Patrologiæ cursus completus [Series Græca] : ... omnium ss. patrum, doctorum, scriptorumque ecclasiasticorum sive Latinorum sive Græcorum ...

Google

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the

public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

Ἔ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual
personal, non-commercial purposes.

and we request that you use these files for

Ὁ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

Ἢ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
a[nttp: //books . google. con/]

ὟΝ

PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS

SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE. ECOLESTASTICORUM,

8IVE LATINORUM, 8IVE GRAERCORUM,

QUI AB /£VO APOSTOLICO AD ETATEM INNOCENTII IIl (ANNO 1916) PRO LATINIS
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA (ANNO1139) PROGRZECIS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA

OMNIUM QUJ£ EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESLE S/ECULA ET AMPLIUS,

JUXTA EDITIONES ACCURATI88IMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PEAQUAM
DILIGENTER CASTIGATA; DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBU8 CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUA& TRIBUS NOVISSIMI? SJKCULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS AUCTA ; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS
MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET
TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATE-

RIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA; OPERIBUS CUM DUBII8, TUM APOCRYPIIIS, ALIQUA VERO
AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;

DBUCENTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIDUS; AUCTORUM B8ICUT ET OPERUM, ALPHABETIICIS, CIITtONOLOGICI&g,
STATISTICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOUICI8, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE,
LITURGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE ; SED PH.£-
$ERTIM DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENKRALIBUS, ALTERO SCILICET liEHUM, QUO CONSULTO,
QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDbZM
OMISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO SCRIPTUR.E
SACRZE, rx QUO LECTORI COMPERIRE 8IT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS ΡΝ
SUORUM LOCIS SINGULOS 8INGULORUM LIBRORUM 8. SCHIPTUR/4E VERSUS, A PHIMO
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT.

EDITIO ACCURATISSIMA, CAETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, 8I PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS
CHART.E QUALITA8, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, TUM
NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIE DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR/ANERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CIRONOLOGICA
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTEM
IN NOSTRA DIBLIOTHECA, EX OPERIDUS ET M88. AD OMNE« /KTATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE
PERTINENTIBUS COADUNATORUM.

SERIES GR/ECA

IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE EGCLESI.E GIU/EC.E
À S. DARNABA USQUE AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA ;

ACCURHANTE J.-P. MIGNE,

BBibiiotheese Cleri universse,

SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIA ECCLESIASTICAE RAMOS EDITORE

PATROLOGLE GR/EC/E TOMUS CXVIII.

OECUMENIUS, TRICCAE EPISCOPUS.

— —llÓ- Qa ——

PARISIIS

APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA : AVENUE DU MAINE, 208.

1895
ue

Cli:hy. — Ex typis PAUL DUPONT. 12, vià dietà Bao-d'Asnieres. 196.8.93.

"S INA Y. CT

TRADITIO CATHOLICA.

SAECULUM X. ANNUS 995.

OIKOYMENIOY,

EIIIZKOIIOY TPIKKHBZ,

TA EYPIEKOMENA IIANTA.

(ECUMENII,
TRICC.E IN THESSALIA EPISCOPI,

OPERA OMNIA

JUXTA EDITIONEM PANISIENSEM ANNI 1631, PRAEVIA EMENDATIONE DILIGENTISSIMA, TYPIS REPNTITA.

ACQGGUHANTE ET DENUO HECOGINNOSQGENTE J.-P. MIGNE
Bibliotheese Clerl Universse

S$iVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICJE RAMOS EDITORE

——— "-—-—-—— (Ὁ Ὁ. Θ᾽. ————— ———

TOMUS PRIOR.

———— "Aultsalp»-9-Q-0 -euBnm——————————————-

PARISIIS

APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA : AVENUE DU MAINE, 208.

4893

Clixhy. — Ex typis PAUL DUPONT. 12, vià dietà Bac-d'Asnieres. 136.8.93.

» - s
ϑπσαπεασ τὰ

δ Ww Aacs

f4
v. If

TRADITIO CATHOLICA.

SAECULUM X. ANNUS 995.

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXVIII CONTINENTUR

OECUMENIUS TRICC;E IN THESSALIA EPISCOPUS.
PROLEGOMENA. col.
Donati Veronensis Epistola dedicaioria ad Clementem VII Pontificem Maximum.
Joannis Hentenii, monaci Hieronymiani, qui Greca Latina fecit, Prefatio ad D.

Georgium. ab. Austria, &piscopum Leodiensem, Bullonensem ducem, etc. 11

Ejusdem Prafatio ad Lectorem 19
OECUMENI SCRIPTA : ^

Commentaria in Ácta apostolorum. 43

— in Epistolas Pauli. 301

— iu Epistolas Catholieas. | 459

»

——————————————————————J———m—n— Àa m —UNQ

NOTITfA? : .

-
.

LI ΄
e

OEcumenius, etatis etiam admodnm incerte scriptor Graecus (a), de quo altum silé üiüm apud

veteres non incongrue ad annum 990 ponitur, donec certam illius &elatem assequi liceat. Porro ab

in fronte Commentariorum praemittitur, nomina auctorum ex quibus contexuit Zzplanatiowefh

suum in Novum Testamentum, Lec sunt : Papias, Clemens, Methodus Dionysius, lrenzus, Origenes, ἡ

Hippolytus, Athanasius, Eusebius, Basilius, Gregorius, Nyssenus, Acacíus, [sidorus, Photius, Chry-
sostomus, Gregorius Nazianzenus, Severianus, Gennadius, Aretas, Andreas, Caesariensis, Cyrillus,
Theodoretus. Cum igitur ex citatis auctoribus Andreas Cesariensis, qui in mss. codd. inscribitur,
anno circiter 812 scripserit, et Photius anno circiter 880, ut constat, floruerit, cum Aretas anno
circiter 920 exstiterit, recte, meo quidem calculo, scriptorem hunc Cavus quem sequimur, ad an-
num 990 collocasse videtur. Exstant ipsius Enarrationes in Acta apostolorum, ín. Eyistolas. sanctt
Pauli omnes, 6: in omnes 'aanonicas, quas sequitur Commentarius Aretha in. Apocalypsim. Edita
Commentar:a (E'cumenii et Arethz primum Creece tvpo proraus insigni Verong in folio anno 1532.
a Donato Veronensi, dicata Clementi papze VII, que ibidem recusa anno 1562. Horum versionem
in linguam Latinam aggressus est Lovanii anno 1:345 Joannes Hentenius, Meehliniensis Belga,
monachus Hieronymianus, quc Parisiis anno 1347 in fol. prodiit. Denique Grece et Latine Pari-
siis 1631, 2 tomis in folio.

SANCTISSIMO AC RBATISSIMO PATRI NOSTRO

CLEMENTI VII PONTIFICI MAXIMO
DONATUS VERONENSIS.
(Ed. Veron. 1532.)

Quod in Chrysostomo animi primum habuit tuus hic tuique amantissimus atque observantissi-
mus tilius Gibertus, beatissime Pater, quodque deinde in Euthymio, ac postremo, in Damasceno
quem proxime impressum Tus Sanctitati dicandum curavit : idem in hisce commentariis nunc
habet : ut eos alii nulli mortalium, sed uni tibi tanquam singulari cuidam suo numini dicet. Hos-
ce igilur ab eodem animo profectos tu vicissim cadem vultus serenilate, quo superiores illos, ac-
cipies : et juxta illos in ampli-sima ista omniumque toto orbe celeberrima Romina bib'iotheca
collucabis : utip:si quoque cum ear sibi sedem delecti animadverterint, cum illorum quasi
amantissimorum fratrum consuetudine el aspectu, tum tui numinis presentia, latiores in perpe-
tuum degant : et quicunque ad se accesserint, ejus doctrine cupidi quasi ipsi abunde referti - uut,
quamque se tradituros profitentur, eos a se talibus preceptis imbutos, quasi epulis quibusdam
non modo saluberrimis, sed eliam suoavissimis satiato:, ex isto tam amplo tamque illustri loco
dimittant. Etenim cum omnis divinorum librorum eeries quos canonicos vocant, quibusque omnis
sacra doctrina continetur, in duas divisa sit partes : quarum una, Vetus quod vocant Testamen-
tum, altera novum amplexa est : ab initio quidem religionis nostre in utraque lingua non defue-
runt et celebri sanctitate et pree:tanti doctrina prediti, qui totum illud quasi coelestis sapientie
corpus, editisamplissimis eruditissimis jue commentariis, nobis exponerent. Ceterum cum illorum
quidem unu-quisque bene sane omnia, ut homo tamen, non optime omnia exposuisset : studio-i-
que tam ex omnibus, quam ex singulis ne facile optima elegi possent, ipsa et scriptorum et libro-
rum multitudine impedirentur, nec immerito quasi dubia quadam ccena apposita, quid potissi-
raum sumerent, dubitarent : exstiterunt alii sancti doctique viri, qui etiam hanc difficultatem
studiosi: adim«rent ; qui videlicet non novas quasd ima se inventas interpretationes proferrent,
sed ab illorum unoquoque, quo diximus, ad sacrorum librorum illustrationem optima queque
eligentes excerperent : el omnibus 408 ita hinc atque illinc excerpsissent, auctorum suorum nos
mina apponerent., Cui rei simile quiddam ii qui dialugos scribunt, facere videntur: per hoc qui-
dem illi significantes, nihil se in hoc verhorum deiisse legentibus, sed unum duntaxat eligendi
scribendique sibi laborem curamque sumpsisse : ut hoc pacto et studiosi quicunque hujus laboris
futuri es«ent, quasi vades quosd.m et fldejussores cer'issimos singularum expositionum, propria
illa nomina haberent! : et is qui illa ad utilitatem omnium collegisset, omni culpa non solum am-
bitionis, sed etiam fraudis invi.lieeque vacaret. Ac tantum quidem abest ut ullam sibi laudem ex
hoc qu&sisse vileantur quicunque hujusmodi studio delectati sunt, ut vix eorum unum aut al

(a) Episcopum fuisse OEcumenium et sedem Tricc» in Thessalia tenuisse prodidit excerptor

anonymus apud D. Bern. de Montefalconis in Bibliotheca Coisliniana. pag. 277, quod aatea om
rat. ÉpiT. PATR-

PATROL. Gn. CXVIII.

*

ac

18 ORCUMENIUS TRICC/E EPISCOPUS. 16

Clirysostomus est, qui etiam ubique id potius agere solet, nt homines a vitiis revocaret ad virtu-
tes, quam ut auctoris mentem aperiret. Porro in eas qug C atholice dicun'nr, F pistoias, aut in
Apocalypsim nullos omnino hsbemus commentarios lectu dignos, nisi quod ex his qv& nunc in
luccm osmus, nuper tccerplum ac consarcinalum est. Pauli vero Epistolas etsi plures Interpre-
tari conati sint, adeo lamen. illarum . lectio salebrosa est ac plena anfraciibus, lectorem sepius
suis longissimis periodis 86 hyperbatis suspensum retinens, seseque inaccessam el inviamsensuum
profunditate reddens, nt nisi quis eum, quo ille scripsit, spiritum ducem habeat, nunquam iile
salis a quoquarmn enarrentur. ᾿ . . . ΝΞ
Porro Paulinum cuivis adesse spiritom non facile credidero, maxime cum illos miserrime ac
Llurpiesime videam in his ballucinari, qui sese unos Pauli tenere mentem impudenter asserunt,
nullos alios preeter suum ipsorum animum consulere volentes commentarios, imo calumniantes
potius illos ac subsannantes. Itaque preter hunc suum erroris spiritum nullam aliorum recipiunt
enarrationem, sed omnia suo explicant arbitratu, aut depravant potius : quos suis Petrus depin-
xit coloribus, dum Paulinas Epi-tolas *, non certe ot isti, clarissimas dicit ac facillimas, nullaque
opus babere enarratione, sed nonnulla continere intellectu difficilia, qu& indocti, inquit, parum-
que firmi detorquent, sicutet ceteras Scriptura« ad suam ipsorum perniciem. Siquidem divinas
omnes Scripturas Deus arcano suo consilio noluit usquequaque pervias esse hominibus, ne facile
adepti esent : sed ut multo labore subacta hominum ingenia, primumque ipsius implorato auxi-
lio, tandem acceptum thesaurum tanto haberent chariorem, tantoque servarent cautius, quanto
majori studio ac diligentia accepissent. Caeterum, quis horum sit auctor commenlariorum mani-
festum est nun eumdem esse primarium omnium auctorem, cum in Actis apostolicis simul et in
Paulini- Epistolis plurima bic in compendium redacta sint, qua fusius tractaverat Chrysostomus.
Rursumque plurimorum aliorum sententie referuntur, nunc quidem positis in solo littere «on-
textu norninibus, nunc vero additis etiam in margine : qu& et nos eodem modo ut in exemplari
reperta sunt omnino reliquimus. Ad Apocalypsim autem certus prefigilur auctor (a). additis
etiam in initio neminibus eorum a quibus ille nonnulla excerpserat. Preterea in omnibus his
commentariis frequenter quoque ponuntur variorum Auctorum sentenlise, suppres:o illorum no-
mine, uescio an librariorum oscitantia. Varios tamen esae vel ex eo liquet, quod *&pius contra-
rium invenias ejus quod pracesserat. Utque unum verbi causa proferamus exemplum : cum prius
in Apoealypsi dixerit Babylonem esse Constantinopolim, non mundum nec aliam quamvis civita-
tem, postmodum multis in locis dicit ac probat esse mundum, et nullam particularem civitatem.
C&elerum, quanquam in prioribus libris nemo suum prefixerit nomen ὁ, ut est Greecis consuetudo,
nunquam suo nomine evu!gare qu& ipsi suo marte non elaborarunt, sed veluti ccntones quosdam
ex variis collegerun! : eviden:ibustamen propemodum conjecturis colligimus OEcumenium esse
partim auctorem horum, partim collectorem qui tamen interdum, ubi suam post alios profert
senten'íam, suum quoque addidit nomen, ne quis illam aliis tribueret, qnam ipse dignam non
censebat 41:8 cum eorum sententiis conlerretur. Plurima aut: m excerpsit ex Chrysostomo, cujus
tamen nomen tunc solum addi curavit, cum ejus verha recenseret, nen aulem cum ipsius senten-
liam contractioribus verbis referret. Quod avtem sit OEcumenius qui hec omnia praeler Apocalyp-
sim nobis, ut nunc in lucem eduntur, tradiderit, his colligimus argumentis. Prituum postremis
commentariorum verbis Epistola ad Colossenses, proprio etiam nemine margini prefixo, scribit
in hunc modum : Cum ab exempla:i non integre invenissem beati Joannis scholia in Epistolam
ad (:olossense-, conscripsi il!'a ut potui. Si quid igitur in !psis leve aut reprehensione dignum in-
ventum fuerit, noverit is qui legit, meum es:e hujusmodi lapsum. » ltorsum quarto δὰ Ephesios
capite habet δα verba, addi o in. margine OEcumenii nomine: Ὅρα τι κἀγὼ ivóp:sa: οὔτε γὰρ
ἐγῶώρισα τὰ τοῦ μακαρίου νοῆσαι. Hoc est : « Animadverte quid et mihi visum sit: neque enim datom
fuit qu& ipsius eancli s.nt considerare. » Chrysoston um intelligens, propter quod et Juannis no-
men in margine adjunclum erat. Salis itaque ostendit OEcumepius se collecturem es e commen-
teriorum in omnes Epistolas, non tamen ullam alibi fecisse suipsius mentionem, eo quod in illis
nactus esset integrum Chrysostomi exemplar. Rursum hujus enarratio ponitur frequentius post
aliorum explicationes, reddento interdum causam eurum que premissa erant, addendo etiam non
raro, « Mihi quoque ita videtur posse dici. » Quid si et hoc modo dicatur, juxta hunc intellectum
uem et divus Joannes suscipit : aut etiam Cyrilli seu Basilii aut cu;usvis aliorum nomina citat,
orro hrec plurimis locis videre est, quorum nonnulla hic recensebimus. Ad Homanos quinto ad
ea verba, Peccatum non imputatur ubi non est lez ; capite nono ad ea verha, Nisi Dominus Sabaoth
reliquisset nobis semen ; prime ad Corinthios v1, eum dicitur, Qui scortatur, in corpus suum peccat ;
capite vit, De virginibus praceptum. Domini non. habeo ; capite xv, Cum tradiderit regnum
Dro et Patri, et eodem, Ut δὲ Deus omnia i. omnibus ; ad Ephesios it, Jur/a principem
᾿ potestatis aeris; capite 1v, 4 quo totum corpus quod coaptatur et. compingitur ; el eodem

* [I Petr. 111, 15.

(a) Aretbas scilicet Ceesariensis, cujus commenta 1lypsin exstat apud nos ad annum 910,
tomo ΟΥ̓, post eum quem scripsit Andreas item *the magister. Eptr. PATROt.

j | PROLEGOMENA. 18

Sed nan occidat super iram vestram, ubi ait : « Quosdam audivi ita interpretantes; » secunde ad
Thessslonicenses 11, Porro //0m:nus dirigat corda vestra; ad Hebreos x, Umbram habens lez. fu-
turorum bonorum ; capite ΧΙΙ, Qui pro gaudio sibi. proposito ; aliis quoque locis innum-ris. Cum
igitur hinc luce manifestius sit. OEcumeuium Paulinarum Epistolaram collegisse commentarios,
arbitramur idem ipsum fecisse in Acta apostolorum et in. Catholicas Epistolas, quan quam nec
ibi suum nomen addiderit : cum ejusdem omnino sint. phrasis, nisi quod ibi pauciores habuerit
quos imitaretur, quorum etiam nomina vix unquam in Graco exemplari addita invenimus, nec
in iittere& contextu nec in margine. Hos aulem no-tros labores jure optimo vindicare sibi pote-
rat, utque suo numine in lucem ederentur postulare, illuatrissimus princeps ac reverendissimus
dominus D. Joannes a Lotharingia, S. R. E. tituti S. Onufiii cardinalis, ductorum virorum Me-
ccenas egregius, cui plurimum debent quicunque sacrarum Litterarum studiis addicli sunt : ut
qui, statim ubi cognovisset me hujusmodi in commune Ecclesie bonum 800 1556 labores, cum
illi ne de nomine quidem notus unquain fuissem, liberali tamen munere me donari jussit, am-
pliora etiam pollicens ubi liber typis excusus foret. Cui etiam libentissimo animo opus hoc dedi-
cassem, nisijam priusquam ad ipsum accedere daretur, non animo solum concepissem, ve-
rum etiam verbis T. R. D. manifestasse:in ob eam quam novit causam, ipsius auspiciis opus boc
me in lucem editurum : adeo ut nequaquam mihi fuerit integrum, aliud agere aut fldem non
servare. Quod si etiam maxime facere voluissem, ne ipse quidem illustrissimus princeps, re co-
gnita, ullo modo tulisset : ut qui nihil hujusmodi nominis celebrationes moretur, cum jam ad
tantum splendorem accesserit, ut hinc nihil omnino suo nomini possit accrescere. Cujus cum
afiluentissimas op-s, cum ingenium, corporis et animi decus, cum suavissimos mores ipse me-
cum revolvo, profecto is esse mihi videtur ia quo fortunam cum natura, cumque ambabus virtu-
tem, tres potentissimas rerum dominas, contendisse credem, cujus ipsirum potissimum beneficii
gratia teneretur, aut qu& plenioribus ipsum muneribus manuque largiore cumularei. Cumula-
runt certe οἱ queque est ofticio suo functa, nec cui plus debeat facile discreveris. Non itaque
preeterita usus sum excusatione, quod ipsum eam nominis cel-brationem exoplare pularem ;
sed ut ineo interim nomini consulens, ostenderem me non temere hzc egisse, aut ingratiludinis
notam ullo pacto debere agnoscere. Dabitur tamen alibi locus, ut spero, quo gratum me erga
eum principem ostendam.

Nunc vero ad te venio, clarissime ac reverendissime Georgi, obsecrans ut noscc nostros labores,
qui tuis auspiciis in lucem prodire conantur, leta alque exporrecia fronte suscipias. Id autem
ut facere auderem, partim mihi persuasit tuorum morum uno omnium ore praedicata integritas,
cum admirahili prudentia parique humanitate conjuncta, partim vero incredibilis quipam, quem
non obscure pre se ferre visa est tua amplitudo, erga hujusmodi auctores amor : partim quoque
talis erat singularis ac gratuitus tui in me favor, cognitaque tus erga me voluntatis propensio,
ut nihil me tibi non debere ingenue faterer.lloc etiam potissimum noinine, quod cum e tuis ortus
sim ditionibus, singulique suum princiqem receus patriam ingredientem munusculo quopiam,

uod obsequiosum testetur animum. excipere soleant, ego nequaquam vacuis manibus accedere
debui. Quod si sera videatur gratulatio, non ob id reprehendi debet, cum dilata sit urgenti 80
probata omnibus causa. Nemo enim probasset, opinor, si precipitanter, ut Tue Amplitudini
gratularer in tempore, fetum hunc seu aborsum polius, immilarum nbjecissem, aut a uie abire
permisissem. Porro quo nunc munere apud Tuam Celsitudinem majorem me graliam initurum
confiderem, non erat, quam si utillissimos hos, imo propemodum necessarios commentarios ei
potissimum consecrarem, qui non mo:/io singulari prelitus est pietate, sed p'eeter omne genus
doctrine tanta quoque dicendi facundia ac eloquentia, quauta vel ab ejus generis hominibus
requiri potest maxima, qui omnem eetatem in litteris consumpserunt. Accedunt ad tantam pra&s-
tantissimarum artium doctrinam et celere virtutes digne magno principe : justitia in imperio,
pacis tuendee cura, magnitudo animi, pietas, studium juvande ac ornandz religionis Christiana,
clementia ac bonitas eximia. Hoc principe duce quid poterit esse adversi, 8i cum virtute omnia
secunda sunt ? Nemo in illo quidquam inconsultum metuat, prudentissimus e«t ; nemo insolen-
liam animi cogitet, modestissimus est; nemo injuriam timeat, e&uissimus est. Bene merentes
sua confirmabit humanitate, languios excitabit industria, improbos severitate compescet. Certe
hujusmodi omnino requirebator qui infelicissimis hisce temporibus celeberrima Ecclesize prefi-
ceretur, amplissimeque ditionis habenas ea prudentia eaque doclirina moderaretur, ovesque ἃ
truculentis pene luporum faucibus eriperet, nempe qui in variarum Kcclesiarum moderatione
tam probatus ess: t. Siquidem tranquillo mari quilibet nautarum vectorumque gubervnare potest :
at ubi seva fuerit orta tempestas, ac turbato mari rapitur vento navis. tum viro ac gubernatore
opus est : et qui ante omnia duo hec Platonis precepta teneat, quee. Cicero dicit necessario
adesse his oportere, qui omnino reipubl. profuturi sunt : primum ut civium utilitatem sic tuean-
jur ut quidquid sgunt ad euin referant, obliti commodorum suorum. Neque enim idem principem
decet quod privatum. Atque hinc e«t quod Pelojidas uxori que ad bellum proficiscentem m:
briter rogab«t servaret seipsum, Alii. inquit, ut. isthuc faciant monendi sunt : nam print
dux hortandus est polius ut servet cives. Alterum est. ut totum corpus. reipublice cur
dum partem aliquam tuentur, reliquas deserant : nam ἰά seditionis maximique dissidii
denti: causa esset. Verum neque ego is sum qui- n^ 4:^am tibi, sed nec alii cuivis (
. Qare possim, neque tu is es cui opus sit illud a etere. Tu tibi in omnibui

19 OECUMENIUS TDhICC/E EPISCOPUS. 20

dandos es : tnis consiliis, diligentie ac industris relinquendus. An nos timeamus ulla te parte
arctissimam ze .uitatis regulam transiturum ? facturum aliquid te tuisque majoribus ac rega i tua
prosapia indignum, aut a tuis moribus alienum ? neve ab honestissinis vile rationibus aberres ?
Unde hic nobis metus. aut quid de te non debemus nobis polliceri ? qui non modo veterum lau-
des splendoremque prioris zatis, sed et ingenia laudanliam viresque supe:asti. Quapropter his
relictis, qu& el ego frustra eloqui tentarem, et tu invitis aut obtura!is potius auribus exciperes,
Deum optimum maximumque precor, te nobis, imo patrie ac communibus studiis diutissime
servet incolumem. .
Datum Lovanii, in collegio theologico, anno e partu virgineo 1945, pridie Kalendas Apriles.

CANDIDO LECTORI.

Rerum in hujus operis exordio premonendus mihi es, candide Lector, eumdem quem in priori
tomo ordinem nos servasse adnotandorum numerorum capitum, tam juxta Grecos quem hic
auctor observavit, quam juxta Latinos quem nos quidpiam citantes aut aliud notantes semper
sequimur, cum nullam facimus Graecorum eapitum mentionem. ltaque initio statim cujusque
faciei positus numerus, Latinorum est : qui rero majusculis litteris -upra ipsos pagin& versus
arcribitur, Grecorum. Rursum ubi Bibliorum locus quispiam fueivit. in contextu. citatus aut ad
ipsum quoquo moo allusum, nec tamen in opposito margine additus est Launus capitis nume-
rus, ad eumdem qui paulo ante citatus es locum recurrito ; nolumus enim frustra idem ejusdem
voluminis ^aput iterato ponere. Quinetiam cum variorum ejusdem voluminis capitum consecu-
tive dicta citantur, posito semel duntaxat voluminis nomine, numeros capitum simul adjunxi-
mus eo quo illa ciLintur ordine. l'reeterea eamdem hic mibi dari veniam precor quam in Kuthy-
mio postulavi, qucd voces quasdam non vitaverim a quibus abhorrent nonnulli nostro hoc poli-
tiori seculo : nempe, Salrator, salvare compassio, dispensatio ac. similes, ne si exactiores substi-
tueremus 4088 sacrarum Scripturarum studiosis non adeo trite essent, lectorem quoquo modo
remorari videremur. Ad liec cum Grecum exemplar singulorum argumenta capitum initio cu-
jusque libri aut epistolae recenseret, maluimus singula singulis capilibus preeligere, ne ad di-
gnoscendum capitis argumentum, necesse tibi forel subinde ad libri initium recurrere. Qua-
propter etiam nonnunquam coacti sumus partes textus aliter quam in Greco essent exemplari
dividere : cum ibi continuato textu, in margine duntaxat novi capitis numerus annotaretur.
Nonnunquam etiam ne textus adeo mutilus aut minutatim concisus videretur, plures conjunxi-
pius periodos qu& in Greco exemplari divise erant, potissimum in Epistola ad Romanos et in
Apocalypsi, qui libri in hoc a ceteris maxime dissidebant : ubi tamen divisas hujuscemodi sen-
tentias conjunximus, ad singularum enarrationem rursum eas aut ex integro ant in parte repa-
tiimus. Nonnunquam vero hanz fecimus unionem eo quod permistim partes hujusmodi variarum
periodorum non suo ordine explicabantur : qnod adeo frequens erat, ut huic malo non ubique
Jemedium prestiterimus : ideoque hic te admmonemus, ut si quando sententie alicujus explica-
tienem requiras, etiam praecedentis clausula enarrationem perleg.s. Szepius enim ubi quispiam
citatur auctor et praesertim Photius, non eam duntaxat littere partem qu& proposita est decla-
rat, sed ea etiam qus subsequuntur. Ne id quoque temere a nobis factum existimes, quod non-
nunquam Pauli, Luc& aut Joannis litteram novo satis modo verteriimnus : id enim facere coacti
sumus, ut scholiorum respectum haberemus : a'ioqui si reliquo secuti fuissemus interpretes,
scholia in hujnsmodi locis nulli servissent proposito. Hujus quoque te admonitnm velim, quoties
locus quispiam in his ex Veteri citatur [nstrumento, hunc justa versionem Septuagiuta. referii,
utpote qui Grace scripserunt, hi autem collectores Greci tantum erant : qui etiam non raro sen-
sum magis citant quam verba : aut, quod mihi magis videtur, ex memoria citant, quse. utpote
labilis, etiam doctis-imos nonnunqurm fallere solet. Denique, id etium animadverte, quantum
nostris temporibus hi serviant commentarii, qui plurimis in locis indicant brevibus quee Pauli
verba variis obsistant haeresibus illasque confodiant. Accipe itaque, lector candide, ac fruere feli-
cibus auspiciis preeda quam ex Grecorum bibliothecis tuis usibus primi adveximus : quanquam
hujus pars, ul verum fatear, nempe in Epistolam ad Romanos, ante aliquot annos erepta fuerat,
Joanne Lonicero interprete, verum mutila a:imodum, ut que ne tertiam quidem partem haberet
eorum qu& nunc in eam Epistolam tibi damus : eaque, nescio cujus vitio, satis infeliciter Latini-
tate donata : neque enim interpretem temere accusare velim : quanquam is etiam in nuncupato-
ria Epi-tola satis idicat quam non magnifaciat ea quae. vertat, seseque. maluisse in alio. versari
argumento. « Majori. inquit, delectatione in eo versatus essem, si in Scripturis scopo, in fide, in
Christi meritis, sanguine et morje, atque adeo in justificatione mansisset firmiter ac constanter ; »
et post pauca : « Nonnunquam sane bonus hic vir dum Pauli mentem non assequitur. nec res.
pondel per omnia seculi analogim. operibus plus equo tribuit. ut appareat theologum esse
Graecum : quorum sane commentaria, cum Christum doceant etin Christi gloriam conscripta
sint, nobis haud statim sunt centemnenda. Ceterum, Christiano po'ius volupe esse debet, videre
et agnoscere quo dono veteres Christum preedicarint. Quanquam autem non parum mulli repe-

2 PROLEGOMENA. 44

riantur, qui citius hunc interpretem divi Hauli sint rejecturi quam lecturi : eorum tamen calum-
nia minime mihi probari potest. Cur euim non potius divi Apostoli precepto obsequimur, Omnia
probate ; quod bonum est, tenete. »

Hactenus Lonicerus de eo quem vertendum soaceperat. Verum nonnulla in primis capilibus
loca conferemus. qua ipsia nobiscum fuere in Greco exemplari communia, veluti ex ipsius ver-
sioue liquet, quo et de his et de aliis locis innumeris, quibus non satis inter vos convenit, lector
judicare valeat : et primum Greca ponemus, deinde nostram versionem, ac tertio Loniceii verba.
In primis super illa primi capitis verba, Ad obediendnm fidei, ubi ait interpres : Kai γὰρ οὐ δεῖ πο-
λυπρηυγμονεῖν γέννησις καὶ οὐσίαν Θεοῦ, ἀλλὰ μόνον ὑπακούειν, quod nos ita reddidimus : « Neque enim
oportet Dei generationem vel substantiam curiose scrutari,sed tantum obedire,» ipse vero sic habet;
« Etenim non oportet variis occupari rebus eum qui Filii Dei geuerationem et essentiam novisse
velit, sed solummodo verbo obedire. » Eodem capite, super illud, /nvisibilia en/m ipsius ez crea-
tione mundi operibus intellecta conspiciuntur : ürmca : τὰ ἀόρατα γὰρ, φησὶν, otov &vysÀot xai αἱ ἄλλαι
ἀσώματοι οὐσίαι. Ποῖα ταῦτα : Τὰ ἀπὸ χτίσεως χόσμου εἰς γένεσιν παραχθέντα, nostra vcreio : « Siqui-
dem invisibilia, ait, puta angeli celereque substautie incorporee Quaenam sunt haic incorpo-
rea? Que ex creatione mundi ad esse perducta sunt. » Lonicerus: « Invisibilia enim, inquit.
Qualianam hac ? Qua a condito mundo ad gen^rationem rerum parac!a sunt. » Statimque post-
modum ubi Greca habent, τῶν παρηγμένων εἷς γένεσιν, nostia. versio: « Ex qua ad esse producta
sunt; » Lonicerus : « Quee generationis via producta. sunt. » In (ine capitis super ea verba. ,Von
solum faciunt, verum «tiam assentiuntur perpetrantibus : ubi Grecus Isidorus retulit quos.'am sli-
ter legere, 86 contendere depravatos esse Gre os codices, tandemque subjnngit ; ᾿Εγὼ δὲ οὔτε f,ua-
οτῆσθαι lv τούτῳ φήσας τὰ ἀποστολικὰ βιδλία, οὔτε χαταδρυμεῖν τῶν μὴ νενοηχκότων φράσας, τοῖς ἐντευ-
ξομίνοις ἐπιτρέψω τὴν ψῆφον. Φημὶ τοίνυν, ὅτι ἐμειδὴ τοῦ πλημμελεῖν τὸ ἐπαινεῖν τοὺς πλημμελοῦντας
πολλῷ ἐργαλεώτερόν ἐστι xai μεῖζον εἰς χολάσεως λόγον, εἰκότως εἴρηται, Οὐ μόνον αὐτὰ ποιοῦσιν, ἀλλὰ
καὶ συνευδοχοῦσι τοῖς πράσσουσιν ,noslra ver-io: « Fgo autem neque in hoc depravatos esse codices
apostolicos asserens, ueque cum bis qui non intellexerunt contendere volens, lectoribus isthuc
judicandum permittam. Dico ergo quod cum eos qui peccant collaudare longe operosius sit ac
magis ad supplicii ralionem momentum habeat quam peccare, merito dictum est, Von solum ea
faciunt, verum etiam assentiuntur. perpetrantibus. » Lonicerus: « Ego vero neque errasse existi-
mans apostolicos libros, neque assentiens illis qui non assecuti sunt mentem Pauli, lectoribus.
isthuc judicandum permittam. Censeo igitur quod simul atque delinquentes commendare dum
delinquunt sit multo molestius ac majus quam delinquere, merito hac castigalionis ratione dic-
tum est, Non solum ea faciunt, verum etiam agentibus assentiuntur. » Et quanquam in marzine
dicat se fideliter reddidisse quod Graecum exemplar habebat, ex ipsi s tamen versione satis li-
quet eodem modo quo et nos Greca legisse ; verum, curm ea aliter intellexisset, quedam immu-
tas-c, alia vero addidisse. Item super illud septimi capitis, /Voni quod non hab.tet rm. me, hoc est,
in carne mea, bonum, Graeca: Τὸ αὐτεξούσιον θέλει δεῖξαι, xal ὅτι ὁ ἄνθρωπος Κύσιος τῆς ἐπ᾽ ἄμφω
τοῦ τε ἀγαθοῦ «al κακοῦ ῥοπῖς. Φησὶν οὖν: Οὐχ οἶχεϊ ἐν ἐμοὶ τὸ ἀγαθόν’ οὐχ ἀπροκεκχληοωμένον xal
ἀνάγχῃ τινὶ παραμένον μοι ἔχω τὸ πράττειν τὰ ἀγαθὰ, ὥστε καὶ πρὸς βίαν ἀφέλχειν με τῶν xaxüv' τοῦτο
Ὑὰ οἴκησις, ἢ εἰς ἀεὶ διαμονὴ,χαὶ otov ἐγκάθισις Nostra versio: « Arbitrii lihertatemn vult ostendere.quod-
que homo dominus sit potentie ad utrumque tam bonum quam malum. Ait ergo: ΔΌη ^-.^.tat
in me bonum ; non mihi sorte datum aut necessi:ate quadam apud me permanens h beo ut bona
operer, ita ut vi quadam .bstraheret me a malis. Nam ea oicilur habitatio, perpetua videlicet
permanentia ac veluti residentia. » Lonicerus: « Libertatem vult osten.lere, nempe quod homo
non sit dominus ad boni malique momentum. Dicit itaque, Non habitat in me bonum ; non est
cerium, neque necessario apud me permanet ut possim bona persequi: imo natura mea adeo
corrupta est, ut vi quadam ad mala me pertrahat. Id enim est veluti habitatio as idua perdura-
tio, et veluti consessio est ac residentia. » Ex horum deductione satis apraret non esset typogra-
phi vitio additum adverbium negandi non, initio hujus particulz: et etiam ex eo quod in mar-
gine annotaverit: « Adversus liberum arbitrium. » Cum autem non satis caperet Greca, a didit,
non : et infra, « Imo natura mea adeo corrupta est, » quod putaret id exigi propter ve:ba se-
quentia ὥστε καὶ πρὸς βίαν ἀφέλκειν με τῶν xxxiv,qpus pereram intellecta vertit, aut vi quadam ad
mala me pertrahat. » Heec alii prave& mentis potius esse dicerent quam ignorantire : tum prop-
ter ea que supra recitata sunt ex nuncupatoria ipsius Epistola, tum propter alia queedam ejus-
modi: ut quod nonnulla reliquerit ad illa Pauli verba secundo capite: /JZ/s qu/dem qui secundum
tolerantiam boni operis, etc., ubi Greca habent: Οὐ γὰρ μόνον ἡ πίστις ἀρκεῖ, ἀλλὰ καὶ ἔργων χρεία.
ὑπομονὴν δὲ εἰπὼν, γενναίως ἔχειν διδάσχει πρὸς τοὺς πειρασμούς. Hoc est: Neque enim sola fides
sufticit, sed et opera sunt neces:aria. &um autem dixit tolerantiam, docet ut adversus tentatio-
nes et afflictiones strenue se habeant. Ipse vero, relictis prioribus verbis de fide et operibus,
suam versionem ἃ sequen ibus incipit, ho» modo: « Toleraniiam dicens, docet ut sese strenue
adversum tentationes gerant. » Et mihi quidem facile persuadebit priora illa verba desiderata
fuisse in suo exemplari. ut quod tertiam vixdum partem habuerit eoruni: que ex nostro verti-
mus : at vereor ne id aliis persuadere non possit, eo quod in proemio dixerit, bonum hunc vi-
rum dum Pauli mentem nonu assequitur, nec respondet per omnia fidei analogiz, operibus plus
tequo tribuere. Ego tamen eo sum propensior animo, ut hec illi contigisse credam, quod aliis
rebus occupato, non vocaverit exactius hec ponderare : nec lantum studii sacris Litteris ac re

AwF

23 ORCUMENIUS TRICOJE EPISCOPUS. 94

bus theologicis impendere potuerit, quam illi qui nullis aliis distracti studiis, toti his incumbunt.
Ceterum priusquam ad ipsam accedam enarralionem, primum loca quidam subjiciam in qui-
bus dissidebat nostrum exemplar ab his qus& vulgo circumferuntur Grecis exemplaribus: quod
tamen non raro factum opinor librariorum aut typographorum incuria, quod ncc editioni con-
formis es:et ejusmodi lectio, nec bibliis Complutensibus, de quibus in Euthymio feci mentionem
in «pistola ad lectorem. Nonuun juam ergo cum apertum viderem in exemplari mendum, nulla
facta aut hic aut circa eum locum rei mentione, restitui ut oportuit ; aut uhi opere pretium vi-
debatur, id in margine annotari curavi, et i!circo ea loca hic non subiici4imn. Porro non decre-
vimus annotare loca (quemamodum nec in Evangelia fecimus) quibus et hoc nostrum et alia G: ca
exemplaria dis«ideant a vulgata editione Latina, quod id ex. variis aliis interpretibus quisque pe-
tere possit. Subdemus quoque iadicem sententiarum qua in his commentariis memoria dignes
visse sunt, quoniam plurimos id expetere videmus: numero designante folium, littera autem a,
priorem columns partem (5) vero, posteriorem. Cesterum, antequam ad libri lectionem accedas,
queso errata quedam que aut typographorum aut nostros preeterfugerunt oculos ad rectam
Jectionem revocato : in quorum annotatione primus numerus folium designat, secundus colum -
nam, tertius autem versum: ubi vero duo solum numeri signantur, prior positi jam folii colum-
nam ostendit, posterior autem versum. Quod si unicus assignetur numerus, is dicte columnes

versum designabit. Vale.

ΤΟΙ͂Σ ΦΙΛΕΛΛΗΣΙ

ΑἹ τῆδε τῇ βιόλῳ περιεχόμεναι ἐξηγήσεις. οὕτω A δὲ καὶ τοῦ

θαυμαστήν τινα βραχυλογίαν xal σαφήνειαν, xai
δήλωσιν ἀναφαίνουσι τῶν ἀεὶ ἐν τῇ θείᾳ Γραφῇ ζη-
τουμένων, ὥστε πείθεσθαί με ῥᾳδίως, ταύτας τῶν
παλαιοτέρων ἐχείνων, ἀφ᾽ v εἰς ἕν ὡσπερεὶ σῶμα
συνηθροίσθησαν, τοσούτῳ διαφέρειν, ὅτῳ τὸ μέλι
τῶν ἀνθέων τιμιώτερον. Καὶ yàp xal ὃ τὰ τοιχῦτα
συλλέξας, τὴν μέλιτταν μιμησάμενος, ἀφ᾽ ἐχάστου
τῶν πρὸ αὐτοῦ γραψαμένων, ὥσπερ ἐχεΐνῃ ἀπὸ τῶν
πανταχοῦ βλαστησάντων ἀνθέων, τὰ κάλλιστα ἀπο-
δρεψάμενος, ἐκ πολλῶν τούτων doti ἀδόντων xal
ὑμνούντων ἐν τῷ ἱερῷ τὸν Θεὸν, ἕνα χορὸν τοῦτον
τὸν θχυμαστὸν συνεστήσατο. Ὅτι δὲ Οἰχουμένιός τις
ὀνόματι ὁ τοιοῦτος, ἔντεῦθεν ἤδη δύναιτο ἄν τις μα-
θεῖν. Εὔρον γὰρ ἐν τῇ εἷς τὴν πρὸς Κολασσαεῖς 'Er:-
στολὴν ἐξεγήσει κατὰ τὴν ἐσχάτην σελίδα τοιχύτην
μαοτυρίαν: "Ex τοῦ ἀντιγράφου, φησὶ, μὴ εὑρὼν
καλῶς τὰς παρχγραφὴς τοῦ μαχαρίου ᾿Ιωάννου τῆς
πρὸς Κολουσαεῖς ᾿Επιστολῖς, συνέγραψα αὐτὰς ὅπως
ἠδυνάμην. Εἰ οὖν εὐρεθῇ τι ἐν αὐτοῖς ἢ χοῦφον ἢ
ἐπιλήέψιμον, ἴστω ὃ ἀναγινώσχων, ἐμὸν εἶναι τὸ
τοιῦτον πταῖσμα. Ταύτῃ δὲ τῇ μαοτυφίᾳ καὶ πᾶσα
εἰς τὴν πρὸς Κολουσαεῖς Ἐπιττολὴν ἑρμηνεία τελειοῦν
ται. "Eyt: δέ γε αὕτη ὄνολο προτιθέμενον τὸ υ)χου -
μενίου. Ὥστε ix τούτου τεχμαίρ:σθαι, μᾶλλον δὲ
ἐναμφίδολον ἤδη ἔχειν, τοῦ Οἰ χουμενίου τούτου, χἂν
γοῦν εἷς τὰς ΠΙχύλου ᾿Ἐπιστυλὰς, τὸν πόνον εἶναι.
Οὗτος γὰρ ἀνὴρ πᾶσαν τὴν Χουσοστόμου πραγμα-
τείαν, ὡς xxl παντὶ τῶ ἀναγινώσχοντι ῥάδιον χχθ-
ορᾶν, εἰς βραχὺ συστειλάμενος, ταύτῃ καὶ τῶν ἄλλων
ἁγίων τὰς ἐξηγήσεις ποοσέθηχε, τὸ ὄνομα ἑχάστου
τῇ ἐπιγρχφῇ προμηνύσας, οἷον Κυρίλλου, Γενναδίου.
Θευδωρήτου, l'or vosioo, Βασιλείου, Σευηϑδιανοῦ, xal
τῶν τοιούτων, ἐξχιρέτως δὲ Φωτίου τινὴς, ao' o5
ὅσαι μετιχμίσθησαν ἐξνηγήτεις, τοῦ σκοποῦ, χατὰ
γε ἐμὲ. μάλιττα πάντων τυγμάνουσιν. “ἴσθι μὲν
οὖν ἕνῃα ἂν μή εὕροις ὄνομα ἐπ'γεγραμμένον μηδὲν,
τὴν ταοιαύτην ἑρμηνείαν εἶνχι τοῦ Χρυσοστόμου εἰς
δλίγα συνεσταλμένην ὑπὸ τούτου, ὡς εἴρηται. Ἔνθα

Χουσοστόμου αὐτοῦ, ὅπερ σπανιάκις
ἔστιν ἰδεῖν, τὸ ὄνομα εὕροις προτιθέμενον, μηδὲν
ἐχεῖ τὸν ἄνδια συστείλασθαι fj μεταδαλέσθαι dx. τῆς
ἐξνγήθεως, ἀλλ᾽ fj αὐτὰ τὰ τοῦ Χρυσηοστόμου δή-
ματα χατὰ λέξιν μόνον μεταγραψα!. Εἰ δέ που καὶ
αὐτοῦ τοῦ Οἰκουμενίου τὸ ὄνομα ἴδοις τοῦ πᾶσαι
τὴν συλλογὴν ταύτην ἐχπονήσαντος, μὴ θαυμάσῃς,
"À γὰρ αὐτὸς ἐπινηήσας xal ἔφευρὼν ἐτυγχανε, xa
μὴ ἀο᾿ ἑτέρων τῶν πρὸ αὐτοῦ μαθὼν, τοὔτοις τὸ
ἴδιον ὄνομα προτιθέναι προσήκειν ἡγήσατο, ἵνα μὴ
σύγχυσίς τις τῷ ἀνηγινώσχοντι γένηται, πάντα ὅσα
ἀνεπίγραφα ivoc, οἷον Χουσοστόμου εἶναι νομίσαντι
Bo, καίπεῦ ὄντων τινῶν xai ἑτέρου, οἷον αὐτοῦ, sl
μή γὲ αὐτὸς τὸ ἴδιον ὄνομα ποογράψας ἐσήμανε. Τὰ
μὲν τοι εἷς τε τὰς πράξεις, εἷς τε τὰς Καθολιχὰς λε-

p Ἰομένας ᾿νπιστολὰς συγγραφέντα ἔλει ἀμφισδύτη,.-

σίν τινα, πότερον τοῦ αὐτοῦ Οἰχουμενίου συγγρά-
ψαντος xai συλλέξχντός ἐστιν, ἢ οὔ. ᾿Αλλ᾽ ἐγὼ τοῦ
αὐτοῦ οὐχ ἧττον εἶνχι xal ταῦτα νομίζω, πολλοῖς
τεχμηρίοις ἑπόμενος, ἅτινα ἐν τῷ παρόντι οὐχ ἂν
εἴποιμι, ἵνα μὴ ἐν σχήματι ἐπιστολῆς πέραν τοῦ
δέοντος μαχρολογήσω. Τὰ δὲ εἰς τὴν ᾿Αποχάλυψιν
τοῦ μαχαρίου ᾿Ιωΐννου, συνετέθη μὲν ὑπὸ ᾿Ανδοέου
τοῦ τῆς Καισχοείας Καππαποχίας ἐπισκόπου, ἀλλ᾽
εἰς σύνοψιν χαὶ βραχύτητα συνεπτύχθη τὸ ὕστερον
ὑπὸ ᾿Αρέθχ τινὸς τῆς αὐτῆς πόλεως ἐπισχόπου, ὡς
xxi h ἐπιγραφὴ μηνύει ῥητῶς, ᾿Αντίγραφον μὲν
οὖν τι πᾶσαν τὴν τοιαύτην πραγματείαν περιέχον
χτησάμενος Ἰωάννης Ματθαῖος ὁ Γίδερτος ὁ τῆς
Οὐηξώνης ἐπίσχοπος, τοῦτό μοι παρέδωχε, χελεύσας
ἐπανορθοῦν, xai τῶν ἐν αὐτῷ πταισμάτων, εἴ τινα
εὕροιμι ἂν, ἐκχαθχίρειν ἀχοιδῶς. Ὅπερ ἔγωγε λίαν
ἀσμίνως παραδεξάμενος, χαὶ κχλεύσαντι ἐχείνῳ
ὑπαχούσας, ὡς εἶχὸς, τὸ προσταχθὲν ἐξήνυσχ xac
τὸ ἐμοὶ δυνατόν. Ἔπειτα τοῖς βιδλιογράφοις, οὖς ὁ
αὐτὸς Γίδερτος ο᾽χοι ἔχει μεγίστοις ὑφ᾽ ἑαυτοῦ δα-
πανήμασι τρεφομένους, ἐξίδωχα, ἵνα τῇ ἔχυτῶν
τέχνῃ πολλαπλασιάσωτι. Δεῖ δὴ τῶν ἀναγινωρχόν-
των ἕκαστον πλείστην τῷ φιλανθρωποτάτῳ — Gelb

26 PROLEGOMENA. 36
χάριν ἔχειν. XOc τῶν συνταγμάτων τούτων τῶν A ἄλλους «τοιούτους παρέξειν τῷ κόσμῳ. Ὠς τούτου

οὕτω καλῶν xat τιμίων τῷ χρόνῳ ἤδη xal τῇ ἀμε-
λείᾳ παντελῶς ἀφανίζεαθαι κινδυνευότων, Σωτῆρα
ἡμῖν τοῦτον τὸν μεγαλοπρεπέστατον ἄνδρα ἐχαρί-
σατο. Τῷ αὐτῷ δὲ πάλιν εὀχέσθω διηνεχῶς, πολλοὺς

ΥΠΟΘΕΣΙΣ

Ὑενομένου
καιδείαν τὸ παλαιὸν κάλλος, μᾶλλον δὲ τὴν ζωὴν ἐν
βραχεῖ ἀναληψομένην ἐλπιζέτω. "Εῤῥωσθε.

πᾶταν τὴν ᾿Ελληνικὴν xal 'Ρωμαϊχὴν

THX BIBAOY TON IIPAZEQN.

ARGUMENTUM LIBRI ACTORUM.

Ἔστιν ὁ διηγούμενος τὰς Βράξεις τῶν àsostólov, A — Lucas evangelista enarrater est, Aetorum apo-

Aouxüc ὁ εὐχγγελιστής. ᾿Αντιοχεὺς γὰρ οὗτος ὑπέρ-
χων τὸ γένος, ἰατρὸς δὲ τὴν ἐπιστήμην, συναπεδή-
utt τοῖς ἀποστόλοις, καὶ μάλιστα τῷ Ha), καὶ
εἰδὼς ἀχοιδῶς γράφει. Διηγεῖται OR ὡς ἀγγέλων
ὁπολαδόντων ἀνελίάθη ὁ Κύριος. Καὶ τὴν τοῦ ἀγίου
Βνεύματος ἔχλοσιν γενομένην ἐν τῇ πεντηνοστῇ ἐπί τε
τοὺς ἀποστόλους, χαὶ πάντας τοὺς τότε παρόντας.
Τήν τε χατάστασιν τοῦ Ματθία, ἀντὲ ᾿Ιοόδο τοῦ xpo-
δότου,͵ xal τὴν κατάστασιν τῶν ἑπτὰ διακόνων. Καὶ
τὴν ἐχλογὴν τοῦ Παύλου, xal ὅσα ἔπαθεν, xai ὅσα οἱ
ἀποστολοι διὰ προσευχῆς xal τῆς εἴς αὐτὸν τὸν Χρι-
στὸν πίστεως ἐθαυματούρη ηδαν.

T δὲ ἀποστόλων τὰ ὀνόματά ἐστι ταῦτα’ Σίμων
ὁ λεγήμενος [Πτρος, «zi ᾿Ανδοέας ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ,
᾿Ιἀκωθδος xa! ᾿Ιωΐννης, Φίλιππος καὶ Βαρθολομαῖος,
Θωμᾶς καὶ ατθαῖος ὁ τελώνης. ἸἸλχωδος ὁ τοῦ
᾿Αλφχίου xal Σίμων ὁ Κανχναῖος, χαὶ ᾿Ιούδας Ἶα-
κώδου, καὶ Ματθίας ὁ συγχαταψηφισθεὶς μετὰ τῶν
νδεχα ἀντὶ τοῦ προδότου, Τῶν δὲ ἐγκχταστάθέντων
διακόνων τὰ ὀνόματά ἐστι ταῦτα' Στέφανος, Φίλις-
πος, Πρόχωρος, Νιχάνωρ, Τίμων, Παρμενᾶς, καὶ
Νικόλαος, Μετὰ ταῦτα ἐκλήθη καὶ Ἡχῦλος σχεῦος
ἐχλογῆς.

Τούτων δὲ τῶν ἀποσεόλῳν σημεῖα ἃ ἐποίησαν ἐστὶ
ταῦτα"

α΄. Πέτρος καὶ ᾿Ιωάννης ἐθεράπευσαν ἐν τῷ ὀνόμχτι
τοῦ Κυρίου τὸν ix γενετῆς χωλὸν, τὸν ἐν τῇ Ὡραία
πύλῃ καθήμενον"

β΄. Πένρος ᾿Ανανίαν xal Σέπφειραν τὴν γυ-
ναῖχα αὐτοῦ ἤλεγξε νοσφισαμένους ἀπὸ τῆς ἐπαγ-
Ὑελίας τῆς εἷς τὸν Θεὸν, xal νεγόνασι παραχρῆμα
νεχοοί.

4. Πέτρου 3j σχιὰ ἐρχομένη ἐπὶ τοὺς ἀσθενοῦντας
ἐθεράπευσεν αὐτοὺς.

δ΄, Στέφανος ἐποίει τέρατα xal σημεῖα.
€. Φίλιππος τὸν εὐνοῦχον ἐπέστησεν ἀναγινώ-
exovta τὸν προφήτη Ἰσαΐαν xal ἐδάπτισεν αὖ-
τόν.

ς΄. Ὁ αὐτὸς Φίλιππος ἐν Σαμαρείᾳ πολλὰ πνεύ-

stolorum.Hic enim cum Antiochenus esset genere,
arte vero medicus, simul cum apostolis peregri-
nabaturetpotissimum cum Paulo. scribitque quod
exacte cognovit. Narrat autem quonam angelis
suscipientibus assumptus sit Dominus : ac
Spiritus sancti factam super apostolos, omnesque
qui tunc presentes erant, quinquagesimo die,
diffusionem — Preterea Mathie constitutionem
loco Jude proditeris, ac septem diaconum crea-
tionem, Paulique electionem et quecunque pas-
sus est, quaque apostoli, per orationem et fi-
dem quam in Christum habebant, miracula edice-
runt.

Duodecim autem apostolorum nomina sunt heec.

C Simon. qui dieitur Petrus, et Andreas frater ejus,

Jacobus et Joannes, Philippus et Bartholomeus,
Thomas et Matthzus publicanus, Jacobus Alphrei
fllius etSimon Chananeeus. Judas Jacobi et Mathías
qui cum undecim loco proditoris annumeratus est.
Constitutorum vero diaconum nomina sunt hec:
Stephanus, Philippus, Prochorus, Nicanor, Timon,
Parmenas et Nicelaus. Post heec autem electus est
et Paulus vas electionis.

Horum autem apostolorum signa que ediderunt
hesc sunt :

I. Petruset Joannes per nomen Domini curarunt
eum qui ab utero matris claudus eraut. et sedebat
δὰ portam qua Speciosa dicebatur. (Act. 111.)

2. Petrus Ananiam ac Sapphiram uxorem ipsius
mendacii convicit, quod suffurarentur ex eo quod -
apud Deum promiserant : ac repente mortui sunt.
(Aet. v.)

9. Petri umbra ad «egrotos pertingens curabat
eos. (1bid.)

&. Stephanus faciebat prodigia et signa. (Act. vr.)

5. Philippus eunuchum animadvertit legentem
Isaiam prophetam et baptizavit eum. (Act. viu.)

6. Idem Philippus in Samaria multos spiritus

*] ORCUMENIUS TRICC/E EPISCOPUS. 28
ejecit, pluresque claudi ac paralysi dissoluti ab eo À pata ἐξέδαλε, καὶ χωλοὶ καὶ παραλελυμένοι ἔθερα-

curati sunt (Act. vui.)

1. Paulus cum accederet Damascum*v idit visio-
nem, statimque evangelista factus est. (Act. 1x.)

8. Petrus Lyddo /£neam paralyticum ab annis
36 in grabbato decumbentem curavit. (/Lid.)

9. Petrus Joppe mortuam Dorcadem, quee et
Tabitha dicebatur, fusa oratione excilavit a mor-
tuis. (Jbid.)

10. Petrus vas e celo descendens plenum omni
genere animalium vidit. (Act. 10.)

41. Petrus servatus ao vinctus in carcere, ab
angelo solutus est, ignorantibus id militibus : He-
rodesque a vermibus eresus exspiravit. (Act. 13.)

12. Paulus in Cypro Elymam magum increpavit,
et c&ecus factus est ipse magus. (Act. 13.)

13. Paulus Lystris eum qui a nativitate claudus
erat per nomen Domini sanavit (Act. 14.)

44. Paulus a visione in Macedoniam vocatus est.
(Act. 16.)

45. Paulus mulierem que spiritum habebat di-
vinatorem Philippis emundavit. (1bid.)

16. Paulus et Sylas in carcerem conjecti sunt
pedesque ligno constrictos habebant : media autem
nocte terremotus factus est, eorumque vincula
dissoluta sunt. (Ibid.)

17. A corpore Pauli deferebant sudaria super
infirmos ac demonio vexatos, et curabantur.
(Act. 19.)

18. Paulus Troade Eutychum, qui a fenestra
ceciderat et mortuus erat. excitavit, dicens : Ani-
ma ejus in ipso est. (Act 20.)

19. Cum Romam versus navigaret Paulus, tem-
pestatem passi sunt ipse omnesque qui cum ipso
in navi erant, quatuordecim dies una cum noctibus:
omnibus autem sese perituros arbitrantibus. astans
Dominus Paulo, dixit ei: Propter te his vitam
concedo et servati sunt. (Act. 27.)

20. Egressus e navi Paulum vipera momordit,
et omnes quidem arbitrabantur illum moriturum,
verum cum illesus permansisset, existimarunt
ipsum esse Deum (Act. 28.)

21. Patrem Publii in insula dysenteria laboran-
tem Paulus manibus imposilis sanavit, multosque
egrotantes curavit. (Ibid.)

πεύθησαν ὑπ᾽ αὐτοῦ.

ζ΄. Παῦλος ἐγγίζων τῇ Διμασχῷ εἶδεν ὀπτασίαν,
ut εὐθὺς υὖγονεν εὐχγγελιτεής.

'. Πέτρος ἐν Δύδδῃ Αἰνείαν τὸν πααλυτιχὸν ἀπ᾽
ἐτῶν Aq' ἐν κραδδάτῳ ἀναχείμενον ἐθηράπευσεν.

9. Πέτρος ἐν ᾿Ιώππῃ τὴν ἀποθανοῦσαν Δορ-
κάδα τὴν xai Ταδηθὰν, εὐξάμενος ἤγειρεν dix νε-
κρῶν.

v. Πέτρος τὸ ἐξ οὐρανοῦ σκεῦος χαθιέμενον πλῆ-
pec παντὸς ζώου bopaxsv.

wv, Πέτρος τηρούμενος xal δεδεμένος ἐν τῇ φυ-
λακῇ, ὑπὸ ἀγγέλου ἀπελύθη, μὴ εἰδότων τῶν στρα-
τιωτῶν καὶ ὁ Ἡρώδης σχοληχόδρωτος ἐξέψυξε.

(8. Ἐν Κύπρῳ ἐπετίμησεν ὁ [Ιχῦλος τῷ μάγῳ

B δλύμςᾳ, καὶ ἐγένετο τυφλὸς αὐτὸς ὁ μάγος.

tq. Παῦλος ἐν Αὐστροις χωλὸν ix. γενετῆς ὄντα
ἐθεράπευσεν ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου.
ιδ᾽, Παῦλος ἀπὸ ὀπτασίας εἷς Μαχεδονίαν ἐκλήθη.

w. HaoAoc γυναῖχα ἔχουσαν πνεῦμα Hógovoc ἐχα-
θάρισεν ἐν Φιλίπποις.

tc. Παῦλος vai Σύλας εἷς φυλχκὴν ἐκλέθησαν,
καὶ ἡσφαλιμένους εἶχον τοὺς πόδας ἐν τῷ ξύλῳ. 'Ev
δὲ τῷ μεσονυχτίῳ σεισμὸς γέγονε καὶ ἐλύθη αὐτῶν
τὰ δεσμὰ.

uj. ᾿Απο τοῦ χρωτὸς Παύλου ἀνέφερον σουδάμια
ἐπὶ τοὺς ἀσθενοῦντας καὶ δαιμονιῶντας, καὶ ἐθερα-
πεύοντο.

wy. Παῦλος ἐν Τρωάδι πεσόντα Εὔτυχον ἀπὸ τῆς
θυρίδος, «ai ἀποθανόντα ἤγειρε λέγων. Ἡ ψυχὴ
αὐτοῦ ἐν αὐτῷ ἐστιν.

ιθ᾽, Ὡς ἔπλευσεν ἐπὶ 'Ρώμην ὁ ΗΠ ῦλος, ἐχειμέσθη-
σαν αὐτὸς xai ol μετ᾽ αὐτοῦ πάντες οἱ ἐν τῷ πλοίῳ,
νυχθήμερα δεχατέσσαρα' πάντων δὲ προσδοχώντων
ἀποθανεῖν, ἐπιστὰς ὁ Κύριος εἶπεν αὐτῷ τῷ Παύλῳ,
ὅτι, Διὰ σὲ κεχάρισμαι τούτοις τὸ ζῆν, xai ἐσώθη-
σαν"

χ΄, ᾿Εξελθόντα τὸν Παῦλον ἀπὸ τοῦ πλοίου ἔχις
ἔδαχεν Καὶ οἱ μὲν πάντες ἐνόμιζον αὐτὸν γίνεσθαι
vtx2óv' ὡς δὲ ἀπαθὴς ἔμεινεν, ἐνόμισαν αὐτὸν εἶναι
θεόν.

χα᾿. Τὸν πατέρα τοῦ [Ποπλίου ἐν τῇ νήσῳ, δυσεν-
τερίᾳ συνεχόμενον, χειροθετήσας ἰάσατο ὁ [ἰαῦλος,
καὶ ἄλλους πολλοὺς ἀσθενοῦντας ἐθεράπευσεν.

PROLEGOMENA.

ΚΑΙ AAAQZ, ΥΒΌΘΕΣΙΣ

ΤΩΝ IIPASEON ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ

ITEM ET ALIO MODO

ARGUMENTUM IN ACTA APOSTOLORUM.

El καὶ Πράξεις τὸ βιδλίον ἐπιγέγραπται τῶν ἀπο- A — Quanquam liber inscriptus sit Acta apostolorum,

στόλων, ἀλλ᾽ ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ τὰς τοῦ ᾿Ιαύλου περι-
ἐχει ἄς καὶ ὁ Λουχᾶς ἀχριδῶς ἐγίνωσχε, ἄτε xal
συνέχδημος αὐτῷ γεγονὼς xxi ὁμοδίχιτος" xal πολ-
Aoi; αὐτῷ τοῖς ἀναγχαίοις ὑπνρετησάμενος 'Avav-
χαίως δὲ ἀπὸ τῶν ἄλλων ἀποστόλων ἤρξατο ποά-
ξεων. Οὐδὲ γὰρ ἦν ἄλλως τὴν κατὰ τὸν [Ιαλον 'Iato-
ρίαν ἀκριδῶσαι, μὴ τῆς τῶν ἀποστόλων προτεθει-
μένης. Ποῦ Ὑὰρ τὸ πρὸ τοῦ προσελθεῖν τῷ χηρύγματι
llaoÀov ὠμὸν αὐτοῦ χαὶ θηριῶδες προς τοὺς μαθη-
τὰς διεφάνη ; xal dj πρὸς τὸν ἀνεψιὸν αὐτοῦ Στέ-
φανον ἐπὶ τῇ ἀναιρέσει. τούτου συνευδοχίᾳ ; xal ἡ
ἀπρησδόχητος αὐτοῦ κλῆσις καὶ ἐπιστροφὴ πρὸς
τοὺς διωχομένους τέως ; καὶ ὁ ὑπὲρ τῶν διωκομένων
χίνδυνος ; & xal ὑπέχνιζε διὰ βίου τοὺς ᾿Ιουδαίους,
χαὶ μανιωδῶς λυττᾷν αὐτῷ χατηνάγκαζεν. Οὐχ ἂν τι
τούτων ἡμῖν ἔγνωστο, μὴ τῆς τῶν ἀποστόλων προ-
λαδούσης ᾿Ιστορίας. ᾿Αλλως τε xal εἰ ἀπ’ αὐτοῦ
ἤρξατο Παύλου, πάντως ἀνάγχη χρήσασθαι παρ-
ἐχύάσει, πρὸς τὸ διδάξαι τὰ ἐπ᾽’ αὐτῷ συμὔάντα. Καὶ
οὕτως ὁ τῆς διηγήσεως ἀνεκόπτετο λόγος, πολλοῖς
ἐπιοορτιζόμενος. Ὧν ἐχτὸς, οὐδὲν ἦν σαφὲς περὶ
ἸΙαύλου λεγόμενον. “ν᾽ οὖν εὐσύνοπτον καὶ ἀνεπαχθῆ
τὸν περὶ αὐτοῦ ποιήσηται λόγον, fjcEazo μὲν ἀπὸ τοῦ
χοινοῦ τοῦ πεοὶ τῶν ἀποστόλιυν λόγου. Ἐπεὶ δὲ npo-
ἤχθη εἰς τὸν περὶ τοῦ Παύλου, γέγονε τὸ ἀπὸ τοῦδε
ἑαυτοῦ ὁ Λουχᾶς σχυποῦ, xal τὸν περὶ τῶν ἅλλων
ἀφεὶς λόγον, ἔχεται μόνου τοῦ ἐξ ἀρχῆς. Οὐχ ἔγραψε
δὲ χαὶ τὸ τέλος llaóloou, xai τὴν ix δευτέρου αὐτοῦ
πρὸς Νέρωνα ἀπαγωγὴν, καίτοι συνῆν καὶ τότε Παύ-
λῳ, αὐτοῦ γράφοντος Ηχύλου, ὅτι, « Λουχᾶς ἐστι
μόνος μετ᾽ αὐτοῦ, » f| ὅτι οὐ προὔκειτο αὐτῷ Ἰστορίαν
δι᾽ ὅλου πονεῖν, αλλ᾽ ὅσον μόνον ἐνδείζασθαι τὴν πρὸς
τὸν Χριστὸν αὐτοῦ προσαγωγὴν, καὶ dca κατήπειγεν.
"H οὐκ ἔσχε καιρὸν πρὸς τὸ πέρας ἐπιθεῖναι τῇ ἐξ
ἀρχῆς προθέσει. Πολὺς γὰρ ὁ παρὰ τῶν διωχτῶν
ἐπικείμενος τοῖς τοῦ Κυρίου κατ᾽ ἀρχὰς τάραχος.
El xal τῶν ἀποστόλων δὲ κατ᾽ ἀρχὰς ἐπαγγέλλεται
τὸ παρὸν B ὄλίον Ἰστορῆσαι τὰς Πράξεις, ὡς ἄνω ἐμνή-
σθημεν, ἀλλὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, σαφέστερον
ἐρεῖν, ἐν τούτῳ περ'ἔχονται, "Agua «32 τῷ ἐνδημῆσαι
τοῖς ἀποστόλαις, ὅσα δι᾽ αὐτῶν παράδοξα ἐπετελέσθη,
διὰ τοῦ βιόλίου τούτο» γινώσχομεν, τοῦ Πνεύματος
δηλαδὴ V αὐτῶν ταῦτα ποιοῦντος. ᾿Αλλὰ xal τῶν

* II Tim. iv, 44.

potissimum tamea Pauli actiones complectitur :
quas etiam Lucas exacte noverat, utpote qui simul
cum eo peregrinatus fuerat, unaque convixerat, et
in multis necessitatibus ei subministraverat. Neces-
sarium autem fuit ut ab aliorum apostolorum Ac-
tionibus inciperet. Neque enim aliter posset dili-
genter Pauli Historiam prosequi, nisi premissa
apostolorum Historia. Quomodo enim manifesta
fieret Pauli crudelitas et ferit»s priusquam ad pree-
dicationem accederet? aut consensus in cedem
cognali sibi Stephani ? et inopinata illius vocatio,
&c conversio ad illos, quos ad id usque temporis
fuerat persecutus ? et perpessa pro iis rebus peri-
cula quas prius persequebatur, et quibus sequen-
tis vit» tempore Judeeos provocabat, et ad rabiem
usque insanire cogebat? Nequaquam ex his cognitus
nobis esset Paulus, nisi precederet apostolorum
Historia Preterea quoque siabipso coepisset Paulo,
omnino digressione uti necesseesset,ad docendum
ea que circa ipsum contigerant: et ita narrationis
tenorimpediretur nempen.ultaincludendo sine qui-
bus nihil quod de Paulo diceretur, posset esse ma-
nifestum. Ut igitur facile intelligibilem ac molestia
carentem faciat de Paulo sermonem, cepit ἃ com-
muni de apostolis sermone. Postquam autem ad
cum qui de Paulo erat perductus est. jam ex hoc
ad intentum sibi scopum Lucas pervenit, et, relicto
de ceteris sermone, soli illi haeret quem ab initio
intenderat. Non autem scripsit vel Pauli mortem
vel secundam ipsius apud Neronem accusationem:
atqui etiam tunc cum Paulo erat, cum Paulus ipse
scriberet « solum Lucam cum eo osse *; » velquia
decretum ipsi non erat Historiam ad finem dedu-
cere, sed solum ostendere accessum ejus ad Chri-
stum, et quantum laborum susceperit, vel tempus
non est datum ut finem imponeret argumento quod
ab initio conceperat. Multa namque turbatio et
afflictio erat que inter principia discipulis Domini,
ἃ persecutoribus imminebat.Quanquam autem cir-
ca primordia promittit presens liber narrationem
Actionum apostolicarum, veluti suprameminimus ;
ut tamen manifestius dicatur. sancti Spiritus
Acta in hoc continentur. Nam simul ut apostolis,

1

»H

GRCUMENUS TRICCAR NPISCOPUS.

»

adfuit, quecunque admiranda per eos acta sunt, A Χριστοῦ προῤῥήσεων, διὰ τοῦ βιδλίου τούτον eave-

per hunc librum cognoscimus. Spiritu videlicet
heec per eos operante. Sed et vaticiniorum Christi
decursus per hunc librum manifestatur. Siquidem
dictum illnd: « His majora facietis? » per um-
bram apostolorum que» miracula edebat et. semi-
cinctia etiam a corpore 5, qui inaudita operaban-

ροῦται d) διέξοδος, Τὸ τὰρ. « Μείζονα τούτων ποιήσε-
τε,» διὰ τῆς σχ'ᾶς τῶν ἀποστόλων θχυματουργούσης,
καὶ τῶν σιμικινθίων χαὶ τοῦ χρωτὸς, τὰ παράδοξα
ἐνεργούντων, ἀπείληφε πέρας. ἴωστε χαλῶς ἔχει,
τὸ μὲν Εὐαγγέλιον, Χριστοῦ πράξεις λέγειν, τὸ δὲ
βιόλίον τῶν Πρόξεων τὰς τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

tur, completum est. Itaque equum est ut Evangelium quidem actiones Christi coniineat, liber vero

Actorum sancti Spiritus.

? Joan. xiv, (848,4. * Act. v, 19.

H ΤΩΝ EIIIZTOAQN YIIOEZIZ

ΔΙΑ IAMBON.

Ὃ Παῦλος ὁ XóAo« lx τῶν πρτγμάτων,
"H γραμμάτων πέφηνε τῇ διαστάσει,
Τὸ π γὰρ αἴρῳν, τοῦτο γνῴπῃ ῥᾳδίως.
Μάλιστα προσχὼν οἷς βιοὺς ἦν καὶ γράφων.
H [Παῦλον αὐλὸν τοῦ Παραχλήτου λέγε.
Αρον τὸ πρῶτον γ:άμμα. καὶ τόνον τέλει
᾿Ενθεὶς, διχγνῷς Πνεύματος τοῦτον λύραν,
Ὡς ὄργαγόν τε τῆς Θευῦ μουσουργίας.
Ὥς δάχτυλος vào τοῦτογ ἡ θεία χάρις
Ἱεριχροτοῦσα xai δονοῦσα τὴν χείσιν,
Εὔλκυσεν, ἐξήγειρε πρὸς εὐπιστίαν,
Δι᾿ ἧς τὸ σωσίχοσμον ἤχησε μέλος.
"Axo)ley ἔῤῥε, καὶ συνεῤῥέτω τρίπους.
Ζήτω δὲ ΠΙχῦλος ἐκ πόλου λαλῶν τρίτου,
θΘέλγων, συνέλχων πάντας εἰς τριττὸν ciae.
᾿Βπιστολῶν τούτου γὰρ ἄν δὶς ἑπτάδα
Ἡιφτῶς διέλϑοις, ζῶντα χαρδίας μέσον
Τούτου διχγνῷς xal λαλοῦντα τὸν λόγον,
Ὃς Χρισςὸς ὁ ζῶν ἐστι τοῦ Πατρὸς Λόγφς.
Ἄκουε τοίνυν τῶν ἐπιστολῶν fign

. Ὕψη δὲ μᾶλλον συντομωτάτῳ λόγῳ.

Επιστολὴν πρώτην δὲ πρὸς ᾿Ῥώμην γράφω,
Ὡς οἵα πρώτην Χριστὸν εἰσδεδεγμένην.

Τῷ δευτέρᾳ πλήττει δὲ τοὺς Κορινβίους,
Ὡς πίστιν οὐ τηροῦντας ἡχριβωμένως.

Πάλιν δὲ τούτοις τοὺς ὀνειδισμοὺς γράφει,
Kai τὴν ἑαυτοῦ προσειβεὶς παρουσίαν.

Τὴν & αὖ τετάφτῃν πρὸφ Γαλάτας μὴ χόπηυς
Αὐνῷ παρασχεῖν ἐγχαράτεει, πρὸς πλάνην
᾿Ιουδαϊστῶν, ἐκκυλισθέντας πάλιν.

Πρὸς τοὺς ᾿ξφεσίους δὲ xai Ῥώμης, be
Zxonóv τέθεικεν οἵα πιστοῖς ἐχ λόγων.
Τοῦτον γὰρ ἦσ:ν οὐδαμῶς δεδηρχότεςϊ

Ἔνχτην Φιλίππῳων τοῖς χατοίχοις ivyodgpt,
Πλείους ἐπαίνους τῶν Κορινθίων πλέκων,
Καύχνη μα τούτου xal στέφανογ δεικνύων.

Ki, ἑόδόμην δὲ τοῖς Κρολοσσαῖς μηνύει,

Ὥς εὐσρθοῦσι πᾶσαν ἐχφεύγριν πλάνῃν.
Καὶ νουθετεῖν ἔγραψεν ᾿Αρχίππῳ πλέον.
Ἡρὸς θετταλοὺς δὲ δὶς γράφων, εὐφημίας

e

B Aóqex ἔγραψεν ὥς τι καὶ πεπονθότας

'Ex συγγενῶν, καθώς περ ἐν Σιών τινες.
IdAw δὲ τούτοις ἦν γράφων εὐθυμίας,
Καὶ καρτερεῖν τε συμφορῶν ἀθυμίαις,
Οἷς καὶ σοφῶς ἕλεξεν αἰῶνος τέλος.

Ἕξηῆς ἔγραψε τὴν πρὸς Ἑθραίους μίαν,
Φαίνων ἄμειψιν πίστεως ix τῶν λόγων,
φωνὰς προφητῶν πρόσθεσίν τε τῶν ὄχλων,

Ἡ πρὸς Τιμόθεον δὲ πρώτη, τὸν τρόπον
᾿Αρχῆς διδάσχει καὶ τύπους ᾿βχχλησίας.
Τὴν ταξιν αὐτὴν xal διδάσκεσθαι πόθῳ,
Αἰγεῖ δὲ τοῦτον à δὶς EE, xai δεικνύει
Τὴν πίστιν ἐκ μάμμης τε xai μητρὸς φέρειν,
Viet δὲ λοιποὺς, o) τὸν ᾿θνησιφόρον.
Τιμοθέῳψ δηλοῖ δὲ φεύγειν πᾶν ῥέον,

Καὶ τὴν ἑαυτοῦ νῦν τελευτὴν μηνύει,

Τὰς αἱρέσεις φῆναι δὲ καὶ μὴ θαυμάσειν
Τράψες πρὸς αὐτὸν τοῦ πορευθῆναι τάχος,
Τὸ σπένδομαι γὰρ δεῖγμα €2avbv τοῦ τέλρυς.

Ἐξῆς δὲ Τίτῳ κληρικῶν καταστάσεις,
Καὶ θεσμὸν ἐκοίθησι τῆς ἐχκλησίας,

Δέδεκτο καὶ Φιλήμων τὴν δὶς ἑπτάδα,
Τὸν δοῦλον Ὀνήσιμον εἰς ἐλευθέρων
᾿Ἐλθόντα τάξιν καὶ μεμαρτυρηκότα,
Σχελῶν τε θλάτιν ὡς χεχχρτερηκότα
Ῥώμης ἐπ’ αὐτῆς ἐν χρόνοις τοῦ Τερτύλου,

'Ev τοῖς χρόνοις δὲ Καίσαρος T ἰδερίου,
Ὧν ἦν ἀριθμὸς ἑπτὰ σὺν δὶς ἐξάξδι
Βαῦλος διδάσχειν ἥςχτο τοῦ χηρύγματος,
Ἕως Ἐλαυδίου τῶν χρόνων τρεῖς καὶ δέχα,
"06' ἡγεμὼν ἦν τῆς Ἰουδαίας Φήλιξ,

D "E! οὗ καθείρχθη lizoXog ἐν δυσὶ χρόγοις

Ἔν Καισχρείᾳ. Kai πάλιν τῷ ᾿ορκίῳ
Φέστῳ παραστὰς τοὺς ἐτασμρὺς ἣγ φέρων.
Καὶ μηχανᾶται τοῦτον ἐκπεφευγέναι,
Ζητῷν ἀπελθεῖν ἔνθα Καῖσαρ τυγχάνει,

Καὶ στέλλεται τάχιστα πρὸς Ρώμην πόλιν,
Ἣν 6 βδελυχτὸς Καΐσαρ ἐστρόβει Νέρων,
Συνῆν δὲ ΠΙαὔλῳ συγγραφεὺς τῶν Ηράξεων
Λουχᾶς, ᾿Αρίσταρχός τε σὺν προθυμίᾳ.

33 PROLEGOMENA. 34

Τούτου μέχρι γράφει δέ. Παῦλος γὰρ δύο
Χρόνους καθεῖρχτ΄ xal πέπαυτο τοῦ γράφειν.
Καὶ Λουχᾶς αὐτὸν ἐχλέλοιπεν αὐτίκα
Σὺν ᾿Αριστάρχῳ, καὶ διῆγεν, φεῦ, μόνος.
Ἐξῆς γράφει Παύλου δὲ πᾶν ἀθλημάτων
Εὐσέδιος χάλλιστα xai δρόμου χρόνου.

Καὶ πῶς ἄδειαν ἐκ Νέρωνος ἦν ἔχων.
Καὶ πῶς διδάσχων ἦν χρόνοις μέτρῳ δέχα.
Ἔχστηθι τὴν Νέρωνος ὡμὴν καφδίαν.
"O« οὐ μόνον δέδεικτο, φεῦ, μητροχτόνος,

Α ' AX" οὖν μανεὶς ἀνεῖλεν ᾿᾽οχταουΐαν

Τούτου βοηθὸν, συγγενεῖς τε μυρίους,
“Ἔπειτα x' αὐτοὺς τοὺς μαθητὰς Κυρίου
᾿Ωμῶς ἀναιρεῖν Tjoxxo θηριωδίᾳ.

$ xo: προσήχθη Παῦλος, ἦν δ᾽ ἔχων πάλιν
Λουχὰν αὐτῷ, xal νενέχρωται ξίφεϊ,

Ὁ ζῶν ἀεί τε καὶ λαλῶν καθημέραν.
Νέρωνος ἣν δὲ τρεῖς τε xal δέχα χρόνος.
Ἐκ τὸδ κάθου: δὲ Κυρίου γρόνων δέκα

Τρ σσουμένων ἦν ὁ δρόμος σὺν ἑξάδι,

Ἢ βιίόλος αὐτὴ ταῦτα συμπεριγράφει.

Τὴν ᾿Ἐχχάλυψιν τὴν ᾿Ιωάννου δέχου,
Τοῦ φῶς ἀπαστράψαντος ὡς βροντῆς γόνου.
Ὁ μητροραίστης καὶ γένους ἀναιρέτης,
'Q τοῦ Διὸς, φεῦ, τὸν τρόπον ὑπηρέτης,
Νέρων ὁ δεινὸς καὶ χχτεδθελυγμένος,
"Syr λεαίνης σχύμνος ἡγριωμένος

Κτείνας σύνεινον, εἶτα Χριστοῦ ποιμένος

Τὸν ϑρνα ᾿βαῦλον γῆς ὅλης τὸν ποιμένα,

Νὺν ἐστὶ βρῶμα τηῦ xovàc τοῦ Κερθέρου.
Παῦλος τρυφᾷ, ἐρυφῇ δὲ τῆς ζωηφόρου,

Φῶς τριττὸν ἁπλοῦν ὡς ὁρῶν Oraoylac,

"EtagAov εὑρὼν τὴν ἄνω σχηπτουχίαν.

Εἰς τὸν ἅγιον Βαῦλον.

Ψυχὴ Νέρωνος ἡ τυραννικωτάτη,,
Κεῖται νεχρὰ δύσφημος ἠτιμωμένη
Δεσμοῖς ἀφύκτοις εἰς ἀεὶ πεδουμένη.

Ἔσφυζον, εἶχον ἄσχετον πάλαι πόθον,
Οὖς πλάστα πάντων οὐχ ὅλη χωρεῖ χτίσις,
Λόγους χαράξαι σῶν μαθητῶν χαὶ φίλων ᾿
Ἐν παγκάλῳ δὴ καὶ διαυγεῖ πτυχτίῳ,
Ἔχειν τε τούτους φῶς, πνοὴν, βίου κλέος.
Ἔλυηξα τοῦ πόθου δὲ νῦν κατ᾽ ἀξίαν,
"Ex1000sv, ἐντὸς, πανταχοῦ χχαλλωπίσας.
Kal τοῦτο πρόστέθεικα τῇ τεχνουργίᾳ.

Ὡς ῥᾷστα γάρ τις πάντας εὖροι τοὺς τόπους,

Αἰωνίᾳ μήστιγι συντηρουμένη.
Παῦλος δὲ xat ζῇ καὶ λαλεῖ χάθημέραν,
Τὸ τοῦ Θεοῦ πρόσωπον ἐμφανῶς βλέπων.

*"Me' οὖς μετελθεῖν βούλεται πόνου δίχα,

Ὡς εὐθείᾳ πρὶν στάθμῃ προσχὼν ἐμπείρωξ
Τοῖς ἐν πίνακι προοφυῶς γεγραμμένοις"
᾿Αλλ᾽, ὦ βλύσας ἄδυσσον ἐνθέων λόγων,

Ὡς ix χρήνης ῥὲύσεσαν σῶν μυστῶν γλώντης
Ψυχὴν ἐμὴν ἄνιχμον ἐν καιρῷ δίκνς

Εΐης ποτίζω.» xa:vóv ἄμξροτον πόμα,

Q τοὺς μαθητὰς εἶπας ἐχπίνειν τότε.

-

Μονόστιχα εἷς ἕχαστον τῶν συγγραμμάτων τῶν ἕν ταύτῃ τῇ βίόχῳ περιεχομένων.

Τῶν Πράξεων ἡ βίόλος. ἄς Δουχᾶς γράφει
Πιστοῖς 'E6paiwv ἐξ ᾿Ιακώδου λόγοι.
Πιστοῖς ὁ Πέτρος πρῶτα συντάττειν τάδο:
Χριστωνυμοηῦσι δεύτεροι Πέτρου λόγοι,
"Hynga πρῶτον ἐνθέου βροντῆς γόνου.
Σύνταγμα τοῦτο δεύτερον τοῦ παοθένου.
᾿Επιστολῆς φῶς τῆς τρίτης Ἰωάννου,
Κλητοῖς ἄπασι ταῦτα. μόστης ᾿Ισύδας.
Ὅνπερ πέπομφε Παῦλος ἐν Ῥώμῃ λόγον.
Πρῶτον σταλέντες ἐν Κορινθίοις λόγοι.
Τοῖς ἐν Κορίνθῳ δευτέρα γραφὴ Παύλου.
Ὃ πρὸς Γαλάτας εὐσεδὴς. Παύλου λόγος.

C ᾿Βπιστολὴ γραφεῖσα τοῖς ᾿Εφεσίοις.

Ἐπιστολὴ γραφεῖσα Φιλιππησίοις.
Κολοσσαεῦσιν ἔνθεος γραφὴ [Ιαὔλου.

Τὰ Θετταλοῖς γραφέντα τὸ πρῶτον Παύλου.
Τὰ δεύτερον γραφέντα Θετταλοῖς Παύλου,
Τῷ Τιμοθέῳ Παῦλος ἄ πρῶτον γράφει.
Πρὸς Τιμόθεον δευτέρα γρχφὴ Παύλου.
᾿Ἐπιστολὴ γραφεῖτα τῷ Τίτῳ Παύλου.
Φιλήμονι γραφεῖσα ῥῆσις ix Παύλου.

Τοῖς εὐσεδοῦτι Παῦλος "Ópalow τάδε.
Ἰωάννου μύησις ἡ χεχρυμμένη.

O ΤΙΝ ΒΙΒΛΟΝ ΕΠΆΝΟΡΘΩΣΑΣ TOIZ ΑΝΑΡΙΝΩΣΚΟΥΣῚ

Ἴστεον, ὦ ἀναγινώσχοντες, ὅτι ἕν ταύτῃ τῇ βίδλῳ ἢ μοῦ τοὺς Ῥωμαίους ἰδόντες τὴν αὐτὴν τῇ πρρειρη-

οὐχὶ τὴν αὐτὴν τάξιν εδοήσετε τῶν τοῦ doo Παύ-
Àoo ᾿Ἐπιστολῶν, ἔν xai οἱ προγεγρσμμένοι στίχοι
σημαίνουσι, xai τὸ ἀντίγραφον περιεῖχεν, ἐξ οὗ
πάντα ταυτὶ τὰ ἐντυπωθέντε ἐλήφθησαν. ᾿Αλλ᾽
ἡμεῖς và» ἑτέροις δυσὶν ἀντιγράφοις οὐχ ἧττον
ἐκείνου τῇ τὸ παλαιότητι xal τῇ ὀρθογραφίᾳ προῦ-
χουσι καὶ τιμίοις ἀκολουθήσαντες, ἔτι δὲ καὶ μηδα-

e»
2v

μένῃ τηρήσαντας σύνταξιν, ταύτην uua mposi-
λόμοθα, καὶ τῆς νῦν ἐκδόσεως ἠξιώσαμεν. 'Exsi μὲν
γὰ τὴν πρὸς δραίους ἐπιστολὴν πρὸ τῶν δύο τῶν
πρὸς Τιμόθεον καὶ τῶν ἐφεξῆς τεταγμένην ἑωρῶμεν,
ὥστε τὴν πρὸς Φιλήμονα τελευταίαν χαθίστασθχι, —
᾿Ενταῦθα δὲ τὴν αὐτὴν πρὸς 'Εὐραίους ἐσχάτην
πάντων γεγραμμένην ἐφυλάξαμεν, ῤῥωσθε.

—

ORCUMENII TRICC/É EPISCOPI 86

ΚΕΦΑΛΑΙᾺ
TON ΠΡΑΞΕΩΝ TON AIIOXTOAON.

ACTORUM APOSTOLORUM

CAPITA.

1. De doctrina Christi, qu: fuit a. resurrectione et
apparitione ad discipulos et de promissione

sancti Spiritus, de visa Christi assumptione, et^

de gloríoso ejus secundo adventu.

2. Petri concio ad eos quibus notum erat de morte
et apostolatu Jud proditoris ; in quo narratur
etiam de Mathizg substitutione, qui per orationem
sortitus est apostolatum gratia Dei.

3. De divini Spiritus sancti superventione die Pen-
tecoste facta super eos qui crediderant, in. quo
etiam Petri doctrina e prophetis continetur,
nempe de passione, ressurrectione et assumptione
Christi, donoque Spiritus sancti : de fide eorum
qui przsentes erant. per baptisma, de consensu
in communem utilitatem, et appositione creden-
tium.

&. De claudi a nativitate cura Christi virtute facta,
electaque Petri instructione in qua sese demittit,
et consilium ad illorum salutem adducit : in
quo etiam subditur pontificum animadversio zelo

ejus quod factum erat, et de miraculo decerta-
tio.

5. De incredulis pontificibus qui jubebant ne in no-
mine Christi palam loquerentur, et redintegra-
tione apostolorum : de Ecclesie gratiarum
actione ob fidei apostolorum constantium : de
unanimitate et. universali communione creden-
tium. In quo etiam de Anania et Sapphira, acer-
baque eorum morte, continetur.

6. Apostolos carceri injectos angelus Dei nocte
eduxit, curam tradens ut ob nullam obstantem
prohibitionem cessarent a praedicatione Jesu, in
quo etit rr habetur quod postea pontifices rursum
tpsos comprehendentes, postquam jusserunt ne
amplius docerent, czsos dimiserunt.Gamalielis de
apostolis sententia persuasibilis una cum eczem-
plis nonnullis ac evidentibus probutionibus.

1. De electione septem diaconorum.

8. Judaeorum insurrectio et. calumnia adversus Ste-
phanum, ejusque concio de Dei erga Abraham
testamento, e£ de duodecim patriarchis : in quo

—o46*

. Bipl. τῆς ἐξαναστάσεως διδασχαλίας Χρι-

στοῦ, xal ὁπτασίας πρὸς τοὺς μαθητὰς, καὶ
περὶ ἐπαγγελίας τῆς τοῦ ἀγίου Ἡνεύματος
δωρεᾶς, θέας τε χαὶ τρόπου τῆς ἀναλήψεως
τοῦ Χριστοῦ͵ καὶ περὶ τῆς ἐνδόξου χαὶ δευ-
τέρας αὐτοῦ παρουσίας.

. Βέτρου διάλογος πρὸς τοὺς μσθητευθέντας

περὶ θανάτου χαὶ ἀποστολῆς ᾿Ιούδα τοῦ προ-
δότου: ἐν d περὶ ἀντεισαγωγῆς Ματθίου
χληρωθέντος χάριτι Θεοῦ διὰ προσευχῆς.

. Περὶ θείας τοῦ ἁγίου Ηνεύματος ἐπιφοιτή-

σεως ἐν ἡμέρᾳ Βεντηχοστῆς γενομένης εἰς
τοὺς πιστεύσαντας, ἐν ᾧ Πέτρου χκατήχησις
περὶ τούτου ix τῶν προφητῶν, περὶ πάθους
καὶ ἀναστάσεως χαὶ ἀναλήψεως Χριστοῦ,
δωρεᾶς τε τοῦ ἁγίου Ἠνεύματος" περὶ πί-
στεως τῶν παρόντων, xal τῆς διὰ τοῦ βα-
πτίσματος αὐτῶν σωτηρίας, περὶ ὁμονοίας
χοινωφελοῦς, xal προσθήχης τῶν πιστευόν-
των.

. Hepl. τῆς ἐν Χριστῳ θεραπείας τοῦ ἐχ γενε-

τῆς χωλοῦ, Hicpou τε κατηχήσεως ἐκλεχτῆς,
συμπαθητιχῆς, συμδουλευτικχῆς πρὸς σωτη-
ρίαν αὐτῶν. 'Ev d ἐπιστασίᾳ τῶν ἀρχιερέων
ξήλῳ τοῦ γεγονότος, xol χρίσις τοῦ θαύμα-
τος.

. Περὶ ἀπίστων ἀργιερέίων προσταττόντων,

ὡς οὐ δεῖ παῤῥησιάζεσθαι: ἐπὶ τῷ ὀνόμετι τοῦ
Χριστοῦ, xal ἀνανεώσεως τῶν ἀποστόλων.
εὐχαριστία ἀπὸ τῆς Ἐχχλησίας ὑπὲρ τῆς
τῶν ἀποστόλων πιστῆς καρτερίας" περὶ ὁμο-
φύχου xal καθολιχῆς χοινωνίχς τῶν πιστευ-
σάνεων. "Ey d περὶ ᾿λνανίου xal Σαπφείρας,
καὶ πιχρᾶς αὐτῶν τελευτῆς.

. Ἔτι τοὺς ἀποστόλους ἐμδληθέντας τῷ δε-

σμωτηρίῳ, ἄγγελος Θεοῦ νύχτω; ἐξέωσεν,
ἐπιτρέψας ἀχωλύτως κηρύσσειν τὸν ᾿Ιχσοῦν,
ἐν ᾧ ὅτι τῇ ἑξῆς αὐτοὺς οἱ ἀρχιερεῖς πάλιν
συλλαδόμενοι, ἐφ᾽ d μηκέτι διδάσχειν, μα-
στίξαντες ἀπέλυσαν. Γαμαλιὴλ γνώμη πιστὴ
περὶ τῶν ἀποστόλων μετὰ παραδειγμάτων
τινῶν χαὶ ἀποδείζεων,

Βερὶ χειροτονίας τῶν ἑπτὰ διαχόνων,

. Ἰουδαίων ἑπανάστασις καὶ συχοφαντίχ περι

Στεφάνου, αὐτοῦ τε δημηγορία περὶ τῆς
πρὸς ᾿Αὐραὰμ διαθήκης τοῦ Θεοῦ, καὶ περὶ

wu.

ιδ΄.

. Ὄτι

. ᾿Ιχκώδου τοῦ

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

τῶν δωδεχα matpiapydv: dv d περὶ τῆς λι-
μοῦ xal πυρωνίας ἀνχγνωρισμοῦ τῶν υἱῶν
Ἰχχὼδ, xal περὶ τῆς γενέσεως Μιηυσέως, καὶ
τῆς πρὸς αὐτὸν γενομένης θεοφανείας ἐν
ὄρει Σινᾷ, περὶ τῆς ἐξόδου χαὶ μοσχοποιΐας
τοῦ ᾿Ισραὴλ ἄχρι χρόνων Σολομῶντος xal
πῆς τοῦ ναοῦ κατασκευῆς, ὋὉμολογία τῆς
ὐὑπερουρανίου δόξης ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ ἀποχα-
λυφθείσης Στεφάνψ, ἐφ’ 7j λιθόλευστος γε"
γονὼς, ὁ αὐτὸς Στέφανος, εὐσεθδῶς ἐχοι-
μήθη.

. Περὶ διωγμοῦ τῆς ᾿Εχχλησίας xal ταφῆς Στε-

φάνου, ἐν ᾧ περὶ Φιλίππου τοῦ ἀποστόλου
πολλοὺς ἰασαμένου ἐπὶ τῆς Σαμαρείας.

. Περὶ Σίμωνος τοῦ Μάγου πιστεύσαντος καὶ

T

βαπτισθέντος σὺν ἑτέροις πλείοσιν" ἐν $
περὶ τῆς liétoou xal ᾿Ιωάννου πρὸς αὐτοὺς
ἀποστολῆς, xal ἐπίκλησις τοῦ ἁγίου Πνεύ-
ματος ἐπὶ τοὺς βαπτισθέντας.

οὐχ ἀργυρίου οὐδὲ ὑποχριταῖς, ἀλλὰ
ἁγίοις διὰ πίστεως dj μετοχὴ τοῦ ἀγίου Ἡνεύ-
μαᾶτος δίδοται" ἐν ᾧ τὰ περὶ ὑποχρίσεως xal
ἐπιπλήξεως Σίμωνος.

Ὅτι τοῖς ἀγαθοῖς καὶ πιστοῖς εὐοδοῖ τὴν σω-
τηρίαν ὁ Θεὸς, δῆμον ἐκ τῆς κατὰ τὸν εὖ-
νοῦχον ὑποθέσεως.

Περὶ τῆς οὐράνοθεν θείας χλήσεως Παυλου
εἰς ἀποστολὴν Χριστοῦ. Ἐν ᾧ περὶ ἰάσεως
καὶ βαπτίσματος Παύλου διὰ ᾿Ανανίονυ κατὰ
ἀποχάλυψιν Θεοῦ, παῤῥησίας τε αὐτοῦ συν-
τυχίας τῆς διὰ Βαρνάδα πρὸς τοὸς ἀποστό-
λους.

Ηερὶ Αἰνέχ παραλυτιχοῦ ἰαθέντος ἐν ΛΑὐδδῃ
διὰ Πέτρου" iv d τὰ περὶ Ταδηθὰ τῆς φιλο-
χήρου, ἤγειρεν ἐκ νεχρῶν ὁ Βέτρος διὰ
προσευχῆς ἐν ᾿Ιώππῃ.

. Περὶ Κορνηλίου, ὅσα τε πρὸς αὐτὸν ὁ ἄγγε-

λος εἶπε, xai ὅσα πάλιν Πέτρῳ οὐρανόθεν
περὶ κλήσεως ἐθνῶν ἐῤῥεθη. Ἔν d ὅτι μετα-
σταλεὶς ὁ Πέτρος ἥλθη πρὸς Κορνήλιον. 'Ema-
γάληψις παρὰ τοῦ Κορνηλίου, ὧν ὁ ἄγγελος
ἐπεμαρτύρησε χαὶ ὑφηγήσατο αὐτῷ Κοργη-
Alp. Πέτρου κατήχησις εἰς Χριστὸν τοῦ τε

ἁγίου Πνεύματος ἐπὶ τοὺς ἀχούοντας δω-
ρεάς καὶ ὅπως ἐδαπτίσθησαν οἱ ἐξ ἐθνῶν
πιστεύσαντες.

Ὡς Πέτρος τὰ καθεξῆς xal τὰ ἕχαστα τῶν
γεγονότων διηγεῖται τοῖς ἀποστόλοις διατρι-
θ:ῖσι πρὸς αὐτὸν τὸ τηνίχαδε τὸν Βαονά-
62» ἐκπέμψασι πρὸς τοὺς ἐν ᾿’Αντιοχείᾳ
ἀδελφούς.

Προφητεία ᾿Αγάδου πεοὶ λιμοῦ οὐ χουμενιχοῦ,
χαὶ χαρποφορίχ πρὸς τοὺς ἐν "Avttogsiq ἀδελ.-
φηΐς.

ἀποστόλου κχατασφαγὴ, ἐν ᾧ
Πέτρου σύλληψις πρὸς ἙΒρώδου: ὅπως τε
αὐτὸν ὁ ἄγγελος θείῳ χελεύσματι ἐξείλετο
τῶν δισμῶν. Καὶ ὁ Πέτρος ἐμφανὴς γενόμε-

11.

12

13.

etiam de fame, frumenti emptione ac recognitione
Rliorum Jacob continetur, et de nativitate Mosi,
divinaque ad eum apparitione facta in monte
Sina, de egressu Aliorum Israel, et vituli forma-
tione usque ad. tempora Salomonis: de templi
&dificatione. Confessio supercelestis gloriam Jesu
Christ: Stephano revelata, in qua lapidatus ipse
Stephanus religiose obdormivit.

. De persecutione Ecclesi: et sepultura Stephani :

in quo etiam agitur de Philippo apostolo, qui
multos in Samaria curabat.

. De Simone Mago qui cum pluribus aliis credidit

et baptizatus est : in quo etiam agitur de Petri
et Joannis ad eos legatione, et invocatione sancti
Spiritus super eos qui baptizati erant.

Quod non argento, neque simulatoribus, sed
sanctis per fidem Spiritus sancti communicatio
datur : in quo etiam ponuntur quz sunt de si-
mulatione ac objurgatione Simonis.

Quod sanctorum ac fidelium communi saluti
Deus prosperum tribuat successum, sumpto ar-
gumento ex his qux circa eunuchum contige-
runt.

De divina Pauli ad Christi apostolatum .voca-
tione caelitus facta, in quo etíam agitur de sa-
lute et baptismate Pauli per. Ananiam juxta Dei
revelationém, et loquendi libertate, ac conversa-
tione erga apostolos per Barnabam contracta.

44, De ἔπεα paralytico Lydds per. Petrum curato :

15.

16.

11.

18.

in quo agitur etiam de Tabitha dilecta vidua,
quam Petrus Joppg per orationem a mortuis
excitavit.

De Cornelio, queque angelus ad eum dizit, et
quie rursum Petro coelitus de gentium vocatione
dicta sunt: in quo narratur, quod (ransmissus
Petrus venerit ad Cornelium. Repetuntur a Cor-
nelio que angelus fuerat testatus, ipsique Corne-
lio narraverat. Petri instructio de Christo, ac
Spiritus sancti, super eos qui audiebant, donum :
et quomodo baptizati fuerint, qui ez gentibus
crediderant.

Quomodo Petrus deinceps etiam singula eorum
qus ac'a sunt narrat apostolis adversus ipsum
disceptantibus. Tunc autem Barnabam mise-
runt ad fratres qui erant Antiochig.

Prophetia Agabi de generali per orbem fame, et
eleemosyna collecta apud fratres qui erant An-
tiochiz.

Jacobi apostoli interemptio. in quo narratur Pe-
tri ab Herode comprehensio: et quomodo ipsum
angelus divino jussu a vinculis liberavit: ef
Petrus ubi fratribus noctu apparuisset, clam

19.

21.

23.

25.

21.

amt sr

OBCUMENII TRICO/E EPISCOPI

discessit : in. quo narratur, et de ultione custo-
dum, et consequenter de impii Herodis misera
acerbaque perditione.

Legatio Barnabze et Panli ἃ divino Spiritu in
Cyvrum, queque in Elman magum per Christi
nomen operati sunt.

. Florens Pauli doctrina ducens ad Christum,

tum ez lege, tum postea ex prophetis, historica
et evangelica, qu et collectiva est et ratiocina-
tiva. De translatione praedicationis ad. gentes,
eorumque ibidem persecwttone ac divisione in
Iconium.

Quomodo Iconii Christum pradicaverint : cum-
que multic redidissent, persecutionem passi sunt
apostoli.

. De claudo a nativitate qui Lystris per apostolos

curatus est : propter quod dii esse, et furore di-
vino agitari visi sunt incolis. Ubi postea lapida-
tur Paulus a Judzis urbi vicinis.

Quod non oporteat ex gentibus credentes cir-
cumcidi, juxta decretum ae. sententiam aposto-
lorum. in quo ponitur legatio apostolorum, ad
eos qui e gentibus crediderunt, de his quas ob-
servanda erant. Altercatio Pauli adversus Bar-
nabam propter Marcum.

De instructione Timothei, et Pauli ἐπ Macedo-
niam juzta revelationem emissione. in quo nar-
ratur de fide ac salute cujusdam mulieris Lydiz :
de salute puelle habentis spiritum divinatorem,
propter quam domini incluserunt. Paulum in
cürcerem. De terr»motu ao. miraculo quod ibi
contigit, et quomodo custos. carceris cum credi-
disset in ipsa nocte, repente cum imiversa fami-
lia baptizatus est. Quod rogati exierint tunc de
carcere apostoli.

. De seditione facta Thessalonice ob praedieatio-

nem, fugaque Pauli in Beraam, et inde in Athe-
nas.

De scriptura qus süper aram erat Athenis : et
de docta Pauli priedicatione ac ípsius pietate.

De Aquila et Priscilla ac. Corinthéorum inoredu-
litate, Deique beneplacito, quod Paulo revela-
tum est secundum providentiam qua erga illos
erat : ín quo etiam agitur de Crispo archisyna-
gogo, qui cum aliis quibusdam credidit et bapti-
zatus est : quod seditione Corinthi mota Paulus
clam discessit. cumque venisset Ephesum ac dispu-
(asset, egressus est : de Apollo viro eloquente ac
fideli.

. De baptismate et Spiritus sancti dono per Pauli

orat.onein dato his qui Ephesi crediderant, et de
salute populi: in quo narratur etiam de filiis

| Scevs, εἰ quod non oporteat αὐ incredulos acce-

dere, eosque qui se reddiderunt fide indignos :

A,

. ἸΙχύλου εὐθαλὴς διδασχαλία εἷς Χριστὸν

40

vog νύχτωρ τοῖς ἀδελφοῖς ὁπανεχώῤησεν.
ἐν d περὶ τῆς φυλάχων κολάσεως. Καὶ

μετέπειτα περὶ τῆς τοῦ ἀσεδοῦς Ἡρώδου
κιχρᾶς τε xal ὀλεθρίου χαταστροφῆς.

᾿Αποστολὴ Βαρνάδθα xai Βαύλορ πρὸς τοῦ
θείου νεύματος εἰς Κύπρον, ὅσα τε εἶργά-
σαντο ἐν ὀνόματι Χριστοῦ εἰς ᾿Ελύμαν τὸν
μάγον.

ἔχ
τε τοῦ νόμου καὶ χαθεξῆς τῶν προφητῶν,
levoptxi, xai εὐχγγελικὴ, ἐν d ἐχλεχτικὴ καὶ
συλλογιστικχή. lisp! μεταθέσεως τοῦ xnpó-
ματος εἰς τὰ ἔθνη, διωγμοῦ τε αὐτῶν ἐκεῖ,
καὶ ἀφίξεως εἰς ᾿Ιχύνιον,

xz, Ὅπως ἐν ᾿Ιχονίφ χηρύξαντες τὸν Χριστὸν,
πολλῶν τε πιστευσάντων ἐδιώχθησαν οἱ
ἀπόστολοι"

xf'. Βερὶ τοῦ ἐν Δύστροις ἐκ γένετῇῆς χωλοῦ

x9.

κεῖ. Περὶ

xe.

xt.

XT.

laüivtoq διὰ τῶν ἀποότόλων' δι᾽ ὅπερ εἶνα
τε θεοὶ, x&i μανῆναι τοῖς ἐγχωρίοις ἔδοξαν.
Ἔνθα δὴ κχαὶ μετέπειτα λιθάζεται ὁ Παῦλος
παρὰ τῶν ἀσίυγέιτόνων ᾿Ιουδαίων.

. Ὅτι οὐ περιτέμνεσθβαι τοὺς ἐξ ἐβνῶν πι-
στεύσαντάς, δόγματι καὶ κχρίσει τῶν ἀπο-
στόλων" ἐν ᾧ Ἐπιστολὴ τῶν ἀποστόλων
πρὸς τοὺς ἐξ ἐθνῶν πὲέρὶ ὧν φυλακτέον.
᾿Αντίῤῥδησις Παύλου πρὸς Βαρνάδθαν διὰ.
Μάρχον.

Περὶ κατηχήσεως Τιμοθέου, xat εῆἧς κατὰ
ἀποκάλυψιν ἀφίξεως αύλου εἰς Μαχεδο-

νίχν, ἐν ᾧ περὶ πίστεως καὶ σωτηρίας τινὸς
γυναιλὸς Λυδίας πεῤὶ ἰάσέως τῆς πνεῦμα
πύθωνος ἐχούσης παιδίσχης, δι᾽ ἣν τὸν Βιχῦ-
λον γαθεῖρξαν οἱ δεόπόται. Περὶ τοῦ συμδάν-
τος ἐχεῖ σεισμοῦ καὶ θαύματος, xdi ὅπως πι-
στεύδας ὁ εἱρκοτοφύλαξ dv αὐτῇ τῇ νυχτὶ
ἐδαπτίσθθη παραχρῆμα Πανέστιος, ὅτι, πα-
ραχληθέντες ἐξῆλθον ix τοῦ δεσμωτηρίου
τότε οἱ ἀπόστολοι.

ὁτάσειως γενομένης ἐν Θθεσσαλονίχῃ
κηρύγματος ἕνεκεν, φυγῆς τε Πούλου εἰς
Βέροιαν, χάχεϊῖθεν εἷς ᾿Αθήνας.

Βερὶ τῆς ἐν ᾿Αϑήναις ἐπιδωμίου γραφῆς, φι-
λοσόφου τὲ κηρύγματος καὶ εὑσεδείας Haó-
λόυ.

Hspl ᾿Αλύλα: γαὶ Πρισχίλλης, καὶ τῆς Κοριν-
θίων ἀπειθείας, τῆς τε χατὰ πρόγνωσιν dw
αὐτοὺς εὐδοχίας τοῦ Θεοῦ ἀποχαλυφθείσης
HajÀhq* ἐν db περὶ Κρίσπου ἀρχισυναγώγου
πιστεύσαντος σὺν ἑτέροις τισὶ xal βαπτι-
σθέντος, ὅτι στάσεως κινηθείσης ἐν Koplv-
θῳ, ὁ Παῦλος ὑπανεχώρησεν, ἐλθών τε εἰς
"ἔφετον καὶ διαλεχθεὶς ἐξῆλθε περὶ 'AmoA-
λὼ ἀνδρὸς λογίου τε καὶ πιστοῦ,

Περὶ βαπτίσματος xai τῆς τοῦ dyloo Πνεύ-
ματος δωρεᾶς δοθείσης διὰ προσευχὴς Ηαύ-
λου τοῖς ἐν ᾿Εφέσῳ πιστεύσχσι, καὶ περὶ
ἰάσεως τοῦ λαοῦ" ἑν d περὶ τῶν υἱῶν Σκχευᾶ,
καὶ ὅτι οὐ δεῖ προσχωρεῖν ἀπίστοις καὶ ἀν-

4t

αξίοις τῆς πίστεως γενομένοις. Kal περὶ ἐξο-
μολογήσεως τῶν πιστευόντων περὶ τῆς ἐν
Ἐφέσῳ κινηθείσης στάσεως ὑπὸ Δημη
τρίου τοῦ ἀργυροχόπου χατὰ τῶν ἀποστό-
λων.

Περίοδος Παύλου, ἐν ἦ τὰ περὶ θονάτου καὶ
ἀναχλήσεως Εὐτύχορσ διὰ προσευχῆς ἐν
Τρῳάδι. Πᾳαραίνεσίς τε αὐτοῦ ποιμαντιχὴ
πρὺς τοὺς ἐν ᾿Εφέσῳ πρεσθδυτέρους" ἐν d
παράπλους Παύλου ἀπὸ ᾿Εφέσου ἄχρι Και-
σαρείας τῆς Παλαιστίνης.

λ΄. ᾿Αγάδου προφητεία περὶ τῶν συμδησομένων
τῷ Παύλῳ ἐν ἱἹἱερουσαλήμ.

[1αραίνεσις Ἰαχώδου πρὸς Παῦλον περὶ τοῦ
μὴ δοχεῖν 'E6pxlouc περιτέμνεσθαι.

κθ΄

λα΄.

τῆς ἐν Ἱερουσαλὴμ κατὰ τοῦ Παύλου

ἀταξίας, ὅπως τε αὐτὸν ὁ χι-
λίχρχος τοῦ πλήθους ἐξα!ρεῖται, dv d Παύ-
λου κατάστασις περὶ ἑαυτοῦ καὶ τῆς εἰς
ἀποστολὴν αὐτοῦ χλήσεως. Περὶ ὧν ὁ 'Ava-
νίας εἶπε πρὸς τὸν Ηαῦλον ἐν Δαμασχῶ,
ὀπτασίας τε xal φωνῆς Θεοῦ γενομένης ποτὲ
πρὸς αὐτὲν ἐν τῷ ἱερῷ" ὅτι μέλλων ἐπὶ τού-
τοις ὁ ἸΙαῦλος τύπτεσθαι, εἰπὼν ὅτι 'Ρωμαϊός
εἶμι, ἀνέθη.

Ar. Ὅσα ὁ Παῦλος χαταδὰς εἰς τὸ συνέδριον ἔπαθέ

τε xal sUre* xai εὐθυδόλως ἕπραξε.

Περὶ ἐπιδουλῆς μελετωμένης ὑπὸ Ἰουδαίων

κατὰ Παύλου, xai μηνύσεως αὐτῆς πρὸς

Λυσίαν. Ἐν d ὅτι παρεπέμφθη ὁ Παῦλος

τῷ ἡγεμόνι εἰς Καισαρειαν μετὰ στρατιωτῶν

χαὶ γραμμάτων.

λε, Τερτύλλου περὶ Παύλου χστηγορία, καὶ αὐὖ-
τοῦ ἀπολογία ἐπὶ τοῦ ἠγεμόνος.

Aq. Περὶ τῆς Φήλιχος διαδοχῆς, xal τῆς Φήστου
προαγωγῆς, τῆς τε ἐπ᾽ αὐτοῦ ἀναχρίσεως
I[x5)0oo καὶ ἐφέσεως.

AUC. ᾿Αγρίππχ xai βερνίχης παρουσία, xal πεύσεις
τῶν χατὰ [laolov ἐν d Παύλου ἀπολογίσ
ἐπ᾿ αὐτῶν περὶ τῆς ἐννόμου θρησχείας αὐ-
τοῦ xal χλήσεως εἴς τὸ Εὐαγγέλιον. ὡς οὐ-
δὲν ἀδικεῖ Ἰουδαίους ὁ [Ἰαῦλος, ᾿Αγρίππας
ἔφη τῷ Φήστῳ.

àw. Πλοὺς Παύλου ἐπὶ Ῥώμην, κινδύνων τε
πλείστων χαὶ μεγίστων ἔμπλεως: ἐν ᾧ παρ-
αἵνεσις Ἡαύλου πρὸς τοὺς σὺν αὐτῷ περὶ
ἐλπίδος σωτηρίας. Ναυάγιον Παύλου, ὅπως
τε διεσώθησαν εἷς Μελίτην τὴν νῆσον, χαὶ
ὅσα ἐν αὐτῇ ὁ Ηαῦλος ἐθαυματούργησεν.

λθ, “Ὅπως ἀπὸ Μελίτης, εἷς Ρώμην κατήντησεν ὁ
Παῦλος.

μ΄. Περὶ διαλέξεως Παύλου τῆς πρὸς τοὺς ἐν Ρώμῃ
Ἰούδαίους.

AB. ΠΕερὶ
κινηθείσης

8.

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

À

Β 32.

D

42

item de confessione credentium, de mota Ephesi

seditione a Demetrio fabro argentario adversus
apostolos.

29. Circuitus Pauli, in quo etiam narratur mors

Eutychi et a morte revocatio per orationem
Pauli. Adhortatio ipsius qualem deceat habere
pastorem. ad presbyteros qui erant. Ephesi : in
quo est et-Pauli praternavigatio ab Epheso us-
que Casaream Palsstinam.

Agabi prophetia de his quz futura erant, ut
Paulo Jerosolymis contingerent.

Adhortatio Jacobi ad Paulum, co quod Paulus
diceretur non judicare Hebraos circumciden-
dos.

De seditione mota Jerosolymis adversus Paulum,
et quomodo ipsum tribunus a multitudine eri-
puerit, n quo etiam narrat ordine Paulus de
seipso, suique ad apostolatum vocatione. De his
qua ad Paulum dizit Ananias, ac visione voce-
que Dei ad. eum quondam in templo facta: et
cum post hec ab eis verberandus esset. Paulus :
ubi se Romanum esse dixisset, liberatus est.

30.

31.

33. De his quz» Paulus descendens in concilium pas-
sus est et recte sibi consulens fecit.

De insidiis Paulo intentatis a. Judzis, et quod
Lysig judicat& sint : in quo nurratur quod
transmissus sit. Paulus Czsaream ad przsidem
cum militibus et litteris.

34.

. Tertulli accusatio adversus Paulum, et ipsius ad
prasidem defensio.

De felicis defunctioue Festique successione, et
Pauli ab eo interrogatione et provocatione.

36.

37. Agripps et Bernices adventus, ac interrogationes

de rebus que Paulum concernebant : in quo

etiam narratur Pauli ad. ea. responsio, de legi-

timo cultu suo el vocatione ad Evangelium :

quod Agrippa dixerit Festo Paulum in nullo

Jud-zPos injuria affecisse.

Pauli Romam versus navigatio plurimis mazi-
misque plena periculis : in quo narratur etiam
Pauli exhortatio ad eos qui secum erant. de spe.
salutis. Naufragium Puuli, et quo modo inco-
lumes evaserunt in Meliten insulam, quzve
miracula Paulus in ea operatus sit.

39. Quomodo a Melite Romam pervenit Paulus.

38.

&0. Scita Pauli concio ad Judzos qui Rome dege-
bant.

Εἰσὶ τὰ μὲν αὐτοτελῆ πεφάχαιχ μ᾽.
Τὰ δὲ τούτοις ὑποχείμενα ut.

PaTBoL, Ga. CXVIII.

42 OECUMENH TRICCUE EPISCOPI A4

ΕΞΗΓΉΣΙΣ TON IIAAAI ATIQON ANAPON

YHO ANOQNYMOY

HKAIYIIO OIKOYMENIOY

"Ex διαφόρων ὑπομνημάτων συλλεχθεῖσά τε καὶ ἀχριδωθεῖσα εἰς συνοψιν, εἰς τὰς
Ἰράξεις τῶν ᾿Αποστόλων.

ENARRATIO VETERUM SANCTORUM VIRORUM

AB ANONYMO

IMO AB (ECUMENIO

Ez diversis monumentis collecta et accurate in compendium redacta, in Acta
apostolorum .

16 CAPUT PRIMUM. Α KEPAA. A'.

De doctrina Christi. quz fuit a resurrectione et ap- — lez! τῆς ἐξ ἀνχπτάτεως διδχατχαλίις Χριστοῦ
paritione ad. discipulos : el de promissione san: tt x3! ὁπτατίας ποὸς τοὺς μαθητᾶς xa! πεοὶ ἐπαγ-
Spiritus, de visa Christi assumptione, et de glo- Ἱελίας τῆς τοῦ ἀγίου Ηνεύματος δωρεᾶς, θξς
rioso ejus secundo adventu, τε χαὶ τρόπου τῆς ἀναλήψεως τοῦ Χοειστοῦ,

xa! περὶ τῆς ἐνδύόβηυ xai δευτέρας αὐτοῦ παο-
οὐτίας
I, 1 2. « Priorem quidem librum feci de omni- «Τὸν μὲν πρῶτον λόγον ἐποιησάμην περὶ πάν-

« bus, o Theophile, que coepit Jesus et facere el « των, ὦ θεόφιλε, ὧν ἤρξατο ὁ Ἰησοτὺς ποιεῖν τε xai
« docere, usque ad eum diem, quo (cum apostolis « διδάσχειν, ἄχο: ἧς ἑμέρας, ἐντειλάμενος τοῖς ἀπο-
« precepisset per Spiritum sanctum, quos elege- « στόλοις διὰ ᾿Ινεύμανος ἁγίου, οὖς ἐξελέξατο, ἄνε-
« Tat) assumptus est. » « λύφθη.

« Priorem librum » dixit, non Evangelium, cum « Λόγον » εἶπε « πρῶτον, » οὐχ Βῤαγγέλιον, xal τοι
tamen Paulus suum vocet Evangelium, Φ ubi ait: [1]αὔλου Εὐαγγέλιον τὸν ἑαυτοῦ καλοῦντος, ἡνίκα φά-
« Juxta Evangelium meum. » Nam arrogantiam — gxet, « Κατὰ τὸ Εὐχγγέλιόν μου. » Τὸ χομπῶδες γὰρ
ubique fugiunt. Sicut et Mattheus, «Liber, ἰηχα! πανταχοῦ φεύγουσιν. 'Uc xal ὁ Ματθαῖος, « Βίδλος,
generationis *. » Quod si Marcus dicit : « Initium p φάσκων, γενέτεως. » Εἰ δὲ ὁ Mápxoc, « 'Apxj, on-
Evangelii Jesu Christi *, » non tamen suam Scri- σὶ, τοῦ Εὐχγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ,» ἀλλ᾽ οὐ zv
pturam vocat Evangelium, sed Christi predicatio- ἑαυτοῦ συγγραφὴν καλεῖ Εὐχγγέλιον, ὀλλὰ τὸ τοῦ
nem. Initium enim predicationis Christi, füitpro- Χριστοῦ χήρυγμσ. ᾿Αρχὴ YX2 τοῦ χν»ὐγματος τοῦ
gressus a predicatione Joannis. Initium vero χΧρισιοῦ ἣ ἀπὸ τοῦ βαπτίσματος ᾿ωχννηου ποΐοδος.
revelationis mysterii Christi etincarnationisipsius Τῆς δὲ τοῦ χατὰ Χριστὸν μυστηςίου σποχολύψεως,
fuit nativitas ex Virgine, et quecunque ad hac se- χαὶ τῆς ἐναθρωπήσεως αὐτοῦ doy, ἡ ix 11χ.(ἐ-
cuta sunt. Quo etiam initio scriptorum suorum νοῦ γεννησις, xal ὅσα ἐπὶ τούτοις, τινι χαὶ ἀνχῇ
usus est Mattheus, etidem hic Lucas: que scripta ἐγρήσατο τῶν οἰχείων συγγρχφῶν Ματθχῖος, καὶ
fideles postmodum Evangelia quoque appellare di- αὐτὸς ὁ Λουχᾶς οὗτος" à xal Εὐαγγέλια ol πιστοὶ
gnali sunt, tanquam vere complectentia Evange- μετὰ ταῦτα ἐδικαίωσαν χαλεῖν, ὡς τὸ ὄντως Εὐαγ-
lium, hoc est, Christi doctrinam. Verum cum ait, γέλιον, τουτέστι, τήν τοῦ Χριστοῦ διδασκαλίαν πε-
« De omnibus, » videtur Joanni * evangeliste re- ριέχοντα. Tip δὲ, « περὶ πάντων, » εἰπεῖν, δοκεῖ dvav-
pugnare : ille namque dicit possibile non esse hec τιοῦσθαι τῷ εὐαγγελιστῇ ᾿Ιωάννη" stys ὁ μέν φησιν
scribere, neque enim mundum posse-caperelibros οὐκ εἶναι δυνατὸν ττῦτα γράψαι" μηδὲ γὰρ χωρῆσαι
qui scriberentur: hic autem de omnibus ait seli- , τὰ γραφόμενα βιθλία τὸν κόσμον" ὁ δὲ περὶ πάντων
brum fecisse ab exordio usque ad assumptionem. C φησὶ τὸν λόγον πεποιῆσθαι ἀπ’ αρχὴς μέχρι τῆς ἀναλή-
Quid ergo dicemus ? Quod hic se nihil preterni- ὕψέως. Τί οὖν φαμεν ; Ὅτι περὶ παντων οὗτός φησι

1 IL Tim. 0, 8. * Matt. 3, 1... * Marc. 1, 1. * Joan. xxi, 30, 34.

A9

τῶν συνεχόντων xal κατεπειγόντων μηδὲν παραλι-
πεῖν, ἐξν ὧν dj τοῦ χηρύγματος θειότης x«i ἀλήθεια
καταλαμδάνεται. Καὶ γὰρ αὐτὸς ὁ ᾿Ιωάνης περὶ πάν-
των τούτων διέλαδεν. Οὐ vào ἐνέλιπόν τι BU ὧν fj τε
xxtà σάρχα τοῦ Λόγου οἴχονομία πιστεύεταί τε xal
ἐπιγινώσχεται, xal dj χατὰ τὴν θειότητα αὐτοῦ με-
γαλειότης διαλάμπει τε xal ἐμφανίζεται, « Ὦ Θεό-
φιλε.» Ἡγεμὼν ἦν οὐτος ὁ Θεόφιλος. Μὴ θαυμάσῃς
δὲ εἰ ἕνεχεν ἀνδρὸς ἑνὸς τοσαύτην φροντίδα χατελά-
ὄετο, ὡς δύο αὐτῷ γράψαι πραγματείας ὁλοχλήρους.
Καὶ γὰρ φύλοξ ἣν τῆς Δεσποτιχῇῆς φωνῆς τῆς λεγού-
σης « Οὐχ ἔστι θέλημα τοῦ Πατρός μου, ἵνα ἀπό-
ληται εἴς τῶν μιχρῶν τούτω». » — « Ποιεῖν τε xai διδά-
σχειν᾽ » τὸν παθόντα λέγει xal τὸ θαύματα πεποιη-
χίναι; "H ὅτι δι' ὧν ἔπραττε παρῇνει. « Ἄχρι ἧς
ἡμέρας. » Τὸ ἑξῆς" ΓΛχρι ἧς ἡμέρας ἀνελήφθη. Τὰ
δὲ λοιπὰ, διὰ μέσου. Τὸ δὲ, « Ἐντειλάμενος τοῖς
ἀποστόλοις διὰ Πνεύματος ἁγίου,» ἢ ὅτι πνευματικὰ
τὰ ἐντάλματα δηλοῖ, οὐδὲν χοσμικὸν ἐπιφαίνοντα᾽ ἥ
ἵνα xai τὸ Πνεῦμα σύμφυτον ἑχυτῷ παραδείξῃ, ὡς
οὐδὲν dv ὑπὸ Θεοῦ τελεῖται ἐλλεῖπον ἔχοντι τῆς ἁγια-
στιχῆς ὑποστάσεως. Τί δὲ τὰ ἐντάλματα ; « Πορευ-
θέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐ-
τοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ ΠΙχτρὸς, καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ
τοῦ ἁγίου Πνεύματος.» --- « ᾿Ανελήφθη » δὲ εἶπεν,
οὐκ, ᾿Ανέδη ἔτι γὰρ ὡς περὶ ἀνθρώπου διαλέγε-
ται.

« Οἵς καὶ παρέστησεν ἑαυτὸν ζῶντα μετὰ τὸ πα-
« θεῖν αὐτὸν, "ἐν πολλοῖς τεχμηρίοις, »

«᾽Δνελήφθη » εἰπὼν, ἵνα μή τις νομίσῃ ἑτέρου
δυνάμει τοῦτο γενέσθαι, ἐπήνεγκεν εὐθὺς xal τὸ,
ἀπὸ τῆς olxslaq αὐθεντίας, ε Οἷς xal παρέστησεν ἕχυ-
τὸν ζῶντα. » Τὸν αὐτὸν δὲ δειχνὺς xal πεπονθότα xal
ἀναστάντα, συνῆψε τῷ λόγῳ᾽ « Μετὰ τὸ παθεῖν αὐὖ-

bl
τον. »

« AU ἡμερῶν » δὲ εἶπε « τεσσαράχοντα. »
Οὐν, 'Ev ἡμέραις" οὐ γὰρ συνεχῆ τὴν μετ᾽ αὐτῶν
διατριδὴν ἐποιεῖτο, ὡς xal πρὸ τοῦ πάθους, ἁλλὰ

διεσταλμένως, ἅμα μὲν καὶ ποθεινοτέραν αὐτοῖς τὴν
ἐχυτοῦ ἐμφάνειαν παρασχευάζων, ἅμα δὲ χαὶ τὸ
ὑψηλότερον καὶ θεοπρεπὲς αὐτοῦ ἐμφανίζων.

« Ὀπτανόμενος αὐτοῖς. »

Τίνος ἕνεχεν οὐ πᾶσιν, ἀλλὰ τοῖς ἀποστόλοις ἐφά-
νη ; Ὅτι φάντασμα ἔδοξεν ἂν τοῖς πολλοῖς, οὐκ el-
δόσι τὸ ἀπόῤῥητον τοῦ μυστηρίου. Ei γὰρ xai αὐτοὶ
οἱ λαθηταὶ ἠπίστουν τὴν ἀρχὴν καὶ ἐθορυθδοῦντο, τί
τοὺς πολλοὺς εἰχὸς ἦν παθεῖν ; Διά τοι τοῦτο ἐχ τῶν
σημείων ὧν ἔλαθον χάριν ποιεῖν οἱ ἀπόστολοι, ἀναμ-
φίδολον ποιεῖ τῆς ἀναστάσεως τὴν ἀπόδειξιν xal κοι-
vv ὥστε μὴ τοῖς τότε μόνον, ὅπερ ἐκ τῆς ὄψεως
ἔμελλε γίνεσθαι, ἀλλὰ καὶ πᾶσι τοῖς μετὰ ταῦτα
φανερὰν γενέσθαι τὴν ἀνάστασιν.

« Kái λέγων τὰ περὶ τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ. »

5 Matth. xvii, (4. 5 Matth. xxvii, 18, 19.

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

46

À sisse ait eorum, qua coherent ac urgent, in qui-
bus divinitas ac veritas predicationis comprehen-
ditur. Etenim ipse quoque Joannes de his omnibus
disseruit. Non enim quidpiam eorum reliquerunt,
per quee vel dispensatio Verbi juxta carnem credi-
tur et cognoscitur,vel magnitudo ipsius juxta divi-
nitatem relucet et manifestatur. « O Theophile. »
Profectus erat hic Theophilus. Ne autem mireris
si unius viri gratia tantum currm susceperit, ut illi
duo integra volumina laboris plena conscriberet.
Dominice namque vocis observator erat que dice-
bat : « Non est voluntas Patris mei,ut pereat unus
pusillorum istorum 5. » — « Et facere et docere. »
Enm qui passus est dicit etiam miracula edidisse ;
aut hoc dicit, quoniam per ea qure operabaturad-

p monebat. « Usque ad eum diem. » Ordo est,usque
ad eum diem quo assumptus est: csetera per pa-
renthesim interponuntur. Quod autem ait: « Cum
apostolis precepisset per Spiritum sanctum, » vel
hoc dicit, spiritualia significans fuisse precepta.
nihil seculare pra se ferentia, vel etiam ut Spiri-
tum connaturalem sibi demonstret, utpote cui ex
divina hypostasi nihil desit eorum que a Deo ex-
pleri possunt. Quinam autem sunt precepta ?
« Euntes 8 docete omnes gentes, baptizantes eos
in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti 5.» Ait
autem, « Ássumptus est, » non, Ascendit : nam
adhuc de eo tanquam de homine disserit.

I, 3. « Quibus etiam exhibuit seipsum viventem
« postquam ipse passus fuerat, compluribus argu-
« mentis. »

C Cum dixisset: Assumptus est, » ne quis existi-
maret alterius hoc factum esse virtute, statim
etiam subjunxit, quod proprie esset auctoritatis :
«Quibus etiam exibuitseipsum viventem.» Eumdem
autem ostendens qui passus fueratacresurrexerat,
sermoni conjunxit quod sequitur, dicens : « Post-
quam ipse passus fuerat. »

« Per dies quadraginta. »

Non dixit: In diebus : neque enim continue cum
ipsis versabatur, quemadmodum ante passionem,
sed differenti modo : simul quidem et desirabilio-
rem eis reddens suam apparitionem,simul quoque
sublimiorem magisque divinum seipsum ostendens.

« Ápparens illis. »

Quam ob causam non omnibus palam, sed

D apostolis tantum apparuit ? Quia vulgo phantasma
visum fuisset,quod ignorabat arcanum mysterium.
Nam si ipsi quoque discipuli initioincreduli erant
acturbabantur,quid verisimileest vulgus passurum
fuisse ? Propterea ex signis, ad qua edenda gra-
tiam acceperunt apostoli, indubitatam reddit re-
surrectionisdemonstrationem,omnibusque exposi-
tam : adeo ut non his tantum, qui tunc erant,
quod ipso aspectu futurum .erat, verum etiam
posteris omnibus manifesta fleret resurrectio,

« Et loquens de regno Dei. »

Y

ΑἸ OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

48

Hinc discimus quod etiam post resurrectionem À Ἐντεῦθεν μανθάνομεν, ὡς xai μετὰ τὴν ἀνάστε-

docebat discipulos.

« Et convescens. »

Simul edens ac bibens. Dicitur enim συναλίζων,
quasi ἀλῶν, hoc est, sale et mensa communi-
cans.

« Precepit eis ab Jerosolymis ne discederent,
« sed exspectarent promissionem Patris. »

Jubebat ne ab Hierosolymis discederent : volens
firmiorem reddi apud ipsos resurrectionis sermo-
nem per miracula qua cruciflxi invocatione fle-
rent : per tribulationes etiam quas paterentur a
Judsis, nec tamen ab ejus amicitia,qui crucifixus
fuerat ac resurrexerat.deflcerent, sed 4 huic potius

σιν ἐδίδατχε τοὺς μαθητὰς.

« Καὶ συναλιζόμενος. »

Συνεσθίων xal πίνων, Τουτέστι χοινωνῶν ἁλῶν,
χοινωνῶν τραπέζης.

« Ηαρήγγειλεν αὐτοῖς, ἀπὸ ᾿Ιεροσολύμων μή χωρί-
« ζεσθαι, ἀλλὰ περιμένειν τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ Ha-
« τρός. »

᾿Απὸ Ἱεροσολύμων μὴ ἀφίστασθαι παρηγγύς,
βουλόμενος τῇ προσεδρίᾳ βεδαιότερον τὸν τῆς ἀνα-
στάσεως αὐτοῖς χαταστήσασθαι λόγον, διὰ τῶν θαυ-
μάτων, & δι’ ἐπιχλήσεως ἐγίνετο τοῦ σταυρωθέντος,
διὰ τῶν θλίψεων ὧν ἔπασχον μὲν ὑπὸ τῶν Ιουδαίων
οὐχ ἀφίσταντο δὲ τῆς τοῦ σταυρωθέντος χαὶ &va-

commorerentur. Quodsi statim ab Hierosolymis p στάντος φιλίας, ἀλλ᾽ ὑπεραπέθνησχον τούτου. Ε δὲ

discessissent, nihilque horum fuisset subsecutum,
suspecta certe fuisset resurrectio. Pretereaquoque
multi erant ibidem credituri. Simul etiam exspec-
tare eos oportebat, ne qui dicerent quod notis
relictis ad extraneos ostentandi sui gratia acce-
debant, rursum etiam quia nondum Spiritus vir-
tute armati, inutiles redderentur ad hostium
congressus.

« Promissionem Patris. »

Et ubi hoc Pater promisit? Dicimus ergo quod
vel per defectum oportet dictum hoc intelligi, ut
subaudiatur prepositio &nó,sitquesensus : Exspec-
tarent a Patre promissionem, quam vobis, inquit,
feci de Spiritu sancto ; vel etiam quia, sicut ipse
ait, Quo» a Patre audivi, hec annuntio vobis,
sancti quoqueSpiritus promissio,etiamsi peripsum
facta sit, attamen ἃ Patre erat. Quod si et ab ipso
quieris Spiritu, Joel tide dignus est qui sermonem
confirmet, dicens : « Effundam de Spiritu meo su-
per omnem carnem ?. »

« Quam audistis ex me. »

Quando autem audierunt ? Quando dixit: « Ex-
pedit vobis ut ego abeam ; nisi enim ego abiero,
Paracletus non veniet ad vos 5. » Rursumque :
« Ego rogabo Patrem, et. alium Paracletum dabit
vobis?. » Verum si nunquam adbuc advenerat
Spiritus, quomodo dixerat : « Accipite Spiritum
sanctum 97 » Vel quia hoc dixerat, capaces eos
reddens ac idoneos ad Spiritus susceptionem : ac-
ceperunt aulem quando descendit. Vel quod futu-

εὐθὺς ἐχωρίσθησαν Ἰεροσολύμων, xal τούτων οὐδὲν
ἐπηχολούθησεν, ὕποπτος ἂν ἡ ἀνάστασις ὑπῆρξεν.
"Alec τε xal πολλοὶ ἦσαν οἱ μέλλοντες πιστεύειν
αὐτόθι. "Apa δὲ καὶ ἔδει περιμένειν αὐτοὺς, ἵνα μή
τινες λέγωσιν, ὅτι τοὺς γνωρίμους ἀφέντες, παρὰ
τοῖς ξένοις ἦλθον χομπάσαι. "Apa δὲ xal μή πω τῷ
τοῦ Ἡνεύματος θωρακισθέντες δυνάμει, ἄχρηστοι χα-
θίσταντο ἂν πρὸς τὰ τῶν ἀντιπάλων συμπλοχάς.

« Τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ Ηατρός. »

Καὶ ποῦ τοῦτο ὁ Πατὴρ ἐπηγγείλατο ; Φαμὲν οὖν,
ὅτι ἤτοι ἐλλειπτιχῶς τῆς, ἀπὸ, προθέσεως δεῖ τὸ
ῥητὸν ἐκλαμδάνειν, ἵνα ἥ, περιμένειν ἀπὸ τοῦ Ha-
τρὸς τὴν ἐπαγγελίάν, ἦν ὑμῖν ἐποιησάμην τοῦ ἁγίου
Πνεύματος, ἤ καὶ ὅτι, ὡς αὐτός φησιν’ "A παρὰ
τοῦ Πατρὸς ἀχήχοα, ταῦτα ἀπαγγέλλω ὑμῖν" xal ἡ
τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐπαγγελία, εἰ καὶ δι’ αὐτοῦ γέ-
ονεν, ἀλλὰ xal παρὰ τοῦ Πατρὸς ὑπῆρξεν. Et δὲ
xai παρ᾽ αὐτοῦ ζητεῖς τοῦ Ἠνεύματος, ὁ ᾿Ιωὴλ ἐχέγ-
γύος πιστώσασθαι τὸν λόγον, « ᾿Εχκχεῶ, φάσχων, ἀπὸ
τοῦ [Ινεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρχχ. »

« Ἣν ἑκούσατέ μου. »

Πότε δὲ ἤχουσαν ; Ὃτε ἔλεγε' « Συμφέρει ὑμῖν ἕνα
ἐγὼ ἀπέλθω, ἐὰν γὰρ ἐγὼ μὴ ἀπέλθω, ὁ Παράγλη-
τος οὐχ ἐλεύσεται πρὸς ὑμᾶς.» Καὶ πάλιν" « Ἐγὼ
ἐρωτήσω τὸν Πατέρα, καὶ ἄλλον Παράκλητον πέμψει
ὑμῖν. » ᾿Ατὰρ εἰ μηδέπω παρεγένετο τὸ Πνεύμα, πῶς
ἔλεγε" « Λάδετε Πνεῦμα ἅγιον ; » ἤ ὅτι τοῦτο ἔλεγε,
δεχτιχοὺς αὐτοὺς xai ἐπιτηδείους ποιῶν εἰς τὴν ὅπο-
δοχὴν τοῦ Πνεύματος: ἔλαδον δὲ ὅτε χατῆλθεν. Ἢ
Ott τὸ μέλλον ὡς ἤδη͵ παρὸν εἴρηχεν. Ἤ ὅτι τοῦ Πνεύ-

rum tanquam prasens dixit. Vel quod Spiritus da Ὦ ματος ἡ δόσις, ἡ piv χαθαρτιχὴ, ἡ δὲ τελειωτιχή.

tio.aut purgaliva est aut. perfectiva Consummata
ergo Spiritus superventio in apostolos,et qua per-
fectum reddit, adeo ut alios quoque perficiat,
tempore Pentecostes facta est, non autem eo pre-
sente venit : namsi tunc Dominus discessisset,
Spiritus vero mansisset, non fuisset tanta conso-
latio :adeo enim ei adherebant,ut egre divelli pos-
sent. Non statim autem descendit Spiritus, sed
post octo fortassis aut novem dies, ut paululum
constristati, ei in desiderio ac necessitate promis.

Ἴ Joel n, 28.

5 Joan. xvi, 7. * Joan. xiv, 16.

Ἢ οὖν τελεία xai τελειοποιὸς, ὥστε καὶ ἑτέρους τε-
λειοποιεῖν, τοῦ Πνεύματος, τοῖς ἀποσιόλοις ἐπιφοί-
τησις, κατὰ τὸν χαιρὸν τῆς Ἡεντηχοστῆς γέγονεν,
οὐκ ἦλθε δὲ παρόντος αὐτοῦ, ὅτι, εἰ ὁ μὲν ἀπῆλθε,
τὸ δὲ ἔμεινεν, οὐκ ἦν τοσοῦτον τὸ τῆς παραμυ-
θίας. Σφόδρα γὰρ αὐτοῦ δυσαποσπάστως εἶχον. Οὐ
κατῆλθε δὲ τὸ Ὠνεῦμα εὐθέως, ἀλλὰ μετὰ ὀχτὼ τυ-
χὸν fj ἕννεα ἡμέρας, ἵνα, καὶ μιχρὸν ἀθυμήσαντες,
καὶ ἐν ἐπιθυμίᾳ καὶ χρείφ τῆς ἐπαγγελίας χαταστάν-
τες, καθαρὰν xai ἀπηρτιτμένην δέξωνται τὴν ἐπὶ τῇ

!? Joan. xv, 22.

49 COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM. 50

παρουσίᾳ ἡδονήν. λλως δὲ ἔδει ἐν οὐρανῷ oavr,vat Α sionis constituti, purum ac perfectum reciperent

τὴν ἡμετέραν φύσιν. xal τὰς χαταλλαγὰς γενέσθαι
ἀπηρτισμένας, ἰχαὶ τότε ἐλθεῖν τὸ ᾿]νεῦμα. Σκόπει
δὲ, ἵνα πάλιν μετὰ τὴν ἀνάληψιν μὴ φύγωσι, πῶς
τῷ προσδοχίᾳ ταύτη χαβάπερ τινὶ δεσμῷ χατέχει
πάντας αὐτοὺς ἐχεῖσε.

« Ὅτι Ἰωάννης μὲν ἐδάπτισεν ὕδατι. »

I[2à τὴν ἀοχὴν οἱ ἀπόστολοι ὕδατι ἐδχπτίσθη-
σαν, μετὰ ταῦτα δὲ χαὶ ἁγίῳ ἱἸνεύμχτι, ᾿Ενταῦθα
φανερῶς ἤδη τὸ πρὸς ᾿Ιωάννου αὐτοῦ ὑπερύαλλον
παριστᾷ, οὐχ ὡς ὅτε ἔλεγεν. « Ὅ μικρότερος ἐν τῇ
βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν, μείζων ᾿Ιωάννου ἐστίν. »

« Ὑμεῖς δὲ βαπτισθήσεσθε ἐν Πνεύματι ἁγίῳ οὐ
« μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας. »

Βαπτισθήσεσθε, εἴπεν, ἀλλ᾽ οὐ Βαπτίσω, τὸ ἀκόμ-
vcactov μεταδιώχων. ἽΔλλως τε καὶ ᾿Ιωάννου τοῦτο
προδιδάξαντος, ἐν τῷ εἰπεῖν" « Αὐτὸς ὑμᾶς βαπτί-
σει ἐν νεύματι ἀγίῳ xol πυρὶ,» περιττὴ Óv ἕαυ-
τοῦ προσθήκη. Χωρὶς δὲ ὕδατος οὐ βαπτίζει ἐν τῷ
ὑπερώῳ χάριτι ; xal γὰρ τὸ χυριώτερον τὸ Πνεῦμά
ἐστι, δ᾽ οὗ xal τὸ ὕδωρ ἐνεργεῖ. ᾿Επεὶ xai. Χριστὸς
αὐτὸς Χριστὸς ἄνευ ἐλαίου γέγονε.

« Οἱ μὲν οὖν συνελθόντες ἐπηρώτων αὐτὸν, λέγον-
« τες" Κύριε, εἰ ἐν τῷ γρόνῳ τούτῳ ἀποχαθιστάνεις
e τὴν βασιλείαν τῷ Ἰσραήλ ; »

Σγόπει ἐνταῦθα. Ἐπεὶ πρὸ τοῦ πάθους ἐρώτησαν
τὰ περὶ συντελείας τοῦ χόσμου, οὐχ ἔτι περὶ τούτου
ἐπερωτῶσιν’ ἀλλὰ περὶ βασιλείας κοσμιχῆς. Ἔτι
γὰρ ἀτελέστερον διέγειντο, Ὁμοῦ δὲ συνελθόντες
ἠρώτων, ἵνα τῷ πλήθει δυσωπήσωσιν. ᾿Αχούσαντες
δὲ πρὸ τοῦ πάθους, ὅτι οὐδεὶς οἵδε τὴν ἡμέραν, ὅμως
καὶ νῦν πάλιν ἐρωτῶσιν ᾿Επεὶ γὰρ ἤχουσαν ὅτι
μέλλουσι λαμδάνειν τὸ Πνεῦμα, ὡς ἄξιοι λοιπὸν
ἔθελον μαθεῖν, καὶ ἀπαλλαγῆναι τῶν δυσχερῶν ἐπε-
θύμουν. Οὐχ εἶπον δὲ, Ηότε ; ἀλλ᾽. Εἰ ἐν τῷ χρόνῳ
τούτῳ ; εἰ νῦν ; φασίν. Οὕτως ἐπεθύμουν τὴν ἡμέ-
ραν. Ἐμοὶ δὲ δοκεῖ οὐδὲ τετρανῶσθαί πως αὐτοῖς,
τί ποτ᾽ ἦν d βασιλεία. Οὕπω γὰρ ἦν διδάξαν τὸ
Πνεῦμα. Εἶπον δὲ τὸ, « ᾿Αποκαθιστάνεις, » ὅτι μεί-
ζονα λοιπὸν περὶ αὐτοῦ ἐφαντάζοντο, διὸ [xal αὐτὸς
ἀνημένως αὐτοῖς διελέγετο. Οὐ γὰρ εἴπεν, Οὐδὲ ὁ
Υιὸς οἶδεν, ἀλλ᾽, « Οὐχ ὑμῶν ἐστι. » Καὶ ἵνα μὴ ἀθυ-
μήέσωσιν, ἐπήγαγεν. «᾿Αλλὰ λήψεσθε δύναμιν, » καὶ
τὰ ἱξῆς. Καὶ ἐκεῖνοι μὲν οὐ περὶ τῆς συντελείας

ἠρώτησαν, αὐτὸς δὲ ὃ οὐκ ἡρώτησαν διδάσχει" ὅτι ἢ

ἀρίστου διὸχσχάλου ἐστὶ, μὴ 3 βούλονται οἱ μαθηταὶ,
ἀλλ᾽ ἃ συμφέρει μαθεῖν, διδάσχειν. Διά τοι τοῦτο
οὐ πρὸς τὴν ἐρώτησιν ἀπήντησεν, ὡς μηδὲν ἔχου-
σαν χρηστὸν, ἀλλὰ τὸ κατεπεῖγον ἐδίδασχε' τοῦ
Πνεύματος yà2 ἦν χρεία μάλιστα αὐτοῖς τότε.

« Εἶπε δὲ πρὸς αὐτούς’ Οὐχ ὑμῶν ἐστι γνῶναι
« χρόνους ἢ χαιρούς. »
Βανταχοῦ τῆς τῶν μελλόντων αὐτοὺς ἀποτειχίζει

!! Matth. xi, 11, 153 Matth. rr, 11,

in ejus adventu gaudium. ὅ Prieterea autem opor-
tebat in celo nostram comparere naturam, ac per-
fectam fleri reconciliationem, ac tunc venire Spiri-
tum.Considera autem, ne rursum post assumptum
Dominum fugiant, quomodo hac exspectatione,
tanquam catena quadam omnes eos illic retineat.

l, 5. « Quia Joannes quidem baptizavit aqua. »

Apostoli in initio aqua baptizali sunt, postea
vero etiam sanclo Spiritu. Hic jam manifeste
suam supra Joannem demonstrat potentiam, ve-
luti quando dicebat: « Qui minor est in regno
celorum, major Joanne est !!. »

« Vos autem baptizabimini Spiritu sancto non
« post multos hos dies. «

B Baptizabimini,dixit; non,Baptizabo,mansuetudi-

nem amplectens et arrogantiam fugiens : presser-
tim cum Joannes prius hoc docuisset, dicens:
« ]pse vos baptizabit in Spiritu sancto et igni !*, »
superfluum esset ut ipse Per seipsum adderet. Ve-
rum annon per graliam baptizat in cenaculo
absque aqua? Utique, nam Spiritus efficacior est,
perquem etiam aqua operatur, quandoquidem
iqse quoque Christus absque oleo inunctus est.

I, 6. « Itaque congregati interrogabant eum di-
« centes: Domine num in tempore hoc restituis
« regnum Israeli ? »

Considera hic. Quoniam ante passionem de
mundi consummatione interrogaverant,non jam de
hoc interrogant, sed de mundano regno. Nam
adhuc imperfectius affecti erant Simul autem con-
gregali interrogabant, ut multitudine exorarent ac
flecterent. Cum autem ante passionem audissent,
quod nullus diem nosset, nunc tamen rursum in-
terrogant. Quia enim audierant quod Spiritum
essent accepturi, tanquam jam digni, scire hoc
volebant et heesitationibus liberari cupiebant. Non
autem dixerunt : Quando ? sed: Num in tempore
hoc? utrum nunc?inquiunt;adeo diem desiderabant.
Porro videntur mihi nequaquam perspicue cogno-
visse quid esset regnum. Nondum enim aderat
Spiritus qui eos doceret. Dixerunt autem, « Resti-
tuis : » nam majora jam de ipso concipiebant: ideo
etiam ipse apertius cum eis disserebat. Non enim
dixit, Neque Filius novit,sed: « Non est vestrum. »
Et ne constristarentur, subjunxit: & « Sed acci-
pietis virtutem, » et cetera. Et illi quidem de con-
summatione non interrogarunt, ipse vero docet id
quod non interrogarunt. Siquidem optimi prace-
toris est docere non qua discipuli discere cupiunt,
sed qua eis utilia sunt. Propterea interrogationi
non respondet, ut que nihil haberet utilitatis,
sed quod magis urgebat docuit : Spiritu namque
tunc maxime illis opus erat.

I, 7. « Dixit autem eis: Non est vestrum nosse
« tempora vel temporum opportunitates. »

Ubique futurarum cognitione rerum privat

$1 OECUMENII TRICC/AE EPISCOPI 52

ipsos : non tanquam ignorans, sed quod sciret nihil A γνώσεως, οὐχ ὡς ἀγνοῶν, ἀλλ᾽ ὡς μηδὲν αὐτοὺς, ix

illos ex eo juvari δὰ spiritualem salutem: hinc
etiam indefinite prius ait ad illos: Vos autem bap-
tizabimini Spiritu sancto non post mulLs hos dies.
Quodsi quaeras, cur non protinus Spiritum demit-
tit,aut etiam prefinitumtempus non significaverit,
disce quod statim ab ascensu Spiritus non veniat,
ut magis desideratam efflciat sui susceptionem,
neque ad certum diem, ut ad certamen paratos ac
decentiores ad ipsius adventum reddat !*.

« Que Pater posuit in sua potestate. »

Advertendum est num dictum hoc aliquid afferat
momenti volentibus certum humanarum rerum
terminum sive fatum tollere. Quod enim ait :
« Qua Pater posuit in sua potestate,» tollit fatum,
Verum si pater posuit, manifestum est quod et
Filius posuerit: omnia enim que Patris sunt,
etiam Filii sunt.

]. 8. « Sed accipielis virtutem superveniente
« *piritu sancto in vos, et eritis mihi testes in
« Jerusalem et in universa Judea, et Samaria, et
« usque ad extremum terra. »

Quoniam ante hzc praeceperat : « In viam gen-
tium ne abieritis !*, » etc., quod solis missus esset
Israelitis : nune una cum his, et Samaritanis et ca
teris gentibus praedicationem communicat. Simul
etiam denuntiat quod per universum orbem pie-
tatis sermo diflunderetur. Quid enim aliud preter
hoc significat quod ait: « Usque ad extremum
terre ? »

I. 9. «Εἰ cum hac dixisset, videntibus illis ele-
« Vultus est. »

4 Abducens eos a quovis alio nugamenjo, ne
rursum ipsum interrogarent, statim cepit in
calum conscendere. Addit autem: « Videntibus,
illis. » Quando quidem hic situm erat universum
fidei negotium ac necessitatis illorum, principium
quidem rei videri potuit, finis autem non ita.
Propterea quoque astiterunt viri docentes.quod in
celo requiescat : neque enim visio ad finem per-
tingebat. In. resurrectione vero contrario modo,
priucipium quidem visum non est: superfluum
namque fuisset, cum is qui resurrexerat vivens
appareret, et sepulcrum vacuum esset: flnis vero
manifestus erat, nam vivens ipsis manifestabatur

« Et nubes suscepit cum ab oculis eorum. »

Nubes quidem Dominum suscepit, ut honoris
equalitatem ad Patrem demonstraret. De Patre
enim dictum est:Nubes et caligo in circuitu ejus "5.
Et incarnatus quidem Deus, nube tanquam vchi-
culo usus est, nam Dominus erat: Elias vero,
igni 15. Ille enim tanquam Dominus universi
propria ascendens virtute, terrenum quiddam et
quod deorsum fertur, ad ascensum assumit: nec
magis ductus quam reducens ipse vehiculum. Elias

15 Joan. xvii, 1 seqq. !* Matth. rx, b.

!5 Psal. xcvi, 2.

τούτου χερδαίνειν τῶν εἰς ψυχικὴν σωτηρίσν, εἰδώς:
ἐντεῦθεν καὶ ἀνωτέρω ἀορίστως φησὶ πρὸς αὐτούς"
Ὑμεῖς δὲ βαπτισθήσεσθε ἐν Πνεύματι ἁγίῳ οὐ μετὰ
πολλὰς ταύτας ἡμέρας. Εἰ δὲ ζητεῖς διὰ τί μὴ
παρευθὺ τὸ []νεῦμα χαταπέμπει, fj μὴ καὶ τὴν προ-
θεσμίαν ἐσήμανε, μάνθανε ὅτι παραυτίκα μὲν τῆς
ἀνόδου τὸ Πνεῦμα οὐ παραγίνεται, ἵνα ποθεινοτέραν
αὐτοῦ χαταστήσῃ τὴν ὑποδοχήν. Οὐχὶ εἰς ῥητὴν δὲ
ἡμέραν, ἐναγωνίους αὐτοὺς χαὶ πρὸς τὴν παρουσίαν
εὐπρεπεστέρους ποιῶν.

« O94 ὁ [[ατὴρ ἔθετο ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ. »

Προσεχτέον εἴ τινα ῥοπὴν δίδωσι τοῦτο τοῖς βου-
λομένοις τὸν ὄρον τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων ἀναι-
ρεῖν, fiot τὴν εἱμαρμένην. Τῷ γὰρ εἰπεῖν, « Οὖς ὁ
Πατὴρ ἔθετο ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ, » ἀναιρεῖ τὸ εἷμαρ-
μένον. ᾿Αλλ’ εἰ ὁ Πατὴρ ἔθετο, δῆλον Ott καὶ ὁ Υἱός"
πᾶντα Ὑὰρ τὰ τοῦ ΠΙὯατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ εἶσι.

«᾿Αλλὰ λήψεσθε δύνομιν ἐπελθόντος τοῦ ἁγίου
« Πνεύματος ἐφ᾽ ὑμᾶς, καὶ ἔσεσθέ pot μάρτυρες ἔν
« τε Ἱερουσαλὴμ, xai ἐν πάσῃ τῇ Ἰουδαίᾳ, xai Xa-
« μαρείᾳ, καὶ ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. »

᾿Βπειδὴ πρὸ τούτου παρήγγειλεν. « Εἰς 600v ἐθ-
γῶν μὴ ἀπέλθητε,» xai τὰ ἐξῆς" μόνοις γὰρ ἀπε-
στάλθαι τοῖς ἐξ Ἰσραήλ’ νῦν μετὰ τούτων, καὶ Σα-
μαρεῦσι καὶ τοῖς λοιποῖς ἔθνεσι τὸ χήρυγμα κατα-
κοινοῖ, "Apa δὲ xal προχχταγγέλλει τὸ, μέχρι πάσης:
τῆς οἰκουμένης, τὸν τῆς εὐσεδείας λόγον χεθῆναι,
Τὸ γὰρ, « Ἕως ἐσχατου τῆς γῆς,» τί ἄν αλλο ἣν
τοῦτο σημαίνει.

« Καὶ ταῦτα εἰπὼν, βλεπόντων αὐτῶν, ἐπέρθνη,. »

᾿Απάγων αὐτοὺς ἄλλης ἐρεσχελίας, ἵνα μὴ πάλιν
αὐτὸν ἐρωτῶσιν, εὐθὺς ἤρξατο τῆς εἰς οὐρανοὺς ἀνό-
δου. Προστίθησι δὲ τὸ, « Βλεπόντων αὐτῶν, » ἐπειδὴ
ἐνταῦθα τὸ πᾶν τῆς πίστεως xai τῆς χρείας αὐτῶν
ἡ ἀρχὴ ἴσχυσε toO πράγματος, τὸ δὲ τέλος οὐχ ἔτι.
Διὰ τοῦτο δὲ «xi παρέστησαν οἱ διδάσκοντες ἄνδρες,
ὅτι εἰς τὸν οὐρανὸν καταπαύει: οὐδὲ γὰρ d, ὄδρασις
ἐξιχνεῖτο πρὸς τὸ τέλος, 'Eni δὲ τῆς ἀναστάσεως,
toóvavtiou, ἣ ubt ἀρχὴ οὐχ ddr παρέλκον γὰρ
ἦν, αὐτοῦ τοῦ ἀναστάντος φαινομένου ζῶντος, xai
τοῦ μνήματος χενοῦ τὸ δὲ τέλος δῆλον, ζῶν γὰρ
αὐτοῖς ἐνεφανίζετο.

« Καὶ νεφέλη ὑπέλαδεν αὐτὸν ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν
« αὐτῶν. »

Νεφέλη μὲν ὑπέλαδε τὸν Κυριον, ἵνα τὸ πρὸς τὸν
Πατέρα ὁμότιμον παραστήσῃ. « Νεφέλη γὰρ χαὶ γνό-
φος κύχλῳ αὐτοῦ, » περὶ τοῦ Ἡατρὸς εἴρηται. Καὶ ὁ
μὲν σαρχωθεὶς Θεὸς, νεφέλῃ ὀχήματι χέχρηζται,
(Κύριος γὰρ), ὁ δὲ Ἡλίας, πυρί. Ὃ μὲν γὰρ, ἅτε
Δεσπότης τοῦ παντὸς, καὶ οἰχείᾳ δυνάμει ἀνιὼν,
γεῶδὲς τι xal χατωφερὲς πρὸς τὴν ἄνοδον παραλαμ-
δάνει, οὐ μᾶλλον ἀγόμενος fj ἀνάγων τὸ ὄχημα, Δοῦ-
λος δὲ ὁ ᾿λίας, xai διὰ τοῦτο ἀνωφεροῦς δίφρου

16 IV Reg. 11, 1 seqq.

53 COMMENT. IN AUTA APOSTOLORUM. 94

δεόμενος, xat ἵππων τὸ τάχος αὐτῷ κχατανυόντων À vero servus erat, ideoque sursum ferente vehiculo

tfc ἄνω πορείας. Διὸ xal ἐπ’ ἐκείνου μὲν εἴρηται"
'Avi6r, ἩἪλ΄σς ἐν συστεισμῷ ὡς εἷς τὸν οὐρανόν.
"Ex! δὲ τοῦ Roo». τό Ηορευομένου αὐτοῦ εἰς τὸν
022xw^v Δ΄» 0$ ἄνδρες λευχείμονες πιστοῦνται τὴν
εἰς οὐ υνυὺς ἀποχατάστασιν τοῦ Κυρίου, διὰ τὸ,
« Ἐπ᾿ δύο 7, τριῶν μχρτύρων τὸν λόγον χαθίστασθαι
βεόχιον. »

« Ka! ὡς ἀτενίζοντες ἦσαν, εἰς τὸν οὐρανὸν mo-
ε ρευομένου αὐτοῦ, xal ἰδοὺ ἄνδρες δύο παρειστήχεισαν
« αὐτοῖς ἐν ἐσθῆτι λευχῇ. »

"Ανδηες διὰ τὴν ἐνεργειαν οἱ ἄγγελοι φαινόμενοι
χρηματίζουτι, χατὰ τὸ συγγενὲς τοῦ ὁράματος, ἵνα
μὴ τέλεον ἐχπλέξωσι τοὺς ἤδη τῷ ξένῳ τῆς ἀναλή-
ψεως ἐχπεπληγμένους.

«Οἵ xai εἶπον. “Ανδοες Γαλιλαῖοι, τί ἑστήκατε
« ἐμδλέποντες εἷς τὸν οὐρανόν ; »

ΓΑνδρες ἀνδράσιν ἐλάλουν, xai ὅμως οὐχ ἦσαν
ὁμοούσιοι ἀλλήλοις.

« Οὗτος ὁ ᾿Ιησοὺς ὁ ἀναληφθεὶς ἀφ’ ὑμῶν εἰς τὸν
« οὐρανὸν, οὕτως ἐλεύσεται, ὃν τρόπον ἐθεάσασθε αὐ-
« τὸν πορευόμενον εἷς τὸν οὐρανόν. »

Ἴνα μὴ θορυδῶνται οἱ μαθηταὶ, xal ὡς otyopi-
νου τοῦ διδασχάλου, xal τοῦ σώματος αὐτῷ D:aó-
ῥοΐντος, ἀνξΐλπιστοι λοιπὸν ὦσι τῆς ἐπ᾽ αὐτῷ προσ-
δοχίας͵ xal διὰ τοῦτο ἄλλος ἀλλαχοῦ δ'ἀσχεδασθῶσι
δειλίᾳ xal φόδῳ' τούτου χάριν ἐφίστανται οἱ ἂν-
ὃρες, καὶ τὴν εἰς οὐρανὸν ἄνοδον αὐτοῖς δηλοῦντες,
χαὶ τὴν τοῦ προσειλημμένου σώματος διαμονήν τε
χαὶ σι τηρίαν, δι’ ὧν φατιν. Οὗτος ὁ ᾿Ιπησοῦς οὕτως
ἐλεύσεται πάλιν. Διὰ δὲ τοῦ εἰπεῖν Τί ἐστήχατε :
ὑπαγορεύουσιν αὐτοῖς, τῆς περὶ τοῦτο ἀφεμίνους
ἀσχολίας, πρὸς τὴν Ἱερουσαλὴμ παραγενέσθαι, χατὰ
τὸ τοῦ Κυρίου παράγγελμα, τὸ, ᾿Απὸ “Ἱεροσολύμων
μὴ χωρίζεσθαι. Διὸ καὶ παραγενόμενοι, ἔτι ὑπότρο-
μοι ὄντες διὰ τὴν τοῦ διδασχάλου ἀπουσίαν, οὐχ εἷς
τὴν πόλιν ἀνεστρέφοντο, ἀλλ᾽ εἰς τὸ ὑπερῶον ἀνέ-
ὄησαν, ὡς sl, ἀσφαλέστερον καὶ χρύφιον τόπον.
Λέγει δὲ ὁ Χρυσόστομος, ὡς ἐν ἡμέρᾳ Σαδδάτου
γέγονεν ἢ ἀνάληψις. Διὸ καὶ ἐπισημαίνεται τὸ, Σαδ-
6áxou ἔχον ὁδόν ἵνα μὴ δόξωσιν ὡς ἐν Σαδδάτῳ
πλείονι τῆς διατάξεως τῆς ἁπὸ τοῦ νόμου χρησάμενοι
πεζοπορίᾳ.

« 7ότε ὁπέστρεψαν εἷς Ἱερουσαλὴμ ἀπὸ ὅρους τοῦ
« καλουμένου ᾿Ἐλαιῶνος, 8 ἐστιν ἐγγὺς Ἱερουσαλὴμ
« Σαδδάτου ἔχον ὁδόν. »

Μίλιον ἔν, ἡ τοῦ Σαδδάτου ὁδὸς, ὥς φησιν Ὦριγέ- D

νης ἐν τῷ πέμπτῳ Στρωματεῖ, δισχιλίων πηχῶν
ὑπῆρχε. Καὶ μᾶλλον ἡ ἁγία σχηνὴ χαὶ κιδωτὸς το-
σοῦτον διάστημα προελάμδανε τὴν παρεμθολὴν, καὶ
ἀπὸ τοσούτου διαστήματος ἐσκήνουν. *O διάστημα
ἐξὴν τοῖς προσκυνοῦσι τὴν ἁγίαν σχηνὴν βαδίζειν ἐν
Σαδθδάτῳ.

« Καὶ ὅτε εἰσῆλθον, ἀνέδησαν εἰς τὸ ὑπερῷον, οὗ
« ἦσαν καταμένοντες, ὃ τε Πέτρος, καὶ ᾿Ιάκωδος, xal

« Ἰωάννης, καὶ ᾿Ανδρέας, Φίλιππος xal θωμᾶς, Βαρ--

11 Deut. xix, 15.

egens,et equis qui velocitatem itineris illi pararent.
Idcirco etiam de hoc dictum est : Ascendit Elias
in turbine tanquam in celum ; de Domino vero :
Eunte illo in celum. Duo autem viri albis induti
confirmant Domini in colos restitutionem propter
id quod dicitur: « Per duos aut tres testes sermo
firmus constituitur 17, »

I, 10. « Cumque intentis essent oculis,eunte illo
« in celum : et ecce duo viri astiterunt ipsis in
« veste alba »

Angeli apparentes propter operationem viri ap-
pellantur, juxta visionis cognationem : ne omnino
consternarent eos qui jam novitate assumptionis
perculsi erant.

« I, 11. Qui et dixerunt : Viri Galilei, quid statis
« intuentes in celum ? »

Viri viris loquebantur. nec tamen similis erant
substantie.

« Hic Jesus qui assumptus est a vobis in celum,
« ita veniet quemadmodum vidislis eum euntem in
« celum. »

Ne tu'bentur discipuli. et veluti pereunte S pree-
ceptore ac diffluente illi corpore, spe destituantur
in posterum qua exspectandus erat, et propterea
alius alio di-pergatur metu ac timore: ob banc
causam adveniunt viri, οἱ ascensum in celum
ipsis manifestantes et corporis permanentiam ac
salutem his verbis quibus dicunt : Hic Jesus ita
rursum veniet Perhoc autem quod aiunt: Quid
statis ?admonentillos ut relicta cura de ea re,
Jerosolyma redirent juxta Domini preceptum,quo
dixerat : Ab Jerosolymis ne discederent Idcirco
etiam cum eo accessissent, adhuc subtimidi prop-
ter preceptoris absentiam, in civitate non versa-
bantur,sed in cenaculum ascenderunt, tanquam
in tutiorem et occultum locum. Dicit autem Chry-
sostomus quod die Sabbati facta est assumptio.Ideo
etiam annotatur : Ad Sabbati iter : ne videantur,
Sabbato, majori usi pedestri itinere quam & lege
constitutum esset.

I, 129. « Tunc reversi sunt Jerusalem a monte
« qui vocatur Oliveti, qui est juxta Jerusalem
« (nempe) ad Sabbati iter. »

Unum milliare, quod iter erat Sabbati, ut ait
Origenes quinto Στρωματῶν sive Miscellaneorum,
duorum millium cubitorum erat. Idque potissi-
mum, quod sanctum tabernaculum et arca tanto
interstitio castrorum ordinem precedebat, et a
tanto intervallo tentoria figebant, quo spatio lice-
bat his qui castrametati erant, sanctum taberna-
culum Sabbato accedere.

1,13,1&.«Etcum introissent,ascenderuntin cena-
«culum,ubi manebant et Petrus et Jacobus,et Joan-
«nesetAndreas,Philippus etThomas,Bartholomaus

55 OECUMENII TRICC/E EPISCOPI 56
« et Mattheus, Jacobus Alphei et Simon Zelotes, À « θολομαῖος xai Ματθαῖος, ᾿Ιάκωδος ᾿Αλφαίου xal

« et Judas Jacobi. Hi omnes erant perseverantes
«unanimiter in oratione et obsecratione, cum
« mulieribus et Maria Matre Jesu, cumque fratri -
« bus ipsius. »

Petrus, interpretans vel cognoscens : Jacobus,
supplantator laboris.Joannes,gratia Dei : Andreas,
decens potentia vel, condemnatus : Philippus, os
viduarum vel os lampadis: Thomas, abyssus vel
geminus seu dubius. Bartholomeus, filius ejus
qui suspendit aquas : Matthreus, donatus : 9 Jaco-
bus Alpheei, supplantatio. Simon Zelotes, discipli-
na vite : Judas Jacobi, hic et Thaddwus vocaba-
tur. Discipulos nominatim recenset, ut ostendat
quod, cum passionis tempore lapsi essent. Judas
quidem seipsum a choro apostolorum omnino
dejecit. Petrus vero et simul erat, et a praeceptore
per trinam interrogationem revocatus est.Quod si
Joannem in sua accepisse Christi Matrem prodi-
Lum "5 est, certe cum Joannes una cum apostolis
adesset, etiam ipsa simul aderat. — Alio modo,
Non frustra discipulorum facit catalogum : sed
demonstrare volens quod humanum quidpiam
passi erant, at non in lapsu permanserant. Siqui-
dem Petrus qui negaverat, amaris lacrymis a ne-
gatione absolutus est,veluti ex hoc manifestum est,
quod paulo post creditum sit ipsi rationale ovile.
Thomas qui incredulus fuerat, ab incredulitate
sanatus est, vulneribus ac latere manibus contrec-
tatis. Itaque cum alii omnes simul essent, solus
desideratus est Judas. Et Maria Dei Mater aderat,
quandoquidem et Joannes, qui hanc in sua acce-
perat, et fratres aderant. Quid si et Joseph spon-
sus in vivis erat, utique aderat et ipse: maxime
autem hic, qui, dubitantibus filiis suis, nunquam
circa dispensationem dubitavit. Sed manifestum
est quod jamdudum mortuus erat: quia neque
ipse tunc aderat, cum cognati Jesum docentem
videre cuperent. Quid enim ait ?« Mater tua et
fratres tui querunt te foris !?, » non autem addi-
tur : Et pater tuus.

CAPUT II.

Petri concio ad eos quibus notum erat de morte et
apostolatu Juda proditoris :in quo narratur etiam
de Matthiz substitutione, qui per orationem sorti-
tus est apostolatum gratia Dei.

I, 15. « Et in diebus illis surgens Petrus in medio
ediscipulorum dixit,eratque turba hominum simul
« fere centum viginti. »

Surgit Petrus,non Jacobus,ettanquam ferventior,
et velut is cui discipulorum 80 presidentia com-
missa erat. Preterea quoque Jacobus modestus
erat, orationi ac quieti magis aptus, ceteris videli-
cet negotia tractantibus.ldeoque Jerosolymitanam
pressidentiam illi cedunt. Vide autem quomodouni-
versacommuni decreto faciat,etnon ex primatu neque
sua auctoritate. Centum autem viginti simuladerant

48 Joan. xix, 26, 27. 19. Matth. xir, 49.

« Σίμων ὁ Ζηλωτὴς, xai Ἰούδας ᾿Ισκώθου. Οὗτοι
« πάντες ἦσαν προοσχυρτεροῦντες ὁμοῆυμαδὸν τῇ
« προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει, σὺν γυναιξὶ χαὶ Μαρίᾳ
« τῇ Μητρὶ τοῦ ᾿Ιησοῦ, xal σὺν toic ἀδελφοῖς αὐ-
« τοῦ.»

Πέτρος, ἐπιλύων ἤ ἐπιγνούς. ᾿Ιάχωδος, πτερνι-
στὴς πόνου. Ἰωάννης, χάρις Θεοῦ. ᾿Ανδρέας, δύνα-
μις εὐπρεπὴς, 5 καταχρινόμενος. Φίλιππος, στόμα
χηρῶν. ἢ στόμα λαμπαδος. θωμᾶς, ἄδυσσος ἢ δίδυ-
μος. Βαρθολομαῖος, υἱὸς κρεμάσας ὕδατα. Ματθαῖος,
δεδωρημένος. ᾿Ιζχωδος ᾿Αλφαίου, πτερνισμός. Σί-
μων ὁ Ζηλωτὴς, μάθησις ζωῆς. ᾿Ιούδας ακώδου,
οὗτος xai Θθαδδχϊος ἐκαλεῖτο. Καταλέγει τοὺς uar
τὰς ὀνομαστὶ, ἵνα δείξη, ὡς σφαλέντας περὶ τὸ πά-

B 9"ς. ᾿Ιούδας μὲν πάντη ἑαυτὸν ἔξωσε τοῦ χοροῦ τῶν

ἀποστόλων. Ὁ δὲ ἱ]έτρος xai συνῆν, xal πρὸς τοῦ
διδασκάλου διὰ τοῦ τρισσοῦ τῆς ἐρωτήσεως ἀναχέ-
χληται. Εἰ δὲ τὴν τοῦ Χριστοῦ Μητέρα λαθεῖν τὸν
᾿Ιωάννην ἀναγέγραπται εἷς τὰ ἴδια, ἀλλ᾽ οὖν παρόν-
τὸς Ἰωάννου τοῖς ἀποστόλοις, xal αὐτὴ συμπαρῆν.
— "Allec. Οὐ μάτην τὸν χαταλογον ποιεῖται τῶν
μαθητῶν, ἀλλὰ βουλόμενος παραστῆσαι χαὶ τῶν πα-
θόντων μέν τι, καὶ μὴ ἐναπομεινάντων δὲ τῷ πτώ-
ματι. Ὃ μὲν γὰρ ἀρνησαμενος llivpoc, πικρῷ ὃα-
χρύῳ τὴν ἄρνησιν ἀπελύσατο, ὡς δῆλον, ἀφ’ ὧν μι-
χρὸν ὕστερον τὸ λογιχὸν πιστεύεται ποίμνιον. Ὁ δὲ
ἀπιστήσας θωμᾶς, ἰάθη τὴν ἀπιστίαν τῇ ψηλαφήσει
τῶν χειρῶν τραυμάτων χαὶ τῆς πλευρᾶς. Ὥστε παν-
τῶν συνόντων τῶν ἄλλων, μόνος ἀπελείπετο ᾿ἸἸουδας,
Καὶ Μαρία δὲ ἡ θεοτέχος παρῆν" ἐπεὶ xal ὁ ταύτην
παραλαθὼν εἷς τὰ ἴδια Ἰωάννης, xal οἱ ἀδελφοὶ παρ-
ἦσαν. Εἰ δὲ καὶ Ιωσὴφ ὁ μνηστὴρ ἔζη, παρῆν ἄν
xal αὐτός, Καὶ μάλιστα οὗτος ὁ μηδέ ποτε, ὥσπερ
οἱ ἐξ χὐτοῦ, περὶ τὴν οἰχονομίαν ἐνδοιάσας. ᾿Αλλὰ
δῆλον Oct πάλαι ἐτεθνήχει. Ἐπεὶ μηδὲ ὅτε διδάσχον-
τα τὸν Ἰησοῦν ἠξίουν οἱ συγγενεῖς θεάσασθαι, xa!
αὐτὸς παρῆν. Τί γάρ φησιν ; « 'H μήτηρ σου xai ol
ἀδελφοί σου ζητοῦσί σε ἔξω, » ἀλλ᾽ οὐχὶ, Καὶ ὁ πα-
τήρ.

ΚΈΦΑΛ. B'.

Πέιρου διαλογος πρὸς τοὺς μαθητευθέντας περὶ
θανατου xal ἀποστολῆς ᾿Ιούδα τοῦ προδότου" ἐν d
περὶ ἀντεισαγωγῆς Ματθίου χληρωθέντος χάριτι
θεοῦ διὰ προσευχῆς.

« Καὶ ἐν ταῖς ἡμέραις ταύταις ἀναστὰς Ἡέτρος ἕν

« μέσῳ τῶν μαθητῶν εἶπεν ἦν τε ὄχλος ὀνομάτων

« ἐπὶ τὸ αὐτὸ ὡς ἑχατὸν εἴχοσιν. »
᾿Ανίσταται ὁ Πέτρος, οὐχ ὁ Ἰάκωδος, καὶ ὡς θερ-

μότερος, καὶ ὡς τὴν προστασίαν τῶν μαθητῶν ἐγ-

χεχειρισμένος, Ἄλλων τε xal ἐπιεικὴς ἦν ὁ ᾿Ιάχω-

60;, καὶ μᾶλλον τῇ προσευχῇ xai τῇ ἡσυχίᾳ ὠφέλι-

μος, τῶν ἄλλων δηλονότι μεταχειριζόντων τὸ πρᾶ-

qua. Διὸ xal τῆς ἐν Ἱεροσολύμοις αὐτῷ καθέδρας
παραχωροῦσιν. Ὅρα δὲ πάντα χατὰ κοινῆς αὐτὸν

Ἱνώμης ποιοῦντα, καὶ οὐχ ἀρχικῶς οὐδὲ μετὰ ἐξου-

51

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

58

σίας. 'Exat^v δὲ εἴχοσι συμπαρῆσαν ἀπὸ τῶν πι- A exhis qui Domino crediderant.Siquidein etseptua-

στευσάντων tip Κυρίῳ, Ἦσαν γὰρ xal ἑδδομήκοντα
xai πενταχόσιοι, οὖς καὶ ἀναστάντα λέγει HaoAoq
θεάσασθαι τὸν Kógtov. ᾿Αλλ᾽ εἰχὸς τούτους τῶν ἐγ-
κοιτοτέρων εἶναι καὶ τῶν πρὸς τὸ παῤῥησιάζεσθαι
θερμοτέρων.

«Ανδρες ἀδελφοὶ, ἔδει πληρωθῆναι τὴν Γραφὴ
« ταύτην, ἣν προεῖπε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον διὰ στό-
« ματος Δαυίδ. »

Πυραμυθεῖται αὐτοὺς ἀπὸ τῆς προῤῥήσεως. Καὶ
οὐ λέγει, Ἣν Δαυὶδ εἶπεν, ἀλλὰ, Τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον
διὰ στόματος Δαυὶδ. Τίδὲ τοῦτο ἦν; “Ὅσα ὁ ρη΄ περιέ-
χει ψαλμός" ὧν xal αὐτὸς μιχρὸν ὄπισθεν μνημο-
νεύσει. lispi Ἰούδα δὲ εἰπὼν, ἐπιεικῶς ἅμα μετα-
χε:ρίζεται καὶ ἀφιλαπεχθν μόνως τὸν λόγον. Οὐ γὰρ
λέγει, Τοῦ χαταράτου, τοῦ μιαροῦ, ἀλλ᾽ ἀπλῶς τὸ
γεγενημένον δηλοῖ. Ἐπαγαγὼν δὲ τὸ, Οὗτος μὲν
οὖν ἐχτήσατο χωρίον ix. μισθοῦ τῆς ἀδιχίας, καὶ ὅτι
πρηνὴς γενόμενος ἐλάχησεν, ἤτοι, διεσχίσθη, τὸ μὲν
κτήσασθαι οὐχ εἰς τὸν ᾿Ιούδαν ἀναφέρων εἴρηχεν. Οὐ
γὰρ αὐτὸς ὠνήσατο τὸ χωρίον, ἀλλ᾽ οἱ ἱερεῖς, ἀπὸ
τῶν ῥιφέντων ὑπ᾽ αὐτοῦ ἀργυρίων ἐν τῷ ναῷ. "Emsi
δὲ μισθὸς ταῦτα τῆς προδοσίας ᾿Ιοὔδα, ἐχείνῳ xai ἡ
χτῆσις λογίζεται, Καὶ πάλιν, ἐπεὶ εἰς ταφὴν τοῦτο
ἀφώρισται, πεπλήρωται ἡ Γραφή. Τὸ, « Καὶ ἡ
ἔπαυλις αὐτοῦ ἠρημωμένη.» Τί γὰρ ἐρημότερον
τάφων ; Διὰ δὲ τοῦ εἰπεῖν, Πρηνὴς γενόμενος ἐλά-
κησε μέσος, ἔδειξεν ὅτι ἅμχ τῷ προδοῦναι, ix τῆς

Β

ἄγαν ὀλιγωρίας χαὶ ῥᾳθυμίας ἐχρήσατο δι’ ἀπογνώ- -

σεως τῷ τοιούτῳ τέλει. ᾿Αγχόνῃ δὲ χρησάμενον εἷ-
πόντων τῶν ἱερῶν Εὐχγγελίων, εἰ οὗτος νῦν, πρηνῆ
γενέσθαι αὐτὸν, καὶ ὅσα ἑξῆς, ἀναγράφει, οὐδὲν εἷς
διαφωνίαν. ᾿Αμφότερον γὰρ γέγονε, διαῤῥαγέντος
τοῦ χαλωδίου ὅφ᾽ οὗ dj ἀγχόνη, καὶ οὔτω πρηνοῦς
ἐπὶ γῆς κατενεχθέντος χαὶ λελαχηχότος. 'Ev ὅσῳ δὲ
ταῦτα μετὰ μ᾽ ἡμέρας περὶ αὐτοῦ διεξηγεῖται, τὸ
παραχρῆμα τῆς προδοσίας ταῦτα γενέσθαι πιστοῦ-
ται.

« Περὶ ᾿Ιούδα τοῦ γενομένου ὁδηγοῦ τοῖς συλλα-
« δοῦσι τὸν ᾿Ιησοῦν, ὅτι κατηριθμημένος ἦν σὺν
« ἡμῖν, xxi ἔλαχε τὸν χλῆρον τῆς διαχονίας ταύτης.
« Οὗτος μὲν οὖν ἐχτήσατο χωρίον ἐχ τοῦ μισθοῦ
« τῆς ἀδικίας, χαὶ πρηνὴς γενόμενος ἐλάχησε μέ-
« σος, καὶ ἐξεχύθη πάντα τὰ σπλάγχνα αὐτου. Καὶ
« γνωστὸν ἐγένετο πᾶσι τοῖς χατοιχοῦσιν "Ispouca-

«λήμ, dote χληθῆναι τὸ χωρίον ἐκεῖνο τῇ ἰδίᾳ ἢ

« διαλέχτῳ αὐτῶν, ᾿Ακελγαμὰ, τουτέστι, Χωρίον
« αἵματος. Γέγραπται γὰρ ἐν βίόλῳ Ψαλμῶν. Γενη-
« θήλω ἡ ἔπουλις αὐτοῦ ἔρημος, καὶ μὴ ἔστω ὁ χατ-
« οιχῶν ἐν αὐτῇ, χαὶ τὴν ἐπισχοπὴν αὐτοῦ λάθοι
« ἔτερος. »

'O Ἰούδας οὐκ ἐναπέθανε τῇ ἀγχόνῃ, ἀλλ’ ἐπε-
Glo, κατενεχθεὶς πρὸ τοῦ ἀποπνιγῆναι. Καὶ τοῦτο
δηλοῦσιν αἱ τῶν ἀποστόλων Πράξεις, ὅτι πρηνὴς
γενόμενος ἐλάχησε μέσος. Τοῦτο δὲ σαφέστερον

ginta eraut, et quingenli quos ait Paulus vidisse
Dominum postquam resurrexerat *?, Sed hos veri-
simile est ex his fuisse qui magis approbati erant
et ad liberius loquendum ferventiores.

l. 16. « Viri fratres, oportuit Scripturam hanc
« impleri, quam predixit Spiritus sanctus per os
« David. »

Consolatur eos a prophetia. Necait : Quam David
dixit, sed Spiritus sanctus per os David. Quaenam
autem hec erant? Quicunque psalmus centesimus
octavus continet : quorum etiam post pauca faciet
mentionem.Ue Juda autem loquens,modeste simul
et absque omni invidia tractat sermonem. Neque
enim exsecrandum vocat aut scelestum, sed sim-
pliciter quod factum est indicat. Porro quod sub-
junxerit: Hic itaque adeptus est predium e mer-
cede iniquitatis, etquod precipitio crepuit aut diffra
ctusest:priusquidem,nempeadeptum esse predium
non ad Judam referens dixit.Neque enim ipse pre-
dium emit.sed sacerdotes ex argenteis quos Judas in
templo abjecerat:verum quiailli erant merces prodi-
tionis Judee. possessio quoque reputatur ipsius. Rur-
sumque,quia predium in sepulturam separatum est
completa est Seriptura qua ail : « Commoratio ejus
deserta est !!. » Quid enim sepulcris magis deser-
tum est? Per hoc autem quod ait, Precipilio cre-
puit medius : ostendit quod simul ut prodidit.pre
nimiaanimi pusillanimitate et socordia tali fine per
desperationem usus est. Verum cum sacra Evangr-

C lia dicant prefocatione aut suspendio usum, licet

hic precipitatum fuisse asserat, et quecunque
deinceps narrantur, nihil ex hoc dissonantia con-
sequitur : utrumque enim factum est. Coníracto
namque funiculo quo preefocatus erat, ita preecipi-
tio in terram decidit ac crepuit.Inlerim autem dum
heec post quadraginta dies de eo narrantur, proti-
nus hec a proditione facta fuisse confirmat.

31 « I, 16-20. De Juda qui fuit dux itineris his
« qui comprehenderunt Jesum, qnia annumeratus
« erat nobiscum, et sortitus erat sortem ministerii
« hujus, Siquidem hic adeptus est predium de
« mercede iniquitatis, et pronus crepuit medius,
« et effusa sunt omnia viscera ejus. Et innotuit
« omnibus habitantibus Jerusalem, ita ut appella-
« retur predium illud proprio illorum idiomate,
« Hacaldema, hoc est, Ager sanguinis. Scriptum
« est enim in libro Psalmorum : Fiat commoratio
« ejus deserta, et non sit qui habitet in ea, et
« episcopatum ejus accipiat alter *5. »

Judas suspendio e vitanon discessit,sed supervixit :
dejectusest enim priusquam prefocaretur : idque a-
postolorumActaindicantquod prouuscrepuitmedius
Hoc autem planius scripsit Papias Joannis apostoli

39 [ Cor. xv, 6 seqq. ?! Psal. xxvi, 26 ; Act. 1, 30. 33 Psal. cvir, 8.

59 OECUMENII TRICC/E EPISCOPI 60

discipulus, dicens : Ad magnum impietatis exem- Α ἱστορεῖ Παπίας ὁ Ἰωάννου τοῦ ἀποστόλου μαθητὴς,

plum in hoc mundo permansit Judas. In tantum
enim corpore inflatus ut progredi non posset, cum
currus levi cursu pertransiret. curru compressus
est, ita ut funderentur ejus intestina. Alio modo.
Corpore enim adeo inflatus est, ut neque posset
progredi qua currus levi cursu pertransibat, imo
ne solum quidem capitis tumor. Siquidem et pal-
pebras oculorum ejus adeo intumuisse ferunt, ut
lumen omnino videre non posset, oculi vero illius
neque διόπτρας, nempe instrumenti medicorum
adminiculo ap»arere possent, tanta profunditate ab
exteriori aspectu erant separati : genitale veroillius
membrum omnem excedebat obscanitalem ac ma-
gnitudinem. Porro sanies ac vermes contumeliose
confluentes ex toto ipsius corpore ferebantur egre-
dientes, per sola loca secretoria. Post multa vero
tormenta et ultiones, quum in suo predio,ut aiunt,
mortuus esset, praefctore predium illud desertum
permansit, et non habitatum usque in hodiernum
diem. Sed neque ad boc usque tempus locum illum
quisquam praeterire potest, nisi obturatis manu
naribus. Suggerit autem Lucas hoc loco Jude
supplicium quod statim subsecutum est. Nam
imbecilliorum anima prassentibus refenantur po-
tissimum. Auxit autem peccatum, 122 vocans eum
proditorem : supplicium vero. cum hoc etiam
illum passum essecommemoralt Hacaldema autem
dictum esse priedium, non a Juda, sed a Judeis
intendit. Nam ait: Proprio illorum idiomate,
nempe Judais iniquitatem attestantibus.

I, 21-25. « Oportet igitur ut ex liis viris qui no-
« biscum versati sunt omni tempore.quo intravit et
« exivit inter nos Dominus Jesus. exorsus a bapti-
« sinate Joannis,usque adeum diem quo assumptus
« est a nobis, unus quispiam constituatur lestis
« resurrectionis ejus nobiscum. Et statuerunt
« duos. Joseph qui vocatur Barsabas, qui cogno-
ὁ minatusestJustus,et Mathiam:et orantes dixerunt:
« Tu, Domine. qui corda nosti omnium, ostende
« utrum ex his duobus elegeris, ut accipiat sortem
« ministerii hujus apostolatus,unde prevaricatione
« excidit Judas, progrediens in locum suum. »

Rem illis communicat nein pugnam evadat, et in
contentionem incidant.Propterea quoqueincipiens:
Viri fratres (inquit), oportet eligi a vobis, multi-

λέγων" Μέγα ἀσεδείας ὁπόδειγμα ἐν τούτῳ τῷ κόσμῳ
περιεπάτησεν Ἰούδας. Πρησθεὶς γὰρ ἐπὶ τοσοῦτον
τὴν σάρκα, ὥστε μὴ δύνασθαι διελθεῖν, ἀμάξης js
δίως διερχομένης, ὑπὸ τῆς ἁμάξης ἐπιέσθη,, ὥστε τὰ
yxa:a αὐτοῦ ἐχχενωθῆναι. -- Ἄλλως. ᾿Επρήσβθη
(30 ἐπὶ τοσοῦτον τὴν σᾶρχα, ὥστε μηδὲ ὁπόβεν
ἅμαξα ῥᾳδίως διέρχεται, ἐχεῖνον δύνασθαι διελθεῖν,
ἀλλὰ μηδὲ αὐτὸν μόνον τὸν τῆς χεφαλῆς ὄγχον. Ti
μὲν γὰρ βλίφαρα τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ φασι τοσοῦ-
tov ἐξοιδῆσαι, ὡς αὐτὸν μὲν «καθόλου τὸ φῶς μὴ βλέ-
πεῖν. Τοὺς ὀφθαλμοὺς δὲ αὐτοῦ μηδὲ ὑπὸ ἰατριχῆς
διόπτρας ὀφθῆναι δύνασθαι, τοσοῦτον βάθος εἶχ»
ἀπὸ τῆς ἔξωθεν ἐπιφανείας" τὸ δὲ αἰδοῖον αὐτοῦ τά-
σης μὲν αἰσχύνης ἀνδέστερον καὶ μεῖζον φαίνεσθαι.
Φέρεσθαι δὲ αὐτοῦ, τοὺς ἐκ παντὸς τοῦ σώματος
συῤῥέοντας lyGpiq τε xal σχώληχας εἰς ὕδριν 6j
αὐτῶν μόνον τῶν ἀνχγχαίων. Μετὰ δὲ πολλὰς βασέ-
vous xal τιμωρίας, ἐν ἰδίω φασὶ χωρίῳ τελευτή τιν.
τος, ἀπὸ τῆς ὀσμῆς ἔρημόν τε καὶ dolxrtov τὸ χω-
plov μέχρι τῆς νῦν γενέσθαι. ᾿Αλλ’ οὐδὲ μέχρι τῆς
σήμερον δύνασθαί τινα ἐχεῖνον τὸν τόπον παρελθεῖν,
ἐὰν μὴ τὰς ῥῖνας ταῖς γέοσὶν ἐπιοράξῃ. Ννη μονεύε:
δὲ ὁ Λουκᾶς ἐνταῦθα τοῦ πάθους τοῦ ᾿Ιοήδα τοῦ πα;-
aotixx. Τῶν γὰρ ἀσθενεστέρων al ψυχαὶ τοῖς xax
ροῦσι μάλιστα σωφρονίζονται. — Hülvzoe δὲ οὐ τὴν
ἁμαρτίαν, προδότην αὐτὸν ἀποχαλέσας, ἀλλὰ τὶν
τιμωρίαν, ὅτι τόδε xxi τόδε ἔπαθε διεξιών. ᾿Αχελ-
δαμὰ δὲ τὸ γωρίον οὐχ ὑπὸ τοῦ ᾿Ιούδα, ἀλλ᾽ ὃ πὸ τῶν
᾿Ιουδαίων κεχλῆσθαι. Φησὶ γάρ’ Τῇ ἰδίᾳ διαλέχτῳ,
μαρτυρούντων ᾿Ιουδαίων τὸ παρανόμη μα.

« Δεῖ οὖν συνελθόντων ἡμῖν ἀνδρῶν ἐν παντὶ χού-
«νῳ, ἐν ᾧ εἰσῆλθεν xal ἐξῆλθεν ἐφ’ ἡμᾶς ὁ Κύριος
« Ἰησοῦς, ἀρξάμενος ἀπὸ τοῦ βαπτίσματος ᾿ἸἸωαν-
«νου, ἕως τῆς ἡμέρας, ἧς ἀνελήφθη ἀφ’ ἡμῶν, μάρ-
« tupa τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ γενέσθαι σὺν ὑμῖν tvi
« τούτων. Καὶ ἔστησαν δύο, ᾿Ιωσῆφ, τὸν χκαλουμει-
e vov Βαρσαθᾶν, ὃς ἐπεχλήθη Ἰοῦστος, χαὶ Ματθίαν.
« Καὶ προσευξάμενοι etmov: Σὺ, Κύριε, καρδιογνώ-
«στα πάντων, ἀνάδειξον ὅν ἐξελέξω ix τούτων τῶν
« δύο, ἕνα λαθεῖν τὸν χλῆρον τῆς διακονίας ταύτης
« xai ἀποστολῆς, ἐξ ἧς παρέδη Ἰούδας πορευθῆναι
« εἷς τὸν τόπον τὸν ἴδιον. »

᾿Αναχοινοῦται αὐτοῖς, ἵνα μὴ τὸ πρᾶγμα περιμά-
χητον γένηται, xal εἰς φιλονεικίαν ἐμπέσωσι. Διὰ
τοῦτο xal ἀρχόμενος, ἀνὸρες ἀδελφοὶ, φησὶ, δεῖ

tudini judicium permittens, simulque et eos qui D ἐκλέξασθαι ἐξ ὑμῶν, τῷ πλήθει τὴν χρίσιν ἐπιτρί-

eligerent venerandos reddens, et seipsum invidia
liberans erga illos : tum quia fleri oportebat, tum
quod prophetam inducat dicentem : Episcopatum
ejus accipiat alter. E quibus autem oportet ? Ex
his qui sui probationem praebuerant tempore quo
apud ipsos fuerant congregati. Ideo neque ait: E
mansuetis, ne ceteros contristaret, visus contu-
melia afficere. Addidit autem : « Exorsus a bapti-
smate Joannis. » Nam que ante hoc acta erant
nullus ipsorum noverat qui didicisset ac presens
fuisset, nisi tantum is qui ipsos elegerat, sed per
Spiritum discebant. Testem vero dicit resurrectio-

πων, xal ἅμα xal τοὺς ἐκλεγομένους αἱδεσίμους
ποιῶν, καὶ ἑχυύτωῶν ἀπαλλάσσων τῆς πρὸς τοὺς ἃλ-
λους ἀπεχθείας. Καὶ ὅτι μὲν ἔδει γενέσθαι, καὶ τὸν
προφέάτην εἰσάγει λέγοντα᾽ Τὴν ἐπισχοπὴν αὐτοῦ
λάδοι ἕτερος. "Ex τίνων δὲ δεῖ ; Ex τῶν διὰ τῆς συν-
ἐλεύσεως τῆς πρὸς αὐτοὺς τῷ χρόνῳ παρασχομέ-
νων τὸ δοχίμιον ἑαυτοῦ, Διὸ οὐδὲ, 'Ex. τῶν ἐπιεικῶν,
εἶπεν, ἵνα μὴ τοὺς ἄλλους λυπήσῃ, ὑδρίζειν δοχῶν.
᾿Αρξάμενος δὲ προσέθηχεν᾽ » ᾿Απὸ τοῦ βαπτίσμα-
τος Ἰωάννου. » Τὰ γὰρ περὶ τούτου, αὐτῶν οὐδεὶς
ἔδει μαθὼν xal παγὼν, εἰ μὴ μόνος ὁ ἐχλεξάμενος»
ἀλλὰ Πνεύματι ἐμάνθανον, Τῆς ἀναστάσεως δέ φησι

61

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

02

μάρτυρα. Τοῦτο γὰρ μάλιστα τῆς ᾿Ιησοῦ θεότητος À nis. Nam hoc divinitatis Jesu potissimum erat fir-

τὸ χεφάλαιον. ᾿Επεὶ xai τῶν θχυμάτων αὐτοῦ τῶν
πρὸ τοῦ πάθγυς, πολλοὶ ἦσαν μέρτυρες xal τῶν τε-
θεχμένων ἀπίττων. ᾿Αναπληροῦν δὲ τὸν ἀριθμὸν
ἔσπευδον τῶν ἀποστόλων, iva μὴ dj τοῦ διδασχάλου
ἐχλογὴ ὥσπερ ἠχρωτηριασμένη ἧ. Οὐχὶ πολλοὺς δὲ
ἔστησαν, ἀλλὰ δύο μόνους, ἵνα μὴ μείζων ἡ ἀθυμία
Ὑένηται, πολλῶν ἀπεχλεγομένων. Βαρσαδᾶς δὲ xai
Ἰωσὴφ καὶ Ἰοῦστος, ἢ διαστολῆς ὀνόματα f, σπου-
δῆς. Εὐκαίρως δὲ χαρδιογνώστην καλοῦσι" χαὶ οὐ
λέγουτιν, ἴδχλεξαι, ἀλλὰ, ᾿Ανάδειξον τὸν ἐχλεγέντα.
Πντα γὰρ ἔγνωσται καὶ ὥρισται παρὰ τῷ Θεῷ, xai
ποὸ τῶν ἐνθυμήσεων ἡμῶν. λῆρον δὲ καλεῖ, τὸ
πᾶν τῆς τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίας δεικνὺς xal ἐκλο-
γἧς, καὶ τῶν παλαιῶν ἀναμιμνήσχω,, ὅτι καὶ τοὺς
λευΐτας οὕτως ἐχληρώσατο. Ὡρισμένως ὃξ, Τῆς δια-
χονίας ταύτης, φησίν’ ἦταν γὰρ χαὶ ἄλλαι. Τόπον
δὲ ἴδιον, ἤτοι τὴν ἀγχόνην καλεῖ, τουτέστιν, ἧς
ἄξιον ἑχυτὸν παρεσχεύασεν ὁ ᾿Ιούδας διὰ τῆς προ-
δοσίας. Ἢ ὅτι τοῦ Ἰούδα ἐξαπωσμένου, οὗτος ἴδιον
σχοίη. τὴν ἐχείνου λαμδάνων ἐπισχοπήν.

« Καὶ ἔδωχαν χλήρους αὐτῶν, xal ἔπεσεν ὁ χλῆ-
« poc ἐπὶ Ματθίαν, καὶ συγχατεψηφίσθη μετὰ τῶν
e ἔνδεχα ἀποστόλων. »

Οὐτω τέλεον χατηρτισμένοι χλήοῳ, καὶ οὐ ση-
μείῳ τὸν ἄξιον μανθάνουσιν. Οὐχ ἀδόχιμον δὲ τὸ
τοῦ χληροῦ. bl γὰρ ἐπὶ τοῦ Ἰωνᾶ ἴσχυσε, χυδαίων
ἀνθρώπων χληρωσαμένων, τί ἄν ἐπὶ ἁγίων χαὶ προσ-
εὐχῇ τὸ πιᾶγιμα ἐπιτρεψάντων ; bb γὰρ ἐκείνων
ὀρθὴ γνώμη μόνη κατηΐθυνε, πολλῷ μάλλον ἐνθέων
ἀνὸδοῶν,

ΚΕΦΑΑ. Γ΄.

Περὶ θείας τοῦ ἀγίου Πνεύματος ἐπ'φοιτήσεως
ἐν ἡμέρᾳ [Πεντηχκοττῆς γενομένης εἷς τοὺς
πιστεύσαντας, ἐν ᾧ Distpoo κατέχησις περὶ
τούτου ix τῶν προφητῶν’ περὶ πάθους καὶ
ἀναττασεως χαὶ ἀναλήψεως Χουιστοῦ, δωρεᾶς

b]

τε τοῦ ἁγίου llvs9gazoc. περὶ πίστεως τῶν
παρόντων, καὶ τῆς διὰ τοῦ βαπτίσματος αὖ-
τῶν σωττρίας: περὶ ὁμονοίας κοινωφελοῦς,

xai προσθήχης τῶν πίστευόντων.

« Καὶ ἐν τῷ συμπληροῦσθβαι τὴν ἡμέραν τῆς
Πεντηχοστῆς, ἦσαν ἅπαντες ὁμοθυμαδὸν ἐπὶ τὸ
«αὐτό. Καὶ ἐγένετο ἄφνω ix. τοῦ οὐρανοῦ ἦχος
« ὥσπερ φερομένης πνοῆς βιαίας, χαὶ ἐπλήρωσεν
« ὅλον τὸν οἶχον, οὗ ἦσαν καθήμενοι. Καὶ ὥφθησαν
« αὐτοῖς διχμεριζόμενχι γλῶσσαι ὡσεὶ πυρός. ᾿Εχά-

« θισέ τε ἐφ᾽ ἕνα ἔχαστον αὐτῶν, xal ἐπλήσθησαν ἢ

« ἅπαντες Πνεύματος ἁγίου, καὶ ἤρξαντο λαλεῖν
« ἕταιραις γλώσσαις. ν

« 'Ev τῷ συμπληροῦσθαι τὴν ἡμέραν τῆς Πεν-
τηχοστῆς. » Τουτέστι, πρὸς τῷ ἐϊεντηχοστῇ, περὶ
αὐτὴν ἤδη τὴν ἑορτήν, ὅττ χαιρὸς ὡρίμῳ τῷ πνευ-
ματιχῷ θέρει τὸ δρέπανον ἐπαγαγεῖν, ὅτε διὰ τὴν
ἑορτὴν πολλοὶ παρῆσαν γαὶ τῶν σταυρωσάντων αὐτὸν,
καὶ ἵνα λαμδάνωσι τῆς ἑαυτῶν μιαιφονίας τὸν ἔλεγ-
χον. ΓΑφνω Ob ἦχος xal οὐκ ἀνεπαισθήτως ἡ τοῦ
. Πνεύματος ἐκιφοίτησις, xal ix. τοῦ οὐρανοῦ, ἵνα τῷ

μὲν ἀθρόῳ χαταπλήξῃ καὶ διαναστήσῃ μᾶλλον, καὶ

35 Jon. 1, ὁ seqq.

mamentum. Siquidem miraculorum ejus que ante
passionem edita erant, multi testes erant etiam
ineredulorum qui viderant. Studebant autem apo-
stolorum explere numerum, ne preeceptoris electio
veluti mutila esset et imperfecta. Verum non mul-
tos statuerunt, sed solos duos, ne major causaretur
tristitia, multorum rejectione. Barsabas vero et
Joseph ac Justus, vel distinctionis nomina sunt vel
virtulis. Opportune autem cordium vocant cognito-
rem: necdicunt: Elige, 88 sed quem elegeris
ostende. Omnia namque a Deo cognita sunt ac de-
finita, etiam priusquam animo concipiamus.Sortem
preterea appellat, et rem omnem ostendens benig-
nitatis ac electionis esse divinse, et veterum admo-
nens, quoniam et levitas ita sorte elegit. Determi-
nate autem ait, Ministerii hujus : erant enim et
alia locum vero suum, aut suspendium vocat,
hoc est, quo sese dignum reddidit Judas per pro-
ditionem, vel quod repnlso Juda, hic suum aut
proprium habeat locum accepto illius episcopatu.

I, 26. « Et dederunt sortes ipsorum, ceciditque
« sors super Matthiam : et sulfragiis additus est
« undecim apostolis. »

Cum nondum perfecti sint, eum qui dignus sit
sorteet non miraculo discunt. Non estautem impro.
bandum quod sorte flt. Nam si de Jona ? vim habuit
cum abjecti ac profani homines sortem mitterent,
quidnam desanctis qui rem orationi permittuntsen-
tiendum est ? Etenim sisola mensillorum recta juste
negotium direxit, multo magis divinorum virorum.

CAPUT 1i.
De divina Spiritus sancti superventione die Penteco-

stes facta super eos qui crediderunt, in. quo. etiam
Petri. doctrina e prophetis continetur. nempe de
passione, resurrectione et assumptione Christi dono-
que Spiritus sancti : de fide et salute eorum qui
prasentes erant per baptisma, de consensu in com-
munem utilitatem, et appositione credentium.

« Et cum compleretur dies Pentecostes, erant
« omnes unanimiter in eodem loco. Et factus est
« repentede celo sonitus tanquam impetu venientis
« flatus vehementlis, et replevit totam domum ubi
« erant sedentes, et apparuerunt illis divise 24
« ρα in modum ignis, seditque super singulos
« eorum : et repleti sunt. omnes Spiritu sancto,
« coperuntque loqui aliis linguis. »

« Cum compleretur dies Pentecostes. » Hoc est
circa Pentecosten, circa ipsum jam festum : cum
tempus esset mature messi spirituali falcem
immittere : quando propter festum multi aderant
etiam eorum qui ipsum crucifixerant, et ut acci-
perentcedisase perpetrate increpationem. Repen-
tino autem sonitu et non insensibiliter factus est
accessus Spiritus, et de colo, ut subita quidem
consternatione et magis excitaret, et omnes

63 OECUMENII TRICC/E EPISCOPI 6i
concurrendumi impelleret:sensibilitervero ut mira À πάντας συνδραμεῖν καρασχυάσῃ. Τῷ δὲ μετ’ αἰσϑί-

culum confirmaret quod omni careret calunnia Nam
οἱ hoc etiam facto sonitu percalumniam ad ebrieta-
tem referebant, quid non dixissent siila factum non
esset? De calo autem cum multo impetu, siquidem
hoc significare vult per vehementem flatum ut osten-
dat opus fuisse ejus qui in celum assumptus erat,
et divinae potestatis Quemadmodum etiam super
mare Rubrum flabat vehemens ventus auster*,. Bene
autem in his omnibus per -imilitudinem locutusest,
nempe &37t£2,i tanquam.et «oz: z»p^s,i in modum
ignis, ne sensibile quidpiam de Spiritu existimetur.
Meplevit etiam flatus totam domum. in piscina mo-
rem impleus: quandoquidem promissum etiam il-
lis erat : « Baptizabimini Spiritu Sancto et igni ** : »
eliam hoc abundantisz signum eratac vehementie.
Ignis vero non replevit domum ne omnino terre-
ret, ac videntes fugere compelleret. et ita nihil te-
stari possent eorum qua postmodum acta sunt.sed
dividitur Spiritus in linguas igneas, residetque su-
per singulos eorum, nempe centum et viginti qui
in domo residebant. Siquidem ex una radice erat
gratia Paracleti in varia dona divisa, linguaque
opus erat 40: Dei magnalia declararet, qua in
modum ignis universa repugnantia corriperet.
Porro in specie ignis, nam Spiritus quoque Deus
est (Deus autem noster ignis consumens est 35), et
ut similitudinem nature demonstraret cum Patre,
qui ita Mosi in rubo apparet. Preterea super sin-
gulos sedet, stabilitatem ac permanentiam signifi-
cans. Dictio enim «Sedit,» idem significat quod
permansit et requievit. Considera vero qus apud
Joannem, ut ab uno homine $5 cognosceretur, in
modum columba videtur, descendens super caput
Christi. Quandoautem multitudinem totam converti
oportebat, tanquam ignis. Idque poterant Hebrei
ex Veteri quoque Testamento de Deo intelligere,
quod ignis consumens esset. Preterea etiam dum
discipuliorationi etobsecrationi mutuaque dilectio»
ni incumberent, tunc venit ad eos Spiritus sanctus.

Il, 4. « Prout ipse Spiritus dabat eloqui illis. »

Erant enim scite brevesque sententie, quas lin-
guis variis proferebant.

II. 3. « Erant autem Jerosolymis habitantes Ju-
« dei, viri religiosi ex omni natione eorum quae
« sunt sub calo. »

Quod religiosi essent ex eo ostendit, quod reli- D

ctis patriis, possessionibus, domibusque dimissis,
Jerosolyma eligerent habitare, ut juxta patriam
legem ter in anno possentapparerecoram Domino
II, 6 12. « Facta vero hac voce convenit multi-
« tudo, et confusa est, quod audirent unusquisqus
«lingua sua illos loquentes. Stupebant autem
« omneset mirabantur, dicentes intersese : Nonne
« ecce omnes isti qui loquuntur Galilei sunt ? Et
« quomodo nos audimus eos propriaquisquelingua
« nostra in qua nati sumus? Parthi, et Medi, et

σεως, ὡς ἄν ἀδιαῦλνητον τὸ θαῦμα καταστήσῃ. E
γὰρ χαὶ τούτου γενομέμου εἰς μέθην τὸ παράδοξον
ἐνδιέδαλλον, τί οὐκ ἂν εἶπον μὴ οὕτως γενομένου ;
'Ex τοῦ οὐρανοῦ δὲ μετὲ πολλῆς τῆς ῥύμης. Tox»
τὰρ διὰ τῆς βιαίας πνοῆς βούλετα: δηλοῦν, ἕνα δείξῃ,
ὅτι τοῦ εἷς οὐρανοὺς ἀναληφϑέντος τὸ ἔργον, xii
τίς θεῖχῆς δυνά εως’ ὡς καὶ ἐπὶ τῆς Ἔρυθρξς
θαλάσσης τὸ βίχιον πνεῦμα τοῦ νότου. Καλῶς δὲ
ἐπὶ πάντων τούτων, τὰ κατὲ παραδολὴν τὸ, GL,
φημὶ, καὶ τὸ, dsl πυρὸς, ἵνα μὴ als0rzcÓv τι cup
τοῦ ἸΙνεύμχτος νομ'σθῇ. ᾿Βπλήρωσε δὲ τόν οἶχον
ὅλον ἡ xvoi,, χολυμδήθρας δίχην ἀναπληροῦσα, iz:
καὶ ἐκήγγελτο αὐτοῖς, « ᾿Εν Πνεύματι βαπτισθήσεσθε
xa: πυρί, » Καὶ τῆς δαψιλείας δὲ τοῦτο τεχμήριον,
xa! τῆς σφοδρότητος. Πῦρ γὲ οὐχ ἐπλήρωσε τὸν
οἴχον, ἵνα μὴ πάντη ἐχστήσῃ, xal φυγεῖν τοὺς
ὁρῶντας παρασχευάση, μηδὲν ἔχοντας μαρτυρεῖν
τῶν μετὰ ταῦτα γενομένων. Μερίζεται δὲ εἷς γλώσ-
σας πυρὸς τὸ Πνεῦμα, xal ἐπικάθηται ἔφ᾽ ἕν
ἕχαστον, τῶν ἑχατὸν εἴχοσι δηλονότι, oi xal τῷ
οἴχῳ προσήδρευον. 'Ex μιᾶς γὰρ ἦν ῥίζης ἧ, χάρ'ς
τοῦ Παραχλήτου εἴς διάφορα χαρίσματα μεριζομένη.
Καὶ γλώσσης ἔδει τρανούσης τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ,
πυρὸς δίχην ἀναλισχούσης πᾶν τὸ ἀντίθετον. Πυρὸς
δὲ ἐν εἴδει, ὅτι xal τὸ Πνεῦμα, Θεὸς, xal ἕνα xai
διὰ τούτου τὸ ὁμοφυὲς πρὸς τὸν Πατέρα παραστήσῃ,
ὃς οὕτω τῷ Μωυσῇ ἐπὶ τοῦ βάτου ὀπτάνεται. ᾿Εο᾽
tva δὲ ἕχαστον χάθηται, τὸ ἑδραῖον καὶ μόνιμον
δηλοῦν. Τὸ γὰρ, « ᾿Εχάθισε,» τὸ, παρέμεινε καὶ
ἐπανεπαύσατο, σημαίνει. Σχόπει δὲ ὅτι ἐπὶ μὲν
Ἰωάννου tvi μέλλον ἀνθρώπῳ γνωσθῆναι, co
περιστερὰ βλέπεται, τῇ χεφαλῇ τοῦ Χριστοῦ ἐπιόν.
Ὅτε δὲ πλῆθος ὅλον ἐπιστραφῆναι ἔδει, ὡς πῦρ.
Καὶ ὃ εἶχον ἐκ παλαιοῦ Ἑδραῖοι περὶ Θεοῦ διανοεῖ-
σθαι, ὅτι πῦρ ἐστι χαταναλίσχον. ᾿Αλλὰ xai ὅτε τῇ
προσευχῇ προσεχαρτέρουν οἱ μαθηται καὶ τῇ δεήσει,
xai τῇ πρὸς ἀλλήλους ἀγάπῃ, τότε αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα
τὸ ἅγιον παραγίνεται.

« Καθὼς τὸ Βνεῦμα ἐδίδου αὐτοῖς ἀποφθέγγεσθαι. »

᾿Αποφθίγματα γὰρ ἦσαν, ἃ ταῖς γλώσσαις ταῖς
διαφόροις προέφερον.

« "Heav δὲ ἐν Ἱἱερουσαλὴμ χατοιχοῦντες Ἰουδαῖοι
« ἄνδρες εὐλαδεῖς ἀπὸ παντὸς ἔθνους τῶν ὑπὸ τὸν
« οὐρανόν. »

Ὅτι εὐλαδεῖς δείχνυσι τὸ, τὰς πατρίδας καταλι-
πόντας, xal χτήσεις ἀφέντας xal οἰχίας, τὴν Ἰ-
ρουσαλὴμ ἐλέσθαι χατοικεῖν, ἵνα ἔχωσι χατὰ τὸν
πάτριον νόμον τρὶς τοῦ ἐνιαυτοῦ ὁπτάνεσθαι Θεῷ.

« Γενομένης δὲ τῆς φωνῆς ταύτης, συνῆλτε τὸ
« πλῆθος, καὶ συνεχύθη, ὅτι fxouov εἷς ἕχαστος tj
« ἰδίᾳ διαλέχτῳ λαλούντων αὐτῶν. ᾿Ἐξίσταντο δὲ
« πάντες χαὶ ἐθχύμαζον, λέγοντες πρὸς ἀλλύλους"
« Οὐχ ἰδοὺ πάντες οὗτοί εἶσιν οἱ λαλοῦντες Γαλι-
« λαῖοι ; Καὶ πῶς ἡμεῖς ἀχούομεν, ἕκαστος τῇ ἰδίᾳ
« διαλέχτῳ ἡμῶν ἐν fj ἐγεννήθημεν ; μάρθοι, καὶ

9 Exod. xiv, 241: * Matth, in, 11. *5 Deut. iv, 24 ; Hebr. xiij, 29.

65 COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM. ' 66

«Μῆδοι, xal ᾿Ἐλαμῖται, xal ol κατοικοῦντες τὴν A « Elamite, et habitatores Mesopotamism,Judeseque

« Μεσοποταμίαν, ᾿Ιουδαίαν τε xal Καππαδοχίαν.
« Πόντον καὶ τὴν ᾿Ασίαν, Φρυγίαν τε καὶ Παμφυλίαν.
« Αἴγυπτον καὶ τὰ μέρη τῆς Λιδύης τῆς κατὰ Ko-
« ρήνην, καὶ οἱ ἐπιδημοῦντες "Popatot, ᾿Ιουδατοί τε
« καὶ προσήλυτοι, Κρῆτες xal ᾽Λραῦες, ἀκούομεν
e λαλούντων αὐτῶν ταῖς ἡμετέρα!ις γλώσσαις τὰ
« μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ Ἐξίσταντο δὲ πάντες, xol
« διηπόρουν, ἄλλος πρᾶς ἄλλον λέγοντες: Τί ἂν
« θέλοι τοῦτο εἶναι ; »

Συνεχύθη τὸ πλῆθος, ἤτοι ἐταράχθη, εἰχότως"
ἐνόμιζον γὰρ παρέχειν αὐτοῖς πράγματα, διὰ τὰ
χατὰ τοῦ Χριστοῦ τολμηθέντα, χαὶ τὸ συνειδὸς χατ-
ἐσειεν αὐτῶν τὰς ψυχάς. Καὶ οἱ μὲν μιαιφόνοι οὔτως"
οἱ δὲ εὐλαδεῖς ἐθαύμαζον. Γαλιλαίους μὲν ἐπιγινώ-
σχοντες αὐτοὺς, ταῖς δὲ πατρίοις γλόσταις αὐτῶν
λαλοῦντας. ᾿Αλλ’ οἱ μὲν ἀποστολοι ἔδεσαν ἃ λέ-
γοῦυσιν, ὅτι τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ, ποίαις δὲ γλώσ-
σαις οὐκ ἥδεσαν, εἰ μῆ οἱ ἀκούοντες ἄνδρες εὐλαδεῖς,
οἷον ὁ Σκύθης τυχὸν, ἢ 6 Ἰνδὸς ὅτι Σκυθιστὶ, ἢ δια-
λέχτῳ ᾿Ινδῶν οἱ ἀπόστολοι φθέγγονται.

« Ἕτεροι δὲ Χλευάζοντες ἔλεγον, ὅτι Γλεύχους
« μεμεστωμένοι εἶσίν. »

ἽΙταν δὲ wal τινες τῶν συνιέντων, χυδαιότεροι
ἴσως, ἀπὸ μέθης τὰ τελούμενα εἶναι χλευάζοντες.
El γὰρ μὴ συνίεσαν, οὐδ᾽ ἂν εἷς μέθην τὸ πρᾶγμα
διέδαλλον. Εἰ δὲ λαλούντων αὐτῶν συνίεσαν, ἐρεῖς,
πῶς ἂν γλευάζειν ἐτόλμησαν ; ᾿Αλλ᾽ ἡ xaxla ἐξ
ὑπιρδαλλούσης πονηρίας, οὐδενός ἔστιν ἄλλου ἢ
μόνης τῆς διαστροφῆς αὐτῆς, ὅπως ὅτι δήποτε ἀνευ-
ροῦσα τό παρὸν διαχρούσηται Ὁποῖον χαὶ τοῦ Χριστοῦ
θχυμχτουργοῦντος, οὐκ εἶχον μὲν ἀμφιδάλλειν πρὸς
τὴν ἐνέηγειαν, τῷ δὲ Βεελζεδοὺλ μεμνηνότως ἐπ-
ἐγράφοντο τὸ πρᾶγμα. ᾿Εθνῶν δὲ μέμνηται πολε-
μίων τοῖς "lou^aiot;, Κοητῶν, ᾿Αράδων, xal τῶν
ἄλλων, ὧν ταῖς γλώτσαις λαλοῦντες, σύμδολον τοῦτο
παρείχοντο, ὡς πάντων τούτων τῇ πίστει χοατήσουσιν
Πανταχοῦ δὲ μετὰ τῆς ἀρετῆς 3 μοχθηρία. Οἱ μὲν εὖ-
λαδεῖς ἐθαύμαζον, οἱ δὲ ἐχλεύαζον. Ὅρη δὲ τὴν ἄνοιαν
τῶν χλευαζόντων. Γλεύχους, φασὶ, μεμεστωένοι
εσί, Καί το: οὐ τούτου χαιρὸς ἦν. Πεντηχοστὴ γὰρ
ἦν, ὅτε γλεῦχος οὐκ ἔστι. Γλεῦχος γὰρ χυρίως ὁ
ἀπ᾽ αὐτῆς τῆς ληνοῦ γλυχὺς ῥέων οἶνος. ᾿Αλλὰ xa!
ἡ ὥρα τρίτη ἦν, ἐν ἢ ἀπίθανον μεθύειν, χαὶ μάλιστα

« et Cappadocim, Ponti οἱ Asim, Phrygireque et
« Pamphyliz, /Egypti et partium Libye ejus qua
« est finitima Cyrene, et illic versantes Romani,
« Judeique et proselyti, Cretes et Arabes audimus
« eos loquentes nostris linguis magnalia Dei. Stu-
« pebant autem omnes ac admirabantur, alius ad
« alium dicentes : Quidnam vult hoc esse ? »

Confusa est multido sive turbata, idque
merito : existimabant enim quod negotium illis
facesserent, ob ea qus adversus Christum temere
commiserant, ob que etiam conscientia eorum
animas concutiebat. Et homicide quidem ita se
habebant. Religiosi vero adinirabantur, cum illos
Galileos esse cognoscerent, et tamen patriis ipso-
rum linguis loquerentur. Verum apostoli quidem
noverant que dicerent, nempe quod magnifica Dei:
quibus autem linguis ea loquerentur,non noverant
nisi viri religiosi qui audiebant, puta Scytha for-
tassis aut Indus, ΒΘ quod Scythica aut. Indorum
lingua Apostoli loquerentur.

« Alii autem irridentes dicebant: Musto impleti
« sunt. »

Erantautem et nonnulli eorum qui intelligebant,
abjectiores fortassis, quod irridentes, ea quz fie-
bant ebrietatis esse dicerent. Nisi enim intellige-
rent, rem ipsam nequaquam ad ebrietatem calum-
niantes referrent. Verum dices : Si ipsos loquentes
intelligebant, quonam modo irridere audebant ?

C Sed malitia qure ex nimia pravitate est, a nulloalio

quam ab ipsa perversitate procedit : ut quoquo
modo inveniat quo presens bonum obturbet ac
repellat. Quale etiam erat quod Christo miracula
edente, non poterant quidem ambigere circa vim
et efficaciam signorum, sedinsanientesrem Beelze-
bul ascribebant*?, Gentium autem meminit que
Judeis hostes erant, puta Cretum, Arabum, et alio-
rum, quorum linguis loquentes, signum hoc prae-
bebant, quod hos onines fide superaturi essent.
Ubique autem sese virtuti admiscet nequitia : pii
siquidem admirabantur. alii vero irridebant Vide
autem dementiam irridentium. Musto inquiunt,
impleti sunt. Atqui hujus tempus non erat. Siqui-
dem Pentecostes tempus erat quando nullum est

ἀνηρώπους ἐν κινδύνοις xal φόδοις ὄντας. Λοιπὸν ἢ mustum Mustum namque dulce vinum est quod ab

οὖν τῇ ποιότητι τὸ πᾶν ἐπιγράφουσι, « Γλεύκους, λέ-
γόντες, μεμεστωμένοι εἰσὶν. » Ἧ γὰρ ἱταμότης iv
ζητεῖ μόνον, εἰπεῖν 8 τι δήποτε, οὐχ ὅπως τι
λόγου ἐχόμενον εἴποι. Τὸ δὲ δεινότερον, ὅτι ἐκείνων
θαυμαζόντων καὶ ὁμολογούντων, Ἰουδαίων ὄντων,
Ῥωμαίων, προσηλύτων, τῶν σταυρωσάντων ἴσως,
ἐθνῶν σχεδὸν ἀπάντων τοῦτο χηρυττόντων, ὅτι ταῖς
ἡλώσταις αὐτῶν λαλοῦσιν, εὐρέθησαν ὅμως τινὲς
χλευάζοντες. --- Ἄλλως. Τὸ γλεύχους μεμεστωμέ-
νους φάσχειν τοὺς ἀποστολους εἶναι, ἀπὸ τῆς ποιό

** ΜΙ x11, 24 : Luc. xt, 14.

ipso fluit torculari. Sed ethora tertia erat, quando
non est verisimile ebrios esse homines, potissi-
mum qui in periculis et in timore versantur. Omne
itaque negotium qualitati ascribunt, dicentes .
« Mustoimpletisunt. » Inprobitas namque id unum
querit ut quoquo modo aliquid dicat, non ut ratio-
nabile quidpiam dicat. Verum illud magis admi-
randum, quomodo illis admirantibus et confitenti-
bus quum Judei essent, Romanis, proselytis, et iis
qui fortassis cruciflxerant: gentibus propemodum

61 OECUMENII TRICC/AE EPISCOPI 68

omnibus id predicantibus, nempe quod ipsorum À τητος διαδαλλόντων ἐστί. Γλεῦχος γὰρ ὁ γλυχός

loquerentur linguis, inventi tamen sint. nonnulli
qui irriderent. Alio modo. Dicere musto impletos
esse apostolos, eorum est qui a qualitate calum-
niam struunt. Mustum enim dulce vinum est quod
etiam ad inebriandum aptius est, lenitate seu avi-
ditate ad dulcedinem, densiorem evaporationis re-
pletionem ad concava cerebri producens. Utrum
autem hi qui irridebant, ea que dicebantur intelli-
gebantan non ? Etenim si non intelligebant, neque
eorum irrisio rationi innitebatur. 14 Ut quid
autem angit aliquem vilis quepiam nugacitas te-
mere prolata ? Sed manifestum est quod etiam ipsi
intelligebant, et maxime coram habentes eos qui
rem miraculo ascribebant ; et tamen ipsi illam ma-
litiose calumniabantur, ut moris est perversis. Alio

ἐστιν οἶνος, ὃς xal μᾶλλον εἷς μέθην ἐπιφορος, τῇ
Υλισχρότητι τῆς γλυχύτητος, ἀθρουστέραν τὴλ πρὸς
τὰ κοῖλα τοῦ ἐγχεφάλου πλήρωσιν τῆς ἀναθυμιά-
σεως ἐμποιῶν. Πότερον δὲ συνίεσαν οἱ χλευάζοντες
τῶν λεγομένων, ἣ 09; Εἰ μὲν γὰρ οὐ συνίεσαν,
οὐδὲ ἡ χλεύη αὐτῶν εἶχε λόγον. Τί γάρ τινα περιλυ-
πεῖ φλυαρία τις ἄσημος εἰκῇ προφερόμενος ; ᾿Αλλὰ
δῆλον ὅτι συνίεσαν μὲν xa! αὐτοὶ, χαὶ ταῦτα δὲ παρὰ
πόδας ἔχοντες τοὺς εἰς θαῦμα χαταλογιζομένους τὸ
πρᾶγμα. Αὐτὶ δὲ χαχούργως αὐτὸ ἐνδιέδαλλον, ὅπως
ἕθος τοῖς χαχηύργοις. --- Ἄλλως. Συνίεσαν μὲν, οὐχ
ἠρίσχοντο δὲ τοῖς λεγομένοις. Τὰ γὰρ μεγαλεῖα
ἔλεγον τοῦ Θεοῦ. Ἔθος vào τοῖς πολλοῖς ἂν μὴ ἀρέ-
σχωνται τοῖς λεγομένοις. δαιμηνῆν ἢ παραπαίειν
ἡγεῖσθαι τὸν λέγοντα. Ὡς καὶ ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ,

modo. Intelligebant quidem, verum non placebant D συνίεταν μὲν τῶν θαυμάτων, δέον δὲ ὑμνεῖν, ὡς

eis quz dicebantur. Alii enim dicebant esse Dei

ἐν Βεελζεδοὺλ γινομένων, διέσυρον.

magnifica. Multis siquidem moris est quibus non arrident qu; ἀϊουαπίαγ, ut dicentem insanire aut
desipere arbitrentur ; quemadmodum etiam de Christo intelligebant quidem miracula, sed cum laudare
illa oporteret, illi, tanquam in Beelzebul facta essent, conviciabantur.

II, 14. « Stans autem Petrus cum undecim, ex-
« tulit vocem suam, et locutus est illis : Viri
« Judei, et qui habitatis Jerusalem universi, hoc
« vobis notum sit, et auribus percipite verba mea. »

In superioribus quidem sollicitudinem ostendit,
cum multitudini permittit electionem ejusquicum
undecim constituendus erat: hic autem dicendi li-
bertatem, Atque id facit neque benevolos habens
auditores, sed irridentes ac subsannantes et cla-
mantes :adhaccumipseidiota esset ac illitteratus.
Annon ergo factum ejus supra hominem est, quod
videlicet silentium ruperit seu loqui lentaverit ὃ
Ait autem, « Cum undecim, » indicans quod com-
muni voluntate ac voce ipse os omnium erat:
astabant enim undecim tanquam testes eorum qua
dicerentur. Vocem autem extulit: hoc est, cum
multa dicendi libertate locutus est, ut statim ab
initio cognoscant gratiam Spiritus. Nam qui ante
hoc tempus non tulit vilis puella interrogationem,
hic in medio populi clamantibus omnibus adeo
imperterrite concionatur, ut indubitatum sit hoc
resurrectionis indicium.

IIl. 15. « Non enim, sicut vos existimatis, hi
ebrii sunt. »

Non dixit : Sicut vos irridentes dicitis, sed, Sic-
ut vos existimatis, benignius tractans sermonem,
nec aperte volens ostendere ipsos hoc ἃ malitia
dixisse, viam illis prestruens ad conversionem ac
resipiscentiam. Nam est, inquit, hora diei tertia.
Et quid hoc est? Annon contigit hora tertia ebrium
esse ὃ Dtique, verum id non servit proposito : ne-
que enim illi de ipsis ita existimabant, sed convi-
ciantes atque irridentes hoc dicebant.

AS Il,15-21. «Nam est hora dici tertia: sed hoc
« est quod dictum fuit per prophetam Joel : Et erit
« in novissimis diebus, dicit Deus, effundam de
« Spiritu meo super omnem carnem, et propheta-
« bunt filii vestri et filie vestre. Juvenes vestri vi-

C« Σὺν τοῖς ἕνδεχα» δὲ λέγει,

« Σταθεὶς δὲ Πέτρης σὺν τοῖς ἔδεχα, ἐπῆρε τὴν
« φωνὴν αὐτοῦ, xa! ἀπερθέγξατο αὐτοῖς." “Ανδρες
« ᾿Ιουδαῖοι, xai οἱ χατοικοῦντες Ἱερουσαλὴμ ἅπαν-
« τες, τοῦτο ὑμῖν γνωστὸν ἔστω, xai ἐνωτίσασθε τὰ
« ῥήματα uo». »

Ἄνω μὲν viv χγδεμονίαν ἐνδείχνυται, ἐν οἷς τῷ
πλήθει ἐπιτρέπει τὴν ἐχλογὴν τοῦ μέλλοντος τοῖς
ἕνδεκα συντάττεσθαι, ἐνταῦθα δὲ τὴν παῤῥησίαν.
Καί τοι μηδὲ εὐγνώμονας ἔχων τοὺς ἀκροατὰς. ἀλλὰ
χαὶ γελῶντας χαὶ μυχτηρίζοντας χαὶ φωνῶντας, χαὶ
ἰδιώτης ὧν καὶ ἀγράμματος. Πῶς οὖν οὐχὶ ὑπὲρ ἄν-
θρωπὸν τὸ πραττόμενον ; τὸ ῥῆξαι φωνὴν δνλαδύ.
δηλῶν ὅτι χοινῇ
Ῥνώμῃ καὶ φωνῇ πάντων αὐτὸς ἦν στόμα, μάξτυρες
δὲ παρειστήχεισαν οἱ ἔνδεχα τοῖς λεγομένοις. ᾿ πῆρε
δὲ τὴν φωνὴν, τουτέστι μετὰ πολλῆς παῤῥησίας,
tva εὐρέως ἀρχομένου μάθωσι τὴν χάριν τοῦ Εἶνε -
ματος. 'O γὰρ πρὸ τούτου μὴ ἐνεγκὼν ἐρώτησιν
κορασίου εὐτελοῦς, οὗτος ἐν μέσῳ δήμου, φωνώντων
ἀπάντων, οὗτος ἀνυποστόλως δημτγορεῖ, ὡς ἀμφι-
σδήτητον τῆς ἀναστάσεως γενέσθαι τοῦτο τεχμήριον.

« Οὐ γὰρ, ὡς ὑμεῖς ὑπολαμδάνετε, οὗτοι μεθύου-
« σιν.»

Οὐχ εἴπεν, Ὡς ὑμεῖς χλευάζετε, ἀλλ᾽, Ὡς ὑπο-
λαμθάνετε,͵ ἐπιειχέστερον μεταχειριζόμενος τὸν λό-
γον" xai οὐχ ἄντιχρυς ἀπὸ χαχουργίας βουλόμενον

ἢ αὐτοὺς δεῖξαι τοῦτο λέγοντας, προοδοποιῶν αὐτοῖς

τὴν ἐπιστροφὴν xal μεταμέλειαν. “Ἔστι γὰρ, φησὶν,
ὥρα τρίτη τῆς ἡμέρας. Καὶ τί τοῦτο ; Οὐχ ἔστιν ἐν
ὥρᾳ τρίτῃ μεθύειν ; ᾿Αλλ᾽ οὐκ ἔστη πρὸς τοῦτο. Οὐδὲ
γὰρ ἐκεῖνοι οὕτως εἴγον περὶ αὐτῶν, ἀλλὰ χλευάζον-
τες χαὶ διασύροντες ἔλεγον.

« "Ect: γὰρ ὥρα τρίτη τῆς ἡμέρας ἀλλὰ τοῦτό
« ἐστι τὸ εἰρημένον διὰ τοῦ προφήτου Ἰωὴλ' Καὶ
« ἔσται ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις, λέγει ὁ θεὸς, ix
« χεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύμστός μου ἐπὶ πᾶσαν cápxa.
« καὶ προφητεύσουσιν οἱ υἱοὶ ὁμῶν καὶ αἱ θυγατέρες

69

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

10

« ὁμῶν. Ol νεανίσκοι ὁμῶν ὁράσεις ὄψονται, xal ot A « siones videbunt, et seniores vestri somnia som-

« πρεσδύτεροι ὑμῶν ἐνύπνια ἐνυπνιασθήσονται. Καί
« γε ἐπὶ τοὺς δούλους μου καὶ ἐπὶ τὰς δούλας μου
« ἐν ταῖς ἡμέραις ἐχείναις ἐχχεῶ ἀπὸ Ινεύματός
« μου xai προφητεύσουσι, Καὶ δώσω τέρατα ἐν τῷ
« ουρανῷ ἄνω, xal σημεῖα ἐπὶ τῆς γῆς κάτω, αἷμα
« καὶ πῦρ καὶ ἀτμίδα χαπνοῦ. Ὁ ἧἣλιος μετάστρα-
« φήσεται εἰς σχότος, xal di σελήνη εἰς αἷμα, πρὶν
« ἤ ἐλθεῖν τὴν ἡμέραν Κυρίου τὴν μεγάλην xai ἐπι-
« φανῆ. Καὶ ἔσται, πᾶς ὃς ἐὰν ἐπικαλέσηται τὸ ὄνομα
α Κυρίου, σωθήσεται, »

Τοῦτο προσεχτικωτέῤους αὐτοὺς τέως ἐποίησε τὸ
δὲ, ἐν τρίτῃ ὥρᾳ ταῦτα γεγενῆσθαι, οὐχ ἀπλῶς.
Τότε γὰρ τὸ λαμπρον τοῦ πυρὸς δείκνυται, ὅτε
οὔτε πρὸς ἔργα ἔχουσιν οἱ ἄνθρωποι, οὔτε πρὸς

ἄριστον, ὅτε λαμπρὰ ἣ ἡμέρα, ὅτε πᾶντες εἰσὶν ἐπ᾽ Β

ἀγορᾶς. Εἶτα τὴν προφητείαν παρήγαγεν τοῦ ᾿Ιωὴλ,
οὐδαμοῦ τοῦ Χριστοῦ μνν μονεύσπας ἐνταῦθα, xai τῶν
σημείων ὧν ἦσαν αὐτόπται, χαὶ ὅτι αὐτοῦ τοῦτο
ἐπαγγελία. El γὰρ τοῦτο εἶπε, πάντα ἀνέτρεψεν üv,
καὶ καταλευσθῆναι ἐποίησεν ἀλλὰ τὸν []ατέρα τέως
εἰσάγει διὰ τοῦ προφήτου ταῦτα αὐτοῖς ἐπαγγειλά-
μενον, xal τὸν φθόνον ὑποτεωνόμενον' οὐ τοῖς ἀπο-
στόλοις μόνον. φησὶ, ἀλλὰ πάσῃ σαρχὶ, δηλονότι εἶλι-
κοινῶς πιστευούσῃ. xai μετὰ διαθέσεως. Οὐ γὰρ ὁ
λέγων μοι, φησὶ, Κύριε. Κύριε, ἀλλ᾽ ὁ μετὰ βίου
ἀρίστου τοῦτο ποιῶν. Οὐ προστίθησι δὲ τοῦτο, ἀν-
ἐπαχθέστερον τὸν λόγον τῆς ἐπαγγελίας xai xobooy
ποιῶν, ὅτι μένη ἡ ἐπίκλησις ἀρχεῖ ποὸς σωτηρίαν.
Τὸ δὲ, « Ὁ ἥλιος μεταστραφήσεται εἰς σχότος, » xal
τὸ πρὸ τούτου, « Αἷμα xal πῦρ xal ἀτμίδα χαπνοῦ, »
ταῦτα περὶ τῆς μελλούσης φησὶ χρίτεως, Οἰχειότε-
pov δὲ xai περὶ τῶν ἹἹεροσολύμων γαὶ τῆς τότε αἷ-
χμαλωσίας, εἴρηται, ἀπὸ τῆς διαθέσεως τῶν πα-
σχόντων. ΓΑλλως τε xal χατὰ τὸν ᾿Ιώσηπον, πολλὰ
τοιαῦτα ἐπροοιμιασατο τὴν τῶν ἹἹεροσολύμων χατα-
στροφήν. Τὸ δὲ τὴν σελήνην μεταστραφῆναι εἰς αἴμα
φάσχειν, τῆς σφαγῆς δηλοῖ τὴν ὑπερθολὴν, ὡς προσ-
γειοτέρας τε οὔσης, xal δυναμένης ἀπὸ τῆς τοῦ αἷ-
patoc ἀναθυμιάσεως τοῦτο πάσχειν. Τὸ μέν τοι,
« Πρὶν ἐλθεῖν τὴν ἡμέραν Κυρίου τὴν μεγαλὴν xal
ἐπιφανῆ, » φοδοῦντός ἐστι xal χκατασείοντος αὐτοὺς
τοῖς ἐλπιζομένοις δεινοῖς. Μὴ yàp, ἐπειδὴ, φησὶν,
ἀτιμωρητὶ νῦν iuaptavete, θαῤῥεῖτε, ἀλλὰ, mpo-
εἰσόδια ταῦτα ἴστε μεγάλης ἡμέρας xal χαλεπῆς εἰς
ἀνταπόδοσιν. ᾿Αλλὰ ταῖς ἀπειλαῖς ἐπάγει τινὰ καὶ
γρησότητα, προσθεὶς τὸ, « Καὶ πᾶς ὅς ἐὰν ἐπι-
χαλέσηται τὸ ὄνομα Κυρίου, σωθήσεται. » Καὶ
τοῦτο μὲν Παῦλος ὁ ἀπόστολος περὶ Χριστοῦ εἰρῆ-
σθαί φησι, νῦν μέντοι, τούτου χαιρὸν οὐχ ἔχοντος,
οἰκονομῶν τὸν λόγον παρῆχεν αὐτό.

« "Avüpso Ἰσραηλῖται, ἀχούσατε τοὺς λόγους τού-
« τους. ᾿[ησοῦν τὸν Ναζωραῖον, ἄνδρα ἀπὸ τοῦ Θεοῦ
« ἀποδεδειγμένον εἰς ὑμᾶς δυνάμεσι χαὶ τέρασι χαὶ
« σημείοις, οἷς ἐποίησε δι᾿’ αὐτοῦ ὁ Θεὸς ἐν μέσῳ
e ὑμῶν, καθὼς xal αὐτοὶ οἴδατε, τοῦτο τῇ ὡρι-
« σμένῃ βουλῇ καὶ προγνώσει τοῦ Θεοῦ ἔχδοτον λα-

31 Matth. | vii, 21.!* Rom. xx, 13.

D

« niabunt. Etiam super servos meos et super an-
« cillas meas in diebus illis effundam de Spiritu
« meo et prophetabunt. Et dabo prodigia in colo
« superne, et signa in terra inferne,sanguinem et
« ignem et vaporem fumi. Sol convertetur in te-
« nebras et luna in sanguinem, priusquam veniat
« dies Domini magnus et manifestus. Et continget
« quod omuis quicunque invocaverit. nomen Do-
« mini, salvus erit. »

Hoc attentiores interim illos reddidit, Hora vero
tertia hwc esse facta non vulgariter intelligendum
est,sed quod tuncignissplendorostenditur,quando
eo neque ad opera utuntur homines, neque ad pa-
randum prandium, quando clarus est dies, quan-
do omnes in foro sunt. beinde Joel prophetiam
subjungit : nulla Curisti facta mentione, aut si-
gnorum quorum ipsi fuerant spectatores, aut quod
hiec ejus fuerat prompissio. Nam si hoc dixisset,
omnia subverlisset, ac despectui exposuisset : sed
Patrem interim inducit qui per prophetam hoc illis
promiserat, et invidiam aufert. Nec solis, inquit,
apostolis, sed omni carni, sincere videlicet et ex
alTectu credenti. « Non enim qui dicit mihi,Domi-
ne, Domine ?, » inquit, sed qui optima vita hoc
facil ;non tamen hoc addit;id efficiens ut promis-
sionis sermo minus gravis sit ac levior, quasi sola
vocatio sufficiat ad salutem. lllud vero:«Sol con-
vertetur in tenebras, » et paulo ante, « Sanguinem
et ignem et vaporem fumi, » hzc de futuro ait ju-
dicio.Proprius autem de Hierosolymis dictum est,
et de caplivitale quie tunc facla est, presertim
cum eliam juxta Josephum multa hujusmodi prz-
ludia facta sint ante Hierosolymorum subversio-
nem. Dicere autem [unam in sanguinem esse con-
vertendum, caedisdesignat multitudinem,tanquam
luna cum sit vicinior, possit hoc a sanguinis eva-
poratione perpeti. Illud sane, « Priusquam veniat
dies Domini magnus et manifestus, » terrentis est
et concutientis propter exspectata pericula. Ne
enim, inquit,eo quod nunc impune peccatis, bono
estote animo ; sed preludia 29 hwc esse cognos-
cite magni illius diei ac periculosi quo sequetur
operum retributio. Attamen cum minis quamdam
etiam subjungit benignitatem, addens: « Et omnis
quicunque invocarit nomen Domini,salvus erit 15.»
Et hoc quidem Paulus apostolus de Christo dictum
esse ait : nunc vero cum hujus non habeat occa-
sionem, quadam sermonis dispensatione hoc pra-
termisit.

II, 22 28. « Viri Israelite, audite verba hmc : Je-
«sum Nazarenum virum a Deo designatum ad vos
« virtutibus, prodigiis et signis que per ipsum
« fecit Deus in medio vestri, sicut et ipsi scitis,
« hunc definito consilio et praescientia Dei tradi-
« tum cum accepisselis, per manus iniquorum

11 OECUMENII! TRICC/RS EPISCOPI 12

« crucifixum interemistis : quem Deus suscitavit A « δόντες, διὰ χειρῶν ἀνόμων προσπήξαντες ἀνείλετ:,

« solutis doloribus mortis, quatenus impossibile
« erat illum teneri ab ea. David enim dicit de
« eo : Providebam Dominum in conspectu meo
« semper, quoniam a dextris est mihi ne commo-
« vear. Propter hoc letatum est cor meum et
« exsultavit lingua mea, insuper et caro mea re-
« quiescet in spe. Quoniam non derelinques ani-
« mam meam in inferno, nec sines ut sanctus tuus
« videat corruptionem.Notas mihi fecisti vias viue ;
« replebis me jucunditate cum facie tua 33.»

Quoniam in superioribus veherrenter eos repre-
hendit, nunc ipsos erxhilarat, non assentando, sed
refocillando. Ideo quoque prefatur, et patris ac
progenitoris David meminit,ne conturbet eos quod
Jesum in sermone preetulerit. Cum enim statim
prophetam audissent, sustinuerunt. Nam si solum
Jesum produxisset homicidis hominibus, statim
illos offendisset. Propterea etiam non dixit: Cre-
dite, sed, Audite : ut magis invidia sermo careret.
Ideo quoque de Jesu humilius loquitur. Siquidem
« Jesum, inquit, Nazarenum, » nempe a vili ab-
jectaque patria nominans.Deinde, « Designatum, »
non de quo ullum haberi posset dubium, sed per
opera demonstratum,« que per ipsum fecit Deus,»
quia a Deo erat, etsi enim Deus fecit, sed per ipsum
fecit,et«in medio vestri,»non clam nequein angulo,
sed vobis testantibus. Quoniam autem ad ipsorum
facinus procedebat quod sese per crucem exeruit,
ipsos etiam liberare conatur per hoc quod ait:
« Definito consilio et prescientia Dei: » simul
quidem ostendens ultroneam ipsius passionem, et
quod his quz deflnita erant obsecuti sint. 80 At-
tamen ipsos liberando non omnino sine accusa-
tione relinquit : subdit enim: « Per manus ini-
quorum interemistis. » Siquidem per manus ini-
quorum,nempe Juda ac militum crudeliter,inquit,
interemistis Nam si hi qui peregerunt iniqui sunt,
etiam ii certe qui interemerunt. Cum ita sensim
illos objurgasset,sumpta quoque deinceps audacia
manifestius eos carpit dicens : « Quem Deus sus-
citavit solutis doloribus mortis : » hoc est, ipsa
quoque mors ipsum delinens doluit, et veluti grave
aliquid passa est. Vetus namque Testamentum
ὠδῖνας appellavit, id est, calamitate. Ut cum dici-
tur, « 'Qótvec,id est,calamitates vel dolores inferni
circumdederunt me??, » Per hoc quod addit :« Qua-
tenus impossibile erat illum teneri, » magnitudi-
nem ejus demonstrat, et quod amplius non mori-
tur. Ad heec prophetam etiam David adducit di-
centem non de seipso,sed de eo,ut dictum est, hoc
est, de Christo. Et hic quoque ab humilioribus et
juxta id quod demissius est prophetiam proposuit,
tanquam his quibus opus erat introductoriis ser-
monibus. « Quatenus impossibile erat. » Ipse enim
dicebat : « Nemo tollitanimam meam a me, sed

« Ὃν ὁ Θεὸς ἀνέστησε λύσας τὰς ὠδῖνας τοῦ θα-
«νάτου, χαθότι οὐχ ἦν δυνατὸν χρατεῖσθαι αὐτὸν
« ὑπὸ αὐτοῦ, Ααυϊδ γὰρ λέγει εἰς αὐτόν. Tipo-
«ωρώμην τὸν Κύριον ἐνώπιόν μου διαπαντὸς, ὅτι
« Ex δεξιῶν μού ἐστὶν, ἵνα μὴ σαλευθῶ. Διὰ τοῦτο
« εὐφράνθη ἧ xapóla μου. Καὶ ἡγαλλιάσατο ἡ
« γλῶσσά μου, ἔτι δὲ xai ἡ σάρξ μου χατασχτ,νώσε:
« ἐπ’ ἐλπίδι, ὅτι οὐχ ἐγχαταλείψεις τὴν ψυχήν μου
« εἴς ἄδου, οὐδὲ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθο-
« pv. Ἐγνώρισάς μοι ὁδοὺς ζωῆς, πληρώσεις με
« εὐφροσύνης μετὰ τοῦ προσώπου σου. »

Ἐπειδὴ καθήψατο αὐτῶν ἀνωτέρω σφοδρῶς, νῦν
ἀνίησιν αὐτοὺς, οὐ χολαχεύων, ἀλλὰ διχνχπαύων
χαὶ ἀνέσεως ἀξιῶν. Δ'ὸ xal προοιμιάζεται, καὶ τοῦ

B προπάτορος Δαυΐδ μνημονεύει, ἵνα μὴ θορυδήσῃ,

ἐπειδὴ τὸν Ἰησοῦν προήνεγχε τῷ ᾿ἀόγῳ. Τοῦ γὰρ
προφήτου παρὰ πόδας ἀχούσαντες ἐπέσχον. El δὲ
μόνον τὸ ὄνομα τοῦ ᾿Ιησοῦ προήχθη φονῶσιν ἀνθρώ-
ποις, εὐθέως ἄν προσέστη αὐτοῖς. Διὰ τοῦτο οὐδὲ,
Ἠείσθητε, εἶπεν, ἀλλ᾽, ᾿Αχούσατε. Ὅπως ἐνεπαχθέ-
cxepov ἦν. Διὰ τοῦτο καὶ περὶ τοῦ ᾿Ιησοῦ ταπεινό-
τερον φθέγγεται. « ᾿Ιησοῦν γὰρ, φησὶ, τὸν Ναζω-
ραῖον, » ἀπὸ τῆς εὐτελοῦς πατρίδος ὀνομάζων. Εἴτα,
« ἀποδεδειγμένον, » olov οὐκ ἀμφισδη τούμενον.
᾿Αλλ᾽ ἀποδεδειγμένον διὰ τῶν ἔργων, « ὧν ἐποίησε
δι᾿ αὐτοῦ ὁ Θεὸς, » ὅτι ἀπὸ θεοῦ ἦν. Τέως γὰρ εἰ
καὶ ὁ Θεὸς ἐποίησεν, ἀλλὰ δι’ αὐτοῦ, xal « ἐν μέσῳ
ὑμῶν, » οὐ λάθρα, οὐδὲ ἐν γωνίᾳ, ἀλλὰ μαρτυρούν-
τῶν ὑμῶν. ᾿Επειδὴ δὲ εἰς τὸ διὰ τοῦ σταυροῦ τόλ-
μημα αὐτῶν προύδη, πειρᾶται αὐτοὺς καὶ dmo)-
λάσσειν διὰ τοῦ εἰπεῖν, « Τῇ προωρισμένῃ βουλῇ
τοῦ Θεοῦ, » ἅμα μὲν δεικνὺς τὸ τοῦ πάθους αὐτοῦ
ἑχούσιον, καὶ ὅτι τοῖς προωρισμένοις ὑπούργη,σεν,
ἀλλὰ xal ἀπαλλάσσων, οὐχ ἀφίησιν αὐτοὺς πάντη
τοῦ ἐγχλήματος. ᾿Επάγει γὰρ, ὅτι « Διὰ χειρῶν
ἀνόμων ἀνείλετε' » διὰ χειρῶν μὲν γὰρ ἀνόμων,
fiot Ἰούδα xal τῶν στρχιτιωτῶν, ὥμως ἀνείΐλετε: εἰ
γὰρ οἱ πράξαντες ἄνομοι. xal οἱ ἀνελόντες Dv, λονότι,
οὕτω χαθαψάμενος αὐτῶν ἡοέμα, χαὶ λοιπὸν τολ-
μὼν χαὶ ἐμφαντιχωτέρων ἅψασθαι φήσας" « Ὃν ὁ
Θεὸς ἀνέστησε, λύσας τὰς ὠδῖνας τοῦ θανάτου. »
Τουτέστιν, ὅτι χαὶ ὁ θάνατος ὥδινε xatbymw αὐτὸν,
καὶ οἱονεὶ δεινὰ ἔπασχεν. ᾿ωδῖνας γὰρ 4$ [Ἰαλαιὰ
τοὺς χινδύνους φησὶ, xal τὰς συμφοράς, Ὡς ἐπὶ
τοῦ, « ᾽Ωδῖνες ἄδου περιεκύχλωσάο με. » Διὰ δὲ τοῦ,

ἢ « Καθότι οὐχ ἦν δυνατὸν αὐτὸν κρατεῖσθαι, » τὸ με-

γαλεῖον αὐτοῦ παρίστησι, xal ὅτι οὐχ ἔτι ἀποθνή-
σχει. ᾿Επὶ τούτοις παράγει xai τὸν προφήτην Δαυΐδ
λέγοντα, ὡς προείρηται, οὐκ εἰς ἑαυτὸν, ἀλλ᾽ εἰς
αὐτὸν, τουτέστι τὸν Χριστόν. Κἀνταῦθα δὲ ἀπὸ τῶν
ταπεινοτέρων, καὶ κατὰ τὸ ταπεινότερον προὔύθυ,χε
τὴν προφητείαν, ἄτε εἰσαγωγιχωτέρων λόγων δεο-
μένοις. « Καθότι οὐχ ἦν δυνατόν. » Αὐτὸς γὰρ ἔφη,
δτι « Οὐδεὶς αἵρες τὴν ψυχήν μου ἀπ' ἐμοῦ. ᾿Αλλ᾽ ἐγὼ
ἀπ᾽ ἐμαυτοῦ τίθημι αὐτὴν καὶ ἐγὼ πάλιν λαμδάνω
αὐτήν. »

ego ἃ meipso pono illam, et ego rursum sumo eam ?!, »

9 Psal. xv, 8-11. 99 Psal. xvii, 6, *! Joan, x, 18.

73

« πρὸς ὑμᾶς περὶ τοῦ πατριάρχου Δαυϊδ, ὅτι xal
e ἐτελεύτησε, xai ἐτάφη, xxl τὸ μνῆμα αὐτοῦ ἐστιν
«ἐν ἡμῖν ἄχοι τῆς ἡμέρας ταύτης. Π᾽οφήτης οὖν
« ὑπάρχων, καὶ εἰδὼς, ὅτι ὅρχῳ ὥμοσεν αὐτῷ ὁ Θεὸς
« ix χαρποῦ τῆς ὀσφύος αὐτοῦ χαθίσαι ἐπὶ τοῦ
« θρόνου, τὸ χατὰ σάρχα ἀναστῆσαι τὸν Xpi-
« στὸν ποοϊδὼν ἐλαλησε πεοὶ μὲν ἀναστάσεως τοῦ
« Χριστοῦ, ὅτι οὐχ ἐγκατελείφθη ἡ ψυχὴ αὐτοῦ εἴς
« ἔδου, οὐδὲ ἡ σὰρξ αὐτοῦ εἶδε διαφθορὰν. Τοῦτον
« τὸν Ἰησοῦν ἀνέστησεν ὁ Θεὸς, οὐ πάντες ἡμεῖς
« ἐσμὲν μάρτυρες. »

Τὴν προφητείάν πληρώσας ἄλλων πάλιν ἀπάρχε-
ται προοιμίῶν. « Ἄνδρες, φησὶν, ἀδελφοί. » Ὅταν
γὰρ μέγα τι μέλλῃ ἐρεῖν, οἰχειωτιχῷ χέχρηται προ-
οιμίῳ, ἀδελφοὺς καλῶν. Ὡς xal ὁ Στέφανος, ᾿Αδελ-
eol καὶ Πατέρες, ἀχούσατε. Εἴτά φησιν, « 'Efóv si-
πεῖν μετὰ παῤῥησίας περὶ τοῦ πατριάρχου Δαυΐδ, »
Ἔνθα οὐδὲν βλάπτει, πολλῇ χέχρηται μετριοφρο-
σύνῃ. Εἰ γὰρ εἶπεν οὕτῶς ἁπλῶς, ὅτι ταῦτα οὐχ si-
ρηται περὶ τοῦ Δαυὶδ, ἀλλὰ περὶ τοῦ Χριστοῦ, τρα-
χὺς ἂν ἔδοξε, xal ὀργὴν αὐτοῖς ἐνεποίει μᾶλλον, fj
πειθηνίους παρείχετο. ᾿Αλλὰ πολλῇ περὶ τὸν μαχά-
ριον Δαυϊδ τιμῇ χρησάμενος, εὐπαράδεκτον χατα-
σχευάζει, ὅτι περὶ τοῦ Χριστοῦ ἡ μαρτυρία, xal
πᾶς οὗτος ὁ λόγος οὕτως οἱχονομεῖται. Τῇ γὰρ τοῦ
Δαυὶδ τελευτῇ καὶ ταφῇ οὐ προσέθηχεν, ὅτι οὐχ &v-
ἔστη, ἀλλ᾽ ὅτι « Καὶ τὸ μνῆμα αὐτοῦ ἐστιν ἐν ἡμῖν, »
ὅπερ ἴσον τῷ, Οὐχ ἀνέστη. Καὶ οὐδὲ οὕτως ἦλθεν εἷς
τὸν Χριστὸν, ἀλλὰ πάλιν ἐγχιυμιάζεται ὁ ΔαυϊδΘ, διὰ
τοῦ, « Ποοφήτης οὖν ὁπάρχων, » ἵνα διὰ τὴν πρὸς

ἐχεῖνον τιμὴν xai τὸ γένος τὸ ἀπ᾽ ἐχείνου, τοῦ Χρι- C

στοῦ δέξωνται τὸν περὶ τῆς ἀναστάσεως λόγον. Καὶ
οὐχ εἶπεν, Ott Ἐπηγγείλατο αὐτῷ ὁ θεὸς, ἀλλ᾽ ὃ
μεῖζον καὶ ἀπαράδατον ἦν, τὸ, Ὥμοσε. Τὸ δὲ,
« Κατὰ σάρχα ν κχηρύττοντός ἐστιν, ὡς καὶ θεὸς
Χριστὸς, καὶ σύνεστιν ἀεὶ τῷ Πατρί. Πάντα δὲ τῷ
Πατρὶ ἀνατίθησιν, ἵνα τέως παραδέξωνται τὰ λεγό-
μενα, ᾿Αλλὰ πῶς ἐχάθισεν ἐπὶ θρόνου Δαυϊδ; "Oci
βασιλεύει πάντιυν ᾿Ιουδαίων τε καὶ ἐθνῶν σαγηνευ-
θέντων εἰς τὴν ἐκείνου πίστιν τε καὶ λατρείαν. Τὸ
δὲ, « Οὐδὲ ἡ σὰρξ αὐτοῦ εἶδε διχφθορὰν,» οὐχ ἧττον
τὸ τῆς ἀναστάσεως ἐμφαίνει ἔργον.

« Τῇ δεξιᾷ οὖν τοῦ Θεοῦ ὑψωθεὶς, τήν τε ἐπογγε-
« λίαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος λαδὼν παρὰ τοῦ Πατρὸς,

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.
« Ανδρες ἀδελφοὶ, ἐξὸν εἰπεῖν μετὰ παῤῥησίας A

,

D

74

II, 20-32. « Viri fratres, licet apud vos libere
« dicere de patriarcha David quod et defunctus est
« et sepultus est, et sepulcrum ejus apud nos
« est usque in hodiernum diem. Propheta igi-
«tur cum esset, et sciret. quod juramento ju-
« rassel sibi Deus ut de fructu lumbi ipsius sede-
« ret super thronum suum: prescius quod Chri -
« tus secundum carnem resurgeret, locutus est de
« resurrectione Christi, quod non derelicta sit ani-
« ma ejus in inferno, neque caro ejus viderit cor-
« ruptionem. IIunc Jesum suscitavit Deus cujus
« nos omnes testes sumus. »

Expleta prophetia aliis rursum aggreditur proc-
miis.« Viri fratres, »inquit.Si quidem cum magnum
aliquid dicturus sit, mitiori usus est prefatione,
fratres vocans. Quemadmodum et Stephanus 33,
Fratres et Patres, audite Deinde ait: « Licet libere
dicere de patriarcha David. » Cum nullam inferat
injuriam, multa tamen usus est modestia. Nam si
ita simpliciter dixisset: Hec de David non sunt
dicta, odiosus utique sermo apparuisset, et iram
potius incitasset, quam obsequentes reddidisset.
Sed multo honore usus erga beatum David, 9 id
efficit ut facile suscipiatur quod de Christo sit testi-
monium: et ita omnis hic sermo dispensatorie
ordinatur. Morti siquidem ac sepulcro David non
addidit quod non resurrexit,sed quod « Sepulcrum
etiam ejus apud nos est,» quod tantumdem est ac si
dixisset: Non resurrexit. Et neque ita venit ad
Christum, sed rursum laudat David, dicens : « Pro-
pheta igitur cum esset, » ut per honorem quem
ipsi ejusque generi exhibet, suscipiant de Christi
resurreclione sermonem. Neque dixit: Promisit
ipsi Deus, sed quod majus erat et incommu-
tabile, Juravit. Additio vero illa, « Secundum car-
nem, » predicanlis est quod Christus etiam sit
Deus, semperque cum Patre. Omnia autem ad
Patrem refert, ut interim excipiantur que dicun-
tur. Sed quomodo sedit super thronum David ?
Quia regnat omnibus, Judsisque ac gentibus irre-
titis, sixe predicationis sagina ad ejus fidem et cul-
tum attractis. Id etiam quod ait, « Neque caro ejus
vidit corruptionem, » non minus resurrectionis
opus manifestat.

II, 33, ἀξ, « Dextera igitur Dei exaltatus, et
« promissione Spiritus sancti accepta a Patre, ef-

« ἐξέχεε τοῦτο ὃ νῦν ὑμεῖς βλέπετε xai ἀχούετε. ἢ « fudit hoc quod nunc vos videtis et auditis. Non

« Οὐ γὰρ Δαυϊὸ ἀνέθη εἰς τοὺς οὐρανούς. »

Καὶ πάλιν τῷ Πατρὶ ἀνατίθησι τὸ γεγονός. Οἴδε
γὰ» οὕτω τοὺς ἀχροατὰς ἐπισπώμενος. Εἰπὼν δὲ τὸ,
Ὑψωβεὶς, καὶ περὶ τῆς ἀναλήψεως ἠνίξατο, xol
ὅτι ἐν τοῖς οὐρανοῖς ἐστι. Διὸ οὐδὲ φανερῶς εἶπεν,
ὅτι "Ev τοῖς οὐρανοῖς ἐστιν. ᾿Επεὶ οὖν ἐνταῦθα
προοέδη, xal τῶν σημείων αὐτοῦ ἐμνήσθη καὶ τῆς
ἀνχστάσεως, λοιπὸν ἐπάγει τὸ, « ᾿Βξέχειν. » Κατ᾽
ἀρχὰς μὲν γὰρ τὰ πρῶτα ἔλεγεν οὐ τὸν Χοιστὸν
ἐπαγγείλασθαι τοῦτο διὰ ᾿Ιωὴλ τοῦ προφήτου. 'Ensi

δὲ τῶν κατὰ Χριστὸν ἐμνήση παραδόξων, θαῤῥῶν
81 Infra vit.
PaTROL. Gn. CXVIII.

« enim David ascendit ad celos. »

Rursum ad Patrem refert quod factum est : ita
enim novit auditores attrahere. Dicens autem,
Exaltatus, etiam de assumptione innuit, et quod in
calis sit. Nec tamen manifeste dixit : In ccelis est.
Quoniam ergo nunc paulum progressus est, et si-
gnorum ejus meminit ac resurrectionis,consequen-
ter etiam addit, « Effudit » Siquidem circa initium
Patrem dicebat, non Christum hoc promisisse per
Joel prophetam. Postquam autem admirandorum
meminit que circa Christum facta sunt, audenter

*

15 OECUMENI TRICC/E EPISCOPI. 76
jam dicit ipsum effudisse. Itaque non de Patre di- ἡ ἤδη ἀὐτόν φησιν ἐχχέαι. “Ὥστε οὐ ftp! τοῦ Πατρὸς.

cebat Joel : « Effundam, » sed de Christo. « Promis-
sione, inquit. accepta » ἃ Patre : vel qua ipse nobis
discipulis promisit, dicens: « Et alium Paracletum
mittam vobis 9; » vel qua Pater ante passionem
ipsi promisit cum ait: « Et glorificavi et rursum
gloriflcabo **, » Promissionem vero Patri attribuit,
sermonem attemperans, ut facilius ab auditoribus
suscipiatur.Qurecunque enim dixerit quispiam,nisi
ad id quod utile est direxerit, frustra et vane dicit.
Ostendit ergo quod ipsum crux non modo non di-
minuit, verum etiam clariorem reddidit. 929 Nam
quod per Joannem Baptistam eliam ante crucem
promisit Paler, nempe: «* lpse vos baptizabit
Spiritu sancto et igni ὅδ, » hoc post crucem dedit.

II, 34-36. « Sed dicit ipse : Dixit Dominus Do-
« mino meo. sede a dextris meis, donec posuero
« inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Certo
« sciat ergo universa domus Israel quod Dominum
« àc Christum fecit Deus hunc Jesum quem vos
« crucifixistis. »

Jam non cum submissione loquitur. Nam ex his
qua dicta sunt sumpsit audaciam. Sed quid ait?
Quod David dicit : « Dixit Dominus Domino meo : »
et ipso David excellentiorum ipsem ostendit. Quod
si David vocat ipsum Dominum. multo magis ipsi
non respuent. Timorem quoque illis immittit ad-
dens : « Donec posuero inimicos tuos. » Et ne sibi
fides non habeatur, subjectionem Patri attribuit.
Sed magniflca liec rursus ad id quod humilius est
reducit,dicens : « Certo ergo sciat universus Israel
quod et Dominum et Christum fecit Deus hunc. »
Fecit, hoc est ordinavit ac constituit, sed non quod
ipsam fecerit substantiam. Sublimius autem quo-
dammodo dixisset de Christo et magis consequens
ad ea qui preecesserant : Certo ergo sciat univer-
sus Israel quod a dextris Patris sedet.

II, 37, 38. « His autem auditis, compuncti sunt
« corde, dixeruntque ad Petrum ac reliquos aposto-
« los: Quid faciemus, viri fratres? Petrus autem
« dixit ad eos. »

Ex eo quod cum benignitate concionem tractave-
rit, ad compunctionem eos deduxit. Κατενύγησαν
vero, hoc est, percussi sunt : senserunt enim ani-
mam que ipsos condemnabat: ideo remissionem
quaerunt: οἱ mansuete eos fratres vocant quos
prius irridebant. Non dixerunt aulem fratres, quasi
per hujusmodi appellationem adequarentur ipsis,
sed quantam erga illos familiaritatem contraxissent
ostendentes : et quoniam Petrus quoque ab initio
sermonis ita eos vocaverat, inde habebant et ipsi
ansam ita eos appellandi.

II, 38-42. « Resipiscite et baptizetur unusquisque
« vestrum in nomine Jesu Christi ad remissionem
« peccatorum : et accipietis donum Spiritus sancti.
« Vobisenim facta est promissio 8 et filiis vestris,
« omnibusque qui longe absunt, quotcunque advo-

9 Joan. xiv, 16. ὃ Joan. xi, 38. ?* Matth. uri, 41.

ἔλεγεν ᾿Ιωὴλ τὸ, « ᾿Εχχεῶ, » ἀλλὰ περὶ τοῦ Χριστοῦ.
« Τὴν ἐπαγγελίαν δὲ λαβὼν,» φησὶ, παρὰ τοῦ lla-
τρὸς, ἔ ἣν αὐτὸς ἡμῖν τοῖς μαθηταῖς ἐπηγγείλατο,
τὸ, « Καὶ ἄλλον Παράχλητον πέμψυ ὑμῖν,» fj fy
lati? πρὸ τοῦ πάθους αὐτῷ ἐπηγγείλατο, διὰ τοῦ,
« Καὶ ἐδόξατα χαὶ πάλιν δοξάσω. » Τῷ Πατρὶ δὲ
ἀνατίθησι τὴν ἑπαγγελίαν, συσχιάζων τὸν λόγον
πρὸς τὸ εὐπαράδεχτον τῶν ἀκροατῶν. "Osa yàp ἂν
εἴπῃ τις, εἰ μὴ πρὸς τὸ συμφέρον τελευτήσει, εἰχῆ
καὶ μάτην λέγει, Δείχνυσιν οὖν ὅτι ὁ σταυρὸς οὐ
μόνον αὐτὸν οὐχ ἠλάττωσεν, ἀλλὰ xal λαμπρότερον
εἰργάσατο. Ὃ γὰρ καὶ διὰ τοῦ Ἰωάννου τοῦ Βαπτι-
στοῦ πρὸ τοῦ σταυροῦ ἐπηγγείλατο ὁ Πατὴρ, τὸ,
« Αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἐν Πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρὶ, »
τοῦτο μετὰ τὸν σταυρὸν ἔδωχεν.

« Λέγει δὲ αὐτός: Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου,
« Κάθου ix δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου»
« ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου. ᾿Ασφαλῶς οὖν γινω-
« σχέτω πᾶς οἶχος Ἰσραὴλ, ὅτι Κύριον xat Χρνστὸν
« αὐτὸν ὁ Θεὸς ἐποίησε τοῦτον τὸν ᾿Ιησοῦν ὅν ὑμεῖς
« ἐσταυρώσχτε. ν

Οὐχ ἔτι μεθ' ὑποστολῆς λέγει. Ἔχει γὰρ ἀπὸ τῶν
εἰρημένων θάρσος. ᾿Αλλὰ τί φησιν ; ὅτι Δαυϊὸ λέγει"
«Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου, » xal τοῦ Δαυὶδ
ὑψηλότερον αὐτὸν ἀποφαίνει. Εἰ δὲ Δαυϊδ Κύριον
αὐτὸν χαλεῖ, πολλῷ μᾶλλον αὐτοὶ οὐχ ἀπαξιώσουσι.
Καὶ φόδον δὲ ἐφίστησιν αὐτοῖς διὰ τοῦ, « “Ἕως ἂν
θῶ τοὺς ἐχθρούς σου. » Καὶ ἵνα μὴ ἀπιστῆται, τῷ
Πατρὶ τὴν ὑπόταξιν ἀνατίθησιν. ᾿Αλλὰ τὰ μεγάλα
ταῦτα πάλιν ἐπὶ τὸ ταπεινότερον κατάγει, « ᾿Αχριδῶς
οὖν, εἰπὼν, γινωσχέτω πᾶς Ἰσραὴλ, ὅτι xai K3-
ptov xai Χριστὸν ὁ Θεὸς αὐτὸν ἐποίησε. » Τὸ, "I:mo:z-
σεν, ἀντὶ τοῦ χατέταξε xal χατέστησε, φήσας, ἀλλ᾽
οὐχὶ τοῦ, οὐσίωνεν. Ὑψηλότερον δέ πως ἂν εἶπε περὶ
Χοιστοῦ, xai τοῖς προχειμένοις ἀχόλουθον' 'Axp:bax
οὖν γινωσχέτω πᾶς ᾿Ισραὴλ, ὅτι ix δεξιῶν τοῦ Πα-
«τρὸς χάθηται.

« ᾿Ακούσαντες δὲ, χατενύγησαν τῇ καρδίᾳ, εἶπόν
« τε πρὸς τὸν Πέτρον xai τοὺς λοιποὺς ἀποστόλους"
« Τί ποιήσομεν, ἄνδρες ἀδελφοί ; Πέτρος δὲ ἔφη πρὸς
« αὐτούς. »

Τὸ μετ᾽ ἐπιειχείας μεταχειρίσασθαι τὴν δημηγο-
ρίαν, εἰς κατάνυξιν αὐτοὺς ἤγαγε. Τὸ δὲ, χατενύγη-
σαν, ἀντὶ «09, ἐπλήγησαν, ἔπαθον τὴν ψυχὴν, ἑαυτῶν
χατέγνωσαν. Διὸ xal ζητοῦσι τοῦ xzxo9 λύσιν, xal
οἰχειωτιιχῶς αὐτοὺς ἀδελφοὺς χαλοῦσιν, οὖς πρώην
ἐχλεύαζον. Οὐχ ἐξ ἰσότητος δὲ τὸ, ἀδελφοὶ, εἶπον, ὡς
παρισαζόμινοι αὐτοῖς διὰ τῆς τοιαύτης χλήσεως,
ἀλλ’ ὅφον πρὸς αὐτοὺς φχειώθησαν ἐνδεικνύμενοι.
Καὶ ἐπειδὴ xai Πέτρος ἀρχόμενος τοῦ λόγου ἐχκάλε-
σεν ἐχεῖθεν εἶχον xal αὐτοὶ τοῦ οὕτω χελεῖν αὐτοὺς
ἀφορμήν.

« Μετανοήσατε xxi βαπτισθήτω ἔχαστος ὁμῶν ἐπὶ
«τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν,
« καὶ λήψεσθε τὴν δωρεὰν τοῦ ἁγίου Πνεύματος.
« Ὑμῖν γὰρ ἐστιν ἡ ἐπαγγελία xal τοῖς τέχνοις
« ὑμῶν͵ καὶ πᾶσι τοῖς elc μαχρὰν, ὅσους ἂν προσχα-»

71 COMMENT. IN ÁCTA APOSTOLORUM.

78

« λέσηται Kóztoc ὁ Θεὸς ἡμῶν. ᾿Ετέροις τε λόγοις À * caverit Dominus Deus noster. Aliisque verbis

« πλείοσι διεμαρτύρετο καὶ παρεχάλει, λέγων' Σώ-
κ θητε ἀπὸ τῆς γενεᾶς τῆς σχολιᾶς ταύτης. Οἱ μὲν
« οὖν ἀσμένως ἀποδεξάμενοι τὸν λόγον αὐτοῦ, ἐδα-

πτίσθησαν. Καὶ προσετέθησαν cf ἡμέρᾳ ἐκείνῃ
« ψυχαὶ ὠτεὶ τρισχίλιχι, "Hoxv δὲ προσχαρτεροῦν-
« τες τῇ διδχχῇ τῶν ἀποστόλιυν, xal τῇ κοινωνίᾳ, καὶ
« τῇ κλάσει τοῦ Χοτοῦ, κἀὶ ταῖς προσευχαῖς. »

Ὡς πάντων στόμα τῶν ἀποστόλων προδεθλημένος,
φησὶ, Μετανοήσατε χαὶ βαπτισθήτω, οὐ, Πιστεύσατε,
ἀλλὰ, « Βαπτισθήτω.. » Τοῦτο γὰρ ὁ θεμέλιος τῶν εἰς
Χριστὸν πιστευόντων. Τοῦτο οὖν πρῶτον ἀξιοῖ, καὶ
μετὰ τοῦτο ἐπάγει τὸ πρὸς τῷ θεμελίῳ τέλος, « τὴν
δωρεὰν λέγων τοῦ ἁγίου Πνεύματος, » ὡς διὰ μέσου
τούτου τῆς πίστεως ἀναφαινομένης. Τῷ δὲ εἰπεῖν'
« Ὑμῖν γὰρ ἣ ἐπαγγελία καὶ τοῖς τέχνοις ὑμῶν,
καὶ πᾶσι τοῖς μακρὰν xal τοῖς ἐγγὺς, » ἐμφαίνει
τὸ μεῖζον τῆς δωρεᾶς, ὡς οὐ μόνον αὐτυῖς ἐπαρκού-
σης, ἀλλὰ καὶ τοῖς τέκνοις. Καὶ πρὸς τὰ ἔθνη δὲ
ἐπιδνψιλεύεταϊ, Τοῦτο γὰρ ἠνίξατο διὰ τοῦ, ε Τοῖς
μακράν. » ἀλλ᾽ εἰ τοῖς μαχρὰν, πολλῷ δήπου μᾶλλον
ὁμῖν τοῖς ἐγγύς. Σχόπει δὲ ὅτι τότε τὴν τῶν ἐθνῶν
ἡνίξατο πίστιν, ὅτε κατανεγυγμένους εὖρε xai χατ-
εγνωχότας ἑαυτῶν. Ψυχὴ γὰρ otav ἑαυτὴν καταδι-
κάσῃ, οὐχ ἔτι φθονεῖν δύναται.

« Ἐγένετο δὲ πάσῃ ψυχῇ φόδος, πολλά τε τέρατα
« xai σημεῖα διὰ τῶν ἀποστόλων ἐγένετο. Πάντας δὲ
« οἱ πιστεύοντες ἦσαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ, καὶ εἶχον ἅπαντα
«xod. Kal τὰ κτήματα xal τὰς ὁπάρξεις ἐπίπρα-
«σχον, xal διεμέριζον αὐτὰ πᾶσι, καθότι ἄν τις
« χρείαν εἶχε. Καθ ἡμέραν τε προσχαρτεροῦντες
« ὁμοθυμαδὸν ἐν τῷ ἱερῷ. »

Οὐ γὰρ ὡς τῶν τυχόντων χατεφρόνουν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ
πολὺς ἦν ὁ Πέτρος ἄνωθεν ῥέων, xzi τὰ μέλλοντα
διὰ τῶν ἐπαγγελιῶν δειχνύων, εἰχότως ἐφοδοῦντο.
Ἐμαρνύρει γὰρ τῷ λόγῳ τὰ ἔργα. Καθάπερ γὰρ
χαὶ ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ πρότερον σημεῖα, εἶτα διδα-
σχαλία, εἴτα θαύμχτα, οὕτω xal νῦν. Τὸ δὲ τὰς χτή-
σεις πωλεὶν καὶ διαμερίζειν καθὸ ἄν τις χρείαν εἶχε,
οὐχ ἀπλῶς, ἄλλ᾽ οἰχονομιχῶς. Διεμέριζον γὰρ κατ᾽
ἀξίαν. Τὸ δὲ, « Ὁμοθυμαδὸν προσχαρτεροῦντες, »
οὐ μίαν ἡμέραν͵ οὐδὲ δύο, ἀλλὰ χαθ’ ἡμέραν, καὶ
μιᾷ ψυχῇ. Τῷ δὲ ἱερῷ προσήδρευον οἱ πιστεύοντες,

« plurimis testificabatur et exhortabatur eos,
« dicens : Servemini ab hac prava genera-
« tone. ltaque, qui libenter susceperunt ser-
« monem ejus, baptizati sunt : et apposite sunt
« illo die anime circiter ter mille. Erant au-
«tem perseverantes in doctrina apostolica et
« communicatione ac fractione panis et oralioni-
« bus. »

Tanquam osomnium apostolorum designatus ait:
Resipiscite et baptizetur, non autem Credite, sed
Baptizetur ; nam hoc fundamentum erat creden-
tium in Christum. Hoc ergo primum petit, et post-
modum finem ac perfectionem fundamento sub-
jungit, dicens : « Donum Spiritus sancti, »tanquam
fide per hec media demonstrata. Per hoc autem
quod ait : « Vobis enim facta est promissio et filiis
vestris, omnibusque qui longe ac prope sunt: »
ostendit doni magnitudinem, ut quod , non modo
ipsis sufficiat, sed et flliis, preterea et gentibus
benigne exhibeatur : nam hoc innuit per id quod
ait: « His qui longe absunt; » atqui sit his qui
longe absunt, multo magis sane vobis qui prope
estis. Considera vero quod tunc gentium fidem
innuil, quando compunctos invenit ac esse con-
demnantes. Ubi enim seipsam anima condemna-
verit, jam invidere non potest.

li, 43-46. « Factus estautem omni animo timor,
« multaque prodigia et signa per apostolos edeban-
« tur. Omnes vero credentes erant conjuncti, et
« habebant omnia communia: et possessiones ao
« substantias vendebant, et distribuebant ea omni-
« bus, prout cuique opus erat. Et quotidie perse-
« verabant unaminiter in templo. »

Neque enim more vulgi desipiebant, sed quo-
niam Petrus multus erat ac vehemens desuper
fluendo sive exhortando, et futura promissionibus
ostendendo.merito terrebantur. Nam attestabantur
sermoni opera. Quemadmodum enim in Christo
primum fuerunt signa, deinde doctrina.rursumque
miracula, ita et nunc. Possessiones vero distra-
hentes ac distribuentes prout cuique opus erat,
non temere,sed dispensatorie faciebant: nam juxta
cujusque dignitatem dividebant. Preterea quod
sequitur, « Perseverabant unanimiter, » non uno

ἅτε σπουδαιότεροι γεγενημένοι, xal περὶ μηδὲν ὅτε- D) aut alterodieflebat,sed quotidie,ut premisit, idque

pov ἔχοντες σπουδάζειν ἐξ εὐλαδείας τῆς περὶ τὸν
τόπον, fj περὶ τὸ ἱερόν.

« Κλῶντές τε κατ᾽ οἶχον ἄρτον, μετελάμδανόν
« τροφῆς, ἐν ἀγαλλιάσῃι xal ἀφελότητι χαρδίας ai-
« νοῦντες τὸν Θεὸν, καὶ ἔχοντες χάριν πρὸς ὅλον τὸν
« λαόν. Ὃ ὃὲ Κύριος προσετίθει τοὺς σωζομένους
« χαϑ' ἡμέραν τῇ ᾿Ὀχχλησίᾳ. »

Οἴχον, τὸ ἱερὸν νῦν λέγει" ἐν αὐτῷ γὰρ ὥσθιον.
Τὸ δὲ, « Κλῶντες ἄρτον,» εἶπεν, ἵνᾳ τὸ εὐτελὲς
καὶ αὐτόσχευον ὑπεμφήνῃ αὐτῶν τῆς διαίτης, "Ap-

uno animo. In templo 94 autem residebant cre-
dentes : tanquam studiosiores ac ferventiores ef-
fecti, et circa nihil aliud potentes studium pietatis
exercere quam aut circa locum aut circa templum.
11. 46, 47. « Et frangentes juxta domum panem,
« simul sumebant cibum cum exsultatione et sim-
« plicitate cordis laudantes Deum, et habentes gra-
« tiam apud omnem plebem Dominus autem adde-
« bat qui salvi fierent quotidie congregationi »
Domum dicit nunc templum, nam ia ipso ede-
bant, υἱχὶῖ autem : « Frangentes panem, » ut tenui-
tas ac simplicitas victus corum appareat. Panem .

79

OECUMENI TRICC/E EPISCOPI. 80

enim frangentes, una cibum sumebant, at genio A tov γὰρ κλῶντες μετελάμθανον τροφῆς, ἀλλ᾽ οὐκ

non indulgebant : ita vitam fidei conformem red.
debant: ita se mutuo diligentes gratiam habebant
apud omnem plebem: nam licet pontifices pre in-
vidia in eos insurgerent.gratiam tamen apud plebem
habebant Hoc autem efficiebatur per eleemosynam,
puramqueconversationem.«ln simplicitate cordis,»
hoc est in modestia et fragilitate, nihil sublime de
se sentientes in bonis actionibus ac eleemssynis
quas prestabant: quod maxime Judaicum erat, vel-
uti ex jactabundo Phariszo manifestum est **.
CAPUT IV.

De claudi a nativitate cura Christi virtute facta,
electaque Petri iustructione, in qua sese demittit,
et consilium ad illorum salutem adducit : tn quo
etiam subditur pontificum animadversio zelo ejus
quod factum erat, et de miraculo decertatio.

11,4. « Simul autem Petrus et Joannes ascen-
« debant in templum ad horam orationis nonam. »

Magna est horum duorum unanimitas et amici-
tia, Nam huic innuit Petrus in Domini passione ut
praeceptorem interrogaret ??, Rursumque ad sepul-
crum simul currunt 88, Et item de hoc ait Petrus
Christo : Hic autem quid ? Ascendebant autem in
templum, non tanquam adhuc $5 judaizantes,sed
viriliter sese demitlentes hoc faciebant : utque
curato claudo in templo omnes haberent testes
quotcunque venissent. Multi enim ibi versabantur
ob loci reverentiam. Per hoc autem quod horam
significat, docet quod precibus semper icumbe-
bant. Meminit vero et templi, ut utroque, tempore,
inquam, et loco, que scribit confirmet. Cum autem
multa edita sint ab apostolis miracula, prout su-
perius meminit Lucas qui hec scribit, nullius
illorum nominatim fecit mentionem: sed illud
tantum scribit quo omnes moti sunt. Nam illa
fortassis etiam contemnebantur, eo quod parva
viderentur. Aut etian, quia historia hac non arro-
gantie gratia ab ipso elaborata est.

IiI, 2-0. « Et quidam vir, qui claudus erat ab
« utero matris 5118, bajulabatur : quem ponebant
» quotidie ad portam templi qua dicebatur Spe-
« Ciosa, ut peteret eleemosynam ab introeuntibus
« jn templum. [s cum vidisset Petrum et Joan-
« nem ingressuros in templum, rogabat ut eleemo-
« synam acciperet. Defixis autem in eum oculis
« Petrus cum Joanne, dixit : Aspice in nos. At ille
« intendebat in eos sperans se aliquid accepturum
« àb eis. Dixit autem Petrus. »

Quomodo claudi nomen non ponit ? Quia neque
illud noverant apostoli.Homo namque penitus ipsis
iynotus erat: idque, ut neque obsequii aut affectio-
nis gratia sanitates perficere videantur, neque ulla
flctionis suspicio etiam apud eos qui impudentis-
simi sunt exoriri possit, quod in gratiam apostolo-
rum quidam ipsis noti confingerent peractas circa
se sanitates. Quomodo ergo nomen non interroga-

9* Luc. xvin, 40 seqq. 57 Joan. xui, 86. 3 Joan

ixpó quy. Οὔτω xai τὸν βίον ἀπὸ τῆς πίστεως μετεῤ-
ῥύθμιζον, καὶ φιλαλλήλως εἴχον πρὸς τὸν λαὸν ὅλον.
Εἰ γὰρ xoi οἱ ἀρχιεριῖς ὑπὸ φθόνου ἐπαν ἔστησαν
αὐτοὶς͵ ἀλλὰ πρὸς τὸν λαὸν χάριν εἴχον. Ἐδείκνυτο
δὲ τοῦτο διὰ τῆς ἐλευ μοσύνης xal xagapae ἀναστρο-
qc Τὸ δὲ, « ᾿Εν ἀφελότητι καρδίας, » ἀντὶ τοῦ, ἐν
ταπεινώσει καὶ εὐτελείᾳ, μηδὲν ὑψηλὸν φρονοῦντες
ἐφ᾽ αἷς ἔπραττον ἀγαθοεργίαις xal ἐλεη μοσύναις,
ὅπερ μάλιστα ἦν ᾿Ιουδαϊκὸν, ὡς ἀπὸ τοῦ καυχωμέ-
νου Φαρισαίου δῆλον.
ΚΕΦΑΔ. A.
Περὶ τῆς ἐν Χριστῷ θεραπείας
χωλοῦ, Βέτρου τε χατηχήσεως ἐκλεχτῆς,
συμπαθητιχῆς, συμθουλευτιχῖς πρὸς σῶωτης-
ρίαν αὐτῶν. Ἕν ᾧ ἐπιστασία τῶν ἀρχιερέων
ζήλῳ τοῦ Ὑεγονότος, xal κρίσις τοῦ θαύματος.

« Ἐπὶ τὸ αὐτὸ δὲ Πέτρος καὶ ᾿Ιωάννης ἀνέθαινον
« εἰς τὸ ἱερὸν ἐπὶ τὴν ὥραν τῆς προσευχῆς τὴν ἐν-
« νάτην. »

Πολλὴ ἡ τῶν δύο τούτων ὁμόνοια xal φιλία. Toóty
γὰρ νεύει ὁ Πέτρος ἐν τῷ Κυρίου πάθει πυθέσθαι
τοῦ διδασχάλου, xal ἐπὶ τὸν τάφον δὲ πάλιν
ὁμοῦ τρέχουσι, xal περὶ αὐτῶν πάλιν φησὶν
ὁ Πέτρος τῷ Χριστῷ, Οὗτος δὲ τί; ᾿Λνέδαινον δὲ
ἐν τῷ ἱερῷ, ξούχ ὡς ἔτι ᾿Ιουδαΐζοντες, ἀλλὰ χρη-
σίμως xal συγχαταδατιχῶς τοῦτο ποιοῦντες, xal
ἵνα θεραπευθέντος τοῦ χωλοῦ ἐν τῷ ἱερῷ πάντας
ἔχοιεν τοὺς ἑωρακότας μάρτυρας. Πολλοι γὰρ συν-
ἥεσαν ἐκεῖ, διὰ τό σεδάσμιον τοῦ τόπου. Διὰ δὲ τοῦ
ἐπισημήνασθαι τὴν ὥραν, διδάσκει ὡς ἀεὶ ταῖς εὖ-
yai ἐνέχειννο. Μέμνηται δὲ xai τοῦ ἱεροῦ, δι᾽ ἀμ-
φοτέοων, φημὶ, τοῦ χρόνου xai τοῦ τόπου πιστούμε-
νος & γράφει. Πολλῶν δὲ θαυμάτων ἐπιτελουμένων
ὑπὸ τῶν ἀποστόλων, ὡς xal ἀνωτέορω ἐμνήσθη ὁ
ταῦτα γράφων Λουχᾶς, οὐδενὸς ἐκείνων ὀνομαστὶ
μνημονεύει, ἀλλ᾽ ἐκεῖνο γράφει μόνον ἀφ᾽ οὔ πάν-
τες ἐχινήθησαν᾽ ἐχεῖνα γὰρ ἴσως xal παρεωρῶντο
διὰ τὸ σμικρὰ Doxeiv: ἢ καὶ ὅτι οὐ κόμπου χάριν ἡ
συγγραφὴ αὐτῷ αὔτη ἐσπουδάσθη.

τοῦ x γενετῆς

« Καί τις ἀνὴρ χωλὸς dix. χοιλίας μητρὸς αὐτοῦ
« ὑπάρχων, ἐδαστάζετο, ὅν ἐτίρουν xa0' ἡμέραν
« πρὸς τὴν θύραν τοῦ ἱεροῦ τὴν λεγομένην Ὡραίαν,
« τοῦ αἰτεῖν ἐλεημοσύνην παρὰ τῶν εἰσπορευομένων
« εἰς τὸ ἱερόν. Ὃς ἰδὼν Πέτρον xai ᾿Ιωάννην μέλ-
« λοντὰς εἰσιέναι εἷς τὸ ἱερὸν, ἠρώτα ἐλεημοσύνην

D “ λαθεῖν. ᾿Ατενίσας δὲ Πέτρος εἰς αὐτὸν σὺν τῷ

« Ἰωάννῃ εἶπε Βλέψον εἷς ἡμᾶς. Ὁ δὲ ἐπεῖχεν
« αὐτοῖς, προσδοχῶν τι παρ᾽ αὐτῶν λαθεῖν. Εἶπε
« δὲ Πέτρος. »

Πῶς οὐ λέγει τὸ ὄνομα τοῦ χωλοῦ; ὅτι οὐδὲ οἱ ἀπόστο-
λοι ἔδεισαν σὐτόν. Ηαντελῶς γὰρ ὁ ἄνθρωπος ἄγνω-
ατος ἦν αὐτῷ. Καὶ τοῦτο, ἵνα μήτε χαριζόμενοι φαί-
νωνται, xal κατὰ προσπάθειαν ποιούμενοι τὰς ἰάσεις,
μήτε τις ὑπόνοια ὑποχρίσεως μηδὲ παρὰ τῶν ἀναι-
σχυντοτάτων ὑπολαμθάνηται, ὅτι πρὸς χάριν τῶν
ἀποστόλων τινὲς τῶν αὐτοῖς γνωρίμων τὰς περὶ
αὐτοὺς ἰάσεις ὑποχρίνοιντο. [Ιῶς οὖν οὐκ ἔμαθον

. XX, 6.

81 COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM. 88
μετὰ τὴν ἴασιν τὸ ὄνομα ; Ὅτι οὐχ ἦν αὐτοῖς σχολὴ A bant post datam sanitatem? Quia otium ipsisnon

περὶ τὰ μηδὲν λυσιτελοῦντα χατασχολεῖσθαι. Πῶς δὲ
αὐτὸν οὐ προσήγαγον ἰαθῆναι τῷ Χριστῷ ; ἴσως
τινὲς ἦσαν ἄπιστοι οἱ προσεδρεύοντες τῷ ἱερῷ,
ὅπουγε οὐδὲ τοῖς ἀποστόλοις αὐτὸν προσήγαγον,
ἰδόντες αὐτοὺς εἰσιόντας χαὶ θχύματα πεποιηχότας
τοιαῦτα. “Ὅτι Χωλὸς ἦν ἐχ ποιλίας μητρὸς, τοῦτο
πάντες οἱ ἐν τῷ ἱερῷ ἤδεσαν. Διὸ καὶ ὡς περιφανοῦς
ὄντος ὅτι τοῦτο ἦν, οὐδὲ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ τοῦ Κυ-
ρίου ἐφρόντιζον πρὸς τὸ τοῦτο αὐτὸν χαλεῖν. ᾿Αλλ’
ἐνίχα τὸ τοῦ πάθους καὶ αὐτὴν τὴν προσηγορίαν aó-
τοῦ, xai ὄνομα αὐτῷ εἷς γνώρισμα κατεξαίρετον τὸ
σῖνος ἐγίνετο. Πολλῶν δὲ θαυμάτων, ὡς εἴπομεν, ὑπὸ
τῶν ἀποστόλων γινομένων, οὐ προσῆγον αὐτὸν τού-
τοις οἱ ᾿Ιουδαῖοι, ὡς τῷ Χριστῷ, ἤτοι φθονοῦντες, fj

erat ut vacarent circa ea que nihil conferebant,
Verum quomodo illum non adduxerunt ad Chri-
stum ut sanaretur ? Fortassis increduli quidam
erant qui juxta templum residebant,aut in eo mi-
nistrabant : ubi neque ad apostolos ipsum adduxe-
runt, cum illos ingredi viderent, et quod talia edi-
dissent miracula. Quod claudus esset ab utero
matris, id omnibus notum erat qui in templo de-
gebant : ideo etiam cum hoc ita esse cunctis ma-
nifestum esset, neque cura illis fuit de nomine
Domini ipsius,ad hoc ut ipsum ab illo appellantes
nobis signiflcarent, sed de sola ejus imbecillitate,
ejusque appellatione : ?6 et hec :gritudo ac
damnum factum est ipsinomen ad precipuum no-

xai δ᾽ ἀπιστίαν. Οὔπω γὰρ ἐνόμιζον τοσοῦτον αὐτοὺς p tumque indicium. Cum autem multa ab apostolis

ἰσχύειν θαυματουργεῖν,

ederentur miracula, veluti diximus, eum ad ipsos

non adduxerunt Judei, sive quod Christo inviderent, sive propter incredulitatem : nondum enim eos

arbitrabantur posse operari tantum miraculum.

« 'Αργύριον καὶ χρυσίον οὐχ ὑπάρχε uoc 6 δὲ ἔχω,
« τοῦτό σοι δίδωμι. »

Τοῦτο τὴν παντελῆ τοῦ χρυσοῦ αὐτῶν ἀχτησίαν
ἐμφαίνε:. Οὐ γὰρ, ὡς πολλάχις ἡμεῖς φαμεν, ὅτι Ὧδε
οὐκ ἔχω, οὕτω καὶ αὐτὸς, ἀλλ᾽, « Οὐχ ὑπάρχει, μοι,»
φησὶ, τὸ πάντη μὴ ὑπεῖναι αὐτῷ χρυσίον δηλῶν.

« 'Ev τῷ ὀνόματι Ιησοῦ Χριστοῦ τοῦ Ναζωραίου,
€ ἔγειραι χαὶ περιπάτει. Καὶ χρατήσας αὐτὸν τῆς
« δεξιᾶς χειρὸς, ἤγειρε. llaoaypri ua δὲ ἐστερεώθησαν
« αὐτοῦ αἱ βάσεις xai τὰ σφυρά" καὶ ἐξαλλόμενος
« ἔστη καὶ περιεπάτει. Καὶ εἰσῆλθε σὺν αὐτοῖς εἷς τὸ

« ἱερὸν περιπατῶν xai ἀλλόμενος καὶ αἱἰνῶν τὸν Θεόν" C

« Καὶ εἴδεν αὐτὸν πᾶς ὁ λαὸς περιπατοῦντα xal αἷ-
« νοῦντα τὸν Θεόν. Ἐπεγίνωσκόν τε αὐτὸν, ὅτι οὖ-
« toc ἦν ὁ πρὸς τὴν ἐλεημοσύνην καθήμενος ἐπὶ τῇ
« Ὡραίᾳ πύλῃ τοῦ ἱεροῦ, Καὶ ἐπλήσθησαν θάμθους
« καὶ ἐκστάσεως ἐπὶ τῷ συμδεδηχότι αὐτῷ.

Ὅπερ ὁ Χριστὸς πολλάχις ἐπὶ τῶν ἀτελέστερον
διαχειμένων οὐ λόγῳ μόνον θεραπεύων, ἀλλὰ χαὶ
ἀπτόμενος, τοῦτο χαὶ νῦν ὁ Πέτρος ποιεῖ. Ἅμα δὲ
καὶ διὰ τοῦ ἐγεῖραι, τὸ τῆς ἀναστάσεως πιστοῦται
μυστήριον, xat ἵνα μὴ δόξῃ ἀπὸ ταυτομάτου f, αὐτο-
σχεδιάζοντος τὸ γενόμενον. Ἤλατο δὲ ἀναστὰς, ἣ
ἀπισιῶν τὸ γινόμενον, καὶ πειράζων εἰς ἀσφαλέστε-
pov xal ἐδρχιότερον τὴν βάσιν, ἥ οὐδὲ περιπατεῖν
fiev. Τὸ δὲ, ε ἐπεγίνωσχον αὐτὸν, » πρόσχειται, ὡς

καὶ ἀγνοούμεξον λοιπὸν ἀπὸ τοῦ θχύματος. Ὅ καὶ ῃ

ἐπὶ τοῦ ix γενετῆς τυφλοῦ. ᾿Εἰώθαμεν δὲ xoi ἡμεῖς
ταύτῃ χεχρῆσθαι τῇ λέξει ἐπὶ τῶν μόλις γνωριζομέ-
νων. « "περιπατῶν xat ἁλλόμενος. » Ὡς ἀγνοούμενον
σχεδὸν τὸ λοιπὸν ἀπὸ τοῦ ἄλλεσθαι τὸν πρὸ τούτου
ἀργὸν καὶ τῆς ἑτέρων δεόμενον βοηθείας πρὸς μετά-
θασιν.

α Κρατοῦντος δὲ τοῦ ἰαθέντος χωλοῦ τὸν [Ιἕτρον
« καὶ ᾿Ιωάννην, συνίδραμε πρὸς αὐτοὺς πᾶς ὁ λαὸς
« ἐπὶ τῇ στοῦ τῇ καλουμένῃ Σολομῶντος, ἔχθαμῦοι.
« Ἰδὼν δὲ Βέτρος ἀπεκρίνατο πρὸς τὸν λαόν, »

9 joan. rz, 1 seqq.

III, 6. « Argentum et aurum non est mihi : quod
« autem habeo, hoc tibi do. »

Hoc ipsorum omnimodam auri inopiam demon-
strat. Neque enim, quemadmodum nos frequenter
dicimus, Hoc loco aut hoc tempore non habeo, ita
etipse: sed: « Non est mihi : » significans om-
nino se non possidere aurum.

ΠῚ, 6-40. « In nomine Jesu Christi Nazareni
« surge et ambula. Et apprehensa manu ejus
« dextera, erexit eum.Protinus autem consolidate
« sunt plante illius ac tali, et exsiliens stetit et
« ambulabat. Et ingressus est cum eis in templum
« inambulans ac saliens laudansque Deum. Et vi-
« diteum universus populus inambulantem aclau-
« dantem Deum. Agnoveruntque illum quod ipse
« esset is qui ad eleemosynam sedebat ad Specio-
« sam portam templi. Et impleti sunt admiratione
« eL stupore super eo quod contigerat illi. »

Quod Christus frequenter propter imperfectiores
faciebat. non solo sermone curans, sed et tactu;
hoc nunc et Petrus facit: simulque per hoc quod
erigit. resurrectionis confirmat mysterium, et ne
videatur factum ab eo qui non rogatus sese ultro-
neus ingessisset. Erectus autem saliebat, vel facti
adhuc incredulus, et tentans ad cautiorem et fir-
miorem gressum : aut quia ne ambulare quidem
noverat. Additum vero est: « Agnoverunt illum,»
quasi jam propter miraculum iguotus esset.Simile
quoque accidit de ceco a nativitate 9, Solemus
autem et nos hac uti dictione, ᾿Επιγνώσχω, in his
qua vix cognoscuntur. « Inambulans ac saliens :»
quasi jam propter saltum propemodum ignorare-
tur is qui paulo ante adeo tardus erat ut ad pro-
gressum aliorum egeret auxilio.

IIt, 11. 12. « Cum teneret autem claudus,qui sa-
« natus fuerat, Petrum et Joannem. cucurrit ad eos
« totus populus stupefactus ad porticum qua dice-
« batur Solomonis. Intuitus autem Petrus respon-
« dit ad populum. »

83 OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

84

41 Tenebat apostolos post redditam sanitatem, A ᾿Ἐκχράτει τοὺς ἀποστολους μετὰ τὴν ἴασιν, Ὦ ἀπὸ

vel ex benevolentia,quasi plausum et favorem illis
concilians,vel omnibus ostendens eos qui se sana-
verant ; aut suspicatus quod si ab eis relinquere-
tur, rursum a pristino nature vitio corriperetur.
Arbitrabatur enim se eatenus morbo liberatum
esse, dum ipsos teneret, etab eis contrectaretur :
maxime quod Petrusita illum erigendo curaverat.
« Ad porticum quz dicebatur Salomonis.»Sola h:ec
porticus supererat a Salomonis szdiflcatione.Exus-
serat enim templum Nabuchodonosor : rursumque
edificare jusserat Cyrus Persa.

III, 12. « Viri Israelitee, quid admiramini super
« hoc? aut nos quid deflxis oculis intuemini,quasi
« propria potentia aut religione effecerimus ut hic
« ambularet ? »

Ipsius Israel appellatio duarum rerum suggerit
intellectum, nempe laudis a Jacob cui ob Dei obe-
dientiam appellatio Israel adaptata est, abinferio-
ribus detractis ad sublimia, celestia, divina ac
intelligibilia : et accusationis seminis ejus abexitu
ex .Egypto,quod nunquam pers aderi poterat.ple-
num semper irritationis. Ex utroque ergo nomen
Israel illis tribuit : hinc videlicet erubescentiam,
quod Deo non pareant, ut progenitor eorum fece-
rat illinc etiam perditionem, ut qui /Egyptum
egressi sunt nec ad promissam servati sunt here-
ditatem : quorum duorum reminiscentia per nomen
Israel facta,hujus quidem praebebit emulationem,
illorum vero imitationis fugam,timore similis per-
ditionis, ex attentione eorum qus dicenda sunt.
Hecautem concio majori dicendi libertate plenaest;
non quod in priori terreretur,sed quoniam cumilli
sagviessent etimprobi,nequaquam tulissent. Deinde
illam quidemincipiens,perproc mium attentionem
in illis efficit,dicens : Hoc vobis notum sit, etauri-
bus percipite verba mea : hic vero tali prepara-
tione non opus est, neque enim torpebant, sed si-
gnum in claudo factum omnes reddidit attentos,et
timoris ac consternationis plenos effecit. Vide au-
tem quomodo repellens suam ipsorum gloriam
quam signis assecuti erant, nihil magni de ipsis
loquitur.Siquidem qui modeste sentit de praeclaris
suis operibus,magis attrahit auditorem. 1460 quo-
que ipsi contemptahumana gloria seipsosamplius
glorificabant, 28 non humanum sed divinum esse

εὐνοίας ὥσπερ εὐφημίαν αὐτοῖς πλέκων, xal ἐπιδει-
χνὺς ἅπσσι τοὺς σωτῆρας, f; ὑπονοῶν ὡς, εἰ ἀπολειφθείη
αὐτῶν, πάλιν ὑπὸ τοῦ πάθους χαταληφθείη. ᾿Ενόμιζε
γὰρ μέχρι τούτου ἀπηλλάχθαι τοῦ πάθους, μέχρις ἂν
χατέχῃ αὐτοὺς͵ xai ἐφάπτηται αὐτῶν, μάλιστα ὅτι καὶ
ὁ Πέτρος κρατήσας αὐτὸν οὕτως ἰάσατο. « 'Emi tj
στοᾷ τῇ καλουμένῃ. » Αὕτη μόνη στοὰ ἴστατο ἀπὸ τῆς
χατασχευῆς Σολομῶντος. Ἐνέπρησε γὰρ τὸ ἱερὸν
Ναδουχοδονόσωρ, καὶ φκοδόμησε Κύρος ὁ Πέρσης.

« Ἄνδρες Ἰσραηλῖται, τί θαυμάζετε ἐπὶ τούτῳ ;
« fj ἡμῖν τί ἀτενίζετε ὡς ἰδίᾳ δυνάμει, ἢ εὐσεδείᾳ

« πεποιηχόσι, τοῦ περιπατεῖν αὐτόν ; »

Ἡ τοῦ ᾿Ισραὴλ προσηγορία διττὴν ὑποθδάλλει τὴν
ἔχλνψιν᾽ ἐπαίνου, ἀπὸ τοῦ Ἰαχὼδ, ᾧ θεοπειθείας
χάριν dj τοῦ Ἰσραὴλ προσηρμόσθη mpocryopia, ἀπὸ
τῶν χάτω συρομένων ἐπὶ τὰ οὐράνια xai θεῖα καὶ
νοητὰ διαπονυῃμευθεῖσα ὕψη μέμψεως, ἀπὸ τῆς
ἐξόδου τῆς ἐξ Αἰγύπτου τοῦ σπέρματος αὐτοῦ δυσ-
αγώγου xal ἀπειθοὺς xal παραπιχρασμοῦ μεστοῦ,
Ἐξ ἑχατέρου τοίνυν τὸ Ἰσρχὴλ ὄνομα αὐτοῖς παρ-
ἐχε: αἰσχύνην, μὴ θεοπειθοῦσιν ὡς ὁ προπάτωρ
ἀπώλειαν, ὡς οἱ ἐξ Αἰγύπτου μὴ τῇ ἐπηγγελμένῃ
ἀνασωθέντες χληροδοσίᾳφ. Ὧν ἑχατέρων ὑπόμνη,σις
διὰ τοῦ ὀνόματος ἐγγινομένη, τοῦ μὲν ζῆλον παρέξει,
τῶν δὲ τὴν μίμησιν διὰ τὸν ὅμοιον ὄλεθρον ἐχφυγεῖν,
ix προσοχῆς τῶν )εχθησομένων. Πλείονος δὲ αὕτη
Ὑέμει τῆς παῤῥησίας $ δημηγορία, οὐχ ὅτι ἐν τῇ
προτέρᾳ iooÓtito, ἀλλ’ ἐπειδὴ χαλεποὶ ὄντες καὶ
ἱταμοὶ oóx ἄν ἥνεγχαν ἐκεῖνοι, "Ex τούτον ἐκείνης
μὲν ἀρχόμενος, ἐπιστροφὴν αὐτοῖς ἐργάζεται διὰ
τοῦ προοιμίου, Τοῦτο ὑμῖν γνωστὸν, λέγων, ἔστω,
xai ἐνωτίσασθε τὰ ῥήματά μου ἐνταῦθα δὲ οὐ
δεῖται τῆς τοιαύτης χατασχευῆς. Οὐ γὰρ ἐξρᾳθύ-
μουν, ἀλλὰ τὸ σημεῖον τοῦ χωλοῦ ἐπέστρεψεν αὖ-
τοὺς ἅπαντας, xxi δέους xal ἐχπλήξεως ἐποίησε
μεστούς. Ὅρα δὲ πῶς διὰ τοῦ παραχρούεσθαι τὴν
περὶ αὐτῶν δόξαν τὴν διὰ τῶν σημείων, οὐδὲν περὶ
ἑαυτῶν φθέγγεται μέγα, ἅτε τοῦ ἐπὶ μεγάλοις τοῖς
ἑαυτοῦ χατωρθωμένοις ταπεινοφρονοῦτος, πλέον
ἐφελχομένου τὸν ἀχοοατήν. Διόπερ χαὶ αὐτοὶ χατα-
φηονήσαντες τῆς ἀνθρωπίνης δόξις, μᾶλλον, ἐδόξα-
σαν ἑαυτοὺς, οὐχ ἀνθρώπινον, ἀλλὰ θεῖον τὸ γεγονὸς

demonstrantes quod factum erat. « Quasi propria D δείξαντες. « Ὡς ἰδίᾳ δυνάμει. » Πρόσεχε τῷ εἴρτ, μέ-

potentia.»Animadverte quod ait non potentia huma-
Dà bunc salvum factum esse, sed divina. Nazarcus
igitur Deus est cujus nomen illum curavit:

ΠῚ. 13-15. « Deus Abraham et Isaac et Jacob,
« Deus patrum nostrorum gloriflcavit Filium suum
« jecsum, quem vos tradidistis, ac negastis ipsum
« Coram Pilato, cum ille absolvendum judicasset.
« Vos aulem sanctum et justum negastis,et postu-
« Jastis ut virum homicidam donaret vobis, aucto-
« Tem vero vita interfecistis, quem Deus suscitavit
« ἃ mortuis, cujus nos testes sumus. »

Adhuc hurilioribus heret tam in his que ipsos

vtp, ὅτι οὐ δυνάμει ἀνθρα πίνῃ λέγει αὐτὸν ἰαθῆναι,
ἀλλχρθείᾳ. Θεὸς οὖν ὁ Ναζωραῖος, οὗ τὸ ονομα ἐθε-
ράπευσεν αὐτόν.

« Ὃ θεὸς 'A6paàp καὶ 'Igaàx xai Ἰαχὼδ, ὁ
« θεὸς τῶν πατέορων ἡμῶν ἐδόξασε τὸν Παῖδα αὐτοῦ
c Ἰησοῦν, ὄν ὑμεῖς πχρεδώκατε, καὶ ἡρνήέσασθε αὐτὸν
« αἀτὰ πρόσωπον Πιλάτου, χρίναντος ἐχείνου ἀπο-
e λύειν. Ὑμεῖς δὲ τὸν ἅγιον xal δίχαιον ἡἧἡρνήσασθε,
« καὶ ἡτήσασθε ἄνδρα φονέα χαρισθῆναι ὑμῖν, τὸν δὲ
« ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς ἀπεχτείνατε, ὃν ὁ Θεὸς ἤγειρεν
« ix νεκρῶν, οὗ ἡμεῖς μάῤτυρές ἐσμεν...»

"Ett τῶν ταπεινοτέρων ἔχεται, τῶν περὶ αὐτοὺς

oi. κὸ 58... 7

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

xai Χριστοῦ’ περὶ ἑαυτοὺς, διὰ τοῦ εἰπεῖν, οὐχὶ A concernunt, quam que Christum respiciunt : ipsos

ἰδίᾳ δυνάμει θαυματουργῆσαι: περὶ Χριστοῦ δὲ, τῷ
προσθεῖναι τὸν παῖδα. οὐ γὰρ τὸ αὐτοδόξαστον ἔνι
προσθήκην δόξης λαδεῖν. Ταπεινώσας οὖν τὸ xal
ἑαυτοὺς καὶ Χριστὸν, ἐπαίρει τὸ τῶν ᾿Ιουδαΐων χατὰ
Χριστοῦ τόλμημᾶ, καὶ οὐ συσχκιάζων ὡς τὸ πρότε-
ρον. Τοῦτο δὲ ποιεῖ, μᾶλλον αὐτοὺς ἐπαγαγέσθαι
βουλόμενος. "Ὅσον γὰρ ἐδείχνυ αὐτοὺς ὑπευθύνους,
τοσοῦτον μᾶλλον τοῦτον ἐγίνετο. Διὰ δὲ τοῦ, « Ον ὑμεῖς
παρεδώχατε xal ἡρνήσασθι, » δύο τὰ ἐγχλήματα.
Πιλάτῳ τε γὰρ παρέδωχαν εἰς φόνον, εἰπόντες"
« Ἡμῖν οὐδένα ἔξεστιν ἀποχτεῖναι. » ἠρνήσαντο δὲ
χρᾶζοντες, « Οὐχ ἔχομεν βασιλέα εἰ μὴ Καίσαρα. »
᾿Αλλά γε δὴ xal Πιλάτου Ἕλληνος ὄντος, xai μήτε
σημεῖον πρὸς Χριστοῦ ἑωρακότος, μήτε προφητῶν

ἀκηκοότος περὶ Χριστοῦ, xal βουλομένου αὐτὸν ἀπο- p

λύειν, αὐτοὶ καὶ θαυματουργοῦντα Χριστὸν τεθεχμέ-
νοι, x1l προφητῶν ἐν γνώσει τῶν περὶ αὐτοῦ αὐτοῖς
εἰρημένων καταστάντες. ὀὐκ ἠνέσχεσθε. Διὰ δὲ τοῦ
εἰπεῖν, « Φονέα ἠτήσασθε, » δεινῶς κατεσχεύασεν,
ὅτι ἐδύναντο τὸν Χριστὸν ἀπολύειν. E! γὰρ τὸν φο-
γέα ἀπολυθῆναι ἐποίησαν, τὸν μᾶλλον ὑπαίτιον, οὐ
πολλῷ δή που τὸν ἀνεύθυνον : νῦν δὲ ἀπεναντίας, τὸν
μὲν ὑπεύθυνον ἐξείλοντο, τὸν δὲ ἀνεύθυνον ἀπο-
χτανθῆναι παρέδωχαν. Εἰπὼν δὲ, « τὸν ἀρχνγὸν
τῆς ζωῆς, » δείχνωσιν ὡς αὐτὸς ἑαυτὸν ἀνέστησεν ὁ
Χριστός. Tv ἀνάστασιν δὲ οὐ προφητῶν ἐμπεδοῖ
Βαρτυρίαις, ἀλλὰ, ἐπειδὴ ἀξιόπιστος αὐτοῖς ἦν, τῷ
χορῷ τῶν ἀποστόλιυν. Ἐπεὶ δὲ μετεωρίσας τὸ ἐἔγ-
κλημα, ἐλύπει σφοδρῶς, πάλιν ἀνίησιν, ἐπὶ μετά-
votay αὐτοὺς συνωθῶν, ὅτι τε i3. ἀγνοίας τὸ ἔγχλη-
μα χαὶ ἀνοίας, xal ὅτι τὸ ἐξ ἀργῆς τεταγμένον καὶ
λόγῳ προφητῶν χεχρησμῳδη μένον, οὐχ ἦν παρελ-
θεῖν. Ἐπεὶ δὲ μέχρι τούτου προέδη, ἤδη καὶ ῥητῶς
τὴν μετάνοιαν εἰσηγεῖται χατηναγχασμένως ἀναλα-
εἴν, πρός τε ἐξάλειψιν τῶν ἡμαρτημένων, xai τρυ-
φὴν καὶ ἀπόλφυσιν τῶν διὰ μετανοίας καὶ ἀγχθοερ-
γίας τῶν ἀτελευτήτων ἀγαθὼν εὐμοιρησάντων.

C

quidem,dum ait quod non propria potentia edide-
rint miraculum ; Christum vero. addendo : Glorifl-
cavit Filium suum : neque eiim contingit ut μον
additamentum accipiat qui ex se glorificatus est.

Ubi ergo demisit tam id quod seipsos concernit
quam quod Christum : facinus adaugetJudeorum

adversus Christum: neq eillud inumbrat ut prius.

Hoc autem facit magis illos allicere volens. Nam
quanto magis ipsos ostendit obnoxios, tanto am-
plius ilJud succedit. Per hoc autem, « Quem vos
tradidistis et negastis : » due ponuntur accusatio-
nes.Siquidem Pilato ad cedem tradiderunt, dicen-

tes:« Nobis non licet interflcerequemquam 40.» Ne-

gaverunt autem clamantes : « Non habemus regem

preter Caesarem *!, » Atqui sane cum etiam Pilatus

gentilis, qui neque signa a Christo viderat, neque
prophetas de Christo audierat, vellet tamen ipsum
absolvere: vos ipsi qui et Christum miracula eden-
lem conspexeratis,et nolitiam habebatis propheta-
rum in his qua de ipso dixerant, non tamen ab eo

vos coDtinuistis Dicens vero: « Homicidam postu-
lastis, » efficaciter probat quod Christum potuerint
absolvere. Nam si homicidam absolvi fecerunt qui
longe amplius obnoxius erat,an non certe longe faci-
lius potuissent eum absolvere qui criminecarebat?
Nunc autem e diverso obnoxium quidem libera-
runt, insontem vero ut interimeretur tradiderunt.
Preterea dicendo, « Auctorem vile, » ostendit
quod seipsum suscitaverit ipse Christus. Resurre-
clionem vero non prophetarum confirmat testimo-
niis, sed choro apostolorum si ipsis fide dignus
erat. 29 Deinde vero postquam efferendo crimen eo-
rum,vehementer constristavit, rursum remittit, ad
ponnitenliam illos invitans : quod ex ignorantia et
insipientia peccaverint, et quod illud quod abinitio
constitutum eratac prophetarum oraculo predictum
non potuerit evitari. Ubi vero hucusque processit,

am etiam palam cogendo inducit ad suspiciendam peenitentiam,tum ad abolitionem delictorum tum ad deli.
cias fruitionemque eternorum bonorum, que per poenitentiam bonorumque operationem percipiuntur.

« Kai ἐπὶ τῇ πίστει τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ, τοῦτον
« ὃν θεωρεῖτε xol οἴδατε, ἐστερέωσε τὸ ὄνομα
« αὐτοῦ. »

Τουτέστι, Τί λέγω, πιστεύσας ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐὖ-
ταῦ ἐστερεώθη ; xal πρὶν fj πιστεῦσαι, τὸ ὄνομα
μόνον ἐπιχληθὲν ἐστερέωσεν αὐτόν. τοσαύτην πη-
γάζει τὸ ὄνομα τὴν χάριν. Οὔπω γὰρ ἦν πιστεύσας,

ΠῚ, 16. « Et ob fidem nominis ejus, hunc quem
« vos videlis et nostis, consolidavit nomen ipsius.»

Hoc est, Quid dico quod qui credidit in nomine
ejus consolidatus sit ? imo etiam priusquam cre-
deret, nomen tantum invocatum consolidavit
illum : tantam manat nomen illius gratiam : non-

ἀλλὰ μόνη dj ἐπίχλησις τοῦ ὀνόματος τὸ πᾶν εἰργά- [) dum enim crediderat, sed sola nominis invocatio

σατο.

« Καὶ ἢ πίστις ἡ δι’ αὐτοῦ ἔδωχεν αὐτῷ τὴν
« ὁλοχληρίαν ταύτην ἀπέναντι πάντων ὑμῶν. »

Τίς δὲ d πίστις ἡ δι' αὐτοῦ χηρυχθεῖσχ, αὐτὸς ἐρ-
μηνεύει. « Ἵνα γινώσχωσί σε τὸν μόνον ἀληθῆ, » xal
ἑξῆς. Ἵνα γὰρ μή τις εἴπῃ, Οὐχοῦν κἄν ἄπιστος ἐπι-
χαλίσηται τὸ ὄνομα αὐτοῦ χἂν ἐπὶ θεραπείᾳ ἀπίστου,
οὐδὲν ἧττον ἡ ἴασις προ ωρήσει, εἴπερ ἡ ἐπίχλησις
μόνη τοῦ ὀνόματος ἐστερέωσεν" ἵνα οὖν μή τις τοῦτο
εἶπῃ, ἐπήγαγο᾽ « Καὶ ἣ πίστις d δι' αὐτοῦ, »

-
4

rem omnem peregit.

« Et fides quae per eum est dedit ipsi integrita-
« tem istam in conspectu omnium vestrum. »

Qua autem sit fides qua per eum est, ipse de-
clarat, ubi ait: « Ut cognoscant te solum verum
Deum **, » etc. Ne quis enim dicat : Itaqueetiamsi
infidelis invocet nomen ipsius,etiamsi in curatione
increduli id flat, nihilominus salus subsequetur, si
quidem sola nominis invocatio consolidavit hunc.
Ne quis ergo hoc dicat, subjunxit: « Et fldes que

4 joan. xyur 31. * Joan. xix, 48. 43 joan. zv, ὃ.

81 OECUMENII TRICCUE EPISCOPI. 88

per eum est : » hoc est, magnum quidem est no- À Τουτέστι, μέγα μέν ἔστι τὸ ὄνομα, καὶ βρύον

men, et ἃ quo emanant sanitales, sed opus est
etiam animabus qus gratia digni haberi possint.
Siquidem nomen ab infidelibus invocatum, cum is
etiam qui salute eget permansurus est incredulus,
nequaquam suum sortietureffectum.Dicere itaque,
Nomen ipsius consolidavit istum, sublime ac per-
fectum est, et Judeos exacerbavit: illud vero
Fides que per eum est, humile, Ipse autem partim
quidem ex rei natura sermonem distribuit, partim
vero juxta auditorum affectum et potentiam, hu-

ἰάσεις, ἀλλὲ δεῖται ναὶ ψυχῶν δυναμένων ἀξιωθῆνει
τῆς χάριτος. Ὑπὸ γὰρ ἀπίστων τὸ ὄνομα ἐπιχα-
λούμενον, καὶ ἀπίστου μίλλοντος μένειν τοῦ τῆς
ἰάσεως δεομένου, οὐκ ἄν τὸ οἰχεῖον ἐνεργήσειεν. Τὸ
μὲν οὖν εἰπεῖν, Τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐστερέωσεν αὐτὸν,
ὑψηλὸν καὶ τέλειον, xai ἐτράχυνεν ἄν τοὺς ᾿ἴου-
δσίους. Τὸ δὲ, Ἡ πίστις ὁ δι’ αὔτοῦ, ταπεινόν. Ὁ δὲ͵
τὰ μὲν εῇ φύσει νέμων τοῦ πράγματος, τὰ δὲ τῇ
διαθέσει xol τῇ δυνάμει τῶν ἀχροατῶν, μίγνυσι τα-
πεινὰ ὑψηλοῖς διὰ τὸ εὐπαῤάδεκτον.

milia permiscens sublimibus, quo facilius sermo excipiatur.

III, 17-20. « Et nunc, fratres, novi, quod perp

« ignorantiam feceritis sicut et principes vestri.
« Deus autem qus prenuntiaverat per os omnium
« suorum prophetarum, passurum esse Christum,
« complevit hoc modo. Resipiscite igitur et con-
« vertimini 80 quo deleantur peccata vestra : ut
« veniant tempora refrigerationis a conspectu Do-
« mini. »

Novi, inquit, quod per ignorantiam feceritis, eo
quod plures vestrum videam converti et salvos
fieri. Siquidem noverat quod non ignoranter fecis-
sent, sed ita dicebat, ostium illis penitentie ape-
riens. Ideo ait: Resipiscite, non de commissis in
cruce (nam de illis predixit quod perignorantiam
facta essent), sed de aliis delictis. Dicens autem :
« Tempora refrigerationis, » futurum ostendit ut in
multas miserias incidant, et bellis vastentur : hic
enim sermo ad eum qui deplorandus est cupitque
consolationem, aptari potest « Ut veniant tempora
refrigerationis, » inquit. Ut temporibus videlicet
refrigerationis refocillarentur : qua a conspectu
Domini sive divina et paterna sub.tantia dicit ad-
ducenda. Neque enim verisimile erat eos qui per
passionem in Filium injurii fueraut,non accepturos
dignam ultionem,quam etiam a Romanis nacti sunt
militibus per Vespasianum et Titum ii qui Judai-
cam adversus Christum insaniam exercuerant.
Neque solum propria politia destituti sunt, verum
eliam post sue metropolis templique eversionem,
vitam quoque ducunt erraticam toto mundo disper-
$1 : et usque ad hujus mortalis vite consummatio-
nem ita perdurantes, nunquam refrigerationem
consequentur: In eo enim Christi de colis adventu,
unicuique juxta condigna rependet preemia.Horum
autem qua tunc futura sunt. cognitionem Judais
nunc proponit, ut horum timore paenitentiam ma-
gis strenue arripiant.

III, 20, 21. « Mittatque eum qui ante preedicatus
« est vobis Jesum Christum, quem oportet quidem
« ccelo suscipi usque ad tempora instaurationis
« omnium, qua locutus est Deus per os omnium
« sanctorum suorum a seculo prophetarum. »

Vide quomodo ordine procedat. In priori siqui-
dem concione resurrectionem ac in celis sessio-
nem innuit : hic autem manifestum etiam adven-
tum quem vocat tempus refrigerationis, per quod

D τοῦ φθαρτοῦ

« Καὶ νῦν, ἀδελφοὶ οἶδα, ὅτι χατὰ ἄγνοιαν ἐπράξατε͵
ὥσπερ καὶ οἱ ἀρχόντες ὑμῶν. Ὁ δὲ θεὸς ἄ προκατήγ'
γεῖλε διὰ στόματος πάντων τῶν προφητῶν αὐτοῦ,
παθεῖν τὸν Χριστὸν, ἐπλήρωσεν οὕτως. Μετανοήσατε
οὖν xai ἐπιστρέψάτε εἷς τὸ ἐξαλειφθῆναι ὃὅμῶν
τὰς ἀμαρτίας, ὅπως ἂν ἔλθωσι καιροὶ ἀναψύξεως
ἀπὸ προσώπου τοὺ Κυρίου. »

Ἔγνων, φησὶ, ὅτι κατὰ ἄγνοιαν ἐπράξατε, ἔξ ὧν
ὁρῶ πολλοὺς ὑμῶν ἐπιστρέφοντας xal σωξομένους.
Βδει μὲν γὰρ ὅτι οὐ κατὰ ἄγνοιαν, ἀλλ᾽ οὕτως ἔφη,
θύραν αὐτοῖς ἀνοίγων μετανοίας. Διὸ λέγει" Μετα.
νοήσατε, οὐ περὶ τῶν ἐν τῷ σταυρῷ τετολμημένων
(ἔφθη γὰρ εἰπὼν περὶ ἐκείνων, ὅτι ἐν ἀγνοίᾳ), ἀλλὰ
περὶ τῶν ἄλλων ἀμαρτιῶν. Εἰπὼν δὲ, « Καιροὶ
ἀναψύξεως, » δείχνυσι ταλαιπωρίαις πολλαῖς μέλλον-
τας αὐτοὺς περιπίπτειν, xal χατεργασθησομένους
πολέμων. Πρὸς γὰρ τὸν χλαυσόμενον xal παραμυ-
θίας ἐπιθυμοῦντα οὗτος ἄν ὁ λόγος ἁρμόσειεν.
« Ὅπως ἄν ἔλθωσι, φησὶ, xatzoi ἀναψύξεως. »
Κατὰ τοὺς τῆς ἀναψύξεως καιροὺς δηλαδὴ, οὖς ἀπὸ
προσώπου τοῦ Κυρίου, εἴτουν τῆς θείας καὶ πατρι-
χῆς οὐσίας πρυτανευθῆναι, φησίν, Οὐδὲ γὰρ εἰκὸς,
τοὺς εἷς τὸν Υἱὸν ἐνυδρίσαντας διὰ τοῦ πάθους, μὴ
τὴν ἀνταμοιδὴν εὐρεῖν, ἥν καὶ ἀνεῦρον ὑπὸ τῶν
Ῥωμαϊχῶν στρατοπέδων διὰ Οὐεσπασιανοῦ xai Tl.
του οἱ τῇ Ἰουδαϊχῇ χατὰ Χριστοῦ ἐγχαρτερήσαντες
Àóscm. Καὶ οὐ μόνον καθ᾽ ἑαυτοὺς πολιτεύειν ἐστί-
ρηνται, ἀλλὰ xal μετὰ τὴν τῆς μητροπόλεως αὐτῶν
xai τοῦ ναοῦ xatacxao7v, xai βίον ἄγουσι πλάνον
κατὰ παντὸς διασπαρέντες, χαὶ μέχρι τῆς τοῦδε
βίου συντελείας διατηροῦντες, οὐ μή
ποτε τύχοιεν ἀναψύξεως. Κατὰ γὰρ ταυτὴν ἢ τοῦ
Χριστοῦ ἀπ’ οὐρανοῦ παρουσία, ἑκάστῳ τῶν χατὰ
ἀξ'αν πόνων βραδεύσε: τὰ ἔπαθλα, Τούτων δὲ τῶν
τηνχαῦτα ἐσομένυν γνῶσιν νῦν ἐντίθησιν Ἰουδαίοις,
ὡς ἄν τῷ φόδῳ τούτων γεννιχώτερον τὴν μετάνοιαν
ἐπισπάσωνται.

« Καὶ àxosteD ῃ τὸν προχεχηρυγμένον νμῖν ᾿[}η-
σοῦν Χριστὸν, ὅν δεῖ οὐρανὸν μὲν δέξασθαι ἄχρι
χρύνων ἀποχατσιτάτεως πάντων, ὧν ἐλάλησεν ὁ
Θεὸς διὰ στόματος πάλτων ἁγίων αὐτοῦ προφητῶν
ἀπ᾽ αἰῶνος. »

"Opa πῶς ὁὸῷ προῤαχίνει. 'Ev μὲν τῇ πρώτῃ δημη-
γορίᾳ, τὴν ἀνάστασιν xal τὴν εἰς οὐρανοὺς ἡνέξατο
κέθισιν, ἐνταῦθα δὲ xal τὴν ἐμφανῆ παρουσίαν,
ἣν χαιρὸν φησιν ἀναψύξεως, ἐν ᾧ τοὺς τῆς ἀναστά-

$9 OOMMENT. TN ACTA APOSTOLORUM. 90

σεως δηλοῖ καιρούς. Οὖὗς καὶ Ἰ᾿Ιαῦλος ἐπιζητεῖ, λέ- A significat tempora resurrectionis : σὰ et Paulus

qv: « Kal ἡμεῖς οἵ ἐν τῷ σχήνει τούτῳ στενάζο-
μεν βαρούμενοι. » E* δέ τις xal τοὺς μετὰ τὴν ἅλω-
σιν λέγει καιροὺς ἀναψύξεως, οὐδὲν χωλύει. Καὶ γὰρ
τοὺς τῆς χαχώσεως αὐτῶν αἰχμαλωσίας διὰ τοὺς
ἐχλεχτοὺς ἐχολόδωσεν ὁ Χριστός, ἵνα οἱ πιστεύσαν-
τες εὔρωσιν ἀνάψυσιν, xal διασωθῶτιν ἀπὸ τῆς
σφοδρᾶς ἐχείνης ταχαιπωρίας καὶ ἀνάγχης. Εἰπὼν
δὲ ἀνωτέρω, Ὁ δὲ Θεὸς ἃ προχατήγγειλεν, οὐ τίθησι
μαρτυρίαν Γραφιχὴν περὶ τῆς σταυρώσεως, ὅτι
ἰχάστη αὐτῶν μετὰ πολλῶν ἐγχλημάτων xal xo-
λάσεως τῆς κα’ αὐτῶν εἴρηται, καὶ οὐχ ἐδούλετο
τίως λυπῆσαι. ᾿Αφελέστερον δὲ κέχρηται τοῖς περὶ
Χοιστὸν, τῇ ταπεινώσει τῶν ἀχροατῶν οἰχονομῶν τὸν
λόγον. Πρὸς γὰρ τὸ ὁρώμενον τοῦ Κυρίου, εἴτουν τό
ἀνθρώπινον, ἣ ἀπ᾽ οὐρανοῦ αὐτοῦ ἀποττολὴ παρηνέχθη,
ἐπὶ τὸ μέλλον δὲ dj πρὸς οὐρανὸν αὐτοῦ ὑποδοχή,
« Ὅν γὰρ, φησὶ, δεῖ οὐρανὸν ὑποδέξασθαι, » xaitot
Ὑι ὑπεδέδεχτο ἤδη χατὰ τὸν χαιρὸν τῆς ἀναλήψεως.
᾿Αλλὰ τούτῳ f] ᾿διωτικώτερον χέχρηται τῷ λόγῳ, συν-
ἤθως τῇ ἑαυτοῦ ἐπιστολῇ, ἐν ἢ φησι περὶ Χριστοῦ"
« Ααδὼν γὰρ ἐξουσίχν παρὰ Θεοῦ Ηατρὸς, φωνῆς
αὐτῷ ἀπ᾽ οὐρανοῦ ἐνεχθείσης. Καὶ γὰρ τὸ, « Λα-
θὼν, » ἀντὶ τοῦ, « Ὧοδεν, » $ σύνταξις τοῦ λόγου
ἀπαιτεῖ, πρὸς τὸ τὸ νόημα διαρθρωθῆναι. Ὥστε
χάνταῦθα τὸ, « "Ov δεῖ ὑποδέξασθαι, » τὸ, Δεῖ, ἀντὶ
toU, ἔδει, εἰλῆφθαι. "H. ἐπεὶ μὴ πᾶσιν d) εἷς οὐρανοὺς
αὐτοῦ ἀνάληψις καὶ αὐτοψία ὡράθη, τέως αὐτοὺς
τῇ ἑχυτῶν ὑπολήψει χρῆσθαι ἐᾷ. Ὅμως οὐρανὸν
εἰπὼν πρὸς ὑποδοχὴν τοῦ ἁπεσταλμένου ἠτοιμᾶσθαι,
ἐνέφηνε τοῖς ζωτικωτέροις διὰ τοῦ. "Ov. δεῖ οὐρανὸν
ὑποδέξασθαι, Υἱὸν ὄντα καὶ συναίδιον τῷ Πατρὶ,
καὶ ὑπὸ τοῦ ΙΙατρὸς ἀποσταλέντα, ἀφ᾽ οὗ διῃτᾶτο
ὁμέστιος τῷ Πατρὶ, ὡς Yià; καὶ Μονογενὴς, καὶ
ἀναντιῤῥητως εἷς οὐρανὸν ἀνὲρχόμενο), ὡς ἐξ
οὐρανοῦ χατιόντα, καὶ πάλιν εἷς τὴν πατρῴαν ἀπαο-
αιτήτω: εἰσδεχόμενον ἑστίαν, χαὶ ἀφ᾽ οὗ χατὰ
τὴν οἰχονομίαν χατῆλθεν, ἐγεῖ πάλιν ἐνθρονιζόμε-
vov, ὡς τὸ, Υἱὸς καὶ οὐράνιος, ἐμπεδώσηται, xal
ἀποφαίνηται τὸν αὐτὸν πάλιν προσδόκιμον ἐλεύσε-
σθαι ἀπ᾽ οὐρανοῦ. Kal (vx ταῦτα γνωσθῇ τυηλχυγέ-
στερον, ἐπὶ Muta παραπέμπει καὶ τοὺς προφήτας"
Μωσία μὲν, « Προφήτην ὑμῖν ἀναστήσει Κύριος ὁ
Θεὸς ἡμῶν ὡς ἐμέ. » καὶ Δαυὶδ δὲ, ὡς ὑετὸν ἀπει-
κάζοντα τὴν ἐξ οὐρανοῦ αὐτοῦ ὡς ἐπὶ πόχον χατάβα-
σιν. Καὶ ἀπλῶς ἐπὶ τοὺς προφήτας αὐτοὺς παραπέμ-
qae. πάλιν αὐτοὺς ψυχαγωγεῖ, ὡς υἱοὺς γενησομένους
κατηχόους τῶν προφητῶν γαταστάντας, εἰ xal μὴ
φύσει, ἀλλὰ χάριτι O13. τὴν μεγαλοδωρεὰν τοῦ παρ-
ἔχοντος. Ἔχει γὰρ καὶ φύσει Υἱόν. Πολὺ δὲ τὸ δι΄.
qopov τοῦ φύσει πρὸς τοὺς θέσει. Ol μὲν vào διὰ
τῆς τῶν προφητῶν πνευματιχῆς υἱοθετήθησαν παι-
δείας, ὁ δὲ φυσιχῆ σχέσει χατευμεγεθεῖ τὴν υἱότητα,
--Δλλως Τὸ, « "Ὅν δεῖ οὐρανὸν μὲν δέξασθαι, »
τέθειται ἀντὶ τοῦ, ᾿Ανάγχη ἐστὶ δέξασθχι αὐτὸν,
ἅτε δὴ Θεὸν ὑπάρχοντα. Πῶς οὖν οὐχ εἶπεν’ Ὅν
οὐρανὸς ἐδέξατο ; Τοῦτο ὡς περὶ τῶν ἄνω χρόνων

inquirit dicens: « Et nos qui sumus in hoc ta-
bernaculo ingemiscimusgravati*?, » 88 Nihilautem
vetat ut dicat quispiam tempora refrigerationis ea
esse, qua secuta sunt Hierosolymorum expugna-
tionem. Siquidem dies afflictionis illorum et qui-
bus in captivitatem ducebantur, propter electos
abbreviavit Christus *, ut credentes inveniant re.
frigerium, et serventur a vehementi illa miseria
et necessitate. Superius autem , dicens, Deus
autem que prenuntiaverat, non ponit Scripture
testimonium de cruciflxione, quia singula illa
cum multis ipsorum accusationibus ac supplicio
adversus illos dicta sunt, nec voluit omnino eos
contristare. Simplicius vero usus est his quse

p de Christo erant, sermonem juxta auditorum hu-

militatem dispensans. Nam missio Domini a ccelo
ad id adducta est quod in eo visibile erat sive
humanum : in celum vero susceptio, in futurum
refertur. « Quem oportet celo suscipi, » inquit.
Atqui jam susceptus est tempore assumptionis.
Sed hoc potius usus est sermone quam qui magis
proprius esset, tanquam videlicet magis eo assue-
tus: ut cum in sua Epistola de Christo loquitur:
« Áccipiens enim a Deo Patre potestatem voce ad
eum delapsa de celo 9. » Exigit enim sermonis
contextus ut « Áccipiens » pro «Accepit » suma-
tur, ut intellectus exprimatur. Hoc itaque etiam
in loco, « Quem oportet suscipi, » Oportet pro
Oportebat positum est. Aut quoniam ejus in cce-
lum assumptio non ab omnibus conspecta est
propriis oculis, sinit eos interim sua uti suspi-
cione, Dicendo tamen caelum ad ejus qui missus
erat susceptionem paratum esse his qui vigenti
magis sunt ingenio demonstravit per hoc quod ait:
Quem oportet ccelo suscipi. quod, cum Filius sit
et coeternus Deo Patri et a Patre missus, a quo
ut mediator et arbiter constitutus est, tanquam
Patris Filius et Unigenitus, etiam indubitato ad
celum redeat: ut qui ex celo descenderat,
rursumque in paternas sedes nullo prohibente
suscipiatur. et ibidem unde juxta dispensationem
ad hec inferior venerat, iterum in sede collo-
cetur: ut Filius ac csmlestis confirmetur, utque
demonstretur eumdem rursum tanquam approba-
tum a celo venturum. Prseterea ut hec manife-
stius nota sint, ad Mosen ac prophetas remittit.
Moses quidem ait: « Prophetam suscitabit vobis
Dominus Deus noster mei similem *. » Et Da-
vid de ejus de celo descensionem assimilat « pluviee
descendenti in vellus 47,» 89. Deinde ipsos ad
prophetas transmissos, iterum consolatur. tan-
quam constitutos qui nascerentur filii obedientes
prophetarum, et si non natura. tamen gratia
per munificentiam largientis. Habet namque et
filium natura : verum magnum est .liscrimen ejus
qui natura Filius est ad eos qui sunt adoptione

4 TI Cor. v. &: * Matth. xxiv, 23, ** II Petr. 1, 11. 46 Deut, xvin, (8. " Psal. Lxx, 6.

91 ORECGUMENII TRIOO/E EPISCOPI. ] 94

fllii. Hi enim spirituali prophetarum filiatione ad- A διαλεγομενός φησι, Διὰ δὲ τοῦ « “ἀχρι χρόνων ἀπο:
optati sunt, ille vero naturali dispositione flliatio- καταστάσεως,» τὴν αἰτίαν δηλοῖ, διὰ τί νῦν οὐχ
nem obtinet. — 4lio modo. Illud quidem : « Quem ἔτι ἔρχεται. ᾿Αποκαταστῆναι δεῖ, φησὶ καὶ εἷς πέρες
oportet suscipi, » positum estac si diceretur: Ne- ἐλθεῖν ἅπαντα, xai τότε ἐλεύσεται"

cesse est ipsum suscipi, ut qui sane Deus sit. Quomodo ergo non dixit, Quem celum suscepit ? Hoc
tanquam de superioribus temporibus disserens loquitur. Caeterum quod aii : « Usque ad tempora ins-
torationis, « causam manifestat quare nunc adhuc non veniat. Oportet inquit, instaurari et ad termi-

num venire universa. et tunc veniet.

ΠῚ, 227. 23. « Moses siquidem ad patres dixit:
« Prophetam suscitabit vobis Dominus Deus noster
« e fratribus vestris mei similem : ipsum audietis
« juxta omnia que locutus fuerit vobis. Continget
« autem : Omnis anima que non audierit prophe-
« tam illum, exterminabitur e populo. »

Quid illud est. Mei similem? Nascitur Christus in
Bethlehem, et Moses in /E£gypto: ille [sraelita,
sicut eliam hic, juxta carnem : ille e genere sa-
cerdotali, veluti Christus ex David propter Virgi-
nem : Pharao illum persequitur, hunc Herodes:
infantes occidit ille, infantes et hic interemit, et
uterque masculos : per matrem servatur ille, per
matrem et cum matre servatus est et hic: in
capsula ille et ad ripam fluminis, hic etiam in
Lyco /Egypti civitate juxta idem flumen : ab allena
ille, nemps fllia Pharaonis, nutritus est, et hic in
aliena civitate que Pharaoni subjecta fuerat. Hasc
autem dixerim, non Dominum servo conferens,sed
locum et tempus assimilans, et veritatem in um-
bra describens.

III, ?4. « Omnes quoque prophete a Samuele,
« etdeinceps, quotquot locuti sunt, eliam an-
« nuntiaverunt dies istos. »

Etiam hic subaudiendum est: Ad patres no-
stros, αἱ 811 sensus : Omnes quoque quotquot locuti
sunt ad patres nostrus.

III, 25, 26. « Vos estis filii prophetarum et te-
e stamenti, 88 quod testatus est Deus ad patres
« nostros, dicens ad Abraham : et per semen tuum
t benedicentur omnes familie terre 45, Vobis pri-
« mum Deus, suscitato Filio suo Jesu, misit eum
« qui benediceret vobis dum converteremini unus-
« quisque a malitiis vestris. »

« Vos estis fllii prophetarum : » hoc est, ne ti-
meatis, neque existimetis vos alienos esse a pro-
missionibus : vos estis fllii prophetarum, itaque
vobis dicebant, et propter vos hec facta sunt. Vos
quidem estis filii prophetarum, ipse vero Filius Dei
est, qui participavit in se Patris substantiam, ac
seipsum aliis participandum dedit. « Vos estis filii
prophetarum et testamenti. » Filii, hoc est heere-
des : nam si filius, et heres : heredes vero non re-
center inscripti, sed tanquam filii. Et ut ostendat
quod quantum est ex adoptione, utique si velint,
heeredes sunt et ipsi tanquam filii : ideo etiam ut
flliis, inquit, misit Filium. Misit quidem et aliis, sed
vobis primum : neque id tantum sed primum qui-

9 Gen. xxii, 48.

Mtwüszc piv γὰρ πρὸς τοὺς πατέρας εἶπεν, ὅτι
« Προφήτην ὑμῖν ἀναστήσει Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν
« ἐκ τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν ὡς ἐμέ. Αὐτοῦ ἀκούσεσῦς
« χατὰ πάντα ὅσα ἂν λαλύσῃ πρὸς ὑμᾶς. “Εσται δὲ,
« πᾶσα ψυχὴ Tic ἂν μὴ ἀκούσῃ τοῦ προφήτου bul
« νου, ἐξηλοθοευθήσεται ix τοῦ λαοῦ. »

Τί ἐστι τὸ, Ὡς ἐμέ : Γεννᾶται ἐν Βνθλεὲμ ὁ Χρι-
στὸς, xal Meise ἐν Αἰγύπτῳ. ᾿Ισραηλίτης ἐκεῖνος,
ὡς οὗτος, τὸ χατὰ σάρχα. 'Ex γένους ἱερατιχοῦ but
νος, ὡς οὔτος ἐκ Δαυίὸ διὰ τὴν Παρθένον, Φαραὼ
ἐπ᾿ ἐχείνου, ᾿Ηρώδης ἐπὶ τούτου. Βρέψη φονεύει
ἐχεῖνος, βρέφη δὲ οὗτος ἀναιρεῖ: ἀῤῥενικὰ ἐχεῖνος:
xxi οὗτος. Διὰ μητρὸς σώζεται ἐχεῖνος, διὰ ΔΙ τ,τρὸς
ἐσώθη χαὶ μετὰ Μητρὸς xai οὗτος. 'Ev λάρναχι
ἐχεῖνος xai παρὰ ποταμὸν, ἐν Λυχὼ καὶ οὔτος τῇ
παρὰ τὸν αὐτὸν ποταμὸν Αἰγυπτίᾳφ πόλει. Ὑπὸ
ἀλλοφύλου ἐχεῖνος τῆς Φαραωνίτιδος ἐτρέφετο, ὑπὸ
πόλεως xal οὗτος Φαραωνίτίδος ἀλλοφύλου ἐτρέφετο.
Ταῦτα δὲ οὐ συγκρίνων λίγω τὸν Δεσπότην τῷ
δούλῳ, ἀλλὰ xxtpüv καὶ τρόπον συγκρίνων, καὶ ἀλή-
θειαν ἕν σχιᾷ διαγράφων.

« Καὶ πάντες 06 οἱ προφῆται ἀπὸ Σαμουὴλ, xil
τῶν χαθεξῆῇς, ὅσοι ἐλαλησαν, xai γατάγγειλαν τὰς
ἡμέρας ταύτας. »

C Ἰροσυπαχουστέον xivraó9z τὸ Hpóc τοὺς πατέ-

ρᾶς ἡμῶν, ἵνα ἡ. Καὶ πάντες δὲ ὅσοι ἐλάλησαν πρὸς
τοὺς πατέρας ἡμῶν.

« Ὑμεῖς ἐστὲ υἱοὶ τῶν προφητῶν χαὶ τῆς διαθή-
« χης͵ ἧς διέθετο ὁ Θεὸς πρὸς τοὺς Πατέρας ἡ μῶν,
« λίγων πρὸς 'Abpaáp. Καὶ iv τῷ σπέρματί σου
« εὐλογηθήσονται πᾶσαι αἱ πατριαὶ τῆς γῆς" ὑμῖν
« πρῶτον ὁ Θεὸς, ἀναστήσας τὸν Βαῖδα αὐτοῦ 'In-
« σοῦν, ἀπέστειλεν αὐτὸν εὐλογοῦντα ὑμᾶς. ἐν
« τῷ ἀποστρέφειν ἵλαστον ἀπὸ τῶν πονηριῶν
« ὑμῶν. »

« Ὑμεῖς ἐστὲ υἱοὶ τῶν προφητῶν,» ἀντὶ τοῦ,
Μὴ πτοεῖσθε μηδὲ νομίζετε Τλλοτριῶσθαχι ἑαυτοὺς
τῶν ἐπαγγελιῶν. Ὑμεῖς ἐστὲ viol τῶν προφητῶν,
ὥττε ὑμῖν ἔλεγον, xai δι΄ ὑμᾶς ταῦτα γέγονεν.
Ὑμεῖς μὲν, φησὶν, ἐστὲ υἱοὶ τῶν προφητῶν, οὗτος
δὲ Υἱός ἐστι τοῦ Θεοῦ, ἐπιμερίσας χατὰ τὴν οὐσίαν
τὸν [Ιατέρα, ἐκείνοις δὲ xal ἑχυτόν, « Ὑμεῖς ἐστε
olo! τῶν προφητῶν xai τῆς διαθήκης. » Υἱοὶ, ἀντὶ
τοῦ, χληρονήμοι, Εἰ γὰο υἱὸς, xxi χληρονόμος, xÀn-
ρονόμοι δὲ οὐ προσφάτως ἐγγραφέντες, ἀλλ᾽ ὡς
υἱοί. xal ἵνα δείξη ὅτι ὅσον ἀπὸ τῆς υἱοθέσίας,
εἰ ἄρα χαὶ αὐτοὶ βούλονται, χληρονόμοι εἰσὶ καὶ
αὐτοὶ ὡς υἱοὶ, διὸ καὶ ὡς υἱοῖς Υἱὸν ὀπεστειλε,
᾿Απέστειλε μὲν xal ἑτέροις, ἀλλ᾽ ὑμῖν πρῶτον" καὶ

8 COMMENT. IN ΑΟΤᾺ APOSTOLORUM.

94

οὐδὲ μόνον, ἀλλὰ πρώτοις μὲν οἱονεὶ προηγουμένως À dem et precipue vobis, qui tamen eum cruciflxisti

ποῖς σταυρώσασι xal ἀποχτείνασι. Καὶ πότε : Οὐ νῦν
μόνον, ἀλλὰ καὶ πρὸ τοῦ σταυροῦ, καὶ πρὸ τοσοῦτου
τολμήματος, καὶ μετὰ τὴν ἀνάστατιν, Διὸ xal φησιν,
« Ὑμῖν πρῶτον ἀναστήσας αὐτόν. » Τί πηιῆσαι ;
Εὐλογῖῆσαι xal σῶσαι ὑμᾶς, εἰ ἄρα καὶ αὐτοὶ ἔλοισθε
ἐπιστρέψαι ἀπὸ τῶν xxxiv ὑμῶν.

« Λαλούντων δὲ αὐτῶν πρὸς τὸν λαὸν ἐπέστησαν
« αὐτοῖς οἱ ἱερεῖς, xal ὁ στρατηγὸς τοῦ ἱεροῦ, καὶ ol
« Σαδδουκαῖοι διαπονούμενοι διὰ τὸ διδάσχειν τὸν
« λαὸν, xzl χαταγγέλλειν ἐν τῷ ᾿Ιησοῦ τὴν ἀνάστασιν
« τὴν ix νεκρῶν. Καὶ ἐπέδαλον αὐτοῖς τὰς χεῖρας,
« xxi ἔθεντο εἰς τήρησιν εἰς τὴν αὔριον' Ἦν γὰρ
« ἑσπέρα ἤδη. Πολλοὶ δὲ τῶν ἀκχουσάντων τὸν λό-
« γον ἐπίστευσαν. »

Ὅρα πῶς οἰχονομεῖται τὰ πράγματα. Ἡρῶτον
ἐχλευάσθησαν πάντες ὁμοῦ. Εἴτα εὐδοχιμήσαντες ἐν
ταῖς δημηγορίαις, xai θαῦμα ἐργασάμενοι μετὰ
ταῦτα μέγα, οὕτω δὴ λοιπὸν μετὰ τὸ θαῤῥῆσα!, Θεοῦ
συγχωρήσαντος, εἰς χινδύνους ἐμδαίνουσι, xal τῶν
ἀγώνων ἅπτονται. Θέα δὲ τὴν εἰς ἰταμότητα προχο-
v τῶν ᾿Ιουδαίων, ὅτι ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ τὸν παρα -
δώτοντα ζητοῦντες, νῦν αὐτοὶ τὰς χεῖρας ἐπιδάλλουσι,
θρασύτεροι γεγονότες μετὰ τὸν σταυρόν. ΕἾχον γὰρ
καὶ τὸν στρατηγὸν, ἵνα πάλιν δημόσιον ἔγχλημα πε-
ριθῶσι τοῖς γεγενημένοις, καὶ μὴ ὡς ἰδιωτικὸν ἐχδι-
χῶσι, ὅπερ πανταχοῦ σπουδάζουσι ποιεῖν. ᾿Ενώπιον
δὲ τοῦ πλήθους τοῦ ἀποστόλων ἐδέσμευσαν, ἵνα xal
αὐτοὺς ὁρῶντας δειλοτέρους ἐργάσωνται, ᾿Αλλὰ
τουναντίον ἐγένετο. Πολλοὶ γὰρ τῶν ἀχηυσάντων τὸν
λόγον ἐπίστευσαν. Ορᾷς θείαν ἐνέργειαν φανεράν ;
καὶ μὴν χαὶ τοὺς ἤδη πιστεύσαντας ἀσθενεστέρους
ἔδει γενέτθαι. ᾿Αλλ’ ἡ lit ἐτρον δημηγυρία Πνεύματι
Oel συγχροτουμένη αὐτῆς αὐτῶν ζῆς ψυχῆς ἔψατο.
Κατ᾽ ἰδίαν δὲ αὐτοὺς ἐξετάζουσιν, ἵνα μὴ ἀπὸ τῆς
παῤῥισίας αὐτῶν οἱ ἀχούοντές χερδήσωσιν.

« Καὶ ἐγενήθη ὁ ἀριθμὸς τῶν ἀνδοῶν ὡσεὶ χιλιᾶ-
« δες πέντε, "Exévexo δὲ ἐπὶ τὴν αὔριον συναχθῆναι
« αὐτῶν τοὺς ἄρχοντας xal πρεσθυτέρους xai γραμ-
« ματεῖς εἰς Ἰερουσαλὴμ, xal Ανναν τὸν ἀοχιερέξα,
« καὶ Καϊάφαν, xai Ἰωάννην, xai ᾿Αλέξανδρον, καὶ
α ὅσοι ἦσαν Ex γένους ἀρχιερατιχοῦ. Καὶ στήσαντες
« αὐτοὺς Ex τῳ μέσῳ, ἐπυνθάνοντο. »

« Χιλιάδες πέντε. » Διὰ γὰρ τοῦτο προέλεγεν, d ἐπὶ
τῶν πεντάχ'ς χιλίων". « Δότε αὐτοῖς ὑμεῖς φαγεῖν. »
Τουτέστι, πενταχισχιλίους κορέσετε πίστεως χαὶ
ὁμεῖς μετὰ τοῦτα.

« Ἐν ποίᾳ δυνήμει d. ἐν ποίῳ ὀνόματι ἐποιήσατε
τοῦτο ὑμεῖς ; »

Καὶ μὴν ἔδεισαν. πονούμενοι γὰρ, ἐν τῷ καταγ-
γίλλειν ἐν τῷ ᾿Ιησοῦ τὴν ἀνάστασιν, κατέσχον αὐτούς.
᾿Ερωτῶσι δὲ, προσδοχῶντες αὐτοὺς, τὸ δικαστήριον
xal τὸ πλῆθος φοδηθέντας, ἐξάρνους γενέσθαι, xal
τὸ πᾶν διὰ τούτου κατωρθωχέναι νογίζοντες. Ὅρα
γὰρ πῶς χαχούργως ἐρωτῶσιν, ᾿Εδούλοντο γὰρ τοὺς

* Matth. xiv, 16.

et interemistis. Et quando misit ? Non nunc
solum, sed et ante passionem priusquam tantum
facinus perpetratum esset. et post resurrectionem,
Unde ait: « Suscitato Filio suo, misit eum. » Quo
tandem fine ἢ Ut benediceret ac salvaret vos, si
sane eliam ipsi converti velitis a malis vestris.

IV, 1-4. « Loquenlibus autem illis ad populum
« supervenerunt eis sacerdotes, ac dux templi et
« Sadducai, dolentes eo quod docerent populum et
« annunliarent per Jesum resurrectionem mortuo-
« rum : et injecerunt eis manus, posueruntque eos
« in custodiam in posterum diem : erat enim jam
« vespera. Multi autem ex eis qui audierant sermo-
« nem, crediderunt. à

Vide quo modo resdisponantur. Primum omnes
simul irrisi sunt. deinde in concionibus celebres
effecti, cum etiam grande edidissent miraculum :
ita jam tandem postquam libere locui fuissent,
permittente Deo, in periculainciduntac certamini-
bus tanguntur. Considera vero Judaeorum progres-
δ.) ac crementum ad crudelitatem, nempe quod
qui priusin Christo capiendo proditorem quserebant
nunc ipsi manus iujiciunt, audaciores facti posi
passionem, habebant enim ducem, ut his que
facta essent publicum rursus crimen $4 affige-
rent, nec propriam ulcisci viderentur injuriam,
quod ubique facere nituntur. Coram multitudine
autem apostolos vinxerunt, ut eos eliam qui vide-
rent timidiores redderent. Sed contrarium accidit.
Nam multi ex his qui audierant sermonem, credi-
derunt. Vides manifeste divinam efficaciam ? Atqui
eos etiam qui crediderant oportuit reddi imbecil-
liores: sed Petri concio, divino adjuta Spiritu,
ipsas eorum animas tetigerat. Privatim autem in-
terrogant, ne ex ipsorum libertate loquendi audi-
tores lucrum reportarent.

IV, 4.7. « Et factus est numerus virorum circi-
« ter quinque millium. Accidit autem postero die
« ut congregarentur principes et senioresac scribe
« Hierosolymis, simulque Annas princeps sacerdo-
«tum ac Caiphas, Joannesque ac Alexander et
« quotquot erant e genere sacerdotali , ij.sosque
« in medio positos intero ge bant. »

« Quinque millia. » Ob hoc enim praedixerat, de
quinque millibus : « Date illis vos quod edant ὁ" : »

D hoc est, vos etiam postmodum quinque millia fide

saturate.

IV, 7 8. « Qua potentia aut quo nomine fecistis,
« hoc vos? »

Atqui sciebant: doleutes enim quod annuntia-
rent per Jesum resurrectionem, tenuerunt eos ;
interrogabant tamen existimantes eos judicium ac
multitudinem veritos, esse negaturos, totumque
negotium per hoc corrigendum arbitrantes. Vide
autem quam subdole interrogant. Malebant enit

98 ORECUMENIU! TPICC/E EPISCOPI. 98
apostolos fateri suum esse opus quam potentie A ἀποστόλους μᾶλλον ἑαυτῶν εἶναι τὸ ἔργον ὁμολογεῖν

Christi. Et adverte quod neque nominare volebant
claudi sanitatem : neque enim dicunt quidnam sit
sed, « Fecistis hoc » Illi vero hos quidem cum ho-
nore nominarunt dicentes : Principes populi : ubi
autem ad rem venerunt, non abstinuerunt ab ac-
cusatione que opportuna esset. Aiunt enim : Nos
quidem tanquam bene meritos maxime coronari
oportuit. Verum quoniam judicamur seu examina-
mur, notum sit universo populo : hoc enim magis
eos contristabat.

IV, 8-1&. « Principes populi et seniores Israel, si
« nos hodie examinamur super beneficio homini
« infirmo prestito, per quod hic salvus factus est,
« notum sit vobis et universo 885 populo lsrael:
« quod per nomem Jesu Christi Nazarei quem vos
« crucifixistis, quem Deus suscitavit a mortuis :
« per hoc (inquam) iste astat coram vobis sanus.
« Hic est ille lapis qui rejectus est a vobis sdifl-
« cantibus, qui factus est in caput anguli, et non
« est per ullum alium salus. Neque enim est aliud
«nomen datum hominibus sub ccelo per quod
« oporteat nos salvos fleri. Videntes autem Petri
« ac Joannis in dicendo constantiam, compertoque
« quod homines essent illi terati et idiote, mira-
« bantur, et agnoscebant eos quod cum Jesu fuis-
« sent ; hominem autem videntes stantem cum eis
« qui sanatus fuerat, nihil poterant contradicere. »

« Principes populi, » quantum ae magistratum
in popularem turbam. Seniores Israel, quantum
ad intelligentiam ac peritiam docendi populum qui
ἃ lerrenis ad diviniora sublevatur. Nam in duo
divisit celum auditorum, tanquam hinon ex sequo
possint intelligere que dicuntur : sed quibusdam
leviter quodammodo auscultantibus que proferun-
tur, alii sane profundius ac efficacius animo repo:
nunt que& nuntiantur. Quoniam ergo tanquam cu-
ram gerentes munerisad quod electi estis. voluistis
nos hodie examinare, qui beneficium infirmo ho-
mini contulimus : et non potius ex ipso opere ve-
nerationem cum admiratione illi tribuistis cujus
nomine tantum bonum effectum est : quonian. in-
quam, in tantum errorem incidislis. quid aliud
hinc agendum est, quam ut nos a profundo sopore
vos excitemus, dicentes et vobis et plebi quod per
hoc nomen id effecerimus? Nomen autem vocat

ἣ τῆς δυνάμεως τοῦ Χριστοῦ. Ὅρα δὲ πῶς οὐδὲ ów-
μάσαι ἤθελον τὴν θεραπείαν τοῦ χωλοῦ" οὐ γὰρ λέ-
γουσι ποῖον, ἀλλ᾽, « ᾿Εποιήσχτε τοῦτο. » Ot δὲ ὠνόμε:-
σὰν μὲν αὐτοὺς μετὰ τιμῆς, εἰπόντες" Άρχοντες
λαοῦ. Ἐπειδὴ δὲ ἦλθον εἷς τὸ πρᾶγμα, oÓx ἀοίσταν-
ται τοῦ πρέποντος ἐλέγχου. Φασὶ γὰρ, ὅτι Μάλιστε
μὲν ἐχρῆν στεφανοῦσθαι ἐμᾶς ὡς εὐεργέτας, ἐπειδὴ
δὲ χρινόμεθα, γνωστὸν ἔστω παντὲ τῷ" τοῦτ
γὰρ πλέον αὐτοὺς ἐλύπει.

« Ἄρχοντες τοῦ λαοῦ xal πρεσδύτεροι τοῦ "Iopai),
« εἰ ἡμεῖς σήμερον ἀναχρινόμεθα ἐπὶ εὐεργεσίᾳ ἀν-
« θρώπου ἀσθενοῦς, ἐν τίνι οὗτος σέσωσται, γνωστὸν
« ἔστω πᾶσιν ὑμῖν καὶ παντὶ τῷ λαῷ ᾿Ισραὴλ, ὅτι ἐν
« τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Ναζαραίου, ὅν
« ὑμεῖς ἐσταυρώσατε, ὅν ὁ Θεὸς ἤγειρεν Ux νεχρῶν'
e ἐν τούτῳ οὗτος παρέστηκεν ἐνώπιον ὁμῶν ὑγιής.
« Οὗτός ἐστιν ὁ λίθος ὁ ἐξουθενωθεὶς ὑφ᾽ ὁμῶν τῶν
« οἰχοδομούντων, ὁ γενόμενος εἷς κεφαλὴν γωνίας, xal
« οὐχ ἔστιν ἐν ἁλλῳ οὐδενὶ ἡ σωτηρία. Οὔτε γὰρ δνομέ
« ἐστιν ἕτερον τὸ δεδομένον ἐν ἀνθρώποις ἐν ᾧ δεῖ
« σωθῆναι ἐμᾶς. θεωροῦντες δὲ τὴν τοῦ Πέτρου xaj-
« ῥνσίαν xai ᾿Ιυάννου, xa! καταλαδύμενοι, ὅτι ἄνθρω-
« ποι ἀγράμματοί εἶσι xal ἰδιῶται, ἐθαύμαζον, ἐκ-
« εγίνωσκόν τε αὐτοὺς, ὅτι σὺν τῷ ᾿ἸΙησοῦ ἦσαν. Τὴν

« δὲ ἄνθρωπον βλέποντες σὺν αὐτοῖς ἑστῶτα τὸν τε-

« θεραπευμένον, οὐδὲν εἶχον ἀντειπεῖν. »

«'Apyovtt; τοῦ λαοῦ, » χατὰ τὸ ἀξίωμα τοῦ yv-
δαίου ὄχλου" « ΠΙρεσδύτεροι τοῦ ᾿Ισραὴλ, » κατὰ τὸ
διδασχαλιχὸν xal συνεχτιχὸν τοῦ ἀπὸ τῶν γηΐνων
πρὸς τὰ θειότερα ἀναγυμένου λαοῦ. Εἷς δύο γὰρ
διεῖλε τῶν ἀκροχτῶν τὸν ἐσμὸν, ὡς ἄν τούτων ἐξ
ἴσου τῶν λεγομένων μὴ ἐχόντων τὸ συνιέναι, ἀλλὰ τῶν
μὲν ἀχροθιγῶς πως τῶν λεγομένων ἀκροωμένων,
τῶν ὃε ὃ αστιχώτερον xal βαθύτερον τῇ ψυχῇ παρα-
πεμπόντων τὸν ἀγγελλόμενον. Ἑπεὶ τοίνυν ὡς ἐπι-
μ:ελησόμενοι τῆς πρὸς ἣν προεχρίθητε ταξεως, ἡμᾶς
σήμιερον ἀναχοίνειν εἵλεσθε, τοὺς ἐπὶ εὐεργεσίᾳ ἀν-
θρώπου ἀσθενοῦς ὑπουργηχότας, xa! οὐχὶ ἀπ᾽ αὐτοῦ
τοῦ ἔ:γου μετὰ τοῦ θαυμάζειν καὶ τὸ σεθάσμιον
ἐχείνῳ ποοσνέμι:τε, ob τῷ ὀνόμχτι τὸ τοιοῦτον ἑνί.
γηται ἀγαθὸν, εἰ ἐπὶ τοσοῦτον τὸ πλημμελὲς Opi
περ: γέγονεν, τί τὸ ἀπὸ τοῦδε, 7j ἡμᾶς ὑμᾶς ἔδει ὡς
ἐκ χάρου βαθέος ἐξανιστᾷν. λέγοντας καὶ bpiv xai
τῷ ὄχλῳ, ὡς ἐν τῷ ὀνόματι τούτῳ...: Ὄνομα νῦν τὴν

hoc loco opinionem que de eo habetur et gloriam; ἢ ὑποληψιν λέγων καὶ τὴν δόξαν. Ὡς καὶ 6 Ψαλμῳδὸς

quemadmodum etiam psalmographus dum ait:
« Quam'admirabile est nomen tuum in universa
terra 9 | » Que opinio adeo vilis apud vos effecta
est, ut non solum venerandus non sit judicatus,
verum etiam e'im qui tale nomen habet, malefico-
rum morti subjeceritis. Nazareum autem eum
vocat a loco in quo illum esse natum suspicaban-
tur: et hic quoque in humilioribus que de Christo
sunt versatur, ut manifestius reddat quod 86 ve-
re glorie nihil officiat abjectio que est aqud ho-

59 Psa]. wr, (0.

ἡνίκα λέγει’ « Ὡς θαυμαστὸν τὸ ὄνομά σου ἐν πάσῃ
τῇ qn!» Ἥτις ὑπόληψις τοσοῦτον παρ᾽ ὑμῖν χε-
χυδαίωται, ὡς μὴ μόνον μὴ σεδάσμιον δόξαι, ἀλλὰ
xal αὐτὸν ᾧ τὸ ὄνομα πρόσεστι, τῷ καχούργων θα-
νάτῳ ὑποῦδαλεῖν. Ναζωραΐον δὲ ἀπὸ τοῦ τόπου καλεῖ
ἀφ᾽ οὗ γενέσθαι αὐτὸν ὕποληψις, τοῖς ταπεινοτέροις
κἀνταῦθα περὶ Χριστεῦ ἐνδιατρίδων, ὡς ἂν ἐναργὲς
παράσγοι ὡς οὐδὲ dj κατὰ ἀνθρώπους εὐτέλεια τῇ
ἀληθεῖ δόξῃ λυμανεῖται, ἂν μόνον ὁξυδερκὴς ὁ δια-
βλέπων ἧ. Διὸ xal πρὸς αἰσχύνην αὐτῶν πρὸς οὖς ὃ

91

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

λόγος, φησὶ τὸ « Ἐσταυρώσάτε, » προσνέμει παρ- A mines, si modo sit qui rem acutius per»piciat.

ευθὺς τὸ, « Ἤγειρεν ἐχ νεχρῶν.» Tic ἤγειρεν ; Ὁ
ϑεός Ἐπεὶ γὰρ ὑμῖν διαφθονουμένοις ἔδοξε τῷ τῶν
γαχούργων θανάτῳ ἀχοειοῦν τὴν ἀπὸ τῶν θαυμάτων
δόξαν αὐτοῦ (διὸ καὶ ἔλεγον, « Τί ποεοῦμεν ; ὅτι ὁ
ἄνθρωπος οὗτος πολλὰ σημεῖα ποιεῖ»), τῷ σταυρῷ
μὲν ὑμῶν ἀντέθηχε τὴν ἀνάστασιν. Τίς ; Ὁ θεὸς
ἀναστήσας αὐτόν. Τῷ Πατρὶ γὰρ προσνέμει τὴν
ἀνάστασιν, ἐπεὶ xai χοινὸν ἔργον πᾶν ὅ θεοπρεπὶς,
κλὴν τῶν ὑπουτατιχῶν χαραχτηρισμῶν τῆς ζωχρ-
χικῆς Τριάδος, γαὶ ἵνα δείξῃ αὐτοὺς χἀντεῦθεν
θεομαχοῦντας. Τὸ γὰρ οἰχείᾳ δυνάμει οὐχ ἐνεχώρει
τέως εἰπεῖν οὕτω γυμνὸν, xal πρὸς ἀνθρώπους
ὀργῶντας τὰ ἑαυτῶν συστῆσαι, ἀφ᾽ οὗ xai τῇ τοῦ
θεοῦ δικαιοσύνῃ οὐχ ὑπετάγησαν. « ᾿Εν τούτῳ οὖν
τῷ ὀνόματι, ὁ Βέτρος φησὶν, οὗτος παρέστηκεν
ὁγιής. » Διὰ τοῦ, παρέστηκε, δὲ τὸ, « ᾿Ανώρθωται, »
ὑπεσήμανε. Καὶ τὸ, « Οὗτός ἐστιν ὃ λίθος, » τὴν
ἀναφορὰν οὐ πρὸς τὸν χωλὸν ἔχει, ἀλλὰ πρὸς τὸν
Ἰησοῦν Χριστὸν, οὗ τῷ ὀνόματι ἔῤῥωται ὁ χωλός,
Ὄς λίθος ὑφ᾽ ὑμῶν μὲν τὴν οἰκοδομὴν τεταγμένων
ἐξουθενοῦται, εἷς χεφαλὴν δὲ γωνίας τοῦ τῆς πί-
στεως γέγονεν οἴχου, ἀμφοτέρους συνάπτων τοὺς
τοίχους, τὸν ἐξ ᾿Ιουδαιων λαὸν, καὶ τὸν ἐξ ἐθνῶν, εἷς
μιᾶς πίστεως συμφωνίαν. Σχόπει δὲ ὅτι xal. τὸ, «'Ev
ἄλλῳ οὐχ ἔστιν d σωτηρία, » τὸ ψαλμιχόν ἐστιν
ἐξαπλοῦν λόγιον, τὸ, « Παρὰ Κυρίου ἐγένετο αὔτη, »
οἱονεὶ 3, συνοχὴ, καὶ ὁ σύνδεσμος ὁ σωτήριος, οὗ πᾶς
ἄνθρωπος οὐχ ἐξ οὐδενὸς ἄλλου fj παρὰ μόνου γέ-
γονε τοῦ ἀχρογωνιαίου λίθου. Ὅτι « Μηδὲ ἕτερόν
tt ὄνομά ἐστι, » τουτέστι, δόξα σεβάσμιος, εἰ μὴ

ldeo quoque in eorum confusionem ad quos erat
sermo, ubi dixisset : « Crucifixistis, » statim addit,
« Suscitavit a mortuis. » Quis suscitavit ? Deus.
Quoniam enim vobis ejus opinioni ac glorie invi-
dentibus, placuit abolere morte infandis debita,
eam qua a miraculis illi crescebat gloriam (nam
idcirco dicebant: « Quid facimus ? quia hic homo
multa signa facit €! »), cruci quidem vestre resur-
cectionem opposuit. Quis? Deus qui suscitavit
eum : Patri siquidem resurrectionem attribuit, et
quia omne divinum opus commune est, preter
illa qua vivifice Trinitatis personas designant:e
ut hinc quoque illos Deo adversari ostendat.
nondum enim temporis occasio sinebat ut ita nude
diceret propria potentia eum resurrexisse,potissi-
mum apud homines qui sua stabilire nitebantur,
et ideo Uei justitie non erant subjecti 5*. « Per hoc
ergo nomen (ait Petrus) iste astat sanus. » Verbo
« Ástat, » subindicat « Erectus est. » Et quod ait :
« Hic est lapis, » non ad claudum refertur, sed ad
Jesum Christum, cujus nomine roboratus est clau-
dus. Qui lapisa vobis quidem edificium ordinanti-
bus reprobatus est, factus est autem in caput an-
guli in edificio fldei, utrumque conjungens parie-
tem, nempe Judaicum populum atque gentilem,in
unius fidei concordiam. Considera vero quod etiam
id quod sequitur, « Per alium non est salus, »
Psalmiste explanat oraculum quo dicitur, « A Do-
mino factus est iste, » tanquam copula ac con-
junctio salutaris, id indicans quod omnis homoa

μόνη αὕτη dj ἐπὶ Χριστὸν τὸν ἀχρογωνιαῖον λίθον ὦ nullo alio quam a solo angulari lapide factus est.

πίστις, τὰς ἄλλας παρευδοχιμεῖν ἔχουσα πίστεις, ὡς
ἐπ᾽ αὐτῇ τὸ σωτήριον δεδομένον μόνῃ.

ΚΕΦΑΛ. R'.

Περὶ ἀπίστων ἀρχιερέων, προσταττόντων ὡς οὐ
εἴ παῤῥι᾽ησιάζεσρλι ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Χρι-
στοῦ, xal ἀνανεώτεως τῶν ἀποστόλων. Εὐχα-
ριστία ἀπὸ τῆς Ἐχχλησίας ὑπὲρ τῆς τῶν
ἀποστόλων πιστῆς καρτερίας. [Περὶ ὁμοψύχου
xxi χαθολιχῆς κχοινωνίας τῶν πιστευσάντων.
Ἐν d περὶ ᾿Ανανίου καὶ Σαπφείρας, xai πι-
χρᾶς αὐτῶν τελευτῆς.

« Κελεύσαντες δὲ αὐτοὺς ἔξω τοῦ συνεδρίου
« ἀπελθεῖν, συνέδαλον πρὸς ἀλλήλους, λέγοντες
« Τί ποιήσομεν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις ; ὅτι μὲν
« γὰρ γνωστὸν σημεῖον γέγονε δι᾽ αὐτῶν, πᾶσι τοῖς
« κατοιχοῦσιν Ἱερουσαλὴμ φανερόν. Καὶ οὐ δυνά-
« μεθα ἀονήσασθαι, ᾿Αλλ᾽ ἵνα μὴ ἐπὶ πλεῖον διανε-
« μυηθῇ εἷς τὸν λαὸν, ἀκειλησώμεθα aütotc, μηχέτι
« λαλεῖν ἐπὶ τῷ ὀνόματι τούτῳ μηδενὶ ἀνθρώπων.
« Καὶ χαλέσαντες αὐτοὺς, παρήγγειλαν αὐτοῖς, τὸ
« χαθόλου μὴ φθέγγεσθαι, μηδὲ διδάσαειν ἐπὶ τῷ
« ὀνόματι τοῦ Ἰησοῦ. Ὁ δὲ Πέτρος xai Ἰωάννης
ε ἀποχριθέντες, πρὸς αὑτοὺς εἶπον. Εἰ δίκαιόν ἐστιν
« ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ͵, ὑμῶν ἀχούειν μᾶλλον ἣ τοῦ
« θεοῦ, χρίνατε Οὐ δυνάμεθα γὰρ ἡμεῖς ἄ εἴδομεν

à! Joan. χι, 47. ** Rom. ix, 90. "9 Psal ozxvi, $3.

« Neque aliud ullum nomen est, » hoc est vene-
randa gloria, nisi sola fides in Christum lapidem
angularem,que potens est omnem aliam obscurare
fidem, ut in qua sola datum est salutare.

81 CAPUT V.

De incredulis pontificibus qui jubebant ne in nomine
Christi palam loquerentur. et redintegratione apo-
stolorum : de Ecclesiz? gratiarum actione ob fidei
apostolorum constantiam. De unanimitate οἱ uni-
versali communione credentium. In quo etiam. de

Anania et Sapphira acerbaque eorum morte conti-
netur.

IV, 15-23. « Cum autem jussissentilluse concilio
« secedere,conferebant mutuo,dicentes: Quid facie -
« mus his hominibus? Siquidem conspicuum signum
« editum est per eos omnibus habitantibusJerusalem
« manifestum,nec possumus negare.Sed ne ulterius
« dispergatur in populum, minis interminemur ip-
« sis ne deinceps loquantur de nomine hoc ulli
« hominum. Cumque vocassent eos. preeceperunt
« ne omnino loquerentur, aut docerent de no-
« Inine Jesu. Petrus vero et Joannes dixerunt ad
« eos : Àn justum sit coram Deo vos audire magis
« quam Deum, judicate. Non possumus enim que
« vidimus et audivimus non loqui. At illi additis
« minis dimiserunt eos, non invenientes quonam

99 . GCUMENTII TRÍICC/E ÉPISCOPI.-

108

« modo illos punirent propter populum. quod óm- A « καὶ ἠχούσαμιν, μὴ λαλεῖν. ΟἹΥ̓ δὲ πρόσαπειληοξ.

nes glorificarent Deum super eo quod acciderat.
« Erat enim plus quam quadraginta annorum
« homo in quo editum erat signum hoc sanationis.
« Dimissi autem venerunt ad suos. »

Cum a prioribus afflictionibus nondum respi-
rassent apostoli, dispensatione quadam in alias in-
cidebant. Siquidem primum. subsannati sunt om-
nes tanquam ebrii, habita suspicione ob efficaciam
ignotarum illis linguarum. Secundo, in pericula
incidunt. τς tamen non sese statim subsequun-
tur. 88 sed primum concionibus collaudati et per
claudi miraculum ad dicendi libertatem velut
exercitati, Deo potissimum permittente, hinc cer-
taminibus tanguntur. Tu vero Judmorum technas
malosque nisus hinc mihi considera. In Christo
enim quzrebant qui eum traderet, hic autem ipsi-
met injiciunt manus. confidentiores jam ac auda-
ciores post crucem effecti, cum etiam templi duce
ad temerarium facinus usi sint, ad publicum cri-
men facta invertentes, et non ad privatas ulci-
scendum injurias, prout illis moris erat. Neque re-
cta ad incurrendum in apostolos tetenderunt,
nempe appetente vespera: quae Judeis quidem
favit ut ad malos conatus temporis spatio juva-
rentur, in metum conjiciendo apostolos per custo-
diam, et hinc emollire eos provide cogitando:
apostolis vero mora Dei dispensatione ordinata
est. ut fierent audentiores, Quinimo coram multi-
tudine eos vinxisse, clam vero examinare, summi
*doli erat ; quo terrerent eos.qui coram multitudine
vincirentur, et sub tribunali examinarentur, vide-
licet tanquam transgressores; seorsim vero ne
dicendi libertate spectatores quod sanius est elige-
rent, etiam ob eorum qui examinarentur admira-
tionem ac miraculum. Per quam vero potestatem,
quanquam scientes, interrogant. (quomodo enim
ignorare poterant, qui propterea eostenuerant quod
Christi resurrectionem annuntiarent 7) existiman-
tes eos timore tribunalis negaturos: et quasi, ip-
sis ita interrogantibus, negoliam omne successu-
rum esset. « Fecistis » autern dicunt, nempe, Qua
potestate fecistis, tanquam ipsorum, non Christi
potestate peractum esset. Sed neque nominatim
claudum dixerunt: ex hoc enim adeo angeban-
tur, ut neque curam nominare vellent.Ideo respon.
dit Petrus : Nomine Jesu Christi Nazareni, quem
vos crucifixistis, cum abjecta patria et passionem
dicens et resurrectionem.Pra dicamus, inquit hu-
milia, propter eximiam resurrectionem gloriantes.
Ubi autem his sermonibus eos stimulasset, adjun-
git eliam qua ἃ Scriptura sunt, lapidem dicens
angularem, et si quid antea de hac re a nobis
tractatutia est, Considera vero quod ubi docere op-
portunum est,etiam prophetias adducunt, 89 ut in
priori concione: quando autem solum libere loqui,
sententiam ferunt: Neque enim est aliud nomen

D τούτῳ ὡς μηδ᾽ ὀνομάσαι

« μενοι ἀπέλυσαν αὐτοὺς, μηδὲν εὐρίσχοντες, τὸ, πῶς
« κολάσωνται αὐτοὺς διὰ τὸν λαὸν, ὅτι πάντες ἐδύξε-
« ζον τὸν Θεὸν ἐπὶ γεγονότι. "Exov γὰρ ἦχΝν πλειό-
« vuv τεσσαράκοντα ὁ ἄνθρωπος, ἐφ᾽ ὅν ἐγεγόνει τὸ
« σημεῖον τοῦτο τῆς ἰάσεως, ᾿Απολυθέντες δὲ ἦλθον
e πρὸς τοὺς ἰδίους. »

Οὗὑπω τῶν προτέρων ἀναπευσάντων τῶν ἀποστό-
λων πειρασμῶν, slc ἑτέρους ἑἐνέδαινον ο᾽ χονομιχῶς,
Πρῶτον μὲν γὰρ ἐχλευάσθησαν εἷς μέθην Tv,
ὑποπτευθέντες τὴν τῶν ἀγνώστων αὐτοῖς γλωσσῶν
ἐνέργειαν. Δεύτερον, εἷς κινδύνους ἑμδαίνουσιν. θα
ἐφεξῆς δὲ ταῦτα, ἀλλὰ πρῶτον ταῖς δι, μηγορίαις
εὐδοκιμήσαντες, καὶ οἷονεὶ ἐγγυμνασάμενοι πρὸς
παῤῥησίαν διὰ τοῦ θαύματος τοῦ χωλοῦ, μάλιστε

B 9:62 συγχωρήσαντος, τὸ ἐντεῦθεν τῶν ἀγώνων ἔ.

πτονται. Σχόπει δὲ μοι ἐντεῦθεν τὴν τῶν ᾿Ιουδαίων
χαχοπραγμοσύνην. Ἐπὶ μὲν γὰρ τοῦ Χριστοῦ τὸν
παραδώτοντα αὐτὸν ἐζήνουν, ἐνταῦθα δὲ αὐτοὶ τὲς
χεῖρας ἐπιδάλλουσι, θρασύτεροι val τολμητίαι xe-
ταστάντες λοιπὸν μετὰ τὸν σταυρόν. ᾿Λφ᾽ οὗ xal τῷ
στρατηγῷ τοῦ ἱεροῦ πρὸς τὴν τόλμην ἐχρήσαντο, εἰς
δημόσιον ἔγχλημα, καὶ οὐχ ἰδιωτιχὸν, τὰ γενόμενε
μετατρέποντες, ὡς ἔθος αὐτοῖς. Oóx ἐχρήσαντο ἢ
παρευθυ τῇ κατὰ τῶν ἀποστόλων ἐπισυστάσει,
ἐσπέίρας δῆθεν ἐπιλαδούσης. Καὶ τοῖς ᾿Ιουδαίοις μὲν
ἐπὶ χαχουργίᾳ χρήσασθαι τῇ ἐχεχειρίᾳ ὑπῆρξεν, εἰς
πτόαν ἐμδάλλουαι διὰ τῆς φυλακῆς, καὶ ταύτῃ μα-
λάξαι αὐτοὺς προμηθουμένοις Τοῖς ἀποστόλοις δὲ ἡ
ἀναδολὴ πρὸς τὸ θρασυτέρους γενέσθχι χονομήθη.
᾿Αλλὰ γε δὴ χαὶ τὸ ἐνώπιον μὲν τοῦ πλήθους δεσμῆ-
ca:, λαθραίως tk ἀναχρῖναι, τῆς ἄχρας ἦν δολιότη:
τος, φοβρούντων μὲν τοὺς δεσμουμένους κατενώπιον
too πλήθους, ἐταζόντων δὲ ὑπὸ δικαστηρίῳ δῆθεν
ὡς παρανομοῦντας" κατ᾽ ἰδίαν δὲ, cip. μὴ τῇ τούτων
παῤῥνσίᾳ τοὺς θεατὰς τὸ βέλτιον ἑλέσθαι, καὶ ὑπὸ
θαύματι τῶν ἐταζομένων. ᾽ν ποίᾳ δὲ δυνάμει καί.
τοι εἰδότες ἐρωτῶσι (πῶς γὰρ οὐχ εἰδότες ol Ζιὰ τὸ
χκαταγγέλλειν τοῦ Χριστοῦ τὴν ἀνάστασιν κατέχον»
τες αὐτούς ;), οἰόμενοι τῷ δέει τοῦ δικαστηρίου
ἐξάρνους αὐτούς γενέσθαι, καὶ τὸ πᾶν αὐτοῖς οὕτως
ἐρωτῶσι διὰ τούτου ὑπάρξαι. « Ἑποιύσατε, » δέ ςα-
σιν, οἷον, Ποίᾳ δυνάμει ἐποιήσατε, ὡς αὐτῶν, οὗ τοῦ
Χριστοῦ τῇ δυνάμει τοῦ ἐνηργημένου. ᾿Αλλ’ οὐδὲ
ὀνομαστὶ τοῦ χωλσῦ ἔφασαν. ᾿Απεπνίγοντο γὰρ
ἐθέλειν τὴν θεραπείαν.
Διόπερ ὁ Πέτρος, Τῷ ὀνόματι 'Imsoó Χριστοῦ τοῦ
Ναζωραίου, ὃν ὑμεῖς ἐσταυρώσατε, ἀπεχρίνατο, σὺν
τῇ εὐτελεῖ πατρίδι xal τὸ πάθος εἰπὼν καὶ τὴν
ἀνάστασιν. Κηρύττομεν τὰ ταπεινὰ διὰ τοῦ ὑπερ-
φυοῦς τῆς ἀναστάσεως ἐμπῦμπεύοντές, Τούτοις τοῖς
λόγοις πλήξας αὑτοὺς, προστίθησι xal τὰ ἀπὸ τῆς
Γραφῆς, τὸν λίθον φημὶ τὸν ἀχρογωνιαῖον, καὶ εἴ τι
περὶ τούτου προδιείληπτα: ἡμῖν. Σχόπει δὲ, ὅτι ὅτε
μὲν ὃ δίξαι ἐχρῆν, xal προφητείας προάγουσιν ὡς
ἐπὶ τῆς πρώτης δημηγορίας, ὅτε δὲ παῤῥη σιάσα-
σθαι μόνον, ἀποφαίνονται, Οὔτε γάρ ἐστιν ἕτερον
ὄνομα, φησὶ, τὸ δεδομένον. Καὶ τί τοῦτο, εἴρηται

101

CONMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

408

ἤδη. Πρός Πιλᾶτον δὲ οὐκ ἄγουσι τοὺς ἀποστό λους & datum,inquit.Et quid hoc sit.jam dictum est. Verum

ὡς τὸν Χριστὸν, ἀλλ᾽ αὐτοὶ χρίνουτιν, αἰσχυνόμενοι
“καὶ ἐρυθριάζοντες τὰ πρότερον, xal δεδοιχότες μὴ
ἀπο τούτων καὶ ὑπὲρ ἐχείνου ἐγχληθῶσι.

« Καὶ ἀπήγγειλαν ὅσα πρὸς αὐτοὺς δῖ ἀρ'χιερεῖς
« xal οἱ πρεσδύτεροι εἶπον. Οἱ δὲ ἀχούσαντες Ópo-
€ θυμαδὸν ἦραν φωνὴν πρὸς τὸν Θεὸν xai εἶπον »
(οὐχὶ φιλοτιμίας ἕνεχεν διηγοῦνται, ἀλλὰ τῆς Χρι-
στοῦ χάριτος τὰ τεχμήρια ἐπιδειχνύντες) « Δὲ-
« σποτα, τὺ ὁ Θεὸς, ὁ ποιήσας τὸν οὐρανὸν, xxi τὴν
« γῆν, καὶ τὴν θάλασσαν, xal πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς, ὁ
« διὰ στόματος Azotó παιδός σοὺ εἰπών. »

Ὅρα πῶς ἐστιν ἠχριδωμένη καὶ κατὰ χαιροὺς i,
τούτων εὐχή" ὅτε μὲν γὰρ τὸν ἄξιον εἷς ἀποστολὴν
ἑξίουν δειχθῆναι αὐτοῖς" Σὺ, εὔχονται, Κύριε, χαρ-
διογνῶστα πάντων. Προγνώσεως γάρ ἦν ἐκεῖ χρεία.
᾿Επειδὴ δὲ ἐνταῦθα τοὺς ἀντιχαιμένους ἐπιστομι-
σθῆναι ἐχρῆν, « Δέτποτα,» ἐπιδοῶνται. Καὶ ὥσπερ
συνθήκας ἀπαιτοῦντες αὐτὸν τὴν προφητείαν εἴς
μέσον ἄγουσιν, ἅμα xai ἑχυτοὺς παραμυθούμενοι,
ὅτι εἰχῆ xal xav! αὐτῶν χαὶ χενῶς μελετῶσιν ol
ἐχθηοί. Σκόπει δὲ xal ἐπιείκειαν. Οὐ 32 εὔχονται
χκαταῤῥάξαι αὐτοὺς καὶ χαταῤαλεῖν, ἀλλ’, Ἕπιδε ἐπὶ
πὰς ἀπειλὰς αὐτῶν, χαὶ δὸς τοῖς δούλοις coo μετὰ
παῤῥησίας πάτης λαδεῖν τὸν λόγον σου ἐν τῷ τὴν
χεῖρά coo ἐχτεῖναι, τουτέστιν ἐν τῷ τὴν ἄμαχόν σου
δύναμιν περιέπειν ἡμᾶς. Τοῦτο γὰρ ἐνταῦθα ἡ
χείρ. Τὴν ἄμαχον γὰρ δύναμιν δηλοῦν βούλεται, ὡς
ἐπὶ τοῦ, « Ἢ χείρ σου ἔθνη ἐξωλόθρευσεν. » "Eni δὲ
τοῦ ἀνωτέρω, τὸ, « Ἢ χείρ σου χαὶ ἡ βουλή σου

προώρισε,» 3j χείρ τὸ μετὰ λόγου καὶ δεόντως παρὰ C

Θεοῦ τὰ πάντα διεξάγεσθαι δηλοῖ ὅτι xal μόνη ἣ
σύνθετος φύτις xa? λογιχὴ, fc οὐχ ἄλλη fj ἀνθρω-
πος, χειρὶ ὡς ἐπῖπαν τὰ χρειωδέστατα ἐκτελεῖν
εἴωθεν.

« Ἵνα τί ἐφρύαζαν ἔθνη, χαὶ λαοὶ ἐμελέτησαν
« χενά ; παρέστησαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ &o-
« χοντες συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ χατὰ τοῦ Κυρίου
« xxl xatà τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ, Συνήχθησαν γὰρ
« ἐπ᾽ ἀληθείας ἐπὶ τὸν ἅγιον παῖδά σου ’[ησοῦν, ὃν
« ἔχριτας, ᾿Ηρώδης τε καὶ Πόντιος Πιλᾶτος. »

Ποῖα ἔθνη ἐφούαξαν κατὰ τοῦ Χριστοῦ ; Τὰ τῶν

apostolos non ducunt ad Pilatum quemadmodum
Christum, sed ipsi judicant : imprimis quidem ru-
bore ac pudore affecti, deinde timentes ne ab his
etiam de illo accusarentur.

IV, 23.25. « Et nuntiaverunt quecunque ad eos
« pontifices ac seniores dixerant. At illi cum au-
« dissent, uno animo elevaverunt vocem ad Deum
« ac dixerunt » (non cupiditate laudis inducti
istheec commemorant, sed Christi grati: signa de-
monstrant) : « Domine, tu es Deus qui fecisti co-
« lum et terram, ac mare, queque in eis sunt ;
« qui per os David pueri tui dixisti. »

Vide quam absoluta sit juxtaque temporum oc-
casiones horum precatio.Siquidem quando dignum
ad apostolatum demonstrari sibi cupiebant, pre-
cantes dicebant: Tu, Domine, cordium cognitor
omnium ; ibi enim precognitionis erat necessitas.
Hic autem quoniam adversariorum ora obturare
oportebat, « Domine, » inclamant. Et tanquam
pacti fidem ab eo postulantes, prophetiam in
medium proferunt : simul et seipsos consolantes,
quod absque causa contra ipsos vaneque conaren-
tur inimici. Considera quoque et modestiam:
neque enim cupiunt discerpere aut perdere, sed,
Respice, inquiunt, ad minas eorum, et da servis
tuis ut cum omni libertate sermonem tuum lo-
quantur, manum tuam porrigendo, hoc est, fo-
vendo nos inexpugnabili tua potentia. Id enim
significat hoc loco manus. Vult enim inexpugna-
bilem signiflcare potentiam, veluti cum ait: « Ma-
nus tua gentes disperdidit . » In. superioribus
autem verbis, « Manus tua et consilium tuum an-
tea decreverant. » Manus signiflcat omnia decenter
et cum ra!ione a Deo ordinari, quoniam sola
composita rationalisque natura, qua non alia est
quam homo, manu ut plurimum que utilissima
sunt efficere solet.

1V, 25 21. « Quare fremuerunt nationes et po-
« puli meditati sunt inania? Astiterunt reges
« terre et principes convenerunt in unum adver-
« sus Dominum et adversus Christum ejus. Con-
« venerunt enim vere adversus sanctum puerum
« tuum Jesum quem unxeras, 40 Herodes simul
« et Pontius Pilatus. »

Quaenam nationes adversus Christum fremuerunt?

Ἰουδαίων, δηλονότι. Εἰ γὰρ xal ᾿Ιουδχῖοι ἦσαν παν- ἢ Nationes videlicet Judmorum. Nam etsi omnes

τες, ἀλλ᾽ οὖν dx διαφόρων ἐθνῶν, ἐν οἷς ἦσαν δι-
ἐσπαρμήνοι. Τὸ δὲ, « Ποιῆσαι ὅσχ ἣ χείρ σου, » τουτ-
ἐστιν, οὐχ αὐτοὶ ἴσχυσαν, ἀλλὰ σὺ εἴ ὁ τὸ πᾶν ἐπι-
τρέγα-ς καὶ εἰς πέρας ἀγαγὼν, ὁ εὐμήχανος καὶ σο-
φός. Συνῆλθον μὲν vào ἐχεῖνοι ὡς ἐχθροὶ, xal oo.
νιχῇ προχιρέσει, ἐποίουν δὲ ἃ σὺ ἐδδύλου.

« Σὺν ἔθνεσι xal λαοῖς Ἰσράΐϊλ. »

Ἐν Ἱερουσαλὴμ Ἑ ραῖοι μετὰ Καϊάφα καὶ Αννα,
λαοὶ μετὰ Πιλάτου.

δὲ Psal. xxxxii, 3.

Judii erant.attamen ex variis nationibus veniebant
inter quas dispersi erant. « Ut facerent quecun-
que manus tua : » hoc est, non ipsi potuissent,
sed tu es qui rem omnem permittebas et ad finem
deducebas, nempe prudens ac sapiens. Illi siqui-
dem convenerant tanquam inimici et truculenta
volentate, sed faciebant qur tu volebas.

« Cum gentibus et populis Israel. »

In Jerusalem Hebraei cum Caipha et Anna, po-
puli cum Pilato.

108

« Ut facerent quecunque manus tua et consilium A

« tuum antea fleri decreverant. »

Idem significant manus et consilium. Nulla enim
consilii necessitas, cui adest potentia. Facla sunt
ergo quecunque ab initio ordinasti Apostolorum
itc que precatio non erat ad repellendas molestias,
sed pro evangelice orationis successu; neque
enim dicebant, Libera, sed, Da servis tuis, ut cum
libertate loquantur.

IV, 29 31. « Et nunc, Domine, respice ad minas
« eorum, et da servis tuis, ut cum omni libertate
« sermonem tuum loquantur : manum tuam por-
« rigendo ad hoc, ut sanatio et signa ac prodigia
« edantur, per nomen sancti Filii tui Jesu. Cum-
« que orassent illi, motus est locus in quo erant
« congregati, et repleti sunt omnes Spiritu san-
« cto, ac loquebantur sermonem Dei cum liber-
« tate, »

Signum quod audita esset oratio, fuit terre-
motus : interdum vero accidit ut ire signum sit.
Repleri autem Spiritu sancto signiflcat totos ad-
dictos esse dati; ipsis operationi divini Spiritus et
parum a rebus averti carnalibus : vel quod incensi
erant, et ardebat in eis donum, propter quod
loquebantur cum libertate, corporea pericula de-
Sspicientes, a quo etiam dono erat cor et anima,
tanquam origo motibus intellectualibus. Nam cor
id nunc significat, veluti primum subsistentic
animalis, quod etiam vitalia sustinet. Hec enim
subindicat per cor et animam quae ad unum con-
currunt compositum Quod autem dicitur : « Erat, »
Dei manutenentiam significatad conservandam ani.
mi placabilitatem. 4€ Nam intelligentis argumen-
tum est contemnere pericula, vivacis autem indi-
cium absolutam esse circa corporalia temperatu-
ram. nempe ut pauca, et quantum ad tenuiter
vivendum satis sint, habenti sufficiant : summam
autem habeat curam ut egentibus provideatur.
Preterea de eo quod commotus est locus, hoc etiam
intelligere oportet quod factus est terremotus
ut incredulos quidem ac comminantes terreret,
apostolos vero in audaciam adduceret. Finis si-
quidem ac necessitas talium signorum erat ut ipsi
confirmarentur.

IV, 32. « Multitudinis autem credentium erat
« cor unum et anima una: nec quisquam eorum

OECUMENI TRICC/E EPISCOPI.

104

« Ποιῆσαι ὅσα ἣ χείρ eoo καὶ ἧ βουλή σου προ.
« ὥρισε γενέσθαι. »

Τὸ αὐτὸ βούλεται δηλοῦν ἢ χεὶρ xai ἢ βουλή. Δύ-
ναμις γὰρ ᾧ πρόσεστιν, οὐ χρεία βουλξς. “Ὅσα οὖν
διέταξας ἐξ ἀρχῆς γίγονεν. Οὐ παραιτήσεως δὲ τῶν
δυσχερῶν ἣ τῶν ἀποστόλων εὐχὴ, ἀλλ᾽ ὑπὲ; εὐοδώ-
σεων τοῦ εὐαγγελιχοῦ χηρύγματος. Οὐ γὰρ timo,
᾿Εξελοῦ, ἀλλὰ, Δὸς τοῖς δούλοις σου, μετὰ παῤῥη-
σίας λαλεῖν.

« Kai τὰ νῦν, Κύριε, ἕἔπιδε ἐπὶ τὰς ἀπειλὰς ai.
« τῶν, καὶ δὸς τοῖς δούλοις σου, μετα παῤησίες
« πάσης λαλεῖν τὸν λόγον σου, ἐν τῷ τὴν χεῖρά σου
« εχτείνειν σε εἷς ἴασιν, xal σημεῖα καὶ τέρατα γι-
« νέσθαι διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ ἁγίου παιδός σου "Ty
« σοῦ. Καὶ δεηθέντων αὐτῶν, ἐσαλεύθη ὁ τόπος ἐν
αᾧ ἦσαν συνηγμένοι. Καὶ ἐπλήσθννσαν ἅπαντες
« Πνεύματος ἁγίου, καὶ ἐλάλουν τὸν λόγον τοῦ θεοῦ
« μετὰ παῤῥησίας. »

Σύμδολον τοῦ ἀχουσθῆναι τὴν δέησιν αὐτῶν, ὁ
σεισμός" ἔστι δὲ ὅτε xal ὀργῆς. Τὸ δὲ πλυ,σθῆνει
Πνεύματος ἁγίου, δηλοῖ τὸ, ὅλους τῆς ἐνεργείας τοῦ
δοθέντος αὐτοῖς θείου Πνεύματος γενέσθαι, μιχρὸν
ἀπὸ τῶνδε τῶν σαρχιχῶν ἀποστρεφομένους. "Ha
ἀνεζωπυρίσθησαν, xai ἀνεχαίετο ἐν αὐτοῖς τὸ χάρι-
σμα, δι᾿ ὅπερ ἐλάλουν μετὰ παρῤῥησίας, ἀφειδοὺν
τες τῶν σωμχτιχῶν κινδύνων. 'Ao' οὗ xal καρδίε
χαὶ ψυχὴ, οἱονεὶ xai τοῖς νοεροῖς χινήμασι. Τοῦτο
γὰρ νῦν d, χαρδία βούλεται, ἅτε καὶ πρώτη τῆς τοῦ
ζώου ὑποστάσεως ὑφισταμένη xal τοῖς ζωτιχοῖς.
Ταῦτα γὰρ ὑπαινίττεται διὰ τῆς χαρδίας καὶ τῆς
ψυχῆς πρὸς ἕν κατάλυμσ τὴν ὁρμὴν ποιουμένων. Τὸ
δὲ. « "Hv, » τὸ πρὸς εὐχρέστησιν συντεῖνον θεοῦ,
Τοῦ νοεροῦ γὰρ ἔλεγχος, τὸ ἀφειδεῖν τῶν κινδύνων.
Τοῦ ζωτιχοῦ δὲ γνώρισμα, τὸ περὶ τὰ σωματικὰ τὴν
διεξαγωγὴν ἐξηχριδῶσθαι, ὡς ὀλίγα μὲν xal ὅσον
ἀποζῆν, χορηγεῖσθαι τῷ χεχτημένῳ, τὸ πᾶν δὲ τοῖς
Bion σπανίζουσι χαρποφορεῖσθαι. "Ett περὲ τοῦ c
λευθῆναι τὸν τόπον, xxi τοῦτο νοῆσαι δεῖ, ὡς φο-
δῶν μὲν τοὺς ἀπίστους καὶ ἀπειλοῦντας ὃ σεισμὸς
ἐγένετο, εἰς θάοσος δὲ ἀγὼν τοὺς ἀποστόλους, ἐπειδὴ
ἀρχὴ ἦν xal χρεία τῶν τοιούτων σημείων πρὸς τὸ
αὐτοὺς στερεωθῆναι.

« Τοῦ δὲ πλήθους τῶν πιστευσάνυων ἦν ἧ καρδία
« xai ἡ ψυχὴ μία. Καὶ οὐδὲ εἷς τι τῶν ὑπαρχόντων

« qua possidebat aliquid suum esse dicebat, sed D « αὐτῷ ἔλεγεν ἴδιον εἶναι, ἀλλ᾽ ἦν αὐτοῖς ἅπαντε

« erant illis omnia communia. »

Mutuus amor inter eos erat etiam ex preeceptoris
Christi jussu, cum dixerat : « Per hoc cognoscent
omnes quod mei ;itis discipuli, si dilectionem ha-
bueritis inter vos mutuam 5. » Ideo etiam quisque
proximum reputans tanquam seipsum, nihil eo-
rum quaÓ possidebat sibi ipsi proprium vindicando
retinebat sed in communem utilitatem proferebat.
Unde etiam gratiam :nagnam ait illis ex mutua
dilectione accessisse : ex eo enim quod nihil sibi

V Joan. zr, 35.

« χοινά. »

Τὸ φιλάλληλον, xal ἐξ ἐγγύης προσῆν αὐτοῖς τοῦ
διδασκάλου Χριστοῦ, δι᾽ ὧν ἔλεγεν « 'Ev τούτῳ γνώ-
σονται πάντες ὅτι ἐμοὶ μαθηταί ἐστε, ἐὰν ἀγάπην
ἔχητε ἐν ἀλλήλοις. » Διόπερ καὶ ἕκαστος ὡς ἑαυτὸν
ἡγούμενος τὸν πλησίον, οὐδὲν τῶν ὑπαρχόντων ἑαυτῷ
ἐξιδιχζόμενος κατεῖχεν, ἀλλ᾽ εἰς χοινοχρνησίαν προσ-
ετίθει. Ἐξ οὗ xai χάριν φησὶ μεγάλην αὐτοῖς ἐπελ-
θεῖν ἀπὸ τῆς φιλαλαηλίας Τῷ γὰρ μὴ ἐξιδιόζεσθαι,
οὐδεὶς ἦν ἐνδεὴς ἐν αὐτοῖς. Ὅπερ τοῦ, « ᾿Ανοίγεις

105

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

106

σὺ τὴν χεῖρά σου, xal ἐμπιπλᾷς πᾶν ζῶον, » μίμησις À ipsis vindicarent,nullus intec eos egens erat,quod

ἦν.

« Καὶ μεγάλῃ δυνάμει ἀπεδίδουν τὸ μαρτύριον ol
« ἀπόστολοι τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου ᾿[Ιησοῦ,
« χάρις τε μεγάλη ἦν ἐπὶ πάντας αὐτούς. Οὐδὲ γὰρ
« ἐνδεής τις ὑπῆρχεν ἐν αὐτοῖς. Ὅσοι γὰρ χτήτορες
« χωρίων ἣ οἰκιῶν ὁπῆρχον, πωλοῦντες ἔφερον τὰς
« τιμὰς τῶν πιπρασχομένων. »

Τὸ, ἀπεδίδουν, καθάπερ ἐγχειρισθέντας αὐτούς
τι, δείκνυσι, καὶ ὡς περὶ ὀφλήματος λέγει αὐτό. Διὰ
γὰρ τῶν θεοσημειῶν, θείαν δύναμιν ἐδείκνυον ὄντα τὸν
ἐκ νεχρῶν ἀναστάντα.

« Kal ἐτίθουν παρὰ τοὺς πόδας τῶν ἀποστόλων.
« Διεδίδοτο δὲ ἔχάστῳ χαθότι ἄν τις χρείαν εἷ-
« χέν. »

Τὸ παρὰ τοὺς πόδας τὰς τιμὰς τιθέναι τῶν ἀπο-
στόλων, ἀλλὰ μὴ πρὸς τὰς χεῖρας, τὴν πολλὴν τιμὴν
χαὶ εὐλάδειαν τῶν προσαγόντων δηλοῖ. Ὅτι δὲ οὐχ
εἰς τὰς χεῖρας ἐτόλμων δοῦναι, αὐτοὺς χυρίους ἦν
ποιεῖν xoi οἰκονόμους, ὡς ix χοινῶν ἀναλίσχοντας
ταμείων, χαὶ μὴ ὡς ἐξ ἰδίων διὰ χειρῶν. Ἕτι τὸ
πρὸς τοὺς πόδας, καὶ σέδας αὐτοῖς πεοιεποίει, χὰ
ὀνείδους ἀτὴρε: τὴν ἔνδειαν τῶν τρεφομένων. ᾿Εδίδουν
δὲ, ὡς ἐκ χοινῶν ταμείων χορηγουμένων,

« Ἰωτῆς δὲ ὁ ἐπιχληθεὶς Βαρνάδας ὑπὸ τῶν ἀπο-
« στόλων, ὃ ἐστιν, υἱὸς παραχλήσεως, Λενίτης, Κύ-
e πριος τῷ γένει, ὑπάρχοντος αὐτοῦ ἀγροῦ, πωλή-
« σὰς ἤνεγχε τὸ χρῆμα, καὶ ἔθηχε παρὰ τοὺς πόδας
« τῶν ἀποστόλων. »

Πρῶτον μέμνηται τοῦ χατωρθωχότος, ἤγουν τοῦ
Ἰωσῆ, εἰς ἔλεγχον μείζονα ᾿Ανανίου, ὅτ! τοσούτων
ὄντων τῶν ταῦτα ποιούντων, χαὶ τοσούτων σημείων,
καὶ τοσαύτης χάριτος, ὑπ᾽ οὐδενὸς τούτων ἐπαιδεύθη.
Τῷ δὲ Ιωσὴῇ ἀπὸ τῶν ᾿Αποστόλων ἡ χλῆσις ἐπρυ-
τανεήθη, μαρτύριον ἀρετῆς φιλοιχτίρμονος. Λευΐτης
δὲ ὦν, Κύπριος ἐχρημάτιζεν, ὅτι ὁ νόμος ἤδη ἐλύετο,
καὶ μετῴχουν ἐξ Ιουδαίας ὅπου ἃ) τις βούλοιτο. Τὸ
δὲ βαρνάδας ἐξ Ἰουδαίας γλώσσης εἰς Ἑλλάδα ἀνα.
πτουσπόμενον, υἱὸν παραχλήσεως παριστᾷ, οἷονεὶ
παραμυθίας καὶ οἰχτιρμοῦ. Προπαρασκευὴ δὲ τοῦτο
τοῦ κατὰ 'Avaviay xai Σάπφειραν ὀλεθρίου διηγήματος͵
Μιμήσει γὰρ καὶ οὗτος τοῦ ᾿Ιωσῇ, τὸν ἀργὸν ἀποδόμε-
νος, μὴ καταλλήλως χρησάμενος τῇ ἀρχῇ καὶ τῷ
«τέλει, ἔλαθεν ἑαυτῷ ὄλεθρον διαθέμενος.

« ᾿Ανὴρ δὲ τις ᾿Ανανίας ὀνόματι σὺν Σαπφείρῃ τῇ
« γυναικὶ αὐτοῦ ἐπώλησε χτῆμα, xal ἐνοσφίσατο
« ἀπὸ τῆς τιμῆς, συνειδυίας καὶ τῆς γυναιχὸς αὐτοῦ,
« καὶ ἐνέγκας μέρος τι παρὰ τοὺς πόδας τῶν ἀποστό-
« λων ἔθηκεν. »

"“Ολοτελῶς γὰρ Σατανιχὴς μανίας μεστὸς, ὁ αὐθ-
ορμήτως καὶ οὐχ ἐξ ἀνάγκης καὶ βίας ἑλόμενος τὸ
χρηστὸν, ἅμα δὲ τῇ ἀρχῇ τὴν περὶ τὸ ἀγαθὸν ζέσιν

56 Psal. cxxxxiv, 16.
PaTsot. Gg. CXVIIT.

illius Davidici dicti imitatio erat: « Aperis tu
manum tuam, et imples omne animal ὅδ. »

« IV, 33, 34. Et magna virtute reddebant apo-
« stoli testimonium resurrectionis Domini Jesu,
« graliaque magna erat super ipsos : neque enim
« quispiam egens erat inter illos. Nam quotquot
« possessores praediorum aut sedium erant inter
« eos, vendentes afferebant pretia eorum que
« vendebantur. » |

Dictio, reddebant, tanquam aliquid fuerit eis
concreditum significat,et hoc veluti de debito dicit.
Nam per divina signa divinam ostendebant po-
tentiam ejus qui a mortuis surrexisset.

« IV, 35. Et ponebant ad pedes apostolorum.
« Distribuebatur autem singulis prout cuique
« opus erat. »

Ad pedes apostolorum pretia ponere et non ad
manus, magnum indicat honorem ac reverentiam
eorum qui afferebant Quod autemin manibus dare
non audebant, erat illos constituere dominos ac
dispensatores, utex omnibus promptuariis consu-
merent,et non 42 per manus de propriis.Proeterea
quod dicitur « ad pedes,» et venerationem illis ad-
debat,et indigentiam eorum qui alerentur probro
liberabat.Distribuebatur autem tanquam e commu-
nibus et abundantibus promptuariis.

« IV, 36, 37. Joses autem, qui cognominatus
« est Barnabas ab apostolis, quod est, filius con-
« solationis, Levites, Cyprius genere, cum habe-
« ret agrum, vendidit eum,et attulit pretium, po-
« suitque ad pedes apostolorum. »

Primum ejus meminit qui preclarum facinus
operatus est, nempe ipsius Jose,ad majorem Ana-
nie confutationem : quod, cum tanti essent qui ta-
lia agerent et tanta signa, tantaque gratia, nullo
horum correctus sit. Ipsa autem Jose appellatio
ab apostolis inducta est in testimonium virtutis
animi erga pauperes propensi. Cum autem levites
esset, Cyprius dicebatur, quod lex jam soluta es-
set,et a Judea transmigrabant quo quisque vellet.
Dictio autem Barnabas ab Hebraicalingua in La-
tinam traducta filium designat consolationis,nempe
pietatis erga pauperes. Hoc autem tanquam pre-
ludium est ad narrationem perditionis Ananis et
Sapphire. Nam et hic ipsius Jose imitatione agro

D divendito, non convenienti modo usus principio

et fine, ignoravit quod sibi ipsi perditionem con-
ciliaret.

« V, 1,2. Virautemquidam Ananias nomine cum
« Sapphira uxore sua vendidit possessionem et
« fraudavit de pretio, conscia eliam uxore sua, et
« allatam partem quamdam posuit ad pedes apo-
« stolorum. »

Omnino enim Satanica insania pJenus erat, qu
cum proprio instinctu et non ex necessitate, aut
vi aliqua quod bonum est elegisset,simul tamenut

101

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

108

incepit, in fervore boni tepidior factus est, et cenz A κχατεψυγμένος, καὶ τὸ χρῆμα ὅλον ἀναλώσας. Τρία ἃ

sum omnem perdidit. Tria autem tunc edita sunt
circa eumdem signa : cognitio occultorum, exter-
refactio cure mentis, et prieterea interitus jussa
subsecutus.

« V, 36. Dixit autem Petrus : Anania, cur im-
« plevit Satanas cor tuum, ut mentireris Spiritui
« sancto et fraudares de pretio agri ? Nonne ma-
« nens /non venditus) tibi mansit,et divenditus in
« tua erat potestate ? Quare posuisti in corde tuo
« rem istam ἡ Non es mentitus hominibus, 438 sed
« Deo. Audiens autem Ananias hos sermones col-
«lapsus exspiravit. Εἰ factus est timor magnus
« super omnes qui hec audiebant. Surgentes au-
« tem juvenes amoverunt eum et elatum sepelie-

'« runt. »

« Anania, cur implevit, » etc. Neque enim invi-
tos vos trahimus ? sed cum ultrones placuerit vo-
bis offerre Deo victimam, rursus vos ipsos ad
proprium usum insumere sacrilegium indubie est.
Ideo quoque sacrilegorum pena percussi sunt.
Quanam ὃ morte : nam hoc signiflcat ἐξέψυξεν, vel-
uti exaruit, hoc est, vitali humore privatus est.
ldeo etiam vivens dicebatur apud veteres διε-
ρός, quod idem significat quod ὑγρός, id est, hu-
midus.

V, 7-9. « Intercessit autem trium ferme hora-
« rum intervallum, et uxor ejus nesciens quod
« acciderat, introivit. Dixit autem ei Pe-
« trus : Dic mihi, num tanti agrum vendidistis ?
« At illa dixit: Etiam, tanti. Petrus vero ait ad

« eam : Cur conspiratum est inter vos ut tentaretis G

« Spiritum Domini ? Ecce pedes eorum qui se-
« pelierunt virum tuum ad ostium adsunt, et effe-
« rent te. »

Vide quod non vocabat eam Petrus, sed ex-
spectabat ut ipsa dum vellet ingrederetur, data
illi potestate et resipiscendi, et non impudenter
ingrediendi. Ingressa est autem ignorans que
circa virum acciderant : quia neque illi audebat
quisquam detegere timore ac reverentia magistri.
Atqui horarum trium intervallum sufficiens erat
ut per multos spargeretur, sed timore continentes
effecerat.Nam et hoc admirans Lucas evangelista,
utrumque posuit, et horarum spatium et mulieris
ignorantiam. lnterrogans autem quanti agrum
vendiderant, venie illi occasionem praebebat, tan-
quam non apud illam, sed apud virum sita fue-
rit potestas vendendi et fraudandi : et quoniam
in dolo conformem viro reperit, simili quoque
pana condemnavit. Novit enim contemptus divi-
norum eum quoque in iram incendere qui est ab
ira alienus. His etiam fldem facit sermonibus
1lla traditio sub Mose mansuetissimo, ut lapidi-
bus obrueretur, qui Sabbato ligna collegerat !*.
Et ibi quidem transgressio apparuit in his que
decentiaerant,hicautem sacrilegium : 44 siquidem

9 Num. 1v, 32 seqq.

xatk ταυτὸν τηνικαῦτα σημεῖα' ^ Aagpalov γνῶσις͵
μελέτης διανοίας ἐχφόδησις, καὶ ἐπὶ τούτοις ἀναίρεσις
ἐχ προσταγμάτων.

« Εἶπε δὲ Πέτρος" ᾿Ανανία, διὰ τί ἐπλήρωσεν ὁ
€ Σατανᾶς τὴν καρδίαν σου, ψεύσασθαί σε τὸ Πνεῦμε
« τὸ ἅγιον, καὶ νοσφίσασθαί σε ἀπὸ τῆς τιμῆς τοῦ
« χωρίου ; οὐχὶ μένον σοι ἔμεινε, καὶ πραθὲν ἐν τῇ
« σῇ ἐξουσίᾳ ὑπῆρχε ; τί ὅτι ἔθου ἐν τῇ καρδίᾳ σου
« τὸ πρᾶγμα τοῦτο; οὐχ ἐψεύσω ἀνθρώποις, ἀλλὰ
« τῷ θεῷ. ᾿Ακούων δὲ ᾿Ανανίας τοὺς λόγους τούτους͵
« πεσὼν ἐξέψυξε. Καὶ ἐγένετο φόδος μέγας ix
« πᾶντας τοὺς ἀχούοντας ταῦτα. ᾿Αναστέάντες δὲ οἱ
« νεώτεροι συνέστειλαν αὐτὸν, xal ἐξενέγκαντες ἴ9:-
*« ψαν.

« 'Avavía, διὰ τί, » xal τὰ ἑξῆς. Μὴ γὰρ, φησὶν͵
ἄκοντας ὑμᾶς ἕλχομεν ; τὸ αὐθαιρέτως ὑμῖν Cour
μασθὲν εἷς θεοῦ χαλλιέρημα, αὖθις αὐτοὺς εἷς im-
τῶν χρείαν δαπανᾷν, ἱεροσυλία ἀναντίῤῥητος. Διὸ καὶ
τῷ τῶν ἱεροσύλων καθυπεδλήθησαν προστέμῳ. Tiv
τούτῳ ; θανάτῳ" τοῦτο γὰρ τὸ ἐξέψυξεν, οἱονεὶ ἐξη-
ράνθη, τουτέστι, τῆς ζωτιχῆς νοτίδος ἐστέρηται.
Διὸ xai διερὸς, ὁ ζῶν, παρὰ τοῖς παλαιοῖς εἴρηται͵
ἐν ἔσω τοῦ, ὑγρός.

« Ἐγένετο δὲ ὡς ὡρῶν τριῶν διάστημα, καὶ i
« γυνὴ αὐτοῦ μὴ εἰδυῖα τὸ γεγονὸς, εἰσῇαθεν. ᾿Ατ-
« ἐχρίθη δὲ αὐτῇ ὁ Πέτρος" Εἰπέ μοι, εἰ τοσούτου.
« τὸ χωρίον ἀπέδοσθε ; Ἢ δὲ εἶπε, Ναὶ, τοσούτου.
« Ὁ δὲ Πέτρος εἶπε πρὸς αὐτήν" Τί ὅτι συνεφωνύθη
« ὑμῖν πειρᾶσαι τὸ πνεῦμα Κυρίου ; ἰδοὺ οἱ πόδες τῶν
« θαψάντων τὸν ἄνδρα σου, ἐπὶ τῇ θύρᾳ, καὶ ἐξοί-

« σουσί σε. »

Ὃρα ὅτι οὐκ ἐχάλει ὁ Πέτρος, ἀλλ’ ἀναμένει, ὡς
αὐτὴν εἰσελθεῖν ὅτε βούλεται, διδοὺς αὐτῷ ἐξουσίαν
xai τοῦ μεταμεληθῆναι, xal τοῦ μὴ ἀναιδῶς εἰσελ-
θεῖν. Εἰσῆλθε δὲ τὰ χατὰ τὸν ἄνδρα μὴ εξδυῖα, ὅτι
μηδέ τις ἐτόλμα αὐτῇ ἐξειπεῖν, φόδῳ καὶ τιμῇ τοῦ
διδασχάλου. Καίτοι γε ὡρῶν τριῶν διάστημα ixavóv
Ὧν εἷς πολλοὺς διαδοῦναι. ᾿Αλλ᾽ ὁ φόδος αὐτοὺς ἐγ-
κρατεῖς ἐποίει, Τοῦτο γὰρ xai ὁ Εὐαγγελιστὴς Δου-
χᾶς θαυμάζων, ἄμφω τέἔθειχε, xal τὸ τῶν ὡρῶν
διάστημα, xai τὴν τῆς γυναιχὸς ἄγνοιαν. 'Βρωτῶν
δὲ πόσου τὸ χωρίον ἀπέδοντο, αὐτῇ παρεῖχε συγγνών

ἢ μῆς ἀφορμὴν, ὡς οὐχ ἐπ᾽ αὐτῇ, ἀλλὰ ἐπὶ τῷ ἀνδρὶ

τῆς ἐξουσίας κειμένης τοῦ ἀποδόσθαι xal τοῦ νοσφί-
σασῦχι. Καὶ ἐπειδὴ σύμφωνον εὗρε τῇ δολιότητι τοῦ
ἀνδρὸς, τῷ ὁμοῦ xal αὐτὴν ὁποτιμᾶται χαχῷ. Οἶδε
γὰρ 3j καταφρόνησις θείων xai τὸν ἀόργητον ἐκχαίειν
πρὸς ὀργήν. Πίστις τῶν λόγων, καὶ ἣ τοῦ ἐν Σαῦ-
δάτῳ ξυλευομένου ὑπὸ Μωυσέως τοῦ πμαοτάτου πρὸς
λιθολευστίαν ἔχδοσις. Καίτοι ἐχεῖ μὲν ἐντολῆς περὶ «à
καθήκοντα παράδασις ὡρᾶτο, ἐνταῦθα δὲ ἵερο συλία.
Τὰ γὰρ τῷ Θεῷ ἀνατεθέντα πρὸς διατροφὴν τῶν ἀπό-
pov, αὐτοὶ εἰς περιττὰς αὐτῶν χρείας ἀνήλισχον,

109

COMMENT. IN- ACTA APOSTOLORUM.

110

qui Deo ad egentium alimentum reposita érant, À Ταῖς ἀνἄγχαις γὰρ ἱκανὸν τοῖς εἷς χοινὸν ταμεῖον

ipsi ad superfluos suos usus insumebant. Neces-
sitatibus enim satis erat ut ex his que ad com-
mune promptuarium asservarentur, indigentiam
complerent. Considera vero et hoc, quomodo ad
familiares vehementer afflciantur. Etenim nolunt
eos, qui spiritualem gratiam semel adepti sunt,
aut suam conversationem, fures aut sacrilegos
esse. In extraneis autem non sunt usi supplicio,
ne viderentur uolentes quoque homines supplicii
cogere timore, ut ad fidem accederent. Verum si
Satanas impleto corde Ananie rem omnem peregit,
que tanta est hec adversus Ananiam severitas ?
Atqui non temere, sed juste id actum est, cum is
sese adeo Satansz capacem preebuisset.

V. 40, 11. « Confestim autem cecidit ad pedes B

« ejus et exspiravit. Ingressi vero juvenes repe-
« rerunt eam mortuam, et extulerunt ac sepe-
« lierunt juxta virum suum. Factusque est timor
« Inagnus super universam congregationem, et su-
« per omnes qui audiebant. »

Quomodo ad pedes ejus? quia juxta eum stabat ;
Petrus vero stetit juxta eam, ut si resipiscere
vellet ac confiteri, non verereturalios qui audirent.
Non est arrogantie quod Petrus prudentissimus
eos qui lapsi erant terruerit, sed doctrine futu-
rorum precognitive que multa hominum peccata
evertebat. Tunc enim cum Evangelii semina jacere
cepissent, statimque exorta zizania conspexis-
sent, prudenter ea protinus evulserunt. Sic et
Moses in exordio legis transgressorem in parvo
etiam peccato lapidibus obrui jussit, dicens Deum
eam tulisse sententiam. Idem quoque et in proto-
plastis contigit, qui ob esum ligni adeo condem-
nati sunt * ; nam pestilente flagellato cautior erit
insipiens, juxta sacram paremiam **. Itaque etiam
in his ultio cessit in lucrum iis qui presentes erant
et videbant quc flebant. Quanquam aliis quoque
pracedentibus signis nonnullus exoriebatur timor,
at non tantus. lta cognoscitur Dominus judicia
faciens *? : comprehenso in operibus manum sua-
rum peccatore, 45 ex facto quod circa illum acci-
dit, salutaris oritur in aliis timor. Quemadmodum
et in ultione Oze *! ; hujus namque supplicium
multis timori fuit, tanquam observantibus, ea
qua Deo servata sunt, inaccessa ac intangibilia
esse debere profanis. Hic vero considerandum est
ex ablatione funerum Ananis et uxoris ejus, per
eos qui mortuos efferebant, legem esse abjectam.
Neque enim qui motuum. tetigerant Ananiam,
immundi permanserunt usque ad vesperam, sed
ipsi etiam ad funus uxoris ejus prestiterunt mi-
nisterium.

V, 12.10. « Per manus vero apostolorum ede-
« bantur signa et prodigia multa in populo. Et
« erant unanimiter omnes in porticu Salomonis.
« Ceterorum autem nemo audebat se illis conjun-

" Gen. riiseqqd. 59 Prov. xix, 25. 40 Psal. ix, 5.

ἀποσιυρευθεῖσι, τὸ ἐνδεὲς ἀναπληροῦν, Σχόπει δὲ xal
τοῦτο, πῶς πρὸς τοὺς οἰχείους σφοδρῶς διατίθενται.
Οὐ γὰρ βούλονται τοὺς ἅπαξ ἀξιωθέντας πνευματι-
χῆς χάριτος, καὶ τῆς μετ’ αὐτῶν συναναστροφῆς
τυχόντας, χλέπτας καὶ ἱεροσύλους εἶναι. Ἐν δὲ τοῖς
ἀλλοτοίοις οὐ χέχρηνται τιμωρίᾳ, ἵνα μὴ δόξωσι xal
μὴ θέλοντας τοὺς ἀνθρώπους, τῷ φόδῳ της τιμωρίας
ἐχδιάζεσθαι προσέρχεσθαι τῇ πίστει, ᾿Αλλ’ εἴπερ ὁ
Σατανᾶς πληρώσας τὴν χαρδίαν ᾿Ανανίου τὸ πᾶν
εἰργάσατο, τίς ἡ τοσαύτη χαταδρομῆ ἐπὶ τὸν 'Ava-
νίαν ; Αλλ᾽ οὐχὶ μάτην, ἀλλ' ἐνδίχως, ἐπὶ τοσοῦτον
Σατανᾷ bzxotóv χωρητιχὸν καταστήσαντα.

« Ἔπεσε δὲ παραχρῆμα παρὰ τοὺς πόδας αὐτοῦ,
« καὶ ἐξέψυξεν. Εἰσελθόντες δὲ οἱ νεανίσκοι, εὗρον
« αὐτὴν νεχρὰν, χαὶ ἐξενέγχαντες ἔθαψαν πρὸς τὸν
« ἄνδρα αὐτῆς. Καὶ ἐγένετο φόδος μέγας ἐφ᾽ ὅλην
« τὴν ἐχχλησίαν, xai ἐπὶ πάντας τοὺς ἀχούοντας
€ ταῦτα.»

Πῶς παρὰ τοὺς πόδας αὐτοῦ ; Ὅτι πλησίον αὐτοῦ
εἰστήχει. Πλησίον δὲ αὐτὴν ἔστησεν, ἵνα εἶ βούλοιτο
μετανοῆσαι χαὶ ὁμολογῆσαι, μὴ αἰσχύνοιτο τοὺς
ἄλλους ὡς ἀχούοντας. Οὐχ ἀπονοίας δὲ ἐστιν ὁ κατὰ
τῶν πταιτάντων φόδος τοῦ σοφωτάτου Πέτρου, ἀλλὰ
διδασκαλίας προγνωστικῆς, τῆς πολλὰ τῶν ἀνθρώπων
προϊωμένης ἀμαρτήματα, Τότε Ὑὰρ ἀρξάμενοι τὰ
τοῦ Εὐαγγελίου χαταδάλλεσθαι σπέρματα, καὶ εὐθὺς
παραντείλαντα ἑωρακότες ζιζάνια, σοφῶς ἂν τὰ
παραχρῆμα ἔξέτιλον. Οὕτω καὶ Μωσῆς τὸν ἐν mpo-
οιμίοις τοῦ νόμου παραθδάτην, xal ἐπὶ βραχεῖ ἁμαρ-
τήματι χαταλευσθῆναι προσέταξε, τὸν Θεὸν φέσας
ἀποφήνασθαι τοῦτο, Τὸ δ᾽ αὐτὸ xal ἐπὶ τῶν πρωτο-
πλάστων, ἐπὶ ξύλου γεύσει οὔτω χαταδικασθέντων.
Λοιμοῦ γὰρ μαστιγουμένου πανουργότερος ἄφρων
ίνεται, κατὰ τὴν ἱερὰν παροιμίαν. Ὥστε xal ἐπὶ
τούτων ἡ τιμωρία εἰς χέρδος προὐύχώρησε τοῖς παρ-
οὔσι xai ὁρῶσι τὰ δρώμενα. Καίτοι γε καὶ ἄλλων
προδάντων σημείων, ἀλλ᾽ οὐκ ἦν φόδος τοσοῦτος.
Οὕτω γινώσχεται Κύριος χρίματα ποιῶν. "Ev γὰρ
τοῖς ἔργοις τῶν χειρῶν αὐτοῦ, τοῦ ἁμαρτωλοῦ τῷ
ἐπ᾽ ἐκεῖνον δράματι ὁ σωτήριος τίχτεται τοῖς ἀλλοις
φόδος. Ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ Ὀζᾶ τῆς τιμωρίας. Ἡ γὰρ
τούτου χόλασις φόδος ὑπῆρξε τοῖς πολλοῖς, ὡς τὰ τῷ
Osip ἀνακείμενα ἀνέπαφα τοῖς ἀνιέροις διατηρεῖσθαι.
᾿Βπισημαντέον δὲ ἐντεῦθεν ἀπό γε τῆς ἐχφορᾶς τῶν
νεχρῶν ᾿Ανανίου καὶ τῆς .γυναιχὸς αὐτοῦ, διὰ τῶν
αὐτῶν νεχροστόλων, χαταφρονούμενον τὸν νόμον.
Θύδὲ γὰρ οἱ νεχροῦ ἀψάμενο: ᾿Ανανίου, ἀκάθαρτοι
διέμειναν ἕως ἑσπέρας, ἀλλ᾽ οἱ αὐτοὶ καὶ τῷ τῆς γυ-
ναιχὸς ὑπούργησαν νεχρῷ.

« Διὰ δὲ τῶν χειρῶν τῶν ἀποστόλων ἐγένετο σημεῖα
« καὶ τέρατα ἐν τῷ λαῷ πολλά. Καὶ ἦσαν ὁμοθυμα-
« δὸν ἄπαντεςἐν τῇ στοᾷ Σολομῶντος. Τῶν, δὲ λοι-

« πῶν οὐδεὶς ἐτόλμα κολλᾶσθαι αὐτοῖς ἀλλ᾽ ἐμεγά-

*! [T Reg, 1v, 1 seqq.

111

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI

143

« gere, sed magniflcabat eos populus. Magis autem À « λυνεν αὐτοὺς ὁ λαός. Μᾶλλον δὲ προσετίθεντο

« accedebant credentes Domino, multitudo nempe
« virorum simul ac mulierum, ita ut per plateas
« efferrent infirmos, ponerentque in lectulis et
« grabbatis, ut venientis Petri vel umbra quem-
« piam illorum obumbraret: Conveniebat autem
« et. multitudo vicinarum civitatum Jerusalem,
« afferens s;gros ac vexatos aspiritibus immundis,
« qui sanabapytur omnes. »

Tu vero mihi intuere quomodo apostolorum vita
procedebat. Tristitia primum accidit propter as-
sumptionem, deinde letitia propter Spiritussancti
descensum : rursum tristitia propter subsannan-
tes, deinde laetitia propter fideles et factum signum:
ad hec tristitia quod tenerentur, deinde letitia
propter responsionem. Iterum hic a signis et illu-
stratione letitia, sed asummo sacerdote et his qui
eos comprehenderunt tristitia. ldipsum quoque
apud veteres quotquot juxta Dei precepta vixe-
runt quispiam invenire poterit. Ne mireris autem
quomodo a suis domibus discedentes, in templo
versabanturjuxta porticum Salomonis, et quomodo
permittebantur. Jam enim cunctis terrori erant
propter multitudinem signorum per eos editorum.
Nam hoc etiam vult signiflcare ex eo quod ait :
« Per manus vero apostolorum edebantur signa et
prodigia multa ia populo, » statimque subjungit :
« Caeterorum autem nemo audebat se. conjungere
illis, » hoc est, neque ad ipsos quisquam appropin-
quareaudebat. 46 « Sed magnificabat eos populus. »
Quisnam ? Judaicus. Quos? Apostolos. Et quid
erat magnifaciendum ? Quod Christi fidei assenti-
rent. Preterea etiam quod infirmos suos efferrent
cives in vicos et plateas civitatis in lectulis et
grabbatis, ut per umbram Petri prolongatam con-
sequerentur salutem, quod in Christo non contigit.
Sedille lioc quoqueopus promiserat cum diceret ;
«Quicreditin me operaquze egofacioetillefaciet, et
his majora faciet 9?, » Itaque etiam heec a promittente
Christo contigerunt apostolis, et erga eos qui cre-
debant et erga eos qui curabantur et circa eos qui
puniebantur, qualis fuit Ananias. Nam etsi Apo-
stoli modeste de se sentientes, miraculorum ope-
rationes ad precentorem referebant, per nomen
ejus hic efficientes: attamen vita eorum virtusque
vere evangelica, idonea erat que plurimum col-

« πιστεύοντες τῷ Κυρίῳ, πλήθη ἀνδρῶν τε καὶ qo-
«ναιχῶν, ὥστε κατὰ τὰς πλατείας ἐχφέρειν τοὺς
« ἀσθενεῖς, χαὶ τιθέναι ἐπὶ κλινῶν χαὶ χραδδάπων,
« ἵνα ἐρχομένου Πέτρου χἂν ἡ σκιὰ ἐπισχιάσῃ τινὶ
« αὐτῶν. Συνήρχετο δὲ καὶ τὸ πλῆτος τῶν πέριξ πό-
e λεων εἰς ᾿ερουσαλὴμ, φέροντες ἀσθενεῖς xal ὀχλου-
« μένους ὑπὸ πνευμάτων ἀκαθάρτων, οἵτινες ἔθερα-
« πεύοντο ὄπαντες, »

"Opz δὲ μοι πῶς ὁ τῶν ἀποστόλων ὑφαΐνετο βίος.
᾿Αθυμία πρώτη γέγονε διὰ τὴν ἀνάληψιν" Εἶτα εὖ-
θυμία διὰ τὴν τοῦ Ἠνεύματος χάθοδον. Πάλιν ἀδ»-
μία διὰ τοὺς χλευάζοντας, εἶτα εὐθυμία 3:3 τοὺς
πιστοὺς καὶ τὸ σημεῖον. Πάλιν ἀθυμία διὰ τὸ κατα-
σχεθῆναι, εἶτα εδθυμία διὰ τῆς ἀπολογίας. Πάλιν
ἐνταῦθα ἀπὸ τῶν σημείων καὶ τῆς λαμπρότητος
εὐθυμία, ἀπὸ δὲ τοῦ ἀρχιερέως καὶ τῶν συλλαθόν-
tov ἀθυμία. Καὶ ἐπὶ τῶν παλαιῶν δὲ ὅσοι κατὰ
θεὸν ἔζησαν τὸ αὐτὸ εὕροι τις ἂν. Μὴ θαυμάσης δὲ͵
φησὶ, πῶς τῶν ἑαυτῶν οἰχιῶν ἀποστάντες, ἐν τῷ
ἱερῷ διῆγον xxtà τὴν στοὰν Σολομῶνος, καὶ πῶς
συνεχωροῦντο, Φοδεροὶ γὰρ ἦσαν ἅπασιν ἤδη τῷ
πλήθει τῶν δι᾽ αὐτῶν ἐνεργουμένων θαυμάτων,
Τοῦτο γὰρ χαὶ βούλεται δηλοῦν ἐν τῷ φάσκειν τὸ,
«Διὰ τῶν χειρῶν τῶν ἀποστόλων ἐγίνετο σημεῖα
καὶ τέρατα πολλὰ ἐν τῷ λαῷ», καὶ εὐθὺς ἐπιφέρειν,
« Τῶν δὲ λοιπῶν οὐδεὶς ἐτόλμα χολλᾶσθαι αὐτοῖς" »
τουτέστιν, οὐδὲ προσεγγίζειν τις αὐτοῖς ἐτόλμα,
« ᾿Αλλ’ ἔμελλε μεγαλύνειν αὐτοὺς ὁ λαός. » Tic; ὁ
᾿Ιουδαϊκός. Τίνας; τοὺς ἀποστόλους. Καὶ τί τὸ
μεγαλεῖον ; τὸ μετὰ τοῦ τῇ πίστει προστίθεσθαι τοῦ
Χριστοῦ, ἔσι καὶ τοὺς ἀσθενεῖς αὐτῶν ἐχφέρειν xad
τὰς ῥύμας xai τὰς πλατείας τῆς πόλεως ἐπὶ κλινῶν
καὶ χραδδάτων, ὡς ἂν τῆς σχιᾶς Πέτρου ῥωννύειν
εὐμεγεθούσης τυγχάνωσι. Ὅπερ ἐπὶ Χριστοῦ οὐκ
ἐγένετο, ἀλλὰ ταὶ τοῦτο ἔργον τοῦ ἐπαγγειλαμένου
xai εἰπόντος" « Ὁ πιστεύων εἷς ἐμὲ, τὰ ἔργα à
ἐγὼ ποιῶ, χάχεϊνος ποιύσει, xal μείζονα τούτων
ποιήσει.» Ὥστε καὶ ταῦτα ἀπὸ τοῦ ἐπαγγειλαμένου
Χριστοῦ συνήντα τοῖς ἀποστόλοις, διὰ τῶν πιστευ-
σάντων, διὰ τῶν θεραπευομένων, διὰ τῶν κχολᾶζο.
μένων, ὡς ὁ 'Λνανίας. Εἰ γὰρ καὶ αὐτοὶ οἱ ἀπόστολοι
μετριοφρονοῦντες, τῷ διδασκάλῃ ἀνετίθεσαν τὲς
θαυματουργίας, ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ ταύτας συμπι-
patvóptvot, ἀλλὰ xai ὁ βίος αὐτῶν καὶ ἡ ἀρετὴ ἀπο-
στολικὴ οὖσα ἰκαχνὰ τὸ μεγαλεῖον βραθεῦσαι τοῖς

laudaretur, magnumque assequeretur premium D οὕτω προαιρουμένος βιοῦν.

in his qui ita vivere delegissent.
CAPUT VI.

Apostolos carceri injectos angelus Dei nocte eduzit,
curam tradens, ut ob nullam obstantem prohibitio-
nem cessarent a prardicatione Jesu, in quo etiam
habetur quod postea pontifices rursum 1psos com-
prehendentes, — postquam jusserunt ne amplius
docerent, czsos dimiscruut. Gamalielis de apostolis
sententia fidelis una cum cum exemplis nonnullis ac
evidentibus probationibus.

V, 17-26. « Exsurgens autem princeps sacerdo-

« tum et omnes qui cum eo erant, que est secta

*! Joan. xiv, 12.

ΚΕΦΑΛ. C.
Ἔτι τοὺς ἀποστόλους ἐμδληθέντας τῷ Bae

pp, ἄγγελος θεοῦ νύκτωρ δεν, ἐπιτρί-
yaq ἀχωλύτως χηρύσσειν τὸν Ιησοῦν, "Ev

ὅτι τῇ ἐξῆῇς αὐτοὺς οἱ ἀρχιερεῖς πάλιν aw
evot, ἐφ’ d μηκέτι Xo bdesttv, μὰστίξαντις
πέλυσαν. Γαμαλιὴλ γνώμη πιστὴ περὶ τῶν
ἀποστόλων μετὰ παραδειγμάτω τινῶν κχαὶ
ἀποδείξεων.

« ᾿Αναστὰς δὲ ὁ ἀρχιερεὺς καὶ πάντες οἱ σὼν αὐτῷ,
« ἣ οὖσα αἴρεσις τῶν Σαδδουκαίων ἐπλήσθησαν ζήλου

«

113

OOMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

114

€ xa! ἐπέδαλον τὰς χεῖρας αὐτῶν ἐπὶ τοὺς ἀποστό- Α « Sadduceorum, repleti sunt :&mulatione, et inje-

« λους, xat ἔθεντο αὐτοὺς ἐν τηρήσει δημοσίᾳ. "Avve-
« λος δὲ Κυρίου διὰ τῆς νυχτὸς ἤνοιξε τὰς θύρας
« τῆς φυλαχῆς, ἐξαγαγὼν δὲ αὐτοὺς εἶπε' Πορεύεσθε
« xai σταθέντες λαλεῖτε ἐν τῷ ἱερῷ τῷ λαῷ πάντα
eti ῥήματα τῆς ζωῆς τοσαύτης. ᾿Αχούσωντες δὲ εἶσ-
« ἦλθον ὑπὸ τὸν ὄρθρον εἷς τὸ ἱερὸν, xai ἐδίδασχον,
« Παραγενόμενος δὲ ὁ ἀρχιερεὺς xal οἱ σὺν αὐτῷ,
« συνεχάλεσαν τὸ συνέδριον xal πᾶσαν τὴν γερουσίαν
« τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ, καὶ ἀπεστειλαν εἰς τὸ δεσμω-
« τήριον, ἀχθῆναι αὐτούς. Ot δὲ ὑπηρέται παραγε-
« νόμενοι, οὐχ εὔρον αὐτοὺς ἐν τῷ φυλαχῇ. ᾿Ανα-
« στρέψαντες δὲ ἀπήγγειλαν, λέγοντες, ὅτι Τὸ μὲν
« δεσμωτήριον εὕρομεν χεχλεισμένον ἐν πάσῃ ἀσ-
« φαλείᾳ, xai τοὺς φύλακας ἔξω ἑστῶτας πρὸ τῶν
« θυρῶν. ᾿Ανοίξαντες δὲ, ἔσω οὐδένα εὕρομεν. Ὡς
« δὲ ἤχουσαν τοὺς λόγους τούτους ὅ τε ἱερεὺς χαὶ
« ὁ στρατηγὸς τοῦ ἱεροῦ xai οἱ ἀρχιερεῖς, διηπό-
«ρουν περὶ αὐτῶν͵ τί ἂν γένοιτο τοῦτο. llapayevó-
« μενος δέ τις ἀπέγγειλεν αὐτοῖς, ὅτι ᾿Ιδοὺ οἱ üv-
« Opec οὖς ἔθεσθε ἐν τῇ φυλαχῇ, εἰσὶν ἐν τῷ ἱερῷ
4 ἑστῶτες καὶ διδάσκοντες τὸν λαόν, Τότε ἀπελθὼν
« 6 στρατηγὸς σὺν τοῖς ὑπηρέταις, καὶ ἤγαγεν αὐτοὺς
« οὐ μετὰ βίας. »

Τούτων τελουμένων ὑπὸ τῶν ἀποστόλων, δι᾽ ἃ
καὶ πλῆθος τῷ χηρύγματι προσεπορίζετο, χαὶ τῶν
πιστῶν τὸ πλῆθος πελάγει ἐνάμιλλον ἤδη κχαθίστατο
τῇ καθ᾽ ἑχάστθν ἐπιδόσει᾽ ἀναστὰς, φησὶν, ὁ ἀρχιε-
psóc" τουτέστι διεγερθεὶς, χινηθεὶς ἐπὶ τοῖς γινο-
μένοις, σφοδρότερον αὐτοῖς ἐπιτίθεται, μάλιστα τῶν
Σαδδουχαίων αὐτὸν ἀπανθρωπότερον ἐχχαιόντων,
ὁρώντων τῇ στυγουμένῃ αὐτοῖς ἀναστάσει, τοὺς
ἀποστόλους τὸ πᾶν χατορθοῦντας. Χριστὸν γὰρ àva-
στάντα χηρύσσοντες, ταύτης εἰς πίστιν τη τοῦ ἀνα-
στάντος ὀνόματι θαυματουργοῦντες ἀπεφαίνοντο, οὐχ
ἂν τοῦτο συμύαχϊνον εἴγε ψεῦδος τὸ πρᾶγμα ὑπέτρε-
χεν. Οὕτως οὖν ἐκτ:θηριωμένοι καὶ πρὸς φόνον τῶν
ἀποστόλων παρασχευαζόμενοι, τέως μὲν φυλαχῆς
ἀσφαλείᾳ συνέχουσιν, οὐ παρευθὺς ἀγαγόντες εἰς
κρίσιν, αὐτοὶ δὲ τῷ ἐνδοσίμῳ τὴν μετάγνωσιν αὐὖ-
τοῖς διὰ τοῦ δέους τῆς εἰρχῆς πανούργως μαιευό-
μενοι. Ἐχεῖνοι μὲν οὖν οὕτως. Θεὸς δὲ τῇ διὰ χα-
κουργίαν ἀναδολῇ, τοὺς μὲν τῷ εἷς μάτην πεπονη-
ρεῦσθαι χατήσχυνε, τοὺς ἀποστόλους δὲ τῇ διὰ
θείου ἀγγέλου τῆς φυλαχῆς ἐχθολῇ μᾶλλον ἐστε-
ρέωσε, καὶ ἃ χρὴ xal ὅποι προσχαρτεροῦντας ivep-

γεῖν, συνέτισεν. ᾿Αγνοίας δὲ τῆς ἀγγελικῆς ἀντιλύ- D

ψεως τοὺς μιαιφόνους μεσολαδούσης, x20' ὃν καιρὸν
ἀνεθάλοντο τὸ τρὸς χρίσιν τοὺς ἀποστόλους πα-
ρῥαστῆσαι, οὐχ ἐλέει (πῶς γὰρ οἱ πλεῖον ὄφεων πρὸς
ὀργὴν ἀφωρμημένοι :), ἀλλ᾽ ἵνα πρῶτον μὲν τοὺς
οἰηθέντας τὸ ἑχυτῶν βούλημα διὰ τῆς χατοχῆς ἐχτε-
λεῖν, xal τούτῳ φραξαμένους, εἶτα ἡστοχηχότας τῶν
μελετηθέντων διὰ τῆς θείας ἐπισχοπῆς, ἡ ἀπορία
τῶν βεδουλευμένων παιδεύσῃ, θείαν εἶναι τὴν δύνα-
μιν. Ἢ γὰρ ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου τῆς φυλαχῆς ὑπεξ-
αγωγὴ, τοῖς μὲν ἀποστόλοις εἷς παραμυθίαν, τοῖς
᾿Ιουδαίοις δὲ εἷς ὠφέλειαν καθίστατο. Ἔλαθε δὲ τοὺς
Ἰουδαίους, ἵνα πρῶτον, ὡς ἔφην, ἐν ἀπορίᾳ γενό-

« cerunt manus in apostolos, 44? posueruntque eos
« in custodia publica. Angelus autem Domini nocte
« aperuit ostia carceris, ipsisque eductis dixit: Ite
« et stantes in templo loquimini populo omnia
« verba vite hujus. At illi, cum hsc audissent,
e intraverunt diluculo in templum ac docebant.
« Ádveniens autem princeps sacerdotum, et qui
« cum eo erant, convocaverunt concilium, uni-
« versumque senatum filiorum Israel, et miserunt
« ad carcerem, ut illi adducerentur. Accedentes
« autem ministri non invenerunt eos in carcere :
« reversique nuntiaverunt dicentes : Carcerem
« quidem clausum invenimus cum omni diligentia,
« et custodes foris stantes, verum ubi aperuis-

B “ semus, neminem intus reperimus. Cum autem

« audissent hos sermones et pontifex et dux
« templi principesque sacerdotum, ambigebant de
« illis quidnam hoc factum esset. Quidam vero
« adveniens nuntiavit eis: Ecce viri quos posui-
« slis in carcere stant in templo docentque po-
« pulum. Tunc abiit dux cum ministris, ac duxit
« illos sine vi. »

His ab apostolis peractis, propter qua multi-
tudo predicationi attendebat, et fidelium numerus
quolidiano incremento jam maris arenae equalis
flebat: exsurgens,inquit,princeps sacerdotum, hoc
est erectus, commotus ob ea quae contingebant,
vehementius in eos irruit: maxime Sadducsis in-
humanius eum inflammantibus, cum viderent
apostolos omnem movere lapidem ad probandam
resurrectionem, cui ipsi adversabantur. Cum
enim Christum resurrexisse predicarent, etiam
ad resurrectionis confirmationem, ejus qui resur-
rexerat nomine miracula edere demonstrabantur :
quod nequaquam contigisset si res mendacio sub-
serviret. Ita ergo efferati et ad cedem apostolo-
rum preparati, interim quidem carceris securi-
tate eos asservant, non statim ad judicium du-
centes, sed versute ansa timoris carceris, facti
penitentiam ab illis querentes. Et illi quidem ita
afflicti erant. Deus autem per moram que erat ad
malum conatum, illos quidem pudore affecit,quod
frustra malignati sint, apostolos vero carceris edu-
ctione per divinum angelum magis 48$ roboravit :
et quibus in rebus et ubi cum perseverantia an-
niti oporteret, edocuit. Cum autem ignorantia
angelici auxilii cruentos homines intercepisset,
eo tempore quo apostolos judicio exhibere distu-
lerant, non misericordia moti, quomodo enim
hoc fleri potuisset, cum plus quam serpentes ad
iram excitati essent ? sed ut primum quidem opi-
natos per detentionem explere suam voluntatem,
nam in hunc finem carcere illos incluserant.deinde
per divinam visitationem conceptis rebus fru-
stratos, ipsa concilii inopia circa ea que decreve-
rant, doceret divinam esse potentiam angeli:
namque e carcere eductio apostolis quidem ad con-

115

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

solationem. Judeiis vero ad utilitatem exhibita est. À μένοι, εἰ θέλοιεν, χαταλήψωνται xai αδτοὶ xxi παιὲὶ

Jgnorarunt autem Judei divinam esse potentiam,
ut primum in agendorum perplexitate constituti
sicut ajiebam, si vellent comprehenderentur et
ipsi ac docerentur. Illi vero adeo excecati sunt, ut
neque auderent vi a templo abstrahere apostolos.
quos tamen maxime abominabantur. Ex quo etiam
manifestum est gregariam turbam prudentiorem
fuisse Judaicis principibus: quod cum illi rudes
essent, a divinis signis salutem citius amplexi
sint qnam legisperiti. Ideo post multam divino-
rum signorum notitiam ac certitudinem interrogant
legisperiti: « Nonne precepto precipimus vobis
ne loqueremini : » Atqui si solo precepto, quorsum
custodia magnumque munimentum? Siquidem
custodes quoque assidebant carceri, quorum nulla
modo fit mentio ad occultationem angelici mira-
culi: verum dicere possent apostoli : Si precepto
vestro noster etiam assensus ad observantiam ad -

δευθῶσι, θείαν εἶναι τὴν δύναμιν. OT δὲ τοσοῦτον
ἐπηρώθησαν, scs οὐδὲ τοὺς βδελυχτοτάτους αὐτοῖς
ἀποστόλους θαῤῥῆσαι μετὰ βίας τοῦ ἱεροῦ ἀςελ-
κῦσχι. 'AQ' οὗ xai δῆλον ὡς συνετώτερος ὃ ἀγελαῖος
ὄχλος τῶν ᾿Ιουδαϊκῶν ἀρχόντων, θἄττων ἐχείνων τῶν
ἀμαθῶν, τούτων τῶν νομιχῶν, ταῖς θεοσημείχις τὸ
σωτήριον ἐπ'σπασχμένων. Διόπεο ἐρωτῶσιν ol va-
μικοὶ ἐπὶ πολλῇ τῇ γνώσει τῶν θεοση μειῶν καὶ
πληροφορίχ' « Οὐ παραγγελίᾳ παρηγγείλαμεν ὑμῖν
μὴ λαλεῖν ; » καίτοι εἰ παραγγελίᾳ μόνῃ, τίς td φυλαχὴ
xai $ πολλὴ ἀσφάλεια ; πρὸς γὰρ τῇ xa0s!pbe καὶ
φύλαχες προσήδρευον, ὧν οὐ μνήμη vov slc ἀπο-
χρυδὴν τῆς ἀγγελιχῆς θαυματουργίας. Πλὴν ἔστιν
εἰπεῖν: Εἰ τῇ πραγγελίᾳφ ὑμῶν xa! ἡ παρ᾽ ἡμῶν
πρὸς φυλακὴν συγχατάθεσις προσετέθη, εὗλογοι αἱ
vov ἐπ᾿ ἀθέτησιν ἀναχρίσεις τε xal εὐθῦναι. Εἰ δὲ
τούτων οὐδεν, ἀφρόνων αἱ νῦν ὡς ἐπὶ παραδάσει
ἐπιχλίσεις

junctus est, rationabiles essent nunc ob spretum preceptum interrogationes simul et examina. Αἱ
si nihil horum, dementium sunt modo, velut ob transgressionem appellationes.

V, 26, 27. « Timebant enim plebem, ne lapidi-
« bus opprimerentur. Ádductos autem illos sta-
« tuerunt in concilio : et interrogavit eos princeps
« sacerdotum dicens. »

O dementiam istorum ! qui turbe quidem pru-
dentiam latenti timore cognoverant, similiter et
Dei, qui manifeste suos semper de manibus eorum
tanquam volucres eripiebat : nec tamen unquam
adoptari cupiebant.

49 V, 28 « Nonne precepto precepimus vobis,ne
« doceretis in hoc nomine? et ecce replestis Jeru-
« salem doctrina vestra. »

Vir propudiosus et improbus et stultus eos in-
terrogavit, « Nonne precepto, etc. » Preceptum
quidem jam dictum est plenum esse temeritatis,
et superfluum esse eadem eisdem de rebus repe-
tere.

V, 28, 29. « Et vultis inducere super nos san-
« guinem viri hujus. Respondens autem Simon
« Petrus et apostoli, dixerunt. »

Adhuc eis nudus homo videbatur. Ut autem os-
tendant necessarium fuisse preceptum, et ut sum
providerent saluti, utque multitudinem adversus
illos exacerbarent, hec dicebant.

V, 29-31. « Obedire oportet Deo magis quam ho-
« minibus.
« Jesum, quem vos interemistis suspensum in
« ligno. Hunc principem et Salvatorem Deus exal-
« tavit dextera sua. »

Vide quanta fuerit eorum, qui interrogabantur,
modestia: neque enim cum ferocitate respondent :
siquidem preceptores erant, nec indignabantur,
sed miserabantur eorum, idque intendebant, ut
illos errore eximerent. Non enim adversus ipsos
rixali sunt: aut elati dono signorum a Deo per
eos editorum, contumeliose illis responderunt,
ipsos adversus stimulum calcitrare docentes : sed
primum quidem aiunt obedientiam Deo promptius

Deus patrum nostrorum suscitavit ἢ

« ᾿Εφοδοῦντο γὰρ τὸν λαὸν, ἵνα μὴ λιθασθῶσιν.
᾿Αγαγόντες δὲ αὐτοὺς ἔστησαν ἐν τῷ συνεδρίῳ. Kal
ἐπηρώτησεν αὐτοὺς ὁ ἀρχιερεύς. »

Ὥς τῆς ἐμόροντησίας τῶν ἐπ’ ἀδήλῳ μὲν τῷ φύδῳ
τοῦ ὄχλου τὸ σῶφρον ἐπεγνωχότων, τοῦ Θεοῦ δὲ τοῦ
προδήλως ἀεὶ τῶν χειρῶν αὐτῶν xaÜdmsp πτηνοὺς
τοὺς ἑχυτοῦ ἐξαρπάζοντος: μηδ᾽ ἣν τινα ὥραν vie
ποιεῖσθαι προθυμουμένων ]

« Οὐ παραγγελίᾳ παρηγγείλαμεν ὑμῖν, μὴ διδ»
« σχεῖν ἐτὶ τῷ ὀνόματι τούτῳ ; καὶ ἰδοὺ πεπληρώ-
« χατε τὴν ᾿Ιερουσαλὴμ τῆς διδαχῆς ὑμῶν. »

'O ἀναίσχυντος xai ἱταμὸς xal μωρὸς ἣδρώτησεν
αὐτοὺς, « Οὐχὶ παραγγελίᾳ, » καὶ ἑξῆς. "II μὲν παραγ-
γελία ὅτι μεστὴ ἐμπληξίας, εἴρηται ἤδη, καὶ παρέλ-
xov τὰ αὐτὰ περὶ τῶν αὐτῶν ἐπαναζαμθάνουσι.

« Καὶ βούλεσθε ἐπαγανεῖν ἐφ᾽ ἡμᾶς τὸ αἷμα τοῦ
« ἀνθρώπου τούτου ; ᾿Απυχριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος καὶ οἱ
ε ᾿Απόστολοι, εἶπον. »

Ἔτι αὐτοῖς ψιλὸς ἄνθρωπος ἐδόκει. “ἵνα δὲ δεί-
ξωσιν ὅτι ἀναγχαία ἦν ἡ παραγγελία, καὶ φειδοῖ τῆς
οἰκείας σωτηρίας, xai ἵνα τοαχύνωσι κατ᾽ αὐτῶν
τὸ πλῆθος, ταῦτα ἔλεγον.

« Πειθαρχεῖν δεῖ Θεῷ μᾶλλον, fj ἀνθρώποις. Ὁ
« Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν ἤγειρεν Ἰησοῦν, ὃν ὑμεῖς
« διεχειρίσασθε χρεμάσαντες ἐπὶ ξύλου. Τοῦτον ὁ
« θεὸς ἀρχηγὸν καὶ Σωτῆρα ὕψωσε τῇ δεξιᾷ αὐὖ-
« τοῦ. » |

Σχόπει δὲ ὅση ἡ ἐπιείχεια τῶν ἐξεταζομένων. Οὐ
γὰρ θρασέως ἀπ'χρίνονται. Διδάσχαλοι γὰρ σαν,
xa! οὐχ ὠργίζοντο, ἀλλ᾽ ἡλέουν αὐτοὺς, xal ἐσχό-
ποὺν ὅπως αὐτοὺς ἀπαλλάξωσι τῆς πλάνης. Οὐ γὰρ
ἐνάμιλλον αὐτοῖς͵ ἐπὶ τῇ δι᾽ αὐτοὺς θεοση, μείᾳ ἐπαι-
ρόμενοι, ὑδριστικχῶς αὐτοῖς χέχρηνται, μὴ πρὸς
χέντρα λακτίζειν αὐτοὺς συνετίζοντες. ᾿Αλλὰ mpi-
tov μὲν τῷ Θεῷ πειθήνιον πρυτιμότερον φάσχουσιν
ἀνθρώπων ἀνατιθέναι, ἀποῤῥητότερον αὐτοὺς D

117 COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM. 118

ἐλέγρχοντες ὡς καταφόνητὰς τῶν δι᾽ αὐτοὺς θεόθεν A referendam esse quam hominibus : occultius ipsos

ἐκτελουμένων, εἴτα δὲ καὶ ὅτι ὅν ἄνθρωπον ψιλὸν
ἀπεχάλεσαν, τοῦτον εἶναι χαὶ Σωτῆρα χαὶ τῷ θεῷ
μεμελημένον, ὡς xai ἐκ vsxpüv αὐτὸν ἀναστῆσαι.
Τὸ γὰρ οἰκείᾳ φάσκειν ἰσχύϊ οὐκ ἀσφαλὲς τέως ἐρεῖν,
ὡς ἄν μὴ ἀντίθεος τούτῳ νομίζοιτο. Τοῦτον δὲ τὸν
ὑπὸ Θεοῦ ὑψωθέντα αὐτοὺς διαχρήσασθαι θανάτῳ
σταυροῦ, ὅσου τοῦ χαταχρίματος ὑπόδικον, ὡς ἀπὸ
χάρου βαθέος ἐξανιστῶν, προτρέπεται ἐννοεῖν.

« Δοῦναι μετάνοιαν τῷ ᾿Ισραὴλ, xal ἄφεσιν ἀμαρ-
« τιῶν. »

Οὕτω μετεωρίσας τὸν περὶ τοῦ σταυροῦ λόγον,
καὶ ὡς ἀσύγγνωστον χατάχριμα τοῖς τῇ αὐτῇ κατὰ

Χριστὸν λύσσῃ ἐναποκαθημένοις, ὥσπερ τοῦ τοσού- ἢ

του ἄχθους ἀποφορτισμὸν αὐτοῖς μηχανώμενος, φη-
σίν. ᾿Αλλ᾽ οὗτος μὲν ὑφ᾽ ὑμῶν ἀτιμωθεὶς, ὑπὸ Θεοῦ
δὲ ὑψωθεὶς, ἔδωκε πνεῦμα μετανοίας τῷ Ἰσραὴλ,
καὶ ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, οὐδὲν τἧς διὰ τὸν σταυρὸν εἰς
αὐτὸν παροινίας, εἰς ἀποστροφὴν δυναμένης ἄγειν,
καθότι ὁ ὑπὸ Θεοῦ ὑψωθεὶς ἀμνησιχαχεῖ πρὸς τοὺς
διὰ πειθοῦς αὐτὸν ἐπεγνωκότας. "Opa δὲ πῶς καὶ δι’
ἔργων καὶ ῥημάτων παιδευόμενοι ᾿Ιουδαῖοι, οὐ προτ-
εἶχον, διὸ καὶ ἡ κατάχρισις αὐτῶν διχαία. AC ἔργων
μὲν, συγχωρῶν τοὺς ἀποστόλους εἴς δεσμωτήρια
ἄγεσθαι μὲν, θουμασίως δὲ λύεσθαι. Διὰ ῥημάτων
δὲ, ἵνα καὶ Ἰουδαῖοι διὰ τοῦ λόγου tv ἀποστόλων,
xai πάντες παιδεύωνται. ᾿Αλλὰ καὶ αὐτοὶ οἱ ἀπόστο-
λοι εἰς ποῤῥησίαν ἀλείφονται. Οἱ μὲν οὖν ἄλλοι
χατενύγησαν, xai τῇ πειθοῖ τῶν λόγων χοινωνοὶ
τῶν ἀποστόλων γεγόνασιν. Ὁ ἀρχίερεὺς δὲ xai οἱ
ἄρχοντες κατὰ τῶν ἀποστόλων διεπρίοντο, φονῶντες
κατ᾽ αὐτῶν, ἐπεὶ λοιπὸν ἐχφανέστερον 7, κατὰ Χρι-
στοῦ αὐτῶν λύσσα προΐει ὡς οὐ διχαία, ἀλλὰ φθόνῳ
χαὶ ἐπὶ ὅμοιον φόνον αὐτοὺς προάγουσα. Διὸ καὶ
φασι" « Βούλεσθε τὸ αἷμα τοῦ ἀνθρώπου τούτου ἐφ᾽
ἡμᾶς ἀγαγεῖν ; » αἷμα τὸν φόνον λέγοντες, ὡς xal ὁ
Θεὸς πρὸς τὸν" Κάϊν « Φωνὴ αἵματος τοῦ ἀδελφοῦ σου,»
ἀντὶ τοῦ ὁ φόνος. Ταῦτα δὲ ἔφασκον. Ἰουδαῖοι, φει-
$oi δῆθεν τῆς ἑχυτῶν σωτηρίας, τὸ πλῆθος χατὰ τῶν
ἀποστόλων τραχύνοντες.

accusantes lanquam contemptores eorum, qua
propter illos peracta erant. Deinde etiam quod is
quem ipsi nudum hominem appellant, et Salvator
erat, et Deus tantum illius curam habuerat, ut à
mortuis ipsum suscitaret.Nam dicereillum propria
surrexisse virtute, interim tutum nondum erat, ne
apud hunc existimaretur Deo contrarius. Ut autem
ἃ profundo excitet sopore, exhortaturad intelligen-
dum quante damnationi sit obnoxium ipsos hunc
ἃ Deo exaltatum morte crucis interemisse.

« Ad dandam penitentiam Israel, ac remissio -
« nem peccatorum. »

580 Cum sermonem de cruce adeo sublimasset,
ettanquam irremissibilem exhibuisset dar nationem
his qui furori adversus Christum intentato adhs-
serant, veluti tanti doloris exonerationem eis exco-
gitans, ait: Sed hic a vobis quidem contumelia af-
fectus,a Deo vero exaltatus,dedit spiritum peniten-
ti& ipsi Israel, ac remissionem peccatorum,adeo ut
debacchatio in eum per crucem admissa non possit
efficere, ut ἃ vobis avertatur, eo quod is qui
ἃ Deo exaltatus est injuriarum obliviscitur erga
illos qui per obedientiam illum agnoverint. Vide
autem quomodo Judaei et per opera et per verba cor-
repti non obtemperarunt, ideoque eorum con-
demnatio justa est. Per opera quidem, cum Deus
apostolos in carceres duci permittit,sed admirando
modo liberat. Per verba vero, utet Judei perapo-
stolorum sermones et caeteri omnes corriperenturac
erudirentur. Imo et ipsi quoque apostoli ad libere
loquendum inunguntur.Alii itaque compuncti sunt,
et per obedientiam participes facti sunt sermonum
apostolicorum: summi vero sacerdotes ac principes
furore adversus apostolos agitabantur illorum mor-
tem appetentes : utjam manifestius siteorum adver-
sus Christum furorem non quasijustum processisse,
sed ex invidia, qui ad hujusmodi caedem ipsos pro-
ducat.Ideo etiam aiunt :« Vultis inducere super nos
sanguinem viri hujus? » sanguinem appellantesca-

. dem Quemadmodum etiam Deus ad Cain: « Vox san-

guinis fratris tui *,hoc est caedes. Hac autem dice-

bant Judei, multitudinem contra apostolos exacerbantes,acsi id tantum qusrerent,ut suz saluti parceretur.

« Kal ἡμεῖς ἐσμεν αὐτοὶ μάρτυρες τῶν ῥημά-

« τῶν τούτων. »

V, 32. « Et nos sumus ipsi testes horum, qua
« dicimus. »

Holuv ; ὅτι ἄφεσιν, ὅτι μετάνοιαν ἐπηγγείλατο. 'H D Quorum? quod remissionem, quod penitentiam

γὰρ ἀνάστασις ἦν λοιπὸν ἤδη ὡμολογημένη.

« Καὶ τὸ Βνεῦμα δὲ τὸ ἅγιον, ὅ ἔδωχεν ὁ Θεὸς τοῖς
« πειθαρχοῦσιν αὅτῳῷ. Ol δὲ ἀχυύσαντες διεπρίοντο,
« καὶ ἐδουλεύοντο ἀνελεῖν αὐτούς.

Ὅτι ἄφεσιν δίδωσι, καὶ ἡμεῖς μαρτυροῦμεν, καὶ
᾿ *$ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ὅ οὐκ ἄν ἐπῆλθεν, εἰ μὴ πρό-
τερον αἱ ἁμαρτίαι ἐλέλυντο. Ταπεινοφροσύνμς δὲ ὁ
τοιοῦτος λόγος. Οὐ γὰρ ἡμῖν εἴρηται ἀποχληρωτιχῶς
τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτὸν, ἀλλὰ τῇ χοινοποιούσῃ προ-
ενήνεκται πάντων τῶν πειθαρχούντων αὐτῷ. Ὥστε el

45 Gen. rv, 10.

promiserit : nam resurrectio jam in confesso erat.

V, 33. « Insuper et Spiritus sanctus, quem dedit
« Deusobedientibusipsi. Hec autem cum audissent
« dissecabantur ac consultabant, ut interficerent
« illos. »

Quod remissionem tribuat, et nos testes sumus,
et Spiritus sanctus, quinequaquam supervenisset
nisi primum soluta fuissent peccata.Hujusmodi au-
tem sermo modesti animi est: neque enim dictum
est : nobis solis, qui eum diligimus distribuendo
munera, sed communisermone ad omnesprola.

119

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

120

tum est qui ipsi obtemperant. Ita ut etiam si illi À χαὶ αὐτοὶ πείθοιντο, μὴ ἀμοιρησειν τῆς αὐτοῦ δω-

obedirent, non fraudarentur parte doni ipsius ob
transgressionem qua propter crucem commissa est.

« V, 34-36. Surgens autem quidam in concilio
« Pharisieus nomine Gamaliel, legis doctor, in
« pretio habitus apud totum populum, jussit ut
« paulisper foras secederent apostoli, dixitque ad
« alios : Viri Israelit:, attendite vobis ipsis super
« hominibus istis quid acturi sitis. Ante hos enim
« dies exstitit Theudas, dicens se esse aliquem :
« cui adhesit numerus virorum circiter quadrin-
« gentorum : qui occisus est, omnesque quotquot
« ei adherebant dissipati sunt, et ad nihilum re-
« dacti. »

Hic Gamaliel Pauli preceptor erat.Hunc ergo qui
preceptor erat, et in judiciis legis approbatus, ad-
huc non credere, quanquam perfecte nonintellige-
ret, extrema erat dementie. Et manifestum est
ex verbis ejus. qu; etiam satis ostendunt quod
prudentia excelleret. Et etiam ex factis suis pa-
tet. Nam jubendo apostolos ejici a consilio. ut
ipsis terrorem incuteret, seipsum quoque suspicio -
ne liberabat,qua putaretur verba facere in gratiam
illorum, qui ejusdem cum ipso essent sententias.
Ideo neque magna vehementia usus est, sed tan-
quam temulentis pre furore ait: « Attendite vobis
ipsis quid acturi sitis, » ac si diceret: Non temere
feramini.Deinde eorum quoque exemplain medium
adducit,qui sapienter ac sibi ipsis inutiliter consu-
lentes propter hujusmodi interempti sunt, nempe
Theudam ac Judam Galileum, qui ad auspicatum

sibi terminum non pervenerunt. At non vetera pro- C

fert exempla, sed recentia, et quorum multi fue-
rant ipsi conspectores : ut experientia caveat, ne in
similem exemplorum terminum incurrat.Deinde ut
sermone his emollito tentet auditores evertere a
damno apostolis inferendo : ne quomodo,si ea quee
Deum habent auxiliatorem sine ullo impedimento
finem sortiuntur, imprudenter, inquit, Deo repug-
nantes hos occidamus: atque ita non adversus
illos, sed adversus nos ipsos armemur. Qui enim
conatur rei Deo probate adversari isseipsum oppu-
gnare solet $22 Nam si humano heret consilio, su-
perflua est adversus ipsos indignatio : finis namque
ac ejus e medio sublatio similiter procedet ut ini-
tium, prout exempla subindicant. Non autem ma-
nifeste dixit apostolorum factum,Dei aut hominum
motum esse consilio,sed ambigue.Etenim si ex Deo

dixisset, protinus illi contradixissent : si vero ex

hominibus, rursum promptos adversus apostolos
reddidisset.Propterea sapientertemperato sermone
finem exspectarejubet, etnon temere ferri adversus
rem qua ignoretur. Qui euim pugnat adversus in
quod Deo probatur, non illud, sed seipsum perdit.
Etenim si humanum est, inquit, quid vobis necesse
est facessere negotium ? si vero divinum, neque
susceptis molestiis poteritis ipsum dissolvere, et
ita non videtur temere procedendum adversus res
qua ignorantur,

ρεᾶς, τῇ διὰ τὸν σταυρὸν παρανομίᾳ.

« ᾿Αναστὰς δέ τις ἐν τῷ συνεδρίῳ Φαρισαῖος ὄνό-
« ματι Γαμαλιὴλ, νομοδιδάσκαλος, τίμιος παντὶ τῷ
« λαῷ, ἐχέλευσεν ἔξω βραχύ τι τοὺς ἀποστόλους
« ποιῆσαι, εἶπέ τε πρὸς αὐτούς. Γλνδρες 'lepznii-
« tat, προσέχετε ἑαυτοῖς ἐπὶ τοῖς ἀνθρώποις τού-
« τοις, τί μέλλετε πράσσειν, Πρὸ γὰρ τούτων τῶν
« ἡμερῶν ἀνέστη Θευδᾶς, λέγων εἶναί τινα bavtóv,
« "Q προσεχολλήθη ἀριθμὸς ἀνδρῶν ὡσεὶ cetpaxo-
« σίων. "Oc ἀνῃρέθη, xai πάντως ὅσοι ἐπείθοντο aj.
« τῷ διελύθησαν xa?! ἐγένοντο εἷς οὐδέν. »

Οὗτος ὁ Ταμαλιὴλ ὁ τοῦ Παύλου διδάσκαλος ἦν.
Ὃν διδάσκαλον ὄντα καὶ τὰς χατὰ νόμον χρίσεις
εὐδόχιμον, μὴ πιστεῦσαι εἰς τόδε, εἰ xal μιὴ διόλου
ἐννοεῖν, ἐσχάτης ἀνοίας ἐστί. Καὶ δῆλον ἀπὸ τῶν
ῥημάτων αὐτοῦ, ἃ xal ὅτι συνέσει διέφερεν, ἱκανὰ
παριστᾷν. Καὶ δῆλον δὲ xai ἀπ᾿ αὐτῶν τῶν Tp-r-
μάτων. Τὸ γὰρ κελεῦσαι τοὺς ἀποστόλους ἐκδλνηθῆ-
να! τοῦ συνεδρίου, πρὸς τὸ ἐμφόδους αὐτοὺς κατα-
στῆσαι, ἔτι χαὶ ἑαυτῷ τὸ ἀνύποπτον περιεποίει, τοῦ
μὴ ὡς ὁμογνῶμοσι χαριζόμενον, τοὺς λόγους ποιεῖ-
σθαι. Διόπερ οὐδὲ πολλῇ σφοδρότητι χρῶται, ἀλλ'
ὡς ὑπὸ θυμοῦ μεθύουσιν οὕτω φησί. « Πῤοσέχετι
ἑαυτοῖς τί μέλλετε πράττειν,» olove?, Μὴ ὡς ἔτυχι
φέρεσθε. Εἴτα xai παραδείγματα ἀσυνέτευς ἐπὶ τοῖς
τοιούτοις χρησαμένων χαὶ ἀλυσιτελῶς ἑαυτοῖς, xpo-
φέρε: Θευδᾶν xai ᾿Ιούδαν τὸν Γαλιλαῖον, οἷ ui,
πρὸς αἴσιον ἑαυτοῖς ἐχδεδήχασι πέρας. Οὐ παλαιὲ
δὲ τὰ παραδείγματα, ἀλλὰ νεαρὰ, καὶ ὧν αὐτόπτε:
πολλοί, Ὡς ἂν ἣ πεῖρα, τὸ μὴ πρὸς ὅμοιον καταν-
τῆσαι πέρας φυλάξηται τῶν παραδειγμάτων" εἶτε
ὡς τούτοις ἐξομαλίσας τὸν λόγον, ἀποστῆναι πειρά-
σηται τοὺς ἀχροατὰς τῆς χατὰ τῶν ἀποστόλων, ἐπι-
δουλῆς, μήπως, εἰ πρὸς ἀνεμπόδιστον ἀφώρμηνται
τέλος, ἅπερ ἔχει Θεὸν συλλήπτορα, λάθοιμεν, crei,
ἐπὶ θεομαχίαν ἀποτελευτῶντες, xal οὕτως οὐ xar
ἐχείνων ἀλλὰ χαθ’ ἑαυτῶν ὁπλιζόμενοι πεφυκότος
τοῦ χατὰ τοῦ τῷ Θεῷ δοχοῦντος βάλλειν ἐπῖχειροῦντος,
ti; τὸ xa0' ἑαυτοῦ χαταντᾷν. El γὰρ ἀνθρωπίνης
ὁρμῆς ἔχεται, περιττὴ f κατ’ αὐτῶν ἀγανάκτησις.
Τῇ γὰρ ἀρχῇ χαὶ ὃ ἀφανιςμὸς σύνδρομος, ὥσγε τὲ
παραδείγματα ὑπαινίττεται. Οὐχ εἶπε δὲ προφανῶς,
τὸ τῶν ἀποστόλων tx Θεοῦ, f ἐξ ἀνθρώπων ὁρμῆς

D κεκινῆσθαι, ἀλλ᾽ ἐνδοιαστιχῶς. El μὲν γὰ εἶπεν ὅτι

ἐχ Θεοῦ, ἀντέλεγον ἂν εὐθέως ἐχεῖνοι. E? δὲ ἐξ ἄν-
θρώπων, προχείρους πάλιν ἐποίει αὐτοὺς κατὰ τῶν
ἀποστόλων. Διὰ τοῦτο σοφῶς τὸν λόγον οἑκονομή-
σας, περιμεῖμαι τὸ τέλος κελεύει, xal μὴ προπετῶς
κατὰ πράγματος ἀγνοουμένου φέρεσθαι. Ἰρὸς γὰρ
τὸ τῷ Θεῷ δοχοῦν ὁ μαχόμενος, οὐκ ἐχεῖνο, ἀλλ᾽
ἑαυτὸν χαταλύει, El μὲν γὰρ ἀνθρώπινον, φῆσὶ, τί
δεῖ πραγμάτων ὑμῖν ; εἰ δὲ θεῖον, οὐδὲ μετὰ πραγ-
μέτων δυνήσεσθε αὐτὸ χαταλῦσαι, ὡς μὴ προπετῶς
δόξαι χατὰ πραγμάτων ἀγνοουμένων χωρεῖν"

121

« ἡμέραις τῆς ἀπογραφῆς, xal ἀπέστησε λαὸν ixa-
« νὸν ὀπίσω αὐτοῦ, Κἀχεῖνος ἀπώλετο. Καὶ πάντες
« ὅσοι ἐπείθοντο οὐτῷ διεσχορπίσθησαν. Kal τὰ νῦν
« λέγω ὑμῖν. »

᾿Εοίχασιν οἱ Γαλιλαῖοι κατὰ τοὺς χρόνους Πιλάτου
Σστασιαχέναι, δόγμασιν ἑπόμενοι Ἰούδα τοῦ Γαλι-
λαίου. "Hv δὲ τὸ δόγμα τοῦ ᾿Ιούδα, ὡς xal Ἰἴῳσηπος
ἐν τοῖς τελευταίοις τῆς Ἰουδαγχῆζς ἀρχαιολογίας
ἔδειξεν, φαντασίαν ἐξαποστέλλον πολλὴν δι᾽ εὐσέ-
δειαν εὐτονίας. Κύριον γὰρ μηδὲ μέχρι στόματος
ἔφασχε δεῖν τινα λέγειν, μηδὲ κατά τινα τιμὴν καὶ
φιλοφροσύνην. Οὕτω δὲ μηδὲ τὸν βασιλεύοντα. Καὶ
πολλοί γε αὐτῶν διὰ τὸ μὴ εἰπεῖν Καίσαρα κύριον,
χαλεπωτάτας αἰχίας ὑπέμειναν. ΟἹ xal ἐδίδασκον,
μὴ δεῖν παρὰ τὰς διατεταγμένας ἐν τῷ νόμῳ Νω-
σέως, θυσίας ἑτέρας ἀναφέρεσθαι τῷ Θεῷ. Διόπερ
xal ἐχώλυον τὰς ὑπὸ τῆς γερουσίας τοῦ λαοῦ παρα-
δεδομένας γίνεσθαι περὶ τῆς σωτηρίας τοῦ βασιλέως
xzi τοῦ Ῥωμαίων ἔθνους. Elxóg οὖν ἐπὶ τούτοις
ἀγαναχτοῦντα πρὸς Γαλιλαίους τὸν Πιλᾶτον χελεῦσαι
παρ᾽ αὐταῖς αἷς ἐδόχουν χατὰ τὸν νόμον προσφέρειν
θυσίαις αὐτοὺς ἀναιρεθῆναι. Ὡς τότε ἀναμιχθῆναι
ταῖς προσφερομέναις θυσίαις cà αἷμα τῶν προσαγο-
μένων, γαθὰ xal ἐν τῷ κατὰ Λουχᾶν Βὐαχγγελίῳ ἐμ-
'φέρεται.

« ᾿Απόστητε ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων τούτων, xal
« ἐάσατε αὑτούς. Ὅτι ἐᾶν X ἐξ ἀνθρώπων d βουλὴ
« ἥ τὸ ἔργον τοῦτο, χαταλυθήσεται. El δὲ ἐχ Θεοῦ
« ἔστιν, οὐ δυνήσεσθε χαταλῦσαι αὐτὸ, πή ποτε χαὶ
« θεομάχοι εὐρεθῆτε. Ἐπείσθησαν δὲ αὗτῷ. Καὶ
« προσχαλεσάμενοι τοὺς ἀποστόλους, δείραντες παρ-
« ἤγγειλαν μὴ λαλεῖν ἐπὶ τῷ ὀνόματι τοῦ Ἰπσοῦ,
« Καὶ ἀπέλυσαν αὐτούς. Ot μὲν οὖν ἐπορεύοντο χαί-
« ροντες ἀπὸ προσώπου τοῦ συνεδρίου, ὅτι ὑπὲρ τοῦ
« ὀνόματος αὐτοῦ χατηξιώθησαν ἀτιμασθῆναι. Πᾶ-
« σάν τε ἡμέραν ἐν τῷ ἱερῷ xal κατ᾽ οἶχον οὐχ
« ἐπαύοντο διδάσχοντες χαὶ εδαγγελιζόμενοι ᾿[ησοῦν
« τὸν Χριστόν. »

Οὐχ εἶπεν ὅτι ἐχ Θεοῦ ἐστιν, ἀλλ’ οὐδ᾽ ἀνθρώπι-
vov τὸ ἔργον. Πρὸς γὰρ τὸ ἐκ Θεοῦ, εὐθὺς ἐχεῖνοι
ἀντέλεγον ἂν, τὸ δὲ ἐξ ἀνθρώπων, θρασυτέρους ἐποίει
κατὰ τῶν ἀποστόλων. Διόπερ Opa σύνεσι) ἀνθρώπου,
σοφῶς τὸν λόγον οἰκονομοῦντος. Ἠεριμεῖναι τὸ τέλος
κελεύει. Οὐχ εἶπε δέ. Καὶ ἐὰν μὴ χαταλύσητε αὐιὸ,
γνῶτε ὅτι ἀπὸ Θιοῦ ἐστιν, ἀλλ᾽ "Eàv ix Θεοῦ ἐστιν,
οὐ καταλυθήσεται. Τὸ μὲν γὰρ τῆς ἐκείνων λογισθείη
ἀπηνείας, τὸ δὲ τῆς θείας δυνάμεως: Ἐπείσθησαν
δὲ τῷ μὴ παρουσίᾳ τῶν ἀποστόλων ταῦτα ῥηθῆναι,
ἀλλὰ χωρίς. Ἔτι δὲ χαὶ ὅτι συνεπιγνώμων αὐτοῖς
νομισθεὶς, xal τὴν ἔχθασιν ὡς ἂν xal γένοιτο δεδοι-
χὼς, ὥσπερ καὶ αὐτοῖς ὑπετίθει. Πρὸς δὲ xal ἡ
Ὑλυχύτης τῶν λόγων μετὰ τοῦ διχαίου συνεδάλετο
αὑτῷ πρὸς τὸ πεῖσαι. ᾿Αλλ’, εἰ ἐπείσθησαν, πῶς
ἔδειραν ; ᾿Επείσθησαν τῆς ovx ἧς ἀποσχέσθαι. Τοῦτο
Ὑὰρ ὥργων μανιωδῶς. Ἔδειραν δὲ τῷ μὴ δόξαι
ἀφρόνως ὁρμηθῆναι καὶ κατὰ ἀνεχθάτων. Kal ἦν τῳ

δ Lib. xvi, 1 οἱ 2. *5 Luc. ut, 1.

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.
— «Μετὰ τοῦτον ἀνέστη Ἰούδας ὁ Γαλιλαῖος ἐν ταῖς À

123

« V. 37, 38. Post hunc erxstitit Judas Galileus in
« diebus descriptionis, et multum avertit post se
« populum : illeque periit, et quotquot paruerant
« ei dispersi sunt. Et de rebus presentibus dico
« vobis. »

Verisimile est Galileos temporibus Pilati in sedi-
tionem motos fuisse, dogmata sequentes Jud: Gali-
legi. Dogma autem Jude prout etiam Josephus in
postremis Antiquitatum Judaice historie libris os-
tendit 5, multam pr» se ferebatambitionem, pro-
pter strenuitatem religionis. Dicebat enim nullum
oportere vel ore tenus Dominum appellare, neque
ullius honoris aut benevolentiz gratia, etita neque
eum qui regno potiretur. Et multi ipsorum, ne
Cesarem dominum vocarent, miserrima perpessi

B sunt supplicia.Ili etiam docebant non oportere alias

preter assignatas in lege Mosis victimas exhiberi
Deo, ideoque prohibebant traditas a senatu ac po-
pulo fieri pro salute regis ac gentis Romanorum.
Verisimile ergo est Pilatum propter ista Galileis
indignatum jussisse, inter sacrificia que juxta le-
gem offerre videbantur, ipsos interimi: ut tunc
mistus sit oblatis hostiis sanguis eorum qui capie-
bantur, prout etiam in Evangelio juxta Lucam
refertur 95.

53 » V, 38. 12. Abstinete ab hominibus istis, et
« siniteillos. Namsi fuerit ex hominibusconsilium
« aut opus hoc, dissolvetur : sin autem ex Deo est,
« non poteritis illud dissolvere, ne quando et Deo
« repugnare reperiamini. Persuasi sunt autem ab
« eo. Cumque advocassent apostolos, cesis preece-
« perunt ne loquerentur in nomine Jesu, et dimi-
« serunt eos. Illiitaque ibant gaudentes a conspectu
« concilii : quod digni essent, ut pro nomine ejus
« contumelia afficerentur. Et quotidie in templo et
« in singulis domibus non cessabant docere et
« anauntiare Jesum Christum. »

Non dixit quod ex Deo esset, sed neque quod
humanum esset opus. Nam dicenti quod ex Deo,illi
statim contradixissent: si vero dixisset quod ex
hominibus,audaciores contra apostolos reddidisset.
Vide ergo hominis prudentiam qui sapienter dirige-
bat sermonem. Jubet autem exspectare finem. Ne-
que dixit: Si non dissolveritis illud, scitote quod ex
Deo est, sed, Si ex Deo est, non dissolvetur. Illud
enim daretur feritati illorum, hoc autem divinzx
potentia.Persuasi sunt autem,cum hec in aposto-
lorum presentia non dicerentur, sed illis foras
ejectis, tum quod is qui rem una cum ipsis explo-
rabat, rei eventum, hocne an illo modo succede-
ret, formidabat, quemadmodum etiam illis sugge-
rebat. Pro,terea autem sermonum lenitas una cum
equitate ad persuadendum, fuerunt ipsi auxilio.
Verum si persuasi sunt, quomodo flagris illos ce-
ciderunt? Persuasi quidem sunt, ne occiderent,

133

OECUMENII TRuCCJE EPISCOPI

124

nam hoc furibunde exoptabant: attamen ceciáe- A ὄντι, τὸ μὲν τὴν σφοδρότητα αὐτῶν καταλυθῆναι,

runt,ne viderenturinsipienterea tentasse que ipsis
impossibilia erant. Ad hec revera accidebat, ut
truculentiam quidem illorum dissolvi, ex virtute
esset consiliarii,verberare autem apostolos, eorum
qui iinbuta insania persuasi erant. Vide autem apo-
stolorum ad meliora incrementum. Nam per affli-
ctiones quibus devincendi sperabantur,magis exer-
cebantur, ut ad efficaciorem magisque imperterri-
tam doctrinam procederent, ut non in occulto, sed
statim in tempIo quoque unde comprehensi erant,

τῆς ἀρετῆς τοῦ συμδούλου, τὸ δὲ μαστίξαι τῆς τῶν
συμδουλευθέντων δευσοποιοῦ μανίας. "Opa δὲ καὶ
τῶν ἀποστόλων τὴν ἔπὶ τὸ χρεῖττον ἐπίδοσιν. Καὶ δι’
ὧν ἠλπίζοντο καταγωνίζεσθαι θλιδερῶν, μάλιστα
διὰ τούτων ἐπαλειφομένους πρὸς ἐνεργεστέραν χω-
ρεῖν καὶ ἀχαταπληχτοτέραν ϑδιδασχαλίαν, ὡς μὴ ἐν
παραθύστῳ, ἀλλὰ xal αὖθις ἐν τῷ ἱερῷ ἀφ᾽ ob συν-
ἐλήφθησαν, καὶ ὅποι δὴ ἀλλαχοῦ τὸν Χριστὸν εὐαγ»-
γελίζεσθαι, τὸ μάταιον τῶν ἐπηρεασάντων τοῖς
ἀχροαταῖς ἐμπομπεύοντας.

ubivis etiam alibi Christuia annuntiarent, eorum qui vim eis intulerant vanitatem auditoribus osten-

tantes.
54 CAPUT VII.
De electione septem diaconorum.
« VI, 1, 2. In his autem diebus cum multiplica-

« rentur discipuli, exortum est murmur Graecorum B « μαθητῶν, ἐγένετο

« adversus Hebreos, eo quod despicerentur in
« ministerio quotidiano vidus ipsorum. Ceterum
« duodecim illi cum advocassent multitudinem
« discipulorum, dixerunt : Non est equum ut nos,
« derelicto sezmone Dei, ministremus mensis. »

Non in eisdem diebus, sedin quibusdam sequen-
tibus. Verum more Scripture facturus narrationis
exordium, hoc modo etiam nunc procedit, ἘἜλλη-
νἱστὰς autem vocat non Grecosreligione, sed Grece
loquentes. Per murmur vero, alterius tentationis
genus enarrat, non ab extrinsecis exortum, sed ab
his qui intus erant. Hoc enimapostolorum probita-
tem demonstrat, qui undique et intrinsecus et ex-
triusecus impugnabantur, undique autem palmam
referebant. Nam cum duodecim illi multitudinem
advocassent,illos nempe qui ex eorum qui designan-
di erant preefectura, commodum erant reportaturi,
electionem ipsis permittunt : indignum judicantes
sesecircamensarum apparatum impediri postposito
verbo divino. Unde electos crearunt diaconos, non
juxta gradum qui nunc est in Ecclesia, sed διαχό-
νους, id est, ministros: ut omni cum diligentia ct
non neglectim distribuereut viduissimul et orphanis
ea que ad alimentum reposita erant : idque potis-
simum viduis et orphanis, propter quos maxime
exortum erat murisur. Vocat autem ministerium
quotidianum eleemosynam, ut que et facientibus
medicine loco sit, etbeneflcio affectos honoret. Non
erat autem malitie quod vidue contemnerentur,
sed ignavie multorum. Ideoque ubi dignum visum
est ut cura adhiberetur, sedatus est animi dolor.
Vel etiam publicam dicunt administrationem. Nam
hoc significare vult nomen διακονία. Siquidem
Greci publicum penu λύέϊτον appellant, quod ὅδ
quisque magno studio contendit liberaliter in illud
inferre ad communem impensam qus sibi abun-
dant.

VI, 3-7. « Circumspicite ergo, fratres, viros ex
« vobis testimonio comprobatos septem, plenos
e Spiritu sancto et sapientia, quos constituamus
« super hoc negotio. Nos vero orationi et admi-
« nistrationi sermonis incumbemus. Placuitque

KE9AA. Z'.
lep! χειροτονίας τῶν ἑπτὰ διαχόνων.

« Ἐν δὲ ταῖς ἡμέραις ταύταις πληθυνόντων τῶν
γογγυσμὸς τῶν ᾿Ελληνιστῶν
« πρὸς τοὺς ᾿Εδραίους, ὅτι παρεθεωροῦντο ἐν τῇ
« διακονίᾳ τῇ χαθημερινῇ αἱ χῆραι αὐτῶν. ΠΙροσχα-
« λεσάμενοι δὲ οἱ δώδεχα τὸ πλῆθος τῶν μαθητῶν,
« εἴπον. Οὐχ ἀρεστόν ἐστιν ἡμᾶς καταλείψαντας τὸν
« λόγον τοῦ Θεοῦ διακονεῖν τραπέζαις. »

Οὐχ ἐν ταῖς αὐταῖς ἡμέραις, ἀλλ’ ἕν τισι τῶν
μετ᾽ ἐχείνας. Τῷ γρασιχῷ δὲ ἔθει, ἀρχὴν ὃι»
ἡγήσεως χαταδαλέσθαι μέλλων, οὕτω πρόεισι καὶ νῦν,

“Ἑλληνιστὰς δὲ οὐ τὴν θρησχείαν, ἀλλὰ τοὺς ἘἘλλη-

νιστὶ φθεγγομένους xaÀet. Διὰ δὲ τοῦ γογγυσμοῦ,
ἄλλου πειρασμοῦ εἶδος ἐξαγγέλλει, οὐχ ἀπὸ τῶν ἔξω-

θεν, ἀλλὰ ἀπὸ τῶν ἐντός. Τοῦτο γὰρ τὸ δόχιμον τῶν
᾿ἀποστόλων παριστᾷ, πανταχόθεν μὲν πολεμουμένων

ἀπὸ τῶν ἐντὸς χαὶ ἐχτὸς, πάντοθεν δὲ τὸ ἀριστεῖον
ἀποφερομένων. Προσχαλεσάμενοι γὰρ οἱ δώδοχα τὸ
πλῆθος, τοὺς καὶ ἀπολαύειν μέλλοντας τῆς προστα-
σίας τῶν προχειριζομένων, αὐτοῖς ἐπιτρέπουσι τὴν
ἐχλογὴν, ἀναξίους κρίνοντες ἑαυτοὺς περὶ τραπεζο-
ποιίαν ἀπασχολεῖσθαι, τοῦ χατὰ Θεὸν λόγου ὦλιγα-
ρηκότας. ἴθθεν τοὺς ἐχλεγέντας εἷς διακόνους ἐχει-
potóvnsav, οὐ κατὰ τὸν νῦν ἐν ταῖς ἐχχλησίαις βα-
θμὸν, ἀλλὰ τοῦ διανέμειν μετὰ ἀχριδείας καὶ ὀρφα-
voi; xal χήραις τὰ πρὸς διατροφὴν xal μὴ χατ'
ἡμελημένως, μάλιστα δὲ χήραις καὶ ὀρφανοῖς δι᾽ οἷς
μάλιστα ὁ γογγυσμός. Atxxovíav δὲ χαλεῖ τὴν ἐλεη-
μοσύνην, ὡς καὶ τοὺς ποιοῦντας θεραπεύουσαν, καὶ
τοὺς εὐεργετουμένους σεμνύνουσαν. Οὐχ ἦν δὲ χα-
κίας τὺ παροραθῆναι τάς χήρας, ἀλλὰ ῥᾳθυμίας τῶν
πολλῶν. Διὸ xal φροντίδος ἀξιωθὲν ἐπαύσατο τὸ λυ-
ποῦν. Ἢ καὶ τὴν δημοσίαν ὑπηρεσίαν. Τοῦτο γὰρ
τὸ τῆς διαχονίας ὄνομα δηλοῦν βούλεται. Αὐἠΐῖτον vip
τὸ δημόσιον χαλοῦσιν Ἕλληνες ταμεῖον, παρόσον εἰς

᾿αὐτὸ πᾶς τις χκατεσπευσμένως ἴεται - προσφέρειν ἔ

φιλοτίμως αὐτῷ εὐπόρηται πρὸς χορηγίαν κοινήν.

«᾿ Ἐπισκχέψασθε οὖν, ἀδελφοὶ, ἄνδρες ἐξ ὁμῶν
« μαρτυρουμένους ἑπτὰ, πλήρεις νεύματος ἁγίου
« xai σοφίας, οὺς χαταστήσομεν ἐπὶ τῆς χρείας ταύ-
« της. Ἡμεῖς δὲ τῇ προσευχῇ καὶ «à διακονίᾳ τοῦ
« λόγου προσκαρτερήσομεν., Καὶ ἤρεσεν ὁ λόγος

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

x
126

ἐκ ἐνώπιον παντὸς τοῦ πλήθους. Καὶ ἐξελέξαντο Στέ- À « sermo coram tota multitudine. Etelegerunt Ste-

« φανὸν ἄνδρα πλήρη πίστεως «αὶ Πνεύματος ἁγίου.
« xai Φίλιππον, καὶ Πρόχορον, χαὶ Νικάνορα, xat
« Τίμωνα, xxi Παρμενᾶν, καὶ Νιχόλαον προσήλυτον
« ᾿Αντιοχέα' οὖς ἔστησχα ἐνώπιον τῶν ἀποστόλων.
« Καὶ προσευξάμενοι ἐπέθηχαν αὐτοῖς τὰς χεῖρας.
« Καὶ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ηὔξανε, χαὶ ἐπληθύνετο
e$ ἀριθμὸς τῶν μαθητῶν ἐν ᾿Ιερουσαλὴμ σφόδρα.
« Πολύς τε ὅχλος τῶν ἱερέων ὑπήκουον τῇ πίστει, »

Πεπληρωμένους ἨἩνεύματος ἀγίου xal σοφίας εἶναι
τοὺς ἐκλεχθησομένους ἡ τῶν ἀποστόλων ἐπίσχηψις
βούλεται. Οὐ γὰρ τῶν τυχόντων, χαχηγορίαν φέρειν
ὀρφανῶν χαὶ χηρῶν, ὡς οὐδὲ τῶν ἀναλισκόντων.
Κἂν γὰρ μὴ κλέπτης ἢ, ῥᾷθυμος δὲ xal παροράσει
ἀπολλὺς πάντα, f| θρασὺς xai ἐπὶ τῷ τυχόντι παρα-

« phanum, virum plenum flde et Spiritu sancto, et
« Philippum, et Prochorum, et Nicanorem, et Ti-
« monem, et Parmenam, et Nicolaum, proselytum
« Antiochenum : quos statuerunt in conspectu
« apostolorum Et cum orassent, imposuerunt eis
« manus. Etsermo Deicrescebatac multiplicabatur
« numerus discipulorum in Jerusalem valde, mul-
« taque turba sacerdotum obtemperabat fidei. »
Impletos esse Spiritu sancto et sapientia eos qui
eligendi essent, apostolorum obtestatio requirit.
Neque enim quorumvis est maledicentiam ferre
orphanorum et viduarum, sicut neque eorum qui
ipsos exedunt ac devorant. Nam licet fur non
fuerit, segnis tamen suaque negligentiaomnia per-

κινούμενος, οὐδὲν ὄφελος τῆς προστασίας, tl μὴ p dens, aul temerarius quidquid occurrerit perver-

μετὰ ἀνοχῆς τῶν φλυάρων, Τοῦτο μέγιστον δεῖγμα
φιλοσοφίας, Ηδξανε δὲ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τῇ
τοιαύτῃ χαττόάσει, φησὶν, ὅση τῆς ἐλεημοσύνης δει-
κνὺς ἡ ἰσχὺς, ὡς xa! τῶν ἱερέων τοῦ συστήματος
p?) ἀστοχῆσαι τῆς προσλήψεως.

ΚΕΦΑΛ. π΄.
“Ιοὐδαίων ἐπανάστασις — xol συχοφαντιὰ κατὰ
Στεφένου, αὐτοῦ τε δημηγορία περὶ τῆς πρὸς

'A6paàp διαθήχης τοῦ Θεοῦ, xal περὶ τῶν δώ-
δεχα πατριαρχῶν. Ἔν ᾧ περὶ τῆς λιμοῦ χαὶ
πυρωνίας xai ἀναγνωρισμοῦ τῶν υἱῶν ἸΙαχὼῦ,
xai περὶ τῆς γενέσεως Μωσέως, xal τῆς πρὸς
αὐτὸν γενομένης θεοφανείας ἐν ὄρει Σινᾷ.
Hep! τῆς ἐζόδου xal μοσχοποιίας τοῦ Ἰσραὴλ
ἄχρι χρόνων Σολομῶντος, καὶ τῆς τοῦ ναοῦ
κατασχευῆς. Ὁμολογία τῆς ὑπερουρανίου δό-
Enc Ἰησοῦ ριστοῦ ἀποχαλυφθείσης Στε-
φάνῳ. ἘΦ’ λιθόλευστος γεγονώς ὁ αὐτὸς
Στέφανός, εὐσεθῶς ἐποιμήθη.

« Στέφανος δὲ πλήρης πίστεως xal δυνάμεως

« ἐποίει τέρατα xal σημεῖα μεγάλα ἐν τῷ λαῷ. »

Κοινῆς οὔσης τῆς χειροτονίας τῶν ἑπτὰ, οὗτος τῷ
ἐπιιηδειοτέρῳ τῆς ἐχλογῆς πλείονα τὴν χάριν ἐπ-
ἐσπάσατο. 'O γὰρ πρὸ τῆς χειροτονίας τέρατα μὴ
ποιῶν, ἅτε μηδὲ διάδηλος ὦν, ὅτε διὰ τῆς χειροτο-
νίας γνώριμος κατέστη, τότε χαὶ τὸ ἐπὶ τῇ χειροτο-
vig χάρισμα διεδείκνυτο, ἵνα φανερὸν fj ἅτι οὐχ ἀρ-
κεῖ μόνη ἡ χάρις, ἀλλὰ δεῖ καὶ τῆς χειροτονίας εἰς
χάριτος προσθήχην, xaxà τὸ διάφορον τῶν δεχομέ-
νων ἐξ ἑτοιμότητος,

« ᾿Ανέστησαν δέ τινες τῶν kx. τῆς συναγωγῆς τῆς
« λεγομένης Λιδερτίνωνι καὶ Κυρηναίων, καὶ ᾿Αλε-
« ξανδρίων, xal τῶν ἀπὸ τῆς Κιλιχίας, καὶ ᾿Ασίας,
v συζητοῦντες τῷ Στεφάνῳ, xal οὐχ ἴσχυον ἀντι-
« στῆναι τῇ σοφίᾳ, καὶ τῷ πνεύματι ᾧ ἐλάλει, Τότε
« ὑπέδαλον ἄνδρας λέγοντας, ὅτι ᾿Ακηχόαμεν αὐτοῦ
« λαλοῦντος ῥήματα βλάσφημα εἷς Μωσῆν καὶ τὸν
« θεόν. Συνεχίνησάν τε τὸν λαὸν xal τοὺς πρεσδυτέρους
᾿ᾳ« xai τοὺς γραμματεῖς. » -

᾿Ανάστασιν πάλιν τὸν παροξυσμὸν αὐτῶν φησι
καὶ τὴν ὁρμὴν οὐ μόνον ἀφ᾽ "ἑαυτῶν, ἀλλὰ καὶ ἐξ
ἑτέρου πλήθους τάχα συζητεῖν ἱχανοῦ xal σοφι-

tens, nihil utilitatis supra pr&fectura afferrent,
nihil ex tolerantia nugatorum quod maximum est
sapientie indicium. Dicit autem quod serms Dei
hujusmodi quasi descensu crescebat (ostendens
quanta sit vis eleemosyne', adeo ut ne coetus qui-
dem sacerdotum a scopo aberraverit quin simul
assumpta sit.
56 CAPUT VIII.

Judaeorum insurrectio οἱ calumnia adversus Ste-
phanum, ejusque concio de Dei erga Abraham testa-
mento, et de duodecim patriarchis: in quo etiam
de fame, tentatione ac recognitione filiorum Jacob
continetur, et de nativitate Mosi, divinaque ad
eum apparitione facta in monte Sina, de egressu
filiorum Israel et vituli formatione usque aá tem-
pora Salomonis, ac templi edificationem. Confes-
sio snpercelestis glorim Jesu Christi Stephano
revelat» in qua lapidatus ipse Stephanus religiose
obdormivit.

VI, 8. « Porro Stephanus, plenus fide acfortitu-
« dine faciebat prodigia et signa magna in po-
« pulo. »

Cum communis fuerit illorum septem designatio,
hic majori ad electionem idoneitate copiosiorem
contraxit gratiam. Qui euim ante electionem pro-
digia non faciebat, ut qui noc satis cognitus erat,
ubi per electionem cognitus effectus est, tunc
etiam donum quod electionem consecutum erat
demonstrabatur, ut manifestum fiat quod non
sola sufficiat gratia, sed opus est quoque addi elec-
tonem ad gratie augmentum jxta prestantiam
eorum qui ex promptitudine suscipiuntur.

VI, 9-12. « Exorti sunt autem quidam de con-
« gregatione qua dicebatur Libertinorum, et Cyre-
« nensium,et Alexandrinorum, et eorum qui erant
« ἃ Cilicia et Asia disputantes cum Stephano, et
« non poterant resistere sapientis et spiritui quo
« loquebatur. Tunc subordinarunt viros qui dice-
« rent : Audivimus eum loquentem verba blasphe-
« ma in Mosen $4? ac Deum. Commoveruntque
« plebem et seniores ac scribas. »

Rursum ἀνάστασιν dicit ipsorum exacerbationem
et impetum, non a suis tantum, verum etiam ab

alia multitudine, que fortassis ad disputandum et

131

et Alexandrinorum, et Cyrenensium,et Cilicum, et
Asianorum. Et quemadmodum per unam multitu-
dinem est disputatio, ita et per alios est accusatio,
et forma dolos texentium ac deploratorum. Prohi-
biti enim a Gamaliele, ut nihil contra apostolos
tentarent, imo nihil habentes adversus illos accu-
sationis, Stephanum de presentibus rebus calum-
niose aggrediuntur, a veri inquisitione aberrantes
nugaci loquacitate. Libertinos autem dicit fortassis
vocari Romanos, quod a Livia Augusti conjuge
seipsos celebres reddiderint: eo quod et mulier
percelebris esset, et ab Augusto, virtutis gratia,
eximie adamaretur : cui sane ipsa quoque id re-
pendit, ut ad Augusti sepulcrum toleranti animo
perseveraverit. Alio modo : Libertinorum et Cyre-
nensium, qui erant a civitate, quse est trans
Alexandriam : nempe circa sophisticen vires ac
gloriam apud Hebreos habentium: quorum varic
congregationes Hierosolymis erant, inhabitantium
more gentium. Ideo quoque synagogas habebant,
nempe loca separata ad lectionem legum Mosaica-
rum. Multi siquidem eorum, qui adorationis gratia
Jerusalem accedebant, maxime circa Pascha, quod
non licebat extra Jerusalem celebrare, in ea age-
bant. Ne enim continue cogerentur a patriis locis
peregre agere frequentando Jerusalem, ibidem re-
sidebant. Libertinos autem appellabant, qui a Ro-
manis manumissi erant. Stephano igitur indignum
ducente cum eis tanquam corde excscatis conver-
sari, ipsi, $us vanitati fidentes, ad disputandum

cum eo processerunt.Solum autem ad eum, non ad C

alium : tum quidem invidia eorum, qua edebantur
ab eo signorum, ut si forte ad heesitantiam ac con-
silii inopiam eum adigerent, pudore suffunderent,
tanquam insipienter se habentem in his qua sibi
delegata essent ; tum etiam ut distractione dispu-
tationis erga ipsos, causa illi essent ut a signis
vacaret. Cum itaque his de causis illi instarent,
insuper maligno quoque animo ad quippiam adver-
sus legem dicendum impellerent, ad quod etiam
omne studium illorum tendebat: 88S ipse malitiam
eorum aggressus, initio facit hoc, ut acriori certa-
mine quod illis preecipuum erat aggrediatur, ac
divini qui in eo erat Spiritus et sapientie virtute
os ipsis obstruat. Deinde etiam ad ea que isti de-
cernebant, obscurius quam ut possint intelligere,
quedam in medium affert. Propter quod et ipsijam
deinceps clam procedebant, et ipse postea apertis-
sime, quod in animo erat eis proponebat. Quid-
nam ? Certe legis cessationem, quam non exprime-

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI
philosophandum idonea erat, nempe Libertinorum A στεύειν, Αἰδερτίνων καὶ ᾿Αλεξανδρέων, καὶ Kopr-

ναίων, χαὶ Κιλίκων, xai ᾿Ασιανῶν. Καὶ ὥσπερ δι
ἑτέρου πλήθους ἣ συζήτησις, οὕτω χαὶ δι' ἑτέρων f
κατηγορία, καὶ τὸ σχῆμα δολοπλόλων xai ἀπεγνω-
σμένων. Κωλθέντες γὰρ ὑπὸ Γαμαλιὴλ μηδὲν χατὰ
τῶν ἀποστόλων ἐπιχειρεῖν, καὶ μηδὲν ἔχοντες χατ
ἐχείνων ἐγχαλεῖν, Στεφάνῳ τὰ νῦν συχοφαντιχῶς
ἐπιτίθενται, ἀστοχήσαντες τῆς διὰ τῶν λογολεσχῶν
συζυτήσεως. Λιδερτίνους δὲ τοὺς Ρωμαίους χαλεῖ-
σϑαι τάχα φησὶν, ἀπὸ Λιδίας τῆς Αὐγούστου γυναι-
χὸς ἐπιφημίσαντες ἑαυτοὺς χαθότι xal περιφανὴς d
q9v3, καὶ δι᾿ ἀρετὴν στεργομένη διαφερόντως ὑπὸ
Αὐγούστου. "Q δὴ καὶ αὐτὴ εἰς ἀντάμειψιν, τῷ τάφῳ
τοῦ Αὐγυύστου προσχαρτεροῦσα διέζησεν. --- "A)-
λως" Λιδερτίνων xai Κυρηναίων τῶν ἐπέχεινα ᾿Αλε-
ξανδρείας, ἅτε περὶ σοφιστιχὴν τὸ χράτος ἀποφερο-
μένων παρ' ᾿Εδραίοις. Ὧν καὶ διάφοροι συναγωγαὶ
ἐν Ἰερουσαλὴμ κατὰ ἔθνη ἐναυλιζομένων. Διὸ καὶ
συναγωγὰς εἴχον τόπους ἀφωρισμένοςς ἐπ’ ἀναγνώ-
σει τῶν Μωσέως νόμων. Πολλοὶ γὰρ τῶν ἐπιδημούν-
των προσχυνήσεως χάριν εἰς ᾿ἱερουσαλὴμ, μάλιστα»
χατὰ τὸ Πάσχα, ὃ οὐχ ἐξῆν ἔξω τελεῖν τῆς Ἵερου-
σαλὴμ, συνδιέτριδον ἐν αὐτῇ. Ὡς ἂν οὖν μὴ συν-
ἐχῶς ἀναγκάζωνται ἀπὸ πατρίνων ἀποδημεῖν, φοι-
τῶντες εἰς Ἱερουσαλὴμ προσήδρευον ἐχεῖ. Αἰιδερτίε
νους δὲ τοὺς Ῥωμαίων ἀπελευθέρους ἐκάλουν. Στε-
φάνου τοίνυν ἀπαξιοῦντος αὐτοῖς ἅτε πεπωρωμένοις
τῇ καρδίᾳ προσομιλεῖν, αὐτοὶ τῇ ἑαυτῶν ματαιότητι
θαῤῥοῦντες, ἐπὶ τὸ συςητεῖν αὐτῷ προεφέροντο.
Πρὸς αὐτὸν δὲ μόνον, οὐ πρὸς ἕτερον, τὸ μὲν, φθόνῳ
τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ τελουμένων σημείων, ὡς ἂν εἴπω-
εἰς ἀπορίαν αὐτὸν παραστήσείαν, αἰσχύνην αὑτῷ
προσπορίσωσι, τῶν πρεσδευομένων ἀμαθῶς ἔχοντι"
τὸ δὲ, καὶ ὡς τῷ περισπασμῷ τῆς πρὸς αὐτοὺς συ-
ζητήσεως, σχολὴν αὐτῷ τῶν σημείων περιποιοῖντο,
Διὰ ταῦτα οὖν ἐπιχειμένων αὐτῶν καὶ πρὸς τούτοις
εἰπεῖν τι ἐπαγόντων φιλοπονήρως xavà τοῦ νόμου,
δι’ ὃ xal ἣ πᾶσα σπουδὴ, αὐτὸς φθάσας τὸ φιλοπό-
νηρον αὐνῶν, τοῦτο ποιεῖ xat' ἀρχὰς ἀγωνιστικώ-
τερον αὐτοῖς ἀρχὴν ἐφορμήσας, xal τῇ δυνάμει τοῦ
ἐν αὐτῷ θείου Πνεύματος καὶ σοφίας εἴς ἀφασίεν
αὐτοὺς συνελάσας" εἶτα χαὶ πρὸς ἃ ἐδουλόοντο οὗτοι
αἰνιγματωδέστερον συμδαλῶν, ὡς οὐδὲ πρὸς τοῦτο
συνετῶς ἔχειν. Διά τοι τοῦτο xal λῃστρικώτερον τὸ
ἀπὸ τοῦδε ἐχώρουν ἤδη. Καὶ αὐτὸς τὸ ἀπὸ τοῦδε
γυμνότατα τὸ δι’ ἐπιθυμίας αὐτοῖς ἐπετίθει. Τί

D τοῦτο; τὴν τοῦ νόμου χατάπαυσιν. Ἤν oóx ἔλεγε

μὲν, ἡνίττετο δέ. Ἐπεὶ εἰ φανερῶς ἕλεγεν, οὐχ ἂν
ἐδέοντο τῶν ψευδομαρτύρων. Ὅπερ αὐτῷ μὲν τὸ
ποθούμενον τέλος, ἐχείνοις δὲ τὸν ὄλεθρον ἐθησαύρι-

σεν.

bat, sed innuebat. Nam si id manifeste expressisset, falsis non fuisset eis opus testibus, quod ipsi qui-
dem finis optatus fuit, illis vero perditionem paravit.

« Et insurgentes corripuerunt eum, adduxerunt-
« que in concilium. »

Furtivos ubique nituntur aggressus : Christum
comprehendentes per viros homicidas, gladios,
noctis lampadum facumque auxilio, ferentes. Pe-
trum reliquosque apostolos & templo, nunc autem

« Kal ἐπιστάντες συνήρπασαν αὐτὸν, xai ἤγαγον
« εἷς τὸ συνέδριον. »

Πανταγοῦ τοῦ λῃστρικοῦ ἔχονται" Χριστὸν μὲν μετὰ
φονώντων ἀνθρώπων ὑπὸ λαμπάσι xxi φανοῖς καὶ
μαχαιροφορούντων συλλαμὔάνοντες. Πέτρον καὶ τοὺς .
λοιποὺς ἀποστόλους ἀπὸ τοῦ ἱεροῦ, καὶ νῦν δὲ Στὸ,

129

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

130

qavov ἀπὸ τοῦ διδασχαλικοῦ τόπου ἐπὶ τὸ συνέδριον A et Stephanum judicandum, a doctrine loco ad

κριθησόμενον ἀρπάζοντες.

« στησάν τε μάρτυρας ψευδεῖς, λέγοντας Ὅ
« ἄνθρωπος οὗτος οὐ παύεται ῥήματα βλάσφημα λα-
« λῶν κατὰ τοῦ τόπου τοῦ ἁγίου τούτου καὶ τοῦ νο-
« μου. ᾿Αχηχόαμεν γὰρ αὐτοῦ λέγοντος, ὅτι ὁ "In-
« σοῦς ὁ Ναζωραῖος οὗτος χαταλύσει τὸν τόπον τοῦ-
« τον, χαὶ ἀλλάξει τὰ ἔθη ἃ παρέδωχεν ἡμῖν Μω-
« σῆς.»

Ὑπέδαλον ἄνδρας λέγοντας, ὅτι ᾿Αχηκόαμεν αὐὖ-
τοῦ ῥήματα βλάσφημα λαλοῦντος εἷς Μωῦσῆς xal
τὸν θεόν. » Τίνα δὲ τὰ δόματα ; « Ὅτι ᾿Ιησοῦς ὁ Na-
ζωραΐῖος οὗτος χαταλύσει τὸν τόπον τοῦτον. » Καὶ
μὴν εἴρηκε τοῦτο Στέφανος, εἰ καὶ μὴ γυμνῶς οὔ--
τως. Πῶς οὖν ὑποδολιμχῖΐοι οὗτοι καὶ ψευδομάρτυ-
pec; ὅτι οὐχ ὥσπερ ἤκουσαν, καὶ ἐληρώδουν. ᾿Δλλ᾽
ἐπειδή ἄλλως μὲν ἔχουσαν, ἄλλως δὲ νῦν αὐτοὶ
προὺχώρουν, εἰχότως καὶ ψευδομάρτυρες ἀναγρά-
φονται. Ὡς γὰρ ἐπὶ Χριστοῦ τὸ δυνάμενον χαταλῦ-
edv τὸν ναὸν, ψευδομαρτυρία (οὐ γὰρ Χριστὸς sire,
Aócw, ἀλλὰ, « Λύσατε, n» ἐκείνοις τὸ λῦσαι, οὐχ
ἑαυτῷ ἀνατιθεὶς, δι᾽ ὃ xal ψευδεῖς) * οὕτω καὶ νῦν
ψευδεῖς, οἱ τῷ Ναζωραίῳ τὸν Στέφανον φάσχοντες
τὴν κατάλυσιν τοῦ νόμου xal τοῦ τόπου ἀνατιθέναι.
Καὶ τοῦτο ποιεῖν ἄνδρα Ναζωραΐον δηλονότι αὖτο-
χειρὶ, xal οὐ Θεὸν xal διὰ ἹΡωμαϊκῶν στρατοπέδων.
Τὰ δὲ Μωύσέως ἔθη προδήλως ὁ αὐτὸς Θεὸς. χαὶ
διὰ τῶν αὑτοῦ μαθητῶν xai ἀποστόλων, ἐπὶ τὸ
κρεῖττον ἠλλοίωσεν. Τὸ δὲ, ὁ Ναζωραῖος, ὀνειδιστι-
χῶς. Στέφανος δὲ οὐδαμοῦ Ναζωραῖον εἴρηχε τὸν
Χριστὸν, εἰ μὴ οἱ Ἑδραίων ἄρχοντες. Αὐτὸς δὲ σε-

concilium rapientes.

VI, 13, 15. « Ác statuerunt falsos testes, qui di-
« cerent: Homo iste non cessat loqui verba blas-
« phema adversus locum sanctum hunc et legem.
« Audivimus enim eum dicentem, quod Jesus Nae
« zarenus hic demolietur locum hunc, et mutabit
« instituta qua tradidit nobis Moses. »

Submiserunt viros, qui dicerent : « Audivimus
eum loquentem verba blasphema adversus Mosen,
ac Deum. » Quaenam autem sunt ea verba ? « Quod
Jesus Nazarenus hic demolietur locum hunc.»
Atqui hoc dixit Stephanus, etsi non adeo aperte :
quomodo ergo sunt hi supposititii falsique testes ὃ
Quia non ut audierant ita narrabant : sed alio qui-
dem modo audierant, nunc vero ipsi alio modo
proferebant: merito itaque falsi testes esse refe-
runtur. Quemadmodum enim de Christo quod pos-
set templum dissolvere falsum fuit testimonium *6,
(neque enim Christus dixerat, Solvam, sed, « Sol-
vite *!, » ad illos, non ad se referens resolutionem)
ita et nunc mendaces sunt qui Stephanum aiunt
legis ac loci demolitionem Nazareno attribuere ; $9
quodque vir Nazarenus suis videlicet manibus fa-
ceret, et non Deus etiam per Romanos exercitus.
Mosis vero instituta manifeste Deus ipse per disci-
pulos suos et apostolos in melius commutavit.
Nazarenus autem contumeliose dictus est. Nam
Stephanus nequaquam Nazarenum dixit Christum,
sed Hebreorum principes: ipse venerandum sem-

O&cuiov ἀεὶ τὸν Χριστὸν χαὶ δίχχιον ὑπὸ προφητῶν C per Christum ac justum a prophetis annuntiatum,

χαταγγελλόμενον, xal συμπαρόντα del τῷ Θεῷ. Ὡς
δῆλον «xl ἀπὸ τῶν προχειμένων αὐτοῦ λόγων. Οἷς
χαὶ συναπῆλθε τοῦ μοχθηροῦ τούτου ζῇν ἀπολυθείς.
« Καταλύσει τὸν τόπον τοῦτον. » Πολλὴ γὰρ ἦν αὐτοῖς
εὐλαύεια περὶ τοῦ ναοῦ, ἅτε xal μετοικεῖν βουλομέ-
νοις. Διπλῆ δὲ κατηγορία εἰ ἀλλάξει τὰ ἔθη, καὶ
ἕτερα ἐντεισάξει. Προεδάλλετο δὲ πανταχοῦ ὁ Μω-
σῆς, ἐπειδὴ τὰ τοῦ Θεοῦ οὐ σφόδρα ἔμελλεν αὐτοῖς,
ὡς τὰ Μωσέως. Οὕτως ὅλως ἔζων πρὸς μόνην τὴν
τοῦ πλήθους δόξαν.

« Καὶ ἀτενίσαντες εἷς αὐτὸν ἅπαντες οἱ κχαθεζό-
e μένοι ἐν τῷ συνεδρίῳ, εἶδον τὸ πρόσωπον αὐτοῦ
« ὡσεὶ πρόσωπον ἀγγέλου. Εἶπε δὲ ὁ ἀρχιερεὺς, El
« ἄρα ταῦτα οὕτως ἔχει ; 'O δὲ ἔφη. »

« Εἶδον τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, » Οὕτως ἔστι xai ἐν
ἐλάττονι βαθμῷ ὄντα, ἐπίχαριν xal λαμπρὸν ὀρᾶ-
σθαι. “ἵνα οὖν πληγῶσιν οἷς ἔμελλεν ἐρεῖν, τῷ χατα-
πληχτιχῷ τοῦ προσώπου εἰς τὸ τῶν λόγων εὐπαρά-
δεχτον προοιμιάζει.

« “Ανδρές ἀδελφοὶ καὶ πατέρες, ἀχούσατε. »

"Opx αὐτὸν οὐκ ἐπιτρέχοντα τῷ διδάσχειν, ἀλλ᾽
ἀναγχαζόμενον ὑπὸ τῶν ζητούντων, Καὶ ἐπειδὴ ἐχρά-
ttt τῷ λόγῳ καὶ τοῖς σημείοις, ἀφόρητος ἦν αὐτοῖς

46 Matth. xxvi, 24. 57 Joan. ut, 19,

Deoque semper dixit astantem, veluti etiam ex
propositis ejus sermonibus manifectum est, cum
quibus una discessit ab hac vita flagitiosa absolutus.
« Demolietur locum hunc. » Multus siquidem de
templo illis metus erat, ut qui etiam propter illud,
locum habitationis mutassent. Duplex autem erat
accusatio : quod instituta mutaturus esset et eorum
loco alia inducturus. Ubique etiam obtendebatur
Moses : quandoquidem Dei placita non eque illis
curse erant ut Mosi: ita ad solam multitudinis
gloriam, vitam omnino dirigebant.

VI, 15; VII, 1-2. « Et intuentes eum universi
« qui sedebant in consilio, viderunt faciem ejus
« tanquam faciem angeli. Dixit autem princeps
« sacerdotum: Num hac ita se habent? At ille
« ait. »

« Videruntfaciem ejus. » Ita contingitetiam illum
qui in inferiori gradu est gratiosum ac splendidum
videri. Ut ergo sermonibus quos dicturus erat
consternarentur, a faciei stupore, quo facilius
verba ejus excipiantur, sumit exordium.

« Viri fratres et patres, audite. »

Vide quod se ad docendum non insernerit, sed
ab his qui interrogaverunt coactus sit. Et quoniam
verbis ac signis vincebat, intolerabilis eis erat.

131

OECUMENII THRICC/E EPISCOPI 23

Falsum vero testimonium mercede conductorum ἃ 'H δὲ ψευδομαρτυρία τῶν μισθωθέντων εἰσήγετο, ἴκ

induetum est, ne violentia in negotio suboleat.
Siquidem Deum non timebant, sed ad hominum
gloriam respiciebant. Est autem vere sapiens ac
animi magnitudine plenum exordium. Nominum
etenim proprietate demonstrare intendit prudentis
non esse, injuriosum quidpiam, aut quod damnum
afferat adversus fratres ac patres inducere : id au-
tem afferre quud et gloriam novit et lucrum parere,
hoc demum viri est natura absoluti, quique salu-
tifere ad eos loquitur ad quosestsermo.Atde vobis
inquit, nihil tale concipi potest : quod enim voca-
tionis fratrum ac patrum mihi facta sit 60 mentio,
in contrarium hujus actum est, cum vos tanquam
communis nature oblitos procedere animadvertam

μὴ δόξῃ τὸ πρᾶγμα ἐπκήρεια εἶναι. Τὸν μὲν γὰρ θεὸν
οὐχ ἐφοδοῦντο, πρὸς δὲ τὴν τῶν ἀνθρώπων e
ἐπέδλεπον, Σοφὸν δὲ τῷ ὄντι καὶ μεγαλοφρ:σύνις
μεστὸν τὸ προοίμιον. Τῇ γὰρ τῶν ὀνομάτων οἶχειώ.
et βούλεται παριστᾷν, ὡς πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς καὶ
πατέρας ὑδριστικόν τι xal ἐπιζήμιον εἶσι, γεῖσθαι vx
ἔμφρονος. ᾿Αλλ᾽ ὃ καὶ δόξαν οἵδε καὶ κέρδος περι.
ποιεῖν, ἀνδρὸς τοῦτο τὴν φύσιν ἐξαχριδοῦντος, mi
σωτηρίως τοῖς πρὸς οὖς ὁ λόγος ἀποφθεγγομέ»".
᾿Αλλ’ ἐφ᾽ ὑμῖν, φησὶν, οὐδὲν ἔστε τοιοῦτο xatzvors,
Ὅπερ γὰρ ἐμοὶ ἢ τῶν ἀδελφῶν val πατέρων ὑκοδῶ.
λεται χλῆσις, ἀπεναντίας τούτου, ὥσπερ ἐπιλελησμί.
νους τῆς χοινῆς φύσεως χωροῦντας ὑμᾶς ἀναθιωρῶ͵
τοῦ πρὸς ἡμᾶς ἀδιαχρίτου μίσους, παρευδοχιμεῖν

indiscreto erga nos odio, quod vos inducit ad ea B ἐμποιοῦντος ὑμῖν xai τὰ πρὸς θείαν ῥοπὴν ἀναγέ-

quoque pretergrediendum, qus ad divinam refe-
runtur potentiam. Nam ut caetera omittam,horum
vobis memoriam suggero, 4189 non eine divina po-
tentia. finem sortiuntur, signorum, inquam, ac
prodigiorum per nos editorum, quorum et vos
testes estis, quae non alio modo prosperum sorti-
rentur effectum. Sed postquam Stephanum per
fratrum ac patrum appellationem, hec obscure

μῖνα. "Ivz γὰρ τ᾽ ἄλλα ἀφεὶς, τὴν τούτων bjtv ἀνεβῶ
μνήμην, ἃ θείας οὖκ ἄμοιρα τέλος θεῖναι ῥοπῆς, τὶ
δι’ ἡμῶν φημι σημεῖα χαὶ τέρατα, ὧν καὶ ὑμιῖ
μάρτυρες, οὐχ ἄλλως ἐνεργεῖσθαι κατευοδούμενε,
᾿Αλλὰ ταῦτα διὰ τῆς τῶν ἀδελφῶν καὶ πατέρων
ὑπαινιξάμενον χλήσεως Στέφανον χατειληφότες, me
πῶμεν ἤδη καὶ τὰ πρὸς τούτοις οὐ κατὰ τὸ τυχὸν,
ἀλλὰ μετὰ πολλῆς χείμενα τῆς ἐνθέου σοφίας.

designantem comperimus : nunc etiam consideremus que his addita sunt non vulgari modo, sed com

magna ac divinitus afflata sapientia.

Vil, 25. Deus glorie apparuit patri nostro
» Abraham, cum esset in Mesopotamia, prius.
« quam habitaret in Charran, dixitque ad eum:
« Egred?re de terra tua et de cognatione tua. et
« veui in terram quamcunque ostendero tibi.Tunc
« egressus de terra Chaldieorum habitavit iu Char-
« ràn : et inde, postquam mortuus est pater ejus,
« transtulit eum in terram hanc, in qua vos nunc
x habitatis, et nou. dedit illi hereditatem in ea,
« De vestigium quidem pedis. »

Vide et hic. quomodo statim ab exordio tollit
eorum gloriam, referendo gloriam non ad templum
neque ad gentem, sed ad solum Deum. Nam quod
ait Deus glorit, idem est ac si dictum sit, Deus
gleriticatus. Hic. autem Deus. glorificatus est eo
quod is qui ex perplexis ac dilficilibus commoda
facit et facilia, atque ex ingloriis reddit gloriosos,
etiam nos tales efticiet. Siquidem qui immensa sa-
pientia hominibus à s»eulo. imperavit, idem ipse
nunc eà quie his visa sunt impossibilia, ad facili-

« Ὁ θεὸς τῆς δοζηὴς ὥφθη τῷ πατρὶ ἡμῶν
« 'A6paàp ὄντι ἐν τῇ Μεσοποταμίᾳ, zptv fj κατοικξ.
« σχι αὐτὸν ἐν Χαῤῥὰάν, καὶ εἶπε πρὸς αὐτόν Ἔξελμ
« ἐκ τῆς γῆς σου, xal ἐκ τῆς συγγενείας σου, xx
« δεῦρ) εἰς γῆν, ἤν ἄν σοι δείξω. Τότε ἐξελθὼν h
e γῆς Χαλδαίων, κατῴχησεν ἐν Χαῤῥάν. Kdxide
« μετὰ τὸ ἀποθανεῖν τὸν πατέρα αὐτοῦ μετῴχισιν
« αὐτὸν εἷς τὴν γῆν ταύτην εἷς ἥν μεῖς νῶν xa.
« χεῖτε. Καὶ οὐχ ἔδωχεν αὐτῷ κληρονομίαν ἕν αὐεῇ͵
« οὐδὲ βῆμα ποδός. »

Ὅρα κἀνταῦθα πῶς ix προοιμίων τὴν δόξαν εὐ
τῶν χαθαιρεῖ, τὴν δέξαν οὐ τῷ voip, οὐ τῷ ἔθιε
ἀνατιθεὶς, ἀλλὰ μόνῳ θεῷ. Τὸ γὰρ, « ὁ Θεὸς τῆς δόξτς,»
ἄντὶ τοῦ, ὁ δεδοξοσμένος. εἴρηται, Θεές. Οὗτος i
δεδοξασμένος, ἐξ ἀμηχάνων εὐμήχανα δρῶν, ui
τοὺς ἀτίμους ἐντίμους ποιῶν, xai ἡμᾶς ποιΐύσει. Ὁ
γὰρ τοῖς ἐξ αῶνος ἀμνχάνῳ ἀνθρώποις σοφίᾳ ee
ταξάμενος, οὗτος ἐχεῖνος νῦν, τὰ δέξαντα τούτοις
ἀμήχανα ixi τὸ εὐμήχανον προάγειν βεδούλυ,ται. Ke
iva τοῦτο πιστὸν X, ᾿Αὐραὰμ τῷ λόγῳ παράγετει

tatem perducere voluit. Ulque hoc flat credibile, D καὶ ὁ κατ᾽ αὐτὸν ἱστορία, ὃς οὐκ ἐν ναῷ, οὐ διὰ 8»

Abraham ejusque historia in medium adducitur,
qui nou in templo, non per hostias, Dei appari-
tionem nactus est eum in Mesopotamia esset Haec
autem profert, veluti jam dictum est, demonstrans
Deum zloriosum, qued in illis fecit, posse et in
nobis facere, quodque eccultum est manifestum
coustituere, Atqui eut. multe nationes ac reges
dolese cum Abraham ejusque semine congrederen-
tur. illi quidem ad nihilum redacti sunt, quod
autem huuilius, factum est sublimius.Si ergo Deus
glorie in his ita dispensavit, ΘΕ oportet, inquit,
considerare ne et in nobis talia contingant. —

σιῶν, τῆς Θεοῦ ἐμφανείας ἠξίωται ἐν τῇ Ἀδεσοποτε:
μίᾳ. Ταῦτα δὲ προχομίζει, ὡς ἤδη εἴρηται, παριστῶν
ὡς ὁ δεδοξασμένος Θεὸς ὅπερ ἐπ᾽ ἐχείνων καὶ ἐφ᾽
ἡμῶν δυνατὸς ποιῆσαι, καὶ ἐξ ἀξανείας εἷς iuo
νεῖᾶν περιστῆσαι, Καίτοιγε πολλῶν ἐπιδούλως αὐτῷ
᾿Αδραὰμ καὶ τῷ σπέρματι αὐτοῦ ἐθνῶν καὶ βασι-
λέων προσενεχθέντων, ἀλλ᾽ οἱ μὲν ἠἡτανίσθν σαν, ἐπὶ
μεῖζον δὲ τὸ ταπεινότερον προῦδν. bi οὖν οὕτως ixi
τούτων ὁ τῆς δόξης Θεὸς ᾧχονόμεῖν, eroi, yp
xai περὶ ἡμᾶς μὴ τὰ ὅμοια ἀροδᾷ. -- Ἄλλως" "Op:
πῶς αὐτοὺς ἀπάγει τῶν σωμχτιχῶν, καὶ τέως ἀκὸ
τοῦ τόπου, θεῷ τὴν δόξαν, οὗ τῷ τόπῳ προσνέμων,

133

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

134

Αὐτὸς γὰρ ἢ τῆς δόξης πηγὴ, μὴ δεόμενος τῆς παρ᾿ A Alio modo. Vide quomodo ipgos a corporalibus

ὁμῶν, φησὶ, διὰ τοῦ ναοῦ δόξης. Τῆς Γραφῆς δὲ λεγού-
σης, θάρῥα τὸν πατέρα τοῦ ᾿Αὐραὰμ ἐξορμίσαι ix
γῆς Χαλδαίων ἐξελθεῖν, πῶς νῦν Στέφανος τῷ
ῬΑδραὰμ ἀνατίθησι τὸν χρηματισμὸν τοῦτον ; πρὸς
ἃ ἔστιν εἰπεῖν, ὡς τῷ ᾿Αὐραὰμ μὲν ὁ χρηματισμὸς
Ὑέγονεν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ παιδὸς ὁρμὴ ἐκ χρηματισμοῦ
οὐκ εἶχεν ἀντιλέγειν xdv πατὴρ, τῷ ὑποδείγματι
κούτῳ εἰς ἀπείθειαν ἀποσχάπτων τοὺς νῦν, οὕτω
προάγει τὸν λόγον. Πῶς γὰρ οὐχ ἀπειθεῖν ἐξελέγ-
χονται, εἰ Θάῤῥα μὲν παιδὸς οὐχ ἀντεῖπεν ὁρμῇ,
αὐτοὶ δὲ μετὰ θεοσημειῶν πεῖραν οὐ μόνον ἄπειθοῦν-
«ες, ἀλλὰ xal φθόνῳ πρὸς φόνον τῶν ταῖς θεοσημείαις
δοξάζεσθαι ἀξίων, δυσμενῶς προσφερόμενοι διατε-
λοῦσι:

abducit, et interim a loco, gloriam Deo, non loco
attribuens. Ipse etenim glorie fons est, non egens
gloria, que per templum a nobis est. Cum autem
dicit Scriptura Thare patrem Abraham egressum
esse, ut proficisceretur de terra Chaldeprum, quo-
modo nunc Stephanus ipsi Abrahain oraculum hoc
attribuit? Ad quod dici potest quod ipsi quidem
Abraham divinum responsum datum est, sed
Seriptura patri attribuit,quoniam filii consilio quid
ἃ divino erat oraculo non contradixit, quanquam
pater esset, hoc exemplo detegens presentium
inobedientiam. Utrum enim esse inobedientes non
convincuntur, cum Tbare consilio filii non contra.
dixerit, ipsi vero post divinorum signorum expe-

rientiam non solum increduli, verum etiam pre invidia ad cedem hostiliter eos aggrediendo per-

severent, qul ob divina signa gloriflcari merentur ὃ
« Kal ἐπηγγείλατο αὐτῷ δοῦναι εἷς κατάσχεσιν B

« αὐτὴν, xal τῷ σπέρματι αὐτοῦ μετ᾽ αὐτὸν, οὐχ
« ὄντος αὐτῷ τέχνου. Ἐλάλησε δὲ οὕτως ὁ Θεὸς, ὅτι
& ἔσται τὸ σπέρμα αὐτοῦ πάροιχον ἐν γῇ ἀλλοτρίᾳ,
« καὶ δουλώσουσιν αὐτὸ, καὶ χαχώσουσιν ἔτη τετρα-
« χόσια. Καὶ τὸ ἔθνος ᾧ ἐὰν δουλεύσωσι, χρινῶ ἐγὼ,
'* εἴπεν ὁ θεός. Καὶ μετὰ ταῦτα ἐξελεύσονται χαὶ λα-
« τρεύσουσί μοι ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ. Καὶ ἔδωχεν αὐτῷ
« διαθήχην περιτομῆς, Καὶ οὕτως ἐγέννησε τὸν
« '[caàx, xsi περιέτεμεν αὐτὸν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ὀγδόῃ,
w χαὶ ὁ ᾿Ισαὰκ τὸν Ἰακὼδ, xal ὁ Ἰαχὼδ τοὺς δώ-
« δεχα πατριάρχας. Καὶ οἱ πατριάρχαι ζηλώσαντες
« τὸν Ἰωσὴφ, ἀπέδοντο εἰς Αἴγυπτον. Καὶ ἦν ὁ Θεὸς
« μετ’ αὐτοῦ, xal ἐξείλετο αὐτὸν ix. πασῶν τῶν θλί-
« ψεων αὐτοῦ. Καὶ ἔδωκιν αὐτῷ χάριν xal σοφίαν
« ἐναντίον Φαραὼ βασιλέως Αἰγύπτου, Καὶ κατέστησεν
« αὐτὸν ἡγούμενον ἐπ’ Αἴγυπτον, xal ὅλον τὸν οἶκον
« αὐτοῦ. Ἤλθε δὲ λιμὸς ἐφ᾽ ὅλην τὴν γῆν Αἰγύπτου
« xal Χαναὰν, xal θλίψις μεγάλη, καὶ οὐχ sÜptaxov
'« χορτάσματα οἱ πατέρες ἡμῶν. ᾿Αχούσας δὲ Ἰαχὼδ
« ὄντασῖτα ἐν Αἰγύπτῳ, ἐξαπέστειλε τοὺς πατέρας
« ἡμῶν πρῶτον. Καὶ ἐν τῷ δευτέρῳ ἀνεγνωρίσθη "Io-
e σὴφ τοῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ. Καὶ φανερὸν ἐγένετο τῷ
« Φαρχῷ τὸ γένος τοῦ Ἰωσήφ. ᾽γποστείλας δὲ [ωσὴφ
« μεταχαλέσατο τὸν πατέρα αὐτοῦ ᾿Ιαχὼδ, καὶ πᾶσαν
« τὴν συγγένειαν ἐν ψυχαῖς ἐδδομήχκοντα πέντε.
'« Κατέδη δὲ Ἰακὼδ εἰς Αἴγυπτον, καὶ ἐτελεύτησεν
« αὐτὸς xal οἱ πατέρες ἡμῶν, xal μετετέθησαν εἷς
« Συχὲμ, καὶ ἐτέθησαν ἐν τῷ μνήματι, ὅ ὠνήσατυ
« 'A6pzàp τιμῆς ἀργυρίου παρὰ τῶν υἱῶν Ἐμμὸρ
'« τοῦ Συχέμ. Καθὼς δὲ ἤγγιζεν ὁ χρόνος τῆς ἐπαγ-

'ᾳ« γελίας, ἧς ὥμοσεν ὁ θεὸς τῷ "A6padp, ηὔξησεν ὁ D

« λαὸς xal ἐπληθύνθη ἐν Αἰγύπτῳ, ἄχρις οὗ ἀνέστη
« βασιλεὺς ἕτερος, ὃς οὐχ ἔδει τὸν ᾿Ιωσήφ. »
'Ex πολλῶν διὰ τῆς προχειμένης δημηγορίας ὁ μα-
ἢ xépioq Στέφανος ἀπελέγχει καὶ τὴν ἑαυτηῦ πρὸς
' ποὺς Ἰουδαίους εὐμένειαν, xal τὴν ἐχείνων πρὸς αὐ-
᾿πὸν ἀγριότητα. Τὸ γὰρ ὡς ᾿πρὸς ἀδελφοὺς xal πατέ-
ρας ἀποτείνειν τὸν λόγον, τί ἄν ἄλλο διὰ τούτων τῶν
ὀνομάτων δείκνυται, ἢ τὸ xav! ἀξίαν, τῆς συγγενείας
:πρὸς αὐτοὺς φέρεσθαι ; τοὺς ᾿Ιουδαίους δὲ μικρὸν
«obti προσανέχοντας, τοῖς δὲ δι’ αὐτοῦ μᾶλλον ση-

« VII, 5.18 Εἰ promisitillieam se daturum possi-
« dendam, etsemini ejus postipsum,cum non ha-
« beret filium.Locutus est autem ita Deus quod fu-
« turum esseLsemen ejusinquilinumin terraaliena,
« et servituti ipsum subjecturi essent maleque tra-
« ctaturi annis quadringentis.Et gentem cuicunque
«servierint judicabo ego, dicit Deus. Et post hec
« exibunt et servient mihi in loco isto. Et dedit ei
« testamentum circumcisionis. Atque hic genuit
« Isaac, et circumcidit eum octavo die, et Isaac Ja-
« cob, et Jacob duodecim patriarchas. Et patriar-
«che invidia accensi Joseph vendiderunt in
« Egyptum : et erat Deus cum eo, et eripuit eum
« ex omnibus aftlictionibus ipsius, et dedit ei gra-
« tiam et sapientiam coram Pharaone rege Egypti.
« Constituitque eum pr&efectum super Egyptum
« àc totam domum suam. Venit autem fames su-
« per universam terram Egypti et Chanaan, ma-
« gnaque afflictio, nec inveniebant cibos patres
« nostri. Audiens autem Jacob quod frumenta es-
« eent in Egypto misit patres nostros primum,
» cumque secundo missi essent, agnitus est a fra-
« tribus suis, et innotuit Pharaoni genus Joseph.
« 62. Misit autem Joseph accersitum patrem suum
«Jacob, omnemque cognationem in animabus
« septuaginta quinque. Et descendit Jacob in
« /Egyptum, mortuusque est ipse et patres πο"! εἰ.
« Et translati sunt in Sichem, positique sunt in
« sepulcro, quod emit Abraham pretio argenti a
« filiis Emor fllii Sichem. Cum autem instaret tem-
« pus promissionis, quam promisit Deus Abrah::n,
« crevit populus et multiplicatus est in /Egypto
« donec exortus est alius rex, qui non noverat
« Joseph. »

In presenti concione beatus Stephanus multis
demonstrat et suam erga Judeos benevolentiam.
et illorum erga se ferocitatem. Nam quod tanquam
ad fratres ac patres intendat sermonem, quid aliud
his indicat nominibus quam quod secundum co-
gnationis dignitatem ad illos feratur, Judei vero
parum huic affectui deferant, sed potius adversus
signa per ipsum facta crudeliter affecti sint? Ideo

135

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI 136

quoque Stephanus in illorum improbitate, qua ex ἃ μειοις ὑπούλεπτιχῶς προσχειμένους ; διὸ καὶ Xd.

infecto animo erat, liberius coarguenda occupatus
est. Et promissionem, que ad patres facta est, ob
quam efferebantur, ostendit ante cum locum, ante
circumcisionem, ante sacriflcia, ante templum fa-
ctam esse : et neque hicircumcisionem aut legem
acceperant quod digni fuissent,sed solius obedien-
tie merces erat sola terra. Et neque data circum-
cisione completa est promissio, quod etiam h»c in
figura contingerent. Considera vero, quod si pater
Thare non fuit socius peregrinationis cum fllio
Abraham eo quod indignus esset, multo magis fllii,
etiamsi plurimum vis confecerint. Abraham ita-
que adeo fuit obtemperans, ut et cognationem et
patriam solo motus oraculo reliquerit Quod si hic
ita se habuit, quomodo hi, qui in omnibus inobe-
dientes esse deprehenduntur, in filios Abrahe re-
putabuntur? Neque enim vite nativitas,sed morum
imitatio filiationem conciliat : quoniam ita quoque
monstris mala fortuna natis, quod legitimum ac
naturaleestpossetattribui.63 lloc modoquanquam
dictionis serie non procedat, magna tamen abbre-
viati sermonis, intelligentia progrediens,etillorum
impudentiam ad Christi usque passionem coar-
guens passus est que verisimile erat eum pati
oportere, qui malos argueret. Et promisit se illi
daturum. » llic deinceps Abrahae procedit histo-
ria, quz? tota patriarcha narrat tolerantiam ad
eventum usque promissionum. Siquidem Abraham
ejusque nepotes, qui circa divinas promissiones
longanimes fuerunt, demonstrat percelebres,negli-
gentes vero similes presentibus tunc auditoribus
qui et ipsi illorum calamitates absque dilatione
una cum eis assequentur, absiractis ab eorum
manibus bonis que sperabant.

Qux tamen omnia parva sunt, si ad extremum
in Christum ausum commensureutur. Ideo quoque
duri cervice et incircumcisi corde ac auribus di-
cuntur: propter quee et prophetarum homicide
esse coarguuntur, imo ipsius etiam Christi, qui et
interitum et novissimam ipsis dispersionem re-
pendet. Tanta itaque sunt, que videre contingit
in hoc abbreviato sermone prudentissime concio-
nis Stephani divina prediti sapientia, quorum
eliam juxta nostram tenuitatem sumptum intelle-
ctum hactenus ordinavimus secundum qualitatem

dati nobis sermonis, finem una cum principio con- ἢ τες πρὸς τῇ ἀρχῇ καὶ τὸ πέρας, αὐτῷ τε λόγῳ, ἐξ

trahentes : in ipso sermone, ἃ quo latex hic divi-
nitus scaturiens effluxit, nos oblectantes. Jam au-
tem utile erit per partes ea quoque interpretari,
juxta nostram possibilitatem, que majorem desi-
derant moram. Non enim frustra ad concionantis
roborationem assumpta est Abrahae ejusque dein-
ceps nepotum historia : sed ut ostendatur, et ma-
jorum circa id quod divinum est facilis obedien-
tia, et minorum ob improbos mores inobedientia.
Et primum quidem exemplum ex Abraham profer-
tur, quod non oporteat accelerare ea que divinis
promissis deferuntur, quia neque Abraham accele-

φανος τῇ ἐχείνων ἀπὸ χρῶματος κακεντρεχείᾳ παῤ-
ῥησιαστικώτερον ἐπεμδαίνων κατείληπται. Καὶ δε»
χνυσι τὴν πρὸς τοὺς πατέρας ἐκαγγελίαν, ἐφ᾽ ὃν μέγε
ἐφρόνουν, πρὸ τοῦ τόπου γενομένην, πρὸ τῆς περιτο.
μῆς, πρὸ τῆς θυσίας, πρὸ τοῦ ναοῦ, Kai ὅτι οὐδ
κατ᾽ ἀξίαν οὗτοι ἔλαθον οὐδὲ περιτομὴν, οὐδὲ νόμον͵
ἀλλὰ τῆς ὑπαχοῆς μόνης ὁ μισθὸς ἦν 4 γῆ μόν,
Καὶ οὐδὲ περιτομῆς δοθείσης ἡ ἐκαγγελία πληριῦ.
ται, καὶ ὅτι τόποι ἦταν ταῦτα. Σκχότει δὲ ὅτι, dd
πατὴρ θΘάῤῥα οὐκ ἐχοινώνησε τῷ υἱῷ ᾿Αὐραὰμ τξι
ἀποδημίας ἀπὸ τῶν Χαλδαίων, διὰ τὸ ἀνάξιος εἶναι͵
πολλῷ μᾶλλον τὰ παιδία, κἄν δόξωσιν ἐπὶ coh
προελθεῖν τῆς 0000. ᾿Αὐραὰμ μὲν οὖν οὕτω maii
ἐγένετο, ὡς καὶ γένος xal πατρίδα ἀπὸ χρη ματισμοὺ
ψιλοῦ ἐκλιπεῖν. Ei δὲ οὗτος οὕτως, πῶς οὗτοι b
πᾶσιν ἀπειθεῖς καταλαμδανόμενοι, εἷς τέκνα το
᾿Αὐραὰμ λογισθήσονται ; οὐ γὰρ ἣ ζωώδης σύστετις͵
ἀλλ᾽ ἣ τῶν τρόπων μίμησις τὴν υἱότητα wobei
᾿Επεὶ οὕτω γε καὶ τέρασι τὸ γνήσιον τοῖς δυστυχῶς
φύσασι προσυεμηθείη. Οὕτω κἄν εἰ μὴ τῷ λέξε
προελθὼν, τῇ γοῦν τοῦ συντετμημένου λόγου tol
νοίᾳ προδὰς, xa! μέχρι τοῦ χατὰ Χριστὸν πίϑοχ
τὴν ἀναίδειαν ἀπελέγξας, ἔπαθεν ὁπὸ τῶν ὅσα dix;
τὸν ἐλέγχοντα χαχοὺς, παθεῖν. Καὶ ἐπηγγείλιτι
δοῦναι αὐτῷ. ᾿Απὸ τούτων λοιπὸν f κατὰ τὸν ᾿Αὔρεὶᾳ
ἱστορία πρόεισιν, ἥτις ἅπασα τὸ — xpocxapttoze
ἐπὶ ταῖς τῶν ἐπαγγελιῶν ἐχθάσεσι τοῦ πατριάρχω;
διεξιοῦσα, τὸν ᾿Αὔρχὰμ μὲν xal τοὺς xzt' αὐτὸν͵ tus;
περὶ τὰς θείχς ἐπαγγελίας χαρτερικοὺς, ἀοιδίμους
ἀποφαίνει, τοὺς ὀλιγώρους δε, ὁμοίους τῶν az
τῶν τηνικαῦτα ἀχροατῶν, οἵ xal αὐτοὲ τῶν αὐτῶν
ἐχείνοις ἀχληρημάτων ἀνυπερθέτως τεύξονται, ἃ
αὐτῶν χειρῶν, τῶν ἐλπιζομένων αὐτοῖς, pom
μένων.

Ἅπερ ἅπαντα ὅμως μιχρὰ παραμετρούμε:α wk
τὸ ἔσχατον κατὰ Χριστοῦ τόλμημα. Διὸ καὶ σχληβο
τράχηλοι xai ἀπερίτμητοι τῇ καρδίᾳ, καὶ τοῖς &n
παραθδεδυσμένοι. Δι᾿ X xal φονεῖς προφητῶν τὸν ὅλν
θρον xal ἀπηλέγχθησαν, καὶ αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ. "(k
καὶ τὴν ἐσχάτην αὐτοῖς βραδεύσει διασποράν. "A μὺ
οὖν ἐνθεωρηθῆναι εἶχὸς τῶν χατὰ τὸν συντεῖμη μένον
λόγον τῆς θεοσόφου Στεφάνου σοφῆς ὃν, μηγορίας τ
θησαυρισμένων, τοσαῦτα ὧν xal τὸ ἡμέτερον εὖτε
λὲς κατὰ τὸ ἐνάμιλλον τῆς προσούσης fiiv xagapi-
τητος λαδὸν τὴν σύνεσιν τῇδε κατετάξαμεν, συνελόν

οὗ xal τὸ θεόδλυστον τοῦτο ἐῤῥύν͵ νᾶμα, ἔπει»
παύσαντες. ᾿Αλλὰ γὰρ σοφὸν ἤδη καὶ τοῖς κατὰ μὲ
poc χρήσασθαι, κατὰ τὸ ἡμῖν ἐφιχτὸν ἐμφιλογωροῦ
σιν. Οὐ γὰρ μάτην εἰς ἐπίῤῥωσιν παρελήφθη τῷ
δημηγοροῦντος, ἡ κατὰ τὸν ᾿Αὔραὰμ καὶ τῶν κεὶ
ἑξῆς ἀπογόνων αὐτοῦ ἰσαορία, ἀλλ᾽ ὡς ἂν Se
χαὶ τῶν προγόνων ἡ περὶ τὸ Θεῖον εὐπείθεια, xil
τῶν ἀπογόνων dj ix σχαιοῦ τρόπου ἀπείθεια, Κεὶ
πρῶτον μὲν ὑπόδειγμα ἐξ ᾿Αδραὰμ, τὸ μὴ ἐπιταχύ-
νειν τὰ ταῖς θείχις ἐμφερόμενα ἐκαγγελίαες. Ὅτι
μηδὲ ᾿Αὐραὰμ τὴν ἀπ᾽ Αἰγύπτου τῶν

ἔξοδον, τῆς χατοχῆς αὐτῶν ἐπὶ τετρακόσια ἔτη xe

131

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

138

ραταθῆναι δηλωθείσης, xal μετὰ πολλῆς τῆς χαχώσεως A rari petiit nepotum ab JEgypto egressum: cum

xal δουλώσεως. Δουλώσεως δὲ οὐ τῆς τυχούσης, ἀλλὰ
τῆς ἀνυποίστου. Ὅτι μηδὲ ὡς δούλοις, ἀλλ᾽’ ὡς ἐχ-
θροῖς ἐχρῶντο. Καὶ οὐ OX tou δέησις ἐξ ᾿Αδραὰμ cov-
τέμνειν τὸν χρόνον, ἀλλ᾽ ὕτι μόνον μιχρὸν εἷς ava-
ψυχὴν ἡ ἀντέχτισις πρὸς τοὺς χαχοῦντας ἐξ αὐτοῦ
τοότου Χριίνειν ἐπαγγειλαμένου τοὺς ἐχθρωδῶς τοὺς
οὐδὲν ἠδικηκότας ὁ ἐπανῃρη μέ νους, Τὸ δὲ ἀπὸ Πευσί-
δος εἷς Παλαιστίνην τὰς ἐπαγγελίας περαίνεσθαι
προσδοχᾷν, καὶ οὐδὲ διὰ τὸ μαχροδαπὲς εἰς τὸ ἀδύ-
νατον περιιστᾷν τὴν ἐπαγγελίαν, τὸ πᾶν ἀναθέμενον
τῇ τοῦ ἐπαγγειλαμένου δυνάμει, πόσης, τῆς πρὸς
Θεὸν σύμδουλον πεποιθήσεως, πρὸς τούτοις ὁ ζῆλος
τῶν ἀδελφῶν πρὸς τὸν Ἰωσὴφ, xal ἀμνησιχαχία ἐν
τῷ μὴ ἀνταποδοῦνχι γχαίπερ δυνηθέντα, τῶν wxtxa-
χωμένων, ἀλλ᾽ ἀγαθοῖς ἀνταμείψασῦνι. Μετὰ ταῦτα
ἔλεγχος τῶν ἀπροφασίστως χατὰ Χριστοῦ χαὶ τῶν
μαθητῶν αὐτοῦ λυσσωδῶς κινουμένων.

manifestata esset ei delentio, que ad quadringen
tos annos proroganda erat, idque cum multa af-
flictione οἱ subactione in servitutem, subactione
vero non qualibet,sed intolerabili,siquidemillisnon
ut servis, sed ut inimicis utebantur 64 Et certe
nulla profertur 80 Abraham deprecatio de abbre-
viando tempore, sed paululum quiddam duntaxat
ad refocillationem praestitum, nempe respondens
adversus affligentes ultio, ab eo qui se judicaturum
promisit illos, qui hostiliter eos interimerent,
qui nihil injurie ipsi intulissent. Animari vero ad
exspectandas a Perside in Palestinam promissio-
nes, et neque propter longam moram ac rerum
magnitudinem detorquere promissionem ad impos-
sibilitatem, quia totum in promittentis potestate
reponitur, quante est erga Deum qui id suadet
confidentim ἢ Preterea invidia fratrum adversus

Joseph ponitur et injuriarum oblivio, in eo quod, cum posset, non ultus sit eos qui se afflixerant,
quin potius beneflcia rependit. Post hec subjungitur eorum correptio, qui aperte ac furibunde

. movebantur adversus Christum ejusque discipulos.

« Οὗτος κατασοφισάμενος τὸ γένος ἡμῶν, ἐκάχωσε
« τοὺς πατέρας ἡμῶν, τοῦ ποιεῖν ἔχθετα τὰ βρέφη
« αὐτὼν, εἰς τὸ μὴ ζωογονεῖσθαι, »

Ἱατασοφισάμενος, τουτέστι πανούργοις ἐπινοίας,
αὐτῶν περιγενέσθαι βουλευσάμενος. Σοφισμὸς vip
ἐστι βεδιασμένη ἐξήγησις. Δι’ ὃ ὧδε dj ἔμφασις λέγει,
τὸ βιαίως αὐτοῖς ἐπιθέσθαι δηλονότι" ὅθεν xal σοφι-
στὰς τοὺς γόητας χαλοῦσιν, ὡς τὸ ἀληθὲς Oc ἀπάτης
xal σοφισμῶν χρύπτοντας. ᾿Εφεξῆς τῶν περὶ ᾿Αὐ, αὰμ-
εἰρημένων, ix γρηματισμοῦ τὴν τῶν ἀπογόνων ab-
τοῦ ὑπὸ Αἰγυπτίων δνλοΐῖ ταλαιπωρίαν. "Hz xal ἀν-
τισήχωτίς ἐστιν ἀναψύχουσα ὁ τῶν Αἰγυπτίων ὄλε-
0poc, ὃς ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ αὐτοῖς χατὰ τὴν 'Eoo-
θροὰν θάλασσαν ἐπηρτῖσθαι ὑπεσημαίνετοος Ὡς μὴ
τῇ ἐπιφορᾷ τῶν ἀνιώντων, ἀπόγνωσις τῶν σωτη-
ρίων, πρὸς ἀπιστίαν ἐξολισθῆσαι παράσχῃ. Σχόπει
καὶ τὸ ἐχέγγυον τῆς πίστεως τῶν ἐπαγγελλομένων.
ἸΠοῖον τοῦτο ; τὴν περιτομὴν τῶν γεννητιχῶν μορίων
αὐτοῖς μόνοις οὐχ ἄλλοις γνώριμον τοῖς μή πεπονθό-
σιν. Ἐξ ὧν δὴ πάντων τὸ πειθήνιον box τῶν χρη-
ματιζομένων. ᾿Αλλὰ xal xa0' ὄν χρόνον fj τῶν xa-
χουχουμένων ἤγγιζεν ἔξοδος, ἐπὶ τὸ μᾶλλον d$ τῶν
καχούντων ὕόρις m2oÓása, τὴν τῶν ἀῤῥένων ταῖς
μαίαις φθορὰν εἰσγήσατο. ᾿Αλλ’ ἐπὶ μὲν ταῖς ἄλλαις
χαχώσεσι, τὸ πλέον τοὺς χαχουμένους πληθύνεσθαι
ἀντεξήγετο, ἐνταῦθα δὲ πρὸς τῷ διαμαρτεῖν τῶν χα-
“κουργημάτων, xai αὐτὸ; Μωσέχ τὸν ὀλοθρεύσοντα
αὑτοὺς παρὰ προσδοχίχν διασωζει, χαὶ βασιλείου
τροφῆς ἀξιοῖ καὶ ἐπιμελείας. Πρὸς τί δὲ παρελήφθη
xal τοῦτο ; Πρὸς ὑποδήλωτιν τοῦ xal νῦν μὴ ἀπογι-
γώσχειν͵ τοὺς κατὰ Χριστοῦ xol τῶν αὐτοῦ μαθη-
τῶν ὀπλιζομένους τῶν ὁμοίων τυχεῖν, ἐν τοῖς ἔργοις
τῶν χειρῶν αὐτῶν συλλαμανομένους. Τὸ δὶ τῆς
περιτομῆς σημεῖον ἐπὶ τοῖς γεννττιχοῖς μορίοις
τοῦτο δηλοῦν βούλεται. Τὸ προκάλυμμα τὸ τοῖς γεν-
νάρχαις ἐν τῷ παραδείσω, φθόνῳ τοῦ Gpytxixou
ἄφεως ὑποφυὶν, ἀφ᾽ οὖ καὶ ἀξιοπιστότερος ἔδοξε τοῦ
ππεποιηχότος θεοῦ περὶ τὴν γεῦσιν τοῦ ξύλου, Τοῦτο

PATROL. Ga. CXVIII.

V, 19. « Hic circumveniens genus nostrum
« afflixit patres nostros, ut exponerent infantes
« SuOS, ne in vita servarentur. »

Κατασοφισάμενος, id est. cireumveniens, hoc est
decernens quo pacto versutis technis superior eis
sufficeretur. Nam σοφισμὸς coacta interpretatio
dicitur. Propter quod ita significanter dicit, vio-
lenter videlicet illis imponere volens. Unde et
σοφιστὰς vocant impostores, utpote veritatem
fraude ac dolo occultantes. Post ea que de Abra-
ham dicta sunt ex divino responso, signiflcat ne-
potum ipsius erumnas ab gyptiis toleratas qua-

D rum etiam compensatio recreans, JEgyptiorum est

interitus, qui ab ipso Deo illis circa mare Rubrum
impendisse signiflcatus est, ne discruciantium re«-
rum impetu, desperatio salutarium causam pre-
beat collabendi in infldelitatem. Considera etiam
qua sit fidei securitas de his qua promittuntur.
Quaenam illa est, inquies? Nempe quod circumcisio
genitalium partium ipsis solis data, insigne fuerit,
non iis quibus non contigerat. Ex quibus omnibus
eorum intuere obedientiam, qui divina acceperant
responsa. Sed ettempore, quo afflictorum instabat
egressus, amplius progressa est affligentium inju-
ria, qua obstetrices admonit ad masculorum
perditionem. Verum in aliis quidem afflictionibus
id oppositum est quod afflicti amplius multiplica-

ἢ bantur.65 Hecautemimprobitas proterquam quod

in malis dolis intento frustrabatur, Mosen etiam,
qui ipsos perditurus erat prwter exspectationem
servavit, ac regia educatione curaque dignum ἐθὲε-
cit. Quo autem fine id assumptum est? Ad ini-
candum quod neque nunc negandum sit iis, gm
adversus Christum ejusque discipulos armantu,
similia contingere, qui in operibus manuum sue-
rum comprehenduntur Signum vero círcumcistonis
in partibus genitalibus id significare vult, wemrse
operimentum quo se primi parentes opersemm.i

139

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI

140

paradiso, natum invidia serpentis, qui principium À ἀνχιρεῖσθαι ἡ περιτομὴ εσνγήσατο τῶ πρὸς θεὸν

et caput est/ malorum : ex quo etiam flde dignior
habitus est quam Deus circa ligni esum. Hoc ab-
jicere circumcisio eum adhortabatur, qui vitam
secundum Deum transmutabat. juxta Mosi quidem
legislalionem eorum precipiens amputalionem
qua a natura solent ampulari. Preterea vero
etiam tempus adventus Christi designat: quo uni-
versa umbratica ac flgurativa ad evangelicam veri-
tatem transferuntur. Unde eos qui ita corrigi non
sustinent in sequentibus duros cervice ac incir-
cumcisos esse describit : duros quidem cervice,ad
subjiciendum se divino Spiritui: incircumcisos
autem corde et auribus, utpote non tolerantes
mutuo datis occasionibus expiari, aut atlingi in
rebus. Quod si admirandum erat in Joseph quod
sit venditus a fratribus, ipsos tamen venditus ser-
vaverit: illud magis admiratione dignum quod
rex eum nutrierit, qui ipsius principatum erat
subversurus. Ostendit autem faciens infantes
exponi quod non vellet eos manifeste occidi. Et
vide quod diabolus per ea provexerit Dei promis-
sionem, per qui conabatur eam dissolvere. In
exsilium relegatur Moses, sed in exsilio visionem
illam adipiscitur, et populi ducatus illi commit-
titur: ita venditum quoque servum ibi regnare
facit ubi servus habebatur 5$ Et ipse Christus in
piens est Deus, et incomprehensibilis providentia

VII, 20.24. « Quo tempore natus est Moses,

« fuitque gratus Deo, qui nutritus 66 est tribus
« mensibus in^domo patris, expositum autem C
« ipsum tulit filia Pharaonis, et educavit eum sibi
« in filium. Et eruditus est Moses in omni sapien-
« tia JEgyptiorum, eratque potens in operibus et
« sermonibus. Ut autem expletum est illi qua-
« draginta annorum tempus, subiit in cor ejus.ut
« inviseret fratres suos filios Israel. Cumque vi-
« disset quemdam injuria affici, defendit eum, et
« ultus est vicem ejus qui affligebatur. »

lll» igitur tempore natus est,inquit. Moses, fuit-
que ἀστεῖος, id est gratus, sive dilectus Deo. Vel
ἀστεῖος proprie, hoc est, in puerili quoad corpus
etate irrerrehensibilis. Expositum autem ipsum
cum tulisset filia Pharaonis,edocuit omni sapientia
AEgyptiorum. Ex hoc manifestum est non ejicien-
dam esse omnem externa scripture eruditionem. D
Siquidem encomii vice dictum est quod Moses
eruditus est omni sapientia /Egypliorum. De tri-
bus quoque pueris ac Dauiele dicitur quod super
omneseninebant Chaldeorumsapientia ceterisque
scientiis 69, Oportet autem paululum illis adherere
eos.qui Scripture divinitus inspirata» immorantur.
Neque enim Moses neque Ananias. aut Daniel pe.
regrinam didicerunt erudilionem, nisi necessilate
ac coactione dominorum : in nullo etenim ea usi
sunt, nisi forte quis dicat quod bonum sit eam
discere ad evertendas illorum fraudes,

-. * Sap. x, 14. ** Dan. 1, 17.

morte potentiam demonstiavit ac robur, adeo s
ejus.

τὸ ζῆν μετατάττοντι, x*zà μὲν τὴν Μωσέως vous.
θεσίαν τῶν ἀπὸ γενεᾶς ἐθίμων ἐπιτάττουσα τὴν τι-
ριχίρεσιν. Ἕτι δὲ καὶ καιρὸν τοῦτο τῆς χατὰ X,.
στὸν ἐπιδη μίας προβάλλεται. Καθ’ ὅν τὰ σχιώδη, zi.
τα καὶ τυπιχὰ ἐπὶ τὴν χατὰ τὸ Εὐαγγέλ'ον ἀλύήθει:ν
μεταφέρονται. Ὄθεν τοὺς οὕτω μεταποιεῖσθα: μὲ
ἀνεχομίνους εἷς σχληροτραχήλους καὶ ἀπεριτμήτους
προβαίνων ἀπειχάσει, σχληροτραχήλους μὲν, τοὺς
τὴν τοῦ θείου Πνεύματος ὑποταγὴν, ἀπεριτμήτους
δὲ τὴν χαρδίαν xai τὰ ὦτα, ὡς μὴ ἀνεγομένους χαταλ.
λήλως τοῖς καιροῖς ἀφοσιοῦσθαι τὰ πράγματα. E! ἃ
τὸ τοῦ Ἰωσὴφ θαυμαστὸν, ὅτι ὑπ᾽ ἀδελφῶν ἐπρβη͵
καὶ ἔσωσεν αὐτοὺς ὁ πραθεὶς, τοῦτο θχυμασιώτερον,
ὅτι ὁ βασιλεὺς ἔτρεφεν αὐτὸν τὸν μέλλοντα καβαιοή-
σειν αὐτοῦ τὴν ἀρχήν. Τὸ δὲ ποιεῖν ἔχθετα τὰ fiie,
δείχνυσι μὴ βουλόμενον φανερῶς τὴν τούτων dvi.
σιν ποιεῖσθαι, Καὶ ὅρα ὅτι δ᾽ ὧν ὁ διάδολος ἐτεχε.
ρει καταλύειν τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ Θεοῦ, διὰ τούτων
ηὔξετο. Φυγαδεύεται Μωτῆς, ἀλλ᾽ ἐν τῇ φυγεδες
τῆς ὄψεως ἐκείνης ἀξιοῦτα', xal τὴν Ürnurywrn
ἐγχειρίζεται, Οὕτω καὶ τὸν πραθέντα δοῦλον mod
βασιλεύειν ἔνθα ἐνομίζετο δοῦλος. Καὶ αὐτὸς δὲ ὁ
Χριστὸς ἐν τῷ θανάτῳ viv δύναμιν ἐπεδείξατο mi
τὸ κράτος. Οὕτως εὐμήχανος ὁ Θεὸς, καὶ ἀχατᾶλγ-
πτὸς ἣ πρόνοια αὐτοῦ.

e Ἔν ᾧ καιρῷ ἐγεννήθη Μωύσῆς. Καὶ Tv ἀστεῖος
« τῷ Θεῷ, ὃς ἀνετράφη μῆνας τρεῖς ἐν τῷ οἴχῳ τὸ
«πατρός. ᾿Εχτεθέντα δὲ αὐτὸν ἀνείλετο d, θυγέτι;
« Φαραὼ vai ἀνεθρέψατο αὐτὸν ἑχυτῇ εἷς υἱόν. Kr
« ἐπα: δεύθη Μωσῆς πάσῃ σοφίᾳ Αἰγυπτίων, ἦν ἃ
« δυνατὸς ἐν ἔργοις xal ἐν λόγοις. 'Qc δὲ ἐπληροῦι
« αὐτῷ τεσταραχονταετὴς χρόνος, ἀνέδν͵ ἐπὶ τὴν x25-
« δίαν αὐτοῦ, ἐπισκέψασθαι τοὺς ἀδελφοὺς αὑτοῦ cux
« υἱοὺς Ἰσραήλ. Καὶ ἰδών τινα ἀδικούμενον, 1:

« vaxo, xal ἐποίησεν ἐχδίχησιν τῷ κχαταπονν»

« μένῳ. 5

Ἔν αὐτῷ τοίνυν τῷ xa:pip ἐγεννήθη, φησὶ, Mui;
χαὶ ἦν ἀστεῖος τῷ Θεῷ, τνυτέστιν εὐέρεστος, ζτι.
θεοφιλής" "II ἀστεῖος χυρίως ὁ ἐν πα:ιδικῇ dios
κατὰ σῶμα ἀμώμητος. ᾿Ἐχτεθέντα δὲ αὐτὸν dj ts
τηρ Φαραὼ ἀνελομένη πᾶσαν σοφίαν Λἰ γσπτίων il-
δαξεν. "Ex τούτου δῆλον, ὡς οὐχ ἀποῦλι, τέα xiv
ἐστὶν ἡ τῶν ἔξωθεν τῆς Γραφῆς παίδευσις. Τρότψ
γὰρ ἐγκωμίου εἴρηται, ὡς ἐπαιδεύθη Μωσῆς zi
σοφίᾳ Αἰγυπτίων. Καὶ περὶ τῶν τριῶν παίδων xi
Δανιὴλ, ὡς ὑπερέδαλλον πάντας ἐν τῷ Χαλδαίων
φιλοσοφίᾳ, xai ταῖς λοιπαῖς ἐπιστήμαις. Δεῖ δὲ iE
ὀλίγον αὐταῖς προσέχειν, τῇ θεοπνεύστῳ Γραφῇ ἐξ
μένοντας Οὔτε γὰρ Μωυσῆς, οὔτε οἱ περὶ 'Avavin
xal Δανιὴλ ἔμαθον ἂν τὴν ξένην ταιδείαν. εἴ μὴ dvi
xq xal βίη δεσποτῶν. Καὶ γὰρ ἐν οὐδενὶ αὐτῇ x
χρηνται, εἴ μή που ςαΐη ἂν τις, ὅὃτι χαλὸν αὐτὶν
μαθεῖν πρὸς τὸ ἀνατρέψα! τὰς ἐχείνων ἀπάτας.

141

« Πατίξας τὸν Αἰγύπτιον. »

᾿Ανεῖλε Μωυσῆς τὸν Αἰγύπτιον, οὐ θυμῷ εἴξας, οὐδὲ
* δργῇ κινηθεὶς. ζήλῳ δέ. Πᾶν δὲ ὃ ἐὰν γένηται εἷς λό.
γον Θεοῦ, εὐσέδειά ἐστι, κἀν φόνος ἦ διὰ Θεὸν, οὐχ
ἔστι φόνος. 'O γοῦν Φινξὲς δύο ἐν μιζ χειρὶ Qovsó-
σας, tjxoussv* « "Εστη Φινεὲς xai ἐξιλάσατο, καὶ ἐχό-
κασεν ἡ θραῦσις, xai ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς διχχιοσύ-
νην.» Διάφορος γὰρ ἢ προαίρεσις φονέως xal εὖσε-
δοῦντος, x&v τὸ γινόμενον πρᾶγμα ἕν. Τὸ τοίνυν
γενόμενον διὰ Μωύσέως, σημεῖον ἦν ὅτι μέλλει ὁ
Θεὸς διὰ Μωύσξως Αἰγυπτίους ἀποχτείνειν, τοὺς δὲ
λεγομένους Ἰτραηλίτας σώζειν. Kal ds μὲν τὰ
᾿Μωσέως. Θεωρίας δὲ τῆς ἀνωτάτω συνθήσει
πάλιν ἡμῖν ὁ λόγος τὴν o!xovouíav, τὴν ἐπὶ Χρι-
στῷ. Εὑρὼν γὰρ ὁ Σωτὴρ δεινὴν ὑπομένοντας

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.
À

142

« Percusso /Egyptio. »

Occidit Moses Zgyptium non animi furori obse-
cundans, neque ira motus, sed zelo. Omne autem
quodcunque factum fuerit juxta Dei verbum pietas
est, eliamsi cedes fuerit Dei intuitu, jam non est
cedes. Certe cum Phinees duos una manu inter-
emisset 10 audivit : « Stetit Phinees, et placuit, et
quievit plaga,ac reputatum est ipsi ad justitiam. »
Diversa namque est voluntas homicidee et ejus qui
pietatem exercet,etiamsi peractum opus sit unum.
Factum itaque per Mosen signum fuit quod Deus
per Mosen /Egyptios occideret, dictos autem I[srae-
litas servaret. Et ita. quidem se habent que ad
Mosenattinent. Verum sermo hic rursum nobis su-
preme contemplationis dispensationem concinna-

τὴν πλεονεξίαν τοὺς ἐξ Ἰσραὴλ (ἐπεπήδα γὰρ sic p bit, quein Christofuit. 8$ Siquidemcuminvenisset

αὐτοὺς ὥσπερ συντρίδθων ὁ Σατανᾶς), ἐλεήσας,
ἐλευθεροῦν ἐσχέπτετο. ᾿Απεχτονὼς δὲ τρόπον τινὰ
᾿ πὸν ἀδιχεῖν fiomuivov, χατέχρυψεν εἰς γῆν, τουτ-
ἐστιν ἐν τοῖς ὑποχθονίοις κχατέχλεισεν εἷς ἄδην.
Πρηκατακλείτας τοίνυν ὥσπερ εἰς ἄδην τὸν Σατανᾶν
ὁ Συυτὴρ, διχαιοσύνης ἐφαίνετο βρχδεὺς τοῖς ἐξ 'Ic-
ρχήλ. Οἱ δὲ ἐφ’ οἷς ἔμελλον εὐχαριστεῖν ἔφασχον,
«Οὗτος οὐχ ἐχδάλλει τὰ δαιμόνια, εἰ μὴ ἐν Βεελζε-
600) ἄρχοντι τῶν δαιμονίων. » Διά tot τοῦτο xai
μεταπεφοίτηχεν ἐκ τῆς ᾿Ιγυδαίας εἷς τὴν Γαλιλαίαν,
καθάπερ χαὶ Μωσῆς μετετέθη εἷς γῆν Μαδιὰμ, χαὶ τὴν
ἐξ ἐθνῶν ἐχάλει συναγωγήν.

« Ἐνόμιζε δὲ συνιέναι τοὺς ἀδελφους αὐτοῦ, ὅτι ὁ
« θεὸς διὰ χειρὸς αὐτοῦ δίδωσιν αὐτοῖς σωτι ρίαν.
« Οἱ δὲ οὐ συνῆχαν. Τῇ τε ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ ὥφθη αὐ-
« τοῖς μαχομένοις, καὶ συνήλατεν αὐτοὺς εἰς εἰρή-
«νην, εἰπών: ἴλνδρες, ἀδελφοί ἐστε ὑμεῖς. Ἵνα τί
« ἀδιχεῖτε ἀλλήλους ; Ὃ δὲ ἀδικῶν τὸν πλησίον, ἀπώ-
« σατο αὐτὸν, εἰπών Τίς σε χατέστησεν ἄρχοντα xal
« διχαστὴν ἐφ᾽’ ἡμᾶς ; μὴ ἀνελεῖν με σὺ θέλεις, ὃν
« τρόπον ἀνεΐῖλες χθὲς τὸν Αἰγύπτιον ; “ἔφυγε δὲ Mo-
« σῆς ἐν τῷ λύγῳ τούτῳ, καὶ ἐγένετο πάροιχος ἐ"
« γῇ Μαδιὰμ, οὗ ἐγέννησεν υἱοὺς δύο, »

Σχόπει, φησὶν, xa? ἐντεῦθεν τὸ ἀχάσιστον, xa! πρὸς
τοὺς εὐεργέτας ἐπίδουλον τῶν Ἰουδαίων. Μωῦτῆς
μὲν γὰρ ὁ μετὰ θυμοῦ ἀνελὼν τὸν ἀδιχουντα τὸν
ὁμοεθνῆ, ἐπιεικῶς νῦν προσφέρεται τῷ ἀδικοῦντι.
'O δὲ τῇ πατρῴψφ χρώμενος κατὰ τῶν εὐεργετῶν
* ἀσελγείᾳ, ἀπώσατο αὐτὸν μᾶλλον ἐνδιχδάλλων, xal
ἐπὶ ὅλεθρον, τὸν σωτήριον τῷ ὁμοεθνεῖ φόνον τοῦ
Αἰγυπτίου τὸν χατεργασάμενον Μωσέα περ!στοιχῶν.
᾿ Ὦ δὴ τρόπῳ καὶ κατὰ Χριστοῦ διεγένοντο ἐπὶ ταῖς
— εδεργεσίαις αὐτοῦ τὸν ὄλεθρον τοῦ εὐεργέτου βου-
λεύοντες. Διὸ xal φασι" « Τί ποιοῦμεν, ὅτι ὁ ἄνθρω-
πος οὗτος πολλὰ σημεῖα ποιεῖ ; »

« Καὶ πληρωθέντων ἑἕτῶν τεσσαράχοντα, ὥφθη
« αὐτῷ ἐν τῇ ἐρήμῳ τοῦ ὅρους Σινᾶ ἄγγελος Κυρίου
« ἐν φλογὶ πυρὸς βάτου. Ὁ δὲ Μωυσῆς ἰδὼν ἐθαύ-

C

Deuslsraelitas indignam sustinere violentiam (ham
insilierat in eos Satanas veluti comminuens acde-
vorans), misertus consideravit ut liberaret. Cum
autem modo quodamiinteremisset qui injuriam in-
tulerat,abscondit in terram,hoc est,in subterraneis
locis conclusitin infernum.Prius enim in infernum
velut occluso Satana, visus est Israelitis justilie
premium tribuisse. At illi cum gratias agere de-
buissent, dicebant: « Hic non ejicit demonia nisi
per Beelzebul principem demoniorum ?*.» Propter-
ea etiam ex Judea transmigravitin Galileam, sicut
et Moses translatus est in terram Madiam, et voca-
vit transmigrationem gentium.

VII, 25-29. « Existimabat autem intelligere fra-
« tres suos, quod Deus per manum ejus daret
« ipsis salutem : illi vero non intellexerunt. Et
« sequenti die conspectus est illis litigantibus, et
« Tedegit eos in concordiam, dicens : Viri, vos
« fratres estis, ut quid vos invicem leditis ? Is
« autem, qui primo irrogabat injuriam repulit
« eum, dicens : Quis te constituit principem ac
« judicem super nos? Num tu me vis interficere,
« quemadmodum interfecisti heri /Egyptium? Fu»
« gitautem Moses ad verbum hoc, factusque est
«advena in terra Madiam,et generavit filios duos.»

Hinc quoque ingratitudinem, inquit, considera
et insidias Judeorum erga bene de se meritos,
Moses siquidem qui animi excandescentia illum
interemit, qui alterum sibi congentilem afficiebat
injuria, mansuete tunc cum eo agit qui injuriam
irrogat. At ille patria utens adversus benefactores
procacitate, eum magis illata contumelia repulit :
ac Mosen ad perditionem venatur, qui cedem suo
contribuli salutiferam — Egypto intulerat. Quo
sane modo etiam adversus Christum affecti fue-
runt. ob ejus benefacta mortem bene de se merito
meditantes. Ideo etiam dicunt : « Quid facimus,
quia hic homo multa signa edit 15 ? »

68 VII. 30 32. « Et expletis annis quadraginta,
«apparuit ei in deserto montis Sina angelus
« Domini in flamma ignis rubi. Intuitus autem

" Num. xxv, 7 seqq. 7! Psal. cv, 30, 31. 13 Matth. xi, 24. 18 Joan. xi, 67. .

143

ORCUMENIL THICCAE EPISGOPI

144

« Moses admiratus est visum : cumque accederet, À « μᾶσε τὸ 69222 Προσερχομένου δὲ αὐτοῦ κατανοῦ -

« ut attenderet, facta est vox Domini ad eum:
« Ego sum Deus patrum tuorum, Deus Abraham,
« et Deus 1saac, et Deus Jacob. »

Filium Dei vocat nunc angelum.quemadmodum
et alibi hominem. Ipse namque est magni consilii
angelus. Ideo quoque paulo post ostendit eum
" beato Mosi dicentem : « Ego sum Deus patrum
tuorum, Deus Abraham, et Isaac, et Jacob 14. » In
flamma autem ignis rubi manifestatur. Siquidem
in specie quoque ignis et in monte Sina Deus
demonstratur, dando legem. Que igitur ratio est ?
" Sacra Scriptura divinam naturam igni assimilat
propter omnipotentiam.et quod omnia consumat :
hominem vero lignis et herbis. Dicit enim alibi :
« Deus ignis consumens est ?5, » et rursum:
« Homo, sicut fenum dies ejus ?*. ». Sed quemad-
modum ignis est spinis intolerabilis, sic et divini-
tas humanitati. Attamen in Christo simul concur-

rit factaque est tolerabilis,velut quidpiam operiens .

purum accessum proprie nature ignis, ut in eo
suscipi posset, quemadmodum et in spinis ignis.
Quod autem carnem suointeritu reddat meliorem,
senigmatice manifestare polest ignis in rubo, qui
lignum omnino servabatincorruptum. Capax enim
effecta est divinitatis humanitas: et hoc myste-
rium in Christo factum est.

VII, 32-36. « Tremebundus vero Moses non
« audebat attendere. Dixit autem ei Dominus:
« Solve calceamentum pedum tuorüm : locus
« enim in quo stas, terra sanctà est. Videns vidi
« afflictionem populi mei, qui est in Egypto, et
« gemitum eorum audivi, descendique ut libera-
« rem eos Et nunc veni ac mittam te in /Egyptum.
« Hunc Mosen quem negaverunt, dicentes :Quis te
« constituit principem ac judicem ? hunc,inquam,
« Deus principem ac liberatorem misit per ma-
« num angeli,qui apparuerat ei in rubo.Hic eduxit
« eos edens prodigia 69 et signa in /Eygypto et
« inmari Rubro, ac in deserto annis quadraginta. »

Quanquam non iisdem dictionibus apparent po-
site in Exodo voces 1], eodem tamen sensu posita
sunt. Neque enim multum differunt ἔντρυμὴς et
ἔμφοδος, id est tremebundus et expavefactus. Hac
autem dicunt de visu circa rubum tremendo et

. timendo quod ipse maneret incorruptus. Similiter D

: etin narratione circa montem Sina Deo enim
dixit Moses: « Expavefactus sum et tremebun-
dus ?*, » alternatis ac geminatis usus dictionibus.
Stupefactus itaque visu beatus Moses addebat
consequ-nter illud, dicens alibi apud seipsum,
« Aggressus videbo visionem hanc magnam. quid
sit quod non exuratur rubus ??. » Sed prohibuit
eum statim Dominus, dicens : Ne appropinques
: huc, pedisque calceamentum solvi jubet. Ecce

. « Gat, ἐγένετο φωνὴ Κυρίου πρὸς αὐτόν"

'Evo ὁ
« Θεὸς τῶν πατέρων σου, ὁ θεὸς 'AÓpaàp, χαὶ ὁ Θεὸς
« Ἰσχὰχ, xai ὁ θεὸς Ἰαχώδ. »

Ἰὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ ἄγγελον νῦν χαλεῖ, χαθάπερ καὶ
ἄνθρωπον ἀλλαχοῦ. Αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ μεγάλης βου-
λῆς ἄγγελος. Διὸ xal μετ᾽ ὀλίγον δείκνυσιν αὐτὸν
λέγοντα τῷ μαχαρίῳ Messi « ᾿Εγὼ ὁ Θεὸς τῶν πα-
τέρων σου, ὁ θεὸς ᾿Αὔραὰμ, καὶ Ἰσαὰκ, καὶ Ἰαχώδ. »
Ἐν φλογὶ πυρὸς βάτου δὲ διαδείκνυται. "Ev εἴδει γὰρ
πυρὸς xai ἐν τῷ ὄρει Σινᾷ ὁ θεὸς διχφαίνεται τὸν
νόμον διδούς. Τίς οὖν ὁ λόγος ; Πυρὶ τὴν θεΐαν παρ-
εἰκάζει φύσιν τὸ γράμμα τὸ ἱερὸν, διὰ τὸ παναλκες,
ξύλοις τε xai πόαις τὸν ἄνθρωπον. Φησὶ q1p rov
« Ὁ θεὸς πῦρ καταναλίσχον ἐστί. » Καὶ πάλιν, « "Av-
θρωπος, ὡσεὶ χόρτος al ἡμέραι αὐτοῦ. » ᾿Αλλ᾽ ὥσπερ
ἐστὶν οὐ φορητὸν ἀχάνθαις τὸ πῦρ, οὕτω καὶ θεότης
ἀνθρωπότητι, HA ἐν Χριστῷ συνέδη καὶ γέγονεν
οἰστὴ, οἱονεὶ περιστέλλον τι τὴν ἄκρατον τοῦ τῆς
ἰδίας φύσεως πυρὸς προυθολὴν, ἵνα γένηται y oft
τὸς, καθάπερ xal ἀχάνθαις τὸ πῦρ. Ὅτι δὲ τὴν
v Qxx τὴν ἑαυτοῦ φθορᾶς ἀπετέλει χρείττονα, Ou
δείξειεν ἄν αἰνιγματωδῶς τὸ ἐπὶ τῇ βάτῳ πῦρ, ἀδια-
λώδντον παντελῶς τηρῆσαν τὸ ξύλον Κεχώρ᾽χε γὲρ
θεότης ἐν ἀνθρωπότητι. Ka: τοῦτο γέγονεν ἐν Χριστῷ
τὸ μυστήριον,

« Ἔντρομος 9s γενόμενος Μωύσῆς, οὐχ ἐτόλμα
« κατανοῆσαι, Εἶπε δὲ αὐτῷ ὁ Κύριος" Αὖσον τὸ ὑπό-
« δημα τῶν ποδῶν σου" ὁ γὰρ τόπος ἐν d ἕστηκας,
« γὴ &ylx ἐστίν. Ἰδὼν εἴδον τὴν -χάχωσιυ τοῦ λαοῦ
«μου, τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ τοῦ στεναγμοῦ αὐτῶν
« ἔχουσα, xal χατέδην ἐξελέσθαι αὐτούς. Καὶ νῦν
« δεῦρο, xai ἀποστελῶ σε εἰς Αἴγυπτον. Τοῦτον τὸν
« Mos, ὅν ἔρνησαντο εἰπόντες, Τίς σε χατέστη-
« σεν ἄρχοντα xal διχαστήν ; τοῦτον ὁ Θεὸς Bpyovis
« x1l λυτρωτὴν ἀπέστειλεν ἐν χειρὶ ἀγγέλου, τοῦ
« ὀῳθέντος αὐτῷ ἐν τῇ βέίτῳ. Οὗτος ἐξή᾽αγεν αὐὖ-
« τοὺς, ποιήσας τέρατα xal σημεῖα ἐν τῇ Αἰγύπτῳ,
« xai ἐν ἐρυρρᾷ θαλάσσῃ, xal ἐν τῇ ἐρήμῳ ἔτη tie
« σαράχοντα, »

El xai μὴ αὐταῖς λέξεσι φαίνεται ἐν τῷ ᾿Εξόδῳ
κειμένη ἡ φωνὴ, ἀλλ᾽ οὖν ἰσοδύναμος χεῖται. Οὐ πολὺ
γὰρ διοίσει τὸ ἔντρομος τοῦ ἔμφοδος γενόμενος.
Λέγεται δὲ ταῦτα περὶ τοῦ χατὰ τὴν βάτον ὀράματος,
μενούσης τῆς αὐτῆς διαφορᾶς τοῦ φοδεροῦ xal ἐμφό-
ὄου, xal ἐν τῇ διηγήσει τῇ περὶ τοῦ Σινᾶ ὄρους.
Ἐπ᾿ αὐτοῦ γὰρ εἶπε Μωυσῆς" « "Ἔμφοδός εἶμι xai
ἔντρομος, » ἐκ παραλλήλου ταῖς λέξεσι χρησάμενος,
Κατατεθηπὼς τοίνυν τὴν ὄψιν ὁ μαχάριος Μωσῆς
προσετίθει λοιπὸν, ἐχεῖνό που λέγων ἐν laver
« Πρελθὼν ὄψομαι τὸ ὅραμα τοῦτο τὸ μέγα, -( ὅτι
οὐ χκαταχχίεται ἡ βάτος, » ἀλλ᾽ εἴργει λέγων εὐθὺς ὁ
Κύριος, Μὴ ἐγγίτῃς ὧδε. Καὶ τοῦ ποδὸς ἀπολύειν
προστάττεται τὸ ὑπόδημα. Ἰδοὺ ὃν πρὸ μικροῦ ayyt-
λον εἶπεν, νῦν δείχνυσιν αὐτὸν Κύριον ὄντα xai θεόν

14 188. ix, 6. δῷ Deut.iv, 26 ; Hebr. xm, 29. "* Psal. cn, 15. " Exod. im, ὁ seqq. ?* Exod. xm,!i

Hebr. xn, 21. 19 Exod. i, ὃ."

145

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

146

Αὐτὸς γὰρ ἔστιν ὁ τῆς μεγάλης βουλῆς ἄγγελος xa! A quem paulo ante dixit angelum, nunc eum Domi-

Θεοῦ Υἱός. Tl οὖν ἐστι τὸ δηλούμενον διὰ τοῦ ὑποδή-
ματος αἰνιγμα ; ᾿Αναγχαῖον εἰπεῖν, νεχοότητος χαὶ
φθορᾶς τὸ ὑπόδημα εἶναι σημεῖον. Εἶπερ ἐστὶ πᾶν
ὑπόδημα ζώου λείψανον τεθνεῶτος ἤδη. Δεῖ τοίνυν
πάσης νεχρᾶς xal σαρχιχῆς φαντασίας ὥσπερ ὑποδη-
μάτων τινῶν λῦσαι τὸν ἐπὶ τῶν θείων θεωρημάτων
ἀνχδῆναι πειρώμενον νοῦν, χαὶ τὸ xatà Χριστὸν
νοῆσαι μυστήριον. ᾿Απρόσιτος τοίνυν ἐν τῷ νομῳ
xai τῇ παιδχαγωγιχῇ λατρείᾳ ὁ Χριστὸς (νόμου γὰρ
πρόσωπον ὁ Μωύὐσῆς), εἰ μή ποὺ τὸν ἀπὸ τῆς ἁμαρ-
τίας προαποτρίψοιντο μολυσμὸν, xal τὴν ἐν τύποις
ἔτι xal σχιαῖς προαπώθόιντο λατρείαν, Εἰ δὲ βουλη-
θεῖεν ἀπολύσχσθχι τὸ προδηλωθὲν ὑπόδημα, ἐγγιοῦσι
τότε Χριστῷ, τὴν ἐν Βνεύματι χαὶ ἀληθείᾳ λατρείαν
προσιέμενοι.

« Οὗτός ἐστιν ὁ Μωυσῆς 6 εἰπὼν τοῖς υἱοῖς 'Io^

« pz: Hpoii: τὴν ὑμῖν ἀναστήσει Κύριος ὁ θεὸς
«ὑμῶν ix τῶν ἀδελφῶν ὑ ὑμῶν, ὡς ἐμέ. »

Τοῦτο ἐπήγαγεν ὁ μαχάριος Στέφανος, αἰνιττομε-
γὸς αὐτοῖς τὸ xatà Χριστὸν μυστήριον, xal δειχνὺς
Qt: Καὶ ὁ Μωσῆς περὶ αὐτοῦ ὑμῖν λελάλνκχε. MHooava-
φωνξΐ γὰρ πάλ'ν τὴν τοῦ ἰδίου γεννήματος ἐνανθρώ-
πησιν ὁ Θιὸς xal {{πτὴρ διὰ τοῦ πανσόφου Μωσέως,
xai ὅτι δεύτερος ἐφ᾿ ἡμᾶς νομοθέτης ἀνχδειχθήσεται,
λαλήσας μὲν πάλιν τοῖς ἀρχχιοτέροις αὐτὸς OU dyyi-
λων τὸν νόμον, ἐν δὲ τοῖς τελευταίοις χχιροῖς αὐτουρ-
γὸς εἰς ἡμᾶς ἀναδεδειγμένος. xal χχινῆς διαθήχης
χρηματίσας ἄγγελος, ὁ μεγάλῃῆς βουλῆς τῆς τοῦ
Πατρὸς ἄγγελος. Καὶ τοῦτό ἐστι δηλοῦν τὸ, « Ὡς
ἐμὲ, » τουτέστι νομοθέτην. Πρηφήτην δὲ xA: τὸν
τῶν προφητῶν Κύριον διὰ τὸ ἀνθρώπινον. « "Qc ἐμὲ, »
ἐξουθενη μένον 52' ὦν ἔδει τιμηθῆναι. ᾿Εχάτερηος νόμον
πρότερον ποιήσας" ἀλλ᾽ οὐδὲ οὕτως
αὐτῶν οὐδετέρου ἠθέλησαν ὑπαχοῦσαι.

* "^ -
ἔδωχε, σημεῖα

« Αὐτοῦ ἀχούσεσθε. Οὗτός ἐστιν ὁ γενόμενος ἐν τῇ
ἐ ἐχχλητίᾳ ἐν τῇ ἐρήμῳ μετὰ τοῦ ἀγγέλου τοῦ λά-
« λοῦντος αὐτῷ ἐν τῷ ὄρει Eig, xa] τῶν πατέρων
« ἡμῶν. Ὃς ἐδέξατο λόγον ζῶντα δοῦντα ἡμῖν. "Q
« οὐκ ἠθέλησαν ὑπέχγοι γενέσθαι οἱ πατέρες ἡ μῦν,
« ἀλλ᾽ ἀπώσαντο xal ἐστράφησαν τῇ χαρδίᾳ αὐτῶν
« εἷς Αἴγυπτον, εἰκόντες τῷ ᾿Ααρών' [[οίησον ἡμῖν
« θεοὺς, οἵ προπορεύσονται ἐμῶν. Ὁ γὰρ Μωσῆς
« οὗτος, ὃς ἐξήγαγεν ἡμᾶς ix γῆς Αἰγύπτου, οὐχ
« οἴδαμεν τί γέγονεν αὐτῷ. Καὶ ἐμοσχοποίησαν ἐν
« ταῖς ἡμέραις ἐκείναις, xal ἀνήγαγον θυσίαν τῷ
€ εἰδώλῳ, xai εὐφραίνοντο ἐν τοῖς ἔργοις τῶν χειρῶν
e αὐτῶν. Ἔστρεψε δὲ ὁ Θεὸς, καὶ παρέδωκεν αὐτούς
« λατρεύειν τῇ στρατιζ τοῦ οὐρανοῦ, χαθὼς γέγρα-
«πται ἐν βίόλῳ τῶν προφητῶν" Μὴ σφάγια xal
« θυσίας προσηνέγχατέ μοι ἔτη τεσσαράκοντα ἐν τῇ
« ἐοήμῳ, οἶκος "1002: ; »

Σκόπει ὅτι πρῶτον αὐτοὺς εἰσάγει θυσίας ἀνενεγ-
χόντας, xal τότε τοῖς εἰδώλοις. ᾿Ἐπεὶ πρὸ τούτου vo.

δχμοῦ θυσίας ὄνομα, ἀλλὰ προστάγματα ζῶντα, καὶ

D « deos, qui precedant nos:

num esse ostendit ac Deum. lpse enim est magni .
consilii Angelus ac Dei Filius. Quod ergo enigma
per calceamentum signiflcatur? Necesse est, ut
dicatur calceamentum esse mortiflcationis signum
ac corruptionis. Certe omne calceamentum mortui
jam animalis reliquum est. Oportet igitur men-
tem eam, qua conatur ad divinas ascendere con-
templationes, Christique intelligere mysterium,
omni mortua ac carnali solvi imaginatione. Non
ergo per legem cultumque ministerialem ad Chri-
stum possunt accedere (Moses namque legis perso-
nam gerebat), nisi inquinationem, 4089 a peccato
contracta est, cultumque, qui adhuc in flguris et
umbris est, antea repulerint. Si autem predicto

p calceamento absolvi velint, tunc appropinquant

Christo, cultum qui in Spiritu et veritate est com-
probantes.

VM, 37 « Hic est Moses, qui dixit filiis Israel:
« Prophetam suscitabit vobis Dominus Deus vester
« de fratribus vestris, similem mei. »

Hoc subjunxit beatus Stephanus indicans eis
quod in Christo peractum erat mysterium, ac
ostendens quod Moses quoque de ipso locutus esset
illis. Rursum enim 26 Deus ac Pater per sapien-
tissimum Mosen proprii Filii incarnationem priedi-
cit, ut qui alter legislator ad nos designandus
esset: qui quidem veteribus quoque per angelos
legem locutus esset: novissimis autem temporibus
auctor ipse ad nos designatus, qui novum testa-
mentum tanquam angelus ipse sanciret, magni
consilii Patris angelus sive nuntius : et hoc per
id signiflcatum est quod dicitur, « Similem mei, »
hoc est legislatorem. Vocat autem prophetam
Dominum prophetarum propter humanitatem:
« similem mei, » contemptum ab his a quibus
debuit honorari. Uterque legem dedit, signis pri-
mum editis: sed ne sic quidem alicui ipsorum
obtemperare voluerunt.

Vll, 37-42. « lpsum audietis. Hic est. qui fuit
« in congregatione in deserto in monte Sina cum
« angelo ei loquente in monte Sina. et cum patri-
« bus nostris, qui accepit verbum vivens dare
« nobis, cui noluerunt obedientes esse patres
« nostri : sed repulerunt et conversi sunt corde
« suo in /Egyptum, dicentes ad Aaron : Fac nobis
Moses enim hic, qui
« eduxit nos de terra JEgypti, nescimus quid ac-
« ciderit ei. Et fecerunt vitulum in diebus illis, et
« obtulerunt hostiam idolo, ac letabantur super
« operibus manuum suarum. Converlit se autem
« Deus et tradidit eos, ut colerent militiam coli,
« sicut scriptum est in libro Prophetarum : Nun-
« quid victimas et hostias obtulistis mihi quadra-
« ginta annis in deserto, domus Israel? »

Considera quod primum inducit eos offerentes
hostias, et tunc quod eas idolis obtulerunt. Nam
antea nusquam invenitur θυσίας nomen, sed pre:

141

OE£UMENII TRICC/AE EPISCOPI

148

cepta erant de vivis et rationalibus animalibus. A λόγια ζῶντα. Παράγει δὲ τὴν μαρτυρίαν οὐχ ἁτλῶς͵

Testimonium autem inducit non utcumque, sed
quod ostendat nullam esse hostiarum necessita-
tem, in eo quod ait: Nunquid victimas et ho-
stias, etc., ac si dicat: Dicere non potestis quod
eum Deo sacrificarelis, etiam illis offerebatis, sed
illis primum immolastis. Et hac quidem in de-
serto ubi longissima fuit mora vestra. Vide autem
integram concionem, quam fortiter et absque odio
in tota illorum accusatione perseveret, tantum
non dicens : Et si templum dixerim dissolvendum,
et 413 instituta hostiasque immutanda, nihil novi
dixi. Moses siquidem, in quo plurimum gloriari
videmini, annis quadragiuta neque hostias obtulit,
neque templum erexit, sed neque David, neque
quispiam aliorum in medio positorum, idque cum
jam sorte data ac divisa vobis esset terra. Sed et
propheta tanquam de rebus non necessariis, ita de
his pronuntiant. Quo autem pacto Mosen nunc vos
ulcisci fingitis, quem repulerunt et patres vestri

B

ἀλλὰ xai τὸ μὴ εἶναι χρείαν τῶν θυσιῶν δειχνὺς, b
τῷ λέγειν. Μὴ σφήγια, καὶ ἑξῆς, ἀντὶ τοῦ, Οὐχ ἔχετε
εἰπεῖν ὅτι ἀπὸ τοῦ θύειν τῷ Θεῷ χάκχείΐνοις ἐθύετε,
ἀλλ᾽ ἐχείνοις πρότερον ἐθύσατε, xai ταῦτα, bv dj
ἐρήμῳ £vüz ὑμῶν προειστήκειν μάλιστα. Ὅξ: ἃ
más» τὴν δημηγορίαν, πῶς ἰσχυρῶς καὶ ἀνεπαχθᾶ:
ἵσταται πρὸς ὅλην αὐτῶν τὴν χατηγορίαν, μονονουχὶ
λέγων, ὅτι Καὶ εἶπον τόν τε ναὸν λυθήσεσθχι, xxi τ
ἔθη xai τὰς θυσίας ἀλλαγήσεσθαι, οὐδὲν εἰμι ξένον
εἰρηκώς, Μωσῆς γὰρ, ἐφ᾽ d μέγα φρονεῖν δοχεῖτι͵
ἔτη τεσσαράκοντα οὔτε θυσίχς προσήνεγχεν, oxi
ναὸν ἀνέστησεν. ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ Δαυϊδ, οὐδέ τις ἄλλων by
τῷ μέσῳ, χαίτοι κατακληροδοτουμένης d ὑμῖν τῆς Tic.
᾿Αλλὰ xai ol προφῆται ὡς μὴ ὄντα ἀναγκαῖα, ταῦτε
οὕτω περὶ αὐτῶν ἀποφαίνοντα:. Mesi," δὲ νῦν τὸς
σχηματίζεσθε διεχδιχεῖν, ὃν ἀπώσαντο καὶ ol maxi
ὑμῶν καὶ ὑμεῖς; xxl ἁπλῶς διὰ πάσης ἔστιν ἰδεῖν
τῆς ὀγμηγορίας, σογῶς τε ἅμ: καὶ ἐπιεικῶς xai ὃρι-
ξως τὴν χατηγορίαν αὐτῶν διαλυομέντ,ν.

et vos ? Utque uno verbo dicam, tota concione videre est quam sapienter simul et modeste et δου

illorum accusatio dissolvatur.

VII, &3. « Et suscepistis tabernaculum Moloch,
« et sidus Dei vestri Rephpham, figuras quas feci-
« stis, ut adoraretis eas. Et transferam vos trans
« Babylonem. »

Moloch, sive Molchom dicitur. Erat autem hoc
simulacrum Moabitarum, habens lapidem transpa-
rentem ac pretiosum in modum ]luciferi extrema
frontis parte. Rephpham vero species est tenebra-
rum. Nam cum ascendisset Moses in montem,
conflaverunt vitulum et provoluti sunt ad cultus

astrorum, factoque tabernaculo statuerunt simu- C

lacrum, quod appellarunt Moloch. Est autem Mo-
loch, si quis interpretetur, rex eorum, Rephpha
vero tenebre, aut excecatio. Susccpislis ilaque
tabernaculum Moloch, hoc est regis vestri ; quis
autem ille est? Astrum Dei vestri Hephpham.quod
etiam fuit vobis ad excecationem. Obtenebrata
sunt enim corda vestra. Quoniam autem Moabita-
rum insaniam explevistis, quc Damasci vicina
regio est, propterea proflciscimini trans Dama-
scum, hoc est, in Babylonem. Et licet propheta
dixerit. « Trans Damascum » (nam ita habet
translatio Septuaginta), beatus tamen Stephanus
ait, « Trans Babylonem, » sequens editionem He-
breorum, vel quod terminus Damascenorum Syro-
rumque regionis sit Babylon.

VIl, 44-46. « Tabernaculum testimonii fuit pa-
« tribus nostris in deserto, sicut ordinaverat illis
«loquens ad Mosen, ut faceret illud secundum
« formam quam viderat. Quod etiam induxerunt
« paires nostri, qui successerunt cum Jesu in
« possessionem gentium, quas expulit Deus ἃ
« facie patrum nostrorum, usque ad 2 dies Da-
« vid, qui nactus est gratiam coram Deo, et petiit
« ut inveniret tabernaculum Deo Jacob. »

Tabernaculum testimonii, hoc est jussorum
Dei, quod tabernaculum Mosi in monto Sina ἃ

D

« Kal ἀνελάδετε τὴν σχηνὴν τοῦ MoAóy. καὶ τὸ
« ἄστρον τοῦ Θεοῦ ὑμῶν Ῥεφφὰν, τοὺς τόπους οἷς
« ἑποιήσατε, προσκυνεῖν αὐτοῖς. Καὶ μετοικ'ῶ ὑμᾶς
« ἐπέχεινα Βαδυλῶνος. »

Μολὸχ, fixo: Μολχόμ. Εἴδωλον δὲ τοῦτο Μωκαδ:τῶν,
λίθον ἔχον διαφανῆ xai ἐξαίρετον εἷς ξωσφύρου z-
tov» ἐπὶ μετώπου ἄχρου. 'Psopiv δέ ἐστιν ds
σχοτα:μοῦ. ᾿Ανελθόντος γὰρ εἷς τὸ ὅςος Μωσέως,
μεμοσχοποιήχασί τε xal ταῖς τῶν ἄστρων po
εχυλίσθησαν λατρείαις. xai σχηνοποιησάμενοι Ex.
σαν εἴδωλον, ὃ χεχλήχασι MoAóy. ρ μηνεῦήεται δὲ τὸ
μὲν Μολῦχ, βασιλεὺς αὐτῶν, 'Ῥεφφὰ δὲ σχοτατμὸς,
ἢ τύφλωσις. ᾿Ανελιδετε τοίνυν τὴν σχινὴν τοῦ Μο-
Aóx. τουτέστι τοῦ βατιλέως ὑμῶν. Τίς δὲ οὗτος ; T:
ἄττρον τοῦ Θεοῦ ὑμῶν Ῥεφφὰ, ὃ καὶ γέγονεν ὑμῖν
εἷς τύόφλωσιν. ᾿Εσχοτίσθησαν γὰρ oi καρδίχ: ὑμῶν,
Ἐπειδὴ δὲ τὴν τῶν Μωαδιτῶν μανίαν πεπλτ,ρώχατι͵
ἥτις ἐστὶ γείτων Δαμασχοῦ, διὰ τοῦτο πορεύεθι
Δαμασχοῦ ἐπέχεινα, τουτέστιν, εἰς Βαδυλῶνα. Εἰ ἃ
xai ὁ προήτης « ἐπέχεινα Διαμασχηῦ » εἰρήκει (οὔτω
qXo ἡ τῶν ᾿ΕΟδομήκοντα ἔχδοσις ἔχε:), ἀλλ’ 6 μακὶ-
ϑιος Στέφανος « ἐπέχειν Βαδυλῶνος » φησὲν, ἄχολον
θήσας τῇ 'E62a!uv ἐκδύσει, Ἔ ὅτι τέρμα τῆς λ:-
μασχηνῶν καὶ Σύρων χώρας ἡ Βαδυλὼν τυγχάνει.

« Ἧ σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου ἦν τοῖς πατοάσιν ἡμῶν
« ἐν τῇ ἐρήμῳ, χαθὼς διετάξατο ὁ λαλῶν τῷ Mosi;
« ποιῆσαι αὐτὴν κατὰ τὸν τύπον, ὃν ἑἕωράχει "Ev
« καὶ εἰσήγαγον διαδεξάμενοι οἱ πατέρες ἣ μῶν uri
« Ἰητοῦ ἐν τῇ κατασχέσει τῶν ἐθνῶν, ὧν ἔξωσεν ὁ
« θεὸς ἀπὸ προσιύπου τῶν πατέρων ἡμῶν, ἕως τῶν
« ἡμερῶν Δαυΐδ’ ὃς εὖρε χάριν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ,
« Καὶ ἠτήσατο εὑρεῖν σχήνωμα τῷ θεῷ Ἰαχώόδ. »

Σχηνὴ τοῦ μαρτυρίου, τουτέστι τῶν προσταγμΆ»
τῶν τοῦ Θεοῦ" ἡ ἐν τῷ ὄρει Σινᾷ τῷ Μωσεῖ παρα-

149

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

(50.

δειχθεῖσα ὁπὸ Θεοῦ, ἔλεγετο διὰ τὸ ὁπὸ Θεοῦ διατε- A Deo demonstratum est. Propterea autem dictum.

τάχθαι αὐτὴν, ἵνα μάρτυρα τὸν θεὸν ἔχωσιν, ὅτι ἐν
τῷ ὄρει ἡ ὑπογραφὴ ταύτης γέγονε, καὶ αὐτὸς αὐτὴν
διετάξατο τῷ Mosi.

« Σολομῶν δὲ φκοδόμησεν αὐτῷ οἶκον. 'AXA' οὐχ
« ὁ Ὕψιστος ἐν χειροποιήτοις ναοῖς κατοιχεῖ, χαθὼς
« ὁ προφήτης λέγει Ὃ οὐρανός μοι θρόνος, ἣ δὲ γῇ
« ὑποπόδιον τῶν ποδῶν μου. Ποῖον οἵκον οἱχοδομή:
e σετέ μοι ; λέγει Κύριος, fj τίς τόπος τῆς xatamaó-

« σεώς μου; οὐχὶ ἣ χείρ μου ἐποίησε ταῦτα πᾶντα i».

Τῷ τετραχοσιοστῷ τεσσαρακοστῷ ἔτει τῆς ἐξόδου
τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐξ Αἰγύπτου, ἤρξατο ὁ Σολομῶν
οἰκοδομεῖν ἐν ᾿Ιερουσαλὴμ τὸν ναὸν, ὡς ἡ τρίτη τῶν
Βασιλειῶν διδάσκει βίδλος. Διὰ τοῦτο δὲ μετὰ τοσοῦ-

est ipsum ἃ Deo constitutum esse, ut Deum testem
haberent, quod ejus delineatio in monte fuerit, et
ipse illud Mosi descripserat.

VII, 47 50. « Solomon autem dificavit ei do-
« mum. Sed Excelsissimus ille non in manufactis
« templis habitat, quemadmodum ait Propheta :
« Caelum mihi sedes est, terra autem scabellum
« pedum meorum. Quam domum ediflcabitis mihi
« dicit Dominus, aut quis Iocus requietionis met
« erit ? nonne manus mea fecit hec omnia ? »

Quadringentesimo octogesimo anno egressionis
filiorum Israel ex Egypto cepit Solomon edificare
in Jerusalem templum, veluti docet tertius liber
Regum *. Propterea autem tanto post tempore ab

tov χρόνον τῆς ἐπανόδου τῆς ἀπ᾽ Αἰγύπτου τοῦ ᾿Ισραὴλ ἢ ascensu Israel ex /£gypto ediflcatum est templum,

ὁ ναὸς φκοδομήθη, ἵνα τῇ εἰς τὰ ὅρη περιπλανήσει
ἀποχαμόντες, τὸν ἕνα τόπον τὸν ἐν ᾿Ιερουσαλὴμ
ἀγαπήσωσιν, ὃν ὁ Θεὸς ἐποίησε τίμιον. Οὔτοι δὲ Boz-
δεῖς ὄντες εἷς σύνετιν, xal τῶν περὶ Θεοῦ λόγων
ἀνεπιστήμονες, xal Θεοὺ πόλιν οἰηθέντες εἶναι τὴν
Ἱερουσαλὴμ, ἐν αὐτῇ δὴ xai μόνῃ χατοικεῖν αὐτὸν
ἔλεγον. Σμικρὰ τοιγαροῦν δοξάζοντας ἐλέγχει ὁ θεὸς
χαί φησι" Ποῖον οἴχον οἰκοδομήσετέ μοι θρόνον ἔχοντι
τὸν οὐρανὸν, xxi ὑποπόδιον τὴν γῆν ; Ἔδει và τοῖς
συνεστάλθαι xai περιωρίσθχι τόποις τὴν αὐτοῦ φύ-
σιν ὑπειληφόσι καταδεῖξαι σχφῶς, ὅτι τε ε͵ παν-
ταχοῦ, xal χωρεῖ μὲν αὐτὸν οὐδὲν, ἧχει δὲ μᾶλλον
διὰ πάντων αὐτός, καὶ πλήρης μὲν ὁ οὐρανὸς αὐτοῦ,

μεστὴ δὲ ἢ γῆ,

« Σκληροτράχηλοι καὶ ἀπερίτμητοι τῇ καρδίᾳ καὶ
« τοῖς ὠσίν »

Τίνος ἕνεχεν μέχρι τούτου πράως δημηγορήσας,
ἐνταῦθα τραχέως τῷ λόγῳ χέχρηται ; Ὅτι ἑώρα αὐὖ-
τοὺς μὴ προσέχοντας τοῖς λογομένοις"

« Ὑμεῖς dil τῷ Πνεύματι τῷ ἁγίῳ ἀντιπίπτετε. »

Οὐχ εἴπε, τῷ Θεῷ ἀντιπίπτετε, ἀλλὰ, τῷ [Πνεύ-
ματι τῷ ἀγί» Οὕτως οὐδεμίαν οἷδε διαφορὰν, ἐπεὶ
χαὶ τὸ νεῦμα Θεὸς, χάν μὴ δοχῇ τοῖς ἀθέοις. Ὑμεῖς
τοίνυν ἀεὶ, ῳησὶν, ἀντιπίπτετε τῷ Θεῷ. “Ὅτε γὰρ
ἐδούλετο θυσίας εἶναι, τὺχ ἐθύετε αὐτῷ, ὅτε δὲ οὐ
βούλεται, θύετε. Ὃτε εἰστήχει ὁ ναὸς, εἴδωλα ἔθε.-
ρχαπεύετε. Ὅτε βούλεται χωρὶς ναοῦ θβθερ"απεύε-
σθαι, τὸ ἐναντίον ποιεῖτε, ὅμοια τοῖς πατράσιν ὑμῶν
διαπραττόμενοι.

« Ὥς οἱ πατέρες ὑμῶν, xal ὁμεῖς. »

Δείχνυσι τὸ χαχὸν ἄνωθεν εἰς αὐτοὺς κατιόν,
Οὕτω καὶ ὁ Χριστὸς ἐποίει, ᾿Επειδὴ μεγάλα ἀεὶ
ἐπὶ τοῖς πατράσιν ηὔχουν.

«Τίνα τῶν προφητῶν οὐχ ἐδίωξαν οἱ πατέρες
« ὑμνῶν.»

Ταῦτα λέγοντα τὸν μαχάριον Στέφανον ἀληθεύειν
αὐτὸν οἴδαμεν, [νεύματι ἁγίῳ φθεγγόμενον. ᾿Απο-
δεῖξαι δὲ ἀπὸ τῆς παλαιᾶς διαθήχης, πῶς μέμφε-

,, 9 III Reg. vi, seqq. *! Joan. 1v,

D

ut postquam in montibus circumerrando laboras-
sent, unum locum, qui esset in Jerusalem. dilige-
rent, quem Deus in honore habuisset. Hi vero
cum intellectu tardi essent, Deique sermonum
imperiti, existimantes Jerusalem Dei civitatem
esse, in ipsa solum habitare dicebant. Eos
itaque convincit Deus quod perparce gloriflcarent
eum, etait: Qualem domum mihi ediflcabitis,
qui celum habeam in thronum, terram vero in
scabellum pedum ?Ipsis enim qui naturam ejus
suspicabantur contractam esse, locisque conclu-
sam aperte demonstrare oportuit quod ubique
esset nihilque ejus capax esset, quin potius ipse
per omnes transit, eoque plenum est colum,
plena est et terra.

VII, 51. « Duri cervice et incircumcisi corde
« auribus. »

Quam ob causam, cum hactenus mansuete con-
cionatus esset, aspero nunc utitur sermone ? Quía
videbat illos animo non advertere his quc dice-
bantur.

« Vos semper Spiritui sancto resistitis. »

4 & Non dixit, Deo resistitis, sed, Spiritui sancto,
adeonullam interhec novit differentiam: quando-
quidem etiam Spiritus est Deus *!, quanquam iis
non videaturqui Deum non colunt, Vos itaque 561 -
per, inquit, Deo resistitis,Nam quando hostias of-
ferri volebat, vos illi non sacrificabalis : quando
autem non vult, saciiflcatis. Quando consistebat
templum, simulacra venerabamini: quando vult
sinc templo coli, contrarium facitis, similia patri-
bus vestris operantes.

« Sicut patres vestri, ita et vos. »

Ostendit malum superne ad eos descendere. Ita
et Christus ostendebat : quoniam plurimum sem-
per de patribus gloriabantur.

Vil, 52. « Quem prophetarum nop occiderunt
« patres vestri ? »

. Novimus beatum Stephanum cum hac assereret
vere dicere, ut qui per Spiritum sanctum loquere-
tur. Demonstrat autem a veteri instrumento, quo

451

OECUMEN]IDI TRICC/E EPISCOPI

152

jure patres accuset illorum, qui in Jesum non A ται τοῖς πατράσι τῶν εἷς τὸν Ἰησοῦν ἀπιστούντων

credebant, quod persecuti sint prophetas et occi-
derint : neque enim posset facere ab his qui fe-
runtur Novi Testamenti libris. Si ergo, inquit, illos
occidistis, qui de ejus adventu prenuntiabant, quid
mirum si et ego qui prenuntiatum pradico, a vo-
bis interimar ? Non ignorabat autem quod ab eis
easet occidendus, cum plenus esset Spiritu san-
cto, ideoque absque metu usus est loquendi liber-
tate.

VII, 32, 53. « Et occiderunt eos, qui prenun-
« tiabant de adventu justi illius, cujus vos nunc
« proditores et occisores fuistis, qui accepistis le*
« gem ad dispositiones angelorum, et non ser-
« vastis. »

Justi inquit, ostendens quod si ille justus erat,
valde iniqui erant qui illum occiderunt. Justum
autem illum vocat, quod neque illi negare pote-
rant. Quanquam enim admodum prefracti ac con-
tumaces erant, in nullo tamen eum injustitic ac-
cusabant : quomodo enim hoc facerent, cum ne
domum quidem haberet ὃ Justum autem vocat Je-
sum, volens eos attrahere. Ipsius vero proditores
et occisores dicit, quod eorum essent participes,
qui ipsum cruciflxerant, idque cum legem. inquit,
accepissent ordinationes habentem, qua facerent
eos qui ipsam opere complerent angelis similem
servare politiam. Hoc namque quod ait: 24 «Qui
accepistis legem ad dispositiones angelorum. »
Quidam vero etiam hoc aiunt illum dicere, quod
per angelos statuta esset, et Mosi tradita per
angelum, qui ipsi in rubo apparuit. Εἰς διατα-

C

ὡς διώξωτι τοὺς προφήτας καὶ ἀποκτείνωσιν οὐ
δυνατὸν ἀπὸ τῶν φερομένων βιδλίων τῆς καινῆς
διαθάχης. Εἰ τοίνυν, φησὶ, τοὺς προκαταγγε:ΐλαντες
περὶ τῆς ἐλεύσεως αὐτοῦ ἀνείλετε, οὐδὲν θαυμαστὸν
xal ἐμὲ κηρύττοντα τὸν προχαταγγελθέντα, ὕφ᾽ ὑμῶν
ἀναιρεθῆναι. Οὐχ ἡγνόει δὲ τεθνηξόμενος ὕπ᾽ αὐτῶν͵
πλήρης ὧν Πνεύματος áylou. Διὸ καὶ ἀνυποστόλως
κέχρηται παῤῥησίᾳ.

« Καὶ ἀπέκτειναν τοὺς προχαταγγείλαντας περὶ
« τῆς ἐλεύσεως τοῦ δίχχίου, οὗ νῦν ὁμεῖς προδόται
« καὶ φονεῖς γεγένησθε. Οἴτινες ἐλάδετε τὸν νόμον
« εἰς διαταγὰς ἀγγέλων καὶ οὐχ ἐφυλάξατε. »

Toà διχαίου φησὶ, δεικνὺς ὅτι ἐχεῖνος δίχαιος,
λίαν ἄδικοι οἱ ἐχεῖνον ἀνηρηχότες. Δίκαιον δὲ αὐτὸν
χαλεῖ, ὃ οὐδὲ ἐχεῖνον ἠδύναντο ἀρνήσασθαι. Οὐδε-
μοῦ Xo «al τοι λίαν ὄντες αὐθάδεις, ἐν οὐδενὶ αὐτὸν
ἀδικίας ἡτιάσαντο. Πῶς γὰρ τὸν μηδὲ στέγην ἔχοντι;
A'xztov δὲ τὸν ᾿Ιησοῦν ἐχάλει, ἐπισπάσασθαι αὐτοὺς
βουλόμενος. ΠΙροδότας δὲ αὐτοῦ xa! φονεῖς τούτους
xaÀti, ὡς χοινωνοὺς ὄντας τοῖς σταυρώφτασιν αὐτὸν͵
xa! το!, φησὶ νόμον λαῤόντας διατάξεις ἔχοντα, X
τινες ἰσάγγελον ἐποίουν πολιτείαν ἔχειν τοὺς τελοῦν-
τὰς αὐτὸν. Τοῦτο γάρ ἐστιν, « οἵ τινες ἔλάδετε τὸν νό-
μον εἰς διαταγὰς ἀγγέλων. » Τινές δὲ καὶ τοῦτο λί-
γειν φασὶ, τὸν ὑπ᾽ ἀγγίλων διαταχθέντα καὶ ἐγχειρ'-
σθέντα δι’ ἀγγέλου τῷ Μωυςεῖ, τοῦ ὀφθέντος αὐτῷ
ἐν τῇ βάτῳ. Εἰς διχταγὰς, ἀντὶ τοῦ͵ κατὰ τὰς διστα.
γὰς, καθὼς ἐχεῖνοι διετάξαντο τῷ Μωσεῖ, ὀφθέντι:
ἐν τῇ βάτῳ χαὶ ἐν τῷ ὄρει,

γὰς. id est, in v1 ad dispositiones, hoc est, secundum dispositiones, quemadmodum illi statuerant.

Mosi apparentes in rubo et in monte.

VII, 54, 55. « Audientes autem heec dissecaban-
« tur vordibus suis, et stridebant dentibus suis in
« eum. Cum autem esset plenus Spiritu sancto,
« intentis in celum oculis, vidit gloriam Dei. »

Si eum occidere volebant, quomodo non statim
occidebant ? Quia verisimilem sceleri occasionem
pretexere volebant. Nam injuria adversus ipsos
non erat rationabilis preetextus ad interemptionem
sed ad ejectionem aut ad flagellationem fortassis,
ad occisionem vero causa suffi:iens non erat.
Alioqui etiam neque ipsius contumelia erat, sed
prophete adversus illos accusatio, nec videri vo-

« 'Axojovtez δὲ ταῦτα διεπρίοντο ταῖς χαρδίαις
« αὐτῶν, xa! ξδρυχον τοὺς ὀδόντας αὐτῶν Ew" αὐτόν,
« Ὑπάρχων δὲ πλήρης Πνεύματος ἁγίου, ἀτενίσας
« εὶς τὸν οὐρανὸν, εἴδε δόξαν Oto, »

Εἰ ἐδούλοντο ἀνελεῖν, πῶς οὐχ ἀνείλον τότε εὖ-
io; ε Ὅτι προφᾶσιν εὔλογον ἤθελον περιθεῖναι τῷ
τολμήματι. "IE γὰρ εἰς αὐτοὺς ὑύρις οὐκ ἦν εὔλογςς
πρόφασις πρὸς ἀναΐρεσιν, ἀλλ᾽ ἀπελάσαι μὲν f ux
στίξαι ἴσως, ἀνελεῖν δὲ οὐχ εὔλογος αἰτία. Αλλως
δὲ οὐδὲ ἦν ἡ ὕδρις αὐτοῦ, ἀλλὰ τοῦ προφήτου xm
αὐτῶν χατηγηρία. Καὶ οὐχ ἤθελον δοκεῖν διὰ τὰ εἷς
αὐτοὺς αὐτὸν ἀνελεῖν. ὥσπερ οὐδὲ τὸν Χριστόν, Οὐ

lebant i:terimere illum ob proprias injurias, ἢ yà? ἠροῦντο εἷς τὴν μ'αιφονίαν, ἀλλ᾽ ἔσπευδον καὶ τὴν

quemadmodum neque Christum. Etenim contenti
non erant homicidium perpetrare, sed et glorise
ejus nocere conabantur. Siquidem metuebant, ne
celebris magis redderetur, si ob injuriam ipsis il-
latam interimeretur.

« Et Jesum'stantem a dextris Dei, et ait: Ecce
« video caelos apertos, et Filium hominis stantem
« ἃ dextris Dei. »

Stantem et non sedentem vidit Jesum beatus
Stephanus, ut suam exhibeat Christus protectio-
nem : et maguam suo athlete tribuat alaoritatem.

δόξαν αὐτοῦ βλάψα:. ᾿Εδεδίεσαν γὰρ μὴ ἀναιρούμε-
νος διὰ τὴν εἰς αὐτοὺς ὕδριν, αἰδεσιμώτερος γί-
νηται.

« Καὶ ᾿Ιησοῦν ἑστῶτα ἐχ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ, xai
« εἶπεν ᾿Ιδοὸὺ θεωρῶ τοὺς οὐρανοὺς ἀνεῳγμένους.
« καὶ Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἐχ δεξιῶν ἑστῶτα τοῦ
ε θεοῦ. »

᾿Βστῶτα καὶ οὐχὶ καθήμενον ὁ μαχάϑιος Στέφανος
δρᾷ τὸν Ἰησοῦν, ἵνα δείξῃ τὴν ἀντίληψιν τὴν εἷς
αὐτὸν, καὶ πολλὴν τῷ ἀθλητῇ τὴν προθυμίαν παρέ-

153

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

154

exp, τὸ τοῦ βοηθοῦντος ἐπιδείχνυται σχῆμα. ᾿Αλλως À auxiliantis enim habitus ostenditur. Preterea vero

τε δὲ, ἐῳειδὴ τὸ χαθίσαι φορτιχὸν ἦν αὐτοῖς, iata-
σθαι αὐτὸν εἶπε τέως, τὴν ἀνάστασιν αὐτοῦ alwfft
μὲν oz: ὅτι δὲ οὐχ ἴστοται, ἀλλὰ χάθηται, καὶ ὁ Παυ-
λος ἔδειξεν, εἰπὼν ὅτι συνήγειρε xal συνεχάθισεν
ἐν τοῖς ἐπουρανίοις ἐν δεξιᾷ αὐτοῦ.

« Κράξαντες δὲ φωνῇ μεγάλῃ, συνέσχον τὰ ὥτα
«αὐτῶν, xal ὥρμησαν ὁμοθυμαδὸν ἐπ’ αὐτόν. Καὶ
e ἐκθαλόντες ἔξω τῆς πόλεως ἐλιθοδόλουν. »

Συνέσχον, οἱ κατὰ τοῦ ἁγίου ψευδομαρτυρήσαντες,

«Καὶ οἱ μάρτυρες ἀπέθεντο. τὰ ἱμάτια παρὰ τοὺς
« πόδας νεανίου, καλουμένου Σαύλου. Καὶ ἐλιθοῦθό-

« λουν τὸν Στέφανον, ἐπικαλούμενον xal λέγοντα.» p

Μαρτυρας λέγει, οὖς ὑπέδαλον κχκαταψευδομαρτυ-
pav αὐτοῦ. Καὶ δείχνυσι τοὺς δοχοῦντας μέρτυρας,
ὅτι πλέον ἦσαν παρεσχευασμένοι πρὸς τὸν φόνον,
εἴγε xal τὰ ἱμάτια ἀπετίθεντο πρὸς τὸ εἶναι εὖστα-
λεῖς χαὶ κοῦφοι εἰς τὸ βάλλειν τοῖς λίθοις. Φησὶ δὲ
δτι χαὶ ὁ μέλλων ὕστερον χῆρυξ εἶναι τῆς οἰχουμέ-
νης, καὶ αὐτὸς συνέπρατττε τότε τῷ φόνῳ, δειχνὺς
ὅτι θείχ τις xal παραδηξος xal οὐ κατὰ ἄνθρωπον
γέγονεν αὐτοῦ ἡ μετὰ ταῦτα μεταδολὴ. Τὸ δὲ, Κύριε
᾿Ιησοῦ,͵ δέξαι τὸ πνεῦμά μου, δεικνύοντος ἦν καὶ διδά-
ὅχοντος ὅτι οὐχ ἀπόλλυται.

« Κύριε Ἰ[ησοῦ͵ δέξαι τὸ πνεῦμά μου.

᾿ Ἐντεῦθεν δείχνυται μηχέτι εἰς ἄδου τὰς τῶν δι-
καίων ἀπιέναι ψυχὰς νῶν σωμάτων ἀπαλλαττομένας,
καθὰ xal πρώην, πέμπεοθχι δὲ μᾶλλον εἰς χεῖρας
Θεοῦ ζῶντος διὰ τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χρι-
στοῦ.

“4 θεὶς δὲ τὰ γόνατα, ἔχραξε φωνῇ μεγάλῃ. Κύριε,
« μὴ στήσῃς αὐτοῖς τὴν ἀμαρτίαν ταύτην. Καὶ τοῦτο
« εἰπὼν ἐχοιμήθη. Σαῦλος δὲ ἦν συνευδοχῶν τῇ ἀνχι-
«ρέσει αὐτοῦ.

Ὅτι δὲ προσευξαμένου αὐτοῦ μὴ στῆσαι αὐτοῖς
εἷς ἁμαρτίαν τὸν ἑαυτοῦ θάνατον, εἰ ἀφέθη αὐτοῖς ἡ
ἁμαρτία, ξητῆσαι ἄξιον. Καὶ φαμεν, εἰ μετενόησαν,
ἀφείθη. Καὶ γὰρ ὁ μυρίαις αὐτὸν βάλλων χερσὶ,
xa διώξας τὴν ᾿Εχχλησίαν Παῦλος, τῆς ᾿Εχχλησίας
προστάτης ἐγένετο.

ΚΕΦαλ. 0.
Περὶ διωγμοῦ τῆς ᾿Εχχλησίας καὶ ταφῆς Στεφάνου,
"ἕν ᾧ περὶ Φιλίππου τοῦ ἀποστόλου, πολλοὺϑ
. ᾿ἰασαμένου ini τῆς Σαμαρείας

« ᾿Εγένετο δὲ ἐν ἐχείνῃ τῇ ἡμέρᾳ διωγμὸς μέγας
« ἐπὶ τὴν Ἐχχλησίαν τὴν ἐν “Ἱεροσολύμοις. Ηάντες
« τε διεσπάρησαν χατὰ τὰς χώρας τῆς Ἰουδχίας καὶ
α Σαμαρείας, πλὴν τῶν ἀποστόλων. Συνεχόμισαν δὲ
« τὸν Στέτανον ἄνδρις εὐλαδεῖς, καὶ ἐποιήσαντο χοπε-
« τὸν μέγαν ἐπ᾽ αὐτῷ. Σαῦλος δὲ ἐλυμαίνετο τὴν 'Ex-
& χλησίαν, κιτὰ τοὺς οἴχους εἰσπορευόμενος, σύξων τε
« ἄνδρας καὶ γυναῖκας, παρεδίδου εἰς φυλαχὴν. Ol μὲν
« οὖν διασπαρέντες διῆλθον εὐχγγελιζόμενοι τὸν λό-
t γον. en 20.

quoniam grave eis fuisset »ud:re quod sederet,
stare interim dixit. designans ipsius resurrectio-
nem. Quod autem non stet, sed sedeat, etiam Pau-
lus ostendit, dicens, quod simul resuscitavit si-
mulque sedere fecit inter celestes ad dextrum
suam.

VII, 56, 57. .« Exclamantes autem voce magna,
« Continuerunt aures suas, et impetum fecerunt
« unanimiter in eum. Et ejectum eum extra civi-
« tatem lapidabant. »

Continuerunt, qui adversus sanctum tulerunt
falsum testimonium.

VII, 57, 58. « Et testos deposuerunt vestimenta
« δ ad pedes adolescentis, qui vocabatur Saulus.
« Et lapidabant Stephanum, invocantem ac dicen-
« tem. »

Testes dicit quos subornaverant ut adversus
illum ferrent falsum testimonium, ostenditque eos,
qui testes videbantur, promptiores ad cedem !uisse
quandoquidem etiam vestes deposuerunt quo expe-
ditiores essent ac leviores ad jaciendos lapides Id
autem ait. quoniam is etiam, qui universi orbis
predicator futurus erat, ipse quoque ad cedem
cooperabatur: ostendens quod divina quedam et
admiranda supraque hominem fuerit ejus conver-
sio. Quod veroait, « Domine Jesu, accipe spiritum
meum, » demonstrantis erat ac docentis quod non
periret.

« Domine Jesu, accipe spiritum meum. »

Hinc ostenditur justorum animas a corporibus
liberatasnequaquamininfernum descendere quem-
admodum et antea, sed transmitti potius in ma-
nus Dei viventis per omnium nostrum Salvatorem
Christum.

. VU, 59. « Positis autem genihus clamavit voce
« magna : Domine, ne statuas illis hoc peccatum.
« Cumque hoc dixisset, obdormivit. Saulus autem
« consentiebat in necem ejus. »

. Cum autem ipse precatus sit, ne sua mors illis
in peccatum statueretur, dignum est ut inquiramus

utrum peccatum fuerit illis remissum. Et dicimus
quod his, qui resipuerunt, remissum est. Siquidem

Paulus, qui illum innumeris petiit manibuset perse-
cutus est Ecclesiam, factus est defensor Ecclesie.

CAPUT IX.

De persecutione Ecclesi, et sepultura Stephani : in
quo etiam agitur de Philippo apostolo, qui multos
in Sumaria curabat.

VIII, 1-&. « Facta est autem in illo die persecutio
« magna adversus Ecclesiam, quo erat Hierosoly-
« mis, omnesque dispersi 26 sunt per regiones
« Jude et Samarii, preter apostolos. Curaverunt
« autem Stephanum una viri religiosi, ac fecerunt
« planctum magnum super eum. Saulus vero de-
« vastabat Ecclesiam, per singulas domos intrans,
« trahensque viros ac mulieres, tradebat in custo-
« diam. Illi itaque dispersi peragrabant annun-
« tes verbum Dei: »

458

stuni insidias ad bonum. finem deducat. Dispersi
namque multo plures irretiebantevangelica sagena
quam ante persecutionem. Apostoli vero non sunt
dispersi, sed Hierosolymis erant. Ubi enim potis-
sima erat oppugnatio, ibi primos ac praecipuos mi-
lites in acie stare oportebat, creterisque proponi
in exemplum fortitudinis et audacia. Verum si re-
ligiosi erant, qui Stephanum sepelierunt, quomodo
planctum fecerunt? Aut quia nondum perfecti
erant, aul quod planxerint tanto preefecto, tanto
patrocinio, tanta doctrina, tantisque signis privati
et quod mitem illum ac benignum conspiciebant
mortuum. lapidibusque oppressum.

VlIl, 4-9 « Philippus autem digressus in civita-
« tem Samaris preedicabat illis Christum. Intende-
« bant autem turba his, qui a Philippo diceban-
« tur, unanimiter audientes ac videntes signa que
« edebat. Spiritus enim immundi ex multis, qui ab
« ipsis tenebantur, clamantes magna voce exibant.
« Multi autem paralytici et claudi curati sunt.
« Factumque est gaudium magnum in illa civi-
« tate. »

Non est hic Philippus apostolus, qui inter duo-
decim numeratus est, sed unus ex septem, qui
cum Stephano delectus fuerat ad gubernationem
viduarum. [d autem verum esse hinc manifestum
est. Solis enim apostolis Hierosolym: derelictis,
cteterorum vero discipulorum aliis alibi dispersis,
prout jam dictum est, omnes circa Jude ac Sa-
marie regiones dispersi sunt, preter apostolos.
Inter hos ergo dispersos erat iste Philippus, qui
et Simonem instruxit in Samaria Et cum eunu-
chum juxta divinum beptizasset oraculum, 7 ὅ a
Domini Spiritu repositus est Azoti, venitque Crmsa-
ream, qua ipsi patria erat. Cum enim in persecu-
tione qu: fuerat tempore Stephani. tentatus fuis-
set, ac timuisset ne et ipse similium particeps
fleret periculorum, domum rnrsum petiit. Praeterea
si unuserat apostolorum, cum in Samaria baptiza-
ret. habebat utique auctoritatem doni Spiritus: et
nequaquam Petrus ac Joannes ab Hierosolymis ad
eos descendentes, Spiritus gratiam illis tribuissent.
Hic itaque tantum baptizat utpote discipulus, gra-
tiam vero perficiunt apostoli, quibus talis doni au-
ctoritas concessa erat.

CAPUT X.
De Simone mago. qui cum pluribus aliis credidit, et
baptizatus est : in quo etiam agitur de Petri et

Joannis ad eos legatione, et invocutione sancti Spi-
ritus super eos, qui baptizuti erant.

VIII. 9 15. « Virautemquidam nomineSimon, qui
« antea in ea civitate exercebat arlem magicam ac
« dementaverat gentem Samariw, dicens se esse
« quempiam magnum, cui auscultabant. omnes a
« minimo usque ad maximum, dicentes: Iste est
« virtus Dei, qua vocatur magna. Auscultabant au-
« tem ei propterea quod multo tempore magicis
« artibus dementasset eos. Verum cum oredidissent

OÉECUMENII TRICC/E EPISCOPI

Vide quomodo Deus inimicorum adversus Chri- A

156

"Ozz πῶς ὁ θεὸς τὰς ἐπιδουλὰς τῶν ἐχθρῶν εἰς
χρηστὸν ἄγει τέλος. Διασπαρέντες γὰρ πολὺ πλείους
ἐσαγήνευσψν, ἢ πρὶν διωχθῆναι. Oi δὲ ἀπόστολοι
οὐ διεσπάρησαν, ἀλλ᾽ ἦσαν ἐν Ἰεροσολύμοις. "EvQa
qXp πλείων ὁ πόλεμος, üxei παρατάττεσθαι τοὺς
πρωταγωνιστὰς ἔδει, xal προχεῖσθαι τοῖς ἄλλοις dv-
ὀρείας καὶ θάοσους ὑπόδειγμα. E! δὲ εὐλχδεῖς οἱ θά
ψαντες τὸν Στέφανον, πῶς ἐποιήσχντο χοπετόν ; Ἢ
ὅτι οὔπω ἦσαν τέλειοι, ἢ ὅτι ἐχόψαντο, προστασίας
τοσαύτης, διδασχαλίας τοιχύτη ς, σημείων τοιούτων
ἀποστερούμενοι, xai ὁρῶντες πρᾶον ἐχεῖνον xai ἣμε-
pov νεχρὸν, λιβθόλευστον κείμενον.

« Φίλιππος δὲ χατελθβὼν εἷς πόλιν τῆς Σαμαρείας
« ἐχήρυσσεν αὐτοῖς τὸν Χριστόν. Προσεῖχόν τε οἱ ὄχλοι
« τοῖς λεγομένοις ὑπὸ τοῦ Φιλίππου, ὁμοθυμαδόν ἐν
« τῷ ἀκούειν αὐτοὺς, xal βλέπειν τὰ σημεῖα ἃ ἐποίει,
«Πολλῶν γὰρ τῶν ἐχόντων πνεύματα ἀκάθαρτα,
« βοῶντα μεγάλῃ φωνῇ, ἐξήρχετο, Πολλοὶ δὲ παρα-
« λελυμένοι xai χωλοὶ ἐθερχπεύθησαν. Καὶ ἐγένετο
« χαρά μεγάλη ἐν τῇ πόλει ἐχείνῃ. »

Οὐχ ὁ ἀπόστολος Φίλιππος, ὁ ἐν τοῖς δώδεχα x1-
ταλεγόμενος, οὗτός ἐστι,, ἀλλ᾽ εἷς τῶν ἑπτὰ, ὁ μετὰ
Στεφάνου ἐπιλεγεῖς πρὸς τὴν τῶν χηρῶν οἰχονομμίαν.
Ὅτι δὲ ἀληθές ἔστιν. ἐντεῦθεν δῆλον. Τῶν γὰρ
ἀποστόλων μόνων ἐν ᾿Ἱἱεροτολύμοις παραλειφθέντων,
τῶν δὲ λοιπῶν μαθητῶν ἄλλων ἀλλαχόσε D:xsmapiv-
των, κατὰ τὸ ἐἰρη μένον ἤδη, πάντες δὲ διεσπάρησαν
χατὰ τὰς χώρας τῆς ᾿Ιουδαίχς xai Σαμαρείας, πλὴν
τῶν ἀποστόλων. 'Ev τοῖς διασπαρεῖσιν ἦν xal ob-
τὸς ὁ Φίλιππος, ὃς xal τὸν Σίμωνα χατήχγτ,σεν ἐν
Σαμαρείᾳ, καὶ χατὰ θεῖον χοησμὸν τὸν Εὐνοῦχον fa-
πτίσας, ὑπὸ Π]νεύματος Κυρίου εἷς Αζωτῶν εὑρέθη,
πρὸς δὲ Καισάρειαχν ὥρμησε τὴν αὐτὸν ἐνεγκχοῦσων.
Τῆς γὰρ ἐπὶ Στετάνο"» λύπης πειρχσθεὶς, καὶ δείσας
μὴ τῶν ὁμοίων μετάσχι;, ἐπαλινόστησεν οἶὖχαδι,
ἤλλλως τε, εἰ ὁ βαπτίσας ἐν Σαμαρείᾳ εἷς τῶν ἀπο-
στόλων ἦν, εἶχεν ἂν τὴν αὐθεντίαν τῆς τοῦ Πνεύμα-
τος δόσεως, χαὶ οὐχ ἂν Πέτρος val ᾿Ιωάννης κατα-
θάντες ἀπὸ Ἱεροσολύμων πρὸς αὐτοὺς τὴν τοῦ Πνεύ-
ματος παρέσχοντο χάριν. Οὗτος οὖν βαπτίζει μόνον,
ὡς μαθητὴς, τελειοῦσι δὲ τὴν γάριν οἱ ἀπόστολοι,
οἷς ἢ τῆς τοιχύτης δόσεως αὐθεντεία ἐδέδοτο.

ΚΕΟΦΑΛ. T.

Περὶ Σίμωνος τοῦ Μάγου, πιστεύσαντος καὶ Bz-

πτισθέντος σὺν ἑτέργις πλείοσιν"

vic Πέτρου xai ᾿ἸἸωΐννου πρὸς

λῇς, xai ἐπίχλησις τοῦ
. ποὺς βαπτισθέντας.

« ᾿Ανὴρ δέ τις ὀνόματι Σίμων προύπάρχεν ἐν τῇ
α πόλει, μαγεύων καὶ ἐξστῶν τὸ ἦθνος τῆς Σαμᾶ-
« ρείας, λέγων εἶναί τινὰ ἑαυτὸν μέγαν, (p προσεῖχον
« ἀπὸ μιχροῦ ἕως μεγάλου, λέγοντες: Οὐτός ἐστιν ἡ
« δύνχιλις τοῦ Θεοῦ. ἡ μεγάλη. Προσεῖχον δὲ αὐτῷ,
« διὰ τὸ ἱκανῷ χρόνῳ ταῖς μαγείαις ἐξεστη,χέναι αὖ»
e τούς. Ὅτε δὲ ἐπίστευσαν τῷ Φιλίππῳ εὐαγγελιζο-
« μένῳ τὰ περὶ τῆς βασιλείας τοῦ θεοῦ, καὶ τοῦ dv

ἐν ᾧ περὶ
αὐτοῦ dqmogte-
tou [Ἰνεύματος ἐπὶ

187

OOMMENT. TN ACTA APOSTOLORUM.

158

« ματος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, iÉancltovco ἄνδρες τε A « Philippo evangelizanti de regno Dei et de nomine

« xal γυναῖχες. Ὃ δὲ Σίμων xal αὐτὸς ἐπίστευσε,
« καὶ βαπτισθεὶς ἦν προσχαρτερῶν τῷ Φιλίππῳ,
« θεωρῶν τε δυνάμεις xai σημεῖα γινόμενα, ἐξίστα-

« το. ᾿Λχούσαντες δὲ οἱ ἐν Ἱεροσολύμοις ἀπόστολοι,
αὖτ: δέδεχτα! dj Σαμάρεια τὸν λόγον τοῦ θεοῦ, ἀπ-
« ἐστειλαᾶν πούς αὐτοὺς τὸν Πέτρον καὶ ᾿Ιωάννην, οἷ-
« τινες χαταδάντες, προσηΐξαντο περὶ αὐτῶν, ὅπως
« λάδωσι {[Ινεῦμα ἅγιον. »

Σηυμειωτέον ὅτι οὐ δεῖ πλησιάζειν μάγοις. E: δὲ
τις ἀπατηθεὶς ἐπλησίασεν, ἀφιστάσθω ταχίως. 'H
Ὑὰρ ἐπιμονὴ dj ἐν αὐτοῖς εἰς ἔχστασιν ἄγει φρε-
νῶν, ὥστε μὴ συνιέναι διαχρῖναι, Οὗτος τοίνυν 6
Σίμων ὑποχορισάμενος τοὺς ἀποστόλους μίγος
δπάρχων, καὶ ὁμοίως τοῖς ἄλλοις ὑπὸ Φιλίππου τοῦ
ἑνὸς τῶν ἔπτὰ, βαπτισθεὶς μετὰ πολλῶν, οὐ μὲν τοι
ἐφέξατο διὰ τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τῶν ἀποστό-
λων τὸ ἅγιον {[νεῦμα. Τί οὖν ; οἱ βαπτισθέντες ὑπὸ
Φιλίππου οὐχ ἔλαθον Πνεῦμα ἅγιον ; Πνεῦμα μὲν
ἅγιον ἔλαθον τὸ τῆς ἀφέσεως, τὸ δὲ τῶν σημείων οὐχ
ἔλαδον. *O0:v ὁ Σίμων ἰδὼν ὅτι δίδοται διὰ τῆς ἐπι-
θέσεως τῶν χειρῶν, προσῆλθε τοῖς ἀποστόλοις ἀπο-
τολμήσας αὐτῷ ἐμ πορεύσασθαι. Πρὶν γὰρ ἰδεῖν ἐτέ -
ρους λαμβάνοντας τὸ τῶν σημείων Πνεῦμα οὐχ
ἐράῤ“έι αἰτῆσαι. Πῶς δὲ τὸν τοιοῦτον ὁ Φίλιππος
ἐόαπτισεν: Ὡς καὶ τὸν ᾿Ιούδαν Χριστὸν ἐξελέξατο.
Πῶς δὲ αὐτὸν οὐχ ἀνεῖλον ὡς τὸν ᾿Ανανίαν ; "Ox: xal
ἐν τῇ παλχιᾷ εἷς ἀνῃρέθη ὁ τὰ ξύλα συλλέξας, εἰς
σωφρονισμὸν ἑτέρων, οὐδεὶς δὲ ἕτερος τοῦτο πέπον -
θεν. Ἔστι δὲ συνιδεῖν ὅτι ἐν τῇ δόσει τοῦ ἁγίου

Πνεύματος, α᾽σθητόν τι ἐγίνετο παράδοξον, Καὶ γὰρ C

6 Σίμων οὐκ ἂν προσῆλθεν αἰτῶν, sl μὴ τοῦτο ἐθεά-
σατο. Πῶς δὲ μὴ ἰδὼν τοὺς ἀποστόλους χοημάτων
τοῦτο πράττοντας, ἐτόλμησε χρήματα προσενεγκεῖν ;
"Utt οὐκ ἦν ἀγνοίας, ἀλλὰ πειράζοντος. AU ὃ χαὶ ὃ
Πέτρος, Ἡ χαρδίχ coo οὐχ ἔστιν εὐθεῖά, δειχνὺς, ὅτι
οὐδὲ τὰ ἐν τῇ διανοίᾳ αὐτοῦ σχευωρ θέντα ἔλαθεν
αὐτόν. *Opa δὲ τὴν ἀναισχυντίαν τοῦ Σίμωνος. Δέον
4X2 αὐτὸν αἰτῆσαι Πιεῦμα λαθεῖν ἅγιον, ἐπειδὴ οὐχ
ἔμελεν αὐτῷ τούτου, ἵνα ὃ. δῷ ἑτέροις αἰτεῖ. Ἤθελε
γὰρ καὶ Φιλίππου δόξαι λαμπρότερος, Ὁ γὰρ Φίλιπ-
πος εἴς ὧν τῶν ἕπτὰ, διάκονος ὦν, οὐχ εἶχεν ἔου-
σίαν διὰ τῆς χειροθεσίας αὐτοῦ, διδόναι τὸ Πνεῦμα
τὸ ἅγιον, Ὃτι δὲ τοῦτο ἀληθὲς, χαὶ τὸ τῶν σημείων
ἹΙνεῦμα οὐχ ἔλαθεν, ὅρα πῶς φισιν, ὅτι θεωρῶν

« Jesu Christi,baptizabantur viri simul ac mulieres.
« Simon autem et ipse credidit, cumque baptizatus
« esset, adherebat Philippo, et videns virtutes ac
« signa qua fiebant, stupens ad mirabatur.Cum au-
« tem audissent apostoli qui erant Hierosolymis,
« quod recepisset Samaria verbum Dei, miserunt
« ad eos Petrum ac Joannem. 48S Qui cum descen-
« dissent, oraverunt pro ipsis, ut acciperent Spiri-
« tum sanctum. »

Hoc loco ?»ndicandum est non oportere ad magos
accedere : quod si deceptus ad eos accesserit,
quantocius separetur: perseverantis namque in
his rebus stuporem mentis adducit, ne possit quis
intelligere ad dijudicandum. Hic itaque Simon
cum magus esset upostolisque blandiretur.et sicut
caeteri ἃ Philippo, qui unus ex septem erat, in-
ter multos baptizatus esset, non tamen per imposi-
tionem manuum apostolorum Spiritum sanctum
accipit. Quid ergo? An a Philippo baptizati non
acceperant Spiritum sanctum ? Spiritum sanctum
acceperant quidem, quoad peccatorum remissio-
nem, sed non acceperant quantum ad signorum
editionem. Unde intuitus Simon quod per manuum
impositionem daretur. accessit ad apostolos sum-
pta audacia, ut illum sibi mercaretur. Antequam
enim alios videret Spiritum ad edenda signa acci-
pientes. non audebat petere. Quomodo autem talem
baptizavit Philippus? Eodem modo, quo et Christus
Judam elegit. Quomodo vero ipsum non occidit
Petrus ut Ananiam? Quoniam in veteri quoque
Testamento unus interemptus est, qui ligna Sabbato
collegerat **, ad correctionem ceterorum.cum nul-
lus alius hoc passus sit. Licet autem intelligere
quod in datione Spiritus sancti sensible quidpiam
admirandum contingebat, neque enim alioqui Si-
mon ad petendum accessisset, nisi hoc conspexis-
set. Quomodo autem cum id non vidisset apostolos
pecuniarum gratia facientes, ausus est offerre pe-
cunias ? Quia non errantis erat.sed tentantis. Pro-
pterea etiam Petrus, « Cor tuum, inquit, non est
rectum: » ostendens quod neque illa laterent ipsum
que in ejus mente tractabantur. Vide autem Si-
monis impudentiam. Cum enim ipsum petere opor-
tuerit, ut Spiritum acciperet : quoniam id illi studio
non erat, petit ul aliis daret. Volebat enim Phi-

δυνάμεις τε καὶ σημεῖα γινόμενα, ἐξίστατο, xai προσ- ἢ lippo quoque videri clarior. Nam Philippus unus ex

ἦλθε τοῦτο αἰτῶν.

septem, cum diaconus esset, potestatem non habe-

bat, ut ad manuum suarum impositionem daret Spiritum sanctum. Quod autem hoc verum sit, quod
Spiritum ad edenda signa non acceperit, vide quomodo dicat quod videns virtutes ac signa que flebant

stupens admirabatur, et hoc petiturus accessit.

« Οὔπω γὰρ ἦν ἐπ᾽ οὐδενὶ αὐτῶν ἐπιπεπτωχὸς,
« μόνον δὲ βιδαπετισμένοι ὑπῆρχον ἐΐς τὸ ὄνομα τοῦ
« Χριστοῦ ᾿Ιησοῦ, Τότε ἐπετίθουν τὰς χεῖοας ἐπ᾽ αὖ-
« τοὺς, καὶ ἐλάμδανον Πνεῦμα ἅγιον. »

Ηρόδηλον ὅτι οἱ ὑπὸ Φιλίππου ἐν Σαμαρείᾳ βαπτι-

85 Nunt. zv, 33.

19 VIII, 16, 17. « Nondum enim in quemquam
« illorum illapsus fuerat,sed baptizati tantum erant
« in nomine Domini Jesu. Tunc imponebant ma-
« nus super illos, et accipiebant Spiritum san-
« ctum. »

Manifestum est eos, qui ἃ Pbilippo in Samaria

150

OECUMENI TRICCJE EPISCÓPI

P

100

. . - . cs , ςο ὧν ba A LS APP - et , ΄ 2.4 - 8
baptizati erant non. accepisse Spiritum sanctum, ἃ 906vt:; c7 σαν Axoóv:eg Πνεῦμα ἅγιον, διὰ τὸ μὴ

eo quod donum hujusmodi non haberet : quando-
quidem, ut diximus, hic unus ex septem erat. Nam
hi virtutem quidem ad edenda signa acceperant,
non autem ut cateris quoque darent hujusmodi
Spiritum : hoc enim apostolis servatum erat. Pre-
terea Philippus in eos, qui a se baptizali erant
Spiritum illabi non fecit, honorans videlicet apo-
stolos. Neque enim tanquam abjectus et indignus
(quando etiam de ipso proditum est quod signa
ediderit in sanitatibus morborum, ejectionibusque
demonum!, sed quod non oraverit, ut hoc illis
conlingeret, nondum videlicet aptis ad Spiritus
susceptionem : quando et Simon qui ab eo bapti-
zaütus erat, qui carnis sunt adhuc sapiens, pete-
bat ab apostolis dono pecuniarum accipere potesta-
tem, ut cuicunque vellet, manuum impositione
daret Spiritum sanctum.

VIII, 18. 19. « [ntuitus autem Simon quod per
« impositionem manuum apostolorum daretur eis
« Spiritus sanctus, obtulit eis pecunias, dicens:
« Date et mihi potestatem istam, ut cuicunque im-
« posuero manus, accipiat Spicitum sanctum. »

Scelestus hic Simon non fldei gratia, pecunias

offerens. hoc sibi contingere cupiebat : sed quo -

sibi questus ac occasio pecuniarum hoc fleret.

Accessit enim. ut accepta hujusmodi gratia dite-

soeret per signa: quemadmodum antea imaginaria

solum operans demonum auxilio, sive tentans
apostolos hoc faciebat,volens accusationem capes-
sere. ldeo etiam audit: « Non est tibi pars in ser-
mone isto, cor enim tuum non est rectum coram

Deo. Resipisce igitur si forte remittatur ibi pecca-

tum 9), » Praeviderat namque Petrus eum ad po-

nitentiam non convertendum, propterea dicit. « Si
forte remittatur. » [lllud siquidem quod addit,

« Orate vo, » non panitentir estaut conversionis,

80 sed d-functorise tantum purgationis prztextu

dicebat: ubi enim lacryme sunt et confessio ὃ

Hoc autem demonstrat rem esse correctu difficilem

multaque penitentia opus habere. si qui in eam-

dem rem divinam offendant, in quam offendit et

Simon, qui existimabat Spiritum sanctum pecu-

nie obsecundare ad efficaciam operationis haben-

dam.
CAPUT IV.

Quod non argento neque simulatorihus, sed sanctis
per fem Spiritus sancti commutatio datur : in
quo etiam ponuntur quse sunt de simulatione ac
objurgatione Simonis.

VII!. 19-25. « Petrus autem dixit ad eum : Pe-

« cunia tua tecum sit in perditionem, quoniam

* donum Dei existimasti pecuniis parari. Non est

« tibi pars neque sors in sermone isto: cor enim

« tuum non est rectum coram Deo. Resipisce igitur

« ab hoc vitio, et roga Deum si forte remittatur

« tihi cogitatio cordis tui. Nam in felle amaritudi-

« nis et collatione iniquitatis video te esse. Re-

99 Act. viu, 41, 25.

ἔχειν χάρισμα τοιοῦτον" ἐπειδὴ οὗτος, ὡς ἔφη μεν͵
εἷς των ἕπτὰ ἦν. Οὗτοι γὰρ δυνάμεις μὲν ἔλαθον
ποιεῖν σημεῖα, οὐχὶ δὲ xai Πνεῦμα διδόναι ἑτέροις"
τοῦτο γὰρ ἦν τὸ τῶν ἀποστόλων ἐξαίρετον. ΛΑ λλως
τε δὲ οὐ χατήγαγε τὸ Πνεῦμα ὁ Φίλιππος ἐπὶ τοὺς
ὑπ᾽ αὐτοῦ βαπτισθέντας, ἤτοι τιμῶν τοὺς ἀποστόλους,
Οὐ γὰρ ὡς εὐτελὴς καὶ ἀνάξιος (ὁπότε κα! αὐτὸς
ἀνεγράφη σημεῖα πεποιηχὼς ἐν ἴάσεσι νόσων, χα:
ix6oAaic δα: μόνων), ἀλλ᾽ ὅτι οὐκ ηὔξατο τοῦτο αὐτοῖς
ὑπάρξαι, ὡς ἀχμὴν μὴ οὖσιν ἐπιτηδείοις πρὸς τὴν
τοῦ Πνεύματος ὑποδοχὴν, ὁπότε xal ὁ Σίμων βαττι-
σθεὶς ὑπ᾽ αὐτοῦ, ἀχμὴν τὰ τῆς Gapxüq φρονῶν ἥτε:
τοὺς ἀποστόλους διὰ χρημάτων δόσεως λαδεῖν ἐξου-
elav, ᾧ ἐὰν ἐθέλῃ διὰ τῆς τῶν χειρῶν ἐπιθέσεως
δοῦναι Πνεῦμα ἅγιον.

« Θεασάμενος δὲ ὁ Σίμων, ὅτι διὰ τῖς ἐπιθέσεως
«τῶν χειρῶν τῶν ἀποστόλων δίδοται τὸ Πνεῦμα τὸ
« ἅγιον, προσήνεγχεν αὐτοῖς χυΐήματα, λέγων" Δότι
« χάμοὶ "τὴν ἐξουσίαν ταύτην, ἵνα ᾧ ἐὰν ἐπιθῶ τὰς
« χεῖρας, λαμθάνῃ Πνεῦμα ἅγιον. » |

Ὁ μιαρὸς οὗτος Σίμων, οὐ πίστεως ἕνεχεν m207-
φέρων τὰ χρήματα. ἔτει τοῦτο γενέσθα: αὐτῷ, ἀλλ᾽
ὥττε πορισμὸν αὐτῷ χρημάτων xal ἀφορμὴν γε-
νέσθαι τοῦτο Ἰλουσῆῖλθε γὰρ ὥστε, δεξάνχενος τοιχύ-
τὴν χάριν, πλουτῆσαι διὰ τῶν σημείων, κατὰ πρώην
φιντυσίαν ἐνεργῶν διὰ τῶν δαιμόνων, fitot πειρ-
ζων τοὺς ἀποστόλους τοῦτο ἐποίει, βουλόμενος κατ-
zq5pía» περιδαλεῖν. Διὸ xal ἀχούει" « Οὐκ ἔστι σοι
μερὶς ἐν τῷ λόγῳ costi ἡ γὰρ χαρδία σου οὐχ ἔστιν
εὐθεῖα ἐνιύπιον τοῦ Θεοῦ. Μετανόητον οὖν, εἰ doi
ἀφεθήσεταί σοι τὸ ἀμάρτημα. » Προήδει vào αὐτὸν ὁ
Πέτρος μὴ πρὸς μετάνοιαν ἐπιστρέψοντα. Διὰ τοῦτύ
φησιν, « Εἰ ἀφεθήσετχί σοι.» Τὸ γὰρ. « Δεήθητε
ὑμεῖς, » οὐ μετανοίας xa! ἐπιστρορῖῆς. ἀλλὰ μόνον
ἀφοσιώσεως ἕνεχα tor: ἐπεὶ, ποῦ τὰ δάκρυα xe!
$ ἐξομολόγησις ; Τοῦτο δὲ δειχνύντος ἐστιν ὡς
δυσχατόρθωτον τὸ πρᾶγμα, xal πολλῆῇς δεόμενον
μετανοίας, τοῖς εἷς α΄. τὸ τὸ θεῖον ifapaptávoust,
εἷς ὃ xa! Σίμων ἐξύήμχοτεν, ἀργυρίου ὑπαχούειν εἷς
τὰς ἐνεργείας τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἡγησάμενος.

ΚΕΦΑΛ. IA.

Ὁ *o« οὐκ ἀργυρίου οὐδὲ ὑποχριταῖς, ἀλλὰ ἁγίοις

διὰ πίστεως d, μετογὴ τοῦ ἁγίου Πνεύμα:
δίδοται" ἐν d "à περὶ ὑποκρίσεως xai ἐπικλής
ξεως Σίμωνος.

« Πέτρος δὲ εἶπε πρὸς αὐτὸν’ Τὸ ἀργύριόν σου σὺν
σοὶ εἴη εἰς ἀπώλειαν, ὅτι τὴν δωρεὰν τοῦ Θεοῦ ivó-
μισας διὰ χοημάτων χτᾶσθαι. Οὐχ ἔστι σοι μερὶς
οὐδὲ χλῆρος ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ" ἡ vào καρδία σου
« οὐκ ἔστιν εὐθεῖα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Μετανόησον
οὖν ἀπὸ τῆς χακίας σοῦ ταύτης ; xal δεήθητι τοῦ
«θεοῦ, εἰ ἄρα ἀφεθήσεταί σοι ἣ ἐπίνοια τῆς καρδίας
« σου. Ele γὰρ χολὴν πιχρίας, xai σύνδεσμον ἀδιχίας

«

«

. 101

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

162

-'« ὁρῶ σε ὄντα. ᾿Αποχριθεῖς δὲ ὁ Σίμων, εἶπε Δεή- À « spondens autem Simon dixit : Orate vos pro me

« θντε ὑμεῖς ὑπὲρ ἐμοῦ πρὺς τὸν Κύριον, ὅπως μὴη-
- « δὲν ἐπέλθῃ ἐπ᾿ ἐμὲ, ὧν εἰρήκατε, Ol μὲν οὖν δια-
« μαρτυράμ.νοι xal λαλήσαντες τὸν λόγον τοῦ Κυρίου,
« ὑπέστρεψαν εἷς Ἱερουσαλὴμ, πολλάς τε χώμας τῶν
« Σαμαρειτῶν εὐηγγελίσαντο. »
(0 « Τὸ ἀσγύριόν σου σὺν σοί, » Οὐν. ἔστι ταῦτα ἀρω-
μένου, ἀλλὰ παιδεύοντος, ὡς ἄν τις εἴποι’ Τὸ ἀργύ-
ριόν σου συναπόλοιτό σοι μετὰ τῆς προαιρέσεως. Οὐ
κολάζει δὲ νῦν τὸν Σίμωνα ὁ Πέτρος καθὰ xal πρώτν
᾿πὸν ᾿Ανανίαν. ἵνα δείξῃ ὅτι οὐχ ἀνάγκης d) πίστις,
ἀλλ᾽ ἵνα καὶ τὰ τῆς μετανοίας ε᾽σαγάγῃ. ᾿Αρκεῖ γὰρ
πρὸς διόρῆωσιν τὸ ἐλέγξαι, καὶ τὰ ἐν τῇ χαρδίᾳ εἰ.
mtl, καὶ τὸ, ἐχεῖνον ὁμολογῆσαι, ὅτι ἑάλω. Τὸ γὰρ
εἰπεῖν, Δεήύθητε ὑμεῖς ὑπὲ ἐμοῦ, τοῦτό ἐστιν ὁμο-
ληγοῦντος, εἰ xai μὴ ἀπὸ ὀρθῆς xai σφοδρᾶς ὀιχθέσειως
ἐλέγετο"

ΚΕΦΑΛ. IB.

, ὅτι τοῖς ἀγαθοῖς καὶ πιστοῖς εὐοδοῖ τὴν σωτη-
ραν ὁ Θεὸς, δῆλον ix τῆς κατὰ τὸν εὐνοῦχον
ὑπουέσεως.

« Ἄγγελος δὲ Κυρίου ἐλάλησε πρὸς Φίλιππον,
« λέγων: ᾿Ανάστηθι, xal πορεύου κατὰ μεσημόρίαν
« ἐπὶ τὴν ὁδὸν τὴν κχκαταδαΐίνουσαν ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ
«sl; Γάζαν, αὕτη ἐστὶν ἔρημος. Καὶ ἀναστὰς imo.
« (5205. Καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ Αἰθίοψ, εὐνοῦχος, δυνάστης
« Κανδάχης τῖς βασιλίσσης Αἰθιόπων, ὅς ἦν ἐπὶ
« πάσης τῆς Γάζης αὐτῖς, ἐληλύθει προσχυνήσων
« εἰς ᾿ἱεογυσαλήμ' ἦν τε ὑποστρέθφων χαὶ χαθήμενος
' « iml τοῦ ἅρματος αὐτοῦ, xal ἀνεγίνωσχε τὸν προ-

Β

« φήτην ἸΙσαίσν. Εἶπε δὲ τὸ Πνεῦμα τῷ Φιλίππῳ’ C

« Ποόσελθε xai χολλήθητιτῷ ἄσματι τούτῳ. Hooc-
« δραμὼν δὲ ὁ Φίλιππος ἔχουσεν αὐτοῦ ἀναγινώσχον-
« τὸς τὸν προφήτην Ἡσχίαν, xai eimev "Api γε γι:
« νώσχεις ἃ ἀναγινώσχεις ; Ὁ δὲ εἶπε, Ἡῶς γὰρ ἄν
« δυναίμην, ἐὰν μή τις ὁδηγήσῃ με ; Ηαρεκάλετέ τε
« τὸν Φίλιππον ἀναδάντα καθίσαι σὺν αὐτῷ. 'H δὲ
« περιοχὴ τῆς Γραφῆς ἣν ἀνεγίνωσχεν, ἦν αὕτη.»
Διὰ τί μὴ τῷ εὐνούχῳ φαίνεται ὁ ἄγγελος καὶ
ἄγει αὐτὸν πρὸς Φίλιππον ; Ὅτι ἴσως οὐχ ἄν ἐπεί-
σθη, ἀλλ᾽ ἐξεπλάγη μᾶλλον. Οὐ γὰρ ἦν ὡς ὁ Kop-
νήλιος οὗτος. « Βατὰ μετηυθοίαν. » Οὐχ ἄν ἀπὸ
Ἱεροσολύμων πρὸς μεσημόρίαν ἀπήει, ἀλλὰ πρὸς
. ἄρχτον: ἀπὸ δὲ Σαμαρείας, ἔνθχ Φίλιππος ὁ τῶν
,πτὰ διέτριδε xal ἐδίδασχε τότε, πρὸς μεσημόρίαν
᾿ ἐστὶν dj ὁδός, Τὸ δὲ, « Αὕτη ἐστὶν ἔγημος, » εἶπεν,
ὥστε μὴ φοδηθῆναι τὴν τῶν Ἰουδαίων ἐπιστασίαν.
Γυναῖχες δὲ ἥρχον ἐχείνης τῆς Αἰθιοπίας, ὧν xai ἡ
Κανδάχη κατὰ διαδοχὴν μία, ἧς ὁ εὐνοῦχος ὑπῆρχε
ταμίας τῶν βασιλικῶν θησαυρῶν. Ἰστέον δὲ ὅτι
Κανδάχην ΑἸ θίοπες πᾶσαν τὴν τοῦ βασιλέως μητέρα
χαλοῦσιν, ἐπειδὴ πατέρα Αἰθίοπες οὐχ ἀναφέρουσιν,
ἀλλ᾽ ὡς ὄντας υἱοὺς ἡλίου παραδιδόασιν" ἑχκάττου δὲ
. τὴν μητέρα καλοῦσι Κανδάχην.

᾿ς « Ὡς πρόδατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη, xal ὡς ἀμνὸς
« ἐναντίον τοῦ χείροντος αὐτὸν ἄφωνος, οὕτως obx
e ἡνοίγει τὸ στόμα αὐτοῦ. Ἐν τῇ ταπεινώσει αὐτοῦ

« apud Dominum. ne quid veniat in me liorum,
« quae dixistis, Et illi quidem testificati ac locuti
« verbum Dei, reversi sunt Jeresolymam, mulltis-
« que vicis Samarilanorum predicabant Evange-
« lium. »

« Pecunia tua tecum. » Non sunt hec exsecran-
tis. sed corripientis, veluti si quis dicat : Pecunia
tua simul tibi pereat cum hujusmodi voluntate.
Non punit autem nunc Simonem Petrus quemad-
modum prius Ananiam.ut ostendat fldem non esse
necessilalis sive coaclionis : sed ut ad ea potius
inducat qua penitentia sunt. Ad correctionem
enim sufficit arguisse, et ea qui in corde erant
dixisse ac illum confessum esse quod deprehensus
esset. 88 Siquidem dicere,Orate vos pro me,con-
fitentis est: quanquam hoc non a recto vehemen-
tique affectu diceretur.

CAPUT XII.

Quod sanctorum αἱ fidelium. communi saluti Deus
prosperum iribuat. successum, sumpto. argumento
ex his, quz circa ennuchum contigerunt.

« VIII, 26-32. Angelus autem Domini locutus est
« ad Philippum, dicens : Surge et vade meridiem
« versus, ad viam qu: descendit ab Jerusalem ad
« Gazam.h:zec est deserta Surgensque profectus est.
« Et ecce vir £thiops.ennuchus, prefectus Canda-
« ces regine /Ethiopum,qui preeratuniverse 82:0
« ipsius, venerat adoraturus Jerosolyma : et rever-
« tebatur sedens super currum suum legebatque
« Isaiam prophetam.Dixitautem Spiritus Philippo:
« Accede et adjungere huic currui. Cumque accur-
« risset Philippus, audivit eum legentem [saiam
« prophetam, et dixit : Intelligisne qux legis? At
« ille ait : Quinam enim possim nisi quispiam me
« manuduxerit ? Rogavitque Philippum, ut ascen-
« deret ac sederet secum. Argumentum vero Scri-
« pturz, quam legebat erat hoc. »

Quam ob causam ennucho non apparet angelus
ipsumque ducit ad Philippum ? Quoniam fortassis
non credidisset, sed magis perterritus fuisset.
Neque enim erat qualis Cornelius. « Meridiem
versus. » Non a Jerosolymis ad meridiem tende-
bat,sed ad septentrionem : a Samaria vero, in qua
Philippus unus ex septem versabatur tunc et doce-

D bat, via erat meridiem versus Dixit autem,« Hec

est deserta, » ut non metueret Judsorum princi-
patum.Mulieres autemS'?imperabantilli Ethiopise,
quarum una per successionem erat Candace:
cujus ennuchus preerat conclavi thesaurorum
regiorum.Sciendum autem quod Athiopesomnem
regis matrem Candacen appellant siquidem
/E£thiopes regum patrem non referunt, sed illos
tanquam veros solis filios tradunt: uniuscujusque
autem matrem Candacen appellant.

« VIII.32 36. Tanquam ovis ad occisionem ductus
« est, et sicut agnus coram tondente se mulus, sic
«nonaperuitossuum. Inbumilitateipsius judici'

1(8

(ΕΟΜΕΝΙ TRICCUE EPISCOPI

164

« ejus sublatum est.Generationem autem ejus quis A « ἢ κρίσις αὐτοῦ ἤρθη. Τὴν δὲ qeve3v αὐτοῦ τίς

« enarrabit ? Quoniam elevatur a terra vita ejus.
« Respondens autem ennuchus Philippo dixit : Ob.
« secro de quo dicit hoc propheta,de seipso,an de
« ülio quopiam ? Aperiens autem Philippus os
« suum, et incipiens ab hac Scriptura. annuntiavit
« illi Jesum. Cumque irent per viam, venerunt ad
« quamdam aquam. et ait ennuchus. »

Hinc signiflcatur spontanea Christi voluntas in
aggrediendis his qua ordinata erant. Sicut enim
ovis, quze ad victimam ducitur, vel agnus coram
tondente se (qui autem nulla necessitate cogitur,
neque balandi habet occasionem), ita cum sponte
pateretur, tacebat. Quod autem sequitur, « In

humilitate ipsius judicium ejus sublatum est, » p

significat iniquum judicium in ipsum inductum
occultata veritate. Rursum inferens, « Genera-
tionem ejus quis enarrabit ? » ostendit ipsum &ys-
νεσλόνητον esse, nempe quod origo generis ipsius
dari non possit. Siquidem ipse et ἀγενεαλόγητος
erat tanquam Deus, et descriptus ac in censum
relatus tanquam juxta carnem generatus. Sive :
gloriam, qua post resurrectione: ipsi accesserat,
àc generosam ipsius dignitatem. quam experientia

rerum ordinatarum manifestavit, quis idoneus .

erit,ut sermone edisserat?cum ipse quidem morti
subjectus fuerit, universi vero ad incorruptionem
gratia ejus vivificati sint fideque redempti. Deinde
ait, « Quoniam elevatur de terra vita ejus. » Hoc
est atto:litur ac sublimior est his, que in terra
sunt vila ejus, id est conversatio. Elevatur autem
et alio modo,ac super omnes est vita ejus, hoc est
substantia Unigeniti, cum separatim a carne intel-
ligitur 83 nondumque ad nos accedens.Cum enim
ad mortem spontanee descenderit,elevata estaterra
vita, sublimisque effecta est, ac supergressa est
colos **. quia rex glorie erat,et vita ejusnaturalis,
Dominusque virtutum : quanquam propter dispen-
sationem circa nos ac spontaneam exinanitionem,

in passione contumeliam et ignominiam sustinue-

rit, dante hoc ei merito carne. qui personaliter
, &c inseparabiliter ei unita erat, circa quam affli-
clio etexinde contumelia contigit: audensquidem
,. &dversus Deum incarnatum, non tamen potens
impassibilem attingere, id enim impossibile erat.
Hunc igitur esse Jesum, e£ hanc in eo completam
esse Scripturam Philippus ennucho denuntiat:cui
etiam obediens, statimque baptizatus. missus est
ad regionem “μορίῳ, predicaturus hoc quod
ipse crediderat : Deum quidem unum esse per
prophetas praedicatum, hujus autem Filium jam
secundum humanitatem advenisse ac factum esse,
et ut ovem ad occisionem ductum esse, et cetera

« διηγήσεται ; Ὅτι αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἡ ζωὴ αὖ-
« τοῦ. ᾿Λποχρ. θεὶς δὲ ὁ εὐνοῦχος τῷ Φιλίππῳ, εἶπε'
« Δέομαί σου, περὶ τίνος ὃ προφήτης λέγει τοῦτο;
« περὶ ἑαυτοῦ, ἢ περὶ ἑτέρου τινός ; "'AvolLac ξὲ ὁ
« Φίλιππος τὸ στόμα αὐτοῦ, xal ἀρξάμενος ἀπὸ τὶς
«Γραφῆς ταύτης, εὐηγγελίσατο αὐτῷ τὸν Ἰητοὺν͵
« Ὡς δὲ ἐπορεύοντο κατὰ τὴν ὁδὸν, ἦλθον ἐπί τι ὕδω;͵
« xal φησιν ὁ εὐνοῦχος. »

᾿Βντεῦθεν τὸ ἑχούσιον τοῦ Σωτῆρος ἐν τῇ πείρᾳ τῶν
οἰχονομουμένων σημαίνεται. Ὡς γὰρ πιόδατον ἀγύ-

μένον εἷς θυσίαν, ἢ ἀμνὸς ἐναντίου τοῦ χείροντος αὐτὸν

᾿ (ἀνάγχῃ δὲ ὄχμαζόμενος οὐδὲ βληχᾶσθαι τὸ ἐνδόσιμον

ἔχει), οὕτως ἑχὼν ἐν τῷ πάσχειν ἐσιώπα. Τὸ B,
« 'Ev τῇ ταπεινώσει αὐτοῦ d, χρίσις αὐτοῦ ἤρθη,»
δηλοῖ τὴν παράνομον χοίσιν ἐπ᾿ αὐτῷ γενομένην, τῆς
ἀληθείας χρυδείτης. Τὸ δὲ, « Τὴν γενεὰν αὐτοῦ τίς
διηγήσεται ; » ἐπενεγκὼών, δείχνυσιν αὐτὸν ἀγενε:.
λόγητον. Ἣν μὲν γὰρ αὐτὸς καὶ ἀγενεαλόγητος ὡς
Θεὸς, xai χατὰ capxa γεννώμενος ὡς ἀπογρατό-
μενος. Ἤτοι τὴν μετὰ τὴν ἀνάστασιν γενομένην
δύξαν͵ καὶ τὴν εὐγενῆ σὐτοῦ ἀξίαν, ἣν ὃ τῶν ox
νοληθέντων ὑπέδειξε πεῖρα, τίς ἔσται ἱκανὸς Xp
φράσαι ; αὐτοῦ μὲν θανάτῳ ὑποδαλλομένου. πάντων
δὲ εἰς ἀφθαρσίαν χάριτι αὐτοῦ ζωοποιουμένων, xii
πίστει λυτρουμένων. Εἶτά φησιν. « Ὅτι αἵρεται dai
τῆς γῆς ἡ ζωὴ αὐτοῦ, » τουτέσιιν ἐπαίρεται, χαὶ
ὑψηλοτέρα τῶν ἐπὶ γῆς ἐστιν ἡ ζωὴ αὐτοῦ, τουτέστιν
4$ πολιτεία, Αἴφεται Ob xal ἑτέρως. xal ὑπὲρ πάντας
ἐστὶν ἡ ζωὴ αὐτοῦ, τουτέστιν ἡ ὕπαρξις τοῦ Mav-

( ἵξνοῦς, ὅταν ἔξω νοεῖται σαρχὸς͵ xai οὗ πω χαθ᾽ ux

γενόμενος. Αὐτοῦ γὰρ εἰς θάνατον ἑκουσίως xz
δεδηχότος, ἔρῆη ἀπὸ τῆς γῆς ἡ ζωὴ xal pst
σθη. xa! ὑπερανέδη τοὺς οὐρανοὺς, ὅτι Basüux
ὑπῆρλε τὴς δόξης, xal dj αὐτοῦ ζωὴ κατὰ φύσιν, xr:
Κύριος τῶν δυνάμεων εἰ xal διὰ τὴν περὶ fpi
οἰχονομίαν καὶ τὴν ἑχούσιον χένωτιν, τῆς χατὶ τὸ
πάρος ἐπὶ γῆς ἀτιμίας καὶ ἀδοξίας ἠνέσχετο, τοῦτ
διδούσης εὐλόγως αὐτῷ τῆς καθ’ ὑτεόστασιν αὐτῷ
καὶ ἀδιχιρέτως ἡνωμένης σαρχὸς, περὶ ἣν τὸ mil,
xil ἣ ἐντεῦθεν ἀτιμίχ συνέθαινε: κατὰ Θεοῦ μὲν
τολμωμένη τοῦ σεσαρχωμένου, ψαῦσαι δὲ μὴ δυν:-
μένη τοῦ ἀπαθοῦς, ὅπερ ἀμήχανον. Τοῦτον toi:
εἶνχι τὸν ᾿Ιησοῦν, xai πεπληρῶσθαι ἐν αὐτῷ τὶν
Γραφὴν ὁ Φίλιππος ταύτην τῷ εὐνούχῳ εὐαγγελί-
ζεται" ᾧ xai πεισθεὶς, καὶ παραυτίχα βαπτισθεὶς

D ἐπέμφθη εἷς τὰ χλίματα τῆς Αἰθιοπίας, xnoXw

τοῦθ᾽ ὅπερ αὐτὸς ἐπίστευσε, Θεὸν μὲν ἕνα διὰ τῶν
προφητῶν χεχηρυγμένον, τούτου δὲ τὸν TYiov τὶ!
κατὰ ἄνθρωπον ἤδη πεποιῆσθαι mapouclav, xal ὡς
πρόθατον ἐπὶ σφαγὴν ἦχθαι, xal τὰ λοιπὰ ὅσα |
προφῆται λίγουσι περὶ αὐτοῦ. Καὶ ἐνταῦθα πεελή-
orat dj λέγουσα προφητεία, « Αἰθιοπία προφθάκι
χεῖρα αὐτῆς τῷ θεῷ. »

quacunque dicunt de ipso prophete. Et hic completa est prophetia, que ait : « Ethiopia preeveniet

manvs ejus Deo 55, »
« VIII, 36.40, Ecce aqua, quid prohibet quo

95 psal. vii, 3. *6 Psal. xvii, 31.

« Ἰδοὺ ὕδωρ, τί χωλύει με βαπτισθῆναι ; Εἶπε ἃ

1065

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

166

6 Φίλιππος" El πίστεύεις ἐξ ὅλης tne χαρδίας, tt- A « minus baptizer? Dixitautem Philippus : Si credis

᾿ ἐστιν, ᾿Αποχριθεὶς δὲ εἶπε [Πιστεύω τὸν Υἱὸν τοῦ
Θεοῦ εἶναι τὸν ᾿Ιγσοῦν Χοιστόν᾽ xal ἐκέλευσε στῆναι
τὸ ἅἃ:μα. Καὶ χκατέδηταν ἀμφότεροι εἰς τὸ ὕδωρ,
ὅ τε Φίλιππος χαὶ ὁ εὐνοῦχος, xal ἐδάπτισεν
αὐτόν »

ῬἘπισταστέον ὡς πολλὴ ἢ σπουδὴ ὑπῆρχε τελείως
Χριστιανίζουτι περὶ τὸ αἰσθητὸν βάπτισμα. Διττοῦ
γὰρ ὄντος τοῦ διδομένου, ὁτὲ μὲν δι’ ὕδατος, ὁτὲ ὃ.
ἐν Πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρὶ, οὐ διὰ τὴν ὑπεροχὴν
τοῦ ἐν Πνεύματι βαπτίσματος, χατετρόνουν τοῦ
σωματιχωτέρου. Συμδάλλεται γὰρ καὶ τοῦτο εἰς
σωτηρίαν χαὶ τὴν ἀνάστασιν τοῦ σώματος.

« Ὅτε δὲ ἀνέδηταν ix τοῦ ὕδατος, Πνεῦμα Κυρίγυ
« ἥρπασε τὸν Φίλιππον, καὶ οὐχ εἶδεν αὑτὸν οὐχ
« ἔτι ὁ εὐνοῦχος. Ἐπορεύετο γὰρ τὴν ὁδὸν αὐτοῦ
« χαίρων. Φίλιππος δὲ εὐρέθη εἰς “Αζωτον. Καὶ
« διεὐγόμενος εὐηγγελίζετο τὴς πόλεις πάτας ἕως
« τοῦ ἐλθεῖν αὐτὸν εἰς Καισάρε!αν. »

Συμφερόντως τὸν Φίλιππον ἥρπατε τὸ llvtüpa,
ἐπεὶ Τξίωτεν dv χαὶ συμπαρελθεῖν αὐτῷ ὁ εὐνοῦχος.
Καὶ ἐλύπησεν ἂν ἐχεῖνος ἀνανεύσας χαὶ ἀρνησά-
μένος, οὕπω χαιροῦ ὄντος. Καὶ αὐτὸς ὁ Φίλιππος
piqz ἐχέρδανεν, ὄπερ ἤχουε περὶ ᾿Ιεζεχιὴλ καὶ
᾿Αὐδακοὺμ καὶ ἐπ᾿ αὐτῷ γενόμενον ἰδών. Δείχνυται
δὲ πολλὴν ὁδὸν ἀπελθὼν, εἶγε ἐν ᾿Αζώτῳ εὑρέθτ.
"Exi γὰρ αὐτὸν ἔστησεν, ἔνθα λοιπὸν xxi εὐαγγελί-
σασθαι αὐτὸν ἔδει, xal εἰς Καισάρειαν ἐντεῦθεν τὴν
ἐνεγχοῦσαν ἀπελθεῖν.

ΚΕΦΑΛ. If".

« ex toto corde, licet. Respondens autem, ait:
« Credo Filium Dei esse Jesum € hristum : jussitque
« 551} currum. Ac descederunt ambo in aquam,
«Philippus simul et eunuchus, et baptizavit
« eum. »

Animadvertendum est multum fuisse studium his
qui perfecte Christiani fiebant, circa sensibile
baptisma. Cum enim dupliciter daretur, nempe
per aquam, et in Spiritu sancto ac igui : propter
excellentiam baptismatis quod erat in Spiritu. non
despiciebant illud quod magis corporale erat.
Confert enim et hoc ad salutem ac resurrectionem
corporis.

'« VIII, 39, 40. Cum autem ascendissent ex aqua,

Β “ Spiritus Domini rapuit Philippum : nec amplius

« vidit eum eunuchus. lbat enim per viam suam
« gaudens. Philippus vero repertus est Azoti: et
« pertransiens evangelizabat civitatibus cuncitis,
« donec veniret Cesaream. »

&4 Utiliter Spiritus rapuit Philippum, quoniam
voluisset sane et eunuchus congredi, et ille ab-
nuens ac denegans, cum nondum tempus esset,
ipsum utique contristasset. Ipse quoque Philippus
plurimum lucri fecit, videns in ipso completum
quod apud Ezechiel et Habacuc audierat. Osten-
ditur quoque longum iter digressus, si Azoli reper-
tus est.Ibi enim eum statuit ubideinceps praedicare
ipsum oportebat, et hinc in Cesaream patriam
suam discedere.

CAPUT XIII.

H:oi τῆς οὐρανόθεν θείας χλήσεως Παύλου εἰς C De divina Pauli ad Christi apostolatum vocatione

ἀποστολὴν Χριστοῦ ἐν ᾧ περὶ ἰάτεως κα
βαπτίσματος Παύλου διὰ ᾿Ανανίου χατὰ ἄπο-
χάλυψιν Θεοῦ, παῤῥησίας τε αὐτοῦ xal συν-
τυχίας τῆς διὰ Βαρνάδα πρὸς τοὺς ἀποστό-
20i.

« Ὁ δὲ Σαῦλος ἔτι ἐμπνέω, ἀπειλῆς xxl φόνου.

« εἰς τοὺς μιθητὰς τοῦ Κυρίου, προσελθὼν τῷ
« ἀρχιτηεῖ ἡτήτατο παρ᾽ αὐτοῦ ἐπιστολὰς εἰς Δα-
« ματκὸν πρὸς τὰς συναγωγὰς, ὅπως ἐάν τινας εὕρῃ
« τῆς ὁδοῦ ὄντας ἄνδρας τε xal γυναῖκας, δεδεμένους
« ἀγάγῃ εἰς Ἰερουταλήμ. ᾿Εν δὲ τῷ πυρεύεσβαι,
« ἐγένετο αὐτὸν ἐγγίζειν τῇ Δαμασχῷ, Kai ἑξαίφνης
« περιήστραψεν αὐτὸν φῶς ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ, xal
« πεσὼν ἐπὶ τὴν γῆν, ἥχουσε φωνὴν λέγουσαν αὐτῶ"
« Σαοὺλ, Σαοὺλ, τί με διώχεις ; Εἶπε δὲ, Τίς εἴ, Κύ-

«ριε; Ὁ δὲ Κύριος εἶπεν ᾿Εγώ εἶμι ᾿Ιησοῦς, ὅν ἢ

« σὺ διώχεις. Σχληρόν σοι ποὸς κέντρα λακτίζειν.
« Τρέμων τε xal θαμδῶν sine Κύριε, τί με θέλεις
« ποιῦσαι ; Καὶ ὁ Κύριος πρὸς αὐτόν. ᾿Ανάστηθι καὶ
« εἴσελθε εἷς τὴν πόλιν, xai λαληθήσεταί σοι, τί σε
« δεῖ ποιεῖν, Οἱ δὸ ἄνδρες οἱ συνοδεύοντες αὐτῷ,
« εἰττέχεισαν ἐννεοὶ, ἀχούοντες μὲν τῆς φωνῆς,
« μηδένα δὲ θειυροῦντες. ᾿Πγέρθη δὲ ὁ Σαῦλος ἀπὸ
« τῆς γῆς, ἀνεῳγμένων τε τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ,
« οὐδένα ἔδλεπε. Χειραγωγοῦντες δὲ αὐτὸν, εἶἷσ-
« Yyaqo) εἰς Axpasxóv, xal ἣν ἡμέρας τρεῖς μὴ
« βλέπων. »

« Τῆς ὁδοῦ ὄντας. » ι᾿Οδὸν ἑἐχάλουν, τὴν εἷς Χρι-

caelitus facta : in quo etiam agitur de salute et
baptismate Pauli per Ananiam jurta Dei revela-
tionem, et loquendi libertate, ac conversatione
erga apostolos per Barnabam contraeta.

« IX, 4-9. Saulus autem adhuc spirans minas ac
« ct&dem adversus discipulos Domini, accessit ad
« principem sacerdotum, petiitque ab eo epistolus,
« quas .'amascum perferret ad synagogas.utsi quos
« invenisset,qui ejus vice essent, viros ac mulieres,
« vinctos duceret Jerusalem. kt cum iter faceret

« contigit ut appropinquaret Damasco. Et repente

« circumfulsit eum lux de ccelo, delapsusque in
« terram audivit vocem dicentem sibi ; Saul Saul,
« quid me persequeris ἢ Ait autem : Quis es, Do-
« mine? Et dixit Dominus : Ego sum Jesus, quem
« tu persequeris. Durum est tibi contra stimulos
« calcitrare. Isque tremens ac stupens. dixit:
« Domine, quid me vis facere ? Et Dominus ad
« eum : Surge et ingredere civitatem, ac dicetur
« libi quid teoporteat facere. 8 ὅ Viri autem qui co-
« mites erant itineris, stabant attoniti, audientes
« quidem vocem, neminem tamen viden es. Sur-
« rexit autem Saulus de terra, apertisque oculis
« neminem videbat. Ipsum vero manuducentes
« introduxerunt Damascum. Et erat triduo non
« videns. » m

« Que ejus vie essent. » Viam appellabant

167

QGECUMENII TRICCAE EPISCOPI

108

in Christum verum Deum nostrum. quam predica- 4 στὸν τὸν ἀληθῆ Θεὸν ἡμῶν, ἥν ἐκήρυττον οὗ ἀπόστο-

bant apostoli : οἱ merito sane.Siquidem in regnum
caelorum per illam et non per aliam ullam ingredi-
mur. Veriori autem sermone via intelligenda est
conversatio, veluti: apud Isaiam: « Ut quid errare
nos fecerunt a via tua 5 ἢ» Hoc est a conversa-
tione, quz tuis convenit placitis. ita ergo et hic
viam appellavit conversationem secundum Chri-
stum. Sicet aliis locis ubi vie meminit, predica-
tionem secundum Christum significavit, aut. con-
versationem juxta placita Christi. Forte etiam
quasi attenuantes aut detrahentes ita eos vocabant.
Siquidem obscurum sive ignobilem solent appellare
hominem e via seu e trivio. Non petivit autem
potestatem eos ibi puniendi, sed adducendiJeroso-
lyma : quod hzc majori auctoritate fleri vellet. In
civitate vero non accidit visio, sed in via per quie-
tem, ne aliis liceret alio modo narrare quod circa
ipsum contigisset, sed ipse flde dignus esset ad
referendum, qui visionem vidisset, et casum per-
pessus fuisset. Non. omnes autem excimcat, sed
solum duntaxat Paulum, ne cominunis afflictio
existimaretur, et quz casu contigisset, sed a di-
vina providentia. Quare autem non crediderunt ii
qui cum eo eranl? Ut fide digni testes essent ejus
quod circa Paulum contigerat.Nam si credidissent,
viderentur ad gratiam teslificari. « Audientes
quidem vocem. » Non eam qvx desuper delapsa
erat vocem audierunt hi qui cum Paulo erant, sed
Pauli vocem Ipsum etenim Paulum in sequenti-
bus inducit dicentem : « Εἰ qui mecum erant, lu-

λοι, πίστιν xal μάλα εἰχότως. Δι’ αὐτῆς γὰρ εἰς
τὴν τῶν οὐρανῶν βασιλείαν, xxl οὐ δι᾽ ἄλλῃ ς τινὸς
εἰσερχόμεθα. ᾿Αληθεστέρῳ δὲ λόγῳ, 690v τὴν πολι-
τείχν ἀκουστέον, ὡς παρὰ τῷ Πσαΐᾳφ « “ἵνα τί
ἐπλάνησαν ἡμᾶς ἀπὸ τῆς ὁδοῦ σου ; » τουτέστι τῆς
xatà σὲ πολιτείας. Πὕτως οὖν ἐνταῦθα ὁδὸν, τὴν
xaxà Χριστὸν εἶπε πολιτείαν Καὶ ἐν οἷς ἄλλοις ὁδοῦ
μνημονεύει, τὸ κατὰ Χριστὸν χύρυγμα καὶ τὴν κατ'
αὐτὸν σημαίνει πολιτείαν Ἴσως xai ὡς εὐτελ ζον-
τες χαὶ διασύροντες οὕτως αὐτοὺς ἐκάλουν. Καὶ qi
τὸν ἄτιμον εἰώθασι καλεῖν ἄνθρωπον ἐξ ὁδοῦ. Οὐκ
ἐζήτησε δὲ ἐξουσίαν ἐχεῖ τιμωρήσασθαι αὐτοὺς, ἀλλ’
ἀγαγεῖν εἷς ἱἱερουσαλὴμ, ὅτι μετὰ πλείονος τῆς ἐξ.
ουσίας ταῦτα ἤθελε πράττειν. Ἐν πόλει δὲ ἡ ὀπτασία
οὐ γίνεται, ἀλλ᾽ ἐν τῇ ὁδῷ ἐφ᾽ ἡσυχίᾳ, ὡς μὴ ἐξεῖναι
τὸ περὶ αὐτὸν γεγονὸς ἄλλους ἀλλως διτ, γεῖσθαι͵
ἀλλ᾽ αὐτὸς ἀξιόπιστος εἴη διτγεῖσθαι ὡς καὶ τὴν ὄφιν
ἰδὼν, καὶ τὸ πάρος ὑποστάς. Οὗ πάντας δὲ τυφλοὶ εἰ
μὴ Παῦλον μόνον, ἵνα μὴ κοινὸν xal ὡς ἀπὸ τύχης
τὸ πάρος νομισθῇ, ἀλλὰ θείας προνοίας. Διὰ τί δὲ μὴ
ἐπίστευταν οἱ σὺν αὐτῷ; Ἵνα dw ἀξιόπιστοι
μαρτυροῦντες τὸ περὶ Παῦλον. Εἰ γὰρ ἐπίστευσεν,
ἔδοξαν ἂν πρὸς χάριν μαρτυρεῖν. « ᾿Ακούοντες μὲν

᾿τῆς φωνῆς.» Οὐ τῆς ἄνωθεν ἤχουσαν φωνῆς οἱ

συνόντες τῷ Παύλῳ. ἀλλὰ τῆς τοῦ Παύλου. Οὐδέν
δὲ ἐθεώρουν πρὸς ὃν ἀπεχρίνατο᾽ ὁ δὲ Παῦλος μόνος

᾿τῆς ἄνωθεν. Καὶ γὰρ προϊὼν αὑτὸν εἰσάγει λέγοντε

τὸν Παῦλον « Οἱ δὲ σὺν ἐμοὶ ὄντες τὸ μὲν cix
ἐθεάσαντο, xai ἔμφοθοι ἐγένοντο, τὴν δὲ φωνὴν οὖχ
ἤχουσαν τοῦ λαλοῦντός μοι.» El γὰρ τῆς φωνῆς

men quidem viderunt et exterriti sunt, vocem au- C fxovcav ἐχείνης, οὐχ ἂν ἠπίστησαν. Τὸν δὲ Παῦλον

tem non audierunt ejus qui loquebatur mecum ὅδ. »
Si enim vocem illam audissent nequaquam incre-
duli permansissent. Paulum vero respondentem
videntes. mirabantur.Ideo autem hocab initio actum
non est, 86 ut ostenderetur quod vere surrexe-
rit Christus. Nam is qui illum ejiciebat nec ejus

δρῶντες ἀποχροινόμενον, ἐθαύμαζον. Διὰ τοῦτο δὲ
οὐχ ἐξ ἀρχῆς τοῦτο γέγονεν, ἵνα δειχθῇ ὄντως ὅτι
ἀνέστη Χριστός. Ὁ γὰρ ἐλαύνων αὐτὸν xol ἀπι-
στῶν αὐτοῦ τῇ ἀναστάσει, χαὶ τοὺς μαθητὰς αὐτοῦ
διώχων, πόθεν ἀν ἐπίστευσεν, εἰ μὴ πολλὴ ἦν τὶς
ἀνχστάπεως 7, ta, ύς;

credendo resurrectioni etiam ipsius discipulos persequebatur, unde credidisset, nisi magna esset vis

resurreclionis ejus ?

« Et non comedit neque bibit. »

Quam ob causam ? Quoniam seipsum mirum in
modum pcena dignum judicabat ob Ecclesia perse-
cutionem, tristisque Deum deprecabatur ut sibi
remitteret.

IX, 10 12, Erat autem quidam discipulus Da-
« masci nomine Ananias: et dixit ad illum per
« visum Dominus : Anania. At ille ait: Ecce ego,
« Domine. Et Dominus ad eum : Surge et vade in
« vicum qui vocatur Rectus, ac quaere in domo
« Jude Saulum nomine Tarsensem: ecce enim
« orat. Viditque per visum virum nomine Ana-
« niam introeuntem. et imponentem sibi manum
« ut visum reciperel. »

Ut quid, obsecro, nullum magnerum qui flde

dignus esset traxit, aut ad Pauli instructionem:

transmisit, sed Ananiam qui unus erat ex Septua-

87 [ga , Lxiii, 17, ** Infra, xxu.

» Kal οὐχ ἔφαγεν οὐδὲ ἔπιεν. »

Διὰ τέ ; Ὅτι λίαν ἑαυτοῦ κατέγνω ἐπὶ τῷ διωγμῷ
τῆς KxxXnola;, καὶ λυπούμενος παρεχάλει τὸν θεὸν
ἀφεθῆναι αὐτῷ

« "Ilv δέ τις μαθητὴς ἕν Δαμασχῷ, ὀνόματι 'Ἄνε-
« vlac καὶ εἶπε πρὸς αὐτὸν ὁ Κύριος ἐν δράματι,
«'Avavía, Ὁ ὃὲ εἴπεν' ᾿Ιδοὺ ἐγὼ, Κύριε. Ὁ ἃ
« Κύριος πρὸς αὐτόν’ ᾿Δναστὰς πορεύθητι ἐπὶ τὴν
« ῥύμην τὴν καλουμένην Εὐθεῖαν, χαὶ ζήτησον ἐν
« olxiq 'loóüa Σαῦλον ὀνόματι Ταρσέα" ἔδοὺ Ὑὰρ
« προσεύχεται. Καὶ εἶδεν ἐν ὁράματι ἄνδρχ ὀνόματι
«᾿Ανανίαν εἰσελθόντα, καὶ ἐπιτιθέντα αὐτῷ χεῖρα,
« ὅπως ἀντόλξεψῃ. »

Τί δή ποτε οὐδένε τῶν ἀξιοπίστων xal μεγάλων
εἴλχυσεν, οὐδὲ μετέστησε ποὸς τὴν τοῦ Παύλου
χατήγησιν, ἀλλ᾽ ᾿Ανανίαν ὄντα τῶν ἑδδομεήκοντα:

160
Ἐπειδή οὐκ ἔμελλε δί᾽ ἀνθρώπων ἐνάγεσθαι, ἀλλὰ

δι᾽ αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ, 'Emti xal οὗτος ἐδίδαξε μὲν
αὐτὸν οὐδὲν, ἐδάπτισε δὲ ὁ μόνον. "Apa τὰ) φωτι-
σθεὶς ἔμελλε πολλὴν ἐπισπίσασθχι τοῦ Πνεύματος
χάριν ἀπὸ τοῦ ζήλου xal τῆς προθυμίας. ᾿Ἐντεῦθεν
δὲ σημειωτέον ὅτι ἐχεῖνα τὰ ὀνείρατα δεῖ λέγεσθαι,
ἅπερ κοινωφελῆ ἔστι, xal συμδάλλεται εἰς θεοσέ-
ὄειαν, ὅσα ἔχει τοῦ Κυρίου τὴν παράστασιν fj ἀγ-
γέλων. Ἔστι δὲ καὶ xaz' ὄναρ ἰδικὰ, ἃ οὐχ ὀφείλει
λαλεῖσθαι. Πλὴν, εἰ καὶ ἰδικὴ τοῦ Σχύλου ἡ ὠφέλεια,
ἀλλ’ οὖν ἴατις παράδοξος συμδᾶσα, πάλιν εἰς θεο-
σέδειαν τῶν ἄνθρωπον προσχαλεῖται' xa) διὰ τοῦτο
ὡς χκοινωφελῆ ἐχλαλεῖσθαι ἔδει, « ᾿Αναστὰς πορεύ-
θητι. » Καὶ οὗτος ὁ ᾿Ανανίας διάχονος ἦν, ὡς αὐτὸς
Παῦλος μαρτυρεῖ ἐν τοῖς χανόσι. Τοῦτο δὲ γέγονε
διὰ τὸ μὴ παρεῖναι πρεσδύτερον ἐν Διμασχῷ ἕνεχεν
τοῦ γεγονότος διωγμοῦ. « Καὶ εἶδεν ἐν ὁράματι. »
Οὐκ ἠδύνατο γὰρ ἰδεῖν καθ᾽ ὕπαρ, ἐπειδὴ πηρὸς ἦν.

€ ᾽᾿Λλπεχοίθη δὲ ᾿Ανανίας. Κύριε, ἀχήχοχ ἀπὸ
« πολλῶν περὶ τοῦ ἀνδρὸς τούτου, ὅσα xaxà ἐποίησς
« τοῖς αγίοις σου ἐν 'IepousaÀ zu. Καὶ ὧδε ἔχει ἐξ-
ουτίαν παρὰ τῶν ἀρχιερέων δῆσαι πάντὰς τοὺς
« ἐπιχαλουμένυυς τὸ ὄνομά σου. Εἶπε δὲ πρὸς αὐτὸν
ε ὁ Κύριος Πορεύου, ὅτι σχεῦος ἐχλογῆς μοί εστιν
« οὗτος, τοῦ βαστάσιι τὸ ὄνομξ μου ἐνώπιον ἐθνῶν
«χαὶ βασιλέων, υἱῶν τε Ἰσραὴλ. ᾿Εγώ γὰρ ὑπο-
« δεΐξω αὐτῷ ὅσα δεῖ αὐτὸν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματός μου
« παθεῖν. ᾿Απῆλθε δὲ ᾿Ανανίας, xal εἰσῆλθεν εἷς
& τὴν οἰχίαν᾽ xal ἐπιθεὶς ἐπ’ αὐτὸν τὰς χεῖρας εἶπε:
« Σαοὺλ ἀδελφέ. »

«᾿Αχήχοα ἀπὸ πολλῶν.» Ταῦτά φησιν ὁ 'Ava-
νίας, οὐχ ὡς ἀπιστῶν τοῖς λεγομένοις, οὐδὲ ἡπατῆ -
σθαι νομίζων τὸν Χριστόν. μὴ γένοιτο ! ἀλλὰ φο-
ὀούμενος καὶ τρέμων. Εἰχὸς γὰρ ἦν αὐτοὺς ἐν
φόδῳ ὄντας περιεογάζεσθαι, ὦστε μανθάνειν τὰ
xzt' αὐτῶν ὁριζόμενα ιἐπεὶ πόθεν ἦν δῆλον αὐτοῖς,
ὅτι xxl ὧδε ἐξουσίαν ἔχει παρὰ τῶν ἀρχιερέων :)
χαὶ λέγειν, ὅτι Τούτων ὄντων πῶς δύναται ταῦτα
γενέσθαι; Τί οὖν ὁ Βύριος ὁ ταῖς χαρδίαις ἐμδα-
τεύων κατὰ Παύλου" ἐμαρτύρησε; Δείχνυσιν ὅτι οὐχ
ἔστι φυσιχὴ ἡ κακία αὐτῷ. Σκχεῦος γὰρ, φησὶν, ἐχ-
λογῆς ἐστι. Δ'ὰ τοῦτο, φησὶν, ἔδειξεν ὅτι δόχιμός
ἐστι τὸ δόχιμον γὰ2 τις ἐχλέγεται σχεῦος. Καί οὐ
μόνον πιστὸς ἔσται, φησὶν, ἀλλὰ xai διδάσχαλος xai

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

170

ginta ? Quoniam per omines inducturus eum non
erat, sed per ipsum thristum. Siquidem nihil
eum docuit, sed tantum baptizavit. Simul enim ut
illuminatus esset, magnam Spiritus gratiam a zelo
animique promptitudine attracturus erat. Hinc
autem intelligendum est illas narrari debere vi-
siones aut somnia qua in communem sunt utili-
tatem, conferuntque ad Dei cultum. que Domini
assistentiam habentautangelorum Contingitautem
et privala per somnum videri, que non debent
referri. Attamen quanquam hic privata erat Sauli
utilitas, at certe admiranda quse accidit salus,
rürsum ad divinum cultum asciscit hominem : et
ob id tanquam de communi utilitate loqui de ea
oportuit. « Surge et vade. » Et hic Ananias dia-
conus erat, prout ipse Paulus in canonibus testa-

B tur. Id autem factum est, quod Damasci propter

motam persecutionem non adesset preshyter. « Et
vidit per visum.» Neque enim revera videre potuit,
quoniam caecus erat.

IX, 13-17. « Respondit autem Ananias : Domine,
« audivi ex multis de viro hoc, quanta rpala fece-
« rit sanctis tuis Jerosolymis. Et hoc loco pote-
« statem habet a principibus sacerdotum vinciendi
« omnes qui invocant 87 nomen tuum. Dixit autem
« ad eum Dominus : Vade, quoniam vas electum
« est mihi iste, ut portet nomen meum coram
« gentibus et regibus, ac filiis Israel. Ego enim
« ostendam illi quanta oporteat eum pro nomine
« meo pati. Et abiit Ananias, introivitque in
« domum, et impositis illi manibus dixit : SauI
« frater. »

« Audivi ex multis. » Hec dicit Ananias, non
tanquam incredulus his que dicebantur, neque
errare Christum existimans: absit! sed timens
ac tremens. Erat enim versimile quod cum in
timore essent, sciscitabantur, ut discerent quee
contra se definita erant. (Alioqui enim quomodo
illis manifestum esset quod etiam hic haberet
potestatem a principibus sacerdotum ?) Itaque di-
cebat : Cum haec ita sint, quomodo possunt ista
fieri ? Quid ergo Dominus, in eorum cordibus
habitans, adversus Paulum testabatur ? Ostendit
non esse naturale illi vitium. Nam vas electum
est, inquit. Propterea ostendit quod probatus sit :
nam probatum vas quivis eligit. Nec solum, inquit,

κῆρυξ τῆς οἰχουμένης, ἀλλὰ xal πείσεται πολλὰ D fidelis erit, sed et praeceptor ac preedicator universi

ὑπὲρ ἑμοῦ. Διὰ τοῦτό φησιν, ὅτι Σχεῦος ἐχλογῆς μοί
ἐστι, χαὶ ὅτι βαστάσει τὸ ὄνομά μου. Ἐπεὶ δὲ ἀχού-
σας ὁ ᾿Ανανίας ὅτι τυφλός ἐστιν ὁ Παῦλος, ἐχάρη,
χαὶ μονονουχὶ τοῦτο λέγει διὰ τῶν αὐτοῦ ῥημάτων.
Καλῶς ἔχει, ἄφες αὐτὸν πεπηρῶσθαι" τί με χε-
λεύεις ἀνοῖξαι τοὺς ὀφθάλμοὺς ; ἵνα πάλιν κολάτῃ ;
Οὐ μόνον, φησὶν, οὐδὲν ἐργάσεται δεινὸν, ἁλλὰ xal
πείσεται πολλὰ ὑπὲρ ἐμοῦ.

«Ὁ Κύριος ἀπέσταλκέ μὲ ὁ ὀφθεὶς σοι ἐν τῇ ὁδῷ
« ἢ ἤρχου, ὅπως ἀναδλέψῃς χαὶ κλησθῇς Πνεύματος
« ἁγίόν. Καὶ εὐθέως ἀπέπεδον ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν

PATROL. GR. CXVIII.

orbis, multaque pro mepatietur. Propterea ait, Vas
electum mihi est, et nomen meum portabit.
Quoniam autem Ananias audiens quod cocus
esset Paulus, gavisus est, et propemodum verbis
suis hoc dicit: Bene se habet, sine eum excieca-
tum esse : ut quid me jubes ejus oculos aperire ?
an ut rursum vinciat ? ut rursum puniat ? ideo
ait : Non solum nihil mali operabitur, sed et multa
pro me tolerabit.

IX, 17-19. « Dominus misit me qui apparuit tibi
« in via qua veniebas, ut visum recipias, et im-
« plearis Spiritu sancto. Statimque deciderunt ab

6

171

« oculis ejus tanquam squam:e, et visum rece- À « αὐτοῦ ὡσεὶ

« pit, ac surgens baptizatus est. Cumque acce-
« pisset cibum confortatus est. Fuit autem Saulus
«cum discipulis qui erant Damasci dies ali-
« quot. »

« Qui apparuit tibi. » Atqui non dixit ei Chri-
stus : Ego illi spparui, sed hoc a Spiritui sancto
didicit. Verum non fuit ab eo visus. Utique rebus
ipsis et efficacia visus fuit et apparuit. Non dixit
autem : 88 Qui te excecavit, improperium decli-
nans, sed qui apparuit tibi.zDecidunt autem squa-
me, vehementiam caecitatis ostendentes, sanita-
tisque certitudinem.

IX, 20-25. « Et confestim in synagogis predica-
« bat Christum, quod hic esset Filius Dei. Stupe-

OECUMENIUS TRHICC/E EPISCOPUS.

172

λεπίδες, ἀνέδλεψέ τε xal ἀναστὲς
« ἐδαπτίσθη, xal λαδὼν τροφὴν ἐνίσχυσεν. ᾿Εγένετο
«δὲ ὁ Σαῦλος μετὰ τῶν ἐν Δαμασχῷ μαθητῶν
« ἡμέρας τινάς. »

« Ὁ ὀφθεὶς σοι.» Kal μὴν οὐχ εἶπεν αὐτῷ 6
Χριστὸς, ὅτι Ὥφθην αὐτῷ, ἀλλ᾽’ ἀπὸ τοῦ Πνεύματος
ἔμαθεν. Καὶ μὴν οὐκ ὥφθη. Ναὶ διὰ πραγμάτων
χαὶ τῆς ἐνεργείας ὥφθη. Οὐχ εἶπε δὲ, 'O πηρώσας
σε, ἐχχλίνων τὸν ὀνειδισμὸν, ἀλλ᾽, 'O ὀφθεὶς σοι.
᾿Εχπίπτουσι δὲ λεπίδες, τὸ σφοδρὸν δειχύουσαι τῆς
τυφλώσεως, xal τὸ ἀναμφίδολον τῆς ἰάσεως.

« Καὶ εὐθέως ἐν ταῖς συναγωγαῖς ἐχήρυσσε τὸν
« Χοιστὸν, ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ ὸς τοῦ Θεοῦ. "EE

« bant autem omnes qui eum audiebant, ac dice- D « ίσταντο δὲ πάντες οἱ ἀκούοντις, καὶ ἔλεγον" Οὐχ

« bant : Nonne hic est qui expugnabat Jerosolymis
« eos qui invocabant nomen istud ? Et huc ad hoc
« venit ut vinctos educeret illos ad principes sacer-
« dotum ? Saulus vero magis invalescebat, et con-
« fundebat Judaeos qui habitant Damasci, confir-
« mans hunc esse Cliristum. Expletis autem diebus
« compluribus, inierunt inter se Judei consilium
« ut ipsum occiderent. Verum note facte sunt
« Saulo insidie eorum. Et asservabant portas die
« &c nocte ut ipsum occiderent. Acceptum autem
« eum discipuli noctu per murum demiserunt sub-
« mittentes in sporta. »

« Predicabat Christum in synagogis. » Nempe
cum legem didicisset, ora illis obturabat, nec
sinebat loqui. sed a Scripturis contrarium osten-
debat. « Confirmans, » hoc est, cum mansuetudine
docens Jesum esse Christum Dei Filium. At illi
insidiabantur ut ipsum occiderent : verum a muro
per discipulos demissus est in sporta, ac fuga
servatus est. Considera quod jam discipulos quo-
que nactus erat, adeo totus ardebat ac prmdica-
tione perficiebatur: atque eo ipso quod tardius
accessisset, promptior efficiebatur. Et quanquam
hinc migrare cuperet, attamen hominum quoque
salutem amabat : propter quod eliam frequenter
hujusmodi comminiscebatur , servans seipsum
predicationi; nec reeusabat humanis uti inventis,
ubi temporis occasio expeteret.

IX, 26-28 « Cum autem Saulus venisset Jeru-

« salem, tentabat se adjungere discipulis: etomnes D « ἐπειρᾶτο χολλᾶσαι

« illum timebant, non credentes quod esset disci-
« pulus. Barnabas vero apprehensum illum duxit
« ad apostolos, narravitque ipsis quomodo in via
« vidisset Dominum 89 et quod locutus esset ei :
« et quomodo Dàmasci -trenue 586 gessisset in no-
« mine Jesu. Eratque cum ipsis intrans et exiens
« Jerosolymis, ac cum fiducia loquens in nomine
« Domini Jesu. »

Digna hic suboritur dubitatio quomodo in Epi-
stola ad Galatas dicat quod non abierit Jerosoly-
mam, sed in Arabiam, et rursum Damascum, ac
post tres annos Jerosolymam ut videret Petrum,

« οὗτός ἐστιν ὁ πορθήσας ἐν Ἰερουσχλὴμ τοὺς ἐπι-
«χαλουμένους τὸ ὄνομα τοῦτο; Καὶ ὧδε εἷς τοῦτο
« ἐλήλυθεν, ἵνα δεδεμένους αὐτοὺς ἀγάγῃ ἐπὶ τοὺς
« ἀρχιερεῖς ; Σαῦλος δὲ μᾶλλον ἐνεδυναμοῦτο καὶ
« συνέχυνε τοὺς ᾿Ιουδαίους τοὺς χατοιχοῦντας ἐν
« Δαμασχῷ. συμδιδάζων ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ Χριστός.
« Ὡς δὲ ἐπληροῦντο ἡμέραι ἱκαναὶ, συνεδουλεύ-
« σάντη οἱ Ἰουδαΐοι ἀνελεῖν αὐτόν. ᾿Εγνώσθη δὲ τῳ
« Σαύλῳ ἡ ἑπιδουλὴ αὐτῶν. Παρετήρουν τε τὰς xj
«λᾶς ἡμέρας τε xal νυχτὸς, ὅπως αὐτὸν ἀνέλωσι.
« Λαθόντες δὲ αὐτὸν οἱ μαθηταὶ νυχτὸς, καθῆκαν Dui
«τοῦ τείχους, χαλάσαντες ἐν σπυρίδι. »

« Ἐχήρυσσε τὸν Χριστὸν ἐν ταῖς συναγωγαῖς. »
Ἅτε νομομαθὴς ὧν ἐπεστόμ'ιζεν αὑτοὺς, xai οὐχ sa

C φθέγγεσθαι, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν Γραφῶν ἐδείκνυε. « Συμ-

ὀιύχζων, » τουτέστι, μετ᾽ ἐπιειχείας διδάσχων, ὅτι
Ἰηποῦς ἐστιν ὁ Χριστὲς ὁ Υἱὸς τοῦ Θοῦ. Οἱ δὲ iz-
εὐοόλευον ὥστε ἀνελεῖν αὐτόν' ὁ δὲ ἀπὸ τοῦ τείχους
ἐν σπυρίδι ἐχαλᾶτο διὰ τῶν μαθητῶν, xal διεσώζετο
φυγάς" Σχόπει ὅτι ἤδη xal μαθητάς ἦν χτυ σάμενος,
οὕτως ὅλως ἐκαίετο xal ἐπεπλήρωτο τοῦ κχκηρύγμα-
τος, χαὶ τὸ βραδότερον αὐτὸν προσελθεῖν προθυ-
μότερον ἐποίει. Et γὰρ xal ἐπεθύμει τῆς ἐντεῦθεν
ἀποδημίας, ἀλλ᾽ ὅμως xal τῆς τῶν ἀνθρώπων fj
σωτηρίκς᾽ OU ὃ xxl πολλάχις τοιαῦτα ἐμτ,χανᾶτο,
τηρῶν ἑχυτὸν τῷ χηρύγματι' καὶ οὐ παρῃτεῖτο χαὶ
ἀνθρωπίνοις χρήσασθαι μηχανήμασιν, ἡνίχα ἀπήτει
χαιρός.

« Παραγενόμενος δὲ ὁ Σαῦλος ἐν Ἱερουσαλὴμ,
τοῖς μαθηταῖς" xal πάντις
« ἐφοδοῦντο αὐτὸν, μὴ πιστεύοντες ὅτι ἐστὶ μαθη-
« τής. Βαρνάδας δὲ ἐπιλαδόμενος αὐτὸν, ἤγαγε πρὸς
« τοὺς ἀποττόλους, xai διηγήσατο αὐτοῖς πῶς ἐν τῇ
« ὁδῷ tios τὸν Κύριον, xal ὅτι ἐλάλησεν αὐτῷ" καὶ
«πῶς ἐν Δαμχτχὴ ἐπα 'ῤησιάσατο ἐν τῷ ὀνόματι
« τοῦ Ἰησοῦ. Καὶ ἦν μετ᾽ αὐτῶν εἰσπορευόμενος εἰς
« Ἰερουταλὴμ, χαὶ παῤῥηπιαζόμενος ἐν τῷ Ovóurn
« τοῦ Κυοί) Ἰησοῦ.»

γΑξιων ἐνταῦθα διχπορῆσαι, πῶς ἐν μὲν τῇ πρὸς
Γαλάτας φησὶν, ὅτι Οὐχ ἀπῆλθον εἷς ᾿ἸΙεροσόλυμα
ἀλλ’ εἰς ᾽Λραδίαν καὶ Δαμασχὸν, καὶ μετὰ τρία ἔτη
εἰς ᾿Ιεροσόλυμα, καὶ ἱστορῇσαι Πέτρον καὶ ὅτ!

113

COMMENT. IN AGTA APOSTOLORUM.

174

οὐδένα τῶν ἀποστόλων clbov. Ἐνταῦθα δὲ τοὐναντίον A quodque nullum ceterorum viderit apostolorum **.

φησὶν, ἤγαγεν αὐτὸν πρὸς τοὺς ἀποστόλους ὁ Bag-
νάδας. Ἔ τοίνυν τοῦτό φησιν iv τῇ πρὸς Γαλάτας
Ἐπιστολῇ, ὅτι οὐκ ἀπῆλθεν, ὥστε ἀναθέσθαι. Φησὶ
γὰρ, ὅτι Οὐ προσανεθέμην, οὐδὲ ἀπῆλθον εἰς ᾽Ἔερο-
σόλυμα. "H εἰ μὴ τοῦτο, δῆλον ὅτι dj ἐπιύουλὴ ἡ ἐν
Δαμχσχῷ οὐχ εὐθέως μετὰ τὸ πιστεῦσαι γέγονεν,
ἀλλὰ μετὰ τὸ ἐλθεῖν αὐτὸν ἀπὸ ᾿Αραδίας μετὰ ἔτη
τρία, Ἤ εἰ μὴ τοῦτο πάλιν, αὐτὸς μὲν οὐχ ἀπῆλθε
πρὸς τοὺς ἀποστόλους, ἀλλὰ τοῖς μαθηταῖς ἐπειρᾶτο
χολλᾶσθαι, μετριάζων, ἄ τε διδάσκαλος ὧν xal οὐ
μαθητής. Βαρνάδας δὲ αὐτὸν xal πρὸς τοὺς ἀποστό-
λους ἄγει, xal διηγεῖται ἀτε εἶδεν ἃ τε ἐπαῤῥησιά-
σατο. Διὰ τοῦτο ἀπῆλθον, φησὶν, ἵνα πρὸς τοὺς πρὸ
ἐμοῦ ἀποστόλους ἀπέλθω οὐδὲν γοῦν παρ᾽ αὐτῶν
ἔμαθον. Ἢ ταύτην τὴν ἄνοδον λάμδανε ὥστε εἶναι
οὕτως, ὅτι ἀπῆλθεν εἰς ᾿Αραδίαν, εἴτα ἦλθεν εἷς
Δαμασχὸν, εἶτα εἰς ᾿Ιεροσόλυμα, εἶτα εἰς Συρίαν.
"H εἰ μὴ τοῦτο πάλιν, ὅτι αὖθις ἀνῆλθεν εἰς ᾿]ερο-
cóAop.x , εἶτα εἰς Δαμασχὸν ἐξεπέμφθη, εἴτα εἰς
᾿Αραδίχα, εἶτα εἰς Δαμασχὸν πάλιν, εἶτα εἰς Και-
σάρειαν. Καὶ τότε διὰ δεκατεσσάρων ἐτῶν ἀνέδη
πάλιν εἰς Ἱεροσόλυμα, ἴσως ὅτε τοὺς ἀδελφοὺς ἀν-
ἤγαγε μετὰ Βαρνάδα. Ἢ εἰ μὴ τοῦτο, ἔτερον λέγει
χαιρόν. Καὶ γὰρ ὁ ἱστοριογράφος πολλὰ ἐπιτέμνει,
χαὶ πολλοὺς συνάγει χαιροὺς. Δοχεῖ δέ μοι ὁ Βαρνά-
6a, ἄνωθεν αὐτῷ εἶναι φίλος. "Hv δὲ ἄνθρωπος
ἐπιειχὴς xal χρηστὸς σφόδρα' διὸ xxi υἱὸς παραχλή-
σεως φερωνύμως ἐλέγετο’ ὅθεν xal εὐπρόσιτος

γέγονε τῷ ἀνδρί.

« ᾽᾿Ἐλάλει τε xal συνεζήτει πρὸς τοὺς ᾿Βλληνι-
α στάς οἱ δὲ ἐπεχείρουν αὐτὸν ἀνελεῖν. ᾿Επιγνόντες
α δὲ οἱ ἀδελφοὶ, κατήγαγον αὐτὸν εἰς Καισάρειαν,
« χαὶ ἐξαπέστειλαν αὐτὸν εἰς Ταρσόν. »

λληνιστάς φησι τοὺς ᾿Βλληνιστὶ φθεγγομένους,
καὶ σφόδρα σοφῶς. Οἱ γὰρ ἄλλοι, τουτέστιν οἱ βαθεῖς
Ἐδραῖοι, οὐδὲ ἰδεῖν αὐτὸν ἠθέλησαν.

« Αἱ μὲν obx Ἐχχλησίαι xa0' ὅλης τῆς Ἰουδαίας
« καὶ Γαλιλαίας xal Σαμαρείας εἶχον εἰρήνην, olxo-
« δομούμεναι xai πορευόμεναι τῷ φόδῳ τοῦ Κυ-
« ρίου, xal τῇ παραχλήσει ποῦ ἁγίου Πνεύματος
« ἐπληθύνοντο. »

Αἱ μὲν obv Ἐχκχλησίχι. » Μέλλει λέγειν ὅτι
κάτεισιν ἐκεῖθεν ὁ Πέτρος ἵνα οὖν μὴ φόδον τοῦτο
νομίσῃς, προεῖπεν ὅτι εἰρήνην εἶχον αἱ ᾿ἔχχλησίαι.
“Ὅτε μὲν γὰρ ἡ ἀχμὴ τοῦ πολέμου ἣν, tv 'Itposo-
λύμοις διέτριδον οἱ ἀπόστολοι" ὅτε δὲ εἰρήνη, καὶ
«θῖς ἄλλοις ἐκήρυττον.

ΚΕΦΑΛ. IA.

Ηευνὶ Λίνέία παραλυτιχοῦ ἰαθέντος ἐν Λύδδῃ διὰ
Πέτρου. Ἔν d τὰ περὶ Ταδηθὰ τῆς φιλοχήρου,
fw ἤγειρεν dx νεχρῶν ὁ Πέτρος, διὰ προσευχῆς
ἐν ᾿Ιώππῃ.

« ᾿Εγένετο δε, Πέτρον διερχόμενον διὰ πὰντῶν,
« κατελθεῖν καὶ ποὸς τοὺς ἁγίους τοὺς χατοιχοῦντας
« Λύδαν. E5ps δὲ ἐχεῖ ἄνθρωπόν τινα Αἰνέαν ὀνό-
e ματι, ἐξ ἐτῶν ὀκτὼ καταχείμενον ἐπὶ χραδδάτῳ,

89 Galat. 1, {7 sqq.

B

Hic autem ait contrarium, quod duxerit eum Bar-
nabas ad apostolos. Aut igitur hoc dicit in Epi-
stola ad Galatas, quod non abiit ut ad eos referret.
Ait enim ibidem: Non contuli me neque abii Jero-
solymam ; aut si hoc non placet manifestum est
quod insidie qui Damasci parabantur, non conti-
nuo facte suntubi ille credidisset, sed cumab
Arabia post annos tres rediisset. Rursumque si id
non placet, ipsa quidem non abiit ad apostolos,
sed discipulis aliis tentabat se adjungere, modeste
de se sentiens, cum tamen pr«eceptor esset et non
discipulus. Barnabas vero ipsum etiam ad aposto-
los ducit, narratque et que viderit et que palam
locutus sit. Propter hoc, inquit, profectus sura, ut
ad eos qui ante me fuerant apostoli venirem. Nihil
igitur ab eis didici. Vel hunc reditum sic accipe
ut ita sit quod abierit in Arabiam. deinde venerit
Damascum, deindeJerosolymam, deinde inSyriam.
Autsinec hoc quidem satisfacit. quod rursum
Jerosolyinam redierit, deinde Damascum emissus
sit,.postmodum in Arabiam, exinde rursum Damas-
cum, postea Caesaream : et tunc post quatuordecim
annos rursus ascendit Jerosolyma : fortassis
quando fratres adduxit cum Barnaba. Quod si hoc
non est, aliud dicit tempus. Historiographus enim
multa abbreviat, multaque contrahit tempora. Vi-
detur autem mihi Barnabas etiam antea fuisse illi
amicus. Erat enim homo benignus et admodum
suavis : ideo quoque fllius consolationis ex nomine
dicebatur : unde et accessu fecilis fuit viro.

IX, 29, 30. « Loquebaturque et disputabat adver-
« sus Graecos: at illi nitebantur occidere illum.
« Quod ubi cognovissent fratres, 90 deduxerunt
« eum Caesaream et emiserunt ipsum Tarsum. »

Graecos vocat Grece loquentes, idque sapienter
admodum. Alii enim, nempe qui intime Hebrei
erant, ne videre quidem ipsum voluerunt.

IX, 31. «Igitur Ecclesio per universam Judeam
« et Galilaeam ac Samariam pace fruebantur ; et
« &edificabantur versantes in timore Domini, et
« consolatione Sancti spiritus multiplicabantur. »

« Igitur Ecclesie. » Dicturus est quod descen-
derit inde Petrus : ne orgo timoris id esse arbitre-
ris, predixit quod Ecclesim pace fruebantur. Si-
quidem quando belli vigor erat, Jerosolymis versa-
bantur Apostoli: quando vero par, etiam aliis
predicabant.

CAPUT XIV.

De /Enea Paralytico Lydda& per Petrum curato : in
quo agitur etiam de Tabitha dilecta vidua, quam
Petrus Jopp& per orationem a mortuis excutavit.

IX, 32 35. « Contigit autem ut Petrus, dum per
«omnes peragraret, deveniret etiam ad sanctos qui
« habitabant Lydde. Repperit autem ibi hominem
« quemdam nomine /Eneam, ab annis octo decum-

415

OECUMENII ΤΟ EPISCOPUS.

170

« bentem in grabbato, qui erat paralyticus : et ait À « ὃς ἦν παραλελυμένος, xai stmev αὐτῷ ὁ Πέτρος.

« illi Petrus : /£nea, sanet te Jesus Christus. Surge
e ac sterne libi ipsi. Et protinus surrexit. Viderunt-
« que eum omnes qui habitabant Lyddo et Assa-
« rone, qui conversi sunt ad Dominum. »

Non exspectavit viri fidem, neque interrogavit
an sanari vellet : nulli dum enim proprie poten-
tie indicia ibi experti erant : merito igitur non
exigebatur a viro fides, siquidem neque a claudo
exegerant. ΘῈ Ad multorum enim maximeconsola-
tionem conduxit hoc miraculum insignis quippe vir
erat. Quemadmodum ergo Christus, cum signa
facere inciperet, fidem non exigebat, ita neque hi.
Jerosolymis namque merito fldes erga eos preeces-
sit: ut venientis Petri vel umbra quempiam illo-
rum obumbraret. Multa enim facta erant ibi signa,
hic autem hoc primum accidit : signa itaque partim
flebant ut alii ad fidem attraherentur, partim vero
ut credentes consolarentur.

IX, 36-42. « Joppe autem erat quedam discipula
« nomine Tabitha, quie per interpretationem dici-
« tur Dorcas. Hzc plena erat bonis operibus ac
« eleemosynis quas praestabat, Acciditautem diebus
« illis ut infirmitate gravata moreretur. Quam ubi
« lavissent, posuerunt in cenaculo. Cum vero esset
« Lydda vicinaJoppa, audissentque discipuli quod
« Petrus esset in ea, miserunt ad eum rogantes ne
« gravaretur venire usque ad se. Exsurgens autem
Petrus venit cum illis. Cumque advenisset, du-
xerunt illum in cenaculum, et circumsteterunt
eum omnes vidue flentes, et ostendentes tunicas
80 vestes quas faciebat cum esset cum ipsis Dor-
cas. Petrus vero ejectis foras omnibus, positis
genibus oravit, conversusque ad corpus dixit :
« Tabitha, surge. At illa aperuitoculos suos, viso-
e que Petro resedit. Data autem illi manu, erexit,
« et cum vocasset sanctos ac viduas, exhibuit eam
« vivam. Idque innotuit per totam Joppen, et cre-
« diderunt multi in Dominum. »

(

« Nomine Tabitha, » etc. Ostenditur ex nomine
quod hc vigilans erat ac sobria, quemadmodum
δορκὰς, id est caprea. Multa namque nomina etiam
dispensatione ponuntur,sua efficaciaappellationem
significantia quz consequitur. « Contigit autem ut
hec infirmitate gravata moreretur. Quam ubi
lavissent, » fecerunt cuncta qux» in mortuo fieri
consueverunt: et tunc Petrum accersiverunt. Hoc
autem non fecerunt priusquam morerelur: indi
gnum 92? ducentes ob talia vexare discipulos et a
priedicatione avellere. Nam et propterea dicit quod
vicinus erat locus. ld enim per modum succisiva
operae petebant siquidem discipulaerat.« Cum esset
cum ipsis Dorcas. » Quod dicitur fuisse una cum
ipsis, animi illius modestiam significat, quod cum
viduis convivebat ac versabatur ac si una fuisset e
vulgo. Quid igitur Petrus? Omnes foras ejicit, ne
acrym arum tumultuturbaretur; positisque genibus

φ

D

« Αἰνέα, ἴᾶταί σε ὁ Ἰησοῦς Χριστός" ᾿Αναστηθι xai

« στρῶσον σεχυτῷ. Kai εὐθέως ἀνέστν͵. Καὶ εἶδον

« αὐτὸν πάντες οἱ χατοιχοῦντες Αὐόδαν καὶ τὸν 'Ac-
σάρωνα, οἵτινες ἐπέστρεψαν ἐπὶ τὸν Κύριον. »

Οὐχ ἀνέμεινε τὴν πίστιν τοῦ ἀνδρὸς, οὐδὲ ἡ ρώτη-
σεν, εἰ βούλοιτο θεραπευθῆναι’ οὕπω ὙγὙὰρ fen
τεκμήρια τῆς οἰχείας πάσχοντες δυνάμεως. Εἰχότως
τοίνυν οὐκ ἀπῃτεῖτο τὴν πίστιν ὁ ἀνὴρ. Οὐδὲ à
τὸν χωλὸν ἀπήτησαν. Μάλιστα μὲν οὖν καὶ πρὸς
πολλῶν παράχλησιν γέγονε τὸ θαῦμα" ἐπέσημος γὰ;
ἦν ὁ ἀνὴρ' Καθάπερ οὖν ὁ Χριστὸς ἀρχόμενος τῶν
στ μείων, οὐχ ἀπήτε: πίστιν, οὕτως οὐδὲ οὔτοι. 'Ἔν
Ἱεροσολύμοις μὲν γὰρ εἴχότως d, πίστις αὐτῶν
προεγένετο, ἵνα i2yopivou Πέτρου χᾷἂν ἧ σχιὰ ἐπι-
σχιάστῃ τινὶ αὐτῶν. [Ιολλὰ γὰρ ἐχεῖ ἐγένετο σημεῖα.
᾿Ενταῦθα δὲ τοῦτο πρῶτον ἐπιδαίνε. Τὰ μὲν Ti
τῶν σημείων ὑπὲρ τοῦ τοὺς ἄλλους ἔπισπάσασβει
ἐγίνετο, τὰ δὲ χαὶ ὑπὲρ τῆς τῶν πιστευύντων παρα-
χλύήσεως.

« "Ev ᾿Ιόππῃ δέ τις ἦν μαθήτρια δνόματι Ταδτγῦς͵
« ἢ διερμηνευομένη λέγεται Δορχάς. Αὕτη ἦν πλή-
puc ἀγχαθὼν ἔσγων xal ἐλεημοσυνῶν ὧν ἐποίει.
Ἐγένετο δὲ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐχείναις, ἀσθενγσασιν
αὐτὴν ἀποθανεῖν. Λούσαντες δὲ αὐτὴν, ἔθνκχαν ἐν
ὑπερῴῳ. ᾿Εγγὺς δὲ οὕτης Λύδδης τῇ Ἰ1όππῃ, οἱ
μαθηταὶ ἀχούσαντες, ὅτι Πέτρος ἐστὶν ἐν αὐτῇ,
ἀπέστειλαν πρὸς αὐτὸν, πχραχαλοῦντες, μὴ ὀκχνῆ-
σαι διεληεῖν ἕως αὐτῶν. ᾿Αναστὰς δὲ Πέτρος σὺν
«ἦλθεν αὐτοῖς, ὃν πα:αγετόμενον ἀντγαγον εἰς τὸ
ὑπερῷον, xai περιέστησαν αὐτῷ πᾶσαι al yim
χλαίουσαι, καὶ ἐπιδειχνύμεναι χιτῶνας xal ἱμέ-
τια, ὅσα ἐποίει μετ᾽ αὐτῶν οὖσα dj δορκάς, 'E
ὀαλῶν δὲ ἔξω πάντας ὁ Πέτρος, θεὶς τὰ γόναι:
προτηύξχτο͵ καὶ ἐπιστρίψας πρὸς τὸ σῶμα, εἶςς
Ταδιηθὰ, ἀνάστηθι. 'H δὲ ἤνοιξε τοὺς ὀφθαλμοὺς
αὐτῆς, καὶ ἰδοῦσα τὸν ΠΙέτρον, ἀνεχάθισε. Δοὺς δ
αὐτῇ χεῖρα, ἀνέστησεν atv φωνήσας δὲ τοὺς
ἁγίους xai τὰς χήρας, παρέστητεν αὐτὴν Quem.
Γνωστὸν 0& ἐγένετο xa0' ὅλης τῆς ᾿Ιόὄππης, xu
πολλοὶ ἐπίστευσαν ἐπὶ τὸν Κύριον. »

« Ὀνόματι Ταδηθὰ, xai τὰ ἑξῆς. » Δείχνυτα:
ὅτι αὕτη φερωνύμως ἦν ἐγρηγορυΐα xal v/oox
ὥσπερ δορκάς. Πολλὰ γὰρ καὶ οἰκονομικῶς ὄδνόματι
τίρεται, δηλοῦντα τῇ ἐνεργείᾳ τὴν προσνγορίεν
ἀχολουθοῦσαν. « Συνέδη τοίνυν ταύτην ἀδῥὝῥωστήσει-
σὰν ἀποθανεῖν. Λούσαντες δὲ αὐτὴν,» τὰ ἐπὶ νεχρῷ
πάντα ἐποίησαν, Καὶ «τότε ἀποστείλαντες μεεταχ'
λοῦνται [lexpov. Οὐχ ἐποίησαν δὲ τοῦτο πρὸ τοῖ
ἀποθανεῖν, ἀνάξιον ἡ γόὐμενοι ὑπὲρ τῶν τοιγύτνι
σχύλλειν τοὺς μαθητὰς, xai τοῦ χηρύγματος παρξ:
σπᾶν. ᾿Επεὶ xai διὰ τοῦτο λᾶγει ὅτι ἐγγὺς ἦν. Ἐν
τάξε: γὰ) παρέργου τοῦτο ἤτουν᾽ μαθήτρέα γὰρ T».
« Μετ᾿ αὐτῶν οὖσα ἡ Δοχοάς, » Τὸ, « μετ᾽ αὐτῶν,»
τὴν ταπεινοφροσύνην αὐτῆς δηλοῖ. ὅτι συνῆν αὐταῦ
xa: συνδιῃτᾶτο ὡς μία τῶν πολλῶν οὖσα. 'T( οὖν ὁ
Πέτρος ; Πέώντας ἐχύάλλει ἔξω, ὥστε μὴ συγχυθῆνε
τοῖς δάχρυσι μηδὲ τα:αχθῆναι. Καὶ θεὶς τὰ γόνατε
προσηύξατο. Οὐ πάντα γὰρ μετὰ τῆς αὐτῇς sw

*

4171

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

418

λίας τὰ σημεῖα ἐποίουν. Εἴτα φωνήσας, καὶ δοὺς Α oravit. Neque enim omnia signa eadem facilitate

αὐτῇ χεῖρα ἀνέστησεν αὐτὴν, διὰ μὲν τοῦ ῥήματος
τὴν αὐτῇ ζωὴν δωρούμινος, τὴν δὲ δύναμιν διὰ τῆς
χειρὸς παρασχών. Ση μειωτέον GE ὅτ: οὐ μόνοις τοῖς ἀπί-
στοις, ἀλλὰ xal τοῖς ἁγίοις ἐγίνετο σημεῖα οἴχονομι-
γῶς, ἵνα xa: ἄλλοι πιστεύσωσιν. ᾿Ιδοὺ γὰρ μετὰ τὸ
σημεῖον τοῦτο πάλιν πολλοὶ ἐπίστευσαν, ὡς εἶναι
πάλιν τὰ σημεῖα τοῖς ἀπίστοις, Οὐ γὰρ ἄλλως im:-
στευσαν εἰ μὴ πάλιν εἶδον σημεῖα, τῶν ἁγίων xai
δίχα τοῦ σημείου πιστευόντων ὅτι δυνατὸς ἀναστῆσαι
αὐτὴν, ἐπεὶ πῶς ἄν αὐτὸν μετεστείλαντο ;

« Ἑγένετο δὲ ἡμέρας ἱκανὰς μεῖναι αὐτὸν ἐν Ἰόππῃ
« παρά τινι Σίμωνι βυρσεῖ. »

Οὐ παρὰ ἄλλῳ τινὶ τὼν ἐπισήμων μένει Ἡέτρος,
, ἀλλὰ παρὰ βυρσεῖ, διὰ πάντων εἰς ταπεινοφροσύνην
ἡμᾶς ἐνάγων, οὔτε τοὺς εὐτελεῖς αἰσχύνεσθαι ἀφιεὶς,
οὔτε τοὺς μεγάλους ἐπαίρεσθαι, ᾿Εδέοντο γὰρ αὐτοῦ
τῆς διδασχαλίας οἱ ὀιὰ τὰ σημεῖα πιστεύσαντες εἰς
τὸν ὑπ᾽ αὐτοῦ χηρυττόμενον θεὸν ᾿Ιησοῦν τὸν Χρι-
στόν.

ΚΕΦΑΛΔ, IE.

Περὶ Κορνηλίου, ὅσα «s πρὸς αὐτὸν ὁ ἄγγελος
εἶπε. xat 071 πάλιν Πιτρῳ οὐρανόθεν περὶ
χλήτεως ἐθνῶν ἐῤῥέθη' ἐν ᾧ ὅτι μετασταλεὶς
ὁ Πέτρος ἦλθε πρὸς Κορνήλιον, Ἐπανάληψις
παρὰ τοῦ Κορνηλίου, ὧν ὁ ἄγγελος εἐπεμαρτύ-
βησε xai ὑφηγήσχτο αὐτῷ Κορνηλίῳ. Mitpoo
αατήχησις εἰς Χριστὸν τοῦ τε ἁγίου ἰ!νεύμχτος
πὶ τοὺς ἀχούοντας δωρεά: καὶ ὅπως ἐδαπτίσθησαν
οἱ ἐξ ἐθνῶν πιστεύσαντες"

« ᾿Ανὴρ δέ τις ἦν ἐν Καισαρείᾳ ὀνόματι Καρνήλιος,
« ἐχατοντάρχης ix σπείρης τῆς καλουμένης ᾿Ιταλιχῆς,
« εὐσεδὴς καὶ φοβούμενος τὸν Θεὸν σὺν παντὶ τῷ οἴχῳ
« αὐτοῦ, ποιῶν τε ἐλεημοσύνας πολλὰς τῷ λαῷ, χαὶ
« δεόμενος τοῦ Θεοῦ διὰ παντός. Εἶδεν ἐν ὁράματι φα-
«νερῶς ὡσεὶ ὥραν ἐννάτην τῆς ἡμέρας ἄγγελον τοῦ
« θεοῦ εἰσελθόντα πρὸς αὐτὸν, xal εἰπόντα αὐτῷ"
« Κορνήλιε. Ὁ δὲ ἀτενίτας αὐτῷ, xal ἔμφοδος γενό-
« μένος εἴπε᾽ Τί ἐστ., Κύριε ; Εἴπε δὲ αὐτῷ ΑἹ mpos-
« εὐχαί σου xal αἱ ἐλεημοσύναι σου ἀνέδησαν εἰς
« μνημόσυνον ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, Καὶ νῦν πέμψον εἷς
« Ἰόππην ἄνδρας, καὶ μετάπεμψαι Σίμωνα τὸν ἐπ'-
« χαλούμενον Πέτρον. Οὗτος ξενίζεται παρά τινι Σί-
« μωνι βυρσεῖ,

Β

Οὐ μνημονεύονται ὅ τε Αἰθίοψ χάὶ ὁ Κορνήλιος,
Δ) in dignitate constituti erant, sed quod ob divitias

ὅτι ἐν ἀξιώμχτι, ἀλλ᾽ ὅτι ὑπὸ τοῦ πλούτου xxi τοῦ
ὄγκου τοῦ περὶ αὐτοὺς οὐχ ἐχωλύθησαν ἐν εὐλαῦδείᾳ
πολιτεύεσθαι, Οὗτος μὲν οὖν οὐχ ἔστιν ᾿Ιουδαῖος,
οὐδὲ τῶν ὑπὸ τῶν νόμων, ἀλλ᾽ ἔδη προειλήφει τὴν
ἡμετέραν πολιτείαν, Τοῦτον ἰδὼν ὁ τῆς εὐηθείας
ὀφθαλμὸς, ὅτι χαλὰ μὲν τὰ ἔργα, νεκρὰ δὲ, ἔτι πί-
στιν οὐχ ἔχοντα, ἀποστέλλει: βρχδεύσοντα τοῖς ἔργοις
ἄγγελον, ὡς καλῶς ἀθλοῦντα στεφανώσα! τῇ πίστει.
Τοῦτο δὲ ποιεῖ καὶ εἰς πληροφορίαν Πέτρου, μᾶλλον
δὲ τῶν ἀσθενεστέοων. ᾿Εννάτῃ δὲ ὥρχ ὅτε φρον-
τίδων ἡφίετο, xai ἐν ἡσυχίᾳ ἦν xal κατανύξει.
Διὰ τοῦτο δὲ τὸν ἄνδρα ποιει γνώριμον xal
δῆλον ὁ συγγραφεὺς, ἵνα μή τις εἴποι ὅτι ψεύδεται.

edebant : deinde vocavit, dataque manu erexiteam:
verbo quidem donausilli vitam,manu vero prebens
ipsi vires. Adnotandum est autem quod non solis
incredulis.sed et sanctis dispensative signa flebant,
ut et alii crederent. Ecce enim rursus post hoc
signum multi crediderunt,ut ilerum signa sic edita
sintinfidelibus ; siquidem alioqui non credidissent,
nisi rursum signa vidissent, cum sancti etiam abs:
que signo crederent quod potens esset illam ex^
citare : quo modo enim alioqui ipsum accersivis.
sent ?

IX, 43. « Contigit autem ut diebus multismane-
« ret Jopp» apud Simonem quemdam coriarium.»

Non apud alium quempiam insignium manet
Petrus, sed apud coriarium, per omnia nos ad
animi modestiam inducens: neque abjectos sinens
pudore suffundi,neque magnos extolli. Ejus nam-
que doctrina indigebant hi qui propter signa in
Deum Jesum Christum, qui ab ipso predicabatur,
crediderant.

CAPUT XV.

98 De Cornelio, qurque angelus ad eum dizit et que
rursum Petro calitus de gentium vocatione dicta
sunt : in quo narratur quod transmissus Petrus
venerit ad Cornel'u m Repetuntur a. Cornelio qua
angelus fuerat testatus ipsique Cornelio narrave-
rat. Petri instructio de Christo, ac Spiritus sancti
super eos qui audiebant donum : et quomodo
baptizati fuerint qui ez gentibus crediderant.

X, 1-6. « Virautem quidam erat Cesarem no-'
« mine Cornelius, centurio ex cohorte quo dicitur
« Italica, religiosus ac timens Deum cum tota fa-
« milia sua, preestans eleemosynas multas plebi,
« deprecansque Deum semper. Vidit per visum
« manifeste,ferme hora diei nona,angelum Dei in-
« gressum ad se, ac dicentem sibi : Corneli. At ille
« defixis in eum oculis timoreque correptus dixit:
« Quid est, Domine ? Dixit autem illi : Orationes
« tueeteleemosyna tueascenderuatin memoriam
« coram Deo. Et nunc mitte viros Joppen, et ac-
« cerse Simonem qui cognominatur Petrus. Hic
« hospitatur apud Simonem quemdam coriarium.»

Non memorantur /Ethiops ac Cornelius, eo quod

et fastum prohibiti non fuerint quin versarenturin
pietate. Siquidem hicJudeus non est neque eorum
qui sub lege erant, sed jam nostrum vivendi mo-
dum assumpserat. Hunc intuitus pietalis oculus,
quod bona quidem essent, attamen mortua, cum
fidem adhuc non 94 haberent. mittit qui opera
dirigat.eisque premium acquirat, nempe angelum,
ut bene certamen per fidem coronaret, idque liora
nona, quando curis solvebatur el in quiete erat ac
compunctione. Propter hoc autem virum reddit
notum ac manifestum auctor,ne quis eum mentiri
dicat,ideo quoque dignitatem significavit addens :

19

OECUMENIUS TRICC/E EPISCOPUS.

180

« Ex cohorte quo dicitur Italica » Σπεῖρα autem, Α Δι᾽ ὅ καὶ τὴν ἀξίαν ἐδήλωσεν. « "Ex. σπείρτης εἰπὼν

id est cohors, est quam nunc νούὔμερον dicimus.

X, 6. 7. « Cui domus est juxta mare. Hic dicet
« tibi quid te oporteat facere. Ut autem discessit
« angelus qui loquebatur Cornelio, vocavit duos
« famulos et militem religiosum ex his qui ei ad-
« heerebant. »

Segregata ab urbibus loca sectabantur apostoli,
utpote solitudinis ac quietis amici. Quid autem si
et alium contigisset esse Simonem ? Ecce signum
dat quod habitet juxta mare. Verum causam non
dixit,ne ipsum enervaret, sed in cupiditate ac de-
siderio audiendi esse dimisit.

X, 8-40. « Cumque narrasset illis omnia, misi*

« eosin Joppen.Postridie vero facientibusillis iter, p

« jamque appropinquantibus civitati, ascendit Pe-
« trus in superiorem domus partem ut oraret circa
« horam sextam : el cum e-uriret, voluit gustare
« cibum: cumque illi appararent. »

Vide animi modestiam Neque enim dixit : Vo-
cate ad me Petrum: nolebat siquidem dignitatis
nomine eum accersere. Propterea narravit omnia
ut etiam persuaderet : adeo vir modestus erat.
Atqui nihil magni concipi poterat de viro qui apud
coriarium diversabatur.

X,10-13. « Irruit super eum mentis excessus,
« videtque celum apertum, et descendens ad se
« vas quoddam velut linteum magnum quatuor
« initiis alligatum, submitti a celo in terram : in
« quo erant omnia quadrupedia terre,et besti; ac
« reptilia, volatiliaque colli. Et facta est vox ad
« eum. »

ἝἜχστασις signiflcat et consternationem que in
admiratione contingit, etcum extra sensibilia factus
quispiam ad spiritualia deducitur. Ex hoc itaque
manifestum 95 est quod spiritualis quedam veluti
visio ipsi facta sit,et tanquam anima quodammodo
a corpore excedente. « Videtque. » Linteum illud
signum erat sublime universi orbis. Quatuor vero
initia quatuor sunt elementa. Vas autem appa-
rens crassiorem designat mundum. Porro varia
animantia signa sunt status hominum. Aut. ut
apertius dicam, sindon est Ecclesia. Bestim vero
qua in ea erant, gentes sunt. Ecclesiam itaque
conspexit quatuor Evangeliis alligatam, in qua
erant omnes gentes.

X, 13-29. « Surge, Petre, macta et vescere. Ait
« autem Petrus : Nequaquam. Domine, quia nun-
« quam edi quidquam commune et immundum. Et
« voxrursus ad eum : Quod Deus purificavit tu
« commune ne dixeris. Hoc autem tertio factum
« est. Et rursum receptum est vas in coelum.Dum-
« que apud sese hasitaret. Petrus quanam 65:61
« visio quam vidisset ecce viri qui missi erant a
« Cornelio percontati de domo Simonis, astiterunt
« ad januam,et evocato quopiam interrogabant an
« Simon qui cognominaretur Petrus, haberet illic
« hospitium. Petro vero cogitante de visione, dixit

τῆς καλουμένης Ἰταλικῆς. » Σπεῖρα δὲ ἔστιν ὅ χα-
λοῦμεν νῦν νούμερον.

« Ὦ ἐστιν οἰκία παρὰ θάλασσαν. Οὗτος λαλήσει
« σοι, τί σε δεῖ ποιεῖν. Ὡς δὲ ἀπῆλθεν ὁ ἄγγελος ὁ
« λαλῶν τῷ Κορνηλίῳ, φωνήσας δύο τῶν οἰχετῶν αὐ-
« τοῦ, xal στρατιώτην εὐσεδῇ τῶν προσκαρτερούντων
« αὐτῷ. »

Τὰ ἀναχεχωρημένα τῶν πόλεων ἐδίωχων οἱ ἀπό-
στολοι, ἐρημίας ὄντες φίλοι καὶ ἡσυχίας. Τί δὲ εἰ
συνέθη καὶ ἄλλον εἶναι Σίμωνα ; ᾿Ιδοὺ, ἔστι σημεῖον
τὸ παρὰ θάλασσαν οἰχεῖν. Οὖχ εἴπε δὲ διὰ ci, ἵνα μὴ
ἐχλύσῃ αὐτὸν, ἀλλ᾽ ἀφῆχεν αὐτὸν ἐν ἐπιθυμίᾳ καὶ
πόθῳ τῆς ἀχροάσεως γενέσθαι.

« Καὶ ἐξηγησάμενος αὐτοῖς ἅπαντα, ἀπέστειλεν
« αὐτοὺς elc τὴν Ἰόππην. Τῇ δὲ ἐπαύριον ὁδο' πορούν-
« τῶν ἐκείνων, ἀνέδη Πέτρος ἐπὶ τὸ δῶμα mro
εξασθαι περὶ ὥραν ἕχτην, ᾿Εγένετο δὲ πρόσκεινος,
« καὶ ἤθελε γεύσασθαι’ παρασχευαζόντωνδὲ ἐκείνων.

Ὅρα τὸ ἄτυφον. Οὐ γὰρ εἶπε, ἙΚαλέτατέ μοὶ
Πέτρον. οὐ γὰ ἠξίου ἀπὸ τοῦ ἀξιώματος αὐτὸν
μεταπέμψασθαι. Διὰ τοῦτο ἐξηγήσατο ἅπαντα, $73
xai πεῖσαι. Οὕτω μέτριος ἦν ὁ ἀνήρ. Καί τοι οὐδὲν
μέγα φαντασθῆναι ἦν περὶ ἀνδρὸς χαταγομένου παοὶ
Bopstt.

« ᾿Επέπεσεν ἐπ᾽ αὐτὸν ἔχστασις. Kal θεωρεῖ τὸν
« οὐρανὸν ἀνεῳγμένον, xal χαταδαῖνον ἐπ᾽ αὐτὸν
« σχεῦός τι ὡς ὀθόνην μεγάλην, τέσσαρσιν ἀρχεῖς
« δεδεμένον, xai χαθιέμενον ἐπὶ τῆς γῆς, ἐν ᾧ
« ὑπῆρχε πάντα τὰ τετράποδα τῆς γῆς, xai τὰ 0
« pla, καὶ τὰ ξηπετὰ, val τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ.
« Καὶ ἐγένετο φωνὴ πρὸς αὐτόν. »

Ἢ ἔχστασις δηλοῖ xal τὴν ἐπὶ θαυμασμῷ ἔκ-
πληξιν͵ καὶ τὸ ἔξω τῶν αἰσθητῶν γενέσθαι ἐπὶ τὶ
πνευματικὰ ὁδηγούμενον. 'Ex τούτου δῆλον bu
πνευματική τις ὡσανεὶ θεωοία γέγονεν αὐτῷ, τοῦ
σώματος, ὡς ἄν εἴποι τις, ἐξεστηχυίας τῆς Ψυχῆς.
« Καὶ θεωρεῖ. » Σύμδολον τῆς οἰχουμένν,ς ἀπάτης
ἀκρότατον, τὴν ὀθήνην ἐχείνην. Αἱ δὲ τέσσαρες ἀρ-
χαὶ τὰ τέσσαρα στοιχεῖα δηλοῦσι, ἴὸ δὲ qub
σχεῦος τὸν παχύτερον χόσμον σημαίνει, Τὰ δὲ διέ-
φορα ζῶα. τῆς τῶν ἀνθρώπων ἐστὶ καταστάσεως
σύμθολα. "H, ἵνα σαφέστερον tiro, σινδὼν ἡ 'Ex
xÀrcix. Τὰ δὲ ἐν αὐτῇ θηοία, οἱ ἐξ ἐθνῶν. 'Etes
σατο τοίνυν τὴν Ἐχκχλησίαν τέσσαρσιν Εαγγελίοις

D διδεμένην, ἐν ἦ ὑπῆρχε πάντα τὰ ἔθνη.

« ᾿Αναστὰς, Πέιρε, θῦσον χαὶ φάγε, Ὁ δὲ Πέτρος
« εἶπε, Μηδαμῶς, Κύριε, ὅτι οὐδὲ ποτε ἔφχγον πᾶν
x κοινὸν T ἀκάθαρτον. Καὶ φωνὴ πάλιν Ex δευτέρου
« πρὸς αὐτόν. "A Θεὸς ixa030:ce, σὺ μὴ κοίνου. Τοῦτο
« δὲ ἐγένετο ἐπὶ τρίς. Καὶ πάλιν ἀνελήφθη τὸ σχεῦος
« εἰς τὸν οὐρανόν, “Ὡς δὲ ἐν ἑχυτῷ Dur mópe ὁ Πὲ
e zoo τί ἄν εἴη τὸ ὅφαμα ὃ εἶδε, καὶ ἰδοὺ ot ἄνδρες οἱ
« ἀπεσταλμένοι ἀπὸ τοῦ Κορνηλίου, διερωτή σαντες
« τὴν οἰκίαν Σίμωνος. ἐπέστησαν ἐπὶ τὸν πυλῶνα, χαὶ
« φωνήσαντες ἐπυνθάνοντο εἰ Σίμων ὁ ἐπικαλούμει-
«νος Πέτρος ἐνθάδε ξενίζεται, Τοῦ δὲ Πέτρου iv&o-
« μουμένου περὶ τοῦ ὁράματος, εἶπεν αὐτῷ τὸ xvei-

481

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

183

« μα. ᾿Ιδοὺ ἄνδρες ζητοῦσί σε ἀλλ᾽ ἀναστας χατά- À « ei Spiritus; Ecce viri querunt te : surge itaque,

« 0701, xal πορεύου σὺν αὐτοὶς, μηδὲν διαχρινόμε-
«νος, διότι ἐγὼ ἀπέσταλχα αὐτούς. Καταδὰς δὲ
« Πέτρος πρὸς τοὺς ἀνδίας τοὺς ἀπεσταλμένους
« ἀπὸ Κορνηλίου πρὸς αὐτὸν, εἶπεν: ᾿Ιδοὸ ἐγώ
« εἶμι ὃν ζητεῖτε, Τίς ἡ αἰτία δι’ ἣν πάρεστε; Οἱ
« δὲ εἶπον" Κορνήλιος ὁ ἐχατοντάρχης, ἀνὴρ δίκαιος
« καὶ φοδούμενος τὸν Θεόν, μαρτυρούμενός τε xal
« ὑπὸ ὅλου τοῦ ἔθνους, τῶν ᾿Ιουδαίων, ἐχρημχτίσθη
« ὑπὸ ἀγγέλου ἁγίου, μεταπέμψασθαί σε εἰς τὸν οἷ-
« xov αὐτοῦ, xa) ἀκοῦσαι ῥήματα παρὰ σοῦ. Eloxa-
« λεσάμενος οὖν αὐτοὺς ἐξένισε. Τῇ δὲ ἐπαύριον ὁ
« Βέτρος ἐξῆλθε σὺν αὐτοῖς, καί τινες τῶν ἀδελφῶν
« τῶν ἀπὸ ᾿Ιόππης συνῆλθον αὐτῷ. Καὶ τῇ ἐπαύριον
« εἰσῆλθον εἷς τὴν Καισάρειαν. Ὁ δὲ Κορνήλιος ἦν

« προσδοχῶν αὐτοὺς, συγχαλεσάμενος τοὺς συγγε-

« νεῖς αὐτοῦ χαὶ τοὺς ἀναγχαίους φίλους. Ὡς δὲ
« ἐγένετο εἰσελθεῖν τὸν Βέτρον, συναντήσας αὐτῷ
« ὁ Κορνήλιος πεσὼν ἐπὶ (τοὺς πόδας προσεκύνησεν,
« 'O δὲ Πέτρος αὐτὸν ἤγειρε, λέγων. ᾿Ανάστηθι,
« κἀγὼ αὐτὸς ἀνθρωπός εἶμι. Καὶ συνομιλῶν αὐτῷ,
« εἰσῆλθε, καὶ εὐρίσχει συνεληλυθότας πολλοὺς, ἔφη
« τε πρὸς αὐτούς. Ὑμεῖς ἐπίστασθε, ὡς ἀθέμιτόν
« ἐστιν ἀνδρὶ ᾿Ιουδαίῳ χολλᾶσθαι ἢ προσέρχεσθαι
« ἀλλοφύλῳ. Καὶ ἐμοὶ ὁ Θεὸς ἔδειξε, μτδένα κοινὸν
« |j ἀκαθαοτον λέγειν ἀνθρωπον᾽ διὸ xal ἀναντιῤ-
« ῥήτως ἦλθον μεταπεμφθείς. e

Γῆ μὲν f$ σινδὼν, τὰ δὲ ἐν αὐτῷ θηρίᾳ, οἱ ἐξ ἐθνῶν.
Τὸ δὲ, « Θῦσον xai φάγε,» ὅτι κἀχείνους δεῖ προσ-
ἰέναι. Τὸ δὲ τρίτον τοῦτο γενέσθαι, τὸ βάπτισμα.
Ὡς δὲ διηπόρει ὁ Πέτρος, εὐχαίρως ἦλθον οἱ ἄνδρες,
τὴν ἀπορίαν λύοντες. Εὐχόλως γὰρ ἣ ψυχὴ δέχεται
τὴν λύσιν. Πρότερον δὲ ἐν ἀπορίᾳ ἐγένετο, ὥσπερ
καὶ ὁ Ἰωσὴφ πρότερον συνεχωρήθη θορυδῆναι, καὶ
«τότε ἦλθεν ὁ ἄγγελος. « Καὶ φωνήσαντες ἐπυνθά-
νοντο. » Ἂτε εἰς εὐτελῆ οἰκίαν κάτωθε, ἐπυνθάνοντο,
καὶ οὐ γείτονας ἠρώτων. Πολλὴ δὲ τοῦ Πνεύματος
$4 ἐξουσία εἰπόντος, ὅτι « ᾿Εγὼ ἀπέσταλχα αὐτούς. »
Καταδὰς δὲ llitpog τὴν αἰτίαν πυνθάνεται διὰ τί,
iva ἄν μὲν εὐθέως χατεπείγῃ, συνεξέλθη, ἀν δὲ μὴ,
ἵνα ξενίσῃ αὐτοὺς εἷς τὸν οἶχον. Τὸ δὲ συναπελθεῖν
τῷ Πέτρῳ τινὰς τῶν ἀπὸ ᾿Ιόππης ἀδελφῶν, οἶχο-
νομιχῶς. Ὥστε εἶναι μάρτυρα μετὰ ταῦτα, ὅταν
ἀπολογήσασθαι δέῃ Μέτρον πρὸς τοὺς μαθητὰς, ὅτι
και διεχοίθη ὑπὸ τοῦ Πνεύματος μὴ διακχοίνεσθαι,
Τὸ θηριῶδές τε xai ἄλογον εἴδος τῶν ἀνθρώπων
θῦσαι ὁ Πέτρος διαχελεύεται, ἵνα καθαρθέντων αὖ-
τῶν τὸ λειπόμενον ἐδώδιμον γένηται, Γυμνῶς ὁ τῆς
εὐσεδείας παραδίδοται λόγος, οὐχ ἅπαξ εἰπούσης τῆς
θείας φωνῆς, ὅτι οὐχ ἔστ! χοινὸν ὅπερ ὁ Θεὸς ἐχα-
θάρισεν, ἀλλὰ τρίς" ἵνα μάθωμεν τῇ μιᾷ φωνῇ Θεὸν
καθαοίζοντα τὸν [ατένα, xal τῇ ἑτέρᾳ Θεὸν χαθχοί-
ζοντα τὸν Μονογενῆ, καὶ τῇ ἄλλῃ τὸ {Πνεῦμα τὸ ἀγιον.
Ἴσως ἐπὶ γόνατα χείμενος εἶδε τὴν ὀπτασίαν. Δι’ ὅ
χαὶ ἡ φωνὴ πρὸς αὐτὸν͵, « ᾿Αναστὰς, Πέτρε, φησὶ, 05-
σον xai φάγε.» Δείχνυται δὲ ὅτι θεῖον ἦν τὸ γινό-
psvov, τό τε ἄνωθεν ἰδεῖν, xxl ἐν ἐχστάσει γενέσθαι

80 Matt. r, 20.

C

« descende et proficiscere cum eis nihil hassitans,
« quoniam ego misi illos. Descendens igitur Petrus
« ad viros qui missi erant a Cornelio ad ipsum
« dixit: Ecce ego sum ille quem queeritis. Qua
« causa est propter quam venistis? Atilli dixerunt.
« Cornelius centurio, vir justus ac timens Deum,
« et testimonium habens ab universa gente Juda»o-
« rum, oraculum accepit ab angelo sancto ut ac-
« cerseret te in domum suum,et audiret verba abs
« le. Intro vocatos igitur eos recepit hospitio. Se-
« quenti vero die Petrus profectus est cum illis, et
« quidam ex fratribus qui ab Joppe erant,comitati
« sunt eum. Postridie vero ingressi sunt Cesa-
« ream.Porro Corneliusexspectabat eos, convocatis
« cognatis suis ac necessariis amicis. 96 Ut autem
« contigit introisse Petrum, obviam progressus ei
« Cornelius adoravit, procidens ad pedes ejus. At
« Petrus erexit eum, dicens: Surge, et ego ipse
« homosum. Etcolloquens cum illo intravit, offen-
« ditque multos, qui convenerant, et ait ad illos :
« Vos scitis non esse fas viro Judz;o conjungi aut
« accedere ad alienigenam : Deus tamen ostendit
« mihi nullum communem aut immundum dici
« hominem : quapropter etiam incunclanter veni
« accersitus. »

Terra quidem sindon est, besti; vero que in ea
erant, gentes sunt. Dicitur autem, « Macta et ve-
scere, » quod etiam illos oporteat accedere. Tertio
vero id fleri, baptisma denotat Cum vero hssitaret
Petrus, opportune venerunt viri, qui hesitantiam
solverent. Anima enim solutionem facile suscipit.
Primum tamen inambiguitatefuit: quemadmodum
et Joseph permissus est primum turbari, et tunc
venit angelus *, « Et evocato quopiam interroga-
bant, » non a vicinis inquirebant. Magnaest autem
Spiritus autoritas, qui ait: « Ego misi illos. » De-
scendens autem interrogabat causam propter quam
venerint, ut si quidem confestim necesse sit, con.
grediatur : sin autem, ut illos in domum suscipiat
hospitio.Quod etiam nonnulli fratrum, qui a Joppe
erant simul abierint cum Petro, dispensatorie fac-
tum est, ne postmodum testimonia Petro deessent,
quando ipsum fratribus respondereoporteret,quod
etiam prohibitus esset, ne quidquam adjudicaret.

D Ferinum ac irrrtionale hominum genus Petrus

mactare jubetur, ut ipsis purificatis edibile flat
quod relinquitur. Nude traditur pietatis sermo,
cum non semel divina voce dicitur non esse com-
mune quod Deus puriflcavit, sed tertio: ut prima
voce discamus Patrem esse Deum qui purificat, al-
tera Unigenitum quoque esse Deum qui puriticat,
tertia prieterea sanctum illum Spiritum. Fortassis
genibus inhmrens viderat visionem : propterea
eliam vox ad illum ait: « Surge. Petre, macta et
vescere. » Ostendit autem divinum esse quod su.

ORCUMENM TRICCAE EPISCOPUS.

184

perne viderit etin mentis excessu positus, θ᾽ tum A xai τὸ φωνὴν ἐχεῖθεν ἐνεχθῆναι, xal τὸ τρὶς ὅμολο-

quod vox inde descenderit, et quod tertio illa esse
impura testatus sit.Preterea quod e celo venerint,
eoque retracta sint, magnum est purificalionisar-
gumentum.Hoc autem propter illos actum est qui-
bus postmodum rem narraturus est.Ipse siquidem
audierat, « [In viam gentium ne abieritis?!. » Quod
item vox tertio facta est, ostendit ipsi visionis ve-
ritatem. Manifestum est autem quod non de omni-
bus cibis pronuntiatum esse sermonem voluerit,
quo ait: « Nunquam edi quidquam commune aut
immundum, » ut et boves et capre avesque ac vo-
]ucres communia apud eum dicerentur, cum a Ju-
deis ortus esset Petrus. Nam Judei carnes edunt,
nec apud eos interdicitur carnium esus. Cum ita-
que ipse ab initio edisset,aut saltem donec ad Sal-
vatorem accessisset, manifestum est certe quod
non universaliter pronuntiaverit, dicens : « Com-
mune et immundum, » sed de his que lex commu-
nia dicebat et immunda. Et tamen cum de his fa-
ceret Petrus sermonem, que& in lege comrrunia
erant et immunda. Deus qui sancte Christi Eccle-
sie signum tradiderat, nihil ipsi commune existi-
mandum ducebat, omnia namque ipsi munda sunt
« qua cum gratiarum actione sumuntur 33.» Sed
quanquam de gentium vocalione subobscurus sermo
fuerit. ne eos qui in preputio erant communes
aut impuros esse dicerent, Petri tamen sermo
homines non designabat, sed ea que in lege in-
terdicta erant, prout demonstratum est.

« Interrogo ergo quam ob causam accersistis
me. »

Jam Petrus rem omnem etiam a militibus au-
dierat, sed vult primum eos conflteri, ac fidei
subditos effici.

X, 30. « Et Cornelius dixit: À quarto usque ad
« hanc horam die jejunabam, et hora nona ora-
« bam in domo mea. »

Videtur hic sibi ipsi asperiorem vivendi modum
prafixisse, idque certis quibusdam diebus. Ideo
enim dixit: « A quarto die. » Quando ergo apparet
ipsi angelus, hi; dies unus est, alter autem is quo
abierunt,qui a Cornelio missi erant, tertius quo ve-
nerunt,et quarto comparuit circiler horam tertiam
postquam o:avit. 98 Vide ergo precationis magni-
tudinem : quando seipsum provexit ad pietatern,
tunc apparet ipsi angelus.

X. 30-35. « Et ecce vir stetit coram me in veste
« splendida (vir dicit eL non «angelus, adeo mode-
« stus erat), et ait: Corneli, exaudita est deprecatio
« tua, et eleemosynae tue in memoria habite sunt
« coram Deo. Mitte ergo aliquos Joppen, etaccerse
« Simonem, qui cognominatur Petrus : hic diver-
« satur in domo Simonis coriarii juxta mare, qui
« ubi venerit ioquetur libi. Statim eryo misi ad te,
« et tu benefecisti qui adveneris. Nunc ergo omnes
« nos, teste Deo,adsumus,aut audiamus quecunque

* Matth. x, 6. ?! ITim. iv, 4.

(57a: ὅτι &xif22xa ἦν ixsiva. Καὶ τὸ ἐχεῖθεν ἥκειν,
xa τὸ ἐχεῖ ἀνασπασθῆναι, μέγα δεῖγμα καθαλέτητος.
Τοῦτο δὲ γίνετα: διὰ τοὺς μετὰ ταῦτα οἷς μέλλει ἐξ-
ἡγεῖσθα:. ᾿Επεὶ αὐτὸς ἔχουσε τό σ Elz; ὁξὸν ἐθνῶν
μὴ ἀπέλθητε. » Τὸ δὲ ἐπὶ τοῖς τὴν φωνὴν γενέσθαι,
δείχνυσιν αὐτῷ τὸ ἀληθὲς τῆς ὀπτασίας. Δῆλον δὲ
ἐστιν ὅτι μὴ κατὰ πάντων τῶν βρωμάτων διεξεληλυ-
θέναι τὸν λόγον ἐδούλετο, τῷ λέγειν, ὅτι « Οὐδὲ
ποτε ἔφαγον χοινὸν xal ἀχάθαρτυν, » ὡς καὶ βόας,
xai αἶγας xai πρόδατα val ὄὅωνεις χοινὰ λέγισθαι
ταρ᾽ αὐτῷ, τῷ ἐξ Ἰουδαίων ὁρμᾶσθαι Πέτρον. Ἶου-
δαῖοι γὰρ σάρχας ἐσθίουσι, καὶ χρεωφαγίχ παρ᾽ αὐὖ-
τοῖς οὐχ ἀπνγόρευται "Apa οὖν αὐτοῦ βεδοωκότος
ἀπ᾽ ἀρχῆς, fj xal ἕως τοῦ συναντῖσα: τῷ Σωτῆοι,
πῶς οὐχ ἔστι δῆλον ὅτι οὐ χχατὰ πάντων ἀπεφήνατο,
« Τὸ xotvàv xal ἀχάθαρτον, » ἀλλὰ περὶ ὧν ἔλεγεν ὁ
νόμος χοινῶν xai ἀγαθάρτων; Ὅμως περὶ τούτων
ποιουμένου τὸν λόγον τοῦ Πέτρου, τῶν ἐν νόμῳ δη-
λονότι χοινῶν τε xa! ἀχαθάρτων, ὁ θεὸς τῆς dy
Χριστοῦ Ἐχκλησίας τὸν yazaxttoz παραδιδοὺς ἔλε-
γεν αὐτῷ μηδὲν χοινὸν ἡγεῖσθαι. πάντα γὰρ αὐτῷ
ἐστι χαθαρὰ « μετ’ εὐχαριστίας xal εὐλογίας θεοῦ
λαμδανόμενα. » ᾿Αλλ᾽ εἰ xal περὶ τὴς κλήσεως τῶν
ἐθνῶν τὸ αἴνιγμα, ἵνα μὴ ἐγήσηται τοὺς ἐν ἀκρο-
Óuszíq, χοινοὺς f, ἀκαθάρτους, ὅμως ὃ λόγος τοῦ
Πέτρου οὐ περὶ ἀνθρώπων εἶχε τὴν ἔμφασιν, ἀλλὰ
περὶ τῶν ἐν τῷ νόμῳ ἀπηγορευμένων, ὡς δί-

δειχται.
« Πυνθάνομαι οὖν τίνι λόγῳ μετεπέμψασθέ με. »

Ἴ]δη τὸ πᾶν ὁ Πέτρος ἤχουσε xai παρὰ τῶν στρα-
τιωτῶν᾽ ἀλλὰ βούλεται πρῶτον αὐτοὺς ὁμολογῆσαι,
χαὶ ὑπευθύνους ποιῆσαι τῇ πίστει.

« Καὶ ὁ Κορνήλιος ἔφη" ᾿Απὸ τετάρτης ἡμέρας
« μέχρι ταύτης τῆς ὥρας ἤμην νηστεύων, xai τὴν
« ἐννάτην ὥραν προσευχόμενος ἐν τῷ οἴχῳ μου. »

Ἔοικεν οὗτος χαιροὺς ὡρικέναι ἑχυτῷ βίον ἀκρι-
ὄεστέρου, xxi ἔν τισιν ἡμέραις. Διὰ γὰρ τοῦτο εἶπεν,
« ᾿Απὸ τετάρτης ἡμέρας. » Ὅτε οὖν φαίνεται αὐτῷ
ὁ ἄγγελος, αὕτη μία ἡμέρα" xai ἣν ἀπῆλθον ol
πεμφθέντες παρὰ Κορνηλίου μία καὶ ἣν TÀ0o», ule
καὶ τετάρτη ἐφάνη ὡσεὶ τρίτην ὥραν. μεθ᾽ Tjv προϑ-
ηὔξατο. Ὅρα οὖν τὸ μέγεθης τῆς εὐχῆς, ὅτε ἐπίδω-
xv ἑχυτὸν εἰς εὐλάθειαν, τότε φαίνεται αὐτῷ ὁ ἄγ»

D γελος.

» Καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ἔστη ἐνώπιόν uoo. ἐν ἐσθῆτι λαμ»
«πρᾷ (ἀνὴρ λέγει καὶ οὐκ ἄγγελος, οὕτως ἦν ἄτυςο(),
« καί φησιν Κορνήλις, εἰσνχιύσθη cov f, προσευχὴ,
« καὶ αἱ ἐλεημοσύναι σου ἐμνήσθησαν ἐνώπιον τοῦ
« θεοῦ. Πέμψον οὖν clc ᾿Ιόππην, xa! μετακάλεσαι Σί-
« μωνὰ, ὃς ἐπικαλεῖται Πέτρης. Οὗτος ξενίζεται ἐν
« οἰκίᾳ Σίμωνος βυρσέως παρὰ θάλασσαν, ὃς παραγε-
« νύμενος λαλήσει σοι. "EE αὐτῆς οὖν ἔπεμψα πρὸς ot
« σύ τε καλῶ: ἐπλίητὰᾶς πχρλγενόμενος. Νῦν οὖν πᾶν»
«τες ἡμεῖς ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ πάρεσμεν, ἀκοῦσαι

485

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

186

« πάντα τὰ mpogtetayuiva σοι ὑπὸ τοῦ θεοῦ ᾿Ανοίξας À « tibi precepta sunt a Deo. Aperiens autem Petrus

« δὲ Πέτρος τὸ στόμα, εἶπεν’ 'Em' ἀληθείχς χατα-
« λαμδάνομα', ὅτι οὐκ ἔστι προσωπολήπτης ὁ Θεός"
« ἀλλ᾽ ἐν παντὶ ἔθνει ὁ φ΄δούμενος αὐτὸν καὶ ἐργα-
« ζόμενος δικαιοσύνην, δεχτὸς αὐτῷ ἐστι. »

« Διχαιοσύνην » ἀντὶ τοῦ πᾶσαν ἀρετήν.

« Τὸν λόγον ὅν ἀπέστειλε τοῖς υἱοῖς ᾿Ισραὴλ,
e εὐαγγελιζόμενος εἰρήνην διὰ ᾿[ησοῦ Χριστοῦ, οὗτός
« ἐστι πάντων Κύριος. ἹΓμεῖς οἴδατε τὸ γενόμενον
« ῥῆμα καθ᾽ ὅλης τῆς ᾿Ιουδαίας, ἀρξάμενον ἀπὸ τῆς
« Γαλιλαίας, μετὰ τὸ βέπτισμα ὅ ἐκήρυξεν ᾿Ιωάννης,
« Ἰτσοῦν τὸν ἀπὸ Ναζαρέθ.

Ταῦτα λέγει διὰ τοὺς παρόντας, ἵνα καὶ ἐχείνους
ἐπισπάσηται εἰς πίστιν, Ὅμως δίδωσι τοῖς υἱοῖς
Ἰσραὴλ τὸ ἐξαίρετον, ἵνα μὴ νομίσωσιν ἐν τάξει

ἀπεῤῥιμμένων εἶναι. Οὗτός ἐστι, φησὶ, πάντων Κύ- Β

poc.

« Ὡς ἔχρισεν αὐτὸν ὁ θεὸς Πνεύματι ἁγίῳ καὶ δυ-
« νάμει, ὃς διῆλθεν εὐεργετῶν xai ἰώμενος πάντας
« τοὺς χαταδυναστευομένγυς ὑπὸ τοῦ διαβόλου, ὅτι ὁ
« θεὸς ἦν μετ᾽ αὐτοῦ. Kal ἡμεῖν ἐσμεν μάρτυρες
« πάντων ὦν ἐποίησεν ἕν τε τῇ χώρᾳ τῶν ᾿Ιουδαίων
« καὶ ἐν ἹἹερουσαλὴμ, ὅν ἀνεῖλον χρεμάσαντες ἐπὶ
« ξύλου. Τοῦτον ὁ θεὺς ἤγειρ: τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ, καὶ
« ἔδωχεν αὐτὸν ἐμφανῆ γενέσθαι οὐ παντὶ τῷ λαῷ,
« ἀλλὰ μάρτυσι τοῖς προχεχειροτονημένοις ὑπὸ τοῦ
« θεοῦ ἡμῖν. »

Τὸ χεχρίσθαι Ἰησοῦ Πνεύματι ἁγίῳ ὑπὸ θεοῦ,
κατὰ τὸ ἀνθρώπινον δεῖ νοεῖν, ᾿Επειδὴ γὰρ ἐχένω-
σεν ἑαυτὸν, xal παραπλησίως ἡμῖν μετέσχεν αἵμα-
toc xai capxóc, ταῦτα ἅπερ ἔχει χατὰ φύσιν, ὡς
θεὸς λαμθάνειν λέγεται διὰ τὸ ἀνθρώπινον. Δέχεται
γὰ οὐχ ἑαυτῷ, καθ᾽ ὅ Θεὺς Λόγος ἐστὶν ("Dux γὰρ
ἦν αὐτοῦ), ἀλλ᾽ ἡμῖν, ὡς ἐν ἀπαρχῇ δι᾽ ἑαυτοῦ,

« Οἷτινες συνεφάγομεν xai συνεπίομεν αὐτῷ,
« μετὰ τὸ ἀναστῆναι αὐτὸν ἐχ νεχρῶν. Καὶ παρήγ-
« Ὑεἰλεν ἡμῖν χηρύξαι τῷ λαῷ xat διαμαρτύρασθαι,
« ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ ὡρισμένος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ χριτὴς
« ζώντων καὶ νεχρῶν. »

Ἐντεῦθεν τὴν ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ διαδεδαιοῦται,
ἐχ τοῦ συμφαγεῖν αὐτῷ μετὰ τὴν ἀνάστασιν. Οὐδὲ γὰρ
ἀναττὰς ἐποίησέ τι ov μεῖον" αὕτη γὰρ ἢ ἀνάστατις μέγα
σημεῖον ἦν. Ταύτης δὲ οὐδὲν σημεῖον ἦν ὡς τὸ φαγεῖν
καὶ πιεῖν,

« Τούτῳ πάντες οἱ προφῆται μαρτυροῦσιν ἄφεσιν
« ἁμαυτιῶν λαθεῖν διὰ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ πάντα
« τὸν π᾿ στεύοντα εἷς αὐτόν. »

Ὅτοι, φησὶ, προφῇται ἐλάλησαν περὶ ἁμαρτιῶν
ἀφέσεως, ἐν τούτῳ τῷ ᾿]ησοῦ εἶπον αὐτὰς ἀφίεσθαι.
Οὕτω καὶ Ἡσαΐας, τὸ αὐτοῦ εἰσφέρων πρόσωπον,
λέγει" « ᾿Εγώ εἶμι ὁ ἐξαλείφων τὰς ἁμαρτίας σου,
καὶ τὰς ἀνομίας σου. »

« Ἔτι λαλοῦντος τοῦ Πέτρου τὰ ῥήματα ταῦτα,
« ἐπέπεσε τὸ νεῦμα τὸ ἅγιον ἐπὶ πάντας τοὺς

« ἀχούοντας τὸν λόγον" καὶ ἐξέστησαν οἱ ix περιτο-

. 9 Isa. χα, 3.

« 0s dixit : Vere comperio quod non:sit persona-
« rum respeclus coram Deo : sed in quavis gente
« qui timet ipsum et operatur justitiam,is acceptus
« est illi. »

« Justitiam, » hoc est omnem virtutem.

X, 36-38. « Hic est sermo,quem misit Deus filiis
« Israel annuntians pacem per Jesum Christum,
« hic est omnium Dominus. Ipsi scitis rem, quee
« accidit per totam Judeam, cum incepisset a Ga -
«lilea post baptisma, quod predicavit Joannes,
« nempe de Jesu Nazareno. »

Hec propter eos dicit, qui presentes erant, ut
etiam illos ad fldem attrahat :id tamen quod pre-
cipuum est dat flliis Israel,nese in ordine rejecto-
rum esse arbitrentur. Hic est,inquit, omnium Do-
minus.

X, 38-41. « Quomodo unxerit eum Dominus
« Spiritu sancto et virtute, qui ambulavit benefa-
« ciendo etsanando omnes oppressos a diabolo,
« quoniam Ileus erat cum illo.Et nos testes sumus
« omnium,que fecit in regione Judeorum et Jero-
« solymis : quem occiderunt suspensum in ligno.
« Hunc Deus suscitavit tertio die,et exhibuiteum,ut
« appareret non omni populo,sed testibus priusad
« hoc a Deo delectis, nimirum nobis. »

Unctum esse Jesum a Spiritu sancto, secundum
humanitatemintelligere oportet. 99 Quoniam enim
exinanivitsemetipsum, et proxime ad nos accedens
participavit carne et sanguine : hec que secundum
naturam habet.ut Deusaccipere dicitur propterhu-
manitatem. Accipit namque, non sibi, secundum
quod Deus Verbum est (nam propria illius erant),
sed nobis, tanquam in primitiis per seipsum.
—OX, 41-42. « Qui comedimus ac bibimusuna cum
« ipso. postquam resurrexit a mortuis.Et precepit
« nobis,ut predicaremus popilo ac testificaremur
« quod ipse sit ille,qui constitutus est a Deo judex
« vivorum ac mortuorum. »

Hinc Christi resurrectionem confirmat,quod cum
eo post resurrectionem comederint. Neque enim a
resurrectione fecit aliquod signum : ipsa namque
resurrectio magnum erat signum, resurrectionis
autem nullum tale signum erat, quale est edisseac
bibisse.

D X,43. « Huic omnes prophete testimonium fe-

« cerunt quod remissionem peccatorum accepturus
« Sit per omnem ejus quisquis credit in ipsum. »

Quotquot, inquit, prophete locuti sunt de pecca-
torum remissione, per hunc Jesum dixerunt ea re-
mitti Sicet Isaias, assumpta ejus persona, ait:
« Ego sum, qui deleo iniquitates tuas, et peccata
tua 9», »

X, £4-48. « Cumque adhuc loqueretur Petrus
« verba hsc,illapsus est Spiritus sanctusinomnes
ἃ qui audiebant sermonem : etobstupuerunt hi qui

481

GECUMENII TRICOJE EPISCOPI

188

« ex circumcisione crediderant, quotquot comitati À « μῆς πιστοὶ, ὅσοι συνῆλθον τῷ Ηέτρῳ, ὅτι xe! ixi

« fuerant Petrum, quod et in gentes donum sancti
« Spiritus effusum esset. Audiebant enim illos lo-
« quentes linguis ac magniflcantes Deum. Tunc
« respondit Petrus: Nunquid prohibere quispiam
« potest, ne aqua baptizentur hi qui Spiritum san-
« ctum acceperunt sicut et nos? Et jussit eos bapti-
« zari in nomine Domini. Tunc rogaverunt eum, ut
« remaneret dies aliquot. »

Ubi credidissent quod per baptisma omnino fit
remissio peccatorum tunc super eos descendit Spi-
ritus.Hoc autem,Deo preordinante, accidit 1800 ad
magnam Petri defensionem. Neque vulgari modo
Spiritus supervenit, sed et linguis loquebantur,
quod in stuporem induxit eos, qui comites fuerant :

propter quod etiam Petrus confestim eos baptizari p

jussit in nomine Domini. Nec dixit: Quorsum aqua
opus est, cum supervenerit in eos Spiritus sanctus ?
Noverat enim, quod in aqua complerentur divina
signa, nempe sepultura ac mortiflcatio, resurrectio
et vita. Quemadmodum enim nobis facile est bapti-
zare ac emergere, ita Deo facile est sepelire vete-
rem hominem novumque demonstrare. Hoc autem
tertio fit, ut agnoscamus quod potentia Patris et
Filii et Spiritus sancti hoc efficitur. Quidam autem
demonstrari dicunt tertio die factam Christi resur-
rectionem, qua hoc in nobis efficiat.

CAPUT XVI.

Quomodo Petrus deinceps etiam singula eorum, qu
acta sunt. narrat. apostolis adversus ipsum disce-
ptantibus. Tunc autem Barnabam miserunt ad fra-
tres, qui erant Antiochiz.

XI, 1-20. « Audierunt autem apostoli ac fratres,

« qui erant in Judaea, quod et gentes recepissent

« verbum Dei.Cumque rediisset Petrus Jerosolyma,

« disceptabant adversus illum, qui erant ex cir-

« cumcisione, dicentes: Ad viros preputium ha-

« bentes introisti et edisti cum illis. Re autem ab

« initio repetita Petrus exposuit illis ordinem, di-

« cens: Ego in civitate Joppe orabam, vidique in

« mentis excessu visionem,descendere vas quoddam

« ceu linteum magnum,quatuor initiis emissum ex

« coelo, et venit usque ad me. In quod cum inten-

« dissem oculos, animadverti et vidi quadrupedia

« terro,ac bestias,et reptilia. volatiliaque celi. Au-

« divi autem et vocem dicentem mihi : Surge,Petre,

« macta et vescere. Dixi autem : 108 Nequaquam D

« Domine, quia nihil commune aut immundum un-
« quam introivit in os meum. Responditque mihi
« rursum vox de collo : Que Deus mundavit tu ne
« communia dixeris. Hoc autem contigit tertio.
« Rursumque subducta sunt omnia in celum. Et
« ecce repente tres viri aderant ad domum in qua
« eram, e Cassarea missi ad me.Dixitque mihi Spi-
« ritus, ut congrederer cum illis nihil hesitans.
« Comitati sunt autem me et sex fratres hi. Et in-
« gressi sumus domum viri: isque retulit nobis
« quomodo vidisset angelum domi sue astantem
« 8c dicentem sibi : Mitte viros Joppen et accerse

^ « μῆς, λέγοντες,

« τὰ ἔθνη dj δωρεὰ τοῦ ἀγίου Πνεύματος ἐχχέχυται,
« "Hxouov γὰρ αὐτῶν λαλούντων γλώσταις xal με-
« γαλυνόντων τὸν Θεόν. Τότε ἀπεχρίθη ὁ llivzóc
« Μή τι τὸ ὕδωρ κωλῦσαι δύναταί τις, τοῦ μὴ fa-
« πτισθῆναι τούτους, οἴτινες τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἔλα-
α 6ov, καθὼς xai ἡμεῖς.; Προσέταξέ τε αὐτοὺς βα-
« πτισθῆναι ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου. Τότε ἠρώτη-
« cav αὐτὸν ἐπιμεῖναι ἡμέρας τινάς. »

"Oct ἐπίστευσαν ὅτι πάντως τὸ βάπτισμα ἄφετίς
ἐστιν ἁμαρτιῶν, τότε ἐπῆλθεν αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα.
Τοῦτο δὲ γίνεται προοιχονομοῦντος ἀπολογίαν μεγά-
λὴν τῷ Πέτρῳ τοῦ Θεοῦ, Καὶ οὐχ ἁπλῶς τὸ Πνεῦμα-
ἐπῆλθεν, ἀλλὰ καὶ Ὑλώσσαις ἐλάλουῦ, ὅπερ dé
πληπτε τοὺς συνελθόντας. Δι’ ὃ καὶ ὁ Ηέτρος ποοσ-
ἔταξεν εὐθέως αὐτοὺς βαπτισθῆναι ἐν τῷ ὀνόματι
τοῦ Κυρίου. Καὶ οὐχ εἶπε, Τίς ἡ τοῦ ὕδατος χρεΐα,
τοῦ ἀγίου Πνεύματος ἐπιπεσόντος αὐτοῖς ; "Ηδει τὰρ
ὅτι Oria. τελεῖται ἐν αὐτῷ σύμθολα, τάφος xai vi-
χρωσις, χαὶ ἀνάστασις, xal ζωή. "Ὥσπερ yàp εὔχο-
λον ἡμῖν βαπτίσασθχι xal ἀνανεῦσαι, οὕτως εὔχολον
τῷ θάψαι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον, καὶ ἀναδεῖξει
τὸν νέον. Τρίτον δὲ τοῦτο γίνεται, ἵνα γνῶμεν ὅτι
δυνάμει Πατρὸς, χχὶ Υἱοῦ, χαὶ ἁγίου Πνεύματος τοῦτο
γίνεται. Τινὲς δέ φασιν, ἵνα δειχθῇ d$ τριήμερος
ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ τοῦτο χατεργαζογένου iv
ἡμῖν.

ΚΕΦΑΛ. It.

Ὡς Πέτρος τὰ χαθεξῆς xal τὰ ἕχαστα τῶν

n των διηγεῖται τοῖς ἀποστόλοις δδιαχρι-

εἶσι πρὸς αὐτόν, Τὸ τηνίχα δὲ τὸν Βαρνά

ἔπεμψαν πρὸς τοὺς ἐν ᾿Αντιοχείᾳ ἀδελφούς.

« "Hxoucav δὲ οἱ ἀποστολοι καὶ οἱ ἀδελφοὶ, ol óy-
« τες χατὰ τὴν ᾿Ιουδχίαν, ὅτι xai τὰ ἔθνη ἐδέξαντο
€ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ. Καὶ ὅτε ἀνέεδη Πέτρος εἰς
« Ἱεροσόλυμα, διεχρίνοντο πρὸς αὐτὸν οἱ ἐκ περιτο-
ὅτι Πρὸς ἄνδρας ἀχροδυστίαν
« ἔχοντας εἰσῆλθες, καὶ συνέφαγες αὐτοῖς. ᾿Αρξέμενος
« δὲ ὁ Πέτρος ἐξετίθετο αὐτοῖς καθεξῆς, λέγων" ᾿Εγὼ
« ἣμην ἐν πόλει ᾿Ιόππῃ προσευχόμενος, καὶ εἶδον ἐν
« ἐχστάσει ὅραμα, χκαταδαῖνον σχεῦός τι ὡς ὀθόνην
« μεγάλην, τέσσαρσιν ἀρχαῖς καθιεμίνην lx τοῦ οὐ»
« ρανοῦ, xai ἦλθεν ἄχρις ἐμοῦ. Εἷς ἣν ἀτενίσας,
« κατενόουν καὶ εἶδον τὰ τετράποδα τῆς γῆς. καὶ τὰ
«θηρία, xai τὰ ἑρπετὰ, xal τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρᾶ-
«νοῦ. Ἤχουσα δὲ φωνῆς λεγούσης μοι’ ᾿Αναστὰς,
e llézpe, θῦσον καὶ φάγε. Εἶπον δέ’ Μηδαμῶς, Ki
«ριε, ὅτι πᾶν χοινὸν ἤ ἀγχάθαρτον οὐδέποτε e'ozÀ-
«θεν εἰς τὸ στόμα μου. ᾿Απεχρίθη δέ μοι φωνὴ ἐκ
« δευτέρου ix τοῦ οὐρανοῦ: "A ὁ θεὸς ἐκαθάρισε,
« σὺ μὴ χοίνου. Τοῦτο δὲ ἐγένετο ἐπὶ τοίς. Kai wi-
« λιν ἀνεσπαάσθη ἅπαντα εἰς τὸν οὐρανόν. Καὶ ἰδοὺ
« ἐξ αὐτῆς τρεῖς ἄνδρες ἐπέστησαν ἐπὶ τήν οἰκίαν
«ἐν Jj ἤμην, ἀπεσταλμένοι ἀπὸ Καισαρείας πρός
«με. Εἴπε 06 μοι τὸ πνεῦμα, συνελθεῖν αὐτοῖς, μη-
« δὲν διαχρινόμενον. Ἦλθον δὲ σὺν ἐμοὶ xai οἱ &
« ἀδελφοὶ οὗτοι, xxi εἰσέλθομεν εἰς τὸν οἶχον τοῦ
« ἀνδοὸς, ᾿Απήγγειλέ τε ἡμῖν, πῶς εἶδε τὸν ἄγγελον
« ἐν τῷ o*up αὐτοῦ σταθένια χαὶ εἰπόντα αὐτῷ᾽

189

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

190

« ᾽᾿Απόστειλον slc Ἰόππην ἄνδρας, xe! μετάπεμψαι À « Simonem cognomento Petrum,qui tibi ea dictu-

ε Σίμωνα τὸν ἐπιχαλούμενον Πέτρον, ὅς λαλήσει ῥή-
« ματα πρὸς σὲ, ἐν οἷς σωθήσῃ σὺ xal πᾶς ὁ οἶχός
«σου. Ἔν δὲ τῷ ἀρξασθαί με λαλεῖν ἐπέπεσε τὸ
« Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπ᾽ αὐτοὺς, ὥσπερ xoi ἐφ’ ἡμᾶς
«ἐν ἀρχῇ. Ἐμνήσθην δὲ τοῦ ῥήματος Κυρίου, ὡς
« ἔλεγεν. Ἰωάννης μὲν ἐδάπτισεν ὕδατι, ὑμεῖς δὲ
« βαπτισθήσεσθε ἐν Πνεύματι ἁγίῳ. Εἰ οὖν τὴν ἴσην
« δωρεὰν ἔδωχεν αὐτοῖς ὁ Θεὸς, ὡς xal ἡμῖν πιστευ-
« σασιν ἐπὶ τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν, ἐγὼ δὲ τίς
ε ἤμην δυνατὸς χωλύσαι τὸν Θεόν ; ᾿Λχούσαντες δὲ
«ταῦτα, ἡσύχασαν, καὶ ἐδόξασαν τὸν Θεὸν, λέγον-
« τες "Apavs καὶ τοῖς ἔθνεσιν ὁ Θεὸς τὴν μετάνοιαν
« ἔδωκεν εἴς ζωήν. Καὶ οἱ μὲν οὖν διασπαρέντες
« ἀπὸ τῆς θλίψεως τῆς γενομένης ἐπὶ Στεφάνῳ,

« διῆλθον ἕως Φοινίκης καὶ Κύπρου xal ᾿Αντιοχείας͵ Β

«μηδενὶ λαλοῦντες τὸν λόγον, s! μὴ μόνον ᾿ἴου-
« δαίοις. Ἥσαν δὲ τινες ἐξ αὐτῶν ἄνδρες Κύπριο: καὶ
« Κυρηναῖοι. »

Δείκνυσιν ὁ ΠΠἨἨἉτρος διὰ τῆς ἀπολογίας, ἑχυτὸν
μὲν οὐδαμοῦ αἴτιον, πανταχοῦ δὲ τὸν Θεόν. Ἐν ἐχ-
στάσει vio αὐτὸς ἐποίησε, φησὶ, τὸ σχεῦος αὐτὸς
ἔδειξεν: ἐγὼ καὶ ἀντεῖπον’ xal πάλιν αὐτὸς εἶπε,
καὶ οὐδὲ οὕτως ἤχουσα. Τὸ Πνεῦμα ἐχέλευσεν ἀπελ-
θεῖν, καὶ ἀπελθὼν οὐδὲ οὕτως ἔδραμον. Εἶπον ὅτι
ὁ θεὸς ἔπεμψε, xal οὐδὲ οὕτως ἐδάπτισα, ἀλλὰ πάλιν
ὁ Θεὸς τὸ πᾶν εἰργάσατο. 'O Θεὸς αὐτὸς ἐδάπτισεν,
οὖκ ἐγώ. Ἔτι γάρ μού λαλοῦντος αὐτοῖς, ἐπέπεσεν
ἐπ᾿ αὐτοὺς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, καὶ ἐλάλουν γλώσσαις,
xei ἐμεγέλυνον τὸν Θεὸν χαϑθὼς καὶ ἡμεῖς.

« Οἴτινες εἰσελθόντες εἰς ᾿Αντιόχειαν ἐλάλουν
« πρὸς τοὺς Ἑλληνιστὰς εὐαγγελιζόμενοι τὸν Κύ-
e piov. Ἰησοῦν. Καὶ ἦν χεὶρ Κυρίου μετ᾽ αὐτῶν.
« Πολίς τε ἀριθμὸς πιστεύσας ἐπέστρεψεν ἐπὶ τὸν
« Κύριον. 'Hxo5e8 δὲ ὁ λόγος clc τὰ ὦτα τῆς 'Ex-
αχλταίας τῆς ἐν Ἱεροσολύμοις περὶ αὐτῶν' xal
« ἐξακέττειλαν Βαρνάδαν διελθεῖν ἕως ᾿Αντιοχείας.
« Ὅς παραγενόμενος, xal ἰδὼν τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ,
« ἐχάρη. καὶ παρεχάλει πάντας, τῇ προθέσει τῆς
« χαρδίας προσμένειν τῷ Κυρίῳ. »

« ἸΙρὸς τοὺς Ἕλληνιστάς, » Ἴσως διὰ τὸ μὴ εἴδέναι
Ἐδραϊστὶ, Ἕλληνας αὐτοὺς ἐχάλουν. ᾿Ελάλουν τοί-
vov καὶ πρὸς αὐτοὺς, εὐαγγελιζόμενοι τὸν Κύριον
Ἰησοῦν, xai ἐπίστευο, ἅπαντες, ἐπειδὴ. φητὶ, χεὶρ
Κυρίου Xv pst! αὐτῶν’ τουτέστι, σημεῖα εἴργά-
ζοντο. Διὰ τοῦτο τὰρ ἡ τῶν σημείων ἀνάγχη γέγονεν
ὃν πιστεύσωσιν.

« Ὅτι X» ἀνὴρ ἀγαθὸς xal πλήρης Πνεύπατος
« ἁνίο» καὶ πίστεως. Καὶ προσετέθη ὄχλος ἱκανὸς
«τῷ Κυρίῳ. Ἐξῆλθε δὲ εἷς Ταρσὸν ὁ Βαρνάδας
« ἀνιζητῆσαι Σαῦλον καὶ εὑρὼν αὐτὸν, ἤγαγεν
e αὐτὸν εἷς ᾿Αντιόχειαν. ᾿Βγένετο δὲ αὐτοὺς ἑνιαυ-
e τὸν ὅλον συναχθῆναι τῇ ἐχκλησίᾳ, καὶ διδάξαι ὄχλον
« ἱχενόν. »

Διὰ τί μὴ Παύλῳ γρέφουσιν, ἀλλὰ Βαρνάδαν nip-
ποῦτιν ; Ὅτι οὔπω τοῦ ἀνδρὸς ἤδεισαν τὴν ἀοετίήν"
Οὐκ ἀντίκειται ᾿ δὲ τούτῳ τὸ, « Οὐδεὶς ἀγαθὸς fj
μόνος ὁ Θεός. » Οὐ γὰρ ταὐτόν ἔστι Θεὸν μόνον ἀγα-

" Luc. xvii, 19.

« rus est per que salveris.et tu etuniversa domus
« tua.Cumque loqui cepissem.illapsus est Spiritus
« sanctus inillos,quemadmodum et in nosabinitio.
« Recordatus sum autem verbi Domini,quod dixe-
« rat : Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem
« baptizabimini Spiritu sancto. Si ego donum
« equale dedit illis Deus.sicut et nobis.cum credi-
« dissemus in Dominum Jesum Christum,ego sane
« quis eram qui possem obsistere Deo ? His autem
« auditis obticuerunt, et glorificaverunt Deum, di-
« centes: Igitur et gentibus Deus paenitentiam
« concessit ad vitam. Et illi quidem qui dispersi
« fuerant ex afflictione, que orta fuerat obStepha-
«num, perambulaverunt usque ad Pheanicen et
« Cyprum ac Antiochiam, nemini loquentes illum
« sermonem, nisi solis Jud;is.Erant autem ex eis
« quidam viri Cyprii et Cyrenenses. »

Ostendit sua apologia Petrus se nequaquam
fuisse causam, sed ubique Deum Nam ipse me,
inquit.in mentis excessum constituit, ipse vas de-
monsiravit, ego vero etiam contradixi : rursumque
idem ipse dixit, et neque sic audivi. Spiritus jus-
sit ut congrederer, 1802? congressus ne ita quidem
procurri.Dixerunt Deum misisse, et nec sic bapti-
zavi,sed rursum Deus rem omnem effecit.Deus ba-
ptizavit,non ego.Nam dum adhuc loquerer.illapsus
est in illosSpiritus sanctus,etloquebantur linguis,
et magnificabant Deum, sicut et nos.

XI, 20-23. « Qui ingressi Antiochiam loqueban-
« tur ad Grecos annuntiantes Dominum Jesum :
« eratque manus Domini cum illis, et multus nu-
« merus credidit et ad Dominum conversus est.
« Pervenit autem rumor ad aures Ecclesi. que
« erat Jerosolymis super his : et miserunt Barna-
« bam, ut iret Antiochiam. Qui cum pervenisset
« ac vidisset gratiam Dei, gavisus est, et hortaba-
« tur omines.ut proposito cordis perseverarent ad-
« haerere Domino. »

« Ad Graecos. » Fortassis eo quod Hebraice sonare
non possent, Graecos ipsos appellant. Loquebantur
ergo et ad eos, annuntiantes Dominum Jesum, et
credebant omnes : quoniam,inquit,manus Domini
erat cum illis: hoc est, signa operabantur.Propter
hoc enim fuit signorum necessitas ut crederent.

XI, 24-20. « Erat enim vir bonus ac plenus Spi-
« ritu sancto et fide.Et addita est multa turba Do-
« mino. Profectus est autem Barnabas Tarsum, ut
« quarreret Saulum, quo invento, duxit eum Ántio-
« chiam. Accidit autem, ut annum totum cum ea
« congregatione versarentur, multamque docerent
« turbam. »

Quam ob causam Paulo non scribunt,sed Barna-
bam mittunt? Quia illius viri nondum virtutem
noverant.Huic non repugnat quod dicitur :« Nemo
bonus nisi solus Deus *!. » Neque enim hoc ipsum

191

OECUMENII TRICC/E EPISCOPUS.

estDeum solum bonum esse quod virum bonum esse, A 02v εἶναι, καὶ ἄνδρα ἀγαθὸν ὑπάρχειν. Ὁ μὲν γὰρ

Ille siquidem natura bonus est, eum principium ac
fons sit bonorum : vir autem non natura bonus est,
sed virtutis assumptione habet ut bonus sit, Non
enim simpliciter bonus dicitur, sed vir bonus. In
hunc ergo sensum etiam illud accipitur, « Bonus
homo 9 » et « Euge serve bone et fidelis *, »
aliaque his similia.

1083 « Et discipuli nominarentur primum Antio-
« chic Christiani. 9

Pauli hoc quoque facinus egregium in tantam
efferri meretur sublimitatem ut quodvis signum.
Cum enim tam multi essent in Judea qui credidis-
sent, nihil tale factum est,sed ibi fides in Christum
via dicebatur. Advertendum autem quod ob id po-
tissimum digna habitaest Antiochia sede pontificia,
quoniam ibi primum statuerunt, αἱ discipuli no-
minarentur Christiani. Hoc autem nomen multitu-
dini deorum ac varie in illis divinitati opponitur.

CAPUT XVII.

Prophetia Agabi de generali per orbem fame et
eleemosyna collecta apud fratres, qui erant Antio-
chis.

XI, 27 30. « His autem diebus supervenerunt a

« Jerosolymis prophete Antiochiam : surgensque

« unus nomine Agabus signiflcabat per Spiritum

« famem magnam futuram in universo orbe, que

« accidit sub Claudio Cesare. Discipuli autem,

« prout cuique suppetebat,decreverunt quisque in

« subsidium mittere habitantibus in Judsa fratri-

« bus : quod et fecerunt, mittentes ad presbyteros

« per manum Barnabe ac Sauli. »

Non est huic contrarium quod ἃ Domino dictum
est : « Lex et prophete»?! » usque ad Joannem. Nam
hoc de illis dixerat prophetis qui ejus adventum
predixerant. Ne igitur ob id postmodum factam
essefamem estimarent,quod subintroisset Christia-
nismus, predicit illam Spiritus sanctus. Hoc au-
tem et Christus praedixerat **: non quod idab
initio fleri oportuerit, sed propter mala, que ad-
versus apostolos flebant. Longanimis quidem erat
Deus, verum cum nimium urgerent, magna accidit
fames, Judeis futura designans mala. Quod si
propter istos fuissent, oportuisset potius et illam
qua erat cessare. Nam magis laudari debuissent,
qui quod suum erat faciebant, nempe occidebant,
104 puniebant, cruciabant, undique perseque-
bantur. Propterea ergo pestis facta est, quanquam
miseri non intelligebant : et compatiebantur illis in
hoc Christiani. Advertendum est quod etiam pre-
sbyterorum dignitatem habebant apostoli. Aliis
quoque capitibus signiflcatum est quod diacono-
rum et episcoporum gradum habebant.

B θρόνου ἠξιώθη ἀρχοντιχοῦ, ἐπειδὴ ἐκεὶ

Q « ρεῖτό τις, ὥρισαν

κατ᾽ οὐσίαν ἀγαθὸς ὑπάρχει, ἀρχὴ καὶ πηγὴ ὧν τῶν
ἀγαθῶν’ ὁ δὲ ἀνὴρ οὐ κατ᾽ οὐσίαν, ἀλλ᾽ dv ἀναλήψει
ἀρετῖς ἔχει τὸ ἀγαθὸν εἶναι. Οὐ γὰρ ἁπλῶς ἀγαθὸς,
ἀλλ᾽ ἀνὴρ ἀγαθός. Εἷς τοῦτο οὖν λήψῃ xai τὸ, « ᾿Αγα-
θὸς ἄνθρωπος, » xai τὸ, « Εὖγε, δοῦλε ἀγαθὲ καὶ
πιστὲ, » xal τὰ τούτοις ὅμοια.

« Χρηματίσαι τε πρῶτον ἐν ᾿Αντιοχείᾳ τοὺς pa-
« θητὰς Χριστιανούς. »

Παύλου xai τοῦτο τὸ χατόρθωμχ εἷς τοσοῦτον
ἐπᾶραι ὕψος ὥσπερ τι σημεῖον τὸ ὄνομα. Ἕν γὰρ
τῇ Ἰουδαίᾳ τοσούτων ὄντων τῶν πιστευσάντων,
οὐδὲν τοιοῦτον γέγονεν, ἀλλ᾽ οἱ τῆς ὁδοῦ ἤκουον,
Σημδιωτίον δὲ ὅτι διὰ τοῦτο μᾶλλον ἣ ᾿Αντιόχεια
πρῶτον
ἐχρημάτισαν οἱ μαθηταὶ καλεῖσθαι Χριστιανοί, Τοῦτο
δὲ τὸ ὄνομα πολυθεΐας ἐστὶν ἀντίπαλον.

KEOAA. IZ.

Προφυητεία 'Avá6oo περὶ λιμοῦ οἰχουμενικχοῦ,
καὶ χαρποφορία πρὸς τοὺς ἐν ᾿Αντιοχείᾳ ἀδελ-
φούς.

« Ἐν ταύταις δὲ ταῖς ἡμέραις κατῆλθον ἀπὸ
« Ἱεροσολύμων προφῆται εἰς ᾿Αντιόχειαν. ᾿Αναστὲς
« δὲ εἷς ἐξ αὐτῶν ὀνόμχτι "Αγχῦης, ἐσήμανε διὰ
« τοῦ Πνεύματος, λιμὸν μέγαν μέλλειν ἔσεσθαι ἐφ᾽
« ὅλην τὴν οἰκουμένην, ὅστις καὶ ἐγένετο ἐπὶ Κλαυ-
« δίου Καίσαρος. Τῶν δὲ μαθητῶν χαθὼς κνὐπο-
ἕχαστος αὐτῶν εἷς δικχχονίαν,
« πέμψαι τοῖς χατοιχοῦσιν ἐν τῇ ᾿Ιουδαίᾳ ἀδελφοῖς
« ὃ καὶ ἐποίησαν, ἀποστείλαντες πρὸς τοὺς πρεσῦο-
« τέρους διὰ χειρὸς Βαρνάθα xal Σαύλου. »

Οὐκ ἔστιν ἐναντίον τούτῳ τὸ ὑπὸ τοῦ Κυρίου εἴρη"
μένον « Ὃ νόμος xal οἱ προφῆται » ἕως ᾿Ιωάννου.
Τοῦτο γὰρ περὶ ἐχείνων φησὶ τῶν προφητῶν τῶν
τὴν παρουσίαν αὐτοῦ προαναφωνησάντων. Ἵνα οὖν
μὴ νομίσωσιν ὅτι διὰ τοῦτο ὁ λιμὸς γέγονεν, ὅτι
Χριστιανισμὸς εἰσῆλθε, προλέγει τὸ Βνεῦμα τὸ ἅγιον.
Τοῦτο δὲ χαὶ ὁ Χριστὸς προεῖπεν, οὐχ ἐπειδὴ τοῦτο
ἐξ ἀρχῆς γενέσθαι ἔδει, ἀλλὰ διὰ τὰ χαχὰ τὰ εἷς
τοὺς ἀποστόλους γενόμενα, Καὶ ἐμαχροθύμει ὁ Θεός’
ὡς δὲ ἐνέχειντο, λιμὸς μέγας γίνεται, μηνύων τοῖς
Ἰουδαίοις τὰ ἐσόμενα κακά, El δὲ δι᾽ αὐτοὺς ἦν͵

D ἔδει πάντως καὶ ὄντα παύσασθαι. Εὐδοχ'μῆσαι yàp

μᾶλλον ἐχρῆν αὐτοὺς ὅτι τὸ αὐτῶν ἐποίουν, ἐν"
(ipouv, ἐχόλαζον, ἐτιμώρουν, πανταχόθεν ἐδίωχον.
Διὰ τοῦτο τοίνυν χαὶ ὁ λιμὸς γέγονεν, εἰ καὶ οὐ
συνῖχαν οἱ τάἄάλανες, καὶ συνέπασχον αὐτοῖς εἰς
τοῦτο οἱ Χριστιανοί, Σημειωτέο, ὅτι καὶ πρεσθυτί-
ρων εἶχον ἀξίαν οἱ ἀπόστολοι. Καὶ ἐπὶ ἄλλων δὲ
κεφαλαίων σεσημείωται ὅτι διακόνων καὶ ἐπισκόπων

εἶχον βαθμόν.

*5 Metth. xu, δ. ** Matth. zxv, 21, 28. ' Matth. i5, 12. 9 Matth. xxiv, 7.

193
| KROAA. IH.

Ἰακώδου τοῦ ἀποστόλου κχατασφαγή᾽ idv d Πέ-
τρου σύλληψις πρός ᾿Πρώδου: ὅπως τε αὐτὸν
ὁ ἄγγελος θείῳ κελεύσματι ἐξείλετο τῶν δε-
σμῶν. Καὶ ὁ Πέτρος ἐμφανὴς γενόμενος — v3-
xttp τοῖς ἀδελφοῖς, ὑπανεχώρησεν. "Ev ᾧ
πεοὶ τῆς τῶν φυλάκων χολάσεως, xal μετέπειτα
πιρὶ τῆς τοῦ ἀσεδοῦς Ἡρώδου πιχρᾶς τε xal
ὀλεθρίου καταστροφῆς.

δὲ τὸν χαιρὸν ἐπέδαλεν ἹΙρώδης

“χεῖρας καχῶσαί τινας τῶν ἀπὸ τῆς

« Κατ᾽ ἐχεῖνον
« ὁ βασιλεὺς τὰς
« 'ExxAnolac. »

'Exsivov καιρόν φησι τὸν ἐπὶ Κλαυδίου Καίσαρος.
Γάϊος αὐτοχράτωρ Ῥωμαίων ᾿Αγρίππαν χαθίστησι
βασιλέα τῆς Ιουδαίας, τὸν Ἡρώδην ἐξωρίσας δι᾽
αἰσγρότητα βίου ἐς Λουγδούνῳ τῆς Γαλλίας σὺν τῇ
γυναικὶ Ἡρωδιάδι. Οὐτός ἔστιν ὁ χατὰ τὸ πάθος
τοῦ Κυρίου βασιλεύσας, ὡς ἱστορεῖ ᾿Ιώσηπος iv
τῷ ὀχτωχαιδεχάτῳ λόγῳ τῆς ᾿Αρχαιολογίας, xal
᾿Εὐσπέδιος ἐν τῷ δευτέρῳ λόγῳ τῆς ᾿ἔχχλησιαστιχῆς
ἱστορίας. "II. οὖν διαφωνία τοῦ ὀνόματος ἐνταῦθα
τὸ λέγειν ἀντὶ ᾿Αγρίππα Ἡρώδήν, fj κατάσφαλμα,
ὡς εἰχὸς γραφιχὸν γέγονεν, ἣ χατὰ διωνυμίαν
εἴρηκεν, ἐπεὶ χαὶ ὁ χρόνος καὶ αἱ πράξεις τὸν
αὐτὸν δειχνύουσιν ᾿Αγρίππαν ἐπὶ Κλαυδίου Καίσαρος,
ὃς μετὰ l'atov γέγονεν αὐτοχράτω.

« "AvelÀz δὲ Ἰάκωδον τὸν ἀδελφὸν ᾿Ιωάννου μα-
« χαίρᾳ. Καὶ ἰδὼν ὅτι ἀρεστόν ἐστι τοῖς ᾿Ιουδαίοις,
« προτέθετο συλλαθεῖν xal Πέτρον. Ἥσαν δὲ $ui-
« pat τῶν ἀζύμων. Ὃν καὶ πιάσας, ἔθετο εἰς φυλα-
« χήν. »

Ἵνα γὸρ μηδεὶς λέγῃ ὅτι διὰ τοῦτο ἀκινδύνως
xai ἀδεῶς χατατολμῶσι τοῦ θανάτου, ἅτε ifaomá-
ζοντος αὐτοὺς τοῦ Θεοῦ, διὰ τοῦτο συγχωρεῖ καὶ
ἀναιρεθῆναι xal τοὺς χορυφαίους, πείθων αὐτοὺς
τοὺς ἀναιροῦντας, ὅτι οὐδὲ ταῦτα ἀφίστησιν αὐτοὺς
καὶ χωλύει.

« Παραδοὺς τέσσαρσι τετραδίοις στρατίωτῶν φυ-
« λάσσειν αὐτὸν, βουλόμενος μετὰ τὸ Πάσχα ἀναγα-
« γεῖν αὐτὸν τῷ λαῷ. 'O μὲν οὖν Πέτρος ἐτηρεῖτο
« ἐν τῇ φυλαχῇ" προσευχὴ δὲ ἦν ἐχτενὴς γινομένη
'« ὑπὸ τῆς Ἐχχλησίχας πρὸς τὸν Θεὸν ὑπὲρ αὐτοῦ.
« Ὅτε δὲ ἔμελλεν αὐτὸν προάγειν ὁ Ἡρώδης, τῇ
« νυχτὶ ἐχείνῃ ἦν ὃ Πέτρος χοιμώμενος μεταξὺ δύο
« στρατιωτῶν, δεδεμένος ἁλύσεσι δυσί" φύλαχές τε
Ἴ« πρὸ τῆς θύρας ἐτήρουν τὴν φυλακήν. Καὶ ἰδοὺ ἄγ-
« Ὑελος Κυρίου ἐπέστη, καὶ φῶς ἔλαμψεν ἐν τῷ
'« οἰκήματι: πατάξας δὲ τὴν πλευρὰν τοῦ Πέτρου,
« ἤγειρεν αὐτὸν, λέγων ᾿Λνάστα ἐν τάχει. Καί ἐξ-
« ἐπεσὺν αὐτοῦ αἱ ἁλύσεις ἐχ τῶν χειρῶν. Εἶπέ τε ὁ
« ἄγγελος πρὸς αὐτόν’ Περίζωσα:, καὶ ὑπόδησαι τὰ
« σανδάλιά σου. ᾿Εποίησε δὲ οὕτως. Καὶ λέγει αὐτῷ. »

« Τίσταρσι τετραδίοις, » Τουτέστι τὸν ἀρ:θμὸν
ἔχα EL τετράκις γὰρ τέσσαρες γίνεται δέκα QD
ἴσως x10' ἔχαστην φυλακὴν, τουτέστι τριωρίαν, εἶ-
ναι φύλχχας τίσταγας. Εἰσὶ δὲ φύλακες τέσσαρες
κατὰ τοιωρίαν φυλακὴ λεγομένη, ὡς εἶναι τὸ δωδε-
χάωρον τῆς ὅλης νυχτὸς, φυλακὰς τέσσαρας" ἐν αἷς
ἀνὰ τεσσάρων στρατιωτῶν φυλασσόντων, οἱ πάντες

τὸν ἀριθμὸν δέχα ἕξ, Οὐχ ἦν ἐν ἀγωνίᾳ οὐδὲ ἐν φόδῳ

ΟΕΟΌΜΕΝΙ TRICCAS EPISCOPUS.

D

194
CAPUT XVIII.

Jacobi apostoli interemptio: in quo narratur Petri
ab Herode compreheusio : et quomodo ipsum an-
gelus divino jussu a vinculis liberavit : et Petrus
ubi fratribus noctu apparuisset, clam discessit :
in quo narratur et. de ultione custodum et conse-
quenter de impii Herodis misera acerbaque perdi-
tione.

XII, 1. « Eodem autem tempore injecit Herodes
« rex manus, ut affligeret quosdam de Ecclesia. »

Tempus illud dicit quod erat sub Claudio Cesare.
Caius imperator Ronianorum Agrippam constituit
Jude regem, Herode ob vite turpitudinem Lug-
dunum Gallie relegato cum uxore Herodiade. Hic

p 851 qui tempore passionis Domini regnabat, veluti

scribit Josephus libro decimo octavo historiz Anti-
quitatum, et Eusebius secundo libro Ecclesiasticae
historie. Vel ergo hoc loco nominis dissonantia
est,quod pro Agrippa ponatur Herodes.et scriptoris
lapsu contigit, ut verisimile fit : aut juxta nominis
geminationem dixit, quoniam tempus et acta eum-
dem ostendunt Agrippam sub Claudio Cesare, qui
post Caium factus est imperator.

105 XII. 2-4. « Occidit autem Jacobum fratrem
« Joannis gladio. Videns autem quod gratum esset
« Judaeis. processit apprehendens et Petrum. Erat
« autem dies azymorum.Quem etiam appreheusum
« posuit in carcerem. »

Ne quis enim dicat quod propterea sine periculo
ac sine limore morti sese opponerent, nimirum
Deo ipsos eripiente, ideo occidi quoque permittit
et duces precipuos: ipsos declarans homicidas,
quod neque hec illos avocent aut prohibeant.

XII, 4-8. « Tradens quatuor quaternionibus mili-
« tum asservandum : volens post Pascha producere
« eum populo. Petrus itaque servabatur in carcere :
« ceterum precatio flebat sine intermissione ab
« Ecclesia ad Deum pro eo.Cum autem producturus
« esset eum Herodes,in ipsa nocte dormiebat Petrus
« inter duos milites vinctus catenis duabus : et cus-
« todes ante ostium custodiebant carcerem.Et ecce
« angelus Domini astitit, et lumen refulsit in habi-
« taculo : percussoque latere Petri excitavit eum,
« dicens: Surge velociter. Et exciderunt ejus
« catene de manibus. Dixitque angelus ad eum:
« Precingere et subliga soleas tuas. Et fecit sic. »

« Quatuor quaternionibus, » hoc est sedecim:
siquidem quater quatuor constituunt sedecim.
Fortassis ut singulis vigiliis, id est ternis quibus-
que horis essent. quatuor custodes. Sunt autem
quatuor custodes per ternas horas dispositi φυλακή,
id est custodia appellati : ut sint universa nocte,
nempe duodecim horarum spatio quatuor custodis:

, in quibus, servantibus vicissim quatuor militibus,

(nt

GEMEINDE. See AE M39 c t LIIS Y
ες NM M. 2c
. TN . ΜΝ .“ . .“"-
" . . * o. "E FEES . Φ . . " - « on -
. ost ot crt p ^"^".
$ tft c νοις
83 ^. - vov 0:62.22 ΣΙ ΞΔ"
4 S7 “. " * a * e
δι 8j oct. f] τ ῖσς ("uero "vri
. * ως“... . * 5 . s t .- -? B I
S 2. TM
.* x. e.t € -.--
. 1 mgro Ss stor S8
e το κεν τὰς acm oc νυ κατ ser ὅτι E
TEL C T e.t Bt 0. 7€. fIf l1
-U t onto PN nho tmt unmet cll τὸ-
ΔΛ ρῶν Δ δι ΔΤ LOSS LSLOR.cIPML I]
GATNCT AV...
ΤΡ δῆ a5rn* o de (ung nm n-hem.
IPTE ZI rus ^ ἕν r7
B.g
ΧΟ τ 5. V « sptere Aonhrs ar
*. . c8 τοῦ 8 FG AT ost
78007 στ Aesbes. sur ho
Ut v cra REUS TEauchTE T
ΚΟ τὸν δ φανῆς PS.
OPUS 606 qi snae.
ον ιν, or amr m uec hab
Che κεν 6i ΔΘ ΔΩ"
pe matrum. Bana!
Nor cs Nn
RS a PN C n
lov os68 7e
Won NC CN
ΥΩ
vom ms,
(om vei
1.7. ἢ
AEN SE
AREIS
jn
iM Wu ᾿
en . . :
[2 u . . ! T
, «4 de ἊΣ
Ἷ
bec .
x. . EG .

ORCUMEN! τεῦ EPI

δος I.
- -—i

&--2.
172:2
PF

*
DL l7
." 4i
δῷ UI
-- fe
* —

195

Petrus in angustia aut timore, sed dormiebat
omni negotio in Deum rejecto. Dicit autem lumen
refulsisse, ut et videret et audiret Petrus, nec
phantasma esse existimaret. Quod vero ait : « Ve:
lociter, » non tumultuantis est, sed suadentis

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

omnes numerum sexdecim constituunt. Non erat A Πέτρος, ἀλλ᾽ ἐκάθευδε, τὸ πᾶν ῥίψας ἐπὶ τὸν Κύ

196

pe

prov. Ἔλαμψε δὲ, φησὶν, ὥστε xai ἰδεῖν xai ἀκοῦσαι
τὸν Πέτρον, χαὶ μὴ νομίσαι φαντασίαν εἶναι. Τὸ δὲ
« ἐν τάχει » οὐ θορυθοῦντος, ἀλλὰ, πείθοντος μὴ
ἀναδάλλεσθαι, "Ὅρα δὲ τοὺς ᾿Ιουδαίους ἐν ταῖς ἡμέ-
ραις τῶν ᾿Αζύμων τοιαῦτα πράττοντας.

cunctandum non esse Vide autem qualia operentur Judei in diebus Azymorum.

106 X11, 8 11. « Et ait illi: Circumda tibi pallium
« tuum et sequere me.Et exiens sequebatur eum : et
« nesciebat quod verum esset id quod fiebat per an-
« gelum, sed putabat se visum videre. Cum autem
« przterissent primam ac secundam custodiam,
« venerunt ad portam ferream, que ducit in civi-
« tatem, qua ultro aperta est eis.Cumque exissent,
« processerunt vicum unum, et continuo discessit
« angelus ab eo. Et Petrus ad se reversus, dixit:
« Nunc scio vere quod miserit Dominus angelum
« suum, et eripuerit me de manu Herodis omnique
« exspectatione plebis Judeorum. »

Cum Dominus discipulis dixerit. « Ne possideatis
aurum neque argentum, neque duas tunicas, ne-
que calceamenta, neque zonaim,neque baculum 99,»
quomodo Petrus contra Domini jussum faciebat,
duas tunicas habens zonamque et calceamenta?
Preterea Paulus quoque cum Timotheo scribens
praeciperet!, « Penulam quam reliqui Troade apud
Carpum, veniens afferas, » ecce penulam habebat,
nec poterit quispiam dicere quod alteram non
habuerit quam gestabat, An ergo Christo non

paruit ? Quid igitur dicendum est? Precepta illa C

non semper, sed ad tempus servanda dabantur.
Quod autem hoc verum sit, Lucas evangelista te-
statur. Ait enim Christum dixisse discipulis: Quan-
do misi vos? « sine loculis et pera zonaque ac
calceamentis,»num aliquid defuit vobis? Aiunt illi:

Nihil. Dicit autem eis : Igitur deinceps possidete.

Verum quam ob causam id tunc praeceperat ἢ Vo-
lens potentiam suam ostendere. Ceterum si Pau-
lum unicam tunicam habere oportuit, si illam lava-
re couveniebat, an nudum domi sedere ipsum
oportuisset, aut nudum circumire ac verecunde se
gerere vocante necess tate? Non oportuit itaque
Paulum, qui propter tot preclara facinora mun-
dum circumibat. ob pallii indigentiam domi desi-
dere, ac hujusmodi rebus impediri. Quid autem si
vehemens algor urgeret ? si etiam magna pluvia in
eum descendisset, quomodo tunica quam gestaret
exsiccari posset, an rursum oporteret nudum sede-
re Quid preterea si corpus prostravisset frigus,an
tabescere oporteret et non loqui ἢ 807 Et quid esse
posset hac re miserius ? neque enim adamantina
corpora ipsis data erant. Quid ergo? perirene opor-
teret? Nequaquam. Hoc autem, sicut dictum est,

« Περιδαλοῦ τὸ ἱμάτιόν σου, xal ἀχολούθει μοι.
« Καὶ ifeÀgmv ἠκολούθει αὐτῷ. Καὶ οὐχ ἔδει ὅτι
« ἀληθές ἐστι τὸ γινόμενον διὰ τοῦ ἀγγέλου" ἐδόχει
« δὲ ὅραμα βλέπειν. Διελθόντες δὲ πρώτην φυλαχὴν
« χαὶ δευτέραν, ἦλθον ἐπὶ τὴν πύλην τὴν σιδηρᾶν,
« τὴν φέρουσαν εἰς τὴν πόλιν, ἥτις αὐτομάτη ἦνοί-
« χθη αὐτοῖς. Καὶ ἐξελθόντες προσῆλθον ῥύμην
« μίαν, καὶ εὐθέως ἀπέσθη ὁ ἄγγελος ἀπ᾽ αὐτοῦ.
e Καὶ ὁ Ηΐτρος γενόμενος ἐν ἑαυτῷ, εἶπε᾽ Νῦν olla
« ἀληθῶς, ὅτι ἐξαπέστειλε Κύριος τὸν ἄγγελον αὐὖ-
« τοῦ, xa! ἐξείλετό με ix χειρὸς Ἡρώδου, καὶ zd-
e σης τῆς προσδοχίας τοῦ λαοῦ τῶν ᾿Ιουδαίων. »

Τοῦ Κυρίου εἰ πόντος τοῖς μαθηταῖς, « Μὴ κεί-
σησθε χρυσὸν μηδὲ ἄργυρον, μηδὲ δύο χιτῶνας,
μηδὲ ὑποδήματα, μηδὲ ζώνην, μηδὲ ῥάδδον, » πῶς
ὁ Πέτρος παρὰ τὸ πρόσταγμα ἑποίει, ἔχων ἱμέτια
xal ζώνην xai ὑποδήματα Ἔτι δὲ xai ὁ Παῦλος
ὅταν παραγγέλλῃ Τιμοθέῳ γράφων, Τὸν φαιλόνην ὅν
ἀπέλιπον ἐν Τρωᾶδι παρὰ Κάρπῳ, ἐρχόμενος φέρε,
Ἰδοὺ φπιλόνην εἶχεν, xai οὐχ &v ἔχοι τις εἰπεῖν,
ὅτι xal ἕπερον οὐχ εἶχεν ὅν ἐφόρει. "Apa παρήχουσε
τοῦ Χριστοῦ ; Τί οὖν ἐστιν; "à ἐπιτάγματα ἐχεῖνα
πρὸς ^atpóv ἦν, xal οὐ διὰ παντός, Ὅτι δὲ ἀληθὲς
ἐστι, Λουχᾶς ὁ εὐαγγελιστὴς μαρτυρεῖ. Φησὶ γὰρ εἰ-
ρηχένχι τὸν Χριστὸν τοῖς μαθηταῖς" Ὃτε ἀπέστειλα
ὑμᾶς « ἄτερ βαλαντίου, χαὶ πήρας, καὶ ζώνης, καὶ
ὑποδημάτων, » μή τι ὑττέρησεν ὑμῖν ; Λέγουσιν
αὐτῷ. Οὐ. Λέγει δὲ αὐτοῖς: Οὐχοῦν λοιπὸν κτήσασθε.
Τίνος δὲ ἕνεχεν τοῦτο τότε ἐπέταξε; Τὴν δύνε:μιν
αὐτοῦ δεῖξαι βουλόμενος. Et τοίνυν ἔδει ἕνα χιτῶνα
ἔχειν Παῦλον, εἰ πλύνειν αὐτὸν ἔδει, γυμνὸν αὐτὸν
ἐχρῆν οἴκοι χαθῆσθαι, ἢ γυμνὸν περιιέναι καὶ ἀσχη-
μονεῖν χρείας καλούσης ; Οὐκ ἔδει τοιγαροῦν Παῦ-
λον ἐπὶ τοσούτοις κατορθώμασι περιιόντα τὴν
οἰχουμένην δι᾽ ἱματίου ἔνδειαν οἴχοι χαθῆσθαι,
xai τιλιχούτοις πράγμασιν ἐμπιδίζειν, Τί δὲ, εἰ
χρυμὸς ἐπετέθη σφοδρὸς, καὶ κατέδρεξεν ἢ ἢ ἐπί
γωσεν ; ὅν ἐφόρει χιτῶνα πῶς ἄν ξηραίνεσθαι
ἦν; Ἤ πάλιν γυμνὸν ἐχρῆν χαθῆσθαι ; τί δὲ,
εἰ ψύχος χατέτεινε τὸ σῶμα, τήχεσθαι ἔδει καὶ
μὴ φθέγγεσθαι; καὶ τί ἂν εἴη τούτου χαλεπώτι-
pov: οὐδὲ γὰρ ἀδαμάντια σώματα αὐτοῖς wart
ἐσχεύαστο. Τί οὖν; ἀπόλλυσθαι ἐχρῆν; Οὐδαμῶς.
Τοῦτο δὲ, χακὼς εἴρηται, τότε ἐπέταξε, τὴν δύναμιν
αὐτοῦ δεῖξαι βουλόμενος, ὅτι οὐδενὸς τῶν ἐπιτηδείων
ὑστεράσουσιν.

tunc jusserat, suam volens ostendere potentiam, quod nulla re ad vitam necessaria carerent.

ΧΙ, 12 13. « Et dum cognovisset, venit ad do-

« mum Marie mat'is Joannis, qui cognominabatur
« Marcus, ubi erant multi congregati et orantes. Ubi

89 Matth. x, 10. ! II Tim. iv, 13.

3 Luc. xxu, 3b.

« Συνιδών τε, ἦλθεν ἐπὶ τὴν οἶχίαν Μαρίας τῆς
« μητρὸς Ἰωάννου τοῦ ἐπικαλουμένου Μάρνου, οὗ
« ἦσαν ἱχανοὶ συνηθροισμένοι xai προσευχόμινι

101

:'OMMENT: IN ACTA APOSTOLORUM.

198

« Κρούσαντος δὲ τοῦ Πέτρου τὴν θύραν τοῦ πυλῶ- Α « autem pulsasset ostium vestibuli, prodiit puella

« voc, προσῆλθε παιδίσχη ὁπαχοῦσαι, ὀνόματι Ῥόδη,
« καὶ ἐπιγνοῦσα τὴν φωνὴν τοῦ Πέτρου, ἀπὸ τῆς χα-
« ρᾶς οὐχ ἤνοιξε τὸν πυλῶνα, εἰσδραμεῦσα δὲ ἀπήγ-
» Ὑείλεν ἑστάναι τὸν ΠΠέτρον πρὸ τοῦ πυλῶνος, Οἱ δὲ
« πρὸς αὐτὴν εἶπον, Μαίνῃ ; Ἢ δὲ διισχυρίζετο oU-
« τως ἔχειν». »

Τί ἔστι, « συνιδών ;» Ὄτι οὐχ ἀπλῶς ἀπελθεῖν δεῖ,
ἀλλ᾽ ἀμείψασθαι τὸν εὐεργέτην « Τοῦ ἐπικαλουμέ-
νου Μάρχου. » ἵνα δείξῃ ὅτι οὐ τοῦ ἀεὶ συνόντος
αὐτοῖς Ἰωάννου τὴν μητέρα φησὶ, xai τὸ παρά-
σημον αὐτοῦ τέθξιχε, φησὶ γὰρ, « Τοῦ ἐπιχα-
λουμένου Μάρχου.» Οὗτος δὲ ἦν, ὁ xai τὸ κατὰ
Μάρχον Εὐαγγέλιον συγγραψάμενος, ὁ ἀνεψιὸς Βαρ-
νάδα, περὶ ob Παῦλος γράφει Τιμοθέῳ' « Μάρχον
ἀναλαδὼν ἄγε μετὰ σεαυτοῦ. "Ἔστι γάρ μοι εὖ-
χρτστος εἰς διαχονίαν. »

« Ot δὲ ἔλεγον, ὅτι ἄγγελος αὐτοῦ ἐστιν, Ὁ δὲ
« Πέτρος ἐπέμενε χρούων. ᾿Ανοΐξαντες δὲ εἴδον αὐ-
« τὸν, χαὶ ἐξέστησαν. Κατασείσας δὲ αὐτοῖς τῇ χειρὶ
« σιγᾷν. διηγήσατο αὐτοῖς, πῶς ὁ Κύριος αὐτὸν ἐξ-
« ἤναγεν ἐκ τῆς φυλαχῆς, εἶπε δέ" ᾿Απαγγείλατε
« Ἰχχώδῳ xai τοῖς ἀδελφοῖς ταῦτα' Kal ἐξελθὼν
« ἐπορεύθη εἰς ἕτερον τόπον. Οενομένης δὲ ἡμέρας
« ἦν τάραχος οὐχ ὀλίγος ἐν τοῖς στρατιώταις, τί ἄρα
« ὁ Πέτρος ἐγένετο. Ἰρώδης δὲ ἐπιζητήσας αὐτὸν,
«καὶ μὴ εὑρὼν, ἀναχρίνας τοὺς φύλαχας, ἐχέλευ-
« σὲν ἀπαχθῆναι, xxl χατελθρὼν ἀπὸ τῆς ᾿Ιουδαίας
« εἰς τὴν Καισάρειαν, διέτριδεν. "Hv. δὲ ᾿Ηρώδης
« θυμομαχῶν Τυρίοις καὶ Σιδονίοις. Ὁμοθυμαδὸν δὲ
« μαρῆσαν πρὸς αὐτὸν, xal πείσαντες Βλάστον τὸν
« ἐπὶ τοῦ χοιτῶνος σοῦ βασιλέως, ἡτοῦντο εἰρήνην,
« διὰ τὸ τρέφεσθαι αὐτῶν τὴν χώραν ἀπὸ τῆς faz
« λικῆς. ».

« ἴλγγελος αὐτοῦ ἐστιν.» Ἐχ τούτου δῆλον, Oc
ἔχαστος ἡμῶν ἄγγελον ἔχει. 'Exsivoc δὲ τοῦτο ἀπὸ
τοῦ χα ρηοῦ προσεδόχησαν. Φησὶ γάρ' « Ὅπου εἰσὶ
συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐχεῖ εἶμι ἐν μέσῳ. »
ὅπου δὲ ὁ Χοιστὸς, ἀνάγκη εἶναι xat ἀγγέλους, xal
τὰς ὅλας δυνάμεις. « ᾽ξξελθὼν δὲ ὁ Πέτρος ἐπορεύθη
el; ἕτερον τόπον.» Οὐ γὰρ ἐπείραζε τὸν Θεόν. Δυ-
νατὸν δὲ ἦν τῷ Θεῷ xai τοὺς φύλαχας ἐξελέσθαι.
᾿Αλλ᾽ εἴ τοῦτο, ἐνομίσθη ἄν φυγὴ εἶναι τὸ πρᾶγμα.
Μᾶλλον γὰρ αὐτὸν ἔλυπει τὸ ἐμπαιχθῆναι, ὥσπερ
ὑπὸ τῶν μάγων, τὸν αὐτοῦ πάππον μᾶλλον ἐποίει
διαπρίεσθαι καὶ χαταγέλαστον εἶναι. [Διὰ τί δὲ μὴ
καί οἱ κόλακες χολάζονται ; ἀμφότεροι μὲν ἦσαν
ἄξιοι τιμωρίας. ᾿Αλλ᾽ ἐπεὶ χρίσεως οὐχ ἔστι χαιρὸς,
ὁ μάλιστα ὑπεύθυνος χολάζεται.]

« Ταχτῇ δὲ ἡμέρᾳ ὁ Ἡρώδης ἐνδεδυμένος ἐσθῆτα
« βασιλιχὴν, xal καθίσας ἐπὶ τοῦ βήματος, ἐδημη-
« γόξει πρὸς αὑτούς, Ὁ δὲ δῆμος ἐπεφώνει. Θεοῦ
€ φινὴ, xz! οὖχ ἀνθρώπου, Παραγρῆμα δὲ ἐπάτα-
« ξεν αὑτὸν ἄγγελος Κυρίου, ἀνθ᾽ ὧν oux ἔδωχε ὃό-
« ξὰν τῷ Octo: xal γενόμενος σχωλνκόδρωτος ἐξ-
« ἐψυξεν, 'O δὲ λόγος τοῦ Θεοῦ ηὔξανε xal ἐπλη-

? IL Tim 1v, 11. * Matth. xvin, 30.

« ut subauscultaret, nomine Rliode, et agnita voce
« Petri, pro gaudio non aperuit vestibulum,sed in-
« trocurrens renuntiavit stare Petrum ante vesti-
« bulum. At illi dixerunt ad eam : Insanis ? Illa
« vero affirmabat sic se habere. »

Quid est, « dum cognovisset?» Nempe quod non ut-
cunque abscedere oporteret,sed vices rependere be-
nefactori. « Qui cognominabatur Marcus, » Ut scias
quod matrem non dicat ejus Joannis, qui semper
cum eis versatus erat, illius signum addidit, ait
enim : « Qui cognominabatur Marcus. » Hic autem
erat qui Evangelium secundum Marcum conscri-
psit, nepos Barnab:, de quo Paulus scribit Timo-
theo : « Marcum assumptum adducito una tecum,
est enim mihi perutilis ad ministerium 5. »

XII, 15 20. « Illi autem dicebant : Angelus ejus
« est : Petrus vero perseverabat pulsans. Cum au-
« tem aperuissent, viderunt eum et obstupuerunt,
« Cum innuisset autem eis mota manu.ut tacerent,
« narravit ipsis quomodo eduxisset eum Dominus
« ecarcere, etait: Nuntiate Jacobo et fratribus haec.
« Et egressus abiit in alium locum. Ubi vero dilu-
« xisset,erat turbatio non parva inter milites, quid-
« nam accidisset de Petro. Herodes autem cum re-
« quisisset eum nec invenisset, examinatos custo-
« des jussit abduci ; descendensque a Judaea Ceesa-
« ream, ibi commoratus est. Erat autem [Ilerodes
« infensus Tyriis ac Sidoniis. At illi uno animo ve-
« nerunt ad eum : et persuaso Blasto, qui preerat
« cubiculo regis petebant pacem, eo $08 quod
« aleretur regio eorum annona regis. »

« Angelus ejus est. » Exhoc manifestum est quem -
que nostrum habere angelum. llli vero hoc a tem-
poris occasione existimabant. Ait enim: « Ubisunt
duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in
medio eorum *. » Ubi autem est Christus, necesse
est simul esse et angelos,universasque potestates.
« ELegressus Petrus abiitinalium locum.» Non enim
tentabat Deum. Possibile autem Deo ^rat simul et
custodes eripere: verum si id actum fuisset, res
judicata fuisset esse fuga. Magis autem contristabat
eum quod illusus esset, quemadmodum tempore
magorum avum ipsius id amplius dissecari facie-

D bat quod ludibrio habitus esset 5.

XII, 21-25. « Statuto autem die Herodes vestitus
« veste regia sedit protribunali.et concionabaturad
« eos. Populus vero acclamabat: Vox Dei et non
« hominis. Confestim autem percussit eum angelus
« Domini, eo quod non dedisset gloriam Deo: et
« erosus a vermibus exspiravit. Ceterum Dei sermo
« crescebat ac multiplicabatur. Barnabas autem et

5 Matth. i17, 10.

499

ORCUMENII TRICCAE EPISCOPUS

e Saulus reversi sunt Jerusalem expleto ministerio, A « 65veto. BzpváGac δὲ καὶ Σαῦλος δηπέστρεψαν εἷς

« assumpto et Joanne,qui cognominabatur Marcus.»

« Populus vero acclamabat. » Et quid ad hunc si
illi vociferabantur? Quia vocem suscepit. quod se-
ipsum hujusmodiassentatione dignumarbitraretur.
Quod si hic quia audivit, Vox Dci et non hominis,
quanquam nihil dixit,talia passus est: quanto magis
Christus si Deus non fuisset, cum ipse semper di-
ceret, « Verba hecnon sunt mea; »et: «Angeli mihi
ministrant*.» Hoc autem tempore tertio regni Agrip-
p» anno venit Cesaream, qur prius Turris Stra-
tonisvocabatur.Hic autem celebrabat 0swpíiaz, id es!
spectacula ad honorem Cesaris, sciens heecfestum
quoddam esse. Secundo vero spectaculorum die ve-
stem indutus totam ex argento contextam,1 09 sic
ut admiranda appareret textura, inchoante die ad
theatrum accessit : ubi primis radiis solaribus sese
objicientibus, argentum miro modo illustratum
resplendebat, fulgorem quemdam pre seferens ac
horrorem, his qui intentos in ipsum deflgerent ocu,
los. Statimque assentatores alius aliunde voces
emittebanttanquam Deun;salutantes.benignuni esse
asserendo. Etsi, inquiunt, hactenus quasi hominem
veriti sumus, jam tamen posthac te majorem ea
natura confitemur. Hos autem non increpavit rex
neque impiam assentationem aversatus est. Su-
spiciens itaque paulo post, bubonem capiti suo
imminentem viditsuper quemdam funiculum:hunc
statim angelum malum intellexitesse.et nullo pacto
bonorum nuntium. Sensit ergo dolorem circaprz-
cordia, ac repentinus ventris dolor cum vehementia
illum corripuit. Amicos igitur circumspiciens:Ego,
inquit, qui deus apud vos habeor, jam vite finem
imnponere cogor, eum factum arguat falsas esse vo-
ces, quae modo de me ferebantur: οἱ qui a vobis
iinmortalis dictus sum, jam ad mortem rapior.

« Ἱερουσαλὴμ, πληρώσαντες τὴν δ'αχονίαν, συμπα-
« ραλαδόντες καὶ Ἰωάννην τὸν ἐπικληθέντα Μά»-
« χον.»

« Ὁ δὲ δῆμος ἐπεφώνει. » Καὶ τί πρὸς τοῦτον,
εἰ ἐχεῖνοι ἐδόνσαν ; Ὅτι κατεδέξατο τὴν φωνὴν, ὅτι
ἄξιον ἑαυτὸν ἐνόμισεν εἶναι τῆς χολαχείας. Εἰ δὲ
οὗτος ἀχούσας ὅτι φωνὴ Θευῦ χαὶ οὐχ ἀνθρώπου,
καίτοι μηδὲν εἰπὼν, τοιαῦτα ἔπαθε, πολλῷ μᾶλλον
ὃ Χριστὸς, εἰ μὴ Θεὸς ἦν, αὐτὸς ἀεὶ λέγων, ὅτι Τὲ
ῥήματα ταῦτα οὐχ ἔστιν ἐμὰ, xal, ᾿Αγγελοΐί μοι ὑκ-
ηρετοῦσι. Κατὰ δὲ τοῦτον τὸν χαιρὸν, τρίτον ἔτος
᾿Αγρίππᾳ βασιλεύοντι παρῆν ἐν Καισαρείᾳ τῷ πρό-
tEp^v Στράτωνος πύργος χαλουμένῃ. Συνετέλει δὲ
ἐνταῦθα θεωρίας εἷς τὴν Καίσαρος τιμὴν, ἑορτήν
τινα ταύτην ἐπιστάμενος. Δευτέρᾳ δὲ τῶν θεωριῶν
ἡ μέρᾳ στολὴν ἐνδὺς ἐξ ἀργύρου πεποιν, μένην πᾶσαν,
ὡς θαυμάσιον ὑφὴν εἶναι, παρῆλθεν εἷς θέχτρον ἀρ-
χομένης ἡμέρας" ἔνθα ταῖς πρώταις τῶν ἡλιαχῶν
ἀχτίνων ἐπιδολαῖς 6 ἄργυρος χαταυγασθεὶς θαυμα-
σίως ἀπέστιλδε, μα: μαϊορόν τι φέρον, xai τοῖς εἰς
αὐτὸν ἀτένίπασι φριχῶδες. Εὐθὺς δὲ οἱ κόλαχες ἀλ-
λος ἄλλοθεν ἐδόων φωνὰς, ὡς Θεὸν προσαγορεύοντες
εὐμενῆ εἶναι ἐπιλέγοντες. Et xal μέχρι νῦν ὡς ἄν-
θρωπον ἐφοδήθημεν, ἀλλὰ τούντεῦθεν χρείττονά σι
τῆς φύσεως ὁμολογοῦμεν. Οὐχ ἐπέπληξε δὲ τούτους
ὁ βασιλεὺς, οὐδὲ τὴν χολαχείαν ἀσεδοῦσαν ἀπεστρέ-
aco: ᾿Αναχύψας γοῦν μετ’ ὀλίγον τὸν βουδῶνα, τῆς
ἑαυτοῦ κεφαλῆς ὑπερχαθεζόμενον εἴδεν ἐπὶ σχοινίου
τινὸς, ἄγγελον τοῦτον εὐθὺς ἐνόησε καχὸν eive, καὶ
οὔποτε τῶν ἁγαθῶν γενόμενον. Διαχάρδιον οὖν ἔσχεν

C ὀδύνην, ἄθρους δ᾽ αὐτῷ τῆς κοιλίας προσήθρησιν

ἄλγημα μετὰ σφοδρότητος ἀοξάμενον. ᾿Αναθορῶν
οὖν πρὸς τοὺς φίλους, Ὁ θεὸς παρ᾽ ὑμῖν ἐγὼ, φησὶν,
Ἦδη καταστρέφειν ἐπείγομαι τὸν βίον, παραχηῆμε
tic εἱμαρμένης τὰς ἄρτι μου χαταψευσαμένας qu-
νὰς ἐλεγχούτης, ὁ κληθεὶς ἀθάνατος ὑφ᾽ ὑμῶν, fi

θανεῖν ἀπάγομαι.

Verum quare non etiam assentatores puniuntur? Utrique sane supplicio dignierant: verum cum nondum
tempus sit judicii ; is punitur qui maxime obnoxius est crimini.

XII, 1. * Erant autem quidam in Ecclesia quz erat
« Antiochie propheta ac doctores: nempe Barna-
* bas et Simon qui vocabatur Niger, Luciusque
« Cyrenensis, et Manahen Herodis tetrarche
« collactaneus et Saulus. »

Ecce,cujusque conversatio, et non primaa puero
educatio salvat. Vide enim Manahen cum quo fuerit
educatus qui tamen prophetiae donum adeptus est.

CAPUT XIX.

Legatio Barnabz ct Pauli a divino Splritu in Cy-
prum, quaque in Elymam magum per Chrisli no-
men operati sint.

XIII, 2 8. « Cum itaque ministrarent illi Do-
« mino ac jejunarent, dixit Spiritus sanctus : Se-
« gregate mihi Barnabam et Saulum in opus ad
« quod advocavi eos Cumque jejunassent ct oras-
« sent, imposuissentque eis manus, dimiserunt.

* joan. vir.

« ταν δὲ τινες ἐν ᾿Αντιοχείᾳ xtX τὴν obem
« Ἐχχλησίαν προφῆται xal διδάσκαλοι, 8 τε Βαρνέ-
« 6a;. xai Σίμων ὁ καλούμενος Νίγερ, καὶ Λούχιος
« ὁ Κυρηναῖος, Μαναήν τε Ἡρώδου τοῦ «tt; άρχοῦ
« σύντροφος, xai ZauÀoq. »

Ἰδοὺ ὁ τρόπος ἑχάστου, xal οὐχ ἡ ἐπ παιδὸς dw
τροφὴ σώζει. "Opa γὰρ τὸν Μαναὴν τίνος σύντροφος
ὧν προφητείας ἠξιώθη.

ΚΕΦΑΛ. Ie.
᾿Αποστολὴ Βαρνάδα xai Παύλου πρὸς τοῦ θείου

H εὐματος εἰς Κύπρον, ὅσα τε εἰργάσαντο ἔν

ὀνόματι Χοιστοῦ slc ᾿Ελύμαν τὸν μάγον.

« Λειτουφργούντων δὲ αὐτῶν τῷ Κυρίῳ, καὶ νη"
« στεοόντων, εἶπε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ᾿Αφορίσατε
« δύ μοι τὸν Βαρνάθαν xal τὸν Σαῦλον εἷς τὸ ἔς γον
« εἰς ὅ προτχέχλημαι αὐτούς. Τότε νηστεύσαντες χαὶ
« προσευξάμενοι, καὶ ἐπιθέντες τὰς χεῖρας αὐτοῖς,

T — AR. me e Ai m

201

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

202

« ἀπέλυσαν. Οὗτοι μὲν οὖν ἐχπεμφθέντες ὑπὲρ τοῦ À « Ipsi itaque emissi a Spiritu sancto descenderunt

« Πνεύματος τοῦ ἁγίου χατῆλθον εἰς τὴν Σελεύχειχν,
« xüxtigev δὲ ἀπέπλευσαν εἰς τὴν Κύπρον' xai Ye-
ε νόμενοι ἐν Σαλαμῖνι, χατήγγελλον τὸν λόγον τοῦ
« θεοῦ ἐν ταῖς συναγωγαῖς τῶν ᾿ἸἸουδχίων. Εἶχον δὲ
« χαὶ Ἰωάννην ὑπηρέτην. Διελθόντες δὲ τὴν νῆσον
« ἄχρι Πάφου, sbpóv τινα μάγον ψευδοπροφήτην
« ᾿ἰουδαΐον, ᾧ ὄνομα Βαριησοῦν, ὅς ἦν σὺν τῷ ἀνθ-
« ὑπάτῳ Σεργίῳψ χύλῳ ἀνδρὶ συνετῷ. Οὗτος προσ-
« χαλεσάμενης Βαρνάδαν xal Σαῦλον, ἐπεζήτησεν
« ἀχοῦσαι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ. ᾿Ανθίστατο δὲ αὐτοῖς
« Ἐλύμας ὁ μάγος (οὕτως γὰρ μεθερμηνεύεται τὸ
« ὄνομα αὐτοῦ), ζητῶν διαστρέψαι τὸν ἀνθύπατον ἀπὸ
« τῆς πίστεως. » ᾿

Τί ἐστι « Λειτουργούντων ; » τουτέστι, χηρυτ-
τόντων. « ᾽᾿Αφορίσατέ μοι εἷς τὸ ἔργων. » Τουτέστιν
εἰς ἀποστολὴν. Ὑπὸ τίνων δὲ χειροτονεῖται ; Ὑπὸ
Λουχίου τε xzl Μαναὴν, μᾶλλον δὲ ὑπὸ τοῦ πνεύμα-
τος. Χειροτονεῖτα!ι δὲ ὥστε μετ᾽ ἐξουσίας κηρύτ-
τειν, Ἐν Σελευχείᾳ δὲ οὐδὲν τρίδουσιν, εἰδότες ὅτι
ἀπὸ τῆς γείτονος πόλεως ἐχαρπώσαντο ἄν πολλὴν τὴν
ὠφέλειαν.

« Σαῦλος δὲ ὁ ναὶ Παῦλος, πλησθεὶς Πνεύματος
« ἁγίου, xai ἀτενίσας εἷς αὐτὸν, εἶπεν "OQ πλέρης
« παντὸς δόλου, xal πάσης ῥᾳδιουογίας, υἱὲ διαδόλου,
« ἐλθρὲ πᾶσης διχαιοσύνης, οὐ παύσῃ διαστρέφων
« τὰς ὁδοὺς Κυρίου τὰς εὐθείας ; Καὶ νῦν ἰδοὺ χεὶρ
« τοῦ Κυρίου ἐπὶ σὲ, καὶ ἔσῃ τυφλὸς μὴ βλέπων τὸν
« ἥλιον ἄχρι χαιροῦ. Παραχρῆμα δὲ ἐπέπεσεν ἐπ᾽
« αὐτὸν ἀχλὺς xal σχότος, καὶ περιάγων ἐζήτει χειρ-
« αγωγούς. Τότε ἰδὼν ὁ ἀνθύπατος τὸ γεγονὸς, ἐπίσ-
« τευσεν, ἐχπλησσόμενος ἐπὶ τῇ διδαχῇ τοῦ Κυρίου.
« ᾿Αναχθέντες δὲ ἀπὸ τῆς Πάφου οἱ περὶ τὸν Παῦλον,
« ἦλθον εἰς Πέργην τῆς Παμφυλίας. »

« Σχῦλος δὲ ὁ xai Παῦλος. » ἵνα μὴ ταύτῃ xal
τῶν ἀπηστόλων ἔλαττον ἔχῃ ὁ Βαῦλος, μεθίστησιν
αὐτοῦ 0 0:0; τὸ ὄνομα, xai Σχῦλον ὄντα Παῦλον
ἐχάλεσε, xa: ὅπερ ἔσχεν ἐξαίρετο» ὁ χορυταῖος τῶν
μαθητῶν, τοῦτο χαὶ αὐτὸς χτήσηται, χαὶ πλείονος

οἰκειώσεως ὑπόθεσιν λάδῃ. Ἵνα οὖν δείξῃ, ὅτι οὐχ

ἣν θυμοὺ τὰ ῥήματα ΠΙχύλου, à πρὸς ᾿Βλύμαν ἔφη
τὸν uíyov, διὰ τοῦτο προλαδὼν εἶπε, « Ηλησθεὶς
Ἡνεύματος ἁγίου, » Οὐ γὰρ χολάζοντος, ἀλλ᾽ ἐπιστρέ-
φοντος ἦν ταῦτα τὰ ὁήματα, Εἴ γὰρ χολάζοντος Tw,
διαπαντὸς ἄν ἐποίησε τυφλόν νῦν δὲ οὐ τοῦτο, ἀλλ᾽

: ἄχρι xxipoo, ἵνα πείσῃ τὸν ἀνθύπατον. Τὸ γὰρ,

—*
--

« "Axp: χαιροῦ, » ὅριον τῇ γνώμῃ διδοὺς ἔφη, ἐν ἑχυτῇ
ἔχειν τοῦ φωτὸς τὴν ἀπόληψιν τὸν τρόπον μεταβα-
λοῦσαν πρὸς τὸ βέλτιον: ᾧ γὰρ αὐτὸς προσήχθη ση-
μιίῳ, τούτῳ καὶ τοῦτον ἡδουλήθη προσαγαγεῖν. Οὐκ
8pa τιμωρία ἦν, ἀλλ᾽ ἴασις.

« Ἰωάννης δὲ ἀποχωρήσας ἀπ᾽ αἰτῶν ὑπέστρεψεν

. € εἰς Ἱεροσόλυμα. Αὐτοὶ δὲ διελθόντες ἀπὸ τῆς Πέρ-

S

« Tr; παρεγένοντο εἷς ᾿Αντιόχειαν τῆς Πισιδίας, xal

mz * εἰσελθόντες εἰς τὴν συναγωγὴν τῇ ἡμέοᾳ τῶν

e Σαδδάτων, ἐκάθισαν. Μετὰ δὲ τὴν ἀνάγνωσιν τοῦ
« νόμου καὶ τῶν προφητῶν, ἀπέστειλαν οἱ ἀρχισυ)-

PATROL. Gn. CXVIII.

« Seleuciam,et inde navigarunt in Cyprum,et cum
« essent Salamine, aunnuntiaverunt verbum Dei in
« synagogis Judaeorum. Habebant autem et Joan.
« nem ministrum. Et peragrata insula usque ad
« Paphum invenerunt quemdam magum pseudo-
« prophetam Judeum,cui nomen Bariesus,qui erat
« cum proconsule Sergio Paulo viro prudente. Hic
« accersitis Barnaba et Saulo cupiebat audire ver-
« bum Dei. Resistebat autem illis Elymas magus :
« $ic enim interpretatur nomen ejus : querens
« avertere proconsulem a fide.

Quidnam est « Ministrantibus ? » hoc est predi-

p cantibus. « Segregate mihi in opus,» id est, ad

C

apostolatum.A quibus autem creantur ? A Lucioet
Manahe, imo magis a spiritu. Creantur autem ut
cum auctoritate predicent. Seleuciwe vero nihil
cunctati sunt, scientes quod a proxima civitate
plurimam colligerent fructuum utilitatem.

XIII, 9-13. « Saulus autem qui et Paulus, reple-
« tus Spiritu sancto, intentis in eum oculis dixit 9
« O plene omni dolo, omnique versutia, fili dia-
« boli, inimice omnis justitie, non cessas subver-
« tere vias Domini rectas? EL nunc ecce manus
« Domini super te, erisque cicus, non videns so-
« lem usque ad tempus. Et protinus cecidit in eum
« caligo ac tenebre, et circumiens querebat qui
« 86 manu duceret. Tunc proconsul cum vidisset
« quod acciderat, credidit, admirans super do-
« ctrina Domini.Cum autem ἃ Papho solvisset Pau-
« lus, venerunt Pergen Pamphylie. »

« Saulus autem qui et Paulus. » Ne vel in hoc
minor esset apostolisPaulus.nomen ejustransmu-
tat Deus, cumque Saulus diceretur Paulum vocavit,
quodque praecipuum habuit 18 8 princepsapostolo-
rum, id ipse quoque adeptus est, ut magis fami-
liaritatis argumentum acciperet.Premisit quoque,
dicens, « Plenus Spiritu sancto : » quo ostenderet
Pauli verbanonex iraesse quz ad Elymam magum
locutus est. Neque enim punientis verba hecerant,
sed convertere nitentis. Nam si punientis fuissent,
fecisset eum semper esse ce&ccum : nunc autem non

D hoc facit, sed usque ad tempus,ut proconsulem in

suam sententiam adduceret. Siquidem dixit, « us-
que ad tempus,» dans menti terminumut in seipsa
lumen reciperet,quo mores in melius commutaret,
quippe signo quo ipse adductus est, etiam hunc
adducere nitebatur.Non itaque supplicium erat,sed
curatio.

XIV, 13.15. « Joannes autem segregatus ab ei$
« reversus est Jerosolyma. Ipsi vero loca varia
« pertranseuntes, a Perga venerunt Antiochiam
« Pisidis, ingressique synagogam die Sabbatorum
« sederunt. Post lectionem autem legis ac prophe-
« tarum miserunt principes synagoge ad eos, di-

T

OECUMENI! TRICCJE EPISCOPI.

204

e centes : Viri fratres, si quis est in vobis sermo À « ἄάγωγοι πρὸς αὐτοὺς, λέγοντες. Ἄνδρε, ἀδελφοι'

« exhortationis ad plebem, dicite. »

e Joannes autem segregatus. » Hic est Joannes
qui et Marcus dictus est,nepos Barnabe :quieliam
Evangelium secundum Marcum conscripsit, et Pe-
tri apostolorum principis discipulus, de quo ait in
Epistola : Salutat vos Marcus fllius meus ?. Hic
igitur, tanquam Paulo cum suis in longiorem viam
missis, segregatur ab eis, quanquam minister
esset, eo quod labores et pericula ferre non pos-
set.

CAPUT XX.

Florens Pauli doctrina ducens ad Christum tum ez
lege, tum postea ex prophetis, historica et evan-
gelica, qua et collectiva est et. ratiocinativa. De
translatione predicationis ad. gentes, eorumque
tbidem persecutione αὐ discessione in Iconium.

XIIT, 16 19. « Surgens autem Paulus indicto
« manusilentioait: Viri Israelitze,quique 88? time-
« tis Deum, audite.Deus populi hujus elegit patres
« nostros, et populum in altum extulit, cum es-
« sent incola» in terra Egypti : brachioque excelso
« eduxit eos ex illa : et circiter quadraginta anno-
« rum tempus mores eorum sustinuit in deserto.
« Et deletis septem gentibus in terra Chanaan. »

Antiochism Pisidie prrzdicabat Paulus In synago-
gas autem introierunt in habitu Judamorum ne ex-
pellerentur, sed ita rem omnem corrigerent.
« Septem gentibus ; » nempe Cheteis, Gergessis,
Amorrheis, Chananeis, Phereseis, Eveis et Je-
buseis.

XIII, 19-24. « Sorte distribuit ipsis terram eo-
« rum. Et post hac, scilicet annis quadringentis
« quinquaginta, dedit judices usque ad Samuelem
« prophetam. Et exinde postulaverunt regem, de-
« di'que illis Deus Saul filium Cis, virum de
« tribu Benjamin annis quadraginta. Illoque amoto
« suscitavit eis David in regem. cui testimonium
« reddens, dixit: Inveni David filium Jesse virum
« secundum cor meum,qui faciet omnesvoluntates
« meas. Hujus ex semine Deus sicut promiserat
« adduxit Israeli Salvatorem Jesum, antea predi-
« cante Joanne ante faciem introitus ejus baptis-
« mum ponitentic» Israeli. »

« Inveni David, » etc. Advertendum est hec D

verba nequaquam eadem dictionum serie haberi
in libro Regnorum : aut solum a Samuele dicta
esse ad Saul hoc modo :« Etnuncregnumtuum non
permanebit : et queret. Dominus sibi hominem
secundum cor suum, et prazcipiet illi Dominus ut
imperet sup^r populum suum : quia non servasti
quicunque praecepit tibi Dominus?. » Et hinc assu-
mens Paulus ita dixit: Inveni David filium 7655
virum secundum cor meum, qui faciet omnes vo-
Juntates meas « Ante faciem introitus ejus. » In-
troitum vocat incarnationem.

? | Petr. v, 13. 51 Reg. xiu, 13.

C γεσαίους,

« εἰ ἔστι λόγος ἐν ὁμῖν παραχλήσεως πρὸς τὸν ain,
« λίγετε.»

« ᾿Ιωάννης δὲ ἀποχωρήσας. » Οὗτός ἐστιν ᾿Ιωάννης
ὁ καὶ Μάρχος χληθεὶς, ὁ ἀνεψιὸς Βαρνάθα, ὁ
xai τὸ χατὰ Μάρχον Βύχγγέλιον συγγραψάμενος
καὶ μαθητὴς Πέτρου τοῦ χορυφαίου, περὶ οὗ φησιν
ἐν τῇ ᾿Επιστολῇ᾽ «€ ᾿Ασπάζεται ὑμᾶς Μάρκος ὃ vli
μου. » Οὗτος τοίνυν ἅτε ἐπὶ μαχροοτέραν στελλομί-
νων ὁδὸν τῶν περὶ Παῦλον, ὀναχωρεῖ ἀπ᾽ αὐτῶν͵
καίτοί γε ὑπηρέτης ὦν, διὰ τὸ μὴ φέρειν αὐτὸν τοὺς
κινδύνους,

ΚΕΦΑΛ. K'

ΙΙχύλου εὐθαλὴς διδασχαλία εἰς Χριστὸν ἔχ τε
τοῦ νόμου xal καθεξῆς τῶν προφητῶν, leto
poc) καὶ εὐχγγελικὴ, ἐν d ἐχλεχτικὴ καὶ συλ-
λογιστική. Βερὶ μεταθέσεως τοῦ κηρύγματος
εἰς τὰ ἔθνη, διωγμοῦ τε αὐτῶν ἐκεῖ καὶ ἀφίξεως εἰς
Ἰκόνιον,
« ᾿Αναστὰς δὲ Παῦλος χαὶ κατασείσας τῷ χειρὶ,
εἴπεν᾽ Ανδρὲς ᾿Ισραηλῖται, xal οἱ φοδούμενοι τὸν
Θεὸν, ἀχούσατεΕ. Ὃ Θεὸς τοῦ λαοῦ τούτου ἐξελέξατο
« τοὺς πατέρας ἡμῶν, καὶ τὸν λχὸν ὕψωσεν ἐν τῇ
παοοιχίᾳ ἐν γῇ Αἰγύπτῳ. Καὶ μετὰ βοαχίονος
« ὑψηλοῦ ἐξήγαγεν αὐτοὺς ἐξ αὐτῆς. Καὶ ὡς τεσϑα-
« ράχοντα ἔτη γρόνον ἑτροποφόρησεν αὐτοὺς ἐν τῇ
« ἐρήμῳ. Kal χαθελὼν ἔθνη ἑπτὰ ἐν γῇ Χαναάν. »

Ἐνταῦθα πρῶτον ἐν 'Avttoysilg τῆς Βισιδίας
χηρύττει Παῦλος. Εἰς τὰς συναγωγὰς δὲ εἴσὴεσαν ἐν
σχήματι Ἰουδαίων, ὥστε μὴ ἐλαύνεσθαι, καὶ οὕτω
τὸ πᾶν κατώρθουν. « "EOvr ἕπτά' » Χεταίους, Γερο
᾿Αμοῤῥαιους, Χαναναίους, Φερεζαίους,
Εὐαίους, xai ᾿Ιεδουσαίους

« Κατεχληρονόμησεν αὐτοῖς τὴν γὴν αὐτῶν. Καὶ
« μετὰ ταῦτα ὡς ἔτεσι τετραχοπίοις xai πεντήκοντα,
e ἔδωχε χριτὰς ἕως Σαμουὴλ τοῦ προφήτου. Κἀκχεῖς
« θεν ἠτήσαντο βασιλέα, val ἔδωχεν αὐτοῖς ὁ θεὸς
« τὸν Σχοὺλ υἱὸν Κὶς, ἄνδρα ἐκ φυλῆς Βενιαμὶν, ἔτη
« τεσσαράχοντα Καὶ μεταστήσας αὐτὸν ἤγειρεν αὖ-
« τοῖς τὸν Δαυϊὸ εἰς βασιλέχ, ᾧ καὶ εἶπε μαρτυρή-
« σας. Εὖρον Δαυϊὸ τὸν τοῦ Ἰεσσαὶ, ἄνδρα κατὰ τὴν
« καρδίαν μον, ὃς ποιήσει πάντα τὰ θελήματά μου.
« Τούτου ὁ Θεὸς ἀπὸ τοῦ σπέρματος xat' ἐπαγγεν
« λίαν ἔγλγε τῷ ᾿Ισραὴλ Σωτῆρα ᾿Ινσοῦ, προχηρύ-
« ξαντος ᾿Ιωᾶννου. »

^
^

« E5pov Δαυῖδ,» xai τὰ ἑξῆς. Σημειωτέον ὡς
οὐδαμοῦ αὐτολεξεὶ ταῦτα τὰ ῥήματα χεῖται ἐν τῷ
βίόλῳ τῶν Βασιλειὦν, ἢ μόνον προφητιχῶς ἀπὸ τοῦ
Σαμουὴλ εἰρημένα πρὸς τὸν Σαοὺλ, οὕτως" « Kel
νῦν ἡ βασιλεία σου οὐ στήσεται" xai ζητήσει Ko
ρίος ἑαυτῷ ἄνθρωπον χατὰ τὴν καρδίαν αὐτοῦ, καὶ
ἐντελεῖται Κύριος αὐτῷ εἰς ἄρχοντα ἐπὶ τὸν λαὸν
αὐτοῦ, ὅτι οὐχ ἐφύλαξας ὅσα ἐνετείλατό σοι Κύριος. »
Καὶ ἐντεῦθεν ὁ Ιχῦληος οὕτως εἴρηκε, τὸ, Εὗρον
Δαυΐὸ τὸν τοῦ Ἰεσσαὶ ἀνὸρχ χατὰ τὴν xapólav μοῦ,
ὃς ποιήτει πάντα τὰ θελήματα uoo. «Tip προσώπου
τῆς εἰσόδου αὑτοῦ » βάπτισμα μετανοίας τῷ ᾿Ισραήλ.
Εἴσοδον τὴν σάρχωσιν λέγει.

- -᾿

205

CONMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

200

« Ὡς δὲ ἑπλήφου Ιωάννης τὸν ὑρόμον, tAz(& A — XIIL, 23-29. « At cum Joannes impleret cursum,

« Τίνα με ὑπονοεῖτε εἶναι ; οὐχ εἰμὶ ἐγώ, ἀλλ’ ἰδοὺ
« ἔρχεται μετ᾽ ἐμὲ, οὗ οὐχ ἐϊμὶ ἄξιος τὸ ὑποδημα
« τῶν πηδῶν λῦσαι. Ανδρες ἀδελφοὶ, υἱοὶ γένους
«᾿Αὐραὰμ, καὶ οἱ ἐν ὑμῖν φοδούμενοι τὸν θεὸν,
« ὑμῖν ὁ λόγος τῆς σωτηρίας ταύτης ἀπεστάλη. Οἱ
« (&2 κατοικοῦντες ἐν ᾿Ιερουσαλὴμ, xal οἱ ἄρχοντες
« αὐτῶν τοῦτον ἀγνοήσαντες, xal τὰς φωνὰς τῶν
«προφητῶν, τὰς χατὰ πᾶν Σάδδατον ἀναγινωσχο-
e μένας, κοίναντες ἐπλήρωσαν᾽ xal μηδεμίαν αἰτίαν
« θανάτου εὐροντες, ἡτήσαντο Πιλᾶτον ἀναιρεθῆναι
« αὐτόν. Ὡς δὲ ἑτέλισαν ἅπαντα τὰ περὶ αὐτοῦ
€ γεγραμμένα, καθελόντες ἀπὸ τοῦ ξύλου ἔθηχαν εἷς
« μνημεῖον. »

Ἰωάννης μαρτυρεῖ, οὐχ ἁπλῶς, ἀλλὰ πάντων
ἐπ’ αὐτὸν ἀγόντων τὴν δόξαν, αὐτὸς αὐτὴν ἀπο-
κρούεται. Οὐ γὰρ ἐστιν ἴσον μηδενὸς διδόντος xal
πολλων παρεχόντων τιμὴν διωθεῖσθαι. Τὸ δὲ, « Ὑμῖν
ὁ λόγος, » τὴν εὐγένειαν δείχνυσι τὴν ᾿Ιουδαϊχήν.
Πιλάτου δὲ μνημονεύει, ἵνα μειζόνως χατηγορῶνται
ὡς ἀνδρὶ παραδόντεν ἀλλοφύλῳ. Τὸ δὲ v 'Ἡτήσαντο, »
χάριν ἔλαδον, φησὶν, ὡς ἐκείνου μὴ θέλοντος" ὃ xai
Míc2og λέγει σαφέστρον᾽ ᾿Εχείνου χρίνχντος ἀπο-
λύειν.

« Ὁ δὲ θεὸς ἤγειρεν αὑτὸν ix. νεκρῶν, ὃς ὥφθη
« ἐπὶ ἡμέρας πλείους τοῖς συναδὰσιν αὐτῷ ἀπὸ
« τῆς Γαλιλαίας εἰς "Ιερουσαλὴμ. Οἷτινές εἶσι μάο-
« τυρες αὐτοῦ πρὸς τὸν λχὸν. Kal ἡμεῖς ὑμᾶς εὖ-
« αγγελιχζόμεθα τὴν πρὸς τοὺς πατέρας ἐπαγγελίαν
« γενομένην, ὅτι ταύτην ὁ Θεὸς ἐχπεπλήρωχε τοῖς
« τέχνοις αὐτῶν ἡμῖν.

Οὐδὲν avomov τὸ τὸν ᾿Ιησοῦν ἐγηγέρθαι ὑπὸ τοῦ
Θεοῦ λέγεσθαι. El γὰρ Ἰησοῦς οὐκ ἄλλος ἐστὶν ἣ ὁ
Λόγος ὁ σαρχωθεὶς, οὗτος δὲ ἐστιν d δύναιλις τοῦ
Πατρὸς, δι’ οὗ πάντα ἐνεργεῖ, χατὰ τὸ, Χοιστὸς
Θεοῦ δύναμις, χὐτὸς ἑαυτὸν ἀνεσταχένχι νονγθήσεται,
καίτοι ἐγηγέρθαι λεγόμενος ὑπὸ τοῦ [Ιχτρὸς, ἐφ᾽ ὃν
ὡς ἀρχὶν xai αἰτίαν ἄχρονον ἅπαντα ἀναφέζεται.
Ἐπεὶ xal αὐτός φησι’ « Λύσατε τὸν ναὸν τοῦτον,
καὶ ἐν τρισὶν ἡμέραις ἐγερῶ αὐτόν. »

« ᾽ναστήσας Ἰησοῦν, ὡς xai ἐν τῷ ψαλμῷ τῷ
« πρώτῳ γέγραπται. Υἱός μου εἴ σὺ, ἐγὼ σὴμερον
« γεγέννηχά σε. »

᾿Ἐπειδὴ τὸ '[ncoüg ὄνομα ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου xa.
κῶς ἐκλαμδάνουσί τινες, καὶ προλαδὼν εἶπε, τεθεῖἴ-
σθα: τὸν Λόγον ἐν μνημείῳ, ἵνα μὴ τις ὑπολάδῃ
ἄσαρχον αὑτὸν εἰρηχέναι τὸν Λόγον, πᾶλιν αὐτὸν
᾿Ιησοῦν καλεῖ, οὐδαμοῦ διαίρεσιν διδοὺς τῷ σαρχω-
θέντι Λόγῳ μετὰ τὴν ἕνωσιν, πανταχοῦ τῶν ἀσεδῶν
ἐμφράττον τὰ στόματα, « Υἱός μου εἴ σὺ. » Ταῦτα
ἐκ τοῦ καλμοῦ τῇ ἐνανθρωπήσει τοῦ Χριστοῦ πρέ-
πει τὰ ρήματα, ἥτις χρονιχὴν εἶχε τὴν ἐπιφοίτησιν.
Τὸ γὰρ, Σήμερον καὶ Αὔριον, ἡμερῶν ἐστι παρα-
στατιχόν. Οὗτος δὲ xagó Λόγος, ἀχοόνως παρὰ τοῦ
Πατρὸς τίχτεται.

* Joan. i1, 19.

« dicebat : Quem me arbitramini esse? non sum
« ego, sed ecce venit post me cujus non sum dignus
« soleam pedum solvere. Viri fratres, filii generis
« Abraham, et qui 8:8 8 inter vostiment Deum, vo-
« bis verbum salutis hujus missum est. Qui enim
« habitant Jerusalem et principes eorum, cum
«ignorarent eum, vocesque prophetarum que per
' omne sabbatum leguntur, condemnato eo com-
« pleverunt, nullaqué mortis causa inventa petie-
« runt a Pilato ut interimeretur. Cumque exples-
« sentomnia qua de eo scripta erant,depositum de
« ligno posuerunt in monumento. »

Joannes testimonium reddit, non vulgari modo,
sed ipsam gloriam quam ad ipsum deferebant re-
pellens. Neque enim aequale est gloriam rejicere
cum illam nullus offert, et cum plerique tribuunt.
Cum autem dicit, « Vobis verbum, et cetera, »
generositatem ostendit Judeorum. Pilati vero me-
minit, ut acrius eos argueret, ut qui viro tradi-
derint alienigene.. Et quod addit, « Petierunt, »
Munus, inquit, acceperunt quasi illo nolente :
quod apertius dicit Petrus: Cum ille absolven-
dum judicasset.

XIII, 30 33. « Deus autem excitavit ipsum &
« mortuis, qui apparuit per dies multos his qui
« unà cum eoascenderant a Galilea Jerosolymam:
« qui testes ejus rei sunt coram populo. Et nos vo-
« bis annuntiamus quod eam quz ad Patres nos-
« tros facta est repromissionem, Deus adimpleve-
« rit nobis filiis illorum. »

Nihil absurdum est quod Jesus dicatur a Deo
excitatus. Siquidem Jesus non alius est. quam
Verbum incarnatum : hoc autem est potentia Pa-
tris. per quod omnia facta sunt: secundum quod
Christus qui Dei potentia estipseseipsum excitasse
intelligitur. Et quidem is dicitur excitatus esse &
Patre, ad quem ut ad principium causamque intem-
poralem omnia referuntur : quoniam ipse quoque
ait : « Solvite templum hoc, et in tribus diebus
excitabo illud ?. »

« Resuscitato Jesu sicut in Psalmo primo scri-
« ptum est: Filius meus estu, ego hodie genui
te. »

Quoniam nomen Jesus nonnulli de homine male

D accipiunt, et przemiserat quod posueridt Verbum

in monumento, rursum ne quis suspicetur 884
ipsum dixisse Verbum sine carne, vocat ipsum Je-
sum : nunquam Verbo incarnato admittens sepa-
rationem post factam semel unionem, ubique im-
piorum obturans ora. « Filius meus es tu, hodie
genui te. » H»c psalmi verba Christi incarnationi
aptantur, quae temporalem habuit accessionem.
Siquidem Hodie et Cras dierum demonstrativa
sunt. Porro quatenus hic est Verbum intempora-
liter ἃ Patre generatur.

201

XIII, 34-37.
« mortuis, jam non amplius reversurum in corru-
« plionem, ita dixit: Dabo vobis sancta David
« fidelia. Ideo quoque alio in loco dicit: Non
« concedes ut sanctus tuus videbat corruplionem.
« David siquidem ubi sua estate deservisset,
« consilio Dei dormivit et appositus est ad pa-
« tres suos viditque corruptionem : isautem quem
« Deus excitavit non vidit corruptionem. »

Advertendum est igitur quod non oporteat
conliteri corpus Salvatoris ac Dei nostri Jesu Chri-
sti fuisse mortale post resurrectionem aut passi-
bile, neque ante resurrectionem impassibile, hoc
est incorruptibile et immortale. Nam incorruptio-
nem secundum id provenientem quod peccato
non est obnoxium, manifestum est quod ab ipso
incarnationis tempore habuerit.

Xl. 38, 39. « Notum igitur vobis sit, viri fra-
« tres, quod per hunc remissio peccatorum vobis
« annuntiatur, et ab omnibus a quibus non po-
« tuistis per legem Mosi justificari, per hunc quis-
« quis credit justificatur. »

Quare testimonium non adjunxit quo persuade-
retur per hunc fleri remissionem peccatorum ?
Quia hoc ei studio erat tandem ostendere quod
resurrexisset : quo dato illud indubitatum erat.
Hoc etenim magni stuporis erat, quomodo Israel
qui fllius primogenitus erat, propter quem periit
AEgy ptus, inimicis Babyloniis Lraditus esset in gla-
dio et captivitate ac servitute.

XIII, 40-42. « Videte ergo ne superveniat vobis
« quod dictum est in prophetis. Videte contempto-
«res et admiramini ac evanescite, quia opus
« operor ego in diebus vestris, quod non credetis si
« quis enarraverit 185 vobis. Cum autem egressi
« essent e synagoga Judeorum, rogabant gentes
« ut sequenti sabbato loquerentur sibi verba. »

Ubi clamasset propheta Habacuc adversus
injustum judicium et nimiam Dei tolerantiam,
ac dixisset : quare ostenderunt mihi labores ac
molestias ? quoniam factum est contra me judi-
cium, et judex accipit, et impius et opprimit justum
nec perduciturin finem ac perfectionem judicium:
respondet Deus, iniquis futuras calamitates pre-

ORECUMEN!I TRICCAE EPISCOPI.

« Quod autem suscitavit eum ΔΑ Ὅτι

908

δὲ ἀνεστησεν αὐτὸν ἔχ νεχρῶν, μηχίέτι
« μέλλοντα ὑποστρέφεν εἰς διαφθορὰν, οὕτως εἴ.
«ρηκεν, ὅτι Δώσω ὑμῖν τὰ ὅσια Δαυΐδ τὰ mui
« Διὸ xal ἐν ἑτέρῳ λέγει. Οὐ δώσεις τὸν ὅσιόν σου
« ἰδεῖν διαφθορὰν. Δαυΐδ μὲν γὰρ ἰδίᾳ γενεξ ὕπηρι-
« τήσας, τῇ τοῦ Θεοῦ βουλὴ ἐχοιμήθη, καὶ mpos-
« ετέθη πρὸς τοὺς πατέρας αὐτοῦ, καὶ εἶδε διχφθο-
« piv. "Ov δὲ ὁ θεὸς ἤγειρεν οὐχ εἶδε διαφθο-
« ρᾶν,»

Σνη μειωτέον τοίνυν δτὶ οὐ δεῖ τὸ σῶμα τοῦ Σωτῆ-
ρος καὶ Θεοῦ ἡμῶν Ἰησοῦ Χροιστοῦ μετὰ τὴν dvi
στασιν παθητὸν ὁμολογεῖν, tot παθῶν δεχτιχὸν
οὐδὲ πρὸ τῆς ἀναστάσεως ἀπαθὲς, τουτέστιν ἄφθαρ-
τον καὶ ἀθάνατον. Τὴν γὰρ κατὰ τὸ ἀναμάρτητον
ἀφθαρσίαν, προδηλον ὡς εἶχεν ἐξ αὐτοῦ τοῦ καιροῦ
τῆς σαρχώσεως.

ε Γνωστὸν οὖν ἔστω ὑμῖν, ἄνδρες ἀδελφοὶ, ὅτι διὰ
« τούτου ἡμῖν ἄφεσις ἀμχρτιῶν καταγγέλλεται,
« χαὶ ἀπὸ πάντων ὧν οὐχ ἐδυνήθητε ἐν τῷ νόμῳ
« Μωσέως νιχαιωθῆναι, ἐν τούτῳ πᾶς ὁ πιστεύων
« δικαιοῦται. »

Διὰ τί οὐχ ἐπήγαγε μαρτυρίαν δι᾽ ἧς ἔμελλον
πείθεσθαι ὅτι ἄφεσις ἀμαρτιῶν δι᾿ αὐτοῦ γίνεται
Ὅτι τὸ σπουδαζόμενον τοῦτο ἦν, τὸ δεῖξαι τέως $e
ἀνέστη. Τούτου δὲ ὡμ᾽λογημένου, ἐχεῖν ἀναμφι-
σθέτητον. Καὶ γὰρ ἦν πολλῆς ἐχπλήάξεως πῶς ὁ
᾿Ισραὴλ, υἱος πρωτόχος ὠνομασμένος, Ov ὃνὴ
Αἴγυπτος ἀπώλετο, παραδέδοται τοῖς ἐχθροῖς τοῖς
Βαδυλωνίοις ἐν μαχαίρᾳ xxi αἰχμαλωσίᾳ xai δου-
λείᾳ.

« Βλέπετε οὖν μὴ ἐπέλθῃ ἐφ᾽ ὁμᾶς τὸ εἴρημένον
« ἐν τοῖς προφήταις. "ἴδετε, οἱ κατὰφρονηταὶ, καὶ Gre
« μάτατε͵ καὶ ἀφανίσθητε, ὅτι ἔργον ἐγὼ ἐργάζομει
« ἐν ταῖς ἡμέραις ὑμῶν, ᾧ οὐ μὴ πιστεύσητε, ἐάν
«τις ἐκδιηγῆται ὑμῖν. ᾿Εξιόντων δὲ ix τῆς συν-
« αγωγῆς τῶν ᾿Ιουδαίων, παρεχάλουν τὰ ἔθνη εἰς
« τὸ μεταξὺ σάδδατον, λαληθῆναι αὐτοῖς τὰ ῥή-
« pata. »

Κατακεχραγύτος τοῦ προφήτου "A66axobu τῆς
ἀδίκου χρίσεως καὶ τῆς ἄγαν ἀνεξικακίας τοῦ θεοῦ,
xai λέγοντος: "Iva τί μοι ἔδειξαν κόπους xai πό»
νοὺς ; Ὅτι ἐξεναντίας μου γέγονε χρίσις, καὶ ὃ χρι-
τὴς λαμάνει, xxi ἀσεδὴς χατχδυναστεύει τὸν δίς
xatov, xai οὐ διεξάγεται εἰς τέλος χρίμα' ἀποχρί-
νεται ὁ Θεὸς, τοῖς ἀδιχοῦσι τὰς ἐσομένας συμφορὰς

nuntians. Admiranda vero dicit que futurum est ἢ προαπαγγέλλων. θαυμάσια δὲ λέγει τὰ αὐτοῖς συμ"

ut eis contingant. Et heec tanta ac alia dicit sui
magnitudine, ut non credantur si quis narravit
vobis, inquit. Porro μεταξὺ σλδόατον vocavit futu-
rum ac proximum sabbatum, sicut iníra decla-
rat.

XIII, 43-49. « Soluto autem cetu secuti sunt
« multi Judei ac religiosi proselyti Paulum ac
« Darnabam, qui alloquentes suadebant eis ut
« permanerent in gratia Dei ; ac sequenti sabbato
« universa propemodur civitas convenit ad
« audiendum verbum Dei. Visis autem turbis Ju-
« dii repleti sunt zelo, et contradicebant his quz

δήσε:σθαι μέλλοντα. Ταῦτα δὲ, φησὶ, τοσαῦτα καὶ
τηλικαῦτα τὸ μέγεθός ἐστιν ὡς καὶ ἀπιστεῖσθαι εἶ
τις αὐτὰ ὑμῖν προαπαγγείλειεν.

« Καὶ τῶν σεδομένων προσηλύτων τῷ Παύλῳ xil
« τῷ Bzová64, οἵτινες προσλαλοῦντες ἔπειθον c
« τοὺς ἐπιμένειν τῇ χάσιτι τοῦ Θεοῦ, τότε ἐρχομένῳ
«Σαδδάτῳ σχεδὸν πᾶσα ἡ πόλις συνήχθη dxojsz
« τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ. ᾿Ιδόντες δὲ οἱ ᾿Ιουδαῖοι τοὺς
« ὄχλους, ἐπλήσθησαν ζήλου. Καὶ ἀντέλεγον τοῖς
« ὑπὲρ τοῦ ΠΙχύλου λεγομένοις, ἀντιλέγοντες καὶ

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM. 210

᾿μοῦντες. Παρρησιασάμενοι δὲ ὁ Παῦλος xa! α « a Paulo dicebantur, contradicentes ac blasphe-

(x6aq, slxov: Ὑμῖν ἦν ἀναγχαΐον πρῶτον
ναι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ. 'Emt:ió7, δὲ ἀπ-
: αὐτὸν, καὶ οὐχ ἀξίους χρίνετε ἑαυτοὺς τῆς
) ζωῆς, ἰδοὺ στρεφόμεθα εἷς τὰ ἔθνη. Οὕτως
ἔταλται ἡμῖν ὁ Κύριος, Τέθειχά σε εἰς φῶς
τοῦ εἶναί σε εἷς σωτηρίαν ἕως ἐτχάτου τῆς
Αχούοντα δὲ τὰ ἔθνη ἔχαιρε, καὶ ἐδόξαζον
(ον τοῦ Κυρίου, xai ἐπίστευσαν ὅσοι ἧσαν
ἕνοι εἷς ζωὴν αἰώνιον. Διεφέρετο δὲ ὁ
οὔ Κυρίου δι’ ὅλης τῆς χώρας. »

ίνους ἐνταῦθζά τε xal προϊὼν τοὺς περὶ τὸ
t6 M LES. ,. * À 4
ἔθας θερμοὺς xat ὀιαπύζους X21! ζηλωτᾶς
- - * 4 * 4
ὧν μᾶλλον χαλεῖ. Kai γὰρ ol totoutot xat
ὧν ἄλλων τὴν εἰς Χριστὸν παρεδέχοντο πί-
δὴ τὴ» ὑπεροχὴν αὐτῆς xai τὸ μεγυλεῖον
& συνορᾷν, καὶ οὐχ ἀνθρωπίνῳ πάθει, ἀλλ’
σχοπῷ καὶ εὐσεδείας ἔρωτι καὶ ὃ προχατ-
d , , , * Fw
jaq. τούτου ζηλωταί καθιστάμενοι. Kat αὖ
τοιοῦτοι χατὰ τῶν μαθητῶν μᾶλλον xai τοῦ
, - ! t] -
τὸς παριυξύνοντο xal ἐμαΐχοντο, ὡς περισ'
- - » * -
:ῶν ἄλλων ζῆλον ἔχειν περὶ τὸ olxsiov σέδας
' LÀ p ᾿ 4 M ,
μενοι. Ἤ σεδομένους ἰδίως τοὺς προσηλύ-
- ^ ^ ^ Ld *
εἴ, Kai δημηγορῶν ἔμπροσθεν xai λέγων"
[σρεηλῖται xal οἱ ἐν ὑμῖν φοδούμενοι τὸν
p t * 4 hl ,
δουμένους τὸν Θεὸν τοὺς προσηλύτους ixá-
ὺς μὲν ἀπὸ τοῦ γένους σεμνύνων, xai
[i M ΝΣ ' 4 --
ας ἐξονομάζων, τοὺς ὃὲ ὅτι μὴ τοῦτο εἶχεν
ἢ ^"- , 4 », e ?,
πὸ τῆς θρησκείας ἰσάζων. "iva μὴ τις εὖ-

εἶναι νομίσῃ τὸ, Οὐχ ἀξίους χρίνετε ta»- C

ἃ τοῦτο πρῶτον εἶπεν, ᾿Απωθεῖσθε αὐτὸν,
, Στρεφόμεθα εἰς τὰ ἔθνη. Οὐχ cimi δὲ,
πάνομεν ὑμᾶς, ἀλλ᾽, ὡς Δυνατὸν, φησὶ, xai
πάλιν στραφῆναι.

δὲ Ἰουδαῖοι παρώξυναν τὰς σεδομένχς γυ-
xal τὰς εὐσχήμονας͵ xai τοὺς πρώτους τῆς
«, καὶ ἐπήγειραν διωγμὸν ἐπὶ τὸν Παῦλον
| Βαρνάθαν' xal ἐξέδχλον αὐτοὺς ἀπὸ τῶν
αὐτῶν. Oi δὲ ἐχτιναξάμενοι τον χονιορτὸν τῶν
αὐτῶν ἐπ’ αὐτοὺς, ἦλθον εἷς ᾿Ικόνιον. Οἱ δὲ
αἱ ἐπληροῦντο χαρᾶς xai [Πνεύματος ἁγίου. »
θχ πληροῦσιν ὃ προσέταξεν αὐτοῖς ὁ Κύ-
(ov: "EXv μὴ τις ὑμᾶς δέξηται, ἐχτινάξατε

jgxóv τῶν ποδῶν ὑμῶν. Οὔτοι δὲ οὐ μόνον D

ἐντο, ἀλλὰ xal ἀπήλασαν αὐτοὺς τῶν ὁρίων
περ ἐστὶ χεῖρον: Οὐδὲ γὰρ κονιορτὸν θέλει
ς μαθητὰς ὁ Κύριος ἐπὶ τῶν ποδῶν ix τῆς
σίων ἀνθρώπων γῆς, δειχνύντας διὰ τούτου
ν ἐχομίσαντο ἀπὸ τῶν ἀπειθῶν. Δεῖγμα δὲ
νιορτὸς τοῦ χόπου ὃν ὑπέμειναν δι᾽ αὐτοὺς.

ΚΕΦΑΛ. KA'.

w Ἰχονίῳ χηρύξαντες τὸν Χριστὸν πολλῶν
τευσαντων ἐδιώχθησαν οἱ ἀπόστολοι"

eto δὲ dv ᾿Ἰκονίῳ χατὰ τὸ αὐτὸ εἰσελθεῖν

« mias loquentes. Tunc sumpta fiducia Paulus et
« Barnabas dixerunt: vobis oportebat primum
« loqui verbum Dei : sed quoniam repellitis illud
« et indignos ;judicatis vos ipsos eterna vita
« ecce convertimur ad gentes : sic enim preecepit
« nobis Dominus. Posui te in lucem gentium ut
« sis in salutem usque ad extremum terrzs. Αὐ-
« dientes autem gentes gravise sunt et glorifica-
« bant verbum Domini. Et crediderunt quotquot
« erant ordinati ad vitam eternam. Divulgabatur
» autem verbum Domini per universam regio-
» nem.

Religiosos etin hoc loco et in progressu vocat
eos qui circa proprium cultum ferventes et ar-

^

n dentes erant, ac majores pra ceteris e&mulatores.

Siquidem tales etiam Christi fidem ante alios sus-
ceperunt, ut qui possent ejus excellentiam ac
magnitudinem conspicere, et non humano affectu,
sed veritatis intuitu ac pietatis amore, ejusque
cultus quem prius acceperant 1416 semulatores
constituti. Rursum e diverso qui tales erant. ad-
versus discipulos et praedicationem magis irrita-
bantur ac insaniebant. ostendentes quod vehemen-
tiorem zelum circa proprium cultum pre ceteris
haberent. Aut rel giosos proprie vocat proselytos.
Etenim eum in superioribus concionaretur ac
diceret : Viri Israelit:e et qui timetis Deum, ti-
mentes Deum vocabat proselytos : illos quidem
a genere honorans et Israelitas appellans, hos
vero quia id dicere non poterat, ac religione ad-
equans. Ne quis pudoris ac modesticw existimaret
esse quod dicitur, indignos indicatis vos ipsos
idcirco premisit : Repellitis illud : et tunc addit :
Convertimur ad gentes. Non dixit autem : Relin-
quimus vos, sed quod fleri possit αἱ rursum, in-
quit, hic conversemur.

XII, 30 52. Judei vero incitaverunt mulie-
« fes religiosas et honestas, primosque civitatis,
« et excitaverunt persecutionem in Paulum ac
« Barnabam : et ejecerunt eos de finibus suis. At
« illi excusso pulvere pedum suorum in eos, vene-
« runt Iconium. Porro discipuli replebantur gau-
« dio et Spiritu sancto. »

Hic complent quod illis precepit. Dominus, di-
cens : Si quis non susceperit vos, exculite pul-
verem pedum vestrorum. Hi vero non modo
non susceperunt, verum etiam expuerunt eos
a finibus suis, quod pejus est. Neque enim Do-
minus discipulos vult habere pulverem pedibus
adherentem e terra impiorum hominum : ut per
hoc ostenderent se nihil efferre ab incredulis. Est
autem pulvis indicium laboris quem propter ipsos
passi sunt

CAPUT XXI.

Quomodo lconii Christum predicaverint : cumque
multi credidissent persecutionem passi. sunt. apo-
stoli.

XIV, 16. « Accidit autem Iconii ul ipsi simul

211

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

213

« introirentsynagogam, et loquerenturutsiccrede- À « αὐτοὺς εἰς τὴν συναγωγὴν τῶν Ἰουδαίων, xal

« rentjudeorum 1887 simul et Graecorum copiosa
« multitudo. Qui vero increduli erant Judei con-
« citaverunt ac corruperunt animos gentium ad-
« versus fratres. Multo igitur tempore demorali sunt
« fortiter agentes per Dominum, qui testimonium
« perhibebat sermoni gratia sum, dabatque ut
« signa ac prodigia fierent per manus eorum. Divisa
«est autem multitudo civitatis: et hi quidem
« stabant a Judeis, illi vero ab apostolis. Cum-
« que factus esset impetus gentium pariter ac
« Judaeorum una cum principibus suis ut vim
« inferrent, eosque lapidarent, re cognita confu-
« gerunt ad civitates Lycaonie Lvstram et Der-
« ben ac finitimam regionem, ibique praedicabant
« Evangelium. »

« Confugerunt. » Notandum hoc loco non opor-
tere nos in pericula conjicere, sed si opus sit,
etiam ad tempus fugere, cum Ecclesisw duces hoc
fecerint, tanquam volentes predicationem commo-
de extendere, magisque persecutionibus augeri.

CAPUT XXII.

De claudo a nativitate qui Lystris per apostolos cu-
ratus est : propter quod dii esse, et furore divino
agitari visi sunt incolis, ubi postea lapidatur Pau-
lus a Jud ais urbi vicinis.

XIV, 7-21. « Et quidam vir Lystris debilis pedi-
« bus sedebat: qui cum ab utero matris claudus
« esset nunquam ambulaverat. Hic audivit Paulum
« loquentem : qui intuitus eum, vidensque quod
« fidem haberet et ut salvus fleret, dixit. magna
« voce: Surge in pedes tuos rectus. Et exsillit et
« ambulabat. Turb» vero cum vidissent quod
« fecerat Paulus, sustulerunt vocem suam sermone
« Lycaonico, 1188 dicentes: Dii hominibus assimi-
« lati descenderunt ad nos. Et vocabant Barnabam
« Jovem, Paulum vero Mercurium, quod is esset dux
« sermonis. Sacerdos autem Jovis, qui ante civita-
« tem illorum erat, allatis tcuris et coronis ad
« vestibula cum turbis volebat immolare. Quod
« ubi audierunt apostoli Barnabas et Paulus, con-
« scissis vestibus suis insilierunt in turbam. cla-
« mantes ac dicentes: Viri. ut quid ista facitis?
« nos quoque similiter affectibus et malis obnoxii,
« sumus honines, annuntiantes ut ab istis vanis
« converlamini ad Deum vivum, qui fecit celum et

« terram, mare et omnia qua in eis sunt: qui in D

e preeteritis generationibus sinebat omnes gentes
« ingredi viis suis. Quanquam non expertem testi-
« monii seipsum esse sinebat, dum beneficia con-
« ferret, de calo dans nobis pluvias ac tempora
« fructifera, implens cibo et letitia corda nostra.
« Et liec dicentes vix compescuerunt turbas ne
« sibi immolarent: supervenerunt autem quidam
« ab Antiochia et Iconio Jude'i, qui cum persua-
« sissent turbis ac Paulum lapidassent, extraxerunt
e cum e civitate existimantes mortuum esse. Cir-
« cumdantibus autem eum discipulis surrexit et
« intravit civitatem : ac postero die profectus est

« λαλῆσαι οὕτως, (3:5 πιστεῦσαι ᾿Ιουδαΐων τε xai
« Ἐλλήνων πολὺ πλῆθος. Oi δὲ ἀπειθοῦντες Ἰουδαῖοι
« ἐπήγειραν xal ἐκάχωταν τὰς ψυχὰς τῶν ἐνθῶν
χατὰ τῶν ἀδελφῶν. ᾿Ιχανὸν μὲν οὖν χρόνον διέτρι-
yz» παῤῥησιαζόμενοι ἐπὶ τῷ Κυρίῳ, τῷ μαρτυ-
« ροῦντι τῷ λόγῳ τῆς χάριτος αὐτοῦ, διδόντι σημεῖα
« καὶ τέρατα γενέθαι δι τῶν χειρῶν αὐτῶν. 'Ecyi
« σθὴ δὲ τὸ πλῆθος τῆς πόλεως, «αἱ οἱ μὲν ἦσεν σὺν
« τοῖς Ἰουδαίοις, οἱ ὁὲ σὺν τοῖς ἀποστόλοις. Ὡς δὲ
ἐγένετο ὁςμὴ τῶν ἐνθρνῶν τε xal ᾿Ιουδαΐων σὺν τοῖς
ἄρχουσιν αὐτῶν͵, ὁδρίσαι καὶ λιθοδολῆῇσαι αὐτοὺς,
συνιδόντες χατέφυγον εἰς τὰς πόλεις τῆς Λυχαονίας
« Λύστραν xal Δέρδην, xal τὴν περίχωρον, χάχεϊ
« ἦσαν εὐχγγελιζόμενοι, »

(

La

€

e

t

(

La

« Katiooyov. » Σημειωτέον ἐνταῦθα ὅτι οὐ δεῖ
ἐπιῤῥίπτειν ἡμᾶς τοῖς κινδύνοις, ἀλλ᾽ εἰ δέοι, xil
φεύγει" πρὸς χαιρὸν, τῶν κορυφαίων τοῦτο ποιυύντων,
ὥσπερ; ἐπίστιη δες ἐχτεῖναι βουλομένους τὸ χήρυγμα.
xai διὰ τῶμ διωγμῶν μᾶλλον αὐξάνεσθαι.

ΚΕΦΑΛ. ΚΒ...

Περὶ τοῦ ἐν Λύστροις Ex γενετῆς γωλοῦ ἰαθέντος
à τῶν ἀποστόλων" δι᾿ ὅπερ εἶναί τε θεοὶ,
xal μανῆναι τοῖς ἐγχωρίοις ἔδοξαν ἔνθα δὴ
xai μετέπειτα λιθάζεται ὁ Παῦλος παρὰ τῶν
ἀστυγειτόνων ᾿Ιουδαίων.

« Kal τις ἀνὴρ ἐν Λύστροις ἀδύναντος τοῖς ποσὶν
« ἐκάθητο. χωλὸς ἐκ χοιλίας μητρὸς αὐτοῦ ὑπάρχων,
« ὃς οὐδέποτε περιεπεπατύήχει, Οὗτος ἤκουε τοῦ
« Παύλου λαλοῦντυς. Ὅς ἀτενίσας αὐτῷ xxl ἰδὼν,
« ὅτι πίστιν ἔχει τοῦ σωθῆναι, εἶπε μεγάλῃ τῇ φωνῇ.
« ᾿Ανάστηθι ἐπὶ τοὺς πόδας σου 0200;. Καὶ Ὦλλετο,
« χαὶ περιεπάτει, Οἱ ὃὲ ὄχλοι ἰδόντες ὃ ἑποίησεν ὁ
Παῦλός, ἐπῆραν τὴν φωνὴν αὐτῶν Λυχαονιστὶ, λέ-
«γοντες" Οἱ θεοὶ ὁμοιωθέντες ἀνθρώποις κατέδησαν
πρὸς ἡμᾶς. Ἑκάλουν τε τὸν μὲν Βαρνάθαν, Au,
τὸν 0: Πσῦλον, 'Ἑρμῆν, ἐπειδὴ αὐτὸς ἦν ὁ ἡγούμε-
« vog τοῦ λόγου, Ὁ δὲ ἱερεὺς τοῦ Διὺς, τοῦ ὄντος πρὸ
« τῆς πόλεως αὐτῶν, ταύργυς xal στέμματα ἐπὶ τοὺς
« πυλῶνας ἐνέγκας, σὺν τοῖς ὄχλγις ἤθελε θύειν.
« ᾿Αχούσαντες δὲ οἱ ἀπόστολοι Βαονάδας xal ΠΙαῦλος,
« διαόῥήξαντες τὰ ἱμάτια αὐτῶν, εἰσεπύδησαν εἰς
« τὸν ὄχλον, χράζοντες καὶ λέγοντες 'Ανξρες, τί
« ταῦτα ποιεῖτε ; x3! ἡμεῖς ομηιοπαθεῖς ἐσμεν ὑμῖν
« &v(r tot, εὐχγγελιζόμενοι ὑμᾶς ἀπὸ τούτων τῶν
« ματαίων ἐπιστρέφει» ἐπὶ τὸν Θεὸν τὸν ζῶντα, ὃς
« ἐποίησε τὸν οὐρανὸν xal τὴν γῆν, καὶ τὴν θάλασ-
« σὰν xai πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς" ὃς ἐν ταὶς καρ-
« ῳφχημέναις γενεαῖς εἴασε πάντα τὰ ἔθνη πορεύεσθαι
« ταῖς ὁδοῖς αὑτῶν, Καίτοι γε οὐχ ἀμάρτυρον ἕαυ-
« τὸν ἀφῆχεν ἀγαθοποιων, οὐρανόθεν ἡμῖν b
«τοὺς διδοὺς, χαὶ καιροὺς χαρποφύργυς, ἐμτι-
« πλῶν τροφῆς xa! εὐφτοσύνης τὰς χαςδίας ἡ μῶν.
« Καὶ ταῦτα λένοντες μόλις χατέπαυταν τοὺς ὄχλους
« τοῦ μὴ θύειν αὐτοῖς, Ἐπῆλθοην ὃς ἀπὸ “Αντιοχείας
« καὶ ᾿Ικονίου ᾿Ιουδοῖοι, xal πείσαντες τοὺς ὄχλου:
« καὶ λιθάσαντες τὸν Παῦλον, ἔσυρον ἔξω τῆς πόλι-
«ως, νομίσαντες αὐτὸν τεθνάναι, Κυχλωσάντων ὃ
αὐτὸν τῶν μαθητῶν, ἀναστὰς εἰσῆλθεν εἰς τὴν s

^
e^

P d
e^

^

COMMENT. IN AOTA APOSTOLORUM.

214 -

αἱ τῇ ἐπαύριον ἐξῆλθε σὺν τῷ Βαρνάδᾳ εἷς A « cum Barnaba Derbem. Et cum predicassent

v. Εὐχγγελισάμενοί τε τὴν πόλιν ἐχείνην,
μαθητεύσαντες ἱκανοὺς, ὑπέστρεψαν εἷς τὴν
γαν xai ᾿Ικόνιον καὶ ᾿Αντιόχειαν, ἐπιστι ρίζον -
t$ ψυχὰς τῶν μαθητῶν, καὶ παραχαλοῦντες
εῖν τῇ πίστει, xal ὅτι δια πολλῶν θλίψεων
μᾶς εἰσελθεῖν εἷς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. »
ὀδήξαντες τὰ ἱμάτια, » "Ἔθος ἐστὶν Ἰουδαίοις
i κατὰ Θεοῦ δυσφημίαις περιῤῥηγνύνσι τὰ
Καὶ γοῦν ὁ Καϊάφας, υἱὸν ἑαυτὸν τοῦ Θοῦ
€ τοῦ Χριστοῦ, περιέῤῥηξε τὴν ἐσθῆτα, δια-
ς τε xai λέγων, ὅτι ἐδυτφήμησε, Τοῦτο πε-
ι καὶ οἱ θεσπέσιοι μαθηταὶ Βαρνάδας καὶ
, ἐνταῦθα θεοὶ νομισθέντες, ἀπὸ διαθέσεως
ἀποστρεφόμενοι τὰ γινόμενα, χαὶ πένθους
ες σημεῖα, [Ἰένθος γὰρ ἦν ὄντως εἴγε ἔμελλον
αἰζεσθχι xat εἰδωλολχτρίαν εἰσάγειν, ἦν ἦλθον
σαι.
ροτονήσαντες δὲ σύτοϊῖς πρεσδυτέοους xat'
λησίαν, προσευξάμενοι μετὰ νηστειῶν, πα9-
o αὐτοὺς τῷ Κυρίῳ εἰς ὃν πεπιστεύχεισαν.
διελθόντες τὴν [Πσιδίαν, ἦλθον slc Παμφυλίαν.
ιαλήσαντες ἐν Πέργγ, τὸν λόγον, κατέδησαν εἰς
λείαν χαχεῖθεν ἀπέπλευσαν εἷς Μίλητον, ὅθεν
παραδεδομένοι τῇ χάριτι τοῦ Θεοῦ εἰς τὸ ἔργον
xXpuozv. ΠΙαραγενόμενοι δὲ xal συναγαγόντες
Ἐχχλυησίαν, ἀνήγγειλαν ὅσα ἐποίησεν ὁ Θεὸς
αὐτῶν, xxi ὅτι ἤνοιξε τοῖς ἔθνεσιν θύραν πί-
;. Διέτριθον δὲ ἐκεῖ χρόνον οὐχ ὀλίγον σὺν τοῖς
ταὶς. »
εἰ οὐδὲ ἐν Κύπρῳ οὐδὲ iv Βαμαρείᾳ ἐποίησαν
τέρους οἱ ἀπόστολοι, ἀλλὰ ἐνταῦθα: "Ox:
μὲν ἐγγὺς ἦσαν τῆς 'ItpoucaAT καὶ τῶν
λων, xa! ἐν αὐτῇ δὲ τῇ ᾿Αντιοχείᾳ ὁ λόγος
^ ἐνταῦθα δὲ πολλῆς ἐδέοντο παραμυθίας,
λιστα οἱ ἐξ ἐθνῶν ὀφείλοντες πολλὰ διδάσχε-
᾿ημειωτέον δὲ ὅτι οἱ περὶ ἸΙαῦλον καὶ Bapvd-
ἰσχόπων εἴχον ἀξίαν, ἐξ ὧν ἐχειροτόνουν οὐ
διακόνους, ἀλλὰ xai πρεσθυτέρους" xal ὅτι
ἡστειῶν xai εὐχῶν ἑποίουν οἱ μαθηταὶ τὰς
ονίας. Σημείωσαι δὲ χαὶ τοῦτο, ὅτι εἰς Μίλη-
εἰροτο ἔθησαν οἱ rs»! Βαρνάδαν xai Παῦλον,
j& ἀντίγραφον εὔὐρὴων ἔχον ἀντὶ Μιλήτου, slo
ys:av* 6 xai πιθανώτερον,

KESAA. KT".
γὐ 0c, περιτέμνεσθραι τοὺς ἐξ ἐθνῶν πιστεύ-
ας, δόγματι χαὶ χρίσει τῶν ἀποστόλων"
p ἀποτολὴ τῶν ἀποστόλων, ποὸς τοὺς ἐξ
Iv πεοὶ ὧν φυλακχτέξον᾽ ᾿Αντίῤῥησις [1χύ-
πρὸς Βαρνάαν διὰ Μάρκον.

εἰ τινες χατελθόντες ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας ἐδίδα-

τοὺς ἀδελφοὺς, ὅτι "Eàv μὴ περιτέμνησθε τῷ
Μωσέως, οὐ δύνασθε σωθῆναι, Γενομένης οὖν
πως xal συζητήσεως οὐκ ὀλίγης τῷ Πχύλῳ
τῷ Βαρναύψ πρὸς αὐτοὺς, ἔταξον ἀναβαίνειν
λον καὶ Hopvaózv, καί τινας ἄλλους ἐξ αὐτῶν
; τοὺς ἀποστόλους χαὶ πρεσθυτέρους εἰς ᾿Ιερου-

[atth. xxvi, 65.

« civitali illi multosque docuissent, reversi sunt
» Lystram et Iconium et Antiochiam, denuo con-
» firmantes animas discipulorum οἱ exhortantes
« ut perseverarent in fide quodque per multas af-
« flictiones oporteat nos intrare iu regnum Dei. »

« Conscissis vestibus. » Moris erat Judeis ob
hujusmodi in Deum blasphemias vestes discindere.
Itaque et Caiphas, cum Christus se Dei Filium di-
xissel, emisso clamore vestem discidit, dicens:
Blasphemiam locutus est !?^, Hoc quoque fecerunt
divini discipuli Barnabas et Paulus, cum hoc loco
dii haberentur,animi affectu aversi ac rejicientes ea
qua fiebant, luctusque signa facientes. 119 Vere
enim luctus fuisset si hoc secutum fuisset ut dii
existimarentur, ac idololatriam inducerent, ad
quam venerant dissolvendam.

X1V, 22 27. « Cumque creassent illis per singu-
« las Ecclesias presbyteros, precatique essent cum
« jejunio. commendaverunt eos Domino in quem
« crediderant. Peragrataque Pisidia venerunt in
« Pamphyliam. Et cumlocuti essent verbum Perge,
« descenderunt Attaliam, et inde solverunt Mile-
« tum, unde erant traditi gratie Dei in opus quod
« compleverunt. Et ubi venissent ac congregassent
« Ecclesiam, retulerunt quecunque fecisset Domi-
« nus secum, quodque aperuisset gentibus ostium
« fidei.Commoratisunt autem ibi multum temporis
« cum discipulis. »

Quam ob rem neque in Cypro, neque in Samaria
creaverant apostoli presbyteros.sed hoc loco ?Quia
ille regiones prope Jerusalem et prope apostolos
erant; Antiochiz vero jam sermo robur acceperat.
Hic autem magna consolatione egebant, eL maxime
gentes quas multa doceri oportebat.Notandum vero
quod Paulus et Barnabas episco»orum dignitatem
habebant : neque enim solum diaconos creabant,
verum etiam presbyteros. Preterea quod cum jeju-
niis et obsecrationibus discipuli electione perage-
bant. Denique hoc quoque animadverte quod ad
urbem Miletum Barnabas et Paulus creati sint.
Aliud tamen exemplar nactus sum in qno scriptum
erat pro Mileto, Antiochia. idque verisimilius est.

14?0 CAPUT XXIII.

Quod non oporteat ez gentibus credentes circumcidi,
juxta decretum ac sententiam | apostolorum : in
quo ponitur legatio apostolorum ad eos qui e gen -
tibus crediderunt, de his qug observanda erant. Al-
tercatio Pauli adversus Barnabam propter Mar-
cum.

XV, 1-5. « Et quidam qui descenderant a Ju-
« deea docebant fratres : Nisi circeumcidamini se-
« cundum morem Mosi, non potestis salvi fleri.
« Cum ergo seditio ac disceptatio orta esset non
« parva Paulo ac Barnabe adversus illos, statue
« runt ut ascenderent Paulus ac Barnabas. et qui-
« dam alii ex illis ad apostolos ac presbyteros Je-

415

« rosolyma super hac questione. Illi ergo deducti À «

« à congregalione pertransibant Phenicen ac Sa-
« mariam, narrantes conversionem gentium. et
« al'erebant gaudium magnum omnibus fratribus.
« Cumque venissent Jerusalem, suscepti sunt a
« congregatione et ab apostolis ac presbyteris, et
« annuntiabant quecunque Deus fecisset cum ipsis.
« Surrexeruunt autem quidam de secta Phariseorum
« qui crediderant, dicentes, quod oporteret cir-
« cumcidere eos ac praecipere ut servarent legem
« Mosi. »

Quomodo in Epistola ad Galatas ait: Neque
ascendi Jerosolyma ad eos qui ante me erant apo-
stoli *, neque contuli Evangelium quod praedico in
gentibus? Hic ^utem ait quod statuerunt. ut Pau-
lus et Barnabas ascendereut Jerosolyma ad aposto-
los ac presbyteros ? Primo quidem dicimus quod
non ipse ascendit, sed ab aliis missus est. Secundo
quod nonaccesseritutinstrueretur, 11 «ed utaliis
suaderct. Ipse siquidem ab initio hujus fuit senten-
tim,quam etiam apostoli postea confirmarunt.quod
non esset necesse circumeidi. Verum cum interim
illis non videretur fide dignus esse, sed his qui
erant Jerosolymis adherebant, ascendit. non ut
quidpiam sibi amplius persuaderetur, sed ut con-
tradicentibus persuaderet,quod hi etiam qui Jero-
solymis erant, istis suffragarentur. — Non qui ex
gentibus crediderant, sed qui ex Judmis petebant
utcredentes cireum«iderentur,ceeteraque legis car-
nalia exercerent: quos utpote volentes ad propriam
gleviationeim cireumcidere credentes, non recepe-
runt discipuli qui tamen ex circumcisione erant :
neque enim sua querebant,sed communem mundi
utilitatem ac salutem.

XV, ὁ 9. « Conveneruntque apostoli ac. presby-
« teri utl dispicerent de hoc sermone. Cum autem
« magna disceptatio fuisset, surgens Petrus dixit
« ad eos : Viri fratres, vos scitis quod ab antiquis
« diehus Deus in nobis elegit, ut per os meum au-
« dirent gentes verbum Evangelii ac. crederent. Et
« qui novit cerda Deus, testimonium priebuitillis,
« dato eis Spiritu sancto sicut et nobis, nihilque
* diserevit inter nos et illos, tide purificatis eorum
« cordibus. »

() Fortassis aderant qui elim accusaverant

Petrum de Cornelio, et similiter qui profecti fue. D Κορνηλίου, καὶ εἰσελθόντες μετ΄ αὑτοῦ,

ràut cum ee, propterea. ipses testes adducit. Quid
est autem boc qued sequitur. « In nobis elegit ? »
Hoc est in Palestina, vel presentibus nobis, « Ni-
hilque disecrevit inter neos et illes, dato. eis Spiri-
tu sancto sicut et nobis, üde purificatis eorum
€etdibus. » Hoc est facta. purilicaüuene peeccato-

!* Galat, t, 17.

(1) S*quentia priemittebantur qui in Greco non
cotaparent : Etiam hinc conjici potest quod aliam
quamdam dignitatem habebant apesteli quie pre-

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

216

σαλὴμ πεοὶ τοῦ ζητήμοτος τούτου. Oi μὲν o»
« προπεμφθέντες ὑπὸ τῆς ἐχχλυησίας διήργοντο τὴν
« Φοινίχην καὶ Σαμάρειαν, ἐχδινγούμενοι τὴν ἕξι-
« στροφὴν τῶν ἐθνῶν, xal ἐποίουν χαρὰν μεγάλην
« πᾶσι τοῖς ἀδελφοῖς. Παραγενόμενοι δὲ εἷς ἽἼερου-
« σαλὴμ, ἀπεδέχθησαν ὑπο τῆς ἐχχλνσίας xai τῶν
« ἀποστόλων xal τῶν πρεσδυτέρων, ἀνγγειλάν
« τε ὅσα ὁ Θεὸς ἐποίησε μετ᾽ χὐτῶν. 'Efavéstnen
« δέ τινες τῶν ἀπὸ τῆς αἱρέσεως τῶν Φαρισαίων
« τῶν πεπιστευχότων, λέγοντες, ὅτι δεῖ περιτέμνειν
« αὐτοὺς, παραγγέλλειν τε τηρεῖν τὸν νόμον Μωσέως.»

ΠἈῶς ἐν τῇ πρις Γαλάτας Ἐπιστολῇ, Οὐδὲ ἀνῆλθον
φησὶν, εἰς Ἱερυσόλυμα πρὸς τοὺς πρὸ ἑμοῦ sr
στόλους, οὐδὲ ἀνεθέμην τὸ Εὐχγγέλιον 8 χηρύσσω ἐν
τοῖς ἔθνεσι’ ἐνταῦθα δέ φησιν, ὅτι ἔταξαν Βαῦλον

D xa! Βαρνάδαν ἀναθαΐνειν εἰς Ἱερησόλυμα πρὸς τοὺς

ἀποστόλους καὶ πρεσδυτέρους ; Καί φαμεν, ὅτι zr»
τον τὸν οὐχ αὐτὸς ἀνῆλθεν, ἀλλ’ ἀπεστάκη xz;
ἑτέρων. Δεύτερον δὲ ὅτι οὐ μαθησόμενος παρεγένετο,
ἀλλ᾽ ἑτέρους πείσων. Αὐτὸς μὲν γὰρ ἐξ ἀργῆς, ταύτης
w - , 4 -
εἴχετο τῆς γνώμης fv xal οἱ ἀπόστολοι μετὰ tex
ἐκύτασαν, τὸ μὴ δεῖν περιτέμνεσθαι. ᾿Επε:δὴ͵ δὲ οὐχ
ἐδόχει τέως αὐτοῖς ἀξιόπιστος εἶναι, ἀλλὰ τοῖς ἐν
Ἱεροτολύμοις mgoctiyov, ἄνῆθεν, οὐχ αὐτός τ' τι-
σόμενος zÀtlov, ἀλλὰ πείξων τοὺς ἀντιλέγοντας, or
xai οἱ ἐν ᾿Ιεροσολύμοις τούτοις ψνηςίζονται. --- Οὐγ οἱ
ἀπὸ ἐθνῶν πιστοὶ, ἀλλ᾽ οἱ ἀπὸ Ἰουξαΐων ἀπεῴτουν τοὺς
κιπστοὺς περιτέμνεσθαι, xai ἄλλα τοῦ νόμου σαρχιτὶ

- δ [4 * συ; φ ,
ποιεῖν" οὐχ ὡς εἰς ἰδίχν χαύχησιν θέλοντας rtp-i-
μνειν τοὺς πιστοὺς, οὐχ ἀπεδέξαντο ol par, ταὶ χαΐτο:
ix περιτομῆς ὄντες" οὗ γὰρ τὸ ἑαυτῶν ἐζηίζτουν, ἀλλὶ
τὸ χοινωφελὲς τοῦ χέσμου χαὶ σωτήριον.

4
ἰδεῖν περὶ τοῦ λόγου τούτου. lloÀ*ze δὲ συζητύ-
νενομένης. ἀναστὰς BHiiz:oc εἶπε πρὸς n-
Φ - ,μ. :.ὦ κ»" * . - * . e
τούς Ανῦρες ἀδελςοὶ. ὑμεῖς ἔξίστασθε, ὅτι oix
ἡμε:ῶν 32yaiwv ὁ Θεὸς ἐν ἡμῖν ἐξελέξατο, ὃ
τοῦ στόματός ποὺ ἀχοῦσχ' τὰ ἔθνν, τὸν λόγου τοῦ
Rai ὁ καρςδ:ιογνώ-
"» * » » 4
ὁοὺς αὐτοῖς τὸ

e 3 ΜΚ 32 ἃ a

e225922:.

Εὐαγγελίου x1:

στης Θεὸς ἐμαςτίοτσεν αὐτοῖς,

€
« Πνεῦμα τὸ xv:ov. χαθὼς xai ἐμῖν, καὶ oXh
« διέχοινε μεταξὺ ἡμῶν τε χαὶ «αὐτῶν, τῷ oz
» . - .- -
€ στε: xaÜao's3; τὰς χασξίας αὑτῶν. νυ
Ἴσως πα-ῖσον οἱ ἐγχολέξαντες αὐτῷ πᾶλαι ir
διὰ τοῦτ»
* » * . - t * - .
παιάγει αὐτοὺς uizTo:ai. T: 65 ἐστ: τὸ, α Ἐν

ἠωῖν ἐξελέξατο: - Τουτέττιν ἕν Παλαιστίνῃ καςΞόντων
ἡ αῶν. « Κοὶ οὐ διέκεινε, τττὶ, μεταξὺ ἐμῶν τε χεὶ
αὐτῶν, δοὺς οὑτοῖς τὸ Πνεῦμα τὸ iro» χαϑὼς καὶ
ἐμὶν, τῇ πίστει χυθηείτας τὰς χαρδίχς αὐτῶν, »
τουτέστι χαθας:σμὸν ποιΐτας τῶν ἀτὸ τῆς παρδέες

shwtererum dignitatem excederet, propter quam
non simul assumuntur ipsi cum presisteris.

391

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

218

αὐτῶν ἐξιόντων ἁμαρτημάτων. Οὗτος δὲ ὁ γαθαρι- A rum, que ἃ corde eorum egrediuntur. Hic au-

σμὸς ἔοικε περιτομῇ, xal ἀντὶ τῆς ἐν σαρχὶ πεοιτο-
μἷς δίδοται dj ἐν πνεύματι περιτομὴ καθαρίζουσα
τῇ πίστει τῇ εἰς Χριστὸν τὰ χουπτά, Ὅτι δὲ
οὐ χοινωφελὴς ἡ σαρχιχὴ περιτομὴ, ἐντεῦθεν δεί-
xvutat, 5v: μόνῳ τῷ ἄῤῥενι ἐδόθη. Ἔν ὃὲ Χοιστῷ
Ἰησοῦ τῇ ἀληθινῇ πίστει « οὐχ ἕνι ἄῤ'᾽εν xai θῆλυ,
οὐχ ἔνι δοῦλος ἣ ἐλεύθερος, οὐχ ἕνι Ἔλλνν f, Báz6a-
poc, ἀλλὰ πάντες ἕν ἐσμεν. »

« Nüóv οὖν τί πειράζετε τὸν Θεὸν, ἐπιθεῖναι
« ζυγὸν ἐπὶ τὸν τράχηλον τῶν μαθητῶν, ὃν οὗτε
« οἱ πατέρες ἡμῶν, οὔτε ἡμεῖς ἰσχύσαμεν βαστά-
« σαι ; ᾿Αλλὰ διὰ τῆς χάριτος τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ
« Χριστοῦ πιστεύομεν σωθῆνχι xat! ὃν τρόπον χἀ-
« χεῖνοι. ᾿Εστίγησε δὲ πᾶν τὸ πλῆθος, xal ἤχουον
« Βαρνάδα καὶ Παύλου ἐξηγουμένων ὅσα ἐποίη-
« ctv ὁ Θεὸς σημεῖα xai τέρατα ἐν τοῖς ἔθνεσι δι᾽
« αὐτῶν. Μετὰ δὲ τὸ σιγῆσαι αὐτοὺς, »

« Τί πειράζετε τὸν Θεόν ; » Τουτέστι τί ἀπι-
στεῖτε τῷ Θεῷ, ὡς οὐχ ἰσχύων τί φησι σῶσαι τῇ
πίστει τοὺς προσερχομένους αὐτῷ ; Σημειωτέον
δὲ ὅτι τὰ δυσχατόρθωτὰ ἐπιτάγματα τῆς σαχὸς
οὐ δεῖ ἐπιγλᾷν τισιν, οἷον ἄχραν νηστείαν, ἤ γυ-
ἀνότετα, ἢ σιωπὴν, sl μή γέ τις ξαυτῷ ταῦτα
ἐπιτάξη. Εἰ γὰρ καὶ δυσχερῇ, ἀλλὰ μὴν οὐ xat-
ορθώματα, καὶ γενόμενα ὑπὸ πολλῶν xal γινό-
μενα. « ᾿Αλλὰ διὰ τῆς χάριτος τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ
πιστεύομεν σωθῆναι, » Ὥσπερ γὰρ πάλαι μὲν ὁ
νόμος τοὺς διαφυλάττοντας τὰ ἐν αὐτῷ e'pr μένα
Ecw ev, οὕτω νῦν ἡ χάρις xal δίχα τῆς τοῦ νόμου
καραφυλαχῆς διὰ τῆς πίστεως σώζει.

« ᾿Λπεχρίθη Ἰάχωδος, λέγων, Ανδρες ἀδελφοὶ
« ἀχούσατέ μου.»

Οὗτος ὁ Ἰάχωδος ὁ τῶν Ἱεροσολύμων ὑπὸ Κυ-
ploo π'οχειρισθεὶς ἐπίσχοπος υἱὸς ᾿Ιωσὴφ ἦν τοῦ τέ-
κτονος, ἀδελφὸς δὲ χατὰ σάρκα τοῦ Κυρίου ἡμῶν
Ἰησοῦ Χριστοῦ. Συνετῶς δὲ ἀπό τε νέων, ἀπό
τε παλαιῶν βεθαιοῦται τῶν προφητῶν τὸν λόγον.
Οὐ γὰρ εἴχέ τι πρᾶγμα δεῖξαι, καθάπερ Πέτρος
δηλαδὴ xa! Παῦλος. Καλῶς δὲ οἰκονομεῖται δι᾽
ἐχείνων ταῦτα γενέσθαι τῶν οὐ μελλόντων χρο-
νίζειν τοῖς ᾿Ιεροσολύμοις. Τοῦτον δὲ τὸν διδάσχοντα
αὐτοὺς μὴ εἶναι ὑπεύθυνον, μηδὲ μὴν ἀπεσχίσθαι τῆς
γνώμης.

« Συμεὼν

ἐξηγήσατο, χαθὼς πρῶτον ὁ θεὸς

tem purificatio similis circumcisioni, et loco
circumcisionis, que flt in carne, datur circum-
cisio in spiritu, purificans lide quc in Chri-
stum est occultascelera.Quod autem in communem
noncedat utilitatem circumcisio carnis, exeo liquet
quod solis data sit masculis. In Christo autem Jesu
per veram fldem « non est masculus et femina,
non est servus ἘΦΦ οἱ liber, non est Graecus aut
Barbarus, sed omnes unum sumus 13.»

XV, 10-12. « Nuncergo quid tentatis Deum, ut
« imponatur jugum super cervices discipulorum !
« quod neque patres nostri neque nos portare po-
e tuimus ? sed per gratiam Domini Jesu credimus
« nos salvandos quemadmodum et illi. Tacuit au-
« tem tota multitudo; et audiebant Barnabam ac
« Paulum narrantes quzsigna ac prodigia fecisset
« Deus inter gentes per ipsos. »

« Quid tentatis Deum? » Hoc est quare increduli
estis Deo, quasi fide salvare non possetad se ac-
cedentes ? Notandum vero quod difficilia illa carnis
precepta non oportet quibusvis imponere ut lon-
gum extremumque jejunium nuditatem aut silen-
tium : nisi quis sibi ipsi hiec imponat. Quanquam
enim difflcilia sunt. non sunt tamen e;rregia faci-
nora, licet a multis facta sintet adhuc flant. «Sed
per gratiam Domini Jesu credimusnos salvandos.»
Quemadmodum enim lex olim observantes quein
ea dicebantur salvabat,ita nunc gratia etiam, sine
legis observatione, per fldem salvat.

XV, 13. « Et postquam conticuissent, respondit
« Jacobus, dicens : Viri fratres, au lite me. »

Jacobus hic Jerosolymorum a Domino creatus
episcopus. fllius erat Joseph fabri, frater autem
secundum carnem Domini nostri Jesu Christi.Do-
cte autem tum a recentioribus, tum a veteribus
prophetis confirmat sermonem.Neque enim potuit
factum aliquod demonstrare quemadmodum Petrus
et Paulus.Recte autem ordinatur ut per illos opera
flerent qui non multo tempore moram facerent
Jerosolymis Hic autem qui eos doceret, nullifore t
culpe obnoxius, neque animo corruptus esset.

XV, 14. « Simeon narravit quemadmodum Deus
« primum visitaverit ut sumeret exgentibus popu-

« ἐπεσκέψατο λαδεῖν ἐξ ἐθνῶν λαὸν ἐπὶ τῷ ὀνόματι ἢ) « lum in nomine suo. »

« αὐτηῦ. »
Τινὲς Συμεὼν τὸν ἐν τῷ Λουχᾷ προφητεύσαντα,
« Νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, Δέσποτα, » φασί,

« Καὶ τούτῳ συμφωνοῦσιν οἱ λόγοι τῶν προ-
« φητῶν, χαθὼς γέγραπται’ Μετὰ ταῦτα ἀνα-
« στρίψω, καὶ ἀνοιχοδομήσω τὴν σχηνὴν Δαυΐδ
e τὴν πεπτωχυΐαν͵ xa: τὰ χατεσχαμμένα αὐτῆς ἀνοι-
« χοδομήσω, καὶ ἀνορθώσω αὐτὴν, ὅπως ἄν
« ἐχζητήσωσιν οἱ κατάλοιποι τῶν ἀνθρώπων τὸν

49 Galat. ri, 28. 15 Luc. τ, 80.

Quidam hunc esse Simeonem dicunt, qui apud
Lucam prophetavit :«Nunc dimittis servum tuum,
Domine 18.»

123 XV, 18 21. « Et huic consonant libri pro-
« phetarum. sicut scriptum est : Post hecrevertar,
« rursumque sedificabo tabernaculum David quod
« collapsum est, et diruta ejus instaurabo, et eri-
« gam illud :ut requirant qui reliqui sunt homines
« Dominum,et omnes gentes super quasinvocatum

219

QECUMENII TRICCAR EPISCOPI.

330

« est nomen meum, dicit Dominus qui facit hrec À « Κύριον, xai πάντα τὰ ἔθνη, ἐφ’ oUc ἐπικέχληται

« omnia. Nota sunt a seculo Deo omnia operasua.
« Quapropter ego censeo non obturbandum esse
« illis qui ex gentibus convertuntur a4 Deum, sed
« scribendum esse illis ut abstineant se ab inqui-
« namentis simulacrorum et scortatione et suffo-
« cato et sanguine. Moses enim ab «tatibus anti-
« quis in singulis civitatibus habet qui ipsum
« praedicent in synagogis ubi per omne sabbatum
« legitur. »

Judei quidem hoc de ediflcatione templi Jero-
solymitani post captivitatem intellexerunt. Hoc
autem non est rectum : nam post hoc quoque sx-
pjus eversum est: prophetia vero sempiternam
promittit ediflcationem. Qui autem de Zorobabel
dictum esse asserunt, ut qui genus (inquiunt) a
David deduxerit : non bene intellexerunt neque
hoc rectum est. Nam Zorobabel ubi parvo guber-
nasset tempore. mortis terminum accepit: pro-
phetia vero sempiternorum bonorum promissionem
continet, omniumque gentium erga Deum agnhi-
tionem : quorum nihil de his qui sub Zorobabel
fuerunt, contigisse invenimus. Manifestum est
igitur quod hanc de Domino nostro Jesu Christo
dictam esse intelligemus : Dominus enim noster
genus secundum carnem a David deducens, pro-
missionem qu ad David facta est complevit.«Ver-
bum enim caro factum est !', » et habitavit sive
tentorium posuit inter nos (nam est ἐἔσχήνωσεν),
sumpto ex Davidtentorio sive tabernaculo. Merito
ergo sermo propheticus ipsius David tabernaculum
rursum adificandum dicit, idque non ad parvum
tempus dicit,sed ad omnes dies smculi.Promittitur
autem gentibus donum cognitionis divine.hoc est
iis qui ex gentibus ad Christumconversi fuerint.et
nomineChristi vocati. Alii vero deresurrectione ejus
ex mortuis hoc esse dictum aiunt. 824 Cum enim
Deus ac Pater tabernaculum ejus quod in mortem
occiderat, hoc est quod carneum erat.a terra exci-
tasset, tunc omne genus humanum ad veterem re-
stituit formam: et omnia nostra quie diruta erant,
in novam faciem excilata sunt : simul enim cum
Christo surreximus.Siquidem mors omnium diruit
tabernacula,Deus vero et Pater per Christum edi-
flcavit ac restituit. Neque enim alio modo poterat
excitari natura nostra, nisi manum praeberet qui
illam ab initio formaverat, ac regeneratione 408
fll per aquam et spiritum superne, disponeret.
Vere enim ceciderat casu immedicabili, et cui ma-
nu illa robusta opus esset, idque futurum dicit ut
non ad modicum tempus nobis contingat. sed ad
dies seculi: erit eniminamissibilein nobis bonum
immortalitatis : tunc autem et qui reliqui, inquit,
fucrunthomines posteos qui ex Israel crediderunt,
eum qui vere et natura Deus est cognoverunt, ve-
teri errore relicto. Vocabuntur autem omnes quo-

14 Joan. 1, 14.

C

« τὸ ὄνομά μου im! αὐτοὺς, λέγει Κύριος, ὁ ποιῶν
«ταῦτα πάντα, Γνωστὰ ἀπ᾿’ αἰῶνός ἐστι τῷ
« Θεῷ πάντα τὰ ἔογα αὐτοῦ. Διὸ ἐγὼ χρίνω, μὴ
« παρενοχλεῖν τοῖς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν ἐπιστρέφουσιν
« ἐπὶ τὸν Θεὸν, ἀλλὰ ἐπιστεῖλαι αὐτοῖς τοῦ ἀπ-
« ἐχεσθαι τῶν ἀλισγημάτων τῶν εἰδώλων, καὶ τῆς
« πορνείας, xal πνιχτοῦ, xal τοῦ αἵματος. Μωσῆς
« γὰρ £x γενεῶν ἀυχαίων χατὰ πόλιν τοὺς χη ρύσσον-
« τὰς αὐτὸν ἔχει ἐν ταῖς συνσγωγαῖς χατὸ πᾶν Xa60a-
« τὸν ἀναγινωσχόμενος. »

ΟἹ μὲν Ἰουδαῖοι εἷς τὴν μετὰ τὴν αἰχμαλω-
σίαν οἰκοδομὴ τοῦ ἐν Ἱεροσολύμοις νχοῦ τοῦτο
εἰρῆσθαι νενοήχασι. Τοῦτο δὲ οὐχ ἔστιν ἀληθές"

χαὶ μετὰ τοῦτο γὰρ πολλάχις κατέστραπται"
ἡ δὲ προφητεία αἰωνίαν τὴν ἀνοιχοδόμησιν
ἐπαγγέλλεται. Οἱ δὲ εἰς τὸν ZopoO30s) τοῦτο

εἰρῆσθα: λέγοντες, o0: καλῶς νενοήχασιν, ὡς ἐχ
Δαυΐδ τὸ γένος χατάγοντα᾽ οὐχ ἔστι δὲ οὐδὲ
τοῦτο ἀληθές. Ὁ γὰρ Ζοροδάθελ ὀλίγον ἧγεμο-
νεύσας χοόνον, τοῦ θανάτου τὸν ὅρον ἐδέξατο. Ἡ δὲ
προφητεία αἰωνίων ἀγαθῶν ἐπαγγελίαν περιέχει,
xai τῶν ἐθνῶν ἁπάντων εἰς Θεὸν ἐπίγνωσιν. ὧν
οὐδὲν τοῖς ὑπὸ Ζοροδάδελ γεγενημένοις συμᾷαῖνον
εὑρίσχομεν᾽ πρόδηλον τοίνυν ὅτι εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν
Ἰησοῦν Χριστὸν ταύτην εἰρῆσθαι νοΐσομεν. Ὁ γὰρ
Κύριυς ἡμῶν ix Δαυΐδ χατάγων χατὰ σάρχα τὸ
γένος, τὴν πρὸς τὸν Δαυϊδ γεγενημένην ἐπαγγι-
λίαν ἐπλήρωτεν. « Ὁ γὰρ Λόγος σὰρξ ἐγένετο,
καὶ ἐσχήνωσεν ἐν ἡμῖν, » τὴν ἐκ Δαυΐδ ἀναλαῤὼν
σχηνήν. Εἰχότως οὖν ὁ προφητιχὴὸς λόγος τοῦ
Azo. — τὴ σχηνὴν ἀνοιχοδομηθήσεσθχι λέγει,
καὶ οὐχ ἐπ᾽ ὀλίγον γρόνον, ἀλλὰ πάσας τὰς ἡμέρες
τοῦ αἰῶνος" ἐπαγγέλλεται δὲ τοῖς ἔθνεσι τῆς βεῦ-
γνωσίας τὸ δῶρον, τουτέστι τοὺς ἐξ ἐθνῶν ἐπι-
στρέίψαντας εἰς Χριστὸν, xal χληθέντας τῷ ὀνό-
pitt τοῦ Χριστοῦ. Λλλοι δὲ εἰς τὴν €x νεχρῶν
ἀνάστατιν αὐτοῦ τοῦτο εἰρῆσθαί φασι. Τὴν γὰρ
εἰς θάνατον αὐτοῦ πεσοῦσαν σχηνὴν, τουτέστι τὸ
ἀπὸ γῖς σαρχίον ἐγείραντος τοῦ Θεοῦ xal lapi,
τότε πᾶν τὸ ἀνθρώπινον πρὸς τὸ ἀρχαῖον ἁνέστῃ
σχῆμι, χαὶ πᾶντα ἡμῶν τὰ κατεῤῥιμμένα πρὸς
νέαν ὄψιν ἐγήγερται: συνεγνγέρμεθα γὰρ τῷ
Χριστῷ. Κατίσχαψε μὲν γὰρ ὁ θάνατος τὰς ἀπῈν
τῶν σχηνάς. ᾿Ανῳχοδόμησε δὲ ὁ Θεὸς xal Πατὴρ
ἐν Χριστῷ. Οὐκ ἦν γὰρ ἑτέρως ἀνχυτῆνχι τὴν

ἢ φύσιν τὴν ἡμετέραν, μὴ τοῦ τὴν ἀρχὴν Dunk

χεῖρα ὀρέξαντος, χαὶ διατυκό-
τῇ δι ὕδατος ἀναγεννήσει καὶ
πνεύματος Ἐπεπτώχει γὰρ ὄντως πτῶμα ἀνία"
τον, xil τῆς χραταιᾶς ἑκείνης δεόμενον χειρός.
Καὶ τοῦτο ἡμῖν οὐχ εἷς χρόνον φησὶν ὑπάρξειν
μικρὸν, ἀλλ᾽ εἷς ἡμέρσς α᾽ῶνος. ᾿Αναπόδλητον à
ἐν ἡμῖν τὸ τῆς ἀφθαρσίας ἀγαθόν. Τότε δὲ, φησὶ, καὶ
οἱ κατάλοιποι τῶν ἀνθρώπων μετὰ τοὺς πεπιστευ-
xó-a; ἐξ Ἰσραὴλ, τὸν φύσει xai ἀληθῶς ἰἐγνώχατι
Θεὸν, τῆς ἀρχαίας πλάνης ἀποφοιτήσαντεςς Κλη-

σαντος αὐτὴν,

»
σαντος ἄνιυθβξν

-. ἅμ. BS —7

321

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

2242

θήσονται δὲ, φησὶ, χαὶ πάντα τὰ ἔθνη, καὶ ἐπ’ À que gentes, inquit, et super has erit nomen meum

αὑτοῖς ἔσται τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐφ᾽ οἷς xal ἐξ ἀρχὴς
ἐπικέκληται, « OUc γὰρ προέγνω, χαὶ προώρισε, »
φησί.

« Τότε ἔδοξε τοῖς ἀποστόλοις χαὶ τοῖς πρεσδυ-
« τέροις σὺν ὅλῃ τῇ ἐχχλησίᾳ, ἐκλεξαμένους ἀν-
« δρας ἐξ αὑτῶν πέμψαι εἰς ᾿Αντιόχειαν σὺν Παύλῳ
« χαὶ Βαοναῦᾳ, ᾿Ιούδαν τὸν ἐπιχάλούμενον Βαρπταῦδᾶν,
« καὶ Σίλαν, ἀνὸρας ᾿ γουμένους ἐν τοῖς ἀδελφοῖς, γρά-
e ψαντες διὰ χειρῶν αὐτῶν τάδε' Οἱ ἀπόστολοι, καὶ
« οἱ πρεσδύτεροι, καὶ οἱ ἀδελφοὶ, τοῖς κατὰ τὴν ᾿Αντιό-
« χειαν καὶ Βυρίαν xai Κιλικίαν ἀδελφοῖς τοῖς ἐξ
« ἐθνῶν, χαίςειν. ᾿Επειδὴ ἠχούσαμεν, ὅτι τινὲς ἐξ
« ἐμῶν ἐξελθόντες ἐτάραξαν ὑμᾶς λόγοις, ἀνα-
« σχευΐζοντες τὰς ψυχὰς ὑμῶν, λέγοντες περιτέμνε-
« σθαι καὶ τηρεῖν τόν νόμον, οἷς δύ διεστειλάμεθα,
« ἔδοξεν ἡμῖν γενομένοις ὁμοθυμαδὸν, ἐχλεξαπένους
« ἄνδρας πέμψαι πρὸς ὑμᾶς, σὺν τοῖς ἀγαπητοῖς
« ἡμῶν Βαρνάδᾳ καὶ ΠΙχύλῳ, GvÜpu mot; παραδεδώ-
« χόσι τὰς ψυχὰς αὐτῶν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Ku-
« plou ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χρ' στοῦ. ᾿Απεστάλχαμεν οὖν ᾿[Ιού-
« δαν xai Σίλαν. καὶ αὐτοὺς διὰ λόγου ἀπαγγέλλοντας
« τὰ αὐτά. Ἔδοξε γὰρ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι καὶ
« ἡμῖν, μηδὲν πλέον ἐπιτίθεσθαι ὑμῖν βάρος, πλὴν
« τῶν ἐπάναγχες τούτων͵ ἀπέχεσθαι εἰδωλοθύτων,
« xxi αἵματος, καὶ πνικτοῦ, xal πορνείας, ἐξ ὦ» δια-
« τηροῦντες ἑαυτοὺς εὖ πράξετε. Ἕῤῥωσθε: ΟἹ
« μὲν οὖν ἀπολυθέντες, ἦλθον εἰς ᾿Αντιόγειαν, καὶ
« συναγαγόντες τὸ πλῆθος, ἐπέδωχαν τὴν ἐπιστολὴν,
« ἀναγνόντες δὲ ἐχάρησαν ἐπὶ τῇ παρακλήσει ᾿[οὐ-
« δας τε xal Σίλας καὶ αὐτοὶ προφῆται ὄντες, διὰ
« λόγου πολλοῦ παρεχάλεσαν τοὺς ἀδελφοὺς, xai
« ἐπευστήριξαν. Ποιήσαντες δὲ χρόνον ἀπελύθησαν
« μετ᾽ εἰρήνης ἀπὸ τῶν ἀδελφῶν πρὸς τοὺς ἀποστό-
« λους. Ἔδοξε δὲ τῷ Σίλᾳ ἐπιμεῖναι αὐτοῦ. Παῦ-
« λος δὲ καὶ Βαρνάδας διέτριδον ἐν ᾿Αντιοχείᾳ δι-
« δάτκουτες xal εὐχγγελιζόμενοι μετὰ καὶ ἑτέρων
« πολλῶν τὸν λόγον τοῦ Κυρίου. Μετὰ δέ τινας
« ἡμέρας tire Παῦλος πρὸς Bapvi6aw ᾿Επιστρέ-
« ψαντες δὴ ἑπισχεψώμεθα τοὺς ἀδελφοὺς ἡ μῶν
« γατὰ πᾶτχν πόλιν, ἐν αἷς κατηγγείλαμεν τὸν
« λόγον τοῦ Κυρίου, πῶς ἔχουσι. »

« Ἐχλεξαμένους ἀνδρας ἐξ αὐτῶν πέμψαι. »
Ἕδε!' μὴ τὴν ἐπιστολὴν παρεῖναι μόνον, ἵνα μὴ λέ-
yer ὃτι συνήρπασαν ἄλλο ἀντ᾽ ἀλλου εἰπόντες,
ἀλλ᾽ ὥστε καὶ ἀξιοπιστότερον γενέσθαι τὸ πρᾶγμα,

supdr" quas ab initio quoque invocatum est : «Quos
enizi: pisscirit hos et pridefinivit 55,»

XV, 22- 36: s C Jisup est apostolis et pre-
« sbyteris cum tota Gorigtebistione, ut delvctos ex
« sese viros milterent Antioglfiam; cum Paulo et
« Barnaba,Judam nempe cognoméntgBoisabam et
« Silam viros primarios inter fratres 7 mhibsfs ier. ,

« manuseorum litteris in hanc sententiam: Apostolj.- : "e

« et presbyteri ac fratres his qui sunt Antiochizee ét*
« in Syria ac Cilicia fratribus, qui sunt ex genti-
« bus, salutem. Quoniam audivimus quod quidam
« e nobis egressi turbaverunt vos verbis, labefa-
« ctantes animos vestros, jubentes vos circumceidi
« ac servare legem, quibus non preceperamus:
« visum est nobis unanimiter congregatis delectos
« viros mittere ad vos cum dilectis nostris Barnaba
« et Paulo, hominibus qui exposuerunt animas
« suas pro nomine Domini nostri Jesu Christi. Mi-
« simus erg: Judam et Silam, qui et ipsi vobis
« verbis referent eadem. Visum est enim Spiritui
« sancto ac nobis. nequidem amplius imponeremus
« vobis oneris quam hac necessaria : 825 videlicet
« ut abstinealis vos ab his qui sunt immolata si-
« mulacris et sanguine et suffocato et scortatione,
« ἃ quibus vosipsos conservando benefacietis. Va-
« lete. Illi ergo dimissi venerunt Antiochiam, et
« congregata multitudine redd:derunt epistolam:
« quam cum legissent. gavisi sunt super consola-
« tione.Judas autem et Silas cum essent et ipsi pro-
« pheta;, sermone copioso cohortati sunt fralres
« ac confirmaverunt. Commorati autem illic ali-
« quantum temporis dimissi sunt cum pace a fra-
« tribus ad apostolos. Visum est autem Sila ma-
« nere ibidem. Paulus autem et Barnabas demo-
« rabantur Antiochie docentes et annuntiantes
« cum aliis etiam compluribus verbum Domini.
« Post aliquot autem dies dixit ad Barnabam Pau-
« lus: Revertentes jam visitemus fratres nostros
« per omnes civitates in quibus annuntiavimus
« verbum Domini, quomodo se habeant. »

« Ut dilectos ex sese viros mitterent. » Oporte-
bat non solam adesse epistolam, ne dicerent quod
arripuissent aliud pro alio scribentes. Verum ut
res quoque majorem haberet fidem, mittunt quos-

^

πέμπουσι τοὺς παρ᾽ αὐτῶν, ἵνα ἀνύποπτοι ὦσι D dam ex suis ut Paulus ac Barnabas suspecti non

Bzpvióa; xai Παῦλος. "Iva δὲ μὴ δόξῃ διαδολῆς
εἶναι Παύλου zal Βαρνάδα τὸ ἐχείνους ἀποσταλῆναι,
ἐγκωμιάζουσιν αὐτοὺς. ᾿Ανθρώποις, φασὶ, παραδεδω-
κόσι τὰς ψυχὰς αὐτῶν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. « Ἔδοξε, φασὶ, τῷ ἁγίῳ
Ἡνεύματι χαὶ ἡμῖν. » Οὐδαμοῦ γὰρ περὶ τούτων
διελέχθη ὁ Χριστὸς, ἀλλ᾽ οὗτοι ἀπὸ τοῦ νόμου ταῦτα
λέγουσιν. Ἵνα οὖν μὴ δόξῃ ἀνθρώπινον εἶναι, τῷ
ἁγίῳ Πνεύματι 'φατι. Καὶ ἵνα διδ χχθῶσιν ὅτι xal
αὐτοὶ ἀποδίχονται καίτοι ἐν περιτομῇ ὄντες, ἐπ-

!5 Rom. vir, 30.

essent. Ne autern suspicio subesse putetur de Paulo
et Barnaba, quod illi sint missi, laudant eos : Ho-
minibus, inquiunt, qui exposuerunt animas suas
pro nomine Domini nostri Jesu Chris!i. « Visum
est.aiunt, Spiritui sancto ac nobis. » Nusquam enim
de his disseruit Christus, sed hi a lege heec dicunt.
Ne ergo humanum esse videretur, aiunt Spiritui
sancto visum esse. Utque demonstrarent quod et
ipsi susciperent quanquam in circumcisione es-
sent, addunt: Bt nobis. Etenim potuissent etiam

223

OECUMENII TPICCAE EPISCOPI.

231

absque litteris hzc manifestare, sed ut suspi- À άγουσι, Καὶ ἡμῖν. ἸΙδύναντο μὲν γὰρ xal χωρὶς

cione careret, et tanquam lege scripta Lec lieri
volentes scribunt epistolam. Rursum üt. lége" per-
suaderent, et qualuor hac fie "ptóhilérént, cate-
ros mores eis permiserpnt: Qua" eunt autem hzc?
« Ut abstineatis, inquit, ἃ wi bns qua sunt immolata
simulacris et saWguitie" ct suftocato ac scortatio-
ne. » δός "plfoostum vero cedem prohibent.

“ : ^ EIU xv, 37, 38. « Barnabas autem consulebat
Ὁ ut assumerent et Joannem cognomento Marcum.

« Paulus vero judicabat eum qui defecerat ab ipsis
« ex Pamphylia, nec ierat cum eis in opus, non
« esse assumendum. »

Joannes cognomento Marcus comes ipsis fuerat

ad cursum evangelicum a Palestina usque ad Pam- B

phyliam : deinde apostolis constanter cursum pro-
sequentibus, ac indefesso animo ad certamina
obarmatis, Marcus homo segnis nec sufficiens ad
tantum cursum, et ad certamina ac pericula que
in quaque civitate emergebant, cursui apostolo-
rum renuntians reversus est in Palestinam, non
Christum abnegans,sed longum gravemque cursum
devitans. Paulus autem ac Barnabas pietatis fru-
ctibus pleni, etiam Jerosolimitanm Ecclesie pradi-
cantes Evangelium, labores nequaquam devitare
decreverunt. Cum igitur gentes omnes Paulum
ac Barnabam ob egregia facinora laudibus evehe-
rent, Marcus contristatus est et animo compunctus,
et fortassis ita cogitavit: Si nunc socius fuissem
laborum, nunc quoque particeps essem etlaudum,
et ita decrevit una cum apostolis ad predicatio-
nem erire. Barnabas igitur ipsum ponitudine du-
ctum suscepil: Paulus vero contendebat, dicens:
Non expedit eum qui nobiscum non est profectus
ad opus Domini, simul assum.'re.Dissensio itaque
justitie erat, et non ire. Paulus siquidem quod ju-
stum est querebat, Barnabas vero quod benignum
est ac humanum. Marcus itaque simul cum Bar-
naba versabatur, studiose agens etcircumcurrens :
Paulus vero in cetibus precipiebat nesusciperetur
Marcus, non quo illum contristaret, sed ut stu-
diosius ageret. Ut autem cognovit Paulus Marcum
diligentem factum essé ac secundo sese purgasse,
jam incipit eum assumere, et ait : « Salutat vos
Marcus consobrinus Barnabe, de quo accepistis
mandata : si venerit ad vos excipite eum !*: ,

XV, 39-41. « Factaest autem exacerbatio ita ut
« alter ab altero sejungeretur, et Barnabas quidem
« assumpto Marco navigaret in Cyprum: Paulus
« vero allecto Sila 8297 profectus est, traditus gra-
« ti: Dei a fratribus Et perambulabat Syriam ac
« Ciliciam confirmans Ecclesias. »

Exacerbatio, inquit, facta est, non odium aut
rixa. Tantum autem potuit exacerbatio ut separa-

16 Coloss. rv, 10.

C

γραμμᾶτων ταῦτα δηλῶσα:, ἀλλὰ διὰ τὸ ἀνύποπτον,
xal ize νόμον ἔγγραφον βουλύμενοι ταῦτα γενέ-
σθα', γράφουσι τὴν ἐπιστολήν. Πάλιν ὥστε πεισθῆναι
τῷ νόμῳ, xai τὰ τέσσαρα ταῦτα ἀπαγορεύσαντες
ποιεῖν, τὰ ἔθη τὰ λοιπὰ ἑαυτοῖς συνεχώρησαν. Τί
δέ ἐστι ταῦτα: ᾿Απέχεσθαι, φασίν, εἰδωλοθύτων͵
καὶ αἵματος, xal πνιχτοῦ, xal πουνείας. » Διὰ
δὲ τοῦ ἀπέχεσθαι πνικτοῦ, τὸν φόνον ἀπείργουσι.

« Βαρνάδας δὲ ἐδουλεύσατο συμπαραλαθεῖν τὸν
« Ἰωάννης τὸν χαλούμενον Μάρχον. llaoÀoq ὃὲ ἑξίου
« τὸν ἀποττάντα ἀπ᾽ αὐτῶν ἀπὸ Ιαμφυλίας, xai μὴ
« συνελθόντα αὐτοῖς εἰς τὸ ἔργον, μὴ συμπαραλαθεῖν
« τοῦτον. »

᾿Ιωάννης ὁ χαλούμενος Μάρχος ἦν συνοδοιπορῶν
αὐτοῖς εἰς τὸν εὐαγγελιχὸν δρόμον, ἀπὸ Παλαιστί-
νὴς μέχρι Παμφυλίας. Εἶτα τῶν ἀποστόλων εὐτόνῳ
χεχρη μένων δρόμῳ, καὶ ἀκαμπεῖ τῇ ψυχῇ πρὸς τοὺς
ἀγῶνας ὁπλιζομένων, Μάρχος ὡς ἄνθρωπος ναρ-
χήσας, xai μὴ εὐτονῶν πρὸς τὸν δρόμον τὸν τοσοῦ-
τον, xai πρὸς τοὺς ἐν ἔχάστῃ πόλει ἀναχύπτοντας
ἀγῶνας xai χινδύνους, ἀποχαξάμενος τῷ δρόμῳ τῶν
ἀποστόλων, ἐπανήλθεν εἰς τὴν αλαιστίντν, οὐ
Χριστὸν ἀρνησάμενος, ἀλλὰ τὸν δρέμον τὸν πολὺν
χσὶ βαρὺν παροιτησάμενος. Παῦλος δὲ xai Bapvidóx
καρπῶν εὐσεόείας γέμοντες, xal εὐαγγελ:ζόμενοι
τὴν ἐν ᾿Ιεροσυολύμοις ἐπιχλησίαν, τοὺς πόνους οὐχὶ
ἀπαγορεύειν ἐδουλεύσαντο οὐδαμῶς. Τῶν ἐθνῶν
οὖν πάντων ἐπαινούντων τὸ, Ι]Ιαῦλον χαὶ τὸν Βαρ-
γάδαν ἐπὶ τοῖς κατορθώμασιν, ὁ Μάρχος λυπηθεὶς
ἐπλήγη τὴν ψυχὴν, χαὶ ἴσως ἐνενόησε λέγων, ὅτι
Εἰ ἤμην χοινωνὸς τῶν πόνων, ἐγενόμην ἂν ἄρτι xai
χοινωνὸς τῶν ἐπαίνων: xal ἐδουλεύσατο τοῖς ἀπο-
στόλοις συνεξελθεῖν εἷς τὸ χήρυγμα. 'O οὖν Bag
νάδας μετανοήσαντα αὐτὸν ἐδέξατο, ὁ δὲ Παῦλος
ἐφιλονείχει xal ἔλεγε, Τὸν μὴ συνελθόντα uiv εἰς
τὸ ἔργον Κυρίου, οὐ δεῖ συμπαραλαμὄάνειν, Ἡ οὖν
στάσις διχαιοσύνης ἦν, οὐ θυμοῦ, 'O μὲν γὰρ Παῦ-
λος ἐζήτει τὸ δίχαιον, ὁ ὃὲ Βαρνάδας τὸ φιλάνθρω-
πον. Συνῆν τοίνυν ὁ Mapxoc τῷ Βαρνάδᾳ σπουδάζων
καὶ τρέχων, ὁ δὲ Παῦλος ἐν ταῖς ἐχχλησίαις παρηγ-
γεῖλε μὴ δεχθῆναι τὸν Mdgxovw, οὐχ ἵνα λυπήσῃ,
ἀλλ᾽ ἵνα σπουδαιότετον ποιήσῃ. Ὡς δὲ εἶδεν ὁ Παῦ-
λος προλαδόντα τὴν σπουδὴν τὸν Μάρχον xai ἀπο-
λογησάμενον διὰ τῶν δευτέρων, ἄρχεται αὐτὸν
παρατίθεσθαι, καί φησιν « ᾿Ασπάζεται ὑμᾶς Μάρχος

D$ ἀνεψιὸς Βαρνάδα, περὶ οὗ ἐλάδετε ἐντολὰς, Uv

ἔλθῃ δέξασθε αὐτόν. »

« Ἐγένετο οὖν παροξυσμὸς ὥστε ἀποχωρισθῆνει
« αὐτοὺς ἀπ’ ἀλλέλων, τόν τε Βαρνάβαν παραλα-
« δόντα τὸν Μάρχον ἐχπλεῦσαι εἰς Κύπρον. []αὐλος
« δὲ ἐπιλεξάμενος Σίλαν, ἐξῆλθε, παραδοθεὶς τῇ
« χάριτι τοῦ Θεοῦ ὑπὸ τῶν αδελφῶν. Διήρχετο Jk τὴν
« Συρίαν καὶ Κιλικίαν ἐπιστηρίζων τὰς Ἐχχλην
« σίας. »

Ἡα;οξυσμὸς, φησὶν, ἐγένετο, οὐκ ἔχθρα, οὐδὲ
φιλονεικία. Τοσοῦτον δὲ ἴσχυσεν ὁ παροξυσμὸς, ὧστι

σύ IN ACTA APOSTOLORUM.

4310€ À ret eos a se invicem ; etjure optimo, quod quis-

SE" 1 1 207-

- ^
* ,., À0*st O£
. a. χαὶ ποὺς

' -
2γύλομαι, σὺ δὲ
, ο!ανειμώμεθα τοὺς

. λήλοις τοῦτο ἐποίουν.
1 ^ e. 16 ^ ^ γ
à ἰχύλου ὁ Ὥαρνχοας, Ot

ὃξ xa! ἐν τοῖς προφήταις
ἡἩνώμας διαφόρους, καὶ διά-
b: 'llAía; αὐτπτηγὸς, ὁ Μωσῆς
ap xai ἐνταῦθα σφοδρύτερησ ἐστιν ὁ
LI .»402. Πάνυ δὲ «otis: τὸν Majxov
Τὸ piv yàp lizjÀou φοβερὸν ἐπέστρα-
τὸ δὲ Βαονάδα χρηστὸν ἐτοίει μτχέτι
μαι, “Ὥστε μάχοντπ' μὲν, πρὸς ἕν δὲ τέλος
τὸ χέρδος. Καὶ γὰρ Παῦλον ο:ῶν αἱρούμε-
στῆναι, πάνυ ἐφοδέθη xxl χατέγχνω ἑαυτοῦ,
γνάόαν ὁρῶν οὕτως auto) ἀντεχόμενον, πάνυ
ὃν ἐφίλησε. Καὶ διωρθοῦτο ὁ μαθητὴς διὰ
ίχης τῶν διδασχάλων, τοσοῦτον ἀπεῖχε τοῦ
ἱισθῆναι, Ὡς γὰρ εἶδεν ἑαυτὸν οὕτως ἐχῦόλη-
ὰ τὴν ῥᾳθυμίαν ὑπὸ τοῦ Παύλου, ἔσπευδε
θυμίᾳ ἐν τῷ δευτέρῳ δρόμῳ καλύψαι τὴν
tv νοχάλειαν, πάνυ ὡὠφεληθεὶς ἀπὸ τῆς ἀχρι-
οῦ Ηαύλου, Τί οὖν ; ἐχθροὶ ἀνεχώρησαν ;
ovto | Ὅτι δὲ οὐ γέγονεν ἔχθρα τοῖς ἀπο-
, δείκνυται πανταχοῦ μετὰ τοῦτο Βαρνάόχς
| ἐγχωρίων ἀπολαύων παρὰ Παύλου ἐν ταῖς
(tie.

ΚΕΦΑΔ. KA.

ατηχήσεως Τιμοθέου, xxi xfjq κατὰ ἀπο-
γιν ἀφίξεως Παύλου εἰς Μαχεδονίαν. ἐν d
πίστειυς καὶ σωτη»ίχς τινὸς γυνχιχὸς Λυδίας"
ἰζσεως τῆς πνεῦμα πύθωνος ἐχούσης παι-
js, δι᾽ ἣν τὸν ΠΙχῦλον χαιδεῖρξαν οἱ δεσπόται.
τοῦ συμθάντος ἐχεῖ σεισμοῦ χαὶ θαύματος,
ὅπως: πιστεύσας ὁ εἰρχτοφύλαξ ἐν αὐτῇ τῷ

ἐδπαπτίσηη παραχρῆμα παντέστιος, ὅτι
κληθέντες ἐξῆλθον ἐν τοῦ δεσμωτηρίου τότε
τολο!.

τήντησε δὲ εἰς Δέρδην xal Ajstpav: xal
ααθητής τις ἦν ἐχεῖ ὀνόμχτι Τιμόθεος, υἱὸς
χός τινος Ἰουδχίας πιστῆς, πατρὸς δὲ "Ελλη.-
᾿ς ἐμχρτυοεῖτο ὑπὸ τῶν ἐν Λύττροις xal 'Ixo-

δελφῶν. Τοῦτον ἠθέλησεν ὁ Παῦλος σὺν αὐτῷ D

tw. Καὶ λχδὼν περιέτεμεν αὐτὸν διὰ τοὺς
ἰους, τοὺς ὄντας ἐν τοῖς τόποις ἐχείνοις"
&v Ὑὰρ ἄπαντες τὸν πατέρα αὐτοῦ ὅτι Ἔλ-
ὑπῆρχεν. Ὡς δὲ διεπορεύοντα τὰς πόλεις,
ἰδοὺν αὐτοῖς φυλάσσειν τὰ δόγματα τὰ χκε-
να ὑπὸ τῶν ἀποστόλων καὶ πρεσδυτέ:ων
v Ἱερουσαλήμ. Αἱ μὲν οὖν ᾿Εχχλησίαι ἐστε-
to τῇ πίστει, καὶ ἐπερίσσευον τῷ ἀριθμῷ
ἡμέραν. »

(ματα » χἔχληχε τὴν ἀποχὴν τῶν εἰδιυλοθύ-
Ὀρνείας τε xai αἵματος, xal πνιχτοῦ" ἅπερ
ονιχῆς ζωῆς ὁρᾷ δικτύπωσιν, Ταῦτα γὰρ

326

que utile esse ducebat. loc postnodum communi-
catione erga illum comprobavit. Videntur autem
duce quoque prudentia hanc fecisse separationem,
el ad se invicem dixisse : Quoniam ego hoc volo, tu
autem non vis, ne pugemus, locis potius separe-
mur. Idque faciebant tanquam plurimum invicem
cedentes. Volebat enim Barnabas ut Pauli senten-
tia staret, propter quod etiam separatus est. Atta-
men hoc in prophetis quoque reperimus duod di

versas habuerint sententias moresque diversos:
veluti Elias austerus fuit, Moses autem mansuetus:
ita sane et hoc loco Paulus vehementior est Bar-
naba. Hzc vero contentio plurimum Marco profuit.
Siquidem Pauli terroripsum convertebat : Barnabee

p autem benignitas efficiebat ne amplius relinquere-

tur, aut ille discederet. Itaque contendunt quidem:
altamen in unum finem lucrum occurrit. Etenim
videns Paulum eligentem potius separari quam
ipsum assumere, admodum timuit seseque condem-
navit : videns autem Barnabam adeo se comple-
ctentem, vehementer eum dilexit : et emendabatur
discipulus contentione praeceptorum, tantum ab-
fuit ut offendiculum inde susciperet. Cum enim
videret se ob segnitiem ita rejectum a Paulo, se-
cundo cursu studuit per diligentiam tegere prio-
rem inertiam, adjutus plurimum Pauli asperi-
tate. Quid ergo? inimicine segregati sunt ὃ
Absit ! Quod autem nec inimicitia inter apostolos
contigerit, postmodum ostenditur, dum ubique
Barnabas multis encomiis a Paulo in epistolis
extollitur.

1?8 CAPUT XXIV.

De instructione Timothei, et Pauli in Macedoniam
Juxta revelationem emüsione : in quo narratur de
fide ac salute cujusdam mulieris Lydiz ; de salute
puelle habentis spiritum divinatorem, propter

uam domini incluserunt. Paulum in carcerem.

e terremotu ac miraculo quod ibi contigit, et
quomodo cuslos curceris cum credidisset in ipsa
nocle repenle cum univers: familia baptizatus est.
Quod rogati exierint tunc de carcere apostoli.

XVI, 1-5. « Pervenit autem Derben ac Lystram :
« et ecce discipulus quidam erat ibi nomine Ti-
« motheus filius mulieris cujusdam Jude fidelis,
« cieterum patre Greco. Huic testimonium bonum
« reddebant qui Lystris erant et Iconii fratres.
« Hunc voluit Paulus secum proficisci : et assum-
« ptum circumcidit eum propter Judz;os, qui erant
« in illis locis. Noverant enim omnes quod pater
«ejus esset Graecus. Cum autem pertransirent
« civitates, tradebant eis servanda decreta que
« ordinata erant ab apostolis ac presbyteris qui
« erant Jerosolymis. ltaque Ecclesie conflrma-
« bantur fide, et abundabant numero quotidie. »

« Tradebant eis servanda decreta. » Puta absti-
nere ab idolothytis, id est cibis qui fuissent simula-
cris immolati, scortatione, sanguine et suffocato :

221

OECUMENI TRICGJE EPISCOPI.

228

qua regularis vitz informationem respiciunt : hec A βίον ῥυθμίζει σώφρονα, καὶ λογίκοϊς ἀνθρώποις xol-

enim prudentem vitam dirigunt et rationalibus ap-
tantur hominibus.

XVI, 6-8. « Cumque, peragrassent Phrygiam et
« Galaticam 1829 regionem ac prohibiti essent a
« Spiritu sancto ne verbum in Asiam disseminarent
« profecti in Mysiam tentabant ire in Bithyniam,
« et non permisit eos Spiritus. Ubi autem pertran-
e sissent Mysiam, descenderunt Troadem. »

In Asia et Dithynia vetat Spiritus ne verbum
disseminent apostoli, pracius haeresim eorum qui
Spiritum impugnarent domiuaturam illis qui ibi
degerent.

XVI, 8. « Et visio per noctem ostensa est Paulo.
« Vir quidam Macedo stabat deprecans eum ac di-
« cens: Profectus in Macedoniam esto nobis au-
« xilio. »

Non jam per angelum, sicut Philippus et Corne-
lius, sed per visionem humanius instruitur. Nam
ubi facilior erat persuasio, more magis humano :
ubi vero multa vi opus erat, magis divino modo
flebat apparitio Quoniam enim asciscebatur solum
ut przedicaret, ad hoc. per somnium ei apparet :
ubi vero predicare non permittebatur, ad hoc re-
velatur Spiritus sanctus. Profecti inquit, in Mysiam
tentabant etiam ire in Bithyniam, et non permisit
eos Spiritus. Jam enim non operabatur Spiritus
qui facilia erant, sed satis ad hoc erat vel som-
nium.

XVI, 9. « Ut autem visum vidit, statim qussivi-
« mus proflcisci in Macedoniam, certi facti quod
« vocasset nos Dominus ad evangelizandum eis,
« Cum igitur a Troade solvissemus, recto cursu
« venimus Samothracem. et postero die Neapolim,
« et inde Philippos que est prima partis Macedo-
« nia civitas colonia. In ea autem urbe diebus
« aliquot commorabamur. »

Sciendum in his civitatibus una cum Paulo
fuisse et Lucam : ut ex his apparet quibus suam
personam simul complectitur, dicens: Quesivimus,
recto cursu venimus, aliaque similia.

XVI, 13-15. « Et die Sabbatorum egressi sumus
« e civitate juxta flumen, ubi moris erat fleri pre-
« cationem : sedentesque loquebamur mulieribus
« qua convenerant. Et quedam mulier nomine
« Lydia purpurarum venditrix civ:tatis Thyatiro-
« rum colens Deum audivit, cujus Dominus aperuit
« cor, 880 ut intenderet his qux» a Paulo diceban-
« tur. Cumque baptizata esset una cum familia
« sua, deprecata est, dicens : Si judicastis me flde-
« lem Domino esse, ingressi domum meam, in ea
« manete Et adegit nos. »

Non solum ubi synagoga erat, sed etiam foris
precabantur, tanquam locum aliquem ad hoc sepa-
rantes, nempe Judei nimium corporalibus dediti.
Aut potius quoniam ob Judeorum paucitatem non

ποντᾶ.

« Διελθόντες δὲ τὴν Φρυγίαν χαὶ τὴν Γαλατιχὴν
« χώραν, χκωλυθέντες ὑπὸ τοῦ ἁγίου []νεύματος
« λαλῆσαι τὸν λόγον ἐν τῇ ᾿Ασίᾳ, ἐλθόντες χατὰ
« τὴν Μυσίαν, ἐπείραζον χατὰ τὴν Βιθυνίαν πο-
«ρβεύεσθαι, χαὶ οὐκ εἴασεν αὐτοὺ: τὸ Πνεῦμε.
« Πσρελθόντες δὲ τὴν Μυσίχν κατέδησαν εἰς
« Τρωάδα. »

Ἐν τῇ ᾿Ασίχ xai Βιθυνίᾳ χωλύει τὸ Πνεῦμα Ja-
λῆσαι τὸν λόγον τοὺς ἀποστόλους. προυγινώσκων τὴν
τῶν πνευματομάχων αἵρεσιν χυριεύειν.

« Καὶ ὅραμα διὰ τῆς νυχτὸς ὥφθη τῷ Παύλῳ,
«'Avip τις ἦν Μαχεδὼν ἑστὼς, παραχαλῶν αὐτὸν
« xal λέγων, Διαδὰς εἰς Μακεδονίαν βούθησον ἡμῖν. »

Οὐχ ἔτι BU ἀγγέλου χαθάπερ Φίλιππος fj Κορνή-
λιος, ἀλλὰ δι᾽ ὁράματος φαίνεται αὐτῷ ἀνθρωπινώ-
τεραν. "EvQa γὰρ εὔλολον τὸ πεισθῆναι, ἀνθρωπινώ-
τερον ἔνθα δὲ πολλὴ βία, θειότερον. ᾿Επειδὴ Ὑὲρ
χηρύξαι μόνον ἐπήγετο, εἷς τοῦτο, ὄναῤ φαίνεται
αὐτῷ. Ὅ κηρύξαι δὲ οὐχ ἤνείχετο, εἰς τοῦτο τὸ
Ἡνεῦμα τὸ ἅγιον ἀποκαλύπτει. ᾿Ἐλθόντες γὰρ. φησὶ;
χατὰ τὴν Μυσίαν ἐπείρασαν xai κατὰ τὴν Βιθυνίαν
πορεύεθαι, καὶ οὐχ εἶασεν αὐτοὺς τὸ νεῦμα. Οὐ
γὰρ δὴ καὶ τὰ εὔχολα τὸ Πνεῦμα εἴργάζετο, ἀλλ'
ἔρκχει καὶ ὄναρ.

« Ὡς δὲ τὸ ὅραμα εἶδεν, εὐθέως ἐζητήσαμεν
« ἐξελϑεῖν εἰς τὴν Μαχεδονίαν, συμδιδάξοντες, ὅτι
« προσχέκχληται ἡμᾶς ὁ Κύριος εαγγεὶ ίσασθαι αὐ-
« τούς. ᾿Αναχθέντες οὖν ἀπὸ τῆς Τρωχδος εὐθυδρο-
« μήταμειν εἷς Σαμοθρᾷκην, τῇ τε ἐπιούσῃ εἰς Νεά-
« πολιν, ἐκεῖθέν τε εἰς Φιλίππους, ἤτις ἐστὶ πρώτη
« τῆς μερίδος τῆς Μαλεδονίας πόλις Κολωνία. "Huy
« δὲ ἐν αὑτῇ τὴ πόλει διατρίδοντες ἡμέρας τινάς. »

Σημειωτέον ὅτι σὺν τῷ Ηαύλῳ ἦν ἐν ταῖς πόλεσι
ταύταις xai ὁ Aouxae, ὡς ἐξ ὧν xai τὸ πρόσωπον
αὐτοῦ συμπαραλαμθάνει, λέγων ᾿Εζητήσαμεν, εὑ-
θυδρομήσαμεν, xal τὰ ὅμοια.

« Τῇ τε ἡμέρᾳ τῶν Σαδδάτων ἐξήλθομεν ἔξω τῆς
« πόλεως, παρὰ ποταμὸν oo ἐνομίζετο προσευχὴ

ἢ « εἶναι" χαὶ καθίσαντνες ἐλαλοῦχεν ταῖς συνελθού-

« σαῖς γυναιξί. Καί τις γυνὴ δνόμχτι Λυδία πορφ"»
« ροπῶλις πόλεως θυατείρων, σεδομένη τὸν θεὸν
« ἤκουσεν. "Ho ὁ Κύριος διήνοιξε τὴν καρδίῃ,
« προσέχειν τοῖς λαλουμένοις ὑπὸ τοῦ Παύλου. Ὡς
« δὲ ἐδαπτίσθη xai ὁ οἴχος αὐτῆς, παρεχάλεσε λί-
« γουσα' Εἰ κεχρίχατέ με πιστὴν τῷ Κυρίῳ εἶναι,
« εἰσελθόντες, εἰς τὸν olxóv μου μείνατε. Καὶ m3p-
« εδίχσεν ἡμᾶς. »

Οὐ μόνον ἔνθα συναγωγὴ ἦν, ἀλλὰ καὶ ἔξω v
χοντο, ὥσπερ τόπον τινὰ ἀφορίζοντες, ἅτε ouwgmtu-
χώτεροι ὄντες οἱ Ιουδαῖοι. Ἢ μᾶλλον μὴ οὗ"
σης ἐχεῖ συναγωγῆς διὰ τὸ σπάνιον, παρὰ τὸν πο"

& —.nyy.HWaltiütl

""Emm- n.

F

Εν κ

299

ΟΟΜΜΈΝΤ. IN ACTA APOSTOLORUM. 930

de

ταμὸν ἔξω τῆς πόλεως λάθρα συνήγοντο, οἱ δῆθεν A eratibi synagoga, juxta flumen extra civitatem

θεοσεδεῖς. Νεάπολιν δὲ τὴν νῦν Χριστόπολιν λέγει,

« Ἐγένετο δὲ πορευομένωψΨ ἡμῶν εἰς προσευχήν,
« παιδίσχην τινὰ ἔχουσχν πνεῦμα Πύθωνος, ἀπαντῆ-
« σαι ἡμῖν, ἔτις ἐργασίαν πολλὴν παρεῖχε τοῖς χυ-
« ρίοις αὐτῆς μαντευομένη. Αὕτη καταχολουθήσασα
«cip Παύλῳ καὶ ἡμῖν ἔχραζε λέγουσχ' Οὗτοι ol
« ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου εἰσὶν,
« οἴτινες καταγγέλλουσιν ἡμῖν ὁδὸν σωτηρίας.
« Τοῦτο δὲ ἐποίει ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας. Διαπονηθεὶς
« δὲ ὁ Παῦλος καὶ ἐπιστρέψας, τῷ πνεύματι εἶπε;
« ΠΠαραγγέλλω σοι ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ
« ἐξελθεῖν ἀπ’ αὐτῆς. Καὶ ἐξῆλθεν αὐτῇ τῇ ὥρᾳ.

« ἰόντες δὲ οἱ κύριοι αὐτῆς ὅτι ἐξῆλθεν ἡ ἐλπὶς ἢ

« τῆς ἐργασίας αὐτῶν, ἐπιλαδόμενοι τὸν Παῦλον
« χαὶ τὸν Σίλαν, εἵλχυσαν εἷς τὴν ἀγορὰν ἐπὶ τοὺς
« ἄρχοντας. Καὶ προσαγαγόντες αὐτοὺς τοῖς στρατ-
« ηγοῖς, εἶπον" Οὔτοι οἱ ἄνθρωποι ἐχταράσσουσιν
« ἡμῶν τὴν πόλιν, ᾿Ιουδαῖοι ὑπάρχοντες, καὶ xat-
« αγγέλλουσιν ἔθη, & οὐχ ἔξεστιν ἡμῖν παραδέ-
« χεσθαι οὐδὲ ποιεῖν Ῥωμαίοις οὖσι. Καὶ συνεπέστη
« ὁ ὄχλος κατ᾽ αὐτῶν. Καὶ οἱ στρατηγοὶ περιῤῥή-
« ξαντες αὐτῶν τὰ ἱμάτια ἐχέλευον ῥαδδίζειν, Πολ-
« λάς τε ἐπιθέντες αὐτοῖς πληγὰς, ἔδαλον εἰς φυλα-
« χὴν, παραγγείλαντες τῷ δεσμοφύλαχι ἀσφαλῶς
« τηρεῖν αὐτούς. Ὃς παραγγελίαν τοιαύτην εἰληφὼς
e ἔδαλεν αὐτοὺς εἰς τὴν ἐσωτέραν φυλακὴν, καὶ τοὺς
« πόδας αὐτῶν ἠσφαλίσατο εἰς τὸ ξύλον. Κατὰ δὲ τὸ
« μεσονύχτιον Παῦλος καὶ Σίλας προσευχόμενοι
« ὕμνουν τὸν Θεόν’ ἐπηχροῶντο δὲ αὐτῶν ol δέσμιοι. »
Λέγεται ἡ Πυθία αὔτη γυνή τις οὖσα ἐπικαθῆσθαι
τῷ τρίποδι τοῦ ᾿Απόλλωνος, διαιροῦσα τὰ σχέλη,
εἶθ᾽ οὕτως πνεῦμα πονηρὸν χάτωθεν ἀναδιδόμενον
καὶ διὰ τῶν γεννητικῶν αὐτῆς διαδυόμενον μορίων,
πληροῦν τὴν γυναῖκα τῆς μανίας, xal ταύτην τὰς
τοίχας λύουσχν λοιπὸν βαχχεύισθαί τε xal ἀφρὸν
τοῦ στόματος ἀφιέναι, καὶ οὕτως ἐν παροινίᾳ γενο-
μένην τὰ τῆς μανίας φθέγγεσθαι ῥήματα. Τί δέποτε
χαὶ ὁ δαίμων ταῦτα ἐφθέγγετο ; ᾿Εδούλετο λοιπὸν
ἀξιόπιστον ἑαυτὸν ποιεῖν. Εἰ γὰρ προσήχατο αὐτοῦ
τὴν μαρτυρίαν ὁ Παῦλος, πολλοὺς ἂν xai τῶν πι-
στῶν ἡπάτησιν, ἅτε ὑπ’ ἐχείνου δεχϑείς, Διὰ τοῦτο
ἀνέχεται χαθ᾽ ἑχυτοῦ εἰπεῖν ἵνα στήσῃ τὰ ὑπὲρ
αὐτοῦ. Καὶ αὐτὸς συγχαταδάσει χέχρηται πρὸς τὴν
ἀπολειαν. Τὸ μὲν οὖν πρῶτον οὐ προσήχατο [la5-
λος, ἀλλὰ διέπτυσεν οὐ βουλόμενος ἄπλως ἐπιῤῥί-
πτεῖν τοῖς σημείοις. Ὡς δὲ ἐπέμενς τοῦτο ποιῶν,
καὶ τὰ ἔνγον ἐδείκνυ, τότε ἐχέλευσεν αὐτῷ ἐξελθεῖν.
Διαποντθεὶς γὰρ, φησὶν ὁ Παῦλος, τουτέστι χινηθεὶς
καὶ δηχθεὶς, καὶ ἀληθῆ λέγουσαν ἐπιστομίσας, ἐχέ-
λευσεν ἐξελθεῖν ἐξ αὐτῆς τὸ δαιμόνιον, διδάσχων
ἡμᾶς, μηδὲ τῇ ἀληθείᾳ συνηγηρεῖν προσποιουμένους
δέχεσθχι δαίμονας, ἀλλὰ πᾶταν αὐτοῖς ἀποτειχίζειν
πλάνης ὁδὸν, καὶ ἀποφράττειν προς τὰ παρ’ αὐτοῦ
πάντα͵ τὴν ἀχοήν.
« ἔλφνω δὲ σεισμὸς ἐγένετο μέγας, ὥστε σαλευ-
e θῆναι τὰ θεμέλια τοῦ δεσμωτηρίου" ἀνεῴχθησάν

clam congregabantur, qui videlicet Deum colebant.
Neapolim autem dicit que nunc Christopolisappel-
latur.

XVI, 16-25. « Contigit autem cum iremus ad
« precationem ut puella quzedam habens spiritum
« Pythonis occurreret nobis, quce questum ma-
« gnum praestabat dominis suis divinando. Hec
« Subsecuta Paulum ac nos, clamabat dicens:
« Isti hominesservi Deisummi sunt qui annuntiant
« vobis viam salutis. Id autem faciebat ad multos
« dies. Paulus vero wgre ferens et conversus, dixit
« ad spiritum: Preecipio tibi per nomen Jesu Chri-
« sti ut exeas ab ea. Et exiit eadem hora.Videntes
« autem domini ejus quod abisset spes questus
« sui, apprehensum Paulum et Silam traxerunt in
« forum ad principes, et offerentes magistrati-
« bus, dixerunt : Hi homines conturbant civitatem
« nostram cum sint Judei, et annuntiant instituta
« qua nonlicet nobis suscipere neque servare,cum
«simusRomani. Concurritque turba adversus eos :
« et magistratus scissis vestibus suis jusserunt eos
« virgis ciedi. Cumque multas plagas eis imposuis-
« sent, conjecerunt eos in carcerem, precipientes
« custodi carceris ut diligenter servaret eos. Qui
« precepto hujuscemodi accepto conjecit eos in
« interiorem carcerem, pedesque eorum strinxit
« ligno. Media autem nocte Paulus ac Silas lauda-
« bant Deum : et auscultabant eos qui vincti
« erant. »

Pythia dicitur mulier que piam que&insidere solet
tripodi Apollinis divaricatis cruribus, deinde hoc
modo spiritus pravus 1838 inferneascendens, et per
partes ejus genitales transiens, mulierem insania
replebat, et hanc solutis crinibus sub haec bac:
chari, spumamque ore cogebat emittere, et ila in
debacchationeconstitutam,insanie verba proferre,
Verum quare et hiec demon loquebatur ὃ Volebat
in posterum flde dignum facere suum testimonium,
Si enim Paulus illud admisisset, mullos saneetiam
credentium fefellisset. tanquam ab illo susceptus.
Propterea patitur ea diciqua contra ve faciuntquo
sua statuat : et illa sui demissione ad aliorum per-
ditionem utitur. Paulus itaque initio non quidem
admisit, sed contempsit nolens temere ad signa
prosilire. Verum cum hoc faciendo perseveraret,
negotiumque ipsi facesseret, tunc eumjussit egredi.
Διαπονη θεὶς enim,inquit,Paulus,hoc est commotus
οἱ molestia affectus, obserato ore etiam vera di-
centi, jussit demonium ab ea egredi : docens nos
ut neque pretextu ferendi patrocinium veritati
demones suscipiamus, sed omnem fraudis viam
illis priecludamus, et ad omnia que illorum sunt,
aures obturemus.

XVI, 26. « Repente vero terremotus factus est
« magnus, adeo ut concuterentur fundamenta car«

231

OECUMENII TRICCAÉE EPISCOPI.

232

« ceris, ac protinus aperta sunt omnia ostia, cun- 4 «τε παραχρῆμα αἱ θύραι πᾶσαι, xal πάντων τὰ

« ctorumque vincula soluta sunt. »

Terrzmotus factus est tantus ut carceris custo-
dem expergefaceret : ostia vero aperta sunt, ut fa-
ctum admiraretur et crederet. Neque enim h&c ad
ostentationem facta sunt,sed ad salutem. Hxc au-
tem non viderunt qui vincti erant, nam ita certe
omnes fugissent.

XVI, 27-30. « Experrectus autem custos carce-
« ris cum videret januas carceris apertas,evaginato
« gladio seipsum interfecturus erat, existimans
« aufugisse vinctos. Clamavit autem Paulus voce
« magna, dicens : Ne quid feceris tibi ipsi mali,
« universi enim hic sumus. Postulato itaque lu-
« mine accurrit, et tremefactus accidit Paulo et
« Sile ad pedes, illisque foras productis ait, Do.
« mini, quid me oportet facere quo salvusfiam?A
« illi dixerunt : Crede in Dominum Jesum, et sal-
« vus eris tu ac domus tua. 13945 Et locuti suntei
« verbum lomini, omnibusque.qui erant in domo
« ejus. Et assumptis ipsis ea noctis hora, abluit
« plagas : et baptizatus est ipse omnesque dome-
« stici ejus continuo. Et cum eos perduxisset in
« domum suam, apposuit eis mensam ac lsetatus
« est, quod cum universa familia credidisset Deo.
« Cumque dies ortus est. miserunt magistratus li-
« Cclores qui dicerent : Dimitte homines illos.Nun-
« tiavit autem custos carceris verba hec Paulo:
« Miserunt magistratus ut dimittamini.Nunc igitur
« egressi ite in pace. »

« Experrectus custos carceris. » Hic est Stepha-
nas !! cujus meminit Paulus priore ad Corinthios
Epistola.

XVI, 37-40. « Paulus autem dixit ad eos : Ceesos
« nos publicem indicta causa, cum simus Romani,
« conjecerunt in carcerem, et nunc occulte nos
« ejiciunt ? Non profecto, sed veniant ipsi ac nos
« educant. Nunliaverunt autem lictores magistrati-
« bus verba liec. Timueruntque audito quod Ro-
« mani essent. Et venientes deprecali sunt eos,
« eductosque rogabant ut egrederentur civitatem.
« Egressi autem e carcere introierunt ad Lydiam,
« visisque fratribus consolati sunt eos, et profecti

« sunt. »
« Casos nos publice. » Duplicem ostendit expo-

ε δεσμὰ ἀνεθη. »
'O σεισμὸς γέγονεν ὥστε ἀφυπνιτθῆνχι τὸν ὄδεσμο-
ὑλαχα" αἱ θύραι δὲ ἀνεῴ ὥστε θχυμΖ à
9 e v&tp/.rozv στε Uxouzgz: τὸ
M M - H * , -
γεγονὸς xal πιστεῦσαι! οὐ γὰρ πρὸς ἐπίδειξιν ταῦτα
ἐγένετο, ἀλλὰ πρὸς σωτηρίαν. Ταῦτα δὲ οἱ δετιαῶται
οὐχ ἑώρων’ T, γὰρ ἂν ἔφυγον ἅπαντες.

« Ἔξυπνος δὲ γενόμενος ὁ δεσμοφύλαξ, καὶ ἰδὼν
« ἀνεῳγμένας τὰς θύρας τῆς φυλαχῆς, σπασάμενος
« μάχαιραν ἔμελλεν ἑχυτὸν ἀναιρεῖν, νομίζων ἐχπε-
« φευγέναι τοὺς δεσμίους: ᾿Εφώνησε δὲ φωνῇ μεγά-
« Àp ὁ Παῦλος, λέγων. Μηδὲν πράξῃς σεαυτῷ xa-
« xóv: ἅπαντες γάρ ἐσμεν ἐνθάδε. Αἰτήσας δὲ φῶτα
« εἰσεπήέδησε, xai ἔντρομος γενόμενος προσέπεσε
« τῷ Παύλῳ καὶ τῷ Σίλᾳ' καὶ προχγαγὼν αὐτοὺς
« ἔξω, ἔφη" Κύριοι, τί με δεῖ ποιεῖν, ἵνα auo;
« Οἱ δὲ εἶπον: Ηἰστευσὸν ἐπὶ τὸν Κύριον ᾿Ἰ[ησοῦν,
« xai σωθήσῃ σὺ καὶ ὁ οἶχός cou, Καὶ ἐλάλησαν αὐ-
« τῷ τὸν λόγον τοῦ Κυρίου, χαὶ πᾶσι τοῖς ἐν τῇ
ε οἰχίᾳ αὐτοῦ. Καὶ παρχλαδὼν αὐτοὺς ἐν ἐχείνῃ τῇ
« ὧρᾳ τῆς νυχτὸς, ἔλουσεν ἀπὸ τῶν πληγῶν, xal
« ἐδαπτίσθη αὐτὸς, καὶ οἱ αὐτοῦ πάντες παραχρῖ-
« μα. 'Avayayov τε αὐτοὺς εἰς τὸν οἶχον αὐτοῦ,
« παρίθηχε τράπεζαν, καὶ ἡγαλλιᾶτο, πανοιχὶ m
« πιστευκὼς τῷ θεῷ. Ἡμέρας δὲ γενομένης, ἀτ-
« ἔστειλαν οἱ στρατηγοὶ τοὺς ῥχδδούχους, λέγοντες'
« ᾿Απόλυσον τοὺς ἀνθρώπους ἐχείνους. ᾿Απήγγειλε δὲ
« ὁ δεσμοφύλαξ τοὺς λόγους τούτους πρὸς τὸν [lav
« λον, ὅτι ἀπεστάλχασιν οἱ στρατηγοὶ ἵνα ἀπολυθῆτι.
« Νῦν οὖν ἐξελθόντες πορεύεσθε ἐν εἰρήνῃ. »

« "E£uzvoc γενόμενος ὁ δεσμοφύλαξ. » Οὗτός ἐστιν
ὁ Στεφανᾶς, οὗ μνημονεύει ΠΙαῦλος ἐν τῇ πρὸς Ko-
ρινθίους πρώτῃ.

« Ὁ δὲ Βαῦλος ἔφη πρὸς αὐτούς’ Δείραντες ἡμᾶς
« δημοσίᾳ ἀχχταχρίτους, ἀνθρώπους “Ρωμαίους
« ὑπάρχοντας, ἔλαδον εἰς φυλακὴν, καὶ νῦν λάθρα
« ἡμᾶς ἐκδάλλουσιν ; Οὐ γὰρ, ἀλλὰ ἐλθόντες αὐτοὶ
« ἐξαγαγέτωσαν. ᾿Ανήγγειλαν δὲ τοῖς στρατηγοῖς οἷ
« ῥαδδοῦχοι τὰ ῥήματα ταῦτα. Καὶ ἐφοδύθη ταν,
« ἀχούσαντες ὅτι Ῥωμαῖοί εἶσι. Καὶ ἐλθόντες πιρ-
« ἐκάλεσεν αὐτοὺς, χαὶ ἐξαγαγόντες ἠρώτων ἐξελ-
« θεῖν τῆς πόλεως. ᾿Εξελθόντες δὲ ix τῆς φυλακῆς
« εἰσῆλθον εἰς τὴν Λυδίαν, xal ἰδόντες τοὺς ἀδελφοὺς
« παρεκάλεσαν αὐτοὺς καὶ ἐξῆλθον. »

« Δείραντες ἡμᾶς δημοσίᾳ. » Δείχνυσι διπλοῦν τὸ

stulationem, cum ait : 8508 ergo nos publice,etc. D ἔγχλημα, ε᾽πών' Δείραντες οὖν ἡμᾶς δημοσίᾳ, καὶ

quia et Rornanos, et indicta causa et publice. Et-
enim dispensatorie humanas rationes frequenter
comrminiscitur, ne tanquam judicio damnatus vi-
deretur esse dimissus, aut sicut is qui deliquisset,
et ne resattribueretur beneficio ipsorum. Sciens
eliam quod oporteat principibus ac potestatibus
esse subjectos, vocabat seipsum Romanum. For-
tassis enim omnem terram.etiam Judeam, Roma-
norum imperator obtinebat.Nam etipsi pendebant
tributa Cesari: non adjicientes principatum ac

1? [ Cor. 1, 16.

tà ἑξῆς. ὅτι xa: Ῥωμαίους, xa! ἀχαταχρίτους, x1l
δημοσίᾳ. Ka! ἀνθρώπινα γὰρ κατεσχεύαζε Oud τινά
οἰχονομίαν πολλάχις, ἵνα μὴ δόξη ὡς χστάδιχος
ἀπολύεσθαι καὶ ὡς ἡμαρτηχὼς, καὶ ἵνα μὴ τῆς χ'"
ριτος αὐτῶν 7| τὸ πρᾶγμα. Καὶ εἰδὼς ὅτι δεῖ ἀρχαῖς
xxi ἐξουσίαις ὑποτάσσεσθαι, ἐχάλει ἑαυτὸν Ῥω
μαῖον. Σχεδὸν γὰρ πάσης τῆς γῆς xal αὐτῆς τῆς
Ιουδαίας ὁ Ῥωμαίων βασιλεὺς ἐχράτει. — OG
xal φόρον ἐτέλουν Καίσαρι, μὴ ἀποσειόμενοι τὴν
ἀρχὴ" καὶ δεσποτείαν τὴν ρωμαϊκὴν, ὥσπερ ol λοι-

233

wol 'louóaio: φρεναπατῶντες
μὲν Θεὸν μόνον ἔλεγον ἴδιον βασιλέα οὐ μὴν ἄνθρω-
πον, ἔργοις δὲ αὐτοῖς ὡς ὑποτελεῖς οἰκέται φόρον
ἐτέλουν, τὸ μὲν ὄνομα ἀρνούμενοι, ἔργοις δὲ ὑπο-
κείμενοι οὖς καὶ ἐπόρθησεν Οὐεσπασιανὸς ὡς μὴ
ὑποτασσομένους.

ΚΕΦΑΛ. KE:
Βερὶ στάσεως γενομένης ἐν θεσσαλονίνῃ κηρύ-
Ὑμᾶτος ἕνεχεν., φυγῆς τε llaóÀou εἷς Βέροιαν,
ἐκεῖθεν εἰς ᾿Αθήνας

« Διοδεύσαντες δὲ τὴν ᾿Αμφίπολιν χαὶ ᾿Απολλω-
« νίαν, ἦλθον εἰς θετσαλονίχην, ὅπου ἦν ἡ συναγωγὴ
« τῶν Ἰουδαίων, κατὰ δὲ τὸ εἰωθὸς τῷ Ηχύλῳ, εἴἾσ-
« ἦλθε πρὸς αὐτούς. Καὶ ἐπὶ Σαδύατα τρία διελέ-
« ὙὙετο αὐτοῖς ἀπὸ τῶν Γραφῶν, διανοίγων καὶ
« παρατιθέμενος, ὅτι τὸν Χριστὸν ἔδει παθεῖν, xai
« ἀναστῆναι ix νεκρῶν᾽ xal ὅτι Οὗτός ἐστιν ὁ Χρι-
« στὸς Ἰησοῦς, ὅν ἐγὼ χατχαγγέλλω ὑμῖν. »

Ἐπειδὴ ουτοι πρὸς τὰ σημεῖα ἐναντίως εἶχον, ὡς
πλάνους xal γόητας διαδάλλοντες, ὧδε ἀπὸ τῶν
Γραφῶν πείθει, οὐκ ἔχων ταύτην τὴν ὑπόνοιαν.

« Καί τινες ἐξ αὐτῶν ἐπείσθησαν, xal προσεχλη-
« ρώθησαν τῷ Παύλῳ χαὶ τῷ Σίλᾳ, τῶν τε σεδομέ-
«νων ᾿Βλλήνων πολὺ πλῖθος, γυναιχῶν τε τῶν
« πρώτων οὐχ ὀλίγαι. Ζηλώσαντες δὲ οἱ ἀπειθοῦντες

Ἰουδαῖοι, xal προσλαδόμενοι τῶν ἀγοραίων τινὰς
« ἄνδρας πονηροὺς, καὶ ὀχλοποιήσαντες, ἐθορύθουν
« τὴν πόλιν' ἐπιστάντες τε τῇ olxiq ᾿Ιάσονος ἐζή-
« τοὺν αὐτοὺς ἀγαγεῖν εἰς τὸν δῆμον. Μὴ εὑρόντες
« δὲ αὐτοὺς, ἔσυρον τὸν ᾿Ιάσονα xal τινας ἀδελφοὺς
« tri τοὺς πολιτάρχας βοῶντες, ὅτι ΟἹ τὴν οἰχουμέ.-
« vt» ἀναστατώσαντες, οὗτοι xai ἐνθάδε πάρεισιν,
« οἷς ὑποδέδεχται Ἰάσων. Καὶ οὗτοι πάντες ἀπ-
« ἔναντι τῶν δογμάτων Καίσαρος πράσσουσι, βασι-
« λέα λέγοντες ἕτερον εἶναι ᾿Ιησοῦν. ᾿Ετάραξαν δὲ
« τὸν ὄχλον καὶ τοὺς πολιτάρχας ἀχούοντας ταῦτα,
« Καὶ λαθόντες τὸ ἱκανὸν παρὰ τοῦ ᾿Ιάσονος xai τῶν
« λοιπῶν, ἀπέλυσαν αὐτούς. Ol δὲ ἀδελφοὶ εὐθέως
« διὰ τῆς νυχτὸς ἐξέπεμψαν τόν τε [Ιαῦλον χαὶ τὸν
« Σίλαν εἰς Βεῤῥοιαν. Οἴτινες παραγενόμενοι, εἰς
« τὴν συνχγωγὴν ἀπύῴεσαν τῶν ᾿Ιουδαίων. »

Σεδομένους Ἕλληνας τοὺς ἐξ Ἰουδχίων μὲν ὄντας,
᾿Ἑλληνὶ στὶ δὲ φθεγγομένους καλεῖ, διὰ τὸ φυλάττειν

τὸν νόμον᾽ ἢ τοὺς ἐξ ᾿Ελλήνων προσηλόπους, Ἶου» ἢ

δαίων ὑπάρχοντας.

« Οὔτοι δὲ ἦσαν εὐγενέστεροι τῶν ἐν Θεσσαλονίχῃ,
« οἵτινες ἐγέξαντο τὸν λόγον μετὰ πάσης προθυμίας,
« τὸ χαθημέραν ἀναχρίνοντες τὰς Γραφὰς, εἰ ἔχει
« ταῦτα οὕτως, ἸΙολλοὶ μὲν οὖν ἐξ αὐτῶν ἐπιστευ-
« σαν, xai τῶν ᾿Ελληνίδων γυναιχῶν τῶν εὐσχημό-
" « vtov, xai. ἀνδρῶν οὐχ ὀλίγοι. Ὡς δὲ ἔγνωσαν οἱ
« ἀπὸ τῆς θεσσαλονίχης Ἰουδαῖοι, ὅτι xal ἐν τῷ
« Βεῤῥοίᾳ κατηγγέλη ὑπὸ τοῦ Παύλου ὁ λόγος τοῦ
« θεοῦ, ἦλθον χἀχεῖ σαλεύοντες τοὺς ὄχλους. »

« Οὗτοι δὲ ἦσαν εὐγενέστεροι, » Τὸ, εὐγενέστεροι,
ἀντὶ τοῦ, ἐπιειχέστεροι, φησίν, Οὐχ ὡς ἄπιστοι δὲ

PaTROL. ἀκ. CXVIII.

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

ἑαυτοὺς, οἵτινες τὸν Α dominium Romanum,quemadmodum ceteri Judoi

234

seipsos seducentes, qui Deum solum proprium
Regem esse dicebant et non hominem: re tamen
ipsa tanquam tributarii subditi pendebant tri-
buta : nomen quidem abnegantes, re autem sub-
jecti: quos etiam Vespasianus tanquam non sub-
jectos expugnavit.

CAPUT XXV.

4133 De seditione facta Thessalonice ob przedica-
tionem, fugaque Pauli in Berzam,et inde in Athe-
nas.

XVII, 1-3. « Cumque iter fecissent per Amphi-
« polim et Apolloniam, venerunt Thessalonicam,
« ubi erat Synagoga Judicorum. Et juxta consue-
« tudinem suam Paulus introivit ad eos: et per
« tria Sabbata disserebat eis ex Scripturis, ad-
« aperiens,citatisque testimoniis comprobansopor-
« tuisse pati Christum et resurgere a mortuis,
« quodque hic esset Christus Jesus, quem ego,
« inquit, annuntio vobis. »

Quoniam hi signis adversabantur, calumniantes
veluti seductores essent ac prestigiatores, hic a
Scripturis persuadet, ut sic nulla haberi posset
suspicio.

XVII, 4-10. « Et quidam ex eis crediderunt et
« adjuncti sunt Paulo et Sile, ac religiosorum
« Grecorum multitudo magna, mulieresque pri-
« marie non pauca. Zelo autem commoti Judei
« increduli, assumptis etiam quibusdam circum-
» foraneisviris malis,turbaque coacta concitaverunt
« civitatem, et urgentes domum Jasonis, qusere-

C « banteos producere ad populum. Cumque non in-

« venissent eos, trahebant Jasonem et quosdam
« fratres ad principes civitatis, clamantes : Hi qui
« terrarum orbem conturbarunt, huc quoque
« venerunt, quos clanculo excepit Jason, et hi
« omnes contra decreta Cesaijis faciunt, regem
« alium dicentes esse Jesum. Concitaverunt autem
« turbam ac magistratus civitalis audientes eos.
« Et accepta satisfactione ab Jasone et a ceteris,
« dimiserunt eos. Fratres vero confestim per noc-
« tem emiserunt 134 Paulum simul et Silam in
« Beream. Qui cum advenissent, profecti sunt in
« synagogam Judeorum. »

Religiosos Grrcos vocat eos, qui cum ex Judei
essent, Grece tamenloquebantur:religiosos autem
eo quod legem servarent:aut proselytosJudeorum,
qui ex Grecis erant.

XVII, 11-13. « Hi autem generosiores erant inter
« eos, qui degebant Thessalonicse, qui sermonem
« susceperunt cum ormni animi promptitudine,
« scrutantes quotidie Scripturas, an hsec ita se
« haberent. Et multi quidem crediderunt ex eis, et
« Greco mulieres honeste virique non pauci. Ut
« autem cognoverunt Thessalonicenses Judei, quod
ε et Bero e predicatum esset a Paulo verbum Dei,
« venerunt etiam ibi commoventes turbas. »

« Hi autem generosiores erant. » Ἐὑγενέστε-
rot dicit volens signiflcare equiores. Hi vero non

8

235

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

tanquam increduli indagabant sive scrutabantur A οὗτοι ἀνέχρινον, ἤτοι ἐξηρεύνων τὰς Γραφὰς (ἤδη

Scripturas (jam enim crediderant), sed tanquam
expertes traditionis veterum prophetarum, et
propterea fide robustiores effecti sunt, cum scru-
tarentur Scripturas ac invenirent veterum sermo-
nibus consona esse opera dispensationis Domini
in carne.

XVII, 14, 15. « Statimque tunc Paulum emise-
« runt fratres, ut iret velut ad mare. Silas autem
« et Timotheus remanserunt ibi. Qui vero prose-
«quebantur Paulum deduxerunt eum Athenas
c usque et accepto mandato ad Silam ac Timo-
« theum, ut quam celerrime venirent ad se, pro-
« fecti sunt. »

Dispensatione quadam fugit hic Apostolus, non
timore correptus, sed et predicationem augere
volens, et furorem eorum laborans exstinguere.

135 CAPUT XXVI.
De scriptura, que super aram erat Athenis: et de
docta Pauli przdicalione, ac ipsius pietate.

XVII, 16, 17. « Paulus autem cum Athenis eos
« exspectaret, irritabatur spiritusejus in ipso, cum
« videret idolorum cultui deditam civitatem. Dis-
« putabat itaque in synagoga cum Judaeis et re-
« ligiosis, et in foro quotidie cum his quos nactus
« fuisset. »

Mapw£5vexo non hic iram dicit aut indignatio-
nem : longe enim ab ira et indignatione est gratia.
Quid ergo est παρωξύνετο ἢ Hoc est, incitabatur,
non ferebat, sed tabescebat : sicut etiam alibi ait:
Facta est autem exacerbatio inter eos, etc.

XVII, 18. « Quidam autem Epicurei et Stoici
« philosophi conflictabantur cum eo, et quidam
« dicebant: Quid vult spermologus hic dicere?
« alii vero: Novorum daemoniorum videtur an-
« nuntiator esse, quod Jesum et resurrectionem
« annuntiaret eis. »

Epicurei quidem casualiter et ex indivisibilibus
omnia componi arbitrabantur : Stoici vero corpus
ac inflammationem. Quidam itaque de scientia
superbientes, divinum Paulum stolide irridebant,
dicentes : Quidnam vult spermologus iste? Quo-
niam enim spermologus avicula parva est ac vilis,
neque ad cibum neque ad ullam apta voluptatem,

γὰρ ἦσαν πεπιστευχότες), ἀλλ᾽ ὡς ἄμοιροι τῆς τῶν
παλαιῶν προφητῶν παραδόσεως, χαὶ διὰ τοῦτο μᾶλ-
Àow πιστότεροι γινόμενοι, ἐρευνῶντες τὰς Γραφὰς,
καὶ εὐρίσχοντες τοῖς τῶν παλαιῶν λόγοις συνῴᾷδοντα
τὰ περὶ τῆς ἐνσάρχου τοῦ Κυρίου οἰχονομίας πρά-
Ὑμαᾶτα.

« Εὐθέως δὲ τότε τὸν Πἰχῦλον ἐξαπέστειλαν οἱ
« ἀδελφοὶ, πορεύεσθαι ὡς ἐπὶ τὴν θάλασσαν. Ὑπ-
« ἔμενον δὲ ὃτε Σίλας xal ὁ Τιμόθεος ἐχεῖ. ΟἹ δὲ
« καθιστῶντες τὸν Παῦλον ἔγαγον αὐτὸν ἕως ᾿Αθη-
« νῶν, xai λαδόντες ἐντολὴν πρὸς τὸν Σίλαν xal
« Τιμόθεον, ἵνα ὡς τάχιστα ἔλθωσι πρὸς αὐτὸν,
« ἐξήεσαν. »

Οἰχονομιχῶς ἐνταῦθα, οὐ δειλιῶν, ἔφυγεν ὁ ᾿Από-
στολος, ἄλλως τε καὶ τὸ χήρυγμα αὔξειν βουλόμε-
νος, καὶ τὸν θυμὸν αὐτῶν κατασδέσαι πραγματευό-
μενος.

ΚΕΦΑΛ. Κο.

Βερὶ τῆς ἐν ᾿Αθήναις ἐπιδωμίου γραφῆς, φιλο-
σόφου τε κηρύγματος, xal εὐσεδείας Παύλου.

« Ἐν δὲ ταῖς ᾿Αθήναις ἐχδεχομένου αὐτοὺς τοῦ
« Παύλου, παρωξύνετο τὸ πνεῦμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ,
« θεωροῦντι χατείδωλον οὖσαν τὴν πολιν. Διελέγετο
« μὲν οὖν ἐν τῇ συναγωγῇ τοῖς Ἰουδαίοις xal τοῖς
« σεθομένοις, καὶ ἐν τῇ ἀγορᾷ χατὰ πᾶσαν ἡ μέραν
« πρὸς τοὺς παρατυγχάνοντας. »

« ΠΠΙαρωξύνετο. » Οὐχ ὀργὴν ἐνταῦθά φησιν, οὐδὲ
ἀγανάχτησιν' ὀργῆς γὰρ xal ἀγαναχτήσεως πόῤῥω
τὸ χάρισμα. Τί οὖν ἐστι τὸ, Παρωξύνετο , ἀντὶ τοῦ,
διηγείρετο, οὐχ ἔφερεν, ἀλλ᾽ ἐτήκετο, xagà xal
ἀλλαχοῦ φησιν. Ἐγένετο δὲ παροξυσμὸς μεταξὺ
αὐοῶν, καὶ τὰ ἑξῆς.

« Τινὲς δὲ τῶν Ἐπιγουρείων xal τῶν Στωϊχῶν
« φιλοσόφων συνέδαλλον αὐτῷ, καί τινες ἔλεγον. Τί
« ἄν θέλει ὁ σπερμολόγος οὗτος λέγειν ; OT δέ, zi-
« νων δαιμονίων δοχεῖ χαταγγελεὺς εἶναι, ὅτι τὸν
« Ἰησοῦν xal τὴν ἀνάστασιν αὐτοῖς εὐηγγελίζετο. »

Οἱ μὲν ᾿Επιχούρειοι αὐτόματον καὶ dE ἀτόμων
δοξάζουσιν εἶναι τὸ πᾶν" οἱ δὲ Στοϊχοὶ σῶμα καὶ
ἐκπύρωσιν. Τινὲς οὖν ἐξ αὐτῶν ἐπὶ γνώσει μὲγε
φρονοῦντες, ἀνοήτως ἐπιγελῶντες τὸν θεσπέσιον
Παῦλον, Τί ἂν θέλοι ὁ σπερμολόγος οὗτος ; » ἔλεγον
(ἐπειδὴ γὰρ ὄρνεόν ἐστιν ὁ σπερμολόγος βραχὺ καὶ
εὐτελὲς, οὔτε πρὸς βρῶσιν, οὔτε πρὸς τέρψιν ἐπιτή-

qui abjecta in triviis semina solet colligere : ἢ δειον, τὰ ἐν τοῖς τριόδοις ἐῤῥιμμένα τῶν σπερμέτων

idcirco viles homines sermoneque indignos sper-
mologos vocabant. Item novorum d&emoniorum
doctorem eum esse dicebant, quoniam Jesum ac
resurrectionem annuntiabat. Siquidem resurre-
ctionem deum quempiam esse existimabant, ut
qui etiam feminas colere solent: deos enim suos
vocabant demonia.

136 XVII, 19-21. « Et apprehensum cum duzxe-
« runt ad Areopagum, dicentes: Possumusne scire,
« que sit ista nova, qua ἃ te refertur doctrina?
« nova siquidem ingeris auribus nostris. Volumus
« ergo scire quidnam velint hec esse. Athenienses

εἰωθὸς συλλέγειν, τοὺς εὐτελεῖς xai οὐχ ἀξίους λό-
γου, σπερμολόγους ἐκάλουν)" xai ξένων δαιμονίων
ἔφασχον αὐτὸν εἶναι διδάσχαλον, ἐπειδὴ τὸν Ἰησοῦ!
xal τὴν ἀνάστασιν εὐηγγελίζετο. Καὶ γὰρ καὶ τὴν
ἀνάστασιν θεόν τινα εἶναι ἐνόμιζον, ἄτε εἰωθότες
καὶ θηλείας σέδειν᾽ δαιμόνια γὰρ τοὺς θεοὺς αὐτὰ
ἐχάλουν.

« ᾿Επιλαδόμενοί τε αὐτοῦ, ἐπὶ τὸν "Apsiov πάγον
« ἤγαγον, λέγοντες Aovápsüz γνῶναι τίς ἡ xvi
« αὕτη ἡ ὑπὸ σοῦ λαλουμένη διδαχή ; ξενίζοντα γέ
« τινα εἰσφέρεις εἷς τὰς ἀκοὰς ἡμῶν. Βουλόμθε
« οὖν γνῶναι, τί ἄν θέλοι ταῦτα εἶναι. ᾿Αθηναῖοι ἃ

pe" ἀφ.

τ 5» τ, τὶ τ

wm Y*A—^

231

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

238

e πάντες xal οἱ ἐπιδημοῦντες ξένοι εἰς οὐδὲν ἕτερον A « autem omnes, quique illic versabantur hospites,

« ηδχαίρουν, ἤ λέγειν τι xal ἀχούειν καινότερον. »

« Ἥγαγον αὐτὸν, φησιν, ἐπὶ τὸν ἴΑρειον πάγον, »
οὐχ ὧς τι μαθεῖν, ἀλλ᾽ ὥστε χολάσεσθαι, ἔνθα αἱ
φονιχαὶ δίκαι. Άρειος δὲ πάγος ἐλέγετο ὁ τόπος,
ἐπειδὴ ὁ "Αρης ὥς φασι, τῆς μοιχείας ἐχεῖσε δίχας
ἔδωχε. Πάγος δὲ ὁ ὑψηλὸς τόπος. ἐν γὰρ ὄχθῳ τινὶ
Tv ἐχεῖνο τὸ διχαστήριον, Ὅθεν χαὶ Hayapyo:
καλοῦνται παρά τισιν οἱ τῶν τόπων f| χωμῶν ἂρ-
χοντες.

« Σταθεὶς δὲ ὁ Παῦλος ἐν μέσῳ τοῦ ᾿Αρείου πάγον,
« ἔφη. ἼΑνδρες ᾿Αθηναῖοι, χατὰ πάντα ὡς δεισιδαι-
« μονεστέρους (2) ὑμᾶς θεωρῶ. Διερχόμενος γὰρ καὶ
« ἀναθεωρῶν τὰ σεδάσματα ὑμῶν, εὖρον xal βωμὸν,
« ἐν ᾧ ἐπεγέγραπτο, ΑΓΝΏΣΤΩ GEQ Ὄν οὖν
« ἀγνοοῦντες εὐσεθεῖτε, τοῦτον ἐγὼ καταγγέλλω
« ὑμῖν. »

Δύο αἰτίας εἶνχι λέγουσι τοῦ ἐπιγράφεσθαι ᾿Αθή-
νῃσι τῷ βωμῷ, ΑΓΝΏΣΤΩ θΕῷ. Οἱ μὲν γάρ φασιν,
ὡς Φιλιππίδην ἔπεμψαν ᾿Αθηναῖοι πρὸς Λακεδαιμο-
νίους περὶ συμμαχίας, ἡνίκα Πέρσαι ἐπεστράτευσαν
τῇ Ἑλλάδι. Ὦ κατὰ τὸ Παρθένιον ὄρος ΠΙανὸς φά-
σμα ἐντυχὸν ἠτιᾶτο μὲν ᾿Αθηναίους ὡς ἀμελοῦντας
μὲν αὐτοῦ, ἄλλους δὲ θεοὺς θεραπεύοντας, xai βοη-
θεῖν ἐπηγγέλλετο, Νικήσαντες οὖν, ἐχείνῳ τε ἂν-
ἐστισαν ναὸν, καὶ βωμὸν ὠχοδόμησαν. Καὶ ὡς φυ-
λαττόμενοι μὴ τὸ αὐτὸ δὴ xat ἄλλοτε πάθοιεν, παρ-
ἔντες τινὰ θεὸν ἄγνωστον αὐτοῖς, ἀνέστησαν τὸν
βωμὸν ἐχεῖνον ἐπιγράψαντες, ΑΓΝΏΣΤΩ eEQ,
τοῦτο λέγοντες, ὅτι Καὶ εἶ τις ἔτερος ἀγνοοῖτο παρ᾽
ἡμῶν, εἰς τιμὴν ἐχείνου οὗτος δὴ παρ᾽ ἡμῶν ἐγη-
γέρθω, ὡς &v ἵλεως ἡμῖν εἴη, εἴπερ ἀγνοούμενος μὴ
θεραπεύοιτο. "AÀÀot δέ φασιν, ὅτι λοιμὸς κατέσκηψέ
ποτε ᾿Αθήνῃσι, xai εἷς τοσοῦτον χὐτοὺς ἐξέχαυσεν,
ὡς μηδὲ τῶν λεπτοτάτων σινδόνων ἀνέχεσθαι. Τοὺς
νομιζομένους οὖν αὐτῶν θεοὺς θεραπεύοντες οὐδὲν
ἀπώναντο. 'Εννοήσαντες οὖν ὅτι ἴσως ἔστι θεὸς, ὅν
αὐτοὶ χατέλιπον ἀγέραστον, ὁ τὸν λοιμὸν χαταπέμ-
qae, νέον δειμάμενοι βωμὸν, καὶ ἐπιγράψαντες,
ΑΓΝΩΏΩΣΤΩ ΘΕΩ, καὶ θύσαντες, εὐθέως ἐθεραπεύθη-
σαν. Τοῦτον οὖν Χριστὸν Ἰησοῦν εἶναί φησι τῶν
ἁπάντων Θεὸν ὁ [Ἰαῦλος, ὅν xal χαταγγέλλειν αὐτοῖς
ἔφασχεν. Ἔστι δὲ ἡ πᾶσα τοῦ βωμοῦ ἐπιγραφὴ
τοιαύτη" Θεοῖς ᾿Ασίας καὶ Εὐρώπης xal Λιδύῃης,
Θεῷ ἀγνώστῳ xal ξένῳ.

e Ὄ θεὸς ὁ ποιήσας τὸν χόσμον xal πάντα τὰ
« ἐν αὐτῷ, οὗτος οὐρανοῦ καὶ γῆς Κύριος ὑπαρχων,
« οὐχ ἐν χειροποιήτοις ναοῖς χατοιχεῖ, οὐδὲ ὑπὸ
« χειρῶν ἀνθρώπων θεραπεύεται προσδεόμενός τινος,
« αὐτὸς διδοὺς πᾶσι ζωὴν xai πνοὴν χατὰ πάντα"
« ἐποίησέ τε ἐξ ἑνὸς αἵματος πᾶν ἔθνος ἀνθρώπων,
« χατοιχεῖν ἐπὶ πᾶν τὸ πρόσωπον τῆς γῆς. »

"va μὴ νομίσωσιν ἕνα τῶν πολλῶν εἶναι Θεὸν,

(2) Nomine δεισιδαιμονεστέροις, i superstitiosio-
res usus est, pro religiosiores. Est enim δεισιδαί-
pov, sive superstiliosus, quae deemonia veritus,

« ad nihil aliud vacabant, nisi ut quidpiam vel
« dicerent vel audirent novi. » |

« Duxerunt ipsum ad Areopagum. » Non ut ali-
quid discerent, sed ut ibi puniretur ubi agebantur
causs criminales. Areopagus autem erat locus
quidam sic dictus, quoniam ibi Mars, ut ferunt,
adulterii ponas dedit. ΠΠάγος vero excelsus locus
est : siquidem in colle quodam erat locus ille
judicii. Unde etiam apud nonnullos πάγαρχοι ap-
pellantur locorum ac oppidorum praesides.

XVII, 22, 23. « Stans autem Paulus in medio
« Martii pagi, ait: Viri Athenienses, peromnia fere
« superstitiosiores vos video. Preteriens enim ac
« contemplans delubra vestra, reperi et aram in

Β que inscriptum erat : IGNOTO DEO. Quem igitur

« ignorantes colitis, hunc ego annuntio vobis. »

Duas vero causas referunt cur apud Athenienses
inscriptum fuerit are : Ignoto Deo. Siquidem ali-
qui dicunt,quod Athenienses Philippidem miserant
ad Lacedaemonios de ferendo auxilio, cum Perse
exercitum ducerent in Graeciam. Quorum nuntiis
juxta Parthenium montem Panis spectrum obviam
factum, Athenienses accusabat, quod, se neglecto,
alios deos colerent: et auxilium promisit. Cum
itaque victoria potiti essent, templumilli erexerunt
aramque s&dificarunt et tanquam observantes ne
vel idem sane vel aliud simile ipsis accideret, si
quempiam ignotum sibi deum preetermitterent,
aram illam erexerunt, inscribentes : Ignoto Deo,
dicentes : Si quis adhuc alius a nobis ignoretur,
in ejus honorem hec ara a nobis erecta esto, quo
nobis propitius sit, licet, cum ignoretur, non
colatur. Alii vero aiunt pestem quondam Athenis
grassatam fuisse, adeoque illos exusisse, ut neque
sindones tenuissimas possent tolerare. 187 Cum
igitur colerent eos, qui apud ipsos dii habebantur,
nihil adjumenti senserunt.Intelligentesitaque quem
dam fortassis esse deum, quem ipsi absque honore
reliquissent, qui pestem immisisset,novam exstru»
xerunt aram ac inscripserunt, Ignoto Deo. Cum-
que ipsi sacrificassent, statim curati sunt. Hunc
ergo Christum Jesum esse Deum omnium dicit
Paulu3, quem se illis annuntiare dicebat. Tota
autem are inscriptio hec est: Diis Asiz et Europ
ac Libya, Deo sgnoto et peregrino.

FVII, 24-26. « Deus qui condidit mundum, ac
« omnia que in eo sunt, hic coli et terre cum
« sit Dominus, non in manufactis templis habitat,
« nec manibus humanis colitur indigens aliquo,
« cum ipse det vitam et halitum per omnia: fecit-
« que ex uno sanguine omne genus hominum, ut
« inhabitaret super universam faciem terra. »

Ne unum e vulgo deorum existimarent esse

omnia pro numinibus colit, et lapidem et lignum
et spiritum.

239

OECUMENII TRICG/E EPISCOPI

240

Deum, qui ab ipso predicaretur, corrigendo sub A τὸν ὑπ’ αὐτοῦ χηρυττόμενον, διορθοῦται ἐπάγων.

jungit: « Non in manufactis templis habitat. »
Habitat siquidem in templis, verum non in his,
sed in anima humana. Neque enim in templo Jero-
solymorum habitare dicitur, sed operari. Neque
manibus hominum apud Judeos colebatur, sed
mente: quoniam nec il!a ita expetebat quasi ege-
ret. Num, inquit, edam carnes taurorum ? aut san-
guinem hircorum potabo ? etc.

XVII, 26-29. « Prefiniens destinata tempora
« terminosque habitationis eorum, ut qusrerent
« Deum, siforte palpent eum et inveniant, quam-
« vis non longe absit ab unoquoque nostrum. In
« ipso enim vivimus et movemur ac sumus, sicut
« et quidam vestrorum poetarum dixerunt : Nam

« hujus etiam progenies sumus. Cum ergo Dei p

« genus simus, non debemus existimare auro vel
« argento, seu lapidi arte sculpto, et invento ho-
« minis Numen esse simile. »-

« Prefiniens destinata tempora. » Preflnivit,
inquit. ut Deumqusrerent : at nonsemper hoc de-
stinavit,sed constitutis temporibus : B8 48 ostendens
quod nunc cum repererint, ne quasitum quidem.
Quandoquidem enim non quesitum invenerunt,
demonstrat adeo manifestum eum fuisse, veluti si
quid in medio situm contrectetur. Neque enimin
hoc loco inveniebatur sic ut non alibi, neque in
hoc tempore erat sic ut in alio non esset : Omni
itaque tempore omnique loco potuissent eum in-
venire: ita namque disposuerat ut neque loco ullo
arceretur, neque tempore. Nam hoc ipsum sane
illis maxime adjumento erat, quod ubique esset
Deus omnique tempore perduraret. Et hoc est
quod ait : « Atqui non longe abest ab unoquoque
nostrum. » Nam prope omnes est, ubicunque terra.
rum sint: adeoque prope est ut absque eo nulli
vita sit. « In ipso enim vivimus et movemur ac
sumus. » Quemadmodum in corporali exemplo,
sicut impossibile est ignorare aerem, qui ubique
diffunditur, nec Jonge ab unoquoque nostrum ab-
est, quin potius in nobis est, ita sane et omnium
Conditorem Deum ignorare non possunus.Ab ipso
enim habemus ut simus, ut operemur, ut non
pereamus. Deinde etiam vaticinium illis inducit
Arati poete. cujusdam inter eos qui apud ipsos
fuerat, ad sui sermonis confirmationem : « Nam

hujus etiam progenies sumus, » inquit. Et hic D

quidem de ipso Creatore illud assumit, quanquam
de Jove hoc dictum esse ferant : non dicens ipsum
illiaptasse, sed quod proprie ad ipsum aptari
possit. Etenim quzdam dicta etiam ad ipsumrecte
aptantur, quanquam id nesciant Greci, sed ad
alium illa retulerint : quemadmodum et illud est,
Ignoto Deo, et quedamalia. Genus autem Dei nos
esse dicit Paulus: non ut illi aiunt, sed alio sensu:
hoc est familiares, proximos : ut si quis dicat do-
mesticos aut vicinos.

XVII, 30-34. « Tempora itaque ignorantie cum
hactenus dissimularit Deus, nunc annuntiat om-

« Οὐχ ἐν χειροποιήτοις ναοῖς χατοιχεῖ. » ΟἾχεῖ
μὲν γὰρ ἐν ναοῖς, ἀλλ᾽ οὐχ ἐν τούτοις, ἀλλ᾽ ἐν ἀν-
θρωπίνῃ ψυχῆ. Οὐδὲ γὰρ ἐν τῷ ναῷ τῶν ᾿Ἰεροσο-
λύμων λέγεται οἰχεὶ,, ἀλλ᾽ ἐνεργεῖν. Οὐδὲ ὑπὸ
χειρῶν ἀνθρώπων παρὰ ᾿Ιουδαίοις ἐθεραπεύετο,
ἀλλ᾽ ὑπὸ διανοίας" ἐπεὶ κἀχεῖνά γε οὐχ ἐζήτε: οὕτως
ὥσπερ δεόμενος. Φησὶ γὰρ, Μὴ φάγωμαι κρέατα ταύ-
ρων ; ἤ αἶμα τράγων πίωμαι ; xal τὰ ἑξῆς.

« Ὀρίσας προστεταγμένους καιροὺς χαὶ τὰς
« δροθεσίας τῆς κατοιχίας αὐτῶν, ζητεῖν τὸν
« Θεὸν, εἰ ἄρα γε ψηλαφήσειεν αὐτὸν χαὶ εὕροιεν,
« χαίτοιγε οὐ μαχρὰν ἀπὸ ἑνὸς ἑνὸς ἑχάστου ἧ μῶν bz-
« ἄρχοντα. Ἐν αὐτῷ γὰρ ζῶμεν xal κχινούμεθα καὶ
« ἐσμὲν, ὡς καί τινες τῶν χαθ' ὁμᾶς ποιητῶν sipíi-
«χασι. Τοῦ γὰρ xai ζἕνος ἐομέν. Γένος οὖν ὑπάρ-
« χοντες τοῦ θεοῦ, οὐχ ὀφείλομεν νομίζειν, χρυσῷ
« ἥ ἀργύρῳ ἢ λίθῳ χαράγματι τέχνης καὶ ἐνθυμή-
« σεως ἀνθρώπου τὸ Θεῖον εἶναι ὅμοιον. »

« Ὀρίσας προστεταγμένους — xatpooc. » Ὥρισι,
φησὶ, ζητῆσαι τὸν Θεόν ἀλλ᾽ οὐ διὰ παντὸς τοῦτο
ὥρισεν, ἀλλὰ προστεταγμένους καιροὺς, δειχνὺς
ὅτι νῦν οὐχὶ ζητήσαντες εὖρον. Ἐπειδὴ γὰρ ζητή-
σάντες οὐχ εὗρον, δείχνυσιν ὅτι οὕτως fjv φανερὸς,
ὥσπερ ἄν εἰς μέσον τι πηλαφώμενον: οὐ γὰρ iv
ταῦθα μὲν ἦν οὐρανὸς, ἀλλαχοῦ δὲ οὔ. Οὐδὲ ἐν
τούτῳ τῷ χρόνῳ ἦν, ἐν ἄλλῳ δὲ οὔ ὥστε χατὰ
πάντα χαιρὸν xal χατὰ πᾶσαν ὀροθεσίαν δυνατὸν
αὐτὸν tÜptiv οὕτως γὰρ φχονόμησεν, ὥστε μήτε
τόπῳ χωλύεσθαι, μέτε χρόνῳ. Αὐτὸ γὰρ δὴ τοῦτο
μάλιστα αὐτοῖς συνεδάλλετο, τὸ πανταχοῦ εἶνει
τὸν οὐρανὸν, τὸ ἐν παντὶ χρόνῳ ἑστάναι. Καὶ τοῦτό
ἐστιν ὃ φησι, « Καί γε οὐ μαχρὰν ἀπὸ ἑνὸς ἑχάστου
ἡμῶν ὄντα. » Πᾶσι γὰρ ἐγγύς ἐστι τοῖς πανταχοῦ
τῆς οἰχουμένης οὖσι’ xal οὕτως ἐγγύς ἐστιν, ὡς
χωρὶς αὐτοῦ μὴ ζῇν. « 'Ev αὐτῷ γὰρ ζῶμεν χε;
χινούμεθβα xai ἐσμέν. » Ὥσπερ ἐν σωματιχῷ ὑπο-
δείγματι, ὡς ἀδύνατον ἀγνοῆσαι τὸν ἀέρα παντα-
χοῦ χεχυμένον, καὶ οὐ μαχρὰν ἀπὸ ἑνὸς ἐκχάστου
ἡ μῶν ὑπάρχοντα, μᾶλλον δὲ xal ἐν ἡμῖν ὄντα, οὕτω
δὴ καὶ τὸν τῶν ὅλων δημιουργὸν Θεόν. [Ιαρ΄ αὐτοῦ
γάρ ἐστιν ἡμῖν τὸ εἶναι, τὸ ἐνέργεϊν, τὸ μὴ ἄπ-
ολέσθαι, Εἶτα xal χρῆσιν αὐτοῖς ᾿Αράτου ἐπάγει
ἑνός τινος τῶν παρ᾽ αὐτοῖς ποιητῶν εἷς κατασχευὴν
τοῦ ἑχυτοῦ λόγου. « Τοῦ γὰρ xal γένος ἐσμὲν, » σησί,
Καὶ οὗτος μὲν περὶ τοῦ Δημιουργοῦ αὐτὸ λαμᾷάνι͵
εἰ καὶ περὶ τοῦ Διὸς τοῦτο εἰρῆσραί φασιν, οὐ τὸν
αὐτὸν ἐχείνῳ λέγων, ἀλλὰ τοῦτο χυρέως ἐπ᾽ αὐτῷ
ἀρμόζειν λέγων. Εἴρηται μὲν γάρ τινα xol πρᾶτ-
τεται εἰς αὐτὸν, dÀ^' οὐχ ἴσασι τοῦτο Ἕλληνες,
ἀλλ᾽ εἰς ἕτερον αὐτὰ νενοήχασιν, ὥσπερ ἑστὶ καὶ
τὸ, « ᾿Αγνώστῳ θεῷ, » καὶ ἕτερά τινα. Γένος δὲ θεοῦ
ἡμᾶς εἶναί φησιν ὁ Παῦλος, οὐχ ὡς ἐκεῖνοί φασιν,
ἀλλ᾽ ἑτέρῳ νῷ, τουτέστιν, οἰκείους, ἐγγυτάτους,
ὡς ἂν εἴποι τις, παροίχους f] γείτονας.

« Τοὺς μὲν οὖν χρόνους τῆς ἀγνοίας δπεριδὼν
« ὁ θεὸς, τὰ νῦν παραγγέλλει τοῖς ἀνθρώποις 9f

241

« πανυχοῦ μετανοεῖν. Διότι ἔστησεν ἡμέραν, ἐν dj
« μέλλει xpivety τὴν ο᾽χουμένην ἐν δικαιοσύνῃ, ἐν
« ἀνδρὶ d ὥρισε, πίστιν παρασχὼν πᾶσιν, ἀναστή-
« σὰς αὐτὸν ἐχ νεχρῶν. ᾿Αχούσαντες δὲ ἀνάστασιν
« νεχρῶν, οἱ μὲν ἐχλεύαζον, οἱ δὲ οἴπον" ᾿Αχουσόμεθά
« σοὺ πάλιν περὶ τούτου. Καὶ οὕτως ὁ []αὔλος ἐξῆλ-
« θεν ἐκ μέσου αὐτῶν. Τινὲς δὲ ἄνδρες χολληθέντες
« αὐτῷ, ἐπίστευσαν. ἐν οἷς xai Διονύσιος ὁ ᾽Αρεο-
« παγίτης, καὶ γυνὴ ὀνόματι Δάμαρις, καὶ ἕτεροι
« σὺν αὐτοῖς. »

«Τοὺς μὲν οὖν χρόνους τῆς ἀγνοίας, » xai τὰ
ἑξῆς. Οὐ τοῦτό φησιν, ὅτι οὐδεὶς χολάζεται τούτων,
. ἀλλ᾽ ὅτι οὐδεὶς τῶν θελόντων μετανοεῖν. Οὐ περὶ
τῶν ἀποθανόντων γὰρ τοῦτό φησιν, ἀλλὰ περὶ τού-
τῶν οἷς παραγγέλλει. Οὐχ ἀπαιτεῖ λόγον ὑμᾶς,
φησὶ, περὶ τῶν προτέρων ἐτῶν τῆς ἀγνοίας ὑμῶν.
Οὐχ εἶπε δὲ, παρεῖδεν, Tj, εἴασεν, ἀλλ᾽, « Ὑπερεῖδε" »
τουτέστιν, οὐχ ἀπαιτεῖ χόλχσιν ὡς ἀξίους ὄντας
κολάσεως.
ΚΕΦαΑλ. KE.
xai Πρισχίλλης, τῆς Κορινθίων

Πεοὶ ᾿Ακύλα

ἀπεὶθείας, τῆς τε χατὰ πρόγνωσιν ἐπ᾽ αὐτοὺς
εὐδοχίας τοῦ Θεοῦ ἀποχαλυφθείσης Παύλῳ᾽
ἐν dq περὶ Κρίσπου ἀρχισυναγώγου πιστεῦ-
σαντος σὺν ἑτέροις τισὶ xai βαπτισθέντος,
Oct στάσεως κινηθείσης ἐν Βορίνθῳ ὁ Παῦλος
ὄπανε ὥρησεν, ἐλθών τε εἰς Ἔφεσον καὶ
Ξ διαλε Bele ἐξῆλθε' περὶ ᾿Απολλὼ ἀνδρὸς λογίου τε

χαὶ πιστοῦ.

« Μετὰ δὲ ταῦταχ χωρισθεὶς ὁ Παῦλος ix τῶν
x ε ᾿Αθηνῶν, ἦλθεν εἰς Κόρινθον’ καὶ εὐρών τινὰ
z « Ἰουδαῖον ὀνόματι ᾿Ακύλαν, Ποντιχὸν τῷ γένει,
;« προσφάτως ἐληλυθότα ἀπὸ τῆς Ἰταλίας, καὶ Ποί-
zi« σχιίλλαν γυναῖχα αὐτοῦ, διὰ τὸ διατεταχέναι Κλαύ-
- €* διον, χωρίζεσθαι πάντας τοὺς ᾿Ιουδαίους ἐχ τῆς
Ξ α ' Ῥώμης, προσῆλθεν αὐτοῖς, χαὶ διὰ τὸ ὁμότεχνον
mc« εἶναι, ἔμενε παρ᾽ αὐτοῖς xai εἰογάζετο. "Hoav
i€ γὰρ σχηνοποιοἱ τὴν τέχνην. Διελέγετο δὲ ἐν τῇ
&e συνχγωγῇ κατὰ πᾶν Σάδῥατον, ἔπειθέ τε [ο΄
| « Oalouc xai θλληνας. Ὡς δὲ χατῆλθον ἀπὸ τῆς
᾿«φι Μακεδονίας 6 τε Σίλας xal ὁ Τιμόθεος, συνείχετο
- « τῷ Ἠνεύμχτι ὁ Παῦλος διάμαρτυρόμενος τοῖς "loo
« δαίοις τὸν Χριστὸν ᾿Ιησοῦν. ᾿Λντιτασσομένων δὲ
« αὐτῶν xai βλασφημούντων, ἐχτιναξάμενος τὰ
« ἱμάτια, εἶπε πρὸς αὐτούς Τὸ αἵμα ὑμῶν ἐπὶ
« τὴν κεφαλὴν ὑμῶν. Καθαρὸς ἐγὼ ἀπὸ τοῦ νῦν
« εἰς τὰ ἔθνη πορεύσομαι. Καὶ μεταδὰς ἐκεῖθεν
« εἰς οἰχίαν τινὸς ὀνόματι ᾿Ιούστου, σεδομένου τὸν
« Θεὸν, οὗ ἡ olxia ἦν συνομοροῦσα τῇ συναγωγῇ.
α« Κρίσπος δὲ ὁ ἀρχισυνάγωγος ἐπίστευσε τῷ Κυρίῳ
α« σὺν ὅλῳ τῷ οἴχῳ αὐτοῦ, xal πολλοὶ τῶν Κορινθίων
« ἀχούσαντες ἐπίστευον xai ἐδαπτίζοντο. »

« Τὸ αἴμα ὑμῶν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν ὁμῶν. » Τοῦτο
Abe ὁ Παῦλος ἐχτιναξάμενος τὰ ἱμάτια, ὥστε μὴ
7 ῥήματι μόνον, ἀλλὰ xal πράγματι φοθῆσαι. Διὸ

καὶ σφοδρότερον τοῦτο εἰπὼν, Τὸ αἷμα ὑμῶν ἐπὶ

τὴν χεφαλὴν ὑμῶν, ἀφίσταται αὐτῶν. Ὅ δὲ λέγει
τοιοῦτόν ἐστιν’ Ἔνχαστος τῶν ἀποστατούντων Xo:-
WOOD, ὃς ἐστι ζωὴ, δομεῖ ἑαυτὸν φονεύειν, ἀπὸ τῆς
ὡῆῇς μεταδαίνων εἰς θάνατον, τὸ αἷμα αὐτοῦ τρόπον

"wn

CO^'MENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

242

ἃ « nibus hominibus, ut ubique resipiscant eo quod
« statuit diem in quo judicaturus est orbem terra-
« rum in justitia, per eum virum quem decreverat,
« fide omnibus prestita cum excitarit illum a
« mortuis. Cum audissent autem resurrectionem
« morluorum, alii quidem irridebant, alii vero
« dixerunt : Audiemus te de hoc iterum. Sic
« Paulus exivit e medio eorum. Quidem autem viri
« adherentes ei crediderunt, inter quos et Diony-
« sius 1239 Areopagita, et mulier nomine Damaris,
« aliique cum eis. »

« Tempora itaque ignorantis&, » elc. Non hoc
dicit quod nemo de illis puniatur, sed quod nullus
eorum qui resipiscere volunt. Non de mortuis hoc
dicit, sed de his quibus nunc annuntiat. Non re-

B petit, inquit, a vobis rationem de preteritis igno-
rantis vestre annis. Non autem dixit, contempsit
aut permisit, sed, dissimulavit, hoc est, supplicium
non expetit, cum tamen digni sint supplicio.

CAPUT XXVII.

De Aquila εἰ Priscilla, ac Corinthiorum inereduli-
tate, Deique placito quod Paulo revelatum est,
secundum providentiam, quz erga illos erat : in
quo etiam agitur de Crispo archisynagogo, qui
cum aliis quibusdam credidit οἱ baptizatus est:
quod seditione Corinthi mota Paulus clam disces-
sit, cumque venisset Ephesum ac disputasset,
egressus est : de Apollo viro eloquente ac fideli.

XVIII, 1-8. « Post hec Paulus digressus Athenis
venit Corinthum: et nactus quendam Judeum
C nomine Aquilam Ponticum genere, qui nuper
venerat ab Italia, et Priscillam uxorem ejus, eo
quod precepisset Claudius omnes Judaeos Roma
decedere: accessit ad eos, et quia ejusdem erat
artificii, manebat apud ipsos et operabatur. Erat
autem ars illorum texere tabernacula. Disputabat
vero per omne Sabbatum in synagoga, suadebat-
que. Judzis et Graecis. Cum autein 149 venissent
e Macedonia Silas et Timotheus, coartabatur spi-
ritu Paulus testificans Judeis Jesum esse Chri-
stum. Contradicentibus autem ipsis ac blasphema
loquentibus, excussis vestimentis, dixit ad eos:
Sanguis vester super caput vestrum: mundus
ego posthac ad gentes vadam. Et migrans inde
intravit in domum cujusdam nomine Justi colentis
p Deum, cujus domus erat contigua synagogs. Cris-
pus vero archisynagogus credidit Domino cum
tota domo sua, multique Corinthiorum audientes
credebant ac baptizabantur. s

« Sanguis vester super caput vestrum, » Hoc dixit
Paulus excussis vestibus, ut non verbo solum,sed et
opere eos terreret, ideoque cum hoc vehementius
protulisset, Sanguis vester super caput vestrum, ab
eis discedit. Est autem ac si diceret : Unusquisque
eorum, qui a Christo, qui vita est, discedunt, se-
ipsum judicatur occidere, transiens a vita ad mor-
tem : sanguinem suum quodammodo fundens pe

243

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

244

eedem quam sibi ipsi infert. Hoc itaque dicit: Α τινὰ ἐχχέων, διὰ τῆς σφαγῆς ἣν ἐπιφέρει ξαυτῷ,

Quoniam vos ipsos incredulitate jugulatis, hujus
facti vosipsi causam subite, cum ego culpa caream.
Hinc autem colligere licet quod qui seipsum jugu-
Jat, judicium homicide subit ac supplicium apud
Dominum.

XVIII 9-16. « Dixit autem Dominus nocte per
visionem Paulo: Ne timeas, sed loquere et ne
taceas, eo quod ego sim tecum, et nemo adorie-
tur te, ut affligat te, multus enim mihi populus
est in hac civitate. Sedit autem ibi annum et
sex menses docens eos verbum Dei. Ceterum
cum Gallio ageret proconsulem Achaie, insur-
rexerunt uno animo Judei in Paulum, et addu-
xerunt eum ad tribunal, dicentes: Contra
legem hic suadet hominibus colere Deum. Cum
autem Paulus pararet aperire os, dixit Gallio ad
Judsos : Si qua injuria esset aut facinus malum,
o Judei, merito vos sustinerem : si vero questio
est de sermone et nominibus ac lege 241 qu»
apud vos est, vos ipsi videritis; judex enim ego
horum nolo esse. Et abegit eos a tribunali. »

« Nocte per visionem. » Notandum quod viderit
Paulus Dominum Jesum per somnium. Propter
quod etiam ipse dicebat : Nonne Jesum Christum
Dominum nostrum vidi ? Sive autem per somnium,
sive vigilans Jesum viderit, nulla est discrepantia:
attamen in die etiam ipsi apparuit.

XVIII, 17. « Apprehensum autem omnes Greci
Sosthenem principem
ante tribunal, neque quidquam eorum Gallionj
cure erat. »

Aut Sosthenem propterea percutiebant, quoniam
ipse Paulo magis adhwreret, quemadmodum etiam
Crispus princeps synagoga : aut in tantum insania
impellebantur, ut suo frustrati intento cum Pau-
lum verberaturi fuissent, Sosthenem synagoga
principem verberarent : sive propterea ipsum ver-
berabant, quoniam Paulum omnino decreverant
occidere, et Sosthenes ipsos prohibuerat.

XVIII, 18. « Paulus vero postea commoratus
dies multos, cum vale dixisset fratribus, enaviga-
vit in Syriam, et cum eo Priscilla et Aquila,
posteaquam raserat in Cenchreis caput ; habebat
enim votum. »

Rursus descendit Paulus in Syriam, et cum eo
Priscilla et Aquila, cum rasisset, inquit, caput.
Radere autem caput ex voto, Judaicum erat ; opor-
tebat autem αἱ sacrificium factum esset,quod fa-
ctum adhuc non erat post verberatum Sosthenem:
jàm enim lex soluta erat, quandoquidem conscien-
tia arcebantur.

XVIII, 19-21. « Devenitque Ephesum, et illos
ibi reliquit. Ipse vero ingressus synagogam dis-
putabat cum Judaeis. Rogantibus autem eis, ut
ampliori tempore maneret apud eos, non an-
nuit, sed valedixit eis, dicens; Oportet omnino

synagogs percutiebant C

Τοῦτο οὖν φησιν, ᾿Ανθ᾽ ὧν σφέζετε ἑαυτοὺς διὰ
τῆς ἀπιστίας, αὐτοῦ τούτου ὑμεῖς ὑπόσχητε δίχην,
ἐμοῦ ἀθώου ὄντος. ᾿Εντεῦθεν δὲ ἔστι συνιδεῖν, ὅτι
ὁ σφάζων ἕαυτὸν, τιμωρεῖται ὡς φονεὺς παρὰ τῷ
θεῷ.

« Eire δὲ ὁ Κύριος δι’ ὁράματος ἐν νυχτὶ τῷ
« Παύλῳψ' Μὴ φοδοῦ, ἀλλὰ λάλει xal μὴ σιωπήσῃς,
« διότι ἐγώ εἶμι μετὰ σοῦ xai οὐδεὶς ἐπιθήσεταί
€ σοι τοῦ χαχῶσαί σε, διότι λαός ἔστι μοι πολὺς
«iv τῇ πόλει ταύτῃ. ᾿Εχάθισέ τε ἐνιχυτὸν xai
« μῆνας ἕξ, διδάσχων αὐτοὺς τὸν λόγον τοῦ θεοῦ.
« Γαλλίωνος δὲ ἀνθυπατεύοντος τῆς ᾿Αχαῖας, χατεπ-
« ἔστησαν ὁμοθυμαδὸν οἱ ᾿Ιουδαῖοι τῷ Παύλῳ, χαὶ
« ἤγαγον αὐτὸν Exi τὸ βῆμα, λέγοντες, ὅτι Mapà
« τὸν νόμον οὗτος ἀναπείθει τοὺς ἀνθρώπους σέδε-
« σθαι τὸν θεόν. Μέλλοντος δὲ τοῦ Παύλου ἀνοίγειν
« τὸ στόμα, εἶπεν ὁ Γαλλίων πρὸς τοὺς '[ουδαίους,
« Εἰ μὲν οὖν ἦν ἀδίχημά τι ἢ ῥᾳδιούργημα πονηρὸν,
« ὦ Ἰουδαΐοι, κατὰ Aovov ἂν ἠνεσχύμην ὑμῶν. E!
« δὲ ζήέτημά ἐστι περὶ λόγου xai ὀνομάτων xai
«νόμου τοῦ χαθ᾽ ὑμᾶς, ὄψεσθε αὐτοί" χριτὴς γὰρ
« ἐγὼ τούτων οὐ βούλομαι εἶντι. Καὶ ἀπήλασεν
« αὐτοὺς ἀπὸ τοῦ βήματος. »

« Δι’ ὁράμχτος ἐν νυχτί, » Σημειωτέον ὅτι: dà
τὸν Κύριον Ἰησοῦν ὁ Παῦλος δι’ ὀνείρου. Av B καὶ
αὐτὸς ἔλεγεν" Οὐχὶ ᾿Ιησοῦν τὸν Κύριον ἡ μῶν ἑώραχα;
εἴτε δὲ Ov ὀνείρου, εἶτε ἐγρηγορὼς ἐθεάσατο τὸν
᾿Ιησοῦν, οὐδεμία διαφορά’ πλὴν καὶ ἐν ἣ μέρᾳ yt
αὐτῷ.

« ᾿ξπιλαδόμενοι δὲ πάντες οἱ Ἕλληνες Σωσθένην
« τὸν ἀρχισυνάγωγον, ἔτυπτον ἔμπροσθεν τοῦ βήμα-
« τος, καὶ οὐδὲν τούτων τῷ Γαλλίωνι ἔμελεν. »

Ἤτοι διὰ τοῦτο ἔτυπτον τὸν Σωσθένην, ἐπειδὴ xai
αὐτὸς ἦν μᾶλλον προστιθέμενος τῷ Παύλῳ, ὡς xai
Κρίσπος ὃ ἀρχισυνάγωγος: ἢ εἰς τοσοῦτον ἦσαν
ἐληλακότες μανίας, ὡς ἀποτυχόντες τοῦ σχοποῦ
ἑχυτοῦ ἀντὶ τοῦ τύπτειν τὸν Παῦλον, Σωσθένγην τὸν
ἀρχισυνάγωγον ἔτυπτον" Ἢ διὰ τοῦτο ἔτυπτον αὐτὸν,
ἐπειδὴ μᾶλλον ἠδουλήθησαν φονεῦσαι τὸν liaoÀow
χαὶ Σωσθένης διεχώλυσεν αὐτούς.

« Ὁ δὲ Ι[αῦλος ἔτι προσμείνας ἡμέρας ἱκανὰς,
« τοῖς ἀδελφοῖς ἀποταξάμενος, ἐξέπλει εἷς τὴν Xv
« ρίαν, καὶ σὺν αὐτῷ Πρίσχιλλα xai ᾿Ακύλας, χει-
« ράμενος τὴν χεφαλὴν ἐν Ἐεγχρεαῖς" εἶχε T

D « εὐχήν. »

Πάλιν χάτεισι Παῦλος εἰς Συρίαν, καὶ σὺν αὐτῷ
llglax:ÀÀa xai ᾿Αχύλας, κειράμενος, φησὶ, τὴν χεφα-
Avv. Τὸ δὲ χείρασθαι τὴν χεφαλὴν xat' εὐχὴν, lov
δαϊχὸν ἦν. Ἔδει δὲ xai θυσίχν γενέσθαι, ἥτις οὐκ
ἐγένετο ἔτι μετὰ τὸ τυφθῆναι τὸν Σωσθένην' ih
γὰρ ὁ νόμος χατελύετο, ἐπειδὴ τῷ συνειδότι κατε:
χοντο.

« Κατήντησε δὲ εἰς "ἔφεσον, καὶ ἐκείνους κχατίλι"
« T:v αὑτοῦ. ᾿Αυτὸς δὲ εἰσελθὼν εἰς συναγῶ"
« γὴν διελέχθη τοῖς 'LouBalotw. ᾿Ερωτώντων δὲ αὖ"
« τῶν, ἐπὶ πλείονα χρονον μεῖναι παρ᾽ αὐτοῖς, oi
« ἐπένευσεν, ἀλλὰ ἀπετάξατο αὐτοῖς, εἰπών Afi

' πρὸς ὑμᾶς τοῦ
τς Ἐφέσου. »

4 εἰς Ἔφεσον

ἑν ZEN BN mo -
"205 2b s * .Jabavxas. Τοσοῦτον
4 , » L1
. * "a^ ὦν, πολλὰ ἔμαθον. Καὶ
WU ^. .Jo$ οὐκ ἀπήγαγεν οὐδέπω
D J , ποτε, προφήτης ὧν, ὁ Ηχῦλος,

^ v» . ! , 3 o: ,
.AÀzv ἀναστρέφειν, οὐχ ἁπλῶς ἀνα-
e Υγείλατο,, ἀλλὰ προστιθεὶς, τοῦ Θεοῦ

.; Ἡμᾶς διδάσχει μηδὲν περὶ τῶν μελλόντων
«νεῖσθα: ποιεῖν, δίχα τοῦ εἰπεῖν, τοῦ Θεοῦ θέ-

“ντος. Οὐ γάρ τις οἵὸς τί τέξεται ἡ ἐπιοῦσα ἡμέρα.

« Καὶ κατελθὼν εἰς Καισαρεια», ἀναδὰς xal asna-
σάμενος τὴν ἐχχλησίαν, χατέόη εἰς ᾿Αντιόνχειαν.
Καὶ ποιήσχς γρόνον τινὰ,
χαθεξῆς τὴν Γαλατιχὲν χώραν xal Φρυγίαν, ἐπι-
στηρίζων πᾶντας τοὺς μαθητὰς" Ἰουδαῖος ὃὲ XQ
᾿Αλπολλὼς ὀνόμχτι, ᾿Αλεξανδοεὺς τῷ γένει, ἀνὴρ
λόγιος, κατήντήσεν tiq Ἔφεσον, δυνατὸς ὧν ἐν
ταῖς Γραφαῖς. Οὗτος ἦν χατηχημένος τὴν ὁδὸν
τοῦ Κυρίου, καὶ ζέων τῷ πνεύματι ἐλάλει, χαὶ
ἔδίδασχεν ἀχριδθῶς τὰ περὶ τοῦ Κυρίου, ἐπιστά-
μενος μόνον τὸ βάπτισμα ᾿Ιωάννου. Οὐτός τε
ἤρξατο παῤδΤησιάζεσθαι ἐν τῇ συναγωγῇ. ᾿Αχού-
σαντες δὲ αὐτοῦ ᾿Αχύλας καὶ [ΙἸοίσχιλλα, προσελά-
ὄοντο αὐτὸν, xal ἀχριδέστερον αὐτῷ ἐξέθεντο τὴν
τοῦ Θεοῦ ὁδόν. Βουλομένου δὲ αὐτοῦ διελθεῖν εἰς
τὴν ᾿Αχαίαν προτρεψάμενοι οἱ ἀδελφοὶ ἔγραψαν τοῖς
μαθηταῖς ἀποδέξασθαι αὐτόν. Ὃς παραγενόμενος
συνεθάλετο πολὺ τοῖς πεπιστευχόσι διὰ τῆς χάρι-
toc" εὐτόνως γὰρ τοῖς Ἰουδαίοις διαχατηλέγχετο,
δημοσίᾳ ἐπιδειχνὺς διὰ τῶν Γραφῶν εἶναι τὸν Χρι-
στὸν '[ncobv. »

Τινὲς φασιν, ὡς ὁ ᾿Απολλὼς οὗτος ὁ αὐτός ἐστιν
᾿Απελλῆς ὁ τῶν Κορινθίων ἐπίσχοπος, περὶ οὗ φησιν
ἀλλαχοῦ" « ᾿Εγὼ ἐφύτευσα, ᾿Απολλὼς ἐπότισεν, »
"H τοίνυν διώνυμος ὁ ἀνὴρ, fj ἄλλως, μετεποιζθην
θάτερον τῶν ὀνομάτων, εἰς τὸ λοιπόν. « Ἐπιστάμε-
νος μόνον τὸ βάπτισμα Ἰωάννου,» ἍΔξιον ζυητῆσαι
πῶς, εἰ τὸ βάπτισμα μόνον ᾿Ιωάννου ἠπίστατο, οὕτως
τῷ Πνεύματι ἔζει. Τὸ qà2 Πνεῦμα οὐχ οὕτως ἐδίδοτο.
Καὶ εἰ οἱ μετὰ τοῦτον ἐδεήθησαν τοῦ βαπτίσματος
τοῦ Χριστοῦ, πολλῷ μᾶλλον καὶ οὔτος ἐδεήθη ἄν. Τί
οὖν ἔστιν εἰπεῖν ; οὐδὲ γὰρ ἁπλῶς ἐφεξῆς ἔθηχεν
ἀμφότερα. Δοχεῖ τοίνυν οὗτος εἶναι τῶν ἑκχατὸν εἴ-

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

ἐρχομένην ποιῆσαι εἰς À « me festum quod instat agere Jerosolymis, sed

ἐξῆλθε, διερχόμενος p

240

« iterum revertar ad vos, Deo volente. Et solvit
« Epheso. »

Priscillam,inquit,et Aquilam reliquit Ephesi. hoc
autem meritofecit tanquam ibi docentes. Cum enim
tanto temporecum eo versati essent. 8.42 plurima
didicerant : nec tamen a Judaica consuetudine
ipsos adhuc abducere potuerat. Quam ob causam,
cum propheta esset Paulus, sciretque 36 reversu-
rum, non simpliciter promisit se reversurum, sed
addidit, Deo volente? Nempe docens nos ne quid
de futuris polliceamur nisi addentes, Deo volente.
Nemo enim novit quid pariturus insequens dies.

XVIII, 22-28. « Cumque descendisset Caesaream
« et ascendisset ac salutasset ecclesiam, descendit
« Antiochiam. Et commoratus ibi aliquantum tem-
« poris, profectus est, perambulans ex ordine Ga-
« laticam regionem ac Phrygiam, confirmans om-
« nes discipulos. Judaeus autem quidam Apollos
« nomine, Alexandrinus genere, vir eloquens, de-
« venit Ephesum, potens in Scripturis. Hic erat
« institutus in via Domini: et fervens spiritu lo-
« quebatur, ac docebat diligenter ea qu: sunt
« Domini, sciens tantum baptisma Joannis. Et hic
« cepit libere loqui in synagoga. Quem cum audis-
« sent Priscilla et Aquila, assumpserunt eum, at-
« que exactius exposuerunt ei viam Domini. Cum
« autem vellet ire in Achaiam exhortati fratres scri-
« pserunt discipulis, ut susciperent eum. Qui cum
« venisset, contulit multum his qui crediderant
« per gratiam : vehementer enim Juda&os revince-

C « bat, publice ostendens per Scripturas Jesum esse

« Christum.

Quidam dicunt quod hic Apollos fuerit Apelles
Corinthiorum episcopus, de quo ait alibi: « Ego
plantavi, Apollos rigavit ??: » binominis itaque
vir erat. Aut aliter. Translatum est alterum no-
men in id quod posterius habuit. « Sciens tantum
baptisma Joannis. » Dignum est ut inquiramus quo-
modo, si baptisma tantum Joannis sciebat, adeo
spiritu fervebat ? non enim Spiritus eo modo da-
batur. Preterea si quibusdam post susceptum Jo-
annis baptisma opus fuit Christi baptismati, utique
multo magis huic opus fuisset. Quid ergo dicendum
est ? Neque enim temere unum post aliud posuit.

χοσι, τῶν μετὰ τῶν ἀποστόλων βαπτισθέντων. "H ἢ Videtur ergo unus esse ex centum viginti, qui una

εἰ μὴ τοῦτο, ὅπερ ἐπὶ τοῦ Κορνηλίου γέγονε γεγέ-
νηται καὶ ἐπὶ τούτῳ. ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ βαπτίζεται. Τούτου
οὖν ἀχριθῶς ἐξετασθέντος, δοχεῖ τοῦτο μὴ εἶναι, ὅτι
καὶ βαπτισθῆναι αὐτὸν ἔδει. Ἐπεὶ οἱ δώδεχα οἱ ἄλλοι,
οὐδὲν ἤδεισαν ἀχριδῶς, οὐδὲ τὰ περὶ ᾿Ιησοῦ. Εἰχὸς
δὲ αὐτὸν καὶ βαπτισθῆναι. Εἰ δὲ οὗτοι οἱ ᾿Ιωάννου,
μετὰ τὸ βάστισμα πάλιν ἐδπαπτίζοντο ἔδει xal τοὺς
μαθητὰς τοῦτο ποιῆσαι.

cum apostolis Spiritu baptizati sunt. 548 Aut si
hoc non placet, id quod Cornelio factum est, etiam
in hoc accidit. Atqui non baptizatur. Si tamen hoc
exacte disquiratur, apparet non ita esse, quia
etiam baptizatum ipsum fuisse oportuit. Quando-
quidem duodecim alii (de quibus statim sequitur)
nihil exacte noverant, ne de his quidem que Je-
sum concernerent. Versimile tamen est et hunc

baptizatum fuisse. Nam si hi qui Joannis discipulierant, accedentes ad fidem etsi baptisma suscepe-
rant, rursum baptizabantur, oportebat discipulos quoque idipsum facere.

41 } Cor. μὲ, 6.

241

CAPUT XXVIII.

De baptismate et Spiritu sancti dono per Pauli ado-
rationem dato his. qui. Ephesi crediderant, et de
salute populi : in quo narratur etiam de filiis
Scevw? : et quod non oporteat ad. incredulos ac-
cedere, eosque qui se reddiderunt fide indignos :
item de confessione credentium, de mota Ephesi
seditione a Demetrio fabro argentario adversus
apostolos.

XIX, 1-3. « Accidit autem cum Apollos esset
« Corinthi, ut Paulus, peragratis superioribus
« partibus veniret Ephesum, et repertis quibusdam
« discipulis dixit ad eos: Num Spiritum sanctum
« accepistis posteaquam credidistis? At illi dixe-
« runt ad eum : Imo neque sitne Spiritus sanctus
« audivimus. Et ait ad illos: Quo ergo baptizati
« estis ? Illi vero dixerunt : Joannis baptismate. »

Unde hi, cum Ephesi habitarent (1). Joannis ha-
bebant baptisma ? Fortassis antea profecti erant
Jerosolyma et Joannem accesserant ac baptizati
erant,neque Jesum noverant,ideoque non dicit eis,
Creditis in Jesum ? sed, Num Spiritum accépistis ?
idque cum sciret eos non habere : sed vult ipsos
hoc dicere, ut ubi cognoverint quibus careant,
statim ea expetant.

144 XIX, 4.8. « Dixit autem Paulus : Joannes
« quidem baptizavit baptismo ponitentise, populo
« loquens, ut in eum, qui post ipsum venturus erat
« crederent, hoc est in Christum Jesum. His au-
« ditis, baptizati sunt. in nomine Domini Jesu.
« Cumque imposuisset illis manus Paulus, venit
« Spiritus sanctus super eos, et loquebantur lin-
« guis ac prophetabant. Erant autem omnes viri
« fere duodecim. Ingressus autem synagogam
« libere loquebatur, ad tres menses disputans et
« suadens de regno Dei. »

A Joannis baptismate vaticinatur, eosque inducit
dicens quod hoc vellet Joannis baptisma. Deinde
ostenditur parvi momenti fuisse baptisma Joannis.
Neque enim dixit remissionis fuisse, sed paniten-
tiae. Postmodum baptizatos eos in nomiue Domini,
dicit sub manibus Pauli Spiritum statim accipere.
Hunc autem non videbant, nam invisibilis est,
sensibile tamen illius efficaci, argumentum dabat
gratia. Et unus quidem Persarum lingua protinus
loquebatur, alter autem Romanorum, tertius vero
Indorum, et alius similiter alia quadam : idque
externis propalabat Spiritum in eo esse, qui lo-
quebatur : ostendente Deo quod Spiritus haberet
hic intimam potestatem.

XIX, 9, 10. « Cum autem quidam indurarentur
« nec crederent, maledicentes vice Domini coram
« multitudine, digressus ab illis segregavit disci-
« pulos, quotidie disputans in schola cujusdam ty-
« ranni. Idque factum est per biennium: ita ut
« omnes qui habitabant in Asia audirent sermonem
« de Domino Jesu, Judei simul et Graci. »

« Maledicentes vie. » Viam dicit Christum aut

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI
À

KEOAA- KH'.

ud βαπτίσματος xal τῆς τοῦ ἀγίου Πνεύματ
ωρεᾶς δοθείσης διὰ προσευχῆς Η χύλου «οἷς
'Eotsp πιστεύσασι, καὶ περὶ ἰάσεως τοῦ ao
Ἐν ᾧ περὶ τῶν υἱῶν Σκευᾶ xai ὅτε οὐ δεῖ προ
χωρεῖν ἀπίστοις χαὶ ἀναξίοις τῆς πίστεως γεν
μένοις" xai περὶ ἐξομολογήσεως τῶν πιστευόντω
περὶ τῆς iv ᾿Εοέσῳ κινηθείσης στάσεως ὑπὸ Ann
τρίου τοῦ ἀργυροπόπου χατὰ τῶν ἀποστόλων.

« Ἐγέτετο δὲ ἐν τῷ τὸν ᾿Απολλὼ εἶναι ἐν Κορίνθε
Ηαῦλον διελθόντα τὰ ἀνωτερικὰ μέρη, ἐλθεῖν ε
"Ἔφεσον" xai εὐρών τινας μαθητὰς sine πρὸς αἱ
τοὺς" Ei Πνεῦμα ἅγιον ἐλάδετε πιστεύσαντες ; (
δὲ εἴπον πρὸς αὐτόν' ᾿ΑΛλ᾽ οὐδὲ sl νεῦμα ἅγιο
ἔστιν ἡχούσχμεν. Εἶπέ τε πρὸς αὐτοὺς" Ek:
οὖν ἐθδαπτίσθητε ; Oi δὲ εἶπον’ Εἷς τὸ ᾿Ιωάνν)

Β βάπτισμα. »

C

D

᾿Επιστάμενος μόνον τὸ βαπτισμα Ἰωάννου. "Afi
ζητῆσαι πῶς, εἰ τὸ βάπτισμα μόνον ᾿[ωᾶννου ixl
στατο, οὕτως τῷ πνεύματι Eben τὸ γὰρ πνεῦμα οὖ)
οὕτως ἐδίδοτο. Καὶ εἰ οἱ μετὰ τοῦτον ἐδείθη σαν τοῦ
βαπτίσματος τοῦ Χοιστοῦ, πολλῷ μᾶλλον xa οὗτος
ἐδεήθη ἄν. Τί οὖν ἔστιν εἰπεῖν ; οὐδὲ γὰρ ἅπλως is
ξῆς ἔθηκεν ἀμφότερα. Δοχεῖ τοίνυν οὗτος εἶναι τῶν
ἐχατὸν εἴχοσι, τῶν μετὰ τῶν ἀποστόλων βαπτισθέντων'

« Εἴπε δὲ Παῦλος" ᾿Ιωάννης μὲν ἐδάπτισε βέττε
« σμὰ μετανοίας, τῷ λαῷ λέγων, εἷς τὸν ἐρχόμενον
μετ᾽ αὐτὸν ἵνα πιστεύσωτι, τουτέστιν εἷς τὸν X».
στὸν Ἰησοῦν. ᾿Αχούσχντες δὲ ἐῤδαπτίσθτ, σαν εἰς τὸ
ὄνομα τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ. Καὶ ἑπιθέντος αὐτοῖς
τοῦ Παύλου τὰς χεῖρας, ἦλθε τὸ Πνεῦμα sS
ἅγιον ἐπ’ αὐτοὺς, ἐλάλουν τε γλώσσαις xai τρι-
ἐφάτεσον. Ἥσαν δὲ οἱ πάντες ἄνδρες ὡσεὶ Qin
δύο. Εἰσελθὼν δὲ εἰς τὴν συναγωγὴν, ἐπαῤῥησιἐ-
ζετο, ἐπὶ μῆνας τρεῖς διαλεγόμενος χαὶ πείβων
τὰ πεοὶ τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

᾿Δπὸ τοῦ βαπτίσματος ᾿Ιωάννου προφητευει, zz
ἐνάγει αὐτοὺς ὅτι τοῦτο βούλεται τὸ βάπτισμα "Iot-
νου. ᾿Εντεῦθεν δὲ δείχνυται ὅτι ἀντελὲς ἦν τὸ gzze-
cua Ἰωᾶννου. Οὐ γὰρ εἶπεν ἀφέσεως, ἀλλὰ yr
νδίας εἶναι, Εἴτα βαπτισθέντας αὐτοὺς elc τὸ ὄνομε
τοῦ Κυρίου, φησὶν ὑπὸ τῶν χειρῶν Παύλου εὐθέυ;
τὸ Πνεῦμα λαμθάνειν. Τοῦτο δὲ οὐχ ἑώρων" ἀόρατον
γάρ ἔστιν. Αἰσθητὸν δὲ ὅμως τινὰ ἔχεγχον ἐδίδου «it
ἐνέργείας ἐκείνης ἡ χάρις. Καὶ ὁ μὲν τῇ Περσῶν ὁ
δὲ τῇ ᾿Ρωμαίων, ὁ δὲ τῇ Ἰνδῶν, ὁ δὲ ἑτέρᾳ τινὶ το:
αὐτῃ εὐθέως ἐφθέγγετο γλώσσῃ. Καὶ τοῦτο ἐφανέρω
τοῖς ἔξωθεν, ὅτι τὸ Πνεῦμά ἐστιν ἐν αὐτῷ τῷ ol
γομένῳ, δεικνὺς ὁ Θεὸς ὅτι τοῦτό ἐστι τῆς ἐξουείε;
τῆς ἀνωτάτω.

« Ὡς δὲ τινες ἐσχληρύνοντο xal ἠπείθουν, χαχο-
λογοῦντες τὴν ὁδὸν ἐνώπιον τοῦ πλήθους, ἀποστὰς
ἀπ᾿ αὐτῶν, ἀφώρισε τοὺς μαθητὰς, xa0' μέρει
διχλεγόμενος ἐν τῇ σχολῇ τυράννου τινός, Tom
δὲ ἐγένετο ἐπὶ ἔτη δύο' ὥστε πάντας τοὺς xator
χοῦντας τὴν ᾿Ασίαν, ἀχοῦσαι τὸν λόγον τοῦ Kopln
Ϊνσοῦ, ἰουδαίους τε χαὶ Ἔλληνας" »

« Κακολογοῦντες τὴν ὁδόν.» "H ὅδον λέγει τὸν

(1) Unde hac habuerit Heintenius interpres non videmus. αγθοᾶ e regione posita non respondent εἰ

jam pagina superiori leguntur. Epir.

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

450

v, 3| τὴν πίστιν τὴν ἀληθῆ. Αὕτη γάρ ἐστιν ἡ À fidem veram : nam heec vía est, que deducit ad

ἀπάγουσα εἷς τὴν βατιλείαν τῶν υδρανῶν.
γεν δὲ διδάσχει ἡμᾶς, ἀπὸ τῶν βλασφημούν-
v Υἱὸν τοῦ Θεοῦ Χωρίζεσθα: τοὺς εἷς αὑτὸν
ντᾶς.
νάμεις τε οὐ τὰς τυχούσας ἐποίει ὁ Θεὸς διὰ
χειρῶν Παύλου’ ὥστε xai ἐπὶ τοὺς ἀσθενοῦντας
ἔρεσθαι ἀπὸ τοῦ χρωτὸς αὐτοῦ σεουδάρια, ἢ σι-
νθια, καὶ ἀπαλλάσσεσθαι ἀπ’ αὐτῶν τὰς νόσους.
πνεύματα τὰ πονηρὰ ἐξέρχεσθαι ἀπ᾽ αὐτῶν. »
υδάρια xal σιμιχίνθια. » ᾿Αμφότερα νὸμίζω
Hj elvat πλὴν τὰ μὲν σουδάρια ἐπὶ τῆς χεφα-
ἰδάλλεται, τὰ δὲ σιμικίνθια ἐν ταῖς χερσὶ κατ-
v ol μὴ δυνάμενοι ὡράρια φορέσαι, οἷοί εἶσιν
οὔντες ὑπατιχὰς στολὰς fj γουδία πρὸς τὸ dmo-

θαι τὰς ὑγρότητας τοῦ προσώπου, οἷον, ἱδρῶ- ἢ

:ógÀov, δάχρυον, καὶ τὰ ὅμοια,
πεχείρησαν δέ τινες ἀπὸ τῶν περιερχομένων
ἰαίων ἐξορχιστῶν, ὀνομάζειν ἐπὶ τοὺς ἔχοντας
νεύματα τὰ πονηρὰ, τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἴη-
ἔγοντες" Ὁρχίζομεν ὑμᾶς τὸν Ἰησοῦν, 6» ὁ
toc χηρύσσει. "Hsav δέ τινες υἱοὶ Σχευᾶ "oo.
) ἀρχιερέως ἑπτὰ, οἱ τοῦτο ποιοῦντες. ᾽Απο-
jv δὲ τὸ πνεῦμα τὸ πονηρὸν, εἶπε Τὸν Ἰη-
γινώσχω, χαὶ τὸν Παῦλον ἐπίσταμαι, ὁμεῖς
νες ἐστέ ; Καὶ ἐφαλλόμενος ἐπ᾽ αὐτοὺς ὁ Aàv-
τος ἐν (p ἦν τὸ πνεῦμα τὸ πονηρὸν, κιὶ xata-
σας αὐτῶν, ἴσχυσεν ἐπ᾽ αὐτῶν, ὥστε γυ-
€ καὶ τετραυματισμένους ἐχφυγεῖν ix. τοῦ ot-
ἐχείνου. Τοῦτο δὲ ἐγένετο γνωστὸν πᾶσιν
αίοις τε χαὶ Ἕλλησι τοῖς κατοιχοῦσι τὴν
σον. Καὶ ἐπέπεσε φόδος ἐπὶ πάντας αὐτοὺς, καὶ
tÀóveto τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ. »
᾿υδαίων ἐξορχιστῶν. » Αὐτὴ ἡ λέξις δείχνυσιν
Xy ὡς πιστεύοντες τῷ Ἰησοῦ οἱ ἐξορχισταὶ
ζον τὰ ἀχάθαρτα πνεύματα τῷ ὀνόματι τοῦ
, ἀλλὰ πειράζοντες. Δι᾿ ὃ xal ὡς μὴ ὄντες
, ὡς τὸ ἀχάθαρτον πνεῦμά φησι, τῆς προπε-
εδώκασι πρὸς ἀλίγον δίχην. Διήλεγξε γὰρ αὖ-
αἱ τὴν σκηνὴν αὐτῶν φανερὰν ἐποίησε σφόδρα
εὶς ὁ δαίμων, ὡς ἄν εἴ τις περὶ τῶν ἐσχήτων
ξύων ὑπότινος ἐχθροῦ διελέγχοιτο, καὶ πάντα
ἵνον ἀφεῖναι βούλοιτο τὸν θυμόν.
γλλοί τε τῶν πεπιστευχότων ἔρχοντο i£opoAo-
svot xai ἀναγγέλλοντες τὰς πράξεις αὑτῶν.
oi δὲ τῶν τὰ περίεργα πραξάντων, συνενέγ-
iq τὰς βίόλους χατέχχιον ἐνώπιον παντων᾽
᾿νεψήφισαν τὰς τιμὰς αὑτῶν, xal süpov do-
jy) μυριάδας πέντε. Οὕτως χατὰ χράτος ὁ λό-
οὔ Κυρίου ηὔξανε xal ἴσχυεν. Ὡς δὲ ἐπλη-
j ταῦτα, ἔθετο ὁ Παῦλος ἐν τῷ πνεύματι διελ-
τὴν Μαχεδονίχν xal ᾿Αχαΐαν, πορεύεσθαι εἷς
υσαλὴμ, εἰπὼν, Ott Μετὰ τὸ γενέσθαι με
δεῖ ps xal Ρώμην ἰδεῖν. ᾿Αποστείλας δὲ εἷς
Μαχεδονίαν δύο τῶν διαχονούντων αὐτῷ, Τι-
ov xai "“ἔραστον, αὐτὸς ἐπέσχε χρόνον εἷς τὴν
tv. ᾿Εγένετο δὲ κατὰ τὸν καιρὸν ἐχεῖνον τάρα-
οὖκ ὀλίγος περὶ τῆς ὁδοῦ. Δημήτριος γάρ τις
avt, ἀργυῤυκόπος, ποιῶν ναοὺς ἀργυροῦς 'Ap-

regnum colorum. Hinc autem docet nos,ut ab iis,
qui convicia jactant in Filium Dei,separentur qui
in eum credunt.

XIX, 11, 12. « Virtutesque non vulgares edebat
Deus per manus Pauli : ita ut etiam super infir-
mos deferrentur a corpore ejus sudaria et semi-
cinctia,et cederent 1445 ab eis morbi, spiritusque
pravi egrederentur ab eis. »

« Sudaria et semicinctia. » Utraque existimo
linei generis fuisse: attamen sudaria quidem super
caput tenduntur, semicinctia vero in manibus
tenent qui horaria gestare non possunt,velutisunt
qui consulares gestant stolas aut gubia ad abster-
gendos a facie humores, nempe sudores, salivam,
lacrymas, ac similia.

« XIX, 13-17. Tentaverunt autem quidam ex
cireumeuntibus Judseis exorcistis, invocare su-
per eos qui pravos habebant spiritus, nomen
Domini Jesu, dicentes : Adjuramus vos per
Jesum, quem Paulus predicat. Erant autem
quidam filii Sceve Judi principis sacerdotum
septem, qui hoc faciebant. Respondens autem
spiritus malus, dixit: Jesum novi, et Paulum
scio, vos autem quinam estis? Et insiliens in
eos homo in quo erat spiritus malus, eisque do-
minatus, invaluit contra eos, ita ut nudi et vul-
nerati effugerent de domo illa. Hoc autem inno-
tuit omnibus Judseis simul et Grecis qui
habitabant Ephesi : ceciditque timor super
omnes illos, ac magniflcabatur nomen Domini
Jesu. »

« Judeis exorcistis. » Hec dictio ostendit quod
non tanquam exorciste in Jesum credentes,impu-
ros spiritus adjurabant in nomine Domini, sed
tentantes : propter quod etiam, cum fideles non
essent, sicut impurus spiritus dicit, sue temerita-
tis brevi penas dederunt. Confutavit enim illos, ac
fraudem eorum apertam omnino fecit commotus
ira spiritus : veluti si quis positus in extremis pe-
riculis ab aliquo inimico arguatur, omnemque in
illum effundere velit furorem.

« XIX, 18 34. Multique credentium veniebant
« confirmantes et annuntiantes facta sua. Multi
«quoque ex iis qui curiosas artes exercuerant,

D. comportatos libros 1:46 exusseruntcoram omni-

« bus : et supputatis illorum pretiis,inveneruntar-
« genti quinquaginta millia. Ita fortiter crescebat
« verbum Domini ac confirmabatur. His autem
« expletis proposuit Paulus in spiritu transita Mace-
« donia et Achaia proficisci Jerosolyma, dicens :
« Postquam ibi fuero,oportet meet Romam videre.
« Missis autem duobusex iis qui sibi ministrabant,
« videlicet Timotheo et Erasto,ipse mansitadtempus
« in Ásia. Ortus est autem illo tempore tumultus
« non exiguus de ipsa via. Quidam enim nomine
« Demetrius faber argentarius, qui faciebatdelubra
« argentea Diane, preestabat artificibus non par

251

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

« vum questum :quibus convocatis ethis qui simi- À « τέμιδος, παρείχετο τοῖς τεχνίταις ἐῤγασίαν οὐκ

« lium rerum erant opiflces,dixit : Viri,scitis quod
« ex hoc opificio quasstus nobis est : et videtis ac
« auditis, quod non solum Ephesi, sed per totam
«pene Asiam Paulus hic persuasit, avertitque
« multam turbam, dicens : Non sunt dii qui mani-
« bus fiunt. Non solum autem hec pars nobis in
« periculum venit ne reprobetur, verum etiam ne
« magne Diane templum in nihilum reputetur,
« futurumquesitut etiam destruatur majestas ejus,
« quam tota Asia et orbis colit. His auditis repleti
« sunt ira, et exclamaverunt, dicentes : Magna
« Diana Ephesiorum ! Impletaque est tota civitas
« confusione, et impetum fecerunt uno animo in
« theatrum, correpto Caio et Aristarcho Macedo-
« nibus comitibus Pauli. Cumque vellet Paulus
« intrare ad populum, non passi sunt discipuli.
« Quidam autem ex Asie primoribus qui erant
« amici ejus, misso ad eum nuntio, rogabant ne
« se daret intheatrum.Alii itaque aliud clamabant.
« Erat enim concio confusa, et plerique nescie-
« bant qua ex causa convenissent.De turba autem
« protraxerunt Alexandrum, propellentibus eum
« Judais. Alexander vero postulato manu silentio,
« volebat rationem reddere populo. 13844 Cumque
« cognovissent eum esse Judeum, vox orta est
« una ab omnibus ferme ad horas duas clamanti-
« bus, Magna Diana Ephesiorum ! »

« Confltentes et annuntiantes facta. » Oportet
quemque fidelem dicere peccata sua ac demittere
seipsum coarguendo,sic ut non amplius illafaciat,
ut justificetur juxta id quod dictum est :« Dic tu
primum iniquitates tuas, ut justiflceris 18.» Notan-
dum vero etiam in sequentibus quod hi, qui in
Christum crediderunt, magicos libros non dis-
traxerunt quanquam pretiosi essent, ut qui pul-
cherrima quaque eorum qua in vita gerebantur
continebant, sed exusserunt: licet alii hujusmodi
ibi adessent, qui eos libros sibi parare vellent.
Primum quidem ne quis letifere corruptionis,qua
ab illis procedebat particeps fleret. Deinde vero
ne quidpiam ex hujusmodi criminis pretio acqui-
rerent. Quemadmodum enim interdictum erat, ne
lucrum a fornicatione partum Deo offerretur : ita

neque hujusmodi sceleris argentum poni ad pedes ἢ ἤ εὑαπόδεχτον.

apostolorum justum judicabant, aut facile susci-
piendum.

XIX, 35-40. « Et cum sedasset scriba turbam,
« dixit: Viri Ephesii, quis enim est hominum,
« qui nesciat Ephesiorum civitatem edituam esse
« magna Diane dee et a Jove delapse ? Cum igi-
« tur his nemo contradicat, oportet vos sedatos
« esse, nihilque precipitanter agere. Adduxistis
« enim homines istos neque sacrilegos nequecon-
« tumeliosos in deam vestram. Quodsi Demetrius

!! Isa. χιπὶι, 9.

B

« ὀλίγην᾽ οὖς συναθροίσας, καὶ τοὺς περὶ τὰ τοιαῦτα
« ἐγράτας, εἴπεν. Ανδρες, ἐπίστασθε, ὅτι ἐν ταύ-
« τῆς τῆς ἐργασίας ἡ εὑπορία ἡμῶν ἐστι" xal θεω-
«ρεῖτε καὶ ἀκούετε, ὅτι οὐ μόνον ᾿Εφέσου, ἀλλὰ
« σχεδὸν πάσης τῆς ᾿Ασίχς ὁ Παῦλος οὗτος πείσας
« μετέστησεν ἱχανὸν ὄχλον, λέγων, ὅτι Οὐχ εἰσὶ
« θεοὶ οἱ διὰ χειρῶν γινόμενοι. Οὐ μόνον δὲ τοῦτο
e χινδυνεύει ἡμῖν τὸ μέρος εἰς ἀπελεγμὸν ἐλθεῖν,
« ἀλλὰ χαὶ τὸ τῆς μεγάλης θεᾶς ᾿Αρτέμιδος ἱερὸν
« εἰς οὐδὲν λογισθῆναι, μέλλειν τε xal καθαιρεῖσθαι
e τὴν μεγαλειότητα αὐτῆς, ἣν ὅλη d$ ᾿Ασία καὶ ἡ οἷ-
« χουμένη σέδεται, ᾿Αχούσαντες δὲ xal γενόμενοι
« πλήρεις θυμοῦ ἔχραζον λέγοντες" Μεγάλη d “Αρ-
« τεμῖς Ἐφεσίων 1 Καὶ ἐπλήσθη ὁ πόλις ὅλη τῆς
«συγχύσεως, ὥρμησάν τε ὁμοθυμαδὸν εἷς τὸ θέα-
« tpov συναρπάσαντες Γάϊον καὶ ᾿Αρίσταρχον
« Μακεδόνας συνεχδήμους τοῦ Παύλου. 7) οὗ δὲ [] χύλου
« βουλομένου εἰσελθεῖν εἰς τὸν δῆμον, οὐκ εἴων αὐτὸν
« οἱ μαθηταί. Τινὲς δὲ xal τῶν ᾿Ασιαρχῶν, ὄντες
« αὐτῷ φίλοι, πέμψαντες πρὸς αὐτὸν, παρεχάλουν,
« μὴ δοῦναι ἑαυτὸν εἰς τὸ θέατρον. ἼΑλλοι μὲν οὖν
« ἄλλο τι ἔκραζον. Ἣν γὰρ ἡ ἐχχλησία συγκεχυ-
« μένη. Καὶ οἱ πλείους οὐχ ἔδεισαν, τίνος ἔνεχεν
« συνεληλύϑεσαν. 'Ex δὲ τοῦ ὄχλου προεδίθασαν
« ᾿Αλέξανδρον, προθχλόντων αὑτὸν τῶν ᾿Ιουδαίων. Ὁ
« δὲ ᾿Αλέξανδρος κατασείσας τὴν χεῖρα, ἔθελεν ἀπο-
« λογεῖσθαι τῷ δήμῳ. ᾿Επιγνόντων δὲ ὅτι ᾿ἸΙουδαϊός
« ἐστι, φωνὴ ἐγένετο μία ἐκ πάντων, ὡς ἐπὶ ὥρας 55
« χραζόντων᾽ Μεγάλῃ ἣ Ἄρτεμις ᾿Βφεσίων ! »

« ᾿ξξομολογούμενοι xai ἀναγγέλλοντες τὰς *pi-
ξεις. » Δεῖ πάντα πιστὸν λέγειν τὰς ἑαυτοῦ dyap-
tac, xai ἀποτάττεσθαι διὰ τοῦ ἑαυτὸν ἐλέγχειν, τοῦ
μηχέτι ποιεῖν τὰ αὑτὰ, ἵνα δικαιωθῇ κατὰ τὸ εἶρη-
μένον « Λέγε σὺ πρῶτος τὰς ἁμαρτίας, wi be
χαιωθῇς. » Σημειωτέον δὲ xal ἐν τοῖς ἐφεξῆς ὅτι xal-
τοι πολυτίμους οὔσας τὰς γοητιχὰς αὑτῶν βίδλοος,
ὡς τῶν ἐν βίῳ ἐχουσῶν τὰ κάλλιστα, οἱ εἶν Χριστὸν
πιστεύσαντες, οὖκ ἐπώλησαν, ἀλλ᾽ ἔχαυταν, χαί-
τοιγε ἄλλων ἐκχεῖσε τοιούτων ὄντων τῶν θελόντων
τὰς βίδλους κτήσασθαι, πρῶτον μὲν ἵνα μή τις μι"
τάσχῃ τῆς ἀπ’ αὑτῶν ψυχοφθόρου λύμης, ἔπε'τα δὲ
ἵνα μὴ ἀπὸ τοιαύτης αἰτίας χτήσωνταί τι. "crt
γὰρ τὸ ἀπὸ πορνείας χέρδος ἀπηγόρευται προσάγειν
Θεῷ, οὕτως οὑδὲ τὸ τῆς αἰτίας ταύτης ἀργύριον τί»
θῆναι παρὰ τοὺς τῶν ἀποστόλων πόδας δίχαιον Exp

« Καταστείλας δὲ ὁ γραμματεὺς τὸν ὄχλον, ttr
« σίν: "Ανδρες ᾿Εφέσιοι, τίς γάρ ἔστιν ἄνθρωποι
« ὃς οὗ γινώσχει τὴν Ἐφεσίων πολιν νεωκόρον t?
« σαν τῆς μεγάλης θεᾶς ᾿Αρτέμιδος xal τοῦ Ant
« τοῦς ; ᾽λναντιῤῥήτων οὖν ὄντων τούτων, δέον ἐστὶν
« ὑμᾶς κατεσταλμένους ὑπάρχειν, καὶ μηδὲν προκπι’
« τὲς πράσσειν. ᾿ἢγάγετε γὰρ τοὺς ἄνδρας τούτονί,
« οὔτε ἱεροσούλους, οὔτε βλασφημοῦντας τὴν Μὲ

253

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

254

« ὁμῶν. El piv οὖν Δημήτριος xal ol σύν αὐτῷ À « quique cum eo sunt artiflces habent adversus

« τεχνῖται πρός τινα λόγον᾽ ἔχουσιν, ἀγοραῖοι ἄγον-
« ται, xal. ἀνθύπατοί εἰσικ΄ ἐγχαλείτωσαν ἀλλήλοις.
« Εἰ δέ τι περὶ ἑτέρων ἐπιζητεῖται, ἐν τῇ ἐννόμῳ
« ἐχχλησίᾳ ἐπιλυθήσεται. Καὶ γὰρ κινδυνεύομεν
« ἐγκαλεῖσθαι στάσεως περὶ τῆς σήμερον, μηδενὸς
« αἰτίου ὑπάρχοντος, περὶ οὐ δυνησόμεθα δοῦναι
« λόγον τῆς συστροφῆς ταύτης. Καὶ ταῦτα εἰπὼν
ε ἀπέλυσε τὴν ἐχχληςίαν. »

Δείχνυσι πολλὴν εἶναι τὴν δεισιδαιμονίαν τῶν
᾿Εφεσίων ὁ γραμματεὺς, ἕχ τε τοῦ χοσμεῖν τὸν ναὸν
τῆς ᾿Αρτέμιδος, καὶ τὸ εἴδωλον αὐτῆς τιμᾷν, ὅπερ
xxl Διοπετὲς ἔλεγον, ὡς ἐχ τοῦ Διὸς πεπτωχός. τοι
γὰρ τὸ ὄστραχον ἔλεγον ἐκεῖνο πάντες Διοπετὲς τὸ
ἐξ οὐρανοῦ παρὰ τοῦ Διὴς πεμφθὲν, ἤτοι χαταπτὰν
xai γενόμενον ἀπ’ οὐρανοῦ ἄγαλμα, ἦτοι τὸ Παλλά-
διον, καθὼς ἐμύθευον οἱ Ἕλληνες πρὸς κατάπληξιν
τῶν ἀκχεραιοτέρων, ὅπερ ἄνωθεν ix τοῦ Διὸς δια-
πλασθῆναι iovto, xat οὐκ ἐξ ἀνθρώπων. Ἤ Διοπε-
τοὺς, τοῦ ναοῦ τοῦ Διὸς ἤτοι τοῦ στρογγυλοειδοῦς.
"H καὶ ἱερὸν ἕτερον οὕτως ἐχαλεῖτο παρ᾽ αὐτοῖς.
Νεωχόρον δὲ, ἀντὶ τοῦ ἱερόδουλόν φησι. Κόρημα γὰρ
ἐστι τὸ σάρωμα, ἀφ’ οὗ xal νεωχόρος, ὁ τὸν ναὸν
χορῶν xai σαρῶν. «᾿Αγοραῖοι ἄγονται,» xal τὰ
ἑξῆς εἶδος ἥν διχαστῶν ἐν τῇ ᾿Ασίᾳ εὐτελῶν οἱ
᾿Αγοραῖοι, οἵτινες ἐδίκαζον τοῖς πένησι xal ἀγο-
ραίοις ἀνθρώποις" δι᾽ ὃ xai ἀγοραῖοι ἐκαλοῦντο.
“Ὥσπερ ιἰσιν ἔχδιχοι χατὰ πόλεις τινὰς" οἱ δὲ
ἀνθύπατοι τῆς τῶν πλουσίων 3| τῶν ἐγχλημάτων
δίχης ὑπήχουον. Λέγονται δὲ ἀγοραῖοι xal οἱ διχο-
λόγοι, παρὰ τὸ ἀγορεύειν λεχθέντες, ὃ ἐστι δημη-

γορεῖν.

« aliquem causam, forenses judices admittuntur,
« et proconsules sunt : accusent invicem. Si quid
« autem de rebus aliis quaeritis, legitima conten-
« tione dirimetur. Nam periculum est ne seditio-
« tionis hodiernsm rei flamus, cum nulla subsit
« causa, unde poterimus reddere rationem hujus
« concursus. Ethic dictis concionem dimisit. »

Ostendit historiographus magnam Ephesiorum
fuisse superstitionem, tum in ornando Diane tem-
plo, tum in. honorando ejus simulacro, quod e
celo quoque delapsum dicebant: διοπετὲς * 48
enim dicitur veluti quod a Jove decidit : sive enim
ὄστραχον illud, id est testam, vocarent omnes 9:one-

B τὲς quod e coelo missum esset a Jove, sive statuam,

qusB devolasset, et ἃ celo formata esset : sive Pai-
ladium illud, quemadmodum Greci fabulabantur,
ad stuporem his qui simpliciores erant imitten-
dum : quod superne a Jove formatum 6586 puta-
bant, et non ab hominibus : in idem redit. Aut
διοπετοὺς, i. a Jove delapsi, nempe templi Jovis ;
sive templi, quod rotundam habebat formam, aut
etiam aliud quoddam templum apud eos ita voca-
batur. Dicit autem νεωχόρον, i. editum sive tem-
plum purgantem et ornantem. Nam χόρημα purga-
tio dicitur, unde veoxópoc, qui templum ornat ac
verrit, nempe e&edituus. « Forenses judices admit-
tuntur, » etc. 'A4oz2atov genus erat humilium in
Asia judicum, qui pauperibus ac forensibus homi-
nibus judicabant: propter quod etiam ἀγοραῖοι

C vocabantur: quemadmodum sunt ἔχδικοι, i. de-

fensores aut ultores quidam in nonnullis civitatibus : ἀνθύπατοι vero, id est [roconsules erant divi-
tum judices, aut qui criminum causam audiebant. Dicuntur autem et dyopato: oratores ipsi aut advo-
cati παρὰ τὸ ἀγορεύειν, hoc est a concionando sic dicti.

ΚΕΦΑΛ. Ke.

Περίοδος Παύλου, ἐν ἦ τὰ περὶ θανάτου xal ἀναχλή-
σεως Βὐτύχου διὰ προσευχῆς ἐν Τρωάδι. Παραίνε-
σίς τε αὐτοῦ ποιμαντικὴ πρὸς τοὺς ἐν ᾿Εφέσῳ πρεσ-
Ουτέρους’ ἐν ᾧ παράπλους Παύλου ἀπὸ ᾿Εφέσου
ἄχρι Καισαρείας τῆς [Ιαλαιστίνης,

« Μετὰ δὲ τὸ παύσασθαι τὸν θόρυδον προσχαλεσά-
μένος ὁ [Ιαῦλος τοὺς μαθητὰς, καὶ ἀσπασάμενος,
ἐξῆλρς πορευθῆναι εἰς τὴν Μακεδονίαν. Διελθὼν
δὲ τὰ μέρη ἐκεῖνχ, xal παραχαλέσας αὐτοὺς λόγῳ

πολλῷ, ἦλθεν εἰς τὴν Ἐλλάδα, οιήσας τε μῆνας D

τρεῖς, γενομένης αὐτῷ ἐπιδουλῆς ὑπὸ τῶν 'lov-
δαίων μέλλοντι ἀνάγεσθαι εἷς τὴν Συρίαν, ἐγένετο
γνώμη τοῦ ὑποστρέφειν διὰ Μακεδονίας, Συνεί-
πετο δὲ αὐτῷ ἄχρι τῆς ᾿Ασίας Σωσίπατρος Βεῤ-
ῤοιαῖος, Θεσσχλονιχέων δὲ ᾿Αρίσταρχος xxi Σα-
χοῦνδος, καὶ Γάϊος xal As26aioc xai Τιμόθεος. 'Acta-
νοὶ δὲ Τυχιγὸς xai Τρόοιμος. Οὗτοι προελθόντες
ἔμενον ἡμᾶς ἐν Τρωάδι" ἡμεῖς δὲ ἐξεπλεύσαμεν
μετὰ τὰς ἡμέρας τῶν ᾿Αζύμων ἀπὸ Φιλίππων, xol
ἤλθομεν πρὸς αὐτοὺς εἰς τὴν Τρωάδα ἄχρις ἧμε-
ρῶν πέντε’ οὗ διετρίψαμεν ἡμέρας ἑπτά. Ἔν δὲ τῇ
μιᾷ τῶν Σαδδάτων, συνηγμένων τῶν μαθητῶν τοῦ
κλᾶσαι ἄρτον, ὁ Παῦλος διελέγετο αὐτοῖς, μέλλων

CAPUT XXIX.

Circuitus Pauli, in quo etiam narratur mors Eutychi
et a morte revocatio per orationem Pauli. Ad-
hortatio ipsius qualem deceat habere pastsrem, ad
presbyteros qui erant. Ephesi : in quo. est. Pauli
praternavigatio ab Epheso usque Casaream et
Palzstinam.

XX, 1-16. « Postquam autem cessavit tumultus,
« vocatis ad se Paulus discipulis, et complexus il-
« los profectus est, ut iret in Macedoniam. Cum-
« que perambulasset partes illas et multo sermone
« exhortatus eos fuisset, venit in Graeciam, ibique
« peractis mensibus tribus cum essent instructo illi
« insidie aJudeis soluturoin Syriam, 149 habebat
« in animo, ut. reverteretur per Macedoniam. Co-
« mitatus est autem eum usque ad Asiam Sosipatcr
« Berrheensis : Thessalonicensium vero Aristar-
« chus et Secundus, et Caius Derbseus ac Timo-
« theus : Ásiani autem Tychius ac Trophimus.
« Hi cum precessissent expeclarunt nos Troade:
« nos autem a5navigamus post dies Azymorum ἃ
« Philippis, venimusque ad eos Troadem intra dies
« quinque, ubi demorati sumus diebus septem.
«Uno autem die sabbatorum, cum venissent
« discipuli ad frangendum panem, Paulus disse-

255

QECUMENII TRICCAE EPISCOPI

256

« rebat eis profecturus postridie, protraxitque ser- Α ἐξιέναι τῇ ἐπαύριον' παρέτεινε τε τὸν λόγον μέχρι

« monem usque in mediam noctem. Erant autem
« lucernae multe in cenaculo, ubi erant congre-
« gati. Sedens autem quidam adolescens nomine
« Eutychus in fenestra, cum degravaretur somno
« profundiori, disserente diu Paulo, magis depres-
«sus decidit ex tertio cenaculo deorsum, et
« sublatus est mortuus. Cum descendisset autem
« Paulus incubuit super eum et complexus dixit :
« Nolite turbari, anima enim ejus in ipso est.
« Cumque ascendisset et fregisset panem ac de-
« gustasset, diu collocutus usque ad diluculam,
« ita demum profectus est. Adduxerunt autem
« puerum viventem, et consolationem non medio-
« crem acceperunt. Nos autem conscensa navi sol-
« vimus versus Ásson, inde excepturi Paulum : ita
« enim constituerat ipse, terra iter facturus. Cum
« autem convenisset ad nos Asson, recepto eo
« venimus Mitylenem: et inde navigantes se-
« quenti die venimus contra Chium. Postridie vero
«appulimus Samum, et commorati Trogyllii,
« proximo die venimus Miletum. Proposuerat enim
« Paulus preternavigare Ephesum, ne commoran-
« dum ei esset in Asia. Festinabat enim ut si pos-
« sibile sibi esset, diem Pentecostes ageret Jeroso-
« lymis. »

150 « CaiusDerbeus acTimotheus. » Ceeterorum
quidem patrias unde orti erant exprimit, notiores
eos reddens : in Timotheo vero solo nomine con-
tentus est, quod hic a suis moribus et virtute suf-
flciens haberet cognitionis indicium ; et quod
etiam antea patris illius fecisset mentionem, cum
diceret : Pervenit autem Derben ac Lystram, et
ecce discipulus erat ibi nomine Timotheus. Quod
si Derbeus gentilicium nunc est et non proprium ;
tunc etiam hoc loco fortassis fecit patrie men-
tionem.

XX, 17-21. « A Mileto autem missis Ephesum
nuntiis, accersivit presbyteros Ecclesie. Cum-
que pervenissent ad ipsum, dixit eis: vos scitis
aprimo die dum ingressus sum Asiam, quomodo
vobiscum omni tempore fuerim serviens Domino
cum omni animi modestia, multisque lacrymis
ac tentationibus, que mihi acciderunt ex in-
diis Judeorum ; ut nihil suffugerim eorum qua
vobis utilia essent, quin annuntiarem vobis, et

μεσονυχτίου. Ἦσαν δὲ λαμπάδες ἱχαναὶ ἐν τῷ
ὑπέρῴῳ, οὗ ἦσαν συνηγμένοι. Καθήμενος δὲ τις
νεανίας ὀνόματι Εὔτυχος ἐπὶ τῆς θυρίδος, «ατα-
φερόμενος ὕπνῳ βαθεῖ, διαλεγομένου τοῦ Παύλου,
ἐπὶ πλεῖον κχατενεχθεὶς ὑπὸ τοῦ ὕηνου, ἔπεσεν
ἀπὸ τοῦ τριστέγου κάτω, καὶ ἤρθη νεχρός. Κατα-
Gà; δὲ 6 Παῦλος ἐπέπεσεν αὐτῷ" xal συμπεριλα-
δὼν, sime Μὴ θορυδεῖσθε. Ἢ γὰρ ψυχὴ αὐτοῦ
ἐν αὐτῷ ἐστιν. ᾿Αναστὰς δὲ xal χλάσας ἄρτον xai
Ὑευεάμενος, ἐφ᾽ lxavóv τε ὁμιλήσας ἄχρι αὐγῆς,
οὕτως ἐξῆλθεν. Ἢγαγον δὲ τὸν παῖδα ζῶντα, καὶ
παρεκλήθησαν οὐ μετρίως. Ἡμεῖς δὲ προελθόντες
ἐπὶ τὸ πλοῖον, ἀνήχημεν εἰς τὴν “Ασσον, ἐχεῖϑεν
μέλλοντες ἀναλαμδάνειν τὸν Παῦλον᾽ οὕτως γὰρ

Β ἦν διατεταγμένος, μέλλων αὐτὸς πεζεύειν. Ὡς δὲ

συνέδαλεν ἡμῖν εἰς τὴν Ασσον, ἀναλαδόντες αὐ-
τὸν, ἤλθομεν εἰς Μιτυλήνην’ κάκεϊῖθεν ἀποπλεύ-
σαντες, τῇ ἐπιούσῃ κατηντήσαμεν ἄντϊἴχρυ Χίου.
Τῇ δὲ ἑτέρᾳ παρὲδάλομεν εἷς Σάμον' xat μεί-
ναντες ἐν Τρωγυλλίῳ, τῇ ἐχομένῃ ἤλθομεν εἰς
Μίλητον. "Expte γὰρ ὁ Παῦλος παραπλεῦσαι τὴν
Ἔφεσον, ὅπως μὴ γίνηται αὐτῷ χρονοτριδῆσαι ἔν
τῇ 'Ac[q. Ἔσπευδε, γὰρ εἰ δυνατὸν ἦν αὐτῷ, τὴν
ἡμέραν τῆς Βεντηχοστῆς γενέσθαι εἰς “Ἱἱεροσό-
λυμα. »

« Γάϊος Δερύόαϊος καὶ Τιμόθεος. » Τῶν μὲν ἄλλων
καὶ τὰς πατρίδας λέγεὶ, ὅθεν ἦσαν, γνωριμωτέρους
ἐντεῦθεν ποιῶν. ᾿Επὶ δὲ Τιμοθέῳ ἡρχέσθη μόνῳ τῷ
ὀνόματι, ὃτι τε αὐτὸς ἐχ τῶν αὐτοῦ τρόπων χαὶ τῆς
ἀρετῆς ἐξαρχοῦ εἶχε τὸ γνώρισμα, καὶ ὅτι καὶ πρὶν
μνήμη αὐτοῦ τῆς πατοίδος ἐποιήσαντο, ἐν οἷς ἔλεγε᾽
Κατήντησε δὲ εἰς Δέρόην καὶ Λύστραν, καὶ ἰδοὺ μα-
θητής τις ἦν ἐχεῖ ὀνόματι Τιμόθεος. Εἰ δὲ xal τὸ
At:Óalo; νῦν ἐθνικόν ἐστι xal μὴ χύριον, xal νῦν
τάχα τῆς πατρίοος ἐμνη μόνευσεν.

« ᾿Απὸ δὲ τῆς Μιλύτου πέμψας εἷς Ἔφεσον, μεῖ-
ἐχαλέτατο τοὺς πρεσθυτέρους τῆς Ἐχχλησίας. Ὡς
δὲ παρεϑένοντο πρὸς αὐτὸν, εἶπεν αὐτοῖς. Ὑμεῖς
ἐπίστασθε ἀπὸ πρώσης ἡμέρας, ἀφ᾽ ἧς ἐπέδην εἰς
τὴ ᾿Ασίαν, πῶς μεθ᾽ ὑμῶν τὸν πάντα χρόνον ἐγι-
νόμην, δουλεύων τῷ Κυρίῳ μετὰ πάσης ταπεινο-
φροσύνης, xai πολλῶν δαχρύων καὶ πειρασμῶν
τῶν συμδάντων μοι ἐν ταῖς ἐπιδουλαῖς τῶν υ-
δαίων, ὡς οὐδὲν ὑπεστειλάμην τῶν συμφερόντων,

docerem vos publice ac per singulas domos, te- ἢ τοῦ μὴ ἀναγγεῖλαι ὑμῖν, καὶ διδάξαι ὑμᾶς δημο-

stificans 4418 simul et Grecis eam que erga
Deum est penitentiam ac fidem erga Dominum
nostrum Jesum. »

Quoniam multi loquendi modum ignorant, ma-
xime novi testamenti, quo episcopi nominantur
presbyteri. ac presbyteri episcopi : hoc tum hinc
animadverti potest, tum ex Epistolaad Titum, et ex
ea qua est ad Philippenses, prioreque ad Timo-
theum. Ex hoc itaque Actorum loco de ea re po-
test haheri certa persuasio ; ita enim scriptum est:
À Mileto autem missis Ephssum nuntiis, accersivit
presbyteros Eccleeie , et non dixit episcopos.

σίᾳ xai κατ᾽ o?xouc, διαμαρτυρόμενος Ἰουδαίοις τί
καὶ Ἕλλησι τὴν εἰς τὸν Θεὸν μετάνοιαν, xal πίστιν
τὴν εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν. »

Ἐπειδὴ λανθάνει τοὺς πολλοὺς d συνήθεια, μᾶλι-
στα τῆς Καινῆς Διαθήκης, τοὺς ἐπισχόπους πρισθυ-
τέρους ὀνομάζουσα, καὶ xal τοὺς πρεσδυτέρους ἐπισχό᾽
πους, σημειωτέον τοῦτο ἐντεῦθεν: xai ἐκ τῆς πρὸς
Τίτον ᾿Ἐπιστολῆς, ἔτι δὲ xal πρὸς Φιλιππησίους, χεὶ
ix τῆς πρὸς Τιμόθεον πρώτης. ᾿Απὸ μὲν οὖν BHpi-
ξεων ἐντεῦθεν ἔστι πείσθῆναι περὶ τούτου. liyp*
πται γὰρ οὕτως" ᾿Απὸ δὲ τῆς Μιλήτου πέμψας εἰς
Ἔφεσον, μετεχαλέσατο τοὺς πρεσδυτέρους τῆς Ἔν

451

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

258

χλησίας, xal οὐχ εἴρηχε τοὺς ἐπισκόπους. Εἶτα ἐπι- A Deinde subjungit: « In quo vos Spiritus sanctus

φέρει" «Ev d ὑμᾶς τὸ Πνεύμα τὸ ἅγιον ἔθετο ἐπισκό-
"mous, ποιμαίνειν τὴν Ἐχκλησίαν. » ᾿Απὸ δὲ τῆς πρὸς
Τίτον ᾿Επιστολῖς, « Καταστήσεις χατὰ πόλιν πρε-
σδυτέρους, ὡς ἐγώ σοι διεταξέμην. » 'Anb δὲ τῆς
πρὸς Φιλιππησίους" « Τοῖς οὔτιν ἐν Φιλίπποις σὺν
ἐπισχόποις χαὶ διακόνοις. » Οἶμαι: δὲ ὅτι xal. ix. τῆς
προτέρας πρὸς Τιμόθεον ἀναλογισάμενον τοῦτο ἐχλα-
δεῖν ἔστι. « Εἴ τις γὰρ, φησὶν, ἐπισχοπῆς ὀρέγεται,
καλοῦ ἔργου ἐπιθυμεῖ, Δεῖ οὖν τὸν ἐπίσκοπον ἀνεπί-
ληπτον εἶναι. » Καὶ μετ᾽ ὀλίγα « Xijpx καταλεγέσθω
μὴ ἐλάττων ἐτῶν ἑξήχοντα.» Κανὼν γάρ ἐστιν 'Ex-
κλησίας, διαγράφων ὁποῖον εἶναι δεῖ τὸν τοιοῦτον.
« Μετὰ πάσης ταπεινοφροσύνης χαὶ πολλῶν δα-
κρύων. » ᾿Κνταῦθα χαραχτῆρα διδασκαλίας δείχνυσι,
τὸ ἄφθονον, τὸ ἄοχνον, vai τὸ συμπαθές. Ἔπασχε
γὰρ ὑπὲρ τῶν ἀπολλυμένων, ὑπὲρ τῶν ἀπολλόντων.
Καὶ τὸ ταπεινὸν, χαὶ οὐχ ἁπλῶς, ἀλλὰ μετὰ πάσης,
φησὶ, ταπεινοφροσύνης᾽ πολλὰ γὰρ εἴδη τῆς ταπει-
νοφρούνης, ἐν λόγῳ ἐν ἔργῳ, πρὸς ἄρχοντας, πρὸς
ἀρχομένους « Καὶ τὸ τὰ συμφέροντα λέγειν. » "Hv
γὰρ ἃ οὐκ ἔδει μαθεῖν. Ὥσπερ γὰρ τό τινα χρύπτε-
902: φθόνου, οὕτω τὸ τὸ πᾶν λέγειν αὐτοῖς, ἀνοίας.
Καὶ διὰ τοῦ προσέθηχε" Τῶν συμφερόντων, οὐχ εἰπεῖν

μόνον, ἀλλὰ καὶ διδάξαι.

e Καὶ νῦν ἰδοὺ ἐγὼ δεδεμένος τῷ πνεύματι πορεύο-
μαι εἰς Ἱερουσαλὴμ, τὰ ἐν αὐτῇ συναντήσοντά
pio: μὴ εἰδὼς, πλὴν ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον κατὰ
πόλιν διαμαςτύρεται λέγον, ὅτι δεσμά με xai 9Al-
ψεις μένουσιν. ᾿Αλλ᾽ οὐδενὸς λόγον ποιοῦμαι. Οὐδὲ
ἔχω τὴν ψυχήν μου τιμίαν ἔμχυτῷ, ὡς τελειῶσαι
τὸν δρόμον μου μετὰ χαρᾶς xal τὴν διαχονίαν, fv
ἔλαθον παρὰ τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, διαμαρτύρασθαι
τὸ Εὐαγγέλιον τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ. Καὶ νῦν ἰδοὺ
ἐγὼ οἵδα, ὅτι οὐχ ἔτι ὄψεσθε τὸ πρόσωπόν μου
δμεῖς πάντες ἐν οἷς ξιΐλθον, κηρύσσων τὴν βασι-
λείαν τοῦ θεοῦ. Διαμαρτύρομαι ὑμῖν ἐν τῇ σόμερον
ἡμέρᾳ, ὅτι καθαρὸς ἐγὼ ἀπὸ τοῦ αἵματος πάντων. Οὐ
Ὑὰρ ὑπεστειλάμην ὑμῖν τοῦ μὴ ἀναγγεῖλαι πᾶσαν τὴν
βουλὴν τοῦ Θεοῦ. »

᾿Ἔνταῦθα εἰς τὸ, Δεδεμένος, δεῖ ὑποστίξαι, ἵνα 1j
διάνοια τοιαύτη" Ηορεύομαι εἷς Ἱερουσαλὴμ, προ-
γνοὺς διὰ τοῦ πνεύματος τὰ ἐσόμενα, πορεύομαι δὲ
δέσμιος ὦν. Εἶτα ἵνα μὴ δεσμὸν ἤ ἀνάγχην νομίσῃ
τις, καὶ ἵνα δείξῃ ὅτι ἑχὼν ἀπέρχεται, φησὶν, ὅτι
Κατὰ πόλιν δεσμά μὲ xal θλίψεις μένουσιν. « Καθα-
ρός εἰμι, φησὶν, ἀπὸ τοῦ χἵματος πάντων, » εἰ νυ-
στάξαντες ἀποθάνητε ἀπὸ τοῦ φονευτοῦ τῶν ψυχῶν'
τὸ γὰρ τοῦ διδασκάλου, φησὶ, πεποίηκα,τῷ ἀπαγγεῖλαι
ὃμῖν τὴν βουλὴν τοῦ Θεοῦ, "Apa ὁ μὴ λέγων, ὁπεύ-
θυνος τοῦ αἵματός ἐστι, τουτέστι τῆς σφαγῆς αὐτῶν.
* Δείχνωσι τοίνυν ὅτι χἀχεῖνοι ἂν μὴ ποιῶσιν, ὑπεύθυ-
vol εἶσι τοῦ ἰδίου αἵματος" δι᾽ ὃ xai φοδεῖ αὐτούς"

« Προσέχετε οὖν ἑαυτοῖς καὶ παντὶ τῷ ποιμνίῳ, ἐν

19 Tim. r, 5, *? Philipp. 1, 4. *! I Tim. m.

posuit episcopos ad regendum Ecclesiam Dei.» Ex
Epistola vero ad Titum : « Et constitues per sin-
gulas civitates presbyteros sicut ego tibi ordina-
ram !?. » Ex Epistola ad Philippenses : « Qui sunt
Philippis una cum episcopis ac diaconis 39, » Opi-
nor aulem quod ex priore quoque ad Timotheum
& conjectura idipsum intelligi potest. « Si quis in-
quit, episcopatum appetit, honestum opus deside-
rat. Oportet igitur episcopum irreprehensibilem
esse *!, » 158 Et post pauca: « Vidua eligaturnon
minor sexaginta annis. » Estenim Ecclesicregula,
describens qualem esseoporteateum qui hujusmo-
diest. « Cumomni animi modestia multisque lacry-
mis.» Hoc loco signum doctrino demonstrat,nempe

B invidia fastuque carere accondolescere.Patiebatur

namque, et pro perunutibus et pro his qui perde-
bant.Et item humilitas nec qualiscunque, sed cum
omni,inquit, animi modestia sive humilitate : mul-
t» enim sunt humilitatis species, nempe in ser-
mone, in opere,ad principes.ad eos qui gubernan-
tur. « Eorum qua vobis utilia essent.» Nam erant
qua non expediebat discere. Sicut quedam occul-
tare datur invidis, ita rursum rem omnem eis ape-
rire,insipientic,. Et propterea addidit : Eorum que
vobis utilia essent, ea inquam non dicere tantum,
verum etiam docere.

XX, 22-24. « Et nunc ecce ego alligatus Spiritu
proficiscor Jerusalem, que in ea mihi obventura
sunt ignorans, nisi quod Spiritus sanctus per
singulares civitates testificatur, dicens quod vin-
cula et afflictiones me maneant. Verum nihil me
movet. Neque vitam meam habeo mihi in ullo
pretio : ut consummen cursum meum cum gau-
dio, et ministerium quod accepi a Domino Jesu,
ad testificandum Evangelium gratie Dei. Et nunc
ecce ego scio quod posthac non videbitis faciem
meam vos omues per quos transivi predicans
regnum Dei. Quapropter contestor vos hodierno
die, quod mundus ego sim a sanguine omnium.
Non enim subterfugi quo minus annuntiarem vo-
bis omne consilium Dei. »

Subdistinctio hoc loco ponenda est post dictio-
nem,Alligatus,ut sit hec sententia: Proficiscor Je-
rusalem prescius per Spiritum qua mihi ventura
sint, proficiscor autem alligatus. Deinde ne quis

D catena aut necessitate alligatum existimet, utque

ostendat quod sponte proficiscatur : Per singulas,
inquit, civitate vincula et afflictiones me manent.
« Mundus a sanguine omnium, » si obdormientes
occidamini ab homicida animarum : quod enim
preceptoris est peregi, nempe ut annuntiarem vo-
bis Dei consilium. Itaque qui non annuntiat, reus
sanguinis est, 159429 hoc est credis eorum. Ostendit
igitur illos quoque,nisi ea compleverint, reos pro-
prii fore sanguinis : propter quod etiam terreteos.

XX, 28-32. « Attendite igitur vobis cunctoque gre-

259

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

260

gi: in quo vos Spiritus sanctus posuit episcoposad A d ὑμᾶς xà Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἔθετο ἐπισχόπους ποι

regendum Ecclesiam Dei, quam acquisivit san-
guine suo. Ego enim novi hoc, quod ingressur!
sint post discessum meum lupi graves in vos,
non parcentes gregi. Et ex vobis ipsis exorientur
viri loquentes perversa, ut abducant discipulos
post se. Idcirco vigilate, memores quod per
triennium nocte ac die non cessaverim cum ]la-
crymis monere unumquemque, Et nunc com-
mendo vos fratres Deo et sermoni gratie ipsius,
qui potens est superstruere et dare hereditatem
inter sanctificatos omnes. »

Duo precipit ut faciant preceptores.Nequeenim
lucrum affert alios tantum corrigere: neque sui-
ipsius curam tantum habere,hujusmodi enim sui-
ipsius tantum amor est. Advertendum autem quod
eos appellet nunc episcopos, quos in superioribus
dixit presbyteros :aut ideo quod necesse est super
rationales Ecclesie greges in specula esse : nequis
fide :grotet,ne quis esuriat aut sitiat,an quispiam
reprehensione egeat vel coercitione.Aut episcopos
vocat hic eos qui vere sunt episcopi

XX, 33-38. « Argentum et aurum aut vestem nul-
lius concupivi: sed ipsi scitis quod nevcessitati-
bus meis, et his qui mecum sunt suppeditaverint
manus ha;. Omnia commonstravi vobis, quod sic
laborantes oporteat suscipere imbecilles, ac me-
minisse verborum Domini Jesu, quoniam ipse
dixit: Beatum est dare potius quam accipere.
Cumque hec dixisset, positis genibus suis oravit
cum omnibus illis. Magnus autem fletus coortus
est omnium, et ruentes in collum Pauli oscula-
bantur eum dolentes, maximeob sermonem quem
dixerat, quod amplius faciem ejus non essent vi-
suri. Et deducebant eum ad navem. »

158 « Argentum et aurum, » etc. Malorum ra-
dicem tollit,nempe avaritiam.Neque enim simplici-
ter dicit, Non accepi, sed, Neque concupivi.Deinde
ostendit quod vera eleemosyna ex propriis labori-
bus fieri debeat egentibus :ex alienis siquidem dare
non est honestum. Postmodum ad hujus etiam con-
firmationem, vaticinium Domini voce dictum esse
asserit, quod nunc in Scriptura non invenitur : et
fortassis id absque scriptura tradiderunt apostoli.
Aut ideo quod ratiocinando quispiam habere po-
test dictum esse aliis verbis idipsum signiflcanti-
bus.Non dixit autem malum esse accepisse et ita
elargiri, sed quod melius sit non accepisse. Hoc
enim compassionis est erga imbecilles. Nam dare
ex alienis, ne honestum quidem est. Est itaque
primus gradus sua abjicere : secundus necessaria
sibi suppeditare, tertius etiam aliis : quartus eum
qui praedicat, et ita accipiendi potestatem habet,
non accipere. Hic itaque multo melior est ino-
pibus.

XX,14&.« Cum autem contigisset nos ab eis
« avulsos solvisse, recto cursu venimus Coum, et

μαίνειν τὴν ᾿Εχχλησίαν τοῦ Θεοῦ, ἣν περιεποιήσατο
διὰ τοῦ ἰδίου αἵματος. ᾿Εγὼ γὰρ οἵδα τοῦτο, ὅτι
εἰσελεύσονται μετὰ τὴν ἀφιξίν μου λύχοι βαρεῖς εἷς
ὑμᾶς, μὴ φειδόμενοι τοῦ ποιμνίου. Καὶ ἐξ ὑμῶν
αὐτῶν ἀναστήσονται ἄνδρες λαλοῦντες διεστραμ-
μένα, τοῦ ἀποσπᾷν τοὺς μαθητὰς ὀπίσω αὐτῶν. Δι'
ὃ γρηγορεῖτε, μνημονεύοντες, ὅτι τριετίαν νύχτα
xal ἡμέραν οὐχ ἐπαυσάμην μετὰ δαχρύων νουθε-
τῶν ἕνα ἔχαστον. Kal τὰ νῦ; παρατίθημι ὑμᾶς
ἀδελφοὶ, τῷ Θεῷ, καὶ τῷ λόγῳ τῆς χάριτος αὐτοῦ, τῷ
δυναμένῳ ἐποιχοδομῇσαι xal δοῦναι ὑμῖν χληρονομίαν
ἐν τοῖς ἠγιασμένοις πᾶσιν,

Δύο προτάσσει ποιεῖν τοὺς διδασχάλους. Οὔτε γὰρ
τὸ ἑτέρους χατορθοῦν μόνον ἔχει χέρδος, οὔτε τὸ ἕαυ-

B τοῦ μόνου ἐπιμελεῖσθαι ὁ γὰρ τοιοῦτος φίλαυτος.

Σημειωτέον δὲ ὅτι οὕς ὀπίσω φησὶ πρεσθυτέρους,
ὧδε ἐπισχόπους καλεῖ, ἤτοι διὰ τὸ τοὺς πρεσδυτέρους
ἀνάγκην ἔχειν ἐποπτεύειν τὰ τῆς ᾿κχλησίας λογιχὰ
ποίμνια, μή τις ἀσθενῇ τῇ πίστει, μή τις πεινᾷ 1
διψᾷ, εἰ ἐλέγχου χαὶ ἐπιστροφῆς δεῖται. “11 ἐπισχό-
πους ὧδε τοὺς ὄντως ἐπισχόπους χαλεῖ.

« ᾿Αργυρίου xai χρυσίου ἤ ἱματισμοῦ οὐδενὸς iz-
εθύμησα" αὐτοὶ δὲ γινώσχετε ὅτι ταῖς χρείαις μὸν
xal τοῖς οὖσι μετ᾽ ἐμοῦ ὑπηρέτησαν ol χεῖρες
αὗται. ἩΙάντα ὑπέδειξα ὑμῖν, Ott οὕτως κοπιῶντας
δεῖ ἀντιλαμδάνεσθαι τῶν ἀσθενούντων. Μνημονεύειν
τε τῶν λόγων τοῦ Κυρίου ᾿Ιγσοῦ, ὅτι αὐτὸς εἶπε'
Μαχάριόν ἐστι διδόναι μᾶλλον ἤ λαμθῦάνειν. Καὶ
ταῦτα εἰπὼν, θεὶς τὰ γόνατα αὐτοῦ, σὺν πᾶσιν αὖ-
τοῖς προσηύξατο. ᾿ἱχανὸς δὲ ἐγένετο χλαυθμὸς πάν-
των. Καὶ ἐπιπεσόντες ἐπὶ τὸν τράχηλον τοῦ Παύ-
λου, κατεφίλουν αὐτὸν, ὀδυνώμενοι μάλιστα ἐπὶ τῷ
λόγῳ, ᾧ εἰρήκει, ὃτι οὐχ ἔτι μέλλουσι τὸ πρόσωπον
αὐτοῦ θεωρεῖν, Προέπεμπον δὲ αὐτὸν εἷς ιὸ
πλοῖον. »

« ᾿Αγυρίου Tj χρυσίου,» καὶ τὰ ἑξῆς. Τὴν ῥίζεν
ἀναιρεῖ τῶν χαχῶν τὴν φιλαργυρίαν. Οὐ γὰρ ἀπλῶς
φησιν, Οὐχ ἔλαδον, ἀλλ᾽, Οὐδὲ ἐπεθύμησα. Εἶτα
δείχνυσιν Ott. dj ἀληθὴς ἐλεημοσύνη ἐκ τῶν ἰδίων
κόπων ὀφείλει γίνεσθαι τοῖς ἐνδεέσιν, ἐπεὶ ἐκ τῶν
ἀλλοτρίων διδόναι οὐ καλόν. Εἶτα xal χρῆσιν εἰς χα-
τασχευὴν τούτου διὰ φωνῆς τοῦ Κυρίου εἰρῆσθαί
φησιν, ὅπερ νῦν οὐχ εὕρηται ἐν Γραφῇ" καὶ ἴσως
ἀγράφως παρέδωχαν οἱ ἀπόστολοι. Ἢ ἐξ ὧν ἄν τις

D συλλογίσαιτο δυνατὸν εἴρῆσθαι δι' ἑτέρων λέξεων

τοῦτο δηλουσῶν. Οὐ τοῦτο δέ φησιν ὄτι καχὸν τὸ
λαθεῖν xai μεταδιδόναι, ἀλλὰ βέλτιον τὸ μὴ λαθεῖν,
Τοῦτο γὰρ συμπαθείας τῆς πρὸς τοὺς ἀσθενεῖς. TI
γὰρ ἐκ τῶν ἀλλοτρίων διδόναι οὐ χαλόν. Ἔστι vof
νυν εἷς βαθμὸς ῥίψαι τὰ αὑτοῦ, δεύτερος ἑαυτῷ
ἐπαρχεῖν, τρίτος xal ἑτέροις, τέταρτος, τὸ καὶ κχἢ"
ρύττοντα καὶ ἐξουσίαν ἔχοντα λαμὄάνειν, μὴ λαμ"
θάνειν. “Ὥστε πολὺ τῶν ἀχτημόνων οὗτος βελτίω!
ἐστί,

« Ὡς δὲ ἐγένετο ἀναχθῆναι ἡμᾶς ἀποσπασθϑέντες
€ ἀπ᾿ αὐτῶν, εὐθυδρομήσαντες ἤλθομεν εἰς τὴν Κῶ

261

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

263

« τῷ ὃς ἐξῆς εἰς τὴν Ῥόδον, χκαχεῖθεν εἷς Πάταρα. Καὶ À « sequenti die Rhodum, et inde Pataram. Et nacti

« εὑρόντες πλοῖον διαπερῶν εἰς Φοινίκην, ἐπιδάντες
« ἀνήχθημεν. ᾿Αναφανέντες δὲ τὴν Κύπρον, χαὶ
« χαταλιπόντες αὐτὴν εὐώνυμον, ἐπλέομεν εἰς Συ-
e ρίαν, xai χατήχθημεν εἷς Τύρον" ἐχεῖσε γὰρ ἦν
« τὸ πλοῖον ἀποφορτιζόμενον τὸν γόμον. Καὶ ἀνευ-
« ρόντες δὲ τοὺς μαθητὰς, ἐπεμείναμεν αὐτοῦ ἡμέ-
«ρας ἑπτά" οἵτινες τῷ Παύλῳ ἔλεγον διὰ τοῦ Πνεύ-
μᾶτος, μὴ ἀναθαίνειν εἰς ᾿Ιερουσαλήμ. »

Ὅ λέγει τοῦτό ἐστι’ Μὴ εὑρίσκοντες πλοῖον ἀπερ-
χόμενον εἰς Καισάρειαν, ἀλλ᾽ εἰς Φοινίκην, ἀνήλθο-
μὲν εἰς αὐτό: xal Κύπρον δὲ εἰάσαμεν καὶ Συρίαν.
Τὸ γὰρ, Καταλίπόντες αὐτὴν εὐώνυμον, οὐχ ἁπλῶς
εἴρηται, ἀλλ᾽ ὅτι οὐδὲ ἐγγὺς γενέσθαι τῆς Συρίας
ἔσπευδον. Ἦλθον οὖν εἰς Λυκίαν, καὶ τὴν Κύπρον
ἀφέντες, εἰς Τύρον κατέπλευσαν ἐχεῖσε γὰρ τὸ
πλοῖον ἀπεφόρτισε τὸν γόμον. Οὐ τοῦτό φησιν ὅτι
τὴν παραίνεσιν διὰ τοῦ Πνεύματος ἐποιοῖτο, ἀλλ᾽
ὅτι διὰ τοῦ Πνεύματος εἰδότες. Οὐ γὰρ ἁπλῶς αὐτῷ
τὰ δεινὰ προὔλεγον, ἀλλ᾽ ἅτι ἀναδῆναι οὐ χρὴ, φει-

δόμενοι αὐτοῦ.

« Ὃτε δὲ ἐγένετο ἡμᾶς ἐξαρτίσαι τὰς ἡμέρας,
ἐξελθόντες ἐπορευόμεθα, προπεμπόντων ἡμᾶς
πάντων σὺν γυναιξὶ χαὶ τέχνοις ἕως ἔξω τῆς πό-
λεως. Καὶ θέντες τὰ γόνατα ἐπὶ τὸν αἰγιαλὸν
πκροσέυξάμεθα. Καὶ ἀσπασάμενοι ἀλλήλους, ἐπ-
ἐόημεν εἴς τὸ πλοῖον: ἐχεῖνοι δὲ ὑπέστρεψαν εἷς
τὰ ἴδιὰ, Ἡμεῖς δὲ τὸν πλοῦν διανύσαντες ἀπό
Τύρου, κατηντήσαμεν νὶς Πτολεμαῖδα, καὶ ἄσπα-
σάμενοι τοὺς ἀδελφοὺς, ἐμείναμεν ἡμέραν μίαν
παρ᾽ αὐτοῖς. Τῇ δὲ ἐπαύριον ἐξελθόντες οἱ περὶ
τὸν Παῦλον, ἦλθον εἰς Καισάρειαν, Καὶ εἰσελθόντες
εἷς τὸν οἴχον Φιλίππου τοῦ εὐαγγελιστοῦ, ὄντος
ἐχ τῶν ἑπτὰ, ἐμείναμεν παρ᾽ αὐτῷ. Τούτῳ δὲ
ἦσαν θυγατέρες παρθένοι τέσσαρες προφητεύου-
σαι. »

« Ἐξαρτίσαι τὰς ἡμέρας. » Τὸ ἐξαρτίσαι ἀντὶ τοῦ,
πληρῶσαι, φησί: Μετὰ γὰρ τὸ πληρῶσαι τὰς τεταγ-
μένας ἡμέρας, τουτέστι μετὰ τὰ ἄζυμα, εἰς Τρωάδα
Ὦλθον δι’ ἡμερῶν πέντε. Σημειωτέον ὅτι τοῦ διαχό-
vou Φιλίππου ἦσαν αἱ θυγατέρες, ὥστε οὖν xal τῷ
κοινωνήσαντι γάμων διαχονεῖν ἔξεστι. Σημείωσαι
δὲ, ὅτι αἱ προφήτιδες αἱ θυγατέρες αὐτοῦ παρθένοι
ἦσαν, xai ὅτι ἤσκουν δι’ εὐλάδειαν μᾶλλον τοῦτο,
ὥστε χαὶ προφητείας ἠξιῶσθχι. Ὥστε δῆλον ὅτι

« navem que trajiceret in Phanicen, ea conscensa
« solvimus. Cumque cepisset nobis apparere Cy-
« prus, relicta ea ad sinistram, navigavimus versus
« Syriam, et delati sumus Tyrum: nam huc navis
« exponebat onus.Repertisque discipulis mansimus
« ibidem diebus septem : qui Paulo dicebant per
« Spiritum, ne ascenderet Jerusalem. »

Tantum est ac si diceret : Cum navem non inve-
niremus abeuntem Caesaream, sed in Phonicen,
illum conscendimus: Cyprum autem et Syriam
preiterlegimus. Quod enim ait, Relicta ea ad sini-
stram, non temere dictum est, sed quod neque
Syrie appropinquare studebant. Venerunt ergo iu

B Lyciam, relictaque Cypro, descenderunt navigio

Tyrum, nam eo exposuit navis onus. « Qui dice-
bant per Spiritum »Non intelligit quod per Spiritum
adhortatio fleret, sed quod per Spiritum noverant.
Neque enim aperte pericula predicebant, sed quod
non expediret ascendere, idque compassione moti
dicebant.

154 XX, 5-9. « Cumque dies explessemus, pro-
fecti ibamus, deducentibus nos omnibus una cum
uxoribus et flliis, donec exissemus civitatem : po-
sitisque genibus in littore precati sumus. Et
consalutatis invicem, nos navem conscendimus,
illi vero redierunt ad sua. Nos autem navigatione
explicita a Tyro descendimus Ptolemaidam, sa-
lutatisque fratribus mansimus diem unum cum
illis. Postridie vero nos, qui eramus cum Paulo,
egressi venimus Cesaream. Et ingressi domum
Philippi evangeliste, qui erat unus e septem,
mansimus apud eum. Huic autem erant quatuor
filie virgines prophetantes. »

᾿Εξαρτίσαι τὰς ἡμέρας. Verbum ἐξαρτίσαι ponit
pro complere. Nam postquam completi fuissent
constituti dies, hoc est post dies azymorum, vere-
runt Troadem diebus quinque. Advertendum filias
fuisse Philippo diacono. Itaque diaconi esse pos-
sunt et hi qui participes fuerunt nuptiarum. Ani-
madverte preterea quod prophetides ejus filie vir-
gines erant, et quod propter pudorem magis hoc
assequebantur ut et prophetia digne haberentur.

περισπούδαστον ἦν xal αὐταῖς d παρθενία. Εἰ yàp D Manifestum itaque est quod magno studio servaba-

μὴ ἦν περισπούδαστον, οὐχ ἂν προσέθηχεν ὁ συγ-
γραφεὺς ὅτι xai παρθένοι ἦσαν.

ΚΕΦΑΛ. A'.
᾿Αγάδου προφητεία περὶ τῶν συμδησομένων τῷ
L d ᾿παύλῳ iv Ἱερουσαλήμ. PE "
ε ᾿Επιμενόντων δὲ ἡμῶν ἡδιυέρας πλείους, xat-
$06. τις ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας προφήτης ὀνόματι
"Aq36oc. Καὶ ἐλθὼν πρὸς ἡμᾶς, xal ἄρας τὴν
ζώνην τοῦ Παύλου, δήσας τε αὐτοῦ τὰς χεῖρας
xai τοὺς πόδας, εἶπε’ Τάδε λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ
ἅγιον, Τὸν ἄνδρα οὗ ἐστιν ἡ ζώνη αὕτη, οὕτως

tur apud eos virginitas : nisi enim digna esset pro
qua certaretur, nequaquam addidisset scriptor hi-
storie, quod etiam virgines erant.
CAPUT XXX.
Agabi prophetia de his quse futura erant, ut Paulo
Jerosolymis contingerent.

XXI, 10-14. « Cumque permaneremus dies com-
plures, advenit quidam a Judsea propheta no-
mine Agathus. Is cum ad nos pervenisset, tulit
cingulum Pauli, et alligans sibi manus et pedes,
dixit: Hec dicit Spiritus sanctus: Virum cujus
est cingulum hoc, sic alligabunt Jerosolymis Ju-

263

OECUMENII TRICCAR EPISCOPI

204

155 dei, tradentque in manus gentium. Cum A δήσουσιν ἐν ᾿Ϊερουσαλὴμ Ἰουδαῖοι, καὶ παραδώ-

que hoc audivissemus, rogabamus et nos et qui
illius loci erant, ne ascenderet Jerusalem. Tunc
respondit Paulus, ac dixit : Quid facitis flentes et
affligentes cor meum? Ego non solum vinciri,
sed et mori paratus sum Jerosolymis pro nomine
Domini Jesu. Et cum ille non persuaderetur,
acquievimus dicentes : » Domini voluntas flat.

CAPUT XXXI.

Adhortatio Jacobi ad Paulum, eo quod Paulus dice-
retur non judicare Hebraos circumcidendos.

XXI, 15-25. « Post hos autem dies parati con-
scendebamus Jerusalem. Venerunt autem una
quidam ex discipulis a Cesarea nobiscum, addu-
centes secum apud quem hospitaremur, Mnaso-
nem quemdam Cyprum veterem discipulum.
Cumque venissemus Jerosolyma, libenter exce-
perunt nos fratres. Postero vero die introibat
Paulus nobiscum ad Jacobum, omnesque conve
nerunt presbyteri. Quos ubi salutasset, narrabat
per singula, qus Deus fecisset in gentibus per
ministerium ipsius. At illi cum audissent, glorifi-
cabant Deum, dixeruntque ei: Vides, frater,
quot millia sint Judaeorum qui crediderunt ? om-
nesque studiosi sectatores sunt legis. Audierunt
autem de te quod defectionem doceas a Mose
omnes qui inter gentes sunt Judeos, dicens, non
debere eos circumcidere filios, neque secundum
instituta vivere. Quid est ergo? Omnino oportet
convenire multitudinem , audient enim te ve-
nisse. Hoc ergo fac quod tibi dicimus. Sunt nobis
quatuor viri votum habentes super se ; his assum-
ptis 1856 purifica te cum illis, et impende su-
per illis, ut radant capita, sciantque omnes
quod qua de te audierunt nihil sunt, sed ambu-
las et ipse custodiens legem. De gentibus autem
qu: crediderunt nos signiflcavimus, decernentes,
ne quid hujusmodi observent nisi ut caveant ab
idolothytis et sanguine, et suffocato, et scorta-
tione. »

« ᾿Ἐπισχευασάμενοι. » Hoc est, cum ea quo ad
iter necessaria erant accepissemus. « Vides, frater,
quot millia. » Consilium ei dant et non jubent Ja-

cobus et qui cum eo erant, propter quod etiam D

suadent.Nam dispensationis erat illa condescensio
non legislationis.Itaque przdicationis offensio aut
impedimentum non erat, sed dispensatio.Nam qui
Jerosolymis ex Judaeis crediderant,instituta legalia
adhuc servare volebant. « His assumptis purifica
te cum illis. » Suadent ei ut opere defensionem
paret, non sermone.Hoc itaque dicunt ; Tu porrige,
qui juxta legem offeruntur pro eis, hostias ; ut
suspicionem solvas, et ostendas quod non solum
non doceas que legi contraria sunt, imo quod et
ipse serves quie in lege jubentur. Ne autem dicat,
8i gentes hoc didicerint, offendiculum inde patien-

σοισιν εἰς χεῖρας ἐθνῶν. Ὡς δὲ ἢχούσαμεν cauta,
παρεχαλοῦμεν ἡμεῖς τε χαὶ οἱ ἐντόπιοι, τοῦ μὴ
ἀναθδαίνειν αὐτὸν εἷς Ἱἱερουσαλήμ. ᾿Απεχρίθη τε
ὁ ΠΙαῦλος, Τί ποιεῖτε χλαΐοντες καὶ συνθρύπτον-
«ἐς μου τὴν καρδίαν ; ᾿Εγὼ γὰρ οὐ μόνον δεθῆναι,
ἀλλὰ καὶ ἀποθανεῖν εἷς Ἱερουσαλὴμ ἑτοιμως ἔχω
ὁπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ. Μὴ πειθο-
μένου δὲ αὐτοῦ, ἡσυχάσαμεν, εἰπόντες" Τὸ θέλημα
τοῦ Κυρίου γενέσθω. »
ΚΕΦΑΛ. ΛΑ΄.

ἸΙαραίνεσις ᾿Ιαχώδου πρὸς Παῦλον, περὶ τοῦ μὴ
δοχεῖν 'EOpalouc περιτέμνεσθαι.

« Μετὰ δὲ τὰς ἧἥμερας ταύτας ἐπισχευασάμενοι,
ἀνεθαίνομεν εἰς ᾿Ιερουσαλήμ. Συνηλθον δὲ καὶ τῶν
μαθητῶν ἀπὸ Καισαρείας σὺν ἡμῖν, ἄγοντες παρ᾽ ᾧ
ξενισθῶμεν, Μνᾶσωνί τινι Κυπρίῳ ἀρχαίῳ μαθητᾷ.
Γενομένων δὲ ἡμῶν εἰς Ἱεροσόλυμα, ἀσμένως ἐδέ-
ξαντο ἡμᾶς οἱ ἀδελφοί. Τῷ δὲ ἐπιούσῃ εἰσήει ὁ Hav
λος σὺν ἡμῖν m, ὃς Ἰάκωδον, πάντες τε παρεγένοντο
οἱ πρεσδύτεροι. Καὶ ἀσπασάμενος αὐτοὺς, ἐξηγεῖτο
χαθ᾽ ἕν ἕχαστον, ὧν ἐποίησεν ὁ θεὸς ἐν τοῖς ἔθνεσι
διὰ τῆς διαχονίας αὐτοῦ. Ot δὲ ἀχούσαντες, ἐδόξαζον
τὸν Κύριον, εἴπὸν τε αὐτῷ’ Θεωρεῖς, ἀδελφὲ, πόσαι
μυριάδες εἰσὶν ᾿Ιουδαίων τῶν πεπιστευκότων ; xal
πάντες ζηλωταὶ τοῦ νόμου ὑπάρχουσι. Κατηχή-
θησαν δὲ περὶ σοῦ, ὅτι ἀποστασίαν διδάσχεις ἀπὸ
δλΙωσέως, τοὺς κατὰ τὰ ἔθνη πάντας ᾿Ιουδαίους,
λέγων, μὴ περιτέμνειν αὐτοὺς τὰ τέκνα, μηδὲ τοῖς
ἔθεσι περιπατεῖν. Τί οὖν ἐστι ; llávtoq δεῖ πλῆθος
συνελθεῖν: ἀχούσονται γὰρ ὅτι ἐλήλυθας. Τοῦτο
οὖν ποίησον, ὃ σοι λέγομεν. Εἰσὶν ἡμῖν ἄνδρες
τέσσαρες εὐχὴν ἔχοντες ἀφ’ ἑαυτῶν’ τούτους
παραλαδὼν, ἀγνίσθητι σὺν αὐτοῖς, xal δαπάνηδον
ἐπ᾽ αὐτοῖς, ἵνχ ξυρήσωνται τήν χεφαλὴν, xal γνῶσι
πάντες, ὅτι ὧν χατήχηνται περὶ σοῦ οὐδὲν ἐστιν,
ἀλλὰ στοιχεῖς καὶ αὐτὸς τὸν νόμον φυλάσσων. Περὶ
δὲ τῶν πεπιστευχότων ἐθνῶν ἡμεῖς ἐπεστείλαμεν,
χρίναντες, μηδὲν τοιοῦτον τηρεῖν αὐτοὺς, εἶ μὴ
φυλάσσεσθαι αὑτοὺς τό τε εἰδωλόθυτον, καὶ τὸ αἶμα,
xal πνιχτὸν, xai πορνείαν. »

« Ἐπισχευασάμενοι. » Τουτέστι, τὰ πρὸς ὁδοῖπο-
ρίαν λαδόντες. « θεωρεῖς, ἀδελφὲ, πόσαι μυριάδες. »
Συμθουλεύουσιν, οὐχ ἐπιτάττουσι τούτῳ ol περὶ τὸν
'[4xw60v*. ὅθεν xal πείθουσιν, Οἱχονομίας γὰρ ἦν
ἢ συγκατάθασις, οὐ νομοθεσίας. Οὐχ ἄρα ἐγχοπὴ τοῦ
κηρύγματος τοῦτο ἦν, ἀλλ᾽ οἱχονομία, ΟἹὨ γὰρ ἐν
Ἱεροσολύμοις πιστευσαντες ἀπὸ ᾿Ιουδαίων, τὰ Bh
τὰ νομιχὰ ἔθελον ἔτι φυλάττειν. ε Τούτους παραλα"
GU ἁγνίσθητι σὺν αὐτοῖς. » "ἔργῳ τὴν ἀπολογίαν
ποιῆσαι αὐτῷ συμδουλεύουσιν͵ οὐ λόγῳ. Τοῦτο οὖν
φασι’ Τὰς προσφερομένας ὑπὲρ αὐτῶν κατὰ τὸν
νόμον θυσίας, σὺ πάρασχε, ἵνα λύσῃς τὴν ὑποψίεν,
καὶ δείξῃς, ὅτι οὐ μόνον οὐ διδάσχεις ἔξω τοῦ νόμου,
ἀλλ᾽ ὅτι καὶ αὐτὸς φυλάττεις τὰ ἐν τῷ νόμῳ. "Iva ὅ
μὴ λέγῃ, ὅτι "Av τὰ ἔθνη τοῦτο μάθωσι, σχκανδαλι-
σθήσονται, ἐπάγει λοιπόν’ « Περὶ δὲ τῶν πεπιστεῦ"

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI.

206

θνῶν ἡμεῖς ἐπεστείλαμεν, φησὶ, μηδὲν τοι- A tur, deinceps subjungit : De gentibus autem que

ηρεῖν αὐτούς. Ὥσπερ οὖν ἡμεῖς ἐχείνοις ἐπ-
v, καίτοι Ἰουδαίοις κηρυττοντες, οὕτω καὶ
ἔθνεσι κηρύττων, σύμπραξον ἡμῖν. Συγχα-
| γὰρ τοῦτό ἐστι, μηδὲν ὑποπτεύσης. Καὶ τὸ
σολύμοις δὲ τοῦτο ποιεῖν φορητον. llolzcov
το ἐνταῦθα, ἵνα ἐξῇ σοὶ ἔξω ποιεῖν ἐκεῖν».
πείσθη αὐτοῖς, xa! ἐξυρᾶτο xal πάντα τὰ
tX ἐπετέλεσεν,

ΚΕΦΑΛ' ΛΒ΄.
τῆς ἐν Ἱερουσαλὴμ κατὰ τοῦ Παύλου χινη-
ς ἀταξίας, ὅπως τε αὐτὸν ὁ χιλίαρχος
πλήθους ἐξαιρεῖται. Ἐν d Παύλου κατά-
€ περὶ ἑχυτοῦ χαὶ τῆς εἰς ἀποστολὴν αὐὖ-
λήσεως. Περὶ ὧν ὁ ᾿Ανανίας εἶπε πρὸς τὸν
ov ἐν Δαμασχῷ, ὁπτασίχς τε xai φωνῆς
tvoufvnc ποτὲ πρὸς αὐτὸν ἐν τῷ ἱερῷ
λλων ἐπὶ τούτοις ὁ ἰΙαῦλος τύπτεσθα:,
y ὅτ, 'Ρωμαϊός εἶμι, ἀνέθη.
πε ὁ Παῦλος, παραλαδὼν τοὺς ἄνδρας, τῇ ἐγο-
ἡμέρᾳ σὺν αὐτοῖς ἀἁγνισθεὶς εἰσήει εἰς τὸ
διαγγέλλων τὴν ἐχπλήρωσιν τῶν ἡμερῶν
"ἰσμοῦ, ἕως οὗ προσηνέχθη ὑπὲρ ἑνὸς i«i-
τῶν d προσφορά. Ὡς δὲ ἔμελλον αἱ ἑπτὰ
συντελεῖσθαι, οἱ ἀπὸ τῆς ᾿Ασίας ᾿Ιουδαῖοι,
svo: αὐτὸν ἐν τῷ ἱερῷ, συνέχεον πάντα τὸν
xai ἐπέδαλον τὰς χεῖρας ἐπ᾽ αὐτὸν, χράζον -
λνδρες Ἰσραηλῖται, βοηθεῖτε. Οὗτός ἐστιν
πος, ὁ κατὰ τοῦ λαοῦ, xai τοῦ νόμου, καὶ
ὁπου τούτου πάντας πανταχοῦ διδάσχων,
. xal Ἕλληνας εἰσήγαγεν εἰς τὸ ἱερὸν, xai
γχεὲ τὸν ἄνιον τόπον τοῦτον. Ἦσαν γὰρ ἕω-
ς Τρόφιμον τὸν ᾿Εφέσιον ἐν τῇ πόλει σὺν
ὃν ἐνόμιζον, ὅτι εἷς τὸ ἱερὸν εἰσήγαγεν ὁ
;, Ἐχινήθη τε fj πόλις ὅλη, καὶ ἐγένετο συν-
τοῦ λαοῦ xal ἐπιλαδόμενοι τοῦ Ηαύλου,
αὐτὸν ἔξω τοῦ ἱεροῦ, xai εὐθέως ἐκχλείσθησαν
αι. Ζητούντων δὲ αὐτὸν ἀποχτεῖναι, ἀνέῤδη
τῷ χιλιάρχῳ τῆς σπείρας, Ott ὅλη συγχέ-
Ἱερουσαλήμ: "Oc ἐξαυτῆς παραλαδὼν στρα-
; καὶ ἑχατοντάρχους, χκατέδραμεν ἐπ᾽ αὐτούς.
ἰδόντες τὸν χιλίαρχον γαὶ τοὺς στρατιώτας,
vto. τύπτοντες τὸν Παῦλον. ᾿Εγγίσας δὲ ὁ
χος ἐπελάδετο αὐτοῦ, xal ἐχέλευσε δεθῆναι
* δυσὶ, καὶ ἐπυνθάνετο τίς ἂν εἴη, xai τί ἐστι
jxtc. Ἄλλοι δὲ ἄλλο τι ἐδόων iv τῷ ὄχλῳ.
γάμενος δὲ γνῶναί τι ἀσφαλὲς διὰ τὸν θόρυ-
ιἔλευσεν ἄγεσθαι αὐτὸν εἰς τὴν παρεμθολήν.
b ἐγένετο επὶ τοὺς ἀναδαθμοὺς, συνέδη βα-
θαι αὐτὸν ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν, διὰ τὴν
οὔ ὄχλου. Ἦχολούθει γὰρ ἐὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ,
. Alpe αὐτόν. Μέλλων τε εἰσάγεσθαι εἰς
ιρεμδολὴν ὁ Ἡαῦλος, λέγει τῷ χιλιάρχῳ’ Ei
μοί εἰπεῖν πρὸς oci; 'O δὲ ἔφη, ᾿Βλληνιστὶ

ui, ; Οὐχ ἄρα σὺ εἴ ὁ Αἰγύπτιος, ὁ πρὸ τού-

crediderunt nos significavimus ne quid hujusmodi
observent Quemadmodum ergo nosillis heec jussi-
mus, cum tamen Judewis predicemus, ita et tu qui
gentibus predicas, opitulare nobis. Condescensio
haec est,ne quid verearis. EthocJerosolymis facere
tolerabile est. Hic ergo fac istud, ut tibi foris li-
ceat illud facere. Tandem persuasus est ab eis
et abrasus est, omniaque Judaica instituta per-
fecit.
. 153 CAPUT XXXII.

De commotione mota Jerosolymis adversus Paulum,
et quomodo ipsum tribunus a multitudine eripue -
. rit : in quo etiam narrat ordine Paulus de seipso
suisque ad apostolatum vocatione. De his qua a
Paulum dizit Ananias, ac visione voceque Dei ad
eum quondam in templo facta: et cum post hgc ab
eis verberandus esset Paulus, ubi se Romanum esse
dixisset liberatus est.

XXI, 26-38. « Tunc Paulus, assumptis viris, in
sequenti die cum eis purificatus intravit in tem-
plum, annuntians expletionem dierum purifica-
tionis, donec offerretur pro unoquoque eorum
oblatio. Dum autem jam septem dies pene expleti
essent, Judei qui ab Asia erant, cum vidissent
eum in templo, conturbarunt totum populum, et
injecerunt in eum manus clamentes: Viri Israe-
lite, succurrite. Hic est homo qui adversus po-
pulum et legem, et locum hunc omnes ubique
docet: insuper et Grecos induxit in templum, et
profanavit sanctum locum hunc. Viderant namque

C Trophimum Ephesinum in civitate cum ipso,quem

existimarunt quod in templum induxisset Paulus.
Commotaque est universa civitas, et factus est
concursus populi,et apprehensum Paulum protra-
hebant e templo, statimque clause sunt fores.
Querentibus autem illum occidere, nuntiatum
est tribuno cohortis, quod tota conturbata esset
Jerusalem. Qui statim assumptis militibus ac
centurionibus, decurrit ad 258 illos. Illi autem
cum vidissent tribunum ac milites, cessaverunt
percutere Paulum. Tunc accedens tribunus ap-
prehendit eum, jussitque alligari catenis duabus,
et interrogabat quisnam esset, et quid fecisset.
Alii autem aliud clamabant in turba. Cumque
nihil certi cognoscere posset pre tumultu, jussit
duci eum in castra. Et icum venisset ad gradus,
contigit ut portaretur a militibus propter violen-
tiam turbe. Sequebatur enim populi multitudo
clamans : Tolle eum. Et dum copisset duci in
castra Paulus, ait tribuno: Licetne mihi loqui ad
te? Qui dixit: Grece nosti? Nonne tu es ille
Kgyptius, qui ante hos dies tumultum conci-
tasti et eduxisti in desertum quatuor millia viro-
rum sicariorum ? »

ὧν ἡμερῶν ἀναστατώσας, xal ἐξαγαγὼν εἷς τὴν ἔρημον τοὺς τετραχισχιλίους ἄνδρας τῶν Σιχα-

»
[ps αὐτόν. » Ἔθος τοῖς ᾿Ιουδαίοις ταύτην λέ-
ἣν φωνὴν κατὰ τῶν διχαίων, ὡς καὶ κατὰ τοῦ

PATROL. Gn. CXVIIL.

« Tolle eum. » Hanc vocem moris erat Judeis
dicere adversus justos : quemadmodum etiam con-

"oa . 8 A

267

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM. 36i

tra Dominum : Tolle, tolle, hoc est aufer eum e Α Κυρίου, « Atpt autóv, ἀντὶ τοῦ, "Exapov αὐτὸν ἐχ τὸν

vivis. Alii vero dicunt hoc esse quod Romana con-
suetudine apud nos dicunt: Inter signa eum injice.
« Nonne tu es ille Zgvptius?» Hic /Egyptius homo
quidam erat rerum novarum studiosus et impostor
ac proestigiator. Volens ergo diabolus Paulum fa-
cere participem criminum que sibi congruebant,
quemadmodum etiam sub Christo tempore illo, in-
citavitipsum ut portentosa operaretur interJudzos.

Quoniam autem dicit tribunus: Nonne tu es ille.

JEgyptius, hanc protinus suspicionem a se rejecit
declarato genere ac religione. Etenim alibi dicit
sese legitimum Christi cultorem. Vocantur autemsi-
carii latrones, genere ensium utentes qui proxime
ad eorum accedunt magnitudinem quos Psrse aci-
nacas dicunt : inflexione vero ac curvatura iis si-
miles sunt quos Romani sicas appellant : a quibus
etiam illi latrocinium exercentes appellationem ac-
ceperunt. Alii vero sectam quamdam apud Judeos
esse dicebant. Tres siquidem apud Judeos secte
erant in genere, nempe Pharisei, Sadducsi et Es-
seni: hique vitam severiorem ducebant, invicem
diligentes, ac temperate admodum viventes : ideo
quoque Esseni dicebantur quasi ὄσιο!, i. sancti:
alii vero Sicarios ipsos appellabant, sive zelotas.

159 XX1, 39, 40; XXII, 1-29. « Dixit autem
Paulus : Egoquidem liomo sum Judaeus Tarsensis,
non obscure Cilicum civitatis civis. Rogo autem
te, permitte mihi loqui ad populum. Cumque ille
permisisset, Paulus stans in gradibus, annuit
manu ad plebem: et magno silentio facto allo-
quebatur lingua Hebraea, dicens: Viri fratres et
patres, audite meam quam nunc ad vos loquor
excusationem. Cum autem audissent quod He-
brma lingua sibi loqueretur, magis pristiterunt
silentium, et dixit: Ego quidem sum vir Judzeus,
natus in Tarso Cilici:, ceterum educatus in hac
civitate ad pedes Gamalielis, institutus accurate
in patria lege, Dei zelo ductus, sicutet vos omnes
estis hodie: qui lianc viam persecutus sum us-
que ad mortem, alligans tradensque in carceres
viros pariter ac mulieres: sicut et princeps sa-
cerdetum mihi testis est et universa seniorum
congregatio: a quibus etiam epistolis ad fratres
acceptis Damascum proliciscebar, adducturus et
illos qui ibi essent vinctos Jeruszlem ut puniren-

tur. Accidit autem iter facienti et appropinquanti [!

Damasco cirveiter meridiem, ut subito de celo
cireumfulgeret me lux multa, cecidique in solum,
et audivi vocem dicentem mihi: Saul, Saul,
quid me. persequeris ? Ego vero respendi: Quis
es, Domine? Dixitque ad me: Fze sum Jesus
Nazarenus, quei tu persequeris, Et qui mecum
erant, το quidem viderunt et exterriti. sunt,
vocem auiem non audierunt ejus. qui loquebatur
mecum. Dixi autem : Quid faciat, Domine ? Do-
minus autem dixit mihi : Surge et vade Dama-
scum, et ihi dicetur tibi de emnibus que ordinata
eunt nt tu facias. Cumque non viderem pre

ζώντων. ἼΛλλοι δὲ οὕτω φασὶ, τουτέστιν ὅ παρ᾽ iu
λέγουσι κατὰ τὴν ’Ρωμαϊχὴν συνήθειαν "Ev τοὶ
σίγνοις αὁτὸν ἔμθαλε. « Οὐχ ὥρα σὺ εἴ ὃ Αἰγύπτιος͵
Οὗτος ὁ Αἰγύπτιος, ἄνθρωπός τις v νεωτεροτοιὰ
καὶ στατιασὴς xal ἀπατεὼν καὶ γόης. Kao! θέλων,
διάδολος χοινωνὸν ποιεῖν Παῦλον τῶν ἐκείνῳ zn
κόντων ἐγχλημάτων, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ Χρισιὰ
χατὰ τὸν χαιρὸν ἐχεῖνον, διήύγειρεν αὐτὸν ctpruk
σθαι ἐν τοῖς ᾿Ιουδαίοις. ᾿Επειδὴ δέ φησιν ὁ 7232
χος, Σὺ εἴ ὁ Αἰγύπτιος, εὐθέως αὐτὸν ταύτης ἐς.
ἤγιγε τῆς ὑποψίας, χαὶ τὸ ἔθνος εἰπὼν, χαὶ τὴ;
θρησχείαν. Καὶ γὰρ ἀλλαχοῦ ἔννομον tr wi
Χριστοῦ χαλεῖ. Σικάριοι δὲ λέγονται λῃσταὶ ἔτι.
δίοις χρώμενοι, παραπλησίοις μὲν τὸ μέγεθος τοὶ;
τῶν Περσῶν ἀχινάκαις, ἐπινγαμπέσι δὲ καὶ ὁμείν:
ταῖς ὑπὸ ρωμαίων καλουμέναις σίκαις, ἀφ᾽ ὧν κ᾿
τὴν προσηγορίαν οἱ λῃστεύοντες ÉAa6ov. "Αλλοιἢ
αἹρεσίν τινα παρὰ ᾿Ιουδαίοις ἔφασαν εἶναι: Τρεῖς ὋΣ
εἰσιν αἱρέσεις γενιχαὶ παρὰ ᾿Ιουδαίοις, ΦΦαρισεῖ:
Σαδδουχαῖοι, καὶ Ἐσσηνοί" οὗτοι τὸν βίον σεμνότερον
ἀσχοῦσι, φιλάλληλοι ὄντες xal ἐγκρατεῖς" διὸ on
Ἐσσηνοὶ προσαγορεύονται, ἤγουν ὅσιοι" ἄλλοι ἃ

αὐτοὺς Σιχαρίους ἐκάλεσαν, ἤγουν Cr λωτάς.

« Εἴπε δὲ ὁ Παῦλος: Ἔγὼ ἄνθρωπος μέν dr
᾿Ιουδαΐος Ταρπεὺς, τῆς Κιλικίας oóx ἀσήμου τί
λεως πολίτης. Δέομαι δέ σου, ἐπίτρεψόν μοι 3l.
ca: πρὸς τὸν λαόν. ᾿Βπιτρέψαντος δὲ αὐτοῦ, ὁ Dl
λος ἑστὼς ἐπὶ τῶν ἀναθαθι"ῶν, χατέσεισε τῇ pe;
vp λαῷ, Ηολλῆς δὲ σιγῆς γενομένης, προσερὼςξ
τῇ ᾿Εὐραίΐὸδ: διαλέχτῳ. ᾿Ανὸρες ἀδελφοὶ καὶ 2
τέρες͵ ἀχούσατέ μου τῆς πρὸς ὁμᾶς νῦν drole
᾿Αχούσαντες Ob ὅτι ᾿Εθραϊδι δι χλέχτῳ πρὸοϑτικὲ
αὐτοῖς, μᾶλλον παρέσχον ἦσυχίαν, καί φησιν Ἐπ
Ἰουδαῖος, γεγεννημένος ἐν Ts:
δὲ ἐν τῇ τῶς

μὲν εἴα: ἀνὴρ
τῆς Κιλικίας, ἀνατεθραμμένος

ταύττ͵ παρὰ τοὺς πόδας Γαμαλιὴλ, πεπαιδευμίνς
κατὰ ἀχρίδειαν τοῦ πατρῴου νόμου, ζηλωτὰ

ὑπάρχων τοῦ Θεοῦ, χαθὼς πάντες ὑμεῖς ἔστε m.
μεῖον" ὃς ταύτην τὴν ὁδὸν ἐδίωξα ἄχρι θανέτα
ξεσμεήων καὶ παραδιδοὺς εἰς φυλακὰς ἄνδ-ς τ
xii γυναῖχας" ὡς χαὶ ὁ ἀρχιεονὺς μαρτυρεῖ ge
χαὶ πᾶν τὸ προεσδυτέοιον. Hap' ὧν καὶ ἐπιστωξ
δεξάλενος πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς, sl; Δαμασχὸν im
“τυόμτν, ἅξων καὶ τοὺς ἐκεῖσε ὄντας δεδεμένε
εἰς Ἱερουσαλὴμ ἵνα τιμωρηθῶσιν. ᾿Ε γένετο δέ με
z^2:29usvp xil ἐγγίζοντι τῇ Δαμχσχῷ περὶ μ᾽
στ θείαν, ἑξαίςνης ἐχ τὸῦ οὐρανοῦ περιαστρέε
φῶς ἱχανὸν περὶ tai ἔπεσόν τε εἷς “τὸ Pu
xii ἔχιυσα τωνῆΐς λεγούσης μοι’ Σαοὺλ, Yep)
τί μὲ διώχεις ; Ἐγὼ δὲ ἀπεχρίθην͵ Τίς εἴ, Roox
Εἰπὲ τε τρός ur CEYvw εἶμ: Ἰησοῦς ὅ Ναζωρεῖς
ὧν σὺ διώχεις ΟἹ δὲ σὺν ἐμοὶ ὄντες τὸ μὲν ok
ἐβεῦταντο, καὶ Éugo6o: ἐγένοντο, τὴν δὲ φων!
οὐχ ἔχουσαν τοῦ λαλοῦντός μο:. Εἶπον Uf
ποιήσω, K3z:. Ὁ δὲ Βύτιης πρός με. "Aves
πορεύου εἰς ϑαμασχὸν, κἀκεῖ σοι λαληθήομα
κερὶ πάντων, ὧν τέταχταί σοι ποιῆσαι, ᾿ς ἃ

OBCUMENII TRICCJE EPISCOPI.

210

ὄλεπον ἀπὸ τῆς δόξης τοῦ φωτὸς ἐχείνου, A claritate ac fulgore luminis illius, per manum

γούμενος ὑπὸ τῶν συνόντων μνι, ἦλθον εἰς
iv. ᾿Ανανίας δέ τις ἀνὴρ εὐσεδὴς, xatX τὸν
ιαρτυρούμενος ὑπὸ πάντῶν τῶν χατοιχούν -
υδαίων, ἐλθὼν πρός pt xai ἐπ'στὰς, εἶπέ
ιοὺλ ἀδελφέ, ἀνάδλεψον. Κἀγὼ αὐτῇ τῇ
ἐδλεψα εἰς αὐτόν. Ὁ δὲ εἴπεν. Ὃ Θεὸς τῶν
| ἡμῶν προεχειρίσατό σε γνῶναι τὸ θέλημα
αἱ ἰδεῖν τὸ δίχαιον, καὶ ἀκοῦσαι φωνὴν ἐκ
ιατος αὐτοῦ, ὅτι ἔσῃ μάρτυς αὐτῷ πρὸς πάν-
γώπους, ὧν ἑώραχας xal ἤχουσας. Καὶ νῦν
Mc ; ᾿Αναστὰς βάπτισαι «αἱ ἀπόλουσαι τὰς
ς σοῦ ἐπιχαλεσάμενος τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου.
δέ po: ὑποστρέψαντι εἰς Ἰερουσαλὴμ,
'σευχομένου μου ἐν τῷ ἱερῷ, γενίσθαι με
sw, xal ἰδεῖν αὐτὸν λέγοντά μοι’ Σπεῦσον
ge ἐν τάχε: ἐξ ᾿Ιερουσαλὴμ, διότι οὐ πά-
αἱ σου τὴν μαρτυρίαν περὶ ἐμοῦ, Κἀγὼ
Κύριε, αὐτοὶ ἐπίστανται, ὅτι ἐγὼ ἤμην
ων xai δέρων χατὰ τὰς συναγωγὰς τοὺς
xac ἐπὶ σέ. Καὶ ὅτε ἐξεχεῖτο τὸ alga Στε-
jó μάρτυρός σου, καὶ αὐτὸς ἤμην ἐφεστὼς
ευὐδοκχῶν τῇ ἀναιρέσει αὐτοῦ, φυλάσσων
ιὰα τῶν ἀναιρούντων αὐτόν, Kal εἴπε πρός
εὔου, ὅτι ἐγὼ εἰς ἔθνη μαχρὰν ἐξαποστελῶ
υον δὲ αὐτοῦ ἄχρι τούτου τοῦ λόγου, καὶ ἐπ-
v φωνὴν αὐτῶν, λέγοντες" Alps. ἀπὸ τῆς γῆς
jótov: οὐ γὰρ χιθῆχον αὐτὸν ζῇν. Κραζόν-
αὐτῶν, κάϊ ῥιπτόντων τὰ ἱμάτια, xai χο-
βαλλόντων εἰς τὸν ἀέρα, ἐχέλευσεν αὐτὸν
ἰρχος ἄγεσθα:!: εἰς τὴν παρεμδολὴν, εἰπὼν,
| ἀνετάζεσθαι “αὐτὸν, ἵνα ἐπιγνῷ δι’ ἣν
οὕτως ἐπεφώνουν αὐτῷ. Ὡς δὲ προέτεινε"
οἷς ἱμᾶσι, εἶπε πρὸς τὸν ἑστῶτα ἑκατόντ-
ὁ [Ιαῦλος Εἰ ἄνθρωπον Ῥωμαῖον καὶ
vtov ἔξεστιν ὑμῖν μαστίζειν ; ᾿Αχούσας
κατόνταρχος, προσελθὼν ἀπήγγειλε τῷ χι-
, λέγων. "Opa τί μέλλεις ποιεῖν’ ὁ γὰρ
ὃς οὗτος Ῥωμαῖός ἐστι. Προσελθὼν δὲ ὁ
ος, εἴπεν abc: Λέγε μοι, εἰ σὺ Ρωμαῖος
δὲ ἔφη, Ναί: ᾿Απεχρίθη τε ὁ χιλίαρχος" ᾿Εγὼ
χεφαλχίου τὴν πολιτείαν ταύτην ἐχτησά-
δὲ Παῦλος ἔφη ᾿Βγὼ δὲ xai γεγέννημαι.
οὖν ἀπέστησαν ἀπ᾽’ αὐτοῦ οἱ μέλλοντες
ετάζειν. Καὶ ὁ χιλίαρχος δὲ ἐφοδήθη ἐπι-
τι Ῥωμαϊός ἐστι, xal ὅτι ἦν αὐτὸν δεδε-

σιν ὁ Παῦλος, « Ἐγὼ μὲν εἶμι ἀνὴρ Ἰου-
ἀαρσεὺς, τῆς Κιλικίας οὐχ ἀσήμου πόλεως
»» xxl μετὰ μιχρόν' « Εἴ ἄνθρωπον 'Pu-
tai ἀχατάχοιτον, » καὶ τὰ ἑξῇς ; Ηῶς οὖν
ἱπὼν, οὐδὲ ἐν ἑτέρῳ καιρῷ, ἀλλ᾽ ἐν αὐτῷ
ἐν ᾧ ταῦτα ἔλεγε, χαὶ πρὸς τοὺς αὐτοὺς
4 φησιν B: ἀνθρωπον Ῥωμαῖον καὶ ἀχα-
v ἔξεστιν ὑμῖν μαστίζειν ; Καὶ τοῦ χιλιάρχου
ἰένου El σὺ Ῥωμαῖος εἴ, διεδεδαιοὔτο ὅτι
€ ἦν, καὶ οὐχ ἁκλῶς τοῦτο λέγων, ἀλλά
τι « Ἐγὼ καὶ γεγέννημαι ; » 'BE αὐτοῦ τού-
iva δῆλον ὅτι ἠλήθευεν. ἘΠ (xp ἐν. ἄλλῳ

deductus a comitibus qui mecum erant, veni
Damascum. Ananias autem vir religiosus, secun.
dum legem testimonio probatus omnium habitan-
tium illic Judeorum, veniens ad me et astans,
dixit mihi : Saul frater, recipe visum. Et ego ea-
dem hora, visu recepto, vidi illum. At ille dixit:
Deus patrum nostrorum prieparavit te ut cogno-
sceres 1260 voluntatem suam, videresque id quod
justum est, οἱ audires vocem ex ore ejus : eris
enim illi testis apud omnes homines eorum que
vidisti et audisti.Et nunc quid cunctaris ? Exsurge
et baptizare, ac peccata tua ablu» invocato no.
mine Domini. Accidit autem cum reversus essem
Jesrusalem et orarem in templo, ut raperer extra
me, et viderem eum, dicentem mihi : Festina et
exi velociter Jerosolymis, quoniam non recipient
testimonium tuum de me. Et ego dixi : Domine,
ipsi sciunt quod ego pertrahebam in carcerem, et
ce debam in singulis synagogis eos qui credebant
in te. Et cum funderetur sanguis Stephani testis
tui, ego quoque assistebam, et assentiebar morti
illius, et custodiebam vestimenta interflcientium
illum. Et dixit ad me : Vade quoniam ego ad
gentes procul mittam te. Audiebant autem eum
usque ad hoc verbum, et sustulerunt voces suas,
dicentes : Tolle de terra hominem istiusmodi,
non enim fas est eum vivere. Cumque vocifera-
rentur et projicerent vestimenta ac pulverem
jactarent in aerem, jussit tribunus eum induci in
castra, et imperavit eum flagris examinari, ut
sciret propter quam causam ita clamarent adver.
sus eum. Et ubi loris eum astrinxisset, dixit
astanti sibi centurioni Paulus : Num hominem
Romanum ac indemnatum licet vobis flagellare ?
Quo audito, centurio accessit ad tribunum, et
nuntiavit ei, dicens : Vide quid facturus sis
hic enim homo Romanus est, Accedens autem
tribunus dixit illi : Dic mihi : num tu Romanus
es? At ille dixit : Etiam. Et respondit tribunus :
Ego multa summa jus civitatis hujus comparavi.
Paulusautem ait : Ego vero et natus sum. Proti-
nus ergo discesserunt ab illo qui eum fuerant
examinaturi. Tribunus quoque timuit ubi resci-
vit quod Romanus esset, et quod vinxisset
eum. »

Quonammodo dicit Paulus, « Ego quidem 161
sumJudeus Tarsensis,non obscure Cilicum civitatis

civis, » et paulo post : « Num hominem Romanum

ac indemnatum ὃ » etc. Quomodo ergo cum hac
dixisset non alio tempore, sed eo ipso quo hsec
dixerat et coram eisdem audiloribus ait : Num ho-
minem Romanum ac indemnatum licet vobis íla-
gellare? Etinterrogante tribuno : Num tu Romanus
es ? Romanum se esse confirmavit : nec id simpli-
citer dicens, sed etiam ait : « Ego vero et natus
sum ?»Ex hocergo potissimum manifestum est quod

verum dicebat. Nam si alio quidem tempore Ter.

211

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

sensem sese dixisset, alio autem Romanum, autad A μὲν καιρῷ ἔλεγεν ἑαυτὸν Ταρσέα, ἐν ἄλλῳ δὲ Ῥω-

alios quidem auditores hoc, ad alios vero illud:
verosimile esset, ut quidam dicerent, quod se for.
tassis Romanum sese fingeret, latere arbitrans
eos qui presentes erant ipsum esse Tarsensem. At
ipse qui Tarsensem sese dixerat, nisi sibi maxime
conscius esset quod verum diceret, nequaquam tam
audaci animo ad eosdem diceretse Romanum esse:
idque tunc cum verberandus esset. Planum est
enim quod si mentitus fuisset, non solum a plagis
se non liberasset, verum etiam truculentius sibi
parasset supplicium. Fecisset quoque credibiles
Judeorum adversum se calumnias, quod impostor
esset, mendax et prestigiator : que universa Paulus
maxime nitebatur de medio tollere. Preterea nisi
tribunus certior factus esset ipsum ese Romanum,
nequaquam destitisset ab eo verberando : nequa-
quam tanto studio eum eripuisset, cum Judeorum
appeteretur insidiis, nequaquam de eo scripsisset
ad Felicem quod Romanus esset, et quod tanquam
Romanum eripuisset eum ab insidiis Judeorum,
nequaquam id de eo pretermisissent Judei, qui
falsas quoque adversus ipsum causas conflingebant ;
sed abipso, si mentitus fuisset, dicensseRomanum,
cepta calumnia, de ceteris quoque visi fuissent
vera dicere. Verum quomodo potest et Tarsensis et
Romanus esse ? Audi igituret Philippenses, quando
Paulum et Silam ad presides traxerunt in forum,
quoniam puella fuerat Pythone, hoc est, divinatore
spiritu liberata, quid dicant : Hi homines turbant
civitatem nostram cum sint Judei, et annuntiant
instituta que non licet nobis suscipere necservare,
cum simus Romani. Vides quod 1862 Philippenses
se Romanos appellent? Itaque nihil vetat Paulum et
Tarsensem esse et Romanum. Etenim quoniam ho-
norificum erat appellari Romanum, et amplius
quiddam ad glori» rationem nactus esse existima-
batur, qui tali appellatione vocaretur: multi e to-
tis pariter civitatibus, et quidam viritim studebant
sibi hanc appellationem acquirere. Et quisquesane
a patria prout sibi contigeret nominabatur, zenera-
tionis locum significans. Rursum autem Romanus
vocabatur tanquam dignitati hanc ascribens deno-
minationem. Ita ergo et Paulus, dum essent ipsum
ignominia affecturi ac verberaturi, hanc protulitap-
pellationem, territans eos et a facinore propulsans.
Sed aiunt : Esto ut hec ita se habeant, quo tamen
pacto fleri potest, ut et in Tarso natus sit Paulus
etRoma ?siquidem quod Tar:i natus sitet Romanus
vocetur, eoquod hanc sibi appellationem ob quem-
dam honorem postmodum acquisierat, ostensum
est nihil habere repugnantis. Verum et Tarsi na-
tum esse et Rome, quomodo hoc possibile est ? Et
ubi dicit Paulus quod Rome natus sit ? Dicit utique.
Postquam errim dixit tribunus, « Ego multa summa
hujus civitatis jus comparavi ; » ait Paulus: « Ego
vero et natus sum. » Et qui hoc est ἢ Neque enim
dixit, Ego Rom natus sum, sed quid ait ? Ex hoc
manifestum est: cum enim dixisset tribunus jus

μαῖον, ἢ πρὸς ἄλλους μὲν ἀχροατὰς ἐχεῖνο, πρὸς
ἄλλους δὲ τοῦτο͵ εἰχὸς ἣν λέγειν τίνὰς, ὅτι τὸ, Ρω-
μαῖος, ἴσως ἐπλάττετο, λανθάνειν νομίζων τοὺς
πιόντας, ὅτι ἐστὶ Ταρσεύς. Ὁ δὲ αὐτὸς ἑαυτὸν
Ta2cía εἰπὼν, εἰ μὴ τὰ μάλιστα ἑαυτῷ ἀληθεύοντι
συνήδει, οὐχ ἂν ἐἔθάρσησεν εἰπὼν πρὸς τοὺς αὐτοὺς,
ὅτι Ῥωμαΐός ἐστι xal τότε τύπτεσθαι μέλλων Δῆ-
Λὸν γὰρ ὡς τὸ ψεύδεσθχι αὐτὸν, οὐ μόνον οὐχ ἀπήλ-
Àztts τῶν πληγῶν, ἀλλὰ καὶ σφοδροτέραν τὴν τιμω-
ρίαν ἐποίει, ᾿Εποίει δὲ πιστὰς καὶ τὰς κατ᾽ αὐτοῦ
διαδολὰς τῶν ᾿Ιουδαίων, ὅτι ἀπατέών ἐστι, καὶ ψεύ-
στης͵ xal γόης, ἃ πάντων μάλιστα Ἠκῦλος ἡγωνί-
ζετο ἀποσχευάζειν. Ἄλλως τε xal ὁ χιλιάρχος, st
μὴ ἐδεδαιώθη ὅτι Ῥωμαῖός ἔστιν, οὐχ ἂν ἀπέστη
τοῦ τύπτειν, οὐχ ἂν ἐξεῖλε σπουδαίως ὑπὸ τῶν 'lov-
δαίων ἐπιδουλευόμενον, Οὗκ ἂν ἔγραφεν ὑπὲ αὐτοῦ
πρὸς Φήλιχα, ὅτι "Popaióc ἐστι, xol ὅτι ὡς Ῥω-
patov τῆς τῶν Ιουδαίων ἐπιδουλῆς ἐξήρπασεν. O34
ἂν παρέδραμον αὐτὸν οἱ Ἰουδαῖοι, οἱ xai τὰς μὴ
οὔτας αἰτίας xzv' αὐτοῦ ἀνάπλάττοντες, ἀλλ᾽ ἐξ
αὐτοῦ τούτου, εἴπερ ἐψεύδετο λέγων ἑαυτὸν Ῥω-
υαΐον, ἀρξάμενοι τῆς διαδολῇς xal περὶ τῶν ἄλλων
ἔδοξαν ἂν τ᾽ ἀληθῆ λέγειν. ᾿Αλλὰ πῶς ἕνι καὶ Ταρσέα
xat Ῥωμαῖον εἶναι ; Αχουσον γοῦν τοὺς duum
σίους, ὅτε Παῦλον xxl Σίλαν εἴλχυσαν ἐπὶ τοὺς ἄρ-
χοντας εἰς τὴν ἀγορὰν, ἐπεὶ τοῦ Πυθωνος ἣ παιδί-
σχη ἀπήλλαχτο, τὶ φασιν ; ὅτι Οὗτοι οἱ ἄνθρωποι
ἐχταράσσουσιν ἡμῶν τὴν πόλιν, ᾿Ιονδαῖοι ὁπάρχον-
τες, xai καταγγέλλουσιν ἔθη, ἃ οὐχ ἔξεστιν ἡμῖν
παραδέχεσθαι οὐδὲ ποιεῖν, Ῥωμαίοις οὔσιν" *0psc
τοὺς Φιλιππησίους "Popalouc ἑχυτοὺς ἀπολαλοῦν-
τας ; Οὕτως οὖν οὐδὲν κωλύει καὶ Παῦλον ΤὙαρσία
καὶ Ῥωμαῖον εἶναι, Καὶ γὰρ ἐπεὶ τίμιον ἐδόκει, τὸ
καλεῖσθχι Ρωμαῖον, χαὶ περοισσότεμόν τι τῶν ἄλλων
εἰς λόγον δόξης ἐνομίζετο χτᾶσθαι ὃ ταύτῃ καλού-
μενος τῇ ὀνομασίᾳ, πολλοὶ καὶ κατὰ πόλεις ἅμα, καὶ
κατ᾽ ἄνδρα ἔνιοι, ἐσπούδαζον ταύτην ἑαυτοῖς τὴν ὀνο-
μασίαν περιποιήσασθαι. Καὶ ἀπὸ μὲν τῆς πατρίδος
ἕχαστος ὠνομάζετο" ὅπεῤ ἔτυχε, τὴν ἐνεγκαμένην δη-
λῶν. Ῥωμαῖος δὲ πᾶλιν ἐκαλεῖτο ὡς ἀξιωματι ταύτην
ἐπιγραφόμενος τὴν ὀνομασίαν. Οὕτω γοῦν καὶ ὁ Παῦ-
λος ἠνίχα αὐτὸν ἔμελλον ἀτιμάζειν xal τύπτειν, ταύ-
τὴν προεχομίζετο τὴν προσηγορίαν, δεδιττόμενος καὶ
ἀναχόπτειν αὐτοὺς τοῦ τολμήματος ἐπιχειρῶν. ’Αλλὲ
φασιν᾽ Ἔστω ταῦτα, Hi δὲ ἐγχωρεῖ καὶ ἐν Ταρσῷ

D γεγεννῆσθαι Παῦλον καὶ ἐν Ῥώμῃ ; ἐν Ταρσῷ μὲν

γὰρ γεγεννῆσθαι καὶ Ῥωμαῖον καλεῖσθαι, ταύ-
τὴν ἑχυτῷ διὰ τιμὴν τινα τὴν ὀνομασίαν ἐπικτησέ-
utvov, ἐδείχθη μηδὲν ἀδύνατον ὄν. Γεγεννῆσθαι δὲ
καὶ ἐν Ταρσῷ καὶ ἐν Ρώμῃ, πῶς οἷόν τέ ἐστι . xal
ποῦ φησι Παῦλος ὅτι ἐν Ῥώμῃ γεγέννηται ; Nel,
φησίν. Ἐπειδὴ γὰρ ὁ χιλίαρχος εἶπεν, « ᾿Εγὼ πολλοῦ
κεφαλαίου τὴν πολ'τείαν ταύτην Extr σάμην. » ὁ Παῦ-
λός φησιν, « ᾿Εγὼ δὲ καὶ γεγέννημαι. » Kal τί
τοῦτο ; Οὐ γὰρ εἶπεν, ᾿Εν τῇ Ῥώμῃ γεγέννημει,
ἀλλὰ τίφησιν, αὐτόθεν δῆλον. Εἰπόντος γὰρ πολι-
τείαν τοῦ χιλιάρχου, οὐχὶ δὲ Ῥώμην, ἀλλὰ 'Pe

μαϊκὴν πολιτείαν, ἐπήγαγεν" « Ἐγὼ δὲ καὶ yr

QRCUMENII TRICC/E EPISCOPI.

214

μαι. » Οὐκ ἐν τῷ Ῥώμῃ (οὐ γὰρ τοῦτο εἶπεν ὁ χι- À civitatis, utique non Romam,sed Romane civitatis

λίαρχος, ὅτι Πολλοῦ χεφαλαίου ἐχτησάμην), ἀλλ᾽ ἐν
τῇ Ῥωμαϊχῃ πολιτείς xai τιμῇ, ὥσπερ xai χτήσα-
σθαι ἔλεγε. lloc οὖν ἐγεννήθη ἐν τῇ Ῥωμαϊχῇ
πολιτείᾳ, εἰ μὴ ἐν Ῥώμῃ ἐγεννάθη ; Ὅτι χτησα-
μένου τοῦ πατρὸς αὐτοῦ τὴν τιμὴν ταύτην, καὶ
ταύτῃ σεμνυνομένου χαὶ περιδόξου ὄντος, αὐτὸς
ἐγεννήθη αὐτῷ. Τὸ οὖν, « ᾿Εγὼ δὲ καὶ γεγέννημαι, »
φησὶν, ὅτι Αὐτὸς μὲν πρόσφατον ἔχεις τὴν τιμὴν,
αὐτὸς αὐτὴν χτησάμενος, ἐγὼ δὲ πατριχὴν φέρω
τὴν δόξαν χαὶ συναποτεχθεῖσάν μοι. Διὰ τοῦτό φη-

σιν’ « ᾿Εγὼ δὲ καὶ γεγέννημαι. »

Καὶ ἄλλως. Οὐχ ἐψεύσατο Παῦλος Ῥωμαῖον ἑαυ-
τὸν καλέσας, καίτοι ᾿Ιουδαῖος ὑπάρχων, ὡς xai αὐ-
τὸς πρὸ ὀλίγου ἔφη. ᾿Απὸ γὰρ ᾿Αδριχνοῦ συνέδη
πάντας εἶναι Ῥωμαίους. Μεγάλην γὰρ εἶχον τότε
πρόνοιαν οἱ οὕτως ἀξιούμενοι χαλεῖσθαι. Ταῦτα δέ
φητῖιν ἵνα μὴ μαστιχθείς εὐχαταφρόνητος γένηται"
Εἰ γὰρ ἐμέστιξαν, καὶ παρέτρεψαν ἂν τὸ πρᾶγμα
καὶ ἀπέχτειναν ἂν αὐτόν. Νὺν δὲ εἰ χαὶ μὴ δι᾽ ἔτε-
pov, ἀλλὰ γε δι᾽ αὐτὸ οὐ μόνον οὐχ ἐμάστιξαν, ἀλλὰ
χαὶ ἀπέλυσαν. Δείχνυσιν οὖν ὁ Παῦλος, ὅτι ὁ πατὴρ
αὐτοῦ Ῥωμαῖος ἦν. Πρὸ γὰρ τοῦ γεννηθῆναι τὸν
Παῦλον, γεγενημένης τῆς Κιλικίας ὑπὸ Ῥωμαίοις,
ἀνάγκη καὶ αὐτὸν ὡς ὄντα ὑπ᾽ αὐτοὺς, Ρωμαῖον εἴ-
ναι. Τέως δὲ κατὰ τὴν προφητείαν ἐδεσμεύθη ἐν "I-
ρουσαλήμ. Τί οὖν ἀπὸ τούτου γίνεται ; Λύσας χατ-
ἤγαγεν αὑτὸν πρὸς τοὺς ᾿Ιουδαίους. Οὖκ ἄρα ψεῦδος
ἦν. Ἐφοδήθη γὰρ, φησὶν, ὁ χιλίαρχος ἐπιγνοὺς ὅτι
Ῥωμαῖός ἐστι, τουτέστιν ἀξιωματικοῦ γένους.

ΚΕΦΑΛ AT".
"Oe ὃ Παῦλος χαταδὰς εἰς τὸ συνέδριον ἔπα-
θέ τε χαὶ εἶπε, xai εὐθυδόλως ἔπραξε.

« Τῇ δὲ ἐπχύριον βουλόμενος γνῶναι τὸ ἀσφαλὲς,
τὸ, τι κατηγορεῖται παρὰ τῶν ᾿Ιουδαίων, ἔλυσεν αὐὖ-
τὸν ἀπὸ τῶν δεσμῶν, καὶ ἐχέλευσεν ἐλθεῖν τοὺς ἀρ-
χιερεῖς, καὶ ὅλον τὸ συνέδριον αὐτῶν. Καὶ χαταγα-
γὼν τὸν Παῦλον, ἔστησεν εἷς αὐτούς. ᾿Ατενίσας
δὲ 6 Παῦλος τῷ συνεδρίῳ, εἴπεν’ “Ανδρες ἀδελφοὶ,
ἐγὼ πάσῃ συνειδήσει ἀγαθῇ πεπολίτευμαι τῷ Θεῷ
ἄχρι ταύτης ἡμέρας. Ὁ δὲ ἀρχιερεὺς ᾿Ανανίας
ἐπκίταξε τοῖς παρεστῶσιν αὐτῷ, τύπτειν αὐτοῦ τὸ
σιόμα. Τότε ὁ Παῦλος πρὸς αὐτὸν εἶπε' Τύπτειν σε

Β

jus subjunxit : Ego vero et natus sum : non Rome
( neque enim tribunus hoc se multa summa com.
parasse dicit), sed Romans civitatis jus ac honorem
obtinens : quod etiam illeaseemptum esse dicebat.
Quomodoigitur Romans civitatis jus habens natus
est, si Rom: natus non est? Quia cum pater suus
honorem hunc comparasset, et per eum veneran-
dus ac gloriosus fuisset, ipse in eo natus est. Cum
itaque ait : Ego vero et natus sum, tantundem est
80 si dicat : Tu quidem recentem habes honorem,
qui ipse illum comparasti, ego vero paternam ha-
beo gloriam,et que mihi congenita est. Propterea
dicit: Ego verus et natus sum.

168 Alio quoque modo, Non mentitus est Paulus
Romanum se dicens, cum Judeusesset prout idem
ipse aute pauca verba dixerat. Ab Adriano enim
contigit ut omnes Romani essent. Magna siquidem
ratio habebatur eorum qui digni haberentur ut ita
appellarentur. Hzc autem ait ne flagellatus facile
despectui haberetur. Nam si flagellassent, etiam
rem omnem pervertere potuissent, eumque occi-
dere. Nunc vero etsi nonob aliud, sed propter hoc
ipsum, non modo non fílagellaverunt, verum
etiam dimiserunt. Ostendit ergo Paulus pa-
trem suum Romanum fuisse. Priusquam enim
nasceretur Paulus, subjecta Romanis Cilicia, ne-

'cesse erat. ipsum quoque, utpote illis subditum,

esse Homanum. Interim vero juxta prophetiam al-

ligatus est Jerosolymis.Quid igitur postmodum ac-

cidit?Solutum deduxitadJudzsos.Nonigitur mendax

erat. Timuit enim tribunus, inquit, ubi rescivit quod

Romanus esset, hoc est ex genere dignitate claro.
CAPUT XXXIII.

De his que Paulus descendens in concilium passus
est, eL recte sibi consulens fecit.

XXII, 30; XXIII, 1-5. « Postero autem die vo-
lens quidpiam certi cognoscere, ob quam causam
accusaretur a Judeis, solvit eum a vinculis, et jus-
sit principes sacerdotum convenire, totumque con*
cilium, ac deductum Paulum sistebat coram illis.
Intentis autem Paulus in concilium oculis, ait :
Viri fratres, ego omni conscientia bona conver-
satus sum coram Deo usque in hodiernum diem.
1174 Princeps autem sacerdotum Ananias pre-
cepit astantibus sibi, ut percuterent os ejus.

μέλλει ὁ Θεὸς, τοῖχε χεχονιαμενε. Kal σὺ χάθῃ χρί- Tunc Paulus dixit ad eum : Futurum est ut per-

νων με κατὰ τὸν νόμον, xal παρὰ νόμον χελεύεις
ps τύπτεσθαι ; Οἱ δὲ παρεστῶτες εἶπον: Τὸν ἀρ-
χιερέα τοῦ Θεοῦ λοιδορεῖς ; Ἔφη τε ὁ Παῦλος" Οὐχ
ᾷδειν, ἀδελφοὶ, ὅτι ἐστὶν ἀρχιερεύς, Γέγραπται
v3" Ἄρχοντα τοῦ λαοῦ σου οὐχ ἐρεῖς κακῶς. »

« Τύπτειν σε μέλλει ὁ Θεὸς, τοῖχε χεχονιαμένε. »
Ἄξιον ζηθῆσαι πῶς ὁ αὐτὸς ἀλλαχοῦ εἰπὼν, « Λοιδο-
ρούμενοι εὐλογοῦμεν, βλασφιυμούμενοι παραχαλοῦ-
μὲν, » ἐντχῦθα τοὐναντίον, οὐ μόνον λοιδορεῖ, ἀλλὰ

1:9 Rzod. χχπ, 29.

cutiat te Deus, paries dealbate. Et tu sedes judi-
cans me secundum legem, et contra legem jubes
me percuti? Qui autem astabant, dixerunt : Summo
sacerdoti Dei maledicis ? Ait autem Paulus : Nescie-
bam, fratres, quod summus sacerdos esset. Scri-
ptum est enim : Principi populi tui non male-
dices?*. »

« Futurum est ut percutiat te Deus, paries de-
albate. Dignum est ut inquiramus, quo-
modo cum alibi dixerit: « Male audientes, bene-
dicimus : conviciis affecti, obseramus : » hic

$15

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

e diverso non solum convitium ingerit, sed etiam A xai ἐπαρᾶται. Καὶ φαμεν, ὅτι ταῦτα τὰ ῥήματε

maledicit ? Εἰ dicimus quod hzc verba libere lo-
quentis potius sunt, quam ir: autanimi commoti.
Non enim volebat tribunum intelligere quod facile
despiceretur. Nam eum ille pepercisset ne flagel-
laretur, si postquam ad Judaeos eductus est, con-
tingit ut a ministris verberetur, factum hoc erat
redditurum illum audentiorem. Hoc autem non,ut
quidam dicunt, ad ministrum dirigitur, sed ad eum
qui preceperat, propter id quod protinus respon-
det. Sciens enim quod oporteat justam quoque
iram comprimere, et justam indignationem occul-
tare, tanquam poenitentia ductus ait : Nesciebam
quod summus sacerdos esset. Atqui sciebat : dixe-
rat enim : Et tu sedes judicans me secundum le-
gem : sed ignorantiamsimulat que nulli nocet,sed
dispensatoria est. Contingit enim ut quis graviori
dispensatione liberze locutionis utatur. Frequen-
ter enim intempestiva loquendi libertas veritati
nocuit, tempestivus autem ejus usus, quod propo.
situm erat, correxit. « Nesciebam, fratres, » et
cietera. Quidam dicunt eum id non scivisse ob lon-
gum temporis intervallum, quo apud Judaos non
fuerat. Quod autem eum in medio cum multis aliis
videret, non statim ex hoc manifestum erat sum-

mum esse sacerdotem, cum multi essent ac varii.

παῤῥησίας μᾶλλόν ἐστιν ἢ θυμοῦ, Οὐ γὰρ ἐδούλετο
εὐκαταφρόνητος φανῆναι τῷ χιλιάρχῳ. El γὰρ αὐτὸς
μὲν ἐφείσατο μαστίξαι, ὡς δὴ τοῖς Ἰουδαίοις ἐχδίδο-
cta: μέλλοντα ὑπὸ τῶν οἰκετῶν τύπτεσθαι, μᾶλλον ἂν
ἐχεῖνον θρχσύτερων εἰργάσατο. Τοῦτο δὲ οὐχ, ὥς φασί
τινες πρὸς τὸν παῖδα ἀποτείνεται, ἀλλὰ πρὸς αὐτὸν τὸν
ἐπιτάξαντα, 8U ὅ ἀπολογεῖται εὐθέως. Εἰδὼς γὰρ ὅτι
δεῖ καὶ θυμὸν δίκαιον περιστέλλειν, xai ἀγανάχτησιν
δικαίχν καλύπτειν, ὥσπερ μεταμεληθεὶς λέγει" Οὐκ
ἤδειν ὅτι ἐστὶν ἀρχιερεὺς, καίτοι εἰδώς. “Ἔλεγε γὰρ,
Καὶ σὺ κάθῃ κρίνων με κατὰ τὸν νόμον. ᾿Αλλὰ προσ-
ποιεῖται ἄγνοιαν οὐ βλάπτουσαν, ἀλλ᾽ οἰχονομοῦσαν.
Ἔστι γὰρ καὶ μεταχειρισμῷ χρήσασθαι ἰσχυροτέρῳ
παῤῥησίας. Πολλάκις γὰρ παῤῥησία μὲν ἄκαιρος
ἔόλαγε τὴν ἀλίθείαν, μεταχειρισμὸς δὲ εὔκαιρος
κατώρθωσε τὸ προχείμενον. « Οὐχ ἔδειν, ἀδελφοὶ,»
xii τὰ ἑξῆς. Τινές φασι μὴ εἰδέναι αὐτὸν ὅτι ἐσιὶν
ἀρχιερεὺς, διὰ μακροῦ μὲν ἐπανελθόντα χρόνου, μὴ
'συγγενόμενον δὲ ᾿Ιουδαίοις, ὁρῶντα δὲ αὐτὸν ἐν τῷ
μέσῳ μετὰ πολλῶν ἑτέρων᾽ οὐχ ἔτι γὰρ δῆλος ἦν ὁ
ἀρχιερεὺς, πολλῶν ὄντων xai διαφόρων. Δι᾿ o ὡς μὴ
εἰδὼς εὐλόγως ἀπολογεῖται ὡς χατηγορίας οὔσης,
xai ἐπάγει’ "Ἄρχοντα τοῦ λαοῦ σου οὐκ ἐρεῖς χα-
χῶς.

Propterea rationabiliter, ut qui non sciverit, re-

spondet quasi crimen sit, ac subjungit : Principi populi tui non maledices.

165 XXIII, 6-7. « Sciens autem Paulus quod
una pars esset Sadducsorum, et altera Phari-
seorum, exclamavit in concilio: Viri fratres, ego
Phariseus sum, filius Pharissei : de spe et resur-
rectione mortuorum ego judicor. Cumque hoc
dixisset, facta est dissensio inter Pharisseos ac
Sadduceos, et dissecta est multitudo. »

Rursum humano modo disserit, nec ubique gra-
{19 commodo gaudet. Et hoc tempore ac post ista
voluit dissidere multitudinem qua adversus ipsum
concors erat. Et neque hoc loco mentitur : siqui-

. dem ex progenitoribus Pharisaeus erat.

XXIII,8, 9. « Sadducei namque dicunt non esse
resurrectionem, neque angelum, neque spiri-
tum. Pharisei autem utraque confitentur. Fa-
ctus est autem clamor magnus. Cumque surrexis-
sent Scribe de factione Phariseorum, depugna-
bant, dicentes: Nihil mali invenimus in homine
isto. »

Sadducei cum crassi sint, fortassis ne Deum
quidem cognoscunt, unde neque credere volunt
resurrectionem esse. « Pharisei vero utraque con-
fitentur. » Atqui tria sunt : quomodo ergo dicit
ἀμφότερα ? Aut quod spiritum et angelum unum esse
dicit, aut quod dictio ἀμφότερα, non solum circa
duo ponitur, licet hoc proprie signiflcet, sed etiam
de tribus. Itaque non oportet ab externa exacto
proprietatis perscrutatione judicare scripturas
simplicium atque illiteratorum piscatorum.

XXIII, 9-11. « Si autem spiritus locutus est ei
aut angelus, ne repugnemus Deo. Et dum magna
seditio coorta esset, veritus tribunus ne discer-

ε« Γνοὺς δὲ ὁ Παῦλος ὅτι ἕν μέρος ἐστὶ Σαδδου-
χαίων, τὸ δὲ ücepov Φαρισαίων, ἔκραξεν ἐν τῷ συν-
εδρίῳ. "Αδρες ἀδελφοὶ, ἐγὼ Φαρισαῖός εἶμι, υἱὸς
Φαρισαίου, περὶ ἐλπίδος καὶ ἀναστάσεως νεκρῶν
ἐγὼ κρίνομαι. Τοῦτο δὲ αὐτοῦ λαλήσαντος, ἐγένετο
στάσις τῶν Φαρισαίων καὶ τῶν Σαδδουχαίων καὶ
ἐσχίσθη τὸ πλῆθος. »

Πάλιν ἀνθρωπίνως διχλέγετάι, καὶ οὐ πανταχοῦ
τῆς χάριτος ἀπολαύει. Καὶ ἐν τούτῳ, καὶ μετὰ
ταῦτα ἐδουλέθη σχίσαι τὸ πλῆθος τὸ καχῶς ὁμονοοῦν
xav' αὐτοῦ. Καὶ οὐ ψεύδεται οὐδὲ ἐνταῦθχ᾽ Φαρι-
σαῖος γὰρ ἦν ἐχ προγόνων.

« Σαδδουχαῖοι μὲν γὰρ λέγουσι, μὴ εἶναι ἀνάστα-
σιν, μηδὲ ἄγγελον, μήτε πνεῦμα. Φαρισαῖοι δὲ ópo-
λογοῦσι τὰ ἀμφότερα. 'Exyivero δὲ κραυγὴ μεγάλη,
χαὶ ἀναστάντες γραμματεῖς τοῦ μέρους τῶν Φα-
ρισαίων, διεμάχοντο λέγοντες" Οὐδὲν κακὸν εὑρί-
σχομεν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ τούτῳ. »

Σαδδουκαῖοι παχεῖς τινὲς ὄντες, τάχα οὐδὲ τὸν Θεὸν
ἴσασιν. “Ὅθεν οὐδὲ ἀνάστασιν βούλονται πιστεύειν εἶ
vat. « Φαρισαῖοι δὲ ὁμολογοῦσι τὰ ἀμφότερα. » Kat
μὴν τρία ἐστί. Πῶς οὖν λέγει, « ᾿Αμφότερα; » ἢ ὅτι
πνεῦμα καὶ ἄγγελον ἔν φησιν, ἤ ὅτι ἡ λέξις οὐ μόν
νον περὶ δύο λέγει, ὅπερ κυρίως δηλοῖ τὸ, « ᾿Αμφύ-
τερα, ἀλλὰ καὶ περὶ τριῶν. Ὥστε οὖν οὐ δεῖ ἐκ τῆς
ἔξωθεν ἀχριδολέχτοῦ χυριότητος χρίνειν τὰς τῶν
ἁπλῶν καὶ ἀγραμμάτων ἁλιέων συγγραφάς.

« Εἰ δὲ πνεῦμα ἐλάλησεν αὐτῷ, ἢ ἄγγελος, μὴ
τεομιχῶμεν. Πολλῆς δὲ γενομένης στάσεως, εὐλε-
θηθεὶς ὁ χιλίαρχος μὴ διασπασθῇ ὁ Παῦλος t

211

αὐτῶν, ἐχἔλευσε τὸ στράτευμα καταῦδῆναι
ἁρπάσαι αὐτὸν ix μέσου αὐτῶν, ἄγειν τε εἷς τὴν
παρεμδολήν. Τῇ δὲ ἐπιούσῃ νυχτὶ ἐπιστὰς αὐτῷ ὁ
Kóp:oc, εἶπε: Θάρσει, Παῦλε. Ὡς γὰρ διεμαρτύρω
τὰ πεοὶ ἐμοῦ εἰς Ἱερουσαλὴμ, οὕτως σε δεῖ xal tiq
Ῥώμην μαρτυρῆσαι. »

« Εἰ δὲ πνεῦμα ἐλάλησεν αὐτῷ.» Διχῶς ἔστι veia!
τὸ εἰρημένον. “1 γὰρ λείπει τι αὐτῷ πρὸς ἀναπλή-
βωσιν τοῦ νοήματος͵ ἵνα Ti οὕτως: Εἰ δὲ πνεῦμα ἣ
ἄγγελος ἐλάλησεν αὐτῷ, ἄδηλον, φησίν: ἢ ὡς ἀπὸ
τῶν Φαρισαίων τὸ ῥῆμα Aexctov: Εἰ δὲ πνεῦμα ἐλά-
λησεν αὐτῷ Tj ἄγγελος, ἀντὶ τοῦ, Ἰδοὺ τὰ περὶ ἀνα.
στάσεως λαλῶν, δῆλός ἐστιν ἢ διὰ Πνεύματος ἁγίου,
$90 ἀγγέλου χατηχηθεὶς τὸν τῆς ἀναστάσεως λό-

Yov.

ΚΕΦΑΛ. AA.

Περὶ ἐπιδουλῆς μελετωμένης ὑπὸ ᾿Ιουδαίων κατὰ
Παύλ ου, καὶ μηνύσεως αὐτῆς πρὸς Avcíav:
ἐν ᾧ ὅτι naperius θη ὁ Παῦλος τῷ ἡγεμόνι εἰς
Καισάρειαν μετ στρατιωτῶν χαὶ γραμμα-
τέων

« Γένομενης δὲ ἡμέρας͵ ποιήσαντές τινες τῶν
Ἰουδαίων συστροφὴν, ἀνεθεμάτισαν ἑαυτοὺς, λέ-
γοντες, μήτε φαγεῖν, μήτε πιεῖν, ἕως οὗ ἀποχτεί-
νωσι τὸν Παῦλον. Ἤσαν δὲ πλείους τεσσαοάκοντα ol

καύτην τὴν συνωμοσίχν πεπο'ηχότες. Οἵἷτινες
προσελθόντες τοῖς ἀρχιερεῦσι καὶ τοῖς ποεσθυτέ-
ροις εἶπον: ᾿Αναθέματι ἀνεθεμχτίσαμεν ἑαυτοὺς

μηδενὸς γεύσασβαι ἕως οὗ ἀποχτείνωμεν τὸν Παῦ-
λον. Νῦν οὖν ὑμεῖς ἐμφανίσατε τῷ χιλιάρχῳ καὶ
τῷ συνεδρίῳ, ὅπως αὔριον αὐτὸν χαταγάγῃ πρὸς
ἡμᾶς, ὡς μέλλοντας διαγινώσχειν ἀχριδέστερον τὰ
περὶ αὐτοῦ. Ἡμεῖς δὲ πρὸ τοῦ ἐγγίσαι αὐτὸν,
ἕτοιμοί ἐσμεν τοῦ ἀνελεῖν αὐτόν. ᾿Αχούσας δὲ ὁ
υἱὸς τῆς ἀδελφῆς Παύλου τὸ ἔνεδρον, παραγενόμε-
γος vai εἰσελθὼν εἷς τὴν παρεμδολὴν, ἀπήγγειλε
τῷ Παύλῳ. Προσχαλέσάμενος δὲ ὁ ]Ιαῦλος ἕνα τῶν
ἑχατοντάρχων, ἔφη" Τὸν νεανίαν τοῦτον ἀπάγαγε
πρὸς τὸν χιλίαρχον. ἔχει γάρ τι ἀπαγγεῖλαι αὐτῷ.
'O μὲν οὖν παραλαδὼν αὐτὸν ἤγαγε πρὸς τὸν χι-
λίαρχον, καί φησιν’ 'O δέσμιος Παῦλος προσχα-
λεσάμενός με, ἠρώτησε τοῦτον τὸν νεανίαν ἀγα-
γεῖν πρὸς σὲ ἔχοντά τι λαλῆσαί σοι. Ἐπιλαδόμενος
δὲ τῆς χειρὸς αὐτοῦ ὁ χιλίαρχος, xal ἀναχωρήσας
κατ᾽ ἰδίαν, ἐπυνθάνετο, Τί ἐστιν ὁ ἔχεις ἀπαγγεῖλαι
μοι. Εἶπε δὲ, ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι συνέθεντο τοῦ ἐρωτῆ-

(ΕΟὔΜΕΝΊΙ! TRICCJE EPISCOPI.

xai À peretur Paulus ab ipsis, jussit milites descendere

418

et rapere eum de medio eorum, ac deducere eum
in castra. Sequenti vero nocte assistens ei Do-
minus ait : Bono animo esto, Paule: ut enim
testificatus es de me Jerosolymis, sic te oportet
et Romo testiflcari. »

« Si autem spiritus locutus est ei. » Duplici
modo intelligi potest quod dictum est. Aut enim
deest quidpiam ad sententie expletionem, ut iia
dicatur : 286 Si autem Spiritus aut angelus locu-
ius est ei, incertum est, inquit. Aut tanquam a
Phariseis dicendum est esse verbum : Si autem
spiritus vel angelus, locutus est ei : hoc est, Ecce
qua de resurrectione loquitur manifestum est,
quod aut per Spiritum sanctum, aut per angelum
eruditus sit resurrectionis sermonem.

CAPUT XXXIV.

De insidiis Paulo intentatis a Judzis, et quod. Lysig
indicat sint ; in quo narratur quod (ransmissus
sit n guius Casaream ad praesidem cum militibus et
scribis

XXIII, 12-35. « Facto autem die, collegerunt se
quidam ex Judaeis, et devoverunt se, dicentes,
neque esuros se, neque bibituros, donec occide-
rent Paulum. Erant autem plures quam quadra-
ginta viri qui hanc conjurationem fecerant: qui
accesserunt ad principes sacerdotum ac seniores,
et dixerunt: Devotione devovimus nos nihil
gustaturos donec occidamus Paulum. Nunc ergo
vos signiflicate tribuno et concilio, ut cras pro-
ducat illum ad nos, tanquam aliquid certius co-
gnituros de eo. Nos vero priusquam appropin-
quet, parati sumus interficere illum. Cumque au-
disset fllius sororis Pauli insidias, venit et in-
travit castra, nuntiavitque Paulo. Accersito
autem Paulus ad se uno ex centurionibus ait:
Adolescentem hunc abduc ad tribunum, habet
enim quod renuntietilli. Etille quidem assumens
eum duxit ad tribunum, et ait: Vinctus Paulus
accersitum me rogavit, ut hunc adolescentem per-
ducerem ad te habentem aliquid quod loquatur
tibi. Apprehensa autem tribunus manu illius,
secessit cum eo seorsim et percontatus est illum :
Quid est quod habes significandum mihi ? At ille
dixit; 567 Judei constituerunt uli rogarent te,
ut crastino die educas Paulum in concilium,

cal σε, ὅπως αὔριον εἰς τὸ συνέδριον χαταγάγῃς D quasi aliquid certius inquisituri sint de illo. Tu

τὸν Παῦλον, ὡς μέλλοντές τι ἀκχριδέστερον mov
θάνεσθαι περὶ αὐτοῦ. Σὺ οὖν μὴ πεισθῇς αὐτοῖς͵
ἘΝνιεδρεύουσι γὰρ αὐτὸν ἐξ αὐτῶν ἄνδρες πλείους
τεσσαράχοντα, οἴτινες ἀνεθεμάτισαν ἑχυτοὺς μήτε
φαγεῖν μήτε πιεῖν ἕως οὗ ἀνέλωσιν αὐτόν’ καὶ
νῦν ἔτοιμοί εἶσι προσδεχόμενοι τὴν ἀπὸ σοῦ ἔπαγ-
γελίαν. Ὃ μὲν οὖν χιλίαρχος ἀπέλυσε τὸν νεανίαν,
παραγγείλας μηδενὶ ἐχλαλῆσαι, ὅτι ταῦτα ἐνερά-
νισας πρός με, Καὶ προσχαλεσάμενος δύο τινὰς
τῶν ἑχατοντάρχων, εἴπεν: ᾿Ετοιμάσατε στρατιώτας
διακοσίους, ὅπως πορευθῶσιν ἕως Καισαρείας, xal
ἱππεῖς ἑδδομήχοντα, xai δεξιολάδους διακοσίους,

vero ne persuadearis ab eis. Insidiantur enim
illi ex eis viri plures quadraginta, qui seipsos
devoverunt ne vel edant, ve) bibant donec in-
terficiant illur: et nunc parati sunt exspe-
ctantes ut promittas. Tribunus igitur dimisit ado-
lescentem, precepitque ei: Ne cui effutias,
inquiens, quod hec indicaveris mihi. Et accer-
sitis duobus quibusdam centurionibus, dixit:
Parate milites ducentos ut eant Cemsaream, et
equites septuaginta, et lancearios ducentos a
tertia hora noctis: et jumenta prebete, ut im-
positum Paulum salvum perducant ad Felicem

ea c

$10

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

presidem, scriptis litteris in formam: Clau- A ἀπὸ τρίτης ὥρας τῆς νυχτὸς, κτήνη τε παραστῆσαι,

dius Lysias maxime strenuo presidi Felici salu-
tem. Virum hunc comprehensum ἃ Judiis, cum
jam esset ab eis interficiendus, superveniens
cum exercitu eripui, cognito quod Romanus
esset: volensque scire causam ob quam accusa.
rent illum, deduxi eum in concilium ipsorum.
Quem comperi accusari de questionibus legis
eorum, nullum autem dignum morte aut vinculis
crimen habentem. Cumque indicatum esset
mihi de insidiis quas illi paraverant Judei, pro-
tinus misi illum ad te, precepto dato etiam ac-
cusatoribus, ut que habent adversus eum dicant
apud te. Vale. Milites vero, juxta quod sibi in-
junctum erat, receptum Paulum duxerunt per
noctem Antipatridem. Postero autem die dimissis
equitibus ut cum eo irent, reversi sunt in castra.
Qui cum venissent Caesaream ac tradidissent
presidi epistolam, statuerunt coram eo et Pau-
lum. Cumque legisset preses et interrogasset ex
qua provincia esset, ubi cognovissel quod ex
Cilicia: Audiam te, inquit, cum accusatores
quoque tui advenerint, jussitque in pretorio He-
rodis custodiri eum. »

ἵνα ἐπιδιδάσαντες τὸν Παῦλον διασώσωσι πρὸς Φή-
λιχα τὸν ἡγεμόνα, γράψας ἐπιστολὴν περιέχουσαν
τὸν τύπον τοῦτον Κλαύδιος Λυσίας τῷ χρατίστῳ

ἡγεμόνι Φήλικι χαίρειν. Τὸν ἄνδρα τοῦτον συλλη-

φθέντα ὑπὸ τῶν ᾿Ιουδαίων, καὶ μέλλοντα ἀναιρ"εἴ-

σθαι ὑπ᾽ αὐτῶν, ἐπιστὰς σὺν τῷ στρατεύματι ἐξει-
λόμην, μαθὼν ὅτι Popatóc ἐστι. Βουλόμενος δὲ
Ὑνῶναι τὴν αἰτίαν, δι᾽ ἣν ἐνεκάλουν αὐτῷ, xat-
ἤγαγον αὐτὸν εἷς τὸ συνέδριον αὐτῶν. Ὃν εὖὔρον
ἐγχαλούμενον περὶ ζητημάτων τοῦ νόμου αὐτῶν,
μηδὲν δὲ ἄξιον θανάτου ἢ δεσμῶν ἔγχλημα ἔχοντα.
Μυιηνυθείσης δέ μοι ἐπιδουλῆς εἰς τὸν ἀνδρα μὲλ-
Atty ἔσεσθαι ἀπὸ τῶν ᾿Ιουδαίων, ἐξαυτῆς ἔπεμψα
πρὸς σὲ, παραγγείλας xal τοῖς χατηγόροις λέγειν
τὰ πρὸς αὐτὸν ἐπὶ σοῦ, Ἔῤῥωσο. Oi μὲν οὖν στρα-
τιῶται χατὰ τὸ διστεταγμένον αὐτοῖς, ἀναλαθόντες
τὸν Παῦλον, ἤγαγον διὰ τῆς νυχτὸς εἰς τὴν ᾿Αν-
τιπατρίδα. Τῇ δὲ ἐπαύριον ἐάσαντες τοὺς ἱππεῖς
πορεύεσθαι σὺν αὐτῷ, ὑπέστρεψαν εἰς τὴν παρ-
ἐμδολὴν, οἵτινες εἰσελθόντες εἰς τὴν Καισάρειαν,
χαὶ ἀναδόντες τὴν ἐπιστολὴν τῷ ἡγεμόνι, παρέστη-
σὰν xal τὸν Παῦλον αὐτῷ. ᾿Αναγνοὺς δὲ ὁ ἦγε-
μὼν, χαὶ ἐπερωτήσας ix ποίας ἐπαρχίας ἐστὶ,

xal πυθόμενος ὅτι ἀπὸ Κιλικίας, Διαχούσομαί σου, ἔφη, ὅταν xal οἱ χατήγοροί σου παραγένωνται: ἐχέλευσέ τε

αὐτὸν ἐν τῷ πραιτωρίῳ ἹΠρώδου φυλάσσεσθαι. »

168 « ᾿Ανεθεμάτισαν ἑαυτούς, » i. devoverunt
seipsos, hoc est, extraDei fldem sese esse dixerunt
nisi ,facerent quie judicaverant. Sive ergo pro-
missione frustrarentur, sicut etiam frustrati sunt,
anathema erant : sive etiam contigisset illis utoc-

ciderent, rursus aut ipsi tanquam homicide ana- C

thema sese efficiebant, aut Deus ipse, quanquam
pontifices dissimularent. Itaque duplex est anathe-
ma: unum quidem tanquam omnibus aut multis
inaccessum solique Deo repositum : alterum quasi
ab omni creatura sanctisque potestatibus intactum,
eta Deo alienum, tanquam diabolo repositum,
propter alienationem bono impermistam : et hu-
jusmodi nunc anathemati hi sese subjiciunt. Hoc
autem sepius per epitasim, id est, intensionem
dici arbitramur χατάθεμα, hoc est rejectum : quod
enim hujusmodi est non reponitur aut deponitur,
sed rejicitur, diabolo subjectum simul, et cum eo
condemnatum.
CAPUT XXXV.

« ᾿Ανεθεμάτισαν ἑχυτοὺς, » τουτέστιν ἔξω εἶναι
τῆς χατὰ Θεὸν πιστεως εἶπον ἑσυτοὺς, εἰ μὴ ποιΐ-
σειαν τὰ δόξαντα. Εἴτε οὖν ἐψεύσαντο τὴν ὑπόσχεσιν
ὡς xal ἐψεύσαντο, ἀνάθεμά εἶσιν: εἴτε xal ἐξεγε-
γόνει αὐτοῖς φονεῦσαι, πάλιν ὡς φονεῖς ἀνάθεμα
ἑαυτοὺς ἐποίουν, ἧἦτοι ὁ Θεὸς, εἰ xal παρεσιώπων
οἱ ἀρχιερεῖς. Τοῦ ἀναθέματος οὖν διασοῦ νοουμένου,
τοῦ μὲν, ὡς τοῖς πᾶσιν ἢ πολλοῖς ἀνεφίχτου, θεῷ
δὲ μόνῳ ἀνατιθεμένου, τοῦ δὲ ὡς πάσῃ τῇ κχτίσει
καὶ ταῖς ἁγίαις δυνάμεσιν ἀψαύστου, xal θεῷ
ἀλλοτρίου, ὡς τῷ διαδόλῳ ἀναχειμένου, διὰ τὴν
ἀμιγῆ τοῦ καλοῦ ἀλλοτριωσιν, τοιούτῳ νῦν καὶ οὔτοι
ὑποδάλλουσιν ἑαυτοὺς ἀναθέματι. Τοῦτ᾽ οὖν πολλά-
χιὶς xat' ἐπίτασιν εἰρῆσθαι νομίζομεν χατάθεμα,
'Tip γὰρ ὄντι τὸ τοιοῦτον οὐχ ἀνατίθεται, ἀλλὰ xa-
τατίθεται τῷ διαδόλῳ ὑποταττόμενον xal συγχατα-
δικαζόμενον,

ΚΕΦΑΛ. AE.

Tertulli accusatio adversus Paulum, etipsius ad ργϑο ἢ Τερτύλλου περὶ Παύλου κατηγόρια, xal αὐτοῦ

sidem defensio.

XXIV, 1-21. « Post quinque autem dies descen-
dit princeps sacerdotum Ananias cum senioribus
et Tertullo quodam oratore, qui comparuerunt
coram preside adversus Paulum, citatoque Paulo
capit Tertullus accusare, dicens : Cum in multa
pace agamus per te, et multa recte gerantur
in populo hoc per tuam providentiam, et semper,
et ubique comprobamus, prestantissime Felix,
cum omni gratiarum actione. Sed ne diutius te
detineam, oro te ut audias nos paucis pro tua
humanitate. Nacti enim sumus hunc virum pee

ἀπολογία ἐπὶ tou ἡγεμόνος.

« Μετὰ δὲ πέντε ἡμέρας κατέδη ὁ ἀρχιερεὺς
᾿Ανανίας μετὰ τῶν πρεσδυτέρων, xal ῥήτορος
Τερτύλλου τινός. Οἴτινες ἐνεφάνισαν τῷ ἡγεμόνι
κατὰ τοῦ Παύλου. Κληθέντος δὲ αὐτοῦ, ἤρξατο
χατηγορεῖν ὁ Τέρτυλλος, λέγων: Πολλῆς εἰοήνης
τυγχάνοντες διὰ σοῦ, xal χατορθωμάτων γινομί-
νων τῷ ἔθνει τούτῳ διὰ τῆς oz προνοίας, πάντη
τε xal πανταχοὺ ἀποδεχόμεθα, χράτιστε Φῆλιξ,
μετὰ πάσης εὐχαριστίας. “ἵνα δὲ μὴ ἐπὶ πλεῖόν
σε ἐγχόπτω, παραχαλῶ ἀχοῦσαί σε ἡμῶν συντόμως
τῷ σῇ ἐπιεικεία' Εὑρόντες γὰρ τὸν ἄνδρα τοῦτον

$81

OECUMENTII TRICC/E EPISCOPI.

"λοιμὸν, καὶ χινοῦντα στάσεις πᾶσι coi [οὐδαίοις À stiferum οἱ concitantem seditionem omnibus

ποῖς xztà τὴν οἰχουμένην. πρωτουτάτην τε τῆς
τῶν Ναζωραίων αἱρέσέως, ὃς καὶ τὸ ἱερὸν ἐπεί-
᾿ρᾶσε βεδηλῶσαι, ἐχρατήσχμεν αὐτὸν, χαὶ χατὰ
τὸν ἡμέτερον νόμον ἠθελήσαμεν χρίνειν. Παρελθὼν
δὲ Λυσίας ὁ χιλίαρχος μετὰ πολλῆς βίας ix τῶν
χειρῶν ἡμῶν ἀπήγαγεν, κελεύων τοὺς κατηγόρους
αὐτοῦ ἔρχεσθαι ἐπὶ cb παρ’ οὗ δύνασαι αὐτὸς
ἀνχχοίνας περὶ πάντων τούτων ἐπιγνῶναι, ὧν
ἡμεῖς κατηγοροῦμεν αὐτοῦ. Συνέθεντο δὲ καὶ ol
Ιουδαῖοι φάσχοντες ταῦτα οὕτως ἔχειν. ᾿Απεχρίθη
δὲ ὁ Παῦλος, νεύσαντος αὐτοῦ τοῦ ἡγεμόνος λέ-
γειν᾽ Ἐχ πολλῶν ἐτῶν ὄντα σε χριτὴν τῷ ἔθνει
τούτῳ ἐπιστάμενος, εὐθημότερον τὰ περὶ ἐμαυτοῦ
ἀπολογοῦμαι, δυναμένου cou γνῶναι, ὅτι οὗ

κλείους εἰσίν μοι ἡμέραι f| δεχαδύο, ἀφ᾽ ἧς ἀν- Β

ἑόην προσκυνήσων ἐν ᾿Ιερουσαλὴμ, xal οὔτε iv τῷ
ἱερῷ εὖρόν μὲ πρός τινα διαλεγόμενον, ἢ ἐπισύ-
στασιν ποιοῦντα ὄχλου, οὔτε ἐν ταῖς συναγωγαῖς,
οὔτε χατὰ πόλιν οὔτε παραστῆναί με δύνανται,
περὶ ὧν κατηγοροῦσί μου. Ὁμο) ογῶ δὲ τοῦτό σοι,
ὅτι κατὰ τὴν ὁδὸν, ἣν λέγουσιν αἵρεσιν, οὕτως
λατρεύω τῷ πατρῴῳ Θεῷ, πιστεύων πᾶσι τοῖς
κατὰ τὸν νόμον xal τοῖς προφήταις γεγραμμένοις,
ἐλπίδα ἔχων εἷς τὸν Θεὸν, ἣν καὶ αὐτοὶ οὗτοι
ποοσδέχονται, ἀνάστασιν μέλλειν ἔσεσθαι νεχρῶν,
δικαίων τε xal ἀδίκων. Ἐν τούτῳ δὲ αὐτὸς ἀσχῶ,
ἀποόσχοπον συνείδησιν ἔχειν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ
τοὺς ἀνθ:ώπους διάπαντός, Δι’ ἐτῶν δὲ πλειόνων
παρεγενόμην, ἐλεημοσύνας ποιήσων εἰς τὸ ἔθνος
μου καὶ προσφορὰς, ἐν οἷς εὔρόν με ἡγνισμένον
ἐν τῷ ἱερῷ, οὐ μετὰ ογλου, οὐδὲ μετὰ θορύθου.
᾿ Τινὲς δὲ ἀπὸ τῆς ᾿Ασίας ᾿Ιουδαῖοι, οὕς δεῖ ἐπὶ
σοῦ παρεῖναι καὶ κατηγορεῖν, εἶ τι ἔχοιεν πρός
με, ἥ αὐτοὶ οὔτοι εἰπάτωσαν, εἶ τι εὖρον ἐν ἐμοὶ
ἀδίχημχ, στάντος μου ἐπὶ τοῦ συνεδρίου, ἢ περὶ
μιᾶς ταύτης φωνῆς, ἧς ἐχέχραξα ἑστὼς ἐν
αὐτοῖς, ὅτι περὶ ἀναστάσεως νεχρῶν ἐγὼ χρίνο-
μᾶι σήμερον ὁμῶν. »

« "Ow κατὰ τὴν ὁδὸν, ἣν λέγουσιν αἵρεσιν, οὕτω
λατρεύω τῷ πατρῴῳ Θεῷ. » Μετὰ τὴν χλῆσιν τοῦ
εἶναι ἀπόστολος Χριστοῦ λέγων λατρεύειν Κυρίῳ
πατρῴῳ Θεῷ δείχνυσιν ἔνα ὄντα Θεὸν Παλαιᾶς τε χαὶ
Νέας, ὃν οἱ προφῆται xal ὁ νόμος χατήγγειλαν, ὅν
ὁ Παῦλος ἐκήρυσσεν εἰπὼν, πιστεύων πᾶσι τοῖς
κατὰ νόμον χαὶ τοῖς προφήταις γεγραμμένοις.

Κατὰ τὸ σιωπώμενον δὲ χκάνταῦθα τὸν Χριστὸν clo- ἢ

ἤγαγεν, ἀλλὰ τέως τῷ τῆς ἀναστάσεως ἐνδιατρίδει
λόγῳ, ὅν οὗτοι ἐξ ἀρχῆς διεπονοῦντο. Τούτου γὰρ
δειχθέντος εὐχόλως καὶ τὰ τοὺ Χριστοῦ ἐπεισήγετο,
ὅτι ἀνέστη.

«᾿Αχούσας δὲ ταῦτα ὁ Φήλιξ ανέδαλεν αὐτοὺς,
ἀχριδέστερον εἰδὼς τὰ περὶ τῆς ὁδοῦ, εἰπών" "Ὅταν
Αὐυσίας ὁ χιλίαρχος καταβῇ, διαγνώσομαι τὰ καθ᾽
μᾶς. Διαταξάμενός τε τῷ ἑκατοντάρχῳ τηρεῖσθαι
τὸν Παῦλον, ἔχειν τε ἄνεσιν, χαὶ μηδένα χωλύειν
τῶν ἰδίων αὐτοῦ ὑπηρετεῖν ἢ προσέρχεσθαι αὐτῷ,
Μετὰ δὲ ἡμέρας τινὰς παραγενόμενος ὁ Φῆλιξ σὺν
Δρουσίλλῃ τῷ γυναικὶ αὐτοῦ οὔσῃ Ἰούδαίᾳ, μεῖ-

Judeis in universo orbe, et auctorem heresis
Nazarenorum, qui etiam templum profanare
tentavit: quem et apprehensum voluimus juxta
legem nostram judicare. Sed superveniens tri-
bunus Lysias cum magna vi 1269 eripuit eum a
manibus nostris, jubens accusatores ejus ad te
venire, ex quo poteris ipse facta inquisitione de
omnibus istis cognoscere, de quibus nos accu-
samus eum. Adjecerunt autem et Judei, dicentes
hec ita se habere Respondit autem Paulus, cum
annuisset ipse praeses ut diceret : /Equiore animo
pro meipso respondeo, cum sciam te multis jam
annis judicem fuisse genti huic: qui potes co-
gnoscere, quod non plures sunt mihi dies, quam
duodecim, ex quo ascendi adoraturus Jerosoly-
mam : et neque in templo compererunt me cum
aliquo disputantem, aut concursum facientem
turbe, neque in synagogis, neque in civitate,
neque probare possunt ea de quibus me accu-
sant. Confiteor autem hoc tibi quod juxta viam
quam vocant heresim sic colo patrium Deum,
credens omnibus que in lege et prophetis scripta
sunt: spem habens in Deum fore, quam et hi
exspectant, resurrectionem mortuorum justorum
simul et injustorum. In hoc autem ipse studeo
sine offendiculo conscientiam habere erga Deum
et bomines semper. Post annos autem plures ac-
cessi eleemosynas exhibiturus in gentem meam
etoblationes, in quibus compererunt me puri-
ficatum in templo, haud cum turba neque cum
tumultu. Quidam autem ex Asia Judei, quos
oportebat apud te presto esse et accusare, si
quid haberent adversum me : aut hi ipsi di-
cant, si quid deprehenderunt in me iniquitatis,
cum stem in concilio : nisi de una hac voce,
qua clamavi inter eo stans. De resurrectione
mortuorum ego judicor hodie a vobis. »

« Juxta viam quam vocant heresim sic colo pa-
trium Deum. » Dicens se Deum patrium colere
post factam vocationem ut essent apostoli, osten-
dit eumdem esse Deum Veteris ac Novi Testa-
menti, quem lex et prophete annuntiaverunt:
quem Paulus predicabat, dicens se universis
credere qua in lege ac prophetis scripta sunt.
Lateuter autem Christum etiam hic induxit, 270
sed interim in sermone de resurrectione versatur,
quem hi ab exordio oppugnabant : hoc enim
ostenso, facile etiam que de Christo sunt superin-
duceret, nempe quod resurrexerit.

XXIV, 22-21. « Auditis autem his, Felix distulit
illos, eum certo sciret que ad eam viam attine-
bant, dicens : Cum tribunus Lysias descenderit,
pernoscam causam vestram : jussitque cen-
turioni ut custodiret Paulum, sineretque eum
relaxari, et ne quem ex. illius familiaribus ve-
taret subministrare ei, aut adire eum. Post ali-
quot autem dies cum advenisset Felix cum Dru-

283

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

silla uxore sua, que erat Judea, accersivit À πέμψατο τὸν Παῦλον. Kal ἤχουσεν αὐτοῦ περὶ τῆς

Paulum, et audivit ab eo fldem, quee est in Chri-
stum. Disputante autem illo de justitia et tem-
perantia, et de judicio futuro, tremefactus Felix
respondit: In presentia abi, ceterum nactus op-
portunitatem accersam te :simul et illud spe-
rans fore ut pecunia sibi daretur ἃ Paulo quo
solveret ipsum, propter quod eiiam frequenter
accersens eum, loquebatur cum eo. »

« Auditis his Felix. » Advertendum quod Felix
noverat fidem,diligenter instructus ex veteri Testa-
mento in his que Christi sunt: et ad Judseorum
gratiam non absolvitPaulum, aut etiam ut munera
acciperet, quemadmodum subsequens sermo de-
monstrat. Noverat quoque ista, eo quod uxorem

haberet Judzwam, a qua hsc continue audiebat. p

Hec autem preter legem ipsi conjuncta erat,
nempe Juda Greco. Aut fortassis Judea quidem
erat, nupserat tamen illi tum cum Greca esset :
propter quod etiam dicebat ipsi suam fidem, sua-
dens ut vir quoque ad eam transiret relicta idolo*
latria,

CAPUT XXX VI.

171 De Felicis defunctione, Festique successione, et
Pauli ab eo interrogatione et provocatione.

XXIV, 27; XXV, 1-19. « Biennio autem expleto
accepit successorem Felix Portium Festum. Vo-
lens autem gratiam prestare Judeis Felix, reli-
quit Paulum vinctum. Festus ergo suscepta pro-
vincia, post triduum ascendit Jerosolyma ab urbe
Cesare. Signiflcaveruntque illi principes sacer-
dotum ac primores Judeorum de Paulo: et ro-
gabant eum. postulantes favorem adversus ip-
sum. ut accerseret illum Jerusalem, insidias
tendentes, ut interficerent eum in via. Festus
autem respondit ut servaretur quidem Paulus
Cesarem :se vero brevi illo profecturum. Qui
ergo, inquit, inter vos potentes sunt, simul
descendentes, si quod est in viro crimen, accu-
sent eum. Demoratus autem inter eos diebus am-
plius quam decem, descendit Cesaream. et po-
stero die sedit pro tribunali. jussitque Paulum
adduci. Qui cum perductus esset, circumsteterunt
eum quiab Jerosolymis descenderantJudai, multa
et gravia crimina intendentes adversus Paulum,

qua non poterant probare, Paulo pro se respon- D Παύλου, ἃ

dente, quod neque in legem Judeorum, neque
in templum, neque in Cesarem quidquam pec-
casset. Festus autem volens gratiflcari Judeis,
respondens Paulo, dixit : "Vis Jerosolymam
ascendere, et ibi de his judicari apud me? Dixit
autem Paulus: Ad tribunal Cesaris sto, ubi me
oportet judicari. Judseis nullam feci injuriam,
sicut et tu melius nosti. Si enim injuriam feci,
aut quidpiam dignum morte perpetravi, non re-
cuso mori. Si vero nihil est eorum de quibus
4794 hi accusant me, nemo potest me illis do-
nare. Cesarem appello. Tunc Festus cum consilio

εἰς Χριστὸν πίστεως. Διαλεγομένου δὲ αὐτοῦ περὶ
δικαιοσύνης καὶ ἐγχρατείαᾶς καὶ τοῦ κρίματος
τοῦ μέλλοντος ἔσεσθαι, ἔμφοδος γενόμενος ὁ Φῆλιξ
&ntxolgn* Τὸ νῦν ἔχον πορεύου, καιρὸν δὲ μετα-
λαβὼν μετακαλέσομαί σε, ἅμα δὲ val ἐλπίζων,
ὅτι χρήματα δοθήσεται αὐτῷ ὑπὸ τοῦ Παύλου,
ὅπως λόσῃ αὐτόν. Av ὃ xai πυκνότερον αὐτὸν με-
ταπεμπόμενος ὡμίλει αὐτῷ. »

«᾿Αχούσας ταῦτα ὁ Φῆλιξ, » Σημειωτέον ὅτι ἔδει
ὁ Φῆλιξ τὴν πίστιν, ἀχριδῶς χατηχηθεὶς ἐκ τῆς
Παλαιᾶς τὰ περὶ τοῦ Χριστυῦ, xal πρὸς χάριν ᾿1ου-
δχίων οὐχ ἀπέλυσε τὸν Παῦλον, fj xai διὰ δωρολη-
ψίαν, ὡς παραχατιὼν ὁ λόγος ἔδειξεν. Ἔδει δὲ καὶ
ὡς ἔχων γυναῖχα Ἰουδαίαν, παρ᾽ ἧς συνεχῶς ἤχουε
ταῦτα, Αὕτη δὲ παρὰ τὸν νόμον συνήφθη αὐτῷ,
᾿Ιουδαΐα οὖσας "βλληνι. Ἤ τάχα Ev μὲν ἸΙουδαία,
γαμηθεῖσα δὲ αὑτῷ ἐγένετο Ἑλληνίς" Ov 8 καὶ Da-
(eV αὑτῷ τὴν ἑαυτῇς πίστιν, πείθουσα καὶ τὸν ἄνδρα
παραθάτην γενέσθαι.

Καφαα. AL.

Ηερὶ τῆς Φήλιχος διαδοχῆς, χαὶ τῆς Φήστου
προαγωγῆς, τῆς τε ἐπ᾽ αὐτοῦ ἀναχρίσεως Ηαύλου
xai ἐφέσεως.

« Διετίας δὲ πληρωθείσης ἔλαδε διάδοχον 6 Φῆ-
λιξ Βόρχιον Φῆστον. Θέλων τε χάριτας καταθέ-
σθαι τοῖς Ἰουδαίοις ὁ Φῆλιξ, κατέλιπε τὸν Βαῦλον
δεδεμένον. Φῆστος οὖν ἐπιδὰς τῇ ἐπαρχία, μετὰ
τρεῖς ἡμέρας ἀνίδη εἰς Ἱεροσόλυμα ἀπὸ Καισα-
pelac. "Evepivnodv τε αὐτῷ ὁ ἀρχιερεὺς καὶ οἱ
πρῶτοι τῶν Ιουδαίων κατὰ τοῦ [{ϊἰχύλου, καὶ
παρεκάλουν αὐτὸν, αἰτούμενοι χαριν xat' αὐτοῦ,
ὅπως μεταπέμψηται αὐτὸν εἷς Ἱερουσαλὴμ, ἔν-
εὄραν ποιοῦντες, ἀνελεῖν αὐτὸν χατὰ τὴν ὀδόν. Ὁ
μὲν οὖν Φῆστος ἀπεχρίθη τηρεῖσθχι τὸν Παῦλον
ἐν Καισαρείᾳ, ἑαυτὸν δὲ μέλλειν ἐν τάχει ἐχπο-
ρεύεσθαι. Ol οὖν δυνατοὶ ἐν ὑμῖν, φησὶ, συγχατα-
θάντες, εἴ τι ἐστὶν ἐν τῷ ἀνδρὶ τούτῳ κατηγορεί-
τωσὰν αὐτοῦ: Διχτοίψας δὲ ἐν αὐτοῖς ἡμέρας
πλείους f| δέκα, καταδὰς εἰς Καισάρειαν, τῇ ἐπαύ-
p:ov χαθίσας ἐπὶ τοῦ βέματος, ἐχέλευσε τὸν Hav-
λον ἀχθῆναι. Παραγενομένου δὲ αὐτοῦ, περιέστη-
σαν οἱ ἀπὸ ᾿ἱἱεροσολύμων χαταθδεδηχότες Ιουδαῖοι,
πολλὰ xal βαρέα αἰτιάματα φέροντες κατὰ τοῦ
οὐχ ἴσχυον ἀποδεῖξαι, ἀπολογοῦ-
μένου αὐτοῦ, ὅτι Οὔτε εἷς τὸν νόμον τῶν Ιουδαίων,
οὔτε εἰς τὸ ἱερὸν, οὔτε εἰς Καίσαρά τι ἣ μαρτον.
'O Φῆστος δὲ τοῖς Ιουδαίοις θέλων χάριν καταθέ-
σθαι, ἀποχριθεὶς τῷ Παύλῳ, εἶπε: θέλεις εἰς Ἴςρο-
σόλυμα ἀναύὰς, ἐκεῖ περὶ τούτων χρίνεσθαι ἐπ᾽
ἐμοῦ ; Εἶπε δὲ ὁ Παῦλος: ᾿Επὶ τοῦ βήματος Καίσαρος
ἑστώς εἶμι, οὗ με δεῖ χρίνεσθχι' Ἰουδαίους οὐδὲν
ἠδίχησα, ὡς xal σὺ κάλλιον ἑπιγινώσχεις. Εἰ μὲν
γὰρ ἀδιχῶ, καὶ ἄξιον θανάτου πέπραχά τι, οὐ
παραιτοῦμαι τὸ ἀποθανεῖν. El δὲ οὐδέν ἐστιν ὧν
οὗτοι κατηγοροῦσί μου, οὐδείς με δύναται αὐτοῖς
χαρίσασθαι. Καίσαρα ἐπιχαλοῦμαι: Τότε ὁ Φῆ-

285

ORCUMENII TRICC/E EPISCOPI.

exoc συλλαλήσας μετὰ τοῦ συμδουλίου, ἀπεχοίθη. A collocutus, respondit: Cesarem appellasti ? ad

Kaícapz ἐπικέκλησαι ; ἐπὶ Καίσαρα πορεύσῃ. »

Τὸ, « Ἐπὶ τοῦ βήματος Καίσαρος ἑστώς εἾμ',» ἔφη
ὁ Βαῦλος, βουλόμενος τὰς τῶν ᾿Ιουδαίων χεῖρας ix-
φυγεῖν, τουτέστιν ἐν τῇ Ῥώμῃ θέλω ἀπελθεῖν παρὰ
τῷ βασιλεῖ, κἀκεῖ δικάσασθαι, ᾿Εκχαλοῦμαί σε, φυ σί,
Τὸ γὰρ, Καῖσαρ, ὄνομα, Ῥωμαϊστί, βασιλέα σημαί-
νει, ὡς χοινῷ ὀνόματι πάντας βασιλεῖς ᾿Ρωμαίων
Καίσαρας μὲν καλεῖσθαι, καθὺ δὴ βασιλεῖς, οὐ μὴν
xal ἰδικὰ αὐτῶν ὀνόματα εἶναι ταῦτα. "Exi μὲν γὰρ
«ἧς τοῦ Χριστοῦ γεννήσεως ὁ τότε βασιλεύων Καϊῖσαρ
Αὔγουστος ἐκαλεῖτο' ἔπαθες δὲ ἐπὶ Τιδερίου Καίσα-
poc. Ὁ δὲ μακάριος [Ιαῦλος ἐπὶ Νέρωνος Καίσαρος
ἀναιρεῖται ἐν Ῥώμῃ.

ΚΕΦΑΛ. AZ.
᾿Αγρίππα χαὶ Βερνίκης παρουσία, καὶ πεύσεις
τῶν κατὰ [[αὖλον. Ἔν Πχύλου ἀπολογία
ἐπ’ αὐτῶν περὶ τῆς ἐννόμου θρησχείας αὐτοῦ
χαὶ χλήσεως εἷς τὸ Εὐχγγέλιον: ὡς οὐδὲν
ἀδιχεῖ ᾿Ιουδαίους ὁ ΠἜαῦλος ᾿Αγρίππας, ἔφη τῷ

Φήστῳ.

« Ἡμερῶν δὲ διαγενομένων τινῶν ᾿λγρίππας ὁ βα-
σιλεὺς καὶ Βερενίχη χατήντησα. εἰς Καισάρειαν,
ἀσπασόμενοι τὸν Φῆστον. Ὡς Ob πλείους ἡμέρας
διέτριδεν ἐκεῖ, ὁ Φῆστος τῷ βασιλεῖ ἀνέθετο τὰ
κατὰ τὸν Παῦλον, λέγων’ ᾿Ανήρ τίς ἐστι χατα-
λελειμμένος ὑπὸ Φήλιχος δέσμιος, περὶ οὗ γενομέ-
vou μου εἰς Ἱεροσόλυμα, ἐνεφάνησαν οἱ ἀρχιερεῖς
xai οἱ πρεσδύτεροι τῶν ᾿ἸἸουδαίων, αἰτούμενοι
κατ᾿ αὐτοῦ δίχην. Πρὸς οὖς ἀπεχρίθην, ὅτι οὐχ
ἔστιν ἔθος Ρωμαίοις χαρίζεσθαί τινα ἄνθρωπον
εἰς ἀπώλειαν, πρὶν ἢ ὁ κατηγορούμενος χατὰ
πρόσωπον ἔχοι τοὺς κατηγόρους, τόπον τε ἀπολο-
γίας λάθοι περὶ τοῦ ἐγκλήματος. Συνελθόντων οὖν
αὐτῶν ἐνθάδε, ἀναδολὴν μηδεμίχν ποινσάμενος,
τῇ ἰξῆς χαθίσας ἐπὶ τοῦ βήματος, ἐκέλευσα ἀλθῆ-
ναι τὸν ἄνδρα. Περὶ οὗ σταθέντες οἱ χατίγοροι,
οὐδεμίαν αἰτίαν ἐπέφερον ὧν ὑπενόουν ἐγώ. Ζη-
«ματα δὲ τινα περὶ τῆς ἰδίας δεισιδαιμονίας
εἶχον πρὸς αὐτὸν, xal περί τινος Ἰησοὺ τεθνη-
κότος, ὅν ἔφασχεν ὁ [Ιαῦλος ζῇν. ᾿Απορούμενος δὲ
ἐγὼ τὴν περὶ τούτου ζήτησιν, ἔλεγον, εἰ βούλοιτο
πορεύεσθαι εἷς ᾿ἱερουσαλὴμ, χἀχεϊῖ κρίνεσθαι περὶ
τούτων. Τοῦ δὲ Παύλου ἐπιχαλεσαμένου, τηρη-
θῆναι αὐτὸν εἰς τὴν τοῦ Σεδαστοῦ διάγνωσιν,
ἐχέλευσα τηρεῖσθραι αὐτὸν ἕως οὐ πέμψω αὐτὸν
πρὸς Καίσαρχ. ᾿Αγρίππας δὲ πρὸς τὸν Φῆστον
ἔφη" Ἐδουλόμην xai αὐτὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀκοῦσαι.
Ὁ δὲ, Αὔριον, φησὶν, ἀκούσῃ αὐτοῦ. Τῇ οὖν ἐπαύ-
ριον ἐλθόντος τοῦ ᾿Αγρίππα καὶ τῆς Βερενίχης

età πολλῆς φαντασίας, xai εἰσελθόντων εἰς τὸ
ἀχροχατήριον σύν τὲ τοῖς Χιλιάρχοις καὶ ἀνδράσι
τοῖς χατ’ ἐξοχὴν οὖσι τῆς πόλεως, καὶ χελεύσαν-
τος τοῦ Φήστου, ἤχθη ὁ Παῦλος. Καί φησιν ὃ
Φῆστος: ᾿Αγρίππα βασιλεῦ, xai πάντες οἱ συμ-
παρόντες ἡμῖν ἄνδρες, θεωρεῖτε τοῦτον ; περὶ τού-
τοῦ πᾶν τὸ πλῆθος τῶν ᾿Ιουδαίων ἐνέτυχόν μοι,
ἕν τε ἹἹεροσολύμοις xai ἐνθάδε, ἐπιδοῶντες μὴ
δεῖν ζὴν αὐτὸν μηχέτι. Ἐγὼ δὲ κχαταλαθόμενος
μηδὲν ἄξιον θανάτου αὐτὸν πεπραχέναι, xal αὐτοῦ

Β

C

Cesarem ibis. »

« Ad tribunal Caesaris sto, » ait Paulus, volens
Judeorum manus effugere, hoc est, volo Romam
proficisci ad imperatorem, et ibi judicari. Provoco
te, inquit. Nomen Cesar Itomana lingua regem
seu imperatorem significat: adeo ut communi
nomine omnes imperatores Romanorum Cesares
vocentur, tanquam dicas reges vel imperatores.
Atqui hec non erant propria eorum nomina. Sub
Christi enim nativitate, qui tunc imperabat Ceesar
Augustus vocabatur : passus est autem sub Tibe-
rio Cisare. Paulus vero sub Nerone Cesare Rome
interficitur.

CAPUT XXXVII.

grippz et Bernices adventus, ac. interrogationes de
rebus que Paulum concernebant : in. quo etiam
narratur Pauli ad ea responsio, de legitimo cultu
suo et vocatione ad Evangelium : quod Agrippa
dixerit Festo Paulum in nullo Judzos injuria af-
fecisse.

XXV, 13-27. « Et cum dies aliquot transacti
essent : Agrippa rex et Bernice descenderunt
Caesaream, salutaturi Festum. Cumque pluribus
diebus ibi commorarentur. Festus regi causam
Pauli retulit, dicens: Vir quidam est relictus ἃ
Felice vinctus, de quo, cum venissem Jerosoly-
mam, signiflcaverunt mihi principes sacerdotum
ac seniores Judeorum, postulantes adversus il-
lum sententiam. Quibus respondi, non esse
Romanis consuetudinem ob gratiam donare ali-
quein hominem 1873 ut pereat, prius quam is,
qui accusatur, prwsentes babeat accusatores,
locumque defendendi accipiat de crimine. Cum
ergo huc convenissent, sine ulla dilatione se-
quenti die sedens pro tribunali, jussi adduci vi-
rum. De quo cum stetissent accusatores, nullum
crimen intendebant super hisce rebus, de quibus
ego suspicabar: sed questiones quasdam de sua
superstitione habebant adversus eum, et de quo-
dam Jesu defuncto, quem affirmabat Paulus vi-
vere. Hositans autem ego de hujusmodi que-
stione, dicebam, num vellet ire Jerosolyma, et
ibi super his judicari. Cum autem Paulus ap-
pellasset ut servaretur Augusti cogitationi, jussi
servari eum, donec mitterem ipsum ad: Cesarem.
Agrippa autem dixit ad Festum: Volebam et ipse
hominem audire. Cras, inquit audies eum. Po-
stero vero die cum venisset Agrippa et Bernice
cum multo apparatu, et introissent in audito-
rium cum tribunis et precipuis viris civitatis,
jubente Festo, adductus est Paulus. Et ait Fe-
stus: Agrippa rex omnesque qui simul adestis
nobiscum viri, videtis hunc hominem, dequo om-
nis multitudo Judaeorum interpellavit me tum Je-
rosolymis tum hic, acclamantes, non oportere eum
vivere amplius. Ego vero comperi nihil dignum
morte eum admisisse. Ceterum cum is ipse ap-
pellasset Augustum, statui mittere eum: de quo
quod cerlo scribam domino, non habeo. Qua

Α

481

COMMENT. IN AGTA APOSTOLORUM.

propter produxi eum ad vos,et maxime adte, À 9t τούτου ἐπικαλεσαμένου τὸν Σεύαστὸν, Éxpwva

rex Agrippa, ut, examinatione facta, habeam quod
scribam. Iniquum enim mihi videtur mittere
vinctum, et crimina de quibus accusatur non sie
gniflcare. »

* Agrippa rex. » Àut regis nomine descenderat
Agrippa in provincias, et propterea rex quoque
appellabatur: aut fortassis ipse quoque rex erat
partium orientalium, cum Nero occidentalibus
imperaret, ac Romans resideret. « Ut servaretur
Augusti cognitioni. » 18'7 4 Σεδαστὸν improprie dicit
regem seu imperatorem, quemadmodum etiam
Cesarem : quem infra dominum quoque vocat,
dicens : « De quo quod certo scribam domino non
habeo. »

XXVI,1.11. « Agrippa vero ad Paulum ait :
Permittitur tibi loqui pro temetipso. Tunc Pau-
lus extenta manu pro se dicebat : Super omnibus
de quibus a Judeis accusor, rex Agrippa, exi-
stimo me beatum, qui causam dicturus sim apud
te hodie, cum tu maxime sis gnarus earum que
apud Jjudseos sunt et consuetudinum et qui-
stionum. Quapropter obsecro te ut patienter me
audias. Itaque vitam quidem meam quam egi ab
adolescentia, qua fuit ab initio in gente mea
Jerosolymis, noverunt omnes Judmi, qui prius
noverant meab initio, si velint testimonium ferre,
quod secundum exquisitissimam sectam nostre
religionis vixerim Phariseus. Et nunc ob spem
repromissionis, quse ad patres nostros facta est
ἃ Deo, sto judicio subjectus, ad quam duodecim
tribus nostre instanter die ac nocte colentes
Deum, sperant se perventuras: de qua spe ac-
cusor, rex Ágrippa,aJudeis. Quid ? an incredibile
judicatur a vobis quod Deus mortuos suscitet?
Et ego quidem existimabam adversum nomen
Jesu Nazareni oportere ut multa repugnando fa-
cerem, quod et feci Jerosolymis : et multos san-
ctorum ego carceribus inclusi, a principibus
sacerdotum potestate accepta : cumque occideren-
tur, detuli sententiam. Et per omnes synagogas
frequenter puniens eos, compellebam blasphe-
mare : et amplius insaniens in eos, persequebar
etiam in exteras usque civitates. »

Quid, an incredibile judicatura vobis quod Deus
mortuos suscitet ? « Duas ponit circa resurre-
tionem ratiocinationes: unam quidem ἃ pro-
phetis: nec tamen adducit prophetam, sed ip-
sam Judeorum communem opinionem : aliam vero
fortiorem, qua estab ipsis rebus, quoniam proba-
tum est abeoquod Christus resurrexerit a mortuis:
et hanc quoquerationibus confirmat. Primaratio :
« Quid, incredibile sst 825 quod Deus mortuos
suscitet ?»Item alia: Annehujusmodi doctrina erat,
eaque dogmatainquibuseducati erant? Quis autem
non suscepit sermonem quem in medium adduxit?
Super hoc, inquit, decreto tanquam de heresi ac-

πέμπειν αὐτόν" περὶ οὗ ἀσφαλές τι γράψαι τῷ
xoplp οὐκ ἔχω. Av ὁ προήγαγον αὐτὸν ἐφ᾽ ὁμῶν,
xai μάλιστα ἐπὶ σοῦ, βασιλεῦ ᾿Αγρίππα, ὅπως τῆς
ἀνακρίσεως γενομένης, σχῶ τι γράψαι. ἴΑλογον γάρ
μοι δοκεῖ πέμποντα δέσμιον, μὴ xal τὰς κατ᾽ αὐτοῦ
αἰτίας σημᾶναι. »

« ᾿Αγρίππας ὁ βασιλεύς. » Ἤτοι εἰς τάξιν βασι-
λέως κχκατήει ἐν ταῖς ἐπαρχίαις ὁ ᾿Αγρίππας, καὶ
διὰ τοῦτο καὶ βασιλεὺς ἐχρημάτιζεν: dj ταχα βασι-
λεὺς ἦν καὶ αὐτὸς τῶν ἀνατολικῶν μερῶν, τοῦ Νέ-
ρωνος τῶν δυτικῶν ἄρχοντος, xal ὄντος ἐν Ῥώμῃ.
« Εἷς τὴν τοῦ Σεδαστοῦ διάγνωσιν. » Σεδαστὸν κα-
ταχρηστικῶς τὸν Βασιλέα καλεῖ, ὥσπερ xai Καίσα-
pa' ὅν παρακατιὼν xai Κύριον καλεῖ, λέγων' « Περὶ
ob ἀσφαλές τι γράψαι τῷ κυρίῳ οὐκ ἔχω. »

« ᾿Αγρίππας δὲ πρὸς τὸν Παῦλον ἔφη: Ἐπιτρέ-
πεταί σοι ὑπὲρ σεαυτοῦ λέγειν. Τότε ὁ Παῦλος ἀπε-
λογεῖτο ἐκτείνας τὴν χεῖρα Περὶ πάντων ὧν ἐγ-
χαλοῦμαι ὑπὸ ᾿Ιουδαίων, βασιλεῦ ᾿Αγρίππα, ἤγημαι
ἐμαυτὸν μακάριον, μέλλων ἀπολογεῖσθαι ἐπὶ σοῦ σύή-
μερον, μάλιστα γνώστην ὄντα σε πάντων τῶν κατὰ
Ἰουδαίους ἠθῶν τε καὶ ζητημάτων ἐπιστάμενος. AC
ὃ δέομαί σου, μακροθύμως ἀχοῦσαί μον. T? μὲν
οὖν βίωσίν μου τὴν ix νεότητος, τὴν ἀπ᾽ ἀρχῆς
γενομένην ἐν τῷ ἔθνει μου ἐν Ἱεροσολύμοις, ἴσασι
πάντες οἱ ᾿Ιουδαῖοι, προγινώσχοντές με ἄνωθεν, ἐὰν
θέλωσι μαρτυρεῖν, ὅτι κατὰ τὴν ἀχριδεστάτην alpi-
σιν τῆς ἡμετέρας θρησχείας, ἔζησα Φαρισαῖος. Καὶ
νῦν ἐπ’ ἐλπίδι τῆς πρὸς τοὺς πατέρας ἐπαγγελίας
γενομένης ὑπὸ τοῦ θεοῦ, ἔστηκχα χρινόμενος εἰς ἣν τὸ
δωδεχάφυλον ἡμῶν ἐν ἐχτενείᾳφ νύχτα χαὶ ἣ μέραν
λατρεῦον ἐλπίζει καταντῆσαι’ περὶ ἧς ἐλπίδος
ἐγχαλοῦμαι, βασιλεῦ ᾿Αγρίππα, ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων.
Τί; ἄπιστον xplvezat mao! ὁμῖν, εἴ ὁ Θεὸς νεχροὺς
ἐγείρει ; Ἐγὼ μὲν οὖν ἔδοξα ἐμαυτῷ πρὸς τὸ ὄνο-
μα Ἰησοῦ τοῦ Ναζωραίου δεῖν πολλὰ ἐναντία πρᾶ-
ξαι, ὅ καὶ ἐποίησα ἐν ἹἹεροσολύμοις. Καὶ πολλοὺς
τῶν ἁγίων ἐγὼ φυλακαῖς κατέχλεισα, τὴν παρὰ τῶν
ἀρχιερέων ἐξουσίαν λαδών. ᾿Αναιρουμένων τε αὐτῶν,
χκατήνεγχα ψῆφον. Καὶ κατὰ πάσας τὰς συναγωγὰς
πολλάχις τιμωρῶν αὐτοὺς, δνάγχαζον βλασφημεῖν'
περισσῶς τε ἐμμαινόμενος αὐτοῖς, ἐδίωχον ἕως καὶ εἰς
τὰς ἔξω πόλεις. »

« Τί; ἄπιστον χρίνεται παρ᾽ ὑμῖν, εἶ ὁ Θεὸς ve-
χροὺς ἐγείρει ; » Δύο τίθησι περὶ ἀναστάσεως λογι-
σμοὺς, ἕνα μὲν τὸν ἀπὸ τῶν προφητῶν᾽ xal οὐ παρ-
άγει προφήτην, ἀλλ᾽ αὐτὴν τῶν Ἰουδαίων τὴν δόξαν’
ἄλλον δὲ τὸν ἰσχυρότερον, τὸν ἀπὸ πραγμάτων, ὅτι
διελέχθη αὐτῷ ὁ Χριστὸς ἀναστὰς dx νεχρῶν. [αὶ
χκατασχευάζει καὶ τοῦτον ἀπὸ λογισμῶν, τὴν προτί-
ραν αὐτοῦ μανίαν διηγούμενος. Πρῶτος λογισμός
« Τί, ἄπιστον εἰ ὁ Θεὸς νεχροὺς ἐγείρει ; » χαὶ ἄλλοι"
Μὴ τοιαύτη δόξα ἦν, εἴγε μὴ ἀνατεθραμμένοι ἦσαν
ἐν τούτοις τοῖς δόγμασι ; Ὅν δὲ εἰσεφέρετο, τίς οὐκ ἦν
ἐδέξατο τὸν λόγον ; Ὑπὲρ τῆς αἱρέσεως ταύτης,
φησὶν, ἐγκαλοῦμαι' καὶ αὕτη nap! αὐτοῖς πρεσδούν

$89

ORCUMENII TRICCJE EPISCOPI

«αι. Διὰ ταύτην εὔχονται, διὰ ταύτην λατρεύουσιν, A cusor: cum apud eos nihil hac opinioneantiquius ha-

“να ταύτην τύχωσι. Καὶ ταύτην ἐγὼ χαταγγέλλω"

« Ἔν οἷς καὶ πορευόμενος εἷς τὴν Δαμασχὸν μετ᾽
ἐξουσίας καὶ ἐπιτροπῆς τῆς παρὰ τῶν ἀρχιερέων,
ἡμέρας μέσης, βασιλεῦ, κατὰ τὴν ὁδὸν εἶδον οὐρα-
νόθεν, ὑπὲρ τὴν λαμπρότητα τοῦ ἡλίου πϑῬριλάμ-
ψαν pt φῶς, καὶ τοὺς σὺν ἐμοὶ πορευομένους.
Πάντων δὲ χαταπεσόντων ἡμῶν εἷς τὴν γῆν, ἤχου-
σα φωνὴν λαλοῦσαν πρός με, xal λέγουσαν τῇ
'Eu6patàc διαλέκτῳ Σσοὺλ, Σαοὺλ, τί με διώχεις ;
σχληρόν σοι πρὸς κέντρα λαχτίζειν. ᾿Εγὼ δὲ εἷ-
πον’ Τίς εἴ, Κύριέ; Ὃ δὲ εἶπεν: ᾿Εγώ εἶμι ᾿ἸΙησοῦς
ὃν σὺ διώχεις. ᾿Αλλὰ ἀνάστηθι, xal στῆθι ἐπὶ τοὺς πό-
δας σου. Εἰς τοῦτο γὰρ ὥφθην σοι προχειρίσασθαί

σε ὑπηρέτην xal μάρτυρα, ὧν τε εἴδες, ὧν τε ὁ- Β

φθήσομαί σοι, ἑξαιρουμενός σε ix τοῦ λαοῦ xx! τῶν
ἐθνῶν, εἰς οὖς νῦν σε ἀποστέλλω, ἀνοῖξαι ὀφθαλμοὺς
αὐτῶν, τοῦ ὑποστρέψαι ἀπὸ σχότους εἰς φῶς, xal
τῆς ἐξουσίας τοῦ Σατανᾶ ἐπὶ τὸν Θεὸν, τοῦ λαδεῖν
αὐτοὺς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, xal χλῆρον ἐν τοῖς
ἡγιασμένοις πίστει τῇ εἰς ἔμέ.

« Ὑπὲρ τὴν λαμπρότητα τοῦ ἡλίου. » Τῶν αἰσθη-
τῶν τὸ φωτεινότατον παράγων, xal μὴ δυνάμενος
ἀντισῶσαι τῷ φωτὶ ἐχείνῳ τὸ τοῦ ᾿Ιησοῦ φῶς, καθὼς
δύναται παραδέξασθαι ἀχοὴ ἀνθρώπου λαλεῖν, ὑπερ-
νιχᾷν τὸ ἡλιακὸν φῶς ἐχεῖνό φησι.

« Ὅθεν, βασιλεῦ ᾿Αγρίππα, οὐχ ἐγενόμην ἀπειθὴς
τῇ οὐρανίῳ ὀπτασίᾳ. »

Ὀπτασία ἐστὶν ἡ χαθαρὰ θέα ἡ ὑπερδαίνουσα ἀν- C

θρωπον. Ὅπερ τις ἐν σαρχὶ ὧν, δίχα τοῦ ἀποχαλυ-
φθῆναι αὐτοῦ τοὺς ὀφθαλμοὺς, οὐχ ἔστιν ἰδεῖν δυνα-
τός.

« ᾿Αλλὰ τοῖς ἐν Δαμασχῷ πρῶτον xal Ἱεροσολύ-
μοις, εἰς πᾶτάν τε τὴν χώραν τῆς Ἰουδαίας, xoi
τοῖς ἔθνεσιν ἀπαγγέλλων μετανοεῖν, καὶ ἔπιστοέ-
φειν ἐπὶ τὸν Θεὸν, ἄξια τῆς μετανοίας ἔργα πράσ-
σοντας, "Evexx τούτων με ol ᾿Ιουδαῖοι συλλαδό-
ptvot εν τῷ ἱερῷ, ἐπειρῶντο διαχειρίσασθαι. ἜἘπι-
χουρίας οὖν τυχὼν τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ, ἄχρι τῆς
ἡμέρας ταύτης ἔστηκα, μαρτυρούμενος μιχρῷ τε
καὶ μεγάλῳ. οὐδὲν ἐκτὸς λέγων, ὧν τε οἱ προφῆται
ἐλάλησαν μελλόντων γίνεσθαι, καὶ Μωυσῆς, εἰ πα-
θητὸς ὁ Χροιστὸς, εἰ πρῶτος ἐξ ἀναστάσεως νεχρῶν

beatur, propter hanc gloriantur, ob hanc Deum
colunt ut eam consequantur. Et hanc ego annuntio.

XX VI, 12-18. « His rebus intentus, cum proflci-
scerer Damascum cum auctoritate permissuque
principum sacerdotum, die medio, rex vidi e
celo supra solis splendorem circumfulsisse me
lumen, et eos qui mecum faciebant iter. Cumque
omnes nos decidissemus in terram, audivi vocem
loquentem ad me, ac dicentem lingua Hebraica :
Saul, Saul, quid me persequeris? durum est tibi
contra stimulos calcitrare. Ego autem dixi :
Quis es, Domine? At ille dixit : Ego sum Jesus,
quem tu persequeris. Sed exsurge et sta super
pedes tuos. Ad hoc enim apparui tibi, ut con-
stituam te ministrum ac testem et eorum que
vidisti, et eorum in quibus ego apparebo tibi,
eripiens te a populo et gentibus, in quas nunc te
mitto, ut aperias oculos eorum, ut convertantur
8 tenebris ad lucem, et a potestate Satan» ad
Deum, ut accipiant remissionem peccatorum, et
sortem inter eos qui sanctificali sunt, per fidem
que esf erga me. »

« Supra solis splendorem. » Afferensin medium id
quod inter sensibilia lucidissimum est, cum non
posset illi Jesu lucem &equare, que longe majorest,
ut eo modoloquatur, quo possit hominis auditus
suscipere, ait lucem illam superare solis splendo-
rem.

XXVI, 19. « Unde,rex Agrippa, nonfui inobediens
« celesti visioni. »

Ὀπτασία pura visio est humanam supergredi-
tur naturam illius rei quam non potest quispiam,
dum in carne est, videre, nisi ipsius oculi divinitus
revelentur.

XXVI, 20-23. « Sedhis qui sunt Damasci primum
et Jerosolymis, ac per omnem Jude regionem,
176 deinde quoque gentibus annuntiabam ut
resipiscerent et converterentur ad Deum, opera
facientes digna resipiscentie. Hac ex causa Judesi
mein templo comprehensum tentaverunt inter-
ficere. Dei itaque nactus auxilium. usque in ho-
diernum diem sto, testificans tum parvo, tum
magno, nihil aliud dicens quam ea que prophetw
dixerant futura esse, et Moses, an passurus fuerit
Christus, an primus ex resurrectione mortuorum

φῶς μέλλει καταγγέλλειν τῷ λαῷ xal voi; ἔθ- ἢ lumen annuntiaturus sit populo et gentibus. »

νεσι. »

« "Ov τε ol προφῆται ἐλάλησαν.» "Iva μὴ δόξῃ
αὐτὸς διδάσκαλος εἶναι τούτου, ἐπάγει τοὺς προφή-
τὰς καὶ τὸν Μωσέα λέγοντα « εἰ παθητὸς ὁ Χριστὸς,
εἰ πρῶτος ἐξ ἀναστάσεως νεχρῶν,» xai τὰ ἑξῆς. Τὸ
δὲ, εἰ, ἀντὶ τοῦ, ὅτι, ἐστί. Μωσῆς, φησὶν, εἶπεν ὅτι
παθητὸς ὁ Χριστὸς, πρῶτος ἐξ ἀναστάσεως. Ηρῶτος
Ὑὰρ οὗτος ἀνέστη, καὶ οὐχ ἔτι ἀποθνήσχει. Oi γὰρ
ἀναστάντες δι᾽ αὐτοῦ fj τῶν μαθητῶν, xal οἱ διὰ τῶν
προφητῶν, πάλιν ἀπέθανον, ζως τῆς κεθόλου ἀναστά-
σειὺς μένοντες.

« Nihil aliud dicens quam ea que propheta di-
xerunt. » Ne hujus rei doctor habeatur, prophetas
adducit ac Mosen dicentem, an passurus fuerit
Christus, an primus ex resurrectione mortuorum,
etc. ; εἶ vero, id est an, capitur pro ὅτι est quod.
Moses, inquit, dixit quod passurus esset Christus,
primus ex resurrectione. Primus siquidem hic re-
surrexit nec amplius moritur : cum enim aut per
eum, aut per discipulos, similiter et per prophetas,
alii quidam resurrexerant, rursum mortui supt
exspectaittes universalem resurrectionem.

391

COMMENT. IN ACTA. APOSTOLORUM.

XXVI, 24-52. « Heec autem cum pro se diceret, À « Ταῦτα δὲ αὐτοῦ ἀπολογουμένου, ὁ Φῆστος μεγά-

Festus magna voce ait: Insanis, Paule, multe te
littere ad insaniam convertunt. Et Paulus: Non
insanio, inquit, prestantissime Feste, sed veri-
tatis et sobrietatis verba eloquor. Scit enim de
his rex, ad quem et libere loquor. Latere eum
nihil horum arbitror. Siquidem neque hoc in
angulo gestum est. Credis, rex Agrippa, pro-
phetis ? Scio quod credas. Agrippa autem ad Pau-
lum ait: Paucis suades mihi ut Christianus effi-
ciar. Paulus vero dixit: Optarim sane a Deo et
paucis et multis, non te solum, sed eliam omnes
qui audiunt hodie, esse tales qualis ego sum,
exceptis vinculis his. Cumque hec locutus esset,
surrexit rex ac presses et Bernice quique asside-
bant. Et cum secessissent. loquebantur inter se.
dicentes : Nihil morte aut vinculis dignum facit
homo iste. Agrippa vero Festo dixit : Dimitti po-
terat hic horno, si non appellasset Cesarem. »

λῃ τῇ φωνῇ ἔφη" Μαίνῃ, Παῦλε, τὰ πολλά σε γράμ-
ματα εἰς μανίαν περιτρέπει. Ὁ δὲ, Οὐ μαίνομαι,
φησὶ, χράτιστε Φῆστε, ἀλλὰ ἀληθείας xal σωφρο-
σύνης ῥήματα ἀποφθέγγομαί. ᾿Επίσταται γὰρ περὶ
τούτων ὁ βασιλεὺς, πρὸς ὃν xal παῤῥησιχζόμενος
λαλῶ. Λανθάνειν γὰρ αὐτόν τι τούτων. οὐ πεί-
θομαι οὐδέν. Οὐ γάρ ἐστιν ἐν γωνίᾳ πεπραγ-
μένον τοῦτο. Πιστεύεις, βασιλεῦ ᾿Αγριππα, τοῖς
προφήταις ; Οἷόα ὅτι πιστεύεις. Ὁ δὲ ᾿Αγρίππας
πρὸς τὸν Παῦλον ἔφη" Ἐν ὀλίγῳ ps πείθεις Χρι-
στιχνὸν γενέσθαι. Ὁ δὲ ΠΙχῦλος εἶπεν: Εὐξαί-
μὴν ἂν τῷ Θεῷ xoi ἐν ὀλίγῳ καί ἐν πολλῷ οὐ
μόνον σὲ, ἀλλὰ καὶ πάντας τοὺς ἀχούοντας μου
σήμερον, γενέσθαι τοιούτους, ὁποῖος χάγώ εἰ-
pi, παρεκτὸς τῶν δεσμῶν τούτων. Ka! ταῦτα εἰ-
πόντος αὐτοῦ, ἀνέστη ὁ βασιλεὺς καὶ ὁ ἡγεμὼν,
ἢ τε Βερενίχη xai οἱ συγκαθήμενοι αὐτοῖς. Καὶ
ἀναχωρήσαντες, ἐλάλουν πρὸς ἀλλήλους λέγοντες,

ὅτι Οὐδὲν θανάτου ἄξιον ἢ ὀεσμῶν πράσσει ὁ ἄνθρωπος οὗτος. ᾿Αγρίππας δὲ τῷ Φύήστῳ ἔφη ᾿Απολελύσθα:

ἐδύνατο ὁ ἄνθρωπος οὗτος, εἰ μὴ ἐπεχέχλητο Καίσαρα. »
1313 Quoniam ad regem semper verba dirigebat,
commotus est aliquantum Festus, et Libertatem
intuitus, ex animi perturbatione et ira: Ins3nis,
inquit. Paulus vero causam docet, cur ad regem
verbum convertat. Deinde ostendens quod toto
terrarum orbehoc dogma sit dispersum, subjungit:
« Siquidem neque hoc in angulo gestum est : »
de cruce ac resurrectione Christi loquens. 'Ev ὀλιγῳ
hoc est perpaucis verbis, brevibus sermonibus,
: modica doctrina,absque magno labore continuaque
disputatione. Propter quod etiam Paulus vicissim
ac convenienter ait ad illum : « Optarim sane a Deo
et paucis et multis ; » ac si dicat : Hoc nempe mihi
studio est, ut omnes efficiantur Christiani, et hoc
mihi in votisesteaque precatio coram Deo: quando-
quidem paratus sum,et multis sermonibus,et paucis
Christi predicare fidem, multo etiam cum labore ac
molesta idque protinus. Nequaquam enim laborem
aut molestiam in doctrina ac predicatione inesse
arbitrarer : sed perinde mihiessetdefatigari, ac non
defatigari, multum tempus insumere sicut parum,
modo nonnullos videam qui ad Deum convertantur.
Hicautem dicebutsimul quidem suam promptitudi-
nem atquefervorem demonstrans,simul etiam illum
provocans, ut si vellet plura audire et ampliori frui
doctrina, non modo nihil cunctaretur, verum etiam
adeo promptus esset ad exhibendum se paratum
ac alacrem, ut etiam opus illud sibi in votis esset,
dummodo scopum assequeretur. Agrippa quidem
acceperat ἐν ὀλιγῳ, ut significaret paucis opus esse
aut parum abesse. Paulus vero tum in divinis,tum
in humanis, prudentissimus ac astutissimus, si
quispiam alius, aut. oblata usus dictione, aut si-
gnificato ad id quod suis sermonibus erat expediens
adjunxit, àv ὀλίγῳ καὶ dv πολλῷ, ac si dixisset : Parvo
sermonum agone, aut si opus esset eljam majori,
optarim te Christianum fleri. Omnino promptus
sum omnie facere pro ealute, non tue sqlum,.ve-

Ἐπειδὴ ἀεὶ πρὸς τὸν βασιλέα διελέγετο, ὥσπερ
ἔπαρέ τι ὁ Φῆστος, xai ἰδὼν τὴν παῤῥησίαν, ἀπὸ
θυμοῦ xol ὀργῆς, Μαίνῃ, φησίν. 'O δὲ Παῦλος τὴν
αἰτίαν διδάσκει, δι᾽ ἣν πρὸς τὸν βασιλέχ τὸν λόγον
ἀπέστρεψεν. Εἶτα δεικνὺς ὅτι πανταχοῦ τῆς οἰχου-
μένης τοῦτο γέγονε τὸ δόγμα, ἐπήγαγεν « Οὐ γὰρ
ἐν γωνίᾳ περαγμένον τοῦτο, » τὸ περὶ συαυροῦ λέ-
γῶν, καὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. Ἐν ὀλίγῳ'
τουτέστι δι᾿ ὀλίγων ρημάτων, ἐν βραχέσι λόγοις, ἐν
ὀλίγῃ διδασκαλίᾳ, χωρὶς πολλοῦ πόνου xal συνεχοῦς
διαλέξεως. Δι’ ὃ καὶ πρὸς αὐτὸν καταλλήλως ὁ [1αὖ-
λός φησιν᾽ « Εὐξαίμην ἂν τῷ θεῷ xai ἐν ὀλίγῳ, »
καὶ τὰ ἑξῆς. Οἷον, ὅτι Ἐμοὶ τοῦτο σπουδὴ τὸ γενέ-
σθαι πάντας Χυοιστιανοὺς χαὶ τοῦτό μοί ἐστιν εὐχὴ
πρὸς θεόν. ᾿Επεὶ ἕτοιμός εἶμι xal. διὰ πολλῶν λό-
γων, καὶ δι' ὀλίγων τὴν ἐν Χριστῷ κηρύσσεν πίστιν,
καὶ μετὰ xómou xal πόνου, xal ix τοῦ παραχρῆμα.
Κόπος γὰρ καὶ πόνος ἐν τῇ διδασχαλίᾳ καὶ τῷ χη-
ρύγματι οὐδαμῶς λογίζεταί μοι, ἀλλ᾽ ἴσον ἐστὶ
χοπιᾷν xal μὴ, xal πολὺν χρόνον τρίδειν χηρύτ-
vovta xxi ὀλίγον, μόνον εἴ τινας ὁρῶ πρὸς τὸν Χρι-
στὸν ἐπιστρέφοντας. Ταῦτα δὲ ἔλεγεν ἅμα μὲν τὸ
αὐτοῦ πρόθυμον καὶ διάπυρον ἐνδειχνύμενος͵ ἅμα δὲ
χάχεϊνον ἐχχαλούμενος, ὡς εἰ βούλοιτο xal πλείονα
ἀχοῦσαι, xai πλειοτέρας διδασχαλίας ἀπολχύσαι, οὐ
μόνον οὐδὲν ἀποχνήσει, ἀλλ’ οὕτως ἐστὶ πρόθυμος,
ἕτοιμον xal τὸ πρόθυμον παρέχων, ὥστε xal εὐχῆς
ἔργον αὐτὸ͵ ποιεῖσθαι, ἂν μόνον τυγχάνῃ τοῦ αχοποῦ.
Τὸ, ἐν ὀλίγῳ, ᾿Αγρίππας μὲν ἀντὶ τοῦ, παρ’ ὀλίγον, μι-
χροῦ δέοντος, εἴληφεν. Ὁ δὲ εἴπερ τις ἄλλος σο-
φὸς τὰ ρεΐα Παῦλος xal τὰ ἀνθρώπινα, τῇ προφορᾷ
μᾶλλον τῆς λέξεως Tj τῷ σημαινομένῳ πρὸς τὸ τῶν
λόγων συμφέξον χρησάμενος, τὸ ἐν ὁλίγῳ καὶ ἐν πολ-
Àq, ἀντὶ τοῦ, 'Ev ὀλίγῳ λόγων ἀγῶνι, εἰ δέοι δὲ χαὶ ἐν
πλείονι, εὐξαίμην ἂν σε Χριστιανὸν γενέσθαι, προ-
ἤνεγκεν. Ἵν᾽ εἴπῃ, Καὶ δι᾽ ὀλίγων λόγων, xal, διὰ πολ-
λῶν εὐξαίμην ἄν Χριστιανὸν γενέσθάς. Διὰ πάν
τῶν πρόθυμός εἶμι πάντα πράττειν ἐπὶ τῇ σῇ σωτη-

ORCUMENITI TRICC/E EPISCOPI.

204

| τῇ σῇ δὲ μόνον, ἀλλὰ xal τῶν συνόντων. A rum etiam eorum qui presentes sunt. « Exceptis

ἱκτὸς τῶν δεσμῶν τούτων" » Οὐχ ἀπευχόμενος
τὰ δεσμὰ, οὐδὲ αἰσχυνόμενος, τοῦτο ἔλεγε.
γὰρ ἦν αὐτῷ, εἴπερ ἀλλο τι, ἄξιον δόξης χαὶ
μα, ἀλλὰ πρὸς τὴν δἀχείνων ὑπόληψιν ἀφορῶν,
| ἐκείνων ἀσθενείᾳ συγχαταδαίνων᾽ Γένοιτό
ησὶ, πάντας τούτους γενέσθαι, χωρὶς τῶν δε-

KEPAA. ΛΕ'

1la3Aoo &zi “Ρώμην, κινδύνων τε πλείστων
μεγίστων ἔμπλεως. ᾽ν d παραίνεσις []χύ-
πρὸς τοὺς σὺν αὐτῷ περὶ ἑἕλπίδος σω-
ας. Νανάγιον MaóAoo, ὅπως τε διεσώθησαν
Μελίτην τὴν viov χαὶ ὅσα ἐν αὐτῇ ὁ lla3Aoq
"ματούργησεν.
lc δὲ ἐκρίθη, τοῦ ἀποπλεῖν ἡμᾶς εἰς τὴν 'Ixa-
καρεδίδουν τόν τε Παῦλον χαί τινας ἑτέρους
rac ἑχατοντάρχῳ ὀνόμχτι Ἰουλίῳ, σπείρης
πῆς. Ἐπιόαντες δὲ πλοίῳ ᾿Δδρᾳμυττηνῷ
ντες πλεῖν τοὺς χατὰ τὴν ᾿Ασίαν τόπους ἀν-
ψεν, ὄντος σὺν ἡμῖν ᾿Δριστάρχου Μαχεδόνος
λονικέως, Τῇ τε ἑτέρᾳ χατήχθημεν εἰς Zi

Φιλανθρώπως τὸ ὁ Ἰιύλιος τῷ Παύλῳ
μενος, ἐπέτρεψε πρὸς τοὺς φίλτυς πορευ-
ἐπιμελείας τυχεῖν. Καχεῖθεν ἀναχθέντες
εὐσαλεν τὴν Κύπρον διὰ τὸ τοὺς ἀνέμους
ἐναντίους. Τό τε πέλαγος τὸ κατὰ τὴν Κιλιχί-
d Παμφυλίαν διαπλεῦσαντες, χατήχημεν εἰς
τῆς Αὐυχίας" χἀχεϊ εὐρὼν ὁ ἑκατόνταρχος
» ᾿Αλεξανδρινὸν πλέον εἷς τὴν ᾿Ιταλίαν, ἐν-
rtv ἡμᾶς εἷς αὐτό. 'Ev xavaiq δὲ ἡμέραις
πλοοῦντες, καὶ μόλις γενόμενοι χατὰ τὴν
ν, μὴ προσεῶντος ἡμᾶς τοῦ ἀνέμου, ὑπ-
αμὲν τὴν Κρήτην χατὰ Σαλμώνην. Μόλις τε
ἐγόμενοι αὐτὴν, ἤλθομεν εἰς τόπον τινὰ χα.
νον Καλοὺς λιμένας, ᾧ ἐγγὺς ἦν πόλις Λα-
Ἰχανοῦ δὲ χρόνου διαγενομένου, xai ὄντος ἤδη
ἱλοῦς τοῦ πλοὸς διὰ τὸ καὶ τὴν νηστείαν ἤδη
ηλυθέναι, παρήνει ὁ Παῦλος λέγων αὐτοῖς.
ς, θεωρῶ ὃτι μετὰ ὕδρεως xai πολλῆς ζημίας
νον τοῦ φόρτου καὶ τοῦ πλοίου, ἀλλὰ καὶ τῶν ψυ-
μῶν μέλλε: ἔσεσθαι τὸν πλοῦν. 'O δὲ ἑκατόν ταρ-
p xo6spvítn xal τῷ ναυχλήρῳ ἐπείθετο μᾶλ-
| τοῖς ὑπὸ τοῦ Βαύλου λεφομένοις. ᾿Ανευθέτου δὲ
μένος ὑπάρχοντος πρὸς παραχειμασίαν, οἱ
(€ ἔθεντο βουλὴν ἀναχθῆναι χἀχεῖθεν, εἴπως
το, καταντήσαντες εἰς Φοίνιχα παραχειμάσαι,

vinculis his. » Non sibi vincula exsecrans, aut ob

ea pudore suffusus hoc dicebat : nam hoc, si quid

aliud, gloria et exsultatione dignum apud ipsum
habebatur, 4728 sed ad illorum existimationem
respiciens, et ad eorum imbecillitatem esse demit-
tens. Contingat mihi, inquit, ut omnes efficiantur
mihi similes, preterquam in his vinculis.

CAPUT XXX VIII.

Pauli Romam versus navigatio plurimis mazrimisque
plena periculis : in quo narratur. etiam. Pauli ez-
hortati» ad eos qui secum erant de spe salutis.
Naufragium l'auli. et quo modo incolumes. evase-
runt in Meliten insulam, quave miracula. Paulus
tn ea operatus sit
XXVII, 1-20. « Postquam autem decretum est ut

nos navigaremus in Italiam, tradiderunt et Pau-

lum et quosdam alios vinctos centurioni, nomine

Julio, cohortis Auguste. Conscensa autem nave

Adramyttina, navigaturi juxta Asiee loca, solvimus,

perseverante nobiscum Aristarcho Macedone

Thessalonicensi. Sequenti autem die appulimus

Sidonem. Et Julius humaniter tractato Paulo,

permisit ut ad amicos profectus, ab illis curaretur,

Cumque inde solvissemus, subnavigavimus juxta

Cyprum, propterea quod essent venti contrarii.

Et emensi pelagus, quod est contra Ciliciam et

Pamphliyyliam, pervenimus Myram que est Lycie :

et ibi nactus centurio navem Alexandrinam na-

vigantem in Italiam, imposuit nos in eam. Cum-
que multis diebus tarde navigaremus, et vix de-
venissemus versus Cnidum, prohibente nos vento

C adnavigavimus Crete juxta Salmonem. Vixque

illam praeterlegentes, pervenimus in locum quem-
dam, qui vocatur Pulchriportus, cui vicina erat
civitas Lascea. Multo autem tempore peracto, 8.79
οἱ cum jam esset periculosa navigatio, quod jam
jejunii quoque tempus przterisset, admonebat
eos Paulus, diceus: Viri, video quod cum injuria
multoque damno, non solum oneris et navis, sed
etiam animarum nostrarum futura sit navigatio.
Centurio vero gubernatori et nauclero magis
credebat, quam his que a Paulo dicebantur.
Cumque aptus portus non esset ad hibernandum,
complures ceperunt consilium solvendi illinc,
si quo modo possent pervecti Phanicem illic
hibernare. Is est portus Creta spectans ad Aphri-

ιτῆς Κρήτης βλέποντα xatà Λίδα xal χατὰ D cum et ad Chorum. Aspirante autem austro,

. Ὑποπνεύσαντος δὲ Νότου, δόξαντες τὴς mpo-
; Ἀεχρχτγχέναι, ἄραντες Ἄσσον παραλέγοντο
ρήτηνι Μετ᾿ οὐ πολὺ δὲ ἔδχλε xav! αὐτῆς
; Τυφωνιχὸς, ὁ χαλούμενος Εὐροχλύλδων, Xov.
θέντος δὲ τοῦ πλοίυυ, xai μὴ δυναμένου ἀντ-
μεῖν τῷ ἀνέμῳ, ἐπιδόντες ἐφερόμεθα. Νη-
ἔ τι ὑποδραμόντες καλούμενον Κλαύδην, μό-
Γχύσαλεν περιχρατεῖς γενέσθαι τῆς σχάφης.
βάντες βοηθείχις ἐχρῶντο, ὑποζωννύντες τὸ
, φοδούμενοί τε μὴ εἰς τὴν Σύρτιν ἐχπέσω-
ἐλάσαντες τὸ σκεῦος οὕτως ἐφέροντο. Σφο-

δὲ γειμαζομένων ἡμῶν, τῷ ἱξῆς ἐχδολὴν

rati se propositi compotes, cum solvissent Asson.
preterlegebant Cretam. Verum haud multo post
coortus est conira ipsam ventus Typhonicus,
qui vocatur Euroaquilo. Cumque correpta esset
navis, nec posset obniti vento, data nave flati-
bus, ferebamur. In insulam autem quamdam
devecti, que vocntur Clauda, vix potuimus obti-
nere scapham. Qua sublata adjutoriis utebantur,
succingentes navem, et timentes ne in Syrtim
inciderent, demisso vase sic ferebantur. Et cum
vehementi tempestate jactaremur, sequenti die
jectum.fecerynt, ac tertio die nostris manibus

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

armamenta navis projecimus. Porro neque sole Α ἐποιοῦντο. Καὶ τῇ τρίτῃ αὐτόχειρες τὴν σχευὴν τοῦ

neque sideribus apparentibus ad complures dies,
et tempestate non exigua imminente, jam ablata
erat omnis spes salutis nostre. »

« Quod jam jejunii quoque tempus preeterisset. »
Jejunium dicit hic Judeorum. Nam post Pente-
costen longo tempore inde egressus est, adeo ut
ferme fuerit hiems, cum ad partes Crete accede-
ret. Ecce nunc quoque vaticinatur Paulus, dicens
eis quod naufragium facerent. Et licet non conti-
gerit eis naufragium cum damno animarum juxta
ipsius sermonem: hoc tamen nàture cursu evenis-
set, nisi Deus preservasset: propter ipsum enim
fecit ut illi quoque salvi essent. 180 A tempestate

πλοίου ἐῤῥίψαμεν. Μήτε δὲ ἡλίου μήτε ἄστρων
ἐπιφαινομένων ἐπὶ πλείονας ἡμέρας, χειμῶνός τε
οὐχ ὀλίγου ἐπικειμένου, λοιπὸν περιῃρεῖτο πᾶσα
ἐλπὶς τοῦ σώζεσθαι ἡμᾶς. »

« Διὰ τὸ καὶ τὴν νηστείαν ἤδη παρεληλυθέναι. »
Νηστείαν ἐνταῦθα τὴν τῶν Ἰουδαίων λέγει. Μετὰ γὰρ
τὴν Πεντηχοστὴν ἐξῆλθεν ἐχεῖθεν μετὰ πολὺν χρόνον,
ὡς ἐν αὐτῷ σχεδὸν τῷ χειμῶνι mapaqiviogat εἰς τὰ
μέρη͵ τῆς Κρήτης. Ἰδοὺ προφητεύει xal νῦν ὁ Π]αὖ-
λος, ναυαγῆσαι λέγων αὑτοῖς, Et καὶ οὐ γέγονεν αὖ-
τοῖς μετὰ ζημίας ψυχῶν τὸ ναυάγιον χατα τὸν λόγον
αὐτοῦ. Τοῦτο μὲν γὰρ ὅσον γατὰ τὴν φύσιν τοῦ πρά-
Ὑμᾶτος ἐγένετο ἄν, εἰ μὴ ὁ Θεὸς διέσωσε. Δι᾿ αὐτὸν
γὰρ καὶ ἐκείνους διασωθῆναι ἐποίησεν. Τὸ μὲν οὖν

itaque factum est naufragium, quoniam vehemens B γενόμενον ναυάγιον ἀπὸ τοῦ καιροῦ ἐγένετο, ἐπειδὴ

erat procella. Majus autem fuit miraculum, quod
tali tempore e mediis servati sint periculis, et ipse
Apostolus et propter eum ceteri. Non ergo menti-
tus est. « Centurio vero gubernatori et nauclero
magis credebat.» Non adhibet animum centurio
his qua a Paulo dicebantur, credens eis qui artis
navigandi periti essent magisquam, vectoriinexj.erto
rei nautice, et ex hoc docet quod mentis potius
error esset quam fortune. Cum enim naturale
cuique sit devitare pericula, docet ipsa experientia
ne seipsum quispiam precipitet, cum res apertum
affert periculum, et fortuna ac fatum ad id quod
previsum est obdormiat : quod si etiam vigilet,
nihil tamen operari potest adversus hominum vo-

luntatem et electionem : qua opera, quae se con- (

cernunt, quomodocunque voluerint ducunt ac
rapiunt : quemadmodum etiam ii qui cum Paulo
peregre agebant. Adeo enim illi ex voluntate ope-
rabantur, ut confestim ventum nacti prosperum,
gaudentes prosecuti sint navigationem. Sciendum
aulem quod verbum ἀντοφθαλμεῖν (quod meta-
phorice vertimus obniti, proprie autem signiflcat
ex adverso intueri), ex dictionis proprietate, non

μέγας ἦν ὁ χειμών’ Τὸ δὲ θαῦμα μεῖζον, ὅτι ἐν καιρῷ
τοιούτῳ ἐκ μέσων ἐσώθησαν τῶν κινδύνων, αὐτός ct
6 ᾿Απόστολος, xai δι᾽ αὐτὸν οἱ λοιποί. Ὥστε οὐ δι-
ἔψευσται. « Ὁ δὲ ἑκατοντάρχης τῷ κυδέρνήτῇ καὶ τῷ
ναυχλέρῳ ἐπείθετο. » Οὐ προσέχει τοῖς ὁπὸ τοῦ Ηχύ-
λου λεγομένοις ὁ ἑκατοντάρχης, πειθόμενος τοῖς ἐμ-
πείρως ἔχουσι μᾶλλον πρὸς τὸ πλεῖν, ἢ ἐπιδάτῃ
ἀπείρῳ ναυτιχῆς, Kal ἐκ τούτου διδάσχει, ὅτι qv
μὴς ἐστὶ xal οὐ τύχης τὸ ἁμάρτημα. Ὅτι τὰρ ἔστι
πατὰ φύσιν ἐχφυγεῖν χίνδυνον, αὐτὴ ἡ πεῖρα διδά-
σχει μὴ καταχρημνίζειν ἑαυτόν τινα, ὡς ἀναμφιθό-
λως τοῦ πράγματος χίνδυνον φέροντος, τῆς τύχης
καὶ εἱμαρμένης ἐπὶ τῶν προύὔύπτων χοιμωμένης, ἣ
γρηγορούσης μὲν, μηδὲν δὲ δυναμένης ἀντιπράξα-
σθαι χατὰ τῆς προαιρέσεως τῶν ἀνθρώπων, καθ᾽ ἣν
ὡς ἄν βούλωνται τὰ ἐφ᾽ ἑαυτοῖς πράγματα ἄγουσι,
καὶ φέρουσιν, ὡς xal οἱ σὺν τῷ Παύλῳ ἐκδν, μοῦντες.
Οὕτω γὰρ κατὰ προαίρεσιν ἔπραττον, ὅτι εὐθέως
ἐπιτηδείου τυχόντες ἀνέμου χαίροντες διήνυον τὸν
πλοῦν" Ἰστέον δὲ ὅτι τὸ ἀντοφθαλμεῖν ἐπὶ πλοίου
λέγειν οὐχ ἔστι χυριολεξίας. Τοῦτο γὰρ ἐπὶ ἀνθρώ-
που μόνον ἀρμόζει. Ὥστε οὐ δεῖ χυριολεκτεῖν ἀπαι-
τεῖν ἀεὶ τὴν Γραφήν.

dicitur de navigio, sed homini tantum congruit. Itaque non oportet perpetuo Scripturam ex proprietate

vocum examinare.
XXVII, 21-441. « Cum autem multa jam esset

inedia, tunc stans Paulus in medio eorum,
dixit: Oportebat quidem, o viri, audito me non
solvere ἃ Creta, nec accersere nobis injuriam
hanc et jacturam. Et nunc hortor ut bono animo
sitis : jactura enim nullius anim: erit ex vobis,
sed tantum navis. Astitit enim mihi hac nocte
angelus Dei, cujus sum ego et quem colo, di-
cens: Ne timeas, Paule, Cesari te sisti oportet.
Et ecce donavit tibi Deus omnes qui navigant
tecum: propter quod bono animo estote, viri.
Credo enim Deo quod sic erit, quemadmodum
dictum est mihi. In quemdam autem insulam
oportet nos ejici. Sed posteaquam quartade-
cima nox supervenit, navigantibus nobis in
Adria circa medium noctis, suspicabantur nautae
181 apparere sibi aliquam regionem : qui et
demissa bolide repererunt passus viginti : ac

« Πολλῆς δὲ ἀσιτίας ὑραρχούσης, τότε σταδεὶς ὁ
Πεῦλος ἐν μέσῳ αὐτῶν, εἴπεν᾽ Ἔδει μὲν, ὦ ἄνδρες,
πειθαρχησαντὰς μοι μὴ ἀνάγεσθαι ἀπὸ τῆς Κρή-
tn^, χερδῆσαί τε τὴν ὑδριν ταύτην xal τὴν ζημίαν.

ἢ Καὶ τὰ νῦν παραινῶ ὑμᾶς εὐθυμεῖν. 'Axoboli

γὰρ ψυχῆς οὐδὲ μία ἔσται ἐξ ὑμῶν, πλὴν τοῦ πλοίου.
Παρέστη γάρ μοι τῷ νυχτὶ ταύτῃ ἄγγελος τοῦ
θεοῦ, οὗ εἶμι, ᾧ καὶ λατρεύω, λέγων: Μὴ φοθοῦ,
Ηαῦλε, Καίσαρί σε δεῖ παραστῆναι. Καὶ ἰδοὺ xt
χάρισταί σοι ὃ Θεὸς πάντας τοὺς πλέοντας μετὲ
σοῦ. Διὸ εὐθυμεῖτε, ἄνδρες. Βιστεύω γὰρ τῷ OU,
Ott οὕτως ἔσται, xag! ὅν τρόπον λελάληταί μοι.
E'c νῆσον δέ τινα δεῖ ἡμᾶς ἐκπεσεῖν. Ὡς δὲ corr
ρεσκαιδεχάτη νὺξ ἐγένετο, διαφερομένων ἡἧμων ἦν
tip ᾿Αδρίᾳ κατὰ μέσον τῆς νυκτὸς, ὁπενόουν οἱ
ναῦται προσάγειν τινὰ αὐτοῖς χώραν. Kai βολί“
σαντες, εὗρον ὀργυιὰς εἴκοσι. Bpayo δὲ διαστή"
σαντες, xal πάλιν βολίσαντες sbpov ὀργυιὰς beue

391

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

298

πέντε, Φοδούμενοί τε μή πὼς εἷς τραχεῖς τόπους À post pusillum inde digressi, rursumque demissa

ἐχπέτωτιν, ἐχ πρύμνης ῥίψαντες ἀγχύρας «ἐσ-
capo, ὔχοντο ἡμέραν γενέσθαι. Τῶν ὃξ ναυτῶν
ζητούντων φυγεῖν ἐκ τοῦ πλοίου, καὶ χαλασάντων
τὴν σχάφην εἰς τὴν θάλασσαν, προφάσε: ὡς ἐχ
πρώρας μελλόντων ἀγχύρας ἐχτείνειν, εἶπεν ὁ
Παῦλος τῷ ἑκατοντάοσχη xal τοῖς στρατιωταις.
Ἐὰν μὴ οὗτοι μείνωσιν ἐν τῷ πλοίῳ, ὑμεῖς, σωρθῆ-
γαι οὐ δύνασθε. Τότε οἱ στρατιῶται ἀπέχοψαν τὰ
σχοινία τῆς σχάτης, χαὶ εἴασαν αὐτὴν ἐχπεσεῖν.
Ἄχρι δὲ οὗ ἔμελλεν ἡμέρα γίνεσθαι, παρεχάλει ὁ
Ἡχῦλος ἀἄπαντας μεταλαθεῖν τροφῆς, λέγων" Τεσ-
σαρεσχαιδεχάτην σήμερον ἡμέραν προσδοκῶντες
ἄσιτο: διατελεῖτε, μηδὲν προσλαδόμενοι, AU ὃ παρα-
χαλῶ ὑμὲς προσλαύεῖν τροφῖς. Τοῦτο γὰρ πρὸς τῆς

ὁμετέρας σωνηρίας ὑπάρχει, Οὐδενὸς γὰρ ὑμῶν θρὶξ p

ἐχ τῆς χεφαλῆς πεσεῖται. εἰπὼφ δὲ τχῦτα χαὶ λα-

6ív ἄςτον, εὐχχρίστητε τῷ Θεῷ ἐνώπιον πάντων"

xal χλάσας, ἤξξατο ἐσθίξιν' Εὐθυμοι δὲ γενόμε-
| vot πάντες, χαὶ αὐτοὶ ποοσελάθοντο τροςῖς. Ἦμεν
δὲ ἐν τῷ πλοίῳ αἱ πᾶσαι ψυχαὶ διαχόσιαι ἑδδομή-
κοντα ἔξ. Κορεσθέντες δὲ τροφῆς ἑκούφιζον τὸ
πλοῖον, ἐχθαλλόμενο! τὸν σῖτον εἰς τὴν θάλασσαν,
Ὄτε δὲ ἡμέρα ἐγένετο, τὴν γῆν οὐχ ἐπεγίνωτχον"
χόλπον Of τινὰ χατενόουν ἔχοντα αἰγιαλὸν, εἰς ὃν
ἐδουλεύσαντο, εἰ δυνατὸν, ἐξῶσαι τὸ πλοῖον. Καὶ
᾿ τὰς ἀγχύρας περιελόντες, εἴων εἰς τὴν θάλασσαν,
*" ἅμα ἀνέντες τὰς ζευχτηρίας τῶν πηδαλίων, xal
A ἐπάραντες τὸν ἀστέμονα τῇ πνεούτῃ, κχατεῖχον εἰς
τὸν αἰγίαλόν, [Περι πεσόντες δὲ εἰς τόπον διθάλα:-
σον, ἐπώχειλαν τὴν ναῦν. Kai ἣ μὲν πρώρφα ἐρεί-
gaza, ἔμςινεν ἀσάλευτος, ἡ δὲ πρύμνα ἐλύετο ὑπὸ
τῆς βίας τῶν χυμάτων, »
1 « Καὶ ἰδοὺ κχεχάρισταί σοι ὁ Θεός. » ᾿Εντεῦθεν
δείχνυται ψευδὴς ὁ περὶ τῆς εἱμαομένης ἢ τύγης
λόγος. Ἰδοὺ γὰρ εἰ μὴ διὰ Παύλου ἐσώθησαν, πάντες
ἂν εἴχον ἐν τῷ πλοίῳ ἀπολέσθαι, τοῦ Θεοῦ τοῦτο
δωρηπαμένόυ τιμῇ τοῦ διχαίου. Καὶ ὧδε μὲν διὰ
ξ΄ χὸν δίχχιον ζῶσιν οἱ ἀσεδεῖς ἔστι δὲ ὅτε τὸ ἐναντίον,

ü
E

*

t
[4
&
ξ

* *

4 * et . 9 ριε 4 , » JS. -

χαὶ πρὸ ὥρας ὁ ἀσ:οὴς ἀπόλλυται διὰ τὴν ἑαυτοῦ

ξ κακίαν, χατὰ τὸ εἰογμένον Μὴ ἀσεθδὴς ἧς πολὺ,

μηδὲ γίνου σχληρὸς, γα μὴ ἀποθάνῃς iv οὐ χαιρῷ

E σου. Τὸ δὲ, « Ἐὰν μὴ οὗτοι μείνωτιν ἐν τῷ πλοίῳ,

- , , 1 -«- -- .

δμεῖς οὐ δύνασθε σὠθῆνχ!, » οἰχονομιχῶς ἔλεγεν ὁ

| Παῦλος ἵνα γατάσχῃ αὐτοὺς, xal μὴ διαπίσῃ d

προφητεία. "Occ οὖν εἴδον, ὅτι ἡ ἀδουλία σὐτῶν ἐ-

- ποίησεν αὐτοὺς κινδυνεῦσαι, τότε Tobavio αὐτῷ
- , .* * i i l , »

πείθεσθαι. E: γὰρ εἱμαρμένῃ πείθοντο, χαιτο! οντες

z ἐθνιχοὶ, παριδόντες ἂν τὴν τοῦ ἁγίου συμύουλὴν,

| εἴων ἀπελθεῖν τοὺς ναύτας. « Δι᾿ ὃ παραχαλὼ ὑμᾶς

a μεταλαῦδεῖν τροφῆς. » Παραινεῖ ὁ Παῦλος μεταλαθδεῖν

a τροφῆς, xal αὐτὸς ποῶτος μεταλαμθάνει, οὐ λόγῳ

» ^ * «-

x ἀλλ’ ἔργῳ πείθων. « Τοῦτο γὰρ, φησὶ, πρὸς τῆς ὑμε-

z τέρας σωτηρίας ἐστὶ, » τουτέστι τὸ φαγεῖν, μή ποτε

E τῷ λιμῷ διαφθαρῆτε. Οὐ γά: ἦν αὐτοῖς φροντὶς τρο-

» no ἅτε οὐ περὶ τῶν τυχόντων ὄντος τοῦ χινδύνου.

, «Ὁ - -
: Πάθεν δὲ γέγονεν αὐτοῖς δῆλος τῶν συμπλεόντων ὁ

33 Eccle. iv, 16,

ParT:ot. Gg. CXVIHT.

ung

bolide, repererunt passus quindecim: timentes-
que ne in aspera loca inciderent, de puppi
jactis anchoris quatuor, optabant diem oriri.
Naulis vero quarenlibus fugere ex navi, cum
demisissent scapham in mare, sub pretextu velut
e prora anchoras extensuri, dixit Paulus centu-
rioni et militibus : Nisi hi in navi manserint,
vos salvi fieri non potestis. Tunc abciderunt
milites funes scapha, passique sunt eam exci-
dere. Cumque dies inciperet apparere, hortaba-
tur Paulus omnes sumere cibum, dicens : Dies
hic decimus quartus est, quod exspec!antes je-
juni permanetis nihil accipientes : propter
quod hortor vos, ut sumalis cibum : hoc cnim ad
salutem vestram pertinet : quia nullius vestrum
capillus de capite cadet. Et dum hoc dixisset,
sumpto pane gratias egit Deo in conspectu om-
nium, cumque fregisset, capit edere. Porro
animis jam omnium recreatis, sumpserunt et ipsi
cibum. Eramus vero universe anima in navi
ducenls septuaginta sex. Ciboque satiali alle-
vabant navem, ejicientes triticum in marc. Cum
autem dies esset, terram non agnoscebant : sinum
vero quemdam conspiciebant, in quod decreverant
si fieri posset, impingere navem. Cumq:'e an.
choras sustulissent, committebant se mari, simul
laxatis juncturis gubernaculorum : et sublato
arlemone ad aure flatum, tendebant ad littus.
Et cum incidissent in locum bimarem, impege-
runt navem. Ac prora quidem manebat immo-
bilis, puppis vero solvebatur a vi undarum. »

« Et ecce donavit tibi Deus. » Hinc falsus esse
ostenditur sermo qui de fato dici solet: ecce enim
nisi per Paulum servati fuissent, omnes qui in
navi erant perire oportuit, at donavit hoc Deus
18? honorijusti. Et hic quidem perjustum servan-
tur et impii: quandoque vero e diverso contingit.et
ante pra finitum tempus peritimpius propter suam
malitiam, juxta id quod dictum est: Ne sis iinpius
multum neque durus efficiaris, ne moriaris in tem-
pore non tuo??, Quod autem dixit : « Nisi hi
in navi manserint, vos salvi fieri non potestis, »
dispensatorie dixit Paulus, ut confunderet eos. et
ne excideret prophetia. Cum ergo viderunt, quod
ineptum consilium suum exposuit ipsos periculo,
tunc ei credere ceperunt. Si enim fato credidis-
sent, cum essent ethnici, sprevissent utique Pauli
consilium, ac nautas discedere perimisissent.
« Propter quod hortor vos ut sumatis cibum, »
ipsequ2 primus sumit, non verbo tantum, sed et
opere suadens. Nam illud est quod ait: « Hoc
enim ad salutem vestram pertinet, » nempe edere,
ne quando fame consumanini : neque enim illis
cibi cura erat, utpote non sinente periculo occu-
pari circa res vulgares. Unde autem manifestus
factus est numerus eorum, qui simul navigabant ?

v

AQ

299

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI

300

Verisimile est eos causam interrogasse cur navi- À ἀριθμός ; Elxóc ἦν αὐτοὺς ἑορωτᾷν τὴν αἰτίαν δι’ ἣν

garent, et ita omnia didicisse.

XXVII,A&2 &&; XXXVIII-10 «Militum autem con-
silium erat, ut vinctos occiderent, ne quis, cum
enalasset, effuyeret. At centurto volens servare
Paulum. compescuiteosa consilio: jussitque ut qui
possent natare, abjicerent se primos, et in terram
evaderent, ceterique partim in tabulis, partim in
quibusdam navis fraginentis. Et sic factum est, ut
omnes incolumes evaderent in terram. Cumque
evasissent, tunc cognoverunt quod Melite insula
vocaretur. Barbari vero prastabant non vulgarem
humanitatem nobis. Accensa namque pyra reci-
piebant nos omnes, propter imbrem qui impres-
serat nos, et propter frigus. Cumque congregasset
Paulus sarmentorum multitudinem, et impo-
suisset in ignem, vipera a calore prorepens in-
vasit manum ejus. Ut autem viderunt Barbari
pendentem bestiam de manu ejus, inter sese
dicebant: Omnino homicida est homo hic, quem
servatum e mari ultio non sinit vivere. 183 Et
ille quidem excusa in ignem vipera, uihil
mali passus est. At illi existimabant futurum,
ut incederetur aut concideret repente mortuus.
Diu autem illis exspectantibus ac intuentibus
nihil mali illi accidere, mutata mente dicebant
ipsum esse Deum. In locis autem illis erant pre-
dia primati insule nomine Publio, qui nos exce-
ptos triduo benigne tractavit hospitio. Contigit
autem patrem Publii febribus ac dysenteriis

vexatum decumbere. Ad quem Paulus intravit. (

cumque orasset, el manus ei iinposuisset, sanavit
eum. Hoc igitur facto caeteri quoque qui habebant
infirmitates in insula, accedebant et sanabantur,
qui etiam multis honoribus nos honoraverunt
et solventibus imposuerunt que necessaria
erant. »

« Militum autem eonsilium erat, » etc. Rursum
ex hoc ostenditur quod Paulo donati sint,quoniam
etsi quosdam vellent interimere,ne Pauli vaticinium
excideret, non permisit eos occidi centurio, quo
Paulum servaret. « Vipera a calore prorepens. »
Vipera injectis manui apostoli dentibus, cum
peccati mollitiem non reperisset, protinus resilivit
a^ in ignem saliit, tanquam sibi ipsi penam in-
fligens, quod corpus sibi nullo modo conveniens
petiisset ac oppugnassent. Nos autem feras metui-
mus, quonium virtutum panopliam non habemus.
Hoc itaque intuiti Barbari, eum quoque qui certam
mortem evaserat, Deum esse ducebant, ut quibus
moris erat omnem, qui gloriosum aliquod opus
preestaret, Deum existimare : quemadmodum etiam
veteres deos nominabant, aut eos qui aliquid ope-
rarentur, quod vires ipserum suorumque cotevo-
rum excederet, qualis erat Hercules : aut qui pra-
sügiatura intuentes in admirationem raperent,
qualis fuit Simon in Samaria.

πλέουσι, xal μαθεῖν πάντα.

« Τῶν δὲ στρατιωτῶν βουλὴ ἐγενετο, ἵνα τοὺς δε-
σμώτας ἀποχτείνωσι, μή τις ἐχχολυμδήσας διχφύ-
γοι, Ὃ δὲ ἑχατόνταρχος βουλόμενος διασῶσαι τὸν
Παῦλον, ἐκώλυσεν αὐτοὺς τοῦ βουλήματος. Ἔτε-
λευσέ τε τοὺς δυναμένους χολυμῦᾷν ἀποῤῥίψαντας
πρώτους ἐπὶ τὴν γῆν ἐξιέναι, καὶ τοὺς λοιποὺς,
οὖς μὲν ἐπὶ σανίσιν, οὖς δὲ ἐπί τινων τῶν ἀπὸ
τοῦ πλοίου, Καὶ οὕτως ἐγένετο πάντας διασωθῆναι
ἐπὶ τὴν γῆν. Καὶ διασωθέντες, τότε ἑπέγνωσαν,
ὅτι Μελίτη ἡ νῆσος χαλεῖται. ΟἹ δὲ Βάρδαροι παρ-
εἶχον οὐ τὴν τυχοῦσαν φιλανθρωπίαν ἡμῖν. ᾿Αν-
άψαντες γὰρ πυρὰν, προσελάδοντο πάντας ὑμᾶς,
διὰ τὸν δετὸν ἐφεστῶτα, xai διὰ τὸ ψύχος. Συ-

D στρέψαντος δὲ τοῦ Παύλου φρυγάνων πλῆθος, xai

ἐπιθέντος ἐπὶ τὴν πυρὰν, ἔχιδνα dx τῆς θέρμης
ἐξελθοῦσα, καθῆψε τῆς χειρὸς αὐτοῦ. Ὡς δὲ εἴδον
οἱ Βάρδαροι κρεμάμενον τὸ θηρίον ἐκ τῆς χειρὸς
αὐτοῦ, ἔλεγον θρὸς ἀλλήλους Πάντως φονεύς
ἐστιν ὁ ἄνθρωπος οὗτος, ὃν διασωθέντα ix τῆς θα-
λάτσης ἡ xn ζῆν οὐκ εἴασεν. Ὁ μὲν οὖν ἀπο-
τινάξας τὸ θγρίον εἰς τὸ πῦρ, ἔπαθεν οὐδὲν χαχόν͵
Oi δὲ προσεδόκων αὐτὸν μέλλειν πίποασθαι, fj
χαταπίπτειν ἄφνω νεχρόν. Ἐπὶ πολὺ δὲ αὐτῶν
προσδοχώντων, xai θεωρούντων μηδὲν ἄτοπον sic
αὐτὸν γινόμενον, μεταδαλλόμενοι ἔλεγον Θεὸν αὐὖ-
τὸν εἶναι. Ἐν δὲ τοῖς περὶ τὸν τόπον Ἐχεῖνον,
ὑπῆρχε χωρία τῷ πρώτῳ τῆς νήσου, ὀνόματι [1ο0-
mÀlp , ὅς ἀναδεξάμενος ἡμᾶς τρεῖς ἡμέρας, φιλο-
φεόνως Ἐξένισεν. ᾿Εγένετο δὲ τὸν πατέρα τοῦ [lo-
πλίου πυρετοῖς καὶ δυσεντεοίᾳ συνεχόμενον κατα-
χεῖσθαι, Πρὸς ὃν []αῦλος εἰσελθῶν xal προσευ-
ξάμενος, Ἐπιθεὶς τὰς γεῖρας αὐτῷ, ἰάσατο αὐτόν.
Τούτου οὖν γενομένου χαὶ οἱ λοιποὶ οἱ ἔχοντες
ἀσθενείας tv τῇ νήσῳ πρσήρχοντο xai ἔθερα-
πεύοντο, oi xal πολλαῖς τιμαῖς ἐτίμησαν ἡμᾶς.
Καὶ ἀνχγομένοις ἐπέθεντο τὰ πρὸς τὴν χρείαν. »

Τῶν δὲ στρατιωτῶν βουλὴ ἐγένετο. » Πάλιν dx
τούτου δείχνυται, ὅτι τῷ Παύλῳ ἐχαρίσθησαν, ὅτι
χαίτοι βουλομένων τινὰς ἀναιρεῖν, ἵνα μὴ διαπέσῃ
à προφητεία Παύλου, οὐχ εἴασεν αὐτοὺς ἀναιρεθῆναι
ὁ ἑκατόνταρχος, ἵνα τὸν Παῦλον σώσῃ. « "Eyibva ix
τῆς θέρμης ἐξελθοῦσα. » Ἡ ἔχις τῇ τοῦ ἀποστόλου
χειρὶ τοὺς ὀδόντας ἐμόαλοῦσα xal τὸ χαῦνον τῆς

D ἁμαρτίας οὐχ εὑροῦσα, ἀπεπήδησε παραυτίχα xal

κατὰ τῆς πυρᾶς ἤλατο, ὥσπερ δίχας ἑαυτὴν εἰἶσποατ-
τομένη, ὅτι τῷ μηδαμόθεν προσήκοντι προσέθαλε
σῶματι. “μεῖς δὲ τὰ θηρία δεδοίχαμεν, ἐπειδὴ
τῆς ἀρετῆς τὴν πανοπλίαν οὐκ ἔχομεν. ᾿Ιδόντες οὖν
τοῦτο ol B426apot, xal Ἐχφυγόντα τὸν ἀναμφίδολον
θάνατυν, Θεὸν αὐτὸν ἐνόμισαν εἶναι, ὡς ἔχοντες ἔθος,
πάντα ποιοῦντά τι παράδοξον, Θεὸν νομίζειν ὥσπερ
xxi τοὺς παλαιοὺς θεοὺς ὠνόμαζον, fj δι᾽ ἰσχὺν πε-
ρισσόν τι τῶν χαθ’ ἑαυτοὺς ποιοῦντας, οἷος ἦν ὁ
Ἡραχλῆς" ἢ διὰ μαγείας ἐξιστάνοντας τοὺς ὁρῶν"
tac, οἷος ἦν ὁ ἐν Σαμαρείᾳ Σίμων.

*--—

301

ΚΕΦΑΛ. AO.
Oxec ἀπὸ Μελίτης εἰς Ῥώμην
[Ὠαὔλος.

« Μετὰ δὲ τρεῖς μῆνας, ἀνήχθημεν ἐν πλοίῳ, πα-
βαχεχειμακότι ἐν τῇ νήσῳ, ᾿Αλεξανδρίνῳ, παρα-
σήμῳ Διοσχούροις. Καὶ χαταχθέντες εἰς Συρα-
κούσας, ἐπεμείναμεν ἡμέρας τρεῖς. "O0sv περιελ-
θόντες χατηντήσαμεν εἰς 'Ῥήγιον. Καὶ μετὰ μίαν
ἡμέραν ἐπιγενομένου Νότου, δευτεραῖοι ἤλθομεν
εἰς ἸΙοτιόλους, οὗ εὑρόντες ἀδελφοὺς, παρεχλή -
Ünutv ἐπ᾽ αὐτοῖς ἐπιμεῖναι ἡμέρας ἑπτὰ, καὶ οὔ-
τως εἰς τὴν Ῥώμήν ἤλθομεν. Κἀχεῖθεν οἱ ἀδελφοὶ
ἀχούσαντες τὰ περὶ ἡμῶν, ἐξῆλθον εἷς ἀπάντησιν
ἡμῖν, ἄχρις ᾿Αππίου φόρου xal Τριῶν Ταδερνῶν.
Οὖς ἰδὼν ὁ Παῦλος, εὐχαριστήσας τῷ θεῷ, ἔλαδε
ϑάρσος. Ὅτε δὲ ἤλθομεν εἰς Ρώμην, ὁ ἑχατόνταρ-
χος παρέδωχε τοὺς δεσμίους τῷ στρατοπεδάρχῃ.
To δὲ Ha5Ag ἐπετράπη μένειν καθ᾽ ἑαυτὸν σὺν τῷ
φυλάπσοντι αὐτὸν στρατιώτῃ. »

« Παρασήμῳ Διοσχούροις.» "Foc ἀεί πως ἐν ταὶς
᾿Αλεξανδρέων μάλιστα ναὺσὶ πρὸς γε τῇ πρώρᾳ δεξιά
τε xa: εὐώνυμα γραφὰς εἶνα: τοιαύτας. ᾿Επειδὴ δὲ
ἦν εἰχὸς εἰδωλολατρείας χρατούσης ἐχεῖνο χαιροῦ
γεγράφθαι τῇ νηΐ τοὺς Διοσχούρους, xai ix τούτου
νοεῖν ἀκόλουθον, ἀλλόφυλον εἶναι, τουτέστιν εἴδωλο-
λάτριν. Περὶ τούτου xai Ἡσαΐας ἔφη Πετασθήσον-
ται ἐν πλοίῳ ἀλλοφύλῳ, θάλασσαν ἅμα προνομεύ-
σουσιν. « Ἄχρις ᾿Αππίου φόρου καὶ Τριῶν Ta6:p-
νῶν. » Τόπους τινὰς ἐπισημαίνεται πρὸ τῆς ἹΡώμης,
τὸν μὰν εἰχόνα τινὰ ᾿Αππίου ἔχοντα, ὡς εἰκὸς, καὶ
φύρον ἐχείνου καλουμένην, ὡς μέχρι νῦν αἱ τῶν
βασιλέων εἰκόνες παρὰ Ῥωμαίοις φόροι προσαγο-
ρεύονται, τὰ δὲ τῶν ταδερνῶν, πανδοχείων τινῶν, ἢ
καπηλείων χρῆσιν αἰνίσσονται, τῇ Ῥωμαίων φωνῇ
οὕτως ὀνομαζόμενα.

χατήντησεν ὁ

ΚΕΦΑΛ. M*
Περὶ διαλέξεως Παύλου τῆς πρὸς τοὺς ἐν Ῥώμῃ
Ιουδαίους.

« Ἐγένετο δὲ μετὰ ἡμέρας τρεῖς συγχαλέσασθαι
τὸν Παῦλον τοὺς ὄντας τῶν ᾿Ιουδαίων πρώτους.
συνελθόντων δὲ αὐτῶν, ἔλεγε πρὸς αὐτοὺς “Ανδρες
ἐδιλφοὶ, ἐγὼ οὐδὲν ἐναντίον ποιήσας τῷ λαῷ fj
«οἷς ἔθεσι τοῖς πατρῴοις, δέσμιος ἐξ "ItposoAó-
βὼν παρεδόθην εἰς τὰς χεῖρας τῶν Ῥωμαίων.
Os; ἀνχχοίναντές με, ἑἐδούλοντο ἀπολῦσαι, διὰ

ΟΟΜΜΕΝΤ. IN ACTA APOSTOLORUM.

802

184 CAPUT XXXIX.
Quomodo a Melite Romam pervenit Paulus.

XXVIII, 11-17. « Post menses autem tres navi-
gavimus in navi Alexandrina, qus in insula hi-
bernaverat, cui erat insigne Castorum. Cumque
venissemus Syracusas, mansimus ibi triduo. Inde
circumlegentes devenimus Rhegium, et post
unum diem aftlante Austro, postridie venimus
Puteolos, ubi repertis fratribus, rogati sumus,
ut maneremus apud eos diebus septem, et sic
venimus Romam. Et inde cum audissent fratres
de nobis, egressi sunt in occursum nobis usque
ad Appii forum ac Tres Tabernas. Quos ubi
vidisset Paulus, actis Deo gratiis sumpsit fldu-
ciam. Cutn autem venissemus Romam, centurio
tradidit vinctos principi exercitus. Permissum est
autem Paulo, ut solus maneret cum custodiente
ipsum milite. »

« Insigne Castorum. » Perpetuo moris est navi-
bus potissimum Alexandrinis, ad proram dextra ac
sinistra hujusmodi esse picturas. Quoniam autetn,
ut verisimile est idolatria eo tempore dominium
obtinente, depicti erant in navi Castor ac Pollux,
consequens eliam estutintelligamus alienigenarum
fuisse navem, hoc est idolatrarum, de qua dicit
Isaias: Volabunt in navi alienigenarum, mare
simul predabuntur **. « Usque ad Appii forum
ac Tres Tabernas. » Loca quaedam designat ante
Roma ingressum: priorem quidem habentem Appii
statuam, ut versimile est, et dictum illius forum :
quemadmodum ad hoc usque tempus regnum aut
imperatorum imagines apud Romanos φόροι appel-
lantur. Loca vero tabernarum, usum insinuantquo-
rumdam diversoriorum aut cauponarum, qua Ro-
manorum lingua ita appellantur.

1285 CAPUT XL.
De Pauli concione ad Judzos, qui Rome degebant.

XXVIII, 17-24. « Contigit autem ut post tres
dies convocaret Paulus Judeorum primores: cum-
que venissent, dixit ad eos : Ego, viri fratres, cum
nihil fecerim adversus plebem aut instituta ma-
jorum , vinctus ab Hierosolymis traditus sum
in manus Romanorum: qui cum examinassent
me, voluerunt dimittere, eo quod nulla causa

τὸ μηδεμίαν αἰτίαν θανάτου ὑπάρχειν dv ἐμοί, ἢ) mortis esset in me. Sed contradicentibus Judeis

᾿λυτιλεγόντων δὲ τῶν ᾿Ιουδαίων, ἠναγκάσθην ἐπι-
χαλίσασθαι Καίσχρα, οὐχ ὡς τοῦ ἔθνους μου ἔχων
τι χατηγορῆσοι. Διὰ ταύτην οὖν τὴν αἰτίαν παρ-
€íltz ὑμᾶς, ἰδεῖν xal προσλλῆῆσαι. "ἔνεχεν γὰρ
ἧς ἐλπίδος τοῦ ᾿Ισρχὴλ τὴν ἅλυσιν ταύτην περί-
uat, Οἱ δὲ πρὸς αὐτὸν εἶπον’ μεῖς οὔτε γράμ-
μππὶ περὶ σοῦ ἐδεξάμεθα ἀπὸ τῆς ᾿Ιουδαίας,
οὔτε παραγενόμενός τις τῶν ἀδελφῶν ἀπήγγειλεν
ᾷ ἰλάλησὲ τι περὶ σοῦ πονηρόν. ᾿Αξιοῦμεν δὲ παρὰ
ew ἀκοῦσαι ἃ φρονεῖς. Περὶ μὲν γὰρ τῆς αἱρέσεως

coactus sum appellare Cesarem, non quasi ha-
beam de quo gentem meam accusem. Propter
hanc igitur causam advocavi vos, ut viderem et
colloquerer. Propter spem enim Israel catena hac
circumdatus sum. At illi dixerunt ad eum : Nos
neque litteras accepimus de te a Judea, neque
adveniens aliquis fratrum nuntiavit aut locutus
est aliquid de te mali. Volumus autem ex te au-
dire que sentias. Nam de secta ista notum est
nobis quod ubique ei contradicatur. Cumque

303

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

kl
&

constituissent illi diem, venerunt ad eum in hos- Α ταύτης, γνωστον ἐστιν ἡμῖν, ὅτι πανταχοῦ ἄντιλ!

pitium complures: quibus exponebat testiflcans
reguuin Dci, suadensque eis de Jesu ex lege Mosi
et prophetis a mane usque ad vesperam. Et qui-
dam credebant his qua» dicebantur, quidam vero
non credebant. »

Sciens Paulus omnino absurdum esse judicio
contendere, idque maxime apud infideles, de utro-
que defens:onem parat, ne eorum aures preoccu-
pentur. Propter hanc, inquit, causam volebam vos
videre, ne cui liceret me accusare. Et ea dicit quo
sibi mutuo constant,nempe : Manus illorum volens
effugere, coactus sum Caesarem appellare, 1286
non quo aliis mala afferrem, sed ut ipse mala de-
vilarem. « Nam de secta. ista, » etc. Priusquam
Paulus Romam accederet, admoniti erant. Judei,
ne pridicationem .le Christo susciperent, nec ipsi
soli, sed ubicunque terrarum dispersi erant. Unde
autem id manifestum esse poterit ? Nacti sumus in-
ler veteruin. commentaria, quonam pacto sacer-
dotes qui Hierosolymam inhabitant una cum scri:
bis ac senioribus litteras exaraverint, quas in om-
nes gentes ad Judaeos transmiserint, ubicunque
dispersi essent, Christi doctrinam calumniantes,
lanauam ἃ Deo alienam : admonuerunt autem per
epistolas, ne eain susciper-nt. Atque idipsum sane
vil-tur lae prophetia indicare cum ait ; « Vae
lerrie, navium alza, trans flumina Ethiopie, (&mo-
στίλων; qui mittit per mare obsides et epistolas
papyraceas super aquam ?», » Per quod significat
quod ultra .Ethiopum quoque regiones ac novis-
sima terra:loca, sonus malitize eorum, qui Jud:eam
inhabitant per quidam. velut. volitantia navigia
processerit : et corum apostoli epistolas papyra-
ceüs deferentes, et super aquas navigantes, mare-
que ipsum implentes, ubique terrarum discurre-
bant, seriruones de Salvatore nostro caluinniantes.,
Juiois vero nuuc quoque moris est, eos qui a
principibus quotidiana deferunt epistolia, aposto-
los appellare.

XNVIUH, 25-3:.. « Cumque inter se concordes
non essent, discedebant, unum verbum dicente
Paulo. Bene Spiritus sanctus locutus est per
Isaiam prophetam δά patres nostros dicens:
Vade ad populum istum, et dic : Auribus audietis
et non inlelligatis, et videntes videbitis et non
perpieiatis. ]Incrassatum est enim cor populi
hujus, et auribus graviter audierunt, suosque
oculos clauserunt, ne quando videant oculis et
auribus audiant, et corde intelligant, et con-
verlantur et sanem eos. Notum ergo sit vobis,
quod gentibus missum est hoc salutore Dei, et
ipsi audient. Cumque liec dixisset, egressi sunt ab
eo Jud;ei, multam habentes inter se disceptatio-

nem. 1484 Mansitautem Paulus biennio toto in
suo conducto : et suscipiebat omnes qui ingredie-

9? [sr. xvin, 1,2.

ται. Ταξάμενοι δὲ αὐτῷ ἡμέραν, ἔχον πρὸς a;
εἰς τὴν ξενίχν πλείονες, οἷς ἐξετίθ:το € raya,
μένος τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, πειθὼ» - a
τὰ περὶ τοῦ Ἰησοῦ ἀπὸ τε τοῦ νόμου Musiw;
τῶν προφητῶν, ἀπό πρωΐ ἕως δσπέρας, Καὶ εἱ.
ἐπείθοντο τοῖς λεγομένοις, οἱ δὲ ἡ πίστου). »
Εἰδὼς ὁ [Παῦλος ὅτι ἄτοπον ἦν ὅλως τὸ 6m
σθαι, χαὶ μάλιστα παρὰ ἀπίστοις, περὶ ἀμφοτί;
ἀπολογεῖται, ὥστε μὴ προληφθῆναι αὐτῶν Ti; A;
Auk ταύτην γὰρ, φησὶ, τὴν alcíxv ἑἐδουλόμην ;
ἰδεῖν, ὦ ὥστε μὴ ἐξεῖντί τινι κατηγορεῖν. Εαὶ τὸ -
ιστάμενα αἴγει, ὅτι δὴ Τὰς χεῖρας αὐτῶν Guns
βουλόμενος, ἠναγχάσθην ἐπικαλέσασθαι Κ͵ισ::
οὐχ ὡς ἑτέροις διδοὺς καχὰ, ἀλλὰ αὐτὸς τεύγων χὰ
« Περὶ μὲν γὰ τῆς αἱρέσεως ταύτης, » xai τὰ di
Πρὶν ἐπιδημῆσαι Παῦλον dv tf Ῥώμῃ,
μένοι ἔσαν οἱ Ἰουδαῖοι, μὴ mapacitasQz:
Χριστοῦ κήρυγμα, οὐκ αὐτοὶ δὲ μόνοι, ἀλλὰ κε
πανταχοῦ γῆς. Πόθεν δὲ δῆλον ; Εὔρομεν ἂν τ
τῶν παλαιῶν συγγράμμασιν, ὡς οἱ τὴν lor
οἰκοῦντες ἱερεῖς καὶ Ἡραμματεῖς xai mp5
γράμματα διαχαράξαντες, εἰς πάντὰ O:xiujrnhc
ἐῆνη τοῖς ἀπανταχοῦ Ἰουδαίοις, διαδαλληντε τὶ

πάρη σι

τοῦ Χριστοῦ διδασκαλίαν, ὡς ἀλλοτρίαν τοῦ &l
παρυγγελλόν τε δι᾽ ἐπιστολῶν μὴ παραδὲ ga
τὴν, Τοῦτο δὴ αὐτὸ σημαίνειν ἔοικε xal d A 5

προφητεία "lizafou* « Οὐαὶ γῆς, πλοίων zin
ἐπέκεινα 1 ποταμῶν Αἰθιοπίας, ἀποστέλλων i fiia
ὅμηρα, καὶ ἐπιστολὰς βυδλίνας ἐπάνω τοῦ nn
Δι᾿ οὗ σημαίνει ὡς καὶ πέραν τῆς Αἰθιόπων jez
καὶ τῶν ic (atv τῆς γῆς ὁ τῆς Tov, ρίας 17:5
τὴν Ἰουδαίαν οἰκούντων διά τινων ὦφπερ 1T
πλοίων προΐλθεν, οἵ τε ἀπόστολοι αὐτὼ» i
βυδλίνας ἐπιχομιζόνενοι, ὑπεράνω τε
ναυτιλλόμενοι, xal τὴ θάλασσαν ἐμπλέοντε:, :’
ταχοῦ γῆς διέτρεχον, τὸν περὶ τοῦ Σωτῆτος iz
διαδάλλοντες λόγον. ᾿Αποστόλους δὲ ε᾽ σέτ: £1
ἔρος ἐττὶν Ἰουδαίοις ὀνομάζειν τοὺς ἐγχύλια τς
ματα παρὰ τῶν ἀρχόντων αὐτῶν ἐπικομ'ζημένους.

ἐπιπα

τῶν ὑ fe

« ᾿Ασύμφωνοι δὲ ὄντες πρὸς GBAAY Ae, ἀπτληπ
εἰπόντος Παύλυ ρῆμα ἕν. Ὅτ: xD&:
Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐλάλησε διὰ 'Hsatoo τοῦ τὸν
τοῦ πρὸς τοὺς πατέρας ἡμῶν, λέγον" Hezar
πρὸς τὸν λαὸν τοῦτον, xai εἰπέ’ ᾿Αχοῇ ἀχούσει α

D οὐ μὴ συνῆτε, xai βλέποντες βλέψετε χαὶ ο 5
ἴδητε, ᾿Επαχύνθη γὰρ ἡ καρδία τοῦ λαοῦ s
xa: τοῖς ὠσὶ βαρέως ἤχουσαν᾽ τοὺς ὀφθαλμοὺς 5
τῶν ἐκάμμυσαν, μή ποτε ἴδωσι τοῖς ὀφθαλχὶ
χαὶ τοῖς ὠσὶν ἀκούσωσι, xal τῇ καρδία c»
xai ἐπιστοέψωσι, val ἰάσωμαι αὐτούς. Γνωστὸνν
ἔστω ὑμῖν, ὅτι τοὺς ἔθνεσιν ἀπεστάλνυ, τὸ cur;
τοῦ θεοῦ, αὐτοὶ xai ἀχούσονται, Καὶ ταῦτι 4,5
εἰπόντος, ἀπῆλθον οἱ Ἰουδαῖοι πολλὴν ἔχοντες"
ἑχυτοῖς συζήτησιν. Ἔμεινε δὲ ὁ 1χ|αῦλος ὃι-»
ὅλην ἐν ἰδίῳ μιστώματι. Καὶ ἀπεδέχετο xivi

τοῦ

303

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

406

τοὺς εἱσπορεύομἔνους πρὸς αὐτὸν, χηρύσσων τὴν βα- À bantur ad ipsum : praedicans regnum Dei, ac do-

σιλείαν τοῦ Θεοὺ, xai διδάσχων τὰ περὶ τοῦ Κυρίου
Ἰησοῦ μετὰ πάσης παῤῥησίας ἀκωλύτως. »

« Τὸ Πνεῦμα τὸ ἄγιον ἐλάλησε διὰ ᾿Ηπαίου τοῦ
προφήτου, » xai τὰ ἑξῆς, Τοῖς ὑπουργὸν λέγουσι τοῦ
Πατρὸς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ὁ Παῦλος ἐνταῦθα και-
ρίαν δίδωσι πληγήν. Τὸν γὰρ Κύριον τὸν xag, usvov
ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ xai ἐπηρμένου, ὃν εἴδεν Ἡσαΐας,
ὧδε λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Ὡμοούσιον γάρ ἐστι
τῷ Πατρὶ xai τῷ Υἱῷ, xai τῆς ἴσης ἐξουσίας μετέχει.
Kai τοῦτο τὸ ῥητὸν τὸν προφήτην ὡς θεόθεν
ἀποςτθεγγόμενον περὶ τῶν κατὰ τὸν Ἰησοῦν λέγειν
παρασχευάζει, ἐπείπερ ἤχουσεν ὁ λαὸς τῶν Ἰησοῦ
λόφων, καὶ οὐ guvi;xe, χαὶ βλέπων τὰ ὑπ᾽ αὐτοῦ γι-
νύμενα τεράστια, οὐχ ἑώρχ, Εἰς μέλλοντα γὰρ χρόνον
ἐγχλίνων τὸ ῥητὸν, ἐμφαίνει τὴν εἷς ὑστέρους χρόνους
τῶν προφητευομένων ἀναφοράν, Σχόπει δὲ τὴν τοῦ
Πνεύματος ἀχρίδειαν. Οὐχ εἶπε, Καὶ οὐ μὴ βλέψετε,
ἀλλ᾽, ὅτι Βλέψητε, καὶ οὐ μὴ ἴδητε. Οὐδὲ, ὅτι Οὐχ
ἀχούπεσθε, ἀλλ᾽ ὅτι ᾿Λχούσετε, xai οὐ μὴ συνῆτε,
Αὐτοὶ ἑχυτοὺς ἀφεῖλον πρῶτον, τὰ ὦτα βύσαντες, τοὺς
ὀφθαλμοὺς χαμμύσαντες, τὴν χαρδίαν βαρύναντες.
Οὐ γὰρ μόνον οὐχ ἤχουον, ἀλλὰ χαὶ βαρέως ἥκουον.
ποίησαν δὲ τοῦτο, φησὶ, μή ποτε ἐπιστρέψωσι xal
ἰάλσωμκχι αὐτοὺς, ἐπιτεταμένην αὐτῶν λέγων τὴν πο-
vroixv xal μετὰ σπουδῆς ἀποστροφήν. Καὶ τοῦτο λέ-
γε: ἐφελκόμενος xaJ ἐρεθίζων, καὶ δεικνὺς, ὅτι ἂν ἐπι-
στρέψωσιν, ἰάσεται αὐτούς. ᾿Ιστέον δὲ ὅτι μέχρι τούτου
Ἱστορεῖ Αουγᾶς τὰ περὶ τὸν μαχάριον Παῦλον ἐν ταῖς
Πράξεσι τῶν ἀποστόλων, κατ᾽ ἐχεῖνο χαιροῦ τὸ β:-
θλίον συγγραψάμενος, xal τὰ καθεξῆς ἥκιστα vi-
νώσχων. Οὐδὲ τὸ μαρτύριον τούτου ἐγχατέθετο τῇ
βίόλῳ. Κεταλιπόντες γὰρ αὐτὸν ἐχεῖσε Λουχᾶς τε
xai ᾿Αρίσταοχος ἐξῆλθον. Εὐσέδιος δὲ τοὺς μετέπειτα
χρόνους ἱστόρησεν ἀχριδῶς, τότε μὲν ἐπὶ Νέρωνος
ἀπολογησάμενον τὸν [Ιαῦλον αὖθις ἐπὶ τὴν τοῦ χη-
ρύγματος διακονίαν στείλασθαι, πρὸς Καίσχρος
ἀπολυθέντα, xal εὐχγγελίσασθαι ἐφ᾽ ἑτέροις δέχα
ἔτεσιν. Ἐς ἄχρην δὲ μανίας ὁ Νέρων ἀφιχόμενος
ἐπὶ τὰς τῶν ἀποστόλων ἤρθη σφαγάς. Μεταστειλά-
μενος γὰρ τὸν Παῦλον τριαχοστῷ ἕχτῳ ἔτει τοῦ σω-
τηρίου πάθους, τρισχαιδεκάτῳ Ob ἑαυτοῦ, ἐποίησε
μαρτυρῆσαι ξίφει τὴν χεφαλὴν ἀποτμηθέντα. Ἔστι
τοίνυν ἀπὸ τοῦ ἐννεαχαιδεχάτου ἔτους Τιδερίου Καί-
σχρος, δευτέρου δὲ ἔτους τοῦ σωτηρίου πάθους ἐξ 05
χγούσσειν τὸ Εὐαγγέλιον ἤρξατο, ἕως εἰχοστοῦ δευ-
too» τοῦ αὐτοῦ Τιδερίο», ἔτη τέσσαρα, Καὶ τὰ Γαΐου
δὲ ὡσαύτως ἔτη τέσσαρα. Αὖθις δὲ χαὶ τὰ Κλαυδίου
ἔτη τεσσαρεσχαίδεχα, ὅν διαδεξάμενος Νέρων τῷ
τρισχαιδεχάτῳ ἔτει τῆς αὐτοῦ ἀρχῆς, τὸν ᾿Απόστολον

Qv. “ἔστι τοίνυν ὁ πᾶς χρόνος τοῦ χηρύγματος

Πχιύλου εἴκοσι xai ἕν ἔτος" xai ἕτερα δύο ἔτη, ἃ
διετέλεσεν ἐν τῷ κατὰ Καισάρειαν δεσμωτηρίῳ. [Πρὸς
δὲ τούτοις πάλιν, τὰ ἐν Ῥώμῃ πρότερα δύο ἔτη, καὶ
τὰ τελευταῖα δὲ ἔτη δέχα, ὥστε εἶναι πάντα ἔτη ἀπὸ
τῆς χλήσεως αὐτοῦ μέχοι τῆς τελειώσεως αὐτοῦ,

τριάκοντα — xal πέντε. ᾿Απὸ δὲ τοῦ σωτηρίου
πάθους, totíxovta t£. Μετὰ γὰρ τὴν τοῦ Κυ-

ρίου ἀνάληψιν, μεθ᾽ ἡμέρας τινὰς ὀλίγας, προ-

Β

D

cens de Domino Jesu cum omni fiducia, nemine
prohibente. »

« Spiritus sanctus locutus est per Isaiam pro-
phetam, » etc. Eos qui Spiritum sanctum Patris
dicunt esse ministrum Paulus vulnere ferit lethali.
Siquidem eum quem vidit Isaias Dominum seden-
tem super thronum excelsum et elevatum, vocat
hoc loco Spiritum sanctum Ejusdem namque sub-
stantia est cum Patre et Filio, et &equalem simul
possidet potestatem. Et hoc dictum asserit pro-
phetam divinituslocutum deJesu dixisse : quando-
quidem audivit populus sermones Jesu, et non in-
tellexit : cumque videret prodigia, qu: ab eo ede-
bantur, non perspiciebat. Nam dictum illud ad
futurum tempus declinans, manifestat eoruu qua
vaticinio dicuntur relationem ad tempusfuturum.
Considera vero exactam Spiritus curam. Non enim
dixit, xai οὐ μὴ βλέψητε, id est, et non videbitis
(quod verbum praeposuerat), sed videbitis, et non
Ἰόητε, id est, perspiciatis. Neque dixit : Nonne au-
dietis : sed, Audietis et non intelligetis. Ipsi sibi-
ipsisimpedimento fuerunt. obturatis primum auri-
bus, oculis clausis, corde aggravato. Neque enim
solum non audiebant, sed etgraviter audiebant.
Hoc autem fecerunt, inquit, nequando convertantur
et sanem eos, exaggeratam etintensam dicens esse
eorum malitiam et aversionem studio quaesitam.
ldque dicit attrahens et excilans, ac ostendens
quod si converterentur, eos adhuc esset sanaturus.
Sciendum autem quod huc usque scribat Lucas in
Actis apostolorum,qua circa beatum Paulum con-
tigerunt, cum eo tempore librum conscripsisset et
qua deinceps futura erant minime cognoscens,
neque ipsius martyrium hoc libro reponens. Eo
enim ibidem relicto Lucas οἱ Aristarchus egressi
sunt. Eusebius vero in seguentia tempora exacte
conscripsit : tunc quidem ubi pro se dixisset Pau-
Jus, rursusad predicationis ministerium esse mis-
sum, cum ἃ Cesare absolutus esset : aliisque de-
cem annis Evangelium pradicasse. Tandem vero
ubi Nero ad extremum insanis pervenisset, ad
caedes apostolorum processit. 888 Siquidem ac-
cersito Paulo anno a passo Christo tricesimosexto,
sui vero imperii tertio decimo, ipsum ad martyrium
adegit, capite gladio amputato. Sunt itaque a de-
cimo nono Tiberii Cesaris anno, secundo vero a
Christo passo, cum Evangelium predicare capit
usque ad vicesimum secundum cjusdem Tiberii
anni quatuor: et anni Caii similiter quatuor: rur-
sum anni Claudii quatuordecim, quem insecutus
Nerotertio decimosui principatus anno, apostolum
interemit. Est igitur omne tempus prioris
Pauli predicationis unus et viginti anni: et alii
duo anni, quos in carcere apud Cossaream transe-
git: ad hic rursum duo priores anni Roma trans-
acti : eL novissimi decem anni. Ita ut sint omnes
anni ab ejus vocatione ad mortem usque ipsius tri-
ginta quinque ; ἃ passione autem salutari triginta

307 ORCUMENII TRICC/E EPISCOPI ἐν
sex. Siquidem ἃ Christi assumptione post paucos A χειρίζονται οἱ ἀπόστολοε εἷς διακονίαν Στέφετν

aliquot dies creant apostoli Stephanum et eos qui
cum eo erant in ministerium. Deinde statim repe-
rimus Stephanum lapidibus obrutum et Paulum
cedi consentientem : qui postmodum proficiscitur
Damascum, tanquam sanctos qui ibidem degebant
interempturus. Medio autem itinere vocatio ejusa
Deo facta est, ut vix fuerit annus ille expletus. Con-
festim autem praedicare cepit superveniente de-
cimo nono Tiberii Cesaris anno : ac tertio decimo
Neronis annointerimitur, capite gladio amputato.

xxi τοὺς ἀμφὶ αὐτόν. πειτα τὸν /— Etiozvov εὐβίᾳ
εὑρίσκομεν λιθαζόμενον, xai τὸν [1αὖλον συνευςε
χοῦντα τῷ φόνῳ. "Oc μικρὸν ὕστερον εἷς Δαμασχὶ
ὁρμᾷ, ὡς τοὺς ἐχεῖσε ὄντας ἁγίους ἀναιρήσων. Ks.
μέσην δὲ τὴν ὁδὸν ἡ χλῆσις αὐτῷ γεγένηται zx
Θεοῦ, ὡς μιχρῷ προσαναλωθῆναι τὸ ἔτος ἐχεῖν
Εὐθέως δὲ ἔρξατο κηρύσσειν ἐπιλαδομένου tvvtzxe
δεχάτου ἔτους Τιδερίου Καίσαρος, xai τῷ τρισε
δεκάτω ἔτει Νέρωνος τελειοῦται, ξίφει τὴν κχεραλὴ
ἀποτμηθείς.

AIHIPHXIX

ΠΕΡῚ

TOY ΓΙΟΥ͂ AIIOXZTOAOY IIAYAOY

NARRATIO
DE DIVO PAULO APOSTOLO.

189 EUTHALII DIACONI PROLOGUS (1)

Paulus apostolus Ilebreus quidem erat genere,
ex tribu Benjamin, professione Phariseus, sub
p»eceptore fldeli Gamaliele Moysi legem edoctus.
Ad haec Tarsum quo Cilicie oculus est (quod
aiunt? inhabitans. Persequebatur autem et impu-
gnabat Dei Ecclesiam : ideoque Stephani apostoli
et martyris cedi intererat, ac homicidii tunc parti-
ceps erat, susceptis in custodiam cunctis illum la-
pidantium indumentis, ut omnium manibus ad
cedem uteretur : primusque cumhis quiseditiones
movebant conspiciebatur, perdere ubique nitens
delectos pietatis cultores. Multa itaque sunt ac
magna que adversus Ecclesiam ab eo perpetrata
sunt : nihilque ad incredibilem usque insaniam
praetermisit. Nam in hocse Deum colere ac rectis.
sime agere arbitrabatur, sicut ipse in epistolis con-
fitetur, et Lucas secundo suo libro scribit. Neque
enim solum hic, ut plurimi Judaeorum, veritatis
praedicationem jamdudum oderat οἱ aversabatur,
verum etiam majorem ferebat iram quam quavis
gens ethnicorum. Utergo viditspendentem przdi-
cationem, ac floridum veritatis sermonem majores
suscipere vires, $90 quam doctrina Judaica:
commotus in hoc, ac injuriam arbitratus fleri
maximam, quod illorum doctrina veniret in con-
temptum, omni promptitudine ac studio adversus

B

EYeAAIOY AIAKONOY ΠΡΟΛΟΓῸΣ

Παῦλος ὁ ἀπόστολος, 'E6patoc μὲν ἦν τὸ γένα
ἐχ φυλῆς Βενιαμὶν, Φαρισαῖος δὲ τὴν αἵρεσιν, n
διδασχάλῳ τε πιστῷ τῷ Γαμαλιὴλ, τὸν Moins
νόμον ἐκπεπαιδευμένος, Πρὸς δὲ τούτοις, τὸν τὶ
Κιλικίας ὀξθαλμὸν οἰχῶν, τὴν Ταρσὸν, διώχων i
xai πορθῶν τὴν ᾿Εχχλησίαν τοῦ Θεοῦ. Διὸ δὲ m
συμπαρῆν τῇ ἀναιρέσει Στεφάνου τοῦ ἀποστόλου m
μάρτυρος, χοινωνός τε ἦν τότε τοῦ φόνου. τὰ ri
ἱμάτια τῶν λιθοδολούντων αὐτὸν χαταδεξάμενος m
λάττειν, ἵνα ταῖς πάντων χερσὶ χρήσηται πρὸς ἡ
φύνον, Καὶ πρῶτος δὲ μετὰ τῶν στασιαζόντων iu
ρᾶτο, πανταχοῦ σπουδάζων χαθαιρεῖν τοὺς τῖς ὦ
σεδείας λογάδας. Πολλά τε ἦν xal μεγάλα τὰ xx]
αὐτοῦ χατὰ τῆς Ἐχχλησίας γινόμενα, καὶ οὐδὲν εἰ
ὑπερδολὴν μανίας ἐνέλιπεν. 'Ev τούτῳ γὰρ sie
xxi τὰ μέγεστα χατορθοῦν ἐνόμιζε, καθὼς αὐτός τ
ἐν ταῖς ἐπιστολαῖς ὁμολογεῖ, xal Λουχᾶς ἵστορεῖ t
τῇ δευτέρᾳ βίόλῳ ἑαυτοῦ, Οὐ μόνον γὰρ οὗτος xi
xatà τοὺς πολλοὺς τῶν Ἰουδαίων ἐμίσει τε καὶ à
ἐστρέφετο τὸ τῆς ἀληθείας κήρυγμα, ἀλλὰ τὴ ἡ
μείζονα παντὸς τοῦ ἔθνους ὀργὴν ἐποιεῖτο. Ὡς τὶ
εἶδε τὸ κήρυγμα διαλάμψαν, xal τὸν τῆς ἀληθείε
εὐθαλῆ λόγον ἐπιχρατέστερον τῆς ᾿Ιουδαϊκξς ds
σχαλίας γινόμενον, παθὼν πρὸς τοῦτο, xal νομί:
ἀδιχεῖσθαι τὰ μέγιστα, τῆς διδασχαλίας αὐτῶν ἀν;
τρεπομένης, πᾶσαν προθυμίαν xai σπουδὴν xx

(1) Exstat apud Euthalium Diaconum, in ejus recensione Epistolarum S. Pauli, hujusce Patrologü

tom. LXXXV, col. 693, sed cum magna varietate.

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

310

fic ᾿Εχχλησίας θρεμμάτων ἐποιεῖτο, ὅπως ἄν αὐ- À Ecclesie alumnos concitabatur,quo vel illos a vera

f τῆς ἀληθοῦς διδασχαλίας ἀποστήσειεν, ἤ δ'-
ξίχν τῆς εἷς τὸν Χριστὸν πίστεως εἰσπράξειεν,
άμενος δὲ ὁ Παῦλος παρὰ τῶν ἱερέων xai
χάλων ἐπιστολὰς κατ᾽ ἐχεῖνο πρὸς τοὺς ἐν Δα-
p Ἰουδαίους, ὥρμησε μορμύρων ὥσπερ τις χεί-
ης Ad6poc, περικλύσειν δοχῶν τοὺς ἐν Δαμασχῷ
τὰς, xal εἰς τὸ τῆς ἀπωλείας αὐτοὺς βάραθρον
ἱψεῖν. Γνοὺς δὲ ὁ Κύριος ὅτι ἄδικον μανίαν, ἐν
z δῆθεν προαιρέσει, ἐχέχτητο, ἐν μέσῃ τῇ ὁδῷ
"εὶς, ἀπεστέρησε μὲν αὐτὸν τῆς ὄψεως τῷ με-
τοῦ φωτός. Καὶ τοτοῦτον δὲ μέτοισιν, ὥστε τὸν
; οὐδὲν ὃ τι τῶν δεινῶν χατὰ τῆς Ἐχχλησίας οὐχ
γῦντα, xal πάντας τοὺς μαθητὰς ἀπολέσει ἄρ-
ρῥοσδοχοῦντα, αὐτίχα δὴ τοῦτον καὶ παραχρῆμα,
τὸν ἔχυτοῦ πιστότατον ἐγήσχσθαι. Ἰχέτης
ὑθὺς τοῦ Θεοῦ, ὁ πολέμιος γίνεται, παραυτίχα
jvtavua τῆς μανίας ἀποῤῥιψάμενος, εἰς πρε-
| ἐχώρει, xal τὴν εἰς Χριστὸν εὐσέδειαν ὁμο-
, χαὶ πέμπεται πρὸς ᾿Ανανίαν τινὰ μαθητὴν ἐν
σχῷ. ᾿Ιδὼν δὲ ὁ τῆς ἀληθείας ἐξεταστὴς Θεὸς
νιτθέντα τὸν ἄνδρα͵ xal βελτίω ἐκ τῶν xaxov
ἦτα, οὐχ ἑτέρως αὐτὸν ἢ οὕτως ἀπαλλαγήσε-
Ὡς τιμωρίας ἔφη. Βαπτίζεται γοῦν ἀπελθὼν,
ὧν ἀποῤίήτων μυστηρίων γίνεται χοινωνὸς,
μμαχος ἀξιόχρεως τοῦ χηρύγματος. Καὶ χαι-
ἔρυγμα ἐμπιστευθεῖς παρὰ τοῦ Θεοῦ, χαινοτέ-
χε τῆς σωτηρίας τὴν ὀφορμήν. Τοσαύτην οὖν
ολὴν ὁ μαχάριος Παῦλος ἐσχηχὼς, ἔτι δὲ xoi
390 μεταδαλὼν, καὶ οὔνως εἰς ἄχρον εὐσεδείας
μετατεθεὶς, ὥστε τοὺς ἀληθείας μαθητὰς, εἴ-
συνέόη αὐτὸν ἀπτλειφθῆναι, διὰ γραμμάτων
09, ἵνα μὴ μόνον τὴν διὰ τῶν ἔργων, ἀλλὰ καὶ
; τῶν λόγων εἰς τὸ μετέπειτα χτήσωνται διδα-
t, xai ἀμφοτέρωθεν ὀχυρωθέντες, ἄσειστον
ς εὐσεδείας ἔρυμα ἐν τῇ ψυχῇ περιφέροιεν,
j& τινα χρόνον εἰς Ἱερουσαλὴμ πάλιν ὁ Παῦλος
εἰ, ὀψόμενος τὸν llécpovy, ἔνθα δὴ xal διαι-
ι πρὸς ἀλλήλους ἅπασαν τὴν οἰκουμένην. Καὶ
x ἐθνῶν μερίδα Παῦλος λαθὼν, ὡς δὴ τοῦ
) τὸ ᾿Ιουδαϊκὸν λαχόντος διδάσχειν, πολλὰς μὲν
, πολλὰς δὲ χώρας περιενόστησε. Μιχροῦ δὲ
ἰυριχὸν ἅπαν τῶν τῆς εἰς Χριστὸν εὐσεύείας
των ἐνέπλησε. Μυρία γοῦν πάνδεινα παθὼν
οστὰς ὑπὲρ τῆς εἷς Χριστὸν πίστεως, πολλούς
διαφόρου" χινδύνους, ὅσους αὐτὸς ἀναγράφε-
ἂρ τοῦ Εὐαγγελίου, xai ὅλους αὐτοὺς νιχήσας
Ὑχωνισάμενος πίστει (εἰς ὅτε γὰρ τότε ἤθελε
ἢ, ὃ θεὸς xal προθεσμία αὐτοῦ τοῦτον χατ-
ἰάγειν μετὰ ἀνθρώπων, εἰς ὅτε τε Εὐαγγέ-
πασι τοῖς ἔθνεσι χηρύξει), ὀψὲ δή που τῆς
αὖθις ὁ Παῦλος ἑπανεισιν εἰς “Ιεροσόλυμα,
χεῖσε ἁγίους ἐπισχεψόμενος, xal τοῖς τῇδε
ἷς ἐπικουρήσων, "Ev δὲ τῷ μεταξὺ, στάσις τις
ἦφει τὴν πόλιν, καὶ ὁ δῆμος ἦν ἐν θορύδῳ
, Ἰουδαίων ταρχττόντων τὸ χοινόν. Δεινὸν γὰρ
20 ἡγήσαντο χατήγορον ἔχειν τὸν πάλα! προ-
xai χοινωνὸν αὐτῶν τῆς μανίας, xai χτείνειν
'σπούδαζον, 'AÀ), εὐθὺς ὁ χιλίαρχος τοῦτον

doctrina revocaret, vel ab eis meritas ob fidem in
Christum penas exigeret. Cum ergo accepisset Pau-
luseotempore epistolas a sacerdotibus et magistris,
ad Juds;os qui habitabant Damasci, magno impetu
ac fervore ferebatur in modum plenicujusdam tor-
rentis,qui habitantes Damasci discipulos demersu-
rus videbatur, atque in perditionis barathrum illos
dimissurus. Cum autem viderat Dominus quod in-
justam insaniam, in justa videlicet voluntate, ser-
varet, in medio vie apparens, pra lucis magnitu-
dine, oculorum aspectu privavit, et tanto hunc
aggreditur impetu, ut eum, qui prius adversus Ec-
clesiam grassando nullum adverteret aut detrecta-
ret periculum, omnesque Christi discipulos se
funditus perditurum speraret,jam statim ac repente
fidelissimum sui amatorem instrueret. Protinus
enim ex hoste factus est Dei minister, et illico ab-
jecta dementis copia militari, ad legationem pro.
cedit, Christique profitetur cultum, ac mittitur ad
Ananiam quemdam Damascenum discipulum. In-
tuitus autem veritatis indagator Deus modestum
jam redditum virum, relictisque malis meliorem
effectum, non aliter illum quam hoc modo utipse
supplicium evaderet decrevit. Egressus itaque
baptizatur ac ineffabilium mysteriorum fit particeps
et idoneus commilito, ac propugnator pradicatio-
nis: cumque novum genus predicationis a Deo
ipsi commissum esset, novum habebat salutisargu-
mentum. Quapropter tanta in Paulo facta immuta-
tione, circa legem quoque immutatus est, atque
adeo in extremum pietatis zelum traductus, ut ve-
ritatis discipulos,si quando eumabesse contingeret,
litteris confirmaret, ne ab operibus solum, sed ser-
monibus quoque in posterum doctrinam sibi ab eo
compararent: ae utrinque muniti inconcussum
pietatis propugnaculum in anima circumferrent.

Post aliquantum vero temporis rursum Paulus Je-

rusalem revertitur, visurusPetrum, ubi etiam inter

se 1291 partiuntur universum orbem. Cumque

partem gentium Paulus accepisset, Petro sane Ju-

daicum populum sortito docendum, plurimas tum

civitates tum regiones peragravit: brevique totum

lllyricum dogmatis de Christi cultu replevit.Innu-

mera igitur passus certamina, ac sustinens pro fide

Christi et pro Evangelio multa variaque pericula,

D que ipse describit: cum universa devicisset, flde-

que superasset (quandiu enim volebat Paulus,
Deus ad definitum ipsi tempus, ut inter homines
degeret, hunc retinebat, donec universis gentibus
Evangelium pradicaret), declinante nimirum tem-
pore, rursum Paulus Hierosolyma revertitur; ut
sanctos qui ibidem agebant inviseret, egenisque
auxilium ferret. Interim vero seditio quedam oc-
cupavit civitatem, et populus in tumultum vehe-
mentem versus erat, Judxis plebem concitontibus.
Indignum enim et grave ducebant accusatorem ha-
bere eum, qui olim dux ipsis erat ac particeps in-
sanie ipsorum, cumque occidere festinabant.

311

OECUMENII TRICCZE EPISCOPI

312

Verum tribunus statim eum eripuit,et cum militari À ἐξαιοεῖται, xal μετὰ στρατιωτικῆς βοηθείας εἷς τὴν

auxilio ipsum Caesaream ad preidem mittit. Acce-
perunt ergo ipsum et ad ducem gentium duxerunt
qui Festus dicebatur. Cum autem sentiret Paulus
praparatas adversus seinsidias a Judi:is, statim ad
tribunal stans Cesarem appellat: et redditur qui-
dem interim foro judici»li,quievittamen accusatio,
quie adversus ipsum a Judaxs excogitata erat: ac
postmodum Homam a magistratibus mittitur ad
Cesarem : ubi cum eadem certamina suscepisset,
ac pro eisdem praemiis laborasset, tandem e vita
quoque pro veritatfs dogmalibus excessit: melio-
rem esse judicans, quo cum Christo esset conver-
sationem, mortali hac et fragili vita. Nam paulo
post volens illum Cesar Nero ab hac vita educere,

Καισάρειαν πρὺς τὸν ἡγεμόνα πέμπε!. Συνέλαχδον
οὖν αὐτὸν, καὶ πρὸς τὸν ἐθνάρχην Tyov, Φῆστος ὄνο-
μα αὐτῷ. Αἰσθόμενος δὲ, σοσχευὴν χκατ᾿ αὐτοῦ τινα
γινομένην ὑπὸ Ἰουδαΐων Παῦλος, εὐθὺς ἐπὶ τοῦ βή-
ματος ἐπιχαλεῖται τὸν Καίσχρα. Kai ἀνίεται μὲν
τέως τοῦ χριτηρίου, ἀργεῖ δὲ d, χατ᾽ αὐτοῦ τοῖς ᾿Ιου-
δαίοις μελετωμένη ἐπιδουλὴ, xai λοιπὸν εἰς τὴν
Ῥώμην ὑπὸ τῶν ἀρχόντων ἐχπέμπεται πρὸς Καίσαρα.
Κἀκχεῖσε τοὺς αὐτοὺς ἀγῶνας ἐπ'δὲ ξάμενος, καὶ ὑπὲρ
«üv αὐτῶν ἄθλων πονέσας,͵ τέλυς xal αὐτῆς τῆς De
ὑπὲρ τῶν τῆς ἀληθείας δογμάτων ἐξέστη, βέλτιον εἶναι
χρίνας τὴν μετὰ Χριστοῦ διαγωγὴν, τῆς θνητῆς ταύτης
xai ἑπιχέρου ζωῆς. Μιχρὸν γὰρ ὕστερον ὁ Καῖσαρ Ni-
ρων βουληθεὶς αὐτὸν τῆς ζωῆς ταύτης ἐξαγαγεῖν,

veram ipsi, queque sola vera vita est, donavit, co- pj τὴν ἀληθινὴν αὐτῷ xai ὄντως ζωὴν ἐχαρίσατο, xai

lique heredem constituit, quem teria privavit,
Sunt itaque civitates, quas sua praedicatione per-
lustravit illustrissimus Christi apostolus Paulus,ut
in compendium referamus quo sequuntur.

1992? PEREGRINATIO PAULI APOSTOL.I.

A Damasco ce pit,ascenditque Hierosolyma, inde
Tarsum. et ab eo loco Antiochiam, rursumque se-
cundo Hierosolyma, ac denuo Antiochiam, et inde
cum Barnaba separatus in apostolatum descendit
Seleuciam, deinde Cyprum, ubi et Paulus dici
ceptus est.postiuodum Pergen, deinde Antiochiam
Pisidice, inde Iconium, hinc Lystram ac Derben
Lycaonia&. Postmodum in Pamphiliam,deinde Per-
gen, hinc Attaliam, rursum tertio Antiochiam Sy-
ri». Postmodum tertio rursum Hierosolyma cir-
cumcisionis causa : deinde iterum quarto Antio-
chiam. Tum pertransivit Syriam ac Ciliciam.
Rursum secundo Derben ac Lystram, ubi Timo-
theum circumcidit. In Phrygiam, postmodum et
Galaticam regionem, indein Mysiam, postea Troa-
dem, etinde Neapolim. Hinc Philippos, Macedonis
urbem, deinde Amphipolim Apolloniamque per-
transiens venit Thessalonicam :, unde Berceam.
Hinc secundo Antiochiam Pisidie. Rursum in Gala-
ticam regionem ac Phrygiam: deinde iterum se-
cundo Ephesum : unde pertransiens Macedoniam
venit in Gr:ciam : et inde preterita Macedonia
rursum Philippos, et a Philippis Troadem, ubi Eu-
tychum, qui a cenaculo ceciderat, suscitavit. Hinc
Asson, et postmodum Mytilenem, deinde in partes
qua 5116 sunt contra Chium, unde Samum: postea
Miletum, unde advocatis his qui Ephesi degebant,
locutus est cum eis: hinc Coum, postmodum Rho-
dum: et inde Pataram, unde Tyrum. Deinde
Ptolemaidem, indeque Cisaream. Et hinc quarto
rursum ascendit Hierosolyma, unde missus est
Cesaream : ac postmodum vinctus Romam. Ita a
Cesarea venit Sidonem et inde MyraLycia,postea
Cnidum : et hinc multa passus in insulam venit,
ubi vipera manum ejus apprehendit, mansitque
ill:zsus.

χαθιστᾷ οὐρανοῦ χληρόνόμον, ὃν τῆς γῆς ἀπεστέ"
ρησεν. Εἰσὶν οὖν αἱ πολιτεῖαι, ἄς τῷ χηρύγματι
περιζλθεν ὁ πανεύφημος τοῦ Χριστοῦ ἀπόστολος
Παῦλος, ὡς ἐν συντόμῳ εἰπεῖν, αὗται"
ΔΙΟΔΗΜΙΑΙ HATAOY TOY ΑἸΟΣΤΟΛΟΥ͂.

᾿Απὸ Δαμασχοῦ ἤρξατο, καὶ ἀνῆλθεν εἷς Ἰερουσα-
λήμ. ᾿Εχεῖθεν εἷς Ταρσόν. Κἀκεῖθεν εἰς ᾿Αντιόχειαν.
Καὶ πάλιν εἰς Ἱερουσαλὴμ, καὶ πάλιν δεύτερον εἰς
᾿Αντιόχειαν. Κακεῖρεν ἀφορισθεὶς μετὰ Βαρνάθα
εἰς τὴν ἀποστολὴν χατῆλθεν εἷς Σελεύχειαν. Εἶτα
εἰς Κύπρον, ἔνθα xa! Ηχῦλος ἔρξατο χαλεῖσθαι. Εἴτα
εἰς Πέργην, εἴτα εἷς ᾿Αντιόχειαν τῆς [1᾿σ: δίας. Εἴτα
εἰς Ἰχόνιον. Εἴτα εἰς Δύστραν, xal Δέρδην τῆς
Λυχαονίας. Εἶτα εἷς Παμφυλίαν, Εἴτα εἰς Πέργην.
Εἴτα εἰς ᾿Αττάλειάν, Εἶτα πάλιν τρίτον εἰς Αντιό»
χειαν τῆς Συρίας. Εἶτα πάλιν τρίτον εἷς Ἵερουσα-
λὴμ, διὰ τὴν περιτομήν. Εἶτα πάλιν τέταρτον εἰς
᾿Αντιόχειαν, Εἶτα διῆλθε τὴν Συρίαν xal τὴν ΚΕιλι-
xlav, Εἶτα πάλιν δεύτερον εἷς Δέρδην xai Λύστραν,
ἔνθα Τιμόθεον περ'έτεμεν. Εἴτα εἰς Φρυγίαν χαὶ
τὴν Γαλατιχὴν χώραν. Εἴτα εἰς Μυσίαν. Εἶτα εἰς
Τρωάδα. Κάκεϊρεν εἷς Νεάπολιν. Mica εἷς Φιλίπ-
πους τῆς Μαχεδονίας, Εἶτα διελθὼ τὴν 'Apoízoe-
λιν zal ᾿Απολλωνίαν, ἦλθεν εἰς Θεσσαλονίχην. Εἶτα
εἰς Βέροιαν. Εἴτα δεύτερον εἰς ᾿Αντιόχειαν τῆς [1-
σιδίχς, Εἶτα εἰς τὴν Γαλατικὴν χώραν xa! Φρυγίαν.
E?ca πάλιν δεύτερον εἷς Ἔφεσον. Εἶτα διελθὼν τὴν
Μαχεδονίαν, ἦλθεν εἰς Ἑλλάδα. Κἀχεῖθεν διελθὼν
τὴν Μαχεδονίαν, ἦλθε πάλιν δεύτερον εἰς Φιλίππους,
Καὶ ἀπὸ Φιλίππον εἰς Τρωάδα, ἔνθα τὸν Εὐτυχον
ἤγειρε πεσόντα. Εἴτα εἰς τὴν Ἄσσον. Εἴτα ci; M-
τυλήνην. Εἴτα εἰς τὰ ἀντιχρὺ Χίου. Εἶτα εἰς Σάμον.
Κἀχεῖθεν εἷς Μίλητον. ᾿Κχεῖθβεν μεταπεμψάμενος
τοὺς ἐν ᾿Εφέσῳ, ὡμίλησεν αὐτοῖς. Εἶτα εἰς Κῶν.
Εἴτα εἰς Ροδον. Καἀχεῖθεν εἰς Ηάταρα: Κἀχεῖθεν εἰς
Τύρον. Εἴτα εἰς Ητολεμαΐῖδα. Κἀκεῖθεν εἰς Kati
ρξιαν. Κάχεῖθεν ἀνῆλῃ τέταρτον πάλιν εἰς 'Ispoumr-
λήμ. Κἀκεῖθεν παρεπέμφθη εἰς Καισάρειαν, Καὶ
λοιπὸν δέσμιος ἐπὶ Ρώμην, οὕτως ἀπὸ Καισαρείας,
ἦλρεν εἷς Σιδῶνα, Κἀχεῖθεν εἰς Μύρα τῆς Λυχίας.
Εἶτα εἰς Κνίδον. Κἀχεῖθεν πολλὰ παθὼν, ἦλθεν εἷς
τὴν νῆσον, ἔνθα ἡ ἔχιδνα χαθήψατο τῆς χειρὸς αὐτοῦ,
xx! ἔμεινεν ἀδλαθής.

RB ns 3Sas δες adii 5 - La. bafis i Rem Ett ERR m e ὃ

313

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

914

Εἶτα εἷς Συρακούσας. Εἴτα εἷς Ῥήγιον. Κάχεῖθεν A 193 Dehinc Syracusas, inde Rhegium: et hinc

εἰς Ποτιύλους. Κάχεϊῖθεν πεζὸς ἀνῆλθεν clo Ρώμην,
ἀπαντησάντων αὐτῷ τῶν ἀδελφῶν, εἰς ᾿Αππίου φό-
pov xax! Τρεῖς Ταύξονας, xai λοιπὸν εἰσελθὼν εἰς
Ῥώμην, χαὶ διδάξας χρόνον, ὕχανὸόν, ὕστερον ἐν αὐ-
v1 τῇ Ῥώμῃ ἐμχοτύρησεν, αὐτόθι τὸν χαλὸν ἀγῶνα
ἀγωνισάμενος. Ῥωμαῖοι δὲ περιχαλλέσιν o^xot xai
Θχτιλείοις τὰ λείψανα τούτου καθείρξαντες, ἐπέτειον
αὐτῷ μνήμης ἡμέραν πανηγυρίζουσι, τῇ πρὸ τριῶν
χαλανδῶν ᾿Ἰουλίων αὐτοῦ τὸ μαρτύριον ἑορτάζοντες,
Πολλὰς δὲ καὶ πρὸ τούτου ἤδη παραινέσεις bmp τε
βίου καὶ ἀρετῆς, ὁ μαχάριος ἐποιήσατο, xai πολλὰ
πεοὶ τῶν πραχτέων τοῖς ἀνθοώποις εἰσηγήσατο.
"Ex: δὲ xai ὅλως διὰ τῆς ὑφῆς τῶν δεχατεσσάρων
ἐπιστολῶν τούτων, τὴν ὅλην ἀνθρώποις διέγραψε
πολιτείαν. ᾿Αναγχχῖον δὲ ἡγησάμην ἐν βοαχεὶ xal
τὸν χρόνον ἐπισημειώσασθχι τοῦ χηρύγματος Παύ-
λου, ἐκ τῶν γρονιχῶν χανόνων Edot6loo τοῦ Παμ-
φίλου τὴν ἀναχεφαλαΐωσιν ποιούμενος. "Eva δὴ
τὴν ϑίδλον μετὰ χεῖρας εἰληοὼς, xal ταύτην ἀνα-
πτύξας, εδρίσχω τὸ πάθος τοῦ Σωτῆσοος ἡμῶν xai
Κυρίου Ἰησοῦ Χοιστοῦ ἐν ὀκτωχα!:δεχάτῳ ἔτει Τι-
ὀερίου Καίσαρος γεγενημένον, καὶ τὴν τριήμερον δὲ
εὐθὺς ἀνάστασιν, καὶ πάλιν τὴν εἰς οὐρανοὺς ἀνά-
ληψιν τοῦ Χοιστοῦ, Καὶ μεθ᾽ ἡμέρας τινὰς ὀλίγας,
εἶδον ἐχεῖ τοὺς ἀποστόλους προγχείριζομένους εἰς
διαχονίαν τὸν αὐτοφερώνυμον Στέφανον, καί τωὺς
ἀμτ᾽ αὐτόν. Kal μετέπειτα σαάσιν Ιουδαίων πάλιν
χκαταλαμδάνω, χαθὼς ἤδη προείπομεν, xa! τὸν Στέ-
φανον ἀγωνιζόμενον ἐχεῖτε, xal τὸν Παῦλον συν-
εὐδοχοῦντα πάνυ τῷ φόνῳ. Ὅς μιχρὸν ὕστερον τοῖς
ἄρχουσι τῶν ᾿Ιουδαίων παραστὰς, ἐπιστολὰς ἐχομί-
ζετο πρὸς τοὺς ἐν Δαμασχῷ ᾿Ιουδαίους χατὰ τῶν
μαθητῶν Κατὰ δὲ μέσην τὴν ὁδὸν, d χλῆσις αὐτῷ
γεγένηται παρὰ τοῦ Θεοῦ, ὡς μιχρῷ προσαναλωθῇ-
ναι τὸ ἔτος ἐκεῖνο. ᾿Επιλαδομένηυ δῆτα τοῦ ἐννεα-
χκαιδεχάτου ἔτους Τιῤδεοίου Καίσαρος, χατάρξασθαι
τὸν Παῦλον τοῦ χηρύγματος, φησὶν dj ἱστορία" xal
τὴν ἅπασαν οἰχουμένην διαδραμεῖν, εὐχγγελ'ιζόμε-
γον τὴν εἷς Χριστὸν εὐπέδειαν, μέχρι τρισκαιδεχκά-
τοῦ ἔτους Ἐλαυδίου Καίσαρος, ἡγεμονεύοντες τότε
τῆς Ἰουδαίας Φήλιχος" ἐφ᾽ οὗ χατηγορηθεὶς ὑπὸ
Ἰουδαίων, τὴν ἀπολογίαν ἐποιήσατο Ma3Aoc. "Oc δὴ
τὸν ἀπόστολον εἷς τὸ χατὰ Καισάρειαν δεσμωτήριον
χαθεῖρξεν ἐπὶ δυσὶν ἔτεσι. Μεθ’ ὃν διαδεξχυενος
τὴν ἀρχὴν Πόρχιος Φῆστος, εὐθὺς ἀναχρίνειν ὥρ-
μησε τὸν ᾿Απόστολον, τοῖς Ἰουδαίοις μεγίστην χάριν
ἐν τούτῳ χατατιθέμενος. Τότε οὖν ὁ μαχάριος νομί-
σας οὐκ ἄλλως ἀπαλλαγήσεσθχι τῆς ἐπιδουλῆς, ἢ
Καίσαρα ἐπιχαλεσάμενος, ἑστὼς ἐπὶ τοῦ nato;
ἱπεχαλεῖτο Καίσαρα, xal εἷς Ῥώμην ἐχπέμπεται,
πρὸς Καίσαρα Νέρωνα. Συνῆν δὲ αὐτῷ καὶ ᾿Αρίστ-
epyos, ὃν xal εἰκότως συνχιχμάλωτόν που τῶν ἐπι-
στολῶν ἀποχαλεῖ, καὶ Λουκᾶς ὁ τὰς Ἡράξεις τῶν
ἀποστόλων γραφῇ παραδοὺς. Κάκεϊσε οὖν ὁ ΠΙαὔὖλος
ἱπὶ τῆς Ῥωμαίων διετίαν ὅλην ἐφυλάττετο. Ταῦτα
qx» καὶ μέχρι τούτων ἱστορεῖ Λουχᾶς ἐν ταῖς Ποά-
Est τῶν ἀποστόλων, κατ᾽ ἐχεῖνο χχαιροῦ τὸ βιδλίον

συγγραψάμενος, xal τὰ χαθεξῆς ἥχιστα τότε γινώ-

Puteolos,unde pedes ascendit Romam,occurrenti-
bus illi fratribus ad Appii forum ac Tres Ta-
bernas, et postea Romam ingressus multoque
tempore docens, tandem inipsa urbe [Roma marty-
rio vitam finivit, cum ibidem bonum c*?rtamencer-
tasset. Romani vero inclusis ejus reliquiis pulchris
ac argenteis thecis, annum ei memoriae diem co-
lunt, III Kalendas Julii martyrium ejus cele-
brantes. Multis autem antea divus Paulus cum de
vita tum de virtute adhortatus erat, multaque de
his quc; agenda sunt, homines docuerat. Praeterea
autem et per harum quatuordecim epistolarum
contextum omnino prewescripsit hominibus univer-
sam conversationem. Necessarium autem duxi, ut

p Paucis verbis tempus praedicationis Pauli significa-

D

rem ex canonibus temporum Eusebii Pamphili in
compeudium redactis, ubi certe libro in manus
sumpto eoque aperto passionem inveni Salvatoris
nostri et Domini Jesu Christi decimo octavo Tibe-
rii Cesaris anno accidisse, statimque tertio post-
modum die resurrectionem, ac rursum Christi in
celos assumptionem. Praeterea inveni ibidem apo-
stolos post paucos aliquot dies in ministerium de-
legisse Stephanum, qui proprium sibi nomen fere-
bat : ac deinde Judeorum seditionem rursum
deprehendo, sicut jam praediximus, passumque in
ea Stephanum, ac Paulum in mortem ejus consen-
tientem.Qui paulo post ad Judeorum principesac-
cedens, litteras accepit ad Judoos, qui Damasci
degebant,adversum discipulos.Juxta medium autem
itineris facta est ipsius a Deo vocatio, paulo ante
finem illius anni.Certe cum ceptus esset decimus
nonus Tiberii Cesaris annus, Paulum inchoasse
predicationem scribit historia : ac universum
percurrisse orbem disseminando Christi cultum,
usque ad tertium decimum Claudi Cesaris annum,
prassideJude Felice :sub quoa Judaeis accusatus
pro se respondit Paulus, qui sane apostolum in
carcere 1294 duobus annis inclusit Cesarex. Post
quem suscepto Portius Festus principatu statim
apostolum judicare aggressus est, ut maximam hoc
facto gratiam apud Judaos iniret. Tunc ergo arbi-
tratus beatus Paulus quod alio modo insidias de-
clinare non posset nisi Cosarem appellaret, stans
ad tribunal Cesarem appellavit, et Romam ad Ce-
sarem Neronem dimittitur. Erat autem simul cum
eo et Aristarchus(quem etiam merito concaptivum
quodam epistolarum loco appellat), et similiter Lu-
cas, qui Ácta apostolorum scripture tradidit. Ibi
ergo Paulus subItomanorum custodia totum bien-
nium asservatus est. Nam heec et usque ad ista
scribit Lucas in Actis apostolorum, qui circa illud
tempus librum conscripsit, cumque tunc ea quie
futura essent minime cognosceret, nequaquam
martyrium ejus ascripsit. lllo enim ibidem relicto
Lucas et Aristarchus redierunt. Eusebius autem
sequentia tempora diligenter perquirens, scripsit
nobis secundo ecclesiastice Historie libro hujus

915

OOMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM. 3!

etiam martyrium, ostendens et Paulum in quiete A σχὼν οὐδὲ τὸ μαρτύριον αὐτοῦ ἐγχατέθετο τῇ ἢ

permansisse,et Dei verbum nullo prohibente dis-
seminasse. Siquidem habet historia, quod ubitunc
sub Nerone respondisset Pauluseta Cresare fuisset
absolutus, ad prwedicationis ministerium rursus
emissum fuisse, aliisque decemannis Evangelii ver-
bum disseminasse. Cum autem ad extremum insa-
nie Nero pervenisset, primum quidem interfecit
Agrippinam propriam matrem, preterea et patris
sororem, Octaviam quoque suam uxorem, aliosque
innumeros genere ipsum contingentes : deinde et
universalem movit adversum Christianos persecu-
tionem, et ita apostolorum cades pervenit. Sta-
tim enim accersitum Paulum stitit tribunali. Rur-
sum autem ei Lucas conjunctus est :ubi certe contigit
Paulum anno tricesimo sexto a Salvatore passo,
tertio decimo autemimperii Neronis,martyrio vitam
finisse, capite videlicet gladio amputato. Suntigitur
ab anno Tiberii Cisaris decimo nono, quo Evan-
gelium cepit predicare, usquead annum ejus vice-
simum secundum, anni quatuor, et Caii similiter
anni quatuor: rursum vero et Claudii anni paulo
minus quatuordecim, quem insecutus Nero tertio
decimo sui 1985 principatus anno apostolum in-
teremit. Hec autem de prima sua responsione
scribit ipse Paulus apostolus Timotheo : « In prima
mea responsione nullus mihi adfuit, sed omnes me
dereliquerunt : non illis imputetur : Dominus au-
tem adfuit mihi et conflrmavit me,ut per me pre-
dicatio certiori fide comprobaretur, audirentque

omnes gentes : et liberatus sum de ore leonis!, »

hoc nomine Neronem significans. De secunda vero,

in qua et martyrio suam finivit vitam,ait: « Mini-
sterium tuum bonum certius adimple. Ego enim

jam delibor,ettempus me dissolutionis instat. » Et
quia Lucas rursum erat cum eo,post pauca episto-
14 verba: « Salutat te, inquit, Lucas, qui mecum

est. » Totius igitur prioris praedicationis apostoli

tempus est unius et viginti annorum preter alios

duos annos quosapud Cisaream in carcere trans-
egit. His rursumaddanturduo primianni postquam

Romam pervenarat, decemque ultimi: ita ut fue-
rint omnes anni ab ejus vocatione usque ad ipsius
mortem triginta quinque.

B τροσήκοντας.

ὅλῳ. Καταλιπόντες γὰρ αὐτὸν ἐχεῖσε Acoxi; τε
᾿Αρίσταρχος, ἦλθον. Εὐσέδιος δὲ τοὺς μετέξει
γρόνους ἀχριθῶς περιεργασάμενος, ἰστόρητεν ἐμ
ἐν τῷ δευτέρῳ τόμῳψ τῆς Ἐκχκχλησιαστιχῆς i2!
τούτου xal τὸ μαρτύριον, xai τὸν Παῦλον ἔνι:
διατρίψαι, καὶ τὸν τοῦ θεοῦ λόγον ἀχωλύτως χης:
ἔαι ἐπισημηνάμενος. Τότε μὲν οὖν ἐπὶ Νέρων
ἀπολογησάμενον τὸν ἸΙαῦλον, αὖθις ἐπὶ τὴν τοῦ αὶ
ρύγματος διακονίαν λόγος ἔχει στείλασθαι ὑπὸ ἔχ
σαρος ἀπολυθέντα, εὐαγγελίσασθαι ἐφ᾽ ἑτέροις ὅδ
ἔτεσιν. Εἰς ἄκρον δὲ μανίας ὁ Νέρων ἀφιχόμενι
ἀνεῖλε μὲν ᾿Αγριππέναν πρῶτα τὴν ἰδίαν μητέρ
ἔτι δὲ xal τὴν ἀδελφὴν τοῦ πατρὸς, καὶ 'Oxtri
τὴν ἑαυτοῦ γυναῖχα, xal ἄλλους μυρίους tip Tiu
Μετέπειτα δὲ καθολιχὸν ἐκίνγ:
διωγμὸν κατὰ τῶν Χριστιανῶν, καὶ οὕτως ἐπὶ τὶ
τῶν ἀποστόλων ἦλθε σφαγάς. Μεταστειλάμενος vi
τὸν Παῦλον αὖθις τῷ βήματι παριστᾷ. Συνηλήες
πᾶλιν ὁ Λουχᾶς αὐτῷ. Ἔνθα δὴ cuvíOr, τὸν Παῦλο
τριαχοστῷ ἕχτῳ ἔτει τοῦ σωτηρίου πάθους, τοι;
καιδεκάτῳ δὲ Νέρωνος μαρτυρῇσαὶ, ξίφει tiv m
φαλὴὶν ἀποτιαηθέντα. Ἔστι τοίνυν ἀπὸ “τοῦ tvm.
χαιδεχάτου ἔτους Τιδερίου Καίσαρος, ἐξ οὔ x5
σειν τὸ Εὐαγγέλιον ἤρξατο, ἕως τοῦ εἴχοστοῦ ón-
ρου ἔτους, ἔτη τέσσαρα᾽ xai τὰ Γαΐου δὲ sri,
ἔτη τέσσχρα. Αὖθις δὲ καὶ τὰ Κλαυδίου Étr, uu»
ἐλάττω, δεχατέσσαρα. Ὅν διαδεξάμενος Νέρω,
τρισχαιδεχάτῳ ἔτει τῆς ἑαυτοῦ ἀρχῆς, τὸν ᾿Απόστολοι
ἀνεῖλεν. Γράφει γοῦν ὁ αὐτὸς ἀπόστολος [Παῦλος T-
μοθέῳψ, περὶ μὲν τῆς πρώτης αὐτοῦ ἀπολογίας v£ir
« Ἐν τῇ πρώτῃ μου ἀπολογίᾳ οὐδείς μοι συμπαρετί-
vtto, ἀλλὰ πάντες με ἐγχατέλιπον. Μὴ αὐτοῖς e
γισθείη. Ὁ δὲ Κύριός μοι παρέστη καὶ ἐνεδυνέμωϊ
με, ἵνα δι’ ἐμοῦ τὸ χήρυγμα πληροφορηῃθῇ, ni
ἀχούσωσι πάντα τὰ ἔθνη. Καὶ ἐῤῥὝῥύσθην ix στόμε-
τος λέουτος" « τοῦτον λέγων εἶναι τὸν Νέρωνα. Il:
δὲ τῆς δευτέρας ἐν ἢ xal τελειοῦται τῷ κατ᾽ αὐτὸν
μαρτυρίῳ, φησί: » Τὴν χαλὴν διακονίαν σου πληρο-
φόρησον. ᾿Εγὼ γὰρ ἤδη σπένδομαι, καὶ ὁ καιρὸς τίς
ἀναλύσεώς μου ἐφέστηκε. « Καὶ ὅτι Αουχᾶς ἦν πάλν
σὺν αὐτῷ, μετ᾽ ὀλίγα ἐπιστολῆς,» ᾿Ασπάζεταί σι,
γράφει, ὁ Λουχᾶς ὁ σὺν ἐμοί. » "Eattv οὖν ὁ πᾶς yx
νος τοῦ χηρύγματος Παύλου, εἴχοσι καὶ ἔν ἔτος. ki

ἕτερα δύο ἔτη, d διετέλεσεν ἐν τῷ κατὰ Καισάρειαν δεσμωτηρίῳ. Πρὸς δὲ τούτοις πάλιν, τὰ ἐν Ρώμῃ πρότει
δύο ἔτη, καὶ τὰ τελευταῖα δὲ ἔτη, δέκα ὥστε εἶναι πάντα τὰ ἔτη ἀπὸ τῆς χλήσεως αὐτοῦ μέχρι τῆς τελειώσευ;

αὐτοῦ, τρ'ἄχοντα xal πέντε.
MARTYRIUM PAULI APOSTOLI.

Sub Nerone Romanorum imperatore, martyrio
vitam ibidem flnivit Paulus apostolus, capite gla-
dio amputato, anno a salutari passione tricesimo
sexto postquam Roma» bonum certaverat certamen,
quinto die mensis Panemi, qui dies apud Romanos
dicitur tertius Kalendarum Julii, quo complevit
divus Apostolus suum martyrium, sexagesimo nono
anno adventus Salvatoris nostri Jesu Christi.

! H Tim. iv, 16, 171.

MAPTYPION ΠΑΥΛΟΥ͂ TOY AIIOZTOAOr.

Ἐπὶ Νέρωνος τοῦ Καίσαρος Ῥωμαίων, ipapt
ρησεν αὐτόθι Παῦλος ὁ ἀποστολος, ξίφει τὴν χε)»
λὴν ἀποτμηθεὶς, ἐν τῷ τριαχοστῷ καὶ ἕχτῳ ἔτει τοῦ
σωτηρίου πάθους, τὸν καλὸν ἀγῶνχ ἀγωνισάμενος ἐν
Ῥώμῃ, πέμπτῃ ἡμέρᾳ Πανέμου μηνὸς, ἥτις λέγετε
παρὰ Ῥωμαίοις, τῇ πρὸ τριῶν Καλανδῶν ᾿Ἰουλίων,
καθ᾽ ἣν ἐτελειώθη ὁ ἅγιος ᾿Απόστολος τῷ κατ᾽ si
τὸν μαρτυρίῳ, ἑξηχοστῷ xal ἐννάτῳ ἔτει τῆς το
Σωτῆρος ἡμῶν ᾿[ησοῦ Χριστοῦ παρουσίας.

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.
ΪΣ ΤΗ͂Σ ΠΡῸΣ ΡΩΜΑΙ͂ΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ. A

πρὸς Ῥωμαίους ἐπιστολὴ περιέχει τὴν
! Χριστὸν παρασχευὴν, μάλιστα τοῖς ἐχ φύ-
γισμοῖς ἐλεγχθεῖσαν, καὶ διὰ τοῦτο προτάτ-
λαις ἀπάσαις, ὡς δὴ πρὸς αὐτοὺς τεγραμ-
ὺς ἤδη τὰ θεῖα προμυηθέντας. Ταύτην ἐπι-
ἀπὸ Κορίνθου, μήπω μὲν ἑωραχὼς Ῥω-
ἀχούων δὲ περὶ αὐτῶν, xal ἐπιποθῶν
ἰδεῖν. Καὶ πρῶτον μὲν ἀποδέχεσθαί φησι
τιν αὐτῶν, χαταγγελλομένην ὁρῶν παντα-
tta. σημαίνει πολλάχις ἑαυτὸν προθέμενον
tà τὸν εἰς αὐτοὺς πόθον, τέως μὴ δεδυνῆ"
i λοιπὸν διδασχαλικὴν τὴν ἐπιστολὴν ποιεῖ-
ἰ χλήσεως ἐθνῶν. Καὶ ὅτι dj περιτομὴ ἕως
ν, καὶ νῦν πέπαυται. Καὶ ὅτι διὰ τοῦ Χρι-
utat τὸ παράπτωμα τοῦ ᾿Αδὰμ, καὶ à σχιὰ
v παρῆλθε. Τὴν μὲν οὖν χλῆσιν τῶν ἐθνῶν
wc χατασχευάζει οὕτως, ἀποδειχνὺς πᾶσιν
4€ ἔμφυτον εἶναι τὸν νόμον, xal πάντας
τε τῇ φύσει, καὶ ἀπ’ αὐτῆς τῆς χτίσεως
γινώσκειν τὸν Θεόν. Διὸ xal εἰκότως αἷ-
οῶτον Ἕλληνας, ὡς μὲν τοῦ Θεοῦ φανερώ-
ὑτοῖς ix τῶν ποιημάτων τοῦ χόσμου τὴν
τὸῦ γνῶσιν χαὶ τῆς ἀϊδίου δυνάμεως αὐτοῦ,
iv ὁ λόγος αὐτοῦ, ἐν ᾧ xai. δι’ ob τὰ πάντα
ἵν, αὐτοὺς δὲ, μὴ ἐγνωχέναι μὲν ἐχ τῶν
ay εἶναι Θεὸν τὸν τούτων Δημιουργὸν, τὰ δὲ
x θεοποιήσαντας, xal τῷ χτίσει μᾶλλον ἥ
τρεύσαντας. Αἰτιᾶται δὲ καὶ ᾿Ιουδαίους, ὡς
ξαντας τὸν νόμον, ἀλλὰ χαὶ πᾶλλον διὰ τῆς
ἕως τοῦ νόμου, τὸν Θεὸν ἀτιμάσαντας. Καὶ
19601602 τὰ μέγιστα Ἰουδαίους xal Ἕλληνας
ι καὶ ἐλέγχει ἐπὶ παρανομίᾳ, ἵνα δείξῃ ὅτι
μενοι οἱ πάντες, ἐπίσης ὡς ὑπεύθυνοι, τοῦ
ἔνου δέονται. Τῆς δὲ χάριτος xal λυτρώσεως
οἷς Ἰουδαίοις γενομένης xai ἐπὶ τὰ ἔθνη,
καὶ ἡ χλῆσις γέγονε τῶν ἐθνῶν. Τῆς δὲ
τῶν ἐθνῶν γενομένης, ἐξ ἀνάγχης πέπαυ-
ἰριτομὴ, xal ἣ ἐν τῷ νόμῳ σχιά. Ὁ γὰρ
φησὶν, οὐχ ἐν περιτομῇ, ἀλλὰ πρὸ τῆς περι-
ικαιωθεὶς, μετωνομάσθη, μὲν ᾿Αύραλμ, ὅτι
᾿λλῶν ἐθνῶν ἔμελλεν εἶναι, κατὰ τὴν ἐν τῇ
tig πίστιν. "Ἔλαδε δὲ μετὰ τὸ δικαιωθῆναι
περιτομὴν ἐν σαρχὶ, ἵνα σημεῖον ἢ τοῖς
χὰ γεννωμένοις ἐξ αὐτοῦ, παύσεσθαί ποτε
ιτομὴν, ὅταν τὰ ἔθνη γένηται τέχνα τοῦ
, ἀρξάμενα πολιτεύεσθαι χατὰ τὴν πίστιν
αὰμ, ἐν Jj ἐδικαιώθη ὅτε ἦν ἐν ἀχροδυστίᾳ.
'dp χάριν μετωνομάσθη ᾿Αὔραὰμ.

ἡ δὲ, ἐλθόντων τῶν σημαινομένων, παύσα-
à σημαῖνον. El μὲν οὖν τὰ ἔθνη ἀναγχά-
γιτέμνεσθαι, πχυέτωσαν καὶ τὸ ὄνομα τοῦ
, καὶ χαλείσθω "Αὔραμ. Εἰ δὲ ᾿Αδραὰμ
)ῦ μετωνομάσθη, οὐ δεῖ περιτέμνεσθαι τὰ
λ᾽ οὐδὲ αὐτοὺς ἔτι τοὺς χατὰ σάρκα Ἰου-
να Jj τὸ ὄνομα βέδαιον, xal πατὴρ ἐθνῶν
καλῆται. Kal γὰρ οὐ χρείαν ἔχει λοιπόν τις
'σθαι, ἀρχούμενος τῇ πίστει τοῦ ᾿Αδραὰμ,

ἄλλης δὲ τῆς ἐν νόμῳ σχιᾶς. Οὐ γὰρ ἐκ

318

ARGUMENTUM EPISTOL/£ AD ROMANOS.
Epistola ad Romanos complectitur instructionem
ad Christum, et maxime per naturalium rationum
demonstrationem : 396 ideoque caeteris praeposita
est, tanquam certe ad eos scripta qui ad divinum
cultum jam habebant principium. Hanc autem a
Corintho mittit, cum necdum Romanos vidisset,
sed de ipsisaudisset,eosque videndi cupidus esset.
Et primum quidem ait sibi gratam esse illorum
fidem quam ubique locorum divulgari videt.
Deinde significat quod frequenter proposuerit ad
ipsos venire, accensus eorum desiderio, adhuc
tamen non potuerit. Et deinceps eruditionis ple-
nam conscribit epistolam, de vocatione gentium
quodque circumcisio solum ad tempus posita erat,
tunc autem cessaverat, et quod per Christum erat
deletum Ade peccatum, umbraqne legis transierat.
Vocationem itaque gentium consequenter ita con-
firmat, ostendens cunctis hominibus consitam esse
legem, omnesque et natura rudes esse, et tamen
ab ipsiscreaturis posse Deum cognoscere. Propterea
merito arguit, prinum quidem Grecos, quod cum
illis Deus ex creaturis mundi, sui ipsius cognitio-
nem manifestasset, suamque virtutem «eternam,
qus est Verbum ejus, in quo et per quem omnia
creavit, illi tamen a creaturis non cognoverant
Deum, qui ista formaverat sed ipsas creaturas
deos fecerant, ac coluerant,creaturam potius quam
Creatorem. Arguit autem et Judeos ut qui legem
non servassent, sed perlegis transgressionem Deum
inhonorassent: et itautrosqne tum Juda&os tum Gre-
cos maxime convicit ac transgressionis accusat :
ut ostendat. quod quicunque nati sunt, omnes ex
sequo egeant Redemptore, utpote obnozii : gratia
vero et redemptione Judeisacgentibus ex equo fa-
cta, merito etiam gentium facta sit vocatio :facta
autem gentium vocalione, necessario cessavit cir-
cumcisio ac umbra qua in lege erat. Abram enim
non in circumcisione,inquit,sed ante circumcisio-
nem justiflcatus,nominis transmutatione dictus est
Abraham, quod pater multarum gentium futurus
esset, secundum fidem quam in praputio habuerat.
Sumpsit autem postquam justiflcatus est circumci-
sionem in carne, ut signum esset his qui secun-
dum carnem ab eo propagarentur.Cessaturum au-
tem tunc dicit circumcisionem, cum gentes filii

D fuerint Abrahae, quorum jam ceperat conversatio

in fide 1494? Abraham, in qua justificatus estcum
esset in preputio : ideo enim transmutato nomine
dictus est Abraham.

Necesse est autem succedentibus signiflcatis ces-
sare signum.Si ergo gentds necesse est circeumcidi,
cesset et nomen Abraham, voceturque Abram:si
vero Abraham a Deo nominis mutatione dictus est,
non opus est gente circumcidi : imo neque dein-
ceps eos qui Judei sunt secundum carnem : ut sit
nomen firmum et pater multarum gentium nuncu.
petur. Etenim non necesse est, ut quis deinceps
circumcidatur, cum illis sufficiat fides Abrahae: nec
ut observet aliam legis umbram. Non enim ex bi-

3919

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

320

sedex fide justificatur quispiam, quemadmodum et À τούτων, ἀλλ᾽ lx πίστεως διχαιοῦταί τις, καθάπερ

Abraham.His ita confirmatis,ostendit rursum quod
aliter fieri nequeat redemptio aut gratia Israeli vel
gentibus, nisi solvatur vetus Ade peccatum, quod
ad omnes dimanavit. Per alium autem non posse
deleri dicit nisi per Christum Deum,per quem etiam
a principiofactaest maledictio : nequeenim posset
alius solvere peccatum. Deinde scribit quod hoc
aliter non flat nisi Filius Dei corpus induat,ac flat
homo : utcum illud pro omnibus obtulerit,omnes
a morte liberet : etsicut per eum hominem pecca-
tum in mundumintroivit,ita etper unum hominem
gratia succedat. Tandem more probi cconomi Ju-
deos quidem consolatur, dicens: «Non estis legis
transgressores si in Christum credideritis ; *» eos

καὶ ὁ 'Aópadu. Ταῦτα οὕτως χατασχευάσας, ἀπο-
δείχνυσι πάλιν ὅτι ἄλλῶς οὐχ ἄν γένοιτο λύτρωσις
καὶ χάρις τοῦ ᾿Ισραὴλ καὶ τοῖς ἔθνεσιν, εἰ μὴ λυθῇ
3$ ἀρχαία ἁμαρτία τοῦ ᾿Αδὰμ, dj εἰς πάντας γενο-
μένη. Δι’ ἄλλου δὲ ταύτην μὴ δύνασθαι ἐξαλειφθῆ-
ναί φησιν, ἀλλ᾽ ἤ διὰ Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ, δι᾽ οὗ καὶ
ἐξ ἀρχῆς κατάρα γέγονεν. Οὐ γὰρ δυνατὸν ἦν, ἄλλον
λῦσαι τὸ παράπτωμα. Εἶτα γράφει ὅτι ἄλλως τοῦτο
οὐ μὴ γένητα', εἰ μὴ σῶμα φορέσῃ ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ,
καὶ γένηται ἄνθρωπος, ἵνα τοῦτο προσενέγκας ὑπὲρ
πάντων, τοὺς πάντας ἐλευθερώσῃ ἀπὸ τοῦ θανάτου.
Καὶ ὥσπερ δι᾽ ἑνὸς ἀνθρώπου 1, ἁμαρτία εἷς τὸν χο-
σμον εἰσῆλθεν, οὕτως καὶ δι' ἑνὸς ἀνθρώπου ἡ χάρις
γένηται. Καὶ λοιπὸν ὡς xaÀóz οἰκονόμος, τοὺς μὲν

vero qui a gentibus crediderunt, admonet ne ex- p Ἰουδαίους παραμυθεῖται, ὅτι « Οὐ παραθάται γί-

tollantur adversus Israelem,sed agnoscant quod ut
rami super radicem, ita et ipsi super illos inserti
sint. Post hec autem ubi monitoriis verbis eos de
moribus edocuit, epistolam concludit.

198 EPISTOLEE AD ROMANOS CAPITULA

int»

. Evangelica doctrina de his qui extra Christi gra-
tiam vivunt, et de his qui in gratia: ac de spe
spiritualique conversatione.

2. De judicio, quod fertur adversus gentes, non

servantes ea qua a natura sunt.

3. De judicio, quod fertur adversus lsraelitas le- D

galia non servantes.

&. De. Israelitarum przrogativa, qui promissionem
consecuti sunt.

9: De gratia qua sola homines justificantur, nul-
lum discernendo genus, sed Dei dono juzta
Abrahae typum aequaliter honorantur.

6. De reposita spe.

1. Quomodo nos introduzerit ad salutem Jesus Chri-
stus factus homo pro terrigena Adam, qui ab
initio ceciderat.

8. De bonorum operum actione, que fidem. debent
comitari.

9. Repetitio de vita, qua est in charitate.

10. De condemnatione, quz propter peccatum erat ἢ

sub lege.
11. De affectibus humana nature, qua impossibilem
reddunt conformitatem ad legem.

199 12. De permutatione naturalium affectuum
per conformationem ad. spiritum.
18. Repetitio de gloria, qua sanctis reposita est.

14. De amore qui Christo debetur.
15. De casu. adjectorum lsraelitarum, ac verorum
rcvocatione, qui cum gentibus introducti sunt.

νεσθε τοῦ νόμου, ἐὰν εἰς τὸν Χριστὸν πιστεύσητε. »
Τοῖς δὲ ἀπὸ τῶν ἐθνῶν παρεγγυᾷ, μὴ ἐπαίςεσθαι
χατὰ τοῦ ᾿Ισραὴλ, ἀλλὰ γινώσχειν ὅτι ὡς κλάδος
ἐπὶ τὴν ῥίξαν, οὕτως ἐπ’ ἐχείνους ἐνεχεντρίσθη σαν.
Μετὰ δὲ ταῦτα παραινετιχοὺς λόγους εἰς τὰ ἔθη à
δάξας͵ τελειοῖ τὴν ἐπιστολήν.

ΚΕΦΑΛΑΙ͂Α ΤΗ͂Σ ΠΡῸΣ POMAIOYZ
EHIZTOAIDIZ.

α΄, Εὐαγγελικὴ διδασχαλία περί γε τῶν ἔξω χάριτος
Χριστοῦ, xai τῶν ἐν χάριτι, xal περὶ ἐλπίδος xal
πολιτείας πνευμάτιχῆς.

β΄. Περὶ χρίσεως τῆς κατὰ ἐθνῶν, τῶν οὐ φυλασσόντων
τὰ φυσικά.

γ΄. Περὶ χρίσεως τῆς κατὰ τοῦ Ἰσραὴλ, τοῦ μὴ φυλά:-
σοντος τὰ νόμιμα.

9. Περὶ ὑπεροχῆς 'IopziÀ, τοῦ τυγχάνοντος τῆς
ἐπαγγελίας

€. Περὶ χάριτος, Ov ἧς ἄνθρωποι μόνον δι-

καιοῦνται, οὐ xatà γένος διαχεχριμένως,
ἀλλὰ κατὰ Θεοῦ δόσιν ἰσοτίμως χατὰ τὸν ᾿Λδραὲμ
τύπον.

. Περὶ τῆς ἀποχειμένης ἐλπίδος.

C. Περὶ εἰσαγωγῆς τοῦ πρὸς σωτη ρίαν ἡ μῶν ἀνθρώπου
᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἀντὶ τοῦ πεσόντος ἐξ doy
γηγενοῦς ᾿Αδάμ,

ἣν Περὶ τῆς ὀφειλομένης ἐπὶ τῇ πίστει πράξεως
ἀγαθῆς,

0. ᾿Επανάληψις περὶ τῆς ἐν χάοιτι ζωῆς.

v. Περὶ τῆς ὑπὸ νόμου καταχρίσεως διὰ τὴν
ἁμαρτίαν.

ια΄, Περὶ τῶν ἐν ἀνθρωπίνῃ φύσει
νατον ποιούντων τὴν
νίαν.

(B. Βερὶ ἀποδόσεως τῶν φυσικῶν παθημάτων, διὲ τῆς
πρὸς τὸ πνεῦμα συμφωνίας.

ιγ΄. Ἐπανάληψις περὶ τῆς ἀποχειμένης τοῖς ἀγίοι
δόξης.

v. Περὶ τῆς ὀφειλομένης ἀγάπης Χριστοῦ.

ιε΄. Περὶ ἐχπτώσεως Ἰσραὴλ τοῦ ἀποῦληθέντος, καὶ
χλήσεως τοῦ ἀληθοῦς, τοῦ εἰσαχθέντος prid
ἐθνῶν. “

παθῶν, à»
πρὸς νόμον coup

321

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

322

ις΄. Ὅτε χατὰ ἀπιστίαν ἧ ἔχπτωσις διὰ τῆς εἷς A 16. Quando juxta. incredulitatem fuit casus Jud:zro-

ἄγνοιαν χαταλήψεως χαὶ τοῦ μὴ ἀρμόζοντος
αὐτοῖς χηρύγματος.

ιζ΄. Περὶ τοῦ σχοποῦ χαθ᾽ ὃν ἐξεθλήθησαν, ὥστε
δεύτερον ἐπανελθεῖν ζήλῳ τῶν τιμηθέντων
ἐθνῶν συναχθέντων.

ιη΄. Παραίνεσις περὶ ἀρετῆς τῆς πρὸς θεὸν xal
ἀνθρώπους.

(9. Περὲ μυμήσεως τῆς Χριστοῦ ἀνεξιχαχίιας,
x. Περὶ λειτουργίας αὐτοῦ, τῆς ἐν ἀνατολῇ καὶ
δύσει.

ZXOAION.

Ho!» ἐπιδημῆσαι ἸΙαῦλον ἐν τῇ "Popp. παρηγ-
γελμένοι ἦσαν οἱ ᾿Ιουδαῖοι, μὴ παραδέξασθαι τὸ
περὶ τοῦ Χριστοῦ χήρυγμα. Οὐχ αὐτοὶ δὲ μόνοι,
ἀλλὰ xal οἱ πανταχοῦ γῆς. Πόθεν δῆλον ταῦτο ; Βὕ-
po:itv ἐν τοῖς τῶν παλαιῶν συγγράμμασιν, ὡς οἱ τὴν
Ἱερουσαλὴμ οἰχοῦντες ἱερεῖς χαὶ γραμματεῖς καὶ
πρεσθύτεροι, γράμματα διαχαράξαντες, εἷς πάντα
διεπέμψαντο τὰ ἔθνη, τοῖς ἁπανταχοῦ Ιουδαίοις,
διαδάλλοντες τὴν τοῦ Χριστοῦ διδασχαλίαν, ὡς ἀλλο-
τρίαν τοῦ Θεοῦ. Παρήγγελλόν τε δι᾽ ἐπιστολῶν, μὴ
παραδέξασθαι αὐτήν. Τοῦτο δὴ αὐτὸ σημᾶναι ἔοιχςε
καὶ d λέγουσα προφητεία Ἡσαΐου" « Οὐαὶ γῆς,
πλοίων πτέρυγες, ἐπέχεινα ποταλῶν Λιἰθιοπίας, ὁ
ἀποστέλλων ἐν θαλάσσῃ Ounpa, xai ἐπιστολὰς βυ-
θλίνας ἐπάνω τοῦ ὕδατος. ». Δι’ ὧν σθμαίνει, ὡς καὶ
πῖραν τῆς Λ᾽θιόπων χώρας, xal τῶν ἐσχατιῶν τῆς
γῆς, ὃ τῆς πονηρίας ἦχος τῶν τὴν ᾿Ιουδαίαν oi-
χούντων, διά τίνων ὥσπερ ἱπταμένων πλοίων προῆλ-
θεν. Οἵ τε ἀπόστολοι αὐτῶν, ἐπιστολὰς βυδλίνας ἐπι-
χομιζόμενοι, ὑπεράνω τὸ τῶν ὑδάτων ναυτιλλόμενοι
χαί τὴν θάλασσαν πλέοντες, πανταχοῦ γῆς διέτρεχον,
τὸν περὶ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν διαδάλλοντες λόγον,
᾿λποστόλους δὲ εἰς ἔτι xal νῦν ἔθος ἐστὶν Ιουδαίοις
ὀνομάζειν, τοὺς ἐγχύκλια γράμματο παρὰ τῶν ἀρ-
όντων αὐτῶν ἐπιχομιζομένους. Τὸ δὲ ἑξῆς τῆς
προφητείας, περὶ τῶν μαθητῶν τοῦ Κυρίου ἡμῶν
χαὶ Σωτῆρος ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ εἰρῆσθαι, Οὖὕς διὰ τὸ
tiny ἀνθρώποις ἀγαθῶν εὐαγγελιστὰς εἶναι, ἀγ-
τέλους χούφους ὠνόμασε, πρὸς ἀντιδιαστολὴν ὧν
ἐδήλωσεν ᾿Ιουδαϊκῶν ἀποστόλων.

! [sa. xviii, 1, 2.

rum per scientiam erroneam, el. pradicationem
qua illis uon conveniebat.

17. De scopo secundum quem ejecti sunt, ut. post-
modum reverteretur imitatione gentium honora-
tarum, hoc est fidelium, qua in fide convene-
runt.

18. Adhortatio ad. virtutem, quz erga Deum est et
homines.

19. De imitatione clementiz Christi.

20. De ministerio ipsius Pauli ín partibus Orientis et
Occidentis.

200 SCHOLIUM.

Priusquam Paulus Romam accederet, admoniti
erant Judai, ne predicationem deChristo suscipe-
rent : nec soli ipsi, sed et omnes qui ubique loco-
rum agebant. Verum unde id manifestum est?
Invenimus in veterum commentariis quod sacer-
dotes et scriba ac seniores qui Hierosolyma
inhabitabant, exaratas litteras ad omnes nationes
transmiserantJudieis, ubicunque terrarum dispersi
essent, Christi doctrinam calumniantes, tanquam a
Deo alienam. atque epistolis admonebant, neillam
susciperent. Hoc ipsum certe videtur Isai; pro-
phetia significare que sic habebat: « γὼ terree,
navium ale, trans flumina Ethiopis, (ὁ ἀπστελ-
λων) qui mittit per mare obsidesac litteras papyra-
ceas super aquam*?. » His significat quod ultra
/&thiopum quoque regiones et novissimos terre
fines, sonus malitie eorum qui Judeam inhabita-
bant.per quedam veluti alata navigia processerit :
et illorum apostoli litteras papyraceas deferentes,
super aquas navigantes, mareque transeuntes ubi-
que terrarum discurrebant, sermonem qui de Sal-
vatore nostro erat calumniantes. Porro ad hoc us-
que tempus moris est Judeis apostolos appellare
illos,qui quotidianaepistoliaab ipsorum magistra-
tibus deferunt. Quod autem in prophetia sequitur,
de discipulis Domini acSalvatoris nostri Jesu Chri-
sti dicitur,quos eo quod omnibus hominibus bono-
rum evangelizatores sive nuntii sint, angelos leves
appellavit, ad eorum distinctionem quos Judaicos
apostolos signiflcaverat.

323

OECUMENIT TRICC/E EPISCOPI

IIAYAOY EIIZTOAH
ΠΡΟΣ POMAIOYZ

PAULI EPISTOLA AD ROMANOS.

201 CAPUT PRIMUM.

Evangelica doctrina de his qui ἐσίγα Christi gratiam Ἐδαγγελιχὴ διδασκαλία Ü γε
iv jm)

vivunt, et de his qui ín gratia : et de spe spiritua-

lique conversatione

I, 1. Paulus servus Jesu Christi.

Simul cum eo quod sequitur : « Paulus apostolus
omnibusquiestisRoma.dilectis Dei,vocatis sanctis,
gratia vobis et pax, » tantumdem est ac si dica-
tur : Quidam cuidam salutem. Interim autem con-
spicuum facit et evangelicum sermonem et suum
Evangelium quidem non quoad tempus novum
esse, sed per prophetas pronuntiatum, nunc au-
tem manifestatum astruens. Meminitautem Davidis
ad quem facta est promissio, seipsum vero dicit
hujus praeconem designatum esse, ne temere post
Petri doctrinam ad preecipiendum venisse videatur,
sed divinum potius explere preceptum. Proprium
autem nomen veteri more preponit veluti cum
dicitur, « Claudius Lysias maxime strenuo presidi
Felici salutem?, » aut nomen Paulus praeposuit,
ne osquidem aperire volens, quin beneficii Domini
meminisset : ac si dicat: Paulus, qui et ipsam voca-
tionem a Domini benef(icentia et liberalitate 202
habet : Paulus, qui omnia sumit a Christo, voca-
cationem,gratiam, conversationem.Aut absentibus
scribens suum nomen merito proposuit. Propterea
autem mutato nominee Saulo dictus est Paulus,
ne velinhoc apostolis aut ipso etiam coryphao Pe-
tro inferior esse videretur, aut minus aliquid ha-
bere. « Servus. » Multi sunt servitutis modi : unus
creationis, alius fidei, tertius apostolatus, quartus
conversalionis. Omnes autem habuit Paulus.Porro
solitus est proprio nominiadjungere « Apostolus, «
nunc autem praeposuit « Servus,» Romanos ad
pietatem ac modestiam inducens. Nam adeo magni -
fice dese sentiebant,ut quos videretur.suo decreto
deos crearent. Unde (sicut fertur) cum ipsis indi-
casset qui in Juda partibus presidem agebat de
Christo: quod Jesum quemdam ibidem natum,
admirandorum patratorem operum a mortuis sur-
rexisse dicerent, Deumque | rzedicarent : decreto
repulisse aiunt, quod id preter ipsorum vo.
Juntatem ausus fuisset. Fuit autem divine dispen-

! Act. xxii, 26.

À

C

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ HPOTO.
τῶν ἔξω
καὶ περὶ

ἀρ
zih

Χριστοῦ xal τῶν

xai πολιτείας πνευματιχῆς.

Παῦλος δοῦλος ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ.

Τὸ ἑξῆς, « ἸΙαῦλος ἀπόστολός, πᾶσι τοῖς ἐν Ῥν
μὴ ἀγαπητοῖς Θεοῦ χλητοῖς ἁγίοις, χάρις jun
εἰρήνη, » οἷον Ὁ δεῖνα τῷ δεῖνι χαέρειν. Xouzrw
δὲ μεταξὺ, τὸν περὶ τοῦ Εὐαγγελίου λογον, xat ἕξ;
τοῦ τὸ μὲν Εὐαγγέλιον, μηδὲ κατὰ χρόνον tm
νεώτερον, ἀλλὰ προχατηγγέλθαι μὲν διὰ προφητα
νῦν δὲ πεφανερῶσθαι φάσχων. ᾿Ηπεμνήσθη δὲ κα
τοῦ Δαυϊὸ πρὸς ὃν ἡ ὑπόσχεσις, καὶ ἑαυτὸν εἶπι τῷ
του χήρυχα προδεθλῆσθαι, ὡς ἂν μὴ προπετὼς αὶ
τὰ τὴν τοῦ Πέτρου διδασχαλίαν, πρὸς τὸ ἐπιστὰ
λειν ἐληλυθέναι δοκοίη, θεῖον δὲ μᾶλλον ἐτίττνε
ἐχπληοῶν, [ΦΩΤῚ Ποοτάττει δὲ τὸ olxsiov ὄνομε
f, κατὰ συνήθειαν ἀρχαίαν, otov. « Κλαύδιος Avrx
τῷ κρατίστῳ ἡγεμόνι Φήλικι χαίρειν" » fj προῖ»
Es τὸ, Παῦλος, μηδὲ διαίρειν στόμα ἄνευ τοῦ m
μνῆσθαι τῆς Δισποτιχῆς εὐεργεσίας βουλόμενι
otov, Παῦλος, φησὶν, ὁ xai αὐτὴν τὴν κλῆσιν ἐξ εν
γεσίας καὶ φιλοτιμίας ἔχων Δεσποτικῆς" Παϑλαὶ
πάντα φέρων ἀπὸ Χριστοῦ, τὴν κλῆσιν, τὴν χέρα
τὴν πολιτείαν: Ἤ ἀποῦσι γράφων, εἰκότως ars
τὸ ὄνομα προέταξε, Διὰ τοῦτο δὲ ἀπὸ Σαύλου d
Παῦλον μετετέθη, ἵνα μηδ᾽ ἐν τούτῳ φανῃ Dac»
ἔχων τῶν ἀποστόλων, μηδ' αὐτοῦ τοῦ χορυςξε
Πέτρου. « Δοῦλος. » Πολλοὶ δουλείας τρόπο;, ti
τῆς δημιουργίας, εἷς ὁ τῆς πίστεως, ἄλλος 0;
ἀποστολῆς, ἕτερος ὁ ἀπὸ τῆς πολιτείας. Καὶ πάνξ
ἔσχεν ὁ Ηαῦλος. Εἰωθὼς δὲ συνάπτειν τῷ oi)
ὀνόματι τὸ, «᾿Απόστολος, » νῦν τὸ, « δοῦλος, » zo
ταχεν, εἰς εὐλάδειαν Ρωμαίους ἐνάγων. Οὕτως τὰ
ἦσαν πεφρονηματισμένοι, ὡς ψηφίσματι θεοὺς ἐν
γορεύειν οὖς βουληθεῖεν. Ὅθεν, ὡς λόγος, pur
σαντος αὐτοῖς τοῦ χατὰ Ἰουδαίαν ἄρχοντος tu
Χριστοῦ, ὅτι ᾿Ιησοῦν τινα γενόμενον ἐνταῦθα $n
ματοποιὸν, μετὰ θάνατον ἐγηγέρθαι λέγουτι m
Θεὸν κηρύττου, ἀποψηφίσασθαι τοῦτο, διὰ τ
παρὰ γνώμην αὐτῶν τετολμῆσθχι. "Hv δὲ ραίας υἱ
χονομίας, ὡς ἂν μὴ δόξῃ χατ᾽ ἀνθρωπένην καὶ τοῦ"
κεχρατηχέναι σπουδήν, « Ἰησοῦ Χριστοῦ. » Τὸ 'h

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

320

τὸ ἀνθρώπιον δηλοῖ, τὴν δὲ τοῦ livsópatoc À sationis ut ita fleret, ne videretur et hoc obtinuisse

τὸ Χριστός,

τὸς ἀπόστολος, ἀφωρισμένος εἷς Εὐαγγέ-
Θεοῦ, ὅ προεπηγγείλατο διὰ τῶν προφητῶν
ἐν Γραφαῖς ἁγίαις, περὶ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ
εἐνομένου ix σπέρματος Δαυὶϊδ κατὰ σάρχα" τοῦ
ντὸος Υἱοῦ Θεοῦ ἐν δυνάμει, xarà Πνεῦμα
νης, ἐξ ἀναστάσεως νεχρῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ τοῦ
υ ἡμῶν.

γωμόνως ὁμολογεῖ, ὅτι οὐχ ἑχὼν προσῆλθεν,
χληθείς, Κληθεὶς δὲ, οὐχ εἰς πίστιν μόνον,
καὶ £l; ἀποστολήν. ᾿Αφωρισμένος εἷς Εὐαγγέ-
£09, » Ἄλλος μὲν, φησὶν, ἐν ἄλλοις, ἐγὼ δὲ εἷς

humana diligentia. « Jesu Christi. » Jesus humani-
tatem significat : Christus vero Spiritus unctio-
nem.

l, 1-&. Vocatus Apostolus, segregatus in Evange-
lium Dei, quod ante promiserat per prophetas in
Scripturis sanctis de ipso Filio suo : qui factus est ei
ez semine David, secundum carnem. Qui declaratus
est filius Dei per virlutem, secundum Spiritum
sanctificationis, ex resurrectione mortuorum Jesu
Christi Domini nostri.

Modeste confitetur quod non ultroneus acceserit,
sed vocatus. Vocatus autem non tantum ad fidem,
sed etiam ad apostolatum. « Segregatus in Evan-
gelium Dei. » Alius quidem ad alia, ego vero ad

ἔλιον ἀφώρισμαι, ὅπερ Θεὸν ὄντα τὸν Χρι- p Evangelium, inquit, segregatus sum, ut Christum,

εὐηγγελίζετο. Τὸν γὰρ ΠΙατέρα προδεσαν ix
αλαιᾶς. Οὐδὲν δὲ, φησὶν, ἐρῶ σκυθρωπὸν, ὡς οἱ
ται, ἀλλ᾽ εὐαγγελίζομαι ϑεὸν ἐνηνθρωπηκχότα.
-οοεπηγγείλατο. » Μηδεὶς, φησὶ, καινοτομεῖν
αἰσῃ, πάλαι ἐπήγγελτο τοῦτο τὸ Εὐαγγέλιον.
« ἐν Γραφαῖς, » δηλοῖ, ὅτι οὐ μόνον ἔλεγον ol
ται, ἀλλὰ xai ἔγραφον. Οὐχ εἶπε, περὶ ΥἹοῦ
ἀλλὰ, Τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ, τὸν φύσει xai ἕνα
plc Υἱὸν καὶ Μονογενῆ δηλῶν. « Κατὰ σάρ-
Κατὰ γὰρ πνεῦμα, Υἱὸς Θεοῦ ἦν. « Τοῦ ὁρι-
).» Τοῦ ἀποδειχθέντος xal ἀποφανθέντος διά
| προφητῶν, διά τε τῶν τοσούτων θεοσημειῶν,
τῆς ἀναστάσεως. Τούτων γὰρ ἡ συνδρομὴ, δι-
αὐτὸν ix τῶν ἄλλων ἁπάντων τῶν χατὰ χαριν
ντων υἱῶν. Διὸ xal τις, τοῦ ὁρισθέντος, τοῦ
υσθέντος, φησὶ, xal εἷς γνῶσιν ἀνθρώποις ἐλ-

Εἰώθαμεν γὰρ δι’ ὁρισμῶν τινων ἐπιγι-
ιν, & βεδαΐως xai οὐχ ἐν δισταγμῷ ἐπιστά-
« Ἐν δυνάμει. » Τουτέστιν, οὐ Χάριτι, ὡς ol
ὶ, ἀλλὰ δυνάμει οἰχείᾳ, ἣν ἐνήργει ἐν ταῖς θεο-
χις. « Κατὰ Πνεῦμα ἁγιωσύνης, » Καὶ ἐν τοῦ
Πνεύματος, φησὶν, ὅ παρέχει τοῖς εἰς αὐτὸν
ουσιν. « Ἐξ ἀναστάσεως, » Καὶ ix. τῆς ἀναστά-
φησὶ, xal τῆς τοῦ θανάτου χαταλύσεως. 'Ava-
υς δὲ, ἧς αὐτὸς ἀνέστη ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς
óc.

οὗ ἐλάδομεν χάριν καὶ ἀποστολὴν εἰς ὑπ-
πίστεως ἐν πᾶτι τοῖς ἔθνεσιν, ὑπὲρ τοῦ
τος αὐτηῦ, 'Ev οἷς ἐστε xal ὑμεῖς κλητοὶ
Χριστοῦ. Πᾶσι τοῖς οὖσιν ἐν Ῥώμῃ ἀγα-
Θεοῦ χλητοῖς ἁγίοις χάρις ὑμῖν xal
ἀπὸ Θεοῦ [Ιατρὸς ἡμῶν xal Κυρίου 'Insoo
53.
ἐξ οἰκείων, φησὶ, κατορθώματα ἐλάδομεν τὴν
"λὴν, ἀλλὰ τὸ πᾶν χάριτος xal δωρεᾶς ἐστι.
tv καὶ ἀποστολὴν, » ἀντὶ τοῦ, χάριν εἷς ἀπο-
v. Καίτοι τοὺ Πνεύματος ἣ ἁποστολὴ αὐτοῦ,
ταῖς Πράξεσι χεῖται. ᾿Αλλὰ πάντα χοινὰ οἷδε
| ἁγίας Τριάδος. » Εἷς ὑπαχοὴν πίστεως. » Καὶ
| δεῖ πολυπραγμονεῖν γέννησιν καὶ οὐσίαν Θεοῦ,
αόνον ὑπακούειν. « Ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν. » Et

qui Deus est, annuntiarem. Patrem namque ἃ ve-
teri lege pracognoverant. Nihil autem triste dico
more prophetarum, sed Deum factum esse homi-
nem annuntio. « Quod ante promiserat. » Nullus,
inquit, me res novas moliri arbitretur. Olim an-
nuntiatum est Evangelium. Quod autem addit, « In
Scripturis, » signiflcat quod non solum dicebant
prophete, sed et scribebant. Nec simpliciter dixit,
De filio. sed περὶ τοῦ (1o) αὐτοῦ, addito articulo ;
id est, de ipso Filio suo, eum videlicet significans,
qui natura et 203 unus, proprieque Filius esse
Unigenitus. « Secundum carnem.» Nam secundum
spiritum Filius Dei erat. « Qui declaratus est. » Qui
demonstratus est per prophetas, et per tot divina
signa, et per resurrectionem. Horum enim con-
cursus segregat ipsum ab aliis omnibus, qui per
gratiam vocati sunt. ldeo etiam quidam ὁ ισθέν -
τος cogniti interpretatur, et in hominum notitiam
venientis, Solemus enim δι᾿ ὁρισμῶν τινων, hoc est
per definitiones quasdam, cognoscere qua firmiter
et non ambigendo cognovimus. « Per virtutem. »
Hoc est, non gratia, ut multi, sed virtute propria
quam in divinis signis exserebat. « Secundum Spi-
ritum sanctiflcationis. » Et ex Spiritu, ait, quem dat
in se credentibus. « Ex resurrectione. « Et ex re-
surrectione, inquit, mortisque destructione : resu-
rectione autem qua surrexit ipse Dominus noster
Jesus Christus.

I, 5-7. Per quem accepimus gratiam et apostola-
tum ad obediendum fidei per omnes gentes, super no-
mine ejus, inicr quas estis el vos vocati Jesu Chrisli.
Omnibus qui estis Roma, dilectis Dei, vocatis sanctis,
gratia vobis et par a Deo Patre nostro et Domino
Jesu Christo.

Non ex propriis, inquit, bonis operibus apostola-
tum accepimus, sed quidquid id est, gratia est, et
donum. « Gratiam et apostolatum. » hoc est gra-
tiam ad apostolatum. Atqui apostolatus ejus Spiri -
tus sancti est, sicut in Actis habetur: sed omnia
sancte Trinitatis opera novitesse communia. « Ad
obediendum fldei. « Nequeenimoportet Deigenera-
tionem ve] substantiam curiose scrutari, sed tan-

327

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

338

tum obedire. « Per omnesgentes. » Nam etsi ipse Α γὰρ xa! μὴ αὐτὸς πάντα περιῆλθεν, ἀλλὰ xal οὕτω

nonomnis circuierit, nihilominus omnibus annun-
tiatum est Evangelium, per caeteros videlicet apo-
stolos. « Super nomine ejus. » Fides enim in no-
men ejus fuit. Nam ipsum gentes non viderunt, sed
solo ejus nomine divulgato crediderunt. Et vere
gratia plena erat apostolica functio discipulorum,
quia persuaserunt genlibus, ut obedirent ac
crederent in Christum, idque cum piscatores
essent ac litterarum ignari. « Inter quas estis.
et vos. » Hoc est, cum quibus gentibus et vos vo-
cati estis. Neque enim a vobis ipsis venistis. Com-
primit 204 autem fastum illorum, ac si diceret:
Ne putetis regiam ac dominandum civitatem am-
plius quidpiam hac in re habere pro caeteris, sed

cum reliquis gentibus vocati estis. « Omnibus qui B

estis Roma, dilectis Dei.» Siquidem non est apud
Deum discretio divitis a paupere. Deinde postquam
dixit, « Omnibus, « ne dicant : Quid ergo? omnes
equali habet in honore. bonos ac malos, fideles ac
infideles?subjunxit, « Vocatissanctis. » Namomnes
sancti :equali sunt in honore apud illum, nec inter
ipsos est distinctio. Primum autem « Dilectis Dei »
posuit, deinde « Vocatis sanctis : » Unde, inquit, vo-
cati estis? ex quibus laboribus? per qua egre-
gia facinora? unde sancti estis ? Nempe ex sola
Dei dilectione : cum enim gratis dilexisset nos,
suumque sanguinem pro nobis fudisset, ad sancti-
flcationem nos vocavit. suisque regni hereditariam
possessionem? Ideoque ubique locorum « Vocatis »
dicit, beneficii Dei reddens nos memores. « Gratia
vobis. « Nemo enim ex operibus salvus fleri
potest, inquit. «A Deo Patre. » Nam gratia

C

πάντες εδηγγελίσθησαν διὰ τῶν λοιπῶν ἀποστόλων.
« Ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ. » Ἢ γὰρ πίστις εἰς
τὸ ὄνομα αὐτοῦ γέγονεν. Αὐτὸν γὲρ τὰ ἔθνη οὐχ
ἐθεάσχτο, ἀλλὰ μόνου κηρυττομένου τοῦ ὀνόματος,
ἐχεῖνοι ἐπίστευον. Ὅντως πλήρης ἦν χάριτος ἡ
4 4 - RJ P -
ἀποστολὴ τῶν μαθητῶν, ὅτι ἔπεισαν ὑπαχοῦσαι xal
- » LJ - - .
πιστεῦσα'!' τὰ ἔθνη τῷ Χριστῷ, xai ταῦτα ἄνθρωποι
ἀλιεῖς καὶ ἀγράμματοι, « 'Ev οἷς ἔστε χαὶ ὑμεῖς.»
Τουτέστι μεθ᾽ ὧν ἐθνῶν xai ὑμεῖς ἐχλέθητε. Οὐ γὰρ
ἀφ᾽ ἑαυτῶν ἥχετε, Καταστέλλει δὲ αὐτῶν τὸ φρό-
Φ » 8
νημα, ὡσεὶ ἔλεγεν’ Μὴ νομίσητε, ὡς βασιλεύουσα
πόλις, πλέον τι τῶν ἄλλων ἔχειν, ἀλλὰ μετὰ τῶν
λοιπῶν ἐθνῶν ἐχλύήύθητε. « Πᾶσι τοῖς οὖσιν ἐν 'Po-
[S ἀγαπητοῖς Θεοῦ. » Οὐ γάρ ἐστι παρ᾽ αὐτῷ Ou-
στολὴ πλουσίου xai πένητος. Εἶτα ἐπειδὴ εἶπε. « IIa-
σιν, » ἵνα μὴ εἴπωσι. Τί οὖν : πά ὁμοτίμους ἐνῇ
, μὴ εἴ . y ; πάντας ὁμοτίμους ἡγῇ,
A * 1 * * * .
χαὶ ἀγαθοὺς xa: φαύλους, xal πιστοὺς xal ἀπίστους;
ἐπισυνῆῖψε" « ἔλητοῖς ἁγίοις.» ἴὔλπαντες Ὑὰρ αὐτῷ
οἱ ἅγιοι ὀμήτιμοι, καὶ διαστολὴ οὐχ ἔστιν ἐν αὐτοῖς.
Πρῶτον δὲ τὸ, « 'λγαπητοῖς Θεοῦ, « τέθειχεν, εἶτα
τὸ, « Κλντοῖς ἁγίοις, » Πόθεν ἐχύθη τε, φησίν ; ἐχ
ποίων πόνων ; EX ποίων χατορθβωμάτων ; πόθεν ἐστὶ
e ἀλλ᾽ Ν . 4 - c. á PEU e] .
ἅγιοι, ἀλλ᾽ ἢ EX. μήντς τῆς ἀγάπης Θεοῦ ; Αὐτὸς γὰρ
- 4 * «- * 4 hd .
ὁωρξαν ἀγαπήσας ἡμᾶς, va: τὸ alga αὐτοῦ jT
Rd 4 , , , c , * ^
ἡμῶν ἐχχέας, ἐχάλεσεν ἡμᾶς εἷς ἀγιασμὸν χαὶ χλη-
, - - * -
ρονομίαν τῆς βασιλείας αὐτοῦ. Διὸ xal πανταχοῦ,
« Κλητοῖς, » λέγων, τῆς τοῦ Θεοῦ ἡμᾶς εὐερνετί:ς
ἀναμιμνήσκχει, « Χάρις ὑμῖν, » Οὐδεὶς γὰρ, orsiv, ἐξ
» , - , * —- , t
ἔργων δύναται σωθῆναι. « 'Aró Θεοῦ Πατρός.» 'H
γὰρ ἀπὸ Θεοῦ χάρις xal εἰρήνη τὸ βέδαιον ἔχει.
Τὸ δὲ, « ᾿Απὸ Πατρὸς,» τὴν υἱοθεσίαν ἐνξείχνο-
ται,

et pax quo ἃ Deo est stabilitatem habet. Quod autem additur « Patre, » adoptionem de-

monstrat.

I, 8.40. Primum quidem gratias ago Deo meo,
per Jesum Christum pro vobis omnibus, quia fides
vestra annuntiatur in universo mundo. Testis enim
mihi est Deus, quem colo in spiritu meo, in Evange-
lio Filii ejus, quod indesinenter mentionem vestri fa-
ciam *: semper in precibus meis orans si quo molo
jam tandem prosperum mihi contingat iter per volun -
tatem Dei veniendi ad vos.

Oportuit enim a gratiarum actione prooemium
assumere, et gratias agere, non pro suis tantum
virtutibus, verum etiam pro his qua proximorum
sunt : nam id charitatis est. «Deo meo. » Dilectio-
nis et amoris indicium est , nam eum quicuncto-
rum Deum est sibi proprium facit. « Per Jesum. »
Ipse quidem nobis causa est gratiarum actionis
erga Patrem: qui et nos assumpsit et suo san-
gnine nos illi reconciliavit. « Quia fldes vestra. »
Verisimile enim errt apud omnes passim divulgari
fidem Romanorum. « Testis enim. » Merito Deum in
testem adducit, cum persuadere vellet hominibus
quibus di(ficile esset 208 persuadere. « Quem
colo. » Hoc est, cui servio. Multe sunt autem cul-
tus species. Siquidem et qui precatur, et qui jeju-

D

Ποῶτον μὲν εὐχαριστῶ τῷ Θεῷ μου διὰ Ἰησοῦ
Χοιστοῦ ὑπὲρ πάντων ὑμῶν, ὅτι ἡ πίστις ὑμῶν
χαταγγέλλεται ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ. Μάρτυς T$
μού ἐστιν ὁ Θεὸς, d λατρεύω ἐν τῷ πνεύματι
Mov, ἐν τῷ Εὐχγγελίῳ τοῦ γ͵]οῦ αὐτοῦ, ὡς ἀδια-
λείπτως μνείαν ὑμῶν ποιοῦμα!" πάντοτε ἐπὶ τῶν
προσευχῶν μου δεόμενος εἴπως ἔδη ποτὲ εὐοθω-
θήέσομχι ἐν τῷ θελήματι τοῦ Θεοῦ ἐλθεῖν πρὸς
ὑμᾶς.

Ἔδει γὰρ ἐξ εὐχαριστίας προοιμιάσασθαι, εὖ-
χαριστεῖν δὲ͵ οὐ μόνον ὑπὲρ τῶν ἰδίων χατορθωμά-
των, ἀλλὰ χαὶ ὑπὲρ τῶν τοῦ πλησίον. Τοῦτο [3
ἀγάπης. « Τῷ Ocip μου. » ᾿Αγάπης σημεῖον. Τὸν
γὰο ἁπάντων Θεὸν ἰδιοποιεῖται. « Διὰ ᾿Ιησοῦ. » A
τὸς γὰρ ἡμῖν αἴτιος τῆς εἰς τὸν Πατέρα εὐχαριστίας,
ὁ xai προσλαδόμενος ἡμᾶς, xai τῷ ἰδίῳ a?p ret πρὸς
ἐχεῖνο χαταλλάξας, « "Ott dj πίστις ὁμῶν. » Τὴν T2
τῶν Ῥωμαΐων πίστιν οὐχ ἀπειχὸς YT λαλεῖσθαι
παρὰ πάντων. « Μάρτυς γάρ. » Εἰκότως τὸν θεὸν
ἄγει μάρτυρα, ἀγνώστους ἀνθρώπους πείθειν βουλύ
μένος. « Ὦ λατρεύω. » Otov, δουλεύω. Πολλὰ T3
εἴδη λατρείας. Καὶ γὰρ xai ὁ προσευχόμενος. xall
νηστείᾳ Χρώμενος, καὶ ὁ τοῖς θείοις λόγοις προσέχων,
xal μέντοι καὶ ὁ τῆς τῶν ξένων θεραπείας imr

|
|
|

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

Aoópsvoc, Θεῷ λατρεύει. Ὁ δέ γε θεῖος ᾿Απύστολος A nio corpus affligit, et qui divinis mentem adhibet

λατρεύειν ἔφησε Θεῷ, τὸ τοῦ Υἱοῦ moosoipuv τοῖς
ἔθνεσιν Εὐαγγέλιον. Καὶ λατρεύειν ἐν τῷ πνεύματι,
τουτέστιν ἐν τῷ διδομένῳ χαρίσματι. "H, ὅτι Οὐ τῇ
ἐμῇ σπουδῇ ὑπῆρξέ μοι τὸ λατρεύειν Θεῷ, ἀλλὰ τῇ
ποῦ ᾿ϊνεύματος χάριτι. Ἥ, ὅτι Οὐ oxpxux μού ἐστιν
ἢ λατρεία, ἀλλὰ πνευμχτιχή. 'Ex τούτου δείχνυσι
χατὰ τὸ ἀναγχαΐον μεριμνῶν ὑπὲρ αὐτῶν, ὡς τὸν
λόγον δεξαμένων, καὶ δέχεσθαι μελλόντων. « "Ev τῷ
Εὐαγγελίῳ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ. » 'O2gq ὅτι ἄνω εἰπὼν,
εἰς Εὐχγγέλιον Θεοῦ, τοῦ Χριστοῦ ἔλεγεν ; « Ὡς
ἀδιαλείπτως, » xal τὰ ἑξῆς. ᾿Αγάπης εἰλιχρινοῦς
τὸ χαὶ μεμνῆσθαι, χαὶ ἀδιχλείπτως τοῦτο ποιεῖν,
xai μάλιστα ἐν προσευχαῖς. « Δεόμενος εἴ πως. » Καὶ
γὰρ ἐλθεῖν ἠπείγετο, καὶ παρὰ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ

sermonibus, preterea et qui ministerii peregrino-
rum curam gerit, hic Deum colit. Divus autem
Apostolus Deum se colere dixit, quod Evangelium
Filii ipsius gentibus praedicaret: et colere in spi-
ritu, hoc est in dato sibi dono. Vel, Non meo, in-
quit, conatu contigit mihi Deum .:olere, sed per
graliam Spiritus. Aut hoc dicit : Non mihi carnalis
cultus est, sed spiritualis. Et ex hoc ostendit quod
necessario curam illorum habeat, ut qui verbum
suscepissent suscepturique essent. « In Evangelio
Filii ejus. » Vides quod in precedentibus cum dice-
ret:«In Evangelium Dei, » dixerit Christul ὃ
« Quod indesinenter, » etc. Sincere charitatis est,
et mentionem facere, et semper hoc facere, idque

τοῦτο πρᾶξαι οὐχ ἐδούλετο. Τὸ δὲ, ἤδη ποτὲ, ἀντὶ B maxime in precationibus. « Orans si quo modo. »

τοῦ, ὀψέ ποτε. Ὅπερ ἐστὶ σφόδρα ἐπειγομένου.
« Εὐωδωθήσομαι. » Εὐχολίαν, φησὶ, σχοίην, καὶ ἐπὶ
χαλῷ τὴν πρὸς ὑμᾶς ὁδόν,

Etenim proficisci properabat, et praeter Dei volun-
tatem id facere nolebat. Illud vero, Jam tandem,
hoc est sero tandem, vehementer properantis et

optantis est. « Prosperum mihi contingat iter. » Facilitatem, inquit, habeam, et ad finem honestum

iter ad vos.

Ἐπιποθῶ yàp ἰδεῖν ὑμᾶς, ἵνα τι μεταδω χάρι-
cua ὑμῖν πνευματιχὸν, εἰς τὸ στηριχθῆναι ὑμᾶς"
τοῦτο δέ ἐστι, συμπχ,ςαχληθῆναι ἐν ὑμῖν διὰ
τῆς ἐν ἀλλήλοις πίστεως, ὑμῶν τε xal ἐμοῦ.

Οὐχ ἀπλῶς δὲ, φησὶ, καὶ ἀνονήτως ἰδεῖν ὑμᾶς σπου-
δάζω, ἀλλ᾽ ὥστε χάρισμα μεταδοῦναι. Λέγει δὲ τὴν
διδαχὴν καὶ τὴν χατήχησιν. Τοῦτο γὰρ τὸ στηριχθῆ-
ναι, ὡς εἰχὸς, αγμὴν σαλευομένων αὐτῶν. Τὸ δὲ « ἵνα
tt, » μετριαζοντός ἐστιν, ὡσεὶ εἶπεν, “ἵνα μιχρόν τι.
Τὸ δὲ « Μεταδῶ » δηλοῖ, 0x: Οὐκ ἐμόν τι δώσω, ἀλλ,
ὅπε; καὶ ἐγὼ ἔλαδον. « Εἷς τὸ στηριχθῆναι ὑμᾶς. »

Οὐ γὰρ μικρον χάρισμα, τὸ μὴ σαλεύεσθαι τῇ πί-
στει. « Συμπαραχληθῆναι. » Ἐπειδὴ στησιγμοῦ
ἐμνήσθη, ἵνα μὴ λυπήσῃ αὐτοὺς ὡς ὅτι σαλεύονται,
ἐπάγει τό « Συμπαραχληθῆναι, » τουτέστιν ἵνα xai
ἐγὼ ὑμᾶς, καὶ μεῖς ἐμὲ παραχαλέσητε. Τῆς γὰρ
ἀλλήλων, φησὶ, δεόμεθα παραχλήσεως, διὰ τῆς ἐνού-
σης ἡμῖν πίστεως. Σφόδοα δὲ μετριάζει. Ἔνι δὲ xal
οὕτως νοῆσαι τὴν παράχλησιν, "Iva, φησὶν, ὑμεῖς μὲν
παρ᾽ ἐμοῦ εἰς τὴν πίστιν παρχχληθῆτε, ἐγὼ δὲ εἰς
εὐρροτύνην, ὁρῶν ὑμᾶς πεκιστευχότας. "IT οὕτως" Τὸ
μεταδοῦναι: ὑμῖν χάρισμα, οὐκ ἔστιν ἐμὸν μόνον f, τῆς
ἐμῆς προαιρέσεως xai διαχονίας, ἀλλὰ χοινὸν ἐμοῦ τε
xz: ὑμῶν Τῆς διαχονίας μὲν τῆς ἐμῆς, τῆς δὲ ὑπουρ-
τίς τῆς ὑμετέρας. Καὶ οὐδὲ τότε ἁπλῶς, ἀλλὰ διὰ τῆς
ἐν ἀλλήλοις πίστεως. Πὼς xai τίνα τρόπον ; ᾿Εὰν αὐτοὶ
ἔχητε, φησὶ, πίστιν τοῦ λαθεῖν τὸ χάρισμα, ἐγώ τε

λιν πίστιν τοῦ δοῦναι ὑμῖν. ᾿Εὰν γὰρ ἐγὼ μὲν
κίτειν ἔχω τοῦ δοῦναι, καὶ πολὺν ἀγῶνα xai σπου-
δὴν͵ ὑμεῖς δὲ οὐχ ἔχντε πίστιν τοῦ λαθεῖν, οὐδ’ ἐπι-
ϑυμίαν καὶ ἐπιμέλειαν περὶ τὸ λαδεῖν, οὐ παραγίνε-
ται ὑμῖν, xxv ἐγὼ βούλωμαι, τὸ χάρισμα τὸ πνευμα-
τιχόν. Δεῖ οὖν ἀμφότερα συνδραμεῖν, χαὶ τὸ ἐξ ἐμοῦ,
καὶ τὸ ἐξ ὑμῶν. Τότε γὰρ αὐτοὶ πίστιν ἕξετε τοῦ
λαβεῖν xal ἐπιθυμίαν, ὅτε ἀξίους ἑαυτοὺς παρα-
σχευάπετε τῆς δωρεᾶς δι’ ἔργων ἀγαθῶν. Λαμῦχ-
γόντων δὲ ὑμῶν τὸ χάρισμα, δῆλον ὅτι παραχαλού-
μεθα xal εὐφρχινόμεθα ἐν ἀλλήλοις" χοινὸν γὰρ τὸ

ῬΔΈΡΟΙ,.. GR. OXVIII.

L, 11, 12.Desidero enim videre vos,ut aliquid tradam
vobis gratiz spiritualis,ad confirmandum vos : hoc est,
ut simul consolationem accipiam in vobis per mu-
tuam fidem vestram simul et meam.

Non vulgari, inquit, modo et sine fructu videre
vos cupio, sed ut gratiam tradam. Dicit autem
doctrinam et institutionem.Nam hocest confirmari,
ut verisimile fuerit ipsos vehementer fluctuare.
Illud vero, « ut aliquid, » modesti animi est, ac si
dicat : Ut modicum quippiam. Quod autem addit

9 μεταδῶ, « Tradam, » significat. Nihil quod meum

sit dabo, sed quod et ego accepi. « Ad confirman-
dum vos. » Neque enim parvum donum est non
fluctuare in fide. « Ut simul consolationem acci-
piam. » Postquam confirmationis meminit, ne
contristet eos quasi fluctuare dicantur, subdit :
« Ut simul consolationem accipiam, » hoc est,ut et
ego vos, et vos me consolemini ; mutua enim ege-
mus consolatione, qua flat per inexsistentem in
nobis fidem. Magnam autem ostendit modestiam.
Potest hoc quoque modo consolatio hac intelligi :
Ut vosquidem ame ad fidem consolatione ducamini,
206 ego vero ad oblectationem alliciar, cum vos
credentes videam. Vel ita : Tradere vobis gratiam
non meum solum est aut mec voluntatis ac mini-
sterii, sed mihi vobisque commune est : mei qui-
dem ministerii, vestri autem subsidii ; et ne tunc
quidem utcunque, sed per mutuam fidem. Quo
modo ergo id fiet? Si ipsi, inquit, fidem habeatis ad
accipiendam gratiam, ego vero fldem rursum ha-
beam ad illam vobis tradendam. Nam si ego qui-
dem fidem habeam ad dandum, magnumque
laborem ac studium, vos autem non habueritis
fidem ad accipiendum : non continget vobis gratia
spiritualis, etiam si ego velim. Utrumque ergo con-
currere oportet, et quod a me prebeturet quod a
vobis. Tunc enim fidem ac desiderium accipere
poteritis, quando bonis operibus dignos hoc dono

41

991

OECUMENII TRIC://& EP!SCOPI

539

vos probueritis. Cum autem vos donum acceperi- α χέρδος. Πολλῶν γὰρ πιστῶν σύνοδος, μεγίστην ip-

tis, manifestum est, quod consolabimur,mutuoque
gratulabimur. cum sit commune lucrum. Diver-
sorum enim fldelium concursus maximam operatur
consolationem. Vel, ubi vos quidem me susceperi-
tis pro fide dignum, qui priedicem aut doceam, ego
vero rursum dignos vos habeam,quibus Dei conce-
dantur oracula, solidiorque doctrina. Vel, ubi ego
quidem vos prompto animo verbum Dei suscipien-
tes videro, vos autem e diverso videritis meam cu-
ram ac diligentiam circa vos. Nam id ad majorem
fidei certitudinem utrisque prodest, quando is qui
verbum disseminat, videt hominum animos supra
quam credi potest ad obedientiam attrahi ;' robu-
stior enim ad priedicandum redditur.Rursum cum
viderint discipuli eoncionatorem spe firma traden-
tem fidem, magis hanc suscipiunt; et ita per fl-
dem mutuam utrique consolationem accipiunt.

I, 13-16. Nolo autem vos ignorare, fratres, quod
sepius proposuerim venire ad vos, et prohibitus sum
hactenus, ut aliquem fructum habeam et in vobis,
sicut el in caeteris gentibus. Εἰ Grxcis et Darbaris,
et sapientibus et insipientibus debitor sum. Sic quan-
tum in me est, promptus sum etiam vobis, qui Roma
estis, Evangelium praedicare. Non enim pudet me
Evangelii Christi, siquidem potentia Dei est ad salu-
tem omni credenti : Judzo primum et Graco.

207 Si ergo venire optas, et utilitatis nostra
gratia iter institutis, cur non advenis? Sum,inquit,
prohibitus ; nec tamen prohibitionis causam scru-
tatur ; neque enim nostrum est eorum que jubet
Deus causas expetere, sed tantum obedire. « Ut
aliquem fructum. » Omnino diceret quispiam: Id-
circo prohibitus es. quia non secundum Deum
venire decreveras. Nequaquam, ait. Fructum enim
etiam in vobis habere cupiebam, fructum vocans,
fidem in eorum corda introducere. Vel ut per hy-
perbaton illud dictum sit: Ut aliquem fructum ha-
beam;»itavero consequenserit : « S:mpius proposui
venire ad vos, ut aliquem fructum habeam et in
vobis, sed hactenus prohibitus sum. » Verum di-
xerit aliquis : Si fides eorum annuntiabatur in
universo mundo,quemnam fructum ipse adveniens
prebere cupiebat? Sed magnum adhuc aliquid
inveniemus. Nam etsi crediderant, adhuc tamen
multisegebant Idque et tota manifestaturepistola,
et paulo ante cum diceret: Ad confirmandum
vos : et cum admonet, ne de se mutuo judicium
ferant, aliisque locis innumeris.Ut aliquem,inquit,
fructum habeam, hoc sane ostendens quod fru-
ctum illorum suum esse fructum duceret Paulus.
Adeo enim in proximi virtutibus gaudebat, ut
fructum inde redire ad se arbitraretur ; quod hinc
colligere"licet Nam utilitatis illorum gralia iter
ad illos assumere festinabat. Alioqui vere etiam
fructus illorum Pauli fructus erat. Nam quia opus
ac studium illius erat ut gentes fructum produce.
rent, recte in earum fructiflcatione Pauli fructi.

D ριχθῆνα: ὁμᾶς, καὶ

γάζεται παράχλησιν. Ἢ ὑμῶν μὲν ἀξιόπιστον εἰς
τὸ χηρύξαι καὶ διδάξα: ὑπολαμδανόντων ἐμὲ, ἐμοῦ
δὲ πάλιν, ἀξιοπίστους εἷς τὸ ἐμπιστευθῆναι τὰ λόγ'α
τοῦ θεοῦ, xai τὴν τελειοτέραν χρίναντος διδασχα-
λίαν. Ἢ ἐμοῦ μὲν ὁρῶντος προθύμως ὑποδεχομένους
ὁμᾶς τὸ χήρυγμχ, ὑμῶν δὲ πάλιν ὁρώντων τὴν
ἐμὴν περὶ αὐτὸ ἐπιμέλειαν xal σπουδήν. Συντελεῖ
δὲ τοῦτο εἰς μείζονα πληροφορίαν τῆς πίστεως ἔχα-
τέροις, ὅταν ὁ μὲν χηρύσσιυν ὁρᾷ τὰς τῶν ἀνθρώπων
ψυχὸς παραδόξως εἰς ὑπαχοὴν ἑλχομένας. Μᾶλλον
γὰρ ῥώννυται εἰς τὸ χηρύσσειν. Καὶ ὅταν πᾶλιν
ὁρῶσιν οἱ μαθηταὶ, σὺν ἐλπίδ: βεδχίᾳ τὸν κήρυκα
τὴν πίστιν παραδιδόντα, μᾶλλον ὑποδέχονται ταύτην,
xai οὕτω διὰ τῆς ἐν ἀλλήλοις πίστεως ἑκάτεροι παρα-

D χαλοῦνται,

Οὐ θέλω δὲ ὑμᾶς ἀγνοεῖν, ἀδελφοὶ, ὅτι πολλά-
χις προεθέμην ἐλθεῖν πρὸς ὑμᾶς, xal ἐχωλύθην

ἄχρι τοῦ δεῦρο, ἵνα χαρπόν τινα σχῶ xai iv
ὑμῖν, χαθρὼς xai ἐν τοῖς λοιποῖς ἔθνεσιν, "Ελ-
λησί τε xai βορθάροις, σοφοῖς τε xal ἀνοήτοις

ὀφειλέτης εἰμί, Οὔτω τὸ xiv! ἐμὲ πρόθυμον xai
ὑμῖν τοῖς ἐν Ῥώμῃ εὐαγγελίσασθαι: Οὐ γὰρ
ἐπαισχύνομαι τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ" δύνα-
Mt Ὑὰρ Θεοῦ ἐστιν εἰς σωτηρίαν παντὶ τῷ π’-
στεύοντι, ᾿Ιουδαίῳ τε πρῶτον xai "EAAnv:.

Εἰ οὖν εὗχῃ ἐλθεῖν, xal ἐπὶ ὠφελίᾳ ἔρχῃ, τί wi,
παραγένῃ ; ᾿Εχωλύθην, φησίν. Οὐχ ἔτι δὲ περιεογά-
ζιτάι τὴν α᾽τίαν τῆς χωλύσεως" οὐ γὰρ μῶν τὸ
ἀπιιιτεῖν εὐθύνας Θεὸν, ὧν κελεύει, ἀλλὰ μόνον
ὑπαχούειν. « "Iva. τινὰ xapnóv: » Πάντως εἴποι τις
Kv: A:x τοῦτο ἐχωλύθης, ὅτι οὐ χατὰ Θεὸν ἐλθεῖν
ἐδούλου Οὐμενεῦν, φησί. Καρπὸν γὰρ σχεῖν xai iv
ὁμῖν $50:Àoo, χαρπὸν λέγων, τὸ Ξἷς πίστιν αὐτοὺς
ἐνχγαγεῖν. Ἤ οὕτως" Τὸ, « "Iva τινὰ χαρπὸν σχῶ, »
xa0' ὑπεοδατὸν εἴρηται, Τὸ γὰρ ἀχόλουθον εἶν
üv: « Πολλάκις προεθέμην ἐλθεῖν πρὸς ὑμᾶς, iva xap-
πόν τινα σχῶ xal ἐν ὑμῖν, ἀλλ᾽’ ἐχωλύθην ἀχρι τοῦ
δεῦρο. » ᾿Αλλ’ εἴποι τις, ὅτι Εἰ ἡ πίστις αὐτῶν ἐν
ὅλῳ τῷ χόσμῳ κχατηγγέλλετο, τίνα καρπὸν αὐτὸς
ἔθελε παραγενόμενος παρασχεῖν ; ᾿Αλλὰ πολὺ uiv
οὖν, ἐροῦμεν. El γὰρ xai ἐπεπιστεύχεισαν, παμπόλ-
λων ὅμως ἐδέοντο, Καὶ τοῦτο δηλοῦται, xai δι᾿ ὅλης
τῆς ἐπιστολῆς, καὶ ποὸ ὀλίγου λέγοντος: El; τὸ στη-
ἡνίχα μὴ κρίνειν ἀλλήλους
παρχινεῖ, xal ἀλλα μυρία' ἵνα τινὰ χαρπὸν σχῶ,
Q73l, τοῦτο μὲν δειχνὺς, Ort ὁ ἐχείνων χαρπὸὴς οἷ-
γεῖος ἐλογίζετο χαρπὺς τῷ Πχύλῳ. Οὕτως vy30 ἔχα!-
pev ἐν τοῖς τοῦ πλησίον χατορθώμασιν, ὥστε αὐτὸς
ἔχειν ἠγεῖτο τὸν χαρπόν. Τοῦτο δὲ, ὅτι ἕνεχεν τῆς
αὐτῶν ὠφελίας τὴν πρὸς αὐτοὺς ἔσπευδε στείλα-
σῦαι πορείαν. Γλλλως τε χαὶ Παύλου καρπὸς ἦν dir.
θώς ὁ ἐκείνων χαρπός. 'Enti qào ἔργον ἦν αὐτῷ καὶ
σπουδὴ τὸ καρποφηρεὶν τὰ ἔθνη, χαλῶς ἐν τῇ ie.
νων χαρποφορίφ f, τοῦ Παύλου ἐδείκνυτο xzprogopur
'AÀA οὕτως μὲν ταῦτα. Ἔστι δὲ xal μὴ καθ᾽ bm
δατὸν τὸ γωρίον ἐκλαδομένους, ἀλλ᾽ ὡς ἔχει τάξεως

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

334

παρειληφότας, τοιοῦτον iv αὐτῷ θηρᾶσθαι τὸν νοῦν. A tiflcatio ostendebatur.Ethec quidem ita se habent.

"ExwAógrv ἄχρι τοῦ δεῦρο. Διατί ; φησίν. Ἵνα μὴ
θᾶττον ἐλθὼν, ἀκάρπους ὑμᾶς ἔτι καταλάδω. Διὸ καὶ
ἀνεδαλόμην τὴν παρουσίαν, ἕως οὗ καὶ ἐν ὑμῖν xap-
πόν τινα βλαστάνοντα τῆς πίστεως ἄξιον xal τελεσ-
φορούμενον μάθω. Ἔστι δὲ χαὶ ἄλλως τὸ νόημα
συνιδεῖν. ᾿Εχωλύθην ἄχρι τοῦ δεῦρο. Διατί ; Ὅτι xap-
πόν τινὰ ἔτι μοι συνέλεγον λείποντα. Καὶ ταύτην
τὴν ἔννοιαν ἐπὶ τέλει τῆς ἐπιστολῆς ἔστι βεθαιου-
μένην ἰδεῖν, ὥσπερ ἐπιλογιζομένου τοῦ ᾿Αποστόλου
τὰ προοιμιασθέντα Καὶ γάρ φησι" Διὸ xal ἐνεχοπτό-
μὴν ἐλθεῖν πρὸς ὑμᾶς, νυνὶ δὲ μηχέτι ἔχων τόπον
ἐν τοῖς χλίμασι τούτοις, ἐλεύσομαι πρὸς ὑμᾶς. Ὥστε
ὁ ἵως τοῦ νῦν ἐλπιζόμενος εἷς συλλογὴν χαρπὸς ἐν
τοῖς ἄλλοις χλίμασιν, ἐχώλυσεν αὐτὸν ἐπὶ Ῥώμην
δραμεῖν, ἀτέλεστον ἐν ἐχείνοις τὸ ἔργον χαταλι-
πόντα. Εἶπα τό « Ka: ἐν ὑμῖν, » χαὶ τὰ ἑξῆς, ὥσπερ
ἀντι πίπτοντος λύσις ἐστίν. Οἷον, Τί, φησὶν, ἐν ἡ μῖν οὐ
μέλλει σοι καρπὸν σχεῖν; Ναὶ, φησὶ, χαὶ ἐν ὑμῖν τοῦτο
σπεύδω, τοῦτο ἐπιζητῶ, ὀφειλέτης εἰμὶ, ἀρεωστῶ πᾶ-
σιν. « Καθὼς xal ἐν τοῖς λοιποῖς ἔθνεσιν. » Τῷ συν-
άπτειν αὐτοὺς τοῖς λοιποῖς χαταστέλλει αὐτῶν τὸ φρό-
γημα.« Ἔλλησί τε καὶ Βχρδάροις.» "Ὥσπερ,φησὶν, EA-
Anc: xai Βαρδάροις͵ οὕτω καὶ ὑμῖν ὀφειλέτης εἰμί,
« Ὁφειλέτης εἰμί,» Οὐδὲν ἴδιον, φησὶ, δίδωμι. Ὄφει-
λίτης εἰμὶ πᾶσιν εὐαγγελίσασθαι xal πληρῶσαι τὴν δο-
θεῖσάν μοι ἐντολήν. « Οὕτω γὰρ xot! ἐμέ. » Ὥσπερ,

φησὶν, Ἔλλησι xai Βαρθάροις, σοφοῖς τε καὶ ἀνοήτοις.

ὀςε:λέτης εἰμὶ, οὕτως, ὅσον ἧχεν εἰς τὴν ἐμὴν σπουδὴν
καὶ προθυμίαν, χαὶ ὑμῖν εὐαγγελίσασθαι χρεωστῶ. Τὸ
τὰρ, « Ὀφειλέτης εἰμὶ,» ἀπὸ κοινοῦ δεχτέον. « Οὐ γὰρ
ἐπαισχύνομαι. » ᾿Επεὶ δὲ τοῖς ἀπίστοις πολλὰ ἄδοξα
δοχεῖ εἶναι ἐν τῷ Εὐχγγελίῳ, οἷον ὁ σταυρὸς, ὁ θά-
γχτος, dj τῶν ᾿Ιουδαίων παροινία, τέως αὐτοὺς τοῦτο
διδάσχει, μηδὲν ἐν αὐτῷ ἄδοξον ὑπονοεῖν, χαὶ διὰ
τοῦτο αἰσχύνεσθχι᾽ εἴτα λοιπὸν προδαίνων xa! ἐξ-
αἴρει τὸ Εὐαγγέλιον. Καὶ ἄλλως. ᾿Επειδὴ πολλοῖς
προτερήμασιν οἱ Ῥωμαῖοι μέγα ἐφρόνουν, οἷον
πλούτῳ, δυναστείᾳ, σοφίᾳ. Ὑμεῖς μὲν, φησὶν͵ ἐπὶ τού-
τοις μέγα φρονεῖτε᾽ ἐγὼ δὲ Θεὸν χηρύξων ἔοσχομαι
ἐν μέτῳ ὑμῶν, xal οὐχ αἰσχύνομαι. Διατί ; Δύναμις
τὰ Θεοῦ ἐστιν, εἰς σωτηρίαν τῶν δεχομένων. Καλῶς
δὲ τὸ, « Εἷς σωτηρίαν » "Evi γὰρ εἰς τιμωρίαν δύ-
ναμις Θιοῦ. Εὶς σωτηρίαν δὲ, οὐ παντὶ, ἀλλὰ τῷ
πιστεύοντι. Τοῖς γὰρ ἀπειθοῦσι χόλασιν ἀπειλεῖ τὸ
ἙΕὐχγχέλιον. « ᾿Ιουδαίων τε πρῶτον. » ῬῬήματος μό-

Possumus autem et locum hunc non per hyperba-
ton accipere, sed ordine quo positus est assumen-
tes, talem ex eo sensum venabimur : Hactenus pro-
hibitus sum. Quare, inquit? Ne citius accedens,vos
adhuc infructuosos deprehenderem ; ideoque ad-
ventum distuli, quousque etiam in vobis fructum
aliquem germinantem quod fide dignum, esset, et
jam productum perciperem. Potest autem et alio
modo sensus concipi. Hactenus prohibitus sum.
Quare ὃ Quia fructum aliquem mihi adhuc relictum
colligebam. Et hanc sententiam in fine epistole
confirmatam videre licet : quasi reminisci videa-
tur Apostolus eorum, qum prefatus fuerat. Ait
enim : Quapropter etiam impediebar frequenter,
γ quominus venirem ad vos. Nunc vero cum non
amplius habeam locum in his regionibus, 208
veniam ad vos. Spes itaque fructum ad hoc usque
tempus colligendi in aliis regionibus, prohibuit
eum Romam currere, cum fleri non posset ut cac-
ptum apud illos opus desereret. Deinde quod ad-
dit : « Etiam in vobis » etc., tanquam objectionis
solutio est. Quid, inquient, in nobis fructum non
es habiturus ἢ Utique, ait, etiam in vobis hoc nitor,
hoc requiro, debitor sum, qui omnibus debeo.
« Sicut etiam in caeteris gentibus.» Ceeteris eos con.
jungensgentibus fastum reprimitillorum: magisque
in eo quod sequitur : « Et Grecis et Barbaris. »
Hoc est, sicut Greecis ac Barbaris, ita et vobis de-
bitor sum. « Debitor sum. » Nihil proprium trado,
debitor sum,ut Evangelium omnibus annuntiem, et
compleam datum mihi preceptum.« Sic quantum
in me est. » Quemadmodum, inquit, Grecis ac
Barbaris, sapientibus ac insipientibus, debitor
sum, ita quantum ad meum studium ac prompti-
tudinem spectat,etiam vobis Evangelium praedicare
debeo. Ab his enim qus precesserunt repetendum
est,Debitor sum.«Non enim pudet me.»Quia veroin-
credulis multa in Evangelio abjecta esse censentur,
puta crux,mors.Judeorum debacchatio:hoc interim
illos docet, ne quidquam esse in eo vile suspicen-
tur, atque idcirco pudeat illud suscipere : ac dein-
ceps progrediens Evangelium etiam extollit. Pre-
terea et aliter. Quia cristas erigebant Romani ob
multa quibus czteris prestantiores erant,puta di-
vitias, potentiam, et sapientiam : vos quidem in

vov τιμὴ τὸ « Ποὦτον, » οὐ χάριτος πλεονασμός ἢ his, inquit, efferimini : ego autem Deum in medio

'O γὰ; Ἰουδαῖος ἀπαιτεῖται πρῶτον πιστεύειν, ἅτε
δὴ χατηχημένος τὰ περὶ τοῦ Χριστοῦ ix νόμου xal
τῶν προφητῶν, μᾶλλον τῶν ἐθνῶν. Καὶ ὅτι εἰ καὶ
ἐπὶ χοινῇ τοῦ γένους σωτηρίᾳ ἐπεδήμν σεν ὁ Χριστὸς,
ἀλλ᾽ οὖν ἐν τοῖς ᾿Ιουδαίοις xat. ἐγεννάθη xai ἐπολι-
τεύσατο, καὶ ἐδίδαξε, xa? τὰς θεοση μείας ἐν αὐτοῖς
εἰργάσατο, 6v d πάντα ὀφειλέται εἰσὶν ᾿Ιουδαῖοι πρῶ-
tot πιστεύειν εἰς Χριστὸν, ἤπερ τὰ ἔθνη.

vestrum predicaturus accedam : nec me hujus
pudet. Quamobrem ? Quia potentia Dei est ad sa-
lutem suscipientium. Pulchre autem addit : « Ad
salutem. » Nam est et ad ultionem potentia Dei,
Ad salutem itaque non cuilibet, sed credenti. Non
credentibus enim supplicium interminatur Evan-
gelium. « Judeorum primum.» Dictio « Primum,»
verbi solum honorem confert non gratie abundan-

tiam. Primum enim a Judeo postulatur ut credat, utpote qui jam ea que de Christo sunt, ex lege et-
prophetis edoctus sit magis quam gentes. Preterea licet ad communem generis humani salutem vene -
rat Christus, tamen inter Judeos et natus et conversatus fuerat, docuerat, divinaque inter eos
signa operatus erat: propter qui» omnia d»bitores erant Judei, ut primi in Christum crederent supr*

cateras gentes.

385

OECUMENII TRICC.£ EPISCOPI

3306

$09 I, 7. Justitia enim Dei in ipso revelatur ex. À Δικαιοσύνη γὰρ Θεοῦ ἐν αὐτῷ ἀποκαλύπτεται ἐκ

fide in fidem, sicut scriptum est : Justus autem ez fide
vivet.
Ne cum salutem ac justitiam audis, eam hic
solum contingere existimes, subdit: « Revelatur,»
quod eam significat quz est in futuro scculo,tan-
quam nunc non tota manifestata sit. « In ipso re-
relatur. » Puta Evangelio. Nam Dei, inquit, justi-
tia in Evangelio revelatur : hoc est, omnis virtus
per Evangelium perficitur. Nam justitia sepius
omnem virtutem significaresolet. Quomodo autem
et quousque revelatur ? His qui ex fide ad Evange-
lium accedunt. Evangelium enim virtutem omni-
bus praedicat, omnesque adhortatur virtutem am-
plecti. Illis autem virtutis pulchritudinem revelat,
ejusque facit amatores, qui per fidem accedunt.
Quid ergo ? Cessat virtus ubi quis egregie virtutem
assecutus est ? Nequaquam : quin potius in perfec-
ctius ac sublimius tendit.Etenim prima fides com-
punctio quezedam erat animazeque promptitudo.Quee
vero cum operalione virtutum coaucta et perfecta
fides est, confirmatio immutabilis est, mentisque
certitudo. Et illa quidem seminis decisioni similis
est, virtutum autem operatio, fructificationi : et
illa qui per eas perficitur fides, fruitioni ac hea-
titudini.Ita ergo justitia Dei revelatur in Evangelio
ex fide in fidem. Vocat autem Dei justitiam virtu-
tem, quod divinum quiddam sit virtus, quodque
omnia bona ex Deo sint. « Ex fidein fidem.» Afide
incipit, et in fidelem seu credentem. desinit. Vel
quia et in fide incipit et in fidem terminari debet:
quod nos non oporteat cuncta qui in eo haben-
tur curiose scrutari. Aut hoc modo : Prophetis
ccedere oportet, et per illos ad Evangelium idem
duci. Praeterea et aliter. Qui Christo Domino cre-
dit et baptismi gratiam suscepit.per hic deducitur
ad credendum futura bona, puta resurrectionem
ex mortuis, vitam eternam, regnumque colorum.
Credere enim oportet quod Christus suscoptacarne
in terra apparuit, quod principium est : et rursum
quod regnum caelorum credentibus in ha:reditatem
succedet,quod finis est fidei. 29120 Vel hoc modo:
Judoeo quidem ex fide legisin fidem,que per Chri-
stum est : Greco vero ex fide naturali in eamdem
Jesu Christi fidem.«Sicut scriptum est. » Neenimin-
credibile videatur,quod fides salutem daturasitac
, justitiam, eorum qua dicta sunt testimonium pro-
ducit ac probationem evidentem.nempe propheti-
cum Habacuc dictum : ac si diceret : Bene dixi
probum virum ex fide in fldem per virtutem
procedere. Siquidem Habacuc, inquit, hoc celitus
per spiritum clamat, quod homo probus ex fide
vivit, hoc est, omneni suam vitam fide productam
habet. Vel magis proprie : Justo vera vita est ger-
minare ac reviviscere in possessione virtutum,
Justus, inquit, sive probus homo ex fide vivet vita
qui secundum virtutes est. Rursum quod ait,
« Justus ex fide vivet, » appositum esse potest ad
id quod dictum est : « Revelatur justitia ex fide. »

πίστεως εἴς πίστιν, καθὼς γέγραπται" Ὁ δὲ δίκαιος ix
πίστεως ζήσεται.

Ἵνα γὰρ μὴ σωτηρίαν χαὶ διχαιοσύνην ἀχούων,
ἐνταῦθα μόνον αὐτὴν συμόαίνειν νομίσῃς, ἐπάγει
τὸ, « ἀποκαλύπτεται,» ὅπερ τὴν ἐχεῖ διλοῖ, ὡς νὸν
αὐτῆς μὴ πάσης πεφανερωμένης. « Ἔν αὐτῷ ἀπο-
καλύπτετα!. » Τῷ Εὐαγγελίῳ δηλονότι. Δικαιοσύνη
γὰρ θεοῦ, φησὶν͵ ἐν τῷ Εὐχγγελίῳ ἀποχαλύπτεται,
Τουτέστιν, ἅπασα ἡ ἀρετὴ διὰ τοῦ Εὐαγγελίου τε
λειοῦται. Διχαιοσύνη γὰρ πολλάχις εἴωθε πᾶ-
σαν λέγειν τὴν ἀρετήν. ἸΙῶς δὲ ἀποκαλύπτεται,
καὶ τίσι ; Τοῖς ix πίστεως τῷ Εὐαγγελίῳ προσιοῦσι.
Πᾶσι μὲν γὰρ κηρύττει τὴν ἀρετὴν τὸ Εὐαγγέλιον,
χαὶ πᾶσι παραινεῖ ἀντέχεσθαι τῆς ἀρετῆς. ᾿Εχείνοις
δὲ ἀποχαλύπτει τὸ χάλλος τῆς ἀρετῆς, xa! ἐκείνους
ποιεῖ ἐραστὰς αὐτῆς, τοὺς μετὰ πίστεως προτσιόν-
τας. Τί οὖν ; παύεται dj πίστις τῆς ἀρετῆς κατορ-
θουμένης : Οὐμενοῦν, ᾿Αλλὰ καὶ εἰς τὸ τελειότερον
καὶ ὑψηλότερον πρόεισιν. Ἢ μὲν γὰρ πρώτη πίστις
χατάνυξίς τις ἦν xal προθυμία ψυχῆς. Ἢ δὲ τῇ τῶν
ἀρετῶν ἐργασίᾳ συναυξηθεῖσα xai πτελειωθεῖσά πί-
στις, βεδαίωσίς ἐστιν ἀμετάπειστος καὶ πληροφορία,
Καὶ ἡ μὲν ἔοιχε χαταδολῇ σπέρματος, ἡ δὲ χαύποζο-
ρίᾳ, ἣ τῶν ἀρενῶν ἐργασία, dj δὲ δι᾽ αὐτῶν τελειω-
θεῖσα πίστις, ἀπολαύσει χαὶ εὐδαιμονίᾳ. Οὕτως οὖν
δικαιοσύνη Θεοῦ ἀποχαλύπτεται ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ lx
πίστεως εἷς πίστιν, Καλεῖ δὲ Θεοῦ διχαιοσύντν τὴν
ἀρετὴν, ὅτ' θεῖόν τί ἐστιν ἡ ἀςετὴ, καὶ ὅτι πάντα τὰ
ἀγαθὰ ἐκ Θεοῦ. « 'Ex πίστεως εἷς πίστιν. » ᾿Απὸ
πίστεως ἄρχεται, xal εἰς τὸν πιστεύσαντα λήγει.
Ἢ Oct ἐκ πίστειός τε ἄρχεται, val εἰς πίστιν ὀφείλει
λῆξαι. Ὡς οὐχ ὀφειλόντων ἡμῶν ἄπαντα τὰ ἐν αὐτῷ
περιεργάζεσθαι, Ἦ οὕτως" Δεῖ πιστεῦσαι τοῖς προ-
φήταις, χαὶ OU ἐκείνων εἴς τὴν τοῦ Εὐασγγελίου πί-
στιν ποδηγηθῆναι, "λλλως. Ὁ γὰρ τῷ Δεσπότῃ πι-
στεύων Χριστῷ, xal τοῦ βαπτίσματος τὴν χάριν
δεξάμενος, ποδηγεῖται διὰ τούτων εἰς τὸ πιστεῦσαι
τοῖς μέλλουσιν ἀγαθοῖς, τῇ ἐκ νεχρῶν ἀναστασει,
τῇ αἰωνίῳ ζωῇ, καὶ τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν. Πι-
στεύειν γὰρ δεῖ ὅτι Θεὸς ἐφάνη ἐπὶ γῆς μετὰ σαρ-
xe, ὅπερ ἐστὶν ἀρχὴ, xal πάλι» ὅτι ἔπται τοῖς πι-
στεύσασιν εἰς χλῆρον ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ὅπερ
ἐστὶ πίστεως τέλος. Ἢ οὕτως. ['AKAKIOY] Τῷ μὲν
᾿Ιουδαίῳψ ἐκ τῆς τοῦ νόμου πίστεως, εἰς τὴν διὰ
Ἰησοῦ Χριστοῦ, τῷ δὲ ἔλληνι, ix τῆς τοῦ φυτιχοῦ
εἰς τὴν αὐτὴν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ πίστιν. « Kagox« yi
γρᾶπται, » Ἵνα γὰρ μὴ δόξῃ ἀπίθανον εἶναι τὸ
ῤῥῆμα, ὅτι πίστις σωτηρίαν δωρεῖτχ! xad διχαιο.
σύνην, μαρτυρίαν παράγει τῶν εἰρημένων χαὶ ἀπό-
δείῖξιν, τὴν προφητιχὴν ῥῆσιν τὴν τῷ ᾿Δὐδαχοὺμ
εἰρημένην, Τοιοῦτον δὲ φησιν Καλῶς εἶπον τὸν
σπουδαΐον Ex πίστεως εἷς πίστιν ποοῖξναι δι᾽ ἀρετῆς.
Καὶ à; 6 ᾿Αδδχχοὺμ, φησὶν, ἄνωθεν τοῦτο διὰ τοῦ
αὐτοῦ πνεύματος βοᾷ, ὅτι ὁ σπουδαῖος ἄνθρωπος ἐκ
πίστεως ζῇ, τουτέστι πᾶσαν τὴν ζωὴν αὐτοῦ πίστει
παρατεινομένην ἔχει. Ἢ οἰχειότερον' ᾿Ἐπεὶ ζωὴ
ἀληθινὴ τῷ δικαίῳ τὸ θἄλλειν xal ἀναζῇν ἐν τῇ
χτήσει τῶν ἀρετῶν, ὁ δίχαιος, φησὶν, ἧτοι ὃ σπου»

331

$3, ix
ζωην — Kal Bv τό. « 'O δὲ δίκαιος ix πίστεως
ζήπεται,» κατασκευχστιχὸν τοῦ, « ᾿Αποκαλύπτεται
διχαιοσύνν͵ ix πίστεως. » ᾿Αλλ’ οὕτω μὲν ταῦτα. El
δὲ τὸ διχαιοσύνη Θεοῦ, οὐχὶ τὴν ἐν ἀνῃρώπῳ παρὰ
θεοῦ διδομένην ἐχλάδοι τις, ἀλλ᾽ ἐγγύτερον τῆς λέ-
ξεως τὴν ἐνοῦσαν τῷ Θεῷ, καὶ ἐνεργουμένη ὑπ᾽ αὐὖ-
τοῦ, τοιοῦτόν τινά po: δοχεῖ ἀναχαλύπτειν νοῦν, ὅτι
à τοῦ Θεοῦ διχαιοσύνη, ἣν περὶ ἡμᾶς ἐπιδείχνυτα!,
φιλανθρωπίας ὅρῳ xai νόμῳ, ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ αὐτοῦ
δείχνυτα!. Πῶς xal tiva. τρόπον ; "Ott ἐκ μόνης πί-
στεως ἡμᾶς σώζε', xal νεχρωβέντας ἤδη ζωοποιεῖ,
μὴ προεπιδειξαμένους ἔργα. Καὶ τοῦτο προϊὼν καὶ
ὁ Παῦλος ἐμφανέστερον παριστᾷ ἐν οἷς φησιν, « Καὶ
διχαιοῦντα τὸν ἐκ πίστεως. » Kal πᾶάλιν' « Διχαιω-
θέντες οὖν ix. πίστεως. ὁ Καὶ πάλιν’ « ᾿Ἐὰν ὁμολο-
44295 ἐν τῷ στόματί σου Κύριον ᾿Ιησοῦν, εἴτα xa!
πιστεύσῃς ἐν τῇ χαρδίᾳ σου, σωθήσῃ. » Τοῦτο οὖν
δικαιοσύνης Θεοῦ, νικώσης φιλανθρωπίαν ἀνθρωπί-
νην, τὸ ἐκ μόνης πίστεως νεχρωθέντας ἡμᾶς ταῖς
ἁμα-τίαις ἤδη ἀνεγεῖραι xal ζωοποιῆσαι. Ὥς τε
χαλῶς προεῖπεν ὅτι δύναμίς ἐστι τὸ Εὐαγγέλιον εἰς
σωτηρίαν τῷ π'σιεύοντι. Καὶ γὰο δυναμοῦτα! ὁ πι-
στεύσας, δ'ὰ τῆς ἐν αὐτῷ ἀποχαλυπτομένης διχαιο-

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

πίστεως ζήσεται τὴν χατὰ τὰς ἀρετὰς À Sed hec quidem ita sint. Verum si justitiam Dei

338

sumat quispiam, non pro ea qua homini datur a
Deo, sed, quod ad vocem propius accedit, pro ea
qua in Deo est, quamque ipse operatur: talem
quemdam sensum manifestare mihi videtur, quod
Dei justitia quam circa nos exhibet, termino lege-
que benignitatis in ejus Evangelio demonstratur.
Qualiter autem et quomodo id efficitur ? Quia ex
sola flde nos salvos facit, jamque mortuos vivificat,
cum prius non exhibuerimus opera. Idque manife-
stiusin progressu demonstrat Paulus cum ait: « Et
justificans eum, qui est ex fide. » Rursumque:
Justificati igitur ex fide. » Et iterum : « Si con-
fessus fueris ore tuo Dominum Jesum, deinde et
credideris in corde tuo, salvus eris. » Hoc ergo

p Dei justitie est humanam benignitatem excedentis,

ex sola videlicet fide nos peccatis jam mortuos
vivificare ac suscitare. Bene itaque predixit quod
Evangelium potentia sit ad salutem credenti. Con-
firmatur namqueis qui credidit perjustitiam,quein
eo revelatur. Percredentesautem revelatur et mani-
festatur. Verumad ad quid vivificatur, irquit,qui cre-
didit?Ad perfectissimam fidem etimmutabilemhabi:
tusfortitudinem. Nam ex fid? in fideest viviflcatio.

σύ νς. Διὰ δὲ τῶν πιστεόντων, ἀποχαλύπτεται xal φανεροῦται, ᾿Αλλ’ εἰς τί ζωοποιεῖται, φησὶν, ὁ πιστεύ-

σα- ; Εἰς τὴν τελειοτάτην
ζωοποίτ,σις"

Δυνατὸν δὲ καὶ ἄλλως νοῦσαι. Ἢ τοῦ Θεοῦ δικχαιο-
σύνν͵ διὰ τοῦ Εὐαγγελίου ἀποχαλύπτεται, ὅτι λαμ-
ὀένιον καρ’ ἡμῶν ἀρχὴν μόνον xal σπέρμα πίστεως,
αὐτὸς αὐξάνει καὶ ἑὸράζει xal τελειοποιεῖ ἡμᾶς εἰς
αὐτὴν τούτην. Τοῦτο διχαιοσύνη ὡς ἀληθῶς θεοῦ,
τὸ μόνον ἀφορμὴν προαιρέσεως λαδόντα,, αὐτὸν
ἀπαρτίσάι τὸ πᾶν. ᾿Ανωτέρω γὰρ λέγοντος τοῦ Βαυ-
λου, ὅτι ε Δύναμίς ἐστι τῷ πιστεύοντι εἰς σωτηρίαν
τὸ Εὐαγγέλιον,» ἵνα μή τις εἴπῃ Καὶ πῶς ἕνει
πιστεῦσαι ἀχούοντα σταυρὸν, ἀχούοντα θάνατον,
ἀκούοντα πάθη ; ἐπάγει τὸ, « Διχαιησύνη Θεοῦ ἐν
αὐτῷ ἀποκαλύπτεται.» Μὴ οὖν, φησὶ, ταῦτα προ-
φασίζου. ᾿Εὰν γὰρ μόνον προαιρεθῇς, τότε μᾶλλον
ἔχεις θαυμάσαι τὴν τοῦ Θεοῦ περὶ σὲ κηδεμονίαν xal
πρόνοιαν, ὅτι τὴν ἀπὸ γνώμης πίστιν λαδὼν, αὐτός
σο: χορηγεῖ τὴν ix πληροφορίας πίστιν xa! βεδαιώ-
σεως. Εἴτα ἵνα μὴ νομίσῃς ὅτι xatvóv τι λέγει xal
πρόπφατον, τὸν προφήτην παράγει μάρτυρα. Τὸ
αὐτό μοι φησι καὶ ὁ προφήτης ᾿Αὐδαχοὺμ ἔχπαλα:,
ὅτι ἡ τοῦ δικαίου ζιυὴ πίστει περιλαμθάνεται xal
περατοῦται, ἀρχομένη μὲν ἀπὸ τῆς χατὰ προαίρε-
σιν πίστεις, τελειουμένη δὲ xal προϊοῦσα εἰς τὴν
κατὰ θείαν συνεργειαν xal ἀποκάλυψιν πίστι». « Διό-
sp ἀεὶ ὁ δίχαιος ix. πίστεως ζῇ. » Τὸ δὲ « Ζήσε-
ται,» χαλῶς εἴρηται. Τουτέστιν, Ὁ δίχαιος οὐ ζῇ
μὲν ἐκ πίστεως, παύεται δὲ, ἀλλὰ διαπαντὸς ζάσε-
vx ἐν αὐτὴ προχόπτων καὶ στηριζόμενος. Ζήσεται
δὲ, εἶπε, χαὶ οὐχ ἄλλο τι, olov προχόπτει ἢ στηρί-
Utm fj ἄλλο τι, τὴν ἐπιτεταγμένην διάθεσιν δηλῶν,
bu οὐδὲ ζῆν αἱρήσεται, οὐδ᾽’ ἀναπνεῖν χωρὶς πί-
φως.

D

xal κατὰ ἀμετάσειστον ἕξεως ἰσχὺν πίστιν. Ex γὰρ πίστεως εἰς πίστιν ἡ

211 Possumusautem etalio modointelligere. Ju-
stitia Dei per Evangelium revelatur. Deus enim qui
solum initium sumit a nobis semenque fidei ipse
auget et roborat, ac perficit nos ad ipsam eamdem.
Id vere justitia Dei est, quod sola voluntatis occa-
casione a nobis sumpta, ipsetotum opus absolvat.
Siquidem cum superius dixisset Paulus : « Evan-
gelium potentia Dei est credenti ad salutem, » ne
quis dicat : Et quomodo potest credere qui cru-
cem audit, pui mortem audit, qui afflictiones au-
dit ? subdit: « Justitia Dei in eo revelatur. » Ne
ergo preetextas, inquil, excusationem. Nam si dun-
taxat proposueris, tunc admiraai magis poteris
Dei erga te gubernationem ac providentiam : quod
sumpta ab animo flde, ipse tibi suppeditat certitu-
dinisac confirmationis fidem. Deinde ne existimes
quod novum aliquid dicat aut inauditum. prophe-
tam in testem producit. Hoc ipsum jam olim ante
me praedixit et propheta llabacuc, quod justus vitam
fide amplectitur ac terminat, inceptam quidem per
fldem 408 a voluntate, terminatam vero ac proce-
dentem in fldem, que producitur a divina coopera-
tione ac revelatione. « Ideo semperjustus ex fide
vivit. » Bene autem dictum est « Vivet, » hoc est :
Non ita justus ex flde vivit ut desinat aut cesset,
sed semper vivet in ea proficiens ac conflrmatus.
Dixit autem « Vivet, » et non aliud quidpiam, puta,
proficit aut. confirmatur seu aliud quidvis : sub.
ditum significans affectum quasi neque vivere eli-
gat, aut possit vel respirare sine flde.

339 OECUME^AII THICCAE EPISCOPI δ

CAPUT It. Α
De judicio quod fertur adversus gentes non servantes
ea quo a natura sunt.

I, 18, 19. « Revelatur enim ira Dei de calo ad-
« versus omnem impietatem et injustitiam homi-
« num, qui veritatem in injustitia detinent. Nam
« id quod 2142 de Deo cognoscibile est, manifes-
« tum est in ipsis, Deus enim ipsis manifestavit. »

« Revelatur. » In die judicii. « Omnem impieta-
tem et injustitiam » Justitia namque uniformisest
porro circa dogmata est varia impietas, circa con-
versationem vero malitia. « Veritatem in injustitia
detinent.» Veritas quidem Dei cognitio est, inju-
stia vero idolorum deceptio. Illi itaque veritatem
in injustitia detinent, qui Dei cultum idolis tri-

ΚΕΦΑΑ. B'.
Περὶ χρίσεως τῆς χατὰ ἐθνῶν, τῶν οὐ φυλαστόντιν
τὰ νόμιμα.

᾿Αποχαλύπτεται γὰρ ὁργὴ Θεοῦ ἀπ᾽ οὐρανὸ
ἐπὶ πᾶσχν ἀσέδειαχν χαὶ ἀδικίαν ἀνθρώπων τῷ
τὴν ἀλήθειαν ἐν ἀδικίᾳ κατεχόντων. | Aw τ
Ἡνωστὸν τοῦ θεοῦ φανερόν ἔστιν ἐν αὐτοῖς" bg
Θεὸς αὐτοῖς ἐφανέσώσε.

« ᾿Αποκαλύπεται. » Ἐν τῆς κρίσεως iub
Πᾶσαν ἀπίδειαν χαὶ ἀδικίαν. » 'H piv vip ὃ,
χαιοσύνη μόνοειδὴς, ποιχίλι͵ ὃὲ ἢ περὶ τὰ δόγαχη
&ci6ria, xai dj περὶ τὴν πολιτείαν καχία. « "AM.
θειαν ἐν ἀδικίᾳ κατεχόντων. » ᾿Αλήθεια μὲν, do:
Θεοῦ γνῶσις, ἀδιχία δὲ, d τῶν εἰδώλων acm,
Ἐχεῖνοι οὖν τὴν ἀλήθειαν ἐν ἀδικίᾳ κατέχουσο,

buunt. Detinent autem, hoc est, custodiunt vel oc- p ὅσοι τὸ ción, τοῦ Θεοῦ περιάπτουσιν εἰδώλοις. Ti

cultant seu animi pravitate obtenebrant. Facile
enim esset, si vellent, ab his qua videntur, et se et
alios ad Dei cognitionem juvare. At illi hac ipsa
magis contexerunt ac detinuerunt, ne Dei cognitio
splenderet : hec ipsa pro diis colentes: ac injuria af-
ficientes, quod in ipsis erat et Dei cognilionem qu&
in illis erat et seipsos, et ea certe que honorare
videbantur. Manifestum est autem quod Graecorum
sapientes perstringit, eorumque similes. « Nam id
quod de Deo cognoscibile est. » Dei enim cognitio
manifesta est in illis etin universo. Siquidem per
visibilem creaturam invisibilis Deus cognoscitur.
Tales itaque voluntarie aberrant. Tó γνωστὸν au-
tem, hoc est, id quod cognosci potest, puta quod
creator sit, quod gubernator, et similia. « Manife-
stum est in ipsis. » Per creature pulchritudinem
ac magnitudinem. « Deus enim ipsis manifesta-
vit. » Creaturam omnibus proponendo qus suam
doceret magnitudinem. Nam « Coeli, inquit, enar-
rant gloriam Dei ^. »

], 20. « Invisibilia enim ipsius ex creatione
« mundi, operibus intellecta conspiciuntur : ipsa
« nimirum sempiterna ejus potentia ac divinitas,
« ut sint ipsi inexcusabiles.

Quia dixit quod sui cognitionem Deus illis ma-
nifestavit. ipsi autem sua sponte eum reliquerunt,
id nunc demonstrat,et dicit quod per ea que creavit
Deus, puta et per invisibilia et per visibilia, sui
magnitudinem ostendit : nam creatura eliam abs-
que voce, per aspectum Creatorem promulgat.

δὲ, Κατεχόντων, οἷον φυλαττόντων, fj xaÀoztóra,
γνώμης πονηρίᾳ ἐπισχοτιζόντων. "Pgov γὰρ, εἶτε
ἐδούλοντο, ἀπὸ τῶν ὁρωμένων, xxi ἑαυτοὺς xai ἔξ
ρους ὠφελῆσαι εἷς θεογνωσίαν. Ot δὲ μᾶλλον t
αὐτῶν τούτων συνεχάλυψαν xal κατέσχον, μὴ bs
λάμψαι τὴν θεογνωσίαν’ αὐτὰ ταῦτα θεοποιήσαντε,
χαὶ ἀδιχήσαντες, ὅσον ἐπ᾽ αὐτοῖς, τήν τε τῆς με
Ὑνωσίας ἀγέήθειαν καὶ ἑαυτοὺς, xal αὐτά γε δὲ, fx
τιμᾷν ἔδοξαν. Δῆλον δὲ ὅτι τὸς τῶν ᾿Ελλένων ἢ»
φοὺς ἐπιπλύήττει, xal τοὺς ὁμοίους ἐγείνοις. e Ads
τὸ γνωστὸν τοῦ θεοῦ.» 'H γὰρ γνῶσις τοῦ &i
φανερὰ, orci, ἐν αὐτοῖς χαὶ πᾶσ’. Διὰ γὰρ τῆς ὁὰ»
μένης χτίσεως, ὁ ἀόρατος Θεὸς γινώσχεται. Το»
οὖν οἱ τοιοῦτοι ἑχόντε:ς ἀποπλανῶντα!. « Τὸ pe
στὸν, » ὅπερ δυνατόν ἐστι γνωσθῆναι. Ὅτι ποιεῖς
ὅτι προνοητὴς, xal τὰ ὅμοια. « Φανερόν ἐστιν ἡ
αὐτοῖς. » Διὰ τοῦ χάλλους xai μεγέθους τῆς κτίσεως
« Ὁ γὰρ θιὸς αὐτοῖς ἐφανέρωσε.» Τῷ τὴν xi»
προτεῖναι πᾶσι διδάσχαλον τῆς οὐ χείας usati
τος. « Ol οὐρανοὶ γὰρ, φησὶ, διηγοῦντα δόξαν θεοῦ.»

Τὰ γὰρ ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ χτίσεως vósum,
τοῖς ποιήύμασι νοούμενα κχκαθορᾶται, ἔτε dx
αὐτοῦ δύναμις xal θειότης εἷς τὸ slvai aj
ἀναπολογήτους.

᾿Επειδὴ εἶπεν ὅτ: τὴν ἰδίαν γνῶσιν ὁ Θεὸς me
ἐφανέοωσεν, αὐτοὶ δὲ αὐτὸν ἑκόντες πασέδραιο,
νῦν τοῦτο ἀποδείχνυτι χαί φησιν, ὅτι δι᾽ ὧν ἐποίτει
ὁ Θεὸς, οἷον διά τε τῶν ἀοράτων, διά τε τῶν b
τῶν, ἔδειξεν ἑαυτοῦ τὸ μεγαλεῖον. Ἢ χτίσις τς
φωνὴν ἀφιεῖσα, διὰ τῆς ὄψεως τὸν Am μεουργὸν ἀν"

Invisibilia autem vocat angelos omnemque ccele- ἢ κηρύσσει. ᾿Αόρατα δέ φησιν ἀγγέλους καὶ πᾶσαν τὶ!

stem exercitum ; facta vero, ea qua visibilia sunt,
puta colum, terram mare. Vide ergo quid dicat.
Invisibilia, inquit, ipsius 283 per visibilia fiunt
manifesta. Nam qui celum intuetur, animadvertet
omnino quod in eo quidam sint ministratorii spi-
ritus. Quod ergo latet, per id quod manifestum est
declaratur. Ne enim Deo coeternos arbitreris an-
gelos, sub creatione illos comprendit.

Siquidem invisibilia, ait, puta augeli, ceteraque
substantie incorporee : quenam sunt hax incor-

4 Psal. xvin, 1.

^ ^r - "E ' ^
ἐν οὐρανοῖς δύναμιν. Ποιήματα δὲ τὰ ὁρώμεικ͵
οἷον οὐρανὸν, γῆν, θάλασσαν. Ὅρχ οὖν τί φησι. Τὶ
4 - ^ * - - ͵ -
ἀόρατα αὐτοῦ, φησὶ, διὰ τῶν ὁρατῶν γένεται Oa
ς MJ , ^ 4 d ,
Ὁ γὰρ οὐρανὸν, φησὶν, ὁρῶν, ἐνθυμν θγζσεται riv
ὅτι καὶ ἐντὸς αὐτοῦ ἐστί τινα λειτουργικὰ mius
Ὥστε τὸ ἀφανὲς ix τοῦ φανεροῦ σαφηνίζεται. Ἢ
4 4, -- f - , 4 .'oc!
γὰρ μὴ συναϊδίους Θεῷ νομίσῃς τοὺς ἀγγέλους, ic
χτίσιν αὐτοὺς ἄγει.
Ἰὰ ἀόρατα γὰρ, φησὶν, otov ἄγγελοι καὶ al 2):
[/ ,* - - "
ἀτώματοι οὐσίαι. Ποῖα ταῦτα ; Τὰ ἀπὸ κτίσεως τὸ

COMMENT. IN EPIST. AD HOM.

342

ἰς γένεσιν παραχθέντα. "H ἀπὸ τῆς: τοῦ xó- A porea ? Qua ex mundi creatione ad esse perducta

τίσεως καταλαμθάνεται xal καθηράτιι. Πῶς ;
τὰ ἐν τοῖς ποιύμασι νοούμενα xal συναρι-
να, Καθ᾿ ὑπερδατὸν οὖν ἡ σύνταξις. Ἥ τοῖς
σ' νγούμενα, ἀντὶ τοῦ ἐν αὐτοῖς volo ποιύμα-
vat, καὶ τῇ τοῦ θεοῦ, βουλήσει ὑπηρετεῖν, xai
ἦν τὰ χελευόμενα. Ἢ ἀόρατα αὐτοῦ λέγει αὐτὸ
xtov αὐτοῦ τῆς οὐσίας. Καὶ πῶς tvi, φησὶ, τὸ
ὅρατον Dv κατιδεῖν xàl κατανοῆσαι ; Ναὶ ἔστι,
αἱ ἀπὸ τῶν χτισμάτων αὐτοῦ χατιδεῖν αὐτοῦ
[mta καὶ τὴν δύναμιν. « Ἥτε ἀϊδιος αὐτοῦ
; xal θειότης.» — [KYP.] ᾿Απὸ χοινοῦ νοου-
τοῦ χκαθορᾶτχαι. Πῶς δὲ γινώσχεται διὰ τῆς
py(ac ἡ ἀΐδιος αὐτοῦ δύναμις; Ὅτι φθαρτὴν
ν τὴν φύσιν τῶν παρηγμένων εἰς γένεσιν, χαὶ
ἰἔνων ἐν χρόνῳ πρὸς ὕπαρξιν, ἔσται που πάᾶν-
τούτων Δημιουργὸς ἄφθαρτος καὶ ἀΐδιος. —
|"H οὕτως ᾿Απὸ τὴς τοῦ χόμου κτίσεως ἡ θειό-
ἡ Θεοῦ καὶ ἀΐδιος δύναμις γινώσχεται. Εἶδέ τις
"μον xal τὰ ἐν αὐτῷ, ἀστάρων xaÀÀr xal μέγε-
οὗμον σελήνης xai ἡλίου, τάξιν xal εἱρμὸν
a:ov. Οὐχ ἡμέραν σελήνη ποιεῖ, οὐδὲ τὴν
ἱλιος. Ὁ αἰθὴρ τὸν οἰκεῖον τόπον φυλάττει,
ho ὀμηίως. Ἔστηχεν d γῆ, οὐχ, ἔχουσα τὸν
ἰόντα βάρος ἄπειρον, ἐγχέχυται αὐτῇ τὸ ὕδωρ
"x£yutit, βάτους προσθήχη, ἀλλ᾽ ὅμως ἕστη-
νῆτος, τὴν χατέχουσαν ἀναχηρύττουσα δύνα-
ἔρει χαρποὺς μυρίους, xal ἰδέαις xai δυνά-
αφέροντας. Μία οὖσα, γῆ οὖσα, τρέφει ζώων
πεῖρα. 'Λλλὰ xai χαιρῶν εὐτάχτους μεταῦο-
αὶ ὑετοὺς ἐτησίους, xai τὰ δοχοῦντα πάθη,
)ς, κεραυνοὺς, xal εἴ τ' τούτων ἐπισχοπήσεις
Δημιουργὸν παραπέμπει τὸν προσέχοντα. Τί
χον, τί τὸ χρατοῦν; Ἔστιν ἄρα γνῶναι σα-
τὸ τῆς χτίσεως, ὅτι ἔστι Δημιουργὸς, ὅτι προ᾿
, ὅτι παντοδύναμος, ὁτι ἀγαθὸς (ἀγαθοῦ
δημιουργία xai ἣ πρόνοια), ὅτι ἀΐδιος, Τῷ γὰρ
υνάμῳ τίς ἐπιδουλεύσει ; Οὕτως οὖν ἡ θειότης
«ai ἀΐδιος δύναμις ἐν τοῖς ποιήμασι x20023-
τως ἀπὸ τῆς τοῦ χόσμου χτίσεως, ἡ τοὺ Θεοῦ
τοῖς ἀνθρώποις ἐγγίνετα!. Οὔτω τὸ γνωστὸν
ἐν πᾶσιν ἐφανέρωσε. Τὸ γὰρ γνωστὸν τοῦ
τοῦτα xai τὰ τοιαῦτά ἐστιν. Οὐσία δὲ xai
ταντελῶς πᾶσιν ἄλνηπια. Ταῦτα xai "Ἔλληνες
v. ᾿Αλλὰ γνόντες, οὐχ ὡς θεὸν ἐδόξασαν. « Εἰς
t αὐτοὺς ἀναπολογήτους. » Τοσούτων γὰρ ὄντων
ἰχνύντων τὸ τοῦ Θεοῦ μεγαλεῖον, τί ἀπολογή-
οἱ ἑκόντες ἀποτυφλωθέντες ; Οὐχ αὕτη δὲ
τῷ Θεῷ γέγονεν, ἄπαγε, εἰ xal οὕτως ἐξέδη.

sunt, aut ex creatione mundi comprehenduntur
et conspiciuntur. Quonam modo? Etiam ipsa in-
ter eaque facta sunt. intellecta et connumerata.
Est ergo per hyperbaton littere ordinatio. Vel ope-
ribus intellecta, hoc est in ipsis operibus inexsi-
stentia, utque Dei voluntati subserviant, et quz
jubet compleant. Aut invisibilia ejus dicit ipsam
invisibilem ejus substantiam. Εἰ quomodo dicit
contingere ut invisibilis divinitas perspiciatur ac
intelligatur ? Utique, inquit,licet etiam a creaturis
ejus perspicere ipsius divinitatem ac potentiam.
« Sempiterna ejus potentiaac divinitas. » — Repete:
Conspicitur. Quomodo ergo per creationem sempi-
terna ejus virtus cognoscitur? Quia cum ea que

B ad esse producta sunt, corruptibilem sortiantur

C

naturam, ac iu tempore ad vitam vocata sint, uti-
que horum Creator incorruptibilis erit ac sempi-
ternus. — Aut hoc modo : Ex creatione mundi di-
vinilas Dei sempiternaque potentia cognoscitur.
Novit quis mundum et eaque in eo sunt.astrorum
pulchritudinem ac magnitudinem, luna solisque
cursum, ordinem ac seriem incommutabilem ; quod
diem lunanon officiat, neque sol noctem : ether pro-
prium servat locum et aer similiter: stat in medio
terra nihil habens quod suam immensam fulciat
gravitatem : infusa est per illam aqua, imo in cir.
cuitu diffusa qux gravitatem adjiciat, attamen im-
mobilis perseverat, eam qua continet promulgans
potentiam : fert fructusinnumerossuis differentes
virtutibus, cum una sit, cum terra sit, plurima nu-
trit animalium genera:sed et temporum probe
constituas mutationes, pluvias annuas, quaque
percipiuntur passiones. puta terr: motus,fulmina :
etquidquid horum consideraveris.in Creatorem tra-
duciteum qui animadvertit.Quidillud ergo est quod
ista continet, quid quod gubernat ? Utique licet ma-
nifeste ex creatione cognoscere quod sit Creator,
quod gubernator, quod omnipotens, quod bonus
(nam boniestcreareac gubernare), quod sempiter-
nus.28 4 0mnipoteati enim quisstruetinsidias ? Ita
ergo divinitas ejus sempiternaque potentia in ope-
ribus conspicitur,ita ex mundi creatione Dei cogni-
tio contingit bominibus. Hoc modo illud quod de
ipso cognoscibile est, inomnibus sese prodidit: heec
enim sunt que de Deo cognoscibiliasunt: substantia
namque etnatura omnibus omninosunt incompre-
hensibiles. Hic et Greci cognoverant, verum cum
cognovissent, non sicut Deum glori(icaverunt. «Ut

si inexcusabiles. » Nam cuim tanta sint. que Üei magnitudinem demonstrent, quid respon.
t qui sua sponte excecati sunt ? Non tamen id curavit Deus, absit: quanquam ita acciderit.

ι γνόντες τὸν Θεὸν, οὐχ ὡς θεὸν ἐδόξα-

ἢ εὐχαρίστησαν: ἀλλ᾽ ἐματαιώθησαν ἐν
M - $9 ὦ 4 [4 . ,
διαλογισμοῖς αὐτῶν, xai ἐσχοτίσθη ἣ ἀσύ-
αὐτῶν xapola. Φάσχοντες εἶνχλι σοφοὶ,
"θησαν.

T.] "γνωσεν γὰρ διὰ τῆς χτίσεως. « Γνόντες
ξόν͵ Τουτέστι τί ποτέ ἐστι Θεὸς, τί ὀφείλει
u6ivesüat Θεός. Τοῦτο γνόντες, ἕκοντες ἐσφά-

I, 21, 22. Nam cum Deum cognovissenl, non sicut
Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt, sed vani
factisunt in. cogitationibus suis, et obtenebratum est
insipiens cor eorum. Putanles se esse sapientes, stulti
facti suut.

Cognoverant enim Deum per creationem.« Cum
Deum cognovissent: » hoc est, quidnam sit Deus,
quid pro Deo haberi debeat: cum hoc cognov'

943

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI

244

sent, sua sponte lapsi sunt. Vel cum Deum cogno- A λησαν. "H γνόντες τὸν Θεὸν, τουτέστι γνῶναι δυνη-

vissent, hoc est, cognoscere potuissent. Aut eo
quod quantum ad conspectam creationem ac ad-
hortationem cognoverant, et peracta erat eorum
cognitio. Sive quod etiam Deum cognoverant quan-
tum hominibus de eo cognoscibile est. Quid ergo
de eo cognoscibile est? Quod Creator sit, quod
gubernator, quod bonus, quod Dominus, quodque
eum coli oporteat : cum haec cognovissent, et hac-
tenus bene progressi essent, deinceps aversi sunt.
Etenim cum hsc de Deo sublimia considerassent,
postmodum ad Deum non accesserunt, neque sic
Deum susceperunt aut glorificaverunt. Cum enim
oportuisseteum glorificare eiquegratiasagere,quod
eum, quem conspicimus mundum, propter nos
condiderit, illi e diverso etiam contumelia affece-
runt. Idcirco vani, inquit, facti sunt, et a toto
scopo et intellectuexciderunt.Utrum enim facilius
erat circulos etanimalia constituere idola in coelo,
an cognoscere quod hujus conspecteet supernatu-
ralis pulchritudinis quispiam sit Conditor et pro-
curator ac gubernator ? « In cogitationibus suis. »

θέντες εἴπερ ἠθέλησαν. "H ὅτι ὅσον ἀπὸ τῆς ópo-
μένης κτίσεως καὶ διδασχαλίας, ἔγνωσαν χαὶ ἀπήρ-
τιστο αὐτῶν ἡ γνῶσις. Ἤ ὅτι xal ἔγνωσαν τὸν Θεὸν,
καθ᾽ ὅσον ἐστὶν αὐτοῦ τοῖς ἀνθρώποις γνωστὸν. Τί
οὖν ἐστι τὸ γνωστὸν αὐτοῦ; "Ott. δημιουργιχὸς, ὅτι
προνοντιχὸς, ὅτι ἀγαθὸς, ὅτι Δεσπότης, xal ὅτι δεῖ
σέδεσθαι αὐτόν. Ταῦτα γνόντες, xal μέγρι τούτου
προελθόντες χαλῶς, ἐξετράπησαν τοῦ λοιποῦ. Τὰ
γὰρ ὑψηλὰ ταῦτα περὶ Oso φαντασθέντες, ἐφεξῆς οὐχ
ὡς προσῆχον Θεῷ, οὐδ’ ὡς Θεὸν ὑπέλαδον xai ἐδόξα-
σαν. ᾿Ανθ᾽ ὧν γὰρ ἔδει δοξάσαι xal εὐγαοιστῆσαι, ὅτι
τὸν ὁρώμενον χόσμον Ov ἡμᾶς συνεστήσατο, ix τοῦ
ἐναντίου xai ἠτίμασαν, ᾿Επλανήθησαν, φησὶ, καὶ
τοῦ παντὸς ἐξέπεσον. Ποῖον γὰρ ἦν εὐχολώτερον,
κύχλους χαὶ ζώδια εἰδωλοποιῆσαι ἐν οὐρανῷ, ἣ τὸ
ἡἩνῶναι ὅτι ἔστι ταύτης τῆς ὁρωμένης καὶ ὅπερ-
φυοῦς χαλλονῆς Δημιουργὸς xai χηδεμὼν xai πηδε-
λιοῦχος ; α Ἔν τοῖς διαλογισμοῖς αὐτῶν. » Εἰπὼν
Ort ἑχόντες ἐτυφλώθησαν, λέγει καὶ τὴν alo.
Ἢ δὲέ ἐστι τὸ πάντα λογισμοῖς ἐπιτρέψαι καὶ οὐχὶ
πίστει.

Cum dixisset quod vani seu οϑοὶ facti sunt, dicit etiam causam : hec autem est, quod omnia cogi-

tationibus seu rationibus permitterent, et non fidei.

215 Volentes enim formis eum qui forma caret,
et corporeis imaginibus incorporeum comprehen-
dere, falsi sunt,non potentes ratiocinationis finem
attingere : utpote, Unde manifestum est quod ca-
lum vel terram fecerit? Quis est pater Dei? Quod
est principium constituens personam ? aut Quid est
ipsa persona ? « Et obtenebratum est. » Cogitatio-
nes in modum nubium obtenebrarunt cor illorum.
Addit autem « Insipiens,» eo quod noluerit rem
omnem fide apprehendere. « Putantes se esse sa-
pientes. » Causa vero quod rem omnem ratiocina-
tioni permiserunt erat, quod putarent se esse
sapientes,sibiquesufficeread universi comprehen-
sionem. Ideo etiam stulti facti sunt. Quid enim de-
mentius est quam coram lignis ac lapidibus proci-
dere ?

I, 23. Et mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei
in similitudinem imaginis corruptibilis hominis, et
volucrum quadrupedumque ac serpentium.

Habebant ergo Dei notitiam,verum hanc transtu-
lerunt in gloriam cultumque idolorum. Gloriam
autem Dei dicit, esse Creatorem ac gubernatorem :
hanc ergo idolis adscripserunt in similitudinem
hominum, et volucrum ac ceterorum. Neque hos
pudet qui se sapientes arbitrabantur, qux» Deo
propria sunt ac praecipua serpentibus adaptare.
« Corruptibilis hominis. » Hoc ipsum quod homo
corruptibilis esset, satis erat ad convincendam in-
saniam. Porro similitudini rei corruptibilis ascri-
bere Dei gloriam incredibilis est dementis.

I, 24,25. ldcirco tradidit eos Deus in desideria cor-
dium suorum ad immundiiam,ut ignominia afficerent
corpora sua : qui commutaverunt veritatem Dei in

Βουλόμενοι γὰρ ἐν σχήματι τὸν ἀσχημάτιστον͵
καὶ ἐν εἰχόσι σωματικαῖς τὸν ἀσώματον χαταλα-
θεῖν, ἐπλανήθησαν, οὐ δυνηθέντων τῶν λογισμῶν
πρὸς τὸ πέρας ἐξιχέσθαι. Οἷἴον, πόθεν δῆλον, ὅτι οὐ-
ρανὸν ἢ γῆν ἐποίησε; Τίς δὲ πατὴρ Θεοῦ ; ἣ τίς ἡ
αἰτία τῆς ὑποστάσεως ; ἤ αὐτὴ ἡἣ ὑπόστασις : Ni-
occ: γὰρ ὁμοιωθέντες οἱ λογισμοὶ, ἐσχότισαν αὐὖ-
τῶν τὴν χαδίαν. a ᾿Ασύνετον» δὲ, φησὶ, διὰ τὸ μὴ
θελῆσαι πίστει τὸ πᾶν mapaAaÓtiv. « Φάσχοντες εἷ-
ναι σοφοί. » 'II δὲ αἰτία τοῦ τὸ πᾶν τοῖς λογισμοῖς
ἐπιτρέψαι, τὸ οἴεσθαι σοφοὺς εἶναι xai ἑαυταῖς ἀ;-
χεῖν πρὸς πᾶσαν χατάληψιν: Διὸ xai ἐμωράνθησαν.
Τί γὰρ ἀνοητότερον, τοῦ λίθοις καὶ ξύλοις προσ-
χυνεὶν ;

Καὶ ἤλλαξαν τὴν δόξαν τοῦ ἀφθάοτου — 6:5)
ἐν ὁμοιώματι εἰκόνος φθαρτοῦ ἀνθρώπου, xal πε-
τεινῶν χαὶ τετραπόδων χαὶ ἑρπετῶν.

Εἶχον οὖν τὴν εἴδησιν τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ ταύτην δόν-
τες, ἀντέλχδον δόξαν xa! σίας εἰδώλων. Δόξαν δὲ
Θεοῦ, τὸ δημιουργιχὸν, τὸ προνοητικόν, Ταύτην τοι-
γαροῦν προσεχύρωσαν εἰδώλοις, ἐν ὁμοιώματ: ἀνβ:ώ-

D πὼν xai πετεινῶν xal τῶν λοιπῶν. Καὶ οὐκ αἰσχύ-

νονται οἱ σοφοὶ τὰ τοῦ Θεοῦ ἴδια xa! ἐξαίρετα ἐς πε-
τοῖς προσάψαντες, ε Φρχρτοῦ ἀνθρώπου. » Kai αὐτὸ
τὸ εἶναι τὸν ἄνθρωπον φθαρτὸν, ἤοχει αὐτῶν ἐλέγξαι
τὴν ἄνοιαν. Τὸ δὲ ἐν τοῖς ὁμοιώμασι τοῦ φθαρτοῦ
προσχυρῶσαι τὴν τοῦ Θεοῦ δόξαν, τῆς ἄγαν ἐστὶ
παραπληξίας,

Διὸ καὶ παρέδωχεν αὐτοὺς ὁ Θεὸς ἐν ταῖς ἐπι-
θυμίαις τῶν χαρδιῶν αὐτῶν εἰς dxafapsiav, τοῦ
ἀτιμάζεσθαι τὰ σώματα αὐτῶν ἐν ἑαυτοῖς" οἵτινες

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

Θεοῦ dv τῷ ψεύ- A mendacio, et coluerunt et servierunt creaturae potius

ιν τὴν ἀλήθειαν τοῦ
ιεθάσθησαν xal ἐλάτρευσαν τῇ χτίσει παρὰ
ux, ὃς ἐστιν εὐλογητὸς εἰς τοὺς αἰῶνας,

αἱ πα:έδωχεν. » Οὐκ αὐτὸς παραδοὺς,
À' αὐτὸς μὲν αὐτῶν ἠμέλησεν, ὡς ἀναξιων
μονίας, Λοιπὸν δὲ λαδὼν αὐτοὺς ὁ Σατα-
δωχεν εἰς & παρέδωκεν. Τὴν συγχώρησιν
ἰοῦ παράδοσιν λέγει. --- [ΦΩΤ.] Τὸ δὲ, παρ-
οὖς ὁ Θεὸς, τουτίστιν dj. εἰς Θεὸν πλημμέ-
χοοινία, ἡ οἰχεία αὐτῶν πρᾶξις, dj ἑχούσιος
αὐτὴ παρέδυχεν αὐτοὺς εἰς τὰ τῆς ἀτιμίας
ἐπὶ τοῦ ἐναντίου γὰο εἰώθαμεν λέγειν,
σεν αὐτὸν τὸ ἀογύριον. Καίτοι οὐ τὸ ἀρ-
ἰλλυσιν, ἀλλ᾽ B ἄσωτος αὐτοῦ καὶ ἐπὶ xaxip
αἱ, Διέφθειρεν αὐτὸν τῶν χολάχων τὸ πλῆ-
t οὐχ ἐχεῖνοι διαφθείρουσιν, ἀλλὰ τὸ προσ-
πείθεσθαι τούτοις, ὅπερ ἐστὶν ἐν τῇ γνώ-
ἢ, τὸ πείθεσθαι ἤ μή. Ἢ τάχα ἑαυτοὺς
y, ἐπειδὴ τοῦτο ἐπεθύμουν. 'Ev γὰρ ταῖς
; τῶν χκαοδιῶν αὐτῶν, φησίν. « θΟἴτινες
1v. » — [OIKOYMENIOY.] Ὁρᾷς πάλιν τὸ,
av, σημαῖνον ὅτι χατ᾽ εἴδησιν μετήλλαξαν.
χν τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ ψεύδει. » Τουτέστι, τὰ
imi Θεοῦ λέγεσθαι καὶ νοεῖσθαι δυνάμενα
v τῷ ψεύδει. Τουτέστι, τοῖς εἰδώλοις. —
[TOY.] Ἥ ἀλήθειαν Θεοῦ χαλεῖ, τὸ, θεὲς,
δος δὲ, τὸ χειροποίττον εἴδωλον. Δέον αὖ-
ἰληθῆ προσχυνῆσαι Θεὸν, τῇ χτίσει τὸ θεῖον
ὁσήνεγχαν. -- [ΣΕΥΗΡΙΑΝΟΥ) "H ὅτι ὁ
ἀληθῶς ἐστι Θεὸς, τὰ δὲ εἴόωλα οἷς προσ-

ψευδῶς προσαγορεύονται θεοί, « Καὶ
zv xai ἐλάτρευσαν. » Σέδοντες δὲ, λα-
διετέλεσαν. « Τῇ χτίσει παρὰ τὸν Κτίσαν-
τῇ συγχρίσει φοδερώτερον ποιεῖ τὸν λό-
᾿ἐστιν εὐλογητὸς εἷς τοὺς αἰῶνας. » ᾽Δλλ᾽
οὔτο παρεδλαύη τι ὁ Θεὸς, φησὶν, εἰς τὴν
tiv. Ὁ μὲν γὰρ ἔμεινε καὶ οὕτως εὐλογη-
ὃς αἰῶνας" αὐτῶν δὲ αἱ προλεχθεῖσαι ἀμοι-
| λεχθησόμεναι, ἀτιμίαι τοῦ σώματος καὶ

το παρέδωχεν αὐτοὺς ὁ Θεὸς εἰς πάθη
αἱ τε γὰρ θήλειαι αὐτῶν μετήλλαξαν
3j χρῆσιν εἷς τὴν παρὰ φύσιν. Ὁμοίως
| ἄρσενες, ἀφέντες τὴν φυσιχὴν yon
(ac, ἐξεχχύθησαν ἐν τῇ ὀρέξει αὐτῶν
λους, ἄρσενες ἐν ἄρσεσι τὴν ἀσχημο-
τεργαζόμενοι, xal τὴν ἀντιμισθίχν ἤν
πλάνης αὐτῶν ἐν ἑαυτοῖς ἀπολαμὔά-
γῦτο. » Ποῖον ; Ἐπειδὴ ἐλάτρευσαν τῇ χτί-
ἰὸν Ἀτίσαντα. « Μετήλλαξαν τὴν φυσιχὴν
| Ἔχοντες γὰρ ix φύσεως μῖξιν νό-
ἰτήλλαξαν αὐτὴν εἰς τὴν παρὰ φύσιν.
ὃν τι λέγει ἐπιχεχαλυμμένως. Δείχνυσιν ὅτι
οἷς θείοις νόμοις, ἀλλὰ xal τοῖς τῆς oj-
t ἐπολέμουν. Τὸ δὲ, « ᾿Βξεχαύθησαν, »
νίαν xai οἶστρον δηλοῖ' xai οὐχ εἶπε, Τὴν

αὐτῶν κατεργαζόμενοι, ἀλλὰ, « Τὴν ἀσγη-

346

quam Creatori, qui est benedictus in secula. Amen.

« Idcirco tradidit. » Non ipse tradidit, absit, sed
ipse quidem eos neglexit tanquam sua guberna-
tione indignos. Deinde vero Satanas acceptos illos
tradidit in ea in qua traditi sunt. Itaque Dei per-
missionem vocat traditionem. 88 Θ Tradidit illos
Deus, hoc est delictum ac debacchatio in Deum,
propriaque illorum operatio, aut ultronea caecitas
illa tradidit eos in affectus ignominim. Etenim in
contrarium dicere solemus : Perdidit illum argen-
tum. Atqui argentum non perdit,sed ejus prodigus
malusque usus. ltem : Corrupit eum adulantium

B multitudo. Atqui non illi corrumpunt, sed eis

adherere atque obtemperare, quod in mea situm
est voluntate, ut ipsis paream aut non. Vel fortas-
sis seipsos tradiderunt eo quod hoc desiderarunt ;
ait enim : In desideria cordium suorum. « Qui
commutaverunt. » Vides rursum, Commutaverunt.
Nam significat quod scientes commutarunt « Ve-
ritatem Dei in mendacio. » Hoc est, que vere de
Deo diti et credi possent ad mendacium traduxe-
runt,id est,ad idola.Vel veritatem Dei vocat ut Deus
verum nomen sit, mendacium vero idolum manu-
factum ; cum ergo illos oporteret Deum adorare,
divinum cultum creaturez obtulerunt.Vel quia Deus
quidem vere Deus est, idola vero quc adorarunt,
mendaciter dii appellantur. « Et coluerunt etser-
vierunt.» Coluerunt quidem, sed serviendo perse-
verarunt remque expleverunt. « Creature (inquit)
potius quam Crealoris,» et ità semper compara-
tione formidabiliorem facit sermonem. « Qui est
benedictus in secula. » Verum non ob id, inquit,
Deus in propria gloria damnum ullum suscepit :
siquidem ille eque mansit benedictus in secula :
ipsorum autem pane praedictz, quaque dicentur,
sunt corporis ignominiz ac retributiones.

I, 24-27. Propterea irudidit illos Deus in affe-
ctiones ignominize. Nam feming eorum immutaverunt
naturalem usum in eum qui est prater naturam.
Similiter et masculi, relicto naturali usu femina,
exarserunt per appetentiam suam inter se mutuo,
masculi in masculos feditatem perpetr.ntes. et. pra-
mium (quod oportuit) erroris sui in. sese recipientes.

« Propterea. » Quare? Quia servierunt creatura
potius quam Creatori. «Commutaverunt naturalem
usum. » Cum enim $17 ex natura habeant natura-
lem commistionem, commutaverunt illam in eum
qui est preter naturam.Obtecte rem innuit turpis-
simam : et ostendit quod non solum in bei leges,
sed in nature quoque leges propugnabant. Quod
autem subdit, « Exarserunt, » magnam insaniam
80 cstrum signiflcat: nec dixit : Concupiscent

341

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI u

suam perpetrantes,sed « Turpitudinem,»designans A μοσύνην, » δηλῶν Urt xal αὐτὴν τὴν φύσιν κατήστγ»

quod ipsam quoque naturam pudefecerint « Per-
petrantes. » Vides quod non ignorantiz fuerinthe
affectiones sed auod studium adhibuerint ut in
opus deducerent ? Siquidem prwpositio κατὰ ( in
dictione xazeeyat6;:evot) intentionem quamdam ac
pertinaciam significat, quasi nitatur quispiam
quo magis Deo adversetur. « Et praemium (quod
oportuit) erroris sui. » Quod conveniens erat.quod
illis debebatur qui tales essent, debitum premium
errori eorum. Errorem autem vocat adorare crea-
turam,quem in seipsis recipiunt mulier a muliere,
et vir a viro, cuir turpiter operantur. Nam quia
sermonibus de gehenna fidem non habebant, hoc
ipsis praemium profert Paulus, quo etiam rubore
suffundebantur.

1, 28. Et sicut non reprobavcrunt Deum habere in
agnitione, trudidit eos in reprobam mentem, ut face-
rent quz non erpedirent.

Vides quod non ignorantie error erat,sed cogni-
tionis.Magis tamen quosdam illorum occulte taxat,
quanquam sermonem suum ad alios transfigurat.
« Tradidit iu reprobam mentem. » Nam per aver-
sionem a Deo.reproba mens a daemonibus inducit:
hoc autem Scripturae usus est vocare traditio-
nem.

I, 29 31. Repleti omni injustitia, fornicatione,
pravitate, avaritia, malitia, pleni invidia, cede,
contentione, dolo, pravis moribus : susurrones, ob-
trectatores, Dei osores, contumeliosi, elati, gloriosi,
inventores malorum, parentibus | inobedientes, insi-
pientes, fedifragi, charitatis affectu alieni, irreconci-
liabiles, immisericordes.

Nihil mediocre dicit, sed plenos ait omni inju-
stitia. Ubi enim aversio a Deo facta fuerit, merito
ex contrario omnia mala subintrant. Deinde post-
quam generali nomine injustiliam dixit, conse-
quenter etiam ea quis ipsius sunt specialiora
recenset. 2988 Et hac una generali injustitic
appellatione cuncta complexus scelera qua inter
sese mutuo admiserunt, in consequentibus singu-
latim dinumerat Et pravitatem quidem dicit qua
flt ex molitione adversus aliquem adhibito labore:
avaritiam autem abundantioris desiderii nocu-
mentum : malitiam vero studium ad alfligendum
proximum ltem invidiam eum, qui de proximi
bonis sumilur, cruciatum :cazedem quoque commo-
tionem ad interemptionem usque Lendentem : con-
tentionem dicit vituperandam pervicaciam : dolum
vero insidias ac machinationes ad. fratrum perdi.
tionem. pravos mores conversationisimprobitatem,
susurrium autem tacitam. vel sub deute (quod
aiunt) in presentes inaledicentiam : obtrectatio-
nem vero quorumdam de absentibus convicium,
Θεοστυγοῖς item Dei osores. Siquidem non eos
dicit qui a Deo odio habentur, neque enim hoc
ipsi in animo fuit isto loco commonstrare,sed eos
qui Deui oderunt. Contumeliosos preterea dicit
temerarios ac convicialores : elatos item eos qui

vav. « Κατεργαζόμενοι. » Ὁρᾷς ὅτι οὐχ ToUsrb
τὰ πάθη, ἀλλ᾽ ὅτι σπουδὲν εἶχον ἐργέζεσθαι me
'H γὰρ, xxvà, ἐπίτασίν τινα καὶ φ'λονξικίαν Cni
Ὡς εἴ τις φιλονεικείη ὅπως μᾶλλον προτχρουο: δὲ
« Καὶ τὴν ἀντιμισθίαν v ἔξει τῆς πλάνν,ς αὐτῷ,
Ἢν προσῆχον ἦν, ftt« αὐτοῖς ὠφείλετο Tunis
οὖσι, τὸν ὀφειλόμενον μισθὸν τῇ πλάνῃ αὐτῶν. [Tii.
νην δὲ φησι τὸ προσχυνῖσαι τῇ κτίσε:, ἵν 225
δάνουσιν ἐν ἑαυτοῖς, γυνὴ ἀπὸ τυναιχκὸς, καὶ τὴ:
ἀπὸ ἀνδρὸς ἐνασχημονοῦντες. ᾿Επειδὴ γὰρ τοῖς τὸ
γεέννης λόγοις οὐκ ἐπίστευον, ταύτυιν αὐτοῖς mu
σθίαν ὁ Παῦλος προσφέρει, ἣν καὶ ἠρυθρίων.

Καὶ καθὼς οὐχ ἐδοχίμασαν τὸν Θεὸν ἔχειν b i.
Ὑνώσει͵ παρέδωχεν αὐτοὺς ὁ Θεὸς εἰς ἀδύχιμον vi,
ποιεῖν τὰ μὴ χαθήχοντα.

'Osqs ὅτι οὐκ ἀγνοίας ἦν ἡ πλάντ,, ἀλλ᾽ εἰὀήτις
Μᾶλλον δὲ xai τούτων τινὰς αἰνίττεται, εἰ χαὶ ὡς ἐπ
ἑτέρους ἐσχημάτισται ὁ λόγις. « Παρέδωκχεν εἰς ὃ-
χιμὸν νοῦν. » Τῇ γὰρ ἀποστροφῇ τοῦ Θευῦ, try
νοῦς ἀδόχ:μος παςὰ τῶν δαιμόνων. Τοῦτο δὲ alie.
ἔθος χαλεῖν τῇ Γραφῇ.

Πεπληρωμένους πάσῃ ἀδικίᾳ, πορνείᾳ, zw
plq, πλεονεξίᾳ, χαγίφ' μεστοὺς φθόνου, τίν;
ἕριδος, δόλου, χαχοηθείας ψιθυριστὰάς,
λάλους, θεοστυγεῖς, ὑδριστὰς, ὑπερηθσης
ἀλαζόνας, ἑφευρετὰς χαχῶν. γυνεῦτιν anii
ἀσυνέτους, ἀσυνθέτοος, ἀστόργους, crim,
ἀνελεήμωνας.

Οὐδέν φησι σύμμετρον, ἀλλὰ πεπληρωμένους t»
σης ἀδικίας. Ὅταν γὰρ ἀποστροφὴ Oto5 γένητει, "
χότως πάντα ἀντεισέρχεται τὰ xaxd. Εἶτα γενας
εἰπὼν τὴν ἀδικίαν, λοιπὸν xal τοῖς εἰδικωτέροις z
τῆς ἐπεξέσγεται. [ΓΕΝΝΑΔΙΟΥ͂. Καὶ ivi τούτῳ 3

τῶν πᾶντα περωαδὼν ἁμαρτήματα, ἐν τοῖς ἔπι
ἀπανιθμεῖται xz0' ἕχαστον. Καὶ πονηρίαν μὲν 4
ytt, τὸν ἐκ χατασχευῆς εἴς τινα παοίά τοῦ zw τ
νόμινον. ΠΠλεονεξίαν Ok, τίν ὑπὲρ τῆς ἔπιθης
τοῦ πλείονος βλάδην. Καχίαν δὲ, τὴν ποῦ xum
τὸν πέλας σπουδήν. Φρόνον δὲ, x3? imi Lu
πλησίον χαλοῖς βασχανίαν᾽ φόνον δὲ, τὴν ui
ἀναιρέπεως κίνησιν, Ἔριν Ck, τὴν ἐπίψογον oot
x:1v. Δόλον 0, τὰς ἐπὶ λύμῃ τῶν ἀδελφῶν iz
λᾶς τε χαὶ μηχανάς" καχοήθειαν δὲ, τὴν (xm
πίχν Ψιθυρισμὸν δὲ, τὴν ὑπ᾽ ὀδόντα τῶν rapis
χαχολογίαν᾽ χαταλαλιὰν 0$, τὴν εἰς ἀπόντας ὑτ' τ
νων βλχστη μίαν. Θεοστυγεῖς δὲ οὐ τοὺς ὑτὸ θεῖ
μισουμένους (οὐ γὰρ αὐτῷ τοῦτο δεῖξαι nna
νῦν), ἀλλὰ τοὺς μισγῦντας Θεόν’ ὑθδριστὰς Ci, τὶς
θρασεῖς xal λοιδόογυς" ὑπερηφάνους δὲ, τοὺς xri
τῶν οὐχ ἐχόντων éz' οἷς ἔχουσι φυπσωμένους" ia
νας 6i. τοὺς ἐφ᾽ οἷς οὐχ ἔλουσιν αὐχοῦντας ὡς ἔχιν
τας ἐφευρετὰς χχχῶν, τοὺς ἐπὶ τοῖς παλαιοῖς m
χοῖς, ἕτερα χαινοτομοῦντας xax2. Γονεῦσι δὲ dcs

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

350

| μέχρι τῶν γονέων ἀγνώμονας. ᾿Ασυνέτους δὲ, À in his que habent efferuntur adversus illos qui

"νειδήτους, ὧν οὐδὰν ἀφρονέστερον. ᾿Ασυνθέ-
τοὺς ταῖς συνθήχαις μὴ ἐμμένοντας, ἂς ἂν
"νας σύνθωνται, ἀστόργους δὲ, τοὺς ἀπηνεῖς xal
* ἀσπόνδους δὲ. τοὺς ἀδιαλλάχτους xal μνη-
ς᾽ ἀνελεήμονας δὲ τοὺς ἀχαμπεῖς xxl ἀνεν-
ποὸς ἔλεον. «᾿Αλαζόνας. » El γὰρ ὁ κατορθῶν,
ονείᾳ χρήσάμενος ἐχίνωσε τὰ χατορθωθέντα,
i» εἴη τιμωρίας ὁ ἐν ἀμαρτίας ἁλαζονευό-
» Ἐφευρετὰς καχῶν. » Ὅπερ μελετώντων χαὶ
όντων ἴδιον, οὐ μὴν ἀγνούτων.ο « 'Águv-
ἀνελεήμονας. » ᾿Αποσχοινίζοντας ἀπὸ πάντων,
., πᾶντας μισοῦντας xal ἀποστρεφομένους.

non habent : gloriosos vero qui de his que non
habent gloriantur ac si ea possiderent. Preterea
inventores malorum eos qui preter vetera mala,
alia insuper mala designant. Ad heec parentibus
inobedientes qui eo usque malorum pervenissent,
ut etiam erga parentes perfidi essent. Insipientes
autem intelligenti expertes, quibus nihil est
stultius. Fedifragos vero qui pactis non manent
qua cum nonnullis pepigerint. Charitatis affectu
alienos vocat sevos qui nullos habent ad quos
afficiantur amicos. Irreconciliabiles qui mutari ne-
queunt et malorum ac injuriarum semper memi-

Demum immisericordes dicit inflexibiles, durosque ad misericordiam. « Gloriosi. » Nam si
; qui recte agit, per arrogantiam sese jactando ad nihilum redigit ea qusc a se recte acia erant,
n supplicio dignus erit, qui in peccatis gloriatur ? « Inventores malorum.» Quod eorum pro-
est qui cura ac studio utuntur, non eorum qui ignorant. « Charitatis affectu alienos. » Hoc est
ibus dissidentes, omnes odio prosequentes et aversantes.

IQ τὸ
τοιαῦτὰ πράσσοντες ἄξιοι θανάτου
ν αὐτὰ ποιοῦσιν, ἀλλὰ χαὶ συνευδοχοῦσι τοῖς

εἰσὶν),

st,
. δείχνυσιν abtosc ἐν γνώδει ἁμχρτάνοντας.
wx δὲ τὰς ἐντολὰς λέγει. Ὃ γὰ; νόμος ὁ
oc τρανῶς xai ἀποτόμοις διαχελεύεται, ἀξίους
χρίνων τοὺς τὰ τοιαῦτα πράττοντας, Τοῦτο
ι τὸ δικαίωμα καὶ dj ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ. Δύο
ἐγχλήματα, τὸ ποιεῖν τε xai συμπράττειν
ιοῦσι, καὶ εἷς τὸ xaxóv παραχαλεῖν τὸν πλη-
ΣΙΔΩΡΟΥ͂. J Τινὲς δὲ μὴ νοήσαντες τὸ εἰρη-
ἀλλὰ διχπορίέσαντες, xal παραπεποιῆσθαι τὰς
ιἱχὰς λέξεις νομίσαντες, οὕτως αὐτὰς ἡρμή-
Οὐ μόνον οἱ ποιοῦντες αὐτὰ, ἀλλὰ xai οἱ
κοὔοοες τοῖς πράττουσιν. Οὕτῶς γὰρ ἔχειν
τὸ παλιὸν ἀντίγραφος, ἵνα μεῖζον 1j τὸ
xai ἔλαττον τὸ συνευδοχεῖν. ᾿Εγὼ δὲ οὔτε
σθαι ἐν τούτῳ φήσας τὰ ἀποστολιχὰ βιόλία,
ταδραμεῖν τῶν μὴ νενοηχότων φράσας, τοῖς
λένοις ἐπιτρέψω τὴν ψῆφον. Pri τοίνυν ὅτι
τοῦ πλημμελεῖν τὸ ἐπαινεῖν τοὺς πλημμε-
πολλῷ ἀργαλεώτερόν ἐστι xai μεῖζον εἷς
)ς λόγον, εἰκότως εἴρεται, Οὐ μόνον αὐτὰ
v, ἀλλὰ xal συνευδοχοῦσι τοῖς πράσσουσιν.
[io μετὰ τοῦ πλημμελεῖν χαταγινώσχων τῆς
ς δυνήσεται χρόνῳ ποτὲ ἑαυτὸν ἀναχτήσα-
εγίστην βοήθειαν ἔχων εἰς τὸ μετανοῖσαι,
τἄγνωσιν τῆς ἁμαρτίας, 'O δὲ ἐπαινῶν τὴν
ν, τῆς ix τοῦ μετανοῆσαι βοηθείας ἑαυτὸν
εἴ, Ἐπεὶ τοίνυν διεφθαρμενης ἐστὶ γνώμης,
ἧς ἀνίατα νοτούσης αὕτη ἡ ψῆφος, εἰκότως
μμελοῦντος ὁ τὴν ἁμαρτίαν ἐπαινῶν, πολλῷ
ιώτερος χέχριται.
ιαπολόγητος Si, ὧν ἄνθρωπε πᾶς ὁ χρίνων,
γὰρ κρίνεις τὸν ἔτερον, σεαυτὸν χαταχοί-
à γὰρ αὐτὰ πράσσεις ὁ xplvov. Οἴδαμεν
τὸ χρῖμα τοῦ Θεοῦ ἐστι χατὰ ἀλήθειαν
)ς τὰ τοιαῦτα πράσσοντας. Λογίζῃ δὲ
ὦ ἄνθρωπε ὁ χρίνων τοὺς τὰ τοιαῦτα
τᾶς, xal ποιῶν αὐτὰ, ὅτι σὺ ἐχφεύξῃ τὸ
᾽ῦ Θεοῦ ;

δικαίωμα τοῦ Θεοῦ ἐπιγνόντες (ὅτι ἢ

C

I, 32. « Qui cognita Dei justitia, quod qui ta-
« lia agunt digni sunt morte, non solum ea fa-
« ciunt, verum etiam assenliuntur perpetranti-
« bus. »

ΜΈ 9 Rursum ostendit eos cognitione peccare : ju-
stitiam autem vocat Dei praecepta : lex enim Mosaica
perspicue ac dure de his admonet, dignos morte
judicans qui talia perpetrant. Id enim est justitia
Deique preceptum. Duo ponit crimina, et facere
et cooperari facientibus, ac proximum ad malum
adhortari. Quidam autem id quod dictum est non
assecuti, et Apostoli verba suspicantes fuisse adul-
terata, hoc modo illa interpretantur: Non solum
qui faciunt ea, verum etiam qui assentiuntur perpe-
wantibus : namila habuisse dicunt vetus exemplar:
αἰ majussit facere, minus vero assentiri. Ego autem
neque in hoc depravatos fuisse apostolicos codices
asserens, neque cum his qui non intellexerunt
contendere volens, lectoribus isthuc judicandum
permittam. Dico ergo quod cum eos qui peccant
collaudare longe operosius sit, ac majus ad sup-
plicii rationem momentum habeat quam peccare,
merito dicto est: Non solum ea faciunt, verum
eliam assentiunt perpetrantibus. Nam is qui dum
peccat, simul eliam peccatum condemnat, is
quandoque temporis successu seipsum recuperare
poterit, cum maximum habeat ad resipiscentiam
auxilium, peccati videlicet condemnationem et
odium. Qui vero pravitatem collaudat, is sese ad -
resipiscendum auxilio privat. Cum ergo judicium
hoc corrupte mentis sit animeque immedicabi-

D iiter segrotantis, non immerilo qui peccatum col-

laudat longe iniquior judicatus est eo qui delin-
quit.

II, 1-3. Quapropter inexcusabilis es, o homo omnis
qui judicas. Nam hoc ipso quod alterum judicas, te-
ipsum condemnas : eadem enim perpetras tu qui ju-
dicas. Scimus enim quod judicium Dei est secundum
veritatem in eos qui talia agunt. Ex-stimas autem hoc,
o homo qui judicas eos qui talia pexpetrant, et facis
ea, quod tu effugies judicium Dei?

961

ORCUMENII TRICC/E EPISCOPI

Noverat urbi commissum esseorbis principatum: A Ἤδει τῇ πόλει ἐγχειρισθεΐααν τοῦ κόσμου τὶ

posthac igitur sermonem ad principes dirigit, pot-
est tamen idem privatis quoque convenire. Dicit
autem transgressionis magnitudinem. Et ipsi, in-
quit, perpetrabant iniqua et simul cum perpetran-
tibus currebant. Ubi enim quispiam ab alio corre-
ptus ad judicium duceretur, ipsi sedebant, illumque
condemnabant ; cum ipsi equalia perpetrassent et
cum eoad perpeirandum concurrissent : 920 et
tamen condemnabant lta noverant quod pecca-
rent, seseque multo magis condemnarent. « Nam
hoc iqso quod alterum judicas. » Qui enim male
agit. eL tamen similia perpetrantes condemnat,
adversus seipsum fert condemnationem. « Scimus
enim quod judicium Dei est secundum veritatem. »
Siquidem hic non secundum veritatem est judi-
cium, nam et multi rei absolvuntur et insontes
condemnantur ; in futuro autem secundum veri-
tatem eril. Imo et hic Dei judicium neque injus-
titiam absolvit, neque justum condemnat, cum hic
ad judicium in quosdam descenderit. « Existimas
autem hoc, o homo. » Multi namque arbitrantur.
Etsi ego, inquiunt, pccco, cum alios peccare pro-
hibeam, mercedem ex hoc habeo. Verum illud au-
diet : « Medice, cura teipsum δ. » Primum enim
condemnationera in teipsum induxisti.

II, 4-6. « Aut divitias benignitatis illius et to-
« lerantic ac longanimitatis contemnis ? Ignorans
« quod lenitas Dei ad penitentiam te invitet ? Se-
« cundum tuam autem duritiam, et cor ponitere
« nesciens, recondis tibi ipsi iram in die ire et
« revelationis et justi judicii Dei, qui reddet uni-
« cuique juxta opera sua. »

Longanimis quidem est, attamen nisi converta-
mur, ensem suum vibrabit. « Ignorans quod lenitas
Dei. » Proptera lenis est, non ut lenitate ad
majoris dementie occasionem utaris, sed utspatiumn
pannitentic accipias; itaque perseverans in pravita-
te deprehenderis. « Secundum tuam autem duri-
tiam. » Cum enim quispiam neque benignitate
emolliri potest, neque iram timet, quid eo durius
esse potes ? « Recondis. » Significat quod certis-
simo servabitur, et quod tu tibi causa sis : nam tu
tibi reponis ac recondis. « Et revelationis. » Ne Dei
iram audiens affectum arbitreris, subdidit : « Et
revelationis justi judicii ; » ubi enim justum est ju-
dicium, ibi non est affectus. Nam tunc maxime
justum judicium revelatur, quando reddit unicui-
que juxta opera sua. « Et justi judicii Dei. » Tan-
quam ad declarationem interponitur xai, etc.

II. 7-11. His quidem qui secundum tolerantiam
operis boni gloriam et honorem ac incorruptionem
quarunt, vitan aternam. lis vero qui sunt conten-
Liosi, et veritati quidem non obtemperant, parent
autem injustitie, indignatio et ira, tribulatio et an-
gustia, super omnem animam 4231 hominis operantis

(e) Joan v,32.

ἡγεμονίαν. Kal λοιπὸν πρὸς τοὺς ἄργοντας izez
νεται. Ὁ δὲ αὐτὸς καὶ πρὸς ἰδιεύτας ἀρμόζει: Vive
[ΦΩΤ.] Ὑπερδολὴν δὲ παρανομίας λέγε:. Καὶ ἔκ;
τον, φησὶν, αὐτοὶ τὰ παρανομᾶ, καὶ συνέτρεχον τὸ
πράττουσι, Καὶ ἐπειδὴ ἄν τις ἁλοὺς ὑπό vu ἃ
χρίσιν ἤγετο, αὐτοὶ ἐχαθέζοντο καὶ κατέχρινον ἐπὶ
νον, οὗ τὰ ἴσα αὐτοὶ ἔπραττον. Kal d εἰς τὸ τῷ
τειν συνέτρεχον, καὶ ὅμως χκατέκρινον. Οὕτως fi
σαν ὅτι ἁμαρτάνουσιν, ὥστε πολλῷ μᾶλλον im;
προχατέχρινον. e Ἐν d γὰρ κρίνεις τὸν ἕτεραι
'O γὰρ τὰ xixà πράσσων, κατακρίνων δὲ τοῖς
ὅμοια πράσσοντας, xa0' ἑαυτοῦ πρώτου τὴν ori
χρισιν φέρει. « Οἴδαμεν δὲ, ὅτι τὸ χρῖμα ποῦ θα:
ἐστι χατὰ ἀλήθειαν. x Ὧδε μὲν γὰρ οὐ xxi uj.
θειάν ἐστι τὸ χρῖμα' πολλοὶ γὰρ καὶ ἔνοχο: Gui
ουσι, καὶ ἁθῶοι καταχρίνοντα:. ᾽Εκεῖ δὲ omni
ἀλήθειάν ἐστι, Καὶ ὧδε τὸ τοῦ Θεοῦ χρῖμα ὡς
ἄδικον ἀθωοὶ, οὔτε δίκαιον καταχρίνει, ὅταν εἰς e-
σιν καὶ ἐνταῦθα καταστῇ τισιν. « Λογίζῃ δὲ τῶ,
ὦ ἄνθρωπε.» Πολλοὶ γὰρ ἡγοῦνται, ὅτ' Km i.
φησὶν, ἁμαρτάνω, ἄλλους δὲ χωλύω ἅμαρτπα
μισθὸν ἐκ τούτου ἔχω. ᾿Αλλ᾽ ἀκούσεται τό, « "Ira
θεράπευσον σεαυτόν. » Τὴν γὰρ xataóUxr,v, φι, 3
ca tip ἐπήγαγες πρῶτον.
Ἤ τοῦ πλούτου τῆς χρηστότητος αὐτοῦ υἱ
τῆς ἀνοχῆς καὶ τῆς μαχροθυμίας καταφρονν
ἀγνοῶν ὅτι τὸ χρηστὸν τοῦ Θεοῦ εἷς μετάνεν
σε ἄγει; Κατὰ δὲ τὴν σκληρότητά soon
ἀμετανόντον χαρδίαν, θησαυρίζεις σεαυτῷ ᾧ
γὴν ἐν ἡμέοᾳ ὀργῆς καὶ ἀποκαλύψεως Ours
σίας τοῦ θεοῦ, ὃς ἀποδώσει ἑκάστῳ κατὰ iid
αὐτοῦ.

Μαχροθυμεῖ μὲν πλὴν ἐὰν μή ἐπιστρατῶμι,
τὴν ῥήμταιαν αὐτοῦ στιλθώσει. « ’Αγνοῶν ὅτι
χρηστὸν τοῦ Θεοῦ. » Διὰ τοῦτο γὰρ μακχροθυμεῖ, ἢ
ἵνα τῇ μακροθυμίᾳ χρήσῃ εἰς ἀφορμὴν pim
καταφρονήσεως, ἀλλ᾽ ἵνα διάστημα μετανοίας λείᾳ
Ἐπιμένων οὖν ἀπολήψῃ. « Κατὰ δὲ τὴν σχλυρίτια
σου.» Ὅταν γὰρ τις μήτε χρηστότητι nalis.
μαὐτε ὀργὴν δειλιᾷ, τί τούτου σκληρότερον ; « rz»
ρίζεις. » Τὸ πάντως φυλαχθησόμενον δυ͵,λοῖ. Krt
σὺ σαυτῷ αἴτιος. Σὺ γὰρ ἀποτίθης καὶ Qrooopus
« Καὶ ἀπδχαλύψεως. » ἵνα μὴ ὀργὴν Θεοῦ m»
πάθος νομίσης, ἐπήγαγεν' « ᾿Αποχαλύψεως ὃ“

D χνισίας. » Ἔνθα γὰ0 διχαιοχρισία, οὐκ ἔστι τῆς
Τό τε γὰρ μάλιστα ἡ διχαιοχρισία ἀποκαλύκτεΣ
ὅταν ἀποδίδωσιν ἑχάστῳ xxtà τὰ ἔργα αὐτοῦ. «E
διχαιοχρισίας τοῦ Θεοῦ.» Ὡς πρὸς τὴν toune
τὸ xai παρέλχεται.

Τοῖς μὲν xaÜ' ὑπομονὴν, ἔργου ἀγαθοῦ δὲ
xal τιμὲν χαὶ ἀφθασίαν ζητοῦσι, ζωὴν αἰώνιο
Τοῖς δὲ ἐξ ἑριθείας, χαὶ ἀπειθοῦσε μὲν τῇ d
θ:ἰᾳ, πειθομένοις δὲ τῇ ἀδικίφ, θυμὸς καὶ 44
Θλίψις xal στενοχωρίᾳ ἐπὶ πᾶσαν ψυχὴν !
θρώπου τοῦ χατερχαζομένου τὸ καχὸν, '[ooir

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

954

» xai Ἕλληνος’ δόξα δὲ xal τιμὴ καὶ A malum, Judzique primum et Graci. Gloria vero et

ἀντὶ τῷ ἐργαζομένῳ τὸ ἀγαθὸν, ᾿Ιουδαίᾧ
ν χαὶ Ἕλληνι. Οὐ γάρ ἐστι προσωπο-
ρὰ τῷ θεῷ.
ΜΕΝΙΟΥ.) « Τοῖς μὲν καθ’ ὑπομονήν" »
jvov ἡ πίστις ἀρχεῖ, ἀλλὰ καὶ ἔργων χρεία.
viv » δὲ εἰπὼν, γενναίως ἔχειν διδάσχει
ς πειρασμούς. [ΦΩΤ.}) Τὸ ὑπερθατὸν,
«τέον" Τοῖς χαθ᾽ ὑπομονὴν ἔργοο ἀγαθοῦ
"wv αἰώνιον, ἀποδώσει δόξαν καὶ ἀφθαρ-
ζαὶ ἀφθαρσίαν. » Τὰς περὶ ἀναστάσεως
ρας. ᾿Απὸ κοινοῦ τὸ, ἀποδώσει, ὃς xal
᾿Αποδώσει γὰρ, τοῖς μὲν τὰ ἀγαθὺ, τοῖς
ἤσεται θυμὸς καὶ ὀργὴ xal τὰ ὅμοια, "Ori
v τὸ σχῆμα τοῦ λόγου (xal ἀπὸ χοινοῦ γὰρ,
4x), σκόπε: ὅτι τὰ μὲν ἀγαθὰ ἀποδώσει,
. δὲ χόλασιν οὐχ ἀποδώσει, ἀλλ᾽ ἀποδοθή-
ὶ οὐδὲ τοῦτο κατὰ λέξιν εἴπεν, ἀλλ᾽ ἀφῆκε
θῆναι. Οὕτως οἷδε, τὸ μὲν διχαιοῦν καὶ
οἰχεῖον Θεοῦ. Τὸ δὲ τιμωρεῖν αὐτὸν καὶ
, ἀπὸ τῆς τῶν ἁμαρτανόντων πωρώσεως,
χὴ μετανοεῖν καὶ ἐπιστρέφειν. » Τοῖς δὲ ἐξ
» Πάλιν δείχνυσι φιλονεικίας εἶναι xai
τὰ ἁμαρτήμχτα. « Καὶ ἀληθείᾳ. » Hap-
ὁ xal. (OIKOYMENIOY.] « Πειθομένοις δὲ
ων Τίς γὰρ πιστεύει ὅτι καλὸν ἡ ἀδιχία.
, ἣ ἀλέθεια; Δῆλον οὖν, ὡς ἐν γνώσει ἐστὶν
ἰα. Τοῦτο γὰρ μάλιστα τὸ Πειθομένοις
«v γὰρ πείθεται ὁ πειθόμενος. « "Exi πᾶ-
ἦν.» Οὐχ ἔνι, φησὶ, βασιλεὺς, οὐχ ἔνι δυνά-
διαφεύξεται. « ᾿Ιουδαίου τε πρῶτον.» Ὅσῳ
Ὅνος διδασκαλίας ἠξίωται, τοσούτῳ ἁμαρ-
λέον τιμωρηθήσεται. “ἔσεσθαι, φησὶν, ἣ
ἔσεται. Ἔσετα! γὰρ ὀργὴ ἐπὶ πᾶσαν ψυχὴν
υ τοῦ κατεργαζομένου. « Δόξα δὲ χαὶ τιμὴ
m. »αλῶς τὸ, « Καὶ εἰρήνη, » 'Exct γὰρ
ἃ φθόνον μαχήσεται τῷ τιμηθέντι ἢ δοξα-
᾿Ιουδχίῳ τε πρῶτον xal Ἔλλητι. » Ἵνα
ωσιν Ἰουδαῖοι τὸν ἀχρόδυστον, χἂν θεοσεδὴς
jv ἔχειν, συνάπτει αὐτούς. Ἔλληνα, οὐ τὸν
ἔτρην λέγει, ἀλλὰ τὸν ἀχρόδυστον μὲν, θεῦ-
«ai πιστόν. « Οὐ- γάρ ἐστι προσωποληψία. »
προσώπων, ἀλλ᾽ ἔργων ἐστὶν ἡ ζήτησις,
| ἄχρι ψύλλων πλειόνων, μάχην εἰσάγει
«αἱ Ιουδαίων: xal συνηγορεῖ τοῖς ἐθνιχοῖς
ει δὲ xai τὰ δίχαια πράττουσι. Τοῦτο δὲ

honor et pax omni operanti bonum, Judeo primum
et Greco. Non enim est. personarum respectus apud
Deum.

« Qui secundum tolerantiam. » Neque enim sola
fides sufficit, sed et opera sunt necessaria. Cum
autem dixit, « Tolerantiam, » docet ut adversus
tentationes strenue se habeant. Est autem hyper-
batum, et ita debet ordinari: His qui secundum
tolerantiam operis boni quirunt vitam eternam,
reddet gloriam et honorem acincorruptionem. « Ac
incorruptionem. » De resurrectione ostia aperuit,
et cum verbo, reddet, quod a communi sensu repe-
tendum est, completur sententia. Nam reddet his
quidem bona. illis vero reddetur indignatio et ira
aliaque hujusmodi.Cum autem duplex sitorationis
schema (nam et a communi sermono repetitio dici-
turetzeugma),considera quod dicit: « Bona quidem
reddet, ultionem vero non reddet,sed illa reddetur:
et ne hoc quidem expresse dicit, sed subintelligen-
dum reliquit : ita sciens ei proprium esse quod
justum est salvare : porro ulcisci ac punire prove-
nit a peccatorum obduratione : quodque penitere
nolint ac converti. « lis vero qui sunt contentiosi. »
Rursum peccata ex pertinacia et socordia esse
ostendit. « Et veritati. » Conjunctio xai, et, otiose
additur. « Parent autem injustitie. » Quis enim
credit quod bonum sit injustita, malum autem
sit veritas? Itaque manifestum est quod ex co-
gnitione, et non ex ignorantia sit peccatum. Nam
hoc maxime signiflcat dictio xet9oj£vorc,qui parent;
voluntarie namque paret is qui paret. « Super om-
nem ar imam.» Non potest, inquit, rex, non potest
magistratus effugere.«Judeique primum. » Quanto
enim majorem doctrinam accepit,tanto peccans ma-
jori punietur supplicio. Intelligitur autem verbum
ἔσεται, eril, sive obveniet ; obveniet enim ira, etc.
super omnem animam hominis qui malum opera-
tur. « Gloria vero et honor et pax. s» Pulchre addit :
« Et pax; » ibi enim nullus invidia accensus,
pugnabit udversus illum qui honoratus fuerit aut
gloria affectus. » Jude o primum et Greco. » Ne
existiment Jude eum qui in pra:putio est,si etiam
Dei cultor fuerit, inferiorem esse, conjunxit eos:
Graecum autem vocat non idololatram, sed eum qui
in preputio est, verum Dei cultor ac fidelis. 322

λων τὸν μὲν νόμον ἐχδαλεῖν, τὴν δὲ πίστιν I) « Non enim est personarum respectus. » Siquidem

jM.

non personarum sed operum flt inquisitio. Hinc

»nter pugnam ac contentionem inducit, que de pluribus parvi momenti rebus inter gentiles ac
»rat: et iis patrocinatur qui gentiles quidem sunt, attamen nature ductu operantur que
it. Hoc autem facit volens legem abjicere, ac in ejus locum fidem introducere.

ΚΈΦΑΛ. ΓΝ
τῆς χατὰ τοῦ Ἰσραὴΐλ, τοῦ μὴ
φυλάσσοντος τὰ νόμιμα.

σεως

γὰρ ἀνόμως ἥμαρτον, ἀνόμως — xal ἀπο-
xai ὅσοι ἐν νόμῳ ἥμαρτον, διὰ νὅμου
ται Οὐ γὰρ οἱ ἀχροαταὶ τοῦ νόμου δί-

ρὰ τῷ Θεῷ, ἀλλ᾽ οἱ ποιηταὶ τοῦ νόμου
σονται.

CAPUT ΠΙ.
De judicio quod fertur adversus Israelitas legalia non
servantes.

II, 12, 13. Nam quicunque sine lege peccaverunt
sine lege peribunt. et quicunque in lege peccaverunt,
per legem judicabuntur. Non enim auditores legis
justi sunt apud Deum, sed qui legem factis ezpri-
munt, justificabuntur.

Job

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI ᾿

Ostendero vult quod cum due peccaverint,nempe A δεῖξαι θέλεῖ ἐν δύο ἀμαρτήσασιν, "looo a ,

Judmus ac preepuliatus, gravius punitur Judaeus,
eo quod, etiam legem habens vile ducem, pecca-
verit : praputiatum vero inducit sine lege peccan-
tem, qui sine lege, inquit, peribit : hoc est, non
juxta legis exactionem. quod moderatam significat
perditionem : Judmum vero ex prescripto legis
dicit prievaricatoremi, qui per legem, inquit,quam
transgressus est judicabitur ; hoc autem significat
acriorem perditionem.Ipsum veroappellatjudicium
non perditionem, eo quod tanquam forum judiciale
exislimetur. Verum si gravius puniturJudeus juxta
prescriptionem, quomodo de Grazco quidem dixit
« Peribunt, » de Judo autem, « Judicabuntur ? »
Quorumillud indubitato malum esse videtur, istud
vero in dubium referri potest? Sed adverte quod
« Judicium » vocat hic condemnationem, hoc est
indubitatam perditionem ; est autem punitio supra
punitionem, οἱ utrumque indubio» perditionis,
Aliter.Hoc loco non aàqualem ostendit dignitatem
Judsi et Graci, sed Judaoum a legis datione admo-
dum esse etiam gravatum. '23333 Graecus namque
sine lege judicatur. Quod autem habet hic, sine
lege, non gravius dicit, sed mit'us: hoc est, non
habet accusantem legem. Nam sine lege,id est abs-
que illius condemnatione, a nature solum ratioci-
nalionibus condemnatur : Jud:us vero conformiter
ad legem : hoc est lege simul cum natura condem-
nante ; etenim quo major de eo cura habebatur,
tanto majores dabit poenas. « Non enim auditores
legis. » Si quidem hominibus fortassis imponunt.
verum Deus non esse eos, qui legem audiunt justos
habet. sed illos qui factis exprimunt.

Ii, 14-16. Nam cum gentes legem non habentes,
natura duce quie legis sunt, fecerint, hi legem nou
habentes sibi ipsis sunt lez : qui ostendunt opus legis
scriptum in cordibus suis, simul attestante illorum
conscientia, οἱ cogitationibus inter se accusantibus
aut etiam excusantibus, in die quando judicabit Deus
occulta hominum secundum Evangelium meum, per
Jesum Christum.

« Qua legis sunt fecerint, » Nature ratiocinatio-
nibus ad boni operationibus utentes. Admirandi au-
tem sunt hi qui lege pzedagogo non egent, sed
sibi ipsis legem ferunt, ac latam complent legem.

« Scriptum in cordibus. » Neque enim illis D πτὸν ἐν ταῖς χαρδίαις, » Οὐ γὰρ δέονται wid

opus est, inquit, litteris legis quorum cor in-
scriplum est considerata lege. « Attestante illo-
rum conscientia. » Nam satis est illis pro lege
propriam habere attestantem conscientiam. « Et
cogitationibus inler se. » [n eo enim judicio
non est nobis opus extrinsecis vel accusatoribus
vel utilia nobis testimonia ferentibus : sed cujus-
que cogitationes ac conscientia vel accusabit vel
excusabit. — Quod autem ait, « Cozitalionibus
inter se, » per hyperbaton dictum est: consequitur
namque ad id quod prmcessit: « Non enimauditores
legis justi sunt apud leum, sed qui legem factis

ἀχροδύστῳ, χεῖρον τὸν ᾿Ιουδαῖον τιμωρεῖσθαι, &
καὶ νόμου ὀδηγοῦ εὐπορήσας ἥμαρτεν" ἀνόμως
ἁμαρτάνοντα εἰσάγει τὸν ἀκρόδυστον, ὃς, er
ἀνόμως ἀπολεῖται’ τουτέστιν, οὐ μετὰ ἀχριβε
νόμου, 6 δηλοῖ τὴν σύμμετρον ἀπώλειαν. "Eni
δὲ ἁμαρτόντα λέγει τὸν Ἰουδαῖον, ὃς. φησὶ, δὰ τ
νόμου ὅν παραδέδηχε χριθήσεται, τουτέστι! xim:
θήσεται, Δηλοῖ δὲ τοῦτο τὴν χείρονα dnos. p
σιν δὲ αὐτὴν καλεῖ, καὶ οὐκ ἀπώλειαν, διὰ τὸ ind
τὸ δικαστήριον. Εἰ χεῖρον οὖν ὁ ᾿Ιουδαῖος τοι λῆς
χατὰ τὴν παραγραφὴν πῶς ἐπὶ μὲν τοῦ "EX
«᾿Απολοῦνται, » εἶπεν, ἐπὶ δὲ τοῦ ᾿Ιουδαίου, «1
θήσονται ; » Ὧν τὸ μὲν ἀναμοίδολον χγαχὸν ἐξ
δοκεῖ, τὸ δὲ ἀμφίθολοδ - ᾿Αλλὰ πρόσχες. « a
ἐνταῦθα τὸ xavdxotua λέγει, τουτέστ' τὴν ἐξ
φίδολον ἀπώλειαν δηλιῖ- ἀλλὰ Éw τιμωρί τς
τιμωρίαν, xal τὰ δύο οὐκ ἀμφίδολον ἀπωλείς.
^AlÀux. ᾿Βνταῦθα οὐ μόνον ἰσοτιμίαν ipa
Ἰουδαίου τε xai *EAÀAzvoc, ἀλλὰ καὶ πολύ - E
δαῖον βαρούμενον ἀπὸ τῆς τοῦ νόμου δόσεως, 0;
γὰρ Ἕλλην ἀνόμως κρίνεται. Τὸ δὲ, dviam;i
ταῦθα οὐ τὸ χαλεπώτερον, ἀλλὰ τὸ ἡ woes
λέγει, τουτέστιν, οὐχ ἔχει χκατη γοροῦντα τὸν ν'΄
Τὸ γὰρ, ἀνόμως, τουτέστι, χωρὶς τῆς ἐκεῖνο" m
χρίσεως, ἀπὸ τῶν τῆς φύσεως λογισμῶν χατὸν
ζεται μόνον, ὃ δὲ Ἰουδαῖης ἐννόμως, τουτέστι,,
τῆς φύσεως, καὶ τοῦ νόμου xaT, γοξοῦντος. ἢ
γὰρ πλείονος ἀπήλχυσεν ἐπιμελείας, τοσούτῳ
ζονα δώσει δίκην, « Οὐ γὰρ οἱ ἀκροαταὶ τοῦ vis.
Ἵσως γὰρ ἀνθρώπους πλανῶσιν, ἀλλ᾽ oi:
ἀκροατὰς τοῦ νόμου δικαιοῖ ὁ Θεὸς, ἀλλὰ τοὺς m
τάς.

Ὅταν γὰρ ἔθνη τὰ μὴ νόμον ἔχοντα, cix:
τοῦ νόμου ποιῇ, οὔτοι νόμον μὴ ἔχοντες, ix
εἶσι νόμος. Οἴτινες ἐνδείκνυνται τὸ ἔργο ἡ
νόμου γραπτὸν ἐν ταὶς χαρδίαις αὐτῶν, c.
τυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως, χαὶ
ἀλλήλων τῶν λογισμῶν κατηγορούντων, ἢ
ἀπολογουμένων ἐν ἡμὲρξρ ὅτε χρινεῖ ὁ
τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων, κατὰ τὸ ΕὐΣγτὶ
μου, διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ,

« Τὰ τοῦ νόμου ποιῇ.» Τοῖς τῆς φύσεως i
σμοῖς χρώμενα πρὸς διχαιοπραγίαν. Θαυμέσιο ὦ
οὗτο: παιδαγωγοῦ μὴ δεηθέντες, αὐτοὶ vouoliirt
εἰσὶν ἑαυτῶν, καὶ πληρωταὶ τῆς νομοθεσίας. «T

γράμμασι νόμου, φησὶν, ἀλλὰ τούτοις ἢ καρδὰ
γράπτον ἔχει χατανοούμενον τὸν νόμον. « Xugux
ρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως. » ᾿Αρκεῖ γὰρ
τοῦ νόμου τὴν οἰχείαν συνείδησιν ἔχειν μιρτιϑ
σαν. « Καὶ μεταξὺ ἀλλήλων τῶν λογισμῶν. .
ἐχείνῳ 432. τῷ χριτηρίῳ, οὐ δεόμεθα
7, κατηγορούντων, ἤ μαρτυρούντων ἡμῖν τὰ y
ἀλλ᾽ οἱ ἔχαστου λογισμοὶ xai τὸ συνειδὸς, f
γορεῖ ἢ ἀπολογεῖται, [ΦΩΤ.] Τὸ δὲ, μεταξὺ du
τῶν λογισμῶν, καθ᾽ ὑπερδατὸν εἴρηται. 'By
γάρ ἐστ: τοῦ, « Οὐ γὰρ οἱ ἀκροαταὶ τοῦ νόμου ὃ:
παρὰ τῷ θεῷ, ἀλλ᾽ οἱ ποιηταὶ τοῦ νόμου Bum

d

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

358

»Eouzvela γὰρ ἐστι πῶς «οἱ μὲν διχαιοῦν- A exprimunt, justi habebuntur. « Siquidem declaratio

A δὲ δικαιοῦνται, Καὶ φησιν, ὅτι οὐ δεομέ-
χριτηρίου μαρτύρων, οὗ τινῶν ἔξωθεν ἀπο-
ἀλλ’ o!xogev ἐξ αὐτῶν τῶν λογισμῶν xal
'4 παρίστατα!, xal d αρετὴ ἐπίδηλος γίνε-
χὰν οἱ ἄνθρωποι ἐνταῦθα ἀθωῶτιν, οὗ δεῖ
0χὐ ῥεῖν: οὐδὲν γὰρ ἐκεῖθεν ὠφελήσουσι.

λιν χαταχρίνωσιν, οὐ χρὴ φροντίζειν. Οὐδὲν

t βλάψουτιν, ἀλλ᾽ ἀρκεῖ xai εἰς κατάκρισιν
ἀρώωτιν, dj τῶν οἰκείων λογισμῶν συναί-

αἱ μαστυρία, Διατί δὲ εἰπών" « Κατηγορούν-

, λογισμῶν,» οὐκ εἶπε. « Δικαιοὔντων ; 5

t» ἂν ἐδηλοῦντο, οἱ κολαζόμενοί τε διὰ τοῦ,

γηούντων, e xal οἱ σωζόμενοι διὰ τοῦ,Διχαιούν-

|) δὲ ὡς ἐπὶ ἑνὸς καὶ τοῦ αὐτοῦ προτρέπεται
ἰχολουθία, χαὶ τὸ, « Κατηγορούντων, » καὶ τὸ,
ογουμένων. » Φαμὲ, οὖν, ὅτι οὐ δεῖ ἐπὶ τοῦ ἑνὸς
αὐτοῦ ἀμφότερα λαθεῖν, ἀλλὰ κατηγορουντων

λογισμῶν ἐφ᾽ ἑτέρων, fot τῶν χολασθη-

, ἀπολογουμένων δὲ ἐφ᾽ ἑτέρων, ἧτοι τῶν
αἶνων. Διατί δὲ οὐχ cimus: Καὶ διχαιούντων
αχοινόντων ; Ὅτι οὐ διχαιοῦσιν οὗτοι οὐδὲ
νται, ἀλλὰ κατηγοροῦσι μὲν ἢ ἀπολογοῦν-
ν δὲ χρίσιν τῆς τιμωρίας ἥ τῆς διχχιώσεως
; ἐπάγει. Καλῶς οὖν qui, τῶν λογισμῶν
ojvtuv ἢ xal ἀπολογουμένων. Πάλιν ἔστιν
δἰ οὖν ; πῶς ἀπολοτοῦνται, μηδενὸς χατηγο-
, Τὸ à», χκατηγοζούντων, εἴρηται, ὅτι ἐπὶ
ἀςξθησομένων δεῖ λαδεῖν, τὸ δὲ ἀπολογουμέ-
itv δικαιωθησημένων, xal καλῶς εἴρηται,
ὁλογοῦντα! μηδενὸς κατηγοροῦντος ; Κατη-
καὶ ἐνταῦθα. Οὐ γὰ ἔστιν, οὐχ ἔστιν áv-
ἄνευ ἁμαροτίας ἐχεῖθεν ὀφθῆναι. 'AXX 8
(x, ἐπεὶ οὐκ Est: βάρος ἔχοντα xai Oqxov
vé uata, οὐκ ἔστι σφοδρὰ οὐδὲ ἀπαράγραπτος,
πολογίαν προάγουσι πρὸς αὐτὴν οἱ λογισμοὶ,
σῇον τῆς φύσεως, τὸ ἀσθενὲς, τὴν τοῦ Θεοῦ
υπίαν, τὸν ἔλεον. Καὶ παύεται μὲν ἐχείνη,
ἡ ἀπολογία, ᾿Απὸ τῆς ἀπολογίας οὖν εἶσι,
χατηγοοίχ προνηγήσατο, ἄξιοι οὗτοι σημαί-
Ἐπειδὴ δὲ ἐν τοῖς ἀπολλυμένοις ἄτοπα μὲν
πὰ τὰ ἀμαρτήματα, σφοδρὰ δὲ καὶ ἀπαραί-
χατηγορια, οὐδαμοῦ δὲ ἣ ἀπολογία, τίθησιν
ὧν πάλιν μόνον τὸ, χατηγορούντων. Εἰσὶ
νωστὰ μὲν, ἃ χατὰ λογισμοὺς ἡμάρτομεν,
στὰ ὃὲ, ἃ μέχοι πράξεων παρειλκχύσαμεν.
uv συγγνωστὰ μὲν, ἃ διὰ μετανοίας χαθ-
ἀπσυγγνωστα δὲ, οἷς μηδὲ τὸ διὰ ταύτης
xal τὴν θερχπείαν προσενηνόχαμεν,

τι δὲ xal ὡς ἔχει τάξεως ἣ λέξις, τοῦ ῥητοῦ
ια παραληφθῆνχι. Οἷον οἱ μὲν τὸν νόμον
, χαὶ τὸν νόμον καὶ τὴν συνείδησιν ἐφ᾽ οἷς
γυσι χατηγοροῦσχν. Οἱ δὲ μὴ παρειληφότες,
ν νόμον, πράττοντες δὲ ἀπὸ συνειδήσεως τὰ
9, οὗτοι τὴν συνείδησιν ποοδάλλονται μάρ-
€ ἀγαθοεργίας. Ἵνα γὰρ μή τις εἶπῃ. Οὐ-
à τύχην πράττουσι τὸ ἀγαθὸν, εἰ μὴ νομῳ
nv. Οὐμενοῦν, φησὶν, ἀλλὰ μετὰ συνειδή--

est quomodo hi justificantur, illi vero non. Et ait
quod foro non egente testibus, non extrinsecisqui-
busvis demonstrationibus, sed intus ab ipsis cogi-
tationibus, testimonium adducitur, virtusque lau-
datur. idcirco quanquam 22,4 hic homines absol-
verint, non oportet hos esse securos : nihil enim
inde juvabuntur. Rursum etsi condemnaverint,
non admodum angi oportet: si quidem nihil ibi
nocebunt, sed satis est et ad condemnationem et
ad absolutionem propriam cogitationum conscien-
tia vel testimonium. Verum cum dixisset : « Cogi-
talionibus accusantibus, » quare non addidit,
« Justificantibus? » Ita enim manifesti flerent et
qui puniuntur per hoc quod dicitur, « Accusanti-
bus, » et qui salvi fiunt per hoc quod adderetur,

D Justificantibus. Nunc autem quasi de uno eteodem,

D

consecutio sermonis intelligere nos admonet et
« Áccusantibus » et « Excusantibus. » Dicimus
autem quod non oporteat de uno et eodem utrum.
que accipere : sed accusantibus quidem de alteris,
puta puniendis ; excusantibus vero de alteris,puta
salvandis. Sed cur non dixit, Et justificantibus et
condemnantibus ? Quia heec neque justiflicant neque
puniunt, sed accusant cogitationes vel excusant;
judicium vero punitionis vel justificationis fert
judex. Bene ergo ait : Cogitationibus accusantibus
vel etiam excusantibus. Rursum posset quispiam
dicere: Quid igitur? quomodo excusant nemine
accusante ? Dictum enim est,accusantibus, de con-
demnandis sumi oportere; excusantibus, vero de
salvandis, et bene dictum est, quomodo excusant
nemine accusante? Accusant etiam hic. Non enim
potest, inquam, hic homo carere peccato, verum
accusatio, cum peccata gravia non sint aut magui
ponderis, non est vehemens aut legitima, sed exu-
sationem ad eam praeferunt cogitationes, puta na-
turc lubricitatem acinfirmitatem, Dei erga homines
amorem ac misericordiam : et illa quidem cessat,
excusatio autem vincit. Sunt igitur ho cogitatio-
nes merito designate ab excusatione,licet accusatio
praecesserit. In his vero qui pereunt qui absurda
sunt et gravia peccata, vehemensque et inevitabilis
accusatio, excusatio autem nequaquam, in eis so-
lum ponit, « Accusantibus. » Preeterea digna sunt
condemnatione, qui cogitationibus deliquimus:
verum non merentur veniam qua ad opera usque
protraximus.Etrursum ignoscibiliasunt que poni-
tentia delevimus, ea autem condemnari nequeunt
quibus curam ac salutem per hanc non attulimus.
$9? 5 Potest quoque dicti sensus accipi, velut
habet ordo dictionum, puta qui legem acceperunt,
et legem habent, et conscientiam, de his quz deli-
querunt, accusantem : qui vero legem non acce-
perunt, sed ex conscientia qua legis sunt faciunt,
hi conscientiam bon: operationis testem produ-
cunt. Ne quis enim dicst: Casu ergo quod bonum
est agunt, si non lege agunt : Nequaquam, inauit,
sed duce conscientia, hanc preceptorem ac test.

339

habentes, ideoque majore digni sunt remunera-
tione,inajoremque inducunt confutationem adver-
sus eos qui habita lege deliquerunt. Deinde quia
non omnes qui lege carent, bene operantur, imo
sunt qui etiam delinquunt : ostendit neque hos fu-
turos impunitos. Quanquamenim legem,inquit,non
habeant accusantem, nihilominus tamen poenas
dabunt, cogitationibus inter se accusantibus.Quod
aulem additur, vel etiam excusantibus, ex conira-
rio fidem facit, ac si diceret : Quemadmodum ex-
cusantibus cogitationibus absque lege consequitur
absolutio, pernmeque immunitas; ita rursum sine
leg? accusantibus, sequitur condemnatio. Verum
quando haee erunt? In secundo adventu, inquit.
« Quando judicabit Deus occulta hominum. » Si-
quidem homines manifesta vident, Deus vero oc-
cultorum scrutator est. « Per Jesum Christum. »
— e Nain Pater, ait, non judicat quemquam, sed
omne judicium dedit Filio?! »

II, 17-20. Ecce (tu Julaus cognominaris et re-
quicscis in lege, et gloriaris in Deo, et cognoscis vo-
luntateim, ac. probas. eximia. institutus. per. legem,
confidisuue. teipsum. ducem. esse ccecorum, lumen in
tenciris versantium, eruditorem insipientium, docto-
rem imperitorum, habentem formam cognitionis ac
veritatis qug in lege est.

Cuin. dixisset nihil Dei cultori,licet preputiatus
sit, deesse, quo minus salvus fieri possit, modo le-
ὅθ faclis exprimat : ponit deinceps ea in quibus
extollebantur Judzi, ostendens quod nullasit ho-
run utilitas non recte viventi, primumque ipsum
ponit nomen.Ecce,inquit, tuJudieus cognominaris.
Ipsum siquidem. nomen 2?6 marnum quiddam
esse videbatur, veluti nunc est nomen Christiano-
rum. « Cognominaris. » Neque eniin re vera es,
nisi legem compl. às.« Et requiescis in lege. » Non
enim laboras, inquit, sieut illi qui sunt. extra le-
gem, inquirendo quid sit agendum, sed legem ha-
bes otunia te mauifeste docentem. Vel. hoc modo.
Multum in lege extolleris, illaque te. effers, quod
supra e;teros divinam acceperis legem.Dicens au-
tem, « Requieseis, » significat quod non labore il-
lorum egregiisque facinioribus data sit. sed divina
gralia, « Et gloriaris in. Deo. * Ac si. solus supra
eietevos homines dilectus *is. Videtur autem illos
objecta quoque vecordia irridere. « Et. cognoscis
voluntatem. » Atqui cognoscere necfacere gravius
advehit supplicium : attamenin lioc quoqueextol-
lebantur. Unde non dicit, facis, sed, ὦ CognoscisDei
voluntatem. » — « Ac probas eximia institutus per
legem. » Legis enim eruditio novil exacte docere
explorationem corum quie ceuferunt. Hi verocum
non prostarent, in lioc. etiam. etfferebantur, quod
uliliumi nossent explorationem. « Conltidisque. »
Non es, inquit, duy cwcorüm,sed ita de teipso ar-
bitraris. Ceos. aulem vocat eos, qui in tenebris

5 Luc. 1,33.

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

δῇ

À σεως, διδάσχαλον ταύτην καὶ μάρτυρα ἔχοντες ἢ
ἀγαθοεργίας, Διὸ xal μείζονος ἄζ'οι ἀποδοχῆς, x
μείζονα τὸν ἔλεγχον χατὰ τῶν μετὰ νομοῦ áus::
νόντων ἀπάγονται. Εἴτα ἐπειδὴ οὐ πάντες οἱ 1:
νόμου ἀγαθοεργοῦσιν, ἀλλ᾽ εἰσὶν oi καὶ zz;
δείχνυσιν οὐδ᾽ αὐτοὺς ἐσομένους ἀτιμωρήτους]
γὰρ καὶ μὴ νόμον ἔχουσι, φησὶ, τὸν κατηγοροῦς
ἀλλὰ xal οὕτως δίκας ὑφέξουσι, μεταξὺ ἀλλήλων 3
λογισμῶν κατηγορούντων. Τὸ δὲ, ἢ καὶ ἀπολύτις
νων, πίστωσίς ἐστιν ἐκ τοῦ ἐναντίου ἐπηγομὸ
Ὡσανεὶ ἔλεγεν, ὅτι Ὥσπερ ἀπολογουμένων τῶν
γισμῶν, ἀθώωσις ἀκολουθεῖ τοῦ νομοῦ 72, 1n
χατηγορούντων, πάλιν χωρὶς τοῦ νόμου, ἢ xxiuz
ἕπεται. 1ότε δὲ ταῦτα; "Ev τῷ δευτέρᾳ c1
« Ὅτε χρινεῖ ὁ Θεὸς τὰ xpumtà τῶν ἀνβρώτιν,

B O5 μὲν γὰρ ἄνθρωποι τὰ φανερὰ, ὁ ct θεὸς ἃ
χρυπτῶν ἔστιν ἐξεταστής. « Διὰ ᾿Ιησοῦ Xo
— « Ὁ γὰρ Ματὴρ, φησὶ, χρινεῖ οὐδένα, ἀλλὲ,
χοίτιν πᾶσαν ὀέδωχε τῷ Υἱῷ. »

Ἰοὲ Ἰουδαῖος ἐπονομάζῃ, xai ἐπχντο
τῷ νόμῳ, καὶ χαυχᾶσαι ἐν Θεῷ. xii (wx
τὸ θέλημα, καὶ δοχιμάζεις τὰ διαςέροντε m
ηχούμενος ix τοῦ νόμου: πέποιθάς τε cuc
ὁδηγὸν εἶναι τυφλῶν, φῶς τῶν ἐν cxóu τ
δευτὴν ἀορρόνων, διδάσκαλον ντ,πίων,
τὴν μόρφωσιν τῆς γνώσεως καὶ τῆς
ἐν τῷ νόμῳ.

Εἰπὼν ὅτι οὐδὲν τῷ θεοσεύεξ μὲν, ἀχρουτιγὰ
λείπει πρὸς τὸ σωθῆναι, ἐὰν μόνον π-οῦ νἱ
ποιητὴς, τίθησι λοιπὸν xai ἐφ᾽ :

σὺ

Ear:
ἄλημα

oi; μένα ip
Ἰουδαῖοι, δειχνὺς οὐδὲν τούτιων ὡφελεῖ zv uri
0m βιοῦντα. Καὶ πρῶτον αὐτὸ τὸ ὄνομα -Ξ
ἰὸς σὺ, φησὶν, Ἰουδαῖος ἐπονομάζη. ἘπΠόχε! τε
αὐτὸ τὸ 0voua μέγα εἶναι, ὡς νῦν τὸ τῶν Xon
νῶν. « Ἐπ τονομάζῃ. » Οὐ γὰρ εἴ κατὰ αλὴὲΣ
εἰ μὴ πληροῖς τὸν νόμον. Καὶ xr
4x9 κάμνεις, φησὶν, ἔξω νόμου x
πευύμενος, τὸ πρακτέον ἐπ ζητῶν, ἀλλ᾽ ἔχες
ἄπυντά σε διδάσχοντα. Ἢ οἷ
ἐπὶ τῷ νόμῳ ορονεῖς, κχαὶ tv
αὐτῷ, ὡς ἠξιωμένος νόμου θείου παρὰ τοὺς Az
Τὸ δὲ. «'“Επανχπούῃ » δηλοῖ, ὅτι οὐ χαλλῖτῳ 21
ἢ χατοιθώματι $6007, ἀλλὰ χάριτι θεΐψ. « Καὶ τ»
ἐν θεῷ. Ὡς μόνος ἀγαπηθεῖὶς παεὶ π
Δυχεὶ δὲ αὐτοὺς χαὶ t;nD
Ὑινώσχεις τὸ θελτυζ
τοὶ τὸ γινώταειν μὲν, μὴ ποιεῖν δὲ, πλείονα
πχευάζει χύλατιν. ᾿Αλλ᾽ ὅμως καὶ
uisa ἐφούνγυν. Ὅθεν οὐ λέγει, ποιεῖς, ἀλλὰ; «Ta
τοῦ 0:52 θέλημα.» « Rai δοχιμάλνες

διχφέσυντα χατ τε χούμενος ἐκ τοῦ νόμου. » n

e

, *
νόμῳ. » O3
vOMOV, σατὼς
Miva, z213:v,

7/331:
av zu zo».
ξεῖν. « Καὶ

λοϊ! ποὺς
νοιᾶν σχώτ

"4
«m. ΦΦ
dm. c

τὴν
σχεις τὸ
τοῦ viu52 xat ans οἷδε τῶν συμφερόντων ἃ :
Οὗτοι δὲ μὴ ποιοῦντες,
τῶν συμφερόντων Cox:
Πέποιθᾶς τε. » Οὐκ εἶ, τι
οὕτω πεοὲ σεαυτοῦ T
ἐν σχότε:, καὶ ἄφρονας,

"ox:uaziav &x:6221:.

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

363

οὺὑς προσχολλωμένους αὐτοῖς προσηλύτους, À versantur : et insipientes ac imperitos dicit Judmis

new εἴχον τοῦ νόμου. Τούτοις γὰρ τοῖς
ἀπὺ κενοδοξίας αὐτοὶ τοὺς προσηλύτους
Διὸ καί αὐτὸς ἠρέμα ἐπονε:δίζων, αὐτοῖς
ig τοιούτοις ὀνόμασιν ἐχρήσατο. « "Eyovca
ωσιν τῆς γνώσεως xal τῆς ἀληθείας. »
Ius « Μόρφωσιν γνώσεως xal εὐσεθείας, »
οὐχ αὐτὴν ἔχουσι τὴν ἀληθὴ γνῶσιν χαὶ
ἀλλ᾽ ἐπίπλαστον εἰχόνα τινὰ, σχῆμα μὲν
ληθείας, οὐχ οὖσαν δὲ. Καλῶς δὲ χεῖται τὸ,
ὄμῳ.» Ἔδει γὰρ τὴν εἰχόνα τὴν ἀληθῆ,
νειδότι χαὶ ἐν ταῖς πράξεσι χεχτῆσθαι"
d, μέγχ φρονεῖς, ὡς ὅτι ὁ νόμος ἔχε: τὴν
τὴν, ἀλλ᾽ οὐδὲν τοῦτο πρὸς σὲ, ἐπεὶ μὴ
, τοῦ νόμου. — Ἄλλως. [GOT.] Μορφοῦται

w3tv τῆς γνώσεως xal τῆς ἐν τῷ νόμῳ p

ὃ εἰδὼς αὐτὸν xal πολιτευόμενος vat! αὐὖ-
κε γὰρ, τὸ μὲν « μόρφωσιν γνώσεως, » ἐπὶ
t, τὸ δὲ « μόρφωσιν ἀληθείας,» ἐπὶ τοῦ πράτ-
ἵνος γὰρ ἀληθῆ τὴν ἐν τῷ νόμῳ γνῶσιν
ὁ διὰ τῶν ἔογων πληρῶν αὐτὴν, ἐκεῖνος
b δὲ, φησὶ, πέποιθας σεαυτὸν εἶναι παιδευ-
δηγὸν xal διδάσχαληον, οὐχ ἁπλῶς, ἀλλ᾽
v μόρφωσιν τῆς ἐν τῷ νόμῳ γνώσεως, xai
ᾧῷ νόμῳ ἀληθείας. οὕτως δὲ πολιτεύῃ, ὡς
ἰσχαλίχς νομικῆς πω ἀχούσας. Ὁ οὖν τὴν
πεποιθὼς ἔχειν τῆς γνώσεως xal τῆς
ὁ τῶν ἀφρόνων παιδευτὴς, ὁ ὁδηγὸς, ὁ
€ εἶναι πεποιθὼς, πρῶτον σεαυτὸν δίδα-
εἰς δὲ, ὅτε ἐπὶ τοῖς ἔργοις δείξεις ἀληθεύ-
διδασχαλίαν.
ν διδάσχων ἕτερον, σεαυτὸν οὐ διδά-
χηφρύσσων μὴ χλέπτειν, χλέπτεις ; 'O
ἢ μοιχεύειν μοιχεύεις ; ὁ βδελυσσόμε.
ὄωλα, ἱεροσυλεῖς ; "Og ἐν νόμψ χαυχᾶ-
τῆς παραδάσεως τοῦ νόμο» τὸν Θεὸν
; Τὸ γὰρ ὄνομα τοῦ θεοῦ δι᾽ ὑμᾶς βλασ-
iv τοῖς ἔθνεσι, χαθὼς γέγοχπται.
όλουθον ἦν εἰπεῖν, ὅτι οἱ τὰ τοιαῦτα παρὰ
ντες, xal μὴ φυλάττοντες αὐτὰ, μείζονος
'μωρίας ἔνοχοι, ὅσῳ xai ἐν γνώσει ἡ ἁμαρ-
X τέως οὐ σφόδρα αὐτῶν χαθάπτεται, ἀλλὰ
τησιν προάγων τὸν λόγον, τοῦτο αὐτὸ ἐν-
Τινὲς ὃὲ μᾶλλον ἀποφαντιχῶς ἀναγνω-
civ Ὁ βδελυσσόμενος τὰ εἴδωλα, ἱεροσυ-
«ἐν νόμος xai τὰ ἐν τοῖς εἰδωλείοις χού-

ἰλυχτὰ εἶχε, διὰ τὸ δαίμοσιν ἀνατεθῆναι. ἢ

φησὶ, τὰ μὲν εἴδωλα βδελύσσετρθαί φατε,
αὐτοῖς χρήματα ἁρπάζετε. "Apa οὖν, οὐδὲ
α χατὰ ἀλήθειαν βδελύσσεσθε. [ΦΩΤ.) Εἰ
βδελύσσεται τὰ εἴδωλα, ὡς τῶν οἰχείων
νομίμων xai ἱερῶν ἀχριδὴς φύλαξ, ἔπειτα
ἱερὰ ἀποσυλᾷ, πόσης οὗτος οὐχ ἔστιν ἄξιος
; δι ὧν μὲν προσποιεῖται ἀποστρέφεσθαι
α, τιμᾷν xal περιπτύσσεσθαι δοχῶ, τὴν οἷ-
τρείαν, xal τὰ περὶ αὐτὴν ἱερὰ, δι᾽ ὧν δὲ
' xal χλέπτουσαν χεῖρα ἐπαφίησιν αὐταῖς,
τῶν εἰδώλων ἐξυδρίζων xal εἰς τὸ μηδὲν
€ αὐτὰ, παραπλὲέσιύς ἐστιν οὗτος ὡς ἀλη-

PaTROL. Gn. CXVIII.

adherentes proselytos qui legis cognitionem non-
dum habebant. His namque nominibus pre inani
gloria proselytos appellabant, ideoque Apostolus
tacite his ipsis exprobrans, hujusmodi usus est
nominibus: « Habentem formam cognitionis ac ve-
ritatis. » Scite dixit, Formam cognitionis divinique
cultus, significans quod ipsam veram cognitionem
divinumque cultum non haberent,sed effictamima-
ginem quamdam,formam quidem habentem verita-
tis, quse tamen non esset.Bene autem addit : « Que
in lege est. » Siquidem oportuit veram imaginem
in conscientia bonisque operibus sitam esse: tu
vero extolleris, inquit: utpotequod imaginem hanc
lex habeat, verum id nihil ad te qui legis factor
non sis. Álio modo. Formam cognitionis ac verita-
tis qu» in lege est efficiat is, qui legem novit et
juxta eam conversatur. Formam enim posuit co-
gnitlionis ad intelligendum, formam autem veritatis
ad operandum. Ille namque veram que in lege est
cognitionem ostendit, qui ipsam operibus complet,
442 ille eam fidelem ostendit. Tum vero, inquit,
confidis te esse ducem et eruditorem ac doctorem:
nec id vulgari modo, sed habentem formam cogni-
tionis, que in lege est, et veritatis que in lege est :
ita tamen conversaris quasi legis doctrinam non-
dum audieris. Qui ergo formam te habere confidis
cognitionis ac veritatis: qui te insipientium erudi-
torem et ducem ac doctorem esse confidis,teipsum
doceas primum : docebis autem quando doctrinam,
operibus ea 48 dicis preestantem, ostenderis.

II, 21-24. « Qui ergo alium doces, teipsum non
doces ? qui predicas non furandum, furaris ? qui
dicis non adulterandum,committis adulterium ? qui
simulacra exsecraris.sacrilegium committis?quiin
legegloriaris, per legis transgressionem Deum in-
honoras ? Nomen enim Dei propter vos blasphemiis
afficitur inter gentes, sicut scriptum est. »

Consequens deinde erat ut diceret, quod qui
talia a Deo accepissent nec ea servarent, tanto
majori condemnationi obnoxii futuri essent,quanto
majus esset peccatum,quod a scientia procederet :
interim tamen eos non acriter objurgat, sed ser-
monem per interrogationem producens, hocipsum
ostendit. Quidam vero enuntiative potius legendum
esse dicunt. « Qui simulacraexsecraris? »Lex certe
omnes etiam res qua in idolorum templis erant,
exsecrandas dicebat, eo quod deemonibus essent di-
cate. Vos autem, inquit, simulacra et idola exse-
crari quidem vos dicitis, et tamen reposilas ip:is
facultates rapilis. Itaque neque vere simulacra
exsecramini. Nam si quispiam simulacra exsecre-
tur, tanquam propriarum consuetudinum legitima-
rumque et sacrarum exactus observator, interim
autem propria templa deprsdatur, quo hic dignus
nonestsupplicio? Qui hinc se flngit abominari
idola, proprium cultum honorare visus et amplecti
ac sacra, qua circa illum habentur: illinc vero
temerariam furacemque manum ad ea extendit

1g

303

OECUMENII THICC/E EPISCOPI. 3b

ipsa majori afficiens injuria quam idolaeaquenihil A θῶς, τῷ λέγοντι μὲν ἑτέροις μὴ δεῖν κλέπτειν, τοῦ,

ducens. Vere enim hic illi assimilis est αα] οί 5
non furandum dicit, ipse interim qus furum sunt
perpetrans. Nam sicut ille contraria sermonibus
facere ostenditur per opera: $9?8 ita et hic qui
sacrilegium perpetrat, contraria agit ei, quod est
idola abominari, per furtum injuriamque in sacra,
demones colens, quorum idola erant habitacula.
« Qui in lege gloriaris. » Gloriaris, quasi a Deo in
honore habitus propter legem, cur ergo transgres-
sionelegem inhonoras,simulque etDeum? «Nomen
enim Dei. » Cum enim grave esset quod dixerat,
« Deum inhonoras, » prophetam in testem produ-
cit 7, ac si diceret: Non meus sermo est, sed
Isaig. Nam qui ex gentibus erant, videntes eos
prave conversari, in blasphemias efferebantur,

dicentes: Num oportuit, ut hos Deus diligeret, aut
quidpiam eis donaret? an ne hos et esse et futuros
malos precognoverat? « Inter gentes. » Non solum
vos, inquit, Deum inhonoratis, sed aliis quoque id

agendi occasionem prebetis.

II, 25. Gircumcisio siquidem prodest,si legem factis
ezprimas : quod si legis transgressor fueris, circum-

cisio tua przputium facta est.

Quia magnum quiddam videbatur circumcisio,
ad eam tandem venit, et ait: Verum circumcisio-

nem dictis magnam utilemque rem quamdam esse.

Utique, inquit, fateor : sed tunc quando legem
factis exprimis. « Quod si transgressor. » Vult
ostendere circumcisionemesse intellectualem,cujus

typus est ea que sensu percipitur, nempe purifl-
catum esse resecatis superfluis. Est autem super.

fluum, quidquid displicet Deo. Hujusmodi itaque
circeumcisionem habere potestaliquis etiam corpore
circumcisus : rursumque corpore circumcisus esse,
animo veroincircumcisus. Praputium autem etcir-
cumcisionem,nempe verambone pravzqueactiones
designant.Cumergo circumcisio signum sitexcisionis
affectuum:qui nonhabueritexcisos affectus,hic sane
proputiatus est, quanquam signum corpore ferat.A -
lioqui enim non solum iste nihil indeadjumentiac-
ciperet,sedet majusnocumentum, vera privatus cir-
cumcisione,cujus signum eratcarnis circumcisio,e-
tiam hancipsam injuria afficiens,atque inutilem red
dens.nihilque signiflcantem eorum ad quz data est
ut signum esset. 8.29 Siquis autem habet affectus

excisos, quanquam carne non sit circumcisus, ni-
hilominus tamen vera resectus est circumcisione,
eoque magis, quo minus eget sensibili, que me-
moris signique gratia assumebatur. « Preputium
facta est. » Hoc est abominanda res juxta mentem
eorum. Etenim ipsi prepultiatum ducebant abomi-
nandum. Siergo non servaveris neque operatus
fueris qui legis sunt, circumcisio tua, quae Deo
grata erat, abominanda facta est et rejecta. Quod
si pra»putiatus egregia legis opera prostiterit,hujus
preputium quod res abominanda erat, Deo gratum

? sa. Li, 5.

C χεχαθάρθαι xal và περιττὰ περιτετμῆσθαι. Dec»

tovtt δὲ τὰ τῶν γλεκτόντων. Ὥσπερ γὰρ ixttez ἃ
αντία τοῖς λόγοις διὰ τῶν ἔργων πράττειν ie
χνυται, οὕτως xal οὗτος ἐναντίχ τοῦ βδελύσσεσθε: -
εἴδω λα δι’ ὧν ἱεροσυλεῖ διαπράιτεται, διὰ τῆς ε
τὰ ἱερὰ χλοπῆς xal ὑῦρεως θεραπεύων τοὺς δαΐμον,
ὦν ἦσαν τὰ εἴδωλα οἰχητήρια. « Ὅς ἐν νόμῳ χαυὶ
σαι.» Καυχᾶσαι ὡς τιμηθεὶς παρὰ τοῦ Θεοῦ ὁ
τὸν νόμον. Τί τοίνυν τῇ παραδάσει ἀτιμάζεις αὶ
νόμον, xai συνχτιμάζεις τὸν Θεόν ; « Τὸ vii Uva
τοῦ 0:02. » Ἐπειδὴ βαρὺ εἶπεν, ὅτι « Τὸν θά
ἀτιμάζεις, » τὸν προφήτην παράγει μάρτυρα, ku
εἶπεν, Οὐχ ἐμὸς ὁ λόγος, ἀλλὰ τοῦ ᾿Πσαίου. 0:
ἐξ ἐθνῶν ὁρῶντες αὐτοὺς χακῶς πολιτευομένους͵ ἐ:
βλασφημίας ἐξεφέροντο, Τούτους, λέγοντες, ἔδει m

Β πῆσαι τὸν Θεὸν ἤ δοῦναί τι αὐτοῖς ; οὐχ 2c xm

ὄντας καὶ ἐσομένους ; « Ἐν τοῖς ἔθνεσι. » Οὐ μένν
φησὶν ὑμεῖς ἀτιμάζετε τὸν Θεὸν, ἀλλὰ xii D;
πρόφασιν παρέχετε.

Περιτομὴ μὲν γὰρ ὠφελεῖ, ἐὰν νόμον pis
ἐὰν δὲ παραδάτης νόμου ἧς, ἣ περιτομή τ
ἀκροδυστία γέγονεν.

Ἐπειδὴ μέγα τι ἐδόχει ἡ περιτομὴ, τελευταῖον!
αὐτὴν ἦλθε, καὶ φησιν" "AAA, ἐρεῖτε, μέγα χαὶ ἐξ
λιμόν τι χρῆμα d περιτομή. Elsxpive: Ὑὰ tpi
τοῦ Θεοῦ. Ναὶ, φησὶν, ὁμηλογῶ, ἀλλὰ τότε, ὅτεν τ-
μον πράσσῃς. « 'Eav δὲ παραδάτης. » Βούλεται ἐὺ
ξαι ὅτι ἔστι περιτομὴ νοητὴ, ἧς τύπος ἡ aida

δὲ πᾶν ὅσον οὐ φίλον θεῷ. 'Ex δὲ τούτου, 6:5
ἀχρόδυστος μὲν τὸ σῶμα, τὴν δὲ τοιαύτην ἔχων 2
τομήν. Καὶ πάλιν ἐμπερίτομος μὲν τὸ σῶμα, ἀχοιῶ
στος δὲ τὴν ψυχήν. ᾿Αχροθυστίαν δὲ xai περιτομῖντι
ἀληθῆ δηλονότι αἱ ἀγαθαὶ xal. πονηραὶ πράξεις γε»
χτηρίζουσιν. — [ΦΩΤ.] Ἐπεὶ οὖν σημεῖόν ἐστινή τι
τομὴ παθῶν ἐχχοπῆς, εἴ τις οὐχ ἐχκκχέχοπτα: τὲ
θη, δηλονότι ἀκρόδυστός ἐστι, κὩντὸ συ, μεῖον iz:
σώματος φέρῃ. Τοὺναντίον γὰρ οὐ μόνον oiv
λεῖται οὗτος͵ ἀλλὰ καὶ πλέον βλάπτεται, ψευδόμενά:
χατὰ τῆς ἀλῃθοῦς περιτομῆς, ἧς ἦν σύμὄολον ἡ τῇ
σάρκα, χαὶ αὐτὴν ταύτην ἐνυδρίζων, καὶ ἄγριον
ποιῶν, χαὶ μηδὲν σημαίνουσαν, ὧν ἐδόθη σημεῖ» ὁ
ναι, E! δὲ τις ἐχχέχοπται τὰ πάθη, v&Rv τὸ σημεῖν
ἐντετύπωται τῇ σαρχὶ, οὐδὲν ἧττον περιτέτυτα
τὴν ἀληθινὴν περιτομὴν, εἰ μὴ καὶ μᾶλλον, 5
μηδὲ δεηθεὶς τῆς αἰσθητῆς, ἧτις χάριν zapdage
veto μνήμης χαὶ συμθόλου, « ᾿Αχροδυστίτ dép
— [TOY AYTOY] Τουτέστι βδελυκτὸν, xmi
ἐκείνων νοῦν, Βδελυχτὸν γὰρ ἐχεῖνοι τὸν ἀχρύβυτν
ἔγοῦντο. 'Eiv οὖν, φησὶν,οὐ φυλάττῃς οὐδὲ χοῦς
τὰ τοῦ νόμου, ἡ περιτομή σοῦ, ὅπερ Tv θεάρετν
γέγονε βδελυχτὸν καὶ ἀπόδλητον, 'Hàv δὲ ὁ ir
στος τὰ δικαιώματα φυλάττῃ τοῦ νόμου, ἡ ize
στία ἀὐτοῦ, ὅπὲρ ἦν βδελυχτὸν, θεάρεστον xil»
φιλὲς λογισθήσεται αὐτῷ τῷ νομοθέτῃ καὶ Angus;

3€5

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

366

Kai τοσοῦτον θεάρεστον xal ἀποδεχτὸν, ὅτον καὶ À etdilectum ipsi Creatori ac legislatori reputabitur,

σὲ 94 αὐτοῦ ἐλέγχεσθαι xal χαταχρίνεσβθαι, Σχόπει
δὲ πῶς σοφῶς xal δριμέως φησὶν, « 'Exv οὖν ἡ ἀχρο-
693tía τὰ δικαιώματα τοῦ νόμου φυλάσσῃ, » xa!
οὐκ εἶπε ᾿Εὰν τὸν νόμον φυλᾶσσῃ. Ἵνα γὰρ μὴ
εἴπῃ ὁ ᾿Ιουδαῖος: Καὶ πῶς ἔνι τὸν ἀχρόδυστον φυ-
λάττειν τὸν νόμον, αὐτῷ τούτῳ παραθσίνοντα τὸν
γόμον, τῷ ἀχρόδυστον εἶναι ; ἵνα οὖν μηδ᾽ ἐν τούτῳ
óp αὐτοῖς λαδὴν, οὐχ οὕτως φησὶν, ἀλλὰ, « Τὰ δι-
χαιώμχτα τοῦ νόμου. » Καὶ ἐπὶ μὲν αὐτῶν ἐχείνων,
τὸν νόμον φησὶν, ἐπὶ δὲ τῶν ἀχροδύστων, « τὰ δι-
χαιώματα τοῦ νόμου. » Οὐ πάντα, φησὶ, τὸν νόμον εἶ-
Kov, ἀλλὰ τὰ Otxatoüvta μόνον, ἅμα σοφῶς ὑπεμ-
φαίνων, ὅτι οὐ πάντα τὰ ἐν τῷ νόμῳ ἦσαν διχαι-
ojvtg, ᾿Αλλὰ τὰ μὲν διχαιώματα ἦσαν xal ἐδι-
καίουν, ὅσα συνεφώνει τῇ χάριτι, τὰ δὲ, ἕνεχα μό-
νης τῆς ἐχείνων ἀσθενείας ἦσαν δεδομένα, --- Αλλως"
Εἰς νοητὴν ἀχροδυστίαν, φησὶ, μεταπεφοίτηχέε σου
$ περιτομὴ, διὰ σὲ τὸν χαχῶν χρώμενον. Τέως γὰρ
οὐ βούλεται φανερῶς ἀτιμάσαι τὴν περιτομήν.

Ἐὰν οὖν ἡ ἀχροδυστία τὰ διχαιώμχτα τοῦ νό-
uoo φυλάσσῃ, οὐχὶ dj ἀχροδυστία αὐτοῦ εἰς πε-
οιτομὴν λογισθήσεται ; Καὶ χρινεῖ ἡ ἐχ φύσεως
ἀκροθδυστία τὸν νόμον τελοῦσα, σὲ τὸν διὰ γράμματος
xai περιτομῆς παραδάτην νόμου ;

« Ἐὰν οὖν 3, ἀχροδυστία. » Τουτέστιν οἱ τὴν
ἀχροδυστίαν ἔχοντες ἐθνιχοί. « Λογισθήσεται; »
Οὐκ εἶπεν, ὅτι Νιχᾷ τὴν περιτομὴν (τέως γὰρ ἐπ-
αχϑὲς ἦν), ἀλλ᾽ ὅτι εἰς περιτομὴν λογ'σθήσεται, παρὰ
τῷ Θιῷ δηλόνοτι. « Καὶ χρινεῖ.» Τουτέστι χατα-
κρινεῖ ὡς xal εἴρηται, « ΓΑνδρες Νινευΐται ἀνα-
στήσονται, χαὶ χρινοῦσι τὴν γενεὰν ταύτην. » 'H
ἐλέγξει σε, φησὶν, ὁ τὸ σημεῖον μὲν μὴ ἔχων, τά δὲ
τοῦ σημείου κατορθώσας, ὡς μὴ κατορθώσοντα. Καί-
τοι δέον, ἐπεὶ xal ὑπέσχου διὰ τοῦ σημείου, μᾶλλον
ixslvou τὸ κατόρθωμα ἐπιδειχνύναι. « Ἵ &x φύσεως
ἀχροθδυστία. » 'Ex φύσεως ἀκροδυστίαν λέγει τὸν ἐν
σαρχὶ ἀχρόδυστον. Οὗτος τοιγαροῦν πληρῶν τὰ ἀπὸ
τοῦ νόμου, χαταχρινεῖ σε τὸν περιτομὴν ἔχοντα, xal
ὅσον Txsv εἷς τὸ γράμμα, τὸν νόμον, ταῖς δὲ πράξεσι
παραθδαίνοντα αὐτόν. « Τὸν νόμον τελοῦσα. » Κατ’
ἐχεῖνο δηλονότι, xaü' ὅ᾽ τὰ διχαιώματα αὐτοῦ φυλάτ.
stt, Σχόπε: Bb Πρῶτον μὲν δ'χαιώματα νόμου εἰπών,
χαὶ ὀὐνγ σὐτὸν τὸν νόμον, νῦν αὐτὸν τὸν νόμον τε) εἶν
φησιν, ὑποδηλῶν ὅτι ταῦτά ἐστι χυρίως νόμος. 'll
δὲ περιτομὴ καὶ τὰ τοιαῦτα, οὐδὲ χυρίωςνόμος. « Σὲ
τὸν διὰ γράμματος καὶ περιτομῆς. » Διὰ γὰρ νόμου
ἸἫραπτοῦ xal περιτομῆς προαχθεὶς, ἐγένου πάντων

πιραθάτης.

Οὐ γὰρ 6 iv τῷ φανερῷ, ᾿ἸΙουδαῖός ἐστιν" οὐδὲ
ὁ dv τῷ φανερῶ, ἐν σαρχὶ, περιτομή" ἀλλ᾽ ὁ ἐν
τῷ χρυπτῷ ᾿Ἰουδαῖος, καὶ περιτομὴ χαρδίας, ἐν
πνεύματι, οὐ γράμματι’ οὗ ὁ ἕποινος οὐχ ἐξ ἀν-
ϑρώπων, ἀλλ᾽ Ex τοῦ Θεοῦ.

5 Luc. χι, 32.

adeoque Deo gratum et acceptum, ut etiam te per
ipsum accuset ac condemnet. Consideraergo quam
sapienter acriterque dicat: « Si igitur preputium
justificationes legis servaverit; » non autem dixit :
Si legem servaverit. Siquidem ne dicat Judaeus:
Et quomodo fleri potest, ut preputiatus servet
legem qui hoc ipso legis transgressor est quod
preputiatus est? Ne ergo in hoc vel ansam eis
prabeat, non ita dicit, sed « Justificationes legis. »
Et de ipsis quidem Judaeis legem dicit, de prepu-
tialis vero : « Justiflcationes legis. » Non omnem,
inquit, legem dixi, sed ea tantum quz justificant.
Sapienter itidem subindicans, quod non omnia que
in lege erant justificabant : sed quzdam sane ju-

B stificationeserant,justosque reddebant,quacunque

videlicet gratie conformia erant; alia vero ob solius
illorum imbecillitatis causam data erant. Aliter.
Adintellectuale,ait,proputium transmutata est tua
circumcisio, eoquod tu male utaris : nolens interim
circumcisionem manifeste vituperare.

II, 26, 27. Si igitur preputium legis justificationes
servaverit, an non hujus preputium in. circumcisio-
nem repultabitur ? Et judicabit id quod ex natura est
proputium legem perficiens te legis transgressorem,
qui ex littera es et circumcisione.

« Si igitur preputium, » hoc est ethnici prepu-
tium habentes sive gentiles. « Reputabitur? » Non
dixit : Superat circumcisionem (adhuc enim hoc
grave fuisset), sed quod in circumcisionem repu-
tabitur, nempe apud Deum. « Et judicabit. » Hoc
est condemnabit : $30 sicut etiam dictum est:
« Viri Ninivitee surgent in judicio et condemnabunt
generationem hanc *. » Vel arguet, inquit, is qui
signum illud non habens, ea qus note illiussunt,
egregie przstiterit, eum videlicet, qui non presti-
tit. Atqui oportuit, cum per signi acceptionem
promisisses, prestantiora quam illam exhibere
opera. « Id quod ex natura est preputium. » Ex
natura praeputium vocat eum, qui in carne prapu-
tiatus est. Hic ergo complens ea qui legis sunt,
condemnabit te qui circumcisionem habes, imo et
legem quod litteram spectat, attamen legem ope-
ribus transgrederis. « Legem perficiens. » Quo-
ad hoc videlicet quod legis servat justiflcationes.
Considera vero quod cum prius legis justificationes
dixisset et non legem ipsam ait eum perficere :
subindicans, quod haec proprie sint lex, circum-
cisio vero aliaque hujusmodi, improprie. « Qui ex
littera es et circumcisione. » Nam per scriptam
legem ac circumcisionem evectus, omnium trans-
gressor factus es.

II, 28, 29. Non enim is vere Judzus est, qui in ma-
nifesto Judzus est : nec ea vere est circumcisio, qua
tn manifesto in. carne. est. circumcisio : sed qui in
occulto Judzus est, is vere Judarus est : et. circumci-
sio cordis in spiritu, non littera, ea vera. circumcisio
est, cujus laus non ex hominibus est, sed ex Deo.

361

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

Deinceps definit quis vere Judmus sit et quisvere A λοιπὸν ὁρίζει τίς ὁ ὄντως Ἰουδαῖος, καὶ τίς ὁ $

proputiatus, Et ridetur non abjicere Judeum, sed
transgressorem : plurimum tamen illos deprimit,
significans eos facere omnia ad ostentationem.
« Quo in manifesto in carne est circumcisio, » Cum
hoc dixit, omnia corporalia abjecit. « In occulto
Judzus. » Puta intellectualis. « Circumcisio cordis.»
Nulla enim necessitas est, inquit, carnis resecare
preputium, sed cor ipsum a pravis operationibus.
Dicens autem : In spiritu, viam preeparat fidei.
Nam fideles per Spiritum sanctum circumcisionem
habent peccatorum : qui corde, ait, resecatus est
omni impuritate. Hic enim verus est Judeus,
qui legem complet ac servat. « Cujus laus non ex
hominibus est, sed ex Deo. » 388 Occultee nam-
que circumcisionis et qua in corde est, uon homo
laudator est, sed qui corda scrutatur et renes
Deus.

CAPUT V.

De Israelitarum przrogativa, qui promissionem con-
secuti sunt.

III, 14, 2. Que. igitur excellentia est Judoi? aut
qua utilitas circumcisionis ἢ Multa per omnem mo-
dum.

Objicit sibi ipsi. Si ergo, inquit, juxta tuum
sermonem, nihil prodest vel Judeum esse vel
circumcidi, quin potius nocet, cum transgressores
majore sint digni supplicio. Ad quid igitur nos
elegit Deus, aut cur nos circumcidi praecepit ?
Poterat itaque ad objectionem dicere quod cir-
cumcisio typus erat hujus que per fidem est
circumcisio in spiritu : itemque Judmus, spiritua-
lis Judei qui Deum confitetur. Judas siquidem in-
terpretatione confessionem : significat. Verum
hac interim relicta solutione, quae nondum recipi
poterat,adaliam venit. Prodestenim Judaismus : ex
hoc enim viam salutis didicerunt, legem ducem ad
ea que agenda erant acceperunt. Quod si non
servarunt, sibi ipsis indignentur. Nam mihi, in-
quit, ad eos qui non sunt transgressi inte-
rim sermo est. — Alio modo. Ubi Judaicum
depressisset supercilium, ostendissetlque eos vane
de circumcisione ac lege, Judsique appellatione
gloriari : ne quis eum suspicetur odio ac
invidentia id agere, subdit: « Que excellentia est
Judei, aut quo utilitas circumcisionis? Si quidam,
inquit, gentium alienigenarum divino cultu virtu-
teque ornati, divina fruuntur electione, ad quid
igitur tandem a gentibus segregavit Deus Israelem,
aut curcircumcisionem illis dedit? nam τὸ περισσὸν
τοῦ ᾿Ιουδαίου dicit circumcisionem. Deinde addit:
Multa per omnem modum. Elegit enim illorum
progenitores: ab /£gyptiorum violentia ac poten-
tatu liberavit: inclytos per multiplicia signa de-
monstravit, legem in auxilium dedit, prophetas ad
eos misit: 28 Ἔ siquidem hoc significat, Multa per
omnem modum. His tamen omnibus silentio pre-
teritis solam posuit legislationem. Prinum quidem

τως ἀχρόδυστος. Kal δοχεῖ μὲν μὴ ἐχδάλλειν τ
Ἰουδαῖον, ἀλλὰ τὸν παραδάτην" πολὺ δὲ καταδξλ)
αὐτοὺς, σημαίνων πᾶντα πρὸς ἐπίδειξιν αὐτὸ
ποιοῦντας, « Οὐδὲ ἡ ἐν τῷ φανέερῳ ἐν σαυχὶ c
τομή. » Τοῦτο εἰπὼν ἐξέδαλε τὰ σωματιχὰ πάν
« Ἐν τῷ χουπτῷ ᾿Ιουδαῖος. » Otov ὁ νοητός. e Kai1
ριτομή. » Οὐ γὰρ χρεία, φησὶ, τὴν σαρχιχὴν τε;
τέμνειν ἀχροδυστίαν, ἀλλὰ τὴν καρδίαν ix τῶνχ
χῶν πράξεων. Εἰπὼν δὲ « 'Ev πνεύματι, » προηδοτο;
τῷ πίστει, Οἱ γὰρ πιστοὶ διὰ Πνεύματος ἁγίου τι
περιτομὴν ἔχουσι τῶν ἁμαρτιῶν. Ὃ τὴν xia
φησὶ, τετμημένος ἀπὸ πάσης ἀκαθαρσίας. Οὗτος vi
ὁ ἀληθῶς Ἰουδαῖος. 6 τὸν νόμον πληρῶν. ε(
ἔπαινος οὐχ ἐξ ἀνρορώπων, ἀλλ᾽ dx τοῦ Θεοῦ. » Τὶ
ΥὙΧΣ χρυπτῆς καὶ ἐν χαρδίᾳ περιτομῆς, οὐχ ἔτη
ἐπαινέτης ἄνθρωπος, ἀλλ᾽ ὁ ἐτάζων καρδίας n
νεφροὺς Θεὸς.

ΚΕΦΑΛ. Δ΄.

Περὶ ὑπεροχῆς ᾿Ισραὴλ, τοῦ τυγχάνοντος τῇ
παγγελίας.

Τί οὖν τὸ περισσὸν τοῦ ᾿Ιουδαίου; ἢ -ἰ !

ὠφέλεια τῆς περιτομῆς ; πολὺ κατὰ πάντα τὸ
πον.
᾿Αντιτίθησιν ἑχυτῳ, Εἰ οὖν, φησὶ, κατὰ τὸν σὸν»
γὸν οὐδὲν ὠφελεῖ, οὔτε τὸ εἶναι Ἰουδαῖον, οὔτε zz
τέμνεσθαι, ἀλλὰ καὶ βλάπτει, ὡς τοὺς mago.
νοόντας μείζονος εἶναι τιμωρίας ἀξίους, τί δὴ το
ἡμᾶς καὶ ἐξελέξατο ὁ Θεός ; διατί δὲ καὶ περιτέμν:
σθαι προσέταξεν; Ἣν μὲν οὖν πρὸς τὴν ἀντίϑιρ
εἰπεῖν, Ov: τύπος ἦν d περιτομὴ, ταύτης τίς ἃ
πίστεως ἐν πνεύματι περιτομῆς, καὶ ᾿[ουδιῖος 3
νοητοῦ Ἰουδαίου τοῦ ἐξομολογουμένου Θεῷ. "oA
γὰρ ἐξομολόγησις ἑρμηνεύεται. ᾿Αλλὰ ταύτην cix,
ἀφεὶς τὴν λύσιν ἀπαράδεχτον ἔτι οὖσαν, εἰς li
ἔλρεν, ὅτι ὠφελεῖ ὁ '[ouBatauóc. Κατὰ τοῦτο, 915.
ἔμαθον ὁδὸν σωτηρίσς, ἔλαδον νόμον ὁδηγὸν τῷ
πραχτέων. El δὲ μὴ ἐφύλαξαν, ξαυτοῖς pspoishe.
σαν. 'Epoi γὰρ τέως, φησὶ, πρὸς τοὺς μὴ zm»
θχίνοντας ὁ λόγος. --- Ἄλλως. [GEOAQPITOr.) Ti
᾿Ιουδαϊκὴν χαταστείλας ὀφρὺν, καὶ δείξας μὲδῃ
αὐτοὺς ἐπὶ τῇ περιτομῇ καὶ τῷ νόμῳ, καὶ ἡ
Ἰουδαΐου προσηγορίᾳ μεγαλαυχουμένους, ἵνα μύ --
ὑπολάδῃ δυσμείᾳ τοῦτο xal ἀπεχθείᾳ ποιεῖν, it
&vtt* € Tl τὸ περισσὸν τοῦ Ἰουδαίου, $ τίς ἡ ἐπ
D λεια τῆς περιτομῆς; » Εἴ τῶν ἀλλοφύλων, cx
ἐρνῶν τινες θεοσεδείᾳ xai ἀρετῇ χοσμούμενο:, ἢ
θείων ἀναῤῥήσεων ἀπολαύουσι, τί δύ mou τῷ
ἐρνῶν ἐχώρισε τὸν Ἰσραὴλ ὁ Θεὸς, καὶ τὴν zur
μὴν αὐτοῖς δέδωχεν ; τὸ γὰρ περισσὸν τοῦ 'e
δαίου, τὴν πεοιτομλὴν λέγει. Εἶτα ἐπάγει" Dei
χατὰ πάντα τρόπον. ἐξελέξατο γὰρ αὐτῶν τὸς
προγόνους. Τῆς Αἰγυπτίων ἠλευθέρωσε δυναστείς.
Πολυθρυλλήτους διὰ τὰς παντοδαπὰς θαυμχτουργίς
ἀπέφηνε. Νόμον ἔδωχεν εἷς βοΐίθειαν, προζίις
ἀπέστειλε. Τοῦτο γὰρ λέγει, « Πολὺ κατὰ τίς
τρόπον. » Ταῦτα μέντοι πάντα σιγήσας, τοῦ νόβω
τὴν θέσιν τίθησι μόνον. Πρῶτον μὲν, ὅτι xw

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

810

| τὰ Λόγια τοῦ Θεοῦ, πολὺ κατὰ πάντα συντίθεται α quia concredita sunt illis eloquia Dei, multum

τὸ περισσὸν xai ὠφέλιμον.

ὑτον μὲν γὰρ ὅτι
)εοῦ. Τί γὰρ, εἰ ἠπίστησάν τινες ; μὴ ἡ
(a αὐτῶν τὴν πίστιν τοῦ Θεοῦ χαταργήσει ; Μὴ
o]

t ὅλως, φησὶν, ἐνεχειρίσθησαν τὸν νόμον. Οὗτος
t Λόγια τοῦ Θεοῦ. e Τί γὰρ εἰ ἠπίστησάν τι-
Εἶτα ἵνα μὴ λέγωσι, Ναὶ, φησὶν, ἐνεχείρισεν
Θεὸς τὸν νόμον, xal τίς ὠφέλεια τοῦ νύμου
ἰσθῆνχι, ὁπότε πολλοὶ οὐκ ἐπίστευσαν αὐτῷ ;
, φησὶ, πρὸς τὸν Θεὸν, εἶ ὑμεῖς ᾿“πιστήσατε ;
9 ἀνάγχῃ σῶσαι ὑμᾶς εἴχεν ὁ Θεὸς ἄχοντας ;
p ἐπειδὴ, φησὶ, τινὲς ἠπίστησαν, παρὰ τοῦτο

τιν τοῦ Θεοῦ, τουτέστι τὴν εὐεργεσίαν κατ- D

ιν καὶ ἐματαιοποίησαν ; Οὐμενοῦν, El γὰρ
τοὶ οὐχ ἠδουλήθησαν, ὃ μέντοι Θεὸς τὸ αὐὖ-
ποίηχεν. — ἴλλλως. [ΦΩΤ.] ᾿Αντιπῖΐπτον λύει.
εἰ ἠπίστησάν τινες ; ἀπορήσειε γὰρ ἄν τις,
πιστεύθησαν μὲν τὰ Λόγια τοῦ Θεοῦ" τὰ δὲ
οὔ θεοῦ, μεγάλας μὲν δωρεὰς καὶ εὐεργεσίας
εἶται, ἀλλ᾽ ἐν τῇ τῶν παραδεξαμένων πίστει xai
λαχῇ αὖται τὴν ὑπόστασιν καὶ τὴν ἔχδασιν
Πολλῶν δὲ ἀπιστησάντων xai παραδεδηχό-
κόλουθον χεχωλύσθαι μὲν τὰς ὑποσχέσεις
ας ἐξελθεῖν, μάτην δὲ τὰ Λόγια τοῦ θεοῦ χα-
υθῆναι τούτοις εἰς μηδὲν χρήσιμον, χαὶ τὴν
Av. ἐξελεγχθῆναι, εἶγε ἡ μὲν περιτομὴ, διὰ
i4, τὰ δὲ Λόγια, διὰ τὰς δωρεὰς, αἱ δὲ δωρεαὶ,

ἐπιστευθησαν τὰ Λόγια

per omnem modum constituitur esse τὸ περισσὸν,
hoc est excellentia et res utilis.

IH, 2, 3. Primum quidem quia concredita sunt.
illis eloquia Dei. Quid enim? si quidam incredulifue-
runt ? Num illorum incredulitas fidem Dei irritam
faciet ? Absit !

Quoniam omnino, inquit, tradita est illis lex.
Nam hoc loco dicitur lex eloquia Dei.« Quid enim
81 quidam increduli fuerunt ? » Deinde ne dicant,
Utique tradidit nobis Deus legem,sed que est inde
utilitas, cum multi non crediderint illi? Et quid
hoc ad Deum inquit, si vos increduli fuistis? num
enim salvos facere potuit vos Deus invitos ? num
enim quia aliqui fuerunt increduli,fildem Dei, hoc
est beneficentiam promissam,obid irritam aut va-
nam effecerunt ἢ Nequaquam. Nam etsi hi noluis. .
sent, Deus tamen quod suum est effecisset. — Alio
modo. Incidentem solvit objectionem. Quid enim
8i fuerunt quidam increduli ? nam posset aliquis
dubitare ac dicere, quod concredita quidem sunt
eloquia Dei: eloquia autem Dei magna dona ac
beneflcia promittunt : verum hec in eorum que
suscepta erant fideac observatione vim ac eventum
habebant Cum autem multi fuissent increduli ac
transgressores : consequens ergo est prohibitas
fuisse promissiones, ne ad finem perducerentur :
Deique eloquia vane illis et nulla utilitate fuisse
concredita, ac reprehendi circumcisionem, si ipsa
quidem circumcisio propter eloquia, eloquia vero

ς πίστεως ἐλάμδανον πέρας, τὴν πίστιν δὲ (' propter dona, porro dona per finem erant ter-

iv ol παραδεδηκότες. Ὥστε οὐδεμία, φησὶν,
ι τῆς περιτομῆς. Ταύτην οὖν ἐπιλυόμενος
ρίαν φησίν: « Τί γὰρ εἰ ἠπίστησάν τινες -
τιστία αὐτῶν τὴν πίστιν τοῦ Θεοῦ χκαταργή-
ουτέστι τὸ πιστὸν τῶν ὑποσχέσεων αὐτοῦ,
ἐς, τὸ ἀμετάθετον ; Μὴ γένοιτο, φησὶ, διὰ
νων ἀπιστίαν, ἤ τὸ ἐν ταῖς ὑποσχέσεσιν αὐτοῦ
xai ἀληθὲς, μάταιον ἀπελεγχθῆναι, ἤ τῆς
ἧς τὴν νομοθεσίαν εἰς μηδὲν ὠφέλιμον χρη-
. Τὴν γὰρ αἰτίαν ἔχειν οὐχ ἄλλος, ἀλλ’ οἱ
ῥηκότες εἰσὶ δίχαιοι, Μᾶλλον οὕτως: Μὴ
ὑπερισχύσαι τὴν ἀπιστίαν ἐχείνων, ὥστε
ὧν χαταργηθῆνα', xal ἀτελὲς χαὶ dvixOacxoy
, τὸ ἐν ταῖς ὕποσχέσεσιν αὐτοῦ πιστὸν xal
)ες Κἀν γὰρ ἐκεῖνοι ἡπίστησαν, αὐτὸς
ἰαττον τὸ ἑαυτοῦ ἐποίησε xal τὰς ἐπαγγε-
᾿πλήρωσε. Δυνατὸν δὲ πίστιν Θεοῦ ἐχλαθεῖν
ἐν τοῖς μὴ παραδεδηχόσι διχμείνασαν πί-
τὴ γὰρ θεοῦ πίστις, ὡς εἷς Θεὸν οὖσα, xai
αὐτοῖς διαφυλαχθεῖσα. Ἢ μὲν γὰρ ἀπιστία
θηρίας τῶν ἀπιστησάντων, ἡ δὲ πίστις dx
"άζεται τοῖς ἀξίοις. Ἢ οὖν ἐχείνων ἀπιστία,
το, φησὶν, ὅτι ἐχνιχᾷ τὴν εἰς Θεὸν xal δ'ὰ
ἐμενηχυῖαν πίστιν. Ὥστε τέλος ἕξουσιν αἱ
iat ὥστε ἔστιν ὠφέλεια xal τῆς περιτο-

ὦ δέ ὁ θεὸς ἀληθὴς, αᾶς δὲ ἄνθρω-

minum sortitura : sed fidem aspernati sunt trans-
gressores : itaque nulla est circumcisionis utilitas.
Hanc ergo dubitationem dissolvens,ait : Quid enim
si quidamzfuerunt increduli ? Num illorum incredu-
litas tidem Dei irritam faciet ? » hoc est fidelitatem
pro:nissionum ejus, veritatem etimmutabilitatem.
Absit,inquit,ut per illorum incredulitatem, fideli-
tas ac veritas qua estin promissionibus ipsius vana
esse convinceretur,vel circumcisionis legislatio, ad
nullam utilitatem sancita, alioqui enim nulluscri-
men haberet, 233 sed transgressores justi essent.
Vel potius hoc modo.Absit ut illorum incredulitas
prevaluerit : et credulitas ac omnimoda veritas
quz est in ejus promissionibus, visa sit per illos
irrita fuisse et imperfecta, nec suum sortita even-
tum : nam etsiilli fuerint increduli, ipse nihilo-
minus quod suum estfecit, ac promissiones com-
plevit. Potest quoque Dei fides accipi pro fideque
in illis permansit qui non fuerunt transgressores.
Hec enim Dei fides est,ut qui in Deum eratet que
ἃ Deo illis servata erat. Siquidem incredulitas ne-
quiticd est incredulorum, fides autem a Deo firma-
turin hisqui digni sunt. Absit ergo, inquit, ut
illorum incredulitas vinceret manentem in Deum
et per Deum fidem. Itaque finem ac perfectionem
habebunt promissiones, itaque utilitas est etiam
circumcisionis.

III, 4. Sit autem Deus. veraz, omnyu autem homo

311

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

312

mendazr, sicut. scriptum est :. Ut justificeris in ser- À πος ψεύστης, χαθρὼς γέγραπται. "Ὅπως Gv διχαιω-

monibus tuis, et vincas cum Judicaris.

Licet, inquit, increduli fuerint Judei, non pro-
pterea donum Dei accepit ullum impedimentum
aut diminutum est : sed omuia facta sunt ut com-
probaretur etiam Dei veritas in his qua ipsi Abra-
ham promisit,hominumque mendacium.Sua enim
incredulitate, in Deum mentiti sunt, colentes deos
ac daemones. Aliter. Sit vobis, inquit, Deus
verax reputetur, intelligatur, concipiatur quod
Deus verax est, et omnis homo mendax : quod si
ita sit, quanquam nonnulli fuerunt increduli,
nihilominus qux Deus ipsi Abraham promisit, ad
perfectionem deducet : quomodo ergo increduli
suntet legis transgressores ? Nz», inquit,suasipsius
promissiones adducendo, licet illi transgressores
fuerint et peccatores, perfidiam magisillorum coar-
guit ac ingratitudinem. Verum enim vero excellen-
tia quoque beneficentiz ac veritatis divine justitiee
amplius manifestatur ac demonstratur, et splen-
dida ei accedit ex hoc victoria,veluti etiam testatur
David,dicens : Ut justificeris in sermonibus tuis,
et vincas cum judicaris?. ltaque si ex promissione
oritur veritas promissionis, hanc autem sibi tradi-
tam acceperunt Judei : multum per omnem mo-
dum est τὸ meptosóv,hoc est excellentia et circum.
cisioJudei,licet quidam ipsorum fuerint transgres-
sores. ?34 Deinde,quid ergo, inquit, si ex nostra
injustitia Deo accrescit victoria,etc.«Sicut scriptum
est. » Adducit et David idipsum dicentem. Propter

hoc,inquit, etiam indignis prestat Deus beneficia, C

ut bonitas ejus ostendatur, utque vincat ubi cum
hominibus in judicium congreditur.

III, 5, 6. Si autem injustitia nostra Dei justitiam
constituit, quid dicemus ? Num injustus Deus qui
inducit iram ? Humano more loquor. Absit !

Objectio. Deus, inquit, bona nobis prestitit,
nos autem ei mentiti sumus : nostraque pravitate
tanto magis misericors apparuit, quanto etiam
indignis bona przstitit : ob hoc ergo etiam vincit
in judicio. Nos igitur qui erga eum perfidi fuimus,
victori occasionem tribuimus : quare ergo punit
nos per quos vincere visus est ἡ Solutio oljectio-
nis. Si tu illi causa es victori: et tamen punit te,
injuste agit: quod si injustus non est et punit,
utique tu illi non es causa victoria,nam alio quo.
que modo ei dabatur vincere quanquam tunon ap
paruisses malus : neque enim qui malus non est,
continuo etiam dignus est qui Dei contrahatamo-
rem. Magnam autem ex his movet dubitationem
atque sapienter admodum ac prudenter diluit.
Quidam, inquit, dicunt : Si nulli peccassent, ne-
quaquam Deus verax apparuisset, nequaquam ju-
stus,nequaquam vicisset. Quibus nos dicamus : Si
tu ipsi causa es victorice et veritatis ac justitis,

* Psal. 1,. 6,

θῇς ἐν τοῖς λόγοις σου, xat νιχήστις ἐν τῷ χρίνεσβι!
σε.

Οὐχ ἐπειδὴ, φησὶν, ἠπείθησαν ᾿Σουδαῖοι, διὰ τοῦτ
παρεδλάδη τι ἣ δωρεὰ τοῦ Θεοῦ, ἤ ἠλαττώθη" ἀλλ)
πάντα γέγονεν ἵνα διελεγχθῇ καὶ τοῦ Θεοῦ τὸ dif,
ἐφ’ οἷς ἐπηγγείλατο τοῖς dpi τὸν 'A6pazy, xx
τῶν ἀνθρώπων τὸ ψευδὲς. --- [ΟἸΚΟΥΜΕΝΊΟΥ;
Ἐψεύσαντο γὰρ τῇ ἀπιστίᾳ τὸν Θεὸν, θεοῖς h.
τρεύσαντες xal δαίμοσιν. --- Λλλλως. [ΦΩΤ.) I3-
σθω ὑμῖν, φησὶν, ὁ θεὸς ἀληθὴς, λογιζέσθω. «πὶ
σθω, φρονείσθω, ὁτι ὁ Θεὸς ἀληθὴς, xai ὅτι τ:
ἄνθρωπος ψεύστης. E! οὖν τοῦτο, εἰ καί τινες {τε
θησαν, οὐδὲν ἦττον ὁ Θεὸς X ἐπηγγείλατο 5
᾿Αὐραὰμ. εἰς τέλος ἄξει. Πῶς οὖν, φησὶ, καὶ em»
στοῦσι xal παρανομοῦσι ; Ναὶ, φησί" τὰς γὰρ ous;
ἐπαγγελίας αὐτοῦ ἐπάγων, ἐκείνων παραθεθτχότωι
4xi τὸ ἐχείνων ἄγνωμον καὶ ἀχάριστον uil»
ἐλέγχεται. Οὐ μὲν ἀλλὰ καὶ τὸ ὑπεράλλον τί;
εὐεργεσίας xa! ἀληθείας τοῦ Θεοῦ δικαιοσύνης, ἐξ
πλέον ἀπογυμνοῦται xal ἐπιδείκνυτα!, xai vn
αὐτῷ λαμπρὰ ἐκ τούτου περιγίνεται, ὡς xf d
Δαυὶϊὸ μαρτυρεῖ λέγων. « Ὅπως ἄν δικαιωθῇς ἐν τος
λόγοις σου, xal νιχήσῃς Ev τῷ χρίνεσθαί σε. » "esa
εἰ ἐκ τῆς ἐπαγγελίας τὸ πέρας ἐπαγγελίας, ume
τὴν δὲ χατεπιστεύθησαν οἱ Ιουδαῖοι, πολὺ κατὰ zie:
τὸ τρόπον περισσὸν τοῦ ἸΙουδαίου, εἰ καί τινες αὐτῶν
γεγόνασι παραθδάται. Εἶτα, Τί οὖν, φησὶν, εἰ lx τῇς
ἀδιχίας ἡμῶν νίχη γίνεται τῷ Θεῷ ; xoi Ur.
« Καθὼς γέγραπται. » Παραγει xai τὸν Aautó τὸ αὐτὴ
λέγοντα, Ὅτι διὰ τοῦτο, φησὶ, καὶ ἀναξίους tx»
γετεῖ ὁ Θεὸς, ἵνα δειχθῇ αὐτοῦ τὸ ἀγαθὸν, χαὶ ἴα
νικήσῃ, εἰς χοίσιν τοῖς ἀνθρώποις καταστάς.

Εἰ δὲ ἡ ἀδικία ἡμῶν Θεοῦ δικαιοσύνην c
ἰστησι, τί ἐροῦμεν ; μὴ ἄδικος ὁ Θεὸς ὁ ἐπιςξρω
τὴν ὀργήν ; (κατ᾽ ἄνθρωπον λέγω. ) Μὴ f
νο!το.

᾿Αντίθεσις. Ὃ Θεὸς, φησὶν, εὐνργέττ,σεν, iur
δὲ αὐτὸν ἐψευσάμεθα. Καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν xmin
ὥφθη μᾶλλον ἐλεήμων, ὅσῳ xal ἀναξίους εὐεχγετεῖ

νὴ M (Av, ὁσῳ v Φ ΕὐερΎΕΙΣι,
Διὰ τοῦτο τοιγαροῦν xal νικᾷ ἐν τῷ κρίσει. Bus
» * -- * * « * 4
οὖν αὐτῷ ἀγνωμονήσαντες, τὴν πρόφασιν τῆς var
παρέσχομεν, Διατί οὖν χολάζε: ἡμᾶς, δι᾽ οὕς Gr
ν'χῶν ; Αὐσις, Εἰ αἴτιος αὐτῷ σὺ τῆς νίκης, xol
δὲ s:, ἀδικεῖ. Εἰ δὲ ἄδιχος οὐχ ἔστι, κολάζει δὲ, 22
οὐ σὺ αὐτῷ τῆς νίχης αἴτιος. Ἑνῆς Ὑὰρ αὐτῷ i
v - e 3 i» » 4 9 ἢ
ἄλλως νιχᾷν, κὰν σὺ μὴ ὥφθης χαχός. Οὐ γὰρ ὁ i
χαχὺς, ἤδη xal ἄξιος ἀγάπην Θεοῦ ἐπισπάσασβει.
᾿Απορίαν δὲ διὰ τούτων μεγάλην ἀναχινεῖ, xai dz
λύεται λίχν σοφῶς xal ἐμφρόνως. Ei n? fuam

3 M " l Pod ἢ. dd δ Θ ^ é ;. M :.
φησὶν, ἐροῦσί τινες, οὐχ ἄν tóc Éo2vn ἀληβὴ:
οὐκ ἂν δίκαιος, οὐχ ἀν ἐνίχησε, Πρὸς οὕς Abywgn
Εἰ σὺ τῆς νίχης αὐτῷ xai τῆς ἀληθείας χαὶ τί
διχα!οσόνης αἴτιος, πῶς σε χολάζει ἀμαοτάνοντα
πῶς σε τιμωρεῖται; Μὴ ἄδιχον αὐτὸν dori; χε
ποίας διχχιυσύόνης αὐτοῦ σαυτὸν ἔλεγες αἴτιον

319

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

314

τοῦτο γὰρ οἶμαι δηλοῦν αὐτὸν, διὰ τοῦ εἰπεῖν' A quomodo te punit peecantem ἢ quomodo te ponis

« Ἐπεὶ πῶς χρινεῖ ὁ Θεὸς τὸν χόσμον ; » ᾿Αντὶ τοῦ,
Πῶς αὐτὸν δίχαιον ἔλεγες xal χριτή ; Δι’ ὧν γὰρ
σαυτὸν αἴτιον ἔλεγες τῆς διχχιοσύνης αὐτοῦ, χριτὴν
ἄν ὡμολόγεις xal δίκαιον. Διχχιοσύνη γὰρ, τέλος
χρίσεως" εἰ οὖν ἐπάγει ὀργὴν τοῖς ἁμαρτάνουσι,
πῶς αἴτιοι τῆς διχαιοσύνης αὐτοῦ ; ἀλλὰ δίχαιον
ἐρεῖς, φησίν ; ᾽᾿Αλλ᾽ οὐχ ἔχεις εἰπεῖν. Δίχαιον γὰρ
δι᾽ ὧν ἡπόρεις ἀνωμολόγησας. Ὥστε οὐχ εἰσὶν οἱ
ἁμαρτάνοντες οὔτε νίχης, οὔτε τῆς ᾿Αληθείας, οὔτε
τῆς διχαιοσύνης αἴτιοι. Εἶτσ προάγει xal ἑτέρως τὸ
ἐπιχείρημα. Εἰ διὰ τοῦ ἐμοῦ ψεύδους, ὡς λέγεις,
δοξάζεται ὁ Θεὸς ἀληθὴς, οὐ xata«plsto;, ἀλλὰ
τιμῆς ἀπολαύειν μᾶλλον ὥφειλον. Καὶ πλέον ψεύδε-
σθαι καὶ ἁμαρτάνειν ἔδει με, ἵνα πλέον δοξάζηται ὁ
θεὸς, xai πλέον ἀπήλαυον ἐγὼ τῶν ἀγαθῶν.

addicit ? num illum dices injustum ? Et cujus ju-
stitie ipsius te causam fuisse dicebas? Nam hoc
Apostolum signiflcare opinor, cum ait : « Namquo-
modo judicabit Deus mundum ? hoc est, quomodo
eum injustum diceres et judicem ? hoc ipso enim
quod teipsum causam diceres justitic ipsius,judi-
cem fatereris ac justum : nam justitia finis est
judicii : quod siiram inducitin peccantes, quomodo
illi causa sunt justiti& ipsius? An ergo justum di-
ces, inquit ? Verum id non potes dicere : nam per
ea in quibus herebas, justum esse confessus es,
Non sunt itaque peccatores victorie aut veritatis
aut justitia causa. Deinde producit et alio modo
argumentum. Si per meum mendacium, ut àis,glo-

B rificatur verax Deus,non condemnationem, sed glo-

riam accipere debueram, 235 et me amplius mentiri ac peccare oportuit, quo amplius gloriflcaretur

Deus, et ego bonis amplius fruerer.

᾿Αλλὰ μὴν οὐδεὶς ἄν τοῦτο τολμήσειε λέγειν"
δῆλον γὰρ τὸ ἄτοπον. Διὸ xal εἴ τινες λέγουσι περὶ
ἡμῶν, ὅτι φρονοῦμεν ὡς ἐν τῇ πράξει τῶν χαχῶν
ἔρχεται ἡμῖν τὰ ἀγαθὰ, ἀπαραίτητον χρῖμα ἕξουσιν,
ὅτι εἰς τηλιχαύτην συχοφαντίαν ἡμᾶς διασύρουσι.
Καὶ ὅρα σοφίαν. Αὐξῆσαι γὰρ θέλων τὸ ἄτοπον,
οὐδὲ τοὺς ἀποροῦντας ταῦτα τοῦτο λέγοντας slo-
ἄγει, ἀλλ᾽ ἑτέρους τινὰς, καὶ βλασφημίαν αὐτὸ χαλεῖ:
Καθὼς γὰρ, φησὶ, βλασφημούμεθα. Ei οὖν οἱ λέγοντες
τοῦτο χαθ᾽ ἡμῶν ἀπαραίτητον ἕξουσι τὴν δίχην»
πολλῷ μᾶλλον οὐχ ἀν τολμήσαιμεν ἡμεῖς οὐδ᾽ εἷς
νοῦν παραδέξασθαι, Occ ἐν τῇ πράξει τῶν χαχῶν

Atqui id nemo dicere audebit : manifeste enim
absurdum est. Ideo licet quidam de nobis dicant,
quod sentimus per actionem malorum ventura no-
bis esse bona, inevitabile habebunt judicium, quia
ad tantam nos pertrahunt sycophantiam. Et vide
consilii prudentiam : nam rei absurditatem augere
volens, non ipsos qui hesitarent inducit haec di-
centes, sed alios quosdam, et blasphemiam illud
appellat. Sicut, inquit, blasphemiis jactatur de
nobis. Quod si dicentes hoc de nobis habebunt
inevitahile judicium : neque nos auderemus ne in
mentem quidem suscipere, quod per malorum ac-

καρατίνεται τὰ ἀγαθά. El δὲ μὴ τοῦτο, οὐδ᾽ ὅτι ἐπὶ C. tionem adveniant bona : quod si non audemus,

πλέον ἁμαρτάνειν δεῖ, ἵνα πλεῖον δοξασθῇ ὁ Θεός. El
δὲ μηδὲ τοῦτο, δῆλον ὡς οὐδὲ τὸ λέγειν, ὅτι Διὰ τοῦ
ἐμοῦ ψεύσματος δοξάζεται ὁ θεὸς ἀληθής. Οὐχ Bpa-
αἴτιος θεῷ οὔτε τῆς ἀληθείας αὐτοῦ, οὔτε τῆς δι-
e ᾿αἰοσύνης, οὔτε τῆς νίχης αὐτοῦ, « Μὴ ἄδιχος ὁ
Θεός ; » Εἰ δὲ, φησὶν, ἐκ τῆς ἡμῶν ἀδικίας μᾶλλον
δείκνυται ἢ ἁλήθεια xai ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, ὅτι
δὴ οὔτε ἢ ἡμῶν ἀδικία ἐχώλυσεν αὐτὸν τὰ δίχαια
ποιῆσαι, τουτέστιν εἰς τέλος ἀγαγεῖν τὰ ὑποσχε-
ϑέντα τῷ ᾿Αὐραὰμ, xal οὐκ ἂν ἄλλως ὥφθη ὁ
Θεὸς δίκαιος χαὶ ἀληθὴς, εἰ μὴ ἡμεῖς γεγόναμεν
ἄδικοι. Εἰ τοῦτό ἐστιν, ἅρα ἀδίχως χολάζει τοὺς
αἰτίους αὐτῷ ἀληθείας γενομένους. Εἰ δὲ μὴ ἀδί-
χως χολάζει, ἄρα οὐχ ἠμεῖς αὐτοῦ τῆς ἀλη-

neque id, nempe quod amplius peccaee oporteat
ut magis glorificetur Deus ; si autem neque hoc,
manifestum est quod nec dicere quod meo menda-
cio glorificetur Deus verax. Itaque Deo causa non
sum vel veritatis ipsius veljustitie vel victoriwc ejus.
« Num injustus Deus? » Quod si ex nostra, inquit,
injustitia Dei veritas atque justitia magis ostendi-
tur, quia neque nostra certe injustitia eum pro-
hibuit, ne ea que justa sunt ageret, hoc est ad
perfectionem et finem deduceret que Abrahe pro-
missa erant; nec alio modo apparuisset Deus justus
et verax, nisi nos facti fuissemus injusti: si hoc
ita est, ergo injuste eos punit qui fueruntilli causa
veritalis: quod si non injuste punit, igitur nos illi

ϑείας αἴτιοι. « Κατὰ ἄνθρωπον λέγω. » ᾿Επειδὴ γὰρ pj non sumus causa veritatis. « Humano more loquor.»

ἀνθρωκίνοις λογισμοῖς ἐχρήσατο οὐχ ὄντα ἄδικον
δειχνὺς τὸν Θεὸν, ἐπάγει: Κατὰ ἄνθρωπον λέγω,
φησὶ, τοὺς λογισμοὺς τούτους, ἐπεὶ χαὶ ἄλλοι, φη-
σὶν, εἰσὶ λογισμοὶ θὲιότεροι. Ὡς εἰ εἶπεν, Κατὰ ἀν-
ϑρώπινον λογισμὸν λαλήσωμεν" "Αδικός ἐστιν ὁ Θεός ;
Μὴ γένοιτο 1 Πῶς οὖν ὁργὴν ἐπάγει ; Ἢ δῆλον ὅτι
οὐχ ἡμεῖς αὐτῷ τῆς ἀληθείας χαὶ τῆς δικαιοσύνης
αἴτιοι, ἀλλ᾽ αὐτὸς ἑαυτῷ,

Ἕκεὶ πῶς χρινεῖ ὁ Θεὸς τὸν χόσμον ; εἰ γὰρ dj
ἀλήθεια τοῦ Θέοῦ ἐν τῷ ἐμῷ ψεύσματι ἐπερίσ-
σευσεν εἷς τὴν δόξαν αὐτοῦ, τί ἔτι χἀγὼ ὡς
ἁμαρτωλὸς "xplvouat ; xai μὴ (καθὼς βλασφη-
μούμεθα, xal χαθὼς φασί τινες ἡμᾶς λέγειν) ὅτι

Quia enim humanis ratiocinalionibus usus erat ad
ostendendum Deum non esse injustum,subjungit,
Humano more loquor, inquit, has ratiocinationes :
nam alie quoque sunt magis divinae.Ac si dixisset :
Humana ratione loquamur; injustus est Deus?
Absit ! Quomodo ergo iram inducit ? Aut, manife-
stum est quod nos illi causa non sumus veritatis
ac justitice, sed ipse sibi ipsi.

III, 6.8. Nam quomodo judicabit Deus mundum?
Etenim si veritas Dei per meum mendacium excelluit
in gloriam ipsius, cur et ego adhuc tanquam peccator
judicor ? Et non, sicut blasphemiis fertur de nobis,et
sicul aiunt quidam nos $86. dicere, quod faciamus

815

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI. δ

mala, ut veniant. bona? quorum judicium justum À Ποίήσωμεν τὰ κακὰ, ἵνα ἔλθῃ τὰ ἀγαθά ; ὧν τὸ xps

est.

Si Deus, inquit, esset injustus,nequaquam judi-
caret mundum : ipsum enim judicare manifestat
quod justus sit, natura enim ad judicandum exigit
ut justus judicet injustos. « Etenim si veritas Dei, »
etc. Idem rursum dicit. Si enim per hoc, inquit,
excelluit veritas, justitiaque ac victoria Dei, quia
ego inique egi, ego illi mentitus sum, sine ratione
judicor : me siquidem retributione potius dignum
haberi oportuit, ut qui iili victorie ac veritatis
potius causa fuissem. Atqui nunc ego causa non
sum, idcirco et ego judicor. « In gloriam ipsius. »
Ut glorificetur per victoriam et justitiam ac verita-
tem. « Cur et ego tanquam peccator judicor? » Cur,
inquit, tanquam peccatores judicamur, qui Deo
causa victorie facti sumus? et non fit, quemadmo-
dum aliqui nos arbitrantur dicere? Itaque suggil-
lando aiunt, quod faciamus mala, ut ubi ex hoc
Deus victoriam nactus fuerit, rependat nobis bona,
ut qui victoriz causa illi fuerimus per mala quce
perpetravimus. Alio modo. Et ne illud, inquit, fiat
quod dicere existimamur, quod ex nostrainjustitia
Deus nos beneficio afficiat, ut qui victoris causa
illi fuerimus. Ne hoc autem fiat. Quidnam? Venire
bona, nosque a Deo affici beneficio, tanquam illi
fuerimus victoric ?uctores. Nunc enim contrarium.
inquit, accidit, nam etiam judicamur. « Quorum
judicium justum est. » Audierant Greci Christia-

nos dicentes : « Ubi abundat delictum, ibi magis (

exuberavit gratia 19, » Et ipsi quidem hoc dice-
bant, quod plenus delictis mundus Filium Dei ad
salutem pertraxisset, et ex hoc abundavit in nos
gratia. Ipsi autem quod dictum est detorquentes,
aiebant Christianos dicere quod peccare oporteat,
ut abundet gratia. Quorum, inquit, puta hoc pacto
blasphemiis nos impetentium.judicium justum est :
eo quod bene dicla male interpretantes detor-
queant. -- Quid ergo? per legem, inquit, ac cir-
cumcisionem nihil percipimus, supra reliqua qua
habemus. Quid enim percipimus amplius? Nam
antea redditis causis ostendimus Judeos ac Gre-
cos, etc., per defectum dictum est. Ei cnim quod
dixerat, Quid ergo percipimus amplius ? consecu-
tivum erat ut adderetur: Justitiam qux ex flde,
quod in sequentium progressu dicit: 4982 « Ju-
stitiam Dei per fidem Jesu Christi. » Quid nos
ergo, inquit, amplius percipimus ἢ Justitiam qu:
est ex fide. Nam antea redditis causis ostendimus.
Quomodo autem antea redditis causis ostendit?
Grecos quidem redarguendo quod cognitionem na-
turalem corrupissent,cum ait:« Deusenim ipsis ma-
nifestavit,» οἴ: Cum Deum cognovissent,» non sicut
Deuin glorificaverunt aut gratias egerunt. Judeos
vero legis transgressores, cum dicit : « Qui in lege
gloriaris, » et ostendens quod apud illos quidem

10 Rom. v, 20.

ἔνδιχόν ἐστι.

Εἰ ἦν, φησὶν, ἄδικος, οὐχ ἄν ἔχρινε τὸν κόσμον.
Αὐτὸ γὰρ τὸ χρίνειν δηλοῖ, ὅτι δίχα:ός ἐστι" cin;
γὰρ αὕτη τοῦ χρίνειν, τὸ τὸν δίχαιον χρίνειν τοὶ
ἀδίχους. « Εἰ γὰρ ἢ ἀλήθεια «οὔ Θεοῦ, » χαὶ -:
ἑξῆς. Τὸ αὐτὸ πάλιν λέγει. El γὰρ διὰ τοῦτο, erc
ἐπεοίσσευσεν dj ἀλήθεια xai ἣ δικαιοσύντ, καὶ ἡ vir
τοῦ Θεοῦ, ἐπειδὴ ἐγὼ ἡδίχησα, xai ἐψευσάμιν m
τὸν, ἀλόγως χρίνομα!ι. Ἔδει γάρ με καὶ pode
ἀξιωθῆνα!, ὡς αἴτιον αὐτῷ τῆς νίκης xai ἀληρεὶςς
᾿Αλλὰ νῦν οὐχ ἐγὼ αἴτιος, τοιγαροῦν καὶ χρίνομει
« Εἰς τὴν δόξαν αὐτοῦ, » “ἵνα δοξάζντα! ἐπὶ vn
xal δικαιοσύνῃ χαὶ ἀληθείᾳ. « Τί ἔτι χἀγὼ &

B ἁμαρτωλὸς χρίνομαι ; » Τί χρινόμεθα, φησιν, &

ἁμαςτωλοὶ, οἱ αἵτιοι νίχης Θεῷ γενόμενοι ; xii pg
γίνεται χαθώς τινες ἡμᾶς νομίζουσι λέγειν ; Τοιγς.
οὖν xai χωμῳδοῦσιν, ὅτι Ποιήσωμεν τὸ xaxov, Ἢ
ix τούτου νιχήσος ὁ Θεὸς, ἀμείψηται Luis tum
σίαις, ὡς αἰτίους νίχης αὐτῷ γενομένους, ἐξ ὧν ἐν
χῶς ἐπράξαμεν. — Ἄλλως. Καὶ μὴ γένηται hx
φησὶν, ὅπερ λέγειν νομιζόμεθα, ὅτι ἐκ τῆς ἄδας
ἡμῶν εὐεργετεῖ ἡμᾶς ὁ Θεὸς, ὡς αἷἶτίους ca
νίχης. Μὴ γένηται δὲ ἐχεῖνο. loto, ; Τὸ ἐλθεῖν 3
ἀγαθὰ, xai τὸ εὐεργετεῖσθαι παρὰ τῷ θεῷ, «
αἰτίους αὐτῷ νίκης. Νῦν γὰρ, φησὶ, τὸ ἐναντίον;
τἱμωρούμεθα. « Ὧν τὸ χρῖμα ἔνδικόν ἔστι. » "Hr;
σαν Ἕλληνες τῶν Χριστιανῶν λεγόντων, « Ὅτι
ἐπλεόνασεν ἣ ἁμαρτία, ὑπερὲπερίσσευσεν d, χέρει
Καὶ αὐτοὶ μὲν ταῦτα ἔλεγον, ὅτι πλεονάσας ὁ τ;
σμος ἁμαρτημάτων, αὐτὸν τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ i
ἐσπάσατο εἷς σωτηρίαν. Καὶ ἐκ τούτου ἐπλεύνερ
εἰς ἡμᾶς ἡ χάρις. Αὐτοὶ δὲ διασύροντες τὸ tz
νον, ἔφσυσχον τοὺς Χριστιανοὺς λέγειν, δεῖν duoc
νειν, ἵνα πλεονάσῃ dj χάρις. "Qv, eroi, δηλονα
τῶν οὕτως βλασφημούντων ἡμᾶς, τὸ κρῖμα Dm
ἐστιν, ὅτι τὰ χαλῶς εἰρημένα καχῶς μεβερμη
νεύοντες διασύρουσιν. -- (ZEYHP.] Τί οὖν; ἐὲ
τοῦ νόμου, φησὶ, xal τῆς περιτομῆς οὐδὲν προχξ.
ἔχομεν πλέον ὧν ἔχομεν. Τί οὖν κατέχομεν περισσὰ;
προγτιασάμεθχ γὰρ Ἰουδαίους τε καὶ Ἕλλγις
xai τὰ ἑξῆς. ᾿Ελλιπῶς εἴρηται. Τῷ γάρ, Τί οὖν τι:
ἐχομεν περισσόν ; ἀκόλουθον ἦν ἐπαγαγεῖν, τὶν ἃ
πίστεως διχαιοσύνην,͵ ὅπερ ἐν τοῖς ξξῆς προϊὼν λένε.
« Δικαιοσύνην Θεοῦ, διὰ πίστεως ᾿Ιησόδ Χριστοῦ,
Τί οὖν χατέλομεν, φησὶ, περισσὸν ἡμεῖς ; Τὴν ἃ
πίστεως διχαιοσύνην. Προῃτιασάμεθα qp. "loyb:is
τε χαὶ Ἕλληνας. Πῶς δὲ πρηῃτιάσατο ; ἐν τῷ "Ee
ληνας μὲν ἀπελέγξαι, διαφθείραντας τὴν onm
γνῶσιν, ἐν οἷς ἔφη" « Ὁ Θεὸς Ὑὰρ αὐτοῖς ione
ρωσε. » Kai, « Ὅτι γνόντες τὸν Θεὸν, οὐχ ὡς θὺ
ἐδόξασαν ἢ εὐχαρίστησαν. » Ἰουδαίους δὲ, zapebk
ξηκότας τὸν νόμον, δι᾽ ὧν φησιν: « Ὃς ἐν νόμῳ xn
χᾶσαι. » Καὶ δείξας Oct παρ’ οἷς μὲν ἡ φύσις ἐσ
νησε, παρ᾽ οἷς δὲ xal ἡ φύσις xal ὃ νόμος, xo?
θως τὴν ix τοῦ Εὐαγγελίου χάριν εἰσάγει, κα' e»t

OONMENT. IN EPIST. AD ROM. 418
v ἡμεῖς ἐν τῆς χάριτος περισσὸν xal ἐξαί- A infirmior fuit natura, apud hoc autem et lex et

Mv πίστιν τὴν διὰ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, διχαιο-
σαν ἀπεργαστιχήν.

ΚΕΦΑΛ. E.

ριτος δι᾽ ἧς ἄνθρωποι μόνον διχχιοῦνται,
tà γένος διαχεχριμένως, ἀλλὰ κατὰ Θεοῦ
ἰσοτίμως κατὰ τὸν ᾿Αδραὰμ τύπον.
v ; προεχόμεθα ; Οὐ πάντως" προῃτιασά-
p ᾿Ιουδαίους τε xal Ἕλληνας πάντας ὑφ’
| εἶναι, καθὼς γέγραπται, ὅτι Οὐχ ἔστι
οὐδὲ εἷς οὐχ ἔστιν ὁ συνιὼν, οὐχ
ἐχζητῶν τὸν Θεόν. [Ι]άντες ἐξέκλιναν,
ῥειώθηταν᾽ οὐχ ἔστι ποιῶν χρηστότητα,
ἵν ἕως tvóc. Τάφος ἀνεψγμένος ὁ λάρυγξ
ταῖς γλώσσαις αὐτῶν ἐδολιοῦσαν. ἰὸς
ὑπὸ τὰ χείλη αὐτῶν. Ὧν τὸ στόμα
τὶ πιχρίας γέμει' ὀξεῖς οἱ πόδες αὐτῶν
αἷμα. Σύντριμμα χαὶ ταλαιπωρία ἐν ταὶς
τῶν. Καὶ ὀδὸν εἴρήνης οὐχ ἔγνωσαν, οὐχ
ὅος θεοῦ ἀπέναντι τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν.
y προεχόμεθα ; Τὸ χωρίον τοῦτο διττῶς
ἀναγνωσθῆναι, χαὶ δύο xai τὰς ἐννοίας
lav μὲν, ὡς ἀπὸ τῶν ᾿Ιουδαίων προτε'νόμε-
iav δὲ, ὡς ἀπὸ τῶν ἐν dxpobuctig πιστῶν
ὄμενον. El μὲν γὰρ ἀναγνῶμεν, « Τί οὖν
£02 ; » ἅμα συνεΐροντες τῷ ἐρωτη ματιχῷ μο-
« Προεχόμεθα, » ὡς ἀπὸ τῶν Ἰουδαίων 37-
:ροτεινόμενον, χαὶ ἔννοιαν ἔχοι ἄν ταύτην’ Τί
cl, προέχομεν, xxl τί ἐχερδήσαμεν, mpo-
; τῶν ἀχροδύστων ; Πρὸς οὖς τὸ, Οὐ πάν-
χρισις ἀποδίδοται" τουτέστιν, Οὐχ i« παν-
:o0 χέρδος ἧμιν τοῦτο. Μὴ φυλάξασι γὰρ τὰ
θέντα, οὐδὲ μία διαφορὰ, οὐδὲ χέρδος,
d τιμωρία μὲίζων. Οὕτως μὲν εἰ ἐν συν-
, ΤΙ οὖν, μετὰ τοῦ προεχόμεθά τις ἀναγνῷ.
ιατὰ διαστολὴν ἄμφω ποιῶν ἐρωτηματιχὰ,
οὖν, xai τὸ προεχόμεθα' xal ἀπὸ τῶν
των πιστῶν εἴη ἄν διαπορούμενον. ᾿Επειδὴ
εἶπεν ὅτι πολὺ τὸ περισσὸν τοῦ Ἰουδαίου,
ὀκρόδυστος διαπορῶν xai λέγων Τί οὖν ;
'ησαν ἐχεῖνοι, προέλαδον, ἡμεῖς προελήφθη-
ἐχόμεθα ; ποῦ ἡ τοῦ Θεοῦ διχαιοσύνη ; πρὸς
Ὡς μαῦλός φησι, Μὴ γένοιτο ! Οὐ πάντως
ί, Μὴ κχατορθώσαντες μὲν, ὑπαίτιοί εἶσιν,
ιαἱ ὑμεῖς μὴ χατορθώσαντες, χατορθωτάν-
κατέρων, ἴση ἡ σωτηρία, ὥστε οὐ προέχε-
Αλλως. Μάχεσθαι δοχεῖ τὸ « Τί οὖν προ-
» χαὶ ἑξῆς, πρὸς τὸ εἴρημένον, ὅτι Πολὺ
τα τρόπον τὸ περισσὸν τῶν Ἰουδαίων, xal
α τῆς περιτομῆς. Λέγει γὰρ ἐχεῖ μὲν προ-
, καὶ πλέον τοὺς περιτετμένους τῶν
ὧν ἔχειν, ἐνταῦθα δὲ οὐδὲν προέχειν. Ἤ
t μαχόμενον ; Ἐκεῖ μὲν γὰρ πλέον ἔχειν
ἰπὸ τῆς φιλανθρωπίας xal ἀληθείας τοῦ
; τὰ Λόγια κατεπίστευσεν, ὅτι τὰς ὑποσχέ-
ἥρωσε, μὴ χωλυθεὶς ὑπὸ τῶν ἀπιστησάν-
»νταῦθα δὲ αὐτὰ xa0' ἑαυτὰ τὰ πρόσωπα

natura. Consecutive gratiam que est ex Evangelio

inducit, et ait: Quid nos ex gratia habemus am-

plius et excellens? Fidem que per Jesum ju-
stitie operatrix est.
CAPUT V.

De gratia qua sola homines justificantur, nullum
discernendo genus, sed Dei dona juxta Abraham
typum zqualiter honorantur.

Quid igitar ? przcellimus ? Nullo modo. Nam an-
tea redditis causis ostendimus et Judzos et Gr:xcos
omnino sub peccato esse, sicut scriptum est : Non est
Justus, ne unus quidem, non est qui intelligat,non est
qui ezquirat Deum ; omnes declinaverunt, simul inu-
tiles facti sunt, non est qui faciat bonitatem, non est
usquead unum. Sepulcrum apertum guttur. eorum,
linguis suis dolose agebant, venenum aspidum sub
labiis eorum. Quorum os exsecratione et amaritudine
plenum est, veloces pedes eorum ad effundendum san-
guinemi. Contritio et miseria in viis eorum. Viam pa-
cis non cognoverunt, non est timor Dei coram oculis
eorum .

238 Τί οὖν προεχόμεθα ; Dupliciter legi potest
hec particulaacduplicem habere sententiam.Unam
quidem ut a Judieis prolata sit, alteram vero ut a
preputiatis fidelibus in medium afferatur. Etenim
si legamus. Quid ergo precellimus, simul conne-
ctentes anteinterrogativam particulam verbumPre-
cellimus, tanc quasi a Judaeis prolatum signiflca-
tur : et hanc potest habere intelligentiam : Quid
ergo, ait, precellimus et quid lucrifecimus, quod
preputiatis sumus prepositi? quibus datur illa
responsio : Nullo modo, hoc est, id nullo modo
nobis cedet lucro, qui non servavimus qua nobis
commissa erant: neque ulla excellentia aut lu-
crum, quin potius acrior pena. Ita quidem decla-
ratur si quis in consequentia legat, Quid ergo, si-
muleum προεγόμεθα (ut signiflcet pracellimus).
Si vero per distinctionem,utrumque faciat interro-
gativum, et τὸ οὖν et προεχόμεθα ; et a preeputiatis
fidelibus in questionem afferatur. Quia enim pre-
dixit multam esse Judei excellentiam, subjungit
dubitando prz»putiatus et ait: Quid ergo? Ante-
positi sunt illi ac preverterunt, nos vero pre&oc-
cupali sumus et superati ? (Nam ita passive capi-
tur προεχόμεθαι, ubi est Dei justitia? Quibus divi-
D nus Paulus, Absit ! inquit, nullo modo. Illi si vir-

tutes quidem bonaque opera negligant, penis sunt

obnoxii, sicut et vos cum bonanegligeretis opera,
utrisque autem bene operantibus »qualis est salus:
non igitur excedimini. — Aliter. Pugnare videtur

« Quid igitur ? precellimus, » idque quod sequitur,

cum eo quod dictum est: Multa peromnem modum

est excellentia δαὶ, ac circumcisionis utilitas.

Nam ibi dicit eos antepositos esse et aliquid ha-

bere excellentis circumcisos supra preputiatos :

hic autem nihil przcellere. Aut fortassis nulla est
repugnantia. Nam ibi aliquid excellentis dicit eos
habere ob Dei videlicet benignitatem ac veritater

B

379

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

qui illis eloquia concredidit,qui promissionescom- À συγχρίνει τῶν ἀχροδύστων xal τῶν Ttp:tttixa

plevit, nullo accepto impedimento per incredulos :
hic autem ipsas confert per se personas circumci-
sorum ac praeputiatorum : et dicit ipsis nihil alte-
ros alteris pracellere Siquidem qui virtutem co-
lunt cujuscunque sint ordinis, beneficio similiter
fruuntur : rursumque transgressores, sive ex cir-
cumcisis sint, sive preputiatis, consimilem sibi
ipsis penam conciliabunt.

239 Non itaque pugnant. Nihil precellimus : et,
Multa est excellentiaJudei, ac circumcisionis utili-
tas: juxta alium enim modum ibi dictum est, jux!a
aliumnhic comparatio tradita est.Cumergoin superio-
ribus dixisset ExcellentiaJudei,ac docuissetJjudeum
hahere excellentiam, ob concreditam legem, nunc
ostendit ipsos nullam habere excellentiam,quodil-
Jam non servaverint:quin potius tanto inferiores esse
quanto pejus est ex scientia pe care. Quid ergo?
habemus, inquit, nos Judei aliquid excellentis?
Nihil, inquit. Cur id tandem ? Quia omnes sub pec-
cato eramus tam Judei quam Greci. « Et Judeeos
et Griecos omnino sub peccato esse. » Nihil er-
go Judeo est excellentie, inquit, ex lege, quam
non servavit: neque preeputiato, quippe qui pec-
cavit. Nullus ergo excelsum quidquam hobet pre
altero. Siquidem redditis causis ostendimus, hoc
estconvicimus,omnes esse peccato obnoxios.Deinde
ne id novum esse videatur, David ac Isaiam testes
adducit. « Simul. » Cum eo videlicet qui est in
preputio. « Inutiles facti sunt. » Protinus ut a Deo
declinaverunt, inutiles et abjecti facti sunt.« Sepul-
crum, » etc.Hac obtrectatoribusconveniunt. « Con-
tritio et miseria in viis eorum.» Nam viasconversa-
tionem dicitet vitam;contritionemautem et miseriam
peccata.Nihilenim adeo mentem corpusque conterit
et exhaurit ac peccatum. « Viam pacis non cogno-
verunt. » Viam pacis dicit utilem vivendi modum.

III, 19, 20. Scimus autem quod quecunque ler
dicit, his qui in lege sunt loquitur : ut omne os ob-
turetur, et obnoxius fiat totus mundus Deo, eo quod
ex operibus legis non justificabitur omnis caro in
conspectu ejus.

Ne dicant Judaei : Et quid hzc ad nos? Omnino
enim de nobis dicta non sunt. Utique, inquit, vos
tangunt. Omnes namque hoc scimus quod quecun-
que dicit lex (vocat autem legem, omne Vetus In-
strumenturm) his qui in lege sunt loquitur. Qua
erat enim necessitas, inquit, ut David exteros ar-
gueret etnon suos? aut ut Isaias, qui ad Judceeorum
correctionem emissuserat,alios carperet ἢ « His qui
in lege sunt loquitur. » Caute admodum hoc
440 posuit. Neque enim dixit: De his qui sunt
in lege, sed, « His qui sunt in lege. » Multa siqui-
dem et de Babyloniis dicit, Persisque et Medis ac
Jgyptiis, aliisque plurimis nationibus. Attamen
etiam qua de his erant vaticinia, Judeeis afferebat
qui in lege erant, hoc est sub lege. « Ut omne os
obturetur. » Ostendit magnifice loquentes de se
Judeos. Ob hoc ergo arguebantur a prophetis, quo

νων, xzl λέγει αὐτοῖς μηδὲν ἑτέρους ἑτέρων τῷ
ἔχειν, Ot τι γὰρ χατορθοῦντες τὴν ἀρετὴν ὁποίας
εἴη’ συντάξεως, ὁμοίως τῆς εὐεργεσίας Gzo)i^
σιν. Οἵ τε πάλιν παραδαίνοντες, x&v τε τῶν mj
θύστων εἶεν, κἂν τε τῶν ἐμπεριτόμων, τῆν iud;
τιμωρίαν ἑχυτοῖς ἐπισπάσονται"

Ὥστε οὐ μάχεται τὸ, οὐδὲν προεχόμεθα, χαὶ -
πολὺ τὸ περισσὸν τοῦ Ἰουδαίου καὶ 1, ὠφέλει: di
περιτομῆς. Κατ᾽ ἄλλον γὰρ ορόπον ἐκεῖ εἴργται, x
xat' ἄλλον νῦν ἣ σύγχρισις παρείληπται, Ἄνω εἰτὰ
τὸ περισσὸν τοῦ ᾿Ιουδαίου͵ καὶ διδάξας ἔχειν com
ρισσὸν τὸν ᾿Ιουδαῖον διὰ τὸ ἐγχειρισθῆναι τὸν νόμο
νῦν δείκδυσι μηδὲν ἔχειν περισσὸν, ὡς μὴ vui
ξαντα αὐτόν. Μὴ ὅτι xal ἔλαττον, ὅσον τὸ ἐν vw
ἁμαρτάνειν χεῖρον. Τί οὖν ; ἔχομεν, φησὶν, iyi:
ἸΙουδαῖοι πλέον τι ; Οὐδὲν, φησί. Τί δή ποτε; Ἢ
πάντες ὑπὸ ἁμαρτίαν ἐσμὲν, Ἰουδαῖοί τε xoi "Eür
γες. « Ἰουδαίους τε xai Ἕλληνας, πάντως Üe zur.
τίαν εἶναι. » Οὐδὲν οὖν, φησὶ, τῷ Ἰουδαίῳ πλέονα
τοῦ νόμου’ οὐχ ἐφύλαξε γάρ' οὐδὲ τῷ ἀκοοδίσαχ
Ἔμαρτε γάρ. Οὐδεὶς οὖν ἔχει πλέον τοῦ ἄλλου. kh
Ὑὰρ πάντας ἠτιασάμεθα, τουτέστιν ἠλέγξαμεν, ou
ὑφ᾽ ἁμαρτίαν. Εἶτα ἵνα μὴ δόξῃρῃ ἐπαχθὲς civan s
Δαδὶδ xai Ἡσαΐαν φέρει μάρτυρας. e "Apa. » Ἷεὶ
ἀχροθυστίᾳ δηλονότι « ᾿Ηχρειώθησαν, « "Aux3
ἐχχλῖναι ἀπὸ Θεοῦ, ἀχρεῖοι xai ἀπεῤῥιμμένο: ve
νηνται, € Τάφος, » xxl τὰ ἑξῆς. Ταῦτα τοῖς χα;
λοῦσι πρέπει. « Σύντριμμα καὶ ταλαιπωρία ἕν πὶ
ὁδοῖς αὐτῶν. » Ὀδοὺς τὴν πολιτείαν φησὶ xi τὸ
ζωήν᾽ σύντριμμα δὲ xal. ταλαιπωῤίαν, τὰς dy
Οὐδὲν γὰρ οὕτως ἐπιτρίδει καὶ ἐξίτηλον ποιεῖ wp
xal σῶμα, ὡς ἁμαρτία. ε Ὀδὸν slpYvrc οὐχ im
σαν. » Τὴν χουηστὴν λέγει πολιτείαν.

Οἴδαμεν δὲ ὅτι ὅσα ὁ νόμος λέγει, τοῖς ἐν ὃ
νόμῳ λαλεῖς ἵνα πᾶν στόμα φρχγῇ, καὶ ὑπύδιαι
γένηται πᾶς ὁ χόσμος τῷ Θεῷ. Διότι ἐξ i
νόμου οὐ δίχαιωθήσετιτι πᾶσα σὰρξ ἑξνώκιον ὁ
τοῦ.

Ἵνα μὴ λέγωσιν Ἰουδαῖοι, Καὶ τί πρὸς ἡμᾶς crn;
Οὐ πάντως γὰρ περὶ ἡμῶν εἴρηται. Ναὶ, φησὶ, tX
ὑμᾶς. Πάντες γὰρ τοῦτο ἴσμεν, ὅτι ὅσα ὁ vóys i
γεῖ (νόϊον δὲ λέγει πᾶσαν τὴν Παλαιὰν), τοῖς ἐν ἢ

ἢ νόμῳ λαλεῖ, Ποία γὰρ ἦν, φησὶν, ἀνάγκη τῷ ízP
ἑτέρων χατηγορτῖν xal οὐχὶ τῶν οἰχείων, καὶ ἄλλες
ἐλέγχειν, τὸν εἰς διόρθωσιν Ἰουδαίων ἀποστελεῖ:
Ἡσαΐαν ; « Τοῖς ἐν τῷ νόμῳ λαλεῖ. » Σὺν πολλῇ τε
τοῦτο τέθεικεν ἀχριδείᾳ. Οὐ γὰρ ὀΐπε, Περὶ τῶν ὁ
νόμῳψ, ἀλλὰ, « Τοῖς ἐν νόμῳ. » Πολλὰ γὰρ xii
Βαδυλωνίων λέγει, Περσῶν τε χαὶ Μήδων καὶ kW
Ὑυπτίων, xai ἑτέρων πλείστων ἐθνῶν. ᾿Αλλ᾽ im
Ἰἰουδαίδυς xai τὰς περὶ τούτων προῤῥήσεις zw
ἔφερεν τοῖς ἐν τῷ νόμῳ, τουτέστε τοῖς xà vip
« Ἵνα πᾶν στόμα φραγῇ. » Δείχνυσι μεγαλοΐξ
γὰς τοὺς Ιουδαίους. Διὰ τοῦτο τοιγαροῦν ἠλέγχον
ὑπὸ τῶν ὥροφητῶν, ἵνα τῶν μεγαλοῤῥημόνων im

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

384

στόματα. « Kal ὑπόδικος γένηται πᾶς ὁ À inaniter sese jactantium obturárentur ora. « Et

θεῷ. » Τοιοῦτόν τι αἰνίττεται" Διὰ τοῦτο,
προφῆται διήλεγξαν, καὶ ἔδειξαν τοὺς Ἴου-
i μεγαλοῤῥημονοῦντας, “ἄλλον δὲ ὅλον τὸν
εὐθυνον ἁμαρτίαις, ἵνα προδοποιήσωσι τῇ
| γινώτχοντες οἱ ἄνθρωποι ὅτι οὔτε ἀπὸ
περιτομῆς, οὔτε ἀπὸ ἀκροδυστίας ἔνι σω-
(ερῶς τῷ Χριστῷ προσέλθωσι, τῷ χάριτι
| γένος τῶν ἀνθρώπων. Καὶ ὑπόδιχος, ὑπό-
τὸ πιστεῦσαι Χοιστῷ τῷ Θεῷ. El yàp τοῖς
εἴρηται ὑπ᾽ αὐτῶν τῶν πιοφητῶν, ὅτι οὐχ
τιν, ἀλλὰ πόῤῥω τῆς ὀρθῆς βαδίζουσι πο-
δὲ ἔθνη πολλῷ μᾶλλον ὑπάρχει ἐν ἀπ-
πλάνῃ, δηλονότι πᾶς ὁ χόσμος ὑπόχρεος ἐστι
Χριστῷ τῷ Θεῷ τῷ μόνῳ δυναμένῳ ῥύ-

Ἰουδαίους xai "EXÀwvag xxi πάντα τὸν Β

ι τῆς οἰκείας χάριτος ἐκ τῶν ἅμαρτι, μάτων
τῆς μαχρᾶς πλάνης χαὶ ἀπωλείας αὐτῶν,
ν ὥσπερ ἀντιπίπτον λύει. Ἵνα γὰρ μή τις
9v; ὁ νόμος οὐδὲν ὠφέλησεν ; ἐπάγει τὸ,
i£ ἔργων νόμου οὐ δικαιωθήσεται πᾶσα
; εἰ ἔλεγεν, ὅτι « Ὠφέλει ἂν ἴσως ὁ νό-
λαξαν οἱ παρειληφότες τὰ προστάγματα
(87, δὲ οὐκ ἐφύλαξαν, ix περιστάσεως xai
ὖ τῇ ἑαυτοῦ φύσει, ἀλλὰ τῇ τῶν μὴ φυλα-
Dua. «Διότι ἐξ ἔργων. » Εἶτα ἵνα μὴ
τοπαθἐσῶσιν ᾿Ιουδαῖοι συγκαταριθμούμενοι
χόσμῳ εἷς τὸ ὑπόδιχοι εἶναι, πάλιν τὰ xa
ἄζει, « Πᾶσα σάρξ. » Οὐδὲ γὰρ ἐπλέρωσε
5 νόμου ἐπίγνωσις ἀμαρτίας. Νυνὶ δὲ
09 δικαιοσύνη Θεοῦ πεφανέρωται, μαρ-
ὑπὸ τοῦ νόμου χαὶ τῶν προφητῶν.

jv ὅτι οὐδὲν ὠφελεῖσθε ᾿Ιουδαΐῖοι ἐγ τοῦ
τὸ μὴ γενέσθαι ἄμα τῷ παντὶ κόσμῳ
Μενοῦνγε ἐξετάζων τις, εὐρήσει χαὶ βλα-
ἰς ὑπὸ τοῦ νόμου, οὐ παρὰ τὴν αὐτοῦ φύ-
παρὰ τὴν ἡμῶν χαχίαν. Πῶς ; Ὅτι τὸ γνῶ-
ματίαν, διὰ τοῦ νόμου ἔχετε᾽ τὸ δὲ ἐν
αρτάδειν, χαλεπώτερον τοῦ ἔν ἀγνοίᾳ. —
ENNAAIOr. ] Εἰ τοῦτο, φησὶν, ὁ νόμος
rtv, ἐγνώρισεν ἡμῖν τὴν ἁμαρτίαν οὐ τῷ
αι μόνον τὴν πρᾶξιν τῶν ἀτόπων, ἀλλὰ
ραχούοντας αὐτοῦ, τιμωρεῖσθαι, Μὴ ἐπι-
γὰρ κολάσεως τοῖς ἁμαρτάνουσιν, οὐχ ἂν
ἐν αὐτήν. Διὰ τούτων τοίνυν πάντων ἀχρι-
ἰσας ὑφ᾽ ἁμαρτίαν πάντας ὄντας, ἐπάγει
κνὺς 103 οἰχείου λόγου τὸ περιττόν. « Νυνὶ
δείξας αὐτοὺς μηδὲν ὠφελημένους ix τοῦ
b εἰς ἐπιθυμίαν ἀγαγὼν μεθόδου σῶσαι
, εὐχαίρως εἰς τὴν πίστιν εἰσθάλλει Χρι-
ιαιοσύνη Θεοῦ. » Εἰ μετὰ νύμου, φησὶν,
, πῶς ἂν σωθείημεν, εἴποι τις, χωρὶς νό-
τῆς ix Θεοῦ διχαιοσύνης, φησὶ, τῆς παρὰ
ιένης. Ὅπου δὲ Θεὸς δίδωσ!, μὴ ἀμφίδαλλε,
'H δικαιοσύνη θεοῦ, ἡ ἀπὸ Θεοῦ διχαίωσις

g. xviii, 21.

obnoxius flat totus mundus Deo. » Tale quidpiam
subindicat : Propterea prophete, inquit, Judaeos
redarguerunt, illosque ostenderunt inaniter sese
jactare, imo totum mundum reum esse peccato :
quo fidei viam prestruerent, et cognoscentes homi-
nes quod neque circumcisionis lege, neque a preepu-
tio salvari daretur, ad Christum facile accederent,
qui per gratiam facit salvum genus humanum. Et
obnoxius, id est debitor ad credendum Christo
D'eo. Si enim his qui sub lege erant, a prophetis
diclum est !!, quod non recto pede incederent, sed
Ionge a recta conversatione graderentur : gentes
autem multo magis in perditione sunt ac errore :
omnis plane mundus obnoxius est, ut in Christum
Deum credat, qui solus et Judaeos et Grecos libe-
rare potest, totumque mundum sua gratia a pec-
catis longoque errore ac perditioneillorum. Deinde
rursum quasi objectionem solvit. Ne quis enim
dicat : Quid ergo ? nihil profuit lex ? subjungit :
« Eo quod ex operibus legis non justiflcabitur
« omnis caro. » Ac si diceret: Profuisset fortassis
lex, si eam servassent, qui ejus praecepta suscepe-
rant: verum cum non servaverint, ex | assistentia
etiam nocuit, non sui natura, sed eorum animo
qui non servaverunt. « Eo quod ex operibus, »
Deinde ne rursum indigne ferant Judaei, quod toti
mundo connumerentur in eo quod sint obnozii :
iterum ea qua adversus illos sunt exquirit. « ()m-
nis caro. » Neque enim implevit qua in lege sunt.

ΠῚ, 20, 21, « Nam per legem cognito peccati.
« Nunc autem sine lege justitia Dei manifesta est,
« dum comprobatur testimonio legis ac prophe-
« tarum. »

2.41 Et quid dico quod vos Judei nihil adjuti
sitis ex lege quo minus essetis simul cum universo
mundo obnoxii ? Quinimo si quis diligentius scrute-
tur, inveniet etiam detrimentum vos ex lege acce-
pisse: non propter ejus naturam, sed ob vestram
malitiam. Quonam pacto ?Nam peccati cognitionem
per legem habetis : peccare autem ex scientia gra-
vius est quam ignorantia. — Aliter. Ad hoc, inquit,
lex profuit quod peccatum nobis notum fecit: non
ex eo tantum quod illicitum opus prohibeat, sed
etiam quod sibi inobedientes ulciscatur. Etenim
nisi supplicium inflixisset, nequaquam ipsum co-
gnovissemus. Postquam ergo ex his omnibus con-
stituit universos sub peccato, subdit deinceps os-
tendens suse prwdicationis excellentiam. « Nunc
autem. » Ubi eos ostendisset nihil ex lege adjutos
esse etad concupiscentiam duxisset methodum que
salvare poterat: opportune Christi fidem aggredi-
tur. « Justitia Dei. » Si habita, inquit, lege pecca-
vimus, quo ergo modo, dicat quispiam, absque lege
salvari possemus ? Per justitiam Dei, inquit, qu&
videlicet datur a Deo. Ubi autem Deus illam tri-
buat, ne ambigas, o homo. Aut justitia Deiest justi-

383

ORCUMENII TRICC/E EPISCOPI. 3

flcatio et absolutio.seuliberatio a peccatis, a quibus À xzi ἀθώωσις xal ἀπαλλαγή τῶν ἁμαρτιῶν, ὧν

non potuit Iex liberare. « Manifestataest. » Quod ma.
nifestatur, planum est quod antea fuerit, quan-
quam occultaretur.Fugiens itaque innovationem et

ne recens videretur ejus predicatio, dixit: « Ma-

nifestata est ; » nec id modo vulgari, verum etiam

prius nacta est, testimonium a lege et prophetis.

III, 22 24. « Justitia autem Dei per fidem Jesu
« Christi in omnes et super omnes qui credunt.
« Non enim est distinctio, nam omnes peccaverunt,
« et posteriores sunt gloria Dei : gratisque justi-
« ficantur per gratiam ipsius. 9

Justitia Dei per fidem: » Quonam justitia, dixerit

quispiam,autquo:rodo aDeo data? Deinde nenovum
aliquid audire sibi videantur, si omninosalvari pos.

sint nihil contribuentes ostenditquod etiam credere B
sit contribuere, ipsum enim credere indiget animi
fortitudine. Ideo ait: « Per fidem, » ostendens ex
hoc nos quoque aliquid conferre. «In omnes, etsu-
peromnes. » In omnes, inquit, Judzos, qui credunt
249? ut qui apud se et ex ipsis haberent salutis

causam,ipsum nempe Christum.Superomnesautem

ethnicos dicit, qui a Judaeis crediderint, et extenta

sit super eos gratia. Verum et hos, inquit, et illos
fecitgratie participes,non quoscunque,sed creden-
tes. Et iterum, quia merito communis est gratia,
qui est erga omnes. « Non enim est distinctio. »
Rursum Judaos ostendit nihil excellenti& habere
pre gentibus. « Nam omnes peccaverunt. » Ne
mihi, inquit, dicas : Ego Judius sum, qui superne
Deum cognovi, hicautem extraneus est et barbarus.
Profecto si omnes peccaverunt, habent quoque id
omnes, ut simili »equitate salvi fiant. Non enim
est differentia, sive descrimen Judei ac gentilis,
utrique similiter peccaverunt. « Et posteriores
sunt gloria Dei, » etc. Siquidem ne tu, inquit,
mihi dicas: Graci gravius peccaverunt. Nonne tu
gloria ac beneficentia Dei posterior es ? gratisque,
hoc est, absque tuis rectis operibus, salvaris? ac
rursum ita ut nihil conteras aliud prater fidem ?
Cumque justificeris, gratis justificaris : ac post Dei
gloriam ac beneflcentiam accedis ? « Posteriures
sunt gloria Dei, » postmodum fuerunt, non praeve-
nerunt ad glorificandum Deum. Exciderant omnes
ab honorando Deum: Judaei quidem praeceptorum
legis transgressores facli; ethnici vero idola co-

lentes. Ideo omnes qui in Deum crediderunt gratis D

justificantur, ipsum credere tantum conferentes.
Quomodo vero justificamur ? Redempti a peccatis
nostris, Per quem autem justificamur ? Per Jesum
Christum. Quomodo ille redemit? Proprio sangui-
ne. Vel hoc modo. Deus illos justificat credentes :
nam adoptione dignos ducit, suique regni de-
monstrat heredes, a quo manifestum est quod
aberraveramus, omnes similiter posteriores su-
mus, ideo gratis ista nobis tribuit.

III, 24-26. « Per redemptionem que est in Chri-
« sto Jesu, quem proposuit Deus propitiatorem per

νόμος οὐχ ἴσχυσεν ἀπαλλάξαι. « Πεφανέρωτε;, 1]
φανερούμενον δῆλον ὡς ἦν μὲν, ἐχρύπτετο δὲ͵ Ti
οὖν χαινοτομίαν φεύγων, καὶ τὸ δοχεῖν mpi
εἶδαι τὸ χήρυγμα, εἶπε, « Πεφανέρωτα:. » 0;
ἁπλῶς, ἀλλὰ xal προμαρτυρηθεῖσαν ὑπὸ Mos
(οὗτος γὰρ ὁ νὅμος), καὶ τῶν προφητῶν.

Δικαιοσύνη δὲ Θεοῦ διὰ πίστεως Ἰησοῦ Y,
στοῦ εἷς πάντας χαὶ ἐπὶ πάντας τοὺς ms»
τας. Οὐ γὰρ ἐστι διαστολή, πάντες γὰρ ἔμεινν
καὶ ὑστεροῦνται τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ" διχαιούμει
δωρεὰν τῇ αὐτοῦ χάριτι.
« Δικαιοσύνη δὲ Θεοῦ διὰ πίστεων. » Ποία jan
σύνη, εἴπο: τις, ἢ πῶς διδομένη πὸ Θεοῦ ; Aiz
στεως, φησὶν, Ἰησοῦ Χριστοῦ, Εἴτα ἵνα μὲ pw
ξένον τι ἀχούειν, εἰ ὅλως ἕνι σώζεσθαι μηδὲν ri;
συνεισενεγχόντας, δείχνυσιν ὅτι κχαὶ τὸ mia
συνεισενεγχεὶν ἐστιν, ᾿Ανδρείας Ὑὰρ δεῖται ψυχῆς ὁ
πιστεῦσαι. Διό φησι, « Δ'ὰ πίστεως, » δειχνὶς κα
ἡμᾶς ἐκ τούτου συνεισφέροντας. « Εἷς πάντες αὶ
ἐπὶ πάντας. » — (TENNAAIOY.] Elc xdv καὶ
τοὺς Ἰουδαίος, φησὶν, ὡς οἴχοθεν xai ἐξ sim
ἐσχνηχότας τῆς σωτηρίας τὸν αἴτιον, ἤγουν tls
στόν. 'Eri πάντας δὲ, τοὺς ἐθνικοὺς λέγει, ὡς
τῶν Ιουδαίων πιστευσάντων χαὶ ἐπὶ τούτους m
θείσης τῆς χάριτος. Ὅμως μέντοι καὶ τούτων v.
κείνων μετασχήσειν τῆς χάριτος ἔφησεν, οὐχ ἐτὶς
ἀλλὰ τοὺς πιστεύοντας. Καὶ πάλιν ὅτι κοινὴ ium
ἡ χάρις χατὰ πάντων. « Οὐ γάρ ἔστι διαστολί
Πάλιν δείχνυστι μηδὲν Ἰουδαίους ἔχοντας Ai» 3
ἐξ ἐθνῶν. « Πάντες γὰρ ἥμαρτον,» Μὴ γέρ ps?
πῃς, φησὶν, ᾿Εγὼ μὲν Ἰουδαῖός εἶμι ἄνωθεν cx
Θεὸν, οὗτος δὲ ξένος xai βάρδαρος. “Ὅλως εἰ τῆς
ἥμαρτον, ἔχουσι xal τὸ πάντες ὁμοτίμως culis.
Οὐ γὰρ ἐστι διαστολὴ, ἤγουν χωριφῳμὸς Ἰουδείῃ ἃ
ἑθνιχοῦ͵, ὁμοίως ἀμφότεροι ἥμαρτον. « Kalóm
ροῦντα: τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, » καὶ τὰ iiy. Μὴ κα
μοι εἴπῃς, φησὶν, ὅτι Ἕλληνες πλέον ἥμαρτον. b
σύ χατόπιν οὐχ εἴ τῆς δόξης καὶ τῆς εὐεργεσίας
Θεοῦ ; καὶ δωρεὰν, τουτέστίν, ἄνευ σῶ κχατορϑυβ
των, σώζῃ ; χαὶ πάλιν ὡς μηδὲν ἕτερον συνει σον»
xal, πλὴν πίστεως ; Διχαιούμενος δὲ, δωρεὸν ὃ
καιοῦσα', xai χατόπιν ἔρχεσαι τοῦ Θεοῦ δόξι: πα
εὐεργεσίας. « Υστεροῦνται τῆς δόξης τοῦ Oni!
Κατόπιν ἐγένοντο, οὐκ ἔφθασαν τοῦ δοξάζειν 3»
Θεόν. Ἐχπεπτώχασιν ἅπαντες τοῦ τιμᾷν αὐτόν
μὲν Ιουδαῖοι, παραθάται γενόμενοι τῶν διὰ τοῦ v
μου ἐντολῶν, οἱ δε ἐθνιχοὶ, εἰδώλοις Aatpsióonm
Διὸ πάντες πιστεύσαντες εἰς Χριστὸν, δωρεὶν ᾧ
καιοῦνται, τὸ πιστεύειν μόνον συνεισάγοντες. I
δὲ διχαιούμεθα ; ᾿Απολυτρούμενοι τὰς ἁμαρτίας ipis
Διὰ τίνος ὃὲ ἀπολυτρούμεθα ; Διὰ Ἰησοῦ Χριπὰ
Πῶς λυτροῦντος ἐχείνου ; Τῷ ἰδίῳ αἵματι. "B or
Θεὸς αὐτοὺς δοξάζει: πιστεύοντας. ΥἝοθεσίας τὲ
ἀξιοῖ, xal χληρονέμους τῆς αὐτοῦ βασιλείας dope
νει. Ἧς δῆλον, ὅτι ἐξημάρτομεν, πάντες pex
ὑστερούμεθα. Διὸ δωρεὰν ἡμᾶς τούτων ἀξιοῖ,

Διὰ τῆς ἀπολυτρώσεως τῆς ἔν Χριστῷ "je
ὃν προέθετο ὁ Θεὸς ἱλαστήριον διὰ τῆς xleux

OOMMENT. IN EPIST. AD ROM.

396

ὁτοῦ αἵματι, εἰς ἔνδειξιν τῆς διχαιοσύνης A « fidem, per sanguinem ipsius, ad ostensionem

διὰ τὴν πάρεσιν τῶν προγεγονότων ἀμαρ-
- a - - »

ἐν τῇ dvoyü τοῦ Θεοῦ, πρὸς ἐἘνδειξιν

χιοσύνης αὐτοῦ, ἐν τῷ νῦν χαιρῶ᾽ εἰς τὸ

τὸν δίχαιον, καὶ δικαιοῦντα τὸν ix. πίστεως

δὲ δικαιοῦται ; διὰ τῆς ἀφέσεως τῶν ma-
itov , ἧς τυγχάνομεν ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ,
, διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ, « Ὃν προέθετο ὁ Θεὸς
ον. » Εὐδοκία γὰρ τοῦ Πατρὸς, ἐξίλασμα
à τῶν ἡψετέρων ἁμαρτιῶν. ᾿Ιλαστήριον δὲ
ἐλέγετο τὸ πῶμα τῆς χκιδωτοῦ. Οὕτως καὶ ἡ
(ou σὰρξ ἡ περιχαλύπτουσα τὴν ἑαυτοῦ θεό-
ἰιστήριον γέγονε τῶν ἡμετέρων ἀνομιῶν. Τὸ
θετο, δηλοῖ παλαιὰν τὴν περὶ τούτου βου-

«justilio sume: per remissionem preeteritorum
« peccatorum, cum Deus toleraret : ad ostenden-
« dam justitiam suam, in presenti 448 tempore
« hoc ut ipse sit just.:s, et justificans eum qui est
« ex fide Jesu. »

Quomodo autem justificatur? Per remissionem
peccatorum quam assequimur in Christo Jesu, hoc
est, per Christum Jesum. « Quem proposuit Deus
propitiatorem » Patris enim propitiatio facta est
nostrorum propitiatio peccatorum. Propitiatorium
vero dicebatur olim arc; operculum : ita quoque
Domini caro que illius divinitatem velabat, propi-
tiatorium fuit nostrarum iniquitatum. Quod autem
dicit : Proposuit, antiquum de ea re consilium si-

Ev τῷ αὐτοῦ αἷματι. » 'O piv γὰρ Πατὴρ p gnificat. « Per sanguinem ipsius. » Pater siquidem

j, ὃ δὲ Υἱὸς τὸ αἷμα ἐξέχεεν ὑπὲρ ἡμῶν"
ἦν 4 χάρις τῆς ἁγίας Τριάδος" συνήργησε
τὸ πανάγιον ΠΙνεὗμα. « El; ἔνδειξιν τῆς δι-
ῃς αὐτοῦ.» Ὥσπερ ἔνδειξις, τουτέστιν ἀπό-
πλουσίου, τὸ καὶ ἑτέρους πλουτίζειν, οὕτω
γιστὸς ἐνδείξασθαι βουλόμενος τὴν διχαιοτύνην
αἱ τοὺς ἀνθρώπους ἐδικαίωσεν. « Διὰ τὴν πάρ-
| π:ξογεγονότων ἁυαρτημάτων ἐν τῇ ἀνοχῇ τοῦ
᾿Απόδειξις δὲ τῆς διχαιοσύνης αὐτοῦ μάλιστα
, ὅτι παρειμένους, τουτέστι νενεχρωμένους
ιαρτίαις τοὺς ἀνθρώπους ἐδιχαίωσεν. Εἶτα
t τῶν ἀνθρώπων τὸ Ep naa, τῷ τὰς ἁμαρτίας
ἐν τῇ ἀνοχῇ τοῦ Θεοῦ, Ὅτε γὰρ, φησὶν, ἔδει
σαι, δοθείσης ἀνοχῆῇς, τότε μᾶλλον ἡμάρστο-
)ης οὖν ἀσύγγνωστα πταίσαντας, νῦν διὰ πί-
Dee. Καὶ οὕτως παρείθημεν ταῖς ἁμαρτίαις
αλελύμεθα. [POT.] Εἴτα δέον τῆς παρέσεως
ἦναι δίγας, ἀνοχῆς val φιλανθρωπίας ἐτύ.
᾿Αλλὰ καὶ τῆς ἀνοχῆς τυχόντες, δέον μετα-
ὶ τὰ φθάσαντα ἐξιλεοῦσθαι, ἔτι τοῖς αὐτοῖς
Ἰούμεθα. Τί οὖν ἔδει τότε xal τὸν λίαν φιλάν-
κριτὴν πρᾶξαι; Πάντως χολάσχὶ xal τιμω-
», ὑπὲρ ὧν τε ἐξ ἀρχῆς ἡμάρτομεν, καὶ
' ἀνοχῆς τυχόντες οὐ μετεμελήθημεν, καὶ
οὐ μόνον οὐ μετεμελήθημεν, ἀλλὰ xal τὴν
ἐπετείναμεν. Ὁ δὲ τί ποιεῖ ; Τότε λύτρον
ἰίδωσιν ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ οὐ μόνον ἐξα πάζει
ὡρίας, ἀλλὰ xai διχαιοῖ καὶ σώζει, καὶ κληρο-
αὐτοῦ ποιεῖται τῆς βασιλείας, Ὅντως χάρις
οὐχ ἔχουσα, ὄντως τοῦτο δωρεὰ, δωρεᾶς
νικῶσα τὴν δύναμιν. Τοῦτο ἔνδειξις ὡς

ἀφάτου δικαιοσύνης, χαὶ διχα!οσύνης οὐχ
νης, ἀλλὰ θείας xal ὑπὲρ ἄνθρωπον. Διὸ
M εἰπὼν, « Εἰς ἔνδειξιν τῆς διχαιοσύνης, »
ὥς, ἀλλὰ, « Αὐτοῦ,» φησὶ, τουτέστιν, αὐτοῦ
τοιαύτη χαὶ τοσαύτη διχχιοσύνη. Ἐν ᾧ γὰρ
ρῶ κολασθῆναι, τότε ἠξίωσε τῆς εὐεργεσίας.
ἔνδειξιν τῆς δικχιοσύνης αὐτοῦ. [ OIKOYM&-
-- Τὸν γὰρ νεχρωθέντα ταῖς ἁμαρτίαις
ζεσθαι, ὅτε χαιρὸς τιμωρίας ὑπάρχει, ἀλλ᾽
ιώσεως, τούτο ἀπόδειξις τῆς εὐεργεσίας vao!
ιαιοσύνης αὐτυῦ. Ἔδει γὰρ τὰς προς τὸν
à πληρωθῆναι ὑποσχέσεις, τὸ, « Καὶ εὖλο-

proposuit, Filius vero sanguinem pro nobis effu-
dit : itaque communis est sancte Trinitatis gratia:
nam sanctissimus quoque cooperabatur Spiritus.
« Perostensionem justiti» sue. » Quemadmodum
divitis ostensio sive demonstratio est alios quoque
ditare, ita et Christus suam ostendere volens jus-
titiam,homines quoque justificavit. « Per remissio-
nem praeteritorum peccatorum, cum Deus tolera-
ret. » Justitism illius demonstratio in. hoc maxime
facta est, quod dissolutos, hoc est peccatis suis
immortuos jam homines justificavit. Deinde homi-
num auget crimen, quod peccata fuerint, cum
Deus toleraret. Nam quando respicere oportuit
data toleratione, tunc magis peccabamus. Eos ergo
nunc salvos facit, qui lapsi erant in iis, quie ve-
niam non merebantur, et ita remissa sunt nobis ac
soluta peccata. Praeterea cum negligentie penas
oportuisset expetere, tolerantiam ac benignitatem
assecuti sumus : cum vero nos tolerantiam adeptos
oportuisset panitere, ac de prz:cedentibus Deum -
placare, eisdem amplius involvebamur. Quid ergo
tunc judicem quanquam benignum, et humanum
agere oportuit? Utique punire ac penas sumere :
et propterea quod ab initio deliqueramus, et quia
tolerantiam nacti non resipuimus, et quod non so-
]um non desipuimus,sed et malitiam longuis poten-
dimus. Ille vero quid ? Tunc seipsum redemptionis
pretium pro nobis tradit: nec solum a penis eripit,
sed et justiflicat et salvat, suique regni facit hcxre-
des.O vere gratia quee mensuram non habet: vere

D hoc donum est quod omnis doni vim superat: hoc

vere domonstratio est ineffabilis justitice, et justi-
tie non huniansz, sed divin: et super hominem.
4244 Ideoeliam cum dixisset Apostolus : « Ad
ostentionem justitie, » non simpliciter ibi substi-
tit, sed « Suam, » inquit, hoc est, ipsius solum est
talis tantaque justitia, tunc enim cum ulcisci tem-
pus erat, etiam beneficio affecit. « Ad osienden-
dam justitiam suam. » Nam eum qui peccatis mor-
tuus erat. nunc salvari, cum tempus esset suppli-
cii, et non justificationis, hoc beneficentice demon-
stralio est ac justitiz ipsivs Oportebatenim com.
pleri eas quo ad Abraham facte erant promissio

981

ΟΕΟΌΜΕΝΙΙ TRICC/E EPISCOPI. ὃ

nes : puta illud: « Et in semine tuo benedicentur A γηθήσονται ἐν τῷ σπέρματί σου πάντα τὰ iiw

omnes gentes !*. » Id ergo justitia est, de salvandis
etiam indignis veritatem prestare. « In preesenti
tempore. » Cum dixisset : « Ad ostendendam ju-
stitiam suam » subjuuxit, « In presenti tempore. »
Siquidem Dei justitia que in prisenli erat tem-
pore, quo videlicet nostram redemptionem opera-
tus est, plena benignitate, plena dono, plena erat
et gratia; ideoque dicebat : « Nonveni ut condem-
nem mundum, sed ut salvum faciam mundum *. »
Futura vero justitia talis amplius non erit, sed re-
tributio cujusque erit de his quieehit, veluti etiam
hic rursum dicit : Revelatur enim ira Dei, » etc.
Aut ita accipiendum est, Ostentio in praesenti
tempore facta est, ipsius videlicet toleratio, donum
gratiaque future justitia. Quonam autem modo ?
Nam si, cum adeo longanimis fuerit, ac tantam
contulerit gratiam, tantoque munere dignatus sit
non convertat eos, neque meliores affectos habeat
in futuro cum multa justitia inducit supplicium.
« Et justificans eum qui est ex fide Jesu. » Ecce
ostentionem justitie, puta quod non solum justus
sit Deus, sed et justificans eum, qui est ex fide
Jesu, nempe proprium Dei populum effectum.
III, 2n-31. Ubi est igitur gloriatio ? Exclusa est.
Per quam legem ? operum? Non, sed per legem fidei.
Avbitramur igitur. justificari hominem per. fidem
absque operibus legis. An Judaorum Deus tantum ?
an non ct gentium Ὁ Certe et. gentium : quandoqui-
dem unus est Deus, qui justificabit circumcisionem ez
fide, eL praputium per fidem, Legem igitur irritam
facimus per fidem ? Absit ! sed legem stabilimus.

4.80 His igitur ita factis, Patreque proprium
salvante populum, qui ex fide Jesu est: ubi ergo
est Jud:morum gloriatio! Ostendit eos vane gloriari.
Excelusà est, non dixit, Disparuit, sed, Exclusa est :
ostendens quod etiam sortem suam quondam ha-
buit, nunc vero fides illa exclusit. Porro legem
operum, per periphrasim loquendo, dicit opera:
eodemque modo legem fidei, id est fidem. Ait ergo:
Non per opera qu:e fecimus Judeorum gloriatio ex-
clusa est, sed per fidein, tanquam diceret : Omnis
illa gloriatio quisque videntur prerogative per
fidem exclus: sunt absque nostrorum necessitate
operum. « Arbitramur igitur per tidem justificari
hominem, » etc. Itaque dicimus, inquit, ex fide
justificari hominem sine legis observatione. « Àn
Judeoruim Deus tantum ? » Nam 51 solos eos justi-
ficasset qui ex lege accedebant, aut qui sese legi
adaptabant, et non omnem qui crederet hominem,
alterius duntaxat partis Deus esset: sed nunc et
Judzorum Deus est et gentium, quandoquidem ex
utrisque credentes salvos facit. « Qui justificabit
circumcisioneni ex fide, » ete. Et his qui ex lege
sunt, et his qui extra legem, fide opus est, ut salvi
fiant. « Legem igitur irritam facimus? » Turba-

1 Gen. xxi, 18. !? Joan. xri, 27.

Τοῦτο οὖν δικαιοσύνη, τὸ ἁληθεῦσα: xai ixi;
ἀναξίοις τοῦ σώζεσθαι. « Ἔν τῷ νῦν xatgip. » Φ
— « Πρὸς ἔνδειξιν τῆς δικαιοσύνης αὐτοῦ,» t3
ἐπήγαγεν, « Ἐν τῷ νῦν καιρῷ. » 'H γὰρ ἐν τῷ
χαιρῷ δικαιοσύνη, τοῦ (Θεοῦ, τουτέστιν ἐν ᾧ -
ἀπολύτρωσιν ἡμῶν εἰργάσατο, πλήρτ,ς ἦν φιλτή
πίας, πλέρης δωρεᾶς, πλάρης χάριτος. Διὸ χαὶ ἢ
γεν « Οὐκ ἦλρον κρῖναι τὸν κόσμον, ἀλλ᾽ taa
ὁ χόσμος.» Ἢ δὲ μέλλουσα διχαιοσύνη, om |
ὁμοίως, ἀλλ᾽ ἀνταπόδοσίς ἐστιν ἑκάστῳ τῶν βιβ;
μένων, ὡς xal οὗτος πάλιν φτισὶν, « ᾿Αποχελύς;
ται γὰρ ὀργὴ θεοῦ,» xai ἑξῆς. 'H οὔτως üh
miiow Ἔνδειξις γέγονεν ἐν τῷ νῦν χα:ρῷ, ἢ ξκ)
αὐτοῦ καὶ $ δωρεὰ, καὶ ἡ γάρις τῆς μελλούτειὶ
καιοσύνης. Πῶς xai. τίνα τρόπον : Εἰ ὙΧ wx
μαχροθυμήσας, τοσοῦτον χαρισάμενος, τοῖχο
δωρεᾶς ἀξιώσας οὐχ ἐπέστρεψεν οὐδ᾽ ἔτχε Bü
θέντας, μετὰ πολλῆς ἄρα δικχαιοσύντ,ς xin
ἀγει τὰς τιμωρίας. « Καὶ διχαιοῦντα τὸν ix ra
Ἰησοῦν. » ᾿Ιδοὺ 4$ ἔνδειξις τῆς δικαιοσύνης, τὸ αὶ
μόνον εἶναι δίκαιον τὸν Θεὸν, ἀλλὰ xal τὸ, ὃδιχτὴ
τὸν διὰ πίστεως τοῦ Ἰησοῦ οἴχεϊῖον Θεοῦ Àao» τὸ
μενον.

lloo οὖν 3j καύχησις; ᾿Εξεχλείσθη. Mica
νόμου ; τῶν ἔργων ; Οὐχὶ, ἀλλὰ διὰ νόμῳ c
στεως, Λογιζόμεθα οὖν, πίστε: διχαιοῦτθΖι ἡ
θρωπον, χωρὶς ἔργων νόμου. "ED ᾿Ι[ουδαχίων i
μόνον ; οὐχὶ δὲ xal ἐθνῶν; Ναὶ καὶ ἐδνῶν. ᾿
vto εἷς ὁ Θεὸς, ὅς δικαιώσει περιτομὴν ἃ
στεως, χαὶ ἀχοοδυστίαν διὰ τῆς πίστεως. Yo
0594 χαταργοῦμεν διὰ τῆς πίστεως ; Μὴ wo.
ἀλλὰ νόμον ἱστῶμεν.

Τούτων τοίνυν οὕτω γεγενημένων, xii τὸ ὦ
σόζοντος ix πίστεως ᾿᾽ἴνσοῦ oix:wpa
λαὸν, ποῦ λοιπὸν τῶν Ἰουδαίων d καύχησις; Σ'
χνυσιν αὐτοὺς &ixi, χαυχωμένους. Ἐξεχλείσθτ' u
εἶπεν, Ἡρφανίσθη, ἀλλ᾽, ᾿Εξεκλεῖσθη, " δειχιὺς
xai ᾿ὦραν εἴλέ ποτε. NOv μέντοι ἡ minut
ἔκλεισεν αὐτήν. Νόμου ἔργων, τῶν ἔργων
στιχῶς. Καὶ νύμου πίστεως, τῆῇς πίστεως au
στιχῶς Φησὶν oov Οὐ δι᾽ ἔργων ὧν d
Ἰουδαίων καύχησις ἐξεχλείσθη, ἀλλὰ
ὡς εἴπεν' Πᾶσα ἐχείνη d, χαύχησις, καὶ
προτερήματα, διὰ τῆς πίστεως ἀπεχλείσθη,

τρὸς τὸν

χαιοῦσῃαι ἄνθρωπον,» xal τὰ ἑξῆς. Τοιγαροῦν »
Ὑομεν, φησὶν, ix πίστεως δικα:οῦσθα: IA
χωρὶς τῆς Ex νόμου παρατημήσεως. « Ἢ x
ὁ θεὸς μόνον ; » Βὲ γὰρ μόνους τοὺς &x τοῦ Y.
ὁρμωμένους, 5 vint στοιχοῦντας ἐδιχαῖον,
b πάντα ἄνθρωπον τὸν πιστεύοντα, ἱμονομεεῖε

ὁ Θεός. ᾿Αλλ᾽ ἰδοὺ καὶ Ἰουδαίων xal ἐθνῶν ὁ
iee5 σώζει: ἀμφοτέρους πιστεύσαντας: ε "(X
X1:03t: περιτομὴν ἐχ πίστεως, xai ἀκροθυστἷν

-ἴς πίττεως, » χαὶ τὰ ἑξῆς, Καὶ οἵ ἀττὸ t2)
i

e.
[LP
x
ed
Q^
δι
1
o
ct
€
Q«
(d
o9
e
P:
i.
o
ἢ
T

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

390

« Νόμον οὖν καταργοῦμεν διὰ τῆς ml- À bantur Judoi, quasi lex per fidem adjiceretur. Di-

"E80opó600v ᾿Ιουδαῖοι, ὡς ἐχδαλλομένου τοῦ
,à τῆς πίστεως. Λέγει οὖν ὅτι οὐ μόνον οὐ
d, πίστις τὸν νόμον, ἀλλὰ καὶ ἴστησί πως,
τος σῶσαι βουλόμενος, οὐχ ἰσχύει, dj δὲ πί-
ει. Τὸν οὖν σχοπὸν τοῦ νόμον πληροῦσα ἣ
ἰστησιν αὐτόν. Εἰπὼν, ᾿Ιστῶμεν, ἔδειξε σα-
w. — "Alles. Ἔργον ἦν τοῦ νόμου, ὥστε
ποιῆσαι τὸν ἄνθρωπον, ἀλλ᾽ οὐχ ἴσχυσε.
(ὰρ, φησὶν, ἥμαρτον, ἡ πιστις δὲ ἐλθούσα,
τώρθωσεν: ὁμοῦ γὰρ τις ἐπίστευσε xal ἐδι-
Οὐκοῦν ἔστησε τοῦ νόμου τὸ θέλημα. ΓΑνω-
μος xal οἱ προφῆται περὶ τῆς πίστεως
way, — [8EOAQPITOY.] Δεχόμενοι τοίνυν
ιν, βεδαιοῦμεν τὸν νόμον.

ἐροῦμεν ᾿Αδραὰμ τὸν πατέρα ἡμῶν εὐρηχέναι
mx,

ὀφρόνουν imi τῷ ᾿Αὐραὰμ ol ᾿Ιουδαῖοι, xai
φερον ὅτι ᾿Αὐραὰμ περιετμήθη. Σχοπὸς οὖν
ἴξαι, ὅτι καὶ αὐτὸς ᾿Αδραὰμ οὐχ ἐξ ἔργων,
πίστεως ἐδιβαιώθη, καί φησι" « Τί οὖν λέ-
Αὐραὰμ τὸν κατὰ σάρχα πατέρα ἡμῶν εὐ-
|,» xal τίνος αὐτὸν ἐπιτετυχηχέναι διχαιο-
S δι᾿ ἔργων, ἢ τῆς διὰ πίστεως ; Καὶ δεί-
ὅτι τῆς διὰ πίστεως. Ὅθεν xai εὕρημα
χλεῖ, ᾿Επεὶ μὴ ἐξ ἔργων αὐτὴν ἐχτήσατο,
πίστεως, ἥτις χάριτι Θεοῦ παρέχεται. —
AIOY.] Ka0' ὑπερδατόν ἐστιν ἡ ῥῆῇσις, οὐτωσί
μένη Τί οὖν ἐροῦμεν ᾿Αὐραὰμ τὸν χατὰ
χτέρα ἡμῶν εὐρηχέναι ; ᾿Ανέλθωμεν, φησὶν,
ἀρχηγὸν τοῦ χατὰ σάρχα γένους ἡμῶν, ὃν

cit ergo quod non solum irritam non facit legem
fides: quinetiam quodammodo stabilit: quia lex
cum salvare cupiat non potest, fides autem salvat:
cum ergo legis scopum fides impleat, merito stabi-
lire illam dicitur. Dicens autem, Stabilimus, osten-
dit illam vacillantem. Alio modo. Legis opus erat ut
justum faceret hominem: verum hocnon potuit,nam
Omnes, inquit, peccaverunt: cum autem venisset
fides, id correxit:simul ac enim quispiam credidit,
eliam justificatus est. Stabilivit itaque legis volun-
tatem. Superioribus temporibus lex ac propheto
de fide vaticinati sunt. — Fidem ergo suscipien-
tes confirmamus legem.

IV, 1. Quid ergo dicimus Abraham patrem nostrum
tnvenisse secundum carnem ?

440 Intumescebant Judei Abrahm nomine,
semperque proferebant quod circumcisus esset
Abraham. Hic ergo scopus est Apostolo ostendere,
ipsum quoque Abraham non ex operibus, sed ex
fide justiflcatum esse, et ait : « Quid ergo dicimus
Abraham patrem nostrum secundum carnem inve-
nisse ἢ» quamve assecutusest justitiam ? eamne que
est per opera, an qua per fidem? et ostendit quod
eam qua per fidem : unde et illam vocat rem in-
ventam, quia non ex operibus eam nactus est, sed
ex fide quz Dei gratia confertur. — Per hyperba-
ton est locutio, ut ita ponatur : Quid ergo dice-
mus Abraham, qui secundum carnem est pater no-
ster, invenisse ? Ascendamus, inquit, ad originem

wv ἐθνῶν ἐχλεξάμενος ὁ θεὸς, εὐλόγησέ τε generis nostri secundum carnem, et eum quem ex

οὺὑς ἐξ αὐτοῦ δι᾽ αὐτοῦ τὰ τῆς εὐλογίας ὑπ
-αρχπέμψειν, Δῆλον γὰρ ὅτι ὅπως ἄν ἔχοι τὰ
ὃν, οὕτως σχήσει καὶ τὰ ἡμέτερα.-- [ΦΩΤ.]
ατὰ σάρχα, » ἐν ὑπερδατῷ χεῖται. Ἢ δὲ
σιν, ἀλλὰ μὴ κατὰ σχῆμα ἑρμηνεία τοῦ
[UL οὖν ἐροῦμεν ᾿Λδραὰμ εὑὗρηχέναι τὸν κατὰ
igiov πατέρα ; πρὸς Ἰουδαίους δὲ ὁ λόγος.
εἰ φησι, Τὸ πᾶν ὑμῖν τῆς σεμνοληγίας xai
χίας ἐν τῷ κατὰ σάρχα πατρὶ ἡμῶν ᾿Αύραάμ
γπέσωμεν τί ἄν εἴποιμεν ἐκεῖνον εὑρηχέναι,
tw αὐτὸς προϊὼν, ὅτι xal διχαιοσύνην εὖρε.
zp ἐστι τὸ, « Καὶ ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς διχαιο-
| τουτέστιν, ὅτι ἐδιχαιώθη. Τὸ γὰρ εὑρεῖν δι-
v, δικχιωθῆναί ἐττιν. Εὖρεν οὖν διχαιοσύ-
λὰ πῶς εὖρεν; ᾿Εξ ἔργων, ἤ ix πίστεως ;
νυσιν ὅτι ix. πίστεως, μάρτυρα τὴν Γρχοὴν
s Ἐπίστευσε γὰρ, φησὶν, ᾿Αὐραὰμ τῷ
εἰ ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς δικαιοσύνην. Τί οὖν,
οὐχ εἶχεν ἔργα ὁ 'Abpaxy ; Οὐκ ἔδικαίου
ιὐτόν; Μὴ γένοιτο! Ἔργα μὲν γὰρ εἴχεν,
ὃς τοὺς συμπολιτευομένους αὐτῷ ἀνθρώπους
ov, διχαιωθῆναι καὶ προχριθῆναι ἐχείνων.
πρὸς τὸν Θεὸν διχαιωθῆναι ἐκ τῶν ἔργων
ὅστε ἄξιον xal ἰσοστάσιον ἑαυτὸν παραστῇ -
; ἐχεῖθεν παρεχομένης εὐεργεσίας καὶ δω-
ἀαντελῶς ἀπελείπετο. Οὐχοῦν οὐδὲν ὅλως
num, ἧτοι προτέρημα καὶ κατόρθωμα πρὸς

omnibus gentibus electum benedixit Deus: et in
eos qui ab eo descenderent, qu: benedictionis
erant per eum se missurum esse promisit. Mani-
festum est enim quod, sicuti eum illo actum est,
ita et nobiscum agetur.— Particula illa,e Secundum
carnem, » per hyperbaton ponitur. Ordinate vero
et non juxta schema erit hec interpretatio ser-
monis: Quid ergo dicemus Abraham invenisse,
qui secundum carnem pater noster est? Porro ad
Judaeos sermo est, ac si dicat: Cum nostri super-
cilii ac jactantie summa sit in Abraham, quia pater
noster est secundum carnem, consideremus quid-
nam dicere possimus illum invenisse. Et ait ipse
in sequentibus quod etiam justitiam invenerit.

D Hoc enim est quod ait: « Et imputatum est ei ad

justitiam. » hoc est, quod justificatus est. Siquidem
invenisse sive nactum esse justitiam, est justifica-
tum esse. Invenit ergo et nactus est justitiam. At
quomodo nactus est? ex operibus, an ex fide? Et
ostendit quod ex fide, cum Scripturam producit in
testem. Nam ait: « Credidit Abraham Deo, et im-
putatum est ei ad justitiam. » Quid ergo, inquit,
non habuit Abraham opera ? non hec illum justifi-
carunt? Absit! Opera siquidem habuit, ut si cum
hominibus qui simul cum eo versabantur fuisset in
judicio constitutus, facile justificatus fuisset, illis-
que antepositus, verum ut coram Deo ex suis ope-

391

OECUMENI TRICCAE EPISCOPI.

ribus justiflcaretur,tanquam dignus et equalis sese À τὸν Θεὸν, εἷς τὸ ἀξιωθῆναι τῆς εὐεργεσίας xa! δω-

praebens dignitatis cum ea qua inde prebebatur
beneficentia ac domo : nequaquam fuisset illa as-
secutus. Itaque nihil omnino habet gloriatio,
442 aut prarogativa rectumque opus coram Deo
ad hoc ut dignum redderet beneficii collatione 80
dono. Quid enim si quis illum demonstrare nitatur
per opera dignum fuisse, ut post tantam nature
mortificationem filii pater ostenderetur, ac ventris
germen exoriretur : ut semen ejus tanquam arena
maris multiplicaretur : prreterea ut in semine ejus
omnes gentes benedicerentur : ad hec ut Christus
ipse communis Salvator inde procederet? Vides
quod nihil omnino habeat, ne vestigium quidem
operum ad hujusmodi beneflcia qua a Deo recepit.

ρεᾶς. Τί γὰρ ἄν τις xal δι᾽ ἔργων ἐπιδείξειεν ἄξιον,
τοῦ μετὰ τηλιχαύτην φύσεως νέχρωσιν, παιδὸς πα-
τέρα ὀφθῆναι ; xal βλαστὸν κοιλίας ἐχφῦναι, καὶ τοῦ
πληθυνθῆναι τὸ σπέομα αὐτοῦ ὡς τὴν ἄμμον τῆς
θαλάσσης, καὶ τοῦ ἐνευλογηθῆναι τὰ ἔθνη ἐν τῷ
σπέρματι αὐτοῦ, xai τοῦ Χριστὸν ἐκεῖθεν τὸν χοι-
γὸν Σωτῆρα προελθεῖν; Ὁρᾷς, ὅτι οὐδὲν ὅλως ἔχει
οὐδ᾽ ἔχνος ἔργων, πρὸς τὰς τηλιχαύτας ἐκ Θεοῦ δω-
ρεάς ; πόθεν οὖν ἠξιώθη τούτων ; Ἐχ μόνης πίστεως.
« ᾿Ἐπίστευσε γὰρ, φησὶν ἣ Γραφὴ, ᾿Αὐραὰμ τῷ
Θεῷ, καὶ ἐλογίσθη αὐτῷ εἷς δικαιοσύνην. » 'Exí-
στευσε, xai ἐδιχαιώθη παρὰ Θεοῦ, τοσούτων xal
τηλιχούτων τυχεῖν. Ὥ πίστεως, πᾶσαν πρᾶξιν τὴν
ἐν νόμῳ. δευτέραν ποιούσης Ἐχείνην πράττων

Unde ergo his dignus habitus est? Ex sola fide. p ᾿Αὐραὰμ, εἶχέ τι μικρὸν καύχημα, ἀλλὰ πρὸς τοὺς

« Credidit enim Abraham Deo, ait Scriptura, et
imputatum est ei ad justitiam. » Credidit, et a Deo
justificatus est, ut tanta ac talia consequeretur. O
fidem, que omne legis opus post se relinquit, eo-
que prior est! Cum illud operaretur Abraham,
paulum quiddam habere potuit gloriationis, verum
id apud eos qui una cum eo sub lege erant. Pro-
ducta vero fide, repente pater omnium factus est,
justusque habitus,qui omnibusillis bonis frueretur.
Quasi autem in corollarii particula sumpta est heesi-
tatio : et solutio patet ex his qua dicta sunt.Quomo-
dohicquidemex fldeaitjustificatum fuisse Abraham
divus autem Jacobus ex operibus, dicens : Abra-
ham pater noster nonne ex operibus justificatus est
oblato Isaac filio ἢ etc. « Secundum carnem. »
Bene Judais dicitur, « Secundum carnem. » Nam
secundum fidem ac promissionem nos credentes
sumus filii Abraham, juxta id quod habet Scriptu-

ὑπὸ τὸν αὐτῷ τελοῦντας νόμον. Τὴν πίστιν δὲ προ-
θαλλόμενος, ἀθρόον πατὴρ ἐγένετο πάντων, xal τῶν
μυρίων ἐχείνων ἀγαθῶν ἐδικαιώθη ἀπολαύειν. Ὡς
ἐν πορίσματος δὲ ποίρᾳ εἴληπται xal λύσις Ux τῶν
εἰρημένων. Πῶς οὗτος μὲν ἐκ πίστεως λέγει διχαιω-
θῆναι τὸν 'A6paàp, ὁ δὲ θεῖος Ἰάχωθος ἐξ ἔργων ;
λέγων, ᾿Αὐραὰμ ὁ πατὴρ ἡμῶν οὐχ ἐξ ἔργων ἐδι-
χαιώθη, ἀνενέγκας ᾿Ισαὰχ τὸν υἱὸν αὐτοῦ, xai τὰ ἑξῆς,
« Κατὰ σάρχα. » Καλῶς πρὸς ᾿Ιουδαίους τὸ, « Κατὰ
σάρχα. » Κατὰ πίστιν γὰρ xal ἐπαγγελίαν ἡ μεῖς οἱ
πιστοὶ τέχνα ἐσμὲν τοῦ ᾿Αὐραὰμ, χαθρὼς ἡ Γραφή
φησι" « Οὐ τὰ τέχνα τῆς σαρχὸς, ταῦτα τέχνα τοῦ Θεοῦ,
ἀλλὰ τὰ τέχνα τῆς ἐπαγγελίας, λογίζεται εἷς
σπέρμα.» -- [ΘΕΟΔΩΡ.] Ποίαν, φησὶ, πρὸ τοῦ πι-
στεῦσαι Θεῷ τὸν ᾿Αὐραὰμ διχαιοσύνην αὐτοῦ δι'
ἔργων γεγενημένην ἠχούσαμεν ; χατὰ σάρχα γὰρ, τὴν
ἐν ἔργο'ς λέγει, ἐπειδὴ διὰ τῆς σαρχὸς ἐχτελοῦμεν τ

ἔργα.

ra: « Non qui filii carnis hi sunt fllii Dei, sed fllii promissionis reputabuntur in semen !*. » Qua-
lem, inquit, priusquam Deo crederet Abraham, justitiam ejus per opera factam audivimus. Nam
secundum carnem dicit eam qua in operibus erat, quandoquidem per carnem perficimus opera.

IV, 2-8.« Nam si Abraham ex operibus justificatus
« est, habet quod glorietur, at non apud De um. Quid
« enim dicitScriptura?Credidit Abraham Deo, et im
« putatum est illi ad justitiam. Ei vero qui operatur,
« merces non imputatur secundum gratiam, sed se-
« cundum debitum. Ei autem qui non operatur, sed
« creditineum qui justificatimpium,(ides ejusimpu.
« tatur ad justitiam. 248 Quemadmodum et David
« beatiflcationem hominis dicit, cui Deus imputat
« justitiam operibus:Beati quorum remiss: suntini-

« quitates, et quorum tecta sunt peccata. Beatus vir D

« cui non imputaverit Dominus peccatum. »

« Nam si Abraham. » Duo ostendit, et quod
Abraham ex fide justiflcatus sit, et quod major sit
justitia, que per fidem est. Ait ergo : Si ex operi-
bus rectisque actionibus justificatus est, habet qui-
dem quod glorietur: at non apud Deum, sed in
seipso, ut qui bene operatus sit: qui vero ex flde
justificatus est, quia non potest apud seipsum glo-
riari, nullum enim opus operatus est, apud Deum

!4 Rom. ΙΧ, vi.

E! γὰρ 'A6pzàp ἐξ ἔργων ἐδικαιώθη, ἔχει xai
χημα, ἀλλ᾽ οὐ πρὸς τὸν Θεὸν. Τί γὰρ $j Γρερ
λέγει ; Ἐπίστευσε δὲ ᾿Αὔύραλῃ τῷ Θεῷ, καὶ De
γίσθη αὐτῷ εἰς διχαιοσύνην. Τῷ δὲ ἐργαζομένῳ
ὁ μισθὸς οὐ λογίζεται κατὰ χάριν, ἀλλὰ κατὰ τὸ
ὀφείλημα, Τῷ δὲ μὴ ἐργαζομένῳ, πιστεύοντι δὲ
ἐπὶ τὸν διχαιοῦντα τὸν ἀσεδῆ, λογίζεται ἡ τί-
στις αὐτοῦ εἰς δικαιοσύνην. Καθάπερ καὶ δΔαυῖδ
λέγει τὸν μαχαρισμὸν τοῦ ἀνθρώπου, ᾧ ὁ θεὸς
λογίζεται διχαιοσύνην χωρὶς ἔργων. Μακάριοι
ὧν ἀφέθησαν al ἀνομίαι, καὶ ὧν ἐπεχαλύρβθη-
σαν αἱ ἁμαρτίαι. Μαχάριος ἀνὴρ ᾧ οὐ μὴ λογί-
σηται Κύριος ἁμαρτίαν.

« El γὰρ 'A6paàu. » Δύο δείχνυσιν, ὅτι τε dx
πίστεως ᾿λύραὰμ ἐδιχαιώθη, καὶ ὅτι μείζων 1, διὰ
πίστεως διχαιοσύνη. Καί φησιν’ El ἐξ ἔργων καὶ
χατορθωμάτων ᾿Αὐραὰμ ἐδικαιώθη, ἔχει μὲν καύ-
χημα, ἀλλ᾽ οὐ πρὸς τὸν Θεὸν, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ξαυτῷ ὡς
χατωρθωχότι, Ὁ δὲ ix πίστεως σωθεὶς ἐπεὶ μὴ
ἔχει εἰς ἑαυτὸν χαυχήσασθαι, οὐδὲν γὰρ ἔργονξπρα-
ξεν, εἷς τὸν Θεὸν χαυχᾶται. Μεῖζον δὲ τὸ εἰς θεὸν

303

καυχᾶσθαι, ἥπερ εἰς ἑαυτόν, Τὰ
ματὰ πολλάχις χαὶ ἀφανίζεται ἑτέραις πλημμε-
λείαις. Ἢ δὲ εἷς Θεὸν χαύχησις. ἄτρεπτος διαμένει,
e Τί γὰρ ἢ Γραφὴ λέγει ; » Φέρει τὴν Γένεσιν μαρ-
τυροῦσαν, ὅτι ᾿Αὐραὲμ ix πίστεως ἐδιχαιώθη. « Τῷ
δὲ ἐργαζομένῳ, » xai τὰ ἑξῆς, Δείχνυσι μείζονα τὴν
χατὰ χάριν διχαιοσύνην ἣν d, πίστις παρέχει, οὕτως.
Τῷ μὲν γὰ} κατορθοῦντι, φησὶ, χατὰ ὀφειλὴν d ἀν-
τιμισθία χεχρεώστηται. « Τί δὲ ; » Δύναται xal ὁ πάνυ
ἐνάσετος κατορθῶσαι, xal ὠφειλέτην ἔχειν Θεόν ; ὁ δέ
γε ἐχ πίστεως διχαιούμενος, χατὰ χάριν διχαιοῦται,
Ἔνθα δὲ Θεὸς χαρίζεται, πάντως μεγάλα χαρίζεται,
Tí γὰρ χαρίζεται ; υἱοθεσίαν παρέχει, ἀδελφοὺς ποιεῖ
Χριστοῦ, χληρονόμους Θεοῦ, συγχληρονόμους Χριστοῦ.
"Atta πότε ἄν ἡμὶν παρέσχε τὰ χατορθώματα ; —
[POT.] Καὶ οὕτως: Τῷ δὲ μὴ θαῤροῦντι μὲν ἀπὸ
τῶν ἔργων, προσιόντι δὲ ἐχ πίστεως, λογίζεται ἡ
πίστις αὐτοῦ εἷς διχχιοσύνην, xxl διχαιοῦται δι᾽ αὐὖ-
τῆς. «€ Λογίζεται dj πίστις. » Μὴ δὲ τὴν πίστιν νομί-
eps εὐχερῶς παραγίνεσθαί τινι, ᾿Ανδρείας γὰρ δεῖ-
παι, xai δι:γηγεομένης Ψυχῆς. « Εἰς διχχιοσύνην. »
'O23s ὅτι τῷ μὲν ἐργαζομένῳ μισθὸς κατὰ τὰ ἔργα
λογίζεται, τῷ δὲ πιστῷ διχαιοσύνη ; Μυρίων δὲ μι-
σθῶν ἐστι περιεχτιχὴ ἡ διχαιοσύνη. α« Καθάπερ καὶ
Δαυίδ. » Καὶ ὁ Δαυὶδ «x ἐκ πίστεως διχχαιοσύνῃ ψη-
φίζεται τὸν ἁγιασμὸν χωρὶς ἔογων. « Μαχάριο'. »
Μαχαρισμός ἐττιν ἡ χυρυφὴ τῶν ἀγαθῶν, Δοχεῖ μέν
κως ἀλλόχοτος εἶναι ἡ μαρτυρία.

Οὐ τὰρ ἔχει τὸ, Μαχάγιος ᾧ ἡ πίστις εἰς δικαιο-
σύνην χωρὶς ἔργων λογίζετα!, πλὴν σφόδρα ἐστὶ xaz-
ἄλληλος. El γὰρ μαχάριος, d αἱ ἀμαρτίαι κατὰ
χέριν ἀφίθησαν, τρισμαχάριστος δηλονότι, ὃ" ἐδι-
χαΐωσε χατὰ χάριν ὁ θεός. Δ'ὺ χατάλληλος λίαν xai
ἁρμόζουτα ἡ ψαλμικὴ χρῆσις. Καὶ γὰρ πᾶσα δι-
χαίΐωσις ἀπὸ Θεοῦ, ἢ ix τοῦ ἀφεθῆναι γίνεται τὰς
ἀνομίας xai ἁμαρτίας, ἤ ix τοῦ ἐπιχαλυφθῆναι, οἷον
διά τινων κατορθωμάτων ἐχνικηθῆναι xal καταπο-
ϑῆναι. "H ἐκ τοῦ μὴ λογίσασθαι τὸν Θεὸν τὸ πρᾶ-
χρὲν εἰς ἁμαοτίαν. Καὶ διὰ τῶν τριῶν τούτων φιλ-
ανϑρώπων τρόπων, λογίζεται ὃ Θεὸς τῷ ἀνθρώπῳ
τὴν διχχιοσύνην, ὡς συμπαθῶν, ὡς οἰχονομῶν, ὡς
φιλοτιμούμενος. Ἢ μὲν γὰρ ἄφεσις, συμπαθείας, 1,
δὲ ἐπιχάλυψις,͵ οἰχονομίας, τὸ δὲ μὴ λογίσασθαι εἰς
ἁμαρτίαν, φιλοτιμίας. Τίνες οὖν ἀξιοῦνται τούτων ;
οἱ πιστοὶ, xal διὰ τῆς πίστεώς. Διὸ xal μακαρίζει
οὐτοὺς καὶ ὁ προφήτης Δαυίὸ. Τοῖς δ' ἐν νόμῳ xai
ἐξ ἔργων ζητοῦσι διχαιωθῆναι, οὐδεμία τῶν τριῶν
διχαίωσις ἕπεται, Τοῖς δὲ ἐχ πίστεως, διὰ τῶν τριῶν
τούτων τρόπων dj δικαιοσύνη λογίζεται, ΠΙροσφόρως
δρατὴν Δαυϊδιχὴν μαρτυρίαν ὁ θεσπίσιος Παῦλος τῇ
ἰδίᾳ ἥρμοσε διδασχαλίᾳ.

Ὁ μακαρισμὸς οὖν οὔτος, ἐπὶ τὴν περιτομὴν,
$ xai ἐπὶ τίν ἀκχροδυστίαν ; λέγομεν γὰρ ὅτι
ἱλογίσθη τῷ ᾿Αὐραὰμ dj πίστις εἰς διχαιοσύνην.
[ἰῶς οὖν ἐλογίσθη ; ἐν περιτομῇ ὄντι, f| ἐν ἀχρο-
βυστίᾳ ; οὐχ ἐν περιτομῇ, ἀλλ᾽ ἐν ἀχροδυστίᾳ.

Εἶτά φησιν Οὗτος ὁ τῷ Δαυὶδ εἰρημένος μαχαρι-

PArROL. ὅδ. CXVIII.

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

μὲν γὰρ χατορθώ- 4 gloriatur. Majus est autem apud Deum gloriari,

304

quam apud seipsum.Bona namque opera frequen -
ter etiam aliis obscurantur delictis : gloriatio vero
qui apud Deum est, semper immutabilis perma-
net. « Quid enim dicit Scriptura ?» Genesim affert
qua testatur Abraham ex fide justificatum esse.
* Ei vero qui operatur, » etc. Majorem ostendit
justitiam qua est secundum gratiam quamve fides
praebet, hoc modo.Nam recte, inquit, operanti de-
betur mercedis retributio ex debito. « Quid au-
tem ? » An potest qui etiam admodum probus est,
preclara facere opera, Deumque habere debitorem?
Nam qui ex fide justificatur, secundum gratiam
justificatur. Ubi autem Deus munera largitur, om-
nino magna largitur: ecquid enim largitur ? filio-
rum praestat adoptionem, Christi fratres efficit,
hiredes Dei,cohaeredes Christi. Quenam talia pro-
stiterunt unquam nobis bonaopera ?— Preterea et
hoc modo : Ei qui ab operibus fiduciam non habet,
sed ex fide accedit, imputatur fides sua ad justi-
tiam, et per illam justificatur. « Fides imputatur.»
Neque fidem putes cuiquam facile contingere.Nam
fortitudine opus est erectoque animo. « Ad justi-
tiam. » Vides quod operanti merces secundum
opera imputetur, credenti vero justitia ? At justi-
tia innumeras continet mercedes. « Quemadmo-
dum et David. » Etiam David justitio que ex flde
est sanctificationem absque operibus decernit.
« Beati. » Beatificatio apex est. bonorum. Videtur
quidem alienum quodammodo testimonium. —
722449 Neque enim habet: Beatus cui fides ad

C justitiam absque operibus imputatur, attamen est

admodum conveniens. Nam si beatus est,cui pec-
cata secundum gratiam remissa sunt : terque qua-
terque certe beatus est, quem Deus secundum gra-
tiam justiflcavit : ideo apta admodum ac conveniens
est psalmi accommodatio.Etenim omnis beatificatio
a Deo est, vel eo quod remisso sint iniquitates ac
peccata, seu obtecta sint ac si per quciedam bona
opera devicta sint vel absorpta. Vel ex eo quod non
imputat Deus actum ud peccatum : et per hos tres
benignos niodos imputat Deus homini justitiam,
quasi compatiens, quasi dispensalive agens, quasi
munifice largiens.Siquidem remissio coimnpassionis
est, obtectio dispensationis, non imputare autem
peccatum liberalitatis.Qui ergo his digni habentur?

D Fideles,idque perfidem.Ideo quoque beatos pra:di-

cat eos propheta David. Eos vero qui in lege, et ex
operibus quxrunt justificari, ne una quidem trium
justificationum sequitur : sed his qui ex fide justi-
ficari petunt, per hos tres modos imputatur justi-
tia. Divus itaque Paulus Davidicum lestimonium
convenienter aptavit suse doctrina.

IV, 9, 10. Hzc ergo beatificatio venit in circumci-
sionem an. et. in. praputium ?. Dicimus enim quod
Abrahae imputata est fides ad justitiam : quomodo
ergo imputata est ἡ Cum esset in circumcisione an in
priputio ? Non in circumcisione, sed in preputio.

Deinde ait: Hec beatiflcatio que a David dicta

13

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI 1

est, venit in circumcisionem an etiam in prepu- Α σμὸς, ἐπὶ τὴν πεοιτομὴν ἦλθεν, ἥ xal ἐπὶ τὴν à

tium ? magisque ostendit quod in prmrputium vene-
rit ac locum habuerit, eo quod Abraham cum in
praputio esset, salvus factus sit et justiflcatus.
« Quomodo ergo imputata est ? » Deinde confirmat
quod in prepulium magis locum habuerit, et ait :
« Abraheimputata est justitia per fidem. » Videa-
mus itaque utrum Abrahoe cum jam circumcisus
esset, hujusmodi justitia imputata sit, an adhuc
praeputiato. Et manifestum, inquit, quod prepu-
liato. Vides ergo quod magis in preputium habeat
locum ὃ « Sed preputio. » Si ergo cum esset in
proputio justificatus est, 250 certe beatificatio
qua a David dicta est, magis locum habet in pree-
putium quam in circumcisionem. Circumcisio ob
has tres causas data est, ut fidei signum esset, ut
Abrahie genus manifestaret, demumque ut esset
nota ac involutum indicium pure et temperate
conversationis. Data etiam est non ut justitiam
operaretur.sed ut sigillum esset acsignum justitise
quie est per fidem.

IV, 114, 12. Ft signum accepit circumcisionis,
signaculum justitize fidei que fuerat in. preputio :
ut. esset ipse pater omnium credentium per praypu-
tium, ut imputetur et illis justitia : et pater circum-
cisionis, his qui non solum ez circumcisione sunt, sed
eliam his qui incedunt per vestigia fidei qua fuit in
praputio patris nostri Abraham.

Objectionem solvit quz sese offerre videbatur.
Tanta res est circumcisio, dicet quispiam, ut sine
hac non contingat justificari : nam etipsi Abraham,
qui, ut ais, in praputio fuit justificatus, opus erat
circumcisione. Et dicit: Non ob aliud circumcisus
e-t, quam ut circumcisionem deferret in signum
ac demonstrationem justitie, quie in preputio
contigerat : quod si illam signorum aut signaculi
causa accepit, hec ad justitiam nihil contulit. sed
hoc modosolum justificatus esse significabatur: hoc
est quod, cum in pramputio esset, justitiam acceps-
set. — Quare, inquit, primum imputatum est illi
ad justitiam. et ita postmodum circumcisus est ?
Primum quidem ut ita virtutis signum censeretur,
et non veluti ipsa virlus, aut rectum virtutis opus.
Signum namque circumcisionis est signaculum,
inquit, tanquam signum et comprobatio justitia,
quao per fidem in preputio facta est. Secundo au-
tem, ut et preputiatorum et circeumcisorum com-
munis pater agnosceretur ac divulgaretur : pr»pu-
tialorum quidem, ut qui in prepulio credidisset
ac justificatus fuisset : circumcisorum vero tan-
quam et ipse circumcisus postquam credidisset.
Meiito ergo cunctorum pater repulatus est, qui
videlicet fidem suscepissont, sive incircumcisi
essent. sive circumcisi. Quod si fidem non ha-
beant,neque cognationem ad illum habent, quicun-
que sint, neque heredes sane erunt promissionis
que ad illum facta est ; $818 consanguineis enim

D ράστασι €, τῆς ἐν τῇ, ἀχροδυστίᾳ διὰ πίστεως κα

υστίαν ; χαὶ μᾶλλον δείχνυσιν, ἐπὶ τὴν ἀχηοδυτι

αὐτὸν ἐληλυθότα xal χώραν ἔχοντα, τῷ τὸν ᾿Αῦ::
ἐν ἀχροδυστίᾳ ὄντα, σωθῆναι xal Dow
« Ἡῶς οὖν ἐλογίσθη ; » Εἶτα κατασχευλζε: τὸ
τὴν ἀχροδυστίαν μᾶλλον ἔχειν γώραν, xaó n
«Τῷ ᾿Αὐραὰμ ἐλογίσθη διχαιοσύνη, διὰ πίστεις
Ἴδωμεν τοιγσροῦν ἐμπεριτόμῳ ὄντι τῷ Abg
τοιαύτη ἐλογίσθη διχαιοσύνη, Tj ἀχροδύττῳ |
δῆλον, φησὶν, ὡς ἀκροδύστῳ. Ὁρᾷς οὖν ὅτ: μῆ))
ἐπὶ τὴν ἀχοοδυστίαν χώραν ἔγει ; e ᾿Αλλ’ ἐν ix
δυστίᾳ. » Εἰ οὖν ἐν ἀχροδυστίᾳ ὧν ἐδιχαι:ώρη, i
μᾶλλον ὁ τῷ Δαυϊδ εἰρημένος μαχαρισμὸς, ἐπὶ -
ἀχροθυστίαν χώραν ἔχει, X ἐπὶ τὴν περιτομήν, ᾿
περιτομὴ ἐδόθη, διὰ τρεῖς ταύτας αἰτίας, vox
μεῖον εἶναι πίστεως, χαὶ τοῦ ’᾿Αθραμιχίου Lo
δηλοτιχὴν, xal σόμδολον καὶ αἴνιγμα πολιτείας c
θαρᾶς xa! σώφρονος. ὭὯστε οὐχ ὡς Orr»
ποιητικὴ ἐδόθη, ἀλλὰ σφραγὶς καὶ σημεῖον τίς!
πίστεως δικαιοσύνης.

Β

Καὶ σημεῖον ἔλαδε περιτομῆς, σφραγῖὸ ES
δικαιοσύνης τῆς πίστεως τῆς ἐν τῇ ἀκΞοῦοτις
εἰς τὸ εἶναι αὐτὸν πατέξα πάντων τῶν πιστευόνα
δι’ ἀκροδυστίας, εἷς τὸ λογισθῆναι καὶ αὐτοῖς
δικαιοσύνην" xal πιτέρα περιτομῆς, τοῖς οὐχ à

ριτομῆς μόνον, ἀλλὰ καὶ τοῖς στοιχοῦσι τοῖς Te
τῆς ἐν τῇ ἀχροδυστίᾳ πίστεως τοῦ πατρὸς f
᾿Αδραὰμ.

Δοχοῦσαν ἀντίθεσιν λύει, Τοσοῦτον, crci, με

' ἡ περιτομὴ, xal ταχύτης χωρὶς οὐχ ἔνι Cung
ὅτι xal αὐτὸς ᾿Αύραλμ ὁ ἐν ἀχουδυστίῃ xi
σὸν λόγον διχχιωθεὶς, περιτομξς ἐδεήθη. Kal e
Οὐ διά τι ἕτερον περιετμήθη, f διὰ τὸ σηυεῖο κα
ἀπόδειξιν ἐπιφέρεσθαι t7» περιτομὴν, τῆς ἦν ἡ
ἀκροδυστίᾳ ὑπαρξάσης αὐτῷ δικαιοσύνης. Εἰ dm
8 ^ » * **

μείων ἕνεχεν xal σφραγῖδος ἔλαδεν αὐτὶν, εἰδ
αὕτη πρὸς τὴν διχαιοσύνην συνετέλεσεν, ἀλλὲ uin
, - m NN “ 4 - :
τὸ τοιῶσλε ὀεδικαιῶσθαι ἐσήμχινε, τουτέστιν ὅτι ἢ
τῇ ἀχροδυστίᾳ dw, ἠξιώθη τῆς δικαιοσύνης. “
[9OT.] Διὰ τί, φησὶ, πρῶτον ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς ὁ
καιοσύνην, χαὶ οὕτω περιετμήθη ; ; Upürov pi, ᾿
ὡς σημξῖον νομισθῇ ἀρ:τῆς d) περιτομὴ, xai ox] &
αὐταρετὴ, χαὶ κατόρθωμα. Τὸ γὰρ στ tov τῆς -
τομῆς, φησὶ, σφιαγίς ἐστιν, olov Gy μεῖόν τε x3

δικαιοσύνης. Δεύτερον δὲ, ἵνα καὶ τῶν ἀχοοδύπν.
χαὶ τῶν ἐμπεριτόμων κοινὸς ἔπιγνωσθῆ xi de
xn2uxÜn πατήρ' τῶν piv ἀκχροδύστων, ὡς b:
ἀχροδυστία xal πιστεύσας xal δικαιωθεί-. τῶν ὶ
ἐμπεριτόμων, ὡς καὶ αὐτὸς περιτμηθεῖς acit
πιστεῦσαι. χντων οὖν εἰκότως ἄν λογ:σθείν κατ!

τῶν τὴν πίστιν δηλονότι παρχδεξυμένων, εἶτε “5
εἴταν τοι, εἶτε πεοιτεμημένο: εἶεν. "Av ἐξ τίν

στιν μὴ ἔχωσιν, οὐδὲ τὴν πιὸς ἐχεῖνον sor;
ἔλουσιν, οτινες ἄν εἶεν, οὐδὲ Ἀληρονόμοι dps τὶ

πρὸς ἐχεῖνον ἐπαγγελίας. Τοῖς γὰρ συγγενίσι ἢ
γὰρ σπέρματι αὐτοῦ), αἱ ὑποσχέσεις καὶ εὐλη!

COMMENT. IN EeIST. AD ROM.

398

« Σφραγῖδα τῆς διχχιοσύνης τῆς πίστεως. » τῆς ix A (nempe semini ejus) date sunt promissiones ac

πίστεως ὑπαρξάσης, « εἷς τὸ εἶναι αὐτὸν πατέρα. »

Διὰ τί δὲ ὅλως ἐδένθη αὐτῆς, εἰ μηδὲν συνετέλει
ἐν τῇ δικαιοσύνῃ; [Ιρῶτον μὲν χαθὼς ἄνω λέγει,
εἷς τὸ εἶναι αὑτὴν σημεῖον᾽ ἔπειτα ἵνα κοινὸς γέ-
νηται πατὴρ τῶν τε ἐν περιτομῇ, τῶν τε ἐν ἀχρο-
θυστίᾳ. « Πάντων τῶν πιστευόντων.» Οὐχ ἀπλῶς
τῶν οἰωνδύποτε πατέρα. ἀλλὰ τῶν πιστευόντων εἰς
τὸν Χοιστόν. « Ac ἀχροθυστίας. » Τῶν ἐν ἀχρθυ-
στίᾳ ὄντων xal πιστευόντων. E'q τὸ, « Λογισθῆναι
xal αὐτοῖς τὴν διχαιοσύνην. » Διὰ πίστεως δηλονότι
χωρὶς ἔργων. » Καὶ πατέρα περιτομῆς. » Οὐχ
ἀκλῶς, φησὶ, πατὴρ τῶν ἐμπεριτμήτων, (τοῦτο γὰρ
δηλοῖ τὸ περιτομῆς,) ἀλλὰ πατὴρ ἐκείνων τῶν ἐμ-
περι:τμήτων, τῶν μὴ μόνον περιτετμημένων, ἀλλὰ
xal χατὰ τὰ ἴχνν͵ αὐτοῦ, τὴν πίστιν Χριστοῦ εἶσοι-
κιζομένων. Ἐχεῖνοι δὲ κατὰ τὰ ἴχνη xal χατὰ ulum
σιν τοῦ ᾿Αδραὰμ πιστεύουσιν εἰς Χριστὸν, οἱ ἀδιστά-
χτως xa! χωρὶς φιλονειχίας xal ἐνδοιασμοῦ προσ-
ἐρχόμενοι τῷ Χριστῷ. « Τοῖς οὐχ ix περιτομῆς
μόνον. » Ὥσπερ γὰρ οἱ ἐν ἀχροδυστίᾳ, οὐ διὰ τοῦτο
μόνον σχοῖεν ἂν τὸν ᾿Αὐδρχὰμ πατέρα, διὰ τὸ ἐν
ἀχοοδυπστίᾳ αὐτὸν πεπ'στευχέναι, εἰ μὴ xa: τὴν ml.
στιν μιμύήσαιντο᾽ οὕτως οὐδὲ οἱ ἐν περιτομῇ σχή-
σουσι, οὐ διὰ τὸ μόνον περιτμηθῖναι τὸν ᾿Αὔραλω,
ἰὰν μὴ xai τὴν πίστιν αὐτοῦ μιμήέσωνται. Δῆλον οὖν
ὡς καὶ ἐχπεσοῦνται τῆς πρὸς ᾿Αὐραὰμ συγγενείας
οἱ Ἰουδαῖοι, éxv. μὴ πιστεύσιυσι. « ᾿Αλλὰ xal τοῖς
στοιχοῦσι. » Τοῖς πειθομένοις, τοῖς ἐμμένουσιν. « Τοῖς
ἵχνεσι τῆς πίστεως. » Τῇ μιμήσει, τῇ ὁμοιώτξει,
"yva λέγεται, τὰ τῶν προοδευσάντων σύμδολα xal
σημεῖα τῶν ποδῶν. ᾿Επεὶ οὖν οὔτοι μεταγενέστεροι,
οἰκείως χαὶ ἀἁρμοδίως φησὶ, τοῖς ἐμμένουσι xai
ἑκαχολουθοῦσι τοῖς ἴχνεσιν, ftot πορευομένοις χατὰ
τὲ ἐχείνου ὄγνη, val τὴν ἐχείνου ὁδὸν, ἥτις χωρὶς
περιτομῆς ὑπῆρχεν. « Τῆς ἐν ἀχροδυστίᾳ. » ΙΙά4λιν
ὁκομνήσκει ὅτι ἐν ἀχροδυστίᾳ ἐπίστευσε, xal ὕστε-
ρον περιετμήθη.

Οὐ γὰρ διὰ νόμου ἡ ἐπαγγελία τῷ ᾿Αὐδραὰμ, fj
τῷ σπέρματι αὐτοῦ, τὸ κληρονόμον αὐτὸν εἶναι
toU κόσμου, ἀλλὰ διὰ διχαιοσύνης πίστεως. ΕἸ
γὰρ οἱ ix νόμου, χληρονόμοι, χεέκένωται ἡ πί-
etc, xal χατήργητα:ι 4j ἐπαγγελία. Ὃ τὰ νό-
μος ὀργὴν κατεργάζεται: οὗ γάρ οὐκ ἔστι νόμος,
οὐδὲ παράδασις.

θαυμάσιον ὃ λέγει. Οὕτως, φησὶν, 3j περιτομὴ χωρὶς
πίστεως οὐχ ἰσχύει δικαιῶσι, οὐδὲ προπάτορα σοι
ποιεῖ͵ ὦ 'loujaus, τὸν ᾿Αὔραχμ, ὥστε οὐδὲ ὁ νόμος
ἐφ᾽ ᾧ μέγα ορονεῖς, συνετέλεσέ τι εἰς τὰς ἐπαγγε-
λίας τῷ ᾿Αὐραὰμ, ἀλλὰ μόνη d πίστις. ’Αχροδύ-
στῳ yàp ἔτι ὄντι, xal πρὸ τοῦ νόμου ἐδόθησαν αἱ
ἐκαγγελίαι πιστεύσαντι. Εἰ οὖν αὐτὸς ὁ νόμος εἷς
τὰς ἐπαγγελίας οὐδὲν συνετέλεσεν, σχολῇ ioov ἡ
περιτομὴ πρὸς διχαιοσύνην ἐξαρχέσει, — TENNAA.
« Τὸ κληρονόμον αὐτὸν εἶναι τοῦ χόσμου. » Κληρο-
νόμους τοῦ κόσμου τοὺς δικαίους ἔσεσθαί φησιν, ὅτι
τῶν ἀσεδῶν ἐκ μέσου γενομένων, καὶ παραδοθέντων

benedictiones. « Signaculum justities fldei, » que
ex fide contigerat, « ut esset ipse pater. »

Ad quid omnino necessaria fuit illi circumcisio,
si nihil conferebat ad justitiam ? Primum quidem,
veluti in superioribus dixit, ut illa signum esset :
deinde ut communis pater fleret, tam his qui in
circumcisione essent, quam illis qui in preeputio.
« Omnium credentium. » Non omnium pater sim-
pliciter, sed credentium in Christum. « Per prs-
putium. » Eorum qui cum sint in preeputio, nihilo-
minus credunt. « Ut imputetur et illis justitia. ν
Per fidem videlicet sine operibus. « Et pater cir-
cumcisionis. » Non pater quomodocumque circum-
cisorum,(nam hoc significat dictio Circumcisionis:)

B sed pater illorum circumcisorum, qui non tantum

cirumcisi sunt, verum etiam juxta illius vestigia
in fide Christi manent : illi autem juxta vestigia
&c imitationem Abrahe credunt in Christum, qui
absque ulla vacillatione et contentione in nullo
hessitantes accedunt ad Christum. « His qui non
solum ex circumcisione sunt. » Sicut enim qui in
preputio sunt, non ex hoc solum possunt Abra-
ham habere patrem, quod ille in preputio credi-
disset, nisi etiam fidem imitentur; ita neque hi qui
in circeumcisione fuerint, patrem illum habebunt ob
hoc solum quod circumcisus sit Abraham, nisi fl-
dem quoque illiusimitentur. Manifestum ergo est,
quod etiam a cognatione Abrahae excident Judei ni-
si crediderint. « Sed etiam iis qui incedunt. » Hoc
est obedientibus, perseverantibus. « Per vestigia fl-
dei. » Il est, imitationem, similitudinem. Vestigia
dicuntur eorumqui prius iter fecerunt indicia ac
signa pedum. Quia ergo hi posteri sunt, proprie
ac apte, his, inquit, qui immanent vestigiis eaque
insequuntur, sive ambulant juxta illius vestigia, ac
viam ipsius qua sine circumcisione erat. « Que
fuit in preputio. » Rursum memorie suggerit
quod in preputio crediderit, et postmodum cir-
cumcisus sit.

IV, 23, 24. Non enim per legem facta est promis-
sio Abraha, aut semini ejus, ipsum haeredem mundi
fore, sed per justitiam fidei. Si enim ii qui ex lege
sunt, heeredes sunt, inanis facta est fides, irrita facta
est promissio. Nam lex iram operatur. Ἔ δ Si qui-
dem ubi non est lez, ibi nec (ransgressio est.

Admirandum est quod dicit. Adeo, inquit, cir-
cumcisio sine fide justificare nequit, neque proge-
nitorem tibi facit Abraham, o Judae, ut nec lex in
qua extolleris quidquam Abrahe ad promissiones
contulerit, sed sola fides. Nam cum adhuc prepu-
tiatus esset,et ante legem credenti dat:» sunt pro-
missiones. Si ergo lex ipsa nihil ad promissiones
contulit, longe ergo minus circumcisio ad justi-
tiam sufficiet. « Haeredem mundi fore. » Huredes
mundi fore ait justos: quia impiis de medio subla-
tis, ac in die judicii supplicio traditis, universum
deinceps mundum habebunt justi innovatum eo-

399 '

ORECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

400

rumque erunt celestia terrestriaque bona. « Sed À χολάσει ἐν τῇ τῆς κρίσεως ἡμέρᾳ, τὸν σύμπαντα

perjustitiam fidei. Si enim ii qui ex legesunt, » etc.
Nam quilegi hzerettanquam salvum facienti salutem
qu:e per fidem est negligit. « Haeredes » autem, puta
regni colorum. Alio modo. Cum prius dixisset quod
Abraham dum praputiatus esset credidit, ac justifi-
catusest,ut fidelium paterhaberetur quiin proputio
essent : eL ob id postea circumcisus est, ut eorum
etiam pater reputaretur,qui in cireumcisione crede-
rent: cumque etiam adduxisset ac ostendisset quod
magis reputetur pater eorum, qui in proputio
crediderunt, eo quod et ante circumcisionem et
antelegemipsam quo circumcisionem quoque com-
plectitur, ipse et credidit et fides ejus computata
est ad justitiam, haec, iuquam, cum dixisset, et
ob oculos possuisset, nunc alio quoque modo idi-
psum ostendit ac dicit : Supponatur non ita se ha-
bere, ut diximus, sed solos eos qui ex lege sunt,
heredes esse promissionum, qua ad Abraham fac-
t» sunt : itaque vanafuit fides ipsi Abrahi, ipse
enim et ante legem, et sine lege credidit. Inanis
itaque facta est fides, hoc est, nihil est, ac tota
ejus vis obscurata est : sed et promissiones irrito
facte sunt, tanquam inutiles ac imperfecte. Nam
si fldes propter quam erat promissio, inanis facta
est etiam promissiones, qus videlicet propter
fidem facte erant, una defluxerunt et vanam facte
sunt. Quid ergo hereditario jure habebunt qui per
legem accedunt, si fide inani reddita, simul cum
fide effluit promissio ? Vides quod eo ipso quo se
dicunt per legem heredes effici, per hoc ostendi-
tur quod nullo modo heredes fiant ?

$53 lta ergo duplici modo probavit beatitudinem
ad preputium magis aptari per fidem,quam ad cir-
cumcisionem : primo modo recte procedendo, et ex
his quz» cerca Abraham acta sunt. Secundo autem
cum illis consentiens,idque quod ab adversariis di-
cebatur praesupponens, ac ostendens quid absurdi
sequatur ad suppositionem illorum. Ponit autem
et tertiam probationem ex ipsa lege sumptam, et
ait : Lex qua fulcimini non observata iran opera-
tur: et hoc dicto id quod erat consequens tan-
quam manifestum reliquit: Si lex non observata
iram op^ratur, vos aulem prevaricali estis, et ita
non solum promissionum indignos vos reddidistis,
sed et puniemini : id enim semper comminaturlex
transgressoribus: quomodo ergo salvabimini? quo-
modo complebuntur vobis promissiones ? Cum ergo
et hoec et alia dicta sint, ac demonstratum sit quod
ex lege nequaquam possit haberi salus : reliquum
est ad grati»m confugere, qui per fidem preestatur
siquidem per hanc promissiones perficiuntur, et
Abraham omnium pater efficitur. Itaque ipsius Da-
vid beatificatio cum sit. communis ad omnes qui
p?r fidem salvantur, non minus, quin magis potius
adífideles aptatur, qui in praputio venerunt:
quanto etiam prius in Abraham veritatem habuit,
cum esset in preepulio. « Irrita facta est promi-
' sio. » Tanquam essent inutiles, irrite facte sunt

λοιπὸν χόσμον ἔξουσιν οἱ δίχαιοι ἀνακαινισθέντα xai
αὐτων ἔσται τὰ οὐράνια ἀγαθὰ xal τὰ ἐπίγεια. « Τῆς
πίστεως, φησίν, Εἰ γὰρ οἱ ἐκ νόμου, » xai τὰ ἑξῆς"
'O 435 ἐχόμενος τοῦ νόμου ὡς σώζοντος, ἀτιμάζει
τὴν διὰ πίστεως σωτηρίαν. « Κλτρονόμοι » δὲ οἷον τῆς
τῶν οὐρανῶν βασιλείας. — Ἄλλως, [POT ] Εἰπὼν
πρότερον ὅτι διὰ τοῦτο ἀχρόδυστος dv ᾿Αὐραὰμ ἐπί-
στευσε καὶ ἐδιχαιώθη, ἵνα πατὴρ λογισθῇ τῶν ix
ἀχροδυστίᾳ πιστῶν, xal διὰ τοῦτο πάλιν cpi
ἐτμήθη, ἵνα xa) τῶν ἐν περιτομῇ πιστῶν πατὴρ νο-
μισθῇ, xal ἐπαγαγὼν καὶ ἀποδείξας, Ott xai μᾶλ-
λον λογίζεται πατὴρ τῶν ἐν ἀχροδυστίᾳ πιστῶν, ὅσῳ
χαὶ πρὸ τῆς περιτομῆς καὶ πρὸ αὐτοῦ τοῦ νόμου τοῦ
χαὶ τὴν περιτομὴν περιέχοντος, αὐτὸς καὶ ἐπίστευσε

D χαὶ ἢ πίστις αὐτοῦ ἐλογίσθη εἰς δικαιοσύνην. ταῦτα

εἰπὼν xal παραστήσας, νῦν καὶ ἑτέρῳ τρόπῳ τὸ αὐτὸ
"Os xvust χαί φησιν Ὑποχείσρω μὴ οὕτως ἔχειν, ὡς
ἔφημεν, ἀλλὰ τοὺς lx νόμου μόνους εἶναι χληρονό-
μους τῶν πρὸς ᾿Δδραὰμ ἐπχγγελῶν' οὐκοῦν εἰς
μάτην γέγονεν dj πίστις τῷ ᾿Αὐραάμ. Αὐτὸς γὰρ,
πρὸ τοῦ νόμου χαὶ χωρὶς τοῦ νόμου ἐπίστευσε. Κε-
χένωται ἀρὰ ἣ πίστις, τουτέστιν, οὐδέν ἐστι, καὶ
αὐτῆς τὸ ὅλον ἡφάνισται. ἀλλὰ καὶ αἱ ἐπαγγελίαι
χατηργήθησαν, οἷον ἄχρηστοι καὶ ἀτέλεστοι γεγένην-
ται. Εἰ γὰρ ἡ πίστις, δι’ ἣν ἡ ἐπαγγελία, καταργεῖται,
δηλονότι αἱ ἐπὶ τῇ πίστει ἐργαζόμεναι συναπεῤῥύησαν
χαὶ γεγένασι φροῦδοι. Τί οὖν οἱ διὰ νόμου κληρονο.
μήσουσι, τῆς μὲν πίστεως χενωθείσης, συνεκρυείσης
δὲ τῇ πίστει τῆς ἐπαγγελίας; Ὁρᾷς ὡς δι’ ὧν M-
γουσι διὰ νόμου χληρυνομεῖν, διὰ τούτων δείκνυται
μηδόλως κληρονομεῖν ;

Οὕτως τοίνυν διχῶς τὰς χποδείξεις ἐποιήσατο, ὅτι
ὁ μακαρισμὸς ἐπὶ τὴν διὰ πίστεως ἀκχοοβυστίαν
μᾶλλον ἀρμόζε:, ἢ ἐπὶ τὴν περιτομήν᾽ τὴν πρώτην
μὲν ἐπ᾽ εὐθείας προαγαγὼν, xal ἐξ αὐτῶν τῶν xri
τὸν ᾿Αὐραὰμ πραχθέντων τὴν δευνέοαν δὲ συν»
δραμὼν ἐχείνοις xal ὑποθεὶς τὸ παρὰ τῶν br
τίων λεγόμενον, xal δείξας olov ἄτοπον ἕπεται τὸ
ὑποθέσει αὐτῶν, Τίθησι δὲ καὶ τρίτην ἀπόδειξιν age
δανομένην t2 αὐτοῦ τοῦ νόμου, xal φησιν" Ὃ νόμος,
ἐφ᾽ ᾧ ἐπερείδεσθε, παραδαθεὶς, ὀργὴν κατεργάζετει.
Τοῦτο εἰπὼν, τὸ ἀχόλουθον ὡς δῆλον χαοτέλιπεν. Εἰ
οὖν ὁ νόμος ὀργὴν χατεργάζεται παραδαθεὶς, ὑμεῖς
δὲ παραδεδήχατε, οὐ μόνον ἐπαγγελιῶν oix ἐπὶ
ἄξιοι, ἀλλὰ xal τιμωρηθήσεσθε' τοῦτο γὰρ ἡμῖν διῶ-

D παντὸς ὁ νόμος παραδεδηχόσιν ἐπανατείνεται" πόθιν

οὖν σωθήσεσθε ; πόθεν ὑμῖν αἱ ἐπχγγελίαι ; ἐκιὶ
οὖν τά τε ἄλλα εἴρηται, χαὶ δέδειχται ὅτι χαὶ ἃ
τοῦ νόμου οὐκ ἔστιν ὅλως διχαιωθῆναι, λείπετει
χαταφυγεῖν ἐπὶ τὴν διὰ πίστεως χάριν. Διὰ τῶν
τῆς γὰρ αἱ ἐπαγγελίαι περατοῦνται, καὶ ὃ 'Aópr
ὰμ πάντων γίνεται πατίρ' Ὥστε ὁ τοῦ Δαυΐὸ gar
χατισμὸς χοινὸς ὑπάρχων ἐπὶ τῶν διὰ πίστεως
σωζομένων πάντων, οὐγ ἕττον, ἀλλὰ xai yall
ἐστιν ἐπὶ τῶν ἐν ἀχροδυστίᾳ πιστῶν ἐφαρμόζων,
ὅσῳ xai πρῶτον ἐπὶ τοῦ ἐν ἀχροδυστίᾳ ᾿Αθραὰμ
ἐφάνη ἀληθεύων. « Κατήργηται ἡ ἐπαγγελία.» IS
οὐ χρειώδεις οὖσαι, κατήργηνται αἱ ἐκαγγειλείει,

401

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

402

τουτέστιν ἄπραχτοι γεγόνασι, Πῶς ; εἴ γὰρ ἡ πίστις A promissiones : hoc est inefflcaces fuerunt.Quonam

χαταργεῖται δι’ ἤν αἱ ἐπαγγελίαι, δηλονότι συγχα-
ταργοῦνται αἱ ἐπαγγελίαι. Εἰ δὲ αὖται χαταργηθῶσιν,
οὐδὲ ὁ ᾿Αὔραὰμ πατὴρ τινός,

Διὰ τοῦτο ἐχ πίστεως, ἵνχ χατὰ χάριν, εἷς τὸ
M , ; ' "
εἶναι βεδαίαν τὴν ἐπαγγελίαν παντὶ τῷ σπέρ-

ματι οὐ τῷ ix τοῦ νόμου μόνον, ἀλλὰ xal τῷ
ix πίστεως ᾿Αὐραὰμ, ὃς ἐστι πατὴρ πάντων
ἡμῶν, χαθὼς γέγραπται, ὅὃτι Πατέρα πολλῶν

ἐθνῶν τέθεικά σε χατένχντι οὗ ἐπίστευσε, Θεοῦ,
τοῦ ζωοποιοῦντος τοὺς νεχροὺς, καὶ γαλοῦντος τὰ μὴ
ὄντα ὡς ὄντα.
Καὶ οὕτως, φησὶν, οὐ διὰ τοῦ νόμου βεδαιοῦνται
αἱ ἐπαγγελίαι, ὅτι τρόπον τινὰ xal ἐμποϑίζονται,
Πῶς : ὅτι ὁ νόμος ὀργὴν χατεργάζεται, παραθαθεὶς
δηλονότι. Οὐδεὶς γὰρ αὐτὸν ἴσχυσε πληρῶσαι. “ἔνθα
δὲ ὀργὴ, πῶς κληρονομία ; πῶς χληρονομήσει ὁ ὧρ-
χισμένος, πῶς ἤξουσιν αἱ ἐπαγγελίαι ; Ἢ δὲ πίστις,
φησὶ, τὴν χάριν εἰσάγει τοῦ Θεοῦ. Χάριτος δὲ οὔσης,
ἔρχονται xa! πληροῦνται αἱ ἐπαγγελίαι. « Εἷς τὸ
εἶναι βεδαίαν τὴν ἐπαγγελίαν. » Ἔνθα γὰρ χάρις
θεοῦ, οὐκ ἔτι ἀμφίδολοι αἱ ἐπαγγελίαι, ἀλλὰ βέδαιοι,
Θεὸς γὰρ, φησὶν, ὁ διχαιῶν χάριτι, τίς ὁ κατακρί-
νων ; « llávct τῷ σπέρματι. » Τὸ ὑπερδατὸν, Παντὶ
τῷ σπέρματι ᾿Αὐραάμ. « Οὐ τῷ ix τοῦ νόμου μό-
νον.» 'Ex τοῦ νόμου λέγει, τοὺς ἐξ ᾿Ιουδαίων εἰς
τὴν πίστιν ἐλθόντας. « Πατέρχ πολλῶν ἐθνῶν. »
Τοὺς χωρὶς νόμου πιστοὺς γενομένους, Ὅρα δὲ πῶς
λοιπὸν συνάπτει τοὺς δύο λαοὺς, xal πάντων ποιεῖ
κατίρα τὸν ᾿Αὔραάμ. « Κατέναντι οὗ ἐπίστευσε,
Θεοῦ.» Τουτέστιν, ὥσπερ ὁ Θεὸς οὐχ ἔστι μεριχὸς,
ἀλλὰ πάντων Θεὸς, οὕτως xol ὁ ᾿Αὐραὰμ πάντων
πατήρ. — [ΦΩΤ.] Κατέναντι. ᾿Εναντίον, ἐνώπιον, εἷς
πρόσωπον Θεοῦ. Εἰς πρόσωπον γὰρ Οεοῦ εὔἤρηται,
οἷον ὡς ἐχ προσώπου θεοῦ, τὸ, « Πατέρα πολλῶν ἐθ-
νῶν τέθεικά σε. » 'Επειδὴ γὰρ εἶπε, « Καθὼς γέγρα-
πται, » μὴ προσθεὶς, ποῦ γέγραπται, ἢ πῶς, ἐπήγα-
(sl καὶ ὑπεοδὰς) τὸ, κατέναντι Θεοῦ, τὸ ἀξιό-
πιστον καὶ βέδαιον τοῦ, γέγραπται, παριστῶν, « Κα-
ϑὼς γέγραπται, φησὶ, χατενώπιον Θεοῦ, » τουτ-
ἐστιν, εἷς πρόσωπον Θεοῦ, xal ix προσώπου Θεοῦ.
᾿λξιόπιστός ἐστι, φησὶν, ἡ Γραφὴ, ἀμετάπτωτος,
βεδαία, Θεός ἐστιν ἐν αὐτῇ εἰπὼν, « Πατέρα πολ-
λῶν ἐθνῶν τέθεικά σε.» Τὸ γοῦν ἐφεξῆς τῆς τοῦ
λόγου συμφράσεως" Καθὼς γέγραπται κατέναντι οὗ
ἐπίστευτε θεοῦ, ὅτι πατέρα πολλῶν ἐθνῶν, xai τὰ
ἑξῆς. Ὥσπερ γὰρ, φυησὶ, πάντων ἐστὶ ποιητὴς ὁ
Θεὸς, καὶ πάντων Θεός τε xai χηδεμὼν, οὕτως xal
τὸν ᾿Αὐραὰμ πάντων πατέρα xeytipotóvmsxtv, οὐχ
Ἰουδαίων μόνον, ἀλλὰ xal πάντων τῶν πιστευόν-
των. — Ἄλλως. 'Avti τοῦ, ἐνώπιον xal πρὸ προτ-
ὠπο οὗ ἐπίστευσε Θεοῦ. « Τοῦ ζωοποιοῦντος τοὺς
νεχρούς, » Τὸν μὲν τῆς ἀναστάσεως χαταδάλλετα:
λόγον, πλὴν προυσφόρως xzi slg τὸ προχείμενον.
Ἐκίστευσε, φησὶν, ᾿Αὐραὰμ τῷ Θεῷ, ὅτι καὶ τοὺς
νεχροὺς ζωοποεῖ, διὰ τοῦτο xal τὸ δοῦναι αὐτὸν
σκέομα γεγηρακότι. Ὁ γὰρ τοὺς νεχροὺς ζωοποιῶν,
καὶ τὰ μὴ ὄντα οὐσιῶν, πολλῷ μᾶλλον δυνήσεοαι τῷ

modo ? Nam si fldes propter quam erant promis-
siones, irrita redditur, consequens est, ut una
promissiones quoque irrit» reddantur : quodsi he
flant irrito, neque Abraham cujusquam pater est.

IV, 16. 17. Idcirco ez fide est, ut secundum gra-
tiam, ut firma sit. promissio omni semini : non ei
tantum quod ez lege est, verum etiam ei quod ez fide
Abraham, qui est pater omnium mostrum, sicut
scriptum est : Patrem multarum gentium posui te ;
coram Deo cui credidit, qui vivificat mortuos, ac
vocat ea qua non sunt sicut ea qua sunt.

Et ita, inquit, non firmantur per legem promis-
siones, sed quodammodo etiam impediuntur. Quo

p Pacto ? Nam lex iram operatur,non servata videli-

cet : nullus enim potuit illam $4 complere. Ubi
autem est ira,quomodo erit hzreditaria possessio ?
quo pacto haereditatem accipiet qui sub ira conti-
netur? quomodo venient promissiones?Fidesautem
Dei gratiam inducit ; porro gratia presente veniunt
et complentur promissiones. « Ut firma sit pro-
missio. » Ubi enim gratia Dei est, jam non sunt
dubie promissiones, sed firmo. Deus est, inquit,
qui per gratiam justificat, qui est ille qui condem-
nat? « Omni semini. » Hyperbaton est, et jungitur
cum dictione Abraham : Omni semini Abraham.
« Non ei tantum quod ex lege est. » Ex lege dicit
eos qui ex Judois ad fidem venerunt. « Patrem
multarum gentium. » Quo sine lege facte sunt
fideles. Vide autem quo pacto deinceps duos con-
jungit populos,omniumque patrem facit Abraham.
« Coram Deo cui credidit. » Hoc est : Quemadmo-
dum Deus non est particularis,sed omnium Deus,
ita et Abraham omnium paler. Κατέναντι ante,
coram, in conspectu Dei. Nam in conspectu
Dei, sive ex persona Dei dictum est : « Patrem
multarum gentium posui te. » Siquidem cum
dixerit: « Sicut scriptum est, » non addens, ubi
scriptum est,aut quo modo, subjungit (quanquam
per hyperbaton) χατέναντι Θεοῦ, id est. coram
Deo, probationem et conflrmationem ejus quod
dictum est fide dignam adducens. « Sicut scri-
ptum est, » inquit, « Coram Deo, » hoc est in
conspectu Dei, etex persoaa Dei: Fide digna,
inquit, est Scriptura, immobilis, firma ; Deus est

D qui in ea locutus est. « Patrem multarumgentium

posui te. » Ordo itaque conclusionis sermonis est:
Sicut scriptum est coram Deo, cui credidit, quod
patrem multarum gentium, etc. Quemadmodum
enim,inquit, Deus omnium factorest. omnium Deus
omniumque gubernator:ita ipsum quoque Abraham
patrem omnium constituit;non Judiorum tantum,
verum etiam omnium credentium.— Alio modo.Hoc
est,coram Deo,etante conspectum Dei cui credidit.
«Qui vivificat mortuos. » Sermonis de resurre-
ctione fundamenta jacit : apte lamen et ad propo-
situm. Credidit, inquit, Abraham Deo quod etiam
mortuos vite reddat, ideoque daturus esset et ipsi

403

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

404

semen cum jam senuisset. Nam qui vivere facit νενεχρωμένῳ διὰ τὸ γηρας σώματι δοῦναι σπέρμα

mortuos ac ea quz non habent ut sint, multo ma-
gis poterit corpori senectute emortu» generativum
dare semen.258 « Ac vocat eaque nonsunt.»Bene
ait: « Vocat ea qu: non sunt,sicut ea qua sunt. »
Verbo enim ea qua uon sunl.simul cum vocatione
adducit ut sint: ita ut possibile sit apud ipsum.

ζωογόνον. « Kal καλοῦντος τὰ μὴ ὄντα. » Καλῶς
φησι, « Καὶ καλοῦντος τὰ μὴ ὄντα ὡς ὄντα. » Λόγῳ
γὰρ τὰ μὴ ὄντα εἰς τὸ εἶναι καὶ ἅμα τῷ χαλέσαι παρ-
ἄγει, ὥστε εἶναι παρ᾽ αὐτῷ δυνατὸν xal ῥᾷον, vat τὰ
μὴ ὄντα ὡς ὄντα, xxl ἔμπαλιν εἰ βουληθείη, καὶ τὰ
ὄντας ὡς μὴ ὄντα χαλεῖν

et ea qua non sunt ut ea que sunt, rursumque si voluerit ea qua sunt, ut ea que non sunt

vocare.

IV, 18-23. Qui preter spem. sub spe credidit, ut
fpse pater fieret multarum. gentium, juxta id quod
dictum est : Sic erit semen tuum. Ac non infirmatus
fide, haud consideravit corpus suum jam emor(uum,
cum centum fere natus essel. annos, et emortuam
matricem Sarze ; sed ad promissionem Dei non ha-
sitavit incredulitate : séd roboratus est fide, dans
gloriam Deo ; et certior factus est, quod qu& promi-
serat potens sit et. prestare. ldeo etiam imputatum
est illi ad justitiam.

« Qui preter spem. » Hoc est promissionibus

credidit, que complectebantur res admodum cre-

ditu difliciles, si humanam spectes cogitationem.

Contra spem, inquit, humanam, sola spe in Deum
' roboratus. — Sub spe, ait, in Deum, preter spem
proprie nature subspe potentie ejus qui promise-
rat. « Multarum gentium. »Que videlicet secundum
fidem essentac promissionem.Quis est autem filius
ejus per fidem ac promissionem datus ? Isaac
Nam Ismael secundum carnem filius
ejus erat. « Ac. non inflrmatus fide. » Multa qui-

certe !*.

dem infirma erant, et qua fidem illius imbecilem

efficerent : verum ad nihil horum infirmatus est
generosus animus.Primum quod ad nullum hujus-
modi exemplum poterat respicere, sed ipsi primo
gignendi spes preter spem data est. Alterum quod
corpus suum seneclute erat emortuum. Tertium,
quod simul etiam Sarce matrix esset emortua, nec
ullo modo prolemferre posset.« Cum centuin fere.»
Bene ait : « Natus annos fere centum ; » neque
enim centum erat annorum,sed nonaginta novem.
« Sed ud promissionem Dei. » Nam operum de-
monsiratio non erat, sed nuda verba. « Non he-
sitavit incredulitate. » Non ait : Non fuit incre-

dulus.286 sed « Non hesitavit, » hocest, non va-
cillavit, non dubitavit. « Sed roboratus est fide. »

Dicens, Roboratus est, ostendit multo labore ac

virtute animi fldem dirigi. « Dans gloriam Deo. »
Quonam pacto roboratus est? Dans.inquit,gloriam
Deo, hoc est,non curiose scrutatus quomodo possi-

bile esset hoc fleri, quonam pacto id fieri contin-

geret, quomodo id suscipi posset : sed statim cre-
didit, Deumque collaudavit tanquam beneflcii
auctorem,ac si jam dedisset quod erat pollicitus.
« Et certior factus est. » Non dixit, Credidit
sed majori emphasi, Certior factus est. « [deo

etiam imputatum est illi ad justitiam. » Vides

quod a fide justificatus est ?
4 Galat, iv, 23 seqq.

C

Ὅς παρ᾽ ἐλπίδα ἐπ᾽ ἐλπίδι ἐπίστευσεν, εἷς τὸ
γενέσθαι αὐτὸν πατέρα πολλῶν ἐθνῶν, xarà τὸ
εἰρημένον: Οὕτως ἔσται τὸ σπέρμα σου. Καὶ μὴ
ἄσθενήσας τῇ πίστει, οὐ χατενόησε τὸ ἐχυτοῦ
σώμα ἔδη νενεχρωμένον, ἑχατοντχέτης που
ὑπάρχων, καὶ τὴν νέχρωσιν τῆς μήτρας Σάῤῥας"
εἰς δὲ τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ Θεοῦ, οὐ διεχρίθη τῇ
ἀπιστίᾳ, ἀλλ᾽ ἐνεδυναμώθη τῇ πίστει, δοὺς δόξαν
τῷ θεῷ’ xal πληροφορηθεὶς ὅτι 6 ἐπήγγελται,
δυνατός ἐστι καὶ ποιῆσαι. Διὸ καὶ ἑλογίσθη αὐτῷ εἰς
δικαιοσύνην.

(TOY AYTOY.] « Ὅς παρ᾽ ἐλπίδα. » ᾿Αντὶ xo),
ἐπαγγελίαις ἐπίστευσε, πολὺ τὸ ἀνέλπιστον ἐχούσαις,
κατὰ ἀνθρώπινον λογισμόν. Παρ᾽ ἐλπίδα γὰρ, croi,
τὴν ἀνθρωπίνην, μόνῃ ἑδρασθεὶς τῇ ἐπὶ Θεὸν ἑλ-
πίδι. — [ZEYHPIANOY.] Ἐπ’ ἐλπίδι YX?, 957,
τῇ τοῦ Θεοῦ, παρ᾽ ἐλπίδα τῆς οἰκείας φύσεως, ix
ἑλπίδι της τοῦ ἐπαγγειλαμένου δυνάμεως. « Πολλῶν
ἑθνῶν. » Τῶν χατὰ πίστιν καὶ ἐπαγγελίαν. Τίς δὲ αὐ-
τοῦ υἱὸς διὰ πίστεως xxl ἐπαγγελίας δοθείς : OrÀov-
ὅτι Ἰσαάκ. Ὁ γὰρ Ἰσμαὴλ, xatà σάρχα ἣν cj
τοῦ, « Καὶ μὴ ἀσθενήσας τῇ πίστει. » Πολλὰ μὲν ἣν
τὰ ἀσθενῆ, xa! ἀδύνχμον αὐτοῦ τὴν πίστιν πιρα-
σχευάζοντα γενέσθαι, ἀλλ᾽ οὐδὲ πρὸς ἕν ἠσθένησεν ἡ
γενναία ψυχή. Πρῶτον ὅτι πρὸς οὐδὲ ἕν τοιοῦτον
παράδειγμα ἰδεῖν ἡδύνχτο, ἀλλὰ πρώτῳ αὐτῷ à τῆς
παρ᾽ ἑλπίδα παιδοποιίας δέδοται ἐπαγγελία. Δεύτε-
pov, τὸ νενεχρῶσθαι χὐτοῦ τῷ γήρᾳ τὸ σῶμα. Τρί-
τον, τὸ συννενεχρῶσθαι τὴν μήτραν Σδῥας, καὶ
ἀδυνάτως ἔχειν πρὸς παιδοποιίαν, « ᾿Εχατονταέτες
που.» Καλῶς, τὸ, « Ἐχατονταέτης ποῦ » οὐ
ἦν ἑχατυνταέτης, ἀλλ᾽ ἐννενηχοντχεννέχ, « E'c δὲ
τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ Θεοῦ, » Οὐ γὰρ ἦν ἔογων ἀπόδεν:
ξις, ἀλλὰ ψιλὰ ῥήματα. « Οὐ διεκρίθη τῇ ἀπιστίᾳ. 1
Οὐχ εἶπεν: Οὐχ ἡπίστησεν, ἀλλ᾽, « Οὐ διεχοίθη
τῇ ἀπιστίᾳ,» τουτέστιν, οὐδὲ ἑνεδοίασεν οὐδὲ &us-
ἐθαλεν. « ᾽Αλλ᾽ ξνεδυναμώθη τῇ πίστει. » Εἰπὼν
᾿Ενεδυναμώθη, Oclxvos: πολλῷ χαμάτῳ xai δυνέμει
ψυχῆς χατορθουμένην τὴν πίστιν. « Δοὺς δόξαν τῷ
Θεῷ.» llà; ἕνεδυναμώθη ; Δοὺς δόξαν, φησὶ, τῷ
Θεῷ, τουτίστιν, οὐ περιεργασάμενος πῶς ἐγχωρεῖ
τοῦτο γενέσθαι, πῶς ἔνι δυνατὸν, πῶς ἐνδέχεται,
ἀλλ᾽ εὐθὺς πιστεύσυς χαὶ εὐλογήσας ὡς εὐεργέτην
τὸν θεὸν, ὡς ἤδη δεδωκότα τὸ ἑπαγγελθέν. « Καὶ
πληροφορηθείς. » Οὐχ εἶπε [ΠΠιστεύσας, ἀλλ᾽ ἐμ’
φατιχώτερον, « πληροφορηθείς. » « Διὸ xai ἐλογίσθη
αὐτῷ εἰς διχχιοσύνην. » Ὁρᾷς ὅτι ἀπὸ πίστεως
touto ;

- μα cium HR. A

403

αὐτῷ͵, ἀλλὰ καὶ Ov ἡμᾶς o μέλλει λογίζεσθαι
τοῖς πιστεύουσιν ἐπὶ τὸν ἐγείρατα Ἰησοῦν τὸν
K3p:ov ἡμῶν ix vexpüw , ὃς πορεδόθη διὰ τὰ
πα:απτώματα ἡμῶν, xal ἐγέρθη διὰ τὴν διχαίω-
σιν ἡμῶν.

Εἴτα iva μὴ λέγωσιν οἱ ἀχροαταὶ, Kal τὶ πρὸς
ἡμᾶς ; ἐκεῖνος γὰρ ἐδιχαιώθη᾽ ἐπάγει, ὅτι ταῦτα οὐ
χάριν μόνου τοῦ πατριάρχου γέγραπται, ἀλλὰ xal δι’
ἡμᾶς͵ ἵνα παράδειγμα τὸν ᾿Αὔραὰμ ἔχοντες, πιστοὶ
τε ὁμοίως γινώμεθα, xxl ὁμοίως ἡ πίστις ἡμῖν εἷς
δικαιοσύνην λογίζηται, « Eni τὸν ἐγείραντα Ἰησοῦν. »
Εὐφτυῶς εἰσέδαλεν εἰς τὸν περὶ τοῦ Κυρίου λόγον»
xai φησιν Οὐ διὰ τὰς οἰκείας ἁμαρτίας ἀπέθανεν,
ἐπεὶ οὐδὲ ἀνασταθῆναι αὐτὸν ἔδει ὥσπερ οὐδὲ πρὸ
τούὐτοὺ τις, ἀλλὰ Otx τὰς ἡμῶν ἁμαρτίας, ἵνα ἐξ αὐὖ-
τῶν ἡμᾶς ἀπαλλάξῃ. « Καὶ ἠγέρθη διὰ τὴν διχαίωσιν
ἡμῶν. » Ἵνα, φησὶ, διχαιώσῃ ἡμᾶς, καὶ ἀπαλλχξῃ
ἁμαρτιῶν Οὐ γὰρ διὰ τοῦτο οἰκειωσάμενος τὰς ἡμῶν
ἁμαρτίας, δίκην θανάτου δέδωχεν ὑπὲρ ἡμῶν, ἵνα
ἡμᾶς ὑπευθύνους καὶ χρεώστας ἔχῃ θανάτου, ἀλλ᾽
tua δικαιώσῃ ἡμᾶς, ζωώσας νεχροὺς ὄντας τῇ ἄμαρ--
tig , καὶ τέλεον ἀνευθύνους ἀφῇ, ὥσπερ xai τὸν
᾿Αδναὰμ καὶ τὴν τῆς Σάρῥας μήτραν τῷ γήρᾳ καὶ
τῇ στειρότητι νεχρωθέντας ἀνεζώωσε τῇ τεχνο-
τονίᾳ.

ΚΕΦΑΛ. C.
Περὶ τῆς ἀποχειμένης ἐλπίδος.

Δικαιωθέντες οὖν ἐχ πίστεως εἴρήνην ἔχωμεν
πρὸς Θεὸν διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ"
δι᾽ οὗ xal τὴν προσαγωγὴν ἐσχήχαμεν τῇ πίστει

εἰς τὴν 342v ταύτην, ἐν fj ἑστήχαμεν, xai καυχώμεθα C

ἐπ᾿ ἐλπίδι τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ.

Hé; δ᾽ ἂν τις εἰρηνεύοι πρὸς τὸν Θεόν ; ἀκολου-
ϑῶν τεῖς ἐντολαῖς αὐτοῦ, ὡς ὃ γε ἀμαρτάνων, πολε-
prt Θεῷ. Καὶ οὕτως" Δείχνυσι τοὺς ᾿Ιουδχίους στα-
σιάζοντας πρὸς πίστιν, xai μὴ παραδεχομένους τὸν
Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστὸν, xai πρὸς αὐτὸν στα-
σιάζειν τὸν Πατέρα τὸν ἐγείρχντα αὐτὸν ἐχ νεχρῶν.
Ἵνα γὲρ, φησὶ, δικαιωθῶμεν ἡμεῖς, διὰ τοῦτο xal ἐν
νεχροῖς ἐλογίσθη καὶ ἀνέστην ix τῶν νεχρῶν. Ὑμεῖς
δὲ οὗ προσδεκόμενοι αὐτὸν, καὶ τῷ Πατρὶ πολεμεῖτε
τῷ ἀναστήσαντι αὐτόν. ᾿Αλλ᾽ οἱ διχαιωθέντες, φησὶν,
εἰρήνην ἔχωμεν πρὸς τὸν Πατέρα, χαταλύσωμεν
τιλείως τὸν πρὸς αὐτὸν πόλεμον. Ἡῶς δὲ χαταλύεται ;
διὰ τελείας χαὶ ἀδιστάχτου πίστεως τῆς εἰς τὸν Κύ-

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.
Οὐχ ἐγράφη δὲ δι᾽ αὐτὸν μόνον ὅτι ἐλογίσθη A

406

IV, 23-25, Non autem scriptum est propter illum
solum quod imputatum sit ipsi, sed. eliam propter
nos quibus imputabitur credentibus in eum qui sus-
citavit Jesum Dominum nostrum a mortuis : qui tra-
ditus fuit propter peccata nostra, et resurrexit prop-
eer justificationem nostram.

Ne dicant auditores : Et quid ad nos ? Ille enim
justificatus est, non nos : subjungit quod hec non
solius patriarche gratia scripta sunt, sed etiam
propter nos,ut, Abrahe exemplum habentes, simili
modo fideles efficiamur, et similiter fides nobis
imputetur ad justitiam. « In eum qui suscitavit
Jesum. » Sermonem de Domino apte aggressus
est, et ait: Non propter sua peccata mortuus est ;
nam hoc modo non debuisset resurgere. sicuti
neque quispiam anteillum, sed propter nostra pec-
cata, ut nos ab eis liberaret, ?$3 « Εἰ resurrexit
propter justiflcationem nostram. Ut nos, inquit,
justificaret, eta peccatis liberaret. Neque enim
idcirco nostra peccata sibi propria fecit, ac mortis
ponam pro nobis luit. quo reos ac mortis debitores
non haberet : sed ut eos justificaret, donata vita his
qui in peccatis mortui erant, et perfecte reatu
liberos dimitteret : quemadmodum et Abraham ac
Sare matricem senectute ac sterilitate jam emor-
tuos vite restituit, flliorumque procreationi.

CAPUT VI.
De reposita spe.

V, 1, 2. Justificati ergo ez fide, pacem habeamus
erga Deum per Dominum nostrum Jesum Christum,
per quem et accessum habuimus per fidem in hanc
gratiam, in qua sletimus, et gloriemur ob spem
glorie Dei.

Quomodo autem habere poterit quispiam pacem
erga Deum ? si sequatur precepta ejus : quemad-
modum sane is qui peccat, Deo pugnare dicitur.
Hoc preterea modo : Ostendit Jud:zos qui seditiose
movebantur adversus fidem, nec recipiebant l?o-
minum nostrum Jesum Christum, ergaipsum quo-
que Patrem seditiose agere qui illum a mortuis su-
scitavit. Nam ut nos, inquit, justificemur, idcirco
inter mortuos reputatus est et surrexit ἃ mortuis :
vos autem si eum non suscipitis, adversus Patrem
quoque bellum geritis, qui eum suscitavit. Verum
justificati, inquit, pacem habeamus erga Patrem.
bellum quod adversus illum est, perfecte dissolva-

ρον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Xpistóv: αὑτὸς γάρ ἐστιν ὃ καὶ ἢ mus. Quo autem modo dissolvitur? perfecta indu-

προσάγων ἡμᾶς αὐτῷ τῷ ΠΙατρί. « Διὰ τοῦ Κυρίου
ἡμῶν. » Εἰ γὰ) δι᾿ αὐτοῦ τῶν προγεγονότων ἐλυ-
τρώθημιν ἁμαρτιῶν, OU αὐτοῦ πάλιν χαὶ τῆς εἰς
αὐτὸν πίστεως μενοῦμεν μὴ ἁμαρτάνοντες. Kal vip
εὐχιρὲς μᾶλλον φυλάξαι, fj χτήσχσθαι τὰ ἀγαθὰ τῇ
αὐτοῦ συνευγίᾳ. « AC οὗ xal τὴν πρησαγωγὴν ἐσχή -
χαμῖν. » Δι’ αὐτοῦ γὰρ προσήχθημεν τῷ llatpi.
« Εἰ οὖν μαχρὰν ὄντες, ἐγγὺς γεγόναμεν τῷ θχνάτῳ
αὐτοῦ͵, πολλῷ μᾶλλον ἐγγὺς ὄντες, εἰρηνεύσομεν
πρὸς αὐτὸν χάριτι αὐτοῦ, α Τῇ πίστει.» Θεὶς τὰ

Ephes. 11, 16.

bitataque fide que est in Dominum nostrum Jesum
Christum : ipse enim est qui nos ad Patrem addu-
cit. « Per Dominum nostrum. » Nam si per eum
a preeteritis redimamur peccatis, rursum per illum
in fide quain eum est sine peccato perseverabimus.
Facilius namque estbona conservare, quam proprio
marte aut coop»ratione nostra acquirere. « Per
quem et accessum habuimus. » « Per ipsum enim
ad Patrem educti sumus 45. » Si ergo cum elongati
essemus,per mortem ipsius propinqui facti sumus,

401

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

408

longe amplius jam facti propinqui, pacem ad eum A τοῦ Χριστοῦ, xai τὰ ἐμῶν τίθησι. Πρὸς γὰρ τὰς

habebimus gratia ipsius !'. « Per fldem. » Ubi po-
suit ea que Christi sunt, ponit etiam ea que
nostra sunt. Siquidem ad ineífabilia Christi dona
nos praeter fidem nihil contulimus. « In hanc gra-
tiam. » Puta quod Dei cognitionem accepimus,
quod ad ipsum adducti, quod peccatis liberati, et
quacunque largitur baptisma. ?$88 Quod autem
sequitur, « Stetimus, » confirmationem significat.
«In hanc gratiam. » Demonstrative locutus est eo-
rum magnitudinem ac multitudinem significans
qui in gratia continentur. Ipse siquidem accessus
res οἱ magna ac admiranda, et ante hanc peccato-
rum remissio ac post ipsa regni celorum promissio.
Ob quam actionem, ob quod rectum opus gratia
hec data est ? ob solam fidem : tantum enim
credimus, et omnia nobis per baptismum gratis
donata sunt. Vel hoc modo : Quemadmodum in
gratia hac in qua stetimus gloriamur ob spem glo-
rim Dei, ita rursum gloriemur in tribulationibus,
scientes quod per illas et per patientiam ac pro-
bationem ad ipsam ascendimus quis non pu-
defacit. « Ob spem gloriz Dei. » Vel qua Deusglo-
rificatur, vel qua nos Deus glorificat; nos autem
glorificat inenarrabili ac immensa gloria, donans
qua pollicitus est : adoptione ac regro celorum
dignos ducens ; et gloriflcatur etiam ipse, quan-
quam non juxta suam dignitatem, at quantum an-
gelis et hominibus possibile est : qui tantam circa

ἀφάτους δωρεὰς τοῦ Χριστοῦ, ἡμεῖς οὐδὲν πλὴν πί-
στεως ἠνέγχαμεν. « Elo τὴν χάριν ταύτην. » Τουτ-
ἐστι τὸ χαταξιωθῆναι τῆς τοῦ Θεοῦ γνώσεως" τὸ,
προσχχθῆναι αὐτῷ" τὸ, ἁμαρτιῶν ἀπαλλαγῆναι, xai
ὅσα τὸ βάπτισμα χαρίζεται. Τὸ δὲ, « Ἐστύήκαμεν, »
βεδαιότητα δηλοῖ. — [ΦΩΤ.] « Elc τὴν χάριν ταύ-
τὴν.» Δειχτιχῶς εἶπε, τὸ μέγεθος τῶν ἐμπερ'εχο-
μένων τῇ χάριτι xal τὸ πλῆθος δηλῶν. Καὶ γὰρ αὐτὴ
ἣ προσαγωγὴ μεγα xal θαυμάσιον, καὶ πρὸ τούτου
ἡ τῶν ἁμαρτιῶν ἄφεσις, xal μετὰ ταῦτα ἣ τῶν οὐ-
ρανῶν ἐπηγγελμένη βασιλεία. "Eni ποίᾳ πράξει, ἐπὶ
Toup χατοφθώματι oUm ἡ χάρις ἐδόθη ; ἐπὶ πέστε:
μὐνῃ μόνον γὰρ ἐπιστεύσχμεν, xal διὰ τοῦ βαπτί-
σματος πάντα ἡμῖν ἡ χάρις ἐχαρίσατο. Ἢ οὕτως:
Ὥσπερ εἰς τὴν χάριν ταύτην ἐν Tj ἐστήχαμεν, καυχώ-
μεθα ἐπ᾿ ἐλπίδι τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, οὕτως πάλιν
καυχώμεθα xai ἐν ταῖς θλίψεσιν, εἰδότες ὅτι δι᾽ αὐ-
τῶν χαὶ διὰ τῆς ὑπομονῆς χαὶ δοχ' μῆς, εἷς τὴν αὐτὴν
ἀχαταίσχυντον ἐπανατρέχομεν ἐλπίδα. « ᾿Επ’ ἐλπίδι
τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. » "H ὅτι δοξάγεται ὃ Θεὸς, f] ὅτι
δοξάζει ἡμᾶς ὁ Θεὸς, x«l δοξάζει ἡμᾶς diro καὶ
ὑπεσφυεῖ δόξῃ, δωρούμενος ἃ ἐπηγγείλατο, υἷοθε-
σίας xal βασιλείας οὐρανῶν ἀξιῶν. Καὶ δοξάζεται καὶ
αὐτὸς, εἰ xal μὴ xav! ἀξίαν, ἀλλ᾽ ὅσον ἐστὶν ἀγγὲ-
λοις xal ἀνθρώποις δυνατὸν, τοσαύτην φιλοτιμίαν
περὶ τὸ ἀνθρώπινον ἐπιδεικνύμενος γένος, καὶ ταῦτ
περαίνων χαὶ εἷς ἔργον ἄγων, ἃ μόνης ἐστὶ τῆς αὖ-
τοῦ θειότητος xai φιλανθρωπίας ἐνδειχτιχά.

humanum genus exhibuerit liberalitatem ; et hzec perflciens ac in opus deducens, que solius divini-
tatis illius et benignitatis erga homines sunt demonstrativa.

V, 3-8. Fon. solum autem : sed gloriamur in af- ἃ Οὐ μόνον δὲ " ἀλλὰ καυχώμεθα ἐν ταῖς θλίφε-

f'ictionibns : scientes quod afflictio patientiam opera-
tur, patientia autem probationem,probatio vero spem,
spes autem non pudefacit : quia charitas Dei effusa
est in cordibus nostris per Spiritum sanctum qui da-
tus est nobis.

Non solum, inquit, ob data futuraque bona glo-
riamur : verum etiam in his qua contraria viden-
tur, puta afflictionibus. Quam demum ob ob cau-
sam ? Quia ad patientiam nos exercent. Quod est
autem ex patientia lucrum ? Probatos, inquit, nos
reddit. Et qua nobis inde utilitas ut simus pro-
bati ? Spem nobis futurorum bonorum conciliat.
Qui autem hzc sperat nequaquam pudelleri po-
terit. Nam qui in hominem sperat, fortassis spe
frustrari poterit : qui autem in Deum, nequaquam.
Verumtamen, inquit, non in iis solis bonis quibus
stetimus, sed in his etiam quie exspeclantur, tan-
quam in presentibus gloriamur ; hoc enim exac-
te fidei est. Pulchre autem dixerat glorie. Cuui
enim accidunt ea quao promittuntur, agunt ut is
glorificetur qui ea promisit,

459 «Sedgloriamurin afflictionibus.» Unde fit ut
inafflictionibus gloriemur? Quia vehementer Deum
amamus. Quisque enim amator gaudet, ac gloria-
tur, cum pro eo quem amat, patitur. Verum unde

11 [bid. 13.

σιν" εἰδότες ὅτι ἡ θλίψις ὑπομονὴν γατεργάζεται,
$ δὲ ὑπομονὴ, δοχιμὴν ἡ δὲ δοχιμὴ, ἐλπιδα- ἡ δὲ
ἐλπὶς, οὐ χατασχύνει, ὅτι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐχχέχυ-
ται ἐν ταῖς παρδίαις ἡμῶν, διὰ Πνεύματος ἀγίου τοῦ
δοθέντος ἡμῖν.

Οὐ μόνον δὲ, φησὶν, ἐπὶ τοῖς δοθεῖσι καὶ τοῖς μέλ-
λουσιν ἀγαθοῖς χαυχώμεθα, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖς bvav-
τίοις εἶναι δοχοῦσιν, οἷον ταῖς θλίψεσι, Τί δύ ποτε;
ὅτι πρὸς ὑπομονὴν ἡ μὰς ἀλείφουσι. Τί δέ τῆς ὅπομο-
νῆς τὸ χέρδος ; Δοχίμους, φησὶ, ποιεῖ. Τὶ δὲ τοῦ γενέ-
σῦθχι δοχίμους, τὸ ὄφελος ; ᾿Ελπίδα ἡμῖν προξενεῖ
τῶν μελλόντων ἀγαθῶν, Ὁ δὲ γε ταῦτα ἐλπίζων,
οὐχ ἂν χαταιχυνθείη. Ὅ μὲν γὰρ ἐπ᾿ ἄνθρωπον ἐλ-
πίζων, ἴσως xal ψευσθείη τῆς ἐλπίδος, ὁ δὲ ἐπὶ

Ἢ Θεὸν, οὐκ ἔτι, Πλὴν, οὐ μόνον" φησὶν, ἐν οἷς ἔστή-

x1utv ἀγαθοῖς, ἀλλὰ xai ἐν τοῖς προσδοχωμένοις,
ὡς ἤδη παροῦσι χαυχὼμεθα. Τοῦτο γὰρ πίστεως
ἀχριδοῦς. Καλῶς δὲ δόξης εἶπεν. Ἐχθαινοντα γὰρ
τὰ ἐπαγγελλόμενα, δοξαζεσθαι τὸν ἐπαγγειλάμενον

“οειΐ,

[POT.] « ᾿Αλλὰ χαυχώμεθα ἐν ταῖς θλίψεσιν. »
Ηόθεν χαυχώμεθα ἐν ταῖς φλίψεσιν ; Ὅτι ἐρῶμεν
σφόδρα τοῦ Θεοῦ. ᾿Εραστὴς γὰρ ἅπας χαίρει καὶ
σεμνύνεναι, ἠνίχα πάσχει ὑπερ οὗ ἐρᾷ. ᾿Αλλά πόϑεν

109

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

410

ὁ θεῖος ἔρως ἐκεῖνος ἐκχέχυται, xal ὅλην ἔμπεριεί- Α diviuus hic amor effusus est, totumque in se cor

ings τὴν ἡμῶν xapblav ; 'Ex τοῦ παναγίου Πνεύμα-
τος τοῦ δοθέντος fjuiv ὥστε ὅλον τῆς ἄνωθεν χά-
ρίτος. ᾿Αλλὰ xal γρεωστοῦμεν ὑπερερᾷν αὐτοῦ, x&v τι
δέοι παθεῖν, μὴ ἀφίστασθαι τοῦ πρὸς αὐτὸν ἔρωτος.
Διατὶ ; Ὅτι αὐτὸς ἡμῶν ἡδηάσθη πρῶτος" xal τότε
ἡμῶν ἐχθρῶν xal πολεμίων ὑπαρχόντων. Εἶδες
ὑπερδολήν ; εἴδες πόσον τὸ χρέος ; ΠΙρόσθες xai
τὸ ἔτ: μεῖζον, οὐχ λοάσθη μόνον, ἀλλὰ καὶ ἠτιμάσθη
ὑπὲρ ἡμῶν, καὶ ἐῤῥαπίσθη, χαὶ ἐσταυρώθη, καὶ ἐν
νεχροῖς ἐλογίσθη, καὶ διὰ τούτων ἀπάντων, τὸν περὶ
ἡμᾶς αὐτοῦ παρέστησεν ἔρωτα, Ὥ ἔρωτος ἀγγέλους
χαταπλήξαντος, ἀνθρώπους ἐΐς οὐρανοὺς ἀνυψώσαν-
τος, καὶ διαιμόνων τυραννίδα χαταργήσαντος ! Τίς
ἐραστὴν τοιοῦτον οὐ φιλεῖ ; μῖλλον δὲ τίς τι πράξας

ἄξιον τοῦ τηλιχούτου ἔρωτος ἐπιτελέσει, 3| xiv Β

βραχὺ γοῦν τοῦ χρέους ἀποτίσει; Κἄν γὰρ μυριάχις
ἀποθάνοι, οὐ μέγα εἰσήνεγκεν. Ὑπὲρ γὰρ εὐεργέτου,
ὑπὲρ ἐραστοῦ, ἀλλ᾽ οὐχ ὑπὲρ ἐχθρῶν xai πολεμίων
ὡς ἐχεῖνος ἔπαθεν, χαὶ ἡμῶν ἕχαστος πάσχει. Διὸ
ἡνίχα πάσχομεν, χαίρειν ὀφείλομεν xal σεμνύνεσθαι,
ὃτι xXv βραχὺ γοῦν, ὑπὲρ τηλιχούτου ἐραστοῦ xal
ἡμεῖς παθεῖν τι κατηξιώθημεν. « Εἰδότες ὅτι d) θλί-
Vic ὑπομονὴν χατεργάζεται. » Πῶς καυχώμεθα ἐν
ταῖς θλίψεσι ; Καλῶς, φησίν. AU γὰρ θλίψεις γυμνά-
ζουσι πρὸς ὑπομονήν. ’Αλλὰ τί τὸ κέρδος τῆς ὑπο-
μονῆς ; Μέγα, φησί. Δοχιμωτέρους γὰρ ἐργάζεται,
ὥσπε; xai τὸν χρυσὸν $j χωνεία. Τί δὲ γίνεται ἐκ τοῦ
δοχιμωτέρους ὀφθῆναι; Πολὺ ὄφελος" ἡ γὰρ ἐλπὶς
ἡμῶν ἐντεῦθεν βεδαιοτέρα χαὶ ἀσφαλεστέρα xag-

ἔσταται. "Ex δὲ ταύτης, τί ; Τὸ πᾶν ἀνύεται, φησί, C

Ποῖον ; ἸΤυογχάνομεν ὧν ἐλπίζομεν. "II. yàp. ἐλπὶς ἡ
βεδαία xal διὰ δοχιμῆς ἀχθεῖσο xai ὑπομονῆς καὶ
θλίψεως, οὐδέποτε καταισχύνε:. Καὶ ὅρα πῶς εἰπὼν
ἀνωτέρω ὅτι καυχώμεθα ἐπ’ ἐλπίδι, πάλιν καὶ ἐν-
ταῦθα εἰς ἐλπίδα χατέληξε. Καὶ γὰρ ἀπὸ ἐλπίδος
δεῖ ἄρχεσθαι, χαὶ ὁμοίως εἰς ἐλπίδα καταλήγειν,
'AAÀ' ἣ μὲν ἀρχομένων ἐλπὶς, οὕπω δῆλον ὅπως ἔχει,
μήπω θλίψεων xai πειρασμῶν προσθχλόντων. δὲ
διὰ τούτων ὁδεύσασα,͵ καὶ δοκιμασθεῖσα, καὶ φανεῖσα
ἀδίστακτος, xai μὴ σαλευομένη, αὕτη xal τὸ τέλειον
ἔχει, καὶ τῶν ἐλπισθέντων ἐν ἀπολαύσει παρασχευά-
Ee. Ἤλπισεν ὁ ᾿Αὐραὰμ μετὰ γῆρας xal στείρω-
σιν μήτρας, ὅτι ἔσται χατὰ τὴν ἐπαγγελίαν τατήρ.
Μέγα μὲν, ἀλλ᾽ οὐχ οἷον μετὰ τὴν δοχιμήν. ᾿Επεί-
ρασεν αὐτὸν ὁ Θεὸς xal ἐχώνευσεν ὡς ἀληθῶς χω-
νείαν φριχτὴν καὶ φοῦδερὰν, πῦρ τοῖς ἐγχάτοις ὑφ-
άψας, ὅτε ρφάξαι πρησέταξε τὸν υἱόν’ ἔδειξεν ἐκεῖνος
καὶ διὰ τούτων, ἀσάλευτον xai σταθηρὰν τὴν ἐλπίδα.
“δραμε 1322 σφάξα: τὸν υἱὸν, xxl οὐχ ἐδίσταξε λογι-
σάμινος, Πῶς οὖν ἔσομαι πατήρ; Τοῦτο ὑπερμεγέ-
ϑης ὡς ἀληθῶς ἐλπὶς, διὸ καὶ τυγχάνει ὧν ἤλπισεν,
« Ἢ δὲ δοχιμὴ ἐλπίδα. » "Apx γε οἱ καχῷ συνειδότι
πληττόμενοι, οὐδὲ ἐλπίζουσιν ἀντίδυσιν ἀγαθοῦ καὶ
χαχοῦ. Ἢ γὰρ βούλεται ἕχαστος. τοῦτο xai νομίζει.
« Ὅτι ἡ ἀγάπη τοῦ θιοῦ. » Καὶ πόθεν δῆλον, φησὶν,
ὅτι ἐχεῖ δώσει ἡμῖν ἀγαθὰ ὁ Θεός ; Πόθεν ; ἐξ ὧν ἐν-
ταῦθα δέδωχε. Τί δὲ ἔδωχε ; Τὸ Πνεῦμα, φησὶν, ὅπερ
ix μόνης ἀγάπης θεοῦ ἧ ἠγάπησεν ἡμᾶς ἐπεφοίτη-

nostrum circumassumpsit ? Ex Spiritu sancto qui
datus est nobis; totum itaque superne graticm est.
Sed et debitores sumus ut eum supra cs&tera ame-
mus, et si quidquam pati oporteat, ab amore ejus
nequaquam discedamus. Quamobrem? Quia ipse
prior nos amore prosecutus est, idque tunc cum
inimici ac hostes essemus. Viden' amoris magni-
tudinem ? Viden' quantum contraxerimus debi-
tum ? Adde quod etiam majus est. Non solum
amore nostri captus est, verum etiam pro nobis
ignominiam passus, alapis ceesus ac crucifixus est,
interque mortuos reputatus : et his omnibus amo-
rem, quem erga nos habebat, demonstravit. O
amorem, qui et angelos in stuporem adduxerit.
et hominem in colos sublevaverit, demonum ty-
rannidem irritam fecerit ! Quis hujusmodi amato-
rem non amabit? imo potius quod erit opus, quod
quispiam tali dignum amore perficiet, aut vel
paululum etiam debiti rependet ? Nam etsi millies
moriatur, non magnum aliquid attulerit. Siquidem
pro benefactore, pro amico, etiam nostrum quis-
que interdum patitur : at non pro inimicis ac ho-
stibus, sicut ille passus est. Cum ergo patimur,
gaudere debemus ac gloriari: quod vel minimum
quiddam pro tali amatore et nos pati mereamur.
« Scientes quod afflictio patientiam operatur. »
Quonam modo gloriamurin afflictionibus? Optime,
inquit ; afflictiones enim ad patientiam exercent.
Verum ecquid lucri ex patientia? Magnum, ait: si-
quidem probatiores reddit, veluti fornax ipsum au-
rum. Quid autem consequimur ex eo quod proba-
tiores videamur ? Magnum plane commodum; spes
etenim nostra firmior ac stabilior redditur. Quid
autem ex hac ? Omne negotium perficitur. Quale
tandem ἢ Qux speramus assequimur. Firma nam-
que spes, ac per afflictionem, patientiam et proba-
tionem adducta, nunquam pudefocit. Et vide, cum
superius dixisset, quod ob spem gloriamur, quo
modo et hic rursum in spem terminaverit. Nam
et a spe inchoare oportet, et similiter in 260
spem desinere. Verum spes quidem incipientium
npndum manifestum est quomodo se habeat. cum
nondum occurrunt afflictiones aut tentationes:
qui vers per has transivit, probataque est, ac
manifestata quod nullam habeat ambiguitatem uec
fluctuat: ha:c et perfectionem habet, et eam in
fruitione eorum qua sperantur reponit. Speravit
Abraham post senectutem, ac matricissterilitatem,
quod juxta promissionem futurus esset pater. Ma-
gnum quidem hoc,at non quale post probationem.
Tentavit illum Deus et quodammodo conflavit.vere
horrenda quadam ac terribili fornace : igne inte-
rius accenso, quando filium jussus est jugulare.
Ostendit ille per hac inconcussam stabilemque fi-
dem. Cucurrit enim ut filium jugularet: nec va-
cillabat intra se cogitans : Quomodo ergo pater
ero? Id sane maxime est fidei: ideo etiam que
sperabat est assecutus. « Probatio vero spem.»

A1

Certe qui prava stimulantur conscientia, ne spe- Α ctv ἐμῖν. Οὐ γὰρ ἡμεῖς

rant quidem boni ac mali retributionem. Nam
quisque quod cupit, hoc etiam sibi persuadet.
« Quia charitas Dei. » Et unde, inquit, manifestum
est quod Deus ibi daturus sit nobis boria ? Unde?
Ex his qu: hic dedit. Quid autem dedit? Spiritum,
ait, qui ex sola Dei dilectione qua nos dilexit, in
nos supervenit; neque enim nos propriisbonis ope-

OECUMENII TRICO/E EPISCOPI.

μ
οἱχείους πατουθώμ::
ἐπεπασάμεθα τὴν χάοιν τοῦ Πνεύματος. « Ἐχ;

χοται. » Καλῶς δὲ τὴν ἀγάπτν τοῦ Θεοῦ, ἔ iz,

ὁόσις τηῦ Πνεύματος, εἶπεν ἐκχχεχύσθα:͵ οἱ
δαψιλῶς δεδόσθαι. « Ἐν ταῖς καρδίαις ἐμὼν
Νοητὴ γὰρ dj ἐνοίχησις τοῦ ππροσχυνητοῦ i
τρισαγίου Πνεύματος, xal νῷ μόνῳ καὶ χαρὶ

ληπτή.

ribus Spiritus gratiam attraximus. « Effusa est. » Pulchre autem ait Dei dilectionem, quse Spirit
donum est, effusam esse, hoc est largiter donatam. « In cordibus nostris. » [ntellectualis enim «

adorandi sanctissimique Spiritus inhabitatio,
tur.

V, 6. 7. Christus enim, cum adhuc essemus in-
firmi secundum tempus. pro impiis mortuus est. Nam
viz pro justo quis moritur ; pro bono siquidem for-
sitan aliquis audet etiam moii.

Cum sanctissimi Spiritus donum dixisset trans-
ferre nos in Deum, tria ponit que excellentiam
ostendant amoris Dei erga nos, simulque probent
ejus in posterum providentiam ac benignitatem
erga homines. Hoc autem tria ex eo soloquod sub-
jungitur assumit, videlicet ab illis circa quo facta
est amoris demonstratio. Nam sunt rursum etalia
ex eo sumpta qui dilexit, quibus etiam dilectionis
excellentia 268 profertur ac constituitur : puta
virginalem inhabitasse uterum, et carnem ex ea
sumpsisse, legislatorem etiam obsecutum fuisse
legis prieceptis.

Deinde contumelias quoque, injurias, et ala»as
sustinuisse: quodqueomnium caput est,cruce mor-
tem oppetiisse. Ipse vero Apostolus his qua ex eo
sumi poterant qui dilexerat. in summam redactis,
solaque interim morte relata,distinxit illa, qua ab
his sumpta erant qui amati sunt. Hic autem hujus-
modi tractatio in hoccommoda estA postolo.utosten-
dat quod etiam posthac magis ac magis nobis pro
videbit, nosque tuebitur, et ab omni ira liberabit :
tum ab ea qua presens est, ubi id expedire viderit,
tum a futura, qua vere extrema ira est. Tria vero
quee ponit sunt haec : Infirmi, inquit,eramus infirmi
vero non natura, sed propria mente ac operatione.
Itaque inflrmi eramus, multoque nobis opus erat
auxilio. Sed et r»pii eramus: illum qui laturus
crat : uxilium repellebamus, aliis quidem adoratio-
nem attribuentes. ipsum vero injuriis afflcientes,
quibus inimici ac hostes appet solent. Omnia igi-
tur nostra plena erant inopia. Nam si, cum inflrmi
esseinus et impoltentes, ut ab zezritrudine surgere-
mus, niulto egebamus auxilip: auxiliatorem vero
illatis injuriis repuleramus, anne ad extremam
indigentiam nostra redacta erant? Praeterea pec-
catores, inquit, eramus, et vita magis ad lapsum
traliebat,nec vevalescere permittebat.His ita se ha-
bentibus, cumque omnis desperatio adesset. tunc
bonus ille hemierum amator Dei Filius, et nos di-
lexit et animau pro nobis posuit. Quod si tunc in-
uumeris malis obnoxios, quique in omnem turpi-
tudinem ac fe ditatem incideramus, etiam dilexit
nos, et ab infirmitate erezit ac roboravit, suo san-

quaque

sola mente ac corde comprehew

"Ett γὰ) Χοιστὸς, ὄντων ἡμῶν ἀσθενῶν ir
xXt20v, ὑπὲρ ἀσεδῶν ἀπέθανε’: μόλις Ὑὰρ d
δικαίου τις ἀποθανεῖται. Ὑπὲ; γὰρ τοῦ ink
τάγα τις χαὶ τολμᾷ ἀποθανεῖν.

{Φ:Τ.] Εἰπὼν τοῦ πανχγίου Βινεύματος τὶν 3:
μεταδαίνειν εἰς τὸν Θεὸν, τρία τίθνσι τὴν ὑπερδει
δειχνύντα τῆς ἀγάπτς τοῦ Θεοῦ, καὶ ἅμα συν ττῶς
χαὶ τὴν εἷς τὸ ἔπειτα αὐτοῦ πρόνοιαν xai oaa
πίαν. Ταῦτα δὲ τὰ τρία, ἀπὸ μόνο» AaygÓie -
ὑποχειμένου, ftot ἐξ ἐχεΐνων, πεοὲὶὲ ἃ τῆς dp
ἀπόδειξις. Ἐπεὶ χαὶ BAÀa πάλιν ἐξ αὐτο τα
ἀγαπήσαντος, δι᾽ ὧν πάλιν ἡ ὑπερδολὴ τῆς oin»
σεως συνίσταται καὶ παρίσταται" οἷον αὐτὸ τὸ τὸ
θενικὴν ἐνοιχῆσαι μήτραν, καὶ σασχωθῖῆναι ἐξ τ
τῆς ὑπτρετήσασθαί τε ταῖς κατὰ νόμων ivi
τὸν νομοθέτην.

Εἶτα ἀτιμασθῆναι, ὁρισθῆναι, ῥαπισθῆναι. :
(τὸ κεφάλαιον) διὰ σταυροῦ θανχτωθῆναι. Αὐτὶς
ti μὲν ἐκ τοῦ ἀγαπήσαντος συγκεταλα:ωσέμ:
καὶ τὸν θάνατον μόνον τέως εἰπὼν, τὰ ἀπὸ cin
πηθίντων διεῖλε, συντελούσης αὐτῷ ἐνιχ τ
τοιαύτης μεταχειρίπεως, εἷς τὸ ὅτι ἔτι xa! ἔτι Ὁ
νοήσετα', xa: ὑπεραστιεῖ, χαὶ ῥύϑεται ix τὸς
ὀργῆς, τῆς τε παρηυύσης ὅτε τοῦτο συμτέουν ἃ
καὶ τῆς μελλούσης Tt ἐστὶν ὡς ἀληθῶς ἐπε
Gor. "A τὲ τίθησι τρία ταῦτά ἐστιν. ἸΑσθενεῖς T,
qn3iw, ἀσθενεῖς δὲ, οὐχ ix φύσεως, ἀλλ᾽ ἐξ vxz
v ὦμτς χαὶ πράξεως. ᾿Ασθενεῖς οὖν ἦμεν, χαὶ τὸ»
λῆς βοηθείας ἐχρήύζομεν. ᾿Αλλὰ καὶ ἀπεῦεϊς ἦν,
αὐτὸν τὸν μέλλοντα βοηθεῖν ἁἀπωθηόμεθα, bsp
τὸ σέδας προσάπτοντες, αὐτῷ δὲ, ἐχθροῖς nx
ro)tul.:;, ἐνυδοίζοντες. Οὐχοῦν ἄπορα rive (p
μὲν τὰ ἡμέτερα. Εἰ Ὑὰρ αὐτοὶ μὲν ἀσθενεῖ, c
ἀδύνατο: ἀναστῆναι τοῦ νοσήματος, πολλῆς ub
θείας δεόμενο:, τὸν βοηθὸν» ἐνυδρίσαντες ἀπωσέμιι
s ἔσχατον ἀπορίας τὰ ἡμέτερα; ἘΞ)
ἀλλὰ ἀμαρτωλοί, οτσὶ, xi! ὁ βίος ors, piln

χαβεῖλχιν ἐπ᾿ τὸ πτῶμα, χαὶ ἄνενενχεῖν οὐ sq.
ρε:. Οὐτας 6i po ων. X1! πέσης ταῦγο σις
γνῶτε ς. τότε αὐτὸς ὁ ἀγαδὸς. 6 s. λάνθρωξε
Ξοῦ Ο:. Ποῖΐς, xai: ἡνχάπησε. καὶ τὴν ψυχὴν :
ὑπὲρ ἡ λῶν τέθειχεν. ΕἾ δὲ τότε μυςίοις ivrjops
χυχοῖς, χαὶ εἰς παντιλή ἀσχημοσύνην xz: 1᾽:75
ττ χατυντνηχότας, καὶ ἐγζπησε, καὶ τὸς iuc
ἀνέττησε. xz! ἐξυνήμωτε' τὸ αὐτοῦ Ado 5
ἡμῶν διδωχὼς αἷμα, πολλῷ μᾶλλον οἰχειιωσέμη
καὶ διχαιώσας, καὶ προσεήσεται xal ἀντιλήφειει x

C

- ?, *.
us. 59X E:

D*

413

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

414

ὁπερατπιεῖ, ὅτε μήτε χρείχ θανεῖν αὐτὸν, μήτε o0- A guine pro nobis in redemptionem tradita : multo

τως ὡς πρότερον εἷς ἀῤῥωστίαν xal ἀσχνμοσύνην
χατηνέχθημεν' ἀλλὰ μὴ δ᾽ αὐτὸν ἀπωσάμεθα, τὸ
σέδας ἑτέροις περιθέμενοι. Οὐ χρὴ τοιγαροῦν ἐν δι-
σταγιῷ τὴν ἐλπίδα τῶν ἐπηγγελμένων ἔχειν, ἀλλὰ
βεδαίαν. xai ὡς παρόντων τῶν ἀγαθῶν οὔτω yalzttv,
καὶ δοξάζειν τὸν ἐπαγγειλάμενον xal παρέξοντα miv-
τως, Κύριον ἡμῶν xal Θεόν. Οὐ γὰρ μόνον ἀπὸ τῆς
ὁργῖς σώσει ἡμᾶς, ἀλλὰ xal τῆς οὐρανίου δόξης
ἀξιώσει. e "Ὄντων ἡμῶν ἀσθενῶν, » καὶ τὰ ἑξῆς. Τὰ
μέλλοντε πιστωσάμενος ix τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύμα-
τος δωρεᾶς, νῦν xxl ἐκ τοῦ θανάτου τοῦ Χριστοῦ πι-
στοῦται. El γὰρ, φησίν, ὑπὲρ ἀνδρὸς ἐναρέτου οὐχ
ἄν τις ἕλοιτο ἀποθανεῖν, σχόπει μοι τοῦ Δεσπότου τὴν
ἀγαθότητα, ὅτι τὸν Υἱὸν ὑπὲρ ἀσεδῶν ἔδωχε τῇ ἀμαρ-
tÍg* « Κατὰ χαιρόν » --- [OIKOYM.] Τουτέστι χατὰ
καιρὸν εὔχχιρον, xai προσή χόοντα xal προωρισμένον
καιρὸν καὶ χρὸνον.

Συνίστησι δὲ τὴν ἑαυτοῦ ἀγάπην ci ἡμᾶς ὁ
Θεὸς, ὅτε ἔτι ἀμαρτωλῶν ὄντων ἡμῶν, Χριστὸς
ὁπὲρ ἐμῶν ἀπέθανε. Ἰολλῷ οὖν μᾶλλον διχαιω-
θέντες νῦν ἐν τῷ αἴωμχτι, σωθησόμεθα δι’ αὐτοῦ
ἀπὸ τῆς ὀργῆς. El γὰρ ἐχθροὶ ὄντες χατηλλάγη-
μεν τῷ Θεῷ, διὰ τοῦ θανάτου τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ,
πολλῷ μᾶλλον χαταλλαγέντες σωθησόμεθα ἐν
tj ζωῇ αὐτοῦ. Οὐ μόνον δὲ ἀλλὰ καὶ καυχώμε-
νοι ἐν τῷ Θεῷ, διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χρι-
στοῦ. δι᾽ οὗ νῦν τὴν χαταλλαγὴν ἐλάθομεν.

Συνίστησι δὲ, ἀντὶ τοῦ, βεδαιοῖ, δείχνυσι. « Πολλῷ

υὖν μᾶλλον διχχιωθέντες. » Eb γὰρ τότε, φησὶν, οὐ C

περιεῖδεν, ὅτε xal ὁμαρτωλοὶ ἦμεν, καὶ χρεία ἦν
πρὸς τὸ σῶσαι χαὶ τοῦ θανάτου τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ,
πόσῳ μᾶλλον νῦν οὐ περ:ἴδοι, ἀλλὰ σώσει, ὅτε ἁμαρ-
τωλοί ἐσμεν διχα:ὠθέντες τῷ αἵματι τοῦ Χριστοῦ,
οὔτ: ἔτι χρεία θανχτωθῆναι τὸν Υἱὸν αὐτοῦ ; « ᾿Απὸ
τῆς ὀργῆς. » Τῆς μελλούσης κολάσεως. « 'Ev τῇ ζωῇ
αὐτοῦ. » Οὐχ ἔτι γὰρ. φησὶ, χρεία, ὡς τὸ πρότερον,
δοῦναι τὸν Υἱὸν εἰς θάνατον, ἀλλὰ ζῶντος ἔσται 1
σωτηρία Οὐδὲν οὖν, φησὶ, δυσχερές. « Οὐ μόνον δὲ,
ἀλλὰ xal καυχώμενοι ἐν τῷ Θεῷ. » “ἵνα μὴ ἐρυθριῶ-
μὲν καὶ ἀδημονῶμεν, ὅτι τοσοῦτον γεγόναμεν dst-

ic ὡς χρείαν γενέσθαι xal τοῦ θανάτου τοῦ ΥἹοῦ
πρὸς τὸ σωθῆναι ἡμᾶς, ἐπάγει: Οὐ μόνον δὲ ἐσώθη-
μεν, φησὶν, ἀλλὰ xal καυχᾶσθαι ὀφείλομεν. Τοιγα-
ρυῦν καὶ χευχώμεθα, ὅτι ὅλως ἀπέθανε Χριστὸς ono
ἡμῶν ὄντων ἀσεθῶν. Τοῦτο γὰρ τήν ἄγαν τοῦ [Πατρὸς
ἀγάπην ὑηλοῖ, ὅτι καὶ ὑπὲρ ἀσεδῶν τὸν Υἱὸν δέδωχε.
Τοὺς δὲ ἀγαπωμένους ὑπὸ Θεοῦ, οὐχ ἐγχαλύπτεσθαι
οὐδὲ ἀδημονεῖν, ἀλλὰ ἀγάλλεσθαι καὶ καυχᾶσθαι ἐν
Θεῷ προσήκει. « Δι᾿ οὗ νῦν τὴν καταλλαγὴν ἐλαδο-
μεν. » Τὴν οἷον οἰχείωσιν xal. τὸ διαλλαγῆναι ἡμῖν
ὀργιζόμενον πρὸ τούτου τὸν Θεόν.

magis cum nos sibi asciverit, ac justificaverit, tue-
bitur, defendet ac proteget : cum neque sit necesse
ut ipse moriatur: neque adeo ut prius in infir-
mitatem ac impudentiam devenerimus: sed nec
illum repulerimus, exhibentes aliis adorationem.
Itaque non oportet in ambiguo spem habere de
promissis, sed firmam spem, et veluti de presen-
tibus bonis ita gaudere, ac illum glorificare qui
promisit,quique omnino prastabit,Dominus nempe
ac Deus noster. 2622 Non solum enim nos ab ira
servabit, sed et celesti gloria dignos habebit.
« Cum adhuc essemus iunflrmi. » etc. Postquam fi-
dem de futuris ex Spiritus sancti dono corrobora-
vit,nunc etiam etiam ex Christi passione conflrmat.
Nam si pro bono. inquit, viro nullus mori eligeret,
considera mihi Domini bonitatem : pro impiis enim
Filium peccato dedit. « Secundum tempus.» — Hoc
est opportuna ac convenienti temporis occasione
definitoque tempore.

V, 8-11. « Illustrat autem suam erga nos charita-
« tem Deus, quod cum adhuc peccatores essemus,
« Christus pro nobis mortuus est : multo magis ergo
« justiflcati per ejus sanguinem salvi erimus per
« eum ab ira. Si enim cum inimici essemus recon-
« ciliati sumus Deo per mortem Filii ipsius, multo
« magis reconciliali salvi erimus in vita eius. Non
« solum autem hoc, sed et gloriamur in Deo per
« Dominum nostrum Jesum Christum, per quem
« nunc reconciliationem accepimus. »

Illustrat autem, hoc est, confirmat, ostendit.
« Multo magis ergo justificati. » Nam si tunc, in-
quit, non despexit cum et peccatores eramus, et
opus erat ut proprii etiam morte Filii salvos nos
faceret, quanto magis nunc nequaquam despiciet,
sed salvos faciet, quando neque peccatores sumus,
Christi sanguine justificati, neque jam necesse est
Filium suum morti tradi? « Ab ira. » A futuro
supplicio. « In vita ejus. » Neque enim jam ne-
cesse est, inquit, ut prius, Filium suum in mor-
tem tradere, sed eo vivente salus erit. Nihil ita-
que difflcultatis, inquit, habet nunc nostra salus.
« Non solum autem hoc, sed et gloriamus in Deo. »
Ne rubore suffundamur, meroreque conficiamur
quod adeo impii fuerimus, ut opus fuerit ad salvan-
dum nos etiam morte Filii Dei,subjungit: Non solum

D inquit, salvi facti sumus, sed et gloriari debe-

mus : itaque gloriamur etiam quod omnino mor-
tuus fuerit Christus pro nobis cum impii esse-
mus.Nam id Patris erga nos amorem aperte manife-
stat, quod etiam pro impiis Filium tradiderit.Porro
eosqui a Deoamanturnon convenit pudoresuffundi,
neque moarore affici, 868 sed exaltare et in Deo
gloriari. « Per quem accepimus reconciliationem, »
Hoc est familiaritatem, et quod nobis reconciliatus
sit Deus qui ante hujus mortem nobis iratus erat.

MU

CAPUT VII.

Quomodo nos introduxerit ad. salutem Jesus Christus
factus homo pro terrigena Adam qui ab initio ce-
ciderat.

V, 12, 13. « Propterea sicut per unum hominem
« peccatum in mundum introivit, ac per peccatum
« mors, et sic in omnes homines mors pertransiit :
« in quo omnes peccaverunt. Nam usque ad legem
« peccatum erat in m.ndo.

Cum in superioribus multipliciter probaverit, et
Spiritus pr:esentia οἱ Filii morte nos esse justifi-
catos, idem etiam nunc ex eo quod rationi con-
sentaneum ac consequens est, confirmat. Nam ra-
tionabile, inquit, erat, eos qui per unum hominem
peccatores ac mortales facti erant, quandoquidem
illius &emulati fueramus inobedientiam, per unum
hominem, Dominum videlicet, salvos fleri, justifl-
catos ac immortales effectos. — Omnino, inquit,
a Deo salvabimur, dummodo saltem ipsi velimus:
cujus paulo antea date sunt evidentes probationes.
Sed et propterea, inquit, salvabimur ; propter
quid ? Quia hoc et possibile est, et rationi consen-
taneum est ac consequens, Sed unde hac mani-
festa fient? A contrario, inquit. Siquidem per
unum hominem οἱ peccatum in mundum introivit,
et mors ipsa : si ergo atrocia hec facta sunt, pos-
sibile etiam est ac consequens, ut per unum ho-
minem Dominum nostrum Jesum Christum pereant
etiam que introducta erant seva mala, ac dentur
nobis meliora. Apostolus autem operibus Adam
propositis reliquit ea que fecit Christus, dando id
ex contrario intelligendum : simul et ista preedi-
cendo,etilla intelligi hicesse possibiliarelinquendo:
464 Idcirco preordinavit solum parabolam que
intellectum illum pertraheret. Omnino enim id re-
quirit, ut dicatur : Quemadmodum hoc, ita et con-
sequens, id est, sic et illud : sed veluti diximus,
eo quod consequitur per parabolam ostenso, mani-
feste illud non posuit, sed nos ipsos ad intelligen-
dum direxit. « In quo omnes peccaverunt. » [n quo
Adam, vel per quem Adam: aut, quia propter
ipsum etiam et alii. — « In quo. » In ipso, inquit
Adam simul morimur, quia in ipso simul peccavi-
mus. Et quidem ille originem dedit: nos autem
sumpta inde occasione malum non prohibuimus,
sed potius cooperati sumus, utque ad majus pro-

cederet apparavimus. — Ne quis enim injustitie D ἐπάγει"

Deum accuset, quod, cum Adam deliquerit, omnes
moriamur, subjungit: « In quo omnes peccave-
runt ; » ac si dicerel, Ipse quidem principium dedit
et causam, quod omnes ad ipsius similitudinem
peccaverimus, « Nam usque ad legem peccatum
erat in mundo. » Ostendere vult quod non tantum
propter peccatum nostrum morimur, quantum per
Adam, qui ex inobedientia morti locum dedit, et
ait : Erat quidem et ante legem in hominibus pec-
catum : verum non imputabatur eis cum non esset

lex qua peccatum prohibet: non imputato 88...

tem peccato moriebantur homines. Quid ergo? an

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

416
KE9AA. Z.

Περὶ εἰσαγωγῆς τοῦ πρὸς σωτηρίαν ἡμῶν ἀνθρώ-
ποῦ ᾿ησηῦ Χοιστοῦ, ἀντὶ τοῦ πεσόντος ἐξ ἀρχῆς
γηγενοῦς ᾿Αδάμ.

Διὰ τοῦτο ὥσπερ Ov ἑνὸς ἀνθρώπου ἡ ἁμχοτία
εἰς τὸν χόσμον εἰσῆλθε, xai διὰ τῆς ἁμαρτίας ὁ
θάνατος, xai οὔτως εἰς πάντας ἀνθρώποὺς ὁ Qi-
νατος διΐζλθεν: ἐφ᾽ d πάντες ἥμαρτον. Ἄχρι γὰρ
νόμου ἁμαρτία ἐν χύσμῳ.

Κατασχευῖσας ἄνω πολλαχῶς τὸ δεδιχαιῶσθαι ἡμᾶς
τῇ t£ μετουσίᾳ toj Πνεύματος, xxi τῷ θανάτῳ τοῦ
Υἱοῦ, νῦν xai ix τοῦ εὐλόγου αὐτὸ χατασχευάζει.
Ὄτι, φησὶ, xai εὔλογον ἦν, τοὺς δι' ἕνα ἄνθρωπον
ἁμαρτωλοὺς καὶ θνητοὺς γινομένους, ἐπεὶ ἐζηλώσα-
psv αὐτοῦ τὴν παραχοὴν, διὰ τὸν ἕνα ἄνθρωπον, τὸν
Κύριον δηλαδὴ, σωθῆναι δικαιωθέντας xal ἀπαθανα-
τισθέντας. --- [ΦΩΤ.} Σωθησόμεθα, φησὶν, ὑπὸ τοῦ
θεοῦ παντως, ἐάν περ αὐτοὶ μόνον θέλωμεν" xai
εἴρηνται μὲν μιχρῷ πρόσθεν αἱ ἀποδείξεις. ᾿Αλλὰ καὶ
διὰ τοῦτο, φησὶ, σωθησόμεθα. Διὰ ποῖον; Ὅτι xai
δυνατὸν τοῦτο xai εὔλογον xai ἀχόλουθον. Πόθεν
ταῦτα δῆλον; ἐκ τοῦ ἐναντίου, φησί. Καὶ γὰρ δι'
ἑνὸς ἀνθρώπου xai ἧ ἁμαρτία εἴσῆλθεν εἰς τὸν χό-
σμον, καὶ αὐτὸς ὁ θάνατος. Εἰ οὖν δι᾽ ἑνὸς ἀνθρώπου
ταῦτα γέγονεν ἡμῖν τὰ χαλεπὰ, δυνατὸν χαὶ ἀχολου-
θον δι᾽ ἑνὸς ἀνθρώπου τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χρι-
στοῦ, χαὶ τὰ παρεισαχθέντα ἀναιρεθῆναι χαλεπὲ,
xxi τὰ ἀμείνω δωρηθῆναι ἡμῖν. Αὐτὸς δὲ τὰ τοῦ
᾿Αδὰμ παραθεὶς, κατέλιπεν ἅπερ ἔπραξεν ὁ Χριστὸς,
διδοὺς τοῦτο ἐκ τοῦ ἐναντίου ἐννοεῖν, καὶ ἅμα προει-
ρηκὼς αὐτὰ, xal δυνατὸν χἀνταῦθα ἐχεῖνχ συνεπι-
νοεῖν" διὸ μόνον τὴν παραδολὴν προτάξας ὡς ἐφελχυ-
στιχὸν ἐχείνου τοῦ νοήματος. ᾿Απαιτεῖ γὰρ πάντως
τὸ εἰπεῖν, "Ὥσπερ τόδε, καὶ τὸ ἀχόλουθον, otov, οὕτω
xxi τόδε. ᾿Αλλ' ὡς ἔφημεν διὰ τῆς παραδολῆς τὸ
ἀκόλουθον ἐνδειξάμενος, ῥητῶς οὐ παρέθετο, GÀ)
αὐτοὺς ἡμᾶς ουνεπινοεῖν προετρέψατο. « Ἐφ’ ᾧ
πάντες ἥμαρτον. » Ἐφ᾽ ᾧ ᾿Αδὰμ, fj δι’ ὃν ᾿Αδάμ'
ἢ ὅτι ἐπ’ αὐτῷ xal οἱ ἄλλοι. --- [ΦΩΤ.] « 'Eg' ᾧ. »
᾿Επὶ τούτῳ, φησὶ, συναποθνήσχομεν τῷ ᾿Αδὰμ,
ἐφ’ ᾧ καὶ συναμαρτάνομεν Καὶ τὴν μὲν ἀρχὴν ἐχεῖ-
νὸς παρέσχεν, ἡμεῖς δ' ἐκεῖθεν τήν ἀφορμὴν λαδόν-
τες, οὐχ ἐχωλύσαμεν τὸ χαχὸν, ἀλλὰ xal συνεργή-
σαμεν, xal ἐπὶ μέγα χωρῆσαι παρεσχευᾶσαμεν. —
(OiKOYM.) Ἵνα γὰρ μὴ τις ἀδιχίαν ἐγααλέσῃ τῷ
Θεῷ, ὅτι τοῦ ᾿Αδὰμ πταίσαντος, ἡμεῖς ἀποθνήσχομεν,͵
«α Ἐφ᾽ πᾶντες ἥμαρτον» ὡσεὶ ἔλεγεν"
Αὐτὸς μὲν τὴν ἀρχὴν παρέσχε χαὶ τὴν αἰτίαν, ὅτι
πάντες ἡμάρτομεν χατὰ τὴν ὁμοίωσιν αὐτοῦ, « Αχρι
Ὑὰρ νόμου ἁμαρτία ἦν ἐν χόσμῳ. » Θέλει δεῖξαι ὅτι
οὐ τοσοῦτον διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν ἀποθνήσκομεν,
ὅσον διὰ τὸν ᾿Αδὰμ, χώραν δεδωκότα τῷ θανάτῳ ἐχ
τῆς παραχοῆς, χαὶ φησιν" Ἣν μὲν τοῖς ἀνθρώποις
καὶ πρὸ τοῦ νόμου dj ἀμαρτία, πλὴν οὐχ ἐλογίζετο
αὐτοῖς διὰ τὸ μὴ εἶναι νόμον τὸν ἀπαγορεύοντα τὴν
ἀμαρτίαν' μὴ λογιζομένης οὖν τῆς ἁμαρτίας, ἀπ-
ἔθνησχον οἱ ἄνθρωποι. Τί δὴ ποτε; "Apa οὐ πρόδηλον
ὅτι διὰ τὴν τοῦ ’᾿Αδὰμ κατάχρισιν ; — Καὶ ἄλλως.
[9UT.| Εἰπὼν. « Ἐφ᾽ ᾧ πάντες ἥμαρτον,» ἵνα μή

411

COMMENT. IN EPIS". AD ROM.

418

τις εἴπῃ. Kal πῶς ἦν ἁμαρτεῖν νόμου μὴ ὄντος ; Αὐ- A non manifestum est quod id flat propter Ado con-

τὸς qàp σὺ ἀνωτέρω ἔφης, Ὅτι οὗ οὐχ ἔστι νόμος,
οὐδὲ παράδασις. Παρχδάσεως δὲ μὴ οὖσης, οὐδὲ
ἀμαρτία δηλονότι. Πῶς οὖν διῆλθεν ὁ θάνατος εἷς
πάντας, ἐφ’ ᾧ πάντες ἥμαρτον ; "Iva οὖν μὴ ἢ τις
λέγων τοῦτο, προλοδὼν λύει τὴν ἀπορίαν, χαὶ φησὶν,
ὅτι ἦν χαὶ πρὸ τοῦ νόμου. Ἑπράττετο «ἀρ, xai τὸ
πραττόμενον, οὐχ ἔστι μὴ γενέσθαι. "liv οὖν ἡ
ἁμαρτία, ἀλλ᾽ οὐγ οὕτως πᾶσιν ἐλογίξετο, οὐδ᾽ εἰς
ὅσον χωρεῖ τιμωρίας τῶν ἁμαρτανομένων ἕκαστον
ἐγνωρίζετο. Τοῦ δὲ νόμου τάξαντος χαὶ δρίσαντος
τὰς τιμωρίας, καὶ διὰ τῆς ποινηλασίας ἐκδν λότερον
αὐτὰς καταστήσαντος, χαὶ τὰ μεγέθη τῶν ἄμαρτη-
μάτων ἐμφανίσαντος, μᾶλλον xal πᾶσιν ἐγίνοντο
Ὑνώριμοι, xal συνετῷ καὶ ἀσυνέτῳ, καὶ νέῳ xal πρε-
σδύτῃ, καὶ qovauxt καὶ ἀνδρί,

Διὰ τοῦτο οὖν πρὸ τοῦ νόμου οὐχ ὁμοίως ἐλογίζετο
ἡ ἀυαρτία, ὃτι τε οὐχ ὥριατο ἡ τιμωρία, xai oct
οὐδὲ τὸ μέγεθος αὐτῶν ἀκριδῶς ἐγινώσκετο, xal ὅτι
οὐδὲ κατὰ πύδας ἠχολούθε: τοῖς πλημμελοῦσιν 1, τι-
μωρίχ. ᾿Επεὶ ὅτι ἦν ἢ ἀυαρτία, xai ὅτι, εἰ και
μετὰ πολλῆς ἀνογῆς χαὶ μαχροθυμίας, ὅμως ἐπιμε-
υόντων αὐτῶν xal ἀνιάτως b44 vtov, al τῶν διχῶν εἰς
πράξεις ἐγίνοντο, μαρτυρεῖ σαφῶς τά τε Σοδομιτῶν
πάθη, καὶ γε τούτου τὸ χοινὸν ναυάγιον ὁ χατα-
χλυπσμὸς,͵ καὶ τοιαῦθ᾽ ἕτερα. "liv. οὖν ἢ ἁμαοτία πρὸ
τοῦ νόμου, καὶ ἐλογίζετο, ἀλλ᾽ οὐχ οὕτως ὡς μετὰ
τὸν νόμον, "Ὥστε ἄμφω χιλῶς ἔχειν, καὶ τὸ Δ'ῆλθεν
εἰς πάνιας ἀνθρώπους ὁ θάνατος, ἐφ᾽ d πάντες ἤμχρο-
τον, xal τὸ, Οὔ γὰρ οὐκ ἔστι νύμος, οὐδὲ παράδασις.
Δέλυται 432. τὸ δοχοῦν ἀντιπίπτειν, διὰ τοῦ εἰπεῖν
τὸν θεσπέσιον Παῦλον, « "Ayo: γὰρ νόμο» ἀμυρτία
ἦν ἐν χόσμῳ. » καὶ ἑξῆς Etica « ᾿Αλλ’ ἐδασίλευσεν ὁ
ἢάνατος, » τουτέστιν εἰς ἔννομον ἐξουσίαν ἐλογίσθη
αὐτοῦ ἢ τυραννὶς, τῷ «s χρόνῳ σεμνυνομέντ,, καὶ τοῖς
ἡμῶν ἀμαρτήμασι χρατυνομένη, « ἀπὸ ᾿Αδὰμ, » φησὶ,
τοῦ κατὰ παξάδασιν ἐντολῆς νενομηθετη μένης ἀμχρο-
τέσαντος, ᾿Απὸ ᾿Αδὰμ οὖν ὁ θάνατος ἐδασίλευσε,
τουτέστι, wzt' ἐξουσίαν πολλὴν ἐχοάτησε, xal ἐπὶ
τοὺς μὴ ἐπὶ τῷ ὁμοιώματι τοῦ ᾿Αδὰμ ἀμαρτήσαν-
κας. Μέχρ' τίνος ; « Μέχοι τοῦ Μωσέως. » ΟἹ γὰρ μετα.
ξὺ ᾿Αδὰμ καὶ Μωσέως, ἥμαρτον μὲν, ἀλλ᾽ οὐχὶ ἐπὶ
τῷ ὁμοιώματι τῆς τοῦ ᾿Αδὰμ παραδήσεως. Ὃ μὲν
γὰρ ὠρισμένην καὶ νομοθετηθεῖσαν ἐντολὴν Θεοῦ
παοέδι͵ xai ἥμαρτεν. ΟἹἨ δὲ ἡ λάρτανον, τὸν αὐτολίὸχ-
xtov τῆς φύσεως λόγον ἐνυδοίζοντες, οὐ μὴν «a? τοῦ-
τὸν εἰσαχθιντὰ ῥητῶς παραδαίνοντες. Καὶ οἱ μὲν
μέχ5: Μωσέως, ἡμάρτάνον οὕτως. ᾿Απὸ δὲ Μωσέως
μέχλ' τῆς παρουσίας Χριστοῦ, κατὰ ὁμοιότητα τῆς
τοῦ ᾿Αδὰμ παραδάσεως ἡμάρτανον. Νόμους γὰρ δη-
τοὺς, καὶ νόμους lx θεοῦ διὰ Μωσέιυς δοθίντας,
παραδαίΐνοντες ἡμάρτανον. « ᾿ξ δασίλευσε δὲ ὁ θάνατος,
εἰπὼν, ἀπὸ ᾿Αδὰμ μέχρι Μωσέως xal ἐπὶ τοὺς μὴ
τῷ ὁμοιώματι τῆς παραδάσεως 'Aóxu ἀμαρτήσαν-
τας,» οὐχ ἐξάγει τοὺς ἐξ ἐχείνου ulyo: Χριστοῦ ἡμα-

7 Gen. xx, (seqq. 3 Gen. vi, 1 seqq,

deimnnationem ? Item et alio modo. Cum dixisset
«In quo omnes peccaverunt, » ne quis diceret : Et
quo modo possibile erat peccare cum non esset lex?
Nam tu ipsein superioribus dixisti : Ubi non est
lex, ibi nec trangressio. Quod si non transgressio,
planum est quod nec peccatum erit. Quomodo er-
go mors in omnes pertransiit, ἐφ᾽ ᾧ, (hoc est, in
eo quod vel quia) omnes peccaverunt ? Ne quis
ergo hoc dicat, priveniens solvit ambiguitatem,
et ait qund etiam ante legem erat peccatum : nam
perpetrabatur, quod autem perpetrabatur non
potest non fuisse, Erat ergo peccatum, sed non
non adeo omnibus imputabatur. Nullus noverat
quantum supplicii luat quisque peccator. Porro

B lege ordinante, penasque definiente, ac. per pe-
narum frequentiem illas manifestius constituente, et magnitudines peccatorum declarante, omnibus
magis nota flebant, tam prudenti quam imprudenti juveni ac seni, mulieri ac viro.

C

2605 Propterea ergo ante legem non eodem
modo imputabatur peccatum, eo quod non esset
definita pana, et quod magnitudo eorum non exa-
cte cognosceretur, et qui peccantes non sequeba-
tur e vestigio poena. Verum quod esset peccatum,
et quod, licet cum magna tolerantia et longanimi-
late, si lamen manebant in peccatis erantque in-
curabiles, pena fuerint secuta pravas actiones,
aperte testatur calamitas Sodomitarum 37, et aute
hanc universale naufragium sive diluvium '5, alia-
que hujusmodi. Erat itaque peccatum ante legem
et impultabatur, sed non ita ut post legem. Utrum-
que ergo bene se habet, ac verum est: et quod
pertransiit in omnes homines mors, ἐφ᾽ ᾧ (lioc est
in eo quod vel quia) omnes peccaverunt, et quod
ubi non est lex, ibi nec transgressio : et solutum
est quod adversari videbatur, per quod dixerit di-
vinus l'aulus. « Nam usque ad legem peccatum erat
in mundo, » etc. Preterea : « Sed regnavit mors, »
hoc est, in quam et justam potestatem imputata
est ejus Lyrannis, et diuturnitate glorians et nos-
tris peccatis robur concipiens, « Ab Adam, »inquit,
qui peccaverat transgressione praecepti per legem
sibiimpositi. Ab Adamigitur mors regnavit, hocest,
multa potestate principatum tenuit etiam super eos
qui non ad similitudinem Adam deliquerant. Quan-
diu?« Usquead Mosen. » Nam quiinter Adamfuerun
et Mosen, peccaveruntquidem, at non ad similitudi-
nem transgressionis Adam. Siquidem detinitum ac
lege positum Dei przceptum transgressus est et de-
liquit : illi vero peccaverunt quod naturas sermo-
nem, qui nullo przceptorum usu instillabatur, in-
juria affecerint : neque tamen vel hunc manifeste
inductum transgredientes. Et quidem ad Mosen
usque ita peccabant, a Mose vero usque ad Christi
adventum, ad similitudinem transgressionis Adam
peccabant.Nam leges ordinatas, et a Deo per Mosen
datas, transgrediendo delinquebant.Dicens autern :
« Regnavit mors ab Adum usque ad Mosen etiam

410

ORCUMENII TRICC/E EPISCOPI.

420

in eos qui non ad similitudinem transgressionis A τηχότας. Πῶς γὰ) 8v ἐξῆγε, τοὺς μᾶλλον ἐοιχότας

Adam deliquerunt, » non eos eximit qui ab eo
tempore ad Christum usque peccaverant. Nam quo-
modo illos eximeret, cum suis transgressionibus
similiores facti sint peccatoipsius Adam ? Non ergo
ipsos eximit a regno ac domino mortis. 566 sed
per hoc quod ait, « etiam in eos qui non ad simili-
tudinem Adam deliquerunt » adjectioneconjunctio-
nis xz, id est, etiam, illos potissimum significavit.
Ac εἰ dixisset: Non in solos eos regnavit mors,
qui ad similitudinem Adam deliquerant, verum
eliam in eos, qui non ad similitudinem ejus pecca-
verant. Aut hoc modo dicendum est, ut por hyper-
baton intelligamus quod dictum est, « In similitu-
dinem: » et juxla hunc tropum explanemus quod

dictum est, « Regnavit mors ab Adam in similitu- B

dinem transgressionis Adam usque ad Mosen,etiam
in eos qni non peccaverunt. » Ita ergo ordinando,
sensum aperire oportet. — Vide autem quam se
muniat Apostolus : nein posterum injuria affici vi-

ταῖς παραδάσεσι τῇ τοῦ ᾿Αδὰμ ἁμαρτίᾳ; Οὐχ ἐξάγει
τοίνυν τούτους τῆς τοῦ θανάτου βασιλείας xai ἐπι-
xpatelac, ἀλλὰ διὰ τοῦ εἰπεῖν, « xa? ἐπὶ τοὺς μὴ χατὰ
ὁμοιότητα τοῦ ᾿Δὸὰμ ἁμαρτήσαντας, » τῇ προσρύσει
τοῦ, xal ἐχείνους μάλιστα παρεδήλωσεν. Οἷον, Οὐ
μόνον i-i τῶν χατὰ ὁμοιότητα τοῦ ᾿Αὐὰμ ἁμαρτη-
σάντων ἐδχσίλευσεν ὁ θάνατος, ἀλλὰ xai ἐπὶ τῶν μὴ
ἐπὶ τῷ ὁμοιώματι αὐτοῦ ἀμαρτησάντων. Ἢ οὕτως
ῥητέον, ἢ ἐν ὑπειδατῷ νούσαντας, τὸ, « ᾿Επὶ τῷ
ὁμοιώματι, » χαὶ συμφράσαντας τὸ ρητὸν τὸν τρόπον
τοῦτον « ᾿Αλλ’ ἐδασίλευσεν ὁ θάνατος ἀπὸ ᾿Αδὰμ ἐπ
τῷ ὁμοιώματι τῆς παραδάσεις ᾿Αδὰμ μέχει Μω-
σέως, χαὶ ἐπὶ τοὺς μὴ ἀμαρτήσαντας. » Οὕτως οὖν
συντάξαντας, δεῖ τὸν νοῦν ἀναπτύξαι. — [OIKOYM.)
Ὅρα δὲ τὴν ἀσφάλειαν τοῦ ᾿Αποστόλου" ἵνα μὴ δό-
ξωμεν λοιπὸν ἀδιεεῖσθαι, δι᾽ ἄλλον ἀποθνήσκοντες
εἴπεν᾽ « ᾿Αμαρτία ἦν ἐν χόσμῳ, εἰ xxi μὴ ἐλογίζε-
το.» Τοιγαροῦν οὐ μόνον διὰ τὸν ᾿Αδὰμ, ἀλλὰ xal
διὰ τὴν ἁμαρτίαν ἀποθνήσχομειν.

deamur, quod propter alium moriamur dixit: « Peccatum erat in mundo etsi non imputabatur. » [ἰ8ἃ-
que non propter solum Adam, sed et propter nostrum peccatum morimur.

V, 13, 14. Pcrcatlum autem. non. imputatur ubi
non est lez. Sed regnavit mors ab Aam usque ad
Mosen etiam super eos qui non deliquerunt ad simi-
litudinem transgressionis Adam, qui est figura fu-
turi.

Ego arbitror peccatum hic appellari quod fit ex
transgressione legis Mosis ac praeceptorum quain
ea sunt : puta quod oporteat circumcidi; quod sab-
batum servare : quod hec edere, ab illis vero abs-
tinere. Cum enim uni:ersaliter et. ubique pecca-
tum esset, et ex hominum natura coguosceretur,
et erat et imputabatur, veluti homicidium, fur-
ium, puerorum corruptio, et similia: horumque
testes sunt Cain. Lamech, hi qui erant tempore
diluvii, Sodomits. Super his namque peccatis
eliam naturalis lex posita erat. Creator namque
hominem ad esse producens, tum eorum qui facta
sunt, tum illorum que sunt terna, naturalem
quamdam indiditcognitionem. Aiuntautem Patrum
quidam inter quos est et Gregorius, in hominis
creatione mandatum iltud Ade» traditum, ne de
ligno scientie boni et mali ederet, etiam legem
fuisse, que in universum h:ec peccata prohiberet :
lignum enim quod scientiam boni et mali efflce-
ret peccatum esse intellexerunt.

« Sed regnavit mors ab Adam.» 8667 Debito D

ordiue, sumpta transgressione Adam, Mosen ap-
pellat omne vetus instrumentum : sicut ibi : « Si
Mosen non audiunt 19.» Tempus itaque usque ad
Christi adventum dicit Mosen. Ait ergo quod us-
que ad vetus testamentum habebat mors domi-
num ; nunc enim in novo per Chrisii gratiam dis-
soluta est. ac Dei nostri sanguine eversa. Non
peccantes autem dicit eos qui fuerunt ante legem.
— Non quod hi qui legem precesserant non pecca-

1 Luc. rvi, 31.

'Apgaptia δὲ οὐχ ἐλλογεῖται, μὴ ὄντος νόμου
᾿Αλλ’ ἐδασίλευσεν ὁ θάνατος ἀπὸ ᾿Αὐὰμ μέχρι
Μωυσέως, xxi ἐπὶ τοὺς μὴ ἀἁμαρτήσαντας ἐπὶ τῷ
ὁμοιώματι τῆς παραδάσεως ᾿Αδὰμ, ὃς ἐστι τύπος
τοῦ μέλλοντος.

(TOY ΑΥ̓ΤΟΥ͂. ᾿Εγὼ νομίζω ἁμαρτίαν λέγτιν zi
τὸν ἐνταῦθα τὴν ἐχ τῆς παοραδάσεως τοῦ Μωσίως
νόμου χαὶ τῶν ἕχεῖσξ ἐπιταγμχτων συνισταμένην.
Οἷον, τοῦ δεῖν πεοιτέμνεσθαι, τοῦ σαδθατίζειν, καὶ
τάδε μὲν ἐσθίειν, τῶνδε δὲ ἀπέχεσαι. Ἐπεὶ ἡ χαθ-
ὅλου ἁμαρτία ἦν καὶ αὐτὴ τῇ τῶν ἀνθρώπων φύσει
γινοσχομένη, xx! ἦν xal ἐνεχογεῖτο, olov ἀνδροφονία,
χλοπὴ, παιδοφθορίχ χαὶ τὰ ὅμοια, Kal μάρτυρες
τούτων Κάϊν, Λάμεχ, οἱ ἐπὶ τοῦ χαταχλυσμοῦ, ol
Σοδομῖται. "Eni γὰρ τούτων τῶν ἁμαρτιῶν xai ὁ φυ-
σιχὸς ἔχειτο νόμος. Ὁ γὰρ Δημιουργὸς παράγων εἷς
δένεσιν τὸν ἄνθρωπον, τῶν τε πραχτέων, τῶν τε οὐ
πρακτέων, φυσικήν τινὰ γνῶσιν ἐνέθειχε. Φασὶ bi
τινες τῶν Πατέρων, ὧν ἐστι χαὶ Γρηγόριος, ἐν τῷ
τοῦ ἀνθρώπου ποιήματι, xai τὴδ ἐντολὴν τὴν τῷ
᾿Αδὰμ δοθεῖσαν, μὴ φαγεῖν Ex τοῦ γινώσχειν καλὸν
xai πονηρὸν ξύλου, νόμον εἶναι, ἁμαρτιῶν τούτων δὴ
τῶν χαθόλου ἀπείργοντα. Τὸ γὰρ ξύλον τὸ motn toi
τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ xai πονηροῦ, ἁμαρτίαν εἶναι
ἐδέξαντο.

« ᾿Αλλ’ ἐδασίλευσεν ὁ θάνατος ἀπὸ ᾿Αδὲμ. »
ΕἸρμὸν, λαδὼν τὴν τοῦ ᾿Αδὰμ παράδασιν, Moi:
φησὶ, πᾶσαν τὴν παλαιὰν, ὡς ἐχεῖ, « E* Μωσέως
οὐχ ἀκούουσι.» Τὸν οὖν ἄχρι τῆς ἐπιδημίας τοῦ
Χριστοῦ χρόνον, Μωσέα λέγει. Φησὶν οὖν, ὅτι ἄχρι
τῆς παλαιᾶς διαθήχης ἐπεχρᾶτει ὁ θάνατος" νῦν
Ὑὰρ ἐν τῇ víq, χάριτι Χριστοῦ λέλυται τῷ αἵματι
τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. Μὴ ἀμαρτήσαντας δὲ φησι, tX
πρὸ τοῦ νόμου. -- [OIKOYM.] Οὐχ ἐπειδή ol πρὸ τοῦ
νόμου οὐχ ἡμάρτανον, (μᾶλλον Ὑὰρ ἐκχεῖνοι τῶν

421

COMMENT. IN EPIST.

A" ROM. A?2

μετὰ τὸν νόμον.) ἀλλὰ διὰ τὴν αἰτίχν ἦν αὐτὸς εἷ- A bant, siquidem illi magis delinquebant, quam hi

πεν, ὅτι ἁμαρτία μὲν ἦν καὶ ἐνησγιῖτο παρὰ τῶν
ἀνθρώπων, οὐχ ἐλογίζετο δὲ αὐτοῖς, O:x τὸ μὴ εἶναι
νόμον τὸν τὴν üuaptíav ἀπαγοςεύοντα. τον οὖν
πρὸς τὸ μὴ λογίζεσθαι πρὸ τοῦ νόμου τὴν ἁμαρτίαν,
(ἀμαρτία Ὑὰ», φησὶν, οὐχ ἐἑλλογεῖται μὴ ὄντος
νόμου) ἀναμάρτητοι ἦταν τὸ τηνιχχὸς οἱ ἄνθρωποι,
καίτοι ἁμαρτάνοντες. « Ὃς ἐστι τύπος τοῦ υέλλον-
τος.» Ὥς, φησὶν, ᾿Αδὰμ, τύπος ἦν τοῦ μέλλοντος
ἔρχεσθαι, τουτέστι, τοῦ Χριστοῦ. Πῶς ; ὥσπερ,
τῷ θανάτῳ τοῦ ᾿Αδὰμ πάντες: ἀπέθνησκον, οὕτως
τῷ θανάτῳ τοῦ Χριστοῦ, πάντες ζησόμεθα καὶ
ἀναστησύμεθα. Ὃ οὖν τύπος, ix τοῦ ἐναντίου συμ-
θδέδηχεν. — ['IQANNUY.] ^Qzrtp ἐχεῖνος τοῖς ἐξ
αὐτοῦ χαίτοι γε μὴ φαγοῦσιν ἀπὸ τοῦ ξύλου γέγονεν
αἴτιος θανάτου διὰ τὴν βρῶσιν εἰσχχθέντος" οὕτω
καὶ ὁ Χριστὸς τοῖς ἐξ αὐτοῦ καίτοι γε μὴ διχαιο-
πριγέσχσι, γέγονε πρόξενος διχαιοσύνης. --- [ΦΩΤῚ
Τρία ἐστὶν ἐν τούτοις τοῖς παραδυλιχῶς ἀλλήλοις
παρατεθεῖσιν, ὁμοιότγς τις, ἐναντιότης, ὑπερδολὴ
κατὰ τὴν ὁμοιότητα, ᾿Εναντιότης μὲν, ἁμαρτία, ἀνα-
μάρτητον, ἔχθρα πρὸς Θεὸν, xxi χχταλλαγὴ πρὸς
Θεὸν, κατάχριμα, διχαίωμχ' ἀπώλεια xal πτῶμα
xal θάνατος, σωτηρία xai ζωὴ xai ἀνάστασις. 'H
μὲν οὖν ἐναντιότης ἐν τούτοις. "ll δὲ ὁμοιότης,
ὥσπερ δι᾽ ἑνὸς τοῖς πᾶσ: τὰ χείρω συνέπεσεν, οὕτως
δι᾿ ἑνὸς τὰ ἀμείνω τοῖς πᾶσιν ἐπιγέγονεν. Ἧ δὲ
ὑπερδολὴ, ὅτι ἐπὶ μὲν τῶν χειρόνων συνέπραξαν τῷ
ἑνὶ οἱ πολλοὶ, ἐπὶ τῷ μετασχεῖν αὐτοὺς τῶν χαχῶν.
Ἐπὶ δὲ τῶν ἀμεινόνων, οὐδεὶς συνέπραξεν, ἀλλὰ
μόνου τοῦ ἑνὸς Χριστοῦ τὸ ῥάρισμα γέγονεν, (dte
οὐχ ὁμοίως xal ἐπίσης, ἀλλὰ καθ᾽ ὑπερδολὴν xai ix
περισσείας ἣ ὁμοιότης. Hilw διὰ τοῦ ᾿Αδὰμ τῶν
χειρόνων εἰσαχθέντων, οὐχ ἀνῃρέθη μόνον ταῦτα
(ὃπερ ὡς ἐναντίοις ὅμοιον xal ἀνάλογον), ἀλλὰ xal
ἐπεδόθη παρὰ Χριστοῦ τὰ ἀμείνω. Ὅπερ τὴν Üms2-
Gol» xal τὴν περισσείαν παρίστησιν. Διό ono
« ᾿Αλλ᾽ οὐχ ὡς τὸ παράπτωμα. n Καὶ δρα «i λέγει. Εἰ
οὕτως ἰσχύει, φησὶ, τὸ παράπτωμα τοῦ 'aOip, xal
τοι ἀσθενὲς ὃν χαὶ χατὰ πολὺ ἡττώμενον τοῦ γαρί-
σματος τοῦ θεοῦ, ὥστε xai τοὺς μὴ ἀμουρτήσαντας
θανατῶσαι, πόσῳ μᾶλλον ὑπερισχύσει τὸ χάρισμα
τοῦ Θεοῦ, xai τοὺς μὴ χατορθώσαντας ζωοποιῆσαι τῇ
ἀναστάσει.
᾿Αλλ᾽ οὐχ ὡς τὸ παράπτωμα, οὕτως καὶ τὸ yi-
ρίσμα B: γὰρ τῷ τοῦ bà; παραπτώματι οἵ
πολλοὶ ἀπέθανον, πολλῷ μᾶλλον dj χάρις τοῦ
Θεοῦ, καὶ ἡ δωρεὰ ἐν χάριτι, τῇ τοῦ ἑνὸς ἀν-

θρώπου Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς πολλοὺς ἐπερίσ-
σευσεν,

Βούλεται δεῖξαι μείζονα ἐνεργήσασαν τὴν τοῦ
Χριστοῦ χάριν, ἤπερ ἐνήργησε τὸ του ᾿Αὐὰμ παρά-
πτωμα. Καὶ πῶς τοῦτο ; xai γὰρ ὁρῶμεν τὰ ἴσα
ἐνεργήσαντα, εἰ xai ἐναντία τὰ ἐν:ργηθέντα. Ὥσπερ
q32 ἢ ὑπαχηΐ, τοῦ Χηιστοῦ εἰς πάντας ἀνῃρώπους
παρίπεμῴε τὴν ζωὴν χαὶ τῆν ἀνάστασιν, τὸν "soy
τρόπον xa: 1, παρχχοὴ τοῦ ᾿Αδὰμ εἰς πάντας a. 0p:-
πους παρέπεμψε τὸν θάνχτον. Πῶς οὖν σιν, « Οὐχ

ὡς τὸ παράπτωμα, οὕτως καὶ τὸ χάρισμα. » --- [Οἱ-

qui legem secuti sunt: sed ob causam quam ipse
pradixit.quod peccatum quidem erat, et ab homi-
nibus perpetrabatur, sed illis non imputabatur, eo
quod lex uon esset qui» peccatuni vetaret. Quoad
hocergoquod nonimputaretur peccatum ante legem
(Nam peccatum. inquit, nou impulatur ubi non est
lex), sine peccato erant qui tunc vivebanthomines
etiamsi peccabant. « Qui est. figura futuri. » Qui,
inquit, Adam erat figura ejus qui venturus erat,
hoc est Cliristi. Quonam modo? Sicut morte Adam
omnes moriebantur, ita Christi morte omnes vive-
mus et resurgemus. Figura ergo ex adverso con-
gruit.— Quemadmodum ille iis qui a se descende-
rent, etiamsi de ligno non edissent, fuit causa
mortis quae per esum inducta erat: ita quoque
Christus se sequentibus, etiam si justa non eygis-
senl opera,justitiam conciliavit. — Tria sunt in his
qua parabolice sibi invicem respondent : puta si-
militudo quadam,contrarietas et excessus in simi-
litudine. Contrarietas quidem peccatum et carens
peccato, inimicitia adversus Deum, et reconcilia-
tio erga. Deum, condemnatio et justificatio ; per-
ditio, casus, mors, salus et resurrectio cum vita.
Itaque in his est contrarietas. Porro similitudo :
Sicut per unum, mala omnibus contigerunt, ita per
unum bona ommnibus evenerunt. Excessus vero,
quia in malis multi sunt uni cooperatiut participes
essent malorum, in bonis autem nulluscooperatus
est, sed unius Jesu Christi donum fuit. Itaque non
similiter et ex &quo,sed per excessum etabundan-
tiam est similitudo. Rursum non solum mala hac
qua inducta erant per Adam, perempta sunt, quod
veluti in contrariis similitudo erat ac proportiona-
bile.verum etiam addita sunt a Christo dona, ?68
quod excessum ac abundantiam profert. Ideo ait:
«Αἱ non sicut peccatum » Εἰ vide quid dicat.Si adeo
validum est, inquit, peccatum Adam (quanquam
debile ac multo imbecillius Dei dono).ut etiam non
peccantes occideret : quanto amplius majores ha-
bebit vires Dei donum, ut his etiam qui bona non
egerunt opera, vitam conferat eosque suscitet.

V, 15. At non sicut peccatum. ita et donum. Nam
si unius delicto multi mortui sunt, multo magis gra-

D tia Dei, et donum in gratia, qu:e fuit unius hominis

Jesu Christi in multos exuberavit.

Vult ostendere quod majora prestiterit Christi
gralia quam peccatum Adam effecerat. ld autem
quomodo ?siquidem ea qua elfecerunt videinus
equalia, quanquam contraria sint illa quo effecta
sunt Quemadmodum enim Christi obedientia vitam
acresurreclionem in omnes transmisit: simili
modoet Adam inobedientia mortem in omnes trans-
misit. Quomodo ergo ait: « Non sicut peccatum,
ita et donum ? »Quia etsi itaseseres babeat,queme

423

ORCUMENII TDRICC/E EPISCOPI.

424

admodum dixisti, majus est quod effecit gratia A KOYM.] Ὅτι xal οὕτως ἔχοντος τοῦ πράγματος

Dei. Nec secundum hoc majus dico quod posset
quispiam existimare, quod vita major et excellen-
tior sit morte: sed quod reipsa ac efficacia majus
operata est Christi obedientia, quam transgressio
Adam. Quonam modo? Quia mors sumpto quidem
ex Adam principio, cooperans habuit nostram om-
nium peccatum, ut adversam omnes przvaleret:
alioqui enim non prevaluis et, si puri ab omni
sorde mansissent homines. Christi vero gratia,
eliam sine nostra cooperatione, ad omnes pervenit:
idque manifestum facit gratia resurrectionis, quas
non in solis duntaxat fidelibus effectum habebit,
qui fidem videntur contulisse : verum in incredulis
quoque, puta Judaeis ac Grecis. Majus ergo est
quod a nobis non expetit auxilium illo quod nostra
indiget cooperatione ut habeat efficaciam. « Nam si
unius delicto. » — Cum dixisset Adam figuram
fuisse Christi, figuram videlicet ex contrario. (Nam
sicut ille hominibus fuit causa mortis, 869 ita
Christus hominibus fuit causa resurrectionis.! Ubi
ergo dixit quod Adam erat figura Christi (ut dixi-
mus), quia hoc probaturus est, non similtudinem
tantum demonstrat ac figuram, sed etiam eum, qui
erat in flgura ac similitudine, excessum et abun-
dantiam. Ostendit enim hoc ex eo quod ait: « At
nonsicutpeccatum ;» rursumque:« Et non sicut per
unum qui peccavit.) » Quia ergo confecit Apostolus
argumentum, dissimilitudinem quodammodo in si-
militudine implicans, ut ostendat quomodo id fa-
ctum sit nunc quidem idem repetit, simpliciter
tamen ostendit similitudinem,nec permiscet,quod
ad verba attinet, aliquam dissimilitudinis pugnan-
tiam.Deinde ubi manifeste hoc et pure demonstra-
vit, addit quod sicut per unum regnavit mors,
multo magis in vita regnabunt per unum Christum:
tanquam concludens, et sermonem ad id quod
adhuc manifestius est ac contractius reducens, et
ait: « Itaque sicut per unius delictum in omnes
homines ad condemnationem,» etc. Deinde quia et
in primo compositoque argumento, et in secundo
repurgatoque acrepetitorio,et in eo quod in modum
conclusionis allatum erat, mentionem de peccato et
gratia fecerat,condemnatione ac dono,justificatio-
neque ac simili,quia correspondentia haec nondum
indicata erat, hoc ipsum nunc aperit et manifestat,

ac dicit, quod ea 4:8 erant ex inobedientia efflu- D

xerunt,qui veroex obedientia floruerunt.Sit itaque
ha:ccompositio argumenti quod figuram ac similitu-
dinem confirmat.cum dicit:« Etenim si perunius de-
lictum mors,»etc Non ergo rursuminhisidem repe-
tit divinus Apostolus. sed plane admodum et exacte
complectitur ac componit vim capitum. Illud igi-
tur : « At non sicut delictum.» etc., ad eum usque
locum.«Ex multis delictis ad justificationem,»argu-
mentum est,ut diximus, figure ac similitudinis de-
monstirativum,sed quodammodo implicatum et per
dissimilitudinem compositum;indigebat ergo mani-
festatione ac repurgatione, idque facit sequens ar-

χαθὼς εἶπας, μεῖζον ἐνήργησεν dj χάρις τοῦ O10.
Καὶ οὐ χατὰ τοῦτο λέγω μεῖζον (ὡς ἄν τις οἱνθεΐ),
χαθὸ μείζων xai διαφορωτέρα dj (ww τοῦ θανάτου,
ἀλλ᾽ ὅτι xal αὐτῷ τῷ ἔργῳ καὶ τῷ ἐνεργείᾳ μεῖζον
εἰργάσατο ἡ Χριστοῦ ὑπαχοὶ, τῆς ᾿Αδὰμ παραῦα-
σεως. Πῶς ; Ὅτι ὁ μὲν θάνατος ὁ τὴν ἀσχὴν ἐχ τοῦ
᾿Αδὰμ λαδὼν, συνεργείαν ἔσχε xal τὴν ἡ μῶν ἀπάντων
ἁμαρτίαν, ἵνα xatà πάντων ἰσχύσῃ, οὐ πάντως
ἰσχύειν μέλλων, εἰ καθαροὶ παντὸς ῥύπου ἔμειναν οἱ
ἄνθρωποι. "ll δέ γε Χριστοῦ χάρις, xai ἄνευ τῆς
ἡμῶν συνεργείας, εἰς πάντας ἀφρίχετο. Kal τοῦτο
δηλοῖ τὸ τὴν χάριν τῆς ἀναστάσεως, μὴ μόνον εἰς
τοὺς πιστοὺς ἐνεργεῖσθαι, τοὺς οἷον δόξαντας τὴν
πίστιν συνεισφέρειν, ἀλλὰ xal εἷς τοὺς ἀπίστους,
οἷον ᾿Ιουδαίους xai Ἴθλληνας. Μεῖζον οὖν τὸ μὴ
προσδεηθὲν τῆς ἀφ᾽ ἡμῶν συμμαγίας τοῦ δενθέντος
xai τῆς ἡμῶν αὐτῶν εἰς τὸ ἰσλύσαι συνεργείας.
« Εἰ γὰρ τῷ τοῦ ἑνὸς παραπτώματι. » — [ΦΩΤ;
Εἰπὼν ὅτι τύπος ἦν ὁ ᾿Αδὰμ τοῦ Χριστοῦ, τύπος
δὲ δηλονότι ix τοῦ ἑναντίου, (ὡς γὰρ ἐκεῖνος

αἴτιος ἀνθρώποις θχνάτου, οὕτως ὁ Χριστὸς,
αἴτιος ἀνθρώποις ἀνχστάσεως") εἰπὼν οὖν, ὡς

ἔφημεν, ὅτι τύπος ἦν V ᾿Αδὰμ τοῦ Χριστοῦ,
ἐπειδὴ μέλλων αὐτὸ κατασκευάζειν, οὐ μόνον
τὶν ὁμοιότητα κχατασχευάζει χαὶ τὸν τύπον,
ἀλλὰ χαὶ τὴν ἐν τῷ τύπῳ καὶ ὁμοιότητι ὑπεροχὴν
χαὶ περ'σσείαν. (Τοῦτο γὰρ ἐνδείκνυται διὰ τοῦ
λέγειν, « ᾿Αλλ’ οὐχ ὡς τὸ παράπτωμα" » καὶ πάλιν,
« Καὶ οὐχ ὡς δι᾽ ἑνὸς ἁμαοτήσαντος.)» Ἐπεὶ οὖν σύν-
θετον αὐτῷ πως γέγονε τὸ ἐπιχείρημα, ἀνομοιότητέ
πως ἐν ὁμοιότητι διαπλέχοντι, νῦν ἐπαναλαμθάνετει
μὲν τὸ αὐτὸ, χαθαρῶς δὲ τὴν ὁμοιότητα δείκνυσι,
χαὶ οὐχ ἐπιπλέχων ὅσον ἀπὸ τῆς λέξεώς τινα ἂν-
ομοιότητος μάχην. Εἴτα σαφῶς τοῦτο καὶ χαθπρῶς
ἐνδειξάμενος, ὅτι ὥσπερ δι᾽ ἑνὸς ἐδασίλευσεν ὁ θάνε-
τος, πολλῷ μᾶλλον ἐν ζωῇ βασιλεύσουσι δι’ ἑνὸς
Χριστοῦ, ἐπάγει, ὥσπερ συμπαραινόμενος, καὶ εἰς
τὸ ἔτι σαφέστερον xal συνεσταλμένον ἀνάγων τὸν
λόγον, xal φησιν « ἵδρα οὖν ὡς δι᾽ ἑνὸς apt
πτώματος εἰς πάντας ἀνθρρώπους εἰς xardxotyus, »
xai ἑξῆς. Εἶτα ἐπειδὴ xal. ἐν τῷ πρώτῳ καὶ συν»
θέτῳ ἐπιχειρέματι, xal ἐν τῷ δευτέρῳ xal διάαχεχε-
θαρμένῳ καὶ ἐπαναληπτιχῷ, xal ἐν τῷ ὥσπερ cop-
περάσματι ἐπενεχθέντι, παραπτώμχτος μὲν χαὶ
χαρίσματος, xal χαταχοίματος, xa! δωοήματος, καὶ
δικχιώματος, xa! τοιούτων μνημονεύει, ὅθεν δὲ τὶν
ἀοχὴν εἴληφεν ἑχατέρα τῶν ἐναντίων ἡ συστοιχί:
αὕτη οὐδέπω ἐπεσημήνατο͵ νῦν αὐτὸ τοῦτο διασά-
φεῖ χαὶ ἀποχαλύπτει, χαί φησιν, ὅτι τὰ μὲν ix z2-
ραχοῖς ἐῤῥύη, τὰ δὲ ἐξ ὑπαχοῆὴς ἤνθησεν. ᾿Ωστι
χατασχευάζοντος τὸ, τύπον xal τὴν ὁμοιότητα, οἷον
τοῦ. « Εἰ γὰρ τῷ τοῦ ἑνὸς παραπτώματι ὁ θάνατος,»
xai ἑξῆς. Οὐ ταυτολογεῖ τοίνυν, ὡς dv τις οἰγθείν, ὁ
θεῖος ᾿Απόστολος ἐν τούτοις, ἀλλὰ σαφῶς λίαν xr
διηκριθωμένως ἀλληλουχεῖ xal ἐντάττει τῶν

λαίων τὴν δύναμι. "ἔστιν οὖν τὸ μὲν, « ᾿Αλλ᾽ οὐχ
ὡς τὸ παράπτωμα, » xal ἑξῆς, ἕως τοῦ, « "Ex πολλῶν
παραπτωματῶν εἷς διχαίωμα, » ἐπιχείρημσ μὲν, ὡς

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

426

ἔφη μεν, δειχτιχὸν τοῦ τύπου καὶ τῆς ὁμοιότητος, A gumentum, quod dictum erat repetens ac repur-

ἀλλὰ διαπεπλεγμένον πὼς xal συντεθειμένον δι᾽ ἀν-
ομοιότητος. Ἐδεῖτο οὖν σαφηνείας xai διακαθάρσεως,
xx! τοῦτο ποιέϊ, τὸ ἐφεξῆς ἐπιχείοτ μα, ἐπαναλαμ-
ὄζωον τὸ προειρημένον xai διλχαθαΐῖροον, xai εἰς τὸ
σαοὺὲς &r [da] γον. AX ἔδει zai τοῦτο λαδεῖν ἀξίωμα,
xal μὴ ἐξ ὑποθέσεως προτείνεσθαι μόνον. Οὐδὲ
«20:0 παρορᾷ. ἀλλ᾽ ὧτπεορ συμπεραινόμενος xai τῇ
τοῦ λόγου θαῤῥῶν ἀληθείᾳ, μετὰ βεχιώσεως ἀπο-
φαίνεται. « "Apa οὖν ὡς Ov ἑνὸς παρχπτώματος, »
καὶ ἑξῆς. Εἶτα ἐπεὶ οὐχ ἦν εἰπὼν ἐν τοσούτοις ἐπι-
χειρήυασιν οὐδχιλοῦ, πέθεν ἔσχεν ἀρχὴν τὸ δικαίωμα
καὶ τὸ χατάχριμα, οὐδὲ τοῦτο παρορᾷ, ἀλλὰ προσ-
εἴθησι, λέγων" « Ὥσπερ Ὑὰρ διὰ τῆς πχραχοῖς,» xal
ἑξῆς. « Πολλῷ μᾶλλον ἡ γάρις τοῦ Θεοῦ xx! ἡ δωρεὰ

gans, deferensque ad majorem lucem. 920 Sed et
hoc dignitatem sumere oportuit, et non tantum ex
hypothesi procedere. Neque hoc negligit, sed quasi
terminans el sermonis veritati confidens. per con-
firmationem enuntiat. « Itaque sicut per unius de-
lictum, » ctc.Deinde quia nusquam in his argumen-
tis dixerat unde principium haberent justificatio
et condemnatio : ne hoc quidem negligit, sed addit,
dicens: «sicutenim per inobedientiam,» etc. « Multo
magis gratia Dei et donum in gratia,quae fuit unius
hominis Jesu Christi. » Non solum, inquit, gratia
Patris, verum etiam Filii.Hoc autem confirmativum
est polentie. Nam gratia, inquit, Patris ac Filii. Ubi
autem Paler ac Filius, plane manifestum est quod

ἐν χάριτι τῇ τοῦ ἑνὸς ἀνῃοώπου ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ,» B et Spiritus sanctus omnes salvare potest.

Οὐ μόνον, φησὶν, ἡ χάοις τοῦ llzt20;, ἀλλὰ δὴ xai d, τοῦ Υἱοῦ, Τοῦτο δὲ καταταευαστιχὸν ἐστι τοῦ δυνα-

«οὐ. ὅτι, orci, Χάρις τοῦ Πατρὸς vai Υἱοῦ. Ὅπου δὲ Ιχτὴ» xai Υἱὸς, εὐδγλον ὅτι xa! τὸ Πνεῦιλα δύναται
; 9731, pte e 1 , i !

πάντες σῶσαι.

Καὶ οὐχ ὡς δι᾽ ἑνὸς ἁμαυτέσαντος τὸ δώρημα.
Τὸ μὲν γὰν χοῖμα ἐξ ἑνὸς εἰς χατάχοιμα, τὸ δὲ
χάρισμα, ix πολλῶν καταπτωμάτων εἰς διχαίω-
μα. Εἰ γὰρ τῷ τοῦ ἑνὸς παραπτώματι ὁ θάνατος
ξδχσίλευσε διὰ τοῦ ἑνός πολλῷ μᾶλλον οἱ τὴν
περιστείαν τῆς (ἄἀριτος xal τῆς δωρεᾶς τῆς ὃι-
καιοσύνης λαμῦάνοντες ἐν ζωῇ, βατ'λεύσουσι
διὰ τοῦ ἐνὸς ᾿Ιχσοῦ Χριστοῦ. "Apx οὖν ὡς δι’
ἑνὸς παραπτώματος εἰς πάντας ἀνθρώπους εἷς
πατάπριμα, οὕτω κχαὶ δ'ι᾽ ἑνὸς διχαιώματης εἰς
πάντες ἀνθρώπους εἰς διχαίωσιν ζωῆς. ωσπερ

V,16-19. Et non sicut per unum quipeccarit ita et do-
num. Judiciumsiquidem ex uno delicto ad condemnatio-
nem donum autem ex mullis delictis ad justificationem.
Nam si uniusdelicto morsregnavit per unum multo ma-
gis ii qui ezuberantiam gratiz et donum justitiz acci-
piunt in vita,regnabunt per unum Jesum Christum.Va-
que sicul per unius delictum in omnes homines ad con-
demnationem,ita et per unius justificationem in omnes
homines ad justificationem vit:e.Sicut enin per inobe-
dientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi,
ita et per obedienliam unius. justi constituentur multi.

τὰρ διὰ τῆς παρχχοῆς τοῦ ἑνὸς dvo roo ἁμαρτωλοὶ χατεστάθησαν οἱ πολλοὶ, οὕτως xai διὰ τῆς ὑπαχοῆς τοῦ

ἑνὸς, δυισιοι χατασταθήσοντα! οἱ πολλοί,

Kat οὐχ ὥσπερ dj ἁμαρτία, φησὶ, τοῦ 'A0xu, οὔτ C — Et non sicut peccatum Adam. inquit, ita fuit et

τως xxl ἡ δωριὰ τοῦ Θεοῦ, ἀλλ᾽ d, δωρεὰ μείζον.
πῶς ; Τὸ μὲν γὰρ κρῖμα, τουτέστι τὸ χατάχροιμα, ἐκ
τοῦ ἑνὸς ᾿λδὰμ εἰς πάντας ἦλθεν ἀνροώπους. Τὸ δὲ
χάρισμα καὶ ἡ δωρεὰ τοῦ Θεοῦ τοτοῦτον ὑπερίτχυ-
σεν, ὥστε xal αὐτὴν τὴν τοῦ ᾿Αὐὰμ ἁμαρτίαν ἐξ-
&Àsüpzt, καὶ οὐ uóvov ἐκείνην, ἀλλὰ καὶ τὰ λοιπὰ
ἀμηυρτήμχτα τῶν ἀνθρώπων, Grto μετὰ τὴν ἀμυρ-
«ἂν ἐχείνην ἥμαρτον. Καὶ οὐ τοῦτο μόνον, ἀλλὰ
καὶ εἰς Galeni, τουτέστιν εἷς διχχα!οσύνην ἄπαν-
τας ἥταγε. Πολὺ δὲ τὸ μέσον ἀμνηστίας ἁμαρτιῶν
καὶ δικαιοσύνης. Ἢ δὲ σύνταξις Καὶ οὐχ οὕτως͵,
φησῖ, τὸ δώρημα, ὡς d διὰ τοῦ ἑνὸς ἁμαρτήσαντος
παράθασις καὶ ἁμαρτία, ἀλλ’ ἡ δωρεὰ, φησὶ, πολλῷ
p λλον. « Εἰ γὰρ τῷ τοῦ ἑνὸς παραπτώμττι ὁ θάνα-
τος ugs. » Πάλιν τὸ αὐτὸ χατασχευάζει, χαὶ
φησιν E* (vip τῷ παραπτώματι τοῦ ᾿Αδὰμ διὸ
τὸν ἕνα αὐτὸν 6 θάνατος ἐδασίλευσε, πολλῷ μᾶλλον
ἡ μεῖς ol τὴν άριν λαδόντες xal τὴν δωρεὰν xal τὴν
διχαιοσύνην, οὐχ ὁπαχθησόμεθα θανάτῳ, ἀλλὰ ζήσο-

μεν. « Πολλῷ μᾶλλον οἱ τὴν περισσείαν τῆς χάρι-

tec. » ἱἰερισσείαν φησὶ τὴν δαψίλειαν. Τοῦτο δὲ χα-

donum Dei: sed majus fuit donum. Quomodo ? Et-
enim judicium. hoc est condemnatio ex uno Adam
ad omnes pervenit homines: gratia vero et donum
tanto majores liabuit vires, ut ipsum quoque pecca -
tum Adam expurgaret : nec illud solum, sed et re-
liqua hominuin peccata. quibus post illud pecca-
tum deliquerant. Neque id tantum, verum etiam ad
justificationem, id est, justitiam omnes adduxit:
multum auteminterestinteroblivionem peccatorum
et justitiam. Littera vero ordinatio est. Et non ita
est donum sicut transgressio et peccatum per unum
qui 2211 peccavit, sed donum, inquit, multo ma-
jus. « Nain si unius delicto mors regnavit. » ltur-
sum idem confirmat, et ait: Si enim peccato Adam

p ers regnavit per unum ipsum : multo magis nos

accepta gratia, donoque ac justitia non subjiciemur
morti, sed vivemus. « Multo magis ii qui exube-
rantiam gratia. » Exuberanliam dicit abundantiam.
ld autem confirmativum illius est quod omnino in
vita regnabunt, cum etiam gratia non parce neque
ad mensuram data sit, sed exuberanter.

τασχευσστιχόν ἔστι τοῦ πάντως ἐν ζωῇ βασιλεῦσαι, ὅσῳ xal ἡ χάρις οὐ φειδωλῶς οὐδὲ μεμετοημένως ἐδόθη,

. ἄλλ᾽ ix περισσείας.

—

Ka! ἄλλως. Οὐ μόνον ἵνα ζήσωμεν ἐδόθη ἡ χάρις
Eu Θεοῦ, καὶ à ἁμαρτία ἀνῃρέθη, xal ἡ κόλασις

^ Φφηανῃρέθη, ἀλλ᾽ ἵνα καὶ υἱοὶ Θεοῦ γενώμεθα, καὶ

Ῥδετιοι. Ga. CXVIIT.

Alio quoque modo. Non solum ut vivamus data
est gratia Dei, peccatumque peremptum, simul et
supplicium sublatum: verum etiam ut fllii De'

AS

4217

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

efficiamur et Christi cohzredes, Patrisque here- A συγληρονόμοι Χριστοῦ, xal χληρονόμοι

des, ac ejusdem cum Filio corporis,aliaque innu-
mera bona consequamur. Propterea dicit: « Qui
exuberantiam gratis; accipiunt.»—« ltaque sicut per
unius delictum. » Rursus eodem decertat sermone.
Quia enim admirandum videbatur, nempe quod
vita et dono ac bono opere unius Jesu Christi
omne genus bominum salvaretur, idcirco frequen-
ter idem astruit. « Sicut enim per inobedientiam.»
Hoc ipsum denuo repetit argumentum. « Peccato-
res constituti sunt multi. » Hoc est morti suppli-
cioque obnoxii : eo quod serie ac ordine in omnes
qui ejus essent generis transeat peccatum proge-
nitoris : cum omnes imitatione quadam ac succes-
sione idem perpetrarent. « Ita et per obedientiam
unius. » Patri siquidem fuit obediens usque ad
mortem, mortem autem crucis.

V, 20, 21. « Lex autem obiter intravit ut abun-
« daret delictum. Ubi autem exuberavit peccatum,
« ibi magis exuberavit gratia. Ut quemadmodum
« regnavit peccatum per mortem, ita et gratia re-
« gnaret per justitiam ad vitam eternam per Jesum
« Christum Dominum nostrum. »

« Lex autem obiter intravit. » Id dicit quod fa-
ctum est : nec tamen legem ait causam fuisse pec-
cali : ac si diceret: Lex autem obiter intravit, et
abundavit delictum. Nam hocin operibus apparuit
etactionibus.Simuletiam per modum objurgandi ad
Judimos dictum est, ad illos enim sermo dirigitur :
et illi de lege immodice efferebantur. 23 9 Objur-
gando ergo obscure indicat quod frustra de lege
adeo extollerentur: Quod enim ad vestra, inquit,
spectat opera, lex obiter intravit ut abundaret de-
lictum. Hoc autem nunc dixit, quia calamitatum
meminerat, que ex Adam provenerant, horum
liberationem solum dixerat esse Salvatorem effe-
ctum. Ne ergo dicant: Quid igitur? nihil profuit
lex ad horum liberationem ? hoc itaque ponit quod
Non solum nihil vobis contulit, sed quantum ad vos
attinet, illud quoque delictum abundare fecit.
Porro quod ait: « Obiter intravit, » temporalem
significat ejus durationem. « Ut abundaret deli-
ctum. » Legis gloriam evertit: nam adversus
Judsos illi certamen erat, et dicit : Non solum vos
nihil juvit lex, verum etiam ex transgressione
auxilL peccata. Conjunclio ἵνα, id est, ut, non poni-
tur causaliter, sed quo pacto contigerit manife-
stat; neque enim propterea data est lex ut abunda-
ret peccatum : absit | Imo ut salvaret et instrueret ;
tamen non observata auxit peccatum : non ex pro-
pria natura, sed propter illorum segnitiem ac
transgressionem qui eam non observaverunt.

Item alio modo. Hoc simile illi est quod in Epis-
tola ad Galatas habetur. « Lex propter transgres-
siones addita fuit. » Siquidem conjunctionem ἵνα,
id est, «t, posuit eliam juxta idioma: signiflcat
enim aliud consecutum esse. Nam in omnibus qui
post Adam fuerunt, imo et in ipso etiam Adam data
lege abundavit delictum. Etenim quanto plura sunt

xai σύσσωμοι τοῦ Υἱοῦ, xai ἄλλα μυρία dv:
τοῦτό φησιν, « Ol τὴν περισσείαν τῆς χάριτι
θάνοντες. » — "Apa οὖν ὡς δι᾽ ἑνὸς παρα
toc. » άλιν τῷ αὐτῷ ἐπαγωνίζεται λόγῳ.
γὰρ παράδοξον ἐδόχει, τῇ τοῦ ἑνὸς ᾿Ιγχσοῦ
ζωῇ xxl δωρεᾷ χαὶ κατορθώματι ἅπαν Gc
τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων, πολλαχῶς αὐτὸ χατ
ζει. « Ὥσπερ γὰρ διὰ τῆς παραχοῆς. » 1
πάλιν λέγει ἐπιχείρημα. « ᾿Αμαρτωλοὶ κατ
σαν οἱ πολλοί, » Τουτέστιν ὑπεύθυνοι θανά
χολάσει͵ διὰ τὸ τάξει καὶ εἱρμῷ εἰς πάντ
τοῦ γένους διαύῆναι τὴν τοῦ πρόπατρος áp
πάντων χατά τινα μίμησιν xal διδαχὴν ἐπιτεὶ
αὐτήν. « Οὔτως καὶ διὰ τῆς ὑπαχοῆς τοῦ
ἹὙπήχοος γὰρ γέγονε τῷ Πατρι μέχρι θανά-
νάτου δὲ σταυροῦ.

Νόμος δὲ παρεισῆλθεν ἵνα πλεονάσῃ τὸ
πτωμα. O5 δὲ ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία, ὑ
ρίσσευσεν ἡ χάρις, ἵνα ὥσπε ἐδασιλευσεν ἡ c
ἐν τῷ θανάτῳ, οὕτως xal ἡ χάρις βασιλεύσῃ
χαιοσύνης εἷς ζωὴν αἰώνιον διὰ ᾿Ιησοὺ Xp:c
Κυρίου ἡμῶν.

« Νόμος 2€ παρεισῖλθεν. » Τὸ γεγονὸς λὲ:
οὐκ αἰτιόν φησιν τὸν νόμον τῆς ἀμχοτίας
Νόμος δὲ παρεισῖλθε, xal ἐπλεόνατε τὸ
τωμα' Τοῦτο γὰρ ἐπ᾿ αὐτῶν (or τῶν ἔο9
πράξεων. Ἅμα δὲ, xal ἐπιπληχτιχῶς ποὶ
᾿Ιουδαίους εἴρηται. Πρὸς γὰρ ἐχείνους ἀπο:
xai ἐχεῖνοι ἦσαν οἱ ὑπέρογχα τῷ νόμῳ c
τες. ᾿Ἐπιπλήττων οὖν ὑπαινίττεται, ὅτι Μ’
νόμῳ μέγα φρονεῖτε ὅσῳ γὰρ ἐπὶ ταῖς |
ἐργασίαις, ὁ νόμος παρεισῆῖλθεν ἵνα πλεον
παραάπτωμχ. Τοῦτο δὲὴ νῦν ἔφη, ἐπειδὴ τῶν
᾿Αδὰμ χαλεπῶν ἐπεμνήσθη, καὶ ταύτων ἅπα
μόνον ἔφη γενέσθαι τὸν Σωτῆρσ. Ἵνα μὴ
Τί οὖν; ὁ νόμος οὐδὲν συνεδάλετο εἰς τὴν
ἀπαλλαγήν; τίθησι γοῦν τοῦτο, ὅτι Οὐ μόνι
συνήνεγχεν, ἀλλ᾽ ὅσα ἐφ᾽ ὑμῖν, καὶ ἐπλεόν
ἁμαρτίαν ἐχείνην. ὸ δὲ, « Παρεισῆλθεν, ν τ
καιρον αὐτοῦ δείκνυσιν. « Ἵνα πλεονάσῃ ti
πτωμα. » Καθαιρεῖ τοῦ νόμου τὴν δόξαν
Ἰουδαίους γὰρ ἦν αὐτῷ ὁ ἀγὼν), xai ox
μόνον οὐδὲν ἡμᾶς ὥνησεν ὁ νόμος͵ ἀλλὰ χαὶ
τὰς ἁμαρτίας ἐχ τοῦ παραθαίνετθαι. Τὸ ὃ
οὐχ αἰτιολογικῶς χεῖται, ἀλλὰ τὸ, ὅπως ἐξέδ'

D Aoi. Οὐ γὰρ διὰ τοῦτο ἐδόθη (lx πλεονά:

ἁμαρτίαν, ἄπχγε, ἀλλ᾽’ ἵνα σώσῃ xal πχιὸς Κ
συλαχθεὶς δὲ ηὔξησε τὴν ἁμα;τίαν, οὐ πα;
οἰχείαν φύσιν, ἀλλὰ παρὰ τὴν τῶν μὴ φῦλα
αὐτὸν ὁᾳθυμίαν καὶ παράθδασιν.

Καὶ ἄλλως [ΓΕΝΝΑΔ.] "ἔοιχε τοῦτο τῇ
Γαλάτας, « Ὁ νόμος τῶν παρχδάτεων χάριν
ἐτέθη.» Τὸ γὰρ, ἵνα, χανταῦθχ χατὰ τὸ |
τέθειχε᾽ σημαίνει γὰρ τὸ ἀκόλουθον, Τοῖς Ti
τὸν ᾿Αδὰμ, φησὶν, ἅπατι, μᾶλλον δὲ καὶ
tip ᾿Αδὰμ, νόμου δοθέντος, ἐπλεόνασς τὸ παράπ
Ὅσῳ γὰρ τά παραγγέλματα πλείω, τοσούτῳ

429

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

430

ὀχινομένων αὐτῶν xai τὰ πχραπτώματα. Πολλὰς γὰρ A precepta, tanto etiam eorum qui illa transgrediun.

δοὺς ἐντολὰς ὁ νόμος, παοαδαθεὶς ἐπλεόνασεν. « OO δὲ
ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία.» Μὴ φοῦν θῇς, φησὶν, ὅτι ἐπλεό-
vasiv d ἁμαρτία. Καὶ γὰρ τῇ τῶν ἀνθρώπων παραθά-
ctt, εἰς δέον xal συμφέρον ἐχοήσατο, πόρον τοῖς ἀπό-
ροῖς μηχανώμενος ὁ Θεός. 'Ex γὰρ τούτου ἡ χάρις
διὰ Χριστοῦ μείζων χαὶ πολὺ ποθητέα γεγένηται.
"H« οὕτως γενομένης, d πίστις μᾶλλον ἐπέδωχεν.
Οὐχοῦν ix τοῦ πλεονασμοῦ τῆς ἀμαητίας οὐχ ἡ
xoÀac:q ἐπλεονάσθη, ἀλλ᾽ di σωτηρία γέγονεν ἐρα-
σμιωτέρα. Οὐ 4àp μόνον τῶν ἁμαρτημάτων ἀπήλλα-
ξεν, ἀλλὰ xal μυρία ἀγαθὰ δέδωχεν. « ᾿Εδασίλευσεν
à ἁμαρτίχ ἐν τῷ θανάτῳ. » Ἡ γὰρ ἁμαρτία ἐν
τάξει βασιλέως, ὁ δὲ θάνατος, ἔν τάξει στρατιώτου
xal ὑπουργοῦ γεγένηται. "Ev τῷ θανάτῳ, διὰ τοῦ θα-
vitoo. « Οὕτως xxi ἡ χάρις βχσιλεύσει. ν Χάρις μὲν
Υὰρ καὶ joie θεοῦ χαὶ διχαιοσύνη λείζων κατορθοῖ
áuazotia; xai θανάτου. Ὅμως αὐτὸς ix περιουσίας
εἶπεν οὕτως τὸ, « βασιλεύσε:. » — [ΦΩΤ.} « Διὰ δι-
χαιοσύνης, εἷς ζωὴν α᾽ ώνιον διὰ ᾿Ιησοὺ Χριστοῦ τοῦ
Κυ-ἰου ἡμῶν. » Διὰ τῆς τοῦ Χριστοῦ δηλονότι δικαιο-
σίνης, ll σύνταξις δὲ' Διὰ διχαιοτύνης, διὰ Ἰησοῦ
Χριστοῦ ἐπιτελεσθείσης καὶ καταπραχθείσης.

τί οὖν ἐροῦμεν ; ἐπιμενοῦμεν τῇ ἀμαρτίᾳ;
μὴ γένοιτο ! οἵτινες ἀπεθάνομεν τῇ ἁμαρτίᾳ,
πῶς ἔτι ζήσωμεν ἐν αὐτῇ ;

Τί οὖν, φησὶ, διὰ τὴν τῶν εἰρημένων ἀχολουρίαν
ἔλθωμεν εἷς τοιάδε pata; καὶ λέγε: ποῖχ, « "Emt-
μενοῦμεν τῇ ἁμαρτίᾳ ; » ᾿Επειδὴ εἶπεν ἄνω, « Οὗ ck
ἐξλείνασεν dj ἁμαρτία, ὑπερεπεοίσσευσεν d χάρις. ν
ὋΣ μὴ τοῖς ἀνοήτοις εἶναι δόξῃ τὰ εἰρημένα mpo-
τροπὴ ἁμαριίας, ἀναιρεῖ αὐτά, « Μὴ γένοιτο. »
*"Qxsp ἐπὶ τῶν ὡμολογημένων ὡς ἀτόπων εἰώθαμεν
λέγειν. « Οἴτινες ἀπεθάνομεν τῇ ἁμαρτίᾳ. » xai
ἑξῆς. Ἥ ὅτι τὸ αὐτῖς, φιπ᾽, μέρος ἐνεχρώθη μεν'
πῶς οὖν ἔστιν ἐχ τῇς αὐτῆς χαὶ νεχροῦσθχ! xad
ζῆν ; fj ὅτι νεχροὶ, φησὶ, γεγόναμεν τῇ ἁμαρτίᾳ,
πιστεύσαντες τῷ Χριστῷ γαὶ βαπτισθέντες. Ov δεῖ
οὖν, φησὶ, τοὺς τὴν σωτήριον νέχρωσιν ὑπομείναν-
τας. ζῆσαι τὶν χακὴν ζωὴν τῆς ἁμαρτίας. "Evexoo-
ϑημεν δὲ τῇ ἀμαρτίᾳφ. Πῶς; εἰς τὸ μὴ ὑπαχούειν,
φησὶν, αὐτῆς.

ΚΕΦΑΛ. H'.
Περὶ τῆς ὀφειλομένης ἐπὶ τῇ πίστει πράξεως
ἀγαθῆς.
Ἥ ἀγνοεῖτε ὅτι ὅσοι ἐδαπτίσθημεν εἷς Χοι-
στὸν ᾿Ιησοῦν, εἷς τὸν θάνατον αὐτοῦ ἐθαπεί-

σθημεν ; Συνετάφημεν οὖν αὐτῷ διὰ τοῦ βαπτί-
σματος εἷς τὸν θάνατον. Ἵνα ὥσπερ ἠγέρθη
Χριστὸς ἐχ νεχρῶν διὰ τῆς δόξης τοῦ Πατρὸς,
οὕτως χαὶ fjusi: ἐν χαινότητι ζωῆς περιπατή-
σωμεν. bl γὰρ σύμουτοι γεγόναμεν τῷ Ópo:-
paz: τοῦ θανάτου αὐτοῦ, ἀλλὰ xai τῆς ἀναστάσεως
ἐσόμεθα.

« Εἰς τὸν θάνατον αὐτοῦ ἐδαπτίσθημεν. » Εἷς τὸ
παραπλήσιον αὐτοῦ θάνατον ἀποθανεῖν, ἢ εἷς τὸ
κἔλειον αὐτὸν καὶ λυσιτελέστατον ὀφθῆναι γίνεται

tur plura sunt peccata. Lex ergo que multa dedit
precepta, transgressionibus abundavit. « Ubi
autem exuberavit peccatum. » Ne ideo, inquit,
terrearis quod abundaverit peccatum. Siquidem
hominum transgressione ad id usus est Deus,quod
decens fuit et utile: his qui omni destituebantur
consilio remedium excogitans. Ex hoc enim gratia
per Christum major multoque desiderabilior facta
est, qua ita communicata, magis addita est fides.
Ex abundantia itaque peccati non abundavit sup-
plicium, sed potius salus facta est amabilior: non
solum eiim a peccatis liberavit, sed et bona dedit
innumera.«Regnavit peccatum per mortem.»Etenim
peccatum regis munere fungebatur, mors vero mi-
litis ac ministerii. Ev τῷ θανάτῳ, hoc est, διὰ τοῦ
θανάτου, per mortem. « lta et gratia regnaret. »
48 Siquidem gratia et Dei gratia ac justitia ma-
joris estefficaciee quam peccatum et mors. Ex abun-
danti tamen dixit Apostolus, « Ita regnaret. » —
« Per justitiam ad vitam eternam per Jesum Chri-
stum Dominum nostrum. » Per Christi videlicet
justitiam. Ordo autem est : Per justitiam qua per
Jesum Christum perfecta est et transancta.

VI, 4, 2. Quid ergo dicemus ἢ Manebimus in pec-
calo? absit ! Qui mortui sumus peccato, quomodo
posthac vivemus in ipso?

Quid ergo, inquit, per ea qua dicta sunt conse-
quentie nobis erit ad talia verba? et qualia sint
subjungit. « Manebimus in peccato ? » Quandoqui-
dem superius dixerat: « Ubi autem exuberavit pec-
catum, ibi magis exuberavit gratia ; » ne insipien-
tibus exhortatio ad peccatum videantur ea que
dicta sunt, aufert illa. « Absit! » inquit: quod in his
qu» apud omnes absurda habentur dicere consue-
vimus. « Qui mortui sumus peccato,» etc. Vel quod
ex ejus parte mortificati sumus : quomodoergo fleri
potest, ut ex eadem parte et vivamus et mortifi-
cali simus ? Vel quia mortui sumus peccato, cum
Christo credidimus baptizatique sumus. Non ergo
oportet, inquit, eos qui salutarem mortificationem
passi sunt, mala peccati vita vivere, peccatoautem
mortificati sumus. Quonam modo ? ut illi, inquit,
non obtemperemus.

CAPUT VIII.
De bonorum operum actione que fidem debent co-
mitari.

VI, 3-5. An ignoratis quod quicunque baptizati
sumus in Christum Jesum, ín mortem ipsius baptizati
sumus ? Consepulti enim sumus ei per baptismum in
morlem : ut quemadmodum surrerit Christus ex
mortuis per gloriam Patris, ita et nos per novitatem
vite ambulemus. Nam si complantati facti sumus
similitudine mortis ejus, nimirum et resurrectionis
erimus.

4124 « In mortem ipsius baptizati sumus. » Ut
similiter ad mortem ipsius moreremur, vel ut illa
perfecta ac utilissima appareat: hec autem in ha-

491

OECUMENII TRIOCAR EPISCOPI

432

ptismate contingunt. Nam baptizati peccata depo- À δὲ ταῦτα διὰ τοῦ βαπτίσματος. Βαπτ'ζόμενοι γὰρ,

ni mus : quod,Christi mors cepit efflcere. Etenim
pro nostris mortuus est peccatis, volens nos ab his
reddere liberos. Mors itaque Christi operata es"
nostrorum depositionem ac mortificationem pecca
torum, et quantum in ipsa erat omnino diremit et
alligavit. Sola ergo nunc requiritur fides nostra,
animus ac voluntas. Hec autem per baptismum
demonstrantur : quo peracto planum flt quantum
Christi mors nostram promoverit salutem. Bene
ergo ait: « In mortem Christi baptizati sumus. »
puta ut similiter propemodum mortui ad mortem
ipsius, peccata in baplismate sepeliamus. Utque
manifestius flat lucrum salutaris mortis ipsius per
omnes demonstratum esse, dummodo nos ad here-
ditariam salutis possessionem animum,voluntatem
ac fidem conferamus, increpatorio usus est ser-
mone,interpretans quomodo peccato mortui simus,
et dicit: « An ignoratis quod quicunque in Christum
baptizali sumus, in hoc baptizati sumus ut ipsi
quoque moriamur ? » mortem enim baptisma imita-
tatur. Nam hoc significat quod ait: « In mortem
ipsius baptizati sumus. » Quanquam enim baptisma
mors non sit corporalis peccatorum tamen mors
esse dicitur. « Per baptismum in mortem. »
Quandoquidem ubi baptizamur, fatemur nos mor-
tuos esse mundo ac renuntiasse peccato et diabolo.
« Christus surrexit per gloriam Patris. » Persuasi-
bilem facit resurrectionem per gloriam ejus qui
excitavit. Bene ergo Patrem ait excitasse. Nam
cum his qui adhuc parvuli erant sermo ipsi erat.
— Gloriam autem Patris vocat Christi divinitatem,
hoc est, per propriam divinitatem. Nam et alio
loco dicit: « Ut Deus Domini nostri Jesu Christi
Pater glori» *?. » Consequens autem erat ut dice-
rei: lta et nos resurgemus : sedad conversationem
vit: descendit, aliam a nobis expetens resurre-
ctionem, qux est per bonam morum conversatio-
nem, in qua peccatum mortuum est, vita vero
resurgit virtuti conformis. Nam dum adulter dein-
ceps adulterium amplius non perpetrat,neque 235
raptor jam non rapit, hoc vit» novitas est.

Item et aliter. Novam oportet esse vitam fidelium
qux nullum veteris peccati contrahat contagium.
e Nàm si complantati. » Similitudinem ostendere
conatur inler nos ac Christum, et ait : « Si com-
plautati sive participes facti sumus mortis. » Ob
hoc aulem complantatos dicit, quod quemadmodum
corpus Dominicum in terra sepultum, salutem
mando produxit, ità et nostrum, inquit, in ba-
ptismate sepultum nobisipsis justitiam produxit.
Metaphorica dictio est. Complantati, 80 arbori-
bus juxta similitudinem sumpta, qua simul ad
se invicem plantate sunt. ltaque complantati,
ait, facti sumus similitudine mortis ejus, hoc
est commortui sumus ipsi. Proprie autem usus
tropo. Nam sicut planta aliquo tempore, veluti

9» Epbes. 1, 1.

ἀποτιθέμεθα τὰς ἁμαρτίας, ὅπερ ἤρξατο κατεργά-
ζεσθαι ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ. Kal γὰρ ὑπὲρ τῶν
ἡμετέρων ἀπέθανεν ἁμαρτιῶν, ἐλευθερῶσαι τούτων
ἡμᾶς βουλόμενος. Ἐνήργησεν οὖν ὁ θάνατος τοῦ
Χριστοῦ τὴν ἀπόθεσιν xal νέχρωσιν τῶν ἁμαρτιῶν,
xai ὅσον ig! ἑχυτῷ τὸ ὅλον ἀπέρτηπτε. Λείπει δὲ
μόνη d ἡμῶν πίστις xal γνώμη xai προαίρεσις.
Ταῦτα δὲ διὰ τοῦ βαπτίσματος ἐπ΄'δείχνυται, οὗπερ
ἐπιτελουμένου, ὁ θάνατος μᾶλλον τοῦ Χριστοῦ εἰς
ὅσον ὥνησε σωτηρίας, ἑμφανίζεται. Καλῶς οὖν
φησιν « Εἰς τὸν θάνατον αὐτοῦ ἐθαπτίσθημεν, »
οἵον εἰς τὸ ἀποθανεῖν τὸν παραπλήσιον αὐτῷ θά-
νατον, τὰς ἁμαρτίας τῷ βαπτίσματι ἐνθάπτοντας͵
χαὶ εἰς τὸ ἐμφανέστερον τοῦ σωτηρίου θανάτου αὐ-

B τοῦ τὸ κέρδος διὰ πάντων ἐπιδειχθῆναι, καὶ ἡ μῶν

πρὸς τὴν ὁλοχληρίαν τῆς σωτηοίας τὴν γνώμτν καὶ
τὴν προαίρεσιν χαὶ τὴν πίστιν συνεισαγόντων διὰ
τοῦ βαπτίσματος, ᾿Επιπληχτικωτέρῳ δὲ λόγῳ x£yor-
ται, ἑρμηνεύων πῶς ἀπεθάνομεν τῇ ἁμαρτίᾳ xal φη-
σιν Ἢ ἁγνοεῖτε ὅτι ὅσοι εἷς Χριστὸν ἐδαπτίσθη μεν
εἰσ τοῦτο ἐδαπτίσθη μεν, εἰς τὸ καὶ αὐτοὶ ἀποθανεῖν :
θάνατον vào μιμεῖται τὸ βάπτισμα' τοῦτο γὰ) δηλοῖ,
τὸ, « Εἰς τὸν θάνατον αὐτοῦ ἐδαπτίσθημεν. » Εἰ γὰρ
xai μὴ σωματιχός ἐστι θάνητος τὸ βαπτισμα, ipap-
τιῶν μέντοι, « Διὰ τοῦ βαπτίσματος εἰς τὸν θανα-
τον. » ᾿Επειδὴ βαπτιζόμενοι ὁμολογοῦμεν ἀποτε-
θνηχέναι τῷ χόσμῳ xa) ἀποτάσσεσθαι τῇ ἁμαρτίᾳ
χαὶ τῷ διαδόλῳ. « Χριστὸς ἠγέρθη διὰ τῆς δόξης
τοῦ Πατρός. » [Ππθανὴν ποιεῖται τὴν ἀνάστασιν, διὰ
τῆς τοῦ ἐγείραντος δόξης. Καλῶς οὖν τὸν [Πατέρα
φησὶν ἐγηγερχέναι. Νηπίοις γὰρ ἔτι διαλέγεται, —
[ΘΕΟΔΩΡ.] Δίξαν δὲ τοῦ Πατρὸς, τὴν θεότητα
καλεῖ τοῦ Χριστοῦ, τουτέστι, διὰ τῆς οἰχείας θευτη-
τος. Καὶ γὰρ ἐν ἑτέρῳ φησίν᾽ « "Iva ὁ Θεὸς τοῦ
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ὁ Πατὴρ τῆς δόξης »
'Hv δὲ ἀκόλουθον εἰπεῖν. Οὕτως xal ἡμεῖς ἀνα-
στησόμεθα" ἀλλ᾽ εἰς πολιτείαν ἦλθεν, ἑτέραν ἡμᾶς
ἀπαιτῶν ἀνάστασιν, τὴν διὰ χρηστῆς πολιτείας,
ἐν dp νεχροῦται μὲν ἡ ἁμαρτία, ἀνίσταται δὲ βίος
ἐνάρετος. Ὁ πόρνος iv d μηχέτι πορνεύει, καὶ
ὁ ἅρπαξ μὴ ἁρπάζει, τοῦτο χαινότης ζωῆς.

Καὶ ἄλλως. [ΦΩΤ.] Νέαν δεῖ εἶναι τῶν πιστῶν
τὴν ζωὴν, μηδὲν τῆς παλαιᾶς ἁμαρτίας ἐπισυρομέ-
νην ἐφόδιον. « El γὰρ σόμφυτοι.» Ὁμοιότητα δεῖξαι
ἐπιχειρεῖ ἡμῶν τε χαὶ τοῦ Χριστοῦ, xal φησιν᾽ « Εἰ

D σύμφυτοί, otov συμμέτοχοι, γεγόναμεν τοῦ xvacou, »

Συμφύτους δὲ λέγει διὰ τοῦτο, ὥσπερ τὸ σῶμα τὸ
Δεσποτιχὸν ταφὲν ἐν τῇ γῇ ἔφυσε σωτηρίαν τῷ χό-
σμῳ, οὕτως καὶ τὸ ἡμῶν, φησὶ, ταφὲν ἐν τῷ βαπτί-
σματι, ἔφυσεν ἡμῖν αὐτοῖς δικαιοσύνην. Κατὰ μετα-
φορὰν ἡ λέξις, ἀπὸ τῶν κατὰ συγγένειαν δένδρων
ἅμα φυτευομένων καὶ σὺν ἀλλήλοις. Σύμφυτοι ow,
φησὶ, γεγόναμεν τῷ ὁμοιώματι τοῦ θανάτου αὐτοῦ,

τουτέσσι, συναπεθάνομεν αὐτῷ, (Οἰχείως δὲ ἐχρήσατο

τῇ τροπῇ. Ὥσπε; γὰρ τὸ φυτὸν ἐν τῇ γᾷ κατατεθὶν
χρόνον τινὰ, οἷον νέχρωσίν τινα καὶ ἀκινησίαν bzo-

433

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

434

Mivet, ἔπειτα δὲ ἁθρόον ἀναζῇ xai ἀναθάλλει, οὔτω A mortificationem quamdam patitur, deindeprotinus

xai τὸ Κυριαχὸν σῶμα ἐπὶ χρόνον βραχὺν τεθὲν ἐν τῷ
τάφῳ, ἁθρόον ἤνϑησεν ἔχεῖθεν, xai ἐδλάττι τε τῇ
οἰχουμένῃ τὴν συτηρίαν. Kal ἡμεῖς δὲ βαπτιζόμενοι
xai ἐνθαπτόμενοι, xai τρόπον τινὰ ὥσπερ τὰ φυτὰ
τῇ vü. οὕτως καὶ ἡμεῖς ἐννεχοούμενο τῷ ὕδατι,
ἀθρόον θάλλοντες xa! ἀχμάζοντες τὴν σρῶν σωτη οἷαν
ἀνεοχόμεθχ, Καλῶς δὲ οὐχ εἶπε. « Σύμουτοι τῷ θα-
νάτῳ, ἀλλὰ τῷ ὁμοιώματι" » δυιοίωμα γὰρ θανάτου
ἔχομεν ἐν τῷ βαπτίσματι, οὐ σωματ'χὸν θάνατον. Αἱ
γὰρ τρεῖς χαταδύσεις χαὶ ἀναχδύσεις τοῦ βαπτί-
σματος, θάνατον xa: ἀνάστασιν σημαίνουσιν. —
[KYPIAA.] Ὁμοίωμς θανάτου, ὁ Χοιστοῦ θάνατος,
διὰ τὸ μὴ ἀπομεμενηχέναι αὐτὸν τῷ θανάτῳ, ἀλλ᾽
ἄναδιῶναι τριήμερον. Καὶ πάλιν: Ὁμοίωμα θανάτου
τὸ πίθος ἦν
᾿λνεδίω γὰρ xal οὐ μεμένηχε νεχρός. « ᾿Δλλὰ
xal τῆς ἀνχαστάσειυς ἐσόνχεθχ. » Ποίας - Τῆς ὅταν
ἀναττῶμεν. --- [ΟἸΚΟΥ͂Μ.] Καὶ 62a ἀγαθότητα Θεοῦ"
Τὸν μὲν θνατον τοῦ Κυοίου. ὡς ἐν εἶχόνι ἀπεθά-
νομεν, τῆς δὲ ἀναστάσεως ἀληθῶς χοινωνήσομεν.

Τοῦτο γινώσχοντες, ὅτι ὁ παλαιὸς ἐμῶν iy
θριυπος συνεσταυρώθη, ἵνα χαταργηθὴ τό σώμα
τῆς ἁμαρτίας, τοῦ μηχέτι δουδεύειν ὁ κᾶς τῇ
ἃ ιαρτίχ. Ὃ γὰρ ἀποθανὼν δεδικχίωτχ' ἀπὸ τῖς
ἅμαρτίας. El δὲ ἀπεθάνομεν σὺν Χριστῷ, πιστεύομεν
ὅτι χαὶ συζήσομεν αὐτῷ.

Εἴτα λίγει πῶς ἡμῖν Ἐσταί ἐπίδοξος ὁ ἀνάστασις,
Gal φησι" « Τοῦτο γινώχχοντες ὅτι ὁ malae λαῶν
ἄνθρωπος (τουτέστιν, ὁ χατεγνωσμένης βίος), cov-
ἐσταυρώθη » τῷ Χριστῷ διὰ τοῦ βαπτίσματος, ἐφ’ ᾧ
τε. φησὶ. χαταργηθῆναι τὸ σῶμα τῆς ἁμαρτίας,
τουτέστιν, ἵνα νέχρωσιν αἱ χαχαὶ πράξεις ὑπομεί-
γωσιν, ἃς xal λέγει σῶμα ἁμαρτίας. --- [ΦΩΤ΄.] Ὁ
παλαιὸς, τουτέστιν ὁ ἐν ταῖς ἁμαρτίαις παλαιωθείς-
Οὗτος οὖν, βαπτιζομένων ἡμῶν, συσταυροῦτα! Χρι-
στῷ xxi ἀποθνήσκει, καὶ ἀνερχόμεθα ἀπὸ τοῦ fami.
σματος καινοὶ καὶ πρόσφατοι, πάντα τὸν παλαι:ωθέντα
ἄνθρωπον ἀποθέμενοι, χαὶ χαταργεῖται xai τὸ σῶμα
τῆς apaotlac, ἐν ἥ ἐστηρίζετο, καὶ ὁφ᾽ ἧς ἔμορφο-
ποεῖτο ὃ παλαιὸς ἡμῶν ἄνθρωπος, τουτέστιν, ὁ κατα-
γηράσας βίος ἡμῶν τοῖς παραπτώμασιν. ΓΑνθοωπον
δὲ καλεῖ τὸν τοιοστον, τὴν τῶν ἀνθρώπων πρὸς ab-
τὸν δηλῶν δυσαπόσπαστον χαὶ πολυχρόνιον σχέσιν.
Οὕτως γὰρ ἐνετετήχεισαν αὐτῷ πρὸς τῆς Δεσποτιχῆς
ἐπιδη μίας χαὶ οἾχονομίας οἱ ἄνθρωποι, ὡς μηδ᾽ ἂν

ἄνθρωποιιαὶρεϊσθαιϊεῖναι, xal μηδόλως εἶνχι χωρὶς D

φιληδόνου zoÀtcelac kal ἀκολάστων πράξεων. Τῷ οὖν
συμπεπλέχθαι αὐτῷ τοὺς ἀνθρώπους xal συναναχε-
χρᾶσθαι xai δυσχποσπάστως ἔχειν, ἄνθρωπον im
πλνκτιχῶς τὸν τοιοῦτον βίον ἐχάλεσεν, τουτέστιν, ὃν
ὡς αὐτοὺς ἡμᾶς, Γμᾶλλον δὲ xai μων πλέον, xal
ἐστέἐργομενξκαὶ περιειχόμεθα. — Καὶ ἄλλως. [OEO.
AQP-]iHaAa:b. ἄνθρωπον, οὐ τὴν φύσιν ἐκάλεσεν
ἀλλὰ τὴν πονηρὰν γνώμην. Ταύτην δὲ ἔφη τῷ Ba
πτίσματι νεχρωθῆναι, « ἵνα xavapqr07 τὸ σῶῃμα τῆς
ἁμαρτίας. » Ei; τοῦτο, φησὶν, "va χαταργηθῇ καὶ
νεκρωθῇ, εἷς τὸ μηχέτι ὑποπεσεῖν ἁμαοτίψ. Νέχοωσιν
δέ φησι, τὸ ὅσον εἷς τὸ ἁμαρτάνειν, ἵνα ji τεχρόν.

reviliscit ac revirescit: ita et corpus Dominicum
ad breve tempus in sepulcro positum, inde repente
effloruit, orbique salutem germinavit. Nos quoque
dum baptizamur,etiam sepelimur: etquodammodo
veluti plante in terra, ita et nosin aqua morientes,
repente virentes nostramque salutein pullantes,
ascendimus. Pulchreautem dixit : « Complantati si-
militudine;mortis,» non,morle : mortis enim simili-
tudinemhabemus in baptismo,non corporisajortem.
Nam tres baptismi immersioneetimmersiones mor-
tem ac resurectionem significant. — Similitudo mor-
lis est Christi mors,eo quod in morte non manserit,
sed tertio die revixerit. Et rursum: Passio erat in
Christo; mortis similitudo, idque convenienti ad

iv τῷ Χριστῷ, xà! μάλα εἰχότως. p modum jure :revixit enim nec mortuus permansit.

« Nimirum et resurrectionis erimus. » Cujus re-
surrectionis ? Ejus nimirum que nobis continget
ubi resurrexerimus. Et vide Dei bonitatem. Morte
quidem Domiui quasi per "similitudinem mortui
sumus resurrectionem autem vere participabimus.

VI, 6-8. Hoc scientes quod vetus noster homo simul
crurifizus est, ut dissolveretur corpus peccati, wt
deinceps non serviremus peccato. Etenim qui mor-
$aus est, justiflcutus est a peccato. Quod si mortui su-
mus *?36 cum Christo, credimus quod etiam. simul
viremus cum 60.

Dicit consequenter quomodo nobis continget
gloriosa resurrectio,etait : « IIoc scientes quod vetus
noster homo (hoc est condemnata vita) simul cum
Christo crucifixus est per haptismum: in eum,
inquit, finemut dissolvatur corpus peccati, id est,
ut pravr actiones mortificationem sustineant,quas
etiam corpus peccati appellat. — Vetus, hoc estin
peccatis inveteratus. llic ergo, cum baptizamur,
s mul cum Christo cruciflgitur ac moritur : et a
baptisinate novi ac recenter nati ascendimus, omni
inveterato homine deposito, et corpus aboletur
peccati, in quo firmatus erat, et sub quo formam
acquisierat vetus noster homo, hoc est, vita nostra
peccatis inveterata. Hominem autem hunc appellat
significans hominum habitum egre separabilem ac
diuturnum. Huic enim ante Domini adventum ac
dispensationem adeo conglutinati erant homines,
ut ne homines quidem esse vellent, separata penis
tus voluptuosa conversatione intemperatisque
actionibus. Hanc itaque vitam, cui' hornines adeo
cohaserant, simulque permisti erant, nec ab ea
distrahi poterant, increpatorio modo hominem'ap-
pellavit, boc est quam ut nos ipsos," imo amplius
quam nos ipsos etamabamus etamplectebamur. —
Alio preterea modo. Veterem hominem ^non natu.
ram vocavit, sed pravam mentem. Hanc autem di-
xit in baptismate morti traditam : « Ut dissolver^-
tur corpus peccati. » Ad hoc. inquit, ut adoleretnr
ac morlificaretur, ut deinceps non, incideret in
peccatum. Mortiflcationein autem dicit quoad pec-
care, ut si mortuum, mortuus siquidem non pee-
cat. — Corpus peccati per periphrasim ὦ

435

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

436

ipsum peccatum : hoc est, totum ac penitus otio- À Νεχρὸς γὰρ οὐχ ἀμαρτανει. — ΦΩΤ.] Τὸ σῶμα τῆς

sum et inutile deinceps dicatur. Quo autem modo
aboletur? dum eo non utimur. Deinde modum
quoque ipsius usus aspere ostendit et per modum
improperii : ut deinceps non serviamus peccato.
Siquidem usus peccati facit nos servos peccati. —
Abolitum est corpus peccati, id est, ingenita ilii
motuum ferocitas; 924 mentem semper ad tur-
pia concutiens, ac voluptates plusquam terrenas
quasi lutu immittens. Et hoc inferius dicit : « Nam
quod impossibile erat legi ", in quoimbecilis erat
per carnem, Pater misso Filio suo in similitudine
carnis peccati, de peccato condemnavit peccatum
in carne. »

Δ.

ἁμαρτίας, περιφρχστιχῶς αὑτὴ dj ἀμαρτία' τουτ-
ἐστιν, ὅλη διόλου ἀργὴ xal ἄχρηστος τὸ λοιπὸν χρη -
ματίζουτα. Πῶς δὲ καταργεῖται; Ἡμῶν μὴ χρωμέ-
vtov αὐτῇ. Εἴτα δείχνυσι καὶ τὸν τρόπον τὴς y plato,
δριμέως καὶ ὀνειδιστιχῶς, τοῦ μυχέτι δουλεύειν
ἡμᾶς τῇ ἁμαρτίᾳ. Ἡ γὰρ χρῆσις τῆς ἁμαρτίας,
δούλους ἡμᾶς ποιεῖ τῆς ἁμαρτίας. — [KYPIAA.]
Κατήργηται δὲ τὸ σῶμα τῆς ἀμαρτίας, τουτέστι, τῶν
ἐν αὐτῇ χινημάτων ἣ ἔμφυτος ἀγριότης, κατασείουτα
μὲν ἀεὶ πρὸς τὰ αἰσχίω τὸν νοῦν, ἐνιεῖσα δὲ ὥσπερ
πηλῷ τὰς γεωδεστέοας ἧδονάς. Καὶ τοῦτό φησι « Τὸ
γὰρ ἀδύνατον τοῦ νόμου ἐν ᾧ ἡ σθένει διὰ τῆς σαρχὸς,
ὁ Πχτὴρ τὸν ἑαυτοῦ Υἱὸν πέμψας ἐν ὁμοιώματι σαρ-

κὸς ἁμαρτίας, xai πεοὶ ἁμαρτίας κατέχρίνε τὴν ἁμαρτίαν ἐν τῇ σαρχί, »

Vides quomodo corpus peccati sit abolitum ? B 'Op3« πῶς τὸ σῶμα τῆς ἁμαρτίας χατηργηται:

condemnatus est enim in carne peccati stimulus :
οἱ primum quidem in Christo morli dalus est,
verum ab illo et per illum etiam ad nos transivit
gratia. « Etenim qui mortuus est, » et cetera.
Vides quod quoad peccandi actum oportet nos
esse mortuos. Etenim qui mortuus est, ait,- justi-
flcatus est, hoc est, a peccato liberatusest, seseque
in libertatem asseruit. Quidam autem de bapti-
smate hoc acceperunt in quo consepulti sumus
Christo, eo quod non sit aliud baptisma, sicut nec
Christus iterum postea mortuus est, cui conse-
pulti sumus, simulque resurreximus. — « Quod si
mortui sumus cum Christo. » Si autem in novitate
vite ambulaverimus, sane etiam resurgemus.sicut
Christus ex mortuis surrexit. Nam hocconsequens
est ad id q:;od dictum erat; ipse tamen cum ad
predictam adduxisset vite rationem, quam oportet
resurrectionem priecedere: id quod necessario
consequebatur intelligendum reliquit. Deinde in
sequentibus manifeste resurrectionem praedicat, et
ait: « Si mortui sumus cum Christo, » sicut certe
mortuisumusperbaptismum « credimus quod siniul
eliam vivemus cum ipso,» videlicet beata illa acim-
mortali vita qux: postresurrectionem erit.Debeunus,
ait.credere quod etiam simul vivemus cum eo. Quod
ergo dicit, «Credimus, » adhortationis est etconsilii.

VI, 9-11. Scientes quod. Christus qui resurrexit a
mortuis, non amplius moritur : mors illi non. am-
plius dominatur. Quod. enim mortuus. est. peccato,
mortuus est semel : quod autem vivit, vivit Deo. 1ta
et vos existimate vos ipsos mortuos quidem esse pec-
cato, viventes autem Deo per Christum Jesum Domi-
num nosirum.

Et unde inquit, manifestum est quod simul vive-
mus cum ipso? Etenim hoc eliam, an ipse Christus
qui surrexit, rursum moriatur incertum est? Absit!
ait. Nam hoc indubitatum esse oportet , quod
Christus non amplius morietur: propterea enim
mortuus est ut mortem cessaret. ?93& Quomodo
enim moretur, propter quem ceeteri quoque pari-
ter vivemus ? tota simul morte remissa in Christo,

*! Infra, viti.

χατ[αχ]έκριται γὰρ ἐν τῇ σχρχὶ τῆς ἁμαρτίας τὸ xiv-
τρον. Καὶ νενέχρωται μὲν ἐν πρώτῳ Χριττῷ" διέδι, δὲ
παρ᾽ αὐτοῦ τε χαὶ δι᾽ αὐτοῦ, καὶ εἰ ἡμᾶς ἣ χάρις. « Ὁ
γὰρ ἀποθανὼν, » xai ἑξῆς, Ὁρᾷς ὅτι ὅσον εἷς τὸ ἅμαρ-
τάνειν δεῖ ἡμᾶς εἶναι νεχρούς. Ὃ γὰρ ἀποθανὼν,
φησὶ, δεδικαίωται, τουτέστιν, ἀπήλλαχται xol ἡ λευ-
θέρωται ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας. Τινὲς δὲ τοῦτο περ; tv)
βαπτίσματος ἐδέξαντο, ἐν (p συνετάφημεν τῷ Χριστϑ"
ὅτι οὐχ ἔστιν ἕτερον βάπτισμα, χαθάπερ xoi ὁ
Χοιστὸς οὐχ ἔτι δεότερον ἀπέθανεν, εἰς ὃν συνετά-
φημεν xal συνηγέρθημεν. --- [POT.] « Εἱ δὲ ἀπεθά-
νομεν σὺν Χοιστῷ. » Εἰ δὲ περιπχτήτομεν ἐν χαι-
νότητι Dore, δηλονότι xal ἀνχστησόμεθα, ὥσπερ ὁ
Χριστὸς ἠγέρθυ, ἐν vex2üv. Τοῦτο γὰρ ἀχόλουθον τοῦ
εἰρη μένου, αὐτοῖς δὲ τὴν προηγουμένην τῆς ἀναστ-
σεως πολιτείαν ἐπαγαγὼν τοῖς εἰρημένοις, τὸ ἐξ
ἀνάγχης ἐπόμενον χατέλιπεν ἐννοεῖν, εἴτα λο!πὸν χα-
θαρῶς τὴν ἀνάστασιν εὐχγγελίζεται, xal. φησιν
« El ἀπεθάνομεν σὺν Χριστῷ,» ὥσπερ xal ἀπεθά-
νομεν διὰ τοῦ βαπτίσματος, « πιστεύομεν ὅτι xol c»
ζήσομεν αὐτῷ,» τὴν μαχαρίαν ἐχείνην χαὶ an:
ζωΐν, δηλονότι, τὴν μετὰ τὴν ἀνάστασιν. 'Ozsiloun,
φησὶ, πιστεύειν ὅτι χαὶ συζήσομεν αὐτῷ, Πα:αχελεῖ-
σεως οὖν τὸ, « Πιστεύομεν, » xal συμδουλῆς.

Εἰδότες ὅτι Χριστὸς ἐγερθεὶς ἐχ νεχρῶν, οὐχ
ἔτι ἀποθνήσχει' θάνατος αὐτοῦ οὐχ Ett χυριεὐε
ὃ γὰρ ἀπέθανε τῇ ἁμαρτίᾳ, ἀπέθανεν ἐφάπαξ ὃ
δὲ ζῆ, ζῇ τῷ Θεῷ Οὕτως xal ὑμεῖς λογίζεσθε: ia»
τοὺς νέχρηὺς μὲν εἶναι τῇ ἀμαρτίᾳ, ζῶντας δὲ τῷ
Θεῷ ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν.

Καὶ πόθεν, φησὶ, δῆλον, ὅτι συζέσομεν τῷ Χοιστῷ ;
Καὶ yàp αὐτὸ τοῦτο ἀδηλον, μέπως xal αὐτὸς ὁ
ἐγερθεὶς Χριστὸς πᾶλιν ἀποθάνῃ ; "Amayt, ςγσί,
Τοῦτο γὰρ χοὴ πεπληροφοςῆσθαι, ὅτ' ὁ Χριστὸς οὐχ
ἔτι ἀποθανεῖται. Διὰ Yà2 τοῦτο xal ἀπέθανεν, Ti
χαταργήσῃ τὸν θάνχτον. Πῶς vio δι᾽ ὃν xai οἱ Qo
ποὶ ζησόμεθα : Συναναπεμπομένου τοῦ ὅὁλοῦ τῇ ἀπαρχῇ
ἡμῶν, « Ὃ γὰρ ἀπέθανε τῇ ἀμαρτίᾳ » --- (OIKOTM.|

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

Ka! τοσοῦτον, φησὶν, οὐχ ἔτι ἀποθανεῖτα!, ὅτι A qui est primitie nostre. « Quod enim mortuusest

ἐχεῖνο τὸ ἅπαξ ὃ ἀπέθανεν, οὐχ ὡς ὑπεύθυνος 9aví-
τοῦ χατὰ τοὺς λοιποὺς ἀνθυώπους ἀπέθανεν, ἀλλὰ
διὰ τὴν τοῦ χότου ἁμαοτίαν, ἵνα ταύτην ἀνέλῃ καὶ
θανατώσῃ. « Ζῇ τῷ θεῷ. » Τουτέστιν, ὡς θεὸς
ἀπαύστως χαὶ ἀχαταλύτως. Ὡς γὰρ νοεῖται τῇ ἄμαρ-
tg. τουτέστι, διὰ τὴν ἀιμλχοτίαν, οὕτως νοεῖται τῷ
Θεῷ, τουτέστι διὰ τὸ εἶναι Θεός. Καὶ οὕτως νοΐύσεις"
ὥσπιο λέγομεν ἐπὶ τοῦ χαθ’ ἡμᾶς ἀνθρώπου" ᾿Απ-
ἔθανε τῇ σα-χὶ, P7, δὲ τῇ ψυχῆ, κατὰ δοτιχὴν ἀποδι-
δόντες τὸν λόγον, οὗτω μο: νόει" Τῷ Θεῷ ζῇ, τουτέστι
τῷ εἶναι Θεὸς, οὐκ ἐπειδὴ zai τῷ εἶναι ψυχῇ οὐχ
ἔζη, ἀλλὰ τὸ ἀμαχώτεοον τέθειχε, τὸ εἶναι αὐτὸν
Θεόν. « Οὕτως xai ὑμεῖς λογίζεσθε ἑαυτούς. » Βἷτα
ἵνα μὴ λένωσι" Καὶ τί, φησὶ, πρὸς ἡ μᾶς, εἰ ἅπαξ ἀπο-
θανὼν ὁ Χριστὸς οὐχέτ' ἀποθνήέσχει ; «φησὶν, Οὕτω xal
ὀμεῖς ἑαυτοὺς λογίζεσθε. » Πῶς ; “Ὅτι ἀποθανεῖσθε uiv
διὰ τὴν ἀμαρτίαν ἁπαξ, ζήσετε ὃὲ τῷ Θεῷ. Καὶ 35
kv αὐτῷ ζῶμεν χαὶ χινούμεθχ xxi ἐσμὲν, χαθὼς xal
ἀλλαχοῦ qrotv. Ἢ οὕτως" Ὥσπερ ὁ Χοιστὸς, φησὶν,
ἀπέθανε καὶ ζῇ οὕτως χαὶ ὑμεῖς λογίζεσθε ἑχυτοὺς
χρεὼν εἶναι, νεχοοὺς μὲν 6209 πρὸς τὸ ἁμαρτάνειν,
ζῶντας δὲ εἴς τὰ χατὰ Θεὸν͵ διὰ Ἰησοῦ Χριπττοῦ,
«ουτίστι, συμμηλοῦντος Χοιστοῦ. «᾽ν Χοιστῷ ᾿Ἴη-
σοῦ" Διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ. » Διὰ à; τοῦ θανάτου αὐτοῦ

ἢ ζωὴ ἡμῶν.

per Jesum Christum, hoc est auxiliante Christo. « In

Inortem ipsius est vita nostra.

peccato. » Et in tantum, inquit, non amplius mo-
rietur ut illud quoque quod semel mortuus est,
non tanquam morti obnoxius id passus est, sicut
cieteri homines. sed ob mundi peccatum, ut illud
de medio auferret. mortique traderet. « Vivit Deo.»
Hoc est veluti Deus sine cessatione, sine dissolu-
tione. Sicut enim intelligitur peccato, id est, pro-
pter peccatum, ita quoque intelligitur Deo, hoc est
propterea quod sit Deus. Et ita accipies: quemad-
modum dicimus de homine nobis cognito ac fami-
liari : Mortuus est carne, vivit autem spiritu
(sermonem auferendi casu reddentes,veluti Grseci
dandi casu) ; ita mihi intellige : Vivit Deo, id est,
eo quod sit Deus : non quod per esse animo non
viveret,sed quod firmius est posuit, puta quod ipse
sit Deus. « ltaet vos existimate. » Ne dicerent:
Et quid ad nos si mortuus semel Christus non am-
plius moritur?ait: «Ita et vos existimate vosipsos.»
Quomodo ? Quod semel quidem propter peccatum
moriemini, vivetis autem Deo. Etenim per ipsum
vivimus et movemur ac sumus, quemadmodum
etiam alibi dicit **, Vel hoc modo : Sicut Christus,
inquit, mortuus est et vivit,ita et vos existimate
vosipsos oportere quidem mortuos esse quoad
peccandum, viventes autem ad ea que Dei sunt
Christo Jesu. » Per Jesum Christum. Nam per

Mi οὖν βατιλευύίτω ἡ ἁμαρτία dv τῷ θνητῷ Vl, 412-14. Ne regn»t ergo peccatum in vestro mor-
bu σώματι, εἰς τὸ ὑπαχούειν αὐτῇ ἐν ταῖς (ali corpore, ut obediatis illi in concupiscentiis ejus.
ἐπιθυμίαις αὐτοῦ, Μυδὲ παριστάνετε τὰ μέλη — Neque exhibete membra vestra. arma injustitis pec-

ὁμῶν ὅπλα ἀδιχίαλς τῇ ἁμαρτίᾳ, ἀλλὰ παραστί -
eate ἑχυτοὺς τῷ Θεῷ, ὡς ix νεχρῶν ζῶντας, xai τὰ
μέλη ὑμῶν ὅπλα δικαιοσύνης τῷ θεῷ. ᾿Αμαρτία γάρ
δῶν οὐ χυριεύσει" οὐ γάρ ἐστε ὑπὸ νόμον, ἀλλὰ ὑπὸ
xev.

Ἐπεὶ οὖν νεχροὺς ὑμᾶς εἶναι χρὴ ὅσον εἰς τὴν
ἀιιαρτίαν, μὴ χρῤχτείτω, φησὶν, ὑμῶν d ἀμχαρτία,
Ἱτλῶς δὲ ἐν τῷ θνητῷ σώματι" διὰ γώ) τοῦ σώμα-
«os à ἀμαρτία ὡς ἐπὶ τὸ πολύ. Μὴ βασιλευέτω δὲ
εἰς τὸ ὑπαχούειν αὐτῇ τοῦτο dap βασιλεύεσθαι. —
[θΕ032Ρ.] Βασιλείαν δὲ τυραννίδος ταύτῃ δια-
φίρει, τῷ τὴν μὲν τυραννίδα, ἀχόντων γίνεσθαι
τῶν ὑπκηχόων͵ τὴν δὲ βασιλείαν βουλομένων τῶν ἀο-
χομένων. |χραινεῖ τοίνυν μηχέτι τῇ δυναστείᾳ τῆς
ἁμαρτίχς συντίθεσθαι. Κατέλυσε γάρ αὐτῖς τὴν
βασιλείαν ὁ Δεσπότης ἐνχνθρωπήτας. Καὶ ἅτε δὲ
θνητοῖς ἔτι καὶ παθητὸν ἔχουσι σῶμα νομοθετῶν,
σύμμετρα τῇ ἀσθενείᾳ νομοθειεῖ, Καὶ οὐ λέγε', Μὴ
«οραννείῖτω᾽ ἀλλὰ, Μὴ βασιλευέτω. Τὸ μὲν γάρ ἴδιον
ἐκείνης τὸ τυραννεῖν, τὸ δὲ τῆς ἡμετέρας γνώμης τὸ
βασιλεύεσθαι. "H μὲν γάρ τῶν παθτ μάτων χίνησις χαὶ
ὄχλησις, κατὰ φύσιν ἡμῖν γίνεται, τῶν δὲ ἀπειρτ μένων

3 πρᾶξις, τῆς γνώμης ἐξήρτηται.

C

cato. Sed exhibete vosmetipsos Deo tanquam ex mor-
tuis viventes, e£ membra vestra arma justitiz Deo.
Nam peccatum vobis non dominabitur : non enim estis
sub lege, sed sub gratia.

Itaque si mortuos esse vos oportet quoad pecca-
tum, ne vincat, inquit, vos peccatum. Bene autem
additur in mortali corpore,nam ut plurimum pec:
catum per corpus exercetur. Ne regnet,ut illi pa-
reatis : hoc enim est subesse imperio. — Regnum
autem in hoc differt a tyrannide : quod tyrannis
geratur 229 nolentibus subditis, regnum vero
volentibus his qui gubernantur. Admonet igitur ne
unquam cum peccati dominatu paciscamur. Siqui-
dem hujus regnum Dominus sumpta carne dissol-
vit: et tanquam mortalibus adhuc et passibile
corpus habentibus legem ferens, ea stabilit quee
nostrio imbecillitati commensu'antur. Nec dicit :
Non exerceat tyrannidem, sed, Non regnet.Tyran-
nidem namque exercere, illius proprium est:
regnum autem pali, nostre mentis est.Motio enim
ac lurbatio affectuum juxta naturam nobis accidit,
eorum vero qu: prohibita sunt operatio. a nostra
mente dependet.

Quandoquidem,inquit,mortui sumus,ac nostrum

[ΦΩΤ.] ᾿Επεὶ γάρ, φησὶν, ἀπεθάνομεν, xxi νεχρὸν
corpus peccato mortuum est, ne rursum peccati

ἡμῶν γέγονε τὸ σῶμα τῷ ἁμαρτίᾳ, μὴ ποιήσωμεν

88 Act, xvir, 88.

400

OECUMENII TRIGC/E EPISCOPI

440

vita illud vivere faciamus : neque tales efficiamur, À πάλιν αὐτὸ ἀναζῆσαι τὴν ἐν τῇ ἁμαρτίᾳ Qui. Mt

ut in ipso quod mortale sive mortuum factum est
per baptismum, regnet peccatum. Quid est auteni
regnare in nobis peccatum? Explere desideria cor-
poris. Ipsos autem in hoc consolatur, quod ait :
« Mortali corpore ; » ostendens quod temporalissit
]ucta adversus peccatum : siquidem corpustempo-
rale est.« In concupiscentiis ejus. » Puta corporis.
« Neque exhibete membra vestra. » Αὐ si diceret :
Ne perflciatis. Corpus enim ducitur quocunque
quis duxerit. Potest namque facere quispiam ma-
num instrumentum ad eleemosynam, similiter et
ad rapinam : linguam ad benedicendum et male-
dicendum,et ita de omnibus membris. « Armain-
justitiae »Bene peccatum vocavit injustitiam.Siqui-

dem per illud quisque vel sibiipsi injurius est vel ἢ

proximo. « Sed exhibete vosmetipsos Deo. » Ex
vocibus interim rumitur sententie discrimen.Nam
sicut dicitur. Ne quis seipsum exhibeat peccato sed
Deo ; ita exhibete. inquit vosipsos Deo, sicut di-
gnum est : quia vos peccatis veteribus mortuos,
sive mortis dominatu pressos viviflcavit : vel, sicut
equum est illos exhibere seipsos,qui tanto benefi-
cio affecti sunt, ut ex mortuis ac corruptis alffecti-
bus liberati, vite restituti sint. « Et membra ve-
stra arma. » Qui enim ad arma justitie membra
exhibet, Deo seipsum exhibet. « Nam peccatum
vobis non dominabitur. » Siquidem ne sit vobis
bellum peccati in excusationem,imbecille nunc est
peccatum, nisi ultronei nosipsos illi subjiciamus,
480 sed oppugnat quidem.verum non dominatur.
Quomodo itaque hactenus dominatum est ? quia
sub lege erant qui ipsius dominium sustinebant
tempore legis : quz: denuntiabat quidem peccati
actionem, non tamen addebat vires ut illud vince-
rent ac superarent. Nos vero sub gratia sumus :
qua non solum illa suadet ac statuit quo oportet,
sed et vires addit et ad illorum actionem auxilio
est : nec id tantum.,sed et perpetrataa nobis autea
peccata delet. Quod est autem peccatum quod non
dominabitur? lllud videlicet quod praecessit ba-
ptisma, et a Christi gratia deletur. Hoc autem lex
facere non potuit. Non ergo estis. inquit, sub lege
quz liberare non poterat, sed ponas magis infe-
rebat.

VI, 19-17. Quid ergo ἢ peccabimus quoniam non

sumus sub. lege,sed sub gratia? Absit | An nescitis D

quod rui cxhibetis vosipsos servos ad obedientiam:
e'us sevi estis cui obeditis : sive peccati ad mortem,
sive obedienti:e ad justitiam ? Gratia autem Deo quod
eratis quidem servi peccati, sed ohedistis ex corue in
eam in quam traducti estis formam doctrinz.

Ne segnis flat auditor cui non dominatur pecca-
tum eo quod sit sub protegente gratia, firmat illum.
Nisi nosipsos, inquit, peccato inclinaverimus, ne-
quaquam ab illo capiemur. Quomodo? Quia non
sumus amplius sub lege, que peccatum quidem
prohibebat, sed ab eo liberare non poterat : sed
sub Christi gratia, quie remissis prioribus delictis,

παρασχευασώμεθα οὕτως, ὥστε πάλιν ἐν αὐτῷ θνη-
τῷ γενομένῳ διὰ τοῦ βαπτίσματος, βασιλεύειν τὴν
ἁμαρτίαν. Τί δὲ ἐστι βασιλεύειν ἐν ἡμῖν τὴν ἀμα»-
τίαν ; Τὸ ἐπιτελεῖν τὰς ἐπιθυμίας τοῦ σώματος. Dlx-
ραμυθεῖται δὲ αὐτοὺς ἐν τῷ εἰπεῖν, « θνητῷ σώ-
ματι, » δειχνὺς ὅτι πρόσχαιρος ἡ πάλη f$ πρὸς
ἁμαρτίας" πρόσχαιρον γὰρ το σῶμα. «'Ev ταῖς ἐπι-
θυμίαις αὐτοῦ. » Τουτέττι, τοῦ σώματος. « Μηδὲ
παριστάνετε τὰ μέλη ὑμῶν. » Οἷον, Μὴ ἀποτελεῖτε.
Τὸ γὰρ σῶμα ἄγεται, χαθὸ ἄν ἄγῃ τις. Δύνχται γάρ
τις τὴν χεῖρα, [καὶ ὅπλον ἐλεημόσύνης, xai ἁρπαγῆς
ποιῆσαι" τὴν γλῶσσαν χαὶ εὔφημον χαὶ δύσφημον,
xai οὕτως πάντα τὰ μέλη. « Ὅπλα ἀδιχίας. » Καλῶς
τὴν ἁμαρτίαν, ἀδικίαν ἐχάλεσεν. Ἥ γὰρ ἑαυτόν τις
ἀδικεῖ δι᾽ αὐτῆς, ἢ τὸν πλησίον. « ᾿Αλλὰ παραστήσατε
ἑαυτοὺς τῷ Θεῷ. » Τέως ix τῶν ὀνομάτων τὸ ὃδ'ά
φορον, Οἷον γὰρ ἐστι, μὴ παραστῆσαι ἕἑχυτὸν τῇ
ἁμαρτίᾳ, ἀλλὰ τῷ Θεῷ" οὕτως ἑαυτοὺς, φησὶ, πα-
ραστήσατε τῷ Θεῷ, ὡς ἄξιον, ὅτι νενεχρωμένους
ὑμᾶς ταῖς πάλαι ἁμαρτίαις, ἔγουν τῷ ὑπὸ θανάτου
βασιλεύεσθαι, ἐζωοποίησεν’ 7j, ὡς ἔστιν ἀξιον τοὺς
τηλικαύτης εὐεργεσίας ἀξιωθέντας, xai ἐκ τῶν νε-
χρῶν xai φθοροποιῶν παθῶν ἐλευθερωθέντας, xai
ζῶντας ἀποδειχθέντας, ἑαυτοὺς παραστῆσαι. « Καὶ
τὰ μέλη ὑμῶν ὅπλα. » Ὁ γὰρ εἰς ὄπλα διχα:οσύνης
τὰ μέλη παραστήσας, τῷ Θεῷ ἑαυτὸν παρίστησιν,
« 'Apaptim γὰ; ὑμῶν οὐ χυριεύσει.» Μὴ γὰρ ἔστω
ὑμῖν ὁ τῆς ἁμαρτίας πόλεμος πρόφασις, ἀσθενής ἐστι
v9v ἡ ἁμαρτία, οὐ δύναται χυριεύειν, ἐὰν μὴ ἑμεῖς
ἑκόντες ὑποχαταχλιθῶμεν αὐτῇ, ἀλλὰ προσθάλλει
μὲν, οὐ χυριεύει δέ, Πῶς δὲ οὖν ixopisotv ἕως τοῦ
νῦν ; Ὅτι ὑπὸ νόμον ἦσαν οἱ ὑπ᾽ αὐτῆς κυριευόμενοι"
ὑπὸ νόμον, ὃς ἀπεθέσπιζε μὲν τὴν τῆς ἁμαρτίας
πρᾶξιν, οὐχ ἐνίσχυε δὲ sl; τὸ κρατεῖν αὐτῆς xai
περιγίνεσθχι. "Bust; δὲ ὑπὸ χάριν ἐσμὲν, ἥτις μετὰ
τοῦ συμθουλεύειν xal διατάττεσθαι & χρὴ, καὶ ἐν-
ἰσχύει καὶ συνεγεῖ εἷς τὴν πρᾶξιν αὐτῶν. Ka! οὐ
τοῦτο μόνον. ἀλλὰ καὶ τὰς προγεγενημένας ἡμῖν
ἀμαρτίις ἐξαλείφει. Πυία ἁμαρτία οὐ xop:t:otc ; Ἢ
πρὸ τοῦ βαπτίσματος δηλονότ', jv ἀφίησιν ἡ χάρις
τοὺ Χριστοῦ, Τοῦτο ὃὲ ὁ νόμος ποιεῖν οὐχ ἠδύνατο.
Οὐκ ἐστὲ οὖν, φησὶν, ὑπὸ νόμον τὸν μὴ δυνάμενον
ῥύσασθαι, ἀλλὰ μᾶλλον τιμωρούμενον.

Τί οὖν ; ἁμαρτήτομεν ὅτι οὐκ ἐσμὲν ὑπὸ νόμον,
ἀλλὰ ὑπὸ χάριν: Μὴ γένοιτο. Οὐκ οὔδατε ὅτι ᾧ
παριστάνετε ξχυτοὺς δούλους slc ὑπακοὴν, δοῦλοί ἐστε
ᾧ ὑπακούετε, ἤτοι ἁμαρτίας εἰς θάνατον, fj, ὑπυχυῖς
εἷς δικαιοσύντν ; Χάρις δὲ τῳ Θεῷ ὅτι ἦτε δοῦλο: τὶς
ἁμαρτίας, ὑπηκούσατε δὲ ix χαςρδίας εἰς ὃν παρεδόθητε
τύπον διδαχῆς. ᾿

"]va μὴ ῥᾷάθυμος ὁ ἀχροατὴς γένηται ὡς μὴ χυ-
ριευθησόμενος ὑπὸ τῆς ἁμαρτίας διὰ τὸ εἶναι ὑπὸ
χάριν τὴν φρουροῦσαν, ἀσφαλίζεται αὐτόν. ἕν,
φησὶν, ἑαυτοὺς μὴ ὑποχλίνωμεν τῇ ἁμαρτίᾳ, οὐχ
ἁλισκόμεθα. Πῶς ; Ὅτι οὐχ ἐσμὲν ὑπὸ τὸν νόμον
ἔτι τὸν ἀπαγορεύοντα μὲν τὴν ἁμαρτίαν, ῥύσασθαι
δὲ μὴ δυνάμενον" ἀλλ᾽ ὑπὸ τὴν χάριν Ἀριστοῦ, τὴν

AME ! COMMENT. IN EPIST. AD ROM. 443

καὶ τὰς προγενομένας ἁμαρτίας ἀφεῖσαν, xal εἰς τὸ A
μέλλον φρουροῦσαν, ἐὲν ἡμεῖς μὴ ῥᾳθυμήσωμεν, ---
[9QT.] « Οὐκ οἴδατε ὅτι d παριστάνετε ἑχυτούς. » "Q
πράγματος διὰ τῆς ὑπαχοῆς δούλους ἑαυτοὺς παο-
ἱστάνετε, τουτέστι, ποιεῖτε, ἀποδείχνυτε, παρασχευά-
(sts, τούτῳ xal εἰς τὸ ἑξῆς δοῦλοι χρηματίσετε,
«ἧς ἰχουσίου ὑμῶν ὑκαχοῖῆς, τὴν δουλείαν παρασχο-
μένης. ἦτοι τῆς ἐπὶ θένατον ἀγούσης ἁμαρτίας, ἤ
τῆς ὡς ἀληθῶς ὑπχχοῆς, τῆς εἰς δικαιοτύνην
χειραγωγοΐσης. Ἢ τὸ, Ὧ ὁπαχούετε, μᾶλλον ἀντὶ
τοῦ, ἐν ᾧ καὶ χαθ᾽ ὃν τρόπον, οἷον ὅτι ἐν τούτῳ xal
xatà coutoy τὸν τρόπον γοῦλοί ἐστε ἤ τῆς ἁμαρτίας
ἣ τῆς διχαιοσύνης, χαθὸ xal ἐν ᾧ θατέρα αὐτῶν ὑπ-
ἀκούετε. "Iva γὰρ μή τις εἴπῃ. Πῶς ἔστι δοῦλον τού-
τῶν γενέσθαι ; τὸν τρόπον τίθησιν « "Q παριστάνετε. »

Οὐ λέγω, φησὶ, τὴν γέενναν, οὐδὲ τὰ ἐχεῖ δεσμω-
τήρια. Αὐτὴν ἡ α᾽σχύνη οὐχ ἱκανὴ ἀναχαιτίσαι ὑμᾶς
ὅτι χαταδουλοῦτε ἑαυτοὺς τῇ ἁμαρτίᾳ, ὑπὸ Χρι,
στοῦ ἐλευθερωθέντες ; « Δοῦλοί ἔστε. » ᾿Εχείνου, φη
σἷν, ἐστὲ τοῦ πράγματος δοῦλοι ᾧ ὑπακούετε-
« Ἥτοι ἁμαρτίας elc θάνατον. » Ἤτοι τῆς εἰς θάνα-
τον ἀγούσης ἁμαρτίας, φησὶν, d τῆς ὑπαχοῖς τοῦ
Θεοῦ τῆς εἷς δικαιοσύνην ἀγούσης. ᾿Απὸ χοινοῦ, « Δοῦ͵
λοί ἐστε. » — « Χάρις δὲ τῷ Θεῷ. » Φοδήσας αὐτοὺς τῇ
δουλείᾳ τῆς ἁμαρτίας xai τῷ ix ταύτης θανάτῳ,
τῶν εὐεργεσιῶν ὑπομιμνήσχει τοῦ Οεοῦ, παραμὺ-
θούμενός τε αὐτοὺς, xai δεικνὺς εὐχολώτερον τὸ
μέλλον πρὸς σωτηρίαν. « Ὑπηχούσατε δὲ ix χαρ-
δίας. » Μηδενὸς, φησὶ, βιασαμένου, μνδὲ ἀναγκά-
σαντος. Τοῦτο δὲ xai ἐγκώμιόν ἐστιν αὐτῶν. « εἷς
ὃν παρεδόθητε. » Εἶτα ἐπειδὴ εἶπεν αὐθαίρετον αὖ
τῶν εἶναι τὴν προθυμίαν, λοιπὸν λέγει «αἱ τὴν τοῦ
Θεοῦ βοήθειαν. ᾿Δμεῖς μὲν γὰρ, cnr, ἑκόντες
ὑπηχούσατε, ὁ δὲ Θεὸς ὑμᾶς εἰς τὸν τύπον τοῦτον
τῆς διδαχῆς παρέδωκε. lloiov ; Τὸ ὀρθῶς ζὴν ἐθέλειν
καὶ ὑγιαίνειν περὶ τὰ δόγματα. Τύπον 9i φησι
διδαχῆς, οἷον ὅϑυν καὶ χανηνα.

᾿βλευθερωθένεις δὲ ἀπὸ τῆς ἀμαρτίας, ἐδου-
λώθητΞ τῇ δ'ιχαιουσύνῃ ἀνθρώπινον λέγω διὰ τὴν
as3üivsur) τῆς σιρχὸς ὑμῶν, Ὥτπερ γὰρ παρ-
ἐστήσατε τὰ μέλη ὑμῶν δοῦλα τῇ ἀκαθαρσίᾳ χαὶ
τῇ ἀνομίᾳ εἣἷς τὴν ἀνομίαν, οὕτως νῦν παρα-
στήπατε τὰ μέλη ὑμῶν δοῦλα τῇ διχαιγτύνῃ εἰς
ἁγιασμόν. "Ute τὰρ δοῦ οἱ ἦτε τῆς ἀπλχρτίας,
ἐλεύθεροι ἦτε τῇ δικαιοσύνῃ. Τίνα οὖν χαρπὸν
εἴχιτε τότε͵ ἐφ᾽ οἷς νῦν ἐπαισχύνετθι ; Τὸ γὰρ
τέλος ἐχείνων θάνατος. Νυνὶ δὲ ἐλευθερωθέντες ἢ
ἀπὸ τῆς ἀμαρτίας, δουλωθέντες Ob τῷ θεῷ.
ἔχετε τὸν καρπὸν ὑμῶν εἷς ἁγιασμὸν, τὸ δὲ
τέλος ζωὴν αἰώνιον. Τὰ γὰρ ὀψώνια τῆς ἀμτ5-
tla; θάνχτος" τὸ δὲ χάσισμα τοῦ θεοῦ ζωὴ αἰώνιος,
ἐν Χοιστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν

Οὐ μόνον γὰρ, φησὶν, ὁ Θεὸς ἠλευθέρωσεν ὑμᾶς
τῆς ἁμαρτίας, ἐλλὰ καὶ ἐδούλωσε τῇ διχαιοσύνῃ
— ΦΩΤ.] « “Ανϑρώκινον λέγω. » ᾿Ανθτώπινον λέγω,
φησὶ, τὸ, ᾿Εδουλώθητε, οὐ γά: ἐστι τοῦτο κατὰ ἁλή-
θείαν δουλεία τὸ χατὰ τὴν διχαιυσύνην πολιτεύεσθαι"
ἀλλά τοῦτο ἡ ἀληθὴς ἐλευθερία χαὶ εὐδαιμονία! Τί
οὖν καλεῖς αὐτὴν δουλείαν, εἰ μὴ ἔστι δουλεία ; Asi

Β

in futurum etiam custodit, nisi nos segnes efficia-
mur. « Àn nescitis quod cui exhibetis vosipsos. »
Cui rei per obedientiam vosipsos servos exliibetis,
hoc est facitis, demonstratis, redditis: huic etiam
in posterum vos servos statuetis, voluntaria nempe
servitute ab obedientia priestita : sive sit peccatum
quod ducit ad mortem, sive ea qux vereobedien-
tia est. et ad justitiam manuducit. Aut potius :
Cui exhibetis, hoc est, in quo et secundum quem
modum puta quod in hoc et secundum hunc mo-
dum servi esiis vel peccati vel justitia, secundum
quem et in quo alteri illorum obeditis. Ne quis
enim dicat : Quomodo potest quispiam horum fleri
servus ? modum 481 ponit dicens: « Cui exhibe-
üs. »

Non dico, inquit, gehennam, neque exsistentes
ibi carceres ; an non pudor ipse sufflciens est qui
vos relrenet, quod vosipsos in servitutem sub pec-
cato redigilis, cum sub Christo libertati sitis resti-
tuti ? « Ejus servi estis. » Illius, inquit, rei servi
estis cui obeditis. « Sive peccati ad mortem. »
Sive peccati quod ducit ad mortem, sive obedien-
tic erga Deum que ducit ad justitiam. » Repete;
Servi estis. « Gratia autem Deo.» Incusso illis
terrore per servitutem peccati ac mortem quo ex
hac procedit, Dei suggerit beneficia : et illos cone
solando, et facilitatem ostendendo ad salutem.
« Sed obedistis ex corde. » Nullo, inquit, vim infe-
rente aut cogente. Hoc vero illorum etiam enco-
mium est. « In quam traducti estis. » Deinde ubi
dixisset spontaneam fuisseillorum promptitudinem
consequenter Dei quoque ponit auxilium.Siquidem
vos, inquit, voluntarii obedistis, Deus autem vos
in hanc doctrine formam tradidit Quam? utrecte
ac sane circa Christi dogmata vivere cupialis. l'or-
mam autem doctrina dicit terminum ac regulam.

VI, 18-23. Czterum liber: facti a peccato, servi
facti estis ipsi justitie : humano more loquor pro-
pter in[irinitatem carnis vestre. Sicut. enim exzhibui-
stis membra vestra, servientia immunditia et iniqui-
tati ad iniquitatem : ita nunc ezhibete membra vestra
servientia ipsi justitia ad sanctificationem Cum
enim servi essetis peccati, liberi eratis ipsi justitia.
Quem igitur fructum habebatis tunc in his de quibus
nunc erubescitis? Nam finis illorum mors. Nunc
vero liberi a peccato, servi autem facti. Deo, habetis
fructum vestrum in sanctificationem. finem vero vi-
tam «eternam. Stipendia enim peccati mors : donum
aute: Dei vita aterna, per Christum Jesum Domi-
num nos(rum.

Non solum Deus, inquit, liberavit vos a peccato,
sed et justitia subdidit. « Humano more loquor. »
Humano. inquit, more loquor, dicens : Servi facti
estis neque enim id juxta rei veritatem servitus
est, secundum justitiam videlicet conversari : sed
hoc vera libertas est ac 989? felicitas. Cur ergo
illam vocas servitutem, si non est servitus ? pro-

443

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI

A4

pter infirmitatem, ait, carnis vestre, hoc est, quia A τὴν ἀσθένειαν, φησὶ, τῆς σαρχὸς ὑμῶν, τουτέστιν,

adversari videtur sensus carnis, et circa initia gra-
vari ac tristari ad precepta jus'iti:;e : propterea
considerans infirmitatem ac tristitiam que a carne
vestra proced:t, humano more illud appellavi ser-
vitutem. Siquidem cum dolentes acinviti quidpiam
facimus, solemus illi tyrannid:sacservitulis nomen
affigere. Ita ergo et Paulus dicit: Humano more
loquor hoc : Servi facti estis ipsi justitie. Deinde
illud quoque ex contrario confirmat. Sicut enim,
inquit, ea que immunditie; sunt operantes, servi
eratis immunditie, ita que justitise sunt perficien-
tes, non immerito servi vocari potestis justitise.
Simul autem hoc etiam per modum exhortationis
subjunxit: Si enim vos non puduit servos esse im-
munditie, an non eliam glori: bimini quod digni
sitis habiti qui justitiae servi sitis ? Deinde hoc alio
quoque modo confirmat: et procedendo ostendit
hujusmodi servitutis dignitalem : concludens quod
heec servitus eificiat Dei servos, qua re quid potest
esse liberius aut felicius? Etenim dicit : « Nunc
vero liberi facti a peccato, servi autem facti Deo, »
etc. Aut : Humano more loquor, si per hyperbaton
intelligatur, ut ad id quod sequitur jungi debeat :
ita nunc exhibete membra vestra scrvientiaipsi ju-
stitiae ad sanctificationem.Quodsi ita exponatur,si-
gnificare potest : Mediocre quiddam dixi ac humile
cum hecdicerem. Nam absolute loquens dicere po-
tuissem : Exhibete membra vestra servientia ipsi
justitie, non veluti ipsi peccato. sed multo studio.
sius. Nunca"tem propter vestram. inquit, imbecil-
litatem, ita depresse ac modeste dixi. Vel, Modera-
tum quiddam loquor ac pusillum, neque supergre-
diens nature imbecillitatem, adhortationem na-
tur,» attempero : novi enim qui in mortali cor-
pore moveantur affectus « Carnis vestra. » Non
dixit, Voluntatis aut concupiscen!im, quod illorum
iniquitatem ostendisset, sed « Carnis » ait, quod
preter mentem illorum fiebat. Hocautem dicit effi-
ciens ne sermo dure accipiatur. « Sicut enim ex-
hibuistis. » Multo majorem oportebat exhibere ser-
vitutem Cliristo ?83 ac justitio quam exhibueritis
immunditic et iniquitati ad iniquitatem : tamen
propter carnis imbecillitatem solum sequalem re-
peto. (Quod autem dicit: « Ad iniquitatem, » hoc
est, ad amplius peccandum. Quasi diceret : Etiam
inflammabamini ut magis ac magis peccaretis.)

« Cum enim servi essetis peccati. » Cum in pec-
cato vivebatis, soli peccato obtemperabatis, sic ut
nihil omnino boni ageretis; hoc enim signiflcat :
Liberi eratis ipsi justili:e, hoc est, in nullo eratis
ipsi subjecti, et nunc itaque cum adjustitiam trans-
migraveritis, liberi facti estis a peccato. Nam id
subaudiendum expetit praecedentis particula intel-
lectus. « Quem igitur fructum habebatis ? » Quo
vobis, inquit, erat utilitas veteris malitio ? Nulla
adeo ut vos etiam illius pudeat; peccatum enim
res est adeo mala, ut ubi quis eo fuerit liberatus,

ἐπειδὴ ἀντιπίπτειν Doxsi τὸ φρόνημα τῆς σαρχὸς,
καὶ τραχύνεσθχ xai ἀλγύνεσθαι κατ᾽ ἀρχὰς πρὸς
τὰ ἔπιτάγματα τῆς δικαιοσύνης" διὰ τοῦτο τὸ ἀπὸ
τῆς ὑμετέρας σαρχὸς ἀσθενὲς καὶ ἀλγυνόμενον λογι-
ζόμενος, χατὰ τὴν ἀνθρωπίνην συνήθειαν, δουλείαν
αὐτὸ ἐκάλεσα. Καὶ γὰρ εἰώθαμεν ἐφ᾽ ὧν ἀλγυνό-
μενοι xai ἀχοντές τι πράττομεν, τὸ τῆς τυραννίδος
xai δουλείας ὄνομα τιθέναι, Οὕτω γοῦν καὶ ὁ Παῦ-
λός φησιν, ὅτι, « Κατὰ ἄνθρωπον λέγω » τὸ, « 'ECov-
λώθητε τῇ διχαιοσύνῃ. » Εἴτα χατασχευάζει αὐτὸ xai
ἐκ τοῦ ἐναντίου, Ὥσπερ γὰρ, φησι, τὰ τῆς Gxz-
θαρσίας πράττοντες, δοῦλοι ἦτε τῆς ἀχαθαρσίας,
οὕτω τὰ τῆς δικαιοσύνης ἐπιτελοῦντες, δοῦλοι οὐχ

᾿ ἀπειχότως ἄν χληθείητε τῆς διχαιοσύνης. Τοῦτο ξὶ

χαὶ ἐντρέπων ἅμα ἐπήγαγεν. ΕἾ γὰρ δοῦλοι εἶναι
οὐχ ἠσχύνεσθβε τῆς ἀχαθσρσίας, πῶς οὐχ ἄν καὶ
μέγα φρονήσητε, δοῦλοι χαταξιωθέντες γενέσσαι τῆς
δικαιοσύνης ; Εἴτα χατασχευάζει τοῦτο χαὶ ἑτέρως,
xai προϊὼν δείχνυσι τῆς τοιαύτης δουλείας τὸ ἀξίω-
μα, συμπερανάμενος ὅτι οὕτη ἡ δουλεία δούλους
ποιεῖ τοῦ Θεοῦ, οὗ τί ἄν εἴη ἐλευσεριώτερον xii
εὐδαιμονέστερον ; Καὶ γάρ φησι, « Νυνὶ δὲ ἐλευθε-
ρωθέντες ἀπὸ τῆς ἁμτνρτίας, δουλωθέντες δὲ τῷ
Θεῷ, » καὶ ἑξῆς. "II τὸ, ᾿Ανθρώπινον λέγω, εἰ vor-
θείη xa0' ὑπεγύατὸν, ὡς ἐφεξῆς ὀφεῖλον τάττεσθαι,
πρὸς τὸ, « Οὕτως νῦν παραστήσατε τὰ μέλη ὑμῶν
δοῦλα τῇ δικαιοσύνῃ εἰς ἁγιασμόν. » Ei οὖν οὕτως
ἐχληφθείη, σημαΐνοι ἄν, ὅτι μέτριόν τι εἶπον xai
ταπεινὸν, ταῦτα εἰπών. Ὃ γὰρ τὸ τέλειον λέγων,
εἴποι ἄν, ὅτι Παραστύσατε τὰ μέλη ὑμῶν δοῦλα τῇ
δικαισσύνῃ, μὴ ὡς τῇ ἁμαρτίᾳ, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον
σπουδαιότερον. Νῦν δὲ διὰ τὸ ἀσθενὲς ὑμῶν, φησῖν,
οὕτως εἶποτ ταπεινῶς xal μετρίως, d, Σύμμετρόν
τι, φησὶ, λέγω καὶ μικρὸν, xai οὐχ ὑπερὔαῖνον τὸ
τῆς φύσεως ἀσθενές" τῇ φύσει μετρῶ, φησὶ, τὴν
παραίνεσιν' οἶδα γὰρ τὰ ἐν τῷ θνητῷ σώματι χι-
νούμενα πάθη. « Τῆς σαρχὸς ὑμῶν. » Οὐχ εἶπε, Tk
προαιρέσεως ἤ τῆς ἐπιθυμίας, ὅπερ ἦν ἐχείνων ἐξ»
κημα, ἀλλὰ, « Τῆς σαρχὸς, » φησὶν, ὃ παρὰ γνώμῃ
αὐτῶν ἐγίνετο. Τοῦτο δέ φησιν, ἀνεπαχθῆ τὸν λόγον
ποιῶν. « Ὥσπερ γὰρ παρεστήσατε. » Πολλῷ μὲν
μείζονα ἔδει τῷ Χριστῷ τὴν δουλείαν παρασχεῖν καὶ
τῇ δικαιοσύνῃ, ἥπερ ἧσην παρέσχετε τῇ &x20225:4
xai τὴ ἀνομίᾳ, εἰς τὴν ἀνομίαν (τὸ δὲ, « Εἷς τὴν
ἀνομίαν, » τουτέστι τὸ ἐπὶ πλέον ἀνομεῖν. ᾿Αντὶ “οὗ,
᾿ΕξεκαίεσθΞ xxi εἰς ἔτι μᾶλλον ἀνομεῖν), πλὴν διὰ
τὴν ἀσθένειαν τῆς σχοχὸς, τὴν ἴση ἀπαιτῶ,

« Ὅτε γὰρ δοῦλοι ἦτε τῆς ἁμαρτίας. . Ὅτε,
φησὶν, ἐν ἁμαρτίᾳ ἐζῆτε, τοσοῦτον ὑπηχούετε τῇ
ἁμαρτίᾳ, ὡς μηδοτιοῦν πράττειν xaÀóv: τοῦτο qp
δηλοῖ τὸ, ᾿Ελεύθεροι ἦτε τῇ διχαιοσύνῃ, τουτέστιν. Ἐν
οὐδενὶ ἦτε ὑποτεταγμένοι αὐτῇ, οὐχοῦν χαὶ νῦν ἐπεὶ
μετέστητε εἷς τὴν διχαιοσύνην, ἐλεύθεροι γίνεσθε
τῇ ἁμαρτίᾳ. Τοῦτο γὰρ συνυπαχούειν ὁ σχοπὸς τοῦ
ἀνωτέρου χεφαλαίου ἀπαιτεῖ, « Τίνα οὖν χαρπὸν
εἴχετε τότε ; » Τί οὖν τὸ ὄφελος ὑμῖν, φησὶ, τῆς πό-
λαι πονηρίας ; Οὐδὲν, δηλονότι τὸ ἐπαισχύνεσθει
ὑμᾶς νῦν’ οὕτως γάρ xaxóv ἡ ἁμαρτία, ὅτι καὶ μεῖέ

449

ἀπαλλαγὴν, αὐσχνετχὶ τις Em! αὐτί. « Τὸ viz τέλο
ἐχείνων θάνατος. » Οὐ αἷνο. 2x2 τῆς ἃ DEM 34i
x23: ἀπὸ AKLTPAISHAT.€ χατατχευχζε: τὸ
χθντῦν τῆς ἀμα:τιας 273i, θα-
νατον ἔχει. τοῦτο CI, τὸ. «οὐτῖν. e Ἔχετε τὸν χα πὸν
ὑμῶν εἰς aqu. κα Ἐχείνων μὲν, τοῖν, ὁ χα πὸς
θάνατος xa! αἰ τύνη" το πων ξὲ ὃ
4 4 * ?, . -"-*9 84
X2: ζω a:0vt0z. À AA.
φησὶ, xai οὕτως 2 ποτὲ
4 - * - » L] es "» - . ὡ ΣῪ .-«- . » "v
καὶ tQ àxaf2z:c:z xai ^T, Avo uic. « Τὸ “ὃ πἔλος Nur,
alov:ov. »

ry

T3 «55$ εἐλξίντωυς

. 4 ὦ
Z22z65;. q7:2340*

6utui 2

Ει
3]
*4 :
e d4
A

£-22t:,

τῷ 8t) LP

"2. ὁ
Ἔχ τῶν ξδεδομενων τὰ προοτδοχώμενα πι-
στηῦται, τουτέστιν, ἀπὸ ἀνιχεμυῦ, τὴν αἷὼ
« Τὰ γά: ὀψώνια τῆς ἅμαςτιας θάνατος.» Τὰ ὀψώ-
viz, οἷον ὁ καρτοὸς, ᾿Ψών:ον λένετα!, ἡ

Φ
Φ
T

νέον vu, Υ.

λόγῳ. As zig
«ποιεῖ, rai nd
— (er Ψώνιον 6:3 zn; ἀἁμαντίας ὠνγύμεθα, ἃ
dpi. ἐχεῖνη πραττομένη, ἀντιδίόωτι χαὶ προξενεῖ.
« Τὸ δὲ χάοισμα τοῦ θεοῦ. » Οὐχ εἶπεν: 'O μιτθὸς
τῶν κατορθωμάτων, ἀλλὰ, « χάρισμα,» δειχνὺς ὅτι
οὖχ ix χαμάτων, ἀλλὰ xazà Λᾶριν χπηλλάγησαν τῶν

ἁμαρτιῶν.
ΚΕΦΑΛ. Q.

᾿Ἐπανάληψις περὶ τῆς ἐν χάριτι ζωῆς.

"H ἀγνοεῖτε, ἀδελουὶ, γι νώτχουσι γὰρ νόμον λαλῶ,
ὅτι ὁ νόμος χυριεύει τοῦ ἀνθοώπου ἐφ᾽ ὅσον χρόνον
Ch ; Ἢ γώ; ὑπανὸρος γυνὴ, τῷ ζῶντι ἀνδρὶ δέδεται
νόμῳ᾽ ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ ὁ ἀνὴρ, χατήργητα! ἀπὸ τοῦ
νόμου τοῦ ἀνδοός. "Apz οὖν ζῶντος τοῦ ἀνδρὸς
μοιχαλὶς χοηματίσε:, ἐὰν γένηται ἀνδρὶ sie. ᾿Εὰν
δὲ ἀποϑάνῃ, ὁ dvi, ἐλευθέρα ἐστὶν ἀπὸ τοῦ νύμου,
τοῦ μὴ εἶναι αὐτὴν μοιχαλίδα, γενομένην ἀνδρὶ
ἑτέρῳ.

Μετ᾿ ἐγκωμίου λέγει τὸ, « Γινώσχουσι, » — « "Ot:
ὁ νόμος κυρ:εὖὐε: τοῦ ἀνθρώπου ; » Εἶπεν ἄνω, ὅτι
ἀπεθάνομεν τῷ ἁμαρτίᾳ, τοιγαροῦν οὐ χυριξῦει
ἡμῶν, τῶν ὅτον ἐπ᾽ αὐτῇ νεχρῶν ὄντων, νῦν δὲ θέλε:
δεῖξαι, ὅτι οὔτε ὁ νόμος ἡμῶν x22:82et.. ᾿Ανθρώπινον
δὲ λέγει παράξειγλα. Εἴτα προϊὼν δείκνυσιν ὅτι οὐ
μόνον ἡμεῖς ἀπεθάνομεν τῷ νόμῳ, ἀλλὰ xai ὁ νόμος
ἀπέθανε τῇ ἐπιφανείᾳ τοῦ Χριστοῦ. « Τοῦ ἀνθρώπου.»
Οὐχ εἶπεν ἀνὸρὸς ἢ γοναῖκος, ἀλλὰ, « ᾿Ανθρώπου, »
ἵνα ἀμφοτίρους δηλώτῃ. « 'Eg' ὅσον y2óvov ζῇ. »
τίς ; Διηλονότι 6 ἄνθρωπος. ᾿Ελλειπτιχῶς οὖν εἴρη-
ται. Σατὲς δὲ αὐτὸ ποιεῖ, τὸ ἐπαγύμενον. « Ἢ γάρ
ὕπανδρος γυνή. » Ἔν τάξει τοῦ ἀνδρὸς, τέθε:!χ: τὸν
νόμον, ἐν τάξε: δὲ γυνχιχὸς, τοὺς πιστεύσαντας.

« Ἐλν δὲ ἀποθάντ, ὁ ἀνήρ. » Ἔν τῷ παραδείγματι
tc χήρωης, τὸν νόμον ὑποτίθετχι ἀποθανόντα, ἀλλ᾽
οὐχ ἐν τῷ συμπεράσματι, ἵνα μὴ ἐπαχῇΐ πο'ήσῃ
τὸν λόγον, μόνον ἁπλῶς δινγυύμενος. « ᾿Απὸ τοῦ
νόμου.» ToÀ νυμοθετοῦντος περὶ τοῦ ἀνδρὸς, xa!
δεσμοῦῖντος τὴν γυναῖχα πρὸς αὐτόν. Τὸ δὲ, Κατέργη-
και, ἀντὶ τοῦ, ἀπολέλυται, ἠλευρέρωται.

"Ὥστε, ἀδελφοί poo, καὶ ὑμεῖς ἐθχνατώθητε τῷ
νόμῳ διὰ τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, εἰς τὸ γενέ-
σθὰᾶι ὑμᾶς ἑτέρῳ, τῷ (x νεχρῶν ἐγεοθέντι, ἵνα
καρποφορήσωμεν τῷ θεῷ. Ὅτε γάρ ἦμεν ἐν τῇ

εὀδύσθη σαν.

COMMENT. IN EPIST.

ὃς À ob ipsum rubore suffundatur.

AD ROM.

. Nam fin.« i?!
mors. » Non solum a pudore. verum etia ab ἘΣ
ctibus peccati malitiam confirmat. Finis κυ ΤῸ
inquit.mortein habei. idque -pinillaieln. ἐ Ht.
fructum vestru à in sancificationem
quit. fructus mois est et con'usio
fructus sanclificatio est εἰ τίνα Yerum.
q-anquam liec ita se liabeunt, 25.:ezà )ta De: s-17-
vite, quemadmodum olim imi;und;a €i .LDi,Li-
tati : « Finem vero vitam αἱ τα. | Ab bs 21:5:
dala sunt,eorum fidem facit qua e exspectantut δος
est, a sauctificalione vitam ceternam iniert. « 5:
pendia enim peccati mors. »Stipendia,lucra veluii
fructus vel donum Ὀψώνιον, id est, stipendium,
dicitur donum regis. Vide autem quibus verbis

^ Li: Σ 72). «ώ"
he Id. Ball

ΣΆ.

p sermonem edisserat. Nam illos et firmiores reddit

ad id quod futurum est. et ut de his gratias agant
ἃ quibus liberati sunt, efficit. Stipendium facimus
per peccatum, quod nobis illud perpetratum con-
ciliat ac rependit. « Donum autem Dei. » Non
dixit: Merces bonorum operum, sed « donum, »
ostendens quod non per labores, sed per gratiam
liberati sint a peccatis.
284 CAPUT IX.
Repetitio de vita qua est. in charitate.

VIT, 1-3. An ignoratis, fratres (scientibus enim le-
gem loquor), quod lez dominetur homini quanto tem -
pore vivit ? Mulier enin viro. subjecta, viventi. viro
alligata est per legem : quod si wortuus fuerit. vir,
absoluta est a lege viri. Itaque vivente viro, adultera
Judicabitur, si se Juncerit alii viro : sin autem mor-
tuus fuerit vir. livera esta lege, ut non | sit adultera,
si jungitur alii viro.

Cum encomio dicit « Scientibus legem.» —
« Quod lex dominetur hoinini ? » Superius dixit
quod mortui sumus peccato : nobis itaque non dn.
minatur, ea ratione qua sumus illi mortui, nunc
aulem vult ostendere quod neque lex dominetur.
Hur:anum autem profert exemplum. leinde pro-
cedendo ostendit, quod non soluin nos legi moirtui
sumus :sed et lex mortua est per adventuin liri,

« Homiui. » Non dixit viro, aut inulicti, sed i: D]
mini,» ut utrumque -ignificat. « Quanto. tcu

pore vivit. » Quis ? homo videlicet. Pet defectu
ergo dictum est, sed id quod subjenzitur. [65st

D illum manifestum. « Mulier enim, viro subjecta

Ordine viri posuit legem. oidine 5uteim mulictis
credentes. « Quod si mortuus fucrit vi. 5 Per
exemplum viduae legem supponitisieriente nn . 5554
in conclusione non facit.ne sermonem

ΙΗ, et t,

sum reddat, sed tantum sim;lici'er: n21015:: &
lege. » Qux de viro statuit. illius muie:ieu, zu
gat. Κατήογηται, id est, νον ὦ €.'. uti
est.

VII, 4-6. Proinde, fratres mei, v quspos n. iviit-
cali estis legi per corpus Chris. yt es — Lucem. cm
mirum ei qui a mortuis resurrexit. ut! *e cz
Deo. Cum enim essemus in. eamm, offe za

πο, ἈΠ

441 OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

448

rum qui per legem erant. operabantur in membris À oxpx!,' xà" πχθήματα τῶν ἁμαρτιῶν τὰ διὰ τοῦ

nostris, ad fructificandum morti. Nunc autem soluti
sumus a lege, mortui ei per quod delinebamur.

285 In conclusione non inducit mortuam esse
legem, ne sermo dure accipiatur: siquidem Ju-
dais loquitur, sed credentes inducit Christi morte
defunctos esse a lege, ideoque liberatos. Si ergo
mortua lege non esttransgressor qui eam relinquit
ac Domino credit, multo magis si quis ipse etiam
moriatur (sicuti dicit quod et nos mortui simus)
solutus est a lege et non est trans;ressor. « Per
corpus Christi. » Qui pro nobis mortuus est : com-
mortui enim illi sumus in baptismate, et non

sumus nostri : nam pretio nos emit. « Ut essetis B

alteri. » Veluti lege mortua; ideo neque transgres-
sores inveniemur. e Ut fructificemus Deo.» Adhor-
tatur deinde ad spem meliorem. Siquidem tunc,
inquit, fructum ferebamus, omnia ad illam ope-
ranles : nunc autem Deo.—«Cum enim essemus in
carne. » [d est. in conversatione secundum legem.
Nam carnem vocavit datas carni sanctiones : puta
de cibo, potu, lepra ac similibus. « In carne. » Id
est, in carnali vita. Non autem dixit : In lege, ne
despiceretur sermo : adhuc enim legem colebant.
« Ea que per legem sunt » — « Nam concupiscen-
liam, inquit, non novissem nisi lex dixisset: Non
concupisces. » Ilec ergo per legem sunt cognita.
Rursum non dixit: Membra operantur, ne accu-
sarel carnem, sed operabantur in membris ad fru-
ctificandum morti,ostendens quod extrinsecus ope-
ratione Satanm accidat,ut cooperentur ad mortem.
Per peccata enim fructificamus morti: « Nunc au-
tem soluti sumus a lege.» Rursum quod erat odio-
sum fugiens, non'dixit : Soluta est lex ; sed, « Nos
ἃ lege soluti sumus, » hoc est,absoluti ac liberati.
Quamobrem? Quia mortui su:iius peccato. Nam
hoc detinebat : et surreximus, non per legem, sed
per Christum. Manifestum ergo est quod a lege
quidem absoluti sumus tanquam mortui : sub-
diti autem sumus Christo qui nos a morte libe-
ravit.

νόμου, ἐνηργεῖτο iv τοῖς μέλεσιν ἡμῶν, εἷς τὸ
καρποφορῆσαι τῷ θανάτῳ. Νυνὶ δὲ χατηργη-
Ünutv ἀπὸ τοῦ νόμου, ἀποθανόντες ἐν d xawe--
χόμεθα.

Ἐν τῷ συμπεράσμχτι οὐχ εἰσάγει ἀποθανόντε
τὸν νόμον, διὰ τὸ μὴ δόξαι εἶναι ἐπαχθῆ (Ἰουδαίοις
4ip λαλεῖ), ἀλλὰ τοὺς πιστεύσαντας εἴσάγει τῷ 9r
νάτῳ Χοιστοῦ ἀποθανόντας ἀπὸ τοῦ νόμου, διὸ xal
ἐλευθερωθέντας. Εἰ οὖν τοῦ νόμου ἀποθανόντος οὐκ
ἔστι παραδάτης ὁ καταλιμπάνων αὐτὸν xal πιστεύων
τῷ Κυρίῳ, πολλῷ μᾶλλον ἄν xal αὐτός τις ἀποθάνῃ,
ὥσπερ, φησὶ, xxi ἡμεῖς ἀπεθάνομεν, λέλυται dm
τοῦ νόμου, xal οὐχ ἔστι παραδάτης. « Διὰ τοῦ σύ--
ματος τοῦ Χριστοῦ. » Τοῦ θτνατωθέντος ὑπὲρ ἡμῶν,
συναπεθάνομεν (γάρ αὐτῷ ἐν τῷ βαπτίσματι, x
oüx ἐσμὲν ἑαυτῶν: ἠγοράσθημεν γάρ τιμῆς. « Εἰς
τὸ γενέσθα: ὑμᾶς ἑτέρῳ. » Ὡς τοῦ νόμον ἀποθανόν-
τος. Διὸ οὔτε παραδάται εὑρεθησόμεθα. « ἵνα xx
ποφορήσωμῖν τῷ Θεῷ. » Εἴτα προτρέπει ἐλπίσι
χρείττοσι. Τότε μὲν γάρ, φησὶ, τῷ θανάτῳ ἐχαρτο-
φοροῦμεν, τὸ πᾶν ἐχείνῳ πράττοντες, νῦν δὲ τῷ
θεῷ. [GEOAuUP.] « Ὅτε 425 ἦμεν ἐν τῇ σαρχί. »
Τουτέστιν ἐν τῇ χατὰ νόμο» πολιτείᾳ. Σάρχα v2.
τῇ σαρχὶ δεδομένας νομοθεσίας ὠνόμασεν, τὰς περὶ
βρώσεως xai πόσεως xal λέπρας, xa) τῶν τοιούταν.
« Ἐν τῇ σαρχὶ, » τουτέστιν ἐν τῷ σαρχιχῷ βίῳ.
Οὐχ εἴπε δὲ, Ἔν τῷ νόμῳ, ἵνα μὴ ἀπαράδεχτος yh
νηται ἔτι γάρ ἐσέδοντο τὸν νόμον. --- « Τὰ διὰ
τοῦ νόμου ἐνηργεῖτο. » Οὐ γάρ ἤδειν, φησὶ, τὴν
ἐπιθυμίαν, εἰ μὴ ὁ νόμος ἔλεγεν, « Οὐχ ἐπιθυμήσεις.»
Τὰ οὖν διὰ τοῦ νόμου γνωριζόμενα. Καὶ πάλιν, οὐχ
εἶπεν, ᾿Βνεργεῖ τὰ μέλη, ἵνα μὴ κατηγορήσῃ τῆς
σαρχὸς, ἀλλὰ, « 'Evrpyetto, εἰς τὸ καρποφορῆσαι-τῷ
θανάτῳ, » δειχνὺς ἔξωθεν παραγενόμενα ἐνεργείᾳ τοῦ
Σατανᾶ, εἰς τὸ συνεισενεγχεῖν τῷ θανάτῳ. Διὰ TÉ
τῶν ἁμχρτιῶν, τῷ θανάτῳ χαρποφοροῦμεν. « Νυνὶ
δὲ χατηργήθημεν ἀπὸ τοῦ νόμου. » Πάλιν τὸ ἐπαχϑὲς
φεύγων, οὐχ εἶπε, Κατήργηται ὃ νόμος, d,
« μεῖς ἀπὸ τοῦ νόμου χατηργήθημεν, » τουτέστιν,
ἀπολελύμεθα xal λελυτρώμεθα. Διατί ; 'Επειδὴ ἀτ-
εἐθάνομεν διὰ τῆς ἁμαρτίας" αὕτη γάρ d κατέχουδξ'
xai ἡγέρθημεν οὐ διὰ τοῦ νόμου, ἀλλὰ διὰ τοῦ Χρι-

στοῦ. Δῆλον οὖν ὅτι ἀπὸ μὲν τοῦ νόμου ἀπολελύμεθα ὡς ἀποθανόντες, ὑπετάγημεν δὲ τῷ ῥυσαμένῳ ἡμᾶς τοῦ

θανάτου Χριστῷ.
860 CAPUT X.
De condemnatione que propter peccatum erat sub
lege.

Vll. 6, 7. Ut serviamus per novitatem spiritus, et
non per vetustatem littere. Quid ergo dicemus ? Lex
peccitum est ? Absit |. Sed peccatum non cognovi nisi
per legem. Nam et concupiscentiam nesciebam nisi
lez dixisset : Non concupisces.

Deinde ne existiment quod a lege absoluti,"se-
cure deinceps agere possint que velint, aliam in-
ducit servitutem exactiorem,puta spiritus Pulchre
autem dicit «Per novitatem ; » neque enim eadem
suni statuta in Novo Testamento que olim erant

ΚΕΦΑΛ. L..
Hepi τῆς ὑπὸ νόμου κατακρίσεως διὰ τὴν ἀμαρ-
τίαν.

Ὥστε δουλεύειν ἡμᾶς ἐν χαινότητι - πνεύματος,
xal οὐ παλαιότητι; γράμματος.᾽, Τί [οὖν ἐροῦμεν ;
Ὃ νόμος ἁμαρτία ; Μὴ γένοιτο, ᾿Αλλὰ τὴν ἀμαρ-
τίαν οὐκ ἔγνων, εἰ μὴ διὰ νόμου. Τήν τε TÉ)
ἐπιθυμίαν οὐχ ἔδειν, εἰ μὴ ὁ νόμος ἔλεγεν" Οὐκ
ἐπιθυμήσεις.

Εἴτα ἵνα μὴ νομίσωσιν, ὅτι ἀπολυθέντες τοῦ vi-
μου, λοιπὸν ἄ βούλονται ἀκινδύνως πράττουσιν, ἐπ-
άγει ἄλλην δουλείαν ἀκριδεστέραν, τὴν τοῦ πνεύμα-
τος. Καλῶς δὲ τὸ, « Καινότητι,» ἐπειδὴ οὐ τὰ αὐτὲ
ἐν τῇ Νέᾳ ἐπιταττόμεθα, ἅπερ οἱ πάλαι ἐν τῷ

COMMENT. IN EPIST. AD ROM. A5

, ἀλλὰ χαινὰ xal vía παραγγέλρατα, xal φιλο- À in littera sive in lege: sed nova sunt precepta.

φώτερα, ὡσεὶ εἶπεν, Ἵνα δουλεύωμεν τοῖς νέοις
τοῖς ἐχ τοῦ Πνεύματος ἐπιταγεῖσι" καὶ γὰρ τοῖς μὲν
ἀρχαίοις τὸ μὴ φονεύειν, ἡμῖν δὲ τὸ μὴ ὀργίζεσθαι"
ἐχείνοις μὴ μοιχεύειν, ἡμῖν δὲ τὸ μηδὲ περιένγως
ὀρᾷν ἐπιτέταχται. « Καὶ οὐ παλαιότητι γράμματος ; »
Οὐκ ἔτι γὰρ ὁ νόμος ἐπιτάτσει, ἀλλὰ τὸ πνεῦμα. Εἰ-
πὼν δὲ, « IIzÀAatócr zi, ». ἔδειξε τὸ σαθρὸν τοῦ νομοῦ
xa!dy^siov. lli» qà2 τὸ, « παλαιούμενον, φησὶ, xai
Ὑηράσχον, ἐγγὺς ἀφανισμοῦ. » -- « Τί οὖν ἐροῦμεν, »
Ἐπειδὴ εἶπεν, « ἵνα δουλεύωμεν ἐν χαινότητι
πνεύματος,» ὡς τοῦ μὲν πνεύματος σώζοντος, τοῦ
δὲ νόμου μὴ σώζοντος, φησί. Τί οὖν, εἴποι τις, ὅτι
ὁ νόμος ἀμχρτωλός ἐστιν, ἢ ἁμαρτίας πρόξε νος ;
Οὐ τοῦτο, φησὶ, λέγω, ἀλλ᾽ ὅτι πρόξενός po: τοῦ
Ἡνῶναι τὴν ἀμαρτίαν' οὐχοῦν χαὶ χειρύνως τ'-
μωρηδῆναι, ὅτι ἐν γνώσει: λοιπὸν ἁμχρτάνω. Ὄμως
κατὰ μιχοὸν δείχνυσ! τὸν νόμον xal κχατασχευχστι-
χὸν τῆς ἁμαρτίας, οὐ μὴν παρὰ τὴν οἰκείαν φύσιν,
ἀλλὰ παρὰ τὴν αὐτῶν χαχίαν. Οὐκ εἶπε, Τί οὖν ; Ὁ
νόμος ἀπίθανεν, f, κατήργηται (τοῦτο γὰ» ἐδούλετο) ;
ἀλλ᾽ ὅπερ οὐδὲ αὐτῷ ἐξόχει. --- (ΦΩΤ΄] « Τί οὖν ;
φησὶν, ὁ νόμος ἁμαρτία ; » Διὸ ἐπαγε', « Μὴ γέ-
νοιτοῖ . ἅμα χαχείνους λεαίνων, xai τὸ αὐτοῦ οὐκ
ἀναιρῶν.

Οὐ γὰρ εἰ μὴ ἔστιν ἁμαρτία, ἤδη οὐκ ἀπέθανεν ἢ
οὐ κατήργηται, ὅπερ ἐκεῖνος xai ἐδείχνυε xal ἐδού-
λετο. « Ὅ νόμος ἁμαρτία; » Μετετράπη, φησὶν, ὁ
νόμος τὴν φύσιν, xal γέγονεν εἰς ἁμαρτίαν tav ;
Οὐχὶ, φησίν. δες πῶς πανταχοῦ τῆς ὁμαντίας ἔχε-
«και, τὸν νόμον ἀπαλλάττων χατηγορίας ἁπάσης ; Δ'ὃ
καὶ ἐπήγαγε, λίγων' Ὥστε ὁ νόμος ἅγιος, xai d,
ἐντολὴ ἁγία καὶ ἀγαθή. » ᾿Αλλ’ εἰ βούλεσθε, χαὶ τῶν
παραποιούντων τὰς ἐξηγήσεις ταύτας εἰς μέσον τὸν
λόγον ἀγάγωμεν οὕτω γὰρ σαφέστερα τὰ παρ᾽ ἡ μῶν
λέγόμενα. Τινὲς γὰρ ἐνταῦθα, οὐ περὶ τοῦ νόμου
Μωυσέως αὐτόν φασι λέγειν τὰ λεγόμενα, ἀλλ᾽ οἱ μὲν
περὶ τοῦ φυσιχοῦ, ἄλλοι δὲ περὶ τῆς ἐντολῆς τῆς ἐν
τῷ παραδείσῳ δοθείσης. Καὶ μὴν πανταχοῦ σχοπὸς
τῷ Βαύλῳ τοῦτον ἀναστῆσαι τὸν νόμον. Πρὸς δὲ
ἐχείνους, οὐδένα λόγον ἔχει, xal μάλα εἰχύότως Τοῦ-
tov γὰρ Ιουδαῖοι δεδοιχότες xxl τρέμοντες, ἐφ'λο.
νείκουν τῇ χέριτι. Τὴν δὲ ἐντολὴν τὴν ἐν τῷ παρα-
δείσῳ, οὐδὲ νόμον ποτὲ φαίνεται χαλέτας, οὐδ’ αὐτὸς,
οὐδ᾽ ἄλλος οὐδείς. Ἵνα δὲ xal αὐτῶν τῶν εἰρη μένων
τοῦτο σαφέστερον γένηται, ἐπεξέλθωμεν τοῖς ὁήμασι,
μικρὸν ἀνωτέοω τὸν λόγον ἀγαγόντες. Περὶ γὰρ
πολιτείας ἀκοιδοῦς αὐτοῖς διαλεχθεὶς, ἐπύγαγε λέ-
ἴων « Ἢ ἀγνοεῖτε, ἀδελφοὶ, ὅτι ὁ νόμος κυριεύει τοῦ
ἀνθρώπσυ, ἐφ’ ὅσον χρόνον ζῇ; ωστε xii ὑμεῖς
ἐθανατώθητε τῷ νόμῳ.» Οὐκοῦν εἰ περὶ τοῦ τυσι-
κοῦ ταῦτα εἴρηται, εὑρεθησόμεθα μὴ ἔχοντες νόμον
φυσιχόν. El δὲ τοῦτο ἀληθὲς, τῶν ἀλόγων ἐσμὲν
ἀνοητότε:οι. ᾿Αλλ᾽ οὐχ ἔστι ταῦτα. Περὶ γὰρ τοῦ ἐν
τῷ παραδείσῳ οὐδὲ φιλονειχεῖν ἀναγχαῖον, ἵνα μὴ
περιττὸν ἀναδιξώμεθα πόνον πρὸς τὰ ὡμολογημένα
ἀποδυόμενοι. Πῶς οὖν, « Τὴν ἁμαρτίαν οὐχ ἔγνων

- 1* Matth. v, 2iaeqq. " Hebr, vi, 43.

magisque plena sapientia ; ac si dixisset : Ut ser-
viamus novis preceptis qua dantur a Spiritu. Si-
quidem antiquis praeceptum erat non occidere,
nobis autem non irasci : illis non mechari, nobis
vero neque curiose intueri 9. « Et non per vetu-
statem littere. » Nou enim lex amplius jubet, sed
spiritus. Dicens aulem, « Vetustatem, » ostendit
legis antiquationem ac inutilitatem. Nam « quod
antiquatur ac senescit, inquit, in propinquo est ut
evanescat ?*, » — « Quid ergo dicemus ? » Quoniam
dixerat: « Ut serviamus per novitatem spiritus, »
quasi salvante spiritu, lege vero non salvante, ait:
Quid ergo, dixerit quispiam, num lex peccato ob-
noxia est aut peccati conciliatrix ? Non hoc. inquit,
dico: sed quod conciliaverit mihi notitiam peccati:
proinde gravius etiam puniar,quod deinceps sciens
peccare convincor ; aliquantulum tamen ostendit
legem cooperari ad peccatum, nequaquam ex sua
natura, sed propter ipsorum malitiam. Non dixit,
Quid ergo? Lex mortua est, aut dissoluta est ? Hoc
enim et ipse sentiebat, sed id quod ne ipsi quidem
videbatur. — « quid ergo? Lex peccatum est? »
Ideo subjungit : « Absit ! » simul et illos mitigans,
et quod suum erat non auferans.

28 5 Nequeenimsilexpeccatum non est,continuo
sequitur mortuam non esse aut solutam, quod ipse
demonstrabatet intendebat. « Lex peccatum est? »
Mulavit, inquit. lex naturam, et facta est ad pecca-
tum impellens? Non, inquit. Vides quo pacto ubi-
que peccato occurrens, legem omni liberet accusa-
lione? Ideo etiam adjunxit: « Itaque lex sancta est,
et preceptum sanctum, justumque ac bonum. »
Verum, si placet.illorum quoque sermonem in me-
dium proferamus, qui has pervertunt cnarratio-
nes: itaenim manifestiora fient qux a nobis dicun-
tur Nam quidam hic non de Mosi lege dicere eum
asserunt quz dicuntur, sed hi quidem de lege na-
turali, alii vero de praecepto quod in Paradiso
dalum est Atqui scopus ubique Paulo est hanc ele-
vare legem : circa illas autem ne verbum quidem
facit ullum : idque jure optimo. Nam hanc veriti
Judsi ac trementes, contendebent adversus gra-
tiam. Pr::ceptum. item quod in Paradiso datum
est, nunquam aut hic Apostolus aut alius quispiam
legem videtur appellasse. Ut autem hoc per ea

D etiam qua dicta sunt flat manifestius. sermone

paulo altius repetito, verbis prosequamur. Ubi
enim de proba conversatione illis disseruisset,
subjunxit dicens : « An ipnoratis, fratres, quod lex
dominetur homini quanto tempore vivit? Proinde
vos quoque mortificati estis legi. » Itaque si de na-
turali lege hec dicta sunt, inveniemur naturalem
non habere legem : quod si hoc verum est, irratio-
nalibus insipientiores sumus: sed hec non ita sunt.
De ea vero que in Paradiso data est, ne necessa-
rium quidem est contendere: ne superfluum susci-

451

ORCUMENII TRICCAE EPISCOPI

432

piamus laborem, circa ea qut in confesso sunt, A εἶ μὴ διὰ νόμου ; » OS τὴν καθόλου λέγων ἄγνοιαν

illum aggredientes. Quomodo ergo ait : « Peccatum
non cognovi nisi per legem ? » Cum hoc dicit,non
omnimodam intendit ignorantiam, sed exactiorem
cognotionem. Nam si de naturali lege hoc dictum
e:l, quomodo in sequentibus lunc habet sermo-
nein : « Ego autem vivebam quondam sine lege?»
Neque enim Adam neque alius quisquam homo vi-
detur unquam sine naturali vixisse lege. Nam si-
mul ut illum formavit Deus, etiam eam ipsam
legem illi imposuit, domesticum munimentum
omni natura2? constituens. l'reterea. quoque nus-
quam videtur legem naturalem vocasse praeceptum
?$8 hanc autem et preceptum dicit et justum
sanctumque vocat, ac legem spiritualem. « Sed
peccatum non cognovi. » Nondisit : Sed peccatum
non feci nisi per legem, sed, « Peccatum non co-

τοῦτο λέγει, ἀλλὰ τὴν ἀχριδεττέραν γνῶσιν. El Ὑὰρ
περ! τοῦ φυσιχοῦ τοῦτο εἴτηται, πῶς ἂν τὸ ἐξῆς ἔχει
λόγον; «iG qào ἔζων χωρὶς νόμου ποτέ. » Οὐτε
Ὑὰρ ᾿Αδὰμ, οὔτε ἄλλος ἄνθρωπος οὐδεὶς, οὐδέποτε
χωρὶς νόμου φυτιχοῦ φαίνεται ζήσας. “μοῦ τε yi;
αὐτὴν ἔπλατεν ὁ Θεὸς, xai ἐκεῖνον αὐτὸν ἐπτίθε: τὸν
νόμον αὐτῷ, σύνοικον ἀσφαλῆ παρακαθιστὰς τῇ ςὐ-
σε: πασὴ. Χωρὶς δὲ τούτου, οὐδαμοῦ φαίνεται ἐντο-
λὴν τὸν ουσιχὸν νόμον χαλέσας. Τοῦτον δὲ xai ἕντο-
λὴν xai διχαίχν xal ἁγίαν χαλεῖ χαὶ νόμον πνευμα-
τιχύν, « ᾿Αλλὰ τὴν ἁμαρτίαν οὐχ ἔγνων. » Οὐχ εἶπεν,
᾿Αλλὰ τὴν ἁμαρτίαν οὐχ ἐποίησα, εἰ μὴ Du νό-
μου, ἀλλ᾽, « Οὐχ ἔγνων. ν Ὥστε οὐ τοῦ ποιεῖν,
ἀλλὰ τοῦ Φ'αγινώσχειν τὴν ἁμαρτίαν, ὁ νόμος αἴτιος,
παιδευτικὸς ὦν, χαὶ μὴ συγχωρῶν διὰ τῆς ἀγνοίας,
εἰς τήν τῶν ἀλόγων ἐχπίπτειν φύσιν.

gnovi , » itaque lex non faciendi sed cognoscendi peccati causa est, cum padagogi vice fungatur, nec
permittat ut per ignorantiam ad irrationalium naturam declinemus.

VII.841.« Occasione autem accepta,peccatum per
e praeceptum operatum estin me omnem concupis-
centiam. Siquidem absque lege peccatum mor-
tuum erat: egoautem vivebam sinelege quondam.
Porrocum venisset prieceptum, revixit peccatum:
« ego autem moriuus suum : elrepertum est pre-
ceptum quod erat ad vitam ipsum mihi cedere ad
mortem. Peccatum enim occasione accepta per
preceptum decipit me. et perillud occidit. »
Non lex, ait, causa est peccati, sed peccatum
per praceptum, quod est lex, seduxit me. Vide
quomodo paulatim ostendit occasionem peccati esse
legem ; sed manifeste non dicit. ne ipsos ofTende-
ret. Peccatum autem videtur dicere diabolum.
Quemadmodum enim Scriptura Salvatorem ὯΟ -
strum Vitam appellat ac Justitiam. 4 od vit; et
justitia causa sit : ita et contrariam potentiam ex
proprio effectu, interdum quidem peccatur vocat,
quandoque vero mendacium ac mortem.lta autem
etin sequentibus dicens : « Peccatum revixit, »
diabolum significat. Itaque diabolus occasionem
per preceptum accepit, quia legis precepta tan-
quam sum techno materiam struens δα id quod
preceptis erat contrarium, homiuem impulit. Ma-
nifestum est autem quod Apostolus per seipsum
communem designat hominem sive totam naturam
humanam. « Omnem concupiscentiam. » Et bene
omnem ; siquidem etiamante legem erat concupi-
scentia. Quare enim diluvium factum est Sodoma-
que perierunt ? Sed nunc, inquit, et quas non vi-
deram didici,etcognitas operatus sum « Peccatum
mortuum erat. » Hoc est sine effectu. Nam si ante
legem quoque op?rabatur, at non in tantum. Dor.
mire, ait. videbantur plura peccata ac mortua
esse : multa enim non noveram : et in ignorantia
faciens, non adeo peccabam. [taque mortuum erat
peccatum, ?89 ego autem vivebam, ut qui non
molestabar neque stimulabar,aut ab eo mortificatus
eram.

Quomodo ergo illud revixit ? Per legem. Quo-

(«

«

«

«

«

«

D

'Agopui, δὲ λαδοῦσα dj ἁμαρτία δίὰ τῆς ἐντο-
λῆς, κατειργάσατο ἐν ἐμοὶ πᾶσαν ἐπιθυμίαν.
Χωρὶς γὰρ νόμου ἁμαρτία νεχρά. ᾿Εγὼ δὲ EZXw
χωρὶς νόμου ποτέ. Ἐλθούσης δὲ τῆς ἐντολῆς,
ἡ ἁμαρτία ἀνέζησεν, ἐγὼ δὲ ἀπέθανον, xai si-
ρέθη μοι dj ἐντολὴ, dj εἷς ζωὴν, αὕτη εἰς θάνχιον,
II γὰρ ἁμαοτία ἀφορμὴν λαδοῦσα διὰ τῆς ἔντο-
λῆς ἐξηπάτησέ us, xal ὃ}ι᾽ αὐτῆς ἀπέχτεινε.

Οὐχ ὁ νόμος αἴτιος, φησὶ, τῆς ἁμαρτίας, ἀλλ' d
ἁμαστία διὰ τῆς ἐντολῆς ἣ ἐστιν νόμος, ἐξηπέ-
τητὲ με. "Opa πῶς ἠρέμα δείχνυσι πρόφασιν τῆς
ἁμαρτίας τὸν νόμον. Φχνεοῶς δὲ οὐ λέγει, ἵνα μὴ
προστῇ αὐτοῖς, ᾿Αμαρτίαν δὲ ἔοιχε λέγειν τὸν διΖ-
ὅλον "Ozso οὖν τὸν Σωτῆρα ζωὴν ἢ Γραφὴ καλεῖ
xQi! Δ χυϊοσύνην, τῷ ζωῆς xxi διχαιοσύννς αὐτᾶιον
εἶναι, οὕτως xai τὴν ἐναντίαν δύναμιν ἐχ τῆς οἱ
χείας ἐνεργείας, ποτὲ μὲν ἁμαρτίαν, τοτὲ δὲ ψεῦδος
καὶ θάνατον χαλεῖ. Οὕτω δὲ xal ἐν τοῖς ἑξῆς εἰπὼν,
« '[| ἁμαρτία ἀνξζησε,» τὸν διάδολον Ov, λοῖ. Αοιπὸν
οὖν διὰ τῆς ἐντολῆς ἀφορμὴν ὁ διάδολος ἔλεθεν. ὅτι
τὰ παραγγίλματα τοῦ νόμου ὡς ὕλην τινὰ τῇ; ἔτυ-
τοῦ τέχνης ποισάμενος, εἰς τὸ ἐναντίον ταῖς ἐντο-
λχὶς περιέτρεπε τὸν ἄνθρωπον. Δῆλον δὲ ὅτ' δι᾽
ἑαυτοῦ ὁ ᾿Απόστολος, τὸν χοινὸν ἄνθρωπον Oro.
« Πᾶσαν ἐπιθυμίαν. » Καλῶς τὸ, πᾶσαν᾽ ἦν γὰ xi
πρὸ τοῦ νόμου ἐπιθυμία. ᾿Επεὶ, διατί ὁ κχαταχλυ-
σμὸς γέγονε, xai. τὰ Σόδομα ἀπώλετο ; ᾿Αλλὰ vim,
φησὶ, xil ἃς οὐχ ἔδειν ἐπιθυμίας ἔμαθον dx τοῦ
νήμου, xzi μαθὼν ἐποίησας. « 'Apapcía vtx2i»
Τουτέστιν ἀνενέργητος. El γὰρ ἐνήργει καὶ πρὸ τοῦ
νύμου, ἀλλ᾽ οὐ τοτοῦτον. Καθεύδειν ἐδόχουν, 5τοὶν,
αἱ πλείους ἀμαρτίχι xal τεθνάναι. Οὐ γὰρ fao τὰς
πλείους. χαὶ ἐν ἀγνοίχ πράττων, οὖχ οὕτως iui
τανον. Ἢ μὲν οὖν ἀμαρτία νεχρὰ, ἐγὼ δὲ ἐν ᾿νῇ,
ἅτε μὴ ἐνυχλούμενος, μηδὲ νεκρούμενος δπ᾽ αὐτῆς.

lie οὖν ἀνέζησεν ἐκείνη ; Διὰ τοῦ νόμον. Tiv

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

494

«ρόπον ; Ὅτι τοῦ νόμου δοθέντο:, μᾶλλον ἐχείνη πρὸς A nam pacto? quia illud data lege magis ad invasio-

ἐπίθ:σιν παοωξύνθη, xal οἷον ἐπηρεάσαι ὥρ'λησεν,
ἅτε δὴ καὶ στεφανοῦσθαι μέλλοντα τὸν φυλάξαντα
τὴν ἐν ἐντολὴν ὁπολογιζομξνη, xai διὰ τοῦτο μᾶλλον
διαδασχαίνουσα. Kal ἐγὼ πάλιν «vob o δια τῆς ἐντο-
λῆς τὴν ἁμαρτίαν, ὡς ἐν γνώσει πράττων ἃ φεύγειν
ἔδει, μᾶλλον χατὰ τοῦτο ἡμάστανον, xal μᾶλλον
αὐτὴν x10' ἑαυτοῦ ἐπεῤῥώννυον, ᾿Ισχὺν αὐτῇ διὰ τῇς
κατὰ γνῶσιν ἀτόπου πράξεως ἐπ'χορηγῶν, καὶ
οἵον ἀπθενῆ καὶ νενεχριυμένην οὖσαν ἐνισχύιον xal
ἀναζιωυπυρῶν. 'H δὶ ζήσατα, ἐμὲ ivi«cwst. Ποὺ δὲ
τοῦ ἀνυζῆσα' ἐχείνην, ἐγὼ ἔζωον μᾶλλον, Τοῦτο δὲ
T» πρὸ τοῦ νόμου καὶ τῆς ἐντολῖς. Ὥστε εἰ xal μὴ
ὁ νόμος ἁμαρτία, ἀλλ᾽ οὖν ἐχείνου δοθέντος, κατὰ
δύο τρόπους ἡ ἁμαρτία ἀνέζησεν, αὐτῆς vs ἐχείνης
μᾶλλον πρὸς ἐπίφεσιν ἀναχινηθείσης xai διεγερθει-
σης, καὶ ἡμῶν τῇ κατὰ γνῶτιν ἐχτόπῳ πράξει ἐν-
ἰσχυσάντων αὐτὴν, xxi τὴν xx0' ῥμῶν ἐπιδηυλὴν
σὺν παῤῥησίᾳ παρασχομένων. ᾿Αλλ᾽ ἐχείνη μὲν
dvi tnr, ἐλὼ δὲ ἀπέθανον. « ζων χωρὶς νόμου
zzi. » Πότε ἔζων χωρὶς νόμου; Πρὸ τοῦ δοθῆναι
τὴν ἐντολὴν τοῖς πρωτοπλάστοις, τὴν ἐν παραδείσῳ
ζωὴν. Ἤ πρὸ Μωσίως δηλονότι ἔζων, φησὶν" οὐχ
ἤμην νεχρὸς τῷ πλήθει τῶν ἀμχοτιῶν. Τότε γὰρ
μόνον εἶχον κατήγορον τὸν φυτιχὸν νόμον, νυνὶ δὲ
γχαὶ τὸν γραπτόν. 'O;qi πῶς ix περιστάτεως £2)a-
iv ὁ νόμος ; « Ἐλρούσης δὲ τῆς ἐντολῆς, » ᾿Εντολήν
q1,2t τὸν νόμον. Εἰπὼν δὲ « ᾿Ανέζησεν,» ἔδειξεν ὅτι
ἦν μὲν d ἁμαρτία, ἀλλ᾽ ἡἠτνύχαεν, ὁ ὃὲ νόμος ὡς
εὐεργετῶν, ἐφανέρωσεν αὐτὴν ἵνα φύγωμεν αὐτὴν,
ἀτλ’ ἡ περίστασις τοὺς μὴ φυγόντας ἔῤλαψεν, Ἡ
οὖν εἰς ζωὴν μοι δοθεῖσα (οὕτως γὰρ εἶχε φύσεως)
εἰς θάνατόν μοι γέγονε διὰ τὴν ἡμετέραν ῥᾳηυμίαν,
οὐ διὰ τὴν αὐτῆς φώσιν. « 'Π γὰρ ἁμαρτία ἀφοριχήν
λαδοῦσα. » Πάλιν τὰ αὐτὰ ποιχίλως χατασκευᾶζει,
xai εἰκύτως. Μεγάλην γὰρ εἴχε δόξαν ὁ νόος, Δεί-
zw23tv οὖν αὐτὸν μηδὲν ὠφελοῦντα, ἀλλ’ ix περι-
στάπεως βλάψαντα. Ποιεῖ δὲ τοῦτο, ἵνα εὐπαράδε-
κτὸς γένηται χηρύσσων τοῦ ἀσεῖνα! μὲν τὸν νόμον,
προυδραμεῖν δὲ τᾷ πίστει Χριττοῦ. ᾿Ανωτέοω ὙΧ2
εἰπών, ὅτι ᾿Αφορμὴν λαδοῦσα ἡ ἀμχρτία χατειργάσατο
ἐν ἐμοὶ πᾶσαν ἐπιθυμίαν, ἐπάγει, ὅτι οὐ μόνον ἐπι-
θυμίαν πᾶσαν χατειργάσατο, ἀλλὰ xal ἐθανάτωσέ
με αὕτη μοι γενομένη εἰς θάνατον. Εἶτα, ὡς ἕθος
αὐτῷ αἱτίας αἰτίαις συνείρειν, καὶ τὴν ἀχολουθίαν
ἐνδεικνύναι τῶν πραγμάτων xal ἐν τοῖς λόγοις, ἄνα-

τρίχει καὶ τίθησι πῶς χατειργάσατο πᾶσαν ἐπιθυ- D

μίαν καί φησι, ὅτι « ᾿Αφορμὴν λαδιῦσα ἐξνπάτησέ
με. » Εἶτα ἀφῆχε τὸ προῤῥηθὲν νοεῖν ἐνταῦθα, ὅτι
ἐκ τούτου δὲ εἰργάσατο τὴν ἐπιθυμίαν, xai τοῦτο
ἀφεὶς, ἐρισυνάπτει τὸ τέλος, « Καὶ ἀπέχτεινεν,» ἵν’
f κατὰ συνέχειαν, εἴ ττς ἀναλάδοι, οὕτως αὐτῷ εἰ-
ρημῖνον. « ᾿Αφορμὴν λαδοῦσα dj ἀμαρτία, χατειο-
γᾶσατο ἐνἐμοῖ πᾶσαν ἐπιθυμίαν.» Τὴν 6$ ἔπιθυμίαν
κατειργάπτατο, ἀπατήσασα. ᾿Εργασαμένη 6i τὴν
ἐπιφυμίαν, ἀπίκτεινέ με. Ἔστιν οὖν ἡ ἀπάτη, αἷ-
tía τῆς ἐπιθυμίας ἡ δὲ ἐπιθυμία, τοῦ θανάτου.
Τὴν δὲ ἀπέτην εἴργάσατο διὰ τῆς ἐντολῆς ἡ
ἁμαρτί, ἵνα φανῇ τὸ ὑπιρδάλλον τῆς καχίας

D

nem incitatum est, et veluti impetum fecit ad no-
cendum,tanquam reputans eum qui jam preceptum
servasset coronandum , ideoque magis invidia
motum est. Rursum ego quoque. agnito per pro-
ceplum peccato, tanquam scienter faciens qum
fugere oportuit, secundum hoc gravius peccabam,
magisque illud adversus meipsum conflrmabam ;
vim illi praebens per iniquam actionem ex cogni-
lione perpetrabim : et veluti imbecille ac mor-
tiflcalum fortificans ac suscitans. Porro ubi illud
revixit, me morti dedit. Nam priusquam illud
revivisceret, ego magis vivebam: hoc autem erat
ante legem ac priceptum, Itaque. quanquam lex
peccatum non sit, tamen ipsa data peccatum du-
plici modo revixit: tum ipsomet magis ad aggre-
dicendum commoto et excitato, tum nobis illud
confirmantibus indecenti actione qum ex scientia
procedebat, liberaque adversus nosipsos insidiis
praebentibus. At illud quidem revixit, ego vero
mortuus sum. « Vivebam sine lege quondam. »
Quando vivebam sine lege? Priusquam preceptum
daretur protoplastis.vi a quce in Paradiso agebatur.
Aut videlicet ante Mosem vivebam,hoc est, mortuus
non eram multitudine peccatorum : tunc enim
solum accusatorem habebam naturalem legem.
nunc autem et scriptam. Vides quomodo lex ex
incidenti nocuerit ? Porro cum venisset przce-
ptum. » Praeceptum dicitlegem. Dicens autem « Re-
vixit, » ostendit fuisse quidem antea peccatum,
sed in quiete; lex autem tanquam beneficium pre-
stans, illud manifestavit ut ipsum fugeremus, sed
legis assistentia his qui non fugerunt nocumento
fuit. Quod ergo mihi datum erat ad vitam (nam
id ex natura habebat), cessit mili ad mortem pro-
pter ineam segritiem. non propler iilius naturam,
« Peccatum enim occasione accepta. » Eadern rur-
sus varie confirmat : et merito : nam lex magnam
obtinebat gloriam : ostendit ergo quod nihil juverit,
sed ex incidenti nocuerit ; hocautem facit ut facile
recipiatur, dum pradical dimissam esse legem. et
accurrendum ad Christi fidem. Cum enim superius
dixisset : Occasione aulem accepta peccatum per
preceptum operatum est in me omnem concupi-
scentiam, adjungit 990 quod, Non solum omnem
concupiscentiam opepatum est, sed et occidit me,
ipsum mihi cedens ad mortem. Deinde quemad-
modum illi moris est cau-as connectere, ct rerum
consequentiam etiam in sermonibus ostendere,
recurrit, ac ponit quomodo operatum sit omnem
concupisrenliam. et ait: « Occasione accepla do-
cepit me. » Deinde quod predictum est liinc intel-
lizendum reliquit. puta quod ex hioc operatum est
omnem coneupiscentliam : et hoc relicto finem
conjungit, dicens, « Et occidit ; » utex consecu-
tione sit hoc modo ab eo dictum, si quis velit re-
petere: « Occasione accepta peccatum operatum est
in me omnem concupiscentiam. » Concupiscentiam
autem operatum est cum decepisscl : verum &um

A55

COMMENT. IN ACTA APOSTOLORUM.

. 456

operatum esset concupiscentiam, occidit me. Est A αὐτῆς, διὰ τοῦ ἀγαθοῦ τὸ χάχιστον ἔργαζομε-

ergo deceptio concupiscentia causa, concupiscentia

νης,

vero mortis. Deceptionem vero peccatum operatum est per preceptum, ut palam flat magnitudo ma-
liti: illius, quod rem pessimam operatum est per id quod optimum est.

VIL, 12, 13. Itaque lex sancta est proceptum
sanctum justumque ac bonum : quod ergo bonum
est, mihi factum est mors ? Absit |. sed peccatum. Ut
appareret peccatum per id quod erat. bonum mihi
gignere mortem. Ut fieret mirum in. modum peccans
peccatum per praeceptum.

Sancta lex est, nam ab immunditia illos servabat
qui ipsam custodiebant. Justa, quia recteoperantes
donis premiabat, transgresoribus vero supplicia
imponebat. Bona, quia neque suppliciis gaudebat
neque utendo ira puniebat. sed ob illorum salu-
tem et utilitatem ac correctionem ; item, quia
parva bonaoperantibus,magna praestabat beneficia :
peccantesque sustinebat, necad meritum delicto-
rum puniebat. Ipse autem his interim pretermissis
ex his concludit sanctam justamque ac bonam esse
legem sive przceptum : uno quidem medio, quia
docuit me peccatum cognoscere, jussitque illud
fugere: altero vero, quod me adjuvans, meique
curam habens hoc fecerit: nam ad vitam ac sa-
lutem liec mihi fecit. Sancta ergo est, quia docuit
ac fugere ab ipsa immunditia precepit : justa vero,
quia ubi docuit, 291 ab his qui non servarunt pa-
nam repetit : rursum autem bona, quia vitam mi-
hi providens, hzc jubebat.

liem et alio modo. « Lex quidem sancta est. »
Neque enim nature legis erat ut mihi nocumentum
inferretur, sed mex malitic ac segnitiei, quod ea
que jussa erant non observaverim. » Et preceptum
sanctum. » Legem dicit Mosaicam, preceptum
vero quod ipsi Adam datum erat. Sanctum quidem,
tanquam id docens quod expediebat ; justum autem
tanquam rectein transgressores sententiam ferens :
bonum quoque, utpote vitam parans observantibus.
« Sed peccatum. » Quia peccati magnitudinem
ostendere decrevit, nihil autem eo majus in mali-
tia poterat invenire, per idipsum ostendens ipsius

Ὥστε ὁ μὲν νόμος ἅγιος, xal ἣ ἐντολὴ ἀγία
xai δικαία χαὶ ἀγαθὴ Τὸ οὖν ἀγαθὸν, ἐμοὶ γέ-
γονε θάνατος : Μὴ γένοιτο! ᾿Αλλὰ dj ἁμαρτία.
Ἵνα φανῇ ἀμαρτία, διὰ τοῦ ἀγαθοῦ μοι χατε;-

γαζομένη θάνατον. Ἵνα γένηται χαθ᾿ ὅὗπερ-
6oMjv ἁμχρτωλὸὲς ἡ ἀμαοτία διὰ τῆς ἐντο-
λῆς.

Ἅγιος ὁ νόμος, ὅτι ἐφύλαττεν ἀπὸ ἀχαθαρσίας
τοὺς φυλάττοντας αὐτὸν, Alxatoq, ὅτι τοὺς μὲν χατ-
ορθοῦντας {μείδετο δωρεαῖς, τοῖς δὲ παραδαίνου-
σιν ἐπετίθει τὰς τιμωρίας ᾿Δλγαθὸς, δτι οὐχ ἠδό-
μενος ταῖς τιμωρίαις ἢ ὀργῇ χρώμενος ἐχόλαζεν,

B ἀλλὰ τῆς αὐτῶν ἕνεχα σωτηρίας καὶ ὠφελείας xai

C

magnitudinem, dicit : « Sed peccatum ut appareret.

peccatum, » id est, αἱ detegeretur omnis abun-
dantia malitis ipsiusac illius vis in seipso. Ac si
dicat : Ut quod est, totum in toto flat manifestum.
In aliis namque excessum quemdam proponere
volentes, aliud quidpiam afferre possumus in id
quod ἃ nobis reprehenditur ; veluti dicentes: Adeo
scelestus erat Cain. ut fratris homicida fleret ac
primus Deo mentiretur similiaque perpetraret. Et
rursum : Neque post prodigiorum ostensionem ad-
ductus est Pharao ut filios Israel dimitteret quo
appareret ejus crudelitas, et indomita mens.quam-
que Deo esset invisius. Et similiter in aliis. Nam
potest in eis aliquid inveniri pejus his qua: propo-
nuntur, cujus etiam participes maligni suscipiunt
. tppellationem ad illius similitudinem. In peccato

D

βελτιώσεως" καὶ itt ὅτι μιχρὰ χατορθοῦσι, μεγᾶλα
ἐχαρίζετο, xai ἁμαρτάνοντα περιεῖπε, xai οὐ κατ᾽
ἀξίαν τῶν πλημμελημάτων ἐκόλαζεν. Αὐτὸς δὲ τέως
παραδραμὼν ταῦτα. ἐχ τούτων συμπεραίνει, ἅγιον
xxi δίχαιον xal ἀγαθὸν slvat τὸν νόμον, ἤτοι τὴν
ἐντολὴν, ἐζ ἑνὸς μὲν. ὅτι ᾿Εδίδαξξέ μὲ γνωρίσαι τὴν
ἁμαρτίαν καὶ ἐπέταξε φυγεῖν αὐτήν" ἐξ ἑτέρου δὲ
ὅτι κηδόμενος xai φρδντίζων τοῦτο ἐπίησεν" εἷς
γὰρ ζωὴν ἐμοὶ xal σωτηρίαν ταῦτα ἑποίησεν Λγιος
οὖν, ὅτι ἐδίδαξε, χαὶ φυγεῖν ἀπὸ τῆς ἀκαθαρσίας
αὐτῆς ἐπέταξε δίχαιος δὲ, ὅτι διδάξας, οὕτως τὴν
τιμωρία, τοὺς μὴ φυλάξαντας ἀπαιτεῖ, ᾿Αγαθὸς δὲ
πάλιν, ὅτι ζωήν μοι προνοούμενος, ταῦτα ἐπ-
exci) et.

Καὶ ἄλλως. « Ὁ μὲν νόμος ἅγιος.» Οὐ γὰρ τῆς
τοῦ νόμου φύσεις ἦν τὸ βεδλάφθαι με, ἀλλὰ τῆς
ἡμῶν, φισὶ, χαχίας xoi ῥᾳθυμίας, ἀνθ᾽ ὧν οὐχ
ἐφυλάξαμεν τὰ ἐπιταχθέντα. — [(GEOAQP ] « Καὶ ἡ
ἐντολὴ ἁγία. » Νόμον τὸν Μωσαϊκὸν λέγει, ἐντολὴν
δὲ τὴν τῷ ᾿Αδὸμ δεδομένην. ᾿Αγίαν μὲν ὡς τὸ δέον
διδάξασαν. Διχαίαν δὲ, ὡς ὀρθῶς τοῖς παραθάταις
τὴν ψῆφον ἐπενεγκοῦσαν᾽ ἀγαθὴν δὲ, ὡς ζωὴν τοῖς
φυλάσσουσιν εὐτρεπηζουσαν. « ᾿Αλλὰ dj ἀμαρτία. » —
[PO T.] ᾿Βπειδὴ τῆς ἁμαρτίας θέλησε τὸ μέγεθος δεῖ-
ξαι, μεῖζον δὲ ταύτης εἰς χαχίαν οὐχ ἦν εὐρεῖν, δι᾿
αὐτῆς ταύτης τὸ μέγεθος αὐτῆς ἐνδειχνύμενος, φη-
σὶν, « ᾿Αλλ᾽ ἡ ἀμαρτία, ἵνα φανῇ ἁμαρτία, » τουτ-
ἐστιν ἵνα ἐχκαλυφθῇ αὐτῆς ὁ πᾶς τῆς καχίας πλοῦτος,
χαὶ ἡ ἰσχὺς αὐτῆς fj ἐν αὐτῇ. Οἷον, Ἵνα, ὅπερ ἐστὶν,
ὅλη ὡς ὅλη γίνηται ἐχφανής. "Eni μὲν γὰρ τῶν ἂλ-
λων ὑπερδολὴν τινὰ θέλοντες παραστῆσαι, δυνάμε-
θα ἀλλο τι ἐπιφέρειν τῷ διασυρομένῳ Óo' ἡμῶν,
οἷον, Μιαρὸς ἦν ἐπὶ τοσοῦτον ὁ Καῖν, ὅτι ἀδελφο-
χτόνος ἐγένετο, ὅτι χαὶ Θεὸν πρῶτος ἐψεύσατο, χαὶ
τὰ ὅμοια. Καὶ πάλιν: Οὐδὲ μετὰ τὴν τῶν τεραστίων
ἐπιδειξιν παῤεχλήθη Φαν:αὼ ἀπολῦσαι τοὺς 'lozaz-
λιτας, ἵνα φανῇ αὐτοῦ τὸ ὠμὸν χαὶ ἀτίθασσον τῆς
ἡνώμης xai θεομισὲς Καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλῶν ὁμοίως.
Ἔστι 4&2 εὐρεῖν τι χεῖρον τῶν ὑὅποχειμένων, 03 «αἱ
μετασχόντες οἱ πονηρευόμενοι, τὰς xat' ἐχεῖνο πρόσ-
ηγορίας ἐπιδέχονται. Ἐπὶ δὲ τῆς ἁμαρτίας, ἐπεὶ
ταύτης, ὡς ἔφημεν, οὐκ ἔστι χειρον εὑρεῖν, αὐτὴν

451

COMMENT. IX EPIST. AD ROM.

ἐδ

ἐφ᾽ ἰαυτῆς κατηγόρησε, πιχρῶς ἅμα xal δριμέως A vero quoniam, ut diximus. eo pejus nihil erat inve-

τὸν ὄγχον αὐτῆς χαὶ τὸ τυραννιχὸν xol ἀνυπέ,λη-
πον ἐνδειχνύμενος. Ἐπειδὴ δὲ ἀτναφίστεοόν πως
ἔδοξεν εἰρῖσϑαι τῇ ταυτολογίᾳ τοῦ ὀνόματος πάλιν
δὲ μεταλαμδανομένου τοῦ ὀνόματος, dj τῆς ὑπε-:θο-
λῆς καὶ δριμύτητος ἔνδειξις ἐξελύετο, παρονομάζει
μὲν, καὶ οὐ τελείως ἀφίσταται τοῦ ὀνόματος, ἐν ᾧ
δὲ ἐχλελύσθαι ἐδόχει, τόνον ἐπάγει τῇ προσθέχῃ
τοῦ xz0' ὑπερδολήν. Καὶ οὕτως ἐπὶ τὸ σαφέστερον
ἅμα καὶ ὁμοίως ἔντονον xal τοῦ ὀριμέως ἐἔμφαντι-
χὸν μεταδχχὼν τὸν λόγον φησίν. Ἵνα γένηται χαβ᾽
ὑπερδολὴν ἁμαρτωλὸς ἡ ἁμαρτία. « ἵνα φανῆ &p.z2-
tx. » Ἵνα, φησὶ, δειχθῇ πῶς μιαρὰ, πῶς πονηρὰ
xxi tap) xai ἰσχυρὰ ἡ ἁμαρτία, διὰ τοῦ ἀγαθοῦ,
τουτέστι τοῦ νόμου αὐτοῦ, τὸν θάνατον χατειργά-

σατο. Μεγίστην δὲ δηλοῖ τῆς ἁμαρτίας τὴν ἰσχὺν, Β

δεῖξαι θέλων τοῦ Χριστοῦ τὴν ἀγαθότητα xai τὴν
δωρεαν ὅση, ὅτι ταύτης ἡμᾶς τῆς ἰσχυρᾶς xal
ἀφεύχτου ἀπήλλαξεν. « Ἵνα γένηται,» να, φησὶ,
δειχθῇ αὐτῆς ὁ ἅπας ἰὸς, xal ἡ πᾶσα xaxla. Τὸ γὰρ,
χαθ᾽ ὑπερδολὴν, ἐπιτάσεώς ἐστιν. Οὐ μικρὸν οὖν
Qvnscv ὁ νόμος πᾶταν αὐτῆς τὴν πιχρίαν ἀπυχα-
λύψας γενομένην. Τοῦτο δὲ δτλοῖ, τὸ, « γένηται. » ἵνα
ἀποχαλυτθῇ γενομένη, ἵνα διὰ γοῦν τοῦτο φύγωμεν
αὐτήν.

nire,ipsum in ipsomet demonstravit. aspere simul
et graviter factum illius tyrannicum ac incredibi-
j]em demonstrans. Verum quia obscurius quodam-
modo dictum esse videbatur per crebam ejusdem
nominisrepetitionem,rursus autem mutato nomine
magnitudinis ac asperitatis ostensio enervabatur,
alludit quidem ad nomen, nec ab eo in totum
discedit, sed dum enervari videbatur, flrmitatem
subjungit. ejus additione quod est secundum ma-
gnitudinem Et ita simulad id quod manifestius erat
pariter et acutum ac asperitatis signiflcativum,
mutato sermone ait: Ut flat mirum in modum
peccans peccatum. « Ut appareret, » etc. Ut osten-
deretur, inquit, quam scelestum, quam pravum,
improbum ac violentum sit peccatum : per id quod
bonum erat, ?92 nempe ipsam legem, operatum
est mortem. Maximum autem peccati robur ,indi-
cat, ostendere volens Christi bonitatem et quan-
tum sit ejus donum, qui gravi hoc et inevitabili
malo nos liberavit. Ut fieret mirum in modum. »
Ut ostenderetur omne ejus venenum, omnisque
malitia. Quod autem ait xx8' ὑπερδολὴν per exces-
sum [14 est mirum in modum), exaggerationis est,
Non parum itaque juvit lex qu» omnem detezit

illius amaritudinem quz antea fuerat. Hoc autem significat, « Ut fleret, » id est, ut quod factum erat

detegeretur, ut propterea certe illud fugiamus.
Οἴδαμεν γὰρ ὅτι ὁ νόμος πνεὺματιχός ἔστιν"
ἐγὼ δὲ σαςχιχός εἶμι, πιπραμένος ὑπὸ τὴν
ἁμαρτίαν. Ὃ «3p κχατεργάζομχι, οὐ γινώσχω, Οὐ
ὙὰΡ ὃ θέλω, τοῦτο πράσσω. ἀλλ᾽ ὅ μιτῶ, τοῦτο
ποιῶ, Et δὲ ὃ οὐ θέλω, τοῦτο ποιῶ, σύμφημι

τῷ νομῳ ὅτι χαλός. Νυνὶ δὲ οὐχ ἔτι ἐγὼ xa. C

ἐργάζομαι αὐτὸ, ἀλλ᾽ ἡ οἰχκοῦσα ἐν
τία.

Ἐπειδὴ εἶπε τὸν νόμον αἴτιον τῆς ἁμαρτίας, εἰ
χαὶ μὴ παρὰ τὴν αὐτοῦ σύσιν, ἵνα μὴ νομίτωσιν
αὐτὸν κατὰ τοῦ νόμο» λέγειν, οὐ μόνον αὐτὸν χατ-
τχορίας ἀπαλλάσσει, ἀλλὰ zal ἐγχωμιάζει αὐτόν,
Κατηγορεῖ δὲ τῶν μὴ φυλαξάντων. Ὁ νόμος διδά-
σχκάλος, φησὶν, ἀρετῆς, πολέμιος ἁμαρτιῶν. « ἤνευ-
ματιχός ἐστιν.» --- [OIKOYMENIOY.] Δῶρον, φη-
ci, τοῦ ἁγίου Ηνεύματος, καὶ ὥσπερ ὑπαγόρευσις.
“Ἢ πνευματιχὸς ὅτι τὰ τοῦ Πνεύματος βούλεται, καὶ
τὰ συμφέροντα ζητεῖ τῆς ψυχῆς. ᾿Πγὼ δὲ ὅτι τὰς
τῆς σχαρχὸς ἐπιθυμίας διώχω, σπαρχιχός εἶμι. Οὐχ
εἶπε δὲ, Ὑμεῖς οἱ τῷ νόμῳ χρώμενοι xal πχραδαΐ-
νοντες: ἵνα μὴ τραχὺν καὶ ἐπαχθῆ τὸν λόγον ποιή-
vn. ἀλλ᾽ « 'Exà, » φησὶ τὰ ἐκείνων ἐφ᾽ ξαυτοῦ σης
ματίζων, xai ἐφεχῆῇς δὲ οὕτως ποιεῖ, τὸ τρχχὺ xal
σφοδρὸν ἐχλύων͵ xat λεαίνων τῇ πεοὶ ἑαυτὸν σχνμα-
τολογίᾳ. « Σαρκιχός εἶμι.» Αὐτὸς ὁ ἀνθρῶπος o)
xaüó ἐστιν ἄνρβρωπος, ἀλλὰ χαθὸ οὕτως ἑχυτοὺς fa.
piv, Ὑπὸ τὴν ἐπιθυμίαν, φησὶ, χείμενος τῆς σαρ-
κὸς͵ xal ἐπιτελῶν τὰ ἀρέσκοντα τοῦ σώματος. « Πε-
πραμένος ὑπὸ τὴν ἁμαρτίαν.» Μετά γὰρ τοῦ θα-
νάτου, φησὶ, χαὶ ὁ τῷν παθῶν ὑπεισῆῖλθεν ἐσμός.
Οἷόν ὀργὴ, λύπη, ἐπιθυμία κακή. Τούτοις, φησί,
παραδεδομένος ἤμην. Τοῦτο γὰρ τὸ, « Πεπραμένος. »

PavaeL, Gn. CXVIII.

ἐμοὶ apap-

D

VII, 14-17. Scimus enim quod lex spiritualis est,
at ego carnalis sum venundatus sub peccatum. Nam
quod operor, non cognosco. Non enim quod volo,
hoc facio, sed quod odi, hoc ago. Si autem quod non
volo hoc facio, consentio legi quod bona sit : nunc
autem jam non ego operor illud, sed quod habitat in
me peccatum.

Quandoquidem dixit legem causam esse peccati,
quanquam non ab illius natura, ne eam arbitren-
tur loqui contra legem, non solum eam accusatione
liberat, sed et laudat illam. Accusat au'em eos qui
non observaverunt. Lex, inquit, virtutis preeceptor
est, hostis peccatorum. « Spiritualis est. » Donum,
inquit, sancti Spiritus ac veluti contestatio. Aut
spiritualis est, quia vult ea qux sunt spiritus, et
illa querit quz» anime conducunt. Ego vero, quia
carnis concupiscentias persequor, carnalis sum.
Non dixit autem : Vos qui legem utendo transgre-
dircini ; ne gravem redderet sermonem et mole-
slum, sed, « Ego, » inquit ; que illorum erant in
seipso figurans. lta autem et in sequentibus facit,
asperitatem et vehementiam diluens ac leniens,
transformato in seipsum sermone. « Carnalissuim.»
Non ipse homo secundum quod homo est, secun-
dum quod nos ipsos ità duximus : Sub concupi-
scentia, inquit. jacens carnis. qumque corpori pla-
centia sunt perficiens. « Venundatus sub pecca-
tuia.» Simul enim cum mort»? gr x etiam affectuum
subintravit: puta ira,tristitia, concupiscentia mala;
his, inquit, traditus fueram. Nam hoc signilicat,
« Venundatus. » Fueram autem traditus affectibus

NS

409

OECUMENII TRICC/RE EPISCOPI.

46

principatumsumentibusintransgressione que facta À [Ιαρεδεδόμην δὲ, τῶν παθῶν ἀρχὴν λαδόντων τὴν

est per Adam. « Nam quod operor non cognosco. »

. $93 Deinde dicit quomodo venundati simus
sub peccatum. Non cognosco, ait, quomodo deci-
pior et corripior sub peccatum: furtim enim ra-
pior ut ignorem propemodum quid patiar. Nam
postquam venditus est homo, factusque sub pec-
catum, non cognoscit quid operetur, fede con-
suetudinis dominio omnimode captus, quie ne per-
mittit quidem ut sciat malum esse qnod agit:
ideoque quod odio prosequeretur, et nequa juam
eligeret si venditus non esset, sed liber, hoc et
eligit jam venditus et operatur: quod si liber et
non venditus, sed natur; restitutus, nequaquam

ἐν ᾿Αδὰμ παράδασιν. « "O γὰρ κατεργέζυμαι, οὐ
Ὑινώσχω. »

Eia λέγει πῶς πεπράμεθα ὑπὸ τὴν ἀμχρτίαν. Οὐ
γἱνώσχιυ, φησὶ, πῶς ἀπατῶμα: xal συναρπάζομει
εἷς τὴν ἁμαρτίαν. χλέπτομαι, φησὶν, ὡς μικροῦ
μηδὲ εἰδέναι τί πάσχω. Μετὰ γὰρ τὸ πραθῆναι xal
γενέσθαι τὸν ἄνθρωπον ὑπὸ τὴν ἁμαοιίαν, οὐ γινώ-
σχει ὅ χατεργάζεται, τῆς συνηθείας τῆς αἱσγρᾶς Tv
τελῶς αὐτοῦ χυριευσάσης, χαὶ μηδὲ συγχωρούσης
εἰδέναι ὅτι ὃ πράττει xoxóv ἐστι, Διὸ xal ὃ ἐμί
σει ἅν εἰ ἄπρατος καὶ ἐλεύθερος ἦν, xai δ᾽ οὐχ
ἄν εἴλετο, τοῦτο xal αἱρεῖται πεπφαμένος ἤδη ὧν
χαὶ πράττει. Εἰ δὲ ἐλεύθερος ὧν xal ἄπρατος xai
κατὰ φύσιν οὐχ ἂν εἰλόμην ἃ νῦν ποιῶ συμμαρτυ-

eligerem qua nunc ago, assentior legi quod bona p oà τῷ νόμῳ ὅτι χαλός. Ἐχεῖνα γάρ μοι vuota

sit : talia enim mihi fugienda decernit. Qux et ego
in naturali positus libertatejudicarem esse fugienda
ac odio digna. Nunc autem venundatus et sub pec-
catum lapsus, tanquam illius imperium patiens, et
.jn ejus potestatem redactus, illique subserviens:
ita malum operor, quod in libertate positus ne-
quaquam egissem Quodam itaque modo ego illud
non operor, sed qui devictus est ac in peccali po-
'testatem redactus. Ipse autem sipnificantius dicit :
« Sed quod habitat in me peccatum. » Nam sicut is
qui domum habitat, quicunque circa domum sunt
operalur,quanquam usus sit in quibusdam auxilia-
trice domo : ita et peccatum. inquit. postquam me
dedititium accepit, ipsique venundatum inhabita-
vit, et quidquid ad se spectat operatum est ; omne
bonum a carne mea ablegavit, puta eorum cogni-
tionem quz ago, resipiscentia illorum de quibus
delinquo, et si quid aliud est hujusmodi. Deinde,
velle, inquit, adjacet mihi non omnino a me aba-
lienatus sum, ut neque penitus sciam quod bonum
est, neque illius tangar desiderio, sed est quando
üd ipsum excitor. Propterea enim dicebat: « Ad-
jacet mihi ; » id est, jacet apud me mortuo simile,
illo tamen apud me jacente elevor, sed peccati do-

φεύγειν, ἃ xai ἐγὼ dv τῇ xaz& σύσιν ἐλευθερίᾳ τυγ-
χάνων, ἔχρινα φευχτέα εἶναι xal queria. Νὺν δὲ
πιαρεὶς, φησὶ, xal ὑπὸ τὴν ἁμαρτίαν πεσὼν ὡς ix
ἰχείνης δεσποζόμενος xal χυριευόμενος, xai ἐχείνῃ
ὑπηρετῶν, εὕτως ἐργάζομαι τὸ xaxóv, ὅπερ οὐχ ἄν
ἔπραξα ἐγὼ ἐν ἐλευθερίᾳ, ὦν. Διὸ τρύπον τινὰ οὐχ
ἐργάζομαι αὐτὸ ἐγὼ, ἀλλ᾽ ὁ κρατηθεὶς xai κχυριευ-
θεὶς ὑκὸ τῆς ἁμαρτίας. Αὐτὸς δὲ ἐμφαντιχώτερίν
φησιν, « ᾽Λλλ᾽ ἡ οἰκοῦσα ἐν ἑμοὶ ἀμαρτία. » ωσπερ
qàp ὁ τὴν οἰκίαν οἰχῶν, ἐχεῖνος πάντα τὰ χατὰ τὴν
οἰχίαν πράττει, χἂν χέχρηται ἔν τισι τῇ οἶχίᾳ coe
ἐργῷ" οὕτως, φησὶ, xai ἡ ἁμαρτία λαδοῦσχ με ἔχδο-
τον xai πραθέντα αὐτῇ ἐνῴχησε, xai ἑχυτῆς ὅλον
ἐποιήσατο, πᾶν ἀγαθὸν ἀπελάσασα τῆς ἐμῆς cajxX,
οἷον ἐπίγνωσιν ὧν πράττω, μετάνοιαν ἐφ᾽ οἷς ἀμ"
τάνω, καὶ εἴ τι τοιοῦτον. Εἶτα’ « Τὸ γὰρ θέλειν zapt-
χειταί μοι. » Οὐ παντάπασι δὲ, φησὶν, ἐξέστην ἐμαυ-
τοῦ, ὥστε μηδὲ εἰδέναι τὸ ἀγαθὸν ὅλως, μηδὲ ἔχειν
ἐπιθυμίον αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἔσθ᾽ ὅτε διανίσταμαι πρὸς
αὐτό, Διὰ τοῦτο γὰρ ἔφη, « Παράχειταί μοι, » οἷν,
Κεῖται παρ’ ἐμοὶ, ὅμοια vexot ὅμως διανίσταμει,
χειμένου αὐτοῦ παρ᾽ ἐμοί: ἀλλὰ κυριευόμενος oti
τῆς ἁμαρτίας, τὴν προαίρεσιν εἷς τέλος οὐχ ἅγα,

οὖν ὡς εἴρηται, ἢ καὶ οὕτως ἐχληπτέον τὰ sir δε

minio pressus electionem ad finem non deduco, Itaque vel ut dictum est, vel ita quoque sunt &&

cipienda qua dicta sunt.

Alio quoque modo. Non cognosco venundatus vi-
delicet, non enim quod liber volo, hoc nunc ago
venundatus, sed quod odi cum liber sum, hoc ago
cum venundatus sum. Liber exsistens assentior
quod bona sit lex: tunc enim eadem volo que illa,
et non qua nunc ago. Vel ho: modo. 294 Non enim
quod cupiebam et adeptum paulo ante amabam,
boc nunc ago venundatus, sed quod odio prose-
quebar, cum itaque illud agam quod oderam : etsi
ago, tamen propter ejus odium assentior legem
bene dicere, bonamque esse. Unde vero manife-
stum est quod venundatus sim sub peccatum?ex eo
quod ignorem qus ago. Nam cum liber essem, nec
illius pressus imperio, coguoscebam quid me ope-
rari oporteret, nempe et a naturali et a scripta lege
edoctus ; Sed cum illi voluntarie succubui, domi-
nium suscepi ac venditus sum, et propterea neque

Kal ἄλλως. Οὐ γινώσχω πραθεὶς δηλονότι οὐ
γὰρ ὃ θέλω ἐλεύθερος ὦν, τοῦτο πράσσω νῦν τν
zpauivog Gv, ἀλλ’ ὃ μισῶ ἐλεύθερος dv. τοῦτο
ποιῶ πεπραμένος ὧν. Εἰ δὲ ὃ οὐ θέλω ἐλεύθερος

D ὧν, τοῦτο πράσσω πεπράμενος ὧν, συμμαρτυρῶ

ἐλεύθερος ὧν ὅτι γαλὸς ὁ νόμος" τὰ γὰρ αὐτὰ ἐκεί-
νῳ βούλομαι τότε, xxi οὐχὶ & νῦν ποιῶ, --- Ἔ οὕτως,
Οὐ γὰρ ὅπερ ἤθελον, φησὶ, xal ἔστεογον τυχὸν πρὸ
βραχέος, τοῦτο νῦν πράσσω, ἀλλ᾽ ὃ ἐμίσουν. "Urt
ἐξ ὧν ὃ ἐμίσουν ποιῶ, xXv ποιῶ, ὅμως διὰ τοῦ μι’
σεῖν, χαλῶς τὸν νόμον λέγειν μαρτυςῶ, χαὶ χαλὸν
εἶναι. Πόθεν δῆλον ὅτι πεπραμένος εἰμὶ ὑπὸ τὴν
ἁμαρτίαν ; Ἔκ τοῦ μὴ εἰδέναι με ἅ ποιῶ. "EA:
γὰρ καὶ ἀκχυρίευτος ὦν ὑπ΄ αὐτῆς, ἐγίνωσχον ὃ μὲ
δεῖ χατεργάζεσθαι, xal ὑπὸ τοῦ φυσιχοῦ, καὶ ὑπὸ
τοῦ γραπτοῦ διδασκόμενος νόμου" ἀλλ' ἑχὼν αὐτῇ
ὁποκαταχλιθεὶς, ἐκυριεύθην καὶ ἐπράθην, καὶ διὲ

Li “ἃ FE " 4
.ὦ 1 - "TEL δ

460.

Οὐ τοῦτο λέγει, ὅτι βιάζεταί με καὶ ἄκοντα ἡ ἁμαρ-
tía: ἀλλὰ τὸ ἀπατηλὸν αὐτῆς δεῖξχ! θέλει, «αἱ ὅπως
&x τοῦ χαταγλυχαΐνειν τὴν αἴσθησιν συναρπάζει,
ὅτι Πολλάκις οὗ χαταγινώσχω πράγματος χαὶ ὃ μι-
gi», εἷς τοῦτο συναυπάζομαι. « E! δὲ ὃ οὐ θέλω
τοῦτο ποιῶ, σύμφημι τῷ νόμῳψ ὅτι χαλός.» Οὐ μι-
κρὸν ἐγχύμιον τοῦ νόμου λέγει, Αὐτὸ γὰρ τὸ μὴ
θέλειν τὴν ἁιλαρτίαν, παρὰ τῆς διδαχῆς ἔχω τοῦ
γόμου. Πῶς οὖν αἴτιος ὁ διόασχαλος, ἤγουν ὁ διδαξας
τὸ χαλόν ; Αἴτιος δὲ ὁ οὕτως χαῦνος ὡς διὰ τὸ πρόσ-
χαῖρον hoo τῆς ἀμχοτίχς ἐχεῖνα πράττων, ὧν xal
αὐτός ἐστι χατήγορος, xai ποὶν πράξειν xal μετὰ
τὸ ποᾶξαι. « 'AAX ἡ οἰχοῦσα ἐν ἐμοὶ ἁμαρτία. »
Ka! πῶς ἡ ἁμαρτία κατεργάζεται αὐτὸ ; Τὸ 100
μοι, ησὶ, τοῦ πράγματος πιοδάλλεται, καὶ οὕτως
ἐξαπατᾷ us, μὴ ἐμμένειν οἷς χέκριχα χαὶ βεδού-
λευμαι.
ΚΕΦΑΛ. IA.
Περὶ τῶν ἐν ἀνθρωπίνῃ φύσει παθῶν, ἀδύνατον ποι-
οὕντων τὴν πρὸς νόμον» συμφωνίαν,

Οἴδα γὰρ ὅτι οὐκ o:xsi ἐν ἐμοὶ, τουτέστιν ἐν
τῇ σχρχὶ μου, ἀγαθόν. Τὸ γὰρ θέλειν, πχράκε(ταί
μοι, τὸ δὲ χατεργίζεσθαι τὸ καλὸν, οὐχ εὑρίσχω.
Οὐ γὰ; ὃ ρέλω, ποιῶ ἀγαθὸν, ἀλλ᾽ ὃ οὐ θέλω χα-
κὸν, τοῦτο πράσσω. Ei δὲ ὃ οὐ (iÀo ἐγὼ τοῦτο
ποιῶ, οὐχ ἔτι ἐγὼ χατεργάζομαι αὐτὸ, ἀλλ᾽ d,
οἰχηῦσα ἐν ἐμοὶ ἀμαρτία.

Τὸ αὐτεξούσιον θέλει δεῖξαι, χαὶ ὅτι ὁ ἄνθρωπος
κύριος τῆς ἐπ᾿ ἄμφω τοῦ τε ἀγαθοῦ καὶ χαχοῦ
ῥοπῆς. Φησὶν οὖν Οὐχ οἶχεῖ ἐν ἐμοὶ τὸ ἀγαθὸν οὐχ
ἀποχεχληριομένον χαὶ ἀνάγκῃ τινὶ παρχμένον
ἔχω τὸ πράττειν τὰ ἀγαθὰ, ὥττε χαὶ πρὸς βίαν
ἀφέλχειν gs τῶν χαχῶν, Τοῦτο γὰρ οἴκησις, ἡ εἰς
ἀεὶ διαμονὴ, xxi οἷον ἐγκάθισις. « Ev τῇ ca;xl-
μου,» Τὴν ἀπὸ τῆς παραδάτεως εἰσοιχισθεῖσαν λέ-
48: Οὕτως ὁ ἐν ἀγίοις Μιθύδιος, ἐν τῷ Περὶ ἀναστά.-
σεως λόγψ. « Τὸ γὰρ θέλειν παράκειταί μοι, » Τὸ
θέλειν, φησὶν ἔστι μοι, οὐ ποιῶν δὲ, διὰ τὴν τῆς
ἁμαρτίας συναρπαγήν. Καὶ γὰρ με συναρπαζει,
ἐφ᾽ ᾧ μὴ πρᾶξαι τὰ παρ᾽ ἐμοῦ ἐπαινούμενα, ἀλλὰ
τὰ ψεγόμενα, « Οὐ γὰρ ὃ θέλω ποιῶ ἀγαθὸν. » Δειχνυσι
τοσαύτην τὴν ἀπάτην τῆς ἁμαρτίας xal «7v πειθὼ,
δτι, ησὶ, Σπουδή μοι πρᾶξαι τὸ ἀγαθὸν, xal σπουδή
μοι μὴ πρᾶξαί τι χχαχὸν, καὶ ὁμως ἔπεισιν ἢ ἐπιθυμία
αἰ᾽χμαλωτίζουσά μὲ xal πείθουσα τῶν δεδογμένων
ὑπεριδεῖν xai ἑσπουδασμένων xai τὰ αὐτῆς πρᾶ-
ξαι. « Αλλ᾽ ὃ οὐ θέλω καχόν. » Σχεδὸν γὰρ xai ἀδου-
λήτως πρὸς τὸ xaxóv συναοπάζομαι, ὡς εἶναι τὸ
πᾶν τῶν τὴν ἁμαρτίαν ὑποτιθβεμένων δαιμόνων.
“Μιχρᾶς γὰρ χώρας ἐπιλαθόμενοι ix τῆς ἡμῶν ῥᾳ-
θυμία'ς, τὸ ὅλον ἀνατρέπουσιν. « ᾿Αλλ᾽ dj οἱκοῦσα ἐν
ἐμοὶ ἁμαρτία.» Ἐπὶ μὲν τοῦ ἀγαθοῦ, οὐχ εἶπεν
οἴχησιν, ἐπὶ Ob τῆς ἁμαρτίας εἶπε. Λοιπὸν γὰρ ix
τοῦ ἀεὶ ἁμαρτάνειν, εἰς ἕξιν τινὰ τῆς ἁμαρτίας
ἤλθομεν. Τὸ γὰρ ἄγαν ἔθος ἴσα φύσεως γίνεται.

Εὐρίσχω. ἄρα τὸν νόμον τῷ θέλοντι ἐμοὶ ποιεῖν
sb καλὸν, ὅτι ἐμοὶ τὸ xaxóv παράχειται. Συνή-

[6 COMMENT. IN EPIST. AD ROM.
τοῦτο οὐδὲ o2 τί χετεογάζομαι. « Οὐ qà2 ὃ θέλω. » A novi.quid operer. « Non enim quod volo, etc. »

u» €

403

Non hoc dicit: Me etiam invitum cogit peccatum :
sed ejus deceptionem vult ostendere, et quomodo
sua dulcedine sensum corripiat, nam frequenter
quod et damno et odi, in hoc corripior : « Si au-
tem quod non volo hoc facio, consentio legi quod
bona sit. » Non parvum refert legis encomium.
Nam ipsum non velle peccatum, inquit, a legis
doctrina habeo ; quomodo ergo causa esset pre-
ceptor,qui videlicet quod bonum est docuit ? Causa
autem est is qui adeo mollis est, ut ob temporalem
peccati delectationem hujusmodi faciat, quorum
idse etiam accusator est, et priusquam ageret et
postquam peregit. « Sed quod habitat in me pec-
catum. » Et quomodo peccatum operatur illud ?

p Rei dulecdinem mihi objicit, atque ita me decipit,

ne in his perseverem que judicavi ac optavi.

CAPUT XT.

De affectibus humane nature, que impossibilem
reddunt conformitatem ad legem.

VII, 18-20. Novi enim quod non habitet in me,
hoc est in carne mea, bonum. Nam velle adjacet mihi,
at ut faciam bonum non invenio. Non enim quod
volo facio bonum, sed quod non volo malum hoc ago,
Si autem quod non volo hoc fucio. jam non ego ope-
ror illud, sed quod habitat in me peccatum.

2955 Arbitrii libertatem vult ostendere, quodque
homo dominus sit potentie ad utrumque lam bo-
num quam malum. Ait ergo: Non habitat in me
bonum, non mihi sorte datum, aut necessitate
quadam apud me permanens habeo, ut bona ope-
rer, ita ut etiam vi quadam illud abstraheret me
a malis. Nam ea dicitur habitatio, perpetua vide-
licet permanentia ac veluti residentia, « In carne
mea. » Eam dicit qua a trangressione inhabitata
est. Ita habet divus Methodius in libello de resur.
rectione. « Nam velleadjacet mihi. » Velle,inquit,
est mihi, non tamen facio propter peccati corre-
ptionem ; me enim corripit ne ea faciam que a me
collaudantur, sed que vituperantur. « Non enim
quod volo facio bouum. » Ostendit tantam esse pec«
cali deceptionem ac suadelam, ut studium mihi,
inquit, sit, ut faciam bonum, et studium mihi sit,
ne operer malum : et tamen invadit me concupi-

D scentia, meque ducit captivum, suadens ut ad man-

data et res studiosas conniveam, ac ea que ipsius
sunt operer. « Sed quod non volo malum. » Ferme
vero invitus ad malum corripior, ut sitomne nego-
tium adhortantium ad malum demonum. llli nam-
que parva occasione ex nostra segnitie apprehensa,
totum subvertunt. « Sed quod habitat in me pec-
catum. »In bono quidem non dixit habitationem,in
peccato vero dixit. Siquidem ex hoc quod continue
peccamus, in habitum quemdam peccati venimus ;
vehemens enimconsuetudo equalis nature efficitur,

VII, 21-23. Invenio igitur legem volenti mihi fa-
eere. bonum, quod mihi malum adjaceat. Oblecte"

46$

OBCUMENII TRIÓCAR: EPISCÓPI. .

énim lege Del secundum (nternum hominem : sed A δόμτι γὰρ τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ κατὰ τὸν ἔσω dv.

vileo aliam legem in membris meis, repugnantem
legi mentis mez : et captivum me ducentem lege pec-
€ 1i, qug est in membris meis. —

OÓbscurum est quod in litter:e contestu dicit. Est
autem hujusmodi. Laudo. inquit. legem secundum
conscientiam, et illam invenio legem qui exhor-
tationem mihi praebeat ubi bonum agere elegerim.
Quid igitur inde consequitur ? Malum, inquit, ope-
ror, quia mihi malum adjacet ; id est, assidue ur-
get. Itaque neque mihi bonum operari volenti suf-
ficiens est lex ut auxilietur ; nihil enim aliud po-
test lex quam adhortari. Igitur ?96 dimittenda
est (nam id quod a Paulo instituitur), venien-
dumque ad Christum, qui non modo adhortatur.
verum eliam tollit quod prius perpetratum erat
peccatum per baptisma, et ad liec salvat. et auxi-
liatur. — Praterea et. alio. molo. Ex. his, inquit.
qua dixi, οἱ ex liis que consideravi, hoc mihi tan-
dem concluditur : quidnam quod lex sit ? lex qui-
dem ad bonum vol-nti mihi facere bonum 1dque
solum tribuit Nam malum reperio quod similiter
mihi adjaceat, et nihil ex lege melior effectus sum,
nisi etia'n nocumentum magis susceperim : quia
adjacere mihi et veluti vicinum esse mihi malum,
prebuit ansam mali. Lex itaque solum fuit mihi
ad bonum, aliudque nihil contulit. Unde illud ma-
nilestatur? Quia malum mihi eodem modo adjacet.
— Vel ita : Invenio igitur legem bonam, ut addatur
Bonam, et in hyperbato et a communi sensu posi-
tum. Invenio, inquit, legem bonam mihi volenti
facere bonum. Cur ergo non facis illud ? Quia ma-
luin mihi adjacet. Bonum itaque legis in sola legis
latione est: neque enim liberare etiam valet a
malo et salvum facere, ideoque dimittenda est et
ad Christum accedendum. — Velita potius Inve-
"nio igitur legem. hoc est, intellexi et deprehendi
vim et naturam legis, exacte de ea comperi quod
"niliil potuerit. Unde hoc manifestum est ? Quia
*olenti milii facere bonum, nihil fert auxilii, sed
similiter malum adjacet,inefflcax est mihi ad agen-
"dum quod cupio. In hoc ergo diligenter de lege
'comperi quantum possit, συν sit ejus natura:
quin in me volente bonum operari invenio adjacere
"malum, neque ab ea ejectum est a me. Et item qur
ἃ Paulo dicentur in sequentibus, possent duarum,
predictarum explicationum esse confirmativa,
utraque seutentia locum habente, et littere conse-
'quentiam nullo impedimento servante. Possibile
'est autem autem et hoc modo propius ad verba in-
'telligi. Invenio igitur quod volenti mihi facere bo-
num secundum legem adjaceat malum. Etenim qui
juxta Evangelium volunt facere bonum. non .| inve-
niunt adjacere sibi malum Per baptismum enim
'ejectam et expul-um est. Itaque oportet per bap-
'tismum ad Christum accedere relicta lege. Poteris
hoc quoque modo non immerito interpretari.

**'$97 Comperio legem velati auxiliarem, mupts

0p:unov: βλέλω δὲ ἔτερον νόμον iv τοῖς μέξλεσί
μου ἀντιστηυατευόμενον tp νόμῳ τοῦ νοός 0,
χαὶ αἰχιιχλωτίζοντά μὲ τῷ νύμῳ τῆς ἁμαρτίας, τῷ
ὄντι ἐν τοῖς μέλετ' μου.

᾿Ασαφὲς τὸ εἰρημένον ἐν τῇ τάξει. Ἔττι δὲ,
Ἐπαινῶ τὸν νόμον, φησὶ, χατὰ τὸ συνειδὸς, xal
αὐτὸν δὲ t22loxw τὸν νόμον ἐμοὶ τὸ χαλὸν ποιεῖν
προγοη μένῳ προτροπήν παρέχοντα, Τί οὖν μετὰ
τοῦτο ; Τὸ χαχὸν πράσσω, φησὶν, ὅτι ἐμοὶ τὸ χακὸν
παράχειται, Τουτέστιν ὅτι ἐχμελῶς ἔγχειται. “Ὥστε
οὐδὲ βουλομένῳ μοι τὸ καλὸν πιᾶξαι, ἱχανός ἐστιν ὁ
νόμος βοηθῆσχι" πλὴν γὰρ τοῦ προτρέψασθαι οὐδὲν
ἰσχύει. Τοιγαργῦν ἀφετέον τὸν νόμον (τοῦτο γὰρ τὸ
κατασχευαζόμενον αὐτῷ), xal προφτελευστέον τῷ
Χριστῷ, ὃς οὐ πτοτρέπεται μόνον, ἀλλὰ wal ἀνσ'ρεῖ
tT. προγενομένην ἀμαρτίαν διὰ τοῦ βαπτί“ ματος,
χαὶ μετὰ τοῦτο σώζει καὶ βονθεῖ. — Ἄλλως ᾿Εξ
ὦν εἴπον, 913i. xal ἐξ ὧν ἐσχόπησχ, τοῦτό μο: συ-
περαί,ετα: χαὶ τοῦτο εὐρίσχω. Hclov; Τὸ εἰναι τὸν
νόμον, νόμον μὲν εἰς τὸ καλὸν τῷ θέλοντι ἐμοὶ
ποιεῖν τὸ χαλὸν, τοῦτο μόνον χαριζόμενον. Τὸ
γὸρ κιχὸν εὑὐρίσχω, ὅτι ὁμυίως ἐμοὶ παράχειται,
καὶ οὐδὲν ἐδελτιώθην ix τοῦ νόμου, εἰ μὴ xxi βλά-
6x» μᾶλλον ἐδεξάμην, ὅτι παραχεῖσθαί μοι, καὶ οἷον
ἐγγίζειν μοι, τὸ καχὸν παηέσχεν ἀφορμήν. 'O νόμος
οὖν μόνον, φησὶν, ἐγένετό μοι εἰς τὸ χαλὸν, ἄλλο δὲ
οὐδέν. Πόθεν δῆλον ; Ὄτι τὸ xaxov μο! ὡσχύτως πα-
ράχειται. Ἤ καὶ οὕτως Εὐρισκω ἄρα τὸν νόμον χαλὸν
ἵν᾿ ἦ 50, « Kaxóv, » xal ἐν ὑπερῦατῳ, χαὶ ἀπὸ χοινοῦ
χείμενον. Εὐρίσχω, ooi, τὸν νόμον χαλὸν ἐμοὶ τῷ

C θέλοντι ποιεῖν τὸ καλόν. Τί οὖν οὐ πράττεις αὐτό:

Ὅτι τὸ χαχόν μοι πχράχειται, Ὥστε τὸ χαλὸν τοῦ
νόμου, ἐν τῷ μόνον νομοθετεῖν, ἀλλ᾽ οὐχὶ καὶ
possa: τοῦ χαχοῦ xai σώζειν ἰσχύει, Διὸ ἀφεχτέον
αὐτοῦ, xa! ποσιτέον Χοιστῷ. Ἵ μᾶλλον οὕτως"
Εὐρίσχω ἄρα τὸν νόμον, τουτέστι, Κατενόγσα καὶ
χατελαδόμην τὴν ἰσχὸ» xal τὴν φύσιν τοῦ νόμου.
Ἐξεῦρον αὐτὸν ἀχριδῶς, ὅτι οὐδέν μοι βονθῆσαι
ἔσχυσε. Πόθεν δῆλον ; “Ὅτι θέλοντί μοι ποιεῖν τὸ χα-
λὸν οὐδὲν ἐπικουρεῖ, ἀλλ᾽ ὁμοίως τὸ κακὸν παρά-
χειτα!, ἄπραχτόν μοι τὸ θέλειν ποιῶν. Ἐν τούτῳ
οὖν εὗρον ἀκριδῶς τὸν νόμον ὅσον ἰσχύει, καὶ τίς
ἐστιν ἡ φύσις αὐτοῦ, ἐν τῷ ἐν ἐμοὶ τῷ θέλοντι
ποιεῖν τὸ χαλὸν εὐρίσχειν, ὅτι τὸ καχὸν κιράχειται,
καὶ obx ἀπελήλαται ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐξ ἐμοῦ, Καὶ εἴη

D ἂν καὶ τὰ ἐφεξῆς ῥηθησόμενα Παύλῳ, τῶν mpot:-
Ῥημένων δύο διαλήψεων κατχσχευαστιχὰ, ἑκατέρας

ἐγχωρούσης διανοίας, xal τὴν ἀχολουηίαν ἀπιρχπό-
δίστον διχτωζηύσης. Δυνατὸν Ok. xai οὕτως ἐγγύτερον
τῆς λέξεως ἐκλαδεῖν. Εὐρίσκω ἄρα τῷ θίλοντι ἐμοὶ
ποιεῖν τὸ καλὴν χατὰ τὸν νόμον, ὅτι ἱμοὶ τὸ κακὸν
παράκειται. Καὶ γὲρ οἱ χατὰ τὸ Εὐαγγέλιον 6i-

“λῆντες ποιεῖν τὸ χαλὸν, οὐχ δδηίσκουσιν ὅτι παρά-

χειτα! αὐτοῖς τὸ χαχόν. Διὰ τοῦ βαπτισματος Ὑὰρ
ἐξώτθη xal ἀπελήλχται. "Ὥστε δεῖ Χοιστῷ διὰ τοῦ
βεπτίσματος προσελθεῖν, χαταλιπόντας τὸν νόμον.

Ἔκχχάλοις, δ᾽ ἂν καὶ οὕτως οὐχ ἀπεικότως" -

| "Ebploxw τὸν. Sópov olov: σύμμαχον μᾶλλον e

OONMENT. IN EPIST. AD ROM.

466

συμφωνοῦντα, τῷ θέλοντι ἐμοὶ τὸ χαλόν.΄ Kal τίς À autem mihi conformem volenti mihifacere bonum.

Xptiz συμφωνίας f, συμμαχίας ; Πολλὴ. φησί « Móz:
ἐμοὶ τὸ xaxóv πατάχειται, » xal ἀντιστρατεύεται,
xai πολιμεῖ, xa: ἑξῆς. Αὐτὸ οὖν τοῦτο πλατύνει xal
διασαφεῖ, πῶς συμφωνεῖ ὁ νόμος, πῶς ἐπιτίθεται τὸ
κακόν. e Συνήδομα: vio τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ. » Ὥστε
κατὰ τοῦτο συμφωνεῖ pot, xai τρόπον τινὰ συμμα-
ys εἰ καὶ ἀσθενῶς ἔχει βοηθῆσαι. ᾿Αντιστρατευομέ-
νοῦ yip τοῦ ἑτέρου νόμου, ἤτοι τοῦ τῆς ἁμαυτίας, οὐχ
ὑφίσταται xal ἐπικουρεῖ, χαίτο: θέλοντι αὐτὸν, xal
ἠδομένῳ αὐτῷ, ἀλλὰ ἀφίσταται χαταλιμπάνων, xai
μὴ δυναμένου ἑαυτῷ ἀρχέσαι, αἰχμάλωτος γίνομαι.
ἴὮη δ᾽ ἂν, εἰ συνταχθέίη οὕτως, τῶν εἰρημένων σα-
φέστερον᾽ Εὑρίσχω ὅρα τῷ θέλοντι ἐμοὶ τὸ χαλὸν,
fito: τὸν νόμον (ὅτι ἐμοὶ τὸ καχὸν παράχειται), τῷ

θέλοντι ἐμοὶ ποιεῖν τὸ καλὸν, olov προτροπὴν xal p

συμδουλὴν παρέχοντα, « Βλέπω δὲ ἕτερον νόμον. »
Τίσσαρὲές εἰσιν ἐνταῦθα νόμο!, περὶ ὧν διχλαμὔάνει-
Εἷς μὲν ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ, περὶ οὗ qnot « Συνή-
δομαι γὰρ τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ. » δεύτε:ος δὲ ὁ ἀντι-
σιρατευόμενος" τρίτος, περὶ 09 φησι" « Τῷ νόμῳ τοῦ
νοός μου. » Τέταρτος περὶ οὐ λέγει, « Τῷ vóug
τῆς ἀπλαρτίας, τῷ ὄντι ἐν τοῖς μέλεσί uov. » Τούτων
ὁ πρῶτος, τὸ εὐχγγιλικύν ἐστι παίδευμα, ἔξωθεν
διὰ τιῦ χηνύγματος εἰσιὸν χαὶ ῥυθαίζον τὴν ψυχήν.
Ὃ δεύτερος ὁ ἀντιστρατευόμενος, χαὶ οὗτος τῶν ἔξω-
ἦν ἐστιν ἐπεισιόντων xaT! ἐνέργειλχν τοῦ Πονηροῦ
διὰ τὼν λογισμῶν, χαὶ τὴν ψυχὴν α χμαλωτίζων.
Τρίτος, ὃν φητι νόμον νοός. Οὗτός ἐστιν ὁ τῇ φύσει
ἡμῶν ἐγχατασπαςεἰς πχρὰ τοῦ Δημ:ιου"γοῦ, ἐπὶ τὰ τῷ
Θεῷ φίλα παροτρύνων. Ὃ τέταρτος, ὁ τὴς ἁμαρτίας
νόμος. Οὗτός ἐστιν ὁ φ'λαμαρτήμων,͵, ὃς δια τῆς πρὸς
τὸ xxxóv συνηθείας, ἐν:σχίῤῥωσεν ἡμῖν τὰς ἀμαρ-
τίας. Ὅρα οὖν πῶς ἐκ Ouuitoon ἐναντίοις περι-
ἐστοιχίσμεθα νόμοις, Ot μὲν vào δύο, ἔζωρθεν ἡμῖν
ἐπεισρέουσιν, ὁ μὲν ποὸς ἀγχθοεογίαν προσχαλού-
μᾶνος, τουτέστιν ὁ εὐαγγελιχὸς, ὁ δὲ πρὸς χαχίαν
παραχαλῶν, ὁ ἀντιττρατευύμενος τοῦ Πουγροῦ νόμος͵
Οἱ δὲ λοιποὶ δύο, ἔνδον εἰσ! xai τὴν ψυχὴν συνέχου.
σιν, À μὲν τοῦ vo); παλὰ τοῦ Δημιουργοῦ ἠμῖν ἐγ-
κατευπτρμένος χαὶ ὁδη ὧν ποὸς τὰ κρείττονα. 'O δὲ
τέταρτις. ὁ xal νύμος ἁμαρτίας, 013 τὴν πρὸς τὸ χυχὴν
ἔνσκιῤῥωθεῖς ἐν ἡ ἵν, Διὸ πρόσχε: πῶς ἀκ ιδῶς
δ΄ πε᾿ « Βλέπω δὲ. φησὶν, ἕτερον νόμον ἀντιττρατευό-
μενον τῷ νόμῳ τοῦ νούς uoo, » τούτῳ δὴ tip ἐμφύτῳ
πρὸς τὰ χαλὰ, « χαὶ αἴχμαλωτίζοντά us τῷ νόμῳ τῆς
ἁμαρτίας, τῷ ὄντι ἐν τοῖς μέλεσί μου. « Ὡς εἰ ἔλε-
γεν Ἔξωθεν εἰσπνέων συγχινεῖ, καὶ ἐοεθίζει πᾶν -
τα τὸν ἐν ἐμοὶ ἀποχείμενον χοχιορτὸν xa! βόρθδορον,
ὃν ἡ πρὸς ἁμαρτίαν μοι ἕξις ἐνεσπίλωσς xai ἐνέχαυ-
σεν. -- Καὶ ἄλλως. Τρεῖς εἶσι νόμοι. Ὃ γραπτὸς,
ὃν νόμον λέγει Θεοῦ" δεύτερος ὁ ἔμφυτος, ὃν λέγει
νόμγ» νοός" τρίτος, ὁ διὰ τῆς ἁμαρτίας ἐν τοῖς μὲ-
λεσιν ἡμῶν ἰσχύσας, ὃν xal ἀντιττρχτενόμενον
λέγει, καὶ ἐν τοῖς μέλεσιν ἔχειν τὴν ἰσχὺν τοῦ ἀντι-
στρατεύεσθαι. Νόμον δὲ τοῦτον, ὡς ἰσχύοντα. χαὶ
ἔχοντα τοὺς πειθομένους αὐτῷ φησιν. Εἴτα οὗτος ὁ
γόμος, φησὶν, ὁ ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας ἐν τοῖς μέλεσιν
ἡμῶν ἐπεισελθὼν, ὁ ἀντιστρατευόμενος, αἷχμαλωτί-

Et que utilitas conformitatis vel auxilii ? Multa,
inquit ; « Nam malum mihi adjacet » et repugnat
ac preliatur. etc. Hoc ipsum dilatat, et planum
facil quomodo conformis sit lex, quomodo malum
immineat. « Oblector enim lege Dei. » Itaque se-
cundum hoc conformis est mihi, et quodammodo
auxiliatur, quanquam imbecile ferat auxilium.
Nam repugnante altera lege puta peccato,non sus-
inet nec auxiliatur, licet ipsani velim,eaque oble-
cter, sed me relicto abscedit : cumque ex meipso
sufficienter resistere nequeam, captivus flo. Pla.
nius autem esset si his que dictasunt ita conjun-
geretur. Invenio igitur volenti mihi bonum sive
legem, quod malum mihi adjaceat volenti facere
bonum,tanquam adhortationem ac consilium pre-
bens. » Sed video aliam legem, etc. » Quatuor sunt
hicleges de quibus asserit : una quidem lex Dei
de qua ait : « Oblector enim lege Dei ; » secunda
vero repugnans, tertia de qua dicit : « Legi men-
lis mez ; quarta de qua ait : « Lege peccati quae
est in membris meis. » Harum prima est doctrina
evangelica, forinsecus per prwedicationem ingre-
diens, animamque componens. Secunda est huic
repugnans : et hiec ab externis est, qua: juxta ma-
ligui illius operationem per cogitationes subingre-
ditur, animamque ducit captivam. Tertia quam
dicit legem mentis : hiec est que per naturam in
nobis a Creatore disseminata est, ad ea impellens
qua Deo amica sunt. Quarta lex est peccati : heec
est peccati amatrix,que diuturna ad malum assue-

C factione, peccata in nobis obduravit. Vide ergo

quomodo contrariis ex liametrocingamurlegibus.
Siquidem due extrinsecus nobis subinfluunt : haec
quidem ad boni operationem nos provocans, puta
evangelica ; ista vero ad malum adhortans, nempe
repugnans illius maligni lex. Reliqui dux intus
sunt animamque continent : lex quidem mentisa
Creatore in nobis disseminata, et ad meliora de-
ducens Quarta vero, qus et lex peccali propter
hibitum ad malum in nobis obdurata. Idcirco at-
tende quanta cum diligentia dixerit : « Video ?98
aliam legem repu-nantem legi mentis mea. » lluic,
inquam, ad honesta insite. « Et captivum me du-
centem lege peccali, qui est in membris meis. »
Ac si diceret : Extrinsecus inspirans commovet, et

D irritat omnem repositum in me pulverem ac lutum

quo habitus ad peccatum me contaminavit et inus-
sit. — Alio quoque modo. Tres sunt leges : scripta
quam Dei legem dicit ; secunda insita,quam vocat
legem mentis ; tertia que per peccatum vires in
membris nostris accepit,quam dicit repugnantem,
et in membris nostris vim habere repugnandi :
hanc autem dicit legem eo quod fortis sit et ha-
beat qui sibi pareant. Denique hec, inquit, lex a
peccato in membra nostra ingressa, repugnando
ducit me captivum. Sed quomodo? Siquidem quia
repugnantiam dixit, ne existimes quod juste capti-
vum ducit et lege belli, subjungit et ait: « Lege

4711

ORCUMENII TRIOO/E EPISCOPI.

418

carnis peccali.Non enim alienasibi univit anostra. À ὡς εἰ εἶπεν. "Ev ὁμοιώματι ἁμαρτωλῆς σαρχὸς,

AbsitlVeruiu non eam 4.80 peccato obnoxia essst,
sed qua impeccabilis, tanquam dixisset : In simi-
litudine peccatricis, sive peccato obnoxic carnis,
impeccabili tamen carne. Divus Cyrillus, decimo
quinto libro Adversus Julianum : Corpus. inquit,
Christi non erat peccati corpus, sed similitudo
carnis peccati. » Ostenditur Dominus naturales
suscepisse affectiones ad confirmationem vers et
non phantastico incarnationis sive susceplione hu-
manitatis;affectiones vero quia malitia oriuntur,
quacunque puram vitam nostram commaculant,
tanquam immaculata divinitate indignas rejecisse.
Propterea dictum est ipsum factum esse in simili-
tudine carnis peccali.Carnem itaque nostram cum
naturatibus suis affectionibus accepit, sed pecca-
tum non fecit. « Et pro peccato condemnavit pec-
catum. » Non quocunque modo, inquit, aut nulla
facta discussione juxta suam potentiam condemna-
vit peccatum,sed convictum primo maxime lapsum
esse ac deliquisse. Nam hoc manifestat quod ait,et
pro peccato, ostendens peccatum impudenter deli-
quisse. — Alio modo. Dupliciter contingit hunc
locum interpretari. Vel hoc loco distinguendo,
« Pro peccato,» ut sit sensus : « Pro peccato, »

ἀναμάρτητον δὲ. 'O ἐν ἁγίοις Κύριλλος ἐν βιδλίῳ
uw τῆς Κατὰ ᾿Ιουλιανοῦ, « Τὸ σῶμα, φησὶ, τοῦ Xpt-
στοῦ, οὐχ ἦν ἁμαρτίας σῶμα, ἀλλ᾽’ ὁμοίωμα caz«0;
ἁμαρτίας » Φαίνεται ὁ Κύσιος, τὰ μὲν φυτιχὰ πάθη
παραδεξάμενος πρὸς βεύχίωτιν τῆς ἀληθινῆς xai
οὐ κατὰ φαντασίαν ἐνανῃρωπήσεως, τὰ Ob ἀπὸ κα-
χίας 105, ὅσα τὸ χαθαρὸν τῆς Quis jue: χαταῤῥυ-
παίνει, ὡς ἀνάξια τῆς ἀγράντου θεότητος ἀπωσάμ:-
νος. Διὰ τοῦτο εἴρηται, ἐν ὁμοιώματι γιγενῆσθοι αὖ-
τὸν σαρχὸς ἀμύρτιας. Ὥστε σάρκα μὲν τὴν ἡμετέραν
ἔλαδε μετὰ τῶν φυσιχῶν αὐτῆς παρηῶν, ἁμαρτίαν δὲ
οὐχ ἐποίησεν. « Καὶ περὶ ἁμαρτίας χατέχρινε τὴν
ἁμαρτίαν. » Οὐχ ἁπλῶς, φησὶν, οὐδὲ ἀνεξετάστως,
χαθὸ δὲ δυνατός ἐστι, χατέχρινε τὴν ἁμαρτίαν, π-ιῶ-

pov διελέγξας τὰ μέγιστα πταίουσαν xai ἁμαοτά-.

id est,causa peccati ut ipsumauferret,et nos ab eo.

liberos redderet. Quo ergo modo illud abstulit ?
Condemnans ipsum Non enim simpliciter aut ab-
soluto potentia.sed injudicium adductum et captum
esse declarans. Quomodo igitur captum est ac de-
victum ? Per carnem ipsius. Nam cum ad Christi
carnem accedere voluisset nec potuisset, caplum
est ac devicLum.Vel ergo ita intelligendum est hoc
loco distinguendo.aut conjungendo istud sequenti-
bus. ut sit sensus : Pro peccato condemnavit pec-
catuin hoc est, quod maxime deliquisset, 8092? ac
si dixissel:Quod per bonum perpetrasset malum ;
quod in superioribus per hyperbolem dicebat pec-
cans peccatum Quo autem modo hoc factum est ἢ
quomodo condemnatum est ? Per carnem, inquit,
ipsius.Nam lioc mirandum est quod per curnem qui»
olim peccato obnoxia erat, ipsum condemnavit.
Quomodo?Servando videlicet immunein a peccato.
Nam cum ita vicissel.illud etiam punivit : peccati
vero punitio fuit ipsius interemptio ; et ita in Dei
obsequium mancipando ad interemptionem peccali,

« Ut justificatio legis impleretur » et ne quisdicat: D

Et quid hoc ad nos ?ait : Hiec fecit Cliristus ut ἢ-
nis legis,quiest justillcalio,i rplereturin nobis Quis
est autem linis legi-?2ULt non essemus maledictioni
obnoxii.: Impleretur autem in nobis ; » Q ibus?
Qui nolumus, inquit, carnaliter vivere, sed spiri-
tualiter. Ne enim diceres:Victoriam obtinuit Chri-
stus,neque deinceps necesse est caute vivere, ad-
didit:« Qui non secundum carnem ambulammus. »
Àc si dixisset : Per Christum quidem in effectum

νουσαν. Τοῦτο δηλοῖ τὸ, « xal περὶ ἁμαρτίας,» δείξας
ἀναιδῶς ἁμαρτάνουσαν τὴν ἁμαρτίαν. -- Ἄλλως,
Διχῶς ἔστιν ἐχλαδεῖν, ἢ στίζοντας ἐνταῦθα, ἵνα ἧ,
ῬΑπέστειλεν ὁ Θεὸς Υἱὸν ἐν ὁμοιώματι τῆς ἁμαρ-
τησάσης σαρχός. Καὶ, « Περὶ ἁμαρτίας δὲ, » τουτ-
ἐστιν ἕνεκα τῆς ἁμαρτίας τοῦ ἐξᾶραι αὐτὴν, xal ἐλευ-
θερῶσαι ἡμᾶς ἀπὸ ταύτης. Πῶς οὖν ἐξῆρε ; Κοτα-
χρίνας αὐτήν. Οὐ γὰρ ἁπλῶς καὶ ἐξουσιαστιχῶς, ἀλλ’
ὑπὸ δίκην ἀγαγὼν αὐτὴν, xal δείξας ἁλοῦσαν. Πῶς
οὖν ἑάλω καὶ ἥττηται ; Ἐν τῇ σαρχὶ αὐτοῦ. Il2octi-
vat γὰρ βουληθεῖσα, καὶ μὴ ἰσχύσασα, ἑάλω xal ἥτ-
τηται. "H οὖν οὕτως ἐχληπτέον ἐνταῦθα στίζοντας, ἢ
συνάπτοντας αὐτὸ τοῖς ἐφεξῆς, ἵν᾿ Jj, Καὶ περὶ
ἁμαρτίας κατέχρινε τὴν ἁμαρτίαν, τουτέστιν, ὡς
ὑπερδαλλόντως ἁμαρτήσασαν, οἷον ὡς διὰ τοῦ ἀγα-
θη τὸ χαχὸν ἐπιτελέσασαν, ὅπερ ἀνωτέρω ἔλεγε,
xa0' ὑπερδολὴν, ἁ λαρτωλὸς ἡ ἁμαρτία, Πῶς δὲ τοῦτο
γέγονε ; xai πῶς κατεχ; m ; Διὰ τῆς σαρχὶς αὐτοῦ,

φηστίν « Ἔν τῇ σαρκί.» Τουτέστι, Διὰ τῆς σαρχὸς αὖ-
τοῦ, φησι. Τοῦτο vào τὸ θαυμαστὸν, ὅτι διὰ τῆς σα5-
χὸς τῆς πάλαι ἐνόχου οὔσης τῇ ἁμαρτίᾳ, χατέχρι-
νεν αὐτήν. Πῶς ; Τῷ φυλάξαι δηλαδὴ ἀναμάρτητον.
Ταύτῃ γὰρ νικήσας, αὐτὴν xal ἐκόλασε. Κόλασις

δὲ ἁμαρτίας, ἢ ἀναίρεσις αὐτῆς. Καὶ οὕτω παρα-

δοῦναι εἰς τὸν Θεὸν ἐπὶ ἀναιρέσει τῆς ἁμαρτίας. « "Iva
τὸ δικαίωμτ τοῦ νόμου πληρωθῇ. » Rai ἵνα μή τις
λέγῃ, Καὶ τί πρὸς ἡμᾶς τοῦτο ; φησὶ, ταῦτα &roln .
σεν ἡ Χριστὸς, (vx ὁ σχοπὸς τοῦ νόμου (τοῦτο γὰρ,

τὸ δικαίωμα) πληρωθῇ ἐν ἡμῖν. Τίς δὲ ὃ σκοπὸς

τοῦ νόμου ; Τὸ μὴ γίνεσθαι ἡ μᾶς ὑπευθύνους τᾷ ἀρᾷ.

« Πληρωθῇ δὲ ἐν ἡ μῖν.» Τίσι ; Τοῖς μὴ θέλουσι. φησὶ,

σαρχιχῶς ζῆν, ἀλλὰ πνευματιχῶς. ἵνα γὰρ μὴ εἰ-

πῆς. Ἐνίχησεν ὁ Χριστὸς, x«i οὐχ ἔτι χρεία ζῆν

ἀτφαλῶς προσΐῃεχεικ« Τοῖς μὴ χατὰ σά; χὰ περιπατοῦ-

σιν, » ὡς tt εἶπε᾽ Κατώρθωται μὲν ἐν ἡμῖν ὁ σκοπὸς
τοῦ νόμου διὰ Χριστοῦ, πλὴν ἀλλὰ xxl ἡμῶν χρεία.
Ἐκεῖνος μὲν γὰρ ἔδωκε τὴν νίκην καὶ τὸν στέφανον,
ἡμῶν δὲ τὸ δυνηθῆναι κατασχεῖν τὰ δοθέντα, διὰ
πολιτείας χρηστῆς καὶ πίστεως. Τοῦτό ἐστι τὸ, e χατὰ
Πνεῦμα. »

deductus est in nobislegis scopus. verumtamen ἃ nobis quoque nonnihil requiritur. Siquidem ille
victoriam dedit ac coronam : nostrum autem est ut data possimus obtinere perbonain conversationem -

a6 fidem, hoc est, quod ait, « Secundum Spiritus. »

473

Ol γὰρ κατὰ σάρκα ὄντες, τὰ τῆς
νοῦτιν, οἱ δὲ χατὰ die3uz, τὰ τοῦ Πνεύμχτος.
Τὸ 432 φρόνημλ τῆς συρχὸς, θάνατος" τὸ δὲ cpó-
vr τοῦ Πνεύματος: ζωὴ xx! εἰξτήνη. Διότι τὸ φρό-
νημᾶ τῆς ocapxoz, ἔχδῆρα εἰς Θεῦν. Τῷ γὰ: νόμῳ
«τοῦ Θεοῦ οὐχ Ürotissita:, οὐδὲ γὰρ δύνχται,
Οἱ δὲ ἐν σχρχὶ ὄντες, Θεῷ 3pisat οὐ δύνχνται.

Οἱ ταῖς σαρχιχαῖς οτοῖν. ἐπιθυμίαις ἑχυτοὺς ἐχδε-
δωχότες, ταύτας δὴ xal ἐν σπουδῇ ἔχουτιν. ᾿Απὸ
χοῖνοῦ τὸ, « Φρονοῦσιν. » --- Τὸ yà: φρόνημα τῇς σχο-
χὸς, θάνητης. » Φρόνημα τῆς τα χὸς καλεῖ, τὴν γεώ-
δη τῆς διανοίας ὁρμὴν, xai τὴν εἰς τὰς ἀτόπους πρά-
ξεις ῥυπέν. Τοῦτο δὲ οὐ διαδυλὴ τῆς c2pxóc. Οὐ
Υὲρ εἶπεν, Ἢ φύσις, ἀλλὰ, « Τὸ φτόνημα, » τὸ δυνά-
μενον καὶ ὀρθωθῖῆναι. Τὸ δὲ φοόνη μα τοῦ ἰΪνεύματος,
ἡ Πνεύματι χινουμένη ἐν ἡμῖ' διάνοια. « Ζωὴ χαὶ εἰ-
ρήνη. » Τὸ μὲν ζωὶ, ὡς πρὸς τὸ t'prpivov, ὅτι
« Τὸ φρόνημι τῆς σαρκὸς, θάνατος. » Τὸ δὲ. εἰρήνη»
ὡς πρὸς τὸ ἐξῇ ς᾽ « Διότι τὸ φρόνημα τῆς σαργὸς, ἔχθρα
εἰς Θεόν. » [Διότι τὸ φρόνημα τῆς σαρχὸς, ἔχθρα εἰς
Osóv.] Φρόνημα τῆς σαςρχὸς οὐχ ἡ cà;, ἀλλὰ τὸ
πρὸς ἀχρασίαν αὐτῆς Ὄὄρμημα. Οὕτως xa! ὁ ἐν
ἀγίοις Μεθόδιος ἐν τῷ Περὶ ἀναστάσιως. Τῷ γὰρ
ὁμῳ τοῦ Θεοῦ οὐχ ὑποτάσσεται. Εἶπε τὴν αἰτίον,
τῆς ἔχθρας, διὰ τὸ μὴ εἴχει» τῷ θείῳ νόμῳ. Καλῶς
φησιν, ὅτι τὸ φρόνημα τὸ σαρχιχὴν, τῷ νόμῳ τοῦ
Θεοῦ οὐχ ὑποτάσσεται. "Ev ὅσῳ μὲν γάρ ἐστι, δῆ-
λον ὅτι οὐχ ὑποτάσσεται, ἐν 0m xxl παρέλθῃ καὶ
ἀπογίνηται τοῦ ἀνθρώπου, οὐδ᾽ ὅλως ἐστίν. Ὥστε οὐδ᾽
αὕτως ὑποτάσσεται. Πῶς vào ἄν τὸ μὴ ὃν, ἤ ἄντι-
σταίη fj ὑποταγείτ, τινίς Οὐδ᾽ ὅλιυς ἄρα δύνχται ὑποτα-
Υἵνα: τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ. Τίς οὖν ὑποτάσσεται; Ὃ
ἄνθλωπος, ἐν ᾧ τὸ σαρχικὸν φρόνημα. ᾿Αλλ᾽ ἔτ! μὲν
ποῦ cipx:x?9 παρόντος φρονήματος, Οὐδ᾽ ἐκεῖνος,
Καταῦθληθξντος δὲ διὰ μετανοίας xal ὑποχωρέσαχυ-
τὸς, τότε ἐχεῖνος ἀγαθυεργεῖ χαὶ ὑποτάσσεται τῷ
νόμψ τοῦ Θεοῦ. « Οὐ γὰρ δύναται. . Μὴ θορυδληθῆς
ἀχύων. Οὐδὲ γὰρ δύναται. Οὐ γὰρ τοῦτο λέγει, ὅτι
ὁ expxxów φρόνημα ἔχων, οὐδέποτ: δύναται θεῷ
ἀρέσαι, ἀλλ᾽ ἐν ᾧ ἐπιμένε: ἐν αὐτῷ οὐχ ἄν ὑποτοαγείν
Θεῷ. ᾿Επεὶ πῶς μετανοήσαντες πολλοὶ ἐσώθησαν ;
Οὐ γὰρ εἶπεν ὅτι ὁ ἔχων αὐτὸ ἄνθρωπος, οὐ δύνα-
ται θεῷ ὑποταγῆναι, ἀλλ᾽ αὐτὸ τό φρόν “μα, ὃ εἰσιν
al πονηραὶ πράξεις, ἄς χαὶ καταλιπεῖν ἔξεστιν, « ΟἹ
δὲ ἐν σαρκὶ ὄντες. » Τίνες δὲ οἱ ἐν σαρχὶ οντες ; Δη-
λαδὴ οἱ τὸ φρόνημα τῆς σαρχὸς ἔχοντες, "Ex. παραλ-
λήλου Ὑὰ) τὸ αὐτὸ εἶπεν.

Ὑμεῖς δὲ οὐχ ἐστὲ ἐν σαρκ'. ἀλλ᾽ ἐν Πνιύματ:,
εἴπερ Πνεῦμα Θεοῦ olxsi ἐν ὑμῖν. E* 6£ τις Πνεῦ-
μὰ Χριστοῦ οὐχ ἔχει, υὗτος οὐχ ἔστιν αὐτοῦ, Et
δὲ Χριστὸν ἐν ὑμῖν, τὸ μὲν σῶμα νεκρὸν Ov dgap-
tlxv* τὸ δὲ Πνεῦμα, ζωὴ διὰ ὀιχχιοσύνην᾽ εἰ δὲ
τὸ Πνεῦμα τοῦ ἐγείρα,τος ᾿[ησοῦν ἐχ νεχρῶν
οἶκεῖ ἐν ὑμῖν, ὁ ἐγείρχς τὸν Χριστὸν ix νεχρῶν,
ζωοποιήσει χαὶ τὰ θνητὰ σώματα ὑμῶν διὰ τοῦ
ἑνοικοῦντος αὐτοῦ Πνεύματος ἐν ὑμῖν.

Διὰ τὴν δοθεῖσαν, φησὶ, τοῦ Θεοῦ χάριν, οὐχ ἐστὲ
ἕν σαρκὶ, τουτέστιν ἐν σαρχικαῖς xal ἁμαρτωλαῖς

COMMENT. IN EPIST. AD RON.

ex2x). opo- À

EN

VIU ὅ 8. Nam qui carnales. sunt qus carnis gunt
curant: qui cero spirituales, ea. qux sunt Spiritus.
Affectus enim carnis mors ; affectus aute: Spiritus,
vita el paz.Propterea quod affectus carnis inimicitia
est ad Deum : nam leyi Dei non subditur, neque enim
potest. Qui vero. in carne sunt, Deo placere non pos-
sunt.
Quicarnalibus inquit.desideriis seipsos tradide-
runt hec sane illis studio sunt Repete.« Sapiunt.»
« Áffectusenim carnis mors.» Affectum vocat car-
nis, terrenum mentis impulsum οἱ inclinatione
ad absurdas actiones,hoc est, non est carnis calu-
mnia ; neque enim dixit natura, sed « Affectus, »
qui eli«m corrigi potest. AMfectus vero spiritus meus
est, quo in nobis spiritu movetur. « Vita et pax. »

D Vita quidem,nempe adid relatum qued dictum est..

« Affectus carnis mors; » pax autem al id 83038
quod sequitur: « Propterea quod affectus carnis
inimicitia estad Deum. » Et hic affectus carnis
dicitur. non caro. sed impulsus ejus ad intempe-
rantiam.Ita et divus Methodius in libello De resur-
reclione.-- « Nam legi Dei non subditur. » Causam
dixit inimicili:e : quod non obtemperet leri Dei.
Ben» dicit, quod carnulis affectus legi Dei non:
subditur : quandiu idem est. manifestum est quod
non subditur.Cum autem transierit ac perditus fue-
rit ab homine.tunc omnino non est [taque nehoc
quidem modo subditur.Quo enim pacto quod non
est, aut resistere aut subdi posset alicui ? Neque
igitur potest omnino subdi legi Dei. Quis ergo sub-
ditur? Homo in quo carnalis est affectus. At neille

^ quidem. donec prtiesens adhuc fuerit carnalis a(Te-

ctus ; ubi vero ejectus fuerit per panitentiam el
discessionem ab ipso tunc ille bene operatur.Dei-
que legi subjicitur « Neque enim potest. » Ne tur-
beris cum audis : « Neque enim potest.» Siquidem
non hoc dicit.qui carnalem habeus affectum uun-
quam Deo placere possit : sed.dum in eo perseve-
rat. nequaquam Deo subdi potest:alioqui.quomodo
plerique resipiscentes salvati sunt ? Etenim non
dixit quod homo illi adductus Deo subdi nequeat,
sed ipse affectus, qui prava sunt actiones, quas
etiam licet deserere.« Qui vero incarne sunt.»Qui
aulem dicuntur incarne esse? li videlicet qui
carnis habeut affectum : ex mutuo enim respectu
idem dixit.

VIIT, 9-11. Vos autem non estis in eav.o, s^1 £n
Spiritu : Siquidem Spiritus Dei habitat in τοῦς fyucd
si quis Spiritum Christi non habet, hie rw »-: 73:1.
Caterumsi Christus in vobis est, corpus ewizza 7-7.
tuum est secundum peccatum : Spiritus ex*en 7 t7 64
secundum justitiam.Quod si Spiritus ew τὰ »---
tat Chrislum ez mortuis, habitat im esles : ri. 2 5...-
vit Christum ez mortuis, vivificabit. & semi:
pora vestra, propter Spiritum ejes ixliuurmur τ
volis.

Per datam Dei gratiam non estu m x1 1.:.
est, in carnalibuset iniquis achamiime τὸς --- εν

418

ORCUMENII TRICC[E EPISCOPI.

418,

etu spirituall. « Siquidem Spiritus Dei habitatin A πράξεσιν, ἀλλ᾽ ἐν πνευμχτιχῷ φρονήματι, « Ε περ

vobis. » 80.4 Non est hoc loco dictio εἶπε dubi-
tantis, sed ejus qui certus est ac credit, pro eo
quod est : Quandoquidem Spiritus Dei habitat in
vobis; sicut et eo loco ubi dicitur: « Siquidem
justum est reddere his qui vos affligunt afflictio-
nem ?*. » Nam ibi quoque &'ze2 pon tur pro £zet-
δήπερ. — Alio modo. Vide quomodo dicat: « Si-
quidem Spiritus Dei habitat in vobis,» et rursum:
« Sj Christus est in vobis. » Ubi enim una sancte
Trinitatis persona habitarerit.ibi tota adest Trini-
tas. Deinde ait: Quandoquidem Christus in vobis
est.morluo videlicet corpore secundum peccatum,
nam hoc significat δι᾽ ἀμαρτίαν : neque enim inha-
bitaret Christus nisi secundam peccatum esset
mortiflcatum corpus. Mortuum esset ergo corpus
secundum peccatum.« Quod si quisSpiritum Chri-
sii non habet.» Ne illos morore afflceret, non
dixit : Quod si non habetis,sed,Si quis non habet:
tanquam de aliis loqueus. Spiritum autem Christi
dixit dona Novi Testamenti. Nam communis est
Patris ac Filii Spiritus: ut est illud: ν Spiritus
autem Patris qui excitavit Jesum ex mortuis : » et
rursum : eSpiritus Filii ejus. » —« Ceterum δὶ
Christus in vobis est.» Id quod triste erat ad alium
et ad unicum retulit, dicens: « Si quis Spiritum
Dei non habet ; quod autem optabile, ad ipsos et
numero multitudinis.Ceterum «si Christusin vobis
est. corpus quidem mortuum est.» Corpus, inquit,
mortuum erit quoad peccati operationem.nam hoc
significat δι᾽ &paociav. Ostendit quod carnem non
accuset.Nam peccato jussit corpus mortificari,hoc
est, ne peccatum operaretur. Spiritum vero ani-
mum hic appellavit tanquam jam spiritualem effe-
clum.Per hunc justitiam prosequi jubet,cujus fru-
ctus vila est maxime optabilis :« Spiritus autem vita
est, » Ne timeas, inquit, cum morluum audis:
habes namque et vitam nempe Spiritum adjustitie
operationem.Quemadmodum autem dixit:« Corpus
quidem mortuum est, » ita et consequens erat ut
diceret, « Spiritus autem vivil » At dixit: « Vita
est, » ostendens non tantum vivere Spiritum, sed
et viviflcare.« Qui excitavit Christum ex mortuis.»
Excitatus est Dominus noster Jesus Christus a
Patre.restituta vita quoad carnem ejus, per Spiri-
tum sanctum qui ipsius est.]taque dici potest et a
Patre excitatus esse. Sed et ipse erat qui per Spi-
ritum sanctum excitabat, 805 omnia namque di-
vina a Patre efliciuntur per Filium in Spiritu. Ex-
citabit ergo et Christus noslra corpora ex mortuis.
« Viviflcabitet mortualia corpora vestra.» Ad resur-
reclionis sermonem venit. Quia vero in hac omnes
quidem resurgunt : sed alii quidem ad vitam, alii
vero ad penam, non dixit: Resuscitabit, sed
« Vivilicabit, » hoc est, ad vilam et gloriam resu-

Πνεῦμα Θεοῦ οἶχεῖ dv ὑμῖν.» Οὐκ ἔστι τὸ, εἴπε;,
ἐνταῦθα ἀμειθάλλοντος, ἀλλὰ πεπεισμένου, ἀντὶ
τοῦ, ᾿Επειδύπερ Πνεῦμα Θεοῦ olvei ἐν ὑμῖν, ὡς καὶ
ἐχεῖ. « Εὐπερ δίκαιον παρὰ Θεῷ ἀποδοῦναι τοῖς θλί-
ὄουσιν ὑμᾶς θλίψιν. » Καὶ γὰρ χἀχεῖ τὸ εἴπερ, ἀντὶ
τοῦ ἐπειδήπερ χεῖτα!. — Ἄλλως. "Opa πῶς φησιν,
« Εἴπερ Πνεῦμα Θεοῦ οἶκε: ἐν ὑμῖν » Καὶ παλιν"
« E! καὶ Χ.ιστὸς ἐν ὑμῖν. ν» "Eva γὰρ ἕν τῶν τῆς
ἁγίας Τριάδης οἰχήσει, ἐκεῖ παρεστιν ἡ Τριάς. Εἴ-
τά φησιν « ᾿Βπειδὴ Χριστὸς iv ὑμῖν.» δηλονότι « τὸ μὲν
σῶμα v£x20v χατὰ τὴν ἁμαρτίαν. » Τοῦτο x22 δνλοῖ
τὸ δι ἀμχρτίαν. Οὐ γὰρ àv ἐνῴχει Ἐριστὸς, εἰ μὴ
κατὰ τὴν ἁμαρτίαν τὸ σῶμα νενέχρωτο, Νεχρὸν οὖν
τὸ σῶμα κατὰ τὴν ἁμαρτίαν. « Εἰ δέ τις πνεῦμα Χοι-
στοῦ οὐχ ἔγχει. » ἵνα μὴ λυπήσῃ, οὐχ εἴπεν, E? δὲ
οὐκ ἔχετε ἀλλὰ « Εἴτις,« ὡς ἐπὶ ἄλλων Πνεῦμα δὲ Χρ!:-͵
στοῦ εἶπε, τὰ χαρίσματα τῆς Καινῆς Διαθήχης. Κοι-.
νὸν γὰρ Πατρὸς xai Υἱοῦ τὸ Πνεῦμπ [ΣΕΥΉΡ.} Τὸ
Πνεῦμα δὲ τοῦ ἐγείζαντος ἤγουν llav20q ᾿Ινσοῦν ix
νεχρῶν. Καὶ πάλιν Τὸ Ινεῦμχ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ.
« Εἰ δὲ Χριστὺς ἐν ὑμῖν.» Τὸ λυπηρὸν ἐπὶ ἄλλου
θεὶς καὶ ἑνός. « Et δέ τες γὰρ, φησὶ, Ονεῦμα Θεοῦ, » τὸ
ποθητὸν εἶπεν ἐπὶ αὐτῶν, xal πληθυντιχῶς. « Εἰ oi
Χριστὸς ἐν ὑμῖν. τὸ μὲν σῶμα vexpóv. » Τὸ σῶμα,
ψησὶν, ἔσται vix;üv, ὡς πρὸς τὴν τῆς ἁμαρτίας
ἐνέργειαν. Τοῦτο γὰ) τὸ, δι᾽ ἁμαρτίαν, Ἔδειξεν ὡς
οὐ τῆς σαοχὸς χατηγορεῖ, ἀλλὰ τῆς ἁμαρτίας. Τῇ
Υὰρ ἁμαρτίᾳ προσέταξε τοῦτο γενέσθαί νεχρὸν,
ἀντὶ τοῦ, τὴν ἀμχοτίαν μὴ ἐνεργεῖν. Πνεῦμα δὲ ἐν-
t200z, τὴν ψυχὴν προσηγόρευσεν, ὡς πνευματικὴν
ἤδη γεγενημένην. Ταύτῃ μετιέναι τὴν διχχιοσύνην
χιλεύει, ἧς καρπὸς ἀξιέραστος ἢ ζωή. « Τὸ δὲ Πνεῦ-
μα ζωή.» Μὴ co0r0ic, φησὶν, ἀκούων νεχρόν.
Ἔχεις γὰρ καὶ ζωὴν τὸ Πνεῦμα, εἰς διχαιοσύνης
ἐνέργειαν, Ὥσπερ δὲ εἶπε, « Τὸ μὲν σῶμα νεχρὸν, »
οὕτως ἦν ἀκόλουύον εἰπεῖν, « τὸ δὲ Πνεῦμα ζῶν, »
ἀλλ’ cUrs, » ζωὴ, » δειχνὺς οὐ μόνον ζῶν τὸ Πνεῦμα,
ἀλλὰ xai ζωοποιόν, « Ὁ ἐγείρας τὸν Χριστὸ, ix. νε-
χρῶν. » [RYPIAA.) ᾿Εγήγερται ὁ Κύριος ἐμῶν ᾿᾽ἴη-
σοῦς Χοιστὸς παρὰ τοῦ [Ιχτρὸς, ἐνεογουμένης mto!
τὴν σάρχα αὐτοῦ τῆς ζωΐς, διὰ τοῦ ἁγίου Ilvsjua-
τος, ὁ ἐστιν αὐτοῦ. Οὐχοῦν xal ἐγηγέρθαι λέγοιτο
παρὰ t50 llat20q, ἀλλὰ καὶ αὐτός ἦν ὁ ἀναστὰς διὰ
τοῦ ἁγίοῦ [᾿νεύμχτος πάντα YÀ

ἐνεργεῖττι τὰ

ἢ θεπρεπὴ παρὰ τοῦ ἸΙατρὸς δι' Υἱοῦ ἐν Πνεύματι.

"Evs:si τοίνυν xal τὰ ἡμῶν σώματα ix νεχρῶν ὁ
Χριστός « Ζωοποιΐύσει xal τὰ θνητὰ σώμστα ὑμῶν. »
ble τὸν περὶ ἀναστάσεως ἦλθε λόγον. ᾿Επεὶ οὖν ἐν
ταύτῃ πάντες μὲν ἀνίστανται!" ἀλλ᾽ οἱ μὲν εἷς ζωὴν,
οἱ δὲ εἰς τιμωρίαν, οὐχ εἶπεν, ᾿Αναστήσει, ἀλλὰ, « Zwo-
ποιήσει, » τουτέστιν, εἷς ζωὴν xal δόξαν ἀναστήσει.
« Δ'ὰ τὸ ξνοιχοῦν αὐτοῦ [ΠΙνεῦμα. » Τὴν αἰτίαν εἶπε
τῆς ζωοποιήσεως. Οὐ γὰ) τὸ, ᾿ξνοικῆσαν, ἀλλὰ τὸ
'Evo:xo3v, τὴν 9: ὅλου μονὴν δηλῶν,

scitabit. « Propter Spiritum ejus inhabitantem. » Causam dixit viviflcationis. Nec dixit: Qui inhabi-
tavit ; sed, « Inbabitantem, » signiflcans contingam inhabitationem.

95 T] Thess. 1, 6.

4"
"Apa οὖν, ἀδελφοὶ, ὀφειλέται

σαρκὶ, τοῦ χατὰ σάρχα ζῆν. Εἰ γὰ) χατὰ σάρκα
ζῆτε, μέλλετε ἀποθνύήσχειν. ΕἾ δὲ Πνεύματι τὰς
πράξεις τοῦ σώματος θανατοῦτε, ζήσεσθε' Ὄσοι
4X2 {Πνεύματι Θεοῦ ἄγενται, οὗτοί εἶσιν υἱοὶ
θεοῦ.

Μετὰ γὰρ τὴν τοσαύτην χάριν, χοεωστοῦμιν κατὰ
τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ζῆν, xal οὐχ ἔτι χατὰ σάρνα.
Εἴτα ἵνα μὴ νομισθῇ τὰς ἀναγχαίχς ἀναιρεῖν τοῦ
σώμχτος ὑπηρεσίας, οἷον τροφὴν, ἔνδυμα, ἐπάγει,
e Τοῦ xati σάρχα ζῆν.» Τουτέστιν, ἐν ἀιλαστίαις,
καὶ εἷς τὸ ἐπιτρέπειν ταῖς σαοχιχαῖς ἐπιηυμίαις, —
Ἄλλως. Ὀθφειλέται ἐσμὲν, ζῇν κατὰ τὸ θέλημα τοῦ
Θεοῦ, οὐ χατὰ σάρχχ ζῆν, ἤγουν σαυχιχῶς καὶ
γηΐνως. Ζῆν δὲ τῇ σαρχὶ, fyoow τρέφειν xal περι-
θαλπειν, οὐχ ἀναιρεῖ. « Μέλλετε ἀποθνύήσχειν. » Τὸν
ἄθανατον θένατον ἐν τῇ γεέννῃ. « Εἰ δὲ Πνεύμχτι
«ἃς πράξεις τοῦ σώματος. » Εἰ δὲ διὰ Π]νεύματος
ἁγίου τὰς πράξεις τοῦ σώματος, τουτέστι τὰς πο-
vrÓXe, ἀνα!ρεῖτε, ζύσεσθε τὴν μαχχρίαν ἐκείνην
ζωήν. « "Oso γὰρ ἹΙνεύματι Θεοῦ ἀγονται. » Οὐχ
δ΄πεν. “Ὅσοι νεῦμα Θεοῦ λάδωσιν, ἀλλ᾽, « Ὅσοι
Πνεύματι ἄγονται » τουτέστι παντὸς τοῦ βίου ἡνίο»
ον xai ἐγεμύνα προττήσονται. {{ἀντες μὲν vào ol
βαπτιζόμενο: νεῦμα λαμδάνουσιν, ἀλλ᾽ οὐ πάντες
αὐτῷ τὴν ἡγεμονίαν δ'δίασιν. « Οὗτοί εἰσιν υἱοὶ
Θεοῦ. » Ἰδοὺ xa! τὴν υἱοθεσίαν εὐαγγελίζεται.

Οὐ τὰρ ἐλάδετε πνεῦμα δουλείας πάλιν εἰς
φόδον, ἀλλ’ ἐλάδὲτε πνεῦμα υἱοθεσίας, ἐν d
χάζομεν, ᾽λόδᾶ ὁ ΠΙατήρ. Αὐτὸ τὸ Ἡνεῦμα cope

ἐσμὴὶν οὐ

μαρτυρεῖ τῷ πνεύματι ἡμῶν, ὅτι ἐτμὲν τέχνα
Θεοῦ" εἰ δὲ τέχνα, xal xArpovóuov χληρονόμοι

psv Θεοῦ, συγχληρονόμοι δὲ Χοιστοῦ,

Ἐπειδὴ υἱοθεσίας ἐμνύσῆν͵ (ἦσαν δὲ καὶ ᾿Ιουξαῖοι
τούτου ἠξιωμένοι τοῦ ὀνόματος, ὡς τὸ, « Υἱός μου
πρωτότοκος ᾿Ισραὴλ.» Καὶ. « "Eq& εἶπα’ 0:0: ἐστε
καὶ 0*0: ὙΨίστου πάντες »), θέλει δεῖξαι πο) λὴν τὴν
τῶν υἱοηετιῶν διαφοῦαν. « Οὐ γὰρ ἐλαῦομεν, φησὶ,
Tw&5uz δουλείας πάλιν εἰς φόδου. » Οὐχ ὥσπερ,
φη τὶν, Ἰουϑαῖο; πυευματιχὸν ἔλχόον νόμον. ὡς δοῦ-
λοι εἷς eó6ov. Τοῦτο τὰρ 2rÀo1 t0. « πνεῦμα δουλείατ:,»
Αὐτοὶ Ὑὰ5 διὰ τοῦ ἐν χερσὶ τοῦ mopazt.pívoo φήδου,
ὡς δοῦλοι ἠναγχάζοντο τὰ δέοντα ποιεῖν. Ἢ μεῖς δὲ,
φησῖν, ὡς υἱοὶ διὰ τὴν ἐν οὐρανοῖς ἐλπίδα. τὰ δὲ-
οντα ποιοῦμεν, Οὐχοῦν ἐγείνοις μὲν τοῖς ἐν τάξει
δούλων dv φόδῳ ζῶσιν, ἄχρις ὀνόματος xai τιμῆς d
υἱοθεσία, ftv δὲ χατὰ ἀλήθειαν. Ὥσπερ γὰρ πάντα
τὰ παρ᾽ αὐτοῖς τύπος ἦν τῶν ἡμετέρων, οὕτως ἡγοὺ-
μαι καὶ τὴν υἱυθεσίαν. ἸΙνεῦμα δουλείας, τὸν πνευ-
ματικόν φησι νόμον. Οὐ γὰ; ἔλαδον καθολικῶς πνεῦ-
μα Ἰουδαῖοι, « ᾿Αλλ᾽ ἐλάδετε πνεῦμα υἱοθεσίας. »
— « Ἐλάδετε, φησὶ, πνεῦκα υἱοθεσίας.» Πήρεν δῆλον :
Πατέρα καλοῦμεν τὸν Θεὸν͵ ?* civ, « ἐν ᾧ κράξζομεν,
'A663 ὁ Πατήρ. » 'Ev αὐτῷ Yà» τῷ τῆς υἱοθεσίας
πιεύματι, τὴν φωνὴν ταύτην ἐξιώμεθχ προσάπτειν
τῷ 0:9, καὶ Daci: a χυλεῖν αὐτόν. Καὶ πέῃεν δῆλον :
Ὅτι καλῶς καὶ ἀρεσχόντως τῷ Θεῷ, ταύτην αὐτῷ

39* Exod. rv, 38. € Psal; rxxz1, 6.

OOMMENT. IN EPIST. AD ROM.

418

vh ΥἹΙΠ, 19-44. Proinde, fratres, debitores sumus non

carni ut secundum carnem vivamus.Nam si secundum
carnem vixeritis, moriemini. Si vero Spiritu facta
corporis mortificaveritis, vivetis. Etenim quicunque
Spiritu Dei ducuntur,hi sunt filii Dei.

Post tantam gratiam debemussecundum Dei vo-
luntatem vivere,etnon ampliussecundum carnem.
Deinde ne exi-timeturnecessaria corporis ministe-
ria tollere, puta cibum ac vestitum, subjungit : Ut
secundum carnem vivamus ; » hoc est,in peccatis,
et ut permittamus vitam carnalibus concupiscen-
tiis. — Alio modo. Debitores sumus, ut secundum
Dei voluntatem vivamus, non vivamus secundum
carnem sive carnaliter ac terreno more. Non au-
tem tollit carne vivere, aut illam alere ac fovere,
« Moriemini. » Immortali morte gehenne.« Si vero
Spiritu facta corporis. » Si vero per Spiritum san-
ctum corporis actiones, hoc est, prava abstuleri-
tis. vivetis jlla beata vità « Etenim quicunque
Spiritu Dei ducuntur. » Non dixit: Quicunque
Spiritum Dei acceperunt ; sed, « Quicunque Spi-
ritu Dei ducuntur: » hoc est totius vite guber-
natorem ac perfectum perflciunt. Omnes enim qui
baptizantur Spiritum accipiunt.sed non omnesilli
prresidentiam sui tradunt» Hi sunt filii Dei.» Ecce
laetam adoptionem annuntiat.

VIII, 15-47.Non enim accepistis spiritum servitutis
rursum ad limorem : 864 accepistis spiritum ado-
ptionis per quem clamamus. Abba Pater.D[dem Spiritus
una testatur cum spiritu nostro qua sumus filii Dei :

C quod si filii, e£. heredes, harvedes quidem Dei, coh

D

redes vero Christi.

806 Quandoquidem adoptionis meminit (erant
autem et Judei hoc nomine honorati: ut cum
dicitur : « Filius meus primogenitus Israel ?»*, »
Et illud : « Ego dixi: Dii estis et fllii Excelsiom-
nes ?* »). vult ostendere magnam adoptionum dif-
ferentiam « Non enim accepimus. inquit,spiritun
servitulis: » necquemadmodum Judei spiritualem
acceperunt legem tanquam servi ad timorem. Nam
hoc signiflcat spiritum servitutis. Ipsi enim per
timorem quen veluti in manibus aderat, coge-
bantur quasi servi ut facerent qui deceret. Nos
vero tanquam fllii ob spem in colis repositam
facimusque conveniuut.Itaqueillis more servorum
in timore viventibus solo nomine conveniebat
adoptio, ut ex eo nomine honorarentur : nohisau-
tem secundum veritatem. Quemadmodum enim
apud illos omnia typuserat nostrorum.ita existimo
et deadoptione. Spiritum servitutis dicit spiritua-
lem legem : neque enim in universum acceperunt
Judsmi spiritum :« Sed accepistis spiritum adoptio-
nis. » Unde hoc manifestum est? Patrem.ait. vo-
camus Deum, » per quem clamamus Abba Pater.»
Per ipsum enim adoyptionisspiritum digni habemur
qui hanc vocem Deo tribuamus, ipsumque Patrem

181
KRoAA. IL",
Ἐπανάληψις περὶ τῆς ἀποχειμένης τοῖς ἁγίοις
δόξες.
ΕἾπερ συμπέσχομεν, ἵνα καὶ συνδοξατθῦμεν.

Λογίζομαι γὰρ ὅτι οὐκ ἄξια τὰ παθήματα τοῦ νὸν
*1it200 ποὸς τὴν μέλλουσχν δίξαν ἀποχαλυφθῆ -
να: εἰς ἡμᾶς. γὰ) ἀπονχυχδοχίχ τῆς κτίσεως
τὴν ἀποκάλυψιν τῶν υἱῶν τοῦ O:99 ἀπεκδέχε-
ται. Τῇ Y22 ματαιήτητι ἡ χτίσις ὑπιτάγη, οὐχ
ἑχοῦσα, ἀλλὰ διὰ τὸν ὑποτίξαντα᾽ ἐπ᾽ ἐλπίδι, Oct καὶ
αὐτὴ 4 χτίσις ἐλευθερωήηάσεται ἀπὸ τῆς ὃδρυλείας τῆς
φθορᾶς εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέχνων τοῦ
θεοῦ.

Ἵνα μὴ ῥᾳθυμότεροι τὸ πᾶν γάριτος εἶναι λογι-
ζόμενοι γενώμεθα. ἀπαιτεῖ xai τὰ παρ᾽ ἡμῶν. Εἰ
γὰρ ἐν τοῖς λυπηροῖς, φησὶ, χοινωνήσομεν, καὶ ἐν
«τοῖς χοηστοῖς. « Παθήματα τοῦ νῦν κα! 500 πρὸς τὴν
μέλλουσαν δόξαν.» 1ὸ m2042:20v τῶν παθημήτων δη-
“λοῖ διὰ τοῦ νῦν καιροῦ. Εἶτα ὀείχνυτι τὸ ὅλον σχεδὸν
τῆς χάριτος ὄν, διὰ τὸ νιχᾷν ταῖς ἀντιδόσετι τὸν
Θεὸν, xa! ὅτ! οὐκ ἰσχύομεν ἄξιόν τι τῆς ἐχεῖ ἀντι-
᾿δόσεως καθεῖν ἤ συνεισενέγχαι. « ᾿Αποχαλυφθῆναι
εἰς ἡμᾶς. » Καλῶς τὸ ἀποχαλυφῆῖῆνα:. "Est Tio
καὶ νῦν͵ ἀλλὰ χέχρουπται. « Ἢ x32 ἀποχαραδοχία
τῆς χτίσεως. » Οἷον dj ἐπιτετυμένη xal σφοδρὰ
-προτδοχία. Ὅ δὲ λέγει τοιοῦτόν ἐστι' Καὶ αὐτὴ,
φησὶν, dj χτίσις σφόδρα προπσδοχᾷ τὴν μέλλουσαν
ἡμῶν δόξαν. Διὰ τί ; "AO aptos, φησὶ πλασθεῖσα, διὰ
τὰς τῶν ἀνθρώπων ἁμαρτίας, φρθαρτὴ γέγονεν, ἐπεὶ
xai ἡμεῖς, ἐξ ἀφθάρτων φθαρτοὶ γεγόναμεν. Βού-
λεται οὖν d. χτίσις, φησὶ, τοὺς ἀνθρώπους τὴν

COMMENT. IN -EPIST. AD ROM.

808 CAPUT XIII.
Repetitio de gratia Dei, qua sanctis reposita est.

VII, 17 21. Siquidem compatimur ut et conglorifi-
cemur. Ewistimo enim non esse conlignas afftitiones
prasentis temporis ad futuram gloriam, qu: revela -
bitur erga nos. Etenim ania exspectatio creatura
revelationem filiorum Dei exspectat. Quippe vanitati
subjecta est. crealura, non volens, sed propter eum
qui subjecit ipsam in spe. Quoniam et ipsa creatura
liberabitur a serv tute corruptionis, in ipsam liberta-
tem filiorum Dei.

Ne segniores reddamur arbitrantes omne nego -
tium esse gratie. exigil etiam qua a nobis sunt.
Nam si in tristibus, inquit. communicaverimus,
pariter et in commodis participes erimus. « Af-
flictiones presentis temporisad futuram gratia.»
Temporalitatem a * brevem durationem afílictionum
siunificat per hoc quod ait : τοῦ νῦν xa:2óv, id est,
presentis temporis, Deinde ostendit totum pene
gratie esse ex eo. quod Deus abundantior sit. in
retributionibus : nec possumus quidquam futura
retributione condignum aut pati aut ad illam con-
ferre. « Quo revelabitur erga nos. » Bene revela-
bitur sive detegetur.Etenii nunc quoque est, sed
occulta. « Anxia exspectatio creature. » Exspecta-
lione exspectat, ait, tanquam intenso vehementi-
que desiderio. Est autem quod dicit hujusmodi.
Ipsa quoque creatura nostram gloriam vehementer
exspectat. Quare?Incorruptibilis, inquit, formata,

ἀφθαρσίαν ἀπολαδεῖν (ἔσται δὲ τοῦτο ἐν τῇ ἀναστά- C. propter peccata hominum facta est corruptibilis :

σει), ἵνχ xal αὐτὴ τὴν οἰχείαν doQapciav ἀπολάδῃ.
Τοῦ γὰρ ἀνθρώπου δι᾽ ὃν γέγονε φθχυτὴ τὴν ἀφθαρ-
-Síav ἀπολαμθάνοντος, χαὶ αὐτὴ τὴν οἰχείαν ἀφτθχρ-
᾿σίχν συναποληψεται. Προσωποποιία 06. ἐστι τὸ πᾶν,
ἵνα τε τῶν ἀγαθῶν τὴν ὑπερθολὴν δνλώσῃ, καὶ ἵνα
“δείξῃ ὅτι ἡμεῖς μᾶλλον ὀφείλομεν σπουδχζειν τῆς
τοιαύτης δόξης καὶ ἀφθαρσίας ἐπιτυχεῖν ἥπερ ἡ κτίσις.
᾿Επεὶ μὴ νόμιζε τὴν ἄψυχον καὶ ἀναίσθητον χτίσιν τὰ
τοιαῦτα X20300xj» fj αἰσθάνεσθαι. ———

: quandoquidem eL nos ex incorruptibilius. facti

sumus corruptibiles.Cupititaque creatura homines
suscipere immortalitatem (quod in resurrectione
erit) uL et ipsa suam accipiat immortalitatem.
Nam homine piopter quem facta est corruptibilis
immortalitatem suscipiente.ipsaquoque una suam
accipietimmortalitatem.Totum autem prosopopaia

: est id est, person: affectio, quo bonorum demon-
.Stret magnitudinem 809 utque ostendat nos po-

tius &dniti debere, ut hujusmodi gloriam ac immortalitatem assequamur, quam ipsa creatura. Nec
enim opineris inanimen ac insensibilem creaturam talia exspectare vel sentire.

« Τὴν ἀποχάλυψιν. » Τὸ τέλος, ὅταν μέλλωτ!
δείκνυσφαι, πίνες υἱοὶ θεοῦ, καὶ τίνες υἱοὶ διαόλου.
« Τῇ γὲρ ματαιότητι ἡ χτίσις ὑπετάγη, » Οἷον, τῇ
φθορᾷ, Τοῦτο γὰρ χατεχρίθη, διὰ τὰς ἡμῶν ἅμαρ-
τίας. « Οὐχ ἑκοῦτχ, ἀλλὰ διὰ τὸν ὑποτάξοντα ἐλ-
κίδι.» Τῆς τοῦ Χοιστοῦ ὀυνάμεως, φησὶ, τοῦτο τὸ
ἔργον, τὸ καὶ ἄχουσαν ὑποτάξαι ἐπ᾽ ἐλπίδι. Καὶ
-αὐτὴ γὰρ. φησὶ, τὴν ἀπαλλαγὴν ἐλπίζει“ ἐπ᾽ ἐλπίδι
οὖν ἀπαλλαγῆς ὑπετάγη. Λοιπὸν ἑαυτὴν iospp viis
πῶς ἐλπίδι, ὅτι xai αὐτὴ d, κτίσις ἐλευθερωηήσεται.
« Ὅτι χαὶ αὐτὴ ἡ χτίσις ἐλευθεοωθήσετα! ἀπὸ τῆς
δουλείας τῆς φθορᾶς. εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης.»
“Εἷς τὴν ἐλευθερίαν», oiov, διὰ ἐλευθερίαν τῆς δόξης,
τουτέστι δι’ ἡμᾶ. ἔττα! xal ἡ χτίσις ἄφθαρτο, ὥσπερ
καὶ δι’ ἡμᾶς. γέγονε φηχρτή. --- (OIKOYMENIOY]
FH τὰ, εἰς τὴν ἐλευθερίαν: δηλοῖ, “τουτέστιν " εἰς

. talis sicut et propter nos facta est mortalis.
-dicitur εἰς τήν ἐλευθερίαν, in ipsaimn liberlaleni,

« Regulationem » hoc est.perfectionem finalem,
cum demonstrandi sunt quidam esse fllii Dei,qui-
dam autem filii diaboli. « Vanitati subjecta est. »
Hoc est,corruptioni, ad hoc enim condemnata est
propter nostra peccata. « Non volens, sed propter
eum qui subjecit ipsam in spe » Christi, inquit,
virtutis hoc est opus, etiam invitam subjicere in
spe:nam et ipsa liberationem sperat ; in spe ergo
liberationis subjecta est. Deinde seipsum interpre-
tatur quomodo in spe.« Nam et ipsa creatura libe-
rabitur aservitute corruptionis inipsam libertatem
glorie. » Àc si dicat : Propt?r. libertatem ipsam
.glorim. hoe est. propter nos erit creatura immor-
Quod

nempe cum arlicule,significat quod in eamdemli

&79

ORCUMENI! TRICC/E EPISCOPK.

480

vocemus. Et unde declaratur: hoc bene fieri, Deo ἃ ἀναφερομεν τὴν φωνήν." Ὁ: Υἱὸς ἡμᾶς ἐδίδαξεν οὖὗ-

que gralum esse, ut hanc vocem ad ipsum refe-
ramus ? Filius nos ila dicere docuit: « Pater no-
ster qui es in celis *', etc. Apostolus vero quia
communia esse novit dispensationis erga nosChristi
opera, Spiritus,inquit.attestatur.Nam cum Cliristus
hanc tradiderit precat:onem,etiam Spiritus tradit,
et dono per ipsum dato in nobis attestatur. Quid
autem altestatur ? Quod bene et modo Deo grato
ipsum Patrem nostrum dicamus : quod filii ipsius
simus adoptati ab eo per baptismum .Quod si fllii.
et haeredes. Judei vero licet filii Dei vocabantur:
multa tamen utriusque et vocationis et adoptionis
differentia. Siquidem illi in figura nominabantur.
quemadmodum et alia in figura gretic illis contin-
gebant: nos vero non flgurative, sed perfecte : et
illi quanquam filii vocabantur non tamen ipsisda-
tum erat, ut Deum vocarent Patrem : nobis autem
et hoc donatum est, multaque alia est excel-
lentia.

.$01 * Adoptionis. » Atqui consequens erat,
ut diceret : Libertatis : sed tamen quod majus est,
dicit: Per quem clamamus » Dicimus enim, « Pa-
ter noster, qui es in calis. » Posuit autem et
Hebraicam dictionem, ut genuinum ac per omnia
Patrem significaret. ^ Ipse Spiritus una testatur. »
Quia Judaei Deum Patrem vocabant, ostendere
vult quod illis quidem hoc permissum non erat,
nobis autem indubie. Q:od ex eo manifestum est,
quod Spiritus testatur, etait: Ipse Spiritus, hoc
est. ipse Paraclelus una (t^slatur cum spirilu
nostro. id est, dono nobis ab ipso dato. Non enim
hmc vox solius doniest, sed ejus quoque qui lar-
gitus est, ubi ergo Spiritus testatur, qui ambigui-
tas est? - Et heredes. » Consequenter auget di-
gnitatem. Nam possuntet fllii esse, nec herredi-
tatem suscipere. « Cobaredes autem Christi. » Vi-
des ergo quod alia sit nostra a'loptio ab adoptione
Judeorum. Siquidem nos etiam heredes sumus,
illi autem non. De eis enim dicit: « Malos male
perdet et. vineam locabit aliis 5, » Et rursum:
« Multi, inquit, venient. et accumbent cum Abra-
ham, filii autem regni ejicientur ??, » videlicet Ju»
dii. In id quod dicitur: « Spiritum servitutis. »
Quia Judei adoptionem sibi vindicabant : « Filios,
inquit,genui et exaltavi *?; » ostendit quanta sit
differentiu adoptionis nostram ac illorum ; et ait,
quod illi spiritum servitutis acceperant, puta le-
gem. tanquam a spiritu datam, magis aptam ser-
vis. Etenim pane paratGe erant etiam corporales,
Japidationes ac mine :« Gladius devorabit vos ?!,»
et ob id multus timor erat pre oculis. Rursumque
premia terrena erant: « Si audieritis me, bona
terre comedetis ?*. » Nostra vero premia sunt
bona coelestia, et mystice meusse communicatio
tanquam filiis data. « Cohzredes vero Christi. »
Auget dignitatem rursum, nosque Domini propin-
quos staluere contendit.

B

τως λέγειν « {4τερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, » καὶ
ἑξῆς. Αὐτὸς δὲ ἐπειδὴ χοινὰ οἵδε τὰ τῆς εἰς ἡμᾶς
οἰχονομίας ἔργα τοῦ Χριστοῦ, « Τὸ νεῦμα, φησὶ,
συμμαρτυρεῖ. » Χριστοῦ γὰρ παραδεδωχότος ταύτην
τὴν εὐχὴν, χαὶ τὸ Πνεῦμα παραδίδωσι, xal συμμαρ-
τυρεῖ τῷ ἐν ἡμῖν δοθέντι χαρίσματι δι' αὐτοῦ. Τί δὲ
συμμαρτυρεῖ ; "Ott καλῶς xal ἀρεσχόντως Θεῷ λέα
ἤομεν αὐτὸν Πατέρα ἡμῶν, ὅτι τέχνα αὐτοῦ ἐσμεν,
υἱοθετηθέντες αὐτῷ τῷ βαπτίσματι" « Εἰ cà τέχνα,
φησὶ, xai χληρονόμοι. » Oi δέ γε Ἰουδαῖοι. εἰ καὶ
ἐχαλοῦντο τέκνα Θεοῦ, ἀλλὰ πολλή͵ χλέσεως ἑκατέρας
Xxi υἱοθεσίας ἡ 0:«2524. Οἱ μὲν Ὑὰρ τυπικῶς ὦνο-
μάζοντο, ὥτπερ χαὶ τ᾽ ἀλλὰ αὐτοῖς εἰς τύπον ἔτε-
λεῖτο τῆς χάοιτος. Ἡμεῖς δὲ οὐ τυπιχῶς, ἀλλ᾽ αὐτο-
τελῶς. Καὶ οἱ μὲν εἴ καὶ ἐχχλοῦντο υἱοὶ, ἀλλ᾽ οὐχ
ἦν αὐτοῖς δεδομένον, τὸ xal αὐτοὺς τὸν Θεὸν χαλεῖν
Πατέρα. Ἡμῖν δὲ xai τοῦτο χεχάρισται, xal πολλὴ

ἄλλη διαφορά,

« Υἱοθεσίας. » Καίτοι ἀκόλουθον ἦν εἰπεῖν, 'EXtu-
θείας, ἀλλ᾽ ὅμως τὸ μεῖζον λέγει. « Ἔν ᾧ κράζος
μεν.» Λέγομεν γάρ « Πἅτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρα-
voie. » Τέθειχε 0: xa! τὴν 'E6;a/z) λέξιν, ἵνα τὸ
γνήσιον ὀείξτ, διὰ πάντων « Αὐτὸ τὸ Πνεῦμα συμ»
px2tuosi » ᾿ππειδὴ xxi ᾿Ιυυδχῖοι ΠΙατέτα ἐχάλαυν
τὸν Θεὸν, θέλει δεῖξαι ὅτ: αὐτοῖς μὲν οὐχ ἐπετί»
τραπτὸ τοῦτο. ἡμῖν δὲ ναί. Καὶ δῆλον ix τοῦ μσρτὺυ-
ροῦντο. Πνεύματος, καί orav « Αὐτὸ τὸ Πνεῦμα, »
σουτέστιν αὐτὸς ὁ [Ἰαράκλητος, « συμμαρτυλεῖ τῷ
πνεύματι ἡμῶν, » 0 ἐστι τῷ δοθέντι ἡμῖν παρ᾽ αὐτοῦ
χαρίσματι. (ἡὐ γὰρ μόνον τοῦ χαρίσματος 1 τοιαύτη
φωνὴ, ἀλλὰ xal τοῦ δωρησαμένου" ἔνθα οὖν τὸ
Ηνεῦμα μαρτυρεῖ, mola ἐστὶν ἀμφισθέτησις ; « Καὶ
κλιρονόμοι. » Λοιπὸν αὔξει τὴν ἀξίαν: Ἔνι γὰρ
τέχνα μὴ χληρυνομοῦντα, « Συγχληρονόμοι δὲ Χρι-
στοῦ.» 'Uodz ὅτι ἄλλη ἐστὶν ἡ υἱοθεσία ἡμῶν παρὰ
τὴν τῶν ᾿Ιουδχίων ; ἡμεῖς utv γὰρ xai χληρονόμοι,
οἱ ὃξ οὐχ᾽. Φησὶ γὰρ περὶ αὐτῶν « Καχοὺς καχὼς
ἀπολέσει, «αἱ ἀμπελῶγα ἐκδώσει ἄλλοις. » Καὶ
πάλιν, « Πολλοὶ, φησὶν, ἔξγυσι xai ἀνσχλιθησονται
μετὰ ᾽λδρχλμ. οἱ ὁὲ υἱοὶ τὴς βασιλείας ἐχδλι,θή-
σοντα', » ἔγγυν οἱ ᾿Ιουδαῖοι. Εἷς τὸ, « Βνεῦμα δηυ-
λείας. » Ἐπειδὴ καὶ Ἰουδαῖοι τῆς υἱοθεσίας μεῖ-
ἐποιοῦντο ( « Yiob: γὰρ ἐγέννητα xal ὕψωσχ »),
δείχνυσι πόσον τῆς ἡμετέρας υἱοθεσίας καὶ αὐτῶν
τὸ διάφορον. Καί φησιν, ὅτι ἐχεῖνοι πνεῦμα δουλείας
ἔλαδον τὸν νόμον, ὡς παρὰ τοῦ []νεύματος δοθὲν,
δούλοις ὃὲ áopótov μᾶλλον, Καὶ γὰρ αἱ τιμωρίαι
παρὰ πόδας xsi σωματιχαὶ, λιθασμοὶ, χαὶ καόσεις,
καὶ ἀπειλαὶ, « ΜΠ άχαιρα ὑμᾶς χατέδεται. » Καὶ διὰ
ταῦτα πολὺς ὁ φόθος πρὸ ὀφθαλμῶν, καὶ αὖ οἱ μι-
σθοὶ ἐπίγειοι, « 'Exv. εἰσαχούσντέ μου τὰ ἀγαθὰ τῆς
γῆς φάγεσθε. » μῶν ὃὲ οἱ μισθοὶ τὰ οὐράνια
ἀγαθὰ, καὶ ἡ τῆς μυστικῆς τραπέζης ὡς υἱοῖς χοι-
γωνία. « Κυγχληρονόμοι δὲ Χριστοῦ. » Πάλιν αὔξει
τὸ ἀξίωμα, xai φιλονειχεῖ ἐγγὺς ἡμᾶς στῆσαι τοῦ
Δεσπότου.

31 Matth. vi, 9. ** Matth. xxi, 41. 3 Matth. viu, 12, 391858. 1, 2. ?! ibid. 20, ** ibid. 10.

381

KEOAA. II".

Ἐπανάληψις περὶ τῆς ἀποχειμένης τοῖς ἁγίοις
Ούφς.

ΕἾ περ συμπίσχομεν, ἵνα χαὶ συνδοξατθῦμεν.
Αὐγίζυμαι γὰρ ὅτι οὐχ ἄξια τὰ παθέμχτα τοῦ νῦν
*11200 πρὸς τὴν μἰλληυσχν δ'ξαν ἀποχαλυρφθῦ -
va: εἰς ἡμᾶ:. Ἢ γὰ0 ἀπονχιχδοχίχ τῆς χτίσεως
τὴν ἀποχάλυψιν τῶν υἱῶν τοῦ 0:929 ἀπεκὄξέχε-
ται. Τῇ Ὑὰ0 ματαιύτητι ἡ χτίσις ὑπιτάγη, οὐχ
ix^072, ἀλλὰ δ'ὰ τὸν ὑποτίξαντα᾽ ἐπ᾽ ἐλπίο:, Dci xai
αὐτὴ ἡ χτίσις ἐλευθερωγάτεται ἀπὸ τῆς ὀρυλείας τῆς
φθορᾶς εἰς τὴν ἐλευρεοίαν τῆς δόξης τῶν τέχνων τοῦ
Θεοῦ.

Ἵνα μὴ ῥᾳθυμότετοι τὸ πᾶν γάσιτος εἶναι λογι-
ζόμενοι γενώμεθα. ἀπαιτεῖ xai τὰ παο’ ἐμῶν. Εἰ
qào ἐν τοῖς λυπηλοῖς, φησὶ, χοινωνήτομεν, xai ἐν
“οἷς οηστοῖς. « Παθήματα τοῦ νῦν 1:292 πρὸς τὴν
μέλλουσαν δόξαν.»»ὄ [ὁ m25742:20v τῶν zar μίτων δὴη-
-)oi διὰ τοῦ νῦν «atp33. Εἶτα ὀείχνυτι τὸ ὅλον 2/:05v
τῆς χέξιτος ὄν, διὰ τὸ νικᾷν ταῖς ἀντιδότετι τὸν
Θεὸν, xa! ὅτ: οὐχ ἰσχύομεν ἄξιόν τι τῆς ἐχεῖ ἄντι-
᾿δόσεως καθεῖν ἢ συνεισενέγχαι, « ᾿Αποχαλυφθῆναι
εἰς ἡμᾶς. » Καλῶς τὸ ἀποχαλυφῆϊνα.. "Est Ὑὰρ
καὶ νῦν ἀλλὰ χέχουπται. « Ἢ ὙΧ2} ἀποχαραδοχία
τῆς κτίσεως. » Οἷον ἡ ἐπιτετυμένη xal σφοδρὰ
-προπδοκία. "O ὃὲ λέγει τοιοῦτόν ἐστι" Καὶ αὐτὴ,
φησὶν, ἧ χτίσις σφόδρα προυδοχᾷ τὴν μέλλουσαν
ἡμῶν δόξαν. Διὰ τί ; "Άφθαρτος, φησὶ, πλασθεῖσα, διὰ
τὰς τῶν ἀνθρώπων ἁμαρτίας, φθαρτὴ γέγονεν, ἐπεὶ
xai ἐμεῖς, ἐξ ἀοθάρτων φθαρτοὶ γεγόναμεν. Βού-
λεται οὖν dy χτίσις, φησὶ, τοὺς ἀνθοώπους τὴν
ἀφθαρσίαν ἀπολχῦεῖν (ἔσται δὲ τοῦτο ἐν τῇ ἀναστά-
ssi), ἵνχ xxl αὐτὴ τὴν οἰχείαν ἀφθαρσίαν ἀπολάῤῃ.
Τοὺ γὰρ ἀνθρώπου δι᾽ ὅν γέγονε φθαυτὴ τὴν ἀρθαρ-
-elav ἀπολαμθάνοντος, χαὶ αὐτὴ τὴν οὐχείαν àz0az-
᾿σίαν συναποληψεται. Προσωποποιία δὲ ἐστι τὸ πᾶν,
ἵνα τε τῶν ἀγαθῶν τὴν ὑπερθολὴν διλώσῃ, καὶ ἵνα
“δείξῃ ὅτι ἡμεῖς μᾶλλον ὀκείλομεν σπουδχζεῖιν τῆς
τοιαύτης δόξης καὶ ἀφθαρσίας ἐπ'τυχεῖν Tire d, χτίσις,
᾿Επεὶ μὴ νόμιζε τὴν ἄψυχον xal ἀναίσθητον χτίσιν τὰ
τοιαῦτα ποοσδυχᾷν fj αἰσθάνεσθαι.

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

A

3808 CAPUT XIII.
Repetitio de gratia Dei, qua sanctis reposita est.

VII, 17 21. Siquidem compatimur ut et conglor ifi-
cemur. E-istimo enim non esse conlignas affti-tiones
presentis temporis ad futuram gloriam, qu? revela -
bitur erga nos. Etenim ania exspectatio creatura
revelationem filiorum Dei exspertat. Quippe vanitati
subjecta est. crealur., non volens. sel propter eum
qui subjecit ipsam in spe. Quoniam et ipsa creatura
liberabitur a serv tute corruptionis, in ipsam liberta-
tem filiorum Dei.

Ne segniores reddamur arbitrantes omne nego -
tium esse gratise. exigit etiam quz a nobis sunt.
Nam si in tristibus, inquit, communicaverimus,
pariter et in commodis participes erimus. « Af-
flictiones priesentis temporisad futuram gratiam.»
Temporalitatem a *brevem durationem afllictionum
siynificat per hoc quod ait: τοῦ νῦν xa:2óv, id est,
presentis temporis, Deinde ostendit totum pene
grali&e esse ex eo quod Deus abundantior sit in
retributionibus : nec possumus quidquam futura
retributione condignum aut pati aut ad illam con-
ferre. « Quo revelabitur erga nos. » Bene revela-
bitur sive detegetur.Etenin nunc quoque est, sed
occulta. « Ánxia exspectatio creature. » Exspecta-
lione exspectat, ait, tanquam intenso vehementi-
que desiderio. Est autem quod dicit hujusmodi.
Ipsa quoque creatura nostram gloriam vehementer
exspectat. Quare?[ncorruptibilis, inquit, formata,

C propter peccata hominum facta est corruptibilis :

"quandoquidem et nos ex incorruptüibilius facti

sumus corruptibiles.Cupititaque creatura homines
suscipere immortalitatem (quod in resurrectione
eril) αὐ eLipsa suam accipiat immortalitatem.
Nam homine piopter quem facta est corruptibilis
immortalitatem suscipienle.ipsaquoque una suam
accipietimmortalitatem.Totum autem prosopopaia
:est id est, persona affectio, quo bonorum demon-
.stret magnitudinem 809 utque ostendat nos po-

tius adniti debere, ut hujusmodi gloriam ac immortalilatem assequamur, quam ipsa creatura. Nec
enim opineris inanimen ac insen:ibilem creaturam talia exspectare vel sentire.

« Τὴν ἀποχάλυψιν. » Τὸ τέλος, ὅταν μέλλωτ'
δείκνυσθαι, πίνες υἱοὶ Θεοῦ, xai τίνες υἱοὶ διαδόλου.

« Τὴ vip ματαιότητι ἡ χτίσις ὑπετάγη. » Οἴον, τῇ D

φθορᾷ. Τοῦτο γὰρ χατεχρίθη, διὰ τὰς ἡμῶν 1az2-
τίας. « Οὐχ ἑκοῦτα, ἀλλὰ διὰ τὸν ὑποτάξοντα ἐλ-
κίδι.» Τῆς τοῦ Χοιστοῦ δυνάμεως, φη πὶ, τοῦτο τὸ
ἔργον, τὸ καὶ ἄχουσαν ὑποτᾶξα! ἐλπίδι. Καὶ
«αὐτὴ γὰρ. φησὶ, τὴν ἀπαλλαγὴν ἐλπίζει" ἐπ᾽ ἐλπίδι
οὖν ἀπαλλαγῆς ὑπετάγη. Λοιπὸν ἑαυτὸν ἐφερμτνεύει
κῶς ἱλπίδι, ὅτι χαὶ αὐτὴ ἡ χτίσις ἐλευθεοωηΐσεται.
« τι χαὶ αὐτὴ ἡ χτίσις ἐλευθεσωθήσετα! ἀπὸ τῆς
δουλείας τῆς φθυρᾶς. εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης.»
“Εἷς τὴν ἐλευθερία;, oiov, διὰ ἐλέυηεοίαν τῆς δόξ

-
ἐν

957914,
τουτέστ' δι’ fu, ἔτται χαὶ ἡ χτίσις Xo92p-0, ὥτπερ
καὶ δι’ ἡμᾶς yiyovw φηαῤτή. --- [ΟἸΚΟΥΜΕΝΙΟΥ)
Ἢ τὰ, εἰς τὴν .ἐλευθερίαν᾽ δηλοῖ, τουτέστιν ᾿ εἰς

« Regulationem » hoc est.perfectionem finalem,
cum demonstrandi sunt quidam esse filii Dei,qui-
dam autem filii diaboli. « Vanitali subjecta est. »
Hoc est,corruptioni. ad hoc enim condemnata est
propter nostra peccata. « Non volens, sed propter
eum qui subjecit ipsam in spe » Christi, inquit,
virtulis hoc est opus, etiam invitam subjicere in
spe:nam et ipsa liberationem sperat ; in spe ergo
liberationis subjecta est. ''einde seipsum interpre-
tatur quomodo in spe.« Nam et ipsa creatura libe-
rabitur aservitute corruplionis inipsamlibertatem
glorie. » Ac si. dicat : Propbr. libertatem ipsam
.gloris, hoe est. propter nos erit creatura immor-
talis sicut et propter nos factaest mortalis. (Qu^d
-dicitur εἰς τήν £As5fl:2:2», in ipsun libera τς
nempe cüm articule,significat qued in eiie s-

488

ORCUMENII TtHOC/E EPISCOPI.

484

LI

bertatem a corruptione veniet, in quam etnos: A τὴν αὐτὴν εἰς ἣν καὶ ἡμεῖς, ἐλευθερίαν τῆς φθορᾶς

hoc est.ex corruptibili flet incorruptibilis.

Vil], 22.25. Scimus aulem quod. omnis creatura
congemisc:t una cum filiis, simulque parturit ad hoc
usque tempus.Spiritus habentes,et nos ipsi in ποὺ isipsis
gei imus adoptionem exspectantes redemptionem cor-
poris nostri. Siquidem spe salvi ficti sumus. Porro
spes qua videtur non est. spes : quod enim quis cer-
nit,cur etiam sperat ? Si vero quod non videmus spe-
ramus, id est per patientium exspeciamus.

Gemit, inquit, creatura cupiens corruptionem in
posterum abjicere. Quod si id ipsa creatura.multo
magis non hoc petere debemus.utpote et Dei verbo
honorati et adoptionem exspectantes. « Conge-
miscit. » Nam et ipsi primitias Spiritus habentes,
et nos ipsi gemimus,propterea congemiscit. — Hac
dixit non przesentia condemnans, sed futura desi-
derans. Gustavi, inquit gratiam, 810 nec fero di-
lationem : primi!ias habeo $piritus,et ad id quod
integrum est propero Ascendit in tertium celum,
vidi gloriam illam ineffabilem,vidi splendida pala-
tia,cognovi quibus hic conversans privates sim, et
propterea gemo. « Sed et ipsiprimitias Spiritusha.
bentes. » Non solum. inquit. creatura gemit, sed
ipsi qui parvum aliquod principium gustumque
Spiritus acceperunt. festinant ut ad ea que ibi
sunt transeant.Quod siSpiritus primitio; talessunt,
ut admiranda faciant opera ex sola umbra, quid
faciet quod perfectum est?« Redemptionis corporis
nostri.» Ne quis dicat:Tu dixisti quod filii sumus,
quam ergo aliam exspect:mus adoptionem ? ait :
« Redemptionem corporis; » hoc est, incorruptio-
nem : tunc enim flrma erit adoptio, tunc eliam
apparebunt effectus. Nunc enim neque gloria ma-
nifesta est, nec metus excidendi, propter vilam
condemnationi obnoxiam.«Adoptionem exspectan-
tes.» Quam ὃ quid enim ? nonne hanc per bapli-
smum accepimus?nonne etipse paulo ante dicebas:
« Spiritum adoptionis accepistis? » Utique, inquit,
Quam ergo exspectamus ἢ Eam que manifestabi-
tur, ait, per corporis redemptionem. Aliamne ab
ea que dicta est?Absit | Sed eam ipsam perfectius
manifestandam οἱ ipsa experientia cognoscendam.
Post corporis enim redemptionem, tunc bonorum
erit fruitio;tunc ipsius corporis resurrectio et in-
corruptio:tunc regni celorum hereditaria posses-
sio;tuncomniaadoptionis figura et effectus. Et nunc
propter horum spem accepimus adoptionem. lpse
vero significantius dixit : « Salvi facti sumus ; »
ostendens quoda tempestale magnaque turbatione
quie ex peccato procedit. facta nostri adoptione
liberati simus. Quomodo igitur hec jam speravi-
mus.cum ista nondum facta sint.neque in conspe-
clum nostrum inciderint. aut in experientiam ?
Bene inquit,ac rationabiliter. Nam si ea que spe-
rantur, in conspectum nostrum venissent, aut in
experientiam, nequaquam spererentur.Quod enim

ἐλεύσεται, οἷον, ἐκ φθαρτῆς ἄφθαρτος ἔσται.

Οἴδαμεν γὰρ, ὅτ: πᾶσα ἡ κτίσις συστενάζε:
τῶν τέχνων χαὶ συνωδίνει Ryot τοῦ vov. Οὐ
μόνον δὲ, ἀλλὰ xai αὐτοὶ τὴν ἀπαρχὴν τοῦ ΠΙνεύ-
ματος ἔλοντες, xai ἡμεῖς αὐτοὶ ἐν ἕαυτιυῖς στε-

νάζομεν, υἱοθεσίαν ἀπεχδεχόμενοι,͵ τὴν ἀπολύ-
πρωσιν τοῦ σώματος ἡμῶν. Τῇ γὰρ ἐλπίδι
ἐσώθημεν. Ἐλπὶς δὲ βλεπομένη, οὐχ ἔστιν

ἐλπίς" ὃ γὰρ βλέπει τις, τί xal ἐλπίζει, εἰ ck ὃ
οὐ βλέπομιν, ἐλπίζομε,, δι᾽ ὑπομανῆς ἀπενδε-
χόμεθχ.

Στενάζει, φησὶν, ἡ χτίσις βουλομένη τὴν φθορὰν
ἀποθέσθαι λοιπόν, Εἰ δὲ d κτίσις, πολλῷ μᾶλλον
ἡμεῖς τοῦτο αἰτεῖν ὀφείλομεν, xai μὴ τοῖς ὧδε χεχη-
vivat, οἱ xai λόγῳ τετιμημένοι, xai υἱοθεσίαν προσ-
δοχῶντες. « Συστινάζει, » 'Enti0j καὶ οἱ τὴν ἀπαρ-
χὴν τοῦ Πνεύματος ἔχοντες χαὶ ἡμεῖς αὐτοὶ στενά-
ζομεν, διὰ τοῦτο συστενάζει. --- [TOY APYXOXTO-
ΜΟΥ.) Ταῦτα δὲ ἔλεγεν, οὐχὶ τῶν παρόντων xata-
γινώσχων, ἀλλὰ τὰ μέλλοντα πορῶν. ᾿Εγευσάλην,
φησὶ, τῆς χάριτος, xai οὐ etbpe τὴν ἀναδολήν"
τὴν ἀπαοχὴν ἔλω τοῦ Πνεύματος, xal πρὸς τὸ πᾶν
ἐπείγομαι. ᾿Ανέδην εἰς τρίτον οὐρανὸν, εἶδον τὴν
δόξαν ἐκείνην τὴν ἄδόῥιτον, εἶδον τὰ βασίλεια τὰ
λαμπρὰ, ἔμαθον τίνων ἀπεστέοημαι διατρίδω, dv-
ταῦθα, xal Cà τοῦτο στενάζω. « 'Λλλὰ καὶ αὐτοὶ
τὴν ἀπαρχὴν τοῦ Πνεύματος ἔχοντες. » Οὐ μόνον,
φησὶν͵ ἡ χτίστις στενάζει, ἀλλὰ xai αὐτοὶ οἱ ἀοχήν
τινα μιχρὰν xal γεῦτιν τοῦ Πνεύμχτος λαθόντες,
σπεύδουσι πρὸς τὰ ἐχεῖ μεταδῆνχι. Εἰ γὰρ ἦ
ἀπαρχὴ τοῦ Πνεύματος τοιαύτη, ὥστε ποιεῖν θαυ-
ματουργίας ἐκ τῆς σχιᾶς μόνης, τί τὸ τέλειον ;
« ᾿Δπολύτρωσιν τοῦ σώματος ἡμῶν. » Ἵνα μή τις
εἴπῃ" Σὺ εἶπας, θεοί ἐσμεν, χαὶ ποίαν ἄλλην mpos-
δοκῶμεν υἱορθεσίαν ; φησὶ, « Τὴν ἀπολύτρωσιν τοῦ
σώματος, » τουτέστι, τὴν ἀφθαρσίαν: τότε γὰρ
βεθαία ἡ υἱοθεσία, καὶ τότε js τὰ αὐτῆς ἀποτε-
λέσματα. Νὺν γὰρ οὔτε ἡ δόξα δήλη, ἀλλὰ προσδο-
χίχ ἐκ πτώτεως, διὰ βίου κατεγνωσμένου. « Yiotk-
σίαν ἀπεχδἐχόμενοι. » — [ΦΩΝ.] lMolav ; τί γάρ,
οὐκ ἐλάδομεν ταύτην διὰ τοῦ βαπτίσματος ; οὐχὶ
δὲ καὶ αὐτὸς πρὸ μιχροῦ ἔφης, ὅτι « livsoga υἷοθε-
τίας ἐλάδετε ; » Ναὶ, φησί. ΠΙοίΐαν οὖν ἐχδεχόμεθα ;
Τὴν φανερουμένην, φησὶ, χατὰ ἀπολύτρωσιν τοῦ
σώματος, “Αλλὴν παρὰ τὴν εἰρημένην ; Μὴ γένοιτο |
᾿Αλλ᾽ αὐτὴν ἐχείνην, τελειότερον φανερουμένην,
καὶ διὰ πείρας αὐτῆς ἐπιγινωσχομένην. Μετὰ γὰρ
τὴν ἀπολύτρωσιν τοῦ σώματος, τότε ἡ τῶν ἀγαθῶν
ἀπόλαυσις, τότε αὐτοῦ τοῦ σώματος Àj ἀνάστασις xai
ἀφθαρσία, τότε ἡ τῆς οὐρανῶν βασιλείας χληρονο-
μία, τότε πάντα τὰ τῆς υἱοθεσίας γνωρίσματα xoi
ἀποτελέσματα. Καὶ νῦν γὰρ, ἐπ’ ἐλπίδι τούτων
ἐλάδομεν τὴν υἱοθεσίαν. Αὐτὸς δὲ ἐμφαντιχώτεξον
εἶπεν, « Ἐσωθημεν, » δηλῶν, ὡς ἀπὸ χλυδωνος xal
ταραχῆς μεγάλης τῆς κατὰ τὴν ἁμαρτίαν, υἱοθετη-
θέντες ἐσώθημεν. Hoz οὖν ἠλπίσεμεν ταῦτα, μὴ
τούτων παραγεγονότων ἤδη, μηδ΄ ὁπ᾽ ὄψιν ἡμῶν
πεσόντων, μηδ' ὁπὸ πεῖραν ; Καλῶς, φησὶ, καὶ

*488

COMMENT. 1N EPIST. AD ROM.

486

ἐεὀλόγως. El γὰρ Ón' ὄψιν ἡμῶν xal ὑπὸ πεῖραν A obtinet quispiam, quonam modo sperare potest ?

ἤδη͵ τὸ ἐλπιζόμενα ἐγεγόνει. οὐκ ἂν ἦν ἐλπιζόμενα.
"O γὰρ τις χατέχει, πῶς οἵόν τέ ἐστιν ἐλπίζειν ;
Οὐχοῦν κατὰ φύσιν τῆς ἐλπίδος 'διον τοῦτο, τὸ περὶ
τῶν μελλόντων αὐτὴν χαὶ μήπω παρόντων, εἶναι.
"Mats καὶ ἡμᾶς, ἃ οὐ βλέπομεν, ἐχεῖνχ δεῖ ἐλπίζειν.
Εἰ δὲ ἃ οὐ βλέπομεν, ὥσπεο δεῖ, ἐχεῖνα χαὶ ἐλπίζο -
μεν, ὑπομένειν χϑὴ καὶ ἀπεδέχισθαι τὰ πρυσδο-
κηθέντα, καὶ μὴ ἀθρόον ἐπιζητεῖν αὐτὰ πα:-:αγενέ-
σθαι, μάλιστα τοῦ [νεύματος διὰ τῶν ἐνταῦθ χα-
«ρισμάτων καὶ εὐεργεσιῶν πιστουμένηου τὰ ἐχεῖθεν,
καὶ τὴν ἀσθένειαν τῶν λογισμῶν ἡμῶ"» συναντιλαμ-
δανομένου xai θεραπεύοντος. Πόσα vào εὐεργετεῖ
ἐν αὐταῖς luv ταῖς εὐχαῖς, ἵνα νῦν τὰ ἄλλα iasu,
διόάσχον ὅπως χρὴ εὔχεσθαι, ἐρευνῶν τὰς κα’-
«δίας, καὶ ἁπλως πάντα εἰς ἀγαθὸν συνεργοῦν ;

Τοῦ αὐτοῦ ἄλλως εἰς τὸ, « γΥἱοθεσίαν ἀπεχδε-
χόμιθα. » Διατὶ ἀπεχδέχῃ ; Ὅτι τῇ ἀπεχδοχῇ xai
ἐλπίδι ἐσώθημεν. Πῶς οὖν ; χρὴ ἀπιχδέχεσθχι xal
ἐλπίζειν ἔτι ; Εἰ δὲ δεῖ ἐλπίζειν, δεῖ πάντως ὑπομέ-
νειν, xal δι᾽ ὑπομονῆς τὰ ἐλπιζόμενχα ἀπεχδέχεσθαι.
Ἔχομεν δὲ πρὸς τούτοις χαὶ τὰ πνευμττιχὰ χαοί-
σματὰ συνχντιλαμδάνοντα ταῖς ἀσθενξίχις ἡμῶν,
xai μὴ ἐῶντα ἡμᾶς ποὸς τὰς ἐλπίδας ὀχλάται. Ὄτι
δὲ τὸ πνευμχτιχὸν χάρισμα συναντιλαμδάνεται ταῖς
ἀπρὶνείαις ἡμῶν, αὐτίχα δῆλον xal ἀπὸ τοῦ πνευμα-
τιχ)ῦ χαρίσματος τοῦ πεοὶ τὰς εὐγὰς χορηγυθέντος
ἡμῖν. Τὸ Πνεῦμα qà2 ἐνταῦθχ τρὶς ὀνυμάτας, τὸ
πνϑυματιχὸν ἐδήλωτε χάῤισμα. ᾿Ερξυνῶν δὲ τὰς xap-
δίας, αὐτὸ τὸ πονάγιον [Ινεῦ λα τὸ ἐχ [Ιχτρὸς
ποοιρχόμενον. — Αλλως. Υἱοθεσίαν ἀπεκδεχόμερα.
Εἶτα ἵνα μὴ νομισθή τὰ παρόντα διχδάλλειν, χαὶ
δῷ λαδὴν τοῖς αἱρετικοῖς, φησὶν οὐδὲ τὰ παρόντα
εἶνχ! χαχὰ, ἀλλὰ τὰ προτοοχώμενα βελτίω, ἃ ἐστιν
υἱοθεσία. Τότε vào τὰ τῆς υἱοθεσίας ἀποτελέσματα.
« Τῇ γὰρ ἐλπίδι ἐσώθτμεν. » "Qc εἰ ἔλεγε" [1ἀντὰ
λαθόντες παρὰ Θεοῦ, ἡμεῖς πίστιν αὐτῷ προησηγά-
γόμεν, ἧς μέγχ μέρος, d τῶν ἐκεῖθεν ἐλπίς. Μὴ
τοιγαροῦν ζήτει πάντα ἐνταῦθα παρεῖναι τὰ ἀγαθὰ,
ἀλλὰ τινα xa! τῇ ἐλπίδι ταμιεῦσαι. Εἰ δὲ πάντα παρ-
εἶναι θέλεις, οὐχ ἔτ! ἐλπίζεις. ᾿Ελπὶς γὰρ βλεπο-
μένη, οὐκ ἔστιν ἐλπίς. « Εἰ δὲ ὃ οὐ βλέπομεν ἐλπί:
ζομῖν. » Εἰ δὲ, φησὶ, tà μὴ ὁρώμενα ἐλπίζομεν,
ἐν ὑπομονῇ ἔξουμεν τὴν τούτων προσδοκίαν’ ἡ δὲ
ὑπομονὴ ὅτι μέοος μέγιστον ἀρετῆς, παντί που δῆλον.

κωστε dj ἐλπὶς, xal πίστεώς ἐστι xal ὑπομονῆς
'ποιητιχή. —
Ὡσαύτως δὲ xal τὸ πνεῦμα συναντιλαμδὰ-

νετα! ταῖς ἀσθενείαις ἡμῶν ^ τὸ γὰρ τί πργτευξό-
μεθα ᾿χαθὺ δεῖ, οὐχ οἴδαμεν’ ἀλλ᾽ αὐτὸ τὸ
Πνεῦμα ὑπερεντυγχάνειν ὑπὲρ usw στεναγμοῖς
ἀλαλήτοις. 'O δὲ ἐρευνῶν τὰς xa26la;, οἷδε τί τὸ
φρόνημα τοῦ Πνεύματος, óc χατὰ Θεὸν ἐντυγ-
χάνει ὑπὲ; ἁγίων.

Καὶ μὴ νόμιζε, φησὶν, ὑπὲρ ὁπομοπῆς xiuv&w
οὐ 1X2 &13:t σὲ τὸ ΠΠνεύμα χάμνειν, ἀλλ᾽ ἀντιλήψετα!
σοῦ πρὸς τοῦτο ἀσθενεῖς γὰρ ἐσμεν, xxl οὐδὲ ὑπο-
μονὴν κατορθῶϑαι ἰσχόομεν δίχα τὴς Πνεύματος

Juxta spei igilur naturam id proprium est, quod de
futuris sit, et qu: nondum inu seipsis sunt. Et nos
ea sperare oporlet quae non videmus. 311 Si au-
tem quie non videmus, illa tamen ut equum est
speramus, longanitmes esse oportet, et exspectare
quo sperantur, nec subito requirere ut illa con-

. ungant : maxime cum spiritus per eaqui hic pra-

stantur dona ac beneficia, eorum fidem facit que
in futurum servantur, et nostrarum cogitationum
imbecillitatem adjuvet ac curet. Quot enim in no-
stris precibus praestat beneficia, ut nunc alia ta.
ceam, docendo nos quomodo precari oporteat,
scrutando corda, utque unico verbo dicam, omnia
simul ad bonum operando.

Fjusdem ulio modoin hoc quod dicitur : « Adoptio-
nem expectantes.» Quare exspectas? Quia exspecta-
tione ac spe salvi facti sumus.Quomodo ergo? Anne
exspectareac sperare jam oportebit? Quodsisperare
oportet,utique tolerare oportet et per longanimita-
tem qui sperantur exspectare Et ad hzecetiamha -
bemus spiritualia dona quie nostras simul adjuvet
imbecillitales, neque circa spem vavillare sinant.
Quod autem spirituale donum nostras simul adju-
vet imbecillitates, protinus manifestum est etiain
ex donospirituali,quod ad precum nostrarum auxi-
lium datum est nobis.Siquidem Spiritu ter hoc loco

.nominato,spirituale significavitdonum : qui aulem
scrutatur corda, ipse Spiritus sanctus est, qui ἃ
.Patre procedit.—Aliomodo.« Adoplionem exspecta-
mus. » Deinde neea qui» prosentiasu:t calumniari
videatur, detque occasionem horelicis, ait, non
qua prasentia sunt esse mala, sed quce expectan-
tur esse meliora, qua sunt adoptio. Tunc enim
adoptionis effectus manifesti fient.« Nam spe salvi
facti sumus. » Tanquam dixisset : Cum omnia a
Deo acc periinus.nos solam fldem ipsi adduximus,
cujus magna pars spes est futurocum. Ne igitur
quaeras ut omn:a quavis alia bona tibi hic adsint,
sed spe in futurum dilferas.Quod si omnia adesse
cupis, jam; non speras. Nam spes qua videtur non
est spes: « Si vero quod non videmus speramus. »
Quod si ea speramus quo» non prospicimus, in to«
Jerantia feramus horum exspectationem : porro
tolerantiam esse potissimam virtutis partem om-

D nino manifestum est. Itaque spes et fldem et tole-

rantiam producere nata est.

312 VII1I.26, 27. Similiter et Spiritus una auzilia-
tur infirinitatibus nostris. Siquidem hoc ipsum,quod ora-
turi sinu3 ut oportet. non novimus : sed ipse Spiritus
vehementea interredit pro. nobis gemitibus inenarra-
bilibus. Qui autem scrutatur corda, novit quis sit sen-
sus Spiritus : quoniam secundum Deum intercedit pro
sanclis.

Neque arbitreris super tolerantia nimium esse
laborandum: non enim te sinet Spiritus defatigari,
.sed ad hoc tibi erit auxilio ; infirmi enim sumus,e
neque tolerantiam przstare possumus absqueSpiri-

481

. ORCUMENII TRICC/E XPISCOPI.

ritus auxilio. Similiter autem et Spiritus tui cu- A βοηθείας . (OIKOYMENTOY..] Ὠσαδτως δὲ καὶ τὸ

ram habebit, spirituali videlicet dono. « Hoc ipsum
quod oraturi simus. » Et quid dico, inquit, quod ad
"tolerantia; operationem sancti Spiritus auxilio no-
bis opus sit ? Etiam in his qux facilitatem habere
videntur. veluti in oratione. idem nobis contingit ;
"interdum enim accidit ut inutilia postulemus. « Non
novimus. » Etiam seipsum immiscuit nesermo odio-
sus videatur. « Sed ipse Spiritus intercedit. » Olim
varia dona varii accipiebant, prophetiae, interpre-

Πνεῦμα opovtlat: σου, ἤτοι τὸ πνευμχτικὸν χάρισμε,
« Τὸ γὰρ τί προσευξέμεθα χαρὸ δεῖ. » Καὶ τί λέγω,
cnc v, ὅτι πρὸς χατόρθωσιν ὑπομονῆς, δεόμεθε
ἀντιλήψεως παρὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ; Kai b
τοῖς δοχοῦσι, φησίν, εὐχερέσιν, οἷον ἐν τῇ εὐχῇ,
τοῦτο πάσχομεν. Ἔστι γὰρ ὅτε ἀσύμφορα αἰτοῦμιν͵,
« Οὐχ οἴδαμεν. » Καὶ ἐχυτὸν ἔμιξεν, ἵνα μὴ εὑριϑὴ
ἐπαχθής. « ᾿Αλλ᾽ αὐτὸ τὸ ἸΙνεῦμα » Τὸ παλχιὃν,
χορίσματα διέφορα πολλοὶ ἐλάμδανον, προφητε:ῶν,

ἑρμηνειῶν, γλωσσῶν. "Art? πάντα πνεύματα ixs-
λοῦν, ὡς ἀπὸ Πνεύματος δεδόμενα. Καὶ εὐχῆς δὲ
χάρισμα ἐλάμδανόν τινες. ᾿Επειδὴ γὰρ ἀγνυοῦν τὸ

tationis, linguarum : qua omnia spiritum appella-
. bant, tanquam a Spiritu donata Similiter autem et
precandi donum quidam accipiebant. Cum enim

ignoraret vulgus quid utile esset, ideoque non raro
inutilia postularet, accipiebant nonnulli donum
precationis, et pro universo populo precabantur :
quod donum etiam spiritum appellabant. Hoc est
"ergo quod dicit: Ipsa quoque precandi gratia
pronobis apud Deum intercedit gemitibus incarna-
rabilibus. Id au em dixit, confirmare volens quod
ignoremus quonam modoorare oporteat. Nisi enim
hoc esset, inquit, quid necesse foret quosdam ac-
cipere donum precandi pro populo? Hoc nunc dia-
'Conus supplicando complet. Non dixit autem quo:
cunque modo ἐντυγχάνει, id est, intercedit, sed
ὑπερεντυγλάνει per compositum. significans vehe-
mentam magnoque studio factam supplicationem.
« Qui autem scrutatur corda. » Ipse Paracletus, qui
spirituilium hominum corda investigat, eorum vi-
delicet, qui precandi graliam ac spiritum accepe-
runt. e Novit quis sit sensus spiritus. » Id est, spi-
ritualium hominum, qui dictum precandi spiritum
acceperunt. Novit sensum sive supplicationem.
813 « Quoniam secundum Deum intercedit. » Non
docent, inquit, qui spirituales sunt Deum quasi
ignoranlem, novit enim Paracletus. « Sccundum
Deum intercedit. » Non secundum aliquam noci-
vam concupiscentiam, sed secundum beum, hoc
est, Dei voluntatem. « Pro sanctis. » Hoc est, iis
qui per precationem sanctificantur. vel qui pro
puris Deoque placentibus operibus petitiones facit:
vel pro hominibus sanctitatem desiderantibus.
VII, 28 30. Scimus autem quia diligentibus l'eum
omnia cooperantur ad bonum his qui secundum pro-
positum vocati sunt. Quoniam quos prascivit, etiatn
pradefinivit conformes imuginis Filii sui : ut sit ipse

D

“ἀγνοοῦμεν γαθὸ δεῖ

"prinogenitus inter multos fratres. Quos autem prz- ἢ

definivit. eosdem el vocavit ; et quos vocavit, hos
et Justificavit : quos vero juslificavit, el eos glori.
ficavit.

Ita, inquit. ob ignorantiam quam in precando
patimur, a Spiritu adjuvamur,ut etiam mala nobis
convertatin bona. « Omnia cooperantur. » Omnia,
inquit, eliam mala ; s quidem ἢ quoque Deus
convertit in bona. Nam ad eorum qui patiuntur
gloriam converluntur. Majus est autem in bona
converli quam omnino non supervenisse. « Qui
secundum propositum. » Quia incredibile videba-
tur mala converti in bona, proposita Dei vocatione

πλῖθος tà συμφέρον, ftt πολλάκις ἀσύμφορα,
ἐλάμδανόν τινες χάρισμα εὐχῆς, καὶ ὑπὲρ παντὸς
τοῦ λαοῦ ηὔχοντο, ὅπερ xal αὐτὸ Πνεῦμα ἐλέγετο,
Τοῦτο οὖν λέγει, ὅτι χαὶ αὐτὴ ἡ χάρις τῆς εὐχῖς,
ὑπὲρ ἡμῶν τῷ Θεῷ ἐντυγχάνε: μέγίστοις στένε-
Ὑμοῖς. Τοῦτο δὲ εἶπεν, συστῆσαι βουλόμενος ὅτι
προσεύξασθαι. — El Ὑὰρ μὲ
τοῦτο, φησὶν, ἦν τις χρεία λαθεῖν τινας χάρισμι
εἰς τὸ εὔχεσηχι ὑπὲρ τοῦ λαοῦ ; Τοῦτο δὲ νῦν ὁ διὅ-
xovog πληροῖ λ'ιτανεύων. Οὐχ εἶπε δὲ ἐντυγχάνει,
ἀλλ᾽ ὑπερεντυγχάνει, τὴν σύντονον καὶ χατεσκο»
δατμένην δηλῶν ἔντευξιν. « Ὃ Ox ἐρευνῶν τὰς
χαρδίας » Αὐτὸς ὁ Παράγλητος, ὁ τὰς χαρδίας τῶν
πνευματιχῶν ἀνθρώπων ἀνερευνῶν, τῶν τὴν χέ-
p:v δηλαλὴ καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ εὔχεσθαι λαόντων.
« Τί τὸ φρόνημα τοῦ Πνεύματος. » Τῶν πνευματιχῶν
ἀνρρώπων, τῶν τὸ εἰρημένον τῆς εὐχῆς λαδόντων
πνεῦμα xal χάριτμα. Οἷἵὸε τὸ φοόνημα ἤγουν tiv
ἐντυχίαν. « Ὅτι χατὰ Θεὸν ἐντυγχάνει. » Ox
ἀγνοοῦντα, φησὶ, διὸδάσχουσιν ol πυευματικοὶ τὸν
Θεὸν, ἀλλ’ οἵδεν ὁ llagáxAwstoc. « "Ort κχατὲ θεὸν
ἐντυγχάνει. .“ Οὐ χατά τινα βλαδερὰν ἐπιθυμᾶν
ἀλλὰ χατὰ Θεὸν, ὃ ἐστι, xatX τὴ βούλησιν τοῦ
Θεοῦ. « Ὑπὲρ ἁγίων. » Τῶν διὰ τῆς εὐχῆς dps
ζομίνων, Ἢ ὅτι ὑπὲρ χαθαρῶν xai θεχεέπων
ἔργων τὰς αἰτήσεις ποιεῖται, ἢ ὑπὲρ ἀνθρεύτεωυ: τὸν
ἀγιατμὸν ἐπιποθούντων.

Οἴδαμεν δὲ ὅτι τοῖς ἀγαπῶσι τὸν Θεὸν, eir
συνεργεῖ εἷς ἀγαθὸν, τοῖς χατὰ ποόθεσιν xÀy-
τοῖς οὖσιν' ὅτ: οὖς προέγνω. xal προώρισε ex
μόνφους τῆς εἰχόνος τοῦ Υἱηῦ αὐτοῦ, εἷς τὸ € vr
αὐτὸν ποωτότοχηον ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς, UX
δὲ πουώφισε, τούτους χαὶ ἐχάλεσε" xal oo; ix1-
Àsss , τούτους xx! ἐδιχαίωσεν: οὖς δὲ ἐδικαίωτσι,
τούτους xai ἐδόξασε'

Οὕτω, φησὶ, διὰ τὴν ἐν τῷ εὔξχσθαι ἄγνοιεν,
βοηθούμεδα ὑπὸ τοῦ Πνεύματος, ὅτι xai τὰ χακὲ εἰ
&Yya)x ἡμῖν περ'τρέπει., « Πάντα συνεγεῖν. P
Πάντα, φησὶ, xa! τὰ χαχέ, Καὶ γὰρ χαὶ ταῦτα T9
ριτρίπει ὁ θεὸς εἰς ἀγαθΖ. El; γὰρ εὐδοκίμησιν τῶν
πιατχόντων, περιστρίφιτα!. Μεῖζον δὲ τὸ εἷς ἀγϑὲ
περιστρίφεσθχι, τοῦ μὴ παντελῶς ἐπελθεῖν. « Tex
χχτὰ πρόθετιν.» Ἐπειδὴ ἀπίθανον εἶναι ἐδόχει τὸ
περιστρέφεσθαι τὰ xaxà εἷς. ἀγαθὰ, προσθεὶς τὴν

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

490

τοῦ ϑεοῦ χκλῇσιν, ἐπιστώσατο τὸ εἰρημένον. Οὐ γὰρ A quod dictum est conflrmavit.Neque enim hoc αυΐ-

«οἷς τυχοῦσι, φησὶ, τοῦτο συμθαίνει, ἀλλὰ τοῖς ὑπὸ
Θεοῦ χληθεῖσιν. Εἴτα ἵνα μὴ νομισθῆῇ μονομερῶς
ὃ Θεὸς ἐνίους χαλέσες, φησὶ, « Τοῖς χατὰ πρόθεσιν, »
τοῖς χατὰ γνώμην fiot προαίρεσιν ἀξιωθεῖτι τῆς
χλύήσεως, δειχνὺς ὅτι πάντες μὲν ἐχλήθημιν,
ἐχεῖνοι δὲ ὑπήχουσαν᾽ διὸ xai βοηθοῦνται οἱ κατὰ
οἰχείαν πρόθεσιν γενόμενοι χλητοί, « Ὅτι οὕς
προέγνω. » — α Ὅτι οὕς, » τευτέστι τούτους τοὺς κατὰ
olxslav πρόθεσιν χλητοὺς ὄντας, προέγνω, ᾿Απὸ
κοινοῦ, « κατὰ πρόθεσιν χλητοὺς ὄντας. » --- « Συμ-
μόρφους. » 'Ὅπερ ἐστὶ, φησὶν, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ
χατὰ φύσιν ἐν τῇ ἐνανθρωπήσει (δῆλον δὲ ὡς ἅγιος
xal ἀναμάρτητος), τοῦτο «zl αὐτοὶ γενόνασι χατὰ
χάριν « Συμμόρῤφους » γὰρ τοὺς ἰσομόρφους. Εἰκόνα
δὲ τοῦ Υἱοῦ, τὴν οἰχονομίαν χαλεῖ, χαὶ τὸ ἐντεῦθεν
αὐτοῦ σῶμα. Κατὰ γὰρ τὴν οἰκονομίαν, σύμμορφοι
καὶ ἀδελφοὶ αὐτοῦ οἱ ἄνθρωποι. Κατὰ δὲ τὴν θεότητα
Μονογενής ἐστι.

[KYPIAA.)] « Τῆς slxóvoc. » Εἰχὼν τοῦ Θεοῦ τίς ἂν
νοοῖτο, σαφηνιεῖ λέγων αὐτός" « Ὥσπερ γὰρ igo-
ρέσαμεν τὴν εἰκόνα τοῦ χοϊκοῦ, φορέσωμεν xal τὴν
εἰχόνα τοῦ ἐπουρανίου, » τουτέστι, τὴν ἐν ἁγιασμῷ
ζωὴν, τὴν πρὸς παντιοῦν ἁμώμητον πολιτείαν.
Ὥσπερ γὰρ εἴχόνα τοῦ χοϊχοῦ, τουτέστιν, ᾿Αὐὰμ,
τὴν ἐν παρακοῇ τε xal ἁμαρτίχις ζωὴν εἶναί φα-
psv, οὕτως xal sixóva τοῦ ἐπουρανίου, τουτέστι
Χριστοῦ, τὸν ἁγιασμὸν, τὸν δικαιοσύνην, τὴν ὑπ-
αχοήν. « Εἷς τὸ εἶναι αὐτὸν πρωτότοχον. » Διὰ πᾶν-
τῶν τὴν συγγένειαν ἡμῶν τὴν πρὸς τὸν Χριστὸν σημᾶ-
ναι θέλει. Συγγένειαν δὲ, τὴν ἐν τῇ οἰχονομίᾳ τῇ τ σαβ-
κὸς αὐτοῦ. « Οὔς δὲ προώρισε, » καὶ τὰ dris. Πανταχοῦ
τὸ, « χατὰ πρόθεσιν χλητοὺς ὄντας, » συνυπάχουε, ὅτι
οὖς προέγνω, ἀντὶ τοῦ, τούτους τοὺς χατὰ πρόθεσιν.
Οὕὔς δὲ προώρισε, τούτους xal ἐχάλεσεν, τοὺς κατὰ
πρόθεσιν. Καὶ οὖς ἐχάλεσεν, τούτους xai ἐδιχαίωσε,
τοὺς κατὰ πρόθεσιν. Οὔς δὲ ἐδικαίωσε, τούτους
xai ἐδόξασε, πάλιν τὸ, χατὰ πρόθεσιν χλητοὺς ὄντες.
“Ἵνα μὴ ἄτοπον ἀπαντᾷ, εἰ ὁ Θεὸς τινὰς μὲν εὖ
&xolngs, τινὰς δὲ 05. Τὸ δὲ « χατὰ πρόθεσιν » συν-
υπαχουόμενον, αὐτῶν ποιεῖ τὸ χατόρθωμα τῶν χατὰ
οἰχείαν πρόθεσιν πιστευσάντων, xal προσωποληψίας
ἀπαλλάττει τὸν Θὲόν. « Τούτους xxi ἐδιχαίωσε, »
Διὰ τῆς τοῦ λουτροῦ παλιγγενεσίας. » Τούτους
καὶ ἐδόξασε.» Διὰ τῶν χαρισμάτων τῆς υἱοθεσίας.

Ti οὖν ἐροῦμεν πρὸς ταῦτα Εἰ ὁ Θεὸς ὑπὲρ
ἡμῶν, τίς καθ᾽ ἡμῶν ; "Oc γε τοῦ ἰδίου Υἱου οὖχ
ἐφείσατο, ἀλλ’ ὑπὲρ ἡμῶν πάντων παρέδωχεν
αὐτὸν, πῶς οὐχὶ καὶ σὸν αὐτῷ τὰ πάντα ἡμῖν
χαρίσεται; Τίς ἐγκαλέσει κατὰ ἐχλεχτῶν Θεοῦ ;
Θεὸς ὁ δικαιῶν, τίς ᾿ ὁ κατακρίνων ; Χριστὸς ὁ

9? 1 Cor. xv, 49.
PATROL. GR. OXVIII.

buslibet contingit, inquit, sed his duntaxat quia
Deo vocati sunt. Deinde ne putaretur tantum ex
parte quosdam vocasse,dicit:«His qui secundum pro-
positum, »id est.quisecundum decretum,secundum
electionem nacti sunt vocationem : ostendens quod
omnes quidem vocati simus.sed illi obedierunt ideo
etiam adjuvantur, qui secundum proprium propo-
situm vocali fuerunt. « Quoniam quos prescivit. »
Quoniam quos, id est, hos qui secundum proprium
propositum vocati fuerunt.prescivit: ex communi
sensu repetendum est : « Qui secundum proposi-
tum vocati sunt. » — « Conformes. » Quod Filws
Dei secundum naturam est in humanitatis assum-
ptione, puta, sanctus et sine peccato, hoc et ipsi
secundum gratiam facti sunt: « Conformes » enim,
hoc est, similis forme. Imaginem autem Filii vocat
dispensationem,et corpus quod inde sumptum est.
Nam secundum dispensationem conformes et fra-
tres ipsius sunt homines. Secundum divinitatem
vero Unigenitus est unicus.

314 « Imaginis. » Quenam Dei imago intelli-
gatur, idem ipse explanat ubi dicit : « Quemadmo-
dum enim gestavimus imaginem terreni,gestemus
et imaginem supercelestis ?!, » id est vitam qua
in sanctificatione degitur. conversationem erga
unumquemque reprehensione carentem. « Sicut
enim imaginem terreni, » id est, Adam, dicimus
esse vitam, que inobedientia et peccatis agilur ;
« Ita et imaginem supercelestis, » id est, Christi,
sanctificationem, justitiam, obedientiam. « Ut sit
ipse primogenitus.» Inomnibus cognationem signi-
ficare cupit qua nobis est erga Christum. Cogna-
tionem inquam. quae est in dispensatione carnis
5.189. « Quos autem pradeflnivit, » etc Subaudito
ubique, « Qui secundum propositum vocali sunt.»
Quoniam quos przscivit, hos etiam preadeflnivit,
quisecundum propositum sunt ; quos autem prede-
finivit, eosdem et vocavit, qui secundum proposi-
tum sunt ; et quos vocavit, eosdem et justificavit,
qui secundum propositum sunt ; quos vero justifl-
cavit, hos et gloriflcavit, rursum qui secundum
propositum vocati sunt ; ut nihil absurdi occur-
rat, si quibusdam Deus bene'acit, quibusdam vero
non. Cum autem subauditur. « Secundum propo-
situm, » statuitur illorum virtus qui secundum
proprium propositum crediderunt,et a personarum
respectu Deus liberatur. « Hos et justiflcavit. » Per
lavacri regenerationem. « Eos et gloriflcavit. » Per
dona seu effectus adoptionis.

VIII,31-3&. « Quid ergo dicemus ad hec ? Si Deus
« pro nobis,quis contra nos ? Qui proprio Filio non
« perpecit,sed pro nobisomnibus tradiditillum : quo
«pacto non etiam cum illoomnia nobis donabit?Quis
« accusabitadversus electos Dei? Deus est qui justift-
«cat,quisillequicondemnet ?Christusqui mortuus

491

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

492

« est, magis autem et suscitatus est : qui et est ad A ἀποθανὼν, ᾿μᾶλλην δὲ xal ἐγερθεὶς, Uc καὶ ἔστιν

« dexteram Dei, qui etiam | intercedit pro nobis. »

. « Quid ergo dicemus ad hec? » Tanquam dixis-
set : Cum hec ita sint, nemo deinceps ob afflictio-
nes aut pericula qua hic contingunt verba faciat.
Quid enim dici potest ad tantam Dei bonitatem ὃ
« Quid ergo dicemus ad hoc ? » Quenam 2 Quod
predefinivit, quod vocavit, quod justificavit, quod
glorificavit : ad tantam beneficiorum ubertatem
quid dicemus ? Neque gratiarum 8 actionis
sermonibus, inquit, neque operum retributione
abundamus aut sufficientes sumus : tanta est inef-
fabilis ipsius apud nos gratie. Deinde tanquam
sumpto hinc additamento, ait : « Si Deus pro no-
bis, quis contra nos? » Nullus ; nam licet quidam
nocere tentaverint, non nocebunt, sed proderunt.
Verum unde manifestum est, quod Deus pro nobis
sit ? Et ex his qua dicta sunt, et quod maximum
est,omnemque mentem in stuporem redigit, quod
pro nobis Filio proprio non pepercit.Si igitur Deus
pro nobis est, manifestum quod omnia ad id quod
utile est transferre, et qux tristia videntur,utgau-
dium concilient,efficiet : quemadmodum et in ipsis
apostolisac martyribus,tribulationes, persecutiones
ac mortes fecit occasiones esse coronarum ac bra-
viorum, et conciliativa regni celorum. Sic igitur
et nos,modo non deficiamus, nullus adversum nos
quidquam poterit. Posuit autem, « Qui proprio Fi-
lio non pepercit, » etc., simul et ineffabilem Lei
providentiam circa nos, ut diximus, ostendens, et
si quid molestic ab aliquibus patimur sustinere ac
viriliter tolerare hoc exemplo adhortans: nec id
solum, verum etiam refocillans ac mitigans. Nam

si tanta Filius pro te passus est, quid te pro ipso.

pati oportet ?.Item si ille cum tanta passus sit, ni-
hil tamen paterne glorie aut divinitatis ipsi detra-
ctum est: neque tu cum hec pateris, teipsum parvi-
pendas : omnino enim etiam post afflictionom ac
mortem ipsam, promissiones accipies.In eo autem
quod sequitur : « Quo pacto non etiam cum illo
omnia donabit ὃ » conflrmare vult quod nulla oc-
casione aut pretextu, dono frustrari possimus.
« Cum ipso, ait, omnia nobis donabit. » Dices for-

tassis, inquit: Nequando nostri obliviscatur. Atqui .

ita et Filii obliviscerétur : nam cum ipso cuncta

nobis elargitur.Omnino itaque et absque ulla tergi- D
versatione assequemur qua nobis promissa sunt.

Cum àutem de tentationibus locütus sit que ' pér-
afflictiones sunt et tormerita, dicens : « Quis con-
tra nos? » aliud nunc tentationum genus ponit,
nempe improperia. accusationes : vituperia, ca-

lumnias,que infideles effundebant adversum flde-.

les. Et hoc ex eo manifestat quod ait : « Quis ac-

cusabit adversus electos Dei? ». 3186 etin his,

eliam ostendit. quemadmodum. et in. priedictis qni.,
ἢδο justifipante in vanum nugantur.qui accusant ,
vel condemnant. « Si Deus pro nobis, quis contra
nos? » Ne etiam dicant : Reges nobis adversantur,

ἐντυγχάνει

Θεοῦ, ὅς καὶ ὑπὲρ

ἐν δεξιᾷ τοῦ
ἡμῶν.᾿

"€ Ti οὖν ἐροῦμεν πρὸς ταῦτα; » Ὡς εἰ ἔλεγε,
Τούτων οὕτως ὄντων, μηϑεὶς λοιπὸν περὶ τῶν ὧδε
πειρασμῶν. ἢ χινδύνων λογοποιείσθω. Τί γὰρ ἔνι
εἰπεῖν ποὸς τὴν τοσαύτην ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ ;
— [POT.] « Τί οὖν ἐροῦμεν πρὸς ταῦτα ; » Ποῖα:
Ὅτι προώρισεν, ὅτι ἐχάλεσεν, ὅτι ἐδικαιωσεν, ὅτι
ἐδόξασε, πρὸς τοσαύτην ἀφθονίαν εὐεργεσιῶν, τί
ἐροῦμεν; Οὐδὲ εὐχαρίστων, φησὶ, λόγων εὐποροῦ-
μεν, μή τι γε ἔργων ἀμοιθῆς, τοσαύτη ἐστὶν ἄφατος
αὐτοῦ ἡ περὶ ἡμᾶς χάρις. Εἶτα ὥσπερ πόρισμα λα-
δὼν ἐντεῦθεν, ordlv: « Εἰ ὁ Θεὸς ὑπὲρ ἡμῶν, τίς καθ’
ἡμῶν; » Οὐδείς. Κἂν γὰρ τινες βλάπτειν ἐπιχειρήσω-

Β σιν, οὐ βλάψουσιν, ἀλλ᾽ ὠφελήσουσι. Πόθεν δῆλον ὅτι

ὑπὲρ ἡμῶν ὁ Θεός; "Ex τε τῶν προειρημένων, xal
τὸ μέγιστον xai πᾶσχγ ἐχπλῆττον διάνοιαν,. ὅτι ὑπὲρ
ἡμῶν τοῦ ἰδίου Υἱοῦ οὐχ ἐφείσατο. Et οὖν ὁ Θεὸς
Unio ἡμῶν, δῆλον ὅτι πάντα εἰς συμφέρον μεταστή -
G£!, xal τὰ δοχοῦντα λυπηρὰ, χαρᾶς προόξενα παρα-
σκευάσει, ὥσπερ xai ἐπὶ τῶν ἀποστόλων αὐτῶν zal
τῶν μαρτύρων τὰς θλίψεις καὶ τοὺς διωγμοὺς xzi
τοὺς θανάτους ὑπόθεσιν στεφάνων καὶ βραθείων
ἐποιήσατο, xai πρόξενα τῆς βασιλείας τῶν οὐρα-
γῶν. Οὕτως οὖν, ἄν Juri; μόνον μὴ ἐχλυθῶμεν,
οὐδεὶς ἰσχύει χαθ᾽ ἠμῶν. Τέθειχε δὲ τὸ, « "Oc (5 τοῦ
ἰδίου Υἱοῦ οὐκ ἐφείσατο, » χαὶ ἑξῆς, τὴν τε κηδεμο-
νίαν τὴν ἄφατον, ὡς ἔφημεν, τοῦ Θεοῦ περὶ ἡμᾶς
ἀνδεικνύμενος, xai ἅμα εἴ τι δυσχερὲς ὑπό τινιυν
πάσχομεν, ὑπομένειν xal χαρτερεῖν διὰ τοῦ παρά-
δείγματος παραινῶν. Οὐ μόνον δὲ͵ ἀλλὰ xal ἀναχτώ.
μένος xal παρηγορῶν, El γὰρ ὁ Υἱὸς ὑπὲρ σοῦ το-
σαῦτα ἔπαθε, τί σε χρὴ παθεῖν ὑπὲρ αὐτοῦ ; xai εἰ
ἐχεῖνος τοσαῦτα παθὼν τῆς Πατρικῆῇς δόξης xat θεότν,-
τος οὐδέν τι καθυφειμένον ἐδέξατο, μηδὲ σὺ δλιγωρή -
σῃς πάσχων ταῦτα, ΠΙάντως γὰρ τῶν ἐπηγγελμένων,
καὶ μετὰ tX mdr καὶ μετὰ τὸν θάνατον ἀξιωθήσῃ.
Τὸ δὲ, « Ili οὐχὶ καὶ σὺν αὐτῷ χαρίσεται ; » τὸ ἀπρο-
φάσιστον xal ἀπαραίτιεον θέλων παραστῆσαι τῆς δω-
ριᾶς. « Σὺν αὐτῷ τὰ πάντα ἡμῖν χαρίσεται, or-
σίν. » ᾿Ερεῖς, φησὶν, ὅτι μή ποτε ἡμῶν ἐπιλήσε-
ται ; Οὐχοῦν xai τοῦ Υἱὸῦ, Σὺν αὐτῷ γὰρ τὰ πάντα
ἡμῖν. χαρίζεται. Ὥστε᾽ πάντως xal ἀπροφασίστως,
τευξόμεθα ὧν ἐπηγγέλμεθα. Εἰπὼν δὲ τοὺς πειρα-
σμοὺς τοὺς διὰ θλίψεων xai βασάνων, ἐν τῷ εἰπεῖν,
€ Τίς xo0' ἡμῶν ; » νῦν ἕτερον εἶδος πειρασμῶν λέγει"
τοὺς “ὀνειδισμοὺς, τὰς μέμψεις, τάς. χοιδορίας, τὰς
διαδολὰς, ἃς κατέχεον οἱ ἄπιστοι τῶν πιστῶν. Καὶ
τοῦτο δηλοῖ διὰ τοῦ λέγειν, « Τίς ἐγχαλέσει χατὰ
ἐχλεχτῶν Θεοῦ ; » xal ἀποδείκνυσι χάνταῦθα (omo
χαὶ ἐπὶ τῶν πρϑειρημίνων, ὅτι Θεοῦ διχαιοῦντος, εἰς
μάτην γλωσσαλγοῦσιν οἱ αἰτιώμενοι καὶ καταχρίνοντες.
« Εἰ ὁ Θεὸς ὑπὲρ ἡμῶν, τίς καθ᾽ ἡμῶν ; » Ἵνα γὰρ μὴ
λέγωσιν, ὅτι. Βασιλεῖς καθ᾽ ἡμῶν - καὶ δῆμοι xol
et (πάντις χὰρ. ἐπιδηύλεωον, τοῖς πιστοῖς),. $e.
óc t ἰσχύει ὁ θεὸς τὰς. x20", 3 μῶν ἐπιδρυλὰς, d ,aeop-.
μὴν στεφάνων ποιήσασθαι. Οὐδεΐς οὖν à καθ᾽ ἡμῶν.
« "Oc γε τοῦ ἰδίου Υἱοῦ οὐχ ἐφείφατο.- »" ῶς οὖν

ν $a ΑΨ, vel *a 8 ὃ δὰ €

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

404

φησὶν, ἣἥμᾶς προήδεται ὁ Θεὸς, ὃς οὐ μόνον τοῦ Υἱοῦ A populique ac preesfecti,omnessiquidem insidiaban-

αὐτοῦ συμμόῤφους ἐποίησεν ἀλλὰ καὶ ἐδικαίωσε
καὶ ἐδόξατε, xal οὐ τοῦτο μόνον, ἀλλὰ. xai τὸν Υἱὸν
ἔδωχεν ὑπὲρ ἡμῶν πάντων, φησὶ, xai ἁμαρτωλῶν»
xai τελωνῶν, καὶ πόρνων ; Ei τὸν Yià», φησὶν,
ἔδωχεν εἷς θάνατον ὁ laco, τί δεῖ περὶ τῶν ἄλλων
ἀμφιθδάλλειν ; Ὁ γὰ; τὸ μέγα δοὺς, καὶ τὸ ἔλαττον

δώσει. « Tic ἐγκαλέσει ; » Πολλοὶ ἀσεδεῖς ἐμέμφόντο͵

«οἷς πιστεύουσι. Φησὶν οὖν’ Τίς ἱχανὸς ἐγχαλέσαι ἢ
μέμψασθαι τοῖς ὑπὸ Θεοῦ ἐχλεχθεῖσ: ; Καὶ ὅρα, οὐκ
εἶπεν Δούλοις Θεοῦ, ἢ Πιστοῖς, ἀλλὰ « ᾿Εκλεχτοῖς, »
ἐπαίρων τὸ ἀξίωμα. « Θεὸς ὁ διχχιῶν.» Οὐχ εἶπεν,
'O ἀφεὶς ἁμαρτίας, ἀλλὰ τὸ μεῖζον, « Ὁ διχαιῶν. »
— « Tíc ὁ καταχρίνων ;» "Otav γὰρ ὁ θεὸς ψήφῳ
τινὰ οἰχείᾳ διχαιώσῃ, τίς ὁ κατακρίνων ; Τί GE zal
χκαταχρίνων ὠφελεῖ; τὸ δὲ καταχρίνων ὡς ἐπὶ
ἁμαρτήμασι. « Χριστὸς ἀποθανών. ν» Kat! ἐρώτη-
σιν αὐτὸ προάγει, ὡς ἀναντιῤῥήτων ὄντων. « Ὁ
ἀποθανὼν. » Τίς, φησὶν, ὁ χαταχρίνων, τοῦ μὲν
Πνεύματος συναντιλαμδανομένου ταῖς
ἡμῶν, τοῦ δὲ Πατρὸς διχαιοῦντος, τοῦ δὲ Υἱοῦ
ὑπὲρ ἡμῶν ἀποθανόντος ; Οὖς γὰρ d Τριὸς ἀπεδι-
χαΐίωσε, τίς ὁ χαταχρίνων ; — [OIKOYMEN,] Καὶ
οὕτω δύνῃ νοὴσαι, ὡς πρὸς τὸ κατὰ πόδα τοῦ ῥητοῦ.
El τὸ Πνεῦμα, φησὶν, ἀντιλαμθάνετα:, εἰ ὁ Πατὴρ ἐδι-
χαίωσε, τίς ὁ χαταχρῖναι δυνάμενος; Ὑπολείπετα',
φησὶν, ὁ Υἱός. Ὃ Υἱὸς οὖν, φησὶν, ἔχει καταχρῖνα:,
καίτοι τοσοῦτον ἀγαπᾷν, ὡς xal θάνατον αἱρήσασθαι
ὑπὲρ ἡμῶν, χαὶ ὧν ἐν δεξιᾷ τοῦ Πατρὸς. xai εἰς τὴν
ἰδίαν ἐπανελθὼν δόξαν, οὐχ ἐπσύσατο τῆς πρὸς
ἡμὰς ἀγάπης, ἀλλὰ χαὶ παραχαλεῖ τὸν Πατέρα
ὑπὲρ ἡμῶν. Τοῦτο γὰρ τὸ ἐντυγμάνουσι. Τὴν δὲ πα-
ράκλησιν οὕτως νόει’ αὐτῷ τῷ ἐνηνθρωπηχέναι,
παραχαλεῖ τὸν Πατέρα ὑπὲρ ἡμῶν.

ἀσθενείαις

tur fidelibus ; dicit quod potens est Deus insidias
qui suntadversum nos efficere occasiones premio.
rum : nullus ergo, contra nos erit. « Qui proprio
Filio non pepercit. » Quomodo ergo, inquit, abji-
ciet nos Deus, qui non modo conformes Filio suo
reddidit, verum etiam justificavit et. glorificavit :
nec id solum, sed et Filium pro nobis omnib..s de-
dit et publicanis et peccatoribus ac fornicariis ?
Quod si Filium, inquit, dedit ad mortem Pater,
quid de reliquis ambigere oportet? Qui enim dedit
quod magnum est, dahit utique et quod minusest.
« Quis accusabit ? » Multi impii accusabant creden-
tes. Dicit ergo : Quis idoneus est ut accuset aut
redarguat eos qui a Deo sunt electi ? Et vide quod
non dixerit : Servos Dei, aut credentes, sed « Ele-
ctos, » dignitatem extollens. « Deus est qui justifl-
càt. » Rursum non ait : Qui peccata dimisit, sed
quod majus est, « Qui justiflcat. » — « Quis ille
qui condemnet ? » Cum enim Deus propria senten-
tia quempiam justiflcaverit, quis illum condemna-
bit ? Quod si etiam condemnaverit, quid proderit ?
Qui condemnat autem, tanquam pro peccatis.
« Christus qui mortuus est. » Secundum interro--
gationem idem producit, tanquam in his que sunt
irrefragabilia. « Qui mortuus est. » Quis, inquit,
ille, qui condemnet cum Spiritus auxilietur infir-
mitatibus uostris, Pater autem justificet.Filius vero
pro nobis mortuus sit ? Nam quos Trinitas justifi-
cavit, quisnam condemnabit ? Potes et hoc modo
intelligere,ut ad id quod modo dictum estrespon--

C deat : Si Spiritus auxiliatur, si Pater justiflcavit, -

quis potens est condemnare ? Relinquitur, inquit,
Filius, Filius igitur condemnare potest Atqui in.

tantum dilexit ut pro nobis mortem elegerit : cumque modo sit in dextera Patris et ad propriam
redierit gloriam, nostri dilectionem nequaquam reliquit, sed et apud Patrem pro nobis intercedit.
Nam hoc est quod sequitur ἐντυγχάνει. 887 Sic autem intercessionem sive advocationem intellige,
ut per hoc quod humanitatem susceperit, Patrem interpellare dicatur pro nobis.

« Ὃς καὶ ἔστιν ἐν δεξιᾷ τοῦ Θεοῦ. » "Iva. γὰρ
μὴ ἐλάττωσιν τὴν ἐντυχίαν νομίσῃς, θεὶς πρῶ-
«o» τὴν ἰσοτιμίχν, τὸ εἶναι ἐν δεξιᾷ τοῦ Θεοῦ,
οὕτως εἶπε τὸ ἐντυγχάνει, δεῖξαι θέλων τὴν
διάπυρον ἀγάπην. Οὐ γὰρ ὡς αὐτὸς ἀσθενῶν σῶσαι,
δεῖται τοῦ ΠΠχτρὸς, ἄπαγε. « Ὅς xal. ἐντυγχάνει ὑπὲρ
ἡ μῶν, » — [KYPIA.] 'Qc πρὸς τὸ ἀνθρώπινον εἴρη-
ται, ὅτι ἀρχιερεὺς ἦν, « Σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα. »
— [9QT.] Τῆς δὲ Κυριακῆς ἐκείνης φωνῆς τὸν νοῦν
ἐνταῦθα δηλοῖ χαὶ ὑπαινίττεται, τῆς ἐν τύπῳ εὐχῆς
τῷ Πατρί προσαγομένης᾽ « Πάτερ τήρησον αὐτοὺς
ἐν τῇ ἀληθείᾳ σου" » xal, « ἵνα φυλάξῃς αὐτοὺς
ἀπὸ τοῦ πονηροῦ, » καὶ τὰ ὅμοια. Εἰ οὖν οὕτως χή-
δεται ὁ Υἱὸς ὥστε xal ἐντυγχάνειν ( ἡ Ὑὰρ τότε
βηθεῖσα εὐχὴ τοσαύτην ἔχει ἰσχὺν, ὥστε διχπαντὸς
ἐνεογὴς εἶνα., καὶ τὰ τῆς ἐντυχίας ἀπαρτίζειν)" εἰ
οὖν οὕτως «ἥδεται. cic ὁ χαταχρίνων τοὺς ἐν αὐτῷ

πεπιστευχότας ; Ὁ Πατὴρ ἐδικαίωσε χὰ; ἐδόξασε, τὸ,
Πνεῦμα συνάντιλαμδάνεται, ὁ Χριστὸς καὶ ἀπέθανεν ᾿

* Paal.crrv.2. 5 Joan. xvi, 47. 249 ibid. 18

« Qui est δὰ dexteram Dei.» Ne enim inter
cessionem arbilreris minorationem posita' pri-
mum honoris smqualitate, dicendo quod sit in
dextera Patris, ila subjungit. Intercedit, vo-.
lens ardentem ostendere dilectionem : non enim
tanquam imbecillis ad salvandum eget Patris auxi-
lio. Absit. eQui eliam intercedit. » — Tanquam ad
liumanitatem respiciendo dictum est, eo quod pon- .
tifex erat : « Tu es Sacerdos in s:ternum ?*. » Do-
minice illius vocis intellectum manifestat ac desi-
gnat, que in forma precationis Patri offertur :
« Pater, serva eos per veritatem tuam ?? ; » et :
« Ut serves eos a malo ὅδ, » ac similia. Si ergo ita -
nostri curam habet Filius, ut etiam intercedat :
nam tantam vim habet facta tunc precatio ut sem-
persit efficax,et qua in δὰ continenturadimpleal: |
si tantam itaque nostri curam habet. quis eos con-
demnet qui in ipsum crediderunt? Páter justiflcavit
et gloriflcavit, Spiritus auxiliatur, Filius etiem

495

ORCUMENII TRICC/E EPISCOPI

mortuus est pro nobis ac resurrexit et intercedit; A ὑπὲρ ἡμῶν xal ἀνέστη xal. ἐντύγχάνει" τίς Χοιπὸν ὁ

quis igitur accuset aut condemnet, sancta Trini-
tate nos adeo protegente ἢ
CAPUT XIV.
De amore qui Christo debetur.

. VIII, 35-37, Quis nos separabit a dilectione Dei ?
afflictione, an angustia, an persecutio, an fames,
an nuditas, an periculum, ἀπ gladius, sicut scriptum
est : Propter te morti tradimur toto die ; reputauti
sumus sicut oves mactationi destinatae. Sed in his
omnibus supervincimus per eum qui dilexit nos.

« Quis nos separabit ? Nullus, inquit, quos tanto
amore ac providentia dignatus est Deus. » Quod
nunc dicit. « Quis nos separabit ? » repetitio est

illiusdicti : « Quid ergo dicemus? » Quemadmodum B ἐπαναληπτικὸν, ὥ

et hoc : 818 « Deus est qui justificat. quis ille qui
condemnet? « illius repetitio est : «Si Deus pronobis
quis contra nos ? » Frequenter enim hujusmodi
ususestschemate, propter consequentis circuitum
et amplitudinem. Nullus enim quod ego sciam aut
nostrorum aut exterorum quemadmodum magnus
hic Paulus forma ista usus est. Ne ergo in obscu-
ritatem sermo nimis ipsi excidat, adhibitis etiam
usus est repetitionibus. Possunt autem et a
proprio principio desumi hx particule, ut non sint
veluti repetitiones eorum ques dicta erant. « Affli.
ctione,an angustia,» etc, Non dixitdivitias,gloriam,
et quecunque apud homines bona videntur, sed
illa potius que etiam vim inferre nata sunt huma-
ne nature. Nomen autem afflictionis in multis
manifestatur: qualia sunt carceres, vincula, exsilia
et quecunque sunt hujusmodi. « Sicut scriptuui
est. » Confusione volens eos adhortari,testimonium
adduxit. Nam si in veteri testamento vitam despi-
ciebant, quibus terrena erant premia et qua in
terra possidebantur : quanto magisnos qui regnum
celorum in laborum retributionem habemus ?
« Propter te. » Testimonio confirmat sermonem.
« Toto die. » Contingit enim ut voluntate frequenter
in die moriantur. Aut toto die, id est, per totum
diem, sive per totam vitam. Unicus namque dies
est universa hominum vita. « Reputati sumus si-
cut oves. » Omnibus, inquit, ad injuriam exponi-
mur. Manifestum est quod apostoli tanquam oves
erant que mactantur nihil contradicentes. « Sed in
" hisomnibus supervincimus. « Auditorem erigit ne
concidat audiens afflictiones, persecutiones et que-
cunque dixit, et ait : « Omnia per Christi gratiam
superamus. » Nec dixit ; Vincimus, sed Supervin-
cimus; hoc est, per eos a quibus appelimur insidiis
coronamur: bello lacessitinon solum non succum-
bimus, sed etiam coronamur. Nam insidiatores
ramus.

VIII, 38, 39. Nam persuasum habeo quod neque
mors, neque vita, neque Angeli, nequa. Principatus
neque Potestates, neque instantia, neque futura, ne-
que altitudo, neque profunditas, neque ulla alia crea-

C τοιαῦτα.

ἐγχαλῶν ἢ καταχρίνων, τῆς ἁγίας Τριάδος οὕτως
προασπιζούσης ἡμῶν ;
ΚΕΦΑΛ. IA.
Hip! τῆς ὀφειλομένης ἀγάπης Χριστοῦ.

Τίς ἡμᾶς χιυρίσει ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ,
θλίψις, ἢ στενοχωρία ἣ διωγμὸς, f λιμὸς, ἥ
γυμνότης, Tj κίνδυνος, ἢ μάχαιρα ; καθὼς γέγρα-
πται, ὅτι “Ἕνεκά σου θανατούμεθα ὅλην τὴν
ἡμέραν: ἐλογίσθημεν ὡς πρόδατα σφαγῆς ἀλλ᾽
ἐν τούτοις πᾶσιν ὑπερνιχῶμεν διὰ τοῦ ἀγαπή-
σαντος ἡ μᾶς.

[Φ2Τ.] « Τίς ; οὐδεὶς, φησὶ, τοὺς τοσαύτης ἀγά-
πῆς xal προνοίας ἠξιωμένους παρὰ Θεοῦ, Τὸ, « Τίς
ἡμᾶς χωρίσει ; » τοῦ, « Τί οὖν ἔρουμεν ; » ἔστι
ὥσπερ καὶ τὸ, « Θεὸς ὁ δικαιῶν, τίς
ὁ χαταχοίνων ;» τοῦ, « Ei δ Θεὸς ὑπὲρ ἡμῶν, τὶς
xa0' ἡμῶν ; » χέχοηται γὰρ τῷ τοιούτῳ σχήματι πολ-
λαχῶς, διὰ τὴν συνέχειαν τῆς περιδολῆς. Οὐδεὶς γὰρ
σχεδὸν ὅσα γε ἐμὲ εἰδέναι, οὔτε τῶν xa) ἡμᾶς, οὔτε
τῶν θύραθεν, τῇ ἰδέᾳ ταύτῃ ὡς ὁ μέγας Παῦλος
ἐχρήσατο. Ἵνα οὖν μὴ εἷς τὸ ἀσαφὲς αὐτῷ ἐκχπίπτοι
λίαν ὁ λόγος, καὶ ταῖς ἐπαναλήψεσι προσεχρήσατο,
Δύναται δὲ xai ὡς ἀπὸ ἰδίχς dpyzc τὰ χωρία ταῦτα
εἰλῆφθαι, καὶ μὴ ὡς ἐπαναληπτιχὰ τῶν εἰρημένων.
e θλίψις, ἢ στενοχωρία,» val τὰ ἑξῆς. Οὐχ εἶπε
χρήματα, δόξαν, καὶ ὅσα παρὰ τοῖς ἀνθρώποις δοκεῖ
καλὰ, ἀλλ᾽ ἐχεῖνα ἅτινα xai βιάζεσθαι πέφυχε τὴν
ἀνθρωπίνην φύσιν. Τὸ δὲ τῆς θλίψεως ὄνομα, εἰς
πολλὰ δηλοῦταί, φυλακαὶ, ἀλύσεις, ἐξορίαι, xai ὅσα
«Καθὼς γέγραπται, » 'Εντρέψαι αὐτοὺς
βουλόμενος, ἤγαγε τὴν μαρτυρίαν. El γὰρ ἐν τῇ
Παλαιᾷ, φησὶ, ζωῆς κατεφρόνουν, οἷς τὰ ἔπαθλα
γήϊνα καὶ τὰ ἐν τῇ γῇ ἀγαθὰ, πόσῳ μᾶλλον ἡ μεῖς
ὀφείλομεν οἱ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν ἔχοντες τῶν
πόνων ἀμοιδὴν ; « Ἔνεχά σου. » Τῇ μαρτυρίᾳ τὸν
λόγον πιστοῦται, « Ὅλην τὴν ἡμέραν, » Ἔστι γὰρ
τῇ προαιρέσει πολλάκις τῆς ἡμέρας ἀποθανεῖν. Ἥ τὸ,
« Ὅλην τὴν ἡμέραν, » ἀντὶ τοῦ, δι᾽ ὅλης τῆς ἡμέρας,
ἥτοι δι᾽ ὅλου τοῦ βίου. ἹΙμέρα γὰρ μία ἐστὶ πᾶς ὁ
τῶν ἀνθρώπων βίος. « 'bXoyleürutv ὡς πρόδατα »
Ηᾶσι, φησὶν, εἰς τὸ ἀδικεῖν προχείμεθα, οἱ ἀπόστο-
λοι, δῆλον ὡς πρόδχτα σφαζόμενα, μὴ ἀντιλέγοντες.
€ ᾿Αλλ’ ἐν τούτοις πᾶσιν ὑπερνιχῶμεν. . ᾿Επαίρει τὸν
ἀχροατὴν, ἵνα μὴ κχαταπέσῃ θλίψιν ἀχούσας xa
διωγμὸν καὶ ὅσα εἶπε, χαὶ φησι, « Πάντων χρατοῦ-
μὲν χάριτι Χριστοῦ, » Καὶ οὐχ εἴπε, Νιχῶμεν, ἀλλ᾽,
« Ὑπερνικῶμεν, » τουτέστι, Δι’ ὧν ἐπιδουλευόμεθα,
στεφανούμεθβαλ. Μὴ μόνον οὐ χαταπίπτομεν πολε-
μούμενοι, ἀλλὰ καὶ στεφανούμεθα, Οἱ γὰρ ἐπίδουλοι,
πρόξενοι στεφάνων ἡμῖν γίνονται, ἂν εὐχαρίστως
φέρωμεν.

coronas nobis conciliant si modo grato animo fe-

Πίτεισμαι γὰρ ὅτι οὔτε θάνατος, οὔτε ζωὴ, οὔτε
ἄγχελοι, οὔτε ἀρχαὶ, οὔτε δυνάμεις, QUTE ἐνιατῶ-
ταὶ οὔτε μέλλοντα, οὔτε ὕψωμα, οὔτε βάθος, οὔτε
τις χτίσις ἑτέρα δυνησεται ἡμᾶς, χωρίσχι ἀπὸ-τῆς

491

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

498

ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, τῆς ἐν Χριστῷ "Incoó τῷ Κυρίῳ A tura. poterit nos separare a. dilectione Dei, qus est

ἧμων.
Ἐπειδὴ ἄνω τὰ παρόντα εἶπε, νῦν τὰ μίλλοντα

λίγει, καὶ φησιν' Οὔτε ὁ μέλλων θάνατος, οὔτε ἡ
μέλλουσα ζωὴ, οὔτε Ἴλγγελοι, οὔτε Δυνάμεις, δύναν-
ταί με χωρίσαι ἀπὸ τῆς ἐγάπης τοῦ Θεοῦ, τῆς διὰ
Χριστοῦ μοι προξινηθείσης. Πάντα μοι, φησὶ, μιχρὰ,
πυὸς ἐχείνην τὴν ἀγάπην. Εἶτα ἐπειδὴ πᾶσαν εἶπε
τὴν κτίσιν τὴν ὁρατὴν xal νοντὴν, ἃ εἶσιν ἐνεστῶτα
καὶ μέλλοντα, προστίθησιν" « Οὔτε τις χτίσις ἑτέρα. »
Τουτέστιν, El χαὶ ἄλλη τις παρὰ τὴν οὖσαν ὑποσταίη,
οὐδὲ αὐτὴ μοι εἶναί τι δοχεῖ πρὸς τὴν ἀγάπην τοῦ
θεοῦ. ᾿ξπειδὴ δὲ καὶ ᾿Αγγελων xal Δυνάμεων ἐμνή-
σθη, μὴ νόμιζε τοὺς ᾿Λγγέλους fj τὰς Δυνάμεις ἀπο-
στῆσαί τινας ἐθέλειν ἀπὸ Χριστοῦ, ἄπαγε ἀλλὰ τὸν

περὶ Θεὸν θερμὸν πόθον σημᾶναι ζητῶν, εἰς τούτους B

ἦλθε τοὺς λόγους. « Oütt ὕψωμα, οὔτε βάθος. »
— [ΘΕΟΔΩΡῚ Βάθος, ὡς οἶμαι, τὴν γέενναν ὀνομά-
ζει, ὕψος δὲ τὴν βασιλείαν, χαὶ πρὸς τούτοις τὴν
αἰώνιον ζωὴν, καὶ τὸν αἰώνιον θάνατον, — Καὶ aÀ-
λως. [OIKOYMENIOY ] Καὶ συλλήδδην εἰπεῖν, οὔτε
τὰ ἄγαν ἐπίδοξα, οὔτε τὰ ἄγαν ἄδοξα οὔτε τὰ
ἀγαθὰ, οὔτε τὰ λυπηρὰ, οὔτε τὰ χαλὰ, οὔτε τὰ
κακὰ. α Τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. » "Ave πρῶτον εἶπε
τὴν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ, ἵνα μὴ ψεύδεσθαι δόξῃ περὶ
τῆς ἰδίας λέγων ἀγάπης (ὁ γὰρ ἀγαπηθεὶς, οὐ θαυ-
μαστὸν εἰ ἀνταγαπᾷ), προσέθηχε, « Τῆς ἐν Χριστῷ
Ἰησοῦ. » ᾿Ηγάπων μὲν xal ᾿Ιουδαῖοι τὸν 0:óv, ἀλλ’
οὐκ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ὅθεν xal ἀπώλοντο.

ΚΕΦΑΛ. IE.

per Christum Jesum Dominum nostrum.

319 Quoniam superius presentia dixit, nunc
futura enumera,, et ait : Neque futura mors,neque
futura vita, neque Angeli, neque Potestates possunt
me separare a dilectione Dei, que per Christum
mihi conciliata est. Omnia mihi exigua sunt si ad
illum amorem conferantur. Deinde ubi omnem
creaturam dixit visibilem ac intelligibilem, que
sunt instantia acfutura, adjungit : « Neque ullaalia
creatura, » hoc est, si alia quevis ab ea que est
subsisteret, neque ipsa mihi quidpiam esse videre-
tur ad Dei amorem. Verum quiaest Angelorum me-
minit ac Potestatum : ne arbitreris Angelos aut
Potestates vellealiquos separareaChristo : minime
gentium ; sed ardentem erga Deum amorem signi--
ficare volens, ad hos descendit sermones. « Neque
altitudo, neque profunditas. » Profunditatem, ut
opinor, gehennam nominat, altitudinem vero re-
gnum. Ad hac eternam dicit vitam et eternam
mortem. — Alio quoque modo. Utque summatim
dicam : neque admodum gloriosa, neque valde
humilia, neque bona, neque tristia, neque hone-
sta, neque mala. « Que est per Christum Jesum. »
Cum pra miserit Dei dilectionem, ne ludiflcare vi-
deatur de privata loquens dilectione (nam qui
amatus est, non mirum si redamet), adjunxit :
« Qui est per Christum Jesum » Amabant enim et
Judei Deum, sed non per Christum Jesum, unde
et perierunt.

CAPUT XV.

Hsoi ἱχπτώσεως Ἰσραὴλ τοῦ ἀπούληθέντος, καὶ C De causa abjectorum Israelitarum, ac verorum voca-

τοῦ ἀληθοὺς, τοῦ εἰἴσαχθέντος μετὰ

χλήσεως

ἐθνῶν.

᾿Αλύήθειαν λέγω ἐν Χριστῷ, οὐ ψεύδομαι, σὺυμ-
μαρτυρούσης μοι τῆς συνειδήσεώς μου ἐν [{[νεύ-
ματι ἁγίῳ, ὅτι λύπη μοί ἐστι μεγάλη, xal ἀδιά-
λειπτος ὀδύνη τῇ χαρδίᾳ μου" ηὐχόμην γὰρ αὐ-
τὸς ἐγὼ ἀνάθεμα εἶναι ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ ὑπὲρ τῶν
ἀδελφῶν μου τῶν συγγενῶν μου χατὰ σάρχα"
οἵτινές εἶσιν ἸἸσρχαηλῖται, ὧν d υἱοθεσία χαὶ ἣ
δόξα χαὶ αἱ διαθῆκαι xal dj νομοθεσία xal d λα-
τρεία xal αἱ ἐπαγγελίαι' ὧν οἱ Πατέρες, καὶ ἐξ
ὧν ὃ Χριστὸς τὸ χατὰ σάρχε, ὁ ὧν ἐπὶ πάντων
Θεὸς εὐλογητὸς εἷς τοὺς αἰῶνας. 'A μήν.

Μίγα θέλει εἰπεῖν, διὸ προοδοποιεῖ τῷ πιστευθῆ-

tione qui cum gentibus introducti sunt.

Veritatem dico per Christum, non mentior : attes-
tante una mecum conscientia mea in Spiritu sancto»
quod tristitia mihi sit magna et continuus dolor 820
cordi meo. Optarim enim ego ipse anathema esse a
Christo pro fratribus meis qui mihi cognati sunt se-
cundum carnem : qui sunt Israelite, quorum est
adoptio et gloria et testamentum ac legislatio cultus-
que et promissiones : quorum sunt paíres, iique ez
quibus est Christus quod. ad. carnem attinet, qui est
super omnia Deus benedictus in secula. Amen.

Magnum est quod dicere parat : ideo viam pre-

vat, τρεῖς ἐπιφερόμενος μάρτυρας, τὸν Χριστὸν, τὸ D struit ut fidem faciat, tres producens testes, Chri-

ἅγιον Πνεῦμα, xal τὴν ἑχυτοῦ συνείδησιν. "Opa δέ"
« ᾿Δλλήθειαν, φησὶ, λέγω ἐν Χμιστῷ, » Καὶ οὐ ψεύ-
δομαι, καὶ ἡ συνείδησίς μοι εἰς τοῦτο μάρτυς σὺν
τῷ ἁγίῳ Πνεύματι. « Ηὐύχόμην γὰρ αὐτὺς ἐγὼ ἀνα-
θεμα εἶναι ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ. » Ὅρα τὴν ἐπίτασιν"
οὐχ εἶπεν, Ἡδουλόμην, ἀλλ᾽, «llóyóunv. » — [ΦΩΤ΄]
"Qv οὐδὲν δύναται χωρίσαι τῆς ἀγάπης τοῦ θεοῦ,
οὗ θάνατος ἀπειλούμενος, οὐ ζωὴ προτεινομένη, οὗ
τὰ ἐκεῖθεν ἁπλῶς, οὐ τὰ ἐνταῦθα, οὐχ ὅπερ ἄν τις
ἐπινοήσῃ" διὰ τοῦτο γὰρ καὶ ᾿Αγγέλων ἐμνήσθη xal
Δυνάμεων, καὶ βάθους καὶ ὕψους, Ὃν τοίνυν οὐδὲν
χωρίσαι δόναται, πῶς αὐτὸς ἑχουσίως ἀφίσταται ;

stum,Spiritum sanctum acpropriamconseientiam.
Vide autem. « Veritatem, inquit, dico per Chri-
stum, nec mentior, et in hoc mihi testis est con-
scientia simul cum Spiritu sancto. » — « Optarim
anathema esse a Christo. » Vide exaggerationem.
Siquidem non dixit, Velim, sed « Optarim. » Quem
nihil potest a dilectione Dei separare, non mors
comminata,non vita prolongata, non,ut uno verbo
dicam, vel que ἃ futuro sunt seculo, vel que à
presenti, non quidquid potest quispiam commi-
nisci : ob hoc enim et Angelorum meminit, et po-
testatum et profunditatis et altitudinis : quem erge

803

(ECUMENII TRICCUE EPISCOPI

504

illico ubi dixisset : « Nihil me potest a Dei amore À ὑποχρίνεται. « Ἱπὲρ τῶν ἀδελφῶν μου. » θέλων

separare, » subjungit: « At pro fratribus meis, »
si illis utile esset ad eorum auxilium, optarim se-
parari: hoc enim signiflcat «anathema.» — « Quo-
rum est adoptio, » etc. Ostendit Deum nihil pre-
termisisse ad Judzieorum beneflcentiam : ipsi vero
propria ingratitudine ac improbitate ab omnibus
exciderunt.Ideo etiam Deidonaenumerat,adoptio-
nem, gloriam, legislationem, ac reliqua. « Qui est
super omnia Deus.» Hic apertissime nominat
Apostolus Christum Deum. Erubesce, miserrime
Arie, audiens a Paulo glorificari Christum Deum
verum.« Benedictus in se;cula.» Ipse pro omnibus
gratiarum actionem retulit. Ac si diceret : Quan-
quam Judai erga ipsun sint blasphemi: at ego,

δεῖξα: τὴν ἄφατον αὐτοῦ στοργὴν xal σπουδὴν τὴν
ὑπὲρ τῶν ᾿Ιουδαίων, αὐτίκα μετὰ τὸ εἰπεῖν, ὅτι
« Οὐδὲν με δύναται χωρίσαι ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ
0:02, » ἐπάγει, « ᾿Α}λλ᾽ ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν μου, » εἰ ἦν
τοῦτο συντελοῦν εἷς ὄνησιν αὐτῶν, ηὐξάμην ἄν χω-
ρ'συῆναι. Τοῦτο γὰρ τὸ « ᾿Ανάθεμα » σημαίνει. « Ὧν
ἡ υἱοθεσία, » xai τὰ ἑξῆς. Δεῖξαι θέλει, ὅτι ὁ θεὸς
οὐδὲν παρῆχεν εἷς τὴν τῶν Ἰουδαίων εὐεργεσίαν.
Αὐτοὶ δὲ, οἰχείᾳ ἀγνωμοσύνῃ πάντων ἐξέπεσον. Διὸ
χαὶ καταλέγει τὰς δωρεὰς τοῦ Θεοῦ, υἱοθεσίαν, δέξαν,
νομοθεσίαν, xai τὰς λοιπάς, ε Ὁ ὧν ἐπὶ πάντων θεός.»
᾿Ενταῦθα λαμπρότατα Θεὸν τὸν Χριστὸν ὀνομάζε: ὃ
᾿Απόστολος. Αἰσχύνθητι, τρισάθλις "Apru, ἀκούων
παρὰ ΠΙαύλου δοξολογούμενον τὸν Χριστὸν Θεὸν ἀλη-

inquit, qui arcana novi, ejusque providentiam co- p θινόν. « Εὐλογητὸς εἰς τοὺς alQvaq- » Αὐτὸς τὴν

gnosco,novi quod dignus sit glorificari, utpote Deus
Christus super omnia in secula,

ὑπὲρ πάντων ἀνήγαγεν εὐχαριστίαν, εἰπών. Ei vàp
χαὶ Ἰουδαῖοι, φησὶ, βλασφημοῦσιν εἰς αὐτὸν, ἀλλ᾽

ἐγὼ, φησὶν, ὁ τὰ ἀπόῤδΛητα εἰδὼς, γαὶ τὴν πρόνοιαν αὐτοῦ ἐπιστάμενος, οἵδα ὅτι . δοξολογεῖσθαι ὑπάρχει

ἄξιος, ola θεὸς, ὁ Χριστὸς ἐπὶ πάντων εἰς τοὺς αἰῶνας.

ΙΧ, 6-9. Non autem hzc dico quod velut ezciderit
sermo Dei. Non enim omnes qui sunt ez. lsrael, hi
sunt lsrael, neque quicunque sunt semen Abraham,
omnes sunt filu : sed, Per 1saac vocabitur tibisemen,
hoc est, non qui filii carnis, hisunt filii Dei, sed
filii promissionis reputantur in. semen. Promissionis
enim sermo hic est : In tempore hoc veniam, et erit
Sara filius.

824 Ecce, inquit.etiam anathema fleri cupio ut
Judei credant,et ne videatur mendax fuisse Deus
in his que promisit :attamen si exacte considera-
verimus,neque nunc excidit sermo: nec irrita fuit
Dci promissio. Nam hec dixi, non quod velut exci-
derit sermo Dei : hoc est, non quia excidit sermo
Dei,sed quo dilectionem erga illos ostendam, Ac
deinceps ostendit quo pacto Dei sermo ac promis-
sio Dei ad Abraham non exciderit. Quaenam ὃ vel
quod semen ejus juxta promissionem equali cum
astris numero futurum esset. Semen autem ejus
secundum promissionem est fidelium.qui a divina
Providentia non exciderunt. « Non veluti. » Non
solum,inquit, non excidit sermo Dei, sed neque
veluti exciderit : hoc est, sed neque prope fuit ut
excideret, vel αἱ excidisse videretur. « Non enim
omnea qui sunt ex [srael,» etc.Etquomodo;inquit,
non excidit verbum Dei ἢ quomodo ? Quianon om-
nes qui sunt ex Israel, Israelite sunt, » hoc est,
semen Abraham. Deinde hoc explanat. Non enim
eoquod sint aliqui fllii carnales Abraham, continuo
jam etiam fllii sunt secundum promissionem, et
quibus promissio facta est : sed qui sint filii Abra-
ham audi, inquit, Scripturam. Vide autem quod
non dixerit : Ex Jacob, sed « Ex lsrael, » pro si-
gno virtutis ponens dictionem « Israel » acdonum
supernum ostendens. Si non omnes qui ex semine
sunt Abraham,hi etiam filii sunt Abraham, mani-
festum certe est alium esse modum qui eos reddat
filios Abraham preter nativitateg qui ab ipso est.

Οὐχ otov δὲ ὅτι ἐχπέπτωχεν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ.
Οὐ γὰρ πάντες οἱ ἐξ Ἰσραὴλ, οὗτοι Ἰσραήλ.
οὐδ' ὅσοι εἰσὶ σπέρμα ᾿Αὐραὰμ, πάντες τέχνα’
ἀλλ᾽, Ἐν ᾿Ισαὰν χληθήσεταί σοι σπέρμα, τουτ-
ἐστιν, οὐ τὰ τέχνα τῆς σαρχὸς, ταῦτα τέχνα τοῦ

Θεοῦ: ἀλλὰ τὰ τέχνα τῆς ἐπαγγελίας, λογίζεται
εἰς σπέρμα, ᾿Επαγγελίας γὰρ ὁ λόγος οὗτος.
Κατὰ τὸν χαιρὸν τοῦτον ἐλεύσομαι, xal ἔστα'

τῇ Σάῤῥᾳ υἱός,

Ἰδοὺ, φησὶ, xai ἀνάθεμα ζητῶ γενέσθαι ὁπὲρ τοῦ
πιστεῦσαι ᾿Ιουδαίους, καὶ ἵνα μὴ δόξῃ ἐψεῦσθαι
ὁ θεὸς ἐφ᾽ οἷς ἐπήγγελται. Καὶ ὅμως ἐὰν ἴδωμεν
ἀκριδῶς, οὔτε νῦν ἐξέπεσεν ὁ λόγος, καὶ ἡ ἐπαγ-
γελία τοῦ Θεοῦ οὐχ ἐψεύσατό, Ταῦτα γὰρ, φησὶν,
εἶπον, οὐχ οἷον ὅτι ἐχπέπτωχεν ὁ λόγος τοῦ θεου,
τουτέστιν, οὐχ ἐπειδὴ ἐχπέπτωχεν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ,
ἀλλ’ ἵνα τὴν πρὸς αὐτοὺς ἀγάπην ἐνδείξωμαι. Καὶ
λοιπὸν δείκνυσι πῶς ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, χαὶ ἡ πρὸς
'A6paàp ἐπαγγελία τοῦ Θεοῦ οὐκ ἐχπέπτωχε, Ποία
δῆτα ; 'H τὸ κατ᾽ ἐπαγγελίαν αὐτοῦ σπέρμα λέγουσα
ἰσάριθμον ἔσεσθαι τοῖς ἄστροις, Kat' ἐπαγγελίαν
δὲ αὐτοῦ σπέρμα, τὸ τῶν πιστῶν, xal οὐκ ἐχπεπτω-
χότων τῆς θείχς προνοίας. « Οὐχ οἷον. » — [ΦΩΤ.]
Οὐ μόνον, φησὶν͵ οὐχ ἐχπέπτωχεν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ,
ἀλλ᾽ οὐδὲ otov ἐχπέπτωχεν" οἷον, ἀλλ’ οἄδὲ ἐγγὺς 1i-
γόνε τοῦ ἐχπεσεῖν, ἢ δοκεῖν ἐχπεπτωχέναι, « Οὐ γὰρ
πάντες οἱ ἐξ ᾿Ισραὴλ, » καὶ τὰ ἑξῆς. Καὶ πῶς, φησὶν,
οὐχ ἐξέπεσεν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ; Πῶς ; Ὃτι οὐ πάν-
πες οἱ ἐξ ἸΙσραὴλ, ἸΙσραηλῖταί εἶσι, τουτέστι, σπέρμα
᾿Δδραάμ. Εἶτα σαφηνίζει αὐτό, οὐ γὰρ ἐπειδή τινες,
φησὶ, τέχνα σαρκιχὰ τοὺ ᾿Αθραὰμ, ἤδη καὶ τέχνα
εἰσὶ xat' ἐπαγγελίαν, καὶ οἷς d ἐπαγγελία ἐδόθη.
᾿Αλλὰ ποῖά ἐστι τέκνα ᾿Λύραὰμ, ἄχουε, φησῖ, τῆς
Γϑαφῆς. "Opa δέ" Οὐχ εἶπεν Ἐξ Ἰακὼδ, ἀλλ᾽, « ἘΣ
Ἰσραήλ, » ^0 τῆς ἀρετῆς γνώρισμα τοθειχὼς τὸ
« ἸΙἰσραὴλ, » xal δεικνὺς τὴν ἄνωθεν δωρεάν. Εἰ οὐχὶ
πάντες, φησὶν, οἱ ix σπέρματος ᾿Αὐραὰμ, οὗτοι καὶ
φέχνα ᾿Αδραὰμ, δηλονότι ἄλλος ἐστὶ τρόπος ὁ mous
αὐτοὺς τέχνα τοῦ ᾿Αὐραὰμ, καὶ οὐχὶ ἡ ἐξ εὐτοῦ vr

COMMENT. IN EPIST. AD ROM...

506

νησις, Τίς δὲ οὗτος; .-Ὃ τῆς ἐπαγγελίας" τουτέστιν, A Quis autem ille est ? Promissionis : hocest illifllii

ἐχεῖνοι τέχνα εἰσὶν, οἱ xai τῆς ἐπαγγελίας ἀξιωθέν»
τες, καὶ πληθυνθέντες ὡς τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ, οἷόν
εἶσιν οἱ πιστοὶ, τουτέστιν, οὐ τὰ τέχνα, « Τουτέστιν
οὐ τὰ τέχνα τῆς σαρχὸς, » καὶ τὰ ἑξῆς. Εἶτα ἑρμη-
νεύει τὴν ἀναγνωσθεῖσαν Γραφὴν, τί ἐστι τὸ, « Ἐν
᾿Ισαὰχ χληθήσεταί σοι σπέρμα. » "Ott, φησὶν, ol
ix τῆς ἐπαγγελίας εἰσὶ τέχνχ' Οὐχ sime δὲ, Τοῦ
'A6paàp, ἀλλὰ, « Τοῦ θεοῦ, » δεικνὺς οὐδὲ τὸν
᾿Ισαὰκ ἀπλῶς εἶναι τοῦ ᾿Αὐραὰμ, ὅτι οὐ δυνάμει
σπέρματος ἐγεννήθη, ἀλλὰ δυνάμει τοῦ ἐπαγγειλα-
μένου, ἵνα δείξῃ ὅτι οἱ τὴν υἱοθεσίαν ἔχοντες, αὐτοί
εἶσι κατ᾽ ἐπαγγελίαν τέχνα τοῦ ᾿Αὔραάμ.

« Ταῦτα τέχνα τοῦ Θεοῦ. » Ἐπεὶ τούτῳ τῷ λόγῳ
xal οἱ ᾿Ιδουμαῖοι ἐπειδὴ ἀπόγονοι ἦσαν ᾿Αδραὰμ ὅσον τὸ

sunt qui etiam promissione digni habitisunt: et
multiplicati tanquam astracoeli, veluti sunt fideles,
id est, non filii carnales. « Hoc est non qui fllii
carnis, » etc. Deinde recitatam interpretatur Scri-
pturam,quid sit: «Per Isaac vocabitur tibisemen ;»
nempe qui ex promissione sunt fli. Non dixit
autem: Jpsius Abraham, sed « Dei; » ostendens
neque Isaac simpliciter ipsius Abraham fuisse,
quia non virtute seminis natusest,sed ejus virtute
qui promiserat: ut ostenderet quod adoptionem
habentes, hi sunt secundum promissionem fllii
Abraham.

« Hi suntfilii Dei.» 899 Quia hocsermoneetiam
Idumai,qui ex Abraham trahebantoriginem, quod

xatà σάρχα, ὥφειλον εἶναι τέχνα τοῦ Θεοῦ, ἀλλ’ οὐχ D ad carnem attinet, deberent esse fllii Dei, sed non

εἰσί, Κατὰ σάρχα γὰρ αὐτοὶ σπέρμα τοῦ ᾿Αδραὰμ, ἀλλ᾽
ἡμεῖς ἐσμεν τέχνα τοῦ ᾿Αὐραὰμ, οἱ τῆς αὐτῆς αὐτῷ
πίστεως κοινωνοῦντες, xal τέχνα τοῦ Θεοῦ διὰ τῆς χο-
λυμδήθρας τοῦ θείου βαπτίσματος. « ᾿Αλλὰ [τὰ τέκνα
τῆς ἐπαγγελίας. » "Oco:, φησὶ, κατὰ τὸν ᾿Ισχὰχ γεν-
νηθῶσιν͵, οὗτοί εἶσι καὶ σπέρμα ᾿Αὐραὰμ xal υἱοὶ Θεοῦ.
'O γὰρ ᾿Ισαὰχ, οὐ κἀτὰ νόμον ἐγεννήθη φύσεως, ἀλλὰ
κατὰ δύναμιν ἐπαγγελίας. Οὐχοῦν οἱ γεννώμενοι
οὕτως, υἱοὶ "AÓpadp εἶσιν. Οὕτως δὲ ἡμεῖς γεννώ-
μεθα διὰ τῆς χολυμδήθρας. Ῥήμασι γὰρ καὶ ἡμεῖς
ἐπαγγελίας γεννώμεθα᾽ ῥήμασι μὲν, διὰ τὸ εἷς
ὄνομα Ἰ]ατρὸς καὶ Υἱοῦ καὶ ἁγίου Ἠνεύματος γίνε-
σθαι τὰς ἐν τῇ χολυμθδήθρᾳ χαταδύσεις' ἐπαγγελίᾳ
δὲ, χαθὸ οἱ προφῆται πρὸ πολλῶν χρόνων τὸ βάπτι-
σμα εὐηγγελίσαντο. Ὡς τὸ, « Λούσασθε χαὶ καθαροὶ
γένεσθε, »

Οὐ μόνον δὲ, ἀλλὰ καὶ Ῥεδέχχα, ἐξ ἑνὸς xol-
τὴν ἔχουσα, ᾿Ισαὰχ τοῦ πατρὸς ἡμῶν. Μήπω γὰρ
γεννηθέντων. μηδὲ πραξάντων τι ἀγαθὸν ἢ χα-
κὸν, ἵνα ἡ χατ' ἐχλογὴν τοῦ Θεοῦ πρόθεσις μένῃ,
οὐκ ἐξ ἔργων, ἀλλ᾽ ix τοῦ καλοῦντος, ἐῤῥήθη
αὐτῇ, ὅτι Ὁ μείζων δουλεύσει τῷ ἐλάσσονι.
Καθὼς γέγραπται’ Τὸν ᾿Ιαχὼδ ἠγάπησα, τὸν δὲ
᾿Ησαῦ ἐμίσησα

Καὶ τί, φησὶ, θαυμαστὸυ, ὅτι τῶν Ἰουδαίων οἱ μὲν
πιστεύσαντες εἷς σπέρμα ᾿Αὐραὰμ λογίζονται, οἱ δὲ
ἄπιστοι οὐκ ἔτι; Τοῦτο γὰ» xal ἐπὶ τῶν παλαιῶν
εὐρήσεις. Καὶ γὰρ ὁ ᾿Ισαὰκ λογίζεται μόνος εἰς σπέρ-
μα, καίτοι ὄντων xal τῶν ἀπὸ Χεττούρας. Οὐ μόνον
δὲ τοῦτο, φησὶν, ἀλλὰ χαὶ Ῥεδέκχα ἐξ ἑνὸς τοῦ
'Icaàx σπέρμα ἔχουσα, xal δύο γεννήσασα, οὐχ ἔσχε
τοὺς δύο ἀρέσαντας Θεῷ, οὐδὲ λογιζομένους εἷς
σπέρμα ᾿Δύραάμ. Καίτοι μήπω γεννηθέντες οὔτε
καλὸν ἔπραξαν οὔτε κακόν. Οὕτω, φησὶ, xal Ἰου-
δαῖοι, οἱ μὲν πιστοὶ καὶ σπέρμα ᾿Αδραὰμ slo, καὶ
σώζονται, οἱ δὲ ἀπιστοι οὐκ ἔτι, «'Ἐξ ἑνὸς χοίτην
ἔχουσα.» Ἐξ ὧν οὐχ ἔσχε, φησὶ, τοὺς δύο ἀρέ-
σχοντας. « Μήπω γὰρ γεννηθέντων. » Τοῦ Ἡσαῦ
καὶ τοῦ ᾿Ιακώδ.

« "Iva ἣ κατ᾽ ἐχλογὴν πρόθεσις τοῦ Θεοῦ μένῃ. »
Τουτέστιν, ἦ κατὰ πρόγνωσιν bor. Εἰπὼν, « Πρό-

*! [sa, I, 1δ.

C

D

sunt.Nam hi semen Abraham sunt secundum car-
nem: verum nos sumus fllii Abraham,qui in ipsius
fide communicamus cum ipso,per lavacrum divini
baptismatis. «Sed fllii promissionis.» Quicunque,in-
quit,ad modumIsaac nati fuerint,hi semen Abraham
sunt et filii Dei.Isaac enim non secundum nature ,
legem natus est,sed secundum virtutem promissio-
nis. Itaque qui ita nascuntur, filii sunt Abraham.
Itaque et nos perlavacrum nascimur, siquidem nos
etiam verbis promissionis nascimur: verbis qui-
dem,quod in nomine Patris et Filii et sancti Spi-
ritus flant in lavacro demersiones ; 'promissione
vero,quod prophete multis ante temporibus bapti-
sma annuntiaverint, veluti cum dicitur, « Lavamini,
mundi estote *!, »

IX, 10-13. Non solum autem hoc, sed et Rebecca
ez uno concipiens Isaac patre nostro. Cum enim non-
dum nati essent, neque boni quidquam egissent aut
mali: ut. secundum electionem propositum Dei ma-
neret, non ex operibus,sed ex vocante dictum est illi :
Major serviet. minori. Quemadmodum scriptum est !
Jacob dilexi, Esau vero odio habui.

Et quid mirum, inquit, quod Judaeorum hi soli
in semen Abrahamreputentur qui crediderunt,in-
creduli vero non ita ? Nam et hoc in veteribus in-
venies. Siquidem lsaac reputatur solus in semen,
cum tamen alii essenta Chettura fllii. Necid solum,
sed et Rebeccaex ex unoIsaac accepto semine,cum
duos peperisset, non habuit duos qui Deo place-
rent, aut in semen Abraham reputarentur: idque
cum nondum essent nati, neque bonum egissent
aut malum.Sic et Judaeis : fideles quidem et semen
Abraham sunt et salvi flunt, infideles vero nonita.
* Ex uno concipiens. » Nec tamen ob id duos
habuit qui Deo placerent. « Cum nondum nati es-
sent. » Esau videlicet et Jacob.

826 « Ut secundum electionem propositum Dei
maneret.» Id est,electio que secundum scientiam

^

-

QECUXENIL TRIOCAE EPISCOPI:

est. Dicendo: « Propositum Dei, » consilium ejus A θέσιν τοῦ Θεοῦ, » τὴν βουλὴν αὐτοῦ ἐδήλωσεν. Εἰπὼν,

significavit ; dicens vero:« Secundum electionem »
ostendit quod a se invicem differrent. Nullus enim
alterum prz altero eligit,nisi hoc ab alio inaliquo
dissideat. Dicens autem: « Non ex operibus, »
vocationis ac grati» ipsius magnitudinem demon-
stravit; nam etiam cum nihil operati sint, eligit et
asciscit. Verum si,cum nihil operati sint,eligit,quo
pacto eligit ? nobis etenim electio flt in his qua in
aliquo differunt;qui autem nihil operati sint.in quo
differunt? Maxime. Humanis namque oculis, cum
nihil egerint, in nullo differunt: divina autem fu-
turi precognitione, plurimum differunt. Nam ille
quidem gratus fuit Deo, hic autem non. Electio
itaque non ex operibus facta est, et a vocatione et
gratia facta est.Et juste facta est: sed justitia ho-
mines latebat.Quemadmodum sane et nunc adhuc
justitia latet que fuit inillorum occisionequi vitu-
lum fecerant **. Cum enim omnes vitulum fe :is-
sent,non omnes interempti sunt. Verum quanquam
in horum interfectione justitialatuerit,tamen uni-
versorum Judici exacte et absque ullo errore co-
gnita est. Sic et in aliis innumeris : veluti in his
etiam que quotidie aecidunt. Siquidem multa
ignotas nobis habentia causas.et queeinsipientibus
sine ratione fleri videntur, juxtahoc oculo cause,
imo omnium inspectori omniumque judici,jJuste et
facta esse censentur et revera peraguntur. Divus
autem Paulus ait :Quod si etiam nulla occulta ra-
tio his quae flunt inesset : ne ita quidem oporteret
quosdam graviter ferre ac divinam Providentiam

« Κατ᾽ ἐχλογὴν, ὁ ἔδειξεν ὅτι xal. διέφερον ἀλλύήλων.
Οὐδεὶς γὰρ ἐχλέγεται ἕτερον ἀφ’ ἑτέρου, εἰ μή τι
αὐτοῦ διχλλάσσοι. Εἰπὼν δὲ, « Οὐχ ἐξ ἔργων. » παρ-
ἐστησε τὸ μέγεθος τῆς κλήσεως xal τῆς χάριτος αὐτοῦ,
ὅτι xal μνδὲν πραξάντων. ἐχλέγεται xal προσχαλεῖται,
᾿Αλλ’ el μηδὲν πραξάντων ἐχλέγεται, πῶς ἐχλέγεται ;
ἡ μὲν γὰρ ἐχλογὴ ἐπὶ τῶν χατὰ τι γίνεται διαφε-
ρόντων᾽ οἱ δὲ μηδὲν ποάξαντες, τί διαφέρουσι ; Ναὶ
πάνυ. ᾿Ανθρωπίνοις μὲν γὰρ ὀφθαλμοῖς ἐπεὶ οὐδὲν
ἔπραξαν, οὐδὲν διαφέρουσι, θείᾳ δὲ προγνώσει τοῦ
μέλλοντος, πολλὰ διαφέρει, Καὶ γὰρ ὁ μὲν tórpi-
στησε τῷ Θεῷ, ὁ δὲ οὐκ ἔτι. Ὥστε ὁ ἐχλογὴ xai οὐχ
ἐξ ἔργων γέγονε, καὶ ἀπὸ τῆς χλύήσεως καὶ τῆς
χάριτος γέγονε. Καὶ δικαία γέγονεν, ἀλλὰ τὸ δίκαιον
τοὺς ἀνθρώπους ἐλάνθανεν. Ὥσπερ πλέον xai ἔτι
νῦν λανθάνει τὸ δίχαιον τὸ ἐπὶ τῆς ἀναιρέσεως τῶν
μοσχοποιησάντων. Πάντων γὰρ μοσχοποιγσχντων,
οὐ πάντες ἀνῃρέθησαν. ᾿Αλλ᾽ εἰ xal τοὺς ἀνθρώπους
τὸ ἐν τῇ τούτων ἀναιρέσει ἐχπέφευγε δίκαιον τῷ
Κριτῇ τῶν ὅλων ἀχριδῶς xai ἀδιχπτώτως ἔγνωσται,
xai ἐπὶ μυρίων ἄλλων, ὡς xal ἐπὶ τῶν χαθ᾽ ixdocrv
συμθπινόντων. Πολλὰ γὰρ ἀγνώστους ἡμῖν ἔχοντα
τοὺς λόγους. xai τοῖς ἀσυνέτοις ἄλογα δοκοῦντα, διὰ
τοῦτο τῷ παντεπόπτῃ xal παντεφόρῳ τῆς Dy;
ὀφθαλμῷ, δικαίως xal χρίνεται γεγενῆσθαι καὶ $:z-
πρίττεται. 'O δὲ θεῖος ΠΙαῦλός φησιν, ὅτι εἰ xai
μηδεὶς λόγος ἀπόῤῥητος ἐνὴν τοῖς πραττομένοις,
οὐδ᾽ οὕτως ἐχρῆν τινας ἀδημονεῖν, xal ἐπιχαλεῖν,
διατί ὁ μὲν οὕτως, ὁ δὲ οὕτως τὸν βίον διαπορεύε-
ται, "E£ousiav γὰρ ἔχει ὁ πλάστης δημιουργεῖν ὡς

accusare, cur hic isto modo, ille vero illo modo ( βούλεται. Τοῦτο δὲ, ἐκ περιουσίας, φησὶν, ἐπεὶ xx

vitam transigat. Habet enim potestatem flgulugs
prout voluerit effingere.Hoc tamen ex abundantia,
inquit, est: quandoquidem praedicto quoque re:
sponsionis modo utitur,cum ait Scripturam dicere
Pharaoni : « In hoc ipsum excitavi te 9, » etc. Hic
enim,quemadmodum dicit, irrationabile multis vi-
sum est Pharaonem excitatum esse ac regnasse,
cum adeo scelestus,crudelis ac inhumanus esset :
verum Scriptura, ubi causam docuit,quod irratio-
nabile videbatur ad rationabile transtulit.

827 Atqui hoc ipsum quod rationabile est et
difficultatis solutio, rursum hositantiam conten-
iiosis ac perfidis parere potest. Dicentibus enim
quod propterea Pharaonem in regem excitaverit,

τὸν προειρημένον τρύπον τῆς ἀπολογίας, ἐν οἷς λέγε:
cc ἡ Γραφὴ λέγει τῷ Φαρχὼ, ὅτι « El; αὐτὸ τοῦτο
ἐξγγειρά σε, » xal ἑξῆς. ᾿Ενταῦθα γὰρ, οἷονεί φησιν,
ὅτι "Alovov ἄν ἔδοξε τοῖς πολλοῖς τὸ ὑψωθῆναι τὸν
Φαραὼ xai βασιλεῦσα!, μιαρὸν οὕτως xal ὠμὸν xai
ἀπάνθρωπον ὄντα, ἀλλ᾽ ἡ ΓΓαφὴ διδάξασα τὴν αἰτίαν,
εἰς εὔλογον μετενήνοχε τὸ ἄλογον.

Καίτοι, φησὶ, χαὶ αὐτὸ τὸ εὔλογον, xa: ἣ λύσις
ἀπορία πάλιν τοῖς φιλονείχοις xal ἀγνώμοσι δύναται
τεχεῖν, ᾿Εροῦσι γὰρ, ὅτι Δ'ὰ τοῦτο ἐξήγειρε τὸν
Φαραὼ εἰς βασιλέα, ἵνα τὸ ὄνομα αὐτοῦ τοῦ τιμωρη -

ut nomen suum gloriflcaretur, ubi illum inaudito ἢ σαμένου αὐτὸν τιμωρίᾳ παραδόξῳ χαὶ θαυμαστῇ,

miroque supplicio punisset, illico dicetur : Quid
ergo adhuc conqueritur, imo potius cur etiam
ipsum punivit? Nam cum peccavit, ad ipsius
gloriam pecca«it ; nisi enim peccasset, nequaquam
punitus fuisset; quod si punitus non fuisset,
nequaquam gloriflcatus fuisset. Porro hoc inten-
debat ;« Ut ostendam.inquit,in te virl'utem meam;»
guod si volebat, quis ejus resistere potest vo-
luntati ἢ Vides quod dubitationis solutio, causm-
que redditio his qui perfidi sunt. hesitantiam non

^ Exod. xxxii 1 seqq. 45 Exod. ix, 16.

ἐνδοξασθῇ. ΤΊ οὖν ἔτι μέμφεται αὐτόν ; μᾶλλον δὲ,
τί ἔτι ἐτιμωρήσατο αὐτόν; "A γὰρ ἥμαρτεν, εἷς
δόξαν αὐτοῦ ἥμαρτεν. Εἰ μὴ γὰρ Ἦμαρτεν, οὐχ Bv
ἐτιμωρήσατο᾽ sl μὴ ἐτιμωρήσατο, οὐχ ἂν ἐδοξάσθη.
᾿Αλλὰ τοῦτο ἐδούλετο. « "Ὅπως γὰρ, φησὶν, ἐνδείξω-
μαι. » καὶ ἑξῆς. Εἰ δὲ ἐδούλετο, τίς ἀντιστῆναι 05-
vata: αὐτοῦ τῷ βουλήμχτι; Ὁρᾷς πῶς ἡ τῆς ἀπο-
ρίας λύσις xal τῆς αἰτίας ἀπόδοσις, οὐκ ἔλυσε τὸ
ἀπορούμενον τοῖς ἀγνώμοσιν, ἀλλὰ καὶ ἑτέρας ἄπο-
plac ἀφορμὴ γέγονε. Διὸ ἄμεινον μὴ ζητεῖν τὰς

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

e10

τοιαύτας. αἰτίας, ἢ ζητοῦντας, μειζόνων ἀποριῶν À absolvit, quin potius alterius ambiguitatis occasio

αἰτίας τὰς λύσεις ποιεῖσθαι. Τοῦτο γὰρ εὐγνωμόνων
πλατμάτων xal δούλων, μὴ τὰς αἰτίας ἀπαιτεῖν τὸν
Δημιουργὸν καὶ Δεσπότην, ἀλλ᾽ ἐπὶ πᾶσι τοῖς γινο»
μένοις εὐχαριστεῖν αὐτῷ, xiv o0 κατείληφε τοὺς
λόγους δι’ οὖς γίνεται, μᾶλλον δὲ xai ἐπὶ τούτων
πλέον ὀφείλομεν εὐχαριστεῖν. Δῆλον γάρ ὡς Ov μὴ
χατειλήφαμεν, ἐπὶ τούτων μείζους εἰσὶν οἱ λόγοι xai
θαυμασιώτεροι, καὶ τῆς ἡμῶν ὑπερχείμενοι χαταλή-
ψεως. Ὥστε μείζους δεῖ καὶ τὰς εὐεργεσίας προσ-
ἄγεσθαι. Αὐτὸς δὲ προϊὼν, xal τῆς δευτέρας ἀπο-
ρίας τίθησι τὴν λύσιν. « Τὸν Ἰαχὼδ ἐγάπησα, τὸν
δὲ Ἡσαῦ ἐμίσησα. » Μή πω γάρ τι πράξαντα τὸν
Ιαχὼδ, ἐχάλεσεν ἀγαπητόν « Τὸν γάρ ἹἸαχὼδ,
φησὶν, ἠγάπησα, τὸν δὲ ἹἸΙσαῦ ἐμίσησα. » — « Ἐῤ-
ῥήθη αὐτῇ, » ἤγουν τῇ Ῥεδέχχᾳ, « ὅτι Ὁ μείζων
δουλεύσει τῷ ἐλάσσονι. » Ol μὲν γάρ ἄνθρωπο: ἴσως
μετὰ τὸ γενέσθαι, ὁ δὲ Θεὸς τοὸ γενέσεως ἐπίσταται τὰ
ἐν τῷ ἀνθρώπῳ.

mines fortassis post nativitatem, Deus vero etiam

mine.

Τί οὖν ἐροῦμεν ; Μὴ ἀδικία παρὰ τῷ Θεῷ ; Μὴ
ἔνοιτο, Τῷ γάρ Μωσῇ λέγει: ᾿Ελεύσω ὃν ἂν
ἐλεῶ, καὶ οἰχτειρήσω ὃν ἄν οἰχτείρω. "Apa οὖν
οὐ τοῦ θέλοντος, οὐδὲ τοῦ τρέχοντος, ἀλλὰ τοῦ
ἐλεοῦντος Θεοῦ. Λέγει γάρ ἡ Γραφὴ τῷ Φαραώ" ὅτι
Εἰς αὐτὸ τοῦτο ἐξήγειρά σε, πως ἐνδείξωμαι iv σοὶ
τὴν δύναμίν μου, καὶ ὅπως διαγγελῇ τὸ ὄνομά μου ἐν
πάτῃ τῇ γῇ. "Apa οὖν ὃν θέλει ἐλεεῖ, ὃν δὲ θέλει
σχληρύνει.

« Μὴ ἀδιχία πχρὰ τῷ Θεῷ ; Mi, γένοιτο. » Ὁ μὲν
*'[s29, φησὶν, ὡς καχὸς ἐμ'τήθη, ὁ δὲ Ἰαχὼδ ὡς
χαλὸς ἡγαπήθη. « Τί οὖν ; » ᾿Αντὶ τοῦ, Τί ἐροῦμεν
περὶ τῶν ἐν τῇ ἐρήμῳ ᾿Ιουδαίων ; οὐ πάντες ἐμο-
σχοποίησαν ; Πῶς οὖν εἴρηται, « ᾿Ελεήσω ὃν ἄν
ἐλεῶ ; » Εἰ γάρ ἀδικία οὐκ ἔστι παρὰ τῷ Θεῷ, καὶ
ὅμως πάντων μοσχοποιησάντων, ε ᾿Βλεήσω, εἶπεν,
ὅν ἄν ἐλεῶ,» ἄρα χρυφίοις ὀφθαλμοῖς ὁ Θεὸς ἐμδατεύει
εἰς τὰς τῶν ἀνθρώπων xazoólaq, xal οὐχ ὥσπερ οἱ
ἄνθρωποι. Οὐχοῦν οὐδὲ ἐπὶ τῶν νῦν Ἰουδαίων ἀδιχεῖ
ὁ Θεὸς, ἀλλὰ καὶ νῦν ὅσοι μὲν ἄξιοι, σώζονται" πι-
'στεύουσι Yáp: ὅσοι δὲ ἀνάξιοι, ἀπόλλυνται! οὐ πι-
στεύουσι γάρ. « ᾿Ἐλεήσω ὅν ἀν ἐλεω. » Ὡς εἰ εἰ-
πεν ᾿Εγὼ οἵδα τίνες ἄξιοι σωτηρίας, καὶ ὅσοι οὐχ
ἄξιοι. Εἰ οὖν Μωσῆς, φησὶν, ἠγνόει τίνες ἄξιοι, xat
τίνες οὐχ ἄξιοι, σχολῇ γοῦν ἡμεῖς γνοίημεν τὰς
αἰτίας τῶν γινομένων. Θεοῦ γάρ χρίματα τίς ἐξ-
ιχνιάσει ; ἀντὶ τοῦ, Οὐδείς, « "Apa οὖν οὐ τοῦ θέλον-
τος, » καὶ τὰ ἑξῆς. Δεῖ μὲν οὖν θέλειν xal τρέχειν͵
xai τὴν ἑχυτοῦ ἕκαστον δύναμιν πληροῦν. Πλὴν ὅτι
δίχα βουλῆς θεοῦ οὔτε ὁ θέλων, οὔτε ὁ τρέχων
ἀνύει τι πλέον, ἄτερ τῆς τοῦ Θεοῦ βοηθείας. Λοιπὸν
τὸν βουλόμενον σώζεσθαι, ὅτι καὶ θέλει ὁ Θεὸς xa)
ἐλεεῖ, Ταῦτα δὲ πάντα εἶπιν ὁ ἅγιος πρὸς τοὺς
ἀντιπίπτοντας καὶ λέγοντας, Τί: δή πότε ἐχδέδληται
ὁ ἸΙουδαϊσμὸς παρὰ τῷ Θεῷ, ἀντεισήχθη δὲ ὁ Χρι-
στιανισμὸς xal dj πίστις ; θέλων οὖν ἡμᾶς παιδεῦσαι
μὴ ἀπαιτεῖν εὐθύνας τὸν Θεὸν ὧν πράττει, ἀλλὰ
πάντα ἡγεῖσθαι καλὰ, κἂν ἡμεῖς ἀγνοῶμεν, “πολλὰ.

facta est Propterea prestat hujusmodi causas non
requirere : alioqui inquirentes efficient ipsas so-
lutiones causas esse majorum difficultatum. Nam
hoc gratarum creaturarum ac servornm est, a
Creatore ac Domino causas non expetere, sed in
omnibus que fiunt gratias illi agere, quanquam
rationes non compreliendant propter quas flant:ma-
gis autem etiam superhis debemusamplius gratias
agere.Nam manifestum est quod eorum qus non
deprehendiimus,majorum sunt causc magisque ad-
mirande, etque nostras excedant apprehensiones.
Itaque majores etiam gratiarum actiones oportet
offerre. Apostolus tamen in sequentibus etiam se-
cundie difficultatis ponitsolutionem.«Jacob dilexi,
Esau vero odio habui » Nam Jacob qui nihilum
egerat, appellavit dilectum.« Jacob, inquit, dilexi,
Esau vero odio habui.» — « Dictum est illi, » puta
Rebeccee. « Major serviet minori. » Siquidem ho-
ante nativitatem novit que futura sunt in ho-

IX, 14 18. Quid ergo dicemus ? Nam injustitia est
apud Deum ? Absit. Mosi enim dicit : Miserebor cu-
Juscunque misereor, et commiserabor quemcunque
commiseror.1lgitur non volentis est, nec currentis, sed
miserentis Dei. Dicit enim Scriptura Pharaoni : In
hoc ipsum suscitavi te, ut ostenderem in (6 virtutem
meam,et ut annuntietur nomen meum in omni terra.
ltaque cujus vult. miseretur, quem autem vult ob-
durat.

3? 8 « Num injustitia est apud Deum?Absit. »

C Esau enim tanquam malus odio habitus est,Jacob

vero tanquam bonus dilectus est. « Quid ergo ? »
Hoc est, Quid de Judeis dicemus qui fuerunt in
deserto?Nonne omnes vitulum fecerunt ? quomodo
dictum est:« Miserebor cujuscunque misereor ? »
Nam si injustitia non est apud Deum, et tamen
cum omnes vitulum fecissent, « Miserebor, dixit,
cujuscunque misereor: » certe latentibus oculis
Deus in hominum corda ingreditur, et non quem-
admodum homines. Igitur neque cum Judaeis qui
nunc sunt injuste agit Deus;sed et nunc quicun-
que digni sunt salvantur,quia credunt; quicunque
vero indigni, pereunt, quia non credunt. « Mise-
rebor cujuscunque misereor.» Ac si dixisset : Ego
novi qui sint digni salute et quinam indigni. Si

D igitur Moses ignorabat quinam digni essent et qui

indigni, multo minus nos eorum que flunt causas
cognoscere possemus ; Dei enim judicia quis scru-
tabitur?profecto nullus.« fgitur non volentis est, »
etc. Oportet siquidem velle et currere, et unum-
quemque facere quod in se est:attamen quia abs-
que Dei consilio neque volens neque currens
quidquam amplius sine Dei auxilio perflcit, reli-
quum est ut Deus eum qui salvus fleri cupit.etiam
velit,et ejus misereatur. Hec omnia dixit divus
Paulus adversus illos qui resistunt, ac dicunt
Quare abjéctus est Judaismus apud Deum, et loco
ipsius inductus est Christianismus ac fides? Volens

δι

ORCUMENII TRICCJE EPISCOPI

513

itaquenosinstruere necausas a Deo repetamuseo- Α θεματοφορεῖ, τουτέστιν, ἀπὸ πολλῶν παραδειγμά-

rum qua operatur, sed cuncta bona arbitremur,
etsi causas ignoremus, multa profert ad proposi-
tum:hoc est, a multis exemplis et signis difficul-
tatem in divinis judiciis conjectandis demonstrat.—
Item et alio modo. Non volentis solum, neque cur-
rentis solum : sed opus etiam est miseratione
qua divinitus adveniat, auxilioque quod inde ad-
ministretur. Aut etiam hoc modo intelligi potest
quod dicitur: « Igitur non volentis est, » etc. Non
ut in confesso sitapud Paulum, sed magis veluti

των xal σημείων, τὸ δυστέχμαρτον τῶν τοῦ Θεοῦ
χριμάτων παριστᾷ. — Καὶ ἄλλως. [ΦΩΤ. Οὐ τοῦ
θέλοντος μόνον. οὐδὲ τοῦ τρέχοντος μόνον, ἀλλὰ δεῖ
καὶ τοῦ θεόθεν ἐλέου, xal τῆς ἐχεῖθεν συμμαχίας. Ἥ
xal οὕτως ἐχπληπτέον τὸ, « "Apa οὖν οὐ θέλοντος, »
xai ifc Οὐχ ἔστιν ὡς Παύλῳ ὁμολογούμενον,
ἀλλὰ μᾶλλον ὡς παρὰ τῶν ἀπορούντων προτεινό-
μενον. El γάρ ὄν θέλει, ἐλεεῖ, καὶ ἑξῆς. Εἰ οὖν τοῦτο,
φησὶ, μάτην θέλομεν χαὶ μάτην τρέχομεν. Καὶ ἡ
ῥῆσις δὲ εἰς βεδαίωσιν τῆς ἀπορίας, ἀλλ᾽ οὐχ εἷς ἐπί -

ab hesitantibus prolatum est, Nam si cujus vult B λυσιν τινὸς ἑτέρας.
miseretur, etc., si hoc, inquit, ita est, in vanum volumus et in vanum currimus. Ergo dictum hoc

ad difficultatis erit confirmationem, non autem ad cujusvis alterius explanationem.

8*9 Deinde rursum sequitur difficultatis repe-
titio : « Itaque cujus vult miseretur, quem autem
vult obdurat. » Postmodum quasi non sufliciat
difficultatis.reiqueabsurde magnitudinem demon-
strasse, ejus commutatio ponitur in id quod ab-
surdius est ac majorem habens perplexitatem.
Nam,« Quid adhuc queritur? » ait , cur jam sumit
supplicium ? voluntati enim ipsius quis resistere
potest?Ita aucta et exasperata difflcultate solutio:
nem per increpationem subjungit, terribiliter ad-
modum,et consequenter ita dicens : « Tu qui es
qui ex adverso respondes Deo? » quasi dicat : Quid
facisne ex adverso respondens Deo? Resistisac op-
pugnas voluntatem factumqueipsius an non?Quod

si non,cur contradicis ? cur ex adverso respondes C

DeofSi vero resistis et contradicis ac exadversore-
spondes,quomodo ais:« Voluntati ejus quis resti-
tit?« Itaque sicerte contradicis,frustra et adversus
teipsum dicis,« Quid adhuc queritur?» Si vero non
resistis,amplius,omnino non dices : « Quid adhuc
queritur : neque illud : « Cujus vult miseretur,
quem autem vult obdurat ;» neque omnino in
hujusmodi cogitationes abduceris, ut adversus
Creatorem verbis contendas in his qus agit,mun-
dumquegubernat,utque contradicas illi ac resistas.
]ta ergo ubi diffuse hesitationem evertit, alteram
inducit solutionem ab eorum natura ac proprietate
que apud nos effinguntur: partim quidem que
admonhitoriam contineat consultationem sive do-
ctrinam, partim vero increpatoriam contradictio-
nem. Et admonitoria quidem consultatio sive do-
ctrina talis est :Quid contradicis ? cur ex adverso
respondes ArtificiacCreatori?Imitare alia figmenta
tu rationalis irrationalia, animatus inanimata, qui
amplius factorem laudare debes quam suos illa
figulos. Illa non contradicunt, neque opiflci resi-
setuut: atqui natura serva sunt, attamen juxta
ipsius voluntatem transmutantur, omnia artiflci
credentia:at tu neque nature necessitate servus,
ted sermone honestatus, arbitriique libertate, non
cedis artiflcis voluntati, neque gubernationem
&mas : sed verbis contendis ac resistis, et eorum
quo flunt ac providentur causas expetis.
80 « Num dicit figmentum ei qui se finxit?
Qu» hoc pacio fipxisti me ? »

Εἶτα πάλιν ἐπανάληψις τῆς ἀπορίας" « "Apa οὖν
6v θέλει ἐλεεῖ, ὅν δὲ θέλει σχληρύνει. » Εἶτα ὡς μὴ
ἐξαρχούσις τῆς ἀπορίας, τοῦ ἀτόπου τὸ μέγεθος
παραστῆσαι, μετάληψις αὐτῆς ἐπὶ τὸ dx ταύτης
ἀναχύπτον ἀτοπώτερον xai ἀπορώτερον. « Τί γάρ
ἔτι μέμφεται ; » φησί" τί λοιπὸν χολάζει ; «τίς γὰρ
ἀντιστῖναι δύναται τῇ βουλῆ αὐτοῦ; Οὕτως τὴν
ἀπορίαν αὐξήσας xal τραχύνας, ἐπάγει δι’ ἐπιτιμή-
σεως τὴν λύσιν σφόδρα δριμέως xal mpooouex οὕ-
τω λέγων « Σὺ τίς εἶ ὁ ἀνταποχρινόμενος τῷ θεῷ: »
otov* Eu τί νῦν ποιεῖς ἀνταποχρινόμενος τῷ Θεῷ; ᾿Ανθί-
στασαι xai πολεμεῖς τῇ βουλῆ αὐτοῦ xai τῇ πράξε: αὖ-
«09, f; οὔ ; Εἰ μὲν γάρ οὐλὶ,τί ἀντιλέγεις ; τί ἀνταποκρί-
vn τῷ Θεῷ ; εἰ δὲ ἀνθίστασαι καὶ ἀντιλέγεις καὶ ἀντα-
ποχρίνη, πῶς λέγεις ὅτι, «Tip γάρ βουλήματι αὐτοῦ τίς
ἀνθέστηχεν :» Ὥστε εἰ μὲν ἀνθίστασαι, μάτην xai χατὰ
σαυτοῦ ἐρεῖς, « Τί ἔτι μέμφεται.» Εἰ δὲ μὴ ἀνθίστασαι
οὐχέτι ἐρεῖς ὅλως, « Τί ἔτι μέμφεται, οοὐδὲ τὸ « "Apa ὃν.
θέλιι ἐλεεῖ, ὅν δὲ θέλει σχληρύνει, » οὐδ᾽ εἰς λογι-
σμοὺς ἄρα ὅλως ἐξαχθήσῃ τοιούτους, λογνοθετεῖν τὸν
Δημιουργὸν ἐφ᾽ οἷς πράττει xal οἰχονομεῖ τὸν χό-
σμοὸν, οὐδ᾽ ἀντιλέγειν αὐτῷ xal ἀνθίστασθαι. Οὕτως
οὖν σπερματιχῶς εἰπὼν τὴν ἀνατροπὴν τῆς ἀπορίας,
καὶ ἑτέραν λύσιν ἀπὸ τῆς τῶν παρ᾽ ἡμῖν δημιουρ-
Ὑημάτων φύσεως xxl ἰδιότητος ἐπάγει, τοῦτο μὲν,
παραινετιχὴν περιέγουσαν συμδουλὴν xal διδασχα-
λίαν, τοῦτο δὲ, καὶ ἀντιῤῥ᾽ητιχὸν ἔλεγχον. Kal ἣ μὲν
παραινετιχὴ συμδουλὴ xal διδασχαλία τοιαύτη" Τί
ἀντιλέγεις :- Τί ἀνταποχρίνῃ τῷ Πλάστῃ xal Δη-

D μιουργῷ ; Μίμησαι τὰ ἄλλα πλάσματα, ὁ λογιχὸς

τὰ ἄλογα, ὁ ἔμψυχος τὰ ἄψυχα, ὁ πλέον χρεωστῶν
ἐξυμνεῖν τὸν Πλάστην, ἤ ἐχεῖνα τοὺς πλαστουργοὺς
τοὺς ἰδίους. 'Extiva οὐκ ἀντιλέγει οὐδὲ ἀνθίσταται
τῷ δημιουργοῦντι, καίτοι φύσει δουλεύοντα, "A2"
ὅμως πρὸς τὸ ἐχείνου μετασχηματίζεται βούλημα,
πάντα παρχαχωροῦντα τῷ τεχνίτῃ. Καὶ σὺ μηδὲ
φύσεως ἀνάγχῃ δουλεύων, ἀλλά λόγῳ τιμηθεὶς καὶ
αὐτεξουσιότητι, οὐχ ὑπείχεις τῷ τοῦ πλάσαντος βου»
λήματι καὶ στέργεις τὴν χυδέρνησιν, ἀλλά λογοθετεῖς
καὶ ἀντιπίπτεις, χαὶ εὐθύνας ἀπαιτεῖς τῶν πραττόμξ-
νων xal προνοουμένων,

« Μὴ ἐφεῖ τὸ πλάσμα τῷ πλάσαντι, Τί με ἐποίη-
Os ἢ 5

813

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

δι,

Ἔδε γε κατ᾽ ἔλεγχον ἀντίῤῥησις, τοιαύτη. ᾿Ανταπο- Α — Contradictio vero per increpationem, talis est :

κρίνῃ τῷ Θεῷ, φησὶν, ὡς ἄχιον ἁμαρτάνεις. ἅτε
νιχῶντος αὐτοῦ τὴν σὴν γνώμην τοῦ βουλήματος,
καὶ τὸ αὐτεξούσιον ταύτῃ περιῃρημένος. Καὶ μὴν
οὐχ ὁρῶμεν ἐπὶ τῶν μὴ αὐτεξουσίων πλασμάτων ἅ
σὺ ποιεῖς. Ἐχεῖνα οὐχ ἀντιλέγει τοῖς πλάττουσι, Τί
με οὕτως, ἀλλὰ μὴ οὕτως, ἐποίησας ; ἢ τόδε, Τί
οὕτως, ἀλλὰ μὴ οὕτως ; ἣ ὅλως, Τί με ἐποίησας ; Σὺ
δὲ χαὶ ἀντιλέγεις, καὶ εὐθύνας τὸν Πλάστην ἀπαι-
τεῖς. Οὐκ ἄρα τοῦ αὐτεξουσίου ἐστέρησαι, Οὐχ ἄρα
ἄκων ἁμαρτάνεις. Δικαίως ἄρα καὶ χολάζῃ σὺ καὶ
ὑπὸ μέμψιν πίπτεις, αὐτεξούσιος ὧν χαὶ μὴ πράτ-
των τὰ δέοντα. Kal ταῦτα μὲν περὶ τούτων. Τὸ δὲ,
«"H οὐχ ἔχει ὁ χεραμεὺς ἐξουσίαν ; » xal ἐξῆς,
ἄλλο ἐστὶν ἐπιχείρημα χατὰ ἀντιπερίστασιν προ-
αγόμενον. Δεδόσθω, φησὶ, κατὰ τὸν σὸν λόγον, χαΐτοι
ἐλεγχϑέντα, ὅτι οὐχ εἴ αὐτεξούσιος, ὅτι ὁ Θεὸς οὕτως
ἔπλασὲ σε οὐδ’ οὕτως ἐστὶ δίκαιον ἀντιλέγειν xal
μέμφεσθαι τῷ Θεῷ. El xai μηδὲν γὰρ ἄλλο προνό-
piov αὐτῷ ἀποδοῦναι βούλει τῷ ὑπὲρ πάντα ὄντι
xai λόγον καὶ ἔννοιαν, ἀλλὰ τέως τὸ πᾶσι χοινὸν
ὅπάρχον τοῖς ὅπως δὴ ποτε δημιουργοῖς, λίαν ἐστὶν
τοῦτο ; Οὐδὲν τῶν δη μιουργημάτων, τὸν οἰκεῖον δη-
μιουργὸν ἐπιμέμφεται καὶ εὐθύνει, ἀλλ᾽ ἐξουσίάν
ἔχει ἕκαστος δημιουργὸς, δημιουργεῖν ὡς βούλεται
xai πλάττειν, χαὶ ἀνεύθυνός ἐστιν, xal μάλιστα ὑπὸ
τῶν πλασμάτων. Ὥστε xai σὺ, εἰ xal ὡς λέγεις οὕ-
τως ἐπλάσθης, οὐχ ὀφείλεις μέμφεσθαι ἢ ἀντιλέ-
Ὑεῖν, κατὰ τὸν χοινὸν τῶν πλασμάτων νόμον xal
δρον. « Λέγει γὰρ ἡ Γραφὴ τῷ Φαραώ, » καὶ τὰ
ἱξῆς. — [ΟἸΚΟΥΜΕΝΙΟΥ. Τούτου τὴν λύσιν, χάτω
λέγει, ὅτι, φησὶν, ὁ Φαραὼ, διὰ τὴν οἰκείαν κακίαν
ἔπαθεν ἅπερ ἔπαθέν, ὡς ὅγε Θεὸς σῶσαι αὐτὸν
ἤθελε" τοιγχροῦν καὶ ἐμαχροθύμει, χώραν αὐτῷ με-
τανοίας δούς. « Τὴν δύναμίν μου. » Δύναμις θεοῦ, ἡ
μακροθυμία, xal δύναμις μεγίστη. Τίς γὰρ οὐχ ἂν
ἐχπλαγείη, τοσοῦτον μαχροθυμήσαντος τοῦ θιοῦ ;
Φησὶν οὖν, ὅτι Εἷς τοῦτό σε συγχεχώρηχα βασιλεῦ-
σαι, ὅπως φανῶ μακρόθυμος.

«Αρα οὖν ὅν θέλει ἐλεεῖ, » xal τὰ ἑξῆς. Τὸν ἄξιον
ἐλεεῖσθαι, ἐλεεῖ, τὸν δὲ σχληρὸν καὶ ἀπειθῆ, σκλι,-
ρὸν εἶνχι συγχωρεῖ. Οὐ γὰρ κρίσεως ὁ παρὼν χαιρὸς,
ἀλλὰ πολιτείας καὶ αὐτεξουσιότητος, Τὸ γὰρ σκληρύ-
νει, ἀντὶ τοῦ, ἐξ αὐτὸν σχληρὸν εἶναι, συγχωνῶν
elc τὸ αὐτεξούσιον. « “Ὃν δὲ θέλει σχληρύνει. » —
(FPHrOPIOY NYZZHZ:] Τὸ ἐσχληρῦνθαι παρὰ τοῦ
Θεοῦ τὸν Αἰγύπτιον τύραννον, οὐχ ὡς τὴν ἀντιτυ-
πίαν ἐν τῇ ψοχῇ αὐτοῦ τῆς θείας βουλήσεως ἕντι-
θείσης νοητέον, ἀλλ᾽ ὡς τῆς προαιρέσεως, διὰ τῆς
πρὸς τὴν καχίαν προσχλίσεως, τὸν ἐχμαλάσσοντα
τὴν ἀντιτυπίαν λόγον οὐ δεχομένης — [BAZIAEIOY.]
Ἐσχλήουνειν ὁ Θεὸς τὸν Φαρχὼ, τῇ μαχροθυμίᾳ
καὶ τῇ τῆς τιμωρίας ἀναδολῇ, ἐπιτείνων αὐτοῦ τὴν
κακίαν, ἵνα εἷς τὸν ἔσχατον ὅρον αὐξηθείσης αὐτοῦ
τῆς πονηρίας, τὸ δίχαιον ἐπ’ αὐτῷ τὺς θείας χρίσεως
διαφανᾷ.

Ἐρεῖς οὖν μὸι, Τί «vt μέμφεται; τῷ γὰρ βου-
λήματι αὐτοῦ τίς ἀνθέστηχε; Mevoov γε, ὦ ἄν-

Ex adverso respondes, inquit, quasi coactus pec«-
cares,tanquam ille vinceret tuee sententiam volun-
tatis. et hac in parte tuo privareris arbitrio. At-
qui in figmentis que libera non sunt.non videmus
que tu facis.Illa in suos figulos non obmurmurant:
Quid me hoc vel illo modo fecisti ? aut cur ita et
non ita ? sive omnino,Cur me formasti? Tu vero et
contra dicis, et causas ab Opiflce expetis. Certe li-
bero arbitrio non privaris, certe non coactus pec-
cas. Juste itaque et runiris et in reprehensionem
cadis, cum liber sis nec facias que oportet. Et
hec quidem de his. Porro quod dicitur : « Annon
habet potestatem, figulus, » etc.,aliud est argumen-
tum ad cohibitionem adductum. Dato, inquit,
juxta tuum sermonem licet jam confutatum, quod
liber non sis, quod Deus ita te formaverit : neque
ita justum est Deo contradicere, illumque accu-
sare. Nam etsi nihil aliud prerogative illi retri-
buere velis, qui supra omnem est et mentem et
sermonem : at saltem quod omnibus commune est
singulis quomodocunque rem effingentibus,admo-
dum absurdum est et impium ab eo tollere. Quid
igitur illud est ? Quod nullum figmentum suum
plasten incusat aut redarguit, sed liberam habet
voluntatem quisque opifex operari prout voluerit
ac fingere. et accusatione vacat,potissimum autem
apud ea que finxit. Itaque et tu etiam si ut dicis
formatus sis, non debes indignari aut contradicere
juxta communem figmentorum legem ac modum.
« Dicit Scriptura Pharaoni, » etc. Hujus dilutio-

C nem inferius habet, dicens quod ob propriam ma-

litiam passus est Pharao que passus est, tanquam
Deus sane illum salvum facere voluerit: idcirco
etiam longaniniter tolerabat dato resipiscentiee loco.
« Virtutem m»am, » Dei virtus longanimitas est,
et virtus maxima. Quis enim non obtupescat ubi
adeolonganimem Deus sese prabuerit ? Dicit ergo :
in hunc flnem permisit te regnare ut appaream
longanimis.

331 « Itaque cujus vult miseretur. » etc. Illiug
miseretur qui miseratione dignus est : durum au-
tem et contumacem, durum esse permittit. Neque
enim judicii presens tempus est, sed civilis polities
ac libertatis arbitrii.Obdurat autem, hoc est,durum
esse sinit,permittens ad arbitrii libertatem. » Quem

D autem vult obdurat. » — Tyrannum /Egyphtum

adeo fuisseobduratum, non est intelligendum quod
divino consilio in ejus animam posita sit durities :
sed quod voluntas ob inclinationem ad malum,
non susceperit sermonem qui duritiem emolliret.
— Obduravit Deus Pharaonem, longanimitate ac
supplicii detentione augens illius malitiam, ut
adaucta in extremum usque terminum illius pravi-
tate, justitia divini judicii in ipsum appareat.

IX, 19-21. « Dices ergo mihi : Quid adhuc qne
tur? voluntati enim ejus quis restitit? Atqui,oh/

815

OECCMENII TBRICCUE EPISCOPI

516

etuquíses qui ex adverso respondeas Deo? Xamdieot A &owszz, στ. τίς εἴ ὃ i&v-xTxvÍuiex τῷ Θεῷ,

» figmentum οἱ qui» Üinzit: Quid me ita fecisti? An
« nonhsbet potestatem figuluslutiex eadem massa
« facere, aliud quidem vas in bonor«m, aliad vero
« ἐπ ignominiam 75

Tanquam «x consequenti fortassis dices : Qud
ergo r«liquum «st apad nos ἢ Ut quid jam cor.que-
ritur et punit 7 Nam quis resistit ejus. consilio ac
voluntati ἢ Deinde os 1lJis obturat qui cuncta Dei
opera voluntinquirere,et eoru:n certe rationesque
Ípse facit cognoscere, Ob ea, inquit, qua discis,
gratías habe, propter illa vero quee ignoras ne di-
scierís, neque exquiras aat curiose scruteris, cer-
lissime cognoscens quod juste rectaque ratione
procedat, quanquam tu causam iznores.Et quan-

doquidem veritas ita se habet, tu quis es,o bomo, p

qui ex adverso Deo respondes ? hoc est, repugnas
ac discutis. Et bene ait : « Τὰ quis es ? » utrum
ipsisocius es in principatu?an judexquispiam es ?
« Num dicet figmentum. » Non hzc dicit tollens
arbitrii libertatem, minime gentium, sed osten-
dens quod omnibus modis Deo obtemperare opor-
teat, quanquam eorum que fiunt rationes igno-
remus : quod in petendis aut non petendis a Deo
rationibus eorumque contingunt,8389? obedientem
eese convenit quemadmodum lutum est figulo.« An
non habet potestatem figulus luti, » Habet, inquit,
potestatem Deus, qui excitat mortuos, ut hos qui-
dem ad gloriam excitet,illos vero ad confusionem,
juxta congruentiam eorum quaab unoquoque ho-
mine acta sunt in vita. [ta habet divus Methodius,
libro De resurrectione. « Aliud quidem vasin hono-
rem, aliud vero in ignominiam. » Non quod hos
quidem bonos, alios vero malos faciat Deus. Ne-
quaquam, sed cuncta Dei opera bona sunt,et quod
ad se attinet, hoc est, juxta suum ipsius consi-
lium ac voluntatem, omnes vellet probos esse,
studiosos ac fldeles : sed veluti ex potestate quam
habet Deus ut faciat que voluerit, hoc ab ipso
diclum est. Pulchre autem ac decenter omnia
fecit, quanquam nos causas ignoremus, et ait:
Quemadmodum figulus quod vult facit, lutum-
que nihil contradicit aut sciscitatur : ita neque tu

M? i65 τὸ càiÍsaz τῷ -ήξαντ:. Τὶ μὲ icons
οτος; H νᾶ ἔχε: dlc ὁ χεραμεὺς τοῦ

πιληῦ, £x 292 αὐτὸῦὋῬ ουράιατος τποιῖτα:, τὸ
Μὲ, εἰς τι μὴν πχεῦως, τὸ δὲ εἷς X: mw

Ὥς ἐξ X45Àv49:a "Az &cEu Ti οὖν λοιξὸν zip!
ἥμξς ; Ti ἘΞ: μέμςτια: xai xj^3l5 Τίς Ὑὰρ τὐτοῦ
ἀνθίσταται: τὶ $5249, xx: τῷ ÜUfar:; ἘΠ: ἔξ:-
στυῖξε: τοὺς σντας θέλύντες 130:7» 3 z5:t: ὁ Θεὸς,
χα: τοὺς Αὔγους αὐτῶν ἦτο» τῶν τραγμάτων εἰδὲ-
vA. ὙΞῈ2 [i12 ὧν μαρθάνι:ς, ςνϑῖν, qos ge

τὶ; ὧν veu, uL ξδυσχένατνε, μὴ ἐξέταϑε,
n? — zoÀACELSYuÓ E, τινώσκων, πλητοτοροῦμε-

γος, ὅτι διχαΐως xai χατὰ 6280€ λόγον zpobatvt,
XX» 70 τοὺς λύτους ἀγνοῆς. Καὶ ἐξε:δὲ οὕτως ἔχε: τὸ
ἄληθες,» Σὺ -τἰς εἰ, ὦ ἄνθοωτε, ἀντατοχ- "νόμενος,
τουτέστιν, ὁ ἀντιταστόμενος χαὶ ἐρευνῶν; Καλὸν δὲ
τὸ, « Σὺ τίς εἶ;» Κοινωνός, crai, εἴ τῇς ἀρχῆς a5-
τῷ ; ἀλλὰ χοιτής τις εἶ; « Mi ize τὸ πλάσμα: »
Οὐ τὸ αὐτεξουστίον ἀνχιρῶν λέγε: ταῦτα, ἄπαγε ! ἀλλὰ
δειχνὺς ὡς πᾶσ: τρόποις χρὴ πείθεσθα: τῷ Θεῷ.
xi» ἀγνοῶμεν τοὺς λόγους τῶν γινομένων, ὡς ἐν
τῷ qyt ἀπχιτεῖν τῶν γινομένων εὐθύνας τὸν θεὸν f
p. ἀπαιτεῖν, πεπεῖσθλι προσήχει, χχθάπεο ὃ πηλὸς
τὺ χεραμεῖ, « Ἢ οὐχ ἔχε:, ἐξουσίαν ; » Ἔχε:, φηπῖν,
ἐξουτίαν 6 Θεὸς ὁ ἐγείρων τοὺς νεχργὺς, τοὺς μὲν
εἰς δόξαν, τοὺς δὲ εἰς αἰσχύνην ἐγεῖραι, χατὰ τὴν
ἀναλογίαν τῶν ἔχάστῳ ἀνθρώπῳ βεδιωμένων. Οὕτως
ὁ ἐν ἁγίοις Μεθόδιος ἐν τῷ Περὶ ἀναστάσεως λόγῳ.
« Ὅ μὲν εἷς τιμὴν σχεῦοσ, 6 δὲ εἷς ἀτιμίαν. »
Οὐκ ἐπειδὴ τοὺς μὲν ἀγαθοὺς, τοὺς δὲ οὐ τοιούτους

ποιεῖ ὁ Θεὸς, ἄπαγε ἀλλὰ πάντά μὲν τὰ τοῦ Θεοῦ

χρηστὰ, πρὸς πᾶντας χοίνα, xal τὸ γε ἦκον εἷς αὖ-

τὸν, τουτέστι γατὰ τὴν ἑαυτοῦ βουλὴν xa! θέλησιν,

ἐδούλετο πάντας εὐδοκιμεῖν, καὶ ἐναρέτους εἶνα:
xxi πιστούς, ᾿Αλλ’ ὡς πρὸς τὴν ἐξουσίαν ἣν ἔχει ὁ
Θεὸς ποιεῖν ἃ βούλεται, τοῦτο αὐτῷ εἴρηται Ἠάντω:
δὲ καλῶς καὶ πρεπόντως ποιεῖ, xliv ἡμεῖς τοὺς λόγους.
ἀγνυῶμεν, xal φησιν, “Ὥσπερ ὁ χεραμεὺς ὅ θέλει ποιεῖ,.
καὶ ὁ πηλὸς οὐδὲν ἀντιλέγει ἢ περιεργάζεται" οὕτως
μηδὲ σὺ, φησὶ, περιεργάζου, fj ἀγνοῶν δυσχέραινε, 3
ἄν ὁ Θεός σε ἀγνοεῖν βούληται. Καὶ ἄγνοιά σοι πάν-

τως συμφέρει’ ἤ γὰρ ἂν ἐδιδάχθης sic ἃ οὐχ ἔμαθες.

curiose scruteris aut discutieris quod illa ignores χὰ Deus te voluerit ignorare. Etenim ignorantia
tjbi omnino utilis est : alioqui edoctus esses in his que» nor intelligeres.
, IX, 22.24. « Quod si Deus volens ostendere iram, |) "El δὲ θέλων ὁ Θεὸς ἐνδείξασθαι τὴν ὀργὴν,

« et notam facere potentiamsuam, tulit multa longa-
« nimitate vasa ir apparata in interitum ; et ut no-
«; tas faceret divitias glorie sue» in vasa misericordise
« que preparavit in gloriam : quos et vocavit, ni-
« mirum nos : non solum ex Judeis, verum etiam
«. ex genlibus. »

. Longanimitatem voluit ostendere, sed quia Dei
lopgenimitate ad vitam flagitiosam abusus est,dein-

καὶ γνωρίσαι τὸ δυνατὸν αὑτοῦ, fivevxtv ἐν πολ-
λῇ μαχροθυμίᾳ σχεύη ὀργῆς κατηρτισμένα εἰς
ἀπώλειαν: χαὶ ἵνα γνωρίσῃ τὸν πλοῦτον τῆς
δόξης αὐτοῦ ἐπὶ σχεύη ἐλέους ἃ προητοίμασεν
εἷς δόξαν’ oU; xal ἐχάλεσεν, ἡμᾶς, οὐ μόνον
ἐξ Ἰουδαίων, ἀλλὰ χαὶ ἐξ ἐθνῶν.

Μαχροθυμίαν ἠθέλησεν ἐνδείξασθαι, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ
εἷς ἀπόνοιαν τῇ μαχροθυμίᾳ τοῦ Θεοῦ ἐχρήσατο,

xxi λοιπὸν δργὴν ἐνεδείξατο. « Ὅρα τὰ xpluata-
τοιοῦ. » — Καὶ ἄλχως. ([ΦΩΤ.) Τὸ, « €i δὲ θέ--
λων ὁ Θεὸς ἐνδείξασθαι, » fj τοῦ πρὸ αὐτοῦ ἐαιχει-"
ρήματός ἐστιν ἐξαγγελτιχὸν, διὰ πλειόνων ἐχεῖνο
πλατύνον wal ἀπαγγέλλον, fj ἰδίως πρὸς τοῖς εἴρημέ-

ceps «tiam iram ostendit. « Videjudicia Dei. » Al...
ter. Per hoc quod aft. : « Quod si Deus volens os-
tendere, »autprius argumentum declarat, pluribus
illad dilatans ac manifestans, aut proprie ad ea
qua dicta sunt alterum inducit, quod eideni ser-

BT

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

018

vote ἕτορον εἰσάγει, εἷς τὴν αὐτὴν ὑπόθεσιν συντε- A viat proposito. Oportait, inquit, notam fleri pu-

λοῦν. Ἔδει, φησὶ, γνωρισθῆναι τὴν τιμωριτικὴν
δύναμιν τοῦ Θεοῦ, ἔδει τὴν μακροθυμίαν, ἔδει τὴν
ιλανθρωπίαν καὶ τὸ ἔλεος, καὶ τὴν ἄφατον αὐτοῦ
δόξαν καὶ πολλήν. Ταῦτα δὲ πόθεν δείχνυται ; ἐκ
τῶν δοχούντων τοῖς πολλοῖς παραλόγων. 'bx τοῦ
Φαραὼ, ix τοῦ καλέσαι τὸν οὐ λαὸν, λαὸν, ἐχ τοῦ τὸ
χατάλειμμα σωθῆναι, καὶ ἐκ τῶν παραπλησίων.
στε ἐξ ὧν οἱ ἀγνώμονες ἀδικίαν χαταψηφίζονται
τοῦ 0:039, οἱ εὐγνώμονες μεγάλα χερδαίνουσιν. Οὐχ
ἄ:α dj τῶν πρλγμάτων φύσις ἔχεϊ τὸ ἄπορον, ἀλλ᾽ ἡ
τῶν ἀγνωμονούντων τὸ βλάσφημον.

ἤΛλλως. Τὸ, «e El δὲ θέλων, » καὶ ἑξῆς, τῶν πρὸ aó-
τοῦ ἥρτηται. El θέλων, φησὶν, ὁ Θεὸς ἐνδείξασθαι,
χαὶ ἵνα Ὑνωρίσῃ, χαὶ ἐχεῖ χληθήσονται υἱοὶ Θεοῦ

ζῶτος, xal τὸ κατάλειμμα τοῦ Ἰσραὴλ σωθήσεται, p

εἰ ταῦτα ποιεῖ, σὺ τίς εἴ ὁ ἀνταποχρινόμενος τῷ
Θεῷ ; « ᾿Βνδείξασθχι τὴν ὀργὴν. » [OIKOTM.] —
Οὐκ ἄρα δργῆς πάθει ἥλω θεὸς, ἄπαγε! ἀλλ᾽ ἐπειδὴ
ταῦτα ἐποίησεν ἃ ἡμεῖς ὀργιζόμενοι ποιοῦμεν, δογὴν
τὸ πρᾶγμα bx τοῦ ἡμῖν γνωρίμου ἐχάλεσεν. « Ἤνε-
Ὑχεν ἐν πολλῇ μαχροθυμίᾳ σχεύη ὁςγῆς. » Τουτέστι,
πάνυ ἐμαχροθύμησεν, εἷς μετάνοιαν ἄγων τὸν Φα-
ραώ. Ὡς δὲ οὐχ ἦλθε πρὸς σωφρονισμὸν, ἐτιμωρή-
cxto αὐτόν. e Σχεύη ὀργῆς.» 'O μὲν θεὸς ἐμαχρο-
θύμησεν ἐπ᾿ αὐτὸν, ὁ δὲ Φαραὼ γέγονε σχεῦος ὀργῆς,

τουτέστιν, ἄνθρωπος τὴν τοῦ Θεοῦ ἀνάπτων ὀργὴν,
Ti τὴν τοῦ Θεοῦ ὀργὴν ἐπισπώμενος. Καὶ οὐ τοῦτο

μόνον, ἀλλὰ, xal εἰς ἀπώλειαν χατηρτισμένος, tout-
ἐστιν, ἐπηρτισμένος χαὶ τετελειωμένος πρὸς τὸ δεῖν
ἀπολέσθχι" δηλῶν ὅτι αὐτός ἐστιν αἴτιος τῆς τοῦ
Θεοῦ ὁςγῆς xai τῆς ἑαυτοῦ ἀπωλείας. Οὐ γὰρ αἴτιος
ὁ θεὸς τῶν χαχῶν, ἀλλ᾽ ἔχαστος ἑχυτὸν χατασχευά-
ζει σχεῦος ὀργῆς, χαθάπερ καὶ σχεῦος φιλανθρω-
πίας, τουτέστιν, ἐλέους. Οὕτως xa: ὁ Φαραὼ, οὐ
παρὰ τὸν Θεὸν, ἀλλὰ παρὰ τὴν οἰχείαν χαχίαν πὲ-
πονθὲεν ἃ πέπονθεν, « Κατηρτισμένα εἰς ἀπώλείαν. »
Τί, φησὶν, ἀλογίαν χαταγινώσχεις τοῦ θεοῦ ; χατὰ
ὑποστιγμὴν ἀναγνωστέον. Καὶ ἐπειδὴ οὕτως συμ-
βαΐνει, τί, ηησὶν, ἀλογίαν χαταγινώσχεις ; « "Hyt-
γχεν εἰς ἀπώλειαν. » ’Λπώλειαν δὲ νῦν, τὴν διαφθο-
ράν φησιν. Ἤνεγχε δὲ, φησὶν, ὁ θεὸς εἷς ἀπώλειαν,
οὐχ ὡς ἔτυχεν, ἀλλ᾽ ἐκείνους καταρτίσαντας ab-
τοὺς εἰς σχεύη ὀργῆς. ᾿Αλλ᾽ ὅμως οὖν xai ἐπὶ τού-
τῶν xxítot τοιούτων ἑχυτοὺς παρασχευασάντων,
πολλὰ πρότερον μαχροθυμήσας, οὕτως ἐχρήσατο τῇ

nitivam Dei potentiam, oportuit longanimitatem,
oportuit benignitatem et misericordiam ac ineffa-
bilem maximamque ipsius gloriam. Unde autem
hec ostenduntur ὃ Ex his que vulgo videntur in-
credibilia 833 ex Pharaone, ex hoc quod eum qui
non erat populus, vocaverit populum ; ex eo quod
reliquias Israel salvaverit.atque ex similibus. Ita-
que per id quod perfidi Deum condemnarerintin-
jurtitie, hi qui sequi sunt, plurimum lucri fece-
runt.Rerum igitur natura perplexitatem non habet
sed perfidorum blasphemia.

Alio modo. Id quod ait Quod si Deus
volens, » etc., precedentibus connectitur. Sí
volens inquit, Deus ostendere, utque notum faciat,
et, quod ibi vocabuntur fllii Dei viventis, et
quod reliquie Israel salve; flent: si hec facit, tu
quis es qui ex adverso repondeas Deo? « Osten-
dere iram. » Non sane irse affectu captus est
Deus, absit ! sed quoniam hrec fecit qua nos irati
facimus, factum ejus vocavit iram, ab eo quod
nobis cognitum est. « Tulit multa longanimitate
vasa ir. Hoc est, fuit admodum longanimis,
Pharaonem ducens ad penitentiam : verum cum
non rediret ad modestiam, ultionem de illo
sumpsit. « Vasa ire. » Deus quidem longanimis
fuit quod in se erat.Porro Pharao vas fuit ire, hoc
est, homo exasperans iram Dei, vel Dei attrahens
iram. Nec id solum, verum etiam apparatus ad:
interitum, id est,ad hoc addictus et praeparatus ut
perire oporteret: manifestans quod ipse ire Dei
causa esset suzeque ipsius perditionis. Nequeenim
Deus causa est malorum, sed quisque seipsum vas
efficit ire, quemadmodum et vas benignitatis sive
misericordie. lta Pharaoni non Deus, sed ipsius
malitia fuit causa ut pateretur ea qu: passus est.
« Apparata in interitum. » Cur Deum, inquit,
irrationabilitatis condemnas? persubdistinctionem
legendum est. Et quoniam ita contingit, cur irra-
tionabilitatis condemnas ? Tulit ad interitum. »
Interitum vero dicit hoc loco perditionem. Tulit
autem Deus ad perditionem, non quoscunque,
sed eos qui sese in vasa ire apparaverant. Verum-
tamen etiam in his, quanquam se tales compo-
suerant. cum antea plurimum longanimis fuisset,
ita demum juxta id quod equum erat ultione

κατὰ τὸ δίχαιον τιμωρίᾳ. "HE. μᾶλλον οὕτως νοήσεις" ἢ usus es. Aut ita potius intelliges : « Tulit multa

« Ἦνεγχεν ἐν πολλῇ μαχροθυμίᾳ axt?v ὀργῆς χατ-
ῃρτισμένα εἷς ἀπώλειαν. » Ὑπήνεγχε, φησὶν, ὑπ-
ἐμεῖνε, καὶ Ev πολλῇ μαχροθυμίᾳ.

Πῶς δὲ ἐν πολλῇ μαχροθυμίᾳ; "Oc ἔτοιμα xal
ἀπηοτισμένα ὄντα εἰς ἀπώλειαν, καὶ μονονοὺ διὰ
τὴν ὑπεοδολὴν τῆς χαχίας πεπληρωμίνα ὄντα δι-
καίας ὁ- γῆς, ὅμως ἔτι ἠνείχετο xa: διεδάσταζεν ἐπι-
στροφὴν ἰἐχδεχόμενος. "Oct οὖν οὐκ ἀπόλλυται ταῦτα
σχεύη, παντί moo δῆλον" κατήρτισε Ὑὰρ iaotà εἷς

ἀπώλειαν. ᾿Απόλλυται δὲ μετὰ τὸ ἀπαρτίσχι last,

pxti τὸ εἰς τέλος χακίαξ ἀναδραμεῖν; μετὰ τὸ uz δὲν

ἀκὸ τῆς μακροθυμίας ἀπώνασθαι. Καὶ ᾿δείκνυται διὰ
30.077 0. TEM . EN

longanimitate vasa ire apparata ad interitum. »
Toleravit,inquit, sustinuit,idque 8384 multa longa-
nimitate.

Quomodo autem multa longanimitate ? Quia
cum jam apta et preparata essent ad perditionem,
ac propter nimiam malitiam propemo'!um justa
ira impleta essent : adhuc tamen perferebat et
tolerabat ad conversionem eos exspectans. Quod
ergo ipse non perdat illa vasa,omnino mahifestüm '
est, seipsa enim ad interitum — apparaverunt.
Perdit tamen illa postquam 'séipsa "prepará- "
rünt, postquam ad extremum alitis proce"

519

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI

Lnd

rerunt ; postquam ab ejus longanimitate nihil A τῆς εἷς αὐτοὺς δικαίας τιμωρίας τοῦ Θεοῦ, καὶ τὸ 35-

auxilii acceperunt. Et ostenditur per justam
D«i in illos animadversionem etiam ipsius po-
tentia, hoc est, punitiva potestas, et, irs de-
monstratio, quam, qui tales sunt, digni sunt
ut consequantur. « Et ut notas faceret divitias. »
Duobus modis componitur quod bic dicitur, vel a
communíi sensu subintelligendo, vel perdefectum,
A communi quidem sensu oportet subin-
telligere « talit. » Tolit vasa irm, et tulit vasa
misericordim. Per defectum vero: quia non dixit
ad quid tulit vasa misericordim, sicut dixit
ibi quod vasa ire tulit ad interitum. Hic ergo
subaudiendum est: Ad salutem ; Dei siquidem
potentiam despicientibus ac negligentibus necessa-

vat) αὐτοῦ, τουτέστι», ἢ ctaezrncxLh δύναμις, καὶ
$ ἔνδειξις τῆς δργῖς, ὥς sim ἄξιοι τυγμάνειν (ἷ
τοιοῦτοι, « Kal ter γνωρίσῃ. » Δυτὲ τοόπκοις σγν-
pacte: τόδε τὸ ὁητὸν, ὁπὸ χοινοῦ, xal ἐλλεῖπτι-
κῶς, ᾿Ατὸ χοῖνοῦ μὲν io δεῖ abet τὸ, « "Hvi-
χε... » Ἥνεγχε σχεύν, ὀργῆς, καὶ fwtyxs σχεύν-
ἐλέους. Ἐλλειπτιχῶς δὲ, 6-7: οὐχ εἴξεν εἰς τί ἤνεγχε
τὰ σαξύν, τοῦ ἐλέους, ὥσπερ ἐχεῖ εἴκε τὰ σχεύν, τί ς
bove, ὅτι εἷς ἀπκώλε:αν. Ἐξαχουστέον οὖν ἐνταῦϑδα,
τὸ, Βὶς σωτηρίαν. Τοῖς Ὑὰρ καταφρονοῦσι καὶ
ὑπερορῶσι τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ, ἀναγχαῖον χαὶ
συμφέρον ἦν γιωρίσχ! αὐτοῖς διὰ τιμωρίας τὸ δυνα-
τὸν χαὶ αχυηϑενὲς xa! τανεκίσχκοπον αὐτοῦ. « Ἐπὶ
σχεύν͵ ἐλέους. » Ὥσπερ, φνητῖν, εἰς τὸ σχεύη ci;

rium utileque erat, ut per supplicium faceret illis p à2yz«, τουτέστι, τὸν Φαραὼ ἔνεγχεν ὀργὴν, πολλὰ

notum quam potens esset, quod robustissimus,
omniaque considerans. « In vasa misericordia. »
Quemadmodum, inquit, in vasa irs, hoc est, in
Pharaonem tulit iram,multa primum usus longa-
nimitate : ita et, in vasa misericordie, nempe
in nos qui digni sumus misericordia, tulit beni-
gnitatem. Nam hoc subaudiendum. « Qua przpa-
ravit. » Preparavit autem quia misericordia
cognovit dignos per fidem.Porro id in illius vergit
gloriam. « Preparavit, » utpote przscius,et cognos-
cens quod virtutem essent amplexaturi. Przpa-
ravit itaque digna vasa misericordie sus ad
gloriam, hoc est, ut ipsa glorificarentur. Etenim
diviti glori ipsius note sunt in nobis,

πρότερον uaxoolou 25, οὕτως xxi εἷς σχεύτ, ἐλέους,
τουτέστιν, εἷς ἀξίους τοῦ ἐλεεῖσθα: ἡμᾶς, ἔνεγχε φ᾽λ-
ανδρωπίαν. Τοῦτο γὰρ συνυκαχουστέον. « "À προ-
ητοΐμασεν.» ΗΞοητοίμασε δὲ, ἐπεὶ ἔγνω ἀξίους ἐλέου
διὰ τὴν mío. Τοῦτο δὲ, εἰς δόξαν αὐτοῦ συντείνει,
« Ηροητοίμασεν. » — ΦΩΤῚ Ὦς προγνώστης καὶ c!
δὼς Ot! σπουδαῖο! ἔσονται, Προητοίμασὲεν οὖν αὐτοῦ
τὰ ἄξια ἑλέους σχεύν, εἰς δόξαν, τουτέστιν, εἰς τὸ

δοξατθῆναι αὐτά, Καὶ yàp ὁ πλοῦτος τῆς δόξης αὐ.

τοῦ ἐγνωρίσθη ἐν ἡμῖν, ὅτι τοῖς εἰδώλοις προτανι-
χειμένους, xai δούλους ὑπάρχοντας παθῶν xz: ἀμχ;-
τίας, οὐ μόνον τούτων ἠλευθέρωσεν, ἀλλὰ καὶ διὰ
υἱοθεσίσς ἐδόξασεν. « Οὐ μόνον ἐξ Ιουδαίων.» Ὃρᾷς ὅτι
οὐ μονομερῶς ὃ Θεὸς, ἀλλὰ xai ἐξ Ἰουδαΐων χαὶ ἐξ

quia cum idolis δὰἀμωγογοιιαβ, fervique esse- C ἐθνῶν az. διὰ τῆς πίστεως τοὺς ἀξίους σωτηρίας.
mus affectuum et peccati : non solum his liberavit, verum etiam per adoptionem glorificavit
« Non solum ex Judamis. » Vides, quod Deus non ex una tantum parte, sed tam ex Judsis quam er.

gentibus salvos facit per fidem eos quis salute digni sunt.

ΙΧ, 25-27. 33855 Quemadmodum et in Osee dicit :
Vocabo populum qui meus non erat,populum meum :
et eam qua dilecta non erat, dilectam. Et erit. in
loco ubi dictum fuerat eis, Non populus meus vos, ibi
vocabuntur flii Dei viventis. Isaias autem clamat
super Israel : Si fuerit numerus lsraél ut arena ma-
ris, reliquie salvz erunt.

Quod autem non temere, inquit, neque, sicut
diceret quispiam, ex una tantum parte, salvos fe-
cit Deus ex gentibus fideles, sed quoniam salute
digni erant,producit et prophetam qui tantis ante
. temporibus hoc erat vaticinatus. Ecce enim Deus
populum et Ecclesiam dilectam ac filios vocat eos
qui crediderunt ex gentibus.Quamobrem tandem?
Utique propter illorum benevolentiam ac fidem.
« Eam quee dilecta non erat. » Ecclesiam qus ex
gentibus congregata est : que antea non diligeba-
tur.Neque enim Deum cognoscebat. « Non populus
meus vos. » Nam gentes olim negabat Deus prop-
ter superstitionem. « [saias autem clamat super
Israbl. » Nihil, inquit, veretur, sed manifeste
clamat. Ad hic omnia inscrutabilia ipsius judioia :
« Tu quis es qui ex adverso respondeas Deo. » A,
communi sensu hoc subaudiendum est, vel per de.

Ὡς xai iv τῷ Ὠσηε λέγει' Καλέσω τὸν οὐ
λαόν μου, λαόν μου, χαὶ τὴν οὐχ ἠγχπημένην,
ἠγαπημένην. Καὶ ἔσται ἐν τῷ τόπῳ o5 ἐῤῥήθη
αὐτοῖς: Οὗ λαός μου ὑμεῖς, ἐχεῖ χληθϑύήσονται
viol Θεοῦ ζῶντος. Πσαῖας δὲ χράζει ὑπὲρ τοῦ
Ἰσραήλ’ Ἐὰν ἦ ὁ ἀριθμὸς τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ᾽
ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης, τὸ γατάλειμμα σω-
θήσεται.

Ὅτι δὲ, φησὶν, οὐχ ἁπλῶς, οὐδ᾽, ὡς ἂν εἴποι τις,
μονομερῶς ἔσωσεν ὁ Θεὸς τοὺς ἐξ ἐθνῶν πιστοὺς,
ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἄξιοι ἦσαν σωτηρίας, παράγει τὸν προ -
φήτην πρὸ τοσούτων χρόνων τοῦτο προαναφωνοῦντα.
Ἰδοὺ γὰρ ὁ Θεὸς, καὶ λαὸν, xal ἠγαπημένην 'Ex-
χλησίαν, καὶ υἱοὺς καλεῖ τοὺς ἐξ ἐθνῶν. Τί δὴ
ποτε; πάντως διὰ τὴν αὐτῶν εὐγνωμοσύνην χαὶ
πίστιν. « Τὴν οὐχ ἠγαπημένην. » Τὴν ἐξ ἐθνῶν
Ἐχχλησίαν, ἥτις οὐκ ἠγόπητο πρότερον. Οὐ γὰρ
ἐγίνωσκε Θεόν, « Οὐ λαός μου ὑμεῖς. » Τὰ γὰρ
ἔθνη ἀπηρνεῖτο ὁ Θεὸς πάλαι, διὰ τὴν δεισιδαι-
μόνίαν. « ᾿σαΐας δὲ κράζει ὑπὲρ τοῦ Ἰσραήλ. »
Οὐδὲν. φησὶν, ὑποστελλόμενος, ἀλλὰ διαῤῥάδην βοᾷ"
Hohe ταῦτα πάντα τὰ ἀνεξιχνίαστα χρίματα αὐτοῦ,
« Σὺ τίς εἶ ὁ ἀνταποχρινόμενος τῷ θεῷ ;» Kr
κοινοῦ τοῦτο ἀκουστέον, ἤ γατὰ ἔλλειψιν ἐχληπτέον,
Οἷον, « El θέλων ὁ Θεὸς ἐνδείξασθαι. » Εἶτα τάδε

021

καὶ
σοφῶς, πῶς σὺ τοὺ μῆς εὐθύνας ἀπαιτεῖν τῶν 2510 2-
τῶν πανσύφων xal ἀχλταλήπτων ἔργων ; « Τὸ xai
Asa σωθήσεται. « Οὐ πάντες, φησὶν, ἀλλὰ μέρος
ἐξ αὐτῶν. Τοῦτο γὰρ τὸ, « Κατάλειμμα. » Ἰδοὺ ὁ
Θεὸς 3ià τῆς ἑαυτοῦ ἀφάτου φιλαυθρωπίυς, xai ἐξ
Ἰουδαίων καὶ ἐξ ἐθνῶν, ποιεῖ λαὸν ἑαυτοῦ χαι-
νὸν.

Λόγον γὰρ συντελῶν καὶ συντέμνων ἐν δι-
καιοσύνῃ, ὅτι λόγον συντετμημένον ποιήσει
Κύριος ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ χαθώς προείρη κεν Ἤσα-
tac. El μὴ Κύριος Σχδχὼθ ἐγχατέλιπεν ὑμῖν
exiopz, ὡς Σόδομα ἃν ἐγενήθημεν, καὶ ὡς
Γόμοδῥδα ἂν ὡμοιώθημιν.

(OLKOYM:] Τὸ, « συντελῶν, » δηλοῖ ὅτι πίρας ἔχουσι
πάντες λόγοι πίστεως καὶ γνώσιω: Θεοῦ, καὶ οὐκ
ἔτται ἕτερος μετὰ τοῦτον τὸν νῦν χηρυστύμενον,
χαθώσπερ ἦν τὰ Ἰουδαίων, xai μετέπεσεν εἷς τὰ
νῦ». "AAA! ἐπὶ συντιλείχς πάσης πίστεως χαὶ παντὸς
λόγου δέδοται νῦν τῆς πίστιως λόγος. — [ΦΩΊ]
'O piv Muse νόμος ἐδόθη, προδιατυποῦντος
Θεοῦ, xa! προδιαγράφοντος τὸν τῆς χάριτος λόγον,
τὸν δὲ ε"αγγελιχὸν δίδωσι, συντελῶν xal συν:έμνων,
«τουτέστιν, ἀπαοτίζων ἅπαντα, χαὶ εἷς τέλος ἀσιστον
&;c» , μυηδεμκίαν ἑτέραν δυνάμενον ἐπανοοθωσιν fj
τελείωτιν Oitaz0a:. Τοῦ, δὲ, « Δόγηιν γὰ συντελῶν
καὶ cuvtiuvuv , τίνος ἕνιχα ἐμνήσθη ; « ωσπερ
αἰτίαν τινὰ τῶν προειρημένων ἀποὐιδοὺς, τοῦτο
συνῆψς, Καὶ λέγομεν ὅτι λίαν αὐτὸ ἀρμοζόντως xal
προτφυῶς, διὰ πολλὰς αἰτίας ἐπισυνῆψε, Πρῶτον

* * 4 s . , , »
μὲν γὰρ, ἐπειὸλ εἶπεν, ὅτ' « Καλίσω τόν οὐ ÀAass C

poo, » xal Mc, ἵνχ μὴ τῖς εἴπῃ Kai τί τοῦτο ;
"uorio γὰρ ἐγένοντο ἐκ λαοῦ τινες οὐ λαὸς, οὕτως
χἂν ἐξ οὐ λαοῦ λαὸς γίνωνται, οὐδὲν χωλύει καὶ
τούτους πάλιν γενίσιαι οὐ λαόν. Οὐχ οὕτως, φησί"
« Λόγον γὰ συντελῶν xal συντέ νων. » '"E«stva
piv 4X», μετίπιπτε xai μετετίθετο, ἐπὶ τὸ χρεῖττον
πάντων ὀφειλόντων μετχῤ,υθμίζεσθα!" vov 6: οὐχ
ἔτι. Ὅτ: τιτιλειωμένη ἐστὶν dj νῦν χλῆσις xal d
πνευματιχὴ νομοθεσία, xai ἡ ὑπόσχετις, Διὰ τοῦτο
μὲν ἐμνήσθη τοῦ, « Λόγον γὰ} συντελῶν, » Δεύτεζον
δὲ, ἐπειδὴ εἶπεν, « '"bàv Jj ὁ ἀριθμὸς τῶν viov ᾿15-
ραὴλ ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάστης,» καὶ ἑξῆς, ἵνα μὴ
εἴπωσιν, 62: Πολλάκις ἐπαγγελιῶν πολλῶν ἀλουσαν-
τες, ἢ οὐδ᾽ ὅλως ἐτύχομεν, fj μετὰ μαχρὸν xai πολὺν
χρόνον. Καὶ γὰ; καὶ πολλῶν ἐξέπιπτον, διὰ τὴν ἀγα-
ριστίαν xal ἀγνωμοσύνην αὐτῶν. Ἵνα μὴ οὖν οὕτως
λέγωσιν οἱ ᾿Ιυυδαῖοι" Οὐχ οὕτως χαὶ νῦν, φησὶν,
ἀλλ’ ἐὰν μόνον βούλητθε, τετελειωμένην xii σύντο-
μος ἐπὶ χεῖρας ἡμῶν d) σωτηρία. Καὶ ταῦτα μὲν, ὅτι
λίαν ξομυσμένως ἐπισυνῆψεν. Ἔχε! 0i xai ἰδίαν
διδασχαλίαν (τοιοῦτον γὰρ τὸ ἰδίωμα τοῦ θετπεσίου),
χαὶ συνάπτει χαὶ ἀλληλουχεῖ τὰ ἐφεξῆς λεγόμενα
τοῖς προιιρημένοις, καὶ ἰδιαν πάλιν ἔννοιαν wa
διδασκαλίαν δι᾽ αὐτῶν πηγάζει. Γον:μώτατος γὰρ ὧν
τοῖς νοήμασι, βραχυτάτοις ῥήμασι πολλὰς xal ποι-

*9 Osee i1, 39.
PATROL. Ga. Cx VI.

COMMENT. IN EPIST. AD ltOM.

τάδε ἐποίησε, καὶ πάντα ἐπὶ συμφέροντι χαὶ A fectum accipiendum : puta, « Si volens Deus

D

522

ostendere -, etc Deinde hecet illa fecit, omniaque
uliliter ac sapienter : quonam modo audes tu cau-
sas expetere hujusmodi sapientissimorum ac in-
comprehensibilium operum ? « heliquie salve
erunt » Non omnes,inquit sed pars illorum ; nam
hoc significat « Reliquim. * Ecce Deus ineffabili sua
benignitate et ex Judais et ex gentibus populum
sibi communem facit.

1X, 28-29. Sermonem enim consummans et abbre-
viavs in justitia : quoniam scrmonem abbreviatum
faciet Dominus in terra, et. sicut pradicit Isaias :
Nis: Dominus Sabao!h reliquisset nobis semen, ut So-
doma facti fuissemus, et lanquam Gomorrha assimi-
lati fuissemus.

Τὸ συντελῶν consummans : significat quod ter-
minum obtinebunt omnes, qui de fide Deique co-
guitione sunt sermones. Nec alius erit qui post
hunc praedicabitur, quemadmodum illa quz: Judieo:
rum 336 erant, ad ea quo nuuc suut, transie-
runt. Sed ad omnis fidei omnisque sermonis con.
suinmationem datus est nunc fldei sermo. — Mo-
saica quidem lex data est, Deo prmdisponente,
priinumque delineante gratie sernionem : evange-
licum vero dat consummans et abbrevians, hoc est,
perficiens omnia et ad optimum flnem deducens
qui nullam aliam possit correctionem ac perfect o.
nem suscipere. Cur autem illius fecil mentionem,
« Sermonem enim consummans et abbrevians : »
Tanquam causain aliquam reddens eorum que
dicla sunt, hoc conjunzit. Et dicimus quod apte
admodum et convenienter propler multas causas
hoc adjunxit. Primum eteniui quia dixerat: « Vo-
cabo populum qui meus non erat, populum
meum *! », etc. ; ne quis dicat : Et quid hoc ma-
gnum est ? Quemadmodum enim nounulli qui po»
pulus erant facti sunt non populus, ita etiam si
quidain qui populus non erant flant populus,nihil
velat quin hi rursum fieri possint. non. populus.
Non ila, inquil : « Sermonem enim consuminans
et abbrevians. » Siquidem illa transierunt et Lrans-
posita suut, cum omues deberent ad id quod me-
lius erat adaptari ; nunc vero non amplius hoc
conliugit : quia jam consummata est vocatio, spi-
ritualisque legislatio ac promissio. Propter hoc
ergo fecit hujus mentionem. : « Sermonem enim
consummans. » Secundo vero, quia dixerat : « Si
fuerit numerus flliorum Israel ut arena maris, etc..
ne dicerent : Cum swpius multas audierimus pro-
missiones, aut nihil omnino asseculi sumus, aut
post longum ac multun tempus : siquidem etiam
a inuliis excideraut propter suam ingratitudinem
ac per(idiam ; ne ergo ila dicerent Judaei : Veruin
non nunc quoque est ita, inquil, sed si modo vo-
lueritis, consummata est ac contracta. sulus in
manu nostra. Et liec quidem dicla sint ad osten-
dendum quod hoc admodum apte conjunxerit

M

023

OBCUMENII TRICCA EPISCOPI

024

bet autem et propriam doctrinam. Talis namque A κίλας διανοίας περιλαμθάνει. Kal νῦν οὖν φησι" Mj

proprietas est divini eloquii. et adaptat et. cohi-
rere facit sequentia praeteritis, rursumque per ea-
drin propriam stabi:it intelligentiam ac doctrinam.
Nam cura sit sensibus fervtilissimum, brevissimis
verbis multas ac varias complectitur intelligentias.
Et nunc ergo dicit : Ne putetis, o Judei, quod
evangelica legislatio sicut et Mosaica cessatura sil,
3331 illi erat flgura et ad aliam respiciebat per-
fectionem. Recte ergo cessavit. Dominica vero le-
gis*latio perfecta est : ad hanc respexit Mosaica, el
hujus typuserat. In ipsa enim est vere perfectaque
justificatio nostra ac salus, et post ipsam non est

νολίζετε, ὦ ᾿Ιουδαῖοι, ὅτι ἡ εὐαγγελικὴ νομοθεσία,
et Η PRA, | φ , ,
ὠτπὲρ ἣ Μωσαϊχὴ, παυθήσεται. Crxsivr τύπος ἦν,
πρὸς ἄλλην ἔόλεπε τελειότητα. Καλῶς οὖν ἐπαύθη.
"Wl. δὲ Δεσποτικὴ νομοθεσία, τετελειωμένη ἐστί
* , “Ὁ XL] ,
πρὸς ταὐτιν ἔόλεπεν d Μωσχϊχὴ, xal ταύτης ἦν
τύπος. Ἐν αὐτῇ γάρ ἐστιν dj ἀληηινὴ καὶ τελεία
^ -- *
δικαίωσις ἡμῶν xal σωτηρία, xai μετ᾽ αὐτὴν οὐχ
ἔστιν ἑτέρα. Διὸ εἰκότως ἐχείνη μὲν πέπαυται, xii
τι τελείως πχυθύήσεται" αὕτη δὲ, διαπαντὸς ἔστιι,
- ^ , b] , *
Ταῦτα 0b δηλονότι φησὶ, προτρέπων εἷς τὴν εἰς
Χριστὸν πίστιν, xai τὴν πολιτείαν τὴν κατὰ τὸ E)
αγγξλλιον.

alia. Ideo merito illa quidem cessavit, et adhuc perlecte cessabit : heec autem semper er:t. Porro
hac dicit adhortans ad fid^m in Christum, dignamque Evangelio conversationem.

« Quia sermonem abbreviatum,» Sermonem con-
summatum et abbreviatum dedit, iuquit, contra-
ctum. Abbreviatus autem et consummatus sermo
fidei est qui justiflcabit credentes. — A(io modo Fi-
dem dicit. « Nam si confessus fueris, inquit, ore
tuo Dominum Jesum, et credideris in corde tuo
quod Deus illum excitavit ex mortuis, salvus
eria **. » Faciet autem, id est, dabit. Vides brevi-
tatem ac consummationem seu perfectionem ? Nisi
Dominus Sabaoth, » id est, exercituum, copiarum,
« reliquisset nobis. » Per hec territat illos et in-
crepat, ac si diceret : Nisi quidam vestrum certe
credituri essent in Christum. a Sodomis et Gomor-
rha in nullo differretis, quanquam de cognatione
Adam gloriamini. Vel potius. dictum propheticum
ad id intelligendum est quod dicitur : « Faciet ab-
breviatum sermonem » ; tanquam dixisset : Nisi
fecisset Dominus et dedisset perfectam Evaugelii
legem per Filium suum ad justitiam et salutem no-
stram, omnes ut Sodoma facti fuissemus, etc. Nam
semen evangelicam legem signiflcat, sicut etiam
dicit Dominus : « Exiit qui seminabat ad seminan-
dum "δ, » — α Reliquisset. » Nontantum seminasset,
inquit, verum ctiam praeservasset, ne ἃ volucribus
raperelur, aut ab aliis quibusvis ferocibus et im-
mundis spiritibus vel cogitationibus corrumpere-
tur ; sed et seminasset οἱ preeservasset, ut et re-
lictum esset nobis, et ad culturam ac fructum
provenisset. Possemus autem et seminis loco apo-
stolosintelligere: qui ex omnibus Judaris in morem
seminis electi, orbi relicti sunt, omnesque gentes
ut Christi Ecclesia flerent, coluerunt. Etenim fer-
menti parabola quae est in Evangelio, a pluribus
nostris patribus dicta est ipsis aptari 45, 888 Quod
ergo perlinebat ad Juds&orum incredulitatem, in-
quit, ut Sodoma et Comorrha facti fuissemus, sed
ἃ Domino Sabaoth relictum nobis semen nempe
apostoli adductis in fructum gentibus, variaque
agricolalione ostensa. promissiones quam ad Abra-
ham facta sunt. in illis germinatas et consumma
tas rebus demonstrat « Reliquissel nohis. » Et per
suam gratiam, et propter relictorum benevolen-

^ Rom. x, 09. * Matth. zr, 3. 49 ibid. 84.

B

C

D

« Ὅτι λόγον συντετμημένον. » Λόγον συντετελι-
σμένον xxi συντετμημένον E2wxt, φησὶ, σύντομον. Ὁ
δὲ συντετμη μένος xal συντ:τελεσμένος λόγος, ὁ τῆς
πίστεώς ἐστι ὅστις διχαιώσει τοὺς πιστεύοντας. —
λλλως. Τὴν πίστιν λέγει. «Ἐὰν γὰρ φησὶν, εἴπης
ἐν τῷ στύμχτί sou Κύριον ᾿Ισοῦν, xai πιστεύσῃς ἐν
τῇ χαρϑίᾳ σηυ ὅτι ὁ θεὸς αὐτὸν ἔγειριν, σωθάση. »
Τὸ δὲ, Ποιήσει, ἀντὶ τοῦ, Δώσει, Ὅ:ὁς τῆν guvto-
μίαν xal τὴν τελείωσιν ; « Εἰ μὴ Κύριος 26200,»
δυνάμεων, στρατιῶν, « ἐγκατέλιπεν ἡμῖν.» —
[Φ.21.] Διὰ τούτων δεδίττεται καὶ ἐπιτιμᾷ αὐτοῖς
ὡς El μὴ πάντως τινὲς ὑμῶν πιστεύσουτι τῷ Χριστῷ,
Σοδόμων καὶ Γομόῤ ας οὐδὲν ἂν ὁ: εὐτνοχότες tit,
εἰ xa) ἐπὶ τῇ συγγενείᾳ τοῦ ᾿Αὐκαὰμ ἐ,αυύνερς,
Ἢ μᾶλλον πρὸς τὸ, « Ποιύσει τὸν συντετμη μίνπ
λόγων, n ἐχληπτίον τὴν προφητιχὴν ῥῆσιν" οἷον, B
μὴ ἐποίησε τοῦτο ὁ Κύριος, καὶ ἔδωχεν ὁ μῖν τὸν
τέλειον τοῦ Εὐαγγελίου νόμον διὰ τοῦ ΥἹοῦ αὐτοῦ εἷς
δικχαίωσιν xal σωτη οἷαν ἡμῶν, πάντες ἂν ὡς Σόδομε
ἐγενήθημεν, xat ἐξῆς. 1ὸ γὰρ σπέομα τὸν εὐαγγιλι-.
χὸν νόμον σημαίνει, ὡς xai ὁ Κύγιός φησιν, « ΕξΙλ-
θεν ὁ σπεί:ων τοῦ σπεῖραι.» Τὸ δὲ, « ᾽Εγχα-ἐλιπῖν,»
Ὅτι οὐ μόνον, φησίν, ἔτπειρεν, ἀλλ᾽ οὐδὲ εἰασιν
αὐτὰ ἀναρπιχσθῆνχι ὑπὸ τῶν πετεινῶν, ἢ διαφθαρῆναι
ὑπὸ ἕτέρων τινῶν ἀγρίων χαὶ ἀχαθάρτων πνευλά-
των T, λογισμῶν, ἀλλὰ xal ἔτπειρε, xal διετύήσησιν,
Q5t& ἐγκαταλειφῦθζυχι ἡμῖν, xal sl; γεώργιον χαὶ
χαρπὸν προελθεῖν, Δύναιο δ᾽ ἃ, xol σπέομα τοὺς
ἀποστυλους ἐχλαδεῖν, οἱ ἐχ πάντων τῶν ᾿[Ιουξαίων
δίχην σπέρματος ἀφαιρεθέντες, τῇ οἰχουμένῃ ἐ᾽χατ-
ἐλείοθησαν, xai τὰ ἔθνη πάντα τῇ Ἐχχλησίᾳ Χριστοῦ
ἐγεώργησαν. Καὶ γὰρ ἐν τῷ Εὐχγγελίῳ ἡ τῆς ζύμης
πα:αθολὴ χαὶ αὐτοῖς ἐφαρμόζουσα τοῖς πατράσιν
ἡ μῶν οὐχ ὀλίγοις παρείληπται. Ὅσον οὖν, ςκσῖν, εἰς
τὴν ᾿Ιουδαίων Txsv ἀπιστίαν, ὡς Γόμοξῥα xai Σόδομα
ἂν ἐγευγθεμῖν. ἀλλὰ τὸ ἀπὸ Κυρίου 26260 ἐγνατα-
λειτθὲν ἡμῖν σπέομα, οἱ ἀπόστολοι, χαὶ τὰ ἔθνη
χαρποφυρήσαντες, xal πολύχουν τὸ γεώργιον δείξανο
τες, τὰς εἰς τὸν ᾿Αδραὰμ γεγενημένας ἐπαφγελίας,
ἐπ᾿ αὐτῶν ἀνθούσας καὶ τελειουμένας τῶν πραγμέ-
ttov δεικνύουσιν. « ᾿Εγχατέλιπιν ἡμῖν. » Διά τε τὶν
αὐτοῦ χάριν, καὶ διὰ τὴν τῶν καταλειφθέντων εὐγνω"

OOMMENT. IN EPIST. AD ROW.

μοτύνην. — [(OIKOTMEN.] δύνῃ δὲ τοῦτο xal περὶ A tiam. Potes autem et de Christo intelligere, quem-

Χριστοῦ vozca:, ὥς φησιν ὁ iv ἁγίοις Κύριλλος.
Τουτίστι ῥίζαν, φύραμα. Οὕτως δὲ νοήσεις τὸ σπέρ-
μα ἐπὶ Χριστοῦ, τουτέστιν, ἔχοντα σῶμα ἀναμέρτη-
tov (ἄσπορος γάρ ὁ τέχος. Πάντες γάρ οἱ ἄνθρωποι
Ἐμχρτον), καὶ δῆλον σπέρμα ἀναμαρτησίας, ἄνθρωπον
ἀναμάρτητον xal θεὸν ἀληθινόν

ΚΕΦΑΛ. Ιζ΄.

Ὅτε χατὰ ἀπιστίαν ἡ ἔχπτωσις διὰ τῆς εἷς ἄγνοιαν
καταλήψεως xal τοῦ μὴ ἁρμόζοντος αὐτοῖς χηρύγ-
jaxtoc.

Τί οὖν ἐροῦμεν ; Ὅτι ἔθνη τὰ μὴ διώχοντα, δικαι-
οσύνην, χατέλαδ: δικαιοσύνην, διχαιοσύνην δὲ τὴν dix
πίστεως" Ἰτραὴλ δὲ διώχων νόμον διχαιοσύντς, εἰς
νόμον διχα!οσύνης οὐχ ἔφθασε. Διατί; Ὅτι οὐχ ix

πίστεως, ἀλλ' ὡς ἐξ ἔργων νόμου. Προτέχοψαν γάρ τῷ DB

λίηῳ τοῦ προτχόμματος᾽ χαθὼς γέγραπτα!" ᾿ἸΙδοὺ,
τίθημι ἐν Σιὼν λίθον προυχόμματος, καὶ πέτραν
σκανδάλου xal πᾶς ὁ πιστεύων ἐπ᾽ αὐτῷ, οὐ χαταισ-
χυνθάσεται.

᾿Ιδοὺ ἡ πᾶτα λύσις, τίνος ἕνεχεν οἱ πιστοὶ ἐσώθησαν,
οἱ δὲ ἐἑναπομείναντες τῷ Ἰουδαϊσμ, οὐχ ἔτι. ᾿Απαιτεῖς
λόγους διατί εἷς σπέρμα 'A0zaip ol οὐκ ix περιτομῆς
λογίζονται. φησί" διχτί ὁ οὐ λαὸς ἐγένετο λαὸς, xal ol
ix περιτομῆς ἐχδάλλονται.

Εἶπον μὲν πολλὰ, ὅτι οὐδ᾽ ὅλιος σε χρὴ ταῦτα λογο-
θετεῖν, ὅτι καὶ παρὰ σοὶ vp Ἰουδαίῳ πολλὰ γίγονεν,
ὧν ἀγνοεῖς τοὺς λόγους. Ὁ ᾿Ιαχκὼδ ποὸ τοῦ τι δ'α-
πράξασθαι, ποοτιμηθεὶς τοῦ Ἡσαῦ. Οἱ τῶν μοσχο-
ποιησάντων χαταδιχατθέντες θανάτῳ, καίτοι πάν-
τῶν εἰς τὴν δυσσέδειαν χατενεχθέντων, Ὁ Φαρχὼ,
καὶ μυρία ἄλλα. Νὺὴν ὁὲ σοι xà) τοῦτο προττίθημ', ὅτι
διὰ τοῦτο οἱ ἐξ ἐθνῶν εἰς σπέομα 'a6paia ἐλογί-
σθησαν, σὺ 0: οὐχ ἔτι, Καὶ ὅτι οἱ μὲν ἐδιχαιώθησαν,
σὺ δὲ οὐκ ἔτι, Oc ἐκεῖνοι ἐκ πίσττεως χατίλαθον
τὴν δικχίωσιν xi! τὴν σωτγοίαν τὴν ἐκ πίστεως, σὺ
δὲ φυσιούμενος διχχλιωθῆναι διλ τῶν τοῦ νόμου ἔρ-
Ὑῶν, xal τὴν 0:3 πίστεως δι χαίΐωτιν ὑπεροτῶν εἶ-
κότως χαὶ τοῦ διὰ πίττεως ὁιχκαιωθέντυς ᾿Αδοχὰμ
ἀλλότριος ὥφθης τοῦ σπέρματος, χαὶ ἀντ! λαοῦ,
γέγονας οὐ λαὸς, καὶ τῆς τῶν πιστῶν σωτηίας
ἐξέπισις, « Τὰ μὴ διώκοντα, » Τὸ γὰρ ξίνον, ὅτι
τὰ ἔθνη μὴ διώκοντα χατέλαθεν, οἱ δὲ ᾿Ιουδαῖοι͵, διώ-
χοντες οὐ χατέλαῦον. a Διχαιοσύνην δὲ τὴν ix πί-
στεως.» Αὔτη γάρ ἣ ἀληθῶς διχαιοσύνη, ὡς ἤγε
τοῦ νόμου, ψευδι, 1. « Ἰσραὴλ δὲ διώχων νόμον δι-
χαιοσύνης, εἷς νόμον δικαιοσύνης οὐχ ἔφθασεν. »
Τουτέττι τὴν dx νόμου διχαιοσύνην οὐχ ἔφθασεν,
᾿Ερωτᾷς διατί ; Διότι τὰ ἐν νέμῳ οὐχ ἐφύλαξιν, ὅτι
οὐκ ἐχ πίστεως ἠθίλησε, φησὶ, διχχιωθῆναι. Τί
οὖν αἴτιον τοῦ μὴ φῆσαι τὴν δικαιοσύνην ; Ὅτι ἐξ
Eo» ἐζήτησε διχαιωθῆναι" τίς ὃὲ ἐξ ἔγγων Otxat05-
ται ἄνθεωπος ὧν ; Καὶ μὴ θελήσαντες οἱ ᾿1γυδαῖοι
bx πίστεως διχχιωθῆναι, ἀλλ᾽ ἐξ ἔργων τοῦ νόμου,
ἀπέτυχον. « Πιοτέχοψχν γίρ. » [Ἰροσέχοψαν, ἀντὶ
τοῦ, ἠπίστησαν. Πῶς δὲ τις προυχόπτει ; Ἐλν ἔξω
προσέχῃ, ὥτπερ οὗτοι τῷ νόμῳ προσέχοντες, npos-
χόψαντες συνεχλάσθησαν. « Τῷ λίθῳ τοῦ προσχόμ-

admodum divus ait Cyrillus : hoc est. radicem,
fermentum. Hoc autem modo semen intelliges de
Christo. id est, corpus sine peccato habentem (fe-
tus enim erat non seminatus, siquidem omues ho-
mines peccaverunt) et plane sernen impeccabili-
tatis, hominem impeccabilem, verumque Deum.
CAPLT XVI.
Quando juzta incredulitatem fuit casus Judeorum

per scientiam erroneam, et praedicationem, qua
tllis non conveniebat.

IX, 50-33. Quid ergo dicemus? Quod gentes qug
non sectabantur justitiam upprehenderam justitiam :
Justitiam autem eum qua est ez. file. Αἱ Israel quá
sectabatur legem justitia, ad legem justitia non per-
venit Quare ? Quia non ez fide, sed tanquam oz ope-
ribus legis.O/fenderunt enim in lapidem offendiculi :
quemadmodum scriptum est ? Eccc pono in. Sion la-
pidem offendiculi el petram offensionis : et omnis qui
credit in 1llum, non pudefiet.

Ecce solutionem omnem et cujus gratia fideles
salvi facti sint:qui vero iu Juaaismo remanserunt,
non ita.Causas inquit. inquiris cur 839 in semen
Abraham reputentur qui non sunt ex circumci-
sione:quare is qui erat non erat populus.factus sit
populus, et qui ex circumcisione sunt, ejiciantur.

Multa quidem dixiet quod nequeomnino teopor-
teal de his verba facere : quod etiam apud te
Judmum multa facta suntquorum rationes ignoras.
Jacob tuus progenitor quid operatus fu^rat quod
Esau sit preepositus:inter eos qui vitulum forma-
verant,quidam solum morte condemnati,sunt.cum
tamen omnes fuissent in impielate deprehensi :
rursum Pharao, aliaque exempla innumera. Nunc
vero libi etiam hoc addo quod propterea qui sunt
ex gentibus insemen Abrahamreputatisint,tu vero
non ita: et quod illi justiflcati sint, tu vero non
ita : quia illi ex fide apprehenderunt justitiam et
salutem qu;e est ex flde:tu vero inflatus quasi ju-
stiflcalus esses per opera legis,et justitiam qutm ex
fide est contemnens.n:erito quoque alienus appa-
ruisti a semine Abraham qui pertidem justiflcatus
fuit: et de populo factus es non populus, et a fl-
delium salute excidisti. « Quo non sectabantur
justitiam.« Admirandum enim estquod gentes quo
non seclabantur apprelenderint, Judai vero qui

D sectabantur non apprehenderint.« Justitiamautem

eam qua estex flde.» Nam h«c vere justitia est.
Itaque legis justitia falsa habetur. « At Israel ad
legem justitim non pervenit.» Hoc est ad justitiam
qu: ex lege est.lnterrogas quare? quia ea qua in
lege sunt non servavil.quia non ex fide voluit ju-
slificari:quisautem hominum ex operibus justifica-
tur?et cum Judoii ex fide noluerint justificari, sed
ex operibus legis, frustrati sunt. « Offenderunt
euim. » IIoc est, increduli fuerunt Quomodo au-
tem offendit quispiam ? si externis attendat, veluti
hi legi animum attendentes.attendendoconi minuti
sunt. « In lapidem offendiculi. » Offendiculi lupi-

021

QECUMENII TRICC/E EPISCOPI

528

dem et petram offensionis voeat Dominum,propter A ματος. » Προσχόμνατος λίθον xai πέτραν σχανδα-

illos qui in psum offenderuntseuoffensionem passi
sunt. hoc ipsinoinine imposito.Impingere namque
soliti sunt. qui ad alia mentem habentes, viam
prospicere nolunt. Hoc autem passi sunt Juda.
3.40 Siquidem ad superflua legis inhiantes, lapi-
dem a prophetis pri nubptiatuin intueri noluerunt.
« Et omnis qui credit in illum non pudeflet. » Vi-
des quod non unius tantum partis Deus sit, sed
omnis qui in illum credit, salvandus sit. Etenim
infldelibus aliud efficitur quam sit ex sua natura:
fidelibusautem juxtanaturam suam firmamentum
est, fulmentum ac securitas.

X, 4-4. Fratres, propensa quidem voluntas cordis
mei et deprecatio qug fit ad Deum. pro Israel est ad
salutem. Testimonium enim illis perhibeo quod a&mu-
lationem Dei habcant, at non seeundum cognitionem.
Num ignorantes Dei justitiam, et propriam justitiam
volentes constituere, justitie Dei non fuerunt subdi.
Finis namque legis Christus, ad justitiam omni cre-
denti.

Quandoquidem reprehenderat Judzos,magisque
id facturus erat: per hoc quod ait, « Fratres, » et
similia, lenit illos, et ad exhortationem latenter
eos componit:ne irati flant omnino inobedientes.
E2920xía dicitur vehemens desiderium. « Cordis
mei. » Objurgaturus Judzos, sermonis benevolen-
liam premitlit: ne ab odio, sed a cura e* studio
procedere videantur objurgationis verba. Dicit
autem : Desidero admodum et precor ut ipsi salvi
flant. « Pro Israel est.» Non utcunque pro eis po-
stulo, sed ad salutem, ut in Christum credentes
salvi flant. « Testimonium enim illis perhibeo. »
Videtur gratiam inire cum illis. Testimonium, in-
quit illis perhibeo quod non propter hominemsint
ἃ Christo separali, sed propter emulationem,
nempe Dei:hoc autem secundum ignorantiam fa-
ciunt,arbitrantes enim legem esse bonam noncre-
dunt quod per Christum salvi fleri possunt. « At
non secundum cognitionem. » /Emulationem, in-
quit, habent, sed non ut id cognoscant quod vere
est honestum,nam hoc est ipse Christus. Etenim
si hujusmodi habuissent emulationem, utique co-
gnovissent. « Nam ignorantes. » Verbum hoc igno-
Scentis seu condonantis est. « Dei justitiam. » Dei
justitiam vocat fidem in Christum : eo quod Dei
gratia indigeat quam reliquerunt. « Et propriam
justitiam. » Propriam justitiam quao ex lege erat,
vel quod deinceps vires non haberet, vel quod
laboribus ipsi opus esset ac sudoribus. Quiwrentes
constituere.Contendentes propriam stabilire justi-
tiam, 8.41€ « Justitio Dei. » Sane, neque illam
qua in lege erat compleverunt, nam constituere
eam quarebant,at non constituerunt «Finis nam-
que legis Christus.» Nono adversus Julianum libro
ita habetur. Finis tanquam abrogatioac adimpletio
legis Christus est. Quos autem pacto finis legis est

ἢ δεῖσθαι Θεοῦ,

λου τὺν Κύριον χολεῖ, ix τῶν εἰς αὐτὸν προχσύψάν
τῶν κοὶ σχανδαλιςεθέντων, τὸ Ovopa ἐπιρείς. ---

[ΘΕ 3QP.] ἱροσπταίειν γάρ εἰώθασιν, οἵ ἑτέρωσε
τὴν ὃ ἄνοιαν ἔχοντες, xa! τὴν ὁδὸν προοδλεπειν οὐχ
ἐρίλοντες. Τοῦτο πεπόνθασιν Ἰουδαῖοι. Ilo: 129 δὴ
τὰ περιττὰ τοῦ νόμου κεχηνότες, τὸν ὑπὸ τῶν ποο-
φιτῶν προχγορευθέντχ Aiow ἰδεῖν οὐχ ἠθέλησαν,
« Καὶ πᾶς ὁ πιστεύων ἐπ᾽ αὐτῷ οὐ χαταισχυνθύήσε-
ται. » Ὅ;ᾷς ὅτι οὐ μηνομ:ρὴς ὃ Θεὸς, ἀλλὰ πᾶς ὁ
πιστεύων εἰς αὐτὸν σωθήσεται ; Τοῖς μὲ; γὰ ἀπί-
στοις, ἐναντίως ἤπερ ἔχει φύσεις γίνεται. τοῖς δὲ
πιστοῖς χατὰ φύσιν, ἔρεισμα xai στήριγμα xal
ἀσφάλεια.
᾿Αδιλφοὶ, 3j
xxi ἡ ὀξησις 1

μὲν εὐδοαίχ τῖς ἐμῆς χασδίας,
πρὸς τὸν Θεὸν, ὑπὶ2 τοῦ ᾿Ιτρχήλ
ἐστιν εἰς σωτηρίαν, Μαρτυοῶ γὰρ αὐτοῖς ὅτι
ζῆλον Θεοῦ ἔχουσιν, ἀλλ’ οὐ xav ἐπίγνιοσιν.
᾿Αγνοοῦντες γὰρ τὴν τοῦ Θεοῦ διχαιοσύνην, χαὶ
τὴν ἰδίαν διχχιοσύνην ζυητοῦντες στῆσαι, τῇ Ou
χαιοσύνῃ τοῦ Θεοῦ οὐχ ὑπετάγησαν. Τέλος à
νόμου Χοιστὸς, εἰς διχαιοτύνην παντὶ τῷ πι-
στεύοντι,
᾿Επειδὴ καθήψατο τῶν ᾿Ιουδαίων, μέλλει δὲ xal
Ec: διὰ τοῦ, « ᾽᾿Αδελφοὶ,» zai τῶν ἄλλων, καταλεαί-
v£tv αὐτοὺς, xal εἰς νουθεσίαν λεληθύτως T20x2:22-
ter, γα μὴ ὀσγισθέντες, ὁλως ἀνήέχοο! γένωντΖι,
"I μὲν εὐδοχα, d, στοδιὰ ἐπιθυμία. « Τῆς ἐμῆς
x22013;. » Μέλλων τῶν ᾿]Ἰουδαίΐων χαθάπτεσθαι,
προεισρέρε: εὔνοιαν τοῦ λόγου, ἵνα μὴ δόξῃ μισοῦν-
τος εἶναι, ἀλλὰ χηδομῖνου τὰ ῥήματα τῆς nun
σεως. Φησὶ ὃ 08, ὅτι Καὶ σφόδοα ἐπ Qon, χαὶ δέομχι
αὐτοὺς σωθῆναι, « « Ὑπὲρ τοῦ Ἰπ:αΐλ ἐστιν.» Οὐχ
ἁπλῶς ὑπὲρ αὐτῶν αἰτοῦμαι, ἀλλ᾽ εἰς σωτησΐαν, "va
πιστεύσαντες Χριστῷ, σωθῶσι, φησίν. « Μαςτυρῶ
Ὑὰλ αὐτοῖς. » Aoxti “χαρίζεσθαι aUo. Μαρτυρῶ,
φησὶν, αὐτοῖς, ὅτι οὐ διὰ ἀνθρωπόν εἶσιν ἀπεσγοινι-ς
σμένηί Χριστοῦ, a); à διὰ ζίλον δῆθεν Θεοῦ. Τοῦτο
δὲ χατὰ ἀγνοιαν πράττουσι. Νομίζοντες 32 τὸν vó-
pov εἶναι χυλὸν, ἀπιστοῦσι τῷ σώζειν δυνυμίνῳ
Χριστῷ. « ᾿Αλλ᾽ οὐ was! ἐπίγνωσιν, » Ζῆλον, φησὶν,
ἔχουσιν, ἀλλ᾽ οὐχ ἵνα ἐπιγνῶσι τὸ ὄντως χολὴν, ὃ
ἐστιν ὁ Χριστός. E? γὰ2 τοιοῦτον ἔσχον ζῆλον, ἐπ-
ἐγνωσαν ἄν. « ᾿Αγνοοῦντες γάρ. » Τοῦτο ῥῆμα συγ-
γνώμης. « Τὴν τοῦ 0:05 διχαιοσύνην. » Διχχιησύνην
Θεοῦ χαλεῖ τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν διὰ τὸ χάριτος
ἦν κχαταλιπόντες, « Καὶ τὴν ἰδίαν
διχαιοσύνην » (lolav διχαιοσύνην, τὴν ix τοῦ νό-
μου λέγει ἤ διὰ τὸ μηκέτι ἰσχύειν, ἢ διὰ τὸ δεῖσθαι
πόνων xai ᾿᾽δρώτων), ζητοῦντες στῆσαι, φ'λονειχοῦν-
τες χυςῶσαι τὴν ἰδίαν διχαιοτόνην. « Τῇ δ'νχιςσόνῃ
τοῦ θεοῦ » Δηλονότ', οὐδὲ τὴν ἐν νόμῳ ἐπλύ-ωσαν"
ζηκοῦτι γὰρ στῆσαι, οὐχοῦν οὐχ ἔστησαν. Οὐχ ὑπ-
ἐτάγησαν. Οἷον πειθήνιον οὐγ ὑπέθηχαν οὐχένα.
« Τέλος γὰρ νόμου Χριστός. » — [ΦΩΤΊ] 'Ev τῇ
ἐννάτῃ 8:63 Κατὰ ᾿Ιουλιανοῦ, οὕτως χεῖται, ὅτι τὸ
κίλος xxl olov ἀνχί-ετις τοῦ νόμου xzi πλύήρωσ'ς ὃ
Χριστός. là; δὲ τέλος νόμου Χριστός ; Ὅτι ἐδι-
καίωσε. Καὶ ἅπερ ἐκεῖνος ἠθέλησε μὲν ποιῆσαι, οὐκ

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

530

ἴσχυσε δὲ, ταῦτα ὁ Χριστὸς ἐλθὼν ἀπτηρτίας καὶ ἕτε- A Christus ; Quia justiflcavit, etea que lex voluit

λείωσεν εἰς τοὺς αὐτῷ πι'στεύταντας. ᾿Επειδὴ δὲ
ὅλως xai τὴν ix νόμου διχαιοσύνην ἐχάλεσεν, ἵνα
μὴ νομίτωσιν ὅτι δύναται διχαιῶσαι ὁ νόμος, φησὶ
τίλος εἶναι xal mÀvpropa τοῦ νύμου τὸν Χοιστόν, Τὸ
γάρ τέλειον ὁ νόμος ἐν τῇ εἰς Χριστὸν ἔχει πίστει͵
Ὁ οὖν πιστεύσας, φησὶ, Χριστῷ, πληροῖ τὸν νόμον,
« Εἷς δικαιοσύνην παντὶ τῷ πιστεύοντι, » Εἰς τὸ
δικαιοῦν τὸν ὄντως τελειωτὴν τοῦ νόμου, τουτέστι
τὸν πιστὸν,

Μωτνῆς yàp γράφει τὴν διναιοσύνην τὴν dx
τοῦ νόμου" ὅτι ὁ ποιήσας αὐτὰ ἄνθρωπος, ζύήσε-
ται ἐν αὐτοῖς, Ἢ δὲ dx πίστεως διχαιοσύνη οὕτω
λέγει Μὴ εἴπης ἐν χαρδίᾳ σου" Τίς ἀναδήσετα:
εἷς τὸν οὐρανόν ; Τοῦτ᾽ ἔστι, Χριστὸν dx νεχρῶν
ἀναγιγεῖν. ᾿δλλὰ τί λέγει ; ᾿Εγγὸς σου τὸ ῥῆμά
ἐστιν ἐν τῷ στόματί σου xal ἐν τῇ καρδίᾳ σου.
Τοῦτ᾽ ἔσει, τὸ ῥῆμα τῆς πίστεως δ᾽ χηρύσσο-
piv.

« Μωτνῆς X» γράφει τὴν διχαιοσύνην τὴν ix τοῦ
νόμου. » Ὅρος τῆς ἐν νόμῳ διχχιοσυνης, ὅτι ὁ ποιή -
σας αὐτὰ ἀνθυωπὸς ζήσεται ἐν αὐτοῖς. Οὐχοῦν οὐχ
ἔνι σωηῆναι τὸν μὴ πληρηῦῆῖντα τὰ ἐν αὐτῷ, Ἐπεὶ
οὖν οὐδεὶς ἀνθ:ιώπων ἐπλήοωσεν, ἐξέπεσεν ὁ Oii
νόμου διχαιοτύνν͵ χαὶ ἀπιραχτεῖ. « Ἢ δὲ ἐχ πίστεως
6:x2:032vr, οὕτως λέγε:. » E!'prxoz τὴν ix. νόμου δ:-
χαιοσύνην, λέγει xai τὴν ἐκ πίστεως, xal δείκνυσιν
οὐχ οὕτως οὔταν ἐπίπονον, Τοιγαροῦν ταύτην μὲν
τίνες ἔφθασαν, ἐχείνην δὲ οὐδείς, « Μὴ εἴπῃς ἐν τῇ
χαρδίᾳ σηυ.» Ἵνα μὴ νομισθὴ ἡ πίστις εὐχατόρ-
θωτος χαὶ εὐχαιταρ:όνητος, OiX τοῦτο δείχνυτι xai
αὐτὴν πόνου δεομένην, καὶ πρὸς τοὺς ἀφανεῖς λογι-
σμοὺς ἔχουσαν τὴν πάλην. Mi, εἴπτις γὰρ μηδὲ ἐν
καρδίᾳ τουτέστι. Μη ἐνθυμηθῇς, ἀλλὰ πάντα
λογισμὸς ἔκόχλε ἔξω, — ἤλλλως. ᾿Επειδὴ ἤχουσας τὰ
τοῦ νόμου Ézy2 μὴ δύνασθχι διχχιῶσαι τὸν ἄνθοω“-
πον, μάνθανε πῶς ἐν Χριστῷ διχχιούμεθχ, ἀπόνως
καὶ ῥᾳδίως. Πίστιν γὰρ ζητεῖ ἐχ χαρδίας, xai ὁμολο-
qa» ἐχ στόμχτος. ᾿Αναγχαῖον 0b σαφηνίσαι τὸ ὅν τὸν
πλατύτερον, τὸ, α Τίς ἀναχθήσεται εἰς τὸν οὐρανὸν,
χαὶ τίς χχαταδήσεται εἷς τὴν ἀδυτσον ; » "vt δὲ τοῦτο
ἐχ τοῦ Μωσέως οὕτως εἰλῖφθχι τῷ ᾿Αποστόλῳ,
υοηῦὲν κατὰ τὴν μιγάλην αὐτοῦ cozíaw. Ὃ μὲν γὰ
Μωτσῆς, ὅσον χατὰ τὸ γιάωμμα, οὕτως φησὶν, ὅτι
ἱντολὴ τοῦ Θεοῦ πρὸ ὀφεθαλμῶν σον χεῖτσι, ὦ
Iouó2is: xal οὐ δεῖ σε οὔτε εἰς
θεῖν, ἵνα ταύτην εὔσῃς, οὔτε εἰς τὴν RÓoscov xat-
ἐλθεῖν, ἵνα ταύτην λάδῃς, οὔτε εἰς τὰ πέρατα τῆς
θαλάσσις ὀιαδῆναι. ᾿Αλλ’ ἐγγὺς σού ἐστιν, ἐν τῷ
στό ατί σοῦ xal ἐν τῇ O:avolg σου. » Πάντα γὰρ
ὑπέδειξί σοι ὁ Θεὸς δ'ὰ τοῦ νόμου. Ὁ μὲν οὖν Μω-
σῆς κατὰ τὸ γράμμα οὕτως δοχεῖ ταῦτα λέγειν. Ὁ
δὲ ᾿Απόστολος, εἰς Χριστὸν ταῦτα ἐξελάδετο. Τοῦυτ-
ἐστι, Μὴ διστάσης, μηδὲ εἴπῃς ἐν τῇ διανοίᾳ σου,
Πῶς ὁ Χριστὸς χιτῆλθεν dx. τῶν οὐρανῶν xal koap-
χώθη, ἤ πῶς ἀποθανῶν ἀνέστη ix τῆς ἀδύτσου ;

5 Deut. ΧΧΣ, 11-16.

quidem facere, sed non potuit, hrec veniens Chri-
stus perfecit et complevit in eos qui in se crede-
rent. Quoniam autem eam quao ex lege erat, justi-
tiam omnino vocavit: ne existimarent legem posse
justificare, dicit Christum flnem esse legis et com-
pletionem.Siquidem lex perfidem que in Christum
est perfectionem habet. Qui ergo in Christum cre-
didit, complet legem. « Ad justitiam oinni cre-
denti. » Ad justificandum eum qui vere legem
perficeret, hoc est, fidelem et credentem.

X, 5 8. Moses enim scribit de justitia quie est ex
lege, quod qui fecerit eam homo,vivet per illam. Ca-
terum justitia que est ex fide ita dicit : Ne dixeris in
corde tuo : Quis ascendet. in celum? Hoc . est, Chri-

D stum | educere: aut quis descendet in abyssum ? hoc

est, Christum ex mortuis reducere. Sed quid dicit ?
Prope te. verbum : nempe in ore tuo et in corde
(uo. Hoc est.verbum fidei quod prizedicamus.

« Moses scribit de justitia quo est ex lege. » Hic
terminus estjustitimo qure per legem est,quod homo
qui ea fecerit, vivet per illam. Non ergo salvus
fieri potest qui ea non compleverit quo in lege
habentur: quia que per legem erat ac inutilis
facta est.« Caeterum justitia qua est ex flde. » Ubi
illam dixit justitiam qua est ex lege, eam quoque
dicit qum ex flde est,et ostendit non adeo laborio-
sam esse: quapropter nonnulli hanc assecuti sunt,
illam vero nullus. « Ne dicas in corde tuo.»
Ne putare!ur fldes facilis ad assequendum, ac

C facile despiceretur, propterea ostendit ad eam

quoque labore opus esse, et adversus latentes co-
gitationes ipsam habere luctam. Siquidem ne di-
cas. inquit, vel in corde tuo. loc est. ne cogites
quidem, vel, omnem cogrtationem foras ejice.
8 Δὲ — Alio modo. Quandoquidem audisti legis
opera non posse hominem just flcare, disce quo-
modo per Christum sine labore ac facile justiflce-
mur. Fidem siquidem requirit e corde et confes-
sionem ab ore.Necesse est autem ut planius expli-
cetur quod diclum est : «Quis ascendet in celum,
et quis descendit in abyssum. » Potest aulem l.oc
ἃ Moseaccepisse Apostolus.intellectum juxta suain
magnam sapientiam. Moses namque quantum ad
litteram ita dicit : « Dei preceptum coraim oculis

τὸν οὐρανὸν ἀνελ- ἢ tuis situm est, o Jud&e: nec oportet aut iu celum

ascendere ut illud invenias, aut in abyssum de-
scendere ut ipsum accipias.nequead extrema maris
transire. Sed prope te est in ore tuo et in mente
tua €. » Siquidem omnia ostendit tibi Deus per
legem. Moses itaque juxta literam hec dicere vi-
detur; Apostolus vero ad Christum ista retulit :
hoc est, Ne vacilles, neque in mente tua dicas:
Quomodo Christus descendit de celis, carnemque
assumpsit; aut. quo pacto mortuus surrexit ex
abysso ? id est, ab infimis locis, sed omnem cogi-

531

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

532

tationem foras ejice. « Prope te est verbum. » À τούτεστι, τῶν χατωτάτων τόπων, ἀλλὰ πάντα λογι-

Conlracta est in brevi salus, nec externis egens
laboribus: in corde enim etin lingua sita est :
solido tamen ac prudenti opus habet animo.

X, 9 13. Quippe si confessus fueris ore tuo Domi-
num Jesum, et. credider:s in. corde tuo. quod Deus
illum suscitavit a. mortu 8. salvus. eris. Nam corde
cred.tur ad. justitiam,ore autem confessio fit ad salu-
tem. Dicit enim Scriptura : Omnis qui credi! in eum
non pudefiet. Non enim est distinct.o Judzi el Graci.
Siquidem idem Dominus omnium, dives in omnes qui
ínvocant. illum. Omnis enim quicunque invocaverit
nomen Domini, salvus erit.

Ostendit quomodo in corde,id est.in cogitatione
et in lingua sita sit salus, « Quod Deus illum sus-
citavit.» Modum dicit quo possitquispiam ad fldem
adduci. Nam concipe, inquit, potentiam ejus qui
suscilavit, et non haesitabis circa fidem. « Nam
cords credit:r. »

843 Siquidem cum corde credit quispiam in
Christum, ab eo justificatur : cum autem ore con-
fitetur, salvatur. « Dicit enim Scriptura. » Testi-
monium produxit ut oster:dal non esse in flde dif-
ferentiam inter Judeum et ethnicum : Omnisenim,
inquit, qui credit, [saiam in testem adducens.
« Non enim est distinctio. » Omnibus communem
graliam praedicat: et. quod in. superioribus fecit
nulti» sermonibus fastum detrahere volens Judao-
rum, id nunc brevibus facit : quia non est discri-
men, inquit (nam idsibi σνυ]ῖ διαστολὴ) Judei et
Grmci. « Nam idem Dominus omnium. » Superius
de Patre dixit : « Au Judaorum Deus tantum ? an*
non et gentium ? » nunc autem idem dicit de Filio:
Ita differentiam non novit in sancta Trinitate.
« Dives in omnibus.» Ostendit Christum vehemen-
tee nostram salutem appetere, cum proprias ducit
divitias multos credere ac salvos fleri. Hoc autem
facit instruens eos ne de seipsis desperent. Nam
qui suas ducit divitias alios salvos facere, nunquam
cunctabitur aut procrastinabitad salvandum.« Om-
nis enim quicunque invocaverit. » Sj omnis. nihil
excellentim habent Judwi supra gentiles. Testis
autem est Joel. qui hac dicit.

X, 44 18. Quomodo igitur invocabunt. eum ἴῃ
. quem non crediderunt? Quomodo autem credent ei
quem non audierunt ? Quomodo vero audient ab:que
prardicante ? Quomodo autem. predicabunt nisi missi
fuerint ? s cut scriptum est : Quam speciosi pedes an-
nuntian!lium pacem, annuntiantium bona |. At non
omnes obedierunt Evangelio. Isaias enim dicit : Do-
mine, quis credidit auditui nostro? ltaque fides ez
auditu est. auditus autem per verbum Dei. Sed dico :
Nunquid non audierunt ? Atqui. in omnem terram
exivit sonus eorum, et in fines orbis terre verba
eorum.

᾿φθόγγης αὐτῶν, «ai tiq τὰ πέρατα τῆς

σμὸν ἴχθαλε ἔξω. « "Evo; σου τὸ ῥῇμα ἔστιν. »
Σύντομος dj gwtrolz, xa: οὐ δευμένη τῶν ἐξωθεν
χόπων. Ἔν γὰ} τῇ διανοίᾳ xa! τῇ γλώσσῃ χεῖται,
Πλὴν στεῤῥᾶς δεῖται xa? νουνεχοῦς ψυχῆς.

Ὅτι ἕχν ὁιᾳυλογήσῃς ἐν τῷ στοματί 209 Κύ-
ριον Ἰησοῦν, xal πιστεύσῃς ἐν τῇ χαρδίᾳ σου
ὅτι ὁ Θεὸς αὐτὸν unes ἐγ νεχρῶν, σωθήσῃ.
Καρδίᾳ γὰρ πιστεύεται εἷς διχαιοσύνην, στόματι
δὲ ὁμολογεῖται εἰς σωτηρίαν. Λέγε: Ὑὰρ 5
Γραφή Ιᾶς ὁ πιστεύων ἐπ’ αὐτῷ, οὐ xata
σχυνθήσεται. Οὐ γάρ ἐστι διαστολὴ Ἰουδαίου
τὸ xal Ἕλληνος, 'O γὰρ αὐτὸς Κύριος πάντων,
πλουτῶν εἰς πάντας τοὺς ἐπιχαλουμένους αὐτόν,
Πᾶς γὰρ ὃς ἄν ἐπιχαλέσηται τὸ ὄνομα Κυρίου,

p τωθήσεται.

Ἔδειϊξε πῶς ἐν xapb'g, εἴον ἐν λογισμῷ καὶ
Ὑλώσσῃ χεῖται ἢ σωτηρία. « Ὅτι ὁ Θεὸς αὐτὸν
ἤγειρεν. Τρόπον λέγει, δι’ οὗ τις ἐναχθείη πρὸς τὴν
πίστιν, ᾿Εννόνσον γὰρ, φησὶ, τὸ δυνατὸν τοῦ ἐγεί-
ρᾶντος, καὶ οὐ δυσχερανεῖς πρὸς τὴν πίστιν. « Καρ-
δίᾳ γὰρ πιοτεύεται. »

Καρδίᾳ μὲν γὰρ, φησὶ, πιστευόμενος ὁ Χριστὸς
διχαιοῖ, στόματι δὲ ὁμολογούμεψος σώζει. « Λέγε:
Ὑὰρ à Γραφή. »ο Τὴν μαρτυρίαν ἤγαγεν, ἵνα δείξῃ
μὴ οὖσαν ἐν τῇ πίστει διαφορὰν Ἰουδαίου καί ἐθνι-
κοῦ. Πᾶς γὰρ, φησὶν, ὁ πιστεύων, τὸν Ἡσαΐαν iz:
φεςόμενος μάρτυρα. « Οὐ γά ἐστι διαστολή. » Τὸ
πᾶτ' xo νὸν τῆς χάριτος ἀναχηρύττει: καὶ ὅπερ
ἑποίη εν ἄνω πολλοῖς λόγο'ς, θέλων χαταγαγεῖν τὸ

C φύσημα τῶν Ἰουδαίων, νῦν διὰ βραχέων ποιεῖ, τῇ

οὐχ ἕνι μέσον. Τοῦτο γὰρ ἢ διαστολὴ Ἰουδαίου xz
ἐθνικοῦ. « 'O γὰρ αὐτὸς Κύριος πάντων. ν "Avo
περὶ τοῦ [Πατρὸς ἔλεγεν. « Ἢ ᾿Ιουδαΐων ὁ θεὸς μόνον'
οὐχὶ δὲ xa ἐθνῶν ; » Νῦν δὲ τὸ αὐτὸ περὶ τοῦ Υἱοῦ
λέγει. Οὕτως οὐκ οἷὸε διαφορὰν τῆς ἁγίας Τριάδος.
« Πλουτῶν εἰς πάντας, » Δείχνυσι τὸν Χριστὸν σςύ-
0pz ἐφιέμενον τῆς ἡμετέρας σωτηρίας, ὅπουγε
“πλοῦτον ἴδιον ἡγεῖται τὸ πολλοὺς πιστεῦσαι xal σω-
θῆναι. Τοῦτο δὲ ποιεῖ, παιδεύων αὐτοὺς μὴ ἀπογνῶ-
ναι ἑαυτῶν. 'O γὰρ πλοῦτον. φησὶν, οἰκεῖον ἐγού-
μένος τὸ σώζειν, οὐκ ἂν ποτε ὀχνήσῃ. fj ἀναθάλτ͵,-
ται σῶσαι. « [ἰός γὰρ ὃς ἂν ἐπιχαλέσνταχι, » Εἰ
πᾶς, οὐδὲν πλέον ἔχηυσιν Ἰουδαῖοι τῶν ἐθνῶν" μάρ-
tuc δὲ ὁ Ἰωὴλ, ὁ ταῦτα λέγων.

llo; οὖν ἐπιχαλεσονται εἷς ὅν οὐχ ἐπίστευ-»
σαν; Πῶς δὲ πιστεύσουσιν, οὗ οὐχ ἔχουσαν ;
Πῶς δὲ ἀκούσουσι χωρὶς τοῦ χηρύσσοντος ; [Ἰῶς
δὲ χηρύξουσιν, ἐὰν μὴ ἀποησταλῶσι : χαθὼς υὲ-
γρᾶπται, Ὡς ὡραῖοι οἱ πόδες τῶν εὐχγγελιζοιἐ-
νων εἰρήνην, τῶν εὐαγγελιζομένων τὰ ἀγαθά ἢ
᾿Αλλ᾽ οὐ πάντες ὑπύήχουσαν τῷ Εὐαγγελίῳ.
Ἡταΐας γὰρ λέγει Κύριε, τίς ἐπίστευσε τῇ
ἀχοῦ ἡμῶν ; "Apa d πίστις ἐξ ἀχοῆς, ἡ δὲ dxoi
διὰ ῥήματος Θεοῦ. ᾿Αλλὰ λέγω. Μὴ οὐχ ἔχου-
σαν ; μενοῦν γε εἷς πᾶσαν τὶν γῆν ἐξῆλθεν ὁ
οἰκουμένης
τὰ ῥήματα αὐτῶν,

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

534

Εἶπε, « Πᾶς ὃς ἂν ἐπιχαλέσηται τὸ ὄνομα Κυρίου, À — Dixit, . Omnis quicunque invocaverit nomen

σωθήσεται. » Πῶς votya200w ἔσται αὐτοῖς ἐπιτυχεῖν
τῶν τοῦ προφήτου ῥημάτων ἀνθρώποις πιστεῦσαι
μὴ θ:λήνοσιν ; ᾿Βαυτοῖς τοιγαροῦν μεμφίσθωσαν.
᾿Αποχλείουσι γὰρ τὴν σωτηρίαν d2' ἑχυτῶν. —
ὕλλλως. [ΦΩΤ.)] Δίχν ἐνταῦθα συμπεπλεγμένας ἐν-
νοΐας συνεγείρει, vai θχυμασίως πρηάγει. [Πλοῦτον
δγεῖται, φησίν, ὁ Χριστὸς, τὸ πιστεῦσαι xxl σωθῆ-
val σε, ὥστε τὸ ἀπό γε τοῦ Χριστοῦ, ἅπαν γέγονεν.
θέλεις οὖν σωθῆναι ; ἐπιχάλεσαι τὸν Χοιστόν. ᾿Αλλὰ
θέλεις ἐπικαλέσασθαι ; πιστεῦται δεῖ πρότερον, Oi-
λεις 08 πιστεῦσαι ; ἀχοῦσαι δεῖ πρότερον τοῦ χηρύγ-
ματος. ᾿ΑΛλὰ τὸν χηρύστοντα ζητεῖς ; ἰδοὺ ἐγὼ foo.
᾿Αλλ᾽ ἀγυοτῖς εἰ ἀπέσταλμαι χηρύσϑειν ; προφητεία
ἐστὶν ἄνωθεν τοῦτο χηρύσσυυτα, ὅτι οὐ μόνον xrpj-
ξουσι xal εὐχγγελίσονται τὴν σωτηρίαν xal εἰρήνην,
ἀλλ᾽ ὅτι χαὶ μεγάλα xal ὑπεοφυΐ ἐξανύσουσιν. Ὡς
ὡραῖοι γὰ οἱ πῦδες τῶν ἐπὶ τὸ χήρυγμα τρεχόντων,
φισὶ, τῶν τὸ Εὐχγγέλιον καταγγελλόντων ὥστε οὐ-
δεμία πρόφασις ὑμῖν τοῦ σωθῆναι. « Πῶς δὲ πιστεύ-
σηυσιν;» Κατὰ τὸ ἀκόλουθον γὰ9 xal τοῦτο συμ-
δχίνει. « "Eni, γὰ τῶν αὐτοῦ λόγων ἀκοῦσαι οὐχ
ἠδουλήθησαν, εἰχύτως οὐδὲ ἐπίστευσαν. « Χωρὶς
χυηρύσσοντος. »

Τοιγαροῦν ἰδοὺ, φησὶ, χηρύσσω, xal προσῖχον
ὑμᾶς ἀνασχέσθαι τῶν λόγων καὶ τῶν ἐλέγχων. « "Ev
μὴ ἀποσταλῶσι. » Δείχνυτιν ὅτι οὐχ ἐξ οἰχείας a5-
θεντείας ἦληεν εἷς τὸ κηρύξαι αὐτοῖς, ἀλλ᾽ ἄποστα-
λεὶς παρὰ Χοιστοῦ, τούτῳ ἑχυτὸν ἀξιόπιστον ποιῶν.
« Καθὼς γέγραπται. » Οὐ μόνον, φησὶν, ἀπέσταλ-
μαι, ἀλλὰ καὶ πᾶλαι τὸ δεῖν ἀποστολὴν γενέσθαι
προείσητο. ᾿Αξιόπιστος οὖν κατ᾽ ἄμφω, Ex τε τῆς
ἀποστολῆς, ἔχ τε τοῦ προωρίσθχι τὴν ἀποστολήν,
« Ὡς ὡ-αἴοι οἱ πόδες | » Οἱ πόδες αὐτῶν ἐνεχυμ:ΐ-
σθησαν, διὰ τὸν τοῦ χηούγματος τρόπον, εὐαγγελι-
τομίνων τῶν ἀποστόλων εἰρήνην, ἔγουν χαταλλαγὴν
τὴν τοῦ Θεοῦ προὸς ἀνθρώπους, xai τὰ ἐν αὐτῇ
ἀγαθά. Εἰ τοίνυν ἄλλως οὐχ ἦν πιστεῦσαι δίχα τοῦ
χηρύξαι, χεχήρυχται ὃὲ xal ἤκουσαν, εὐδτλον ὡς ὁ
Θεὸς μὲν οὐδὲν ἐχλέλοιπεν, οἱ δὲ μὴ πιστεύσαντες,
ἑαυτοῖς μεμφέσθωσαν. « ᾿Αλλ’ ob πάντες ὑπύχου-
σαν.» Ἐπειδὴ τοῦτο αὐτῷ ἀντέκειτο, ὅτι El ἀπὸ
Θεοῦ ἀπεστάλητε, διὰ τί μὴ πάντες ὑπύήχουσαν τῷ
Εὐαγγελίῳ ; φησὶν, ὅτι χαὶ τοῦτο πρὸ πολλοῦ ἐλέχθη.
Τὸ δὲ, « Κύριε, τίς ἐπίστευσεν, » ἀντι τοῦ, σπανιάχις,
ὀλίγοι. Διὰ ὙΧ9 τὸ εἶναι, ἡμᾶς αὐτεξουσίους, οὐδένα
προς βίαν ἄγει ὁ θεός. Ἢ σαΐας γὰρ λέγει" « Kóp:s
τίς ἐπίστευσε τῇ ἀκοῇ ἡμῶν ;» El τοῦτό σε, φησὶ,
σχτνδαλίζει τὸ μὴ πάντας ὑπαχοῦσαι, αὐτό σε τοῦτο
κιπτιῦσαι πεισάτω, ἐπειδὴ προελέχθη, ὡς οὐ πάντες
πιστεύσουσιν"

Domini, salvus erit. » Quo itaque pacto fleri ροξθ-
rit ut prophel:e verba sortiautur effectum homini-
bus credere nolentibus ? Seipsos igitur accusent :
nam salutem a semetipsis excludunt.— Alio modo.
Hoc loco mentes consternatas admodum erigit,
844 et miro modo procedit. Divitias, inquit,
ducit esse Christus ut credas et salvus flas. Omne
itaque negolium a Christo perfectum est. Vis ergo
salvus effici? invoca Christum.Verum invocare vis?
credere prius oportet. Vis autem credere ὃ opus est
primum audire prwdicationem. Αἱ proedicatorem
queris? Ecce ego clamo. Verum ignoras utrum
ad praedicandum missus sim ἢ prophetia estesuper-
nis hoc annuntians.quod non tantum preedicaturi

B et annuntiaturi essent. salutem et pacem, verum

etium magna ac eximia peractiuri. Quam speciosi,
inquit.pedes eorum qui ad predicandum currunt,
qui Evangelium annuntiant. Nullus itaque vobis
pretextus est. quin salvi efficiamini. « Quomodo
autem credent. » Nam juxta consequentiam et hoc
accidit. Quando ergo sermones ejus audire nolue-
rint, merito eliam non crediderunt.« Absque pre-
dicante. »

Itaque ecce, inquit, ego predico: vos quoque
equum est ferre sermones &c objurgationes.« Nisi
missi fuerint.» Ostendit quod non propria venerit
auctoritate ut illis preedicaret, sed missus a Chri-
slo : per hoc seipsum fide dignum efflciens « Sicut
scriplum est. » Non solum, inquit, missus sum,
quin etiam jam olim predictum erat missionem
fleri oportere. Ex utroque igitur flde diynus est
tum quod missus sit. tum quod jam olim missio
predefinita fuerit.» Quam speciosi pedes ! « Illorum
pedes laudati sunt. propter modum praedicationis
apostolorum. qui annuntiabant pacem sive recon-
ciliutionem Dei erga homines, et bona que in ea
sunt. Itaque si alitercredere non poterant nisiau-
dirent el nisi eis preedicaretur :est autem illis pres-
dicatum et audierunt: plane manifestum est quod
Deus nihil preetermiserit :ii vero qui non credide-
runt, de seipsis conquerantur. « Αἱ non omnes
obedierunt. » Quoniam hoc ipsi adversabatur ; di-
cerent enim : Si a Deo missi estis, quare non om- .
nes obedierunt Evangelio? dicit quod hoc etiam
multo ante dictum sit. « Domine, quis credidit?
» Α΄ si dicat raro vel pauci. Nam cum nos
liberum habeamus arbitrium,neminem coacte du-
cit Deus. Isaias enim dicit: « Domine.quis credi-
dit ?» 848 Si te, inquit, hoc offendit quod non
omnes crediderunt: id ipsum tibi persuadeat ad

eredendum, quoniam predictum fuit quod non essent omnes credituri.

«"Apz & πίστις dE dxonc » ᾿Επειδὴ ἀεὶ ᾿ἴου-
δαϊο: σημεῖα ἐπεζήτουν, πρόφασιν λαθὼν τὸ mpo-
φητιχῦὸν, ἐντρέπει αὐτοὺς ὡς οὐ χρὴ σημεῖα
ἐπιζητεῖν. Ἢ γὰρ πίστις, ὡς ὁρᾶται, ἐξ ἀχγῆς,
οὐχ ix σημείων γίνεται. « Ἦ δὲ axor, διὰ ῥή-
ματος θεοῦ. » Ἑπειδὴ ἀκοὴν εἴπιν, ἐπάγει, « Δ'ὰ
ῥήματος θεοῦ, » Μὴ νομίσῃς, φησὶν, εὐτελές τι τὴν

«Itaque fldes ex auditu est. » Quandoqui-
dem semper Judei signa requirebant, sumpta
occasione ex diclo prophetico admonet eos quod
non oporteat signa requirere: Fides namque ex
auditu non exsignisgeneratur.« Auditus autem per
verbum Dei.» Quoniam auditum dixerat,adjunyit':
e Per verbum Dei.» Ne existimes,inquit,vile quid-

535

dicuntur, sed Dei.Si igitur miracula quaris quod a
Deo sint, crede etiam verbis tanquam a Deo dictis.
« Atqui in omneni Lerram. » Quoniam dixit:« Fi-
des ex auditu est, » dicet fortassis aliquis : Num-
quid non audieruntJudzi ? et ait :« Universa terra
audivit. » sicut testatur Propheta ; οἱ Judai apud
quos maxime praedicatum est, noluerunt audire.
— Alier.Ut dicat aliquis : Quid adJudios simissi
sunt ut evangelizarent,isti aulem omnino non cre-
diderunt ? ait quod universus orbis audiit, et hi
apud quos tanto tempore versati sunt apostoli non
audierunt? Atqui propheta hoc testatur : quomodo
ergo posset illud habere veritatem ?

X. 19-21. Sed dico : Numquid non cognovit 1srael ?
Primus Moses dicit : 1.00 ad &inulationem provocabo
vos in non gente: in gente insipiente ad iram com-
movebo vos. Isaias autem auret et. dicit : Inventus
fui his quy me non qugre' ant, manifestus factus sum
his qui me non. interrogabant. Porro adcersus Israel
dicit : Totum diem ezpandi manus meas ad. popu-
lum non obtemmperantem et contradicentem.

At enim dicet quispiam : Multi quidem prxdica-
verunt,attamen verisimile est Israelitas non cogno-
visse virlutem praedicationis. Et quo pacto id fleri
posset ut gentes quibus nihil predictum erat co-
gnovissent. Israel autem non cognovisset qui prius
audiverat ? Ecce enim legislator ipse ait; « Ego in
emulationem provocabo vos in non gente, » cum
ergo gentes ad fldem accessisse viderctis οἱ adhuc
venire 846 vos ipsos autem abiici: oportuit sane
eliam causam cognoscere. Magis aulem ultronei
adeo manifes'a ignoratis vaticinia. « Primus Moses
dicit. » Nam secundus dixit Isaias : « Ad emula-
tionem provocabo. » Ac si diceret : Irritabo et tri-
stitia afficiam, et maxima est hujus rei potentia :
nam frequenter qui adhortalione persuasus non
est hujusmodi irritatione persuasus est.« In gente
insipiento » Quid euim abjectius aut insipientius
idololatris ἢ « [saias autem audet » MaluiL inquit,
eliam periclitari propheta, quam obteclum dicere
verilutem ac dispensationem. » His qui me non
quarebant. » Qui autem erant qui nec quzrebaunt
nec interrogabant? Hi videlicet qui e gentibus
erant.» Vides quantas habebant ad cognoscendum
occasiones? videntes enim gentes per fidem ma-

pguifleri et placere, debuissent resipiscere : δὰ D

voluntarie excecati sunt. « His qui me uon inter-
rogabant. » Gentium detrahit fastum : quia uni-
versa res gralic eral. Attamen estquoque nonnihil
et genliutn. Nam quod inventum jam et manife-
statum deinceps non deseruerint, virtutis illorum
fuit. « Porro adversus Israel dicit. » O quanta est
Judoorum accusatio ? Siquidem ne dicant ; Quare
nobis non est manifestatus. sed gentibus, adhuc
quid circa iilos factum sitL ostendit Nam eos eliam
deprecibulur, nec est auditus Dominus. Totum
vero diem, bocest tempus incarnationis. Vel po-

(ECUMENII TRICCJE EPISCOPI

piam esse auditum. Non sunt humana verba qua ἃ ἀχοήν. Οὐκ ἔστιν ἀνθρώπινα

530

ῥήματα λαλούμενα,
ἀλλὰ Θεοῦ. "Ὥστε εἰ θαύματα ζντεῖς ὡς ἐκ Θεοῦ
ὄντα, πίστιυτον χαὶ τοῖς ῥήμασιν ὡς ix Θεοῦ λεγ"-
μένοις. « Μενοῦνγε εἰς πᾶταν τὴν γῖν. » Ἐπειδὴ
εἶπιν, « Ἢ πίστις ἐξ ἀκοῆς. » ᾿Αλλ᾽ ἕρεῖ τις, φησὶ»
Μὴ οὐχ ἤκουσαν οἱ Ἰουδαῖοι ; xal φησιν, « "Or, ἢ
47, ἔκουσεν,» ὡς μαρτυρεῖ χαὶ ὁ πιοφήτης, καὶ οἱ
Ιουδαῖοι παρ᾽ οἷς μάλιστα χεχήρυχται οὐχ styov
ἀκηῦσαι ; — Ἄλλως. Ὥσπερ τινὸς εἰπόντος Kai τί
πρὸς Ἰουδαίους εἰ ἀπεστάνησαν οἱ εὐογγελιζόμενοι,
οὗτοι δὲ οὐχ ἤχγυσαν ὅλως; φησὶν, ὅτι ἡ οἰχουμένη
πᾶσα ἤχουσε, xxl οὗτοι! οὐχ ἔχουσαν, παρ᾽ οἷς τοσ-
οὗτον χρόνον διέτοιψαν οἱ ἀπόστολοι ; Καὶ μὴ ὁ
προφήτης μαρτυρεῖ τοῦτο" ναὶ πῶς x» ἔχοι λόγον ;
᾿Αλλὰ λίγω. Μὴ οὐχ ἔγνω Ἰσραήλ ; [1ςὥτος

D Μωσῆς λέγει" Ἐγὼ παρχζηλώτω ὑμᾶς ἐπ᾽ οὐκ

ἔθυς:, ἐπὶ ἔθνει ἀσυνέτῳ παροργιῶ ὑμᾷς. Ἤσαϊας
δὲ ἀποτολμᾷ, xa: λέγει. ὐρέθην τοῖς ἐμὲ μὴ ζης-
τοῦσιν, ἐμϑανὴς ἐγενόμην τοῖς ἐμὲ μὴ ἐπερωτῶ-
c. ἸΙτὃς δὲ τὸν Ἰσοαὶλ λέγει’: Ὅλην τὴν ἡμέ-
ραν ἐξεπέτυσα τὰς χεῖρὰς poo πρὸς λαὸν ἀπει-
θοῦντα χα! ἀντ:λέγοντα'

Nx, orc v, ἐκήρυξαν μὲν πολλοὶ, εἰχὸς δὲ τοὺς ἐξ
Ἰνραὴλ μὴ γνῶνχι τοῦ χηρύγματος τὴν δύναμιν.
Kai πῶς ἔνι τοῦτο, φητὶν, ὅτι τὰ μὲν ἔθνη οἷς οὐδὲν
πΙοερη το ἔγνωσαν, ὁ δὲ Ἰσραὴλ οὐχ ἔγνω, χαίΐίτοι
πρηαχούσας ; ᾿Ιδοὺ γὰρ αὐτὸς ὁ νομοθέτης φητίν"
« ᾿Εγὼ πχραζηλώσω ὑμᾶς ἐπ’ οὐχ Eüvei. » Ὡς οὖν
τοὺς ἐξ ἐθνῶν ἑωρᾶτε προσευγομίνους τῇ πίστει,
καὶ ἔτι μὲν ἐρχομένους, ἑαυτοὺς ὃὲ ἀπο ιπτομί-
νους, ἔδει ὑμᾶς xal τὴν αἰτίαν εἰδέναι, Μᾶλλων δὲ
ixóv:q ἐπ:λάθεσθε τῶν οὕτω σαφῶν προῤῥήσπεων,
« Ἡρῶτος Μωσῆς λέγει. » Δεύτερος γὰρ εἶπεν
Ἡσαΐας. « ΙΙχρυζηλώτω' οἷον, Παραχνίσω- Με-
γίστη δὲ ἢ τοῦ πράγματος ἰσχύς, ἸΙολλάκις γὰρ ὁ
παρακλήσει μὴ πεισθεὶς, ἐπείσθη τῷ παρακνισμῷ.
« "Exi ἔθνει ἀσυνέτῳ. ν Τί γὰρ εὐτελέστερον ἢ ἀσυν-
ἐτώτερον εἰδωλολατρῶν, « 'Hzaiag δὲ ἀποτολμᾷ,
χαὶ λέγε!. » "IDioZazzo, φησὶ, xxi χινδυνεῦσαι μᾶλλον,
ἢ συνετχιατμῖνην εἰπεῖν τὴν ἁλύθειαν wal τὴν οἶχο-
νομίαν, « Τοῖς ἐμὲ μὴ ζητοῦσιν. » Τίνες δὲ οἱ μὴ
ζητοῦντες, μηδὲ ἐπε; ὠτῶντες Οἱ ἐξ ἐθνῶν δγλαδή.
ὋὉρὲξς πίσας εἶχον τοῦ γνῶναι ἀφορμάς ; ὁρῶντες γὰρ
διὰ τῆς πίστεως εὐδοκιμοῦντα τὰ ἔθνη, Ἰτὰ E0vm.]
ὥφειλον ἀνανῆψαι. ᾿Αλλ ἑκόντες ἐτυφλώθησαν.
« Τοῖς ἐμὲ μὴ ἑπεριυτῶσι,» Τῶν ἐθνῶν κχοθαιρεῖ τὸ
φρόνημα. Ὅτι, φησὶ, τὸ πᾶν τῆς χάριτος ἦν ὅμως
ἐστὶ χαὶ τῶν ἐθνῶν, Τὸ γὰρ τὸν εὐρεθέντα xa! φα-
νέντα μηχέτι ἔσχι, τῆς αὐτῶν ἦν ἀσετὴς. « Πρὸς
δὲ τὸν Ἰσραὴλ λέγει. » Ὧ χατηγυρίας Ἰουδαίων ]
Ἵν 4&2 μὴ λέγωσι, Διατί ἡμῖν μὴ γέγονεν ἐμτανὴῆς,
ἀλλὰ τοῖς ἔθνεσι ; τὸ πλέον ἐπ΄ αὐτῶν γενόμενον ἐδει-
ξεν, Ot: xal παρεχάλει, xal οὐχ ἡχούσθη ὁ βύριος.
Ὅλην δὲ, φησὶ, τὴν ἡμέραν, οἷον τὸ τῆς ἐναυθρω-
πήσεως χαιρόν. Ἢ μᾶλλον πάντα τὸν ἔμπροσθεν, ἐξ
ἧς ἐξῆλθον ἐξ Αἰγύπτου. « Πρὸς λ.ὃ, ἀπειθοῦντα.»
Ὁ μὲν θεὺς ἐχάλει xal otov ἐνχυχαλίσασθαι ἐδούλε-
το" τί δὲ αὐτοί; Ἠπεΐηουν χχὶ ἀντέλεγον.

tius omne preteritum tempus ex quo egressi erant ex /Egypto. « Ad populum non obtemperantem. »

531

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

$38

Deus quidem vocabat et quasi amplexari cupiebat, quid autem illi ? Non parebant, imo contradice-

bant.
KEOAA. IZ.
lIe2! τοῦ σχηποῦ καθ᾽ ὃν ἐξεόλύήθι σαν, ὦττε δειότελοι
ἐπανελθεῖν ζήλῳ τῶν τιμηθέντων ἐθνων συναχθὲν-
τῶν πιστῶν,

Λέγω οὖν, μὴ ἀπότατο ὃ Θιὸς τὸν λαὸν αὖ-
τοῦ ; Μὴ γένοιτο. Kal γὙὰ) ἐγὼ ᾿Ισυχηλίτης εἰμὶ,
ἐχ σπίματος Αθραὶμ, ουλῆς Βιενιχμίν. Οὐχ
ἀπώτατο ὁ Θεὸς τὸν λαὸν σύτοῦ, ὃν προοΐγνω.
"H οὐχ οἴδατε ἐν Ἠλίᾳ τί λέγε: d$ Γρανὴ, ὡς ἐν-
τυγχάνει τῷ Θεῷ χατὰ τοῦ Ἰσραὴλ, λέγων" Κύ-
p:t. τοὺς προφήτας σοῦ ἀπίχτειναν, xai τὰ θυ-
σιαπττήο: ἡ σοὺ κχατέσχχψαν, κχἀγὼ ὑπιλείφθην
μόνος, καὶ ζητοῦσ: τὴν ψυχήν poo ; ᾿Αλλὰ τί λέ.
Κατέλιπον

0: αὐτῷ ὁ χονμχτισιός : ἐμχοτῷ
ἐπεχχισγιλίους ἄνδρας, οἵτινες οὐχ ἔχαμναν γόνυ τῇ ἢ
Βααλ.

*Ao' οὖν ἐπειδὴ ἠπιίθησαν καὶ ἀντεῖπον, μὴ ἐν
ἀποδολῇ γεγίνηνται ὡς μηδὲ ἐπιστρίψχι δύνασπθα',
καὶ διὰ τοῦτο κατηηγῆσϑιι τὰς πρὸς ᾿Αδραὰμ ἐπαγ-
γελίας ; Οὐμτνοῦν. Καὶ ὙΧ2 χαὶ αχός ἐστιν αὐτοῦ,
Orc. xai προίγνω αὐτὸν, τουτέστ', ποὸ τῶν ἐθνῶν.
Καὶ γὰ; ἐγγὺς ὁ ἔλεγλος καὶ ἡ βεδαίωσις τοῦ λόγου,
Aj; ἐγὼ, φησὶ Παῦλος. ὁ κῆρυξ xa! διδάσχαλος
τῶν ἐθνῶν, ᾿Ισγχηλίτης εἰμί, Οὐκοῦν οὐκ ἀπώσπτθητε
&x5 Θεοῦ, ἀλλ᾽ ξχυτοὺς ἀπωθεῖσθε. « Μὴ ἀπώσατο
ὃ Θειὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ ; Κατ᾽ ἐρώτησιν xal ἀπαγό-
ρευτιν προάγει τὸν λόγον. « Oox ἀπώσατο ὁ Θεὸς τὸν
λαὸν αὐτοῦ ὃν πρηΐγνω. » Ei 4à5 ἀπώσατο, οὐχ ἄν
ἐξ ᾿Ιουδαίων ἀποστόλους xa! κήρυκας ἐξελίξχτο. Καὶ
4X2 ἐγὼ Παῦλος ᾿Ιουδχϊός εἶμι. « Ἢ οὐχ οἴδατε ἐν
"Hiis ; » "Iva μὴ λέγωσιν οἱ ᾿Ιουδαῖοι" Εἶτα σὺ £j,
φησὶν, ὁ πᾶς λαὺς τοῦ ᾿Ισραὴλ, χαὶ εἰς σε pilÀoo-
σιν αἱ πρὸς ᾿Αδυχὰμ ἐπαγγελίχι πέρας λυμϑάνειν;
φηπτὶ πρὸς τοῦτο, ὅτι Ποι.λοί εἶσιν οἱ σετωσμένοι,
ἀλλὰ ὑμεῖς ἀγνοεῖτε, Kal γὰρ καὶ ᾿Πλίχς, μόνος
ᾧετο ὑπολελεῖςθα', ἀλλ᾽ ἥκουτεν εἶνα! «xi ἄλλους»
Οὕτω χαὶ νῦν, φητὶ, πολλοί εἶσιν οἱ ἐξ Ἰουχίων πι-
στυὶ, ἀλλ᾽ ὑμεῖς ἀγνοοῦντες, ἔμξ μόνον οἾεπθε,
e Κιτγὼ ὁπελείφθην μόνος. » Ei 6:6 ᾿Ηλίας ἡγνόει
ὃτι μύνης οὐκ ἦν, σλΛολῇ γ᾽ ἄν ὑμεῖς εἰδείν τε, « ᾿Αλλὰ
vl λίγε! αὐτῷ ὁ γοηματισμός ; » Τουτέστιν, ὁ λόγος
405 8155: τοῦτο qx» λέγει ,« ὁ χρηματισμός.» Δηλοῖ δὲ
τὸ. « Κατίλιπον,» Ott τῆς τοῦ Θευῦ χάριτος ἦν τὸ
πολὺ μίοος.

Οὕτως οὖν καὶ ἐν τῳ νῦν χαιρῳ λεῖμμα 24x
ἐκλογὴν χέλιτος γἔγονεν, Εἰ δὲ yixv, οὐχ ἔτι
ἐξ ἔργων. 'Erts! ἡ χάντις οὐκέτι γίνεται yg xou. El δὲ
ἐξ ἔογων, οὐκ ἔτι ἔστ᾽ χάγις, (mil τὸ ἔργον, οὐχ ἔτι
£3-:4 ξοῪ"»,

"32:2 οὖν τότΞ, φησὶν, ἐχ παντὸς τοῦ λαοῦ inta-
κιτχίλιοι εὐηγέστουν. οὕτω xxl νῦν ὀλίγοι εὖχρε-
στοῦτ', καὶ αὐτοὶ λογίζονται εἰς σπένμα τῳ ᾿Αὔραχυ,
xai οὐχ ἐξέπεσεν d ἐπαγγελία τοῦ 0555. « Καὶ ἐν
τῳ νῦν χαιρῳ. » Οὐχοῦν ἐπὶ τοῦ Ἠλία χάοιτ: ἐσώ-
043a». Τοῦτο y32 xai ὁ, καὶ, δηλοῖ σύνδισμος. Καὶ
παλιν Ὥσπεο ἐν Ἠλίᾳ, φησὶν, ὑπόλειμμά ἐστιν

CAPUT XVII.

8. 41 De scopo secundum qu^m eje-ti. sunt. ut post-
mo um reverterentur. imitatione gentium hono-
ratarum, hoc est, fidelium, que in fide convene-
runt.

XI, 1-4. Dico igitur : Num repulit Deus populum
suum ? Absit. Nam et ego lsraelita sum ez semine
Abraham, tribus Benjamin | Non repulit Deus popu-
lum suum. quem antea. cognoverat. An. nescitis de
Elia quid dicat Scriptura?quomodo interpellat apud
Deum adversus Israel. dicens : Domine, prophetas
tuns occiderunt, et. altaria tua. sulverterunt, et ego
relictus fui solus, et querunt. animam meam. Sed
quid di-it ipsi oraculum ? Reliqui mihi. septem mil-
lia, qui non curvaterunt genua ipsi Baal.

Quandoquidem ergo non obtemperarunt, imo
contradixerunt, num ita abjecti sunt ut converli
nequeant,et ita irri:e factae sunt ad Abraham pro-
missiones?Minime, Etenim populus ipsius est. in-
quit,et antea cognoverat ipsum,hoc est,antequam
gentes Siquidem in proximo est probatio ac con-
firmatio sermonis. Ego ipse ait Paulus, qui gen-
tium prazdicator sum ac praeeceptor,Israelita sum.
Igitur non estis a Deo repulsi, sed vos ipsos p»lli-
tis : « Num repulit Deus populum suuin ? » Per
interrogationem acnegationem producitsermonem
« Non repulit Deus populum suum, quem antea
cognoverat. » Nam si repulisset, nequaquam ex
Judwis apostolos ac prredicatores elegisset.Etenim
ego Pa lus Judous sum. « An nescitis de Elia ? »
Ne dicant Judei : Denique tu es oinnis populus
Israel ?et in te accepturi sunt terminum quz fa-
ce sunt ad Abraham promissiones ? Ad hoc 348
Multi, inquit. sunt qu: servati sunt, sed vos igno-
ralis. Etenim Elias quoque solus putabatur esse
relictus ; verum audivit et alios esse. Ita et nunc
multi sunt ex Jud:eis fldeles.sed vos id ignorantes,
me solum esse pulalis. » Et ego relictus fui so-
lus.» Quos si Elias ignorabat quod solus non esset,
multominus vos scire potestis.« Sed quid dicitipsi
oraculum ὃ.» Hoc est. sermo Dei. Porro vox « Re.
liqui, » designat quod potissima pars gratie
erat.

XI, 5, 6. Sic igitur et in hoc lempore reliquia 86-
cundum electionem gratiz facta sunt.Quod si gratia,
jam non ez operibus : quandoquidem gra; ia. jam non
est gratia. Si autem ex operibus, jam non est gratia.
Nam opus jam non est opus.

Quemadmodum ergo tunc ex omni populoseptem
millia placuerunt.ita et nunc pauci placent:et illi
reputantur in semen Abraliam. nec excidit pro-
missio Dei. « Et in hoc tempore. » lta tempore
Eliw gralia servali sunt. Nam hoc signiflcat con-
junctio xal, id est, et Ac rursum. Sicut in Elia,
inquit,ita et nunc reliquiesunt eorum qui placent,

639

« Electionem «ostendit etiam electorum probatio-
nem Non probati enim. nequaquam electi essent.
Dicendo vero « Gratia. » ostendit Dei donum.
« Quod si gratia.» — Si gratia eligimur. facile est
accedere, et in Christum credere. Neque enim
opera nobis necessaria sunt uLad ipsum curramus
et credamus, sed sola mens et voluntas sufficit :
secundum gratiam enim et non propter opera nos
suscipit. Itaque si per gratiam vocat et suscipit,
nulla nobis ad hoc operum necessitas.Nam si no-
bis necesse esset habere opera, jam gratia non
maneret gralia, nempe per opus in mercedis
retributionem commutata. « Quandoquidem gratia
jam non est gratia »Non solum autem id abs. rdi
consequelur, si arbitremur quod operibus nobis
opus 51} ad accedendum et credendum in Chri-
stum, verum etiam aliud simile. Nam si ex ope-
ribus accedere oportere nos arbitrabimur, nianife-
stum est quod excisa sit gratia Si enim excisa non
est. jam neque opus manet opus, cum gralia non
permittat opus subsistere. 8.49 sed gratis electio-
nem fleri ostendat. Gratia siquidem et opus, na.
tura a se mutuo distincta sunt:et quidem ad opus
merces sequitur, sed non gratia : porro gratia da-
tur nonutretributio.sed ut donum ac muniflcentia.
Manifestum itaque cst quod cum gratia beneflcen-
tiam praestat.si quis hac frui arbitretur per opera,
graliam quantum in se est tollit.et gratia jam nou
manet gralia : rursumque opera jam non manent
opera : propriam enim non servant naturam, quo-
niam opera consequitur merceset non gratia.Gra-
tia igitur beneficentiam disponente, si quis etiam
per opera hanc assequi nitatur. in vanum erit ni-
sus.neque operum erit ut opera adhuc permanere
possint:neque his erit merces, priores partes su-
mente gratia : frustraque laborabit ut per opera
accipiat quod gratis prebuit gratia. — Alio modo.*Si
gratia.inquit.jam non ex operibus. » Si enim con-
cedatur quod sit ex operibus, ablata est gratia ne
sit gratia. Rursumque si ex operibus, jam gratia
non est quia si concedatur gratia, jam opus non
manet opus. « Jam non ex operibus. » Ne dicant
quod licet prophete exhortabantur, et Deus advo-
cabat, ipsaque ad emulationem provocatio suffl-
ciens erat ut nobis persuaderet:tamen gravia quam-
dam a nobis petebantur, et ita non obtemperavi-
mus:propterea dicit : Gratia est tota res, nec nlla
operum necessitas est ad credendum. Neque enim
ji qui accesserunt propter priacta opera idoneiad
vocationem visi sunt,sed Dei gratiaesttotares.Nam
opus jam nonest opus,priores sumente gratia,q:'«
jam facta est opus.et velut repellit opus ne sitopus,

Quid igitur ? Quod inquirit Israel, hoc non est
consecutus ? electio vero est consecuta, ceteri autem
excacati sunt. Quemadmodum scriptum est : Dedit
eis Deus spiritum compunctionis, oculos ut non vi-
deant, et aures ut non audiant, usque ad hodiernum
diem. Et David dicit : Fiat mensa eorum in laqueum

QECUMENII TRICCJE EPISCOPI

qui secundum gratiam electi sunt. Dicendo autem A εὐαρέστων, χατὰ χάριν ἐπιλεγέντων.

940
δὲ εἰπεῖν,

τὴν ὃοχι-
"^ -

δὲ εἰπεῖν,
E! ὃὲ yi.
e*t ν *
£49:0« τὸ

τῷ
« ᾿Εγλογὴν. » ἔδειξε xa? τῶν x λεγέντων
μήν. Οὐ 442 ἂν ἀδόχιμοι ἐπελέγησαν. Τῷ
« Χάριτι, » ἔδειξε τὴν τοῦ Θεοῦ δωρεάν. «
pi» — [0T] εἰ χάριτι ἐχλεγόμεθα,
πρησελθεῖν xal πιστεῦσαι Χριστῷ. Οὐδὲ Ὑὰρ ἔργων
δεήμεθα. εἷς τὸ προσδραμεῖν αὐτῷ xai πιστεῦσαι,
ἀλλὰ μένη γνώμη val προαίρεσις ἀσγεῖ. Rai χάριν
γὰρ. καὶ οὐ δι᾽ ἔ:γα mzosObyitat. "ovt εἰ yip:
καλεῖ χαὶ προσδέχεται, οὖν ἔχεμιν εἰς τοῦτο χρείαν
ἔργων. ᾿Επεὶ sl χρείαν eyoinusv ἔργων, οὐχ ἔτι ul.
νει χάρις ἡ χάρις, διὰ τοῦ ἔφζγου εἷς ἄντιμισθιαν
περιισταμένη. « Ὥστε οὐχ ἔστι χάρις ἡ χάρις. » Οὐ
μόνον δὲ τοῦτο ἀκολουθήσει τὸ ἄτοπον, ἐὰν νομίσω-
μεν ὅτι δεῖ ἡ μῖν ἔνγων εἰς τὸ προσελθεῖν καὶ πιστεῦ-

p 7" Χριστῷ, ἀλλὰ καὶ ἕτερον ὅμοιον. Et γὰρ ἐξ &-

D

q^ v 1 poa:£va: δεῖν ἡ μᾶς νομίσωμεν, δῆλον ὡς avr.
ται ἡ χάρις. Ἐπεὶ εἰ μὴ ἀνήτνται, οὐχ ἔτι οὐδὲ τὸ
ἔργον μένει ἔργον. τῆς χάριτος οὐχ ἐώσης ὅλως ἔ:-
Ὧον ὑποστῆναι, ἀλλὰ προῖχα τὴν ἐχλογὴν ἐπιδειχνυ-
μένης" Κεχώρισται μὲν γὰρ ἀπ᾿ ἀλλήλων τῇ φύσει,
Aix καὶ ἔργον. Kai τῷ μὲν ἔργῳ ἕπεται μ'σθὸός,
ἀλλ᾽ οὐ χάρις" 3, δὲ χάρις δίδοται, οὐχ ὦ: ἀντιμ:-
σθία, ἀλλὰ ὡς δῶρον καὶ φιλοτιμία, Δῆλον εὖν ὅτι τῆς
χάριτος τὴν εὐε:γεσίαν παρεχομένης, εἴτις οἴεται:
διὰ τῶν ἔργων τχύτης ἀπολαύειν, ἀναιρεῖ τὴν χάριν
τὸ ὅτον γε ἐφ ἑαυτῷ, καὶ οὐ μένε: χάρις ἔτι ἡ yi-
'ς. Πχλιν δὲ οὐδὲ τὰ ἔργα μένει E2qa. Τὴν γὰρ
οἰκείαν οὐ σώζει φύσιν, ἐπεὶ τοῖς ἔργοις uiti,
ἀλλ᾽ οὐ χάρις ἀχολουθεῖ. Τῆς γάριτος οὖν X. op γούσης
τὴ» εὐεργεσίαν, xav τις δι᾽ ἔργων ταύτης τυχεῖν πει-
ραθείη, εἰς μάτην ἔσται d, πεῖρα, μήτε τῶν ἔργων,
ἔργων ἔτι δυναμένων διαμεῖναι. Οὐ γὰρ ἔσται τού-
τοῖς μισθὸς, τῆς γάριτος προλαθηύσης, xa! Ματαιο-
πονοῦντος λαχεῖν δ'᾽ ἔργων, ὃ προῖκα "pie pee L|
χάρις. — λλλως Ε χάριτι, φησὶν, οὐχ ἔτι ἐξ ἢ eve,
ἐπεὶ εἰ συγχωρηθῇ τὸ ἐξ ἔργων, ἀνήρνται ἣ χάρις
λάρις εἶναι. Πάλιν εἰ ἐξ ἔργων, οὐχ ἔτι ἐστὶ χάρις.
"᾿Επεὶ εἰ συγχωρηηῇ ἡ χάρις, οὐχ ἔτι μένει τὸ ἔ: γὸν
ἔργον. « Οὐχ ἔτι ἐξ ἔδγων. » "Ivx. μὴ λέγωσιν, ot:
Ei xal προφῆται προέτρεπον, xai ὁ θεὸς παρεκάλει,
καὶ 3) παραζήλωσις ἰχανὴ ἦν ἡμᾶς πεῖσαι, ἀπῃτού-
μεθα δὲ ὅμως φορτιχά τινα, xal οὐχ ὑπηκούσαμεν,
διὰ τοῦτο, φησὶ, χάρις ἐστὶ τὸ πᾶν, xal οὐ χρεία
ἔργων εἷς τὸ πιστεῦσαι. Οὐδὲ γὰρ οἱ προσελθόντες,
διὰ ἔνγα προγενόμενα ἀξιόχρεοι πρὸς τὴν χλῆσιν
ἔδοξαν, ἀλλὰ χάςις Θεοῦ ἐστι τὸ πᾶν. ᾿Επεὶ τὸ ἔργον
[οὐχέτι ἔγ γον]. El γὰρ ἡ χάρις ἔργον ἀπαιτεῖται, a
τὸ ἕνγον οὐχ ἔτι ἐστὶν ἔργον, τῆς χάριτος προλαδού-
σης. xxi γενομένης ἔργον, xai olov ἐξωθησάσης τὸ
ἔργον lx τοῦ εἶναι ἔργον.

Τί οὖν ; δ ἐπιζητεῖ ᾿Ισραὴλ, τούτου οὐχ ἐπέτυ -
χεν ; ἡ δὲ ἐχλογὴ ἐπέτυχεν οἱ δὲ λοιποὶ ἐπωρώ-
θησαν, χαβὼς γέγραπτα!' ἔδωχεν αὐτοῖς ὃ Θεὸς
πνεῦμα γχατανύξεως, ὀφθαλμοὺς τοῦ μὴ βλέπειν,
χαὶ ὦτα τοῦ μὴ ἀχούειν ἕως τῆς σήμερον ἡμέρας.
Καὶ δαυϊὸ λέγει’ Γενηθήτω ἡ τράπεζα αὐτῶν

δι

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

542

el; πιγίδα, καὶ εἷς θήραν καὶ εἰς σχάνδαλον, xal A et in captionem et in offendiculum, et in retributio-

εἰς ἀνταπόδομα αὐτοῖς. Σχοτισθήτωσαν οἱ óg01À-
po: αὐτῶν τοῦ μὴ βλέπειν, xal τὸν νώτων αὐτῶν
διὰ παντὸς σύγκαμψον.

« Τούτου" οὐκ ἐπέτυχεν. » Τοῦτο οὐκ ἐρωτῶντός ἐσ-
τιν, ἀλλὰ ἐγκαλοῦντος. ᾽Βαυτῷ γὰρ, οησί, μάχεται ὁ
Ἰουδαῖος, ζητῶν διχαιοτύνην fv οὐ βούλεται λαδεῖν.
Τοῦτο vip, φησὶν, ὁ ᾿ἰουδαΐ)ς ἐπιζητεῖ, οὗ οὐ βουλε-
«at τυχεῖν. Τὸ vio, « Τούτου οὐχ ἐπέτυχε, » χατὰ οἷ-
χείχν νόησον βούλησιν" "Οὐχ ἐπίτυχε γινώσχων, μὴ
ἀτυχῶν κατὰ τὸ ἀδύνατον, Τίς γὰρ ἐξ ἔογων ἔδι-
χαίώθη ; «'H δὲ ἐχλογὴ ἐπέτυχεν. » Οἷον, οἱ ἐξ "Iou-
δαίων καὶ ἐξ ἑηνῶν πιστοί. ᾿Εχλογὴν δὲ εἰπὼν, δεί-
xvost xal τὴν ἐχλίνων δοχιμὴν, xai τὴν τοῦ 0:105
χάριν. Τὸ δὲ, « ᾿Κπέτυχι, » δηλοῖ τῶν ἀγαθῶν τὸ
μέγεθος, ὃ οὐχ ἤλπιζε. « Ot δὲ λο᾽ no! ἐπωρώλη σαν. »
Ts; ; "Oso ἐναπίμειναν τῷ ᾿Ιουδαϊτμῷ. Λοιπὸν
μετὰ τὸν ἔλιγγον, θατόεϊ πώρωσιν αὐτοῖς ἐγχαλεῖν.
« Ἕδωχεν αὐτοῖς ὁ Θεός. » Τὸ δὲ. « Ἔδωκεν,» μὴ
ἐνέργειαν, ἀλλὰ συγχώρησιν νόει, οἵον, Λαδεῖν ἀφῆκε,
συνεχώγησε. « llvijux κατανύξεως. » Κατάνυξιν.
Τὴν περὶ τὸ χεῖρον νῦν ἕξιν xai προσοχὴν τῆς ψυχῆς,
κατάνυξιν waÀst Κατανυγῖναι Ὑὰρ ἐστι τὸ ἐμπα-
γῆνα! X09 χαὶ προτηλωθῆναι, χαὶ ἐχ χαλῷ xai ἐν
x14p. Νὺν μέντοι τὸ ἀμετάθετον αὐτῶν ποὺς τὸ χα-
x5v, κατανυξιν ἐκάλεσεν. « ᾿ῥοηχλμοὺς τοῦ «ἡ βλέ-
πεῖν. » Εἰπὼν, « Ἐπωρώθησαν, » φἕϑε: τοῦ τα υ
τὴν μαυτυρίαν, ἵνχ μὴ δόξῃ ἐπα, θὴς εἶνχι. Αἰτίαν
δὲ τῆς πυρώτεως λέγει τὴν αὐτῶν γεγενῆτηχι φι-
λονεικίαν. Ὀφθαλμοὺς và» ἔχοντες εἰς τὸ ἰδεῖν τὰ
θαύματα τοῦ Χριστοῦ, xx! ὦτα εἰς τὸ ἀχοῦται τὴν
διδασκαλίαν, οὐδενὶ τούτων εἰς δέον ἐχρήσαντο. ᾿Αλλὰ
τοὺς μὲν ἐχάμιλυταν, τὰ δὲ ἀπίφταξαν, ὡς τοῦτο
σπουδάζοντες, τὸ μὴ σιυθῆναι. « Καὶ Δαυὶδ λέγει, »
Δοιπὸν τὴν ὑπὲ τῆς ἀπιστίας ταύτης τιλωρίαν, τὸν
Δαΐὸ φίρει λίγοντα, $t; τέλος ἔλχδε xai ἐξῆλθεν.
« Ἢ τράπεζα αὐτῶν. » Τὰ 14202 αὐτῶν, xxi ἡ τρυφὴ,
εἰς τὸ ἐναντίον περιέστη. Τοῦτο ὀηλοῖ τὸ. « τοάπεζχ »
χαὶ « παγίὃχ, » — [(OIKOYM. | « Καὶ eic θύ ταν xai εἰς
σκάνδαλον » Εὐάλωτοι, φησὶ, τοῖς ἐπηρεάχουσ' γέ-
νωνται. « Καὶ εἰς ἀνταπόδομχ. » ᾿Ανταπόδομα εἶπεν,
δηλῶν ὅτι ταῦτα πάσχοντες, ἀμλαρτιῶν τίνουσ! δίχας.
« Σχοτισθήτωταν οἱ ὀφηαλμοὶ αὐτῶν. » Τὸ αὐθχιοέτως
μέλλον πιρ᾽ αὐτῶν γίνεσθει, ὡς ἐν χχτάρας λέγει
μέϑει, 'Ezxa5 γὰρ, qnx. οὐκ ἠδουλή!ησαν τὸν
ἽἼλιον τῆς διχχιοτόνης εἰὀένχ!, μηδὲ "On:tv. « Καὶ
τὸν νῷτον αὐτῶν. » Τὸ μέλλειν αὐτοὺς ὑπὸ 'Ρω-
μαους γίν:στθχι δηλοῖ. Τὸ ὃὲι « Διὰ παντὸς,» ὡς
οὐδὲ ἐλευθερωθεῖέν ποτε, σημαίνει, ἐπιμένοντες τῇ
ἀπιστίᾳ.

nem ipsis. Obtenebrenutur oculi eorum ne videant, et
tergum eorum semper incurva.

350 « Hoc non est consecutus. » Non est hoc
inlerrogantis,sed conquerentis. Adversus seipsum,
inquit, pugnat Judeus, qui justitiam querit quam
non vult accipere : hoc enim inquirit Judzus quod
consequi non vult Nam quod dicetur,« Hoc non est
consecutus, » ex propria intellige voluntate, nempe
quod sciens non est conseculus,non quod perim-
possibilitatem sit frustalus. Quis enim ex operi-
bus justificatus est? « Electio vero est consecuta :»
puta fideles tam ex Juduis quam ex gentibus, Di-
cens autem electionem, ostendit etiam illorum

B probationem, Deique gratiam. Dictio, « Consecuta

est, » mani'estat bonorum magnitudinem quam
non sperabat. Coteri antem excecati sunt Qui-
nam ὃ Qnotquot in Juduismo permanserunt. Dein-
ceps post arpguümentationem audet eos cecitatis
accusare « Dedit eis Deus. » Verbum « Dedit, »
non operationem indicat, sed permissionem,id est,
sumere permisit, concessit. « Spiritum compuu-
ctionis. » χτανυξιν dicit anima habitudinem et
attentionem ad id quod pejus est. Siquidem χατα-
νυγῆναι est quodammodo infixum et caplum esse
sive bono sive malo. Nunc autem immutabilitatem
eorum ad malum, vocavit κατάνυξιν, id. est, com-
punctionem sive defixiofem. « Oculos ut non vi-
deant. » Ubi dixit « Excecati sunt, » Isaic pro-
fert testimonium ne molestus esse videatur. Cau-
sam vero ceecilalis dicit fuisse contentionem ipso-
rum. Oculos namque habentes ut viderent Christi
miracula, et aures ut. doctrinam audirent : nullo
horum ad id quod opus erat usi sunt : sed illos
quidem clauserunt. has autem obturarunt : tan-
quam studio in hoc nitentes ne salvi flerent. « Et
David dicit. » Deinde profert David qui narrat
ultionem hujus incredulitatis que ultio jam ter-
minum accepit et inelTectum deducta est. « Mensa
eorum. » Bona ac delicie ipsorum in contrarium
immutantur: hoc autem significat mensa et la-
queus, « Etin caplionemet in offendiculum. » Fa-
cile, inquit. ab impetentibus capiantur. « Et in
retributionem. » Retributionem dixit, ostendens
quod hiec palientes peccatorum ponas pendunt,
« Obtenebrentur oculi eorum. » Quod spontanee
facturi erant tanquam in execrationis parte ponit.
Nam quia Solem, inquit, justilia videre noluerunt,
ne videant. 858 « Et tergum eorum » Romanis

ipsos subjiciendos esse signilloat. « Semper. » Ut nunquam liberentur permanentes in increduli

tate.

Λέγω οὖν" Μὴ ἔπτχισχν ἵνα πέσωσι ; Μὴ qévor-
το, ἀλλὰ τῷ αὐτῶν παρχπτώματι d σωτηλία τοῖς
ἔθνεσιν, εἰς τὸ παρχγηλῶσαι αὐτούς. Εἰ δὲ τὸ
πχρχπτωμὰ αὐτῶν πλοῦτος χόσμου, xal τὸ ἥτ-
τὴμχ αὐτῶν πλοῦτος ἐβνῶν, πόσῳ μᾶλλον τὸ
πλήριμα αὐτῶν ;

Καθαψάμενος αὐτῶν σφοδρῶς, νῦν πειρᾶταί τινα

X. 11, 12. Dico igitur : Num ímpegerunt ut ca-
derent ? Absit, sed per lapsum ipsorum salus contigit
gentilus. ut ad. mulationem eos provocaret. Quid si
lapsus ipsorum d:vitie. sunt mundi, et diminutio eo-
rum divitia gentium : quan:o magis plenitudo ipso -
rum ?

Ubi acriter eos objurgasset, nititur nunc aliquam

ORCUMENII THICC/E EPISCOPI

ju

ipsis consolationem invenire. Etenim peccata. ait, ἃ παραμυθίαν αὐτοῖς s)osttv. Τὰ μὲν γὰρ &psptípe-

maxima sunt ; num ergo taliter impegerunt,ut cum
ceciderint, amplius non resurgant eliam si velint?
Absit, inquit ; quanquam enim impegerunt, re-
cipi possunta Deo,si modo velint. Vide tamen
quod in ipsa quoque consolatione obnoxios facit
eos maximorum peccatorum. — Alio modo. Quo-
niam inter eos qui impingunt, quidam crure tan-
tum offendunt, alii vero etiam decidunt, volens si-
muljudeos ad magnu m animi merorem deducere,
ut qui prius csntumeliosi fuissent, simul etiam ad
finem adhortari : dicit quod impactio eorum facta
est, non ut omnina deciderent, sed ut crure tan-
tum offenderent : neque hoc temere, sed dispen-
satione quadam hoc factum est, ut per illorum
offeusionem salus flat gentibus: lat autem et ipso-
rum erectio, i/los qui sunt ex gentibus ;&emulando
ac imitando. Ipsos itaque offendisse, confert quo-
dammodo ad ipsorum erectionem,si ipsorum lapsu
salus est gentibus : in salute autem wmulatio ; in
emulatione vero, eorum qui ceciderant erectio.
Talis namque est Dei ineffabilis et incomprehensi-
bllis providentia ac dispensatio, quod ex lis quc
maxime videntur implicata explicet, et ex adversis
ea praestet qu» utiliora sunt. Siquidem Judiei ita
impegerant, ut et caderent et jacerent, et nec sibi
nec aliis alicujus commodi causa flerent : Deus
autem lapsu illorum, et ad gentium salutem usus
esi, et ad eorum ipsorum erectionem a lapsu.Ita-
que non sic impegerunt, Deo hxc disponente, ut
caderent ; sed impegerunt ut corrigerentur. 352
Magis autem,sicuL dicit Apostolus,ut divitie mundi
flereut ac divitio gentium, et. inde peracta est
mundi reconciliatio, oinniumque perfecta resusci-
tatio, non eorum tantum qui impegerant, verum
etiam eorum qui usque ad mortem ac mortiflca-
tionem deciderant. Et vide. Initio quidem. Judwo-
rum incredulitatem vocavit impactionem, deinde
lapsum.Postq'am aulem ostendit eis bonorum ma-
gnitudinem, si modo obtemperare velint, ipsos
etiam erexil, divitias gen'ium appellanc et mundi
reconciliationem, suamque carnem. Tunc etjam
quanta si incredulitatis absurditas ostendit, indi-
cans ipsos per hanc factos esse mortuos. Verum
hoc quoque miro modo facit,admodumque sapien-
ter. Etenim quia simpliciter mortuos ipsos appel-

D

lare valde amarum erat ac pede intolerabile, ma- D

gisque ad injuriam conferebat quam ad exhortatio-
nem : id non ita aride ponit, sed miscet illud ac
laudis ordine producit. dicens. « Quo erit assum-
ptio ipsorum nisi vita ex mortuis ? » per vitam
quidem pouens quod delectet : addens autem. * Ex
mortuis, » subindicat quod illorum incredulitas
mortiflcatio fuerit. Deinde ubi dixisset quod lapsus
illorum facta sit salus gentium,ex hoc consequen-
ter magis astruit quod ipsorum quoque futura sit
salus. Deducendo autem argumentum, ubi more
suo ante periodi expletionem circuitibus usus esset,
dicens : « Vobis quidem dico gentibus. » Rursus

τα, φησὶ, μέγιστα' doa δὲ μὴ τοιαῦτα ἔπταισαν, ia
πεσόντες μὴ ἀναστῶσιν ἔτι xdv βουλνθῶνι ; Νὴ
γένοιτο, φησίν, Οἷχ γὰρ ἄν ἔπταισαν, δεχτοί εἶσι
Ge'p. βυυληθέντες μόνον Ιλὴν ὅρα ὅτι xai iv οὐτῇ τῇ
παυχμυθίλ ὑπευθύνους αὐτοὺς ποιεῖ μεγίστων ἀμ.»
τημάτων. -- [O4T.] "'AAÀec. 'Extió? τῶν xow-
πταιόντων, ol μὲν πταίοντες ὑποσχελίζονται μόνον͵
οἱ δὲ vai χαταπίπτουσι, θέλων τοὺς Ἰουδαίους ὧμα
μὲν τῆς πολλῆς ἀθυλίας ὡς προυδρισμένους ἀπ: γ1.
γεῖν, ἅμα δὲ xal ἐπὶ τὴν πίστιν προτρέψασθαι, φησν,
ὅτι τὸ πταῖσμα αὐτῶν, οὐχὶ εἰς κατάπτωσιν τιλείεν
γέγονεν, ἀλλὰ μόνον οἷον ὑπεσχελίσθησαν. Καὶ τοῦτ
οὐχ ἁπλῶς, ἀλλὰ διάτινα ο᾽χονομίαν govej topi üv, tvi
ἐ, τῷ ἐχείνων παραπτώματι, γένηται μὲν d, σωτηοίς
τοῖς ἔθνεσιν, γένηται δὲ xal αὐτῶν ἐχείνων ἣ ἀνόρ-
θωσ'ς. πυςαῦν λούντων χαὶ μιμουμένον τοὺς ἐξ ἐθνῶν.
ὭΩσχε τὸ mt;0ztilz20 αὐτοὺς, τρόπον τινὰ εἷς ἀνόρ»
θωσιν αὐτῶν συντελεῖ, εἴπερ ἐν τῷ παραπτώματι
αὐτῶν fj σωτηρία τοῖς ἔθνεσιν, ἐν δὲ τῷ σωτηρίᾳ ἡ
παρχζήλωσις, διὶ τῆς παναζηλώσεως, ἡ τῶν Tb
πτωχότων ἀνόσοθωσις. Τοιχύτη ὙΧΡ $ τοῦ Θιοῦ £-
ῤητος καὶ ἀχατάληπτος πρόνοια xai οὐχονομία, ἐξ
ἀπόρων πόρους πχρέῖχει, xai ἐχ τῶν ἐνχντίων τὲ
γρυηστότε:α, ΟἹ μὲν γὰρ ᾿Ιουδαῖο! ἔπτχισαν, ὥστε xad
πεσεῖν χαὶ χεῖσθχ', x3! μήτε ἔχυτοῖς, μύτε ἱτέροις
ϑηστοῦ τινος γενήτεσῆχι αἴτιοι. Ὃ δὲ Os τῷ
ἐχείνων παραπτώματ', xal πρὸς τὴν τῶν ἐθνῶν δ»
τηρίαν ἀπεγρήσατ᾽, καὶ εἰς τὴν αὐτῶν ἐχείνων ἐξὸὺ
τοῦ παραπτώματος ἐπανόρθωσιν. Ὥστε οὐχ ἔξ"
σιν (ταῦ α -οὔ 0:55 οἰχηυνομοῦντος, ἵνα πέσωφιν,
ἀλλ᾽ ἔπταισαν, ἵνα διουθώσωντα!" μᾶλλον δὲ, ὡς e
τός φησιν, ἵνα πλοῦτος xó34029 γένηται, χαὶ πλοῦτος
ἐθνῶν. Καὶ ἐκ τούτου πάλιν τελεία χαταλλαγὲὴ χό-
coo, καὶ τελεία παντων ἀνχδίωτις, οὐ μόνον τῶν
προσπταισάντων, ἀλλὰ xxl τῶν μέχρι θανάτου x:
νεχοώσεως χατχπετόντων. Καὶ 62a: ᾿Αὐχόμενος μὲν,
πταΐτμα τὴν ἀπείθειαν ἐκάλει τῶν ᾿Ιουδαίων, εἶτε,
παράπτωμκ. ᾿ἔπειδὴ δὲ ἔδτιξεν αὐτοῖς (Exv βούλων
ται μόνον πεισθῆναι) τὸ μέγεθος τῶν ἀγαθῶν xal
ἐπῆρεν αὐτοὺς πλοῦτον ἐβνῶν καλῶν xzi κχκαταλλα-
Ὑὴν κότμον, καὶ σιρχα οἰχείχν' τότε τε καὶ τῆς ürtt-
θείας τὸ ἀτορὴν ἡλίχον ἐστὶ δεικνύει, νεκοοὺς αὐτοὺς
διὰ ταύτης ἀποφαινόμενος γενέσθαι, ᾿Αλλὰ xal τοῦτο
λίαν θχυμασίως ποιεῖ καὶ σοφῶς. ᾿βπειδὴ Ὑ1 τὸ
νεχ:οὺς αὐτοὺς ἀπλῶς ἀνομασθῆναι, λίαν ἦν tu
καὶ καταθοριχὸν, xai εἰς ὕδοιν μᾶλλον fj παραίνεσιν
συντελοῦντ, οὐχ οὕτιυς αὐτὸ τίθησι ξη ρῶς, ἀλλὰ ule
(qvo$v αὐτὸ, xai ἐν τάξει ἐπαίνου προΐγε:, λέγων
« Τίς ἡ πιόσληψις αὐτῶν, εἰ μὴ ζωὴ dx νεχρῶν ;»
Διὰ μὲν τοῦ, « ζωὴ, » τὸ εὐφραῖνον τιθεὶς, διὰ ὁὲ τοῦ,
« Ἐκ νεχρῶν,» ὑποσημαίνει ὅτι ἢ ἀπειθεια αὐτῶν,
νέχρωτις ἦν. Εἶτα εἰπὼν ὅτι τὸ παράπτωμα αὐτῶν
σωτηρίχ γέγονε τῶν ἐθνῶν, ἐφιξῆς ἐχ τοῦ μᾶλλον
ἐπιχειρεῖ, ὅτι πάντως xzl αὐτῶν ἔσται σωτηρία.
Πρυχγαγὼν δὲ τὸ ἐπιχείρημα (ἐπειδη ὡς ἔθος αὐτῷ
πρὸ τοῦ ἀπαρτίσαι τὴν περίοδον περιδολαῖς ἐχ’ήσετο
διὰ τοῦ. « Ὑμῖν γὰρ λέγω,» καὶ ἑξῆς), παλιν ἐπ»
ἀναλαμθάνει τὸ ἐπιχείρημα, καὶ φησιν" « Bl. yip

54^

COMMENT. IN EPIST. AD. ROM.

546

ἀποθολὴ αὐτῶν, » καὶ ἑξῆς. Καὶ σημείωσαι ὅτι xacà A argumentum repetit et ait : « Nam sí rejectio eo-

τὸ πλεῖστον iv ταῖς ἐπαναλήψισιν, οὐχ οὕτως γυμνῶς
wil ὡς ἐπεχείρησε πάλιν ἐπαναλαμῦχνει, αλλ' ἢ
μετά αὐξήσεως, ἤ μετὰ τιλειοτέρας διακαθχύσεως,
ἢ ἐμφαντιχιότερον, καὶ ἀπλῶς ἄνε) τινὸς σχτμ’τι-
σμηοῦ καὶ διαμορφώσεως σπανιάχις 8500: ἂν αὐτὸν
καίτοι συνεχῶς σχεδόν τι χοώμενον, τῇ ἐπαναλήψει
xtyonpivov. « ᾿Αλλὰ τῷ αὐτῶν παραπτώματι. »
λον τὸ χωρίον τοῦτο εἴρηται, ὅπως χαὶ αὐτοὺς
παραμοθήσηται xii πείσῃ μὴ ἀπογνῶνχι, xai ἵνα
τῶν ἐθνὼν χατενέγχῃ τὸ φύσημα, καὶ πείσῃ μὴ ἀπο-
νοεῖσθαι. Δ'ὰ τοῦτο, φυσὶν, ἐσώθη τὰ ἔθνη, ὅτι αὖ-
«οἱ σωθῆναι οὐχ ἠνέτχοντο. Ὡς εἴγε ἄξιον ἦν, τγύ-
τοὺς ἔδει πρώτους σωθῆναι, εἶτα τὰ ἔθ.ν. πε! οὖν
οὗτοι, φησὶν, οὐχ ἐθέληταν, πρωτότυποι γεγόνατε
ὑμιῖς.

Ὅθι:, καὶ αὐτός φησιν, « ᾿ἰουδαίῳψ τε πρῶτον
χαὶ Ἕλληνι. » Καὶ ὁ Κύριος. « Πολεύεσῆ: μᾶλλον
X20; tk πρόδατα tà ἀπολωλότα οἴχου ᾿Ισυχήλ. »
Koh πάλιν, χαὶ τὸ, ε Ὑμῖν ἦν ἀναγκαῖον πρῶτον
λαλγῆῆναι τὸν λόγον. » Ὁρᾷς οὖν ὅτ' ἡ ἀπείθεια τῶν
Ἰουδαίων γώραν ἔδωχε τοῖς ἔνεστιν εἷς τὸ γενέσθαι
πρωτοτύπους εἰς τὴν πίστιν; « Εἰς τὸ παραζηλῶ-
σαι αὐτούς ; » "Iva. ἐπειδὴ ἀφ᾽ ἐχυτῶν πιστεῦσαι οὐχ
ἠδουλύήητσαν, χἂν χατὰ ζῆλον πιστεύσωσιν. « E: δὲ τὸ
παράπτωμα αὐτῶν. » ll2ó; παραμυθίαν αὐτοῖς λαλεῖ
καὶ προτροπήν. El (32, φησὶ, τὸ πα-άπτωμα αὐτῶν
xal τὸ ἥττημα ἀφορμὴ γέγονεν ἀγαθῶν τοσούτοις,
πόσῳ μᾶλλον ἐὰν πάντες σωθῶσί ; τ οῦτο γὰρ δηλοῖ
τὸ, « Πλήσωμχ. » Πόσοις ἄρα, φησὶ, γένωνται πρό-
φύσις σωτηρίας, πάντες σωτόμειοι; 'Év ταυτῷ ch
xxi τὸ μὴ ἀπογιῶναι αὐτοὺς παιδεύει, « Πλοῦτος
ἐθνῶν, » τουτέστι γέγονε. « Ιόσῳ χᾶλλον τὸ πλή-
pupa αὐτῶν ; » Οἷον, τὸ συναπαρτισθῆνχι xai αὐτοὺς
τοῖς σωζομένοις. El οὖν xxi τούτων ἐλλειπόντων,
πλοῦτος χότμου, φησὶ, γέγονε xai πλοῦτος ἐθνῶν,
πόσῳ μᾶλλον τὸ συναπαρτισθῆνχι xal αὐτωὺς, ἔσται
πλοῦτος χύσμου xal πλοῦτος ἐθνῶν ;

Ὑμῖν γὰχο λέγω τοῖς ἔθνεσιν, ἐφ᾽ ὅτον μὲν
εἰμὶ ἐγὼ ἐθνῶν ἀπόστολος, τὴν διχχονίαν uoo
δοξάσω, εἶ πως παρχγχγηλώσω μου τὴν σάρχα xal
σώσω τινὰς ἐξ αὐτῶν. Εἰ γὰρ d ἀπούδολὴ αὐτῶν
χαταλλαγὴ κόσμου, τίς ἡ πρόσληψις, εἰ μὴ ζωὴ
dx νεχρῶν ; El cà d ἀπαρχὴ ἁγία, καὶ τὸ φύραμα,

καὶ ἡ ῥίζα ἁγία xat οἱ κλάδοι.

Ὑπὲ0 ᾿Ιουδαίων λέγει, τῷ τε μὴ δόξαι διὰ μῖσος
ἐχεῖνα ἃ εἶπεν εἰρηχέναι, καὶ ἵνα χκαταστείλῃ τῶν
- eq. ὦ « 4 » ^. ^P
ἐθνῶν τὸ φρόνημα. “μᾶς, φησὶ, τὰ ἔθνη. 0:X 030
leta, ἐπαινῶ xal δοξά Il2à 6zt τὴν δ᾽ αχονίαν
αἰτίχ, ἐπχινῶ xat οοξχζω. ἰδῶτον ὅτι τὴν 0:axov!
ὁμῶν, τουτέστι τὸ μήρυγμα, ἐγκχεχείρισμκα:, xal
"3 y T ; nob 4 ,)* l, ^ t 2 el ne
ἀνάγκην ἔζω ἐπαινεῖν xal δοξαζει» ὑμᾶς ὡς ἐμοὺς
μυθητάς. "ἔπειτα, ἴνα xal τῶν ᾿ιουδχίων τινὰς, οὕς
xal σῶμα ἴδιον χαλεῖ, παρχχνισθέντας ἐχ τῶν περὶ
ὑμῶν ἐπαίνων, σώτω. Λαμπρύνει δὲ χατὰ τοῦτο τὰ
ἔηνη, ὡς act γινόμενα σωτηρίας ᾿Ιγυδαίοις. ΟἹ μὲν
γὰρ À; ἀπωλείας ὑμῖν εἶσι, φησὶν, ἀφυρμὴ σωτηρίας.

$ Matth. x, 6. [8 Act. xur 46.

B

C

rum. » etcetera. Et nota quod, ut plurimum in re-
petitionibus, non iia nude iterumrepetit, quasi ad
hoc conaretur : sed vel cum augmento, vel cum
majori elucidatione vel expressius,et omnino ubs-
que aliquo cultu ac permutatione raro eum inve-
nias repetitione utentem, qua tamen continue
fere utitur. « Sed per lapsum ipsorum. » Totus
liic locus dictus est, ut et eos consolaretur, et per-
suaderet ne desperarent : utque gentium fastum
detraheret, ac suaderet ne oblivioni ista traderent.
Propterea, inquit, gentes salve facto» sunt, quia hi
non sunt adducii ut salvi flerent. Siquidem, veluti
dignum erat, hos primum oportuit salvos fleri,
deinde gentes : verum quia hl noluerunt, 353
vos primitivi facti estis.

Unde et ipse dicit : Judeo primum et Graeco. »
Et Dominus : « Ite potius ad oves perditas domus
Israel *, » Rursumque:« Vobis oportebat primum
loqui verbum **. » Vides igitur quod Judmorum in-
credulitas locum dederit gentibus, ut primitivi fle-
rent ad fldem ? « Ut ad &mulationem eos provo-
carent. » Ut, quandoquidem ex seipsis credere
voluerunt.saltem vel emulatione crederent. «Quod
si lapsus ipsorum. » Adconsolationem eis loquitur
et exhortationem. Nam si lapsus ipsorum et dimi-
nutio, facta est tot hominibus occasio bonorum,
quanto magis si omnes salviflant? siquidem hoc sí,
gnificat « Plenitudo. » Quam multis sanefuerint,in-
quit salutis occasio ,0omnes cum salvi flunt ? Ex hoc
itaque etiam ipsos instruit ne desperent: « Divitic
gentium, » facta est videlicet. « Quanto magis ple-
nitudo ipsorum. » Hoc est,utipsi etiam perflciantur
cum his qui salvi fiunt.Si ergo his etiam non prae-
sentibus divitie mundi facte sunt ac divite gen-
tium : quanto magis ipsorum etium perfectio divi-
tio erunt mundi ac diviti: gentium !

Xl, 13-16. Vobis enim dico gentibus : Quatenus
quidem sum apostolus gentium. ministerium meum
glorificabo, si quo modo ad &mulanium provocem
carnem meam, et salvos faciam aliquos ez illis. Nam
si rejectio 1psorum cst reconciliatio mundi, qug erit
assumptio, nisi vila ex mortuis ? Quod. si primitig
sanct, sancta est ct conspersio : et si radiz. sancta
est, sancli erunt οἱ rami.

D ProJudzis loquitur : partim quidem ne odio

dixisse videatur ea quo dixit: partim vero utgen-
tium fastum comprimat. Vos. inquit, gentes du-
plici nomine laudo ac glorifico.Prinum quod vestri
ministerium, hoc est, prodicatio mihi tradita
sit: et mihi necesse est uL vos tanquam meos dis-
cipulos laudem ac glorificem. Deinde ut quosdam
eliam Judiorum. quos suam quoque carnem ap-
pellat, stimulatos ex vestri collaudatione, salvos
faciam. Ex hoc carnem gentes illustrat, tanquam
Judais causa fuerint saulutis.Si quidem qui ex per-

547

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI

ditione erant, vobis, inquit. sunt occasio salutis, A TX ui,-o: ἔθνη ἐχείνοις ix. mottoz. « ἘΠ πως f3p1-

nempe gentes, ex flde videlicet. 884 «Si quo-
modo ad :emulandum provocem carnem meam. »
O Judaicam pervicaciam ! Non dixit, Persuadeam,
sed, « Ad emulandum provocem, » tanquam non
alio modo sint credituri, nisi vehementia quadam
illata. In superioribus quidem coguatos vocat eos
ac fratres : nunc vero « Carmen, » familiariores
eos efficiens. « Aliquosex illis. » Ne hoc quidem
modo omnes, sed aliquos, adeo ipsorum noverat
pervicaciam. —Porro quod ait: « Nam si rejeclio
ipsorum, »etc., ejus repetitio est quod dixit. Quod
si lapsus ipsorum,ut etiam praediximus : aut causa
est studii Pauli, utipsi salvarentur. Veluli si quis
diceret : Cur, Paule, laboras pro Judois? cur ais :
« Si quomodo ad &emulandum provocem carnem
meam et salvos faciam aliquos ex illis ? » Et cur
tantum assumis laborem ? Certe, inquit, convenit
mihi sollicitum esse ac laborare. Nam si rejectio
ipsorum, etc., hoc est,si etiam ipsis non presenti-
bus Deus mundo reconciliatus est, et medius paries,
veteris inimiciti:e de medio sublatus est, quid, an
non contingere poterit commodum maximeque ad-
mirandum, si ethi salvi fiant et adjungantur?» Re:
conciliatio inundi. » Quoniam ipsos rursum objur-
gavit, rursum eos laudat, eadem dicens que antea
dicta sunt. Nam si quod ipsi impegerint, mundo
fnit occasio salutis. quid poterit quispiam dicere
futurum esse si assumantur a Deo? Quid inquam,
aliud nisi resurrectionem mortuorum ὃ sed quem-
admodum resurrectio non propter assumptionem
ipsorum erit.ita neque salusgentium facta est pro-
pteripsos. Sed his sermonibus gratum se illis
praebet ut exhortetur. — Alio modo.Si Deus, inquit,
illis iratus, talia donavitaliis. ut inimicos etiam
faceret umicos, cum eos assumpserit, quid non
praestabit ? Vita ex mortuis tunc erit.id est, innu-
mera bona.nam hoc signiflcat per « Vitam. »Simul
etiam innuit quiddum profundius : quod sicut re

surrectio ex mortuis non propter Judzos erit: ita
nec aliorum salus propter ipsos facta esset nisi ἢ -
dem habuissent. Nam omnia qua pro illis dicit,
frigida (ut aiunt) gratia tribuere videtur : quemad.
modum :egrotantibus frequenter faciunt medici.
Licet enim maxima parte, inquit damno affectis iis
qui salvi (lunt nihilominus salus ipsorum recouci-
liatio mundi efficitur, S3 $ hominumque inimicitia
qui» adversus Ueum erat, dissolvitur, quid ezisti-
mare oportet. ubi illa quoque pars. nempe Judi,
assum ota fuerit, et iis qui salvi flunt. addita ? —
Quid igitur est assumptio ipsorum sive additamen-
tum nisi magn: divitiie? nisi perfectum integrum-
que gaudiuin, quale erit in perfecta communique
vita ac resurrectione ex mortuis. « Nisi vita ex
mortuis ? » Si hoc, inquit, quip erit assumptio ipso-
rum, nisi ut dicamus quod ipsos peccatis mor-
tuos, viviflcat qui assumit. nempe Deus ? « Quod
si primiti:o sancte. » Hoc ad astruendum est quod
omnino salvabuntur Judei : idque confirmatdupli-

ζηλώσω μου. » Ὦ φ'λονειχίας Ἰουδαϊκῆς ! οὐχ εἶπε,
Πείσω, ἀλλὰ, « Πχραζνλώσω,» ὡς ἄλλως πει:θη-
σοιίνων, εἰ μὴ ἐξ ἐπιτάσεώς τινος. « Τὴν s32x2. »
"Avo μὲν συγγενεῖς αὐτοὺς xal ἀδελφοὺς χολεῖ, νῦν
δὲ, « σάρχα, » πλέον αὐτοὺς οἰχοιούμενος. « Τινὰς ἐξ
αὐτῶν. » Οὐδὲ οὕτως πάντας, ἀλλὰ τιϑᾶς, οὕτως αὖ-
τῶν ἔδει τὸ μονόνον. — [ΦΩΤ.) Τὸ, « E' γὲρ ἡ
ἀποδολὴ αὐτῶν, » xd! ἑξῆς, ἢ ἐπανάληψίς ἐστι τοῦ,
e Εἰ δὲ τὸ παράπτωμα αὐτῶν, » ὡς xa! προείπομεν"
T αἰτία τῆς σπουδὴς Παύλου, τῆς περὶ τὸ σωθῆναι
αὐτοὺς. Ὡς ἄν εἴ τς ἔλεγε' Τί σπεύδεις, Παῦλςε, ὑπὲρ
τῶν ᾿Ιουδχΐίων ; cl. λίγων, « Εἴ πως παραζνλώτω
τὴν σίρχα «μου, xa! σώσωτινὰς ἐξ αὐτῶν ; » Τί ἔστιν
ὁ τοσοῦτος ἀγών ; Ναὶ, φησὶ, προσήχε: μοι σπεύδειν,

p καὶ ἀγωνίζεσθαι. « Εἰ γὰρ ἡ ἀποδολὴ αὐτῶν, » χαὶ

ἑξῆς" τουτέστιν, El χαὶ τούτων DA e πόντων, ὅμως
κατηλλάγη ὁ Θεὸς τῷ χόσμῳ, χαὶ τὸ μεσότοιγον ἤρθη
τῆς παλαιᾶς ἔχθρας, τί οὐχ ἂν γένοιτο yprstóv καὶ
ὑπερηχύμαστον, καὶ τούτων σωθέντων xal προῖ-
πεθέντων ; « Καταλλαγὴ χήσμου. » ᾽Επειδὴ πόλιν αὐς
τῶν χχαθήψατο. πάλιν αὐτοὺς ἐπαινεῖ, τὰ αὖτὰ τοῖς
ἄνω λέγων. Εἰ γὰρ. φησν, dj πρόσχρουσις αὐτῶν
πρόφασις γέγονε σωτηρίας τῷ κόσμῳ. τί ἂν εἶτοι
τἰς ὅτι ἔσται, ἐὰν ποοσληφηῶσι παρὰ Θεοῦ : Tl μὲν
οὖν ἕτερον. φησὶν, εἰ μὴ ἀνάσιασις νεχρῶν ; 'A))'
ὥσπερ dj ἀνάστασις οὐ διὰ τὴν πρόσλτ,ψιν αὐτῶν
ἔσται, οὕτως οὐδὲ ἡ σωτηρία τῶν ἐθνῶν γάγοις δ
αὐτοὺς. ᾿Αλλὰ λόγοις αὐτοῖς γουρίζεται εἰς τὸ κ20»
τρίψατθαι. — ἔλλλως. Εἰ ὀργίζόμενος αὐτοῖς, em
σὶν, ὁ Θεὸς τοιαῦτα ἐχαρίσατο ἑἕτίροςς͵ καὶ Ww
ἐ θροὺ:, φίλους ἐποίν σεν, ὅταν αὐτοὺς προσλάδετει,
τί οὐκ ἂν χαριεἴτα! ; Ζωὴ γὰρ ἐκ νεχρῶν τότε ἔστει,
τουτέστιν ἄπειρα ἀγαθά. Τοῦτο γὰ2 δηλοῖ διὰ τῆς
ζωῆς. » "Apz δὲ αἰνίττετχί τι βαρύτερον, ὅτι ὥσξε
ἡ dx νεχοῶν ἀνάστασις οὐ διὰ τοὺς ᾿Ιουὸ χίους ἔσται,
οὕτως οὐδὲ ἄλλων σωτηοίχ δι᾽ αὐτοὺς sl μὴ ἐχεῖνοι
πίστιν ἔχοιεν. Ἂ γὰρ ἅπαντα δοκεῖ λέγειν ὑπὲρ αὖ-
τῶν, ψυχρὰν ἀλ'ιν χαριζόμινης λέγει. ὡς xai ἰοτοοὶ
πολλίκ'ς ποιοῦσι τοῖς χάμνουσι" — [ΦΩΤ') Εἰ γὰρ
χαὶ uet μέρει, φησὶ, ζημιουμένων τῶν σωζο»
μῖίνων, ὅμως dj σωτηρία αὐτῶν χαταλλαγὴ γίνεται
χόσμου, καὶ ἡ ἔχθρα dj πρὸς τὸν θεὸν διαλόεται τῶν
ἀνθρώπων, τί χρὴ λογίζεσηαι, ἐπειδ' 2v xai αὐτὸ τὸ
μέρος, ὅπερ ἐστὶν οἱ ᾿Ιουδαῖοι, 10231,9081 xal rpou-
τιθὴ τοῖς σωζομένοις; — [OlKOYrw.] Τίς om

D ἐττιν ἡ πρόσληψις αὐτῶν καὶ ἡ προσθήκη, εἶ μὴ

piyz€ πλοῦτος, εἰ μὴ πλεία xal ὀλόχληρος χαρὰ;
ὡς ἐπὶ τιλείξῷ χοινωνῃ ζωῇ xai ἀναδιώσει ἐκ
νεχρῶν « El μὴ ζωὴ ἐκ νεχρῶν. » El τοῦτο, φησὶ,
τί ἕσται d, πρόσληψ'ις αὐτῶν, εἰ μὴ ἵνα εἴπωμῖν
ὅτι ἀποθανήντας αὐτοὺς ταῖς ἀμχρτίαις, ζιουποιεῖ ὃ
πιοτλαμδάνων gió; ; « El δὲ ἡ ἀπουρχὴ ἅγία. » —
(PaT] Τοῦτο ἐπιχατασχευχιτιχὸν, ὅτι πάντως
ἐάνπερ θέλυτι, σωτήπονται οἱ [Ιουδαῖοι. Kalxrtr-
σαευάζει αὐτὸ διγῶς. Ηρῶτον μὲν ἐκ τῆς ἀχολουβίς,
δεύτερον δὲ ἀπορίαν πρὸς τοῦτο φερομένην, πιλλᾶν
yos, ἐπιλυόμενος. ᾿Απαρχὴν δὲ xai ῥίγαν χαλεῖ 0€
ἀμφὶ τὸν ᾿Αδραάμ’ φύραμα δὲ καὶ κλάδους, τοὺς ἐκ

OOMMENT. IN EPIST. AD ROM.

000

o0; αὐτοῦ πιστεύσαντας. « Καὶ τὸ φύραμα. » A citer : primum quidem ex consequentia : secundo

σὺν τῇ &mapy? xil τῇ Dim. ἀἄναγχη εἶναι
ὁ φύραμα xal τοὺς χλάδους, οἱ δὲ ᾿Ιουδχῖοι
ἴοι, ἄρα xai τῆς συγγινείας ἐξέπεσον τοῦ
4. — [(OIKOYM.] "H ὅτι αὐτοὺς ἀγίου χαλεῖ,
t$ εἰς τὴν πίστιν, ὡς εἰ εἶπεν' ᾿Επιτέδειοί
| πρέποντες, τὸ θέλειν ὑμῖν λείπει μόνον.

vero eam qua ad hoc affertur difficultatem fre-
quentur dissolvens. Primitias autem οἱ radicem
vocati ipsum Abraham : conspersionem vero et
ramos, eos qui ex ejus genere crediderunt. « Et
conspersio. » Si ergo cum primitiis el radice si-
mul necesse est et conspersionem sanctam esse ac

, Judaei vero non sunt sancti, utique etiam ἃ cognatione Abraham exciderunt. — Vel quia eos
s vocat, hortatur ad fldem, ac si diceret: Apli eslis ac convenientes, solum velle vobis

ἃ τινες τῶν χλάδων ἐξεχλάσθησαν, σὺ δὲ
io ὧν ἐνεχεντρίσθης ἐν αὐτοῖς, xa! συγ-
M τῆς ῥίζης xxl τῆς πιότητος τῆς ἐλαίας
μὴ κατακαυχῶ τῶν χλάδων. Et δὲ χατο-

1x, οὐ σὺ τὴν ῥίζεν βαστάζεις, ἀλλ᾽ ἡ
.- ᾿Ελεῖς οὖν, Ἐξεχλάσθησαν χλάδοι ἵνα
χεντρισρῶ ; Καλῶς" τῇ ἀπιστίᾳ ἐξεχλά-
σὺ δὲ τῇ πίστει ἔστηχας. Μὴ ὑψηλο-
ἀλλὰ φούοῦ. El γχ) ὁ θεὸς τῶν κατὰ
ἐλάδων οὐχ ἐφείσατο, μή πως οὐδὲ σοῦ

t.
δέ τινες τῶν χλάδων.»» Ὀλιγοτητος σημᾶν.
έθειχε λέξιν πσραμυθούμενος αὐτοὺς, ἐπεὶ
Lot, Oz: ὀλίγοι ἐσώθη: av* ὡς ὅταν λένε!" « Τὸ
pua σωθήσεται. » -- « ἘἘξεχλάσθησαν τῇ
Σὺ δὲ ἀγριέλαιος ὦν. » “Ὅσον δείχνυσιν
| τοὺς ἐξ ἐθνῶν, τοσοῦτον πλέον παραχνίζει
Εἰπὼν δὲ, « ᾿Βνεχεντρίσθης, » δείχνοτιν
πφερούσῃ αὐτοῖς ῥίζῃ ἐφεστιχότας τοὺς ἐξ
"Apa οὐ παραχνίζουτος τὰ ῥήματα ; « Συγ-
)ς τῆς ῥίζης. » Ἴοὔὗτο ταλχιπωρία ᾿Ιουδαίων,
ς Ἐπτὰ μηδὲν διχοξοοντας, χοινωνοὺς τῆς
γύσης αὐτοῖς γενίσθχι ῥίζης, αὐτοὺς δὲ ἐξ-
t. « δ] χαταχχυλῶ τῶν χλάδων. » Δείχνυσι
αν εὐτίλειαν τῶν ᾿ἰου)χίων. Οὐ γὰρ εἶπε,
ἀλλὰ, Καταχαυχῶ, ὃπ:2 ἐπὶ τῶν χαμκχὶ κει-
[ἔνετα΄. Εἶτα xai παγαδάχνει αὐτοὺς, ὁὀεικνὺς
ως ἀξία συμδεδηχέναι τοῖς ἐύνετιν ἐχ τῆς
, δἰ xai μὴ προτήκει χαυχᾶσθα', φησίν.
, τὴν ῥίζαν βαστάζεις, ἀλλ᾽ ἡ Dx ci»
τοῦτο ποὸς τοὺς ἰἐχνλατθέντας χλάδους ;
El μὲν γὰρ τῆς ῥίζης κατεναυχγώμην, εἶχε
οὗτο᾽ εἰ δὲ τὴν ῥίζαν ὡς ἁγίαν προσχυνῶν, τί
ὃς ἐχπεσόντας νλάδους, εἰ βχστάζομαι ὑπὸ
ἴης ; ἀλλὰὲ βούλεται σχιὰν αὐτοῖς ἐξευρεῖν
θίας, ἵνα μὴ τῇ περοισσοτέςῃ λύπῃ xatamo-
ἀλλ᾽ ἀνανέψωσιν ὡς ὑπολελειμυένης σωτη-
ϑεῖς οὖν, « Ἐξιχλάσθησαν χλάδοι. » ᾿ἔτχη-
tt ὁ λόγος ὡς τῶν ἐθνῶν λεγόντων" Καὶ διατί
χήτομαι͵ τοιούτων μοι, φητῖν, ὑπαοξάντων
»ν ; Οὗτοι ἐϊξεκλάτθησχν, χαὶ ἐγὼ ἕνεκεντρί-
αἱ χληρονόμης γέγονα τῆς τῶν πατέρων αὖ-
τς, καὶ τῶν ἐχείνοςς δοθειτῶν ἐπαγγελιῶν ὁ
(o καὶ χατ᾿ οὐδὶν πρηοτήκων ἀπολχίω. 'Ex
εἶπεῖν, « Καλῶς, » συνχινεῖ τοῖς ἔθνετιν, ὡς
εἰρηκίσ», « Τῇ ἀπιστίᾳ ἔξεχλίσθησαν. »
9 σοφὸν τοῦ ᾿λποσυτόλου, ἐν τῷ δοχεῖν τὸν
ουδαίων ποιέεσθαι λόγον, πλέον αὐτοὺς ἐπιτρί-
ματαχόπτει « δὺ δὲ τῇ ἀπιστίᾳ ἔστηκας. »

XI, 17-21. Quod si nonnulli rami defracti. sunt, tu
autem cum oleaster esses, insitus fuisti illis, et con-
sors radicis ac pinguedinis oleg factus es, ne glorie-
r.$ adversus ramos. Quod. si contra gloriaris, nor tu
radicem portas, sed radiz te. Dices itaque : Defracti
sunt rami ut ego insererer. Bene, propter increduli-

B tatem defracti sunt, tu vero. fide stetisti. Ne efferaris

C

animo, sed lime. Nam si. Deus naturalibus ramis
non pepercit,ne quomodo fiat ut nec tibi pareat.

« Quod si nonnulli rami.»Consolando eos posuit
vocem qua paucitatem significaret : cum superius
indicaverit paucos salvos fleri. ut quando dicit :
« Reliqui; salve flent. » — « Defracti sunt ex in-
credulitate. Tu autem cum oleasler esses.» Quanto
abjectiores ostendit illos qui ex gentibus erant,
tanto acrius eos pungit Dum vero dicit : « Insi-
tus es, » ostendit in radicem ab ipsis differentem
magisque przcellentem insitos fuisse eos qui ex
gentibus erant:itaque mordentis ac perstringentis
verba sunt. « Εἰ consors radicis. » Hoc ad mise-
riam pertinet Judworum, 856 illos qui in nullo
ipsos precellerent, consortes factos esse radicis se
pracellentioris ipsos vero repulsos esse. « Ne glo-
rieris adversus ramos.»Magnam ostendit dejectio-
nem Judeorum Neque enim dixit χαυχῶ glorieris,
sed per composilum xa:2xa»yi contra glorieris,
qualiter adversus eos fleri solet qui humi. jacent.
Deinde etiam latenter eos mordet ostendens quo
gloratione digna sunt contigisse gentibus ex flde :
quanquam non convenit,inquit, gloriari. « Non tu
radicem portas, sed radix te. » Et quid hoc ad de-
fractos ramos ? Nihil. Nam si adversus radicem
gloriarer, id locum haberet: si vero radicem tan-
quam sanctam adoro, qui ad ramos qui excide-
runt si portor ἃ radice?sed vult Apostolus vel um-
bram ipsis invenire consolationis,ne nimiatristitia
absorbeantur, sed resipiscat tanquam relicta ipsis
salute. Dices itaque : « Defracti sunt rami. » Effl-
ctus est sermo ac si genles dicerent.Et quare non
gloriabor cum tanta mihi accesserint bona?lli de-
fracti sunt, ego insitus sum hrmresque gloriae pa-
trum factus sum:ac promissionibus quz illis dat;
erant. ego peregrinus et in nullo cognatus fruor.
Ex eo autem quod ait, « Dene, » gentes collaudat,
eisque assentitur tanquam vera dicentibus.« pro-
pter incredulitatem defracti sunt. » Vide Apostoli
sapientiam. Cum pro Judeis sermonem facere vi«

ὅδ]

«ΞΕ UM: νι TRÍCC/E EPISCOPI

detur,amplius cos conterit ac contundit.« Tu vero A Τὴν αἰτίαν τῆς τε ἐχείνων ἀποδολῆς xal τῆς ἐμῶν

fide stetisii. » Causam abjectionis illorum nostra -
que assumptionis refert ad fidem in Christum.
e Nam si Deus natuialibus 1amis non pepercit. »
Vult illorum calamitatem commiserando augere,
per modum oljurgationis gcuiium.« Ne quomodo
flat ut nec tibi pa1cat. » Sermonis asperitutem ac
duritiem hawsilantia tollit.

XI, 22.24 Vide :gitur bonitatem ac severitatem
Dei : in cos quidem qui ceciderunt, severitatem : in
te vero bLon:tatem,si permanseris. Alicqui et tu eaci-
deris. Et illi rursum si non permanserunt in incredu-
litate, inserentur. Pot«ns eu. m est. Deus. iterum in-
serereillu.s, Nam si (iu ex raturali exciísus fuisti
oleasiro et propler naturam | insitus. fuisti in bonam
oleam:quanto snagis hi qui secundum naturam sunt,
inscrentur propri olea.

857 Ad l:eum ejusque gratiam totum refert
negotium. Neque enim ait: Vide quantum labo-
ris habuisti bonorumque operum. « Si permanse-
ris in bonitate.»Si digua Dei benignitate operalus
fueris: neque enim sola tibi fide opus est. «Seve-
ritatem autem Dei. » Quod «is non pepercerit, eo
quod patrum virtute indignos ipsos in:enerit.
« Alioqui et tu excideris. » Neque enim tibi bona,
neque illis mala sunt immutabilia « Et i li si non
permanserint. » Siquidem Deusipsos non amputa-
vit, sed ipsi seipsos. « Potens enim est Deus. »
Probabilitatem addit sermoni ex divina potentia :
Potens, inquit. est Deus. « Nam si tu ex naturali
excisus fuisti oleastro. » Causam reddit quod si
modo voluerint inseri possinl.Nam si fides,inquit,
ea qua preter naturam eranteffecit, quanto magis
ea que sunl secundum naturam ? « Inserentur
propric οἱ ἢ» Ne quis Judmum majus quiddam
habere existimaret.deethnicis audiens dici prater
naturam, et : Insitus fuisti, ponit. etiam simile de
Judaeis, dicens, « ]nserentur, » ut dignitatis equa-
litatem ostendat.quodque nihil illisexcellentia sit
ab eo quodex bona sint olea,quandoquidem etillis
semel opus sit inseri.Curn autemaudieris dicentem
Paulum secundum naturam con:idera quid verisi-
mile sit ac consequens:pula verisimile erat ut fl-
lius sancti patris Abraham sanctusesset. Quemad-
modum rursum cum 8it : « Preter naturam hoc
est,»cum non sit consentuneum.sed inconsequens
ut filius scelesti Graeci sanctus sit.

XI, 28 27. Non enim volo vos ignorare, fratres,
mysterium hoc:ut ne sitis apud vos ipsos elati animo,
quod caecitas ez parte accidit [srael, donec plenitudo
gentium intraverit, οἱ sic omnis Israel. salvus. evit,
sicul scriptum est: Veniet ex Sion qui libcret et aver-
tat impielatem α Jacob. Et hoc illis a me testumen-
tum, cum abstulero peccata eorum.

« Nolo vos ignorare mysterium. » Quod a vobis,
inquit, ignoratur. « Apud vos ipsos elati animo. »
Siquidem ob ignorantiam firmum habebant pro-
prium consilium : « Quod ceecitas, » Ne autem

λίγει πίσειν, « El
οὐχ ἐοεί-

προπλήψεως, τὴν εἷς Χριστὸν
γὰ2 ὁ θεὸς τῶν κατὰ οὖσιν κλάδων
σατο. » θίλει αὐτῶν ἐχτραγῳδῆτα: τὴν συμφοᾶν, ἐν
τάξει ἐπιτιμήσεως τῶν ἐθνῶν. « Μήπως οὐδὲ σοῦ
φείσηται, » Περιαιρεῖ τοῦ λόγου τὸ φορτικὸν τῇ ἀμ-
φιδολίᾳ,

Ἴδε οὖν χρηστοτητα χαὶ ἀποτομίαν Θεοῦ. 'Ezi μὲν
τοὺς πεσόντας, ἀποτομίαν, ἐπὶ δὲ σὲ γρηστότνται, ii
ἐπιμείνῃς τῇ χρηστότητι. Ἐπεὶ xal σὺ ἐχχοπύήσῃ. Καὶ
ἐκεῖνοι δὲ ἐὰν μὴ ἐπιμείνωσι τῇ ἀπιστίᾳ, ἐγχεντρισθύ»
σονται, Δυνχτὸς γὰρ ὁ Θεός ἐστι πάλιν ἐγχεντρισαι
αὐτούς. Εἰ γὰρ σὺ ἐχ τῆς χατὰ φύσιν ἐξεκέπης Gpou-
λαίου, καὶ παρὰ φύσιν ἐνεχεντρίσθης εἷς χαλλιελοιον,
πέσῳ μᾶλλον οὗτο: οἱ χατὰ φύσιν ἐγχεντρισθήσονται
τῇ ἰδίᾳ ἐλαίᾳ ]

Ἐπὶ τὸν Θεὸν ἅγει τὸ πρᾶγμα. καὶ τὴν αὐτοῦ
χάριν" οὐδὲ γὰρ λέγιι, "δὲ πόσον ἔσχες πιόνον καὶ
χατουθώμχτα. € ᾿εὰν ἐπιμείνῃς τὸ χονπτότητι,
'Exv ἄξια πράττῃς τῆς τοῦ Θεοῦ ςιλανθοωπίος' οὐ
Ὑὰρ πἰστεώς c0: δεῖ μόνης, φητίν. « ᾿Αποτομίαν δὲ
Θεοῦ.» Τὸ μὴ φείσασθῃα: αὐτῶν, διὰ τὸ dwetivx
αὐτοὺς εὑρτχέναι τῆς τῶν πατέρων ἀ-ετῆς. ε Ἐπεὶ
xalsü ἐχχοπήσῃ.» Οὗτε γὰρ σοὶ τὰ ἀγαθὰ. 3
ἐχείνοις τὰ χαχὰ ἀμετάδλητα. « Καὶ ἔχκεῖνοι δὲ B
μὴ ἐπιμείνωσι. » Οὐ γὰρ ὁ Θεὸς οὐτοὺς ἐξέκοψεν,
ἀλλ᾽ αὐτοὶ ξδαυτούς, « Auvatóq γὰρ ὁ Gió; ἐπι“
Τὸ πιθανὸν τῷ λόγῳ ix τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάμεως περι-
ποιεῖ, Δύνατα! ὁ Θεός. « ΕἾ γὰρ σὺ ἐκ τῆς vri
φύσιν ἐξεχύπης ἀγριελαίου. » Καὶ λογισμὸν ét»
δωσι τοῦ δύνατθχι αὐτοὺς θιλήσαντας εγχιντριανἢ»
vit. E! γὰρ, φησὶ, τὰ παρὰ φύσιν ἡ πίστις ἑκοΐνε,
πότῳ μᾶλλον τὰ χατὰ φύτιν | « Ἐγχεντρισθήσοντξι
τὴ ἰδίᾳ ἐλαίᾳ. » Ἵνα μή τις πλέον τι τὸν ἾἸουδοῖον
ἔχειν νη μ΄ σῃ ἐν «p. ἀχούειν πεοὶ τῶν ἐθνιχῶν περὲ
φύσιν, xal, ᾿νεχεντοίσθης, τίθησι xal zzi τῶν lo»
δαίων τὸ, « ’Εγχιντρισρῶσιν, » ἵνα ἰσοτιμίαν C823
xa! ὅτι οὐδὲν αὐτοῖς mÀiov ἐχ τοῦ εἶναι Ex τῆς χαλλι-
ἐλα΄ τυ, ἅπαξ Cer μένοις χαὶ οὐτοῖς τοῦ ἔγχεντριοσθξο
ναι, Ὅταν Ob ἀχηύῃς τοῦ μαύλου τὸ κατὰ eis. λί-
γοντός, τὸ εἰχὺς νόει xai τὸ ἀχόλουθον. Οἷον εἰχὸς
ἦν τὸ τέχνον τοῦ ἁγίου 'A6caap, ἅγιον εἶναι. "Qctp
αὖ, « πχρὴ φύσιν, » ἀντὶ τοῦ, ἀπειχὸς xal ἀναχόλου-
Qov, τὸ τέχνον τοῦ μιαροῦ “Ἕλληνος, ἅγιον γενό»
σθαι,

Οὐ γὰ θέλω ὑμᾶς ἀγνοεῖν, ἀδελφοὶ, τὸ μυτηήδιον
τοῦτο, ἵνα μὴ ἦτε παρ᾽ ἐχυτοῖς φρόνιμοι, ὅτι πώρωτις
ἀπὸ μέδους tà ᾿Ισραὴλ γέγονεν, ἄχυις οὔ τὸ zr 2013
τῶν £( «(v εἰσέλθι, Καὶ οὕτως πᾶς Ἰτοχὴλ σωρήσεται,
χοθὼς γξγραπται. ἬἭξβει ἐκ Σιὼν ὁ puó at^; καὶ
ἀποστρίψει ἁπεδ:ίας ἀπὸ 'Jaxu6. Καὶ αὔτη αὐτοῖς
ἢ παρ᾽ ἐμοῦ διαθήκη, ὅταν ἀφέλωμλι τὰς ἀμηρτίας
αὐτῶν.

« Οὐ ρέλω ὑμᾶς ἀγνοεῖν τὸ μυστήριον. » Τὸ παρ'
ὑμῶν, Qr,3lv, ἀγνοούμενον. « llao' ἑαυτοῖς φρόνιμοι.»
Τῷ γὰρ ἀγνοεῖν, τὴν ἰδίαν ἐχύρουν βουλήν. « Ὅτ
πώρωσις. — [ΓΕΝΝΑΔ.] Ὡς ἄν δὲ, φησὶ, μὴ μὲγχδ

Ld

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

054

τι xal θαυμίστὸν ὑπονοῖῆτε περὶ ἰαυτῶν, ἀπατώμε. A decepli, quasi ceteris sapientiores essetis :

νο: ὡς ὄντες ὑπὲρ tob; ἄλλους ὑμεῖς συνετοὶ, μᾶάθετ
συντόμως μυ.τέριον φριχωδέττατον, ἄφατον τοῦ Θεγῦ
τὴν περὶ πάντας πρόνοια, ὑποφχῖνγν τῶν ᾿Ισραηλι-
τῶν, πλὴν τῆς ἐχλέξεως (τὸ γχ), « ᾿Απὸ μέλους,»
τοῦτό φησι), πυλωθίντω, xal τὴν σωτηρίαν ἀπωθου-
μένων ἐχείνων, ἐφ’ ὑμᾶς μετην:γαε ταύτην ὁ Θεός.
Εἰσποιηθέντων μέντοι πάντων ὑμῶν, χάχεινγυς αὖδις
4 ya; ἅπαντας περιλήψεται. Μαρτυρεῖ γὰρ αὐτὸ
τοῦτο xai τὸ τοῦ ᾿Πσχίου Aóq ov Tpzo:xóv. « -Απὸ μέ-
ρους. » Οὐχ ἐξ ὁλοχλύρου, φησὶ. Καὶ γὰρ ἦσαν xa: ἐξ
Ιουδαίων ἀμύθητοι πιστεύσαντες. xal πιστεύειν μὲλ-
λοντες. « Τὸ πλήρωμσ τῶν ἐθνῶν. »]Πλύήρωμα τῶν ἐθνῶν
φησι πάντας τοὺς ἐξ ἐθνῶν πιστεύειν μίλλοντος. Ὅταν
τοιγαροῦν πᾶντες εἰσελθωσιν εἷς τὴν πίστιν, τότε xal
6 ᾿Ἰσρχὴλ πιστεύσας σωθήσεται. ᾿Ισξαὴλ δὲ φησι,

ποὺς ἐν τῷ ᾿Ιουδαϊσμῷ ἀπομεμενηγχότας, « Ὅτι 04- D

σεις γὰρ αὐτοὺς, orci, νῶτον xzl ἐν τοῖς περιλοί-
ποῖς, τουτέστι, χαταλοίποις, ἡτοιμάσεις τὸ mpóc-
eov αὐτῶν.» Καὶ οὗτως πᾶς ᾿Ισραὴλ σωθήσεται.
ἀντὶ τοῦ, οἱ πλείόνες" τουτέστιν, ἀποστοίψει μὲν ἐξ
ἁμαρτιῶ,, ἐπιστρέψει δὲ πρὸς αὐτόν. « Ἴϊξει ἐξ
Σιών.» Τὸν Ἤσαϊαν παλιν εἴσχγει βοῶντα, ὅτι ἕξει
&x Σιὼν ὁ δυνάμινος σῶσαι, xal καθαρίστε: τὰς &uap-
τίας τῶν Ἰσ-αηλιτῶν. Καὶ πότε ταῦτα ἔσται ; Ὅταν
ἀφίλωμαι τὰς ἀμχ:τίας αὐτῶν. Τοῦτό ἐστιν ἡ ὃ.α-
θήχκη͵ οἷον σνμεῖον, ὅταν τῆς διὰ τοῦ βαπτίσματος
ἀφέσεως χαταξιώσω. “ωστε ἐπεὶ οὕπω ταύτις ἔτυ-
χὸν (πεπώρωνται γὰρ), ὕστερον μέλλει γενέσθαι
τοῦτο. « Καὶ αὕτη αὐτοῖς, » "Iva. μὴ τις εἰς τοὺς
ἤδη πεπιστευχότας ἐξ Ἰουδαίων νομίσῃ τὴν Γραφὴν

discite breviter horrendum omnino mysterium
quod ineffabileni ostendit circa. omues Dei provi-
dentiam : 858 nempe quod Israelitis, prater ele-
cionem (nam hos est, quod uit, « Ex parle »)
excaculis. ipsisque salutem repellentibus, ad vos
eam Lraustulit Deus. Ubi autein. vos adoptati fue-
rilis rursum omnes quoque illos gratia assumet.
Nam hocipsum quoque altestalur manifestum lsaice
oraculum. « Fx parte. » Non cx tolo, iuquit. Si-
quidem nonnulli ex Judmis venerandi erant qui
crediderant et qui in posterum credituri erant :
« Plenitudo gentium.» Plenitudinem gentium dicit
omnes qui ex gentibus erant credituri. Ubi igitur
omne ingressi fueritis ad fidem, tunc etiam Israel
credendo salvus erit. ]srael autem vocat eos qui in
Judaismo permauserant. « Num pones, inquit,eos
tergum, et inter reliquos(ponilur enim περιλοίποις
pro καταλοίποις) parabis faciem illorum **. » — « Et
sic omnis [srael salvus erit: » id est, plures aver-
tentur quidem a peccatis et convertentur ad ipsum.
« Venit ex Sion. » Isaiam rursum inducit claman-
tem, quod veniet ex Sion qui salvare possit : et
purgabit peccata Israelitarum. Et quando hac
erunt ? Cum abstulero peccala eorum. Hoc est
testa entum. veluti signum, cum di-uos duxero
remissione qua flt per baptismum.Itaque quia lioc
nondum sunt assecuti, siquidem adhuc excecati
sunt, in posterum hoc futurum est. « Et hoc illis. »
Ne quis existimet Scripluram Judois qui jum
crediderant, aptari, signum ponit quo ostenditur

ἄσμοζειν, λέγει σημεῖον δι’ οὗ δείκνυται, ὅτι μέλλει (Σ de futuro esse prophetia.Quodnamest illud? « Cum

4 προφητεία. Hoiov τοῦτο ; « Ὅταν ἀφέλωμαι τὰς
ἁμαρτίας αὐτῶν. » Εἰ οὖν μήπω ἀφείλετο, ἄρα
μέλλει ἢ Τραφή. Ὅθεν ἐπάγει (᾿Αμεταμέλητα γάρ
τὰ χαρίσματα τοῦ 0102) «Ὅταν ἀφόλωμαι, » Τότε,
φι,σὶν, ἐχθήσεται dj ἐπαγγελία τοῦ Θεοῦ.

Κατὰ uiv τὸ Εὐαγυέλιον, ἐχθροὶ δι᾽ ὑμᾶς, κατὰ

δὲ τὴν ἐχλογὴν, ἀγαπητοὶ διὰ τοὺς πατέρας.
᾿Αμετυμίλντα γὰρ τὰ χαρίσματα χαὶ d κλῆσις

τοῦ Θιοῦ. "ωτπερ γὰρ καὶ ὑμεῖς ποτὶ ἠπειθήσατε
τῷ θεῷ, νῦν δὲ ἡλεήθητε τῇ τούτων ἀπειθεῖ χ᾽
οὕτως xal οὐτοὶ νῦν, ἠπείθησαν τῷ ὑμετέρῳ ἐλέει,
ἵνα xal αὐτοὶ ἐλενθῶσι.

Ὄσον μὲν, φησὶν, ἧκεν εἰς τὸ Εὐαγγέλιον δι’
ὑμᾶς τοὺς ἐξ ἐθνῶν, ἐχθροί εἶσιν οἱ ᾿Ιουδαῖοι. Πῶς ;
Ὑμῶν 422 τὴν πίστιν εὐαγγελισθέντων, φ'λονειχότε-
po: γινόμενοι, ἀπεσχίοτη σαν τῆς πισχεως, « 'Ey0po! δι’
ὑμᾶς » — [ΦΩΤ.)} Εχθρο! γεγόνατιν ᾿Ιουδαῖοι διὰ τοὺς
ἐξ ἐθιῶν πιπιστευχότας, ὡς ἀνωτέρω ἔλεγεν, « "Eo!
ὅσον μὲν εἶμι ἐγὼ ἰθνῶν ἀπόττυλος, τὴν διχχονίαν
p.29 δυξάζω » Διατί φησίν ; « E" πω: παρχζη λώτω
poo τὴν σαῦχα, » El γὰρ διὰ τῆς πίστεως τῶν ἐθνῶν,
πιρατζυλοῦτι καὶ μιμοῦνται οἱ ᾿Ιουδαῖΐοι͵ xxl πιστοὶ
qivovtat, πῶς δι᾽ αὐτλὺς ἐχθροὶ γίνονται πάλιν τῆς
πίστεως καὶ τοῦ Κύχγγελεους ; ᾿Αλλὰ πρῶτόν φαμεν ὅτι

49 Psal. xx, 13.
PATROL. (B. CXVIII.

abstulero peccata eorum. » Si ergo nondum abstu-
lit, utique complenda est adhuc Scriptura. Unde
subjunxit (Nam panitudine vacant dona Doi): « Cum
abstulero. » Tunc, inquit, continget promissio Dei.

XI, 28 31. Secundum Evangelium quidem, inimici
propter vos: secundum electionem autem, dilecti,
propter patres. Nam panitudine vacant dona et vo.
catio Dei Quemadmodum enim el vos aliquando in-
creduli fuistis Deo, nunc autem misedicordiam con-
secuti estis per illorum incredulitatem : sic. et isti
nunc increduli facti sunt in vestri misericor-
diam, quo etiam ipsi misericordiam consequantur.

359 Quantum, inquit, ad Evangelium attinet,

D Propter vos qui estis e gentibus,inimici sunt Judaei,

Quo nam modo ? Cum enim vobis annuntiatum sit
Evangelium, facti magis protervi,a flde resilierunt.
« Ioimici propter vos: » Inimici facti sunt Judei
propter eos qui ex geutibus crediderant, sicut an-
tea dixit : » Quateuus quidem sum gentium Apo-
stolus, ministerium meum glorificabo. » Quare ?
« 851 quomodo, inquit, sinulandum provocem
carnem meam. » Nam si per tidem gentium, ad
emulandum provocautur et imitantur. Judami
fiuntque fideles : quomodo propter eus inimici e di-

ΔΆ,

ORCUMEXI] TRIOCAE EPISCOPI.

qesys, lunt fidci vr, Yvyngelu ? Serum δρῦς pri- A v.c [or 2:z τ-ἶς Ξστεως τῶν ἐξ ἐθνῶν Ἐπεραζτιλιῶν

pnus qued pep dient pet f.)et). σου qui ΦΧ
prnibue casn! duda «x 04 απ protocari
ἢ με... quod gectex glo.if;cotentur
aM aulas ted. Gas gia epnun (el daus. gentiutn itis t-
puluin exul illos “ἀν ἢ tugiagtionet dinaimiatione
Ji» πα ἢ von »upntatusue cotiiinia 4d win:
(Can que deg eur ^ceundo seti gi ; Neque ennt
balise diait qued 2d σαι αὐ. prosocabatntur
duda) cd μά. stcidiuns git enun : » Si quo-
Iuda ud einiluudam provocem carnem m: am :»
is αἡ ἥν ὦ Με εἴα » velfortansis flet Quamvis
eliam dixisset per iorum fidem, et non per. glo-
inn et σα ad minulundum provocari Judmos,
μα Ha ΡΠ. sibl pugnaret, Etenim per hioc
quod à 5 Indici propter vos, » incredulitatem
ied Δ ΠΗ. et enusnm propter quam vehemen-
Uus odio hahlerent fidem. Por. illud autem, « Si
quomodo ad aimulundum provocem carnem meam,»
auum atiplium ostendit animique proinptitudinem
quam linbebat ut »alvos faceret, qui ex gentibus
eint Ft prater ea quae dieta. sunt, neque ita pu-
guarent dieft aermones, etiamsi utrunque affir-
mando divisset Nilil enim να quosdum eorum
qui eredidissent tslipatos luin gentium flde, ut
imul entut et erederent vuisumque multos qui
non evedidlevant indipgtitione et odio adversus eus
qui etuentibus evant duriores füetos esse ininusque
ecedentes exangeliee priedicationi : veluti ipsis
ueque vebus et videre. Siquidem hi qui. gentes
τ νι accedunt ad. fidem et sabi tlunt : qui

D

-ὸ ó^tin.
P2 χα ὁ

χα Ἀυὲ τι. τοὺς ἰοσαϊουυς. αὐλὰ διὰ
51. τς, 1:3 τὸ ἐταννεισθλ:. "M Ὑ2
£2 ξ',-ῶν, σνερτῶϊΐσε: αὐτοὺς omni

v τὰ ογχελέσει.. ὥστε οὐχ YT

"ev. « ET πὼς Y12. σγτὶ
T222,559» av) . * Οἷον, "ists, cip.
^77: εἰ xa δὰ -ἢς αὐτῷ» πίστεως, αὖχ' Ck διὰ τὶ;
6.65,: xai τῶν &za vum ἔλ:γ: πηρεζτ,λυῶν cob.
δαίους, οὐδ᾽ οὕτως ἔμπα ετο Διὰ μὲ. q3Q τοῦ din,
« "E7020: ὃ.’ ὑμᾶς,» τῶν Ἰουδαίΐων τὴν rwn
λέγει, καὶ τὴν αἰτίαν, δι᾽ ἦν σφοδρότεξον actjti
γόνται 53, πίστει, Διὰ Cb τοῦ, « K? πως παρχὔυλύγω
uoo ti» σάρχχ. » τὴν ἰδίαν ἐνδείχνυται σπουδὴν xi
προθυμίαν, fv «ig: εἷς τὸ σῶσα! τοὺς ἐξ ᾿[ουξαίΐων,
Καὶ χωρὶς δὲ τῶν sioruivuv, οὐδ᾽ οὕτως ἐμζχγετο τὶ
λεχθέντα, xdv dpow ἀποταντικῶς εἴρητο. Ka: yn
οὐδὲν ἐκώλυς, τινὰς μὲν τῶν πιπιστευχότων ἀνερι-
θισθίντας τῇ πίστει τῶν ἐθνῶν, παρχζιλῶται χεὶ
πιστεῦσαι, xal τῶν μὴ πεπ'στευχότων πάλιν πολλοῖς,
ἀπεχθείᾳ xxi μίσει àip πρὸς τοὺς ἐξ ἐθνῶν, σχλγυ-
τέρους καὶ ἀπειθεστέγους γενέσθαι τῷ εὐαγγελιχῷ
χυρύγματι, ὡς ἔστιν καὶ ἐπ᾿ αὐτῶν ἰδεῖν τῶν mor.
Ὑμτων. Ul μὲν γὰρ μ μυόμινοι τοὺς ἐξ ἐθνὼν͵
m003i2j5v:2: θὴ πίστει: xal σώζονται" οἱ δὲ τούτοις
ἀπιχθινύμενο:, σοφοδροότεροι ἐχηροὶ καὶ τῆς πίστεως
καθίστανται, « Κατὰ 0b τὴν ἐχλογην. » Κίχτὰ ci τὸ

ἐχλιλίχθαι τοὺς πατέρας αὐτῶν ὑπὸ Θεοῦ, eyizwto!

εἶσιν.

νιν his unlignautur, velhementieres: inimici fldei constituuntur. « Secundum electionem antem, »
ueimpe quia pates eorum electi suut a Deo, dilecti sunt.

» Veptee lPatees » 860 Deinde quoniam in in- C

eilul aate peiimausercunt eteblioe dilecti non sunt,
ae we loquens diat τ ὁ Peeptee pateea » ἃς $i di
cote nanquam iei prept ie iereduliatem dile-
e| eti vint atiam on peeptee jatees adaàue dilicun-
(aV Wo νὰ να eeusaat. s. DEoveecatie
ἀν basa videlhesb suva geuas Jadeesram.
ἃ A Meuvadaedua eua et ves a'iquandeo τὰς οὐδ}
Qai ds NS 8 aMNtoadit bis gkeutes veanum λυ δὲ
vow do ond) qassad wen ebejeeuat, ναὸς
Ws ΔΝ ἃ Ὦ NH NISL, ΔΝ OLAND πὰ ΒΝ adea
evo so cm AN. ead qoidem δ τ Nu»
ΝΥ osa OMMOOAS Sud. avDÍtW τὲ

^
Aw s" 4 * Ww "

Ἀν. cass uS δ ΟΝ SS uL ας d tamem Ron Rd gum
vC o N07 NCC wA MO πὰ ΡΟ
E ΝΥΝ OA ὦ ἀλλο. cC€MM
MSN Ss o1 u.. X NAAR UXOR Ras
ἀν" . Noi]. Rx
4 z - N 5 ÜCOo-.* ΝΣ"
Ν .N PE ^ » eCCWM TS uM
Qo. e. QS GXVSSASONONSN S SN δὰ
A. Noc N SO. 271.4 C CNCTS V dg Pam
-* o. Co. 0À SN NN à ὡς DIM. uM

ὅτωι. X δέος . We s.c. ἀπὰς C9 Σέ
fup. ἋΣ ΔΝ ὩΣ δ πῶ, διε, SX. RU d, Se LAN

νὴ

« Διὰ τοὺς Πητίοχς. » [OIROYM ἡ Εἶτα ἐπειδὴ lvz-
fontutvixnts; τῇ ἀπιστίᾳ, χαὶ διὰ τοῦτο οὐχ εἰσὶν 4γ1-
πεττὴ ἀσταλὼς λαλῶν. οτσὶ, «Δ'ὰ τοὺς κατίτας. » ὡς
εἰ εἴπιν. Β' χχί αὐτοὶ διὰ τὴν ἅἀπιστ αν οὐχ ἀγοπιτοὶ
διὰ αἶντοι τοὺς πατὲτος ἔτι ἀνακῶνται, ὅθεν xai suc.
ὃ ἂν ἔχδὲφινται, « Ναὶ ἡ κλῆσις τοῦ Θιυῦ.» Ἢ γενομέ-
vt, 623, tii τὸ ἔϑνης τῶν Ἰουξαίων, « Ὥσξερ γὰρ
X1: Sai Ξοτε ἡξιθέσατε τῷ Θεῷ. » Δείχνυσιν ἐντοῦ-
ἀἄχτοὺς ἐξ dé ΞΞτεῖτν χεχλύειους, εἶτα du
toy $zrxto$2.. τὸς Ἰιιξχίτως ἐλεγθέντας. Καὶ τὸ
iB caào G.xÉh siti cmi Ἔξειξὴ vào οὐχ

ve ci^ cru. mofulImu T3210 dxAr τὸ
ἔξιτι Σ᾿ 3ATNCIQ t1 τε τεσῖν dIiTTIDCRv. 3AÀ]
Hx a N sis nfl. τῶν lDicilee τελευτξ, ἀλλ᾽
Trail rival ἔτ ἘΠῚ: πῶλας € dEh-k £c
rine — 4A. Crocli. tx Ἰουξαίους
vot ὡς Nf: τ τον do TIsTavw€ Gai dus
Y Tru. t. WX dol i .To coz... κυ Ξῶξεν idi
fOoY ccv Xo rfc] τοτ ir. ξξι ὅγτσΣς
-2oBoeg. s 70:4 ToAlo&Q imi πεσξνι czlnlI
DOC. 88D G o. ofa TI Lina hi vi
Xt Tí l7 3. (s TS iT 6 cf oo. i/i
vo TI τὶν Ll no το ὌΣΙΣ Σ᾿ £i T;2v4vu
i-e &oxoalP ςτὸ τὸς Íimnmicc E- τι SZwt2-

.891

COMMENT. IN EPIST.

AD. ROM. 538

| wt. αἰσχυνθῇς, μήτε ἐπκίλπίσῃς. ἀλλὰ πρόσελθε À ullum passe sunt impedimentum ad salutem. Igi-

προθύμως τῇ πίστει, καὶ πάντως ἐἑλεγηήσῃ. "H οὖν
προτροπῆς xal περαινέτεως τύπον ἐπέχει τὰ εἶρη-
μένα, ἢ «al προφητείας, πιστούμενα τὸ μέλλον, ἀπὸ
τῖς τῶν ἐχδεδιχότων παροθέσειυς χαὶ μαρτυρίας. Τὸ
δὲ, « Βλεύθντε τῇ τούτων ἀπειθείᾳ. » χαὶ, «Ἢ πείθη σαν
τῷ ὑμετῖρῳ ἑλέει, » φησὶν, οὐχ ὅτι ἡ ἀποίθεια τῶν
᾿Ιουδαΐων alz(z γέγονε τοῦ ἐλεγθξναι τὰ &üvv, οὐδ᾽
ὅτι τὸ ἔλεος τῶν ἐθνῶν, αἴτιον γίγονε τῆς ᾿Ιουδαΐων
ἀτειθείας. ἀλλὰ ταῦτά φησ', δειχνὺς xai διόάσχων,
ὅτι ὁ θεὸς οὐδέποτε διέλιπε τὸ αὐτοῦ ποιῶν, χαὶ τὸ
ἕλεος αὐτοῦ πηγάζων. Κἂν γὰρ πάλαι μὲν ἠπείθει
τὰ ἔθνη, νῦν δὲ ἀπειθοῦσιν ᾿Ιουδαῖοι, αὐτὸς ὅμως
εὐεργετῶν χαὶ ἐλεῶν οὐ Suas τάνει. Καὶ δῆλον dx
«τοῦ χαὶ τό & ἐλεεῖσθῇχι τοὺς ᾿Ιουδαίους ἀπειθούντων
τῶν ἐθνῶν. xai νῦν ἐλεεῖσθαι τὰ ἔθνη, τῶν» ᾿Ιουδχίων
ἀπειθούντων. Καὶ τὸ ἔτι σαφέστερον, Ott xal ἔτ: τοὺς
Ιουδαίους χἂν ἠπείθησαν ἐλεήσει. "Aga δὲ xal b
δειξίς ἔττι πρὸς τοὺς Ιουδαίους, ὅτι Κἄν αὐτοὶ, φησὶν,
ἐξίστητε τῆς πίστεως, μὴ νομίσητε ὅτι ἔλαττόν τι
ἔσχεν ἡ πίστις. Ὥσπερ γὰρ πάλχι τῶν ἐθνῶν ἐξεστη-
κότων, οὐδὲν ἔλαττον ἔσχε τὰ τῆς εἰς Θεὸν θεραπείας"
οὕτως x! νῦν, ὑμῶν ἀποσγιζομένων σῆς πίστεως,
οὐδὲν ἔλχττον τὰ τῆς πίστεως ἕξει, Ἐσχγημάτισε δὲ
πρὸς τοὺς ἐξ ἐθνῶν τὰ εἰρημίνα ἀνεπαγθίστεδον τὸν
πρὸς Ἰουδαίους ἔλεγχον βυυλήμένος ποεῖσθα'. Δυνα-
τὸν δὲ, xxi πρὸς τοὺς ἐξ ἐθνῶν ἐκλαδεῖν εἰοῆσθαι
ταῦτα, ὦστε μὴ μεγαλοφϑονεῖν ὃτι ἐπίστευσαν.
λέει γὰ xal ὑμεῖς πεπιστεύχατε, xai οἱ ἀπειθή-
σαντες. φησὶν͵ ἐλεηθήσονται xal π'στεύσουσιν,

tur neque tui, ipse Judae, eruhescas, neque de-
speres,sed prompto animo ad fidem accede etom.
nino misericordiam consequeris. Qum ergo dicta
sunt aut exhortationis et admonitionislocum ha-
bebant, vel etiam prophetiie, astruendo id quod
futuruzi est ex comparatione οἱ testimonio ejus
quod jam pramcessit. Quod autem dicit : « Miseri
cordiam consecuti estis perillorum incredulitate:n,»
el, « Incredulifacti sunt in vestri misericordiam.»
non vult quod incredulitasJud;orum causa fuerit
ut gentes misericordiam consequerentur, neque
quod misericordia gentibus prmstita, fuerit causa
incredulitlatis Jud;vorum : sed hoc dicit ostendens
ac docens quod Deus nunquam pratermiserit fa-
cere quod suum est, suamque misericordiam sca-
turire. Quanquam enim olim gentes increduli
fuerunt, nunc autem Judei non credunt: ipse
tamen beneficiis afficere ac misereri non cessat :
idque manifestum est ex eo quod et tunc miseri-
cordiam praestitit Judeis cum gentes essent incre»
dul», et nunc misericordiam tribuit gentibus,cum
Judei sunt increduli. Preterea. etiam manifestius
ex eo flet, quod etiam Judaeorum, 861 licet in-
creduli facti sint, adhuc miseretur. Simul autem
et accusalio est adversus Judmos, ac si diceret :
Quanqnam ipsia flde destiterilis, ne existimetis
quod fides minus habuerit virium. Quemadmodum
enim olim cum gentes descivissent, nil detractum
est cultui divino :ita et nunc vobis a flde rescissis,

nihil fidei detrahetur. Effinxit autem predicta adversus gentes, graviorem reddere voleus adversus
Judaos reprebensionem. Possunt tamen etiam hec adversus gentes intelligi esse dicta : ne ideo in-
solescant quod crediderint. Nam et vos, inquit. per miserationem Dei credidistis: et illi qui increduli

facti sunt, misericordiam consequentur ac credent.

Συνέχλεισε γὰρ ὁ Θεὸς τοὺς πάντας εἷς ἀπεί-. ΧΙ, 32, 26. Conclusit enim Deus omnes in incre-

θειαν, ἵνα τοὺς πάντας ἐλεήσῃ. "Q βάθος πλού-
τοῦ χαὶ σοφίας xai γνώσεως Θεοῦ ὡς ἀνεξερεύ-
vrtG T1 χοίματα αὐτοῦ, xal ἀνεξι χνίαστοι αἱ
6900 αὐτοῦ Τς vxo ἔγνω νοῦν Κυρίου ; f, τίς
σύμβουλος αὐτοῦ ἐγίνετο ; τίς πρηοϊδωχιν
αὐτῷ xai ἀνταποδοθήσετχι αὐτῶ ; Ὅτι ἐξ αὐτοῦ,
καὶ δι᾽ αὐτοῦ, καὶ εἰς αὐτὸν τὰ πάντα, Αὐτῷ ἡ δόξα
εἰς τοὺς αἰῶνας. ᾿Αμήν.

α Συνἔχλεισε τοὺς πάντας εἷς ἀπείθειαν. « Τουτέστιν
ἤλεγξεν ἅπαντας ἀπειθοῦντας. -- Καὶ ἀλλως. ΦΩΤῚ
Τὸ, « Συνέχλεισεν ὁ Θεὸς τοὺς πάντας εἰς ἀπείθειαν. »
δύο ὃ δύναται δηλοῦν" fj ὅτι ἀπειθεῖς ἐποίησεν, ὅπερ οὐχ
ἔχει χώ:αν, ἤ ὃτι ἀπειθ:ῖς ἀπέδειξιν, ὅπε2 ἐστὶ
xai ἀληθές. Διὰ γὰρ τῆς πολλῆς αὐτοῦ προνοίας wal

εὖε: γεσίας, ἣν διαπαντὸς c ἀνθρώπους ἐπεδείξατο,
μᾶλλον αὐτῶν τὴν ἀπείθειαν χαὶ evo: νην, ἔστη-
λίτευσέ τε wal ἑἐρῃοιάμδευσε. Δῆλον δὲ ὅτι τῶν μὴ
πεπιστευχότων εἰς αὐτὸν, εἶτ ἐξ Ἰουξαίων, εἶτε ἐξ
ἑθνῶν εἶν. Διὸ καὶ τὸ, « πάντας, »
τῶν δύο λαῶν ἀπιστήσαντας
συνέχλεισεν ὁ Θεὸς τοὺς πάντας εἰς ἀπείθε: i0; E5-
ἐργετὼν xai προνοούμενος xal οἰχτείρων. Τί οὖν;

᾿Απειθεὶς γεγονότες οὐ δώσουσι δίκην ; Καὶ εἰ τοῦτο

φησὶ, τοὺς ἐκ

περιλαμδάνων. Πῶς ὃξ ᾿

dulitatem, ut omnium misererezur. O profunditas
divitiarum el sapienti οἱ cognitionis Dei. quam
inscrutabilia sunt judicia. cjus, et impervestigabiles
vig ipsius! Quis enim cognovit mentem Do». ini ? Aut
quis consili.rius illi fuit? Aut quis prior dedit ei, et
reddetur ipsi? Quoniam ez ipso οἱ pev. ij sum et in
ipsum sunt omnia. Ipsi gloria in secula. Amen.

« Conclusit omnes in incredulitatem. » Hoc est,
convicit incredulitatis. Alio ilem modo. Particula
hzc « Conclusit Deusomnesin incredulitatem,» duo
signiflcare polest: vel quod incredulos fecit.ethoc
locum non habet :vel quod incredulos demonstra-
vit. et hoc etiam verum est.Nam per multam pro-
videutiam acbeneflcentiam,quam semper erga ho-
mines demonstravit, illorum incredulitatem. ac
perfidiam magis ποίαν it ac divulgavit. Manifestum
est autem quod multi non crediderunt. in eum,
sive Juda sive genliles essent : id« o quoque dicit.
« Omnes.» eosquiex duol us populis incredulifue-
runt compleclens. Qucmodo autem ccnclu:it Deus
omnesin incredulitatem? Beneficiis afflcicns.provi-
dens ac miserescens.Quid ergo, cum increduli fue-

OBCUMENII TRICC/E EPISCOPI.

500

rint,non dabunt penas? Etquid hoc ad benefacto- A πρὸς τὸν εὐεργέτην ; ᾿Εκεῖνος μὲν γὲρ ἵνα πέντας

ren? Siquidem ille ut omnium miseretur.omnibus
providebat.ac beneflciis afficiebat : quod siilli fue-
runt increduli nihil hoc ad beuefaclorem : attamen
hoc etiam conversorum miserebitur. 88? nec eos
aversabitur, Vel hoc modo. Olim fuerunt gentes in-
credulz,nunc Juda 'actisuntincreduli Atquietil.
las oportuit.cum per tot signa ac beneficia Judaeos
beneficiis aflici viderent, non esse incredulas; et
nunc Judzos videntes majora.edi miracula oportet
ad fidem pre gentibus accedere ; sed neque tunc
gentes neque nunc Judei quod melius erat sibi
elegerunt ltaque manifestum est quod et tunc Ju-
dei et nunc gentes, Dei misericordia ac benigni-
tate, et ad lidem manuducti sunt et salutem con-
seculi. Vel potius hoc medo. Quouiam dixerat :
« Quo et ipsi misericordiam consequantur ; » ait,
nunc : ὁ Utomnium misereatur; » hoc est,ut alios
per aliorum pervicaciam salvos facial. Prius enim
cum gentes essent incredula,Hebraos salvos fecit,
ut dictum est Rursum sub Christo Judas factis
incredulis salvi facti sunt ethnici. Salute ethnico-
rum Judei ad emulationem provocati,flunt et ipsi
salvi,et ita omnes misericord:atin consequuntur:bi
per illos et illi per istos,« O profunditatem.» Nam
profunditatem quidem esse; novit, qualis autem
aut quanta sit ignorat. Divitias autem vocat boni-
tatem. « biviliarum et sapientiam οἱ cognilionis. »
Cum sapientiam intellexerit Dei gubernationem,
qua ab exordio mundi usus est.quomodo contraria
disponat per contraria : nec habeat quid ad ipsam
dicere posset ; solum admiratus est. « Quam ins-
crulabilia sunt. » Non solum enim cognosci non
possunt, sed neque inquiri. « Vire ejus. » Guber-
nationes seu dispensationes ejusdicit.« Quis enim
cognovit mentem Domini. » ]pse, inquit, solus
qua sunt novit. Cum autem sapiens sit, non alte-
rius consilio instructus est.sed ipse sibi sufficiens
est, sed et omnium bonorum fons est. « Aut quis
prior dedit ei? » Nulli,inquit,ad debitorum repen-
sionem beneficia confert, sed semper prior dona
tribuit. « Quoniam ex ipso. » Ipse invenit bona.
« Et per ipsum.» Ipse etiam ea quosunt formavit.
« Et in ipsum sunt. omnia » Conservat qua facta

C

ἐλεήσῃ, πάντων προύνόει χαὶ εὐηργέτει, El δὲ Tx.
θη5αν ἐχεῖνοι, οὐδὲν τοῦτο πρὸς τὸν εὐεργέτην,
Ὅμως οὖν καὶ οὕτως ἐπιστρέφοντας ἐλεήσει, xal
οὐχ ἀποστραφήσεται, Ἥ οὔτως πείθνσιν τὲ
ἔθνη xat, ἠπείθησαν νῦν οἱ ᾿Ιυυξοῖοι, χαίτοι ἔδει
γάκείνους τη ιχηύτοις τέρασι xal σημεΐο'ς tütpz-
τουμένους τοὺς Ἰουδιίους ὁρῶντας, μὴ, ἀπειθύσαι,
κιὶ τοὺς ᾿Ιουδαΐγυς νῦν. μείζονα βλέποντας θαυμα-
τουργούμενα, πρὸ τῶν ἐθνὰν τῇ πίστει πρ᾽σελθεῖν.
᾿Αλλ’ οὔτε τὰ ἔθνη τότε, οὔτε νῦν οἱ Ἰουδαῖοι, τὸ
&pstvov σείσιν εἵλοντο. Ὥστε ov .Àov, ὅτι xai τότε οἱ
᾿Ιουξαῖοι, xai νῦν τὰ ἔθνη ἐλέε: Θεοῦ xai φίλανθρω-
πίχ, καὶ πρὸς τὴν πίστιν ἐγειρχγωνγήθνησαν, καὶ τῖς
σωτηρίας ἔτυχον. ἬἭ μᾶλλον οὕτως. 'Ertt27, εἶπεν,
«Ἵναχτ' αὐτο ἐλεηθῶσι,» τοὺς Ἰουξαΐους ὃν λῶν. «Ἴνε
τοὺς πᾶντας ἐλεήσῃ. » Ἵνα, οησὶ, τοὺς ἑτέρους διὰ
τῆς τῶν ἑτέρων σώτῃ φιλονειχίας. Πρότερον γὰρ
ἀπειθησάντων τῶν ἐθνιχὼν, ἔτωσειν, ὡς εἴρηται,
τοὺς ᾿κύνχΐίους. Πάλιν ἐπὶ Χριστοῦ ἀπε:θησάντων
τῶν Ἰουδαίων, ἐσώθησαν οἱ iüv:xol. Σωθέντων τῶν
ἐθνιχῶν παραζηλοῦντες ᾿Ιουδαῖοι, σώζονται καὶ
αὐτοὶ, καὶ οὕτως πᾶντες ἐλεοῦνται, οὖνοι Oc ἐχείνων,
χαχ ἵνοι διὰ τούτων. Ὦ Ba0oz | » Ὅτι μὲν βάθος. οἵδε,
ὁποῖον δὲ τὸ ποσὸν, ἀγνοεῖ. Πλοῦτον Ck ὄνυμχζει τὴν
ἀγαθότητα. « Πλούτου xai σοφίας. » Ἐννούσας τὴν ἐξ
ἀρχῆς σοφὴν τοῦ Θεοῦ οἰκονομίαν. πῶς διὰ τῶν ἔναν-
των τὰ ἐναντία οἰχονομεῖ, καὶ τί πρὸς αὐτὴ» εἰξεῖν
ἀπορήσας, ἐθαύμασε μόνον. « Ὡς ἀνεξερεύνητε!»
Οὐ ;àip μένον γνωσθῆναι οὐ δύναται, ἀλλ᾽ οὐδὲ ζγ-
τηθῆναι. « Αἱ ὁδοὶ αὐτοῦ » Αἱ οἰχονομίαι αὐτοῦ. er-
σίν. « Τίς γὰ) ἔγνω νοῦν Βυσίου ; » Αὐτὸς. οτρὶ,
τὰ ἑχυτοῦ οἷὸς μόνος, xal οὐδεὶς ἕτερος. Σοφὸς δὲ ὧν,
οὐ πορ᾽ ἑτέξου συμλδούλου ἐσυφίσθη, ὁλλ᾽ αὐτὸς ἔαυ-
τῷ αὐτὰ χης ἐστίν. ᾿Αλλὰ vai πάντων τῶν ἀγαθὼν
πηγή ἔστι. « "H τί: προεδωχεν αὐτῷ ; » Οὐδενὶ,
φησὶν, ἁμοιδὴν χ-:εωστῶν εὐεργετεῖ, ἀλλ᾽ αὐτὸς ἀεὶ

ταῦχεῖχι τῶν δωρεῶν. « Ὅτι ἐξ αὐτοῦ.» Αὐτὸς
εὗρε τὰ ἀγαθὰ, φησίν. « Καὶ δι᾽ αὐτοῦ. » Αὐτὸς,
φησὶ, xa: ἐποίησε τὰ ὄντα. « Καὶ εἰς αὐτὸν τὰ πάᾶν-
τα. »Αὐτὸς, φησὶ, cuqxoztt: τὰ γενόμενα ὡς συν-
οχεύς. « Λὐτῷ ἢ δόξα εἷς τοὺς αἰῶνχς. » Ἐπειδὴ
μεγάλα εἶπε καὶ ἄγνωστα θχυμάσα; μόνον͵ ὡς ἔθος
ἦν αὐτῷ, εἰς δυξολογίαν ἐτελεύτησεν.

sunt, ut qui ea. compegit et conglutinavit. e Ipsi gloria in secula. ν Cum magna dixisset δὲ incre-
dibilia, admirabundus tantum, sicut illi moris est, in δοξολογίαν, id est, gloriflcationem terminavit.

CAPUT XXVII.
863 Adhorlatio ad virtutem qux erga Deum est
et homines.

XIT, 1, 9. Obsecro ?grtur vos, fratres, per misera-
tioues Dei ut pr&beatis corpora vestra hostiam viven-
tem. sanctum, Deo beneplacentem, vrat»onalem cul.
tum vestrum. Et ne configuremini huc seculo, sed
transformemini per renoratio«em mentis vesir.g : ut
probetis qu: sit voluntas Dei vona et. beneplacens et

perfecta.

Ipsom,inquit,Dei miserationes per quas salvi facit

1)

ΚΕΦΑΛ. EZ.
Παραΐνεσις περὶ ἀριτῆς τῆς πρὸς Οεὸν xai dv-
θοώπους.

Παραχαλῶ οὖν ὑμᾶς. ἀδελουὶ, διὰ τῶν οἶχτ'ρ-
μῶν Θεοῦ πυρχστῖσαι τὰ σώμχτα ὑμῶν
θυσίαν ζυσαν, ἀγίαν, εὐάρεστον τῷ Θεΐ. τὴν
Àov χὴν λατρείαν ὑμῶν, Ral μὴ συσχνμκχιίζεσθε
tp α᾽ῶν: τούτῳ, ἀλλὰ μιταμορφγῶσθε τῇ ἄνα-
καινίσει τοῦ νὸς ὑμῶν, εἰς τὸ δοχιμάγειν ὑμᾶς,
εἰ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ τὸ ἀγχθὸν χαὶ tüdotetov
χαὶ τέλειον.

Αὐτοὶ, φησὶν, οἱ οἰχτιρμοὶ τοῦ Θεοῦ δι’ ὧν dad

τοῦ

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

θητι. παρακαλοῦσιν ὁμῖῆς (αὐτοὺς γὰρ εἰσφέρει Α estis obsecrant vos, (nam ipsos inducit quasi ad

τὴν ἱκετηρίον ποιουμένους), δξως ἀξαν αὐτῶν μετ-
ἐλοητε πολιτείαν. --- [ΦωΤ΄.] « Πχρχστῆσαι τὰ o»-
ματα ὑμῶν. » Εἷς τὰ δύο προτρέτεται, εἰς τὴν τοῦ
B'o» ἐπιμέλειαν, καὶ εἰς τὴν τῆς πίστεως σπουλήν,
Δ' ὧν μὲν và? Q57t, « llapastis2: τὰ σώματα
ὑμῶν, » καὶ ME; ἀρίστην πολιτεύεσθαι παραινεῖ,
Δι᾿ ὧν δὲ, e Τὴν λογικὴν λατρείαν ὑμῶν » ςῃσὶ, τὴν
6z05-4:a τῆς πίστεως: διώχειν αὐτοὺς ἀπαιτεῖ. Πρη-
αἴθησι δὲ τὰ τῆς πιλιτείας, ἐπιιδὴ τῷ x2022ip β΄ ῳ,
καὶ ὁ τῆς εὐπεδειας ἀχο)ουθεῖν εἴωθε λόγος. Ὅγχ
δὲ πῶς (mw ἄμφω εὐφωῶς xai δριμέως. « [Dl xox-
στήσατε γὰρ, φησὶ, τὰ σώματα ὑμῶν, θυσίαν ζῶσαν,
ἁγίαν, εὐάρεστον τῷ Θιῷ. » Eta μὴ ἀρχεσθεὶς
«τούτοις, ἐπίγει xai ἕτερον. llo:ov; « Kati τὴν Ào-
«χὴν λατρείαν ὑμῶν,» φησὶ, τουτέστι, Κατὰ τοὺς
ἐκείνις νόμους, συμφώνως ἐχείνῃ x2! χατ᾽ ἐκείνην,
ἐν μηδενὶ διαφων ὄντες αὐτῇ, Τοῦτο và» ἔστιν,
ἀγίαν καὶ (rx καὶ εὐάρεστον τῷ Θεῷ θυτίαν πα-
ρυστῆσαι vp σώμττι ἡμῶν, τὸ μηδὲν ἔξω τῶν χατὰ
τὴν λατρείαν ἐμῶν ν΄ μηθετηθξ των πολιτεύεσθαι.
As! yào ἄμφω, τὴν πίστιν τῷ βίῳ, καὶ τὸν βίον acv-
ou0Àoy&!v τῇ πίστει. Ὥσπερ γὰρ ὁ πίστιν ἐπαγγει-
λάμενης ὀρθὴν, φαῦλος δὲ τὸν τρόπον, δ'᾽᾽ ὧν πράττει,
τῆν διλγλογίαν BA iv qi τῆς πίστεως" οὕτως καὶ ὁ πρά-
ξεις ἐπιδειχνήμενος ἀγαθὰς, πίστιν δὲ πρισδεύων
δυττιδῆ, δι᾽ ὧν δυσσιδεῖ, χαὶ τὰς πράξεις φαυλίζει,
xz: θριαμδεῦτι, μηδένα xapz^w αὐταῖς ἐνεῖναι πνεο-
μετιχόν. Δεῖ dox πολιτεύεσθαι, χατὰ τὴν Aeque,
λατρείαν ἡμῶν « Ζῶταν.» ᾿Κπειδὴ εἶπε, « Θυτίαν,»
ἵνα μὴ τὶς νομίση, ὅτι Κατασφάξαι ἑαυτοὺς κελευ΄-
μῖθα, ἐπήγαγε, « Ζῶταν. » Hoz; δὲ ἔττα: θυσίχ τὸ
σῶμα: ᾿Πράτωταν ὁρὴχλ οἱ ὀφθαλμοί, Ἢ vA 0302 καὶ
3, 3:19. ἡ μὲν εἰς ὑηπνῳλίχν Θενῦ, ἡ δὲ εἰς ἐντολὰς
ἀτηολείτῃ. χαὶ γίνεται οὔτως roto ovt av, θυτίχ ζῶτα
τὸ σῶνλα « “Αγίαν. » Διχιρῶν ταύτην τὴν θυσίαν ἀπὸ
τῆς ᾿[γυδαϊκῆς, φητῖν, « 'Αγίαν, εὐάσλεττον, καὶ Ào-
γὙικήν» Ἢ q4à2 ᾿ἸΙουδαϊκὴ σιωμκχτικὴ 0322, οὐ σφόδρχ
ἣν &yía κεὶ sódosrtos, ὡς ἀλογα θύουσα. Τὴν λογι-
χὴν λχτριίαν, » Τὴν πνευμχτικὴν, oral, διχχ νίαν,
τὴν χατὶ Χριστὸν πολιτείαν, ὡς εἰ εἶπεν’ ἢ χραστί -

σχτι τὰ σώλατα ὑμῶν θ5σ΄ αὐ), διὰ λογικῆς λατρείας, ᾿

«οὐτέστι, τῆς ἀνα μάκτου. Ἥ ὅτι Π»οσενίγκατε Qo2:xv
ζῶναν, xal τὴν λογικὴν λατρείχν, ἀπὸ χοινοῦ τὸ,
Προτενίγχχτε. α Ἐπὶ μὴ συσχηματιζιτὸς τῷ αἰῶνι
τούτῳ » Καὶ πῶς ἂν τις ἔἐχυτὸν προτενίγχῃ θ0-
cav ζῶσαν ; à; ; « Μὴ συ: γηματίζετθε, . τουτόστι,
Μὴ τυποῦτε ῥαυτοὺς κατὰ τὸ σχῆμα τοῦ χόσμο"
τούτου’ οὐδὲν vxo ὑγιὲς ἔχει ἤ μόνιμον. Διὸ καὶ
σχῆμα 0510 καλεῖ, δηλῶν τὸ μὴ μὲῖνον. Τοῦτο δὲ εἰπὼν,
δηλοῖ τὸ ἐπίκηρον. Ἢ ὅτι Μὴ συμμεταδλλλετθε
tol; καιροῖς. — Ἄλλως. [Φ2ΩΤ.] Εἰπὼν, « Μὴ συ-
ex, μΔατίζεσθε τῷ α᾽ῶνι τούτῳ, » τουτέστι, Μὴ συμμε-
«χἀδάλλισθε καὶ συμμετατίηετθε ταῖς διδασχαλίας τῶν
lx τοῦ αἰῶνος τούτου τοῦ ῥέοντος xai οὐχ ἱσταμένου
τὴν διδατχιλίαν πλοσηγήντων, 'Τοῦτο εἰπὼν ἵνχ μὴ
«193; τῶν Ἰουδαίων εἴπωσιν, Οὐχοῦν οὐδ᾽ ὅλως δεῖ
ἡμᾶς μετατίθεσθαι καὶ μετασχη μετίζεσθαι ἀπὸ τῆς
παραδεδομένης ἡμῖν ἀπὰ τρῦ νόμου διδασκαλίας ; διὰ

eos flat supplicatio! ut ad dignum illis conversa-
tionem transeatis. « Ut prebealiscorpora vestra. »
Ad duo exhortatur : nempe ad vit curam et ad
fideistudium His enim quz dicit : « Ut praebeatis, »
sive exhibeatis « corpora vestra. etc. » Optima vi-
ta admonet esse conversandum. Per id autem quod
addit : « Rationalem cultum vestrum.» postulat ut
fidei rectiludinem prosequantur. Preponit autem
qu;e conversationis sunt : quoniam vitam puram
pietatis quoquesermo sequi solet. Videautem quo-
modo utrumque scite et acute dixerit. « Preobete,
inquit, corpora vestra hostiam viventem,sanctam,
Deo beneplacentem. » Deinde his non contentus,
nimirum hostiam viventem sanctam, Deo benepla-
centem, aliud etiam adjungit Quidnam illud est ?
« Secundum rationalem, inquit,cultum vestrum, »
hoc est, secundum illius legem, conformiter ad
illam et secundum illam : in nullo ab ea difflden-
tes. Nam hoc, Sauctam et viventem et Deo be-
neplacentem hostiam corpus nostrum exhibere,
cultum nostrum in nullo versariextra ea quw san-
cita sunt. Utrumque enim oportet «t fidem vili,
et vitam fldei esse conformem. Siquidem quemad-
mo.lum is qui rectam obtulerit fld :m,si pravus sit
moribus operibus suis con*essionem accusari fldei :
ita etium qui bouas exhibet operationes. si fldem
impiam preponat: 864 cum impiussit, etiam
actiones depravat, ac divulgat nullum eis inesse
fructum spir.tualem. Oportet ergo conversari se-
cundum rationalemcultum nostrum « Viventem. »
Quia dixerat « llo-tiam,» nequis existimaretquod
nos ipsos juberemur juzulare et immolare, sub-
junxit « Viventem. » Quo autem modo erit corpus
hostia ἢ Videant qum recta sunt oculi : lingua et
manus,illa quidem in Dei laudibus, hmc autem in
prieceptis exerceantur.Queo si ita flant corpus viva
efficitur hostia. « Sanctam. » Hanc hostiam a Ju-
daica disterminans dicit « Sanctam, beneplacen-
tem et rationulem. » Julaica enim cum corporea
esset non admodum sancta erat aut. beneplacens,
utpole irrationalia mactans. « Rationalemcultum »
Spirituale, iuquit. obsequium, conversationem se-
cundum Christum : ac si dixisset : Exhibete cor.
pora vestra hostiam per rationalem cultum, hoc
est, sine sanguine: vel offerte hostiam viventem

D et rationaleu cultum ; ἃ communi enim sensu

supplendum est offer(e. « Et ne con(iguremini huic
seculo. » Et quomodo seipsum offeret, quispiam
hostiam vivam ; Quomodo ? « Ne conflyuremini,
hoc est, ne figuretis vos ipsos juxta figuram mundi
hujus, nihil enim sanum habet vel stabile ; ideo
quoque figuram vocat id. significans non manere;
et hoc d.cendo fragilitatem denotat. — Vel. Ne
simul cum temporibus transmutemini. Alio modo.
Dicendo : « Ne conflzuremini huic sieculo, » hoc
signiflcat : Ne commutemini aut simul transfera-
mini cum doctrinis eorum qui doctrinam afferunt
ex smculo hoo fluente nec permanente. Hoc dicto,

OECUMENI!I TRICCZE EPISCOPI.

ne quidam Judzorum dicerent : Tyitur neque orn- À τοῦτο ἐπάγει, « ᾿λλλὰ μεταμορφοῦσθε,» τουτέστιν,

nino nos oportet transferri auttransflyurairi a tra-
dita nobis in lege doctrina : propterea subdit :
« Sed transformemini. » Hoc est, oportet vos se-
cundum Dei voluntatem transferri. Magnum est
aut^m discriinen doctrina qua ἃ mundo est et sa-
pientio qui: est secundum Dei voluntatem. Et illa
quidem ip-am quoque legalem flguram perdit, in
aliam miseri; aut corruptionis formam ducens :
hzc autem solum non perdit legis figuram'si qui-
dem legalia in flgura et typo ac umbra erant), sed
potius reddit ipsum meliorem : eam, qu: a lege
reliqua erat,formam et pulchritadinem explens ac

6:: Asi Opa χατὰ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ με-ατίθεσθαι.
Πολὺ c& τὸ μέσον τῆς ἀπὸ τοῦ χόσμου δ. δ) σχαλίας͵
xal τῆς χατὰ τὸ θέλτμχ τοῦ Θεοῦ σοφίας. hat ἡ
pt» γαὶ αὐτὸ τὸ σγῖμα τὸ νομιχὸν ἀπόλλυσιν, εἰς
ἄλλο σχῆμα κχαχίας χαὶ διαςθορᾶς ἄγουτα,
3, δὲ οὐ μόνον οὐχ ἀτ΄λλυσι τὸ τοῦ νόμου σῆμα i»
σχήματι γὰρ xil τύπῳ καὶ σχιᾷ νόμου ὑπὴρ-
χιν), ἀλλὰ wai βελτιοῖ αὐτὸ, τὴν λειπομέντν αὐτῷ
μορφὴν χαὶ τὸ χάλλος, ἀπαρτίζουσλ xal avziràr.
ροῦσχ. Διὸ χαλῶς, « Μὴ συσχήματίζεσθε, or, σὶν, ἀλλὰ
μιταμορφοῦσθε. » Τὸ μὲν γὰρ ἔστιν ἀπώλεια, τὸ (ἢ
σωτηρία xa) τελειότης.

perficiens, ideo recte ait : « Ne conflguremini, sed transformemini , » 865 nam illud perditio, est

hoc autem salus ac perfectio.

« Sed transformemini. » Mundi vocans figuram, ἢ

virtutis formam dicit, ostendens naturalem ejus
pulchritudinem. «Per renovationem » Quandoqui-
dem is qui humanus est ; non potest non peccare,
a.t : [tenova semper temetipsum per resipiscen-
tiam.Nihil euim adeo animar corpusque inveterat,
atque peccatum. « Ut probetis. » Aut hoc dicit :
Renovare ut discas quid utile sit, et que Dei vo-
luntas, « Et beneplacens. » Ad Judaeos sermonem
dirigit qui legem habebant dicens quod lex Dei?
sane quidem voluntas erat.^t nou beneplacens ne-
que perfecta, sed ob vestram inquit imbecillitatem
permissa. perfecta autem et beneplacens, novum
est testamentum.

XII. 3. Dico enim per gratiam qua data. est mihi
cuilibet versanti inter vos, ne quis effera'ur sensu
ultr quam oportet sensu efferri. sed sentiat de se ad
modestiam ut cuique Deus partitusest mensuram fidei.

Cum superius dixisset : « Per miserationes,
nunc »— « Pergratiam ait,ob modestiam,» seipsum
nequaquam fide dinum existimans ad persuaden-
dum. Propterea interdum quidem miserationes,
quandoque vero gratiam producit. Dicens autem,
« Per gratiam. » Dei beneflcia memoria suggerit.
« Cuilibet versanti inter vos » Quod ait : « Cuilibet
versanti inter vos, » variis modis intelligi potest.
Vel dico cuilibet versanti inter vos, id est, omnibus
dico,omnes adinoueo. et hanc potestatem ex gratia
hubeo. Vel, dico : Ne efferamini seusu per ullum
donum sive gratiam supra quemlibet versantem
inter vos. (Graeca enim utrumque sensum ad-
mittunt λένω παντὶ τῷ ὄντι ἐν ὑμῖν μὴ ürtpopo-
νεῖν illunc namque intellectum indicant etiam que
subduntur, quibus ait : « Ut cuique D-us partibus
est. » etc. Admodum autem sapienter ac prudenter,
admoniturus eos ne sensu efferret'r, proposuit,
« Per gratiam Dei. » Quoniam enimaliquibusacci-
dit ut admoneant ac precipiant ex fastu,hujusmodi
cogitationes pravertendo curavit Non est, inquit,
ex meo affeciu ut vos admoneam, per Dei gratiam
hoc facio ipse jubet ejus praeceptum impleo.Opor-
tet itaque obtemperarect non repugnare. « Nequis
efleraturc sensu. » De animi immodestia exhortatur,

Nen ultra mensuram de. nobis 866 senüsmns-

« ᾿Αλλὰ πεταμορϑοηῦτθε. » Τὸ τοῦ xócpoo sy μὰ χα-
λῶν, τὴν τῆς ἀρετῆς μιρφὴν χολεῖ, ὀειχνὺς τὸ φυσιχὸν
αὐτῆς κάλλος. « Τῇ ἀναχχινώσει. » ᾿Επειδή ἄνθοωπον
ὄντα οὐκ ἔστι μὴ ἀμχρτεῖν, ογσὶν, ἀνακαΐνγυ cautoy
διὰ μιτχνοίας ἀεί. Οὐδὲν γὰρ οὕτως παλαιοῖ ψυχὴν καὶ
σῶμα, ὡς nuz2tla. « Εἰς τὸ δοχιπάζειν. » "Hl τοῦτό
φησιν, ἀναχαιτωθῆναι, "Eà3v μάθης τί τὸ συμςέρον,
γαὶ τί τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. « Καὶ εὐάρεστον. » Πρὸς
᾿Ιουδχίους ἀποτείνεται, οἵτινες 4 yovto τοῦ νόμου,
λέγων, ὅτι Καὶ ὁ νόμος μὲν, θέλημα ὧν Θεοῦ, ἀλλ

, *» » , . * 4 4 . [i
οὐχ t9X2tgTOv, οὐτε τέλειον, ἀλλὰ διὰ τὴν ἀσθένειαν,
φησὶν, ὑμῶν συγχωρηθέ,». Τέλειον Ob καὶ εὐάρεστον,
1, Nia Διαθήχη.

Λέγω γὰρ διὰ τῆς χάοιτος τῆς δοθεῖσγς uo:
ποντὶ τῷ ὄντι ἐν ὑμῖν, μὴ ὑπερϑονεῖν παρ᾽ b δεῖ
φρονεῖν, ἀλλὰ φρονεῖν εἰς τὸ σωφρονεῖν, ἔχάστῳ
ὡς ὁ θεὸς ἐμέσισε μέτρον πίστεως.

ἤλνω, « Δ'ἃ τῶν οἰχτιομῶν. » εἰρτκὼς, νῦν, « Διὰ τῆς
χάριτος, "» φησὶν, οὐδαμοῦ ἀξιόπιστον ἑαυτὸν νομ΄ζων
διὰ ταπεινοφροσύνην πρὸς τὸ πεῖσαι. Διὰ τοῦτο ποτὲ
μὲν τοὺς οἰχτιρμοὺς, ποτὲ δὲ τὴν γάριν προθδάλλε-
ται. Εἰπὼν δὲ, « Διὰ τῆς χάριτος. » τῶν εὐεογετιῶν
ὑπομιμνήσχει τοῦ Θεοῦ. « Παντὶ τῷ ὄντι ἐν ὑμῖν. » —
[9QT.] Τὸ, « Παντὶ τῷ ὄντι ἐν ὑμῖν,» διαφόρως ἐγχωρεῖ
νοηθῆναι. "Ll ὅτι Λέγω παντὶ τῷ ὄντι ἐν ὑμῖν, τουτέστι
Πᾶσι λέγω, πᾶσι παραινῶ, χαὶ ταύτην τὴν ἐξουσίαν
ix τῆς χάριτος ἔχω. "D, Λέγω μὴ ὑπερτρονεῖν ὑμᾶς
ἐν παντὶ χαρίσματι τῷ ὄντι ἐν ὑμῖν. Ἰαύτην γὰρ τὴν
ἕννοίαν xal τὰ ἐπαγόμενυ δηλοῖ, ἐν οἷς θγσιν ᾿Εχά-
στῳ ὡς ὁ Θεὸς ἐμέρισε,» xal ἑξῆς, Σοσῶς δὲ Α'αν

D xz! συνετῶς προέταξε, μέλλων αὐτοὺς νουθετεῖν εἰς

τὸ μὴ ὑπεϊφονεῖν, τὸ « Διὰ τῆς χάριτος τοῦ Orb. »
Ἐπειδὴ γὰρ xxi τὸ νουθετεῖ) xai ἐπιτάττειν, ἀλλοῖς
ἐνίοτε ἐξ ὑπερφροσύνης γίνεται, προλαδὼν ἰάσχτο
τοὺς τοιούτους λογισμούς. Οὐχ ἔστι, φησὶν, ἐξ ἐμῆς
δρομῆς τὸ νουθετεῖν ὑμᾶς. Διὰ τῆς χάριτος τοῦτο ποιῶ
τοῦ Θεοῦ. Λὐτὸς χελεύει. Αὐτοῦ ἐπίταγμα πληρῶ.
Δεῖ οὖν πείθεσθαι xal μὴ ἄντ’ λέγειν. e Μὴ ὑπε;-
φρονεῖν. » Παραινεῖ περὶ ταπεινοφροσύνης, μὴ παρὰ
τὰ μέτρα, ov,21, ὁρονῶμεν.

Τοῦτο ὙΧ2 ἀνοίας ἢ ἀπονοίας ἐστίν, α ᾿Αλλὰ φρονεῖν
εἰς τὸ σωφρονεῖν.» Φρόνησιν γὰρ ἐλάδομεν, οὐχ
va εἰς: ἀπόνοιαν αὐτῇ χρησώμεθα, καὶ μωρόνωμεν

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

αὐτὴν, ἀλλ᾽ ἵνα εἰς σωφροσύνην. τουτέστιν εἷς τὸ ὑγιχί- Α Nam hoc est, amentim ac vecordim. « Sed sentiat

νειν τὴν διάνοιαν. Ταύτην ὙὰρΡ νῦῶν σωφρ'σύνην
χαλεῖ, οὐ τὴν πρὸς ἀσέλγειαν ἀντιδιαστελλομίνην.
« Ὡς ὁ θεὺς ἐμέρισε. » Πῶς ἐμέρισς ; κατὰ φίλοτι-
piov ; μὴ γένοιτο. ᾿Αλλὰ πῶς ; χατὰ τὸ μέτρον τῆς πί-
στεῳς. Πίστεως δὲ. οὐ τῆς μετὰ τὴν λατρείαν, φησί
Πάντις Ὑὰρ πιστοὶ xai εὐσεδεῖς χαὶ τέλειο!: ἐν αὐτῇ
εἰσι δηλονότι, οἱ χιρισμίτων ἀξιωηΐντες, ἀλλὰ τῆς
χατὰ τὰ χαρίσματα, vov φησι, πίστεως, καηὼς καὶ
ἐν Εὐχυγελίοις εἴρτιται « Kozts δὸς ἐμῖ, πίστειν. »
Καὶ πλλιν᾿ « ᾽ν E/7:t πίστιν ὡς xÓxxov σινάπιος, »
Αῆλον γὲρ ὡς ἕπερον τοῦτο τὸ σημχινόμενον τῆς
πίντεως, παρὰ τὸ ἐπὶ τῆς εὐσεδείας λαμθανόμενον.
"Hsiv τινες παρ᾽ αὐτοῖς χαρισμάτων ἠξιωμένοι καὶ
οἱ μὲν ἐφρόνουν μέγα ἐπ᾽ αὐτοῖς, καὶ ἀπενοοῦντο
κατὰ τῶν ἄλλων, οἱ δὲ ἐγύήλουν.
ἀπονοῦ ; fj τί παραζηλοῖς ; εἰ ὁ Θεὸς ἐμέρισε, πάν-
«ως καλῶς χαὶ συμοερόντω: ἐμέο σι. Στουχείτω
τὸ γαροῦν ἕκαστος ᾧ ἔχει. Καὶ μήτε ὑπεονι ἐσῆω
(θεοῦ γὰρ δόσις ἐστιν, οὐ σὸν τὸ χατόξθω"α) μήτε
ζηλούτω. Ὃ Θεὸς γὰλὰ) ἐμέρισε, χαὶ οἵὸε τί ἑκάστῳ
πράπον χαὶ ἀρμήδιῦν, « Μέτρον πίστεως. » "Exa-
στος εἣἷς αὐτὸ, φησὶν, ἐμμινέτῶ, xai μήτε ζη-
λούτῶν, ἦτε ὑπεραιρέσθ». Πίστεως δὲ, φησὶν,
ἥ (05. χαρίτματος,

Καί φησι. Τίῃ

de sead modestiam. « Prudentiam enim aut sensum
acceperimus,non ut ad vecordiam eo uteremur.il -
lumque dementaremus, sed ad modestiam,hoc est,
ad sanandum mentem. Nam id 2«202535vr,» vocat,
non temperantiam seu continentiam quz adversus
impudicitiam distinguitur. « Ut cuique Deus parti-
tus est. » Quomodo partitus est ? utrum secundum
maznificent am? Minime At quomodo? Secundum
inensuram fide:.Dicitaut^m fidem non quae divinum
cultum consequitur,nam hanc omnes fldelesac Dei
cultores habent et perfecti sunt in ipsa,qui ea do-
na in baptismo acceperunt : sed fldem nunc dicit
qua inter dona est.Quemadmodum etin Evangeliis
dictum est :« Domine, adde nobis fldem 99. » Et
rursum: « Sihabcatis fldem ut granum sinapis*!. »
Manifestum enim estaliud hoc esse fidei signiflca-
tuu) ab eo quo sumitur in cultu divino Erant non-
nulli apud illos donis donati : et li quidem super
his multum sibi arrogabant ac erigebautur adver-
sus cinteros : alii vero invidia stimulabantur.Itaque
ait : Quid erigeris in fastum, aut quid invides ? Si
Deus partitus est, bene omnino partitus est. Unus-
quisque ergo in eo quod habet. ordine procedat, et
neque super eo extollatur : Dei enim donum est,

non tuum bonum opus : neque invideat. nam Deus partitus est, qui novit quid unicuique decens sit e
&ptum : « Mensuram fidei. » Quisque. inquit, in hoc permaneat, et neque invideat neque extollatur. Fi-

dei autem, id est, doni.

Ka)iz:p γχὰ0 ἐν ivi σώματι μέλη πολλὰ ἔχο-
piv. τὰ δὲ μέλη πάντα οὐ τὴν αὐτὴν ἔχει πρᾶ-
(wv οὕτως οἱ πολλοὶ ἔν σῶμα ἐσμὲν dv Χοιστῷ.
Ὃ δὲ xafec ἀλλήλων μέλη. Ἔχοντες δὲ χα ἰ-
σματὰ χατὸ τὴν γάριν τὴν δοβεῖσαν ἡμῖν» δ'ά-
Q^2x , εἶτε προφητείαν χοτὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς
πίστεως, εἴτε διαχονίαν, ἐν τῇ Owrxovig, εἴτε ὁ
διδάσκων, ἐν τῇ διδασχαλιᾷ, εἴτε ὁ παραχαλῶν iv
τῇ πιροαληή σι.

Τί 4X2 σὺ, φησὶ, μέγα φρονεῖς ; τί δὲ σὺ ζηλοῖς :
Οὐ πᾶντες ἐσμὲν σῶμα ἕν, μέλη ὁὲ ἀλλήλων ; καὶ
οὖχ εἶπεν, Ὃ εὐτελὲς δοχὺν ἔχειν χάρισμα, μέλος ἐστὶ
τοῦ τὸ μεῖζον ἔχοντος, ἀλλ᾽ ὅτι χα! ὁ τὸ μεῖζον ἔχων,
«ηῦ τὸ εὐτελις, τῇ ἀναχρίσει θέλων, xal τούτους
κατιστεῖλα:, χαχείνους παρχμυθήσασθαι. Τὰ δὲ
μέλη πάντα οὐ τὴμ αὐτὴν ἔχει πρᾶξιν, ποὸς τοῦτο
αὐτὸ ὁρᾷ ἢ παραδ᾽)λή. Ὥσπερ, φησὶ, τὰ μέλη διάφορον
ἐγκεχείρισται πρᾶσιν, οὕτως διάφορα ἐδύθη παρὰ
τοῦ Πνεύματος χαρίσματα.

"Ey^v*t« χεφιλὴν τὸν Χριστὸν, ἡμεῖς δὲ ἀλλήλων ἢ

μέλη. Ἔνγοντες δὲ χαρίσματα, » Δυσὶ τρόποις ἔτχη-
μάτισεσνι ὅλον τὸ χωρίον τοῦτο, ἕως τοῦ, « Εἶτε ὁ
παταχαλὼν iv τῇ παραχλήστι, » Ποίοις τούτοις ; τῷ
λεγομένῳ ἀπὸ κοινοῦ, xal τῷ ἐλλειπτιχῷ, Καὶ γὰρ
τὸ, ἔχοντες, ἀπὸ x»:wo3 χαθ' ἔχαστον χῶλον rapa-
λαμβάνεται, οἷον. εἴτε προφητεία, ἔχει τις, εἶτε δια-
κονίαν Est τις. Τοῦτο δὲ ἀπὸ χοινοῦ, καὶ ζεῦγμα χαλεῖ-
ται, ὅτι συζεύγνυσι πληθυντιχὸν ἑνιχῷ, vai μετοχὴν

9 Luc. zen, 8&, t ibid. 6,

XII, 4 8. Quemadmodum enim in uno corpore
multa membra habemus : membra autem omnia non
eum'lem actum habent.Séc multi unum corpus sumus
in Christo : singuli autem alii uliorum membra. Ha.
bentes tamen dona secundum datum nobis gratiam

C diversa : sive prophetiam. juxta proportionem fidei :

sive ministerium in administratione : sive qui docet
in. doctrina : sive qui exhorlatur in ezxhortando.

Tu, inquit, quid extolleris ; tu vero quidinvidia
stimularis ? Nonne omnes sumus unum corpus, et
membra alii aliorum? Nec dixit : Qui vile donum
habere videtur,ejus membrum est qui majus habet:

sed quod etiam is qui majus habet, ejus 864

membrum est qui minus accepit : [:86 discussione
volens et hos in offlcio continere,et illos consolari.
Membra autemomnia non eumdem actum habent.
Ad hoc Apostoli tendit parabola quod sicut mem-
bra diversum sortita sunt actum, ita varia data
sunt a Spiritu dona.

Habemus caput Christum, nosautem alii aliorum
membra sumus.« Habentes tamen dona. » Duobus
modis effiguratus est totus hic locusad eam usque
partem qua d.citur : « Qui exhortatur in exliortan-
do. » Quinam sunt illi ? Nempe is qui ἀπό xo:vo3
dicitur, id est. repetitio a communi sensu sive ab
his qua processerunt. et is qui ἐλλειπτιχόν, id est
defectivum appellatur.Primo nrmque modo ad sin-
gula membra repetitur.Habentes a communi sensu,

561

ORCUMENII TRICC/E EPISCOPI.

puta : Sive prophetiam quis habeat. sive minisle- A ῥήλατι Οὕτως οὖν ἀπὸ κοινοῦ τὸ, « “ἤχοντες, » χατὰ

rium quis liabet. Id autem vocatur, a communi
sensu repetitioeLetiam zeugma, quia jungit plurale
singulari, et participium verbo lta ergoa communi
sensu accepla diclio « Habentes » juxta zeugma
per(icit tandem ea ratione sententiam, impletque
loca. Modo autem defectivo rursus effiguratur. De-
ficit enim quidpiam ad ipsam sententia perfectio-
nem ; puta : Maneat quisque in dono quod accepit:
aut: Contentus sit; aut: Eo ordine procedat, vel
aliud hujusmodi ; veluti : Sive prophetiam quis ha-
beatsive ministerium, maneat quisque: et qui
prophetiam habet et qui ministerium, et qui doctri-
nam. et qui exhortationem, denique in dono quis.
que quod accepit. Et (requens est Lulium usus apud
divinum Paulum.Nec mireris sicum hecnon dicerit
talibus sit usus. Si quidem gratiam quao majora tri-
buit, etiam humilium cognitionem frequenter pra-
stat.Non quod harc magnum ali4uid sint. Quid enim
est praeterquam labor ac nomina hominum, qui
circadiclionesetsyllabasearumque compositionem
curiosi sunt et. anxii ? Non ergo his usus est tan-
quam hic magna q'iedam sint : sed ut eos confun-
deret qui ob ista p'urimum extolluntur, eosque ad
animi modestiam revocando lucrifaceret. quo sua
parerentadmonitioni.Omniaenimimpigre aggre lie-
batur Paulus, dummodo salutem ferret hominibus.
Ideo quoque cilaliones poeticorum carminum et
Greca histori;:,innumeraque hujusmodi non cun-
ctatur proferre, modo etiam per haecaliquam speret
hominum arripere salutem Pape quantus animus
ac studium! 868 Bene autem et tuli usus est ser-
monum g?nere,et rursum apostolico ac simplici et
generoso ac illaborato cliaractere non abstinet Et
enim si nusquam lis usus fuisset, qui nihi! non au-
dent. impossibili!atem ac imperitiam causarentur:
quandoquidem eliam nunc quidem talia non intel-
ligentes. ipsum ignorantiam hujusmodi rerum ha-
buissesuspicantur.quasnecipsiintelligunt.Rursum
vero si perpetuo his fuisset usus, character aposto -
licus inter abjectos baberetur Prudenter ilaque ac
sapienlissime utrumque dijudicavit. lllis siquidem
usus est. ut manifestum faceret, volenti facile esse
usumsimiliumquodque ea non ignoraret.Permansit
autem in apostolico charactere, generosum etine-
laboratum ac purum sermonem, ejusque propriam
naturam in honore habens. Cur ergo et reliqui suis
sermonibustalia nonintermiscuerunt? Suffic:t huic
eliam solus, ad ostendendum quod illis quoque fa-
cile fuerit hoc efflcere si volnisssent: quanquam in
illorum etiam epistolis talia, licet rarius. reperire
est. Si vero cum dicitur : « Habentes dona, » ne-
quaquam quiescendum sit usque ad eum locum,
« Benedicite persequentibus vos, alia quidem sen-
tentia emerget, et unius duntaxat flgure composi-
tio erit sed ad spiritum nimis protensa periodus.
e Secundum gratiam » Si Dens donavit, quid tu
extolleris | neque enim tuum reclum opus sunt ipsa
dono: « Dei, inquit, donum est. » — « Diversa. »

D

τὸ ζεῦγμα λαμδανόμενον, ἀπηρτι σιλένην χατὰ τοῦτο
τέως τὴν ἔννοιαν xal τὰ χωρία ποιεῖ, Ἐλλιιπτιχῷ
δὲ πάλιν ἐσχημάτισται, ὅτι λείπει τι πρὸς αὐτοτ!»
τίλειαν τοῦ νοήματος. Οἵον τὸ Μενέτω ἐν ᾧ ἔλαδεν
ἔκαστος χυρίσματι, ἢ, ᾿Αρχκείσθω, ἢ, Στοιγείτω, ἤ τι
τοιοῦτον, (ἷον. Εἶτε προφντείαν ἔχει τις, εἴτε laxo
νίαν, μενέτω ἕχαστος, xai ὁ τὴν προφν,τείαν ἔχων,
καὶ ὁ τὴν διαχονίαν, καὶ ὁ τὴν διδασχαλίαν χαὶ
ὁ τὴν παράχλησιν ἔχων, ἅπλως ἕκχαστος, ἐν ᾧ
ἔλαδε χαρίσματι. Καὶ πολλὴ ἐστιν ἡ τῶν τοιούτων χρῖ-
σις παρὰ τῷ θαυμασίῳ Παύλῳ. Καὶ μὴ θαυμάσῃς εἰ
ἀμιθὴς ὧν τούτων, ἐχέχρητο τοῦτοις. Ἢ γὰρ 1t
ρις ἡ τὰ μείζω χορνηγοῦσα, xai τῶν εὐτελῶν πολλά-
XiQ πλοεῖχε τὴν γνῶσιν, οὐχ ὡς μέγα τι τούτων ὑκιρ-
χόντων. Τί γὰ) ἄν xal εἴη περὶ λέξεις xai cola
6x; xal τὴν τούτων συνθέχην μιχοολογουμένων
ἀνθρώπων πόνος xai ὀνόματα ; Οὔχουν, ὡς μεγάλων
τινῶν τούτων ὄντων ἐχέχρντο τούτοις, ἀλλ᾽ εἰς
τὸ χαταισλύνειν τοὺς ἐπὶ τοῖς τοιούτοις μέγα oov
νοῦντας, vai χερδῆσα: αὐτοὺς εἷς ταπεινοφροσύνην,
xal ὑπαχοὴν τῆς αὐτοῦ voa0ssla;. “Αοχνα Ὁ
ὑπῆγεν ἅπαντα ΠΙχύλῳ, ὅτῳ σωτησοίαν ἔπερεν dv.
θρώποις. Διὸ xal χρήσεις ποιητικῶν στίχων, xu
ἱστογίας Ἑλληνικὰς, xal μυρία τοιαῦτα οὐκ xni
προκομίζειν, ἂν uóvov xal διὰ τούτων ἐλπίζει τινὲ
σωϊη ρίαν ἀνθρώπων ἀρπάτα'. Βαδυὶ τῆς volumine
ψυχῆς καὶ σπουδῆς | Καλῶς δὲ xal τῷ τοιούτῳ s
χρυηται τῶν λύγων εἴδει, xal πάλιν, τοῦ ἄξεστνλι-
χοῦ χαὶ ἁπλοῦ καὶ εὐγενοῦς xai ἀπερ:ἔργου your
x:52^; οὐχ ἀρίσταται. Εἰ μὲν γὰρ οὐδ᾽ ὅλως üb
χδητο τούτοις, ἀδυναμίχν ἂν οἱ πάντα τολμῶντες
xq: ἰδιωτισμὸν ἡτιάσαντο, ὅπου χαὶ νῦν τινὲς μὴ
συνιέντες τὰ τοιαῦτα, ἀπειρίαν αὐτὸν τῶν το
ἔχειν ἐξ ὧν οὐδ᾽ αὐτοὶ συνιᾶτιν. ὑπολαμβένουτιν.
Jt δ᾽ αὖ πᾶλιν τούτοις διαπαντὴς ἐχ- ἧτο ὁ ἀποςτολι-
κὺς χαραχτὴὶρ ἐν τοῖς; παοξωραμένυγις ἐτίθετο. Av
ἤτησεν οὖν συνετῶς xal πανσύφως ἄμφω ’Ἐχρήσττο
μὲν Ὑὰρ ἐκείνοις, ὥστε δεῖξαι ῥᾷδιν εἶναι poe
μένῳ τὸ τοιοῦτον, καὶ οὐχ ἀγνοεῖ, ᾿Βνέμεινε δὲ τῷ
ἀποστολιχῷ χαραχτῆρι, τὴν εὐγένειαν xal τὸ Gm
ρἰεργον xat xaflep?v χαὶ αὐτοφυὲς τοῦ λόγου τιμῶν.
Τί οὖν μὴ xai οἱ λοιποὶ οὕτως τοὺς ἑαυτῶν κατέπι-
[av λύγους ; 'Apxsi xai οὗτος μόνος δεῖξαι, ὅτι xi-
χείνοις "gov ἦν εἴπ: ἐδυύλοντ, ποιεῖν, Ka'em xi
ἐν ταῖς ἐχείνων ἐπιστολαῖς ἔστιν, εἰ xal. σπανιώτερον,
τὰ τοιαῦτα εὑρεῖν. El δὲ τὸ, « Ἕ κοντες χα ἰτιατι,»
μηδαμοῦ ἀναπαυττέον, μῖχοι τοῦ, « Εὐλογεῖτε τοῖς
διώχουντας ὑμᾶς,» ἄλλη μὲν διάνοια ἀνακαύψει, ui»
νγοσιημάτιστος δ᾽ ἡ σύντοξις ἔσται, εἷς πνιῦμα ἃ
λίαν ἡ περίοδος ἀποτεταμένη. e Κατὰ τὴν χάριν. »
E' ὁ θεὸς ἐχαρίσατο, σὺ «i μέγα φρονεῖς ; μὴ T9
σὸν χατόρθρωμα τὰ χανίτματα ; « Θεοῦ, φιυησῖν, fi 9
σις » — «Διάφορα, » Καλῶς τὸ, « Διάφορα, » ἵν: δείξῃ
οὐ τὸ μὲν μέγα, τὸ δὲ μ'χρόν: Μεγάλα vào mv
ἀλλὰ ποικίλα καὶ ἁἀρμόδια. « ἕατα ἀναλογίαν τῆς τί-
g:10;, » Νῦν δείχνυτιν ὅτι τῶν δοχούντων pat
νων γαρίσμάτων, οἱ λαμβάνοντέ. εἶσιν αἴτιοι πρὸς

vb λαδεῖν' Mi γὰρ καὶ χάρις. bexl, τοσφῦτον μένηι

——QUrum D e “πα... ,... ᾿.»χ......α.... -...

OOMMENT. IN. EPIST. AD ROM.

810

ἐπιῤῥεῖ, ὅτον ἄν εὔρῃ σχεῦος ἐπιτήδειον ἔχυτὸ x2- A Bene ait diversa, ut ostendat non hoe quidem ma-

ταστῆσαι διὰ τῆς πίστεως. Κἴτε πρυφνητείαν xarà
τὴν ἀνχλογίχν τῆς πίστεως ἔχομεν, φησὶν, εἶτι
διαχοιίαν ἔλαδξ τις, φησίν. Ἢ διοχονία γε-
νιχόν τί ἐστι. Πάντχ γὰ" εἰς διχχονίαν δίδοται
tX γιρίσμχτα. Λοιπὸν δὲ χαὶ τοῖς εἰδ χοῖς ἐπ-

ἔρχεται. Εἴτε διαχυνίαν ἔλαδέ τις, ἐν τῇ ὃ αχονίᾳ

vivo, φησὶν. Εἶτε ὁ διὸάσχων ἔλαδε, φητὶ, yd
ρισμα διδατχηλίας, ἀπὸ χοινοῦ τὸ, « Μενέτω. » Εἶτε
ὁ παραχαλῶν, χάρισμα, φησὶν, ἔλχδε παραχλύήσεως,
ἐν τῇ παραχλήσει μινίτω.

gnum. illud vero parvum; namomnia magna sunt:
sed varia esse etcongrua.Juxta proportionem fidei »
Nunc cum dona majora videntur. ostendit eosqui
accipiunt in causa esse quod acceperint. Nam etsi
gratia sit. tanlum tamen influit quantum inveneiit
vas sese aptum per fldem constituere .Sive proplie-
tiam juxta proportionem fidei habemus, inquit,
sive ministerium quis acceperit. ministerium gene-
rale quiddam est: omnia siquidem dona ad mini-
sterium data sunt. Ceterum per specialia quoque

edisserit. Sive ministerium quis acceperit, in ministerio maneat, inquit. Sive qui docet acceperit
doctrine donum : a communi sensu repete « Maneat, » Sive qui exhortalur acceperit donum exhor-

tationis, in exhortatione maneat.
'O μεταξδιδοὺς. ἐν

ἐν σπουδῇ, ὁ ἐλεῶν, ἐν ἰλαρύτητι. Ἢ ἀγάπη
ἀνυπόχριτος. ἀποστυγοῦντες τὸ — movzpóv: χολ-

λώμενοι τῷ ἀγαθῷ Τῇ φιλαδελοίᾳ εἷς ἀλλήλους
φιλόστοργοι: τῇ τιμῇ ἀλλήλους προνγούμενοι"
τῇ σπουδῇ μὴ ἐχνηροί' τῷ πνεύματι ζέωοντες"
τῷ Κυρίῳ δουλεύοντες" τῇ ἐλπίδι χαΐροντες" τῇ
θλίψε: ὑπομένοντες — tf προσευχῇ προσχαρτε-
po5v:tc.

[ΦΩΤ.] Λοιπὸν δείχνυσιν, ὅτι ol χαγῶς τοῖς χαρί-
epo χρώμενοι, ἀνόνητα αὐτὰ ποιοῦσιν. « Ἔν ἀπλό-
τητι. » Ἐπειδὴ τὰ χαςίσματα, ἤ ἐν δόσει τὴν sóip-
Ὑείαν αὐτῶν ἐπιδείχνυσιν, ἢ ἐν ποοστασίᾳ, fj ἐν ἐλέῳ,
φησὶν, ὅτι οὐχ ἁπλῶς ταῦτα δεῖ ἐπιτελεῖν, ἀλλὰ ϑιδό-
vat μὲν μετὰ ἀπλότητος xa χαρᾶς. οὐχ ὡς ζημιού-

μενόν τι, ἀλλὰ μᾶλλον χεροχίνοντα, xal προΐστασῃτι C

μὴ ἀμελῶς, ἀλλ᾽ ὡς ὑπὲρ ἐχυτοῦ σπουδάζοντα, xal
ἐλεεῖν ἱλαρῶς xxl εὐηύμως, ὡς αὐτόν τι χαρπούμε-
vov. Ἔστχ: δὲ ταῦτα πῶς ; "nv ἀγάπην ἔγωμεν πρὺς
ἀλλήλους, ἀγάπην δὲ με πεπλασμίνην xai ἐν ὑπο-
κρίσει, ἀλλ᾽ ἄπλαστον xai ἀνυπύχριτον wai τελείαν,
καὶ ἀληθῶς ἀγάπη), € Ἐν σπουδῇ. » ΟἹ γὰρ ἀ:χεῖ
τὸ ποοστῆνχι μόνον. « "Ev ἱλαρότητι. » Μὴ ὡς ζη-
ιλιλύμλενος ἐλεεῖ, ἀλλ᾽ ὡς αὐτὸς μᾶλλον χερδαίνων.
Ἔνθεν Ὑὰρ στωδέσεται τὸ ἱλχρόν. « Ἢ ἀγάπη av-
υπύχοιτος ἔστω, » φισὶ, μὴ rÀisua ἀγάπης, ἀλλὰ
ἀγάπη εἰλικρινές. "Hz. εὕτης. χατορθγῦτα: τὰ sipr-
μένα. « ᾿Αποστυγοῦντες τὸ πονηρόν. » Μὴ μόνην ἀπ-
εγόμενοι τοῦ ποντρηῦ, ἀλλὲ xa^ λίαν μισοῦντες αὐτό.
Τοῦτο 412 διλοῖ τὸ ἀπό, Οὐ qào εἶπε, στυγυῦῖντες.
Ei φησι. Μὴ μόνον μετεῖτε τὸ πονηρὸν, ἀλλὰ xal
ἔγεσθε τοῦ 1120235. Γὸ δὲ. « χολλώμενο:,» τὴν πιὸς 2210
διάθεσιν ἐμφαίνει. « Κολλώμενοι τῷ ἀγλθῷ » "Ew
Υὰρ εἶνα! ἀγάπην καὶ dal αἰσχροῖς. Διὰ τοῦτο εἶπε,
Μιπτεῖτε τὸ xovnocv. Πῶς ἔστι χολληηῖνα: τῷ ἀγαῆῷ ;
Ἐν τῇ φιλχδελφίᾳ, φησὶ, τουτῖσττι, διὰ τῆς οιλαδελ-
φίας « 'Ev τούτῳ 432 γνύσυνται, ἐὰν amis ἀλλή-
ληυς. » Ὁ δὲ μηθητὴς φυλάττων τὰ μαθέμχτα, χε
κύλληται καὶ ἤἴνωται τῷ διδασχάλῳ, ὃπιρ ἐττὶ τὸ
κυρίως ἀγαθὴν. ὁ Κύριος ἡμῶν 'Inoo3; ὁ Χριπτός.
᾿Αλλὰ πόθεν φύειχι ἡ φιλαδελτία ; πόθεν ἔστι θη-
ρᾶσιι ταύτην; "(x 092. πδονγεῖσθχι ἀλλήλους, οΥ,σ᾽,
τῇ τιμῇ. Ὡς ἀληθῶς γὰρ ἀρχὴν λαμδΐζνει φιλία

." Joas. xut, 38. :

ἀπλότντι, ὁ προϊστάμενος. B 9369 XII, 8 13 « Qui impartit, in simplicitate 9

« qui »raest, in sedulitate: qui miseretur, in hi-
« larilate. Dilectio non sit simulata: sitis odio
4 prosequentes malum : adherentes bono.Frateraa
« charitate ad mutuo vos diligendum propensi : ho-
« nore alius alium precedentes : studio non segnes:
« spiritu ferventes: Domino servientes : spe gauden.
« tes : in afflictione patientes : orationi instantes ».

Ostendit deinceps quod male donis utentes, fa-
ciunt ea inutilia. « In simplicitate. » Quoniam dona
vel in impatiendo suam ostendunt efflcaciam,vel in
prosidendo, vel in miserando. dicit quod non ut-
cunque hac exhibere oporteat : sed dare cum sim-
plicitate et gaudio: non ut aliquid quod damno
afficiat, sed quod lucrum potius afferat : et praesse
non negligenter, sed quasi deseipso studium habe-
ret: prieterea misereri hilariter rromptoqueanimo,
quasi id fructum nonnullum afferat. Quomodo
aulem haec erunt ὃ Si dilectionem habeamus inter
nos mutuam : dilectionem autem non fictam aut
simulatam, sed absque fictione et simulatione,per-
feclamque et vere dilectionem. « In sedulitate. »
Neque enim sufflcit tantum promesse. » In hilarita-
te. » Non quasi damnum recipiens ad miserandum
moveatur, sed quasi ipse potius lucrum faciat.Inde
enim continget hilaritas, « Dilectio non sit simu-
lata, » aut fucata. non fictio dilectionis. sed sincera
dilectio : qua praesente, recte exhibentur illa ques
dicta sunt. « Sitis odio prosequentes malum. » Non
solum a malo abstinentes. sed illud plurimum odio

D habentes. idque facit prespositio ἀπὸ in dictione

ἀποστυγοῦντες l'einde ait : Non modo prosequa-
mini malum odio, verum etiam adhareatis bono,
per lioc autem affectionem ad bonum significat.
« Adlirentes bono. » Accidit enim et de turpibus
esse dil.:ctionem : propterea dixit odio habere quod
malum: est. Qnomodo contingit adherere bono?
Fraternacharitate. inquit, sive perfraternam chari-
tatem. Per hoc enim cognoscent. inquit. quod mei
sitis discipuli si dilexeritis vos invicem "8. » Porro
discipulus qui doctrinas servat, adhreret ac unitus
est proxce,tori, qui proprie bonus est el ipsum bo-

511

QECUMENII TRICC/RS EPISCOP

513

num, nempe Dominus noster Jesus Christus. Sed A ἀσταλῇ, bi. ἕκαστος dyevízrtxi προλαδεῖν εἷς τὸ

unde procedit fraterna charitas? unde contingit
illam venari ? $3 0 Ex eo, inquit, quod alius alium
honore precedat. V-re enim dilectio securum su-
mit principatum, si quisque conetur praevenire ad
honorandum proximum. e Fraterna charitate, »etc.
Nam si fraternam habueritis charitatem, utique in -
vicem diligetis, fratres enim estis. Deinde dicit
quomodo fraterna charitas perficiatur : si quisque,
inquit, prieeal in honorando fratre : « Studio non
segnes. » Nam et hoc amorem parit, sinon honora-
verimus tantum, sed in hoc etiam plurimum studii
adhibuerimus « Spiritu ferventes. » Quo autem
pacto lioc erit? Si in bonis vixerimus operibus, ha-
bebimus fervidum in nobis ipsis et calore pene-
trantem omnia Spiritum sanctum, « Domino ser-
vientes : » His enim quo dicta sunt continget no-
bis ut Domino serviamus. Ita vere videbimur Do-
mino servientes per bona opera. Hec vera servi-
tus est « Spe gaudentes. » Quonam modo contin-
gere potest spiritu lervere? Si spe inquit, gaudeatis.

τιμῆτα! τὸν πλησίον. « Τῇ 0:29:12 q. » καὶ ἑξῆς E:
γὰρ σχοίηπτε, φησὶ, φιλαδελ- lav, φιλήσετε μάντως ἀλ-
λήλους ἀδελφοὶ Ὑὰ} ἐστε. Εἶτα λένει πὺς ἂν dj 9:À-
αδελνυία χατοοθδωρείη. El &«uszoq. φησὶν͵ ἡγεῖτα! τῆς
πρὸς τὸν ἀδελφὴν τιχῆς. « Τῇ σπουδῇ μὴ ὄχντ,5οΐ. »
Καὶ 132 τοῦτο ἀγάπην τίχτει, ὅταν μὴ τιμῶμεν aevo,
ἀλλὰ χαὶ ὑπερπουδάζωμεν. « Τῷ πνεύματι ζέοντες. »
Ἔσται δὶ τοῦτο πῶς; 'Exv ζῶμεν ἐν καλοῖς ἔργοις,
ἕξομεν ζέον ἐν ἑαυτοῖς χαὶ διατερμαμμένον, τὸ
ἅγιον Πνεῦμα. « Τῷ Κυρίῳ ξουλεύοντες.» Διὰ γὙΣρ τῶν
εἰρημένων, ἐχγενήσεται ἡμῖν δουλεύειν τῷ Κυρίῳ. »
Οὕτως φανοῦμεν ἀληθῶς ξουλεύοντες τῷ Κυρίῳ διὰ
τῶν ἀγαθῶν ἔργων. Αὕτη ἀληθινὴ δουλεία ἐστίν.
α Τῇ ἐλπίδι: χαίροντες. » Πῶς δ᾽ ἂν γένοιτο ζέειν τῷ
πνεύμχτι ; Ἑὰν τῇ ἐλπίδι χαίοητε, φησίν. Οὐδὲν γὰρ
οὕτως πρὸς πάντα ποιεῖ πρόθυμον ὡς ἐλπὶς χαχή.
Καὶ ἐὰν, φυσὶν, ὑπομένητι θλίψεις, χαὶ ἐὰν εὐχὴν
ἀδιάλειπτον ἔχητε, « Τῇ θλίψει ὑπομένοντες. » Ἢ γὰρ
ὑπομονὴ τίχτει δοχιμήν. T5 πιοσευχῇ προσχυρτε-
ροῦντες. » Ταύτης γὰρ for odas, ἔσται ῥῥοια πάντα.

Siquidem uihil adeo promptum ad omnia facit, atque bona spes. Si etiam afflictiones patienter
sustinuerilis : et sj precationem indesinentem habueritis. « In afllictione patientes, » Nam patientia
parit probationem. » Orationi instantes. » IHlac enim auxiliante omnia erunt facilia.

XIl. 13-19. « Necessitatibus sanctorum communi-
« cantes: hospitalitatem sectantes.Denedicite perse-
« quentibus vos : Benediciteel! ne maledicatis. Gau-
« dete cum gaudentibus, et flete cum fluentibus.
« ldem alii de aliis sentientes, non sublimia de
« vobis. sed liumilibus vos accommodantes. Ne si-
ἃ jis prudentes apud vosmelipsos nulli malum pro
« malo reddentes, providentes bona coram omui-
« bus hominibus, si possibile est, quantum ex
« vobis est cum omnibus hominibus in pace vi.
« ventes non vos ipsos ulciscentes dilecti. sed date
« locum ir». Scriptum est e»im : Mihi ultio, ego
« rependam. dicit Dominus ».

« Necessitatibus sanctorum. » Hoc est. in his in
quibus necessitate conslricti fuerint. EJFeemosynam
erga sanctos inducit. ideo etiam servavit illam in-
ter precipua. In superioribus quidem de univer-
sali locutus fuerat. eleemosyna. Communicantes
811 inquit.

Nam resipsacommunicatio quedam est : tu enim
facultatem confersillis vero ipsitibi libertatem erga
Deum aliaque bona innumera « Hospitalitatem
sectantes. » Ne exspectes dicit donec ille ad te ve-
niat, erubescit enim. sed tu potius sectare ipsum.
« Benedicite persequentibus v :s. » Ubi docuit quo-
nam modo versari oporteat erga fratres, docet
quomodo eliam erg& hostes. Vide autem quod non
dixerit: Ne ulciscaris. neque maledicas, sed quod
majus est. benedic et pro eo precare, « Gaudere
cum gaudentibus. » Non solum,inquit, verbis bene-
dicite, sed et operibus : gaudentibus quidem con-
gaudentes, legentibus vero collujgentes. Tantum
autem majus est congaudere gaudentibus.quantum
non raro felix prosperorum successus invidim oc-
easioimpiis efflcitur. « Idem alii dealiis sentientes.»

Ταῖς χρείαις τῶν ἀζίων κοινωνοῦντες" τὴν
φιλοξενίχν διώχουτες, ὐλογεῖτε τοὺς διώχοντας
ὑμᾷς" εὐλογεῖτε, καὶ μὴ αατα:ᾶσθ:. Χαίρειν μετὰ
χαιρόντων, xai κλαίειν μιτὰ χλαιόντων. Τὸ αὐτὸ
εἰς ἀλλήλους φρονοῦντες, μὴ τὰ ὑψηλά φρονοῦν-
τες, ἀλλὰ τοῖς ταπεινοῖς συνεπηυγόήμενοι. Μὴ τί-
νεστε φρόνιμο: παρ᾽ ἑαυτοῖς. Μιηδενὶ xzx)v ἀντὶ
καχοῦ ἀποδιδόντες, — llpovooóptvo: xxÀà ἐνώπιον
πάντων ἀνθοώπων. hl δυνατὸν, τὸ ἐξ ὑμῶν, μετὰ
πάντων ἀνθοώπων εἰρηνεύοντες. Μὴ ξαυτοὺς ἐχ-
διχοῦντες, ἀγαπητοὶ, ἀλλὰ δότε τόπον τῇ ὀργῆ.
Τίγραπται γὰρ, 'Epoi ἐκδίχησις, ἐγὼ ἀνταποδώσιυ,
λέχει Κύριος.

« Ταῖς γρείχις τῶν ἁγίων. » ᾿Εν οἷς ἂν ἐν γρε΄ᾳ
γένωνται" Τὴν πρὸς τοὺς ἁγίους Dar μησύνην εἰσάγει,
Διὸ χαὶ ἐφύλαξεν αὐτὴν ἐν ἐξχιρέτῳ. "Avo μὲν
περὶ χκαθολιχῆς εἶπεν ἐλεημοσύνης. Κοινωνοῦντες,

φησί,

Κοινωνΐα và» τὸ πρᾶγμκ. Σὺ μὲν vip εἰστέϑεις
χρήματα αὐτοῖς, ἐκεῖνοι Cb. σοι τὴν πρὸς Θεὸν πα9-
proa καὶ τὰ μυρία ἀγαθά. « Τὴν φιλοξενίαν διώ-
χκοντες. » Μὴ μείνῃς, φησὶν, ἐχεῖνον ἐληεῖν πρὸς σέ.
Ἐρυθνιξ γὰρ. ᾽᾿Λλλὰ σὺ ξίωξον αὐτόν. « Εὐληγεῖτε

D τοὺς διώχοντας ὑμᾶς.» Διδάξος πῶς δέοι διακεῖ-

eat πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς, διδάσχει πῶς καὶ πρὸς
τοὺς πολεμίους. Ὅρα δὲ, οὐχ εἶπε, Μὴ ἁμύνου, μη-
δὲ καταρῶ, ἀλλ᾽ ὃ μεῖζον, Εὐλόγει xal ὑπεριύχου.
« Χαίρειν μετὰ qa:26/tuv. ^. Μὴ μόνον, orsi. ἑή-
μᾶσιν εὐλογεῖτε, ἀλλὰ καὶ «οἷς ἔργοις. Aaípouct
μὲν, συγχαίροντες, ἀλγοῦσ: δὲ, συναλγοῦντες. Μεῖ-
ζον δὲ τὸ, coyyzloeww χχίρουσιν, ὃτην d, εὐημεοία
τὸν πλησίων, xal φθόνου πρόφασις τοῖς ἀσιδέσι
γίνεται, « Τὸ αὐτὸ εἷς ἀλλήλους φρονοῦντες. »
Οἷον, μέγαν σεαυτὸν νομίζεις ; τοιοῦτόν νόμιζε xal

B13

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

574

τὸν ἀδελοῦν, κξν πίνης ὅ. Ἐπεὶ μὴ ἵστι πλούτου A Veluti: Si magnum dueis teipsum : talem dueas et

xil πενίας διάκρισις καρὰ Θεῷ. lli δ᾽ àv γένοιτό
σοι touto; Ἐὴν μὴ φηονῆῇῆς πιρὶ σιαυτοῦ ὑψηλὰ,
ἀλλὰ συμπὲρῃ καὶ συνχπίγη τοῖς ταπιινοῖς, xal εἰς
τὶν ἐκείνων συγχαταδχίνῃς εὐτίλειαν. "Hx δὴ τού-
ttv τὸ φύσημα xai τὴν χινηδοξίαν αὐτῶν χατα-
στίλλει. οἰκὸς qào ἦν αὐτοὺς διὰ τὴν πόλιν, τούτῳ
ἁλῶναι χαὶ κατέχεσθαι τῷ πάθει. « M7, γίνεσθε ozó-
vipot παρ᾽ ἑλυτοῖς. » Τουτέστι, Μὴ ἡγεῖσθε εἶναι σο-
φοὶ, xai μηδενὸς υοήματος ἐνότεῖς. Φησὶ γὰρ ἡ Γρα-
eX « Οὐχὶ οἱ συνετοὶ παρ᾽ ἕχυτοῖς, xal ἐνώπιον
αὐτῶν ἐπιστήμονες. » « Kaxov ἀντὶ χαχοῦ. » Εἰ v30
ψιχτὸς χαὶ ἄθλιος ὁ ποιῶν τὸ χαχὸν, ἵνα τί μὴ
τύγεις τὴν μίμησιν τῶν χαχῶ», ἀλλὰ τῷ ἀμύνασθαι
ἔνοχον σαυτὸν καθιστᾷς xal χοινωνὸν τῆς ἀσ:δείας:
« [1ρυνοούμενοι χαλχ, » Τοῦτό φητῖν, ὅτι ΠΙρύνο'αν
ποιεῖσηε τοῦ χαλοὶ φαίνεσθχι͵ ἐν τῷ μηδενὶ διδόναι
ψόγυυ» πρόφασιν. — Ἢ ἐπειδὴ ἄνω εἶπε, « Μηδενὶ
κακὴν ἀντὶ χαχοῦ ἀποδιδόντες, » πρ'σίθειχε xai τὸ,
« Ηρονοούμενοι xaÀz. » Ὡς εἰ ἔλεγεν, Οὐχ ἀρκεῖ,
μόνον τὸ μὴ ἀποδιδόναι κατὰ, ἀλλὰ δεῖ καὶ m;o-
νγεῖν τοῦ ποιήσαντος ἡμᾶς χαχῶς. » Ro! vài xai
ἄνω, οὐχ ἠογέσθη τῷ μὴ κχατα-ᾶσθχι τοὺς ὃ ὦχον-
τας, ἀλλὰ καὶ εὐλογεῖν προπέτοξιν « Εἰ δυνατὸν τὸ
ἐξ ὁ λῶν. » Ἔστι γὰρ ὅτε οὐ δυνατὸν Ev(z περὶ εὖ-
σεδείας ὁ λόγος. Διατοῦτο εἴπεν, « Εἰ δυνχτόν. » Τὸ
δὲ, « Ἐξ ὑμῶν, » τουτέστι, Σὺ τὸ σὸν ποίησον, xat μὴ
παράσγῃς ἔχθρας ἀφορμὴν μὴ Ἕλληνι, μὴ "loo-
Sai. Τοῦτο 435 τὸ μετὰ πάντων, τουτέστι, πιστῶν
χαὶ ἀπίστων. « Μὴ ἑἐχυτοὺς ἐχδιχοῦντες. » πε δὴ
τοῦτ᾽ ἀχόλουθον. τὸν ἠδιχη μένον ἐκδικίας τυχεῖν,
τοῦτο αὐτὸ ἐπαγγίλλεταί σοι͵ φησὶ, μὴ ἐχὸ χύήσγιε
σεχυτὸν, χαὶ ὁ Θεός σε ἐχὸ χεῖ, Δότε γὰρ, φησὶ, τό-
πὸν καὶ χώραν τῇ ὀργῇ τοῦ Θεοῦ ἐλθεῖν. “Αν γὰ; σὺ
ἐχδιχήσῃς σεχυτὸν, ἐλθοῦσα ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ, οὐχ
ἔξει χώραν τοῦ ἐχδικῆσχι, ὅτι προιδίχνσας σεχυτήν.
Ei và2 σὺ μὴ ἀμόνῃ, ἥξει ἡ ὀσγή. -- [IeANNOY.]
'"Kzt0) δὲ τοῦτο μάλιστα ὁ ἀδιχηθεῖς ἐπιθυμεῖ
Ἰὸεῖν ix2tx(z; ἑχυτὸν ἀπολαύοντα, τοῦτο οὖτὺν» μετὰ
πολλῆς δίδωτι περιουσίας. "Av Ὑχ) αὐτὸς μὴ dg vn,
Θεὸς ἔσεαι ὁ τιμωρός. Συγχώρησαν οὖν αὐτῷ ἐπ-
ἐξελθεῖν. Τοῦτο γὰρ τὸ, « Δότε τόπον τῇ ὀργῇ κυ —
e Γέγραπται γάρ. » ΠΙχραμυθούμενος πλέον τὸν $3:
κηλένον, ἤγαγε τὴν paptuplav. « Ἐμοὶ ἐκδίχησις. »
τουτέστι, Παρ᾽ ἐμοὶ ἡ ἐχδίχησις.

fratrem tuum, etiamsi pauper sit, quoniam non
est divitiarum ac paupertatis discrimen apud Deum.
Quo autem modo fleri hoc potest ? Si non sentias
de (6 ipso subl mia.sed conferaris etaccommoderis
humilibus,et in illorum condescendasabjectionem.
lissane timorem ac vanam gloriam illorum repri-
mil. Verisimile enitn eratillos proptersuam civita-
tein, captos esse ac delineri hoc affectu. « Ne sitis
prudentes apud vosmetipsos » Hoc est ne ducatis
vos ipsos essesapientes el nul.ius consilio egeutes.
« Vip sapientibus apud seipsos et coram facie sua
prudentibus 7, » — « Malum pro malo. » Nam si
vituperandus ac miser est qui malum facit, quare
non fugis malorum imitationem? Sed ut te ulcisca-

D ris, obnoxium eonstituis temelipsum »c socium

impietatis. Providentes bona.» Hocdicit: Providete
ut boni appareatis : ut in nullo occasionem detis
vituperandi vos — Vel, postquam superius dixit.
« Nulli malum pro malo reddentes. » addidit etiam:
« Providentes bona ; tanquam dixisset . Non salis
esttantum non reddere inala.sed oportet quoqueilli
providere qui malefacit nobis. » Nam et in superio-
ribus non satis illi fuit,ne maledicerent persequen-
tibus, sed etiam benedicere jussit. « Si possibileest
quantum ex vobis est. » Accidit enim interdum ut
possibile non sit, ubi de pietale sermo est: propter-
ea dixit: « Si possibile est. » — « Quantum ex
vobis est. » Hoc est, tu quod tuum est facito : ne-
que inimiciti:e ansam praebeas 33 ὃ aut Graco aut
Judieo ld enim est quod ait: « Cum omnibus

C nempe fidelibus et iufidelibus. » — « Non vosipsos

ulciscentes. » Quanuoquidem hoc consequens erat
cum qui injuria afl»ctus esset ultionem assequi,
hoc ipsum, inquit, tibi precipitur, ne teipsum
ulciscaris. et Drus te ulciscetur, Nam date, ait, lo-
cum ac spalium ut ira Dei veniat. Sienim teipsum
ultus fueris, ubi venerit ira Dei, locum non habebit
ultionem sumendi,quia primum ultuses temetipsum
quod si Lu non vindices, ira veniet.Quoniam autem
is qui injuria affectus est. hcc maxime videre de-
siderat, nempe seipsum ultione frui : hoc ipsi cum
magna tribuit largitate Nam si ipse non vindicet.
Deus ultor erit Permitte igiturilli ut vindicet, hoo

D est enim quod ait : « Date locum irt. » — « Scri-

ptum est enim. » Eum quiinjuria affectus est magis cousolando, produxit Scripturo testimonium.

« Mihi ultio, » id est, apud me est ultio.

αὑτόν,
ἄνῆρα-
αὐτοῦ.

ἀγαθῷ

Ἐὰν οὖν πεινᾷ ὁ ἐχθ;ός co». ψύμ'ζε
ἐὰν διψξ, πότιζε αὐτὸν. Τοῦτο Ὑὰ) ποιῶν,
κὺς πυρὸς σωρεύσεις ἐπὶ τὴν χερφαλὴν
Μὴ νικῶ ὑπὸ τοῦ καχοῦ, ἀλλὰ νίχα ἐν τῷ
«τὸ καχόν.

Μὴ μόνον, φησὶ, εἰρηνεύετε χαὶ μὴ ἀμόνεσθε,
ἀλλὰ κι ὶ εὐεογετεῖτε, τρέφοντες, ποτίζοντες. Εἶτα
ἐπειδη βαρὺ ἦν τὸ προσταττόμενον, ἐπάγει mopa-
pofojusvog τὸν ἠδικημένον, λέγων. Ἰοῦτο πο'ῶν,
πὺρ αὐτῷ σωρεύτεις ἐπὶ τὴν χεφαλήν. Kal ἅμα

9 1,8. v, 21.

XII. 20, 21. « Si igitur esurit inimicus tuus. ciba
« illum : si sitit, da illi potum. Hoc enim faciens,
« carbones ignis cumulabis in caput ipsius. Ne
« vincaris a malo, sed vince bono inalum ».

Non solum, inquit, in pace vivite ne vos ulcisca-
mini,sed et benefacite. alentesac potum tribuentes.
Deinde quia grave erat quod precipiebatur subjun
git consolando cum qui affeclus est injuria. Hoc
faciens ignem illi cumulabis 1n caput: Simulque

518

QRCUMENII TRICO/E EPISCOPI.

516

terrens eum qui affecit injuria. « Ne vincaris ἃ A φοδῶν καὶ τὸν ἡδικηχότα. « Μὴ νικῶ πὸ τοῦ xs-

malo. » Cum prius demulsisset eum qui injuria af-
fectus erat, οἱ suasisset ei benefacere dicendo,
« Carbones cumulabis : » sublimius nuncipsum ad-
monet. Nam si hoc affectu.inquit, alis ut ignem illi
cumules, non vicisli malum, sed ab ipso victus es:
ego autem cupio uL tu malum vincas lgitur ne af-
fectu nocendi benefacias.tuzm namque :onsolationis
gratia dicla *unt predicta quod cib. ns potumque
tribuens carbones ignis cumulaturus esses. non
sane ul ita facias. — Licet enim, cum tu benefl-
cium inimico praestas, Deus illi irascatur, et ignem
tentationum ac afflictionum quas ipse slruxit ad-
versus proximum, in caput ipsius convertat : atta-
men tu ne hoc fine velis ei benefacere, ut hunciin
hujusmodi malis videas, ita enim victus es ἃ malo:
etille quidem nihilominus que pati eum oportebat
patitur: 828 iu vero mercedem perdidisti virtus
& malo. Magis autem si tali mente Deus te videat,
neque te vindicat. Si quidem bonum ac mitem qui
injuria affectus est vindicat : at non illum qui ani-
mo ac voluniateseiprum ultus est, et per boni
operationem beneflcii maligne est operatus. ut il-
lius calamitatem videret qui se contristaverat: » Tu
ergo benefacito ut vincas malum *; » et ut Filius
eliciaris, sicut ait Dominus,Patris qui in calis est.

XIII. 1. 2. « Omnis anima potestatibus prmemi-
« nentibus subdatur. Non enim est potestas nisi a
« Deo: que vero sunt potestates, ἃ Deo ordinate
« sunt. [taque quisquis resistit potestati, Dei ordi.
« nalioni resistit ; qui autem resistunt, sibi ipsis
« judicium accipient ».

Postquam auditorum mentes sufficienter compo-
suit eosque docuit inimicis quoque esse benevolos,
hanc etiam subjungit admonilionem : omnem ani-
mam instruens, sive sacerdos sit quispiam, sive
monachus. sive Apostolus, ut magistratibus sub.
dan!ur. Nam haec suhjectio non evertit pietatem.
Admonet autem hoc Apostolus, ostendens quod
Evangelium non doceat defectionem neque inobe-
dientiam aut contumaciam,sed benevolentiam ma-
gis ac obedientiam. — Alio modo. Magnam ubique
capitis bujus rationem liabet, ostendens non ad
subversionem communis discipline Christi leges
esse : cumque sufficientes sint qui veritatis causa
bellum in nos gerant, quid, inquit, necesse est no-
bis ipsis superíluos procurare adversarios ὃ « Non
enim est poteslas. » Non hec de quocunque dicit
principe, sed de ipso principatu.Quoniam enim ho-
noris ac conditionis equalitasin omnibus,seditiosa
res erat, Deus potestates adjunxit. — Aliter. Quid
&is ὃ Est princeps omnis a Deo traditus? Non hoc,
inquit dico, neque mihi nunc de singulis principi-
bus sermo. sed de re ipsa. Principatus enim esse,
et hunc quidem gubernare, alium vero gubernari,
nec omnia sursum ac deorsum ferri,divinco sapien-

δὲ Maith. in, 4.

χοῦ. » Maàa$a, πρότερον τὸν ἀδιχιθέντα wai πείσας
αὐτὸν εὐεργετεῖν διὰ τοῦ ε᾽ πεῖν. « "Av(zaxaq σωλεύ-
στις », νῦν ὑψηλότερον αὐτῷ παρσινεῖ. Εἰ γὰρ τοιΣύ-
τῇ. φησὶ, διαθέσε: τρίφεις ἵνα mop αὐτῷ σωρνεὐσης.
οὐχ ἕνλησας τὸ χαχὸν, ἀλλ᾽ δττήθγης αὐτῷ. Ἐγὼ δέ
σε, φησὶ, v:xqv τὸ χαχὸν βηύλομαι. Τοιγτροῦν, μὴ
διοθέσει χοχοποιῷ εὐεργέτει, Ὑπὲρ γὰρ παραμυ-
ρίας σου εἴρηται τὰ εἰογμένα. ὅτι ψωμΐζων καὶ m-
τίζων, ἄνθρακας πυρὸς σωρεύσεις. οὐχ ἵνα μέντοι
οὕτως ποιῖς — [Φ),ἘΓΤ.) El γὰρ xxi σοῦ εὐεργετοῦν-
τος τὸν ἐχθρὸν, ὁ θεὸς ἐχδιχῶν σε ὀργίζεται αὐτῷ,
xai πῦρ πειρασμῶν χαὶ χαχώσεων, X χατὰ τοῦ πλι»
σίον ἐχεῖνος ἐτέχταινεν, ἐπὶ χετολὴν στρέφει. ᾿Αλλ᾽
οὖν σὺν μὴ διὰ τοῦτο θελήσῃς αὐτὸν εὐεργετεῖν, ἵν
ἐν τοιούτοις αὐτὸν κακοῖς ἴδῃς, ἐπεὶ ἐνιίκήθης oxi
τοῦ χανοῦ, χἀχεῖνος μὲν οὐδὲν ὕττον & ἔξει ταδϑεῖν
αὐτὸν, πάσχει. σὺ δὲ ὀὁπώλεσας τὸν μισθὸν, νιχηθεὶς
ὑπὸ τοῦ χαχοῦ. Μᾶλλον δὲ el τοιαύτην σοῦ τὴν γώ»
μὴν ὁ Θεὸς ὅτ," οὐδὲ ἐχδικεῖ Τὸν ἀγυθὸν γὰρ, τὸν
πρᾶον τὸν ἀδιχηθέντα ἐχδισεῖ, ἀλλ᾽ οὐχὶ τὸν ὃ:ὰ τοῦ
θυμοῦ χαὶ τῆς προαιρέσεως ἑαυτὸν ἐχδιχήσαντε,
xii διὰ πρχξεως ἀγαθῆς τῆς εὐερδεσίας πονι͵ρι)-
σάμενον, τὴν διαφθυρὰν ἰδεῖν τοῦ λυπήσαναης.
« Εὐερνέτει οὖν σὺ, να νικήσιις τὸ κοχὸν, » καὶ
ἵνα γένῃ Υἱὸς, ὡς ὁ Κύριος, φησὶ, τοῦ ἐν οὐρανόϊς
Πατρός.

lizza y γὴ ἐξουσίαις ὑτερεχούσαις — Ózem-
dí;sQw. Οὐ «à» ἔστιν ἐξηυσία, si μὴ ἀπὸ &w
Αἱ é& οὖσαι ἐξουσίχι, ὑπὸ Θεοῦ τεταγμέναι ἐ-
σίν. Ὅωστε ὁ ἀντιτασσόμενος τῇ ἐξουσίᾳ, và τὸ
Θεοῦ διαταγῇ ἀνθίστηχεν. ΟἹ δὲ ἀνθεστηχότις,
ἑαυτοῖς κρῖμα λήψονχαι.

Ἐπειδὴ ἱκανῶς χατήρτισε τὰ ξῆη τῶν ἀκουόν-
των. x1 ἐδίδαξεν αὐτοὺς xa! ἐχθροῖς slvat εδμενεῖς,
εἶσχγει xat ταύτην τὴν παραίνεσιν, πα:δεύων πᾶ-
σὰν ψυχὴν, xà» ἱερεὺς ἦ τις, «ἄν μονχχὸς, κἂν
ἀπόστολος. ὑποτάστεσθαι τοῖς ἄργουσιν. Αὕτη γὰρ
ἡ ὑπ'ταγὴ οὐκ ἀν: τρέπει τὴν εὐσέδειαν. Παρεινεῖ
δὲ τοῦτο ὁ ᾿Απόστολος. διἰχνύων ὅτι οὐχ &xos:as'ev
διδάσχει τὸ Εὐχγγέλιον οὐδὲ ἀπείθειαν, ἀλλὰ ui
λον εὐγνωμοσύνην καὶ εὐπείθειαν. e Ἄλλως. Πολ-
λὴν τοῦ x:QzÀaloo τούτου πανταχοῦ ποιεῖται πρό-
νοιᾶν, δειχνὺς. οὐκ ἐπὶ χοτασεροφῇ τῖς κοινῆς εὖ-
τοξίας τοὺς τυῦ Χριστοῦ νόμους εἶναι, xai ὅτι ἀρ-
κοῦσι xx: ol διλ τὴν ἀλήθειαν πολεμοῦντες. φηϑἷν,

D ἡμῖν, καὶ τί δεῖ καὶ ἡμᾶς περιττοὺς ἐπινοεῖν ἡμῖν

αὐτοῖς πολεμίους ; « Οὐ γὰρ ἔστιν ἐξουσία. » Οὐ πε’
p: τοῦ καθ᾽ ἕκαστον ἄρχοντος ταῦτα λέγει, ἀλλὰ
Tip)! αὐτῆς τῆς ἀρχῆς. ᾿Επειδὴ Ὑὰρ τὸ ὁμοτιμον
στασιῶδες ἦν, εἰσήγαγεν ὁ θεὸς «à; ἐξουσίας. —
ἤλλλως, Τί λέγεις; πᾶς ἄρχων ὑπὸ Θεοῦ κεχειρ'"
τόνηται ; Οὐ τοῦτν λέγω, φησὶν, οὐδὲ περὶ τῶν vil
ἔχαττον ἀρχόντων ὁ λόγος μοι νῦν, ἀλλὰ περὶ τοῦ
πρίγματος αὐτοῦ, Τὸ γὰ ἀνσχὰς εἶναι, καὶ τοὺς
piv ἄγχειν, τοὺς δ᾽ ἄρχεσθαι, χαὶ ἄνω καὶ κάτω
τὰ πᾶντα φέρεσθαι, τῆς τοῦ Θεοῦ σοφίας ἔργον qt

τοῦ. « Al δὲ οὖσαι

E-—. Ἱξιυσίαι, ὑπὸ τοῦ Θεοῦ τετογ-

ν γεγονυῖοι, Ὁ Θεὸς, φησῖν, ἔταξε,
— "AX. Πᾶται οὖν ἱξιυ-
ναι εἰσ᾽ν, olov. γεγονυῖαι,
wüv τὴν τοῦ πατρὸς πρὸς υἱὸν»
τολτὸς πρὸς γυνεῖκα, κἂν τὰς ἄγλας dm

ἐν τοῖς ζώοις δὲ, ὡς τῶν μελισσῶν. ὡς τῶν γε;

τῶν ἰχθύων. «Ὥστε ὁ ἀντιτασσέμενος s"Ivx

τελίζεσραι νεμίζωσιν οἱ τοῦ Χριστοῦ δοῦλοι ὑπο-
πανσόμενοι ἄτχουσι, δείκνυσιν ὅτι γρὴ πείθεσῃαι
καὶ μὴ ἀντιτάσσισθαι. μιδὲ ἀπειθεῖν τοῖς ἄρχουσιν,
“Ὡς ὅτε τοῦτο ποιῶν, φησὶ, Θεῷ ἀντιλέγει τῷ πε-
ποιηκότι τὰς ἀρχάς. « Τῇ τοῦ Θεοῦ διατογῇ ἄνθ-
ἐστηχεν. ν -- [9UT.] Κερδανεῖς κἀντευθιν. φησὶν,
ὑποτασσόμενος, οὐ μόνον ὅτι ἐντολὴν πληροῖς, ἀλλ᾽
ὅτι καὶ τὸν Θεὸν τιμᾷς, τιμῶν τὴν ὑπ᾽ αὐτοῦ τεταν,
μένην ἑξουσίαν, καὶ τὸν ταύτην χειρίζοντα, Maxá-
εἰς ὃ οὕτως καὶ διὰ ταῦτα τὴν ἱξουσίαν τιμῶν xal
ὑπυτασσόμενος ὥτππερ ἀθλιος. ὁ διὰ ταῦτα μὴ ὑπο-
κείμενος. Bal γὰρ διπλοῦν ἐριται κρῖμα, πρῶ-
aov ἐκ τοῦ Θευῦ, ὅτι τὴν ὑπ’ αὐτοῦ τιταγμένην καὶ
ὁρ᾽ σϑεῖσαν ἀρχὴν ἱξουθενεῖ. Δείτερον, καὶ ἐκ τῶν
ἐτιμασμίνων ἀρχόντων. Ὅρα δὲ καὶ τὸ κέρδος τῶν
ἀρχέντων: Κωλύουσι τοὺς φαύλους, προτρέπονται
ποὺς σπουδαίους, δι᾽ ὧν αὐτοὺς τιμῶσι κα. ἐπαινοῦ-
σιν εἰς ἀριτήν. Χρὴ οὖν αὐτοὺς ἀποδέχεσθαι, ναὶ
διὰ τοῦτο, κα' ὅτι Θεοῦ διάκονοί εἶσι, τῷ θελήματι
αὐτοῦ ὑπηρετούμενοι. Καὶ τρίτον, ὅτι τὰ ἴδια λι-
πόντες, ὑπὲρ τῶν χοινῶν φροντίζουσι. τῇ τῶν πλη-
sl ὠφιλείς πιουκαρτεροῦντες, xal πρὸ τῆς ἰδίος
ἀνέσεως, τὸν ὑπὲρ τῶν ἐκείνων πόνον ἀναδεγέμενοι.
Τίς τούτους. εἰ καὶ μήτις φόδος ἐπέχειτο, ἐξ αὐτῆς
ποῦ συνειδότος τῆς χρίσεως οὐκ ἄν ἀγάσαιτο, καὶ
ἐν πατέρων θύσει καὶ παραστατῶν λόγῳ : μακά-
pvil εἰσιν οἱ tot ἄρχυντις, « Κρῖμα λήψονται, »
ται.

Οἱ dip ἄρχοντες οὐχ εἰσὶ φόδος τῶν ἀγαθῶν
ἔργων, ἀλλὰ τῶν καχῶν. Θέλεις δὲ μὴ φυδεῖσθαι
τὴν ἱξουσίαν ; τὸ ἀγαθὸν ποίει, καὶ ἕξεις ἔπαι-

vov αὐτῆς. 0:05 γὰρ διάχονός ἐστί σοι εἰς τὸ
ἀγαθόν. ᾿Ἐὰν δὲ τὸ κικὸν ποιῆς, φοδοῦ. Οὐ γὰρ
εἰχῆ τὴν μάχαιραν φοριῖ. Θιοῦ γὰρ διάκονός

ἔστιν, ἔκδικος εἰς ὀργὴν
σοντι διὸ ἀνάγκη ὑποτάσσισθαι, οὐ μόνον
διὰ τὴν ὀργὴν, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν σονείδη-
σιν.

Τί ἀλγεῖς, φησὶν, ὑποταγεὶς τῇ ἑξουσίᾳ ;
φ᾽δὴ αὐτὴν καὶ τρέμεις ; MA γὰρ b
λῶς τῶσι; μὲ γάρ ἐστ: φοβενὸς τῷ ἀριτῆς ἐπι-
μελουμίνῳ ; « Ἰῶν ἀγαθῶν ἔργων. » Τουτίστι,
ἀγαθὰ πράττουσιν, «᾿Αλλὰ τῶν καεῶν. » Τουτέσει,
τῶν τὰ κακὰ πραττόντων. v Θέλεις δὲ μὴ φυδεῖσῃαι

ἐξουσίαν ; » ΕἸ δὲ θέλεις, φησὶ, μὴ μόνον εἶναί
σοι τὸν ἄρχοντα ἤπιον, ἀλλὰ δὴ καὶ ἐπαινοῦντα, τὸ
ἀγαθὸν ποίει, « Θεοῦ γὰρ διάκονός ἐστί σοι.» Τοσοῦ-

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.
οὐκ ἔστιν ἄρχων, ἀλλ" A titm opus esse dico. Siquidem non dixit. non est

princeps, sed « Non est potestas nisi a Deo » —
4 Qua vero sunt potestates. » De eodem loquitur,
Cum enim diserit. « Non es! poteslas nisi a Deo, »
rur:um idem diail : Que vero sunt potestates, 83.4
ἃ Deo sunt ordinaup sive facie, « Deus. inquit,
illas ordinavit ac disposuit » — Aliter. Omnes
ergo polestates ἃ Deo ordinata sive faclo sunt,
quacumque consideraveris: sive patris erga fllium.
sive viri erga uxorem, sive alias omnes etium que
jn animalibus sunt, puta apibus, gruibus ac pisci-
bus. « liaque. quisquis resistit, » Ne ahjecti vide-
rentur Christi servi si principibus subjicerentur :
ostendit quad patere oporteat et non resistere aut
inobedientes esse principibus. Nam qui lioc facit,
Deo. inquit, resistit qui principatus constituit.
« Dei ordinationi resistit. » linc etiam lucrum
facis ait, quod subderis : non solum quia prece
ptum comples, verum etiam quia Deum honoras,
potestatem abipso ordinatam ac traditam honorans.
Beatus qui boc modo et propter ista potestatem ho-
norat eique subditur: qux madmodum miser est qui.
propter hzc non subditur. Siquidem duplex repor-
tat judicium. Primum a Deo, quod ordinatam ao
deflnitam ab eo potestalem contemuit : secundo à.
despectis principibus. Vide autem et lucrum a
principibus acceptum, prohibent malos. exhortan-
lur probos cum ipsos honoreut et admoneant ad
virtutem. Oportet igitur ipsos suscipere eliam ob id
quiaDei ministri sunt.voluntati Dei obsequentes; δὲ
tertioquod propriis relictis, communium curam Βα.
beant, proximorum utilitate incumbentes: et pro-
pria requie postposita, laborem pro illis sucipiant.
Quis hos,si nullus eliam subesset timor, ex ipsa
judicii conscientia non. veneraretur, et patrum ac
preceptorum loco haberet? Felices sunt hujus-
modi principes « Judicium accipient. » Condem-
nationem. inquil, a Deo sibi contrahunt.
Κατάκρισιν, qmi, τὴν παρὰ Θεοῦ ἑαυτοῖς ἐπισπῶν-

XIII, 3-5 Nam principes non. tunt. timori bonis
operibus sed malis. Vis aulem non timere potestatem t
Quod bonum est facito : et habebis laudem ez illa :
Dei enim minister est tibi ad bonum. Si. autem
quod malum est faceris, time. Non enim frustra gla-
dium gestat ; Nam. Dei minister est, ultor ad. iram

τῷ τὸ xxx πράσ- D facienti quod malum est. 825 ldcirco necesse. est

subdi : non solum propter iram, verum etiam pro-
pter conscienliam.

Quid doles. inquit, quod subditus sis potestati t
quid vero times illam ac tremis? Nonenim increpag
recte viventes, neque formidabilis est. curam ha-
benü virtutis « Bunis operibus » Hoc est iis qui
bona operantur. » Sed malis. » Hoc est illis qui
mala operantur. « Vis autein non timere potesta
tem ? » Quod si vis, inquit, non modo clementem
esse tibi principem, sed etluudatorem,quod bonum
est facito. « Dei epim minister est tibi. » Ad/

819

OBCUMENII TRICCAS EPISCOPI.

300

namque laudabit te quod bonum est facientem. ut À tov yàp, φησῖν, ἑκαινέσει σε τὸ ἀγαθὸν πράττοντα,

libi etiam cooperaturus sitetauxilium prestiturus.
Siquidem timor occasio tibi eflicilur bene vivendi.
Ob id autem dixit eum Dei minislirum esse ad bo-
num : qui subservit Dei cousilio laudans bonos et
malos puniens : sicut et Deusconsimiliter facit. Ex
hoc autem te ad bonumimpellit et exliorlatur. Nam
hoc signiticat. « Est tibi ad bonum. » Et tibi. inquit,
minister est ad bonum, cum videlicet Dei sit mini-
sler. Quo autem modo tibi minister est ? Malos
prohibens, et nocumentum quod tibi ab illis im-
peudebat aufereus, priebensque securitatem ut fa-
cia* bonum. Inservit autem tibi ad honum etiam
ubi te propter mala terruerit, arcens te ab illis et
exhortaus ad virtutem. Preterea vero. et honorans
àc suscipiens, ad hoc ipsum exbortatur. * Si autem
quod malum est feceris,tiiae. » Itaque princeps non
esl causa timoris, sed malum opus aut ipsum ipale
operari. « Nen enim (rustragladium gestat. » Vides
quomodo et subditum terruerit et principem arma-
verit? Nam Dei minister est Qui enim male viven-
tes punit. Deo miuistrat ad iram. Sicut ministrat
Deo laudens bonos, ita et puniens malos. Deum
imitatur, iratus malis eosque puniens. Si enim t'ei
minister est. sj landem habebis ex illà : non solum
opertet propter iram quae ex ea adversus delinquen-
tem consequitur, subdi illi sed multo magis cunve-
nit tanquam Dei ministrum et tanquam collaudan-
tem et ad virtulem execcentem l.ouore dignum da-
cere, 3836 Etenim si etian uullus esset. ejus
timor. prevecat tamen conscienua ut obediamus ac
sulyjiciamur. Quare necesse subjici, Necesse est
izitur, in quit, principibus saibjici, non solum pro-
ptec iram Dei, qus adversus illos provocatar. qui
nea subduntar potesta. « Sed étiam propter coa-
scientiam e» Hoc est, ne videaris conscientia care-
τὸς et inzratas ac perfidus esse, qui bene de te me-
rii ἂς Deb ministro mon subhda:is. Piurimis siqui-
dec hen:ücis afPÉciunt aes priacipes : nim per
(S τῇ ἃ nos;ra Cnt: δὺ qued nid ipe essent,
Qmuia pecitent: ris qui poteatiores 592i, pi-cium
in meum. minores dereranaulas. « Eam propter
OMAScienUam. » Propter irim quidem, pravi edam
Bemtes sahlggtar: Wwepec comscenüa-s vere,
πὶ peobi scat spoate sabdi debent et cum anum
alacritate.

X. Σ & Suam cnm propter ὧδε ὑπ δόε
Aux Xo motk o Dwi wtf. ὃς bac ἐδ ὅπ umcuma-
lens Re. ΣΡ jentslam &ràs2E 2 ὦ D—Àlacum.
fA lC&. DXCapES QNCDVpES 2 C3. ἔν, πέσει:
(Rh. haer. botoreeR Xemcri qaispecm Acer xu
Aes ἐς cos Mac»; δα 081 e

F:ade.óol Ir τόσες 0 ΣΝ heeedosrgm £ec3--
Sem] M ics Ino δὴν ἐς πὲ ΤῚΣ Rei I
LURIDIIR CLICLAOAMESR BIOIOYUADURBGE Ibeccedeass
peariekanr . Nim madcsmL Det sum » Bace, ce
νυν etim bet ae EMADAES UWÉ ENDS Cm-

Β τίν."

pr Ὅλες: τῶς

C

ὅτι δὴ χαὶ συμπράξει c^?! X20€ τοῦτο. Ὃ Ὑὲρ οὐὖδος
πρύτιτς σοι γίνεται τοῦ χαλῶς βιοῦν. Διὰ τοῦτο
ὃς εἶπε. 0:0) αὐτὸν ενα: διίΐίχονον εἰς τὸ 3 (100v,
ὅτι διαχ νεῖ τῇ βουλὴ τοῦ 0:02, τοὺς ἀγτθ ὃς ἐπτι-
νῶν, χαὶ τοὺς χυχυὺς χολάζων, ὡς ὁ Θεὸς ὁμοίως
ποιεῖ. 'Ex ὃὲ τούτου εἰς ἀγαθόν σε συνωθεῖ χαὶ
προτρῖπι". Tovzo yào λέγει" ὁ Ἔστ: σοι εἰς τὸ ayz-
θόν. » — (ΦΩΤῚ Καὶ ov', ozov. ἔστι διέχονυς εἰς τὸ
ἀγαθὸν, τοῦ 0:93 δηλονότ: O:dxovoc ὑπάρχων. [ὼς
δὲ ἐστί σο: δ: ἀχονης ; χωλύων τοὺς χακοῦς. χα! τὴν
ἀπ᾿ αὐτῶν βλαθην σοι ἀοχιρούμενος, xai a0:0v
καρέχων εἰς τὸ ποιεῖν σὲ τὸ ἀγαδόν. A:uxoveti δὲ σοι

εἰς τὸ ἀγαθὸν, xz! ὅταν σε ἐπὶ τοῖς χαχοῖς τοδὶ,
ἀνχχύπτων Gi ἐχεῖθεν, xa που:ρεξόμενος ἐπ᾿ ἀσε-
ἔτι δὲ χαὶ τιμῶν χαὶ ἀποδεχόμενος, Ξ35::}-

πε: εἰς αὐτὸ τοῦτο. « Ἐλν ὃὲ τὸ χαχὸν ποιεῖς. Ξτο-
603. . Οὐκ ἄνα ὁ ἄχων αἴτιος τοῦ 25605. ἀλλὲ τὸ
πράττειν κεχῶς. « 0) Ὑ12 tz ti» pryr pr» oo-
200,3: μὲν τὸν ὑξτήχνον, xs$-
wEÀ.st Cb τὸν ἄγοντα ; 0:03 vio διχονός ἔστιν. Ὁ
(3? τοὺς xix3 βιοῦντας τιπορυούμενιος, Θεῷ ὃ:2-
νεῖ εἰς ἐργέν Καθὼς δισχονιῖ τῷ Θεν &-ad
τοὺς ἀγχθοὺς, vae τοὺς παχὺς xoÀiles, pr μεῖ-
τα: Giov. ἐρτζὲ ^urvez; τοῖς zowgnt; παὶ x4 X un
αὐτοὺς Bivi2 δι Σχουνές is Θευῦ, εἰ ἔξατνεν Eu;
ἐξ χῦτῆς, οὐ μῖνυν Qu 9:x τὴν ἐξ αὐτῆς 9 vh» dy-
Ὑνοιλῖνην τοῖς Eizllrv230 . 3z27X92:391- zi,
ἀλλὰ [: πολὺ μᾶλλον Ξοοτῆχε: xi; ὡς ἃ 140v
0&2, zi: ὡς ἐξιινῦταν x3! ἰΞυλε σαν ἐξ az
τῆν, τά ἧς αὐτὴν ἀξ οὖν. Rr vio aix prie καὶ ze
Oc; xj. hb συ νιίδγσις CI ὑξοχϑὲν xa-EZ XX 2-9.
tryl€ Elslliciomt] 4: dvryxzx — 2—9-XXXGT.
'Aviyzr οὖν, τοὶ, τὸς Zolvag 3-529323 m. £
pvo» ὃ ἃ τὴν ὀτνῖν τοῦ 0422 τὴν xx-x τῶν. gui dc9-

ταϑεηεῖνοον -E £:JE τινημῖνεν. « CARAR κε du
τὴν τυνεῖδεφιν. e Teocisco. 1: g^ $2 ἀσχεὶ-
ὅετος τς £u xx] £ocuaw, τος αττάτξῃ zY τῷ
ὦ σαόνῳ τοῦ θιιῦ κεἰ ὑξιτχιςι τνες Mg] v32
&K»:lTit.22 » d aXl οἱ izgvvi. Δ: χὐτῶν τὰ: ὁ

BC pae TTE . Ὧ: εἰ « oui ἔσχε». TXcE D
(7:79. tàn 27917:9::298» τῶω: ὩτφευξστευνΣ: ἘΣτΣ-
Z-»v-wm. irre ure. « R3:8 à τῆὴῶν €ue—xz.5
dài b» cq» σιν, εἱ 23.Ac χὰ xx θέλυν-ες im-
tx3I3vzx. ἔξ dà τὰν T esix3:o , $GxlAss€ » c£
$—»44: m» bec: o τσ σὺν z-ebraig 32g-r3:8-

D 4x.

$i 3: Δ σσ᾿ πίστις TXAs 7. Aa!
vA: πε εἰσιν EI zicli c3 Ξϑαξεσξτξινο-
LG Ἄτυξα-ξ PD» τῆς. τὰς ἴσξιιξς: τῷ τ» »i-
p.c 212m. τῷ T sa c 3 τὸ
Ti oTCALILO τῷ τῶν T. mis
£ xi τὸ f-—f» à ai-

πὸ AM. -ἰν αι

Mail arl: dczA:-.

Tx dena εἶπ » Του. lTRxac m aces xx 85:-

wmcl€»cx. Sap εἰς τὸ ποευνς- τε» gae ὡς à Gu

Del

COMMENT. IN EPTST. AD ROM.

ὅ88

θΘευῦ γὲ; πληροῦσι OA qux. « Εἷς αὐτὸ τοῦτο. » Τὸ Α ram habeant sicuti Deus: Dei enim complens vo-

jov χήδετθαι. « Ἡρύσασοτε οὗντες. » Τῶν οἰχείων,
φητῖν, ἀμελοῦντες, εἷς τὰς ὑπὶ ἡμῶν φρδουτιὃὺς
ἀπητχόληνται. « ᾿Απόδοτε οὖν πᾶσι τὰς ὀφειλὰς, τῷ
τὸν Q^pav, τὸν oaov. » δειξε χτέος ὃν τὸ πρᾶγμα.
à:X τοῦτο γὰρ € Optio » εἶπε, xa! τὸ «'Απόδουτε,»
ὡς γρέος τοῖς διαφόροις ἀργὰς ἐμπεπιστευμένοις,,
τῷ τὸν φόρον γο᾽ωπτουμένῳ, ἔγουν τὴν λεγημένην
xt21Àztu0va, ἀπόδος τὸν φόρον, Τῷ τὸ τίλος δὲ,
ἥγοῦν τὴν ὑπὲ τῆς γῆς φυνιισουρὰν, τὸ πέλος, Καὶ
o9 μόνο; χρέμττα, ἀλλὰ xzi φόδον, τουτέστιν αἰδω
καὶ εὐλάδειαχν, xq! ἐπιτεταμένην τίωγν. πάγει
γοῦν, « Τῷ τὴν τιμὴν, τὴν τιμήν.» Ὃ φύδος γὰ2
διττός. Ὁ μὲν, ὃν φυδοῦνται οἱ πταίοντες, ὁ ix τοῦ
πονηρ᾽ῦ συνειδίτος, ὃν ἀνωτίριυ ἀπηγίρευεν ὁ
᾿Απόστολος ᾿.) δὲ ὃν ἔχουσιν οἱ ἀγατῶντες πρὸς
ποὺς ἀγχαπωμέ,ους, τουτέστιν ἡ ὑπερδχλλουτα τι-
μή. Κιθὸ εἴρηται, « (ox ἔστιν ὑστέρημε τυῖς φοθγ0»
μένοις αὐτόν. » Τὴν γ}) εὐλΐάδειαν ἐνταῦθα ὑπο-
διλοῖ. e Εἰ μὴ τὸ ἀγαπᾷν ἀλλήλους.» ᾿Κ7πὶ τὴν
μητέρα τῶν ἀγχθῶν ἦλθε τὴν ἀγάπην, δειχνὺς αὐτὴν
χρίος οὖσαν καὶ ὄφλημα.

'O τὰ ἀγχπῶν τὸν ἕτερον, νόμον πεπλύ-
poxs. Τὸ γὰρ, O2 μοιχεύσεις, οὐ φινεύσεις, o)
χλίψεις, οὐ ψειδομα;τυρήσεις, οὐχ ἐπιρυμά.

σεῖς, χαὶ εἰ τις ἑτέρα ἐ.τυλὴ. ἐν τούτῳ τῷ λόγῳ
ἀναχιφαλαιοῦται, ἐν τῷ, ᾿Αλγαπήσεις τὸν πλησίον
σοὺ ὡς lavtóv.

Εἶτα δείχνυσι τί τὸ χίρδος τῆς ἀγάπης. Ὅτι,
φησῖν, ὁ ταύτην πληρῶν, τὸν νόμον ὅλον πληροῖ Kal
λέγει κῶς. -- [ΦΩΤ.} Πῶς ὁ ἀγαπῶν τὸν πλησίον,
τὸν v(pot πεπλήρωχεν, αὐτόθεν δῆλον. ᾿Αγαπῶν
ὙλΡι οὐκ ἂν τοῦ ἀγαπωμένου τὸν γάμον διορύξεί,
εἷς αὐτὸ τὸ χεράλαιον τοῦ βίου ἐπιδουλεύων, xal
ζημιῶν τὸν φιλούμενον, ᾿λλλ’ οὐδὲ μιχιφόνους qst ας
ὁπλίσε: κατ᾽ αὐτοῦ, 60 μὴν οὐδὲ χλίπιειν ἐπ'ιχειρή-
ett, οὐδ᾽ ἄλλως πως εἰς ἐπιθυμιαν τινὺς τῶν αὐτοῦ
καταστὰς, ἀφαιρήσεται, βίᾳ λαθὼν. Οὐδὲν γὰρ τού-
τῶν ἐστὶ φ'λοῦντος. Οὐ μὴν οὐδὲ μαρτυρίαν ψευδῆ
xzti τοῦ πλησίον μαρτυρήσει, οὐδ᾽ ἐπίορχον Ózxov
ὁμόσει. Πατέρα δὲ xal μητέρα, πῶς ὁ τὸν πλησίον
φιλῶν οὐ διαφερόντως φιλήσε: χαὶ τιμήσει ; Πῶς δ᾽
οὐχὶ τὸ θεΐον οὗτος ὡς ἀληθῶς ἐξ ὅλνς αὐτοῦ τῆς
καρὸΐας xa! ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος αὐτοῦ ἀγαπήσει xal
δοξηλογήσει ; ὁ δε τούτοις ἑαυτὸν περιφτάξας, ποίαν
ἄλλην ἀρετὴν ταῖς πρλειρημῖνχις οὐ συναυξύσει
καὶ συνχπαιπτίπει ; Ὥστε ὁ ἀγλπῶν τὸν πλησίον,
ὅλον τὸν νόμον πεπληρυχὼ: ἂν εἴ. Εἶτα ἐπειδὴ τὸ
τῆς ἀλπις ὄνημα εἰώθασιν οἱ ἄνθρωπο: xal ἐπὶ
τῶν ἀνοξίων διχθέσεων -ἧς κλήσεως τούτης τιρθέ-
vat, ὑπογγαφὴν αὐτῆς αὐτὸς ἀποδίδωσι, ποίαν ἔφη -
σεν ἀγάπην πιριστὰς dv dap πεοιέμειν τὸν vó-
pov. χαὶ συγχιφαλιιοῦσθα: τῶν ἀφετῶν τὸ πλῆθος.
'H ἀγάπη Y22, φησν, ἣν ipn συνάπτουσχ τοὺς
πλησίον ἀλλήλοις, οὕτως ἔνοποιεῖ, ὡς ἔκατεῖον οὐχ
ἕτερον ἡγεῖσθαι τὸν συναφθέντα, ἀλλὰ νομίζειν, ἀλ-
λον αὐτὸν εἶναι ἐχεῖνον, ᾿ξ οὗ δῆλον ὅτι οὐδὲν ἐχά.

D

luntatem. «In hocipsum. : Ut vestricuram habeant.
« incumbentes. » Sua inquit. negligentes, vacant
curis pro nobissusceptis, « Reddite ergo omnibus
debita : cui tributum. tributum » Ostendit debiti
seu crediti esse negotium propt 'rea dixit « Debita,»
el « lteddite, tanquam videlicet creditum his qui-
bus varii principatus concredili sunt. Ei cui tribu-
tum debetur, quod videlicet. xa97Àvz:ov. dicitur
(nempe pro singulis capitibus exsolutum) redde
tributum. cui vero vectigal, sive collatio aut con-
tributio. nempe pro terra coempta. redde vectigal.
Nec solum peccunias debemus sed et timorem. lioc
est. pudorem et reverentiam ac subjectum hono-
rem. Subjungit ergo : « Cui honor honorem. » Ti-
mor siquidem duplex est: unusquidem quo timent
delinquentes qui ex mali conscientia procedit.quem
in superioribus inlerdixit 89 9 Apostolus: aliter
vero quem habent diligent^s erga eos quos diligunt:
hoc est, excellentes honor, de quo dictum est. Non
est inopia timentibus eum, reverentiam enim hic
indicat. « Nisi hoc ut vos mutuo diligatis. » Ad
matrem honorum pervenit. nempe mutuam Chari-
tatem, ostendeno hanc creditum esse sc debitum.

XIII. 9. Nam qui diligit. alterum, legem comple-
vil. Siquidem illud : Non adulterium committes :
non furaberis : non falsum testimonium dices : non
concupisces et si quod aliud. est. preceptum. in hoc
verbo recapitulatur nempe : Diliges proximum tuum
sicul teipsum.

C Ostendit deinde quod 1:crum proveniat ex dile-

ctione: Nam qui hanc complet, inquit, totam legem
complet. Et quo id modo flat dicit. Quomodo is
qui proximum diligit, legem complererit, hinc
manifestum est. Nam qui diligit. dilecti conjugem
nequaquam violabit, in ipsum vila caput insidias
parans, et dilectum damno afflciens : sed neque
cruentas manus adversus eum armabit, neque fu-
rari conabitur, nec ullo alio modo obflrmatus in
concupiscentiam alicujus eorum que ipsius sunt,
facta violentia, auferet. Horum enim nihil est dili-
gentis. Neque falsum testimonium adversus proxi-
mum feret, neque jusjurandum pejerans jurabit.
Patrem autem et matrem annon eximie diliget et
honorabit qui proximum diligit ? Quomodo vero is

D quiejusmodiest,divinita em ipsam non vereex toto

corde suo οἱ ex tota fortitudine sua amabit ac glori-
ficabit?Qui autem hisseipsum munivit. quam aliam
virtulem cum praedictis non augebitac perficiet 3118-
que qui proximum diligit. totam legem complesse
dici poterit. Deiude quia solent homines nomen di-
le tionis etiam apponere affectibus. liac. vocatione
indi;mis. ipse traditejus descriplionem quam dixe-
r.t dilectionem, asserens totam complecli legem,
ac summatim colligere virtutum multitudinem.
Nam dilectio, inquit, quam dicebam, proximos
mutuo conjungens ita unil ut quisque non alium
esse ducat eum qui conjunctus est, imo ip*
existimet esse seipsum. 828 Unde manif

OGRCUMENII TRICCAS EPPSCOPI,

est quod nullus adversns proximum quidquam 4 ttpoc τῷ πλησίον ἐργέζεται κακόν. Εὖτ: ἐπανχλη.

operabitur mali. Deinde concludendo repetit :
« Consummalio itaque leyis est dilectio. » Hoc est,
vere et juste dixi quod is qui dilizit lezeimn com-
pleverit. Cum autem dixerit quod qui diligit, to-
tam legem compl t. ostendit quonam modo hoc
fiaL ; uam omnia, inquit precepta per dilectionem
complentur. Non tameu e simpliciter dixit, » Com-
plentur, sed, « R^cipitulantur : * hoc. est, suc-
cinctim brevique ratione universa efficiuntur, et
omne praceptorum opus brevibus impletur. « Pro-

πιιχὸν συμπέϑυσμα. « llÀptoua οὖν νόμου f$, ἀγάπη,»
ἀντὶ τοῦ, ᾿“ληθῶς xoa va' ὃ χχίως ἔφην, Ur: ὁ ἀ:α-
πῶν, τὸν vóp.v πεπλήρωχιν. Εἰπὼν εἰ ὅτι ὁ ἀ΄.α-
πῶν, τὸν νόμον ὅλον πληροῖ. δείχνυσ: πῶς. Ὅτ:, φησὶ,
πᾶται αἱ ἐντολαὶ δὰ τῆς ἀγάπης πληςοῦντα:. ᾽Α}λ᾽
οὐχ εἶπε πληροῦντα! ἁπλῶς. ἀλλ᾽ « 'Avautzi-
λαιοῦνται. » Τουτέστι συντόμως καὶ ἐν βουχεῖ λύίγῳ
τὸ πᾶν γίνεται, xai ὅλον πληροῦται τῶν ἐντυλῶν τὸ
ἔγον διὰ βραχέων. « Τὸν πλησίον aou ὡς σεχυτόν. »
Τὸ, « ὡς σεαυτὸν, » τὴν ἐπιτεταμένην ἀγάπην δηλοῖ,

ximum tuum sicut teipsum. » Quod ait, sicutte ipsum intensam dilectionem significat.

Xllir 10. 41. Dilectio proz»mo malum non ope-
ratur. Consummatio ilaque legis est dilectio. Et hoc
cum sciainus tempus quod hora. sit nos jam a somno
erpergisci. Nunc enim proprior est nostra salus,
quam (um cum credebamus.

Vidisti quomodo virtutesomnes contineat dilectio
abstinere nempe a malis est facere bona? Ecce ab-
stinentiam ἃ malis:« Proximo malum non opere.
tur. » Ecce bonorum operationem. « Consummatio
leuis est dilectio. » Nam proximo bene facit. Omne
autem legis studiun.huc tendit ut recedaturan aliset
fiaut bona. « l'ilectio proximo malum non operatur »
Principium flnisquebonorum estdiligere proximum
sicut seipsum « Et hoc cum sciamus. » Complete,
inquit, dilectionis opus,cum sciamus tempus urge-
re virlutemque exigere. « Nunc proprior est nostra
salus. » Hoc est nunc cum novimus qua sint opera
commodiora. facilius certe datum est ut salvi simus
quam tum cum adhuc instituebamur in fldei ra-
tione. Non enim ut Christum credidimus, con-

linuo etiam exactam agendorum apprehensionem (C

üccepi mus. « Cum sciamus, » inquit. Quidnam
illud ἢ « Tempus, » ait; et! hoc, cum sciamus.
lloc predictis appensum est, et ad illa redditur,

cum sit magis intensio, et exhortationem mani-
festet prirdictorum Quorum autem praedictorum ?
« Omuis anima potestatibus praeeminentibus sub-
datur. » Et: « Reddite omnibus debita. » Et:
« Nemini quidquam debeatis nisi hoc ut vos
mutuo diligatis. » Haecergo facite ait, propter
priedicta, 899 et ob id maxime, quodnam ? Quod
sciamus tempus, quo ubbreviutum sil tempus vilae
no tre: etoportet nos quita quam nihil agentes
dormimus, veluti ex somno quantocius excitari.
Mauifestum enim est quodnanc multo mayis (Ini

vite nos(ra accedimus quam tum cum credidimus. D

Salulem autem vocat finem vite, quia tunc his
qui digni sunt salus ac fruitio magis delegitur :
ideo quoque diem il'ium appellat, quod d lectatio-
nem praebeat et illuminet, eaque manifestet qua
prius quoad experientiam ac lruitionem ignora-
buntur, sola vero spe conspiciebuntur. Merito au-
tem prass2ntem itam noctem app 'llat. conferendo
δά futurum diem Nam inulta quio. hoc. tempore
tanquam in nocte occultantur, flent ibi tnauifesta
veluti in claro die. ltein multa quie hic tanquam
in tenebris ignorantur, ibi sicut in luce coguos
€entuür soluto omni umbraculo omnique f&cie ab«

Ἢ ἀγάπη τῷ παησίωον χαχὸν οὐχ ἐργάζεται.
ἢλήρωμα οὖν νόμου ἡ ἀγάπη, καὶ τοῦτο, εἰδότις
τὸν χαιρὸν, ὅτι ὥρχ ἡμᾶς ἔδη ἐξ ὕπνου ἐγερ-
θῆναι. Nov γὰρ ἐγγύτερον ἡμῶν ἡ σωτηρία, f, 5a
ἐπ στεύσαμεν.

D Εἴδες πῶς τὰς ἀριτὰς ἐχχτέρας ἔχει ἢ drin,

τὴν τῶν χαχῶν ἀποχὴν λέγω, xai τὴν ποίησιν τῶν
ἀγαθῶν ; ᾿Ιδοὸὺ ἢ amo τῶν xzxüv: « Τῷ πλησίον,
φησὶ, χαχὸν οὐχ ἐργάζιτα!" » Ἰδοὺ ἢ ποίησις τῶν
ἀγαθῶν « Πλήρωμα, ors, νόμου d, ἀγάπη. » Τὸν
Ὑὰ πλησίου εὖ ποιεῖ. λπασα ji ἢ σπουδὴ τοῦ νό-
poo, τοῦτο βούλεται, ἀποχὴν τῶν χακῶν, xr ἀρ-
χὴν τῶν ἀγαθῶν. « Ἢ ἀγάπη τῷ πλησίον κακὸν οὐχ
ἐργάζεται. » ᾿Αργὴ τῶν χαλῶν xai τέλος, ἀγηπὴν
τὸ, πλησίον ὡς ἔχυτήν. « Καὶ τοῦτο, εἰδότες. »
— [ZEYHP.] Πληρυῦτε, φησὶ, τὸ τῆς ἀγάπες ἔγον,
εἰδότες τὸν χα'ρὸν χατεπείγοντα xa! ἀρετὴν ἀκτ:-
τοῦντα. « Νὺν ἐγγύτερηον ἡμῶν ἡ σωτη “ἷα,» $64
ἐπιστεύταμεν' τουτέστι, Νῦν ὅτε ἔγνωμεν τῶν ly
Ὑὼν τὰ ὠτελιμώτερχ, χοῦφον ὅμως vive τὸ σω-
θῆναι, Tip ὅτε χατηγούμεθχ ἔτι τὸν τῆς πίπτεως
λόγον. Οὐ γὰρ ἅμα τῷ πιστεῦσχι εἰς Xp:azóv, xx:
τὴν ἀχριδῆ τῶν πραχτέων κατάλγψιν εἴχομεν.
« Εἰ ὀότες, » ord, ποῖον τοῦτο; « Τὸ καιρὸν, »
φησί. — [ΦΩΤῚ |« Καὶ τοῦτο εἰδότες. » Τοῖς ἄνω τοῦτο
συνήρτηται, χαὶ πρὸς ἐχεῖνχ ἀποδίοοται, ἐπίτασς
μᾶλλον ὃν xil προτροπὴν ἐμφαῖΐνον τῶν εἴρη αένων,
Ποίοις δὲ ἄνως ; « Πᾶσα ψυχὴ ἐξηυτίαις ὑπερεχού-
στιις ὑποτασστίσπθω. » Kal, « ᾿Απόδοτε πᾶτι «ἧς
ὀφειλις » Kai, « μηδενὶ μηδὲν ὀφείλετε, εἰ μὴ, τὸ
ἀγαπᾷν ἀλλήλους, » Ταῦτα οὖν, φησὶ, ποιεῖτε, διά τε
τὰ πιοειρημένα, καὶ διὰ τοῦτο μάλιστα. Διὰ ποῖον ;
εἰδύϊες τὸν χαιρὴν, ὅτι συντέτμηται ὁ τῆς ζωῆς
ἡμῶν χρόνος. καὶ δεῖ ἡμᾶς, εἰ xa! ἐκαθεύξομεν πη-
δὲν πράττοντες, ὡς ἐξ ὕπνου x&v - οὖν ἐγερθῆναι,
Φανερὸν γὰρ ὅτι νῦν μάλιστα πρὸς τὸ τέλὸς ἑ- μὲν
τῆς ζωῆς ἡμῶν ἤ ὅτε ἐπισδεύοαμεν. Σωτη ρίαν δὲ
καλεῖ τὸ τέλος τῆς Luft, ὅτι τότε τοῖς ἀξ΄οις f; σω-
«τρία καὶ ἡ ἀπόλουσις ἀποχαλύπτεται μᾶλλον. Διὸ
xx: ἡμέναν αὐτὸ χαλεῖ, xal ἡδονὴν παρέχουταν, xal
φωτίζουσαν, xai φανερηποιυῦσαν τὰ πρὶν ἐν ἀγνοίζ
τῇ κατὰ πεῖραν wal ἀπόλχυτν χείμενα, μόνῃ Ci τῇ
ἐλπίδι θιωργούμινα, Εἰ χότως δὲ ιὸν παρόντα (ἴον
νύχτι καλεῖ, πρὸς τὴν μέλλουσαν duipaw. [Πολλὰ
Ὑὰ) τῶν ἐν τούτῳ νῦν ὡς ἐν νυχτὶ χρυπτομένων,
bul φανερὰ ὡς ἐν λαμπρᾷ ἡμέρᾳ γενήσεται, καὶ
πολλὰ τῶν ἀγνοουμένων ἐνταῦθα ὡς ἐν σχότει, ἐχιϊ

ὡς ἐν φωτὶ ἐπιγνωσθήσεται, πάσης σκηνῆς Auouk,

585

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

vns, καὶ παντὸς προσώπου περιαιρουμένου, xai τῆς À slersa;et caligine que cogitationibus obtendebatur

ἐπιπροσθούσης ἀχλύος τοῖς λογισμοῖς ἐχχαθαιρομέ-
νης. Συνετμήθη οὖν, φησὶν, ἦ vot, τουτέστιν, ὁ βίος
ἁμῶν, καὶ ἐγγίζει τὸ τέλος, xot ἡ ἡμέρα ἤδη
πλησιάζει τῆς τελευτῆς καὶ τῆς ἀνταποδόσεως. Χρὴ
οὖν χαὶ διὰ ταῦτα πᾶσαν ἐντολὴν προθύμως ἐπιτε-
λεῖν, ἀγαπᾷν ἀλλήλους, ἀποδιδόναι πᾶσι τὰς ὀφειλὰς,
ὑποτάσσεσθαι ταῖς ἀρχαῖς. Καὶ γὰρ xai ὀλίγος ὁ
πόνος ἤδι,, οὐχ εἰς μῆχος οἱ ἀγῶνες, εἴ τι xal δέοι
ἀγωνίσασθαι, ἐχτείνονται. Βραλὺ γὰρ λίαν γέγονε
τὸ στάδιον τῆς ζωῆς ἡμῶν. Μηδεὶς ὀχνείτω, πάντες
σπουδάσωμεν. « Ὥρα ἡμᾶς ἤδη. » Ἐγγὺς, φησὶ, τὸ
τέλος, καὶ δεῖ ἡμᾶς ἐπείγεσθαι εἰς τὴν τῶν ἀγαθῶν
ἔργων ἐργασίαν. « Ἔξ ὕπνου ἐγερθῆναι. » Τῆς ῥᾳ-
θυμίας ἀναστῆναι. « Νὺν γὰρ ἐγγύτερον ἡμῶν ἣ
σωτηρία. » Too γὰρ παρόντος βίου ὑποσυρομένου
κατὰ μιχρὸν, ἐγγύτερος ὁ τῆς ἀναστάσεως xat τῆς
σωτηρίας ἡμῶν γίνεται χαιρὸς, παρὸ ὅτε τὴν ἀρχὴν
ἄλθομεν εἰς τὴν πίστιν. « Ἡ σωτηρία, » ᾿Κὰν ὦμεν
ὡς δεῖ παςεσχευασηένοι, σωτήριος ἡμῖν ἔσται ἡ τῆς
χρίσεως ἡμέρα’ εἰδὲ μὴ, ὀλέθριος. Πλὴν αὐτὸς ix
τῶν χρηστοτέρων δγλοῖ τὴν ἡμέραν ἐχείνην. « Ἢ
ὅτε ἐπιστεύσαμεν. » Εἰχὸς ἦν τούτους ἐν ἀρχῇ, μὲν
ὡς νεαροὺς ξέειν, νῦν δὲ ἀπομεμαράνθαι. Τοῦτο οὖν
αἰνίττεται, ὅτι "Ὅσον, φησὶ, ἐγγύτερον ἡμῶν ἡ σωτη-
οἷα, τουτέστιν, ὁ τῆς χρίσεως χαιρὺς χαὶ σωτήριος,
σπουδάζειν μᾶλλον προσήκει ἤ ῥᾳθυμεῖν.

Ἢ νὺξ προέκοψεν, ἡ δὲ ἡμέρα ηγγικεν. ᾿Αποθώμεθα
οὖν τὰ ἔργα τοῦ σχότους, καὶ ἐνδυσώμεθα τὰ ὅπλα τοῦ

expurgata. Itaque abbreviata, inquit, est nox, id
est, vila nostra ac finis prope est: hoc est, dies
jam appropinquat mortis ac retributionis. Oportet
igitur hanc etiam ob causam prompto animo pree-
ceptum omne perficere, diligere invicem, reddere
oinnibus debita, subdi potestatibus.Siquidem par-
vus quoque nunc labor est : non in longum pro-
tenduntur certamina, licet paululum certare opor-
teat. Nam admodum breve factum est stadium vitse
nostre: nemo cunctetur, omnes studium adlibea-
mus. « Quod hora sit nos jam. » In proximo, in-
quit, est finis,et ita nos properare oportet ad ope-
rationem bonorum operum. « À somno expergisci.»
A segnilie exsurgere. » Nunc enim propior est
nostra salus. » Praesertim quod vita paululum
retracta, propius efflcitur tempus resurrectionis
ac salutis nostre, quam tum cum initio venimus
ad fidem.» « Salus.» Si fuerimus,ut oportet,prepa-
rati, salutaris nobis erit judicii dies: sin autem,
perniciosus.À commodioribus taraen diem illum de-
nominat « Quam tum cum credebamus. » Verisi-
mile est, quod hi initio quidem tamquam recentes
in fide ferverent, postmodum vero languescerent,
hoc ergo nunc latenter innuit, ac si dicat : Quanto
propinquior est nunc nostra salus, 880 hoc est,
judicii dies salutaris, magis diligentas esse oportet
et non segnes effici.

XIII, 12-14. « Nox paecessit, dies autem appro-
« pinquavit. Abjiciamus igituroperatenebrarum, et
« iuduamur arma lucis : tanquam in die honeste

φωτὸς, ὡς ἐν ἡμέρᾳ εὐσχημόνως περιπατήσωμεν, Μὴ C . ambulemus Non comessationibus et ebrietatibus,

κώμοις xal μέθαις, μὴ χοίταις xai ἀσελγείαις, μὴ
ἔσιδ' καὶ ζήλῳ. ᾿Αλλ᾽ ἐνδύσασθε τὸν Κύριον ᾿[ησοῦν
Χριστόν. Καὶ τῆς σαρχὸς πρόνοιαν μὴ ποιεῖσθε εἰς
ἐπιθυμίας.

« 'H νὺξ προέκοψεν.» Νύχτα τὸν παρόντα καλεῖ
βίον. Οὐδὲν γὰρ ὀνειράτων διαφέρει τὰ ἐν αὐτῷ.
'H;kpav δὲ τὸν μέλλοντα Χρόνον, διὰ τὸ τὰ χρυπτὰ
ἐν αὐτῷ φανεροῦσθαι. « ᾿Αποθώμεθα οὖν τὰ ἔργα
τοῦ σαότους. » "Epya σχότους φησὶ, τὰς πονηρὰς
πράξεις, ὅπλα δὲ φωτὸς τὴν ἀρετήν. Ὡς μὲν οὖν
ὅπλα, ἀσφαλίζεται. ὡς δὲ φωτὸς, λαμπρύνει. « Ὡς
ἐν ἡμέρᾳ εὐσχημόνως. » — [ΦΩΤ. ] Ὡς ἤδη͵ παρ-
οὔσης, ὡς ἐνεστηχυίας τῆς ὅσον οὕπω παρεσομένης
ἡμέρας, οὕτω πολιτευσώμεθα εὐσχημόνως. Τί δέ
ἐστι τὸ, « Εὐσχημόνως, » ἑρμηνεύει αὐτὸς ἐπάγων,
« Μὴ κώμοις, » καὶ ἑξῆς, « Εὐσχημόνως » δέ φησι,
λίαν ἐντοέπων, ὅτι εἰ καὶ μὴ, κόλασις ἦν ἀποχει-
μένη τοῖς ἁμαρτάνουσι, χαὶ ἀπόλαυσις τοῖς χατορ-
θοῦσιν, ἔδει τὸ αἰσχρὸν xal ἀπρεπὲς xal ἀσχημο-
νοῦν φεύγοντας, ἔχεσθαι τῆς ἀρετῆς. Ὅτε δὲ xai
τὰ ῥηθέντα ἑκατέρῳ βίῳ ἀχολουθεῖ, τί Api, ποιεῖν ;
« {περιπατήσωμεν. » Ἄνω εἰρηχὼς μέλλειν τὴν τῆς
χρίσεως ἡμέραν, νῦν αὐτὴν ἐφίστησι πτοῶν τὸν
ἀκροατήν. Τὸ δὲ, « Ιϊεριπατήσωμεν, » ἀνεπαχθὴ
ποιεῖ τὸν λόγον. Καὶ γὰρ ἑαυτὸν ἔμιξεν. « Μὴ xo.
pote καὶ μέθαις. » Οὐ τὸ πίνειν, ἀλλὰ τὸ μεθύειν
χωλύει. Κῶμος δὲ ἐστι, τὰ μετὰ μέθης xai ὕδρεως
ἄσματα, ὃ καὶ παροινία λέγεται. « Καὶ ἀσελγείαις. »

PATROL. GR. CXVIII.

« non cubilibus et libidinibus, non contentione etl
«cemulatione; sedinduimini DominumJesum Chris-
« tum; et carnis curam ne feceritis ad concupiscen-
« lias. »

« Nox pracessit. » Noctem vocat preesentem vi-
tam, quod nihil a somniis differant qua in ea sunt ;
diem vero tempus futurum, quod in eo manife-
standa sint occulta. » Abjiciamus igitur opera tene-
brarum. » Opera tenebrarum dicit pravasactiones;
arma vero lucis, virtulem. Etenim in modum ar-
morum, protegit hominem : ad modum autem lucis,
illustra. « Tamquam in die honeste. » Quasi jam
presente, tanquam instante, quantum hactenus
nunquam, futuro die, ita honeste conversemur.

ἢ Quid sit autem « Honeste, » interpretatur ipse sub-

dendo : Non comessationibus, » et ceetera. Porro
recie admodum dicit, « Honeste. » Nam licet sup-
plicium non esset repositum delinquentibus, nec
fruitio recte operibus : oporteret turpitudinem
et impudicitiam ac inverecundiam fugere, et vir-
tuti adherere. Cum autem ea que dicta sunt utram-
que sequantur vitam, quidnam facere oportet ?
« Ambulemus. » Ubi superius dixisset futurum ju-
dicii diem, ipsum nunc ponit ob oculos, auditorem
territans. Dicens autem, « Ambulemus, » sermo-
nem invidia carere facit, scipsum etiam immiscens.
« Non comessationibus et ebrietatibus. » Non pro-
hibet bibere, sed inebriari ; κῶρος autem cantilenee

19

88

OECUMENI TRICCA EPISCOPI.

588

dicuntur qui» inter vinolentiam etpetulantiam re- A Οὐ τὴν μῖξιν ἀναιρεῖ, ἀλλὰ τὴν πορνείχν. « Mi,

feruntur. Id autem etiam παροινία appellatur. « Et
libidinibus. » Non omnem tollit coucubitum, sed
$tuprum. « Non contentione et s&mulatione. » Con-
tentione dicitdeira, :mulatione verodeinvidia. Sed
induimini Dominum Jesum Christum. »Nam qui il-
laminduit, undique virtutem habet. Quomodo autem
ipse induendus est ? Si nobis omnia sit, interius et
exterius apparens in nobis. Vocat autem iudumen-
tum, nunquam ab eo deficere. « Et carnis curam.»
381 Dicens non oportere carnem curare vel ei
providere, adjunxit: « Ad coneupiscentias ; » ne ar-
bitreris quod nec in necessariis oporteat nos carni

ἔριδι. ν — « "Epibt » πεοὶ θυμοῦ λέγει" « ζέλῳ » δὲ,
περὶ βασχανίας. « ᾿Αλλ᾽ ἐνδύσασῃε τὸν Κύριον 'ἵν ποῦν
Χριστόν. » 'O γὰρ αὐτὸν ἐνδεδυμένος, ἔχε: καῦ-
ὁλοῦ τὴν ἀρετήν. Πῶς δὲ αὐτὸν ἐνδυτέον ; Εἰ πάντα
ἡμῖν αὐτὸς εἴν, ἔσωθεν xal ἕξωθεν ἐν ἡμῖν cav
μενος. Τὸ δὲ μηδέ ποτε αὐτοῦ ἀπολείπεσθαι, ἔνδυμα
χαλεῖ, « Καὶ τῆς σαοχὸς πρόνοιαν. » Εἰπὼν μὴ δεῖν
προνοεῖν τῆς σαρχὸς, ἐπάγε:, « Εἷς ἐπιθυμίας, »
ἵνα μὴ νομίσῃς Ort οὐδὲ ἐν τοῖς ἀναγχχίοις δεῖ ἡ μᾶς
προνοεῖσθαι τῆς σαρχὸς͵ οἷον ἐν βρώσει ἤ ἐνδύμχει.
ἹΙρονοητέον τοιγαροῦν αὐτῆς πρὸς διαμονὴν, οὐ πρὸς
ἀσελγείας.

providere,puta in cibo ac indumento .Providendum est igitur illi ad permanentiam, non ad libidines.

' XIV, 1-4. « Eum autei qui infirmus est fide as-

e sumite, non ad dijudicationes disceptationum. Bj σθε,

« Aliüs quidem credit queevis edenda : aliusautem,
« qui infirmus est,olera edit.Quiedit,non edentem
« ne despiciat ; et qui non édit, edentem non ju-
« dicet; Deus enim illum assumpsit.Tu quis es qui
« judicas alienum famulum ἢ Proprio Domino stat
« aut cadit. Statuetur autem ; nam potens est Deus
« statuere illum. »

Nonnulli qui ex Judeiis crediderant, legi adhuc
adhemrérites,multasescas abominabantur,veluti car-
nes porcihás : et,ne manifesti flerent, sola edebant
élera, ut tetperantit videretur esse observatio et
non quod abominarentur. Erant autem et alii fide-
les ex Judois, qul cum firmiter credidissent, ci-
bos non observabant. Ad hos igitur sinceros flde-
les sermonem dirigens, perstringit eos qui cibos
abominabantur, infirmos fide appellans. Vide au-
tem mihi prudentiam et efficaciam ac providentiam
Pauli, benigne corripit eum qui discernebat inter
cibos : hinc quidem, ne si solain intendat objur-
gationem, resiliat:illinc vero ne bene agere videa-
tür, $i maneat nom corfeptus. Ideo ait : Assumite
eum, quiá infltmüs est, Ne judices eum : quare ὃ
Noh quod male non agat: sed quod alium habeat
Dominum qui ípsum judicet. Per hoc etiam
eum cónsolardo, ut diximus, de non condem-
naudo pto£imo : rursumque dans intelligere quod
etsi hic illum non judicet, judicio tamen obnoxius
est is qui cibos obsertvat.. Propemodum dicens :
Quanquám etíam hic te non judicet; Dominum ta-
ἐπ ἢ habes qui te judicet : ideo te ab hujusmodi
percimonia δὸ sorde oportet abstinere. Prohibet
autem ne de cibis alius alium judicet : ne circaft-
dei initia de his contendentes ac rixantes,in peri -
eulum ex lioc venirent,neetiam circa lztitiam dissi«
derent: 882? et in eo quod summa erat, nempe
fide in Christum, damnum paterentur. Quid igitur?
Sí nunc videamus circa cibos Judaicas observatio-
nes servantem, annon condemnabimus ὃ Maxime.
Quomodo ergo ait : « Ne judicetis ut non judice:
vini *4, ? » Nondeflde aut de his que ad fidemcon:
ferunt oportet hoc accipere. Absit! Neque de his

"9 Metth. vir, 4, MEM ,

- 42 *a $a

Τὸν δὲ ἀσθενοῦντα τῷ πίστει προσλαμθάνε.
μὴ εἰς διαχοίσεις λογισμῶν. Ὃς μὲν cz
στεύει φαγεῖν πάντα, ὁ δὲ ἀσθενῶν λάγανε
ἐσθίει. Ὃ ἐσθίων τὸν μὴ ἐσθίοντα μὴ ἐξουθε-
νείτω, xai ὁ μὴ ἐσθίων, τὸν ἐσθίοντα μὴ χκρι-
νέτω, Ὁ θεὸς γὰρ αὐτὸν προσελαδετο, Σὺ τίς εἴ ὁ
χρίνων ἀλλότριον οἰχέτην ; τῷ ἰδίῳ Κυρίῳ στήχει f,
πίπτει, Σταθήσεται δέ. Δυνατὸς γάρ ἔστιν ὁ 0:5;
στῆσαι αὐτόν.

Ἦσαν δέ τινες ἐξ Ἰουδαίων πιστεύσαντες, οἵτινες
ἔτι τοῦ νόμου ἐχόμενοι, πολλὰ τῶν βρωμάτων i52:.
λύσσοντο, oiov χοίρια χρέα. Καὶ διὰ τὸ μὴ γίνεσθχ:
δῆλοι, λάχανα ἤσθιον μόνα, "iva δόξῃ ἐγχρατείας,
ἀλλὰ μὴ βδελυγμοῦ εἶναι d, παρατήρησις. Hoszw δὲ
xai ἄλλοι ἀπὸ ᾿Ιουδαίων πιστοὶ, oi ἑδραΐως mim
στέυχότες, οὐ παρετηροῦντο τὰ βρώματα. Ἡρὸς τοῦ-
τους τοιγαροῦν εἰλιχρινεῖς πιστοὺς ἀποτείνων τὸν
λόγον, τῶν τὰ βρώματα βδελυττομένων καθάπτεται,
ἀσθενυῦντας χαλῶν τῇ πίστει. --- [ΦΩΤ.] Ὅρα δὲ
μο: τὸ συνετὸν καὶ δραστήριον, xal πρόνοτ, τιχὸν τοῦ
Πχύλου. Δεξιούμενος, ἐπιπλήττει τὸν τοῖς Bodas:
διαχρινόμενον, τὸ μὲν, ἵνα μὴ ἀποσκιρτήσῃ ἀχρά-
τοῦ τοῦ ἐλέγχου προτεινομένου, τὸ δὲ; ἵνα Mj δόξῃ
καλὸν ποιεῖν ἀνεπιτίμητος μένων. Διὸ, Προσλαμθά-
νεσθε αὐτὸν, φησὶν, ὅτι ἀσθενής ἐστιν. Μὴ κρίνῃς
αὐτὸν, φησί, Διατί ; Οὐχ ὅτι οὐ ποιεῖ xaxóv, ἀλλ᾽ ὅτι
Κύριον ἔχει ἄλλον, τὸν χρίνοντα αὐτὸν, τούτῳ καὶ
ἐχεῖνον παραμυθούμενος, ὡς ἔφημεν, ἐπὶ τῷ μὴ xa-
ταχρίνεσθαι ὑπὸ τοῦ πλησίον, καὶ διδοὺς πάλιν ν-
νοεῖν, ὅτι χἂν οὗτος αὐτὸν οὐ χρίνῃ, ἀλλ᾽ οὖν ὑπὸ
χρῖμά ἐστι, παρατηρούμενος τὰ βρώμχτα. Ei γὰρ
καὶ οὗτος οὐ κρίνει σε, μονονουχὶ λέγων, ἀλλ᾽ ἔχεις
Κύριον τὸν χρίνοντά σε, Διὸ δεῖ σε τῆς τοιαύτης
ἀποσχέσθαι σμιχρολογίας. Κωλύει δὲ περὶ βοωμά-
τῶν χρίνειν ἀλλήλους, ἵνα μὴ χατ᾽ ἀρχὰς τῆς πί-
στξως περὶ ταῦτα ἐρίζοντες xal φιλονειχοῦντες, ἐχ

᾿πούτου xal εἰς αὐτὰ τὰ χαίρια διαστῆναι χινδυ-

νεύσωσι, xal τὸ χεφάλαιον, αὐτὴν τὴν εἰς Χριστὸν
πίστιν ζημιωθῶσι, Τί οὖν ; ἂν ἴδωμεν νῦν περὶ τὰ
βρώματα Ἰουδαϊκῶς παρατηρούμενον, οὐ μὴ κατα-
κρίνωμεν ; Καὶ μάλιστά γε. Πῶς υὖν φησι, « Μὴ xzi-
νετε, xai οὐ μὴ κριθῆτε ; » Οὐ περὶ τῆς πίστεως f, τῶν
εἷς πίστιν συντελούντων, τοῦτο δεῖ ἐκλαμθάνειν,

COMMENT. IN EPIST. AD ROM,

390

(μὴ γένοιτο ἢ), οὐδὲ κερὶ τῶν ἀναίδην πραττομένων A qni nullo absurda perpetrant; sed de ope-

ἀτόπων, ἀλλὰ περὶ τῶν κατὰ τὸν βίον ἔργων, περὶ
τῶν ὁπονοουμένων, περὶ τῶν, ὡς αὐτὸς ὁ Δεσπότης
ἔφη, κάρφους λόγον ἐχόντων. Περὶ τούτων γὰρ χα!
τῶν τοιούτων, οὐδὲ στόμα διᾶραι δεῖ, καὶ μάλιστα
οἷς ᾿δυμπαρατίϑησι τῷ προειρημένῳ χεφαλχίῳ καὶ
ἕτερον. Καί φησιν, ὅτι οὐ μόνον ἐπὶ τοῦ mpottprn-
μένου οὐ. δεῖ καταχρίνειν χαὶ ἐξουθενεῖν τὸν πλυ,-
οἷον, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἐπὶ τοῦ ῥηθῆναι μέλλοντος. “Ἔστι δὲ
τοῦτο τοιοῦτον" Οἱ μὲν ἡμέραν παρ᾽ ἡμέραν ἤσθιον,
οἱ δὲ xa0' ἡμέραν. Φησὶν οὖν, ὅτι οὐ δεῖ οὐδὲ im:
τούτων χρίνειν καὶ χαταχρίνειν ἀλλήλους" οὔτε τὸν
ἐσθίοντα" νηστεύει γὰρ ὁ πλησίον καὶ ἀγαθοποιεῖ,
ποιῶν αὐτὸ διὰ τὸν Θεόν οὔτε πάλιν τὸν νηστεύοντα
δεῖ χαταχρίνειν τὸν μὴ νηστεύοντα παρ᾽ ἡμέραν οὐ

4àp νομοθεσίας ἐστὶν, ἕνα ἡ παράδασις προξενῇ ἢ

χοΐμα, ἀλλὰ μόνης προαιρέσεως. « Μὴ εἰς διαχρί-
σεις διαλογισμῶν. » Μία μὲν κατ᾽ αὐτῶν πληγὴ, τὸ
εἰπεῖν, ἀσθενοῦντας τῇ πίστει. Δευτέρα δὲ, τὸ,
« Ὠροσλαμδάνεσθε. ν Δείκνυσι γὰρ αὐτοὺς πολλῆς
δεομένους ἐπιμελίας. Τρίτη, το, « Μὴ εἰς διαχρί-
σεις διαλογισμῶν. » Δηλοῖ γὰρ τοσοῦτον αὐτοὺς
πταίοντας, ὡς xal τούς χοινωνοῦντας αὐτοῖς τῆς
φιλίας διχχρίνεσθαι, χαὶ χωρίζεσθαι. « "Oc μὲν πι-
στεύει φαγεῖν πάντα.» Ὁ μὲν εἰλιχρινῶς, φησὶ, πι-
στεύων καὶ μηδεμίαν ἔχων Ἰουδαϊκὴν παρατήξη,.-
σιν, πάντα ἀδδελύχτως ἐσθίει. ᾿Αναχηρύττει δὲ
αὐτὸν ἀπὸ τῆς πίστεως. « Ὁ δέ » γε, φησὶ, περὶ τὴν
πίστιν « ἀσθενῶν, λάχανα ἐσθίει. » ᾿Εν ταυτῷ καὶ
διελέγχει αὐτὸν, ὅτι δι᾽ οὐκ ἐπαινουμένην ἐγκρά-
τειαν ἐσθίει τὰ λάχανα, xdv τοῦτο ὑποχρίνηται͵
ἀλλὰ χατὰ ἀσθένειαν πίστεως. « Ὃ ἐσθίων, τὸν μὴ
ἐσθίοντα μὴ ἐξουθενείτω. » Οὐχ εἶπε, Διορθού-
σθω, ἀλλὰ, « Μὴ ἐξουθενείτω, » δεικνὺς ὅτι χκαταγέ-
λαστα πράττει. « Δεῖ γὰρ αὑτὸν ἀδελφιχῶς διορ-
θοῦσθαι, χαὶ οὐχ ὡς βδελυχτὸν ἐξουθενεῖν. « Νὴ
ἐξουϑενείτω. ». Ὥσπερ γὰρ οἱ διὰ πίστιν ἀδιαχρίτως
πάντα ἐσθίοντες, ἐξουθένουν τοὺς παῤατηρουμένους,
οὕτως ἐκεῖνοι τούτους ὡς γαστριμάργους ἕχρινον.

"Qaa 8L: 'Brl τῶν ἐσθιόντων εἰπὼν, « Ὃ Θεὸς γὰρ
αὐτὸν προσελάδετο, » ἐπὶ τῶν παρατησοθμένων οὐ-
δὲν τοιοῦτον εἶπεν. « Ὃ Θεὸς γὰρ αὐτὸν προσελά-
ὄετο. » Ὁ Θεὸς γὰρ αὐτὸν, trol, πρὸς ἑαυτὸν ἐφειλ-
κύσατο, xal ἀπήλλαξε πάσης ᾿Ἰουδαϊχῆς παρατη-
ρήσεως. --- [ZEYHP.] Ὁ δὲ οἰχέτης Χριστοῦ, ὃν

ribus circa vitam, de his que in suspicione haben-
tur: de his que in modum festuce sunt, pront
jpse Dominus dicebat,de his enim ac similibus ne-
que os aperire-oportet : et maxime quod praedicto
capiti alterum quoque addit dicens, non in eo tan-
tum quod preditum est non oportere proximum
contemnere aul.condemnare: sed neque in eo quod
sequitur. Est autem illud tale. Alii quidem distin-
ctis seudiscriminaltis diebus edebant, alii vero sin-
gelis. Dicit ergo quod ne in his quidem oportet
mutuo judicare aut condemnare invicem, neque is
qui edit, alterum condemnet. Jejunat enim proxi-
mus et benefacit, cum hoc ayit propter Deum.
Neque rursum is qui jejunat. condemnare debet
illum qui non jejunat discriminatis diebus (hocest,
qui singulis dicbus edit) ; non enim precepti legis
est, ut transgressio judicium afferat, sed solius
voluntatis. « Non ad dijudicationes disceptatio-
num. » Semel quidem ferit illos cum diceret, « In-
firmos fide;» secundo vero,dicens,« Assumite.» Nam
ostendit eos multa cura egere. Tertio cum ait:
« Non ad dijudicationes disceptationum. « Siqui-
dem in tantum eos labi significat, ut illi etiam qu;
cum eis in amicitia communicabant dijudicaren,
acsepararentur. « Alius quidemcreditquoviseden -
da. » Qui sincere, inquit, credit, nullamque habet
Judaicam observationem,omnia sine abominatione
edit. Commendat autem ipsum a flde. « Alius au-
tem qui infirmus est (circa fidem), olera edit. » In
hoc etiam reprehendit euni, quod non laudata abs-
tinentia olera ederet, quanquam hoc fingeret, sed
fidei infirmitate. « Qui edit, non edentem non de-
spiciat. » Non dixit: Corrigat, sed « Ne despiciat, »
ostendens quod ridicule faciat. Oportet enim fra-
terne emendare, et non tanquam abominandum
despicere. « Ne despiciat. » Siquidem velut hi qui
per fidem edebant omnia sine judicio,despiciebant
observantes cibos, ita illi hos tanquam edaces ven-
trique deditos judicabant.

383 Vide autem quod de edentibus dixit:
« Deus enim illum assumpsit : » de observantibus
autem cibos nihil tale dixit. « Deus enim illum as-
sumpsit. » Nam Deus, inquit, illum ad se attraxit, et
omni Judaica observatione liberavit. Famulus
Christi, quem Christusassumpsit, alienus est a lege.

προσελάδετο ὁ Χριστὸς, ἀλλότριός ἐστι τοῦ νόμου. D Quis ergo es tu qui ex lege judicas eum qui a lege

Τίς οὖν εἶ ὁ κρίνων ἀπὸ τοῦ νόμου τὸν τοῦ vou)
ἀλλότριον ; « Σὺ τίς εἴ ὁ χρίνων ;» Ἡρὸς τὸν εἶλι-
χρινῇ πιστὸν ὁ λόγος αὐτῷ. 'Ex δὲ τούτου ὄΐλον,
ὅτι οὗ μόνον ἐξουθένουν, ἀλλὰ xal ἕχρ'νον τοὺς τὰ
λάχανα ἐσθέοντας. « ᾿Αλλότριον οἰκέτην. » Τοῦ Θεοῦ,
φησὶν, ἔστι, χαὶ τῷ Θεῷ διαφέρει καὶ ἡ πτῶσις
αὑτοῦ χαὶ ἣ ἔγερσις. Οὐχ ἐπειδὴ οὖν οὐκ ἄξια ποιεῖ
καταχρίσεως, μὴ κρῖνε αὐτὸν, φησὶν, ἀλλ’ oz: ἀλλό-
τριός ἔστιν οἰχέτης. « Σταθήσεται δέ. » Πάλιν πλήτο
ttt τοὺς ἀσθενεῖς καὶ παρατηρουμένους τὰ βρώ-
ματα. Εἰπὼν γὰρ, « Σταθήσεται, » ὄνλοϊ ὅτι

alienus est? « Tu quis es qui judicas? » Ad eum
qui sincere credit ipsi sermo est. Porro ex hoc
manifestum est quod non solum despiciebant, ve-
rum etiam judicabant eos qui olera edebant. « Alie-
num famulum. » Dei, inquit, est, et ad Oeum per-
tinet casus ipsius aul excitalio. Non ergo quod
condemnatione digna non agat, ne ipsum judices,
sed quod alienus sit famulus. « Statuetur autem. »
Rursus inflrmos ferit, nempe qui cibos observant.
Dicens enim, « Statuetur, » ostendit illos vacillare,
idque adeo ut Deo sit ipsisopus qui eos confirmet.

σαλεύοντα:, xal τοσοῦτον. ὡς Θεοῦ δεῖσθαι στεῤ ὁοποιοῦντος.

591

alius vero judicat omnem diem. Unusquisque propria
menti satisfaciat. Qui curat diem, Domino curat : et
qui non curat diem, Domino non curat. Qui edit, Do-
mino edit, gratias enim agit Deo : et qui non edit,
Domino non edit, et gratias agit Deo.

Verisimile est quod nonnulli qui in dies jejuna-
bant seu abstinebant, eo tempore condemnabant
eos qui non conlinue abstinebant: quibus inter-
dicil ne condemnent aut vehementer accusent,
Nuper enim ad fidem venerant, et verebatur ne
multa accusatio eos omnino a fide separaret, accu-
sationibus ad iram provocatos. « Unusquisque
propri: menti. » Non de omnibus accipias, « Unus-
quisque proprie menti s.tisfaciat, » sed de solo
jejunio, idque condescendendo ait, quia Romani
nuper fldei adhasserant. Quod si etiam de fide
praedictum verbum acceperis, toto celo aberras.
Juxta propriam autem mentem quisque sibi satis-
faciat: vel quod benefaciat si semper jejunet,
sive abstineat: vel quod non benefaciat si non
semper jejunet. « Qui curat diem, Domino curat. »
Non est hoc verbum de fidei dogmate accipien-
dum : id quod et ipse predixit. Siquidem et hic
et ille uni innituntur scopo, nempe divino honori.
Nam qui diem curat arbitratur se Dei legem ob-
servare; 884 qui vero dies nullo in hoc habet
discrimine, omnem diem tanquam a Deo conditum
simili habet in honore. — Aliud : Quod ait : « Qui
curat diem, Domino curat, et qui non curat diem,
Domino non curat, » manifestum est quod hoc
nobis significet. Qui judicat et existimat. bonum
esse omni die edere. Domino curat: hoc est, in
Domino hoc existimat, οἱ propter Dominum
hoc facit. Et qui non judicat hoc, neque bonum
arbitratur omni die edere, propter Dominum
ita judicat et arbitratur. Ilec enim predicta
sunt ipsi causa ut hoc judicet : puta ut unus-
quisque proprie menli salisfaciat. Quomodo
hoc dicis. Paule? Bene, inquit, dixi : quoniam
et qui super diem jejunat sive abstinet, et
qui edit omni die, ambo in Domini placitum
hoc faciunt : nec oportet ut ob hoc alius alium
ullo modo judicet. Deinde etiam causam ad-
dit dicens : Etenim is qui edit, gralias agit Deo
in eo quod edis, quod hominibus tribuerit facul-
tates, quibus vitam continuarent : et. qui jejunat
aut abstinet, gratias agit, quod hominibus absti-
nenliam dederit ac tolerantiam, his insuper tra-
ditis quibus potest quispiam carnis devincere affe-
ctus. Qui vero alio quovis modo edit aut abstinet,
judicio obnoxius est : quomodo fuerunt quadam
horeses. Hac ergo de edenlibus et jejunantibus
sive abstinentibus proprie intelligenda sunt: at
non de quibusvis aliis. Non enim ad omnia canon
hic pertinet,sed, ut dixumus,specialis est, et solum
hoc aliaque hujusmodi coinplectitur. Siquidem
neque in argumento paulo aute dicto quadrat, puta

(ECUMENII TRICCJE£ EPISCOPI.
XIV, 5, 6. Alius quidem judicat diem a die: A — "Oc μὲν κρίνει ἡμέραν map'

592

ἡμέραν, ὅς à
κρίνει πᾶσαν ἡμέραν. Ἕχαστος ἐν τῷ ἰδίῳ voi
πληροφορείσρθω.ν Ὁ φρονῶν τὴν ἡμέραν, Κυρίῳ
φρονεῖ, xai ὁ μὴ φρονῶν τὴν ἡμέραν, Κυρίῳ οὐ
φρονεῖ, Καὶ ὁ ἐσθίων, Κυρίῳ ἐσθίει: εὐχαριστεῖ
γὰρ τῷ Θεῷ" xal ὁ μὴ ἐσθίων, Κυρίῳ οὐκ ἐσθίει,
χαὶ εὐχαριστεῖ τῷ θεῷ.

Εἰκὸς ἦν, τινὰς τῶν συνεχῶς νηστευόντων, χατα-
χρίνειν τοὺς μὴ συνεχῶς νηστεύοντας, οἷς τὸ χατα-
χρίνειν καὶ σφόδρα ἐγχαλεῖν ἀπαγορεύει. Ἧ τιν
γὰρ νεηλυδὲς ἐν τῇ πίστει, xai ἐδεδοίκει ui, |
πολλὴ ἔγχλησις, τέλεον αὐτοὺς ἀποσχίσῃ τῆς πίστεως,
ὀργισθέντας ταῖς ἐγχλήσεσιν. « Ἕχαστος ἐν τῷ
ἰδίῳ νοΐ,» Μὴ περὶ πάντων δέξῃ τὸ, « Ἕκαστος ἐν
τῷ lóip vol πληροφορείσθω » ἀλλ΄ ἐπὶ νη στείες
μόνον, καὶ τοῦτο συγκαταδαίνων, ἐπειδὴ ἀρτιπαγὶς
ἦσαν ἐν τῇ πίστει οἱ Ῥωμαῖοι. Ὡς εἴγε xai τιὶ
πίστεως δέχῃ τὸ εἰρημένον, τοῦ παντὸς ilz.
Κατὰ δὲ τὸν ἴδιον νοῦν ἔχαστος πλτ,ροφορείσθα͵
3| ὅτι καλῶς ποιεὶ νηστεων ἀεὶ, ἤ ὅτι οὐ xal
ποιεῖ, οὐ νηστεύων ἀεί. « Ὁ φρονων τὴν ἡ μέρον͵
Κυρίῳ φρονεῖ, » Οὐ δεχτέον τὸ ῥητὸν ἐπὶ δόγμκτος
πίστιως. Ὅμως καὶ αὐτὸς προεῖπε. ᾿Αμφότεροι
γὰρ, οὗτός τε χἀχεῖνος, ἐνὶ χρῶνται σκοπῷ, τιμᾷ i
περὶ τὸν Θεόν. Ὅ τε γάρ παραφυλαττόμενος τὴν
ἡμέραν, οἴεται Θεοῦ νόμον πληροῦν ὃ τε ἀδιαοορῶν
περὶ τοῦτο, πᾶσαν ὡς ὑπὸ Θεοῦ γενομένην ἡμέραν͵
δι’ ὁμοίας ἔχει τιμῆς. --- ἤλλλως. 1ΦΘΤ.] Τὸ, « Ὁ
φρονῶν τὴν ἡμέραν, Κυρίῳ φρονεῖ, χαὶ ὃ μὴ φρονῶν
τὴν ἡμέραν, Κυρίῳ οὐ φρονεῖ, » φανερὸν ix τοῦ
προειρημένου ἡμῖν ὅτι τοῦτο Λέγει, ὅτι Ὃ κρίνων
xai λογιζόμενος καλὸν εἶναι χαθ᾽ ἡμέραν cay,
τῷ Κυρίῳ φρονεῖ, τουτέστιν, ἐν Κυρίῳ τοῦτο λογί-
ζεται, τουτέστιν διὰ τὸν Κύριον αὐτὸ ποιεῖ, Καὶ ὁ
μὴ πρίνων τοῦτο, αὐὸξ λογιζόμενος ὅτι χαλόν ἐστι
X20' ἡμέρχν φαγεῖν, διὰ τὸν Κύριον τοῦτο κρίνει
χαλὸν εἶναι xa! λογίζετα!:. Αἴτιλ γάρ ἔστιν αὐτῷ
ταῦτα εἰρη λένα τοῦ, « Ἕκαστος ἐν τῷ ἰδίῳ νοΐ πλη-
ροφοφείσθω. » Πῶς λέγεις τοῦτο, Παῦλε ; Καλῶς
εἴπον, φησὶν, ἐπειδὴ καὶ ὁ νηστεύων ὑπὲ; uim,
καὶ ὁ ἐσθίων xx0' fpipav, εἰς ἀρέσκειαν — Kopen
τοῦτο ποιοῦσι, χαὶ οὐ δεῖ χρίνειν ὅλως ἀλλήλους
ἐπὶ τούτῳ. Εἴτα xai ἐπιτείνει τὴν αἰτίαν, xal φησι
Καὶ γὰρ ὁ ἐσθίων, εὐχαριστεῖ τῷ θεῷ ἐν τῷ ἐσθίειν,
ὅτι ἕδωχεν ἀνθρώποις πόρον, χαὶ συνέχειαν ζωῆς.
Καὶ ὁ νηστεύων εὐχαριστεῖ, ὅτι ἔδωκεν ἀνθρώποις

D καρτερίαν xzl ὑπομονὴν, καὶ μεθόδους, δι᾽ ὧν τις

ójvata: περιγενέσθαι τῶν τῆς σαρχὸς παθῶν. Ὁ δὲ
ἄλλως πως ἐσθίων ἤ νηστεύων, κατάχριτος, ὥσπερ
τῶν αἱ »ἐπεών τινες. Ταῦτα οὖν περὶ τῶν νηστευόν-
των, καὶ ἐσθιόντων ἰδιχῶς ἐχληπτέον, ἀλλὰ μὴ ἐπὶ
ἄλλων τινῶν. OS γὰρ ἐπὶ πάντα ὁ χανὼν οὗτος
διήκει, ἀλλ᾽, ὡς ἔφημεν, ἰδικός ἐστιν, ἐπὶ τούτου
μόνον xal τῶν ὁμοίων περιλαμδανόμονος. Διὸ οὗδ᾽
ἐπὶ τοῦ πρὸ μιχροῦ εἰρημένου χεφαλαίου ἁρμέζε:,
olov ἐπὶ τοῦ ἐν τοῖς βρώμασι διαχρινομένου: Καὶ
γὰρ ἐκεῖνος μὴ ἐσθίων, οὐχὶ εἰς δόξαν οὐχ ἐσθίει
τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ᾽ ὡς ἀσθενὴς xa: ἀστήρικτος ἐν τῇ
πίστει, ᾽Δλλ᾽ ἐχεῖνον μὲν οὗ δεῖ καταχρίνειν διὰ τὸν

COMMENT. IN EPIST. AD RUM.

594

καιρὸν, ὅτι ἀρχὴ τοῦ κηρύγματος ἦν. Τὸν δὲ Ἐσθίοντα A de eo qui inter cibos discernit: ille enim non

x750' ἡμέραν χαὶ νηστεύοντα ὑπὲρ ἡμέραν, οὐ δεῖ
ὅλως οὐδ᾽ ἕτερον οὐδ' ἑτέρῳ μέμψιν ἐπάγειν, ὅτι
ἄμφῳ εἷς δόξαν Κυρίου ποιοῦσιν ὃ ποιοῦσι. Καὶ τὰ
ἐφεξῆς ὅσα περὶ τὴν αὐτὴν ἔννοιαν στρέφεται, ἐπὶ
τῶν νηστευόντων ὑπὲρ ἡμέραν, xai ἐσθιόντων χαθ᾽
ἡμέραν, ἐχληπτέον μόνον’ οἷον, « Σὺ δὲ τί χρίνεις
τὸν ἀδελφόν σου ; » xai, « "Apa οὖν ἔχαστος ἡμῶν
περὶ ἑαυτοῦ λόγον δώσει τῷ θεῷ. »

edens, nequaquam ad Christi gloriam non edit,
sed tanquam imbecillis et infirmus in fide. Sed il-
lum quidem non oportet condemnare propter tem-
peris occasionem, quia praedicationis initium erat :
illum vero qui quotidie edit, aut eum qui super
diem jejunat, neque hunc neque alterum oportet
omnino accusatione persequi : ambo enim ad glo-
riam Dei faciunt quod faciunt. Et sequentia omnia

quecunque ad illam torquentur intelligentiam, de jejunantibus vel abstinentibus super diem et eden-
tibus quotidie, accipienda tantum sunt, quale est illud: « Tu autem quid judicas fratrem tuum ? » et
illud : « Igitur unusquisque nostrum de seipso rationem dabit Deo. »

Εἴτα λαδὼν ἐντεῦθεν ἀφορμὴν, καὶ ἀναμνήσας
ὅτι Κύριον ἔχομεν καὶ χοιτὴν ἐπὶ τοῦ βήματος, εἰς

παραίνεσιν ἀνάγει τὸν λόγον χαθολιχήν. Τί, φησὶ, Β

τοῦτο ἥ ἐχεῖνο λέγω ; Οὕτω δεῖ πρὸς ἀλλήλους δια-
χεῖσθαι, ὥστε ἐν μηδενὶ, τὸ ὅσον ἐφ’ ἡμῖν, ἐπάγειν
ἀλλήλοις πρόσχομμα ἤ σχάνδαλον. « Τῷ ἀδελφῷ »
δὲ εἴρηκεν, καὶ ix. τοῦ ὀνόματος δυσωπῆσαι θέλων"
« ΤΊ, φησὶ, σκχανδαλίζεις ; » ᾿Αδελφός σού ἐστιν,
μέλος 205 ἐστιν, ἕνα ΙΙατέρα ἔχετε, ἕνα Δημιουργόν.
"Av οὖν ἀναιρεθῇ ἀφ᾽ ὑμῶν τὰ σχάνδαλα xai τὰ
προσχόμματα, πολλῷ μᾶλλον ἀναιρεθήσεται τὸ xpl-
νειν xal χαπταχρίνειν, Οὐχὶ μόνον τὸ ἐπὶ τούτῳ
κρίνειν καὶ καταχρίνειν, ἢ Ἐπὶ τούτῳ, ἄλλ᾽ ἁπλῶς
xal καθόλου ἀναιρεθήσεται τὸ χρίνειν ὅλως ἀλλήλους
καὶ καταχρίνειν. Καὶ τότε ἔσται ὡς ἀ) ηθῶς ὁ τε μὴ
χρινόμενος τρισμαχάριστος, καὶ ὁ μὴ χρίνων παρα-
πλήσιος, ἐν ἀρετῇ xal ἁγιότητι ζώντων ἡμῶν, xal
τοῦ χρίνειν xai xolvesgat, πᾶσαν ἐκ πολλῶν ποιη-
σαμένων πρόφασιν. Ὥ Παύλου φωνῆς ! ὦ οἰχοδόμου
θεμέλιος ! Τοῦτο χρίνατε, φησὶ, τὸ μὴ τιθίναι πρόσ-
κομμὰ τῷ ἀδελφῷ ἢ σχάνδαλον' ταύτην χρηπῖδα
πρώτην χαταδάλεσθε. "Av αὕτη ἑδρασθῇ ἐν ὑμῖν ἡ
χρηπὶς, ῥᾷον τὰ ἄλλα ἐποιχοδομεῖν ἐστιν. « Καὶ ὁ
μὴ φρονῶν τὴν ἡμέραν. » 'O οὕτως, φησὶ, φρονῶν
ὥστε x20 ἡμέραν νηστεύειν, διὰ τὸν Κύριον οὕτω
φρονεῖ, Καὶ ὁ φρονῶν ὥστε χαθ’ ἡμέραν μὴ νη-
στεύειν, διὰ τὸν Κύριον οὕτως φρονεῖ, Πᾶν δὲ ὃ διὰ
τὸν Κύριον γίνεται, καλόν ἐστι, φησίν. « Εὐχαριστεῖ
γάρ τῳ O7. » El οὖν, φησὶ, τὸ γαίριον γίνεται,
τὸ διὰ πάντων εὐχαριστεῖθχι τὸν Θεὸν, c! διαψέ-
ρεσθε περὶ τῆς νηστείας οὕτω σφοδρως ; Ὀλίγον
γάρ τὸ μέσον. Συγκαταδατιχῶς μὲν οὕτως Aie.

885 Deinde sum;ta hinc occasione ac men-
tione facta quod Dominum habemus et judicem in
tribunali sedentem, ad generalem admonitionem
convertit sermonem. Quid hoc aut illud dico ? in-
quit. Ita oportet ad eos invicem mutuo affectos
esse ut in nullo quantum in nobis est. inducamus
aliusalii offensionem aut offendiculum.Dixit autem
« Fratri, » volens et nomine flectere. « Quare, in-
quit, offendis? » Frater tuus est, membrum tuum
est, unum habetis Patrem, unum Creatorem. Si
ergo sublate fuerint a vobis offensiones et scan-
dala, multo magis auferetur judicium et condem-
natio : non solum ne ob hoc act illud judicetis et
condemnetis : sed simpliciter etin totum auferetur,
ne omnino alius alium judicetis et condemnetis.
Et tunc vere erit et qui non judicatur maxime
beatus, et proximus illius qui non judicat, cum

C nos in virtute et sanctitate vixerimus, et omnem

judicandi aut condemnandi occasionem ex multis
abstulerimus. O Pauli vocem, o architecti funda-
mentum ! Hoc ait, judicate ne ponatur offendicu-
lum fratri aut offensio: hanc primam basim jacite :
81 hoc principium in vobis fuerit perfectum, cetera
facile fuerit superediflcare. . Et qui non curat
diem. » Vel ita dicit : Cui cure est ut quotidie je-
junet aut abstineat, propter Dominum ita affectus
est; imocui cura est ut quotidie non jejunet, juxta
Dominum sapit. Quidquid autem propter Dominum
sit, bonum est. « Gratias enim agit Deo. » 51 igi-
tur opportunum efficitur opus, ut Deo per omnia
grati» agantur, quare circa jejunium adeo disside-
tis? Parvum enim est discrimen. Condescendo

Πλὴν πῶς δύναται Χριστῷ εὐχαριστεῖν ὁ μὴ ἐσθίων ; ἢ quidem ita dicit : Attamen quomodo potest Christo

Ὥς γάρ τοῦ νόμου ἐχόμενος, οὐχ ἐσθίει. Καὶ λοιπὸν
εὐχαριστεῖ τῳ θεῳ, ὁ ἐσθίων.

Οὐδεὶς γὰρ ἡμῶν ἑαυτῶ ζῇ, καὶ οὐδεὶς ἑαυτῳ
ἀποθνήσκει. ᾿Εὰν τε γὰρ ζῶμεν, τῶ Κυρίῳ ζῶμεν’
ἐάν τε ἀποθνήσχωμεν, τῳ Κυρίῳ ἀποθνήσχομεν. Ἐάν
*& οὖν ζῶμεν, ἐάν τὰ ἀποθνήσχωμεν, τοῦ Κυρίου
ἐσμέν. Εἷς τοῦτο γὰρ Χριστὸς xal ἀπέθανε, xal
ἀνέστν, καὶ ἔζησεν, ἵνα καὶ νεχρῶν xal ζώντων
χυριεύσῃ.

Ἔλομεν, φησὶ, Κύριον xai ζῶμεν ἐὰν ζῶμεν,
ᾧ καὶ ἀποθνήσχομεν ἐὰν ἀποθνήσγωμεν. Ei οὖν τῳ
Κυρίῳ διαφέρει ἡμῶν ἡ ζωὴ xai ὁ θάνατος, αὐτὸς
οἰκονομήσει τὰ καθ᾽ ἡμᾶς, καὶ οὐ χρεία κχοίνειν τὸν

gratias agere is qui non edit ? Nam quasi legi
adherens non edit. Caeterum is qui edit, gratias
agit Deo.

XV, 1-9. « Nullus enim nostrum sibi ipsi vivit,
« et nullus nostrum sibi ipsi moritur. Nam sive
« vivamus, Domino vivimus ; sive moriamur, Do-
« mino morimur. Sive ergo vivamus (sive moria-
« mur, Domini sumus. In hoc enim Christus et
« mortuus est et resurrexit ac revixit, ut οἱ mor-
» tuis et vivis dominetur. »

Habemus, inquit, Dominum cui et vivimus si
vivimus, cui etiam morimur si morimur. 886 Si
ergo ad Dominum vita morsque pertinet, ipse dis-
ponet qua nos contingunt, neque oportet judicare

OECUMENH TItCG/E EPISCOPI.

preximum aut despicere. « Nam sive vivamus. » A πλησίον f; ἐξουθενεῖν. « Ἐάν τε; γὰρ ζῶμεν. » Ζωῆς

Ipse siquidem solus vit: ac mortis habet potesta-
tem. « In hoc enim Christus et mortuus est. »
Rationem subjunxit cur nos et viventes et mortui
Christi simus. Ad hsc autem etiam illud ostendit,
quod si tanta circa nos usus. est providentia, ut
etiam crucifigeretur, nequaquam nos despiciet.
Nam si nostri etiam dum mortui sumus curam
habet, multo magis dum vivimus. Hoc etiam dicit
adversus eos qui condemnant quod infirmorum in
fide curam habeat Deus, ob immensam . circa nos
providentiam, et cum qui fide pusillus est adhorta-
tur, facta beneficiorum Dei mentione. « Et mortuus
est et resurrexit. » Quod nobis, inquit, .dominare-
tur, prius ipse justas causas deposuit. e.Ut et, yivis
et mortuis dominetur. » Hoc est. animis et corpo-
ribus illi enim sunt immortales, ista vero.morta-
lia. lta habet divus Methodius libro De resurre-
ctione.

XIV, 40-13. «Τὰ vero cur judicas fratrem fuum ?
« Àut etiam tu cur despicis fratrem tuum ? Omnes
« enini státuemur &nte tribunal Christi. Scriptum
d est enim : Vivo ego, dicit Dominus. Mihi sese
« flectet omne genu, et omnis lingua confitebitur.
« Deo. Unusquisque igitur nostrum de seipso ra-
« tionem dabit Deo. Ne posthac igitur alius alium
« judicemus, verum illud judicate magis.ne pon&-
« tur offensio fratri aut offendiculum. »

Rursum sermo illi est ad eum qui flde pusillis

γὰρ αὐτὸς xal θανάτου μόνος. ἔχει τὴν ἐξουσίαν.
« Εἷς τοῦτο γὰρ Χριστὸς xal ἀπέθανε. » Τὸν λογι-
σμὸν ἐπήγαγε, τοῦ xal ζῶντας ἡμᾶς καὶ ἀποθα-
νόντας εἶναι. τοῦ Χριστοῦ. Πρὸς δὲ τούτοις κάἀνκεϊνο
δείχνυσιν, ὅτι, φησὶν, E! τοσαύτῃ περὶ ἡμᾶς ἐχρή-
σατο προνοίᾳ ὡς καὶ σταυρωθῆναι, οὐχ ἄν ἡμῶν
χαταφρονήσει. Et γὰρ καὶ ἀποθανόντων ἡμῶν προ-
νοεῖ, πολλῷ μᾶλλον ζώντων, Τοῦτο δὲ πρὸς τοὺς
καταχρίνοντας λέγει, ὅτι φροντισρῶσι παρὰ θεῷ οἱ
ἀσθενεῖς τῇ πίστει, διὰ τὴν τοσαύτην αὐτοῦ περὶ
πάντας πρόνοιαν καὶ τὸν ὀλιγόπιστον δὲ ἐντρέπει͵

τῶν εὐεργεσιῶν ὑπομιμνήσχων τοῦ θεοῦ, « Καὶ ἀπ-

ἔθανε καὶ ἀνέστη. » Διχαιώματα, φησὶ, προαπέθετο
τῆς ἡμετέρας δεσποτείας, « "iva xal νεκρῶν καὶ
ζώντων χυριεύσῃ. » Τουτέστι, ψυχῶν χαὶ σωμάτων.
Αἱ μὲν γάρ εἴσιν ἀθάνατοι, τὰ δὲ θνητά. Οὕτως καὶ ὁ
ἅγιος Μεθόδιος ἐν τῷ Περὶ ἀναστάσεως λόγῳ.

Σὺ δὲ τί κρίνεις τὸν ἀδελφόν σου ; ἤ καὶ σὺ
τί ἐξουθενεῖς τὸν ἀδελφόν cov ; Πάντες γάρ
παραστησόμεθα τῷ βήματι τοῦ Χριστοῦ. Γί-
ραπται γὰρ, Ζῶ ἐγὼ, λέγει Κύριος, ὅτι ἐμοὶ
κάμψει πᾶν γόνυ, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογύή-
σεται τῷ Θεῷ. "Apa οὖν ἔχαστος ἡμῶν περὶ
ἑαυτοῦ λόγον δώσει τῷ θεῷ. Μηκέτι οὖν ἀλλύ-
λους χρίνωμεν, ἀλλὰ τοῦτο κρίνατε μᾶλλον, τὸ
"ἢ τιθέναι πρόσκομμα τῷ ἀδελφῷ ἤ σκάνδε-

λον.

Ἡρὸς τὸν ὀλιγόπιστον πάλιν αὐτῷ ὃ λόγος. « Kai

est. « Etiam tu cur despicis fratrem tuum 7.» Ilic α δὺ τί ἐξουθενεῖς τὸν ἀδελφόν σου ; » Πρὸς τὸν ἑδραῖον

sermo ad eum qui fide flrmus est dirigitur. Fratris
autem nomine solvit illis contentioném. Scriptum
est enim : « Vivo ego, » etc. Videtur quidem per
prophetia deductionem ad modestiam revocare
fidelem, ne judaizantem despiceret : totam tamen
particulam dixit,ejus qui adhuc judaizaret animum
concutiens : hic quidem judicii mentiohe, ibi vero
Christi beneficiis exhdrtans. Etenini 8i 'omnes;
inquit, ante Christum statuemur : et ipse, non lex,
rationem a nobis exiget : cur tu legi adheerens, et
non Christum semfl apprenürfuf8? « Mihi "seué
flectet omne genu. » 88? Omnium dominium
huic subesse attestatur. « Et omnis lingua conflte-
bitur. » Propria videlicet peccata, ex ipsa con-
scientia, tanquam proprio judici. -- Aliud. Dictum
. est de Deo Patre quod hic fiullutif judicht; sed ju-
dicium dedit Filio ^, Manifestui ergo *quod' de
judice dictum fuerit a Paulo, « Confltebitur Deo, »
et « Rationem dabit Deo. » Itaque Chrisltis Deus
est, etiam si nolint impii. «' Ne poSthac igitur alius
alium judicemus. » Rursum primo liieret séfthoni,
ne timore videatur fecisse judicii mentionem, sed
duadam sermonis consequentia. « Ne pónatur of-
fensio. » Hoc et ad eum qui sincere* fidelis est et
ad illum qui adhuc judaizat àptatur. Nai et is qui
perfectus erat, offendebatur observatione ciborum

[δ joan. v, 22.

τῇ πίστει ὁ λόγος οὗτος, Τῷ δὲ ὀνόματι τοῦ ἀδελφοῦ,
λύει αὐτοῖς τὴν ἔριν. « Ζῶ ἐγὼ, » xal τὰ ἑξῆς. Δοχεῖ
μὲν διὰ τῆς παραγωγῆς τῆς προφητείας, παὶ κατα-
στέλλειν τὸν πιστὸν, εἰς τὸ μὴ ἐξουθενεῖν τὸν "Io»-
δαΐζοντα, πλὴν ὅλον τὸ χωρίον εἶπε, κατασείων τὴν
ψυχὴν τοῦ ᾿Ιουδαϊζοντος ἔτι, ὧδε μὲν τῷ μνήμῃ
τῆς χρίσεως, ἄνω δὲ ταῖς εὐεργεσίαις αὐτοῦ τοῦ
Χρισξοῦ ἐντρέπων. Εἰ γάρ τῷ Χριστῷ, φησὶ, πάντες
παραστησόμεθα, xxi αὐτὸς ἡμᾶς, καὶ ody ὁ νόμος,
εὐθύνας ἀπαιτήσει’ τί σὺ ἔχῃ τοῦ νόμου, καὶ οὐ
καθάπαξ ἐπιλαμδάνῃ τοῦ Χριστοῦ ; « "Oct ἐμοὶ
κάμψει πᾶν γόνυ.» Τὴν ἀπάντων αὐτῷ δεσποτείαν
μαρτυρεῖ. « Καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσεται. » Τὰς
εἰχείαΚς ἁμαρτίας ἐξ αὐτοῦ x00 ^ συνειδόξος, ἅτε
χριτῇ. — ἴλλλως. [OIKOYM.]: Εἴρηται περὶ τοῦ
Θεοῦ xai Πχτρὸς, ὅτι αὐτὸς κρίνει οὐδένα, τὴν δὲ
χρίσιν δέδωχε τῷ Υἱῷ. Δῆλον οὖν ὡς περὶ τοῦ
κριτοῦ εἴρηται τῷ Παύλῳ τὸ, κ ’Εξομολογήσεται
τῷ Θεῷ.» Καὶ τὸ, Λόγον 'δώσει τῷ Θεῷ. » "Apa
Θεὸς 6^ Χριστὸς, "x&v. οἱ ἀσεδεῖς μὴ - βούλωνται.
« Μηχέτι οὖν ἀλλήλσυφ κρίνωβεν:"» Πάλιν τοῦ πρώ-
τοῦ ἔχεται λόγου, ἵνα μὴ δόξῃ διὰ φόδον τῆς χρί-
σεως μνησθῆναι, ἀλλὰ -διά τινά χόγου ἀκολουθίαν.
« Τὸ μὴ τιθέναι πρόσχομμα. » Τοῦτο xal πρὸς τὸν
εἰλιχρινῇ πισπὸν, xal τὸν ἔτι Ἰουδαίζοντα ἁρμόζει.
Ko! γὰρ ὁ τέλειος ἐσχανδαλίζετο τῇ τῶν βρωμάτων

891

COMMENT. 4N EPIST. AD ROM.

παρατηρήσει τοὺ πλησίον, xal. ὁ xà βρώματα παρ- À proximi, et is qui cibos observabat, vehementi in-

αἰτούμενος, τῇ σφοδρᾷ ἐπιπλήξει τοῦ εἰλικρινῶς
πιστοῦ, Ὥττε μιᾷ συμδουλῇ τοὺς δύο διορθοῦται
ἀπέχεσθαι τούτων, ἃ σκανάλο"» πρόφασις τῷ πλησίον
αίνεται.

Olóa xai πέτεισμαι ἐν Κυρίῳ ᾿Ιησοῦ, ὅτι
οὐδὲν χοινὸν Gt αὐτοῦ, εἰ μὴ τῷ λογιζομένῳ
τι χοινὸν εἶναι, ἐχείνῳ χοινόν. Εἰ δὲ διὰ βοῶ-
μα ὃ ἀδελφός σου λυπεῖται, οὐχ ἔτι χατὰ ἀγά-
πὴν περιπατεῖς. Μὴ τῷ βοώματί σοὺ ἐκεῖνον
ἀπόλλυς, ὑπὲρ o5 Χριστὸς ἀπέθανε. Μὴ βλασ-
φημείσθω οὖν ὑμῶν τὸ ἀγαθόν. Οὐ γὰρ» ἐστιν
ἡ βατιλεία τοῦ Θεοῦ βρὼσις χαὶ πόσις, ἀλλὰ
δικαιοσύνη xal εἰρήνη χαὶ χαρὰ, ἐν Πνεύ-
ματι ἅγίῳ. Ὃ γὰρ ἐν τούτοις δουαεύων τῷ Χρι-

crepatione illius qui sincere credebat. Uno itaque
consilio duos corrigit, ut ab his abstineant quee
proximo fiunt occasio scandali,

. XIV, 14 18. « Scio quidem et persuasum habeo
« per Dominum Jesum, nihil esse commune per
« ipsum : nisi quod ei qui existimat aliquid esse
« commune, illi commune est. Verum si propter
« cibum frater tuus contristatur, jam non secun-
« dum charitatem ambulas. Ne cibo tuo illum per

« das pro quo Christus mortuus est. Ne igitur con-
« viciis afficiatur bonum vestrum. Non est enim
« regnum Dei cibus et potus: sed justitia et pax
« et gaudium in Spiritu sancto. Nam qui in his

c-ip , εὐάρεστος τῷ Θεῷ, xal δόχιμος τοῖς ἀν- B « servit Christo, acceptus est Deo et. probatus ho-

θρώποις.

Ἔτι περὶ τῆς τῶν βρωμάτων παρατηρήσεως ὁ
λόγος αὐτῷ. ᾿Επεὶ οὖν εἴπεν, « O!óz xa: πέπεισμαι
6-2: οὐδὲν κοινὸν», ἵνα μὴ εἴπῃ ὁ ἕτι ᾿Ιουδαίζων"
Καὶ τί, εἰ σὸ πεπεισμένος εἴ, τοῦ νόμου τὸ ἐναντίον
εἰσηγουμένου ; προστίθησι τὸ, « 'Ev Κυρίῳ ᾿[ησοῦ, »
ὀξιχνὺς ὅτι παρ᾽ αὐτοῦ ταῦτα μεμάθηχε xal πεπλη-
βοφύώρηται, «πὶ οὐχ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ λέγει. « Ὅτι οὐδὲν
χοινόν. » --- [ΦΩΤ.] ᾿Κντεῦθεν πάλιν εἷς τὰ περὶ
βρωμάτων ἐπάνεισι, καὶ παραινεῖ τοὺς δυνατοὺς
χατὰ τὴν πίστιν, ἀντιλχαμδάνεσθαι τῶν ἀσθενῶν,
xai δείχνυσιν ἐξ ὧν λέγει, καλὸγ μὲν καὶ τὸ ἐκεῖνον
ἐν βοώμασι διαχρινόμενον, πειρᾶσθαι διορθοῦν,
ἄμεινον δὲ τὸ ἀδυνατοῦντα ἐν τούτῳ, ὑπερορᾷν, τὸ
ἐλάττωμα, καὶ χειραγωγεῖν παντὶ τρόπῳ ἐπὶ τὸ
x£p61,02: καὶ σῶσαι αὐτὸν αὐτόν. --- [GEOAQP.] « Οὐδὲν
φηπὶ, χοινὸν δι’ αὐτοῦ. » “ἵνα γὰρ μὴ λέγωτι, Σὺ τίς
ὧν ἀντινομηυθετεῖς Μωσῇ ; τὸν Μωσέως Δεσπότην
εἷς μέσον παράγει, διδάσχων ὡς αὐτὸς τὰς νομιχὰς
παρατηρησεις ἔπαυσε, καὶ οὐδὲν εἴασε νομίζειν
ἀκαῦθαρτον ἔδεσμα. — (EEYHP:] Τὸ γὰρ, « Av αὖ-
ποῦ, » τουτέστι, διὰ τὴν εὐαγγελικὴν αὐτοῦ νομοθε-
σίαν. « Οὐδὲν χοινὸν OU αὐτοῦ, » τουτέστιν ἀκάθαρτον
τῇ φύσει. « Δι᾿ αὐτοῦ, τουτέσοι, τοῦ θεοῦ. Δ'ὰ τὴν
νῦν, φησὶ, δοθεῖσαν χάριν παρ᾽ αὐτοῦ, οὐδὲν φύσει
χοινὸν, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς πραιρέσεξως τοῦ μετιόντος
γίνεται χοινῦν. Ὅθεν χαὶ ἐχείνῳ μόνῳ γίνεται
χοινὸν, οὐχὶ δὲ καὶ πᾶσιν. « ᾿Εχείνῳ [γὰρ, φησὶ, xo:-
νόν.» — « Εἰ δὲ διὰ βρῶμα ὁ ἀδελφός σου λυπεῖται, »
Ωγνείδιζον γὰρ αὐτοὺς οἱ πιστοὶ ὡς ᾿Ιουδαΐζοντας
ἔτι, χαὶ διὰ τοῦτὸ παρατηρουμένους τὰ βρώματα,
Οὐ βούλεται οὖν αὐτοὺς, ἐν τοῖς μὴ πάνυ μεγάλοις
πλήττεσθαι σφοδρῶς, φοδούμενος μὴ πῶς ὀλιγοῦυ-
ήσαντες, τέλεον ἀποστωσι τῆς πίστεως. El οὖν
zal μηδὲν ἐν βρώμασι χοινὸν, φησὶ, τλὴν ἀπόσχου
τὴς σφοδρᾶς ἐγχλέσεως τοῦ ἀδελφοῦ cov οἰχονομι-
χῶς οἰχονομῶν διὰ τὴν εἰρημένην αἰτίαν. Ὅρα δὲ
τὴμ τοῦ ἁγίου σοφίαν. Τὸν τέλεον πληροφορῶν ὅτι
οὐχ ἔστι χοινὸν, «αἱ τὸν ὀλιγόπιστον ὡσαύτως δει'
“νύων ἀσθενοῦντα ἐχ τῆς παρατηρήσεως, « Οὐχ
ἔτι, φησὶ, κατὰ ἀγάπην περιπατεῖς » Βούλετα! γὰρ
εἶναι ἀγάπην, εἰδὼς, πάντὰ δι’ αὐτῆς χατὰ μήρος
κατορθοῦσθαι, « Μὴ τῷ βρώματί σὸυ Excivov ἀπόλ-

« minibus. »

Adhuc ipsi de ciborum observatione sermo eat,
Quia ergo dixit: « Scio et persuasum habeo nihil
esse commune ; ne dicat is quiadhuc heret in
Judaismo: Et quid si tu persuasus sis cum lex
contrarium doceat, addit : « Per Dominum Jesum ; »
ostendens quod ab ipso hec didicerit et certior
factus sit, et non a seipso dicat. « Nihil commune
esse. » Hinc rursus ad ea redit que de cibis dicta
sunt : et potentes in flde admonet ut infirmis suc-
curraut. Ex his etiam quz dicit, ostendit bonum
quidem esse niti illum corrigere qui inter cibos
dijudicat: quod si hic corrigi nequeat, 888 me-
lius tuncesse defectum hunc contemnere, omnique
modo illum manuducere quo lucrifit ac salvetur,
« Nihil, inquit, esse commune per ipsum. » Ne
enim dicant: Tu quis es qui legem feras Mosi
contrariam ? Mosis Dominum in medium producit,
docens quod ipse legales observationes cessare fe-
cerit,nullumque edulium duci impurum permiserit.
Nam hoc significat « Per ipsum, » id est, juxta
legem evangelicam. Aut, Nihil commune δι᾽ αὐτοῦ,
hoc est, per se, ex natura. Sive 9v αὐτοῦ per ip-
sum, nempe Deum. Per datam, inquit, nunc ab
ipso gratiam nihil natura commune est, sed ab
accedentis voluntate fit commune. Unde etiam soli
illi fitceommune, non autem omnibus. Nam ait: « Illi
commune est. » —« Verum si propter cibum frater
tuus contristatur. » Siquidem fldeles sincere cre-

D dentes exprobrabant illis qui Judaismum adhuc

sequebantur, et ita cibos observabant. Non vult
ergo illos in his que non adeo magna sunt, gravi-
ter corripi, veritus ne forte pusillo facti animo,
tandem a fide desciscant. Quanquam, inquit, nihil
in cibis commune sit, abstine tamen a vehementi
reprehensione fratris tui, dispensatorio modo ordi-
nans propter dictam causam. Vide . autem Pauli
sapientiam. Omnino certior factus quod nihil com-
mune sit, et ita fide pusillum esse ostendens eum
qui ex ciborum observatione in(ürmaretur. « Jam,

inquit, non secundum charitatem ambulas. » Vult
enim charitatem esse, sciens omnia per illam pau-

509

ORCUMENI!I TRICC/E EPISCOPI.

600

latim corrigi. « Ne cibo tuo illum perdas. » Licet À Àue. » Μὴ ἐπειδὴ σὺ πάᾶντα ἐσθίεις πιστὸς ὧν,

tu, cum sis fidelis, omnia edas neillum vehemen-
ter increpando, penitus a fide ejicias. Etenim e-
tiam pro illo Christus mortuus est. Propterea dis-
pensatorio modo debes illi condescendere. — Hic
suadet fideles quoque a cibis abstinere ut conde-
scendatur fide pusillis, quod etiam in processu di-
cit. « Ne igitur conviciis afflciatur bonum ve-
strum. » Accusando enim et semper contendendo
ob ciborum observationem adversus illum, non
solum reddis eum pervicacem : sed etiam alienis
ἃ fide tribuis occasionem, ut fidem nostram convi-
ciis afflciant propter hujusmodi pugnas. Nam bo-
num vocat fidem. Bene quidem doces, sed conten-
tio conviciorem causa efficitur. Ne conviciis affi-

ciatur bonum vestrum. » Bonum quidem, 889 p

nam fide confirmatum est non dijudicandos esse
cibos: sed contendentes et vehementer rixantes
adversus eos qui dijudicant, facitis bonum ve-
strum affici conviciis.

Illi namque redarguti compelluntur adversum
vos dicere quod hoc non ex fide faciatis, sed ven-
tris curandi gratia. Itaque etiam si aliud nihil in
causa esset, oportuit ab hujusmodi contentione
abstinere : quin potius hoc ipsum ne conviciis affi-
ciatur bonum vestrum, satis esse debuit ut per-

suaderet vobis contentionem dissolvere in concor-.

diam et amorem. Neque enim hoc est contemnere
qus fldei sunt, sed honorare, prohibendo convicia
quibus afficeretur. Veresimile quoque est quod
nonnulli a flde alieni audientes contentiones, Chri-
stianorum dogmata irrident ac subsannant, convi-
ciisque afficiunt. Ob que omnia melius esset loco
intempestiva contentionis concordes circa oppor-
tuna et conformia charitati, omnem calumnie ac
blasphemie pretextum amputare. Hic enim sunt
qua ad regnum celorum introducunt, nempe pax
in fide, gaudium in Spiritu sancto, et justitia. « Non
est enim regnum Dei cibus et potus. » Cohibere
vult illos ab accusationibus. Siquidem per cibum
et potum, inquit, regnum Dei non possumus in.
gredi. — Alio modo. Dicens : « Non est enim re-
gnum Dei cibus et potus, » ostendit contentionem
illorum circa cibos vehementissimam esse ac ultra
limites, et tale quidpiam insinuat : Si regnum Dei
cibus ac potus esset, non decertaretis vehemen-

ἐγκαλῶν σφοδρως ἐχείνῳ, ἐχύάλῃς αὐτὸν τέλεον τῆς
πίστεως. Καὶ γὰρ xai ὑπὲρ αὐτοῦ ὁ Χριστὸς ἀπ-
ἔθανεν. Ὅθεν ὀφείλεις οἰχονομικῶς συγχαταῦαίνε:"
αὐτῷ. --- [ΦΩΤ΄] Ὧδε δὲ συμθδουλεύει xal τοὺς πιστοὺς
ἀπέχεσθχι βρωμάτων, διὰ τὴν τῶν ολ'γοπίστων
συγκατάδασιν, ὅπερ xai προϊὼν λέγει’ « Μὴ βλα:-
φημείσθω οὖν ὑμῶν τὸν ἀγαθόν.» ᾿Ἐγκαλῶν T2
xai ἀεὶ φιλονειχῶν πρὸς αὐτὸν διὰ τὴν τήρττ»»
τῶν βρωμάτων, οὐ μόνον αὐτὸν φ'λονειχότερην
ποιεῖς, ἀλλὰ xal πρόφασιν δίδως τοῖς ἔξωθεν Bla
φημεῖν ἡμῶν τὴν πίστιν διὰ τὰς τοιαύτας μᾶχας͵
Τὸ ἀγαθὸν γὰρ, otov ἡ πίστις, φησί. KoÀo ph
διδάσχεις, ἀλλ᾽ ἣ μάχη αἰτία βλασφημίας γίνετε.
— « Νὴ βλασφημείσθω οὖν ὁμῶν τὸ ἀγαθόν. » 'An.
θὸν μὲν γὰρ, τὸ διὰ τὸ ἐστηριγμένον εἶναι τῇ πίστε:
μὴ διακρίνεσθαι ἐν τοῖς βρώμασιν. ᾿Εριζοντες ἃ
καὶ διαφιλονειχοῦντες σφόδρα πρὸς τοὺς διαχρινομέ-
νους, ποιεῖτε τὸ ἀγαρὸν ὑμῶν βλασφημεῖσθαι.

᾿Ἐλεγχόμενοι γὰρ ἐκεῖνο, συνελαύνονται Ait»
πρὸς ὑμᾶς͵ ὡς οὐ διὰ πίστιν τοῦτο ποιεῖτε, Gi
τὴν γαστέρα θεραπεύοντες. Εἰ οὖν καὶ μὴ δι᾽ ζλλο
τι ἐχρῆν τῆς περὶ τούτο ἔριδος ἀποσχέσθαι, ἀλλ'
οὖν xai αὐτὸ τοῦτο τὸ μὴ βλασφημεῖσθαι τὸ yas
ὑμῶν, ἱκανόν ἐστιν εἰς τὸ πεῖσαι ὑμᾶς, τὴν ἔριν εἰς
ὁμόνοιαν καὶ ἀγάπην διχλῦσαι, Οὐ γάρ ἔστι τοῦτο
ὑπερορᾷν τὰ τῆς πίστεως, ἀλλὰ τιμᾷν, ἐν τῷ τὰς
xzt' αὐτῆς χωλύειν βλασφημίας. Εἰκὸς δὲ xai τῶν
ἔξω τινὰς, τὰς ἔοιδας διαχούοντας, ἐπιγελᾷν xal
τῶν Χριστιανῶν χλευάζειν xal βλασφημεῖν’ δι᾽ ὃ
πάντα ἄμεινον ἦν, ἀντὶ τοῦ ἐρίζειν περὲ τὰ pz.
ρια, ὁμονοοῦντας περὶ τὰ χαίρια xai συνεομοσμέ-
νους τῇ ἀγάπῃ, πᾶσαν διαδολῆς xal βλασφημίας
πρόφασιν ἐχχόπτειν, Ταῦτα γὰρ ἐστι τὰ εἰσάγοντ:
εἷς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν" dj ἐν πίστει εἰρήν;,
ἡ ἐν ἁγίῳ ΗἩνεύματι χαρὰ, καὶ ἡ δικαίοσόνην. «0i
γὰρ ἐστίν ἡ βασίλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις xai πώς»
Παῦσαι βούλεται ἐκείνους τῶν ἐγκχλη, μάτων. (Οὗ ἡ
διὰ βρώσεως ἢ πόσεως, φησὶν, ἔχομεν εἰσελθεῖν εἰς ἀϊ
βασιλείαν τοῦ Θεοῦ. --- Ἄλλως. [ΦΩΤ.} Eo,
«Οὐ γάρ ἐστιν à βασιλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις εἰ
πόσις,» δείχνυσι τὴν περὶ τὰ βρώματα αὐτῶ Lo
σφοδροτάτην οὖσαν καὶ πέρα τοῦ μέτρου. Kalaiv-
τεται, ὥς Εἰ ἦν βασιλεία τοῦ Θεοῦ βοῶσις καὶ cór;
οὐχ ἂν πλέον διηγωνίσασθε" ἄμα δὲ καὶ ἐντρεκτιχῶς,

tius. Simul etiam adhortando. Si pro his ita con- D ὅτι Εἰ ὑπὲρ τούτων οὕτως ποιεῖτε, τί χρὴ mpi

tenditis, quid facere oportet pro justitia et pace et
gaudio in Spiritu sancto ? « Sed justitia. » Qum sunt
ergo qui in regnum Dei introducunt? justitia, hoc
est, vita studiosa: pax erga fratrem, et gaudium
ex concordia. Quoniam autem contingit pacem et
gaudium esse etiam in turpibus, addit, «In Spiritu
sanct, » tanquam diceret : Hanc dico pacem et hoc
gaudium qui in Spiritu sancto efficiuntur, hoc est,
per Spiritum sanctum introducuntur: « Nam qui
in his servit Christo. » Hec ita faciens tanquam
debitor et qui ad id obligatur, cum timore ac tre-
more, sicut fidelis De^ -^77^s. Qui enim in his tu-

ὑπὲρ δίκαιοσύνης, καὶ elpvrc, xai τῆς πνευματιχῖ:
χαρᾶς ; « ᾽Λλλὰ δικαιοσύνη. » Ποία οὖν ἔστι τὰ εἰ»
ἀγοντὰ εἰς τὴν βασιλείαν ; Διχαιοσύνν,, τουτέστιν, à
ἐνάρετος βίος, $ πρὸς τὸν ἀδελφὸν εἰράνη, καὶ ἡ ἃ
τῆς ὁμονοίας χαρά, ᾿Επειδὴ δὲ ἔνι εἰρήνη καὶ ri
ἐπὶ αἰσχροῖς, προστίθησι τὸ, « "Ev Ἠνεύματι ἁγίῳ, κἀς
εἰ εἶπε. Ταύτην λέγω τὴν εἰρήνη καὶ χαρὰν, τ
ἐν Πνεύματι ἁγίῳ γινομένην, τουτέστι, δ΄τα τοῦ dy
ἹΝνεύματος εἰσνγουμένην. « Ὁ γὰρ ἐν τούτοις ἔον-
λεύων τῷ Χριστῷ.» Οὕτως βράττων αὐτὰ ὡς yo
στῶν, ὡς ὀφειλέτης, μετὰ φόδου καὶ μετὰ συντρῳ.-
μοῦ, ὡς πιστὸς δοῦλος Θεοῦ, « Ὃ γὰρ φυσιούμενκ

601

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

603

xa! ἀλαζονευόμενος ἐν τούτοις, οὔτε δουλεύει Θεῷ A midus est et arrogans, non 890 servit Deo, ne-

οὔτε εὐάρεστος αὐτοῦ ἐστιν. Ἔνι δὲ xal ἀπὸ χενοδο-
ξίας ἐγκαλεῖν, καὶ οὐ διὰ φόδον Tj ἀγάπην Θεοῦ. Διὸ
ἐπάγει" « Ὁ γὰρ dv τούτοις δουλεύων τῷ Χριστῷ, » ὅ
ἐστιν, ἐν δικαιοσύνῃ xai χαρᾷ καὶ εἰρήνῃ πνευματιχῇ.
« Καὶ δόχιμος τοῖς ἀνθρώποις. » Μὴ μόνον δὲ, ἀλλὰ
καὶ οἱ ἀνθρωποί σε θαυμάσουσιν ὁρῶντες εἰρήνην
ἔχοντα xal χαρὰν xal δικαιοσύνην, παρὸ διὰ τὰ
χοίρα ἐσθίειν ἀδιαφόρως.

"Apz οὖν τὰ τῆς εἰρήνης διώχομεν, xal τὰ τῆς
οἰκοδομῆς τῆς εἷς ἀλλήλους. Μὴ ἕνεχεν βρώ-
ματος χατάλυε τὸ ἔογον τοῦ θεοῦ. IIdvza μὲν
x10104 , ἀλλὰ xaxóv τῷ ἀνθρώπῳ τῷ διὰ προσ-
κόμματος ἐσθίοντι, Καλὸν τὸ μὴ φαγεῖν χρέα»
μηδὲ π'εῖν οἶνον, μηδὲ ἐν ᾧ ὁ ἀδελφός σου προσχόπ-
«tt, ἢ σχανδαλίζεται, ἢ ἀσθενεῖ.

"Emti οὖν ταῦτα ἀνωμολόγηται, φησὶ, xal δέδει-
χται ὅτι καλὸν dj εἰρήνη, ταύτην, φησὶ, μετεχρώ-
μεθα, δι’ ἧς ἔσται xxl ἡ πάντων οἰχοδοδομὴ. « Μὴ
ἕνεχεν βρώμχτος. » Οὐ μόνον, φησὶν, οὐκ οἰχοδομεῖς
ἐγχαλῶν ἀεὶ διὰ τά βρώματα, ἀλλὰ καὶ ἣν ἔχει
πίστιν καταλύεις, φιλονειχοτέρους αὐτοὺς ποιῶν, καὶ
ἀποστῆναι τέλεον τῆς πίστεως παροξύνων, ε Τὸ ἔργον
τοῦ Θεοῦ. » (OIKOYM.] Ὃ θεὸς, φησὶ, διὰ τοῦ σταυ-
ροῦ φχοδόμησε, σὺ δὲ τὴν οἰχοδομὴν αὐτοῦ χαταλύεις
διὰ βρῶμα. ἔργον δὲ τοῦ Θεοῦ λέγει, τὴν σωτηρίαν
τῶν ἀνθρώπων. « Πάντα μὲν χαθαρά. » "Iva μὴ τῇ
πολλῇ τῶν ὑγιαινόντων ἐπιπλήξει βεδχιώσῃ τῷ ἀσθε-
νεῖ τὸ παρατηρεῖσθχι τὰ βρώματα, καὶ εἰς αὐτὸν χωρεῖ
λοιπόν. Πάντα μὲν χαθαρὰ, φησὶν ἀλλὰ κακὸν τῷ μετὰ
συνειδότος πονηροῦ ἐσθίοντι, « Τῷ διὰ προσχόμματος
ἐσθίοντι.» Καὶ γὰρ εἰ ἀναγκασθεὶς φάγῃς" φησὶν,
ob:iv ὠφέλησας “ μετὰ γὰρ διακρίσεως βέδρωχας.
Οὐ γὰρ τὸ φαγεῖν ποιεῖ σε χαθαρὸν, ἀλλ᾽ ἡ καθαρὰ
γνώμη μεθ᾽ ἧς ἐσθίεις. « Καλὸν τὸ μὴ φαγεῖν χρέα. »
ἘΝταῦθα οὐ μόνον τῷ πιστῷ παραινεῖ μὴ σφόδρα
χαθάπτεσθαι τοῦ ἀσθενοῦντος, ἀλλὰ xai συγχατα-
θῆναι αὐτῷ, xal μὴ φαγεῖν κρέα, μηδὲ πιεῖεν olvov
Ἐἂν ἄλλο τι δέοι, παραίτησαι διὰ τὴν σωτηρίαν τοῦ
ἀδελφοῦ coo. Μεγίστην γὰρ ἔχει συγχαταδάσεως
ἀφορμὴν ἡ ἀσθένεια. « My) ἐν d ὁ ἀδελφός σου
προσχόπτει. » “Ὅρα πῶς ἐν τῷ πρὸς τὸν πιστὸν λόγῳ,
τῶν ὀλιγοπίστων χαθάπτεται, ἐν ᾧτινι πράγματι
προσκόπτει, ὅπερ τῶν τυφλουμένων ἴδιον. Σχανδα.-
λίξεται Ob , ὅπερ εὐσχανδαλίστων. ᾿Ασθενεῖ, ὅπερ
ἀλιγοπίστων.

Σὺ πίστιν ἔχεις, χατὰ σεαυτὸν ἔχε. Μαχὰριος
ὁ μὴ χρίνων ἑαυτὸν ἐν ᾧ δοχιμάζει. Ὁ δὲ δια-
χρινόμενης, ἐὰν φάγῃ, καταχέχριται, ὅτι οὐχ ix
πίστεως. Πᾶν δὲ ὃ οὐχ ix πίστεως, ἁμαρτία ἐστί.

Ἰ]ίστιν ἐνταῦθα, τὴν περὶ τῶν προχέιμένων λέγει,
otov βρωμάτων" ὡς ἦγε περὶ δογμάτων, ἐν τῷ φα-
νεῷ ὁμολογεῖσθαι πᾶσιν ὀφέίλει. « Πᾶς μὲν γὰρ,
φησὶν, ὅστις ὁμολογήσῃ ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθε τῶν ἀν-
θρώπων, » xal ἑξῆς. ᾿Ενταῦθα δὲ, xal κχενοδοξεῖν

δ6 Matth. x, 34.

que illi acceptus est. Contingit et ex inani gloria
corripere, et non ex timore aut dilectione Dei:
ideo subdit. Nam qui in his servit Christo, nempe
in justitia et gaudio paceque spirituali. « Et pro-
batus hominibus. » Non solum autem hoc, verum
admirabantur te homines: videntes quod pacem
habeas et gaudium ac justitiam : preterea et por-
cinas carnes nullo discrimine edas.

XIV, 19-21. « Itaque que pacis sunt sectemur: et
« quiz mutue inter nos sediflcationis. Ne cibi causa
« destruas opus Dei. Omnia quidem pura, sed ma-
« lum est homini qui per offendiculum vescitur.
« Bonum est non edere carnes, neque bibere vi-
« num, neque quidpiam facere in quo frater tuus
« impingit aut offenditur aut inflrmatur. »

Cum ergo hec in confesso sint, inquit, sitque
ostensum bonam esse pacem, in hac nos exercea-
mus, per quam continget etiam omnium esdiflcatio.
« Ne cibi causa. » Non solum, inquit, non ediflcas
dum propter cibos semper accusas : sed et fidem
quam habet dissolvis, pervicaciores ipsos efficiens
ac irritans, donec penitus a fide desciscant. « Opus
Dei. » Deus, inquit, per passionem edificavit; tu
vero ipsius zdiflcium propter cibum dissolvis.Opus
autem Dei vocat hominum salutem. « Omnia qui-
dem pura. » Ne multa correptione facta adversus
eos qui sanum habebant judicium, conflrmet in-
firmum ad ciborum observationem, deinceps etiam
ad illum vertit sermonem. Omnia quidem pura,
inquit, sed malum est homini qui cum conscientia
mali vescitur. « Qui per offendiculum vescitur. »
Etenim si coactus edas, nihil hoc tibi profuerit :
quia cum dijudicatione edisti. Neque enim ipsum
edere efficit te purum, sed pura mens qua edis.
« Bonum est non edere carnes.» Hic non solum
admonet fidelem ne graviter lacessat infirmum,
verum etiam ut ad ipsum sese demittat : et carnes
non edat, nec vinum bibat, et si quid aliud ob-
servare oporteat ob fratris salutem. Nam maximam
habet condescensionis occasionem infirmitas.
« Neque quippiam facere in quo frater tuus im-
pingit. » Vide quomodo in sermone fldei eos mor-
deat qui fide pusillisunt. In quavis re talis impingit
quod czcorum proprium est ; 891 offenditur au-
tem quod eorum proprium est qui facile offensio-

D nem patiuntur. Infirmatur vero : quod imbecil-

lium est et fide pusillorum.

XIV, 22 23. « Tu fidem habes : apud temetipsum
« habe coram Deo. Beatus qui non judicat seme.
« lipsum in eo quod probat. Qui vero dijudicat, si
« ederit, condemnatus est, quia non ex fide edit.
« Porro quidquid non ex fide est, peccatum est. »

Fidem hic dicitde hisque premissa sunt, nempe
de cibis: quandoquidem eamque de dogmatis est,
debet quisque coram omnibus profiteri. Nam « Om-
nis, inquit, qui confessus fuerit in me coram ho-
minibus 56, » et cetera. Hic autem insinuat eum

GECUMENII TRICC/E EPISCOPI

quoque inaniter gloriari qui perfectus erat. Per- À αἰνίττεται τὸν τέλειον. Τέλειον. εἴ, φησὶ xal ἀπηρ-

fectus, inquit, es et numeris omnibus expletus ?
quid virtutem ostentas ἢ noverit Deus rem. » Bea-
tus est qui non judicat seipsum in eo quod pro-
bat. » Hoc est, in eo quod probaverit utrum hoc
modo an illo sit agendum: puta utrum hoc sit
edendum annon sit edendum. Quomodo autem hoc
erit? Ex conscientia pura. Ubi enim dixisset :
« Apud temetipsum habe fldem, » ait: etiamsi
omnes te accusent dispensatorie quidpiam agen-
tem, aut propter salutem fratris tui, modo tua
conscientia non acauset te, beatus es. Ex his sane
infirmum clam percutit. Nam si ex conscientia est
fidelium corona et felicitas, utique et condemna-
tio. Ne ergo ex dijudicatione ob necessitatem ve-
stiaris, inquit. « Qui non judicat seipsum. — Ob-
Jectionem solvit. Quid ergo dicetaliquis, an propter
inflrmum neque ego edam ? num ad ipsum acce-
dam ? Num ipsi similis efficiar ? Ad hoc ergo pro-
pemodum dicit, Absit. Nam fides tua coram Deo
pura est et incorrupta manet. Deinde, quid dico,
inquit, quod nihil ex hoc nocumenti recipias, et
quod fides tua maneat coram Deo ? etiam purita-
tem tibi ipsi concilias, si propter fratris utilitatem
ac salutem non vescaris. Beatus, inquit, qui non
condemnat seipsum in eo quod probat, hoc est,
qui conscientiam suam habet sibi attestantem :
non in hoc solum quod propter fratris salutem a ci-
bis abstinet : verumetiam in omni simpliciter re,
quamcunque exacta probatione perpenderit bo-
nam esse : deindeillam fecerit conscientiam habens
attestantem talis beatus est ;897? tantum abest ut
nocumentum aliquod hujus gratia recipiat. « Qui
vero dijudicat. Hoc rursum ad sanum in flde.
Cur enim illum cogis edere qui nondum conflr-
matus est ἢ an nescis qued is qui dijudicat; &i ede-
rit condemnatus est ; quia non ex fide edit, sed ex
hecessitate aut pudore? neque enim oredidit iliud
purum esse, et ita edit. Curipsi ergo condemnatio-
nis causa efficeris, cogens ipsum ad edendum, cum
patiatur offendiculum. Deinde postmodum affir-
mando dicit quod quidquid fecerit quispiam non
'ex fide, in eo peccat. '

XVI, 25-21. « Ei autem qui potens ést vos corífir-
« mare juxta Evangelium meum et preedicationem
« Jesu Christi : secundum revelatidtiem "mysterii,

τισμένος ; τί πομπεύεις τὴν ἀρετήν ; "Iot: ὁ Θεὸς τὸ
πρίγμα, « Μαχάριός ἐστι, φησὶ, ὁ μὴ κατακρίνων
ἑχυτὸν ἐν ᾧ δοχιμάζει. » Τουτέστιν, ἐν ᾧ ἂν δυχιμάσῃ
πράγματι τοιῶσδε ἢ τοιῶσδε, οἷον φαγεῖν τόδε ἣ μὴ
φαγεῖν, [liq δὲ ἔσεαι τοῦτο ; ᾿Απὸ χαθχοοῦ συνε! δότος.
᾿Βπειδὴ γὰρ εἶπε, « Κατὰ σεχυτὸν ἔχε πίστιν,»
φησὶν, ὅτι Kv πάντες os μέμφωνται οἰχονομ'χῶς τι
ποιοῦντα, ἢ διὰ σωτηρίαν τοῦ ἀδελφοῦ σου, τὸ δὲ
σὸν συνειδὸς οὐ καταχρίνῃ σε, μαχάριος εἴ. 'Ex δὴ
τούτων τὸν ἀσθενῆ πλήττει. El γὰρ ἐκ τοῦ συνε:δό-
πος ὁ στέφανος καὶ ὁ μαχχαρισυὸς τῶν πιστῶν, D»
λονότι xal ἡ χατέχρισις. Μὴ οὖν κατὰ διάκρισιν
ἔσθιε, διὰ τὴν ἀνάγχην, φησίν. « Ὃ μὴ κρίνων
ἑαυτόν. » --- [ΦΩΤ.] ᾿Αντιπίπτον λύει. Τί οὖν, φησὶν,

g ὃ" διὰ τὸν ἀσθενῆ μηδὲ ἐγὼ φάγω ; Οὐ παραδάλλο-

μαι αὐτῷ ; οὐ γίνομαι αὐτῷ ὅμοιος ; Πρὸς οὖν τοῦτο
μονονουχὶ λέγει, ὅτι Μὴ γένοιτο | Ἡ γὰρ πίστις σου
ἑνώπιον τοῦ Θιοῦ χαθαρὰ xal ἀκίδδηλος μένει.
Εἴτα, Τί δὲ λέγω ὅτι οὐδὲν παραδλάπτῃ ἐκ τούτου,
καὶ ὅτι ἡ πίστις σου μένει ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ; Καὶ
μαχαρισμὸν πρὸξενεῖϊῖς σεαυτῷ, ἐὰν διὰ τὴν ὠφέλειαν
xal σωτηρίαν τοῦ ἀδελφοῦ οὐ τρώγῃς. Μακάριος,
φησὶν, ὁ μὴ κχαταχρίνων ἑαυτὸν ἐν ᾧ δοκ'μάζει,
τουτέστιν, ὁ ἔχων τὸ συνειδὸς αὐτοῦ μαρτυροῦν
αὐτῷ. Οὐχ ἐν τούτῳ μόνον, ἐν ᾧ διὰ τὴν σωτηρίαν
τοῦ ἀδελφοῦ ἀπέγεται βρωμάτων, ἀλλὰ καὶ ἁπλῶς
ἐν παντὶ πράγματι ὃ ἂν διὰ δοχιχῆς ἀχριδοῦς, κατα-
νοήσῃ ὅτι ἀγαθόν ἐστιν, ἔπειτα᾽ πράττῃ αὐτὸ, τὴν
συνείδησιν ἔχων μαρτυροῦσαν. Μακᾶριός ἐστιν ὁ
τοιοῦτος, τοσοῦτον ἀπέχει τοῦ βλάδην τινὰ ἕνεχεν
τούτου δέξασθαι. « Ὁ δὲ διακρινόμενος. » Τοῦτο κά-
λιν πρὸς τὸν ὑγιαίνοντα, Τί γὰρ αὐτὸν ἐχβιάζῃ φα-
γεῖν, οὔπω ἐστηριγμένον ; Οὐχ οἷδας ὅτι ὁ διαχοι-
νόμενος ἐὰν φάγῃ χαταχέχριτα: ; ὅτι μὴ ἐσθίει da
πίστεως, ἀλλ᾽ ἐξ ἀνάγχης ἢ αἰδοῦς. οὐδὲ γὰρ iz.
στευσεν αὐτὸ χαθαρὸν εἶναι, καὶ οὕτως ἔφαγεν. Τί
οὖν αὐτῷ πρόφασις γίνῃ καταχρίσεως., ἀναγκάζων
αὐτὸν ἐσθίειν σχανδαλιζόμενον ; Εἴτα λοιπὸν κατὰ
ἀπόφανσιν λέγει, ὅτι πᾶν ὃ ἀν τις ποιῇ οὐχ ix πί-
στεως, αμαρτάνει.

Τῷ δὲ δυναμένῳ ὑμᾶς στηρίξαι κατὰ τὸ Εὐαγ-
γέλιόν μου, xai τὸ κήρυγμα Ἰησοῦ. Χριστοῦ χατὰ
ἀποχάλυψιν μυστηρίου, χρόνοις αἰωνίοις σεσι-

« temporibus eternis taciti; nunc veró tanifestati : 'D γημένου, φανερωθέντος δὲ νῦν διὰ τε Γραφῶν

« et per Scripturas prophetivas secunduni pr&ce-
« ptum éeterni Dei, ad obedientiant fldei, per om-
« nes gentes agriiti, soli sapienti Deo per Jesum
« Christütn, cui gloria in ssecula. Arten. »
Hyperbaton est: “« Ei autem quí potens est vos
confirmare in secula. Anien: ν —':« Vos confie-
mare. » Precatur deinceps pro imbecillibus. Nam
precatione illis opus erat vel consilio. Dicens au-
tem « confirmare, significat eos vacillare. Deinde
modum etiam oonflrmatiohis inducit, « Juxta Evam.
gelium meum. » Ut ita, inquit, vivant sicut jabet
Evangelium. — Item alio modo. Post admonitio-

ὑπαχοὴν πίότεως, εἰς πᾶντα τὰ

προφητιχῶν, χατ᾿ ἐπιταγὴν τοῦ αἰωνίου Θεοῦ, εἷς
ἔθνη γνωρισθέν-
τος, μόνῳ σοφῷ Θεῷ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ, d 4
δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. ᾿Αμήν.

- Τὸ ὑπερθατόν. « Τῷ. δὲ δυναμένῳ ὑμᾶς στηρίξαι,
δόξα εἷς τοὺς αἰῶνας. ᾿Α μήν. » — « Ὑμᾶς στηρίξαι. »
“Λοιπὸν ἐπεύχεται τοῖς ἀσθενέσιν. Εὐχῆς δὰρ εἶγον
χρείαν μᾶλλον, fj συμδουλῆς, Εἰπὼν δὲ « στηρίξαι, »
δηλοῖ ὅτι σαλεύονται. Εἶτα ἐπάγει καὶ τὸν τρόπον
τοῦ στηριγμοῦ. « Κατὰ τὸ Εὐαγγέλιον μου. » “ἵνα
ὀὕτως Quoi, φησὶ, ὡς τὸ ἘΕῤαγγέλιον διαγορεύει. ----
Καὶ ἄλλως. [ OIKOYM.] Μετὰ τὴν. παραίνεσιν eloo0sv

COMMENT. iN BPIST. AD ROM.

406

εὔχεσθαι, ὃ καὶ ἐνταῦθα ποιεῖ, ὑπὲρ τῶν ἀτελεστέ- À nem semper.precari.solei, quod, eam, id, facit"

pov εὐχόμενος, xal οὐ μόνον λόγῳ παιδεύων, ἀλλὰ
χαὶ τὴν παρὰ Θεοῦ συμμαχίαν εἰσάγων. Ἢ δὲ ἀκο-
λουθία τῆς συντάξεως τοιάδε" « Τῷ δὲ δυναμένῳ ὑμᾶς
στηρίξαι διὰ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἣ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας,
᾿Αλήν,» Τὸ γὰρ, d, ἄρθρον, ix περισσοῦ χεῖται, διὰ
τὸ δεῖσθαι τὸν λόγον ἐπαναλήψεως, παραληφθέν. Τῷ
δυναμένῳ. ὑμᾶς τοὺς ἀτελεῖς, τοὺς σαλευομένους στη-
οἶξει. Πῶς ; « Κατὰ τὸ, Εὐχγγέλιόν μου ; » τουτέστιν,
Ἵνα χατέχητι ἃ διδέσκω. Τὸ δὲ, « Εὐαγγέλιόν μου, »
xal, « τοῦ Χριστοῦ τὸ χήρυγμα, » ἵνείσιν. Οὐχ ἡμέτερα
432 τὰ δόγματα, ἀλλ᾽ ἐκείνου οἱ νόμοι. « Κατὰ ἀπο-
χάλυψιν μυστηρίου » Μεγίστης τιμῆς σημεῖον, τὸ
μυστηρίων ἡμᾶς γενέσῃαι κχγινωνοὺς, πράγματος
πάλαι μὲν προωρ'σμένου, φανέντος δὲ νῦν διὰ Loaquv
προφητικῶν.

Ὥστε τί φοδῇ σὺ ὁ ἀσθενὴς, μὴ ἀποστῇς τοῦ

νόμου, ἐσθίων τὰ χοίρια ; ᾿Ιδοὺ γὰρ αἱ Γραφαὶ πᾶσαι
τοῦτο τὸ μυστήριον χηρύττουσι, τὸ τὴν ἀδιαφορίαν
τῶχ βρωμάτων εἰσάγον, ᾿Αλλὰ χαὶ κατ᾽ ἐπιταγὴν τοῦ
αἰωνίου Θεοῦ ἐστιν. Οὐχοῦν, οὐ δεῖ Θεῷ ἀντιτάττε-
σθαι, ἀλλὰ πιστεύειν xal ὑπακούειν. Ὑπαχοῆς γὰρ
à πίστις δεῖται, οὐ φιλοπραγμοσύνης. ᾿Αλλὰ xai
πάντα τὰ ἔθνη οὕτω πιστεύει. Hao: γὰρ ἐγνωρίσθη.
Ηῶς οὖν αὐτὸς ἔτι τῷ νόμῳ δουλεύεις ; « Μόνῳ δὲ σοφῷ
Θεῷ, » εἶπε, πρὸς ἀντιδιαστολὴν ἀγγέλων χαὶ ἡμῶν,
f| τῶν ψευδωνύμων θεῶν, οὐ τοῦ Υἱοῦ fj τοῦ Πνεύ-
ματος. ᾽᾿Απαγε! Ὁ Υἱὸς γάρ ἐστιν ἡ σοφία τοῦ Ha-
τρός. Αὐτῷ οὖν d δόξα τῷ φανερώσαντι τὸ μυστή-
ριον, οὐ τῷ νόμῳ ᾧ προσεδρεύεις ἔτι σὺ, παρατη-
ρούμενος τὰ βρώματα. Τὸ δὲ, α Διὰ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ,»
δύναται μὲν, ὡς ἀνωτέρω εἴ ἔρηται, συνταχθῆναι
τῷ, « Δυναμένῳ ὑμᾶς στηρίξαι διὰ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, »
Δύτὸς γὰρ ἐγνώρισε τὸ μυστήριον τοῖς ἔθνεσιν, ὁ
τοὺς μαθητὰς ἀποστείλας εἷς τὸ μαθητεῦσαι πάντα
τὰ ἔθνη. Τὸ δὲ, d, περισσόν. « Καὶ τὸ χάρυγμα
Ἰησοῦ Χριστοῦ.» --- [ΦΩΤ.) Τί δὲ ἐστι τὸ κήρυγμα
τοῦ Ἰησοῦ ; ε Ἴνα γινώσχωσί σε, φησὶ, xal ὃν ἀπ-
ἔστειλας ᾿[ητοῦν. » — « 'O. ἑωρακὼς ἐμὲ, ἑώραχε τὸν
Πατέρα »—« Ἐγὼ καὶ ὁ Ηατὴρ ἕν ἐσμεν. » Καὶ ὡς
ὁ {Πέτρος φησὶν, ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ
τοῦ ζῶντος. Καὶ ὅτι τὴν κρίσιν πᾶσαν ὁ Υἱὸς ἔ ἔχει.
Καὶ, « Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνν,, βα-
πτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ []ατρὸς, xai τοῦ
Υἱοῦ, καὶ τοῦ ἁγίου Ηνεύματος, » xal τὰ ὅμοια.
« Καὶ τὸ χήρυγμα ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, » Τίς δέ ἐστιν
οὗτος ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός ; Ὁ ἐξ ἀρχῆς μὲν συνὼν τῷ
Πατρὶ, φανερωθεὶς [δὲ] νῦν. Ἡῶς δὲ φανερωθεὶς ; Τοῦ
μοττηρίου, φησὶν, ἀποχαλυφθέντος. ᾿Εν χρόνοις γὰρ
αἰωνίοις τοῦτο σεσιγι μένου ὑπῆρχε, μόνῳ τῷ Πατρὶ
καὶ τῷ Υἱῷ xal τῷ Πνεύματι γινωσχόμενυν" νῦν δὲ,
τοῦ μυστηρίου ἀποχαλυφθέντος, εἰς πάντα τὰ ἔθνη
ἐφανερώθη ὁ Χριστὸς, Υἱὸς ὧν τοῦ Θεοῦ xal θεὸς
ὁμοούσιος. ᾿Αλλὰ πῶς ἐφανερώθη ; ; Διὰ τῶν προφὴ-
τῶν, διὰ τῶν Γραφῶν αὐτῶν. Καὶ πόθεν οὗτοι ἐλά-
λησαν καὶ ἔγραψαν; ; Ἐπιτάττοντος καὶ ἐμπνέοντος
αὐτοῖς τοῦ παναγίου Πνεύματος" τοῦτο γὰρ αἰώνιον

9! Joan. xvii, 3.

δ Joan. xrv, 9.
zzxvin, 19, 20.

5? Joan. x, 30.

orans pro iumperfectioribus : non solum verbq in-
struens, sed etiam auxilium a Deo afferens. . Con-
sequentia autem coordinationisalis est « Ei autem
qui potens est vos confirmare per Jesum Christum
gloria in secu,a. Amen. » Articulus vero c, id est,
cui, superflue ponit, ideo assumptus, quod opus
esset repetitiones.Ei qui potens estvos imperfectos
et vacillantes confirmare. Quomodo? « Juxta Evan-
gelium meum.»Ilocest,ut his que doceo adhaereatis.
Porro. « Meum Evangelium, » et, « Christi predi-
catio, » unum sunt. Non enim nostra sunt dogmata,
sed ipsius leges. « Secundum revelationem my-
sterii. » Magnisignum honoris quod mysterii sifi

facti participes: rei olim quidem predefinite,nunc

p "ero per Scripturas propheticas apparenlis. , οι

498 Quid itaque times tu, imbecillis, ne, por-
cipnas carnes edens, a lege discedas ἢ Ecce enim
Scripture omnes predicant hoc mysterium quod
ciborum indifferentiam inducit, et secundum pre-
ceptum s&terni Dei. Non ergo Deo repugnare opar-
tet, sed credere ac obedire: nam fides non curio-
sitate, sed obedientia indiget. Quin et gentes. om-
nes ita credunt: omnibus enim innotuit : quomodo
ergo tuipse adhuc legi servis? Porro, « Soli sapienti
Deo, » dixit, ad distinctionem angelorum et nostri,
aut falso nominatorum deorum, non, Filii aut Spi-
ritus sancti. Absit !| Nam Filius sapientia Patris est,
Ipsi ergo gloria qui mysterium manifestavit, non
legi cui adhuc adhares, cibos observans. Quod au-
tem addit : « Per Jesum Christum », potest, velut
antea dictum est, conjungi precedenti. « Ei. qui
potens est vos confirmare per Jesum .Christum. »
Ipse enim mysterium. gentibus manifestavit, qui
discipulos emisit ad docendum omnes gentes. Ar-
ticulus vero «q, id est, « cui, » superfluus est. —
« Εἰ χήρυγμα, id est preconium seu preaadicatio-
nem, Jesu Christi. » Quid est. autem preconium
Jesu ? « Ut cognoscant, inquit, te et quem misisti
Jesum Christum 57,» — « Qui vidit me, vidit etPa-
trem 9, » — « Ego et Pater unum sumus ὅν. »
Et sicut ait Petrus, quod ipse sit Filius ille Dei
viventis *?, Et quod judicium omne Filius habeat *!,
Et,« Euntes doceteomnes gentes, baptizantes eos in

nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti 9*, » et si-

milia. « Et praedicationem Jesu Christi.» Quisautem
est hic Jesus Christus ? Is qui ab initio erat quidem
cum Patre, nunc gutem manifestatus est. Εἰ quo
modo manifestatus egt ? Mysterio, inquit, rgve]afto ;
nam eternis temporibus tacitum erat: soli. Patri
et Filio et Spiritui sancto cognitum erat: nunc au-
tem revelato mysterio, in omnes gentes manifesta-
tus est Christus, quod Filius Dei sit ac Deus ejus-
dem substantie. Sed quomodo manifestatus est?
Per prophetas, per Scripturas illorum. Et unde hi
locuti sunt ac scripserunt? Jubente ac inspirante
sanctissimo Spiritu: hunc enim seternum Deum

* Matth. xvi, 16. 8! Joan. v; 29. — ** Matth.

607

OEKCUMENII TRICC/E EPISCOPI

608

vocat, hoc est, non temporalem. Quod ergo est A θεὸν xaAei, τουτέστιν, ἄχρονον. Τί οὖν τὸ ἔργον τῶν

opus propheticarum Scripturarum, quas per Spi-
ritum locuti sunt? ut manifestaretur Christus om-
nibus gentibus.Quom»do ?Dum illi obedirent fidei,
89 4 per eos qui ipsam illis annuntiaverunt : quo-
rum plurimam parten Pauli cursus etEvangelium
perfecit. Habes igitur et hic conjunctam Trinita-
tom. In eo quidem quod dicitur : « Sapienti Deo, »
Patrem ; per illud autem quod ait : « Jesum Chri-
stum, » planum est quod Filium ; ceeterum ex eo
quod secundum praeceptum eterni Dei prophetas
ait vaticinatos fuisse, Spiritum sanctum. Et vide
acutam aciem eublimis ac vere coelestis discursus
mentis Pauli. Siquidem quoniam sapientem om-
nino Spiritum esse, nullorum patet calumnis :
fuisse vero ab eterno, multorum patitur objectio-
nes, hec permutavit : et hoc quidem quod nonnul-
los habebat contradictores nisi Paulus clamasset,
ponit de Spirilu, eternum Deum vocans : illud au-
tem quod facile captu erat, ut etiamsi de ipso non
testificetur, tamen de Spiritu conciperent, nihil ex
hoc timens, ponit de Patre, vocans eum sapientem.
Neque enlm verebatur ne quis a multorum cordi-
bus auferret vel sapientiam a Spiritu, vel mterni-
tatem ἃ Patre. Idipsum autem et de Filio. Nam et
quod ait, « Temporibus sternis, » et, « Manife-
stati, » eternitatem praedicat Filii: id curans ad
quod futurum erat ut nonnulli impingerent. Quem-
admodum ergo dum Filius ac Spiritus dicti sunt
eterni, etiam Pater ex consequenti datur intelligi
seternus : ita dum Pater dictus est sapiens, etiam
F.lius ac Spiritus merito ineffabili ac divina sa-
pientia pollere intelligi possunt: et neque eterni-
tas a Patre potest auferri: neque Filius autSpiritus
queunt sapientia privari. Et quod de Patre dicit hic
divus Paulus,dictioni « Sapienti » contingens«Soli,»
vere erat sapientic Spiritus, et mentis qua» Paulo
concessa erat a Spiritu. Nam in hoc posuit « Soli »,
in quo omnibus est indubitatum, etiam his qui
sunt maxime pervicaces, quod Filius ac Spiritus
hoc privati non sint. Cur hoc fecit? Ut etiam in
quibuscunque aliis divinis sensibus ac nominibus
dictienem « Solum » adjunctam audieris, non ad
distinctionem Filii ac Spiritus vocem intelligas,
sed ad omnium quidem aliorum distinctionem,
monarchie vero Trinitatis unionem ac conjunctio-
nem. Nam hic exprimens ubi facile intellectus con-
cipitur, jubet etiam in similibus eamdem habere
opinionem. Audisti sapientem Patrem ? et Filium
ac Spiritum una concipe sapientem. 395 JEter-
num dixi Filium ac Spiritum ? eodem etiam modo
Patrem mihi intellige. Regem dixi Patrem, poten-
tem, magnaeque auctoritatis ? ita quoque et Filium
ac Spiritum glorificaro oportet.Bene dixi « Solum, »
ut singulariter Trinitati id quod excellens erat re-
servarem, non ut ipsam dignitatem discendendo
auferrem. Cum « Solum » addo, omnia alia separo,
ipsam vero per dictionem « Solum » magisunio: non
eam in partes dividens que naturali forma indivi-

προφητικῶν Γραφῶν, ἃς διὰ τοῦ Πνεύματος Ql.
σαν ; νωρισθῆναι τὸν Χριστὸν πᾶσιν ἔῤνεσι. Πῶς:
Ὑπαχουσάντων αὐτῶν τῇ πίστει, διὰ τῶν εὐαγγει-
λισαμένων αὐτοῖς ταύτην. Ὧν τὸ πλεῖστον μέρος ὁ
τοῦ ΠΙαύλο» δρόμος xci τὸ Εὐαγγέλιον ἤνυσεν.

Ἔχεις οὖν κάνταῦθα τὴν Τριάδχ συναπτομένην,
Διὰ μὲν τοῦ, « Σοφῶ θεῷ,» τὸν Πατέρα’ διὰ &
τοῦ, « Ἰισοῦ Χριστοῦ, » δηλονότι τὸν Yióv: διὰ δὲ
τοῦ͵ xat' ἐπιταγὴν τοῦ α:ωνίου Θεοῦ, τοὺς προφήτας
προφητεῦσαι, τὸ ἅγιον Πνεῦμα. Καὶ ὅρα τῆς ὑψηλῖς
καὶ ὡς ἀληθῶς οὐρανοδρόμηυ διανοίας Παύλου τὸ
ὁξυωπές, ᾿Επεὶ γὰρ ὡς ἐπίπαν τὸ μὲν σοφὸν εἶναι
Πνεῦμα, οὐ πρησίσταταί τισ', τὸ δὲ ἄχοονον εἶναι,
προσίστατα' τοῖς πολλοῖς, ἔμειψε ταῦτα᾽ καὶ τὸ μὲν,

B ὃ προὕστη ἂν τισιν, εἰ μὴ Παῦλος ἐδόα, τίθησιν ἐπὶ

τοῦ Πνεύματος, αἰώνιον Θεὸν χαλῶν. Τὸ δὲ, 6 zai μὴ
μαρτυροῦντος εὔληπτον νομίζειν ἐπὶ τοῦ Πνεύματος,
τοῦτο τίθησι μηδὲν δεδιὼς ἐπὶ τοῦ Πατρὸς, σοφὸν
ἀποχαλῶν. Οὐ γὰρ ἐδεδίξι μή τις ἀφαιρήσῃ τῶν
πολλῶν, ἢ τὸ σοφὸν τοῦ νεύματος, ἤ τὸ αἰώ-
vtov ἀπὸ τοῦ Πατρὸς, τὸ αὐτὸ δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ Υἱοῦ.
Τὸ, « Χρόνοις αἰωνίοις, » xai τὸ, « Φανερωθέντος, »
τὸ ἄχρονον κηρύσσει τοῦ Υἱοῦ, περὶ ὅ προσχόπτειν
ἔμελλόν τινες, τοῦτο προθεραπεύων. Ὥσπερ οὖν
ῥηθέντος τοῦ Υἱοῦ xai τοῦ Ἐνεώματος αἰωνίου, xa:
τὸν Πατέρα αἰώνιον ἡ ἀχολουθία δίδωσιν ἐννοεῖν,
οὕτω σοφοῦ ῥηθέντος τοῦ Πατρὸς, καὶ ὁ Υἷος xai τὸ
Πνεῦμα εἰκότως ἐν ἀῤὝλότῳ xal θεοπρεπεῖ cool;
νοηθεῖεν ἂν, xai οὔτε τὸ αἰώνιον τοῦ Πατρὸς ἀφαι-

C ρεθείη, οὔτε τὸ σοφὸν τοῦ Πνεύματος ἢ τοῦ Υἱοῦ

ἀποστερηθείν. Καὶ τὸ εἰπεῖν δὲ τὸν θεῖον Παὖλον ἐπὶ
τοῦ Πατρὸς ἐνθαῦθα, τῷ, Σοφῷ, συνάψαντα t^, Μόνῳ,
τῆς, ὡς ἀληθῶς ἦν, τοῦ llvejpatoc σοφίας, καὶ τῆς
ἐχεῖθεν χορθγουμένης Παύλῳ διανοίας. 'Ev τούτῳ
γὰρ τέθειχε τὸ, « Μόνῳ,» ἐν ᾧ πᾶσίν ἔστιν ἀναμ-
φίδολον, καὶ τοῖς λίαν ο!'λονείχοις͵ ὅτι xal ὃ Υἱὸς xai
τὸ Πνεῦμα οὐχ ἀπεστέογται τούτου. 'TÜ τοῦτο zo-
σας ; να xal ἐν οἷς ἂν ἑτέροις θεοπρεπέσι νοήμασι

καὶ ὀνόμασι τὸ, « Μόνον, » ἐπισυνατιτόμενον ἀχο-

enc, μὴ πρὸς ἀντιδιχστολὴν τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Bow»
ματος τὴν φωνὴν ἐχλάδοις, ἀλλὰ πρὸς ἀντιδιαστολὴν
μὲν τῶν ἄλλων ἁπάντων, ἕνωσιν δὲ καὶ συνάφειαν
τῆς μοναρχικῆς Τριάδος. Ὁ γὰρ ἐνταῦθα τοῦτο νοεῖν
φανερῶς ὑποτιθεὶς, χαὶ ἐπὶ τῶν παραπλησίων τὴν

D αὐτὴν ὑπόληψιν ἔχειν διαχελεύεται. "Ἤχουσας σοφὸν

τὸν Πατέρα; xal τὸν Υἱὸν xai τὸ Ἡνεῦμα συνεξ-
άχουσον σοφόν. Αἰώνιον εἶπον τὸν Υἱὸν fj τὸ Ηνεῦμα;
xai τὸν Πατέρα οὕτω μοι νόησον. Βασιλέα εἶπον τὸν
Πατέρα, δυνατὸν, ἐξουσιαστήν ; χαὶ τὸν Υἱὸν χαὶ τὸ
Πνεῦμα οὕτω δοξάζειν γρή. « Μόνον. » εἶπον καλῶς,
ἵνα τῇ μοναδικῇ Τριζδι συντηρήσω τὸ ἐξαίρετον,
οὐχ ἵνα σχίσας αὐτὴν, ἀφαιρήσω τὸ ἀξίωμα. « Μό-
vov, » ὅταν συνάψω, τ᾽ ἄλλα πάντα διαστέλλω, ἐκχεί-
νην δὲ μᾶλλον διὰ τοῦ, « Μόνον, » ἑνοποιῶ, τῆς q»-
σικῆς σχέσεως οὐ μερίζων τὸ ἀδιάττατον͵ ἀλ)ὰ τυ-
σφίγγων ταῖς τῶν ἀχροχτῶν διανοίαις τὴν ἑνότητα.
« Καὶ τὸ χήρυγμα Ἰησοῦ Χριστοῦ. » Ὃ Χριστὸς
αὐτὰ ἐχήρυξε, φησίν" οὐχοῦν οὐχ ἀνθρώπων ol νόμο’

609

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

010

τοῦ Εὐχγγελίου, ἀλλ᾽ αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ. Τὸ ἀξιό-- A sibilis est, sed unitatem in auditorum mentibus

πιστον δὲ αὐτῶν δείχνυστιν, ἀπό τε τοῦ χηρύγμττος
χαὶ τοῦ ὀνόματος. Εὐαγγέλιον γὰρ λέγεται. Ποῖον
δὲ τὸ κήρυγμα τοῦ Χριστοῦ ; Αὐτὸς ὁ Χριστός.
« Κατὰ ἀποχάλυψιν μυστησίου. » Τοῦ δοθέντος, φησὶ,
χατὰ ἀποκάλυψιν μυστηρίου. Ποίου ; τοῦ σεσιγη μένου
piv ἐν τοῖς προλαδοῦσιν αἰωνίοις χρόνοις, ὅ ἔστι
πολλοῖς. φανερωθέντος δὲ νῦν. Σημείωσαι δὲ τὸ εἶνα:
αὐτὸ πολλῆς τιμῆς δῶρον, οὐ μόνον ἐχ τοῦ χηρύ-
ἔαντος Χριστοῦ, χαὶ ἐχ τοῦ λέγεσθαι Εὐαγγέλιον,
ἀλλὰ καὶ ix τοῦ νῦν ἡμῖν κατὰ δωρεὰν φανερωθῆνα!,
εἰ χαὶ ἦν προαιώνιον. Ἐξ ἀρχῆς γὰρ ἣν ὁ Υἱὸς, ἀλλὰ
νῦν ἐγνώσθη, ἀγνοούμενος τὸ πρίν. « Διά τε T'pa-
Qv προφητικῶν. » Βῶς δὲ, φησὶν, ἐφανερώθη, ; « Διὰ
Γραφῶν προφητιχῶν, » οὕτως τοῦ Πατρὸς ἐπιτά-
ξαντος γενέσθα!. Ταύτῃ Ok τὸν ἄπιστον εἰς πίστιν
προτρέπεται. Τί γὰρ φοδῇ εἰλικρινῶς αὐτῷ πι-
στεῦσαι ; Ol προφῆται εἶπον, ὁ Θεὸς ἐνετείλατο.
« Εϊς ὑπαχοὴν πίστεως. » Ὑπαχοῆς γὰρ γρείαν
χε: ἡ πίστις, ἵνα μή τις περιεργάζηται, διατί νῦν
ἐφανερώθη, xai διατί πάλαι ἐσιγᾶτο. « Εἰς πάντα
τὰ ἔθνη. » Μὴ φοδοῦ͵ φησὶν, οὐ σὺ μόνος πιστεύεις,
ἀλλὰ καὶ πᾶσα d οἰχουμένη. « Μόνῳ σοφῷ θεῷ. »
Πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῶν ψευδωνύμων θεῶν, οὐ τοῦ
Χριστοῦ, f; τοῦ Πνεύματος, μὴ γένοιτο | « Διὰ ᾿Ιγσοῦ
Χριστοῦ, » Γνωρισθέντος ἐν τοῖς ἔθνεσι διὰ Ἰησοῦ
Χριστοῦ, ὡς xal χηρύξαντος. Λοιπὸν διὰ μέσου τὸ,
« Μόνῳ σοφῷ Θεῷ fj δόξα. » --- Ἤ οὕτως. [OIKOYM.]
« Τῷ δὲ δυναμένῳ ὑμᾶς στηρίξαι μόνῳ σοφῷ Oc. »
Στηρίξαι δὲ πῶς ; « Διὰ ᾿Ιητοῦ Χριστοῦ, d δόξα,
φησὶν, εἰς τοὺς αἰῶνας, "Auv. » — « Ὦ ἡ δόξα, »Τὸ,
ᾧ παρέλκεται. — [Φ:}.7.} Τὸ, « Ὃ ἡ δόξα, » πρὸς
τὰ τρία ἀκουστέον, ὡς τὸ, « Τῷ δὲ δυναμένῳ ὑμᾶς
στηρίξαι μόνῳ Θεῷ, » xzl ὡς τὸ, « Ka ἐπιταγὴν τοῦ
αἰωνίου Θεοῦ,» xal ὡς τὸ, » Διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ. »
Τῆς Τριάδος γὰρ διὰ τούτων δηλουμένης, χαὶ τῇ
Τριάδι τὴν δύξαν ἀνήνεγκεν.

magis constringens. « Et prelicationem Jesu
Christi. » Christus, inquit, hec pr«mdicavit : leges
itaque Evangelii non hominum sunt, sed ipsius
Christi. Quod autem fide digne sint, ostendit et a
predicatione et a nomine : nam Evangelium dici-
tur. Qua est autem Christi praedicatio ? Ipse Chri-
stus. « Secundum revelationem mysterii. » Quod
Evangclium, inquit. datum est secundum revela-
tionem mysterii. Qualis ? Taciti quidem prioribus
&eternis temporibus, hoc est multis, nunc vero
manifestati. Significare vult magni honoris esse
donuin,non ex hoc solum quod illud predicaverit
Christus, et quod Evangelium dicatur, verum
eliam ex eo quod nunc gratis manifestatum sit,
quanquaim ante secula fuerit. Nam ab initio erat
Filius, sed nunc cognitus est cum prius ignorare-
tur. « Et per Scripturas propheticas. » Quomodo
autem manifestatum est ? inquit. « Per Scripturas
propheticas, » cum Pater ita fleri jussisset, Per
hoc autem incredulum ad fidem exhortatur. Nam
quid trepidas illi sincere credere ? Prophetedixe-
runt, Deus precepit. « Ad obedientiam fldei. »
Nam fides obedientia opus habet, ne quis curiose
scrutelur quamob causam nunc manifestatumsit,
et quare olim tacebatur. « Per omnes gentes.» Ne
timeas, inquit, non tu solus credis, sed et univer-
sus orbis. « Soli sapienti Deo. » Ad distinctionem
ex adverso falso dictorum deorum, non Christi vel
Spiritus: Absit! « Per Jesum Christum. » Agniti
inter omnes gentes per Jesum Christum, ut qui
eliam praedicavit. Cmterum per interpositionem
dicit : « Soli sapienti Deo gloria. » Vel hoc modo :
« Ei autem qui potens est vos confirmare soli 88"
pienti Deo. » Quo autem modo conflrmare ? « Per
Jesum Christum : cui gloria in secula. Amen.» —
« Cui gloria. » 896 Cui parelcon est, hoc est, per

interpositionem additum. — Quod dicitur : « Cui gloria, » ad tria adjungendum est, puta, « Ei qui
potens est vos confirmare soli sapienti Deo; » et « Secundum preceptum «esterni Dei ; » ac tertio,
« Per Jesum Christum. » Per hec enim manifestata Trinitate gloriam quoque retulit ad Trinita-

tem.
KE9AA. Ie.
Περὶ μιμήσξως τῆς Χριστοῦ ἀνεξιχανίας.

᾿Ὀφείλομεν δὲ ἡμεῖς οἱ δυνατοὶ τὰ ἀσθενήματα
τῶν ἀδυνάτων βαστάζειν, καὶ μὴ ἑαυτοῖς ἀρέ-
σκειν. "Exastoc ἡμῶν τῷ πλησίον ἀρεσχέτω εἷς
τὸ ἀγαθὸν πρὸς οἰχοδομήν. Καὶ γὰρ ὁ Χοιστὸς
οὐχ ἔχυτῷ ἧρεσεν, ἀλλὰ, καρὼς γέγραπται, « Οἱ
ὀὄνειδισμοὸ τῶν ὀνειδιζόντων σε ἐπέπεσον ἐπ᾽
ἐμέ.» Ὅσα γὰρ προεγράφη, εἰς τὴν ἡμετέραν ὃ:-
δασχαλίαν προεγράφη, ἵνα διὰ τῆς ὑπομονῆς xal
τῆς παρακλήσεως τῶν Γραφῶν, τὴν ἐλπίδα ἔχω-
μεν.

Πρὸς τοὺς ὑγιαίνοντας τρέπει τὸν λόγον, διδά-
σχὼν ὁὀεῖν συγχαταδχίνειν τοῖς ἀσθενέσ:. Χρεωστοῦ-
μὲν γὰρ τοῦτο, φησίν. Ὅρα δὲ πῶς εὐτελίζει τοὺς
ἀση:νεῖς, Περὶ μὲν γὰρ τῶν ἀλλὼων φησὶν, «ΟἹ δυ-
vato: » περὶ τούτων δὲ, « Τὰ ἀσθενήματα. »
καὶ, « Τῶν ἀδυνάτων » καὶ τὸ, « Βχστάζειν, xal

CAPUT XIX.
De imitatione clementia Christi.

XV, 1-4. « Debemus autem nos,qui potentes su-
« mus,inflrmitates impotentium bajulare,et non no-
« bis ipsis placere. Unusquisque nostrum proximo
« placeat in bonum et ediflcationem.Etenim Chri-
« stus non sibi ipsi placuit, sed, quemadmodum
« scriptum est: « Opprobria opprobrantium tibi

ἢ “ ceciderunt super ine. « Quccunque enim scripta

« sunt,ad nostram doctrinam olim scripta sunt, ut
« per patientiam e& exhortationem Scripturarum
« spem habeamus. »

Ad eos qui sani erant in fide convertit sermo-
nem, docens oportere illos condescendere imbecil-
libus.Debitoresenim hujussumus. Videautem quam
attenuet ac dejiciat imbecilles.Nam de aliis quidem
ait: « Potentes,» de his vero,«Inflrmilates» et « Im-
potentium » ac « Bajulare. » — « Et non nobis ipsis

et

GECC MENII TRIOCUE EPISCOPI

613

Ρίδοογε,"»" proximo placere per condescensionem A μὴ ἑαύτοϊῖς ἀρέσχειν, 2 ἀλλὰ « τῷ πλησίον » διὰ τῇ

el nostri demissionem. Potens es et fidelis? Capiat
tui experientiam infirmus per cendescensionem.
Oportet enirn unumquemque nostrum proximo pla-
cere. Sed quoniam etiam in malo placere contin-
git, addidit : « [a bonum ad edificationem. » Nam
hoc faciens ipsum adificabis ac corriges.« Etenim
Cbristus non sibi ipsi placuit. » Si voluisset, in-
quit, quod suum erat spectare, nequaquam passus
fuisset : licebat enim ipsi ab injuriis immunem
ess» : at non sibi ipsi placuit,neque sui curam ha-
buit, sed ejus quod nobis utile erat. — Aliud. Li-
cebat ipsi non exponi opprobriis, non pati qus
passus est, si quod suum erat spectasset. 893 Sed
dum quod nostrum erat pectavit, quod proprium

erat neglexit, et injuria effectus est,et malam gra- B

tiam apud multos retulit. « Sed quemadmodum
scriptum est. » Nihil, inquit, novum factum est ;
sed,qui in veteri lege tibi opprobrarunt et te con-
tumelia affecerunt,o Deus Pater, hi etiam adversus
me Filium tuum venerunt. « Quecunque enim
scripta sunt, » etc. H:ec ad. nostram, inquit, do-
ctrinam scripta sunt ut imitetur et toleremus.« Ut
per patientiam. » Lt admoniti a Scripturis, et per
scriptam ibi patientiam nervis additis, in spe Dei
permaneamus. Nam patientia spem exstruit, rur-
sumque spes patientiam seu tolerantiam.

XV, 5-8. « Deus autem patientis» et exhortatio-
« nis det vobis idem sentire inter vos mutuo se-
« cundum Jesum Christuin : ut unanimiter uno ore
« glorificetis Deum et Patrem Domini nostri Jesu
« Christi.Quapropter assumite vos invicem sicutet
e Christus assumpsit nos ad gloriam Dei. Dico au-
« tem Christum Jesum ministrum factum fuisse
« circumcisionis, ad confirmandas promissiones
« patribus factas. »

Ostendit quod cuin Scripturis et illarum doctrina
ac exhortatione opus sit etiam precibus, ut Dei
attrahamus auxilium. « Det vobis idem sentire. »
Dilectionem mutuam ipsis precatur. Sed quoniam
contingit dilectionem habere etiam in malo, hanc
ab illa distinguens subjungit, « Secundum Jesum
Christum. Ut unanimiter. » Que est autem utilitas
lhabend:; mutus dilectionis,etidem sentiendiinter
se mutuo? Id,inquit, causa efficitur,ut unanimiter
unoque animo gloriflcent Deum. «Quapropter assu-

mile vos invicem. » Quandoquidem liec ita se ha-

bent, inquit, « Assumitc vos invicem,» hoc est, Re-
conciliamini invicem inter vos. Rursumque Chri.
stumaffert in exemplum.Hocauteinfacientes Deum
per mutuam dilectionem glorificabitis.« Ad gloriam
Dei. » Hyperbaton est : «Assumite vos invicem ad
gloriam Dei. » — « Dico autem Christum Jesum, »
elc. Eos qui in Judaismo adhuc herebant repre.
hendit, et ait: Christus veniens Patri cooperatus
est, ut promissiones Abrahes date ad terminum
deducerentur.

Cooperatus est autem omnem complendo legem,
etiam circumcisus $98 Nam hoc vocat mini-

συγχαταθάσεως. Δυνατὸς εἴ χεὶ πιστός ; λαδέτω 500
πεῖραν ὁ ἀσθενὴς διὰ τῆς συχχαταδάσεως. Δεῖ τὰ;
ἔχαστον ἡ μῶν τῷ πλντίον azícxttw ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἕν!
ἀρέτκε:ν χαὶ ἐπὶ χχχῷ, προπέθγκεν, « Εἷς τὸ üvi00
πρὸς οἰχοδομήν. » Τοῦτο q35 ποιῶν, οἰχοδομήσεις
αὐτὸν xai διορθώσεις. « Ka! γὰ; ὁ Χριστὸς οὖχ
ἱχυτῷ ἤρεσεν. » Ei ἐθέλησε, ςησὶν, ὁ Χριστὸς τὸ
ἔχυτοῦ σχοπεῖν, οὐχ ἄν ἔπαθεν. Ἐξῆν γὙὰρ αὐτῷ
μηδὲ ὑδρισθῖναι, ἀλλ᾽ οὐχ ἑαυτῶ ἔρεσεν, οὐδὲ τοῦ
ἰδίου ἐφρόντισεν, ἀλλὰ τοῦ ἐἠμετέρου supzípow.
-- Ἄλλως. [IDANNOY.] Ἐξῆν αὐτῶ μὴ ὀνειδισθῆνω",
μὴ παθεῖν ἅπερ ἔπαθεν, εἴγε τὸ ἑαυτοῦ ἐσκόπησεν,
᾿Αλλὰ τὸ ἡμῶν σχουκήσας, τὸ ἕαυτοῦ παρεῖδε, καὶ
ὑδρίσθν, xai πονηρὰν παρὰ πολλοῖς ἔλαδε δόξα".
« ᾿Αλλὰ χαρὼς γέγραπται.» Οὐδὲν, orm, ξένον γἱ-
γόνεν, ἀλλ᾽ οἱ ἐν τῇ ἸΙχλα!ᾷ ὀνειδίσαντες καὶ ὑδ-:-
σαντὲς σε͵ Θεὲ Πάτε;, οὗτο: καὶ χατὰ τοῦ Υἱοῦ Go)
ἐμοῦ 102v. « Ὅσα vào προεγράφη, » xai τὰ ἑξῆς,
ταῦτα, φησὶ, πρὸς ἡμετέραν διδασχαλίαν γέγρ:-
πται, ἵνα μιμώμεθα, xal ὑπομένωμεν. « Ἵνα διὰ
τῆς ὑπομονῆς. » "Iva, φησὶ, παρακαλούμενο!: ὑπὸ τῶν
Γραφῶν, xal διὰ τῆς ἐχεῖ γεγραμμένης ὑπομονῆς
νευρούμενοι, μένωμεν εἰς τὴν ἐλπίδα τοῦ Θεοῦ. 'll
γὰρ ὑπομονὴ, τῆς ἐλπίδος ἐστὶ χατασχευαστική᾽ xx
ἡ ἐλπὶς πάλιν, τῆς ὑπομονῆς.

Ὁ δὲ Θεὸς τῆς ὑπομονῆς καὶ τῆς παρακλήσεως,
ὄψη ὑμῖν τὸ αὐτὸ φρονεῖν ἐν ἀλλήλοις κατὰ Χριστὸν
Ἰησοῦν, ἵνα ὁμοθυμαδὸν ἐν ἑνὶ στόματι δοξάζητε τὸν
Θεὸν xai Πατέρα τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿ξησοῦ Χριστοῦ,

᾿ Διὸ προσλαμθάνεσθε ἀλλήλους, χαθὼς xai ὁ Χριστὸς

προσελαῦετο ἡ μᾶς, εἰς δόξαν Θεοῦ. Λέγω δὲ Χριστὸν
Ἰησοῦν διάχονον γεγενῆσθαι περιτομῆς, ὑπὲρ
ἀληθείας Θεοῦ εἷς τὸ βεύαιῶσα: τὰς ἐπαγγελίας τῶν
πατέρων.

Δείχνυσιν ὅτι μετὰ τῶν Γραφῶν xal τῆς ἐξ αὐτῶν

᾿διδασκαλίας xal καραχλήσεως, καὶ εὐχῶν χρεία πρὸς

τὸ ἐπισπάσασθα: τὴν τοῦ Θεοῦ βοήθειαν. « Δῴς ὑμῖν
τὸ αὐτὸ φρονεῖν. » ᾿Αγάπην αὐτοῖς ἐπεύχεται, dw
ἐπειδὴ ἕν: xal ἐπὶ χαχῷ ἀγάπν, διαιρῶν Exi
ταύτην, ἐπάγει" « Κατὰ Χριστὸν Ἰησοῦν, ἵνα ὁμο-
θυμαδόν. » Τί δὲ τὸ ὄφελος τοῦ ἀγάπην ἔχειν, 'καὶ τὸ
αὐτὸ φρονεῖν μετ᾽ ἀλλήλων ; Αἴτιον, φησὶ, γίνεται,
τοῦ πάντας ὁμοθυμαδὸν μιᾷ ψυχῇ δοξάζειν τὸν Θεόν.
« Διὸ προσλαμθάνεσθε ἀλλήλους; » ᾿Κπειδὺ ταῦτε
οὕτως ἔχει, φησὶ, « Προσλαμθάνεσθε ἀλλήλους,»τουτ-
ἐστι, Καταλλάσσεσθε ἑαυτοῖς. Καὶ πάλιν ἐν ὑποδεί-
Ὑμᾶτι τὸν Χριστὸν φέρει. Τοῦτὸ δὲ ποιοῦντες, τὸν
θεὸν δοξάσετε διὰ τῆς ἀγάπης. « Εἰς δόξαν Θεοῦ. »
Ἰὸ ὑπερῆατόν' « Προσλαμδάνεσθε ἀλλήλους εἰς δόξαν
θεοῦ. » — « Λέγω δὲ Χριστὸν Ἰησοῦν, » καὶ τὰ ἑξῆς.

"Τοῖς ᾿Ιουδαΐζουσιν ἐγκαλεῖ, xal φησιν 'O Χριστὸς

ἐλθὼν συνέπραξε τῷ Πατρὶ, εἰς τὸ τὰς παρ᾽ αὐτοῦ
δοθείσχς τοῖς ἀμφὶ τὸν ᾿Αὐραὰμ ἐπαγγελίας εἰς mi-
ρας ἐλθεῖν.

Συνέπραξε-δὲ τὸν νόμον ἅπαντα πληρώσας, καὶ
περιτμηθμίᾳ; Τοῦτο γὰρ λέγει τὸ διάχονον γεγε-

613

νῆσθαι πρεριτομῖς,
πλι 5ὥσῃ, τὸν νόμον. ε Αἔγω γὰρ Χριστὸν 'Iusov, »
καὶ ἑξῆς. — [ODT.] Οἷον: Hi προσελαῦετο ὑμᾶς ὁ
Χριστός ; Οὕτω λέγω, φησί: « Τοὺς μὲν Ἰουδαίους,
περ: ἐπμηρβεὶς χαὶ χρηματίσας χατὰ 342X2 iX τοῦ σπεῦ-
μᾶτος αὐτῶν, ἐξ οὗ ἀληθεῦσαί τε συνήέργη"Ξ τὸν Πα-
tipa, καὶ τὰς UnaTi τελίας ἐχκπλυηρῶται.

"Iva ἀρ μήτις ern, αὶ τίς χρεία τοῦ προσληφη ἦναι
τοὺς Ἰουδαίους, πάλαι τῷ llavol προτῳχειωμένους
ὄντας, καὶ ἐπαγγεκίας ἐχδεχομένους, ἃς οὐχ οἷόν τε
ἦν μὴ ἐκδῆναι͵ ἐπεὶ παναλυηθὴς 6 ὑποσχόμενος ;
ταῦτά φησιν, ὅτι Κἂν προελίφθησαν οἱ ᾿Ιουδαῖοι,
xiv ἐπαγγελίας ἐδέξαντο, εἰ μὴ προσελάδετο αὐτοὺς
ὁ Υἱὸς σαόκωθεΐς χαὶ περιτμηθεῖς, οὔτε τῶν ἐπαγ-
γελιῶν ἠξιώθησαν ἄν, ἑαυτοὺς τῶν ἐντολῶν παρα-
δάτας ἀπεργασάμενοι, οὔτ᾽ ἂν τὸ περὶ τὴν ἀλήθειαν
ἄτρεπτον καὶ ἀιλετχμέλητον τοῦ [ἰατρὸς εἰς συμτέ-
pov αὐτοῖς ἐχρημάτιζε, διὰ τῆς παραδάσεως παρεμ-
ποδίζουσι ταύτην χποδῆναι. Διὸ προσλαδόμενος ἀὐ-
τοὺς καὶ περι:μηθεῖς, καὶ τῇ τοῦ Πατρὸς ἀληθείχ
συνέπραξε, xal τὰς ἐπιγγελίας τελεσθῆναι xii fie-
δαιωθῆναι συνήῤγησεν. ᾿Αλλὰ τοὺς μὲν Ἰουδαίους,
οὕτω ἕε xal διὰ ταῦτα τὰ δὲ ἔρνν, φησὶ, διὰ τί προσ-
ελάδετο ; Δι᾽ ἄφατον ἔλεος, xal τοῦ δοξασυσθῆνα: μᾶλ-
λον τὸν Πατέρα. Εἰ γὰρ τὸ τὰς ἐπ ταγγελί ας ἐχπλη͵-
ρῶσαι, καὶ μὴ δόξαι τισὶ ψεύσασθαι τὸν ατέρα, εἷς
δόξαν αὐτοῦ συντελεῖ" τὸ μηδ᾽ ὑποσχέσθα:, μηδ᾽ ἐπαγ-
«είλασθαι, ἀλλ᾽ οὔτως ἀθρόον χαρίσασθαι τὰ ὑπε:ουῇ
χαὶ ἀνέλπιστα, πῶς οὐχὶ εἰς ἄφατον δόξαν τοῦ Πατρὸς
συντελέσει ; — Λλλως [TOY AYTOY.] 'O Χριστὸς
μόνος ἐπλήρωσε τὸν νόμον, πάσας τὰς ἐντολὰς χατ-
ορθώσας. ᾿Αλλὰ καὶ ᾿Ιουδαῖος ἦν χατὰ σάρκα. Τοῦτο
γὰρ καὶ διὰ τῆς περιτοιλῆς δηλοῦται. ᾿Αλλὰ xai ol
αὐτῷ υἱοθετηθέντες, ὡς τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ ἐπλη.-
θύνθησαν, καὶ ὡς ἡ ἄμμος ἢ παρὰ τὸ χεῖλος τῆς θα-
λάτσης. Ὥστε αὐτὸς xal τῷ Πατρὶ συνήργησεν εἷς τὸ
d).50s022:1, καὶ εἰς τὸ τὰς πρὸς τὸ, ’Αὐραὰμ ἐπα -
γελίας ἀποπληρωθῆναι, κατορθώσας μὲν πᾶσαν ἐν-
τολὴν, εἰς 'A6pzàp. δὲ σπέρμα λογισθεῖς, πᾶσαν δὲ
τὴν οἰχουμίνην πληρώσας διὰ τῶν πιστῶν. « Δ'άκο-
νοῦ γεγενῆσθαι περιτομῆς. » Ἔνι καὶ οὕτως νοῆσαι"
Διάκονος γέγονεν ὁ Χριστὸς τῶν Ἰουδαίων, τουτέστιν,
ὑπὲρ τοῦ τοὺς Ιουδαίους ἐντὸς γενέσθαι τῶν ἐπαγ-
γελιῶν, ἵνα χαὶ ὁ ταύτας ἐπαγγειλάμενος Πατὴο
ἀληθεύσῃ. « Ἐὶς τὸ βεθχιῶσχι τὰς ἐπαγγελίας τῶν
Πατέρων...» Ὑπὲρ τοῦ ἀληθεῦσχι, φησὶ, τὸν ἐπαγ-
γειλάμενον Πατέρα. Ὃ δὲ γε νόμος οὐχ ἴσχυσεν αὐ-
τὰς βεδαιῶσαι, "Πῶς οὖν; φησὶν, οὐχ ἄτοπον, τὸν
βεδαιώσαντα ἡμῶν τὰς ἐπαγγελίας ἃς ἔλαδον οἱ παεΐέ-
otc, Χριστὸν παροῤᾷν, καὶ τοῦ νόμον ἔχεσθαι τοῦ μὴ
ἰσχύσαντυς τὰς ἐπαγγελίας ἡμῖν φολάξαι ;

COMMENT. ;N EPIST.

ἵνα xal ταύτῃ βεδαιώσῳ xai À strum factum fuisse circumcisionis :ut hac quoque

D Christus Judeorum :

AD ROM. 614

confirmaret,ac legem etiam compleret.« Dico enim
Christum Jesum.» — Tanquam dioeret : Quomodo
vos assumpsit Christus ? lta dico, inquit; Judeos
quidem, circumceisus, et juxta oracula descendens
secundum carnem ex semine ipsorum, ex quo
eliam Patri cooperatus est ut veras ostenderet et
compleret promissiones.

Siquidem ne quis diceret Ἐξ quie erat necessitas
ut assumerentur Judzi, qui jam olim ad Patris fa-
miliaritatem assumpti erant, ac promissiones
susceperant, quas impossibile erat non evenire,
cum fallere non posset is qui promiserat ? Hoc,
inquit, ideo fuit necesse, quia, etsi prius assum-
pU erant Judei, quanquam promissiones susce-

p Perant, nisi assumpsisset eos Filius, incarnatus

ac circumcisus, nequaquam promissionibus digni
habiti fuissent, cum seipsos praeceptorum trans-
gressores fecissent, neque Patris oraculum circa
veritatem, immutabile ac penitere nescium, utili-
tati eis fuisset, quippe qui sua transgressione im-
pedimenturn preestitissent, ne ea veritas continge-
ret. Propterea cum ipsos assumpsisset ac circum-
cisus esset : et Patris veritati cooperatus est, et
ut promissiones perflcerentur ac confirmarentur
simul effecit. Sed ipsos quidem Judaeos hoc modo
el propter ista assumpsit: verum quare gentes as-
sumpsit? Propterineffabilem misericordiam, utque
magis glorificaretur. Pater. Nam si promissiones
compleri, et non videri quibusdum Patrem fuisse
mendacem, confert ad ipsius gloriam ; quomodo
ad immensam Patris gloriam non confert, prius
non spopondisse nec promisisse, et tamen ita re-
pente donatos fuisse incredibilibus ac insperatis
bonis ? — Alio modo. Christus solus legem com-
plevit, omnia exsequens precepta. Sed et Judmeus
secundum carnem er&t ; nam et hoc per circumci-
sionem signiflcatur : et qui ab eo adoptati sunt,
sicut astra cadi multiplicati sunt, et sicut arena
um est ad littus maris: Ipse itaque et Patri co-
operatus est ut verax appaceret: et ut promissio-
nes ad Abraham facte comiplerentur,omne quidem
exsequens preceptum, sed in semen Abraham re-
putatus,universum orbem fidelibus implevit. 899
« Ministrum factum fuisse circumcisionis. » Potes
hoc etiam modo intelligere. Minister factus est
in hoc videlicet ut Judei itt-
tra promissiones continerentur, ut ipse etiam qui
eas promiserat Pater, verax appareret. « Ad con-
firmandas pronissiones patribus factas.» Ut ve-
racem, inquit, ostenderet Patfein, qui eas promi-

serat: lex autem non potuit ipsas confirmare.

Quam igitut absurdum esset, nos ípsum qui nostras confltmavit promissiones quas patres acceperant,
Christum contemnere, legique haerere que promissiones nobis servare nequivit ! !

Τὰ δὲ ἔθνη ^ ómip ἐλέους δοξάσαι- τὸν Θεὸν,
χαθὼς γέγραπται α “Διὰ τοῦτο ἐξομολογήσομαί σοι
ἐν ἔθνεσι, καὶ τῳ ὀνόματί σου ψαλῶ. » Καὶ πάλιν

λέγει, « Εὐφρανθήσεσθε ἕθνη μετὰ τοῦ λαοῦ αὐὖ-

XV, 9-12.« Coterum,ut gentes pro misericordia
« glorificent Deum, quemadmodum scriptum est :
« Propterhoc confitebor tibi in gentibus,et nomin
« tuo psallam.» Et rursum dicit : Gaudete; pent

015 OECUMENII TRICCA: EPISCOPI 616
« cum populo ejus. » Et rursum : « Laudate Deum, Α τοῦ.» Καὶ πάλιν, « Αἰνεῖτε τὸν δύριον, Ξάντα τὰ

« Rursumque dicit Isaias: » Erit radix 2655: et
« qui exsurget ad imperandum gentibus, in eo
« gentes sperabunt. »

Judai quidem promissiones saltem acceperant,
quanquam nihil inde utilitatis accepissent, nisi
Christus eas confirmasset. Vos autem, gentes, in-
quit, de sola benignitate ac humanitate Deum lau-
dare debetis : quandoquidem neque promissiones
habebatís,sed misericordiam consecuti estis, totam
rem exsequente gratia: quanto magis ergo ex
Christi gratia misericordiam consecuti estis,tanto
magis Dei debitores estis, ut. portetis eos qui ex
Judeis pusilla fide sunt. Ea enim Dei gloria est

TÁÍAvllza:a; λέτε: « "Esta £4

ὃ »
χα! ὁ ἀν:στάμενος aye ἐθνῶν, ἐπ᾿ c5: £07,
ἐλπιοῦσιν. ο
Οἱ μὲν Ἰουδαῖοι xr» ἐπαγγελίας ἦσαν δεξάμενο:,,
εἰ xi: μηδὲν ἐξ αὐτῶν ὠτελύήθησαν, εἰ μὴ Χο στὸς
αὐτὰς ἐδεδαΐοσεν, Ὑμεῖς Ot, ογσὶ, τὰ ἔρνη, Ort
μόνης φιλανθρωπίας ὀτείλετε δοξάζειν τὸν Θεὸν

ἐπε: δῖ, μήτε ἐπχγγελίας εἴχετε, ἀλλ᾽ ἐλεήθττε, τῆς
χάριτος τὸ πᾶν ποιη άτις. "Osov οὖν, φτσὶν, λλεύ-
θητε ,χάρ'τ' Χριστοῦ, τοσοῦτον ὀφειλέτχ: ἐπτὲ τοῦ
0:59, εἷς τὸ βαστάζει» τοὺς ὀλιγοπίστους ἐξ Clo».
02íev. Τοῦτο γὰρ δόξα Θεοῦ, f, ὁμόνοια ὑμῶν xai 1,
εἰς ἦνν. Διαλέγεται γὰρ τοῖς ἐξ ἐθνῶν πιστοῖς, οἵ μά-

concordia et pax vestra : cum his namque disserit B 41, ἐπέχειντο, τοῖς παταττοουμένοις τὰ βρώματι
* v 7$, - . Rd . 4 ὲ He r4 P T .

qui ex gentibus fideles erant,qui maximeurgebant
observantes cibos. — (Joaxwis, in totum eum locum
ab ea parte: Dico autem Christum Jesum. » | Pro-
missio facta erat ad Abraham quz diceret : « Tibi
dabo terram €, » etc. « Per semen tuum benedi-
centur omnes gentes **; » sed post hec, omnes
qui de semine Abrabam erant, obnoxii facti sunt
supplicio : lex enim non servata iram eisoperaba-
tur, et insuper promissione illa ad patres facta
privabat.

400 Accedens igitur Filius cooperatur est Pa-
tríut promissiones illas veras redderet. Complens
enim totam legem in qua etiam erat circumcisio,
et hac via et per crucem libertatis his qui in trans-
gressione erant, non permisit excidere promissio.
nem.Quando ergo dicit ministrum circuincisionis,
hoc dicit, quod cum venisset totainque legem im-
plesset, etiam circumcisus et semen Abraham fa-
ctus, solvitlegalem maledictionem, iram Dei seda-
vit, aptos denique fecil ut in posterum promissio-
nem susciperent.Ne ergo dicant hi quiaccusantur :
Quomodo ergo Christus circumcisus est, totamque
legem servavit,si e diverso ipsam evertit ? ait : Nee
que enim ut lex maneret hoc fecerat, sed ut
ipsam solveret, et ab illius maledictione liberaret.
Deinde ne id verteret in tumorem eos qui ex gen-
tibus erant, dicit : « Ut. gentes pro misericordia
glorificent Deum. » Hoc est autem quod dicit : Ju.
dei quidem promissiones saltem acceperant; tu
verone id quidem, sed sola benignitate salvus
factus est : quanquam nec illi a promissione quid-
quam eminentius habuissent, nisi advenisset Chri-
stus. Gloriaautem Dei est quod conjuncti sint,quod
ipsum unanimiter benedicant, quod imbecilliorem
ferant. « Propter hioc confltebortibi in gentibus. »
Testimoniuin profert, ostendens quod conjunctos
oporteat esse Judmos gentibus. — Alio modo. Illud
autem « Confitebor tibi in gentibus, Domine, » ex
persona Christi dictum est : hoc est,preedicabo te,
Pateremi, inter gentes. « Et qui exsurget ad im-

9 Gen. xiit, 15. * Gen. xu, 3.

— ([IQANNOY , εἰς τὸ ὅλον χωρίον, ἀπὸ
« Λέγω δὲ Χριστὸν Ἰησοῦν. » Ἐπαυγελία πρὸς
τὸν ᾿Αὐρχὰμ ἦν γεγενημένη λέγουτα" « Eoi δώτω
τὴν qv)» XX, « Ἔν τῷ σπέρματί σου εὐλογηθυσε-
ται πάντα τὰ ἔθνη » ἀλλ᾽ ἐγένοντο χολάσεως ὑπεύ-
Qovot μετὰ ταῦτα οἱ τοῦ σπέρματος ᾿Αδραχὰμ ἅπαντες.
Ὁ γὰρ νόμος ὀργὴν αὐτοῖς εἰργάζετο παραδαινόμε-
νος, χαὶ τῆς ἐπαγγελίας ἀπεστέρει λοιπὸν ἐχείνης
τῆς τῶν Πατέρων.

407,

Παραγενόμενος τοίνυν ὁ Ylóc, συνέπραξε τῷ [la-
τρὶ, εἰς τὸ τὰς ἐπαγγελίας ἁληθεῦσαι ἐχείνας. Πάντα
γὰ; τὸν νόμον πληρώσας ἐν ᾧ xal περιτομὴ ἦν, xai
ταύτῃ καὶ διὰ τοῦ σταυροῦ ἀπαλλάξας τοὺς ἐπὶ τῇ
παραδάσει, οὐχ ἀφῆχε διαπεσεῖν τὴν ἐπαγγελίαν.
“Ὅταν οὖν λέγει διάκονον περιτομῆς, τοῦτο λέγει,
ὅτι ἐλθὼν καὶ πάντα τὸν νόμον πληρώσας, καὶ περι-
τμηθεὶς, καὶ γενόμενος σπέρμα τοῦ ᾿Αὔραὰμ, ἔλυσε
τὴν χατάραν τὴν νομιχὴν, ἔπαυσε τὴν ὀργὴν τοῦ
Θεοῦ, ἐπιτηδείους λοιπὸν ἐποίησε τοὺς μέλλοντας δέ-
χεσθα! τὴν ἐπαγγελίαν, "[va οὖν μὴ λέγωσιν οὗτοι ol
ἐγκαλούμενοι" Πῶς οὖν ὁ Χριστὸς περιετέμνετο, xa!
πάντα τὸν νόμον ἐφύλαξεν, εἰ τοὐναντίον, αὐτὸν πε-
ριτρέπει ; φησίν Οὐ γὰρ ἵνα μείνῃ ὁ νόμος τοῦτο
ἐποίησεν, ἀλλ᾽ ἵνα αὐτὸν λύσῃ, xai ἀπαλλάξτ, τς
ἐχείνου χατάρας, Εἴτα ἵνα μὴ τοῦτο φυσήσῃ τοὺς ἐξ
ἐθνῶν, φησί. « Τὰ ὃς ἔθνη ὑπὲρ ἐλέους δοξάσαι τὸν
Θεόν. » "O δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἐστιν ΟἹ μὲν ἐξ "Lov
δαίων, κἄν ἐπαγγελίας εἶχον: σὺ δὲ οὐδὲ τοῦτο, ἀλλ᾽

D ἀπὸ φιλανθρωπίας ἐσώθης μόνης, εἰ xai τὰ μάλιστα

οὐδ᾽ ἐχείνοις τι πλέον ἐγένετο ἀπὸ τῆς ἐπαγγελίας, εἰ
μὴ παρεγένετο ὁ Χριστός. Δόξα δὲ θεοῦ, τὸ συνῆφθαι,
τὸ ὁμοθυμαδὸν εὐφημεῖν, τὸ βαστάζειν τὸν ἀσῦ:-
γέστερον. « Διὰ τοῦτο ἐξομολογήσομαί σοι ἐν ἔθνεσι.»
Τὴν μαρτυρίαν φέρει, δεικνὺς ὅτι συνῆφθαι δεῖ τοὺς
ἐξ ᾿Ιουδαίων τοῖς ἔθνεσιν. — Ἄλλως. Τὸ δὲ, « "Et
ομολογήσομαί σοι ἐν ἔθνεσι, Κύριε, » ἐκ προσώπου
τοῦ Χριστοῦ εἴρηται, ἀντὶ τοῦ, Κηρύξω σε, ὦ Πάτερ,
ἐν τοῖς ἔθνεσι. « Καὶ ὁ ἀνιστάμενος ἄρχειν ἐθνῶν. »
Τὸ, καὶ, παρέλκεται, ἵνα Jj« "ἔσται ἡ, ῥίζα τοῦ "Ics-

611

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

618

σαι,» Ποία αὕτη ; Ὁ ἀνιστάμενος, φησὶν, ἄρχειν ἐθ- A perandum gentibus. » Conjunctio xal, id est, et,

νῶν, τουτέστιν ὁ Χριστός.

Ο δὲ Θεὸς τῆς ἐλπίδος πληρώσαι ὑμᾶς πάσης
χαρᾶς καὶ εἰρήνης, ἐν τῷ πιστεύειν εἷς τὸ περισ-
σεύειν ὑμᾶς ἐν τῇ ἐλπίδι, ἐν δυνάμει Πνεύματος
ἁγίου. {έπεισμαι δὲ, ἀδελφοὶ μου, καὶ αὐτὸς ἐγὼ
προὶ ὑμῶν, ὅτι xal αὐτοὶ μεστοὶ ἐστε ἀγαθωσύ-
νης, πεπληρωμένοι πάσης γνώσεως, δυνάμενοι καὶ
ἄλλους νουθετεῖν,

Πάλιν εἷς εὐχὴν ἦλθε, λέγει’ ὋὉ θεὸς, φησίν,
ἀπαλλάξει ὑμᾶς τῆς πρὸς ἀλλήλους μάχης, καὶ τῆς
tvosv ἀθυμίας. « Ὃ θεὸς τῆς ἐλπίδος. » ᾿Ἐλπίδος
ἐστὶ, φησὶ, Θεὸς, ὁ Θεὸς ἡμῶν.

Ὥστε χαλῶς ἐπεύχομαι ὑμῖν. ᾿Ελπίζω γὰρ ἐνερ- p

q52x: τῆν εὐχὴν, ἂν αὐτοὶ μόνον βυύλοισθε, 'Ev δὲ
τῷ πιστεύειν, χαρᾶς καὶ εἰρήνης τῆς χατὰ τοὺς λογι-
σμοὺς πληλούμενοι, ὅπερ ὑμῶν ὑπερεύχομαι, ἐστὲ xal
ἐν τῇ ἐλπίοι περισσεύοντες, οἷον πλουτοῦντες, xal
δαψιλῶς διαχείμενοι. Ταῦτα δὲ διὰ τῆς χάσιτος xal
δυνάμεως τοῦ παναγίου παραγίνεται [Ϊνεύματος.
— "Alloc Εὔχεται αὐτὸῖς ἵνχ πληρωθῶσι πάσης
χαρὰς οἱ ἐξ Ἰουδαίων (οὗτοι γὰρ ἠθύμουν ἐχπλητ-
τόμενοι), καὶ εἰρήνης, οἱ ἐξ ἐρνῶν. Οὗτοι γὰρ ἐδόχουν
ἀπεχθῶν ἔχειν πρὸς τοὺς ἔτι τῷ νόμῳ ἐξεχομένους,
μᾶλλον δὲ ἀμφότέροι ἀμφοτέρων. « ᾽ν τῷ πιστεύειν.»
Τοῦτο γὰρ παρ᾽ ἡμῶν εἰσενεχτέον, τὴν πίστιν. Ἐχ δὴ
τούτου ἔσται uiv τὸ πάντων αἴτιον τῶν ἀγαθῶν. 'H
εἰς Θεὸν ἐλπίς. "ἂν μεθ᾽ ὑπιρδολῆς ἐπεύχεται. Εἷς τὸ
περ'σσεύειν γὰρ φησιν, ὅπερ οὐχ ἄλλως ἔσται, εἰ μή τῇ
δυναμει τοῦ ἹἸνεύνατος. Ὁ τοίνυν τὸ [νεῦμα ἔχων,
τὰ πᾶντα ἔχει. « Πέπεισμαι δέ.» Οὐ δέομαι, φητὶ,
μαθεῖν παρ᾽ ἑτέρων, ἀλλὰ πεπληροφόρημαι. « Με-
στοί ἐττε ἀγαθωσύνης. » ᾿Αγαθωτύνην χαλεῖ, τὴν
ἀπηρτισμένην ἀρετήν. Τὸ δὲ, « μεστοὶ,» ἐπιτάσεώς
ἐστι ῥῆμα. € Πεπληρωμένοι πάσης γνώσεως. » Τί
γὰρ ὅτι φιλάδελφός ἐστί τις, οὐ δυνάμενος δὲ εἰς
δέον τῇ ἀγάπῃ χρήσασθαι ; Διὰ τοῦτό φησι’ « Πάσης
γνώσεως. » Δυνάμενοι χαὶ ἄλλους νουθετεῖν. — Οὐ
μόνον οὐ δεῖσθε, φησὶ, παραινέσεως, ἀλλὰ xai ἄλλους
διδάσχετε.

ΚΕΦΑΛ, K.

ἹΙερὶ λειτουργίας αὐτοῦ, τῆς ἐν ᾿Ανατολῇ xal Δύ-

σει.

Τολμηρότερον δὲ ἔγραψα ὑμῖν, ἀδελφοὶ, ἀπὸ
μέρους, ὡς ἐπαναμιμνήσχων ὑμᾶς διὰ τὴν χά-
pv τὴν δοθεῖσάν μοι ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, εἷς τὸ εἶναί
με λειτουργὸν Ἰησοῦ Χριστοῦ εἷς τὰ ἔθνη ἱε-
οουργοῦντα τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ, ἵνα γένηται
à προτφορὰ τῶν ἐθνῶν εὐπρόσδεχτος, ἡγιασμένη͵ ἐν
Πνεύματι ἁγίφ.

« Τολμηρότερον ἀπὸ μέρους. » 'Avti τοῦ, τρόπον
τινὰ, xa! εἴ τις μὴ τὴν διάνοιαν ὅλην βλέπει, ἀλλ᾽
αὐτὰς τὰς λέξεις ἐκ μέρους πολυπραγμονεῖ, γυμνώ-
σας τῆς διανοίας. Εἰ τις οὖν ἐκ μέρους σχοπεῖ, δόξει
ἂν αὐτῷ σχληρότερὸν us xal τραχύτερον ὑμῖν προσ-
ἐνεχθῆναι διὰ τῶν γραμμάτων, ἀλλ’ ἐγὼ, ὡς ἐπ-

Ῥατιοι. Ga. CXVIII.

superflue interponitur ut sit hic sensus : « Erit ra-
dix Jesse. » Quenam illa ? « Qui exsurget, inquit,
ad imperandum gentibus, id est, Christus.

XV, 13, 14. « Deus autem spei impleat vos omni
« gaudio et pace in credendo,in hoc,ut exuberetis in
e spe per potentiam Spiritus sancti. Persuasus sum
« autem, fratres mei, et ego ipse de vobis, quod et
« ipsi pleni estis bonitate,impleti omni scieutia,po-
« tentes etiam invicem alius alium admonere, »

Rursum ad orationem venit, et ait: Deus libe-
rabit vos a mutua inter vos pugna, 4018 et ab omni
angustia que inde provenit. « Deus spei. » Spei,
inquit, Deus est Deus noster.

Itaque bene precor vobis. Spero enim efficacem
fore orationem, si modo ipsi velitis. In credendo
autem impleti sitis gaudio et pace, quee secundum
cogitationes est (quod pro vobis excepto) sitis etiam
in spe exuberantes sive ditati et abunde affecti.
Hzc autem per gratiam ac potentiam sanctissimi
Spiritus contingunt. — Alio modo. Orat ut implean-
tur omni gaudio fideles qui ex Judaeis erant (nam
hi animo angebantur ab aliis objurgati): et im-
pleantur pace qui erant ex gentibus, hi siquidem
inimico animo videbantur se habere erga eos qui
legi adhuc adharebant : magis autem utrique utro-
que repleantur. « In credendo. » Hoc enim a nobis
inferendum est, nempe fides. Ex hoc sane spes in
Deum nobis accedet, omnium causa bonorum:
quam maximopere precatur. Ut exuberetis, inquit,
quod non alio modo continget, nisi per potentiam
Spiritus. Qui ergo Spiritum habet, omnia habet.
« Persuasus sum autem. » Non opus est mihi, in-
quit, ut ab aliis discam, sed certior factus sum.
« Pleni estis bonitate. » Bonitatem vocat perfectam
virtutem.Pleni, vero dictio intensiva est. « Impleti
omni scientia. » Quid autem proderit si quispiam
fratres diligat, nisi ad id quod opus est possit uti
dilectione ? Propter hoc dicit, « Omni scientia. » —
« Potentes etiam invicem alius alium admonere. »
Non solum non egetis admonitione, sed et alios
docetis.

CAPUT XX,
De ministerio ipsius Pauli in partibus Orientis e,
Occidentis.

ἢ XV,15,16. «Audacius autem scripsi vobis,fratreg

« ex parte: tanquam commonefaciens vos propte
« gratiam : que data est mihi a Deo, ut sim minister
« Jesu Christi in gentes sancte administrans Evan-
«gelium Dei, 40€ ut flat oblatio gentium accep-
« tabilis, sanctificata per Spiritum sanctum. »

« Audacius ex parte. » Hoc est, quodammodo,et
si quis non videat totam sententiam, sed verba
ipsa ex parte curiosius scrutetur sine intellectu. Si
ergo ex parte consideret, apparebit sane illi, quod
duriorem ac asperiorem me vobis exhibuerim per
litteras, sed ego tanquam commonefaciens scripsi.

?2Q

619

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI

620

Et rursum necesse fuit mihi scribere, quod gratia A ἀναμιμνήσχων ἔγραψα. Καὶ πάλιν ἀνάγκην εἴχον τοῦ

mihi a Deo data sit in hoc ut preedicarem ac doce-
rem gentes : Minister enim sum Christi. tanquam
famulus et obsecundans ipsius voluntati. Et quid
operaris ἢ Sancte administro, inquit, sive sacriflco
Evangelium ejus: hoc est, hostiam istam ei im-
molo, nempe Evangelium ipsius. Et quomodo con-
tingit immolare ac sacriflcare Evangelium ? Offe-
rendo, inquit, illi gentes quz» per illud credunt,et
ut ipse fiant acceptabiles et sanctiflcate per Spiri-
tum sanctum. Adducendo itaque ad fldem,Evange-
lium Dei sacrificat. Vel dictio ᾿ερουργοῦντα sim-
plicius intelligenda est, ut signiflcet sancte ac dili-
genter operantem, non temere ac negligenter ; aut
hoc ergo modo, aut potius isto accipiendum est:

Audacius scripsi ex parte vobis, etiam tanquam B

commonefaciendo scribens. Siquidem incumbens
mihi necessitas et vehementius et diligentius scri-
bere postulat. Ego vero ausus sum et exactam dili-
gentiam omittere, et non tanquam preceptor scri-
bere : sed multum parcendo et tanquam commone-
faciens, sive potius ad memoriam reducens :
quanquam deberem et exactius et vehementius hoc
facere : ad hoc enim primum a gratia traditus sum,
ctin hoc ut manifestem ac serviam ordinatus
sum. Itaque si quis dicat fortassis quod in his que
scripsi objurgavi vos, et quibusdam vestrum visus
sum prestitisse me vobis duriorem : tantum abest
ut ego loc fecerim, ut etiam verear ne quomodo
ponas luam quod adeo parcens ac timide scripse-
rim, tanquam ausus sim minus facere quam opus
cxigat preeceptoris. Etenim majora ac plura scri-
bere deberem, ut qui ad docendum adhibitus sim:
nunc vero quasi audacius quidpiam faciens, tan-
tam parcendo ac adeo meipsum demittendo scripsi.
— Alio modo. 408 Romani in dignitate constituti
erant, ac mirum in modum cristas erigebant,ideo
conciliat eos, dicens se ausum fuisse: multum
enim ipsos hoc verbo frangit. Nec id satis est, sed
addidit: « Ex parte, » hoc est, leniter et brevius
et non quasi docens, sed ad memoriam reducens.
« Fratres. » Oportuit enim eos qui acrius objur-
gati essent affatim lenire. « Tanquam commonefa-
ciens. » Leniter, inquit, quomodo? veluti ad me-
moriam revocando admonens, hoc est, paululum
commonefaciens. Hujusmodi autem signiflcantia
dictionum prohibet ne in totum admoniti esse vi-
deantur. Unde non dicit Docens, sed « Commonefa-
ciens, » seu ad memoriam revocans. « Propter
gratiam qua dala est mihi a Deo. » Non meus labor
est, inquit, sed gratia Lei Ostendit autem quod ne
admonere quidem fuisset ausus, nisi gentes ipsi
fuissent concreditz»y, multa autem utitur inodestia.
« In gentes administrans. » Itaque a vobis quoque
justum fuit ut audirer. « Acceptabilis. » Cum igitur
concreditum mihi sit hoc obsequium et sacrum
ministerium, mihi studio est, ut in opus deducam
Dei consilium ; id autem est, ut oblatio vestra ac-
ceptabilis flat. — Item alio modo.Non ut ego glori-

q24ottv, Ott χάρισμά μοι ἀπὸ Θεοῦ ἐδόθη. εἰς τὸ
χηρύσσειν xal διδάσχειν τὰ ἔθνη. Λειτουργὸς T1?
εἶμι Χριστοῦ, οἷον ὑπουργὸς xal ὑπηρέτης. Βαὶ τί
ἐργάζῃ ; Ἱερουργῶ, φησὶ, τὸ Εὐαγγέλιον αὐτοῦ, τουτ-
ἐστι θυσίαν αὐτῷ ταύτην θύω, τὸ Εὐαγγέλιον αὖ-
τοῦ. Καὶ πῶς ἔστι θύειν xal ἱερουρτεῖν τὸ Εὐαγγέ-
Àtov; Ἐκ τοῦ προσφέρειν αὐτῷ, φησὶ, τὰ δι’ αὐτοῦ
πιστεύοντα ἔθνη, χαὶ γίνεσθαι αὐτὰ εὐπρόσδεχτα xal
ἡγιασμένα ἐν Πνεύματι ἁγίῳ, Ὥστε ὁ προσάγων
τῇ πίστει, τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ ἱερουργεῖ.
"H ἱερουργοῦντα ἀχουστέον ἀπλούστερον, οἷον,
ἱερῶς ἐργαζόμενον χαὶ σπουδαίως, ἀλλὰ μὴ ὡς
ἔτυχε καὶ ἠμελημένως. Ἤ οὖν οὕτως, ἢ μᾶλλον
οὕτως ἐχληπτέον: Τολμηρότερον ἔγρχψα ix μέ-
ρους ὑμῖν, καὶ ὡς ἐπανχαμιμνήσχων γράψας. Ἡ
γὰρ ἐπιχειμένη μοι ἀνάγχη, xal σφοδρότερον xai
ἀκριδέστερον γράφειν ἀπαιτεῖ, Ἐγὼ δὲ ἐτόλμν, τα καὶ
τῆς ἀχοιδείας χαθυφεῖνχι, xal οὐχ ὡς διδάσχαλοης
γράφειν, ἀλλὰ μετὰ πολλῆς φειδοῦς, xat ὡς ἐπανα-
μιμνήσκων, καίτοι χρεωστῶν xxl ἀχριδέστερον καὶ
σφοδρότερον. Εἰς τοῦτο γὰρ ὑπὸ τῆς χάριτος πρόχε-
γείρισμα:, καὶ ἐν τούτψ ὑπουργεῖν καὶ δουλεύειν τέ-
ταγμαι" ὡς ἂν εἴ τις ἔλεγεν. Ἴσως ἐν οἷς ἔγραψα
χαθηψάμην ὑμῶν, καὶ ἔδοξά τισιν ὑμῶν σχλτνρότερον
ὑμῖν προσενεχῆῆναι. Ἐγὼ δὲ τοσούτῳ δέω τοῦτο
ποιΐσαι, ὅτι καὶ φοδοῦμχι μή πως οὕτω μετὰ πολ-
λῆς φειδοῦς χαὶ ὑποστολῖς γράψας, καὶ εὐθύνας
ὑφέξω, ὡς τολμήσας ἔλαττον ἔρον διδασχάλου mo:z-
σαι. Καὶ γὰρ μείζονα γράφειν καὶ πλείω, ὡς τὸ δι-
δάσχειν ἐμπεπιστευμένος χρεωστῶ, νῦν δὲ ὡς φει-
δόμενος, xai ὡς τολμηρόν τι πράττων, οὕτως bzt
μένως ἔγραψα, — Ἄλλως. "Ev ἀξιώματι ἦσαν οἱ Ρω-
paio, καὶ πολλὴν εἶχον φλεγμονήν. Διὸ θεραπεύει
αὐτοὺς ix τοῦ λόγου τοῦ, ᾿Ετόλμησα. Πένυ γὰρ xz-
ταχλᾷ τούτους διὰ τούτου τοῦ ῥήέωατος. Ka! οὐδὲ
τούτῳ ἀρκεῖται, ἀλλὰ προσέθηχεν᾽ « 'AmÓ μέρους. »
Τουτέστιν, ᾿Ηρέμα καὶ διὰ βραχέων, καὶ οὐχ ὡς διδά-
σκων, ἀλλ᾽ ἀνχμιμνέσχων. « ᾿Αδελφοί. » Ἔδει γὰ
αὐτοὺς χατασχωφθέντας, ἱκανῶς xal λεᾶναι. « Ὥς
ἐπαναμιμνήσχων. » ἩΠρέμα, φησί. Πῶς ; Ὡσανιὶ
ἀναμνήσας, τουτέστι, μιχρὸν ἀναμνῆσας. 'H δὲ
τοιαύτη σημασία τῶν λέξεων, χολάζει τὸ μὴ καθ-
ὅλου αὐτοὺς ἀναμεμνῆσθαι. Ὅθεν οὔ φησι, Διδάσχων
ἀλλ᾽, « ᾿Αναμιμνήσχων. » — « Διὰ τὴν χάριν τὴν Co-
θεῖσάν μοι.» (Οὐχ ἐμὸς ὁ πόνος, φησὶν, ἀλλὰ χάρις ἐστὶ

Ὁ θεοῦ » Ae[xvuct δὲ ὅτι οὐδὲ ἀναμνῆσαι ἂν ἐτόλμησεν, εἰ

μὴ τὰ ἔθνη͵ ἐπεπίστευτο, Πολλὰ δὲ μετριάὔει. « Εἰς τὰ
ἔρνη ἱερουργοῦντα. » Οὐχοῦν χαὶ παο᾿ ὑμῶν δικχχίως
ἂν ἀκουσθείην. « Εὐποόσδεχτος. » Τοιγαροῦν ἐμπι-
στευθεὶς ταύτην τὴν λειτουργίαν χαὶ ἱερουργίαν,
σπουδὴν ἔχω εἰς ἔργον ἀγαγεῖν τὴν βουλὴν τοῦ Θεοῦ.
I δὲ ἐστιν, εὐπρόσδεχτον ὁμῶν γενέσθαι τὴν mpos-
φοράν. — Καὶ ἄλλως. Οὐχ ἵνα ἐγὼ δοξασθῶ, διὰ
τοῦτο xal ὑμῖν ἔγραψα, ἀλλ᾽ ἵνα καὶ ὑμεῖς μετὰ τῶν
ἄλλων ἐθνῶν σωθῆτε, xxl οὕτῶς γένηται dj προστορὰ
τῶν ἐθνῶν, ὁλοχλήρῶΩς εὐπρόσδεχτος. « Ἐν Πνεύμχτι
ἁγίῳ.» Πῶς δ᾽ ἂν ἔσεσθε εὐπρόσδεγτοι καὶ ἐγια-
σμένοι ; ΕἾ ἔχετε, φησὶ, τὸ Ὠνεῦμα. ῶς δὲ τοῦτο

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

παραγίνεται ; Διὰ βίου ἀλήπτου. Ὡς οἵγε μὴ ὀρθῶς A flcer, propterea vobis quoque scripsi, sed ut vos

βιοῦντες, διώκουσι τὸ ἅγιον Πνεῦμα ἀο᾽ ἐχυτῶν.

etiarz cum ceteris gentibus salve sitis, atque ita

gentium oblatio flat perfecte acceptabilis. « Per Spiritum sanctum. » Quomodo vero acceptabiles
et sanctiflcati eritis ? Si habueritis, inquit, Spiritum. Porro ille quomodo accedet ? Per vitam inculpa-
tam. Qui ergo non recte vivunt, Spiritum sanctum a se repellunt.

Ἔχω οὖν καύχήσιν iv Χριστῷ ᾿Ιησοῦ τὰ πρὸς
τὸν θεόν. Οὐ γὰρ τολμήσω λαλεῖν τι ὧν οὐ κατ-
εἰργάσατο Χριστὸς δι' ἐμοῦ, εἰς ὑπαχοὴν ἔθνων,
λόγῳ καὶ ἔργῳ, ἐν δυνάμει σημείων καὶ τεράτων,
ἐν δυνάμει νεύματος Θεοῦ, ὥστε μὲ ἀπὸ “Ἱερου-
σαλὴμ καὶ χύχλῳ μέχρι τοῦ Ἰλλυρικοῦ, πεπλη-
ρωχίναι τὸ Εὐχγγέλιον τοῦ Χριστοῦ.

Καυχῶμαι τοιγαροῦν οὐχ ἐν ἐμαυτῷ, οὐδὲ ἐν σπου-
δὲ ἐμῇ, ἀλλ᾽ ἐν Χριστῷ, ἐν τοῖς πράγματι τοὶς ἀν-
ἤχουσι χαὶ διαφέρουσι τῷ Πατρί. "Apa ἡ εἷς Χριστὸν
πίστις, τῷ Πατρὶ διαφέτει' Πρῶτα μὲν γὰρ μετριή-
σας εἰς τὸ λέγειν, « Τολμηρότερον δὲ ἔγραψα, » νῦν

ΧΥ 1 19. « Habeo igitur gloriationem in Christo
« Jesuin his que suntadDeum.Non enim ausim loqui
equidquameorum quenon effecitChristus per mead
« obedientiam gentium verbo etopere,per potentiam
« signorum ac prodigiorum,in potentiaSpiritus Dei:
eut ab Jerusalem et circumjacentibus locis usque
«ad Illyricum impleverim Evangelium Christi. »

Glorior igitur non in meipso, neque in studio
meo,sed in Christo,in rebus quie pertinent ac red-
eunt ad Patrem.Fides itaque in Christum ad Pa-
trem pertinet.Primum siquidem modestia usus est,
dicens : 404 Audacius autem scripsi, nunc seip-

ἐπαίρει ἑαυτὸν, πλὴν ἐν Χριστῷ 'Inz03. — Ἄλλως. B sum attollit,attamen in Christo Jesu. — Alio modo.

[ΦΩΤ.] Τί οὖν ; σὺ ἐνεπιστεύθης τὴν τῶν ἐθνῶν
προσφοράν; Ναὶ, φησί, Καὶ χαυχήσασθαι δύναμχι,
ἐν oic εἰργασάμην ἐν αὐτοῖς. Ἡ δὲ χαύχησίς μου, οὐκ
ἐν ἐμοὶ, τουτέστιν, οὐχ ἐν τῇ δυνάμει ἢ τῇ ἴσχύϊ τῇ
ἐμῃ, ἀλλ᾽ ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ, Kal γὰ εἴτι ἂν εἴπω xal
χασγήσωμα:, οὐδὲν ἄλλο τολμήσω λέγειν, ἀλλ᾽ ἢ ἅπερ
ὁ Χριστὸς ἐν ἐμοὶ χατειργάτατο εἰς τὸ ὑπακοῦσαι
καὶ πιστεῦσαι τὰ ἔθνη. Τί οὖν χατειργάσατο ; Λόγον
εἷς τὸ χηρύττειν ἔδωχε, σημεῖχ καὶ τέρχτα εἰς
τὸ εὐεργετεῖν xal πείθειν ἐχορήγησε. Τέλος, οὕτως
ηὔξητε χαὶ ἐπλάτυνε xai ἐστήριξε τὴν δι’ ἐμοῦ χη-
ρυττομένην πίστιν, ὥστε ἀπὸ ᾿Ιερουσαλὴμ ἐξ ἧς τὴν
πρώτην ἤνεγχε βλάστην xal πέοις, μέχοι τοῦ Ἰλλυ-
ριχοῦ διαριζωθῆναι καὶ διχουῖναι xal πληοῶσα! τὸ
χήουγμα τὴν τοσαύτην οἰχουμένην. Οὐχηῦν χαλῶς
xii ὑμῖν ἔγραψα χαὶ ὑπέμνητα τῶν ἐν ἐμείνοις
χατορθωβέντων, θαῤῥεῖν xai περὶ ὑμᾶς ὑποτιθεμέ-
νων, καὶ τὴν ἐξουσίαν χαὶ ἀδειαν τοῦ νουθετεῖν μετὰ
τοῦ Πνεύματος ἐγγυωμένων. « Οὐ γὰρ τολμήτω λα-
λεῖν τι.» Ἐπειδὴ εἶπεν, « Ἔχω καύχημα, » προστίθη-
σιν. ὅτι Οὐ χόμπος, φησὶ, ῥημάτων τὰ εἰρημένα.
Οὐδὲ 41? εἰπεῖν τολμῶ τῶν μὴ παρὰ Χοιστοῦ μοι
παραυχιθέντων εἷς τὴν τῶν ἐθνῶν ἱερουργίαν, xai
ἵνα μου τὰ ἔθνη ὑπυχούσῃ, ἀλλὰ χαὶ σημείων ποιή-
σεις, καὶ τεράτων ἐπιδείξεις μοι παρεσχέθη aav. "Avá-
γει γὰρ λοιπὸν ἑαυτὸν, ἐπειδὴ σφόδρα ἐν τοῖς ἄνω
ἐταπείνωσεν bautóv, εἰπὼν, « Τολμηρότερον ἔγραψα
μῖν, » ἵνα μὴ ὡς εὐτελοῦς, ἀπόδλητος ὁ λόγος γένη-
ται. « Ὧν οὐ χατειργάσιτο Χριστὸς δι᾽ ἐμηῦ. » Δεί-
χνυσιν ὅτι οὐδὲν ἦν αὐτοῦ, ἀλλὰ τὸ πᾶν Χριστοῦ“
« Ἐν δυνέμει Πνεύματος Θεοῦ. » Τὸ ἀξίωμα λέγε!
τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ὅτι Ταῦτα πεποίγχα, φησὶν,
fqoov τέρατα καὶ σημεῖα, τῇ δυνάμει αὐτοῦ. « Ὥστε
ue ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ καὶ κύχλῳ, » Λοιπὸν ἡ ἀπόδει-
ξις τῶν εἰρημένων, τῶν μαθητῶν τὸ πλῆθος. Δ'ὰ
τοῦτο δὲ sime, « Κύκλῳ, » ἵνα μὴ τὴν χατ᾽ εὐθεῖαν
ὁδὸν ἐνθυμγθῆς. ἀλλὰ πάντα τὰ πέριξ. » Οὐχ εἶπε,
Κεχηούξαι, ἀλλ᾽ 8 μεῖζον ἦν, « Πεπληρωχέναι. » Ἰλ-
λυρικὸν δὲ ἐστι, τὰ ἔσχατα τῆς νῦν ὀνομαζομένης
Βολγαρίας.

Quid ergo? Tibine concredita est gentium oblatio?
Utique, inquit, et gloriari possum de his que in
illis operatus sum. Gloriatio vero mea non est in
me, hoc est, in viribus et potentia mea, sed in
Christo Jesu. Etenim si quid dixero aut gloriatus
fuero, nihil aliud audebo dicere quam ea qux per
me Christus effecit in hoc ut gentes obedirent ac
crederent. Quid igitur effecit? Sermonem dedit ad
praedicandum : signa et prodigia ad benefaciendum
ac persuadendum tribuit Tandem adeo auxit et
dilatavit ac confirmavit fidem per me predicatam
ut a Jerusalem, ex qua primum germen tulit, et
cireumjacentibus regionibus usque ad Illyricum,
radices fixerit ac inhwserit etimpleverit predicatio

C tantas hominum terras. Itaque bene etiam vobis

scripsi ac suggessi de his quz apud illos acta sunt,
audens etiam vos admonere una cum spiritu, de
his quie vobis proposita sunt ac promissa juxta
potentiam ac libertatem. « Non enim ausim loqui
quidquam. » Postquam dixit : « Habeo gloriatio-
nem.»addit non verborum arrogantia esse praedicta
neque enim, inquit,audeo quidquam dicere eorum
qum» non sunt. mihi a Christo tradita ad sacram
gentium administrationem, utque gentes mihi obe-
diant Imo et signorum operationes ac prodigiorum
demonstrationes mihi date sunt.Jam enim seipsum
attollit, quia in precedentibus vehementer se de-
presserat, dicens : Audiacius scripsi vobis, ne tan.
quam vilis hominis sermo fleret abjectus. « Eorum
quie non effecit Christus per me. » Ostendit quod
nihil erat ipsius, sed' totum Christi. « In potentia
Spiritus Dei. » Dignitatem dicit Spiritus Dei. H»c,
inquit, feci, sive prodigia sive signa potestate
ipsius. « Ut ab Jerusalem et circumjacentibus lo-
cis. » Porro eorum que dicta sunt demonstratio,
discipulorum est multitudo.Propterea dixit : « Cir-
cumjacentibus locis, ne rectam viam consideres,
sed omnes positas in circuitu regiones. » Non dixit,
Predicaverim, sed quod majus erat «Impleverim. »
Illyricum autem novissima pars est ejus que
Bulgaria dicitur.

633

405 XV, 20 24. « [ta vero adnitens Evangelium A Οὕτως

« annuntiare, non ubi nominatus erat Christus. ne
« superalienum fundamentum mdificarem : sedsicut
« scriplum est:Quibus nonestannuntiatum de eo,vi-
« debunt,et qui nonaudierunt, intelligent. Quaprop-
«teretiamimpediebarlrequenterquominus venirem
& àd vos.nunc vero cum non amplius habeam locum
« in his regionibus, desiderium autem habeam ve-
« niendi ad vos multis jam annis,ut si proflciscar in
« Hispaniam,,veniamad vos. Spero enim me tran-
« seundo visurum vos,et a vobis deducendum illuc,
« $i tamen vestraconsuetudine priusex partefuero
« expletus. »

Conatus, inquit, et gloria mihi erat ibi Evange-
lium annuntiare ubi nondum nominatus fuerat
Christus. Quare ? Ne super alienum fundamentum
ediflcarem : « Non ubi nominatus erat Christus. »
Non quod caeterorum apostolorum societatem des-
picerem : sed quod contentiosum ac injustum ju-
dicarem, gloriam alienis debitam operibus subri -
pere. « Ne super alienum fundamentum «adifica-
rem. » Alienum fundamentum dicit prz:dicatorum
doctrinam. Alienum v: ro non diversitate predica-
tionis,sed ratione mercedis ac laboris. « Sed sicut
scriptum est. » Ostendit quod hoc agens prophe-
tiam impleat. « Quapropter etiam impediebar fre-
quenter. » Ejus quod in initio dixerat: « Saepius
proposui venire ad vos,» rationem nunc reddit.
Nam doctrina, inquit, circa gentes me prohibuit.
Πολλά multum, hoc est, sepe. « Cum non amplius
locum habeam. » Vides, inquit, quod non cupidi-
tate sue glorim scripserit eis? neque ut dicitur
assenlandi illorum gratia, ut qui primates essent ?
ei quidem propemodum hoc scribit.Quoniam opus
complevi et nihil est quod agam, volo venire ad
vos. « Desiderium autem habeam. » Ne illos deji-
cere videatur, scribens : Quia si nihil est quod
agam, veniam ad vos, subjungit : « Desiderium ha-
beam multis jam annis, » hocest desiderium com-
plere nitor. « Ut si proflciscar in Hispaniam. »
Ne rursum adulationis ergo dixisse existimetur,
« Desiderium habeam multis jam annis, » quod
dictum est corrigit, dicens: 406 Ob hoc potissi-
mum venire cupio, ut in Hispaniam prollciscar.
« Spero enim me transeundo visurum vos, et a
vobis deducendum. » Ne dicant, Facis nos vise
&C:ession?m pr:eter propositum, subjungit : « Et a
vobis deducen lum. » ut rursus dilectionem osten-
dat. Sed quoniaui «ἃ non satis erat, addit, « Exple-

us fuero, » quod patris potius erat quam pra-
ceptoris. « Ex parte expletus fuero. » Hoc est, in
parte. Nullu n enim tempus perfecte explere me

oseet vestra dilectione, nec conversationis vestra
satietalem inducere ; sed gratum est mihi ut
saltem ex parte implear.

XV.235-29.« Nunc autem proflciscor Jerusalem mi-
« nistranssanctis Placuitenim Macedonis etAchaim
«communionem aliquam facere in pauperes sanctos
«quisuntHierosolymis.Placuitnamque ipsis et debi-
«toressuntillorum.Nam si spiritualibus eorum ootn-

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI

624

δὲ φιλοτιμούμενον εὐχγγελίζεσθαι, οὐχ
ὅπου ὠνεμᾶσθη͵, Χοιστὸς. ἵνα μὴ ἐπ᾿ ἀλλότριον
θεμέλιον οἰκοδουμῶ, ἀλλὰ χαθρὼς γέγραπται,
OG οὐχ ἀνηγγέλη περὶ αὐτοῦ, ὄψονται καὶ ol
οὐχ ἀχηχόχσι, συνήσουσι. Διὸ xxl ἐνεχοπτιόμην
τὰ πολλὰ τοῦ ἐλθεῖν πρὸς ὑμᾶς. Νυνὶ δὲ ura
τόπον ἔζων ἐν τοῖς κχλίμασι τούτοις, ἐπιποθί:ν
δὲ ἔχων τοῦ ἐλθεῖν πρὸς ὑμᾶς ἁτιὸ πολλῶν ἑτῶν"
ὡς ἐὰν πορεύωμαι εἰς τὴν Σπανίχν, ἐλεύσομαι
πρὸς ὁμᾶς. ᾿Ελπίζω γὰρ διαπορεύμενος — 0s222-
σθαι ὑμᾶς, καὶ ὑφ᾽ ὑμῶν προπεμφθῆναι xti, ix
ὁμῶν πρῶτον ἀπὸ μέρους ἐμπλησθῶ.

Φιλοτιμία δέ μοι ἤγουν δύξα ἦν, φησὶν, bxet εὐαγ-
γελίζεσθαι, ἔνθα οὕπω ἦν ὀνομα:θεὶς ὁ Χριστός. T!
δή ποτε; "lva μὴ, φησὶν, ἐπ’ ἀλλότριον θεμέλιον
ο᾽ χοδομῶ. « Οὐχ ὅπου ὠνομάτθη Χριστός. » Οὐχ ὡς
ἀπευχόμενος τῶν λοιπῶν ἀποστόλων τὴν χοινωνίαν,
ἀλλ᾽ ὡς πλεονεχτιχὸν xal ἀδιχον χρίνων, τὴν τῶν
ἀλλοτρίων ἔργων δόξαν ὑφαρπάζειν. « "lvi μὴ ἐπ'
ἀλλότριον θεμέλιον οἰχοδομῶ. » ᾿Αλλότριον θεμέλιον
φησὶ τὴν τῶν ἄλλων χηρύχων διδαχύήν. ᾿Αλλότριον
δὲ, οὐ διὰ τὸ ἀλλοῖον τοῦ χηρύγματος, ἀλλὰ χατὰ
τὸν τοῦ μισθοῦ λόγον xai τοῦ χαμάτου. ε ᾿Αλλὰ χα-
θὼς γέγραπται. » Δείχνυσιν ὅτι τοῦτο ποιῶν, καὶ
προφητείαν ἐπλήρου, « Διὸ xai ἐνεχοπτόμην τὰ πολ-
Ài. » Τοῦ ἐν ἀρχῇ αὐτῷ εἰρημένου, ὅτι « Πολλάχις
προεθέμην ἐλθεῖν πρὸς ὕμᾶς,» νῦν τὴν αἰτίαν ἀποδί͵
δωσιν- Ὅτ', φησὶ, ἡ πρὸς τὰ ἔθνη διδασχαλία ἑχώ-
λυσὲ με. « Τὰ πολλά. » Οἷον πολλάχις. « Μηχέτι τόπον
ἔχων. » “ρᾷς ὅτι οὐ τῆς αὐτῆς δόξης ἐφιέμενος Eqca-
ψεν; οὐ δὲ, ὡς ἂν εἴποι τις, χολαχεύων αὐτοὺς ὡς ὃδυνά-
στὰς. Καὶ γὰρ μονονουχὶ τοῦτο γραφει" ᾿Επειδὴ τὸ ἔ;-
γον πεπλήρωχα, οὐδὲν ἔχω ποιῆσαι, θέλω ἐλθεῖν πρὸς
ὑμᾶς. « 'Επιποθίαν δὲ ἔχων. » Ἵνα μὴ δόξῃ ἐξευτελίζειν
αὐτοὺς γράφων, ὅτι, Μηδὲν ἔχων ποιῆσαι, ἔρχομαι
πρὸς ὑμᾶς, ἐπάγει, « ᾿Επιπορίαν ἔχων πρὸ πολλῶν
ἑτῶν,» τὴν ἐπιθυμίαν ταύτην σπεύδω πληρῶσαι,
« Ὡς ἐὰν πορεύωμαι εἷς τὴν Σπανίαν. » Ἵνα μὴ
πάλιν νομισθῇ κατὰ χολακείαν εἰρηχέναι τὸ, «"Ez:-
ποθίαν ἔχων ἀπὸ πυλλῶν ἑτῶν, » λολάζει τὸ εἶ"ν.
μένον, λέγων, ὅτι Διὰ τοῦτο μάλιστα ἐλθεῖν θέλω,
ἵνα εἷς τὴν Σπανίαν ἀπέλθω. « Ἐλπίζω γὰρ διαπο-
ρευόμενος 0:i31002: ὑμᾶς, καὶ ἀφ’ ὑμῶν προπεμ-
φθῆναι,» Εἴτα ἵνα μὴ λεγωσιν, "0305 πάϑεργον ἡ μᾷς
ποιῇ. ἐπάγει τὸ « ᾿Αφ᾽ ὑμῶν προπεμφθῆναι, » ἵν

ἢ πάλιν τὴν ἀγάπην ἐνδείξηται, ᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ οὐκ ἦν

ἀξιόχρεων τοῦτο, προστίθησι τὸ, « ᾿Εμπλησθῶ, » ὅπερ
πατοὸς ἦν μᾶλλον, j| διὸχυχάλου, « ᾿Απὸ μέρους
ἐμπλησθῶ, » Οἷον ἐν μέρει. Οὐδεὶς 132 χρόνος τί-
λείως, φησὶν, ἔμπλῆσαι μὲ δύναται τῆν ὑμῶν ἀγά-
πης, 0908 ἐμποιῆσαί μοι κόρον τῆς ὑμῶν ὁμιλίας,
ἀλλ᾽ ἀγαπητόν ἐστί μοι, ἵνα χἂν μεριχῶς ἐμπλη-
σθώ.

Νυνὶ δὲ πορεύομαι εἷς Ἱερουσαλὴμ, διχχονων
τοῖς ὁγίοις. Εὐδόχησαν γὰρ Μακεδονία xai ᾿Αχαῖχ
χηινωνίαν τινὰ ποιήσασθαι εἷς τοὺς πτωχοὺς
τῶν ἁγίων, τῶν ἐν Ἱερουσαλήμ, Ἐῤδόχησαν

γὰρ, καὶ ὀφειλέται αὐτῶν εἶσιν, El τὰρ τοῖς πνευ-

COMMENT. IN EPIST. AD RUM.

626

᾿ ματικοῖς αδτῶν ἐκοινώνησαν τὰ ἔθνη, ὀφείλουσι A « municaverunt gentes, debent étiam in carnalibus

"xal ἐν τοῖς σαρχιχοῖς λειτουργῆσαι αὐτοῖς. Τοῦτα
oUv ἐπιτελέσας, xal σφραγισάμενος αὐτοῖς τὸν
χαρπὸν τοῦτον, ἀπελεύσομαι δι’ ὑμῶν εἰς τὴν
Σπανίαν. Οἵδα δὲ ὅτι ἐρχόμενος πρὸς ὑμᾶς, ἐν
πλτρώματι εὐλογίας τοῦ Εὐχγγιλίου τοῦ Χριστοῦ
ἐλεύσομαι.

Ἐπε:δὴ εἶπε, Μηκέτι τόπον ἔχων ἦν τοῖς χλίμασι
τούτοις, ἔρχομαι πρὸς ὑμᾶς, ἔμελλε δὲ ἔτι βραδύνειν,
ἵνα μὴ γλευᾶσθαι νομίσωσι, λέγει τὴν αἰτίαν τῆς
ἕτι μελλήσεως. « Διαχονῶν τοῖς ἁγίοις, » B! ΠΙαῦλος
διάκονος, ἐννόησον τὸ μέγιστον τοῦ πράγματος. » Ἐ-
δόχησαν γὰρ Μακεδονία xal. 'Ayalx, » Οὐ μόνον τὴν
αἰτίαν θέλει εἶπεῖν τῆς ἔτι μελλήσιως, ἀλλὰ προτρέψα-
σθαι αὐτοὺς ὁμοίως τοῖς ἄλλοις πέμψαι τοῖς ἐν "Ir-

« ministrare ipsis. Hoc igitur ubi perfecere et ob-
« signavero ipsis fructum hunc, revertur per vos
« in Hispaniam. Scio autem quod ubi venere ad
«vos, in plenitudine benedictionis Evangelii
« Christi veniam. »

Quia dixerat: Cum non amplius locum habeam
ἴῃ his regionibus. veniam ad vos adhuc autem mo-
ram facturus erat, ne se illusos esse arbitrentur,
causam dicit cunctationes adhuc detinentis. « Mi-
nistrans sanctis. » Si Paulus minister erat,concipe
rei magnitudinem. « Placuit enim Macedonie et
Achaige. » Non solum causam referre vultdetinentis
adhuc cunctationis : sed hortari quoque eos ut si-

ρουσαλήμ. Τοῦτο γὰρ βούλετάι αὐτῷ τὸ εἰπεῖν xal p militer aliis mittant qui sunt in Jerusalem. Nam

«οὺς πέμποντας. Ἐῤδόχνσαν, ἀντὶ τοῦ, ἐδουλεύθη-
σαν. Οἱ ἐν Μαχεδονίᾳ ὁμοίως καὶ οἱ ἐν ᾿Αχαΐᾳ ἠθὲ-
λησαν modica) ἐλεημοσύνην’ « Κοινωνίαν τινά" »
Ἑοινωνίαν δὲ χαλεῖ τὴν ἐλεημοσύνην, βαθὸ αὐτοὶ
μὲν χρήματα πέμπουσιν, ot δὲ ἅγιοι τὴν πρὸς Θεὸν
παῤῥησίαν συνεισφέρουσιν. « Εἷς τοὺς πτωχοὺς τῶν
ἁγίων. » Aux, dj τῆς ἐπιδόσεως ἀνάγχη, διά τε τὴν
πενίαν, καὶ διὰ τὴν ἀρετήν, « Καὶ ὀφειλέται αὐτῶν
εἶσιν. » Διὰ τί δὲ τοῦτο ποιεῖν ἐδουλεύσαντο ; ἴσασι,
φησὶ, χρεωστοῦντες τοῦτο,

Οὐχ ἄρα κατὰ ἐλεημοσύνην, ἀλλὰ κατὰ Χρέος

πέμπουσιν. « Εἰ 420 τοῖς πνευματιχοῖς αὐτῶν ἐχοι-

νώνησαν. » Λοιπὸν λέγει πῶς εἶσιν αὐτῶν ὀφειλέται.

Δι’ αὐτοὺς, φησὶ, μάλιστα ἦλθεν ὁ Χριστός. Περὶ γὰρ
τῶν ix πεῤιτομῆς πιστῶν ὁ λόγος αὐτῷ, xai αὐτῶν
X» τὰ ἀγαθὰ xal αἱ ἐπαγγελίαι. Ὥσπερ οὖν τοῖς
πνευματικαῖς οὐτῶν ἐχοινώνησε τὰ ἔθνη, οὕτω: γρὴ
αὐτοὺς καὶ ἐν τοῖς σχροχιχοῖς λειτουργῆσαι αὐτοῖς.
Οὐχ £x: δὲ λέγει χοινωνῆσαι, ἀλλὰ λειτουργῆσαι, ἐν
τάξει διακόνων αὐτοὺς τιθεὶς, τοῖς ἁγίοις φόρους
τελούντων ὡς βασιλεῦσιν. « Καὶ σφραγισάμενος αὖ-
τοῖς. » Ὡς ἐν ασύλῳ τόπῳ xal ἀσφαλεῖ μέλλων ἀπο-
τίθεσθαι, (καὶ γὰρ ἐν οὐρανοῖς ἔμελλεν ἀποτίθεσθαι,
φησὶ), x«l σφραγισάμενος. « Τὸν καρπὸν τοῦτον. »
Καρπὸν χαλεῖ τὴν ἐλεημοσύνην, δεικνὺς χερδαίνοντα
μᾶλλον τὸν παρέχοντα. « Εἷς τὴν Σπανίαν, Πάλιν τῆς
Σπανίας μέμνηται, δεικνὺς τὸ πρὸς τοὺς Σπανίους
φίλτρον. « Ἔν πληρώματι, » xat τὰ ἐξῆς. Τουτέστιν,
Q:3a ὅτι ἐρχόμενος πρὸς ὑμᾶς χομῶντας ὑλᾶς τοῖς
ἀγαθοῖς εὐρήσω" Τὸ γὰ», « Ἐν πληρώματι εὐλογίας τοῦ
Ἑὐαγγελίου, » τὸ πάντων ἐντὸς εἶναι "τῶν ἀγαθῶν αὐτοὺς
σημαίνει. -- Ἤ οὔτως. (OIKOTMENIOY.] ΟἵδὲῺὰὲ ὅτι
ἐρχόμενος πρὸς τὸ πληρῶσαι ὑμᾶς τῆς ἐκ τοῦ Εὐαγ-
γελίου εὐλογίας ἐλεύσομαι, ὅτι πρὸς ἀρετὴν xal
πίττιν ἀλείψω.

Παρακαλῶ δὲ ὑμᾶς, ἀδελφοὶ, διὰ τοῦ Κυρίου
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, xai διὰ τῆς ἀγάπης τοῦ
Πνεύματος, συναγωνίσασθχί μοι ἐν ταῖς προσ-
tuya; ὑπὲρ ἔμοῦ πρὸς τὸν Θεὸν, ἵνα ῥυσθῶ ἀπὸ
τῶν ἀπειθούντων ἐν τῇ 'Iooóalg, xal iva ἡ δια-

κονία μου, ἢ εἰς ᾿Ιερουσαλὴμ, εὐπρόσδεχτος γέ-

hoc vult cum etiam illos nominat qui miserunt.
Εῤδόχησαν, id est, placuit eis, sive consultatione
facta statuerunt, id est, qui in Macedonia sunt et
Achaia voluerunt eleemosynam facere. » Commu-
nionem aliquam. » Vocat autem eleemosynam
communionem : tanquam ipsi quidem pecunias
mittant, sancti vero libertatem erga Deumin unum
conferant. « In. pauperes sanctos. » Duplex erat
communicationis necessitas,et propter paupertatem
et propter virtutem. « Et debitores sunt illorum. »
Quare autem hoc statuerunt facere? Quoniam
hujus se cognoscunt esse debitores.

4041 Non itaque ex eleemosyna, sed ex debito
mittunt. « Nam si spiritualibus eorum communi-
caverunt.» Consequenter dicit quomodo sint eorum
debitores: propter ipsos, inquit, maxime venit
Christus : de fldelibus enim sermoipsi erat qui ex
circumcisione venerant : et si illorum erant bona
ac promissiones.Quemadmodum ergo spiritualibus
illoruz.communicaveruntgentes.ita oportet quoque
ipsas in carnalibus ministrareillis. Jam autem non
dicit, Communicare, sed « Ministrare, » in ordine
ministrorum eos ponens,qui sanctis tributa pende-
rent tanquam regibus. « Et obsignavero eis. » Ve-
luti in asylo tutoque loco repositus sit (siquidem
in celo repositurus erat) dicit : Et obsignavero
eis sive sigillo munivero. « Fructum hunc. »
Fructum vocat eleemosynam, ostendens quod lu-
crum magis faciat is qui tribuit. « In Hispaniam. »
Rursum Hispanie meminit,vehementem ostendens
amorem qnem habeat erga Hispanos. «In plenitu-
dine, » etc. Hoc est, scio quod ubi ad vos venero,
inveniam vos bonis fetos ac ornatos. Quod enim
ait : « In plenitudine benedictionis Evangelii, »
significat ipsos omnia in se habere bona. — Vel
hoc modo. Scio quod ubi venero, ad implendum
vos benedictione Evangelii veniam.

XV, 30-33. « Oro autem vos, fratres, per Domi-
« num nostrum Jesum Christum, et per dilectio-
« nem Spiritus : ut simul mecum certetis in pre-
« cationibus pro me ad Deum fusis : ut liberer ab
« incredulis in πᾶ δᾶ : ut ministerium hoc meum
« versus Jerusalem, acceptum flat sanctis: ut in

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

« gaudio veniam ad vos per voluntatem Dei, una- A vr:s: τοῖς ἁγίοις, ἕνα ἐκ χαρᾷ De πρὸς υμῖς

« que vobiscum refociller. Deus autem pacis sit
« cum omnibus vobis. Amen. »

Quasi ipse idoneus non sit ad persuadendum,
Per Christum, inquit, et per Spiritum sanctum vos
oro. Vide autem quod Filii et Spiritus meminerit,
jam vero non meminit Patris. Quod dictum est,
vt, ubi Patris ac Filii tantum meminerit, ne
turberis quod non etiam Spiritus meminerit.
Multifariam enim de sancta loquitur Trinitate.
« Dt simul mecum certetis. » Maxima utitur
animi modestia, quod dicat sibi opus esse illorum
oratione. 408 « Ut liberer. » Non dixit, Dt confli-
gam et vincam illos, sed « Liberer, » divinam
complens legem quee dicit: « Vigilate ut non intre-
tis intentationem 9. » — « Ab incredulis. » Significat
malos quosdam, et lupos magis quam homines qui
ipsi paraturi erant insidias. « Acceptum flat. » Ut
et hostia mea, inquit, accepta sit apud Deum, et
ut ipsi cum prompto animo et gratiarum actione
ea suscipiant que per me tradentur. « Ut in gaudio
veniam. » Nam si ab incredulis, inquit, liberatus
fuero, et ministerium meum acceptum flat, ip gau-
dio et non in tristitia veniam. « Per voluntatem
Dei. » Quod ab initio dixit, etiam nunc dicit : Si
quomodo jam tandem prosperum mihi contingit
iter per voluntatem Dei veniendi ad vos. « LU naque
vobiscum refociller. » Vides quam a fastu alienus
sit? Non enim dixit, Doceam vos, aut, Instruam,
sed « Refociller, » hoc est, vos in me per doctri-
nam, et ego in vobis per fidei traditionem : quod
etiam circa initia dixerat, hoc autem est simul
consolationem accipere per mutuam fidem. « Deus
autem pacis sit cum omnibus vobis. » Hoc ubique
Paulo moris est precationem admonitioni subji-
cere.

XVI, 1-5. « Commendo autem vobis Phoeben so-
« rorem nostram, que est ministra Ecclesie Cen-
« chreensis : ut illam suscipiatis in Domino, ita ut
« decet sanctos, et adsitis ei in quocunque nego-
« tio vobis eguerit. Hec enim et multis astitit et
« mihi ipsi: Salutate Priscillam et Aquilam adju-
« tores meos in Christo, qui pro anima mea suam
«ipsorum cervicem supposuerunt: quibus non
« solus ego gratias ago, sed et omnes Ecclesie

« gentium : ac domesticam illorum Ecclesiam. » D

Vide quod titulis Pheben ornet. Siquidem quia
hec erat qua epistolam deferebat. ipsis eam com-
mendat. Honestat autem tum quod eius primum
meminerit, tutu quod sororem vocet : quid autem
si Pauli fortassis soror erat? « Suscipiatis in Do-
mino.» Vel propter Dominum, vel secundum
Dominum »lIta ut decet sanctos. » Eo,inquit modo
quo decet sanctos suscipere. Duplam dedit οὑγὼ
ipsius occasionem : et ut propter Dominum ipsam
susciperent, et quod ipsa sancta esset.

9 Melth. xxvi, 6l.

διὰ θελήματος Θευῦ, χαὶ συνανακαύσιυ:α: ὑμῖν
'O δὲ Θεὸς τῆς εἰρήνης μετὲ πάντων Lui,
᾿Αμήν.

Ὡς μὴ αὐτὸς ὧν ἀξιόγρεως πρὸς τὸ πεῖσαι, Δὲ
τοῦ Χριστοῦ, φησὶν, ὑμᾶς καὶ τοῦ dryíos Πνείμετι
παρακαλῶ. Ὅρα δὲ δτι Υἱοῦ xz: Ὠνεύματος ἐμνί-
σϑν,, οὐκ ἔτ: δὲ χαὶ τοῦ Πατρός" Τοῦτο δὲ εὔἴξγει,
1vz. ὅτε Πατρὸς χαὶ Υἱοῦ μόνο" μέμνντα:, μὴ 9.
διθῆς διὰ τί μὴ καὶ τοῦ Ἠνεύμπστος ἐμνήσθη. ia.
gópwc γὰρ τὴν ἀγίαν τίθησι Τριάξα. « Zovryww.
σασθαί μοι. » Μεγίστη ταπεινοφροσύνη, 62i )im
τῆς τούτων δεῖσθαι εὐχῆς. ε Ἵνα ῥυσθῶ. » Οὐχ d.
κεν, ἵνα συμπλακῶ χαὶ νικήσω αὐτούς, ἐλλὲ͵
e Ῥυσθῶ, » θεῖον νόμον πληρῶν, ὅς φησιν" « E
χεσϑε μὴ ἐμπεσεῖν εἷς πειρασμόν. » — » "Azo τῶν
ἀπειθούντων. » Σημαίνει Ξονηρούς τινας, xal λύχοςς
μᾶλλον ἢ ἀνθρώπους, ἐπιθησομένους αὐτῷ. « Ej
πρόσδεχτος γένηται. » Καὶ ἵνα, φησὶν, ἢ θυτία um»
εὐπρόσδεκτος γένηται παρὰ Θεῷ, καὶ ἵνα xm αὐτοὶ
μετὰ προθυμίας xa! εὐχαριστίας δέξωντα: τὰ ἀτ'
ἐμοῦ. « Ἵνα ἐν χαρᾷ ἔλθω. » E! Ὑὰρ ῥυσθῶ, cr55,
ix τῶν ἀπειθούντων, xal ὁ διτχονία u02 εὐΞ:69-
δεχτος μένηται, ἐν χα-ᾷ καὶ οὐχ ἐν ἀθυμίᾳ ἔλεῦτο-
μαι. « Δ'ὰ θελήμστος Θεοῦ. » Ὃ ἐξ dogs εἶξε, χεὶ
νῦν λίγει" E? πως ἔδη “ποτὲ εὐοδωηήσομτ! iv τῷ
θελήκλατι τοῦ Θεοῦ ἐλθεῖ» πρὸς ὑμᾶς. « Καὶ σὺν-
αναπαύσωμα: ὑμῖν. » 'Op3; αὐτοῦ τὸ ἄτυφον; Οὐ
[à2 εἶπε, Διδάξω ὑμᾶς, ἥ, Κατηχήσιυ, ἀλλξ, « Κυν-
ανχπαύσυμαι, » τουτέστιν, Ὑμεῖς ἐμοὶ διὰ τὴν à-
δασκαλίαν, χἀγὼ ὑμῖν διὰ τὴν ἀῆς πίστεως ἐπίδοσιν,
ὃπερ xai xaT' ἀρχὰς λεγε, τοῦτο δέ ἐστι συμξ2;α-
χληθῆναι διὰ τῆς ἐν ἀλλήλοις πίστεως. « *O δὲ θεὸς
τῆς εἰρήνης μετὰ πάντων ὑμῶν. » Τοῦτο καντ:χοῦ
ἔθος αὐτῷ, εὐχὴν τιθέναι μετὰ τὴν παραίνεσιν.

Συνίστημι δὲ ὑμῖν Φοίδην τὴν ἀδελφὴν ἐμῶν,
οὖσαν διάχονον τῆς ἘΕχχλησίας τῆς — b Kr
χρεαΐς, ἵνα αὐτὴν προσδέξησθε ἐν Κυρίῳ, ἔξω:
τῶν ἀγίων, καὶ παραστῖτε αὐτῇ ἐν ᾧ v ὑμῶν
yemUn πράγματι. Καὶ γὰρ αὕτῃ προστάτις πολ-
λῶν ἐγενήθη, xxi αὐτοῦ ἐμοῦ. ᾿Ασπάσασθε li
mx)Àav χαὶ ᾿Αχύλαν τούς συνεργούς μοῦ ἐν
Χριστῷ, οἵτινες ὑπὲρ τῆς ψυχῆς poo, τὸν ir-
τῶν τράχηλον ὑπέθτχαν, οἷς οὖν ἐγὼ μόνος d
χαριστῶ, ἀλλὰ καὶ πᾶσα: al ᾿Εχχλησίαι τῶν ivo,
xal τὴν xat' οἶχον αὐτῶν Ἐχχλησίαν.

Ὅρα διὰ πόσων αὐτὴν σεμνύνει. Ἐπειδὴ αὕτη ἦν
διαχομίζουσα τὴν ἐπιστολὴν, συνιστᾷ αὐτὴν αὐτοῖς.
Σεμνύνει δὲ, τῷ πρώτης μεμνῆσθαι, xal τῷ ἀδελροὴν
καλέσαι, Τί δὲ ἴσον τοῦ εἶναι τοῦ Παύλου ἀδελφήν;
«ἸΙρησδέξησθε ἐν Κορίῳ. "H διὰ τὸν Κύριον, ἢ
κατὰ Κύριον. « Καὶ ἀξίως τῶν ἁγίων. » Ὃν τρόπον,
φησὶ, πρέπει ἁγίους δέχεσθαι, Διπλὴν δέδωχεν
αὐτῇ θεραπείας ἀφορμὴν, xai τὸ, Διὰ τὸν Κύριον
αὐτὴν δεχθῆναι, καὶ τὸ εἶναι αὑτὴν ἁγίαν.

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

« Kal παραστῆτε αὐτῇ. » Ὁρᾷς τὸ ἀνεπαχθές ; Οὐχ α — 409 « Et adsitis ei. » Vides quantum fugiat, ne

εἶπιν, ὅτι, ᾿Απαλλάξατε αὐτὴν ix τῶν ἐπιχε' μένων,
ἀλλὰ, « Παράστττε, » τουτέστι, Τὰ παρ᾽ ὑμῶν εἶσε-
νέγχατε, χαὶ χεῖρα ὀρίξατε. « Προστάτις πολλῶν. s»
Μέγας ὁ ἔπαινος, χαὶ ἱκανὸς αὐτοὺς προτρέψασθαι.
« Καὶ αὐτοῦ ἐμηῦ. " Τὸ μέγιστον ἐγχώμιον, τελευ-
παῖον τέθειχε. Μαχαςία γὰρ ὄντως ἡ ὀυνηθεῖσχ προ-
σ-ῖναι καὶ ἀναπαῦται τὴν ἁγίαν ψυχὴν Παύλου,
« Αὐτοῦ ἑμοῦ. » Τουτέστι τοῦ ᾿Αποστόλου, τοῦ χήρυ-
xoc, τοῦ διδασχάλου τῆς οἰχουμένης. « ᾿Ασπάσασθε
Πρίσχιλλαν καὶ ᾿Ακύλαν τοὺς συνεργούς μου. » Συ-
νήργησαν, φησὶν, ἐν διδαχῇ, ἐν πειρασμοῖς, ἐν
κινδύνοις. Μέγας δὲ ὁ ἕπαινος. Τινὲς δὲ συνεργοὺς
τούτους ὡς σκηνοποιοὺς χαὶ αὐτοὺς ὄντας ἐνόησαν.
« ᾿Αλλὰ καὶ πᾶσαι al ᾿Εχχλησίαι τῶν ἐθνῶν. » "II

molestus sit. Non dixit: Eximite eam ab impenden-
tibus sibi malis, sed « Adsitis, » hoc est, quoad in
vobis est benigni sitis, manumque porrigite, « Asti-
tit multis.» Magna lauset qure suíficiatad eos exhor.
tandum. « Et mihi ipsi. » Quod maximum erat ultimo
loco posuit, vere enim beata est, que potuit san-
ctam Paulianimam refocillare. « Mihi ipsi. » Ilocest,
Apostolo, concionatori, communi orbis preceptori.
« Salutate Priscillam et Aquilam adjutores meos. »
Auxiliati sunt, inquit, in doctrina,in tentationibus,
in periculis. Est autem hoc magne laudis. Quidam
vero hos adjutores intellexerunt, quod ipsi quoque
tabernaculorum textores essent. « Sed et omnes
Ecclesie, gentium. » Vel propter doctrinam, vel

διὰ τὴν διδασχαλίαν, 7j διὰ τὴν Ex τῶν χρημάτων εἰς p Propter facultatum in illos collationem. « Ac do-

αὐτοὺς συνεισφοράν. « Kal τὴν xat' olxov αὐτῶν 'Ex-
πλησίαν. ὁ Οὕτως δὲ ἦσαν εὐδόχιμοι, ὅτι χαὶ τὸν ot-
xov αὐτῶν ἐχχλησίαν ἐποίησαν. Ἵ1 ὅτι πανοιχὶ ἦσαν
κιστοὶ, ὡς τὸν οἶχον λοιπὸν ἐχχλησίαν εἶναι.
᾿Ασπέσασθε ᾿Επαίνετον τὸν ἀγαπητόν μου, ὃς
ἐστιν ἀπαοχὴ τῆς ᾿Αχαΐῖας εἷς Χριστόν. ᾿Ασπά-
σασθε Μαριὰμ, ἥτις πολλὰ ἐχοπίασεν εἰς ἡμᾶς.
᾿Ασπάσχσθε ᾿Ανδρόνικον xai ᾿ἰουνίαν, τοὺς συγ-
γενεῖς μου, χαὶ συναιχμαλώτους μου, οἵτινές
εἶσιν ἐτίσημοι ἐν τοῖς ἀποστόλοις, ol καὶ πρὸ
ἐμοῦ γεγόνασιν ἐν Χριστῷ. ᾿Ασπάσασθε ᾿Αμπλίαν
ἐν Κυρίῳ. ᾿Ασπάσασθε Οὐρ-

τὸν ἀγχπητόν μου
θανὼν τὸν συνεογὸν ἡμῶν ἐν Χριστῷ, xa! Στά-
qo» τὸν ἀγαπητόν μου. ᾿Ασπάσασθε ᾿Απελλῆν,

τὸν δόχιμον ἐν χριστῷ. ’᾿Ασπάσασθε τοὺς ἐκ τῶν
᾿Αριστοδούλουις ᾿Ασπάτασθε Ἤροδίωνα τὸν συγ-
γενῆ μου. ᾿Ασπάσασθςε τοὺς ἐκ τῶν Ναρκίστου,
τοὺς ὄνιας ἐν Κυρίῳ. ᾿Ασπάσασθε Τρύφαιναν
καὶ Τρυφῶταν τὰς χοπιώσας ἐν Κυρίῳ. ᾿Ασπά-
σασθε Περσίδι τὶν ἀγαπητὴν, ἥτις πολλὰ ἐχο-
πίασν ἐν Κυρίῳ. ᾿Ασπάσασθε Ῥοῦφον τὸν
ἐχλεχτὸν ἐν Κυρίῳ, καὶ τὴν μητέρχ αὐτοῦ xai
ἐμοῦ. ᾿Ασπάσασθε ᾿Ασύγχριτον, Φλέγουντα, Ἐρ-
μᾶν, Πατρόδαν, Ἑρμῆν, xai τοὺς σὺν αὐτοῖς

ἀδελφούς. ᾿Ασκάσασθε Φιλόλογον χαὶ ᾿Ιουλίαν, Νηρέα xai τὴν ἀδελφὴν αὑτοῦ, καὶ
᾿Ασπάσασθε ἀλλήλους ἐν φιλήματι ἁγίῳ, ᾿Ασπάζονται

τοὺς σὺν αὑτοῖς πάντας ἁγίους.
᾿χχλησίαι τοῦ Χριστοῦ,

mesticam illorum Ecclesiam. » Adeo probi et vir-
tuti addicti erant, ut suam etiam domum ecclesiam
fecerint. Vel d citur hoc, quia omnes domestici
fideles erant, ut jam domus esset Ecclesia.

XVI, 5-16. Salutate Epenetum dileclum meum,
qui est primz Achaiz in Christum. Salutate Mariam,
qua multum laboravit erga nos. Salutate Andro-
nicum et Juniam cognatos meos et concaptivos meos,
qui sunt. insignes inter apostolos, qui etiam ante me
fuerunt in Christo. Salutate Ampliam dilectum meum
in Domino. Salutate Urbanum adjutorem nostrum in
Christo : et Stachyn dilectum meum. Salytate Apel-
lem probatum in Christo. Salutate eos qui sunt
ex ÁAristobuli domo. Salutate llerodionem cognatum
meum. Salutate eos qui sunt ex Narcissi familiaribus,
qui sunt in. Domino. Salutate Tryphsnam et Thry-
phosam, qua laborant in Domino Salutate Persidem
dilectum, qu:e multum laboravit in Domino. Salutate
Rufum electum in Domino. et matrem ipsius ac meam.
Salutate Asyncritum, Phlegontem, Hermam, Patrobam,
Hermen.quique cum illis sunt fratres.Salutate Philolo-
gum et Juliam, Nereum et sororem ipsius ac Olympam,
et omnes qui cum ipsis sunt sanctos. Salutate vos 4180
invicem osculo sancto. Salutant vos Ecclesize Christi.
Ὀλυμπᾶν, καὶ
ὑμᾶς αἱ

Μέγα τὸ «iva: Παύλου ἀγαπητὸν, τοῦ χρίσει xai D — Magnum erat Pauli dilectum esse, utpote qui

οὐ πρὸς χάριν φιλεῖν εἰδότος. ᾿Απαρχὴν δὲ αὐτὸν
λέγει, ἢ ὅτι πρῶτος ἐπίστευσεν, 7j ὅτι πλείονα πάν-
τῶν εὐλάθειαν ἐπεδείχνυτο, Ἵνα δὲ μὴ νομίσῃς ὅτι
ἐν χκοσμιχοῖς ἦν πράγμασιν ἀπαρχὴ, προστίηνσιν᾽
E'« Χριστόν. » — « Πολλὰ ἐχοπίχσεν. » Δείχνυσιν ὅτι
μετὰ τῆς διδασχαλίας, xal ἕτερα χέχμηκεν εἷς αὐ-
τούς. « Εἷς ἡμᾶς. » Οὐ μόνον, φησὶν, εἰς ἑαυτὴν
ἐχηπίασεν, ἵνα σωθῇ, ἀλλὰ xal εἰς ἡμᾶς, ἀποστόλου
τάξιν πληρηλῦσα xal εὐαγγελιστοῦ. Πῶς οὖν εἶπε,
« Γυναιχὶ δὲ διδάσχειν οὐχ ἐπιτρέπω; » Τῆς ἐν τῷ
μέσῳ xal χοινῷ προεδρίας αὐτὴν χωλύων, xal τῆς
ἐν βήματι καθέδρας, οὐ τῆς τοῦ λόγου διδασχαλίας.
« Καὶ συνιιχμαλώτους pov. » Μεῖζον τὸ ἐγκώμιον

4 [ Tim. u, 13.

judicio et non ad gratiam solet diligere. Primitias
autem illum dicit: vel quod primus credidisset,
vel quod pietatem ceteris omnibus majorem osten-
disset. Ne autem putes quod in temporalibus rebus
essent primitic, addit: « in Christum. » — « Multum
laboravit. » Ostendit quod preterdoctrinamin aliis
quoque erga ipsos laboraverit. « Erga nos » Non
solum, inquit, circa seipsam laboravit, ut salva
esset, verum etiam circa nos, apostoli vice fungens
ac evangeliste. Quomodo ergo dixit: « Mulieri
docere non permitto 5 ? » a publica nempe ac com-
muni presidentia eam arcens, atque concionatorio
suggesto, non verbi doctrina. » Et concaptivos

ós1

OGECUMENII TRICC/E EPISCOPI

meos. » Majus encomium est dicere, « Concaptivos À τὸ « Συναιχμαλώτόυς μου. » Χαλεπώτερα γὰρ εἰ.

meos ; » indigniora namque patiebantur, quam alii
captivi, nempe persecutionem sustinentes, et con-
tumelia ac injuria affecti. « lnsignes. » Magnum
quidem est esse apostolos, maximum vero, inter
hos esse insignes. «Qui etiam ante me. » Considera
sanctam Pauli animam. Non pudore afficitur, di-
cens: «Hi ante me Christo crediderunt. » —
« Adjutorem nostrum in Christo. » Magna laus
Urbanum fuisse adjutorem, id tamen majus quod
adjutor fuerit in doctrina. « Apellam probatum. »
Utpote irreprehensibilem. « Eos qui sunt ex Aristo-
bulo domo. » Non erant fortassis quales primi:
idcirco neque nominatim meminit ill:rum. « Qui
sunt in Domino. » JEqualis omnibus laus, quod in

χμαλώτων ἔπασχον, διωχόμενοι, δὄριζόμενοι, 15.
χούμενοι, « ᾿Επίσημοι. » Μέγα μὲν καὶ τὸ thm
ἀποστόλους, τὸ δὲ καὶ ἐπισήμους ἐν αὐτοῖς, μέγιστον.
« Ut xai πρὸ ἐμοῦ.» Ὅρα τὴν ἁγίαν doyiv οὐχ
ἐπαισχύνεται λέγων, ὅτι « Ποὸ ἑἕμοῦ ἐπίστευταν
οὗτο: τῷ Χριστῷ. » — « Τὸν συνεργὸν ἡ μῶν ἐν Χ::.
στῷ. » Μέγας ὁ ἔπαινος, Οὐρδανὸν τὸν συνε: ov. Τοῦτ"
μεῖζον, ὅτι συνήργει ἐν cT διδχσχαλίᾳ' « ᾿Απελλῖν
τὸν δόχιμον, » otov ἀνεπίληπτον. « Τοὺς ix τῶν
᾿Αοιστοδούλου. » Ἴσως οὐχ ἦσαν ὡς οἱ πρῶτοι, ξι
οὐδὲ ὀνομαστὶ αὐτῶν ἐμνήσθη. « Τοὺς ὄντας ἐν K»-
pip. » Ἴσος πᾶσιν ὁ ἔπαινος, ὅτι ἐν Κυρίῳ ἔσαν, ;
ἔστι πιστοί, « Τὰς χοπιώσας ἐν Κυρίῳ. » llo! Μαρίας
ἄνω ἔλεγεν. « Ἥτις πολλὰ ἐχοπίχσε. » Ταύτας δὲ, ἔτι

Domino essent, hoc est, fideles. « Quz laborant in B χοπιώτας λέγει, Διὸ μείζων ὁ ἔπαινος. « ἹΠε;σίδε

Domino. » De Maria superius dixit : « Que multum
laboravit: » de his vero nunc dicit quod adhuc
laborent : major itaque laus est. » Persidem dile-
ctam. » Hec major erat Tryphena et Tryphosa,
tum quod dilecta, tum quod multum laboraverit.
« Et matrem ipsius ac meam. » Duplex bonum. et
quod filius fuerit reprehensione carens, et quod
mater virtutem colens. — Porro hoc significat
quod addit: « Et meam. » — « Et qui cum eis
sunt fratres. » Magnuin quoque erat hoc esse Pauli
fratres. « Philologum et Juliam. » Philoloeum,
quem primum Sinopes episcopum fuisse aiunt sub
Andrea « Et omnes qui cum ipsis sunt sanctos. »
Quod si sancti, non parvalaus illorum est. 4811
« Salutate vos invicem. » Omnes nunc. permistim

τὴν ἀγαπητήν. Αὕτη μείζων Τρυφαίνης καὶ To
φώσης, ὅτι τε ἀγαπητὴ, xal ὅτι πολλὰ ἐκοπίασεν,
« Καὶ τὴν μητέρά αὐτοῦ xal ἐμοῦ. » Δ'πλοῦν ἀγε:-
θὸν, τὸ, χαὶ τὸν υἱὸν εἶναι ἀνεπίληπτον, καὶ τὴν
μητέρα ἐνάρετον. Τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ, « Καὶ ἐμοῦ. »
— « Καὶ τοὺς σὺν αὐτοῖς ἀδελφούς. » Μέγα xai zo;
τοῖς, τὸ εἶναι Παύλου ἀδελςούς. « Φ':λόλτγον xi
Ἰουλίαν, » Τὸν Φιλόλοηγον, ὅν λέγουσι πρῶτον ἐτί-
σχοπον γενέσθαι Σινώπης ὑπὸ 'Avópioo. e Rai τοὺς
σὺν αὐτοῖς πάντας ἁγίους. » El δὲ ἅγιος. οὐ μιχρὸν.
αὐτοῖς τὸ ἐγχώμιον. « ᾿Ασπάτααθε ἀλλήλους. » Νὸν
πᾶντας ἀναμὶξ τίθησιν͵ ἵνα μὴ τς λύπη γέντ,τα! τοῖς
μὴ ὀνομαστὶ μνη μονευθεῖσιν, « Ἐν φιλήματι: ἁγίῳ. »
Ἕν: γὰρ χαὶ μὴ ἁγίῳ. « ᾿Ασπάγονται ὁ 2e. » Οὐχ
ἔτι τὸν δεῖνα f, τὸν δεῖνα, ἀλλ᾽ ἐχοινοποίν σεν αὐτοὺς.

ponit, ne que suboriatur tristitia his quorum non B τὸ, « Ὑμᾶς, » εἰπών.
est nominatim facta mentio. » Osculo sancto. » Nam etiam non sancto contingit. « Salutant vos.»
Jam non hunc vel lllum, se? ipsos in communi univit, dicens « Vos. »

XVI, 17 20. « Obsecro autem vos, fratres, con-
« siderate eos qui dissidia et offendicula preter
« doctrinam quam vos didicistis, faciunt, et decli-
« nate ab illis. Nam tales Domino Jesu Christo
« non serviunt, sed suo ventii: et per blandilo-
« quentiam et assentationem decipiunt corda sim-
« plicium. Nam vestra obedientia ad omnes per-
« manavit. Gaudeo igitur propter vos. Sed volo vos
« quidem sapientes esse ad bonum, sinceros vero
« ad malum. Deus autem pacis conteret Satanam
« sub pedibus vestris brevi Gratia Domini nostri
« Jesu Christi sit vobiscum. »

Novum genus consilii.Supplicis personam induit,
ac fratres vocat multo cum honore. « Considerate
eos qui dissidia. » Scrutamini, inquit. ac perdi-
scite.Ostendit autem fallaciam illorum.et quod non
palam ostendantur esse scelerati. Et ad maximam
Ecclesie subversionem est quod discriminentur a se
invicem. » Et offendicula. » Post dissidia namque
patet inttoitus offendiculis. Quid autem sint offen-
dicula interprelatur : Sectae, inquit, przeter doctri-
nam nostram iutroducte. « Sed suo ventri. »
Omnes enim secte ac olfendicula inde proveniunt,
quod hemines affectibus obsequantur ac ventri,

D

Παραχυλὺ δὲ ὑμᾶς.

ἀδελςοὶ, exorsiv τοὺς
τὰς διχοστασίας χαὶ τὰ σχάνοχλα πυρὰ τὶν be
δαχὴν fv ὑμεῖς ἔμάθετε, ποιοῦντας, καὶ ἐχχ)'-

vr:& ἀπ᾿ αὐτῶν. Οἱ γὰρ τοιοῦτοι τῷ Κυρίῳ ἐμῶν
'Ins09 Χοιστῷ οὐ δουλεύουσιν, ἀλλὰ τῷ irre
κοιλίᾳ xal διὰ τῆς χρηστολογίχς καὶ εὐλῖν

ἐξαπατῶσι τὰς καρδίας τῶν ἀχάχων. Ἢ τὲ:
ὑμῶν ὑπαχοὴ ti; πάντας &oíxtto. Ἀ χίσω o»

τὸ d! ὑμῖν: θέλω δὲ ὑμᾶς σοφοὺς μὲν sivi:

* ^ * 4 - . « * LJ
εἰς τὸ ἀγχθὸν, ἀχερτίους δὲ εἰς τὸ χαχόν, Ὁ
"^« « - * ' , * -
6t θεὸς τῆς εἰςήνγς συντρίψει τὸν Σατανᾶν

ὑπὸ τοὺς T6602; ὑμῶν ἕν tXyt. Ἢ χάρις τοῦ Ro-
δίου ἡμῶν Ἴνσοῦ Χριστοῦ μεθ᾽ ὑμῶν.

Ξένον εἶδος συμδουλῆς. Ἰχέτου vàp ὁπέξυ πούσ-
wrov, Xr! ἀξελουὺς καλεῖ μετὰ πολλῆς τῆς τιμῆς.
« Σχυπεῖν τοὺς τὰς $:507:2313c. Ἔδξευνᾷν, cr2,
« καὶ χαταμανθᾶνειν. Δείχνυσι δὲ τὸ δολερὸν αὐτῶν:
καὶ ὅτι οὐ γίνοντα: χαταδτλο: πονηροὶ ὄντες. AD,
Ὑὰρ μάλιστα Ἐχχλυτίας ἀνατροπὴ, τὸ δ:ν,-75θ1:
G7 ἀλλήλων. « Καὶ τὰ cxiví:Àz. » Μετὰ Yà2 τὶν
διχοσττίαν, εἴτοῦον εὐςὶ ti σχένδαλα. Ti
is: τὰ σχχνξχλα͵ Αἰρέσεις, ors, παρὰ
τῆν διδαῖν ἐμῶν ἐπεισιοῦσα:. € ᾿Αλλὰὲ zt ἐχυτῶν
ΧΌΛΟΣ. » Ai vi. αἱρέσεις πᾶϑα: χαὶ τὰ σχχνδαλα,
ἀπὸ τοῦ δουλεύειν miis: καὶ γαστρί, Ἀ:ὁ ξησιν, ὅτι

iz uvis:

033

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

634

ob δουλεύουσι τῷ Χριστῷ, ἀλλὰ τῇ χοιλίᾳ. Δοκεῖ δὲ Α Ideo dicit quod tales Christo non serviunt, sed suo

τοὺς ἐξ Ἰουδαίων αἰνίττεσθαι. Καὶ q30 Ἰουδαίων
πάντες ὡς γαστριμέργων κατηγοροῦσι. « Διὰ τῆς
χρησιολογίας. » Ἄχρι ῥημάτων dj θεραπεία, φησὶν, t
δὲ διάνοια, δολερὰ πρὸς ὑμᾶς. Κοινὸν δὲ τοῦτον λέγει
«ρόπον ἀπάτης, τὸ πρῶτον αὐτοὺς κολακεύειν,
« Ἰὰς καρδίας τῶν ἀκάχων.. » Οὐκ sizes, Ὑμῶν,
ἀλλὰ, « Τῶν ἁπλὲυστέρων. » Καὶ ὅτι οὐχ ὑμᾶς, ἀλλὰ
τοὺς ἀκέχους ἐξχπατῶσι, δῖῖλον ἦνθεν, ὅτι ἡ ὑμῶν
ὑπαχοὴ xal πειθὼ, εἰς πάντας ἦλθε. Πολλοὺς δὲ αὖ-
τοῖς ἐτίστης μέρτυρας, ἵνα μὴ ἀναισχυντήσωσι πρὸς
τὴν καχὴν διδαχήν. « Χαίρω οὖν τὸ ἐφ᾽ ὑμῖν. » Τοῖς
μὴ ἐξαπατωμένοις φησίν. « Σοφοὺς μὲν εἶναι εἷς τὸ
ἀγαθόν. » Ὑπαινίττεται ὅτι xal ἐξ αὐτῶν ἦσαν τινες
ἀπατώμενοι. θέλω γὰρ, φησὶν, sl; μὲν τὸ ἀγαθὸν
ἐἶναι ὑμᾶς φρονίμους, εἰς δὲ τὰ φαῦλα, ἀπείρους
χαχοῦ. — [EtYlIP.) Τουτίστι φρονήσει μὲν χεχρῆ σθαι
εἰς τὸ μὴ δτ᾽ ἑτέρων ἀδικεῖσθαι, ἀκεραιότητι δὲ εἰς
τὸ μὴ ἑτέροις ἐπ’ δουλεύειν. « Ὃ δὲ Θεὸς τῆς εἰοήνης. »
Ἐπειδὴ ἦσαν διχοστασίχι͵ τὸν τῆς εἰρήνης δοτῆρα
ἐπικαλεῖται, ἵνα παύσῃ τὰ σκάνδαλα. « Συντρίψει. » Ὅ
πολλῷ μεῖζον ἦν τοῦ ὑποτάξαι. « Τὸν Σατανᾶν. » Οὐ
μόνον, eral, τὰ σκάνδαλα παρεμδάλλοντας συντρί-
ψει, ἀλλὰ καὶ αὐτὸν τὸν στρατι,γὸν αὐτῶν Σατανᾶν.
« Ἔν τάχει, » φησίν, 'Ex τοῦ χρύνου τὴν παραμυθίαν
χαταυχευλζυν. «11 χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ
Χριστοῦ μεθ’ ὑμῶν. » ᾿Ανέμνησεν αὐτοὺς τῆς τοῦ
Θεοῦ χάοιτος, τῆς ἀεὶ σωτάσης. E" δὲ ἐχθοοὺς ὄντας
ἔσωσε, φησὶ, πολλῷ υάλλον νῦν. Ὁρᾷς ὅτι μετὰ τῶν
ἔργων, καὶ χάριτος εἰς τὸ σωθῆναι δεόμεθο ; Μετὰ
Ὑὰ: τὸ μαρτυρῆσαι αὐτοῖς ὑπακοὴν τότε τὴν χάριν
ἐπεύξατο.

᾿Ασπάζονται δμᾶς Τίμόθεος ὁ συνεργύς μου,
καὶ Λούχιος, χαὶ ᾿ΙΖάσων, xal Σωσίπατρος, οἱ συγ-

γεδιεῖς poo. ᾿Ασπάζομαι ὑμᾶς ἐγὼ Τέ:τιος, ὁ
ἡρίψας τὴν ἐπιστολὴν ἐν Κυρίῳ. ᾿Ασπιζεται
ὑμᾶς ΓΖϊτος ὁ ξίνος μου, xai τῆς Ἐχχλυησίας

ὅλις. ᾿Ασπάζεται ὑμᾶς “ἔραστος ὁ ἀδελφός τῆς
πόλεως, xal Κούαρτος ὁ ἀδελφός Ἵ xiu τοῦ
Κυρίον ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ μετὰ πάντων ὑμῶν.
᾿Αμἥν.

Etó:c ἐγχώμιον τοῦ Τιμοθέου ; συνήογει δὲ αὐτῷ
ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ. « Καὶ Σωσίπττρος, οἱ συγγενεῖς
poo. » Συγγενεῖς φησι, τοὺς ἐοικότας χατὶ τὴν εὖ-
aibsiav. « Τέρτιος, ὁ γράψας. » 'Avc! μεγάλου τέθεικεν
ἐπαίνου, τὸ εἴἶνα! ὑπογραφέα Παύλου. « Γάϊης ὁ ξένος
μη...» Τουτέστιν ὁ ξενοδόχος μου. Καὶ πολὺς ὁ ἔπαι-
νος, ὅτι πᾶταν αὐτὸς ξενοδοχεῖ τὴν ᾿Εχκχλησίαν, καὶ
τὸν [Ιαὔλον, ὃς οὐχ ἂν ἁπλῶς παρ᾽ αὐτῷ ἐξενίσθη,
εἰ μὴ ἦν ὁ Γάϊος ἄξιος. « Ὁ οἰχονόμος τῆς πόλεως. »
Τὴν ἀξίαν αὐτοῦ τέθειχεν, ἵνα γνῷς ὅτι οὐ πλοῦτος,
οὐκ ἀξίωμα, κώλυμα γίνεταί τινι πιὸς τὸ ὀρθὼς
βιοῦν ἢ πιστεθειν.

« Ἢ χάρις τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. » Τῆς χά-
proc μέωνηται, γῶν εὐεργεσιῶν ὑπομιμνήσχων τοῦ
Χριστοῦ. « Μετὰ πάντων ὑμῶν. ᾿Αμήν. » Οὕτως ἤο-
ἔχτο ἀπὸ εὑχῆς. « Χάρις ὁμῖν xal εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ
ἸΙατρδὰ xai Koploó Ἰησοῦ Χριστοῦ, » xal οὕτως xa-

ventri. Videtur autem Judaeos designare. Omnes
Siquidem accusant Judaeos tanquam ventri deditos.
« Per blandiloquentiam. » Verbo tenus, inquit,
obsequuntur, mens autem dolosa est erga vos.
Hunc vero dicit communem modum deceptionis
quod primum ipsis assentantur. « Corda simplici-
cium. » Non dixit, Vestra, sed « Simplicio-
rum. » — « Nam vestra obedientia. » Et quod non
vos, sed simpliciores decipiant, hinc manifestum
est, quod vera obedientia ac persuasibilitas ad
omnes pervenit. Multos autem testes ipsis statuit,
ne ad malam doctrinam erubescerent. 4894 « Gau-
deo igitur propter vos, » quod non sitis decepti.
« Sapientes quidem esse ad bonum. » Subindicat
quodetiam quidam illorum decepti erant. Siquidem
&it: Ad bonum quidem volo vos prudentes esse,
δὰ prava vero imperitos malis: hoc est, prudentia
quidem uti, ne ab aliis quidquam injustum vobis
flat ; sinceritatem autem, ne aliis insidiemini.
« Deus autem pacis.» Quoniam erant dissidia,
pacis datorem invocat. ut cohibeat offendicula.
« Conteret. » Quod multo magis quam subjicere.
« Satanam. » Non solum, inquit, immittentes offen.
dicula conteret, sed et ipsum illorum ducem Sata-
nam. « Brevi. » A tempore consolationem conftir-
mat. « Gratia Domini nostri Jesu Christi sit vobis-
cum. » Suggerit ipsis Dei gratiam. que semper
salvos facit, Quod si cum inimici essent salvos
fecit, multo magis nunc. Vides quod cum operi-
bus etjam gratia nobis opus sit ut salvi simus ?
Nam postquam obedientiam ipsis adesse testatus
est, tunc etiam gratiam optat.

XVI. 21-24. « Salutant vos Timotheus adjutor
e meus, et Lucius, et Jason, ac Sosipater cognati
« mei. Saluto vos ego Tertius, qui scripsi episto-
« lam in Domino Salutat vos Gaius hospes meus
« totiusque Ecclesie. Salutat vos Erastus. ccono-
« mus civitatis, et Quartus frater. Gratia Domini
e nostri Jesu Christi sit cum omnibus vobis. »
Amen.

Vides encomium Timothei ? adjuvabat enim
ipsum in Evangelio. « Et Sosipater, cognati mei. »
Cognati, inquit, similes in pietate. « Tertius, qui
scripsi. » Id magne laudis loco posuit, quod Pauli
amanuensis fuerit. « Gaius hospes meus. » Hoc est
hospitio me suscipiens: et magna laus erat quod
omnem Ecclesiam hospitio exciperet una cum
Paulo, qui non temere apud eum fuisset hospita-
tus, nisi Gaius omnino dignus fuisset. « OEcono-
mus civitatis. » Ejus posuit dignitatem, ut noveris
quod non divitis, non dignitas, alicui sint impedi-
mento ad recte vivendum, aut credendum.

413 « Gratia Domini nostri Jesu Caristi. « Gra-
tie meminit, Christi beneflcis illis suggerent. « Sit
cum omnibus vobis. Amen. » Ita a precatione co-
pit : « Gratia vobis et pax a Deo Patre et Do-
mino Jesu Christo : » et ita convenienti modo ser-

ORCUMENII TRICCAER EPISCOPT

monem concludit in precationem, « Gratia, ín- A ταπαύει τὸν λόγον προσειχῶς εἷς εὐχήν. « Ἢ χέρις

quit, Domini 658 Christi » Amatenim semper hoc
ponere fundamentum, parique modo hunc ponere
terminum.

Finis, diviuo favente auxilio. Epistola ad Romanos.

Scripta est a Corintho per Phaben ministram Ec-
clesia Cenchreensis.

τοῦ Κυρίνο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστεῦ.» Ταύτην γὰρ θεμέ-
)tov, ταύτην ὄρον ἀεὶ ποιεῖν αὐτῷ otyov.
Τίλος σὺν Θεῷ τῆς πρὸς Ῥωμκίους ῬἙπιστολῆς.

Ἐγ;ζφη ἀπὸ Κορίνθου δὰ Φοίδης τῆς διακόνου τῆς
ἐν Κεγχρεαῖς Ἔχχλη σίας.

————— rá—Á—Á—— —S9À
ΥΠΟΘΕΣΙΣ

ΤΗ͂Σ ΠΡῸΣ KOPINeIOYZ HPOTIIZ ἘΠΙΣΤΟΛΗ͂Σ.

ARGUMENTUM

PRIORIS AD CORINTHIOS EPISTOLAE.

414 Hanc ab Epheso civitate Asis scribit, cum Β Ταύτην ἐπιστέλλει ἀπὸ ᾿Εφέσου τῆς ᾿Ασίας, ἑωρα-

jam eos et vidissetet docuisset ; hac itaque Epistola
memores eos reddit Est autem hoc Epistole Ar-
gumentum. Corinthii contensiose congregati sen-
tentiis dividebantur, et jam erant inter eos dissi-
dia. Cumque divisiones essent, connivebant cum eo
qui novercam uxoris loco acceperat. Alii vero con-
tinenti: praetextu proprias deserebant uxores : qui-
dam autem in templis idolorum edebant. babentes
ea qua idolis immolabanturindifferentia. Alii pree-
ter. ἃ eos qui linguis loquerentur in admiratione
habentes, ceteros despiciebant. Denique errabant
etiam circa resurrectionis mysterium, dicentes
carnem hanc non resuscitari. His omnibus apud
Corinthium commotis , populi vicini scribunt
Apostolo: et nunc ad singula rescribit. Et primum
quidem fert testimonium de prudentia atque co-
gnitione ipsorum: nec eos recipit qui dissidia
excitabant. Preterea suadet non in sermone, sed
in opere et virtute existimari sitam esse virtutem.
Deinde ubi illum increpasset qui novercam acce-
perat: fuissetque adhortatus, ne lites ac judicia
inter se haberent, consequenter ad ea respondet
que scripserant, de nuptiis quidem, indivisibile
esse conjugium : ad tempus autem 485 tantum,
utabstinerent, quo orationi vacarent. Verum cum
illi continentiam amarent, de virginitate scribit.
Hoc non ad necessitatem, inquit, sed consilio flat.
Postmodum de his que idolis immolantur, ne
scientia abutantur, sed in mutua dilectione con-
versentur. Prohibet itaque fleri convivia in templis
idolorum, ne pusilli offendantur. Exinde scribit de
spiritualibus donis, ne ob dona dissideant: neque
istum qui hoc habet donum ei preponant qui illud
babet. Nam omnia ejusdem dicit esse Spiritus. Et
tandem de resurrectione docet carnem resurgere,
quia moritur quidem corruptibilis caro, surgit &u-

χὼς αὐτοὺς ἤδη xai διδάξας, ὑπομιμνήσκων δὲ ὅμως
διὰ τῆς Ἐπιστολῆς ταύτης. Ἡ δὲ πρίφασις τῆς 'En-
στολῖς αὕτη Κορίνθιοι ἐχ φ'λονειχίας συναγόμενοι,
ἐσλίζοντο ταῖς γνώμαις, xal λοιπὸν ἦν ἐν αὐτοῖς
σχίσματα. Καὶ ὄντων τῶν σχισμάτων παρεδλέποντο
τὸν λαθόντα τὴν μητρυιᾶν. Λλλοι δὲ ἤθελον χατα-
λιμπάνειν τὰς ἰδίας γυναῖκας, προφάσει τῆς ἐγχρα-
τείας. Τινὲς δὲ ἐν εἰδωλείοις ἤσθιον, ὡς ἀδιαφόρων
ὄντων τῶν εἰδωλοθύτων. ἼΔλλοι δὲ, τοὺς μὲν ἄλλους
ἐξουθένουν, τοὺς δὲ λαλοῦντας γλώσσαις ἐθχόμαζον.
Καὶ τέλος, ἡπάτηντο xai εἷς τὸ περὶ ἀναστάσεως
μυστήριον, λέγοντες μὴ ἐγείρεσθαι τὴν σάρκα ταύ-
την. Τούτων πάντων ἐν Κορίνθη κινουμένων, γρέ-
φουσιν οἱ λαοὶ τῷ ᾿Απόστολῳ. Καὶ λοιπὸν πρὸς πάντα
ἀντιγράφει. Καὶ πρῶτον μὲν, μαρτυρεῖ αὐτοῖς ἐν
φρονήσει xal γνώσει’ οὐκ ἀποδέχεται δὲ αὐτῶ;
ποιοῦντας σχίσμχια, ἀλλὰ xal συμδουλευει, μὴ ἣν
λόγῳ τὴν ἀρετὴν, ἀλλ᾽ ἐν ἔργῳ καὶ δυνάμει ἢ γεῖσθει.
Ἔπειτα ἐπιτιμήσας τῷ τὴν μητρυιὰν λαδόντι, xai
παραινέσας μὴ ἔχειν χρίματα πρὸς ἑαυτοὺς, λοιπὸν
περὶ ὧν ἔγραψαν ἀποκρίνειαι, περὶ μὲν τοῦ γῶμου
διδάσχων ἀξῥηκτον εἶναι τὴν συζυγίαν, καὶ ἐν καιρῷ
μόνῳ σγολάζειν, διὰ τὴ εὐχήν. Διὰ δὲ τὸ ἀγαπᾷν
αὐτοὺς τὴν ἐγχράτειαν, γράφει περὶ παρθενίας. ὅτι
Οὐ κατὰ ἀνάγκην ἀλλὰ πειθοῖ τοῦτο γινέσθω Εἶτα
περὶ τῶν εἰδωλοθύτων, ἵνα μὴ χαταχρῶνται τῇ γνώ-
ew, ἀλλὰ τῇ ἀγάπῃ πολιτεύωνται, Κωλύει οὖν τὰ ἐν
εἰδωλείῳ συμπόσια, ἵνα μὴ σχανδαλίζωνται οἱ μι-
xpol. Εἴτα περὶ τῶν πνευματιχῶν χαρισμάτων γρά-
qii, ἵνα μὴ διαφέρωνται ἐν τοῖς χαρίσμασι, ur
προχρίνωσι τὸν ἔχοντα γάρισμα τόδε, τοῦ ἔχοντος
τὸδε. Πάντα γὰρ τοῦ αὐτοῦ Βνεύματος εἶναι λέγει.
Καὶ λοιπὸν περὶ ἀναστάσεως διδάσχει, ὅτι d) σάρξ
ἐγείρεται, ἀποθνήσχουσα μὲν σαρκὶ, ἐγειρομένη δὲ
ἄφθαρτος κατὰ τὴν τοῦ Χριστοῦ χάριν. Τὴν δὲ ἀνά-
στασιν, ἀπὸ τοῦ ἐγηγέρθαι τὸν Χριστον συνίστησι.

031

COMMENT. IN BPIST. AD ROM.

638

Καὶ τέλπι παραινετικοὸς λόγους εἰς τὰ ἤθη γράφει, A tem incorruptibilis per Christi gratiam. Resurre-

καὶ περὶ λογίας τῆς εἰς τοὺς ἁγίους παραγγέλει, καὶ
οὕτως τελειοῖ τὴν ᾿Ἐδκιστολὴν.

ctionem vero ex eo quod Christus resurrexerit,
confirmat. Demum sermones exhortatorios ad mo-
res scribit, et de eleemosynae in sanctos colle-
ctione precipit, sicque concludit Epistolam.

COMMENTARIUS

IN EPISTOLAM I AD CORINTHIOS.

eEOAQPITOY.

Ὁρῶν à δαίμων οὕτω πολυάνθρωπον τὴν Κόριν-
6ov, καὶ εἰδωλολάτριν, πεπιστευχοῖαν Θεῷ, παρα».
σχευάζει τινὰς ix. τῶν παρὰ aola: πλουσίων καὶ
φιλοσόφων αὐτοχειροτονήτους προστατεῖν τοῦ δήμου
ἐν τοῖς πνευματικοῖς πράγμασιν, ὡς λοιπὸν τοῦ λαοῦ
πολλοὺς, τοὺς μὲν τοῖς πλουσίοις ὡς δυνατοῖς προσ-
χωρῆσαι, τοὺς δὲ τοῖς φιλοσόφοις ὡς πλέον ὀιδάσχεν
δυναμένοις παρὰ τὴν τοῦ ᾿Αποστόλου διδαχὴν, ὡς ix
τούτου σχίσματα χαὶ ἔριδας γίνεσθαι παρ᾽ αὐτοῖς
Εγραψαν οὖν τῷ Παύλῳ διὰ Φουρτουνάτου, xal
Στεφάνου, χαὶ ᾿Αχαϊχοῦ, περὶ γάμου χαὶ παρθενίας,
δι᾽ ὧν καὶ ἀντιγράφει αὐτοῖς, xal περὶ τούτων xal
περὶ ἄλλον, συναποστείλας χαὶ τὸν Τιμόθεον. ᾿Επεὶ
οὖν ἐξ ἀπονοίας ἦσαν τὸν λαὸν διανειμάμενοι οἱ πλού-
σιοι xai φιλόσοφοι, τῆς ἀπονοίας διορθοῦται τὸ πάθος

ἐν πρώτοις.

ΚΕΦΑΛΑΙ͂Α ΤΗ͂Σ HPOZ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥ͂Σ EUIXZTO-
ADZ lPOQTIIZ

α'. Περὶ τοῦ μὴ διχονεῖν πρὸς ἀλλήλους dx φιλοδο-
ξίας τῆς ἐπὶ σοφίᾳ ἀνθρωπίνῃ.

β΄. Κατὰ πορνῶν xal πυρνείας, xal τῶν τούτοις
κοινωνούντων.

γ᾽ Βιρὶ τοῦ μὴ δεῖσθαι διχῶν, χαὶ ταῦτα ἐπὶ ἀπί-
στων.

δ΄ Ηιρὶ γάμου καὶ χηρείας καὶ ἀγαμίας.

εἰ. Περὶ διαφορᾶς ἐδισμάτων, xal ἀποχῆς δαιμο-
νιχοῦ σεδάσματος,

ς΄. Περὶ σχήματος ἀνδρῶν xal γυναιχῶ», ἐν εὐχαῖς p

xai προφητείαις.
C. Περὶ κοινωνίας θεοπρεποῦς, οὐ πλησμονιχῆς.

καὶ οἰχονομίας

* Βερὶ διαφορᾶς χαρισμάτων,
αὐτῶν.

θ΄. Περὶ ἀναστάσεως σωμάτων καθολιχῆς.

THEODORETI.

[ndigne ferens demon Corinthum tanta homi-
num frequentia civitatem, ac idolatrie primum
deditam in Deum credidisse, subornat nonnullos
divites ac philosophos qui inter eos erant, et seip-
sos constituerant, ut in spiritualibus rebus populo
presiderent : quo deinceps plurimi e vulgo diviti-
bus tanquam potentibus jungerentur : ad philoso-
phos vero accederent, tanquam ad eos qui pros-
tantius aliquid docere possent supra doctrinam
Apostoli : ut ex hoc dissidia ac contentiones inter
ipsos excitarentur. Scripserunt itaque Paulo per
Fortunatum, Stephanum et Achaicum de nuptiis
et virginitate : per quos rescripsit ipsis, tum
de his, tuin de aliis. misso simul etiam Timotheo.
Quoniam igitur divites ac philosophi ex arrogan-
tia populum diviserant, arrogantie affectionem
inter initia corrigit.

4160 PRIME AD CORINTHIOS EPISTOL.E
CAPITA.

4. Quod non oporteat a se invicem dissidere ob amo-
rem glorie, que de humana est sapientia.

2. Adversus stupra et scortationes ac eos qui cum
his participant.

3. Quod non oporteat habere lites ac judicia.

&. De nuptiis et viduitate ac cslibatu.

5. De diversitate ciborum οἱ abstinentia a cultu
demonum.

6. De dissidio virorum ac mulierum in precationibus
et prophetiis.

7. De communicatione qux Dei cultores deceat et
non sit ad ingurgitationem.

8. De varietate donorum eorumque dispensatione.

9. De universali corporum resurrectione.

639

OECUMENII TRICCJ£ EPISCOPI

IIAYAOY AIIOXTOAOY

ΤΩΝ

ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥ͂Σ ἘΠΙΣΤΟΛΩ͂Ν ΠΡΩΤΗ.

PAULI APOSTOLI

DUARUM

AD CORINTHIOS EPISTOLARUM PRIMA

417 PROEMIUM.

I, 1-3. « Paulus vocatus Apostolus Jesu Christi per
« voluntatem Dei et Sosthenes frater, Ecclesis Dei
« qua est Corinthi sanctiflcatis per Christum Je-
« sum vocalis sanctis, una cum omnibus qui in-
« vocant nomen Domini nostri Jesu Christi, in
« quovis loco, et suo, et nostro : gratia vobis et pax
« & Deo Patre nostro et Domino Jesu Christo. »

Ex eo quod seipsum dicit vocatum, corrigit illos.
Ego ipse, inquit. non constitui meipsum aposto-
lum, et quomodo vos ipsos constituitis prricepto-
res? « Apostolus Jesu Christi, » Preceptor vester
Christus est, inquit, cur homines fecistis vobis
preceptores ? « Per voluntstem Dei. » Et hoc ut

ΠΡΟΟΙΜΙ͂ΟΝ.

Παῦλος χλητὸς ἀποστολος ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ διὰ
θελήματος Θεοῦ, xal Σωσθένης ὁ ἀδελφὸς, τῇ
Ἐχκχλησίᾳφ τοῦ Θεοῦ τῇ οὔσῃ ἐν Κορίνθῳ, ἦγια-
σμένοις ἐν Χριστῳ Ἰησοῦ χλητοῖς ἀγίοις σὸν
πᾶσι τοῖς ἐπιχαλουμένοις τὸ ὄνομα τοῦ Kupío)
ἐμῶν Ἰησυῦ Χριστοῦ iv παντὶ τόπῳ, αὐτῶν τε
xai ἡμῶν, χάοις ὑμῖν χαὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ Hs-
τρὸς ἡμῶν καὶ Κυρίου ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ,

Ἐχ τοῦ χλητὸν ἑαυτὸν καλέσαι, διορθοῦται αὐ-
τούς. Ἐγὼ αὐτὲς, φησὶν, οὐχ αὐτοχειροτόνητός εἶμι
ἀπόστολος, χαὶ πῶς ὑμεῖς αὐτοχειροτόνῃτοι διδέ-
σχαλοι : « ᾽᾿Λπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ. » Ὃ διδάτχα-
λος ὑμῶν, Χοιστός ἐστι, φησὶ, τί ἀνθρώπους ἐποιήσα-
τε ὑμῶν διδχσχάλους ; « Καὶ τοῦτο θίλημα Θεοῦ. »

voluntas Dei per nos apostolos pradicaretur. « Et p Av ἡμῶν χηρύσσεσθαι τῶν ἀποστόλω". « Kal Σω-

Sosthenes. » Siquidem ne arbitremini 488 quod
vindicata mihi ipsi Aocendi dignitate, vos purga-
turus veniam a tumore qui inde provenire solet :
ecce et Sosthenem mihi ipsi conjungo ac fratrem
appello, etuna cum ipso scribo, quie mea sunt
communicans. Cur igitur vobis obsisto ? Quia no-
civus est vobis tumor ob doctrinam exortus. Et-
enim cum nihil vobis prosit, eos etiam qui obtem-
perant a doctrina sana aberrare facit, et commune
dividit Ecclesie corpus. « Frater. » Ex modestia
sese Sostheni conjungit. « Ecclesie Dei. » Quod si
. Dei Ecclesia estis, quo pacto vos ipsos hominibus
addixistis: « Sanctiflcatis per Christum. » Hoc
est, lavacro et fide Cliristi, non per eos qui nunc
sunt vobis preceptores. « Vocatis sanctis. » Nam
et hoc ipsum quod vos credideritis non vestrum
est, sed a Deo vocati estis ad fidem. « Una cum
omnibus qui invocant. » Noa solum vobis Corin-
thiis, inquit, gratia et pax, sed una cum omnibus
qui invocant Christum in quocunque loco aut illi
sunt aut vos estis. — Aliud. Quantum illi etiam
intvr se dissidebant, tantum ipse contendebat
eos illis quoque conjungere qui procul distabant :
ideo optaturus eis graliam et pacem a Deo, cum

^ wb

σθένης. » Μὴ và» νομίσητε ὅτι ἐμαυτῷ περικοιού-
μενος τὸ τῆς διδατχαλίας ἀξίωμα ὑμᾶς μέλλω καθε:-
ρεῖν τῆς ἐπὶ τούτῳ φυτιώσεως. ᾿Ιδοὸὺ γὰρ καὶ Σω-
σθένγν ἐμαυτῷ συντάττω xai ἀδελφὸν xaAG , ταὶ
σὺν αὐτῷ ἐπιστέλλω, χοινοποιούμενος τὰ ἐμά. Αιατὶ
οὖν ὑμᾶς ἐγχόπτω ; Ὅτι ἐπιδλαδές ὑμῶν τὸ ἐπὶ τῇ
διδοασκαλίᾳ φύσνμα. Ὑμᾶς τε γὰρ οὐδὲν ὀνίνησι,
τούς τε πειθομένους ἐξίστησι τῆς ὑγιαινούσης διὸα-
σχαλίας, καὶ τὸ χοινὸν μεοίζει τῆς Ἐχκλησίας σῶμ,
«'O ἀδελφός. » Κατὰ μετριότητα συνάπτει ἑαυτὸν
Σωσθένει. « Τῇ Ἐχχλησίᾳ τοῦ Θεοῦ » El δὲ Θεοῦ
ἐστε ᾽᾿Εχχλησία, πῶς ἀνθρώποις ἑαυτοὺς mpocsvs'ua-
κεῖ « Ἡγιχσμένοις ἐν Χοιστῷ. » Τῷ λουτρῷ καὶ τῇ
πίστει Χοιστοῦ, οὐ διὰ τῶν νῦν ὑμῶν διδασχάλων.
« Κλητοῖς ἁγίοις.» Καὶ αὐτὸ γὰρ τὸ πιστεῦσαι
δυᾶς, οὐχ ὑμέτερον, ἀλλ᾽ ἀπὸ Θεοῦ πρὸς τὴν πίστιν
ἐχλήθητε. « Σὺν πᾶσι τοῖς ἐπικαλουμένοις, » Οὐ μό-
νον ὑμῖν τοῖς Κορινθίοις, φησὶ, χάρις καὶ εἰρήνη,
ἁλλὰ σὺν πᾶτι τοῖς ἐπικαλουμένοις τὸν Χριστὸν ἐν
οἱῳδήποτε τόπῳ, ἐν ᾧ εἰσιν ἐκεῖνοί τε xal ὑμεῖς.
— Αλλο. Ὅσον ἐκεῖνοι χατ᾽ ἀλλήλων διεσχ ίζοντο, τοσ-
οὗτον αὐτὸς ἐφιλονείχει xal τοῖς πόῤῥω συνάπτειν
αὐτούς. Διὸ μέλλων αὐτοῖς προσφωνεῖν τὴν χάριν
καὶ τὴν εἰρήνην τῆν ἀπὸ Θεοῦ, καὶ εἰπὼν, « Κλητοῖς

644

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

642

dylo*c, » αὐτίκα συνῖψε. « Σὺν πᾶσι τοῖς ἐπικαλου- A dixisset « Vocatis sanctis, » protinus conjungendi

μένοις, » xai ἑξῆς. Καὶ ὑμῖν, φησὶ, xal σύμπασιν
εἴη ἡ ἀπὸ Θεοῦ καὶ Πατρὸς χάρις καὶ εἶρήνν. « Αὐ-
τῶν τε xal ἡμῶν. » 'Κπειδὴ εἰπὼν, « Σὺν πᾶσι τοῖς
ἐπικαλουμένοις τὸ ὄνο’λα τοῦ Κυρίου, » ἐπήγαγε μόνον
τὸ « Ἡμῶν, » ἐπιδιορθούμενος xai δεικνὺς κοινὸν
αὐτὸν Κύριον xal Δεσπότην ἁπάντων ὄντα, προστί-
θησιν, « Αὐτῶν τε xal ἡμῶν. » Εἰ δὲ χοινὸς ἀπάν-
των Κύριος, καὶ οὐ μόνον ἡμῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν
ἁπανταχοῦ, τί σχιζόμεθα ἀλλήλων, καὶ τὴν χοινὴν ἐξ
ὧν τέμνεσθε καθυδρίζοντες χυριότητα, ἑτέροις xoi
ἑτέροις ἑαυτοὺς διανέμετε ; « Καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ
Πατρός. » Τί δὲ, φησὶν, ἢ πρὸς τόνδε εἰρηνεύετε, ἢ
ἀπὸ τοῦδε χάριν ἔλετε ; ᾿Εγὼ, φησὶ, ταῦτα ἀπὸ Θεοῦ
ὑμῖν εὔχομαι γενέσθαι. Αἰνίττεται δὲ, τοὺς διδασχά-
λοὺς αὐτῶν καθχπτόμενος.

Εὐχαριστῶ τῶ Θεῶ μου πάντοτε περὶ ὑμῶν, ἐπὶ τῇ
χάριτι τοῦ Θεοῦ τῇ ἐοθείσῃ ὁμῖν ἐν Χριστῶ ᾿1ησοῦ,
ὅτι ἐν παντὶ ἐπλουτίσθη τε ἐν αὐτῶ, ἐν παντὶ λόγῳ xal
xis) γνώσει, καθὼς τὸ μαρτύριον τοῦ Χριστοῦ ἐό:-
621091 ἐν ὑμῖν.

[ « Εὐχαρίστῶ. νυ] Εὐχαρίστους εἶναι ἡμᾶς παιδεύων,
ἐν πάγῃ ᾿Επιστολῇ τοῦτο τίθησιν. « Τῶ 0:0 μου.ν 'Ex
πολλῆς ἀγάπης,τὸ χοινὸν ἴδιον ποιεῖτχι.« Ἐπὶ τῇ χά-
ριτι τοῦ θεοῦ. » Μέγα ἐφρόνουν ἐπὶ τοῖς χαρΐσμασιν.
Αἰνίττεται οὖν. El οὐχ ἐξ οἰκείων χατορθωμᾶτων,
ἀλλὰ τῇ τοῦ Χριστοῦ δωρεᾷ τὸ χάρισμα εἰλήφατε, τί
μέγα φρονεῖτε ; « 'Ev Χριστῶ ᾿Ἰ σοῦ » Τῇ διὰ Xp:-
στοῦ. Διὰ Χριστοῦ vào ὁ Πατὴρ δέδωχεν, « 'Ev o0-
τῶ.» 11λιν τὸ, ἐν αὐτῶ, τουτέστι, OU αὐτοῦ.
8v αὐτοῦ ἐπλουτίσθητε ἐν παντὶ πράγματι, xal ὁ
πλοῦτος παρὰ Θεοῦ: πῶς ἀνθρώποις ἑαυτοὺς, φησὶ,
προσενείματε ; « Καὶ πάσῃ γνώσει. » "Evt γὰ λόγος
χωρὶς γνώσεως, ὡς d φλυχρία. Ἔνι καὶ γνῶσις γα“
pic λόγου, ὡς ἡ τῶν ἰδιωτῶν, νοούντων μὲν, ἐξειπεῖν
δὲ τὸ νογθὲν μὴ δυναμένων. ᾿Αλλ᾽ ὑμεῖς, φησὶ, xat,
ἄμφω ἐπλουτίσθητε, xx! λόγῳ καὶ qwostt. « Καθὼς
τὸ μαρτύριον τοῦ Χριστοῦ, » Καθὼς, τουτέστι, δι᾽
ὦν. Διὰ λόγου γὰ", φησὶ, xal τῆς θεοδότου γνώσεως,
τὸ μαρτύριον τοῦ Χριστοῦ, τουτέστι, τὸ χέρυγμα,
εἷς ὑμᾶς πιστευθὲν ἐδεδαιώθη: ὅπερ ὑμῖν ἐγένετο,
οὐ δι’ εὐφυΐας οἰκείας 9| τῆς ἔξωθεν σοφίας, ἀλλὰ
διὰ χάριτος θεοῦ. — Ἄλλο [ΦΩΤ΄] Π]όθεν δῆλον ὅτι
ἐπλουτίσθητε λόγῳ xai γνώσει; ἐκ τοῦ τὸ χήρυγμα

τίς εἰς Χοιστὸν πίστεως, βεδαιωθῆναι ἐν ὑμῖν. Ἡ ἢ

(4X2 τούτου βεδαίωσις ἐν ὑμῖν, καὶ λόγου καὶ γνώσεως
γίνεται μαρτύριον ὑμῖν. « Μαρτύριον Χοιστοῦ. » Ἥ
τὸ ἑκούσιον xal σωτήριον πάθος, xxl ἁπλῶς ἡ ὑπὲρ
ἡμῶ, τοῦ Λόγου κένωσις χαὶ ἐνανθρώπησις" ἤ μαρ-
τύριον Χριστοῦ ἡ τῶν σημείων χάρις καὶ δωρεά,
Καὶ yà2 εἰσὶ ταῦτα μαρτύριον τῆς εἰς Χριστὸν πί-
στεως, xal τῆς θειότητος αὐτοῦ καὶ μεγαλειότητος.
σαν γὰρ, ἦσαν οἱ Κορίνθιοι πλουτοῦντες ἐν τούτοις.
᾿Επεὶ οὖν, φησὶ, ταῦτα ὁρᾶται ἐν ὑμῖν ἐν ἀφθονίᾳ
xal βεδαιώσει, καλῶς, φησὶ, προείπομεν ὅτι ἐν παντὶ
λόγῳ καὶ πάσῃ γνώσει ἐπλουτίσθητε. Μέρος γὰρ τῶν
χαρισμάτων, ὃ τε λόγος καὶ ἡ γνῶσις, ὁ μὲν λόγος

subjunxit : « Cum omnibus qui invocant, » etc.
Et vobis, inquit, et universis sit a Deo Patre
gratia et pax. « Et suo, et nostro. » Quoniam
ubi dixisset, « Cum omnibus qui invocant nomen
Domini, » adjunxerat tantum « Nostri, » tanquam id
corrigens et ostendens communem ipsum et
cunctorum esse Dominum et magistrum, addit ;
« Et suo, et nostro. » Quod si communis omnium
Dominus est, et non solum noster, sed etiam eo-
rum qui ubivis locorum degunt, utquid inter vos
mutuo dissidetis, e£ communem dominationem,
vos ipsos separando, injuria afficientes, aliis atque
aliis vos attribuitis ? « Et pax a Deo Patre. » Quid
autem, aut erga quem, inquit, pacem habetis, aut
8 quo gratiam accipitis? Ego, ait, hec et a Deo
vobis contingere cupio. His autem doctores eorum
occulte reprehendit.

I, & 6. « Gratias ago Deo meo semper pro vobis
« super gratia Dei. quee data est vobis per Christum
« Jesum, quoniam in omni re ditati estisperipsum
« in omni sermone et in omni 489 scientia, qui-
«bustestimonium Christi confirmatum est in vobis.»

« Gratias ago. » Instruens nos, ut grati simus,
hoc in omni addit Epistola. « Deo meo. » Et multo
amore vindicat sibi id quod commune est. « Super
gratia Dei. »Donis plurimum intumescebant.Hunc
ergo innuit sensum: Si non vestris bonisoperib s,
sed Cbristi munere donum accepistis, quid intu-
mescitis « Per Christum Jesum » Capitur enim
iv Χριστῷ pro διὰ Χριστοῦ. Nam per Christum

El à: C dedit Pater. « Per ipsum. » Siquidem rursum iv

αὐτῷ capitur pro δι᾽ αὐτοῦ. Quod si per ipsum in
omni re ditati estis, idque divitiis quea Deo sunt,
quo pacto vos ipsos hominibus addixistis?« Et in
omni scientia. » Contingit enim sermonem esse
absque scientia,veluti sunt. nugo. Rursum scien-
tiam esse contingit absque sermone, quemadmo-
dum in idiotis:qui rem quidem intelligunt, verum
quod animo conceperunt, exprimere nequeunt.
Sed vos. inquit,utroque ditati estis : tam sermone
quam scientia. « Quibus testimonium Dei. » Καθώς
capitur pro δι àv. Siquidem per sermonem,inquit,
et traditam a Deo scientiam. testimonium Christi,
hoc est, praedicatio, flde confirmatum est in vos,
quod vobis non propria datum est industria, aut
externa sapientia, sed Dei gratia. — Aliud. Unde
manifestum est quod sermone ditati sitis ac
scientia? ex eo quod predicatio fidei in Christum,
confirmatum est in vobis : hujus namque con-
firmatio in vobis. et sermonis et scientie vobis
testimonium est. « Testimonium Christi. » Aut
voluntaria et salutaris passio, utque uno verbo
dicam, facta pro nobis Verbi exinanitio et inear-
natio : aut testimonium Christi gratia est donum-
que signorum. Siquidem hec sunt testimonium
fidei in Christum ac divinitatis οἱ magnitudinis
ejus. In his enim ditati erant Corinthii. Nam cum
hec, inquit, in vobis conspiciantur, bene predixi-

043

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

mus quod in omni sermoneomnique scienliaditati A συντελῶν elc «à διδάσκειν, d δὲ γνῶσις εἰς τὸ συνιέ-

sitis. Pars enim sunt donorum sermo atque scien-
tia : sermo quidem conferens ad docendum,scien-
tia vero ad intelligendum. Quod autem sequitur :
interpretationi.

410 1I, 7, 8. « Sic ut non destituamini in ullo
« dono, exspectantes revelationem Domini nostri
« Jesu Christi, qui etiam confirmabit vos usque ad
« finem inculpatos in die Domini nostri Jesu Chri-
« sti. »

Queritur in hoc loco, cum prius dixisset ;
« Ditatiestis inomni sermone et in omni scientia,»
rursumque nunc: « Sic ut non destituamini in
ullo dono, » quam ob causam in sequentibus
dicit ipsos carnales ἢ « Adhuc enim carnales estis,»
ait, quia et hec et illa multis cenveniebant. ln
tanta enim congregatione, neque omnes poterant
esse perfecti, neque rursum omnes imperfecti aut
imprudentes. « Exspectantes revelationem. »
Sic ut non destituamini in uno dono ad exspectan-
dum revelationem Christi. Necessaria est enim
tolerantia ad exspectandum. Porro revelutionem
vocat secundum adventum, ostendens quod etiam
nunc sit,quanquam oculis non videatur carnalibus.
« Qui etiam conflrmabit vos. » Indicat eos flu-
ctuare. Dicens autem « inculpatos, » signiflcat eos
culpe esse obnoxios. «In die Domiui. » Ab huma-
nis abducens terret eos, facta judicii mentione.

I, 9.«FidelisDeus,per quem vocatis estis in con.
« sortium Filii ejus Jesu Christi Domini nostri. »

Hoc est verax : quod si verax, complebitomnino
que promisit. « Per quem vocati estis. » Nemo
quippe venit ad Filium, nisi Pater traxerit
eum δ᾽, Quemadmodum neque ad Patrem quis.
quam venit, nisi cui revelaverit Filius **, « Per
quem vocati estis, » hoc est, ἃ quo vocati estis,
qui vocavit vos. Et intellige quomodo ponat divus
Paulus δι᾽ οὗ, id est.per quem. etiam de Patre : et
pro quo illud pono : ut cum idipsum de Filio au
dieris non substantie mutationem,sed identitatem
concipias. « Vocatis estis. » Neque enim a vobis
ipsis venistis,sed gratia vocati eslis. « In consor-
tium.» Papx ! quid ait ? In consortium vocati estis,
inquit, Unigeniti, ut et in regno et in gloria con.
sorles efficiamini.Quod alibi dicit:« Si sufferimus

et conregnabimus **. » In consorlium vocali estis ἢ

Christi.ut quid alios atque alios constituendo vobis
ipsis prieceptores 4298 ac doctores, a divino illo
salutarique consortio vosipsosdistrahere ac ampu-
tare contenditis ?

CAPUT I.

Quod non oporteat α se invicem dissidere ob amorem
glorie quz de humana est sapientia.

I, 10-13. « Obsecro vos,fratres per nomenDomini
: nostri Jesu Christi, ut idem dicatis omnes, et non
« Sint inter vos secti.Sitis autem compositi eadem
« mente eademque sententia.Signiflcatum est enim

vat, Kal τὸ, « Ὥστε μὴ ὑστερεῖσθαι ὑμᾶς, » πρὸς τὴν
δευτέραν ἑρμηνείαν μᾶλλον συνᾷϑει.

Ὥστε ὑμᾶς μὴ ὑστερεῖσθαι ἐν μηδενὶ χαρίσματι͵
ἀπεχδεχόμένους τὴν ἀποχάλυψιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν
Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὃς χαὶ βεδαιώσε: ὑμᾶς ἕως τέλους
ἀνεγχλήτους ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿[ησοῦ
Χριστοῦ.

Ζητεῖται ἐνταῦθα τί δή ποτε ἀνωτέρω μὲν εἰρηχὼς,
περὶ αὐτῶν, ὅτι « Ἐπλουτίσθητε ἐν παντὶ λόγῳ καὶ
πάσῃ γνώσει,» xal νῦν πάλιν, « Ὥστε μὴ me
ρεῖσθαι ὑμᾶς ἐν μηδενὶ χαρίσματι, » προϊὼν σαρχι-
χοὺς αὐτοὺς λέγει, e "Exc γὰρ σαρχικοί ἔστε, » φη-
σίν. "Oc. πρὸς πολλοὺς μὲν ta3ta, πρὸς πολλοὺς δὲ

Β ἐκεῖνα ἕρμοζεν. Οὐδὲ γὰρ ἐν τοσαύτῃ 'ExxÀr:4
εἶκον εἶναι ἢ πάντες τέλειοι, ἣ πάντες ἀτελεῖς xal
νήπιοι. «ὁ Ἀπεχδεχομένους τὴν ἀποχάλυψιν. »
Ὥστε ὑμᾶς μὴ ὑστερηθῆναι ἐν μηδενὶ χαρίσματι,
ἐν τῷ ἀπεχδίχεσθαι τὴν ἀποχάλυψιν τοῦ Χριστοῦ.
Χρεία γὰρ ὑπομονῆς εἰς τὸ ἐχδέξασθαι. ᾿Αποχάλυψιν
δέ φησι, τὴν δευτέραν παρουσίαν, δεικνὺς ὅτι χαὶ
v)v ἐστιν, εἰ xai μὴ ὁρᾶται σαρκιχοῖς ὀφθαλμοῖς.
« "Oc xai βεδα:ώσει ὑμᾶς. » Δείχνυσι σαλευομένους.
« ᾿Ανεγχλήτους » δὲ εἰπὼν, δηλοῖ ὄντας ὑπὸ Ep
pa. « Ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Κυρίου. » ᾿Απάγων τῶν
ἀνθρωπίνων, φοῦεϊ αὐτοὺς, τῆς ἡ μέρας ὑπομιμνήσκων
τῆς χρίσεως.

11 στὸς ὁ θεὸς δι’ οὗ ἐχλήθητε εἰς κοινωνίαν τοῦ
Υἱοῦ αὐτοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ τοῦ Κυρίου ἡ μῶν.

Q Τουτέστιν ἀληθής. Εἰ δὲ ἀληθὴς, mÀr, poer κέν"
τως ἄ ἐπηγγείλατο. « Δι’ οὗ ἐχλύήθητε. « Οὐδὲς
(35 ἔρχεται πρὸς τὸν Υἱὸν, εἰ μὴ ἑλκύσει αὐτὸν ὁ
DavXo' ὥτπερ οὐδὲ πρὸς τὸν Πατέρα ἔρχεταί τις,
εἶ μὴ ᾧ ἄν ἀποχαλύψῃ ὁ Ylóc. « Δι᾽ οὗ ἐχλήθητε.»
᾿Αντὶ τοῦ, Ὑφ᾽ οὗ ἐκλήθητε οἷον, Ὁ καλέσας ὑμᾶς Καὶ
ἐπίστησον πῶς τὸ, δι᾽ οὔ, τίθησιν ὁ θεῖος Daoh«
καὶ ἐπὶ τοῦ Πατοὸς, χαὶ ἀντὶ τίνος τίθησιν αὐτὸ, iv
τὰν xal ἐπὶ τοῦ Υἱοῦ αὐτὸ ἀχούσῃς, μὴ παραλλαγὴν
οὐσίας, ἀλλὰ ταυτότητα ἐννοῇς. « "Exi nce. » Οὐδὲ
(30 ἀφ᾽ ἐχυτῶν ἤχατε, ἀλλὰ χάριτι ἔχλύθητε. « EX
χοινωνίαν͵ » Βπὄχι ἴ τί εἶπεν ; Ele χοινωνίχν ἐχλύήθητε,
φησὶ, τοῦ Μονογενοῦς, ἵνα xat. ἐν τῷ βασιλείχ xai ἐν
τῇ δόξῃ χοινωνοὶ γενώμεθα αὐτοῦ" ὅπερ ἀλλαχοῦ
φησιν, « Εἰ ὑπομένομεν, καὶ συμδασ:λεύσομειν. ’

Εἷς χοινωνίαν ἐχλήύθητε Χριστοῦ͵ τί ἄλλους xai ἄλλους

ἑφιστῶντες ἑαυτοῖς προστατας xa! διδασχάλους, τῆς
θαυμασίας ἑχείνις xai σωτηρίου χοινωνίας ἑχυτοὺς
φιλονειχεῖτε διχσχίζειν καὶ ἀποτέμνεσθαι ;

ΚΈΦΑΛ. Δ΄.
Hep! τοῦ μὴ διχονοεῖν πρὸς ἀλλήλους ἐκ φιλοδοξίας
τῆς ἐπὶ σοφίᾳ ἀνθρωπίνῃ.
Πα:αχαλῶ δὲ ὑμᾶς, ἀδελφοὶ, διὰ τοῦ óvóur
τος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χοιστοῦ, iva. τὸ
αὐτὸ λέγητε πάντες, καὶ μὴ fj iv ὑμῖν σχίσμετε,
ἦτε καὶ κατηρτισμένοι ἐν τῷ αὐτῷ vol, καὶ ἐν τῇ

016

COMMENT. IN EPIST. AD ROM.

646

αὐτῇ γνώμῃ. ᾿Εδηλώθη γάρ pot περὶ ὁμῶν, ἀδελ- A « mihi de vobis, fratres mei, ab his qui sunt Chlozm

qol μου, ὑπὸ τῶν Χλοης, ὅτι ἕριδες ἐν ὑμῖν εἰσιν.
Αέγω δὲ τοῦτο ὅτι’ "Exacctoz ὑμῶν λέγει’ ἐγὼ μέν
εἶμι Ηχύλου, ἐγὼ δὲ ᾿Απολλῶ, ἐγὼ δὲ Κνφςᾶ, ἐγὼ
᾿ δὲ Χριστοῦ, Μεμέρισται ὁ Χριστός ;

᾿Εγὼ, φησὶ, παρακαλῶν, οὐχ εἰμὶ ἱκανὸς πεῖσαι.
Διὰ τοῦ Χριστοῦ οὖν παρχαχαλῶ, τουτέστιν, αὐτὸς ὁ
Χριστὸς ὁ ὑδρισμένος ποιεῖται τὴν παράχλυ,σιν.
« Καὶ μὴ 5 ἐν ὑμῖν σχίσματα. » Τὸ γὰρ εἰς πολλὰ
ὑμᾶς, φησὶ, γενέσθαι, οὐχ ἐποίησε πολλά μέρη τί-
λεία, ἀλλὰ τὸ τέλειον μέρος τὴν ᾿Εχχλησίαν ἔσχισεν.
« Κατηρτισμένοι. s ᾿Απηρτισμένοι, τέλειοι. « ᾿Εν τῷ
αὐτῷ vol. » ᾿Ἐπειδὴ ἄνω εἶπεν, « "Iva τὸ αὐτὸ λέγη-
tt, » ἵνα μὴ νομίσωσιν ἄχρι ῥημάτων δεῖν εἶναι
τὴν ὁμόνοιαν, ἐπάγει, «᾿Εν τῷ αὐτῷ vol, » τουτ-

« quod contentiones sint inter vos. Hoc autem dico
« quodunusquisque vestrum dicit : Ego quidem sum
« Pauli, ego autem Apollo, ego vero Cepha,rursum
« ego Christi. Divisus est Christus ?

Kgo, inquit, qui obsecro non sufficiens sum ad
persuadendum. Per Christum itaque obsecro; hoc
est, ipse Christus injuria affectus obsecrationein
facit et adhortationem. « Et non sint inter vos
sectae. » Quod enim vos in multa divisi sitis, non
effecit multas partes perfectas, sed perfectam par-
tem puta Ecclesiam discidit. « Compositi. » Hoc
est,completi, perfecti. « Eadem mente. » Quoniam
premiserat : « Idem dicatis, » ne existimarent in
verbis duntaxat oportere esse consensum, subjun-

ἐστι. Kal λόγοις xai ἔργοις xal γνώμῃ xxl διανοίᾳ p Rit : « Eadem mente », hoc est, et sermonibus et

«ἶνεσθε ὁμόφρονες. « ᾿Βγηλώθη γάρ μοι. » Ἵνα
μὴ ἀρνήσωνται, xal μάρτυρας παράγε: τοὺς Χλόης.
« ᾽λδιλφοί μου.» Κἂν γὰρ δῆλον d τὸ ἁμάργημα,
φησὶν, ἀδελφοί μού ἐστε. Τὸ δὲ, « Μοῦ, » διθ:σεώς
ἐστιν. « Ὑπὸ τῶν Χλόης. » Οἰχία τις ἦν οὕτως ἐπονο-
μαζομένη, Χλόης ἴσως τινός. Οὐχ εἴπε δὲ ὀνομαστὶ
τοὺς δηλώσαντας, ἵνα μὴ πρὸς αὐτοὺς ἐχκπολεμνηθῶ-
σιν. « Ὅτι ἔοτδες.» Τὰ παρὰ τῶν δηλωσάντων ἀπ-
αὐγέλλων, ἔριδας εἶπεν, iva. μὴ ἐχθηριώσῃ αὐτοὺς
πρὸς τοὺς ἀπὸ τῆς Χλόης. Ὅταν δὲ ἀπὸ οἰκείου προσ-
dizoo λέγῃ τὸ γεγονὸς, σχίσματα αὐτὰ χαλεῖ, ὅπερ
πολλῷ χεῖρον τῆς ἔοιδος. « Λέγω δὲ τοῦτο. » Σαφη-
νεία ἕνεκεν τὸ, « Λέγω δὲ τοῦτο, » ὡς εἰ εἶπεν. Aó-
(929 χάριν, « τοιαῦτα ποιεῖτε xal λίέγειτε, Οὐχ ἔλε-
γον δὲ ἐχεῖνοι οὕτως. «᾿Εγὼ μέν εἶμι Παύλου, ἐγὼ
δὲ ᾿Απολλῶ" » ἀλλὰ λόγου χἄριν οὕτως εἶπεν, αἰνιττό-
μενος οἷς προσεῤῥύησαν πλουσίοις xai σοφοῖς" ἐν
παυτῷ δειχνὺς, ὅτι εἰ τὸ οὕτως λέγειν, Παύλου xal
᾿Απολλῶ, οὐχ ἀνεύθυνον, πολλῷ μᾶλλον τὸ λέγειν σο-
φῶν εἶναι ἢ πλουσίων, οὕς διδασκάλους ἑαυτοῖς
ἐχάθισαν. « ᾿Εγὼ δὲ Kv,o9à. » Προοιμῶν τὸν Πέτρον,
ὕστερον τέθεικεν αὐτὸν, ἐπειδὴ χατηγορίας αὐτῶν
ἕνεκεν ταῦτα λέγει. « Ἐγὼ δὲ Χριστοῦ. » Οὐχ ἐγχα-
λεῖ ὅτι λέγουσιν. «᾿Εγὼ δὲ Χριστοῦ, » ἀλλὰ διότ' μὴ
πάντες τοῦτο λέγουσι, μέμφεται. « Μεμέρισται ὁ
Χριστός ; » Κατετέμετε, φησὶ, τὸν Χριστὸν, διείλετε
αὐτοῦ τὸ σῶμα. Φύόδου δὲ γέμει τὸ ἑῆμα. Ἤ οὕτως.
Ἐμερίσατο τὴν βασιλείαν xai τὴν ᾿Εχχλησίχν μετὰ
ἀνθρώπων ὁ Χριστός ; Μὴ συγχληρονόμους ἔχει, qn-
σὶν͵ ὁ Χριστὸς, ἵνα μερίσῃ τις μετ᾽ αὐτοῦ τοὺς σωΐν-
μέννυς ; Μή τινας ἔχει χοινωνεὺς xal σὺν αὐτῷ τὴν
οἰκουμένην πληρώσαντας ; Χριστὸς ὁ ὑπὲρ τοῦ xó-
σμηυ ἀποθανὼν, ὑμῶν δὲ οὐδείς. Μεμὲέ:ἵστται ὁ Χρι-
στός. Τουτέστι χατὰ μερίδα τινὲς μὲν τὸν Χοιστὸν
ἔλαχον, ἄλλοι δὲ ἄλλους Οἱ μὲν Κηφᾶν, οἱ δὲ ᾿Απολ-
jo, ὅς λέγεται πρῶτος ἐπίσχοπος γεγονέναι Κοριν-
θΐων,

operibus, et sententia, οἱ sensu sitis conformes.
« Significatum est enim mihi. » Ne inflcias eant,
testes quoque eos producit qui Chlow erant. «Fra-
tres mei. » Nam etsi manifestum sit, inquit, pec-
catum, fratres mei estis Quod autem ait « Mei, »
affectus est. « Ab liisqui sunt Chlom. » Familia
quedam erat ita appellata, cujusdam fortassis
Chlos. Non autem nominatim eos dixit qui signi(l-
caverant, ne adversus illos odia gererent. « Quod
contenliones. » Cum ea denuntiat qus ab iis ac-
cepit qui signiflcaverant, contentiones dicit. ne ef-
feraret eos adversus familiam Chlom: 42 ὃ Cum
autem illa dicit in propria persona, vocat illa
schismata, hoc est, dissidia vel sectas, quod multo
pejus est quam contentiones. « Hoc autem dico. »
Explanationis causa addidit : « Hoc autem dico * ac
si dixisset : Verbi gratia,hujusmodi sunt quo facitis
ac dicitis.« Quod unusquisque vestrum dicit.»Atnon
ita dicebant illi :« Ego sum Pauli, ego autem
Apollo, » sed verbi causa ita dixit ; divites ac sa-
pientes occulte subindicans ad quos confluebant ;
ex hoc ostendens quod si ita dicendo se Pauli esse
vel Apollo,culpa non caruissent : multo magis di-
cenles se sapientum esse aut divitum, quos sibi
ipsis preceptores constituerant.«Ego vero Cephes.»
Preferens Petrum, postremo ipsum loco posuit :
quandoquidem hec accusationis illorum gratia di-
cit. « Rursum ego Chrisli. » Non carpit quod di.
cerent : « Ego Chrisli sum ; sed quod non omnes
hoc dicerent, indignatur. « Divisus est Christus ? »
Rescinditis.inquit, Christum, dividitis corpus ejus.
Est autem hoc verbum plenum terroris. Aut Aoc
modo (ut μεμέρισται active signiflcet) : Num divisit
inter homines Christus regnumetEcclesiam?Num
quosdam habet Christus, qui heereditatem cum eo
dividant, ut cum eo partiatur quispiam eos qui
salvi flunt ? Num quosdam etiam habet consortes,

quique cum eo terrarum orbem impleverunt? Christus is est qui pro mundo mortuus est, ve-

strum autem nullus. Divisus (ut afflrmaltive legatur), id est,

seorsim quidam vestrum sor-

tiuntur Christum, alii vero alios : nempe hi Cepham, illi vero Apollo, qui primus fuisse dicitu

Corinthiorum episcopus.
Μὴ Παῦλος ἐσταυρώθη ὑὁπὲο ὑμῶν, ἤ εἰς τὸ
ὄνομα Παυλου ἐδακείσθητε ; Εὐχαριστῶ τῷ θεῷ,

L, 13-17. « Num Pa ulus pro vobis crucifixus es*

«δαὶ in nomine Pauli baptizati fuistis ? Gratias

04i

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

« Deo quod neminem vestrum baptizaverim nisiCri- A ὅτι οὐδένα ὑμῶν ἐδάπτισα, εἰ μὴ Kolomov καὶ

« spum et Gaium,ne quis dicat quod in nomine meo

« baptizaverim. Baptizavi autem et Stephano fami-
«liam : preterea haud scio num quem alium ba-
« ptizaverim.Nonenim misit me Christus,utbaptiza-
« rem, sed ut Evangelium pradicarem : non in sa-
« pientia sermonis, ne evacuetur crux Christi.»

Consequenter tollit quod absurdum est,omnem-
que rem in seipsum traducit: ne ex invidentia
videatur mentionem facere nominum aliorum.
Nec dixit : 428 Num Paulus vos fecit aut creavit,
sed qued multo amplius illius benignitatem mani-
festabat, crucem in medium adduxit, ac baptisma
quo purificantur peccata. Nam per hsec Dei re-
gnum nacti sumus.

Ab exordio autem Epistolcw in finem usque conti-
nuo ferme ordine meminit nominis Christi, ut
irequentia salutaris hujus appellationis fastum ac
putredinem arrogantie exhauriens expurgaret.
« Gratias ago Deo. » Baptizavi quidem, sed in
Christi nomine, inquit. Cur gratias agis, Paule,
quod neminem eorum baptizaveris preter illos
quos enumerasti?an baplismus interilla ponendus
est,quorum parva est habenda ratio ? nequaquam,
inquit, sed de hoc duplici nomine gratias ago.
Uno quidem quod non baptizando non dederim
quibusdam ansam dicendi, quod multos ob id ba-
ptizarem.quocetum discipulorum mihi ipsi consti-
tuens, preceptoris ac ducis nomen mihi conquire-
rem. Altero autem quod neque ad eam rem apo-
stolorum 8 Christo acceperim. Simul ostendens
quod si ego, inquit, qui a Christo missus sum ut
predicarem et annuntiarem ipsius Evangelium,
parce ac raro baptizavi cum tamen cognatum sit
ac consecutivum baptisma predicationis : vos qui
penitus missi non estis, quomodo vos ipsos praece-
ptores exhibere audetis ? quomodo vero etiam ba-
ptizatis ; aut aliorum quidpiam omnino facitis,quo-
rum donum aut apostolatum non accepistis?

« Quod neminem vestrum baptizaverim. »
Quidam ob eos intumescebant quos baptizave.
rant. Itaque ait : Quid intumescitis, cum ego gratias
agam quod non baptizaverim? Hoc autem dicitillo-
rum expurgans arrogantiam, non baptisma vilipen-
dens. Absit ?« Ne quis dicat. » Quamobrem gratias
agis quod neminem baptizaveris ? » Ne quis di-
cat, inquit, quod meo nomine baplizaverim. »
Nam si. cum abjecti illi οἱ obscuri baptiza-
rent, tantum exortum est dissidium, ut illo-
rum nomine cognominarentur, quid, obsecro,
factum fuisset, si Paulus universos baptizasset ?
« Preeterea haud scio. » Ex hoc ostendit quod hoc
illi magno studio non erat, ut baptizaret, cum ne
meminisset quidem. Hoc autem dicit objurgans
fastum illorum qui ex eo intumescebant quod ba-
ptizarent. « Non enim misit me Christusut bapti-
zarem. » Quare igitur baptizabat si ad hoc missus
non erat? 494 Quia ad praedicandum quidem
Evangelium missus erat, non tamen baptizare

Β

D

Γάϊον, ἵνα μή τις εἴπῃ ὅτι εἰς τὸ lpóv ὄνομα iOi-
πτισα. EÓircigz δὲ καὶ τὸν Στεφανᾶ o'xov. Λοι-
πὸν οὐχ οἷδα st τινὰ ἄλλον ἐδάπτισχ. Οὐ γὰρ
ἀπέστειλέ με Χριστὸς βαπτίζειν, ἀλλ᾽ εὐχγγελί-
ζισθχι, οὐκ ἐν σοφίά λόγου ἵνα μὴ κχενωθῇ ὁ
σταυρὸς τοῦ Χριστοῦ,

Λοιπὸν ἀυαι;εἴ τὸ χτοπον, xal τὸ πᾶν ἐφ᾽ tavtóv
φέρει, ἵνα μὴ δόξῃ κατὰ φθόνον ἀλλοτρίων ὀνομάτων
μεμνῆσθαι. Οὐχ εἶπε, Mi) Παῦλος ἐποίησε καὶ ἐπλα-
σιν ὑμᾶς; ἀλλ’, ὃ πολλῷ πλέον τὴν αὐτοῦ φιλανθρω-
πίαν ἐδήλου, τὸν στχυρὸν εἷς μέσον παρῆξε, καὶ τὸ
τῶν ἁμαρτιῶν xz0ioctov βάπτισμα, δι᾽ ὧν τῦραμεν
τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ.

'Ex προοιμίων δὲ τῆς ᾿Επιστολῆς ἄχρι τοῦ τέλους»
xatà στίχον σχεδὸν τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ μέ-
μβνηται, ἵνα τῇ πυχνότητι τῆς σωτηριώδους προσῦ-
ηγορίας ταύτης, τὴν ὑπεροψίαν xal τὴν τῆς ὑπὸο-
νοίας σηπεδόνα ἐπαντλῶν ἐχχαθά. « Εὐχαριστῶ τῷ
θεῷ: » ᾿Εδάπτιξα μὲν, ὁλλ᾽ εἰς τὸ τοῦ Χριστοῦ
ὄνομα, φησί, Τί εὐχαριστεῖς, Παῦλε, ὅτι οὐδένα
αὐτῶν ἐδάπτισας, πλὴν ὧν εἴπας ; μὴ τὸ βάπτισμε
ἐν β:γεῖ τιθέμενος λόγῳ ; Μὴ γένοιτο, φησὶν, ἀλλὰ
διὰ δύο ταύτας αἰτίας εὐχαριστῶ, μίχν μὲν, ὅτι μὴ
βαπτίζων, φησὶν, οὐδὲ ἔδωχά τισιν ἀφορμὴ, λέγειν,
ὅτι διὰ τοῦτο ἐδάπτισχ πολλοὺς, ἵνα χορὸν ἐμαυτῷ
μαθητῶν συστησάμενος, ὄνομα ἐμαυτῷ περιποιήσω»
μαι διδασχάλου χοὶ χαθηγητοῦ. Δι᾿ ἑτέραν δὲ͵ ὅπ
οὐδ᾽ εἶχον ἐπὶ τοῦτο παρὰ Χριστοῦ ἀποστολὴν, με
δεικνὺς ὅτι Εἰ ἐγὼ ὁ ἀποσταλεὶς παρὰ Χοιστοὸ n
ρύσσειν καὶ καταγγέλλειν τὸ αὐτοῦ Εὐχγγέλιον, μὰ
φειδοῦς χαὶ σπανίως ἐδάπτισα (χαΐτοι συνγοῖίς
ἐστι xal συνέχεται τὸ βάπτισμα τοῦ χηρύγματος.
ὑμεῖς οἱ μηδ᾽ ὅλως ἀποσταλέντες, πῶς τυλμᾶτε διδ:»
σχάλους ἑχυτοὺς ἀποφαίνειν ; πῶς δὲ xai βαετίζετε,
ἢ ὅλως τί ποιεῖτε, ὧν οὐχ ἐλάδετε χάρισμα fj ἀπο-
στολήν ;

"Ot οὐδένα ὑμῶν ἐδάπτισχ. » Mtya τινὲς ἐφρόνουν,
ἀνθ’ ὧν ἐδάπτιζον, xal φησι, Τί μέγα φρονοῦσιν ; ἐγὼ
εὐχαοριστὼ μὴ βαπτίσας. Τοῦτο δὲ λέγει, τὴν ἐχείνων
ἀπόνοιαν χαθαιρῶν, οὐ τὸ βάπτισμα εὐτελίζων, μὴ
γένοιτο | « Ἵνα μή τις εἴπῃ. » Διατί δὲ εὐχαριστεῖς μὴ
βαπτίσας ; « "Iva μή τις εἴπῃ, φησὶν, ὅτι εἰς τὸ ἐμὸν
ὄνομα ἐδάπτισα, » El γὰρ τῶν εὐτελῶν ἐκείνων aste
σάντων, τοσαύτη γέγονς διχόνοια, ὡς τῷ ἐχείνων óvó-
ματι ἐπικαλεῖσθαι, τί ἂν γέγονεν εἰ Πχῦλος ἦν βιῦα-
πτιχὼς ἅπαντας: « Λοιπὸν οὐχ οἷδα. » ᾿ΕΧ τοῦτοῦ
δείχνυσιν ὅτι οὐδὲ περισπούδαστον ἦν αὐτῷ 16 βαπτί-
ζειν͵ ὅθεν οὐδὲ μέμντ ται. Τοῦτο δὲ λέγει χαταστέλλαν
τὸ φρόνημα τῶν ἐπὶ τῷ βαπτίζειν μέγα φρονοῦν-
των. « Οὐ γὰρ ἀπέστειλέ με Χριστὸς βαπτίζειν.» Τί
νος οὖν ἕνεχεν ἐδάπτισεν εἰ μὴ ἐπὶ τούτῳ ἀπέσταλτο;
Kai φαμεν ὅτι ἐπὶ τῷ εὐχγγελίζεσθαι μὲν ἀπεστάλῃ,
τὸ δὲ βαπτίζειν οὐκ ἐχωλυθη. 'Ex φιλοτιμίας δὲ
χαὶ τοῦτο χάχεϊν» ἐποίει. « ᾿Αλλ’ εὐαγγελίζεσθει, »
Τοῦτο γὰρ ἦν ἐπίπονον, xal σιδηρᾶς δεόμενον ψυχῆς
Ὁ μὲν γὰρ ἤδη πεπιστευκότας βαπτίζει, ὁ δὲ dxl-

OOMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

οἷς xai ἐκινδύνευεν. ε Οὐχ A prohibebatur, sed id quoque ex liberalitate pree-

οὐχ ἐν σοφίχ γνώσεως,
. t^e ᾿σλῶς" Kal γὰρ ἐν
.«᾿ ^A. MTM 93 ^.
0M. τοῦ, « 'lót-
Ὁ» " wàp ἐστι
e ^e Y P
MT 4. . ^t£DOV,
N. C τ. 2η-
. ee
' 4
ἃ. E [|
N Y, ν * ΓΝ v PE)
4. .w X ) σταυ-
t ow "v
." ἘΦ ., αἱ ἐλάττωσιν
- ^ , . 4 , ἢ
' - yup λόγου ἐχέρυ-
- , ^ 8 4 b
Se , νομίζειν, διὰ τὴν τῶν
^ ^ * J, * "Nx 4
e .Quq ἀνθρώπους, οὐ O1X τὴν

, μένου Χριστοῦ, ὃ ἦ βλάόη τοῦ
τοῦ στχυροῦ. Νὺν δὲ τῷ ἀγραμμά-
ταις ἀνθρώποις τὸν χόσμον πεπιστευ-
«ἦν τοῦ Χοιστοῦ δύναμιν ἀναχηρύττει. Κε-
γὰρ καὶ χατευτελίζεται ὁ σταυρὸς τοῦ Χρι-
τοι τὸ ὑπὲρ ἡμῶν ἑχούτιον πάθος αὐτοῦ, τοῖς
σοφίας xai πιθανότητι πειρωμένοις
jov χαὶ τὴν θειότητα παραστῆσαι. lloq γὰρ
) ὑπὲρ λόγον xai φύσιν, λόγοις καὶ τέχνῃ τινὶ
ἦσαι; Τίς δὲ xai χρεία λόγων xal πειθοῦς,
Ἱμείων καὶ θαυμάτων μεῖζον xal φωνῆς ἁπάσης
ὅτων, xai πάντα τὸν βουλομενον ἐπὶ τὴν
av xal τὸ χήρυγμα χειραγωγούντων ;

» x *
Q2109 XO

050

stabat. « Sed ut Evangelium predicarem. » Nam
hoc magni erat laboris, quodque ferreum require-
ret animum.Siquidem ille jam credentes baptizat,
hic vero incredulis Evangelium predicabat, apud
quos etiam periculisexponebatur.«Nonin sapientia
verbi. » Non dixit, Non in sapientia scientie,
sed : « Non in sapientia verbi. » Pulchre. Nam in
sapientia scientie Evangelium predicabat. Ideo
quoque alibi dicit : « Etsi imperitus sermone, non
tamen scientia. » Quid enim sapientius est, aut ad
scientiam melius ac vehementius quam scire ac
docere quod cruce ac morte devicta sit mors, et
nostrum genus, nempe hominum longa maxime-
que miserabili diaboli tyrannide sit liberatum ?
« Ne evacuetur crux Christi. » Ne nocumentum et
abjectionem crux sustineat Etenim si in sapientia
sermonis predicassent apostoli, potuissent non-
nulli existimare quod propter sermonum apparen-
tiam persuasi fuissent homines,non propter virtutem
Christi qui prsedicabatur , quod nocumentum
fuisset preedicatlionis et crucis. Nunc autem mun-
dum illitteratis ac imperitis credidisse hominibus,
Christi virtutem declarat. Evacuatur enim et
abjecta redditur crux Christi, sive voluntaria ejus
passio pro nobis, ab his qui magnitudinem ac
divinitatem ejus, sapientia ac persuasibilitate

'ur demonstrare. Nam qui fieri potest, ut quod supra sermonem ac naturam est, sermone et arte
im demonstretur ? [mo qua etiam necessitas est sermonum virtutisque flexanimz, cum signa ac
ula fortius omni voci clament omnemque volentem ad pietatem et praedicationem deducant ὃ

λόγος γὰρ ὁ τοῦ σταυροῦ, τοῖς piv ἀπολ-
οις, μωρία ἐστί. Τοῖς
ις θεοῦ ἐστι.
! τῶν σοφῶν,

δὲ σωζομένοις ἡμῖν,
Γέγραπται γάρ' ᾿Απολῶ τὴν
χαὶ τὴν σύνεσιν τῶν συνε-
ἰθετήύσω. Ποὺ σοφός ; Ποῦ γραμματεύς ; Ποῦ
ητὴς τοῦ αἰῶνος τοῦτου ; Οὐχὶ ἐμώρανεν ὁ
"ἦν σοφίαν τοῦ χότμου τούτου ;

ὃς εἶναι παρ’ αὐτοῖς ἀπίστους, οἵ διέσυρον τὸν
ὄν. Φησὶν oov: Μηδὲν ξενισθῆτε. Τοῖς γὰρ ἀποὶ-
οις, τὰ εἰς σωτηρίαν δοθέντα παρὰ Θεοῦ, μωρία
δοχεῖ.

IT.) Δείχνυσι λοιπὸν, ὅτι οὐδὲ ἐνῆν λόγῳ σοφίας
ιγαγέσθαι τινὰς τῷ κχηρύγματι, Ὁ γὰρ περὶ
ταυροῦ λόγος, οὐ μόνον οὐ προσάγει, ἀλλὰ xal
πολλυμένοις μωρία δοκεῖ. Εἰ δὲ τοῦτο, τί ἄν τις
λέγειν περὶ τοῦ χηρύγματος, μὴ πάντα τῆς
oc αὐτῷ χορηγούσης; ε Τοῖς δὲ σωζομένοις
δύναμις Θεοῦ ἐστι. ». OV γὰρ μὴ ἐξεστηχότες,
οἷς ἐστι σωτηρίας ἐλπὶς, ἐκ τούτου μάλιστα
χομῖν τὴν δύναμιν χαὶ τὴν σοφίαν τοῦ θεοῦ.
tv μὲν, ὅτι θανάτῳ θάνατον ἔλυσε' σοφίαν δὲ,
Ούὐτῳ τῷ τρόπῳ ἀπολωλότας διέσωσε. « Ποῦ
2. Λαδὼν παῤῥησίαν ἀπὸ τῆς Γραφῆς, λοιπὸν
ττεται αὐτῶν « Ποῦ σοφός ; » περὶ ᾿Ελλήνων"
ν᾽ « Ποῦ γραμματεύς ; » περὶ ᾿Ιουδαίων. « Ποῦ
ητής ; » Τουτέστιν, οἱ λογισμοῖς xal ἐρεύναις
ἄντα ἐπιτρέψαντες, Οὗτοι γὰρ πάντες, ὡσανεὶ
v, ἐξαρπάσαι τινὰ τῆς πλάνης οὐχ ἴσχυσαν.
ἐμώρανεν ὁ Θεὸς τὴν σοφίαν τοῦ χόσμου

PaTROL. Ga. CXVIII.

C

D

I, 18-20. « Sermo enim crucis, hisquidem qui pe-
« reunt stultitia est: nobisautem quisalutem conse-
« quimur, potentia Dei est. Siquidem scriptum est:
« Perdam sapientiam sapientiumet intelligentiam
« intelligentium rejiciam. Ubi sapiens ? Ubiscriba ?
« Ubi disputator hujus seculi ? Annon infatuavit
« Deus sapientiam mundi hujus? »

Verisimile est incredulos fuisse apud ipsos qui
cruci detraherent. Aitergo:Nihil mirumaut novum
vobis videatur, siquidem his qui pereunt, eaque ad
salutem a Deo data sunt, stultitia esse videntur.

A228 Ostenditconsequenter quod fierinon posset,
utsermone sapientieadducerenturquidam ad prz-
dicationem: siquidem sermo de cruce non tantum
nonadducit, sed etiam stultitia videtur his qui pe*
reunt.Quod si hocita est,quidnam dicere posset qui-
spiam de pri dicatione, cum gratia ipsinon omnia
suppeditet?«Nobisautem quisalutem consequimur,
potentia Dei est. » Nam qui non resilimus, sed
spem habemus salutis, ex hoc potissimum Dei
potentiam et sapientiam cognoscimus : potentiam
quidem, quod morte solverit mortem ; sapientiam
vero, quod jam perditos, hoc modo salvos fecerit.
« Ubi sapiens? » Sumpta loquendi libertate aScri-
ptura, eos postmodum objurgat, dicens: Ubi « sa-
piens?» de Groecis:« Ubi scriba? de Judaeis: « Ubi
disputator? » Hoc est, qui ratiocinalionibus ac
scrutationibus omnia committunt. ΑΘ si diceret.
Hi enim omnes nullum ab errore potuerunt eri-

q^.

6351

pere. « Annon infatuavit Deus sapientiam mundi
hujus?» Omnes enim qui sapientes esse videban-
tur infatuati sunt,adeout illi invenire non possent
que& a piscatoribus et illitteratis hominibus predi-
cata sunt et confirmata. Quomodo autem confir-
mavit? Hoc est, stultam esse coarguit, eo quod
veritatem invenire non possent. — Aliud. Sapientium
mundi vocat eloquentiam ; etenim hujus largitor
Deus est. Nam et ipse linguas divisit, et proprios
cuique characteres distribuit. Itaque Graece quo-
que linguc ipse dedit splendorem. Atilli hoc usi
non sunt ad id quod oportuit, efficientes ipsam
seductionis illecebras, idque agentes ut sermonis
persuasibilitas causa fieret introducendi erroris per

OECUMENII TRICC/JE EPISCOPI

ἃ τούτου ; » Πάντες γὰρ ol δοχοῦντες εἶναι σοφοὶ ἐμω-

ράνθησαν, τῷ μὴ δυνηθῆναι αὐτοὺς εὑρεῖν ἅπερ ix
τῶν ἀλιέων xal ἀγραμμάτων χεχήρυχται καὶ πεπί-
στευται. Πῶς δὲ ἐμώρανε ; τουτέστι, μωρὰν οὖσαν
ἤλεγξε, τῷ μὴ ἰσχύσαι εὑρεῖν τὸ ἀληθές. — Ἄλλο.
[ΘΕΟΔΩΡ.] Σοφίαν tou χότμου, τὴν εὐγλωττίαν καλεῖ.
καὶ γὰρ ταύτης χορτγὸς ὃ θεὸς. Αὐτὸς Ὑὰρ καὶ τὰς
γλώσσας διεῖλε, καὶ ἔχάστῃ χαραχτῇρας !ófouc àz-
ἐνειμε. Καὶ τῇ ᾿Ελλάδι τοίνυν φωνῇ, αὐτὸς ἔδωχε τὴν
λαμπρότητα. Οἱ δὲ γε οὐχ εἰς δέον ταύτῃ χρησά-
μενοι, δέλεα» αὐτὴν τῆς ἀπάτης &nior (xv, χαὶ πι-
θανὴν τὴν μυθολογίαν τῆς πλάνης εἰργάσαντο. Κατ-
"(opti τοίνυν, οὐ τῆς εὐγλωττίας, ἀλλὰ τῆς ἐν αὐτῇ
χρυπτομένης ψευδολογίας.

fabulosas ratiocinationes.Redarguit igitur non eloquentiam,sed eamquein ipsaest fallendi promptitudinem,

1,21-23. « Quandoquidem enim in sapientia Dei B

« non cognovit mundus per sapientiam Deum, pla-
« cuit Deo per stultitiam praedicationis salvos facere
« credentes. Quoniam et Judsi signa postulant, et
« Graci sapientiam querunt. Nos aulem pradica-
« mus Christum crucifixum Judei quidem offendi-
« culum, Grecis vero stultitiam. »

4? 6 « In sapientia. » Quee videlicet in crea-
turis relucebat nempe in colo et in terra.Quando-
quidem, inquit, non cognovit mundus Deum per
talem ipsius sapientiam que in creaturis conspi-
ciebatur, placuit Deo per crucem salvos facere
eos qui crederent, qu: stultitia esse videtur incre-
dulis,et his qui pereunt. Sapientiam autem appel-
lat humanam quoque intelligentiam et. eloquen-
tjam, sive ipsam doctrine suavitatem :ut ostendat
Deum mentis esse creatorem et prudentix ac elo-
quentia largitorem : quanquam nonnulli his ad ea
qua non oporlet usi sint.Stultitiam vero predica-
tionis dicit simplicitatem dictionum. Divini siqui-
dem discipuli idiolae erant, quod ad sermonem
attinet, sed divites scientia. « EL Juda signa postu-
lant. » Si Judzo, inquit, dixerimus : Crede, proti-
nus eigna ac prodigia fieri postulatad praedicationis
confirmationem. Nos autem Christum prz dicamus
crucifixum, quod non modo non est signorum
demonstratio,quin potius imbecillitatis est, quan.
tum ad id quod apparet. Attamen cum hoc infir-
mum videatur, et his qua& requirunt contrarium,
adducuntur nihilominus ad fidem, quod magnam
Dei ostendat potentiam.Rursum Graeci sapientiam
a nobis requirunt, sed illis quoque nos crucem

Ἐπειδὴ γὰρ iv τῇ σοφίᾳ οὐκ ἔγνω ὃ xósuw
διὰ τῆς σοίας τὸν Θεὸν, εὐδόχησεν ὁ Θεὸς διὰ τῆς
μωριὰς τοῦ χηρύγματος, τοὺς πιστεῦον-
τας, ᾿Επειδὴ xai ᾿Ιουδαῖυι σημεῖον αἰτοῦσ:, xa:
Ἕλληνες - σηγφίαν ζητοῦσιν, ἡμεῖς Ob κηρύσσο-
μεν. Χριστὸν ἐσταυρωμένον, Ιουδαίοις μὲν
σκάνδαλον, Ἔλλησι δὲ μωρίαν.

« Ἔν τῇ σοφίᾳ. » Τῇ διὰ τῶν χτισμάτων φαινομένῃ
otov οὐρανοῦ xal γῆς. ᾿Επειδὴ, φησὶν οὐχ ἔγνω ὁ
χόσμος τὸν θεὸν διὰ τῆς τοιαύτης αὐτοῦ σοςίας τῆς
ἐνθεωρουμένης τοῖς χτίσμασιν, εὐδόκησεν ὁ θεὸς
διὰ τοῦ σταυροῦ σῶσαι τοὺς πιστεύοντας, ὅστις μω-
οἷα τοῖς ἀπίστοις καὶ ἀπολλυμένοις εἶνα! δοχει. Σο-
φίαν δὲ, xal τὴν ἀνθρωπίνην ὀνομάζει συωνέσιν, χαὶ
τὴν εὐγλωττίαν, ἤτοι αὐτὸ τὸ τῆς λέξεως ἀνβηρὸν͵
ἵνα διδάξῃ, ὅτι νοῦ ποιητὴς ὁ Θεὸς, καὶ φρονήξτως
χορηγὸς καὶ εὐγλωττίας, εἰ xal τινες αὐτοῖς ἐφ᾿ ἢ
μὴ δεῖ ἐχρήσαντο. Μωρίαν δὲ τοῦ χηρύγματος, τὴν
τῶν λέξεων ἁπλότητά φησιν. ᾿Ιδιῶτα: μὲν γὰρ e λόγῳ
ἦσαν οἱ θεσπέσιοι μαθηταὶ, πλούσιοι Ób τῇ qvos.
« Καὶ Ἰουξαιοι ov, μεῖον αἰτοῦσιν. » Ἐὰν, φησὶν, εἴπω-
μεν ᾿Ιουδαίῳ, Πίστευσον, εὐθὺς σημεῖα xal τέρατα ἐπι-
ζήτει γενέσθαι, πρὸς σύστασιν τοῦ χηρύγματος.
Heic δὲ Χριστὸν χηρύσσομεν ἐσταυρωμένον. "Ort?
οὐ μόνον οὐχ ἔστι σημείων ἐπίδειξις, ἀλλὰ xoi ἀσθε-
νείας, ὅσον χατὰ τὸ φαινόμενον, Καὶ ὅμως τούτῳ τῷ
δοχοῦντι ἀσθενεῖ xai ἐναντίῳ ὡς πρὸς ἃ ἀπαιτοῦτιν
ἐνάγονται πρὸς τὴν πίστιν, ὅπερ μεγάλην δείχνυσι
τοῦ Θεοῦ τὴν δύναμιν. Πάλιν Ἕλληνες σοφίαν ζη-
τοῦσι παρ᾽ ἡμῶν, ἀλλὰ χάχείνοις ἧμεις τὸν σταυσὸν
χηρύσσομεν, ὅπερ, χατὰ τὸ φαινόμενον, μωρίας εἶναι
δοχεὶ, Θεὸν χης:ὕσσειν ἐσταυρωμένον, ἀλλὰ καὶ οὗ-

σώῶπται

predicamus,quod ad id quod in prospectu est stul- ἢ τως πείθονται. "Apz οὐ ταῦτα μεγίστου θαύματος

dtie esse videtur, Deum videlicet pr;dicare cru.
cifizum:at hoc quoque modo persuadentur et
obtemperant. Annon hac maxima sunt admiratio-
nis ac miraculi, eos per ha:c persuaderi σα con-
traria sunt iis qux requirunt ? Aut hoc quoque
modo intelligi potest : Quoniam, inquit, Judei
signa postulant et Graci sapientiam, inveniunt
utrique in Christo ea quae requirunt. Quomodo ὃ
Siquidem incredulis Judmisoffendiculum est.Gra-
cisque infidelibus fatuitas apparet. At hi qui ex
ipsis vocati sunt et electi, inveniunt eum Patris

τὸ 6x τῶν ἐναντίων ὡς πρὸς αὐτοὶ ἐπιζητοῦσ: πεί-
θεσθαι αὐτούς ; ἢ καὶ οὕτως vonttov: ἐπειδὴ, Orsi,
xai ᾿Ιουδαῖοι σηπεῖα ἐπιζητοῦσι xal Ἕλληνες σο-
φίαν, εὑρίσχουσιν ἀμφότεροι ἃ ζητοῦσιν εἰς τὸν
Χριστόν, Πῶς ; Τοῖς μὲν γὰρ ἀπίστοις Ἰουδαίοις
σχάνδαλόν ἐστι, xxl τοῖς ἀπίστοις Ἔλλησι gps
δοχεὶ, Oi ὃὲ γε, φησὶ, χλητοὶ καὶ ἐπίλεχτοι ἐξ o)
τῶν. εὑρίσχουσιν αὐτὸν ὄντα δύναμιν wal σοφίαν τοῦ
Πατρός. Τί γὰρ λέγεις, ὦ Ἰουδαῖε; Σημεῖα imd
πεῖς: Ἰδοὺ ὁ Χριστὸς, Θεοῦ δύναμίς ἐστιν d) τῶν
σημείων ποιητιχή, Καὶ σὺ τί λέγεις, ὦ "Ἄλλην ; σο-

653

φίαν ζητεῖς; ἔχεις τὸν Χριστὸν, σοφίαν ὄντα τοῦ
Πατρός. Ἐπεὶ οὖν σημεῖα xal σοφίαν ἐπιζητούμεθα,
κηρύσσομεν τὸν Χριστὸν ἀμφότερα ὄντα τοῖς χλη-
τοῖς. Οἵτινες xal εὐρίσχοντες ἄ ζητοῦσι, πιστεύου -
σιν οἱ δὲ γε ἄπιστοι, σχανδάλου καὶ μωρίας ἄξια
τὰ ἀξιοθαύμαστα νομίζουσι. Καὶ τί θαυμαστόν ; vai
γὰρ ὁ αἰσθητὸς ἥλιος σχοτεινὸς τοῖς ἀμόλυώττουσι
τὰς ὄψεις ὁρᾶται. « ᾿ἸΙουδαίοις μὲν σχάνδαλον. »
Σκάνδαλον εἶναι δοχοῦν χατὰ τὴν ποώτην ὄψιν,
Τίς γὰρ τῶν ἀπίστῶν οὐχ ἄν σχανδαλισθείη καὶ
ἀπιστήσῃ ; « Ἕλλησι δὲ μωρίαν. » Οἷον εἶναι δο-
xoUct, θεὸν ἐσταυρωμένον κηρύσσεσθαι,

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

654

esse potentiam etsapientiam.Quid enim ais,Judee ἢ
Signa requiris? Ecce Christus potentia est qua
signa edit. Tu vero quid ais, Grzce ? Sapientiam
postulas ? Habes Christum, qui Patris sapientia
est. Quoniam igitur signa ac sapientia a nobis
requiruntur, predicamus Christum, qui utrum-
que est his qui vocati sunt, qui cum ea inveniant
qu: requirunt, credunt. Increduli vero offendiculo
ac fatuitate digna existimant quo vehementem
merentur 477 admirationem. Et quid mirum?
Cum hic quoque sensibilissolobscurus videatur his
qui aspectu czcutiunt ? « Judeis quidem offendi-

culum. » Qui primo aspectu videtur offendiculum. Quis enim incredulorum non offenderetur ? aut
quis infidelitatem relinqueret ἢ « Grecis vero stultitiam. » Quemadmodum esse videtur predicare cum

esse Deum, qui crucifixus est.

Αὐτοῖς δὲ τοῖς χλητοῖς Ἰουδαίοις τε ^ai "EXA- B

λησι, Χριστὸν Θεοῦ δύναμιν xal Θεοῦ σοφίαν.
Ὅτι τὸ μωρὸν τοῦ Θεοῦ, σοφώτερον τῶν ἀν-
θρώπων ἐστὶ, χαὶ τὸ ἀσθενὲς τοῦ Θεοῦ, ἰσχυρότε-
pov τῶν ἀνθρώπων ἐστίν.

Εἶναι μὲν δοκεῖ, φησὶ, σχάνδαλον xxl μωρία.
πλὴν αὐτοῖς τούτοις, φησὶ, δοχεῖ ὁ Χριστὸς χαὶ τὰ
αὐτοῦ πάθη, εἶναι δύναμις Θεοῦ καὶ σοφία. "Apa
οὐ θαυμαστόν ; « Αὐτοῖς δὲ τοῖς χλητοὶς. » Κλητούς
φησιν, oUc ὁ Θεὸς ἐχάλεσε διὰ τὸ ἀξίους εἶναι.
« Ὅτι τὸ μωρὸν τοῦ Θεοῦ.» Ὁ σταυρὸς μὲν δοχεῖ
μωρὸν, πλὴν σοφώτερον τῶν ἀνθρώπων ἐστί. Πῶς ;
οἱ μὲν γὰρ σοφοὶ καὶ φιλόσοφοι περὶ ψυχρὰ καὶ
ἀνόνητα ἠσχολήθησαν, ὁ δὲ σταυρὸς τὸν κόσυωον
ἔσωτεν. Ἤ καὶ οὕτως. Βούλει μαθεῖν ὅτι τὸ μωρὸν
τοῦ Θεοῦ σορώτερον τῶν ἀνθρώπων ἐστὶ, xai
τὸ ἀσθενὲς ἰσχυρότερον ; 'Am' αὐτῆς xxi μόνης τῆς
γλήσεως, ῥᾷόν ἐστι τοῦτο κατανοῆσαι. Βλὲπε γάρ
μοι, Οὐχὶ πολλοὶ σοφοὶ ἦσαν τὴν ἐν χόσμῳ σοφίαν ;
Οὐχὶ πολλοὶ δυνατοὶ ταύτην τὴν δύναμιν ; Οὐχὶ
πολλοὶ εὐγενεῖς τὴν ἐπίχαισον εὐγένειαν ; Τί οὖν i
Μὴ τούτους ἐποιήσατο ὁ Χοιστὸς ἐχυτοῦ μαθητὰς,
xal δι᾽ αὐτῶν ἐχλήθητε ὑμεῖς ; Οὐδαμῶς. ᾿Αλλὰ
τουναντίον. ᾿Αλλὰ τὰ μωρὰ κατὰ χόσμον, χαὶ τὰ
ἁσθενῆ xxi τὰ ἀγενῆ, xal τὰ ἐξουθενημένχ ἐξελέ-
ξατο, ἀνθρώπους ἁλιεῖς, πένητας, ἀγραμμάτους.
Kai δι᾽ αὐτῶν ἐποιήσχτο τὴν χλῆσιν ὑμῶν πάντων,
καὶ σοφῶν xai ἰδιωτῶν, καὶ πενήτων xil πλουσίων,
καὶ ἀσθενῶν xal ἰσχυρῶν, καὶ κατήσχυνε τούς εὖ-
γενεῖς xal ἰσχυροὺς xai σοφούς. Ὅτι ὅπερ αὐτοὶ
οὐκ ἄν οὐδὲ ἐπιχειρῆσαι ἐτόλμησαν, κόσμον ὅλον
μεταστῆσαι, τοῦτο τὰ ἀσθενῆ xxi τὰ μωρὰ περι-
φανῶς κχατεπράξαντο. "Ap! οὐ κατῃσχύνθησαν ol
δοχοῦντες εἶναι σοφοὶ xal δυνατοί ; 'Ap' οὐχὶ ἐναρ-
γῶς ἀποδέδειχται, ὅτι τὸ μωρὸν xal ἀσθενὲς τοῦ
Θεοῦ, σοφώτερον xal ἰσχυρότερον τῶν ἀνθηώπων
ἐστί ; Καὶ γὰρ μυρίων ἐπιχειρούντων cóisat τὸ
ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, οὐ μόνον οὐχ ἐσδέσγη, ἀλλὰ καὶ
πλέον ἀνθεῖ, διὰ τοῦ ἀσθενοῦς εἶναι δοχοῦντος ctao-
ροῦ, τοὺς ἰσχυροὺς τροπωσαμένου. --- Αλλο, Οὐ
μόνον ὅτι πᾶσα ἀνθρωπίνη διάνοια πλάνη τις, χρι-
νομένη πρὸς τὸ σταθερὸν χαὶ μόνιμον τῶν θείων
xal τελειοτάτων νοήσεων, ἀλλ᾽ ὅτι xal σύνηθές ἔστι
τοῖς θεολόγοις ἀντιπεπονθότως ἐπὶ θεοῦ τὰ τῆς

I, 25, 2ὅ. « Sed iisdem vocatis 4519 pariter et
« Graecis, Christum Dei potentiam ac Dei sapientiam.
« Quoniam stultum Dei sapientius est hominibus :
« etimbecille Dei robustius est hominibus. »

Esse quidem videtur offendiculum, inquit, ac
fatuitas : attamen iisdem ipsisapparet Christus, et
ea qua passus est, esse Dei potentia ac sapientia.
Annon hoc admirandum ? « Sed iisdem vocatis. »
Vocatos appellat eos quos Deus vocavit, eo quod
digni essent. « Quoniam stultum Dei.» Crux enim
stultum quiddam videtur, verum sapientius est
hominibus. Quomodo ? Siquidem sapientes ac phi-
losophi circa frigida ac insensata occupati erant,
crux autem mundum salvum fecit. Aut hoc etiam

C modo. Vis discere quod stultum Dei sapientius est

hominibus,etimbecille robustius?Abipsa etiam sola
vocatione facile est hoc intelligere. Intuere enim,
obsecro, nonne mulli sapientes erant. mundana
sapientia ? Nonne multi potentes erant hac
potentia ? Nonne multi generosi erant temporali
generositate ? Quid ergo ? Num hos fecit Christus
suos discipulos, et per ipsos elegit vos ? Nequa-
quam,sed e diverso.Imo quo juxta mundum stulta
erantetimbecilliaacignobilia contemptaque elegit:
nempe homines piscatores pauperes ac illitteratos
et per illos vocationem effecit omnium vestrum, et
sapientium etinsipientium, et pauperum et divitum
et imbecillium et robustorum, et pudefecit nobiles
robustos ac sapientes.Quod enimilli tentarenequa-
quam ausisunt, nempe mundum universum trans-
mutare,nocimbecillia etstulta manifeste peregerunt.
Annon ex eo pudefacti sunt qui sapientes esse
videbantur ac potentes? Annon aperte demonstra-
tum est quod stultum ac imbecille Deisapientius ac
robustius sit hominibus? 498 Etenim cum in-
numeri tentassent Christi nomen exstinguere,non
modo non exstinctum est,sed et floret amplius per
crucem, qua cum imbecillitas esse videretur, ro-
bustos devicit. — Aliud. Non solum quia omnis
humana intelligentia error quidam est, si ad flr-
mitatem ac immobilitatem divinarum et perfectis-
simarum intelligentiarum conferatur; sed quod
etiam familiare sit theologis ad obviandum huma-

055

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

856

nis affectibus, de Deo per privativa effari. Sic et A στερήσεως ἀποφάσχειν, Οὕτω xal ἀόρατον, φτοσὶ,

oracula dicunt invisibilelumen,quod tamen omnia
illustrat : et multimodis laudatum atque nomina-
tum, ineffabilem dicunt, nomineque carere ; et
eum qui omnibus presens est,et exomnibus rebus
invenitur, incomprehensibilem appellant, et qui
invesligari non possit.

1,26-29.«Videtisenim vocationem vestram,fratres,
« quod non multi sapientes secundum carnem, non
«multi potentes :non multi nobiles,verum que stulta
«secundum mundum erant delegit Deus, ut pudeía-
« ceret sapientes : et que secundum mundum im-
« becillia erant delegit Deus,ut ea pudefaceret qua
« robusta sunt : et que secundum mundum igno-
« bilia erant et contempta delegit Deus, et ea que
« non erant,ut ea qua sunt obscuraret, ne gloria-
« retur ulla caro coram ipso. »

Considerale, inquit, et. attendite quanta potest
vocatio, qux effecit ut idiot: adeo sapientia di-
scerent dogmata. « Quod non multi sapientes.» In
hanc vocationem et finem non venerunt multisa-
pientes. Addit autem multi. quia nonnulli etiam
sapientes crediderant, αἱ Areopagita. Anthypatus
ac alii: et oblianccausam ubique additur: « Multi,»
quia erant et quidam potentes ac praeclaro genere
orli qui crediderant. « Secundum carnem. » Juxta
id quod apparet, secundum praesentem vilam et
externam eruditionem.Hi enim maxime stulti sunt,
qui sibi ipsis persuaserunt quod essent sapientes :
ideoque difficillimi sunt a suis avelli dogmatis.
« Non multi potentes. » Siquidem potentes ac pra-
claro nati genere,fastu pleni : illi quidem propter
divitias, hi autem propter genus, seipsos a Dei co-
gnitione separant, nec volunt presentia despicere.

«Sed quoe slulta sunt. secundum mundum. »
449 Ubique rejecta ac vilia accepit, ut potentes
incredulos pudefaccrcet.Cum autem audis«Delegit,»
ne suspiceris quod Deus opus habuerit pauperes
assumere, potentes vero repellere,sed quod abjecti
accurrerunt magis ad fidem. Qui enim in potenta-
tibus erant et sapientia, seipsos abstraxerunt,indi-
gnum ducentes quod ab idiotis discerent ; Deus
namque omnes salvosfleri cupiebat. » Utsapientes
pudefaceret. » Cum autem ubique audis, « Pude-
faceret, » de illis intellige qui in propria fidebant
sapientia ac divitiis, nec crediderant. Hiec enim
maxima Christi victoria est per stultos sive idiotas
devincere sapienles ac pudefacere. Maximus sa-
pientum pudor est quod idiolisinferiores invenian-
tur:et maxima quidem Christi victoria est per stultos
superare sapientes. « Qui robusta sunt.» Hoc est,
intumescentes ob potentiam et divitias.«Et ea que
non erant. » Ea non esse dicit qua esse quidem
existimantur, propler multam abjeclionem. « Ut
ea qua sunt obscuraret. » Omnia, inquit, fecit
Deus, quo eos ab arrogantia cohiberet, et a sui
reputalione, qua sese aliquid esse existimabant et
vos adhuc arrogantes estis ac intumescilis. « Ea
que non erant. » Videbantur apostoli non esse
quidquam utpote abjecti : Greci vero esse vide-

B

D

τὰ λόγια τὸ παμφοὶς φῶς, xxl τὸν πολυύμνητον,
xai πολυώνυμον, ἄῤῥητον xal δνώνυμον, xai τὸν
πᾶτι παρόντα xai ἐχ πάντων εὑρισχόμενον, ἀχατέ-
ληπτον xai ἀνεξιχνίαστον.

Βλέπετε γὰρ τὴν κλῆσιν ὑμῶν, ἀδελφοὶ, ὅτι οὐ
πολλοὶ σοφοὶ xatà σά:χα, οὐ πολλοὶ δυνατοὶ,
οὐ πολλοὶ εὐγενεῖς, ἀλλὰ τὰ μωρὰ τοῦ κόσμου
ἐξελέξατο ὁ Θεὸς, ἵνα καταισχύνῃ τοὺς σοςοὺς,
χαὶ τὰ ἀσθενῆ τοῦ χόσμου ἐξελέξχτο ὁ Θεὸς ἵν
χαταισχύνῃ τὰ ἰσχυρά. Kai tà ἀγενῇ τοῦ κόσμου
xai τὰ ἐξουθενη μένα ἐξελέξατο ὁ Θεὸς, καὶ τὰ μὴ ὄντε,
ἵνα τὰ ὄντα χαταργήσῃ, ὅπως μὴ καυχήσηται πᾶσι
aXoF ἐνώπιον αὐτοῦ.

Ἐπισχέψασθε, φησὶ, προσέγετε, πῶς μεγάλα
δύναται ἡ κλῆσις, ὅτι ἰδιώτας, οὕτω σοφὰ δόγματα
μαθεῖν παρεσκεύασεν. « Ὅτι οὐ πολλοὶ σοφοί. » Ἐν
τῇ χλήσει ταύτῃ χαὶ τῇ πίστει, φησὶν, οὐχ ἦλθον
πολλοὶ σοφοί. Προσέθηχε δὲ τὸ πολλοὶ, ὅτε ἦσαν xai
σοφοί τινες πιστεύσαντες, olov ὁ ᾿Αρεοπαγίτης, ὁ
᾿Ανθύπατος, xal ἕτεροι. Καὶ πανταχοῦ τὸ, « lloA-
λοί,» διὰ τοῦτο πρόσκειται, ὅτι ἦσάν τίνες δυνατοὶ
χαὶ εὐγενεῖς πιστεύσαντες. « Κατὰ oGiípxa. » Kazi
τὸ φαινόμενον, χατὰ τὸν παρόντα β΄ον, xai τὴν
ἔξωθεν παίδευσιν, Οὗτοι γὰρ μάλιστα μωροὶ, οἱ
πεπιστευχότες ἑαυτοῖς ὅτι εἰσὶ σοφοί. Διὸ xai δυ5-
αποσπάστως ἔχουσι πρὸς τὰ ἴδια δόγματα. « Οὐ
πολλοὶ δυνατοί, » Καὶ γὰρ vl δυνατοὶ καὶ ot εὐγενεῖς,
τύφου πεπληρωμένοι, οἱ μὲν διὰ τὸν πλοῦτον, ol δὲ
διὰ τὸ γένος, ἐξέλχουσιν ἑαυτοὺς τῆς θεογνωσ,“’,
καὶ οὐχ αἱροῦνται τῶν παρόντων καταφρονεῖν.

«᾿Αλλὰ τὰ μωρὰ τοῦ χόσμου. » Kat ava
τὰ ἀποδόλιμα xal τὰ εὐτελῆ προσελάθδετο, ἵν
ποὺς δυνατοὺς ἀπίστους καταισχύνῃ. ᾿Ακχούων δέ,
« Ἐξελέξατο,» μὴ τοῦτο ὑποπτεύσῃς ὅτι ἔργον ἔσχεν
ὁ Θεὸς; τοὺς μὲν πτωχοὺς λαθεῖν, τοὺς δὲ δυνάστας
ἀπώσασθαι, ἀλλ᾽ ὅτι οἱ εὐτελεῖς προσέδραμον μᾶλ-
Aov τῇ πίστει. Οἱ δὲ ἐν δυναστείαις ὄντες xal σο-
oq ἑαυτοὺς ἀπεσχοίνισαν, ἀπαξιώσαντες παρὰ
ἰδιωτῶν μαθεῖν, ὡς ὅ γε Θεὸς πάντας ἤθελς σῶσαι,
« Ἴνα τοὺς σοφοὺς καταιτχύνῃ. » --- « καταισχννῃ » δὲ
πανταχοῦ ἀχούω, περὶ ἐχείνων νόει τῶν οἰχείᾳ
σοφίᾳ χαὶ πλούτῳ πεποιθότων, χαὶ μὴ πιστευσάντων.
Αὕτη γὰρ νίχη μεγίστη τοῦ Χριστοῦ, τὸ διὰ τῶν
μωρῶν, ἤτοι ἰδιωτῶν, νικῆσαι τοὺς σοφοὺς χαὶ κατ-
αισχῦναι. Μεγίστη γὰρ τῶν σοφῶν α᾽σχύνη παρὰ
ἰδιωτῶν ἡττᾶσθχι, καὶ μεγίστη νίχη Χριστοῦ, iv
μωροῖς νικᾷν τοὺς σοφούς. « Τὰ ἰσχυρά. » Τοὺς
μέγα φρονοῦντας ἐπὶ δυνάμει val πλούλῳ, « Kai
τὰ μὴ ὄντα, » Μὴ ὄντα χαλεῖ, τοὺς μηδὲ εἶναι νομι-
ζομένους, διὰ τὴν πολλὴν εὐτέλειαν. « "ivy τὰ ὄντα
χαταοσγήση.» Πάντα, φησὶν, ἐποίησεν ὁ Θεὸς, ἵνα
παύσῃ αὐτοὺς 17€ ἀλαζονείας, xal τοῦ νομίζειν
ἑαυτοὺς εἶνχί tt, xal ὑμεῖς ἔτι ἁλαζονέύεσθε, xal
φρονεῖτε μέγα. « Μὴ ὄντα. » Μὴ εἶναί τι ἐδόχει τοὺς
ἀποστόλους ὡς εὐτελεῖς. "Ova δὲ ἐδόχει τοὺς
Ἔλληνας, ὡς οἷομένους εἶναί τι, μὴ ὄντας δέ.

651

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

« Ὅπως μὴ καυχήσηται πᾶσα σὰρξ ἐνώπιον αὐτοῦ. » À bantur, quod sese aliquid esse arbitrarentur, cum

Οὐχοῦν οὐδὲ ἡμεῖς, φησὶ, καυχησόμεθα ; Ναὶ, φησὶν,
ὁμεῖς οἱ πιστοὶ, χαυχᾶσθαι ὀφείλετε. Οὐ γὰρ ἐστε
ὑμεῖς σὰρξ, ἀλλ᾽ ἐξ αὐτοῦ διὰ τῆς παλιγγενεσίας
ἑἐγεννήθητε, xal σοφοί ἔστε, ἀλλ᾽ αὐτὸν ἔχοντες
σοφίαν, τὸν ἀπολυτρωτάμενον τῆς τυραννίδος, xai
οὐ μόνον τοῦτο, ἀλλὰ xai ἀγιάσοντα διὰ τοῦ βαπτί-
σματος, χαὶ οὐ μόνον τοῦτο, ἀλλὰ χαὶ δικαιώσαντα
διὰ χαρισμάτων. Ἡμεῖς οὖν διὰ ταῦτα ὀφείλομεν
καυχᾶσθαι, καυχᾶσθαι δὲ, οὐ᾽, ὅτι χατορθώματί τινι
ἡμετέρῳ τούτων ἠξιώθημεν, ἀλλ᾽ ἐν Κυρίῳ, ὅτι
πάντα τῆς αὐτοῦ δωρεᾶς χαὶ φιλανθρωπίας τῆς εἷς
$uàc, τὰ τηλιχαῦτα ὑπάσχει πλεονεχτήματα,

Ἐξ αὐτοῦ δὲ ὑμεῖς ἐστε ἐν Χοιστῷ ᾿[ησοῦ,
ὃς ἐγενήθη ἡμῖν

τε xai ἁγιασμὸς xal ἀπολύτρωτις, ἵνα, χαθὼς
γέγραπται, ὁ καυχώμενος ἐν Κυρίῳ — xavyá-
σθω.

« Ἐξ αὐτοῦ δὲ ὑμεῖς ἐστε » "τοι τοῦ Θεοῦ.
Τουτέστιν ἀφελόμενος ὑμᾶς τῆς ἀλαζονείας ὁ Θεὸς,
τέχνα ἴδια πεποίηχε διὰ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. ᾿Ποιγαροῦν
ὀφείλομεν καὶ ἡμεῖς φεύγειν τὴν ἀλαζονείαν, ἐχθρὰν
0531); τοῦ Θεοῦ, « Ὄς, φησὶ, Χριστὸς ἐγνενύήθη
ἡωῖν ἀπὸ Θενῦ σοφία xai δ'χαιοσύνη καὶ ἁγιασμὸς
xai ἀπολύτρωσις, » Τουτέστιν, ὃς ἐποίησεν ἡμᾶς
χαὶ διχαίους xai ἁγίους, λυτυωσάμενος ἡμᾶς ἀπὸ
τῶν τοιούτων ἐναντίων, ᾿Βπειδὴ γὰρ μωρὰ ἐξελέ-
ἔχτο, σοφὰ αὐτὰ ἐποίητε xal δίχαια καὶ ἅγια, « Ὅς
ἔγενηθη uiv σοφία ἀπὸ Θεοῦ.» Οὐχ εἶπεν, Ἔσό-

φισιν ἡμᾶς, ἀλλὰ, δεικνὺς τὸ ἄφατον τῆς δωρεᾶς. (1

φησίν’ « Ἐγενήθη ἡμῖν cosa, » τουτέστιν, ξχυτὸν
ἡμῖν ἔδωχεν. Μεγάλα εἰπὼν περὶ τοῦ Υἱοῦ, olov
σοφίαν, διχαιοσύνην, ἁγιασμὸν, ἀπολύτρωσιν,
προττίθησι τό, « ᾿Λπὸ Θεοῦ, » ἵνα μὴ ἀγέννητον αὐτὸν
ὑπολάδῃς. ε Καὶ ἀπολύτρωσις. » "Opx πῶς δὸῷῳ
πρεθαίνει. Πρῶτον γὰρ, σοφοὺς ποιήσας, ἀπήλλαξε
τῆς πλάνης, χαὶ τότε διχαίους xxi ἁγίους τῇ τοῦ
ἁγίου Βνεύματ)ς ἐπιφοιτήσει, χαὶ οὕτως ἐλευθὲ-
ρωσε πάντων τῶν xaxüv. « Τοῦτο γὰρ ἐστι, φησὶν,
3$ ἀπολύτρωσις. "Iva, καθὼς γέγραπται, ὁ χαυχώ-
μένος ἐν Κυρίῳ καυχάσθω. » |Ιάντα, φησὶ, γέγονε
ταῦτα͵ ἵνα μηδεὶς ξαυτὸν εἶναί τι νομίζῃ, μηδὲ εἰς
ἑαυτὸν χαυχῶνται, ἀλλ᾽ εἷς τὸν Θεόν, Αἰνίττεται
δὲ αὐτούς. σαν γὰρ τινες μεγάλα φρονοῦν-
τες.

Κἀγὼ ἐλθὼν πρὸς μᾶς, ἀδελφοὶ, ἦλθον οὐ
x10' ὑπεροχὴν λόγου dj σοφίας, χαταγγίλλων
ὁμῖν τὸ μαρτύριον τοῦ Θεοῦ. Οὐ γὰρ ἔχρινα τοῦ
εἰδένχι τι ἐν ὑμῖν εἰ μὴ Ἰησοῦν Χριστὸν, «al τοῦ -
τον ἐσταυρωμένον.

Εἰρηκὼς ὅτι ἢ σοφία ἐμωράνθη, xal οἱ δοχοῦντες
μωρηὶ ἐξελέγησαν, προστίθησι᾽ Καὶ ἐγὼ δὲ αὐτὸς
6 χῆρυξ, οὐχ ἦλθον συλλογισμοῖς παρεσχευχτμένος,
χαὶ σοφίᾳ ἀνθρωπίνῃ, φησί. « Δόγου ἤ σοφίας. »
Τί γὰρ, εἰ χαὶ ἠθέλησεν, ἠδύνατο, εἴποι τις, τὸ εἶναι
ἐν σοφίᾳ; Αὐτὸς μὲν οὐχ ἠδύνατο, ὁ δὲ Χριστὸς
ἠδύνατο αὐτὸν ποιῆσαι σοφὸν, εἰ ἠθέλησεν. « Τὸ
μαρτύριον τοῦ Θεοῦ. » θάνατον γὰρ περιήει χηρύσ-

tamen non essent. « Ne glorietur ulla caro coram
ipso. » An igitur neque nos, inquit. gloriabimur?
Utique vos qui fideles estis, gloriari debetis ; non
enim estis caro, sed ab eo per regenerationem nati
eslis, et sapientes estis: sed ipsum habentes qui
sapientia est, qui a tyranni redemit : nec id solum,
sed et sanctiflcavit per baptisma : nec tantum etiam
hoc, verum etiam per dona justificavit Nos ergo
propter hec gloriari debemus. Gloriari autem non
quod nostro aliquo egregio facinore his digni facti
simus : sed in Domino, quod universa hujusmodi
commoda gratis ipsius sint, ac benignitatis quam
nobis exhibuit.

1,30-31. « Ex eo autem estis per Christum Jesum,

σοφία ἀπὸ Θεοῦ, διχαιοσύνη B « qui factus est nobis sapientia a Deo, juslitiaque et

«sanctiflcatio ac redemptio: ut, quemadmodum
« scriptum est : Qui gloriatur in Domino glorietur.»

A490 « Ex eo autem vos estis. » Nempe Deo. Hoc
est, abduxit vos ab omni fastu Deus, filios suos
per Jesum Christum effecit. Itaque debemus et
nos arrogantiam fugere que inimica est Deo:
« Qui, inquit, Christus factus est nobis a Deo sa-
pientia, et justitia, et sanctificatio, et redemptio. »
Hoc est, qui fecit nos et justos et sanctos cum nos
redemisset ab illis que sunt istis contraria. Cum
enim stulta delegisset, effecit ea sapientia et justa.
« Qui factus est nobis sapientia a Deo. » Non dixit :
Sapientes nos effecit, sed ostendens ineffabile mu-
nus, ait: « Factus est nobis sapientia ; » hoc est,
seipsum nobis dedit. Cum magna de Filio dixisset,
utpote quod sapientia esset, justificatio ac redem-
ptio, addit: « Α Deo, » ne ingenitum eum suspice-
ris. « Ac redemptio. » Vide quo ordine procedat.
Primum quidem sapientes efficiens ab errore libe-
ravit, et tunc justos et sanctos superventione Spiri-
tus sancti reddidit, et ita a cunctis malis liberavit;
nam hoc est redemptio. « Ut, quemadmodum scri.
ptum est, qui gloriatur in Domino glorietur. υ
Omnia, inquit, heec facta sunt, ut nemo seipsum ali-
quid esse existimet,neque in seipso glorietur,sed in
Deo.Occulte autem ipsos notat; nam erant nonnulli
superbientes et elati.

II, 1-2. « Et ego cum venissem ad vos, fratres,veni
« non in excellentia sermonis aut sapientie annun-
« tians vobis testimonium Dei. Non enim judicavi
« me scire quidquam inter vos nisi Jesum Christum,
« et hunc crucifixum.

Cum dixisset quod sapientia infatuata est, et qui
stulti videbantur delecti sunt, addit : Et ego ipse,
qui przco sum et praedicator, non veni syllogismis
instructus aut humana sapientia. « Sermonis aut
sapientis. » Quid enim. etiam si voluisset.dixerit
quispiam, num in sapientia versari potuisset? Ipse
quidem non potuisset, at Christus potuisset ipsum
sapientem efficere si voluisset. « Testimonium

659

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

Dei. » Mortem enim Christi predicando annun- A cuv Χριστοῦ, Διὸ μαρτύριον αὐτὸν καλεῖ. « Οὐ γὲρ

tiabat, ideo illam appellat testimonium. « Non
enim judicavi. » Etenim ego hoc censui, inquit,
A431 (quoniam et Christus statuit) ut sine eloquen-
tia preedicarem. « Nisi Jesum Christum. » Externa,
inquit, non fuit mihi opus sapientia, sed solum
Christum praedicavi, et hunc crucifixum : et tamen
omnium sapientium ora obturavi.

1I, 3-9. « Et ego in imbecillitate et timore ac tre-
« more multo versatus sum apud vos.Et sermo
« meus ac prodicatio mea non fuit persuasoriis
« humane sapientia verbis, sed in ostensionc Spi-
« ritus ac potentic : ut fldes vestra non sit per sa-
« pientiam bominum, sed per potentiam Dei. »

Nam quomodo non imbecillis,cum a tot magistra-
tibus perseculiones sustineret? Tautum non dicit :
Ut quid vos ipsos traditis quidam sapientibus, qui-
dam vero potentibus ; num haec quidpiam ad prz-
dicationem conferunt, nempe apparens sapientia,
divitiae et potentia ὃ Considerate quomodo venerim
vobis predicans.Num in sapientia? Sed nequaquam
hoc dicere possetis. An in potentatu ? Atqui tre-
mens ac timens, plenusque minis intentatis ita
predicabam inter vos, Cur ergo vos sumpta horum
oblivione, sapientes et divites ac potentes requiri-
tis,et hos vobis preceptores et doctores exhibetis?
« Et timore. » Non solum, inquit, mihi opus non
fuit sapientia ut pradicarem, verum etiam cum in
multo essem timore ac tremore propter persecutio-
nes, ita tamen przdicavi, quod opus multam osten-
dit potentiam crucis, quia in ruditate ac timore
predicando prevaluerit, Eos deprimit qui apud
ipsos sapientes erant: ostendens quanta fuerint
obstacula impedientia ne crederetur predicationi»
et tamen creditum est, « Non persuasoriis. » Neque
enim pradicatio adulterata erat per externam elo-
quentiam aut eruditionem. « Sed in ostensione
Spiritus. « Nam per Spiritum sanctum et signa ac
virtutes qu» ab eo sunt,demonstramus aperte quod
vera dicamus, et per vim ac potentiam qua exerit
se in nobis. « Ut fides vestra non sit. » Etenim si
per humanam fuisset sapientiam, suspicio fortassis
haberi potuisset quod per eloquentiam superasset ;
nunc vero cum per signa sit et virtutes, certitudi-

ἔκρινα.» Kal γὰρ ἑγὼ τοῦτο ἐδοκίμασα (ἐπειδὴ καὶ
ὁ Χριστὸς), τὸ ἄνευ, φησὶν, εὐγλωττίας xrpXam.
«Εἰ μὴ Ἰησοῦν Χριστόν. » Τῆς ἔξωθεν, Qro,
οὐχ ἐδεήθην σοφίας, ἀλλὰ μόνον Χριστὸν ἐκήρυξα,
xal τοῦτον ἐσταυρωμένον, xal ὅμως πάντων, τησὶ,
τῶν σοφῶν ἐνέφραξα τὰ στόματα.

Καὶ ἐγὼ iv ἀσθενείφ xal ἐν φόδθῳ καὶ ἐν x
pp πολλῷ ἐγενόμην πρὸς ὑμᾶς. Καὶ ὃ λόγο
μου xxi τὸ χήρυγμά μου, οὐχ ἐν πειθοῖς dvou-
πίνης σοφίας λόγοις, ἀλλ᾽ ἐν ἀποδείξει Πνεύμε-
τος xal δυνάμεως, ἵνα dj πίστις ὑμῶν μὴ ἔ ἐν τ0-
otq ἀνθρώπων, ἀλλ᾽ ἐν δυνάμει Θεοῦ.

[POI.] Πῶς γὰρ οὐχ ἀσθενὴς, ὁ Ómó τοπούτων
δυναστῶν διωχόμενος ; Μονονουχὶ λέγων, TU προν-
ἐνείματε ἑαυτοὺς, οἱ μὲν τοῖς σοφοῖς, οἷ δὲ τοῖς ὃ»
νατοῖς; My, τι ταῦτα συμδάλλεται πρὸς τὸ χήρυγμ,
4 δοχοῦσα σοφία xai ὁ πλοῦτος χαὶ à δύναμις, b
θυμήθητε πῶς ἦλθον χηρύστων ὑμῖν. Ἐν σοφίᾳ;
ἀλλ᾽ οὐχ ἄν ἔχοιτε τοῦτο εἰπεῖν. ᾿Αλλ᾽ ἐν δυναστείῃ :
καὶ μὴν τρέμων xal φόδων xai ἀπειλῶν γέμων,
οὕτως ἐκήρυσσον ἐν ὑμῖν. Τί οὖν μεῖς τούτων λή-
θην λαθόντες, σοφοὺς καὶ πλουσίους καὶ δυνάστας
ἐπιζητεῖτε, καὶ τούτους ὑμῖν διδασκάλους xa! xz6-
ἡγητὰς ἀποφαίνεσθε; « Καὶ ἐν φόδῳ. » Οὐ μόνον,
φησὶν, οὐχ ἐδεήθην σοφίας εἰς τὸ κηρύξαι, ἀλλὰ χεὶ
ἐν φόδῳ χαὶ τρόμῳ ὧν πολλῷ διὰ τοὺς διωγμοὺς,
οὕτως ἔχήρουξα, ὅπερ πολλὴν δείκνυσι τὴν δύναμιν
τοῦ σταυροῦ, ὅτι ἐν ἰδιωτείᾳ καὶ φόδῳ κηρυσσὄμενος
χατέσχε. Καταδάλλει δὲ τοὺς παρ’ αὐτοῖς σοφοὺς,
δεικνὺς πόσχ μὲν ἦν τὰ χωλύματα τοῦ πιστευβῆνσι
τὸ χήρυγμα, πῶς δὲ ἐπιστεύθη : « (ὐὐχκ ἐν κειθοῖς
ἀνθρωπίνης. » Οὐ γὰρ ἦν τὸ χήρυγμα σεσοφιεμξεοι
διὰ τῆς ἔξιυθεν εὐγλωττίας xal παιδεύσεως. « ᾽ΔᾺλλ
ἐν ἀποδείξει Πνεύματος. » Διὰ γὰρ τοῦ ἁγίου Πνεύ-
μᾶτος χαὶ τῶν ἐξ αὐτοῦ σημείων καὶ δυνάμεων c3;
ἀποδείξεις τοῦ ἀληθῆ λέγειν παρεχόμεθα, καὶ διὰ τῆς
εἰς ἡ μᾶς ἐνεργούσης δυνάμεως. « "]va ἡ πίστις ὁμῶν. »
El γὰρ ἦν ἐν σοφίᾳ ἀνθρωπίνῃ, ἴσως Bv ὑπενούθῆν
τῇ εὐγλωττίᾳ περιγενέσθαι, νῦν δὲ τὸ διὰ σημείων
καὶ δυνάμεων εἶναι, τὸ ἀναμφοίδολον προξενεῖ τῇ
πίστει. Ἢ γὰρ διὰ τῶν ἔργων xal σημείων ἀπόδειξις»
τῆς ἐχ ῥη μάτων βεδαιοτέ"α.

nem. 433 Cum autem prius appellasset principes 529 0.}} hujus sapientes Graecorum, nunc dicit sa-

pientes Judeorum.

II. 6-8.« Porrosapientiam loquimurinter perfectos
« sapientiam autem non seculi hujus neque princi-
« pum sazculi hujus, qui abolentur: sed loquimur
«sapientiamDei in mysterio,quirecondita est, quam
« priefinivit Deus ante sccula in gloriam nostram,
« quam nemo principum seculi hujus cognovit. »

Postquam semel demonstravit eam, qua homini-
bus sapientia videtur, esse stultitiam : Dei vero
sapientiain,qua pereuntibus stultitia videtur,veram
esse sapientiam,jam deinceps sumpta audacia vocat
ipsam sapientiam. Dicit autem sapientiam, predi-
cationem de Christo, quodque per crucem salva
facta sit creatura, que sub coelo est. « Inter per-

D Σοφίαν δὲ λαλοῦμεν ἐν τοῖς τελείοις, σοφίαν δὲ

οὐ τοῦ αἰῶνος τούτου, οὐδὲ τῶν ἀρχόντων τοῦ alà-
γος τούτου τῶν κχαταργουμένων, ἀλλὰ λαλοῦμεν
σοφίαν Θεοῦ ἐν μυστηρίῳ τὴν ἀποχεχρυμμέννν,
ἤν προώρισεν ὁ θεὸς πρὸ τῶν αἰώνων εἷς δόξαν ὑ-
μῶν, ἔν οὐδεὶς τῶν ἀρχόντων τοῦ αἰῶνος τούτου
ἔγνωχεν.

Ἐπειδὴ ἅπαξ ἀπέδειξε τὴν τῶν ἀνθρώπών σοφίτ"
δοχοῦσαν, μωρίαν οὖσαν, τὴν δὲ τοῦ Θεοῦ δοχοῦσχι
τοῖς ἀπολλυμένοις μωρίαν, ταύτην οὖσαν τὴν ἀλνθῇ
σοφίαν, τότε λοιπὸν θαῤῥεῖ χαλεῖν αὐτὴν σοφίαν.
Σοφίαν δὲ λέγει, τὸ περὶ Χριστοῦ χήρυγμα, καὶ τὸ
διὰ σταυροῦ σωθῆναι τὴν ὑπ᾽ οὐρανόν, « Ἐν τοῖς

e

661

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

662

τελείοις. » Τουτέστιν lv τοῖς πιστοῖς" ἐχεῖνοι γὰρ A fectos. » Hoc est, inter fideles : nam illi sapientes

σοφοὶ xai τέλειοι, οἱ τὰ ἀνθρώπινα ὑπεριδόντες ὡς
ἀτθενῇ,, xal Θεῷ ἑχυτοὺς ἐχδιδωκότες, « Οὐ τοῦ
αἴωνος τούτου. » Αἰῶνος τοὔτου λέγει, διὰ τὸ ἐπίχαί -
po» αὐτῶν, καὶ μέχρι τοῦ αἰῶνος τούτου ἑστάναι,
xal μὴ προϊέναι εἰς τὸ μέλλον. « Τῶν χαταργουμένων. »
Καὶ γὰρ καταργοῦνται χαὶ συμπαύονται τῷ παρόντι
βίῳ, ἀλλ’ οὐχ οἱ δίχα!οι, ἀλλά τότε μᾶλλον fj νῦν ἀν-
θοῦσιν. Ἄρχοντας δὲ χαλεῖ, αἰνιττόμενος τοὺς παρ᾽
αὐτοῖς φιλοσόφους, λογογράφους, ῥήτορας, οἵ καὶ
δηυαγωγοὶ ἐγίνοντο. « 'Ev μυστηρίῳ, ν» Μυστήριον
χαλεῖ, τὸ χατὰ Χριστὸν χήρυγμα, ὅτι οὐδεμίχ δύνχ-
μις οὐρανία, ἤϑει αὐτὸ πρὸ τοῦ γενέσθαι, xa? ὅτι, ἀλλα
ὁρῶντες, ἄλλα πιστεύομεν. Χρίστον ὁρῶν, ὡς φ'λάνθρω-
πον σέδω" δοῦλον γεγονότα ἀκούων, τῆς κηδεμονίας αὐ-
τὸν προσχυνῶ, e Τὴν ἀποχεχρυμμένην. » Ἔτι γὰρ xa!
υὖν κέχρυπται, τοῖς μὲν ἀπίστοις xai σφόδρα, τοῖς
δὲ πιστοῖς, οὐ σφόρρα. « Ἤν προώρ!σεν ὁ θεός. "Hv
σοφίαν προώρισεν ὁ Πατὴρ, φησὶ, τὴν περὶ ἡμᾶς
κηδεμονίαν ἐνδειχνύμενοις, ἵνα ἡμᾶς δι᾽ αὐτῆς δοξάσῃ.
Τὸ δὲ, « Πρὸ τῶν αἰώνων, » δηλοῖ, συναΐδιον πρὸς τὸν
Πατέρα. « Ἣν οὐδεὶς τῶν ἀρχόντων.» "Evi μὲν
γοῆσαι τοῦτο, xal περὶ τοῦ Πιλάτου zai ᾿Ηγώδο»,
ἠγνόουν γάρ. "Ext ὃὲ xal περὶ τῶν ἀρχιερέων καὶ
γραμματέων, οἵτινες ἠγνόουν τὴν δ'ὰ τοῦ σταυροῦ
τοῦ Χοιστοῦ xal τοῦ θανάτου γινομένην οἰχονομίαν.
"Aw δὲ εἰπὼν ἄοχοντας τοῦ αἰῶνος τούτου τοὺς
τῶν ᾿Ελλήνων σοφοὺς νῦν λέγει τοὺς τῶν Ιουδαίων.

ac perfecti sunt, qui humana tanquam imbecillia
despexerunt, ac sese Deo tradiderunt. Non sseculi
hujus. » Seculi hujus dicit propter temporalitatem
ipsorum, quod una cum hoc s:xculo persistant, at
non procedant ad futurum. « Qui abolentur. » Si-
quidem cessant una cum presenti vita. At non ita
justi : quin potius florent tunc magis quam nunc.
Principes autem vocat: clam designans philosophos
qui apud eos erant, historiographos ac rhetores,
qui etiam reipublice administratores facti erant.
« In Mysterio. » Mysterium vocat praedicationem de
Christo, quia neque ulla colestis virtus noverat
illud priusquam fieret,et quia alia videmus et alia
credimus. Christum videns, tanquam benignum et
humanum colo : servum audiens effectum, ob dis-
pensationem eum adoro. « Quae recondita est. »
Nam et hoc quoque tempore occulta est, incredulis
quidem vehementer, credentibus vero non adeo.
« Quam prafinivit Deus. » Quanquam, inquit, sa-
pientiam prefinivit Pater, ostendens gubernatio-
nem, quam circa nos habuit, ut per ipsam nos
gloriflicaret. Quod autem ait: « Ante smcula, »
significat coeternilatem cum Palre. « Quam nemo
principum. » Potest quidem hoc intelligi etiam de
Pilato et Herode : nam ignorabant sapientiam. Po-
test et de pontiflcibus ac scribis qui ignorabant
factam per Christi crucem et mortem dispensatio-

nem. 433 Cum autem prius appellasset principes seculi hujus sapientes Grecorum, nunc dicit sa-

pientes Judmorum.

Εἰ γὰρ ἔγνωσαν, οὐχ ἂν τὸν Κύριον τῆς δόξης (ὶ

ἐστχύρωχαν ^ ἀλλὰ, χαθὼς γέγραπται, "A ὀτθαλ-
μὸς οὐχ εἶδε, xai οὖς οὐχ ἤχουσε, καὶ ἐπὶ καῊ-
δίαν ἀνθρώπου οὐχ ἀνέδη, & ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς
τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν.

᾿Επειδὴ τοῖς ἀνοήτοις ὁ σταυρὸς ἀδοξίχ εἶναι δο-
xsi, δρα πῶς, Χριστοῦ μνησθεὶς. Κύριον αὐτὸν δόξης
xaÀst, δειχνὺς ὅτι οὐ μύνον οὐδὲν εἰς δόξαν ma-
εὔλάδη ἐκ τοῦ σταυροῦ xal τοῦ θανάτου, ἀλλὰ καὶ
μᾶλλον ἐπὶ φιλανθρωπίᾳ ἐδοξύσθη. — "AXAXo. [ OI-
KOYMENIOY] Εἰ μὲν τό, « Τῶν ἀῤχόντων τοῦ
αἰῶνος τούτου δέξῃ, » ὡς πρὸς τὸν Ἡρώδην xal τὸν
Πιλᾶτον. ἀπλουστέοως νοήσεις τὸ ἑπόμενον. « El γὰρ,
φησὶν, ἔγνωσαν, οὐχ ἂν τὸν Κύριον τῆς δόξης ἐσταύ-
ρῶσαν. » Οὐ γὰρ τοσοῦτον ἐμεμήνεσαν, φθόνου μὴ
ὁποχειμένου. Εἰ δὲ πρὸς τοὺς ἀρχιερεῖς val vpau-
ματεῖς ἐχλάδοις οἵ ἤδεσαν αὐτὸν ὄντα τὸν Χριστὸν
(καὶ δῆλον ἐξ ὧν ἔλεγον οἱ γεωργοὶ τοῦ ἀμπελῶνος"
« Οὐτός ἐστιν ὁ χληφονόμος, δεῦτε ἀποχτείνωμεν
αὐτὸν, καὶ ὁ ἀμπελῶν ἡμῶν ἔσται, » ἀλλὰ τῷ φθόνῳ
ἀπετυφλώθησαν), οὕτως νοήσεις τὸ χατω. ὅτι, Εἰ
ἔγνωσαν, φησὶν, ὅτι τοσχύτη ἔσται τοῖς ἔθνεσι σωτὴη-
ρία ix τοῦ σταυροῦ, οὐδ᾽ ἂν ἦλθον εἷς τὸ σταυρῶσαι,
ἐχτήχεσθαι μᾶλλον ix. τοῦ φθόνου αἱρούμενο:, 1| ἵνα
σωθῇ τὰ ἔθνη xal ἐχόλλῃ αὐτοὺς, xal ἀντιχαταστῇ
εἰς τὸν τόπον αὐτῶν, --- ΓΔλλο. (IDAN. ] Εὐκαίρως
Κύριον δόξης ἐκάλεσεν. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ ἁ σταυρὺς ἀδο-

Ἢ Matth, xxj, 38.

lI. 8, 9. « Nam si cognovissent, nequaquam Do-
« minum glorise cruciflxissent ; sed, quemadmodum
«scriptum est; Que oculus non vidit, nec auris au-
« divit, nec in cor hominis ascenderunt quie prepa-
«ravit Deus diligentibus se. »

Quoniam insensatis crux ignominia esse videtur
vide quomodo, facta Christi mentione, Dominum
glorie ipsum vocat: ostendens quod non solum
nihil illi ad gloriam crux aut mors obfuit, verum
etiam ob humanitatem seu benignitatem magis
glorificatus est. — Aliud. Si id quod ait : « Princi-
pum seculi hujus, » pro Herode et Pilato accepe-
ris, simplicius intelliges quod sequitur: « Nam si
cognovissent, nequaquam Dominum glorie crucifi-
xissent ; » nequeenim tanta capti erant insania,
cum eos nonoccuparet invidia. Si vero pro pontifi-
cibus et phariseis acceperis, qui noverant ipsum
esse Christum (idque ex eo manifestum est quod
dicebant cultores vinee: « Hic est h»res.agite, oc-
cidamus eum, et vinea erit nostra ! ; » Sed invidia
excacati sunt), tunc quod inferius additur sic intel-
liges : Si cognovissent quod a cruce tanta gentibus
futura salus, nequaquam ad hoc pervenissent ut
eum crucifigerent : eligentes potius invididia tabes-
cere, quam ut gentes salvo flerent, et ipsis ejectis
illa eorum loco substituerentur — A liud.Opportune
Dominum glori» appellavit. Nam quoniam crux-

603

gnam gloriam : « Que pre paravit Deus. » Quee au-
tem preparavit Deus diligentibus se? Christum
videlicet ac salutem, que per incarnalionem facta
est. Diligentes autem Scriptura vocat credentes.
Sed quomodo, ait, auris non audivit, nec in cor
hominis ascenderunt, cum sancli prophete prius
audiverint mysterium ? Et dicimus aliud esse au-
disse ut hominem, et aliud audisse ut prophetam.
Isaias enim dicit: « Addidit milii autem ad audien-
dum ?*, » non quod antea aure hominis destitutus
fuisset, sed quod prophetoe aurem accepisset.
A34 1l, 10, 11. « Nobis autem Deus revelavit
« per Spiritum suum. Nam Spirilus cuncta scru-
« tatur, etiam profunda Dei. Quis enim novit que

« sunt hominis, nisi spiritus hominis qui est in B

« eo ? Sic et ea qua Dei sunt nemo novit, nisi
“ Spiritus Dei. »

Si igitur nullus novit, vos, inquit, quomodo di-
dicistis ? Quia Deus, ait, nobis revelavit per Spiri-
tum, non perhumanam sapientiam. Hecenim non
est habita digna que videot mysteria. Nam Spiritus
cuncta scrutatur. Deinde ostendit quod potissimum
est in hac disciplina. Nisi enim Spiritus nos docuis-
set, inquit, qui Dei quoque profunda novit, nequa-
quam scire potuissemus ; nam hoc mysterium est
inter inenarrabilia, ideo quoque Spiritu nobis opus
erat preceptore. Quod autem ait: « Scrutatur, »
non ignorantim ostensivum est, sed e diverso exa-
cto potius cognitionis. Divus Gregorius intelli-
git : Non quodSpiritus curioseindaget, sed quod in
contemplatione delectetur. » Etiam profunda Dei.»
Profunda Dei appellat profundissimas ipsius,mazxi-
meque nos latentes dispositiones seu dispensatio-
nes. — Alio modo. Profunda Dei sunt sacrarum Lil-
terarum occulta ac recondita cognitio, cum Spiri
tusqui novit, sanctorum revelat animabus, divinam
quamdam intelligentiam in eis exhibens. « Nisi
spiritus hominis qui est in eo. « Quemadmoduin
enim, inquit, quse hominis sunt nullus hominum
novit, nisi proprius ipsius spiritus : ita neque ea
que Dei sunt quispiam novit nisi Spirlitus Dei.

1I: 12, 13. « Nos autem non spiritum mundi ac-
« cepimus, sed Spiritum qui ex Deo est, ut sciamus
« qu& ἃ Christo donata sunt nobis : que et loqui-
« mur, non per sermones quos docet humana sa-
« pientia, sed per eos quos docet Spiritus sanctus,
« Spiritualibus spiritualia comparentes. »

Mundi spiritum vocat, ut opinor, humanam sa-
pientiam, ac eruditionem, quam non aczepimus,
inquit ut qui crucem obscuret, ne aboleatur crux
sicuti preedixit. Sed Spiritum Dei accepimus, ut
sciamus qua donata sunt nobis a Deo: hoc est,
dispensata sive facta sunt a Christo.

A38 « Non per sermones quos docet humana
sapientia » Tanto, inquit, nos hominibus sapien-
tiores sumus, quando sapientiori utimur prece-

7! Isa. L, ὅς

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

ignominir esse videbatur, ostendit eam esse ma- À

66i

Ela; εἶνχι δοχεῖ, δείχνυσιν ὅτι μεγάλη δόξα ἐστὶν ὁ
σταυρός. « "A δὲ ἡτοίμασεν ὁ Θεός. » Τί δὲ ἡτοίμασι
tolg ἀγαπῶτιν αὐτόν ; τὸν Χριστὸν δηλαδὴ, xai τὴν
διὰ τῆς ἐνανθρωπήσεως σωτηρίαν. ᾿Αγαπῶντας Gi,
τοὺς πιστεύσαντας χαλεῖ dj Γραφή. Kat πῶς οὖς οὐχ
ἤχουσε, καὶ ἐπὶ χαρδίαν ἀνθρώπου οὐκ GviOr, τῶν
ἁγίων προφητῶν, φησὶ, προχχουσάντων τὸ μη στήριον ;
Καί φαμεν, ὅτι ἕτεοόν τί ἐστι τὸ ὡς ἄνθρωπον ἀχοῦ-
σαι, xal ἕτερόν τὸ ὡς προφήτην. Kal γὰρ σαὶ :ς
φησί' « ΠΙροσέθνχέ μοι ὡτίον εἷς τὸ ἀκούσαι, » οὐκ
ἐπειδὴ ἐνέλιπεν αὐτῷ οὖς ἀνθρώπου, ἀλλ᾽ ὅτι προῦ-
ελαύετο τοῦ προφήτου.

Ἡμῖν δὲ ὁ Θεὸς ἀπεχάλυψε διὰ τοῦ Πνεύμε-
τὸς αὐτοῦ. Τὸ γὰρ Πνεῦμα πάντα ἐρευνᾷ, καὶ τὲ
βάθη τοῦ Θεοῦ. Τίς γὰρ οἵδεν ἀνθρώπων τὰ τοῦ
ἀνθρώπου, εἴ μὴ τὸ πνεῦμα τοῦ ἀνθρόπου τὸ ἐν
αὐτῷ ; Οὕτως xal τὰ τοῦ Θεοῦ οὐδεὶς οἴδεν, εἰ μὲ
τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.

Ei οὗ, οὐδεὶς ἔγνω, ὑμεῖς, φησὶ, πῶς μεμαθήχατε ;
Ὄτι, φησὶν, ὁ Θεὸς ἡμῖν διά τοῦ Πνεύματος ἀπεκχέ-
λυψεν, οὐ δι’ ἀνθρωπίνης σοφίας. Αὕτη γὰρ οὐχ ἡξιὼ-
θη ἰδεῖν τὰ μυστήρια. Τὸ γὰρ Πνεῦμα πάντα i;p-
vd. Εἴτα δείκνυσι τὸ μέγιστον τῆς τοιαύτης μαβϑή-
σεως. El μὴ γὰρ τὸ Πνεῦμα, φησὶ, τὸ xal τὰ at
τοῦ θεοῦ ἐπιστάμενον, ἐδίδοξεν ἡμᾶς, οὐχ ἂν ἐδυνί-
θημὲν μαθεῖν, Ἐν τοῖς ἀποῤῥήτοις γὰρ ἦν τὸ μον-
τήριον τοῦτο. Διὸ καὶ τοῦ Πνεύματος ἐδεύθημεν διδε-
σχάλου. Τὸ δὲ, « 'Epruvg, » οὐχ ἀγνοίας δειχταέν
ἐστιν, ἀλλὰ τουναντίον, ἀχριδοῦς γνώσεως. Ὁ ὅ b
ἁγίοις Γρηγόριος οὕτως Οὐχ ὡς περιεργεζόμενν,

C ἀλλ᾽ ὡς ἐντρυφῶν τῇ θεωρίᾳ. « Kai τὰ fehw τῷὸ

Θεοῦ. » — [ZEYIIP.] Βάθη τοῦ Θοῦ λέγει, cic fe
θυτάτας αὐτοῦ xal διαλανθανούσας ἡμᾶς οὗχονομίες.
— ἤλλλως. [KYPIA.] Βάθρη τοῦ Θεοῦ εἶσι τῶν ἱερῶν
τραμμάτων dj χεχρυμμένη καὶ ἀπόθετος γνῶσις, ἣν
εἰδὸς τὸ Πνεῦμα ταῖς τῶν ἁγίων ἀποχαλύπτει ψυχαῖς,
θεῖόν τινα νοῦν ἀποφαῖνον ἐν αὐτοῖς. « El μὴ τὸ πνεῦ-
μα τοῦ ἀνθρώπου τὸ ἐν αὐτῷ. » Ὥσπερ γὰρ, φησὶ, τὰ
χατὰ ἄνθρωπον οὐδὶς οἵδεν ἀνθρώπων, εἴ μὴ τὸ
ἴδιον αὐτοῦ πνεῦμα, οὕτεως οὐδὲ τὰ τοῦ Θεοῦ τις οἵδεν,
εἰ μὴ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.

Ἡμεῖς δὲ οὐ τὸ πνεῦμα τοῦ χύσμοῦ ἐλάδομιν,
ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τὸ ἐχ Θεοῦ, ἵνα εἰδωμεν τὰ ὑπὸ
τοῦ θεοῦ χαρισθέντα ἡμῖν, ἃ xal λαλοῦμεν, οὐκ
ἐν διδαχτοῖς ἀνθρωπίνης σοφίας λόγοις, ἀλλὰ ἐν
διδαχτοῖς Ἠνεύματος ἁγίου, πνευματικοῖς πνι)-
ματιχὰ συγχρίνοντες.

(OIKOYMENIOY.] Πνεῦμα χόσμου χαλεῖ, ὡς οἶμαι͵
τὴν ἀνθρωπίνην σοφίαν καὶ παίδευσιν, ὅπερ, φησὶν, ὡς
χκαταργοῦν τὸ" σταυρόν, ὡς προεῖπεν, οὐχ ἐλάδομεν, ivt
λὴ κενωθῇ ὁ σταυρὸς, ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ ἐλά-
ὄομεν, ἵνα εἰδῶμεν τὰ χαρισθέντα ἡ μῖν ἀπὸ τοῦ θεοῦ,
τουτέστι, τὰ κατ᾽ ο᾽χονομίαν γεγονότα τοῦ Χριστηῦ.

« Οὐχ ἐν διδακτοῖς ἀνθρωπίντης σοφίας, » Τοσοῦτον
ἡ μεῖς φησὶ, τῶν παρ᾽ ἀνθρώπους σοφῶν σοφώτεροι,
ὅσον οἱ μὲν ΠΙλάτωνα xal Πυθαγόραν ἔχουσι διδα-

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

666

σχέλους, ἡμεῖς δὲ τὸ Ἠνεῦμα τὸ ἅγιον. « ᾿Αλλ᾽ ἐν A ptore.Illi siquidem Platonem aePythagoram habent

διδαχτοῖς Ἡνευματος ἁγίου.» Οὐκοῦν οὐδαμοῦ χρεία τῆς
ἀνθρωπίνης σοφίας. Ὅλα γὰρ πνευματιχά. « [Iveopa-
τιχγῖς πνευματικὰ συγχρίνοντες. » Τοῦτο λέγει, ὅταν,
φησὶν, ἀνακύψῃ ζήτημα πνευματιχὸν, ἀπὸ παρα-
δειγμάτων πνευματιχῶν τὰς συγκρίσεις χαὶ τὰς
ἐπιλύσεις ἐπάγομεν. οἷον’ εἴ ἀνέστη τριήμερος ὁ
Χριστὸς, ἐκ τοῦ ᾿Ιωνᾶ τὰς ἀποδείξεις παράγω καὶ
τὴν μαρτυρίαν" εἰ ἐγέννησε παρθένος τὸν Κύριον,
ἐκ τῶν στειρῶν ἴΑννης xal ᾿Ελισάδετ ἡ ἐπίλυσις,

Ψυχιχὸς δὲ ἄνθρωπος, οὐ δέχεται τὰ τοῦ Πνεύ-
ματος τοῦ Θεοῦ" μωρία γὰρ αὐτῷ ἐστι, xai οὐ
δύναται γνῶναι ὅτι πνευματιχῶς ἀναχρίνεται. Ὁ
δὲ πνευματιχὸς, ἀνχχρίνει μὲν mivta, αὐτὸς δὲ
δπ᾽ οὐδενὸς ἀναχρίνεται. Τὶς γὰρ ἔγνω νοῦν Κυ-
plou ὅς συμδιδάσει αὐτόν ; ἹΠμεϊῖς δὲ νοῦν Χριστοῦ
ἔχομεν.

Ψυχιχὸν ἄνθρωπον χαλεῖ, τὸν πάντα τοῖς λΌγι-
σμοῖς τῆς ψυχῆς διδόντα, xxl μηδὲν πίστει δεχόμε-
νον, μήτε νομίζοντά τινος ἄνωθεν δεῖσθαι βοηθείας.
*O« τοῖς τῆς ψυχῆς νοήμασιν οὐ δυνάμενος χαταλα-
δεῖν τὰς διδασχαλίας τοῦ Πνεύματος, πιστεῦσαι δὲ
λογισμῶν χωρὶς οὐχ ἐθέλων, πάντα μωρὰ νομίζει τὰ
τῆς οἰκονομίας τοῦ Κυρίου. — Ἄλλως. [IQAN.]
Ψυχιχός ἔστιν, ὁ κατὰ σάρχα ζῶν, xai μήπω τὸν
νοῦν φωτισθεὶς διὰ τοῦ πνεύματος, ἀλλὰ μόνην
τὴν ἔμφυτον xal ἀνθρωπίνην σύνεσιν ἔχων, ἤν ταῖς
ἀπάντων ψυχαῖς ἐμδάλλει ὁ Δημιουργός, — λλλως.
᾿Αντὶ τοῦ, Ὅταν τι πνευματιχὸν καὶ ἀπόῤῥητον ἧ,
ἀπὸ τῶν πνευματικῶν τὰς μαρτυρίας ἄγομεν, οἷον
ὅτι ἀνέστη, παράγω τὴν τοῦ Ἰωνᾶ μαρτυρίαν, Ὅτι
ἐχ παρθένου ἐγεννάθη, παράγω τὴν τῶν σιειρῶν
γέννησιν. Ψυχικὸς δέ ἐστιν ὁ τὸ πᾶν τοῖς λογισμοῖς
τῆς ψυχῆς διδοὺς xal μὴ νομίζων ἄνωθέν τινος
βοηθείας. --- Ἄλλως, (9OT.] 'O ψυχικὸς, χρείαν
ἔχει ἀνχχρίσεως xxl ἐξετάσεις xol μαθήσεως πνεὺ-
ματικῆς, ἵνα παραδέξηται τὰ τοῦ πνεύματος. ᾿Αλλὰ
πρὸς ταύτην ἀπαυθαδιζόμενος, καὶ δοχῶν ἀρκεῖσθαι
τοῖς ἀνθρωπίνοις λογισμοῖς, οὐ μόνον οὐδὲν ὧν
ἀγνοεῖ κχαταλαμδάνει, ἀλλὰ καὶ τούναντίον εἰς
πλείονα κχαταδαπτιζόμενος ἄγνοιαν. τὸ ἐκείνου
πάθος xal νόσημα, τοῖς τοῦ πνεύματος νόμοις
περιάπτει, καὶ ἡγεῖται αὐτὰ μωρίαν, δέον ἑαυτῷ
μέμφεσθαι, ταπεινοῖς χαὶ ἀνθρωπίνοις μέτροις, τὰ
ὑπερφυνῇ xai χρείττονα λογισμῶν μετρεῖν xal χατα-
Aau6ivew ἐγγειρήσαντι. Ὁ δὲ πνευματιχὸς οὐ δεῖ-
ται ἀταχρίσεως, ἀλλ᾽ αὐτὸς πνευματιχῶς xai θεο-
σόφως ἅπαντα δοκιμάζων xal χρίνων τελειοῦται τῇ
Ὑνώτει τοῦ πνεύματος, Διὸ ὑπ᾽ οὐδενὸς ἀναχοίνε-
«αι. Ὑπὸ μὲν τῶν πιστῶν, ὅτι οὗ διαφωνεῖ fj διστα-
σιάζει πρὸς αὐτούς" ὑπὸ δὲ τῶν ἀπίστων, ὅτι πολλῷ
κρείττων ἐστὶ τῆς ἐχείνων ἀναχοίσεως, xai ὅτι οὐ
μύνον οὐ δεῖτχι ταύτης, ἀλλὰ καὶ σύνοιδεν . ἀχριδῶς
ἀχαχρΐνων͵ ὅτι τοῖς ταύτῃ χρωμένοις μέγιστον ἐμ-
πόδιον αὕτη κχαθέστηχεν, εἷς τὸ πνευμχτιχῶς ἀνα-
κρίνεσθαι xal δέξασθαι τὰ τοῦ Πνεύματος. Διὸ xal
χηρεύουσιν οὗτοι τοῦ Κυριαχοῦ νοῦ, ἥτοι τῶν ἐντο-

preceptores, nos autem Spiritum sanctum. « Sed
per eos quos docet Spiritus sanctus. » Nullusitaque
usus est humane scientic : omnia namque spiri-
tualia sunt. « Spiritualibus spiritualia comparan-
tes. » Hoc est, quod dicit. Cum investigatur quistio
aliqua spiritualis, ac exemplis spiritualibus com-
parationes ac interpretationes adducimus, ut,verbi
causa ; si surrexit lertio die Christus, ex Jona pro-
bationes ac testimonium adduco : si natus est Do-
minus ex virgine, ex sterilibus Anna et Elisabeth
sumitur interpretatio.

II, 14-16. Animalis autem homo non accipit ea qug
sunt Spiritus Dei, stultitia siquidem tpsi sunt: nec
polest cognoscere, quia spiritualiter dijudicantur.
Spiritualis vero universa quidem dijudicat, ipse autem
a nemine dijudicatur. Quis enim cognovit mentem
Domini qui conciliabit eum Ὁ Nos autem mentem
Christi tenemus.

Animalem vocat hominem eum,qui omniaanimzs
rationibus tribuit : nec quidquam flde suscipit,nec
superno opus esse auxilio arbitratur : qui cum
doctrinas Spiritus non possit mente comprehen-
dere, nec velit absque rationibus credere, omnia
arbitratur esse stulta que divine sunt dispensa-
tionis. — Alio modo.Animalis est.qui juxta carnem
vivit et nondum per spiritum mente illuminatus
est, sed innatam tantum et humanam habet intel-
ligentiam, quam cunctorum animabus Creator
immittit. — Alio modo. Hoc est : Quando aliquid
spirituale et ineffabile fuerit, a spiritualibus testi-
monia ducimus. Utpote ad id quod surrexit Chri-
stus, Jones testimonium adduco : quod ex virgine
natus est, adduco sterilium partum ac generatio-
nem. Animalis vero est, qui rem omnem animo
considerationibus attribuit, nec arbitratur superno
aliquo opus esse auxilio. — Alio modo. Animalis
opus habet dijudicatione et perscrutatione, ac
disciplina spirituali, ut suscipiat ea, qui» sunt spi-
ritus, 486 sed cum arrogantior sit quam ut ad
hanc sese demittat, et sufflcere judicet humanas
considerationes, non modo nihil comprehendit eo-
rum que ignorat.sed e diverso quoque in majorem
demersus ignorantiam, anime affectum et &egritu-
dinem legibus spiritus adoptat, et existimatea esse
etullitiam, cum seipsum accusare deberet, qui
humilibus ac humanis mensuris supernaturalia et
ratiocinationes excedentia mensurare tentaverit:
Spiritualis vero non opus habet dijudicatione, sed
cum omnia spiritualiter et divina sapientia probet
ac judicet, spiritus cognitione perficitur. Ideo a
nullo dijudicatur: ἃ fldelibus quidem, quia non
dissonat nec dissenti ab ipsis; ab incredulis vero,
quia longe superior est illorum dijudicatione, et
quia non solum hac non eget, sed et novit exacte
dijudicans quod hac uteatibus maximum ita pre-
stiterit impedimentum ad spiritualiter dijudican-
dum, et recipiendum ea que sunt Spiritus. Idcirco
quoque hi Dominico sensu carent, sive prece-

A

ulIT& TTE

(GELUMEN:! TRICC E EPTSCOPI

T3722.

.
—9 ἢ
T..

$977.

eau a pou Pat tuin M us
Pul A. IL (t - Ll l Ua P. Li TT "rogas

14 Ν d " 4 ι -᾿ ῃ " "
εν και ἄδικα
"uro .ocod7U7Mmn ud gud lw M
TD ᾿ T M Ι: r. N : r ἤν " ἦν
T E b L T - T $ pit «ὦ ᾿ " 4 "ἢ "
bs. Mos] Mn e tvcg:s!

»oPowo y IH wr on gg ed ΤΠ
μὰ ἐπα δ δ ME:
ἐγ δοτεν δ ἐπ τ αμην
D Σ , " Pe " L M " " "f N A " ,
ἐ πὰ ιν ἈΠ μὰν δ T ME
1 7 K M Ὁ H P 4 ᾿ )" " Ἢ " ὶ n
LP Bohen "n ΠΝ
"ut " con n Ü "n ! τ TA TC εἰ"
ΜΕΝ THEMEN
TEE EM D ἘΚ κα
wd " 2 how Ν ^ 'e € Qv "t ' M
L “ὦ " f » M a t " " L TT E À ; Ν
οὐδ δ ΔΝ ΒΝ ἈΝ ΒΝ

ΝΠ ὦ NU Ν λιν ro tg zn.
iM M e. pt a. be V 1 HI αἱ U εἰ L1] εἰ *a PT
"ἢ. ἡ αἹ Ar Q5, ^ wu L " "a
Qoac 5 8 9C UC ἡ poaboo e M!
4Qiocl s κα’ eoi i Jt 5. ἥν |
ít "^ oai. a. κ᾿’ on . 0914 , "n
, " ET| QI aO : TE S L] e"
"wa. d ᾿ ΝΣ St N ' ' et
« "^ "1 woe nog lC 08 πὶ ι .." εἰ tu
0785 o4 οἱ qc V 4d SLIDE
SN Dow oa H »n wA: n9 κ [δι " ' S
᾿ 21" 4! . ι! LL . } ben 94. . Vd PT : M
' poen Jean
$a UN "m ' MEE . " "Ὁ" ι "4. "a M
σι "" «ἢ : i ᾿ δ , ιν} Lu 4
^ Va 1] κε 1 e [] "v Ut ες n Ln at '
ἢ 8 ' ! H ! (à ᾿ i a i ' L] . "n qu vl : 41 "
ΟΝ ἢ νυν 3$ 0, a EM
ΜΉ ΕΙΣ Von nu Hart wl
1 - νι . μ ost ! SOUS κι t7 $e. 0 δ
' TENTE " i
.ἃ ' , "t νοῦ ' " ἐλ νω " “" αἰ ,
uL i : :|u 0 9. dE ᾿ r| " εὶς
I | Dod UO " vs δ] * "λιν ΝΕ
4" [ELI ." ." εἰ b 4" "E 1 i 1 " . L] -
EN HA Fi gus
" νι ΝΣ ΝΞ NN 4 i “ν 4544 .
RI " ML H V Nu. - ^" ; e ἢ γν — e!
uou weist ur vs MINUS
M* og; | M 1t Per. (1 4 "
Γ : . 1 IE Lin , 1 a ' "
ΝΥ tou SS 1 Ng
serrure data esum
"uL . 9 ul ,.4 . » s "n! wt "9t nu ι1
ΝΝ . [Rm Νὰ DELL * ' uror! up wot 1 d κι
." εἴ 4 ι" LL e «1 1
TE ' 1 i [1] lE n . LT - . *
' . 1 ur! δὲ AM IP HJ TEAM 2
- 1 ι γ9Ψ M! M 1 RT : M φε » à : ". ;

. " * ' (V .
eom c c VES ge I9 0 0985 a] nap κε

1.
4.
του"

$8 *21*
722:^AT-

2.232
l4
Nor Xc-

Az
2 Xt:
2 X2:

*

᾿Ὶ

-
A

AZ

«

-
*

X-.-2T7-5

2:.
? 21

1 -

»-Ἄ

2 E Ty νῷ τὸΈθΡῦ

NIA
στ᾿
NC

LN

YM-
Π.::
ἕν. νυ Τουσπὲτε

5. Εχῦ:

4

- - ΝῊ *2.

ἋΣ. ftu

TPBF..

3 .*
em-
tsti

las

n
rursutn

-
-

tent
^rbo

3t Patrem.
e

:J

*

atc, E:

wf.

D«u
itV

tn2sncsi!'gezlzu iij
zt:ipambulabo 3.»

"--»2*7^$
;ni

opus fu

1

dis
erat 3n2 licas p

9 in δἷς
!
nt

με
Ι

"σα ἡ
ara

ΟΠ ΞΙ

Onrna

,
. -* - du»
-

« Ins ik: ^a

e

'a iliul

pletum et Spiritu perfectum. ^ Mentem
δ II Cor. vi, 16.

baLen*. -- AUud.A:
celestes οἴ concep'!us M

est, nt cum
Spiritu una
Primum quidem

jui

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

610

Καὶ ταῦτα ἴσμεν, ἅπερ αὐτὸς βούλεται xal ἀπεχά- A habemus.» Hoc est, qua in mentem Christi sunt :

λυψεν. — [IQAN., ΘΕΟΔΩΡ.) Καλῶς δὲ ἀπὸ τῆς τοῦ
Θεοῦ ἀξιοπιστίας ἐπιστώσατο τὸν μετέχοντα χαρίσμα-
τος πνευματιχοῦ, μήτε δεῖσθαι τῆς ἑτέρου διδασχαλίας,
καὶ ἱχανὸν εἶναι διδάσχειν ἑτέρους" Οὐ γάρ ἐστι, φησὶν,
ὁ συνιεναι δυνάμενος τὰ βουλεύματα τοῦ Θεοῦ, ὥστε
τινὰ αὐτῷ xal προσενεγκεῖν διόρθωσιν. Ἡμεῖς μέν-
τοι παρὰ τοῦ Χριστοῦ διὰ τῆς ἐπ᾿ αὐτὸν πίστεως τὴν
σύνεσιν δεξάμενοι, χαὶ διδάσχειν ἑτέρους ὑπισχνού-
μεθα.
ἐγὼ, ἀδελφοὶ, οὐχ ἐδυνήθην λαλῆσαι
ὑμῖν ὡς πνευματιχοῖς, ἀλλ᾽ ὡς σαρχιχοῖς, ὡς
νηπίοις ἐν Χριστῷ. Γάλα ὑμᾶς ἐπότισα xai οὐ
βοῶμα. Οὕτω τὰρ ἐδύναφθε, ᾿Αλλ᾽ οὔτε ἔτι νῦν
δύνασθε, Ἕτι γὰρ σαρχιχοί ἐστε. Ὅπου γὰρ ἐν
δμῖν ζῆλος, καὶ ἕρις, χαὶ διχοστασίαι, οὐχὶ
σαρχιχοί ἐστε, xal χατὰ ἄνθρωπον περιπατεῖτε :
« Οὐχ ἠδυνήθην λαλῆσαι ὑμῖν ὡς πνευματικοῖς. »
Καταδαλὼν αὐτῶν τὸν ἐπὶ τῇ ἀνθρωπίνῃ σοφίᾳ τῦ-
φον, νῦν θέλει καταδχλεῖν καὶ τὸν ἐν τοῖς πνευματι-
κοῖς, δειχνὺς ὅτι οὔτε ἀχοῦσαί τι τέλειον ἴσασι,
Καλῶς δὲ τὸ, « Οὐχ ἠδυνήθην, ν ἀντὶ τοῦ οὐχ ἠδου-
λήθην, ἵνα μὴ δόξῃ διὰ φθόνον εἰρνκένχι. « ᾿Αλλ’ ὡς
σαρχιχοῖς. » Καὶ πῶς ἦσαν σαρχιχοὶ ol xal σημεῖα
ποιοῦντες ; Καί φαμεν, ὅτι ἦσαν xal τοιοῦτοι, xal οὐ
τοιοῦτοι. Ἔστι γὰρ xal σημεῖα ποιεῖν, χαὶ εἶναι
σαρκιχὸν, ὡς οἱ λέγοντες, « Κύριε, οὐ τῷ σῷ ὀνό-
ματι τὸ xal τὸ πεποιέχαμεν, xal ἀχούσαντες. Οὐχ
οἴδα ὑμᾶς. » — « Ὡς νηπίοις ἐν Χριστῷ" » Νηπίοις
ὅσον ἧχεν εἰς τοὺς νόμους τοῦ Χριστοῦ: « Γάλα
ὑμᾶς ἐπότισα. » Γάλα, φησὶ, τὴν ἔτι ἀτελῆ διδα-
σχαλίαν, βρῶμα δὲ τὴν τελείαν. » Οὔπω vào ἐδύνα-
σθε. » Ἐπειδὴ, φησὶ, μὴ ἐδούλεσθε. Τοῦτο γὰρ
προϊὼν δείχνυσιν, ὃτι παρὰ τὴν αὐτῶν αἰτίαν τὸ
μὴ δύνασθχι, ὅπερ χαὶ συγγνώμης χηρεύει, ἤγουν
ἀποστερεῖ. « “Ὅπου γὰρ ἐν ὑμῖν ζῆλος xal ἔρις. »
'Opge τὴν αὐτῶν slvat μοχθηρίαν; Καὶ πῶς ἐσμεν,
φησὶ, σαρχικοί ; λέγει τήν τοῦτο ποιοῦσαν αἰτίαν,
xai δυνάμενος ἐγχχαλέσαι xal ἄλλα, πρὸς τὸ xat-
ἐπεῖγον ἴσταται περὶ τῶν διχοστασιῶν, xal τοῦ
ἔνθεν ζήλου, καὶ τῆς ἔριδος. « Καὶ κατὰ ἄνθοωπον
περιπατεῖτε,» Οὐ χατὰ Θεὸν ζῆτε, φησὶν, ἀλλὰ
χατὰ ἄνθρωπον πολιτεύεσθε, ἤγουν σαρχικῶς,

et ita cognoscimus quo» ipse vult et revelavit. —
Pulchre autem a Dei auctoritate corroboravit eum
qui particeps esset spiritualis doni: ut illi non
esset opus alterius doctrina,sed aptus quoque esset
et alios instruere.Non enim potest,inquit,Dei consi-
lia intelligere, ut aliquod ipsi afferat auxilium. Nos
sane qui intelligentiam a Christo, per fidem quse
in ipsum est accepimus, alios quoque docere
pollicemur.

488 1I. 1-3. Et ego. fratres, non potui loqui vo-
bis ut spiritualibus, sed loquendum fuit ut carnali-
bus, ut infantibus in Christo. Lactis potu vos alui non
cibo : nondum enim poteratis, imo ne nunc quidem
adhuc potestis. Nam adhuc earnales estis.Siquidem cum
tnter vos sint emulatio et contentio ac factiones, an-
non carnales estis, et secundum hominem ambulatis ?

« Non potui loqui vobis ut spiritualibus. »
Ubi ipsorum fastum qui de humana erat sa-
pientia depresisset, vult nunc eum quoque de-
primere qui et in spiritualibus erat, ostendens
quod neque audire possent quidpiam perfectum.
Bene autem dicit, « Non potui, » pro eo quod est,
Non volui, ne hoc invidia dixisse videatur. « Sed
loquendum fuit de carnalibus. » Et quomodo car-
nales erant qui etiam signa edebant? Εἰ dicimus
quod et tales quodammodo erant et non tales. Con-
tingit enim et signa cedere et esse carnalem; qua-
les erant illi qui dicebant: « Domine, nonne per
nomen tuum hoc et illud feclmus ; et audierunt :
Non novi vos ?*, » — « Ut infantibus in Christo. »
Infantibus quod ad Christi leges pertinet. « Lactis
potu vos alui. « Lac dicit, imperfectam adhuc
doctrinam, cibum vero perfectam. « Nondum enim
poteratis. » Quoniam inquit, noluistis ; nam hoc
jn sequentibus ostendit quod ipsorum causa erat
quod non possent, quod etiam ipsos a venia se-
parat sive ea privat. « Siquidem cum inter vos sint
emulatio et contemptio. » Vides quod ipsorum
pravitas fuerit? Et quomodo sumus, inquiunt,
carnales? causam dicit qua hoc efficiat. cumque
etiam de aliis accusare posset, instat ad id
quod urget, nempe de factionibus et emulatione

qua inde oriebatur, simulque contentione. « Et secundum hominem ambulatis. » Non secundum
Deum vivitis, sed secundum hominem conversamini, hoc est carnaliter.

Ὅταν γὰρ λέγῃ τίς" ᾿Εγὼ μέν εἶμι []αύλου, ἢ

ἕτερος δὲ, ᾿Εγὼ ᾿Απολλῶ, οὐχὶ σαρχικοί
ἐστε ; τίς οὖν ἔστι Παῦλος, τίς δὲ ᾿Απολλὼς,
ἀλλ᾽ ἤ διάχονοι DU ὧν ἐπιστεύσατε, xal ἔχάστῳ
ὡς ὁ Κύριος ἔδωχεν; ᾿Εγὼ ἐφύτευσα, ᾿Απολλὼς
ἐπότισεν, ἀλλ᾽ ὁ Θεὸς ηὔξανεν, ἬὭστε οὔτὲ
ὁ φυτεύων ἔστι τι, οὔτε ὁ ποτίζων, ἀλλ’ ὁ αὐ-
ξάνων θεός. 'O φυτεόων δὲ xal ὁ ποτίζων, ἕν
εἶσιν, Ἕχαστος δὲ τὸν ἴδιον μισθὸν λήψεται
κατὰ τὸν ἴδιον κόπον.

Πάλιν αἰνίττεται τοὺς προεστῶτας αὐτῶν σοφοὺς
καὶ πλουσίους, καὶ αἱρέσεως ὄντας ἀφορμήν. « Τίς

"à Matth. vri, 22, 23.

III, 4-8. Etenim cum dicat aliquis: Ego quidem
sum Pauli ; alius vero : Ego. Apollo: nonne carnales
estis? Quis igitur est Paulus? Quis vero Apollos,
nisi ministri per quos credidistis, et cuique Dominus
dedit ? Ego plantavi, Apollos rigavit, 489 sed Deus
incrementum ded«t. taque neque qui plantat est ali-
quid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat,
nempe Deus. Cateru:n qui plantat et qui rigat unum
sunt. Unusquisque tamen propriam mercedem acci-
piet juxta suum laborem.

Rursum illorum taxat sapientes ac divites qui
eis preerant et factionis ansam dabant. « Quis

0971

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

61

igitur est Paulus? » Ο admirandam sapientiam ! A οὖν ἐστι Παῦλος ;» Βαυδα; τῆς σοςίας ! εἷς ἐσυτὸν

Seipsum et Apollo extenuat ut hoc statgat Si nos,
inquit. nihil sumus, quid poterit quispiam dicere
de praeceptoribus qui apud vos sunt ? « Nisi mini-
siri » Magnurm quidem est esse etiam ministros
fidei ; verum si ad exemplum conferas, radicemque
bonorutn Christum. pars quadam sermonis est.
Nam qui bona tribuit, is demum bene de nobis
meretur, non qui ministrat. Minister tamen major
est eo qui Evangelium praedicat, quatenus hic qi-
dem sermones annuntiat, ille vero eliam opera
exbibet. « Et ut cuique Dominus dedit. » Neque
eam inquit ministerii partema nobisipsis habemus
sed hoc ipsum quoque a Christo accepimus Hoc
enim vult cum ait: « Et ut cuique Dominus dedit. »
« Ego plantavi. » Ego quidem primus predicatio-
nem in vobis disseminavi, Apollos vero sua exhor-
tatione non permisitsemen ardoretentationum exa-
rescere. Perfectum vero opus, Dei est qui dedit
incrementum. « Neque qui plantat est aliquid. »
Vide quomodo depressionem divitum ac sapientum
qui eis praeerant, invidia carere facit, deprimendo
seipsum et Apollo quantum ad apparenliam, et
ostendendo quod ad salum Deum attendere opor-
teat. et in ipsum referre universa qua contingunt
bona ! « Qui plantat et qui rigat unum sunt. » in
hoc quod nihil amplius possint absque Deo au-
gmentante. — Alio modo. Quandoquidem multa
sane percurrit de preceptoribus, dicens : « Quis
est Paulus, quis vero Apollos ! » et rursum : « lta-
que neque qui plantat est aliquid, neque qui ri-
gat » Hoc autem faciebat, eorum mitigare volens
ardorem, qui ob doctrinam superbiebant et ad
contentiones ac factiones Christi populum per-
trahebant. Quoniam igitur satis visus est illorum
fastum purgasse, eo quod seipsum quaque una
cum Apollo depresserit. ne quidam dicant : 440
Vane igitur pradicas, frustra sustinens pro pr&-
dicatione labores. Hujusmodi refellens objectiones
subjungit : Unusquisque suam mercedem accipiet,
juxta suum laborem. » Dicens propemodum : ne-
quaquam animo angatur qui bene docet, quanquam
enim prohibetur, ne Christi populum dividat, sibi-
que vindicet, et inter vos tanquam preeceptor sese
jactet : attamen mercedem accipiet, neque id
temere. sed juxta suum laborem. Deinde rem am-

plius attollens, et confirmans quod omnino erit ἢ

merces. « Nam Dei inquit, cooperatores sumus. »
simul quidemut dixi doctrinie opus illust;ans,simul
etiamrursum subindicans quod opus Dei sit. Itaque
non oportet aut sibi vindicare aut illud discindere,
quin polius conjungere et unire : nam hoc est co-
operari. Sibi autem vindicare ac dividere, inimico-
rum est hostium. Deinde in hoc insistit. eadem
utens demonstrationis regula : quod omnino non
oporteat populum personis distribuere. « Dei, in-
quit, agricolatio estis, Dei ediflcatio. » Ut qui vos
ipsos deprimitis, id quod Dei est, attribuentes con-
servis ? » Juxta suum laborem. » Quoniam verisi-

* Γ] - . - .
x1: ᾿Απολλῶ txrvdér. τοῦτο χατατχευά ων. KE
ἡμεῖς, τητῖν, 922:» ἐσμεν, τί ἦν τις εἴΞο: πε: τῶν

παρ᾽ ὑμῖν διξασχέλων; a 'ALA' ἢ διέχονο:,» Mia
piv, xai τὸ εἶναι διχχόνους πίστεως, πρὺς ξὲ -ὸ
ἀρχέτυπον xai τὴν Lr. τῶν ἀγχθῶν τὸν Xov.
μέρος τι λόγου. Ὃ γὰρ παρέχων τὰ ἄγαθα, cipi
διαχουνῶν εὐε:γετεῖ. Τὸ γὰρ διάχονος, μεῖζον τοὶ
εὐχγγελιξομένου, ὅσον 6 μὲν λόγους ἀπαγγέλλει, ὁ
δὲ xil ἔργα ποιεῖ, « Καὶ ἑἐχάστῳ ὡς 6 Κύριος ἔξω-
xt». » Οὐτὲ αὐτὸ τὸ μιχρὸν τὸ τῆς διακονίας, or,
παρ᾽ ἑχυτῶν ἔγομεν, ἀλλὰ χαὶ τοῦτο παρά Roz^
εἰλήφαμεν, Τοῦτο λέγει, « Καὶ ἑκάστῳ ὡς ὁ K22x
ἔδωκεν. »« Ἐγὼ ἐφύτευσα. » Ἐγὼ μὲν c5,
πρῶτος τὸ χήρυγμι ἐγχχτέσπειρα, ὃ δὲ ᾿Απολλὰς
τῇ παρ ἑαυτοῦ παρακλήπε:, οὐχ εἴασεν ἀποξτρων.-
θῖνα: τὸν σπόξον τῷ χαύσωνι τῶν πειρασμῶν, τὸ δὲ
δὴ ὅλον, τοῦ αὐξάνονοος Θεοῦ. « Οὔτε ὁ φυτεΐων
ἔστι τι, » "Opa πῶς ἀνεπαχθῇ ποιεῖται τὴν dio
δένωσιν τῶν προεστώτων αὐτῶν σοφῶν καὶ πλου-
σίων, ἑχυτὸν xal ᾿Απολλῶ εἰς τὸ φαινόμενον ἔξου-
δενώσας, xai δείξας ὡς χρὴ μόνῳ τῷ Θεῷ rpo-
ἐχειν, xai εἰς αὐτὸν ἀνατιθέναι πάντα τὰ | Go pOaivovza
ἀγαηῃά :« 'O φυτείων, ονσὶ, χαὶ ὁ ποτίζων tw εἰ-
σιν, »Ὅὅτον ἧχεν, Εἰς τὸ μνδὲν δύνχσθαε πλέἔον ἄνευ
τοῦ αὐξανωντος 0:53. — Ἄλλως. [POT.] 'Ez£j
πολλά χατέδραμε τῶν διὀχσχάλων, λέγων, « Τίς iz
Βαῦλος, τίς δὲ ᾿Απολλώς ; » Καὶ πάλιν, « Ὥστε
οὔτε ὁ ποτίζων ἔστ: τι, οὔτε ὁ φυτεύων. » Τοῦτο &
ἐποίει, πραῦνα! θέλων τὴν φλεγμονὴν τῶν ἐπὶ τῇ
διδασκαλίᾳ χαταλαζονευομένων, xai εἷς ἔρεις xm
τάτεις τὸν λαὸν τοῦ Χριστοῦ χαταδιελόντων, Ἐπεὶ
οὖν ἱκανῶς ἔδοξε xaQa:pstv τὸν ἐχφϑίνων τῦφον, δ:4 τὸ
καὶ ἑαυτὸν συνευτελίσαι xai τὸν ᾿Απολχὼ, ἵνα μή τινες
εἴπωσιν᾽ Οὐχοῦν μάτην ὀιδάσχεις, μάτην τοὺς bri
τοῦ χηρύγματος πόνους ἀναδεχόμενος. "Em as τὰς
τοιαύτας ἀποχρουόμενος λαδὰς, « ἝἭχαστος τὸν
ἴδιον μισθὸν λήψεται, χατὰ τὸν ἴδιον χόπον, » μονον-
ουχὶ λέγων, μηδὲν ἀθυμείτω ὁ καλῶς διδάσχων. E!
γὰρ καὶ κεχώλυται μερίζειν τὸν λαὸν τοῦ Χοιστοῦ
καὶ ἰδιυποιεῖσθαι, xal σεμνολογεῖσθαι ἐν αὐτοῖς ὡς
διδάσχαλος, ἀλλ’ οὖν γε μισθὸν λήψεται, καὶ οὐχ
ἀπλῶς, ἀλλὰ χατὰ τὸν ἴδιον χόπον. Εἶτα ἐπαίρων
ἐπὶ πλέον τὸ πρᾶγμα, xai πιστούμενος ὅτι πάντως
ἔσται ὁ μισθὸς, « Θεοῦ γὰρ, φησὶν, ἐσμὲν συνεργοὶ, »
ἅμα piv, ὥσπερ εἴπον, καὶ λιμπρύνων τὸ τῆς διδα-
σχαλίας, ἂμα δὲ xa: πάλιν ὑποδειχνὺς, ὅτι Θεοῦ ἐστὶ
τὸ ἔργον, ὥστε οὐ δεῖ ἰδιοποιεῖσθαι xal χατατέμνειν
αὐτὸ, μᾶλλον δὲ συνάπτειν καὶ ἑνοποιεῖν (τοῦτο γὰρ
συνεργῶν), τὸ δὲ ἰδιοποιεῖσθαι καὶ μερίζειν, ἐχθρῶν
xai πολεμίων, Εἶτα ἐπιμένει. τῷ αὐτῷ τῆς ἀποδεί.
ξεως γρώμενος xavóvt, ὅτι οὐ χρὴ χατανέμεσθαι τὸν
λαὸν προσώποις ὅλως. « Θεοῦ γεώργιόν ἐστε, φησὶ,
Θεοῦ οἰχοδομή. » Τί κχατευτελίζετε ἑαυτοὺς, ἑνὸν
Θεοῦ εἶναι τοῖς ὁμοδούλοις ἀνατιθέμενοι ; « Κατὰ τὸν
(tov γόπον. ν᾽. πειδὴ εἰχὸς ἦν τοὺς πλείω χαμον-
τας περὶ τὴν ἐχείνων πίστιν ῥαθυμοτέρους γενέσθαι,
ἀχούσαντας tv εἶναι πάντας χἄν μιχρὸν κἀν μέγα
τις, ἔτυχε συνεισενεγχὼν, εὐθέως αὐτὸ διορθοῦται.

013

OOMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

074

Ἕν εἶσι; φησὶν, ὡς πρὸς τὸ μὴ δύνασθαι ἄνευ τοῦ A mileerateosqui amplius laboraverant circa illorum

αὐξάνοντος Θεοῦ πλέον τι ποιῆσαι. ᾿Επεὶ ὅσον ποὺς
τὴν ἀνταπόδοσιν, ἕχαστος, φησὶ, κατὰ τὸν ἰδιον xó-

πον τὸν μισθὸν ἔξει.

fidem segniores reddendos, cum audirent omnes
unum esse, sive parum sive multum quispiam con-
tulisset, illud statim curat. Unum, inquit, sunt in

hoc quod nihil amplius facere possint absque Deo, qui incrementum tribuit. Nam quod ad resurrectio-
nem pertinet, unusquisque juxta suum laborem habebit mercedem.

Θεοῦ γὰρ ἐσμεν συνεργοί" Θεοῦ γεώργιον, θεοῦ
οαἰκοδομή ἐστε, χατὰ τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ τὴν
δοθεῖσάν μοι, ὡς σοφὸς ἀρχιτέχτων θεμέλιον
τέθειχα. ἌΑλλος δὲ ἐποιχοδομεῖ. Ἕκαστος δὲ
βλεπίτω πῶς ἐποιχοδομεῖ’ Θεμέλιον γὰρ ἄλλον
οὐδεὶς δύναται θεῖναι παρὰ τὸν χείμενον, ὃς ἐστιν
Ἰησοῦς Χριστός.

Ἡμεῖς δὲ οἱ τὰ πρὸς σωτηρίαν ὑμῖν δόγματα
κηρύξαντες, « θεοῦ ἐσμεν συνεργοί. » Τῷ σχοπῷ
γὰρ, φησὶ, τοῦ Θεοῦ τοῦ σῶσαι θέλοντος, συνεπρά-

tausv. ᾿Αλλ’ οὐχὶ οἱ νῦν ὑμᾶς χαταδιελόμενοι, xal Β

πρόφασις ὑμῖν στάσεως γενόμενοι.

: «Θεοῦ γεώργιον.» Ὑμεῖς δὲ Θεοῦ γεώργιον καὶ
οἰχηδομὴ Θεοῦ ὑπάρχετε, xai εἰ γεώργιόν ἐστε xal
οἰχοδουμὴ Θεοῦ, ἀπὸ τοῦ Δεσπότου χαλεῖσθαι ὀφεί-
λετε, οὐχ ἀπὸ τῶν νῦν προεστώτων ὑμῶν. Ἔλεγον
γάρ᾽ Ἐγώ τοῦδς, xai ἐγὼ τοῦδε, τὰ ὀνόματα τῶν
σοφῶν xal πλουσίων. « Ὡς σοφὸς ἀρχ'τίχτων,. »
Σοφὸν ἑαυτὸν χαλεῖ ἀοχ'τέχτονα, οὐχ ἐπαινῶν ξχυ-
τὸν, ἀλλὰ βουλόμενος δεῖξαι, ὅτι τυῦτό ἐστιν ἀοχι-
τέχτονος σοφοῦ, τὸ τοιοῦτον θεῖνα: θεμέλιον, tovt-
ἐστι Χριστόν. Καὶ ὅτι οὐχ ἑπαίοοντος ἑχυτὸν τὸ
ὀὁῖμα, φησὶ, « Κατὰ τὴν χάριν τὴν δοθεῖσαν μοι.»
Οὐκ ἐμὸν χατόρθωμα λέγων τὸ γενέσθα! σοφὸν, ἀλλὰ
Θεοῦ τοῦ χαοισαμένου. « ἴδλλλος 9i ἐποιχοδομεῖ. »
Ele τὴν περὶ πολιτείας ἦλθε παραχίνετιν, ἐποίχκοδο-
μὴν χαλῶν, τὰς ixastoo πράξεις, Καὶ βλεπέτω
ἕχαστος πῶς οἰκοδομεῖ ἐπὶ τὸν θεμέλιον, τουτέστιν,
ἔχων τὴν πίστιν καὶ αὐτὸν τὸν Χοιστὸν, εἷς τὸ ποιεῖν
ἀγαθὰς ἐργασίας. « Θεμέλιον γὰρ ἄλλον.» Μὴ τοί-
νυν προσέχετε, φησὶ, τοῖς χαταδιελομένοις ὑμᾶς,
οὐχ ἔνι ἄλλος θεμέλιος εἰ μὴ Χριστὸς, ὃν χατήγγειλα.
Τούτου ἐχώμεθα, τούτῳ προσχολληθῶμεν ὡς θεμε-
λίῳ, τούτῳ ἐποιχοδομήσωμεν τὰς ἐκ πολιτείας
χρηστῆς οἰχοδομάς.

El δὲ τις ἐποιχοδομεῖ ἐπὶ τὸν θεμέλιον τοῦτον,
yj», ἄργυρον, λίθους τιμίους, ξύλα, χόρτον,
χαλάμην, ἑκάστου τὸ ἔργον φανερὸν γενήσεται,
Ἡ γὰρ ἡμέρα δηλώσει ὅτι O0 ἐν πυρὶ ἀποχαλύ-

1II,9-11. « Nam Dei cooperatores sumus :Dei agri-
« colatio,Dei ediflcatio e-tis.Juxta gratiam Dei qua
« data est mihi,ut sapiens architectus fundamentum
« posui:aliusautem superredificat Porro quisque vi-
« deat quomodo superedificet. Nam fundamentum
« aliud nemo potest ponere preter id quod posi-
« tum est, quod est Jesu Christus. »

Nos autem qui dogmata salutem concernentia
predicamus, « Dei cooperatores sumus. » Siquidem
ad Dei scopum, qui vult omnes salvos esse coope-
rati sumus. At non ita qui vos nunc dividunt, ac
dissensionis causa vobis 441 efficiuntur.

« Dei agricolatio. » Vos autem Dei agricolatio
Deique &dificatio estis,quod si agricolatio et mdifi-
calio Dei estis, ἃ Domino vos appellari oportet,
non ab iis qui nunc vobis presunt. Dicebant enim :
Ego quidem hujus sum, ego vero illius, nempe sa-
pientium ac divitum nomina exprimentes. « Ut
sapiens architectus. » Sapientem architectum vocat
ipsum non ut se laudet, sed ostendere volens quod
lioc sapientis sit architecti ponere hujusmodi fun-
damentum, hoc est Christum. Et ut appareat quod
non seipsum laudantis sit verbum, « Juxta gratiam,
ait, que est data mihi. » Ac si dicat : Non meum
est sapiens hoc facinus, sed Dei, qui gratiose dona-
vit. « Alius autem superzdiflcat. » Ad exhortalio-
nem quz circa communem conversationem est de-
scendit,super aediflcationem vocans cujusque actio-
nes. Videat igitur, inquit, unusquisque quomodo
edificet super fundamentum, id est, habens fidem
ipsumque Christum, ut bonas faciat operationes.
« Nam fundamentum aliud.»Ne igitur illis attenda-
tis, ait, qui vos dividunt, cum aliud non sit funda-
mentum prater Christum, quem annuntiavi. Hoc
habeamus,huic adhzereamus tanquam fundamento.
super hoc cedificemus edificia bona conversationis.

III, 12-15. « Quod si quis superstruat super hoc
« fundamentum, aurum, argentum, lapides pre-
« liosos, ligna, fenum, stipulam, cujusque opus
« manifestum flet. Dies enim declarabit, quia per

πτεται, xal ἐχάστου τὸ ἔργον ὁποῖόν ἐστι, τὸ πῦρ [D « ignem revelatur; et cujusque opus quale sit

δοχιμάσει, RÜ τινος τὸ ἔργον μένει ὃ ἐπῳχοδό-
μησε, μισθὸν λήψεται. Εἴ τινος τὸ ἔργον xata-
χαήσεται, ζημιωθήσεται, αὐτὸς δὲ σωθήσεται, οὕτως
ὡς διὰ πυρός,

Μετὰ γὰρ τὴν πίστιν xal ἐργασίας, xai οἷχοδο-
μῆς χρεία. ᾿Αλλ᾽ οἱ μὲν δίχχιοι, ἴσα χρυτίῳ xai
ἀργυρίῳ χαὶ λίθοις διαυγέσι, τὰς οἰχείας πράξεις
ἐποιχοδομοῦσι τῇ πίστει, οἱ δὲ γε ἁμαρτωλοὶ, ὕλην
pao; ἐξχαπτομένην καὶ τοῦ ἐχεῖσε πυρὸς ἀξίαν, —
"AAÀo. [ΦωΤ] Oi διδάσχαλοι τὰ θεῖα παιδεύουτιν.
οἱ 8à ἀχούοντες, γατὰ τὸ τῆς γνώτεως αὐθαίρετον,
τὸ πρακτέον αἱροῦνται, ᾿Αλλὰ κατὰ τὴν τῆς ἐπιφα-

« ignis probabit. Si cujus opus manserit quod su-
« perstruxit, mercedem accipiet. Si cujus opus
« exustum fuerit, damnum patietur: ipse vero
« servabitur, sic tamen ut per ignem. »

Post fidem enim operatione ac z:iflcatione opus
est. At justi auro quales et argento pellucenti-
busque gammis, suas super fidem edificant actio-
nes : peccalores vero silvam quz facile accenditur
futuroque igne digna est. — Alio modo. Pri:eceptores
divina docent.aud:tores vero juxta scientio electia-
nem quod agendum est eligunt: sed die quo appa-
ruerit Salvator probatio erit, exactaque 442 dis-

6135

ORCUMENII TRICCAS EPISCOPI

quisitio: et eos quidem qui probe vixerunt, tan- A νείας τοῦ Σωτζρος ἡμέραν, Básxvoc ἕσται καὶ ἐξξτ:-

quain aurum et argentum, ignis reddet splendidio-
res ; pravitatis autem operatores, more lignorum,
feni ac stipulae consumet. A doctore vero qui ea
docuit qua decent non exigentur pan, imo sa-
Iute dignus habebitur, et hoc est quod ait : « Ipse
vero servabitur, » nempe qui docet, « Opus autem
exurctur, » hoc est, ii qui seipsos exstruxerunt
pravum opus.Et ita diligenter legentes inveniemus
Scripturarum sententiam : « Si cujus opus exustum
fuerit, damnum patietur : ipse vero servabitur sic
tamen ut per ignem ; » hoc est, exustum fuerit
opus ejus per ignem. lpse vero servabitur, nempe
doctor ille: neque enim causa fuit mutationis ad
id quod pejus est. Nam convenientem ipse doctri-
nam attulit. Verum si quis nolit particulam illam.
« Sic tamen ut per ignem, » operi aptare, sed
doctori: tunc sic intelligito, quod pro illis non
exigentur ab eo pons; servabitur autem, per
ignem et ipse probatus, utrum vitam habeat do-
ctrini congru«ntum. « Aurum, » fidem in Christum
« Árgumenium. » Nam sunt et inferiores, multe
siquidem sunt apud Patrem mansienes **. « Dies
enim declarabit.» Diem dicit judicii. « In igne » au-
te: dicit revelari opera: hoc est, manifestum fieri
cu:us sint nature, utrum aurum, utrum argentum,
talium, inquit, ignis probativus erit. « Si cujus opus
exustum fuerit. » Si cujus, inquit, opus vim ignis
non tulerit, sed probatum ac convictum fuerit esse
malam,damnum.ait, patietur. Itaque nihil prodest
fid: recta,absque bonis operibus. — Anneita quo-
que. intelligere possumus? llli quidem qui silvam
seu materiam facile exurendam «mdificarunt, peni-
tus ejiciuntur: damnum enim paliuntur omnium
suurum laborum. « [056 vero servabitur. » Quis-
ram ?Qui superzdificavit aurum et argentum lapi-
desque pretiosos. Cum enim de ipso dixerit quod
mercederin accipiet, nunc dicit quam mercedem,
ne:nppe salutem. Servabitur autem, ipse quoque
eolorem passus, sicut verisimile est de eo qui per
ignem transierit sibique unitas modicas sordes
expurgarit. Solius namque Dei est perfecte peccato
carere. 443 Homines vero etsi quam maxime
justi fuerint, non perfecte puri sunt. Siquidem
diclum est, quod in multis labimur omnes 75, et
« Nullus purus est a peccato, ne si unius quidem

σις ἀχριδής. Kai τοὺς μὲν εὖ βεδιωκότας, χαθξτε;
χρυσὸν καὶ ἄργυρον τὸ πῦῤ λαμπροτέρους &xognt:-
τοὺς δὲ τῆς xaxíac ἐργάτας, δίχην ξύλων χαὶ χύρ»-
του xal καλάμης καταναλώσει. Ὁ δὰ γε διξάτχαλος
τὰ προσέχοντα διδάξας, οὐχ εἰσπραχθιίσεται δίχας,
ἀλλὰ σωτηρίας ἀξιωθήσεται. Τοῦτο γὰρ, τησὶν͵
« Αὐτὸς δὲ σωθήσεται, » τουτέστιν ὁ διδάσκων.
« Τὸ δὲ ἔργον χαταχαΐσεται, » ἀντὶ τοῦ ol πονηρὸν
ἑαυτοὺς κατασχευάσαντες ἔργον. Οὕτως ἃ
ἀναγνόντες, ἀχριδῶς εὑρήσομεν τὴν τῶν γρτμι3-
των διάνοιαν « Et τινος τὸ ἔργον χκαταχαή σεται,
ζημιωθήσεται" οὕτως δέ, ὡς διὰ πυρὸς σωθήσετα', ν
ἀντὶ τοῦ, χαταχαυθήσεται αὐτοῦ τὸ ἔργον ὑτὸ
τοῦ πυρός. Αὐτὸς δὲ σωτήσεται, τουτέστιν ὁ 0:5
σχαλος. Οὐ γὰρ ἁΐτιος τῆς τούτων ἐπὶ τὸ χεῖρον
τροπῆς. Αὐτὸς γὰρ τὴν προσέχουσαν διδασχαλίαν
προσήνεγχεν. Εἰ δὲ τις οὐ βούλεται τὸ, « Ὥς διὰ
πυρὸς,» τῷ ἔργῳ προσαρμόσαι, ἀλλὰ τῷ διδασχέλῳ,
οὕτως νοησάτω, ὅτι ὑπὲρ μὲν ἐχείνων οὐχ εἶσπρα-
χθήσεται δίχας, σωθήσεται δὲ διὰ πυρὸς καὶ αὐτὸς
δοχιμαζόμενος, εἴπερ ἄρα ἔχει τὸν βίον ti, διξασχα-
λίᾳ κατάλλτλον. « Χρυσόν.» Τὴν εἷς Χριστὸν Ξί-
στιν « "Apropov. 9 Εἰσὶ γὰρ xal καταδεέστεροι.
Πολλαὶ γὰρ μοναὶ παρὰ τῷ llasgl. « Ἢ γὰρ ἡ μέρα
δηλώσει. ν Ἡμέραν φησὶ τὴν τῆς χρίσεως. ε Ἐν
πυρὶ δὲ λέγει τὰ ἔργα ἀποχαλύπτεσθα". τουτέστι
φανερὰ γίνεσθαι, ὁποῖα τὴν φύσιν ἑστὶν, ἄρα χρυ-
σὸς, ἄρα ἄργυρος ; τῶν δὲ τοιούτων τὸ πῦρ, φησὶν͵
ἐλεγχτιχόν. « Et τινος τὸ Ezqov. καταχαΐσεται. s E:
τινος, φησὶ, τὸ ἔργον οὐχ οἴσει τὴν τοῦ πυρὸς zj-

C δολὴν, ἀλλ᾽ ἐλεγχθήσεται ὅν πονηρὸν καὶ κατεχαΐ-

σεται, ζημιωθήσεται, φησίν. "Apa οὖν οὐδὲν ὠφελεῖ
πίστις ὀρθὴ, χωρὶς ἔργων. — [OIKOYMENIOT.]
"Apa μὴ καὶ οὕτως δυνάμεθα νοῆσαι; Ol μὲν οἶχο-
δομήσαντες τὴν εὐχατάπρηστον ὕλην, τέλεον ixói-
ὄληνται. ᾿Ἐζημίωνται γὰρ πάντα αὐτῶν τὰ σπουδά-
σματα. « Αὐτὸς δὲ σωθήσεται. » Τίς ; Ὁ ἑποιχοδο-
μήσας τὸν χρυσὸν xal τὸν ἄργυρον, καὶ τοὺς τιμίου"
λίθους. Εἰπὼν γὰρ περὶ αὐτοῦ ὅτι μισθὸν λήψεται,
νῦν λέγει ποῖον μισθὸν, τουτέστι τὴν σωτηρίαν.
Σωθήσεται Ób γε ἐπωδύνως xai αὐτὸς, ὡς εἰχὸς τὸν
διὰ πυρὸς παριόντα, καὶ ἐκχαθαιρόμενον τὸν
ἑνόντα αὐτῷ βραχὺν ῥύπον. Θεοῦ γὰρ μόνου,
τὸ τελέως ἀναμάρτητον, Οἱ δὲ ἄνθρωποι χἄν ὅτι
μάλιστα ὦτι δίχαιοι, οὐ τέλεόν εἶσι καθαροί.

diei sit vita ejus 77,» Nam Malachia dictum est 78 ἢ μὔρηται γὰρ ὅτι πολλὰ πταίομεν πάντες, χαὶ οὐ-

quod tanquam ignem in fornace, et tanquam her-
bam fullonum quosdam abluet Deus et purificabit.
« Ipse vero servabitur. » Quod ait « Servabitur, »
tantumdem est ac si dicat : Non tolletur e medio,
neque revertetur in nihilum,quemadmodum pravae
ejus actiones. Nam hac usque ad id tempus exsi-
stentiam habere videbantur et fiebant ; veniente
autem eo die et igne, ipsi» quidem vario et casse
efficiuntur, neque amplius fleri possunt : attamen
homo qui illas operatus est, non simul cum eis in-

δεὶς καθαρὸς ἀπο ἁμαρτίας, οὐδ᾽ ἂν μία ἡμέρα ὁ
βίος αὐτοῦ. Εἴρηται γὰρ χαὶ τῷ Μαλαχίᾳ, ὅτι ὡς
πῦρ ἐν χωνευτηρίῳ xal πόαν πλυνόντων, πλυνεῖ
xai χαβχρίσει ὁ Θεός τινας. « Αὐτὸς δὲ σωθήσεται. »
— [ΦΩ1Τ] Τὸ « Σωθήσεται, » τουτέστιν οὐχ ἀφανισθή-
σεται, οὐδὲ εἰς τὸ μὴ ὅν χωρήσει, ὥσπερ αἷ πρά-
ξεις αὐτοῦ al πονηραί, Αὗται γὰρ, μέχρι μὲν τοῦ
καιροῦ ἐχείνου, τὴν ὕπαρξιν ἔχειν ἐδοχουν καὶ
ἐπράττοντο. ᾿Ελθούσης δὲ τῆς ἡμέρας ἐχείνης xal
τοῦ πυρὸς, αὖται μὲν φροῦδοι γεγόνασι, μήτε εἶναι,

*5 Joan. xiv, ἃ. 7* Jac. |, ἢ. ΤΊ Job, xiv, 4, 5, sec, LXX. 15 Malach. irr, 2, 3.

617

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

618

μήτε πράττεσθαι δυναμεναι; Ὃ μὲν τοι χαταπρα- À terimitur, sed manet acservatur, poenas luens per

ζάμενος αὐτὰς ἄνθρωπος, οὐ συναναιρεῖται ταύταις
καὶ ἀφανίζεται, ἀλλὰ μένει χαὶ σώζεται, τὴν διὰ
πυρὸς δίχην τιννύς. Διὰ τοῦτο γὰρ εἰπὼν, « Σωθή-
σεται, » ἐπήγσγεν ἑρμηνεύων πῶς σωθήσεται, « Οὕ-
τως ὡς διὰ πυρὸς, » τουτέστιν, εἷς τοῦτο μένει καὶ
σώζεται, εἰς τὸ διὰ πυρὸς τὸν αἰῶνα χολάζεσθαι.
Ἐν τῇ ἱρμηνείᾳ τοῦ ᾿σαΐου, ὁ ἐν ἁγίοις Βασίλειος,
δεύτερον ἐπιμνησθεὶς τοῦ ῥητοῦ, ἐπὶ χαθάρσει αὐτὸ
ἐδέξαεο. « Ὡς διὰ πυρός. *» Ὅλα μεταφπριχῶς εἷς
πεν, ἀλλ᾽ 6pa* Οὐχ ὥσπερ τὸ φορτίον χαυθὲν εἷς τὸ
μηδὲν χωρήσει καὶ αὐτὸς, ἀλλὰ τί ; « Αὐτὸς δὲ σω-
θήσεται,» Σωτηρίαν χαλῶν, τὴν ἀεὶ ἐν τῷ πυρὶ
ζωὴν, xai τὸ ἐν αὐτῷ διασώζεσθαι. Ὅρα γὰρ τί
προσέθηχεν. Οὕτως δὲ, φησὶν, ὡς διὰ πυρὸς, τουτ-
ἐστιν, οὕτως σωθήσεται, ὡς ἐν πυρὶ σωζόμενος,
τουτέστι χαταχαιόμενος, xal uj) ἀναλισχόμενος.
Ἵνα γὰρ μὴ σωτηρίαν ἀχούων, τῷ εὐφήμῳ τοῦ

ignem. Ob hoc enim cum dixisset, « Servabitur, »
subjungit declarans quomodo servabitur : « Sicta-
men ut per ignem, » hoc est, ad hoc manet et ser-
vatur ut per ignem puniatur in s:culum. In inter-
pretatione Isaie divus Basilius facta hujus verbi
mentione, pro purificatione ipsum accipit. « Ut per
ignem. » Omnia metaphorice dixit: sed vide : Non
quasi facis exustus ad nihilum redigetur, sed quid ?
« Ipse vero servabitur. » Conservationem vocans
vitam qux» semper in igne agetur et ipsum conser-
vari in illo. Nam vide quid addiderit : Sic tamen ut
per ignem : hoc est, ita servabitur ut qui in igne
servatur, id est, exuritur nec consumitur. Ne enim
conservationem audiens, ob bonum nominis omen,
existimes supplicium opera duntaxat resdicere opus
fuit hac additione: Ipse servabitur per ignem sem-
per ardens. Nam hoc significat dictio ὡς, id est, ut,

ὀνόματος νομίσῃς ἄχρι τοῦ τὰ ἔργα χατακχῆναι τὴν τιμωρίαν εἶναι, ἐδεήθη ταύτης τῆς προσθήκης, τὸ
Αὐτὸς σωθήσετάι διὰ πυρὸς χαιόμενος del, τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ ὠς.

Οὐχ οἵδατε ὅτι ναὸς Θεοῦ ἔστε, xai τὸ Ἠνεῦ-
μα τοῦ Θεοῦ olxei ἐν ὑμῖν; sl τις τὸν ναὸν τοῦ
Θεοῦ φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός. 'O γὰρ ναὸς
τοῦ Θεοῦ ἅγιός ἐστιν, οἵτινές ἐστε ὑμεῖς. Μης-
δεὶς ξαυτὸν ἐξαπατάτω. Εἴ τις δοχεῖ σοφὺς εἶναι
iv ὑμῖν, ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ, μωρὸς γενέσθω ἵνα
γένηται σοφός, Ἡ γὰρ σοφία τοῦ κόσμου τούτου
μωρία παρὰ τῷ Θεῷ ἐστιν,

, Ele τὸν πεπορνευχότα εἰς τὴν μητρυιὰν εἰσθαλεῖν
θέλει λοιπὸν, val ὅρα πῶς ἀρμοδίῳ χέχρηται προ-
οιμίῳ, ἐντρεπτιχῶς αὐτοῖς λαλῶν. « Καὶ τὸ Πνεῦ-
μὰ τοῦ Θεοῦ οἶχεῖ ἐν ὑμῖν. » ᾿Επαίοει τὸ ἔγκλημα
ἁπὸ τῆς δωρεᾶς, τουτέστι, τῆς ἐνοιχήσεως τοῦ
Πνεύματος. -- [OIKOYMENIOY.] Ei ὃςΣ ναὸς Θεοῦ
σμῖν, ἐπειδὴ τὸ Βδεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰχεῖ ἐν ἡμῖν, àpa
θεὸς τὸ Πνεῦμα. cott τοῦτον ὃ Θεός. Οἷον ἀπο-
λεῖ. Τοῦτο δὲ, οὐ χαταρωμένου, ἀλλὰ τὸ ἐσόμενον
προλέγοντος. « 'O γὰρ ναὸς τοῦ Θεοῦ ἅγιός ἔστι.»
Τοιγαροῦν ἐπειδὴ ἁγιός ἐστιν ὁ ναὸς, ἅγιον ἔχων
τὸν ἐνοιχοῦντα, οὐ δύναται εἶναι ὁ πόρνος ναὸς
Θεοῦ. Τίς δὲ ὁ τοῦ Θεοῦ ναός ; Ὑμεῖς δηλαδὴ, εἰ xa-
θπροὶ μείνητε. « Μηδεὶς ἑαυτὸν ἐξαπατάτω., » Νο-
μίζων ἄλλο τι εἶναι παρὰ τὰ εἰρημένα. φησίν. « E?
τις δοκεῖ σοφὸς εἶναι. » Σοφοὺς ἐνταῦθα χαλεῖ τοὺς
τὴν ἀνθοωπίνην σοφίαν ἔχοντας. « Μωρὸς γενέσθω. »
Μωρὸς γίνετα! ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ, ὁ τὴν ἀνθριυπί-
vr. ἀτιμάτας σοφίαν, καὶ εἰδὼς μηδὲν ἐξ αὐτῆς
ὡφελῆσθαι. Τοῦτο γὰρ τὴν ἄνωθεν αὐτῷ προξενεῖ
σοφίαν. Ὥσπερ γὰρ ἡ κατὰ Θεὸν πενία πλοῦτός
ἐστι, καὶ ἡ ἀδοξία δόξα, οὕτως ἡ χατὰ Θεὸν μωρία
σορία ἐστίν. Ὅρα δὲ, οὐχ εἶπεν, ᾿Αποθέσθω τὴν
σοφίαν, ἀλλὰ δηλῶν ὡς μεγίστως αὐτῆς καταφρονῆ-
σαι pila εἶπε, « Μωρὸς γενέσθω xal ἰδιώτης, »
παιδεύων τὴν παρ᾽ ἐμῖν μὴ αἰσχύνεσθαι ἰδιωτείαν.
Προξενεῖ γὰρ ἡμῖν πίστιν, οὐ λογισμοῖς ἀνθρωπίνοις
ἐπιτρέπουσαν τὸ μυστήριον τοῦ χατὰ Χριστὸν χη-
ρύγματος, οἷον πόθεν λέγουταν δῆλον, ὅτι ὁ Χριστὸς
Υἱός ἔστι Θεοῦ, ἢ ὅτι ἐνηνθρώπησεν ἐρευνοῦσαν,
'H γὰρ σοφία τοῦ χόσμου τούτου pupa παρὰ τῷ

III, 16-19. 4n nescitis quod templum Dei sitis, et
Spiritus Dei habitet in vobis? Si quis templum Dei
profanat, hunc perdet Deus. Nam templum Dei
sanctum est, quod estis vos. Nemo seipsum fallat. Si
quis videtur inter vos sapiens esse in hoc szculo,
stultus fiat ut sit. sapiens. Sapientia enim mundi
hujus stultitia est coram Deo.

444 Volens consequenter adversus illum de-
flectere sermonem, qui cum noverca scortabatur.
vide quam apto sit usus proemio.cum sollicitudine
quam de ipsis habet eos alloquens. « Et spiritus Dei

(. haLitat in vobis. » Peccatum auget ex dono, nempe

inhabitatione Spiritus. — St vero templum Dei su-
mus ex eo quod Spiritus in nobis habitat, utique
Spiritus est Deus. « Φθερεῖ hunc Deus,» hoc est
ἀπολεῖ, id est, perdet (prius autem φθείρει, profa-
nat, vertimus), Hoc autem non exsecrantis est, sed
quod futurum est predicentis. « Nam templum Dei
sanctum est. » Quoniam igitnr sanctum est tem-
plum quod sanctum habet inhabitatorem, non po-
test scortator templum esse Dei. Quis autem est
templum Dei? vos, inquit, si puri manseritis.
« Nemo seipsum fallat, » existimans videlicet aliud
esse preter ea qua dicta sunt. « Si quis videlur
sapiens esse. » Sapientes appellat humana przeditos
sapientia. « Stultus fiat. » Stultus sit in hoc seculo
qui humanum aspernatur sapientiam novitque ex
ea nihil vere utilitatis accedere. Hoc enim super-
nam ipsiconciliatsapientiam.Quemadmodum enim
paupertas secundum Deum divitis» sunt, el igno-
minia gloria : ita stultitia secundum Deumsapien-
tia est. Vide autem quod non dixerit : Abjiciat
sapientiam, sed signi(lcans oportere illam maxime
despicere, dixit : « Stultus flat et idiota, » instruens
ne nos pudeat apud nos ipsos ignorantie. Nam fi-
dem nobis conciliat, quie. mysterium predicatio-
nis de Christo humanis non permittit rationibus.
Verbi causa, unde sibi manifestum esse dicit quod

679

OECUMENII TRICOJK EPISCOPI

690

Christus sit Filius Dei,autunde scrutaturquodcar- A θεῷ ἐστιν. » Οὐ μόνον γὰρ οὐδὲν συντελεῖ πρὸς τὶν

nem acceperit. « Sapientia enim mundi hujus stul-
titia est coram Deo. » Siquidem non solum ad
veram nihil confert sapientiam, verum etiam impe-

ἀληθινὴν xal ὄντως σοφίαν, ἀλλὰ xal ἐμποδίζει, τῷ
οἴεσθαι εἰδέναι, xal ἀπαξιοῦν μαθεῖν. Τοῦτο γὼ
ποιεῖ ἣ φυσίωσις αὐτῆς.

dimento est quod se scire putent, respuantque addiscere, nam hoc [acit sapientie humans ἱπῆλ-

tio.

]iI, 19-21. Scriptum est enim: Qui comprehendit
sapientes per astutiam. ipsorum. Εἰ rursum : Domi-
nus novit cogitationes sapientium quod vans sint,
Nemo itaque hominum glorietur.

Per propria ipsorum arma, nempe astutiam,
comprehendit eos Deus. Quonam modo? 448 Quia
enim per calliditlatem suam, sive versuliam ac
astutiam circa res humanas, existimant se omnia
scire, nec sibi opus esse doctoribus, per hanc
ipsam eos accepit, rebus ostendens quod nihil
sciant eorum qua necessaria sunt.

Quomodo autem comprehendit sapientes perastu-
tiam ipsorum?Arbitrabantur per humanam queeillis
inerat sapientiam, sese comprehensuros virtutem
mysterii Christi: ipsi vero non solum non sunt as-
secuti qua; sibi humanis rationibus concessa exisli-
mabant: verum etiam astutia ipsis in contrarium
cessit eorum ad quao tendebant, in majorem igno-
rantiam atque perplexitatem conjiciente ipsos cogi-
talionum ac rationum imbecillitate. « Doininus
novit cogitationes. » Si ergo Dominus novit, quis
jam contradicet ᾽ Quod si cogitationes hominum
vans sunt, et si sapientes per suam astutiam ma-
gis capiuntur, quodnam lucrum magis ex ipsa ha-
beant manifestum est : quia neque humana sapien-
tia, neque cogitationum calliditas potest quidquam
aut prodest ad doctrinam, aut cognitionem rerum
spiritualium. Quod si horum nihil ad ista confert,
quomodo poterit quispiam docens gloriari (cum de-
monstrata sint ea quo inter homines aliquid esse
videntur nihil posse) quasi conferrent illa ad utili-
tatem ? Manifestum enim est quod eliamsiquispiam
aliquid doceat. gratie Dei est donique superni, et
non proprio opus sapienlic aut acuminis ingenii;
dona vero non ut his extolleremur accipimus, sed
ad communem hominum utilitatem. « Quod vano
sint. » Annon ita est? arbitrantur se nullo egere,
sed sibi sufficere ad veritalis apprehensionem.
« Nemo itaque hominum glorietur. » [n doctores
ipsorum rursum invehitur, qui plurimum effere-

C

bantur quod dona quedam doctrinm et aliorum ἢ

quorumdam accepissent. Quare autem doctores
non debent gloriari, sed dicis: « Nemo hominum
glorietur ? » Quia, inquit, quecunque donahabent,
illa propter vos nempe plebem acceperunt, quo
vobis prodessent. Quid ergo in his gloriantur qua
non suis laboribus. sed propter vos acceperunt
vestramque salutem ἢ « Nemo glorielur. » Vel pro:
pter doctores : neque enim quidquam a se habent ;
vel propter humanas cogitaliones. 446 Neque
enim per illas potest veritas comprehendi, sepe
autem interpretatio magis aptatur et particule
dictionibus, et bis que sequuntur.

Γέγραπται γάρ, Ὁ δρασσόμενος τοὺς — cogo
ἐν τῇ πανουργίᾳ αὐτῶν. Καὶ πάλιν Κύριος γι-
νώσχει τοὺς διαλογισμοὺς τῶν σοφῶν, ὅτι εἰσὶ
μάταιοι. Ὧστε μηδεὶς καυχάσθω ἐν ἀνθρώποις,

Διὰ τῶν οἴκείων αὐτῶν ὅπλων, τουτέστι τῆς παν-
ουργίας, ἁλίσχει αὐτοὺς ὁ Θεός. lloc ; ἐπειδὴ T3
διὰ τῆς πανουργίας αὐτῶν, ὃ ἐστι τῆς περὶ τὰ πρά-
ματα δεινότητος, οἴονται πάντα εἰδέναι xal μὴ
δεῖσθαι διδασκάλων, δι᾽ αὐτῆς ταύτης αὐτοὺς εἶλι,
διὰ τῶν πραγμάτων δείξας, ὅτι οὐδὲν ἴσασι τῶν
&vavxalov.

[ΦΩΤ.] Πῶς δὲ ἐδέξατο τοὺς σοφοὺς iv τῇ mr
ουργίᾳ αὐτῶν ; '᾿Ενόμισαν διὰ τῆς προσούσης αὐτοῖς
γνώσεως ἀνθρωπίνης, τοῦ κατὰ Χριστὸν μυστηρίου
τὴν δύναμιν χαταλήψεσθαι" οἱ δὲ οὐ μόνον obx Et»
χον ὦνπερ ἔλπισαν ἀνθρωπίνοις λογισμοῖς ἑαυτοὺς
ἐπιτρέψαντες, ἀλλὰ xal εἰς τοὐναντίον ἤ ἔσπευδον,
τὰ τῆς πανουργίας αὐτοῖς ἐχώρησεν, ἀγνοίᾳ χαὶ
ἀπορίᾳ πλείονι, τῆς τῶν λογισμῶν ἀσθενείας ἑαυτοὺς
περιλαδούσης. « Κύριος γινώσχει τοὺς διαλογι
σμούς. » Et οὖν ὁ Κύριος γινώσχει, τίς ἀντριῖ
λοιπόν ; Εἰ οὖν οἱ διαλογισμοὺ τῶν ἀνθρώπων μέ
ταιοί εἶσι, χαὶ οἱ σοφοὶ ἐν τῇ πανουργίᾳ εὐτῶν
μᾶλλον ἀλίσκονται, ἥπερ τι χέρδος ἐξ αὐτῆς ἔχσια,
δῆλον ὅτι οὔτε σοφία ἀνθρωπίνη, οὔτε λογισμῶν δεν-
νότις ἰσχύτι τι fj συντελεῖ πρὸς τὴν τῶν πνευμᾶ-
τικῶν διδασχαλίαν xal μάθησιν. Εἰ δὲ μηδὲν τούτων
πρὸς ταῦτα συντελεί, πῶς ἂν τις διδάσχων καυχή-
σαιτο, μηδὲν τῶν ἐν ἀνθρώποις δοχούντων ἰσχύειν.
ἀποδεδειγμένων, ὡς συντελοῦσι πρὸς ὄνησιν ; Δῆλον
γὰρ ὡς εἴ τίς τι καὶ διδάσχει, χάριτός ἔστι xal δω-
ρεᾶς τῆς ἄνωθεν, ἀλλ᾽ οὐχὶ σοφίας οἰκείας ἔργον, ἥ
τῆς κατὰ διάνοιαν ὀξύτητος. Τὰ δὲ χαρίσματα, οὐχ
ἵνα τούτοις ἐπαιρώμεθα Aau6dvousv, ἀλλ’ ἐπὶ xoi)
τῶν ἀνθρωπων ὠφελείᾳ. « Ὅτι εἰσὶ, μάταιοι.» Πῶς
γὰρ οὔ ; νομίζουσι μὴ δεῖσθαι μηδενὸς, ἀλλ᾽ ἑαυτοῖς
ἀρκεῖσθαι, πρὸς τὴν τοῦ ἀληθοῦς κατάληψιν. « Ὥστε
μηδεὶς καυχάσθω ἐν ἀνθρώποις, » Πρὸς τοὺς διδα-
σχάλους αὐτῶν πάλιν ἀποτεΐνεται, οἶτινες μέγιστον
ἐφρόνουν, ἐφ᾽ οἷς χαρίσματα εἰλάφασι διδασχαλίας
χαὶ ἑτέρων τινῶν. Διατί δὲ οἱ διδάσχαλοι, φητὶν,
οὐχ ὀφείλουσι χαυχᾶσθαι, ἀλλὰ λέγεις, « Μηδεὶς
χαυχάσθω ἐν ἀνθρώποις ; » ὅτι ὅσα ἔχουσι, qui,
χαρίσματα, δι᾿ ὑμᾶς τὸν λχὸν ἔλαθον αὐτὰ ἵνα ὑμᾶς
ὠφειλῶσι. Τί οὖν ἐπ᾿ ἐκείνοις χαυχῶνται, à ἴλαδον
οὐ Ov οἰχείους πόνους, ἀλλὰ δι’ ὁμᾶς, καὶ τὴν
ὑμῶν σωτηρίαν ; « Μηδεὶς καυχάσθω, » "Il ἐπὶ τοῖς
διδασκαλίοις (οὐ γὰρ τι ἔχουσιν αὐτοὶ οἴχοθεν), ἢ ἐπὶ
τοῖς ἀνθρωπίνοις λογισμοῖς. Οὐ γὰρ ἔστι δι’ αὐτῶν
χαταλαδεῖν τὴν ἁλήθειαν, μᾶλλον δὲ ἡ ἀνωτέρω
ἐχδοχὴ xai τῇ λέξει τοῦ χωρίου καὶ τοῖς ἐφεξῆς
ἐστιν ἑφαρμόζνυσα.

681

Πάντα γὰρ ὑμῶν ἐστιν, εἴτε Παῦλος,
᾿Απολλὼς, εἴτε Κηφᾶς, εἴτε χόσμος, εἴτε ζωὴ,
εἴτε θάνατος, εἴτε ἑνεστῶτα, εἴτε μέλλοντα,

πάντα ὑμῶν ἐστιν, ὑμεῖς δὲ Χριστοῦ, Χριστὸς
δὲ Θεοῦ.

Πάλιν ἑαυτὸν xal Πέτρον xai ᾿Απολλῶ τέθειχε,
τοὺς διδασχάλους αὐτῶν αἰνιττόμενος, δειχνὺς ὅτι
καὶ χαρίσματα δι᾽ αὐτοὺς εἰλήφεισαν, xai διδάσχα-
λοι προδέδληντο. Τοῦτο δὲ σφόδρα τὸν τῶν διδασχά-
λων τῦφον χσθαιρεῖ. "Entitz χἀχεῖνο παρασημαίνει,
Εἰ ἐγὼ, φησὶ, xai Κηφᾶς xal. ᾿Λπολλὼς ὑμῶν ἐσμεν,
σχολῇ γ᾽ ἄν οἱ διδάσκαλοι ὑμῶν ὦφειλον μέγα opo-
νεῖν, « Εἴτε κόσμος. » Καὶ αὐτὸς, φησὶν, ὁ χόσμος
καὶ ἡ ζωὴ, δι᾽ ὑμὰς ἐστι xal γέγονε, xai ὁ θάνατος
αὐτὸς πρὸς σωφρονισμὸν γἔγονεν ὑμέτερον. « Εἴτε
ἐνεστῶτα. 5 Δείχνυσι πάντα Ov αὐτοὺς γενόμενα
xal τὰ ἐνεστῶτα xal τὰ μέλλοντα, ε Πάντα ὑμῶν. »
Ὥς εὐεργεσίαι xai δωρεαίι. « Ὑμεῖς δὲ Χριστοῦ, »
Ὡς χτήματα χαὶ ποιήματα. « Χριστὸς δὲ Θεοῦ. »
Ὡς γέννημα καὶ Υἱός. Καλῶς δὲ τοῦτο προσέθηχεν.
Ἐπειδὴ γὰρ εἶπε’ « Πάντα ὑμῶν, ὑμεῖς δὲ Χρι-
στοῦ, »'lva μὴ στάντος αὐτοῦ ἐνταῦθα, ἀγέννητον xal
ἀνχίτιον νομίσωσι τὸν Υἱὸν, ἐπήγαγε « Χριστὸς δὲ
Θεοῦ. » Οὐχ ὡς ἡμεῖς Χριστοῦ, οὕτως ὁ Χριστὸς
Θεοῦ, ἄπαγε. ᾿Αλλ’ ἡμεῖς μὲν Χριστοῦ, ὡς ἔργον
ὄντες αὐτοῦ xal ποίημα Ὃ δὲ Χριστὸς τοῦ Θεοῦ,
ὡς προαιώνιον γέννημα xal Υἱὸς, xal ὡς αἰτίαν
ἔχων τὸν Πατέρα.

Οὕτως ἡμᾶς λογιζέσθθυ ἄνθρωπος, ὡς ὑπηρέ-
τας Χριστού, χαὶ οἰχονόμους μυστηρίων θεοῦ.
Ὃ δὲ λοιπὸν ζητεῖται ἐν τοῖς οἰχονόμοις ἵνα
πιστός τις εὐρεθῇῃῇ. Ἐμοὶ δὲ εἰς ἐλάχιστόν ἐστιν,
ἵν᾽ ἀφ᾽’ ὑμῶν ἀναχριθῶ, 1) ὑπὸ ἀνθρωπίνης ἡμέ-
poc. ᾿Αλλ’ οὐδὲ ἐμαυτὸν ἀναχρίνω. Οὐδὲν γὰρ
ἐμαυτῷ σύνοιδα. ᾿Αλλ’ οὐκ ἐν τούτῳ δεδικαίωμαι.
'O δὲ ἀναχρίνων με Κύριός ἐστιν.

"Ilis χέγων, τοὺς παρ᾽ αὐτοῖς διδασχάλους αἷ-
νίττεται. « Ὡς ὑπηρέτας Χριστοῦ. » ᾿Επειδὴ σφόδρα
χατεδεύόλήχει τοὺς διδασχάλους, νῦν ἠρέμα ὑψοῖ
αὐτοὺς, ὑπηρέτας Χριστοῦ χαλῶν xal οἰκονόμους.
Πλὴν, φησὶν, εἰ xai οὕτως ἐστὶν, οὐδεὶς τὸν δεσπό-
τὴν ἀφεὶς, ἀπὸ τῶν ὑπηρετῶν ὀνομάζεται. « Καὶ
οἰχονόμους. » Οἰχονόμους μυστηρίων καλεῖ, δεικνὺς
ὅτι οὐ παντὶ ἀπλῶς δεῖ παρέχειν τὰ μυστήρια,
ἀλλὰ τοῖς ἀξίοις. « "Iva πιστός τις εὑρεθῇ. » Πιστὸς,
φησὶν, ὥφειλεν εἶναι ὁ οἰχονόμος, χαὶ μὴ τὰ τοῦ

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

C

682

εἴτε α III, 22, 23. Omnia enim vestra sunt, sive Paulus,

sive Apollos, sive Cephas, sive mundus, sive vita,
sive mors, sive prasentia, sive futura. Omnia, in-
quam, vestra sunt, vos autem Christi, Christus vero
Dei.

Rursum seipsum et Petrum ac Apollo posuit,
doctores eorum designans : ostendens quod etiam
dona propter ipsos accepissent et doctores creati
essent. Hoc autem fastum eorum vehementer de-
primit. Deinde illud quoque signiflcat : Si ego, in-
quit, et Cephas et Apollos vestri sumus, multo
minus sane deberent doctores vestri cristas erigere.
« Sive mundus. » Ipse quoque mundus et vita pro-
pter vos sunt, ac condita sunt: ita mors ipsa ad
vestram facta est castigationem. « Sive preesentia. »
Ostendit cuncta propter ipsos tacta esse,et presen-
tia et futura. « Omnia vestra sunt, » tanquam bene-
ficia et dona. « Vos autem Christi, » tanquam crea-
turi et opera. « Christus vero Dei,» tanquam
germen ac Filius. Pulchre autem hoc addidit ; quo-
niam enim dixerat : « Omnia vestra sunt, vos au-
tem Christi ; » ne si ibi pedem fixisset, Filium in-
genitum ac sine principio existimarent,subjunxit :
« Christus vero Dei. » Non autem Christus ita Dei
est ut nos Christi. Absit | sed nos quidem Christi
sumus, tanquam opus et factura ipsius. Christus
vero Dei est,tanquam germen ante saecula et Filius,
et tanquam Patrem habens principium.

IV. 1-4. Sic nos existimet homo tanquam ministros
Christi, et dispensatores mysteriorum Dei. Quod su-
perest autem, illud requiritur in. dispensatoribus, ut
fidus aliquis inveniatur. Mihi vero indignissimum
videtur, ut a vobis dijudicer, aut ab humano die.
imo nec meipsum dijudico. Nullius enim mili con-
scius sum, sed non ob id justificatus sum. Caeterum
qui dijudicat me Dominus est.

Dicendo e Nos, » designat doctores, qui apud il-
los erant. « Tanquam ministrosChristi.» 447 Quo-
niam vehementer doctores eorum dejecerat, nunc
sensim ipsos exaltat, Christi ministros appellans et
dispensatores. Attamen licet ita sit, inquit, nullus
relicto Domino a ministris nomenaccipit.«Et dispen-
satores ; » mysteriorum vocat dispensatores, osten-
dens quod non cuivis simpliciteroportettradere my-
steria, sed dignis. « Ut fidelisquispiam inveniatur,»
Fidelis, inquit, deberet esse dispensator,nec dicere

Δεσπότου ἴδια λέγειν εἶναι, ἀλλ᾽ ὡς οἰχονόμος διαχο- D sua esse qua Domini sunt, sed tanquam minister

νεῖν. Καὶ ταύτῃ δὲ τὸν τῦφον αὐτῶν χαταδάλλει.
[ΦΩΤ.] Τοῦτο γάρ ἐστι, φησὶ, τὸ ζητούμενον xal
ὀφεῖλον παντὶ τρόπῳ φυλάττεσθαι παρὰ τῶν οἶκο-
νόμων, τὸ πιστοὺς εἶναι, xal ὑπηρέτας ἡγεῖσθαι ἕαυ-
τοὺς, καὶ μὴ ἰδιοποιεῖσθαι χαὶ σφετερίζεσθαι τὰ τοῦ
Δεσπότου. --- Ἢ οὕτως" Λογιζέσθω ἡμᾶς ἄνθρωπος
τὰ τε ἀλλα Xmep εἶπον, φησὶ, xai ὅ λοιπὸν χεῖται ἐν
τοῖς οἰχονόμοις, κἀχεῖνο ἡμᾶς λογιζέσθω, ἵν᾽ ἡ ἀπὸ
χοινοῦ τὸ, « Λογιζέσθω. » Τί δέ ἐστι τοῦτο τὸ ἐν «oio
οἰκονόμοις ζητούμενον ; ἵνα πιστὸς, φησὶν, εὐρεθῇ.
Εἴτα πρὸς τοὺς ἀνπισχυντεῖν μέλλοντας καὶ λέγειν
ἐπιχειροῦντας. Τί οὖν ; σὺ τοιοῦτος εἴ ; προχπαντῶν,

PATROL. GR. CXVIII.

dispensare. Et hoc modo deprimitipsorum fastum.

Hoc enim est, inquit, quod queritur, et omnino
servari debereta dispensatoribus,ut fideles essent,
ac seipsos famulos dicerent, et non sibi vindica-
rent aut appropriarent que Domini sunt. — Aut
hoc modo. Existimet, inquit, nos homo et caetera
habere que dixi : et quod potissimum dispensatores
contingit, etiam nos habere existimet, ut a com-
muni sensu repetatur. « Existimet. » Quid est au-
tem hoc quod inter dispensatores requiritur? Ut
fidelis, inquit, inveniatur. Deinde his qui impu-
dentes futuri erant eumque aggressuri, ac dicturi :

688

OECUMENII TUICC/E EPISCOPI. 68i

Quid ergo ? Num tu. hujusmodl es? obvians ait: A φησιν. « Ἐμοὶ δὲ ele ἐλάχιστόν στιν ἵνα ὑφ᾽ ὑμῶν

t Mihi vero indighnissimum videtur,ut a vobis di-
judicer. » Hoc autem dicit non selpsum extollens,
sed eam qua» decet dignitatem, prrmdicationi ac
doctrinz servans. Nam si ipsum curiose scrutaren-
tur, ejusque facta disquirerent, aut suspectum
haberent, nullatenus fieri posset ut ea que apud
eos predicaret ac doceret susciperent. Juste igitur
ac sapienter, et ad eorum ipsorum salutem utiliter,
hujusmodi suspiclonem, illorumque temeritatem
reprimit ac cohibet, et constanter tollit. Ne tamen
hac non causa praedicationis dixisse videatur et ob
communem utilitatem, sed sese jactans ac extol-
lens subjungit: « Sed non ob id justificatus
sum. » Quanquam enim vobis non liceat me diju-
dicare, imo nec omnino aliis hominibus : sed po-
tíus credentes, nullamque circa me hmsitationem
habentes utilitatem ac doctrinam premdicationis
oporteat haurire : idque adeo fideliter ac firmiter,
ut etiam scíatis quod neque ipse possim dijudicare
meipsum:« Nullius enim mihi consciussum,» quod
maximum est.ac invincibile virtutis testimonium:
quandoquidem nullus novit que sunthominis, 448
nisi spiritus hominis,qui in ipso habitat.Quanquam
hec in me sint, inquit, nonob id justiflcatus sum:
adhuc enim commuui judice mihi opus est,
illoque nondum a causa discedente, in certamine
ac timore adhuc sum, tanquam nondum justifica-
lus. Verum neque propterea vobls convenit qui
prodicationem suscipitis, ut cum hesitatione vos
erga me habeatis, aut judicare sive dijudicare prz-
sumatis, aut quod communis est judicis insensate
vobis ipsis rapiatis, ac tempus judicli ad vos antea
derivetis. SÍ vero non ζητεῖται, id est, queritur,
sed ζητεῖτε, Íd est, que rite accipiatur, tanquam
imperantis aut consulentis, tunc, ut. manifestum
est, nihil obscuritatis habebit, sed facilis erit in-
tellectus. « Mihi vero indignissimum est ut a vobis
judicer. » Ne hoc pretextu de ipso quoque Paulo
ambigerent, num fldelis esset dispensator annon,
quod fuisset eversio fldei ipsorum, suam tuetur
personam, dicens: « Indignum duco, ut a quo-
quam dijudicer. » Hoc autem non ex elatione ait,
sed ut dixi, tímens ne dubiam illis fidem faciat.
« Aut ab humano die. » Πος addens ostendit quod
Non ἃ vobis tantum, inquit, nolo judicari (alioqui

hoc ad contemptum ipsi cederet), sed neque ab ἢ

alio: nam hoc signiflcat quod addit « Aut ab hu.
mano die.» — « Sed nec meipsum dijudico. » Hoc
est, quod nec seipsum dicit sufficere ad exactum
hujusmodi judicium : quoniam « Nullius mihi con-
scius sum, sed non obid justificatus sum.» Ne jac-
tantis ducas esse quod dictum est,subjungit: « Sed

ἀναχριθῶ. » Τοῦτο δὲ φησιν, οὐκ ἑκαίρων ἑαυτὸν,
ἀλλὰ τὸ πρέπον ἀξίωμα τῷ κηούγματι καὶ τῇ διὸ:-
σχαλίᾳ φυλάττων. Et γὰρ αὐτὸν ἐπολυπραγμόνουν xz:
ἐξήταζον, καὶ ἐν δισταγμῷ εἶχον, σχολῇ γ᾽ ἄν τὰ παρ᾽
αὐτοῖς κηρυσσόμενα καὶ διδασχόμενα παρεδέξαντο ἐν.
Εὐλόγως ἄρα καὶ σοφῶς xal ἐκὶ τῇ σφῶν αὐτῶν
σωτηρίᾳ, τὴν τοιαύτην ὑπόληψιν καὶ περιπέτειαν
αὐτῶν προαναστέλλει καὶ ἐκιῤῥαπίζει καὶ ἐπιμόνως
ἀναιρεῖ. Βἷτα ἵνα μὴ δόξῃ οὐχὶ τοῦ χηρνγματος tw-
κα ταῦτα slmeiv καὶ τῆς κοινῆς ὠτελείας, ἀλλὰ σι-
μνολογῶν xai ἑπαίρων ἑχυτὸν, ἐπάγει. « ᾿Αλλ᾽ οὐχ iv
τούτῳ δεδιχαίωμαι. » Εἰ γὰρ χαὶ μὴ ἔξεστιν ὑμῖν
ἀνακρίνειν ἐμὲ, μήτε ἁπλῶς ἄλλοις ἀνθρώχοις, ἀλ-
λὰ πεπιστευκότας ὑμᾶς xai ἀναμφιδόλως διαχειμί-
νους πρὸς ἐμὲ, δεῖ καρποῦσθαι τὴν τοῦ κηρύγματος
ὠφέλειαν καὶ διδασκαλίαν, καὶ τοσοῦτον πιστῶς χαὶ
ἀναμφιθόλως, ὡς εἰδότας ὅτι οὐδὲ ἐμαυτὸν αὐτὸς
ἀναχρίνειν ἔχω, ὅπερ ἐστὶ μέγιστον xai ἀπαράγρα-
πτὸν ἀρετῆς μαρτύριον, ineo χατὰ ἀλύθειαν οὐδεὶς
οἷδε τὰ τοῦ ἀνθρώπου, εἰ μὴ τὸ πνεῦμα τὸ ἐνοικοῦν
αὐτῷ, 'AXÀ εἰ καὶ ταῦτα ἔστι μοι, φτσὶν, οὐκ
ἐν τούτῳ δεδέκαίωμαι, Ἔτι γὰρ τοῦ κοινοῦ κριτοῦ
δένμαι, ἐκείνου δὲ μήπω πάσης ἀφέντος αἰτίας, iv
ἀγῶνι xal ἐ, φόδῳ εἰμὶ ὡς μήπω διδιχαιωμένος. ᾿Αλλ'
οὐδὲ διὰ τοῦτο προσῆκεν ὑμᾶς τοὺς ὁποδεχομένονς
τὸ κήρυγμα, ἀμφιθόλως ἔχειν περὶ ἐμὲ, fj κρίνειν χεὶ
ἀναχρίνειν χατατολμᾷν, χαὶ ὃ μόνου ἐστὶ τοῦ κοινοῦ
κριτοῦ, εἰς τοῦτο ἑαυτοὺς ἀναισθητοῦντας σννωβεῖ,
καὶ τὸν καιρὸν ἑαυτοῖς προαρπάζειν τῆς wine
ΕἸ δὲ τὸ, Ζητεῖτε,; ὡς προσταχτιχὸν éxÀvet) iu

C φσύμφασις, ὡς δῆλον, οὐδὲν ἀσαφὲς ἔξει, καὶ ὁ wA

πρόχειρος. « Ἐμοὶ δὲ εἰς ἐλάχιστός ἐστιν. » ἵνα μὲ
ἐχ τῆς προφίσεως ταύτης x«l αὐτὸν μέλλωσι τὸν
Παῦλον ἐν ἀμφιδόλῳ ἔχειν, εἰ πιστός ἔστιν olzowé-
μος fj οὐ, ὄπεο ἐστὶν ἀνατροπκὴ τῆς πίστεως αὐτῶν,
τὸ αὐτοῦ ἀσφαλίζεται πρόσωπον, λέγων, « ᾿Ανάξιον͵
ησὶν, ἡγοῦμαι, τὸ ὑπό τινος ἀναχρίνεσθαι. » Τοῦτο
b, οὐ μέγα φρονῶν λέγει, ἀλλ᾽, ὡς εἶπον, δεδοικὼς
μὴ ἀμφίδολον αὐτοῖς τὴν πίστιν ποιήσῃ. « "Il ὑπὸ
ἀνθρωπίνης. » Τοῦτο προσθεὶς, ἔδειξεν, Ott Οὐ μόνον
παρ᾽ ὑμῶν οὐκ ἀξιῶ ἀναχροίνεσθαι (ἢ γὰρ ἂν cott
λείας ἦν αὐτῷ), ἀλλ᾽ οὐδὲ παρ ἄλλου" Τοῦτο δηλοῖ, τὸ,
ἀλλ᾽ οὐδὲ ὑπὸ ἀνθρωπίνης ἡμέρας. « ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ dur
τὸν ἀναχρίνω, » Τουτέστιν, οὐδὲ ἑαυτὸν ἀρχεῖν Ain
πρὸς τὴν τοιαύτην τῆς κρίσεως ἀκρίδειαν, ἐπεὶ μηδ
σύνοιδά τι ἐμαυτῷ" ἀλλ’ οὐκ ἐν τούτῳ δεδικαίωμει.
Ἵνα μὴ νομίσῃς καυχήσεως εἶναι τὸ εἰρημένον, ἐπ’
ἀγει «'Αλλ᾽ οὐκ ἐν τούτῳ δεδικαίωμαι.» Οὐχ ἔχω, φησ',
τὸ ἀσυαλὲς, εἰ μὴ ὁ Θεός με δικαιώσει. Τί γὰρ εἰ fus
τον ; μὴ ὑμῖν ἐνόμισα ἡμαρτηκέναι : Ὅθεν ἐπάγει
« Ὃ κρίνων με, φησὶ, Κύριός ἔστιν. » Ὁ dk

κριτής.

non ob id justiflcatus sum. » Non possum, inquit, securus esse nisi Deus me justiflcaverit, Quid enisi
si peccarem ? num vobis peccasse arbitrarer ? Unde subjungit : « Qui dijudicat me Dominus est.» Vert

nempe judex.

IV, 5. Haque ne ante tempus. quidquam | judicetis,
tantisper dum. veniat Dominus, qui occulta. quoque

"Docs μὴ πρὸ καιροῦ τι κρίνετε, ἕως à» D i
Κύριος, ὅς x«l φωτίσει τὰ xpont? τοῦ σκότους,

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

686

καὶ φανερώσει τὰς βουλὰς τῶν χαρδιῶν, καὶ τότε α fllustrabit tenebrarum et propalabit consilia cordium :

ὁ ἕπκινος γενήσεται éx3 Θεοῦ.

Εἰ οὖν καὶ τὸν μηδὲν ἑλυτῷ συνειδότα ὁ Κύριος
κρίνει, καθὸ αὐτός ἐστιον ὁ ὄντως xal ἀληθὴς χριτὴῆς,
τί δή ποτε ὑμεῖς κρένετε τοὺς ἀδελφοὺς ὁμῶν ; Ἣν
γὰρ καὶ τοῦτο παρ᾽ αὐτοῖς τὸ νόσημα, ὃ xxi πειρᾶ-
ται διορθῶσαι,

"AÀÀo. Παραινεῖ μὴ σπουδαῖον ἡγεῖσθαι τὸ ἑαυτοὺς

ἐχδικεῖν, μηδὲ τὸ χρίνειν τοὺς ἡ μαρτυηχέναι δοχοῦντας,
μηδὲ ταράσσεσθαι τοῖς ἐπὶ τοῦ παρόντος τὰς τῶν θνη.
τῶν ὄψεις διαλανθάνουσιν, ἐπείπερ αὐτὸς ὁ Κύριος ἐπι-
στὰς, τῶν μὲν ἀσεθῶν, φωτίσει τὰ χρυπτὰ τοῦ σχότους,
τῶν δὲ χοσμίων xai θεοσεδῶν δι᾽ ἐπιείχειαν xal ἴἰδιο-
πραγμοσύνην καὶ λανθανόντων τοὺς πολλοὺς, φανε-
ρώσει τὰς βουλὰς τῶν χαρδιῶν. Οἷς xal τὸν ἔπα!-
νον, φησὶ, γενήσεσθαι ἀπὸ τοῦ Θεοῦ. « Ὅς καὶ φω-
τίσει. » Ὅς, φησὶ, φανερώσει τὰ ἐν ἡμῖν χρυπτά.
Ὧοῦ σκότους δὲ λέγε: τὰς λανθανούσας πονηρὰς πρά-
ἕξεις. Ἠολλάχις γάρ τις χατὰ τὸ φαινόμενον ἀγαθόν
τι πράττει, ἡ δέ γε προαίρεσις λανθάνουσα σφάλλε-
ται. « Καὶ φανερώσει τὰς βουλὰς τῶν καρδιῶν. »
Πάντα γὰρ παρ᾽’ αὐτῷ γυμνὰ pal τετραχηλισμένα;
καὶ οὐδὲν προσωπεῖον εὐλαδείας ὠφελεῖ τὸν
ἔχοντα. « Καὶ τότε ὁ ἔπαινος γενήσεται ἀπὸ Θεοῦ. »
"Exi to εὐφημοτερον ἦλθεν. Καὶ γὰρ Tv ἀχόλουθον
εἰπεῖν, Τότε ἡ τιμωρία fj ὁ ἔπαινος, ἀλλ᾽ εἴς τὸ χρη-
στὸν ἀπέθετο τὸν λόγον.

Ταῦτα δὲ, ἀδελφοὶ, μετεσχνημάτισα εἰς ἐμαυτὸν

ac tunc laus erit a Deo.

Quod si eum quoque judicat Dominus qui nul-
lius sibi conscius est, eo quod ipse rectus sit ac
verus judex, cur vos queso, fratres vestros judica-
tis? Nam et hic morbus apud ipsos erat, quem
etiam corrigere nititur.

449 Aliud. Admonet nehonestum esse ducant se
ipsos ulcisci, neque eos judicent qui peccare viden-
tur : neque turbentur ob ea quo hoc tempore mor-
talium aspectibus occulta sunt: quandoquidem
Dominus ipse qui omnibus presidet, impiorum
quidem occulta tenebrarum illustrabil : justorum
vero qui in mundo sunt, qui Deum sua modestia
ac industria colunt, et vulgo occulti sunt, propala-

B bit consilia cordium : quibus etiam laudem futu-

ram esse dicit aDeo. « Qui occulta quoque illustra-
bit tenebrarum. » Qui manifestabit, inquit, que in
nobis abscondita sunt. Tenebras vero dicit latentes
pravas actiones. Frequenter enim quispiam bonum
aliquod quantum ad apparentiam operatur, at vo-
luntas que latet, errare convincitur. « Et propala-
bit consilia cordium. » Omnia enim coram ipso
nuda sunt etaperta ?, nullumque religionis vela-
mentum juvare potest habentem. « Ac tunc laus
erit a Deo. » Ad id quod magis faustum est descen-
dit. Siquidem consequens magis erat ut diceret :
Tunc supplicium erit, quam laus; verum ad id
quod commodum est deflexit sermonem.

IV, 6. Hacautem, fratres, per figuram traustulit Zn

xai ᾿Δκολλῶ δι᾿ ὁμᾶς, ἵνα ἐν ἡμῖν μάθητε, τὸ μὴ C meipsum et Apollo propter vos,ut in nobis discatis, non

ὑπὲρ ὅ γέγραπται φρονεῖν, ἵνα μὴ εἷς ὑπὲρ τοῦ ἐ ὸς
φυσιοῦσθϑε χατὰ τοῦ ἑτέρου.

[POT.] Διχτί ὑμᾶς μετεσχημάτισα εἰς ἐμαυτὸν
χαὶ ᾿Απολλῶ ; Δι᾿ ὑμᾶς,» φησὶν, ἵνα μὴ ἀνιάσω
ὑμᾶς, ὀνομαστὶ καθαπτόμενος. Διορθοῦσθαι μὲν γὰρ
ἔσπευδεν, ἀνιᾷν δὲ ἐφυλάττετο. Διὰ δὲ τοῦ μετασχη-
ματισμοῦ, φησὶν, ἀμφότερα ὑμῖν βουλομένοις ἔσται͵
καὶ τὸ διορθωθῆναι, καὶ τὸ ἀλυπότερον ἀκοῦσαι τῶν
ἐπὶ τῇ διορθώσει ἐλέγχων. ᾿Εποίει δὲ τοῦτο, xai ἵνα
μὴ ὡρισμένα πρόσωπα τῷ ἐλέγχῳ κχαθυποδάλλων,
ὀόξῃ ἀνθρωπίνῃ τινὶ προσπαθείᾳ ἢ ἀντιπαθείᾳ, τοὺς
μὲν ἐᾷν, τῶν δὲ χατατρέχειν. Δλλλως τε δὲ, καὶ ἵνα
μὴ ἐν τῇ τοιαύτῃ διακρίσει, ὧν μὲν χαθήψατο, τού-
τοὺς εἰς ἀπόγνωσιν ἐμδάλῃ, fj εἰς ὀργὴν καὶ φιλονει-
κίαν μείζονα ἀνάψῃ, ὧν Ov ἐπὶ τοῖς ἐλέγχοις οὐκ ἐμνή-
σθη, τούτους τύφου xai ἀπονίας μᾶλλον ἐμπλήσῃ.
Διὸ εἰκότως ἐξ ὀνόματος οὐ καθήψατο, ἀλλ᾽ εἰς ἕαυ-
τὸν xal ᾿Λπολλὼ τὸν ἔλεγχον μετωσχη ματίσας, χαθα-
ρὰν xal εὐπρόσοδον τὴν νουθέτησιν χοινὴν zac
ἐποιήσατο. « Δι’ ὑμᾶς. » Τουτέστιν ἵνα μὴ τὰ πρόσ-
wa ἰδικῶς ἀχούοντες τῶν διδασκάλων ὑμῶν, μὴ
δέξησθε τὸν λόγον. « Ἵνα ἐν ἡμῖν μάθητε.» Πρὸς
τοὺς διδασχάλους ἀποτείνεται. "Iva, φησὶ, διὰ τοῦ
ἡμετέρου προσώπου μάθητε φρονεῖν, χαθὼς γέγρα-
πται. Γέγραπται δέ « Ὃ θέλων εἶναι πρῶτος ἔστω
πάντων ἔσχατος, » — ε να μὴ εἷς ὑπὲρ τοῦ ἑνός, » Οἷον

? Hebr. iv, 13.

supra id quod scriptum est. de vobis sentire ; nec hic
istius,ille hujusnomine inflemini, alius adversus alium.

Quare von per figuram transtuli in me et Apollo?
« Propter vos, » inquit, ne vos contristarem si no-
minatim objurgarem. Etenim corrigere studebat,
at ne contristaret, observabat. Per figuralem vero
translationem utrumque continget, inquit, modo
volueritis, ut et corrigamini, et absque moerore
audiatis que ego ad correctionem reprehendo.
Hoc autem faciebat ne si definitas personas repre-
hensione designaret, videretur humano quodam
affectu aut odio, hos quidam sinere, illos vero per-
stringere. Preterea quoque, ne hujusmodi dijudi-
catione hos quidem corriperet, illos vero ad despe-
rationem injieeret, aut ad iram, majoremque con-
tentionem excitaret : quorum vero in reprehensio-
nibus non meminisset, hos tumore potius et arro-
gantia impleret. Ideo justam ob causam nominatim
non objurgavit: sed translata figuraliter iu seipsum,
et Apollo accusatione, 4850 communem admoni-
tionem nudam ac facilem omnibus reddit. «Propter
vos. » lloc est, speciatim praeceptorum vestrorum
personas audientes, despiceretis sermonem. « Ut
in nobis discatis. » Ad preceptores dirigitur : ut
per nostras, inquit, personas discatis de vobis sen-
tire juxta id quod scriptum est. Est autem scri-

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

690

νοντος ῥήματα λέγει. Ὡς γὰρ δρῶ, φησὶ, vai ἐξ ὧν A ac pudefacientis verba loquitur. Nam ut video, in-

ὁμεῖς ποιεῖτε, ἡμεῖς ol ἀπόστολοι, ἔσχατοι πάντων
παρὰ θεοῦ ἀπεδείχθημιν, ὡς χατάδιχοί τινες χαὶ
ἐπιθανάτιοι, τουτέστιν, εἰς τὸ φονεύεσθαι πᾶσιν εὖ-
χερεῖς. μεῖς μὲν οὖν εἰς τὸ πάσχειν χαχῶς προ-
κείμεθα, ὑμεῖς δὲ ἤδη ἰδασιλεύσατε. "EL ὧν γὰρ,
φησὶν, ὑμεῖς ἐδασιλεύσάτε οὕτω ταχέως, ὡς νομίζω
(τοῦτο λέγει τὸ, Δοχῶ), ἡμεῖς γινώσχομεν ὅτι ἔσχα-
τοι τὸ χαχῶς πάσχειν χαταχεχρίμεθα. Δυνατὸν ot
καὶ κατὰ ἀπόφανσιν xal ἐξ εὐθείας λαθεῖν τὸ ῥητόν.
Δοχῶ γὰρ, οησὶν, ὅτι ἡμᾶς τοὺς ἀποστόλους, ἐσχά-
τοὺς χήρυχας καὶ διδασχάλους ὑμῶν προεστήσατο,
μ1θ΄ οὖς οὐχ ἄν τις ἄλλους ἀλλαχόθεν ποθὲν ἀναφα-
νέντας ὀφείλει προσδέχεσθαι. Οὐ γὰρ ἂν εἴποιεν, ὅτι
καὶ αὐτοὶ ἀπὸ Χριστοῦ ἀπεστάλησαν. ᾿Πμεῖς γὰρ
ἐσμεν οἱ ἐπιθανάτιοι ἀποσταλέντες. Τὸ δὲ, οἱ
ἐπιθανάτιοι, διχῶς ἂν νοηθείη, fj ὅτι xal ol χατ᾽
αὐτὸν τὸν θάνατον χυρωθέντες εἶναι μαθηταὶ, συν-
τάττων xai ἑαυτὸν τοῖς ἄλλοις μαθηταῖς, xal ἀπὸ
τῶν πλειόνων οὕτω πάντας ὀνομάζων' ἤ μεταφορι-
κῶς τὸ, ἐπιθανάτιοι, οἷον οἱ βέδχιοι, οἱ ἀληθινοὶ,
μεθ᾽ οὕς οὐχ εἰσὶν ἄλλοι, ἀπὸ τῶν ἐπιθανατίων δια-
θηχῶν. Abtat γὰρ εἶσι βέδαιοι xal ἀμετακίνητοι,
Αἵ τε γὰρ πρὸ αὐτῶν, κινοῦνται, xai αἱ μετ᾽ αὐτὰς
δὲ, πλασταὶ xal ἀχίδδηλοι xal ἀπόδλητοι νύμῳ τυγ-
χάνουσι. Καὶ τὸ Δοχῶ δὲ, οὐ δισταγμοῦ, αλλ’ ἤθους
ἐστὶν ἐμφαντικόν. Εἶτα χαὶ πόρεν δῆλον, φησὶν, ὅτι
ἔσχατοι xal τελευταῖοι, xai μεθ᾽ οὖς οὐχ ἔστιν XÀ-
λους ἄλλα χηρύσσοντας ἀποδειχθῆναι ; « Θέατρον ἐγε-
νήθημεν τῷ χόσμῳ, » φησίν. Ὁ χόσμος αὐτὸς, φησὶ,
χαὶ ἣ οἴχουμένη τοῦτο μαρτυρεῖ, xal οὐ μόνον ἀν-
θρωποι, ἀλλὰ xai αἱ ἄνω τῶν ἀγγέλων τάξεις. Πῶς
οὖν ὑμεῖς ; ὡς ἀρχηγοὶ καινῆς διδασχαλίας xai χαθ-
ηγηταὶ φυσιοῦσθε xai ἐπαίρεσθε ; E! μὲν γὰρ ἃ παρ᾽
ἡμῶν παρειλήφατε, διδάσχετε, μαθηταί ἐστε, χαὶ
μάτην ἐφυσιώθητε. Εἰ δὲ ἑτέρῳ παρ᾽ ἃ παρειλήφατε,
Ὑινώσχετε ὅτι ἡμεῖς ἐσμεν οὕς ἐσχάτους xai τελεὺυ-
ταίους καὶ ἐπιθανατίους ὁ θεὸς ἀπέδειξε. Πόθεν
οὖν ὑμεῖς παρειληφότες διδάσχετε; Εἰ yàp ἡ μεῖς
ἐσμεν οὕς ὁ Θεὸς τελευταίους xal ἐπιθανατίους ἀπο-
στόλους ἀπέδειξε, δῆλον ὅτι εἴ τι γρηστὸν παρειλή-
φατε μάθημα χαὶ κατόρθωμα, ἐκ τῶν ἡμετέρων πό-
νων xal τῆς διδασχαλίας, ὑμῖν προσγέγονεν. E*0s οὖν
ἐν τούτοις ἐπλουτήσατε, εἶθε ἐδασιλεύσατε, ἵνα xal
ἡμεῖς μιν οἱ σπέρματα τῆς θεογνωσίας xai τῶν ἀρε-
τῶν χαταθαλόντες, συμθασιλεύσωμεν. ᾿Αλλὰ δέδοικα,
μὴ οὐχ οὕτως ἔχῃ τὰ ὑμέτερα. « Τοὺς ἀποστόλους. »
Ἔμφασιν ἔχει πολλὴν, τὸ, « Ἡμᾶς τοὺς ἀποστόλους,»
τουτέστι τοὺς τοσαῦτα ὑπὲρ Χριστοῦ πεπονθότας, « Ὅτι
θέατρον ἐγενήθημεν. » Πῶς δὲ, φησὶ, νομίζω ὅτι ἔσχα-
τοί ἐσμεν; Ὅτι θέατρον τῷ χόσμῳ ἐγενήθημεν,
τουτέστιν, οὐχ ἐν μιᾷ γωνίᾳ πάσχοντες χαχῶς, ἀλ-
λὰ πανταχοῦ γῆς καὶ ὑμεῖς ἤδη βασιλείαν ὀνειρο-
πολεῖτε; Et ὧν δὲ περὶ τῶν ἀποστόλων ταῦτα λέγει,
δείχνυσι τὴν ἐκείνων οἴησιν ματαίαν xal ψευδῆ, « Καὶ
ἀγγέλοις.» Τοιαῦτα, φησὶν, ἡμῶν τὰ παλαίσματα,
ὡς καὶ ἀγγελικῆς εἶναι θεωρίας ἄξια.

Β

quit, ex his etiam que vos agitis, nos apostoli no-
vissimi omnium a Deo designati sumus, tanquam
nescio qui, condemnati ac morti destinati. Hoc est,
ut facile ab omnibus occidamur. Siquidem nos ut
malis afficiamur exponimur, vos autem regnum
jam adepti estis. Ex eo enim quod vos adeo brevi
regnum adepti estis, nos, ut arbitror (nam hoc est
quod premisit « Videre videor » ) cognoscimus
quod novissimi condemnamur ut mala patiamur.
Potest quoque affirmative rectaque sententia accipi
quod dictum est. Videre videor, inquit, quod Deus
nos apostolos, postremos preedicatores ac doctores
vestros constituit, post quos nemo unquam alios
aliunde apparentes deberet suscipere. Nequaquam
enim dicere possent quod ipsi quoque a Deo missi
sunt. Nos enim missi sumus a Deo destinati. Quod
autem ait ol ἐπιθανάτιοι dupliciter intelligi potest :
aut quia 485 ceteri discipuli qui suo tempore
fuerant, morti addicti erant, seipsum quoque caete-
teris annumerat discipulis, et omnesa pluribus
denominat. Aut ut metaphorice sumatur ἐπιθανάτιοι
idem signiflcans quod certi, veri, post quos non
sunt alii : quemadmodum etiam dicuntur ἐπιθανά-
τιαι διαθῆκαι, id est,firma postremaque testamenta:
nempe eo quod sint immutabilia ; nam que ante
illa sunt, mutantur, qui vero post illa, ficta ac ir-
rita sunt, et lege rejiciuntur. Rursus quod dicit :
« Videre videor, » non hesitationis e.t, sed moris
significativum. Ad hec, unde, inquit, manifestum
est quod postremi ac novissimi designati simus,et
post quos non sit alios dari picedicatores ἢ « Quia
spectaculum facti sumus mundo, » ait ; mundus
ipse orbisque terrarum hoc testatur, nec soli ho-
mines, sed et superni angelorum ordines.Quomodo
vos tanquam auctores ac magistri novo doctrine
inflamini ac erigimini ? Etenim si ea docetis qua a
nobis accepistis, discipuli estis frustraque infla-
mini. Si vero alia ab his que accepistis, scitote
quod nos ii sumus quos Deus postremos ac finales
cerlosque apostolos designavit, sive ἐπιθανατίους.
Unde igitur accepistis ea quee docetis ? Nam si nos
sumus quos Deus novissimos ac postremos designa-
vit, manifestum est quod si quam utilem doctrinam,
facinusve egregium acceperitis, a nostris laboribus
ac disciplinis vobis provenit.Utinam ergo per liec

Dditati sitis, utinam regnum adepti, ut et nos qui

vobis divine semina cognitionis ac virtutum jeci-
mus, una vobiscum regnemus. Verum timeo, ne
vestra non it& se habeant. « Apostolos. » Multam
habet emphasim quod ait: « Nos apostolos, » hoc est
qui tanta pro Christo passi sumus. « Quoniam spe-
ctaculum facti sumus. » Unde, inquit, adducor ut
existimem quod postremi facti simus? Quoniam
spectaculum mundi sumus: hoc est, non in uno
angulo mala tolerantes, sed ubique terrarum : et
vos jam regnum somniatis? Quoniam autem hec

dicit de apostolis, ostendit illorum existimationem vanam esse, ac fallacem. « Et angelis. » Talia, in-
quit, sunt nostra certamina, ut angelico etiam digna sint aspectu.

488 « Nos stulti propter Christum. » Etiam hoc A

pudefacientis est. Nos ut. video stulti sumus, qui
talia pati sustinemus. « Vos autem prudentes es-
tis, » qui ita vestra disposueritis, ut jam regnetis
in Christo, id est, in rebus que Christum concer-
nunt. Deinde subjungit quod imbecilles quoque et
inglorii ac necessariis rebus egentes. Vos autem
omnino e diverso, tanquam hoc ostendere volens ;
nos potius oporte bonis frui, qui modestias tuli-
mus, ac laboravimus, quam vos, qui in nullo fati-
gati estis : quod si nos nondum fruiniur, sed ad-
huc mala patimur, quomodo vos tanquam premiis
per dona fruentes, et quasi jam regnum celorum
in manibus habentes (quod superius designat, di-
cens : « Jam regnum &depti estis » ) magniflce de
vobis sentitis, et vos ipsos jactatis ? « Nos stulti
propter Christum : » hoc est, stulti apparemus
sufferendo. Vos autem, cum nihil patiamini, opi-
nione vestra habere videmini Christi regnum.
Porro ad finem usque sententic: sermo per ironiam
ipsi processit. « Ad hoc usque tempus. » Omitto,
inquit, vetera, presentia tantum refero in quibus
constituti sumus.

IV, 11,13. « Etesurimus etsitimus ae nudisumus,
« colaphisque cedimur,etincertis vagamursedibus,
«et fatigamur propriis laborantes manibus:male au-
« dientes, benedicimus : persecutionem patientes,
« sustinemus : conviciis affecti, obsecramus : ve-
« luti excrementa mundi facti sumus, omnium pe-
« ripsema ad hoc usque tempus.

Ad eos qui deliciis affluebant dicitur : « Cola-
phis cedimur ; » ad eos qui intumescebant, « In-
certis vagamur sedibus, » id est, ob persecutionem
certum non habemus consistendi locum. « Labo-
rantes. Hec ad illos referuntur qui lucri ac quaes-
tus causa ad predicationem accedebant. Nos, in-
quit, fatigamur propriis operantes manibus, male
audientes, persecutionem sustinentes, conviciis
affecti non indignamur, sed gaudemus ; ideo etiam
benedicimus. « Persecutionem patientes sustine-
mus. » Hoc est. stultum fleri propter Christum.
Qui enim hac patiuntur nec repugnant, quin po-
tius verbis commodioribus respondent, stulti
apud homines existimantur. «Veluti excrementa, »
hoc est, tanquam immunditia, sic inglorii et con-
tempti facti sumus. Deinde ne 4854 existimarent

OECUMENTII TRICCAÉ EPISCOPI.

« Ἠμεῖς μωροὶ διὰ Χριστόν. ν Καὶ τοῦτο ivtor
πτιιχῶς. Ἡμεῖς, φησὶν, ὡς ὁρῶ, μωροί ἐσμεν,
τοιαῦτα πάσχειν ἀνεχόμενοι. « Ὑμεῖς δὲ φρόνιμοί
ἐστε.» Οὕτως τὰ xa0' ἑχυτοὺς οἰκονομήσαντες, ὡς
ἔδη xal βασιλεύειν ἐν Χριστῷ, 9 ἐστιν, ἐν τοῖς
κατὰ Χριστὸν πράγμασιν. Εἶτα ἐπέγει, ὅτι χαὶ
ἄσθενεις xal ἄτιμοι, καὶ τῶν ἀνχγκαιωὼν ἐνξεεις"
ὑμεὶς δὲ πᾶν τούναντίον' τοῦτο κτεττασχευάζων, ὅτι
ἡμᾶς μᾶλλον ἔδει τοὺς χοπιάσαντας al κεχμηχότες
ἀπολαύειν τῶν ἀγαθῶν, παρ᾽ ὑμᾶς τοὺς μὴ κοπιάσαν-
τας. Εἰ δὲ ἡμεῖς οὕπω ἀπολαύομεν, ἀλλ᾽ ἔτι ἐσμὲν
ἐν τῷ πάσχειν χαχῶς, πῶς ὅμεῖς ὡς ἤδη ἀμοιβων
ἀπολελαυχότες διά τῶν χαρισμάτων, xai ὡς ἤδη τὴν
βασιλείαν τῶν οὐρανῶν ἔχοντες ἐν χερσὶν (ἔνξιο

ἄνω λέγει ὅτι « Ἐδασιλεύσατε, » ) μέγα o»

p ve6 καὶ ἀλαζονεύεσθε; « μεῖς μωροὶ διὰ Χρι»

στόν. » Τουτέστι, Δι’ αὐτὸν μωροὶ φαινώμεθα xal
πάσχοντες, ὑμεῖς δὲ ἐξ οἱήσεως, xal μὴ πάσχοντες»
φαίνεσθε ἔχειν τὴν τοῦ Χριστοῦ βατιλείαν. “Ἕως δὲ
χάτω, χατὰ εἰρωνείαν, ὁ λόγος αὐτῷ προῆχτει.
€ Ἄχρι τῆς ἄρτι ὥρας. » "EG, φησὶ, τὰ παλαιὰ, τὲ
νῦν λέγω, ἐν οἷς ἐσμεν.

Καὶ πεινῶμεν, xa! διψῶμεν, xal γυμνητεύομεν,
ἐργαζόμενοι ταῖς ἰδίαις χερσί, Λοιδορούμενοι, si-
λογοῦμεν, διωχόμενοι ἀνεχόμεθα, βλασφημοί-
μενοι παραχαλοῦμεν, ὡς περιχαθάρματα τοῦ χό-
σμου ἐγενάθημεν, πάντων περίψημα ἕως ἄρτι.

Πρὸς τοὺς τρυφῶντας, xal, « Κολαφιζόμια. »
Πρὸς τοὺς πεφυσιωμένους, « ᾿Αστατοῦμεν, » τονῖ-
ἐστι διωχόμεθα στάσιν μὴ ἔχοντες. « ᾿Βογεζόμι-
vot, » Ταῦτα ὡς πρὸς τοὺς χέρδους Ἐνεχεν καὶ
πορισμοῦ ἐπιχειροῦντας τὸ χηρύσσειν. “Εμεις, enc,
χοπιῶμεν ἐργαζόμενοι. Λοιδορούμενοι, διωκόμενοις
βλασφημούμενοι, οὐ δυσχεραίνομεν, ἀλλὰ χαίρομεν’
διὸ xal εὐλογοῦμεν. « Διωχόμενοι ἀνεχόμεθα. »
Ἰοῦτό ἐστι μωρὸν γενέσθαι διὰ Χριστόν. Ol Tip
ταῦτα πάσχοντες χαὶ μὴ ἀντιδρῶντες, ἀλλὰ καὶ
τοῖς χρηστοτέροις ἀμειδόμενοι, μωροὶ τοὺς ἀνθρώ-
mot; νομίζονται. « Ὡς περικαθάρματα. » Τουτέστιν.
ὡς ἀχαθαρσία, ὡς ἄτιμοι xol φευχτοὶ ἐγενήθημεν.
Εἴτα ἵνα μὴ νομίσωσιν ὅτι αὐτοὺς αἰνίττεται (πολλὲ
γὰρ ἦν ὑπομείνας ἐν Κορίνθῳ), « Τοῦ κόσμου, » φησὶν,
οὐχ ὁμῶν. « ΠΙερικαθάρματα, » ἀντὶ τοῦ ἀἄποψή-

quod ipsos designaret (nam Corinthi multa passus [) γματα, καὶ ὥσπερ ἀποσαρώματα γεγόναμεν, ἥγουν

erat) : « Mundi, » inquit, non vestra. « Excremen-
ta. » Hoc est, putamina et purgamenta facti su-
mus, sive rudera, que communiter ἀποφιλοχαλή-
ματα dicuntur. Ab omnibus vilipendimur, omnium-
que excrementa sumus nos ipsos omnibus subji-
cientes hominibus propter Christum. « Omnium
peripsema. » Ac si diceret : Gratiam omnibus ha-
beo. Sunt autem veluti graviter ferentis verba, ut
ipsis persuadeat ne magnifice de se sentiant. Nam
si nos, inquit, apostoli inter hec versamur, ut quid
vos efferimini propter ea que accepistis dona, ac

σχύθαλα, ἅπερ κοινῶς ἀποφιλοκαλήματα. Ὑπὸ
πάντων εὐτελιζόμενοι, xal πάντων ἀποκαθάρματέ
ἐσμεν, ὑποτιθέντες ἑαυτοὺς πᾶσιν ἀνθρώποις διὰ
Χριστόν. « Πάντων περίψημα. ». Ὡς εἰ εἶπεν, Χέριν
ἔχω πᾶσιν. Βαρυθυμοῦντος δὲ λέγει ῥήματα, in
πείσῃ αὐτοὺς μὴ φρονεῖν μέγα. Et γὰρ ἡμεῖς, φησὶν,
οἱ ἀπόστολοι ἐν τούτοις, τί ὑμεῖς μέγα φρονεῖτε ἐφ᾽
οἷς ἐλάδετε χαρίσμασιν ὡς ἤδη μεγάλοι τινὲς ; Περ'-
ψημα δὲ λέγεται τὸ σαύδανον, ὅ τοὺς ἱδρῶτες τοῦ
κάμνοντος ἀποψήχει. « Ἕως ἄρτι. » ᾿Αντὶ τοῦ,
Οὔτε γὰρ νῦν, φησὶν, ἐπαύσαντο οἱ ἐπηρεάζοντες.

si jam magni aliquid essetis? Περίψημα vero dicitur σάδανον quod laborantis sudores abstergil:

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

694

« Ad hoe usque tempus, » Hoc est, ne nunc quidem quieverunt calumniatores et qui nos molestiis

afficiunt.

Οὐχ ἐντρέπων ὑμᾶς γράφω ταῦτα, ἀλλ᾽ ὡς τίκνα
uoo ἀγαπητὰ νουθετῶ, 'Eàv vip μυρίους παιδ-
αγωγοὺς ἔχητε ἐν Χριστῷ, ἀλλ’ οὐ πολλοὺς πατὲ-
ρας. Ἐν γὰρ Χριστῷ ᾿Ιησοῦ διὰ τοῦ Πὐαγγελίου
ἐγὼ ὁμᾶς ἐγέννησα. Παρακαλῶ οὖν ὁμᾶς, μιμηταί
pou γίνεσθε.

Οὐχ ἵνα, φησὶ, καταισχύνω ὑμᾶς, ταῦτα ἔγραψα,
ἀλλ᾽ ἵνα νουτετήσω. El γὰρ ὡς τέχνα ἀγαπῶ, δηλον-
ότι πάντα πρὸς ὠφέλειαν ὑμῶν ποιῶ. Οὐ γὰρ ὡς
μαθη-αἷς, ἀλλ’ ὡς τέκνοις προσέχω. « ᾿Εὰν μυρίους. »
Προὺς τοὺς διδασχάλους αὐτῶν ἀποστείνεται, δεικνὺς,
ὅτι πολλὺ μᾶλλον αὐτοὺς ἀγαπᾷ, παρὸ οἱ νῦν ἐπιπὴ -
δήσαντες xal χαταδιελόμενοι αὑτοὺς διδάσχαλοι.
Δῆλον δὲ, φησὶ, xal ἐξαυτῶν τῶν ὀνομάτων. Ol μὲν
γὰρ παιδαγωγοὶ, ἐγὼ δὲ πατήρ. « ἔχητε ἐν Χριστῷ. »
Οὐδὲ ἐχείνους ἔπληξε προσθεὶς τὸ, « παιδαγωγοὺς ἐν
Xotwtip. « Ἐν γὰρ Χριστῷ ᾿Ιησοῦ. » Οὐκ ἐμαυτῷ,
φησὶ, τοῦτο λογίζομαι, ἀλλὰ τῷ Χοιστῷ. « ᾿Εγὼ
ὁμᾷς ἐγέννησα. » Τοιγαροῦν καὶ οἱ διδάσχαλοι ὑμῶν,
παρ᾽ ἐμοῦ ἔμαθον ἅπερ ὑμῖν λέγουσι. Τὸ δὲ, « ᾽Εγὲν-
vrox, » ἢ τοῖς τῆς φύσεως ὀνόμασι χρῆται, τὴν
ἀγάπην ἐνδειχνύμενος, ἢ ὅτι Διὰ τοῦ χηρύγματος,
φησὶν, ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέννησα ἐν τῷ βαπτίσματι, « Πα-
ραχαλῶ οὖν ὑμᾶς, μιμηταί μου γίνεσθε. » Δι-
χαιοι τοίνυν ἐστὲ μιμεῖσραί ps ἅτε πατέρα, Οὐχ
ἐπαίρων ἑχυτὸν λέγει, ἀλλὰ δεικνὺς εὐχερῆ αὐτοῖς
εἶναι τὴν αὐτοῦ μίμησιν. E? γὰρ ἐγὼ, φησὶ, Χοιστὸν
μιμοῦμαι, πῶς οὐχὶ ὑμεῖς ἐμέ ;

Διὰ τοῦτο ἔπιμψα ὑμῖν Τιμόθεον, ὅς ἐστι τέ-
χνον uou ἀγαπητὸν καὶ πιστὸν ἐν Κυρίῳ, ὃς ὑμᾶς
ἁναμνήσει τὰς ὁδούς μου τὰς ἐν Χριστῷ, χαθὼς
πανταχοῦ ἐν πάσῃ Ἐχχλησίᾳ διδάσχω. Ὡς μὴ
ἐρχομένου δέ μου πρὸς ὑμᾶς, ἐφυσιώθησάν τινες,
'EAtósouat δὲ ταχέως πρὸς ὑμᾶς ἐὰν ὁ Κύριος
θελήσῃ, xai γνώσομαι οὐ τὸν λόγον τῶν πεφὺ-
σιωμένων, ἀλλὰ τὴν δύναμιν. Οὐ γὰρ ἐν λόγῳ
ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ, ἀλλ᾽ ἐν δυνάμει.

« Διὰ τοῦτο ἔπεμψα ὁμῖν Τιμόθεον,» ἐπειδὴ ὡς
τέχνων χήδομαι. « Ὅς ἔτι τέχνον poo. » Τὴν τε
m20; Τιμόθεον ἀγάπην ἐμφαίνει, χάχείνους παρα-
σχευάζει αἰδεσίλως αὐτὸν ἰδεῖν. Οὐχ ἁπλῶς, φησὶ,
πιστὸν εἰς σαρκικὰ πράγματα, ἀλλ᾽ ἐν Κυρίῳ, τουτ-
ἐστιν £v τοῖς χατὰ Χριστὸν πράγμασιν. « “Ὅς ὑμᾶς
ἀνχμνύήσει, » Οὐκ sine Διδάξει, α μὴ δυσανα-
σχετήσωσιν, ὡς παρὰ Τιμοθέου νέου ὄντος μαθησό-
μενοι" ὅθεν φησὶ, α Τὰς ὁδοὺς μου, τουτέστιν, Οὐδὲν
ἴδιον εἴπῃ, ἀλλὰ τὰ ἐμά. ᾿Οδοὺς, φησὶ, τὰς ol«ovo-
μἱας, τὸ χήρυγμα, ταὺς κινδύνους, τὰ ἔθη τὰ ἀπο-
στολιχὰ, τοὺς νόμους τοὺς θείους ἐν οἷς περοιπατῶ,
φησί, « Τὰς ἐν Χριστῷ. » Εἶτα ἀνάγων τὸν λόγον,
φησὶ, τὰς ἐν Χριστῷ ὀδοὺς, τὰς μηδὲν ἐχούσας ἀν-
θρώπινον. Οὐδὲν, φησὶ, καινὸν ὑμῖν εἴπῃ, ἀλλὰ τὰς
ἐν ἑχάστῃ ᾿Εχχλησίᾳ δεδασκαλίας μου. « Ὡς μὴ ἐρ-
χομένου δέ μου. » ᾿ΕΒπειδὴ εἶπε, « Πέμπω Τιμόθεον, »
ἵνα μὴ ῥᾳθυμότεροι γένωνται ὡς αὐτοῦ μὴ μίὲλ-
λοντος ἀπιέναι, διορθοῦται αὐτὸ, ἐπάγων τό, « 'Βλεό-

À

B

C

IV, 14, 46. « Non ut pudore vos suffundam hec
« dico, sed tanquam filios meos dilectos admoneo.
« Nam etiamsi innumeros pedagogos habeatis in
« Christo, non multos tamen patres. Siquidem in
« Christo Jesu per Evangelium ego vos genui. Ad-
« hortor itaque vos, ut imitatores mei sitis. »

Non hac, inquit, scripsi quo pudefacerem vos,
sed ut admonerem. Nam si ut filios diligo,consen-
taneum quoque est,ut quecunque in vestram sunt
utilitatem faciam.Neque enim tanquam discipulo-
rum, sed tanquam filiorum curam habeo. « Nam
eliamsi imnumeros peedagogos. » Ad suos discipu-
los hoc dirigit, ostendens quod multo magis eos
diligeret quam magistri qui tunc insilierant,ipsos-
que diviserant. Id autem et ex ipsis, inquit, ma-
nifestum est nominibus, siquidem illi psdagogi
sunt, ego vero pater. « Habeatis in Christo. » Ne
illos quidem ferire voluit cum addat in Christo.
« In Christo Jesu. » Non ad me hac refero, sed ad
Christum. » Ego vos genui. » Itaque ipsi quoque
preceptores vestri a me didicerunt ea que vobis
proponunt. « Genui. » Nature utitur nominibus,
aut ostendens suum amorem, aut quod per predi-
cationem genuisset eos in baptismate. « Adhortor
itaque vos, ut, » etc. quum est igilur, ut me
sicut patrem imitemini. Neque hoc dicit 455
seipsum jactando, sed ostendens facile eis esse,ut
ipsum imitarentur. Nam si ego, inquit, Christum
imitor, quomodo vos me non imstamini ?

IV, 17,20.« Propterea misi ad vos Timotheum,qui
« est filius meusdilectus et fidelis in Domino,qui in
« memoriam vobis reducet vias meas, quo sunt in
« Chisto: sícut ubique in omni Ecclesia doceo.Pee
« rinde quasi non sim venturus ad vos, inflati sunt
« quidam. Sed veniam brevi ad vos si Dominus vo-
« luerit,et cognoscam non sermonem istorum,qui
« inflati sunt, sed virtutem. Non enim per sermo-
« nem est regnum Dei, sed per virtutem. »

« Propterea misi ad vos Timotheum. » Quan-

. doquidem vestri curam habeo, tanquam filiorum.

D

« Qui est filius meus. » Amorem ostendit, quem
erga Timotheum habebat, ipsosque prweparat quo
reverenter eum conspiciant. Non vulgari, inquit,
modo fidelem ad opera corporea, sed in Domino,
hoc est, in rebus quo ad Christum pertinent.«Qui
in memoriam vobis reducet, » Non ait : Docebit,
ne graviter ferrent si ἃ Timotheo, qui recens ad-
venisset docendi essent : propter quod etiam dicit:
« Vias meas. » Hoc est, nihil proprium dicet, sed
quie mea sunt. Vias vocat dispositiones, preedica-
tionem, pericula, mores apostolicos, ac divinas le-
ges in quibus a&mbulo. « Que sunt in Christo. »
Deinde sermonem proferens,vias, inquit,ques sunt
in Christo, nihil humanum habentes; nihil novum
vobis dicet, sed doctrinas meas, quas in singulis
Ecclesiis doceo. « Perinde quasi non sim ventu-
rus. » Quoniam dixit : « Mitto Timotheum, » ne se»

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI. 006

gniores redderentur tanquam ipse ad eos venturus Α σομχι δέ. » — « ᾽᾿Εφυσιώθησάν τινες. » "Home χατὶ

non esset, corrigit hoc, dicens : « Sed veniam. »
» Inflati sunt quidam. » Erant nonnulli, ut veri-
simile est qui seipsos provexerant,arroganter sese
gerentes, aut ob scientiam, aut ob vitam, aut ob
aliud quidvis rerum spiritualium. Deinde hinc
inanis gloria ac inflatio subintrarat.Per absentiam
siquidem magistri cum nullus esset qui argueret ac
corrigeret, inflabantur. « Sed veniam. » Quod ait:
« Veniam brevi ad vos, » terrentis est et pavorem
incutientis, 456 idque apparantis ut ipsi vigila-
rent et in officio continerentur. « Et cognoscam.»
Fortassis etiam sese jactabant tanquam perfecti ac
spirituales : sed veniens, inquit,potero cognoscere
num de vobis ipsis gloriemini. Nihil enim meriti
habet, absque operibus 'gloriari, sed si digna ser-
monibus sint opera. Siquidem non sunt necessarii
sermones, sed ut opera spiritualia quis operetur.

τὸ εἰχὸς ἑχυτοὺς ἐπιδεδωκότες, fj ἐπὶ γνώσει, ὁ
ἐπὶ βίῳ, ἢ ἐπί τινι τῶν πνευματιχῶν ἀλαζονευύμε-
vot. Βἶτα ἔνθεν χενοδοξία xai φυσίωσις παρυπίστι.
T οὖν ἀπουσίᾳ τοῦ διδασχάλου, μηδενὸς ὄντος τοῦ
ἐλέγχοντος xal διορθουμένου, ἦσαν πεφυσιωμένοι,
« Ἐλεύσομαι δέ. » Τὸ, « Ἐλεύσομαι ταχξἕως πρὸς
ὑμᾷς,» πτοοῦντός ἐστι xal φοδουμένου,, τούτους
νήφειν xal κατεστάλθαι παρασχευάζοντος. « kr
Ἰνώσομαι. » Ἴσως καὶ ἐχόμπαζον ὡς τέλεὶϊοί τινες
xai πνευματιχοί' ἀλλὰ, φησὶν, ἐρχόμενος, ἔχω γνῶντι
εἰ περὶ ἑαυτῶν χομπάζετε. Τοῦτο γὰρ οὐδενὸς ἄξ'ον.
τὸ χομπάζειν μόνον δίχα ἔργων, ἀλλ᾽ εἰ ἄξια τῶν
λόγων τὰ ἔργα. VO γὰρ λόγων χρεία, ἀλλὰ τοῦ ἔρον
ποιεῖν πνευματικόν, Οὐ γὰρ λόγοι χωρὶς ἔργων εἰσ-
ἐνέγχοιεν εἷς τὴν βασιλείαχν τῶν οὐρανῶν, ὅπε;
λέγει εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, ἀλλ᾽ ἐν δυνάμει,
τουτέστιν ἐν τῇ ἐπιδείξει τῶν ἔργων.

Sermones namque sine operibus in regnum colorum nequaquam introducent. Et hoc est quod
uit : « Non enim per sermonem est regnum Dei, sed per virtutem, » id est, per operum demonstratio-

nem.
CAPUT II

Adversus stupra et scortationes ac eos qui cum his
participant.

IV, 21. — V, 1, 3. « Quid vultis? num ut cum vir-
« ga veniam ad vos an cum charitate et spiritu le-
« nitatis ? Omninoauditur inter vos stuprum,qua-
« le nec inter gentes nominatur: ut etiam patris

« uxorem quis habeat. Et vos inflati estis ac non C

« magis luxistis, ut tolleretur de medio vestrum
« qui facinus hoc perpetravit. »

Nam in vestra,inquit, situm est potestate ut ha:c
facialis: aut ut segnes effecti me ad iram et ultio-
nem provocetis, quemadmodum Petrum Ananias,
et meipsum Elimas : aut utstudioseagentes et vigi-
lantes ad charitatem ac lenitatem me excitetis.
« Cum spiritu lenitatis. » Potest enim et spiritus
esse austeritatis ac ultionis. « Auditur inter vos.»
Communem facit omnibus accusationem : nesegnes
reddantur tanquam alieni a delicto. « Inter vos. »
qui fideles estis, tantaque accepistis beneficia. Nec
dicit : Peragitur, sed ex abundanti cautione,« Au-
ditur. » — « Nec inter gentes. » A gentilibus, hoc

ΚΕΦΑΛ. B.

xal πορνείας, xai

Κατὰ πορνῶν
χοινωνόύντων.

τούτοις

Τί θέλετε; ἐν ῥάδδῳ ἔλθω πρὸς ὑμᾶς ἢ ἐν
ἀγάπῃ πνεύματί τε πραότητος: Ὅλως ἀχο»
ἐται ἐν ὑμῖν πορνεία, xal τοιαύτη πορνεία ir
οὐδὲ ἐν τοῖς ἔθνεσιν ὀνομάζεται, ὥστε γνεῖξ
τινα τοῦ πατρὸς ἔχειν. Καὶ ὑμεῖς πεφυσιομῖνι
ἐστὲ, χαὶ οὐχὶ μᾶλλον ἐπενθέσατε, ἵνα ἐξαρῃὰ ἃ
μέσου ὑμῶν ὁ τὸ ἔργον τοῦτο ποιήσας"

ὑμεῖς γάρ, φησὶ, τούτων κύριοί ἔστε, f, ῥεῖ-
μοῦντες εἷς ὀργήν με xal τιμωρίαν ἐγεῖραι, ὡς τὸν
πέτρον ὁ ᾿Ανανίχς, xai ἐμὲ αὐτὸν ὁ "EAjux, f
σπουδάζοντες xal νήφοντες, εἰς ἀγάπην. « Ἐν mw
ματι πραότητος, » "Evi γὰρ xai πνεῦμα αὐπττηρίς
xai τιμωρίας, « ᾿Αχούεται ἐν ὑμῖν. » Κοινὸν π»-
των ποιεῖ τὸ ἔγχλημν ἵνα μὴ ῤᾳθυμήσωσιν ὡς ἀλλύ-
tptot τοῦ πλημμελήματος. « Ἐν ὑμῖν, » φησί, Τουι-
ἐστι τοῖς πιστόϊς, τοῖς τοσούτων εὐεμγεσιῶν ἀπο-
λαύσαται. hai οὐχ εἶπε, Πράττεται, ἀλλ᾽ ἐχ περιον-
σίας. « 'Axoóstat φησί, « Οὐδὲ ἐν τοῖς ἔθνεσιν. "
᾿Απὸ τῶν ἐθνιχῶν, τουτέστι, τῶν ἀπίστων ἀνε:δίζε

est, incredulis, exprobrat fidelibus. Quod si apud D τοῖς πιστοῖς, Τὶ δὲ παρ’ αὐτοῖς οὐχ ὀνομάγετα', τ

illos nec nominatur, quid dicet quivis quando hic
eliam perpetratur ? « Ut etiam patris uxorem quis
habeat.» Fortassis novercam.— Si qua inter gentes
sunt,ea vel audiri inter vos magnum affert oppro-
brium : 451 turpia que inter gentes peraguntur,
heec etiam inter vos fleri magnam reddet accusatio-
nem.Quod si hoc ita est,fieri inter vos qua nec in-
ter illos perpetrantur, quam non superabit pravi-
tatem ? Quod vero ait : « Omnino auditur, » veluti
ex fama obstupescentis est et excandescentis. O fa.
cinus indignum ! « Omnino, inquit, auditur. » Hiec
in aliquorum lingua omnino de vobis grassantur.
« Et vos inflati estis. »Illius namque delictum com-
munem debuit afferre vobis pudorem, nunc au-
tem inflati estis, eo quod videtur sibi quisque recte

εἴποι τις Eva. xai πράσσεται ; « Ὥστε γυναῖχᾶ vi
τοῦ πατρὸς ἔχειν. » Ἴσως μητρυιάν (ΦΩΤ. ] Εἰ d
ἃ πράττεται ἐν τοῖς ἔθνεσι, ταῦτα ἐν ὑμῖν xai pov
ἀχουόμενα μέγα ὄνειδος φέρει, τὸ xai ὁμοίως ὃν τ
τοῖς ἔθνεσι xal ἐν ὑμῖν τοῖς πιστοῖς τοιαῦτα α':1}
πράττεσθαι, πόσην τὴν χατηγορίαν αὔξει; EDU
τοῦτο, τὸ πράττεσθαι ἐν ὑμῖν ἃ μηδ’ ἐν iui
τίνα χαχίαν οὐχ ὑπεραχοντίζει ; — Τὸ δὲ, «Ow
ἀχούεται,» ὡς ἐχπεπληγμένου ἐπὶ τῇ orm καὶ
ἀσχάλλοντές. Φεῦ τῆς ἀτοπίας ! « Ὅλως, φησὶν, axe
ται ;» Ὅλως ἐπὶ γλώσσης τινὸς ταῦτα λέγειν τι
ὑμῶν ἐγχατέσκηψεν ; « Πεφυσιωμένοι ἐστέ.» Ἡ 1
ἐχείνου πλημμέλεια, xowij ὥφειλεν ὑμῖν αἰσχὺνν
γεννῆσαι, νῦν δὲ φυσιοῦσθε tio οἷς ἕκαστος xr
θοῦχδοχεϊ. Ἐὰτ δὲ ἦτε οἰχειουμένοι xal ἐκείνου πλι κ΄

607

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

698

μέλημα ὡς ὑμετέρου μέρους, ἐπενθεῖτε ἂν, ἐπειδὴ A operari. Quodsi proprium duceretis illius delictum

εἰς τὸ χοινὸν τῆς Ἐχκλησίας ἡ βλάδη προεχώρησεν.
« Ἵνα ἐξαρθῇ. » Διατί ἐπενθήσαμεν àv; ὡς ἐξ ἀν-
τιρθέσεως. Διατί; Οὐχ ἵνα ἐχόάλητε, ἀλλ᾽ ἵνα
ἐξαρθῇ ὡς ἐπὶ λοιμοῦ ttvoc ὡς εἰ εἴπεν" Εὐχῶν xal
κένθους χρεία ἵνα ἐξαρθῇ ὁ λοιμὸς οὗτος. « 'O τὸ
ἔργον τοῦτο ποιήσας. » Οὐ λέγει τὸ ὄνομα, ὅπερ
εἰώθαμεν ἐπὶ τῶν σφόδρα ἀτόπιυν ποιεῖν, olov xai
τὴν προσηγορίαν ὡς μολυσμὸν παραιτούμενος.

tanquam partis vestri corporis, lugeretis utique,
quoniam in commune Ecclesi» damnum redunda-
vit. « Ut tolleretur. » Quare nos lugere oportuit ?
tanquam ex re opposita. Quam ob rem? Non ut
ejiceretis, sed ut tolleretis veluti in peste quadam ;
ac si dixisset, Necessarism sunt preces ac luctus ut
tollatur hujusmodi pestis. « Qui facinus hoc per-
petravit. » Non exprimit nomen : quod facere con-

suevimus in iis que admodum absurda sunt: tanquam appellationem quoque veluti rem infectam devi-

tans.

Ἐγὼ μὲν γὰρ ὡς ἀπὼν τῷ σώματι, παρὼν δὲ
τῷ πνεύματι, ἤδη κχέχρικα ὡς παρὼν, τὸν οὔ-
τῶς τοῦτο χατεργασάμενον, ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, συναχθέντων ὑμῶν
xai τοῦ ἐμοῦ πνεύματος, σὺν τῇ δυνάμει τοῦ
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, παραδοῦνα: τὸν
τοιοῦτον τῷ Σατανᾷ εἰς ὄλεθρον τῆς σαρχὸς, ἵνα
τὸ πνεῦμα σωθῇ ἐν τῇ ἡμῖρᾳ τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ,
Οὐ καλὸν τὸ καύχημα ὑμῶν.

᾿Βπείγεται ἐχδιῶξαι αὐτὸν, xai οὐδὲ τὴν σωματι-
xi* αὐτοῦ παρουσίαν ἀναμεῖναι αὐτοὺς βούλεται.
« Παρών δὲ τῷ πνεύματ΄. » Δείχνυσιν ἑαυτὸν πνεύ-
ματι παρόντα, δεδοιχὼς μή τι ἕτερον βουλεῦσωνται
περὶ τὸ ἐχδαλεῖν αὐτὸν, xal φησιν, « Ἤδη χέχριχα, »
Μηδεὶς τοίνυν ἀνχδαλλέσθω. Ἢ ἐμὴ χρίσις ἣ xac'
αὐτοῦ, ἤδη πέπηγεν. « Τὸν οὕτως τοῦτο χατεργασάμε-
νον. « ἴλλλοι οὕτως ἀνέγνωσαν' Τὸν οὕτως τοῦτο xat-
ἐργασάμενον ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ
Χριστοῦ, τουτέστι, τὸν εἷς τὸ ὅνομα τοῦ Χριστοῦ
ἐνυδρίσαντα, καὶ μετὰ τὸ ἀξιωθῆναι τῆς Χριστοῦ
ἐπωνυμίας, τοιαῦτα τολμήσαντα, παράδοτε τῷ Σα-
τανᾷ. « Συναχθέντων ὑμῶν. » Ἵνα μὴ δόξῃ αὐθαδείας
εἶναι τὸ, ε Ἤδη χέκριχα. » xai αὐτοὺς λαμῦθάνει χοινω-
νοὺς, ἐν τῷ λέγειν᾽ « Συναχθέντων ὑμῶν xal τοῦ ἐμοῦ
πνεύματος,» τῆς ἐμῆς ἀοράτου ἐπιδημίας. Εἶτα
ἐπάγει’ « "Ev τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ. » Τουτ-
ἐστι, χατὰ Θεὸν συνάχθητε χαὶ χρίνατε, μὴ ἀνθρω-
πίνῃ πρὸς αὐτὸν αἰδοῖ, f] τιμῆ χατεχόμενοι. Δέδοιχε
γὰρ, μή τι ἕτερον χρίνωσι. « Καὶ τοῦ ἑμοῦ πνεύμα-
τος. » Πάλιν ἐπέστησεν αὐτοῖς ἑαυτὸν, xai οὐ μό-
vov τοῦτο, ἰἀλλὰ xai τὸν Χριστόν’ ἵνα ὅταν κρίνω-
σιν, ὡς τοῦ Χριστου καὶ αὐτοῦ παρόντος, ἀδίκαστον
ἐξενέγχωσι ψῆφον. « El; ὄλεθρον τῆς σαρχός. »
Ὃρον τίθησι τῷ Σατανᾷ, μόνου σώματος ἅψασθαι,
μὴ καὶ ψυχῆς. Ὅμοιον ἔν τῷ Ἰώ φησιν ὁ θεός͵
«Πλὴν τῆς ψυχῆς αὐτοῦ μὴ ἅψῃ.» Καλῶς δὲ, « Εἰς
ὄλεθρον τῆς σαρχὸς,» οἷον ἵνα νόσῳ αὐτὸν τύήξῃ
Ἐπειδὴ γὰρ ix τοῦ σώματος xai τῆς τρυφῆς αἱ
ἐπιθυμίαι, τὸ σῶμα χολασθῆναι xai νεκρωθῆναι βού-
λεται. Ὄλεθρον τῆς σαρχὸς εἴπεν, ὅρον τιθεὶς τῷ
διαδόλῳ, xal μὴ ἐῶν αὐτὸν περαιτέρω προδῆναι. « Ἵνα
τὸ πνεῦμα σωθῇ. » Τούτῳ γὰ τῷ τρόπῳ, καὶ τὸ
σῶμα σωθήσεται. Kal ἀλλως εἰς τὸ "Iva. τὸ πνεῦμα
σωθῇ, τουτέστι, τὸ νεῦμα τὸ ἅγιον σωθῇ αὑτῷ,
xai μὴ ἀναγωρήσῃ ὡς ἐξ ἀσεδοῦς. Τοῦτο δὲ χηδο-

80.81 Job, i, 6.

V. 3, 6. Siquidem ego tanquam absens corpore,
prasens autem spiritu, Jam Judicavi tanquam pra-
sens, ut is qui hoc ita patravit, in nomine Domini
nostri Jesu Christi, congregatis vobis et meo spiritu,

B cum virtute Domini nostri Jesu Christi, tradatur Sa-

tanz ad interitum carnis, ut spiritus salvus sit in die
Domini Jesu. Non est bona gloriatio vestra.

Properat eum expellere,et neque corporalem sui
presentiam vult ipsos exspectare.» Presens autem
spiritu. » Ostendit se spiritu presentem, veritus
ne quid aliud de ipso ejiciendo consultarent, et
ait: « Jam judicavi. » Nullus itaque differat : meum
adversus illum judicium jam stabilitum est. « Ut
is qui hoc ita patravit. » Alii ita legerunt: Ut eum
qui hoc ita patravit in nomen Domini nostri Jesu
Christi : hoc est, qui in nomen Christi injurius
fuit : et postquam Christi cognomen accepit, talia

C, ausus est, tradatis Satanee. « Congregatis vobis. »

Ne prefracti animi esse videatur quod jam judica-
verit, 458 ipsos quoque assumitsocios, dum ait:
« Congregatis vobis et meo spiritu, » id est, mea
invisibili presentia. Deinde ajunxit : « In nomine
Domini Jesu. » Hoc est, secundum Deum congre-
geminiac judicetis,non humano erga illum pudore
aut honore reprimamini timuit enim ne quid aliud
judicarent. « Et meo spiritu. » Rursum seipsum
illis exhibuit, nec id solum, sed et Christum : ut
cum judicaverint tanquam Christo et ipso Paulo
presente, sincerum ac incorruptum ferant suflra-
gium. « Ad interitum carnis. » Terminum profigit
Satanz, ut duntaxat corpus tangerel, non etiam
animam. Simile est quod de Job ait Deus : « Ve-
rumtamen animam ejus netangas?-*!,» Beneautem
ait: « Ad interitum carnis, » hoc est, ut cgritu-
dine ipsum maceraret. Quoniam enim a corpore et
alimento procedunt concupiscentis, corpus vult
puniri ac mortificari. Interitum itaque dixit carnis,
terminum preefigens diabolo,nec sinens eum ultra
procedere. « Ut spiritus salvus sit. » Ut anima,in-
quit, servetur, nametcorpus hoc modo servabitur.
Et preterea in hoc, Ut spiritus servetur, id est,
ut Spiritus sanctus ipsi servetur et non discedat
tanquam ab impio. Hoc autem providentis potius

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI. 100

est quam supplicium infligentis, « Non est bona À μένου μᾶλλον, ἢ τιμωρουμένου ἐστίν, « Οὐ xai"

gloriatio vestra. » Subindicat quod illum non per-
misissent resipiscere eo quod gloriarentur in ipso.
Nam erat hic fortassis unus sapientum apud ipsos.

Y, 6, 8. An nescitis quod paululum fermenti totam
conspersionem fermenlat? Erpurgate vetus fermen-
tum ut sitis nova conspersio, sicut. estis azymi, (id
est, fermento carentes). Nam et pascha nostrum pro
nobis immolatus est Christus. Itaque festum celebre-
mus non in fermento veteri, neque in fermento ma-
liti et pravitatis ; sed in azymis sinceritatis et. veri-
tatis.

Ipsis quoque cavet.Etenim malum, inquit, quod
negligitur, reliquum Ecclesim corpus inficit, eo
quod alii quoque illud imitentur. Quemadmodum

τὸ χαύχημα ὑμῶν,» Αἰνίττεται ὅτι αὐτοὶ αὐτὸν
οὐχ εἴχσαν μετανοῆσαι; χαυχώμενοι εἷς αὐτόν. Ἴσως
Υὰ τῶν παρὰ σφίσι σοφῶν εἷς ἦ αὖὗτος.

Οὐκ οξδατε ὅτι μιχρὰ ζύμη ὅλον τὸ φύραμα t
poi; ᾿Ἐχχαθάρατε τὴν παλαιὰν ζύμην, vx ζτε viov
φύραμα, καθὼς ἐστε álopot. Καὶ γὰρ τὸ ΙΖσχα
ἡμῶν ὑπὲρ ἡμῶν ἐθύθη Χριστός, “Ὥστε ἑορτάζω-
μεν, μὴ ἐν ζύμῃ παλαιᾷ, μηδὲ ἐν ζύμῃ κακίας xr
πονηρίας, ἀλλ᾽ ἐν ἀζύμοις εἰλικρινείας — xx
ἀληθείας.

Καὶ αὐτῶν φείδεται. Καὶ γὰρ ἀμελούμενον, φησὶ,
τὸ xaxóv, xdi τῷ λοιπῷ λυμαίνεται τῆς Ἐχκλη σίας
σώματ', διὰ τὸ χαὶ ἑτέρους αὐτὸ μιμεῖσθαι. "Ὥσπερ

enim fermentum, cum sit modicum,totam fermen. B γὰρ ζύμη μ'χρὰ οὖτα τὸ ἅπαν ζυμοῖ, καὶ εἰς ἅπαν

tat conspersionem et in totum diffunditur : ita et
hujus peccatum, inquit, multos ad se attrahit :
« Expurgate vetus fermentum. » Hoc est, eos qui
hujusmodi operantur. 459 Vetusautem fermentum
ipsos appellat,aut quod peccato putrefacti sint, aut
quod omnes in Chrísto nova sint creatura, solum
autem peccatum sit vetus.

Dicens autem « Expurgate, » exactam significat
purgationem. « Utsitis nova conspersio. » Novum
enim hominem novit Scriptura qui probus est, ve-
terem vero illum qui impius.Significat autem quod
non multi erant apud eos peccatores. « Ut sitis
nova conspersio. » Hoc est, extra vetus illud fer-
mentum,de quo predixi quod debeatis azymi esse,
id est, fermento carentes. Et unde manifestum est
quod fermento carere debeamus ? Ex eodem mani-
festum est. « Nam Pascha nostrum pro nobis im-
molatus est Christus. » Sieut ergo hi qui sub lege
vivebant, immolato ab ipsis temporario ac irratio-
nali agno, septem diebus erant azymi, id est, fer-
mento carentes. Neque enim licebat fermentatum
panem aut domi habere aut edere. Ita quoque et
nos mterno ac rationali agno qui tollit peccatum
mundi pro nobis immolato (hoc enim est nostrum
Pascha) debemus semper fermento carere et esse
nova conspersio,ut nihil veteris fermenti sive pec-
cati nobis ipsi conferamus. Vide autem quomodo
consequenter ac familiariter permanserit in meta-
phora. Quoniam enim peccatum ejus qui stuprum
commiserat, appellarat fermentum: ostendens

. quod ex hoc,nisi puriflcetur, facile et alia paratur D

massa siveconspersio : aptavit consequenter et ea
que sequuntur, nempe vetus fermentum et novam
conspersionem ac azymos sive panes fermento ca-
rentes : virtutes ac vitia his designans nominibus.
« Nam et Pascha nostrum.»Conjunctio γάρ causalis
est ita causaliter ponitur. « Nam Pascha nostrum
pro nobis immolatus est Christus, » Quoniam enim
jubet lex post primogeniti victimam in Paschate se-
ptem diebus panes fermento carentes edere, dicit
quod panes illi fermento carentes flgura erant ne
nos quidquam vitiorum in nobis ipsis haberemus,
de quo, ait,«Christus immolatus,» in figuram agni

ἀναχεῖται, οὕτως xal ἡ τούτου ἁμαρτία, φησὶ, πρὸς
ἑαυτὴν ἐπισπᾶτα! πολλούς. « ᾿ἔχκαθάρατε τὴν πι-
λαιὰν ζύμην. » Τουτέστι, τοὺς τὰ τοιαῦτα πρᾶσσον
τας. ΠΠχλαιὰν δὲ αὐτοὺς ζύμην χαλεῖ, ἢ διὰ τὸ ctor,
πέναι τῇ ἁμαρτίᾳ, ἢ ὅτι ἐν Χριστῷ πάντες καινὴ
χτίσις, μόνη δὲ ἡ ἁμαρτία παλαιά.

Τὸ δὲ, « ᾿Ἐχχαθάρατε, » τὴν dxpi6r, δηλοῖ wióso-
σιν. « "Iva. ἦτε νέον φύραμα.» Ἵνα, φησὶ, πάντες
ἦτε τοῦ νέου φυράματος. Νέον γὰρ οἶδεν ἄνθρω-
Tov 1, Γραφὴ τὸν ἐνάρετον, παλαιὸν δὲ, τὸν dm
67. Δηλοῖ δὲ ὅτι οὐ πολλοὶ ἦσαν παρ᾽ αὐτοῖς dua
τωλοί. « "Iva φησὶν, 3:6, » τουτέστιν, ἐχτὸς τῆς κε-
λαιᾶς ζύμης ἐχείνης περὶ ἧς εἶπα, καθώς im
ἰζυμοι. Καθὼς, φησὶ, χρέος ὑμῖν ἔστιν ἀζύμοις
εἶναι. Πόθεν δὲ δῆλον ὅτι ἄζυμοι ὀφείλομεν sien;
Αὐτόθεν φανερόν. Τὸ γὰρ « Πάσχα ἡμῶν, ὑπὲρ ἡμῶν
ἐτύθη Χριστός. » Ὥσπερ οὖν οἱ ἐν τῷ νόμῳ βιοῦν.
τις, θυομένου αὐτοῖς τοῦ προσχαίρου καὶ ἀλόγου
ἀμνοῦ, ἐν ἑπιὰ ἡμέραις ἄζυμοι ἦσαν (οὐ γὰρ ἐξῆν
αὐτοῖς ἐζυμωμένον οὔτε ἔχειν οἴχοι οὔτε φαγεῖν)"
οὕτως καὶ ὑμεῖς, τοῦ αἱἰώνίου καὶ λογικοῦ ἀμνοῦ
τοῦ αὔροντος τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου ὑπὲρ ἡμῶν
τυθέντος (τοῦτο γὰρ ἐστι τὸ ἡμέτερον Πάσχα)"
ὁφείλομεν ἀζυμοι ἀεὶ xal καινὸν φύραμα εἶναι, μηδὲν
τῆς παλαιᾶς ζύμης, ἤτοι τῆς ἁμαρτίας, ἑαυτοῖς συν-
ἐπιφερόμενοι. Ὅρα δὲ πῶς χαταλλήλως καὶ mpos-
qon ἐπέμεινε τῇ τροπῇ. ᾿Επειδὴ γὰρ τοῦ πεπορ-
νευχότος τὴν ἁμαρτίαν ζύμην ἐκάλεσεν, ἐμφαίνων
ὅτι μὴ ἐχκαθαιρομένης ταύτης, ταχὺ καὶ τὸ ἄλλο
συναναζυμοῦται φύραμα, ἀχολούθως ἥρμοσε χαὶ τὰ
ἐφεξῆς, ζύμην παλαιὰν, χαὶ γέον φύραμα, καὶ
ἀζύμους, τὰς ἀρετὰς xal xax(aq, τούτοις τοῖς ὀνό-
μασιν ὑποδηλῶν. « Καὶ γὰρ τὸ Πάσχα.» 'O, «35,
σύνδισμος αἰτιολογιχός. "Emi αἰτίᾳ οὖν κεῖται. Τὺ
(3p, « Hácya ἡμῶν ὑπὲρ ἡμῶν ἐτύθη Χριστός. ν
᾿Βπειδὴ γὰρ ὁ νόμος διαγορεύει μετὰ τὴν τοῦ πρω-
τοτόχκου θυσίαν, ἐν τῷ Πάσχα ἑπτὰ ἡμέρας uus,
ἐσθίειν, φησὶν, ὅτι τύπος ἦν ἐχεῖνα τὰ ἄζυμα.
τοῦ ἡμᾶς μὴ ἔχειν ἐν ἑαυτοῖς τι τῆς καχίας, περ:
ἧς φησιν. Ὁ γὰρ Χριστὸς τυθεὶς, φησὶν, εἷς τύπον
τοῦ πρωτοτόχμου ἀμνοῦ τέθυται. ᾿Κπάναγχες οὗ xai

ἡμᾶς τὸν τύπον τῶν ἀζύμων πληροῦν, ἐν τῷ ἐκκα-

701

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

102

θαίρειν ἑαυτοὺς ἀπὸ τῆς ζύμης τῆς πονηρίας, ἵνα A primogeniti immolatus est. Oportet ergo et nos

τελείως ἐπιτελεσθῇ τὸ νοητὸν Πάσχα. « Ὑπὲρ ἡμῶν
ἐτύθη Χριστός. » Πάλιν εὐεργεσιῶν μέμνηται, Ὥστε
ἑορτάζωμεν. ᾿Βορτάζειν γὰρ χρὴ ἐπὶ ταῖς μεγάλαις
δωρεῖς. « Μὴ ἐν ζύμῃ παλαιᾷ.» Τῇ τροπῇ ἐνέμει-
viv, ὡσανεὶ λέγων: Μὴ ἐν πονηρῷ καὶ xax βίῳ,
ἀλλ᾽ ἐν βίῳ μὴ ἔχοντι ἐπιμιζίαν τῆς πακαιᾶς ἐχείνης
ζύμης τῆς ὀξώδους χαὶ σεσηπυίας, τουτέςτιν, ἐν
χαθαρῷ xal ἀκιόδήλῳ βίῳ. Τοῦτο vip. ἐστιν, « ’Αζύ-
pote εἰλικρινείας xal ἀληθείας, »

figuram complere panum fermento carentium, ex-
purgando nos ipsos a fermento pravitatis, ut per-
fecte celebretur in nobis intellectuale Pascha.
« Pro nobis immolatus est Christus. » Rursus be-
neficiorum meminit. «Itaque festum celebremus.»
Nam ob magna dona celebrare festa oportet. 460
« Non in fermento veteri. » In metaphora perseve-
rat, ac si diceret: Non in vitiosa pravaque vita,
sed in vita qua commistionem non habeat veteris

illius fermenti acidi gravisque odoris, hoc est in pura incorruptaque vita : nam hoc est quod ait. « In
azymis sinceritatis et veritatis » (id est, in panibus fermento carentibus qui sunt sinceritas ac veritas)

Ἔγραψα ὑμῖν ἐν τῇ ἐπιστολῖ;, μὴ συναναμί-
Ὑνυσθβαι πόρνοις, xai οὐ πάντως τοῖς πόρνοις
τοῦ χκὄσμου τούτου, ἢ τοῖς πλεονέχταις, ἢ ἄρα
παξιν, d εἰδωλολάτραις. ᾿Επεὶ ὀφείλετε Rox ix
τοῦ χόσμου ἐξελθεῖν. Νυνὶ δὲ ἔγραψα ὑμῖν
συνανχμίγνυσθαι"

[ΦΩ17.] Ηοῦ ἔγραψεν ; Ἐν οἷς λέγει" « Καὶ οὐχὶ
μᾶλλον ἐπενεήσατε, ἵνα ἐξαρθὴ ἐκ μέσου ὑμῶν ὁ τοι-
οὗτος, » οὐχὶ ὁ δεῖνα, fj ὁ δεῖνα ἀλλ᾽ ὅστις ἂν f τοιοῦ-
τος, Καὶ πάλιν" « ᾿Εχχαθάρατε τὴν παλαιὰν ζύμην. »
οὐχὶ τήνδε ἣ τήνδε, ἀλλ᾽ ὅλην τὴν παλαιὰν ζύμην,
Λαδὼν γὰρ ἀφορμὴν ἀπὸ τοῦ ἑνὸς τοῦ πεπορνευ-
xótoc, ἐπὶ τὸ κοινὸν ἀνεδίδχσε τὸν λόγον, τουτέστιν,
ἐπὶ πάντα πόρνσν. Κἀχεῖθεν πάλιν χοινότερον ἔτι τὸν
λόγον ἀποφαίνων, ἐπάγων τὸ αὐτὸ παράγγελμα καὶ
ἐπὶ τῶν τὰ ὅμοια πλημμελούντων, οἷον πλεονεχτούν-
των, εἰδωλολατρούντων, χαὶ εἴ τι ὅμοιον, » Τοῖς πόρ-
νοις τοῦ χόσμου τούτου. » ἵνα μὴ νομίσωσιν ὀφείλειν
καὶ τοῖς τῶν Ελλήνων πόρνοις μὴ συναναμίγνυσθαι,
ὅπερ ἦν ἀδύνατον τοῖς πόλιν οἰχοῦσι, διορθοῦται
αὐτό. Τὸ δὲ, « πάντως, » ἐνταῦθα, ἐπὶ ὁμολογουμένου
χεῖται. « Ἐπεὶ ὀφείλετε ἄρα.» Μετὰ τοῦ δυνατοῦ,
xai τὸ εὔχολον ἔχειν σπουδάζει τὴν νομοθεσίαν. Μὴ
χρίνετε τοὺς πόρνους τοῦ χόσμου τούτου, ἤγουν τοὺς
εἰδωλολάτρας, ἐπεὶ xal χρέος εἴχετε ἐξ αὐτῶν ἐξελ-
θεῖν, ἀλλὰ κρίνετε καὶ ἀναχρίνατε πιστὸν πόρνον.

Ἐάν τις ἀδελφὸς ὀνομαζόμενος dj πόρνος, ἣ
πλεονέχτης, ἤ εἰδωλολάτρης, 7| λοίδορος, ἢ μῖ-
θυτος, ἢ ἅρπαξ, τῷ τοιούτῳ μηδέ συνεσθίειν. Τί
γάρ μοι καὶ τοὺς ἔξω χρίνειν ; οὐχὶ τοὺς ἔσω
ὑμεῖς χρίνετε ; Τοὺς δὲ ἔξω ὁ Θεὸς xpivet, xal
ἐξαρεῖτε τὸν πονηρὸν ἐξ ὁμῶν αὐτῶν.

[POT.] Τὸ, Ὀνομαζόμενος, τινὲς μὲν, τῇ προ-
ἡγουμένῃ λέξει συνάπτουσι, xal δηλοῦσθαι βούλονται
QV αὐτοῦ, ὅτι ἀδελφὸς μὲν ὀνομαζόμενος xai μέχρι
χλήσεως ἔχιον τὴν χοινωνίαν, τῷ ὄντι δὲ διὰ τῶν
ἔργων ἐχθρὸς ὑπάρχων καὶ διιστάμενος. ᾿Εμοὶ δὲ εὖ
ἔχειν δοχεῖ, καὶ εἴ τις αὐτὸ τοῖς ἐπομένοις συνάψας
ἐχλοῦοι, οὐκ ἔτι τοῦ, ὀνομχζόμενος. τὴν αὐτὴν ση-
μαίνοντος ἔννοιαν, ἀλλὰ τοὐναντίον, τὸν ἐπὶ προδή-
λοις τοῖς ἔργοις ἤδη, καὶ παρὰ πᾶσι χατὰ τὰ οἰκεῖα
ἔργα ὀνομαζόμενον. Καὶ γὰρ ἡ τῆς λέξεως αὕτη
σημασια, ὥσπερ xal ἄλλαι πολλαὶ λέξεις, διχῆ
σχίζεται, ᾿Ενίοτε μὲν, ὡς ἔφημεν, τὸν μόνῳ χοι-

V, 9-11. Scripsi vobis in. epistola ne commiscea-
mini cum scortatoribus et non omnino cum scortato-
ribus mundi hujus, aut avaris,aut rapacibus,aut idolo-
latris. Alioqui deberetis sane de mundo exire. Nunc

μὴ p autem scripsi vobis ne commisceamini,

Ubi scripsit ? Quando dixit : « Ac non magis lu-
xistis ut tolleretur de medio vestrum hujusmodi ; »
non hic aut ille, sed quicumque fuerit ejusmodi.
Rursumque : « Expurgate vetus fermentum, » non
hoc aut illud, sed totum vetus fermentum Sumpta
enim occasione ab uno qui scortatus fuerat, ad
communem transcendit sermonem, hoc estadom-
nem scortatorem. Et inde communiorem adhuc os-
tendens sermonem, rursus idem subjungit praxce-
ptum de his quoque qui in similibus delinquerent,
utpote avaris,idololatris, aut aliud quippiam simile
perpetrantibus. « Scortatoribus mundi hujus. » Ne
existimarent oportere se non commisceriscortato-
ribus Grecis, quod impossibile essetiis qui civi-
tatem inhabitavent : corrigit illud. Quod autem hic
ait, « omnino, » significat quod in confesso est.
« Alioqui deberetis sane. » Studet ostendere datum
preceptum tum possibile esse, tum etiam facile.
Ne judicetis, inquit, scortatores hujus mundi,
nempe idololatras: alioqui necesse vobis esset ab
illis quoque exire : sed judicate ac dijudicate cre-
dentem qui scortator est.

V, 11-13. Si quis frater dictus fuerit. scortator:
aut avarus aut idololatra, aut conviciator, aut ebrio-
$us, aut rapax : cum ejusmodi ne cibum quidem capia-
tis. Quid enim ad me attinet etiam eos qui foris sunt
judicare ? nonne eos qui intus sunt. vos judicatis?
Eos vero qui foris sunt Deus judicat. Etiam auferte
eum qui malus est ex vobis ipsis.

D 4618 Vocem « Dictus, » quidam precedenti

conjungunt dictioni, et per eam significari volunt
quod frater quidem dictus sit, et solius appellationis
habens consortium, revera autem inimicusac dissí-
dens: mihi vero non male quadrare videtur, si
quis etiam illud sequentibus junctum acceperit,ut
dictio ὀνομαζόμενος, dictus sive nominatus,jamnon
ipsam designet benevolentiam, sed potius contra-
rium nempe eum qui propter manifestissima jam
opera, etiam apud omnesa propriis nominatur
operibus. Siquidem dictio hec significatione bifa-
riam dissecatur, quemadmodum et alie multe |

103

OECUMENII THICCJE EPISCOPI.

104

dictiones : quandoque videlicet ut cum signiflcet, ἃ νωνοῦντα τῷ ὀνόματι παραδηλοῦσα, ivíott δὲ, τὸν

prout diximus, qui solo nomine consortium habet:
interdum vero eum qui ad extremum . progressus
ostoperis, ut inde communem quoque appellatio-
nem ad seipsum derivaverit, ut ab hac magis quam
ἃ proprio nomine et cognoscatur et appelletur.
Hujusmodi itaque scortatorem et avarum et convi-
ciatorem et ebriosum, hoc est, qui adeo publicus
ac manifestus est, ut hinc etiam ab hominibus
cognoscatur ac nominetur, hunc evitare jubet et
cum eo nec cibum capere, nec colloqui autconver-
sari : non autem eum qui quorumdam exponitur
susurro aut detractioni: ideo sapienter admodum
ac non sine magna efficacia inter alios absurdos
operatores adjunxit quoque conviciatorem : ut
sciens eamdem ponam se habiturum quam scor-
iator aut idololotra, quantum ad hoc attinet ut ab
omnibus devitetur, linguam frenet ac contineat,
nec eam solvat ad rodendum proximorum vitas.
Idololatram vero propterea mihi connumerasse
videtur in hoc loco, ut doceret certosqueredderet,
quod licet magnum esset scelusunumque ex absur-
dissimis de quo nonnulli accusant hominem, si in
lucem non prodiit, noc ita oportere ex sola sus-
picione devitari. Siquidem hoc modo mutuis inter
se suspicionibus ac calumniis irritati homines,
conversationem suam transmutarent ad vitam hos-
tium, imo potius ferarum. Sed illum oportet a 56:
ipsis abigere ac separare qui manifestus effectus
est tam operibus quam appellatione qua apud om-
nes nominatur. « Aut idololatra.» Et quomodo potest

qui frater est, hoc est fidelis, esse simulidololatra ? C

Hoc eum significat qui frater solum dicitur.Quidam
enim crediderant et simulacris adherebant: 462
ideo quoque dicit : « Frater dictus ; »talissiquidem
revera non est frater, « Quid enim ad me attinet
etiam eos qui foris sunt judicare ? » Consequenter
causam reddit cur non prohibeat conversari cum
Graecis scortatoribus aut avaris ac coteris: Quia
judicium, inquit, de illis Deo permittendum est:
nos autem fratres corrigimus, dum vitam eorum
incorrectione judicamus et condemnamus : abillis
enim discessimus. « Eos vero qui foris sunt Deus
judicat. » Deinde ne delinquentes Grecos existimes
immunes futuros a supplicio, terribilius magisque
metuendum illi, assignavit tribunal, nempe Dei,
« Etiam auferte eum qui malus est. » Testimonium
adduxit ostendensquod superne illud sancitum est,
nec est novum praeceptum aut nunc recens promul-
gatum, aut auferretnr is qui malus est de medio.

D

εἰς ἄχρον ἐλθόντα τῆς πράξεως, ὥστε xal τὴν xo-
νὴν προσηγορίαν εἰς ἑαυτὸν ἐπισπάσαντα, ἐχ ταύτης
μᾶλλον ἢ ἐχ τοῦ Κυρίου, ἐπιγινώσχεσθαί τε χαὶ
ὀνομάζεσθαι. Τὸν οὖν τοιοῦτον mÓpvov xal πλεῦυ-
ἐχδην xai λοίδορον xai μέθυσον, τουτέστι, τὸν πρό-
δηλον xal φανερὸν οὕτως, ὥστε πασὰ πᾶσι καὶ τ:
νώσχεσῃῇχι xai ὀνομάζεσθαι, τοῦτον ἐχτρέπεσθα:
παραχελεύεται, xal μηδὲ συνεσθίειν αὐτῷ, μήτι
χοινολογεῖσθαι, μήτε συνανστρέφεσθαι, οὐχὶ δὲ τὸν
ὑπ᾽ ἐνίων ὑποψιθυριζόμενον ἢ λοιδορτύμενον. Διὸ
σοφῶς ἄγαν χαὶ δραστηοίως τοῖς ἄλλοις ἀτόποις
ἐργάταις συνῆψε χαὶ τὸν λοίδορον, ἵνα τὸ αὐτὸ εἰδὼς
ἔχειν ἐπιτίμιον, ὅπερ ὁ πόρνος xai ὃ εἰδωλολάτρης,
ὅσον εἰς τὸ ὑπὸ πάντων ἀποτρόπαιος εἶξαι, χαλινοῖ τὴν
γλῶσσαν xal κατέχῃ, xxi μὴ ἐπαφίησιν αὐτὴν, χατα-
δόσχεσθαι τοὺς τῶν πλησίον βίους. Καὶ τὸ, εἰδωλολά-
tp" δὲ, διὰ τοῦτό μοι δοχεῖ ἐνταῦθα συναριθμῆσαι,
διδάσχων xxl ἀσφαλιζόμενος, ὡς εἰ xal μέγα εἴη xz
τῶν ἀτοπωτάτων, ἐν ᾧ τινες αἰτιῶται τὸν ἄνθρω-
πον, μὴ ἢ δὲ φῶς ἠγμένον τὸ τόλμημα, οὐδ᾽ οὕτω
χρὴ τὸν τοιοῦτον ἐξ ὑποψίας μόνης ixtpimtoüi,
᾿Επεὶ οὕτω γε ἄν ταίς εἰς ἀλλήλους ὑποψίαις χαὶ
διαδολαΐς ἐξερεθιζόμενοι ἄνθρωποι εἰς πολεμίων,
μᾶλλον δὲ εἰς θηρίων βίον, τὴν πολιτείαν αὐτοῖς
μεταστήσονται. ᾿Αλλ᾽ ἐχεῖνον δεῖ ἑχυτὸν ἑξαΐρζειν
xai ἀποχωρίζειν, ὃς ἐπίδηλος xai τοῖς ἔργοις xal τῇ
παρὰ πάντων ὀννομασίᾳ καθέστηχεν. « Ἤ ὄἔεἰδωλο-
λάτρης.» Καὶ πῶς ἕνι ἀδελφὸν ὄντα, τουτέστι τι-
στὸν, εἶναι εἰδωλολάτρην ; Τοῦτο δηλοῖ ἀδελ Qr ὀνο-
μαζόμενον, ὅτι τινὲς χαὶ ἐπίστευσαν xal τῶν εἰδώ-
λων εἴχοντο. Διὸ xal φησιν, « ᾿Αδελφὸς δνομαζόμε-
γος. » Καὶ γὰρ χατὰ τὴν ἀλύθειαν ὁ τοιοῦτος οὐδὲ
πιστός ἐστιν. « Τί γάρ μοι xai τοὺς ἔξω χρίνειν ; »
Λοιπὸν τὴν αἰτίαν λέγει τοῦ μὴ κωλύειν τοῖς
Ελλήνων πόρνοις ἢ πλεονέχταις ἢ λοιποῖς gov
αναμίγνυσθαι. Ὅτι, φησὶ, τὴν περὶ αὐτῶν χρίσιν,
θεῷ ἑατέον. Ἡμεῖς δὲ τοὺς ἀδελφοὺς διορθούμεθα,
ἐν τῷ χρίνειν xal ἀναχρίνειν αὐτῶν τὸν βίον ἐτ'
διορθώσει. Ἐξ ἐκείνων γὰρ ἐχωρίσθημεν. « Τοὺς δὲ
ἔξω ὁ Θεὸς χρίνει.» Εἶτα ἵνα μὴ νομίσῃς ἀτιμω-
ρήτους ἔσεσθαι τοὺς “λληνας πταίοντας, φοδεοώ-
τερον αὐτοῖς ἐπέστησε διχαστήριον, τὸ τοῦ Θθεου.
« Καὶ ἐξαρεῖτε τὸν πονηρόν. » Ἤγαγε τὴν μαρτυ-
ρίαν, δεικνὺς ἄνωθεν τοῦτο νενομοθετῆσθαι, xal οὐχ
εἶνχι χαινοτομίαν, ἤ νῦν γεγένηται, τὸ ἐξαίρειν τὸν
πονηρὸν ix μέσου. Τὸ δὲ, « ᾽᾿Εξ ὑμῶν αὐτῶν, » ὃε΄-
χνυσι xai αὐτοὺς ἐκ τούτου ὠφελουμένους εἰ χωρ’-
σθῶσιν οἱ πονηροί. El μέλλει ὁ Θεὸς τούτους χρί-
νειν, χωρίσθητε ἀπ᾿ αὐτῶν.

Quod autem addit, « Ex vobis ipsis, » ostendit ipsos quoque juvari si mali separentur. Si Deu:

hos judicaturus est, seperamini ab eis.
CAPUT III.
Quod. non oporteat habere lites ac judicia.

VI, 1-3. Audet aliquis vestrum negotium habens
cum altero judicari sub injustis, et non magis sub
sanctis ? An nescitis quod sancti mundum judicabunt?
Εἰ si per vos judicatur mundus, indigni estis abjec-

ΚΕΦΑΛ. I".
Περὶ τοῦ μὴ δεῖσθαι διχῶν, xal ταῦτα ἐπὶ
ἀπίστων.

Τολμᾷ τις ὑμῶν πρᾶγμα ἔγων πρὸς τὸν ἕτερον
χρίνεσθαι ἐπὶ τῶν ἀδίχω xal οὐχὶ ἐπὶ τῶν
ἁγίων ; Οὐχ οἵδατε ὅτι οἱ ἅγιοι τὸν χόσμον χρι-
νοῦσιν ; Καὶ εἰ ἐν ὑμῖν χρίνεται ὁ χόσμος, ἀνά-

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

106

ξιοί ἐστε χριτηρίων ἐλαχίστων. Οὐχ οἵδατε ὅτι A, Lissimis judiciis. An nescitis quod angelos 7μαϊοαδὶ-

ἀγγέλους χοινεῦμεν, μήτιγε βιωτιχᾶ ;

Ὅρα ὅτι ὡς ἐπὶ ὡμολογημένων ποιεῖται τὴν xat-
woplav, καὶ εὐθὺς ἐχ προοιμίων θυμὸν ἐνδείχνυται,
καὶ τόλμαν χαλεῖ. xxl παρανομίαν τὸ πρᾶγμα. ---
[Φ071.] Τούτων οὕτως, φησὶ, χατὰ τὸ προσῆχον
ἐχόντων, καὶ τοὺς μὲν ἐν ὑμῖν ἀδελφοὺς χρίνειν ἐχόν-
τῶν τὴν ἔξουσίαν, ἐπὶ δὲ τοὺς ἔξω τοῦτο πράττειν
οὐ συγχωρουμένων, τολμᾷ τις τοὺς ἔξω χαλεῖν χριτὰς
ἑαυτοῖς γενέσθαι ὑμῖν, xal οὐ χαταδύεται xxv εἰς
Λογισμυὺς τοῦτο λαθεῖν ; οἱ πιστοὶ τοὺς ἀπίστους
ἑαυτοῖς γαθίσουσι κριτάς ; ἐκλέξονται δὲ ἀντὶ τῶν
ἁγίων τοὺς ἀδίχους ; σφοδρῶς δὲ τοῦτο, φησὶ, παν-
ταχόθεν ἀσφαλιζόμενος περιστέλλειν ἑαυτοὺς, χαὶ μὴ
διδόναι τοῖς ἀπίστοις λαδὴν ἐν μηδενὶ, μήτε διχαζο-
μένους, μήτε ἄλλο τι τῶν οὐχὶ σεμνῶν xal. εἰρη "κῶν
διαπραττομένους,

Τοῦτο γὰρ, οὔτε τὸ ὄνομα τοῦ θεοῦ βλασφη μεῖσθαι
8v αὐτοὺς παρεσχεύχζεν, χἀχείνους ἐποίει πρὸς τὸν
ἔρωτα διανίστασθαι, xa! τὸν θειασμὸν τῆς θοησκχείας.
« Κρίνεσθαι ἐπὶ τῶν ἁγίχων. ». Οὗ πρῶτον ὁ διχα-
ζόμενος τυχεῖν βούλεται, τουτέστι τῶν δικχαίων,
τοῦτο δείχνυσιν αὐτὸν οὐ τυγχάνοντα ἄδιχοι γὰρ,
φησὶν, εἰσίν. Πλήν σημειωτέον ὅτι περὶ ᾿Ελλήνων
εἴρηται δικαστῶν. « Καὶ οὐχὶ Emi τῶν ἁγίων ; » Τολμᾷ
τις ὑμῶν ποιεῖν τοιοῦτον πρᾶγμα ; ἔχων χρίνεσθαι
μετὰ ἀδελφοῦ, οὐ χρίνεται ἐπὶ τῶν ἁγίων, ἀλλ᾽ ἐπὶ
τῶν Ἑλλήνων ; ἐδήλωσεν μὲν οὖν αὐτῶν «o ἀξιό-
πιστον ἁγίους χαλέσας. Ἔτι δὲ μειζόνως αὐτοὺς ἐξ-
αίρει. « Τὸν χόσμον γὰρ, φησὶ, χρινοῦσιν, » οὐχ
αὐτοὶ χαθήμενοι xal κρίνοντες, ἄπαγε
Κύριος χρινεῖδ, ἀλλὰ κχαταχρίνοντες τὸν χόσμον.
Πῶς ; Ὅταν αὐτοὶ ἄνθοωποι ὄντες ὁμοιοπαθεῖς ἡ μῖν
καί ἐπίστευσαν, xai γρηστὴν ἐπεδείξαντο πολιτείαν.
Twv μὴ τοιούτων γενομένων d22 οὐχ ἔσονται χατ-
ἤγορο! ; διελέγχουσι γὰρ ἡμᾶς, ὅτι οὐ χατὰ ἀσθέ-
νεῖον φύσεως, ἀλλὴ χατὰ ῥᾳθυμίαν ἡμαρτήσχλμεν.
Ὅπερ ἐμφαίνων ἐπάγει" « Καὶ εἰ ἐν ὑμῖν χρίνετο!
ὁ χόσμος.» Οὐχ εἴπεν, Ὑφ᾽ ὑμῶν», ἀλλ᾽, «ἣν ὑμῖν,»
τουτέστι, AU ὑμῶν. « Ὅτι οἱ ἅγιοι.» ᾽Εξ αὐτῶν γυμνῶν
τῶν ὀνομάτων ποξεῖται τῆς χρίσεως τὸ ὁιάφορον,
τοὺς μὲν ἀδίκους, τοὺς δὲ ἁγίους καλῶν. « ᾿Ανάξιοί
ἐστε χριτηρίων ἐλαχίστων. » Αἰσχύνη, φησὶν, ὑμῖν
iat: τοῖς χρίνειν τὸν χόσμον μέλλουσι, τὸ κρίνεσθχι
ἐν τοῖς εὐτελέσι καὶ ἀδίχοις χριτηρίοις τῶν ἀπίστων.
« Ὅτι ἀγγέλους χρινοῦχεν" » ᾿Αγγέλους τοὺς δαί-
μονάς φησι, χαθὼς χαὶ ὁ Χριστὸς ἔλεγε. « Τῷ δια-
ὀόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ, » Πῶς δὲ αὐτοὺς χρι-
νοῦμεν ; “Ὅταν ἀσώματοι, ἔλαττον ἡμῶν τῶν σαρχο-
φορούντων ἔχοντες εὐρεθῶσι, πλέον χαταχρίνονται,
Ὅταν δὲ ἀγγέλους κρινοῦμεν, πόσῳ γὲ βιωτιχὰ
πράγματα; --- Ἄλλως. [ΦΩ7.] Εἰ ἀγγέλους τοὺς
ἐχπεπτωχότας τῆς οἰχείας τάξέως, γνώμης ἰδίας
μοχθηρίᾳ, εἰς τούτους χρινοῦμεν, ἤτοι ἐλέγξομεν,
αὐτοὶ μετὰ σώματος ὄντες, ὅτι ἐχτῖνοι χωρὶς
σώματος ὄντες, τὸν οἰχεῖον θεσμὸά οὐχ ἐτήρη.

5! * Matth. xxv, 4.

mus, nedum mundana ἢ

Vide quod de rebus qu» jam in confesso sunt
faciat accusationem, statimque ab initio iram de-
monsíret, etrem ipsamvocat ausum ac legis trans-
gressionem. — His, inquit, ita decenti modo com-
positis, ut habeatis potestatem judicandi aliquose
fratribus qui inter vos sunt, non permittamini au-
tem idem facere erga eos qui foris sunt, audet ali-
quis extraneos vocare ac illos vobis ipsis proflcere
judices et non confunditur id vel animo concipere
ut fideles sibi ipsis judices constituant infideles ? et
pro sanctis injustos constituant ? 468 IIoc autem
vehementer undequaque communit ut seipsos
comprimant ; nec incredulis in quavis re dent ac-
casionem, neque dumjudicantur, nequedum aliud
quippiam eorum qua non satis honesta sunt aut
pacifica perpetrant:

Nam hoc modo efficiebat ut propter ipsos nomen
Dei conviciis non incesseretur : et agebat ut illi ad
religionis amorem et afflatum incitarentur. « Judi-
cari sub injustis. » Quod primum assequi cupit is
qui judicatur, nempe judices justos, hoc ostendit
illum non assequi : nam injusti sunt, linquit. Atta-
men advertendem est quod de Grecis dictum est
judicibus. « Et non mogis sub sanctis ? » Audet,
inquit, quispiam hujusmodi rem operari, ut cum
habeat judicari cum fratre, non judicetur sub san-
ctis, sed sub Grecis ? Significavit itaque id quod in
eis fide dignum erat, cum sanctos vocavit: adhuc
autem magis eos extollit dicens : « Mundum judi-

(à γὰρ C cabunt, » nonipsi quidemsedentes aut judicantes,

absit : Dominus enim est qui judicat : sed mundum
condemnantes. Quomodo? Dum ipsi qui homines
erant, et similiter ut nos affectionibus obnoxii, et
crediderunt, et probam praestiterunt conversatio-
nem : annon accusatores nostri erunt qui tales
effecti non sumus ? Convincunt enim nos quod non
nature imbecillitate, sed socordia peccaverimus.
Quod ostendens subjungit : « Et si per vos judica-
tur mundus. » Non dicit, a vobis, sed « Per vos. »
Nam &» ὕμϊῖν capitur pro δι᾽ ὑμῶν. « Quod sancti. »
Ex ipsis nudis nominibus judicii facitdiversitatem,
illos quidem vocans injustos, hos autem sanctos.
« Indigni estis minimis judiciis. » Pudori, inquit,
vobis est, ut, qui mundum judicaturi estis, in ab-

[) Jectis ac injustis incredulorum judiciis judicemini.

« Quod angelos judicabimus? » Angelos vocat de-
mones, quemadmodum et Christus dicebat : « Dia-
bolo et angelis ejus*!*.» Quomodoautem ipsosjudi-
cahimus ? Cum ipsi qui sunt incorporei, inferiores
nobis inventi fuerint qui carnem circumferimus,
amplius condemnantur. Cum autem angelos judi-
caturi simus, quanto magis res mundanas? — Aliud.
Si angelos qui proprie mentis pravitate abordine
suo exciderunt, si hos judicabimus aut arguemus
qui corpora habemus : quia illi corporibus carentes

109

COMMENT. IN EPIST. 1 ÀD CORINTH.

πο

Βιωτιχὰ μὲν οὖν χριτήρια ἐὰν ἔχητε, τοὺς ἐξ- A — VI, 4-6. « Mundana igitur si habueritis judicia,

ουθενημένους ἐν τῇ ἘΕχχλησίᾳ τούτους χαθ-
ίζετε. Πρὸς ἐντροπὴν ὑμῶν λέγω. Οὕτως οὐχ ἔνι
ἐν ὑμῖν σοφὸς οὐδὲ εἷς, ὅς δυνήσεται διαχριναι
ἀναμέσον τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ; ἀλλὰ ἀδελφὸς
μετὰ ἀδελφοῦ γρίνεται, καὶ τοῦτο ἐπὶ ἀπίστων.

[TOY ΑΥ̓ΤΟΥ͂.) Τουτέστιν ixv αὐτῶν χρείαν ἔχητε,
ἐὰν ἀνάγκη εἶνχι αὐτὰ ἐν ὑμῖν, ἐὰν δίῃ συττῆναι
αὐτά. Καὶ ἡ μὲν πρόχειρος ἔννοιά τε xai σύνταξις
abcr, ἔνι δὲ καὶ βαθύτερον τήν τε λέξιν διελόντα
συν'δεῖν, xal τὸ νόημα ἀναπτύξαι. « Τοὺς ἐξουθενγ -
μένους ἐν τῇ Ἐχχλητίᾳ. » "Ex περιουσίας ἡμᾶς τῶν
ἔξωθεν διχαστηοίων ἀποστῆσαι βούλεται, χαὶ φησιν,
Ἔχει τις πάντως εἰπεῖ, Ott οὐχ ἔνι σοφός τις ἐν
τῇ Ἐχχλησίᾳ ὁ διαχρῖνχι δυνάμενος ; εἰ γὰρ χαὶ

κατὰ τὺν ὑμῶν λόγον οὐχ ἔνι σοφὸς, τοὺς ἐξουθενοῦ - Β

μένους μᾶλλον τῆς ᾿Εχχλησίας ἧτοι τοὺς εὐτελεστε-
poos, δικαστὰς χαθίζετε, ἤγουν «οιἰτὰς ἢ τοὺς ἀπί-
στους. « ΠΙρὸς ἐντροπὴν ὑμῶν λέγω, » Πρὸς τὸ ἐντρέ-
Vat, φησὶν, ὑμᾶς, καὶ ix περιουσίας ἀνελεῖν ὑμῶν τὰς
προφάσεις, εἶπον δεῖν τοὺς ἐξουθενη μένους καθίζειν.
ἐπεὶ ἄρα τοσαύτη, φησὶ, σπάνις σοφῶν παρ᾽ ὑμῖν:
ὡς τοὺς ἐξουθενημένους ἀναγχασθῆναι χαθίσα: vo:-
tác. « 'Avauícov τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ, » Τοῦ ἀδελφοῦ
προσέθηχε, τοῦτο σημαίνων, ὅτι, φησὶν, ἐν ᾧ πρὸς
ἀδελφόν ἐστιν jj δίχη, οὐδὲ πολλῆς χρεία τῷ μετσι-
τεύοντι ποιχιλίας χαὶ εἰδήσεως, τῆς ἀδελφιχῆς δια-
θέσεως πολλὰ συμπραττούσης πρὸς τὴν λύσιν τῆς
φιλονειχίας. « ᾿Αλδελφὸς μετὰ ἀδελφοῦ. » Διπλοῦν τὸ
xaxÓv. El γὰρ καὶ αὐτὸ τὸ χρίνεσθχι ἀδελφὸν πρὸς
ἀδελφὸν χαχὸν, πόσῳ μᾶλλον εἰ χαὶ ἐπὶ ἀπίστων
χρίνεσθε ;

Ἤδη μὲν οὖν ὅλω: ἥττημχ ὑμῖν ἐστιν, ὅτι χρί-
ματα ἔχετε μεθ΄’ ἑαυτῶν. Διατί οὐχὶ μᾶλλον ἀδι-
κεῖσθε; Διατί οὐχὶ μᾶλλον ἀποστερεῖσθε; ἀλλὰ
ὑμεῖς ἀδιχεῖτε, xal ἀποστερεῖτε, xal ταῦτα ἀδελ-
Q2.

Μετὰ τοὺς διχαστὰς ἀμεῖψα'!, λοιπὸν καὶ αὐτὸ τὸ
ὅλως χρίνεσθαι διαδάλλει ; ἥττημα καλῶν τὸ πρᾶ-
γμᾶ, καὶ δικαίως. Πττᾶται γὰρ τῇ ὀργῇ, ὁ ἐπεξιὼν
τῷ ἠδιχηχότι. Ἐν τῷ ἔχειν τὰς χρίσεις, φησὶν,
ἡττζσθε τῷ πάθει τῆς ὀργῆς xal τῆς φιλονειχίας,
ἔχοντες τὰς χρίσεις ἐπ᾿ ἀμφοτέρων. ε Διατί οὐχὶ
μᾶλλον ἀδιχεὶσθς ;» Πολλαπλοῦν τὸ ἔγχλημα. Πρῶ-
τὸν τὸ μὴ φέρειν ἀδικούμενον. Δεύτερον τὸ αὐτὸν ἀδι-

xsiv: τρίτον τὸ, καὶ ἀδελφὴν ἀδιχειν, — [OIKOYM.]

« qui contempti sunt in Ecclesia eos constituite. Ad
« erubescentiam vestram dico. Adeo non est inter
« vos ne unus quidem sapiens qui possit dijudicare
« inter fratres suos? sed frater cum fratre judicio
« contendit, idque sub infldelibus. »

Hoc si ipsorum necessitatem habueritis, si ne-
cesse sit ut ea sint inter vos, si opus fuerit ca
constituere. Et hoc quidem intelligentia ac ordina-
tio facilis est. Potest autem et profundius dislinc-
lis dictionibus intelligi sensusque aperiri. « Qui
contenipti sunt in. Ecclesia. » Ex abundanti vult
nos ab externis discedere judiciis, et ait: Potest
quispiam omnino dicere quod non sit quispiam
sapiens in Ecclesia sive congregatione qui possit
dijudicare ? Etiamsi juxta vestrum sermonem non
sit sapiens, eos potius qui contempti sint in Eccle-
sia,id est, abjectiores constituite litium dirempto-
res sive judices quam infideles. « Ad erubescen-
liam vestram dico, » ut confundam, inquit, vos, et
ex abundanti tollam vestros protextus,dixi oporte-
re abjectos constituere. Quandoquidem tanta est
apud vos sapientium raritas, ut eos qui contempti
sunt necesse sit constituere judices. « Inter fratres
suos. » Addidit inter fatres, hoc significans quod
cum erga fratrem sit causa, non erit arbitro
necessaria varia rerum cognitio, affectu fraterno
multum adjuvante ad contentionis diremptionem.
« Frater cum fratre. » Duplex est malum 466 Nam
si etiam hoc malum est ut frater adversus fratrem
judicetur, quanto magis si etiam sub infldelibus
judicemini ?

VI, 7, 8. « Itaque hoc jam omnino dejectio vobis
« est, auod judicia inter vos habeatis.Cur non potius
« injuriam patimini? Cur non potius damnum acci-
« pitis ? Imo vos injuriam facitis, et damno affici-

« lis, idque fratres. »

Postquam ad judices retulit quod eos concerne-
bat; deinceps quo ipsum omnino judicari vitupe-
rat, rem ipsam vocans dejectionem, et merito,
per iram enim dejicitur ac vincitur, qui eum inse-
quitur a quo affectus est injuria.In eo, inquit, quod
judicia habetis, ab ire contentionisque affoctu vin-
cimini, sive sub his sive sub illis judicia habeatis.
« Cur non potius injuriam patimini. » Multiplex
est delictum. Primum, quod eum non feratis quj

Ὡς sl εἶπεν, Καλὸν piv, τὸ μήτε ἀδιχειν, gis D infert injuriam. Secundum, quod injuriam faciatis.

ἀδικεῖσθαι, ἐν αἱρέσει 65, βέλτιον τὸ ἀδιχεῖσθαι.

Tertium quod etiam fratrem injuria afficiatis. —

λο si dixisset: Bonum quidem esset neque injuriam facere neque injuria affici. In electione autem

melius est injuría affici.

Ἢ οὐχ οἵδατε ὅτι ἄδιχοι βασιλείαν Θεοῦ οὐ
χληρονομήσουδι;: Μὴ πλανᾶσθε, Οὕτε πόρνοι,
οὔτε εἰδωλολάτραι, οὔτε μοιχοὶ, οὔτε μαλαχοὶ,

οὔτε ἀρσενοχοῖται, οὔτε χλέπται, οὔτε πλεονέ-
χται, οὔτε μέθυσοι, οὐ λοίδοροι, οὐχ ἅρπαγες,
βασιλείᾶν Θεοῦ κχληρονομήσουσι. Καὶ ταῦτά
τινες ἦτε, ᾿Αλλὰ ἀπελούσασθε, ἀλλὰ ἡγιάσθητε,
ἀλλ᾽ ἐδικαιώθητε ἐν τῷ ὀνόματ, τοῦ Κυρίου
Ins09, xai ἐν τῷ Πνεύματι τοῦ Θεοῦ ἡμῶν.

VI. 9-11. « An nescitis quod injuriam inferentes
« regni Dei heereditatem non accipient ? Ne erretis.
« Neque scortatores, neque idololatre, neque adul-
« teri, neque molles, neque qui concumbunt cum
« masculis,neque fures, neque avari,neque ebriosi,
« neque convitiatores, neque rapaces,regni Dei he-
«reditatem accipient. Atque heec eratis quidam, sed
« abluti estis,sed sanctificati estis, sed justificati estis
«pernomen Domini Jesu etperSpiritum Dei nostri.»

111

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

112

Sermonem minis clausit in eo quod dixit: A Εἰς ἀπειλὴν συνέκλεισε τὸν λόγον, ἐν τῷ εἰπεῖν

« Injuriam inferentes regni Dei hereditatem non
accipient. » — « Ne erretis.» Innuit hic fuisse quos-
dam apud eos qui dicerent : Benignus est Deus et
omnibus ignoscit, ac in regnum colorum introdu-
cit etiam peccatores ex benignitatis abundantia : ait
ergo : Ne haec dicentes ac sperantes erretis. Si-
quidem id revera error est, bona sperare et non
assequi. « Neque scortatores. » Illum designat
scortatorem de quo prius, ideo etiam. « Neque
scortatores » primo loco posuit.

464 « Neque ebriosi neque conviciatores. »
Quam ob causam ebriosos ac conviciatores posuit
post adulteros et idololatras ac concumbentes cum
masculis? Quoniam et Christus eum qui « Fatue »
diceret, obnoxium gehenne asseruit ?*,et Judei ex
comessationeacebrietate inidololatriam venerunt??,
Deinde ait quod hi omnes regno interim caolo-
rum excidunt : ceterum suppliciorum diversitatem
in futurum cognoscemus. « Atque hec eratis qui-
dam.» Hec, inquit, multi habebatis: et eratis
quidam haec habentes. « Sed abluti estis. » Post-
modum Christi beneficia recenset. Eratis, inquit,
qua praedicta sunt, sed puros vos reddidit Chris-
tus : nec id solum, verum etiam sanctificavit, ne-
que hoc tantum, $ed et justificavit. « Per nomen
Domini Jesu. » Et hzc, inquit, omnia vobis conti-
gerunt per nomen Christi et per Spiritum sanctum.
Pe Christum, inquam, et per Spiritum : non per
hunc aut per illum : ipsorum prepositos rursum
designans, sapientes ac divites.

VI, 12-14.« Omnia mihi licent, at non omnia con-
« ducunt.Omnia mihi licent,at ego non redigar sub
« ullius potestatem. Escc alvo,et alvus escis. Deus
« autem et hanc et illas abolebit. Corpus vero non
« stupro, sed Domino, et Dominus corpori. Deus
« autem et Dominum suscitavit, et nos suscitabit
« per potentiam suam. »

Ad alium affectum transfert sermonem, et inve-
bitur in eos qui gule dediti sunt. Licitum mihi est
Tdere ac bibere, verum hoc non conducit nisi cum
mediocritate facere. « At ego non redigar sub
ullius potestatem. » Dominus, inquit, sum ut
edam ac bibam : verum si his non servata medio-
critate meipsum tradidero, horum servus inveniar,
.cum Domini servum esse oporteret, et his inser-
viam sicut alibi dicit5*: « Quorum Deus venter est.»
Itaque non redigar sub horum potestatem. « Esce
alvo. » Escas hoc loco appellat edacitatem, seu
inexplebilem edendi aviditatem ; alvum vero sive
ventriculum gastrimargiam sive gulositatem non
ipsum ventrem. — Aliud. Si escas oporteat sim-
pliciter alimentum intelligere, et alvum receptacu-
Jum ciborum : melius est ut id quod subjungitur
ad vaticinium futuri seculi accipiatur - ac si dice-
ret. Deus autem et hanc et illas abolebit ; hoc est:

«Οἱ ἄδικοι βασιλείαν θεοῦ οὐ χληρονομύσουσι. » —« Mi,
πλανᾶσθε.» ᾿Ενταῦθα αἰνίττεται, ὅτι ἦσαν παρ᾽ 2j-
τοῖς τινες λέγοντες" Φιλάνθρωπός ἐστιν ὁ Θεὸς xal
συγχωρεῖ πᾶσι, χαὶ εἰς τὴν βασιλείαν εἰσφέρει τοὺς
ἁμαρτωλοὺς διὰ πλῆθος χρηστότητος, καί φησὶ" Mi,
πλανᾶσθε ταῦτα λέγοντες xal ἐλπίζοντες. Καὶ v
ὄντως πλάνη ἐστὶ τὸ, χρηστὰ ἐλπίσαντας, dli
εὐρεῖν. « Οὔτε πόρνοι. » --- [OIKOYM.] Τὸν mtzo»-
νευχότα ἐχεῖνον αἰνίττεται, Διὸ καὶ πρῶτον τέθειχε
τὸ, οὔτε πόρνοι,

« Οὔτε μέθυσοι, οὐ λοίδοροι. » Τί δή mcs τοὺς
μεθύσους xai λοιδόρους, μετὰ τῶν μοιχῶν xal ἧτα:-
ρηκότων καὶ εἰδωλολατρῶν τέθειχε ; Πρῶτον μὲν ὅτ:
καὶ ὁ Χριστὸς τὸν εἰπόντα, « Μωρὸν, » ἔνοχον εἴτε

D γεΐννης. Καί Ιουδαῖοι δὲ, ix τῆς μέθης εἰς εἰδωλο-

λατρείαν ἦλθον. "Ἔπειτα, φησὶν, ὅτι οὗτοι πάντες,
τέως τῆς βασιλείας Pxmimtoust τῶν οὐρανῶν. Λοιπὸν
δὲ τὸ τῶν τιμωριῶν διάφορον ἐχεῖ εἰσόμεθα. « Καὶ
ταῦτά τινες ἦτε. » Ταῦτα, φησὶν, εἴχετε πολλοὶ, καὶ
ἧτέ τινες ταῦτα ἔχοντες. « ᾽᾿Δλλὰ ἀπελούτασθε. »
Λοιπὸν τὰς εὐεργεσίας χαταλέγει τοῦ Χριστοῦ. Ἧτε
γὰρ, φησὶ, τὰ εἰρημένα, ἀλλὰ χαθαροὺς ἐποίησεν ὁ
Χριστός, Καὶ οὐ τοῦτο μονον, ἀλλὰ xal ἡγίασεν.
Καὶ οὐ μόνον τοῦτο, ἀλλὰ xal ἐδικαίωσεν. « ᾿Εν τῷ
ὀνόματι τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ,» Καὶ ταῦτα, φησὶ͵
πάντα ὑπῆρξεν ὑμῖν, ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ xa:
ἐν τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, otov, διὰ τοῦ Χριστοῦ xai τοῦ
ἹΙνεύματος. Οὐ διὰ τοῦδε ἤ τοῦδε, τοὺς περοεστῶτας
αὐτῶν πάλιν αἰνιττόμενος, τοὺς σοφοὺς xaizho-
σίους.

Πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾽ οὐ πάντα συμφέρει.
Πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾽ οὐχ ἐγὼ ἐξουσιασϑή-
σομαι ὑπό τινος. Τὰ βρώματα τῇ χοιλίᾳ, va! ἡ
χοιλία τοῖς βρώμασιν, ὁ δὲ Θεὸς xal ταύτην χαὶ
ταῦτα καταργήσει. Τὸ 0b σῶμα οὐ τῷ πορνείᾳ,
ἀλλὰ τῷ Κυρίῳ, xal ὁ Κύριος τῷ σώματι. Ὃ δὲ
θεὸς xai τὸν Κύριον ἔγειρε, καὶ ὁ μᾷ si διὰ τῆς
δυνάμιως αὐτοῦ, T μῆς ἔξεγερ ^

Μεταδαίνει Gb πρὸς ἕτερον πάθος, xal ἀποτείνε-
ται χατὰ τῶν γαστριμλάργων. Ἔξεστί μοι φαγεῖν
καὶ πιεῖν, ἀλλ᾽ οὐ συμφέρει μετὰ ἀμετρίας τοῦτο
ποιεῖν. « ᾿Αλλ᾽ οὐχ ἐγὼ ἐξουσιασθησομαι ὑπό τινος. »
Κύριός εἶμι, φησὶ, τοῦ φαγεῖν xal πιεῖν" ἀλλ᾽ ἐάν
ἐχδῶ ἐμαυτὸν τούτοις ἀμέτρως, δοῦλος αὐτῶν ἀντὶ
Κυρίου εὑρεθήσομαι, xal δουλεύσω αὐτοῖς. « Ὧν γὰρ,

D φησὶ, Θεός ἡ χοιλία, » Τοιγαροῦν οὐχ ἐξουσιασϑή-

ς M , «A
σομαι ὑπὸ τινος τούτων. « Τὰ βρώματα τῇ κοιλίᾳ. »

ΠΒρώματα ἐνταῦθα, τὴν ἀδδηφαγίαν φησί. Κοιλίαν

δὲ, τὴν γαστριμαργίαν, οὐ τὴν γσστέρα. --- Ἄλλως.
[POT.] Εἰ μὲν ἁπλῶς βρώματα τὴν τροφὴν δεῖ ἐχλα-
δεῖν, xal κοιλίαν τὴν ὑποδοχὴν τῶν σιτίων, ἄμεινον
εἰς προαγόρευσιν τοῦ μέλλοντος ἐχδέχεσθα: τὸ ἐπ-
αγόμενον, οἷον" Ὁ δὲ Θεὸς xxi ταύτην xal ταῦτα κατχο-
γήσει, τουτέστιν, ᾿Αλλὰ ταῦτα ἐν τῇ ἀναστάσει
ἀργὰ καὶ ἄχρηστα ἔσται, εἰς ἀφθαρσίαν ἡμᾶς τοῦ
Θεοῦ μεταστοιχειοῦντος, ὡς μὴτε τροφῆς δεῖσθαι,

δὲ Matth. v, 22. ** Exod. xxxii, 1 seq. * Philipp. ii, 19.

113

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

744

μήτε πρὸς ὑποδοχὴν σιτίων γαστρὸς παρασχευάζον- À Sedhec4G8inresurrectioneotiosa eruntetinutilia:

τος. Kal εἴη ἄν καὶ ὁ νοῦς νοῦ, « Τὰ βρώματα
τῇ κοιλίᾳ, καὶ ἡ κοιλία τοῖς. βρώμασι.» τοιοῦτος"
᾿λλλήλων, φησὶν, ἔστιν ἐρεθιστιχὰ xal ἐπιζητητικά,
Ἤ τε γὰρ ἐν τῇ κοιλίᾳ ὄρεξις ἐπιζητεῖ τὰ σιτία, τά
τε σιτία τὴν ἐν ἡμῖν πάλιν ὄρεξιν ἐρεθίζει xai δι-
ἐγείρει. Ὁ δὲ Θεὸς, φησὶν, ἄμφω ἐν τῇ ἀναστάσει
ἀργὰ καὶ ἄχρηστα ἀποδείξει, Οὐ yp? οὖν πεῆὶ τῶν
μελλόντων ἔσεσθαι ἀχρήστων λίαν σπουδάζειν. El δὲ
βρώματα μὲν τὸ ἀχόρεστον τῶν βρωμάτων, κοιλίαν
δὲ τὴν ἀπληστίαν τῆς χοιλίας ἐχληψόμεθα (οὐδὲν
γὰρ χωλύει ταῦτα δηλοῦσθαι ὑπὸ τῶν λέξεων), οὐ
προαγορεύσεως ἔννοιαν δίδωσι τὸ ἐπαγόμενον, ἀλλὰ
μᾶλλον ἀρᾶς xal δίχης. Καταργήσει αὐτὰ, φησὶν, Ó
θεὸς, ἀπελάσει ταῦτα ἀφ’ ἡμῶν, ἐχδιώξει τὴν ἀδὸη-
φαγίαν καὶ γαστριμαργίαν, ἐλευθέρους τούτων ἀπο-
δείξει τῶν χαχῶν. El Ob ἀρὰς αὐτοῖς ἐπάγομεν, xai
ἑχυτοὺς τούτων ἐλευθεριυθῆναι εὐχόμεθα, πῶς οὐχὶ
βδελυξόμεθα ; « Καὶ fj χοιλία τοῖς βρώμασιν. » Ὡς
εἰ εἶπεν, 1 ἀδδηφαγία φιλίαν ἔχεί πρὸς τὴν γαστρι-
μαργίαν, κἀκείνη πρὸς ἐχείνην, xal οὐ δύναται
ταῦτα, πρὸς τὸν Χριστὸν ἡμᾶς ἀπαγαγεῖν, ἀλλ᾽ ἕαυ-
ταῖς παραπέμπουσι τοὺς πειθομένους αὐταῖς, αὕτη
πρὸς ἐχείνην, χἀχείνη πρὸς ταύτην. Καὶ ταύτην xal
ταῦτα χαταργήσει. Οὐ τὴν γαστέρα λέγει, ἀλλὰ τὴν
ἀμετρίαν" οὐδὲ τὴν τροφὴν, ἀλλὰ τὴν τρυφήν. Τί
δέ ἐστι τὸ, « Καταργύήσει ; » Τινὲς μέν φασι προαγό-
ρευσιν εἶναι τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, ὅτι oüx ἔστιν ἐκεῖ
φαγεῖν xai πιεῖν. Ei ób τὸ σύμμετθον ἔχει τέλος,
πολλῷ μᾶλλον τὸ ἄμετρον. Τινὲς δέ φασιν ὅτι τὴν
παραίνεσιν εὐχῇ ἐπεσφράγισεν, ἀντὶ τοῦ, ἄν ποτε
χαὶ ταύτην, ἤγουν τὴν ἁμετρίαν, καὶ ταῦτα, ἤγουν
τὴν τρυφὴν ὁ Θεὸς καταργήσει. « Τὸ δὲ σῶμα οὐ τῷ
πορνείᾳ. » ἵνα μὴ νομίσῃς ὅτι τὸ σῶμα ψτιάσατο
χοιλίαν εἰπὼν, δείχνυσιν ὅτι οὐ τὸ σῶμα ἐν αἰτίά-
ctt, ἀλλ’ ἣ γαστριμαργία. Τὸ γὰρ σῶμα, φησὶν, οὐ
διὰ τοῦτο πέπλασται, ἵνα τρυψᾷ xai ix τούτου εἰς
πορνείαν ἐχπίπτῃ, ἀλλ᾽ ἵνα τῷ Χριστῷ ἕπηται ὡς
ὄντι σύτοῦ χεφαλῇ, x1l ἵνα ὁ Χριστὸς αὐτῷ ἐπίχει-
ται. ᾿Αχόλουθον δὲ ἦν εἰπεῖν, Τὸ δὲ σῶμα οὐ τῇ
τρυφῇ xai τῇ γαστριμαργίᾳ ἀποχεχλέρωται, ἀλλὰ
τοῦτο σιωπήσας, τὴν τιχτομένην Ex τούτων πορνείαν
εἶπεν, δειχνὺς τὸ ἀποτέλεσμα τῆς γαστριμαργίας,
ὅτι, φησὶ, πορνεία ἐστίν.» Ὁ Ob Θεὸς καὶ τὸν Κύ-
ριον ἤγειρεν. » Ἔτι νηπίοις οὖσιν, ἔδει συγχατα-
δαίνειν, καὶ πρὸς τὴν νηπιότητα αὐτῶν λαλεῖν. Μὴ

θυρυδηθῇς ἀκούσας ὅτι ὁ Θεὸς τὸν Χριστὸν ἤγειρεν. D

Οὐ γὰρ ἐπειὸΐ οὐχ ἴσχυσεν ἑαυτὸν ἐγεῖραι, τοῦτό
φησιν. Αὐτὸς γὰρ ἦν ὁ λέγων, « Λύσατε τὸν ναὸν
τοῦτον χαὶ ἐν τρισὶν ἡμέραις ἐγερῶ αὐτόν » xai τὸ,
« ᾿Εξουσίαν ἔχω θεῖναι τὴν ψυχήν μου καὶ λαεῖν
αὐτήν » Καὶ εἷς τὰς Πράξεις λέγειν, « Οἷς καὶ παρ-
ἔστησεν ἑαυτὸν ζῶντα. » ᾿Αλλ᾽ ὁ ᾿Απόστολος xai τὰ
τοῦ Υἱοῦ τῷ Πατρὶ λογίζεται, καὶ τὰ τοῦ Πατρὸς
τῷ Υἱῷ. "A γὰρ ὁ Βατὴρ ποιεῖ, ταῦτα xal ὁ Υἱὸς
ποιεῖ, Καὶ ἡμᾶς ἐξεγερεῖ. Εἰ οὖν ἐσμεν Χριστοῦ
μέλῃ, ὥσπερ xal ἐσμὲν, τῆς χεφαλῆς ἐγερθείσης

5 Joan. 1, 19, ** Joan. x, 18. " Act. 1, 3.
PATROL. GR. CXVIII.

Deo nos ad incorruptionem transferente, ut neque
cibo opus sit, neque ad ciborum receptionem venter
preparetur. Potest quoque ejus quod dicitur:
« Esce alvo et alvus escis, » talis esse intellectus
(ut χοιλία pro ventre sumatur). Mec, inquit, se
mutuo irritaut et expetunt. Ipse enim cibi appe-
titus qui in ventriculo est alimenta requirit, rur-
sumque ipsa alimenta appetitum qui in nobis est
irritant et excitant. Deus autem utraque in resurre-
ctione otiosa ac inutilia efficiet. Non oportet itaque
de his que futura sunt inutilia. nimis esse sollici-
tos. Si vero per escas insatiabilitatem ciborum
intellexerimus, per alvum autem ventris inexple-
bilitatem (nibil enim prohibet quin hac dictis

B 9igniflcentur dictionibus) jam id quod sequitur per

vaticinium non accipitur, sed potius per exsecra-
tionem et penam. Haec, inquit, Deus abolebit,
auferet heec a nobis: propellet edacitatem et ga-
strimargiam : his malis nos efficiet liberos. Quod
si illis exsecrationes afferimus, et ab ipsis nos
liberari precamur, quomodo non abominabimur ?
«Εἰ alvus escis. » Tanquam dixisset : Edacitas
amorem habet ad gastrimargiam, et hic ad illam :
nec possunt heec ad Christum nos transmittere : sed
ad se invicem miltunt eos qui ipsis credunt, nempe
illa ad hanc et hac ad illam. Et hanc et illas
abolebit. Non ventrem dicit, sed immodicitatem :
neque cibum, sed delicias. Quid est autem, « Abo-
lebit ? » Quidam dicunt vaticinium esse futuri se-
culi, quod ibi nen contingat edere aut bibere. Si
autem id quod modum servat finem habet, multo
magis quod modo caret. Quidam autem dicunt quod
adinonitionem precatione concludat : ac si diceret :
Utinam et hanc, videlicet immediocritatem, et has,
nempe delicias, Deus aboleat ! « Corpus vero non
stupro. » Ne existimares quod corpus accusaret quo
alvum diceret,ostendit quod corpus in accusatione
non fuerit, sed gastrimargia. Nam corpus, inquit,
non ob id formatum est ut deliciis serviat,et ex hoc
instuprum, excidat,sed ut Christum tanquam verum
caput suum sequatur: utque Christus ipsiimmineat,
semperque adsit Consequens autem eratut diceret :
Corpus vero non gastrimargie aut deliciis desti-
natum est, 469 sed hoc relicto,stuprum dixit quod
ex his generatur, effectum ostendens gastrimargie
qui esL stuprum. « Deus autem et Dominum ausci-
tavit. » Cum adhuc insipientes essent, condescen-
dendum fuit et ad eorum insipientiam ac infantiam
loquendum.Ne turberis audiens quod DeusChristum
excitaverit. Neque enim hoc dicit quod seipsum
excitare non potuerit. Siquidem ipse erat qui
dicebat : « Solvite templum hoc et in tribus diebus
erigam ipsum S,»et rursum : « Potestatem habeo po-
nendianimam meam et resumendi ipsam**,»etinAc-
tisdicit: « Quibus exhibuit seipsum viventem 8.» Sed
Apostolus quse Filii sunt Patri attribuit, et quae

23

715

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

716

Patris sunt Filio. Nam que Pater facit,hec et Filius Α δῆλον ὡς συναναστήσεται τὸ λοιπὸν σῶμα. « Ati τῆς

facit,et nos resuscitabit.Si ergo sumus Christi mem-
bra,siculi certe sumus,manifestum est quod excitato
capite, reliquum una corpus excitabitur. « Per
potentiam suam. » Ejus quod in sermone creditu
difficile erat, per Dei potentiam fldem facit, quod

δυνάμεως αὐτοῦ, » Τὸ τοῦ λόγου ἀπίθανον, διὰ τῆς
δυνάμεως τοῦ Θεοῦ πιστοποιεῖται, ὅπερ εἷς τὴν τοῦ
Χριστοῦ ἀνάστασιν οὐ τέθειχεν (ἐγεγόνει γὰρ),
ἀλλ᾽ ἐπὶ τῆς ἡμῶν ἀναστάσεως, ἵνα μὴ ἀπιστῶκεν͵
καὶ ἵνα τοὺς ἀντ'λέγοντας ἐπιστομίσῃ.

ad Christi resurrectionem non posuit, jam enim facta erat, sed propter nostram resurrectionem:
ne increduli simus, et ut contradicentibus obstruat ora.

VI, 16-18. An nescitis quod corpora vestra mem-
bra sint Christi? Num igitur tollens membra Christi
faciam scorti membra ? Absit. An nescitis quod qui
agglutinatur scorto unum corpus est? Erunt enim
duo, inquit,in carnem unam. At qui agglutinatur Do-
mino unus spiritus est. Fugite scortationem. Omne
peccatum quodcunque fecerit homo, extra corpus est :
sed qui scortatur, in proprium corpus peccat.

Ad prsemissam reditadhortationem quie adversus
scortationem erat. Vide autem quod non dixerit :
Membra Christi jungam meretrici, sed quod horri.
bilius erat, nempe tollere a Christo eadem ipsius
membra, et efficere ut sint scorti: « Erunt enim
duo, inquit, in carnem unam. » Ad testimonium
adducit vetus Testamentum. Quomodo autem erunt
sive redigentur in carnem unam ? Quoniam com-
mistio non permittit duos esse duos, sed unum
efficit ; et quoniam membra Christi sunt homo qui
scorto unitur, illi seipsum unit, Christique mem-
bra conspurcat. Et quanquam in vero quoque con-
jugio uniantur 4420 duo in carnem unam, pari
tamen modo etiam accidit in infami scortatione.
« Αἴ qui agglutinatur Domino. » Vide quomodo
apertis nominibus scorti et Christi, producat accu-
sationem,reddens ipsam graviorem. «Unus spiritus
est.» Talis, inquit,etsi corpore cireumdetur,spiritus
tamen efficitur, ex hoc solum quod nihil carnale
operatur. — Alio modo. Aut quia per medium Spi-
ritum sanctum Deo conjungitur,qui per spiritualia
opera ipsi agglutinatur. — Alio modo. Unius est
speciei, omnino spiritualis efficitur unione ad Do-
minum, non attrahitur carnalibus affectibus,neque
scinditur in duplum quiddam,Deo serviens et mam-
mone&,sed unitusomnino est,totusque spiritualis,in
spiritus unitatem adductus. « Omne peccatum quod-
cunque fecerit homo, extra corpus est. » In scorta-
tione, inquit, totum corpus conspurcatur : propter
quod etiam moris est ut qui scortati sunt ad balnea
currant. Homicida vero et raptor manus duntaxat
commaculant. Quod autem dicit, « Fugite scorta-
tionem, » studiosam designat evitationem. — Aut
quia caetera vitia ex animi uniuscujusque procedunt
affectibus, utpote ir: in homicida, inanis glorie in
his qui ditescere cupiunt; scortatio vero ex ipso
corpore fontes sui habet ardoris.Rem autem augere
noluit, quoniam de eodem premissa est ab ipso
exhortatio. Neque enim omnia omnino excedit in
pravitate scortatio. Plures hac de re dedit iterpre-
tationes beatus Severianus quinquagesimo septimo
volumine, sermone tertio, capitedecimo nono hanc

Οὐχ οἵδατε ὅτι τὰ σώματα ὑμῶν μέλη Χριστοῦ
ἐστιν : ἄρας οὖν τὰ μέλη τοῦ Χριστοῦ ποιήσω
πόρνης μέλη; Μὴ γένοιτο. "H οὐχ οἵδατε ὅτι ὁ
χηλλώμενος τῇ πόρνῃ ἕν σῶμά ἐστιν; ἝἜσοντει
γὰρ, φησὶν, οἱ δύο εἷς σάρκα μίαν. 'O δὲ χολλώ-
μένος τῷ Κυρίῳ ἔν πνεῦμά ἐπτι. Φεύγετε τὴν
πορνείαν. Πᾶν ἀμάρτημα ὃ ἐὰν ποιήστ; ἀνθρω-
πος, ἐχτὸς τοῦ σώματός ἐστιν, ὁ δὲ πορνεύων εἷς
τὸ ἴδιον σῶμα ἀμαρτάνει.

Ησλιν ἐπὶ τήν προχειμένην ἦλθε παῤαίνεσιν, τὴν
κατὰ πορνείας. "Opa δὲ, οὐχ εἶπε Τὰ uir, τοῦ Xp:-
στοῦ ζεύξω πόρνῃ, ἀλλ᾽ ὅπεο ἦν φριχῶδες, τὸ ἄραι
τὰ ἑχυτοῦ μέλη τῷ εἶναι Χαιστοῦ xal ποιΐζσα: εἶναι
πόρνης" « ἔσονται γὰρ, φησὶν, οἱ δύο εἷς σέρχα
μίαν. » Εἰς μαρτυρίαν φέρει τὴν Ηχλαιάν. Πῶς δὲ
ἔσονται εἰς σάρχα μίαν ; Ὅτι dj σύνοδος οὐχ ἀφίησι
τοὺς δύο εἶναι δύο, ἀλλ᾽ ἕνα ποιεῖ, Ἐπειδὴ μέλη, τοῦ
Χριστοῦ ἐστιν ὁ ἄνθρωπος ἑνούμενος τῇ πόρντ,, ἕνοῖ
ἑχυτὸν αὐτῇ xai μιαίνει τὰ μέλη Χριστοῦ. El pi
καὶ εἰς τὸν ἀληθινὸν γάμον ἑνοῦνται οἱ δύο εἷς ssoxs
μίαν, ἀλλ᾽ ὁμοίως καὶ εἰς τὴν διαδεῦλν͵ μέντν πο;-

C vilav. « 'O δὲ χολλώμενος τῷ Κυρίῳ. » Ὅρχ τὼς

D

διὰ γυμνῶν τῶν ὀνομάτων τῆς πόρνης xai τοῦ Χο:-
στοῦ, προάγει τὴν xatryoplav, δεινοποιῶν αὐτήν.
« Ἵν πνεῦμα ἐστιν. » Ὃ τοιοῦτος, φησὶ, χᾷν σῶμα
περοίχειτα!, πνεῦμα γίνεται, μόνον τῷ μυ δὲν ποιεῖν
σχοχιχόν. -- Ἄλλως [OIKOYM.] Ἢ ὅτι διὰ μέτου
τοῦ ἁγίου Πνεύματος συνάπτεται τῷ Χριστῷ, προσ-
χολλώμενὸος αὐτῷ διὰ τῶν πνευματικῶν ἔογων. —
λλλως. [ΦΩ7Τ.] Μονοειδής ἐστιν, ὅλως γίνεται
πνευματικὸς, τῇ πρὸς τὸν Κύριον ἑνώσε!. Οὐχ
ἐπισύρεται τὰ σαρχιχὰ máy, οὐδὲ σχίζεται εἷς 6
πλόνν τινὰ, Θεῷ δουλεύων xal μαμωνᾷ, ἀλλ᾽ ὅλως
ἑνιαϊός ἐστι xal ὅλος πνευματιχὸς, εἷς ἑνότττα σὺυν-
αγόμενος πνεύματος. « Πᾶν ἁμάρτημα 6 ἐὰχν ποιήσῃ
ἄνθρωπος͵ ἑχτὸς τοῦ σώματός ἐστιν. » Ἐπὶ τῆς πορ-
νείας, φησὶν, ὅλον μολύνεται τὸ σῶμα. Ὅθεν xal ἐπὶ
βαλανεῖχ τρέχειν ἔθος τοῖς πορνεύσασιν. Ὁ δέ γε ἀν-
δροφόνος xal ἅρπαξ, χεῖρα μολύνουσι μόνον. Τὸ δὲ,
« Φεύγετε τὴν πορνείαν, τὴν μετὰ σπουδῆς ἀποδο-
χὴν δηλοῖ. — [OIKOYM.] Ἢ ὅτι τὰ λοιπὰ ἁμαρτύ-
ματα xai ix ψυχιχοῦ πάθους γίνεται, οἷον δογῆς
ἐπὶ ἀνδροφόνου, κενοδοξίας ἐπὶ τῶν πλουτεῖν ifr.
λόντων. Ἢ δέ γε πορνεία ἐξ αὐτοῦ τοῦ σιύματος τὰς
πηγὰς ἔχει τῆς ἐπιθυμίας. "REzoxt δὲ ἠδουλήθη τὸ
πρᾶγμα, ἐπειδὴ περὶ αὐτοῦ πρόχειται αὐτῷ ἢ παρ-
αἰνεσις. Οὐ γὰρ πάντως πάντων χεῖρον ἧ πορνεία.
Εἶπεν εἰς τοῦτο πλείους ἑρμηνείας, ὁ ἐν ἁγίοις
Σευηριανὸς, τεύχει: νζ', λόγω γ᾽, κεφαλαίῳ ιθ΄, c25-
τὴν τὲ αὐτὴν εἰπὼν τοῦ Χρυσοστόμου, xai ἄλλγν'"
Ὅτι, φησὶν, ὁ πορνεύων, εἰς τὴν ἰδίαν σύστασιν, xai

111

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

118

εἰς αὐτὴν τὴν τοῦ σώματος τοῦ ἀνθοωπείου xata- À ipsam dicens esse Chrysostomi : et aliam.Quia is,

σχευὴν πλημμελεῖ, ἐνυδρίζων sl; τὸ τοῦ σώματος
ἡμῶν ξογαστήριον. Καὶ ἄλλὴν: Ὅτι σῶμα Χριστοῦ,
xai μέλη Χοιστοῦ ἐστιν ὁ ἄνθρωπος. Ὁ οὖν εἰς τὸ
ἴδιον σῶμα πλημμελῶν, εἰς Χριστὸν πλημμελεῖ, τὴν
γεφαλὴν ἡμῶν, οὗ καὶ ναός ἐστι τὸ σῶμα. Μετὰ
πάντων xai ταῦτα δέξαι εἰ βούλει" ᾿Εξᾶρα! βουλό-
μενος τὸ τῆς πορνείας ἁμάρτημα, τοιοῦτόν τινὰ λέ-
411. σχοπὸν, ὅτι μυρίων ἄξιος τιμωριῶν ὁ πόρνος.
Ὃ γὰρ τοῦ μολυσμοῦ τοῦ οἰκείου σώματοσ μὴ φειδό-
μένος, πῶς ἄλλου φείσαιτο ; Ὁ γὰρ ἑαυτῷ κχαχὸς,
τίνι ἀγαθός ;

Καὶ ἄλλως. Γέγραπται περὶ τοῦ ἀνδρὸς καὶ
τῆς γυναιχὸς, « Ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρχα μίαν. »
Ὁ οὖν μὴ νόμῳ ἐπιτετραμμένος λαὶ θείῳ γάμῳ,
ἀλλὰ πορνεύων, δέον ἔχειν τίμιον γάμον καὶ χοίτην
ἀμίαντον, ἐκ τῆς πορνείας καὶ τῆς ἔνθεν ἀχαθαρ-
σίας, ἐνυδρίζει τὸν γάμον xal τὴν γυναῖχα. Ὁ δὲ
τοῦτο ποιῶν, εἰς ἴδιον σῶμα ἁμαρτάνει, εἰς τὴν γυ-
vaixa ἁμαρτάνων, ἥτις ἕν σῶμά ἐστι μετὰ τοῦ dv-
δρός. Καὶ σῶμά ἐστι τοῦ ἀνδρὸς, χαθὸ πλευρὰ αὐτοῦ
ἐστιν καὶ ἐξ αὐτοῦ ἐλήφθη. Τὴν τελευταίαν νομίξω
καλλίστην εἶναι" ἀνελλιπῇ γὰρ τὴν τοῦ ῥητοῦ διά-
votav σώζει. Εὐρίσχεται γὰρ οὕτως" Πᾶν ἁμαρτημα
ὃ ἂν πράξῃ ἄνθρωπος, ἐχτός ἐστι τῆς πρὸς τὴν γυ-
ναῖχα ἐπιμίξει παροινίας, xai ἀχαθαρσίας. Ὁ δὲ
πορνεύων, εἰς τὴν γυναῖχα ἁμαρτάνει, ἀχαθαρσίας
αὐτὴν ἀναπιμπλὰς xal αἰσχρότητος. Καὶ τοῦ ἁγίου
᾿Αθανασίου ἐστὶ πρὸς τούτοις ἅπασιν ἑρμηνεία, ἐν
τῷ Βερὶ σεμνοῦ γάμου, xai πρὸς τούτοις ὅλοις

ἡομένευσεν οὕτως" Πρὸς ἁδροδιαίτους χαὶ φιλοσάρ- C

xouc γράφων ὁ Παῦλος, τῇ αὐτῶν φιλοσαρχίᾳ συν-
εργῷ ἐχρήσστο πρὸς τὴν τῆς πορνείας παραίτησιν,
τοῦτο λέγων, ὅτι τὰ λοιπὰ ἁμαρτήματα ψυχὴν ἀδι-
χεῖ, xal εἰς αὐτὴν μόνην τὴν βλάδην παραπέμπει'
ὁ δὲ γε πορνεύων. σὺν τῇ ψυχῇ γαὶ τὸ σῶμα ἀδι-
χεῖ, φθείρων αὐτὸ xal ἐχδυναμῶν, καὶ τὸν Ψψυχιχὸν
xal ζωτικὸν χαθαιρῶν τόνον, ὡς εἰ εἶπεν’ Φείσασθε
χἂν τοῦ σώματος ὑμῶν ὃ περιέπετε καὶ θάλπετε,
xal οὔ πρόνοιαν πλείστην ποιεῖσθε. — [TOY AT-
TOY.) Τί οὖν ; ὁ φθόνος, φησὶν, οὐ τήχει τὸ σῶμα ;
τί οὖν μόνην τὴν πορνείαν τοῦτο φὴς ποιεῖν ; Λίαν
ἀσφαλῶς εἶπεν ὁ ᾿Απόστολος. Φησὶ γὰρ. « [ἄν
ἁμάρτημα ὃ ἐὰν ποιήσει ἄνθρωπος, ἐχτὸς τοῦ σώμα-
τός ἐστιν» ὁ δὲ φθόνος οὐ γίνεται παρ᾿ ἡμῶν,

ἀλλ᾽ ἐνγργεῖται εἰς ἡμᾶς πάσχομεν γὰρ, ἀλλ᾽ οὐ D

ποιοῦμεν τὸν φθόνον, καὶ πάθος ἐστὶν, ἀλλ᾽ οὐχ ivép-
γεια, περὶ ἐνεργείας δὲ νῦν ὁ λόγος τῷ ᾿Αποστόλῳ'
φησὶ γὰρ, « Πᾶν ἁμάρτημα ὃ ἐὰν ποιήσῃ ἀνθρωπος- »
οὐ μὴν περὶ πάθους. — Ἄλλως [ΦΩΤ.}] Αὐτὸ με-
olet τὸ ἴδιον σῶμα, xal εἰς ἑαυτὸν, ἀλλ’ οὐχ εἰς à) λ-
λον τὴν ἀδικίαν ἐπιδείχνυται, ὅπερ ἐπ᾽ οὐδενὶ τῶν
ἄλλων ἔστιν εὐρεῖν ἁμαοτημάτων. Πάντες γὰρ à.
λους βλάπτοντες ἁμαοτάνουσιν, ὁ δὲ πορνεύων, δαυ-
τὸν βλάπτων καὶ καχοποιῶν. — Ἄλλως. Ἡ ἐπαγωγὴ
δείκνυσι τὴν ἔννοιαν τοῦ προτεταγμένου αὐτῆς ῥητοῦ"

88 Hebr. xin, &. .

inquit,qui scortatur. in propriam peccat substan-
tia:n et in ipsam humani corporis formationem,
injuriam exercens in corporis nostri officinam.Et
tertiam : Quia corpus Christi et membra homo est,
qui in proprium peccat corpus, in Christum caput
nostrum peccat, cujus etiam templum est corpus.
Inter omnia vero et hec accipe si placet: Volens
scortationis augere peccatum,talem quempiam sco-
pum habet, nempe quod innumeris dignus est
scortator suppliciis : qui enim non abstinet a fe-
dando proprio corpore, quomodo ab alio abstine-
bit ? Nam qui sibi nequam est, cui bonus erit?
Alio quoque modd. Scriptum est de viro et
muliere: 421 « Erunt duo in carnem unam. »

B Qui ergo non lege divinisve conjunctus est nu-

ptiis,sed scortatur,ubi opus esset honorandum ha-
bere connubium torumque immaculatum *5, ex
scortatione et immunditia qua inde provenit in-
juria afficit nuptias et uxorem. Qui autem hoc
facit,in proprium corpus delinquit, dum in uxorem
delinquit, que unum corpus est cum viro; imo
corpus viri est ea ratione qua ipsius latus est et ab
eo sumpta. Harum interpretationum postremam
arbitror esse pulcherrimam. Servat enim verbi
sententiam, sic ut nihil illi desit, nihilque abun-
det. Nam hoc modo deducitur : Omne peccatum
quodcunque fecerit homo,illud operabitur absque
contumelia ac immunditia que fit in uxorem : qui
autem scortatur,in uxorem peccat,immunditia ac
turpitudine ipsam replens. Preeter heiec omnia divi
quoquc Athanasii datur interpretatio, qui in libro
De venerandis nuptiis,ultra ista omnia ita interpre-
tatus est : Ad delicatos ac voluptuarios scribens Pau-
lus auxilio voluptuarie eorum vite usus est ad
scorta'ionis depulsionem, hoc dicens,quod cetera
peccata animam injuria afflciunt,etin solam ipsam
nocumentum transmittunt ; qui vero scortatur,cor-
pus una cum anima afficitinjuria,corrumpens illud
ac debilitans, et animalem ac vitalem auferens
vigorem.Ac si dixisset : Parcite vel corpori vestro
quod excolitis ac fovetis,et cujus summam habetis
rationem. — Quid ergo? annon et invidia corpus
macerat? cur ergo solam scortationem dicis hoc
facere ὃ Caute admodum locutus est Apostolus. Αἱ
enim « Omne peccatum quodcunque fecerit homo
extra corpus est; » invidia vero non flt a nobis,
sed in nos efífcitur. Patimur enim et non agimus
invidiam, passioque est et non actio : nunc autem
de actione sermonem facit Apostolus,et nequaquam
de passione.Ait enim : « Omne peccatum quodcun-
que fecerit homo.» — Alio modo.Ipsum suum coc-
pus dividit, et in seipsum non in alium exercet
injustitiam, quod de nullo aliorum invenitur pec-
catorum.Omnes enim aliis nocumentum inferendo
peccant : qui vero scortatur sibi ipsi nocet,malo-
que afflcit. — Alio modo. Deductio premissi verbi

740

OROUMEN!II TRICC/E EPISCOPI

120

indem ostendit eser intallactam t [n proprium cor- Α τοιαύτην εἶναι’ Ele τὸ ἴδιον σώμα ἁμαρτάνει, οἷον

pita pncent, 41299 hoc ent, in Ipsum proprium Do:
mini corpua Ktenim aubjungit: eAnnencitis quod
otrpora vesten Coinplum sunt Spiritus anncti ;» et
rouresum co FE non entia vostri juris ; et paulo ante :
« Au unniitin quad eorpora vestra membra. sunt
(riatà ! nvrurnumaque: « Num igitur tollens mem-
hra Ghristi. Y » Haque [n qui acortatur,in propria
Ubhrleti momliira δὲ In. Ipsius corpus. delinquit,
Quid ergo Y iniquitiqui in omteria delinquunt vitiis,
Annon et ipsl juxta eumdem sormonem in Christi
euppus delliquaut Y Kt ν᾽ quod non eo moro.
Quanquam eulim iu qui furatur,aut qui homioldium
Δ per aliquod membrum peeoatum facial,
M nen (sum wurembrum, aed extea ot In quempiam
Mun operatur malum t qui vero scovrtatur,per ipsa
quoque δ μὲ aleut et illi, et in sun meubra to-
Mg ueenrpiuniieeutueutunm et injuriam committit.

«dieu. Non dixit Percorpus peccat, quod multi
exttliatntes, negotium feessunt interpretibus,
Sed cn proprii eorpus peecat;» it ipsum labitur,
ipeum παν unn reddit detestandum. Veluti
M quia dicat : Quidam weipsum injuria afticit dum
alterum pulat ijuria allieere, Nune enim respicit
Ajenteli κού ien iwplieium qued. postea sequis
Qv weeeatum, eed injure qua in. ipso opere tit
ewe 9a ow, veusreo : hoe est, fosdationem.
Xue qui hewientium percpeteat, alium iuteri-
WC qWC SU Ow atur setpaunm jura aftivit. Et
ἀδι welt9u wverwtur peccata in alia operatur score
Veto 2406 20/9 pulefacit, seipsum inquinat,
Uwe vium aliuuntun ee qued feditatem intelli
δαὶ et δἰλϑιλιυδιλλένυλ alae tun Beim cetera
ἀδλθννα ΝᾺ OR ΦΊΝΑΝΑ CORN qut UR) C8 af licut ;
Ms* WU UA ORA δι ACC Uu. C9 bere extra
etit «wA te eA Un eo tat uem facientem.
WM ΔΝ alwa wwe aH, UA πευχιλθδος vere

Soho, qued SA. Boeth inNtbuat δῇ, deS-
ἐδ δὶ debeo qissd veueea, daga. esl, adi ortam aes
NM: S « ἔχθαναν disce ab ὅλας neto que curbe-
ἔνι Mdb. ψιλὰ qu, s ἌΝΑ qud ipae: easet,
wd quNSRE ab dbhe quehpueo velas uecabae SpNMIDRCT :
Wve δῶν Ἀθη e s BN xa CH,
v5 MPO qu QR Aged viordplibiue. Sow pereat
Wed Qe 3 Ner PSI νὸς

δ wee AR Nepal. ΔῈ ὑκιφνώνμ qued scu
V qu Voce Ait adupo ceqA UE θάμ ZCNEICNE, JE
Tedbet pus, caNRbalbeps RE Ot Di. qUORCQ ou
φϑ ^cCwRMUEBE Ga ἐς QUÉ C9 UR RRIBNE dB. AIVCUDUR
WeNyonR ἐε γρορενων QUU CADOCAN .CAINZESS Ph fae
UM ede Abeoreibedk que Pugu ἃς RO Babies
Web (Bbat Pepek φὸ πῇ.

vuv x C£bbée δι δ, ient Ime
ἀφο à δον» Σὰ ah, Pb Alle Sun
Wb Mstd mam eod cluhMrcew hs . cuv Mna.
να ἀφο. ὦ Ww διλι ἀπ δ ν το γνν" οι ὡς END
Amm Keasoue óc mnilà nla a—-A—AIv we QURSAND GR

C

εἷς αὐτὸ, φησὶ, τὸ ἴδιον τοῦ Δισπότου σῶμα. Καὶ
γὰρ ἐπάγει. « Ἢ οὐχ οἵδατε ὅτι τὰ σώματα ὑμῶν
νιὸς τοῦ ἁγίου [νεύματος ἐστι ; » xai πάλιν « Καὶ
οὐκ ἐστὶ ἑαυτῶν’ » καὶ πρὸ βραχίος᾽ « Οὐχ οἴδατε
δτι τὰ σώματα ὑμῶν μέλη Χριστοῦ ἐστι ; » καὶ
πάλιν' « "Apa« οὖν τὰ μέλη τοῦ Χριστοῦ... ; » “ὭὩστι
ὁ πορνεύων, εἰς τὰ ἴδια μέλη τοῦ Χριστοῦ καὶ εἰς τὸ
σῶμα αὐτοῦ πλημμελεῖ. Τί οὖν ; φησίν Oi λοιπὰς
πλημμελοῦντες ἁμαρτίας οὐχὶ κατὰ τοῦτον τὸν λό-
γον καὶ αὐτοὶ εἷς τὸ τοῦ Χριστοῦ σῶμα πλημμει-
λοῦσι ; Καὶ φαμεν, ὅτι οὐχ οὕτως. Εἰ γὰρ καὶ διὰ
τίνος μέλους ἁ χλέπτων ἢ φονεύων τὴν ἀμαρτίαν
ποιεῖ, ἀλλ᾽ οὐχὶ εἷς τὸ αὐτοῦ μέλοσ, ἀλλ᾽ ἐκτὸς, καὶ
εἰς ἄλλον τινὰ χαχουργεῖ. Ὁ δὲ πορνεύων. καὶ διὰ
τῶν μιλῶν, ὥςπερ ἐκεῖνοι, χαὶ sl; αὐτον τὰ μέλτ͵ xai
ὅλον τό σῶμα τὴν βλάδην καὶ τὴν ἀδικίαν ἐπ:δεί-
κνυδσι.

"Allee. Οὐκ εἶπε, Διὰ τοῦ σῶματος ἅμαρτάνει,
ὄπιρ οἱ πολλοὶ νομίζοντες, πρήγματα xpiyoon
τοῖς ἐομηνεύουσιν, ἀλλ᾽, Ei; αὐτὸ ἁμαρτᾶνε:, εἰς
αὐτὸ σφαλλει, αὐτὸ μολύνει, αὐτὸ ἐνχγὲς ἀποςτίνε:"
ὡς &v c1; εἴποι, Ὁ δεῖνα ἑαυτὸν ὁδοίξει, ἄλλον ξοχῶν
ὁδοίβει,. Nov γὰρ βλέπει τῷ ᾿Αποιτόλῳ ὁ AGTec. c3
ᾳλὸς τὴν ustà ταῦτα ἐφομέντν τῷ ἁμαρτάματι τι πω-
βίαν, ἐλλὰ πρὸς τὴν ἐν và modit: γινομένην cp τοῦ :Ὡσ-:
ἐκ τῆς φυμπλοκὲς ὕδοιν, τοτέστι τὸν poÀosp-. ὦ
μὲν γὰρ eo tow», ἄλλον 2ew2«t, ὁ δὲ πορνεύων͵ kx
xz056::0u. Nei ὁ τὰ ἔλλα πτιασιιχτα 429. ες
ἄλλα $23, ὁ δὲ λυγνεύων, ἱπουτὸς xsci:$ p 2 4-. ἔασ:
διαΐνει. θεν xal üroÀeoosunr, τὸν usA2TETYe Ὁ»-
ννοῦντες. xxi τὲν ἀτοκὶεν βῥελυ:τύξπενο:. ἘΣ
vis ἐλλα wAwuniAqaetr, xz: εἰς τὴν micawyizen
ἀδέπει. τοῦτο ὅδ. εἰς τὸν ἀϊχοσιτνια T£ Exsaz &e—
τοῦ r)urtélist τοὴΆ ὅϑονντος. vert; d& c» ἔτ
aA ren. Ka ἔν οὐοό co δάλοις, ἄδδλιως δ΄ ππσ 5
$à vx ποῦνε 5. Lratts.

Eid (ernica dala Ga Geecrpemn Qux Eneas
ic md naar nca» τὸ Greca iR D

π dlztcaam . τατεντωντες aZ Lust δύσις,
ἀπουσεχῆν Cigar τῦῦ 94 €3 RXTALS τισι XGsthe x

m: tia PR o -«-r τεανόσνς da& E— I—x-
whÉwra Érdqtfe P*xaAGOx. Éeuscashc- am o iz xr τ
TA*ECHRBI ἐς τὸς UBIlWESS τῶςι ἔξη. 2:3 -—
werlepst-wz -nmce Ricceha mm imas

B uoc Rx 0 orn

ξ ἃς τοὶ ccr ἔτ τῶ Pto AENEIS B εἰς: decaelL
reme ἡ ἔξετνο -- τοῖν ICRIGME. ὃς TUA EXAM iL
WIE. WmA ame στ» ες ———- Lug. xam -
à zl xc» bo ta aancwA SCORE) GEILIÍ μ“--
nasce NNI NAMRCIK"MC. Gv wc m axe merl-
ERI -- Lom war τον ἂκτακ manum am.

3. ᾿Ξ wm vam --—- qEB. ἔς € ὅσας πιο
-uv. E am “ὦ ic iru xum A» :8-::ὅς τὰ».
ED ἃ axem ὑῶν Xo ἃ adem, «αἰ; τῆν.
WX nA πο Ξ o Inv —-—R zm o Iit
CT» τ UM cc “σά - αἴ umm umen

all. m
αι 7t

721

τὴν xai

παρθένον

Εἰ δὲ καὶ πέμπτην, ἐννόει ὅτι τῷ πόρνῃ συνερχο-
μένῳ, εἰ τεχθείη παιδίον, εἷς πορνείαν ἀνατρέφεται,
καὶ ὁ δρῶν μετὰ ταῦτα λέξει’ "Ὄντως ἑαυτὸν ἐχεῖνος
ἠδίχησεν. ᾿Ιδοὺ γὰρ τὸ σπέρμα, μᾶλλον δὴ τὸ σῶμα
αὐτοῦ πορνεύει.

Εἰ δὲ xal ἔχτην, ἐπίστησον ὅτι εἰ δούλῃ τις χοι-
γωνήσειν, δοῦλον ἔσται τὸ τιχτόμενον. Πῶς οὖν οὐχ
εἷς ἑαυτὸν ἁμαρτάνει, ὁ δοῦλον σπουδάζων τεχεῖν ;

Εἰ δὲ xal ἑδξόμην. ὅρα ὅτι xal τὸ τικτόμενον ἀδι-
χεῖται, νόθον καλούμενον, χαὶ ἄτιμον πανταχοῦ γι-
νόμενον. Κἂν ἐν βουλευτηρίῳ, κἂν ἐν δίχαστηρίῳ
δέοι εἰσελθεῖν, ἐχδάλλεται. Δι᾿ οὗ xal ὁ φυτευσάμε-
νος συναπολαύει τῆσ αἰσχύνης. Ὑπόμννμα γὰρ τῆς
οἰχείας λαγνείας γατέλιπεν,

Εἰ δὲ καὶ ὀγδόην, δοχίμασον τὸ ῥυθησόμενον"
Ἐπειδὴ ὁ πορνεύων ἔν πρὸς τὴν πορνεύουσαν γίνε-
ται, ὁ τὰ οἰχεῖα μέλη ποιῶ, μέλη πόρνης, εἴς ἑαυτὸν
τῷ ὄντι ἁμαρτάνει. Φόνῳ μὲν γὰρ εὖ τινὲς ἐχρύ-
σαντο, ὡς Μωσῆς xai Φινεὲς. καὶ δργῇ, ὡς Πέτρος xai
Παῦλος, πορνείᾳ δὲ οὐδεὶς πώποτε ἐχρήσατο εὖ.

El δὲ καὶ ἐννάτην, ἐννόει ᾿Βπειδὴ σῶμα ἕν ἐστιν
ἡ Ἐκχλησία, ὁ δὲ xa0' εἷς ἀλλήλων μέλη" ὁ πορ-
νεύων, Slc πάντας ἁμαρτάνει. ᾿Λνατρέχει γὰρ αὐτοῦ

τὸ σφάλμα ἐπὶ τὸ τῆς ᾿Εχχλησίας πλήρωμα, o5 xal.

ἐχχοπῆναι αὐτὸν προσέταξεν, ἕως ἂν μετανοήσῃ.
Εἰ δὲ καὶ δεκάτην βούλει, λεχθείη ἂν, ὅτι ἐπειδὴ

οἱ νόμῳ τοῦ τιμίου γάμυυ συνιόντες, ἔν σωμα ti-c

vovtat (« "Ecovtat yàp, φησὶ, οἱ δήο εἰς σάρκα μίαν. »
Διὸ xoi, « Ἢ γυνὴ τοῦ ἰδίου σώματος οὐχ ἐξουσιάζει,
ἀλλ᾽ ἀνὴρ, ὡσαύτως xal ὁ ἀνὴρ" ») εἰχότως ὁ πορ-
νεύων μὲν ἀνὴρ, εἰς τὴν γαμετὴν, τουτέστιν εἷς τὸ
ἴδιον σῶμα ἁμαρτάνει. Ὡσαύτως καὶ ἣ γυνή. ᾿Επὶ
μόνῃ γὰρ ταύτῃ τῇ ἁμαρτίᾳ νόμον ἔθετο ὁ Χριστὸς,
χωρίξεσθαι αὐτοὺς ἀπ’ ἀλλήλων. « Εἰς τὸ ἴδιον σῶμα
ἁμαυτἄνει. » Τουτέστι, τὸ ἴδιον σῶμα ἀχάθαρτον
ποιεῖ,

ἬΪ οὐχ οἴδατε ὅτι τὸ σῶμα ὑμῶν, ναὸς τοῦ
ἐν ὑμῖν ἀγίου Πνεύματός ἐστιν, οὐ ἔχετε ἀπὸ
Θεοῦ, xai οὐχ ἐστὲ ἑαυτῶν: ἡγοράσθητε γὰρ τι-
μῆς ; Δοξάσατε δὴ τὸν Θεὸν ἐν τῷ σώματι ὑμῶν,
καὶ ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν, ἄτινά ἐστι τοῦ Θεοῦ.

Καὶ τῷ μεγέθει τῆς δωρεᾶς, xal τῇ ἀξίᾳ τοῦ ὃὲε-
δωκότος χαταπτοεῖ. [νεῦμα γὰρ ἡ δωρεά. Ἔχετε
δὲ τοῦτο ἀπὸ Θεού. Ὁ γὰρ δεδωχὼς αὐτὸ θεὸς, xal
οἰκῶν ἐν τῷ ναῷ τοῦ Θεοῦ, τουτέστιν ἐν τῷ σώματι
ὑμῶν. « Καὶ οὐκ ἐστὲ ξαυτῶν. » Οὐ τὸ αὐτεξούσιον ἀν-
αἱρεῖ, ἀλλὰ τῶν κακῶν πράξεων ἀπείργει. Ὅτι Δεσπό-
τὴν, φησὶν, ἔχετε, xai οὐδὲν ἔχετε ἴδιον, οὐδὲ αὐτὸ τὸ
σῶμα. « ᾿Βγοράσθητε γὰρ τιμῆς,» τῷ αἴμχτι τοῦ Ytou
αὐτοῦ, ὄντες ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν τοῦ Σατανᾶ, « Δοξά-

8? Num. xxv, 4 seqq. ** Act. v, 5. seqq, xiu, 11. ?! Rom. ΧΙ, 5.
qq

1, 28.

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

τὸν vtavigxov πειραθέντας À viri cum muliere commistione, dicitur eos esse

729

corruptos qui virginem autadolescentulum aggressi
sunt.

Si vero et quintum, intellige quod is qui
scorto congreditur,si infantem generet, ad scorta-
tionem crescit, et qui postea viderit, dicet : Vere
ille seipsum injuria affecit. Ecce ergo semen, imo
potius suum ipsius corpus constuprat.

Puod si sextam quoque interpretationem de-
sideras, animadverte quod si quis ancille commi-
sceatur, is quem illa pariet servus erit: annon
ergo in seipsum peccat qui servum studet gene-
rare?

Si vero optas et septimam, vide quod is etiam
qui generatur injuria afficitur,cum nothus appel-

B letur et ubique locorum sit abjectus : et sive in

consilium sive in judicium ingredi oporteat, abji-
citur : quod is etiam qui generavit particeps est
pudoris : nam recordationem proprie accipit libi-
dinis.

Quod si octavam quoque cupis, considera quod
dicturi sumus, nempe quod is qui scortatur unum
cum scorto efficitur,propria membre faciens scorti
membra ; et ita vere in seipsum peccat. Siquidem
nonnulli cede sunt bene usi, ut Moses ac Phi-
nees **; et ira,ut Petrus et Paulus *?; stupro vero
nullus unquam bene usux est.

Si vero et nonam,considera quod quia unum cor-
pus est Ecclesia,singuli autem alii aliorum mem -
bra *! : qui scortatur,in omnes peccat : percurrit
enim ejus lapsus ad Ecclesie plenitudinem,a qua
etiam separare se destinavit donec resipisceret.

Quod si et decimam desideres, dici poterit quod
cum hi qui lege honorandi connubii conveniunt,
unum fiant corpus (nam Erunt,inquit, duo in car-
nem unam. [deo etiam uxor proprii corporis po-
testatem non habet,sed vir : similiter etiam vir 33),
merito vir qui scortatur, in uxorem, hoc est, in
proprium corpus peccat ; similiter et uxor : 424
nam in solo hoc peccato legem posuit Christus *5,
si ἃ seinvicem separarentur.- [In proprium corpus
peccat. » Hoc est, proprium corpus reddit impu-
rum.

VI, 19, 20. « Àn nescitis quod corpus vestrum
« templum est habitantis in vobis Spiritus sancti,
« quem habetisa Deo,etnon estis vestrijuris? Empti
« eniu estis pretio.Gloriticate jam Deum in corpore
« vestro et in spiritu vestro, qua sunt Dei. »

Ex doni maguitudine et ejus qui dedit dignitatem

D deterret. Nam. spiritus donum est : habetis autem

hunc a Deo. Deus enim est qui dedit, et qui habi-
tat in templo Dei.hoc est, in corpore vestro. « Et
non estis vestri juris. » Non tollitipsam libertatem,
sed a malis arcet operibus. Dominum, inquit, ha-
betis tanquam servi,et nihil babetis proprium, ne
ipsum quidem corpus.« Empti enim estis pretio,»
nempe sanguine Filii ipsius, cum redacti essetis

** [| Cor. vn, 4. 9 Matth. *

123

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

124

sub potestatem Satans. « Glorificate jam Deum. » À σατε δὴ τὸν Θεόν: » Ἐπεὶ οὖν ἠγοράσθητε ὑπὸ

Quandoquidem empti estis ἃ Deo,glorificate ipsum
per bona opera.Ait enim : « Ut videntes bona opera
vestra glorificent Patrem vestrum qui incalis est 9*.»
— « Et in spiritu vestro. » Hoc dicens ostendit quod
non solo corpore fugere oporteat stuprum, sed et
spiritu, id est, anima : ut neque mente fiat pollutio.
Ait enim : « Quicunque aspexerit. mulierem ad
concupiscendum,jam cum ea adulterium commisit
in corde suo **. » « Qus sunt Dei. » Frequenter
ad memoriam reducit quod non simus nostri juris,
sed sub Domino simus. Hoc indicat : « Que sunt
Dei, » et non vobis propria.

CAPUT IV.
A415 De nuptiis et viduitate ac calibatu.

VII,1.4.« Ceterum de quibus scripsistis mihi,pul-
«chrumesthomini mulierem nonattingere. Attamen
« propter stupra vitanda,suam quisque uxorem ha-
« beat,et suum quaque virum habeat.Uxori vir de-
« bitam reddat benevolentiam : similiter autem et
« uxor viro.Uxor proprii corporis jus non habet,sed
« vir.Similiter autem et vir proprii corporis jus non
« habet, sed uxor. »

Scripserant Paulo, utrum oporteret ab uxore
abstinere,annon. « Pulchrum est homini. » Pul-
chrum, inquit, est et eximium ut mulierem om-
nino non attingat : quod autem securum est et in
auxilium imbecillitati nostre datum est,ut vir le-
gitima utatur uxore, et uxor legitimo utatur viro.
« Attamen propter stupra vitanda. » Hec ipsa per-
missionis causa ad continentiam adhortatur.« De-
bitam benevolentiam. » Ostendit benevolentiam
debitum esse, puta fidelitatem ac mutuum amo-
rem,et non gratis exhiberi. « Similiter autem et
vir sui corporis jus non habet. » Quandoquidem
dixerat, « Debitam benevolentiam, » interpretatus
est quonam illa sit: Hzc, inquit, est quod neque
vir neque uxor sui corporis jus habent, sed hujus
jus alter habet. Videtur autem benevolentia esse
amicitia,et maxime benevolus fldelis amicus. Ve-
rum quam ob causam in aliis plus tribuit viro, ubi
de subjectione et polestate ipsi sermo est, nunc
autem dwqualitatem dedit? Et dicimus quod ibi de
primario ipsi sermo est,nunc vero de continentia,
in qua neuter plus aul minus habere debet.

VIL,5.7. « Nefraudetisvos invicem,nisi si quid ex
« consensu ad tempus,ut vacetisjejunio etorationi :
« rursumquein unum conveniatis,ne tentet vos Sata-
« nas propter intemperantiam vestram.Hoc autem
« dico ex permissione,non ex precepto 4? 6 Nam
« cuperem omnes homines esse utego ipsesum.Sed
« unusquisque proprium donum habetex Deo: unus
« quidem sic, alius vero sic. »

Vide quod et hic quoque debitum signiflcaverit
verbo « Fraudare » — « Nisi si quid ex consensu.»

*! Matth. v, 16. 5 ibid. 28.

Θεοῦ, δοξάσχτε αὐτὸν διὰ χρηστῶν πράξεων. « Ὅπως
vio, φησὶν, ὁρῶντες τὰ χαλὰ ὑμῶν ἔργα, δοξάτωτ:
τὸν Πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. » — « Kai
τῷ πνεύματι ὑμῶν, » Τοῦτο εἰπὼν δείχνυσιν ὅτι οὐ
μόνον σώματι χρή φεύγειν τὴν πορνείαν, ἀλλὰ καὶ
πνεύματι, ἤγουν τῇ ψυχῇ, τῷ μηδὲ xarà διάνοιαν
μολύνεσθαι. « Oc. γὰρ ἂν, φησὶν, ἐμδλέψῃ πρὸς s
ἐπιθυμῆσαι, ἤδη ἐμοιχευσεν ἐν τῇ χαρδίᾳ αὐτοῦ.»
« “Ατινά ἐστι τοῦ Θεοῦ.» Συχνῶς ἀναμ'μνήσχε:
ὅτι οὐχ ἐσμὲν ἑαυτῶν, ἀλλ᾽ ὑπὸ Δεσπότην τελοῦμεν.-
Τοῦτο δηλοῖ, « “Ατινά ἐστι τοῦ Θεοῦ,» xal οὐχ Ez»
τῶν.
ΚΕΦΑΛ. Δ.
Περὶ γάμου καὶ χηρείας καὶ ἀγαμίας.

Περὶ δὲ ὧν ἐγράψατέ μοι, xaÀóv ἀνθρώπῳ γυ-
ναιχὸς μὴ ἅπτεσθαι. Διὰ δὲ τὰς πορνείας, ἔχα-
στος τὴν ξαυτοῦ γυνχῖχα ἐχέτω, xal ἐπάστη τὸν
ἴδιον ἄνδρα ἐχέτω. Τῇ γυναιχὶ ὁ ἀνὴρ τὴν Oct
λομένην εὔνοιαν ἀποδιδότω, ὁμοίως δὲ xai i
γυνὴ τῷ ἀνδρί. Ἧ γυνὴ τοῦ ἰδίου σώματος οὐχ
ἐξουσιάζει, ἀλλ᾽ ὁ ἀνήρ. Ὁμοίως δὲ καὶ ὁ avi:
τοῦ Bion σώματος οὐχ ἐξουσιάζει, ἀλλ᾽ ἡ
γυνή:

Ἔγραψαν τῷ Παύλῳ et δεῖ ἀπέχεσθαι γυναιχὸς ἢ
οὔ. « Καλὸν ἀνθρώπῳ. » Τὸ μὲν χαλὸν xal ὑπερέχον,
φησὶν, ἔστι τὸ, ὅλως μὴ ἅπτεσθαι γυναιχός. Τὸ d
ἀσφαλὲς χαὶ βοηθοῦν τῇ ἀσθενείᾳ ἡμῶν, τὸ, νομίμῳ
χεχρῖ,σθαι γυναιχὶ, xal τὸ, νομίμῳ χεχρῆσθα: avia.
« Διὰ δὲ τὰς πορνείας. » Αὔτη dj τῆς συγχωρήσεως
αἰτία, εἰς ἐγχράτειαν παραχαλεῖ. « Τὴν ὀφειλομένην
εὔνοιαν.» Ἔδειξε χρέος οὖσαν τὴν εὔνοιαν, ἤγουν»
τὴν πίστιν καὶ την ἀγάπην, xal οὗ Otwp:àv παρεχο-
μένην. « Ὅμοίως ὃὲ xa! ὁ ἀνὴρ τοῦ ἰδίου σώματος
οὐχ ἐξουσιάζει. » Ἐπειδὴ εἶπε, « Τὴν ὀφειλομένην
εὔνοιαν, » ἡρμήνευσε ποία ἐστίν, Αὕτη, φησίν: Οὔτε
ἀνὴρ, οὔτε γυνὴ τοῦ ἰδίου σώῶματος ἐξουσιάζουσιν,
ἀλλὰ τὴν τούτου ἐξουσίαν ὁ ἔτερος ἔχει. Καὶ φαίνε-
ται εὔνοιχ 9, φιλία, εὐνούστατος ὁ πιστὸς φίλος. T:
07, ποτε δὲ ἐν μὲν τοῖς ἄλλοις τὸ πλέον δίδωσ: τῷ ἀν-
δρὶ ἔνθα περὶ ὑποταγῆς xal ἐξουσίας ὁ λόγος αὐτῷ,
νῦν δὲ τὴν ἰσότητα ἔδωχε ; Καὶ φαμεν, ὅτι ἐχεῖ piv,
περὶ τοῦ ἀογικοῦ ὁ λόγος αὐτῷ, νῦν δὲ, πεοὲ σω-
φροσύνης, ἐν ἦ οὐδεὶς τὸ πλέον ἢ τὸ ἔλαττον ἔχειν
ὀφείλει,

Μὴ ἀποστερεῖτε ἀλλήλους, εἰ μὴ τι ἂν ἐκ συμ-
φώνου πρὸς χαιρὸν, iva σχολάζητε τῇ νηστεία,
xai τῇ προσευχῇ, xxi πάλιν ἐπιτοαυτὸ συνέρ,χη,.-
σθ:, ἵνα μὴ πειράζῃ ὑμᾶς 3 Σατανᾶς, διὰ τὴν
ἀκρασίαν ὑμῶν. Τοῦτο ὃὲ λέγω χατὰ συγγνώμην,
οὐ χατ᾽ ἐπιταγήν᾽ θέλω γὰρ πάντας ἀνθρώπους
εἶνχι ὠς xal ἐμαυτὸν, ἀλλ᾽ ἕκαστος ἴδιον χάρισμα

- ? wv ^" ^. e
ἔχει ix Θεοῦ, ὅς μὲν οὕτως, ὃς δὲ οὕτως.

Ὅρα xai ὦδε, τὸ χρέος σημανθὲν τῷ Qu τὺς

pz xai ὦδε, τὸ χρέος σημ ᾧ ῥήματι τῆς
φΆ
ἀποστερήσιως. « Εἰ μή τι ἂν ἐκ συμφώνου. »

129

COMMENT. 1N EPIST. I AD CORINTH.

726

Μὴ ἐγκρατευέσθω, φησὶ, θάτερος, θατέρο» μὴ Bov- A Ne contineat, inquit, alter nolente altero, ne quo

o:x£vo», μή πως πορνείας γένηται: πρόξενος τῷ ἑτέρῳ
μέρει dj ἐγεράτεια. « Πρὸς xatgov. » Τουτέστι, χατὰ
καιρὸν τὸν προσήχοντα. Εὐχαιρία δέ ἐστιν ἀποχῆς, d
νηστεία xa? ἢ προσευχή, Τοῦτο δὲ, φησὶν, οὐ τοὺς

συνόντας γυναικὶ, εὔχεσθαι ἣ νηστεύειν χωλύων, ἀλλ᾽

Ὅπως fj εὐχὴ xal dj νηστεία σπουδαιοτέρα γένηται"
᾿Λπέχεσθε γὰρ, φησὶν, ἵνα σχολάσητε τῇ νηστείᾳ καὶ
τῇ προσευχῆ, ὡς τῆς μίξεως ἀσχολίαν οὐχ ἀκαθαρ-
σίας ποιούσης, μίξεως δὲ τῆς πρὸς τὴν νομίμην
γυναῖχα, « Διὰ τὴν ἀχρασίαν ὑμῶν. » “ἵνα μάθῃς
ὅτι οὐχ ὁ διάδηλος μόνος αἴτιος τῆς πορνείας, ἀλλὰ
καὶ ἡ ἡμῶν ἀχρασία, ἐπάγει, « Διὰ τὴν ἀχρασίαν
ὁμῶν, » δειχνὺς ἔνθεν μᾶλλον, fj ἐκ τοῦ διαδόλου γί-
νέεσθαι πειρασμοὺς, « Οὐ xav ἐπιταγήν. » — [ OI-
KOrM. ] Οὐ γὰρ ὥσπερ τὸ, « Οὐ μοιχεύσεις, Οὐ φονεῦ-
σεις,» ἤδη xal τὸ μὴ ἀποστερεῖν ἀλλήλους ἐπιτα-
γἡ τίς ἐστι, καὶ ἐπαινετὸς ὁ τοῦτο ποιῶν ὡς νόμον
πληρῶν. Κατὰ συγγνώμην, φησὶ, τοῦτο εἶπον,
συγχαταδὰς τῇ ἀσθενείᾳ ὑμῶν, οὐκ ἐπιτάσσω. Μὴ
ἀποστερεῖτε, ἀλλὰ μακάριος ὁ ἐγχρατευόμενος. ἘΧ
δὲ τοῦ εἰπεῖν, συγγνώμην, ἔδειξεν ὅτι xal χατεγνω-
σμένον πράττει πρᾶγμα, ὁ μόνον ἐν τῇ νηστείᾳ xal
τῇ προσευχῇ ἀπεχόμενος. « Εἶναι ὡς ἐμαυτόν. »
Ἔνθα δυσχερὲς ἐπιτάσσει πρᾶγμα, ἑαυτὸν ἐν μέσῳ
φέρει. « ᾿Αλλ᾽ ἕχαστος ἴδιον χάρισμα ἔχει ἐχ Θεοῦ. »
Ἐπειδὴ σφόδρα αὐτῶν χατηγόρησεν εἰπὼν, « Μὴ
πως πειράζῃ ὑμᾶς ὁ Σατανᾶς διὰ τὴν ἀχρασίαν
ὑμῶν,» νῦν σπουδάζει πχραμυθήσασθα: αὐτούς.
Παρθένος ἦν ὁ Παῦλος, xai ἐπειδὴ εἶπε, « θέλω πάν-
τας εἶναι ὡς ἐγὼ, » φησὶ, τὸ μεῖναι παρθένον, χά-

ρισμα εἶναι ἀπὸ τοῦ Θεοῦ, οὐχ ἐπειδὴ τῆς ἡμετέρας C

οὐ δεῖται σπουδῆς τὸ πρᾶγμα αὐτὸ γὰρ τὸ ἀξιωθῆ-
vat χαρίσματος, πολλὰ χοπιᾷ τις’ ἀλλ᾽ ὡς εὔἴοηται
παραμυθεῖται αὐτοὺς ὑπὲρ τῆς ὑὕδρεως. « Ὅς μὲν
οὕτως, ὃς δὲ οὕτως. » "Oc μὲν xal παντελῶς ἀπ-
ἔχεται μίξεως, ὃς δὲ ἄχρι τῆς γαμετῆς ἵσταται.

Δέγω δὲ τοῖς ἀγάμοις, καὶ ταῖς χήραις, καλὸν
αὐτοῖς ἐςτιν ἐὰν μεινωσιν ὡς χἀγὼ. Εἰ δὲ οὐχ
ἐγχρατεύονται, γαμησάτωσαν. Κρεῖσσον γὰρ ἐστι
γαμῆσαι, fj πυροῦσθαι.

[(GEOAQP.] Ἔδειξε πάλιν ἑαυτὸν τῆς τῶν ἀγάμων
ὄντα συμμορίας. Οὐ γὰρ ἄν τις αὐτὸν εἰχότως ταῖς

modo temperantia sitalteri parti causa stupri. « Ad
tempus. » Hoc est, convenienti tempore. Occasio
autem abstinendi est jejunium et oratio. Hoc au-
tem dicit, non prohibens eos qui commiscentur
cum uxore jejunare autprecari: sed ut jejunium
ac oratio studiosius flat. Nam abstinete, inquit, ut
vacetis jejunio et orationi : ne videlicet occupatio-
nem causet impuritas commistionis cum legitima
uxore. « Propter intemperantiam vestram. » Ut
discas quod non solus diabolus stupri causa sit, sed
etiam nostra intemperantia, subjungit, « Propter
intemperantiam vestram : » ostendens hinc magis
quam ex diabolo oriri tentationes. « Non ex pre-
cepto. » Neque enim sicut, « Non occides; Non
adulterium committes, ». ita nunc quoque ne se
fraudentinvicem, preceptum aliquod est, ut laude
dignus sit qui hoc agit, tanquam legem complens.
Ex permissione, inquit, hoc dixi, demittens me ad
imbelicillitatem vestram. Non jubeo ne fraudetis,
sed beatus est qui continet. Ex hoc autem quod
dicit συγγνώμην, id est, permissionem aut potius
veniam, ostendit eum facere damnandum opus, qui
solum abstinet cum jejunandum est aut orandum.
« Ut ego ipse sum. » Ubi rem imponit difficilem,
seipsum in exemplum proponit. Sed unusquisque
proprium habet donum. » Quoniam vehementer eos
accusaverat dicens : « Ne tentet vos Satanas prop-
ter intemperantiam vestram, » studet nunc ipsos
consolari. Virgo erat Paulus: et quia dixerat,
« Cuperem omnes esse ut ego sum ; » dicit nunc
quod manere virginem donum Dei est ; non quod
res nostro non egeat studio : multum enim laborat
quispiam in hoc ut dignusbabeatur dono: sed quia,
ut dictum est, consolatureos de improperio. « Unus
quidem sic, alius vero sic. » Hic quidem penitusa
commistione abstinet, ille vero sic, ut ad aliam
non accedat quam uxorem.

A313 Vii, 8, 9. Dico autem inconjugatis et vi-
duis : bonum eis est. si permanserint sicut. et ego.
Quod si non continent, contrahant matrimonium,
nam melius est matrimonium contrahere quam uri.

Rursum seipsum ostendit esse de multitudine
eorum qui conjugati non sunt : neque enim merito

χιηρευούσαις ἐντά:τοι᾽ νεανίας γὰρ ὧν ἔτι τῆς κλή- ἢ quisquam ipsum inter viduas producet, cum ado-

σεως ἐξιώθη. Μηδεὶς δὲ αὐτὸν οἰέσθω τὴν μὲν ἀγα-
ulav τοῖς ἀνδράσι, τὴν δὲ μετὰ τὸν γάμον ἐγχράτειαν
ταῖς γυναιξὶ μόναις νομοθετεῖν, διὰ τὸ εἰπεῖν, τοῖς
ἀγάμοις, ἤτοι, τοῖς ἀνδράσι, καὶ ταῖς χήραις, ἤγουν,
ταῖς γυναιξίν, ᾿Αμφότερα γὰρ ἑχάτερον ἐχπαιδεύει
Ἱένος, καὶ τὴν ἀγαμίαν, καὶ τὴν μετὰ τὸν γάμον ἐγ-
χράτειαν τῆς χηρείας. « El ὃὲ οὐκ ἐγχρατεύονται,
γχμησάτωσαν. » Ὅρα coglav: χαὶ βελτίονα δείχνυσι
τὴν ἐγχράτειαν, καὶ οὐχ ἀναγχάζει τὸν μὴ φθάνοντα,
δεδοικὼς μή τι μεῖζον παράπτωμα γένηται. « Ἤ
πυροῦσθαι, » ᾿Ἐνέφηνεν ὅση τῆς ἐπιθυμίας ἡ τυραν-
vic. Εἰ πολλὴν, φησὶν, ὑπομένῃς βίαν xai πύρω-

lescens adhuc fuerit cum vocatione dignus habitus
est. Porro nemo existimet ipsum viris statuere ne
contrahant matrimonium, mulieribus vero ut post
contractas nuptias effecte vidus abstineant, ex eo
quod ait τοῖς ἀγάμοις, idfest, non conjugatis genere
masculino, uempe viris : et ταῖς χήραις, id est, vi-
duis feminino, puta feminis.In utroque enim utrum-
que instruit genus, el de abstinentia a conjugio,
et de continentia in viduitate post contractas nup-
tias. « Quod si non continent, contrahant matri-
monium. » Vide prudentiam. Meliorem ostendit
continentiam, nec tamen cogit eum qui ad ee

721

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

138

non pertingit, veritus ne major aliquis contingat α σιν ἀπαλλάγηθι χαὶ γάμησον, μὴ ποτε περιτρα-

lapsus. « Qnam uri. » Ostendit quanta sit. concu-
piscentie tyrannis. Si multam, inquit, sustines
violentiam, magnumque ardorem, liberare ac ma-
trimonium contrahe, nequando evertaris.

VII, 10, 11. At conjugatis precipio, non ego sed
Dominus : uxor a viro nom separetur. Quod si etiam
separata fuerit, maneat innupta, aut viro reconci-
lietur. Et vir uxorem non dimittat.

Quoniam legem manifeste a Domino positam dic-
turus est, propterea ait: « Non ego sed Domi-
nus. » Qua est autem lex ἢ Ne flat divisio, nisi in
causa stupri. Et quidem ea que predicta sunt
quanquam Dominus expresse non dixerit, attamen
ipsi Domino convenire videntur, aut per se, aut
per os Pauli loquenti. Verum quoniam verbum de
separatione palam tradidit Dominus, ideo dicit,
« Non ego,sed Dominus. » Hanc itaquedifferentiam
habent « Ego, » et « Non ego, » ut ei quod Domi-
nus dixit serviat « Non ego, » de alio vero dicit
« Ego. » Et ne quee ipsius sunt humana esse exis-
times, subjungit inferius : « Opinor autem quod et
ego Spiritum Dei habeam. » — « Quod si etiam
separata fuerit. » Melius, inquit, est ut non sepa-
retur : quod si etiam separata fuerit, maneat ha-
bens virum, 448 etsi non commistione, tamen
affectu, sic ut non adducat sive adjungat sibi vi-
rum alium. « Uxorem non dimittat. » Nisi quip-
piam accesserit in causa stupri. Nam hec Christi
lex est.

VII, 42, 15, Reliquis autem ego dico,non Dominus :
Si quis frater uxorem habeat infidelem, et hec as-
sentitur ut habitet cum illo, ne dimittat eam. Et uzor
qua habet virum infidelem, et is assentitur ut habitet
cum ea, ne dimittat illum. Sanctificatus est enim vir
infidelis per uxorem : et sanctificata est uxor. infide-
lis per virum.

Ne divellantur conjugia : et ita confusionis ac
turbationis, domorumque eversionis causa a vulgo
judicetur Dei cultus, propterea prohibet eos qui
nacti sunt infideles, nea cohabitatione dividantur.
Neque enim de his legem statuit qui nondum con-
traxerunt matrimonium,sed de his qui ad conjugia
jam pervenerunt. Siquidem non dixit: Si quis
vult accipere infidelem, sed « Si quis habet. »
Contingebat enim in conjugio uL unus crederet,

C iso o

πῆς,

Τοῖς δὲ γεγαμηχόσι παραγγέλλω οὐχ ἐγὼ, ἀλλ᾽
6 Κύριος, γυναῖκα ἀπὸ ἀνδρος μὴ χωρισθῆναι.
Ἐλν δὲ xal χωρισθῇ, μενέτω ἄγαμος, fj τῷ ἀν-
δρὶ καταλλαγήτω. Καὶ ἄνδρα γυναῖκα μὴ d.
ναι.

Ἐπειδὴ ῥητῶς νόμου ὑπὸ τοῦ Κυρίου τεθέντος
λέγειν μέλλει, διὰ τοῦτο φησιν, « Οὐχ ἐγὼ, ἀλλ᾽ ὁ
Κύριος. » Τίς δὲ ὁ νόμος ; Τοῦ μὴ γίνεσθαι διαί-
ρεσιν παρεχτὸς λόγου πορνείας, Καὶ τὰ μὲν ἔμπρο-
σθεν εἰρημένα, el μὴ xa! ὀνομαστὶ ὁ Κύριος εἶπεν,
Üuwc καὶ αὐτῷ τῷ Kopup καλῶς ἔχειν δοχεῖ τῷ

Β λαλοῦντι, ἤγουν αὐτῷ τῷ Κυρίῳ τῷ διὰ τοῦ στόματος

ΠΙαὔλου λαλοῦντι. Πλὴν ἐπειδὴ τὸ τοῦ χωρισμοῦ ῥη-
τῶς, ὡς εἴρηται, ὁ Κύριος παρέδωχε, τούτου χάριν φη-
els, « Οὐχ ἐγὼ, ἀλλ’ ὁ Κύριος. » Ὥστε τὸ, « Εγὸ, » καὶ,
«Οὐχ ἐγὼ, » ταύτην ἔχει τὴν διχφοράν᾽ τὸ. Εἶπεν ὃ Κύ-
proc, λέγει, « Οὐκ ᾿Εγώ» τὸ δὲ ἕτερον, φυσῖν,
« Ἐγώ. » να γὰρ μὴ τὰ αὐτοῦ ἀνθρώπινα εἶνα: νομί-
σῃς, ἐπάγει κατωτέρω, « Δοχῶ δὲ χαγὼ Πνεῦμα Θεοῦ
ἔχειν. --- « ᾿Εὰν δὲ xal χωρισθῇ.» Κάλλιον μὲν, orsi,
τὸ μὴ χωρισθῆναι. Εἱ δὲ xal χωρισθῇ, μενέτω
ἔχουσα τὸν ἄνδρα, εἰ xxl μὴ τῷ μίξει, τῇ μέντοι
διαθέσει, xai τῷ μὴ ἐπεισαγαγεῖν ἄνδρα ἕτερον.
« l'ovaixa μὴ ἀφιέναι. » El μή τι ἐπὶ λόγῳ πορνείας.
Οὔτος γὰρ ὁ τοῦ Χριστοῦ νόμος.

Τοῖς δὲ λοιππῖς, ἐγὼ λέγω, οὐχ ὁ Κύριος" ΕἾ τις
γυναῖχα ἔχει ἄπιστον, xal αὐτὴ συνευ-
δοχεῖ οἰχεῖν μετ’ αὐτοῦ, μὴ ἀφιέτω αὐτὴν. Καὶ
γυνὴ ἥτις ἔχει ἄνδρα ἄπιστον, xal αὐτὸς συνευ-
δοκεῖ οἰχεῖν μετ᾽ αὐτῆς, μὴ ἀφιέτω αὐτὸν. Ἡγία-
etat γὰρ ὁ ἀνὴρ ὃ ἅπιστος ἐν τῇ γυναιχί ^ xai
ἡγίασται dj γυνὴ ἦ ἄπιστος ἐν τῷ ἀνδρί.

Ἵνα μὴ διασπασθῶσιν οἱ γάμοι, χαί λοιπὸν συγ-
χύσεως χαὶ ταραχῖς xal οἴχων ἀναροπῆς alcía ἡ
εὐσέδεια τοῖς πολλοῖς νομισθῇ, διὰ τοῦτο τοὺς οθά-
σαντας ἀπίστοις συνοιχεῖν, κωλύοι διαιρεῖσθαι. Οὐ
Ὑὰρ περὶ τῶν μήπω γεγαμηχότων ταῦτα νομοθετεῖ,
ἀλλὰ περὶ τῶν φθατάντων γῆμαι. Οὐ γὰρ εἶπεν, E!
τις βούλεται λαθεῖν ἄπιστον, ἀλλ᾽, « Εἴ τις ἔχει. »
Καὶ γὰρ συνέδαινεν ἀνδρογύνου ὄντος, ἕνα πιστεῦ-
σαι, θάτερον δὲ ἐν ἀπιστίᾳ μεῖναι, « "Eye: ἄπιστον. »

alter vero in incredulitate permaneret. « Habet D Τί οὖν εἰ ἐν πορνείᾳ ἀλῷ dj γυνὴ, ἀφεῖναι αὐτὴν

infidelem. » Quid ergo ? si in stuprocapiatur uxor,
permissum est ipsam dimittere, si vero sit infide-
lis, non licet ? Atqui pejor est infidelitas. Pejor
quidem est, sed in adultera aperta est malitia, in
infideli vero ignorantia potius subest quam mali-
tia. Erat quoque verisimile eam cessaturam, et
quod infldelitatem relinqueret (nam et hoc dicit
ipse Paulus : Quid enim nosti, uxor, an virum ser-
vabis?) si saltem assentitur ad cohabitandum. « Et
heecassentitur. » Si vult, inquit. Quod enim dispen-
dium est si fide unius partis sincera manentes, spes
bona sitquod infidelis tempore mutabitur utoredat?

ἐπιτέτραπται" εἰ δὲ ἄπιστος, οὐχ ἔτι ; χαΐτοι χεῖρον
ἡ ἀπιστία. Πεῖρον μὲν, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῆς πόρνης ὅμολο-
γουμένη ἐστιν ἡ πονηρία, ἐπὶ δὲ τῆς ἀπίστου ἄγνοια
μᾶλλόν ἐστιν, ἢ πονηρία͵ ἣν καὶ παυθῆνχι εἶχός"
τοῦτο γὰῤ χαὶ αὐτός φησι" « Τί γὰρ οἶδας, γύναι, «t
τὸν ἄνδρα σώσεις ; » μόνον ἐὰν συνευδοχεῖ otxsiv, « Καὶ
αὐτὴ συνευδοχεῖ. » El βούλεται, φησί. Τί γάρ ἐστι
βλάδος, εἰ τῆς πίστεως τοῦ ἑνὸς μέρους ἀχεραίου
μενούσης, ἐλπὶς εἴη χρηστὴ, χαὶ τὸν ἄπιστον τῷ
χρόνῳ μεταθαλόντα πιστεῦσαι ; « Μὴ ἀφιέτω αὖ-
τήν. » Εἰ ὁ χολλώμενος τῇ πόρνῃ ἔν σῶμα γίνεται,
καὶ ὁ χολλώμενος τῇ ἀπιστῳ δηλονότι ἕν σῶμα γί-

730

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

730

νεται, πῶς ἐκεῖνο μὲν κωλύει, τοῦτο δὲ o0; Kal qa- A ε Ne dimittat eam. » Si is qui agglutinatur scorto,

μεν, ἕν μὲν σῶμα xal ἐπὶ τῆς ἀπίστου γίνεται, ἀλλὰ
νιχᾷ ) καθαρότης τοῦ πιστοῦ μέρους, τὴν ἀχαθαρ-
σίαν τοῦ ἀπίστου. Πῶς ; Ἐπὶ μὲν γὰρ τῆς πόρνης
ἀμφότεροι ἀχάθαρτοι, καὶ d πόρνη xxi ὁ ἐπὶ τῷ
πορνεῦσαι προσιών. 'Wxi δὲ τῆς ἀπίστου, αὕτη μὲν
καθό ἐστιν ἄπιστος, ἀκάθσρτος, ὁ δὲ προσιὼν οὐχ ἔτι.
Οὐ γὰρ ἵνα τῶν ἀπηγορευμένων τι πράξῃ προσέρχε-
ται, ἀλλὰ τὴν ἐπιτετραμμένην τοῦ γάμου μίξιν.

unum corpus efficitur : et qui agglutinatur infideli,
itidem unum corpus efficitur : quomodo illud pro-
hibet, istud vero non? Et dicimus quod unum qui-
dem corpus etiam in infideli efficitur, sed puritas
partis fidelis vincitimpuritatem infldelis.Quomodo? '
Etenim in stupro uterque immundus est, et. scor-
tum et qui accedit ut scortetur. In infideli vero
uxore, ipsa quidem ea ratione qua infidelis, im-

munda est : qui autem accedit jam non talis est. Neque enim accedit ut prohibitum aliquid operetur,

sed ut permissa conjugii commistione utatur.

Kai πέλιν, κατ᾿ 8))o μὲν fh ἄπιστός ἐστιν ἀχά-
θαρτος χατὰ τὴν ἀσέδειαν, xav! ἄλλο δὲ χοινωνεῖ
τῷ πιστῷ μέρει, χατὰ τὴν τῶν σωμάτων μίξιν,
"En! δὲ τῆς πόρνης xxv αὐτὸ χαθό ἐστιν ἀχάθαρ-
τος ἧ κοινωνία γίνεται, οἷον χατὰ τὸ σῶμα.
« Ἡγίασται γὰρ ὁ ἀνὴρ 6 ἄπιστος. » "Iva μὴ φοδῆται
τὸ πιστὸν μέρος συνοιχοῦν τῷ ἀπίστῳ ὡς γενόμενον
τῇ συνοιχήσει ἀχάθαρτον, Opa πῶς ἐχύάλλει τὸν
φόδον. '᾿ΗΠ γίασται, φησὶ, τῇ περιουσίᾳ τῆς χαθαρό-
τητος, λέγων νιχᾶσθαι τὴν ἀχαθαοσίαν, οὐχ ἐπειδὴ
ἅγιος ὁ ἄπιστος γίνεται" οὐ γὰρ οὕτως εἶπεν, ἀλλ᾽,
« Ἡγίασται, » παραμυθούμενος τὸ πιστὸν μέρος,
χαὶ τὸ ἄπιστον εἷς ἐπιθυμίαν πίστεως ἐνάγων.
— [Φ21.] Καὶ αὐτὸ δὲ τοῦτο τὸ ἀνέχεσθαι τὸν ἄπι-
στον, χαὶ μὴ ἀποπηδᾷν τοῦ συνοιχεῖν τῷ πιστῷ, ἐγ-
γύς ἔστι τοῦ πρὸς τὴν εὐσέδειαν συνορᾷν. ᾿Αλλ’
εἴποι τις ἂν ἴσως" Οὐχοῦν τὸ αὐτὸ νοοῦντες χαὶ περὶ
τοῦ πιστοῦ, ἐγγὺς αὐτὸν εἶναι φαίημεν ἄν τοῦ πρὸς
ἀσέδειαν ὁρᾷν. Πρὸς ὃ φαμεν, ὅτι οὐχ ἔστιν ἵσον,
οὐδὲ πολλοῦ δεῖ. 'O μὲν γὰρ πιστὸς συνοιχῶν τῷ

ἀπίστῳ, τῆς πίστεως ἐντολὴν xal νόμον πληροῖ, ὥσ- C

τε xal ταύτῃ μᾶλλον χείωται τῇ πίστει, xai διίστα-
ται τῆς ἀπιστίας. Ὅ δὲ ἄπιστος μόνη τῇ πρὸς τὸν
συνοιχοῦντα στοργῇ δεδεμένος, τὴν συνάφειαν οὐ
λύει, οὐχὶ νόμον τὸν ἀπὸ τῆς οἰχείας ἀπιστίας αὐτὸς
ἐχτελῶν, στέργων δὲ τὸν συνοικοῦντα χειραγωγηθή-
σεταί ποτε xal πρὸς τὴν αὐτοῦ πίστιν δι᾽ αὐτοῦ,
Καὶ τὸ στέργειν δὲ αὐτὸ, τῆς «τὐσεδοῦς ἐστι νομοθε-
σίας, ἀλλ᾽ οὐχὶ τῆς ἀσεδείας. Ὥστε καὶ ταύτῃ ἐγγὺς
ἔστι τοῦ εὐσεδεῖν αὐτὸν, xal ἡγιάσθαι διὰ τῆς συν-
οιἰχήσεως τοῦ πιστοῦ.

Ἐποὶ ἂρα τὰ τέχνα ὑμῶν ἀκάθαρτά ἐστι. Νῦν
δὲ ἁγιά ἐστιν. El Ok ὁ ἄπιστος χωρίζεται, χωρι-
ζέσθω. Οὐ δεδούλωται ὁ ἀδελφὸς ἤ Bb ἀδελφὴ i
τοῖς τοιούτοις. ᾿Εν δὲ εἰρήνῃ κχέχληχεν ἡμᾶς ὁ
θεός.

E! γὰρ μὴ νιχᾶται, φησὶ, τῇ καθαρότητι τοῦ πι-
στοῦ μέρους τὸ ἄπιστον, οὐδὲν λείπει ἀχάθαρτα τὰ
γεννώμενα γίνεσθαι, ἢ ἐξ ἡμισείας καθαρά. Ὅπερ,
φησὶν, οὐχ ἔστιν (ἅγια γάρ ἐστι), τῇ περιουσίᾳ τῆς
τοῦ ἁγίου λέξεως ἐχδάλλων τὸ δέος, Τοῦτο γάρ ἔστιν
6 λέγει" « Επεὶ ἄρα τὰ τέκνα ὑμῶν ἀκάθαρτά ἐστιν, »
εἰ οὐχ οὕτως ἔχει. ᾿Αλλὰ νῦν ἅγιά ἐστι τῇ περιουσίᾳ
τῆς ἁγιωσύνης.

« Εἰ δὲ ὁ ἄπιστος χωρίζεται, γωριζέσθω. » Οἷον
εἶ χελεύέξι συγχοινωνῆσαι τῆς ἀπιστίας αὐτῷ, f| μὴ
τοῦτο ποιούσης, ἀναχωρεῖν, ἀναχωρείτωο, φησί,
Βέλτιον γὰρ τὸν γάμον, ἢ τὴν εὐσέδειαν λυθῆναι-

439 Et rursum: Juxta aliud impura est infl-
delis, nempe secundum impietatem ; juxta aliud
vero communicat cum parte fideli, puta secundum
corporum commistionem. In scorto autem in hoc
ipso quo immun.la est flt communicatio, nempe
secundum corpus. « Sanctificatusestenim vir fide-
lis.» Ne metuat pars fidelis cohabitare infideli,quasi
cohabitatione impurus redderetur, vide quomodo
repellit timorem. Sanctificatusest inquit, asserens
vinci impuritatem adveniente puritate : non. quod
infidelis sanctus flat : neque enim ita dixit, sed
« sanctificatus est: » consolando partem fidelem,
ac inducens infldelem ad fldei amorem et deside-
rium. — Etiam hoc ipsum nempe quod infidelis
toleret, nec resiliat ab habitatione cum fideli,
vicinum quidpiam agit ut animum applicet ad
pietatem. Sed dicet fortasse aliquis : igitur idipsum
considerantes, de fideli poterimus dicere quod ten-
dat ad impietatem. Ad quod dicimus non esse si-
mile, neque omnino id oportere. Nam fidelis qui-
dem infideli cohabitans,fidei preceptum legemque
complet, ut hoc modo et fldei magis concilietur,
et ab infidelitate magis dissideat: infidelis autem
amore saltem erga cohabitantem devinctus, con-
junctionem non solvit, suse infidelitatis legem non
perficiens, sed amore prosequens cohabitantem,
pereum manuducetur quandoque ad ipsius fidem.
Ipsum namque amare, religiose legislationis est
et non impietatis : itaque hoc quoque amore vici-
nus est ut religiosus efficiatur, et sanctificetur per
cohabitationem fidelis.

VII, 14, 15. Alioqui fllii vestri immundi essent,
nunc autem sancti sunt. Quod si infidelis discedit,
discedat. Non est servituti subjectus frater aut. soror
in hujusmodi. Nam in pace vocavit nos Deus.

Nam si pars, inquit,infidelis non vinciturpuritate
fidelis, nihil restat nisi ut qui nascuntur immundi
flant, aut dimidia tantum parte mundi: quod ita in-
quit, non est, nam sancti sunt: per dictionem san-
ctitatis abundanter repellens timorem. Hoc enim
est quod ait : « Alioqui fllii vestri immundi essent, »
nisi videlicet ita esset : at nunc sancti sunt, ex
abundantia sanctitatis.

480 « Quod si infidelis discedit,discedat. » Hoc
est,sijubetutcum eocommunicesininfidelitate,aut
nisi hoc facias,quod separabitur, separetur, inquit :
melius estenim conjugium dissolvi quam pietatem.

131

OECUMENII TIuCC/E EPISCOPI.

132

« Nonest servituti subjectus frater. « Quod si etiam A « Οὐ δεδούλωται ὁ ἀδελφός.» Εἰ δὲ καὶ xag ixi-

in dies pugnat aut contendit, volens te ad suam infi-
delitatem pertrahere : hoc quoque modo separare.
Non enimad hujuscemodires subjectus es servituti,
utetiam pugnantem feras.Et manifestum estquod de
pugna que accidit loquitur,cum subjungit: eIn pace
vocavit nos Deus, » hoc est, ut in pace degamus,
et non sit inter nos dissidium aut pagna. Quoniam
igitur pugnat et rixatur, propterea bonum est libe-
. rari.« Non est servituti subjectus frater aut soror in
hujusmodi. » Non habet, inquit, fidelis maritus aut
uxor cum fidelibus eam necessitatem que imminet
ei cum fidelibus. Ibi enim nullo modo absque causa
fornicationis licetase mutuoeos qui conjuncti sunt
separari. Hic vero si assenserit quidem pars infi-

delis ut habitet cum fideli, oportet non solvere B

conjugium, si vero dissidium moverit ac solutionem
illa fecerit, non est servituti subjectus fidelis ut
non separetur : sed liber est ut illa matrimonium
solvente etiam ipse separetur. Attamen quanquam
liber sit, ut propter incredule dissidium solvatcon-
jugium : multo tamen melius facturus est, si soluta
contentione per pacem bonaque opera, non solverit
matrimonium. « Nam in pace vocavit nos Deus. »
Hoc, inquit,signum est vocationem nostram esse ἃ
Deo, si erga omnes quantum in nobis est pacifici
simus. Et huic interpretationi conforme est id
quod sequitur : « Quid enim nosti, uxor, an virum
salvum facies? » propter maximam ad ipsam con-
formitatem.

VII, 46, 17. Quid enim nosti, uxor, an virum sal-
vum facies ? aut qui nosti, vir, an. uxorem salvam
facies annon? Unusquisque ut ipsi divisit Deus :
unusquisque ut ipsum vocavit Dominus, ita ambulet :
et sic in ecclesiis omnibus doceo.

Ad id rursum accedit, utrum dimittendus sit
infidelis qui vult manere, nec dissidium movet, et
ait : Si dissidium non moveat adversum te, maneto
cum ipso. Verisimile enim est quod temporis 481
progressu ipsum quoque salvum facies, factum
ejusdem tecum animi, faciesque fidelem. Vide
autem quod non exigit ut id necessario flat, ne
grave onus imponat, sed futuri incertitudine et ne-
cessitatem ademit, et id curavit ne hec nev»essitas
ad desperationem suaderet aut torpere faceret.
« Ànnon. » Usque ad id verbum « Annon, » perfe-

ctam producito distinctionem, ut sit hic sensus : D τουτέστ', Πόθεν οἶδας el σώσεις 5j μὴ σώσεις ;

Aut qui' nosti, vir, utrum uxorem salvam facies
annon ? Hoc est, Unde nosti utrum salvam facies,
annon salvam facies? Incertum est enim quid fu-
turum conjugium.

Etenim si salvam non feceris, nullum accipies
detrimentum : si vero salvam feceris, et juvabis
et ipse juvaberis. « Unicuique ut ipsi divisit Deus. »
Siquidem solus ipse novit quid utile sit, et utrum
magis conferebat ut ab initio fidelis conjunctus
esset infideli an fldeli. Etenim in quibusdam con-
ducebat ut fldeliszfideli cohabitaret ac conjunctus
esset, in quibusdam vero ut fidelis infideli: et ita

στὴν ἡμέραν πυχτεύει χαὶ μάγεται, βουλόμενός x
πρὸς τὴν ἑαυτοῦ ἀπιστίαν ἑλχύσχι, xai οὕτως χω-
ρίσθητι. Οὐ γὰρ δεδούλωσα:, φησὶν, εἰς τὰ τοιαῦτα͵
ὥστε «al μαχόμενον βαστάζειν: Καὶ δῆλον ὅτι περὶ
μάχης γενομένης λέγει, ἐξ ὧν ἐπάγει“ « Ἔν δὲ εἰρήν
χέχληχεν ἡμᾶς ὁ Θεός" » τουτέστιν, ἵνα εἰρηνεύωμεν,
καὶ μὴ ἐν ὁμῖν ἦ στάσις ἢ μάχη. ᾿Επεὶ οὖν μάχετε,
διὰ τοῦτο ἀπαλλαγῆναι χαλόν. « Οὐ δεδούλωτα: ἐ
ἀδελφὸς ἢ dj ἀδελφὴ ἐν τοῖς τοιούτοις. » Οὐκ ἔχει da-
Ὑχὴν, φησὶν, ὁ πιστὸς ἢ d πιστὴ ἐν τοῖς ἀπίστοις
τοιχύτην, οἵα αὐτῷ ἐπίχειται ἐπὶ τῶν πιστῶν. "Exc
μὲν γὰρ παντὶ τρόπῳ, χωρὶς λόγου πορ"εΐας, οὐχ
ἔξεστιν ἀπ᾿ ἀλλήλων τοὺς συναφθέντας χωρισθῆναι"
ἐνταῦθα δὲ, ἄν μὲν συνευδοκῇ τὸ ἄπιστον μέρος
τῷ πιστῷ συνοιχεῖν, δεῖ μὴ λύειν τὸ συνοιχέσι'ον.
ἄν δὲ στασιάζῃ, xal τὴν λΑὖσιν ἐχεῖνος moi,
οὐ δεδούλωται ὁ πιστὸς εἰς τὸ μὴ χωριπθῆν:,
ἀλλ᾽ ἐλεύθερός ἐστιν, ἐχείνου λύοντος τὸν γά-
pov, xai αὐτὸς διαναστῆναι. Πλὴν, φησὶν, εἰ χαὶ
ἐλεύθερός ἐστι τὸ συνοιχέσιον διὰ τὴν τοῦ ἀτί-
στοῦ στάσιν λύειν, ἀλλ᾽ ἄμεινον πολλῷ xor.
σει, εἰ τὴν ἔριν εἰρήνῃ χαὶ χαλοχαγαθίᾳ λύσας,
μὴ λύσει τὸν γάμον, «'Ev γὰρ εἰρήνῃ, φησὶ, x
χληχεν ἡμᾶς ὁ Θεός. » Τοῦτο γὰρ, φησὶ, καὶ ii:
χλήσεως τῆς ἀπὸ Θεοῦ σημεῖον, τὸ εἶρην--
χοὺς ὅσον τὸ ἐξ ἡμῶν πρὸς πάντας εἶναι. Kr
τὸ ἐφεξῆς δὲ, « Τί γὰρ οἴδας, γύναι,» xai ἑξῆς, ταύτῃ
συνᾷδει τῇ ἑρμηνείᾳ διὰ τῆς πρὸς αὐτῇν pilus
ἀχηλουθίας.

Τί γὰρ οἷδας, γύναι, εἰ τὸν ἄνδρα σώσεις: i
τί οἴδας, ἄνερ, εἰ τὴν γυναῖχλα σώσεις [dj uj;
ἑχάστῳ ὡς ἐμέρισεν ὁ Θεὸς, ἕχαστον ὡς x
χληχεν ὁ Κύριος, οὕτως περιπατείτω. Καὶ οὔτως
ἐν ταῖς Ἐχχλησία:ις πάσαις διατάσσομαι.

Ηάλιν πρός τὸν ἀφιέναι μένειν θέλοντα τὸν ἅπι-
στον μηδὲ στασιάζοντα μεταδέῤηχε, xal φησιν
Εἰ μὴ διαστασιάζοι πρὸς σὲ, μένε μετ᾽ αὐτοῦ. Εἰχὸς
γὰρ τῷ χρόνῳ xai σώσεις αὐτὸν συμδουλεύοντα, xz
πιστὸν ποιήσεις. Ὅρα δὲ πῶς οὐχ ἐν ἀνάγχῃ τοῦτο
γενέσθαι ἀπήτησεν, ἵνα μὴ βάρος ἐπιθῇ, ἀλλὰ τῇ τοῦ
μέλλοντος ἀδηλίᾳ xal τὴν ἀνάγκην ἐξεῖλε, χαὶ
ταύτην μὴ ἀπογνῶναι xal ἐνναρχῆσαι συμῷου-
λεύουσαν, παρεσχεύασεν. « Ἢ μή. » Ἕως τοῦ,
« Ἤ μὴ, » στίξον τελείαν στιγμὴν, ἵνα po»
τως. Ἤ τί οἶδας, ἄνερ, εἰ τὴν γυναῖχα σώσεις ἢ ur;
ἄδηλον
γὰρ τὸ μέλλον" ἀδήλου δὲ ὄντος, οὐ δεῖ λύειν τὸν
γάμον.

Μὴ σώζων μὲν γὰρ οὐχ ἐδλάδης, σώζων δὲ dz
λήθης. « 'Exáct ὡς ἐμέρισεν ὁ Θεός,» Τὸ 3;
συμφέρον αὐτὸς μόνος οἵδε, xai πότερον μᾶλλον
συνετέλει, τὸν πιστὸν ἐξ ἀοσχῆς ἀπίστῳ συναφθῆναι
ἥ πιστῷ. "Em ἐνίων μὲν và2 συνέφερε πιστὸν πιστῷ
συνοιχεῖν, xa! συνήφθη᾽ ἐπ’ ἐνίων δὲ πιστὸν ἀπίστῳ,
καὶ γίγονεν οὕτως. Καὶ τούτων οὐδείς ἐστιν ἱκανὸς,
συνιδεῖν τὰς αἰτίας, πλὴν τοῦ οὕτω διαταξαμένου χαὶ

133

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

134

μερίσαντος Θεοῦ, xal καλέσαντος Κυρίου. Εἰ δὲ ὁ Θεὸς A factum est.Et horum causas nemo idoneus est qui

xai ὁ Κύριος τὰς τοιαύτας συναφείας ἔταξε χαὶ ἐμέ-
ptas χατὰ τὸ ἑχάστου συμφέρον, οὐχ ὀφείλει ὁ πιστὸς
ἀπίστῳ συναφθεὶς δυσφορεῖν, ἢ ἀγωνίαν xai λύσιν
ἐπιζητεῖν, ἀλλὰ καθὼς ἐχλήθη ἕχαστος, τούτῳ
ἐμμένειν καὶ συμπεριπατεῖν, Ὁ γὰρ Σευηριανὸς ἔστι-
ξεν οὕτως. Εἰ γὰρ μὴ οὕτως στίξῃς ἀσυνάρτητον
ἔλεγεν εἶναι τὴν σύνταξιν. Οὔτως σε, φησὶν ἐρμέρισεν
ὁ θεὸς xal οὕτως χέχληχεν, μετὰ γυναικὸς ἢ ἀνδοὸς
ἀπίστου" στέργε τοιγαροῦν τὸν γάμον, xai μὴ δια-
λύσῃς τὴν πίστιν. € Οὕτως ἐν ταῖς ᾿᾿χχλησίαις πάσαις
διχτάσσομαι. » Τοῦτο ἐπάγει, ἵνα τῷ σχεῖν xat ἄλλους
κοινωνοὺς xal ἄλλας ᾿βχχλησίας, προθυμότεροι
περὶ τὴν ὑπαχοὴν γένωνται.

Περιτετμημένος τις ἰχλήθη,
Ἐν ἀχροδυστίᾳ τις ἐκλήθη, μὴ παριτεμνέσθω.
Ἢ περιτομὴ οὐδὲν ἐστι, xai ἡ ἀχροδυστία οὐδὲν
ἐστιν, ἀλλὰ τήρησις ἐντολῶν Θεοῦ. Ἕκαστος ἐν τῷ
κλήσει Jj ἐχλήθη, ἐν ταύτῃ μενέτω.

Πάλιν, φησὶ, περιτετμημένος ἐχλήθης, μὴ rion.
— [ ΦΩΤ. ] Ὁ ἄγιος ᾿Επιφάνιος τοῦτό φησιν, ὅτι διὰ
τινος θεραπείας φαρμαχευτιχῆς δύναταί τις ποιῆσαι
^ τὸν ἐμπερίτομον ἀχρόδυστον, xal ὅτι ταύτης τῆς ἐπι-
volac πρῶτος εὐρετὴς γέγονεν ᾿Πσαῦ. Διὰ τοῦτό φη-
σιν ὁ Θεός" « Τὸν ᾿Ησαῦ ἐμίσησα. » — « Ἔν ἀχροδυστίᾳ
τις ἐκλήθη, μὴ περιτεμνέσθω. κ» --- « ( OIKOYM. ] Εἰ-
κὺς γὰρ ἀπὸ τινος θεραπείας δύνασθαι εἰς τὸ ἀρχαῖον
ἐπανελθεῖν τὴν περιτομὴν, καὶ πρὸς αὐτὴν ἀνατρέχειν
xai χαυχᾶσθαι. Ἐν ἀχροδυστίᾳ, φησὶν, ἐχλήθης, μένε ὃ
εἴ, Οὔτε γὰρ ἡ περιτομὴ πρὸς σωτηρίαν συμδάλλεται,

οὔτε ἡ ἀκροδυστία λυμαίνεται. 'Ενὸς γὰρ χρεία μόνον C

τοῦ πληροῦν τὰς ἐντολάς- — [ &QT. ] Ka? ἡ ὠφέλεια
διὰ τὴν τέρησιν τῇς ἐντολῆς περιγίνεται ὁμοίως xal
τῇ περιτομῇ xal τῇ ἀχροδυστίχ. Τῶν γὰρ iv ἀν-
θρώποις πράξεων, αἱ μὲν x20' αὐτὰς ἔχουσι τὸ χρή-
σιμον, xai εἰ μὴ ὦσιν ἐντολῆς ἠρτημέναι θείας, οἷον
ἢ διχαιοσύνη xai τὰ ὅμοια" αἱ δὲ διὰ μόνην τὴν
ἐντολὴν, ὡς τὰ πλεῖστα τῶν ἐν τῷ νόμῳ.

Δοῦλος ἐχλήθης, μή σοι μελέτω ἀλλ’ εἰ καὶ
δύνασαι ἐλεύθερος γενέσθαι, μᾶλλον χρῆσαι.
Ὃ γὰρ ἐν Κυρίῳ κληθεὶς δοῦλος, ἀπελεύθερος
Κυρίου ἐστίν. Ὁμοίως χαὶ ὁ ἐλεύθερος χλη-
θεὶς, δοῦλός ἐστι Χριστοῦ. Τιμῆς ἠγοράσθη-
τε, μὴ γίνεσθε δοῦλοι ἀνθρώπων. "Exastoc iv d
ἐχλήθη, ἀδελφοὶ, ἐν τούτῳ μενέτω παρὰ τῷ Θεῷ,

Παλιν ἡ αὐτὴ cup600À3, τὸ ἐν τοῖς αὐτοῖς εἶναι,
ἐν οἷς ἐχλήθη τις. Rl δοῦλος ὧν ἐχλήθης, μὴ θορυ-
602, οὐ λυμαίνεται πρὸς τὴν πίστιν ἡ δουλεία. Καὶ
τοσοῦτον οὐ λυμαίνεται, ὅτι εἰ καὶ δύνασαι ἐλευτερω-
θῆναι, μᾶλλον χρὴ σε δουλεύειν. Οὕτως οὐδὲ εἷς
ἔσται σοι ἐκ τῆς δολείας ἐμποὸδισμύς. --- "Alex.
[ΦΩΤ. ] Ἵνα μὴ τοῖς δούλοις ἐμπόδιον πρὸς τὴν εὐσέ-
Octav ἣ δουλεία νομισθῇ, διαῤῥήδη φησὶν, ὅτι τοῦτο
τοτοῦτον ἀπέχει τοῦ ἐμποδὼν εἶναι, ὥστε οὐδὲ ἐν φρον-
τίδι εἶναι δεῖ περὶ αὐτῆς. « Μὴ γὰρ μέλετω σοι,»
φησὶν, ἀλλ᾽ εἶναι xal δύνασαι δια τινος σπουδῆς xai

33 Gen, xxv, 25; Rom. ix, 10.

μὴ ἐπισπάσθω' Β

cognoscat nisi ipse Deus quiita disposuitac divisit,
et Dominus qui vocavit.Quod si Deus ac Dominus
hujusmodi conjunctiones disposuit,ac divisit juxta
cujusque utilitatem, non debet fidelis conjunctus
infideli graviter ferce aut anxiari οἱ solutionem
requirere : sed sicut unusquisque vocatus est, in
hoc permaneat ac procedat. Severianus enim ita
distinxit: nam si ita non distinguas,incompositam
dixit esse ordinationem. Ita.inquit, te divisit Deus
et ita vocavit cum uxore aut viro infideli : ama
igitur conjugium nec fidem dissolvas. « Ita in Ec-
clesiis omnibus ordino. » Hoc autem subjungit,ut
ex hoc quod alios quoque habeant socios et alias
ecclesias, promptiores fiant ad obedientiam.

V1I, 18-20. « Circumcisus quispiam vocatus est,non
accersat prasputium :; in preputio alius vocatus est,
non circumcidatur. Circumcisio nihil est, et przpu-
tium nihil est,sed observatio praceptorum Dei.Unus-
quisque in ea vocatione maneat in qua vocatus est:

Praterea,inquit, cireumcisus vocatus es, ne ac-
cersas preputium.—Divus Epiphanius ait,quod per
aliquam medicinalem curam potest quispiam eum
qui circumcisus est facere preputiatum : 4872 et
quod hujus consilii primus inventor fuit Esau:
et propterea dixit Deus : « Esau odio habui 99. »
— « In proeputio alius vocatus est, non circumci-
datur. » — Verisimile est aliqua cura fieri posse
ut revertatur circumcisio in id quod olim erat, et
ad ipsam quis recurrat ac glorietur. In preputio,
inquit,vocatus es,mane in eo quod es.Neque enim
confert ad salutem circumcisio, neque obest pre-
putium. Siquidem hoc uno opus est ut complean-
tur precepta. — Etperobservationem praeceptorum
eadem accedit utilitas circumcisioni et. proiputio.
Inter opera namque humana, quadam ex seipsis
bona sunt, etiamsi praxepto non aptentur divino,
veluti est justitia ac similia : alia vero propter
solum preceptum, qualia sunt multa in lege.

VII,24-24.Servus vocatus es,ne sit tibi cura : quin-
etiam si potes fieri. liber, potius utere. Nam qui in
Domino vocatus est servus libertus Domini est ; simi-
liter et qui liber vocatus est,servus est Christi. Pretio
empti estis,ne efficiamini servi hominum. Unusquisque
in eo in quo vocatus est, fratres, in hoc maneat apud
Deum.

Idem rursus consilium est,nempe ut in iis quis-
que permaneat in quibus vocatus est Si cum
servus esses vocatus es,ne turberis: non officit ad
fidem servitus, adeoque non offlcit ut etiam si
posses fleri liber, magis expediat tibi servire. Ita
nullum tibi proveniet e servitute impedimen-
tum. — Aliud. Ne servis existimetur ad pietatem
obstacelum esse servitus, palam, inquit, est quod
loc adeo non prestat impedimentum, ut neque
hujus curam habere oporteat, ait enim : « Ne sit
tibi cure ; » quinetiam si potes aliquo studio ac

135

OECOUMENII TRICC/E EPISCOPI

730

cura fieri liber : sine hoc,et potius utere servitute : A ἐπιμελείας ἐλεύθερος γενέσθαι, ἕα τοῦτο καὶ xi-

et neque ita in ullo eris minor domino : communis
enim domini libertus es sieut et ille Siquidem
communis Domini servus es sicut et ille rursum-
que libertus sicut ille. Quid ergo curam geris de
corporali servitute, qui? neque te diminuit, neque
ei cui servitur majus quidpiam addit : sed utrum-
que ad equalia consequenda praemia nihil officit.
« Nam qui in Domino vocatus est servus. » 488
In iis, inquit. qua Christum concernunt equales
estis tu tuusque dominus.

Nam et ille Christi servus est: quin potius tu
fortasse plus habes,Christi enim libertus es,siqui-
dem ipse te omni spirituali servitute liberavit.
Tamen ex vocum abundantia vult equalitatem
ostendere servi et domini ; quoniam omnes liberti
sumus Christi, secundum quod nos liberavit a ty-
rannide Satana ; et servi Cliristi : nam cum nos
reddidisset inde liberos, sub proprium adduxit
regnum. « Pretio empti estis, » nempe sanguine
Unigeniti ipsius ; emit enim nos Deus et Pater.« Ne
efficiamini servi hominum. » Superius dixit:
«Quoniam, si potes fieri liber, potius utere ; »
hic autem dicit : « Ne efficiamini servi hominum. »
Nam hoc et liberis aptatur et servis.Qui enim do-
mino impia et. absurda jubenti non paret, non
efficitur servus hominum, etiamsi sub jugo sit
servitutis : talis fuit Joseph. Qui vero propter mu-
nera aut ventris expletionem, hominibus se sub-
jicit ad absurda ministeria, servus est hominum,
quamquam liber esse videatur: hanc prohibet

servitutem, non eam qua& consueta est et juxta C

leges humanas. Nam hac servitute subjectum esse
et obtemperare ubique admonet.

VII, 25-28. De virginibus autem preceptum Do-
mini non habeo, consilium tamen do tanquam mise-
ricordiam consecutus a Domino, ut essem fidelis.
Arbitror igitur hoc bonum esse ob praesentem necessita-
tem.Nam bonum est homini sic esse.Alligatus es uxori,
ne quirras solutionem ; solutus esab uxore,ne quaeras
urorem.Áttamen.si duxeris uxorem,non peccasti ; el si
nupserit virgo, non peccavit : afflictionem tamen in
carne habebunt hujusmodi. Ego autem vobis parco.

Quoniam ad majorem venit doctrinam, timet il-
lam pure nudisque verbis jubere, casum veritus
eorum qui aggrederentur, idcirco non tanquam
preceptum, sed quasi consilium tradit illud. —
Hec autem qua de virginibus sunt,diligentius in-
terpretatus est, ut qui integro volumine exactius
hac de re disseruerit,et ibi animadverte. Ego vero
que gratia Dei assecutus sum conscripsi. 4584
« Tanquam misericordiam consecutus a Domino. »
Misericordiam ,inquit, consecutus ut essem fidelis,
puta praeco seu concionator, datorque consilii.
« Arbitror igitur hoc bonum esse.» Vide ergo quo-
modo temperet preceptum ex necessitate exortum.
« Arbitror,» inquit, quidnam ? quod bonum sit sine
conjugio esse.propter difficultates qui in eo sunt,
malaque nuptiarum. « Ob presentem necessita-

χρησο μᾶλλον τῇ δουλείᾳ. Οὐδ’ οὕτως οὐδὲν ἐλαττοῦ.
σαι τοῦ δεσπότου, ᾿Απελεύθερος γὰῤ, ὥσπερ xin
νος, τοῦ χοινοῦ Δεσπότου. Δοῦλος μὲν γὰρ εἶ τοῦ χοινοῦ
Δεσπότου, ὥσπερ ἐάκχεϊνος, xal ἀπελεύτερος πάλιν͵
ὥσπερ ἐχεῖνος, Τί οὖν σοι τῆς σωματιχῆς μέλει ^.
λείας, τῆς μήτε σὲ ἐλαττούσης, μήτε τῷ Sov.
μένῳ μεῖζόν τι προστιθείσης, ἀλλ᾽ ἑχάτερο pure
εἰς τὸ τυχεῖν τῶν "cuv παραθλαπτούσης ; « Ὁ Tip ἵν
Κυρίῳ κληθεὶς δοῦλος. » 'Ev τοῖς κατὰ Χριστὸν, ov,
πράγμασιν, ἴσοι ἐστὲ, σὺ καὶ ὁ δεσπότης ὁ σός.

Κάκεϊνος γὰρ δοῦλος Χριστοῦ ἔστι. Σὺ δὲ τάχε͵
φησὶ, xal πλέον ἔχεις. ᾿Απελεύθερος γὰρ εἰ Χο:-
στοῦ, Αὑτὸς γὰρ σε πάσης νοητῆς δουλείας ἡλευθέ-
ῥωσπεν. Ὅμως ix τῆς περιουσίας τῶν λέξεων θέλει
δεῖξαι τὸ ἴσον δούλου καὶ δεσπότου, ἐπεὶ πάντες
ἀπελεύθεροί τέ ἐσμεν Χριστοῦ, καθὸ ἦ λευθέρωσεν
ἡμᾶς τῆς τυραννίδος τοῦ Σατανὰ xai δοῦλοι Xp:-
στοῦ, ἐπειδὴ ἐχεῖθεν ἐλευθερώσας, ὑπὸ τὴν οὐκεΐαν
ἔγαγε βασιλείαν, « Τιμῆς ἠγοράσθητε. » Τῷ γὰρ
αἴματι τοῦ Μονογενοῦς αὐτοῦ, ἡγόρασεν ἡμᾶς ὁ
Θεὸς xai Πατήρ. « Μὴ γίνεσθε δοῦλοι ἀνθρώπων. »
"Avto εἶπεν, « ᾿Βὰν xal δύνασαι ἐλεύθερος γενέσθϑε',
μᾶλλον χοῆσαι" » ἐνταῦθα δὲ λἔγει, « Μὴ γίνετθε
δοῦλοι ἀνθρώπων. » Τοῦτο γὰρ xal πρὸς ἐλευθέρους
χαὶ πρὸς δούλους ἀρμόζει. Ὁ γὰρ τῷ δεσπότῃ
ἄτοπα καὶ ἀσεθῇ ἐπιτάττοντι μὴ εἴχων, οὐ γίνετει
δοῦλος ἀνθνώπων, χἂν ὑπὸ ζυγὸν ἧ δουλείας. 79:-
οὔτος ἦν ὁ Ἰωσὴφ. Ὁ δὲ διὰ δῶρα, f] γαστριμαρτν
ὑπουργῶν ἀνθοώποις πρὸς ἀτόπους δπηρεσίας,
δοῦλός ἐστιν ἀνθρώπων, x&v ἐλεύθερος sivat δοχῇ.
Ταύτην ἀπαγορεύει τὴν δουλείαν, οὐ τὴν συνήθη
xxi νενομισμένην. ᾿Εχείνῃ γὰρ τῇ δουλείᾳ ὑποτά:-
σεσθαι χαὶ εἴκειν πανταχοῦ παραινεῖ.

Περὶ ὃὲ τῶν παρθένων ἐπιταγὴν Κυρίου οὐχ
ἔχω, γνώμην δὲ δίδωμι ὡς ἠλεημένος ὑπὸ Κυρίου
πιστὸς εἶναι. Νομίζω οὖν τοῦτο χαλὸν δπάρχειν,
διὰ τὴν ἐνεστῶσαν ἀνάγχην, ὅτι xaÀówv ἀνθρώπῳ
τὸ οὕτως εἶναι, Δέδεσαι γυναικὶ, μὴ ζήτει λύσιν"
λέλυσαι ἀπὸ γυναικὸς, μὴ ζήτει γυναῖκα" 'Eiv
δὲ xxl γήμης, οὐχ Ἄμαρτες, χαὶ tàv Ὑήμῃ 7
παρθένος, οὐχ ἤμαρτε. θλίψιν δὲ ἐν τῇ σαρχὶ:
ἔξουσιν οἱ τοιοῦτοι, ’᾿Εγὼ δὲ ὑμῶν φείδομαι.

Ἐπειδὴ εἷς μείζονα φιλοσοφίαν ἔρχεται, φο-
δεῖται αὐτὸ χαρχρῶς ἐπιτάξαι, τὴν ἀποτυγίαν
τῶν μετιόντων δεδοιχώς, Διὰ τοῦτο οὐχ ὡς ἐπιτα-
γὴν, ἀλλ᾽ ὡς συμδουλὴν δίδωσι — [ΟἸΚΟΥ͂Μ. 1 Τὰ ét
περὶ τῶν παρθένων τάδε ἐμμελέστερον ἡρμήνευσεν,
ὡς ἐν μονοδίόλῳ ἀχοιδέστερον περὶ τούτου διαλα-
βῥών, xa! ἐχεῖ πρόσχες. ᾿Εγὼ δὲ τὰ γάριτι Θεοῦ ἐπ.
ελτόντα μοι ἔγραψα. « Ὡς ἡλεημένος ὑπὸ Κυρίου.»
᾿λεημένος, φησὶν, εἰς τὸ εἶνα! πιστὸς, οἷον xz
καὶ γνωμοδότης. « Νομίζω οὖν τοῦτο χαλὸν ὅτ-
άρχειν.» Ὅρα πάλιν πῶς τὴν ἐξ ἀνάγχης ἐπιταῦν,ν
χολάζει. « Νομίζω, » φησί, TL; “Οτι καλὸν τὸ ἄνευ
γάμου εἶναι, διὰ τὰς ἐν αὐτῷ δυσχολίας, xai τὰ τοῦ
γάμου κατά. « Διὰ τὴν ἐνεστῶσαν ἀνάγχην. » --- "Αλ-
λως. [PQT,] Τὸν διωγμὸν οἴμαι λέγειν αὐτὸν ἐν-
ταῦθα, τὸν ἀπὸ τῶν ἀπίστων τοῖς πιστοῖς ἐπανατε:-

131

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

788

νόμενον, καὶ τὰς ἄλλας ἐπηρείας xol καχώσεις, A tem. » Aliud. Opinor eum hoc loco persecutionem

ἂς ὑπέμενον. Τοῦτο γὰρ ἀκόλουθον ἐνεστῶσαν ἀνά-
γχὴν αὐτὸν καλεῖν. Ἐπειδὴ γὰρ παραίνεσιν ὑψηλὴν
καὶ μεγάλην ἠθέλησε ποιήσασθαι, μετὰ πεοιστάτεως
ἔδοξεν αὐτὴν εἰσάγειν. Καλὸν, οησὶν, ἡ παρθενία,
καὶ διὰ τὴν ἐνεστῶσαν τῶν πειρασμῶν φοράν,
Ῥᾷον γὰρ χαὶ ἀχοπώτερον ταύτην οἴσομεν, ἢ γυ-
ναΐχας χαὶ τέχνα ἐν διωγμοῖς xai μυρίαις ταλαιπω-
οἷαις συνεπαγόμενοι. Καταμεριζομένης γὰρ εἰς
πολλὰ πάθη τῆς ψυχῆς, ἐν ἀφορήτῳ χαχῷ ἀνάγχη
καταβαπτισθῆνχι τὸν ἄνθρωπον᾽ μόνον δὲ ὄντα, Xa]
τοῖς ἑτέρων πάθεσι μὴ κχατατεμνόμενον, εὐχεοὶς τῆς
τῶν χαχῶν ὑπερανχσχεῖν τριχυμίας. Εἶτα iva αὐ
τις εἴπῃ Οὐκοῦν xai ὁ φθάσας γάμῳ χοινωνῆ-
σαι, ἄμεινον ποιήσει λύων τὸν γάμον, ἐπήγαγε,
Μὴ γένοιτο. Τοῦτο γὰρ δηλοῖ διὰ τοῦ εἰπεῖν,
« Δέδεσαι γυναιχὶ, μὴ ζήτει λύσιν. ᾿Αλλ᾽ ὥσπερ,
φησὶν, ὁ δεδεμένος οὐχ ὀφείλει λύσιν ζητεῖν, οὕτως
οὐδὲ ὁ λελυμένος δεσμὸν ἑαυτῷ ὀφείλε: περινοεῖν.
dó δὲ, « Αέλυσαι,» διχῶς ἔστιν ἐχλαδεῖν, T, ὅτ:
Οὕὔπω ὅλως ἐδέθης, ἤ Ott. AuOsiq ἀφ’ οὐ ἐδέθνς δὲ.
σμοῦ, οὐκ ὀφείλεις ἄλλῳ γυναικὸς δεσμῷ πάλιν συν-
δεθῆνα'. « Μὴ ζήτει λόσιν » ᾿ἔπειδὴ εἶπε περὶ
παρθενίας, δεδοικὼς αὐτοὺς ὡς ἀστηρίχτους μή τι
θορυδηθῶσι, συντρίχει τὸν γάμον. Συνῴᾷδει δὲ τοῖς
ἄνω εἰρημένοις. Αὖσιν γὰρ ἐνταῦθα, οὐ τῆν ἐχ
συμφωνίας ἀποχὴν τῆς μίξεως λέγει, ἀλλὰ τὴν
παρὰ γνώμην xal ἄνευ λόγου πορνείας, διάλυσιν
τοῦ συναλλάγματηος. τὸ δὲ, μένοντος τοῦ ἀνὸρογύ-
vou παρθενεύειν, καλόν. « ᾿ἕὰν δὲ xal γέμῃς.»
᾿Επιδιορθοῦται αὐτὸ, τὸ ἀσθενὲς τῶν ἀχροατῶν Os-
δοικὼς, ὡς οὐ χωρούντων τὴν παρθενίαν,

dicere, qua ab incredulis intendebatur fidelibus,
ceterasque persecutiones et afflictiones quas susti-
nebant. Nam consequens erat ut hoc vocaret pra-
sentem necessitatem. Cum enim sublimem ac ma-
gnam voluisset tradere admonitionem, visus est
illam ex temporis circumstantia deducere. Bona res
inquit, est virginitas ob presentem quoque afflic-
tionum impetum. Nam facilius et sine defatigatione
hunc feremus, quam si uxores ac filios in perse-
cutionibus,innumerisque miseriis adjunctos habe-
remus. Siquidem, divisa in varios affectus anima,
necesse est ut homo in malo intolerabili demer-
gatur: cum tamen si solus esset, nec aliorum
quoque perturbationibus contunderetur, facile es-

B set malorum tolerare procellam. Deinde ne quis di-

cat : Igitur etiam is qui eo pervenit ut particeps
jam sit conjugii, melius faciet si solvat conjugium,
subjungit: Nequaquam ; hoc enim significat cum
dicit: « Alligatus es uxori, ne queras solutio-
nem. » Sed quemadmodum, inquit, qui alligatus
est non debet quaerere solutionem,ita is qui solu-
tus est non debet sibi ipsi vinculum adducere aut
comminisci. Quod autem ait : « Solutus es, » du-
pliciter potest intelligi : vel quia noadum ligatus
unquam fuisti, vel quia solutus es ἃ vinculo quo
ligatus eras : non debes ergo iterato uxoris viu-
culo colligari. « Ne queas solutionem. » Quoniam
de virginitate locutus erat, veritus ne illi tanquam
non firmi in aliquo turbarentur, simul etiam con-
jugium inducit, et conformiter loquitur his qua

C supra dicta sunt. Nam solutionem hoc loco non

vocat separationem a commistione mutuo consensu factam : sed preter consortis voluntatem, et non
subexsistente causa stupri conjugii dissolutionem : at durante colibatu servare virginitatem hone-
stum est. « Attamen si duxeris uxorem, non peccasti. » Corrigit et explanat quod dictum est, veritus

auditorum imbecillitatem, ut qui non capiebant virginitatem.

Ἄλλως. [OOT.] Τὸ, « ᾿ὰν δὲ καὶ γήμῃς, οὐχ
ἤμχρτες, ὁ χαὶ ἐφεξῆς, τοῖς ἄνω xa0' ὑπερύαχτὸν
σονταχκτέον, οἷον: Καλὸν ἀνθρώπῳ τὸ οὕτως εἶναι.
"Eàw: δὲ xai γήέμῃς οὐχ ἥμαρτες, xal ἑξῆς. Οὐ
γὰρ δεῖ συνάπτειν αὐτὸ τῷ, « Λέλυσαι ἀπὸ γυναιχὸς,
μὴ ζήτει γυνσῖκα, 'Exv δὲ xal γήμῃς οὐχ ἥμαρτες. »
lipocov μὲν γὰρ, ἀναχόλουθος οὕτω λαμύανομένη
ἣ ἔννοιχ. Τί γὰρ τῷ γεγαμηκότι ἤδη καὶ διαλυθέντι
πουσήκει λέγειν, ε ᾽Εὰν δὲ xai γήμῃς; » Τοῦτο
Yio τοῖς μήπω γεγαμηκχόσιν ἀἁομόδιον. "ἔπειτα δὲ,
xxi μέγα ἐστὶν ἀμάρτημα, λυσάμενον ἀπὸ τῆς
γυναιχὸς, ἄλλην γήμασθαι' ὥστε οὐχ ἐγχωρεῖ
οὕτως συνάψαι τὸ χωρίον, ἀλλ᾽ ὡς πρότερον εἴρηται.
Καὶ γὰρ καὶ πρὸ ὀλίγου φησὶν, « ᾿βὰν δὲ xal χω-
ρισθῇ, μενέτω ἄγαμος. » Διά τε οὖν τὰ προειρημένα
xai τὸ νῦν εἰρημένον, ἵνα μὴ ἐναντία ἑχυτῷ λέγειν
δόξῃ. χαϑ' ὑπερύατὸν συνταχτέον. Et δὲ τὸ, « Δέ-
λυσαι,» οὐχὶ κρὸς τοὺς συναφθέντας, εἴτα διαλυ-
θέντας ἀκούσεις, ἀλλ᾽ ἁπλῶς πρὸς τοὺς μὴ συνελ-
θόντας ὅλως εἰς γάμου κοινωνίαν, ἀλλὰ λελυμένους
ὄντας τοῦ τοιούτου δεσμοῦ, ἐγχωρεῖ xxi χατὰ πόδα
à σύνταξις, «Καὶ ἐὰν γήμῃ ἡ παρθένος,οὐχ ἥμαρτε. »
Παρθένον ἐνταῦθά φησιν οὐ τὴν ἀφιερωμένην Θεῷ,

48δ Aliud. Quod dicitur, « Attamen si duxeris
uxorem,non peccasti » et ceelera, superioribus per
hyperbaton conjungend&a sunt, puta : Bonum est
homini sic esse : attamen si duxeris uxorem, non
peccasti ; etc. neque enim conjungi debet cum eo
quod dicitur : « Solutus es ab uxore, ne queras
uxorem.Attamen si duxeris uxorem, non peccasti.»
Primum quidem, non recte consequitur sumptus
hoc modo intellectus. Quid enim convenit ei qui
jam duxerat et solutus est dicere : « Attamen si du-
xeris uxorem ? » Nam hoc iis aptatur qui nondum
uxorem duxerunt. Deinde vero magnum est pec-
catum, si is qui solutus est ab uxore aliam ducat.
Itaque non potest eo modo conjungi particula,sed
sicut prius dietum est. Nam et paulo ante ait:
« Quod si etiam separata fuerit, maneat innupta.»
Propter illa igitur que dicta sunt, etiam presens
verbum, ne sibi contraria dicere videatur, per hy-
perbaton conjungendum est. Quod si dictionem
« Solutus es, » non ad eos qui conjuncti fuerunt,
et deinde soluti sunt, retuleris, sed simpliciter ad
eos quiomninonon conveneruntad participationem
conjugii, sed ab hujusmodi vinculo liberi et soluti

139 OECUMENI TRICCAE EPISCOPI. 740

sunt, locum habet quie statim sese offert ordina- A ἀλλὰ τὴν ἄγαμον κόρην. Ὡς Sys ἀφιερωθεῖσα θεῷ,
tio. « Et si nupserit virgo, non peccavit. » Virginem εἴ vun, μοιχὸν ἐπιφέρει τῷ Χριστῷ, ᾧ νενύμεει».
hoc loco appellat non eam qua Deo consecrata est, ται. « θλίψιν δὲ ἕξουσι τῇ σαρκί. « Οἱ vapoov:s,
sed innuptam puellam. Nam qua Deo consecrata φησὶ, θλίψιν ἕξουσι, διὰ τὰς ἐν τῷ γάμῳ λύπες,
est si nupserit, Christo reddit adulterum eum cui «᾿γὼ δὲ, φησὶ, φείδομαι ὑμῶν, » ὡς τέχνων, xi!
nubit. « Afflictionem tamen in carne habebunthu- βούλομαι ἐλευθέρους εἶναι xal ἀλύπους. Τέως τς;
jusmodi. » Qui matrimonium, inquit, contrahunt, ἐν δεσμοῖς toyydvete. « Δέδεσαι γὰρ, φησὶ, rp.

afflictionem habebunt ob morores quiin conjugio — vxtxt. » Εἴτα xai ἑαυτῶν οὐχ ἐξουσιάζουσιν, ὡς im

sunt. « Ego autem vobis parco, » tanquam filiis, φησίν.

et cupio vos liberos esse ac sine morore. Interim namque in vinculis estis. Ait enim : « Alligatuses
uxori. » Deinde etiam non sunt sui juris, ut superius dixit.

VII, 29-31. Caterum illud dico, fratres, tempus Τοῦτο δὲ φημι, ἀδελφοὶ, ὅτι ὃ xatpóc συν-
coniractum es: superest ut qui habent wrores, sint εσταλμένος τὸ λοιπόν ἐστιν, ἵνα καὶ οἱ ἔχοντις
tanquam non habeant : et qui plorant, tanquam non Ὑυναῖχας, ὡς μὴ ἔχοντες ὦσιν, καὶ οἱ κλαίοντες
plorent : et qui gaudent, tanquam non gaudeant : et B ὡς μὴ κλαίοντες, xal oi χαίροντες ὡς μὴ χαί-
qui emunt, tanquam non possideant : et qui utuntur ροντες, — xal οἱ ἀγοράζοντες ὡς μὴ κατέχον-
mundo hoc, tanquam non abutantur. Praterit enim τες, xal ol χρώμενοι τῷ xósu τούτῳ ὡς pui

habitus mundi hujus. καταχρώμενοι. lapxyet γὰρ τὸ σχῆμα τοῦ χόσμου
τούτου.
Quoniam dixit: « Afflictionem tamen in carne Ἐπειδὴ εἴπεν ὅτι θλίψιν τῇ σχρκὶ ἕξουσιν, ἵνα μέ

habebunt, » ne quis dicat: Atqui etiam volupta- τις εἴπῃ, ᾿Αλλὰ xai ἡδονὴν, éx τοῦ συνεσταλμένου
tem habebunt, ex contracto tempore conatur pre- καιροῦ πειρᾶται τὰ τῆς ἡδονῆς ὑποτεμεῖν. Διὰ τοῦτό
scindere 486 voluptatem. Propterea ait: Dico φησι" Λέγω, ὅτι θλίψιν ἔζουσιν, ἐπειδὴ μήτε ἡδονὴν
quod afflictionem habebunt, quoniam neque vo- δύνανται ἔχειν, τῷ τὸν χαιρὸν οὔτω συνεστάλβθαι,
luptatem habere possunt ob id quod tempus adeo χαὶ πρὸς λύσιν ἐπείγεσθαι. "Hàz, γὰρ ἤγγικεν ἣ β:-
contractum sit et ad dissolutionem urgeat. Jam σιλεία τοῦ Χριστοῦ, xai λοιπὸν ἀποδη μεῖν πρὸς αὐτὸν
enim appropinquavit regnum Christi, et deinceps κελευόμεθα. « Ὡς μὴ ἔχοντες ὦσι.» Πῶς δ᾽ ἂν ὦσιν
ad eum migrare jubemur. « Sint tanquam non ha- ὡς μὴ ἔχοντες ; Ἔν τῷ μὴ ὑπακούειν αὐταῖς εἰς ex;

beant. » Quo pacto fleri potest ut sint tanquam μωρὰς τοῦ χόσμου ἐπιθυμίας. — (OIKOTM.] Ἔξι

non habeant? 1n hoc quod ipsis non obsequantur (» xai περὶ τὴν μίξιν ἐγκρατεῖς εἶναι βούλεται. «1s
ad stultas mundi concupiscentias ;aut quod etiam οἱ κλαίοντες. » Διὰ τὴν τοῦ χαιροῦ βραχύτητα, πέντε
cupit ut circa commistionem abstinentes sint. «ΕΓ ἐν σπουδῇ νῦν ὑπάρχοντά τισιν, ὡς οὐκ ὄντα, φησὶν,
qui plorant, tanquam non plorent. » Ob temporis ὀφείλομεν ἡγεῖσθαι, xai τὸ ἔχειν γυναῖκα, xai τὸ
brevitatem, inquit, omnia quz» nonnullis in magna χαίρειν, zai τὸ λΛΔυπεῖσθαι, "Otav γὰρ ἐγγὺς ὁ
sunt cura, debemus ducere tanquam non essent: θάνατος, tl δεῖ τοῖς ὧδε ἐμφιλοχωρεῖν, xal νομίζειν
et ita habere uxorem et gaudere ac lugere. Cum εἶναι γάμον xai ἀγορασίας, fj τὸ ὅλως χρᾶσθαι τῷ
enim in propinquo sit mors, quid opus est pre- κόσμῳ ; « Kal o! χρώμενοι τῷ χόσμῳ τούτῳ, ὡς μὴ
sentibus cum amore immorari? velexistimare esse χαταχρώμενο!. » Τὸ πάνυ τῇ χοσμικῇ ἀπολαύσει,
conjugium aut omnino mundo uti?« Et qui utuntur οἷον τρυφῇ xzi πλούτῳ καὶ δυναστείᾳ χεχρῆσθαι,
hoc mundo, tanquam non abutantur. » Abusum παράχρησιν χαλεῖ, τουτέστι τὸ μὲ χεχρῆσθαι αὐτῷ
dicit nimium uti mundana voluptate puta deliciis, χαθὼς πρέπει σημαίνων. Οὐ γὰρ διὰ τοῦτο παρ-
divitiis ac voluptate seu imperio : signiflcans hoc ἠἤχθημεν εἷς τὸν χόσμον, ἵνα ταῦτα πράττωμεν. 'Ex'
esse non uti eo sicut decet. Neque enim ob id in ἔργοις γὰρ ἀγαθοῖς ἐχτίσμεθαλ' 'O οὖν τὰ ἐν ok
mundum adducti sumus ut hac faciamus. Nam in ἐπλάσθη ἀφεὶς, xzi ἑτέρως τῷ χοσμῳ χρώμενος,
bonis operibus creati sumus.Qui ergo hisin quibus παραχρᾶται αὐτῷ. « Παράγει γὰρ τὸ σχῆμα τοῦ
formatus est relictis,etiam alio modoutitur mundo, D κόσμου τούτου. » Παρέρχεται xai τέλος ἕξει, φησὶν,
abutitur ipso. « Preterit enim habitus mundi hu- ὁ χόσμος ὁ νῦν ὁρώμενος. Τί΄ οὖν ; ἔχεσθαι δεῖ τοῦ
jus. » Transit et finem habet, inquit, mundus qui λυομένου ; Σχῆμα δὲ εἶπεν ἐμφαίνων ἄχρι ὄψεως
nunc videtur. Quid ergo illi adherere opus est εἶναι τὰ τοῦ παρόντος χόσμου, xai οὐχ ἔχειν τι
quod dissolvitur ἢ Habitum autem dixit, ostendens μόνιμον ἤ βέδαιον.

in prospectu tantum esse quae hujus mundi sunt, nec quidquam habere durabile aut firmum.

VII, 22-34. Cupio autem vos absque sollicitudine Θέλω δὲ ὑμᾶς ἀμερίμνους εἶναι. Ὁ ἄγαμος
esse. Qui cxlebs est curat ea que sunt. Domini, quo- μεριμνᾷ τὰ τοῦ Κυρίου, πῶς ἀρέσει τῷ Κυρίῳ"
modo placiturus sit Domino. Qui autem. duzit uzo- ὁ δὲ γαμίσας μεριμνᾷ τὰ τοῦ χόσμου, πῶς
rem, curat ea qug sunt mundi, quomodo placiturus ἀρέσει τῇ γυναιχί, Μεμέρισται ἡ γυνὴ xai ἡ
sit ποτὶ. Divisa est conjugata a virgine. Qua celebs παρθένος. Ἧ ἄγαμος μεριμνᾷ τὰ τοῦ Κυρίου,
est curat ea. qus sunt. Domini, ut sit sancta et cor- ἵνα d ἀγία καὶ σώματι χυὶ πνεύματι ἡ δὲ
pore et spiritu: qui. vero nupsit viro, curat ea que Ὑαμήσασα, μεριμνᾷ τὰ τοῦ χόσμον, πῶς ἀρέσει τῷ
sunt mundi, quomodo placitura sit viro. ἀνδρί.

741

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH,

143

Πῶς δι’ ἄν εἴημεν ἀμέρεμνοι, εἰ ἄγαμοι ὦμεν :ΑᾺ Quomodo autem absque | sollicitudine esse po-

Ἰὰς γὰρ κοσμικὰς φροντίδας, τίς ἀγνοεῖ ; « Ὁ ἄγα-
poc μεριμνᾷ τὰ τοῦ Κυρίου. » Ὅρα πῶς τῇ τῆς
μερίμνης διαφορᾷ ἐπὶ παρθενίαν παρακαλεῖ. Τὸ γὰρ
τὰ τοῦ Κυρίου μεριμνᾷν, οὐχ ἔστι μέριμνα, ἀλλὰ
σωτηρία. Ὅθεν ἄνω λέγει, « Θέλω δὲ ὑμᾶς ἁμερί-
μνοὺς εἶναι. » — » Μεμέρισται ἡ γυνὴ xai ἡ παρ-
θένος. » [OIKOYM.] — Μεμέρισται, τουτέστιν, οὐ τὴν
αὐτὴν ἔχουσι φροντίδα, ἀλλὰ μεμερισμέναι εἰσὶ ταῖς
σπουδαῖς. Ἧ μὲν γὰρ παρθένος, φησὶ, τὰ τοῦ
Κυρίου μεριμνᾷ, ἵνα fj σώματι xal πνεύματι ἁγία,
σώματι μὲν διὰ τὴν ἀγνείαν, πνεύματι δὲ διὰ τὴν
πρὸς τὸν Θεὸν οἰχειότητα, χαὶ τὴν ἐνοίχησιν τοῦ
παραχλήτου Πνιύματος. « Ἡ δὲ τὰ τοῦ χόσμου
μεριμνᾷ, » ᾿Ανδρὶ γὰρ ἀρέσαι βούλεται. Ἴσως γὰρ
xai εὔοπτος εἶναι βούλεται, xai οἰχουρὸς, xai μηδὲ τῷ
δεομένῳ ἀπλοῦσα χεῖρα φιλάνθρωπον. Γυναΐῖχα δὲ
φησι, τὴν γεγαμηκυΐαν.

Τοῦτο δὲ πρὸς τὸ ὑμῶν αὐτῶν συμφέρον λέγω,
οὐχ ἵνα βρόχον ὑμῖν ἐπιύάλω, ἀλλὰ πρὸς τὸ
εὔσχημον χαὶ εὐπρόσεδρον τῷ Κυρίῳ ἀπερισπά-
στως. Εἰ δέ τις ἀσχημονεῖν ἐπὶ τὴν παρθένον
αὐτοῦ νομίζει, ἐὰν d ὑπέραχμος,Ἠ καὶ οὕτως
ὀφείλει γίνεσθαι, ὃ θέλει, ποιείτω, οὐχ ἀμαρτάνει,
γαμείτωσαν.

Τοὺς δὲ περὶ παρθενίας λόγους, φησὶν, ἐχίνησα,
τοῦτο ὑμῖν συμφέρειν εἰδὼς, οὐχ ἵνα δὲ ἀναγχάσω
ὑμᾶς καὶ θέλοντας xal μὴ θέλοντας παρθενεύειν.
Τὴν γὰρ ἀνάγκην βρόχον καλεῖ. Ὁρᾷς πῶς δέδοιχε
τέλειόν τι ἐπιτάξαι ; « ᾽᾿λλλὰ πρὸς τὸ εὔσχημον. »
Τί γὰρ παρθένου χαὶ τῆς τοιαύτης πολιτείας καὶ
ζωῆς εὐσχημονέστερον ; « Καὶ εὐπρύσεδρον τῷ Κυ-
ρίῳ. » Οὐ γὰρ λέγω, φησὶ, ταῦτα, ἕνα βρόχον ὑμῖν
καὶ ἀνάγκην ἐπιδάλω, ἀλλὰ πρὸς τὸ εὔσχημον xal
ἀπερισπάστως εὐπρόσεδρον τῷ Ευρίῳψ ἀγαγεῖν ὑμᾶς
βουλόμενος. Ἔστι δὲ εὐπρόσεδρον, τὸ εὐχερῶς πα-
ραμένον ἢ διηνεκῶς, ἀπετεωρίστως, ἀφροντίστως.
« Εἰ δέ τις ἀσχημονεῖν. » ᾿Ασθένεια φύσεως ἀνθοώ-
που τὸ νομίζειν ἀσχημονεῖν, siye τὴν ἑαυτοῦ θυγα-
τέρα φυλάττει παρθένον, καὶ Θεῷ ἀφιεροῖ. — [ΦΩΤΊ
Εἰ δέ τις, φησὶν, ἀσχημοσύνην νομίζει φέρειν αὐτῷ,
ἀνέχδοτον γάμῳ φυλάττειν οἶχοι τὴν θυγατέρα παρ-
θενεύουσαν, καὶ οἴεται οὕτω μᾶλλον δφείλειν vlvs-
σθαι, οἷον ἐχδοῦναι, « Ἡοιείτω ὃ θέλει. » Οὐ γὰρ

κεχώλυται ὁ γάμος (μὴ γένοιτο 1), al καὶ ὑψηλότε- D

pov ἣ παρθενία. “Ὥστε εἴ βούλονται, ἐχγαμείτωσαν
αὐτὰς, φησί. Εἰ δέ τις ἔστηχεν ἐν ταύτῃ τῇ γνώμῃ
ἑδραῖος, ἄτοι εἷς τὸ μὴ ἐχγαμίσαι αὐτὴν, μὴ ποιῶν
τοῦτο ὡς ἐξ ἀνάγκης xai ἀπὸ νόμου χωλυόμενος
(ὃ γὰρ οὕτω τοῦτο ποιῶν, λίαν ἁμαρτάνει)" Eàv οὖν
τις τοῦτο ὡς μὴ ἔχων ἀνάγκην ποιῇ, ἀλλ᾽ ὡς χύ-
ριος μὲν ὧν ixztlpou θελήματος ἀπὸ τοῦ νόμου,
αὐτὸς δὲ αἱρετώτερον χρίνων τὸ μὴ ἐχγαιλΐζειν, xal
οὗτος χαλῶς ποιεῖ φυλάττων παρθένον καὶ ἀμέρι-
μνον τὴν ξαυτοῦ θυγατέρα, Δύναται δὲ τὸ, « Μὴ ἔχῶν
ἀνάγκην,» καὶ ἄλλως οὐδὲν ἧττον οἰκείως £x), φθῆναι,
(Tov μὴ ἀναγκα όμενος τὸ ἐναντίον ποιεῖν ὑπὸ τῆς

terimus,si non simus conjugati? Quis enim curas
ignorat mundanas? « Qui celebs est curat. ea qua
sunt Domini. » Vide quomodo per cure differen-
tiam 487 ad virginitatem adhortetur. Nam curare
ea que Domini sunt, non est sollicitum esse, sed
est salus. Und superius dicit: « Cupio autem vos
absque sollicitudine esse. » — ! Divisa est conjugata
à virgine. » « Divisa est, » hoc est, non eamdem
habent curam, sed studiis divise sunt. Siquidem
virgo, inquit, curat ea quc; sunt Domini, ut corpore
et spiritu sancta sit: corpore quidem propter
castitatem, spiritu vero propter familiaritatem ad
Deum, et Spiritus paracleti inhabitationem. « Qua
vero nupsit viro, curat eaqui mundi sunt. » Nam

p viro placere cupit. Fortassis enim pulchra aspectu

esse vult, et domus curam habens, nec indigenti
benignam porrigit manum. Vocat autem γυναῖκα
eam qua viro nupta est, nempe uxorem sive con-
jugatam.

« VII, 35, 36. Hoc autem ad id quod vobis con-
« ducibile est dico, non uti laqueum vobis inji-
« ciam, sed ad id quod decorum est οἱ indivulse
« Domino adherens absque ulla distractione. Quod
« $i quis indecorum virgini suc putat, si prete-
« reat nubendi tempus, et sic oportet fieri: quod
« vult faciat, non peccat, elocent. »

Sermones, inquit, de virginitate movi, sciens hoc
vobis utile esse : non autem ut cogam vos et vo-
lentes et nolentes in virginitate degere. Necessita-
tem enim vocatlaqueum. Viden' quam timeat ali-
quid perfectum praecipere ? « Sed ad id quod deco-
rum est. » Quid enim virgine et tali vita ac con-
versalione magis decorum ? « Et indivulse Domino
adhirens. » Non, inquit, haec dico ut laqueum et
necessilatlem vobis injiciam, sed volens adducere
ul decore et indistracte ac indivulse Domino
adhereatis. Est autem εὐπρόσεδρον, prompte
vel continue permanens sine elatione et cura.
« Quod si quis indecorum. » Ex nature humanus
imbecillitate provenit, ut quis indecorum arbitre-
tur si flliam suam servet virginem ac Deo dedicet.
Si quis, inquit, arbitratur fleri sibi in dedecus,
quod illocatam servet domi filiam in virginitate de-
gentem, et ita potius fieri debere putat αἱ elocet,
« Facial quod vult. » Neque enim prohibit» sunt
nuptie, minime gentium, quanquam sublimior sit
virginitas. Itaque si volunt, elocent ipsas, inquit.
488 Siveroquisstatin bac sententia flrmus, ut
non elocetipsam, non id agens tanquam ex neces-
sitate, et a lege prohibitus (nam qui ita hoc facit,
vehementer errat) ; si quis ergo tanquam non ne-
cessilate coactus hoc faciat, sed quasi utriusque
consilii dominus a lege constitutus : ipse vero ju-
dicans eligibilius esse non elocare : et hic bene
facil, suam filiam servans virginem et sine cura.
Potest autem quod dicitur :« Non habens necessi-
tatem, » 8110 quoque modo nec minus proprie ac-
cipi, hoc est : Qui non cogitur a filia ut contrarium

143

OECUMENII TRICCAR EPISOOPI

14

faciat. Si namque videt mores aut opera fli: co- A θυγάτρός. 'Edw δρᾷ γὰρ τὰ τῆς θυγατρὸς εἷς τὸ

gere ipsum ad elocandum, non debet ipsam servare
virginem, cogens eam adversus id quod est volun.
tatis ac sententia ipsius.Virginitas enim voluntaria
esse debet et non coacta. Nam coactioni juncta
posset in pejus declinare : sibi quidem veniam tri-
buens, ad eum vero qui ipsam coegisset virginita-
tem servare, absurdisceleriscausam referens. Aut
id, « Non habens neccesssitatem,» hocsigniflcare po-
terit, non habens id faciendi necessitatem,aut quod
prius Deo consecraverit ac dedicaverit, aut quod
fllia ad hoc cogat. Ei enim qui ab aliquo predi-
ctorum necessitatem habet non elocandiad nuptias,
nec aliud suadere licet, nec aliam sententiam in
corde meditari : imo neque peragenli tantum laus

wibuitur, quantum non peragenti condemnatio, ἢ

eaque multiplex. Qui autem absque necessitate de-
crevit in corde hoc facere: si virginem servat,
egregium prestitit facinus: si vero elocet δὰ nu-
ptias, omnino non peccavit. « Quod vult faciat. »
Sive tradat, inquit, conjugio, sive servet virginem,
bene facit, neutrum enim peccatum est. Placet
autem magis si servet virrinem, ut in progressu
dicit: « Cupio vos sine sollicitudine esse, » sive
virgines.

« VII, 37, 38. Qui vero stat firmus in corde, non
« habens necessitatem, sed potestatem habens
« circa propriam voluntatem : et hoc. decrevit in
« corde suo ut servet suam virginem, bene facit.
4 Itaque et qui elocat ad nuptias, bene facit, qui
« vero non elocat, melius facit. »

A489 Yidesquomodostatimab initio eum admi-
ratur qui servat suam virginem ? « Qui stat firmus,
inquit, in corde suo.» Nam is qui propter indeco-
rum, ut videbatur, omisit ac nuptum elocavit, non
stetit in opere Dei firmus. « Non habens necessi-
tatem. » Qui non habet, inquit, necessitatem non
elocandi illam. Alioqui enim nequaquam adeo ad-
mirandus esset si non elocaret : necessitati namque
opus ejus attribueretur et non ipsi: nunc autem
tota res est ad ejus gloriam, et piam Deique cultri-
cem electionem. Siquidem qui invitus et ex neces-
sitate suam servat virginem, qua est. illi gratia 9
Qui vero Christi desiderio, non habens necessita-
tem, sed potens quod vult facere, servaverit ille
admirandus est. « Et hoc decrevit in corde suo. »
Firmum aliquem profertin medium hominem,quem
non potuit id commovere quod apud homines exi-
stimatur indecorum in his esse qui filias servant
virgines. « Bene facit. » Laudat ipsum ob mentis
firmitatem. « Et qui elocat hene facit. » Siquidem
et illud bonum est : neque enim peccatum est
nuptum elocare : omne autem quod non est pecca-
tum, honestum est. Qui vero non elocat, precla-
rum quoddam opus facit quod melius est. Consi-
dera autem quod ex horum dijudicatione suadeat
non elocare nuptum.

VII, 39, 40. Uror lege ligata est quandiu. vivit vir
«fen : quod si dormierit vir ejus, libera est ut cui vult

- 4 - ’
ἢ κοῦσα παρὰ τοῖς ἀνθρώποις

ἐχγαμίζειν αὐτὸν ἀναγκάζοντα, οὐκ ὀφείλει παρϑέ-
vov αὐτὴν τηρεῖν, εἰς τὸ ἐναντίον αὐτὴν καὶ τῆς
δομῆς καὶ τῆς γνώμης ἐχδιαζόμενος: ἑχούσιον τὰ»,
ἀλλ᾽ οὐχ ἀκούσιον, τὸ τῆς παρθενίας. ᾿Επεὶ μετὲ
τοῦ ἀχουσίου, καὶ εἰς γεῖρον ἂν ἀποχλίνειεν, imi
μὲν συγγνώμην φέρουσα, εἷς δὲ τὸν βιασάμενον
παρθενεύειν, τῆς ἀτοπίας τὴν αἰείαν ἀναφέρουαι
Ἥ τὸ, « M3) ἔχων ἀνάγκην, » καὶ τοῦτο ἄν ὅει-
δηλώσειεν, Μὴ ἔχων, φησὶν, ἀνάγνη,ν τοῦτο ποιεῖν͵
ἢ ὡς προαφιερώσας τῷ Θεῷ, καὶ ἀναθεὶς mob.
νεύειν, ἤ ὡς τῆς θυγατρὸς ἐπὶ τοῦτο καταναγκχε-
ζούσης. Τὸ γὰρ ὁπό τινος τῶν εἶρν, μένων ἀνζγχην
ἔχοντι μὴ ἐκγαμίζειν, οὐδὲ βουλεύσασθαι ἄλλως
Evi, οὐδὲ χρίσιν ἄλλην ἐν τῇ καρδίᾳ μελετῆσαι.
Ἀλλ᾽ οὐδὲ ἐπιτελοῦντι τηλιχοῦτος ὃ ἔπαινος, ὅσον
ἡ ἐπιτελοῦντι τὸ χατάχριμα, ἀλλὰ πολλαπλάσ:ον.
Ὃς δὲ χωρὶς ἀνάγχτς τοῦτο κέκρικε ποιεῖν ἐν τῇ
καρδίᾳ, παρθένον μὲν ἔχων, μέγα κατώρθωσεν,
ἐχγαμίσας δὲ, οὐδὲν ὅλως ἔμαρτεν. « Ὃ θὲλ)ε:
ποιείτω. » — [ΟἸΚΟΥΜ.] Εἴτε ἐχγαμιτάτω, φησὶν͵
εἴτε τηρείτω παρθένον. Οὐδέτερον Ὑὰρ ἁμαοτία.
Εὐδοκεῖ δὲ μᾶλλον ὁ φυλάττων παρθένον ὡς προ-
τῶν, φησὶ, « Θέλω ὑμᾶς ἁμερίμνους εἶναι, » ἤγουν
χαρθένους.

Ὅς δὲ ἕστηκεν ἐδραῖος ἐν τῇ καρδίᾳ μὴ ἔχων
ἀνάγχην, ἐξουσίαν δὲ ἔχει περὶ τοῦ ἰδέον θελέ-

ματος, xal τοῦτο χέχριχεν ἐν τῇ καρδίᾳ e
τοῦ τοῦ τηρεῖν τὴν ἑαυτοῦ παρθένον, κελῶς

ποιεῖ. Ὥστε xai ὁ ἐχγαμίζων καλῶς ποιεῖ" ὁ ἃ
μὴ ἐχγαμίζων, κρεῖσσον ποιεῖ.

Ὁρᾷς πῶς ἐκ προοιμίων θαυμάζει τὸν τυηροῦντα
αὐτὴν παρθένον; « Ὃς ἕστηκε, φησὶν, ἐδραῖος b
τῇ χαρδίᾳ. » Δηλονότι ἐχεῖνος ὁ διὰ τὴν δοχοῦσαν
ἀσχημοσύνην χαθυφεὶς χαὶ ἐγγαμίσας, οὐχ ἔστηχκεν
ἑδραῖος ἐν τῷ ἔργῳ τοῦ Θεοῦ. « Μὴ ἔχων ἀνάγκην. s
Οὐχ ἔχει, φησὶν, ἀνάγχην μὴ ἐγγαμίσαι αὐτήν. Ἢ
γὰρ ἄν οὔτε οὕτως θαυμάσιος ἦν μὴ ἐγγαμίζων.
Τῇ γὰρ ἀνάγχῃ καὶ οὐχ αὐτῷ τὸ ἔργον ἐλογίζετο.
Νῦν δὲ αὐτοῦ φιλοτιμία ἐστὶ τὸ πᾶν, καὶ θεοςιλὴς
προαίρεσις, Ὃ γὰρ ἄκων xoi ἐξ ἀνάγκης φνλάττων
τὴν ἑαυτοῦ παρθένον, ἄχαρις. Ὁ δὲ διὰ τὸν τοῦ Κυ-
ρίου πόθον μὴ ἔχων ἀνάγκην, ἀλλ᾽ ὃ θέλει τοῦτο
ποιεῖν δυνάμενος, φυλόξει, ἐκεῖνος θαυμάσιος" ὁ Καὶ
τοῦτο χέχριχεν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ.» 'Kópatów τιν:
ὑποτίθεται ἄνθρωπον, ὅν οὐχ ἴσχυσε σαλεῦσαι ἡ ὃδο-
ἀσχημοσύνη, ἐπὶ τῶν
φυλαττόντων παρθένους τὰς θυγατέρας. « Καλῶς
ποιεῖ. » Ἔπαινεῖ αὐτὸν τῆς ἐδραίας γνώμης. Καὶ
ὁ ἐγγαμίζων καλῶς ποιεῖ, --- [OIKOYM.) Καὶ
ἐχεῖνο μὲν, φησὶ, x2Àóv. Οὐ γὰρ ἁμαρτία τὸ ἐγ-
γαμίζειν. Πᾶν δὲ ὅ οὐχ ἁμαρτία, καλόν. Ὁ δέ γε
μὴ ἐγγαμίζων, xal χανόρρωμά τι πράττει, ὃ χρεῖτ-
τόν ἐστιν. Ὅρα δὲ πὼς ix τῆς συγχρίσοως, τὸ pi,
ἐγγαμίζειν συμθουλεύει,

χρόνον ζῇ ὁ
ó ἀνὴ», ἐλεύ-

Tovi, δέδεται νόμῳ, ἔτ᾽ ὅσον
ἀνὴρ αὐτῆς. Ἐὰν δὲ xal χοιμηϑῇ

145

θέρα ἐστὶν d

ple. Μαχαριωτέρε δὲ ἐστιν ἐὰν οὔτως μείνῃ,
χατὰ τὴν ἐμὴν γνώμην. ox δὲ vay) Πνεῦμα

Θεοῦ ἔχειν.

Νόμῳ λέγει τῷ περὶ τῶν μοιχῶν, ᾧ χατέχεται εἰς
τὸ μὴ συμπλακῆναι ἑτέ:ῳ. Διὰ τοῦτο εἶτε, « Δὲδε-
ται. » Καὶ ἐν τῷ εἰπεῖν, « Δέδεται,»» δείχνυσιν ὅτι
ὁ μὴ ἐγγαμίζων χρεῖστον ποιεῖ, δεσμοῦ αὐτὴν ἐλευ-
θερῶν. « ᾿Ελευθέρα ἐστ᾽ν ᾧ έχει γαμηθῆναι. » Ἤλευ-
θέρωται γὰρ τοῦ πρώτου δεσμοῦ χαὶ νόμου χαὶ λέλυται.
Εἰπὼν δὲ ὅτι ἐλύθη, προτρίπετχι μὴ πᾶλιν γῆμαι! xal
δεθῆνχ!, « Μόνον ἐν Κυρίῳ » Πλὴν μετὰ σωφρο-
σύνης, φησὶ, καὶ χοσμ'ότητος νομίμῳ γάμῳ, ἐπὶ
παιδοποιίᾳ, καὶ προστασίᾳ, μὴ διὰ πάθος ἐπ'θυ-
μίας. «Κατὰ τὴν ἐμὴν γνώμην.» Ἵνα μὴ ἀνάγ-
χὴν τὸ πρᾶγμα νομίσῃς, φητί. « Κατὰ τὴν ἐμὴν
γνώμην.» "Osov ἐγὼ γινώσχω, φησὶ, χατὰ τὴν
ἐμὴν παραίνεσιν xal συμδουκὴν, οὐ χατά τινα νο-
μοθεσίας ἀνάγχην. Εἶτα ἵνα μή τις εἴπῃ, Οὐχοῦν
εἰ μὴ ἔστ: νομοθεσία, τι χρὴ ὅλως τινὰ χατὰ τὴν
παραίνεσιν ποιεῖν; ἐπήγαγεν, ὅτι Καὶ ταῦτα dx
τοῦ παναγίου Πνεύματος παραινοῦμεν, εἰ xal μὴ
εἰς νόμου ἀνάγχην, διὰ τὴν ἀσθένειαν ὑμῶν, τὴν συμ-
δουλὴν xxvaxitlopsv: « Aoxü) δὲ xiyo Πνεῦμχ θεοῦ
ἔχειν. » να μή τις νομίσῃ τὰς τοιαὐτας συμθου-
λίας Πχύλου εἶνχι xal διὰ τοῦτο ἀνθρωπίνας, ἐπ-
ἄγει. ὅτι « Πνεῦμα 0502 ἔχω,» δειχνὺς, ὅτι Νομοθε-
σίαι, εἰσὶ τοῦ [[χοαχλύτοῦ, οὐχ ἐμαί. Πολλὴν δὲ
ταπεινοφροσύνην ἐνὸδείχνυται, τὸ, « Δοχῶ, » λέγων"
τουτέστιν, Ἡγοῦμαι, ὑπονοῶ,

ΚΕΦΑΛ. Ε.
Περὶ διηυφορᾶς ἐδεσμάτων, xal ἀποχῆς δαιμονικοῦ
σεδάσματος.

Περὶ δὲ τῶν εἰδωλοθύτων οἴδαμεν ὅτι πάντες
νῶσιν ἔχομεν. Ἢ γνῶσις φυσιοῖ, ἡ δὲ ἀγάπη
οἰχοδομεῖ. Εἰ δὲ τις δοχεῖ εἰδέναι τι, οὐδέ πω
οὐδὲν ἔγνωχεν, καθὼς δεῖ γνῶναι: Εἰ δέ τις ἀγαπᾷ
τὸν Θεὸν, οὗτος ἔγνωσται ὑπ᾽ αὐτοῦ,

'[l αἰτίχ «Ze τῶν εἰδωλοθύτων ἐπιπλήξεως αὔτη"
Tivk, ὄντες περὶ τὴν πίστιν πέλειοι, xai. εἰδότες ὅτι
οὗ τὰ εἰσπορευόμενα χοινοῖ τὸν ἀἄνθοωπον, xal Ort
τὰ εἰόωλα ξύ)α xal λίθοι ὄντα οὐδὲν εἶσιν, ἀδιαφό-
ρως ἐν τοῖς μιαροῖς τῶν εἰδώλων οἴχοις εἰσιόντες,
μετεῖχον τῶν ἐχεῖσε τραπεζῶν, καὶ εἰδωλοθύτων
ἐγεύοντο. Τοῦτο δὲ xzi αὐτοὺς τοὺς τελείους ἔόλαπτε.
Δαιμόνων γὰρ ἐχοινώνουν τραπέζαις, xal τοὺς
ἀτελιστέρους ἔδλαπτον. Οὐδὲ γὰρ ἐξήταζον μεθ᾽ ἧς
ταῦτα ποιοῦσι γνώμης, ἀλλὰ τὸ γινόμενον μόνον
ὁρῶντες, προϑασιν ἐλάμδανον εἰδωλοϑοτεῖν, ὡς xal
τῶν τελείων χοτὰ τιμὴν τῶν εἰδώλων χοινωνούντων
τῶν ἐκεῖσε τραπεζῶν. « Οδαμξ, ὅτι πάντες γνῶ-
σιν ἔχομεν.» Μέγα ἐφρόνουν, ὡς γνῶσιν ἔχοντες
Θεοῦ. Διὸ ἐδόχουν μηδὲ παρχφυλάττεσθαι τὰ εἰδὼω-
λόθυτα. Ταύτην οὖν τὴν γνῶσιν χοινὴν πάντων λέγει"
« Πάντες γὰρ ἔχομεν ταύτην την γνῶσιν. » Τοῦτο λέ-
γων χαθαιρεῖ αὐτῶν τὸ φρόνημα. « 'H γνῶσις φυσιοΐῖ, »

91.98 Matth. av, 11.
PATROL. Ga. CXVIIT.

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

746

θέλει γαμηθῆναι, μόνον ἐν Ko- A nubat, modo in Domino: beatior tamen est si sic

permanserit. juz:a meam sententiam. Opinor autem
quod et ipse Spiritum Dei habeam.

Legem dicit qux de adulteris lata est, quareti-
netur hoc. nealteri commisceatur. Propterea dixit :
« Ligala est. » Et per hoc quod dixit: « Ligata
est, » ostendit quod qui non elocat nuptum melius
facit. vinculis ipsam liberans « Libera est ut. cui
vult nubat » Liberata est primo vinculo ac lege,
et soluta est. Dicensautem quod soluta est, adhor-
tatur ne rursum nubat ac ligetur. « Modo in Do-
mino. » Attamencum modestia,inquit, ac decentia
legitimis jungatur nuptiis ob prolis susceptionem
et educationem, non ex affectu concupiscentiae.
« juxta meam sententiam. » Nerem existimes esse
necessitatem, ait. « Juxta meam sententiam : »
490 quantum ego valeo concipere, quantum ego
intelligere possum ; juxta meam admonitionem et
consilium, non ex necessitate legislalionis. Deinde
ne quis dicat : Si ergo nonestea de re legislatio,
cur oportet quemquam omnino juxta tuam admo-
nitionum agere ? subjunxit : Etiam hzc, inquit,
juxta sanctissimum Spiritum admonemus : quan-
quam ob vestram imbecillitatem consilium ad legis
necessitatem non declinemus. «Opinor autem quod
et ipse Spiritum Dei habeam. »Ne quis hujusmodi
consilia esse Pauli existimet, et ita humana, sub-
jungit : « Spiritum Dei habeo, » ac si diceret :
Legislationes sunt Paracleti, non meo. Multam
auteni demonstrat modestiam dicens « Opinor, »

C hoc est, existimo, arbitror.

CAPUT V.
De diversitate ciborum, et abstinentia a cultu
daemonum.

VIII, 4, 3. Ceterum de his que idolis immolantur
novimus quod omnes scientiam habeamus, Scientia
inflat, dilectio vero &dificat. Quod si quis sibi videtur
aliquid nosse, nondum quidquam novit sicut oportet
nosse. Αἱ si quis diligit Deum, hic cognitus est ab iilo.

Causa increpationis de his qua; idolis fuerant
immolata, erat hec : Nonnulli in fide perfecti, cum
scirent ea que ingrediuntur, non communem red-
dere aut coinquinare hominem ?:-** : et simulacra,
cum ligna sint et lapides, nihil esse, sive nullius
esse momenti : indifferenter in impuras idolorum

domos ingredientes, participes mensarum erant

quae ibi apponebantur, et simulacris immolata
gustabant. Hoc autem ipsis quoque perfectis noce-
bat, nam mensarum demonum participes erant; et
imperfectis nocebant. neque enim illi requirebant
quo hic facerent animo : sed factum tantum in-
tuentes, occasionem sumebant idolis imniolandi,
ac si perfecti in honorem idolorum participes fle-
rent mensarum qua ibi apponebantur: « Novimus
quod omnes scientiam habeamus. » 4918 Super-
biebant tanquam Dei scientiam habentes; ideo opi-
nabantur non esse devitanda que idolis erant

EN

141

OECUMENII TRICC/AE EPISCOPI

748

immolata. Hanc ergo communem dicitesse omnium A Καὶ ἑτέρως αὐτῶν καταδάλλει τὸ φύσημα, δεικνὺς τὴν

scientiam. « Omues enim scientiam hanc habemus. »
Hoc dicens tollitillorum elationem. « Scientia in-
flat. » Alio quoque modo tollit illorum elationem,
ostendens scientiam absque dilectione non solum
nihil juvare, verum etiam nocere: nam inflat,
inquit ; dilectio vero e diverso wdiflcat membra
quze occasione inflationis ex scienlia subezistentis
ahjectia et dissecla erant. « Sicut oportet nosse. »
Rursum alio modo ipsos corripit Non solum, in-
quit, communis scientia inflat cum est sine dilec-
tione:sedneque perfecta est, quemadmodum esse
oportet. Acsi diceret: Nondum quidquam perfecte
nostis, quanquam nosse videamini ; quare ergo tan-
tum extollimini? Non tantum de his qus ; proposita
sunt, sed neque de ulla re nunc perfecta est noti-
tia. Dicensautem : « At siquis diligit Deum, » os-
tendit a dilectione perfectam oriri scientiam, ait
enim : « Si quis diligit Deum. » Et vide quod ne
ita quidem dicat quod cognoscit Deum, sed: « Co-
gnitus est a Deo ; » per hoc impossibilem osten-
dens perfectissimam notitiam, et ipsorum tollens

B

γνῶσιν χωρὶς ἀγάπης οὐ μόνον οὐχ ὡφελοῦσαν, ἀλλὲ
xai βλάπτουσαν. Φυσιοῖ γὰρ, φησὶν, ἡ δὲ ἀγζτν
τούναντίον οἰχοδομεῖ τὰ χαταδληηέντα xa! σχισθέν::
προφάσει τῆς ἐπὶ τῇ γνώσει φυσιώσεως μέλη. « Ri
4 ^" - Li 4 ?
θὼς δεῖ γνῶναι.» 1I2):v ἑτέρως αὐτοὺς συστέλλει,
Οὐ μόνον, φησὶν, ἣ γνῶσις κοι ? xal Quas:

μόνον, φησὶν, Ὑνῶτις κοιυν ἐστι Qua:
ἀγάπις οὖσχ χωρ᾽ς, ἀλλ᾽ οὐδὲ τελεία ἐστὶ xau;
εἶναι δεῖ ὡσεὶ ἐλ:γεν. Οὕπω οὐδὲν ἔγνωτε τέλειον,
4, 4. αὶ - EE! , - 9 . 4
ε: χα. οοχεῖτε, xai διὰ τί τοτοῦτον ἐπαίρεσθε ; ΟΣ περ:
τῶν προχκαιμένων δὲ μόνον, ἀλλλχαὶ περὶ παντὸς, rpi-
Ὑμᾶτος, οὐχ ἔνεστι νῦν γνωσις τελεία, Εἰπὼν δὲ. « E!
δὲ τις ἀγαπᾷ τὸν Θεὸν, » δὲείχνυτιν ἀπὸ ἀγάπης
ἐγγινομένην τήν τελείαν γνῶσιν, « ΕΥ̓ τις γὰρ, qr v,
ἀγαπᾷ τὸν Θεόν, » Καὶ Opa: οὐκ εἶπεν οὐδὲ οὕτως, ὅτι
Γινώσχει Θεὸν, ἀλλ᾽, « Ἴδγνωσθαι ὑπὸ Θεοῦ » (ταύτῃ
ἀδύνατον χατασχευάξζων τὴν τελειοιάτην γνῶσιν
xal χαθχιρῶν αὐτῶν τὸ o'ruay ἢ ὅτι ἐγνωσμένος
παρὰ θεοῦ ἀξιοῦται ἀποχαλύψεως, ὡς αὐτὸς cre

Α " * e *
€ Καὶ ἤχουσεν ἄῤῥητα ῥήματα, ἃ οὐχ ἐξὸν ἀνθ-ὦώ-
πῳ λαλῆσχι, » τοῦτο δηλῶν: Ὅστις ἔχει τὴν ἀγ:-
πὴ, ἐχεῖνος ἀποχαλύπτετα: τὴν τελειοτέραν γνῶσιν.

supercilium. Aut quia is qui a Deo cognitus est, dignus habetur revelatione; sicut ipse ait, de seipso

loquens : « Et audivit arcana verba qua fas non est homini loqui 99;

dilectionem perfectior revelatur scientia.

VIII, &, 7. De esu igilur eorum qua idolis immo-
lantur, novimus quod nihil sit idolum in mundo : et
quod nullus sit Deus alius nisi unus. Nam licet. sint
qui dicantur dii, sive in collo sive in terra ; quomodo
sunt dii multi eL domini multi : nobis tamen unus
est Deus. ipse Pater ex quo omnia et nos in illum,

et unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia et .

nos per illum : sed non in omnibus est scientia.

Ut quid cristas erigitis? non vestra est hujus-
modi cognitio quod ne sint quidem idola, hoc est,
nihil sint, nullius sint momehfiti, quid enim essent
ligna et lapides? omnes hoc novimus et non vos
soli. In mundoidolum 4994 nihil est; hoc est, ni-
hil eorum quo sunt in mundo est idolum, sed vani
inventi effictio est et imaginatio : ideo in solisho-
rum mentibus idolorum substantia sedem habet,
cum in nullo alio possint habere exsistentiam.
« Et quod nullus sit Deus alius. » Hoc ad illos di-
citur qui existimabant ligna ipsa et lapides idolo-
rum, aliquam habere potentiam. « Nisi unus. »
Ad illos hoc dirigitur qui opinabantur divinas ali-
quas virtutes assequi statuasidolorum. « Nam licet
sint qui dicantur dii. » Quoniam dixit: « Nullus
alius est Deus, » existimabantur autem apud Gro-
cos alii esse dii, ne manifeste Graecorum opinioni
(qua elsi erronea erat, attamen pravaluerat)
aperte contrarius esse videatur, vide quid dicat :
« Qui dicuntur. » Et bene « Qui dicuntur; » ne-
que enim sunt absolute. Nam aut sunt in colo,
puta sol et luna: aut in terra.quales apud eos sunt
heroes. Quanquam igitur incclo et in terra Greci
Lj

** II Cor. xit, 4

ent

Mu

D

» hoe significans quod habenti

Πεοὶ τῆς βηώσεως οὖν τῶν εἰδωλοθότων, oi21-
μεν ὅτι οὐδὲν εἴδωλον ἐν χόσμῳ, xal ὅτι οὐδεὶς
Θεὸς ἕτερος, εἰ μὴ εἴς. Καὶ γὰρ εἴπερ elsi λεγύμε
νοι (0l, εἶτε ἐν οὐρανῷ, εἶτε ἐπὶ τῆς γῆς, rr
εἰσὶ (eol πολλοὶ xai χύριοι πολλοὶ, ἀλλ᾽ ἡμῖν d
Θεὸς ὁ Πατὴρ ἐξ οὐ τὰ πάντα, xxi ἡμεῖς εἰς αὖ»
τὸν, xai εἴς Κύριος ᾿ἸΙησοῦς Χριστὸς, δι᾽ οὗ τὰ
πάντα xal ἡνεῖς δι’ αὐτοῦ, ἀλλ᾽ οὐχ ἐν πᾶσιν ἡ
γνῶσις

Τί μέγα φρονεῖτες ; Οὐχ ὑμῶν, φησὶν f εἴδησις ἡ
τοιαύτη μόνον τὸ εἰδέναι ὅτι οὐδὲ ἔστι τὰ εἴδωλα,
ἀντὶ τοῦ, οὐδὲν ἐστιν, οὐδενός εἶσιν ἄξια. Τί γὰρ ἂν
εἴησαν ξύλα xal λίθοι : Πάντες τοῦτο γινώσχομεν,
καὶ οὐχ ὑμεῖς μόνοι, — [ΦΩΤ.] Ἐν κόσμῳ εἴδωλον
οὐδέν ἐστι. Τουτέστιν, οὐδέν ἐστι τῶν ἐν χόσμῳ ὄντων
τὸ εἴδωλον, ἐπινοίας δὲ ματαίας ἀναπλασμὸς, xai
ἀνατύπωσις. Διὸ ἐν μοναῖς ταῖς τούτων διανοίαις 3,
τῶν εἰδώλων ὕπαρξις ἴδουται, ἐν ἄλλῳ οὐδενὶ δυνα-
μένων ἔχειν τὴν ὑπόστασιν. « Καὶ ὅτι οὐδεὶς Θεὸς
ἕτερος. » Τοῦτο πρὸς τοὺς νομίζοντας αὐτὰ τὰ ξύλα
xal τοὺς λίθους τῶν εἰδώλων ἔχειν τινὰ ἰσχύν. « El
μὴ εἴς.» Τοῦτο πρὸς τοὺς νομίζοντας δυνά“εις τινὰς
θείας παρέπεσθαι τοῖς τῶν εἰδώλων ξοάνοις. « Καὶ
γὰρ εἴπερ εἰσὶ λεγόμενο! θεοί, » ᾿Κπειδὴ εἶπεν, « Οὐ-
δεῖς Θεὸς, » ἐνομίζοντο δὲ παρ᾽ Ἔλλησιν εἶναι, dva
μὴ τῇ φανε:ᾷ δέξῃ τῶν ᾿Ελλήνων τῇ πεπλαντ μένῃ,
κρατούσῃ δὲ ὅμιως, ἐναντιοῦσθαι: δόξῃ ὅρα τί rm.
« Λεγόμενοι. » Καλῶς τὸ, « Λεγόμενοι.» Οὐκ εἰσὶ và».
Εἰσὶ γὰρ ἐν οὐρανῷ, οἷον ἥλιος καὶ σελήνη" ἐπὶ γῆς
δὲ οἱ παρ᾽ αὐτοῖς ἤτωες. El γὰρ ἐν οὐρονῷ xai ἐπὶ
γῖς ἔχωσιν οἱ Ἕλληνες πολλοὺς θεοὺς xa! χυσςίους,
ἀλλ᾽ ἡμῖν εἷς Θεός. « Θεοί. » Φησὶ γὰρ, τοὺς ἀγγέ-

149

QOMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

190

ους θεοὺς χατὰ γάριν κεχλῆσθαι. Ὥσπερ γὰρ εἴρην- A multos habeant deos ac dominos, nobis tamen

ται 'Apyal xal 'Efousiazt, Κυρ'ότητες, θρόνοι. οὕτως
xxi θεοί. « Ὥσπερ εἰσὶ θεοὶ πολλοί. » ᾿Απὸ χοινοῦ
τὸ, « Λεγόμενοι, » δίξαι, Εἰσὶ γὰρ. φησὶ, παρ᾽ Ἕλλησι
θεοὶ καὶ κύριοι λεγόμενοι, ἀλλ᾽ ἡμῖν εἴς θεὸς, καὶ
εἷς Κύριος. « ᾿Αλλ᾽ ἡμῖν εἴς Θεὸς ὁ [{πτήο..» ᾿Ἐπειιδὴ
εἶπεν, « Εἷς θεὸς ὁ Πατὴρ, καὶ εἷς Κύτιος ᾿Ιησοῦς
Χοιστὸς, » μὴ νομίσῃς ἀποχεχληρῶσθαι μὲν τῷ Haczi
τὸ, θ:ὸς, τῷ δὲ Υἱῷ, τὸ, Κύριος. ΠΠολλαλοὺ γὰρ αἱ Γρα-
gat, χα' τὸν Πατέρα Κύριον καλοῦσιν, ὡς τὸ, « Efztv
ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου" » xal τὸν Υἱὸν Θεὸν, ὡς τὸ͵
« Διὰ τοῦτο ἔχρ:σὲ σε ὁ Θ:ός ὁ Θ:ός σου" » καὶ, « "EE
ὧν ὁ χριστὸς, » τὸ χατὰ σάρκα, « ὧν ἐπὶ πάντων
Θεὸς εὐλογητός. » Εἰ δὲ τις λέγει ἐπὶ Πατρὸς μόνου
τὸ, Θεὸς, ἁρμόζειν, διὰ τὸ εἰπεῖν, « Εἴς Θεὸς, ν ἀρά γε
xai ini τοῦ Υἱοῦ ἁρμόσει τὸ, Κύριος, διὰ τὸ εἰ-
πεῖν, « Etc Κύριος ᾿Ιησοῦς Χριστός ; » ᾿᾽Αλλ᾽ οὐχ ἔστι.
Πρὸς ἀντιδιχστολὴν γὰρ τῶν ψευδωνύμων θεῶν xal xo-
ρίων τὸ, « Εἴς, » εἴρηται. Πολλοὶ δὲ ζητοῦσι, τίνος ἕνε-
xtv οὐχ ἐμνήσθη τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Καὶ φαμεν,
ὅτι πρὸς Ἕλληνας ἦν ὁ λόγος αὐτῷ, τοὺς πολλοὺς
θεοὺς καὶ κυρίους λέγοντας. Ἐφοδήθη οὖν vai τοῦ
Ἡνεύματος μνησθῆναι, μή πως xai παρ᾽ ἡμῖν moÀo-
θείαν εἶναι νομίσωσι. Διὸ xai οὕτως ἀσφαλῶς τοῦ
Πατρὸς καὶ τοῦ Ylo3 ἐμνύτῆη" τὸν μὲν Πατέρα εἰπὼν
ἕνα Θεὸν, ἵνα μὴ 020 θεοὺς νομίπωσι, τὸν δὲ Υ͵ὸν ἕνα
Κύριον. ἵνα μὴ δύο Κυρίους voulsms:v. El γὰρ εἶπε,
Θιὸν xai Θεὸν, πολυθείαν ἂν ἐξ ἀπειρίας ἐνόμισαν
ἔβλληνες, f$ Κύριον xxl Κύριον, πολυχυριότητα ἂν
ἐνόμισαν. Ὥστε xal τοῦ νῦν εἰπεῖν Θεὸν liati:a xai
Κύριον τὸν Υἱὸν, αὕτη ἡ αἰτία. "Hv γὰρ ὑποσχόμενος
παρ᾽ ἡμῖν ἕνα θεὸν εἶναι. ΕἾ οὖν εἶπεν xai τὸν Π1χ-
τέρα καὶ τὸν Υἱὸν, Θεὸν ἢ Κύριον, πάλιν εὐρίσχετο τῇ
οἰχείᾳ ὑποσχέσει ὅσον πρὸς Ἕλληνας ἐναντιούμενος,
xzi πολυθεῖαν ἢ πολυχυριότητα χατὰ τὸ φαινόμενον
εἰσάγων. Διὸ Θεὸν εἰπὼν τὸν Πατέρα, Κύριον sire
τὸν Υἱὸν, τῇ νηπιότητι συγχαταδχίνων τῶν ᾿Ελλήνων.
᾿Αποδέδειχται γὰρ ἀδιαφορως τοῖς τοιούτοις ὀνόμασι
χεχρημΐνη ἣ Γραφή. «'E£ οὔ τὰ πάντα.» Αὐτὸς γὰρ
αἰτία πάσι τοῖς 0931. Τὸ γὰρ, « Ἐξ οὗ τὰ πᾶντα, »
τὴν δημιουργίαν σημαίνει, χαὶ τὴν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος
εἷς τὸ εἶναι παραγωγήν. « Καὶ ἡμεῖς εἷς αὐτόν. » Τὸν
τῆς πίστεως ἡ μῶν χαὶ οἰχε' σεως λέγει τρόπον, οἷον,
Εἰς αὐτόν ἐσμεν ἠοτημένοι. « Kal εἷς Κύριος. » ᾽Αλ-
λος ὁ Πατή».Διὰ τοῦτο ἐπὶ αὐτοῦ τὸ,« Εἷς.» — « Καὶ
ἡμεῖς δι᾽ αὐτοῦ.» Διπλῷ λόγῳ, τῷ τε ἐν τοῦ μὴ ὃν-

unus est Deus. « Dei. » Dicit enim angelos secun-
dum gratiam deos vocatos esse. Quemadmodum
namque dicti sunt Principatus et Poltestates, Do-
miualtiones ac Throni, ita et dii. « Quomodo sunt
dii multi. » A communi sensu repele, « Qui dicun-
tur. « Nam sunt, inquit. apud. Griecos qui dicun-
tur dii ac domini ; nobis tamen unus est Deus et
unus Dominus. « Nobis tamen uuus est l'eus ipse
Pater. » Ex eo quod dixit: « Unus D-us ipse Pa-
ter, et unus Dominus Jesus Christus, » ne opineris
ila appropriata esse nomina, ut Pater quidem Deus
dicatur. Filius vero Dominus. Nam S. riptura fre-
quenter Patrem quoque Dominum vocant, ut cum
dicitur : « Dixit Dominus Domino meo !. » Et Fi-
lium appellant Deum, ut cum dicitur : « Propterea
unxit te Deus, Deus tuus ?, » εἰ : « Ex quibus est
Christus, » quod ad carnem attinet, « Qui est super
omnia Deus benedictus. » Quod si quis dicat ad
solum aptari Patrem quod ait, Deus, quia dicit,
« Unus Deus, » num etiam ad solum aptabitur Fi-
lium quod ait, « Dominus, » eo quod dicat:
« Unus Dominus Jesus Christus ? » At non ita est.
Nam ad differentiam falso nominatorum deorum ac
dominorum dictum est Unus. Multi autem qurerunt
quam ob causam Spiritus sancti non meminerit.
Et dicimus quod ad Grecos ipsi sermo erat qui
multos dicebant deos ac dominos. Timuit ergo
Spiritus quoque facere mentionem, ne forte multi-
plicem etiam apud nos existimarent esse divinita-
lem. Ideo quoque adeo caute Patris ac Filii me-
minit : 493 Patrem quidem unum dicens Deum,
ne duos esse deos existimarent, Filium vero unum
Dominum, ne duos dominos opinarentur. Si enim
dixisset Deum et Deum,variam certe existimassent
Graeci divinitatem ob suam imperitiam, aut si Do-
minum et Dominum dixisset,variam dominationem
opinuti fuissent. Hzc itaque causa erat cur nunc
Deum Patrem diceret et Dominum Filium, erat
enim professus unum apud nos esse Deum. Si ergo
dixisset et Patrem et Filium Deum esse vel Domi-
num, rursum invenirelur ex sua quidem profes-
sione Grecis contrarius, et tamen variam diviui-
tatem ac dominationem apparenter inducere. Id-
circo cum Deum dixisset Patrem, Dominum dixit
Filium, ad infantiam sese dimittens Gra corum. Si-

τος εἷς τὸ εἶναι ἐλθεῖν, xal τῷ ix τῆς πλάνης, εἷς D quidem demonstratum est Scripturam hujusmodi

τὴν ἀλήθειαν ἐπιστρέψαι δι’ αὐτοῦ. « "AX! οὐχ ἐν πᾶ-
σιν ἡ γνῶσις. » Οὐ πάντες, φησὶν, ἴσασιν ὅτι εἷς Θεός
ἐστι, xal εἴς Κύριος, καὶ οὐ πολλοί, Οὐδὲ πάντες ἴσα-
σιν ὅτι τὰ εἴδωλα οὐδὲν εἶσι.

nominibus indifferenter usam esse. « Ex quo om-
nia. » Omnibus enim quo sunt, ipse causa est.
Nam, » Ex quo omnia, » creatione designat, et
deductionem a non esse ad esse. « Et nos in illum.»

Fidei nostr; ac familiaritatis modum dicit: hoc est, nos ad ipsum pendemus et ei addicti sumus.
« Et unus Dominus. » Alius est ipse Pater, propterea etiam additur « Unus. » — « Et nos per illum. »
Duplici ratione: tnm procedendo ex non esse ad esse, lum ab errore ad veritatem conversi per
ipsum. « Sed non in omnibus est scientia. » Non omnes, inquit, norunt quod unus est Deus et unus
Dominus et non multi : neque omnes norunt quod idola nihil sint.

Τινὲς δὲ τῇ συνειδήσει τοῦ εἴδώλου ἕως ἄρτι,

VIII, 7, 8. Nonnulli vero cum conscientia idoli
! Psal. cix, 1. * Psàl. xu, 8. |

194

UECUMENII TRICCAS EPISCOPI

103

usque ad hoc tempus, tanquam idolis immolatum A, ὡς εἰδωλόθυτον ἐσθίουσιν, xai ἢ συνείδησις αὖ-

edunt : et conscientia. illorum cum sit infirma pol-
luitur. Atqui esca nos non. commendat Deo : neque
si comedamus, aliquid nobis magni accedit : neque
si non comedamus, quidquam nobis deest.

Dicens « Nonnulli, » non manifestat ipsos, ne
amplius eos pudefaciat. « Usque ad hoc tempus. »
Vides non omnes nosse quod nihil sint idola? De.
nique quidam ad hoc usque tempus, id est, etiam
postquam crediderunt, idolis immolata edunt tan-
quam idolis immolata, hoc est, ea mente qua et
Graci, tanquam existimantes idola aliquid esse.
Quia ergo infirmam ac debilem habent conscien-
tiam, polluuntur edentes, quanquam alioqui non
polluerentur. 494 Quare autem ii qui infirmam
non habent conscientiam, non polluuntur ? Quia
omnino non sunt quidquam idola, nihil sunt, nullo
digna sunt, inutilia sunt. « Atqui esca nos non
commendat Deo. » Ne quod verisimile est dicant:
Ego pura edo conscientia, et quid mihi curze est,
si quis ex imbecillitate patiatur offendiculum ?
ostendit quod ipsum quoque edere tanquam in
contemptum idolorum nihil prestat egregium Nam
etsi injuriam non accipiat, inquit frater qui infir-
mus est, ne ita quidem aliquid corum que laude
digna sunt effeceris : aut qui in regnum caeloru:u
inducere vel commendare possint. Quid enim est
edere aut non edere ? « Siquidein neque si comeda-
mus, aliquid nobis magni accedit. » Hoc est, non
gratisumusapud Deum tanquam magni aliquid pra-
stiterimus, et crescimus in laude. Illi enim ex hoc

τῶν ἀσθενὴς οὖσα μολύνεται. Box δὶ ἡμᾶς οὐ
παρίστησι τῷ Θιῷ. Οὔτε γὰρ ἐὰν φάγωμεν zw
ρ'σσεύομεν, οὔτε ἐὰν μὴ φάγωμεν ὑστερούμεβ,,

Λεέγων, « Τινὲς, ν οὐχ ἀποηχαλύπτει αὐτοὺς, ἵνα yi
ἀνχισχυντοτέρους ποιήτῃ. « “ἕως ἄρτι. » Ὃδᾷς δι
οὐ πάντες ὄσχτιν ὅτι οὐδέν ἐστι τὰ εἰδωλα ; ἀμέλε:
ἕως ἄρτι τινὲς, τουτέστι, xai μετὰ τὸ πιστεῦσαι, τὸ
εἰδωλόθυτχ ὡς εἰδωλόρυτα ἐσθίουσι, τουτέστι uiii
τῆς αὐτῆς γνώμης μεθ᾽ ἧς xai οἱ Ἕλληνες, ὡς fq»
μενοι εἶναί τι τὰ εἴοὼωλχ. ᾿Επεὶ οὖν ἄσθεντ, καὶ s1-
σθρὰν ἔχουσι τὴν συνείδησιν, μολύνονται ἐσθίοντες,
εἰ xai μὴ ἐμολύνοντο. Διὰ τί δὲ μὴ ἔχοντες ἀσθενῆ
τὴν συνείδησιν, οὐχ ἐμολύνοντο ; Ὅτι οὐχ εἰσί τι ὅλως

Β τὰ εἴδωλα, οὐδέν εἶσιν, οὐδενὸς ἄξια, ἀνωφελῆ.

« Βρῶμα δὲ ἡμᾶς οὐ παρίστησι τῷ Θεῷ. » "Iva pi,
oix εἰχὸς, εἴπωσιν᾽ ᾿Εγὼ καθαρᾷ ἐστίω συνειδήσει,
χαὶ τί μοι μέλει εἴ τις δι’ ἀσθένειαν σχανδαλίζεται ;
δείχνυσιν ὅτι xal αὐτὸ τὸ φαγεῖν ὡς ἐπὶ καταφρονή-
ctt τῶν εἰδώλων, οὐδὲν τενναῖόν ἐστι. ἥν (3p μὴ
ἠδιχεῖτο, φησιν, ὁ ἀδελφὸς ἀσθενὴς ὦν, οὐδὲ οὕτως
τι τῶν ἐπαινουμένων ἐποίεις, 7] τῶν εἷς βασιλείτι
τοῦ Θεοῦ εἰσαγαγεῖν xal πχραστῆσαι δυναμένων. T:
432 ἔστι φαγεῖν καὶ μὴ φαγεῖν ; « Οὗτε γὙὰχ2 £v erro-
μὲν περισσεύομεν. » Τουτέστιν, Εὐδοχι μμοῦμεν παρὰ
Θεῷ ὡς μέγα τι πεποιηκότες. xai περσσΞεήομεν ἐν
ἐπαίνῳ, Ἑνηθρύνεντο γὰρ ἐχεῖνοι ἐπὶ τούτῳ, xi
δείκνυσιν αὐτοὺς οὐδὲν ποιοῦντας. « Οὔτε ἐξ μὲ
φάγωμενύστερούμεθα. » Τουτέστιν, ᾿Ελαττούμεθβιὶ v
ἐπαίνῳ,

extollebantur : et ostendit eos nihil ex ea re facere. « Neque si non comedamus, quidquam nobis

deest, » Hoc est, non inferiores in laude sumus.

VIII, 9-12. Sed videte ne quo modo potestas hzc ( Βλέπετε δὲ μή πως d ἐξουσία ὑμῶν αὔτη πρό-

vestra offendiculo fiat iis qui infirmi sunt. Etenim
si quis conspezerit te qui habes scientiam, in epulo
idolorum accumbentem, nonne conscientia ejus cum
infirmus sit, τ dificabitur ad edendum quz idolis im-
molata sunt? Εἰ peribit qui infirmus est frater ob
tuam scientiam, propler quem Christus mortuus est.
Sic autem peccantes in fratres, et percutientes con-
scientiam illorum infirmam. in Christum peccatis.
Terrentis sermo est. « Ne quo modo potestas
haec.» Non dixit, Scientia, aut Perfectio ; sed,
« Potestas, » quod immodestie est et arrogantia.
« Offendiculo fiat, » hoc est, offensioni et ever-
sioni. Dicens autem : « lisqui infirmi sunt, « car-
pit ipsos quod ne infirmis quidem parcerent fratri-
bus, quibus oporlebat etiam manum porrigere.
« Te qui habes scientiam. » Te qui, ut dicis, per-
fectus es. « Nonne conscientia ejus. » Annon oc«-
casionem sumet ut edat quo idolis sunt immolata,
cum tamen putet idola aliquid esse ? Dicens autem,
« Adificabitur, » ostendit quod imbecillitas il-
lius magis augebitur. « Et peribit qui infirmus est
frater. » Fietque tua perfectio alteri occasio per-
ditionis. 495 « Propter quem Christus mortuus
«st. » Christus, inquit, neque mori pro ipso recu-
s&vit, tu vero neque ad ciborum quorumdam absti-

exoupz γένήται τοῖς ἀσθενοῦσι. "'Eà3v Ὑὰ τις
ἴδῃ σε τὸν ἔχοντα γνῶτιν ἐν εἰδωλείῳ καταχεί-
., " P^ , “- Eod »
μενον, οὐχὶ ἣ συνείδησις αὐτοῦ ἀσθενοῦς ὄντος
οἰκοδομηθήσεται εἷς τὸ τὰ εἰδωλόθυτα ἐσθίειν;
4 - 4 - *^ 4 * - - ,
xai ἀπολεῖται ὁ ἀσθενῶν ἀδελφὸς ἐπὶ τῇ σῇ γνώσει
v M 4 ᾿ er : ' " [4
ὃν Χριστὸς ἀπέθανεν. Οὕτως δὲ- ἀμαρτάνοντες
oU; ἀδελφοὺς, xal τύπτοντες αὐτῶν τὴν
συνείδησιν ἀπθενοῦσαν, εἰς Χριστὸν ἁμαρτάνετι.
Φοδοῦντος ὁ λόγος. « MZ, πως ἡ ἐξουσία αὕτη. »
Οὐχ εἴπεν, Ἡ γνῶσις, 7, Ἢ τελειότης, ἀλλ᾽, « Ἡ
ἐξουσία, » Orto προπετείας ἐστὶ xai ἁλαζονείας
- » e
μᾶλλον. « Hoócxoppz γἔνηται, » Τουτέστι σχάνοα-
λον, καταστροφή. Εἰπὼν δὲ, « Τοῖς ἀσθενοῦσιν, »
-- 2 ἊΝ , ^A» - , - e *
αἰτιᾶται αὐτοὺς, ὅτι οὐδὲ τῶν ἀσθενούντων φείδον-
ται ἀδελοῶν, οἷς ἔδει xai χεῖρα ὀρέγειν, « Σὲ τὸν
ἔχοντα γνῶσιν. » Τὸν, ὡς λέγεις, τέλειον ὄντα.
« (ὐὐχὶ ἡ συνείδησις αὐτοῦ. » Οὐχ ἄρα, φησιν, ἀτορ-
4 λ 6: i t M ** λέ - M Ν Lg '
μὴν λόθδῃ ἐσθείειν τὰ εἰδωλόθυτα, xa: οἴεσθαι elvat τι
tX € 00Àa; Εἰπὼν δὲ, « ΟἸκοδομγθήσεται, a δείχνυ-
σιν Ott ἐπὶ πλεῖον οὐτοῦ dj ἀσθένεια αὐξηθέσεται.
« Καὶ ἀπολεῖται ὁ ἀσθενῶν ἀδελφός, » Καὶ γενήσε-
ται πρόφασις 3| σὴ τελειότης ἑτέρῳ ἀπωλείας. « Av
ὃν Χριστὸς ἀπέθανεν. » Καὶ ὁ μὲν Χριστὸς, φησὶν,
οὐδὲ ἀποθανεῖν ὑπὲρ αὐτοῦ παρῃτήσατο, σὺ δὲ οὐδὲ

ἔχρι βρωμάτων ἀποχῆς συγκαταθαίνεις, ἵνα μὴ

*
[Δ
μ

793

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

154

σχανδαλίζησαι. « Καὶ τύπτοντες αὐτῶν τὴν συνείδη- Α nentiam tete demittis, neoffendiculum patiatur.«Et

σιν. » Οὐχ εἶπε, Σχανδολίζοντες, ἀλλὰ τὸ ὡμότερον,
« Τύπτοντες. » Τί γὰρ ὠμότερον τοῦ τύπτοντος τὸν
&30:v : « Εἰς Χριστὸν ἁμαρτάνετε. » Πῶς εἰς χρι-
στὸν πταίομιν. ἀμλαρτάνοντες εἰς τοὺς ἀδελφούς;
Πῶς : ὅτι τὰ τῶν οἰχετῶν, ὡς Δεσπότης, οἰχειοποιεῖ-
ται" xal ὅτι εἷς σωμα αὐτοῦ τελοῦσιν οἱ πληττόμε-
vot, χαὶ 6 ἐκεῖνος διὰ τῆς οἰχείας χατώρθωτστε 292-
Q45«, σὺ διὰ βρώματος καταλύε:ς. Καὶ τί γένοιτ᾽ &v
τούτου ἀλογώτερον ;

Διόπερ εἰ βρώμα σχανδαλίζει «ὃν ἀδελφόν
μου, οὐ μὴ φίγω χρέα εἷς τὸν αἰῶνα. ἵνα μὴ
τὸν ἀδελφόν μου σχανδχαλίσω. (Οὐκ εἰμὶ ἀπό-
στολος ; οὐκ εἰμὶ ἐλεύθε:οος; οὐχὶ ᾿Ιησοῦν Xo:-
στὸν τὸν Κύοιον ἡμῶν ἑώραχα; οὐ τὸ ἔργον μου
ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ; Εἰ ἄλλοις οὐχ εἰμὶ ἀπό-
στολης, ἀλλὰ γε ὑμῖν εἶμι. 'H γὰρ σφρᾳγὶς τῆς
ἐμῆς ἀποστολῆς ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ.

Τοῦτο μάλιστα ἀοίστου διδασχάλου, τὸ ἐξ ἑαυτοῦ
παιδεύειν. Ὑμεῖς, φησὶν, οὐδὲ εἰδωλορύτων τῶν χαὶ
ἄλλως ἀπηγορευμένων φείδεσθε, ὑπὲρ τοῦ μὴ oxav-
δαλίσαι ἀδελφόν. ᾿Εγὼ δὲ τί λίγω εἰδωλοθύτων ;
οὐδὲ ἄλλου ἂν ἁψαίμην κρέως, εἰ ix τούτου σχανδα-
λίζεταί τις. Ἢ δὲ παραΐτησ᾽ς μου, ἔσται αἰωνία"
« Οὐ μὴ φάγω χρέα, φησῖν, εἰς τὸν αἰῶνα. » ᾿Επειδὴ
ὙΥὰρ εἶπεν, « E! fpa σχαυνδχλίζει τὸν ἀδελφύν μου,
οὐ μὴ οάγω x2ía εἷς τὸν αἰῶνα, » ἵνα μή τις νομίσῃ
ὅτι φιλοτιμία ῥημάτων αὕτη (οὐχ ἂν γὰρ xai ἔργῳ
ταῦτα ἐπλήρωσε), ἀνχγχάζεται λοιπὸν δεῖξαι πῶς

percutientes conscientiam illorum. » Non dixit :
Offendiculum ponentes ; sed. quod crudelius est,
« Perculientes. » Quid enim eo crudelius est, qui
infirmum verberat ? « In Christum peccalis. » Quo-
modoin Christum labimur cumin fratres peccamus?
Quomodo ? quia lanquam Dominus sua ducit quz
servorum sunt, sibique vindicat, et quia ad coipus
ejus censentur qui percutiuntur : et quod ille sua
morte provexit, hoc tu per escam dissolvis : quid
autem fleri potest hac re absurdius ?

VIII, 13; IX, 4, ?. Quapropter si esca offendiculo
est fratri meo, nequaquam vescar. carnibus in ccter-
num,ne fratri meo sim offendiculo. Annon sum
apostolus? Annon sum liher? annon. Jesum. Chri-

D stum Dominum nostrum vidé? annon opus meum

vos estis in l'omino ? Si ceteris non sum apostolus, at
sane vobis sum, siquidem sigillum apostolatus mei vos
estis per Dominum.

In longe op!imi praeceptoris est a propriis operi-
bus instruere. Vos, inquit, ne ab his quidem tem-
peratis que idolis immolata sunt, ne fratri sitis
offendiculo, qu; etiam alioqui vetita sunt : ego
vero, quid dico idolis immolata ? Neque aliam ullo
modo carnem attingam,si quispiam ex hoc sumit of-
fendiculum,et h»c mea observatio erit sempiterna :
« Nequaquam, inquit, vescar carnibus in eternum.»
Et quoniam dixerat : Si esca offendiculo est fratri
meo nequaquam vescar carnibus in cternum : ne
quis existimaret hanc gloriam tantum esse verbo-

καὶ τῶν συγκεχωρτι μένων ἀπέτχετο ὑπὲρ toU μὴ v rum, et quod hzc nullo modo opere compleret: ad

σχαιδαλίσαι τινάς. Τί Ὑὰρ λέγω, φησὶ, περὶ τῶν
εἰδωλοθύτων ; Αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ ἐπιτάξαντος, τὸν
χηρύστονταλ x τοῦ Εὐαγγελίου ἐσθίειν, τουτέστι
παρὰ τῶν μαθητευομένων, εἰλομην, εἰ iot, καὶ λιμῷ
φθαρῆναι, xxl μηδὲν παρ᾽ ὑμῶν AaÓiiv: οὐκ ἐπειδὴ
mapiyovrig μοι, φησὶ, σχανδαλίζεσθε, ἀλλ᾽ ἵνα πλέον
οἰχοδομῆσθε, ὁρῶντές με ἀδάπανον ὄντα ὑμῖν. "Os-
τε, φησὶ, xal νόμου θείου ἐπιτρέποντός μοι λαμδά-
νειν, διὰ τὴν ὑμῶν οἰχοδομὴν οὐδὲν εἰδόμην λαθεῖν
παρ ὑμῶν, ἀλλὰ ταῖς χερσί pao ἐκοπίων ἐργαζό-
μενος χαὶ ἀποτρερόμενος. ᾿Ιδοὺ τέως ἀπέδειξεν ἀλης
θεύων: λοιπὸν δὲ xal ἄλλο χατασχευάζει, d. ἐγὼ,
φησὶν, οὕτως, ὑμεῖς οὐδὲ εἰδωλοθύτων ἀπέχεσθε,
πρὸς τὸ μὴ τοὺς ἀσθενεῖς τῶν ἀδελφῶν σκανδαλί-
ζεῖν, μᾶλλον Cb ἀπολλύειν. Πολλῶν δὲ στίχων πε-
οἰεχτιχή ἐστιν ἡ ἔννοια τῆς παραγρανῆς, xai ἐκ.
τείνεται ἕως τοῦ, « ᾿Βλεύθερος ὧν £x πάντων. » — « Οὐχ
εἰμὶ ἀπόστολος ; » Εἶτα ἵνα μὴ λέγωσιν, ὅτι Εἰ xai
ἐθούλου λαδεῖν, οὐκ ἐξῆν σοι, διὰ τοῦτο οὐδ᾽ εἴ-
ληφας, Ἵνα τί, φησὶν͵ οὐχ ἐξῆν μο!; οἱ ἄλλοι ἀπό-
στολοι οὐ τρέφονται ἐχ τοῦ ὐαγγελίου ; Ναὶ, φησί,
Τί οὖν; ἐγὼ οὐχ εἰμὶ ἀπόστολος ὡς ἐχεῖνοι ; οὐχ
εἰμὶ ἐλεύθερος ; τουτέστι, Μὴ ὑπό τινά tiui τὸν χω-
λύοντά με λαθεῖν ; Εἶτα ἵνα μὴ λέγωσιν, ὅτ: οἱ ἄλλοι
ἀπόστολοι πλέον ἔχουσι, τὸ τὸν Χριστον ἐωραχέναι
καὶ συναναστραφῆνχι αὐτῷ, ἐπάγει. « Οὐχὶ ᾿Ιησοῦν
Χριστὸν τὸν Κύριον ἡμῶν ἑώραχα ; » Ὥστε μηδὲ ἐν
τούτῳ ἔλαττόν τι ἔχει τῶν λοιπῷν ἀποστόλων.

hoc consequenter adigitur, ut ostendat quomodo
ab his quoque abstineret qua permissa erant, ne
aliquibus esset offendiculo. Quid dico, inquit, de
his que idolis sunt immolata ? Cum Christus jusse-
riL ut qui pradicaret, de Evangelio ederet, hoc
est, ab his qui docentur alimentum acciperet,
elegi, si opus esset, fame perire, et nihil a vobis
accipere : non quod vos mihi prebentes offenda-
mini, inquit, sed ut amplius edificemini, conspi-
cientes quod sine sumptu vobis praedicem. Itaque
cum lex quoque divina 496 mihi permittit acci-
pere, propter vestri edificalionem decrevi nihila vo-
bis acciperesed laborabam manibus meisoperans et
me alens Ecce interim ostendit severa dicereet pro-
stare qua dicebat. Deinceps vero etiam aliud pa-
rat. Cum ego, inquit, ila egerim, vos neque ab his
quz idolis sunt immolata abstinetis, ne infirmis
fratribus sitis offendiculo, imo perdatis. Mul-
tos autem versus comprehendit intelligentia hujus
sententi;, et ad eum usque locum protenditur quo
ait: « Cum liber essem ex omnibus, » — « Ànnon
sum apostolus. » Deinde ne dicant : Etiam si velles
accipere, non tibi liceret, propter hoc non acce-
pisti : Ut quid. inquit, non mihi liceret ? nonne alii
apostoli aluutur ex Evangelio ? Utique. Quid ergo?
annon sum ego apostolus sicul illi? Annon sum
liber ? Hoc est, num alicui subjicior qui me probi-
beat accipere ? Postmodum ne dicant quod caeteri

195

(ECUMENII TRIGCJE EPISCOPI.

T06

apostoli sublimius eliquid habeant, nempe quod A « Ἔσχατον γὰρ, φησὶ, πάντων, ὡσπερεὶ τῷ br.

Christum viderint.et cum eo conversati sint, subjun-
git: « Annon Jesum Christum Dominum nostrum
vidi ? » Ita ne in hoc quidem inferior est ceteris
apostolis ? Ait enim : « Postremo omuium velut
abortivo visus est et mihi. — « Annon opus meum
vos estis in Domino? » Deinde ne dicant : Etiamsi
sis apostolus, nullum tamen opus demonstrasti :
Quomodo ? inquit ; « annon opus meum vos estis?»
hoc est, annon operationem apostolo dignam
exhibui dum vos converterem ? quod in Domino
per Christum operatus sum. « Si ceeteris non sum
apostolus. » Atqui possem, inquit, dicere quod ab
Jerusalem et circumadjacentibus locis usque ud Il-
lyricum impleverim Evangelium Christi ?, sed hoc
interim non dico: nonne vester factus sum apo-
stolus ? » Nam si aliorum non sum, at vester inte-
rim sum ; sed tamen nihila vobis accepi. Hoc enim
spectat sermonisejusconclusio; undeait : «Sigillum
apostolatus mei vos estis. » Hoc est, si vult quispiam
cognoscere simne apostolus, vos ad evidentem
probationem propono. Nam quecunque ad aposto-

ματι, ὥφθη xipol.» — «Οὐ τὸ ἔ:γον μου ὁμεῖς ἐστι t
Κυρίῳ; » Εἴτα ἵνα μὴ λέγωτιν, Eb καὶ ἀπότστολος
εἶ, οὐδὲν μέντοι ἔργον ἐπεδείξω, Πῶς ; φτ,σίν᾽ « οὐ τὸ
ἔργον μου ὑμεῖς ἐστε ; » τουτέστιν, Οὐχ ἐργαπίαν an.
στόλοις πρέπουσαν ἐπεδειξάμην εἷς ὑμᾶς, iz
ψας ὑμᾶς; ὅπερ ἐν Κυρίῳ διὰ Χριστοῦ πέπρεγι
« E! ἀλλοις οὐχ εἰμὶ ἀπόστολος. » Ractot, orz5,
ἔξεστί μοι λέγειν ὅτι ἀπὸ ᾿Ιερουσαλὴμ xal xs
μέχρι τοῦ "IAAoptxoS πεπλήρωχα τὸ Εὐαγγέλιον 1o;
Χριστοῦ, ἀλλὰ τέως οὐ λέγῳ: ui κἂν ὑμῶν 9)
γέγονα ἀπόστολος ; Εἰ γὰρ ἄλλων οὐκ εἶμὶὲ, ὑμῶν
tíos elpi. ᾿Αλλ᾽ ὅμως οὐδὲν παρ᾽ ὑμῶν &'Àr,gz. Εἰς
τοῦτο γὰρ ὁρᾷ τὸ ἀποτέλεσμα αὐτῷ. « Ὅθεν or,
« 'H σφραγὶς τῆς ἐμῆς ἀποστολῆς ὑμεῖς ἔστε. » Τουτ-
ἐπτιν, Εἰ βούλεταί τις μαθεῖν εἰ εἰμὶ ἀπόστολος,
ὑμᾶς εἰς ἀπόδειξιν προδάλλομαι. Πάντα γὰρ τὰ τοῦ
ἀποστόλου ἐν ὑμῖν ἐπεδειξάμην, καὶ σημεῖα xo.
σας, χαὶ διδάξας τὴν πίστιν, καὶ κινδύνους ὑπο-
μείνας, καὶ βίον ἀνεπίληπτον ἐπιδείξας. Ταῦτα vi
xal τὰ τοιαῦτα σφραγίζει καὶ ἐχτυποῖ χαὶ ἀποδειχνύει
ἀπόστολον.

latum spectant, in vobis exhibui : et signa faciens, et fidem docens, et pericula sustinens, et vilam
demonstrans inculpatam. Hac enim aliaque hujusmodi insigniunt, et effligiant ac demonstrant

apostolum.

4973 1X, 3 6. Mea responsio apud eos qui me in-
terrogant haec est. Annon habemus potestatem edendi
ac bibendi? Annon habemus potestatem sororem
mulierem circumducendi, quemadmodum et cateri
apostoli et fratres Domini et Cephas ? Aut. solus ego
et Barnabas non habemus potestatem non operandi ὃ

Apud eos videlicet qui quarunt scire in quo
ostenderim signa apostoli, aut quod sine sumptu
Evangelium pradicaverim, vos in testimonium et
ostensionem propono: nam Loc est, quod ait;
« Mea responsio apud eos qui me interrogant hac
est, » nempe apostolatus ad vos sive legatio erga
vos. ÀÁnnon habebam, inquit, potestatem edenci
ac bib^ndi ab his qui docebantur ? nam hoc Chri-
stus jussit. Sed tamen ea re abstinui. ne vobis ul-
lum primberetur offendiculum. « Annon habemus
potestatem sororem mulierem ..?»Divites mulieres
qua crediderant, quosdam sequebantur apostolo-
rum, in necessarioseorum usus suppeditantes : ut il-
li deinceps abjecta de hocsollicitudine,soli vacarent
pradicationi. Vide autem quod apostolorum cory-
phoumn vissimum posuit, hoc designans. Et quid,
inquit.c:eteros dico?AnnonipsePetrus hocfaciebat?
« Et fratres Domini. » Fratres Domini dicit eos qui
fratres ejusexistimabantur;nam quoniam itaappel-
labantur,etiamipsejuxtacommunem opinionem lo-
cutus est.Qui fllii erant Joseph, eo quod hic despon-
saverat sibi Dei Matrem : nempe Jacobus Hierosoly-
morum episcopus,Joseph eodem cum patre appella-
tus nomine, et Simon ac Judas. « Ego et Barnabas.»
Sciens Barnabam sibi socium esse in hoc studio ac
diligenti observantia, puta quod sine sumptu pre-

* Rom. xv, 19.

Ἢ ἐμὴ ἀποληγία τοῖς ἐμὲ ἀναχοΐνουσιν αὔτ᾽
ἐστί. Νὴ οὐκ ἔχομεν ἐξουσίαν φαγεῖν καὶ πιεῖν;
μὴ οὐχ ἔχομεν ἐξουσίαν ἀδελφὴν γυναῖχα rs
ριάγειν, ὡς xal οἱ λοιποὶ ἀπόστολοι καὶ οἱ ἐἀλ-
qoi τοῦ Κυρίου xai Κηφᾶς ἢ Ἢ μόνος ἐγὼ καὶ B
νάθας οὐχ ἔγομεν ἐξουσίαν τοῦ μὴ ἐργάζεσθαι"

() Τοῖς ζητοῦσι μαθεῖν πόθεν δηλονότι τὰ τοῦ ἀτο-

στόλου σημεῖα ἐπεδειξάμην, fj ὅτι ἀδάπανον ἐχήρυξα
τὸ Εὐαγγέλιον, ὑμᾶς εἰς μαρτυρίαν καὶ ἀποδειξιν
mpobd)louai. Τοῦτο γὰρ ἐπτιν, « Ἧ ἐυα τὴ ἀπολογία
τοῖς ἐμὲ ἀνχχρίνουσιν αὕτη ἐστί» τόυτέστιν, Ἢ εἰς
e - , * M 4 , -
ὑμᾶς ἀποστολή. Οὐχ εἴχον, φησὶν, ἐξουσίαν φαγεῖν
xal πιεῖν ix τῶν μαθητευομίνων ; Τοῦτο γὰρ ὁ Χρι-
στὸς ἐχέλευσεν. ᾿Αλλ᾽ ὅμως τούτου ἀπεσχόμιην, διὰ
τὸ μὴ σχανδαλισθῆναι ὑμᾶς. « Μὴ οὐχ ἔχομεν ἔξου-
σίαν ἀδελφὴ» γυναῖχα ;» Αἱ εὔποροι γυναῖχες πι-
στεύουσα', ἠχολούθουν é&vlo:; τῶν ἀποστόλων, εἷς
τὰς ἀναγκαίας αὐτῶν χρείας γορηγοῦσαι" ὡς αὐτοὺς
λοιπὸν ὄντας περὶ τούτου ἀμερίμνους, μόνῳ τῷ χηρύ-
4 - ^ LI - ν
γμῖτι ἀπασχολεῖσθα'. Ὅρα δὲ ὃτι τὸν χορυφαῖον ἐἔσχα-
τον τέθειχε τοῦτο αἰνιττόμενος" Καὶ τί, φησὶ, τοὺς 2À-
λους λέγω ; αὐτὸς ὁ Πέτρος οὐ τοῦτο ἐποίει ; « Καὶ οἱ
ἀδελφοὶ τοῦ Κυρίου. » ᾿Αδελφοὺς τοῦ Κυρίου, τοὺς νο-
1 X02À M , - λξ - 3 ^a * et ^
μισθέντας ἀδελφοὺς αὐτοῦ λέγει. ᾿Επειοὴ γὰρ οὕτως
ἐχοημᾶτιζον, val αὐτὸς χατὰ τὴν χοινὴν δόξαν εἶπεν.
Οἴτινές εἶσιν υἱοὺ Ἰωσὴφ, διὰ τὴν πρὸς τὴν Θεοτό-
xov μνηστείαν, Ἰάκωδος ἐπίσκοπος Ἱεροσολύμων,
4 bl , - 4 4 ,
lus?e ὁμώνυμος τῷ πατρὶ, Σίμων καὶ Ἰούδας.
« ᾿Εγὼ καὶ Βαρνάδας. » Εἰδὼς τὸν Βαρνάθαν χοινω-
νοῦντα αὐτῷ τῆς ἀχοιδείας ταύτης, ἔγτυν τὸ ἄνευ
^ ' «-
δαπάνης χηρύττειν, καὶ γε ἐξηγυσίαν ἔχων ποιεῖν
e . ' * , -
οὕτως, οὐχ ἀπέκροψεν. « Οὐχ ἔχουεν ἐξουσίαν τοῦ

T91

COMMENT. IN EPIST. I AD OORINTH.

Ἰδὸ

μὴ ἐργάζεσθαι ; κ Τοῦ τὰ πρὸς τροφὴν καὶ αὐτάρχειαν Α dicaret, cum potestatem haberet ita faciendi, non

ἀπὸ τοῦ χηρύγματος πορίζετθχι ; ἀλλ᾽ ὅμως ἔχοντες
ἐξουσίαν, οὐ χρώμεθα τῇ ἐξουσίᾳ, ἵνχ μῖλλον ὑμᾶς
ὡφελύσωμεν, ἀδάπανον χηρύσσοντες τό Εὐαγγέλιον.
E' δὲ τοῦτο δῆλον, ὅτι ε᾿ xal συνήδειν σχινδαλιζομὲ-
vous ὑμᾶς ἕνεχεν xpo gaylaz, χαΐτοι ἀχώλυτην ὃν,
οὐχ ἂν ἔφαγον εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ σκανδάλου
πρόξινος γενοίμην τῷ ἀδελῷ" πόσῳ μᾶλλον δεῖ
φυλάττεσθαι ὑμᾶς ἀπὸ τῶν εἰδωλοθύτων ; δι᾽ ὦν οὐ
μόνον οἱ ἀδελφοὶ σχανδαλίζονται, ἀλλὰ καὶ τὰς Guv-
ειἰὐήσεις μολύνουσι. Τὸ δὲ, « Ἥ μόνος ἐγὼ xal Βχρ-
νᾶϑας οὐχ ἔχομεν ἱξουσίχν τοῦ μὴ ἐρνάζεσθχι ; »
οἰχειοότερόν ἐστι τῆς λέξειυς οὕτως ἐχλαδεῖν" Ol μὲν
οὖν ἄλλοι, φησὶν, ἀπόστολοι, ἐξοτσίαν ἔχουσι μὴ
ἐργάζεσθαι, μηδὲ χοπιᾷν ταῖς χερσὶν, ἀλλ’ ἐκ τῶν
διαχονούντων αὐτοῖς τρέφεσθαι" ἐγὼ δὲ xal Βαρνά-
ὄας, ὡς φαίνεται, φησὶν, οὐχ ἔχομεν ἐξουσίαν μὴ
ἐργάζεσθαι, ἀλλ᾽ ἀνάγχῃ ταῖς χερσὶ χοπιῶντας, οὗ -

τως ἰαυτοῖς τὰ πρὸς τὴν ἀνχγχαίαν χρείαν ἐπαρ-.

χεΐν ;

Τίς στρατεύεται ἰδίοις ὀψωνίοις ποτέ ; τίς φυ-
νιύει ἀμπελῶνα, χαὶ ἐχ τοῦ χαοποῦ αὐτοῦ οὐχ
ἐσθίει ; ἢ τίς ποιμαίνει ποίμνην, xal ἐκ τοῦ γά-
λαχτος τῆς ποίμνης οὐχ ἐσθίει ;

Τίς, φησὶ, στρχατευύμενος, οχοθεν τρέφεται, καὶ
οὐχ ix τῆς στρατείας ; xal τοῦτο λέγει, « ᾿Ιδίοις
ὀψωνίοις. « Καλῶς δὲ τὸ τοῦ στρατιώτου πρότερον
τέθειχε. Τοῦτο γὰρ ἀρμύδιον τῇ ἀποστολῇ διὰ τοὺς
ἐν αὐτῇ χινδύνους, xal τὸν πόλεμον τῶν νοντῶν
ἐχθρῶν. « Τίς φυτεύει ἀμπελῶνα ; » Ταῦτα πάντα
τὰ παραδείγματα' δείχνυσι χρῆναι τὸν διδάσκαλον
ix τῶν μαθητευομένων ἐσθίειν, ὥσπεο τὸν στρατιώ -
τὴν ix τῆς στρατείας, xal τὴν φυτεύσαντα ἀμπε-
λῶνα ἐκ τοῦ χαρποῦ αὐτοῦ, xxl τὸν ποιμένα ix τοῦ
τῆς ποίμνης γάλαχτος. ᾿Αλλ᾽ ὅμως, φησὶ, χαὶ τοῦ
δικαίου τοῦτο βουλομένοτ, xai τοῦ Κυρίου χελεύσαν-
τος, ἐγὼ ἀδαπάνως ὑμῖν ἐχήρυξα, ἵνα μὴ τινα oxav-
δαλίσω. ᾿Εγὼ τοιγαροῦν xal τῶν ἐπιτετραμμένων
ἀπεσχόμλην, διὰ τὴ, ὑμετέραν οἰκοδομήν. Ὑμεῖς Ot
οὐδὲ εἰδωλοθύτων ἀπέχεσθε διὰ τὸ μὴ βλάπτειν τοὺς
ἀδελφούς. Οὗτος γὰρ ὁ σκοπός ἐσττιν αὐτῷ εἰς ὅλον
τοῦτο τὸ χωρίον, « Τίς φυτεύει ἀμπελῶνα ; » 'Ex
τοῦ ἀμπελῶνος, τὸν ἐν τῇ ἀποστολῆ πόνον δηλοῖ.
ε "ll. τίς ποιμαίνει ποίμνην ; » Διὰ τῆς ποίμνης

occultavit. « Non habemus potestatem non ope-
randi ? » [loc est, ut a praedicatione suppeditaren-
tur nobis qu» ad victum sufflcerent ?sed tamen
cum talem haberemus potestatem, non sumus usi
potestate ut magis vos juvaremus, Evangelium
sine sumptu prxdicantes. Quod si hoc ita est, ma-
nifestum est quod si vos intelligerem sumere of-
fendiculum ob esum carnium. qui tamen non est
prohibitus, nequaquam eis vescerer in δ ΘΓ ὉΠ
fratri causa flerem oflendiculi: quanto magis absti-
nere vos oportet ab l,is quie sunt idolis immolata,
498 per quz non solum fratres offendiculum pa-
tiuntur, sed et conscientias polluunt ? Quod tamen
ait: « Autsolus ego et Barnabas non habemus potes-
tatem non operandi,»propius ad verbumita accipia-
tur:Itaque,inquit,ceeteri apostoli potestatem habent
non operandi neque laborandi manibus,sed utalan-
tur ex hisque sibi ministrantur ; ego vero etBarna-
bas,ut apparet, non habemus potestatem non ope-
randi,sed necessarium estut manibuslaborantes,ita
nobis suppeditemus quo ad usum sunt necessaria?

IX, 7. Quis militat. suis obsoniis unquam ἢ Quis
plantat vineam οἱ de fructu ejus non edit? Aut. quis
pascit gregem, et de lacte gregis non cdit ?

Quis, inquit, miles a domo suaalitur et non ex
militia? Et hoc est quod uit : « Suis obsoniis. »
Bene autem militis exemplum prius posuit : nam
id aptum est apostolatui propter ea qur in ipso
suntpericulaetbellum intellectualium inimicorum.

ἫΝ Quis plantat vineam ?» H:ecomnia exemplaosten-

dunt oportere praeceptorem aliab his qui docen-
tur, quemadmodum militem ex militia, et illum
qui plantavit vineam ex illius fructu, pastoremque
e lacte gregis. Et tamen quanquam et &quitas,in-
quit, hoc requirat, et Dominus ita jusserit, ego
sine sumptu vobis pradicavi, ne essem vobis offen-
diculo. Ego igitur etiam ab his abstinui quz» con-
cessa erant, propter vestram mdificationem : vos
autem nequeab hisque idolis immolata sunt absti-
netis, ne fratribus nucumentum inferatis. Nam tota
hac parte hic ejus scopus est. « Quis plantat vi-
neam ?» Per vineam significat laborem qui est in
apostolatu. Aut quis pascit gregem ? » Per gregem
significat doctrinam et providam gubernationem

δηλοῖ τὴν διδαχὴν χαὶ τὴν κηδεμονίχν τὴν iv τῇ ἢ que estin apostolatu.

ἀποστολῇ.

Μὴ κατὰ ἄνθρωπον ταῦτα λαλῶ ; ἢ οὐχὶ xal ὃ
νόμος ταῦτα ; Ἐν γὰρ τῷ Μωσέως νόμῳ γέγραπται,
Οὐ φιμώσεις βοῦν ἁλοῶντα. Μὴ τῶν βοῶν μέλει
τῷ θεῷ; "H δι᾽ ἡμᾶς πάντως λέγει ; AC δμᾶς
(3p ἐγράφη ὅτι ἐπ᾽ ἐλπίδι ὀφείλει ὁ ἀροτριῶν
ἀροτριᾷν, xai ὁ ἀλοῶν τῆς ἐλπίδος αὐτοῦ μετ-
ἔχειν ἐπ᾽ ἐλπίδι.

᾿Επειδὴ τὸ τρέφετθχι ἐκ τῶν μαθητευομένων
ἔδειξε, χαὶ τῶν λοιπῶν αποστόλων εἶναι τὴν χοι-
viv συνήθειαν τοῦτο βούλεσθαι, λοιπὸν xal ἀπὸ Γρα-
φικῆς μαρτυρίας θέλει τοῦτο πιστώσασθαι, xx! gno

IX, 8. 10. Num secundum hominem haec loquor?
a»non et lez eadem dicit ? Etenim in Mosi lege
scriptum est : Non obturabis os. bovi (rituranti. Num
boves curzz sunt Deo? In hoc propter nos omnino
dicit ? Propter nos enim scriptum est quod debcat is
qui arat sub spe arare, et qui (riturat, spei sug par-
ticeps esse sub spe.

499 Quoniam alendosesse ostendit ab his qui
docentur, quodque hoc ita sit, suadet ceterorum
apostolorum communis consuetudo, consequenter
etiam hoc a Scripture testimonio vult con(üirme

159

ORCUMENII TRICC/E EPISCOPI

10

etait : « Num secundum bominem hec loquor ?» À « Μὴ κατὰ ἄνθρωπον ταῦτα λαλῶ ; » τουτέστι, Ni

hoc est. Num solum videtur hoc hominibvs ?
Aut humanorum tantum exemplorum possum con-
firmare ratione ? Annon et les eadem dicit ? « Num
boves cure sunt [eo ? » Nequis dicat: Εἰ quorsum
adductum est quod de bobus dictum est ?ait:«-Num
boves cure eunt Deo ? » Curam utique gerit ipse
eliam de brutis,at non ita ut propter ipsa legem
qnoque posuisset : sed per hoc vult nos instruere,
quod laborantes non frustra laboremus, sed ex la-
boribus alendi sumus. Itaque et ego qui laboravi,
dignus sum qui a vobis alar. « An hoc propter nos
omnino dicit ? » Omnino, id est, ut in confesso est,
omnibus modis. « Quia sub spe debet. » Insistit
tropo qui de bobus est. Quia preceptor,inquit, de-

bet repensionem habere laborum, non quod nulla p

ulteriori fruiturus sit retributione, sed quod spem
habeat post hanc temporalem parvamque repensio-
nem eliam eterna ac supernaturalia nancisci bona.
Nam et hoc significat quod subjungit:« Et qui tri-
turat, spei sum particeps esse sub spe. » Siquidem
apostoli spem habebant quod ab his qui doceban-
tur consequerenturobsequium quo alimentum sub-
ministraretur, οἱ consequebantur. Atqui non id
erat ipsis spesfinalis : sed hac spe fruentes majo-
rem adhuc exspectabant ac sperabant. Hoc autem
ait, quod nihil impediebat futurorum spem ac re-
tributionem bonorum, acceptio ministerii quo ab
his qui docebantur alimenta subministrabantur:
hinc significans quod Licet nihil impediat futuram
retributionem, a discipulis hic accipere alimenta,
non tamen accepi, inquit. Plurimis autem modis
nititur astruere quod vetitum non fuerit, tum
propter id quod dictum est, tum ne ipse hac re
abstinens, calumniari eos videretur qui utebantur.
« Et qui triturat, spei suc. e Idem rursum tropus
est. «Εἰ qui triturat.inquit,spei sum particeps esse
sub spe. » Quoniam enim is qui arat in spe arat,
hac etiam spe frui debet qui postmodum triturat,
quie sperabat dum araret. Qua est autem spes?
5800 nempe quod particeps erit fructuum. Deiude
addit, « Sub spe. » Ne quis enim dicat : Tantorum
ergo laborum quos sustinent apostoli, hzec est re-
tributio, puta edere ? addidit « Sub spe, » hoc est
spe quidem futurorum bonorum laborant apostoli,
attamen oportet quoque hinc in refrigerium habere

τοῖς ἀνθρώποις μένον τοῦτο δοχεῖ, ἢ ἐξ ἀνθρωκίνων
παραξειγμάτων τοῦτο ἔχω συστῖσαι τῷ λότῳ ; οὐχὶ
καὶ ὁ νόμος ταῦτα λένει ; « M3, τῶν βοῶν μέλει τῷ
Θεῷ ; » Ἵνα μὴ τις εἴττ,, Καὶ τί ἀνῆχε ποὺς τὸ z2-
κείμενον τὸ περὶ τῶν βοῶν ; φησὶ, « Μὴ τῶν βὰ

μέλει τῷ θεῷ ; » Μέλει μὲν γὰρ αὐτῷ καὶ περὶ τῷ

ζώων, οὐχ οὕτως δὲ ὡς xxi νόμον δι᾽ αὐτοὺς τάι.
ναι. 'AÀX ἐχ τούτου παιδεῦσαι ἡμᾶς βούλεται tox
χοπιῶντας μὴ ἀνονήτως χοπιᾷν, ἀλλὰ τρέφεσθαι ἃ
τῶν πόνων. ᾿Επεὶ οὖν xai ἐγὼ ὃς ἐκοπίασα, δίαχιος
Tun» τρέφεσθαι. « Ἤ δι’ ἡμᾶς πάντως λέγει ;» Ti,
« πάντως, » ὡς ἐπὶ ὁμοληγουμένου φησὶ, τουτέστ', πᾶσι
τρόποις. « Ὃτι ἐπ’ ἔλπίδι ὀφείλει.» Ἐπέμεινε τῇ τροτῇ
τῶν βοῶν. Ὅτι ὁ διδάσκαλος, φησὶν, ὀφείλει τῶν πό-
νων ἔχειν ἁμοιδὰς, οὐχὶ ἐφ’ ὅτῳ μηδὲν περαιτέρω
ἀπολαύσειν, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ dp ἐλπίδα ἔχειν μετὰ ταύτην
τὴ πρόσχαιρον χαὶ βραχεῖαν ἀπόλαυσιν, καὶ τῶν
αἰωνίων xxi ὑπερφυῶν τυχεῖν ἀγαθῶν. Τοῦτο ri
δηλοῖ τὸ, « Καὶ ὁ ἁλοῶν τῆς ἐλπίδος αὐτοῦ μετέχειν
ἐπ᾿ ἐλπίδι. » Τῆς γὰρ διαχονίας οἱ ἀπόστολοι τῆς
ἐπὶ τῇ διατροφῇ ἐλπίδα εἶχον παρὰ τῶν μαθητευ»
μένων τυγχάνειν, χαὶ ἐτύγχανον. Οὐ μέντοι γε τοῦτο
ἦν αὐτοῖς d τελεία ἐλπὶς, ἀλλὰ ταύτης ἀπολαύοντες
τῆς ἐλπίδος, ἕτι τὰ μείζονα ixxpotóxouv xai fim.
Gov. Τοῦτο δέ φησιν, ὅτι Οὐδὲν ἐνέχοπτε τὴν τῶν
μελλόντων ἐλπίδα καὶ ἀπόλαυσιν $, τῆς παρὰ τῶν
μαθητευομένων ἐπὶ τῇ τροφῇ ὑπηρεσίας ἀπόλαυσις"
ἐντεῦθεν δηλῶν, ὡς Καίτοι μηδὲν Ἐμποδὼν ὄντος
πρὸς τὶν ἐχεῖθεν ἀπόλαυσιν τοῦ τρέφεσθαι πσρὰ
τῶν μαθητῶν, ὅμως οὐχ εἰλόμνν. Π]λείοσι δὲ αὐτὸ
ἐπιχειρήέμασιν ἀχώλυτον ὃν χατασχευάζει, διά τε τὸ
εἰρημένον, xai ἵνα μὴ ἀπεχόμενος αὐτὸς͵ τοὺς d
λους δόζῃ γρωμένους ἐν διαδολῇ τινι καθιστᾷν. « Ka
ὁ ἀλοῶν τῆς ἐλπίδος » Ἢ αὐτὴ πάλιν τροπή. « Καὶ ὁ
ἁλοῶν, φησὶ, τῆς ἐλπίδος αὐτοῦ μετέχειν ἐπ᾽ ἐλπίδι. »
᾿Επειδη γὰρ ὁ ἀροτριῶν, ἐπ᾽ ἐλπίδι ἀροτριᾷ, ταύτης
τῆς ἐλπίδος λοιπὸν χαὶ ὁ ἁλοῶν ὀφειλει ἀπολαῦσαι,
ἣν ἤλπισεν ἐν τῷ ἀροτριᾷν, Τίς δὲ ἡ ἐλπίς ; τὸ με-
ταλαῦθεῖν δηλονόςξι τῶν χαρπῶν. Εἴτα προστίθησιν,
« Ἐπ’ ἐλπίδι.» "Iva. γὰρ μή τις εἴπῃ, Τῶν τοσού-
των οὖν πόνων ὧν ὑπομένουσιν οἱ ἀπόστολοι, αὕτη
ἐστὶν ἡ ἀμοιδὴ, τὸ ἐσθίειν προσέθγχεν, « Ἐπ᾿ ἐλ-
πίδι,» Τουτέστιν, ἐπ᾽ ἐλπίδι μὲν τῶν μελλόντων
ἀγαθῶν οἱ ἀπόστολοι μοχθοῦσι, πλὴν δεῖ καὶ ἐν-
τεῦρεν ἔχειν παραψυχὴν τὴν παρὰ τῶν μαθγτευομέ-

sumptum, ab hisqui docentur. Hocautem ostendit D νων χορηγίαν. Τοῦτο δὲ δνλοῖ, ὅτι ἐπὶ τῇ μελλούσῃ

quod sub futura spe participem esse oporteat alte.
rius quoque spei, hoc est, alimenti ac ceterorum.

IX, 11, 12. Si nos vobis spiritualia seminavimus,
magnum est δὲ nos carnalia vestra messuerimus ? Si
olii potestatis erga vos participes sunt, cur non po-
tius nos ἢ Atqui non usi sumus polestate ista :
sed omnia su/fferimus ne quod offendiculum demus
Evungelio Christi.

Deinde aliud quoque dicit, ut ostendat oportere
preceptorem ali. Non ut similia, inquit,presbeatis
his que accepistis. Nam si nos spiritualia in vos se-
minavimus, hoc est,prebuimus,an magnum est si

ἐλπίδι δεῖ μετέχειν καὶ ἑτέρας ἐλπίδος, τουτέστι
τροφῆς χαὶ τῶν λοιπῶν.
Εἰ ἡμεῖς ὑμῖν τὰ πνευματιχὰ ἐσπείραμεν, μέγα

εἰ ἡμεῖς ὕμων τὰ σαρχ'κὰ θερίσομεν; El ἄλλοι

τῆς ἐξουσίας ὑμῶν stiyous:v, οὐ μᾶλλον
ἡμεῖς; ᾿Αλλ’ οὐκ ἐχρησάμεθα τῇ ἐξουσίᾳ ταύτῃ,
ἀλλὰ πάντα στέγομεν, ἵνα μὴ ἐγκοπήν τινα δῶ-
μξν τῷ Εὐαγγελίῳ τοῦ Χριστοῦ.

Εἴτα xai ἄλλο λέγει, δειχνὺς δεῖν τὸν διδάσκαλον
τρέφ:σθαι, Οὐ γὰρ ὅμοια, φησὶν, ὧν λαμδάνετε παρ-
ἔχετε, Εἰ γὰρ ἡμεῖς τὰ πνευματιχὰ εἷς ὑμᾶς ἐσπεί-
βαάμεν, τουνόστι, παρίσχομεν, μέγα ἐστὶν ἐὰν τὰ

οι

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

162

σαρκικὰ λάβωμεν ; πνευματιχὰ τὴν πίστιν λέγων, Α carnalia accipiamus ? spiritualia dicens fidem car-

σαρχιχὰ δὲ τὴν τροφήν. « Et ἄλλοι τῆς ἐξουσίας. »
Δηλοῖ τινας ἁπαιεῶνας, χρατοῦντας αὐτῶν, xa οὐ
μόνον παρ᾽ αὐτοῖς ἐσθίοντας, ἀλλὰ xa! ἐξουσιάζον-
τας αὐτῶν. El οὐκ ἐχεῖνο:, φησὶ, τῆς ἐξουσίχς μετ-
ἐχουσιν ἐν τῷ ἄργειν ὑμῶν, οὐχ ἄρα ἡμεῖς ἐσμεν
δίχχιοι μᾶλλον τοῦτο ποιεῖν; « ᾿Αλλ᾽ οὐχ ἐχρησά-
μεθα τῇ ἐξουσίᾳ ταύτῃ.» Ὁρᾷς ποῦ ἀποδίδοται τὸ
συμπέρασμα τοῦ νοήματος ; Εἰ γὰρ καὶ ἦν μοι,
φησὶν, ἐξουσία τοῦ λαμβάνειν παρ᾽ ὑμῶν, ὡς ἀποδέ-
δειλται ἔχ τε τοῦ ταῦτα πο'εῖν τοὺς λοιποὺς ἀπο-
στόλους, καὶ ἐξ ὥν παρεθέμην παραδειγμάτων, xal
τοῦ νόμου Μωσξως" ὅμως οὐδὲν εἴληφα, δεδοικὼς μὴ
τοῦτό τινὰς ἐγχόψῃ πρὸς τὴν πίστιν. Εἰ οὖν ἐγὼ,
φησὶ (τοῦτο γὰρ βούλεται τὸ vóv μα), καὶ τῶν ἐπιτε-
τρυμμένων ἀπέχομαι διὰ
κῶς ὑμεῖς οὐδὲ τῶν εἰδωλοθύτων ἀπέχεσθε xxi ὅλως
ἀπηγορευμένων, ὑπὲρ τοῦ μὴ σκανδαλίζειν τοὺς
ἀσθενεστέρους τῶν ἀδελφῶν ; « Τῇ ἐξουσίᾳ ταύτῃ. »
Τουτέστιν, Οὐδὲν παρά τινος ἔλαδον. « ᾿Αλλὰ πάντα
στέγομεν. » “ἵνα γὰρ μή τις εἴπῃ. Ὅτι οὐχ ἔχρτιζες,
διὰ τοῦτο οὐχ ἔλαδες, ἐπάγει, « ᾿Αλλὰ πάντα στέγο-
μὲν, » otov. πεῖναν, xal δίψαν, xal γυμνότητα, ἵνα
μόνον μή τις ἐγχοπὴ γένηται" τουτέστιν dj τυχοῦσα
ἀνχθολὴ πρὸς τὸ Εὐαγγέλιον καὶ τὸ κήρυγμα.

Οὐχ οἴδατε ὅτι οἱ τὰ ἱερὰ ἐογαξόμενοι dx τοῦ
ἱεροῦ ἐσθίουσια ; οἱ τῷ θυσιαστηρῳ — mpos-
εδοεύοντες, τῷ θυσιαστηρίῳ συμμερίζονται ; Οὖ-
τως xat ὁ Κύριος διέταξε, τοῖς τὸ Εὐαγγέλιον
χχταγγέλλουσιν, ix τοῦ Εὐσγγελίου ζῇν. ᾿Εγὼ δὲ
οὐδενὶ ἐχρησάμην τούτων.

Μὴ ἀσκισθεὶς τοῖς πριύτοις, καὶ ἕτερα ἐπάγει, δει-
xv». ὡς ἐξὴν αὐτῷ παρὰ τῶν μαθητῶν λαθεῖν, xal
φησιν « Οἱ τὰ ἱερὰ ἐργαζόμινοι, » Τουτίστιν, οἱ πα-
ρχλίνοντες τῷ ἱερῷ xal τὰς ἐν αὐτῷ λειτουσγίας ἐχτε-
λοῦντες ἱερεῖς τε xa) Λευῖται, « "Ex τοῦ ἱτροῦ ἐσθίου -
σιν. » Οὐχ εἴξεν, "Ex τῶν προσφερύντων, ἵνα μήτε τοὺς
λαμθάνοντες εὐτελίσῃ, μήτε sob; διδόντας ἐπάρῃ,
ἀλλ᾽, « "Ex τοῦ ἱεροῦ, » φησίν. « Οἱ τῷ θυσιαστηρίῳ
πρυσεδοευοντες. » — [(ΟἸΚΟΥΜ.} Ἱερὰ μὲν ἐργαζομὲ-
νοῦς τοὺς Λευϊτας φησὶν, οἵ τὰ ἐπιδέχατα ἐλχμῥα ον.
θυσιαστηρίῳ δὲ προσεδρεύοντας τοὺς ἱερίας, oi ἐχ τῶν
θυμάτων εἶχον ἀφχιρήματα. « Τῷ θυοιαστηρίῳ συμμε-
ρίζονται. » [)]Ζλιν καὶ ὦδε τὸν αὑτὸν εἴπε τρόπον, (ὐὐ v3
εἶπεν, ᾿Εχ τῶν θυόντων λαμόδάνουτσιν, ἀλλ᾽, « "Ex τοῦ
θυσιαστηρίου. » μετὰ γὰρ τὸ προσενεχθῆναι, οὐχ
ἔτι τοῦ προσενέγκαντός ἐστιν, ἀλλὰ τοῦ ἱεροῦ xal τοῦ
θυσιαστηρίου. Καλῶς τὸ, e« Συμμερίζοντα:. » Τὰ μὲν
Ἱὰρ ὁλοχαυτώματα ἐγίνετο, καὶ ἦν μόνου τοῦ θυσια-
στηοίου. Καὶ ἐκ τῶν θυομένων δὲ, τὸ μὲν aTua προσ-
£ysito τῷ θυσιαστηρίῳ. xal τὸ στέαρ ἐθυμιᾶτο. Τῶν δὲ
κρεῶν ἀφαίρημά τι ἐλάμθανεν ὁ ἱερεὺς, οἷον τὸν δε-
Ev βραχίονα καὶ τὸ στηθύνιον, xa! τὸ ἔνυστρον. « Οὔ-
τως καὶ ὁ Κύριος. » Οὕτως, οὐδὲν, φησὶ, ξένον, ἀλλὰ
τῇ Παλαιᾷ ἑπόμενος, οὐδὲν χχινοτομῶν ἑποίησα.
"Opa ὃὅξ, τὸ μέγιστον ἔσχατον τέθεικεν. « "Ex τοῦ
Εὐαγγελίου ζῇν. » Καθώσπερ ἐχεῖ οὐχ εἶπεν. "Ex. τῶν
npostveqxávsuw, ἀλλ᾽, « "Ex τοῦ ἱεροῦ «2i τοῦ θυσια-
στηρίου, » οὕτως καὶ ὧϑε οὐκ εἶπεν, "Ex τῶν μαθητῶν,

C

D

nalia vero alimentum. « Si nlii potestatis. »Indicat
quosdam impostores qui ipsos veluti possidebant:
nec solum apud eos edebant: sed et potestatem
erga ipsos habebant Si igitur illi.inquit, potestatis
erga vos participes sunt, ila ut vobis dominentur:
anne sumus nos idonei qui magis hoc faciainus ?
« Alqui non usi sumus potestate ista. » Vides ubi
reddat sui intenti conclusionem? Etenim quan-
quam concessum, inquit. mihi erat ut a vobis ac-
ciperem, veluti demonstratum est, tum ex eo quod
ita faciant ceteri apostoli, tum ex exemplis qua
proposui, tum ex lege Mosi ; nihil tamen accepi,
timens ne hoc aliquos offenderet circa fidem ; si
ergo ego (nam hoc ipsius intentum est) etiam his

τὸ μὴ σχανδαλίσαι τινὰς, p quie permissa sunt abstineo. nealiquos offendam,

quomodo vos ne ab idolothytis quidem abstinetis
que» omnino vetita sunt, neimbecillioribus fratri-
bus offendiculo sitis, « Potestate ista. » Hoc est,
nihil a quoquam accepi. « Sed omnia offerimus.»
Ne enim quis dicat : Non egebas, propterea non
accepisti, subjungit :« Sed omnia sufferimus,»puta
famen, 801 sitim, nuditatem : solum ne qua flat
offensio. hoc est, ne quid remoretur Evangelium
ac predicationem.

IX. 13. 14. An nescitis quod ii qui sacra operan-
tur, ex templo edunt ? Qui altari assistunt, una cum
altari partem accipiunt? Jta. et Dominus. ordinavit,
ut qui Evangelium annuntiant, ex Evangelio vivant.
Ego tamen nuilo horum usus sum.

Prioribus non contentus, alia quoque subjungit:
ostendens quod sibi licitum erat a discipulis acci-
pere, et ait : « Qui sacra operantur. » Hoc est.qui
in templo permanent. et munera qui in 60 flunt
exsequun!ur, nempe sacerdotes et Levitte. « Ex
templo edunt. » Non dixit : De his qui offer:nt,ne
vel accipientes deprimeret. vel offerentibus cristas
erigeret, sed. « Ex templo, » ait. « Qui altari assi-
stunt. » Sacra quidem operantes dicit Levitas, qui
decimas accipiebant : altari vero assistentes sacer-
dotes,qui ea habebant quae tollebantur a sacrificiis.
e Una cum altari partem accipiunt.» Rursum et hic
eodem tropo locutus est.Siquidem non dixit: Ex
his qui immolant accipiunt, sed, « Ex altari. »
Postquam enim facta eratoblatio,jam non ejus erat
qui obtulerat, s:d templi et altaris. Et bene dixit:
« Una partem accipiunt.»Siquidem holocautomata
flebant et ea solius erant altaris : porro ex victimis
sanguis quidem altari cedebat,et adeps immolaba-
tur : quamdam vero carnium oblationem accipie-
bat sacerdos, utpote dextrum brachium, pectuscu-
lum sive medium pectoris et armum dextrum.«lta
et Dominus. » Ita, nihil, inquit, novum, sed vetera
secutus, niliil novi molitus sum. Considera vero
quod pstremo posuerit quod maximum erat : « Ex
Evangelio vivant. » Sicut ibi non dixerat, » Ex his
qui obtulerant, » sed ε Ex templo et ex altari ;»
ita et hic non dixit: Ex discipulis, sed, * Ex Evane

103

ORCUMEN!II TRICCAE EPISCOPI

T6

gelio. » Et bene ait, vivere, ostendens quod nihil ἃ ἀλλ᾽. « Ἔκ τοῦ Εὐχγγελίου. » Καλῶς δὲ τὸ ζῶν, la.

aliud liceat accipere prreter alimentum et vestitum.
« Nullo horum usus sum. » Horum, quorum ?
exemplorum que dixi, legis et ordinationum Chri-
sti : quod oporteat accipere praeceptores, et vivere
ex his qui docentur.

507. IX,15 18. Quanquam non hac scripsi ut. ita
flat in me. Melius enim est mihi mori, quam ut gloria-
tionem meam aliquis inanem reddat. Etenim si Evan-
gelium pragdicem, non est. quod glorier : necessi'as
enim mihi incumbit. V2 autem mihi est nisi Evange-
lium praicem. Nam si ultroneus hoc faciam, prae-
mium habeo, si autem non ultroneus,dispensatio mihi
commissa est. Quod igitur mihi premium est ? Ut
cum evangelizem, sine sumptu ponam Christi Evan-
gelium, non abutendo potestate mea in Evangelium.

Ne opinentur hiec eum propterea scripsisse quasi
jam vellet in posterum accipere, corrigit hoc. Non
scripsi, inquit, hzc, ut ita fiat in me, puta sicut
exempla requirunt, sicut Domini jussa disponunt,
nempe ut accipiam. « Melius enim est mihi mori.»
Vide cum quanta vehementia refugiat accipere.
Melius, inquit, est mihi mori. nempe fame, quam
ut inanis et vana flat gloriatio que de hac re est.
Ne quis enim dicatquod cum non accipiat,tristatur
sane et g'aviter fert quod non accipial,rem ipsam
vocat gloriationem, ostendens gaudium et animi
alacritatem super eo quod flebat.Quisenim inanem

B 0/20 τὸ Εὐαγγέλιον

κνὺς ὅτι οὐδὲν ἔξεστιν ἀλλο λαμὄανειν, πλὴν t.
φῶν χαὶ ἐνδύματος. « Οὐδενὶ ἐχρη τάμτ,ν τούτων, »
Τούτων, ποίων; Τῶν παραδειγμάτων ὧν εἶπον, τῷῦ
νόμου, τῶν ἐπιταγμάτων τοῦ Χοιίστοῦ, ὅτι j5
λαμὄανειν τοὺς διδασχάλους, xal ζῶν ἐκ τῶν».
θνητευομένων.

Οὐχ ἔγραψα δὲ ταῦτα ἵνα οὕτως γένηται ἃ
ἐμοί. RaÀóv γάρ μοί μᾶλλον ἀποθανεῖν, f -:
καύχημά guo» ἵνα τις κινώσι. Ἐὰν γὰρ m.
γελίζωμαι, οὐκ ἔστι μοί καύχημα. ᾿Ανάγχν vi
μοι ἐπίχειται, Οὐχὶ δὲ μοί ἐστίν, ἐὰν μὴ dn.
γελίζωμαι. ΕἸ γὰρ ἑχὼν τοῦτο πράσσω, μισθὸν
Ego εἰ δὲ ἄχων, οἰκονομίαν πεπίστευμαι. Τίς οἷν
μοί ἔστι μισθός ; Ἵνα εὐχγγελιζόμενος, ἀδάπενον
τοῦ Χριστοῦ, εἰς τὸ μὲ
καταχρήσασθαι τῇ ἐξουσίᾳ μου ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ.

Ἵνα μὴ νομίσωσι διὰ τοῦτο αὐτὸν ταῦτα Ὑγεγρα-
φηχέναι ὡς βουλόμενον ἀπάρτι τοῦ λοιποῦ Aepba-
νειν, διορθοῦται χὐτό. « Οὐχ ἔγαψα ταῦτα ἵνα οὕ-
τως, 9731, γένηται ἐν ἐμοὶ, » τουτέστιν ὡς τὰ παρ4-
δείγματα βούλεται, ὡς αἱ τοῦ Κυρίου διχτέξεις,
οἷον ἵνα λαμθδάνω. « Καλὸν γάρ μοι μᾶλλον azo-
θανεῖν. » Ὅρα μετὰ πόστς τὸ λαθεῖν διαχρούεται
σφδρότητος. « Καλόν μοι, φησὶ, μᾶλλον ἀποθανεῖν. »
οἷον λιμῷ, ἢ ἵνα κενωθὴ xai μάτα!ιόν μὴυ τὸ Dri
τούτου γένηται χχύχημα. ἵνα Ὑὰῦὴ μή τις λέγῃ, ὅτι
Εἰ καὶ μὴ λαμόλνε!, ἀθυμεῖ pivtot xai aómuowi
ἐφ᾽ οἷς οὐ λαμθάνει, χαύχημα τὸ ποΐγμα καλεῖ,

redditurus esset Pauli gloriationem ? Qui aliquid (t δειχνὺς τὴν ὑπὲρ τοῦ γινομένου χαρὰν καὶ προϑυ-

ipsi contribueret ad Evangelium. « Etenim si Evan-
gelium pramdicem, inquit, non est quod glorier. »
Quid est ergoin quo glorieris ? posset quispiam
ipsi dicere. Subjungit : Ut id efficiam quo Evange-
lium sine sumptu sit.Quid ergo ? an hoc majus est
quam Evangelium pi:-dicare ? nequaquam : sed
definitum est ut ex Evangelii predicatione alerer:
quod autem sine sumptu hoc faciam opus est meam
liberalitatis. « Non est quod glorier.»Gloriationem
enim dicit ut ipse ex propria liberalitate id pre-
stet : nam quo Domini preceptum tanquam fidelis
servus exsequatur, non existimat ad suum prz-
clarum facinus perliuere. Audivit enim Dominum
dicentem, «Cum feceritis omnia que praecepta sunt
vobis.dicite: Servi inutiles sumus, quod debuimus
facere fecimus *.» Qum ergo gloriatio si factum est
qued fleri oportuit ?« Necessitas enim mihi incum-
bit. » Quoniam Christus prmcepit.«Vz autem mihi
est nisi Evangelium preedicem.»503 Transgredior
enim Domini praecepla. « Nam si ultroneus hoc
faciam,» quidnam ? ut gratis ponam sive praedicem
Evangelium, « Premium habeo : » quia cum etiam
permiserit Dominus sumptum accipere, non acce-
pi. — Aut hoc modo.Nam si Evangelium praedicare
mei esset omnino liberalis animi, et nulla mihi in-
cumberet Dominici precepli ad hoc necessitas,

* Luc. xvn, 10.

μίαν. Τίς và» ἔμελλε χενῶσα!ι τὸ χαύχημα lir
λου; Ὃ παρέχων τι αὑτῷ εἷς τὸ Εύαγγελια,
« Ἐὰν γὰρ εὐαγγελίζωμαι, φησὶν, οὐχ ἔστι μοι xz-
χημα. » Τί οὖν ἐστί σοι καύχημα ; εἶποι τις αὐτῷ'
ἐπάγει, Τὸ ὀδάπανον ποιῆσαι τὸ Ευχγγέλιον. Τί
οὖν ; τοῦτο τοῦ εὐχγγελίζεσθαι μεῖζον ; Οὐμενηῦν,
ἁλλὰ τὸ εὐαγγελίζεσθλι ὠρίτθην, ἐπιτέτρ:εμμαι'
το δὲ ἀδαπάνως. ἐμῆς ρφ'λοτιμίας ἔργος. « Οὐχ
ἔττι μοι χχύγημα.» — [OIRKOYM ] Καύχνμα γὰρ,
φησὶν, ὃ αὐτὸς ἐξ οἰχείας οιληοτιμίας ἐπιδείχνυ-
ται, τὴν δὲ Δισποτιχὴν ἐπιναγὴν ὡς δοῦλος mt
στὸς, οὐ λογιζόμενος εἰκεῖον χατόρθωμα. “Βχουσε
γὰρ τοῦ Δεσπότου λέγοντος" ε« Ὅταν πάντα ποιή-
σητε, λέγετε, ὅτι ᾿Αχρεῖοι δοῦλοί ἐσμεν, 6 ὡφεΐλο-
μὲν ποιῆσαι, πεποιήχαμεν. » Ποῖον οὖν καύχημα,
τὸ χατὰ χρέος γινόμενον; « ᾿Ανάγχη γάρ μοι
ἐπίχειτχι, » ἐπειδὴ Χριστὸς ἐνετείλατο. « Οὐαὶ
$6 μοί ἔστιν, ἐὰν μὴ εὐχγγελίζωμαι" » Παρα-
6alv:» γὰρ τὰς ἐντολὰς τοῦ Κυρίου. « E* γὰρ xiv
τοῦτο πράσσω » (ποῖον ; τὸ ἀδάπανον τιθέναι τὸ
Εὐαγγέλιον), « μισθὸν ἔχω,» ὅτι xat τοῦ Κυρίου
λαμθδάνειν ἐπιτρέψαντος, οὐκ εἴλτρα. — "B οὕτως"
Εἰ γὰρ τὸ χυηρύσσειν τὸ Εὐαγγέλιον, τῆς ἐμῆς ἣν
ὅλως φιλοτιμίας, καὶ οὐδεμία μοι ἀνάγχη ἐκ τῆς As-
σποτιχῆς ἐντολῆς ἐπέχειτο, εἰχύτως ἐπὶ τούτῳ μι-
σθὸν μέγαν ἤλπιζον, καὶ ἐξῆν μοι ὡς ἐπὶ ἰδίῳ κατ-

168

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

106

ορθώματι καυχᾶσθαι. El δὲ ὡς διαχονίαν xaxa- A merito propter hoc magnum sperarem premium,

πιστευθεὶς xai ἀνέγχην ἔχων ὑπηρετεῖν, τοῦτο
ποάσσω, οὐχ ἔτι ὅμοιος ὁ μισθὸς ἕπεται, οὐδ᾽ ἔστιν
ἐπὶ τούτῳ κχυχᾶσθαι, "Ex: τίνι οὖν ἐστι λαμπρὸς ὁ
μισθὸς καὶ τὸ χαύχημτ ; 'Eo' ᾧ κχηρύτσειν μὲν ὡς
προσετάγην τὸ Εὐχγγέλιον, μηδὲν δὲ ix τοῦ χηεύ-
ματος, μηδ᾽ ὅσον ἀποζῆν λαμδάνειν, ἀλλὰ ἀδαπά-
νως xai δωρεὰν ὑπηρετεῖν τῇ διαχονίᾳ. « Εἴ δὲ ἄκων
εὐχγγελίζομαι. » "Auov δὲ λέγει, ὅτι οὐκ αὐτοῦ ἔξ γον
ἡ φιλοτιμία τοῦ κηρύγματος, ἀλλὰ τοῦ Χριστοῦ
ἐπιταγή. Οὐχ εἶπεν, Οὐχ £ft μισθὸν, ὡς ἄνω, ἀλλ᾽
« Οἰχονομίαν πεπίστευμχι" » δειχνὺς ὅτι xal τοῦτο
μισθὸς, ἀλλ᾽ οὐχ οἵος ἐκεῖνος, τὸ ἀδαπάνως χηρύ-
Ex. — Ἢ οὕτως. [OIKOYM.] Εἰ μὲν ἐχὼν τοῦτο
πράστω. τὸ ἀδάπανον τιθέναι τὸ Εὐαγγέλιον, μισθὸν
ἔχω. Εἰ δὲ ἄκων, οὐδὲ οὕτως σφάλλομαι. Τί δή ποτε ;
οἰκονομίαν γὰρ πεπίστευμαι. Τοὺς δὲ τοιαύτην ol-
κονομίαν πεπιστευμένους, ἔξεστι λαμὄάνειν. Ὁ γὰρ
Κύριος προσέταξε τοῖς τὸ Εὐαγγέλιον χηρύσσουσιν,
ἐξ αὐτοῦ ἐσθίειν. Τοῦ δὲ, ἐκὼο καὶ ἄχων, αὕτη δια-
φορά" ἰχὼν μὲν, ἔνθα xal λογισμὸς συνευδοχεῖν
ἀδαρῶς φέρων xal χαίρων ἐπὶ τῷ γινομένῳ’ ἄχων δὲ,
ἔνθα μετὰ βίας xal ἀνάγκης τοῦ λογισμοῦ τοῦτο
πράπσει. « Τίς οὖν μοί ἐττιν ὁ μισρός ; 9 Ἐπειδὴ
σαφῶς εἰρήχει, ἑχυτὸν ἑρμηνεύει, ποῖον αὐτῷ τὸ
καύχνγμα. « Ele τὸ μὴ καταχοήσασθαι τῇ ἐξουσίχ
μου. » ᾿Εξουσίαν λέγει πανταχοῦ, Ce:xvog ὅτι οὐδὲ
οἱ λαμδάνοντες σφάλλονται. ᾿Κξουσίαν và» ἔχουσ!
τοῦ λαδεῖν. "Opa δὲ τὴν ἀχοίδειαν αὐτοῦ, ὅτι χατά-
χρησιν λαλεῖ, τὴν ὅλως χρῆσιν, otov τὸ ὅλως λαθεῖν,
τὸ ἄλλοις ἁληθῶς ἀναμάστητον, ἡγεῖται αὐτὸς ἔχυ-

τῷ ἐπιδλαδὶς, οὐχ ὡς βλαδερὸν, ἀλλ᾽ ἑχυτὸν ἀχκοι- C

δάζων. Ἔν τῷ Εὐαγγελίῳ, προσέθηχε, δεικνὺς τὸν
διδάτχοντα ὀφείλει!" λαμβάνειν, τὸν καὶ ποιοῦντα, οὐ
μὴν καὶ τὸν ἀργοῦντα.

el liceret milii tanquam in proprio opere egregio
gloriari Si vero veluti coneredito mihi ministerio,
eL necessitate ministrandi subexsistente hoc faciam,
jam non simile sequitur premium, neque licet in
hoc gloriari. In quo ergo est preeclara merces et
gloriatio ? In eo quod cum Evangelium ut jussus
sum predicaverim, nihil tamen ex predicaltione
acceperim. ne tantum quidem ut inde vivere pos-
sem : sed sinesumptu et gratis meum exhibuerim
ministerium. « Si autem non ultroneus » Non ultro-
n«us dicit, quia non suum opus est oblata exhibi -
lio predicatiouis, sed Christi preceptum. Non
dixit: Non habeo premium, sicut superius; sed
« Dispensatio mihi commissa est; » ostendens

B quod etiam hoc premium habeat : sed non quale

ibi, nempe in praedicando sine sumptu. — Aut hoc
modo. — Siquidem ultroneus hoc faciam, ut sine
sumptu ponam Evangelium, premium habeo . si
veronon ultroneus,nequeitadelinquo. Quamobrem
Dispensatio enim mihi commissa est. His autem
quibus hujusmodi dispensatio commissa est licet
accipere. Nam Dominus jussit ut qui Evangelium
praedicarentex eo ederent. Inter ultroneum autem
et non ultironeum hzc est differentia, quod ultro-
neus quidem ubi mentis assentit consideratio,non
fert graviter, sed gaudet in eo quod agitur : non
ultroneus vero dicitur, ubi cum *iolentia et neces-
sitate rationis hoc facit. « Quod igitur mihi pre-
mium ? » Quoniam obscure dixerat, seipsum inter-
pretatur.quanam sibigloriatiosit,a Non abutendo
mea potestate. » Potestatem ubiquedicit, ostendens
quod nequehi delinquunt qui accipiunt, nam acci-
piendi potestatem habent. Considera vero ipsius
exactam diligentiam. Nam abusum vocat qualem-

cunque usum, nempe utcunque accipere, et quod revera aliis peccatum non inducit, existimat sibi
nocivum esse: non quod nocivum sit, sed seipsum diligenter explorans. Addidit autem in Evangelio,
ostendens eum qui docet debere accipere, nempe qui laborat, non eum qui otiosus est.

Ἐλεύθερος γὰρ ὧν ix πάντων, πᾶσιν ἐμαυτὸν
ἐδούλωσα, ἵνα τοὺς πλείονας χερόήσω. Καὶ ἐγε-
νόμην τοῖς '[oo2alot; ὡς ᾿Ιουδαῖος, ἵνχ ᾿Ιουδαΐίους
χερδήσω, τοῖς ὑπὸ νόμον ὡς ὑπὸ νόμον, ἵνα τοὺς
ὑπὸ νόμον χερδήσω, τοῖς ἀνόμοις ὡς ἄνομος, μὴ
ὧν ἄνομος θεῷ, ἀλλ᾽ ἔννομος Χριστῷ; iva χερ-
δήσω ἀνόμους. ᾿Εγενόμην τοῖς ἀσθενέσιν ὡς
ἀσθενὴς, ἵνα τοὺς ἀσθενεῖς χερδέσω. Toi; πᾶσι
γέγονα τὰ πάντα͵, ἵνα πάντως τινὰς σώσω. Τοῦτο
δὲ ποιῶ διὰ τὸ Εὐαγγέλιον, ἵνα συγκοινωνὸς αὐτοῦ
γένωμαι.

Τὸ πλίον λέγει, ὅτι Οὐ μόνον οὖχκ ἔλαθον, χαίτοι
ἐξουσία, ἔζων, ἀλλὰ καὶ ἐλεύθερος ὦν, καὶ μηδενὶ
δποχείμενος, ἐχὼν ἐμαυτὸν ἐδούλωτνα, ἵνα σώτω
πολλούς. Τοῦτο δηλοῖ, τοὺς πλείονας. e “ἵνα τοὺς
πλείονας κιρδήσω. » Εἶδες ἀγάπην ; κέρδος ἴδιον
ἡγεῖται τὴν ἑτέρων σωτηρίαν. « Καὶ ἐγ:νόμην τοῖς
᾿Ιουδαίοις ὡς Ἰουδαῖος. » Λοιπὸν λέγει τοὺς τρόπους
τῆς δουλείας. Οὐχ εἶπε δὲ, ᾿Ιουδαῖος ἐγενόμην, ἀλλ᾽,
« Ὡς Ἰουδαῖος, » ἵνα δείξῃ ὅτι ο᾽χονομία ἦν τὸ γι-
νόμενον. Πότε δὲ γέγονεν ὡς ᾿Ιουδαῖος ; Ὅταν περι-

50.4 1x,19 23. Nam cum ab omnibus liber essem,
omnibus meipsum servum feci.ut plures lucrifacerem :
et faclus sum Judais quasi Judaus,ut. Judxos lucrifa-
cerem : iis qui sub lege erant quasi sub lege, ut eos
qui sub lege erant lucrifacerem : iis qui sine lege erant
quasi sine lege. cum Deo non essem sine lege, sed
sub lege Christi, ut eos qui sine lege erant lucriface-

D rem. Factus sum infirmis quasi infirmus, ut infirmos

lucrifacerem. Omnibus omnia factus sum, ut omnino
aliquos sulvos facerem. Hoc autem facio propter
Evangelium, ut simul particeps illius fiam.
Plusestquoddicit. Non solum, inquit,non accepi,
cum potestatem haberem : verum etiam cum liber
essein, nullique subjectus, volens ac ultroneus
meipsum servum feci, ut multos salvos facerem.
Nam hoc signiflcat Plures, cum ait, « Ut plures
lucrifacerem. » Vides dilectionem ? proprium ducit
Jucrum aliorum aliorum salutem. « Et factus sum
Judaeis quasi Judeus. » Consequenter modos dicit
servitutis.Non dicit:Judeusfactussum, sed, «Quasi
Judeus, » ut ostendat quod dispensationis opus

101

OECUMENII TRIOC/E EPISCOPI "

ertt. Quando autem factus est quasi Judemus ? À ἔτεμε Τιμόθεον, ὅταν ἀγνισάμενος εἰσᾷει ἐν τῷ ἱερῷ

Quando Timotheum circumcidit *; quando purifl-
catus templum ingressus est cum his qui habebant
votum *. Lt enim eos qui vere Judei erant ac fidem
transferret, factus est quasi Judeus. Quomodo?
nisi enim circumcidissel, et purificatus fuisset, ac
Judzis persuasisset legi se adhaerere, nequaquam
ad eum accessissent : imo :um eo tanquam cum
apostata qui suam legem reliquisset. de sermonibus
quidem communicassent : quo aulem modo salvos
facere ipsos potuisset, qui neque accessissent, de-
que ejus doctrinam audissent, sed tanquam rem
abominandam eum duxissent? — Alio ».odo. Factus
est Judeis quasi Judeus, quando in templo puri-
ficatus est, et hostias obtulit, ac Timotheum cir-
cumcisum Judaeis in praeceptorem misit. circum-
cisione tollens circumcisionem. ldcirco non dixit,
Judaeus, sed « Quasi Judaeus. » — « lis qui sine
lege erant quasi sine lege. » Quando apud Athe-

μετὰ τῶν ἐχόντων τὴν εὐχήν. “ἵνα qào τοὺς Ovx
ἀληθεῖς Ιουδαίους μεταστήσῃ. ἐγένετο ὡς ᾿Ιουδγὰς,
Πῶς ; Ὅτ: εἰ μὴ περιέτεμς μνδ᾽ ἡγνίσθη, xxi ivo
τῳ ἕπεισεν Ιουδαίους ὅτι ἔχεται τοῦ νόμο", oxj
προσῆλθον αὐτῷ, xa! ὡς ἀποστάτῃ,. οὐδὲ λόγων ἰώ.
νώνησαν. Πῶς ὃὲ ἦν σῶσαι τοὺς μτιδὲ προτιήνῃς,
μηδὲ ἀκούοντας τῆς αὐτοῦ διδαχῆς. αλλ᾽ ὡς fü
Yua αὐτὸν ἡγουμένους ; -- Ἄλλως. [ἸΣΙΔΩΡῸῚ
'Fyivito τοῖς ᾿Ιουδαίοις ὡς ᾿Ιουδαῖος, ὅτε ἐν τῇ
ἱερῷ ἡγνίσατο καὶ ἔθυσε, καὶ περιτεμῶν τὸν Tu
θεον, ᾿Ιουδαίοις πίπουφε ὃ δάσχαλον, διὰ περιτομῆς
τὴν περιτομὴν ἀναιρων. Διὸ οὐκ εἶπεν, Ἰουδαῖος,
ἀλλ᾽, « Ὡς Ἰουδαῖος.» — « Τοῖς ἀνόμοις ὡς ἄνομος »
Ὅτε ᾿Αθηναίοις 9r μιγορῶν, οὐχ ἀπὸ προρτ, τῶν, οὐδ
ἀπὸ τοῦ νόμου διελέχθη, ἀλλ᾽ ἀπὸ βωμοῦ τὴν τοῦ.
αἵνεσιν ἐποιήτατο, ἀπὸ τῶν οἰχείων αὐτοὺς ἔογυέ.
των χειρούμενος, ὅτε εὔρεν ἐν τῷ βωμῷ, καὶ ὅστις
εἴη ἄγνωστος θεός.

nienses concionem habens ", non ex lege neque ex prophetis disputavit, sed ab ara exhortationem
contexit: a propriis dogmatis eos manuducens, quando etiam in ara invenit quisnam esset ignotus

Deus.

50^ Ideo non dixit simpliciter : Sine lege, sed
« Quasi sine lege. » Cum autem ?it: « Cum Deo
non essem sine lege, sed sub lcge Christi, » aut
quasi de re indifferenti dixit : nam cum una sit es-
sentia, nulla est differentia ; aut si id coactum exi-
stimas, hoc cpiuor eum indicare, quod non solum
conv^rsetur justa legem, que a quibusdam Patri
ascribitur, et secundum eorum qui discebant habi.
tudinem,nonsecundum ejus qui tradidit dignitatem,
infantibus magis aptabatur: verum etiam juxta
celestem ac perfectam Christi legem.Non sine lege.
quoad veterem legem; sed et sub lege, quoad
Evangelium. Non extralegem.sed etiam in gratia.
Non commisi stuprum propter legem : sed neque
lascive intuitus sum, [ropter Evangelium *. Non
occidi, propter timorem ; sed et iram expugnavi,
propteramorem.Siquidemis qui veterem servavit,
non erat sine lege ; qui autem novam, erat etiam
sub lege Christi. Hac autem dicit, non attribuens
Patri legem, Filio vero Evangelium ; sed ad vulgi
suspicionem et opinionem respiciens. Omnia enim
qua Patris sunt, eliam Filii sunt; et quo Filii
sunt.etjam Patrissunt 5. — Alio modo. Judeos, ut
arbitror,eos appellat qui nondum crediderant ; sub
legeautem illos dicit qui Evangelium quidem susce-
perant, adhuc tamen legis observatione alligati
erant. Nam et propter hos et propter illos, legalem
purificationem Hierosolymis sustinuit.et in Lyca-
nia Timotheum circumcidit, sed et alia innumera,
dispensatione quadam operatus est. — Alio modo.
« lis qui sub lege erant. » Sub lege dicit eos qui
ex Judaeis crediderant. adhuc tamen legi adhere-
bant. Quaudo autem factus est quasi sub lege?
quando dixit ei Jacobus : « Vides, irater, quot mil-
lia sint qui crediderunt, et omnes sunt studiosi

Διὸ οὐχ εἶπεν, "Avouoc, ἀλλ᾽, « Ὧς ἄνομος. » Τὸ
δὲ, « Μὴ ὧν ἄνομος Θεῷ, ἀλλ᾽ ἔννομος Χριστῷ, ν
ἢ ὡς ἀδιάςορον εἴπεν (ἐπὶ γὰρ μιᾶς οὐσίας οὐκ
ἔστι διαφορὰ), f, εἰ τοῦτο βεθιχσμένον γᾷ, oun
τοῦτο μηνύειν, τὸ μὴ μόνον χατὰ νόμον πεπολι:ε-
cüa: τὸν τῷ ἸΙατρὶ παρά τινων ἐπιγξσφόμενον, xi
διὰ τὴν ἕξιν τῶν μανθανόντων, οὐ διὰ τὴν ἀξ'αν τοῦ
δεδωχότος, νηπίοις μᾶλλον ἀσμέζοντα, ἀλλὰ xal
κατὰ τὸν τοῦ Χριστοῦ οὐράνιον xal τέλειον vium,
Οὐχ ἄνομος κατὰ τὸν παλα!ὃν νόμον, ἁλλὰ καὶ bw
μος κατὰ τὸ Εὐχγγέλιον. Οὐχ ἔξω τοῦ νόμου, ui
xa: εἴσω τῆς χάριτος. οὐχ kuol/susa διὰ τὸν νόμοι,
ἀλλ᾽ οὐδε εἶδον ἀκολάστως διὰ τὸ Εὐαγγέλιον. Οὐκ
ἐφόνευσα δ'ὰ τὸν φόδον, ἀλλὰ καὶ ὀργῆς ἐχρίτησα
διὰ τὸν πόθον. 'O μὲν γὰρ τὸν παλαιὸν φυλάξας,
οὐχ ἦν ἄνομος Θεοῦ" ὁ δὲ τὸν νέον, ἔστε καὶ ἔννομος
Χριστοῦ. Ταῦτα 0t φησιν. οὐχ ἀποχληρῶν μὲν τῷ
Πατρὶ τὸν νόμον, τῷ Υἱῷ δὲ τὸ Εὐχγγέλιον, ἀλλὲ
πρὸς τὴν τῶν πολλῶν ὑπόνοιαν χαὶ δέξαν ἀφορῶν.
Híva γὰρ τὰ τοῦ Πατρὸς, τοῦ Υἱοῦ ἐστι, xa! τὰ τοῦ
Υἱοῦ, τοῦ Πατρός. --- Ἄλλως. [(ΘΕΟΔΩΡ ] ᾿Ιουδαίους,
ὡς οἶμαι, τοὺς μηδέπω πεπιστευχότος χαλεῖ- ὑτὸ
νόμον δὲ, τοὺς τὸ Εὐαγγέλιον μὲν δεξαμένους, ἔτ:
δὲ τῇ τοῦ νόμου φυλακῇ προσὸδεδεμένους. Καὶ διὲ
τούτους γάρτοι xai δι’ ἐχείνους, val τῆς vouxik

D καθάρσεως ἐν Ἰεξοσολύμοις ἠνέσχετο, xal ἐν τῇ

Λυχαονίᾳ τὸν Τιμόθεον περιέτεμε, xal ἄλλα μυρία
παραπλήσια φχονόμη σεν. — λλλως. « Τοῖς ὑπὸ νό-
μον.» Ὑπὸ νόμον λέγει, τοὺς ἐξ Ἰουδαίων πιστεύ-
σαντας, ἔτι δὲ τοῦ νόμου ἐχομένους. Πότε δὲ γέγο-
νεν ὡς ὑπὸ νόμον ; ὅτε εἴπον αὐτῷ οἱ &uoi 'Idxo-
Gov: «Ὁρᾷς, ἀδελφὲ, πόσαι μυριάδες εἰσὶν οἱ πιστεῦ-
σαντες, xui πάντες εἰσὶ ζηλωταὶ τοῦ νόμου :» Τότι
γὰρ ἡγνίπθη δι’ αὐτούς. "Oca δὲ πανταχοῦ τὸ, ὡς,
προσγείμενον, vx δείξῃ ὅτι οἴχονομικῶς ταῦτα

ἐν λοί. xvi, 3. * Act. χχι, 36. 7 Act. xvi, 23. * Mattb. v. 21 seq. * Joan. xvu, 10.

109

γέγονεν. — Ἄλλως. « Τοῖς ἀνόμοις ὡς ἄνομος. »"Avó-
μοὺς λέγει, τοὺς μὴ ὄντας ὑπὸ τὸν Μωτπέως νόμον,
ποὺς ἐξ ἐθνῶν, οἷς χαὶ αὐτὸς ἐπιφοιτῶν συγ-
χατέδαινε τῇ ἀσθενείᾳ αὐτῶν, xal πολλὰ τῶν με-
Ὑλλων δογμάτων οὐχ ἐξέφαινεν, εἰδὼς αὐτοὺς μὴ
βαστάζοντας. Οὕτως οὖν, φησὶν, ἐγενόμην πρὸς
αὐτοὺς, ὡς μὴ ὧν ὑπὸ τοὺς νόμους τοῦ Χριστοῦ,
'Iví«a γὰρ πρὸς ᾿Αθηντίους ἐδημηγόρει, οὐ τρανῶς
ὡς περὶ θεοῦ διειλέχθη τὰ τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ᾽ ὡς
πεοὶ ἀνθρώπου ψιλοῦ. Οὐδὲ γὰρ ἐχώρουν τοιοῦτόν
τι ἀχούτιν., Ὑπενόησαν γὰρ ἂν αὐτὸν ἕνα τῶν παρὰ
σφίσι τεθευποιη μένων, οἷος ὁ Ἵ]ραχλῆς. ὁ ᾿Ασχλη»-
πιὸς, xal οἱ λοιποί. « Mi, ὧν ἄνομος θεῷ. » Εἶτα
ἵνα μὴ νομίσῃς μεταδολὴν γνώμης γεγονέναι, ἐπ-
ἄγει, « Μὴ ὧν ἄνομος Θεῷ, » τουτέστιν ἄνευ νόμων
Θεοῦ, ἀλλ᾽ ἔννομος Χριστῷ, » τουτέστιν, ἔννομος

ὑπάρχων Χριστοῦ. Σημειωτέον δὲ τὸ ἑητὸν, « Οὐχ D

ἐϊμὶ ἄνομος Θεοῦ, ἀλλ᾽ ἔννομος, » καὶ ἀντὶ τοῦ εἰπεῖν,
Θεοῦ (τοῦτο γὰρ ἡ ἀχολουθίχ), εἴπε, « Χοιστοῦ.» "Apa
Χριστὸς ὁ Θεός. « Τοῖς ἀσθενέσιν ὡς ἀσθενής. »
Ka! οὐδὲ μέχρι τούτων ἔστην, φησὶν, ἀλλὰ xal τοῖς
ἀσθενέσι περὶ τὴν πίστιν ὡσαύτως ἀσθενὴς γέγονα.
ἸΙῶς γὰρ οὐκ ἦν οὕτως ὅταν δημηγορῶν οὐ τρανῶς
ὡς περὶ Θεοῦ τοῦ Υἱοῦ xai τοῦ ΠΙνεύματος ἐμνημό-
νευεν ; Kai ἐν τῇ πρὸς Ῥωμαίους, ὧτε τοὺς διαχοι-
νομένους φαγεῖν χρέχ διὰ τὴν ἐνίων χρεῶν παρα.
τήρησιν, τούτων τῇ ἀσθενείᾳ συγχαταδαίνων. οὗτε
αὐτὸς τούτοις ἐπετίμα, xal τοὺς ἄλλους δὄλλησιν
αὐτοῖς ἐπάγειν ἐχώλυεν. « Τοῖς πᾶτι γέγονχ τὰ
πάντα, » Καὶ συντόμως siztiv: Τοῖς πᾶσι γέγονα 6
ἦσαν, οὔτε πάντας σώζειν προσδοχῶν ιὦ Ὑὰ0 ἂν
οὐχ ἦν οὕτως θαυμαστὸν), ἀλλ᾽ ἵνα xai ὀλίγους σώσω.
Τὸ δὲ, « πάντως, » xal πρὸς προτροπὶν χεῖται τῶν
κηρυσσόντων. “Ὥσπερ γὰρ, φησὶ, πάντας σωθῆναι
δυσχερὲς, οὕτω χαὶ τὸ μὴ πάντας σωθῆναι. « Τοῦτο
δὲ ποιῶ διὰ τὸ Εὐαγγέλιον. » Εὐχγγέλιόν φησι, τοὺς
διὰ τοῦ Εὐχγγελίου σωζομένους, ὡς xai ἄνω ἔλεγεν,
« 'Ex τοῦ Εὐλγγελίου ζῇν, » τουτέστιν, ἐκ τών αὐτῷ
πιπιστευχήτων. Τοῦτο δὲ ποιῶ, διὰ τοὺς ἐχ τοῦ
Εὐχγγελίου πιστεύσαντας. Ἵνα δυνηθῶ. φησὶ, χοινω-
vi.gat σύὐτοῖς τῶν ἀποχειμένων αὐτοῖς ἀγαθῶν, πάντα
ἐποίητα xai ποιῶ. Ὅρα ταπεινοτροτύνης ὑπερθοηλήν,
Ταῦτα δὲ ἔλεγεν, οὐχ ἐπε: δὴ μισθῷ τινι ταῦτα ἔπρατ-
«iV, ἀλλ᾽ ἵνα ἐκείνους ἐπισπάσντα, πάντα ποιεῖν ὑπὲ2
τῆς τῶν ἀδελφῶν οἰχοδομῆς, ὡς xai ἐκεῖνος ἐποίει"

COMMENT. IN EPIST. I AD COBINTH.

T10

sectatores legis 10,» Tunc enim propter ipsos pu-
riflcatus est Vide autem quod ubiqueadjunctum sit
« Quasi, » ut ostendat quod hzc dispensatorie facta
sint. — Alio modo. «lis qui sine lege erant quasi
sine lege. » Sine lege dicit eos qui non erant sub
lege Mosi, nempe qui e gentibus erant: ad quos
eliam cum accederet, demisit se ad eorum imbecil.
litatem, multaque magna dogmata reticuit, sciens
eos ferre non posse. lta ergo factus sum, inquit,
apud illos, tanquam sub Christi legibus non essem.
Cum enim apud Athenienses concionaretur, non
palmam ea qure Christi erant disseruit, quasi de
Deo loquens, $06 sed quasi de nudo homine:
neque enim capaces erant, ut tale quippium audi-
rent. Suspicabanturnamque eumquasi unum eorum
qui apud ipsos inter duos relati erant, quales erant
Herodes, ^sclepiusaccreteri. « Cum Deo non essem
sine lege.» Deindene sententia mutationem factam
esse existimes, subjungit : « Cum Deo non essem
sine lege, » hoo est, sine Dei, legibus,sed sub lege
Christi. Adnotandum est autem hoc dictum : Non
sum sine lege, sed sub lege. Nam cum esset con-
sequens ut subjungeret, Dei, dixit Christi. Itaque
Christus Dens est. « Infirmis quasi inflrmus. » Et
neque in his, inquit, terminum posui, verum infir-
mis quoque in lide factus sum similiter inflrmus.
Ánuon ita se habeat quando concionem habens,
Filii ac Spiritus mentionem faciebat, non aperte
tanquam de Deo loquens? Et in Epistola ad Roma-
nos quibusdam dijudicantibusedere carnes,propter
ob:ervationem quarumdam carnium, ad horum

C infirmitatem sese demittens. neque hos objurgavit,

sed et alios ipsis esse molestos prohibuit !!. ν Om-
nibus omnia factus sum. » Ut breviter dicam :
Omnibus!actus sum id quod eram, nec tamen om-
nes salvos facere sperans,revera enim sic non adeo
admirandum esset),sed ut vel paucos salvosfaciam.
Quod autem ait : « Omnino,» etiam ad exhortatio-
nem prcedicantium ponitur. Quemadmodum enim
omnes, inquit, salvos facere esset difficile, ita
quoque fleri non facile potest ut nulli salvi flant.
« Hocautem facio propter Evangelium.» Evangelium
dicit eosqui per Evangelium salvi flunt: sicut etiam
anlea dixit : « Ex Evangelio vivere, » hoc est, ex
his qui ipsi crediderunt. lioc autem facio propter

eos qui ex Evangelio crediderunt. Ut possim, inquit, cum ipsis particeps fleri repositorum ipsis
bonorum, omnia feci et facio. Vide modestie magnitudinem. Hzc autem dicebat, non quod ob ali-
quod premium h«c faceret : sed ut illos attraheret, quo omnia facerent pro fratrum cediflcatione, sicut

et ipse faciebat.

Οὐχ οἵδχτε ὅτι ol dv σταδίῳ τρέχοντες πάντες ἢ

piv τρέχουτιν, εἴς δὲ AapOive τὸ βοχδεῖον ;
Οὕτως τρέχετέ ἵνα κχταλάδητε. Hà; ὁ ἀγωνιζόμε-

νος. πάντα ἐγχρατεύεται. ᾿ἔχεῖνοι μὲν οὖν ἵνα
φθαρτὸν στέφανον λάδωτιν, ἡμεῖς δὲ ἄφθαρτον.

᾿γὼ τοί tto:
γὼ τοίνυν οὕτως
πυχτεύήω, ὡς οὐκ

τρέχω, ὡς οὐχ ἀδήλως" οὕτως
ἀέρα δίρων, ἀλλ᾽ ὑπωπιάζω
1? Act, xvi, 90. !! Rom, xiv, 4 seq.

« IX,24-27, Annescitis quod quiin statio currunt,
«omnes quidem currunt,sed unusaccipit premium?
«Sic currite ut comprehendatis.Quisquisautem cer-
« tat omnino temperans est. llli siquidem ut corru-
«ptibilem coronam accipiant,nos vero incorruptibi-
«lem.Egoitaque sic curro, utnon $07 inincertum ;
« sic pugilemago,non velut aerem feriens : sed subji-

711

flat, ut cum aliis przdicaverun ipse reprobus effciar.

Postquam ostendit oportere demittere se ad in-
firmos, dicendo : « Factus «um quasi Judaus,
quasi sine l-ze. quasi infirmus. » ut eos qui vere
tales erant salvos facerem : deinceps acrius cum
eis disserit. Hoc autem exemplum posuit, non vo-
lens ostendere se solum ex omnibus futuruni sal-
vum : absit : sed ostendens quod satis non sit
credere tantum, sicut nec illis salis est currere,
sed oportet dilizentem ac sedulum esse. usque ad
praemii sive coron perceptionem — Quanquam
enim fidei, inquit notitiam habetis, nisi eam fra-
trum dilec'ioni junxeritis nibil proderitvobis Nam
in superioribus quoque hunc sermonem explicuit.
« Siccurrite ut comprehendatis. » Itaque nondurn
compreLenderant « Quisquis autem certat. » Do-
cet etiam modum quo possit quispiam compre-
hendere. « Omnino temperans est. Hoc est,
Non aliquousque temperat et aliquousque non.
Nam hoc vere certare est, cunctarum virtutum
et praeceptorum observantem esse, et ab omnibus
malis et contrariis abslinere : hic enim verus est
pugil. - Ut corruptibilem coronam accipiant. » Ex
comparatione ad id quod minus est rem auget. Si
hi inquit,quiin stadiocertant emnino temperantes
sunt ne fortitudinem corrumpant, corruptibilem
optante coronam,quomodo nos qui incorruptibilem
exspeclamus non multo magis ab omnibus nocivis
abstinebimus. « Ego itaque. » Seipsum postea in
exemplum prof«rt. et optimus hic docendi modus
est a seipso exempla invenire Egoitaque pruden-
tia duce curro, non in incertum, hoc est, non fru-
stra et in vanum, et ad nullum scopum, sicut vos
qui in vanum curritis. Qua enim vobis utilitas ex
eo quod tanquam perfectionem ostentantes idolo-
thyta edatis, cum hzc vestra, inquit, perfectio
fratri noceat? At non ego ita, sed exigenti oppor-
tunitate etiam mei demissione usus sum, ut om-
nino aliquos salvos faciam. « Non velut aerem fe-
riens. » [ta pugilem ago et certo, non ut aerem fe-
riam : habeo enim quem feriam diabolum : vos
aulem fide currentes, et verberibus pugiles agen-
tes, ad nihil eorum quz oporteret, utimini. 508
« Sed subjicio corpus meum. » Non permitto, in-
quit, ventri aut corpori meo habenas, sed coerceo
illud et subjicio : nam hocsibi vult:
in servitutein redigo, hoc est. domo ac in. modum
servi redigo. Neque enim prodesset solum pradi-
care, nisi eliam qua a me fieri possunt prresta-
rem. Hmc autem dicens, innuit eos ventri deditos,
quodquenon satiseis sitcredidisse tantum,sicut nec
ipsi preedicasse : nisi et ego. inquit, et vos corpus
ejusque concupiscientias in servitulem red gamus.

X, 1-4. Nolim autem vos ignorare fratres quod
patres nostri omnes sub nube fuerunt : et omnes per
mare transierunt : et omnes sub. Mosen baptizati
sunt ín nube et in mari : e(. omnes eumdem cibum
apiritalem comederunt : et omnes eumdem potum

ORCUMENII TRICCAE EPISCOPI
cio corpus meura et inservitulem redigo, ne quo modo À uo» τὸ σῶπ za διολαγωγῶ, p

. *Sotqa265»,
-πουτέστιν,

TH
πιος ἄλλοις
x122£15. αὐτὸς GÀ xu. τένωμε:.

Μετὰ τὸ ὀξξαι δεῖν συγαατοθχένειν τοῖς 39e
δ." ὦ» εἶτεν͵ « Ἐγενόμην» ὡς Ἰονυξαῖος, ὡς "ax
ὡς ἀσδενὶς, » ἵνα τοὺς ἕν ἀληθείας ὄντας οὕτως 3.0.
λοιπὸ, πλτχτιχώτερον αὐτοῖς δισλέγετωι. Tii
Ξαυραδειγια τοῦτο εἶπε, οὐ ξεῖξιι θέλων ὅτι da τῷ.
Tw) εἷς τωγήσεται, ζπξαγε! ἀλλὰ ὄδειχνὺς ὅτ' va
ἄρχε: πιστεῦτα! αὐνον. ὥτεξερ οὐξὲ ἐἔχείνο:ς τὸ La.
uiis ἀλλὰ χρὴ τπιυδάτειν μέχρ'ς αὐτοῦ τοῦ β:.-
δεῖ, ἔχουν τοῦ στερίνου. Ei τὰ xxi prem
ἔχετε, τυτ΄, τῆς Ξίστεως, εἰ μὴ
ἀδελτῶν ἀγάπης ἔχετε, οὐδὲν ὠςεληθήσεσθε. Τοῦτον
ὙΔ2 xii ἄνω τὸν λόγον ξγύμνασεν. « Οὕτως τρέχετ,
νὰ χαταλίόττε, » Οὐχ 322 xa-ttÀz, 9 ts zn.
« Πᾶς δὲ ὁ ἀγωνιζόμενος.» 4 δάσκει xxi τὸν τρόξτον,
πῶς ἄν τὶς χαταλᾶδοι. Πόήντα, ox, ἐγχρατεύεται,
τουτέττιν οὐχ! τοῦδε μὲν ἄντέχεταε, τοῦδε δὲ ov
τοῦτο Ὑὰρ, τὸ ὄντως ἀγωνίσασθαι, τὸ πάντων τῶν

μετ τῆς τῶν

ἀξετῶν xal ἐντολῶν Ξύλαξ γενέσθχ’, καὶ ἀτέχεσφει
πάντων τῶν πονηξῶν χαὶ ἐναντίων. Οὗτος τὸὲ

-- * . *
αλγθὴς ἀγων:στής. «'Iva 2022:0v axézavov λάδωτ:ν. »
'Ex τῆς εἷς τὸ ἔλαττον συγκοίσεως αὔξει τὸ cp
νῷ m. v ^ 9». go [X2 Stt. qoPrit - -rT[-
, . « - e
pa. Εἰ οἵ ἀγωνιξζόμεν»:, φησὶν, ἐν τῷ σταδίῳ civ
ἐγχρατείοντχι, ἴνα μὴ τὴν ἰσγὺν ἐχλύσωτπτι ςθχρτιῦ
ἐτιξμεῖνο: στετένου, πῶς d μεῖς ot &sfyapcov mper
δυχῶντες. οὐκ ἂν μᾶλλον ἐγχρατευσώμεθα Ex πίν-
πων τῶν βλεπτόντων; « Ἐχὼ τ τοίνυν.» Aotróv ἔχυ-
ὧν εἰς μέσον oilts οὗτος ἄριστος τρέπος δ:δασχα-
sias, ἐξ ξλυτοῦ εὐ:εἶν τὰ παραδείγματα. 'Ew
μετὰ γνώσεως τρέχω, οὐχὲ ἀδήλως,
οὐχ t'xz zai μάτην xai πρὸς οὐδένε
σχοπὸν͵ ὡς φυησὶν, οἱ μάτην τρέχοντες, T
ὙΣ ὑμῖν, ςησῖν, ὄτελος ix τοῦ τελειότητα δῆθεν
- . - 4 «
ἐπιδείχνυσθχ: ἐν τῷ τὰ εἰδωλόθυτα ἐσθίειν, ἧτι,
σου τελειότης βλάπτει τὸν ἀδελφόν ; ᾿Αλλ᾽ οὐχ ἐγὼ
οὕτως, φησῖν, ἀλλ᾽ ἐν χαιρῷ xal συγχαταδάσιι
xijorpm. ἵνα πάντως τινὰς σώσω. « "Qc οὐχ ἀέρα
-*; p , 8 , ,
δέρων. » Οὕτως πυχτεύω xal ἀνωνίζομαι, οὐχ iva
Ὁ 4 , ^ o, 4 -"»

; Εχω τὰρ τίνα δείρω, τὸν διάδολον.
Ὑμεῖς δὲ c5 πίστει τρέχοντες, xal τοῖς -πιλνγαῖς
μ “ᾧ νυν" v. r4 34 :Q:9v EQ, xat tota 9. ττγᾶι!ς
πυχτεύοντες, εἰς οὐδὲν Ótov χέχρησθε. e ᾿Αλλ’ ὑπω-
Lv “τ - 5 De! 4 - *
πιάζω μου τὸ σῶμα.» Οὐκ ἀοίημι, φησὶ, τῇ γαστρὶ
. - e. * $ * * », *
καὶ τῷ σώματι τὰς ἡνίας, ἀλλὰ περισς γγω αὐτὸ
καὶ ὑποτάσσω. Τοῦτο γὰρ λέγε: τὸ, ὑπωπιάζω xal

^ - » - had
δυυλαγωγῶ᾽ τουτέστι, Δαμάγω xal ὡς δοῦλον ἄγω.

4 “Ὁ.
μεῖς,

Subjicio et D Οὐ 4a» συμδάλλεται, ors, μοὶ τὸ χτρύξαι μένον,

ἄν μὴ καὶ τὰ παρ᾽ ἐμχυτοῦ παράσχωμαι. Ταῦτα δὲ
, M L1

λέγων, αἰνίττεται αὐτοὺς xal γαστριμάργους, καὶ

ὅτι Οὐχ ἀρκεῖ ὑμῖν τὸ πιστεῦσαι μόνον, ὥσπε, οὐδὲ

ἐμοὶ τὸ χηρύξαι, ἐὰν μὴ ἐγὼ χαὶ ὑμεῖς xal τὸ σῶμα
* 1 3 - ,

xai τὰς ἐπιθυμίας αὐτοῦ δουλώσητε,

Οὐ θέλω δὲ ὑμᾶς ἀγνοεῖν, ἀδελφοὶ, ὅτι οἱ
πατέρες ἡμῶν πάντες ὑπὸ τὴν νεφέλην ὧσαν,
καὶ πάντες διὰ τῆς θαλάσσης διῆλθον, καὶ

ἐδακτίσαντο ἐν τῇ νε-
Καὶ πάντες τὸ αὐτὸ

κάντες εἷς τὸν Μωσῆν
φέλῃ καὶ ἐν τῇ θαλάσσῃ.

TIS

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

114

βρῶμα πνευματιχὸν ἔφαγον, xxl πάντες τὸ αὐτὸ A spiritalem biberunt. Biberunt enim de spiritali qug

πόμα πνευμχτιχὸν ἔπιον. "Enwov γὰρ ἐκ πνευ-
ματιχῖς ἀχολουθούσης πέτρας. Ἢ δὲ πέτρα ἦν ὁ
Χριστὸς.

Καταλέγει λοιπὸν, πόσων ἐξιώθησαν ᾿Ιουδαΐοι ἀπὸ
Θεοῦ δωρεῶν, xai δείχνυσι μετὰ τὰς δωρεὰς ταυτας,
τοὺς πολλοὺς μὴ ἀρίσαντας Θεῷ. Ταῦτα 6b φησι,
πείθων, ὅτι Ὥσπερ ἐχείνους οὐχ ὥνησε τὸ τοσούτων
ἀπολαῦσαι δωρεῶν, ἐπειδὴ τὰ παρ᾽ ἑαυτοῖς μὴ
ἔσχοντο, οὕτως οὐδὲ ὑμᾶς ὠτελήσει d πίστις χαὶ
τὸ μυστηρίων ἀπολσῦται πνευμχτ χῶν, εἰ μὴ xal
ἀξίους ἑχυτοὺς παράσχντε τῆς to0 Θεοῦ χάριτος.
« Ὅτι οἱ πατέρες ἡμῶν παντες. » Ἂν τούτοις, απὸ
«zc παραθίσεως τῶν παλχιῶν, παιδεῦσαι αὐτοὺς
βούλεται τὰ προσέχοντα, δειχνὺς χάχείνους χαθάπε
ἕν τινι τύπῳ τῶν ἴσων ἀξιωθέντας. Οὕτως γὰρ
χαταλλήλου φαινομένου τοῦ παραδείγματος, εὑρίσχετο
δικαίως αὐτοῖς παραινῶν μὴ τὰ ὅμοια πλημμελεῖν
ἵνα μὴ τὰ ὅμοια πείσωνται. Τὸ μὲν οὖν ὑπὸ τὴν
νεφίλην αὐτοὺς γινέσθαι, δήλωσις ἦν τῆς τοῦ
Πνεύματος χάριτος, ᾿Εχείνους τε γὰρ dj νεφέλη
σχ,άγουσα, τῆς τῶν Αἰγυπτίων βλάδης ἀπήλλαττε,
καὶ ἡμᾶς ἴ, χάρις τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τῆς δαιμο-
νἱχῖς ἐξαίρει! χαχίας. Τὸ δὲ ὁιὰ τὴς θαλάσσης αὐ-
τοὺς διελθεῖν, ἔοιχε χατὰ τοῦτο τοῖς justi on.
Ὅπερ γὰρ ἐχείνοις ἡ ὁιὰ τῆς θαλάσσης παιὲτχε
διάδασις, τῶν μὲν πολεχίων αὐτοὺς παντελῶς
ἀπαλλάξασα, βεδαίαν δὲ τοῦ λοιποῦ τὴν ἐλευθεοίαν
δωρησαμένη, τοῦτο ἡμῖν πρὸς ἡμετέρους
ἐχῃροὺς τοὺς δαίμονας, τὸ βάπτισμα γέγονς. Τὸ δὲ,
« Εἰς τὸν Μωσῆν ἐδχπτίσαντο ἐν τῇ νεοέλῃ χαὶ ἐν τῇ
θαλάσσῃ. » σημαίνει ὅτι χαθάπερ ἐκεῖνοι τούτων
τυχόντες ὑπέσχοντο τοῖς Μωσαϊχοῖς νόμοις βιοῦν,
οὕτω χαὶ ἡμεῖς ἐν τῷ βαπτίσματι τὸ τῆς υἱοθεσίας
χομιζόμενοι πνεῦμα, συνθήχας xal ὁμολογίας τιθέ-
μεθα τοῦ χατὰ τὰς ἐντολὰς Χριστοῦ ζῇν, ὥσπερ xal
ol ᾿Ιουδαῖοι εἴπον πρὸς Μωσῆν, ὅτι ΕἾ τι ἡμῖν ὁ Θεὸς
εἴπη, ποιζσομεν, μετὰ τὴν διάδασιν τῆς Ἐρυθρᾶς.
« Ὑπὸ τὴν νεφέλην. » Λέγει γὰρ ὁ Δαυΐδ' « Διεπέ-
τασε νεφέλην εἰς σχέπην αὐτοῖς, χαὶ πὺρ τοῦ φωτί-
σαι αὐτοὺς τὴν νύχτα. » — « Εἰς τὸν Μωύτῆν ἐθαπτί-
σαντο.» Τουτέστι τῷ Μωσεῖ ἐχοινώντσαν τῷ
βαπτισμῷ, Ἐπειδὴ γὰρ τὸ βάπτισμα χοινωνεῖν ἡ μᾶς
ποιεῖ τῷ θανάτῳ τοῦ Χριστοῦ, τὸ τῶν αὐτῶν ὦν
εἶπον θχυμάτων χοινωνῆσαι ᾿Ιουδχίηους, βαπτι-
σμα χαλεῖ. Βούλεται γὰρ τὸν τύπον ἐγγὺς ἀγαγεῖν
τῆς ἀληθείας. Διὸ xai τῷ αὐτῷ ῥήματι ἐχρήσατο,
τὴν χοινωνίαν τῆς ἐν τῇ θαλάσσῃ διόδου βάπτισμα
προσειπών, --- [ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ͂ ΘΕῸ YOrOY.] 'E6z-
πτσε Μωυσῆς χαὶ x20 τούτου ἐν νεφέλῃ xii 0x) 1275.
Τύπος δὲ ἦν. ὡς χαὶ Πχύλῳ δοχεῖ, ἡ θάλασσα τοῦ
ὕδατος, ἣ νεφέλη τοῦ livsópatos, τὸ μάννα τοῦ τῆς
ζωῆς ἄρτου, τὸ πόμα τοῦ θείου πύμχτος. — [Φ.)Τ.]
Εἰς ἐκεῖνον, φησὶν, ἀφογῶντες καὶ (03322432715;
ἀτηκαν ἑαυτοὺς τῷ OzxÀasslp ῥείθοῳ 8. ἐπτίζεσθχι,
Εἴτο χαὶ ὑπὸ τῆς νεφίλης ὡσαύτως ἐκείνῳ χατ-
αχολουθοῦντες ἐσχιάζοντο, Ei ΥὙρ xa! μὴ τῷ ὕδατι
ἐχαλύφθησαν, ἀλλ’ οὖν ἐν ἐχείνῳ τῷ χώρῳ τοῦ

1$ psa]. civ, 39.

Mi
τοὺς

:3 Rxod. xxiv, 3.

D

eos comitabatur petra ; petra autem erat Christus.

Enumerat deinceps quod donis Judeia Deo affecti
sint : et ostendit multos eorum etiam post hrec
dona non placuisse Deo. Hac autem dicit docens
quod,Sicut illis non profuit tot illos fuisse gavisos
donis,quoniam ea qua in se erant non prostabant,
ita neque vobis rroderit fides, aut spiritalibus do-
talos esse mysteriis, nisi vos divina gralia dignos
probueritis. « Quod patres nostri omnes. » Per
hiec ἃ veterum comparatione vult eos instruere in
his quai conveniunt, ostendens illos quoque tan-
quam in Lypo quodam «qualia accepisse. lta enim

p convenienti exemplo proposito, inveniebat quo

pacto merito ipsos adhortaretur ne in similibus
delinquerent, ut non similia quoque paterentur.
Eos itaque sub nube fuisse, manifestatio erat gra-
tie spiritus. Siquidem nubes illos obumbrans ab
:;Egyptiorum nocumento liberabat, et nos Spiritus
sancti gratia ἃ demoniaca liberat malitia. Per
mare vero ipsos transiisse, nostris rebus in hoc
congruit : nam quod illis prebuit per mare tran-
situs ab inimicis omnino liberans et firmam dein-
ceps tradens libertatem. Hoc nobis erga nostros
inimicos nempe duamones, factum est baptisma.
$09 Quod autem sub Mosen baptizati sunt in
nube el in mari, significat quod sicut illi hec
assecuti, polliciti sunt se Mosaicis legibus paritu-
ros : ita et nos in baplismate,spiritus adoptionem
accipientes, pacta et assensum prebemus juxta
Christi precepta nos victuros: sicut et Judei
post transitum maris Rubri dixerunt ad Mosen.
« Si quid dixerit nobis Deus, faciemus post tran.
situm maris Rubri !*. Sub nube. » Ait
enim David : « Expandit nubem in protectionem
eis, et ignem ut illuminaret eos nocte !?.» — « Sub
Mosen baplüizati sunt, » εἰς τὸν MweUszv' hoc est,
quod Mosi communicaverunt in bàáptismo. Quo-
niam enim baptisma participare nos facit in morte
Christi, baptisma dicit quod Judei horum quae
diximus miraculorum participes facti sint. Vult
namque typum veritati proximum reddere: idcirco
eliam eodem verbo usus est, transitum per mare
appellans baptisma. Baptizavit et ante hoc Moses
in nube et. mari : typus enim erat, sicuti Paulo
quoque videtur : mare, aque : nubes, spirilus :
manna, panis vil : potus, divini poculi. In illum,
inquit, intuentes et confldentes permiserunt sei.
psos marinis fluctibus baptizari. Deinde sub nube
quoquesimiliterillum subsequentes tanquatv umbra
tegebantur.Quanquam enim aqua non siut operti,
attamen eo aqua spatio gradiebantur, in quo ne-
cesse est eos qui perirauseant totis aquis bapti-
zari sive demeryi, aqua suam servante naturam.
« Sub Mosen baptizati sunt, » inquit. Siquidem
intuiti illumin maris divisiones ingressum, imi-

»—&«

111

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

718

'AAA! οὐχ ἐν τοῖς πλείοσιν αὐτῶν εὐδόχησεν A — X,5-10.« Sed pluresipsorum non placuerunt Deo:

ὁ Θεός. Κατεστρώθησαν yàp iv τῇ ἐρήμῳ. Ταῦτα
δὲ τύποι ἡμῶν ἐγενήθησαν, εἷς τὸ μὴ εἶναι ἡμᾶς
ἐπιθυμητὰς χαχῶν, καθῶς ἐχεῖνοι ἐπεθύμησαν ΄"
Μηδὲ εἰδωλολάτραι γίνεσθε, χαθώς τινες αὐτῶν,
ὡς γέγραπται, Ἐκχάθισεν ὁ λαὸς φαγεῖν καὶ
πιεῖν, xa! ἀνέστησαν παίζειν. Μηδὲ πορνεύωμεν,
καθὼς τινες αὐτῶν ἱπόρνευσαν, xai ἔπεσον ἐν
μιᾷ ἡμέρᾳ εἰχοσιτρεῖς χιλιάδες. Μηδὲ ἐχπει-
ράζωμεν πὸν Χρισνὸν, χαδὼς xal τινες αὐτῶν
ἐπείρασαν καὶ ὑπὸ τῶν ὄφεων ἀπώλοντο. Μηδὲ
γογγύζετε, καθὼς xal τινες αὐτῶν ἐγγόγγυσαν,
καὶ ἀπώλοντο πὸ τοῦ ὁλοθρευτοῦ.

Ηάντες ὧν εἶπον θαυμάτων xai δωρεῶν ἠξιώθησαν,
ἀλλ᾽ οὐχ ἐν πᾶσι, φησὶν, εὖ ἐδουλεύσατο ὁ θεός.
Τοῦτο γὰρ τὸ εὐδόχησε. Καί τοι μεγάλων ἦσαν
ἀξιωθέντες δωρεῶν. Ὁρᾶτε οὖν, φησὶ, μή πως οὐδὲ
ἐφ᾽ ὑμῶν εὖ βουλεύσεται ὁ Θεὸς, εἰ xal ἡἠξίωσθε
πολλῶν δωρεῶν, ἐὰν μὴ ἄξιον βίον παράσχητε. Πάντές
οἱ Ἰουδαῖοι ἀπώλοντο. Ili οὖν, σησὶν, οὐχ ἐν τοῖς
πλείοσιν εὐδόχησαν ; ἵνα μὴ δόξῃ αὐτοῖς πανολεθρίαν
προφητεύειν, ἢ διὰ τὸν "Insoüv xal τὸν Χαλὲδ va!
τοὺς νέους τῶν ᾿Ιουδαίων υἱοὺς, xal εἷς τὴν μοσχολα-
τρείαν (πλὴν τῶν δισμυρίων χαὶ τρισχιλίων) μεσι-
τεύσαντος τοῦ Μωσέως. ε Κατεστρώθησαν. » Τὸ
« κατεστρώθησαν, » τὴν αἰφνιδίαν αὑτῶν καὶ πλείστην
ἀπώλειαν δηλοῖ. « Τύποι ἡμῶν ἐγενήθησαν.» ὌὭσ-
περ γὰρ ὁ βαπτισμὸς καὶ τὸ βρῶμα xal τὸ πόμα
τύποι ἦσαν ἡμῶν, οὕτως xal ὁ ὄλεθρος τύπος ἦν
ἡμῶν, εἰς τὸ, « Μὴ τοῖς ἴσοις παράξαντας τὰ ἴσα
παθεῖν. Καθὼς ἐκεῖνοι ἐπεθύμησαν. » Kal ὁ Δαυὶδ
φησι" ε Καὶ ἐπεθύμησαν ἐπιθυμίαν ἐν τῇ ἐρήμῳ. »
Καθίσαντες γὰρ οἱ Ἰουδαῖοι ἔχλαιον καὶ εἶπον' « Τὶς
ψωμιεῖ ἡμᾶς χρέα ; ἐμνήσθημεν τοὺς ἰχθύας οὖς
ἠσθίομεν ἐν Αἰγυπτῳ δωρεὰν, xal τοὺς σιχύους, καὶ
τοὺς πέπωνας, xal τὰ πράσσα, «ai τὰ χρόμμυ"α, καὶ
τὰ σκόροδα. Νυνὶ δὲ ἡ ψυχὴ ἡμῶν χατάξηρος οὐδὲν
πλὴν εἷς τὸ μάννα οἱ ὀφθαχμοὶ ἡμῶν. » -- « Μηδὲ
εἰδωλολάτραι γίνεσθε.» Τοῦτο ἡρέμα πῶς τοὺς τὰ
εἰδωλόθυτα ἐσθίοντας αἰνίττεται, δειχνὺς ὅτι χαὶ
ἐχεῖνοι ἀπὸ γαστριμαογίας ἦλθον εἰς εἰδυλολατρείαν,
Καὶ ὑμεῖς, φησὶν, ἀπὸ γαστριμαργίας αὐτὰ μᾶλλον,
$ ἀπὸ τελειότητος ἐσθίετε, ὥσπερ ἐκεῖνοι χοροὺς
στήσαντες περὶ τὸν μόσχον ἔπαιζον χορεύοντες ἔμ-
προσθεν αὐτοῦ, καὶ ἔλεγον. « Οὗτοὶ οἱ θεοί σου, Ἰσραὴλ,
οἵτινες ἀνεδίδασάν σε ἐκ γῆς Αἰγύπτου. » Τινὲς δὲ

C

τὸ παίζειν, ἀντὶ τοῦ εἰδωλολατρεῖν, ἐνόησαν. « Μηδὲ D

πορνεύωμεν. » Ηάλιν εἶπεν ἁμαρτίαν ἄλλην, ἀπὸ
αστριμαργίας τιχτομένην. Γέγραπται ἐν βίδλῳ
᾿Αριθμῶν' « Καὶ κατέλυσεν ᾿Ισραὴλ ἐν Σαττεὶμ, χαὶ
ἐδεδηλώθη ὃ λαὸς ἐχπορνεῦσαι εἰς τὰς θυγατέρας
M46: xal ἐκάλεσαν αὐτοὺς ἐπὶ ταῖς θυσίαις τῶν εἰ-
δώλων αὑτῶν" χαὶ ἔφαγεν ὁ λαὸς τῶν θυσιῶν αὐτῶν,
καὶ προσεχύνησαν τοῖς εἰδώλοις αὐτῶν, χαὶ ἐτελέθη
᾿Ισραὶλ τῷ Βεελφεγώρ᾽' xa! ὠργίσθη θυμῷ Κύριος
τῷ Ἰσραὴλ. Καὶ εἶπε Κύρἷος τῷ Meat? Λάδε πάντας
τοὺς ἀρχνγοὺς τοῦ λαοῦ xai παραδειγμάτισον αὐτοὺς

« nam prostrati sunt in deserto.5181 Hecautem ἢ -
« gura nostri fuerunt,ne nos simus concupiscentes
«rerum malarum, quemadmodum et illi concupie-
« runt.Nequeidololatre sitis,sicuti quidam illorum,
«quemadmodum scriptum est : Seditpopulusutco-
« mederetacbiberet, et surrexerunt ut luderent.Ne-
« que scortemursicut quidam ipsorum scortati sunt;
«etconciderunt uno die viginti tria millia.Neque ten-
« temus Christum, sicut et quidam illorum tenta-
« verunt,et a serpentibus exstincti sunt. Neque mur-
c muretis sicut et quidam illorum murmuraverunt,
« et interempti sunt ab exterminatore. »

Omnes quecunque admiranda dixi acceperunt :
at non in omnibus beneplacitum habuit Deus, aut
de illis prospera statuit: Nam hoc est, εὐδόχησε,
id est, oblectationem habuit, Atqui magnis affecti
fuerant donis, videte igitur ne quo modo Deus de
vobis quoque statuat non prospera, licet magnis
donis affecti sitis, nisi dignam vitam prestiteritis.
Universi Judei perierunt : quomodo ergo dicit, In
pluribus non placuerunt Deo? Ne videatur illis
internecionem vaticinari. Aut propterJesum et
Chaleb,recensque genitos Judeorum filios, et quia
in vituli adoratione factus est Moses mediator, ut
perirent sola viginti tria millia !*.« Prostrati sunt.»
Verbum « Prostrati sunt, »repentinamet maximam
ipsorum stragem signiflcat. « Figure nostri fue-
runt. » Quemadmodum enim baptismus et cibus
ac potus flgurz; nostri erant, ita et perditio figura
nostri erat, ne &qualia perpetrantes similia patia-
mur. « Ne nos simus concupiscentes rerum mala-
rum, quemadmodum et illi concupierunt. » David
quoque dicit. « Et concupierunt concupiscentiam
in deserto 19. » Sedentes namque Judai fleverunt
atque dixerunt. « Quis indulgendo pascet nos car-
nibus ? Meminimus piscium quos edebamus in
Egypto gratis, et cucumerum ac peponum, cepa-
rumetalliorum ; nunc vero anima nostra arida est:
nihil preter manna intuentur oculi nostri *?. » —
«Nequeidololatrs sitis.»Hoc occulto quodam modo
edentes idolothyta taxat : ostendens illos quoque
ἃ gule vitio devenisse ad idololatriam : Et vos, in-
quit, a gule vitio potius quam a perfectione addu-
cimini ut illa edalis : $182 quemadmodum illi,
constitutis coram vitulo choris, ludebant, choreas
coram eo ducentes, ac dicebant : « Hi sunt Dii tui,
Israel, qui eduxerunt te de terra /Egypli 18.» Qui-
dam autem intellexerunt hic ludere pro eo quod
est idolis cultum exhibere. « Neque scortemur. »
Aliud rursum dixit peccatum quod a gastrimargia
gignitur. Scriptum est in libro Numerorum: « Et
demolitus est Israel in Stattim, et confirmatus est
populus ut scortaretur cum filiabus Moab : et vo-
caverunt eos ad sacrificia idolorum suorum, et
comedit populus de victimis ipsarum, et adorave-
runt idola ipsarum. Et initiatus est Israel Beelphe-

!5 Exod. xxxir, 28. 39 Psal. cv, 414. Num. xi, A5. 18 Exod. xxxi, 8.

PaTROL. Ga. CXVIII.

25

119

ORCUMENTE TRICO/E EPISCOPI

gor: et iratus est furore Dominusadversus Israel, À τῷ Koplp ἀπέναντι τοῦ ἡλίου, καὶ ἀποστούήφιν.

et ait Dominus ad Mosen : Accipe omnes principes
populi, et ín exemplum pone eos Domino contra
solem et avertetur ira furoris Domini ab Israel. Et
dizit Moses ad tribus Israel : Occidat unusquisque
proximum suum qui initiatus est Beelphegor. Tunc
Phinees filius Éleazar simul transflxit Zambren et
Inulierem Chasben. Fueruntque interfecti in plaga
viginti tría millia !*. » Quidam avtem veterum scri-
ptorum posuerunt viginti quatuor millia. « Neque
tentemus Christum. » Indicat quod ipsi signa pe-
tebant tentantes Christum, sient et Judei in monte
Hor, cum circuissent terram Edom, oblocut: sunt
contra Dominum et contra Mosen dicentes: « Ut
quid eduxisti nos ex Egypto ut occideres in de-
serto, ubinon est , anis nequeaqdua? Anima nostra
nauseat ín paneinani. Et emisit Dominus in popu-
lum serpentes mortiferos,mordebantque populum:
et mortuus est populus multus filiorum Israel "Ὁ. »
— « Neque murmuretis. »Innuit quod fn tentatio-
nibus non se viriliter habent, sed cum murmure.
Non enim magnum est pati solum pro Christo, sed
pati etiam cum gratiarum actione sicut Job. Mur-
muraverunt etiamJudi:ei ad Merrhan propteraquam
amara enim ΟΥ̓Δ! Rürsum murmuraverunt cum
non esset a&qua quando Moses et Aaron jussi sunt
educere aquam de petra: et illa percussa dixit
Moses : « Num es petra hac educemus aquas "ἢ ? »
Rursum murmuraverunt quando missi sunt qui-
dam de populo, utexplorarent terram Chanaan 9.
518 Iterum murmuraverunt quando jussit Moses
populo ut facerent tubas argenteas, ut per cas si-
gnum darent *, Ad hec cum elevaretur arca, mur-
muravit populus, et statim exusta est pars castro-
rüm : et vocatus est locus Tentatio sive Incensio :
oravitque Moses, et cessavit supplicium 9. Vo-
caàt autem magnus Paulus interemptionem po-
tentiam quamdam punitivam.

X, 11-13. « Hec autem omnia in figuris conti-
« gerunt illis.Scripta sunt autern ad nostri admoni-
« tionem ad quos fines seculorum occurrerunt.
« Proinde qui sibi videtur stare, videat ne cadat.
« Tentatio vos non apprehendit,nisi humana.Fide-
« lis est autem Deus qui non sinet vos tentari su-
« prà id quod. potestis, sed faciet simul cum ten-
« tatione etiam eventum, ut possitis sufferre. »

ἡ ὀργὴ θυμοῦ Κυρίου ἀπὸ '[opa?,À. Kal εἶκε Mui.
ταῖς φυλχῖς Ἰσ:αήλ, ᾽᾿Ακοκτείναντε ἕκαστος τὸν οἰχεῖ,
αὐτοῦ τὸν τετελεσμένον τῷ Βεελφεγωρ. Τότε xj

divi; υἱὸς Ἐλεάζαρ συνεξεκέντησε τῷ Ζαμύρῇ y!

τῇ γυναιχὶ Χάσθῃ, xal ἐγένοντο οἱ τεθνηκόε: ς

εὖ πλθγῇ εἰχοσιτρεῖς χιλιάδες. » Τινὲς δὲ τῶν ἐν.

Ἡραψάντων τὸ παλαιὸν, εἰχοσιτέσσαρας — Pin,

« Μηδὲ ἐχπειςάζωμεν τὸν Χριστόν. » « AS

tut αὐτοῖς δὲι σημεῖα ἐπεζήτουν πειρέξηνς,
τὸν Χοιστὸν, χαθὼς xal οἱ ᾿Ιουδαῖοι εἷς Ὧ ἡ
ὄρος" κυκλώσαντες γὰρ τῆν γὴν Ἐδὼμ, xiu
λησαν χατὰ Θεοῦ xal χατὰ Μωσῆ λέγοντες" « Ἴπ
τί ἐξήγαγες ἡμᾶς ἐξ Αἰγύπτου ἀποχτεῖναι ἐν τ-ἰ
ἐρήμῳ, ἔνϑα οὐχ ἔστιν ἄρτος οὐδὲ ὕδωρ ; ἡ δὲ ψυχὶ
fuev προτώχθισεν ἐν τῷ ἄοτῳ τῷ διαχένῳ. Ir
ἀπέστειλε Κύριος εἷς τὸν λαὸν τοὺς ὄφεις τοὺς θεν»
ποῦντας, χαὶ ἔδαχνον τόν λαὸν καὶ ἀπέθανε m
κυλὺς τῶν υἱῶν “Ισραήλ. « — ε Μηδὲ γογγύζετε,»
Αἰνίττεται αὐτοὺς ὅτι ἐν τοῖς πειρασμοῖς οὐ γενναίυ:
ἔφερον, ἀλλὰ μετὰ γογγυσμοῦ. Οὐ γὰρ τὸ ποθι
ὁπὲρ Χριστοῦ μόνον μέγα, ἀλλὰ καὶ τὸ εὐχαρίστυ;
παθεῖν, ὡς ὁ Ἰώδ. “Ἔγογγυσαν καὶ Ἰουδυῖοι εἰς Mi
ῥὰν, διὰ ὕδωρ. Πικρὸν γὰρ ἦν. Πάλιν ἐγόγγοταν οὐ
ὄντος ὕδατος ὅτε Mo cz. καὶ ᾿ΑΔαρὼν ἐκχελεύσθηϑεν
ἐξαγαγεῖν ὑδωρ ἐκ πέτρας καὶ πατάξας αὐτὴν ὁ
Μωσῆς tUtt^ « Μὴ ἐκ τῆς πέτρας ταύτης Üepim-
μὲν ὕδωρ ; » Πάλιν ἐγόγγυσαν ὅτε ἐπέμςθυσέν vw;
ἐχ τοῦ λαοῦ κατασχέψασθαι viv γῆν ΧΧανκόν. liüs
ἐγόγγυφαν ὅτε ἐκέλευσε Μωσῆς τῷ λαῷ ποιῆσαι ey.
πιγγας ἀργυρᾶς ὥστε δι᾽ αὐτῶν ar μαίνειν. Eel b

C τῷ ἐξαίρειν τὴν κιδωτὸν ἐγόγγυζεν ὁ as χε

εὐθὺς κττεκάη μέρος τῆς παρεμδολῆῇς, καὶ ἐχλήνεὶ
τόπος ᾿Εμπυρισμὸς, xal zütavo Μωσῆς, κεὶ ixrier:
ἡ τιμωρία, ἣν καὶ λέγει ὁ μέγας Παῦλος ὄλεθ:ο,
τουτέστι δύναμίν τινα τιμινρόν.

Ἰαῦτα δὲ πάντα τύποις συνέβαινον ἔχεινοις,
ἐγράφη δὲ πρὸς νουθεσίαν ἡμῶν εἰς οὖς τὰ «Di
τῶν αἰώνων πχατήνησεν. Ὥστε ὁ δοκῶν ἕστᾶνι,
βλεπίτω μὴ πέσῃ. Πειρασμὸς ὑμᾶς οὐκ trs
εἰ μὴ ἀνθρώπινος. Πιστὸς δ ὁ Θεὸς ὅς va
ἐάσει ὑμᾶς πειρασθῆναν ὑπὲρ ὃ δύνασθε, ἀλὶὲ
ποιήσει σὺν τῷ πειρασμῷ xai τὴν ἔχδασιν, v.
δύνασθαι ὑμᾶς ὑπενεγχεῖν.

Figuras vocat illa, ostendens hos magis esse D ΤῬύπους buiva xac, δειχνὺς μειζόνως αὐτοὺς

puniendos. Quemadmodum enim in donis veritas
major est figura, ita omnino etin suppliciis. « Ad
quos fines seculorum. » Et ex imminente ipsis
Dne, et ex futuris suppliciis &ternis, magis eos
lerret.Nam ait : Jam fines sseculorum occurrerunt
οἱ dies cerle supplicii. Non solum enim illi simul
&c semel supplicio afficiebatur,sed ecce vobis quo-
que appropinquavit dies finalis. Occurrerunt au-

49 Num, xiv, 1-0. ?? Num. xri, &-6.
*" Num. x,2. ** Num. ΣΙ, 4 seq.

*! Exod.

κολασϑήσεσῃλι. Ὥσπερ γὰρ ἐπὶ τῶν δωρεῶν |j
ἀλήθεια τοῦ τύπου μείζων, οὕτως πάντως καὶ ic
τῶν τιμωριῶν. « Ei οὖς τὰ τέλη τῶν α:ώνων. »
Kal ἔκ τοῦ ἐφιστᾷν αὐτοῖς τὸ τέλος, χαὶ τὰς dxc
αἰωνίας τιμωρίας, πλέον αὐτοὺς πτοεῖ. Ἤδη vi;
φησι" Τὰ τίλη τῶν αἰώνων κατήντησε, xat ἢ ἡ μέρ:
δηλονότι τῆς τιμωρίας. El γὰρ ἐκεῖνοι ἅμα xal ἅμα
ἑτιμωροῦντο, ἀλλ᾽ ἰδοὺ xal ὑμῖν ἔφθασεν ἢ ful

xv, 283. 3 Exod. xvi, 3; xx, 4... 5 Num. xiv, 2.

181

COMMENT. IN EPIST. I AD CONINTH.

782

τοῦ τέλους. Τὸ δὲ κατήντησεν, olov ἔφθασε, « Ὥστε Α tem, hoc est,appropinquarunt: « Proinde qui sibi

ὁ δοχῶν ἑστᾶνα!. » Πάλιν τοὺς ἐπὶ τῇ γνώσει μέγα
φρονοῦντας αἰνίττεται. Εἰ γὰρ χαὶ ἑστᾶναι, φησὶ,
νομίζεις, εὐλαδοῦ μὴ πέσῃς. Αὐτὸ γὰρ τὸ θαῤῥεῖν
ὡς ἕστηκας, οὐδὲ ἱστᾶναι ἐστίν. εἰ δὲ καὶ ἕστηκας,
εὐχερὴς ἐξ ἀπονοίας dj πτῶσις. « Πειρασμὸς ὑμᾶς
οὐκ εἴληφεν. » Ἐπειδὴ ἐφόδησεν αὐτοὺς εἰπών"
« Βλεπέτω μὴ πέσῃ" » πολλοὺς δὲ ἦσαν ὑπενεγ-
χόντες ἤδη πειρασμοὺς, ἵνα μὴ λέγωσι" Τί ἡμᾶς
φοδεῖς ; πολλῶν ἡμῖν γενομένων πειρασμῶν xal χκιν-
δύνων οὐ κεπτώχαμεν, καὶ νῦν ἔχομεν πεσεῖν ;
Φησίν" Οὐκ εἴληφεν ὑμᾶς πειρασμὸς μέγας, εἰ μὴ
μικρός. ᾿Ανθρώπινον γὰρ τὸν μιχρὸν καλεῖ, « IHuavóq
δὲ ὁ Θεός. » Τουτέστιν ἀληθής. Ἐπηγγείλατο γάρ"
« Δεῦτε, οἱ χοπιῶντες, καὶ ἀναπαύσω ὑμᾶς, » ἤγουν

τοὺς πειραζομένους: « Ὑπὲρ ὅ δύνασθε. » ᾿Αναλόγως, p

φησὶ, τῇ ὑμῶν δυνάμει, συγχωρεῖ τὸν πειρασμὸν
ἔρχεσθαι, μᾶλλον δὲ πᾶς πειρασμὸς μείζων ἡμῶν,
εἰ μὴ Χριστὸς βοηθεῖ. « ᾿λλλὰ ποιήσει σὺν τῷ πει-
ρασμῷ. » — [Φ:) 7.} Τοῦτο διχῶς ἐστὶν ἐκλαδεῖν᾽ ἢ
ὅτι τὸν πειρασμὸν συγχωρῶν ἐπελθεῖν, αὐτίκα καὶ
διασχεδάζει καὶ παύει αὐτὸν, ὥστε καὶ ὑμᾶς δύνασθαι
διὰ τὸ ὀλίγον χρόνον ἐνοχλεῖν ὁμῖν, ὑπενεγχεῖν
αὗτόν. Ἥ ὅτι σὺν τῷ πειρασμῷ ποιήσει καὶ τὴν ἐπὶ
τῷ ὑπομονῇ καὶ καρτερίᾳ ἔχδασιν, τουτέστι ποιήσει
ἡμᾶς αὐτίκα κερτεριχοὺς καὶ ὑπομένειν ἱχανοὺς,
dte -μηδὲν ὑμᾶς ἐκ τοῦ πειρασμοῦ βλάπτεσθαι,
ἀλλὰ μᾶλλον χαὶ μιηάλα χερδένειν. « Καὶ τὴν ἔχ-
6actw. » “Βκύασιν λέγει τὴν πλήρωσιν καὶ παῦσιν,
διὰ τὸ δυνηθῆναι ὑμᾶς ὑπενεγχεῖν, ὡς εἰ ἔλεγεν. Ὃς
ποιήσει συντόλως τοὺς πειρασμοὺς πέρας λαθεῖν, διὰ
τὸ δυνηθῆναι ὑμᾶς ὁπενεγχεῖν.

Διόπερ, ἀγαπητοί μου, φεύγετε ἀπὸ τῆς ciu
λολχτρείας. Ὧς φρονίμοις λέγω, κχρίνατε ὑμεῖς
8 φημι. Τὸ ποτήριον τῆς εὐλογίας ὅ εὐλογοῦμεν,
οὐχὶ χοινωνίχ τοῦ αἵμχτος τοῦ Χριστοῦ doc;
τὸν ἄρτον ὅν γλῶμεν, οὐγὶ χωινωνία τοῦ σώμα-
τὸς τοῦ Χριστοῦ ἐστιν ; ὅτι εἷς ἄρτος, ἕν σῶμα
οἵ πολλοί ἐσμεν. ΟἹ γὰρ πάντες ἐκ τοῦ ἑνὸς ἄρτου
μετέχομεν. Βλέπετε τὸν Ἰσραὴλ κατὰ σάρχα.
ΟΥ̓ΧῚ οἱ ἐσυίοντες τὰς θυσίας χοινωνοὶ τοῦ θυσιαστη .
ρίου εἷσι ;

θεραπεύει λοιπὸν αὐτοὺς, πολλὰ αὐτῶν xaüaji-
μῆνος, Ὅρα δὲ, οὐχ ἔτι διὰ μόνην τὴν βλάθην τῶν

c»

videtur stare. » filos rursum clam objurgat qui de
scientia gloriabantur. Quanquam enim te stare
ezsistimas,inquit, time ne cadas. Nam ipsum con-
fidere quod firmus stas,ne stare quidem est: quod
s| etiam stas, facilis est ex arrogantia lapsus.
« Tentatio vos non apprehendit.»Quoniam terruit
eos dicens : « Videat ne cadat ; » jam autem mul-
tas passi fuerant tentationes * ne dicant, Quid nos
terres ? Cum jam multe supervenerínt tentationes
ac pericula,non cecidimus, et nunc casuri sumus ?
Dicit * Non apprehendit vos magna tentatio, sed
tantum parva : vocat enim humanum quod parvum
est. « Fidelis autem est Deus. » Hoc est veraz.
Siquidem promisit dicens : « Venite, qui laboratis
et refocillabo vos*$,»nempe eos qui tentatur. « Su-
pra id quod potestis. » Pariformiter, inquit, ad
vestram potentiam permittit fleri tentationem. Aut
potius: Quaevis tentatio vos everteret, $$ 4 nisi
Christus auxiliaretur. « Sed faciet simul cum ten.
tatione. » — Dupliciter hoc potest intelligi. Aut
quod tentatlonem permittens advenire, statim
quoque ipsam dissipat ac cohibet, ut etiam vos
possitis ipsam ferre, eo quod parvo tempore mole-
sta sitvobis. Aut quod simul cum tentatione faciet
etiam eventum post longanimitatem ettolerantiam:
hoc est, faciet vos protinus tolerantes ac idoneos
ad sustinendur, ut ex tentatione nihil vobis acce-
dat nocumenti, sed magis lucri plurimum acere-
scat. » Etlam eventum » Eventum dicit completio-
nem ac cessationem seu cohibitionem, ut vos
potentes sitis ad sufferendum, ac si diceret : Qui
faciet tentationes accipere brevi terminum,ut pos-
sitis sustinere.

X, 14-18. « Quapropter,dilecti mel,fugite cultum
« idolorum. Ut prudentibus loquor: judicate vos
« quod dico.Poculum benedictionis quod benedici-
« mus,nonne communicatio sanguinis Christi est ?
« Panísquem frangimus, nonne communícatio cor-
« poris Christ! est? Quoniam unus panis,untm cor-
« pus multi sumus.Nam omnes ex uno pane particl-
« pamus.Videte Israel Juxta carnem.Num qui edunt
« victimas, participes sunt altaris ? »

Ipsos posttnodum honorat, postquam in multis
eos objurgavit. Vide autetn, jam non propler $0-

ἀσθενεστέρων ἀδελφῶν κωλύει αὐτοὺς ἐσθίειν τὰ D lum damnum fratrum Imbecilliorum prohibet eos

εἰδωλόθυτα, ἀλλὰ xal αὐτὸ χαθ᾽ ἑαυτὸ τὸ ἑσθίειν
διχδάλλει, εἰδωλολατρείαν τὸ πρᾶγμα χαλῶν. « Ὡς
φρονίμοις λέγω. » ᾿Ἐπειδὴ ἐξῆρε τὸ ἐσθίειν εἰδωλό-
θυτα, εἰδωλολατρεῖαν τὸ πρᾶγμα προσειπὼν, καὶ διὰ
τοῦτο χαθήψατο τὐτῶν, λοιπὸν πειρᾶται θεραπεῦσαι
τὸ τραχὺ τοῦ λόγου, xal φησιν’ Ὑμεῖς, φρόνιμοι
ὄντες, χρίνχτε τὸ πρᾶγμα, xai ἔχετε εὑρεῖν αὐτὸ
εἰδωλολατρείαν. Τοῦτο δὲ ποιῶν xal αὐτοὺς τοὺς
ὑπευθύνους χαθίστει διχαστὰς, δειχνὺς ὅτι σφόδρα

ἐδ Matth. x1, 28

edere idolothyta, verum etlam Ipsum in se edere
vituperat,rem ipsam vocans ídololatríam. «Ut pru-
dentibus loquor. » Quoniam idolothytorum esum
abstulit.idololatriam appellans rem ipsam, et pro-
pterea ipsos objurgavit : nititur deinceps curare
sermohis asperitatem ; et ait * Vos prudentes estis,
judicate rem ipsam, et Invenire poteritis ipsam
esse idololatriam. Hoc autem faciens, eos etiam
qui rei sunt, judices constituit: ostendens quod

785

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

186

σωσιν ἔχειν τινὰ ἰσχὺν αὐτά. « "Oct εἴδωλόν τί ἐστιν.» A aliquam habere. « Quod idolum sit aliquid. » —

— [Φ01.] Οὐχ ὅτι ἐστί τι τὰ εἴδωλα, διὰ τοῦτο χωλύω
τῶν εἰδωλοθύτων γεύεσθαι. Προείρητα! γὰρ ὅτι τῶν
μὴ ὄντων ἐστὶ xal ἀνυπάρχτων χατ᾽ οὐσίαν, xoi
οὔτε βλάδην οὔτε ὠφέλειαν ἔχουσιν ἰσχὺν προξενῆσαί
τινι. ᾿Αλλὰ διὰ τοῦτο κωλύω, ὅτι διὰ τῶν εἰδώλων
τοῖς δαίμοσι προσάγεται ἣ θυσία. Ηῶς οὖν οὐχ
αὐτόθεν βδελυχτὸν xal φευχτὸν τὸ μεταλαμῦάνειν
δαιμονικῆς θυσίας, καὶ δι᾽ αὐτῆς αὐτοῖς ἐχείνοις
ἔρχεσθαι εἰς κοινωνίαν ; Εἶνα χαὶ διὰ τῆς παραθέσεως
τῆς Κυριακῆς τραπέζης xal τοῦ Κυριαχοῦ ποτηρίου»
μᾶλλον ἐλέγχει τὸ ἄτοπον τῶν γευομένων ἅ ἐστιν
εἰδωλόθυτα. Καὶ ὅρα τὸ copóv: xav' ἀρχὰς μὲν
ἠρέμα πως ἥπτετο τῶν ἐλέγχων, προϊὼν δὲ, ὡς
ἐνταῦθα, λίαν πιχρῶς ἐπευδαίνει. « "A θύει τὰ
ἔθνη.» Οὐ λέγω ὅτι ἔχουσι τινὰ ἰσχὺν τὰ εἴδωλα,
ἀλλ᾽ ὅτι, μησὶ, τὰ θύματα οὐ Θεῷ, ἀλλὰ δαίμοσι
θύεται. Μὴ τοίνυν τρέχε ἐπὶ τὰ μισητὰ Θεῷ. Καὶ
γὰρ εἰ καὶ βασιλιχῆς μετεῖχες τραπέζης, xai ταύτην
ἀφεὶς ἐπὶ τὰς τῶν χαταδίχων ἔτρεχες, εὖ ἐποίεις ;
οὐχ ὅτι ἔδλαπτεν ἢ ὠφέλει ἐχείνη, ἀλλ᾽ ὅτι ἐνύδριζες
«ijv βασιλικὴν τράπεζαν.

Οὐ θέλω δὲ ὑμᾶς χοινωνοὺς τῶν δαιμόνων γί-
v&cQat. Οὐ δυνάσθε ποτήριον Κύὐρίου πίνειν,
xil ποτήριον δαιμονίων. Οὐ δύνασθε τραπέζης
Κυρίου μετέχειν, χαὶ τραπίζης δαιμονίων. Ἤ
παραζηλοῦμεν τὸν Κύριον ; Μὴ ἰσχυρότεροι
αὐτοῦ ἐσμεν ;

Εἰ γὰρ οἱ τῆς μυστιχῆς μετέχοντες τραπέζης χοι-
νωνοῦσι Χριστῷ, οἱ δαιμόνων μετέχοντες τραπέζης
δηλονότι δαίμοσι χοινωνοῦσιν. « Οὐ δύνασθε ποτήριον
Κυρίου πίνειν. » ᾿Βπειδὴ ἐν τάζει παραινέσεως
εἰρήχαι, οὐ θέλω ὑμᾶς χοινωνοὺς τῶν δαιμόνων γί-
νεσται, ἵνα μὴ ἡἣ παραίνεσις χαταφρονηθῇ, νῦν ὡς
ἐντάξει ἀποφάσεως αὐτὸ τέθειχεν εἰπών" « Οὐ δύνασθε
ποτήριον Κυρίου πίνειν xal ποτήριον δαιμονίων. Οὐ
δύνασθε τραπέζης Κυρίου μετέχειν χαὶ τραπέζης
δαιμονίων. » "Ex μόνων τῶν ὀνομάτων Κυρίου καὶ
δαιμόνων, χατεσχεύχσε τὴν χώλυσιν. « Ἥ παραζη-
λοῦμεν τὸν Κύριον; » ᾿Εντρεπτιχῶς αὐτὸ τέθειχεν.
Ἢ πειράζομεν χαὶ παραχνίζομεν τὸν Θεὸν, εἰ δύνα-
ται χολασαι ἡμᾶς ; Εἶτα εἰς τὸν εἰς ἄτοπον ἀπαγω-
45» ἐξέρχεται. Μὴ ἰσχυρότεροι αὐτοῦ ἐσμὲν, καὶ
πειράζομεν, xal παρακνίζομεν ;

οὐ πάντα συμρέρει.
οὐ πάντα οἰχοδομεὶ,

ἄντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾽
Πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ’
Μηδεὶς τὸ ἑαυτοῦ ζητείτω, ἀλλὰ τὸ τοῦ ἑτέρου
&xactoc. llàjv τὸ ἐν μαχέλλῳ πωλούμενον
ἐσθίετε, μηδὲν ἀναχρίνοντες διὰ τὴν συνείδη-
σιν. Τοῦ γὰρ Κυρίου ἡ γῆ xal τὸ πλήρωμα
αὐτῆς.

Ἵνα μή τις εἴπῃ αὐτῷ, ὅτι μετὰ χαθαρᾶς ἐσθείω
συνειδήσεως, ἐξουσίαν ἔχω τοῦτο ποιεῖν, ἐπάγει.
Nai, φησὶ, πάντα μὲν σοι ἔξεστιν, ἐπειδὴ αὐτεξού-
gto; παρὰ Θεοῦ γέγονας, ἀλλ᾽ οὐ πάντως ὅτι xal
συμφέρει σοι τὸ ἐσθίειν, “Ὅδῷ γὰρ προδαίνων, διά-

Non quod aliquid sint idola, propterea idolothyta
gustare prohibeo. Dictum est enim quod cum non
sint, nec habent esse secundum substantiam : ne-
que vim habent ut alicui damnum aut utilitatem
afferant : sed idcirco prohibeo, quia per idola de-
monibus offeruntur sacrificia.Quomodo ergo ex eo
abominandum non erit ac fugiendum participare
mensa demoniaca,et per eam ad illos ipsos venire
in communionem ? Deinde per comparationem et
appositionem Dominice mense et poculi Dominici
magis arguit absurdum eorum factum qui idolo-
tbyta degustant. Et considera ejus sapientiam.
Circainitiaquidemsensim quodammodo argumenta
attigit : in progressu vero,nempe hoc loco, acriter
invehitur. « Ea que immolant gentes. » Non dico
vim aliquam habere idola,sed quod ea que immo-
lantur, non Deo, sed demoniis immolantur. Ne
ergo ad ea curras qua Deo abominanda sunt. Et-
enim numquid benefaceres si,postquam regie men-
889 particeps effectus fuisses,ac relicta ad inimico-
rum mensas curreres ἢ non quod ha nocerent aut
juvarent, sed quod injuria afficeres mensam
regiam.

X, 21,22. « Nolim autem vos consortes fleri de-
« monum.Non potestis poculum Domini bibere,et
« poculum demoniorum. Non potestis mense Do-
« mini participes esse, et mense damoniorum.An
« Dominum δὰ &mulationem provocamus. Num
« fortiores illo sumus ? »

Si enim qui mystice mense participes sunt,
Christo communicant,etiam qui demonum mense
participes sunt dommonibus certe communicant.
« Non potestis poculum Domini bibere. » Quoniam
per modum adhortationis dixerat.« Nolim vos con-
sortes fieri demonum, » $17 ne despiciatur ad-
hortatio,nupnc idem per modum sententiae posuit,
dicens : « Non potestis poculum Domini bibere et
poculum demoniorum.Non potestis mense Domini
parlicipesesse et mense daemoniorum.» Ex solis no-
minibus Dominietdemonum confirravit prohibitio -
nem.« An Dominum ad emulationem provocamus ?»
Terrentis more hoc posuit.An tentamus aut irrita-
mus Deum,utrum possit nos punire? Deinde trans-
eundo ostendit quod hoc ad id quod absurdum est
inducat : Num fortiores illo sumus, ut tentemus et

ἢ) irritemus ?

X, 22.26. « Omnia mihi licent,at non omnia con-
« ducunt.Omnia mihi licent,sed non omnia edifi-
« cant. Nemo quod suum est quaerat, sed quisque
« quod est alterius.Omne quod in macello venditur
« edite,nihil discutientes propter conscientiam.
« Domini siquidem est terra et plenitudo ejus. »

Ne quis ipsi dicat : Quia cum pura edo conscien-
tia, licitum est mihi ut hoc faciam, subjungit :
Utique omnia quidem tibi licent, quoniam a Deo
creatus es liberum habens arbitrium,at non temere
faciendum est, quasi tibi conduceret edere. Nam

181

(ΕΟΥΜΕΝῚ TRICCJE EPISCOPI 18

hac via progrediens, affectum habere posses ad αὶ θέσιν σχοίης πρὸς τὰ εἴδωλα τῷ κοινωνεῖν τῶν τρο-

idola. oommunicando mensis ipsorum. « Sed non
omnia sdiflcant. » Hoo propter illos fratres dicit
quibus nocumentum affertur. Nam etsi licitum
ibi est, inquit, at non ediflcas fratrem tuum hoo
faciens quin potius perdis. « Nemo quod suum est
querat. » Neque enim hoc solum querit [Deus].
utrum tu pura edas conscientia, sed etiam ut in
utilitatem sit fratris tui quod agitur. « Omne quod
in macello.» Quia longum de idolothytis protendit
sermonem.adeo ut deinceps etiam illa quee in foro
venalia erant, ut verisimile est, futurum erat ut
territi devitarent,tanquam idolis fortasseiminolata,
abducit eos ab hujusmodi timore. — Alio modo. 1d
solvit quodobsistere videtur.Quia enim de idolothy-

πεζῶν αὐτῶν. « "AAA οὐ «avia οἰχοδομεῖ. » Te
ὡς πρὸς τοὺς βλαπτομένους ἀδελφούς. El Ὑὲρ wi
ἔξεστί σοι, φησὶν, ἀλλ’ οὐκ οἰκοδομεῖς τὸν ἀδελρὴ
σου τοῦτο ποιῶν, ἀλλὰ xoi χαταλύεις. » Mrs
ἑαυτοῦ ζητείτω. » Μὴ γὰρ τοῦτο, φησὶ. μόνον ᾿ς
τεῖ, εἰ καθαρξ gU ἐσθίεις συνειδήσει, ἀλλ᾽ εἰ τῷ
ἀδελφόν cou ὠφελεῖ τὸ γινόμενον. « Πᾶν τὸ ἐν pgs
χέλλῳ.» Ἐπειδή πολὺν χατέτεινε λόγον περὶ τῶν
εἰδωλοθύτων, ὡς λοιπὸν αὁτοὺς, ὡς εἰκὸς, χεὶ τὶ
ἐπ’ ἀγοοᾶς ὦνια παραιτεῖσθαι φοδουμένους ὡς ers
εἰδωλόθυτα, ἀπέγει αὐτοὺς τοῦ τοιούτου φόθδου. —
"Ἄλλως. [ΦΩΤῚ Τὸ ἀντιπίπτειν δοχοῦν λύει.
Ἐπειδὴ γὰρ μετὰ σφοδρότητος τῶν εἰδωλοθύτων
χατέδραμε, xal τοὺς ἐσθίωντας ἐπετίμησεν, ἵνε μὲ

tis cum vehementia fecit mentionem, et, edentes ἢ τις εἴπῃ" Τί οὖν; ἀποσχέσθαι dox δεῖ ἡμᾶς xa

redarguit, ne quis dicat : Quid ergo ? an abstinere
quoque nos oportet ἃ carnibus quo iu foro venales
exponuntur ? aut necesse nobis erit circuire fora
et interrogare ac discutere ne quando idolothytum
sit?anin hujusmodi vitam nostram conoludemus ac
propellemus ?Ne quiergotalia possintobjicere,prem-
veniens dissolvit ea, et ait, $88 nec esse necesse
40 in foro sunt rejicere, nec discutere aut inter-
rogare utrum idolothytum sit an non, sed ab illis
solum oportet abstinere, de quibus aliquis prius
suggessit esse idolothyta. Omne, inquit, quod in
macello venditur, edite, nihil vacillantes ex con-
scientia, neque vacillantes aut interrogantes pro-
pter ipsam, ut hanc, cum dubia sit, curetis : ne-
que enim morosam volebat eis reddere cibi partici-
pationem : ne ex hoc effecti negligentiores,tanquam
impossibile sit preceptum ad exactam diligentiam
observare penitus se eximant ab observatione.
« Nihil discutientes. » Non dijudicantes eos qui
vendunt, num fortassis idolothytum sit, tanquam
conscientia stimulati,et puriflcare ipsam volentes :
sed absque discussione, inquit, que in foro sunt
edite. « Nihil discutientes propter conscientiam. υ
Hoc est, nihil ipsius causa interrogantes aut scru-
tantes. Oportet enim eos qui edunt habere illam
puram et non vacillantem, nec opus habere alia
mentis certitudine que ἃ discussione proveniat.
« Domini siquidem est terra. » Nam si terra Do-
mini est, planum est quod et ea que» in ipsa sunt,
puta carnes ao fructus.Si ergo Domini sunt, quid
dijudicas.

X, 27, 28. « Quod si quis infidelium vos invitat, et
« vultis ire: omne quod apponitur vobis edite, nihil
« discutientes propter conscientiam. Si quis autem
« vobis dixerit : Hoc idolothytum est,ne edatis,pro-
« ter illum qui suggessit et propter conscientiam ;
« Domini siquidem est terra et plenitudo ejus. »

Bene dicit : « Et vultis ire. » Neque enim pre-
cipere votuit neque prohibere.« Nihlldiscutientes.»
Quare ? Ne anxia scrutatione existimemini formi-
dare idola. « Propter conscientiam. » Tanquam vo-
lentes puram servare vestram conscientiam. « Si

τῶν ἐν ἀγορᾷ χρεῶν προχειμένων; "H ἀνάγχην
σχοίημεν ἂν περιιέναι τὰς ἀγορὰς, xa! ἐπερωτῇν
xxi ἀναχρίνειν μή ποτε εἰδωλόθυτον siv, ; εἰς τοιαῦτε
ἡμῶν συγκλείσομεν xai συνελάσομεν τὸν βίον ; Ἵν
οὖν μὴ τοιαῦτά τινες ἀντιτείνειν ἔχοιεν, πρόφθέξσας
αὐτὸς δίδωσι τὰς λύσεις, xal φησι, μήτε tà ἐν
ἀγορᾷ ἀνάγχην εἶναι παραιτεῖσθαι, μήτε τὸ ἀνχχοί-
νειν xai ἐπερωτᾷν, ἀρα εἰδωλόθυτόν ἐστιν ἢ οὗ;
ἀλλ᾽ ἐχείνων ἀπέχεσθαι μόνον, περὶ ὧν τις φθέσε:
ἐμήνυσεν εἰδωλόθυτα εἶναι. Ηᾶν τὸ ἐν μαχέλλῳ,
φησὶν, ἐσρίετα, μηδὲν διστάζοντες κατὰ συνείδησιν,
μηδὲ ἀναχοίνοντες καὶ ἐπερωτῶντες δι᾽ αὐτὴν, ἣν:
ταύτην ἀμφίδολον οὖσαν θεραπεύσητε. Οὐ qà
ἐδούλετο δύσχολον αὐτοῖς τὴν μετάλέψιν παρασχευέ-
σαι τῆς τροφῆς, ἵνα μὴ ix τούτου ὀλιγω ἥσαντι:,
τὸ πᾶν τῆς ἀριθείας ὡς ἀδυνάτου τῆς ἐντολῆς e
σης, εἷς τὸ φυλαχθῆναι παραλύσωσιν. « Νυ δὲν ἐσ.

χοίνοντες. ν Μὴ ἀναχρίνοντες τοὺς πωλοῦνται, pi,

ἄρᾳ εἰδωλόθυτόν ἐστιν, ὡς πληττόμένοι τὴν eva.

δησιν, xal χαθχρίσαι αὐτὴν ἐθέλοντες, ᾿Αλλὰ, ex-
σὶν, ἀζητήτως τὰ ἐπ᾽ ἀγορᾶς ἐσθίετε. « Μηδὲν διὰ
τὴν συνείδησιν ἀναχρίνοντες. » Τουτέστι, μηδὲν
ἵνεχεν αὐτῆς ἐπερωτῶντες καὶ ἀναχρίνοντες. δεῖ
γὰρ αὐτὴν καθαρὰν καὶ ἀδίσταχτον ἐσθίοντας ἔχειν͵
χαὶ μὴ δεῖσθαι πληροφορίας ἄλλης τῆς ἀπὸ τῆς
ἀναχρίσεως. « Τοῦ γὰρ Κυοίον ἡ γῆ. » Εἴ γὰρ ἑ
1 τοῦ Κυρίου ἐστι, δηλονότι val τὰ ἐν αὐτῷ, οἷον
τά τε χρέα καὶ οἱ xaprmo!. Εἴ οὖν τοῦ Κυρίου ἐστι,
εἰ ἀνακρίνεις ;

Et δέ τις χαλεῖ ὁμᾶς τῶν ἀπίστων χαὶ θέλετε

πορεύεσθαι, πᾶν τὸ παρατιθέμενον ὄμϊν ἐσθίε-
τε, μηδὲν ἀναχρίνοντες διὰ τὴν συνείδησιν.

Ἐὰν δὲ τις ὑμῖν εἴπῃ" Τοῦτο εἰδωλόθυτόν ἔστι,
p ἐσθίετε, δι᾽ ἐκεῖνον τὸν μηνύσαντα καὶ τὴν
συνείδησιν. Τοῦ γὰρ Κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλήρω-
μα αὐτῆς.

Καλῶς τὸ, « Θέλετε. » Οὔτε γὰρ προτρέψασθαι,
οὔτε ἀποστρέψασθαι αὐτοὺς ἠδούλετο. « Μηδὲν dva-
χρίνοντες. » Διατί; Ἵνα μὴ τῇ πολλῇ, φησὶ, περιεξ -
Υἱᾳ, νομισθῆτε δειλιᾷν τὰ εἴδωλα. « Διὰ τὴν συνεί-
δησιν. » Ὡς θέλοντες, φησὶ, χαθαρὰν φυλάττειν

789

COMMENT, IN ΒΡΙΒΤ. 1 AD CORINTH.

790

ὑμῶν τὴν συνείδησιν, « ὰν δὲ τις ὑμῖν εἴπῃ, » À quisautem vobis dixerit. » Quare jam non edemus 1

Ἵνα τί μηχέτι ἐσθίομεν; καί φησιν ᾿Αληθῶς μὲν
πάντα τοῦ Κυρίου ἐστιν, ὡς xa! αὐτὴ hy ἐξ ἧς
ἐκδαίνει ταῦτα! ἀλλ᾽ ἐὰν φάγητε, τὴν συνείδησιν
τοῦ μηνύσαντος βλάπτετε. Σχανδαλισθήσεται γὰρ,
τί δήποτε ἀχούσαντες, οὐχ ἀπέχεσθε — (GEOAQP.)
Τοῦτο δὲ λέγει, φοδούμενος μήπω νομίσωσιν ὡς
ἰσχὼν τῶν εἰδώλων ἐχόντων γίνεσθαι τὴν χώλυσιν.
« Τοῦ γὰρ Κυρίου fj γῆ. » Σὺ μὲν γὰρ οἶδας ὅτι τοῦ
Κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς, xal τῆς τῶν
εἰδώλων ἀσθενείας καταφρονεῖς. Ἐκεῖνος δὲ τῇ
πλάνῃ δεδουλωμένος, βλάθην ἐντεῦθεν παρποῦται,
εἶδιυλοθύτων σε κρεῶν μιεταλημθάδειν ἡγούμενος.
Τοῦτο γὰρ διδάσχει τὰ ἑξῆς, Ἵνα τί vào ἡ ἐλευθερία
pou κρίνεται ὑπὸ ἄλλης συνειδήσεως ; ἐλευθερίαν
χαλῶν τὴν χέριν τῆς πίστεως. Εἰ ἐγὼ χάριτι μεῖ-
ἔχω, τὶ βλασφημοῦμαι ὑμὲρ οὔ ἐγὼ εὐχαριστῶ ;
Οὐχ ὅσιον, φησιν, ἄλλον λωδᾶτθαι διὰ τὴν ἐμὴν τε-
λειότητα.

ἤλλλως. [Φ0Τ.] ᾿Επειδὴ ἀνωτέρω ὅτε τὰ ἐν μα-
κπέλλῳ πωλούμενα οὐχ ἐχώλυεν ἐσθίειν, ἐπήγαγε"
« Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς, » τουτί-
στι, τὰ ἐν αὐτῇ πάντα. Ταῦτα γάρ «ov τὰ πλη-
ροῦντα αὐτὴν, χαρποὶ xai ζῶα, xal τὰ ὅμοια, Εἶτα
πρφἴὼν λέγει. « ᾽Εὰν δέ τις ὑμῖν εἴπη ὅτι εἰδωλόρυτόν
ἂστι, μὴ ἐσθίετε,» ἵνα μή τις εἴπῃ Τί οὖν ; νῦν οὐκ
ἔστιν ἡ γῇ τοῦ Κυρίου καὶ τὰ ἐν αὐτῇ ; ᾿Αλλ᾽ ὅτε
μὲν οὐχ ἐχώλυες ἐσθίειν τοῦ Κυρίου ἦν, νῦν δὲ οὐχ
ἔστιν ; Iva μὴ οὖν μὴ ἐξῇ τοῦτο λέγειν τινὶ, πάλιν
τίθησι τὸ αὐτὸ «at φησι' Τοῦ Κυρίου μὲν ἡ γῆ καὶ
τὰ lv αὐτῇ, ὅπερ ἔμπροσθεν εἶπον, ἀλλὰ διὰ τὸν μη»
νύσαντα χαὶ τὴν συνείδησιν αὐτοῦ, οὐ δεῖ γεύσασθαι
ἐχείνων τῶν εἰδωλοθύτων. Εἰ γὰρ τοῦ Κυρίου ἡ γῆ
χαὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς, αὐτὸς οὐδενὸς ποιήσει ὑμᾶς
ἔχειν ἐεδεῶς, xdv. τηύτης Oc αὐτὸν ἀπόσχησθε τῆς
εἰδωλοθύτου θοίνης. “ ἐπεὶ τοῦ Κυρίου ἡ γὴ xai
τὰ ἐν αὐτῇ, πολλῷ μᾶλλον xai ὁ ἄνθρωπος ὁ ἐν αὖ-
τῇ. Διὰ γοῦν τοῦτον τὸν μηνύσαντα ὃς ἐστι τοῦ Κυ-
οίου, val τοὺς ἄλλους )σως τοὺς μηνύοντος ἀχούσαν-
τας ἵνα μὴ βλαδῶσι, μὴ ἐσθίετε. Τοῦ Κυρίου γὰρ
ἣ Υῇ καὶ τὰ ἐν αὐτῇ, xai δεῖ ὡς ὁποδούλων φρον-
τίγειν τῶν ἐν αὖτῃ. Οὐ γὰρ ὅτε μὲν ἔδει φαγεῖν,
τοῦτο ἔδει ἐννοεῖν, ὅτε δὲ μὴ ἐσθίειν, τοῦτο παρο-
ρᾷν, ἀλλ᾽ ἀεὶ ὡσαύτως ἔχοντας, καὶ τότε εὐχαρίστως
ἐσθίειν, ὡς τοῦ Κυρίου παρασχόντος ἡμῖν εἰς βρῶ-
σιν ταῦτα, xa! νῦν εἰχότως μὴ ἐσθίςξιν, ὡς φυλατ-
τομένους σκανδαλίζειν τοὺς τοῦ Κυρίου δούλους καὶ
ὁμοδούλους ἡμῶν.

Συνείδησιν δὲ λέγῳψ, οὐχὶ τὴν ἰαυτοῦ͵, ἀλλὰ
τὴν τοῦ ἑτέρου. "Iva τί γὰρ ἣἢ ἐλευθερία μου
χοίνεται ὑπὸ ἄλλης συνειδήσεως ; εἰ δὲ ἐγὼ
χάριτι μετέχω, τί βλασφημοῦμαι, ὑπὲρ οὗ ἐγὼ
εὐχαριστῶ ; ἴτε οὖν ἐσθίετε, εἴτε πίνετε, εἴτε τί
ποιεῖτε, πάντα εἷς δόξαν Θεοῦ πο'εῖτε.

« Συνείδησιν. » Τλν τοῦ Ἕλληνος τοῦ καιχμηνύ-
σαντος, ἵνα μὴ βλαδῇ. « "Iva τί γλρ ἢ ἐλευθερία μου
χρίνεται ; » Ἵνα μή τις εἴπῃ Διὰ μὲν τὴν τῶν
ἀδελφῶν συνείδησιν τῶν βλαπτομένων, καλῶς φαγεῖν

et ait : Vere quidem omnia Domini sunt, sicut et
ipsa terra ex qua haeo prodeunt ; verum si ederitig,
conscientiam ejus qui euggessit nocumento estis :
offendiculum enim patietur,cogitana quam tandem
ob causam, cum hoc audieritis, non abstineatis.
-— Hocautem dicit, veritus ne quo modo existima.
rent idcirco fleri prohibitionem quasi idola vim ali-
quam haberent, « Domini siquidem est. » Ete-
nim tu nosti quod Domini eit terra $89 οἱ ple-
nitudo ejus, et idolorum contemnis imbeoillita-
tem : at ille errore deceptus, nocumentum inde
colligit, putans te fleri participem carnium idolis
immolatarum. Nam hoc docent ea quee sequuntur :
Quareenim libertas mes judicatur ab ali& conacien-
tia ? libertatem vooans fldei gratiam. δὶ ego cum
gratia partioipo, ut quid ealumniam sustineo de «o
pro quo gratias ago ἢ Non est, inquit, sanctum,
alium depravare propter meam profectionem.

Alio modo. Quoniam superius eum ea que in
macello venderentur edere permittebat,subjunait :
« Domini est terra et plenitudo ejus, » hoo est,
universa que» in ea sunt : nam hmosunt que ipsam
implent, fructus nempe et animalia, ac similia.
Deinde in progressu dicit : « δ quis autem vobis
dixerit idolothytum esse, ne edatis, » ut non dicat
aliquis : Quid ergo ? nunc Domini non est terra et
que in ea sunt ὃ At quando permittebas edere, Do-
mini erat, nunc autem non est? Ne id ergo liceat
cuiquam dicere, idem rursum ponit, et ait: Do.
mini quidem est terra οἱ que in e& sunt, quod an-
tea dizi : sed propter illum qui suggessit et ipsius
conscientiam, non oportet illorum gustare idolo-
tbyla. Nam si Domini est terra et plenitudo ejus,
ipse faciet vos nullo egere, etiam ai propter ipsum,
hoc idolothytorum οἷο absiineatis. Aut si Domini
est terra, et qum in e& sunt, multo magis homo
qui in ea est : propter bunc ergo qui suggessit qui
Domini est, aliosque fortassis qul audierunt sug-
gerentem, ne damnum recipiant : « non edatis.
Domini siquidem est terra, et qua in ea sunt, et
conservorum curam habere oportet qui in ea sunt.
Neque enim eum edere oportuit, conveniebat solum
hoc intelligere, et quando non est. edendum tum
negligere, sed semper eodem mmodo se habere:
et tunc edentes gratias agere quod Dominus hec
vobis in alimentum preebuerit, et nunc merito non
edere, tanquam observantes ne offendiculo sitis
servis Domini, vestrisque conservis.

« X, 29.21 Porro conscientiam dioo, non tuam,
« sed alterius. Cur enim libertas mea judicatur ab
« alia conscientia ?Quod si egogratia participo,our
« ob id mihi maledicitur, pro quo egogratiasago ?
« $90 Sive igitur editis sive bibitis sive quid fa-
« citis, omnia in gloriam Dei facite. »

« Conscientíam. » Greci videlicet, eive gentilis,
qui suggessit, ne damnum patiatur. « Cur enim li-
bertas mea judicatur? Ne quis dicat: Bene quidem
edere prohibemur propter fratrum conscientiam

791 OECUMENH TRICCJE EPISCOPI 7

qui damnum paterentur, at de Grecis eorumque À χωλυόμεβα, περὶ δὲ τῶν "EAAY vtov xai τὴς Tech.

conscientia curare non oportet, ait: Quid enim ne-
cesse est, ut libertas mea qua nihil observo, sed
liber sum a ciborum observatione, judiceturab alia
conscientia ? hoc est, condemnetur a Greci con-
scientia ἢ Dicet enim ut verisimile est : Fabule sunt
res Cbristianorum : idola videtur abominari, et
sacrificia qui inter ea sunt, prompto animo come-
dunt : « Quod si ego gratia participo. » Propter
gratiam Dei, qua adeo sublimem mihi prestitit
animum, qui posset persuaderi nullo talium se
coinquinari ; confldens ergo Dei gratie edo. Si tu,
inquit, Dei gratia factus es perfectus, ut scias nihil
esse idola, et perfectum, ut ais, habes animum, qui
nihil nocumenti suscipiat,etiam si participare velis
in idolothytis : cur ergo teipsum reddis maledictis
obnoxium, et per te fidem ipsam ac Deum ? idque
tunc et in eo pro quo magis debebas gratias agere,
cum mente perfectus sis. [056 vero de seipso ser-
monem effiguravit, quo modestiorem redderet ac-
cusationem. Deinde subjungit, « Sive editis, » elc.
Ubi enim arguendo cohibuisset, jam soluta trans-
figuratione quam adversus seipsum assumpserat,ex
directo ipsos admonet, dicens : « Sive editis, » etc.
« Pro quo ego gratias ago. » Ego, inquit, edens
gratias ago pro Dei gratia, que mihi animum tri-
buit sublimem et impollutum. Propterea dicit :
« Participans gratias ago. » Cur ergo ob id pro quo
ego gratias ago, hoc est, pro gratia Dei, a Grsecis
mihi maledicitur.Dicent enim quosdam impostores
nos esse et mendaces, quiidolaquidem aversemur,
&t mensis qua ibi exponuntur communicemus.
« Sive ergo editis. » Ita, inquit, omnia facite, ut
occasionem glorificandi Deum prebeatis, ut ea
qua nunc fiunt una cum ignominia et infidelitate
per fidem conferantur, sicut dictum est.

5*1 X, 32, 33; XI, 1. « Sitis nullum prebentes
« offendiculum, neque Judeis, neque Grecis, ne-
« que Ecclesie Dei, quemadmodum ego per om-
« nia omnibus placeo non querens meam ipsius
« utilitatem, sed multorum, ut salvi fiant. Imita-
« tores mei estote, sicut et ego Christi. »

« Nullum praxbentes offendiculum. » Hoc est,
nullam cuiquam prabentes vituperandi occasionem.
Fiet autem hoc si neque Jud&o, neque Graeco simus
offendiculo, neque omnino fratribus, nam si sunt

p ?92:, κἄν μετασχεῖν βουληθῇς τῶν εἰδωλοθύτων, τὶ

σεως αὐτῶν οὐ δεῖ φροντίζειν, φησί. Τίς γὰρ yai
ἵνα τὸ ἐλευθέριόν μου, τουτέστι, τὸ ἀπαραῖτητὴ
μου χαὶ ἐλεύθερον βρωμάτων πκαρατυ, ρήσεως, E.

νηται ὑπὸ ἄλλης συνειδήσεως ; τουτέστι, XXac.

νηται ὑπὸ τῆς τοῦ Ἕλληνος συνειδήσεως ; ᾿Βρεῖ v,

ὡς εἶχός" Μῦθοι τὰ Χριστιανῶν, τὰ εἴδωλα Dbuse

βδελύττεσθαι, xal τὰ ἐν αὐτοῖς θυόμενα προβύμε
ἐσθίουσιν. « E? δὲ ἐγὼ γάριτι μετέχω. » Διὰ τῷὁ»
“άριν τοῦ θεοῦ, τὴν οὕτως μου τὴν Ψυχὴν o,
ποιήσασαν, ὡς πεπεῖσθαι μηδενὶ τοιούτῳ μολύε
σθαι. θαῤῥῶν οὖν τῇ χάριτι τοῦ Θεοῦ ἑσθίω. Εἰ c,
φησὶν, ix χάριτος θεοῦ γέγονας τέλειος, ὥστε d
vat μηδὲν εἶναι τὰ εἴδωλα, καὶ χατηρτισμένην, ἐς
λέγεις, ἔχεις τὴν ψυχὴν, εἰς τὸ μηδὲν παραδλάτει-

βλασφημεῖσθαι σαυτὸν παρασχευάζεις, χαὶ OU om
τὴν πίστιν xai τὸν Θεόν ; Καὶ τότε ἐπ᾽ ἐχείνῳ, ὑξι;
o5 μᾶλλον ὥφειλες εὐχαριστεῖν, τελειωθεὶς τὴν Di.
γοιαν ; Αὐτὸς δὲ ἐφ’ ἑαυτοῦ τὸν λόγον ἐσχημέτισ:,
μετριώτεςον τὸν ἔλεγχον ποιῶν. Εἶτα ἐπάγει" «Ἐπ!
ἐσθίετε, » xai ἑξῆς, Καὶ Oct τῶν ἐλέγχων ἔπχος:,
τότε τὸν εἰς ἑαυτὸν λύσας μετασχη μματισμὸν, ἐξ εὑ-
θείας αὐτοῖς παραινεῖ, λέγων" « Εἶτε ἐσθίετε, » xr
ἑξῆς. « Ὑπὲρ οὗ ἐγὼ εὐχαριστῶ. » ᾿Εγὼ, cz».
ὑπὲ τοῦ χάριτι Θεοῦ μοι τὴν ψυχὴν ὑψηλὴν xr
ἀμόλυντον ὑπάζγειν, εὐχαριστῷ ἐσθίων. Διὰ τοῖς
λέγει“ « Μετίχων εὐχαριστῶ. » Διατέ οὖν Ori ὁ
ἐγὼ εὐχαριστῶ, τοὐτέστιν ὑπὲρ τῆς χάριτος τὸΆὸ
Θεοῦ, ἀπὸ τῶν ᾿Ελλήνων βλασφημοῦμαι ; Ep
γὰρ εἴρωνας τινας xal ψευδολόγους, τὰ μὲν εἶδωλ:
ὃῆθεν ἀπεστρεφομένους, κοινωνοῦντας δὲ τῶν iux
τραπεζῶν. « Εἴτε οὖν ἐσθίετε. » Οὕτως, φησὶ, z-
τα πράττετε, ἵνα τοῦ δοξάζεσθαι τὸν Θεὸν doi
παρέχητε, ὡς τά γε νῦν γινόμενα, xal ἀδοξί: ἃ
πίστει προστοίδετα:, χαθὼς εἴρηται.

᾿Απρόσχοπο: γίνεσθε xal Ιουδαίοις, xal "Ex
λησι, xal τῇ Ἐχχλησίᾳ τοῦ Θεοῦ, χαθὼς xr
πάντα πᾶσιν ἀρέσχω, μὴ ζητῶν τὸ ἐμχυτοῦ Gu
φέρον, ἀλλὰ τῶν πολλῶν, ἵνα σωθῶσι. Μιμηττ:
μου γίνεσθε, χαθρὼς χχγὼ Χριστοῦ.

« ᾽Λπρόσχοποι, » τουτέστι, μηδεμίαν μτ, δεν! 1΄-
Ὧοὸυ παρέγοντες ἀφορμήν. Ἔσται δὲ τοῦτο, ἐὼν
pte Ἕλληνα, μήτε Ἰουδαῖον σχανδαλίσωμεν, vw
μὴν τοὺς ἀδελφούς. Οὗτοι γὰρ $j Ἐχχλν σία τοῦ 0:5.

Ecclesia Dei. Considera vero quod postremo loco D Ὅρα δὲ τὸ μεῖζον, ἔσχατον εἶπε. Καὶ γὰρ καὶ τοὺς

᾿ posuerit id quod majus est. Siquidem alios etiam
convenit ad fidem attrahere, et non eos qui jam
fratres sunt impellere. His autem verbis omnes de-
signat qui ex eo offendebantur quod idolothyta
ederent. « Quemadmodum ego. » Deinde quia rem
preceperat difficilem, reos enim fecerat damni Ju-
deorum ac Grecorum, seipsum posuit in exem-
plum, efficiens per hoc ut sermo facile suscipiatur.
« Per omnia omnibus placeo. » Ac si dixisset :
Omnibus ad omnia placeo ; quod etiam dixit in
superioribus : Omnibus omnia factus sum ut om-
nino aliquos salvos faciam. « Non querens meam

ἄλλους ἐφέλχεσθαι προσήχει πρὸς τὴν πίστιν, οὐ
μὴ καὶ τοὺς ἀδελφοὺς διώ Σημαίνει δὲ ἐκ c
| καὶ τοὺς φοὺς διώχειν, Σημαίνει δὲ ἐκ τοῦ
τῶν τῶν ῥημάτων πάντας σχανδαλιζομένους ἐχ c5)
ἐσθίειν αὐτοὺς εἰδωλόθυτα. « Καθὼς χἀγὼ Χοι-
στοῦ. » Εἴτα ἐπειδὴ δυσχερὲς ἐπέταξεν (ὑπευθύνους
4 , M 4 1 * a- 'l ' ὃ ἰ * 'E2j ,
γὰρ αὐτοὺς ἐποίησε xai τῆς ᾿Ιουδαίων xai ᾿Ελλή-
νων βχκάδης), ἑαυτὸν εἰς παράδειγμα τέθεικεν, εὖ-
παράδεχτον ταύτῃ χατασχευάζων τὸν λόγον. « [ἅντα
πᾶσιν ἀρέσχων. » Ὡς εἰ εἶπεν’ Εἰς πάντα πᾶτιν
ἀρέσχω᾽ ὃπερ xai ἄνω ἔλεγε. Τοῖς πᾶσι γέγονα τὰ
κάντα, ἵνα πάντως τινὰς σώσω. « Μὴ ζητῶν τὸ
ἐμαυτοῦ. » Ὡς ὅταν ἔλεγεν’ « Ηὐχόμην ἀνάθεμα c-

793

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

194

ναι Ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν μου xal Α ipsius utilitatem. » Veluti cum dicebat : « Optarim

τῶν ὧν μου.» Τοῦτο γὰρ μίμησις Χριστοῦ.
τὸ μὴ ἰχυτοῦ, ἀλλὰ τῶν πλησίον χήδεσθαι. « ᾿Αλλὰ
τὸ τῶν πολλῶν. » —(9QT.] Τὸ τῶν πολλῶν, φησὶ,
συμφέρον, ἥπερ τὸ ἐμαυτοῦ. Ἐπειδὴ ἔνιοι ζητοῦσι
μὲν τὸ τῶν πολλῶν, ἄλλοι μὲν ἵνα χερδήσωσιν αὖ-
τῶν τὴν εὔνοιαν ἐπί τὸ σοῖσι λυτιτελοῦν οἱ δὲ ἵνα
παρ᾽ αὐτῶν ἑπαίνεθῶσιν, οἱ ὃὲΣ ἵνα ἄλλου τινὸς ἐπι-
τύχωσι τοιούτου, αὐτὸς δείχνυσιν ἐφ’ ὅτῳ αὐτοῖς
ἐσπούδασεν ἀρέσκειν, καὶ φησιν, ὅτι ἐπὶ τὸ ἑχείνοις
συμφέρον xai οὐχ ἁπλῶς συμφέρον, ἀλλ’ ἕτι σαφέ-
στερον, ἵνα σωθῶσι, φησί.

ΚΕΦΑΛ. ζ΄.
Περὶ σχίσματος ἀνδρῶν xal γυναιχῶν ἐν εὐχαῖς
xal προφητείαις,

Ἐπαινῶ δὲ ὑμᾶς, ἀδελφοὶ, ὅτι πάντα μου
μέμνησθε, xai καθὼς παρέδωχχ ὑμῖν τὰς παρα-
δόσεις χατέχετε. Θέλω δὲ ὑμᾶς εἰδέναι ὅτι mav-
τὸς ἀνδρὸς ἢ χεφαλὴ ὁ Χριστὸς ἐστι, Κεφαλὴ ὃ
γυναιχὸς ὁ ἀνήρ. Κεφαλὴ δὲ Χριστοῦ ὁ Oso. Πᾶς
ἀνὴρ προσετχόμενος ἢ προφητευὼν χατὰ χεφαλῆς
ἔχων, χαταισχύνει τὴν χεφαλὴν αὐτοῦ. llàsa
δὲ γυνὴ προσευχομένη ἢ προφντεύουσα ἀχα-
ταχαλύπτῳ τῇ κεφαλῇ, καταισχύνει τὴν χεφαλὴν
αὐτῆς. "Ἔν γὰρ ἐστι χαὶ τὸ αὐτὸ τῇ ἐξυρημένῃ.

Μέμφεται αὐτοῖς ὅτι αἱ μὲν γυναῖχες, ἀχαταχα-
λύπτῳ τῷ χεφαλῇ χαὶ ηὔχοντο xai ἐπροεφήτευον.
Οἱ δὲ ἄνδρες xal ἐχόμων͵, xal χαταχεχαλυμμένοι
ἦσαν τὴν χεφαλὴν, ἐν τῇ εὐχῇ xai προφητείᾳ, ἂτι-
va ᾿Ελληνιχῶν ἦν ἐθῶν, Αἰνίττεται δὲ ὅτι xal πα-
ρὼν, περὶ τούτων αὐτοῖς διείλεχτο, ὧν οἱ μὲν ἐπεί-
σθησαν, οὖς xal ἐπαινεῖ, οἱ δὲ οὗ, πρὸς οὖς προϊὼν
φησίν. Rl δέ τις δοχεῖ φιλόνειχος εἶναι, ὁ "εἷς τοι χύ-
τὴν συνήθειαν οὐχ ἔχομεν. « Ὅτι πάντοτέ μὴν μέ-
μνησθε, » Kal τοι περὶ τοῦ μὴ χομᾷν ὁ λόγος αὐτῷ,
μηδὲ κεκολύφθαι ἐν εὐχῇ καὶ προφητείᾳ τὴν χεφα-
λιν. Πῶς οὖν φησιν ὅτι, « Πάντοτέ μου μέμνησθε ; »
πρόφασιν εὕλογον λαδὼν, ἐπαίρει τοῖς ἐπαινοις αὐ-
τούς. Πρὸς γὰρ τοὺς ὑπαχούσαντες ὁ λόγον αὐτῷ,
οὐχὶ περὶ τῶν μὴ ὑπαχουσάντων. « Θέλω δὲ ὑμᾶς
εἰδέναι. » Πρὸς τοὺς πεισθέντας τῷ λόγῳ τούτῳ δια-
λεγόμενος, τοὺς ἀπιστήσαντας διορθοῦται μὴ δεῖν
κεχαλυμμένῃ εὔχεσθαι χεφαλῇ. ᾿Επιφέρει δὲ καὶ
τὴν αἰτίαν. « [Ἰαντὸς ἀνδρός. » Π]ιστοῦ δηλονότι.
Αὐτοὶ γὰρ εἴσι μέχη Χριστοῦ, Καὶ αὐτῶν χεφαλὴ ὁ
Χριστὸς, οὐ μὴν τῶν ἀπίστων. Κεφαλὴ μὲν ἡμῶν
τῶν πιστῶν ἐστὶν ὁ Χριστὸς͵ ὡς συσσώμων χαὶ συμ-
μετέχων αὐτῷ γεγενημένων, διὰ τῆς χοινωνίας τοῦ
σώματος χαὶ αἵματος αὐτοῦ. Δι᾿ αὐτῶν γὰρ ἅπαν-
τες Ev σῶμα χρηματίσαντες, χεφαλὴν ἔχομεν αὐτόν.

Κεφαλὴ δὲ τοῦ Χριστοῦ ὁ Θεὸς xai Πατὴρ, ὡς γεν-
νήτωρ χαὶ προδολεὺς χαὶ ὁμοούσιος αὐτοῦ. « Κεφαλὴ
δὲ γυναιχὸς ὁ ἀνὴρ. » Ὅτι xal αὐτὸς γεννήτωρ αὖ-

?! Rom. ix, 3.

anathema esse a Christo pro fratribus meis et co-
gnatis meis 31,» Hoc autem Christi imitatio est,
non qu&rere meum commodum, sed proximis pro-
videre, « Sed multorum. » Multorum, inquit,com-
modum magis quaero, quam meum.Quandoquidem
nonnulli multorum querunt commodum alii sane
ut illorum luciifaciant benevolentiam, in hoc ut
sibi prosint : quidam vero ut ab eis laudentur,
alii ut aliud quidpiam simile ab eis assequantur :
ostendit ipse ad quid illis placere studuerit, et ait
quod ob commodum ipsorum ; nec qualecunque
commodum, sed manifestius adhuc ut salvi fiant,
inquit.
δ Φ CAPUT VI

B pe dissidio virorum ac mulierum in precationibus et

prophetiis.

XI, 2-2. « Collaudo autem vos,fratres, quod om-
« niumqui mea sunt memores sitis, et, quemadmo-
« dum tradidi vobis, instituta servetis. Sed volo vos
« scire quod omnis viri caput Christus est, caput
« autem mulieris vir,caput vero Christi Deus.Omnis
« vir orans aut prophetans habens quidpiam in ca-
« pite, probro afficit caput suum.Omnis vero mulier
« oransaut prophetansnon operto capite,pudore af-
« ficit caput suum : nam unumestetidemacsi rasa
« esset, »

Accusat eos quod mulieres quidem capite non
operto orabant ac prophetabant : viri autem comati
erant, et capite erant operto in precatione ac pro-

C phetia. Quesane Grecorum mores erant. Insinuat

etiam quod praesens apud ipsos de his disseruerat.
Eorum vero quidam persuasi fuerant, quos etiam
collaudat ; alii vero non quibus in progressu lo-
quituz, cum ait: Caeterum si quis videtur conten-
tiosus esse,noshujusmodi consuetudinem non habe-
mus. « Quod omnium qui mea sunt memores sitis. »
Atqui dehocne comatiessent, et de non operiendo
capite in precatione et prophetia sermo ipse erat,
quomodo ergo ait : « Omnium qua mea sunt me-
mores sitis ? » Accepta rationabili causa laudibus
eos offert. Nam adillos sermoipse dirigitur qui ob-
temperaverant,nondehis qui non obedierant. « Sed
volo vos scire. » Cum iis disserendo qui huic sermoni
obtemperaverant, eos corrigit qui non crediderant
non oportere orare tecto capite. Affert autem et
causam. « Omnis vir, » fidelis videlicet. Ipsi enim
sunt membra Christi, et eorum caput Christus est,
non autem infldelium. Caput quidem nostrum qui
fideles sumus Christus est, tanquam eorum qui
ejusdem facti sunt corporis, ejusdemque consortes
nature, per communicationem corporis et san-
guinis ipsius. Per hanc enim omnes unum corpus
appellati, ipsum habemus caput.

δ΄. Christi vero caput Deus ac Pater esttanquam
parens et productor, ac ejusdem cum ipso sub-
stantie. « Caput autem mulieris vir. » Qui et ipsi

795

ORCUMENII TRICOAR EPISCOPI TW

mulieri patens est et productor ac ejusdem sub- Α τῆς xz! προβολεὺς καὶ ὁμοούσιφς ὑπάρχει exi.

stantie cum ipsa. Consequens ergo aptaque pro-
portio est. Quod si dictum illud : « Omnis vir, »
deinfidelibus quoque intelligas, rectus erit intel-
lectus de modo creationis loquendo. Qui enim ho-
minem in caetera dominari permisit, ipsum solum
sub sua potentia ac dominatu manere concessit,
non proponens ipsi alium Dominum, aut habentem
super eum potestatem. « Caput autem mulieris
vir. » Eo quod prior dignitate sit et potestatem in
illam habeat. « Caput vero Christi Deus. » Hoc
ideo solum quod ejus sit principium : neque enim
oportet quz de capite dicta sunt, similiter quoque
de Christo intelligere : sed hominum quidem caput
Christus est secundum oreationem, Christi vero
caput Pater est propler principationem. Nisi ita
quoque caput Christi dicatur Deus, sicut et nos-
trum dicitur Deus, quatenus est et consideratur
homo.juxtaillud. « Pater meus major me est?*; νεῖ:
« Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum,
Deum meum ac Deum vestrum ??. » — « Omnis vir
orans. » Non prohibet semper virum tecto esse
capite, sed tantum operationis ac prophetia; tem-
pore. « Habens quidpiam in capite. » Non dixit
aperte : Qui capite est operto, sed : « Habens quid-
piam in capite, » tollens hoc modo non pilei tan-
tum tegumentem, sed etcome. Etnim qui comam
nutrit, aliquid etiam in capite habet, nempe co-
mam. « Probro afficit caput suum. » Nosenim
viros Deus fecit liberos, hoc est, nulli eorum qui
sunt in terra subditos, sed omnibus dominantes.
Non ergo oportet eos habere potestatem super ca-
put qui nullius subduntur potestati eorum qui in
terra sunt. Caput enim tectum esse, potestatem
quamdam est capiti superponere. Nam pro potes-
tate est capitis tegumentum, quod solet mulieri
superponi, significans viri potestatem, utpote cui
ipsa subjecta est. Qui igitur libero capiti potesta-
tem superponit, merito caput suum Christum pro-
bro afficit.« Pudoreafflcit caput suum. »Quomodo ἢ
Tum quia idem est ac si rasa esset: tum quia ca-
pite fugitivam quamdam sese exhibet et profugam
ἃ data sibiaDeo potestate,nempe viro. Quomodo
unnm est et idem ac si rasa esset, cum $24 ea
qua rasa est ne naturale quidem tegmen habeat,

nempe capillos, hec autem habeat. Et dicemus quod illa que non est operto capite, quantum io seeft.
naturale quoque excussit tegumentum puta, capillos,
ΧΙ, 6, 7. — « Etenim si non velatur mulier, D

« eliam tondeatur. Quod si fedum est mulieri ton-
« deri aut radi, veletur. Vir siquidem non debet
« contecto esse capite, cum sil imago et gloria
« Dei, mulier autem gloria viri est. »

Hoc adjungens significavit quod non in preca-
tione tantum et prophetia oporteat ipsam esse
velatum, sed semper. Quemadmodum enim rasam
esse non in precatione tantum et prophetia inde-
corum 6836, sed et semper: ita quoque intectam

3$ Joan. xiv, 28. 39 Joan. xx, 17.

᾿Αχόλουθος οὖν xal ἁρμόδιος dj ἀναλογία. El ἃ κυ
« Παντὸς ἀνδοὸς, » καὶ ἐπὶ τῶν ἀπίστων ἐκλέδο"ς,
χατὰ τὸν τῆς δημιουργίας λόγην ἐγχωρεῖ. Τῶν τὲ
ἄλλων ἄρχειν τὸν ἄνθρωπον ἐπιτρέψας αὐτὸν ὑπὸ
τὴν ἰδίον μόνον εἴασε μένειν ἐξοσίαν καὶ ἀρχὴν͵

pij ἐπιστήσας αὐτῷ ἕτερον δεσποτην ἢ ἐξουσιεστήν,

« Κεφαλὴ δὲ γυναιχὸς ὁ ἀνήρ. « Διὰ τὸ κατέργων

xxl ἐξουσιάζειν αὐτῆς. « Κεφαλὴ δὲ Χριστοῦ ὁ θεός.»

Τοῦτο διὰ τὸ αἴτιον μόνον. Οὐ δεῖ γὰρ τὰ περὶ κ᾿

φαλῆς εἰρημένα, ὁμοίως καὶ ἐπὶ Χριστοῦ ἐκλαμθάνεν,

᾿Αλλὰ τῶν μὲν ἀνθρώπων χεφαλὴ ὁ Χριστὸς, χατὰ τὸ

δημιουργιχὸν, Χριστοῦ δὲ χεφαλὴ ὁ Πατὴρ διὰ τὸ αἷ-

τιον. Πλὴν εἰ μὴ καὶ Χριστοῦ οὕτως χεφαλὴ ὁ θεὸς,

χαθάπερ ἡμῶν ὁ Χριστὸς, καθό ἐστι καὶ νοεῖται ἄν-

θρωπος, χατὰ τὸ, «Ὁ Πατὴρ uou μείζων μον ἐστί, .

Καί: « ᾿λναδαίνω πρὸς τον Ἠατέρα μου xal Πατέρα ὑ-
μῶν καὶ θεὸν μου καὶ θεὸν ὑμῶν. » --- εΠᾶς ἀνὴρ προσ-
εὐχόμενος. » Οὐκ ἀεὶ χωλύει τὸν ἄνδρα κατακχαλύκτι-
σθαι, ἀλλὰ μόνον ἐν εὐλῇ καὶ προφητείᾳ. « Κατὰ κι.
φαλῆς ἔχων. Πύχκ εἶπε κεκαλυμμένος τὴν χεφαλὴν͵
ἀλλὰ « Κατὰ κεφαλῆς ἔχων, » ἀναιρῶν οὕτως οὐ μό-
γον τῷ ἱματίψ καλύπτεσθαι, ἀλλὰ xal κόμῃ. Ks
γὰρ καὶ ὁ χομῶν κατὰ χεφαλῆς ἔχει τὴν χόμτν ir.
λαδὴ. « Καταισχύνει τὴν χεφαλὴν αὐτοῦ. ε Ἐμᾶς
γὰρ ὁ θεὸς τοὺς ἀνὄδρας αὐτεξουσίους ἑἐποίτ σε, tw
ἐστιν ὑπ᾽ οὐδένα τῶν ἐν τῇ γῇ, ἀλλὰ πάντων ἄρχω-
τας. Διὸ οὐ δεῖ ἔχειν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς ἐξουσίαν wk
οὐχ ὄντας ὑπὸ ἐξουσίαν τινὸς τῶν ἐν τῷ γᾷ. Ti po

χεχαλύφθαι τὴν χεφαλὴν, ἐξουσίαν τινα denim:

τῷ κεφαλῇ. ᾿Αντὶ γὰρ ἐξουσίας ἐστὶ τὸ ἐπὶ εἷς ww
φαλῆς κάλυμμα, ὅπερ εἴωθεν εἶναι ἐπὶ τῆς γννασὶς,
δηλοῦν τὴν τοῦ ἀνδρὸς ἐξουσίαν, ὡς ὑποχειμένη εὖ-
τῆς. Ὁ οὖν τῇ ἐλευθέρᾳ "eh ἐπιτιθεὶς ἐξουσίεν,
εἰκότως καταισχύνει’ τὴν χεφαλὴν αὐτοῦ τὸν ζρι-
στόν. « Καταισχύνει τὴν χεφαλὴν αὐτῆς, » He;
ὅτι τε τὸ αὑτὸ ἐστι τῇ ἐξυρημένῃ, xal ὅτι δραπέ-
τριάν τινα τὴν χεφαλὴν ἀποδείκνυσι χαὶ φυγάδα τῆς
δοθείσης αὐτῇ παρὰ Θεοῦ ἐξουσίας, ἤγουν τοῦ àv
δρός, "Ev γάρ ἔστι xal τὸ αὐτό, Πῶς ἐστιν ἕν xri
τὸ αὐτὸ τῇ ἐξυρημένῃ» ὁπότε ἡ μὲν ἐξυρη μένη, οὐδὲ
τὴν φυσιχὴν σχέπην ἔχει οἷον τὰς τρίχας aj d
ἔχει. Καὶ ἐροῦμεν, ὅτι d ἀκαταχάλυπτος ὅσεν τὸ ἐς
αὐτὴν ἦχον, Àal τὸ ἐκ φύσεως ἀπεσείσατο κάλυμυε,
ἤγουν τὰς τρίχας.

Ei γὰρ οὐ χαταχαλύπτεται γυνὴ, xal χειράην.
Εἰ δὲ αἰσχρὸν γυναικὶ τὸ χείρασθαι ἢ ξυρᾶμ',

χανταχαλυπτέσθω, ᾿Ανὴρ μὲν γὰρ οὐκ ost
χαταχαλύπτεσθλι τὴν χεφαλὴν, εἰχὼν καὶ ὁ!

Θεοῦ ὑπάρχων. Γυνὴ δὲ δόξα ἀνδρός ἐστιν,

Τοῦτο προσθεὶς ἐδήλωσεν ὅτι οὐχ ἐν εὐχῇ fj τ,
φητείᾳ μόνον αὐτὴν δεῖ κατακαλύπτεσθαι, ἀλλὰ τῷ’
τοτε. Ὥσπερ γὰρ τὸ ζυρᾶσθαι, οὐχ ἐν εὐχῇ μόνον καὶ
προφητείᾳ ἀπρεπὲς, ἀλλὰ xal πάντοτε, οὕτω G5
ἀκαταχάλυπτον εἶναι, «'Ávip μὲν γάρ οὐχ ὀφείλει

Ἢ

à

191

κμανηχκελύπτεσθαι τὴν
προάγει τὸν λόγον, εἴτα αἰτίαν λέγει τοῦ μὴ δεῖν ἄν-
ἂρα χατακαλύπτεσθει τὴν χεφαλὴν, οὐ τὴν πρώτην,
διότι κεφαλὴν ἔχει τὸν Χριστὸν, ἀλλὰ ἄλλην. « Εἰκὼν
xai δόξα Θεοῦ ὑπάρχων. » Εἰχὼν Θεοῦ ὁ ἄνθρωπος,

"οὔτε κατὰ τὸ σῶμα, οὔτε κατὰ τὴν ψυχὴν, ἀλλὰ κατὰ

i

τὸ ἀρχιχὰν μόνον. Ὡς ἀπάντων τοίνυν τῶν ἐπὶ γῆς
τὴν ἀρχὴν πεπιστευμένος, εἰχὼν προσαγορεύεται
Θεοῦ. Ἢ δὲ γυνὴ ὡς ὑπὸ τὴν τοῦ ἀνδοὸς ἐξουσίαν
τελοῦσα, τοῦ ἀνδρός ἐστι δόξα, καὶ οἷον εἰκόνος εἰκών,
"Apyst μὲν γὰρ καὶ αὐτὴ τῶν ἄλλων, ἀλλ᾽ ὑποτετά-
χϑαι τῷ ἀνδρὶ προσετάγη. « Δόξα Θεοῦ ὁπάρχων. »
Τουτέστιν ἀρχὴ Gv» Θεοῦ, καὶ ὑπὸ ἀρχὴν ὧν Θεοῦ
paóvou. Δεῖ οὖν τὸν ὄντα μὲν ὑπ’ οὐδένα τῶν ἐν τῇ
(Ti αὐτὸν δὲ ἄρχοντα ἀπάντων τῶν ἐν τῇ γῇ καὶ
αὐτῆς τῆς γυναικὸς, μετὰ τῶν συμβόλων τῆς ἐλευ-
ϑιερίας, τουτέστι τῆς ἀκατχακαλύπτου χεφαλῆς προῦ-
κέναι Θεῷ. Elc γὰρ δόξαν Θεοῦ ὀφείλει ὁ ἀνὰ ὑπο-
πετάχθαι τῷ Θεῷ, xal εἰς δόξαν ἀνδρὸς, 4 γυνή τῷ
ἀνδρί. Τί δέ ἐστιν εἰς δόξαν: ΕΒὐπειθῶς καὶ ἑκουσίως
μετὰ χαρᾶς πράττειν τὰ ἀρέσκοντα Θεῷ, ᾿ὡωσαύτιυς
καὶ ἡ γυνὴ πράττειν τὰ ἀρίσχοντα τῷ ἀνδρί. Ὡς
ὃ s xatà βίαν καὶ ἄχων ποιῶν καὶ δυσφορῶν, οὐχ
δποτάσσεται εἷς δόβαν Θεοῦ" ὠσαύτως οὐδὲ ἡ γυνὴ,
εἷς δόξαν ἀνδρός. “Ὥστε δεὶ προθύμως ἀχατακαλύ-
tue προσιέναι Θεῷ, καὶ τὴν γυναῖχα ὠσαύτως κατα-
καλύπτεσθαι. « Δόξεν Θεοῦ.» Τῆς ἀργῆς αὐτοῦ xal
ἐξουσίας τὸ τιμιώτατον. Δι’ αὐτὸν γὰρ μῆλλον, 1| δι᾽
ἄλλοτι τῶν ἐν χόσμῳ δεδόξασται, xal τὸ ὑπερδάλλον
τῆς χρηστότητος αὐτοῦ xai φιλανθρωπίτς πεφανέ-
putat Ὡσαύτως δόξα ἀνδρὸς ἡ γυνή. Τῆς Ὑὰρ

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

ÀXv. » Ἐατασχευαστικῶς A esse. « Vir siquidem non debet contecto esse ca-

798

pite. » Instructe producit sermonem. Deinde cau-
sam reddit cur non oporteat virum contecto esse
capite : non. primam, nempe quod caput habeat
Christum, sed aliam: « Cum sit imago et gloria
Dei, ὁ Imago Dei est homo, non secundum oorpus,
nec secundum animam, sed tantum secundum
dominium.Imago igitur Dei appellatur ut cui con-
creditum sit dominium que super terram sunt.
Mulier vero ut quo sub viri potestatein redaota sit,
viri imago est, et tanquam imaginis imago. Do-
minatur siquidem et ipsa in alia. At jussum ei
est viro subditam esse.« Cum gloria Dei mt. »
Hoc est, cum Dei principatus sit et sub solius Dei
principatu. Oportet [ergo eum qui sub nullo est
eorum que& in terra sunt, ipse vero princeps est
omnium quo sunt in terra, et ipsius quoque mu-
lieris, cum insigniis libertatis, puta detecto capite,
ad Deum accedere. Ad Dei enim gloriam debet vir
subditus esse Deo, et ad viri gloriam mulier viro.
Quid est autem ad gloriam? Hoc est, prompta
obedientia et voluntarie cum gaudio facere qus
Deo placent. Similiter et mulier facere debet qure
viro placent : ita ut qui coactus et invilus facit et
graviter ferens, non subditur ad gloriam Dei, et
similiter, nec mulier ad viri gloriam. Oportet ergo
prompto animo virum sine operimento ad Deum
accedere, et mulierem similiter velutam esse.
« Gloriam Dei. » $98 Puta quod in ipsius prin-
cipatu ac potentia honorabilissimum est. Propter
eum enim magis quam propter aliud quidpiam in

ἀρχῆς αὐτοῦ καὶ ἐξουσίας, αὕτη ἐστι «b τιμιώτατον, C mundo gloriflcatur : et sublimitas mansuetudinis

δι᾽ ἧς μᾶλλον ἣ δι' ἑτέρου τινος ὧν ἄρχει, ἔστιν
αὐτῷ ἐγκαλλωπίξζεσθβαι xal δοξάζεσθαι’ ε Γυνὴ δὲ
δόξα ἀνδρός ἐστιν.» Τουτέστιν, ἀρχὴ ἀνδρὸς, καὶ
ὁπὸ ἀρχὴν ἀνδρός. Δεῖ οὖν αὐτὴν μετὰ τῶν συμθό-
λων τῆς ὁποταγῆς εἶναι ἀεί,

ac benignitatis manifestatur. Simili modo gloria
viri est mulier. Nam heec honorabilissimum est in
illius principatu ae potestate, per quam magis
quam per aliud eorum quibus dominatur,licet ipsi
ut ipsi placeat ac glorietur. « Mulier autem gloria

viri est. » Hoc est principatus viri et sub dominio viri. Oportet igitur eam semper esse cum aliquo

Subjectionis indicio.

Οὐ γὰρ ἐστιν ἀνὴρ ἐκ γυναιχὸς, ἀλλὰ γυνὴ i£
ἀνδρός. Καὶ γὰρ οὐχ ἐκτίσθη ἀνὴρ διὰ τὴν
γυναῖχα, ἀλλὰ γυνὴ διὰ τὸν ἄνδρα. Διὰ τοῦτο
ὀφείλει ἢ γυνὴ ἐξουσίαν ἔχειν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς
διὰ τοὺς ἀγγέλους. Πλὴν οὔτε ἀνὴρ χωρίς γυναι-
κὸς, οὔτε γυνὴ χωρὶς ἀνδρὸς ἐν Κυρίῳ. Ὥσπερ

XI, 8-48. Non enim est vir ex muliere, sed mulier
ez viro. Neque enim est. vir creatus propter mulie-
rem, sed. mulier. propter. virum. Propter hoo debet
mulier potestatem habere ín capite propter angelos.
Alioqui neque vir absque muliere, neque mulier abs-
que viro in Domino. Quemadmodum mulier ex viro

γὰρ ἡ γυνὴ ἐχ τοῦ ἀνδρὸς, οὕτως χαὶ ὁ ἀνὴρ διὰ ἢ est, dta et. vir per mulierem: omnia vero ez Deo.

τῆς γυναικός. Τὰ δὲ πάντα dx τοῦ Θεοῦ. 'Ev ὑμῖν
αὐτοῖς κρίνατε, πρέπον ἐστι γυναῖκα ἀκατακάλυπτον
τῷ Θεῷ προσεύχεσθαι ;

Τὰς ὑπεροχὰς χαταλέγει τοῦ ἀνδρὸς, δι’ ἃς αὐτῷ
τὸ ἄρχειν δίδοιαι. « Διὰ τοῦτο ὀφείλει, » Διὰ τὰς
εἰρημένας, φησὶν, αἰτίας ὀφείλει ἐξουσίαν ἔχειν,
τουτέστιν χάλυμμα, ἵνα φαίνηται ὅτι ὑπὸ ἐξουσίαν
τυγχάνει. Τὸ γὰρ κάλυμμα κάτω νεύειν χαὶ κεχυ-
φέναι ποιεῖ, ὅπερ σύμδολόν ἐστι xal δειχτιχὸν τοῦ
ἄρχεσθαι αὐτήν. « Ἢ γυνὴ ἐξουσίαν ἔχειν. « Τουτ-
ἐστι τὴν τοῦ ἀνδρὸς ἐξουσίαν xai χυριέτητα ἧπερ
ὑπόχειται, ὀφείλει ἔχειν, χαὶ ἐπιδείχνυσθαι ἐπ’ αὐ-
τῆς τῆς χεφαλῆς, Τοῦτο δὲ πῶς χατορθοῦται᾽- Διὰ

Inter vos ipsos judicate : num decorum est mulierem
non velatam orare?

Viri preerogativas ostendit, propter quas ipsi
datum est dominari. « Propter hoc dehet. » Prop-
ter dictas, Inquit, causas debet potestatem habere,
id est operimentum : ut manifestum flat quod sub
alterius potestate sit.Operimentum enim deorsum
respicere ac inclinare facit, quod signum est et
ostensivum quod sub dominio sit. « Debet mulier
potestatem habere. » Hoc est viri potestatem ac
dominium cui subjacet debet habere et in ipso ca-
pite ostendeie. Hoc autem quomodo continget ?

801

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

802

ἔχειν τὸν ἄνδρα τὴν κεφαλὴν, ὀφείλειν μὴ xougv, À tum, et ita non debere comam gestare, sed liberum

ἀλλ᾽ ἔχειν τὸ ἐλεύθερον, πῶς τὴν γυναῖκα καταχεχα-
λυμμένην ἀφίησι χομᾷν εἰς σύμδολον τῆς ὑποταγῆς.
« E! δέ τις δοκεῖ φιλόνειχος εἶναι.» ᾿Επειδὴ πρὸς
ἔθελοσόφους ἔγραφεν, οἱ διὰ συλλογισμῶν τὰ πάντα
χατεσχεύαζον xal ἀνεσχεύαζον, φησίν’ Οὐ χαιρὸς
νῦν τοῦ φιλονεικεῖν. Εἰ γὰρ ἀναισχυντεῖ τις πρὸς τὰ
εἰρημένα, ἡμεῖς, φησὶ, καὶ ἡ ᾿Εχκλησία, οὐχ ἔχομεν
ἔθος τοιοῦτον. Ποῖον ; Τὸ φιλονεικεῖν, ᾿Αλλὰ τὸ πεί-
θεσθαι τοῖς ἐπιτάγμασι τῶν διὸχσχάλων μηδὲν ἀντι-
τείνοντες. — Ἢ. Ὅτι οὐκ ἔστιν ἔθος παρ᾽ ἡμῖν, ἵνὰ
ὁ μὲν ἀνὴρ χομᾷ καὶ χαλύπτηται τὴν χεφαλὴν, ἡ δὲ
γυνὴ τούναντίον.

ΚΕΦΑΛ. Z.
Περὶ κοινωνιας θεοπρεποῦς, οὐ πλησμονικῆς.

Τοῦτο δὲ παραγγέλλων οὐκ ἐπαινῶ, ὅτι οὐχ εἰς
τὸ χρεῖττον, ἀλλ’ εἷς τὸ ἧττον συνέργεσθε. ΠΙρῶ-
τον μὲν γὰρ συνερχομένων ὑμῶν ἐν τῇ ἐχχλησίᾳ,
ἀκούω σχίσματα ἐν ὑμῖν ὑπάρχειν, xai μέρος τί
πιστεύω. Δεῖ γὰρ xal αἱρέσις ἐν ὑμῖν εἶναι, ἵνα
οἱ δόχιμοι φανεροὶ γένωνται ἐν ὑμῖν. Συνερχομέ-
νων οὖν ὑμῶν ἐπὶ τὸ αὐτὸ, οὐχ ἐστι Κυριχχὸν
δεῖπνον φαγεῖν.

ΙΙαράγγέλλων, φησὶν, οὐχ ἐπαινώ ὑμᾶς, ὅτι με
ἠγάγετε ὅλως εἷς ἀνάγχην παραγγελίας τοιαύτης.
Ἔδει γὰρ ὁμᾶς, μήτε δεηθῆναι εἷς τοῦτο παραινέ-
σεως. Οὐχ ἐπαινῶ, φησὶ, τὸ συνέρχεσθαι ὑμᾶς, καί-
τοι ἐπαίνου ἄξιον ἦν, ἀλλ᾽ αὐτοὶ αὐτὸ ψόγου xai
τατηγορίας αἴτιον ἐποιήσατε, ἅμα καὶ ἐντρέπων, ὅτι
ἐφ᾽ οἷς ἐπαινεῖσθαι αὐτοῖς ἐνῆν, ἀντὶ τούτου παρλγ-
γελίας xal τὸ μὴ ἐπαινεῖσθαι ἑαυτοῖς ἐπεσπάταντο.
Διατί δὲ οὐχ ἐπαινεῖ τὸ συνέρχεσθαι ; Ὅτι οὐκ ἐπὶ τῷ
κρείττονι, ὥσπερ ἔδει, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ χείρονι συνέρχε-
es, ἤτοι ἐπὶ τῷ ἀτιμάζειν τοὺς ἀδελφοὺς καὶ καται-
σχύνειν, xal τὴν ἀλαζονίαν ὑμῶν xai γαστριμαργίαν
ἐπιδείχνυσθσι. « Ὅνι οὐχ εἰς τὸ χρεῖττον. » “ἵνα τί
sx ἐπαινεῖς ; Ὅτι, φησὶν, οὐκ εἰς τὸ χρεΐῖττον, ἀλλ᾽
εἰς τὸ ἧττον συνέρχεσθε. Δέον γὰο ὑμᾶς καὶ ἐπιδοῦ-
ναι πρὸς ἀρετὴν, αὐτοὶ xai fj εἴχετε διεφθείρατε.
« Πρῶτον μὲν γὰρ συνερχομένων ὑμῶν. » Ἡ αἰτία
τοῦ νῦν χεφαλαίου αὕτη ἦν. Παρ᾽ αὐτοῖς δεῖπνα Κυ-
pix ἐγίνετο, ἐγίνετο δὲ οὕτως. Κατὰ φανερὰς ἡμέ-
ρας ἤγουν ἑορτατίμους μετὰ τὴν τῶν ἁγίων μυ-
στη ίων μετάληψιν, ἐγινετο δεῖπνα χοινὰ, τῶν πλου-
τούντων παρασχευαζόντων, xal τοὺς πένητας συγχᾶ-
λουμένων, Τοῦτο δὲ ἦν πρόφασις ἀγάπης χαὶ τυπει-
νοφροσύνης, 'Exti οὖν τὸ τούτων ἀγαθῶν αἴτιον
παρεφθείρετο, ἐδεήθη τοῦ γράψαι" « ᾿Αχούω σχί-
σματὰ ἐν ὑμῖν, » Οὐχ εὐθὺς δὲ εἷς τὸν περὶ τοῦ
Κυριαχοῦ δείπνου λόγον εἰσῆλθεν, ἀλλ᾽ ἄνωθεν ix-
χόπτει τὸ χαχόν, Καὶ γὰρ χαὶ τὸ μὴ συνιέναι χαὶ
συνδειπεῖν μετὰ τῶν πενήτων, σχίσμα ἦν. « Καὶ
μέρος τι πιστεύω,» Τουτέστι, Μιχρόν τι πιστεύω.
Τοῦτο λέγων, "vx μὴ ἀναισχυντοτέρους αὐτοὺς
ποιήσῃ, Οὔτε εἶπεν ἀπιστῶ, ἵνα μὴ δόξη μάτην
ἐπιτιμᾷν. ᾿Αλλὰ Μικχρόν τι, φησὶ, πιστεύω" « Δεῖ
γὰρ xal αἱοέσεις. » Αἱρέσεις ἐνταῦθα, οὐ τὰς
δογματιχάς φησι, τὰς περὶ πίστεως, ἀλλὰ τὰς περὶ

D

illud habere, quomodo mulierem intectam per-
mittat comam gestare in signum subjectionis.
« Ceterum, si quis videtur contentiosus esse. »
Quoniam ad eos scribebat qui volebant videri sa-
pientes, qui rationibus omnia astruebant ac labe-
factabant, ideo ait non esse nunctempus conten-
dendi. Si quis, inquit, ad ea que dicta sunt non
pudeflat, nos et Ecclesia non habemus hujusmodi
morem. Qualem ? nempe contendendi, sed magi-
strorum preceptis obtemperandi non renitendo.—
Vel. Non est moris apud nos, ut vir comatus sit
et tecto capite, mulier vero e diverso incedat.
CAPUT VII.
De communicatione, quz Dei cultores deceat, et non
sit ad ingurgitationem.

XI, 17.20. Hoc autem pracipiens non laudo quod
non in melius, sed in deterius convenitis. Nam pri-
mum quidem cum in ecclesiam convenitis, audio
dissidia in vobis esse, et aliqua ez parte credo. Opor-
tet enim et. sectas in vobis esse, ut qui probati sunt
manifesti fiant. inter vos. Cum igitur in eumdem lo-
cum convenitis, non contingit Dominicam edere
cenam.

Precipiens, inquit, non laudo vos, quod me
omnino hujusmodi praecepti necessitatem duxe-
ritis. Oportuit enim vobis in hoc, ne admonitione
quidem opus esse. Non laudo, inquit, quod
convenitis. "Atqui laude dignum erat, sed ipsi
528 illud vituperii et accusationis causam
reddiderant. Simul etiam eos confundens quod
in his ob qus eos laudari conveniebat, sibi
ipsis precepta pro laudibus advexerant. Quare
autem non laudat quod conveniant? Quia non
propter melius, inquit, sicut oportuit, sed ad id
quod deterius est convenitis : sive ad despicien-
dum et pudefaciendum íratres, et ad demons-
trandum vestrum fastum et gastrimargiam. «Quia
non in melius. » Quam ob causam non laudas ?
Quia non in melius, sed in deterius convenitis.
Cum enim oportet vos addere ad virtutem, ipsi
etiam illam quam habebatis perdidistis. « Nam
primum quidem cum in Ecclesiam convenitis. »
Causa preesentis capitis hec erat. Apud ipsos Do-
minice cena fiebant, et hoc modo flebant. Pre-
cipuis diebus sive festis post sacrorum mysterio-
rum participationem agebantur communes co'nae,
preparantibus illas divitibus ac pauperes invitan-
tibus. Id autem erat occasio charitatis οἱ modes-
tie animi. Cum igitur horum causam bonorum
corrupissent, necesse fuit Apostolo scribere :
« Audio dissidia in vobis esse, » Non recta ad
sermouem de cena Dominica accessit,sed superne
malum amputat. Etenim ipsum quoque cum pau-
peribus non convenire,aut una non cenare dissi-
dium erat. « Et aliqua ex parte credo. » Hoc est ;
Aliquo modo credo, vel: Paululum credo, ne ni-
mium eos pudefaciat. Nec dixit, non credo, ne
frustra increpare videatur, sed ait : Paululum ali

νάτων ἄξια ; φησίν, « Ἐπαινίσω ὑμᾶς ἐπὶ τούτῳ ;
Οὐχ ἐπαινῶ. » Τί ὑμῖν δοχεῖ ; "Apx παραλόγως εἶπον
Dpiv xai ἀρχόμενος τῆς ὑποθέσεως ταύτης ὅτι
οὐχ ἐπαινῶ ; οὐχὶ xal ἀπ᾽ αὐτῆς τῆς τῶν πραγμάτων
ἀκολουθίας ἐμάθετε, ὅτι ἐν ἐπαινουμένῳ ποάγματι
τῷ Κυριακῷ δείκνῳ, φόγου ὑμεῖς ἀλλ’ οὐχ ἐπαίνου
ἄξια διαπρέετεσθε ; "Doce ἐγὼ δικαίως οὐχ ἐπαινῶ,
χαίπερ καθ᾽ αὐτὸ ἱπαινετοῦ μάλιστα τοῦ ἔργου τυγ-
χάνοντος.

Ἐγὼ γὰρ παρέλαδον ἀπὸ τοῦ Κυρίου ὃ xal
παρέδωχα ὑμῖν, ὅτι ὁ Κύριος Ἰησοῦς ἐν τῇ νυχτὶ
Jj παρεδίδοτο, ἔλαδεν ἄρτον, xal εὐχαριστήσας,
ἔχλασε xai εἴπε' Λάδετε, οάγετε, τοῦτό μου ἐστι
τὸ σῶμα, τὸ ὑπὲρ ὁμῶν χλώμενον. Τοῦτο ποιεῖτε
εἷς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν.
τήριον μετὰ τὸ δειπνῆσαι, λέγων. Τοῦτο τὸ
ποτήριον ἢ γαινὴ διαθήχη ἔστιν, ἐν τῷ ἐμῷ αἷ-
ματι. Τοῦτο ποιεῖτε, ὁσάχις ἂν πίνητε εἷς τὴν ἐμὴν
ἀνέμνησιν.

Καΐίτοι οὐ mapzv τότε ὁ Παῦλος. Πῶς Aéysc
« ᾿Εγὼ παρέλαδον ἀπὸ τοῦ Κυρίου ; ᾿Αλλὰ νῦν παρ-
ἐστι. Καὶ γὰρ νῦν, ὁμοίαν ἐχείνης ἡμῖν ὁ Κύριος
παρατίθησι τραπέζαν, --- Ἢ. "Oct, ᾿Εδιδάχθην ταῦτα
ἀπὸ τοῦ Κυρίου, ἵνα ἦ τὸ « Παρέλαδον, » ἀντὶ τοὺ,
« 'Eóibdy gr». » — « Ὄτι ὁ Κύριος ᾿Ιησοῦς. » Ταῦτα
παρήγγειλεν ἃ λέγει παρέδωχα, ἵνα ἐνδείξηται ὅτι,
Ὃ Κύριος ἡμῶν χοινῆς τραπέζης οὐ μόνον τοὺς
ἁγίους μαθητὰς, ἀλλὰ καὶ αὐτὸν τὸν προδότην αὐ-
τῆς ἠξίωσε, τὸν ἐχθρὸν, τὸν παμπόνηρον, χαὶ ὑμεῖς

! COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.
διαλέγεται, Δέον γὰρ εἰπεῖν, ταῦτα οὐ μυρίων Qa- A fuisset ut diceret: Annon hac mille mortibus digna

sunt? 530 ait: « Laudabo vos in hoc ? Non laudo.»
Quid vobis videtur ? An preter rationem dixi vobis
etiam in initio hujus argumenti quod non lauda-
rem ? annon ex ipsa quoque rerum consequentia
didicistis, quod in re laudanda, nempe Dominica
cona,vos vituperio et non laude digna peregistis ?
Juste itaque ego, inquit, non laudabo, etiamsi
opus in se sit maxime laudabile.

X1.23-28.« Ego enimaccepi a Domino quod et tra-
« didi vobis, quod Dominus Jesus ea nocte qua tra-
« debatur accepit panem, cumque gratias egisset,
« fregit, ac dixit: Accipite,edite,hocestcorpus meum,
« quod pro vobis frangitur,hoc facite in mei comme-

Ὡσαύτως x«i τὸ mo- D «morationem. Adeumdem modum et poculum pe-

« racta cena dicens: Hoc poculum est novum testa-
« mentum per meum sanguinem.Hoc facite quoties-
« cunque biberitis in mei commemorationem. »

Atqui Paulus tunc non aderat. Quomodo ergo
dicit : « Ego accepi a Domino ? » Sed nunc adest.
Etenim nunc illi similem apponit nobis Dominus
mensam. — Aut.Edoctus sum, inquit.in his a Do-
mino, ut «e Áccepi » sumatur pro « Edoctus sum,»
— « Quod Dominus Jesus ea nocte qua tradebatur.»
Hec precepit qua ego, inquit, vobis tradidi, ac
si dicat: Dominus noster communi mensa non
sanctos modo discipulos,sed et ipsum proditorem
ea dignatus est,inimicum sceleratissimum, et vos

ἀπαξιοῦτε συνδειπνεῖν πένησι ; καὶ ὅτι σταυροῦσθαι C dedignamini una cum pauperibus coinare ?cumque

μέλλων, ταύτην ἡμῖν τὴν μυσταγωγίαν ἐσχάτην
παρέδωκεν, ἀλλ᾽ ὑμεῖς αὐτὴν διεφθείρετε. — "Αλ-
λως. El ὁ Κύριος, φησὶ, χοινωνεῖν σε τοῦ οἰχείου
σώματος καὶ τῆς μυστιχῆς τραπέζης οὐχ ἀπηξίωσε,
σὺ τοῖς σοῖς ἀπαξιοῖς τὸν ὁμόδουλον ; — Ἤ καὶ οὐ-
τως. Bl ὁ Κύριος ἐπίσης σοι xal. τῷ πένητι τοῦ οἷ-
χείου σώματος χαὶ αἵματος τὴν τραπέζαν xai τὴν
κρατῆρα παρατίθησι, σὺ τολμᾷς τοῦτον τῆς σῆς
ἀποσχίζειν τραπέζης χαὶ ὑπερορᾷν ; Εἰ ἐχεῖνος
ηὐχαρίστει τὸ οἰχεῖον σῶμα μερίζων καὶ διδοὺς, σὺ
οὐ πολλῷ μᾶλλον εὐχαρίστως χαὶ μετὰ πλείστης
χαρᾶς τῶν ἐχεῖθέν σοι δωρηθέντων κοινωνοὺς καὶ
συνεστιάτορας λαμῦάνεις τοὺς πένητας ; « Καὶ εὐ-
χαριστήσας. » Ὁ Κύριος εὐχαριστήσας, ἔχλασε xai
ἔδωχε τοῖς μαθηταῖς. Εἰ τοίνυν ἐπ’ εὐχαριστίᾳ xai
σὺ ἔρχῃ, μηδὲν ἀνάξιον ποίει τῆς εὐχαριστίας,
μεθύων, καὶ λιμῷ xal ὕδρει διαφθείρων τὸν πένητα ;
« Λάδετε, φάγετε.» Αὐτὸς μὲν, φησὶ, κοινῇ δέδωχε
πᾶσι, σὺ δὲ σαυτὸν ἀποσχίζεις τῶν πενήτων xal τοῦ
τῆς ᾿βχχλητίας σώματος. « Ὡσαύτως xai τὸ mo-
τήριον. » "Hv γὰρ καὶ ἐπὶ τῆς παλαιᾶς ποτήρια,
ἐν οἷς ἔσπενδον, καὶ μετὰ τὸ θῦσαι δὲ, τὸ αἷμα
τῶν ἀλόγων ἐν τοῖς ποτηρίοις δεχόμενοι, ἔτπενδον.
᾿Αντὶ οὖν τοῦ αἵματος τῶν ἀλόγων, τὸ ἴδιον αἷμα
ὁ Κύριος δίδωσι. Καλῶς δὲ, ἐν ποτηρίψ, ἵνα δείξῃ
τὴν παλαιὰν τοῦτο π αγραφοῦσαν. Διὰ τοῦτο
εἴπεν᾽ « 'H καινὴ διαθήκη ὀνεὶν iv τῷ ὑμῷ αἵματι, »

crucifigendus e&set, hanc nobis sacram traditioe
nem reliquit novissimam, at vos ipsam corrupistis,
— álio modo. Si Dominus, inquit, te non dedigna-
tus est quin proprio ipsius corpori uc mense mys-
tice communicares,quomodo tu conservuin tuum
dedignaris ne tuis rebus communicet ? — Aut hoc
etiam modo. Si Dominus ex equo tibi ac pauperi
mensam proprii corporis et sanguinis ac poculum
tradit,tu hunc andes a tua mensa dividere ac de-
spicere ? Si ille gratias agit qui proprium dividit
Lraditque corpus, tu non multo magisgratiasagendo
el maximo cum gaudio in his que ἃ Deo tibi
donata sunt, socios ac convivas accipies pauperes ?
531. . Cumque gratias egisset. » Cum Dominas

D gratias egisset, fregit ac dedit discipulis. Si ergo

et tu cum gratiarum actione venis,an nihil gratia.
rum actione facis indignum, qui cum inebrieris,
pauperem fame acinjuria perdis? « Accipite,edite.»
Ipse quidem omnibus dedit, tu vero teipsum se-
paras a pauperibus et ab ipsius Ecclesio corpore.
« Ad eumdem modum et poculum. » Erant enim in
veleri quoque testamento pocula in quibus liba-
bant, ubi etiam postquam victimas immolassent,
sanguinem irrationalium excipientes poculis,liba-
bant. Pro sanguine igitur irrationalium, Dominus
proprium dat sanguinem. Et bene, in poculo, ut
ostendat vetus testamentum antes hoc delíneasse.

801

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI

Propterea dixit : « Novum testamentum est per A οὐχὶ τῶν ἀλόγων. "Ev τῷ ἐμῷ αἵματι, οὐκ ἐν τῷ τῶν

meum sanguinem,» non irrationalium animalium.
Per meum,inquam sanguinem, non pec irratio-
nalium sanguinem, ut veteri testamento.

XI, 26-28. « Quotiescunque enim comederitis pa-
« nem hune, et ex poculo hoc biberitis,mortem Do-
« miniannuntiatis interim dum veniat.Itaque quis-
« quis ederit panem hunc,aut biberit de poculo Do-
« mini indigne Domino, reus erit corporis et san-
« guinis Domini. Probet autem seipsum homo, et
« sic de pane edat et de poculo bibat. »

Qui mortem Domino annuntiat, omne donum,
omnem benignitateni: ac humanitatem, et omnem
salutem nostram una annuntiat. « Interim. dum
veniat : » nempe in secundo adventu.— Quod dici-
tur : « Interim dum veniat, » per hyperbaton ac-
cipiendum est, ut sit iste sensus: Quotiescunque
enim comederitis panem hunc et ex poculo lioc
biberitis interim dum ipse veniat in secundo suo
adventu quousque mortem ipsius annuntiatis.Post
id enim tempus neque sacra heic mysteria parti-
cipabimus, ad perfectiorem ac reconditiorem poli-
tiam ac fruitionem introducti. « Itaque quisquis
ederit indigne. » Ipsos taxat, ostendens indignos
esse, ut qui pauperes despicerent. Quoniam indi-
gne, inquit, ad Dominici corporis participationem
acceditis, propterea multis obveniunt morbi,affli-
ctiones, ciades, ac interitus. Unde autem provenit
ut indigne accedatis ? Ex aliis peccatis,qua patratis
$39? et quia ad Dominicam cenam accedentes
contemnitis pauperes, propter quos ordinatum
erat ut conveniretis. Etenim ob hoc ipsum, et eam
que Dominica est facientes propriam, injuria
afflictis : et ecclesiam in quam convenitis ad facien-
dam cuenam Dominicam dehonestatis, gastri-
margie mensam in ea vobis apponentes, οἱ non
Dominicam cenam : et pauperes pudefacitis. Pro-
pter hec vos ipsos corpore et sanguine Domini
indignos redditis.« Reus erit. » Quod ait : « Reus
erit corporis et sanguinis Domini, » hoc indicat
quod quemadmodum Judas eum tradidit,Judei vero
in ipsum debacchati sunt: ita ipsum ignominia
afficiunt qui sanctissimum ipsius corpus manibus
impuris suscipiunt, veluti tunc Judei eum tenue-
runt : et exsecrando admovent ori.Per hoc autem
quod frequenter ait: Corporis et sanguinis Do-
mini, » manifestat quod non sit nudus homo qui
immolatur, sed ipse Dominus et Factor omnium :
ut videlicet per heec ipsos exterreat. « Et sanguinis
Domini. » Ac ipse illud effudisset. Siquidem ipsi
eum occiderunt. Hic vero per indignitatem nunc
eum videtur interimere. « Probet autem. » De
Dominica quidem ccena erat ipsi sermo : sed quo-
niam in aliquem mysteriorum sermonem incidit,
quadam verborum consequentia, que proposita
sunt recto ordine disponit.Nam is mos erat Paulo,

ἀλόγων ὡς ἐπὶ τῆς παλαιᾶς.

τὸν ἄρτον τοῦτ.
τὸν θάνατον -.]

Ὁσάχις γὰρ ἂν ἐσθίητε
καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο πίνητε,
Κυρίου κχαταγγέλλετε ἄχρις οὗ ἄν ἔλθῃ. "ün
ὃς ἂν ἐσθίῃ τὸν ἅρτον τοῦτον, ἢ πίνῃ τὸ c
ριον τοῦ Κυρίου ἀναξίως τοῦ Κυρίου, ἔνογκ
ἔσται τοῦ σώματος xai τοῦ αἵματος τοῦ Kop.
Δοχιμαζέτωω δὲ ἄνθρωπος ἑαυτὸν, καὶ οὕτας
ix τοῦ ἄρτου ἐσθιέτω, xal ix τοῦ ποτηρίου Ξν
νέτω.

Ὁ δὲ τὸν θάνατον χατχαγγέλλων τοῦ Κυρίου, zi.
σαν τὴν δωρεὰν, xal πᾶσαν τὴν φιλανθρωπίαν, xr
πᾶσαν τὴν σωτηρίαν ἡμῶν συγχαταγγέλλει. « ΓΑχες
οὗ ἄν ἔλθη. » Τουτέστιν ἐν τῇ δευτέρᾳ παρουσίᾳ. --
[POT.] Τὸ, « ἼΛλχρις οὗ ἂν ἔλθῃ,» ἐν ὑπερδατῷ
ληπτέον. Οἷον, ὁσάκις γὰρ ἅν ἐσθίντε τὸν ipto
τοῦτον, καὶ τὸ ποτήριον τοῦτο πίνητε, ἄχρις οὗ «ὐ-
τὸς ἔλθῃ ἐν τῇ δευτέρᾳ αὐτοῦ παρουσίᾳ, ἕως ta
τὸν θάνατον αὐτοῦ χαταγγέλλετε. ᾿Απὸ τότε và,
οὔτε τῶν ἁγίων τούτων μυστηρίων μεταληψόμεθε͵
εἰς τελειοτέραν xal μυστιχωτέραν πολιτείαν χα!
ἀπόλαυσιν ἀναγόμενοι. « Ὥστε ὅς ἂν ἐσθίῃ ἐν:-
ξίως. » Αὐτοὺς αἰνίττεται, δεικνὺς ἀναξίους ὄντας,
περιορῶντας τοὺς πένητας. Ἐπειδὴ ἀναξίως, φησὶ,
τῇ μεταλήψει τοῦ Δεσποτιχοῦ προσέρχεσθε σώμε-
τος, διὰ τοῦτο πολλοῖς συ" ξαίνουσι νόσοι τε xal zi
x1l θάνατοι. Πόθεν δὲ ἐστι τὸ ἀναξίως προσέῃι-

C σθαι ; Ἔχ τε τῶν ἄλλων ἁμαρτημάτων ὧν πράτττα,

xai ix τοῦ συνερχομένους ὑμᾶς εἷς τὸ Kopinm
δεῖπνον, ὑπερορᾷν τοὺς πτωχοὺς, δι’ oUq ἐγεγόνε
τὸ συνέρχεσθαι. Διὰ γὰρ τοῦτο αὐτό τε τὸ Κυρισχὸν
ἰδιωτικὸν ποιοῦντες ἐξυδοίζετε, xal τὴν ἐχχλησίαν
ἐν ἦ ποιῆσα! τὸ Κυριαχὸν δεῖπνον συνέρχεσθε, ἀτι-
μάζετε, γαστριμαργίας ἑαυτοῖς τράπεζαν ἐν αὐτῇ,
ἀλλ᾽ οὐ Κυριαχὸν δεῖπνον παρατιθέμενοι. Kal τοὺς
πένητας δὲ χαταισχύνετε. Δ'ὰ γοῦν ταῦτα ἀναβξίοικ
τοῦ σώματος χαὶ τοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου, ἑαυτοὺς
παρασχευάζετε. « "Evoyoc ἔσται. » Τὸ, « ἜἝνοχος
τοῦ σώματος xal τοῦ αἵματος, » τοῦτο δηλοῖ, ὅτι
χαθάπερ παρέδωχε μὲν αὐτὸν ὁ ᾿Ιούδας, παρῴ-
νησαν ὃὲ εἷς αὐτὸν Ἰουδαῖοι, οὕτως ἀτιμάζουσιν
αὐτὸν οἱ τὸ πανάγιον αὐτοῦ σῶμα χερσὶν ἀκαθάρτοις

D δεχύμενοι ὡς Ἰουδαῖοι χρατοῦντες αὐτὸν τότε, xz!

ἑναγεῖ προσφέροντες στόματι. Διὰ δὲ τὸ εἰπεῖν πολ-
λάκις" « Τοῦ σώματος xai τοῦ αἵμχτος τοῦ Κυρίου. »
δηλοῖ ὅτι οὐχ ἄνθρωπος ψιλὸς ὁ θυόμενος, ἀλλ᾽
αὐτὸς ὁ Κύριος ὁ Ποιητὴς πάντων, ὡς δῆθεν διὰ
τούτων ἑχφτοδῶν αὐτούς. « Καὶ τοῦ αἵματος τοῦ
Κυρίου. » Ὡς ὁ αὐτὸς txytac αὐτό. Οἱ μὲν τὰ
ἐφόνευσαν, αὐτὸς δὲ τῷ ἀναξιότητι νῦν φονεύειν
δοχεῖ, « Δοχιμαζέτω δέ. » Ηερὶ τοῦ Κυριακοῦ μὲν
δείπνου ἦν ὁ λόγος αὐτῷ, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ εἷς τὸν πεοὶ
τῶν μυστηρίω» ἐνέπεσε λόγον χατά τινα λόγου
ἀχολουθίαν, τὰ προκείμενα διορθοῦται. Τοῦτο γὰρ
ἔθος τῷ Παύλῳ, πάντα τὰ παρεμπίπτοντχ διορθοῦν.

809

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

810

« Ἄνθρωπος ἑαυτόν, » Οὐχ ἕτερος τὸν ἕτερον (τοῦτο À quacunque interim inciderent aul intersereren-

γὰρ, xpival ἐστιν), ἀλλ᾽ αὐτὸς ἑαυτόν.

'O γὰρ ἐσθίων καὶ πίνων ἀναξίως, χρῖμα ἕαυ-
τῳ ἐσθίει xai. πίνει, μὴν διαχρίνων τὸ σῶμα τοῦ
Κυρίου. Διὰ τοῦτο ἐν ὑμῖν πολλοὶ ἀσθενεῖς καὶ
ἄῤδωστοι καὶ κοιμῶνται ἱκανοί. Εἰ γὰρ ἑαυτοὺς
διεκρίνομεν, oóx ἄν ἐχρινόμεθα. Κρινόμενο: δὲ,
ὑπὸ Κυρίου παιδευόμεθα, ἵνα μὴ σὺν τῷ xócup
χαταχριθῶμεν. Ὥστε, ἀδελφοί μου, συνερχόμε-
νοι εἷς τὸ φαγεῖν, ἀλλήλους ἐκχδεχεσθε. Εἰ δέ
τις πεινᾷ, ἐν οἶχῳ ἐσθιίτωο, ἵνα μὴ εἷς χρῖμα
συνέρχησθε. Τὰ δὲ λοιπὰ ὡς ἄν ἔλθω διατά-
ξομαι

Οὐ παρὰ τὴν τῶν μυστηρίων φύσιν λέγει, ἀλλὰ

tur, disponere. « Seipsum homo. » Non alius
alium, nam hoc est judicare, sed ipse seipsum.

XI, 29-34. Nam qui edit aut bibit. indigne, judi-
cium sibi edit ac bibit,non dijudicans corpus Domini.
Propter hoc multi inter vos infirmi sunt ac imbecilles,
et. dormiunt multi. Etenim $i nos ipsos dijudi-
caremus, nequaquam judicaremur. Cum autem ju-
dicamur, a Domino corripimur, ne cum mundo con-
demnemur. ltaque, fratres mei, cum ad edendum
convenitis, invicem vos ezspectate. Quod si quis esu-
rit, domi edat, ne ad condemnationem conveniatis.
Caetera vero cum venero disponam.

Non propler mysteriorum naturam hec dicit,sed

παρὰ τῶν προσιόντων ἀναξιότητα. « Μὴ διακρίνων ἢ propter accedentium inflrmitatem. $33 « Non

τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου. » Τουτέστι, μὴ ἐξετάζων μηδὲ
ἐννοῶν τῶν προχειμένων τὸ μέγεθος. Εἰ γὰρ μά-
θοιμεν, τίς ποτέ ἐστιν ὁ προχείμενος, οὐ δεηθησό-
μεθα ἑτέρου, ἀλλ᾽ αὐτὸ τοῦτο ἡμᾶς νήφειν παρα-
σχευάσει. ε Διὰ τοῦτο πολλοὶ ἀσθενεῖς, χαὶ πολλοὶ
κοιμῶνται. » Διὰ τοῦτο, ποῖον; Διὰ τὸ ἀναξίως
προσιέναι. Τί οὖν, εἴποι τις, οἱ γηράσχοντες οὐχ
ἁμαρτάνουσιν, ἐπεὶ μὴ χοιμῶνται πρόωροι ; Ναὶ,
φησὶν, ἀλλ΄ οὐχ αὕτη μόνη ἀνταπόδοσις τοῖς ἀνα-
ξίως προσιοῦσι, τὸ ἀποθνήσκειν πρὸ χαιροῦ, ἀλλ᾽
εἰσὶ χαὶ ἐχεῖ χαλεπώταται τιμωρίαι. Τὸ δὲ, ἱκανοὶ,
τινὲς ἀντὶ τοῦ, πολλοὶ, ἐνόησαν, τουτέστιν, ᾿Αρ-
χετοὶ εἷς τοῦτο ἀπέθανόν τινες. « Εἰ γὰρ ἑαυτούς
ἐχρίνομεν. » Οὐκ εἶπεν, ᾿Ἑαυτοὺς ἐχολάζόμεν, ἀλλὰ
u.óvov, « "Explvouav, » τουτέστιν, Εἰ χατεγινώσχομεν
ἑαυτῶν μόνον ἁμαρτανόντων, xai τῶν ὠδε καὶ τῶν ἐκεῖ
ἀπηλλάγημεν ἂν τιμωριῶν. 'O γὰρ ἕαυτοῦ χατα-
γινώσχων ὡς δεῖ, oóx ἄν εἰς τὴν αὐτὴν ἁμαρτίαν
πολλάκις ἐμπέσοι. « Κρινόμενοι δὲ ὑπὸ Κυρίου. »
Ἐπεὶ οὖν τὸ οὕτως κοῦφον οὐ ποιοῦμεν, τουτέστι τὸ
καταγινώσχειν ἑαυτῶν, οὐδὲ οὕτως ἀφειδῶς ἡμὶν
ὁ Θεὸς χέχρηται, ἀλλὰ ὧδε παιδεύει, ἵνα ἐκεῖ
ἐλεήσῃ. « Παιδευόμεθα. » Οἷον, Νουθετούμεθα. Οὐ γὰρ
εἶπε, Τιμωρούμεθα, ἀλλὰ, « Παιδευόμεθα, »
ὡς νουθεσίας xai διορθώσεως γινομένης. « Ἵνα μὴ
σὺν τῷ κόσμῳ κχαταχριθῶμεν.» Κόσμον φησὶ τοὺς
ἐν ἀπιστίᾳ xal ἁμαρτίᾳ ἀνθρώπους. Φησὶ δὲ ὅτι ol
πιστοὶ καὶ Θεῷ περισπούδαστοι ὧδε ἀπολαμθάνουσι
τὰς ἁμαρτίας, ἵνα μὴ μετὰ τῶν λοιπῶν bui δώ-
σουσι δίχην. « Εἷς τὸν πρότερον ἦλθε λόγον.» Ὅρα

δὲ, οὐκ εἶπε, Τοῖς πένησι μεταδίδοτε, ἀλλὰ xà σεμ- D

γότερον, « ᾿Αλλήλους ἐχδέχεσθε, » ὡς κοινῶν ὄντων τῶν
ἐκεῖσε εἰσφερομένων ἐδεσμάτων, Qc ὅγε τοῦτο,
φησὶ, μὴ ποιῶν, ἀνάξιός ἐστι τῆς μυστιχῆς μετα-
λήψεως. « Ὥστε, ἀδελφοί μου, ἀλλήλους ἐκδέχεσθε. »
— [ΦΩ1.] Διατί; "Iva μὴ ἀναξίως δειχθῆτε τοῦ
Δεσποτικοῦ σώματος χαὶ τοῦ αἵματος μετέχοντες,
ἔνοχοι τοῦ σώματος αὐτοῦ τῆς ἀναιρέσεως, καὶ τοῦ
αἵματος τῆς ἐκχύσεως γενόμενοι, ἀπαραίτητον τὸ
χρῖμα ἔξοιτε, ἵνα μὴ χρίματι τηλιχούτῳ περιπε-
πτωχότες, νόσοις καὶ πάθεσι χαὶ θανάτῳ ἐχδα-
πανηθείητε, ἵνα μὴ ἄν μὴ τούτοις ἀποδῶτε τὴν ἔχ-
τισιν, εἰς ἀπέραντον κόλασιν σὺν τοῖς ἀπίστοις

PATROL. Ga. OXVIII.

dijudicans corpus Domini. » Hoc est, Non exami-
nans aut considerans eorum qus proposita sunt
magnitudinem. Si enim cognosceremus quisnam
sit qui proponitur, nullo alio nobis opus esset
stimulo, sed hoc ipsum vigilantes nos redderet ac
modestos. « Propter hoc multi sunt infirmi et dor-
miunt multi. » Propter hioc, quidnam ? quia indigne
accedunt. Quid ergo(dicetaliquis) an qui senescunt
non peccant, cum non moriamur ante diem ? Uti-
que, inquit : sed non hac sola fit repensio his qui
indigne accedunt, ut ante tempus moriantur, sed
in futuro quoque sunt miserrima supplicia. Quod
ergo dixit ἱκανοὶ, quidam intellexerunt, « Multi, »
&ut,« Sufficientes » ad hujus criminis correctionem
interierunt. « Etenim si nos ipsos dijudicaremus. »
Non dicit, Si nosipsos puniremus, sed tantum,
« Dijudicaremus, hoc est, si duntaxat nos ipsos ut
peccatores condemnaremus, utique et a preesenti-
bus et futuris liberaremur suppliciis. Nam qui se-
ipsum condemnat ut oportet, nequaquam in idem
peccatum frequenter incidere poterit. Cum autem
judicamur a Domini. » Quoniam ergo rem adeo
levem non facimus ut nosipsos condemnemus : ne
ita quidem temere Deus interimit, sed castigat hic,
ut ibi misereatur. « Corripimur. » Hoc est, admo-
nemur. Non enim dixit : « Punimur, » sed « Cor-
ripimur,» tanquam factasit admonitio ac correctio.
« Ne cum mundo condemnemur. » Mundum dixit
homines qui in incredulitate et peccato degunt.
Dicit autem quod fideles ac Dei cultores ob peccata
hic puniuntur, ne in futuro cum ceteris ponas
luant. «Itaquecum ad edendum convenitis. » Ad
priorem rediit sermonem.Considero vero quod non
dixerit : Pauperibus tradite, sed honestius,Invicem
alius alium exspectate, tanquam communia fuerint
qua ibi inferebantur cibaria : ut qui hoc, inquit,
non facit, mystica indignus sit participatione.
« Itaque, fratres mei, invicem vos expectate. » —
Quamobrem ? Ne indigne Dominicum corpus et
sanguinem participare probemini : ne indigne par-
ticipando, rei effecti ceedis corporis ipsius ac effu-
sionis sanguinis, inevitabile judicium excipiatis :
ne intale judicium incidentes,morbis,afflictionibus
20

811

ORCUMENII TRIOC.£ EPI*COPI -

cladibus ac morte consummamini : &S4nesitali A ἐκδοθείητε. « Εἰ δὲ τις πεινᾷ. 5 Γαστριμαργίες

poena non lueritis puniti, in eternum supplicium
cum infidelibus tradamini. « Quod si quis esurit. »
Castrimargiam ipsorum condemnat : et habet se
tanquam cum puerulis qui indignantur nec moram
ferunt, ab ecclesia remittens eos ad proprias do-
mos. « Ne ad condemnationem conveniatis. » Id
est,ne ad supplicium conveniatis vestram propriam
ecclesiam injuria affcientes, et pauperes despi-
clentes.Nam propter charitatem ad cenas convent-
tis : quod si hzc adsit, prestat vos domi refici.
Hoc autem ipsos attrahens dicit : « Cetera vero
cum venero. » Aut de hac re dicit hoc, tanquam
Dominica cena in aliis quoque capitibus corre-
ctione egeat : aut de alia re in qua non opus sit
verbis, sed ipsius presentia,

CAPUT VIII.
De varietate donorum eorumque dispensatione.

XII, 1-3. Porro de spiritualibus, fratres, nolo vos
ignorare. Scitis quod, cum gentes. essetis, ad idola
muta, utcunque abducti, ducebamini. Quapropter
notum vobis facio quod nullus per Spiritum Det lo-
quens dicit anathema Jesum ; et nemo potest dicere
Dominum Jesum, nisi per Spiritum sanctum.

Hoc est de divinis donis. Id autem argumentum
est hujusparticule. Apud Corinthios, qui credide-
rant, donis spiritualibus dotabantur ; et hi quidem
linguis loquebantur,alii vero prophetabant,quidam
autem alia assequebantur : quae dona ipsis facta
sunt duplicis occasio dissensionis, eo quod insi-
pientes essent. Nam qui majus donum acceperat,
efferebatur adversus eos qui minora habebant ; qui
vero minus acceperat, invidia accendebatur adver-
sus eum qui majori donatus erat. Deinde etiam
vales apud ipsos erant ac pseudoprophetm : nec
manifestum eis erat quis per Spiritum sanctum
prophetaret, quis vero per demonem vaticinaretur.
Quoniam igitur hoc quoque illos turbabat, signa
ponit vatis seu divini ac prophete; 85885 et quae-
cunque apud ipsos flebant disponit. « Scitis quod
cum gentes essetis. » De Spiritus sancti donis
loquitur, ostendere volens quaenam eorum qui
spiritu aguntur sit diversitas a vatibus et unde

αὐτῶν χαταγινώσχει, καὶ ὡς παιδίοις δυσανεσχρ-
τοῦσι χέχροηται,͵ ἀπὸ τῆς ἐχχλησίας εἷς τοὺς ἴλίοςς
οἴχους παραπέμπων. « "ivx μὴ εἰς χρῖμα cuwop.
σθε. » Ἵνα μὴ εἰς κόλασιν συνέρχησθε, Mex
τὴν ἐκχλησίαν ὑδρίζοντες, καὶ τοὺς πένησας Tia
οβῶντες. Διὰ γὰρ ἀγάπην συνέρχεσθε εἰς τὰ δεῖξε
Ταύτης δὲ, φημὶ, οὔσης, βέλτιον ὑμᾶς οἴχοι σιτεϊσῖς͵
Τοῦτο δέ φησιν, ἐφελκόμενος αὐτούς. « Τὰ δὲ Asi,
ὡς ἄν ἔλθω. » "I[ περί αὐσοῦ τοῦ πράγματός ma
τοῦτο, οἷον τοῦ Κυριακοῦ δείπνου, καὶ ἐν ἄλλος
κεφαλαίοις διορθώσεως δεομένου, jj περὶ ἑτέρῳ
πράγματος δεομένον οὐ ῥημάτων, ἀλλὰ τῆς αὐτῷ

παρουσίας.

ΚΕΦΛΛ. B'.
Περὶ διαφορᾶς χαρισμἄᾶτων, καὶ οἰκονομίας e
τῶν.

Περὶ δὲ τῶν πνευματικῶν, ἀδελφοὶ, οὐ θέλω
ὅμᾶς ἀγνοεῖν. Οἵδατε ὅτι ἔθνη diva πρὸς τὰ d
δωλα τὰ ἄφωνα, ὡς ἂν ἥἤγεσθε ἀπαγόμενοι. διὸ
ἡἩνωρίζω ὁμῖν ὅτι οὐδεὶς ἐν Πνεόματι Θεοῦ Je

λῶν λέγει ἀνάθεμα ᾿Ιησοῦν, xal οὐδεὶς δόν»
ται εἰπεῖν Κύριον ᾿Ιησοῦν, εἰ μὴ ἕν lHivsóusm
ἁγίῳ.

Οἷον χαρισμάτων. Ἢ ὁπόθεσις τοῦ χωρίου αδεν
Ηχρὰ Κορινθίοις οἱ πιστεύσαντες, πνευματικῶν
ἠξιοῦντο χαρισμάτων. Kal οἱ μὲν γλώσσαις iden,
οἱ δὲ προεφήτευον, οἱ δὲ ἑτέρων ἐπετύγχανεν, ἔτοε
χαρίσματα διχοστασίας πρόφεσις αὐτοῖς ἐγίνενν,
νηπίοις οὖσιν. Ὃ τε γὰρ τὸ μεῖζον χάρισμα λοΐόν
ἐπῆρτο χατὰ τῶν τὰ ἐλάττονα ἐχόντων’ ὅ αὶ αὶ
ἔλαττον λαδὼν, διεφθονεῖτο τῷ μεῖζον — Adm,
Ἕπειτα xxl μάντεις ἦσαν παρ' αὐτοῖς x«i d sedes
φῆται. ᾿Αλλ' οὐχ ἦν αὐτοῖς δῆλον, τίς μὲν ὁ ἦν
Πνεύματι ἁγίῳ προφητεύων, τίς δὲ ὅ᾽ ἐν δαίμονι
μαντευόμενος. Ἐπεὶ οὖν xai τοῦτο αὐτοὺς ἑτάρατει,
λέγει σημεῖα μάντεως xal προφήτου, καὶ πάνε
τὰ κατ᾽ αὐτοὺς διορθοῦται, « Οἴδατε ὅτε ἔθνη ἧτι. .
Περὶ τῶν ἐκ Πνεύματος ἁγίου χαρισμάτων Myw,
δεῖξαι θέλων, τίς μὲν τῶν πνευματοφόρων, τίς δ
τῶν μάντεων ἢ διαφορὰ xai ἐπίγνωσις, καί φησιν"
Οἴδατε, ὅτι οὐ δεῖσθε μαθεῖν παρ΄ ἐμοῦ. e Ὅτε lg
ἦτε, » τουτέστι, Τοῖς ἀπίστοις xal ἔθνεσιν ἐγκατελέ-

dignoscantur, et ait : Scitis quod vobis opus est D γεσθε. Ὅταν τοίνυν ἔθνη ἧἦτε, ἤγουν συναριθμούμενοι

uta mediscatis. «e Cum gentes essetis. » Hoc
est, incredulis οἱ gentibus annumeramini. Cum
ergo gentes essetis, sive gentibus connumerati :

" ad idola ducebamini vaticinantes. Bene autem

dicit ; « Utcunque ducebamini, » hoc est, quo-
modocunque contingeret, neque prudenti in-
(gs ratione, aut modo permoti : neque ultro
&benntes, sed cum violentia inviti furore per-
oitá ac insanientes. Abducebantur autem a de-
mone, qui in ipsis erat: modestie nihil ha-
bentes, sed omnia ipnsagie plena. « Quod nullus
per Spiritum Dei loquens. » Una quidem differen-

τοῖς ἔθνεσι, πρὸς τὰ εἴδωλα ἀρήδεσθβε μαντευόμενοι.
Καλῶς δὲ τὸ, « Ὡς ἅν ἤγεσθε, » τουτέστιν, ὅπως
ἔτυχε, μήτε σώφρονος ἐντὸς ὄντες λογισμοῦ ἢ σχή-
ματος, μήτε ἑκόντες ἀπιόντες, ἀλλὰ μετὰ βίας
ἄχοντες ἐνθουσιῶντες xal μαιεόμενοι, ᾿Απήγοντο δὲ
παρὰ τοῦ ἐν αὐτοῖς δαίμονος, οὐδὲν ἐπιεικὲς ἔγον-
τες, ἀλλὰ πάντα μανιώδη. « Ὅτ: οὐδεὶς ἐν Πξνεύμεατι
Θεοῦ λαλῶν. » Μία μὲν διαφορὰ πορφητῶν καὶ ψιν-
δοπροφητῶν, ὅτι οἱ μὲν χαθεστηχότες, καὶ μάλιστα
σωφρονοῦντες, προλέγουτι τὰ ἐσόμενα, Ot δὲ φενδο-
προφῆται, ἐξεστηχότες χαὶ μαινόμενοι, καὶ ὥσπερ
βίᾳ ὑπὸ τῶν κινούντων δαιμόνων γόμενδι, Δευτέρα

013 .

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

814

δὲ, ὅτι οἱ μὲν οὐδὲν βλάσφημον οὐδὲ ἀπαίσιον φθέγ- A tia prophetarum ac pseudoprophetarum est. quod

γονται, ἀλλὰ καὶ θεολογοῦσιν ὡς ἄριστα, καὶ πάντα
σεμνῶς λέγουσιν. Οἱ δὲ βλασφήμους τε καὶ ἀπηχεῖς
φωνὰς ἀπερεύγονται. « Καὶ οὐδεὶς δύναται εἰπεῖν
Κύριον Ἰησοῦν, εἰ μὴ ἐν Πνεύματι ἁγίῳ. » Εἶπε
σημεῖον μάντεως, τὸ ἐξεστηκότας αὐτοὺς βίᾳ ἕλχε-
σῦτι πρὸς τὰ εἴδωλα, καὶ προλέγειν δῆθεν τὰ ἐσό-
μενα, Λέγει καὶ προφήτου σημεῖον. Ποῖον τοῦτο ;
"Or: οὐδεὶς ἔχων Πνεῦμα Θεοῦ, ἀναθεματίζει καὶ
ὁδοίζει τὸν Κύριον. Kal πάλιν οὐδεὶς αὐτὸν δύνάτα:
Κύριον εἰπεῖν, μὴ ἔχων Ἡνεῦμκα ἅγιον.

illi sue mentis compotes, et maxime prudentes
futura predicunt: pseudoprophete autem mente
alienati ac dementes, tanquain a moventibus de-
monibus violentia ducti. Altera vero quod illi qui-
dem nihil exsecrabile autblasphemum loquuntur,
quin potius de Deo optime disserunt, et omnia
cum gravitate efferunt : hi autem blasphemas et
absurdas eructant voces. » Et nemo potest dicere
Dominum Jesum, nisi per Spiritum sanctum. »
Signum dixit vatis seu divini, quod mente alienati

ad idola vi trahantur ac futura prsedicant scilicet, Nunc prophete quoque signum ponit. Quodnam
illud est ? quod nullus Spiritum Dei habens exsecratur, aut injuria afficit Dominum. Rursumque nul-
lus potest ipsum dicere Dominum qui non habeat Spiritum sanctum.

διαιρέσεις δὲ χαρισμάτων εἰσὶ,
Πνεῦμα. Καὶ διαιρέσεις διαχονιῶν εἶσι, καὶ ὁ αὐὖ-
τὸς Κύριος. Καὶ διαιρέσεις ἐνεργημάτων εἰσὶν,
ὃ δὲ αὐτός ἐστι Θεὸς, ὁ ἐνεργῶν τὰ πάντα ἐν
πᾶσιν.

Λοιπὸν εἰς τὸν περὶ χαρισμάτων ἦλθε λόγον, xal
φησι" « Διαιρέσεις δὲ » καὶ οἷον μερίδες, « χαρισμά-
τῶν εἰαί. » Τῷ δὲ, « χαρισμάτων » εἰπεῖν, ἐπαίδευσε
τὸν δυχοῦντα τὸ ἔλαττον ἔχειν χάρισμα, μὴ ἀλγεῖν.
El γὰρ ἐδωρήθη σοι, φησὶ, χάριν ἔχε ὑπὲρ ὧν ὅλως
εἴληφας, χαὶ μὴ ἄλγει ὑπὲρ ὧν ἔλαττον εἴληφας.
Πάλιν δὲ τῷ προσθεῖναι, « Τὸ δὲ αὐτὸ Πνεῦμα, »
πλέον παραμυθεῖται. El γὰρ xai ἔλαττόν σου, φησὶ,
τὸ χάρισμα, ἀλλὰ τοῦ ἑνός ἐστ! Πνεύματος δωρεὰ,
καὶ τὰ μικρὰ καὶ τὰ μεγάλα. --- Αλλως. [ΦωΤ.] Χα-
ρίσματα μὲν αὐτὰ χαλεῖ, τὴν φιλοτιμίαν δεικνὺς
τοῦ δωρήματος" διαχονίας δὲ, διδάσχων μὴ ἐπαίρ:-
σθαι τούτοις τοὺς ἀξιωθέντας, ἀλλὰ μετὰ συστολῆς
καὶ μετριοφροσόνης, ὡς εἷς ὑπηρεσίαν χαὶ διαχονίαν
τῶν πλησίον χληθέντας, οὕτως ἐντυγχάνειν τοῖς προσ-
ιοῦσιν' ἐνεργήματα δὲ πάλιν, αὐτὴν δηλῶν τὴν
πρᾶξιν. "Opa ἀκριδῶς πῶς τὸ παενάγιον [᾿νεῦμα,
τρανῶς καὶ Κύριον καὶ θεὸν ἀνεχήρυξεν. Εἰπὼν γὰρ,
« Διαιρέσεις δὲ χαρισμάτων εἰσὶν, τὸ δὲ αὐτὸ ΠΙνεῦ -
Βα, » καὶ κάλιν ἐπὶ τοῦ πράγμκχτος ἐπαγαγὼν, « Καὶ
διαιρέσεις διακονιῶν εἶσιν, ὁ δὲ αὐτὸς Κύριος" ν εἴτα
ἕτι ἐεὶ τοῦ αὐτοῦ μείνας νοήματος, xai εἰπὼν,
« Καὶ διαιρέσεις ἐνεργημάτων εἰσὶν, ὁ δὲ αὐτὸς ἐστι
θεός᾽ » ἐπισυνάπτει λέγων’ « Ἑχάστῳ τὲ δίδοται 1
φανέρωσις τοῦ Βνεύμετος πρὸς τὸ συμφέρον, » δει-
κνὺς ὅτι καὶ τὸ Θεὸς χαὶ τὸ Κύριος, ἐπὶ τοῦ ἁγίου
ἔταξε Πνεύματος. ΠΙάντα γὰρ sa προεῖπεν, εἰς τὴν
τοῦ νεύματος συνῆξεν ὑπόστασιν, οὐ μόνον διὰ τοῦ
εἰπεῖν, « ᾿βκάστῳ δίδοται 3) φανέρωσις τοὺ ᾿Ϊνεύμα-
τος, » ἀλλὰ χεὶ διὰ τῆς ἐφεξῆς τῶν χαρισμάτων ἀπ-
αριθμήσεως, Πάντα γὰρ διὰ τοῦ Πνεύματος 9100002:
διατείνεται. Καὶ συγχεφαλαιούμενος πάλιν λέγει"
« ἰἰάντᾳ δὲ ταῦτα τὸ ἕν καὶ τὸ αὐτὸ [Πνεῦμα ἐνερ-
γεῖ,»» Ὥστε φανερὸν ὅτι τὸ κανάγιον [Ἰνεῦμα, xai
Κύριον καὶ Θεὸν λαμπρῶς καὶ διαῤῥήδην ἐνταῦθα ὁ
θεῖος Παῦλος θεολογεῖ. El δέ τις τὸ μὲν llve5pa ἐπὶ
«οὔ ἁγίου Πνεύματος ἐκλάδοι, τὸ δὲ Κύριος καὶ
Θεὸς, τὸ μὲν ἐπὶ τοῦ Υἱοῦ, τὸ δὲ ἐπὶ τοῦ Πατρὸς,
χαὶ οὕτως οὐδὲν ἧττον ἣ τε χυριότης xai ἡ θεότης

τὸ δὲ αὐτὸ Βα XII, 4.6. Divisiones autem. donorum sunt, sed

idem Spiritus ; et divisiones ministeriorum sunt
idemque Dominus ; et. divisiones operationum sunt,
sed idem est Deus qui. operatur. omnia in omnibus.

Consequenter ad sermonem de donis pervenit,
et ait : « Divisiones autem, » et tanquam partes
« Donorum sunt. » Dicendo autem « Donorum, »
instituit eum qui minus donum habere videbatur
ne doleret. Si, inquit, donum accepisti, habe gra-
liam quod omnino acceperis, et non doleas quod
minus acceperis. Rursum autem per hoc quod ad-
dit : «Sed idem Spiritus, plus affert consolationis.
536 Quanquam enim minus si tum donum, atta-
men unius Spiritus dona et parva et magna sunt.
— Alio modo. Dona quidem ipsa vocat, magnifl-
centia: ostendens largitionis : ministeria vero,
docens his non debere extolli eos qui acceperunt,
sed cum moderatione, animique modestia esse, ut
qui ad obsequium ac ministerium proximorum vo-
cati assequantur bona presentia. Rursum autem
operationes dicit, ipsam significans actionem. Et
considera diligenter quo modo sanctissimum Spi-
ritum aperte Deum ac Dominum predicaverit.Di-
cens enim : « Divisiones autem donorum sunt,sed
idem Spiritus, » et rursum de opere subjungens :
« Et divisiones ministeriorum sunt, idem vero Do-
minus ; » deinde in cadem adhuc manens senten-
tia, ubi dixit : « Et divisiones operationum sunt,
sed idem est Deus ; simul in unum conjungit di-
cens: « Unicuique vero datur manifestatio Spiritus

D ad id quod expedit ; » ostendens quod οἱ Deus et

Dominus Spiritui sancto aptaverit. Qusmcunque
enim praedixit, in Spiritus personam clausit, non
ex eo solum quod dixit: « Unicuique datur mani-
festatio Spiritus,» verum etiam per sequentem do-
norum enumerationem. Nam omnia per Spiritum
dari asseverat : rursumque ig summam redigens,
ait : « Haec autem omnia operatur unus idemque
Spiritus. » Manifestum itaque est quod. sanctissi-
mum Spiritum, Deum ac Dominum esse, clare et
aperte hoc loco divus Paulus divinitusasseruerit:
Quod si quis Spiritum quidem ad Spiritum sanctum
referat : Dominum vero ac Deum, illud sane ad

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

818

t. ταῖς ὑποστάσεσι, «αἱ συνάπτεται À et Filio ac Spiritu sancto tribuuntur. 588 « Sed

Ῥρηγόριος ὁ θεολόγος φησί’ Τρία
΄ς ἕν τῇ θεότητι. Πάνυ δὲ ἀχριδὴς
δὲ αὐτὸς Θεός ἐστιν ὁ ἐνεργῶν τὰ
ἐνεργεῖ ἸΙατὴρ xai Υἱὸς καὶ ἅγιον
ϑεὸς ἐνεργεῖ. Ἐν γὰρ ταύταις ταῖς
ὅτης, ἤγουν αὖται d) θεότης.

idem est Deus. » Pulchre banc part:culam ad do-
cendum aptavit. Ubi enim sancte Triadis perso-
nas divisim enumerasset, absque ulla confusione
conjungit.Hec enim et personis distinguitur etes-
sentia conjungitur, sicut ait Gregorius Theologus,
nempe tres in personis, unum vero in divinitate,

inductio. « Sed idem Deus qui operatur omnia. » Nam quse operatur Pater et Filius ac
» heec et Deus operatur. In his enim personis est deitas, sive ipso sunt deitas.

δίδοται ἡ φανέρωσις [τοῦ llve5-
συμφέρον: ὯὮ μὲν γὰρ διὰ τοῦ
at λόγος σοφίας, ἄλλῳ δὲ λόγος
:ó αὐτὸ Πνεῦμα, ἱτέρῳ δὲ πίστις
εύματι, ἄλλῳ δὲ χαρίσματα ἴαμά-
p ΠΙνεύματι, ἄλλῳ δὲ ἐνεργήματα
δὲ προφητεία, ἄλλῳ δὲ διαχρίσεις
| δὲ γένηγλωσσῶν, ἄλλῳ δὲ ἑρμηνεία

ὕματος, τὰ σημεία xaÀev διὰ γὰρ
ἐπιστασία τοῦ Πἰαραχλήτου διεδεί-
συμφέρον. » "ἵνα μὴ, « χαρισμάτων,»
τὸ ἔλαττον χάρισμα ἔλων ἀδημονῇ
εἰ xai εἷς ἐστι Θεὸς, πλὴν ἐγὼ τὸ
ἄγει,« Πρὸς τὸ συμφέρον,» δεικνὺς ὅτι
ἵν ἔλαττον, συμφέρει. « Ὧ μὲν vip
)ς᾽ » ᾿Απαριθμεῖται τὰ χαρίσματα,
: αὐτῆς ὄντα πηγῆς τοῦ Πνεύμα-
ἕλαττον ἔχων μὴ ἀλγῇ, xal ὁ τὸ
ται, ἐπειδὴ ἐκ τοῦ αὐτοῦ Ηνεύμα-
αῦτα. « Λόγος σοφίας. » Λόγος σο-
| Ηαῦλος, ὁ Πέτρος, ὁ Ἰωάννης, xai
ιὸ xal πρῶτον αὐτὸ τέθειχε. Λόγος
ὃν ἔχουσιν οἱ ἰδιῶτα! πιστοὶ, εἰδό--
δὲ διδάξαι οὐχ ἰσχύοντες. « ᾿Ετέρῳ
ιν δέ φησιν, οὐ τὴν τῶν δογμάτων,
μείων, περὶ ἧς fivouv οἱ ἀπόστολοι,
ἰέγοντες, πίστιν.» Οὐ γὰρ ἄν οὐχ
ἀπόστολοι, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἤχουσαν,
tt. ὡς χόχχον σινάπεως, » ἤτησαν
εἰς τὸ ἐνεργεῖν θαύματα.

EOAQP.] ΠΠἴστιν ὠνόμασεν οὐ τὴν
ἰδιχὸν χάρισμα (ἔστι γὰρ χαὶ χά-
oóutvov), πίστιν δὲ xai τὴν τῶν
ἰσματα ἰαμάτων. » Καλεὶ μὲν χα-
, τῶν χωλῶν τὸν δρόμον, τῶν ἀδῥω-
, τῶν νεχρῶν τὴν ἀνάστασιν, xal
νεργήματα δὲ δυνάμεων, τὴν τοῦ
τα, τὸν ᾿Ανανίου xal Σαπφείρας
i Σατανᾷ παραδοθέντας, ἵνα πα!-
φημεῖν, « ᾿Ενεργήματα δυνάμεων. »
v ἰαμάτων ἔχων, ἰᾶτο τοὺς ἄσθε-
ἐνεργήματα τῶν δυνάμεων, xai ἰᾶ-
vtae, xai τιμωρεῖσθαι τοὺς ἀπι-
ιαστρέφοντας ἰσχύει. « Διαχρίσεις
εἰδέναι τίς ὁ προφήτης, χαὶ τίς ὁ

. ibid, 6. 890 Αοί. xui, 8.

XI1,7-10. « Unicuique vero datur manifestatio spi-
« ritusadid quod expedit.Nam huic quidem perSpi-
«ritum datur sermo sapientie : alii vero sermo co-
«gnitionissecundum eumdem Spiritum : ulii autem
« fides per eumdem Spiritum : alii vero dona sana-
» tionum in eodem Spiritu : alii autem operationes

B « virtutum, alii vero prophetia : alii autem discre-

« tiones spirituum,alii vero genera linguarum : alii
« autem interpretatio linguarum. »
Manifestationem Spiritus vocat signa ; per signa
enim, Paracleti assistentia demonstrabatur. « Ad
id quod expedit. » Ne auditis statim donis, is qui
minus habeat donum graviter ferret, ac diceret :
Quid ad meattinet etiam si unus et idem sit Deus,
attamen egominus habeo ? subjungit: Ad id quod
expedit: Ostendens quod hoc etiam expediebat ut
minus acciperet.« Nam huic quidem per Spiritum.»
Enumerat dona, ostendens omnia ab eodem pro-
cedere fonte Spiritus: ut neque contristetur qui
minus accepit, neque is extollatur qui majus:
quandoquidem et hec et illaab eodem sunt Spi-
ritu. « Sermo sapientie.» Sermo,inquit, sapientia
qualem habuit Paulus, Petrus et Joannes, quique
illorum tempore erant : ideo etiam hoc primo loco
posuit. Sermo vero cognitionis est quem habent
idiot: fideles, qui sane norunt, at ceteros docere
nequeunt. « Alii autem fides. » Fidem vero dicit
non qua& circa dogmata versatur, sed que circa
signa quam petebant apostoli, dicentes : « Appone
nobis fidem 38, » Neque enim apostoli fide care-
bant ; sed quoniamaudierant. «Si haberetis fidem
sicut granum sinapis,diceretis monti huic 39, etc. ;
petiverunt hanc fidem ad operandum miracula.
539 Alio modo. Fidem nominavit non eam que
est communis, sed eam que proprium est donum
(siquidem etiam quoddam donum est quod fidei
donum appellatur), fidem vero etiam qua dogma-
tum est. « Alii vero dona sanationum. » Vocat sa-
nationum quidem dona, claudorum cursum, infir-
morum sanitatem, mortuorum resuscitationem, et
quacunque sunt hujusmodi; operationes autem
virtutum Elym& excecationem 39, Ananis et Sap.
phire mortem **, et eos qui Satane traditi sunt,
ut discerent non blasphemare. « Operationes virtu-
tum. » Qui donum habebat sanationum, infirmos
sanabat : qui vero operationes virtutum,et sanare
infirmos et punire incredulos quique ceteros de-
pravarent, poterat. « Discretiones spirituum.» Hoc

31 Act, v, 1.

g19

OBCUMENI] TRICULE EPISCOPI

est, cognoscere quis sit propheta, et quisnam [δ]. A ψευδοπροφήτης, τίς ὁ πνευματικὸς, xai τίς ὁ gi

sus propheta,quis spiritualis et quis talis non sit:
quandoquidem eo tempore vates quoque erani aeu
divinatores qui hominibus imponebant. « Genera
linguarum. » Hoc opinabantur Corinthii cseteris
esse prestantius, eo quod illud ante omnia acce-
pissent apostoli. « Interpretatio linguarum. » Vel
quod dum alii linguis loquerentur isti interpreta-
bantur, vel quod una quoque loquerentur et inter-
pretarertur, quod facere non poterant qui linguis
tantum loquebantur.

XII, 41, 12. « Omnia autem hec operatur unus
« idemque Spiritus, dividens peculiariter unicui-
« que sicut vult. Quemadmodum enimcorpusunum
« est et membra habet multa, omnia autem unius

« corporis membra, cum multa sint, unum eunt B

« corpus : sic et Christus. »

Propter eos qui Spiritus divinitatem impugnant
animadverte. Nam illi impie asserunt Spiritum
sanctum ἃ Patre factum esse. At hinc perspicito
Spiritum sanctum non esse aliquid eorum que
flunt, sed que faciunt : idque tanquam Deus ac
Dominus et propria potentia. Simile quoque est
quod alio loco dicit : « Spiritusubi vultspirat. » —
«Quemadmodum enim corpus unum est?! .» Ab eo
quod circa corpus accidit, per exemplum vult
ostendere quod omnes unum simus, quanquam
varia habeamus dona. 8i ergo unum sumus, quo-
modo jam rationi conforme erit, ut quispiam de
donorum diversitate erret aut verba facíat ? ὅ 40
« Cum multa sint, unum sunt corpus. » Cuncta
etenim membraaliquid conferunt ad hoc, ut unum
ac integrum sit corpus. « Sic et Christus. » Ita,in-
quit, et Christus multa quidem habet membra,
nempe singulos fideles, unum vero corpus, puta
Ecclesie communionem. Ex multis enim compo-
sita, unum est corpus habens caput Christum, ut
corpus.

XII, 13-20. » Etenim per unum Spiritum nos om-
«nesin unum corpus baptizati sumus : siveJudeei,
« give Greeci,sive servi, sive liberi, etomnes uno po-
« eulorigati sumus in unum spiritum. Siquidem cor-
« pus non est unum membrum, sed multa. Si dicat
« pes : Cum non sim manus, non sum de corpore :
« num idcirco non estde corpore? Et sidicat auris:
« Cum non sim oculus, non sum de corpore : num

« idcirco non est decorpore?Sitotum corpus oculus,
.J « ubi auditus? si totum auditus, ubiolfactus ?Nunc
« autem posuit. Deus membra, unumquodque 6o-
e rum in corpore quemadmodum voluit.Quod si es-
«sent omnia unum membrum, ubi corpus ? Nunc
« autem multa quidem membra,unum vero corpus.

Ἐν ἑνί, id est, δι᾽ ἑνός, hoc est, per unum,« Om-
nes in unum corpus.» Deinde subjungit etiam quid
effecerit omnes esse unum corpus, nempe esse
unum Spiritum, et omnes ab uno baptizatos Spi-
riu esse in unum corpus: hoc est, ad hoc ut

31* Joan. 111, 8.

τοιοῦτος. Ἐπειδὴ xal μάντεις ἦσαν xa buo
τὸν χειρὸν τοὺς ἀνθρώπους ἐξεπατῶώντες. « lin
γλωσσῶν. » Τοῦτο ἐνόμιζον οἱ Κορένθιος μεῖζον εἶν
πάντων͵ διὰ τὸ ἐν πρώτοις τοῦτο λαδεῖν τοὺς ἐπ.
στόλους" «'Ερμηνείαν γλωσσῶν. » "Il ὅτι δτέρων Té
σσα!ς λαλούντων, οὔτοι ἑρμήνευον, fi ὅτι καὶ qi
«τοῦ λαλεῖν, καὶ ἥρμήνενον, ὅπερ οὖκ ἔσγυον ποία
οἱ γλώσσαις μόνον λαλοῦντες.

ἸΙάντα δὲ ταῦτα ἐνεργεῖ τὸ ἕν καὶ τὸ αὐτὸ Πνεῦμε
διαιροῦν ἰδίᾳ ἐχάττῳ καθὼς βούλεται. Κυθέπε vk
τὸ σῶμα ἕν ἐστι, xal. μέλη ἔχει πολλὰ, πάντη ἃ τὶ
p.v, τοῦ σώματος τοῦ ἑνὸς πολλὰ ὄντα ἕν ἔστι espe,
οὕτως xai ὁ Χριστὸς.

Διὰ τοὺς πνευματομάχους σημείωσαι τὸ ῥπεέι,
'Extivo: γὰρ ἀνοσίως φασὶ, καὶ τὸ ὅγιον Hw:
ἐνεργεῖσθαι παρὰ τοῦ Πατρός. ᾿Αλλὰ ἔνθεν Epz, ἢ;
οὐ τῶν ἐνεργουμένων, ἀλλὰ τῶν ἐνεργούντων ἔστ
τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, δεσποτιχῶς καὶ θεϊκῶς, κεὶ εἰ-
τοδυνάμως. Ὅμοιον καὶ ἀλλαχοῦ φησι, « Τὸ πνεῦμι
ὅπου θέλει πνεῖ, » -- « Καθάπερ γὰρ τὸ σῶμα b
ἐστι. » ᾿Απὸ τοῦ περὶ τὸ σῶμα καραδείγματος βεύ.
λεται δεῖξαι, ὅτι πάντες ἕν ἐσμεν, εἰ καὶ dde
ἔχομεν χαρίτματα. Εἰ οὖν ἕν ἐσμεν, ποῦ λοιπὸν lys
λόγον τὸ περὶ διαςορᾶς χαρισμάτων περιφέριηα
καὶ λογοπραγεῖν ; « Πολλὰ ὄντα, ἕν ἐστι σῶμα .εθέ.
τα γὰρ τὰ μέλη συντελεῖ εἰς τὸ εἶναι ἕν καὶ Gh
ρον τὸ σῶμα. « Οὕτως καὶ ὁ Χριστὸς. » — [4€
Οὕτως, φησὶν, ὁ Χριστὸς, κολλὰ μὲν ἔχαι μέλη ve
xa6' ἕχαστον, ἕν δὲ σῶμα τὴν κοινότητα τῆς "Ex
σίας. 'Ex γὰρ πολλῶν συγκειμένη, ἕν ἐστι σῶμε͵
κεφαλὴν ἔχουσα τὸν Χριστὸν, ὡς εἶναι τὴν "Ipadayrie
καὶ τὸν Χριστὸν ἕν αὐτοτελὶς σῶμα.

sic Ecclesia et Christus unum et idem perfectun

Kal γὰρ iv ἑνὶ Πνεύματι ἡμεῖς πάντες εἰς b
σῶμα ἐδαπτίσθημεν, εἴτε ᾿Ιουδαῖοι, εἴτε Ἔλλη
νες, εἴτε δοῦλοι, εἶτε ἐλεύθεροι, καὶ πάντες bh
πόμα ἐποτίσθημεν, cl; ἕν πνεῦμα. Καὶ γὰρ τὸ
σῶμα οὐχ ἔστιν ἕν μέλος, ἀλλὺ πολλά. 'Eàv du
ὃ ποῦς, ὅτι Οὐχ εἰμὶ χεὶρ, οὐκ εἰμὶ ἐκ τοῦ σώματος
οὐ παρὰ τοῦτο oóx ἐστιν ἐκ 400 σώματος ; Ks
ἐὰν εἴπῃ τὸ οὖς, Οὐχ εἰμὶ ἐκ τοῦ σώματος, d
παρὰ τοῦτο οὐχ ἔστιν ἐχ τοῦ σώματος ; Rl! ὅλον
τὸ σῶμα ὀφθαλμὸς, ποῦ ἢ ἀχοή ; εἰ ὅλον ἢ ἀκοὴ,
ποῦ ἡ ὄσφρησις ; Νυνὶ δὲ ὁ Θεὸς ἔθετο τὰ μέλη b
ἕκαστον αὐτῶν ἐν τῷ σώματι χαθὼς ἠθέλησεν, Εἰ ἃ
ἦν τὰ μὲν μέλη ἕν, ποῦ τὸ σῶμα; Νῦν δὲ πολλὰ μὲν
μέλη, ἕν δὲ σῶμα.

Οἷἴον δι᾽ ἑνὸς, « Πάντες εἰς ἕν σῶμα. » Εἴτα ἐκ-
ἀγει xal τὸ κατασχιάσαν πάντας ἕν σῶμα, τὸ εἶναι h
τὸ Πνεῦμα, καὶ πάντας ὑπὸ τοῦ ἐνὸς βεδαητίσθαι
Πνεύματος εἰς ἕν σῶμα, τουτέστιν, εἷς τὸ ποιῆϑει
πάντας σῶμα ἕν. Τέως δὲ διὰ δύο τούτων παῤαμν-

COMMENT. IN EPIST. I AD OORINTH.

t*àv τὸ ἔλκιτον ἔχοντα χάρισμα, τῷ τε εἰπεῖν A omnes efficerent unum corpus. Interim autem per

iv σῶμα πάντες ἐσμὲν, καὶ τῷ εἰπεῖν διὰ τοῦ
ὃ Πνεύματος καὶ τῆς αὐτῆς κολυμδήθρας, ἕν
; γεγονέναι, « "Ev κόμα ἐποτίσθημεν εἰς ἕν Πνεῦ-
» Δι᾿ ἑνὸς, φησὶ, Ἠνεύματος ἐσχήχαμεν τῶν χα-
των τὴν δωρεάν, « ᾿Βποτίσθημεν » δὲ εἶπεν, ἀπὸ
φορᾶς τοῦ δένδρων, των ix τῆς αὐτῆς ἀρδομέ-
πηγῆς. « Καὶ γὰρ τὸ αὥμα obx ἔστιν ἕν μέλος,
| πολλά. » Καὶ μὴ θαυμάσῃς, φησὶν, εἰ τοσοῦτοι
; ἕν σῶμά ἐσμεν, ὁπότε xal. ἐπὶ τοῦ ἀνθρωπίνου
ἴτος ἀπὸ πολλῶν μελῶν, ἕν ἔστιν εὑρεῖν τὸ σῶ-
Tà δὲ πρὸς ἐχείνους ἁρμόδια ῥήματα ὡς ἐχ προσ-
| τῶν μελῶν τέθειχε, δεῖξαι θέλων ὅτι εἰ xat
ἰόν ttc ἔχει χάρισμα, οὐ παρὰ τοῦτο ἐχδέδληται
ἵνὰι μέλος τοῦ σώματος, Καὶ γὰρ xa! ἐπὶ τοῦ
υπίνου συγχρίματος, xal τὸ ἔλαττον χαὶ τὸ τι-
spov, εἰς ἔν συντελεῖ σῶμα.

hec duo consolatur eum qui minus habet donum :
tum dicendo quod omnes unum corpus sumus, tum
dicendo quod per unum Spiritum idemque lava-
crum unum effecti sumus. « Uno poculo rigati su-
mus in unum Spiritum. » Per unum, inquit, Spi-
ritum accepimus gratiam donorum. Dicit autem
rigati sumus ab arborum metaphora que ex eodem
fonte irrigantur. « Siquidem corpus non est unum
membrum,sed multa. » Ne mireris, inquit, si tam
multi unum simus corpus, quando etiam in hu-
mano corpore ex multis membris unum invenia-
tur constitui corpus. Posuit autem ex persona
membrorum verba, qua apprime Corinthiis essent
accommoda, 5848 ostendere volens quod licet
quispiam minus habeat donum, non ob hoc re-
jectus est, ne sit corporis membrum. Siquidem in

&no quoque coagmento et quod abjectius est et quod honorabilius, ad unius corporis consumma-

»m conferunt.

Ἐλν cim ὁ ποῦς. » Ἐὰν τοῦτο εἴπῃ, ὅτι B

κεἰμὶ ix σώματος,» οὐ κὰρὰ τὸ εἰπεῖν, « Οὐκ
» ἤδη ἀπέστη dx τοῦ σώματος, Οὕτως οὐδὲ
εἰδὴ τόδε ἔχεις χάρισμα xal οὐχὶ τόδε, ἤδη
σαι τοῦ εἶναι σῶμα ἕν σὺν τοῖς ἄλλοις, « R*
τὸ σῶμα ὀφθαλμός. » ᾿Επειδὴ ὀφθαλμοῦ xal
; ἐμνήσθη, ix δὲ τούτου ἐλύπησεν αἰνιξάμενος
αὐτοὺς ἐλάττωσίν τινα ἔχειν, ὥσπερ xai. ἐπὶ
μελῶν, νῦν δείχνυσιν οὕτως εἶναι συμφέρον,
ἰάφορα εἶναι χαρίσματα. Ὥσπερ γὰρ τὸ σῶμα
τοῦτό ἐστι σώμα, ἐπειδὴ ἐχ διαφόρων cov-
(6 μελῶν, οὕτως χαὶ τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ,
lett τὴν ᾿Εχχλησίαν, τοῦτο εἶναι ποιεῖ σῶμα,
opi τῶν χαρισμάτων xal διαχονιῶν, « Νυνὶ
θεὸς ἔθετο, » “Ὅρα xdvta20a πῶς τρανότερον
(ωρίς τινος ἀμφιθδολογίας, τὸ Πνεῦμα Θεὸν ἀν-
ξεν. Εἰπὼν γὰρ πρὸ βραχέος ὅτι πάντα ταῦτα
νεῦμα ἐνεργεῖ, νῦν πάλιν περὶ τῶν αὐτῶν
^ φησίν' « Ὃ Θεὸς ἔθετο τὰ μέλη ἕν ἕχαστον
ν καθὼς ἠθέλησεν. » Μέλη γὰρ, τοὺς τὰ yaol-
1 τὰ διάφορα παρὰ τοῦ πνεύματος εἴληφότας
ασε' χάχεϊ μὲν ἔλεγεν, « Ἐνεργεῖ διαιροῦν
tp χαθὼς βούλεται' » ὧδε δὲ, « Ἔθετο ἕχαστον
| ἐν τῷ σώματι χαθὼς ἠθέλησεν. » Εἰ οὖν
ὃς οὕτως ἠθέλησεν, ἄτοπον τὸ ἀδημονεῖν
ς 6 Θεὸς ἠθέλησε. Τὸ δὲ, « Καθὼς ἠθέλησεν, »
περὶ τοῦ Πνεύματος εἶπεν, « ᾿Ἐν ἑνὶ Πνεύματι

« Si dicat pes. » Si hoo dicat: « Non sum de cor-
pore,» non propter illud dicere, « Num sum, »
jam àbest ἃ corpore : sic heque tu eo quod hoc
habeas donum et non illud,jam desinis cum cete-
ris unum efficere corpus. « Si totum corpus ocu-
lus » Quandoquidem oculi ac pedis meminit, et
ez hoc moarore 608 aífecit,innuens ipsos quodam-
modo inferiores esse, quemadmodum et in mem-
brié : ostendit nunc ita expedire, ut varia sint
dona. Sicut enim corpus ideo est corpus, quia ex
variis constituitur membris : ita et corpus Christi,

᾿ idest, Ecclesiam, hoc facit esse corpus, nempe
C diversitas donorum ac mysteriorum. « Nunc autem

posuit Deus. » Considera et hic quomodo aperte
et sine ulla ambiguitate Spiritum preedicaverit
esse Deum. Cum enim paulo ante dixisset quod
omnia hec Spiritus operetur, nunc rursum de
eisdem Ioquent, ait: « Posuit Deus membra,unum
quodque eorum sicut voluit; s membra namque
eppellavit eos quí varia dona a Spiritu acceperant.
Et ibi quidem dicebat:Operatur dividens unicuique
sicut vult ?* : » hic autem : « Posuit unumquodque
eorum in corpore quemadmodum voluit. » Si ergo
ita Deus voluit, absurdum est graviter anxiari, ob
ea qua$ Deus ita fleri voluit. Quod autem ail :
« Quemadmodum voluit, » superius de Spiritu di-
xit: « Per unum Spiritum nos omnes. » Et : « Om-

; πάντες. » Kal, « Πάντες ἕν πόμα ἐποτίσθημεν ἢ nes uno poculo rigati sumus in unum Spiritum. »

v Πνιῦμα.» Καὶ ἐπειδὴ εἷς ἕν Πνεῦμα πάν-
καὶ τοῦ Πνεύματος τὸ θέλημα. χαὶ Θεὸς τὸ
μα. "IL xai περὶ ὅλης τῆς ἁγίας Τριάδος νοή-
Οὐ γὰρ ἐστι διαφορὰ τῆς ὁμοουσίου xal παν-
του Τριάδος. Εἰ δὲ ἦν τὰ πάντα ἕν μέλος, ποῦ
wt; Αὐτὸ τὸ ποιοῦν ἐκείνοις πρόφασιν μι-
χίας, τὸ εἶναι διάφορα τὰ χαρίσματα, αὐτὸς
ρόφασιν ἑνώσεως λαμῦὔάνει. El γὰρ μὴ εἵχετε,
, διάφορα χαρίσματα, οὐδὲ σῶμα ἴτε. Σῶμα

[ Gor. xi, 14.

Et quoniam in unum Spiritum omnes, et ipsius
Spiritus est voluntas, utique Spiritus est Deus.
Aut etiam de tota sancta Triade intelliges. Neque
enim est diversitas in semper laudanda ejusdem
essentie Triade. Quod si essent omnia unum
membrum,ubi corpus ? Hoc ipsum quod illis occa-
sjo erat pusillanimitatis, nempe varia esse dona,
ipse δά occasionem assumit unitatis. Nam si non
haberetis, inquit, varia dona, ne corpus quidem

8233

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

894

essetis: quod si corpus non essetis, neque honore A δὲ μὴ ὄντες, οὐδὲ ἰσότιμοι ἂν ἦτε. Ἢ γὰρ ie

equales essetis. Nam honoris sequalitas ac unio
ex unitate corporis procedunt.

5497 XII, 21-23. Non potest autem oculus dicere
manui, Non est. mihi opus te: aut. rursum. caput
pedibus : Non est mihi opus vobís. Imo multo potius
que videntur membra corporis imbecilliora esse,
necessaria sunt : et. que opinamur minus honesta
esse corporis, his honorem uberiorem apponimus :
et indecora mostri copiosiorem | decorem — habent.

Qua «utem decora sunt nostri, non indigent.

Quod sietiam velit dicere: Non est mihi opus te,
non ita se habet rei natura. Ubi autem superius
suasisset, ne graviter ferrent qui minora haberent
dona, ad modestiam nunc revocat fastum eorum
qui majora habebant. Quemadmodum enim oculus
dicere non potest cseteris membris : « Non est mihi
opus vobis : » nam si unum desit, totum claudicat
corpus.Ita neque qui majora acceperunt dona,
possunt extolli adversus eos qui minora habent,
quasi eis non utantur. Unius enim abjectio clau-
dicare facit corpus Ecclesis&,cum non soli illi suf-
ficiant ad eam «aedificandam qui majora habent
dona. « Imo multo potius. » Nunc ostendere vult
quod fortassis magis necessarii sint qui ea accepe-
runt dona que minora videntur. Bene autem di-
xit : « Quee videntur, » ostendens in sola opinione
esse inferioritatem, et nequaquam in veritate.
«Que videntur membra corporisimbecilliora esse.»
Quidam aiunt hoc dixisse eum de oculis, qui im-
becilles quidem sunt si ad cetera conferas mem-
bra, magnum tamen aliquid conferunt corpori,
et si imbecilles esse videantur. Itaque si imbecilles
vos judicatis, ne egre feratis, necessarii estis.
Quod autem neque vos imbecilles sitis, sed illis
potius qui magnam habent sui existimationem,
hinc manifestum est, inquit. Que arbitramur
minus honesta esse corporis, majori dignamur
providentia et auxilio, etc. « Et que opinamur
minus honesta esse. » Ubique adjungit « Opina-
mur, » ostendens humanam hanc esse opinionem.
Quod autem ait ἀτιμότερα, id est, minus honesta
sive indigniora, quidam ipsum de pedibus dixisse
aiunt, qui locum quidem inferiorem sumpserunt,
foventur tamen, illisque plus interdum a nobis

τιμία xai ἕνωσις, ix τοῦ εἶναι ἕν σῶμά ἐστιν.

Οὐ δύναται δ ὁ ὀφθαλμὸς εἰπεῖν τῇ χειρὶ
χρείαν cou οὐκ ἔχω: 1. πάλιν d$ x92) τοῖς
ποσὶ, Χρείαν ὁμῶν οὐχ ἔχω. ᾿Αλλὰ πολλῷ ui.
λον τὰ δοχοῦντα μέλη τοῦ σώματος ἀσθενέστι"»
ὑπάρχειν, αναγχαῖϊά ἐστι, καὶ ἃ δοκοῦμεν b.
pótspa εἶναι τοῦ σώματος, τούτοις τιμὴν "i
σοτέραν περιτίθβεμεν. Καὶ τὰ ἀσχήμονα dp,
σχημοσύνην περισσοτέραν ἔχει. Τὰ δὲ εὐσχήμοπ
ἡμῶν οὐ χρείαν ἔχει

Κἂν γὰρ θέλῃ εἰπεῖν, « Χρείαν σου οὐχ ἔγω,»
οὐχ οὕτως ἔχει φύσεως τὸ πρᾶγμα. Πεῖσας δὶ
ἐν τοῖς ἔμπροσθεν μὴ ἀθυμεῖν τοὺς τὸ Lim

Β ἔχοντας χαρίσματα, νῦν χαταστέλλεί τὸ φρόνημε

τῶν τὰ μέίζονα ἐχόντων. “Ὥσπερ vào ὃ ὀρβλ-
μὸς οὐ δύναται λέγειν τοῖς λοιποῖς μέλεσι, Χρείαν
ὑμῶν οὐκ ἔχω » (ἑνὸς γὰρ ἐνδέοντος, ἅπαν yu.
λεύόει τὸ σῶμα) οὕτῶς οὐδὲ oi τὰ μείζονα tis.
φότες χαρίσματα, δύνανται ἑπαίρεσθαι χατὰ τῶν
τὰ ἐλάττονα ἐχόντων, ὡς οὐ χρῴζοντες αὐτῶν.
Ἑνὸς γὰρ ἀποδολὴ, χωλεύειν ποιεῖ τὸ πλήρωμε
τῆς Ἐχχλησίας, οὐχ αὐτάρχων ὄντων τῶν τὲ με’-
ζονα ἐχόντων χαρίσματα μόνων, οἴκοδομεῖν αὐτίν.
«᾿Αλλὰ πολλῷ μᾶλλον. » Νὺν δεῖξαι θέλει ὅτι χαὶ
χρειωδέστεροι τάχα εἰσὶν οἱ τὰ δοκοῦντα ἐλάττονε
τῶν χαρισμάτων εἰληφότες. Καλῶς δὲ εἶπε, « Τὶ
δοχοῦντα, » δειχνὺς ἐν δοχήσει μόνῃ τὴν ἑλάττω-
σιν εἶναι, οὐ μὴν ἐν ἀληθείᾳ, « Τὰ δοκοῦντα μέλι
τοῦ σώματος ἀσθενέστερα ὑπάρχειν. » Φασί tw
περὶ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτὸν τοῦτο εἰρηκέναι, &
ἀσθενεῖς μὲν εἶσιν ὡς πρὸς τὰ λοιπὰ μέλη, mw
δέ τι συντελοῦσι τῷ σώματι, εἰ xal δοκοῦσι ἀδε.
νεῖς εἶναι. Ὥστε εἰ ἀσθενεῖς οἴεσθε ἑαυτοὺς, p,
ἀθυμεῖτε. ᾿Αναγχαῖοί ἐστε. Ὅτι δὲ οὐδὲ ἀσθεκὶ
ὑμεῖς, ἀλλ᾽ ἐχεῖνοι μᾶλλον οἷς ἡ οἵησις, Bw
ἐντεῦθεν, φησίν "A δοχοῦμεν ἀτιμότερα εἶναι τοῦ
σώματος, πλέον ἀξιοῦμεν προνοίας γαὶ βοηθείας,
xai ἑξῆς, « Καὶ ἃ δοχοῦμεν ἀτιμότερα εἶναι. » Ho
ταχοῦ τὸ, « Δοχοῦμεν, » ἐπιλέγει, δεικνὺς ἀνθρω-
πίνων ταύτην τὴν οἵησιν, Τὸ δὲ, ἀτιμότερα, τοῦς
φασιν αὐτὸν περὶ τῶν ποδῶν εἰρηκέναι, οἵ τὴν μὲν
χάτω χώραν εἰλήφασι, θάλπονται δὲ xal προνοοῦν
ται παρ᾽ ἡμῶν, πλέον σχεδὸν τῶν λοιπῶν μελῶν.
'Er' αὐτῶν γὰρ ἐστήριχται ἅπαν τὸ σῶμα, ἢ

providetur quam cmteris membris. In his enim ἢ γοῦν τοῦτο λάδε, περὶ τῶν γεννητικῶν μορίων, 2

firmatur totum corpus. Aut hoc de genitalibus
membris accipito, que videntur quidem indecora
esse et inhonesta : 848 attamen malit quis totum
corpus nudum habere quam heec. Ideo subjungit :
Hishonorem uberiorem opponimus, et copiosiorem
decorem habent.

— Licebit autem id proprius hoc etiam modo
intelligere. Non contingit vobis, inquit, ex hoc in-
feriores esse quod minus donum sortiti sitis : ne-
que enim omnino si quis majus sortitus sit donum,
jam etiam major est,quoniam multi quoqueeorum
qui acceperunt, inferiores iis sunt qui nihil om-

ὃ - v Ld ' »w D , νυ’
oxei μὲν ἀσχημὰ εἶναι χαὶ ἄτιμα, πλὴν ἔλοιτ᾽ ἂν v
? . Pi - 4 ^ .
ὅλον ἔχειν τὸ Ga γυμνὸν, f, ταῦτα" Διὸ ἐπάγει,

, A , *
« Τούτοις τιμὴν περισσοτέραν περιτίθεμεν, καὶ c)-
σχτ, μοσύνην περισσοτέραν ἔχει.

— [ΦΩΤ.] Ἔστι δὲ τοῦτο οἰκειότερον xal οὕτως ix-
Aa6siv: Οὐ συμδαίνει ὑμῖν ἐλάττους εἶμαι, φησὶν, ἐχ
tou δοκεῖν ἐλάττονος χαρίσματος τυχεῖν. Οὐ πάντως
γὰρ εἶ τις ἔτυχε μείζονος χαρίσματος, ἤλη xat μεί-
ζων. ᾿Επεὶ xai πολλοὶ τῶν εἰληφότων, τῶν μη δ᾽ ὅλως
εἰληφότων ἐλάττους εἰσί, Καὶ τί λέγω ἐλάττους .

825

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

820

ἀλλὰ καὶ ἄθλιοι παντελῶς, ὡς ἑχεῖνοι οἱ λέγοντες, À nino acceperunt. Et quid dico inferiores? Imo

« Κύριε, οὐ τῷ σῷ ὀνόματι τάδε καὶ τάδε ἑποιήσα-
μὲν ; » Οἷς ἀπεῖπεν ὁ Δεσπότης, μήτε εἰδέναι
αὐτοὺς ποτε. Οὐ γὰρ χαλῶς ἐχρήσαντο τῷ χαρί-
σματι, ἀλλὰ xal ἀποχωρεῖν κατὰ χεφαλὴν ἐπέτατ-
«tv, οἷος ἦν xai ὁ μὴ ἀκολουθῶν τῷ Χριστῷ xai
στ, μεῖα ποιῶν, οἷος αὐτὸς ὁ Ἰούδας. Αὐτὸς δὲ ταῦτα
μὲν τέως οὐ καταλέγει, ἀπὸ των σωματιχῶς δ᾽ εἰρη-
μένων αὐτῷ, χατασχευάζει καὶ τοῦτο, ὅτι ἀνάγχη
μείζους νομίζειν τοὺς λογιζομένους μεῖζον εἶληφέ-
ναι χάρισμα, τοὐναντίον δ᾽ ἔσθ᾽ ὅτε xal ἐλάττους.
Φησὶ γὰρ ὅτι τοῖς ἀσχήμοσιν ἡμῶν εὐσχημοσύνην
περισσοτέραν περιτιθέαμεν, χαὶ τοῖς ἀτιμοτέροις,
τιμὴν περισσοτέραν. Μὴ ἄρα διὰ τοῦτο χαὶ τιμιώτερα
xai tócy v, μονέστερα τῶν τιμιωτέρων xai εὐσχημονε-
στέρων sloiv ; Οὕτω, φησὶ, xai ὁ Θεὸς ἐνίοτε baxe-
ροῦντι πλεῖον διδωσι χάρισμα, τῷ δὲ αὐτάρκως καὶ
ἱχανῶς ἔχοντι ῥυθμίσαι ἑαυτὸν, ἔλαττον. Μὴ οὖν
ὑμῖν ἀθυμηζέον, ἔλαττον δοχοῦσιν ἔγειν χάρισμα,
ἐπεὶ xal ἡμεῖς αὐτοὶ τὰ εὐσχημονέστερα xai τι-
μιώτερα ἡμῶν μέλη, ἅτε οὐ πολλῆς ἔχοντα γοείαν
εὐσχημοσύνης, ἐφ᾽ ἧς εἶσι χοσμιότητος xal σεμνό-
τητος μένειν ἐῶντες, τοῖς ἀτιμονέροις xal ἀσχημο-
νεστέροις τιμὴν xal εὐσχημοσόνην περιτιθέαμεν.
Ὥστε ἐχ τοῦ ἔλαττον λαδεῖν μᾶλλον ἔστιν εὐθυ-
μεῖν καὶ εὐχαριστεῖν, ὅτι οὕτως κατ᾽ ἀρχὰς ἔπλασεν
ὃ πάντα σοφῶς xai ἀχαταλήπτως Θεὸς ἡμῶν ποιῶν,
ὥστε ἐλαττόνων δεῖσθαι εἰς αὐτάργειαν xal τελείω-
σιν, Ταῦτα δέ φησι, τούς τε ἔλαττον δοκοῦντας
ἔχειν ἐπὶ τῇ ἀθυμίᾳ παραχαλῶν, χαὶ τοὺς πλέον
λαθεῖν οἰομένους, τῆς οἱήσεως χατασπων. Τί φυσᾷς
ἑαυτὸν, πλέον ἔχειν δοχῶν ; ἀσθενείας σου τοῦτο
μαρτυριόν ἐστιν, ὅτι πλειόνων ἐδεήθης" Τί χαταπί-
πτεις, ἵλαττον ἔχειν δοχῶν ; ἰσχύος σου τοῦτο τε-
κμήριον, ὅτι ἐλαττόνων σε δεηθέντα παρέδειξεν ὁ
Θεός. Καὶ σκόπει πῶς ἤρξατο μὲν xatxÓpayo πρὸς
τὴν χρείαν εἰσάγειν αὐτοὺς, xlv ἀνίσων ἐδόχουν τῶν
χαρισμάτων τυχεῖν. Ἔπειτα δὲ xal πλέον ἐπῆρε
τοὺς ἐλαττοῦσθαι δοχοῦντας. Μᾶλλον γὰ» ol ἀθυ-
μοῦντες δέονται παραψυχῆς, f, οἱ ἀλαζονευόμενοι
φειδοῦς xai ἐπιειχοῦς ἐπιτιμήσεως. Εἶτα ταῦτα
εἰπὼν, συμόιδάζει αὐτοὺς εἴς τὴν ὁμοτιμίαν καὶ
ὁμόνοιαν, « "Iva μὴ 7, φησὶ, σχίσμα ἐν τῷ σώματι,
ἀλλὰ τὸ αὐτὸ ὑπερ ἀλλήλων μεριμνῶσι τὰ μέλη, »
xai ἱζᾶς. e Τὰ δὲ εὐσχήμονα ἡμῶν.» Ἵνα μή τις
εἴπῃ, Καὶ ποῖος οὗτος λόγος προνοῶν τῶν ἀσχη-
μόνων xdi ἀτίμων, καταφρονεῖν δὲ τῶν εὐσχημόνων ;
Οὐ καταφρονοῦμεν, φησὶν, ἀλλ᾽ οὐδενὸς τῶν ἐξ
ἡμῶν δέονται, ὡς φύσει τὸ εὔσχημον ἔχοντα, παρα-
μυθούμενος κάλιν διὰ τούτου, τοὺς ἔχοντας τὰ μείζω

χαρίσματα.

etiam penitus miseri : sicut illi qui dicebant : « Do-
mine,nonne per nomen tuum hzc et illafaciemus ?»
quibus respondit Dominus quod ne novisset qui-
dem illos unquam *?, Neque enim bene usi fuerant
dono ; ideo etiam eodem capite discedere ipsos a
se jussit. Qualis et ille erat qui Christum non se-
quebatur et signa edebat ?*, qualis erat et ipse Ju-
das. Ipse tamen heec interim non recenset,sed ab
his que corporalium more ab ipso dicta sunt,hoc
etiam confirmat, quod non oporteat illos ducere
majores qui majus accepisse donum existimantur:
nec similiter e diverso, minores. Ait enim, his
qui indecora sunt nostri copiosiorem addimus de-
corom,et his 41 minus honesta sunt, uberiorem

B honorem.Nunquid ob id honestiora sunt magisque

decora,his qua; a natura sunt honestiora et magis
decora ἢ Ita,inquit, et Deus interdum ei qui egens
est majus tribuit donum,ei vero qui sibi sufficiens
est, et abunde habet quo seipsum dirigat, minus.
Non ergo vobis egre fereddum est si minus donum
habere videmini : quoniam nos ipsi quoque ea quee
magis decora nostri membra videntur, tanquam
non multo decore egentia, in ornatu et decore
quem habent manere sinentes,minus honestis mi-
nusque decoris addimus honorem ac decorem.Ex-
eo itaque quod minus accepit quispiam, magis
forti potest esse animo ac gratias agere, quod hoc
modo Deus noster ab initio eum creavit (qui cun-
cta sapienter et absqueullo defectu facit) quod pau-
cioribus egeretad sui sufficientiam et perfectionem.
Hec autem dicit, et eos qui minus habere vide-
bantur, a merore consolando, et eos qui amplius
accepisse videbantur, a fastu retrahendo. Ut quid
teipsum inflas qui amplius accepisse videris ? Im-
becillitatis tue testimonium,nempe quod pluribus
egebas Ut quid animo dejiceris qui minus habere
videris? $44 atqui fortitudinis tue hoc argumen-
tum est, nempe quod paucioribus te egere osten -
dit Deua. Et considera quomodo sensim cepit eos
ob necessitatem equales ostendere,quanquam in-
eequalia videbantur assecuti bona.Deinde vero illos
adhuc amplius extulit qui videbantur inferiores
esse. Afflictis enim ac mxrentibus magis opus est
cousolatione,quam arrogantibus tenui ac moderata
increpatione. Deinde his dictis rursus eos confir-
mat ad honoris paritatem et concordiam : Ne sit,
inquit, dissidium in corpore, sed eamdem sollici-
tudinem pro se invicem gerant membra.elc. « Que
autem decora sunt nostri. » Ne quis dicat: Et
quisnam hic sermo est,ut quis curam gerat eorum

qu& indecora sunt minusque honesta, ea vero contemnat qu: decora sunt? Non conteimnimus, in-
quit, sed illa non egent ulla re nostra, utpote naturalem habentia decorem: per hoc rursum eos

consolando qui minora habebant dona.

'AÀA ὁ Θεὸς συνεχέρασε τὸ σῶμα, τῷ ὑὕστε-
ροῦντι περισσοτέραι δοὺς τιμὴν, ἵνα μὴ ἧ
σχίσμα ἐν τῷ σώματι, ἀλλὰ τὸ αὐτὸ ὑπὲρ ἀλλή-

** Matth. vii, 22. 9 Marc. ix, 37.

XII,2& 26. « Sed Deus simul temperavit corpus:
« ei cui deerat copiosiorem dans honorem : ne sit
« dissidium in corpore,sed eamdem sollicitudinem

831

QGECOMENII TRICO/E EPISCOPI

« pro se invicem gerant membra; et sive patitur Α λῶν μεριμνῶσι τὰ μέλη. Kal εἴτε πάσχει ἵν μέ

« unum membrum, simul patiuntur omnia mem-
« bra : sive glorificatur unum membrum, simul
« gaudent omnia membra. »

Si simul temperavit, ergo et unum fecit: quod
enim temperatur ac commiscetur, unum efficitur,
« Cui deerat. » Vide quod jam non dixerit : Minus
honesto, aut, Indecoro, sed, « Ei cui deerat, »
ostendens quod non natura sint decora aut inde-
cora,sive honesta aut inhonesta. « Copiosiorem
dans honorem. » De corpore poterit quis hoo in-
telligere, at de hominibus quomodo hoc inveniri
poterit,ut de minus honestis ac imbecillibus major
habeatur cura ao providentia? Et dicimus quod
imbecilliorum curam magis suscipere videtur Deus.
Idque videas in latrone qui ante apostolos paradi-
sum ingressus est *, et oveex numero centenario
perdita, que etiam inventa super humeros repor-
tata est ^, et operarios qui hora undecima vene-
rant, primique mercedem referunt 86; eo. quod
Deus imbecilles magis ferat eisque condescendat.
Ideo etiam dicit : « Copiosiorem dans honorem, s
utperhocillos consoleturqui minus hacent donum.

« Ne sit dissidium in corpore. » 545 Siquidem
non dissidere aut dividi est omnino corpus
esse, quod si dividatur, jam totum periit. Hoc
autem dicit terreas eos qui magna habebant
dona, et ad modestiam revocans, quod discessio ao
separatio ab his qui inferiores erant in donis, illos
quoque perdat,sitque periculum, ne deinceps de-
sinant esse corpus Christi. Itaque providendum
est, inquit, habendaque sollicitudo uni de alio :
Per unionem enim habemus esse. « Et sive patitur
unum membrum. » Si enim membra exacte unita
esse oportet,mutuamque suscipere curam, perspi-
cuum est quod ea que contingunt etiam communia
esse debent,sive afflictiones sint sivé laudes. Abru-
ptio enim, sive detractio minorum, tibi etiam qui
majores perditionem affert,quemadmodum et oculis
amputatus pes,aut inferior pars corporis que pra-
stantior videtur. « Sive glorificatur unum mem-
brum. » Coronatur caput, et universis membris
gloria et gaudium accedit.

XII,27 30.« Vosautem estis corpus Christi et mem-
« bra ex parte.Et hos quidem posuit Deus in Eccle-
« sia,primum apostolos,secundo prophetas, tertio
« doctores,deinde potestates, deindedonasanatio-
« num,subsidia,gubernationes, genera linguarum.
« Num omnesapostoli? Numomnes doctores? Num
« omnes potestates ? Num omnes dona habent sa-
« nationum ? Num omnes linguis loquuntur ? Num
« omnes interpretantur ? »

Deinde ne dicant: Et quid ad nos pertinet
exemplum decorpore,ostendit etiam ipsos esse cor-
pus Christi. Quod si humanum corpus non oportet
fovere dissidium, nam dissidium solutionis causa

συμπάσχει πάντα τὰ μέλη, εἴτε δοξάζεται ἕν ui
συγχαίρει πάντα τὰ μέλη.

Εἱ συνεκέρασεν͵ οὐχοῦν καὶ ἔν ἐποίησεν. Τὸ
χιρνάμενον, ἔν γίνεται, « Τῷ ὑστεροῦντι. » 7
οὐχ ἔτι εἶπε, Τῷ ἀτίμῳ, ἢ τῷ ἀσχήμονι, ἀλλὰ,
ὑστεροῦντι, » δειχνὺς οὐΥχ ὄντα φύσει Rog
εὔσχημα, ἤγουν ἔντιμα dj ἄτιμα. « Βδερισουι
δοὺς τιμήν.» 'Enri μὲν τοῦ σώματος τοῦτο
τις ἄν. Ἐπὶ δὲ τῶν ἀνθρώπων, πῶς ἔστιν d
τοὺς ἀτιμοτέρους χαὶ ἀσθενεὶς πλείονος κηδεμι
ἀπολαύοντας ; Καί φαμεν ὅτι ὁ Θεὸς τῶν dejen
pev μᾶλλον προνοεῖ, Καὶ ὅρα τὸν λῃστὴν πρὸ
ἀποστόλων εἰς τὸν παράδεισον εἰσελθόντα, καὶ
ἀπολωλὸς ἐκ τῆς ἑχατοντάδος πρόδατον, ὃ καὶ i
θὲν ἐπὶ τῶν ὦὥμων ἐδαστάχθη, καὶ τοὺς tid
χάτης ἐργἄᾶτας, οἵ πρῶτοι τὸν μισθὸν χομίζο
βαστάζοντος καὶ συγχαταδαίνονυντος τοῦ θεοῦ
ἀπθενέσι μᾶλλον. Αιὸ xal φησι, περισσοτέραν.
τιμὴν, ἵνα ἐκ τούτου παραμυθήσηται τοὺς τὸ ξ
τον ἔχοντας χάρισμα"

« Ἵνα μὴ ἦ σχίσμα ἐν τῷ σώματι. » Τὸ
εἶνχι ὅλως σῶμα, ποιεῖ τὸ μὴ ἀποσχίζει
ὡς εἶ γε ἀποσχιοθείη, τὸ πᾶν ἀπόλωλε, Town
φησι, φοδῶν τοὺς τὰ μεγάλα ἔχοντας χαρίσματι
χαταστέλλων. Ὡς ἦγε τῶν ἐλαττόνων ἔν χαρίεμ
ἀποφοίτησις καὶ σχίσις, xai αὐτοὺς ἐκείνους λι
νεῖται χινδυνεύοντας μηκέτι εἶναι σῶμα Xpa
Ὥστε, φησὶ, προνοητέον καὶ μεριμνητέον ἀλλ
Ἐν γὰρ τῇ ἑνώσει τὸ εἶναι ἔχομεν.. « Καὶ
πάσχει ἵν μέλος.» Ei γὰρ ἡνῶσθαι δεῖ dap
xal προνοεῖν ἀλλήλων τὰ μέλη, εὔδηλον ὡς m
ἀποθαίνοντα͵, εἴτε πάθη, εἶτε εὐδοκιμῆησεις πα
εἶναι ὀφείλουσιν. Ἢ γὸρ ἀποῤῥαγὴ τῶν ἐλαία
x«l σοὶ, φησὶ, τῷ μείζονι λυμαίνεται, ὥσκῳ
τοῖς ὀφθαλμοῖς ὁ ποὺς ἀποκοπεὶς, ἤγουν τὸ Du
μέρος τοῦ σῶματος τοῦ δοκοῦντος χρείττονος, «|
δοξάζεται ἵν μέλος. » Κεφαλὴ στεφανοῦνται,
πᾶσι τοῖς μέλεσι δόξα καὶ χαμὰ γίνεται.

Ὑμεῖς δὲ ἐστε σῶμα Χριστοῦ κχαὶ μέλ
μέρους. Καὶ οὺς μέν ἔθετο ὁ θεὸς ἐν τῇ Ἐκ
σίᾳ, πρῶτον ἀποστάλους, δεύτερον πο!
τας, τρίτοσ διδασχάλους, ἔπειτα δυνάμεις,
χαρίσματα ἰαμάτων, ἀντιλήψεις, κυδερνή
γένη γλωσσῶν. Μὴ πάντες ἀπόστολοι ;
πάντες προφῆται; Μὴ πάντες διδάσχαλοι :
πάντες δυνάμεις; Μὴ πάντες γαρίσματα ἔ
σιν ἰαμάτων ; Μὴ πάντες γλώσσαις λαλοῦσι :
φάντες διερμηνεύουσιν ;

Εἴτα Ἱἵναμὴ λέγωσι, Καὶ πρὸς ἡμᾶς ἡχο
τοῦ σώματος παράδειγμα, δείχνυδι xai αὐ
ὄντας σῶμα Χριστοῦ. Εἰ δὲ τὸ ἀνθρώπινον «
οὐ δεῖ στασιάζειν (λύσεως γὰρ ἡ στάσις αἱ

* Luc. xxu:;, 39. * Luc. xv, ὁ seqq. ?** Matth. xx 9.

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

ἄλλων τὸ Χριστοῦ. « Καὶ μέλη ἐκ μέρους. » A est multominus Christi corpus. « Et. membra ex

; piv οἷ οὔ wictol, σῶμλ εἶσι
Ὑμεῖς δὲ οἱ Κορίνθιοι, μέλη ἐκ μέρους.
κεἷς ἐστε μόνοι τὸ ὅλον epa, ἀλλὰ μέλη ἐστὲ,
πολλὰ, ἀλλὰ ix μέρους. Δείκνυσι δὲ διὰ
δη κατεσκαρμένον ἐν τῷ πλείονι κόσμῳ τὸ
iov καὶ τὴν πίστιν. « Καὶ οὕς μὲν ἔθετο ὁ
Καὶ eUc μὲν ἀποστόλους, φησὶν, ἔθετο καὶ
ὁ θεὸς ἐν τῇ χχκλησίᾳ. Καλώς δὲ τὸ,
ἐπὶ τῶν ἐποστόλων τέθεικε»ν. Οὗτοι γὰρ οἱ
ἰως ἀρχηγοί, Τοὺς δὲ προφήτας δευτέρους
᾽ τοὺς παλαιοὺς λέγων, ἀλλὰ τοὺς ἐν ixa-
κλησίᾳ κατ᾽ ἐχεῖνο χαιροῦ προφυτεύοντας,
γαδὸς καὶ ἄλλοι πολλοί. El ὀΐν ἦσαν προ-
tóc ὁ Kópióq φησιν, e Ὁ νόμος καὶ οἱ
t, ἕως ᾿Ιωάννου ; » Καί φαμεν, ὅτ! τοὺς
| φησιν ὁ Κύριος, τοὺς τὴν παρουσίαν αὐτοῦ
ἦσαντας. « Δεύτερον προφήτας. » — Προ-
ει ὁ μέγας ᾿Απόστολος, οὐ τοὺς ποῦ τῆς
ἀλλὰ τοὺς μετὰ τὴν χάριν, ἐξ ὧν d ὁ
καὶ οἱ ἐν ᾿Αντιοχείᾳ προφητεύσαντες,
€ ὁ θεῖος ᾿Απόστολος. « Τρίτον διδασχάλους.»
xai οὔτοι τὰ μέγιστα ὠφελοῦσ', xai sixd-
, εὐθὺς μετὰ τοὺς προφήτας. « Εἴτα δυνά-
— [ΓΕΝΝΔΔΙΟΥ.] Τὰ ἐνεργήματα δηλονότι
ἄμεων, Αἱ μὲν δυνάμεις, xai ἰῶντο τοὺς
, xat ἐχόλαζον τοὺς ἀντιλέγοντας, ὡς Παῦλος
pav, καὶ ὁ Πέτρος τὸν ᾿Ανανίαν. Oi δὲ τὰ
τα τῶν ἰαμάτων ἔχοντες, μόνον ἰῶντο. Διὰ
αἱ προτιμᾷ τὰς δυνάμεις, « ᾿Αντιλήψεις. »
ἔχεσθαι τῶν ἀσθενούντων, καὶ προστατεῖν
imtp καὶ αὐτὸ χάρισμα λέγει, εἰ χαὶ ἐμετέ-
αι κόνων. Τὸ δὲ αὐτὸ τῇ ἀντιλήψει ἢ x»
) ἤγουν ὅμοιον. « Γένη γλωσσᾶν. . Τούτου
ἴσματος ἦσχν ἠξιωμένοι οἱ Κορίνθιοι, καὶ
* αὐτῷ ἐφρόνουν. Διὸ καὶ καταστέλλων
τἂν οἴησιν, ἔσχατον τέθειχεν᾽ « Μὴ πάντες
οἱ ; » ἴτα ἵνα μὴ τῇ τάξει ταύτῃ, καὶ τῷ
αι τὰ μείζονα καὶ τὰ μικρότερα χαρί-
πᾶσι λύπην ἐμδάλῃ τοῖς τὰ ἐλάττονα
ἄχουσον τί φησι’ Μὴ πάντες ἀπόστολοι͵
irat ; El γὰρ πάντες ἕν ἦτε, οὐκ ἦτε διάφορα
| πάντες, φησὶν, ἦτε προφῆται, ποῦ οἱ ἀπό-
εἰ πάντες ἀπόστολοι, ποῦ οἱ διδάσχαλοι :
άξις αὕτη καὶ συμφέρουσα xal. ὠφελιμωτέρα,
τὸς τοῦ πλησίον δέηται.
πε δὲ τὰ χαρίσματα τὰ χρείττονα, xai
ὁπερδολὴν ὁδὸν ὑμῖν δείχνυμι. ᾿Εὰν ταῖς
ς τῶν ἀνθρώπων λαλῶ καὶ τῶν ἀγγέλων,
δὲ μὴ ἔχω, γέγονα χαλχὸς ἡχῶν, ἣ
ν ἀλαλάζον. Καὶ àv ἕχω προφητείαν,
τὰ μυστήρια πάντα, καὶ πᾶσαν τὴν
καὶ ἐὰν ἔχω πᾶσαν τὴν πίστιν, ὥστε ὄρη
εἰν, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐθέν εἰμι. Καὶ ἐὰν
πάντα τὰ ὑπάρχοντά μου, xal δὰν παραδῶ τὸ
ὦ ἵνα καυθήσωμαι, ἀγάπην δὲ μὴ ἔλω, οὐδὲν
iat.

parte. » Omnes quidem ubicunque locorum sint fi-
deles, sunt corpus Christi, vos autem Corinthii
membra ex parte : neque enim soli estis totum
corpus, sed membra eslis : et neque omnia, sed
ex parte. Per hoc autem ostendit jam dispersum
esse in majori parte universi Evangelium ac fidem.
« Et hos quidem posuit Deus. » Et hos quidem
apostolos, inquit, posuit et fecit Deus in Ecclesia.
Bene autem 546 addit primum de apostolis ;
nam hi primi ao duces sunt fidei. Prophetas vero
secundo loco posuit, non veteres illos dicens, sed
eos qui in unaquaque Eccclesia eo tempore prophe-
tabant, qualis erat Agabusaliique multi 51, Verum
8i erant prophete,quomodo aít Dominus : « Lex et

p Prophete usque ad Joannem **? » Et dicimus

c

quod de veteribus illis loquitur Dominus, qui de
ipsius adventu prophetaverant. « Secundo prophe-
tas. » — Prophetas dicit magnus Apostolus non
qui ante tempus gratio, sed qui post. gratiam fue-
runt, inter quos erat Agabus et qui Antiocbie
prophetaverant, ipseque divinus Apostolus. « Ter-
tio doctores. » Nam et hi plurimum prosunt, ac
merito statim post prophetas ponuntur. « Deinde
potestates. » — Effectus videlicet ac efficacism po-
testatum. Potestates quidem et inflrmos sanabant,
etcontradicentes puniebant,sicut Paulus Elymam?*?
et Petrus Ananiam *? : qui vero dona sanationum
habebant, solum sanabant: proterea etam po-
testates in honore preponit. « Subsidia. » Opem
ferre cegrotis, illisque praeesse : quod ipsum etiam
donum dicit, licet nostris quoque opus sit labori-
bus. Quod autem sequitur gubernaliones, idem est
quod subsidia aut quidpiam simile. « Genera lin-
guarum. Hoc donum acceperant Corinthii, et ob
hoc plurimum efferebantur: ideoque ad modestiam
revocans fastum ipsorum, postremo loco posuit.
« Num omnes apostoli ὃ » Deinde ne hoc ordine et
ex eo quod majora ac minora dona manifestave-
rit omnibus mororem injiciat qui minora habent,
audi quid dicat.Num omnes apostoli aut prophete?
Nam sí omnes unum essent, nequaquam diversa
essent membra. Siomnes,inquit, essent prophetm,
ubi apostoli ἢ si omnes apostoli, ubi doctores ?
Hic itaque ordo plurimum confert,ostendens quod
quisque proximo opus habeat.

XII, 31; XIII, 1-3. £mulamini autem dona. potio-
ra : et jam ezcellenter viam vobis ostendo. Si linguis
hominum loquar et angelorum, charitatem autem non
habeam, factus sum &s resonans, aut cymbulum
tinntens. Et sí habeam prophetiam et. noverim mys-
teria omnia 8.41 omnemque scientiam : et si ha-
beam omnem fidem, adeo ut montes transmutem, cha-
ritatem autem non habeam, nihil sum. Et si pauperes
alendo insumam omnes facultates meas : et si tradam
corpus meum, ut comburar, charitatem autem non
habeam, nihil mihi prodest.

. X1, 29 ; xxi, 10. 55 Luc, xxi, 16. ?* Act. xii, 3. 9 Act. v, 1 seqq.

831

ORCUMENII TRICCAE EPISCOPI

831

Leniter ipsosetiam designat. Vos,inquit,in causa A ρέμα xal ἠνίξατο αὐτούς. Ὅτι Opste, ws

estis quod magna non accipiatis dona, propter ve-
stram socordiam. Nam hoc indicat quod ait /Emu-
lamini. Non tamen dixit Magna, sed potiora : hoc
est utiliora et que magis Ecclesiam juvare pos-
sint. — Alio modo. « /Emulamini autem dona. »
Apparet mihi non id eum dixisse exhortando et
enuntiando. Quomodo enim hoc fecisset, qui to-
ties dixit unumquemque donum accepisse ad id
quod expediebat, totiesque demonstravit eum qui
majus donum habere videbatur in nullo precellere
super eum qui minus? sed dictum esse a divino
Paulo mihi videtur per interrogationem: « /Emula-
mini,inquit,dona potiora?» necdum vobis persua-
simus, ne graviter feraris quod acceperitis minora ὃ
sedadhucamatoresac emulatores majouum estis ?
ergo quoque jam ad ea qua dicta sunt compendium
vobis ac viam demonstro, per quam nullo horum
majorum donorum vobis opus sit, sed ceteris ex-
cellenter ac vere majores ac perfectiores apparea-
tis. Quenam igitur est illa res ?Simplex est et la-
borecarens, quaquefacillime paretur. Quid igitur
illud est ? Quid, inquit, aliud nisi charitas seu di-
lectio ? qui enim hanc purus accepit, omnes prae-
cellit, omnes excedit : qui vero hanc non habet,
omnibus excidit, omnibus destituitur. Quod si
charitatem habeamus,neque de mutuis donis con-
tendentes anxie verba faciemus, neque aliud quid-
quam eorum qua non conveniunt nos attinget.
« Et jam excellenter. » Si omnino, inquit, s»mu-
latores estis potiorum donorum, ostende vobis

excellenter melius donum, nempe ostensurus cha- €

ritatem. Et vide quod non dixerit : Excellenter
vobis donum ostendo, sed « Viam, » significans
charitatem esse viam qua ad omnia dona dedu-
cat, et hanc assectus, per ipsam ad cetera gra-
dietur.

BAS Alio modo. Quidam hoc per interrogatio-
nem legerunt: hoc est,omnino majora desideratis
dona ? si omnino id cupitis, ego vos prompte ad
hec deducam. Nam id subjungit: « Et jam excel-
lenter viam vobis ostendo ; » hoc est, ad ea que
excellenter majora sunt dona viam ostendo. « Si
linguis hominum loquar et angelorum ? » Linguas
dicens angelorum,non addit angelis corpora: sed
& vocis organo nobis cognito, locutionem angelo-
rum inter se significat : habent enim et illi quan-
dam significationem qua vicissim colloquuntur sive
conceptus significant :quemadmodum etiamalibi di-
citquod coram Christo seflectetomnegenu coelestium
et terrestrium *!. « Charitatem autem non habeam. »
Qui est ergo hec via? Charitas, inquit, sine qua nul-
lum donum quidquam affert utilitatis. Et primum a
linguaru dono quod apud ipsosin pretio habebatur,
incipit,et ait: Si linguis hominum,imo etiam angelo-
rumloquar sinecharitate, temere et vanenullaque
utilitate loquarveluti sonum redduntinanima esaut

^! Philipp. viu, 2.

αἴτιοι τοῦ μεγάλα μὴ λαδεῖν χαρίσματα, διὰ τὸν
ῥᾳθυμίαν ὑμῶν, Τοῦτο γὰρ τὸ, « Ζηλοῦτε,» iuge.
᾿Αλλ᾽ οὐχ εἶπε, Μεγάλα, ἀλλὰ, « Τὰ κρείττονχ.» toz-
ἐστι τὰ ὠφελιμώτερα, xal δυνάμενα μᾶλλον τἰ
᾿Εχχλησίαν ὠφελεῖν. --- Ἄλλως. [ΦΩΤ΄.) Τὸ, « 2.
λοῦτε δὲ τὰ χαρίσματα, » δοχῶ μοι μὴ κατὰ τες.
νὲσιν xai ἀπόφανσιν εἰρηγέναλι. Lie γὰρ ὅγε τὶ,
λάκις πρός τε τὸ συμφέρον εἰπὼν λαθεῖν xara
τὸ χάρισμα, καὶ μηδὲν διαφέρειν πολλάκις Dt
μενος τὸν δοχοῦντα ἔλειν τὸ μεῖζον χάρισμα, τοῖς
τὸν ἔχοντα τὸ ἕλαττον ; ᾿Αλλ᾽ εἰρῆσθαί μοι δοχεῖ τῷ
θεσπεισίῳ Παύλῳ κατ᾽ ἐρώτησιν. « Ζηλοῦτε, ers,
τὰ χαρίσματα τὰ χρείττονα, » xai οὕπω ὑμᾶς im-
σαμεν μὴ ἀθυμεῖν ἐπὶ τοῖς ἐλάττοσιν, ἀλλ᾽ ἔτι
ἐρασταὶ xal ζηλωταὶ τῶν μειζόνων ἐστέ ; ἐγὼ χε
ἔτι πρὸς τοῖς εἰρημένοις μέθοδον ὅμϊν xal dim
δείχνυμ:, δι᾽ ἧς οὐδὲν τούτων τῶν χαρισμάτων τῷ
μεγίστων δεηθέντες, καθ᾽ ὑπερδολὴν ἂν τῶν ἄλλων
μείζους καὶ ἁληθῶς, χαὶ τελειότεροι φανείητε, ΤΊ
οὖν ἐστι τοῦτο ; ᾿Απλοῦν xal ἄχοπον, xai ἐχ 0)
ῥέστου παραγινόμενον. Τί οὖν ἐστι ; Τί δὲ ἄλλο͵
ἀλλ᾽ ἤ ἀγάπη ; Ταύτην γὰρ ὁ καθαρός ἀλναλαξὼν͵
πάντων προέχει, πάντων ὑπεραναδέδηχεν. Ὁ ἃ
ταύτην μὴ ἔχων, πάντων ἐχπέπτωχε, πάντων ἐστὸν
ἔρημος. "Av δὲ τὴν ἀγάπην ἔχωμεν, οὔτε zu
χαρισμάτων ἀλλήλοις ἐρίσαντες μικρολογησύμιμ͵
οὔτε ἅλλο τι τῶν οὐ προσηχόντων, ἡμῶν Gym.
« Καὶ ἔτι καθ’ ὑπερδολήν. » ᾽Εὰν ὅλως, φησὶ Den
ἐστε χρειττόνων χαρισμάτων, δείχνυμι Üptv χε
ὑπερδολὴν κρεῖττον χάρισμα. Τὴν ἀγάπην δὲ ua
δειχνύειν. Καὶ ὅρα’ Οὐχ εἶπε, Καθ᾿ ὑπκερβολὶν
χάρισμα ὑμῖν δείχνυμι, ἀλλ᾽, « Ὁδὸν, » σεμείων
ὁδὸν εἶναι τὴν ἀγάπην, εἰς πάντα ἀπάγααιν i
χαρίσματα. Καὶ ὁ ταύτην χτησάμενος, δι᾽ αὐτῆς Wan
χαὶ εἷς τὰ λοιπά.

ἼΛλλλως. Τοῦτό τινες κατ᾿ ἐρώτησιν ἀνέγνωτεν͵
ἀντὶ τοῦ, Ὅλως γὰρ ἐφίεσθε τῶν μειζόνων χαρισμέ-
των ; Εἰ ὅλως ἐφίεσθε, ἐγὼ ὑμᾶς ἐπὶ ταῦτα mo
ηγήσω προθύμως. Τοῦτο γὰρ ἐπήγαγε, « Καὶ E
χαθ᾽ ὑπερδολὴν 680v ὑμῖν δείχνυμι. » Τουτέατι, Τῷ
xa0' ὑπερδολὴν μειζόνων χαρισμάτων δείκνυμι τῇ!
ὁδόν, « ᾿Εὰν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνρρώπων λαλῶ xr
τῶν ἀγγέλων. » — « Γλώσσαις τῶν ἀγγέλων, » εἰπὼν,
οὐ σῶμα τοῖς ἀγγέλοις περιτίθησιν, ἀλλ᾽ ix i

D φωνῆς τοῦ ἡμῶν ἐγνωσμένου, τὴν πρὸς ξαυτοὺς τῶν

ἀγγέλων ὁμιλίαν δηλοῖ. Ἔχουσι γὰρ xdxsivol τοι
σημασίαν δι᾿ ἤν ἀμφότεροι ὁμιλοῦσιν, ὡς καὶ ἀλλι-
χοῦ φησιν, ὅτι « Αὐτῷ χάμψει πᾶν γόνυ ἐπουρανίων
καὶ ἐπιγείων. » --- « ᾿Αγάπην δὲ μὴ ἔλω. » Ποία οὖν
αὕτη ἡ ὁδός ; Ἢ ἀγάπη, φησὶν, ἧς χωρὶς, οὐδὲν
ἐστι χάρισμα ἐπωφελές. Καὶ πρῶτον ἀπὸ τοῦ
παρ᾽ αὐτοῖς τιμίου χαρίσματος τῶν γλωσσῶν, B
χεται καί φησιν’ "Eàv ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων,
οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τῶν ἀγγέλων λαλῶ ἄνευ ἀγάπης,
εἰκῆ καὶ μάτην xai εἰς οὐδὲν δέον φθέγγομαι, ὥσπερ

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

834

τὰ ἄψυχα, ὁ χαλκὸς xal τὸ χύμδαλον. « Kal tàv A cymbalum. « Et si habeam prophetiam. » Volens

ἔχω προφητείαν. » θέλων δεῖξαι μέγα τι τὴν ἀγά-
πὴν, αὔξει πρῶτον τὰ χαρίσματα, καὶ τότε φησὶν
αὐτὰ ἐκτὸς ἀγάπης οὐδὲν εἶναι. Λνω γὰρ εἰπὼν,
ε Ἐὰν ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν ἀγγέ-
λὼν λαλῶ, » ὅπερ ἦν παρ᾽ αὐτοῖς μέγιστον, νῦν
πάλιν ἐπὶ τῆς προφητείας τὸ αὐτὸ ποιεῖ, Προφητείαν
γὰρ ἐὰν ἔχω, οὐ τὴν τυχοῦσαν, φησὶν, ἀλλὰ τὴν
ἀκροτάτην, τὴν καὶ τὰ μυστήρια χαὶ τὴν γνῶσιν
ἔχουσαν, ἄνευ ἀγάπης, οὐδὲν εἶμι. Τοῦτο γὰρ κάτω
ἀποδίδωσι. « [ἰᾶσαν τὴν πίστιν. » Ηἰίστιν νῦν, οὐ
τὴν τῶν πιστῶν τὴν χοινὴν xal χαθοηλιχὴν λέγει,
ἀλλὰ τὸ χάρισμα τὸ τῆς πίστεως. "liv γάρ τι χα-
ρίσματος εἶδος, ὁμωνύμως οὕτω τῇ πίστει λεγόμε-
νον. Ὅθεν ἐπὶ φανερώσει πνευματιχῆς μετουσίας
ἐχορηγεῖτο πολλοῖς τῶν εὐσεδῶν ἐν τῷ τότε καιρῷ͵
Ἱερὶ τούτου χαὶ ὁ Κύριος τοῦ χαρίσματος, ἐν
Ἐδαγγελίοις φησὶν, « Ἐὰν ἔχητε πίστιν ὡς xóxxov
σινάπιως, ἐρεῖτε τῷ ὄρει τούτῳ' Αρθητι xai βλή-
θητι εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ γενήσεται οὕτως. »
Οὐ δήπου γὰρ ὡς πρὸς ἀπίστους τὴν κοινὴν πίστιν,
ταῦτα πρὸς αὐτοὺς διελέγετο ὁ Κύριος, ἀλλὰ πρὸς
τοὺς οἰχείους μαθητάς: τουτέστιν, 'bàv ἔχητε τὸ
«ἧς πίστεως χάρισμα. "O δὲ εἶπεν ὁ Κύριος ἐν
Εὐαγγελίοις μέγιστον εἶναι, τὸ διὰ πίστεως ὄρη
μεθιστᾷν, τοῦτό φησι μηδὲν εἶνχι ἀγάπης χωρίς,
« Οὐθὲν εἶμι. » Οὐχ εἶπε, Μιχρότατός εἶμι καὶ
εὐτελὴς, ἀλλ᾽, « Οὐθὲν εἶμι.» Καλῶς τὸ, « Ψωμίσω, »
μετὰ τῆς δόσεως καὶ τὴν οἰκείαν σημαίνων δια-
χονίαν. Ὅρα δὲ καὶ τὸ, « Πάντα τὰ ὑπάρχοντα, » οὐ
μέρος αὐτῶν. « Ἵνα χαυθήσωμαι. » Τὸν χαλεπώ-
τατον λέγει θάνατον, τὸν ὑπὲρ Θεοῦ δηλονότι γινό-
μενον.

Ἢ ἀγάπη μακροθυμεῖ, Xprottórtm. 'H ἀγάπη,
οὐ ζηλοῖ, ἢ ἀγάπη οὐ περπερεύετα', εὖ φυσιοῦ-
ται, οὐχ ἀσχημονεῖ, οὐ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς, οὐ παρ-
οξύνεται, οὐ λογίζεται τὸ xaxóv, οὐ γαΐοει ἐπὶ
τῇ ἀδικίᾳ, σύγχαίρει δὲ τῷ ἀληθείᾳ. Ilavta
στέγει, μάντα πιστεύει, πάντα ἐλπιζει, πάντα ὑπουένει.
Ἢ ἀγάπη οὐδέποτε ἐχπίπτει.

Εἶτα λοιπὸν διεξέρχεται τῆς ἀγάπης τὰ γνωρί-
σματα, δεικνὺς ὅτι οὐ μόνον βλαστησαντα τὰ πάθη
ἐχριζοῖ, ἀλλ᾽ οὐδὲ φῦναι συγχωρεῖ. Ὄρα δὲ, εὐθὺς
τὴν μαχροθυμίαν τέθειχε, τὴν ῥίζαν πάσης φιλοσο-
φίας. « Χρηστεύεται. » Ἐπειδυ, τινές εἰσιν οἵ τῇ μα-
κροθυμίᾳ οὐχ εἰς φιλοσοφίαν χέχρηνται, ἀλλὰ πρὸς
τὸ διαῤῥῆξαι τοὺς ἐνοχλοῦντας, χαὶ πειρᾶσαι ἐπὶ
πλέον, ἠθικώτερον αὐτοῖς διαλεγόμενος, φησὶ, « Χρη-
στεύεταί, » τουτέστιν, οὐχ ἐπὶ τῷ ἀνάψαι τὴν ὁρ-
γὴν τῶν ἐνοχλούντων, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ χαταπραῦναι, τῇ
μαχροθυμίᾳ χέχρηται, καὶ ἡμερότητι χρῆται. « Οὐ
ζηλοῖ. » Βαδαὶ οἷόν ἐστι τὸ μὴ ζηλοῦν, ἥγουν φθο-
νεῖν τοὺς εὖ πράττοντας. « Οὐ περπερΞβύεται, ν Οὐχ
ἀλαζονεύεται, οὗ φυσιοῦται xal φρονεῖ μέγτε ἐπὶ
οἰκείοις κατορθώμασιν. Ἢ οὐδὲν προπετὲς ποιεῖ,
Πέρπερος γὰ;, προπετὴς. « Οὐχ ἀσχημονεῖ. » Οὐ
μόνον, φησὶν, οὐ φρονεῖ μέγα, ἀλλὰ xai τὰ αἴσχιστα

15 Matth. xvii, 19 ; Luc. xvi, 6.

A

ostendere magnum quiddam esse charitatem,dona
primum exaggerat, et tunc ait illa nihil esse abs-
que charitate. Nam cum superius dixisset: « Si
linguis hominum et angelorum loquar » quod apud
ipsos erat maximum : rursum nunc idem in pro-
phetia facit. Nam si habuero prophetiam, inquit,
non qualemcunque, sed maxime sublimem que et
mysteria et scientiam habeat absque charitate nihil
sum : hoc enim inferius explicat. « Omnem fldem.»
Non eam dicit nunc credentium fidem que com-
munis est et generalis, sed donum fidei. Nam erat
quoddam donorum genus quod eadem voce cum
fide dicebatur,quod ad manifestationem presentis
spiritus multis eo tempore tribuebatur. De hoc
etiam dono ait Dominus in Evangeliis : « Si ha-
bueritis (idem sicut granum sinapis, dicetis monti
huic : « Auferaris et projiciaris in mare, et flet
vobis **. » Neque enim hac de communi fide 1lo-
quebatur Dominus ad eos tanquam ad incredulos,
sed*ad suos discipulos sermo erat: hoc est, si
habueritis (idei donum. $49 Quod autem Dominus
in Evangeliis maximum esse dixit, nempe montes
transmutare hoc ait sine Charitate nihilesse. « Ni-
hil sum. » Non dixit Minimus sum et vilis, sed,
« Nihil sum. » — « Et si alendo insumam. e Bene
dixit « Alendo insumam, » significans una cum
dono proprium quoque ministerium. Considera
vero quod etiam dicit: « Omnes facultates meas, »
non partem ipsarum. « Ut comburar, » Miserri-
mum dicit mortis genus que videlicet pro Deo
Loleratur.

XIII, &-8. « Charitas longaminis est, benigna
« est, charitas non e&emulatur, charitas non est pro-
« cax, non inflatur, non pudefit, non querit qus
« sua sunt, non irritatur, non cogitat malum, non
« gaudet in injustitia, sed congaudet veritati. Om-
« nia suffert, omnia credit, omnia sperat, omnia
« sustinet. Charitas nunquam excidit. »

Deinde consequenter enarrat charitatis insigni
quibus dignosci valeat, ostendens quod non solum
eas qui germinarunt affectiones exstirpat, sed ne-
que produci permittit. Vide autem quod statim
patientiam sive longanimitatem posuerit, nempe
totius philosophie Christianw radicem. « Benigna

D est. » Quoniam nonnulli longanimitate non ad

philosophiam sanam utuntur, sed ad confrigen-
dum eos qui molesti sunt, et amplius tentandum,
moralius cum eis disserens, ait: « Benigna est, »
hoc est, non ad eorum accendendam iram qui mo-
lesti sunt, sed ad placandum utitur patientia et
utitur benignitate.« Non emultatur.» Pape quidnam
est non eemulari? nempehisnon invidere qui bene
operantur. Non est procax, id est, arrogans. « Non
inflatur. » Non insolescit ob propria bona. Aut nibil
temere seu petulanter facit. Nam πέρπερος, est

OECUMENII 'TRICCJE EPISCOPI ΒΝ

temerarius aut protervus. « Non pudefit. » Non A πάσχουσα, oóx οἴξται ἀσχημοσύνην τὸ πρᾶγμα διὰ

solum, inquit, non insolescit : verum etiam licet
indignissima patiatur, non opinatur eam rem de-
decus etiam esse propter eum quem diligit. Aut
hoc modo : οὐχ ἀσχημονεῖ, id est, non acerbe reum
agit illum qui sibi injurius est. Aut quod nihil
quantumvis abjectarum aut humilium rerum causa
utilitatis fratrum facere detractat, quasi indecoram
sibi actionem fortasse suspicaretur. « Non querit
quie sua sunt. » Modum dicit quomodo non pude-
flat : quia non querit propriam utilitatem, sed
proximi :et hoc ducit esse dedecus, si proximum
quipudeflt non liberaverit. 886 « Non irritatur. »
Cum omnia patiatur, non exasperatur ad iram.
Nec solum non operatur malum, sed ne cogitat
quidem. « Non gaudet de injustitia. » Non insul-
tat sive non gaudet de his qui afflictiones patiun-
tor, sed his potius congaudet qui celebrantur et
in pretio sunt. « Omnia suffert. » Hoc enim ei do-
nat longanimitas, nempe ut sufferat, de qua lon-
ganimitate prius dixit : « Omnia credit. « Quee-
cunque dixerit eis qui amatur : et nihil dolosum
aut ipse loquitur aut alterum loqui opinatur
« Omnia sperat. » Non desperat, inquit, de illo
quem amat, sed sperat, quod illum ad id quod
melius est provehet. Quod si ubi seperavit etiam
spefrustretur, illoin vitiopermanente, forti animo
fert illius defectus. Nam omnia, inquit, sustinet.
« Nunquam excidit. » Non dissolvitur, neque in-
terrumpitur. Sive nunquam excidit, neque celebri-
tate frustratur : sed semper bonas ac honesías in«
venit sibi occasiones, per quas illos qui ipsa
utuntur retineat in amore ac connexione ad proxi-

τὸν ἀγαπώμενον. Ἢ xal οὕτως" Τὸ, ἀσχημοκ;
ἤγουν οὐχ ἐπεξέρχεται τοῖς ἀδικοῦσι σφοδρῶς, Ἢ
ὅτι οὐδὲν τῶν εὐτελῶν τὸ καὶ ταπϑινῶν «LC τὸν
ἀδελφῶν ὠφελείας ἕνεκεν παραιτεῖται δρᾶσει, &
τάχα ἄσχημον εἶναι τὴν πρᾶξιν ὑπολαμδάνο κα,
e Οὐ ζητεῖ τὰ ἑαυτῆς. ν Λέγει «τὸν τρόπον vie,
ἀσχνημονεῖ, ὅτι οὐ ζητεῖ τὸ οἰκεῖον συμφέρον, ui
τὸ τοῦ πλησίον, xal ἀσχημοσύνην τοῦτο ipi,
ὅταν ἀσχημονοῦντα τὸν πλησίον μὴ ἀπαλλάξῃ. «0
παροξύνεται. » Πάντα πάσχουσα, οὗ παροξύνεται κἀς
ὀργήν. Kal οὐ μόνον οὖκ ἐργάζεται τὸ καχὸν͵ ἐλ)
οὐδὲ λογίζεται Οὐ χαίρει ἐπὶ τῇ ἀδικίᾳ. » 0n
ἐφήδεται ἥγουν, οὐ χαίρει τοῖς κακῶς πάσχωνι,
φησὶ, συμχαίρει δὲ τοῖς εὐδοκιμοῦσι. » Πάντα τὸ-
yt. » Τοῦτο γὰρ αὑτῇ ἡ μακροθυμία χαρίζαιει͵
ἤγουν τὸ στέγειν, περὶ ἧς μακροθυμίας dar
« άντα πιστεύει. » "Α ἂν εἴπῃ ὁ ἀγαπώμενος, mi
οὐδὲν ὕπουλον οὔτε αὗτος λαλεῖ, εὖτε tà; λαλοῦνε
οἴεται. « Ηάντα ἐλπίζει. à Οὐκ ἀπογινιώσχει, φηεῖ
τοῦ ἀγαπωμένου, ἀλλ᾽ ἐλπίζει αὑτὸν εἷς τὸ BÜtw
ἐπιδοῦναι. Εἰ δὲ καὶ ἐλπίσας. φησὶν, ἀποτύχῃ, ἐκεί-
νου τῇ xax[g ἐναπομείναντος, φέρει γενναίως αὐτιὸ
τὰ ἐλαττώματα. « ll4viz γὰρ, φησὶν, ὁπομάνει. » —
« Οὐδέποτε ἐχπίπτει. » — [ΦΩΤ΄.] Οὐ διαλύεται, ere,
οὔτε διακόπτεται, ἤγουν οὐδέποτε ἐκπίπτει, οὐὰ
ἀποτυγχάνει τῆς εὐδοχιμήσεως, ἀλλ᾽ ἀφὶ προφόκει
ἀγαθὰς καὶ χαλὰς ἑαυτῇ εὑρίσκει, δι᾿ ὧν che ερὸς
τοὺς πλησίον στοργῆς καὶ συναφείας πατέχε: τοὺς
χρωμένους αὐτῇ, παραμένειν, καὶ μὴ διαῤῥήγενενα,
κἂν ἐχεῖνοι ἀφηνιῶσι, xal ἀποσκιρτᾷν αἷτίας κι,»
ἔχωσι. Στέγειν γὰρ ποιεῖ καὶ ἐλπίζειν καὶ δεομίαν

τὸν ἁμαρτάνοντα εἷς αὐτὸν.

mos, ut permaneat et non interrumpatur : etiam si illi dissideant ac resiliendi causas prasbeant Ni
enim ferre et separare ac sustinere eum qui in ipsum peccavit.

XIII, 8-10. « Sive prophetie abolebuntur, sive
« lingue cessabunt, sive scientia abolebitur. Ex
« parte enim cognoscimus, ex parte prophetamus:
« quando autem venerit quod perfectum est, tunc
« abolebitur id quod ex parte est. »

Ubi charitatis germina recensuit, rursum alio
quoque modo ipsam extollit, dicens et prophetiam
et linguas et scientiam finem habituras, charitatem
vero esse permanentem, stabilem 86 perpetuam.
Si enim et prophetis et lingues sunt propter fidei
cognitionem, explicata ubique fide, tanquam su-
perflua cessabunt, hoc autem et hoc tempore erit,

Εἴτε δὲ προσφητεῖαι καταργηθήσοντσι, ὅτι
γλῶσσαι παύσονται, εἴτε γνῶσις καταργηῆήμι.

ται. 'Ex μέρους δὲ γινώσκομεν, καὶ dx μέρυις
προφητεύομεν. Ὅταν δὲ ἔλθῃ τὸ τέλειον, τότε τὸ ἐξ
μέρους καταργηθήσεται.

Καταλέξας τῆς ἀγάπης τὰ βλαστήματα, πάλιν sj
τὴν καὶ ἑτέρῳ τρόπῳ ὑψοῖ, ὃν τῷ λέγειν, καὶ τὴν
προφητείαν, xai τὰς γλώσσας, xal τὴν γνῶσιν τέλια
ἕξειν, τὴν δὲ ἀγάπην μόνιμον εἶναι, σεάσεμον, πε
ἀτελεύτητον. Εἰ γὰρ καὶ αἱ προφητεῖαε καὶ εἰ
γλῶσσαι διὰ τὴν τῆς πίστεως γνῶσιν εἶσε, τῆς πί-
στιως πανταχοῦ ἁπλωθείσης, εἰκότως de ᾳερ'ττεὶ

et multo magis in futuro. « Sive scientia. » Scien- I) ἀργήσουσι. Τοῦτο δὲ καὶ νῦν ἔσεχι, καὶ πολλῷ μᾶλ-

tiam dicit fortassis eam que accommoda est ad
docendum. Dilatato enim divino cultu ac pietate,
otiosa erit doctrina. « Abolebitur. » Quid erge
tunc erit ? Nam de futuro dixit tempore abolendam
esse scientiam. Anigitur tunc in ignorantia dege-
mus ? Absit ! sed de presenticognitione, 858 que
ex parte est dixit quod abolebitur. Cum enim pre.
sens cognitio ex parte sit, ubi perfecta scientia
&dvenerit, hec que ex parte est. finem habebit,
per cognitionem perfectam abolita. Item autem et
de prophetia mihi intellige. — Ex parte autem

λον ἐπὶ τοῦ μέλλοντος. « Εἴτε γνῶσις. » νῶσιν
ἴσως τὴν τοῦ διδάσχειν φησί. Πλατυνομένης Th
«ἧς εὑσεδείας xai τῆς πίστεως ἀργήσει ἡ διδασχα.-
λία, « Καταργηθήσεται, » Τί οὖν τότε: περὶ τοῦ
μέλλοντος γὰρ εἶπε Χρόνου καταργεῖσθαι vv γνῶ-
σιν. Τότε τοίνυν ἐν ἀγνωσίᾳ μέλλομεν διάγειν ; Μὴ
γένοιτο [᾿Αλλὰ περὶ τῆς vov γνώσεως, τῆς ix πέρους
εἴρηται αὐτῷ, ὅτι καταργηθήσεται. Τῆς γὰρ νῦν
γνώσεως lx. μέρους οὔσης ἐπὰν ἔλθη, ἡ τελεία γνῶσις,
αὕτη ἣ ἐκ μέρους τέλος ἔξει, τῇ τελείᾳ γνώσει κατ-
ἀργουμένη. Τὸ αὐτὸ δά uo καὶ περὶ προφητείας

GOMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

νόει, « Ἐκ μέρους δὲ γινώσκομεν. » — [ΦΩΤῚ ᾿Αντὶ A cognoscimus δὲ pro γὰρ sumitur, αἱ sit sensus.

ob, 'Ex μέρους γὰρ. Αἰπία γὰρ ἐστι τοῦ διατί μὲλ-
λουσι καταργηθῆνει καὶ παύσασθαι.

Ὅτε ἥμιν νήκιος, ὡς νήπιος ἐλάλουν, ὡς νή-
πιος ἐφρόνουν, ὡς νήπιος ἐλογιζόμην. “Ὅτε δὲ γέ-
γῦνα ἀνὴρ, χατήργηχα τὰ τοῦ νηπίου. Βλέπομεν
γὰρ ἄρτι δι' ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δὲ προσ-
ὠπὸν πρὸς κρόσωπον. “Ἄρτι γινώσχω ἐκ μέρους,
τότε δὲ ἐπιγνώσομαι, καθὼς καὶ ἐπιγνώσθην.

Ἐκειδὴ εἶπε τῆς τελείας γνώσεως ἐυχομένης τὴν
μερικὴν τέλος ἕξειν, καὶ παραδείγματι κυροῖ τὸν
λόγον. "Ot, φησὶν, ἤμην νήπιος παῖς τὴν ἡλιχίαν,
πάντα νήπια εἶχον, καὶ τὸ λαλεῖν, χαὶ τὸ φρονεῖν,
καὶ τὸ λογίζεσθαι. Ὅτε δὲ ἀνὴρ γέγονα͵ ἀπέῤῥιψα
τὰ τῆς νηπιότητος. Οὕτως καὶ ἐπὶ τῶν πνευματι-
xiv, φησί. Νῦν vetula ἔστιν ἡμῖν ἢ γνῶσις, ἐπεὶ xal
ἢγεῖς νήπιοί ἐσμεν. Ὅταν τοίνυν τέλειοι γενώμεθα,
B ἐσειν ἐν τῷ μέλλοντι χρόνῳ, πάντα τὰ νηπίώδη
ἀποῤῥίψομεν. Νηπιότητι γὰρ ἔοιχεν ἢ παροῦσα
γνῶσις xal προφητεία καὶ πολιτεία, πρὸς τὴν μὲλ-
λουσαν. «'Qc νήπιος ἐλάλουν. » “Ὡς πρὸς τὰς γλώφ-
σας τὸ, « Ἐλέάλου,» ὡς πρὸς τὰς προφητείας τὸ,
e 'Egpóvous, » ὡς πρὸς τὴν γνῶσιν τὸ, « ’Ελογιζό-
μὴν. νυ — « Βλέπομεν γὰρ ἄρτι δι' ἐσόπτρου. » Σαφη.-
νίζει τὸ εἰρη μένον περὶ τοῦ νηπίου, καὶ θέλει δεῖξαι
ὅτι ἀμυδρά τίς ἐστιν ἡμῖν ἀρτι ἡ γνῶσις, τότε δὲ
τρανοτέρα ἔσται. « Βλέπομεν γὰρ ἄρτι, φησὶ, àv ἐσό-
emos, » Biva ἐπειδὴ τὸ ἔσοπτρον ἐχτυπῶτερον
δείκνυψι τοῦ ἐμφκινομένου τὴν μίμησιν, προστέ-
θεικε τὸ, « "Ev αἰνίγματι,» δεικνὺς ἀμυδροτέραν
εἶναι τὴν νῦν δοχοῦσαν τελειοτάτην γνῶσιν xal τοῦ
ἐν ἐσόπτρῳ προφαινομένου πράγματος. « Πρόσωπον
πρὸς πρόσωπον.» Οὐχ ὡς σωματικόν τι fj alsür zov
πρόσωπον τοῦ Θεοῦ ἔχοντος, ἀλλὰ τὴν τρανοτέραν
καὶ σαφεστέραν γνῶσιν, τῇ λέξει τοῦ προσώπου παρ-
ἰστησι τροκικῶς. Ἢ τοῦτο νόει μοι πεοὶ τοῦ Υἱοῦ
τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ αὐτὸν λέγειν͵
« Τότε δὲ ἐπιγνώσομαι. » Nov, φησὶν, ἐχ μέρους
αὐτὸν γινώσχω, τότε δὲ οὕτως αὐτὸν ἐπιγνώσομει
καὶ ποφήσω, ὥσπερ νῦν αὐτός με ἐπέγνω. Νῦν γὰρ
ἡμεῖς μὲν αὐτὸν οὐχ ἐγινώσχομεν, αὐτὸς δὲ καὶ
ἐπέγνω, καὶ πρὸς ἑαυτὸν εἴλχυσε. Τότε γὰρ ἡμεῖς
αὐτὸν καὶ ἐπιγνωσόμεθα, xai ἐπιδραμούμεθα αὐτῷ,
τῆς γλυκύτητος αὐτοῦ τρχνοτέραν πεῖραν λαμά-
νοντες. Τοῦτο δὲ εἰρὼν, καθαιρεῖ αὐτῶν τὸ ἐπὶ τῇ
γνώτει φρόνημα, δειχχὺς καὶ μερικὴν εἶναι τὴν νῦν

Causa enim cur abolende sint et cessature est,
quia imperfectes sunt.

XIIL, 41, 42. Cum infans estem, μὲ infans loque-
bar, ut infans sentiebam, ut. infans cogitabam : at
ubi factus sum vir, abolevi infantilia, Cernimus
enim nune per speculum in. enigmate, tunc autem
facie ad faciem. Nunc cognosco ex parte, tunc autem
cognoscan sicut et cognitus sum.

Quoniam dixit superveniente perfecta cognitione
finem habituram eam que est ex parte, exemplo
quoque sermonem conflrmat. Cum essem, inquit,
infans aut puer etate, omnia habebam infantilia,
et loquelam et sensum et cogitationem : at ubi fa.
ctus sum vir, abjeciinfantilia. Ita et in spirituali
bus, inquit : nunc infantilis est nobis cogmitio,
quoniam et nos infantes sumus. At ubi perfecti
fuerimus, quad erit in futuro sceeculo, omnia infan-
tilia abjiciemus. Nam infantie similis et presens
cognitio et prophetia et conversatio, si conferatur
ad futuram. « Ut infans loquebar. » Ut ad linguas
referatur « Loquebar, » ad prophetias « Sentie-
bam » ae scientiam « Cogitabam, » sive « Consi-
derabam. » — « Cernimus enim nunc per specu-
]um. » Explanat quod de infante dictum est, vult-
que ostendere quod nunc obscura quedam no-
bis est cognitio, tunc autem magis perspicua erit.
« Gernimus enim nunc, ait,per speculum. » Deinde
quia speculum bene affigiatam ostendit rei que
apparet imitationem, addit: « In enigmate, » in-
sinuans magis tenuem ac obscuriorem esse eam,
que» nunc perfectissima videturcognitionem, etiam
illa re qua apparet in speculo. « Facie ad faciam. »
Non quod Deus corporalem aliquam aut sensibilem
habeat fidem, sed clariorem ac manifestiorem co-
gnitionem per dictionem Facies figurative demon-
strat. Aut hoc mihi intellige de Filio Domino no-
stro Jesu Christo ipsum loqui. « Tunc autem
cognoscam. » Nune, inquit, ex parte ipsum co-
gnosco, tunc vero ita eum ὅδ cognoscam ac
concupiscam, quemadmodum ipse nunc me cogno-
scit. Nunc enim nos eum non cognoscebamus, et
ipse cognovit noset ad se attrahit tunc vero nos
eum cognoscemus et accurremus ad eum, sumen-
tes clariorum dulcedinis ipsius experientiam. Hoe
autem dicens tollit fastum eorum quem de scientia

γνῶσιν, xal ταύτην αὐτὴν οὐκ ἐξ ἡμῶν, ἀλλ᾽ dx D habebant, ostendens et ex parte esse scientiam

Θεοῦ ἡμὲν γενέσθαι δωρεὰν, καὶ δίχα πόνων ἡμετέ-
ρων’ Δὐτὸς γὰρ, φησὶν, ἡμᾶς καὶ ἐπέγνω, καὶ πρὸς
ἑαυτὸν εἵἴλχυσε. « Καθὼς καὶ ἐπεγνώσθην. 5. ᾿Αντὶ
τεῦ ἀκοιδῶς καὶ τελείως. 'Enl τούτῳ γὰρ, φησὶ, καὶ
τὴν ἀρχὴν ἐγὼ ἑπεγνώσθην, iva xal αὐτὸς γνώσωμαι,
καθὼς law ἀνθρώπῳ δυνατὸν, τελείως καὶ ἀχριδῶς
τὸν ἐπιγνόντε ue Δισκότην.

Νυνὶ δὲ μένει, πίστις, ἐλπὶς ἀγάπη, τὰ τρία
ταῦτα. Μείζὼωὼν δὲ τούτων ἡ ἀγάπη. Διώχκετε τὴν
ἀγάπην, ζηλοῦτε δὲ τὰ πνευμχτιχὰ, μᾶλλον δὲ
ἵνα προφητεύητε. Ὁ γὰρ λαλῶν γλώσσῃ, οὐχ ἀν-

quam nunc habemus, et quod hanc ipsam non ex
nobis habeamus, sed a Deo gratis contingat nobis,
ac sine nostris laboribus. Nam ipse et cognovit
nos et ad se attraxit. « Sicut et cognitus sum. »
Hoc est, exacte ac perfecte. Ad hoc enim ego ab
initio cognitus sum, ut et ipse cognoscerem, sicut
homini possibile est perfecte et exacte Dominum
qui me cognovit, sicuti homini posssibile est.
XIII, 13; XIV, 4-4. Nune autem manet fides,
spes, charitas, tria hae, ecd mazimna in is est. cha-
ritas. Sectemini charitatem, emulamini autem spi-
ritualia, magis tamen ut prophetetis. Nam qui lo-

uae

ma LI -- - ^4
- - - uw -
*» P —Ó -
. - - m “- “ -
E “«ν - eg - - : .
- “« - --- «πὰ
-—- ὦ,
- - - — μη - -
- “4 — . -— Ζ -
- “ὦν ὧν -—— 8. 7077 2- - - -—
- - — «πον πὰ -
- I7 " --, 2 II »"
- - - T - -
- " - - *
.- -— — 0 0 αὐτὰ» —— . — -—,
-- - - 0 -— -- PL ibd
- * - *
---— -. M
-^ . - 4
L sd - - . - "- - --— S τῷ -—P -
.* - e
- - - - “τ cher aT
- - - - * 2
s 3 t6 : 2 az
. -
- Li - — ν
- - - -— -— ^ -— 29
- ^ --
- - -— ^ - . —-
- - --- "
- - «ὦ». - "- - T—- « -— -— — ὦ - -
- -- -- - lof τ IE
- -— ouis -ς τὸ ad.
- - - - -- E . — ^aId
- -—— 9 — —À - - deme EM
: - - —— a-— "πα
*
- -——— -—— - -——— 5 - - --—« ὦ
-7* - - "oo - * 44
* 277 . ὦ ^ - mn * 44 5 s
- - - o- “τὸ w-— τ “᾿ς
᾿ - - m oh --
" —* zl. ccc
- - - E - 7o— -—— -—. : z- -— — €
- - - - — - —À -—. A *-
- - - À -— -
- - pem . —— τῷ Ὁ "E
^ - - ὦ -— - “ὦ L] » L]
- γστττππε τι τΞ Il cuc.
- - --— -— “- - "s «^ 9".
-—-— 9 - - - o - — - Am
- - - ——ee qam "Pe n —1 «
- «αἰνὰ m - milia . .
- - a—— ἢ’ - "o a-— am.
.* ^ o- - --me o * 4 o-—
“ -. - -—— -- D nnd * --- ὦ“ -
- » - - «Ὁ -—-- Τῷ m
΄΄ ΄σ «ὦ ἀπσπαν παπ -, » qudm -— 7.
- » -— “ἷ΄ 5“ — - ὦν ae
5" : - - -» —
-c TCU — , IXIID
LI
, didk: - -1 7.T : cz c
4p "c5 - -— — - -»- — “Ὁ HEEM sh am τῷὟ AR 0.
Li « . ὦ «" * "- -- eu» -— m.
, d - σα, cITCT τς “-
. . P . UT i LUE
5 , . -- » 5 - u—— αἱ e---e - «
"ld . ),, TT ) € — ἀν MAII "n .
΄ “ * .^ DII 2... ΠΣ .27Al7
» £4 *$ ^» , - LÀ 15 7 t" -- o -- 0 “αν -m.
/ δι . r4 n wu" 9 » -.J "--- Ἦν
{ ν- - -
eoa ett ^60 077 v R00 5 Ξπ a χυτος

EL ον 79 0 s.) tu A4S5S,523 πὶ f... P. AIT

FasiRiho mco o. ts 4495 à J4AT*, δειαν)ς CEZEQYDU:

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

842

αὐτὴν καὶ ἔτι φεύγειν, xal πολλοῦ δεῖν ἡμῖν À nos,et adhuc fugere, multoque oqus esse cursu ut

υ ἵνα φθάσωμεν, τοσοῦτον ἀφεστηχυῖαν. Ζηλοῦτε
πνευματικά, "Ive μὴ νομίσωσι διὰ τοῦτο αὖ-
οὺς περὶ ἀγάπης λόγους εἰρηχέναι ὡς ἔξω
ντα τὰ χαρίσματα, ἐπάγει" « Ζηλοῦτε δὲ τὰ
ατικὰ, » τουτέστι, τὰ χαρίσματα μετὰ τῆς
&. — [ΦΩ7.] ᾿Αντὶ τοῦ, Μηδὲ ἐκείνων ἀμελεῖτε,
ov μὲν γὰρ ἡ ἀγάπη, xai. ταύτην χρὴ διώχειν.
i δὲ, οὐδὲ τῶν ἄλλων ἀμελεῖν χαρισμάτων, καὶ
τα τοῦ περὶ τὴν προφητείαν χαρίσματος.
λον δὲ ἵνα προφητεύητε. » Σύγχρισιν ποιεῖται
v προφητείας xal γλωσσῶν, καὶ δείκνυσιν ὦφε-
ἔραν τὴν προφητείαν καταδάλλων τὰς γλώσ-
[αὶ γὰρ σφόδρα ἦσαν ἐπηρμένοι δι᾿ αὐτὰς, διὰ
Ἰώτου αὐτοῦ χαρίσματος ἠξιῶσθαι τοὺς ἀπο-
υς, « Ὁ γὰρ λαλῶν γλώσσῃ. » Ἐν τούτῳ
σι, μὴ ὄν σφόδρα τὸ τῶν γλωσσῶν ὠφέλιμον.
& γὰρ, φησὶ, τῶν ἀκουόντων οἰχοδομεῖ. Τῷ
tp λαλεῖ, οὐχ ἀνθρώποις" ἐπεὶ μηδεὶς νοεῖ τὰ
sva, τοῦτο λέγει, « Οὐδεὶς γὰρ ἀχούε:. » Εἶτα
ἢ παντελῶς ἀχρήστους αὐτοὺς δείξῃ, ἐπάγει"
ματι δὲ λαλεῖ μυστήρια.ν Τουτέστιν, fj τῷ ἰδίῳ
ιατι, οἷον τῇ ἰδίᾳ ψυχῇ προσδιαλέγεται' ἤ ὅτι
εύματι ἁγίῳ, οἷον διὰ Πνεύματος ἀγίου λαλεῖ͵
εἰ χαὶ ἐν Πνεύματι λαλεῖ, ἔλαττόν ἐστι τῆς
"τείας, ὅσῳ καὶ ἡ ὠφέλειχ ἥττων. « Ὁ δὲ
ἡτεύων. » ᾿Απὸ τοῦ χοινῇ συμφέροντος δείχνυσι
προφητείαν χρείττονα. Τοὺς γὰρ ἀνθρώπους,
. οἰχοδομεῖ, xal παρακαλεῖ ἐπὶ τὴν πίστιν, καὶ
τυθεῖται ἐπὶ τοῖς ἐσομένοις πειρασμοὶς. « Ὁ
ν γλώσσῃ ἑαυτὸν οἰχοδομεὶ. » Περὶ τῶν εἰδότων

τῶν ἄ λαλοῦσιν, οὐχ εἰδότω δὲ ἑτέροις ἐρ- C

ἦσαι διαλέγεται. « Ὁ δὲ προφητεύων, φησὶν,
ἡσίαν οἰκοδομεῖ. » Ὅσον οὖν τὸ μέσον τοῦ ἕνα
σθαι, καὶ τοῦ, "Exx)nslav, τοσοῦτον τὸ μέσον
νῶν καὶ προφητείας.
ὦ δὲ πάντας ὑμᾶς λαλεῖν γλώσσαις, μᾶλ-
δὲ ἵνα προφητεύητε. Μείζων γὰρ ὁ προφη-
f$ ὁ λαλῶν γλώσσαις, ἑχτὸς εἰ μὴ διερ-
m, ἵνχ ἢ 'ExxAnoía οἰχοδομὴν λάδῃ. Νυνὶ
ἰδελφοὶ, ἐὰν ἔλθω πρὸς ὑμᾶς γλώσσαις λα-
τί ὑμᾶς ὠφελήσω, ἐὰν μὴ ὑμῖν λαλήσω, ἣ
ποχαλύψει, ἣ ἐν γνώσει, ἢ ἐν προφητείᾳ, fj
ryn ; ὅμως τὰ ἄψυχα φωνὴν διδόντα, εἶτε
, εἴτε χιράρα, ἐὰν διαστολὴν τοῖς φθόγ-
uj δῷ πῶς γνωσθήσεται τὸ αὐλούμενον, ἢ τὸ
ἰζόμενον ;
α ἐπειδὴ πολλοὶ παρ᾽ αὐτοῖς γλώσσαις ἐλά-
ἵνα μὴ νομισθῇ χατὰ φθόνον ἀποσμιχρύνειν
λώσσας, φησί: « θέλω δὲ πάντας γλώσσαις λα-
» οὐχ ἕνα ἤ δύο, « Πλὴν μᾶλλον ὑμᾶς προφη-
| βούλομαι, » ᾿Επειδὴ μείζων ὁ προφητεύων,
) τοὺς πλείονας ὠφελεῖν. « ᾿Εχτὸς εἰ μὴ διερμη-
» Ἐπειδὴ ἀπεφήνατο μείζονα τὸν προφήτην,
v « ᾿Εχτὸς εἰ μὴ διεομηνεύῃ. » Τουτέστι, μείζων
'φήτης, ἐχτὸς ἐχείνου τοῦ xal γλώσσαις λαλοῦν -
αἱ διερμηνεύοντος ἄἅ λέγει. Ὁ γὰρ τοιοῦτος,
ἰστὶ τῷ προφήτῃ. Ὁμοίως γὰρ τὸ κοινὸν τῆς
ησίας ὠφελεῖ. « Νυνὶ δὲ, ἀδελφοὶ, ἐὰν ἔλθω

PATROL. ὅκα. GXVIII.

apprehendamus eum quae adeo distat. « mula-
mini autem spiritualia. » Ne existiment eum pro-
pterea de charitate fecisse sermonem, ut dona
foras projiceret, subjungit : « Jimulemini autem
spiritualia, » hoc est, dona eum ipsa charitate. —
Hoc est, neque illa negligite. Siquidem major est
charitas, et hanc oportet omnino sectari, non ta-
men vel alia dona negligere oportet, et maxime
prophetis donum. $54 « Magis tamen ut pro-
phetetis.» Collationem deinceps facit prophetis et
linguarum, et ostendit utiliorem esse prophetiam,
deprimens linguas, nam propter illas vehementer
elati erant,eo quod primum illud donum accepis-
sent apostoli. « Nam qui loquitur lingua. » Per
hoc ostendit quod non sit magna linguarum utili-
tas : siquidem nullum audientium edificat : Deo
enim loquitur non hominibus : quoniam nullas
intelligit que dicuntur, et hoc est quod subdit:
« Nullus enim audit. » Deinde ne omnino inutiles
eos ostendat, subjungit; « Spiritu vero loquitur
mysteria. » Hoc est,vel suo spiritu tanquam apud
proprium animum sermocinatur, vel Spiritu san-
cto, hoc est, per Spiritum sanctum loquitur. Sed
quanquam per Spiritum loquatur,tanto minus do-
num est quam prophetia, quanto minor est utili-
tas. « Qui autem prophetat. » Αἴ communi utili-
tate ostendit meliorem esse prophetiam. Nam
homines,inquit,ediflcat,et ad fldem adhortatur,et
propter futuras afflictiones consolatur.« Qui loqui-
tur linguaseipsum ediflcat.» Dehisloquitur quino-
verunt quidem ea que loquuntur,sed aliis interpre-
tari nonnorunt.«Qui vero prophetat, Ecclesiam αἱ"
ficat.»Quantum ergo discrimen est ejus quod est uni
afferre utilitatem,ab eo quod est Ecclesiz illam af-
ferre,tantum discrimen estlinguaruim a prophetia.

XIV, 59-7. « Volo autem omnes vos loqui linguis,
« magis tamen ut prophetetis. Nam major est qui
« prophetat quam qui loquitur linguis, nisi inter-
« pretetur,ut Ecclesia cedificationem accipiat. Nunc
« autem,fratres, si venero ad vos linguis loquens,
« quid vobis prodero : nisi vobis loquar aut per re-
« velationem,aut perscientiam,aut per prophetiam,
« aut per doctrinam? Quin et inanima sonum red-
« dentia,sive tibia, sive cithara,nisi distinctionem
« sonis dederint, quomodo cognoscetur quod tibia

D « canitur aut cithara? ὁ

Deinde quia multi apud ipsos linguis loqueban-
tur, ne existimetur invidia parvifacere linguas,
ait : « Volo autem omnes loqui linguis, » non
unum aut duos,« sed magis vos prophetare volo,«
555 quoniam major est is qui prophetat,eo quod
afferat utilitatem multis. « Nisi interpretetur. »
Quoniam ostendit majorem esse prophetam, sub-
jungit : « Nisi interpretetur ; » hoc est, major est
propheta,nisi ille et linguis loquatur et interprete-
tur qua dicit : pam talis equalis est prophetae.
Similiter enim communem affert Ecclesie utilita-
tem. e Nunc autem, fratres, si venero ad vos. »

21

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

840

ἐπάγει" Οὕτως xal ὑμεῖς, sl μὴ σαφῆ καὶ νοούμενον A. intellectum Joquamini sermonem, eritis, inquit,

εἰπητε λόγον͵ ἴσισθε, φησὶν, sl; ἀέρα λαλοῦντες,
τουτέστιν, εἰχῆ xal μάτην xai ἀνωφελῶς. Καὶ εἰ
ἀνωφελὲς ἐστι τὸ τῶν γλωνσῶν διατί ἐν εἴδει χαρι-
σματος ταύτας ἐλάμδανον ; “ἵνα ὁ ἔχων καὶ λαλῶν,
ὠφελῆται μόνος. El δὲ μέλλοι καὶ ἑτέροις εἶναι χρή-
σιμος, ἑρμηνείας χρεία, ἣν ἐλάμδχνον οἱ μᾶλλον
χεχαθαρμένο.. Κατὰ τὴν ἀναλογίαν γὰρ τῆς πίστεως
καὶ τῆς καθέρσεως, ἐδίδοντο xai τὰ χαρίσματα.
« Τοτχῦτα, εἰ τύχοι, γίνη φωνῶν. » Τοσαῦτα, τουτέστι,
πολλὰ, φησὶ, καθὼς ἔτυγεν ὄντα γίνη φωνῶν ἐστίν
ἐμψύχων τε καὶ ἀψύχων, οἷον, ἀνθγώπων, ζώων
τηνῶν, Καὶ ἀψύχων ὀργάνων, οἷον λύρας μουσι-

κῆς, ναύλης, καὶ ἑτέρων. ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ ἐξ ἑνὸς τούτων,
' φησὶν ὠφεληθείη τις, εἰ μὴ εἰδείη τὴν δύναμιν τῆς
ψωνῆς. Τοιγαροῦν οὐδὲ ἐκ τῶν ὑμετέρων γλωσσῶν
ὠφέλειά τις εἰς ἄλλους διχδήσεται, εἰ μὴ εἰδείη τὴν
δύναμιν τοῦ λαληυμένου, “Ἔσται δὲ τοῦτο, ἐὰν διερ-
μηνεύῃς λαλῶν γλώσσαις. Διερμηνεύσγ, δὲ, εἰ πλεῖον
ἄληπτον βίον xal πίστιν θερμὴν πεπυρωμένην χτήσῃ.
-— [9QT.] Τὸ, « Τοσαῦτα γένη φωνῶν, » καὶ ἑξῆς,
διχῶς ἴστι, Καὶ τοὐύτῶν τῶν γενῶν οὐδέν ἐστιν ἀφω-
νον, ἐχλαδεῖν ἢ ὅτι πολλά ἐστι γένη φωνῶν,
| ἄλλ᾽ οὐδεμία τοῖς ὁμογενέσιν αὐτῶν ἐστιν ἄσημος καὶ
ἀνεπίγνωστος.

Τό γὰρ ἄφωνον, τὰ δύο ἔστι σημαῖνον εὑρεῖν, καὶ
τὸ παντελῶς ἄφιννον, καὶ τὸ ἄσνμον μόνον καὶ ἀδιά-
γνώστον, Εἰ μὲν οὖν, ὡς προείρηται, ἐχληψόμεθα,
εἴη ἂν τοιοῦτος ὁ ἀποστολικὸς νοῦς Πολλά ἐστι γένη
φωνῶν, καὶ τούτων τῶν γενῶν, οὐδέν ἐστιν ἄφωνον,
᾿Αλλὰ τί κερδαίνομεν ἡμιῖς Ex τῶν φωνῶν ἐχείνων,
μὴ δὲν αὐτῶν συνιέντες ; ᾽Εὰν γὰρ μὴ εἰδῶ τί σημαί-
νει ἡ φωνὴ, ἔσομαι ἐγώ τε ἐκείνῳ, καὶ ἑχεῖνος ἐμαὶ
βάρδαρος. El δὲ, ὡς ὕστερον ἐῤῥήθη, ἐκληψόμεθα,
xal ὁ νοῦς τοιοῦτος" [[ολλὰ γένη ἐστὶ φωνῶν ἐν κόσμῳ
καὶ οὐδὲν τούτων ἐστὶ τοῖς ὁμογενέσιν ἄσημον καὶ
ἀνεπίγνωστον. Πῶς οὖν ὑμεῖς sl; ἀέρα λαλοῦντες,
χαὶ ἄσημε τοῖς ὁμογενέσι φθεγγόμενοι, ὡς μέγα τι
χατωρθωχότες ἐπαιρεσθε ; ἀλλ᾽ οὐχὶ σπουδάζεις
μᾶλλον καὶ ἐπιμελεῖσθε, ἵνα καὶ τὸ διερμήνεύειν τὰς
γλώσσας προσλαθόντες, εἰς κοινὴν ὠφέλειαν χρήση,-
σῦε τῷ χαρίσματι ; 'O γὰρ δὴ μόνον γλώσσαις λα-
λῶν, ἀσήμου καὶ ἀνεπιγνώστου τῆς φωνῆς ὑπαρ-
χούσης τῷ ἀκροατῆ, ἀντὶ τοῦ ὠφελεῖν, ἔσται αὐτῷ

in aer& loquentes. hoc est, [Γυδίγα et vane
ae sine ulilitate. Xtqui si nulla erat lingua-
rum utilitas, quare has in forma doni accipiebant.
Ut qui eas habebat iisque loquebatur, solus utilita-
tem acciperet. Quod si et aliis futurus-frat utilis,
opus erat interpretatione quam accipiebant qui
magis puriflcati erant Nam juxta fidei ac puriflca-
tionis proportionem, dabantur et dona.Tam multa,
si res ferat, genera sonorum τοσαῦτα, id est, plu-
rima, sicut accidit, sunt genera sonorum, anima-
torum et inanimalorum : puta hominum, bellua-
rum, volucrum : et inanimorum instrumentorum,
nempe lyre musicalie, naula ac ceterorum.Sed a
nullo, inquit, horum refert quispiam utilitatem,
nisi vim soni cognoscat. Jtaque neque ex linguis
vestris ulla transibit ad alios utilitas, niei vim
cognoscat ejus quod dicitur. Erit autem hoo si
interpreteris ; interpretaberis aulem si amplius
nanciscaris vitam inculpatam, fidemque ferventem
et ignitam. — Quod ait : » Tam multa genera vo-
cum » sive « sonorum,» etc., dupliciter accipi
potest. Aut quod multa sunt genera vocum. et
nullum horum generum est aphonum aut sine
voce ; vel quod multa ᾧ ὅ 7 sunt genera vocum,et
nulla horum obscura est aut. ignota his qui ejus-
dem inter se sunt generis,

Nam ἄφωνον duo hec significare invenitur, et
quod obscurum tantum est et incognitum. Itaque
si ut prius dictum est, intellexerimus, talis esse
poterit sensus Apostoli: multa sunt genera vo-
cum, et nullum horum generum aphonum est : sed
quodnam nobis lucrum a vocibus illis proveniet,
si nihil horum intelligamus ? Nam si non cogno-
vero quid vox significet, ero et ego illi et ille mihi
barbarus. Si vero ut posterius dictum est, accepe-
rimus, talis etiam erit intellectus. Multa genera
vocum sunt in mundo, et nullum horum obscurum
est aut incognitum his qui ejusdem inter se sunt
generis, quomodo ergo vos in aera loquentes, et
ignota his qui vestri sunt generis sonantes,eristas
erigitis, ac si magnum aliquid peregissetis ? et non
magis studetis aut curatis, ut, accepta linguarum
interpretatione, ad communem utilitatem dono
utamini ἡ Nam qui tantum linguis loquitur, si ob-
scura et ineognita sit vox auditori, cum prodesse

βάρδαρος καὶ ὁ ἀκροατὴς ὁμοίως τῷ λαλοῦντι βάρ. D deberet, erit ei barbarus, et auditor similiter ei

Gapoq λογισθήσεται. Kat τὶ τὸ ἐντεῦθεν κέρδος ;
« "Eàv οὖν μὴ εἰδῶ τὴν δύνχμιν τῆς φωνῆς. » Εἰσὶν
οὖν μυρία! φωναὶ ἐν τῷ κόσμῳ. 'Eàxv οὖν μὴ οἶδα
τὴν δύναμιν τῆς φωνῆς τουτέστιν, ἐὰν μὴ οἶδα τί λα-
λεῖ, ἐσόμεθα ἀλλήλοις Βάρδαῤοι, οὐ παρὰ τὴν τῆς
φωνῆς κακίαν, ἀλλὰ παρὰ τὴν ἡμῶν ἄγνοιαν, « Οὕτως
καὶ ὑμείς. » Οὕτως, πῶς ; “Ὥσπερ οἱ λαλοῦντες xai
μὴ νοούμενοι, καὶ διὰ τοῦτο ὄντες ἑαυτοῖς Βάρδαρϑι,
οὕτως καὶ ὑμεῖς" ἀντὶ τοῦ, Διὰ τοῦτο χαὶ ὑμεῖς. Διὰ
ποῖον ; ἵνα μὴ ἦτε ἀλλήλοις βάρδαροι. Διὰ τοῦτο οὖν
καὶ ὑμεῖς, ἐπει ἐπιθυμίαν ἔχετε χαρισμάτων, ἐχεΐ-
νων τυχεῖν ἀγωνίσασθες δι᾿ ὧν ὑμῖν ἡ ὠφέλεια τῆς

qui loquitur reputabitue barbarus : et quod inde
lucrum erit? « Si igitur nesciero vim vocis. » Sunt
ergo innumere voces in mundo. Itaque si non
seiam vim vocis, hoc est, si nesciam quid loqui-
tur, erimus nobis mutuo barbari ; non ob vocis
vitium, sed ob ignorantiam nostram. « Ita et vos.»
lta. Quonam modo ?Sieut qui loquuntur nec intel-
liguntur, et ideo sibi mutuo sunt barbari : ita et
vos, id est, propterea et vos. Propter quid ? ne
scitis vobis invicem Barbari, Propterea igitur et
vos: quoniam dona concupiscilis, illa assequi
eontendite per qum Ecelesis utilitaset edificatioa

847

OECUMENII TRICCA EPISCOPI. δ

vobis attingatur. Ipse vero ait: « Ut excellatis. » A χκλησίας καὶ i; οἰκοδομὴ κατορθωθησεται. Aki,

Hoc est, ut plus quam nunc habeatis : linguis tan.
tum nunc loquentes et non interpretantes. — Vel.
Ut excellatis magis quam linguis loquendo. Nam
alia dona linguis excellentiora sunt, utpote ube-
riorem afferentia utilitatem.

558 XIV, 12-14. « Quandoquidem &emulatores
«estis spirituum ad edificationem Ecclesic,querite
« ut excellatis.Quapropter qui loquitur lingua,oret
« utinterpretetur.Nam siorem lingua, spiritus meus
« orat, at mens mea sine fructu est. »

Ubi cessavit ab adducendis exemplis, apertius
eos adhortatur. Quandoquidem omnino emula-
mini et exoptatis dona (illa enim dicuntur in
Spiritus) concupiscite et ea quie possint Ecclesiam
mdiflcare et ei prodesse, « Qusrite ut excella-
tis. » Non dixit: Ut acquiratis dona, sed, » Ut ex-
cellatis, » hoc est, ut cum magna exuberantia ha-
beatis. « Quapropter qui loquitur lingua. » Deinde
et modum ponit, quo pacto possint habere dona
qua Ecclesise prosint. Ait enim : « Qua loquitur
linguis, oret ut et posse interpretari accipiat. »
Itaque ipsiin causa sunt quod majus non accipiant,
ut qui non petunt quod majus est. « Nam si orem
lingua. » Nam si loquar, inqnit, lingua et non
etiam interpreter: Spiritus quidem meus, id est,
animus ipse quoad seipsum utilitatem percipit, at
mens mea sine fructu invenietur,ex hoc quod aliis
non affert utilitatem : mentis enim fructus est per
varias ac omnigenas cogitationes utilitatem proxi-
mis excogitare. « Spiritus meus orat, » hoc est,
donum spirituale, nempe ipsum loqui linguis. —
Verba orem et orat accepit pro eo quod est linguis
loqui aliquid quod honestumsitet studiosum.Nam
et precatio genus quoddam est sermonis. Ait ergo:
Si quid loquar eorum que necessaria gunt et ho-
nesta, sed id non intcrpreter etiam audiloribus,
meipsum quidem juvo: nam hoc est quod ait :
« Spiritus meus orat, » id est, ego solus fruor re
illa necessaria et honesta. Sed alius non accipit
utilitatem, ut mens mea etiai inde lucrifaciat
fructum utilitatis istorum. Itaque tali fructu men-
tem privari rursumque frui supponit, eo quod
illa inter nostras potentias maxime amet proximi
utilitatem, quomodo neque vis irascibilis move-
tur neque concupiscibilis : qua facile affectus
excitat, aut a propria naturalique virtute facile
transmutat. Et hec magis fructu vacat, quando
una consentit : rursumque ubi fructum nacta fue-
rit, 559 abunde lstatur.

Deinde ait : « Quid ergo est ? « hoc est, quid
oportet (leri ? Quomodo nobis continget ne sine
fructu simus? quomodo ? si per virtutem nobis
cure sit ut qui linguis loquitur, et spiritu loqua-
tur et mente : hoc est, et causa proprie utilitatis
loquatur, et ut mens mutuo fructu fruatur : hic
autem proximorum est utilitas. Id autem erit si

δὲ, « "Iva. περισσεύητε, » φησὶ, τουτέστιν ἵνα πλέον i
νῦν ἔχητε, γλώσσαις νῦν μόνον λαλοῦντες, χτὶ wj
ἑομηνεύοντες. — "H. "Iva περισσεύητε uA o, iv:
τοῦ, γλώσσαις λαλεῖν. Τὰ γὰρ ἅλλα χαρίσματα xr
σεύει τῶν γλωυσῶν, ὡς πλείονα ὠφέλειαφν περεγ
μενα.

Ἐπεὶ ζηλωταί ἐστε πνευμάτῶών πρὸς τὴν ε
κοδοιλὴν τῆς Ἐχχλησίας, ζητεῖτε "vx περισηλ.
τε. Διόπερ ὃ λαλῶν γλώσσῃ, προσευχέσθω s
διερμηνεύῃ. Ἐὰν γὰ90 προσεύχωμαι — qÀos353. i
πνεῦμά uoo προσεύχεται, ὁ δὲ νοῦς μου ἅκαρτίς
ἐστιν.

Η χυσάμενος τῶν παραδειγμάτων, γυμνότερον εἰ-
τοῖς παραινεῖ, Ἐπειδὴ ὅλως ζηλοῦτε xai ποθεῖτι τὸ
χαρίσματα, φησὶ (τοῦτο γὰρ τὰ πνεύματα), torzvu
ἐπιθυμεῖτε καὶ ζητεῖτε τὰ δυνάμενα τὴν 'Εχχλησίεν
οἰκοδομῆσαι, καὶ ὡφελῆσα!. « Ζητεῖτε ἵνα περισσεῖ:.-
τε. » Οὐχ εἶπεν, Ἵνα χτήσησθε τὰ χαρίσματα, dl,
« Ἱναπερισσεύητε. » Τουτέστι, Μετὰ πολλῆς δαφιλεία
ἔχητε. « Δι᾽ ὅπερ ὁ λαλῶν γλώσσῃ. » Εἶτα λέγει χξ
τρόπον, πῶς ἂν σχοίησαν χαρίσματα τὰ τὴν ios.
σίαν ὡφελοῦντα. « Ὁ γὰρ λαλῶν, φησὶ, γλώσσες
προσευχέσθω, ἵνα καὶ τὸ διερμηνεύειν λάδῃ. » "Am
οὖν αὐτοὶ αἴτιοι τοῦ μὴ τὸ μεῖζον λαδεῖν, ὡς οὐχ s-
τοῦντες τὸ μεῖζον. « ᾿Εὰν γὰρ προτεύχευμαι γλώσσῃ ε
'Eàv γὰρ, φησὶ, λαλῶ γλώσσῃ οὐ μὴν xai iu
μηνεύω, τὸ μὲν πνεύμά μου, oTov ἢ Ψυχὴ αὐτὶ χε
ἑαυτὴν ὠφελεῖται, ἄκαρπος δὲ μου Ó νοῦς εὐρεβήσι-
ται, τῷ μὴ καὶ ἄλλους ὠφελεῖν. Νοῦ Ὑὰ xaprk, ὃ
διὰ ποικίλων καὶ παντοδαπωὼν νον μάτων ὠρέλρεν
τοῖς πλησίον ἐπινοεῖν. « Τὸ πνεῦιλά μοῦ προσεύγι"
ται. » 'Avtt τοῦ, Τὸ χάρεσμά μου τὸ πενευμεταὺ,
αὐτὸ τὸ λαλεῖν γλώσσαις, — [ΦΩΤ.] Τὸ Hw
μαι καὶ Προσεύξομαι, ἀντὶ τοῦ λαλεῖν τι ταῖς ὅ,“4-
σαις καλὸν καὶ σπουδαῖον εἴληφε. Kai γὰρ mii
προσευχὴ, εἴδός τί ἐστι τοῦ λόγου. Φυ, σὶν οὖν, ὅτι
Ἐὰν τι λαλῶ τῶν ἀναγκαίων xal καλῶν, μὲ διεομτ-
νεύω δὲ αὐτὸ καὶ τοῖς dx2oataiq, ἐμαυτὸν μὲν det
λὼ (τοῦτο γὰρ ἐστι, ε Τὸ πνεῦμζΖ pou mzpos-
χεταῖ, » τουτέστιν, ᾿Εγὼ μόνος ἀπολαύω τοῦ ἄναγ-
χαίου ἐχείνου xxl τοῦ καλοῦ), ἄλλος δὲ οὐκ «cpi
ται, ἵνα ἐκέρδησέ pou ἐντεῦθν ὁ νοῦς xal τὸν xs
πόν τῆς ἐχείνων ὠφελείας. Τὸν νοῦν δὲ ἐστερῆ σϑε:
τοῦ τοιούτου χαρπου xai πάλιν ἀπολαύειν ὑποτίθε-
ται, ὅτι ἐχεῖνος μᾶλλον τῶν ἐν ἡ uiv δυνάμεω. ἐραστής

D ἐστι τῆς τοῦ πλησίον ὠφελείας, ἅτε μήτε ὡς τὸ θυ-

μικὸν, μήτε ὡς τὸ ἐπιθυμητιχὸν, ῥᾳδέως οὕτως πα-
θαινόμενος, xal τῆς ἰδίας χαὶ χατὰ φύσιν ἀρετῖς
εὐχερῶς μεθιστάμενος. Ναὶ ἐχεῖνός ἐστι μᾶλλον ὁ
χαὶ ἄχαρπος, ὅτε ἐστὶ συνχισθανόμενος, καὶ πάλιν
ἐπειδὴ ἂν ἐπιτύχῃ τοῦ καρποῦ, ἐνευφραινόμενος.
Εἶτά φησι" « Τί οὖν ἐστιν ; » οἷον τί δεῖ γενέσθα! ;
πῶς ἔσται ἡμῖν, μὴ ἀκάρποις slvat ; Πῶς ; ἐπιμελη-
θεῖσι δι’ ἀρετὴς, ὥσνε γλώσσαις λαλοῦντα, xal τῷ
πνεόματι λαλεῖν xal τῷ voi: τουτέστι, καὶ ἵνεχα τῆς
ἰδίας ὠφελείας λαλεῖν, καὶ ἕνεκα τοῦ ἀπολαύει τὸν
νοῦν τοῦ καταλλήλου χαρποῦ. Τοῦτο δέ ἐστιν, ἡ τῶν
πλησίων ὠφέλεια. Ἔσται δὲ τοῦτο, ἐὰν ταῖς γλώσ-

29€

COMMENT. IN EPIST. | AD CORINTH.

830

eai, λαλοῦντες, λάδωμεν χάρισμα καὶ ἵνα διερμη- αὶ linguis loquentes, donum accipiamus, ut etiam

νεύωμεν. "cech? δὲ ἐπὶ τοῦ λαλεῖν τι τῶν χαλῶν xal
σπουδαίων τὸ τῆς προσευχῆς ὄνομα λαδὼν, ἐπέμεινε
χρώμενος αὐτῷ, ἵνα μὴ νομίσῃς ὅτι προηγουμένως
περὶ προσευχῆς ἐστιν ὁ λόγος, ἀλλ᾽ οὐχὶ περὶ παντὸς
ἀναγκαίου καὶ ἐπιτηδείου λόγου γλώσσαις λαλουμέ-
νου, μετέπεσεν εἰς τὸ ψάλλειν. Ὡσανεὶ λέγων, ὅτι
Εἴτε ἐπὶ προσευχῆς, εἶτε ἐπὶ ψαλμῳδίας, εἴτε ἐπὶ
ἄλλου τινὸς λόγου τῶν ἀναγκαίων xal χαλῶν, ἐπὶ
πάντων ὁμοίως δεῖ χαὶ ἑαυτὸν ὠφελεῖν xal τὸν πλη-
σίον. Εἶτα φέρει xal παράδειγμα, δειχνὺς ὅτι χατὰ
πολλὰ ἐλλείπει xai ὁστερεῖ τὸ γλώσσαις μόνον Àa-
λεῖν, ἄνευ γς τοῦ διερμηνεύειν, ᾿Εὰν γὰρ, φησὶ, τῷ
πνεύματι εὐλογήσῃς, τουτέστι σὺ μόνος συνιεὶς χαὶ
σαυτὸν οἷς εὐλογεῖς ὠφελῶν, ὁ δὲ ἀχροατὴς οὐ σὺν-
ἴησιν ἃ λέγεις, τί ἀποχριθήσεται πρὸς σέ ; πῶς ἐρεῖ
τὸ, e'Apijv, ἂν τοῦτο 7j χρεία τυχὸν αὐτὸν ἀπο-
χρίνασθαι, μηδὲν ὅλως εἰδὼς ὧν λέγεις 05; Σὺ μὲν
γὰρ καλῶς xai ἐπὶ σαυτοῦ συμφέῤοντι εὐλογεῖς fj
εὐχτριστεῖς, εἰ τύχοι, ἤ ἄλλο τι τῶν δεόντων ποιεῖς.
Καθόλου γὰρ τὸν λόγον βούλεται ἐξαχούεσθαι, xai
οὐχ ἐπὶ τινος εἴδους ὡρισμένου. Διὸ ποτὲ μὲν τὸ,
« Ψάλλειν, » ἄλλοτε δὲ τὸ, « Εὐλογεῖν, » xal μετ᾽ αὐτὸ
καὶ ἀντ᾽ αὐτοῦ τίθησι τὸ, « Εὐχαριστεῖν, ». δεικνὺς
ὅτι χαθόλου περὶ παντὸς ἀναγχαίου xai ἐπιτηδείου
γλώσσαις λαλουμένου ἐστιν αὐτῷ ἡ παραίνεσις xai ἡ
σπουδή. ᾿Αλλ’. ὅπερ ἔλεγον, σὺ μὲν, φησὶν, ἐπὶ τῷ
σεχυτοῦ συμφέροντι γλώσσαις λαλῶν, εὐλογεῖς ἤ
εὐχαριστεῖς, *| ἄλλο τι λαλεῖς, ὁ δὲ ἀχροατὴς οὐδὲν
κερδαίνει, οὐδὲν ὠφελεῖται ἀπὸ σοῦ. Ὃ δὲ νοῦς μου
ἄκαρπός ἔστι» τουτέστιν, οὐχ ἐσχε τὸν ἀπὸ τῶν
ἀκροατῶν συναγόμενον αὐτῷ καὶ τρυγώμενον xap-
πὸν, ὁ τοῦ λαλοῦντος νοῦς οὐχ ἐκέρδησεν αὐτὸν, οὐχ
ἀπήλαυσε τοῦ τοιούτου καρποῦ, ἔρημος ὥφθη τοῦ

καρποῦ, ἄκαρπός ἐστιν.

Τί οὖν ἐστι; Προσεύξομαι τῷ πνεύματί, προσ-
εὔξομαι δὲ xal τῷ vol. Ψαλῶ τῷ πνεύματι, ψαλῶ
δὲ xal τῷ vot. Ἐπεὶ εὰν εὐλογήσῃς τῷ πνεύματι,
ὁ ἀναπληρῶν τὸν τόπον τοῦ ἰδιώτου, πῶς ἐρεῖ
τὸ ᾿Αμὴν ἐπὶ τῇ σῇ εὐχαριστίᾳ ; ἐπειδὴ τί λέγεις
οὐχ οἷδε. Σὺ μὲν γὰρ καλῶς εὐχαριστεῖς, ἀλλ᾽ ὁ
ἕτερος οὐχ οἰχοδομεῖται. Εὐχαριστὼ τῷ θΘεῳ μοὺ
πάντων ὁμῶν μᾶλλον γλώσσαις λαλῶν, ἀλλ᾽ ἐν
Ἐχχλησίᾳ θέλω πέντε λόγους διὰ τοῦ νοός μου

AeAgsa:, ἵνα χαὶ ἄλλους χατηχήσω, d μυρίους D

λόγους ἐν γλώσσῃ.

Γί οὖν ἐστιν ὅ χρὴ, φησὶν, αἰτεῖν τὸν Θεὸν ; Τί ; τὸ
προσεύχεσθαι τῷ πνεύματι, οἷον τῇ ψυχῇ, ὅπερ εἰς
τὴν αὐτοῦ μόνου συντείνει ὠφέλειαν, προσεύχεσθαι
δὲ καὶ τῷ νοῖ, ὅπερ καὶ εἰς τὴν τῶν πλησίον φθάνει
οἰχοδομὴν, κατὰ τὴν ἐπάνω παραγραφὴν, καὶ ψχλ-
λειν δὲ ὁμοίως. « ψαλῶ τῷ πνεύματι » — [GEOAUP.]
Βνεῦμα, τὸ πνευμχτιχὸν χάρισμα χαλεῖ, νοῦν δὲ, τὴν
σαφήνειαν xal ἑρμηνείαν τῶν λεγομένων. Λέγε: δὲ
ὅτι προσήκει τὸν ἑτέρᾳ γλώσσῃ διαλεγόμενον, tite
ἐπὶ ψαλμῳδίας, εἶτε ἐπὶ προσευχῆς, εἶτε ἐπὶ διδα-
σχάλιας, fj αὐτὸν ἑρμηνεύειν καὶ νοεῖν τί λέγει εἴς

interpretemur. Quoniam autem loquendo de re
quapiam bonesta et studiosa, sumpto orationis
nomine permansit utens illo : ne in progressu
existimes sermonem esse de oratione, et non de
omni necessario et convenienti sermone qui lin-
guis exprimitur, transivit ad ipsum psallere, ac si
diceret : Sive in precatione, sive in psalmodia,
sive in alio quovis necessario sermone vel decenti:
in omni»us oportet pari modo et seipsum juvare
et proximum. Deinde affert et. exemplum, osten-
dens quod multis egeat ac privetur, qui solum
linguis loquitur absque interpretatione. Quoniam
si benedixeris, inquit, spiritum, hoc est, tu solus
intelligens, et tibi ipsi verbis quibus benedicis

p utilitatem afferens: auditor autem non intelligens

quie dicis, quomodo tibi respondebit ? quomodo
dicet * « Amen, » si fortassis hoc eum respondere
oporteat, cum nihil omnino intelligat quee tu dicis!
Siquidemtu beneet ad tui ipsius commodumy,sires
ferat,benedicis et agis, aut aliud quippiam eorum
quie fleri oportet agis (ubique enim hoc verbum
vult subaudiri, et non in aliquo genere definito in-
sistere : ideo nunc quidem dicit, « Psallere, »alibi
vero « Benedicere, » et postipsum etiam pro eodem
ponit, « Gratias agere ; » ostendens quod ubique
sit ejusadhortatio ac studium de omni renecessaria
ac convenienti, que linguis exprimitur). ltaque, ut
dixi,tu quidem linguis loquens, ad tui ipsius com-
modum benedicis vel gratias agis, aut aliud quip-
piam loqueris; auditor vero nullum reportat lu-
crum, nihil a te juvatur. « At mens mea sine
fructu est, » hoc est, non accepit fructum ab aud.-
toribus collectum,vel tanquam ex vindemia congre-
gatum : hunc non sibi lucrifecit mens ejus qui lo-
quitur, non fruita est tali fructu, desolata appa-
ruit fructu, sine fructu est.

5660 XIV, 15-19. « Quid ergo est? Orabo spiritu,
« sed orabo et inente: psaliam spiritu,sed psallam et
«mente. Alioqui si benedixerisspiritu,is qui complet
«locum idiote,quomodo dicturus est Amenad tuam
«benedictionem ? quando quidem quid dicas nescit.
«Nam tu quidem bene gratias agis, verum aliusnon
« tediflcatur. Gratias ago Deo meo, quimagis quam
«omnes vos linguis loquor. Sed in Ecclesia malo
« quinque verbamente mea loqui,ut et alios iusti-
« tuam, quam decem millia verborum lingua. »

Quid igitur est, inquit, quod a Deo petere opor-
tet ? quid ?orare spiritu siveanima,quod ad ipsius
tantum utilitatem protenditur : sed orare et men-
te,quod etiam ad proximorum pertingit utilitatem
juxta superiorem prascriptionem.Siimiliter autem
et psullere. « Psallam spiritu. » Spiritum vocat
spirituale donum, mentem vero manifestationem ac
interpretationem eorum que dicuntur.Dicit autem
quod expediat eum qui alia lingualoquitur, sive in
psalmodia, sive in oratione, sive in doctrina, aut
ipsum interpretari et intelligere quid dicat ad uti

* Ἐὰν δὲ πάντες

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

854

ἀπίστοις q(veotat- « Kal οὐδ' οὕτως εἴσαχούσεταί A contingat. « Ét ne sic quidem andient me.» Quare

μου.» Ti οὖν ἐλάλει, εἰ ἤδει μὴ ἀχουσθησόμενος ;

"Iva τὰ αὐτοῦ ποιήσῃ ὁ Θεὸς, vai διὰ πάντων δείξῃ
τὴν περὶ ἡμᾶς πρόνοίαν, καὶ vbofar ἐν τῷ χρίνεσθαι
αὐτὸν. xal ἀκαλλάξῃ πάσης ἀπολογίας. — [ΟἸΚΟΥ-
MENIOY.)] 'B καὶ τὸ, « Οὐδ᾽ οὕτως εἰσαχούσονταί
μὸυ,» ὡς πρὸς τὸ κοινὸν εἴρηται, καὶ τὸ μὴ πάντας
εἰσακοῦσαι, ἐπεὶ ἕνι μηδέ ἕνα εἰσακοῦσαι. « Ὥστε
αἷ γλῶσσαι εἷς σημεῖόν εἶσιν. » Ὁρᾷς πῶς ὑποτί-
θήσι τῷ προφητείᾳ τὰς γλώσσας ; « Εἷς σημεῖον γὰρ
εἶσι, » φησί. Τὸ δὲ σημεῖον, οὐ πέντως διδάσχει καὶ
ὠφελεῖ, ὁπότε xal βλέπτει πολλάχις, ὡς προϊών er»

, σιν, ἔνθα λέγει, « Οὐχ ἐροῦσιν ὅτι μαίνεσθε ; » --- « Οὐ

«οἷς πιστεύουσιν. » Ol γὰρ πιστοὶ οὐ δέονται δημείων,
πιστοὶ ὄντες, « Ἢ δὲ προφητεία οὐ τοῖς ἀπίστοις, »
Ἢ δὲ προφητεία, φησὶν, ὑφελεῖ τοὺς πιστοὺς, Kat-
Ἠχεῖ γὰρ αὐτοὺς, οὐχ ἔτι δὲ καὶ τοὺς ἀπίστους, οἷον
τοὺς ἀνίατα νοσοῦντας, εἶ μὴ ὅτι προϊὼν λέγει, ὅτι
καὶ αὐτοὺς ὠφελεῖ. ᾿Ἐλεγχόμενος và», φησὶ, xal ἀνα-
πρινόμενος ὑπὸ πάντων, ἐρεῖ ὅτι ὄντως ὁ θεὸς ἐν
δμῖν ἐστιν. "Opa πόση διαφορὰ τῆς προφητείας, ΑἹ
μὲν γὰρ γλῶσσαι, γελᾷξν τοὺς ἀπίστους ποιοῦσιν.
Ἐροῦσι γὰρ, φησὶν, ὅτι μαίνεσθε. Ἢ δὲ προφητεία,
«τοὺς πιστοὺς μὲν, πᾶσι τρόποις ὠφελεῖ, Ἔστι δ᾽ ὅτε
καὶ τοὺς ἀπίστους ὠφελεῖ, τῷ ἐλέγχειν αὐτοὺς, καὶ
παρασχευάζειν ἐπὶ πρόσωπον πίπτειν, χαὶ προσχυ-
ῥεῖν τῷ Θεῷ. Τοῦτο γὰρ προϊὼν λέγει" ᾿Αλλὰ τοῖς
πιστεύουσιν, εἷς ὠφέλειαν, ὃ ἔστι διδαχήν.

cadant Deumque adorent :
doctrinam.

ergo loquebatur si sciebat quod non esset audien-
dus ? Ut faceret Deus quod in se erat, et per om-
nia ostenderet quam de nobis habebat providen-
tiam : utque vinceret dum judicatur, 5699 om-
nemque tolleret excusstionem.Aut etiam, ut quod
ἰδ : « Ne sio quidem audient me, » ad id quod
commune cst dictum sit, et quod non omnes δι."
dierint,quandoquidem contingit ut neunus quidem
audiat. « Itaque lingue in signum sunt. » Vides
quod linguas inferiores prophetia dicat ? Nam in
signum sunt, inquit ! signuth autem non sem-
per docet aut utile est : imo interdum, et fre-
quenter etiam nocet, ut ín progressu dicit, ubi
ait: Nonne dicent vos insanire? » Non creden.
tibus. » Credentes enim noh egent signis,
cum jam fideles sint. « Contra prophetia non in-
eredulis. » Prophetia vero fldelibus, inquit,
utilis est : nam instruit ipsos : non autem
etiam incredulos utpote immedicabiliter ésgrotah-
tes : nisi quod in progressu dicit quod etiam ipsos
juvet, Coargutus, inquit, et dijudicatus ab omnibus
dicet quod vere Deus in vobis sit. Vide quanta sit
prophetis excellentia.Siquidem lingue incredulos
faciunt irridere : nam dicent,inquit,vos insanire :
prophetia verofldeles quidemomnibus modisjuvat,
Contingit autem quandoque ut et incredulis sit
utilis, coarguendo illos, et effleciendo ut in faciem

hoc enim in sequentibus dicit : sed credentibus ad utilitatem est, nempe

'Eiv οὖν συνέλθῃ ἡ Ἐκκλησία ὅλη ἑπιτοαυτὸ, ἡ XIV, 94-25 « Si ergo convenerit universa simul

καὶ πάντες γλώσσαις λαλῶσιν, εἰσέλθωσι δὲ
ἰδιῶται ἢ ἄπιστοι, οὐκ ἐροῦσιν ὅτι μαίνεσθε;
προφητεύωσιν, εἰσέλθῃ δέ τις
ἄπιστος ἢ ἰδιώτης, ἐλέγχεται ὑπὸ πάντων, καὶ
οὕτως τὰ κρυπτὸ τῆς καρδίας αὐτοῦ, φανερὰ
Ὑίνεται, καὶ οὕτως πεσὼν ἐπὶ πρόσωπον πρὸσ-
χκυνήσει τῷ Θεῷ, ἀπαγγέλλων ὅτι ὁ Θεὸς ὄντως ἐν
ὁμῖν ἐστιν.

Ἠρέμα δεῖξαι θέλει ὅτι καὶ ἀφορμὴ βλάδης ἐστὶ
τὸ λαλεῖν γλώσσαις, Εἶτα ἵνα μὴ δόξῃ τοῦ χαρίσμα-
τὸς χατηγορεῖν, ἱπάγει᾽ ᾿Εὰν εἰσέλθητε πάντες γλώσ-
σαις λαλοῦντες, εἰσέλθωσι δὲ χαὶ ἰδιῶται fj ἄπιστοι,
ὡς εἶναί τῆς ἐχείνων ἰδιωτείας xal ἀπιστίας τὸ
ἔγκλημα, οὐ τῆς χάριτος, ὅμως ἀφορμὴ καὶ οὕτως
βλάδης ἐστὶν ἰδιώταις καὶ ἀπίστοις, ὅπερ οὖχ εὑρή-
σεις ἐπὶ τῆς προφητείας, « Οὐκ ἐροῦσιν ὅτι μαίνε-
σθε;» ᾿Επειδὴ μέγα ἐφρόνουν γλώσσαις λαλοῦντες,
δείχνυτιν αὑτοὺς εἷς αὑτὴν τὴν ὁπόληψιν ix τῶν
Ὑλωσσῶν βλαπτομένους, Ὑπολήψεις γὰρ, φησὶ, μαι-
νομένων λαμβάνετε, ὅ ἐστι τῆς σπουδῆς ὑμῶν ἕναν-
tiov καὶ τὴς ποιήσεως. 'Enl δὲ τῆς προφητείας τὸ
ἐναντίον φησί, Καὶ γὰρ καὶ τοὺς ἀναισχύντους τῶν
ἀπίστων, ἐτέλχεται τῷ ἐλέγχειν αὐτοὺς καὶ àva-
κρίνειν, xal τὰ κρυπτὰ τῆς καρδίας αὑτῶν φανε-
ροῦν. « Καὶ οὕτως τὰ χρυπτά.» Τουτέστιν, ἃ ἐπὶ ψυ-
, χὴν ἔχει, καὶ xat' αὑτὰ ἐναχθήσεται iv μέσῳ, xai
ἡ φανερωθήσεται; xal εὔτως διὰ τοῦ ἀναχρίνεσβθαι

« Ecclesia.et omnes ἐπ 5] οφυδηίυτ, ρτγοάϊδηίυ
« autem ἰάϊοί aut increduli,nonne dicent vosinsa-
« nire? Quod si omnes prophetent: ingrediatur autem
« incredulus aut idiota, coarguitur ab omnibus, et
4 sio occulta cordis ejus manifesta flunt, atque ita
« procidens in faciem suam adorabit Deum,renun-
« tians quod revera Deus in vobis sit. »

Sensim vult ostendere quod damni occasio sit
loqui linguis. Deinde ne donum reprehendere vi-
deatur, subjungit : Si convenlatis omnes linguis
loquentes : ingrediantur autem idiots ao incre-
duli : quanquam reprehensio sit ignorantite ac
incredulitatis illornm et non gratise, tamen hoc
etiam modo occasio damni est idiotis etincredulis,
quod in prophetia non invenies. « Nonne dicent
vosinsanire?» Quoniamarrogantes erant in eo quod
linguis loquerentur, ostendit ipsos ex linguis inci-
dere in datnnum suspicionis.$ 68 Inciditis,inquit,
in suspicionem insanie : quod studio vestro etactio-
ni contrarium est.In prophetia vero e diverso ac-
cidit. Siquidem ipsos quoque impudentes incre-
dulos attrahit, corguendo eos ac dijudicando, et
occulta cordis ipsorum manifestando. « Et sic
occulta.» Hoc est qux» in animo habet, queque ex
his sequuntur,proferentur in medium et propala-
buntur, ac ita, per hoc videlicet quod dijudicatur,

835

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

ξ

occulta ipsius manifestantur, et procidens adorat A δηλονότι, τὰ χρυπτὰ αὐτοῦ φανεροῦνται. Καὶ κι

Deum. « Procidens in faciem. » Res enim que
accidit,eos etiam qui vehementer impudentes sunt
pudefaciet.

XIV,26-28. « Quid igitur est, fratres? Cum conve-
« neritis,quisque vestrum psalz;um habet,doctrinam
« habet,linguam habet, revelationem habet, inter-
« pretationem habet: omnia ad edificationem fiant:
« Sive lingua quis loquitur, flat per binos, aut ad
« summum ternos,idque vicissim,et unus interpre-
« tetur : qu;d si non sit interpres, taceat in Ec-
« clesia : ceterum sibi ipsi loquatur et Deo. »

Quid igitur, inquit, faciendum est vobis? Ecce
enim audistis doncrum differentias. Et consequen-

ter dicit : Quisque vestrum sive psalmum habeat p

(nam ex dono quodam etiam psalmos seu cantica
conficiebant, sive doctrinam habeat, hoc est, sive
possit docere οἱ utilitatem afferre : sive prophe.
tiam (nam hoc significat ἀποχάλυψις, id est, reve-
latio) sive linguam habeat (bene autem linguarum
quoque meminit.Nam quia in precedentibus illas
vehementer depressit,nunc etiam earum meminit:
quoniam visus est sentire neque doni genus esse
gratiam linguarum) sive interpretationem habeat,
et possit linguasinterpretari : eumdem (inem omnia
respiciant, nempe ut edificet Ecclesiam, tanquam
diceret : Queccunque dixi dona,puta psalmus, do-
ctrina, revelatio sive prophetia, lingua, interpreta-
tio, ad utilitatem sint populi et ediflcationem.
« Fiat per binos aut ad summum ternos. » Non
multi loquamini lingua neque confuse, ne seditio
flat : sed duo,aut ut plurimum tres. Idque ἀνὰ μέ-
poc, id est, per partes sive vicissim, hoc est unus
post alium loquatur,et alius interpretetur.« Ceete -
rum sibi ipsi loquatur et Deo. » Quod ait : « Sibi
ipsi loquatur, » neque permittentis est, neque
prohibentis, $6.4 ac si diceret : Si non habet in-
terpretationem,taceat ; quod si non potis est tacere

προσχυνεῖ τῷ Θεῷ. « Πεσὼν ἐπὶ πρόσωπον. » Τὸ.
γινόμενον, xai τοὺς σφόδρα ἀναισχύντους x1a
σει.

Τί οὖν ἐστιν, ἀδελφοί ; ὅταν συνέρχητϑι.
στος ὑμῶν ψαλμὸν ἔχει, διδαχὴν ἔχει, y
σαν ἔχει, ἀποχάλυψιν ἔχει, ἑρμηνείαν ἔχει. ]
τα πρὸς οἰκοδομὴν γινέσθω. Εἴτε γλώσσῃ
λαλεῖ χατὰ δύο ἣ τὸ πλεῖστον πρεῖς, καὶ ἀνὰ
ρος, xxl εἷς διερμηνευέτω. Ἐὰν δὲ μή 5 δι
vtutic, σεγάτω ἐν ᾿Βκχλησίᾳ, ἑαυτῷ δὲ λαλεῖτε
τῷ θεῷ.

Τί οὖν, φησὶ, ποιγτέον ὑμῖν; Ἰδοὺ γὰρ ἀχηὶ
τὰς τῶν χαρισμάτων διαφορᾶς. Καὶ λοιπὸν ).
Ἔχαστος ὑμῶν εἶτε ψαλμὸν ἔχε: (ἀπὸ γ2ρ χαρί:
τος xai ψαλμοὺς ἐποίουν), εἴτε διδαχὴν ἔχει" οἷν
δύναται διδάξαι xal ὠφελῆσαι, εἴτε προξητι
(Τοῦτο γὰρ ἡ ἀποχάλυψις), εἴτε γλῶσσαν
(καλῶς δὲ καὶ τῶν γλωσσῶν ἐμνήσθη. “Ἐπειδὴ
αὐτὰς ἐν τοῖς προλαδοῦσι σφόδρα καθεῖλε, vin
αὐτῶν ἐμνήσθη, ἐπεὶ ἔδοξεν ἂν ur, δὲ εἴδος tiva:
ρίσματος τὸ τῶν γλωσσῶν), εἶτε ἑρμηνείαν Eyes,
δύναται τὰς γλώσσας ἑρμηνεύειν, πρὸς ἕν τέλος
τα ὀράτω, τὸ οἰχοδομεῖν τὴν 'ExxArs:av. Ὡς:
ἔλεγε᾽ Πάντα ὅσα ἂν εἶπον γαρίσματα, ψαλμὸν, €
χὴν, ἤγουν ἀποχάλυψιν, γλῶσσαν, ἑρμηνείαν,
ὠφέλειαν ἔστωσαν τοῦ λαοῦ, καὶ οἶχοδομῆὴν. «]
δύο, ἤ τὸ πλεῖστον τρεῖς. » Μὴ πολλοὶ λαλεῖτε γ)
cm μηδὲ συγχεχυμένως, ἵνα μὴ ἀκαταστασία v
ται, ἀλλὰ δύο ἤ τρεῖς τὸ πλεῖστον, xai ἀνὰ ἂν
τουτέστιν εἷς ἀφ᾽ ἑνὸς λαλείτω, «αἱ διεερμηνε,
ἕτερος. « Ἑχυτῷ δὲ λαλείτω xz: τῷ Θεῷ.»
« Ἑαυτῷ λαλείτω.» οὐχ ἔστιν ἐπιτρέποντος, ἀλλ᾽ α
κωλύοντος. Ὡσεὶ ἔλεγεν" Εἰ μὴ ἔχει ἑρμηνύπ,
γάτω. E! δὲ μὴ χαρτερεῖ σιγᾷν (τοῦτο δὲ xm
ρίας ἐστὶν), ἑαυτῷ λαλείτω, τουτέστιν, ἁψοτητ
ἠρέμα, ὡς θεὸν μόνον ἀχούειν, οὐ μὴν ἀνθοώ!
"Opa πῶς ἐν τῷ δοχεῖν ἐπιτρέπειν, ἀποτρέπε!:.

(hoc autem vitii est) sibi ipsi loquatur, hoc est, apud se leniter et sine strepitu, ut solus Deus Δ!
et non homines. Considera vero quomodo dum permittere videtur, prohibeat.

XIV,29-33.« Prophetee vero duo aut tres loquan-
« tur,et ceteri dijudicent.Quod si alteri revelatum
« fuerit assidenti.prior taceat.Potestis enim singu -
« Jatiin omnes prophetare: ut omnes discant, et
« omnes consolationem accipiant : et spiritus pro-
« phetarum prophetis subjiciuntur.Non enim tur-
« bationis auctor est Deus, sed pacis, ut in omni-
« bus Ecclesiis sanctorum. »

Erant inter prophetas etiam vates seu divini qui
latebant, ideo ait : « Puo aut tres loquantur, et
ceeteri dijudicent. » Hoc est, dijudicent ; ne quo-
modo vates quispiam esse propheta existimelur.
Ideo ergo duo aut tres,ne propter multitudinem
lateant falsi vates. « Quod si alteri revelatum fue-
rit aasidenti. » Si te, inquit, prophetante alterum
moverit Spiritus sanctus, tu tace, ne duobus
simul prophetantibus fiat confusio, nam ob id,in-
quit, te prophetante alteri inspiratum est, quod

Προφῆται δὲ δύο ἢ τρεῖς λαλείτωσαν, x
ἄλλο: διαχοφινέτωσαν. Ἐὰν δὲ ἄλλῳ ἀποχα)
xaüruivwp, ὁ πρῶτος σιγάτω. Δύνασθε à;
ἕνα πάντες προφητεύειν, ἵνα πάντες μανθῦ
xii πάντες παρχχαλῶνται. Καὶ πνεύματα
φητῶν προφήταις ὑποτάσσεται. Οὐ γὰρ
ἀχαταστασίχς ὁ Θεὸς, ἀλλ᾽ εἰρήνης, ὡς ἐν :
ταῖς ᾿Εχχλησίαις τῶν ἁγίων.

Ἦσαν ἐν τοῖς προφήταις xxi μάντες λανί
τες. Διό φησι, « Δύο ἢ τρεῖς λαλείτωσαν, :
ἄλλοι διαχρινέτωσαν, » τουτέστι, διαχοινέτωσ:
πού τις μάντις πρυφήτης εἶναι ὑποχοίνη ται
τοῦτο δὲ δύο ἢ τρεῖς, ἵνα μὴ διὰ τὸ πλῆθος Aa
οἱ μάντεις, « 'Exv δὲ ἄλλῳ ἀποχαλυφθῇ xxr ui
Ei σοῦ, φησὶ, προφητεύοντος, ἄλλον ἐκίνησε τὸ
μα τὸ ἅγιον, σὺ σίγα, ἵνα μὴ τῶν δύο ἅμα πὶ
τευόντων, σύγχυτις γένηται. Διὰ τοῦτο γὰρ,
σοῦ προφητεύοντος, ἄλλος ἐνεπνεύσθη, βουλο

851

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

858

τοῦ Πνεύματος χαὶ δι᾽ ἐκείνου λεχθῆναί τι. « Δύ- A per illud quoque velit Spiritus aliquid exprimi :

νασθε γὰρ καθ' ἕνα πάντες προφητεύειν. ᾿Επειδὴ δὲ
τὸν πρῶτον σιγᾷν ἐκέλευσε, παραμυθεῖται αὐτόν
Μὴ δυσχεράνῃς, φησὶ, σιγᾷν κελευόμενος. Δύνῃ γὰρ
xal σὺ xai ἄλλος προφητεύειν, ἤγουν πάντες. Εἰ εἷς,
εἷς προφητεύῃ, τουτέστιν οὐκ ἐχλείψει ὁ χαιρὸς, ἵνα
κάντες οἱ τὴν 'χχλησίαν πληροῦντες, xal. μανθάνωσι
xai εἰς πίσειν παρακαλῶνται καὶ ὁδηγῶντα,. « Kal
πνεύματα προφητῶν προφήταις ὑποτάσσεται. »
Πνεύματα προφητῶν φησιν, αὐτὸ τὸ πνευματιχὸν
χάρισμα. Εἶτα ἵνα 13) λέγη τις, Καὶ πῶς σιγᾷν δύνα-
μαι ; αὐτὸ γὰρ τὸ ἐπιπνέον ἅγιον Πνεῦμα καὶ ἑχόν-
τα ἀναγκάζει λαλεῖν, Οὐχὶ, φησίν. Ὑποτέταχται
γὰο τῷ προφήτῃ τὸ χάρισμα, τουτέστιν, ἐν αὐτῷ ἐστι
xal λαλεῖν xai σιωπᾷν. Ἅντικρυς, ἢ ἐπὶ τῶν μάν-
τεων. --- [ΟἸΚΟΥΜΕΒΝΙΟΥ.) ᾿Εχεῖνοι γὰρ μετὰ τὴν
παρ᾽ αὐτοῖς ἐνθουσίασιν, χαὶ ἄχοντες οἷα δαιμονῶν-
τες λαλοῦσιν ἄ οὐ βούλονται. Εἰ τοίνυν τὸ χάρισμα
τοῖς προφήταις ὑποτέταχται, πῶς οὐχ ἄτοπον ὑμὰς
p) ὑποτάσσεσθαι τῷ χοινῇ συμφέροντι, ἵνα ὅταν [i
καιρὸς σιωπῆς, σιωπᾶτε ; « Οὐ γάρ ἐστιν ἀχχταστα-
σίας ὁ Θεός. » Εἶτα δείκνυσιν ὅτι xai. τῷ Θεῷ τοῦτο
δοκεῖ, τὸ, τὸν πρῶτον σιγᾷν. ᾿Επεὶ μὴ ἔστιν ὁ θεὸς
ἀχκαταττασίας, ἀλλ᾽ εἰρήνης. 'Ex γὰρ τούτου, φησὶν,
ἀκαταστασία xal σύγχυσις γίνεται. Οὗτος δὲ ὁ τῆς
εἰρήνης νόμος ἐν πάσαις ἐστὶ ταῖς ἐχχλησίαις τῶν
ἁγίων. Καλῶς δὲ φησι, « Τῶν ἁγίων, » ἐπειδὴ καὶ
Ελλήνων ἦσαν ἐχκλησίαι, «al λοιπῶν ἀπίστων.

Αἱ γυναῖκες ὑμῶν ἐν ταῖς ἐχχλησίαις σιγάτω-
σαν. Οὐ γὰρ ἐπιτέτραπται αὐταῖς λαλεῖν, ἀλλ᾽
ὑποτάσσεσθαι, καθὼς γαὶ ὁ νόμος λέγει. Εἰ δέ τι
μαθεῖν θέλουσιν, ἐν οἴχῳ τοὺς ἰδίους ἄνδρας
ἐπερωτάτωσα,, Αἰσχρὸν γάρ ἐστι γυναιξὶν ἐν
ἐκχλισίᾳφ λαλεῖν. Ἢ ἀφ᾽’ ὑμῶν ὁ λόγος τοῦ
Θεοῦ ἐξῆλθεν: d εἰς ὑμᾶς μόνους χατήντη-
σεν ;

Πάντοθεν τὴν ἡσυχίαν νομοθετήσας, ἐχ τοῦ, μὴ
πλείους τῶν τριῶν γλώσσαις λαλεῖν, xai ταῦτα ἀνὰ
μέρος, τουτέστιν, εἴς ἀφ᾽ ἑνὸς, ἐχ τοῦ, τὸν πρῶτον
προφητεύοντα, τῷ δευτέρῳ παραχωρεῖν, ἦλθε λοιπὸν
xai ἐπὶ τὴν τῶν γυναιχῶν ἄχχιρον φλυαρίαν. « Αἱ
γυναῖχες σιγάτωσαν' οὐ γὰρ ἐπιτέτραπται,» ἤγουν
ἀπονενέμηται « αὐταῖς λαλεῖν. » Καὶ οὐχ εἶπε μόνον
σιγᾷν, ἀλλὰ καὶ ὑποτάσσεσθαι, ὃ πλέον ἐστὶ τῆς auo-
πῆς. Ἡ γὰρ ὑποταγὴ δηλοῖ τὴν μιτὰ φόῤδου σιγὴν,
ὡς ἀπὸ δουλίδων τινῶν γινομένην. ε Καθὼς xal ὁ
νόμος λέγει.» TU δὲ ὁ νόμος λέγει (νόμον γάρ
φησι πᾶσαν τὴν Ἠαλαιάν) ; « Πρὸς τὸν ἄνδρα σου,
φησὶν, ἢ ἀποστροφή σου, καὶ αὐτός cou χυριεύσει. »
Εἰ οὖν τῷ ἀνὸρὶ ὑπόχε.ται͵, πολλῷῳῷ μᾶλλον τοῖς πνευ-
ματιχοῖς διδασχάλοις, xxi τῷ χοινῷ τῆς ᾿Εχχλησίας
πληρώματι. « Εἴ δὲ t: μαθεῖν θέλουσιν, » Εἰ οὖν μὴ
λαλοῦσιν, εἴποι τις, πῶς μάθοιεν τὰ ἀγνοούμενα ;
Ἐν o^, φησὶ, παρ᾽ ἀνδρῶν μανθανέτωσαν. Xr
μείωσαι δὲ, ὅτι οὐ περὶ τῶν χρησίμων αὐταῖς ἐν
ἐχχλυησίᾳ λαλεῖν ἐπέτρεψε. Τοῦτο δὲ xai τοὺς ἀν-
ὃρας προπσεχεστέρους ποιεῖ, τὸ εἰδέναι ὅτι παρὰ
τῶν γυναιχῶν ἐρωτηθήσονται περὶ τῶν ἐν τῇ 'Ex-

« Potestis enim singulatim omnes prophetare. »
Quoniam autem priorem facere jussit, consolatur
eum : Ne, inquit, sgre feras quod jubearis tacere ;
potes enim et tu prophetare, et alius, imo omnes,
si singulatim quisque prophetet : hoc est,non dee-
rit tempus,ut omnes qui Ecclesiam implent,discant
et ad fidem advocentur ac deducantur. « Et spiri-
tus prophetarum prophetis subjiciuntur.» Spiritum
prophetarum dicit ipsum spirituale donum.Deinde
ne quis dicat : Et quomodo tacere possum ? Ipse
enim Spiritus sanctus qui inspirat, et volentem et
nolentem loqui cogit. Non est, inquit, ita. Nam
donum subjectum est prophete, hoc est, in ejus
potestate est et loqui et tacere. Manifeste ita est,
aut contra vates seu divinos loquitur.Nam illi post
furorem sibi immissum, etiam nolentes tanqnam
demonio agitati loquuntur que nolunt.Si ergo do-
num prophetis subjectum est, 868 quanta erit
absurditas quod vos communi utilitati non subji-
ciamini, ut cum silentii tempus fuerit, sileatis?
« Non enim turbationis auctor est Deus. » Deinde
ostendit quod hoc etiam Deo videatur, ut prior
taceat, quia non est Deus auctor turbationis, sed,
pacis; nam alioqui turbatio et confusio fleret.
Hec autem lex pacis in omnibus est sanctorum
Ecclesiis. Bene autem dicit sunctorum, quoniam
et Grecorumet reliquorum infidelium erantEccle-
sic sive congregationes.

XI[V,3436.« Mulieres vestre in ecclesiissileant,nec
« enim permissum est illis ut loquantur,sed ut sub-
« dite sint,quemadmodum et lex dicit.Quod si quid
« discere volunt, domi viros suos interrogent. Nam
« turpe est mulieribus in ecclesia loqui. Num a vobis
« sermo Dei profectus est ? aut in vos solos incidit ?

Statuto ex omni parte silentio, ex eo quod non
plures quam tres linguis loquerentur, idque ἀνὰ
μέρος, id est, per partes, hoc est, unus post alium
sive vicissim, ex eo quod primo prophetans cede-
ret secundo : venit consequenter ad importunas
mulierum nugas. « Mulieres taceant : nec enim
permissum est, » sive datum illis ut loquantur.
Nec solum dixit ut tacerent,sed et subjects essent,
quod plus est quam silentium servare. Subjectio

D enim designat silentium cum timore,tanquam ab

ancillis quibusdam preestitum. « Quemadmodum
et lex dicit. » Quid autem dicit lex ? Nam legem
appellat vetus instrumentum : « Ad virum, in-
quit, tuum aversio tua, et ipse dominabitur tibi. »
Si ergo viro subjicitur, multo magis spiritualibus
preceptoribus, et communi Ecclesie plenitudini
ac perfectioni. « Quod si quid discere volunt. » Si
igitur non loquantur, dixerit quispiam, quomodo
discent ea que ignorant ὃ Domi, ait, a viris discant.
Animadverte autem quod de his etiam que ipsis
expediunt,non permisit eas loqui in ecclesia. Hoc
autem et viros reddit attentiores, cum sciant quod

859

matis que tractantur in ecclesia. « Nam turpe est
mulieribus in ecclesia loqui. » Deinde quoniam,ut
verisimile est, arrogantes erant, sibique placebant
mulieres ob spiritualia quasi colloquia, per asser-
tionem hoc tollit,dicens: « Nam turpe est.» —«Àn
ἃ vobis sermo Dei ? » 566 Tanquam ad quosdam
Sibi contradicentes sermo ipsi formatus est. Cur,
inquit, contradicitis ? nec bonum esse ducitis ut
mulieres taceant in congregatione ? An soli estis
credentes in mundo ? Neque soli estis credentes,
neque primi. Hoc ergo dicit. Aut, quia 84 vobis
sermo Dei processit, igitur ques totus habet orbis,
oportet etiam apud vos servari.

XIV, 37-40. « Si quis videtur propheta esse aut
« spiritualis, cognoscat quod ea qus scribo vobis,
« Domini sint precepta, ceterum si quis ignorat,
« ignoret. Proinde, fratres, enitamini ad hoc ut
« prophetis, et loqui linguis ne prohibueritis.
« Omnia decenter et secundum ordinem flant. »

Ubi frequenter docuit oportere mulieres tacere,
hoc etiam nunc addit, quod id quoque et Deo vi-
deatur. Ait enim : Si quis aut propheta est, aut
alio modo habet spirituale donum,utintelligat quse
ἃ me scribuntur, sciat Dei esse precepta qute
scribo,nec a meipso ad haec scribenda me moveri.
Si quis autem ignorat esse Dei procepta, ignoret :
hoc est, ego dixi quod expedit, Qui ergo vult,
obtemperet: qui autem non vult, agat quod libet.
Hoc autem dicere, viri est qui sua non omnibus
modis cupiat flrma haberi, sed ad commune com-

modum spectat. Hujusmodi autem sermonis for- C

mam habere solet, ubi non grande delictum est
quod accidit. Quid enim magnum est si ignorent
Dei esse precepta ut mulieres taceant ? « Enita-
mini ad hoc ut prophetetis.»Rursum unde disgres-
sus est rediit, et majorem ostendit prophetiam ex
eo quod ait. Enitamini ad hoc ut prophetetis, mi-
norem autem linguarum gratiam: ait enim, Loqui
linguis ne prohibueritis. Deinde primain summam
colligit : « Omnia, inquit, decenter et secundum
ordinem flant. » Eritautem si ii qui linguisloquun-
tur bini aut terni loquantur et vicisslIm : et pro-
phete sibi mutuo cedant, ac mulieres in Ecclesiis
taceant.
561 CAPUT IX.
De universali corporum resurrectione.

XV, 1,2. « Notum autem vobis facio, fratres,
« Evangelium, quod annuntiavi vobis.quod et acce-
« pistis, in quo et statis, per quod etsalutem conse-
« quimini, quo sermone annuntiarim vobis,si tene-
« tis, nisi frustra credidistis. »

Àd sermonem de resurrectione accedit. Ait au-
tem: Nihil novum vobis dicam, sed quod jam
notum vobis factum est,verum in oblivionem venit.
Nam notum facio, id est, ad memoriam reduco.
Vocans autem fratres, simul quidem ipsos miti-
gat, simul etiam Christi donorum meminit. Nam
per ipsius adventum in incarnatione omnes facti

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.
ab uxoribus interrogabuntur de Soripturis et dog- A κλησίᾳ γραφῶν xal δογμάτων. « Αἰσχρὸν

TÉ in.
qovaitiv ἐν ἐκκλησίᾳ λαλεῖν. » ἘΠτα ἐπειδὴ, ὡς co,
καὶ ἐνεκαλλωπίζοντο αἱ γυναῖκες ἐπὶ ταῖς ἑξῆς
πνιυματικαὶς ὁμιλίαις, δι᾽ ἀποψάνσεως αὐτὸ ie.
psi, λέγων’ « Αἰσχρὸν γάρ ἐστιν. — « Ἢ ἀφ᾽ ὑμῶϊ
λόγος τοῦ Θεοῦ ; » Ὡς πρός τινᾶς ἀντιλέγοντες ἐ
4o« αὐτῷ ἐσχημέάτισται. Τί, φησὶν, ἐναντιοῦδά,
καὶ οὐχ ἡγεῖσθε καλῶς ἔχειν τὸ σιγᾷν ἐν ἐχκληε;
τὰς γυναῖχας ; Μόνοι ἐστὲ πιστοὶ ἐν κόσμῳ ; Oh
μόνοι ἐστὲ, φησὶ, πιστοὶ, οὔτε πρῶτοι. Τοῦτο λέγε,
fj ὅτι 'Ao' ὑμῶν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἐξῆλθε. Δεῖ &

τὰ τῇ οἰκουμένῃ δοχοῦντα, καὶ παρ᾽ (pui πρε.
τεῖν.
EU τις δοχεῖ προφήτης εἶναι ἢ ππνευμκτικὴν,

ἐπιγινωσχέτω ἄ γράφω ὄμῖν, ὅτι Κυρίου dish
ἐντολαί, Εἰ δέ τις ἀγνοεῖ, ἀγνοείτω. "Om,
ἀδελφοὶ, ζηλοῦτε τὸ προφητεύειν, καὶ τὸ λαλιν
γλώσσαις μὴ κωλύετε. Πάντα sócy v μόνως κατὰ τῆπ
γινέσθω.

Ηολλαχῶς διδάξας τὸ, δεῖν τὰς γυναῖκας eh,
νῦν καὶ τοῦτο προστίθησιν, δει, φησὶ, καὶ τῷ Kj
τοῦτο δοχεῖ. Εἴ τις γὰργ φησὶν, d προφήτης ἐστίν͵
fj ἄλλως πνευματικὸν ἔχει χάρισμα εἰς τὸ εἰδέναι i
γραφόμενα παρ᾽ ἐμοῦ, ἴστω ὅτι Θεοῦ εἶσιν ἐντολὲ
ἄ γράφω, καὶ οὐκ ἀφ’ ἑαυτοῦ πρὸς ταῦτα κινόῦας,
Εἰ δέ τις ἀγνοεῖ ὅτι ϑεοῦ εἶσιν ἐντολαὶ, ἀγνοιίτω,
Τουτέστιν, ᾿Εγὼ εἴπον, καὶ ὁ θέλων, πειθέσθω, ὁ ἃ
μὴ θέλων, ὃ θέλει ποιείτω. Τὸ δὲ ταῦτα λέγειν͵ n-
μεῖόν ἐστιν ἀνδρὸς οὐ τὰ ἑαυτοῦ πάντως βουλομέ.
νου στῆσαι, ἀλλὰ τὸ κοινῇ συμφέρον σποποῦντος ἢ
δὲ τοιοῦτον σχῆμα τοῦ λόγου ποιεῖν εἴωθεν, ἔνθε καὶ
μέγα ἐστὶ τὸ γινόμενον πλημμέλημα. T τὰρ pin
τὸ ἀγνοεῖν αὐτοὺς, ὅτι Θεοῦ εἶσιν ἐντολαὶ τὸ mp
τὰς γυναῖχας ; « Ζηλοῦτε τὸ προφη ταόξιν. » Büo
ἐπανῆλθεν ὅθεν ἐξῆλθε, καὶ μείζονα δείκνν κεἰ;
προφητείαν ἐν τῷ εἰπεῖν, « Ζηλοῦτε, » ἧἥττονκ ὃ τὴν
τῶν γλωσσῶν χάριν. « Τὸ γὰρ λαλεῖν, φησὶ, μὴ xuldt-
tt. » Εἶτα ἐπαναχεφαλαιοῦται τὰ πρῶτα. « Πένι:,
φησὶν, εὐσχημόνως καὶ κατὰ τάξιν vites
"Esta: δὲ τοῦτο, ἐὰν οἱ γλώσαις λαλοῦντες δύο !
τρεῖς λαλῶσι xal ἀνὰ μέρος, καὶ οἱ προφῆται ἀλλί-
λοις παραχωρῶσι, καὶ el γυναῖχες ἐν boost

σιωπῶσιν.

ΚΕΦΑΛ. 6,
Περὶ ἀναστάσεως σωμάτων καθολικῆς.

Γνωρίζω δὲ ὑμῖν, ἀδελφοὶ, τὸ Εὐαγγέλιον, !
εὐηγγελισάμην ὑμῖν, ὅ καὶ παριλάδετε, ἐν ᾧ
καὶ ῥστήχατε, δι’ οὗ καὶ σώζεσθε, τίνι λόγῳ
εὐηγγελισάμην ὑμῖν, εἰ κατέχετε, ἐχτὸς εἰ μὴ dbi
ἐπιστεύσατε.

Εἰς τὸν περὶ ἀναστάσεως ἔρχεται λόγον. Αέγει ἃ
ὅτι Οὐδὲν ξένον ὑμῖν ἐρῶ, ἀλλὰ τὸ ἤδη γνωρισᾷ!
ὑμῖν, εἰς λήθην δὲ ἐλθόν. Τὸ γὰρ, « Γνωρίζω, οἷον
ὑπομιμνήσκω, φησίν. ᾿Αδελφοὺς χαλέσας, ὁμοῦ μὲν
αὐτοὺς καταπραύνει, ὁμοῦ δὲ τῶν δωρεῶν ἄναμ'-
μνήτκει τοῦ Χριστοῦ, Διὰ γὰρ τὴν αὐτοῦ ἔνσαρχιν
παρουσίαν, πάντες ἀδελφοὶ γεγόναμεν. « Ὃ xii

παρελάδετε, » "Ὥσπερ τινὰ παρακαταθήχην.
λόγῳ γὰρ μόνον παρβειλήφεταν, ἀλλὰ xxi διὰ ση-
μείων καὶ ποικίλων δυνάμεων. Ὅρα δὲ τὴν σοφίαν
Παύλου, ᾿Εσαλεύοντο οὔεοι, καὶ ὅμως ἑστάναι αὖ-
τοὺς λέγει, ἐχὼν ἀγνοῶν, ἵνα μὴ ἀναισχυντοτέρους
ποιήσῃ. Εἴτα τοῦ ἑστάναι τὸ χέρδος, AV οὗ Εῤαγγε-
λίου ἐστηκότες, φησὶ, καὶ σώζεσθε. « Τίνι λὸγῳ
εὐηγγελισέμην ὑμῖν εἰ χατέχετε. Ὡσανεὶ αὐτῶν
φαφήνειαν μόνον ζητούντων, οὐ μὴν ἀμφιδαλλόντων
περὶ τὴν ἀνάστασιν, οὕτω λέγει. « Τίνι λόγῳ εὐηγ-
γελισάμην ὁμῖν. ». Τουτέστι, ποίῳ τρόπῳ ἡ ἀνάστα-
σις ἐλέχθη γενέσθαι. Ὡς εἰ ἔλεγε. Ηερὶ μὲν τοῦ
δόγματος, οὐκ ἄν φαίην ὑμᾶς ἀμφιδάλλειν͵ τὸν δὲ
«ούτου ζητεῖν λόγον. Ὅθεν, φησὶ, τὸν τῆς ἄναστά-
σεως λόγον ὑμᾶς ὁπομιμνήσχω, ποίῳ τρόπῳ ἐλέχθη
γινέσθαι" Εἴτα ἵνα μὴ ῥᾳθύμους ἐργάσηται μαρτυ-
ρῶν αὐτοῖς τὸ ἱστάναι, φησὶν, « Ἐὰν χατέχντε. »
᾿Εχτὸς γὰρ τοῦ χατέχειν τὸ περὶ ἀναστάσεως δόγμα,
εἰκῇ ἐπιστεύσατε, ἤγουν ματαίως. — Καὶ ἄλλως.
᾿Αναμιμνήσκω ὑμῖν κοίῳ τρόπῳ ἐδηλώθη, ὁμῖν ὁ
λόγος τῆς ἀναστάσεως, εἰ κατέχετε τοῦτον τὸν λό-
γον τῆς ἀναστάσεως. ᾿Εχτὸς γὰρ τούτου τοῦ δόγ-
μᾶτος εἰ κατέχετε, εἴχῆ ἐπιστεύσατε. El δὲ ἐχτὸς
φούτου ἐστὲ, εἷς μάτην ὁ χόπος ὁμῶν, ὡς τοῦ
πιφαλαίου τῆς πίστεως ἐν τούτῳ ὑπάρχοντος.

Παρέδωχα γὰρ ὁμῖν ἐν πρώτοις ὅ xai παρέλα-
ὅον, ὅτι Χριστὸς ἀπέθανεν ὁπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν
Ἡμῶν κατὰ τὰς Γραφὰς, καὶ ὅτι ἐτάφη, xa! ὅτ'
ἐγήγερται τῷ τρίτῃ ἡμέρᾳ κατὰ τὰς Γραφάς. Καὶ
ὅτι ὥφθη Κηφᾶ, εἶτα τοῖς δώδεχα. Ἔπειτα ὥφϑη
ἐπάνω πενταχοσίοις ἀδελφοῖς ἐφάπαξ, ἐ) ὧν
οἱ πλείους μένουσιν ἕως ἄρτι, τινὲς δὲ xai ἔχοι-
μήθηδαν' Ἕπειτα ὥφθη ᾿Ιαχώδῳ, εἴτα τοῖς ἀπο-
στόλοις πᾶσιν.

Μέγα γὰρ ὃν τὸ τῆς ἀναστάσεως δόγμα, ἐν πρώ-
τοις ὑμῖν αὐτὸ παρέδωχα, φησί. Kal γὰρ xal ἐγὼ
παρὰ Χριστοῦ αὐτὸ παρείληφα, Οὐδὲν οὖν ἴδιον
εἶκον ἐν πρώτοις. Τοιγαροῦν αὐτὸ παρειληφότες,
νῦν ἀμφιθάλλειν οὐχ ὀφείλετε διά τὸν “Πρόνον. « Ὅτ:
Χριστὸς ἀπέθανεν. » Οὐχ εὐθέως εἰς τὸν περὶ τῆς
ἀναστάσεως ἦλθε λόγον, ἀλλ’ ἄνωθεν αὐτὸν χατα-
σχευάζει. € Χριστὸς, φησὶν, ἀπέθανε διὰ τὰς duap-
τίας ἡμῶν, ἵνα ἡμᾶς τεθανατωμένους ταῖς ἁμαρ-
τίαις, ζωοποιήσῃ. » — « Κατὰ τὰς Γραφάς. » Οὐδὲν
ξένον γέγονεν, ἄνωθεν τοῦτο προείρητο καὶ προετε-

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.
Οὐ A sumus fratres. « Quod et. accepistis, » tanquam

C

depositum quoddam. Neque enim verbo tantum
acceperant, sed etiam persigna, variaque miracula.
Et vide Paull sapientiam. Agitabantur hi, et tamen
stare ipsos dicit: ignorare se simulans ne magis
eos pudefaciat. Deinde standi lucrum ponens, per
quod, inquit. Evangelium, stantes salutem conse-
quimini. « Quo sermone annuntiarim vobis si te-
netis. » Iloc dicit, tanquam intendens quod si
manifestationem tantum quriererent. nequaquam
circa resurrectionem hessitarent. « Quo sermone
annuntiarim vobis. » Hoc est, quomodo dicta sit
fleriresurrectio, acsidiceret: De dogmate quidem
nequaquam dicere possum vos ambigere, sed tan-
tnm hujus modum quierere. Ait ergo: Resurre-
ctionis modum ad memoriam vobis reduco,quonam
modo fleri dicat, attestans ipsis quod starent, ait:
« Si tenetis. » Nam si dogma de resurrectione
non tenetis, frustra erecta est Deinde segnes eos
reddidisttis sive temere. — Ilem alio modo. Ad
memoriam vobis reduco quonam modo manife-
status sit vobis sermo de resurrectione, si tenetis
hunc sermonem resurrectionis. Nisi enim hoc
dogma teneatis, frustra credidistis. 868 Si autem
extra hoc estis, vanus est labor vester, cum in
hoo sit fldei summa.

XV, 3-7. Tradidí enim vobis in. primis quod εἰ
acceperam, quod Christus mortuus fuerit pro pecca-
tís nostris secundum Scripturas : οἱ quod sepultus
sít : quodque resurrezerit tertio dia secundnm Scri-
puras : et quod visus sit Cephze, deinde illis duode-
cim : postea visus est plus quam quingentis fatribus
simul, quorum pluree manent ad hune usque diem,
quidam vero etiam dormierunt. Deinde visus est. Ja-
cobo, post apostolis omnibus.

Nam cum magnum sit resurrectionis dogma,
illud, inquit, in primis vobis tradidi. Siquidem
ego quoque ipsum a Christo accepi. Cum igitur
illud acceperitis, nunc ob temporis diuturnitatem
ambigere non debetis. « Quod Christus mortuus
fuerit.» Non statim ad sermonem de resurrectione
venit, sed ipsum ex superioribus commendat,
Christus, inquit, mortuus est propter peccata no-
stra,ut nos peccatis mortuos vivificaret *. — « Se-
cundum Scripturas. » Nihil novi actum est, prius
hoc prredictum erat et presfigaratum. « Εἰ quod

τύπωτο. « Kal ὅτι ἐτάφη. » “Απὸ χοινοῦ, « Κατὰ ] sepultus sit. » A communi sensu repetendum est

τὰς Γραφές. » ᾿Αληθῆ δὲ τὸν θάνατον δεῖξαι θέλων
x«i οὐ φαντασίᾳ, ὥς τισι δοχεῖ τῶν αἱρετικῶν, τὸ,
« Ἰβτάφη,» προσέθηχε, Βεδαίωσις γὰρ ἢ ταφὴ τοῦ
ϑανάτου. Καὶ Μανιχαῖοι δὲ καταισχύνονται οἱ λέ-
γῆντες τὴν ἀπαλλαγὴν τῶν ἢμετέρων ἀμυχρτιῶν, θά-
vatov εἶναι Χριστοῦ, οὐ piv, φασὶ, xat' ἀλήθειαν
ἀπέθανεν. e Τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ κατὰ τὰς Γραφάς. ν
Πάλιν, « Κατὰ τὰς Γραφὰς, » προτέθηχε, διὰ τὸ,
πολλοὺς ἀθέους ἀμοιβάλλειν περὶ τῆς ἀναστάσεως
τοῦ Κυρίου. « Καὶ 6t: ὥφθη Κηφᾷ. » Καίτοι τὸ

* Rom. iv, 35.

Secundum Scripturas. Veram autem volens osten-
dere mortem et non phantasticam, ut quibusdam
videtur hereticis, addidit, « Sepultue sit. » Nam
sepultura mortis confirmatio est. Manichei quo-
que confunduntur dicentes liberetionem ac solu-
tionem peceatorumnostrorum mortem esse Chriati :
Nequaquam, aiunt, vere mortuus est. « Tertio die
secundum Scripturas.» Rursum addidit,« Secundum
Scripturas, » propter multos sine Deo homines, qui
de resurreetione hesitant. « Et quod visus sit

863

ORCUMENII TRICC/E EPISCOPI. 88

Cephae. » Atqui Evangelium dicit ** quod Maris A Εὐαγγέλιόν φησι, πρώτῃ αὐτὸν τὸν Χριστὸν Gh.

primum apparuerit Christus : sed inter viros pri-
mum apparuit Petro, tanquam primario duci ve-
nerandi discipulorum chori. « Deinde illis duo-
decim.» Atqui Matthias post assumptionem Domini
pro Juda introductus est, quomodo ergo dicit :
« Deinde illis duodecim. » Dicimus, vel scriptoris
fuisse lapsum : Vel quod preescientis oculo sciens
Dominus, quod Matthias connumerandus esset cum
undecim, 569 apparuit et ipsi, ut neque in hoc
caeteris apostolis esset inferior.

Tale quippiam subindicat et Joannes 46, nus-
quam dicens quod apparuit undecim, sed et de
Thoma loquens, ait: Thomas autem unus ex duo-
decim : Magis enim dicere possumus quod gratia
Matthiam cateris connumeraverit secundum prz-
scientiam. Aut Judam adhuc post proditionem ac
suspendium connumeravit.« Plus quam quingentis
fratribus. » Adverbium ἐπάνω (quod cum ceteris
interpretibus per Plus quam reddidimus), quidam
aiunt dictum esse pro calitus, ut ipsis suam quo-
que assumptionem ostenderet. Alii vero pro plu-
ribus interpretati sunt, hoc est, « pluribus quam
quingentis. » — « Quorum plures manent ad hunc
usque diem. » Habeo, inquit, vivos adhuc testes.
« Quidam vero etiam dormierunt. » Per dictionem
« dormierunt, » primumresurrectionis fundamen-
tum jecit. Nam qui dormit, etiam resurgit. « Visus
est Jacobo. » Episcopo Hierosolymitano, qui co-
gnominabatur frater Domini. Post, apostolis om-
nibus. Erant enim et alii ex discipulis apostoli ad

imitationem illorum duodecim, qualis erat Paulus C

et Barnadas ac Thaddeus.

XV, 8, 11. Postremo vero omnium velut abortivo
visus est et mihi. Ego enim sum minimus apostolo-
rum, qui non sum idoneus ut. dicar aposlolus, pro-
pterea quod persecutus sim Ecclesiam Dei : sed gratia
Dei sum id quod sum, et gratia ejus quz ad me ve-
nit, non fuit inanis, sed copiosius illis omnibus labo-
ravi : non autem ego, sed. gratia Dei, que mecum est.
Sive igitur ego, sive illi, sic praedicamus, et sic cre-
didistis.

Modesti animi verbum. Nec tamen ob id aliquo
inferior est Paulus, quod ipsi postremo visus sit.
. Neque enim Jacobus quingentis illis inferior erat,

τῇ Μαρίᾳ. ᾿Αλλ᾽ ἐν ἀνδράτι, πρώτῳ ὥφθη τῷ πὶ
τρῳ, ἅτε προὔχοντι τοῦ θεσπεσίο» χοροῦ τῶν m.
θητῶν. « Εἶἷτο τοῖς δώδεχα. » Καίτοι ὁ Mags,
μετὰ τὴν ἀνάληψιν τοῦ Κυρίου ἀντεισήχθη ἀντὶ x
Ἰούδα. Πῶς οὖν λέγει, « Εἶτα τοῖς δώδεκα; » ὃν
μεν, ἤ γραφιχον ἐστι σφάλμα, fj ὅτι τῷ προγης.
xt ὀφθαλμῷ ὁ Κύριος εἰδὼς ὅτι συναριθμηϑέα;
τοῖς ἔνδεκα, ὥφθη xai αὐτῷ, ἕνα μηδὲ ἐν x

ἔλαττον ἔχῃ τῶν λοιπῶν ἀποστόλων.

Τοιοῦτόν τι παραδηλοῖ χαὶ ὁ Ἰωάννης, μηδαμι)
μὲν λέγων ὅτι ὥφθη τοῖς ἔνδεχα. ᾿ΑΛλῈ xai τι;
τοῦ θωμᾶ διαλεγόμενος, sx" « θωμᾶς δὲ εἷς ix τῷ
δώδεκα. » Μᾶλλον γὰρ εἴποιμεν ἂν δτι τὸν Malis
συνίταξεν ἡ χάρις κατὰ πρόγνωσιν τοῖς Aou
"H τὸν Ἰούδαν πάλιν συνέταξε μετὰ τὴν προδησιεν
xxi τὴν ἀγχόνην. « 'Επάνω πενταχοσίοις ἀδελφοῖς,,
Τὸ, ἐπάνω, οἱ μέν φασιν εἰρηχέναι τό, οἷον ix τῷ
οὐρανοῦ, ἵνα αὐτοῖς καὶ τὴν ἀνάληψιν αὐτοῦ δεῖ͵
"AÀAot δὲ, τὸ, πλείοσιν, ἑἡρμήνευσαν, τουτέστι,
« ἢλείοσι τῶν πενταχοσίων. » --- « Ἐξ ὧν oi πλείουνς
μένουσιν ἕως ἄρτι.» Ἔχω, φησὶν, ἔτι ζῶντας ui
τυρας. « Τινὲς δὲ xai ἐχοιμήθησαν. » Διὰ τῆς te
« ἐχοιμήθησαν. » λέξεως, ἀρχὴν τῆς ἀναστάσεως zz
xatt6d)evo. Ὁ γὰρ κοιμώμενος, καὶ ἀνίσταται,
« Ὥφθη 'Iaxo0. » Τῷ ἐπισχόπῳ τῆς "Itoousuliu,
τῷ χρηματίσαντι ἀδελφῷ τοῦ Κυρίου. « Εἶτα τὶς
ἀποστόλοις πᾶσιν. » σαν γὰρ xai ἄλλοι àx-
στολοι ix τῶν μαθητῶν χατὰ μίμησιν τῶν de
δεχα, οἷος ἦν ὁ Παῦλος xai Βαρνάδας καὶ 6d.
δαῖος.

Ἔσχατον δὲ πάντων ὡσπερεὶ
(gr χὰμοί. ᾿γὼ γὰρ
ἀποστόλων, ὃς οὐχ εἰμὲ ἱχανὸς καλεῖσθαι ἐτὸ-
στολος, διότι ἐδίωξα τὴν Ἐχχλησίαν τοῦ θιοῖ.
Χάριτι δὲ Θεοῦ εἰμὶ ὃ εἰμὶ. Καί ἢ χάρις αὐτοῦ ἡ
εἰς ips, οὐ κενὴ ἐγενήθη, ἀλλὰ περισσότερον
αὐτῶν πάντων ἐχοπίασα. Οὐχ ἐγὼ δὲ, ἀλλ᾽ |:
χάρις τοῦ θεοῦ, ἡ σὺν ἐμοὶ. Εἴτε οὖν ἐγὼ, cu
ἐχεῖνοι, οὕτως χηρύσσομεν, καὶ οὕτως ἐπιστιύ.
σατε.

Ταπεινοφροσύνης μὲν τὸ ῥῆμα, πλὴν οὐ διὰ τοῦτο
ἐλάττων τινὸς ὁ Ι]Παῦλος, ὅτι ἐσχάτῳ αὐτῷ ὥφθη.
Οὗτε γὰρ Ἰάχωῦος ἐλάττων ἦν τῶν πενταχοσίων͵

τῷ ἐχτερώμετι

εἶμι ὁ ἐλάχιστος ὧκ

quod post illos ipsi visus fuerit. Quadam tamen ἢ ἐπειδὴ ὕστερον ἐχείνων ὥφθη αὐτῷ. Ηλὴν καὶ οἰχο-

etiam dispensatione seipsum dejicit, ut cum dixe-
rit magnum illud verbum.« Copiosius illis omnibus
laboravi, » fides ipsi habeatur. Abortivus autem
dicitur sive ἐξάμόλωμα ac ἐμδρωθρίδιον, sive im-
perfectus embryo ac fetus in utero nondum for.
matus. Hic etiam perfectus in omnibus Paulus,
cum tantus ac talis esset, eo quod ab initio non
fuerit in Christi fide formatus, 854360 seipsum dicit
abortivum, propter excellentem animi modestiam.
« Ego enim sum minimus apostolorum. » Conse-

*5 Marc. xvi, 1 seqq. * Joan. xx, 20.

νομλιχῶς ἑαυτὸν ἐξευτελίζει, ἵνα ὅταν εἴπῃ τὸ piv:
ῥῆμα ἐχεῖνο, τὸ, « Περισσότερον αὐτῶν πάντων ἔχο-
πίασα,» μὴ ἀπιστηθῇ. Ἔστι δὲ ἔχτρωμα, ἤγουν
ἐξάμόλωμα xal ἐμδρωθβρίδιον, ἤγουν τὸ ἀτελὲς
ἔμόδρυον, τὸ üupoov, ἐνταῦθα xai ὁ ἐν πᾶσι τέλειος
Παῦλος, ὁ τοσοῦτος xai τηλιχοῦτος, ὡς μὴ μορφω-
θεὶς ἐξ ἀρχῆς τῇ χατὰ Χριστὸν πίστει, Éxtpopi
φησιν ἑχυτὸν διὰ ταπεινοφροσύνης ὅπερδολήν.
« ᾿Εγὼ γάρ εἴμι ὁ ἐλάγιστος τῶν ἀποστόλων. » Aot
πὸν ἀποφαίνεται xal πεοὶ ἑαυτοῦ. Ὅρα δὲ οὐχ εἶπε

805

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

866

μόνον, τῶν δώδεκα ἀλλὰ, πάντων τῶν ἀποστόλων. A quenter enim sua manifestat, οἱ vide quod non

Εἴτα λέγει καὶ τὴν αἰτίαν. « Διότι, φησὶν, ἐδίωξα
Tiv Ἐχχλησίαν τοῦ θεοῦ. » — « Χάριτι δὲ Θεοῦ εἶμι
ὅ εἶμι. » "Opa εὐγνωμοσύνην τὰ μὲν ἁμαρτήματα,
ἑαυτῷ καταλογίζεται, τὰ δὲ χατορθώματα, τῇ χά-
pitt τοῦ Θεοῦ αἀνατιθησι. « Καὶ ἡ χάρις αὐτοῦ ἡ εἷς
ἐμὲ, οὐ ouv) ἐγενήθη. Καὶ τοῦτο μεθ᾽ ὑποστολὴς
εἶπεν. Οὐ γὰρ εἶπεν. “Αξια τῆς χαριτος ἔπραξα,
ἀλλ᾽. Οὐ ματαία, φησὶν, ἡ χάρ'ς εὐρέθη ἐν ἐμοί.
Πῶς ; Ὅτι πάντων, φησὶ, τῶν ἀποστόλων περισσό-
τερον ἐχοπίασα. Ὅρα δὲ xal ὧδε πῶς ὑφειμένως
αὁτὸ τέθεικεν. Οὐ γὰρ εἴπεν, ᾿ γωνισάμην, f, ᾿Εχή-
pota, fj, ᾿Ἐχινδύνευσα, ἀλλ’, « 'Εχοπίασχ, » ταύτῃ
τὸ περὶ ἑαυτοῦ ἐγχώμιον ὑποτεμνόμενος. Ὅμως
ἐπὶ ταῦτα τὰ ῥήματα ἐξ ἀνάγχης ἦλθε. Δεῖ γὰρ τὸν
διδάσχαλον ἀξιόπιστον εἶναι. Οὐχ ἐγὼ δὲ, ἀλλ᾽ 8
χάρις τοῦ Θεοῦ 7| σὺν ἐμοί, » Εἴτα ὥσπερ᾽ δειλιάσας
μὴ αὐτῷ τὸ χατόρθωμα λογισθῇ, ἐπὶ τὴν τοῦ Θεοῦ
χάριν αὐτὸ ἀνατίθησιν. « Εἴτε οὖν ἐγὼ, εἴτε ἐκεῖ-
νοι. » μοφωνυῦμεν, φησὶν, ἅπαντες περὶ τὸ χή-
popa. Καὶ οὐκ εἴπεν" Εἰ μὴ ἐμοὶ πιστεύητε, ἐκεί-
νοις πείσθητε. Ἐξευτέλιζε γὰρ ἑαυτὸν, xal οὐχ
ἀξιόπιστον μάρτυρα τῆς ἀληθείας ἑαυτὸν ἀπέφαι-
νεν. ᾿Αλλὰ τί λέγει; Σμμφωνοῦμεν ἅπαντες. Καὶ
τῷ εἰπεῖν, « Κηρύσσομεν, » τὸ ἀληθὲς τῶν λεγομέ-
νων παρίστησιν. Οὐ γὰρ ἕν παοαδύστῳ καὶ ἐν γω-
νίᾳ λελοῦμεν πεοὶ τούτων, ἀλλὰ φανερῶς ἕως ἄρτι.
Τοῦτο γὰρ τὸ χηρυσσόμενον. Καὶ οὕτως, φησὶν,
ἐπιστεύσατε μετὰ τῶν ἄλλων, καὶ αὐτὴν τὴν ἐχείνων
πίστιν χαλεῖ μάρτυρα τῆς ἀληθείας. Οὐ γὰρ ἄν,
φησὶν ἀπλῶς ἐπιστεύσατε λόγοις ἐψευσμένοις xal
ἀπατηλοῖς, εἰ μὴ ἐπείσθητε ἀληθῆ εἶνχι τὰ χηρυσ-
σόμενα.

« Εἰ δὲ Χριστὸς κηρύσσεται ὅτι dx. νεχρῶν ἐγή-
Ὑερται, πῶς λέγουσί τινες ἐν ὑμῖν, ὅτι ἀνάστα-
σις νεχρῶν οὐχ ἔστιν ; εἰ δὲ ἀνάστασις νεχρῶν
οὐχ ἔστιν, οὐδὲ Χριστὸς ἔγήγερται. Εἰ δὲ Χρι-
στὸς οὐχ ἐγήγερται, χενὸν ἄρα xal τὸ χήρυγμα
ἡμῶν, κενὴ δὲ xal $, πίστις ἡμῶν. Εὐρισκόμεθα
δὲ xal ψευδομάρτυρεξς τοῦ Θεοῦ͵, ὅτι ἐμαρτυ-
ρήσχμεν χατὰ τοῦ θεοῦ, ὅτι ἤγειρε τὸν Χρι-
στὸν ὃν οὐκ ἤγειρεν, εἴπερ ἄρχ νεχροὶ οὐχ ἐγεί-
βονται. »

ὕΑριστα συλλογίζεται αὐτοὺς. ᾿Αποδείξας γὰρ πρό-
τερον ὅτι Χοιστὸς ἐγήγερται, ix. τῆς αὐτοῦ ἐγέρσεως
xal τήν χοινὴν ἀνάστατιν χατασχευάζει, ὡς imo-
μένου πάντοτε καὶ πάντως τοῦ ὅλου τῷ μέρει, xal
τῇ χεφαλῆ τοῦ λοιποῦ σώματος. « Πῶς λέγουσί
τινες ἔν ὑμῖν.» Ὅρα πῶς οὐ xatk πάντων ποιεἴ-
ται τὴν χατηγορίαν, ἵνα μὴ ἀναιχυντοτέρους ko á-
σηται. « Εἰ δὲ ἀνάστασις νεκρῶν οὐχ ἔστιν. « ἵνα
μὴ λέγωτιν ὅτι ὁ μὲν Χριστὸς ἐγάγερται, οὐ μὴν ἔσται
xal χατολικὴ ἀνάστασις, ἔχ τοῦ Ἐναντίου χατα-
σκευάζει αὐτό. E! ἀνάστασις, φυσὶν, οὐχ ἔστιν
οὐδὲ Χριστὸς Ἐγήγερται. "Exaovov γὰρ, φησὶ, τοῦ
ἑτέρου χατασχευαστιχὸν χαὶ ἀποδειχτιχὸν τυγχάνει,
« E* δὲ Χριστὸς οὐχ ἐγήγερται. » Οὐχ εἶπεν, Οὐχ
*522x007, ἀλλ᾽, « Οὐχ Ἐγήγερται" » δεικνὺς xal τὴν
σάρχωσιν τῇ ἀναστάσε: συνῆφθαι, xal διὰ τοῦτο σε-

dixerit duodecim tantum, sed et omnium aposto-
lorum. Deinde dicit et causam: « Propterea, inquit,
quod persecutus sim Ecclesiam Dei. » — «Sed
gratia Dei sum id quod sum. » Considera animi
gratitudinem : peccata quidem inter sua connu-
merat, egregia vero facinora gratio Dei attribuit,
« Et gratia ejus que ad me venit non fuit inanis. »
Et hoc cum submissione dixit. Non enim ait: Quo
gratia Dei dignusuntfeci ;sed Gratia Dei non vana
in me inventa est. Quomodo? Quia omnibus apo-
stolis copiosius laboravi. Vide autem quomodo hoc
etiam loco parce id posuerit. Neque enim ait : Cer-
tavi ; aut, Praedicavi; seu, Periclitatus sum ; sed,
« Laboravi : » hac dictione proprium succidens en-

B comium. Ad hec tamen verba ex necessitate venit.

Nam oportet praeceptorem fide dignum esse. « Non
autem ego, sed gratia Dei qui mecum est. »Deinde
veritus ne rectum opus sibi attribueretur, gratie
Dei ipsum fert acceptum. « Sive igitur ego sive
illi. » Consentimus, inquit, omnes circa predica-
tionem. Nec dixit : Si mihi non creditis, vel illis
credite : nam seipsum vilem reddidisset, nec fide
dignum veritatis testem sese ostendisset. Sed quid
ait? Consoni sumus omnes. Et ex eo quod ait :
« Predicamus, » dictorum veritatem confirmat.
Non enim in occulto aut in angulo de his rebus lo-
quimur, sed manifeste ad hoc usque tempus. Nam
boc est quod proedicatur, et ita, inquit, vos cum
aliis credidistis : et hanc illorum fidem vocat in
testem veritatis. Nequaquam enim temere credi-
dissetis sermonibus falsis ac deceptoriis, nisi per-
suasi fuissetis vera esse que predicabantur.

XV, 12-15. « Quod si Christus praedicatur a mor-
« tuis resurrexisse : quomodo dicunt quidam inter
« VOS nOD esse resurrectionem mortuorum ἢ Nam
« si resurrectio mortuorum non est, neque Chris-
« tus resurrexit. Quod si Christus non resurrexit,
« inanis sane est praedicatio nostra, inanis autem
« est et fides nostra. Reperimur 891 autem et
« falsi testes Dei : quoniam testificati sumus de
« Deo, quod excitaverit Christum, quem non exci.
« tavit, si certe mortui non resurgunt. »

Optime adversus illos ratiocinatur. Primum
enim ostendens quod Christus resurrexerit, ex
ejus ressurrectione communem etiam resurrectio -
nem confirmat, tanquam ubiqueet in omntbus to-
tum sequatur partem, et reliquum corpus sequa-
tur caput. « Quomodo dicunt quidam inter vos. »
Considera quod non adversus omnes formet accu-
sationem, ne nimium eos pudefaciat. « Nam sire-
surrectio mortuorum non est. » Ne dicant, Chri-
stus quidem resurrexit, atqui non erit universalis
omnium resurrectio :ex opposito illud confirmat.Si
resurrectio, inquit,non est,neque Christus resur-
rexit : namulrumvis alterius confirmativum est ac
demonstrativum.« Quod si Christus non resurrexit.»
Non dixit: Non estincarnatus; sed, « Non resurre-
xit, »ostendens etiam incarnationem resurrectioni

861

ORCUMENII THICO/AE EPISCOPI.

conjunctam esse, et ob id ipsum incarnatum esse À σαρχῶσθαι αὐτὸν, ἵνα τὴν ἀνάστασιν κατορθώτῃ.

ut resurrectionem confirmaret. « Inanis autem est
et fides nostra. » Ac si dixisset : Omnia perierunt
et vana facta sunt, tam predicatio nostra, quam
fides nostra. « Falsi testes Del. » Nec solum va:
num, sed preterea etiam impium est, inquit, nos
Deum calumniari dicendo aliquid eum fecisse
quod non fecit.

XV, 16-19. « Etenim si mortui non resurgunt,
« neque Christus resurrexit. Quod si Christus non
« resurrexit, supervacanea est fides vestra : adhue
« estis in peccatis vestris. Igitur et quidormierunt
« in Christo, perierunt. Si in hac tantum vita spem
« in Christo fixam habemus, maxime miserabiles
« omnium hominum sumus. »

Fidem innititur rationi. Propterea, inquit, re-
surrexit, utuniversalem statueret resurrectionem :
quod sí resurrectio non est, certe neque ipse re-
surrexit. « Ad ne estis in peccatis vestris. » Nam
sl ipse quoque detentus est a morte, quomodo
ceterosomnes]liberavit a morte, quc propter pec-
catum facta est? Consequenter ergo neque pecca-
tum Christi morte deletum est : nam si deletum
esset, utique mors ὅ 3 Δ etiam que per ipsum
erat extincta esset: quod si hoc factum esset,
oportuisset omnino eum qui alios a morte libera-
ret, primum resurrexisse, et aliis ducem fler! ad
resurrectionem. « Igitur et. qui dormierunt in
Christo, perierunt. » Per nomen dormitionis re-
surrectionem insinuat. Qui propter Christum, in-
quit, mortui sunt, qui multos exantlaverunt labo-
res, et innumera sustinuerunt pericula, perierunt :
quod absurdum esset, nempe periisse illos qui
propteripsum mortui sunt. Ubique enim rationem
ad id quod absurdum est deducit. « Si in hac tan-
tum vita. » Si heec, inquit, vita duntaxat durant
nostra, et in hanc solam conclusa sunt nobis quae
speramus, miseri sumus. Siquidem totum perdidi-
mus, dum futura perdidimus. Et quid dico, inquit,
quod in hac vita sperare miserandos facit ? Nam
si etiam in Christum speramus in hac tantum vi-
ta, hoc quoque modo miseri sumus. Sí enim post
tantos labores et pericula, hujus tantum vite ha-
bebimus bona, etiam hzc erunt laborum retribu-
tiones.

XV, 20.21. « Nunc autem Christus surrexit ex

« Κενὴ δὲ Kal ἡ πίστις ἡμῶν.» "es? εἶπεν, "Anzvea
ἀπκόλωλ: καὶ μεματαίωται, τὸ κήρυγμα flv καὶ ἡ
πίστις ἡμῶν. « Ψευδομάρτυδες τοῦ Θεοΐ. » Καὶ €)
μόνον μάταιον, ἀλλὰ καὶ ἄλλως ἀνόσιον, φησὶ, τὸ
συκοφαντεῖν ἡμᾶς τὸν Θεὸν, ὅτι ἐποίησέ τι ὅπερ οὐχ
ἐποίησεν.

« E! γὰρ νεκροὶ οὐκ ἐγείρονται, οὐδὲ Χριστὸς
ἐγήγερται, Εἰ δέ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, ματείε
ἣ πίστις ὁμῶν: ἔτι ἐστὲ ἐν ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν,
"Apa χαὶ οἱ κχοιμηθέντες ἐν Χριστῷ ἀπώλοντο
Hi ἐν τῇ ζωῇ ταύτῃ ἠλπιχότες ἐσμὲν, ἐν Χοι-
στῷ μόνον, ἐλεεινότεροι πάντων ἀνθρώτων
ἐσμέν. »

Πάλιν τῷ αὐτῷ ἐπαγωνίζεται λόγῳ' Διὰ τοῦτο
γὰ φησὶν, ἀνέστη, ἵνα καθολικὴν ἀνάσφασιν ποιήσι.
Εἰ δὲ ἀνάπτασις οὐκ ἔστιν, ἄρᾳ οὐδὲ αὐτὸς ἀνέστη
« Ἔτι ἔστε ἐν ταῖς ἀμαρτίας ὁμῶν. » Ei γὰρ xs!
αὐτὸς κατεσχέθη ὑπὸ τοῦ θανέτον, πῶς τοὺς ἄλλους
ἅπαντας ἀπέλλαβε θανάτου, τοῦ διὰ τὴν ἁμαρτίαν
γεγονότος ; ᾿Αχολούϑως τοιγαροῦν, οὐδὲ ἢ ἀἁμερτίε
τῷ σταύρῷ τοῦ Χριστοῦ ἀνήρηται. EX γὰ ἀνήργητο,
ἀνήρητο ἂν καὶ ὁ δι' αὐτῆς θάνατος. Εἰ δὲ τοῦτο ἔγε-
γόνει, ἔδει πάντως τὸν καὶ τοὺς ὄλλους θανάτου ἀπελ-
λάξαντα, αὐτὸν πρῶτον ἀναστῆναι, καὶ ὁδηγὸν τοῖς
ἄλλοις γενέσθαι πρὸς τὴν ἀνάστασιν. « "Αρα κεὶ οἷ
χοιμηθέντες ἐν Χριστῷ ἀπώλοντο, » Τῷ ὀνόμστι τῆς
χοιμήσεως τὴν ἀνάστασιν προσηγεῖται. Ot διὰ sb
Χριστὸν, φησὶν, ἀποθανόντες, οἱ τοὺς πολλοὺς διενύ-
σαντες καμάτους, καὶ τοὺς μυρίους ὕπομεμονμότε
κωδύνους, ἀπώλοντο, ὅπερ ἄτοπον dv, ám
τοὺς δι’ αὐτὸν ἀποθανόντας. [Ἰανταχοῦ γὰρ ixl τὴν
εἰς ἄτοπον ἀπαγωγήν πρόεισιν. « El ἐν ex ζυΐ
ταύτῃ ἠλπικότες, » El ἄχρι, φησὶ, τῆς ὦδε Quit
ἐστι τὰ ἡμέτερπ, καὶ εἰς ταύτην μόνην περιχέ»
χλειστσι ἡμῖν τὰ τῶν ἐλπίδων, ἄθλιοί ἔσμεν. Τὸ
yào πᾶν ἀπωλέσαμεν, τὰ μέλλοντα ἀπωλέσανεες.
Καὶ τί λέγω, φησὶν ὅτι τὸ ἐλπίζειν ἐν τῇ ζωΐ
ταύτῃ ἐλεεινοὺς ποιεῖ ; Εἴ γὰρ καὶ ἐν Χριστῷ ü-
πίζομεν ἐν ταύτῃ μόνῃ τῇ ζωῇ, καὶ οὕτως ἔθϑλιοί
ἐσμεν. Εἰ γὰρ μετὰ χαμάτους τοσούτους xal κιν
δύνους, ἄχρι ταύτης τῆς ζωῆς ἡμῖν ἔσται τὰ ἀγαϑὲ
καὶ αἱ τῶν καμάτων ἀντιδόσεις.

« Νυνὶ δὲ Χριστὸς ἐγήγερται ἔχ νεχρῶν ἀπιρχὴ

« mortuis : primitie eorum qui dormierunt factus D τῶν χεχοιμημένων ἐγένετο. Ἐπειδή γὰρ à) he

« est. Quoniam enim per hominem mors, etiam
« per hominem resurrectio mortuorum. Quemad-
« modum enim per Adam omnes moriuntur,ita et
« per Christum omnes viviflcabuntur : unusquispe
«autem in proprio ordine primitie Christus,
« deinde ii qui Christi fuerint in adventu ipsius :
« mox finis, cum tradiderit regnum Deo et Patri :
« cum aboleverit omnem principatum et omnem
« potestatem ac virtutem. »

Postquam multis modis resurrectionem asseruit,
consequenter enuntiative loquitur: « Primitis» eo-
rum qui dormlerunt factus est » Quod si primitism

θρώπου ὁ θάνατος, xal δι᾽ ἀνθρώπου ἀνάστασις
νεχρῶν. "Qonto γὰρ ἐν τῷ ᾿Αδὰμ πάντες ἀποβνή-
σγουσιν, οὕτως χαὶ ἐν τῷ Χριστῷ πάντες ζωοκοιη-
θήσονται’ "Ἕκαστος δὲ ἐν τῷ ἰδίῳ τάγματι, ἀπΡρχὶ
Χριστὸς, ἔπειτα οἱ τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ παρουσίᾷ
αὐτοῦ, Εἴτα τὸ τέλος. Ὅταν παραδῷ τὴν βασ:-
λείαν τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ, ὅταν χαταργήσῃ εἶ"
σαν ἀρχὴν xal πᾶσαν ἐξουσίαν xal δύναμιν. »

Μετὰ τὸ πολλαχῶς ἀποδεῖξαι τὴν ἀνάστασιν λϑι'
πὸν ἀποφαντιχῶς λέγει" « 'Amapy τῶν χεχοιμτ"
μένων ἐγένετο. » Εἰ δὶ ἀπαρχή γεγένηται Xe

.-.-»-----.-.Ὄὄ.-

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

810

ατὸς τῆς ἀναστάσιως, δῆλον che καὶ οἱ λοιποὶ συν- À resurrectionis fuit Christus, manifestum est quod

δγερθήσονται. "Amapyd γὰρ ἐστι, τὸ ἐκ πολλῶν
ἕνα τινὰ τόδε d τόδε ποιῆσαι ὃ μέλλουσι καὶ οἱ
λοιποὶ ποιεῖν. « Ἐπειδὴ γὰρ δι᾽ ἀνθρώπου ὁ θά-
νατος. » Τῷ εἰρημένῳ καὶ αἰτίαν προστίθησιν. Αὐ-
τὴν γὰρ ἔδει, φησὶ, τὴν ἡττηθεῖσαν ἀνθρωπίνην
φύσιν νικῆσαι, καὶ τὸν καταύλνθέντα ἄνθρωπον
ἀναμεχήσασθαι καὶ ἐχνιχῆσαι, καὶ τὸ βραύεϊον
λαθεῖν. a “Ὥσπερ γὰρ ἐν τῷ ᾿Αδάμ. » ᾿Εφερμηνεύει
πὸ εἰρημένον, Ὥσπερ, φησὶν, ὁ θάνατος δι᾽ ἀν-
δρώπου εἴς τὸν κόσμον εἰσῆλθεν, οὕπως ἔδει καὶ
πὴν ἀνάστασιν δι' ἀνθρώπου εἰσαχθῆναι. « "Εχαστος
δὲ ἐν τῷ ἰδιῳ τάγματι. » ᾿Επειδὴ εἶπε, « Ζωοποιη-
θήσονται, » ἵνα μὴ τις νομίσῃ καὶ τοὺς ἀμχρτωλοὺς
οώξειθαι, ἐπάγει" Ὅσον μὲν, φησὶ, κατὰ τὸ ἄνα-
στῆναι, πάντες ξωοποιηθήσονται, ἀλλ᾽ ἕκαστος ἐν
wb ἰδίῳ τάγματι ἔσται, xal ἐν οἷς ἐστιν ἄξιος.
«' Απκαρχή Χρισιός, » ᾿λπαρχὴ, φησὶ, καὶ ὁδὸς «fq
ἄἀνεστάσεως, ὁ Χριστὸς γεγένηται. Μετ᾿ αὐτὸν δὲ,
οἷ αὐτοῦ, πρῶτοι ἀναστήσονται. Αὐτοῦ δὲ, ἤγουν τοῦ
Χριστοῦ, λέγει τοὺς δικαίους, κατὰ τὸν λόγον τῆς
φ᾽χειώύσεως Ἔδει γὰρ ἔχειν προτέρημα καὶ ἐν
αὐτῷ τῷ ἐγείρεσθαι τοὺς δικαίους. ᾿Βπειδὴ yàp μέλ-
λουσιν ἀρκάξεσθαι εἷς ἀέρα εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου,
προεγείρονται, ἵν᾽ ἀπαντῆσαι φθέσωσι. Τίς γὰρ ἦν
χρεία προεγείρεσθαι τοὺς ἁμαρτωλοὺς, τοὺς κάτω
μέλλοντας μένειν τὸν χριτήν ; Εἶτα μετὰ τοῦτο, τὸ
τέλος τῶν πάντων πραγμάτων καὶ αὐτῆς τῆς
ἀναστάσεως, τῷ καὶ τοὺς λοιποὺς λοιπὸν ἐγεί-
ρισθαι, Οὐχ ὥτπε; γὰρ νῦν ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ ἀνα-
στάντος κατὰ χώραν μεμένηκε τὰ νῦν ἀνθοώκινα
πράγματα, οὔτως xal τότε ἔσται, ἀλλὰ πάντα τέλος
λήψεται. «'Λπαρχὴ Χριστός.» Εἷς ἀφθαρτίχν πρῶ-
τος ὃ Χριστὸς ἐν νεκρῶν ἀνέστη, “Ὅσοι γὰχ9 τετυ-
χήκχασιν ἀναστάσεως, εἴτε δι᾽ αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ, εἴτε
διὰ προφητῶν καὶ ἀποστόλων, αὖϑις τεθνήχασιν. »
Ἔπειτα οἱ τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ. »
Τουτίστιν, ὅταν ἀπ᾽ οὐρανοῦ φανῆ ἐν δόξτ, πρῶτον
οἱ πιστοὶ καὶ δίκαιοι, xai εἷς αὐτὸν προηλπικότες,
καὶ τὴν ἔνσαρχον παρουσίαν δεξάμενοι ἀναστύσον-
«αι. « Εΐτα τὸ τέλος. » Mtxà τὴν τῶν δικαίων ἀνά-
στασιν καὶ ὃν νεφέλαις ἁρπαγὴν εἰς ἀπάντησιν
τοῦ Κυρίου, τότε τὸ τέλος. Τουτέττιν, ἢ τῶν ἀπὸ
καταβολῆς κόσμου τελευτησάντων ἔσται ἀνάστασις,
καὶ «τ κρίσει παραδοθήσονται. « Ὅταν παραδῷ
τὴν βασιλείαν τῷ Θεῷ καὶ Πατρί. » Παραδίδωσι δὲ,

cum eo etium oreteri resurgent. Primitio enim di-
cuntur,cum unum quoddam e multis facit hoc aut
illud, quod et reliqui facturi sunt. » Quoniam enim
per hominem mors. » Ei quod diclum est etiam
causam addit. Nam oportebat, inquit, humanam
naturam, quee victa erat, hano vincere : ac deje-
ctum hominem rursum pugnare ac vincere, bra-
viumque acoipere. « Quemadmodum enim per
Adam. » 538 interpretatur quod dictum est :
Quemadmodum per hominem, inquit, mors in-
gressa est ita oportebat et resurrectionem per ho-
minem introduci. « Unusquisque aulem in proprio
ordine. » Quia dixit, « Vivificabuntur, » ne quis
etiam peccatores salvandos existimet, subjungit :
Sane. inquit. quantum ad resurrectionem omnes
vivificabuntur,sed unusquisquein proprioeril ordi-
ne, eL inter eos eum quibus esse meretur. « Primi-
tie Christus. » Primitias, ait, et via ad resurrectio-
nem Christus factus est : Post illum vero qui ipsius
fuerint,primi resurgent. Ipsius autem nempe Christi
dicitjustos,secundum proprietatis sermonem. Opor*
tebat enim ut in ipsa quoque resurrectione privi-
legium haberent justi. Quoniam enim rapiendi sunt
inaeremin occursum Domini priussuscilantu ut an-
tevertantad occurrendum. Quid enim necesse estut
priussuscitentur peocatores,cumdeorsum exspecta-
turisintjudicem? Mox finisomnium rerum et ipsius
quoque resurrectionis,cum etiam ceeteri fuerint ex-
citati. Neque enim quemadmodum nunc Christo
resurgente, suo permanserunt loco res humani,
ita et tuno erit, sed omnia finem accipient. « Pri-
mitis Christus. » Ad immortalitatem primus ex
mortuis Christus resurrexit. Quotquot enim nacti
sunt resurrectionem, sive per ipsum Christum,
sive per prophetas aut apostolos, rursum mortui
sunt. « Deinde li qui Christi fuerint in adventu
ipsius. » Hoc est quando e colo apparuerit in
gloria : primum fideles et justi, quique prius in
eum sperarunt, et adventum in carne susceperunt,
resurgent. « Mox finis. » Post justorum ressure-
ctionem, ragptumque in nubibus in occursum Do-
mini, tunc finis erit, hoc est, resurrectio erit om-
nium qui & mundi constitutione formati sunt, et
judicio tradentur. « Cum tradiderit regnum Deoet
Patri. » Tradit autem, non sie ut ipse privetur.

οὐκ αὐτὸς στερούμενυς. ᾿Ανόητον γὰρ λίαν xai ὁπο- D Nimis enim dementia est vel suspicari id : quasi

voslv, ὡς στασιάζουσαν μὲν εἶχεν, ἀπαλλάξας δὲ
πόνοις ἰδίοις ταύτης ἐστερήθη" ἀλλὰ παραδίδωσιν,
οἷονε κοινωνὸν ποιεῖται τὸν Πατέ:α τοῦ ἰδίου χατο
ορθώματος. Κοινὰ γὰρ ἅκαντα τὰ τῆς Τρ'ά-
δος. El γὰρ xal ὁ Y'ós φεσάρχωυται, ἀλλ᾽ εὐδοχίᾳ
τοῦ Πατρὸς xal συνεργίᾳ τοῦ ἀγίου νεύματος.
Οὐκοῦν κοινὰ χαὶ ἃ σαρχωθεὶς ὁ Υἱὸς καὶ σταυρω-
ϑεὶς καὶ ἀναστὰς, εἰργάσατο κετοοθώματα. Καλῶς
οὖν φησι: Τὴν βασιλείαν παραδίδωσι, τουτέστι, κοι -
νοποιεῖται, καὶ εὐφραίνει τῷ κατορϑιόματι, "Ὠσπερ
4àp ὁ δὸς παραλαδὼν αὐτὴν στασιάζουσαν, οὐκ
ἀφείλετο αὐτὴν τόδ Πατρὸς, οὕτως νῦν παραδι-

haberet quidem illud dum ipsum seditionibus ple-
num essel :propriisautem defunctus laboribus, eo
privaretur. Sed tradit, hoc est, veluti socium facit
Patrem proprii operis: eommuniasunt enim omnia
Trinitatis opera: Nam licet Filius incarnatus sit,
id tamen voluntate Patrís ac cooperatione Spiritus
sancti. Itaque ὅ 4 communia etiam sunt que in-
carnatus Filius et crucifixus et resurgens peregit
opera. Bene ergo ait: Tradit regnum, lioc est,
communicat, et illum oblectat preclaro suo faci-
nore. Quemadmodum enim fllius acceptum re-
gnum, dum illud seditionibus plenum esset, non

871

OECUMENII TIUCC/E EPISCOPI.

813

abstulit a Patre, ita neque nunc tradens, ipso A δοὺς οὐδ᾽ αὐτὸς ἀφαιρεθήσεται αὐτῆς. Παραδίδωσι,

privabitur. Tradit autem, posset quispiam dicere
nec aberrans a scopo, non quod non habeat, sed
quod jam circaillud non defatigetur: quodque ne-
que contra illud pugnet neque ipsum vincat, aut
quidvis aliorum faciat, quorum hec quidem ante
passionem erant, alia vero post ressurrectionem :
veluti Filius Dei homo factus circa nos demonstra-
vit. Tradit ergo non quod non habeat, sed quod
jam nihil eorum que dicta sunt circa illud am-
plius perficiat: quia etiam accepit, non quod non
haberet ; habebat namque sicut et Pater: sed quod
propriis laboribus, seditione ac tyrannide ipsum
liberaturus esset. « Cum tradiderit regnum. »
Quando hec, o Paule? « Cum tradiderit, inquit,
regnum Deo et Patri. » Tradiderit, hoc est, stre-
nue confectum in medium protulerit. Id autem erit
cum devicti fuerint demones, ac desierint sua
opera facere. Tunc enim Christus perfecte in nos
regnabit, non jam divisos Deo et rectori mundi :
vt in his quidem Deo, in illis autem affectibus pa-
reamus. Quid ergo? regnum Deo et Patri tradet ?
Utique. Vult enim ostendere unam sacrosancto
Trinitatis esse mentem. Siquidem Christus, inquit,
qui bellum transegit, non solus ipse ut. quispiam
tyrannus regnum retinebit,sed et Patri et Spiritui,
id quod efficitur operatur. « Deo et Patri. » Eo
quod ejus sit principium, ita dixit. Divus Cyrillus,
quarto Adversus Julianum libro, circa ipsum finem
ita ait : Cum tradiderit regnum, hoc est, liberum
tanquam a tyranno discertum eripuerit, et addu-
xerit proprio genitori. » Cum aboleverit omnem
principatum. » Aboleverit, hoc est, devicerit, cohi-
buerit ". Etenim nunc operantur ac vim habent
pravae ac apostatice potestatis, tunc vero nequa-
quam vim exserent, in ultionem tradite. Simile
est quod ait David : « In umbra alarum tuarum
sperabo quousque transeat iniquitas 38. » Tunc
enim transibit, quando principatus ac potestates
abolite fuerint, et sine efficacia manserint.

53185 Pater semper regnum habuit hominum,
imo etiam angelorum, sed angelorum quidem sine
seditione, hominum vero plenum seditionibus, et
ab affectionibus captivum,ac daemonum tentationi-
bus tyrannice oppressum. At Filius propria pas-
sione quam carni unitus suscepit,omnem enerva-

δὲ simo: τις ἂν, οὐκ ἔξω σκοκοῦ, xai οὐχ ἐφ᾽ 9
μὴ ἔχειν, ἀλλ᾽ ἐφ’ d μὴ ταλαιπωρεῖσθαι περὶ αὐ-
τὴν, xai ἐφ’ d μήτε συμμαχεῖν, μήτε τροποῦσθαι,
μήτε ἄλλο τι ποιεῖν, ὧν τὰ μὲν πρὸ τοῦ πάθους,
τὰ δὲ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ὡς Υἱὸς Θεοῦ iv6;e-
πὸς γεγονὼς, εἰς ἡμᾶς ἐπεδείξατο. Ηαραδίδωσιν,
οὖν, ὡς ἔφημεν, οὐχ ἐφ᾽ d μὴ ἔχειν, ἀλλ᾽ Ἐφ᾽ ᾧ μη-
χέτι τῶν εἰρημένων τι περὶ αὐτὴν ἐπτελεῖν.
Ἐπεὶ xal παρείληφεν, οὐκ ἐφ᾽ ᾧ μὴ ἔχειν (εἶχεν
γὰρ, ὥσπερ ὁ Πατὴρ), ἀλλ᾽ ἐφ’ ᾧ πόνοις ἰδίοις, στ»
σεως αὐτὴν xal τυραννίδος ἀπαλλάξει, « Ὅταν zi-
ραδῷ τὴν βασιλείαν. » Πότε ταῦτα, ὦ Παῦλε;»
« Ὅταν, φησὶ παραδῷ τὴν βασιλείαν τῷ Θεῷ xx:
Πατρί. » Παραδῷ, τουτέστι, κατορθωθεῖσαν εἰς
μέσον ἀγάγῃ. Ἕσται δὲ τοῦτο, ὅταν ἡττηθῶσιν οἱ
δαίμονες, καὶ παύσονται τοῦ τὰ ἴδια ἐνεργεῖν. Τότε
γὰρ τελείως ἡμῶν ὁ Χριστὸς βασιλεύσει, μηχέτι
μεριζομένων Θεῷ xal χοσμοχράτορι. Μηδὲ τὰ μὲν
Θεῷ, τὰ δὲ τοῖς πάθεσι πειθομένων. Τί οὖν ; τὴν
βασιλείαν τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ παραδώσει ; Na. Δεῖ-
ξα: γὰρ θέλει μίαν γνώμην τῆς ἁγίας Τριάδος. Οὗτε
γὰρ, φησὶν, ὁ Χριστὸς κατορθώσας τὴν μάχην, αὐτὸς
μόνος ὥσπερ τις τύραννος καθέξει τὴν βασιλείαν,
ἀλλὰ xai τῷ- Πατρὶ καὶ τῷ Πνεύματι τὸ γινόμενον
πράττεται, « Τῷ Θεῷ καὶ Πατρί. » [ΟἸΚΟΥΜΕΝΙΟΥ)
Διὰ τὸ avtov οὕτως εἶπεν. Ὁ ἐν ἁγίοις Κύριλλος
iv βιδλίῳ τετάρτῳ πῶν κατὰ ᾿ἸΙουλιανοῦ, πρὸς εὐτὸ
τὸ πέρας οὕτω φησίν: « Ὅταν παραδῷ civem
λείαν, » τουτέστιν, ἐλευθέραν ὡς ὑπὸ τυράννου διηρ-
πασμένην, ἐξελὼν καὶ προσαγαγὼν τῷ ἰδίῳ γενέ"

C τορι. « Ὅταν καταργήσῃ πᾶσαν ἀρχήν. » Καταργίβῃ,

τουτέστι, νικήσῃ, παύσῃ. Νῦν μὲν γὰρ ἐνεργοῦσι
πονηραὶ xai ἀποστατικαὶ δυνάμεις, τότε δὲ οὐκ b
ἐνεργήσωσιν, εἰς χόλασιν παραδιδόμεναι. Ὃμοιόν φε-
σιν ὁ Δαυΐδ, « Ἔν τῇ σχιᾷ τῶν πτερύγων σου ἐλπιῶ
ἕως οὗ παρέλθῃ 9j ἀνομία. » Τότε γὰρ παρέρχεται,
ὅταν αἱ ἀρχαὶ xal ἐξουσίαι χαταργηθῶσι, καὶ ἀν-
ἐνέργητοι μείνωσιν.

Εἶχεν ἀεὶ ὁ Πατὴρ τὴν τῶν ἀνθρώπων Baar.
xai μὴν καὶ τῶν ἀγγέλων. ᾿Αλλὰ τὴν μὲν τῶν €T
γέλων, ἀστασίαστον, τὴν δὲ τῶν ἀνθρώπων, στε:
σιάζουσαν, καὶ πάθεσιν αἰχμαλωτιζομένην, xal bar
μόνων ἐπηρείαις τυραννουμένην. ᾿Αλλ᾽ ὁ Υἱὸς od
τοῦ οἰχείου πάθους, 6 ἐν σαρχὶ γεγονὼς ἀνεδέξατο,

vit tyrannidem, ac maxime reddidit imbecillem,et ἢ πᾶσαν ἐσάθρωσε τυραννίδα καὶ ἀσθενεστάτην εἰ;γά"

captivantem humiliavit ac captivum cepit. Atta-
men hominibus in vita torpentibus, tanquam
scintilla» quedam vitiorum nostra negligentia red-
accenduntur ac inflammantur. Post finem vero
sedatis quidem affectionibus, daemonibus vero sup-
plicio traditis, et justis in paradiso absque ulla
turbatione degentibus, tradit Filius Patri regnum,
ut quod tyrannide omnique seditione purum red-
didit.

XV, 25-28. « Nam oportet eum regnare donec

"' Gregor. orat. ii, De Filio. 9 Psal. Lvi, 2.

σατο, xal τὸ αἰχμαλωτίζον ἐταπείνωσε xxi iyH-
αλώτισεν. Ὅμως τῶν ἐν βίῳ καταρᾳθυμούντων ἐν-
θρώπων, ὥσπερ σπινθῆρές τινες τῆς καχίας διὰ
τῆς ἡμῶν ἀμελείας, ἀνάπτουσι καὶ ἀναφλέγοντε:.
Μετὰ δὲ τὸ τέλος, τῶν μὲν παθῶν πεπαυμένων, τῶν
δὲ δαιμόνων χολαζομένων, xal τῶν δικαίων ἄνεν-
οχλήτων iv παραδείσῳ διαιτωμένων, παραδίδωσιν ὁ
Υἱὸς τῷ llavpl τὴν βασιλείακν ὡς κατορθώσδι
καθαρὰν τυραννίδος καὶ ἀναστασίαστον. t

« Aet γὰρ αὐτὸν βασιλεύειν, ἄχρις οὗ ἂν 0j ve

OOMMEN'. IN EPIST. I AD CORINTH. 874

οὺὑς Ey0pobe πὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ. "Ecyatoq A « posuerit omnes inimicos sub pedes suos. Postre-

ὃς χατα:γεῖται ὁ θάνατος. lixvta 30 ὑπέτα-
πὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ. Ὅταν δὲ εἴπτ, ὅτι πάντα
ἔτχχσαι, δηλονότι ἐκτὸς τοῦ ὑποτάξαντος
t3 πάντα. "Otrv δὲ ὑποταγῇ αὐτῷ τὰ πάντα,
χαὶ αὐτὸς ὁ Υἱὸς ὑποταγήσεται τῷ ὑποτάξαντι
| tà πάντα, ἵνα ἦ ὁ θεὸς πάντα ἐν πᾶσιν.
βασιλεύειν ἐνταῦθα, οὐχ ἁπλῶς, ἀλλ᾽’ οἷον, Δεῖ
| τὰ τοῦ βασ:λεύοντος ποιεῖν, τουτέστι, πολε-
τοὺς ἐχθροὺς. δΦυμμαγεῖν τοῖς ἰδίοις, τοὺς μὲν
γῦσθαι, τοὺς δὲ ῥύεσθαι. « "Aypic οὗ ἂν θῇ,»
ξῆς. Μετὰ γὰρ ταῦτα, οὐδενὸς τῶν εἰρη μένων
t. ᾿Αστασιαστὸς γὙὰλ0) λοιπὸν d, βασιλείχ. « ἴΛχρις
! 65. » Οὐ τέλος ἐπιτιθεὶς τῇ βασιλείᾳ, εἶπε τὸ,
'ρ'ς οὗ ἂν θῇ,» ἀλλ᾽ ἀξιόπιστον ποιῶν τό εἴρη »ὐ-
καὶ θαῤῥεῖν παρασχευάζων, ὡσανεὶ ἔλεγε: Μὴ,
3| ἤχουσας, ὡς οὗτος, ὅτι χαταργήσει πᾶσαν dp-
αἱ ἐξουσίαν, καὶ αὐτὸν τὸν θάνατον, οὐδηθῇς
τονοῦντος αὐτοῦ. "Ew γὰρ ἂν πάντα ποιῆσαι
.£9€t, οὐ τοῦτο λέγων, Ot: μετὰ τὸ ποιῆσαι οὐ
£jost, ἀλλ᾽ ἐκεῖνο δειχνὺς ὅτι χἂν μὴ νῦν γέ-
. πάντως ἔσθαι. Kcatei γὰρ αὐτοῦ, φησὶν, ἡ
εἰα xal οὐκ ἀτονεῖ, ἄχρ'ς οὗ πάντα χατυρθώσει.
χρατοῦσχα ἄχοις o9 πάντα χατορθωηῇ, πολλῷ
ov μετὰ τὸ κατηρθωθῆναι χρατήσει. « Καὶ βασι-
αὐτοῦ, φησὶν, οὐχ ἔστα! τέλος. » Τό Gk ἄχρι
ὃ ἕως, οὐ χεῖται χρόνου συντελεστιχόν, ἀλλ᾽,
Οἷον τὸ, « Ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἶμι πάσας τὰς
ἃς ἕως τῆς συντελείας.» Καὶ τὸ, « Κάθου ἐχ
ν μου ἕως, » καὶ τὸ, e Παρέλχδε τὴν γυναῖκα
) καὶ οὐκ ἔγίνωσχεν αὐτὴν ἕως, » Δεῖ αὐτὸν
λεύειν ἀεὶ καὶ πρὸ τοῦ ὑποτάξαι τοὺς ἐχθροὺς
τοὺς πόδας, xai μετὰ τὸ ὑποτάξαι, Ιἀντὰς δὲ
ἐχθρός φησι, τουτέστι, τοὺς ὄχίμονας, τὸν
λον, τὸν θάνατον, τοὺς ἀπίστους. Ἢ ὃὲ ἧττα τοῦ
:09, τὸ ἀφαιρεθῆναι αὐτοῦ τοὺς νεχρυὺς τῇ ἄνα-
t. « Δεῖ γὰρ αὐτὸν βασιλεύειν ἀε'. » Τοῦτο
τὸ, « ἴλχρις. » θέτει γὰ; τοὺς ἐχθροὺς ὑπὸ
αὐτοῦ πόδας. Ei γχρ πρὸ τοῦ τεθῆναι ἐθασί-
πολλῷ μᾶλλον μετὰ τὸ θὑῆνχι. « Πάντα γὰρ
αξεν ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ. » ᾿Επειδὴ πάντα
ιτοῦ Υἱοῦ ἔφη γίνεσθχι, τὴν βασιλείαν xatoz-
θαι, τὰς ἐξουσίας χαταργεῖσθαι, πάντας ὑπὸ
πόδας κεῖσθαι, ἐφοδέθη μὴ μείζων νομισθῇ
ς τοῦ Πατρὸς, xai λοιπὸν ἐπὶ τὸν Πάτέρχ ἀνάγε'
ἄντα, « Πάντα, λέγων, ὑπέταξεν ὑπὸ τοὺς πόδας
j, » δειχνὺς ἔχεῖθεν εἶναι τῷ Yl τὸ δύνασρα:,
ἰς ἀχρόνου αἰτίας. « Ὅταν δὲ εἴπῃ,» ὁ Δαυ!ὸ
Λέγε: γὰρ ἐκεῖνος, e Πάντα ὑπέταξεν ὁ llatio
τοὺς πόδας x0159, πρόδχτα zal f/a; ἀπασας, »
|x13i τὴν μαρτυςίαν λέγει, Ὅρχ δὲ πῶς δῆλός
ἔἐχεῖνον φηονθεὶς τὸν φόδον, τὸ μὴ νομισθῆναι
νᾶ τὸν κὸν, ὅτι πάλιν ἡσφταλίσχτο αὐτό. Καὶ
(0; ὁ φύδος. « Πρὸς γὰρ ἀνὸρας ἀπὸ Ἑλλήνων
σαντας ἔγραφεν, οἵ δοξάζουσι τὸν Δία ἐπανα-
t2 tip οἰχείῳ Πατρὶ, ἐξῶσαι αὐτὸν τῆς βασιλείος.
οὖν ἦν͵ μή τι τοιοῦτον map! ἡμῖν ὑποπτεύσωσι.

Luc.1, 33, ὅ9 Matth. xxvi, 20, *! Psal. cix. 2.

PATROL, GR. CXVIII,

« mus lostis abolebitur mors. Nam omnia subje-
« cit sub pedesillius Atqui cum dicat quod omnia
« subjecta sint, palam est excipiendum eum qui su-
« jecit ipsi omnia. Cum autem subjecta fuerint ipsi
« omnia, tunc et ipse Filius subjicietur ei qui sub-
« jecit ipsi omnia, ut sit Deus omnia in omnibus. »

Regnare hoc loco non vulgari modo capitur, sed
ut sit regnantis opera exercere, puta inimicos de-
bellare, suisauxiliari, illos quidem evertere, hos
vero liberare. « Donec posuerit omnes inimicos
sub pedes suos. » Post hiec enim nullo eorum que
dicta sunt opus erit. Nam seditionibus regnum
deinceps carebit. Donec posuerit, non finem regni
dicit, sed ut credibile faciat quod dictum est, et
bonum addat aaimum, ac si dixisset : Quanquam
audisti, o tu quisquis es, quod abolebit omnem
principatum et omnem potestatem ae mortem
ipsam, ne timeas quasi futurum esset ut ipse la-
bore deficeret. Donecenim omnia fecerit, regnabit :
non hoc dicens quod postquam fecerit non regna-
bit : sed illud ostendens quod, licet modo hmc non
flant, omnino tamen erunt. Vincit enim regnum
ejus, nec deficiet quousque omnia perficiat: vin-
cens autem quousque omnia perflciat, multo ma-
gis vincet postquam perfecta fuerint. 866 « Et
regni ejus, inquit, non erit finis 45.» Dictiones
igilur ἄχοι et ξῶς donec et quousque, non temporis
designant terminum, sed idem significant quod
Semper. Veluti cum dicit : « Ego vobiscum
sum omnibus diebus usque ad consummatio-
nem 5, » et. « Sed a dextris meis, donec po-
suero inimicos tuos δ.» et: « Accepit. uxorem
suam, et non cognovit eam donec peperit 5?, »
Oportet enim eum seniper regnare, et priusquam
subjiciat inimicos sub pedes, et postquam subjece-
rit. Omnes atem inimicos dicit : hoc est. diemo-
nes, diabolum, mortem. ac incredulos. Conflictus
autem quo mors devincitur est ablatio mortuorum
ab ipsa per resurrectionem. « Oportet enim ipsum
semper regnare, » et hoc significat, « Donec. »
Nam ponet inimicos sub pedes suos. Si ergo
priusquam poneret regnabat, multo magis postquam
posuerit. « Nam omnia subjecit sub pedes illius. »
Quoniam dixit omnia fleri a Filio, etregnum dirigi
ac potestates aboleri, et omnia sub pedes poni,

D timuit ne Filius Patre major repultaretur: ita

deinceps oinnia ad Patrem reducit, dicens : « Om-
nia subjecit sub pedes illius, » ostendens inde po-
tentiam adesse Filio, nempe a sempiterno princi-
pio, « Atqui cum dicat, » pula l'avid. Nam dicit
ille quod omnia subjecit Pater sub pedes ipsius,
oves et boves universas : a quo etiam sumit testi-
monium. Considera vero quomodo manifestum
sit ipsum id habuisse timoris, ne Filius Patre ma-
jor putaretur, quoniam rursum idem stabilivit Et
justus sane timor erat. Siquidem viris scribebat

5? Matth. 1, 25.
98

[ et d
pu 2: 10$::3
i jr57 bM γεῦσαι f99"rTAISee. "amyme f"ua

szjnu-ie Vec&x 730 ut che riui 1mmemedi
“μιτασι 1gnd 464 {περι σλστλι «10 4“: pee
fune anüyoeur 5 DR ovLDwe-s 4 imu ^» Hoe
est χη." "51:5 we τ πό lTuvL) angwecnie 39t0ndi-
cr. Tha JAr^7Aam "AUgue7.t T, naravem exirbegs
f22gnuLW aD μα: sehnaene dc 0nunnste dáDer
"mn. — 4.5 9uvió Deude i pus dunc quet.
ium τα τε aea et Puer mau ceac Fu.om
“145 Sao. bo ic πτλᾶπι πὶ 1:» Ἢ ac “5α-
“40 τιάπι ^sieutena, st των Pale- 20720 4“ gcmwi-
gm 8t aonocim. τι Κ᾽ 1m "Am 2o en ^m zemae-
kt Aude mtm anDjecLnanem. 2.66 madaac-
pit 1004 4 ^90, Ron worm ailyplam ant

ORCCWESU TERCCAE σε

—--1iienint: ταὶ log: 3ginantur ἢ «ΠΕΣ an xoc i] uc em—$-x—E wj

Tf9- £*—» —CE T——Lo CosEL-- -“ΞΊ "εἴ
τι ccu» ἧκε σε. Ἔσο παι 7I» ἴα:
Ξε, τως κι -ἰσενῖας ἢ αϑυῆξου,
—"Aaamc 4T τ΄ -Ξ- 7 x- —z a7» $a
iT ὑξεέξξεσσεις 1 Ἐπ Xue mee 4 o£uD£
πον f. x" —m»—. 3m το ium
1-3 Eu ico" zx z-- —-- x3 Ll
Ξισσῖπε ioenrawee fum αἰ νυκαα». ᾿ἔτε:τη
zx.5-, σαπεεξῶς τα πᾶς τῷ EOILN GODWI, gi
“τα COWZ EX ὑτασσττι ἀπε στρ, XAA Q. ὡς:
Ξ 5: πα Jem lkr-—- 4e i—rI-—E—EEp*r 9:
πιχώσσες͵, EXIOCE, WE τὰ CELCORWIÍO£ τῆς AILDWKL
e TfIlTv—IS o» τὸ xwE Lu τσ Ξε £fzx-5G d

5j71.62e71 in7olunrariam 63 wi. sunt deer. B -— f al» cx—|4ex
fnm Denm Patri De» «πδ' τὰ -996. 'angquam homocinn m pcnmeigumm : iem»ele wt accessu dic
« ab;erto, » mtelügan'ur imju «sse logmata qwe F.wm majorem ee yrspauium-

* Ui si: Deus omn.a on ommbus. | Walerum
exa nz*.on^va per sc devant Xam πδὶ perea-
taf delenm mer. planum e TL ume en
ρ τὸ 45:3 ih omn.203. ὑπῆν 225 amplus diside-

2f. pAfUTA Den tnLaemAe. paf5m affe bas.
Αὐεε c6 LAS ATPTR'ASL πῆς. Fun rm, eat. mut,
Ὁ“ “Τῶν, .ἃ 34 Patrem redaraninr *ar. 114: ad prin-
tip nifn. fe i109 prine pains inier ἡ dissidentes
85-pie-n& Nam nqnatido mic χὴν ped. bus Fi.ii
18l«trat, ,ae*nt. Finns s*r5 non ditidet adversas
Μαιροῖω. ied S6oo* dAecsns est Filio Deo subjectos
et proprio patei, nune Pater est omnia in omni-

bus. — Propna «nim ἄπει 422 Filii sunt tanquar. C

Pater, «t 40:id4m4À potest Εν ΩΦ, a5 Patrem refert.
Narn hic ipu principium κεἰ aut possit qui eum sine
tempors generasit. — δ᾽ divino modo Filius Patri
subjicietur, ab initi^ subjectos est, ex eo tempore
quo εἰ Dens «rat: qcod si non sabiectus est, sub-
jirietnr, harmano tnodo id fiet pro nobis, nobis, et
non dwino modo pro seipso

XV, 29 33 » Alioqui qnid facient hi qui baptizan-
« tur pto Tnoriais. δ] ofnnino mortui non resur-
« gunt ! Cnr etiam baptizantar pro mortuis? Quid
« eL nos periclitamur omni hora? [n dies morior:
« per vestram gloriationem quam babeo in Christo
“ jesn Dornino nostro. Si secuandurn hominem cum
« feris depugnavi Ephesi, qno» mibi utilitas, si
« tj0fluí non resurgunt? Edarnus et bibamus, eras
« enitn. morimur, Νὰ seducamini : corrumpunt
« tores bonos consortia mala. »

Ad sermonem de resurrectione redit, et ait : Si
resurrectio nom est, qui baptizantur pro mortuis
quid fIncient? Hoc “οἱ lanquam pro. líís qui non
resurgunt, Manifestum enim est quod in. resurre-
tíoneim mortuorum. credentes baptizamur, ac. si
diceset Quid facient qui pro mortuis quidem tan-
quam resurgentibus οἱ crediderunt et baptizati
sunt, falsi autem spe aliud. quidpiam. invenerunt
proer ea. quio exspectabant ? 868. Quantum, in-
quit, dolebunt ac Jeplorabunt, fldemque in Chri-
€um tanquam mendacem conviciis lacessent ?

D

Tz;

εκ ὦ 1 Θεὸς —E £i» —R. x

iral: 2oz 77 —E» τα :ετ. "erm vil dd
cz ἀντ σεδῆ͵ rZraT»? Xa i ὅξας RIT τὸ τῷ,
TR ALALIT. Égme ἘΞ Aaccolix- ΘΔ πὶ 1
7: "Aaa. 3& υὔξως 1-χάνεΣπαεν. MIAAIL τις
Ζ2Ὸὰ εἰς -ἴῷν Βατεῖς 4&c-cicx. ὡς orcmn:
δε τῖττν. Ξια τὰ Do) τ:χᾶς Ἐξε:7, :ξξντς ὑξυνὴ
ὍΣΣ. ΤΙΣ 5“: σὲν ἔχον; L3 τοὺς -:ς πὶ
TV. Y:22, $ 7& Ye ux, z2—X3-R24 7» τὸν lx
$24z zaÜwc τξέχον Y:p Ot5, 272-2-IXx-T τῷ
πὰρ lix-z:,25 Üa-fo &z— τὸ παντὰὸ ἕν -ῖσν, ὦ
ROYMENIOT. — Ocs-u-z: τῶ τ ΘΙ
ὡς liz-£2. Ka: zm» ὅτε: δύνχτα:Ἑ ἃ Κις, wn
τὸν za 1.χτετσ:. Δυτς τῶὰῶῷ GP ἴτας
δύνατῆα:, ὁ γεννήτας αὐτὸν ἀχεύνως. — BÀ!
E: ῳχῶς ὁ Yi: τῷ Haz ὑξυταγή σεται,
ὑπετέταχτο, εξ οὗ χαὶ Θεὸς ἦν. E: δὲ οὐχ i
ταχτο, ἀλλ ὕστερον πυ:σγήπειΣ:, ἀνθρωσίνως
ἡμῶν, καὶ οὐ Stu; ὑκὲ; ἑπυτοῦ.

«ἱ

Ἐτει -τἴἰ ποιήσουσιν οἵ Brzr-lóurm
τῶν ντἰχρῶν, εἰ δλως vtx20: Cum ἐγείζονϊς
καὶ ἀαπτιονται ὑξὲ2 tí νεχρὼν Τ' xri
χινδυνεύομεν πᾶταν ὥξαν; RaU ἄπεξραν àá1
TU». Ni τῆν ὑμετέραν χαΐχτν, τιν iw ἢ
Χριτπτν Ἰντοῦ τῷ Ευρίῳ ἡμῶν. E: xxi ἔ
r5» i$r5:01X/131 ἐν Ἐφέσῳ, τί μοι τὸ ὁ:
εἰ ovtx20! οὐχ ἐγείρονται ; Φάγωμεν xa: zi
αὔριον γὰρ ὑποθνήσχομεν. Μὴ πλανᾶσθε.
ροτιν ἔθη χρη πιὰ ὁμιλίαι χαχαΐ.

Dil: εἰς τὸν τῆς ἀναστασεως ἄλθε λόγον
φησιν Εἰ ἀνάστατις οὐκ ἔστιν, οἱ βακτιζό
ὑπὶρ τῶν νεχρῶν. τί ποιήσουσι ; τουτέστι
μή͵ ἀνισταμδων. Εὐδηλὸν γὰρ ὅτ: εἷς ava:
νεκρῶν πιστεύσαντες, βαπτιζόμεθα, ossi ἔλεγι
ποιήσουτιν οἱ ὑπὲρ νεχρῶν μὲν ὡς ἀνισταιλένων
πιστεύσαντες χαὶ βαπτισθέντες, ψευσθέντες δὲ
ἐλπίδος, xal ἄλλο τι εὐρηχύτες πχρὰ τὰ zpor
θέντα : Πόσα, φησὶν, ἀδη μονήσουσι καὶ ἀπωχλα:
ται, xal τὴν πίστιν τὴν εἰς Χριστὸν ὡς ψευδῆ k
ρήσουσι ; Τοῦτο λέγει, « Τί ποιάσουσι ; » Tooth

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

γιήσουσιν ἄπερ εἰπὸν. Ὁρᾷς ποῦ ἀνήγαγε τὸ A hoc significat: Quid facient, nempe hec facient

; — [ΦΩ1.] "Exsl τί ποιήσουσι, φησὶν, ol
jutvot, ὥστε μὴ εἶναι ὀιχπαντὸς vexpol, xai
ιδῃ κατέχεσθαι ; οἷον, Τὴς ἀναστάσεως. φησὶ,
snc, οἱ ἐπὶ τοιαύταις ἐλπίσι βαπτιζόμενοι,
ατὰ θάνατον ἀναστῆναι, τί ποιήσουσι; « Ei
expoi οὐχ ἐγείρονται. » Et ὅλως νεχροὶ οὐχ
ται, τί καὶ βαπτίζονται ἵνα ἀναστῶσιν ; αὖ-
ἐπιπληκνιχώτερον, « Ὑπὲρ τῶν νεχρῶν, »
οἷον, OUc ὑμεῖς διὰ τῆς ἰδίας δόξης, ἀϊόίους
; ἀπεφήνατε, νεχροὺς δὲ, xal τοὺς ἄλλους xa]
, καὶ νεχροὺς αἰωνίους ἀποφηνάμενοι, τί
egt ὑπὲρ ὑμῶν, τῶν μήχετι καθ᾽ ὑμὰς ἀνα-
ἔνων, ἀλλ᾽ ἀεὶ νεκρῶν ἐσομένων ; ᾿Επὶ ἄλλων
ὠπων προάγει τὸν λόγον, καὶ οὐχὶ ἐπ᾽ αὐτῶν
, ἵνα μὴ πλέον χαθχαψάμενος, εἰς ἀπόνοιαν ἐχ-
tat, « Τί καὶ ἡμεῖς κινδυνεύομεν ; » Εἰ ὅλως,
ἀνάστασις οὐχ ἔστι, διατί ἡμεῖς οἱ ἀπόστολοι
πνδύνοις ἐσμέν ; τοῦτο λέγει, xaO! ἡμέραν, τὸ
γίστη δὲ τῆς ἀναστάσεως ἀπόδειξις, τὸ xal
τοστόλους ὁρᾶσθαι, μέχρι θανάτου κινδυνεύον-
Ka0' ἡμέραν ἀποθνήσχω. » Τῇ προθυμίφι
πρὸς αὐτὸν ἑτοίμως ἔχειν Ἦ ὅσον ταῖς ἐπι-
τῶν θλίψεων καὶ πειρασμῶν, xai τῇ καθημε-
πίδι τοὺ θανάτου. « Νὴ τὴν ὑμετέραν καύχη-
— [ΦΩΤ.] "Ul ὄμνυσι λέγων, Μὰ τὴν ὑμετέραν
v, ἢ, Διὰ τὴν ὑμετέραν χαύχη σιν ἀποθνήσχω,
b τὴν αὐτῶν προχοπήν" καύχησις γὰρ τῷ δι-
p ἡ τῶν μαθητῶν ἐπίδοσις, « "Iv ἔχω ἐν Χρι-
ησοῦ. » ᾿Κπειδὴ μέγα εἶπε, τῷ Χριστῷ
νατίθησι. Διὰ τὴν προχοπὴν ὁμῶν, φησὶν, fv
ἃ Ἰησοῦ Χριστοῦ. « El χατὰ ἀνθρωπον ἐθηϑι19-
x. » Ὅσον ἧχε, φησὶν, slc ἀνθρώπους, ἐγὼ ἐθη-
502, ἀντὶ τοῦ, Ὅσον ἦν μοι δυνατόν. ᾿Αλλὰ τί
μοι ὄφελος, ἀναστάσεως μὴ οὔσης ; "II. οὐτως,
διὰ τὴν ἐσομένην ἐλπίδα xal ἀντίδοσιν ἐθηριο-
t, ἀλλὰ διὰ δόξαν ἀνθρωπίνην, τί ὠφέλημαι ;
αἀχῆσαι δὲ χαλεῖ, τὸ πρὸς Ἰουδαίους ἔχειν,
ὃς Δημήτριον τὸν ἀργυροχόπον. Τί γὰρ οὗτοι
διέφερον ; « El νεχροὶ οὐχ ἐγείρονται. » Εἰ
οὐχ ἐγείρονται, οὐδὲ ἀντίδοσις ἐστιν ἀγαθῶν
εὥν. Τούτου δὲ μὴ ὄντος, φαγεῖν δεῖ xal πιεῖν
οὔ ἀποθανεῖν, ὡς τούτων μόνων παρ᾽ fuv
μένων. Τοῦτο δὲ ῥῆμα κχωμῳδοῦντος τὴν
᾿πῶν μὴ λεγόντων τὴν ἀνάστασιν. « Νὴ πλα-
» — [ΦΩΤ.] ᾿Απαλλαγεὶς τῶν εἰς ἄτοπον
γῶν, εἰς παραίνεσιν ἦλθεν, ἠρέμα xal ὡς
iv χατηγορῶν, Touto γὰρ τὸ, « Μὴ πλα-
» δηλοῖ, « Φθείρουσιν ἔθη χρηστὰ ὁμιλίαι
» Λαχωνιγὴ καὶ ἀρχαία παροιμία. Μέμνηται
χαὶ Ἡσαῖϊας. Φησὶ 96. Ὅτι καὶ τὰ χρηστὰ
| συνεχεῖς τῶν χχχῶν ὁμιλίχι διχφθείρουσι.
(p ῥανὶς ἐνδελεχοῦσα, χγιλαίνει πέτραν. Καὶ
ὅτου δὲ παυναινεῖ αὐτοῖς, ἐχτρέπεσθχι τῆς
€ τῶν μοχθηρῶν, καὶ μὴ θαῤῥοῦντας ἑχυτοῖς
βλαδήσονται αὐτοὶ χρηστοὶ ὄντες, τῷ πρὸς
ἐνὸελεχῶς ὁμιλεῖν, τὴς ἐχεῖθεν λύμης ἠρέμα

ct. ΧΣΙΥ͂, 2& seqq. 5 Isa. xxr, 13.

D

que dixi. Vides quo rem deduxerit. —Alioqui quid
facient qui baptizantur, ne semper mortui sint et
apud inferos detineantur ? Hoc est, si non sit re-
surrectio quid facientii quiob hujusmodi spem bap-
tizantur quo post mortcm resuscitentur.« Si omni-
no mortui non resurgunt. » Si mortui omnino
non excitantur, quare etiam baptizantur ut resu-
scitentur Ὁ Ipse tamen majori cum increpationcdi-
cit:« Pro mortuis, » hoc est, quos vos propria
opinione perpetuo mortuos asseritis : mortuos ve-
ro et alios et vosipsos enuntiantes, perpetuo esse
mortuos. Cur pro vobis baptizamini, cum juxta
vestram sententiam nunquam sitis resurrecturi,
sed mortui semper futuri ? Sub aliis autem perso-
nis deducit sermonem, et non sub illis ipsis, ne
nimis acriter eos objurgans provocet eos ad de-
sperationem. «Quid et nos periclitamur omni ho-
ra?»Si resurrectio omnino non erit, inquit, cur
nos apostoli semper in periculis versamur ? Nam
xa0' ἡμὲραν signiflcat ἀεὶ, hoc est, semper. Maxi-
ma vero resurrectionis erat assertio, conspicere
apostolos ad mortem usque in periculis versantes.
« In dies morior, » promptitudine et parato ad
mortem animo ;vel quantum ad illatas afflictiones

et tentationes, ac quotidiana mortis exspectatio-

ne.« Per vestram gloriationem » — Aut jurat, quasi

diceret, μὰ, idest per vestram gloriationem : aut,
propter vestram gloriationem sive quam de vobis
habeo, morior. Dicit autem ipsorum felicitatem ac
promotionem : gloriatio enim est preceptori disci-
pulorum incrementum. « Quam habeo in Christo
Jesu. » Quoniam rem magnam dixit, ipsi Christo
eam attribuit, propter vestri,inquit, promotionem
quam habeo per Jesum Christum. « Si secundum
hominem cum feris depugnavi. » Quod ad homi-
nes. inquit, attinet, ego cum feris depugnavi. id
est, quantum mihi erat possibile, sed que mihi
inde utilitas, si non sit resurrectio ? Aut hoc mo-
do : Si non propter futuram spem et retributionem
cum feris depugnavi, sed ob humanam gloriam,
quid mihi profuit? Vocat autem cum feris pugna-
re, controversiam quam habuit cum Judaeis et
eum Demetrio fabro argentario. Quantum enim hi
ἃ feris differebant 9^. 869 « Si mortui non resur-
gunt. » Si mortui non suscitantur, ne erit retri-
butio bonorum et malorum : oportet edere et bi-
bere priusquam mors preoccupet, quando hec
sola lucrifacimus. Hoc verbum est insipientiam
objurgantis eorum qui dicunt non esse resurre-
ctionem. « Ne seducamini. » Absolutis rationibus
qu: ad abswdum deducebant, venit ad admoni-
tionem : clam etiam tanquam insipientes redar-
guens; nam hoc indicat ; « Corrumpunt mores
bonos consortia mala. » Laconicum vetusque
proverbium est. Hujus meminit et Isaias **. Ait
enim et ipse quod bonos mores continua pravorum

879

OECUMENII TBICGC/E EPISCOPI

consortia, corrumpunt ; siquidem continua gutta A xxi χατὰ μιχρὸν ὑποπίμπλασθαι. "H χρηστὰ εὐτή-

cavat lapidem. Et propterea adhortatur ipsos ut
devitent pravorum consortia, nec sibi fidant quod

ptos χαλεῖ, «x εὐεξχπάτητα, δι, λῶν ὅτι ἄλλοι αὐτοὺς

εἷς ταῦτα ὑποσύξουσιν.,

cum boni sint, nihil possunt accersere damni, continue apud illos conversando, cum inde sensim
ac paulatim pernicie impleantur. Aut χρηστὰ ἔθη, id est, placidos mores collaudando appellat,
qui facile seduci possunt, significans quod alli ipsos ad hzc retrahunt.

ΧΙ, 34-38. « Sobrii estote, et ne peccetis : nam
« ignorationem Dei nonnulli hahent: ad pudorem
« vobis loquor. At dicet aliquis : Quomodo suscitan-
« tur mortui ? Cui autem corpori veniunt ?Stulte tu,
« quod seminas non vivificatur,nisi mortuum fuerit.
« Et hoc quod seminas, non corpus quod nascetur
« seminas,sed nudum granum.pultatritici auL alicu-
« jus e caeteris : sed Deus dat illi corpus ut voluit,et
« unicuique seminum suum corpus. »

« Sobrii estote, » Tanquam ad ebrios dicitur.
« Juste, » vero, id est utiliter. Contingit enim et
« injuste sobrium esse,puta ad malum.« Et ne pec-
cetis. » Nam hinc etiam provenit ut resurrectio-
nem non credatis. Siquidem qui malorum sibi
conscii sunt, non credunt esse resurrectionem,
quod tales illos sequi oporteat retributiones qualia
« sunteainquibus deliquerunt.Propterea,inquit,ne
peccetis, ut resurrectionem credatis. Ignorantiam,
ait, Dei habent ii qui non credunt resurrectionem :
non enim cognoscunt Dei potentiam. Non dixit
aulem, Habetis, sed, « Nonnulli habent, » hac
dictionetollens accusationem. « ^d pudorem vobis-
loquor. » Quoniam in multis 830 eos objurgave:
rat, consolatur ipsos. Ad pudorem, inquit, vobis
loquor : non quod vos despiciam, sed quod pude-
facti incredulitatem de resurrectione abjiciat:s.
« At dicet aliquis. » Non ait : « Vos dicitis, » ut
sermo invidia careat, tanquam alii essent qui non
crederent. Deinde que is dubia videbantur, quasi
facta objectione solvit. Dubitabant enim quonam
modo suscitaretur corpus, quod semel dissolutum
erat: et quali corpore suscitaretur, utrum hoc
eodem, an alio quodam. Hzc itaque duo eis dis-
solvit per ex-mplum grani : « Stulte » A manifesto
exemplo format solutionem : ideo quoque stultos
vocat,ut qui adeo manifesta ignorent. Tu, inquit,
quod seminas, qui corruptibilis es, non vivificatur
nisi mortuum fuerit ; quid ergo de Deo hesitas?
Non vivificatur, ait. Vide autem quod, dictionibus

sit usus, non quz seminibus, sed que corporibus D

apte sint. « Nisi mortuum fuerit. » Considera
vero quo modo sermonem in contrarium conver-
tit. lllis enim dubium videbatur quo pacto post
m tem excitaremur. ]pse vero e diverso, Ob id,
inquit, excitamur quoniam morimur : lanquam
non detur alioqui vivificari nisi mors praecesserit.
Nam hoc manifestat exemplum de tritico ceteris-
que seminibus. Et considera, una interim solutio
est quod mortui excitantur. « Tu quod seminas
non vivificatur nisi mortuum fuerit. » Si ergo id
quod tu seminas et sepulcro quodammodo occul-
tas ac mortificas, Deus resuscitat, et dat suum
corpus, cum jam putrefactum esset ac dissolutum,

᾿Εχνήψατε δικχίως xai μὴ ἀμαρτάνετε. ᾿Αγνω»
σίαν γὰρ Θεοῦ τινες ἔχουσι. ΠΙρὸς ἐντροπὴν ὑμῖν
λέγω. ᾿Αλλ’ ἐρεῖ τις, μῶς ἐγείρονται οἱ vaxpot;
ποίῳ δὲ σώματι ἔρχονται: "Agpov, σὺ ὃ σπείρεις
οὐ ζωοποιεῖται, ἐὰν μὴ ἀποθάνῃ. Kai GO σπείρι:ς,
οὐ τὸ σῶμα τὸ γενησόμενον σπείξεις, ἀλλὲ
γυμνὸν κόχχον, εἰ τύχοι, σίτου, Tj τινος τῶν λοι-
πῶν. Ὁ δὲ θεὸς δίδωσι σῶμα χαθὼς ἐθέλησε, καὶ
ἑκάστῳ τῶν σπερμάτων τὸ ἴδιον σῶμα.

Τὸ ἐχνῆψαι, ὡς ἐπὶ μεθυόντων, Τὸ δὲ, « Δι»
χαίως, » οἱονεὶ συμφερόντως. Ἔνι γὰρ καὶ ἀδίχως
νήφειν, οἷον ἐπὶ χακῷ. « Κα! μὴ ἁμαρτάνετν. » 'Ex
τούτου γὰρ, φησὶ, xal τῇ ἀναστάσει ἀπιστεῖτε. Ol
γὰρ ἑαυτοῖς xaxà συνειδότες, οὐ
ἀνάστασιν, τῷ δέει τῶν ἁμοιδῶν, ὡς οἵα ἁμα;τό»
νοντες. Διὰ τοῦτο, φησὶ, μὴ ἁμαρτάνετε, ἵνα m
στεύντε τὴν ἀνάστασιν. ᾿Αγνωσίαν vao Θεοῦ, φησίν,
ἔχουσιν οἱ τῇ ἀναστάσει ἀπιστοῦντες. Οὐ γὰρ wm
τοῦ θεοῦ τὴν δύναμιν. Οὐχ εἰπὲ δὲ, Ἔχετε, a),
« Τινὲς ἔχουσι, » ταύτῃ τῇ λέξει τὸ ἔγχλν, μα ὑποτο
μνόμενος. « Πρὸς ἐντροπὴν ὑμῖν λέγω. » Ἐτειξὴ
πολλὰ αὐτῶν καθήψατο, παραμυθεῖται αὐτούς. Πρὸς
ἐντροπὴν ὑμῖν λέγω, φησὶν, οὐχ ὥστε ἀτιμάσει
ὑμᾶς, ἀλλ’ ὥστε αἰσχυνθέντας ἀποῤῥίψαι τὸ ἐκιστεῖν
τῇ ἀναστάσει. « ᾿Αλλ’ ἐρεῖ τις. » Οὖκχκ εἴπεν, Ὑμεῖς
λέγετε, ἵνα οὕτως ἀνεπαχθὴς ὁ λόγος ἥ, ὡς λα
ἀπιστούντων. Εἶτα δύο ἄπορα αὐτοῖς εἶναι δοχουνῖα,
ὡς ἐξ ἀντιθέσεως λύει. ᾿Αμφέδαλλον γὰρ πῶς id
ρεται τὸ ἅπαξ διαλυθὲν σῶμα, καὶ ποίῳ σώμεῃ
ἀνίσταται, τούτῳ ἢ ἑτέρῳ τινί. Τὰ οὖν δύο αὐτοῖς
ἐπιλύε: διὰ τοῦ παραδείγματος τοῦ κόχχου" « "Acpor.s
'AmÓ δήλου παραδείγματος ποιεῖται τὴν ἐπίλλσιν,
διὸ καὶ ἄφρονας xrÀti, ὡς τὰ οὕτω σαφῇ ἀγνοοῦνιξς.
Σὺ, φησὶν, 6 σπείρεις, ὁ φθαρτὸς, οὐ ζωοποιεῖτα: d»
μὴ ἀποθάνῃ. Τί οὖν περὶ Θεοῦ ἀμφιδαλλεις ; θ
ζωρποιεῖται, φησὶν. Ὅνα δὲ, λέξεσι χέχρηται, €
σπέομασιν, ἀλλὰ σώμασιν ἁρμοδίαις. « Ἐὰν μὴ ἐτν
θάνῃ,» φησίν Ὅρα πῶς εἷς τὸ ἐναντίον περιετρῆξ
τὸν λόγον. ᾿Εχείνοις γὰρ ἐδόκει ἄπορον, πῶς μετὲ τὸ
ἀποθανεῖν ἐγειρόμεθα’ αὐτὸς δὲ, τὸ ἐναντίον Qui
ὅτι διὰ τοῦτο ἐγειρόμεθχ, ἐπειδὴ ἀποθνήσχομεν, X
οὐχ ἐγχωροῦντος ἄλλως ζωοποιηθῆναι, εἰ μὴ ἦν δὲ
νατος. Τοῦτο γὰρ τὸ παοάδειγμα τοῦ σίτου Oris,
xal τῶν λοιπῶν σπερμάτων. Καὶ θέασαι, τέως uid
λύσις, ὅτι οἱ ἀπαθανόντες ἐγείρονται » Σὺ ὃ στιν
ρεις οὐ ζωοποιεῖτα!, ἐὰν μὴ ἀποθάνῃ. . El οὖν ef
σπείρεις xal τρόπον τινὰ τάφῳ χαλύπτοις xai Üme-
τοῖς, τοῦτο ὁ Θεὸς ἀνίστησι, xal δίδωσι τὸ ἴδιον σῶκῇ
τὸ σαπὲν xai διαλυθὲν, δίδωσι’ δὲ, χαθὼς ἐθέλησε,
εὐπρεπέστερον καὶ ὡ-αιότερον, ὃ αὐτὸς ἐκεῖνος id
τῆς οἰκείας ἀποφάνσεως εἷς γῆν καὶ τάφον ἐχέλενδ
χατατίθισρχι καὶ ἀποθνήσχειν, τοῦτο αὐτὸς Wil"

οὐκ ἔχει ῥᾷον τὸ ζωοκοιῆσαι καὶ ἀναστῆσαι ὅτο m

πείθονται com —

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

883

ἢ θελήσει ; « Καὶ 6 σπείρεις, οὐ τὸ σῶμα. » A datque sicut voluit.nempe decentius ac pulchrius;

ἄνω δύο εἴπομεν αὐτοὺς ἀμφισόν τεῖν περὶ
πάσεως, τὸ, εἰ ὅλως οἱ διαλυθέντες ἐγεί:ον-
τὸ, ἐν ποίῳ σώματι ἐγείρονται, ἔνθα $2uz-
« ᾽Αλλ᾽ ἐρεῖ τις, Πῶς ἐγείρονται οἱ νεχροί ;
σώματι ἔρχονται ; » Τὴν μὲν οὖν ὅτι ἐγείρον-
δειξιν, ἐν τοῖς ἄνω εἶπεν, ἔνθα ἔλεγε" « Σὺ ὃ
, οὐ ζωοποιεῖται, ἐὰν μὴ ἀποθάνῃ. » Ἰδοὺ xa!
γα ἀπόδειξις. Αείχνυσι γὰρ, ὅτι τὸ μὲν αὐτὸ
ον τῆς αὐτῆς οὐσίας ὃν ἐγείοεται, τοῦτο λέ-
) δὲ Θεὸς αὐτὸ δίδωσι σῶμα, » λαμπρότερον
κοσμιώτερον, ὥσπερ ἀμέλει εὐπρεπέστερος ὁ
τοῦ γυμνοῦ xóxx»o. Οὐδὲ γὰρ σπείρει τὸν
αὐτὸν, ἀλλὰ γυμνὸν xoxxov. « Ὁ δὲ Θεὸς
δωσι σῶμα. » El οὖν ὁ Οεὸς δίδωσι σῶμα, τί
εὐγάζῃ ποίῳ σώματι ἑγειρόμεθα, xai διχπι-
, ἀναστάσει ; Ὃ γὰρ Θεὸς τὸ λυθὲν μὲν ἐγεί-
ιΖ. ἀλλὰ εὐπρεπέστερον, &ÀÀÀX πνευματιχώ-
οὔτο γὰρ καὶ ἐπὶ τῶν σπερμάτων ἔστιν εὖ-
; εὐπρεπέστερον τοῦ χαταθληθέντος ἄνεισιν.
εἅἄπττῳ τῶν σπερμάτων τὸ ἴδιον σῶμα. » Τοῦτο
τικῶν ἐμφράττει τὰ στόματα, τῶν λεγόντων
σῶμα ἐν τῇ ἀναττασει μὴ ἐγείρεσθαι, ἀλλ’

nonne ergo illud quod ipsemet propria sententia in
terram ac sepulcrum jussit reponi et mori, facilius
ipsi erit rursum viviflcare ac resuscilare, cum vo-
luerit ac decreverit ? « Et hoc quod seminas, non
corpus. » l'iximus antea in enarratione illius par-
ticulae : « At dicet aliquis : Quomodo suscitantur
mortui.quali autem corpore veniunt : » quod illi in
duobus hesitabant circa resuriectionem ; nempe
utrum jam omnino dissoluti suscitentur et quale
corpore suscitentur.In superioribus itaque demon-
strationem posuit quod suscitentur, cum diceret :
Tu quod serminas non vivificatur nisi mortuum
fuerit. B2 8 Ecce nunc et altera deinonstratio.
Ostendit enim quod idem quidem corpus, hoc est,
quod ejusdem est substantie. suscitatur; nam hoc
significat, » Deus autem dat illi suum corpus : »
verum splendidius ac ornatius: quemadmodum
sane magis decora est spica nudo grano ; neque
enim seminat ipsam spicam, sed nudum granum,
« Deus autem dat illi corpus. » Si ergo Deus det
corpus,quid adhuc curiose scrutaris quali corpore
suscilemur,ac de resurrectione dilfidis ? Nam Deus
corpus quidem quod dissolutu:n est, suscitat, sed

us, sed spiritualius.Siquidem in seminibus quoque idem est invenire, quod decentius surgit
rojectum erat. « Et unicuique seminum suum corpus. » Hoc hereticorum obturat ora, dicen-
n suscitarii idem corpus in resurrectione, sed aliud.

üsa σὰρξ, ἡ αὐτὴ σὰρξ, ἀλλὰ ἄλλη piv
ων, ἄλλη δὲ σὰρξ χτηνῶν, ἄλλη δὲ
, ἄλλη δὲ πτηνῶν. Κα! σώμτυτα ἐπουράνια,

XV, 39-41. « Non omnis caro, eadem caro, sed
« alia quidem caro hominum,alia autem pecorum,
« alia vero piscium, alia autem volucrum. Et sunt

teca ἐπίγεια. ᾿Αλλ᾽ ἑτέρα μὲν ἡ τῶν ἐπου- (7 « corporacolestia,etsunt corporaterrestria. Verum

δόξα, ἑτέρα δὲ d, τῶν ἐπιγείων. Ἄλλη
λίου, καὶ ἄλλη δόξα σελήνης, καὶ ἄλλη
"τέρων. ᾿Αστὴρ qàp ἀστέρος διαφέριι ἐν

Iva μὴ ἀκούσας περὶ τοῦ σίτου, νομίσῃς, ὅτι
πὶ αὐτοῦ πάντες οἱ ἀστάγυες ὁμότιμοι ἀνίασιν,
ιαὶ ἐν τῇ ἀναστάσει ὁμότιμοι πάντες ἔσονται,
et ὅτι διαφορά ἐστι τῶν ἀνισταμένων, xai
« Οὐ πᾶτα σὰρξ ἡ αὐτὴ,» ἀλλ᾽ ἔστι διαφορὰ,
y περὶ ἁμαυτωλῶν λέγει. Καὶ γὰρ χαὶ ἐπ᾽
stt διατοτὰ τιμωρίας. Ὄθεν φησὶν, « Ἄλλη
»ῴὥπων, ἄλλη δὲ χτηνῶν xai ἰχθύων,» τούτῳ
τῳ, τὴν ἐκεῖ οὖσαν διαφορὰν δηλῶν. Καὶ ὡς
δείγματι ἐπεξῆλθε τῷ λόγῳ, ὡς εἰ ἔλιγεν,
ἐστὶν ἐνταῦθα διαφορὰ ἀνθρώπων xal xtr-
ἔχθύων, οὕτως ἔσται κάκεϊ διαφορὰ xai αὐὖ-
) ἁμαρτωλῶν ἐν ταῖς τιμωρίαις. « ᾿Αλλὰ
ἐν ἀνθρώπων. » llàsa f, διαφορὰ αὕτη. περὶ
λῶν αὐτὼ εἴρηται. Περὶ γὰρ τῶν δικαίων,
εἴται διαφορὰν, ὅταν τὰ οὐράνια χαταλέγῃ
. « Καὶ σώματα ἐπουράνια. » Εἴτα ἄχρι τῆς
€ τῶν ἁμαρτωλῶν ἔσται ἡ ἀνάστασις ; οὐμεν-
'στι γὰρ καὶ σώματα ἐπουράνια, τουτέστι,
δικαίων, τὰ πλουτοῦντα τὸ φῶς τοῦ Παρα-
Ἔστι δὲ δηλονότι xal ἐπίγεια, τουτέστι, τὰ
ὡτωλῶν, τὰ τοῖς γηΐνοις φρονήμασιν ἐνσε-
ἐνχ, ἤγουν χτηνῶν, πτηνῶν. ᾿Αλλ’ ἑτέρα,
ἴσται ἡ δόξα τῶν ἑπουρανίων͵ ἑτέρα δὲ τῶν

« alia quidem caelestium gloria, alia autem terre-
« strium : alia gloria solis, alia gloria luns.et alia
« gloria stellarum. Stella siquidem a stella differt in
« gloria. »

Deinde ne audito de frumento exemplo, opine-
ris quod sicut in eo omnes spice in eodem ascen-
dunt honore, ita etin resurrectione omnes in eo-
dem futuri sint honore, vult ostendere futuram
inter eos qui resurgent diversitatem. » Non omnis
caro eadem, » sed est diversitas, et interim de
peccatoribus loquitur. Nam inter ipsos quoque est
diversitas supplicii. Unde ait: « Aba quidem ho-
minum caro, alia vero pecorum et piscium, » hoc
mono differentiam que ibi est signiflcans, et tan-
quam exemplo usus est hoc sermone,ac si dixisset:

D Quemadmodum hic differentia est hominum et pe-

corum ac piscium, ita erit et ibi differentia inter
ipsos quoque peccatores in suppliciis. « Sed alia
quidem hominum gloria. » Universa hec differen-
tia, de peccatoribus ab eo dicla est. Nam de justis
ibi facit differentiam, ubi celestia recenset cor-
pora. « Et sunt corpora celestia. » Denique num
ad differentiam peccatornm duntaxat protenditur
resurrectio ἢ 5222 Nequaquam. Sunt enim et cor-
pora celestia, id est, justorum, abundantia luce
Paracleti. Sunt autem et terrestria sane, hoc est,
peccatorum, insignita sensibus terrenis, nempe
pecorum aut volucrum. Sed alia est, inquit, glo-

ORGUMENlI TRICO/E EPISCOPI

884

ria celestium, alia vero terrestrium, peccatorum A ἐπιγείων ἁμαρτωλῶν, οὐχ ἔσται δόξα. Οὐ γὰρ τοῦτο

non erit gloria. Nam in eo quod licitur alia
esse gloria justorum el alia peccatorum, non
subaudies gloria, sed vita, aut conversatio. Deinde
dicit et justorum differentiam, sicut videlicet
paulo ante dixit peccatorum. Quemadmodum
enim universa corpora celestia, omnia quidem
splendida sunt ac perspicua, est tamen in ipsis
eliam differentia inter solem, lunam ac stellas :
ita et justi habebunt inter se mutuo differentiam.
Vide autem quam scite per modum exempli tota
scientie intelligentia usus sit. De gloria vero ju-
$torum ac peccatorum non per comparationem
fecit, sed ostendens peccatorum non esse glo-
riam.

συνυπαχούσεις͵ ἐν τῷ εἰπεῖν δόξα τῶν διχαίων καὶ
ἑτέρα τῶν ἁμαρτωλῶν, ἀντὶ τοῦ, οὐχ ἔστι δόξα, aAA
διχγωγή. Εἶτα λέγει καὶ τῶν δικαίων διχφορᾶν,
ὥσπερ ἀμέλει μικρὸν ἔμπροσθεν εἶπε τῶν ἀμυρτω-
λῶν. Ὥσπερ γὰρ λαμπρὰ μὲν πάντα χαὶ περ' φυνῇ
τὰ οὐράνια σώματα, ἔστι δ᾽ ὅμως χαὶ ἐν αὐτοῖς δια-
φορὰ ἡλίῳ καὶ σελήνῃ, καὶ ἄστρασιν᾽ οὕτω xz! οἱ
δίκαιοι ἕξουσιν ἐν ἑαυτοῖς διαφοράν. "Opa δὲ πῶς
εὐφυῶς ἐν τάξει παραδείγματος ὅλῳ τῷ νούμετι
ἔπεξηλθε. Περὶ δὲ δόξης τῶν δικαίων καὶ ἁμαρτω-
λῶν, οὐχ ἐν συγχρίσει ἐποιήσατο, ἀλλὰ δείξας μὲ
εἶναι δόξαν τῶν ἁμαρτωλῶν.

XV,42-46. « Itaetresurrectio mortuorum. Semina- Β Οὕτως xal 4 ἀνάστασις τῶν νεχρῶν. Σπείρετει

« tur incorruptione,suscitaturinincorruptibilitate :
« seminaturinignominia,suscitaturin gloria : sen.i-
«naturininflrmitate, suscitaturin potentia:semina-
« turcorpusanimcale,suscitatur corpus spirituale.Est
«corpus animale,est et corpus spirituale.lta quoque
«scriptum est: Factus est primus homo Adam in
«animam viventem, extremus Adamiin spiritum vi-
« vificantem. At non primum quod spirituale, scd
« quod animale, deinde quod spirituale. »

« Ita et resurrectio. » Ita, quomodo ? In magna
varietate. quemadmodum etiam manifestarunt ad-
ducta exempla. « Seminatur in corruptione. » In
superioribus loquens de seminibus,usus est dictio-
nibus qu corporibus aptantur : ut cum diceret :
« Non viviflcatur nisi mortuum fuerit ; » nunc au-
tem de corporibus loquens,utitur dictionibus que
aptantur seminibus, dicens : « Seminatur in cor-
ruptione. » Hoc autem ubique facit, exemplis ad-
aptans sermonem de resurrectione. Semen autem
dicit nunc,non quod in utero est, sed depositio-
nem corporum mortuorum in terra, ac si diceret :
Abjicitur in terra corpus mortuum in corruptio-
tionem, hoc est, ut corrumpatur.

5318 Bene autem dicit: « Suscitatur, » et non,
Producitur ne terre operationem esse existimes.
« Seminatur in ignominia. » Quid enim diffluente
cadavere deformius i sed suscitatur in gloria
incorruptionis. « Seminatur infirmitate. » Si-
quidem non polest caro vel ad quinque dies resi-

stere corruptioni : sed suscitatur in potentia in- ἢ

corruptionis et immortalitatis que deinceps a
nulla corruptione possit superari. « Seminatur
corpus animale. » Corpus dicit animale in quo
anima dominium habetac preesidentiam : spiri(ua-
le vero quod Spiritus sancti operatione locupleta-
tur. Quid igitur? diceret aliquis: an non etiam
nunc in quibusdam operatur spiritus ? Utique,
sed nunc quidem ob vite mutationem siepius quo-
que avolat, tunc vero semper adest. Aut animale
dicit terrenum ac grave, spirituale vero subtile ac
leve. — Corpus animale si quis consequenter ad
es que predicta sunt bec accipere velit, illud

iv φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ. Σπείρεται b
ἀτιμίᾳ, ἐγείρεται ἐν δόξῃ. Σπείρεται ἐν ἀσθενείς,
ἐγείρεται ἐν δυνάμει. Σπείρεται σῶμα ψυχικὸν,
ἐγείρεται σῶμα πνευματικόν, Ἔστι σῶμσ doy cn,
xai ἔστι σῶμα πνευματιχόν. Οὕτως καὶ γέγραπται
"Evéveso ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ᾿Αδὰμ εἷς φυχὴν
ζῶσαν, ὁ ἔσχατος ᾿Αδὰμ, εἷς πνεῦμε ζωοκοιοῦν,
'AAÀ' οὐ πρῶτον τὸ πνευματιχὸν ἀλλὰ τὸ (e
χικὸν, ἔπειτα τὸ πνευματικόν.

« Οὕτως xal ἡ ἀνάστασις. » Οὕτως. Πῶς; Ἕν
διαφορᾷ πολλῇ, χαθὼς καὶ τὰ παραχθέντα ἐδήλωοι
παραδείγματα. « Σπείρεται ἐν φθοξᾷ. » “Ἄνω περὶ
σπερμάτων λέγων, λέξεσιν ἐχρῆτο σώμασι ξεσοιϊ-
μέναις, ὡς ὅταν ἔλεγεν. « Οὐ ζωοποιεῖται, ἐὰν μὴ

(; ἀποθάνῃ, » νῦν ὃς περὶ σωμάτων λέγων, λέξεσι yt

ται σπέρματι πεποιημέναις. « Σπείρετα! pip b
φθορᾷ. » Τοῦτο δὲ ποιεῖ πανταχοῦ, ἐγγὺς τῶν πεῖν
δειγμάτων ἄγων τὴν περὶ τῆς ἀναστάσεως λέγε.
Σπορὰν δὲ, οὐ λέγει νῦν τὴν ἐν μήτρα, ἀλλὰ τὴν b
Y τῶν νεχρῶν σωμάτων ἀπόθεσιν, ὡς εἰ Dur
Καταδάλλεται ἐν γῇ τὸ νεχρὸν σώμα ἐν φθορᾷ, τονῖ-
ἔστιν, ἐπὶ τῷ φθαρῆναι.

Καλῶς δὲ εἶπεν, « 'Eqslpstat, » καὶ οὐ, Φύετει,
ἵνα μὴ νομίσῃς, τῆς γῆς εἶναι τὴν ἐργασίχν « Σπε»
ρεται ἐν ἀτιμίᾳ» Τί vào νεχρηῦ διαῤῥέοντος di-
ἐχθίστερον ; ἀλλ᾽ ἐγείρεται ἐν δόξῃ τῆς ἀφθερτίας,
« Σπείρεται, φησὶν, ἐν ἀσθενείῃ. » οὕπω γὰρ ἐμέ
βαι πέντε καὶ οὐχ ἴσχύει ἡ σὰρξ ἀντισχεῖν πρὸς
viv φθορὰν, ἀλλ᾽ ἐγείρεται ἐν τῇ τῆς ἀφθαρσίει
δυνάμει, ἀνάλωτος οὖσα λοιπὸν πάσῃ φθορᾷ. « Σπείρετει
σῶμα ψυχιχόν. » Voy xóv φησι σῶμα, ἐν ᾧ ἡ ψυχὴ τὸ x
ρος καὶ τὴν ἡγεμονίαν ἔχει" πνευματικὸν δὲ τὸ cir
τοῦ ἁγίου Πνεύματος χαταπλουτοῦν ἐνέργειαν. Τί vip
νῦν, εἴποι τις ἄν, οὐκ ἐνεργεῖ ἔν τισι τὸ Ἡνεῦμε;
Ναὶ, ἀλλὰ νῦν μὲν πολλάκις καὶ ἀφίπταται uite
ὀληθέντος τοὺ βίου, τότε δὲ σύνεστιν ἀεί, "H »-
χικὸν λέγει, τὸ γεῶδες καὶ βαρὺ, πνευμκχτικὸν δὲ, τὸ
λεπτομερέστερον xxi κοῦφον, --- [ΦΩΤ.) Σῶμα $e-
χιχὸν, εἴ τις ἀκολούθως τοῖς προειρη υένοις ἐχλαηθεῖν
ἐθέλοι ταῦτα, ἐκεῖνο οἶμαι εἰρῆσθαι νῦν ἀπλῶς, τὸ
θνητὸν ἀνθρώπου σῶμα, Τοῦτο γὰρ xai jv def

1
mL

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH.

880

νείᾳ, xai ἐν φθορᾷ, xal iv ἀτιμίᾳ σπείρεται, xai Α nunc simpliciter dictum esse opinor mortale ho-

θάπτεται ἐν τῇ γῇ. Τοῦτο οὖν τὸ θνητὸν σῶμα
ψυχικόν ἐστιν, ὅτι τοῖς ψυχ'χοῖς ὑπηρετήσχτο πίθε-
σιν. « Οὐδεὶς γὰρ ἀπὸ ῥύπου καθαρὸς, οὐδ᾽ ἂν μία
ἡμέρα ὁ βίος αὐτοῦ. » Καὶ γὰρ xa! ὅσαι σωματικαὶ
πράξεις, τὴν πηγὴν καὶ γένεσιν ἀπὸ τῆς ψυχῆς
ἔχουσιν, ὥστε τὸ τοῦ ἀνθρώπου θνητὸν σῶμα, εἶχό-
τως ἂν ψυχιχὸν χαλοῖτο. Σπείρεται οὖν ψυχικὸν,
ἐγείξεται δὲ ἀθάνατον ὅπερ ἐστὶ πνευματιχόν.
Πνευμχτιχὸν δὲ ὅτι οὐχ ἔτι τοῖς ψυχιχοῖς ὑπ πετή-
δει παθήματιν, οὔτε τὰ τῶν διχαίων, ἀλλ᾽ οὐδὲ τὰ
τῶν ἁμαρτωλῶν σώματα. Μᾶλλον μὲν οὖν xal πολ-
λὴν μεταμέλειαν, εἰ xal ἀνόντον ἐφ᾽ οἷς ὑπηρετή -
σαντο, ἕξουσιν. Ἐπειδὴ δὲ τὸ, « Σπείοεται, » πολ-
λάκις εἶπε, xal τὸ, « "Eqtipitat, » ὁμοίως, τί δέ

minis corpus: nam hoc et in corruptione et in
ignominia et in infirmatate seminatur ac sepelitur
in terra ; hoc ergo mortale corpus animale est,
qui animalibus subservit affectionibus. « Nemo
enim a sorde purus est. ne si unus quidem dies
sit vita ejus *. » Siquidem quotquot etiam sunt
actiones corporales, fontem ac originem habent
ab anima. ut máérito corpus hominis mortale
dicatur animale. Seminatur ergo mortale, sus-
citatur autem immortale, quod est spirituale ;
spirituale autem, quia jam non subservient anima-
libus affectibus, neque justorum. imo neque pec:
catorum corpora Magis itaque tunc inagna etsi
insensata ponitudine ducentur ob ea quibus

ἐστι τὸ σπειρόμενον, fj τὸ ἐγειρόμενον, οὐχ emt: p obsecuti sunt. Quoniam vero dixit sepius : « *e-

διὰ τοῦτο μετὰ ταῦτα ἐπήγαγε xai τοῦτο" « Σπεί-
ριται, λἔγων, σῶμα ψυχικὸν,» ὃς εἶπον ἐν φθορᾷ
Xil ἐν ἀτιμίᾳ καὶ ἐν ἀσθενείᾳ σπείρεσθαι,, ἀλλ᾽
ἐγείρεται σῶμα πνευματιχὸν, ὃ ἐν δόξῃ xal δυνάμει
καὶ idv ἀφθαρσίᾳ ἐγερθήσεται. Τὸ γὰρ ἀθάνατον
Χατὶ τὸν οἰκεῖον λόγον xal ἔνδοξον xal ἔντιμον καὶ
ἄφθαρτον, εἰ xal τοῖς ἁμαρτωλοῖς αἰσγύνης καὶ
ἀδοξίας, διὰ τὴν οἰκείαν μοχθηρίαν ὑπόθεσις γίνε-
ται. α Ἔστι σῶμα ψυχικόν.» Ἵνα μή τις εἴπῃ"
Πόθεν ἡμῖν εἰσάγεις σώματα διάφορα, καὶ λέγεις
ψυχικὸν καὶ πνευματιχὸν, φησίν. « Ἔστι σῶμα
πνευματιχὸν, xai ἔστ: σῶμα ψυχιχόν. » Οὐκ ἐγὼ
τοιγχροῦν xat' ἰδίαν ἐξουτίαν xai ἐπίνοιαν ταῦτα
λίγω, φησὶν, ἀλλ᾽ ἔτι καὶ πρὸ ἡμῶν εἴρηται. Ποθεν

δῆλον; φησὶν. Οὕτως γέγραπται, « Ἐγένετο ὁ

πρῶτος χνθρωπος ᾿Αδὰμ, εἰς ψυχὴν ζῶσαν, » Ὥστε C

ἔστι σῶμα ψυχικόν. Εἴτα ὃ ἔσχατος ἄνθρωπος, εἰς
πνεῦμα ζωοποιοῦν, ὥστε ἔστι xai. σῶμα πνευματιχὸν,
τὸ ἁρμόζον τῷ ζιυοποιοῦντι Πνεύματι, ᾿Αλλὰ τοῦτο
πόθεν ὀῆλον ; ὅτι ὁ δεύτερος ἄνθρωπος, εἰς πνεῦμα
ζωοποιοῦν. Ilógtv δῆλον ; ἐξ αὐτῆς τῆς τῶν πραγμά-
τῶν ἐν:ργείας. “Αλλως τε δὲ καὶ γέγραπται xal
τοῦτο * « Τὰ ῥήματα γὰρ, φησὶν, ἃ ἐγὼ λαλῶ,
πνεῦμα καὶ ζωή ἐστιν, » ὥστε χαὶ εἰς πνεῦμα
ζωοπο'εῖἶν τοὺς ἀχούοντας xxl πειθομένους αὐτοὶς.
El δὲ τοῦτο, δῆλον ὡς καὶ πνευματιχὸν οὗτοι ἐξουσιν
bv τῇ ἀναστάσει σῶμα, μυηχέτι δυνάμενον εἷς ψυχι-
κὸν τραπῆναι, ὥσπερ ἑνίοτε συμόχίνει ἔτι τῷ βίῳ
παρόντυν. « Ἐγένετο ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ᾽᾿Αζὰμ
εἷς ψυχην ζῶσαν. » Καὶ μὴ ἀπίστει͵ φησὶν, ὅτι τὰ

minatur, » et similiter « Suscitatur, » non dixit
autem quid sit quod seminatur aut suscitatur ; id-
circo post etiam id subjunxit, dicens : » Semina-
natur corpus animale, » quod dixi in corruptione et
ignominia et infirmitate seminari: sed suscitatur
corpus spirituale, quod in incorruptione et gloria
ac potentia suscitabitur. Ex propria enim ratione
quod immortale est, et gloriosum et honoratum ac
incorrupübile est: quanquam peccatoribus pro-
pter suam nequitiam occasio sit turpitudinis et
ignominie. 54 4 « Est corpus animale. » Ne dicat
aliquis: Unde nobis varia inducis corpora, et di-
cis animale ac spirituale ? ait: « Est corpus ani-
male et est corpus spirituale » Itaque non ego, in-
quit, propria auctoritate et imaginatione hac dico,
sed jam ante nos quoque dicta sunt. Et unde hoo
manifestum est ? ait. lta scriptum est: « Primus
homo Adam factus est in animam viventem 95, »
itaque est corpus animale. Deinde extremus homo
in spiritum vivificantem. itaque est et corpus spi-
rituale, quod quadret ac respondeat vivificanti spi-
ritui. Sed unde hoc manifestum est ? quia secun-
dus homo in spiritum vivificantem. Unde id con-
stat? Ex ipsa rerum operatione. Preterea autem et
hoc quoque scriptum est : « Verba enim que ego
loquor vobis, inquit, spiritus et vita sunt ?'. » In
spiritum igitur viviflcant audientes sibique obtem-
perantes : quod si hoc est, manifestum quod etiam
hi spirituale corpus habebunt in resurrectione,
quod amplius verti non possit in animale, sicut

vüv ψυχιχὰ ἡμῶν σώματα ἔσται τότε πνευματικά. D contingit interdum his qui in vita sunt. « Factus

Ἔχομεν γὰρ ἤδη τούτου τὰς ἀποδείξεις. Ὁ γὰ
᾿Αδὰμ ψυχικὸν εἴχε σῶμα, ὁ δὲ Χριστὸς πνευματι-
κὸν k7ys σῶμα, ὅλην δεξάμενον τοῦ ἁγίου Βνεύματος
τὴν παρουσίαν. Καὶ δηλοῖ, μείνασα ἐπ᾿ αὐτὸν ἡ πε-
βιστερά. Καθὸ γὰρ ἐστι xal νοεῖται ἄνθρωπος ὁ
Κύριος, ἔσχε τὴν τοῦ ΠΙαρχκλήτου ἐνεργειαν, χαί-
το: ἰδίου ὄντος αὐτοῦ τοῦ [ΠΙνεύμχτος, καθὸ ἐστι καὶ
νοεῖται Θεός. Σημείωται δὲ καὶ ζωοποιὸν τὸ Πνεῦμα
ὑπαρχειν. Καίτοι τῆς ἀχολουθίας ἀπαιτούσης sl-
πεῖν. « Εἰς πνεῦμα ζῶν,» καθὼς εἶπε ψυχικὸν,

est primus homo Adam in animam viventem. »
Nec diffidas, inquit, quin nostra corpora nunc
animalia futura sint spiritualia : jam enim hujus
nunc demonstrationes habemus. Nam Adam ani-
male habebat corpus.Christus vero spirituale habuit
corpus, quod totam Spiritus sancti suscepit pre-
sentiam : idque manifestat manens super ipsum
columba. Quatenus enim Dominus et est et intelli-
gitur esse homo, habuit Paracleti operationem :
atqui suus ac proprius erat spiritus, quatenus est

9 Job xiv, &, bsec. LXX. "5 Gen. u 7, "' Joan. γι, 64.

epiriturg exse vivificAn'*Tn : C'ümque expeteret sr-
τοῦς consecatio nt diceret : » in «piritam viren-
t^m. » sient de ani:nali dixerat. ^ In animam τ] τ Ὦ-
t^m, » ipse. dixit: « Vivificanem | — Corpus di-
citar spir.taale, non φανῇ} aut acreum. τοῖα 1
dicunt quidam,nempe quod snim* tale corpus ac-
dpient in resarrectione quorum unus Origenes ;
sed spirítaale dicitar quod omnem percipit Spiri-
tus sanc'ioperationemac participalionem: quem-
admodurm vas appe!latar vinarium aut. olearium
quod illa in να recipit. Pariforiaiter ergo et animale
vocavit quod per animam et non per spiritum in-
habitatur, — Alio modo. Corpus vocatur spiritua-
le, quia deinceps 'corruptionis ponderibus subje-
cium non crit, sed incorruptione $325 οἱ gloria
ornatum. Eadem ergo caro cum eadem figuraresur-
git, sensum gerens nonamplius subjectum affectio-
nibus, sed spiritus operalionibus, ut qua ad glorio-
siorem ac sublimiorem transierit constitutionem,
ut dictum est : consumpta vili corruption^ a splen-
dore incorruptionis. « Extremus Adam in spiri-
tum vivificantem. « Hoc scriptum non est, sed
quod consequitur dicit tanquam scriptum esset.
« At non primur quod spirituale » Sed non prius
factum est spirituale, sed animale. Non casus ac
trangressio animalis occasio luit incarnationis,
dicit spirituale.

XT, 41.50. « Primus homo de terra terrenus ;
« s«cundus homo ipse Dominusde calo. Qualis ter-
« renus, tales et terreni : et qualis celestis, tales
« et celestes, Et quemadmodum gestavimus imagi-
« nem terreni,gestabimuset imaginem celestis.Hoc
e autem dico, fratres, quod caro et sanguis regniDei
«hmreditatem consequi non possunt, neque corru-
e ptío incorruptibilitatis hereditatem accipit. »

Expleto de resurrectione sermone ad exhorta-
tionem venit, ut studiose conversentur, et ait :

duin ex 'eria erit ideo et torrenus erat, id est,
gravis Secun Iussero Adamipse Dominus de callo :
nam cudestis erat Deus Verbum. Quanquam eniin
corpus ipsius ejusdem erat nobiscum substantii; a
prustantiore tamen, nempo divinitate dicit ipsuin
curlesto, — Allo modo. Primus homo terrenus erat,
non qui et terra productus ait (ita enim omnes ter-
reni sunt, et pristerea nullus accusari posset qui e
terra productas esset), sed de terra dicit, id est,
ferrenus nc carnalis, et terrena sapiens. Secundus
voro sublimis totus ac caestis, nullaque terreno-
rut nota gravatus. Qualis igilur erat is qui scip-
sum per oa qua agebat. ac. sentiebat. terrenum
reddidit : talo « erunt et qui ad ipsius imitationem
vivunt, hoc est terreni: οἱ omnibus his obnoxii
affectilonibu«, quibus versimile est. affectos esse
Mos qui terrm selpsos affixerunt. Et qualis erat is
qui sam in terra. conversutionem, sublimem et
cuxlestem puramque instituit. 8926 tales erunt et
qui ad initntionem celestis illius instituti, quan-

utque corpori uniretur Deus verbum, qu

C

OECCMEXII TRIOCUE EPISCOPI
sc intillizitar ^*»» Deus. Animadsert? aatem et A αὐτὸς

εἶξε "μοτον». — [MESO0S ; Lear

« - [E . - - 2 .
TÓW437UVA, UV» T$ 8EITLUSDÉS GIRL EDDACE.,
Afeeg.ziceuz, WI τοῦτον 1: Ζ. 2: eom

nj Tear. ὧν £2cr» εἴς X3. T τες
T»"i2AX-aU» λένετε. τὸ gv» TATE? τῷ

D::az-724 tL» &»izT&:z» χὰ: — z520tp0-m.
οἷντοῦν x3: £3]LZy? ταξς XZAIUUED τὸ

Πνεΐπαπτι ὅτ $:2:x9204
UG» χαλεὶ τὸ urx
25.23; ὀπκυξίξτον., i451 -»R
X:X021, μένυν. οὖν ἡ ς
τὰ 32 αὐτοῦ ums, prx:
572313 τὸ ἐμπ 29s, ἄλλα πὸ τοῦ liw.
ὀξυτέραν μεταδλλλουτα xri
ὡς εἴρττα:, τῆς τακεινώτα
λαμπρότετος τῆς ἀφθπρει
σης. ἔ- 'ASX; εἰς τνεῖμι
0:07». » Τοῦτο οὐ γέγρατταε, αλλὰ τὸ m
ἀχύλουϑον γενόμενον, ὡς τεγρχαμἔνον φΥ 15. ε
οὗ -ὸ χύν » ᾿Αλλ οὐ
γέγονε τὸ rotos, ἃ τὸ (yir.
τοῦ ψυχικοῦ ἔχπτωσις χα! παςζόαλσις, τῆς πὶ
πρήςατις Ὑξτονξ, τοῦ b«j
σώμττ: τὸν Θεὸν Aóqov, ὃν xai λέγει fry
x51.

76:13.
27,47 7T,

z £1:

“τοῦ

6 v4

-
*
1

πρῶτον TAX

*
xat

0201, εως

'O πρῶτος ἄνθρωπος ix γῆς χοϊχὸς, ὁ
ἄνθρωπος, ὁ Κύριος ἐξ οὐρανοῦ. Οἷος ὁ
τοιοῦτοι xai οἱ χοῖκοί. Ka: οἷος ὁ
τοιοῦτοι xai οἱ ἐπουράνιοι. Kai χαθὼς
τὶν εἰχόνα τοῦ χοϊχοῦ, φορέσομεν xai
τοῦ ἐπουρανίου. Τοῦτο δὲ φημι,
χαὶ αἷμα βασιλείαν Θεοῦ χληρονομῖῆσαι οὐ
Οὐδὲ ἡ φθορὰ τὴν ἀφθαρσίαν χλη»ονομεῖ.

Πληγώσας τὸν πεοὶ τῆς ἀν:στάσεως ])
παναίνετιν ἦλθε πολιτε ἀρίστης,
'A23g. ἐκ γῆς Tv τοιγαροῦν zal χηνὸς

χα!
ἦν.

,
"aq f

γήζος καὶ 822:q Ὄ 9i γε δεύτετος ᾿Αὐὰῃ
ρος ἐξ οὐρανοῦ. Οὐράνιος γὰρ ὁ θεὸς λόγος.
xi! τὸ σῶμο αὐτοῦ ὁμοούσιον ἡμῖν, ἀλλ' ἃ

“είἰττονος. τουτέστι, τῆς θεότητος, οὐρέναν
λέγει, — λλλως. Ὃ πρῶτος ἀνθοώπος τῇ
οὐ τὸ ἐκ γῆς παρῆχθαι (οὕτως γὰ»ν πάντες
καὶ ἔτι οὐχ ἂν τις αἰτιάσαιτο τὸ ἐχ γῆς
ἀλλ᾽’ ἐκ γῆς φησι, τουτέστι, γέϊνος xz
χαὶ χάτω φρονῶν, Ὃ δὲ δεύτερος, μετάροις
χαὶ οὐράνιος, xal μηδεμιζ τῶν γηΐνων xridi
νόμενος. Οἵος τοιγαργῦν ἦν ὁ χοϊκχὸν inni
iotóvtt xal ἔπραττε τοτήσας, τοιοῦτι ἢ
xal οἱ T26q μ΄μησιν ἐχείνου βιοῦντες,
Xotxol, καὶ πόσχοντες 03 εἰχὸς πάτχειν, τοὺς
λώταντας ἔχυτοὺς τῷ yoi. Καὶ οἷος ἦν ὁ!
σιον χαὶ οὐρλνίον xai
πολιτείαν ἐνττησάμινος, τοιοῦτοι ἔσοντα! π
πρὸς διοίωσιν, χαρόσον ἐττὶν ἀνθρώποις ὁ
ἐχείννς τὴς εὐρανίου διαγωγῆς πολιτοτε

x.

χκαθχοὰν τὴν ἐπὶ γῆς

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

890

ιν, ἐπουρένιοί τε ἔσονται, χαὶ τῶν ἀξίων A tum hominibus possibile est, conversati fuerint,

Ὑερὼν ἀπολαύσουσι. « Οἵος ὁ χοϊχὸς, τοιοῦτοι
ζοϊχεί, » Gtoc, φησὶν, ὁ χοϊχὸς ᾿Αδὰμ, τοιοῦτοι
πάντες οἱ γήννο!, τουτέστιν, οἱ ὅλοι τῆς γῆς
αἱ ποὺς αὐτὴν ἑπτονη μένοι ἀποθανοῦνται τὸν
θζνατον τὸν διὰ τῆς ἀμαρτίαςε. Οἱ Bi γε
ὶ γινόμενοι Χριστοῦ κατὰ τὸν Παῦλον, ἔσον-
ὁ ἐπουράνιος, χαθὼς xai ἀνθρώποις ἐφιχτόν.
itv γὰρ, φατὶν αἱ Καθολικαὶ, ὅτι ἐὰν φανῇ,
αὐτῷ ἐσόμεθα. » — « Ka! χαθὼς ἐφορέσαμεν. »
ἢ, Καθὼς τὰ φαῦλχ ἐπράξαμεν (ταῦτα Ὑὰρ
τοῦ yolxo3), φορέτομεν χαὶ τὴν εἰχόνα τοῦ
ioo Χριστοῦ, τουτέστιν, ἀγαθοεργοῦντες,
αηταὶ αὐτοῦ γινόμενοι χατὰ τὸ ἐγχωροῦν.
xx! αὐτὸς ἀλλαχοῦ φησι, « Μιμηταί μου
, καθὼς χαγὼ Χριστοῦ.» — « Τὴν εἰχόνα
χοῦ.» Ἢ εἰχὼν τοῦ χοϊχοῦ ᾿Αδὰμ, τὸ, « Γῆ
εἷς γῆν ἀπιλεύσῃ. » Ἡ εἰχὼν τοῦ ἐπουρανίου
j, ἣ ix νεχρῶν ἀνάττασις χαὶ ἀοθαρσία.
ὁ ἐν ἁγίοις Μεθόδιος ἐν τῷ llepl ἀνχστά-
Nu. « Φορέτομεν xal τὴν εἰκόνα τοῦ ἐπου -
» Τὸ, dootzousv, εἰ μὲν διὰ τοῦ, o, βραχέος
)»w, ποοαγόρευσ'ς ἐστιν ἐξ ἀχολουθίας λη-
τ. μέλλοντος, xa! ἀποφάνσειυς ἅμχ δύναμιν
σα, τγυτέστι, ΠΠντως φυρέσομεν τὴν εἰχόνα
γυφανίου, ὥσπερ ἐφορέσαμεν xal τὴν sixóva
ἴχοῦ. Καὶ εἴη ἂν εἰχὼν μὲν τοῦ χοϊχοῦ ὁ
, εἰκὼν δὲ τοῦ ἐπουρανίου ἡ ἀνάστασις καὶ
"σία. Ὃ τε γὰρ ᾿Αδὰμ, διὰ τοῦ θανάτου εἰ-
τι, Αὐτὸς γὰδ xai πρῶτος τῶν ἄλλων, αἴτιος
εἶν γέγονε, καὶ ὁ Δεσπότης Χοιστὸς πάλιν,
{ ἀναστάσεως xal τῆς ἀφθαρσίας εἰχονίζεται,
τὲ Yàp πρῶτης ἀνέστη σαρχὶ, νιχήσας τὸν
, χαὶ τῷ γένει παντὶ τῶν ἀνθρώπων τὴν
t xal ἀφθαρσίαν ἐπήγαγεν. El δὲ τὸ, φυρέ-
διὰ μαχροῦ γραπτέον ἐστὶ τοῦ, ὠ, παραίνεσίς
,᾿συμδουλὴ ἐπ᾽ ἀρετὴν, xal ἔνθεον πολιτείαν.
μὲν, φησὶν, ἐνδυσώμεθα τὴν εἰχόνα τοῦ
Loo. ἵνα χληρονομήσωμεν τὴν οὐράν ον βχ-
,, Καὶ εἴ ἂν εἰχὼν μὲν ἐνταῦθα y^ «05 λαμ-
rm, Gl πράξεις αἱ πονηραὶ, καὶ βοιθυυσαι
X γέννα xal σαρχιχὰ πίθη. Ταῦτα γὰρ μορ-
ἱ Xzpaxtrp (e: τὸν ἁμαρτωλὸν, ὃς ἐστι χοΐ-
«ov δὲ ἐπουρανίου, τὸ ὑψηλὸν xxl μετάοσιον
λιτείχς, xal ἡ χτῆσις τῶν οὐρανίων ἀρε-

| οὖν ἅμα καὶ ἐντρέπων, Φορέσωμεν τὴν
τοῦ ἐπουρανίου, χτησώμεθι πολιτείαν ὑψοῦ-
ἃς πρὸς οὐρανόν. Οὐ γὰρ αἰσχύνεσθε οὐδὲ
πεσῆε, ὅτι τὴν μὲν εἶχόνα τοῦ χοϊκοῦ προ-
ἐφορίσαμεν. χαίτοι χατασπῶσαν ἡμᾶς, xai
ιλείας τοῦ Θεοῦ ἀναξίους ἀποοαίνουσαν, πρὸς
᾿χόνα τοῦ ἐπουρανίου ἔτι μέλλομεν xal ἀνα-
t9x ; Σπουδάσωμεν ταύτην ἐνδύσασθαι, ταύ-
λῶται τὴν οὐράνιον πολιτείαν. ἴλλλως q32

τυχεῖν τῆς οὐρανίου βασιλείας. « Τοῦτο

oan. 1u, ῶ. ἢ I Cor. ΣΙ, 1. 59. Gen. n1, 19.

hoc est, ceelestes erunt. etfruentur dignis se pre-
miis. « Qualis terrenus, tales et terreni. » Qualis,
inquit, terrenus Adam tales erunt omnes terreni :
hocest,qui toti sunt ipsius terre οἱ οἱ adheren-
tes,morte intellectuali, que propter peccatum est,
morientur. Christi autem imitatores juxta Paulum
erunt ut celestisille, quatenus hominibus conces-
sum est. «Scimus enim, aiunt catholice Epistolae,
quod si apparuerit, similes ei erimus 55. « — « Et
quemadmodum gestavimus. » Hoc est, sicut prava
operati sumus, nam illa sunt imago terreni. gesta-
bimus et et imaginem coelestis Christi : hoc est.bo-
na operantes, eju-que facti imitatores quantum
conceditur : quemadmodum et ipse alibi dicit :
« Imitatores mei estote sicut et ego Christi **. » —
« Imaginem terreni. * [mago terreni Adam est il-
]ud: « Terraes,etin terram reverteris 99. » Imago
celestis Christi et resurrectio ex mortuis et in-
corruptio. lta habet divus Methodius l:bro De re-
surrectione. « Gestabimuset imaginem coelestis. »
Si legatur φορέσομεν. id est, gestabimus, ut per o
breve scribendum sit, vaticinium est sumptum ex
consequentia ejus quod futurum est, simulque
vim explet et asserlionis : hoc est, Gestatimus
omnino imaginem coelestis, sicut gestavimus ima-
ginem terreni. Et esse poterit, imago quidem ter-
reni, mors: imago vero ccelestis, resurrectio ac
incorruptio. Effigiaturenim dam per mortem ; si-
quidem ipse quoque primus fuitaliis moriendi prin-
ciptum.Rursumque Dominus Christus per resurre-
ctionem etin incorruptionem effigiatur Nam et ipse
primusincarnesurrexitdevicta morte, et universo
hominum generi resurrectionem et incorruptionem
stabilivit. Si vero φορέσωμεν, hoc est geslemus,
per o magnum scribendum sit, adhortatio est et
consilium ad virtutem ad divinam conversationem.
Gestemus,inquit siveinduamusimaginem coelestis,
ulLccieslis regni hereditatem accipiamus. Et nunc
esse poterit, imago quiGem terreni que sumitur,
prava; actiones deprimentes ad terrenas et carna-
les affectiones. Hic 527 enim flgurant ac de:i-
gnant peccatorem qui terrenus est: imago vero
celestis, excelsum ac sublime quod in conversa-
tione est, et acquisitio celestium virtutum.

Dicitergosimuletiam adhortans: Gestemus ima-
ginem illius celestis, acquiramus conversationem
quie nos ad celum sublevet. Utrum enim non
erubescitis neque occultamini, qui terreni quidem
illius imaginem prompto animo gestaverimus,
quanquam nos deorsum traheret, atque regno Dei
indignos exhiberet: ad imaginem autem illius cc-
lestisadhuc cunctemur ac differamus ? Studeamus
ac festinemus hancinduere,hancemulari celestem
ccnversationem ; neque enim alio modo contingit

891

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI.

nancisci regnum celeste. « Hoc autem dico, fra. A δέφημι, ἀδελφοί. » Διὰ τοῦτο, φησὶ, ταῦτα εἶτον,

tres. « Propterea, inquit, hec dixi, ut discatis quod
caro et sanguis, hoc est, pravi actiones, non pos-
suntregni Deicorisequi hereditatem Id etiam quod
ait : Hoc autem dico. fratres, ad variam accipielur
interpretationem ejus quod praecessit : « Quemad-
modum gestavimus imaginem terreni, gestabimus,
sive gestemus, imaginem coelestis. » Aut enim ex-
hortationis sive consilii causa erit. ut sit sensus :
Propterea vos admoneo acsuadeoad heec facienda,
ut regni coelestis hereditatem accipiatis : quoniam
carnales et qui suos affectus sequuntur, regni Dei
hrereditatem non accipient. Neque enim natarale
aut consentaneum est ut qui seipsum corrupit aut
contaminavit immunditiis. eorum premia heredi -
tate possideat qui affectionibus carent aut ab eis
corrupti non sunt. Si vero hoc acceperimus ut ra-
tionem interpretationis date per modum docendi,
nempe quod omnino erit resurrectio, etiam hoc
modo magnam habebit consequentiam.Rationabi-
lius enim est ut, Hoc autem dico, resurrectionem
astruat : lllud vero, « Hereditatem consequi non
possunt ; » in lationem sermonem sumatur. Id quod
moritur, heereditario jure possidetur: quod autem
vivit, possidet : corpus itaque quod moritur, non
possidet incorruptionem ac regnum colorum : sed
ipsum ab his possidetur, ut flat incorruptibile re-
gnique susceplivum. « Neque corruplio incorru-
ptibilitatis hereditatem accipiet. » Corruptionem
diciunt vitium, tanquam corrumpens anime gene-
rositatem. Nequaquam ergo corruptio haereditatem
incorruptibilium accipiet ac 84S honorum regni,
que semper eodem modo conservantur.

XV, 51-53. Ecce mysterium vobis dico. Non omnes
quidem dormiemus, omnes tamen immutabimur ín
puncto temporis, in momento oculi, in extrema tuba.
Canet enim, et mortui. suscitabuntur incorrupti, et
nos immutabimur. Oportet enim corruptibile hoc in-
duere incorruptibilitatem, et mortale hoo induere
immortalitatem.

Quod arcanum est dicit. Ostendit autem quem
erga ipsos gerat amorem, revelando eis que oc-
culta sunt. « Non omnes quidem dormiemus » Ne
ob hoc. inquit, de resurrectione diffidas, quod mo-
riendum sit, corpusque dissolvendum : nonnulli
enim tunc reperientur qui ne moriantur quidem,
attamen hoc non satis erit illisad ressurrectionem,
nisi immutentur et ad immortalitatem transeant.
Et quemadmodum nihil illis confert ad resurrectio-
nem non mori, ita neque nobis nocebit mori. Alii
vero aiunt illum dixisse: Non dormiemus,de longa
morte, quasi corruptione ac dissolutione opus esset.
Siquidem inindivisibili sive puncto temporis, et in
momento oculi sive nictu et motu subitoque im-
petu et mori et resurgere, ne dormitionem quidem
esse dicunt. « In puncto temporis, in momento
oculi. » An ne etiam hoc modo intelligere licebit?
sed pauca ante intellectum narranda sunt. Evange-

ἵνα μάθητε ὅτι σὰςξ xai alium, τουτέστιν, αἴ πονν αἱ
πράξεις, οὐ δύνανται τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ xÀv20vo-
μῆσαι. — [ΦρΤὶ ] Καὶ τὸ, « Τοῦτο δέ φημι, ἀδελφοὶ, »
πρὸς τὴν διάφορον ἑρμηνείαν τοῦ, « Καθὼς ipopi-
σαμεν τὴν εἰχόνα τοῦ χοϊκοῦ, φορέσομεν fj φορίσωμεν
καὶ τὴν εἰχόνα τοῦ ἐπουρανίου, ἐαληφθήσεται. »
Ἤ γὰρ τῆς προτροπῆς καὶ συμθουλῆς ἐστιν αἰτία,
ὅτι Διὰ τοῦτο παραινῶ Óuiv xxl συμθουλεύω
ταῦτα ποιεῖν, ἵνα τὴν τῶν οὐρανῶν κληρονομήσητι
βασιλείαν, διότι οἱ σαρχιχοὶ xai ἐμπαθεῖς, βασι-
λείαν θεοῦ οὐ κληρονομήσουσιν. Οὐ γὰρ ἐστιν
φύσιν Tj ἀκολουθίαν ἔχον, ἵνα ὁ καταφθεί:ας xai

ταῤῥυπώσας ἑαυτὸν ταῖς ἀχαθαρσία:ς, τὰ τῶν
ἀπαθῶν xxi μὴ κχαταφθαρέντων τοῖς πάθεσι vios
κληρονομήσῃ. Εἰ δὲ τῆς δογματικῶς εἶρν μένης
ἑρμηνείας αἰτίαν αὐτὸ ἐχληψόμεθα, τουτέστι τῆς,
ὃτι ἔσται πάντως Jj ἀνάστασις, χα! οὕτως πολλὴν
τὴν ἀχολουθίαν ἕξει. Συλλογιυτικώτερον γὰρ τὸ,
« Τοῦτο δέ φημι, » τὴν ἀνάστασιν εἴη ἂν χατασκευᾶξον,
Τὸ δ᾽ ὅπως, ἐν τοῖς πλατικωτέροις. « ληρονομῆσει
οὐ δύνανται. » Τὸ ἀποθνῆσχον χληρονομεῖται, τὸ δὲ
ζῶν xÀmpovouti, Διὸ οὐ τὸ ἀποθνῆσχον σῶμα χλη-
ρονομεῖ τὴν ἀφθαρσίαν xal τὴν βασιλείαν τῶν οὐρ;»
νῶν, ἀλλ᾽ αὐτὸ ὑπὸ τούτων χληρονομεῖται, sk τὸ
γενέσθαι ἄφθαρτον xal δεχτιχὸν τῆς βασιλείας. « Οὐδὲ
à φθορὰ τὴν ἀφθαρσίαν χληρονομεῖ. » Φθοράν φησι,
τὴν χαχίχν, ὡς καταφθείρουσαν τὸ τῆς ψυχῆς
εὐγενές, Οὐχ ἂν οὖν ἡ φθορά κλτρονομήσει τὲ
ἄφθαρτα, xal ἀεὶ ὡσαύτως ἔχοντα τῆς βασιλείες
ἀγαθά.

Ἰδοὺ μυστήριον ὑμῖν λέγω. fiivvec μὲν d
κοιϊμηθητόμιθυ, πάντες δὲ ἀλλαγησόμεθα b
ἀτόμῳ, ἐν ῥιπῇ ὀφθαλμοῦ. ἐν τῇ ἐσχάτῃ ed
πιγγι. Σαλπίσει γὰρ, καὶ οἱ νεχροὶ ἐγερθήσονται
ἄφθχςτοι, καὶ ἡμεῖς ἀλλαγησόμεθα. Δεῖ γὰρ τὸ
φθαρτὸν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀφθαρσίαν, καὶ τὸ
θνητὸν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀθχνασίαν.

᾿Απόῤῥυητόν φησι. Δείχνυσι δὲ τὴν πρὸς αὐτοὺς
ἀγάπην, ἐχ τοῦ ἀπόῤῥητα αὐτοῖς ἐχλέγειν. « Hie
τες μὲν οὐ χοιμηθησόμεθα. » Μὴ διὰ τοῦτο, φησῖν,
ἀπίστει τῇ ἀναστασε:, διὰ τὸ μέλλειν ἀποθνήσκειν
xa! διαλύεσθαι. Εἰσὶ ὙΧ0 τινες τότε εὑρισχόμινοι,

D οἵ οὐ μὴ ἀποθάνωσιν, ἀλλ᾽ ὅμως οὐχ &zxkrtt αὐτοῖς

τοῦτο εἰς τὴν ἀνάστασιν, ἐὰν μὴ ἀλλαγῶσι καὶ εἰς
ἀθανασίαν ἔλθωτι. Καὶ ὥσπερ ἑκείνοὶς οὐ συμβάλ-
λεται πρὸς τὴν ἀναστασιν τὸ μὴ ἀποθανεῖν, οὕτως
οὐδὲ ἡμᾶς βλάψει τὸ ἀποθανεῖν. ἽΛλλοι δὲ τὸ, « Οὐ
χοιμηθησόμεθα, » φασὶ, περὶ τοῦ μακροῦ 6rvites
αὐτὸν εἰρηχέναι ὥστε φθορᾶς xai διαλυσεως δεηθδῆ-
ναι. Τὸ γὰρ ἐν ἀτόμψ, ἤγουν ἐν στιγμᾷ, ἐν bii
ὀφθαλμοῦ, ἤγουν φορᾷ «αἱ χινήσει, val ὁρμῇ ix*-
θανεῖν xal ἀναστῆναι, οὐδὲ χοίμησιν εἶνχι φασι’.
« "Ev ἀτόμῳ, ἐν ῥιπῇ ὀφθαλμοῦ.» "Apa μὴ iv καὶ
οὕτως νοῦῆσαι ; μιχρὰ δὲ προαφηγητέον τοῦ νοήματος,
Ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννῃς, φησὶν ὧν τῇ ᾿Αποκαλύψει,

COMMENT. IX EPIST. 1 AD CORINTH.

898

oq τοῖς ἀνθρώποις, μὴ ὑφ᾽ iv πᾶσιν ἐπάγε- A lista Joannesait in Apocalypsi *! flnem hominibus

ἀλλὰ κατὰ μέρος ἐλέῳ Θεοῦ, ἵνα τῶν ποώτων
υμένων, οἱ ὑπολιμπανόμινοι τῷ φόδῳ τῶν
αλωθέντων εἷς μετένοιαν ἔλθωσι. Λέγει δὲ τὸ
t τοῦτο ἐν τῇ λύσει τῆς ἐδδόμης σφραγῖδος τοῦ
γυ. Ὧν οὕτως ἐχόντων, νοήσεις τὸ « Ἐν ἀτόμῳ »
'Ev ῥιπῇ ὀφθαλμοῦ, » χατὰ χοινοῦ εἰρῆσθαι,
ρὸς τὰ δύο ἁρμόζειν, (vx ἦ οὕτως" []ΐντες
οὐ κχοιμηθησόμεθα, οἷον ἀποθανγύμεθα ἐν
» ἐν ῥιπῇ ὀφθαλμοῦ, διὰ τὸ «κατὰ pi-
ιἄγεσθαι τὸ τέλος, χατὰ τὸν λόγον τῆς 'Amo-
πως πάντες μέντοι ἀλλαγησόμεθβα ἐν ἀτό-
lv ῥιπῇ ὀφθαλμοῦ, ἐν τῇ ἐσχάτῃ σάλπιγγι.
ἐν Ὑὰρ πρῶται σάλπιγγες ἑπτὰ οὖσαι xati
ἱποχάλυψιν, οὐχ ἐγείρουσι τοὺς νεχροὺς, ἀλλὰ
᾿οῦσι τοὺς ἀνθρώπους. ἩΙ δὲ τελευταία ciÀ-
ποιεῖ τήν τε ἔγερσιν καὶ τὴν ἐναλλαγὴν τῶν
ναστάντων ἐν ἀτόμῳ xal ἐν ῥοπῇ ὀφθαλμοῦ
|j κτίσει, Καὶ γὰρ xal d χτίσις ἀλλαγήσεται
ϑχρᾶς, εἷς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέχνων
Ἰεοῦ, χαθὼς ἐν τῇ πρὸς Ῥωμαίους εἴπεν. « Ἐν
)». » Καὶ τὸ παράδοξόν φησιν, ὅτι τοσαῦτα θαύ-
ἐν ἀχαριαίῳ ἔσται χρόνῳ ἅμα τῇ τῆς σάλπιγο
(ἢ. — ἐρώτησις. ᾿Επειδὴ κατά τινα τῶν ἄντι-
»y περιέχεται τοῦ ᾿Αποστόλου, « Hzvtto piv χοι-
τόμεθα, οὐ πάντες δὲ ἀλλαγησόμεθα. » Κατά τινα
Ὅτι πάντες μὲν οὐ χοιμηθησόμεθα, πάντες δὲ
ησόμεβα, » παραχαλῶ μαθεῖν ποίαν δεῖ τῶν ἐχ-
ν ἔγχρῖναι, καὶ τί τὰ ἐκ τούτων δηλούμενα. —
ϑισις. Οἶμαι ὅτι καθ᾽ ἐχχτέρχν τῶν ἐχδόσεων"
| καὶ τὰ ἀρχαῖα τῶν ἀντιγράφων, τὰς δύο
(ηυσιν' εὐσεδῶς δέ τις ἐχλαμόάνων, τοῦ ἀπο-
«οὔ οὐχ ἀποπετεῖτχι σχοποῦ᾽ χατὰ μὲν οὖν τὸ,
τες χοιμηθησόμεθα, οὐ πάντες δὲ ἀλλαγησό-
» οὕτω χρὴ νοεῖν, ὅτι πάντες μὲν, τὴν διὰ
ου χοίμησιν ὑπομενοῦμεν, οὐ πάντες δὲ τὴν
xai τὴν παῤῥησίαν ἀνταλλαξόμεθα, ὅπερ αὐὖ-
ἱπόστολος ἐν ἄλλῳ τίθησι φάσχων σαφέστερον,
sp xzl ἐνδυσάμενοι, οὐ γυμνοὶ εὑρεθτησόμεθα, »
δὲ τὸ, e Οὐ πάντες μὲ χοιμηθησόμεθα, πάντες
λαγησομεθα, » οὕτω χρὴ ἐχδέχεσθα:, ὅτι μὲν οὐ
θησόμεθα τὴν χοονικὴν χοίμησιν, ὥστε δεηθῆ-
φῆς καὶ λύσεως τῆς εἰς φθαρὰν, ἀλλὰ σύντομον
ἄνατον οἱ τότε εὐρισχόμενοι ὑπομετοῦσι, μὴ
γοι χρονιχΐς χοιμήσεως, διὰ τὴν παραυτίχα
m» ἀνάστατιν, πάντες δὲ ἀλλαγήσονται, τουτ-

non simul omnibus induci, sed Dei misericordia
paulatim ac pedentium : ut prioribus pereuntibus,
qui relinquuntur, timore prius consumptorum ad
resipiscentiam veniant. Loquitur autem ob dogina
de solutione septimi sigilli libri. Que cum ita se
habeant, intelliges quoddicitur : » In puncto tem-
poris et in momento oculi. » communi modo di-
ctum esse, et ad duo aptari sive referri, ut sit hic
sensus : Non omnes quidem dormiemus sive mo-
riemur in puncto temporis, in nictu oculi, eo quod
sensim inducatur mox juxta verbum Apocalypsis:
Omnes tamen immutabimur in puncto temporis,
in momento oculi, in extrema tuba. 529 Prime
siquidem tubm. cum septem essent juxta Apoca-
lypsim, non suscitant mortus, sed conflciunt ac
interimunt homines : extrema vero tuba suscitabit
acimmutabit eos qui jam resurrexerint in puncto
temporis etin momento oculi una cum creatura.
Nam et creatura immutabitur a corruptione in
libertatem glorie filiorum Dei, sicut in Epistola ad
Romanos dixit **. « In puncto temporis. » Rem
etiam admirandam dixit quod tanta miracula im-
perceptibili erunt tempore simul cum sonotubz :
— Interrogatio Quoniam juxta quedam exempla-
ría, habentur hec Apostoli verba : « Omnes qui-
dem dormiemus, at non omnes immutabimur. »
Secundum nonnulla vero : « Non omnes quidem
dormiemus, omnes tamen immutabimur ; » precor
doceri utram editionum eligere oporteat, et quod
per heec signiflcetur. — Responsio.Opinor quodjuxta
utramqueeditionem,quandoquidem vetera quoque
exemplaria utramque continent, si quis pie acci-
piatnon excidetab intentione Apostoli.Itaque juxta
illud quidem « Omnes dormiemus,at non omnes im-
mutabimur, » ita intelligere oportet, quod omnes
sane per mortem dormitionem ac somnum tolera-
bimus : at non omnes ad gloriam ao libertatem
immutabimur : quod ipse Apostolus alibi ponit, di-
cens apertius : » Si tamen vestili. non nudi inve-
niemur 9. » Juxta hoc vero : « Non omnes qui-
dem dormiemus omnes tamen immutabimur, » hoc
modo oportet accipere, quod non dormiemus sane
diuturna dormitione,ut opus sit sepulcroac solu-
tione ad corruptionem, sed brevem mortem susti-
nebuntquodtunc reperientur: quibus nonerit opus

ἰφθαρσίαν ἐνδύσονται. « Σαλπίσει γάρ. » Εἴτα ἢ diuturna dormitione, propter factam subito resur-

ὄπιστον δειχνὺς τῶν γινομένων, φησί" « Σαλ-
γὰρ, 5» ἣ σάλπιγξ ἐκείνη ἡ φοδερὰ, « xai οἱ νεχροὶ
ἦσονται, » δηλονότι ἐνηλλαγμενοι xai. áofop-
αἱ ἡμεῖς, τουτέστιν, οἱ χαταλαμδανόμενοι τότε
€ περὶ ἐχείνων γὰρ, οὐ περὶ ἑἔχυτοῦ rov
μεῖς τοιγαροῦν ἀλλαγησόμεθβα. Ἐπὶ τού-
Xp οὐκ ἔσται σις, τῶν μηδὲ κχοιμνθέντων,
μόνον ἐναλλαγή. Ol μὲν νιχοοὶ οἱ προλποθα-
. ἐγερθήσονται ἄφθαρτοι, οἱ Cb ζῶντες τότε
γερθήσονται; Μόνον ὡς ἐν ῥοπῇ ἀλλαγήσονται

rectionem ; omnes tamen immutabuntur, hoc est,
induent incorruptionem. « Canet enim. » Deinde
fide dignum ostendens id quod de his que fient
dictum est, ait: Canet enim tuba illa tremenda:
et mortui resurgent, » immulati videlicet et incor-
rupti ; etnos,hoc est,qui ad id tempus relinquimur
viventes ; nam de illis etnon de seipso dicit: e et
nos igitur immutabimur. » In his enim non erit
suscitatio : cum non dormierint, sed tantam im-
mutatio. $89 Mortui quidem qui antea mortui

|poc. vi, vrit, TZ, x, xr, 53 Rom. vus, 41. ** TI Cor. v, 3.

ess GECUMENII TRICCJE EPISCOPI. t
fuerant, suscitabuntur incorrupti, at íi qui tunc A εἰς ἀθανασίαν. e Δεῖ γὰρ τὸ ςθα- τὸν τοῦτο. 'B;

vivent, quomodo suscitabuntur ? solum velut in
momento immutabuntor ad immortalitatem.
« Oportet enim corruptibile hoc. » interpretatus
est quid sibi velit immutatio. Immutari, inquit, a
immortalitatem.

XV, δέ 51. Cum autem corruptibile koc. induerit
incorruptibilitatem, et mortale hoc. indueril. i€mmor-
talitatem. tunc fiet sermo qui scriptus est. : Absorpta
est mors ad victoriam. Ubi tuus, Ο mors, aculeus ?
Ubi tua. o tnferne. victoria? Aculews autem mortis
peccatum, potentia vero peccati ler Deo autem sit
gratia, qui dedit nobis victoriam per Dominum no-
strum Jesum Christum

Cum igitur hzc facta faerint, inquit,tunc Scri-
ptura Osee complebitur. Quoniam enim admiranda
vereque mysteria dixit, consequenter etiam Scri-
pturz testimonio sermonem confirmat: « Absorpta
est mors ad victoriam, » id est finem, hoc est pe-
riit. disparuit; neque spes reversionis ipsi relicta
est. Quoniam mortem aborberi contingit ad mor-
tem eorum qi derorant. sicut et venenum devo-
rari contingit ad perniciem similiter eorum qui
utuntur: ideo subjungit. Ad victoriam, hoc est,
non ut perimatdevorantem,sed ut ipsa aboleatur
ac fortissime devincatur, ut deinceps ne vestigium
quidem pugna aut umbra turbationis relinquatur.
Preterea : Absorberi per compositionem praposi-
tionis dictum, veheméntem significat ipsius perdi-
tionem Tota, inquit, absorpta est ad victoriam,
ut nihil ejusamplius derelinquatur. « Ubi tuus, o
mors, aculeus? » Tanquam videns ea que fiunt, et
tanquam ad;acentem humi mortem accedit, ac ad-
versus eam gloriatur dicens, Ubi tuus aculeus ? ubi,
o mors et inferne, vestra quz? adversus omnes erat
victoria ? periit, disparuit, finem habet. « Aculeus
autem mortis peccatum. » Nam per hoc fortis est
mors,tan quam hac potentia eLaculeo utens. Quem-
almodum enim scorpius. ipse quidem vile animal-
culum est, attamen vim habet in aculeo:ita οἱ mors
absque peccato nullam habet energiam, nec posset
subsistere. 588 « Potentia vero peccati lex. »
Quomodo peccati robur est lex ? Quia sine lege
imbecille esset peccatum.quod ex ignorantia fleret:
lex veroquz ipsum mani'estando, magis nos con-
demnavit, et efficaciam ac robur adversum nos ad-
didit, nonex sua natura. sed ex nostra pravitate.
Ne igitur dubites, o homo, de resurrectione, cum
videas mortisaculeum, nempe peccatum, esse sub-
latum,ac peccati robur, puta legem, esse solutum.
'Peccato enim sublato, videlicet mortis aculeo, per
crucem Christi, manifestum est quod et mors si-
mul sublata sit. « Deo autem sit gralia qui dedit
nobis victoriam. » Christus. inquit, tropseum ere-
xit, nos vero coronarum socii sumus. Gratia vero
sit Patri, quod Filium generaverit,qui tanta nobis
praestitit. — Alio modo. Quoniam legem dixit pec-
cati poteatiam, ne putarent aliqui legem tanquam

grevam cessasse, et legislatorem calumniarentur,

νεῦσε τί βούλετα' d ἐναλλοαγήί. 'Toó ix τεθπχρτοὺ
ἀφθηρσίαν, xa: ix θνητοῦ εἰς ἀθανασίαν 3h]

O7,0*v.
[]

corruptibili ad incorruptibilitatem, et a morti

Ὅταν δὲ τὸ ςθυρτὸν τοῦτο ἐνδύστ τα: aJ
σ'τν, χσὶ τὸ θνητὸν τοῦτο ἐνδύσι, τὰ: 36m
τότε γενήσεται ὁ λύγος ὃ γεγραμμένος, σε
ὁ Orco εἷς νῖχος. BHo35 σου, θάνατε, τὸ
t20v; Ποῦ c9». 4ὃν. τὸ νῖχος ; Τὸ Ot κέντρου
ϑινῖτοῦ d, ἀιαρτία. ἡ δὲ δύνομις τῆς ἄμε,
ὁ νόος. Τῷ ct Θέῳ γάξις, τῷ δόντι Tute τὸν
διὰ τοῦ R»ploo ἡμῶν "17,793 Χοιστοῦ.

Ὅταν οὖν, φησὶ, ταῦτα γέντται, τότε |

Γ,
p πληροῦται ἢ τοῦ στε Ἐπειδὴ Ὑ3᾽ παρέξη

ὄντως μυστήρια εἶπε, λοιπὸν καὶ τῇ Taro
to2lg πισπτοῦται τὸν λόγον͵ « Κατεπόθεη, 6 $4
εἰς vixoc, » τουτέττιν εἷς τέλος, oio» Δ::λε
$2ieslm, οὐδὲ ἐλπὶς ὑποστροτῖς αὐτῷ χατελ
πται. Ἐπειδὴ ἔστ: χαταποθῆνα: θάνατεν, εἰς τί
τῶν χαταπιόντων, ὥσπερ καὶ φήξμηχον ἔστι χσ:
θῆνα: ἐπὶ διαςθορᾷ ὁμοίως τῶν y pr, 32 μένων, διὰ-
ἐπήγαγε τὸ « Εἷς νῖκος, » ἀντὲ τοῦ, Οὐκ tad
τὸν καταπιόντεη, ἀλλ᾽ ἵνα αὐτὸς ἄςφανισθτ,, x1 )
x2i:oq ἐχνιχγθῆ, ὥστε μηχέτ' μτ.2" ἔχνος pip
σχιὰν ἐνοχλήσεως ὁπολείοθῆναι. Kai τὸ, « Kk zziz
δὲ μετὰ τῆς προθέσεως ἐγθεν, τῆν σφοδοὰν.
διαφθορὰν σημχτίνει. Ὅλος, orsi, κατεπόθη c
κος, ὥστε μηδὲν αὐτὸν ἔτι ἐναπολειςθῆναι. « Ile
θένατε τὸ χένυζον; » Ὡς ὀὁξῶν αὐτὰ γινόμενι
οἷον γαμαὶ χει αένῳ ἐπεμδαίνε: τῷ θανάτῳ, χε
χαυχᾶτλι αὐτῷ. « Η0 σου, λέγων, τὸ x£vtz00;:
σοῦ ἢ χατὰ πάντων ἀνθοώπων νίχν, θάνατε χαὶ

᾿Απόλωλεν. ἡτάνισται, τέλος ἔχει. « Τὸ δὲ x:
τοῦ θχνζτυῦ ἡ ἀμχοτία.» Διὰ ταύτις Tip

σεν ὁ θάυχτοςς ὧὦτπες δυνάμει αὐτῷ χαὶ x
yÓnsiu:wx. "Oszto γὰρ ὁ σχορπίος. αὐτὸς
ζωδφιόν ἐστι εὐτελὲς, ἐν δὲ τῷ χέντρῳ τὶ
y» ἕ εἰ" οὕτως xz: ὃ θάνατος δχα -τῖς

τίας ἀνενέογντὸς τὶς ἦν χαὶ ἀνυπόστατος.

δὲ Bex; τῇς ἀμα:τίας ὁ νόμος. » Πῶς
65vau:; τῇς ἀυσχοτίσς ὃ νόμος : Ὅτι ἐχτὸ
uoo ἀπθενὴς Tv f$ μνοτία χατὰ ἀγνωσί:ν
μένν. 'O δὲ νόμος αὐτὴν φανερώσας. xx

μᾶλλον ἡμᾶς, xxi ἐνεργὸν xal ἰσχυρὰν ἕποίν9

D ἡμῶν, οὐ παρὰ τὴν οἰκείαν φύσιν, ἀλλὰ παρ

ἐμῶν καχίαν Mri, οὖν ἀμτἴδαλλε, ὦ ἄνθρωπε
τῖς ἀνλττάσειυς, ὁξῶν τὸ χέντρον τοῦ (avito
ἀμαρτίαν ἀνα:ρεδεῖσαν, καὶ τὴν ἰσγὺν πάλ
ἁμαρτίας fyouw τὸν νόμον λυθέντα. Τῆς Ὑὲρ
tím; ἀναιρεθείσης, ἤγουν τὸ χέντρον τῷ σταὺς
Χριστοῦ, δῆλον ὡς καὶ ὁ θάνατος συνανχιρεθι
« Τῷ δὲ Θεῷ ip τῷ δόντι dg τὸ νἴχος
Χοιστὸς, τοὶ, τὸ τούπαιον ἔστησεν, μεῖς 6
στεφάνων χοϊνωνηῦμεν. Χάρις δὲ τῷ ΠΠατοὶ τὶ
νήσαντι ΥἹὸν, τὸν τοταῦτα χατορθώσαντα fu!
ἴλλλως. [Φ.ΤΙΆΈ Ἐπειδὴ τὸν νόμον εἶπε ὃ:
ἁμαρτίας, ἵνα μὴ τινες αὐτόν τε τὸν νόμον, ὡς

891

COMMENT. IN EPIST. I AD CORINTH,

808

λον πεπαῦσθαι νομίσωσι, χαὶ τὸν νομοθέτην βλα A subjungit: « Deo autem sit gratia ; » hoc est, le-

σφημήσωσιν, ἐπάγει" ε Τῷ δὲ Θεῷ χάρις" ν οἷον,
τῷ δὲ νομοθέτῃ Θεῷ xal Πατρὶ τοῦ Κυςίου ἡμῶν
Ἰησοῦ χάρις. Αὐτὸς γὰρ καὶ τὸν νόμον κατὰ καιροὺς
συμφέθοντα ἔδωχε, xal τούτῳ ἡμῶν εἰς ἰσχὺν ἁμαρ-
τίας ἀποχρησαμίνων xal χραταιωσάντων τὴν ἁμαρ-
τίαν, αὐτὸς πάλιν διὰ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ τοῦ Κυρίου

ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἔδωχεν ἡμῖν τὸ χατ᾽ αὐτῆς
᾿ ἀγαμφήριστον κράτος xal νῖχος.

Ὥστε, ἀδελφοί μου ἀγαπητοὶ, ἐνδραῖοι γίνεσθε,
ἀμιταχίνητοι, περισσεύοντες ἐν τῷ ἔργῳ τοῦ
Κυρίου πάντοτε, εἰδότες ὅτι ὁ χόπος ὑμῶν, οὐχ
ἔστι χενὸς ἐν Κυρίῳ.

᾿Επεὶ οὖν ἔγνωτε, φησὶ, ταῦτα οὕτως ἔχειν, εἶναί
τε ἀνάστασιν xal ἁυοιδὰς καλῶν xai φαύλων, στά-
κετε. Ἐσπαλεύοντο γὰρ περὶ
μυστήριον, xal τοῦ βίου ἠμέλουν, ὡς οὐχ οὔσης
ἀναστάσεως. Εἶτα φησι’ « Καὶ περισσεύοντες ἐν τῷ
ἔργῳ τοῦ θεοῦ, » οὐ μόνον αὐτὸ ἐ:γαζόμενοι, ἀλλὰ
καὶ περισσεύοντες ἐν χρησταῖς πράξεσιν. « Ὁ χόπος
ὅμῶν οὐχ ἔστι χενὸς ἐν Κυρίῳ,» ὃν νῦν χάμνετε,
φησίν, ἀλλ᾽ ἔσται αὐτοῦ ἀμοιδὴ παρὰ Θεοῦ. Τὸ δὲ,
« Ἐν Κυρίῳ, » νοήσεις. ἢ. 6 ἐν Κυρίῳ χόπος, ἣ, παρὰ
Κυρίῳ οὐ ματαιωθήσεται ὁ χόπος.

Περὶ δὲ τῆς λογίχς τῆς εἰς τοὺς ἁγίους, ὥτπερ
διέταξε ταῖς ᾿Εχχλησίχις τῆς Γαλατίας. οὕτως
καὶ ὑμεῖς ποιήσατε. κατὰ μίιν Σαδδάτων, ἕχα-
στος ὑμῶυ παρ᾽ ἑαυτῷ τιθέτω θησαυρίζων ὅ τι
ἄν εὐοδῶται, (vx μὴ ὅταν ἔλθω τότε λογίαι γί-
νωνται, Ὅταν δὲ παραγένωμαι,
σητε δι’ ἐπιστολῶν, τούτους πέμψω, ἀπενεγχεῖν
τὴν χάριν ὑμῶν εἷς ᾿Ιξβρουσαλύμ. ᾿Εὰν δὲ fj ἀξιον τοῦ
χὰμὲ πορεύεσθαι, σὺν ἐμοὶ πορεύτονται,

᾿Απαρτίσας τὸν περὶ δογμάτων λόγον, εἷς τὸ χε-
φάλαιον τῶν ἀρετῶν, τὴν ἐλεημοσύνην ἦλθε. Λογίας
δὲ λέγει, τὴν συλλογὴν, κοῦφον ἐκ προοιμίων ποιῶν
τὸ πρᾶγμα. Τὸ γὰρ ix πολλῶν συνεισφερόμενον,
κοῦφον ἑχάστῳ. Εἶτα εἰς ζῆλον αὐτοὺς ἄγει, διηγή-
cst τῶν ἑτένοις χατορθωθέντων. "Qni? γὰρ, φησὶν,
οἱ Γαλάται πεποιήχασι. "Opa δὲ πῶς ἐμφαίνει τὸ
ἀναγκαῖον τοῦ γινομένου. « "Ὥσπερ, φησὶ, διέναξα. »
Οὐ γὰρ εἶπε, Παρήνεσα, fj, Συνεδουλευσάμην, ἀλλὰ,
Διέταξα, τῷ μετὰ αὐθεντίας ἐπιτάξαι δηλῶν τὸ τοῦ
πράγμετος ἀπαραΐτητόν τε xal ἀναγχαῖον. « Κατὰ
μίαν Σαδδάτων. » Μίαν Σαδόζτων τὴν Κυρ:αχὴν
λέγει, καὶ ἀπό τῆς ἡμέρας αὐτῆς ἐπὶ ἐλεη λοσύνην
προτρεπόμενος, τῶν ἐν αὐτῇ μυστνηρίων ὑπομιμνή-
σχὼν, « Παρ᾽ ἑαυτῷ τιθέτω. * []ρονοητιχῶς λίαν.
Οὐ γὰρ εἴπεν, Εὐθὺς φερέτω, ἵνα μή τις ἐλάχιστον
ἔγων αἰσχύνηται, ἀλλὰ πρῶτον παρὰ σαυτῷ cov-
ἄγαγε, xai ὅταν ἄξιον λόγου γένηται, τότε φέρε,
« Θηταυριζέτω δὲ ὃ τι ἂν εὐοδῶται, » τουτέστιν, 6
&v ὁ θεὸς πέμψῃ, καὶ εὐχέρειαν σχῇ. « “Ἵνα μὴ ὅταν
ἔλθω. » "Iva μὴς φησὶν, ὅτε γαιρός ἐστιν ἐχφορᾶς,
τότε συνάγειν δ: ἔνται. Τῷ δὲ εἰπεῖν, « “Ὅταν ἔλθω. »
προθυμοτέζους εἷς τὴν συλλογὴν ποιεῖ, ὡς ἐπ᾽ ἄψεσιν
αὐτοῦ μελλούσης γίνεσθαι τῆς εἰσφορᾶς. « Οὖς ἐὰν
δοχιμάσητε. » Καλῶς τὸ, « Οὔς ἄν δοκιμάσητε, »

τὸ τῆς ἀναστάσ:ως D

οὕς ἐὰν δοχιμά- C

gislatori aulem Deo et Patri Domini nostri Jesu
Christi sit gratia. Ipse enim et legem temporibus
suis utilem dedit : et cum nos hac ad peccati ro-
bur abusi essemus, ac peccatum confirmassemus,
rursum ipse per Filium suum Dominum nostrum
Jesum Christum dedit nobis adversus ipsum pecca-
tum certum robur ac indubitatam victoriam.

XV, 1-5. « Itaque.fratres mei dilecti stabiles si-
« lis, immobiles abundantes in opere Dominisem-
« per, scientes quod labor vester non sit inanis in
« Domino. »

Quoniam ergo hzc, inquit, ita se habere nostis,
et esse resurrectionem, ac bonorum et malorum
retributionem, state: nam fluctuabant circa resur-
rectionismysterium,vitamquenegligebant,tanquam
non esset resurrectio.Deinde aitetiam:« Abundan-
tes in opere Domini ; » non solum in eo operantes,
verum etiam abundantes bonis actionibus. « Labor
vester non sitinanis in Domino. » quo nunc. in-
quit, laboratis,sed ejus erit retributio a Deo. Quod
autem dicit, « In Domino, » intellige, vel laborqui
est in Domino, vel a Domino non habebitur labor
inanis.

XVI, 1-4. « Cieterum de collectione in sanctos,
« quemadmodum preecepi Ecclesiis Galatice 589 ita
« et vos facite.In unoSabbatorum unusquisque apud
« se ponat.recondens quidquid commodum fuerit :
« ne, cum venero,tunc collectiones flant.Ubi autem
« venero, quoscunque probaveritis per epistolas,
« hos mittam, ut perferant gratiam vestram Hiero-
« solyma. Quod si dignum fuerit ut etiam ipse pro-
« ficiscar, mecum proficiscentur. »

Expleto dedograatibus sermone ad virtutum sum-
mam venit, nempe eleemosynam. Aoyix; autem
dicit : Collectionem, rem in exordiis levem faciens
quod enim ab universis in unum conferebatur,sin-
gulis leve erat. Deinde ad aemulationem eos ducit,
narratione eorum queab aliis recte acta erant : ait
enim: Quemadmodum Galate fecerunt. Vide autem
quomodo ostendat rei necessitatem.« Quemadmo-
dum, inquit,precepi.» Neque enim dicit, Admonui,
aut Suasi,sed.priecepi per jussum cum auctoritate
significans inevitabilem rei necessitatem. « In uno
Sabbatorum. » Unum Sabbatorum significat diem
Dominicum: ex ipso quoque die ad eleemosynam
adhortans, facta mysteriorum que in eo peracta
sunt mentione. « Apud se ponat. » Provide admo-
dum. Siquidem non dixit: Statim afferat, ne is
qui valde parum habet pudeflat. sed prius apud te-
ipsum congrega. cumque ratione dignum fuerit,
tunc aífer.*Recondat quidquid commodum fuerit»
hoc est, quodcunque Deus miserit, aut ei facile
fuerit. « Ne cum venero. » Ne cum tempus,inquit,
efferendi fuerit, tunc congregare quisque incipiat.
Ex eo autem quod ait : « Cum venero,» ad collectio»
nem eos reddit promptiores, tanquam ad aspectus
suos venturum sit quod in unum colligitur. Quos«

ORCUMENII THIOCUE EPISCOPI.

cunque probaveritis.» Bene ait: « Quoscunque pro- A ἀποτριδόμενος πανταχοῦ τὸ σχανδαλίσαι twi, ἐς

baveritis ; *ubique devitans ne qui offendantur.tan-
quam ipse quoquenonnihil capere vellet ex his que
congregarentur. « Ut perferant gratiam vestram.»
Gratiam dixit, nam miserum erat eleemosyna vo-
cabulum et indignum sanctis quid illud accepturi
erant. Significat etiam quod ipsi vicissim gratiam
recepturi essent.nempe precationes illorum.»Quod
sidignumfuerit.»Perhec adliberalem collectionem
eos exhortatur. Si tanta, inquit, fuerint ut res meo
quoque egeat ministerio, veniam.5 S8SUbique autem
illos etiam vult habere testes, quod nihil ex his
accepturus sit, ideo ait, « Mecum proficiscentur.»
-. XVI, 5-9. Veniam autem ad vos cum Macedoniam
transiero. Nam Macedoniam transiturus sum. Apud
vos autem fortassis permanebo, aut etiam hibernabo :
ut vos me deducatis quocunque proficiscar. Nolo
enim vos nunc in. transcursu videre, sed spero me
aliquantum tempus permansurum, si Dominus per-
miserit. Commoror autem Ephesi usque ad Pente-
costen. Nam ostium mihi apertum est magnum et
efficax, et adversarii multi.

« Cum Macedoniam transiero » Non dixit: Cum
Macedoniam profectus fuero, sed, « Transiero, »
consolans eos quasi recta sit adventurus. Consi-
dera etiam quod ceteris preponautur. De illis
dixit : « Transiturus sum ; » de his autem : « Per-
manebo. » Siquidem plures erant Corinthi fideles,
ideo etiam ab eo praponuntur. « Apud vos au-
tem, » δέ, id est, autem, hoc loco abundat, id vero
divine Scripturs familiare est ; quin οἱ apud ex-

καὶ αὐτοῦ τι βουλομένου λαδεῖν ἐκ τῶν coru.
νω». « ᾿ἀπενεγχεῖν τὴν χέριν ὑμῶν. » Χάριν Ctm,
Οἰχτρὸν γὰρ ἦν τὸ τῆς ἐλεημοσύνης, καὶ di»
τῶε μελλόντων λαμδάνειν ἁγίων. Kai σημαίπι ἔς:
ἀντιλήψονται xal αὐτοὶ χάριν, τὰς εὐχὰς ri,

« Ἐὰν δὲ ἦ ἄξιον. » Διὰ τούτων εἰς δαψίλειαν εἰκὸς
προτρέπεται. Ἐὰν fj, φησὶ, τοσαῦτα ὡς καὶ καὶ
ἐμῆς δεῖσθαι διαχονίας τὸ πρᾶγμά, ἀπελεύσορε,
Πανταχοῦ δὲ καὶ τοὺς ἐχείνων ἔχειν μάρτυρες fo-
λεται, ὡς αὐτὸς οὐδὲν λήψεται ἐξ αὐτῶν. Διό yrs,
« Σὺν ἐμοὶ πορεύσονται. »

᾿Ελεύσομαι δὲ πρὸς ὑμᾶς, ὅταν Μακεδονίεν
διέλθω. Μαχεδονίαν γὰρ διέρχομαι. Πρὸς i
δὲ τυχὸν παραμενῶ, ἥ xai παραχειμάτω͵ ἵν
ὑμεῖς με προπέμψητε οὗ ἐὰν πορεύωμαι. Οὐ W-
λω γὰρ ὑμᾶς ἄρτι ἐν παρόδῳ ἰδεῖν. ᾿Ελπίζω ἃ
χρόνον τινὰ ἐπιμεῖναι πρὸς ὑμᾶς, ἐὰν ὁ Κύριος
ἐπιτρέπῃ. Ἐπιμένω δὲ ἐν ᾿Εφέσῳ ἕως τῆς lie
τηκοστῆς. θύρα γάρ μοι ἀνέῳγε μεγάλη, καὶ ἐνεργὶς͵
καὶ ἀντικείμενοι πολλοί.

« Ὅταν Μαχεδονίαν διέλθω. » Οὐκ εἶπεν, ᾿Ατὶλ-
θω, ἀλλὰ, « Διέλθω, » παραμυθούμενος αὐτοὺς, ἐς
εὐθὺς παραγινόμενος. Καὶ 6pa προτίμησιν, bul.
γους, « Διέεχομαι" » ὑμῖν δὲ, « [Ιχραμενῶν. » Ks
Ὑὰρ πλείους ἦσχν ol ἐν Κορίνθῳ πιστοί. Διὸ xdi
προτιμῶνται παρ᾽ αὐτοῦ. « Ἡρὸς ὑμᾶς δέ. » Τὸ ἃ,
παρέλκει ἐνταῦθα. « Πρὸς ὑμᾶς δέ. » Σύνηθες δὲ τοῦ.
to τῇ θείᾳ Γραφῇ, ἀλλὰ καὶ παρὰ τοῖς ἔξω συγγρατῶ.
σι, πολλὴ 3, τοιαύτη χρῆσις, χαὶ μάλιστα τοῖς ᾽λτα-

ternos scriptores frequens est hujusmodi usus, et C σταῖς. « Τυχὸν παραμενῶ. » Καλῶς τὸ, τυχὸν, τοῦ-

maxime apud Atticos. « Fortassis permanebo. »
Bene addit τυχόν, id est, fortassis, vel forsitan.
Neque enim omnino noverat utrum hoc ἃ spiritu
concederetur an non. bileclionis autem indicium
est, apud ipsos permanere et ab ipsis deduci. « Ut
vos me deducatis, » etc. Ad exhortationem et con-
solationem ipsorum dixit hec, nempe : « Ut vos
me deducatis, » sive, « Premit atis ; » et, « Nolo
vos modo in transitu videre ; » et :« Spero me ali.
quantum tempus apud vos permansurum. » Quod
autem addit : « Si Dominus permiserit, » interpre-
tatio est ejus quod supradictum est.cur videlicetin
ea particula : « Apud vos autem fortassis perma-
nebo; » addiderit, « Fortassis, » quia nescio, in-
quit, ulrum Dominus permittet. ltaque mea volun-
tas est ut apud vos permaneam. « Commoror
autem Ephesi. » Vehementer amantis erat tum
dicere, ubi degeret, tum etiam quandiu ibi com-
moraretur. Usque ad Pentecosten, inquit. Et
quare ? « Nam ostium mihi apertum est. » Hoc est,
multi sunt praieparati ad suscipiendam fldem : in-
gressus ergo mihiad illosest. ldautem confíidentis
est quod ubique terrarum deinceps fidem proten-
deret. « Nam ostium mihi apertum est el magnum
et efficax. » 884 Viget. inquit, mens illorum qui

D τῆς Πειτηχοστῆς, » φησί, Καὶ διὰ τί ;

ἐστιν ἴσως. Οὐ γὰρ ἤδει πάντως ὑπὸ τοῦ llvejur«

τοῦτο ἐπιτρεπόμενος, fj οὔ. ᾿Αγάπης δὲ δειχτιχὸν τὸ

τε παραμεῖνχι αὐτοῖς, xai τὸ ὕπ᾽ αὐτῶν oot.

φθῆναι. « ἵνα ὑμεῖς με προπέμψητε, » καὶ τὰ ἐφ-
εξῆς. Εἷς παράχλησιν αὐτῶν καὶ παραμυθίαν εἴρηχιν,
οἷον, « "Iva ὑμεῖς με προπέμψητε, » χαὶ, « Οὐ 60s
ὑμᾶς ἄρτι ἐν παρόδῳ ἰδεῖν.» Kal, « Ἐλπίζω χρόνον

ἱπιμεῖντι πρὸς ὑμᾶς.» 1ὸ δὲ, « ᾿Βὰν ὁ Κύριος ἑπι:ρέ-
πῇ. » ἐρυηνεία ἐστὶ τοῦ εἰρημένου ἄνωθεν, τοῦ,
« Πρὸς ὑμᾶς δὲ τυχὸν xal παραμενῶ, » διὰ τί εἶκε,
« Τυχόν; » "Or: οὐχ otóa ἐὰν ὁ Κύριος ἐπιτρέπῃ, ἀλλ'
οὖν τὸ ἐμὸν θέλημν, ἵνα προσμείνω ὃμῖν ἐστιν,
« ᾿Βπιμένω δὲ ἐν ᾿Εφέσῳ.» Σφόδ:α ἀγαπῶντος Tv,
τὸ τε εἰπεῖν ποῦ προσμένει, καὶ τὸ μέχρε τότε, « Ἕως
« θύρα Y22
μοι ἀνέῳχται, » τουτέστι, πολλοί εἶσιν ol Tapsoxsoz-
σμένοι τὴν πίστιν δίξασθαι. ᾿Εἴσοδος οὖν ἐστί μοι
πρὸς αὐτούς. Τοῦτο δὲ χαὶ παραθαῤῥύνοντός ἐστιν,
ὅτι πανταχοῦ γῆς λοιπόν ἁπλοῦται τὸ κήρυγμα.
« θύρα γάρ μοι ἀνέῳψγε μεγάλη xal ἐνεργός. »
᾿Αχμάζει, φησὶ τῶν προσιέναι μελλόντων τῷ πίστει
3j διάνοια, οὐδὲν χαῦνον f; δίψυχον ἔχουσα. Διά τοι
τοῦτο xai ἀντιχείμενοι πολλοί, Ὅσῳ γὰρ δρᾷ ἑαυτὸν
ὁ διάδολος γυμνούμενον, τοσούτῳ ταράσσεται xai
τοὺς ἐναντιουμένους ἐξεγείρει,

ad fidem accessuri sunt, nihil laxum habens aut fraudulentum: propterea etiam adversarii multi.
Quanto enim magis videt diabolus se spoliari, tanto amplius turbatur, et adversarios ex-

eitat.

901

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

- "ER δὲ ἔλθῃ Τιμόθεος, βλέπετε ἵνα ἀφόδως A XVI, 10.12. Quod. si. venerit Timotheus, vilete ut

ιχένηται: πρὸς ὁμᾶς γὰρ ἔργον Κυρίου ἐργάζεται
ὡς καὶ ἐγὼ. Μή τις οὖν αὐτὸν ἐξουθενήτῃ. []ρὸ-
πέμψατε δὲ αὐτὸν ἐν εἰρήνῃ, ἵνα ἔλθῃ πρός με.
᾿χδέχομαι γὰρ αὐτὸν μετὰ τῶν ἀδελφῶν. Περὶ
«δὲ ᾿Απλλῶ τοῦ ἀδελφοῦ, πολλὰ παρεχάλεσα αὖ-
τὸν, ἵνα ἔλθῃ πρὸς ὑμᾶς τῶν ἀδελῶν. xal πάν-
πως οὐκ ἦν θέλημα ἵνα vov ἔλθῃ. ᾿ΒΕλεύσεται δὲ
δυαν ευκαιρηήσῃ.
Οὐχ ἵνα μή τις αὐτῷ ἐπιδουλεύσῃ τῶν πλουτούντων
ἢ σοφίᾳ πεποιθότων, περὶ viv ἀρχαῖς ἔλεγεν ὡς παρα-
σπώντων τοὸς μαθητὰς, διὰ τοῦτο λέγει. « ᾿Αφόδως »
(ὁ μὲν γὰρ Τομόθεος πάντα ἦν ἕτοιμος ὑπομεῖναι),
. ἀλλ᾽ ἵνα μὴ οἱ ἐπίδουλοι βλαδῶσ-. Καλῶς δὲ τὸ, « Β!ρὸς
ὁμᾶς.» Μὴ γὰρ pot, φητὶν, θλληνας εἴπῃς, τέως τὰ
καρ’ ὑμῶν ζητῶ. « Τὸ γὰρ ἔργον Κυρίου ἐργάζεται. »
Eta ἀπὸ τοῦ ἔργου τοῦ διδάσχειν χαὶ κηρύσσειν, xal
ἀπὸ τοῦ ἰσάζειν ἑφυτῷ, ἐξαίρει τὸν ἄνδρα. « Μὴ τις
οὖν αὐτὸν ἐξουθενήσῃ.» Ἔν γὰρ xai νέος xal μόνος,
καὶ τοσούτου δήμου φροντίδα ἐπετέτραπτο, ἄἅτινχ
«πάντα καταφρονήσεως παρεῖχεν ἀφορμάς. « Προπέμ.-
ψατε αὐτὸν ἐν εἰρήνη. » M3) μάχας αὐτῷ xal φλονὲιχίας
“παράσχνητε, μηδὲ παρά τινος ἐπιδουλευθῆναι συγχω-
ρήσητε. Τὸ δὲ, « Ἐχδέχομαι αὐτὸν, » φοδοῦντός ἐστιν
Ἄνα εἰδότες ὅτι πάντα χὐτῷ ἀπαγγελεῖ, μηδὲν αὐτὸν
᾿λίψωτιν᾽ ἅμα δὲ xala ξιόπιστον τούτῳ ποιῶν τὸν
Τιμόθεον, ὅτι ὁ Παῦλος καίτοι ἔχων τί ποιεῖν, δι’ αὐ-
τὸν περιμᾶνειν 9ealv. « Ηερὶ δὲ ᾿Απολλῶ τοῦ ἀδελφοῦ. »
Ὃ ᾿Απολλὼς καὶ πρεσδύτερος ἦν τοῦ Τιμοθέου,
χαὶ λόγιος ἀνήρ. Ἵνα οὖν μὴ λέγωσι, Τί δή ποτε αὖ-
πὸν οὐχ ἔπεμψε ; xai ἵνα μὴ νομίσωσι προτετιμῆ-

absque metu sit apud. vos. Opus enim Domini opera-
tur sicut el ego. Ne quis ergo ipsum spernat : sed de-
ducite eum in pace, ut ad me veniat. Ecspecto enim
illum cum fratribus. Porro de Apollo fratre: mul-
tum horlalus sum illum ut iret ad vos cum fr.tri-
bus, et omnino non erat voluntas ut nunc iret.
Proficiscetur autem, cum nactus fuerit. opportunita-
tem.

Non propterea dicit, sine timore, hoc est, ne
quis ipsi insidietur divitum aut sapientia confl-
dentium,de quibus circa initia dixit quod abstra-
herent discipulos.Nam Timotheus omnia sustinere
paratus erat : sed ne insidiatores noceant. Bene
autem dicit : « Apud vos. » Ne enim mihi Grecos
dicas, interim qua a vobis prestari possunt re-
quiro. « Opus enim Domini operatur. » Deinde ab
opere docendi et predicandi, ac sibi ipsi equando,
virum extollit. « Ne quis ergo ipsum spernat. »
Nam juvenis eral et solus, tantique populi curam
susceperat : qua: omnia preebent occasiones despi-
ciendi. « Deducite eum in pace. » Ne pugnas ipsi
aut contentiones suscitetis, neque permittatis ut
ab aliquo patiatur insidias. Quod autem subdit:
« Exspecto eum, » terrentis est, ut. scientes quod
omnia ipsi renuntiaturus sit, in nullo eum affli-
gant. Simul etiam per hoc fide dignum reddens
Timotheum quod Paulus licet habens quod ageret,
propter ipsum exspectare se dicat «Porro de Apollo
fratre. » Apollos et senior erat Timotheo et doctus
ac prudens vir. Ne ergo dicant : Quamobrem illum

σθαι τὸν Τιμόθεον, ἀμφότερα θεραπεύει, τῷ παρα- C non misisti ; et ne existimarent prepositum esse

γαλέσαι μὲν αὐτὸν ἀπελθεῖν, μὴ πεῖσαι δὲ, ᾿Επεὶ
μὴ ἦν, φησὶ, θέλημα θεοῦ. « Ἐλεύσεται 85. » Ἵνα μὴ
νομίσωσιν ὅτι σχῆψις ταῦτα καὶ πρόφασις, εἶπεν ὅτι
ἐλεύσεται.

Γρηγορεῖτε, στήκετε ἐν τῇ πίστει, ἀνδρίζεσθε,
χρχαταιοῦσθε, πάντα ὑμῶν ἐν ἀγάπῃ γινέσθω.
1ΠΠχραιχαλῶ δὲ ὑμᾶς, ἀδελφοὶ, οἷδατε τὴν o:xlav
Στεφανὰ, ὅτι ἔστιν ἀπαρχὴ τῆς ᾿Αχαΐας, xai εἷς
διακονίαν τοῖς ἀγίοις ἔταξαν ἑαυτοὺς, ἵνα xal
ὑμεῖς ὑποτασσησθε τοῖς τοιούτοις, xal παντὶ τῷ
συνεργοῦντι καὶ χοπιῶντι,

- Ὡς περὶ καθευδόντων, xal. σαλευομένων καὶ μαλα-

Timotheum ; utrumque curat, et ait quod exhor-
tatus sit illum ut proficisceretur, non autem per-
suaserit. Quoniam non erat, inquit, voluntas Dei.
« Proflciscetur autem. » Ne existimarent hec fi-
ctionem ac pretextum esse, dicit quod proflcisce-
tur.

585 XVI, 13-16. Vigilate : state fide: viriliter
agite : fortes estote. OÜmniavestra per charitatem fiant.
Obscecro autem vos, fratres, nostis familiam Stephane
esse primitias Achaig, εἰ quod in ministerium san-
ctis ordinarunt seipsos : ut et vos subditi sitis Lalibus,
omnique adjuvanti ac laboranti.

Tanquam de dormientibus ac fluctuantibus,mol-

χιζομένων xal νωθρων ὁ λόγος, τὸ, Υρηγορεῖτε, » ἢ lescentibus ac segnibus sermo est cum dicitur:

xal, « Στήχετε, » xal, ᾿Ανδρίζεσθε, » xal « Κραταιοῦ-
σθε. » — « Hávta διλῶν ἐν ἀγάπῃ γινέσθω. » Εἴτε τις
διδάσχει, εἶτε τις ἄρχει, εἴτε τι ποιεῖ, ἀγάπη προηγεί-
σθω, φησίν. « Παρακαλῶ δὲ ὑμᾶς. » Τὸ ὑπιρθατὸν,
παρακαλῶ ὁμᾶς, ἀδελφοὶ, ἵνα καὶ ὑμεῖς ὑποτάστησθε
τοῖς τοιούτοις. Ποίοις ; Τοῖς ἀφορέσασιν ἑαυτοὺς εἰς
τὸ διαχονεῖν τοῖς ὁγίοις, καὶ μὴ μόνον αὐτοῖς, ἀλλὰ
xai παντὶ τῷ συνεργοῦντι xal χοπιῶντι εἷς τὴν
χρ:ίαν τῶν ἁγίων. « Οἴδατα τὶν olxlav Στεφανᾶ. »
Καὶ ὑμεῖς ἴστε, φησὶ, πῶς κάμνουσι, χαὶ οὐ δεῖσθε
παο᾿ ἐμοῦ μαθεῖν. ᾿Ακαρχὴν δὲ λέγει τὸν οἶκον, διὰ
κὸ πρώτους αὐτοὺς πιστεῦσαι, f| τὰ πρῶτα ἔχειν

« Vigilate, » et « State, » et « Virili'er agite, » ac
« Fortes estote. » — « Omnia vestra per charita-
tem flant. » Sive quis doceat, sive quis principa-
tum gerat, sive quid aliud faciat, charitas, inquit,
et dilectio precedat. « Obscecro autem vos: » Hy-
perbaton est. Obsecro vos, fratres,ut et vos subdilj
silis talibus. Qualibus ? Qui seipsos in ministe-
rium sanctorum se;regarunt nec solum ipsis :
verum etiam omni adjuvanti ac laboranti ad mini-
sterium sanctorum » Nostis familiam Stephane.»
Et vos, inquit,scitis, quomodo laborent, nec vobis
opus est ut ἃ me discatis. Primitius autem dicit

903

familiam, eo quod illí primi crediderint aut quod
primas tulerint in pielate ac religione. 'Azz2y/j
enim, id est, primitias significat id quod preci-
puum est et excellens. « Primitias Achaie, » sive
Grecim : unde et Αοἰ οὶ dicuntur Creci. « Et quod
in minister. um sanctis.» Ad suscipiendum sanctos,
eisque ministrandum. Ordinarunt autem, hoc est,
diffinierunt, segregarunt vitam hanc elegerunt.
« Subditi sitis talibus. » Adjuvetis et ad sumptum
pecuniarum et ad ministerium corporale, et per
omnia eis pareatis : id enim est subjectio. Et ne
Stephane gratificari videatur, suLjungit : « Omni-
que adjuvanti ac laboranti. »

XVI, 17, 18. « Gaudeo autem de adventu Stepha-
« δῷ et Fortunati et Achaici : quoniam id quod mi-
« hideerat vestri,ipsi suppleverunt: refocillaverunt
« enim spiritum meum ac vestrum. Agnoscite ita-
« que hujusmodi. »

Hi sunt qui renuntiarunt ipsi divisionem ac dis.
sidium quod erat apud Corinthios : et per hos si-
gnificati sunt qui erant ex familia Chloes Quoniam
ergo verisimileerat Corinthios commotos esse ad-
versus illos. adducit eos in medium et ait: Quod
mihi deerat vestri suppleverunt : hoc est pro om-
nibus vobis venerunt. et propter vos tantam 586
peregrinationem instituerunt. « Hefocillaverunt
enim meum spiritum ac vestrum. » Docuit quod
ad illorum spectabat utilitatem ut spiritus Pauli
refocillaretar. Nam qui meum.inquit refocillarunt
spiritum, vestrum quoque refocillarunt : hoc est,
qui me praeceptorem recrearunt, etiam vos disci-
pulos meos recrearunt. « Agnoscite itaque hujus-
modi. » Ipsos in honore habete, quia propter vos
laborarunt. |

XVI, 19 24.« Salutant vos Ecclesie Asisee. Salutant
« vos in Domino multum Aquila et Priscilla cum ea
« quaeinipsorum domo est ecclesia.Salutant vos fra.
«tres omnes.Salutate invicem osculo sancto.Saluta-
« lio manu mea Pauli. Siquis non diligit Dominum
« Jesum Christum, sitanathema,maranatha. Gratia
« Domini Jesu Christi sit vobiscum. Dilectio mea
« cum omnibus vobis in Christo Jesu. Amen. »

Per salutationem membra in unum colligat.
« Aquila et Pri-cilla. » Apud hos manens,eo quod
ejusdem essent artificii.operabatur in arte texendi
tabernacula Et considera ipsorum vi:tutem, quia
propriaia donum ecclesiam fecerant. « Osculo
sancto. » Mentio sancli osculi hic solum additur,
eo quod multum inter se dissidebant, dicentes :
Ego quideni sum Pauli. ego vero Apollo, ego au-
tem Cepha. Sanctum vero dicit non fictum, sed
quod ex dilectione procedit. « Salutatio manu mea
Pauli. » Propria manu salutationem in epistola
scripsit. « Si quis non amat Dominum » Uno verbo
omnes terruit, qui vel ab hominibus cognomi-
nabantur, vel scortatores, vel offendicula fratribus
ponéntes edendo idolothyta, vel resurrectionem

GECUMBNI TRICOA EPISCOPI.

À ἐπ' εὐλαδείᾳ. Ἡ γὰρ ἀραρχὴ, τὸ ἐξυέτετον $9
« ᾿Απαρχὴ τῆς ᾿Αχαΐας,» ἤγουν τῆς "EXAa0o;, €
xal 'Ayatol, « Καὶ εἰς διακονίαν τοῖς ἁγίοις»
τὸ ὑποδέχεσθαι τοὺς ἁγίους, καὶ διαχονεῖν αὖτ
Τὸ δὲ « Ἔταξαν, » οἷον, ἀφώρισαν, τοῦτον τὸν |

εἵλοντο. « Ὑποτάσσησθε τοῖς τοιοῦτο'ς. » Συνζντὰ

δάνησϑε, xai εἷς δαπάνην χρημάτων, καὶ εἰς ὃ:

γίαν σωματιχὴν, xal εἰς πάντα πείθεσθε αὐ:

τοῦτο γὰρ ἡ ὑποταγή. Καὶ ἵνα μὴ δόξῃ τῷ la
và χαρίδ:σθα!, ἐπάγει « Καὶ καστὶ τῷ κοκπιῶντι
συνεργοῦντι. »

Χαίρω δὲ ἐπὶ τῇ παρουσίᾳ Στεφανᾶ xai 4

τουνάτου χαὶ ᾿Αχαϊχοῦ, ὅτι τὸ ὑμῶν Loi
αὐτοὶ ἀνεπλήρωσαν. ᾿Ανέπαυσαν γὰρ τὸ i
πνεῦμα καὶ τὸ ὑμῶν. Ἐπιγινώσχετε οὖν :

τοιούτους.

Οὗτοι εἶσιν οἱ ἀναγγείλαντες αὐτῷ τὴν api
ρινθίοις διχοστασίαν, xal οἱ τῆς Χλότ,ς διὰ τοῦ
ἐδηλώθησαν. ᾿Επεὶ οὖν εἰχὸς ἦν τοὺς Κζορινθί
ἡγτιῶσθαι πρὸς αὐτοὺς παρατίθεται αὐτοὺς, λῖγι
ὅτι « Τὸ ὑμὼν ὑττέρηυ τ ἀνεπλήρωσαν", » tovtiz
᾿Αντὶ πάντων ὑμῶν ἦλθον, xa? 6v ὑμᾶς τοπαύτιν ἃ
δηνίαν ἐστείλαντο. « Ανέπαυσταν γὰρ τὸ ἐμὸν zw
μα xai τὸ ὑμῶν. ᾿Βδίδαξεν ὅτι εἰς ἐχείνων ὄτελος :
ἔτεινε τὸ ἀναπαυσθῆναι τὴν ψυχὴν τοῦ []αύλου, ἐν
παύσαντες γὰρ τὸ ἐμὸν πνεῦμα, φησὶ, τὸ ὑμῶν ὁ
ἐπαυσαν, τουτέστιν, 'Euk τὸν διδάσχαλον ἀναταύσε
τες, ὑμᾶς τοὺς μαθητάς μοῦ ἀνξπαυσαν. « 'Exyw
σεχτε οὖν τοὺς τοιούτους. » Ἐν τιμῇ αὐτοὺς ἤπε

C δτι δι᾽ ὁμᾶς χεχμήκασιν,

᾿Ασπάζονται ὑμᾶς αἱ Ἐχχλησίχι τῆς ᾿ΑΤΙΣ
᾿Ασπάξονται ὑμᾶς ἐν Κυρίῳ πολλὰ ᾿Ακύλας x
[Πρίσκιλλα σὺν τῇ κατ᾿ o'xov αὐτῶν bur
᾿Ασπάζονται ὑμᾶς οἱ ἀδελφοὶ πάντες. 'Aszi;
σῦ: ἀλλήλους ἐν φιλήματι ἁγίῳ. Ὃ ἄστασμ
τῇ ἐμῇ γειρὶ [ἰαύλου. Ei τις οὐ φιλεῖ τὸν À
p:ov ᾿Ινσοῦν Χριστὸν, ἤτω ἄνάθεμαχ, μαραν!ῖ
Ἢ χάρις τοῦ Κυρίου ᾿ησοῦ Χοιστοῦ μερ᾽ ὑμὸ
Ἢ ἀγάπη μου μετὰ πάντων ὑμῶν ἐν Xp
Ἰησοῦ. ᾿Αμὴν.
Συνδεῖ τὰ μέλη, τῷ ἀσπασμῷ. « Αχύλας καὶ Ηρίσχ
λα. » llapà τούτοις μένων διὰ τὸ ὁμότεχνον, τὴνσ
D νοποιὸν εἰργάζετο τέχνην. "Opa ὃὲ αὐτῶν ἀρετ
ὅτι τὸν οἶχον ἐχχλησίαν ἐπεποιήχεισαν, « Ἐν QJ
ματι ἁγίῳ. » Τὸ τοῦ ἀγίου φιλήματος ὧδε μόνον πρ
χειται, διὰ τὸ πολὺ αὐτοὺς διεστάναι, ᾿Εγὼ |
εἶμι, φησὶ, Παύλου, ἐγὼ δὲ ᾿Απολλῶ, ἐγὼ δὲ Ky
"Avtov ὃὲ λέγει, τὸ ἀνυτκόχριτον xai ἐξ ἀγάπης «
&srasuós τῇ ἐμῇ χειρὶ Παύλου. » Ἰἰδιόχειρον ἔγ;
Qi τὸν ἀσπασμὸν ἐν τῇ ἐπιστολῇ. « Εἴ τις οὐ οι;
τὸν Κύριον. » Δι’ ἑνὸς ῥήματος πάντας ἐφόδη,σε, τι
ἀπὸ ἀνθρώπων ὀνομαζομένους, τοὺς πόρνους. t
σχανδαλίζοντας τοὺς ἀδελφοὺς τῇ τῶν εἸἰδωλοθύτ
βρώσει, τοὺς τῇ ἀναστάσει ἀπιστοῦντας. Ol γὰρ
τοιαῦτα πράσσοντες, οὐ φιλοῦσι τὸν Κύριον Mapavat

- ἀνθρώπινον ἢ σαρχικὸν παῤ ἐμοί" ἐν γὰο Χριστῷ

΄

905 QOMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH. 906

Τουτέστιν, ὁ Κύριος ἦλθε. Τοῦτο δ φησι, τὴν οἴχονο- A non credentes. Nam qui talia agunt, non amant
μίαν βεδχιῶν xal τὴν ἀνάστασιν, xal ivtzimwv ὅτι Dominum. « Maranatha. » ld est, Dominus venit.
ὁ Δισπότης ὑπὲρ ἡμῶν ἀπέθανεν, ὑμεῖς δὲ παρορ- — Hoc aulem dixilLdispensationem acresurrectionem
αἰζετε αὐτὸν, πράττοντες ἄτοπα. "Iv, Ἑόδραϊκῇὴ δὲ — con(irmans, et admonens quod Dominus pro nobis
κέχρν ται λέξει, δεικνὺς ὅτι οὐ μόνον οὐκ ἀποστρέφεται — moriuus est. vos aulem, inquit eum irritatis indi-
τὴν ἰδιωτείαν, ἀλλὰ xal σεμνύνεται, Τὸ γὰρ '"EGpai- gna perpetrantes. Hebraica vero usus est dictione
στὶ λαλεῖν, ἰδιωτεία αὐτοῖς ἐδόχει οὖσι σοφοῖς. Τοῦ- — ostendens quod nonsolum non averseturinscitiam,
το δὲ ποιεῖ, χαθαιρῶν τὸν τῦφον τῶν σοφῶν. — "AÀ- sed et glorietur de ea. Nam Hebraice loqui, igno-
À«;. [OIKOYM.] Τοῦτο οὐ τῆς 'E6p2luv τινὲς ὑπέλα- — rantia ipsis videbatur cum sapientes essent. Hoc
6ov, ἀλλὰ τῆς Σύρων εἶναι φωνῆς. Ἑρμηνεύετα: δὲ, ὁ autem facit,tollens fastum sapientum. — 4lio modo
Κύριος ἦλθε. Τέθειχε δὲ τὴν λέξιν, τῶν ἐπὶ εὐγλωττίξ — Hoc quidam non Hebreorum 587 sed Syrorum
σεμνυνομένων Κορινθίων τὴν ὀφρὺν καταστέλλων, xai — esse vocem suspicati sunt.Sonat autem, si quis in-
διοάσχων ὡς οὐ παιδεύσεως, ἀλλὰ πίστεως αὐτοῖς — terpretetur, Domnus venit. Hanc autem dictionem
χρεία. « Ἡ χάρις τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, μεθ᾿ —posuit,supercilium comprimens Corinthiorum qui
ὅμῶν.» Τοῦτο διδασχάλου,τὸ μὴ μόνον παραινεῖν, ἰλλὰ — sese de eloquentia jactabant, et docens quod non
χαὶ ἐπεύζεσθαι. Εἶτα ἐπειδὴ αὐτῶν πολλὰ καθήψατο, .,ϑ eruditione, sed fide ipsis opus erat. « Gratia Domini
νῦν θεραπεύει αὐτοὺς xal ἐπεύχεται. ΕἼ γὰρ, φησὶν, Jesu Christi sit vobiscum. » Hoc preceptoris est
4, ἀγάπη μου μεθ᾽ ὑμῶν, Ἔσται δὲ τοῦτο πῶς ; Ἐὰν — non adhortari solum,sed et precari. Denique post-
ὀρθῶς βαδίζητε. Εἴτα iva μὴ νομίσωσι χολακείας εἶνα — quam in multis ipsos objurgavit, nunc obsequitur
τὸ pua, ἐπάγει" « "Ev Χριστῷ Ἰησοῦ. » Οὐδὲν φησὶν, — illis ac orat dicens : Sit dilectio mea vobiscum. Id
autem quo pacto fiet ? Si recte incedatis. Tandem
ἔσται ἣ ἀγάπη μου μεθ᾽ ὑμῶν. ne id adulationis esse existiment, subjungit : « In
Christo Jesu. » Nihil, inquit, humanum aut carnale apud me est ; nam per Christum erit dilectio mea

Β

'*' vobiscum.

9

- Νάτου, xai ᾿Αχαϊχοῦ xal Τιμοθέου.

. Τέλος,

Finis, divino favente auxilio, pyioris ad Corinthios
Epistola.
Missa est ἃ Philippis per Stephanum, et Fortuna-
tum, et Achaicum ac Timotheum.

σὺν Θεῷ, τῆς πὸς Κορινθίους πρώτης
᾿Επιστολῇ ς.

Ἐγράφη ἀπὸ Φιλίππων διὰ Στεφανᾶ xad Φούρτου-

ΥΠΟΘΕΣΙΣ

ΤΗΣ ΠΡῸΣ KOPINGIOTZ ΔΕΥΤΈΡΑΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ.

. ARGUMENTUM

POSTERIORIS PAULI AD CORINTHIOS EPISTOLAE.

Ταύτην ἐπιστέλλει ἀπὸ Ναχεδονίας. Ἢ δὲ -p0-A — 588 Hanca Macedonia mittit. Hec autem occa-

φασις τῆς Ἑπιστολῆς αὔτη. Δεξάμενοι Κορίνθιοι τὴν
προτέραν ᾿Επιστολὴν, κατενύγησαν ἐπὶ τῇ ἁμαρτίᾳ
τοῦ λαδόντος τὴν μητρυιὰν, καὶ ἐλυπήθησαν δὲ, ὡς
παριδόντες τὸ τοιοῦτον ἁμάρτημα. Εἴτα ὑφνρπά-
ζοντο παρὰ τινων xal τὰς προφάσεις τῶν cy Gui cov
ποιούντων, ὦστε παραχαθεζεσῆαι τῷ γράμματι τοῦ
νόμου, καὶ ἀδιάφορον ᾿γεῖσῦχι τὴν παρὰ τοῦ Χρι-
στοῦ χάριν, xal μᾶλλον προσέχειν τοῖς ἐν προσώπῳ
καυχωμένοις. Ἦσαν δὲ καὶ περὶ τῆς λογίας τῆς εἰς
τοὺς ἀγίους φροντίζοντες καλῶς. lizóq ταῦτα οὖν
ἀντιγράφει ὁ ᾿Απόστολος. Καὶ πρῶτον μὲν ἀποδέ-
yix τοὺς ἐχβθαλόντας τὸν παρανομήσαντα, ἔπειτα
ἀξιὠώσχσιν αὐτοῖς καβιχετεύει, χαὶ μετανοήσαντα
ἐκεῖνον κελεύει δεχθῆναι. "Ev αὐτῷ δὲ διδάσχει περὶ
τοῦ νόμου, διαιρῶν τὸ γράμμα, καὶ δείκνυσιν ὅτι οὐ

PaATàot. GR. CXVBI.

sio fuit Epistola. Cum priorem Epistolam accepis-
sent Corinthii, compuncti sunt ob illius peccatum
qui novercam acceperat : mosstique fuerunt ut qui
hujusmodi peccatum dissimulassent.Deinde a non-
nullis surripiebantur qui etiam datis dissidiorum
occasionibus id agebant ut legis littere adhere-
rent, οἱ superfluam ducerent datam a Christo gra-
tiam : hisque magis intenderent qui in persona
gravitate gloriabantur. Bene et'am de collectione
in sanctos curam habebant. Ad hzc itaque rescri-
bit Apostolus. Et primum quidem ipsos commen-
da! quod transgressorem ejecissent. Deinde ipsos
ita censentes orat, ac resipiscentem jubet recipi.
In eadem autem docet de lege,litteram elevans,ac
ostendit non oportere tantum legis sumere litterae,

29

901

OKCUMENII TRICCAE EPISCOPI.

sed sensum qui est in littera scrutari. Neque enim A δεῖ Azp6ávew τὰ γρέμματα μόνον τοῦ νόμο"

lex solum verbum est, sed in verbis est et intelle-
ctus spiritus. Deinde quod veniente Christo nova
sit facla creatura : nec oportet juxla vetustatem
vivere.sed in omnibus tanquam 589 in novam
renovari creaturam : ac deinceps otiosam esse cir-
cumcisionem. Commendat etiam ipsos de ministe-
rio,ac exhortatur ut illud magis abunde fiat. Ac-
cusans aulem eos qui in persone gravitale gloria-
bantur, cuncta recenset que propter Dominum
passus fuerat, ac visiones narrat quas viderat,
tum in paradisum tum in tertium raptus celum.
Demum ubi precepit ne peccent, sed peccatores
potius resipiscant, in gratiarum actione concludit
Epistolam. Totus itaque sermo Epistole de seipso

est et de Coriiithiis et de pseudapostolis,et ex hoc p

argumento procedit et ad ea que divini suntgra-
tie, et de bona conversatione circa bonam con-
scientiam ac certamen contemptumque divitiarum,
et de eleemosyne virtute et de pseudapostolorum
jactantia ac pravitate.

THEODORETI.

Dignum est utquaeramus quam ob causam addat
secundam Epistolam. Quia cum in priore fuisset
pollicitus se ad ipsos profecturum.nec fuisset pro-
fectus Spiritu ipsum in aliis occupante, et quia in
afflictione inciderat: per hancsecundam Epistolam
nuuc se purgat quod non venerit,et ut venire etiam
per Epistolam videatur. Praeterea quoque ex priore
Epistola meliores effecti erant : equumergofuitut
secundam accipere mererentur, quo magis ad vir-
tutem proficerent.

590 SECUNDE AD COR!NTHIOS EPISTOLE
CAPITA.

1. Gratiarum actio de divino auxilio in quo ait se
fuisse confisum.

2. De dilectione quam erga ipsos habebat : et quod
pepercerit ue eos contristaret, quamquam ma-
rore afficiens, utilitatem afferret : veluti in eo
qui ob stuprum objurgatus fuerat, cui etiam
ignoscit.

3. De utilitate per ipsum prestita his qui idonei
essent, per quam etiam commendari se dicit.

ἐν αὐτῷ τῷ γράμματι τὴν διάνοιαν ἐρευνᾷν. ἡ
μόνον oz μά ἐστιν ὁ νόμος, ἀλλ᾽ ἐν τοῖς Dru
χαὶ ὁ νοῦς τοῦ πνεύματος.) ὝἭπειτα ὅτι το:
στοῦ ἐλθόντος xatvi, κτίσις γέγονε, καὶ οὐ €&
τὸ παλαιὸν ζῇν, ἀλλ᾽ ὡς ἐν καινῇ κτίσει, ἐν
ἀνανεοῦσθαι, καὶ ἀργὴν εἶναι λοιπὸν τὸν περ
Αποδέχεται δὲ αὐτοὺς xal περὶ τῆς διακουΐ:
προτρέπεται μᾶλλον αὐτὴν πλεονάζειν. A
δὲ τοὺς ἐν προσώπῳ καυχωμένους, χαταλέῃ
τὰ ἅπερ πέπονθε διὰ τὸν Κύριον. Ka! c3; ὁ:
διηγεῖται ἄσπερ ἑώρακεν, εἷς τε τὸν παράδει:
εἰς τὸν τρίτον οὐρανὸν ἁρπαγείς. Εἶτα 32m.
μὴ ἁμαρτάνειν, ἀλλὰ μετονοεῖν τοὺς ἁἀμαρτ,
ἐν εὐχαριστίᾳ τε ζειοὶ τὴν ἐπιστολίίν. Ὃ πᾶς
λόγος ἐστὶν ἐν τῇ ᾿Επιστολῇ, περί τε ξαυτοῦ, x:
Κορινθίων, καὶ τῶν ψευδαποστόλων. Καὶ c
τῆς ὑποθέσεως πρόεισιν εἴς τε τὰ τῆς χαριτος
καὶ περὶ ἀγαθῆς πολιτείας, κατὰ τὸ εὐσυνείδτ:
τὸ ἐναγώνιον, καὶ τὸ ἀφιλοχρήματον, xal ct;
μεταδοτιχῆς ἀρετῆς, καὶ περὶ τῆς τῶν ψευδαπο:
ἀλαζονείας καὶ πονηρίας.

ΘΕΟΔΩΡΙΤΟΥ͂.

Τί δύποτε δευτέραν τίθησιν ᾿Επιστολὴν, (zz
ἄξιον. Ὅτι ἐν τῇ πρώτῃ ἀπελθεῖν ποὺς «:
ἐπαγγειλάμενος, καὶ μη ἀπελθὼν, τοῦ lia;
εἰς ἕτερα αὐτὸν ἀπχσχολοῦντος, xal διὰ τὸ σ
σμοῖς ἐμπεσεῖν, διὰ τῆς νῦν δευτέρας τὸ μὴ du
ἀπολογεῖται, xal ἵνα xal ἀπελθεῖν διὰ τῆς ἘΣ:
Af δόξῃ. Ἔπειτα xai ἦσον βελτίους ἐχ di-

C tr, Ἐπιστολῆς γενόμενοι. Εὔλογωον οὖν ἦν ἐξ

αὐτοὺς πλεῖον ἐπιδώσω.

ἀρετήν.

ἀξιωθῆναι, ἵνα

ΚΕΦΛΛΑΙΑ ΤΗΣ ΠΡῸΣ KOPINOeIOYZ AEITI
ἘΠΙΣΤΌΛΙΙΣ.

a'. Εὐχαριστία περὶ Θεοῦ βοηθείας, ἐν d$ πεξο
φησιν.

β΄. Περὶ ἀγάπης τῆς πρὸς αὐτοὺς, xal o
εἰς τὸ μὴ λυπεῖν, εἰ xal λυπῶν ὠφελεῖ
ἐπὶ τοῦ διὰ πορνείαν ἐπιτιμηθέντος, ᾧ

συγχωρεῖ,

γ΄. Περὶ τῆς δι’ αὐτοῦ ὠφελείας τοῖς ἐπιτηδείο
ἧς καὶ συνίστασθαί φησιν.

. 4. De ministerio secundum spiritum et. gloria magis D 9. Περὶ τῆς κατὰ πνεῦμα λειτουργίας καὶ

divina, quam ea qug secundum legem erat.

$5. De divina gloria et consequenti vita, quod a san-
ctis .ognoscatur.

6. De infirinitate ju.cta corpus et corporis depositione

ple»aque ressunptione.

7. De Pauli erga Deum amore ac fraterna secundum
Deum dilectione.

8. De commendatione obedientie Corinthiorum et
dilectione Paulum ezhilarante.

9. Exchortatio ad. uberiorem pecuniarum contribu-
tionem in sanctos, et de eorum honore qui ad hoc
proficiscerentur,

θειυτέρας τῆς κατὰ τὸν νόμον.

ε΄. Περὶ θείας δέξης xai τοῦ ἀχολούθου βίου, ὅτι
ἁγίοις γινώσχεται,

ς᾽, Περὶ τῆς χατὰ σῶμα ἀσθενείας xal τῆς τοῦ σώ
ἀποῤθέσεως, xal παναναλήψεως.

C. lleoi τῆς αὐτοῦ φιλοθεότητος xai φιλαδελοί:
χατὰ Χοιστόν.

η΄. Περὶ ἀποδυχὴς τῆς Κορινθίων ὑπακοῖς, καὶ ἀ'
εὐτραινούσης αὐτόν.

0, Ηροτροπὴ πρὸς ἐπίδοσιν Ἄρη μάτων
ἁγίοις, καὶ τιμὴν τῶν διὰ τοῦτο dp;

ytov.

909

COMMENT. IN EPIST. Il AD CORINTH.

910

V Διήγησις τῶν ἰδίων πόνων xal προθέσεως xal τῆς A 10. Propriorum narratio laborum et propositi ac
ἐπ᾿ οὐτῷ χάριτος πρὸς τὸ μὴ tolg ἐπιπλάστοις

προστίθεσθαι Κορινθίοις.

grali& qua in ipso erant, πὸ assentiretur fucatis
Corinthiis.

IAYAOY AIIOXETOAOY
H ΠΡῸΣ KOPINGIOYX EIIIZTOAH AEYTEPA.

"7 PAULI APOSTOLI

AD CORINTHIOS POSTERIOR EPISTOLA.

KEcAA. A'.
Εὐχαριστία περὶ Θεοῦ βοηθείας, ἐν pj πεποιθέναι
φησν.

Ι[Ιχῦλος ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ διὰ θελήμα-
τος Θεοῦ, xai Τιμόθεος ὁ ἀδελφὸς, τῇ Ἐχχλησίᾳ
τοῦ θεοῦ τῇ οὔσῃ ἐν Κορίνθ᾽ν, σὺν τοῖς ἁγίοις
πᾶσι τοῖς οὖσιν ἐν ὅλῃ τῇ ᾿Αχαΐᾳ, χάρις ὑμῖν
xal εἰρήνη ἀπὸ θεοῦ Πατρὸς ἡμῶν, χαὶ Κυρίου ᾿Ιησοῦ
Χριστοῦ.

Ἔν τῇ πρώτῃ Ἐπιστολῇ, πέμψας ἑχεῖ τὸν Τιμό-
Ocov, xxi νῦν ἀπολιδὼν αὐτὸν, ἑχυτῷ συνάπτει.
Ὅρα δέ’ ποτὲ μὲν τέχνον αὐτὸν xaÀtt « Ὡς πατρὶ
γὰρ, φησὶ, τέχνον ἐδούλευσέ μοι » ποτὲ δὲ συν-
εργόν' Τὸ 4à2 « ἔργον Κυρίου ἐργάζεται ὡς χἀγώ" »
νῦν C& ἀδελφὸν, διὰ πάντων ἀξιόπιστον αὐτὸν ποιῶν.

Β

CAPUT I.

Gratiarum actio de divino auxilio, in quo ait se fuisse
coufisum.
I, 1, 2. «Paulusapostolus Jesu Christi per volun-
« tatem Dei, et Timotheus frater, Ecclesie Dei que
« est Corinthi una cum omnibus sanctis qui sunt
« in tota Achaia, gratia vobis et pax a Deo Patre
« nostro, et Domino Jesu Christo. »

Cum una cum priore Epistola misisset eo Timo-
theum,et nuncipsum recepisset,sibi ipsi conjungit,
Considera vero, quod ipsum quidem interdum
filium vocat: « Nam ut patri, inquit, filius mihi
ministravit ! ; » interdum autem cooperatorem :
« Opus enim Domini operatur, inquit, sicut et

Σν μείωσα: δὲ tiv, διά, xai ἐπὶ Πατρός. « Σὺν τοῖς ( ego * ; » nunc vero fratrem per omnia fide dignum

ἁγίοις πᾶσιν. » ᾿Αγίους αὐτοὺς χαλεῖ, ἐμφαίνων
Oct εἴ τις γεώδης, ἐκτός ἐστι ταύτης τῆς προσ-
ηγορίας, Δοχοῦσι δὲ οὗτοι χοινῇ σαλεύεσύθαι, διὰ
τοῦτο χαὶ χοινὴν ποιεῖται τὴν ἴασιν. Τοῦτο δὲ
πρὸς Γαλάτας xai 'EGoalouq γράφων ποιεῖ. « Χάρις
ὑμῖν xxi εἰρήνη. » Τὴν συνήθη προσηγορίαν xai τού-
τοις ἐπεύχεται.

eum efficit.Animadverteautem praepositionem 9:4,
id est, per, etiam de patre dici. « Una cum omnibus
sanclis. » 'Aylouc, id est, sanctos vocat ipsos (quasi
sine terra), ostendens quod si quis terrenus sit,
alienus est ab hac salutatione. Videntur autem hi
simul fluctuasse : propterea etiam communem facit
et 892 sanationem. Hoc quoque facit ad Galatas

scribens et ad Hebreos. « Gratia vobis et pax. » Familiarem ac sibi consuetam salutationem eliam his

exoptat.

Εὐλογητὸς ὁ θεὸς xai Πατὴρ τοῦ Κυρίου
ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ὁ Πατὴρ τῶν οἰχτιρμῶν, xal
Θεὸς πάσης παραχλήσεως, ὁ παραχαλὼν ἡμᾶς
ἐπὶ πάσῃ τῇ θλίψει: ἡμῶν, εἰς τὸ δύνασθαι ἡ μᾶς
παρακαλεῖν τοὺς ἐν πάσῃ θλίψει, διὰ τῆς
ραχλήσεως ἧς παοαχαλούμεθαλ σύὐτοὶ
Θεοῦ,

« Εὐλογητὸς ὁ Θεός. » ᾿Βνταῦθχ στιχτέον. « Καὶ
Majo τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. » ἹἩΙμῶν
μὲν γὰρ θεὸς, τοῦ δὲ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Βατύρ.
Ταύτην τὴν διαίρεσιν καὶ ὁ Δεσπότης ἡμᾶς ἐδίδαξεν.
Ἐν γὰο τοῖς ἱεροῖς Εὐαγγελίοις ἔφη, « ᾿Εξομολο-
γοῦμαί σοι͵ Πάτερ, Κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, »

πὰ-

πο) τοῦ

I, 3,4.« Benedictus Deus et Pater Domini nostri
« Jesu Chris'i, Pater misericordiarum et Deus omnis
« consolationis, qui consolatur nos in omni afflic-
« lione nostra, in hoc ut possimus eos consolari
« qui sunt in quavis afflictione. per consolationem
« qua nosipsos consolatur Deus. »

« Benedictus Deus. » Hoc loco ponendum est
hypostigma sive subdistinctio. « Et Pater Domini
nostri Jesu Christi. » Siquidem Deus nosler est,
sed Domini nostri Jesu Christi Pater. Hanc autem
divisionem etiam Dominus nos docuit: ait enim
in sacris Evangeliis : « Confiteor tibi, Pater, Do-

911 OECUMENII TRICOA& EPISCOPI 913

mine celi et terre *,» manifeste docens quodsuus A σαφῶς διδάσχων, ὡς αὐτοῦ μέν ἐστι Πατὴρ, τῆς

quidem sit Pater, creaturae vero factor ac Dominus.
Priore quidem Epistola promiseratse adipsos ven-
turum, sed prohibitus est magnis afflictionibus
ipsum cornpientibus. Scite igitur incipit purga-
tionis semina jacere. « Gratias ago, inquit, Deo
quod nos consolatus sitin omni afflictione nostra.»
— « Pater tnisericordiarum. » Sancti id habent pro
more Deum ex acceptis beneficiis appellare. Inbelli
quidem victoria : « Diligam te, Domine, fortitudo
mea *. Quando autem a mentis caligine ac obtene-
bratione liberatus est : « Dominus illuminatio
mea 5. » Nunc vero Deum misericordiarum etcon-
solationis nominat. Considera vero quam sese divi-
nus hic Paulus demittat. Liberatus ab afflictionibus
qua propter predicationem supervenerant, non
dicit se liberatum quod dignus fuerit, sed per mi-
sericordias ac miserationem. «Qui consolaturnos.»
Non dixit,Qui non permittit nos affligi (novitenim
uliles esse afflictiones),sed.« Qui consolatur nos.»
Dicens autem, « In omni afflictione, » significat et
continuas afflictiones et continuas consolationes.
« In hoc ut possimus eos consolari. » Vide excel-
lentem animi modestiam : Non accepit,inquit,con-
solationem quod consolatione dignus essem, sed
ut exemplo consolationis que erga me factaesset,
possem et alios consolariqui sunt in afflictionibus.
Itaque propter aliorum utilitatem,non propter me,
fuit consolatio. Aut, Consolatio, inquit, que in me
facta est, ad consolandum simul et alios fuit, eos
nempe qui ob meas dolebant afflictiones.

5938 1, 5-7. « Quoniam sicut abundant afflictio-
« nes Christiin nos,ita per Christum abundat et
« consolatio nostrau.Sive autem affligimur, id fit pro
« vestri exhortatione ac salute, quo efficitur into-
« lerantia earumdem afílictionum, quas et nos pa-
« timur,et spes nostra firma est pro vobis Sivecon-
« solationem accipimus,id flt pro vestri consolatione
« acsalute : cum sciamus quod sicut participes es-
« tis afflictionum, sic futuri sitis et consolationis. »

Ne qui existiment Deo non esse cure apostolos,
eo quod continuas sustineant afflictiones,vide quo-
modo rem extollat.Christi, inquit, sunt afflictiones
ac calamitates quas nos sustinemus : hesaneetiam
abundant in nobis, ac si diceret: Non solum que

passus est Christus patimur, sed et plura. Hoc ἢ

eliam dicit alibi : « Et suppleo qua deerant affli.
ctionura Christi *.» Idipsum quoque per se absque
divinaalia consolatione.salis estad consolationem,
scire Christi esse afflictiones quas ipsi paliuntur
etiam si non addalur quod consolatio Christi exu-
beret erga ipsos, qui». occasiones loiitiee ipsis im-
mittat, ac si dicat: Abundantes sunt aflílictiones,
sed multo magis consolatio. « Ita per Christum
abundat et consolatio nostra. » Abundant quidem
in nobis ait, tentationes et afflictiones, sed et plus

* Matth. xi, 95. ὁ Psal. xvir, 2. 5 Psal. xxvi, 1,

δὲ χτίσεως Ποιητὴς xai Δεσπότης. ᾿Επαγτειλάμενος
μὲν ἦν ἐν τῇ πρώτῃ ᾿Ἐπιστολῇ ἀπιέναι πρὸς αὐτοὺς,
ἀλλ’ ἐχωλύθη πειρασμῶν μεγάλων αὐτὸν χαταλ:-
ὀόντων. Ἄρχεται οὖν εὐφυῶς καταδάλλειν ἀπολο-
qs σπέρματα. « Εὐχαριστώ γὰρ, φησὶ, τῷ Θιῷ
ὅτι παρεχάλεσεν ἐμᾶς ἐν πάσῃ τῇ θλίψει ἡμῶν.»
« Ὁ Πατὴρ τῶν οἰχτιρμῶν. » "Ἔθος τοῖς ἀγίοις à
τῶν εἰς αὐτοὺς εὐεργεσιῶν ὀνομάζειν τὸν θεόν,
᾿Επὶ μὲν νίχης πολέμων. « ᾿Αγαπήσω σε, Κύριε,
ἡ ἰσχύς μου. » Ὅταν 0k. ζύφυυ xai σχοτώσεως νοῦ
λυτρωθῇ. « Κύριος φωτισμός μου. » Νῦν δὲ θεὸν
οἰχτιρμῶν xai παρακλήσεως ὀνομάζει. "Ooa ci τὸ
ταπεινὸν τοῦ ἁγίου τούτου. Λυτρωθεὶς τῶν διὰ τὸ
κήρυγμα πειρασμῶν, οὐ λέγει ὅτι κατ’ ἀξίαν ἐλυ-
τρώθην, ἀλλὰ xcx' οἰχτιρμοὺς καὶ ἔλεον. « Ὁ rapz-
χαλῶν ἡμᾶς, » Οὐχ εἶπεν, Ὁ μὴ ἐῶν ἡ μᾶς θλι-
θῆναι ( οἵδε γὰρ τὰς θλίψεις συμφερούσας), ἀλλ᾽,
« Ὁ παρακαλῶν. » Εἰπὼν δὲ, « ᾽ν πάσῃ θλίψει, υ
δηλοῖ καὶ συνεχεῖς θλίψεις, καὶ συνεχεῖς πορακλή-
σεις. « Εἷς τὸ δύνασθαι ἡμᾶς παρχχαλεῖν. » Ὃ2
ταπεινοφροσύνης ὑπερδολήν. Οὐ πορεχλύθην, cui,
διὰ τὸ εἶναί με ἄξιον παραχλήσεως, ἀλλ᾽ ἵνα Ex τοῦ
ὑποδείγματος τῆς εἰς ἐμὲ παραχλύήσεως, ἀλλοὺς
ὄντας ἐν πειρασμοῖς δυνηθῶ παραχαλεῖν. Ὥστε διὰ
τὴν τῶν ἄλλων ὠφέλειαν, οὐ δι’ ἐμὲ ἢ παράχλησις.
Ἢ ὅτι, Ἡ εἰς ἐμὲ, φησὶ, παράχλησις, xai ἄλλες
συμπαραχαλεῖ, τοὺς οἷον ἀλγοῦντας, ἐπὶ ταῖς lush

θλίψεσιν.

Ὃτι καθὼς περισσεύει τὰ παθήματα Ἢ
Χριστοῦ εἰς ἡμᾶς, οὕτως διὰ τοῦ Χριστοῦ ii
ρισσεύει xal d παράχλησις ἡμῶν. Εἴτε δὲ θλιῦό-
μεθα, ὑπὲρ τῆς ὑμῶν παραχλήσεως καὶ σωτῃ"
ρίας τῆς ἐνεργουμένης ἐν ὑπομονῇ τῶν αὐτῶν
παθημάτων, ὧν xal ἡμεῖς πάσχομεν, καὶ ἡ ἐλπὶς
ἡμῶν βεδαία ὑπὲρ ὁμῶν. Εἴτε παρακαλούμεθα, oti?
τῆς ὑμῶν ποραχλήσεως xal σωτηρίας, εἰδότες ὅτι
ὥσπερ χοινωνοί ἐστε τῶν παθημάτων, οὕτως xal τῆς
παραχλήσεως.

Ἵνα μὴ δόξωσί τινες ὡσανεὶ μὴ φροντιζομένων
τῶν ἀποστόλων, παρὰ Θεοῦ γίνεσθαι αὐτοῖς τὰς
συνεχεῖς θλίψεις, ὅρα πῶς ἐξαΐρε: τὸ πρᾶγμ,
λέγων’ Τοῦ Χριστοῦ εἶσιν al θλίψεις καὶ τὰ vati
ματα, ἃ ἡμεῖς ὑπομένομεν. Αὗται δῆται καὶ m
σεύουσι" εἰς ἡμᾶς, ὡσεὶ ἔλεγεν: Οὐχ ὅσα πέτονθα
ὁ Χριστὸς, πάσχομεν, ἀλλὰ καὶ πλείω. Τοῦτο rii
ἀλλαχοῦ φησι" « Καὶ ἀναπληρῶ τὰ ὑστερήματα τῷ
Χριστοῦ, » Τοῦτο xal αὐτὸ xa0' ἑχυτὸ ἄνευ τῆς ἃ
Θεοῦ πα-:αχλήσειι.ς ἀρχεῖ εἰς παραμυθίαν, τὸ εἰδέναι
ὅτι τοῦ Χριστοῦ ὑπάρχει v: πάθη d αὐτοὶ πάσχουπι
μὴ ὅτι xal παράχλησις τοῦ Χριστοῦ περιϑσεύουβ
ἣν εἰς αὐτοὺς, εὐθυμίας αὐτοῖς ἀφορμὰς ἐμποιοῦῖ
ὡσεὶ ἔλεγε' Hspigoal μὲν αἱ θλίψεις, ἀλλὰ τολλῷ
πλεῖον ἡ παράχλησις. « Οὕτως διὰ τοῦ Xp
περισσεύει xal ἢ παράχλησις ἡμῶν. » Περισσεύουθ

913

piv, φησὶν, ἐν ἡμῖν ol πειρασμοὶ καὶ αἱ θλίψεις,
ἀλλὰ xoi τούτων ἕτι μᾶλλον περισσεύουσιν αἱ πα-
ραχλήσεις" πῶς : ὅτι οὐ μόνον διασχεδάζουσι τὰς
θλίψεις, ἀλλὰ καὶ χαίζειν παρασχευάζουσι, καὶ
στεφάνους xai βαθεῖα προξενοῦσιν. Οὐ xxtà dva-
λογίαν, φησὶ, τῶν θλίψεων f$ παραχλησις, ἀλλὰ
πολλῷ μείζων. Περισσεύει γὰρ, φησὶν, ἡ παράχλη-
σις. « Εἶτε θλιδόμεθα, φησὶν, ὑπὲρ τῆς ὁμῶν σω-
τηρίας xal πχραχλήσεως θλίδόμεθα. » Πῶς ; ὅτι
ἐξῆν ἡμῖν ἀπάγορεύσατι τὸ κηρύσσειν, ἐν ἀδείᾳ xai
ἀσφαλείᾳ εἶναι. ᾿Αλλὰ μᾶλλον αἱρούμεθα θλίδεσθαι
xai κινδυνεύειν, ἵνα ὑμᾶς διὰ τοῦ χηρύγματος σώ-
σωμὲν χαὶ παραχαλέσωμεν πρὸς τὴν πίστιν.
Οὐχοῦν ὑπὲρ τῆς ὑμῶν σωτηρίας τὰς θλίψεις ὑπο-
μένομεν, τῆς ἐνεργουμένης ἐν ὑμῖν, τουτέστιν, ix
τῆς τοῦ ἀγίηυ Πνεύμχτος δυνάμεως, τοῦ τὰ σημεῖα
ἐνεργοῦντος. « Τῆς ἐνεργουμένης, » τουτέστιν ἐν ὑμίν.
« Ἂν ὑπημονῇ. Ἐνεργεῖται ἐν ὑμῖν d$ σωτηρία,
φησὶν, ἐν ὑπομονῇ οὖσι τῶν ἴσων ἡμῖν παθημάτων.
Ὥσπερ vào ἡμεῖς χηρύσσοντες πειρχζόμεθα, οὕτως
xai ὑμεῖς μαθητεύοντες. Πολλὴν δὲ ἀρετὴν αὐτοῖς
μαρτυρεῖ, ὅτι μετὰ πειρασμῶν ἐδέχοντο τὸ χή-
ρυγμα. α Καὶ ἡ ἐλπὶς ἡμῶν. » — [ΦΩΤ.] Ποία ἐλ-
πίς ; ὅτι ἐνεργουμένη ἔσται ἐν ὑμῖν ἡ σωτηρία, xv
τὰ αὐτὰ ἡμῖν xal ὑμῖν συνενεχθείη παθήματα.
Πῶς; lizpaxaloóptvot, ὑπὲρ τῆς ὑμῶν σωτηρίας
παραχαλούμε!α, ἀπόδειξιν, φησὶν, ἐντεῦθεν val
Ὑνῶσιν ἀναμφισδήτητου λαμάνοντες, ὅτι χαὶ ὑμεῖς
παραχληθήσεσθε, ὥστε οὐδὲν ἧττον ἐν οἷς αὐτοὶ
ἑυόμεθα τῶν mtipagpüv παραχαλούμεθα, ἀλλ’
ὁμοίως xal ἐν οἷς σαφῶς ἴσμεν xal μεπείσμεθα ὅτι
παραχληθήσεσθε xai ὑμεῖς. Ilógsv δὲ τοῦτο δῆλον ;
αὐτόθεν, φησίν. Ὥσπερ γὰρ ἐστὲ χοινωνοὶ τῶν
πειρασμῶν xal τῶν θλίψεων, οὕτως ἔσεσθε καὶ τῆς
παρχχλήσεως. « Βεδαία ὑπὲρ ὑμῶν, » τουτέστιν,
ὅσχ &v πάσχητε, θαῤῥοῦυεν ὅτι οὐ παρχτραπύσε-
σθε, οὔτε ἀπαγορεύσετε, οὔτε ὑπὲρ ὧν ὑμεῖς πά-
σχετ:, οὔτε ὑπὲρ ὧν ἡμᾶς πάσχοντας ὁρᾶτας ὁρᾶτε.
« "πὲρ μῆς ὑμῶν παραχλήσεως καὶ σωτηρίας. » "Ἄνω
εἰπὼν, ὅτι Ὑπὲρ τῆς ὑμετένας σωτηρίας θλιδό-
μεθα, ἵνα μὴ δόξῃ ἐπαχθής τις εἶναι, νῦν λέγει ὅτ:
Καὶ ὑπὲρ τῆς ὑμῶν σωτηρας παραχαλούμεβα, ἵνα
μὴ ἀπαγορεύσαντες, ἀμελήσωμεν τῆς σωτηνίας
ὑμῶν, Tj ἵνα παραχληθῆτε, ὁρῶντες ἡμᾶς ὑπὸ
Θεοῦ παραχαλουμένους. "Osrep γὰ», φησὶ, χοινω-
voi ἐστε τῶν παθημάτων, οὕτως ἔδει χατὰ τὸ ἀκό-
λουθὴν κοινωνοὺς ἐἶναι καὶ
« Eióoveq ὅτι ὥσπερ χοινωνοί ἐστε τῶν παθημᾶ-
των.» Τοῦτο γὰρ εἰδότες ἐσμὲν, ὅτι ὥσπερ ἐστὲ
τῶν πειρασμῶν χοινωνοὶ, οὕτως ὁμᾶς ἐπάναγχες
εἶνχι δεῖ xal τῆς παραχλήσεως χγινωνούς. Ὁρῶντες
Υὰ ἡμᾶς παρακαλουμένους, εὐέλπιδες ἔσεσθε xai
μεῖς, ὅτι Eme! ἂν πειρασμοῖς περιπέσητε, πα-
ραχληθήσεσθε χαὶ ὑμεῖς ὥσπερ χαὶ ἡμεῖς. “Ὥσπερ
Ὑὰρ χοινωνοί ἔστε τῶν παθημάτων, οὕτως καὶ τῆς
παραχλήσεως χοινωνήσετε. ἨΗαράχλησις δὲ εἴη
Gy, ἢ τὸ περιαιρεθῆναι. τοὺς πειρασμοὺς, xal

δ Coloss. 1, 86.

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.

τῆς παρακλήσεως, ἢ

914

Áquam hs, abundant consolationes. Quo pacto ?

Quia non solum dissipant afflictiones, sed et gau-
dium adducunt, et coronas ac. bravia conciliant.
Non ad proportionem,inquit, afflictionum est con-
solatio, sed multo majorest. Nam abundat,inquit,
consolatio. « Sive affligimur (ait) pro vestri exLor-
tatione et salute affligimur. » Quomodo ?Quia lice-
ret nobis a praedicatione cessantibus. in securitate
et absque timore degere : sed potius eligimus affligi
ac periclitari,ut vos per predicationem salvos facia-
mus, et ad fidem exhortemur. Afflictiones itaque
sustinemus pro vestra salute, id est. qua in vobis
eflicitur.lioc est ex virtute Spiritus saucti qui signa
efficit. « Quo efficitur, » nempe in vobis.«In $594
tolerantia » Efflcitur, inquit. salus in vobis.qui in
se qualibus nobiscum estis afflictionibus. Quemad-
modum enim affligimur nos qui priedicamus,ita et
vos qui discitis. Attestatur autem eis quod magne
sint virtutis, quia inter afflictionem suscipiebant
predicationem. « Et spe nostra. » — Qusenam
spes ? nempe quod perficienda sit in vobis salus,
quamquam esdem nobis ac vobis contingant affli-
ctiones.Quomodo ἢ Consolationem accipientes, pro
vestra salute consolamur,probationem. inquil, no-
tiiamque indubitatam accipientes, quod et vos
consolationem indubitatam accipietis:ut non minus
consolationem accipiamusin atflictionibus a quibus
ipsi liberamur.sed similiter: in quibus etiam plane
scimus ac confidimus quod et vos consolationem
accipietis. Unde hoc manifestum est ? Ex eodem,in-
quit; nam sicut participes eslis tentationum οἱ
afflictionum, sic futuri estis et consolationis. « Fir-
mna pro vobis. » Poc est. quantacunque patiamini,
confidimus quod non pervertemini neque despera-
bitis, nec ob ea que» patimiui, nec ob illa que nos
pati cónspicitis.«Pro vestri consolatione et salute.»
Cum superius dixisset: « Pro vestri salute affligi-
mur,» ne gravis quodammodo sermo esse videatur,
nunc subdit : Pro vest:a quoque salute consolatio-
nemaccipimus : ne deficientes. vestram negligamus
salutem ; vel utconsolemini videntes nos a Deo con-
solationem accipere. Nam sicut estis,inquit, parti-
cipes afflictionum,ita ex consequenti oportuit quo-
queesse et consolationis.« Cum sciamus quod sicut
participes estis afflictionum. » Hoc enim novimus
quod sicut participes estis tentationum,ita quoque
necesse fuit ut vos parlicipes essetis et consolatio-
nis. Videntes enim nos consolationem accipere,
bono eritis et vos animo, quod quandoquidem 1n
afflictionem incideritis, consolationem vos quoque
accipietis sicut et nos. Sicut enim participes estis
afflictionum,ita quoque et in consolatione partici-
pabitis. Consolatio autem dici potest, vel quod
auferrentur afflictiones vel quod ex insperato a
presentibus liberarentur periculis ; aut quod in
mediis constituli periculis,viriliter magnoque aui-
mo ferrent que inciderent,futurorum spe roborati:

915

nosler mauum porrigeret.

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

quod fleri non posset, nisi Christus verus Deus α ἀπροσδοκήτως ἐκ
ἀπαλλαγῆναι, ἤ xal τὸ ἐν αὐτοῖς μέσοις ὄντας

916

τῶν περιεστηκότων δυσχερῶν

τοῖς δεινοῖς, εὐψύχως xal γενναίως φερεῖν τὰ συμπίπτοντα, τῇ τῶν μελλόντων ἐλπίδι νευρουμένους, ὃ οὐχ ἂν
γένοιτο, μὴ X2tz100 τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡ λῶν χεῖρα παρέχοντος.

593 1, 841. « Non enim volumus vos ignorare,
« fratres, de afflictione nostra qua nobis accidit in
« Asia, quoniam supra modum gravati fuimus ul-
« tra vires: adeo ut de vita quoque desperaremus.
« Quin ipsi in nobisipsis responsuri mortis habue-
« ramus ne confideremus in nobis ipsis, sed in
« Deo qui suscitat mortuos, qui ex tanta morte
«eripuit nos et eripit : in quo spem fixam ha-
« bemus, quod etiam posthac erepturus sit,
«simul adjuvantibus et vobis per deprecationem
« pro nobis: ut ex multis personis pro dono in nos
« collato, per multos gratie agantur pro vobis. »

Deinde postquam indefinite meminit afflictionis,
dicit nunc cujus afflictionis: ut nihil eorum quce
circa me, inquit, geruntur ignorelis (quod signum
est dilectionis) ; aut ne ignorantes qua mihi acci-
derunt, indignemini eo quod juxta promissa ad
vos non venerim. « De afflictione nostra. » Hoc in
priore quoque predixerat Epistola : «Quoniam
ostium, inquit, mihi apertum est et adversarii
multi δ,» — « Quoniam supra modum gravali fui-
mus. » Magna, inquit, erat afflictio et meas exce-
dens vires: nam contingit magnam quoque viriliter
ab aliquo ferri. « Adeo ut de vita quoque despera-
remus. » Desperavimus, inquit, nec victuros nos
esse sparabamus,sed apud nos ipsosexistimavin;us
quod omnino moreremur: nam hoc significat :
« Ipsi in nobisipsis responsum mortis accepera-
mus ; » id nobis pericula respondebant, quod om-
nino moreremur. Et quam ob causam permisit nos
Deus ad tanta pervenire pericula? « Ne confidere-
mus in nobisipsis. » Quod autem dicit,tantumdem
est ac si diceret : Ne cristas erigamus, ne ob egre-
gia facinora extollamur ; quod etiam in processu
manifestius dicit. « Et neexcellentia revelationum
extollerer datus fuit mihi angelus Satane ?,» in-
telligens affligentes seac vexantes. etunum quem-
que horum hominum satanam appellans. Permis-
sus sum, inquit, tentationes et afflictiones sustine-
re, ut mei desperatio in officio me contineret, ac
modestus esse discerem. Ideo quoque cum Deum
obsecrassem, non sum assecutus quod postulabam
sed permansi quotidie tolerans modestice pharma-
cum, nempe afflictionem, $96 Adeo magna erat
afflictio, inquit, ut nos e vita expelleret. Hujusmo-
di afflictionem vocat David portas inferni ac mortis
et dolores partus an umbram mortis *. « Quin ip-
si in nobisipsis responsum mortis habueramus. »
Responsum, id est, decretum ac sententiam. Est
autem tantumdem ac si diceret : Quantum ad nos
noslramque cogitationem, adfuit morlis exspecta-
tio, sed Deus non perinisit ipsam in opus progre-
di, docens nos nein propria conflderemus virtute

Οὐ γὰρ θέλομεν ὑμᾶς ἀγνοεῖν, ἀδελφοὶ, ὑπὲρ
τῆς θλίψεως ἠμῶν τῆς γενομένης ἡμῖν i τῇ
"Aca, ὅτι xa0' ὑπερδολὴν ἐδανύθημεν rio ὃ᾽-
ναμῖν, ὥστε ἐξαπορηθῆναι ἡμᾶς xal τοῦ ζῇν.
᾿Αλλὰ αὐτοὶ ἐν ἑχυτοῖς τὸ ἀπόχριμαὰ τοῦ θανάτου
ἐσχίκαμεν, ἵνα μὴ πεποιθότες ὦμεν ἐφ᾽ ἑαυτοῖς,
ἀλλ’ ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ ἐγείζοντι τοὺς ν:χροὺῦς, ὃς
ἐκ τηλιχούτου θχνάτου ἐῤῥύσατο ἡμᾶς xal ῥόε-
ται. Εἰς ὃν ἡλπίχαμεν, ὅτι xol ἔτι ῥύσεται, συν-
υπουρούγτων xal ὑμῶν ὑπὲρ ἡμῶν τῇ Dee
ἵνα ἐχ πολλῶν προσώπων τὸ εἰς ἡμᾶς χάρισμα, διὰ
πολλῶν εὐχαριστηθῇ ὑπὲρ ὑμῶν.

Εἴτα ἐπειδὴ ἀπροσδιορίστως θλίψεως ἐμέμνητο,
νῦν λέγει ποίας θλίψεως. "Iva μηδὲν ἀγνοῦῖτε τῶν
xav ἐμὲ, φησίν: ὅπερ ἀγάπης ἐστίν: ἢ wi μὴ
ἀγνοοῦντες τὰ συμόάντα ἡμῖν, μέμψησθε διὰ ci χατὸ
τὰς ὑποσχέτεις οὐκ ἔλθομεν πρὸς ὑμᾶς. « "Yzt
τῆς θλίψεως ἡμῶν.» Τοῦτο xal ἐν τῇ mpotia
προέλεγεν ᾿Επιστολῇ, ὅτι « Θύρα μοι ἀνέυχται, xii
ἀντικείλενοι πολλοί. » — « Ὃτι χαθ᾽ ὑπερδολὴν i02p)-
θημεν.» Μέγυς, φησὶν, ἦν ὁ πειρατμὸς, xal τὴν ἐμὴν
ὑπερδαίνων δύναμιν. “Ἔνι γὰρ xa! μέγαν ὄντα, ci-
ρεσθαι γενναίως παρά τινης. « Ὥστε ἐξχπορυ θῆνσι
ἡμᾶς xal τοῦ ζῆν. » — [TOY ΧΙΥΣΩΟΣΤΟΝΜΟΥ
᾿Απεγνώπτθημεν, φησὶν, οὐ προσεδοχήσαμεν (io
σθαι, ἀλλ᾽ ἐν ἑαυτοῖς ἐλογισάμεθα, ὅτι ἀποθαν"-
μεθα πάντως. Τοῦτο vio ἐστιν, « Αὐτοὶ ἐν χες
τὸ ἀπόχριμα τοῦ θανάτου ἐσχήγαμεν. » Τοῦτο ἡμὴ
τὰ πράγματα ἀπεχρίνατο, ὅτι ἀπολλύμεθα πάντας.
Καὶ τίνος ἕνεχεν συνεχώρησε μέχρι τοσούτων Xv
δύνων ἐλρεῖν ἡμᾶς ὁ Θεός ; « Ἵνα μὴ πεποιθότες
ὦμεν ἐφ᾽ ἑαυτοῖς. » Ὅ δὲ λέγει, τοιοῦτόν luv
Ἴνα μὴ μέγα φλονῶμεν, φησὶν, ἵνα μὴ ἐπαιρώμεβε
τοῖς κατορθώμασιν, ὅ καὶ προϊὼν, σαφέστερον λέγει"
« Ka! τῇ ὑπερδολῆ τῶν ἐποχαλύψεων ivz μὴ Dt
αἴρωμα:, ἐδόθη, μοι ἄγγελος Σατᾶν, » τοὺς θλίδοντας
αὐτὸν λέγων xal ἐπησεάζοντας τούτων ἔχαττον
ἄνθρωπον Σατᾶν χαλῶν. Συνεχωρήθην, φησὶ, πεῖ"
ρασυοὺς ὑπομένειν, Vox ἢ ἀπόνοια μου χαταστέλλη-
ται καὶ μετριάζειν μάθω. Δ'ὸ xal παραχαλίτας τὸν
Θεὸν, 90^. ἔτυχον τῆς αἰτήσεως, ἀλλ᾽ ἔμεινα Oy
χῶς φάρμαχον ταμεινοφροσύντς, τὴν θλίψιν ἔχων,
Καὶ οὕτως ἦν, φησὶ, μέγας ὁ πειρασμὸς, ὡς χαὶ
αὐτοῦ τοῦ Lv ἐχδιωγθῆνχι ἡμᾶς. Τὸν δὲ τοιοῦτον
πειρασμὸν ὁ Δχυὶδ πύλας ἄδου χαλεὶῖ xal ὠδῖνας, χεὶ
σχιὰν θανάτου. «᾿Αλλὰ αὐτοὶ ἐν ἑἕαυτοῖς τὸ ἀπό"
χρῖμα τοῦ θανάτου ἐσχήκχαμεν. » Τὸ ἀπόχριμα, τουῖς
ἐττι τὴν ψῆφον, τὴν χρίσιν. Ὃ δὲ λέγει, Ξοιοῦτόν
ἐστιν "Ay 6. ἡμῶν, φησὶ, χαὶ τῆς ἡμῶν ἐννοίας,
ἔστη dj τοῦ θανάτου προσδοκία, 'O γὰρ Θεὸς οὐξ
εἴασεν αὐτὴν εἰς ἔργον ἐλθεῖν, διὸ 'σχων ἡ υᾶς μὴ
πεποιθέναι ἐπὶ ἰδίᾳ δυνάμει ἢ βουλῇ, ἀλλ’ ἐπ᾽ αὐτῷ
μόνῳ, Ott xai τὰ παρ᾽ ἣμῖν ἀνέλπιστα καὶ αδύνεϊδ,

61 Cor. 1vi, 9. " Infra, (3. * Ps. xvit, xxu, ΧΙ, XLvir, XLvni, vi.

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

918

620:x xal δυνατά. Τοῦτο δέ φησι τὸν Θεὸν Α aut consilio,sed in ipso solo. Nam de quibus apud

ηκῖναι, οὐχ ὡς αὐτοῦ ΠΙαὔλου δεομένου μαθεῖν,
[X2 αὐτοῦ μᾶλλον dti τὸ, ἐπὶ μόνῳ θεῷ
zv NM ἀλλ᾽ ἵνα OU ἡμῶν οἱ ἄλλοι τοῦτο μάθω-
-- "H οὕτως. [OIKOYTM.] ἉἙαυτῶν, φησὶν.
'ωμεν παντελῶς, ἵνα τὴν ἐλπίδα ἐπὶ μόνῳ Θεῷ
ἕν. Ὃ δὲ ξαυτοῦ προαπογινώσχων, πῶς ἂν
1 βουλῇ f] δυνάμει, ἢ ἀπολογίᾳ σώζεσθαι ἐλπί-
Ὡς ἐξ ἀχολούθου τὸ ἅπαν ἑαυτοῦ ἐχδοῦναι Θεῷ.
'λλως. [IQANNOY.] Τὸ ἀπόχκριμα, τὴν ψῆφον,
προσδοχίαν, τὴν κρίσιν, Τοιχύτην ἠφίει τὰ
ματα τωνήν' τοιαύτην ἀπόχρισιν ἐδίδου τὰ
ivza, ὅτι ἀποθανούμεθα πάντως. Οὐ μὴν μέχοι
εἴρας ἐξέδη τοῦτο, ἀλλὰ μέχρι: τῆς ὑπονοίας
τῆς ἡμετέρας. 'H μὲν γὰρ τῶν πραγμάτων
τοῦτο ἀπεφήνατο, ἡ δὲ τοῦ Θεοῦ δύναμις
φῆχε τὴν ἀπόφανσιν εἰς ἔργον ἐλθεῖν, ἀλλ᾽ ἐν
νοΐ ἡμῶν τοῦτο συμδῆναι συνεχώρησε. « Διὸ
iw ἑαυτοῖς, φησὶ, τὸ ἀπόχριμα τοῦ θανάτου
(μεν. » Ὥσπερ λέγομεν, ᾿Απεχρίθη ἡ νόσος
υἱειχν, ἢ ἀπεχρίθη εἰς θάνατον, τουτέστιν,
. ἐτελέσθη, ἀπετελεύτησεν: οὕτως xal νῦν.
ἰόχριμα θανάτου,» τὸ τέἕλος αὐτοῦ χρὴ νοεῖν
τὴν t«6ac.v. -- [ΦΩΤΊ] ἸΙπορήθημεν γὰρ,
τοῦ ζῆν, καὶ μετὰ τῶν νεχρῶν ἐλογίσθυ μεν,
φ᾿ ἐτέρων, ἀλλ᾽ αὐτοὶ ἕν ἑχυτοῖς τὸ ἔσχατον
τὸ τέλος τοῦ θανάτου κατιδόντες xal λογι-
ot. Ὃ δὲ οὐδὲ ᾿Ελογισάμεθα, φησὶν, ἀλλ᾽,
χέγαμεν, » τὸ ἀναμφίδολον τοῦ θανάτου xal
τηκὸς ἐνδειχνύμενος. Οὕτως ἦν θλίψις xag'
ολὴν ὑπὲρ δύναμιν, ὥστε ὁ [Γαὖλος ἤδη τεθνη-
v, ὅσον τῇ δυνάμει αὐτοῦ, Γέγονε δὲ τοῦτο,
xii παρ᾽ ἑλπίδχς ἔζήσαμεν, ἵνα ἐν μηδενὶ
τεθχῤῥνκότες ἑχυτοῖς, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ
ivt τοὺς νεχρούς.

nos nulla habetur spes. sed impossibilia videntur,
ea sunt ipsi possibilia, imo et facilia. Hoc autem
Deum fecisse dicit, non quod ipsi Paulo opus
esse hoc discere (Quis enim magis quam ipse no-
verat in solo Deo sperandum esse ?), sed ut per
nos alii hoc discerent. — Aut hoc modo. De nobis
ipsis omnino desperavimus ut spem in solo Deo
haberemus. Nam qui prius de seipso desperat,
quomodo proprio consilio aut virtute seu defensio-
ne salvum se fore sperabit ? Ut consequens sit
quidquid habet, id Deum dedisse. — Alio modo.
Responsum, id est, decretum, exspectationem ac
judicium sive sententiam : hujusmodi vocem peri-
cula emittebant, hujusmodi condemnationem ac
exitum dabant ea qus contingebant,quod omnino
moreremur. Nequaquam hoc in experientiam de-
ductum est. sed in nostra desperatione substitit.
Siquidem hoc periculorum natura demonstrabat,
Dei vero potentia non permisit id quod ostendeba-
turin opus pervenire, :sed in nostra duntaxat
mente hoc fleri concessit. « Ideo quoque nostra,
inquit, mente responsum mortis habueramus. »
Quemadmodum dicimus : Morbus respondit in sa-
nitatem aut respondit in mortem, hoc est evasit,
finitus est, desiit :ilà quoque et nunc « Respon-
sum mortis, » (inem ac eventum intelligere oportet.
— Desperavimus, inquit, de vita: et noscum
mortuis reputabamur : non ab aliis, sed in nobis-
ipsis extremum ac finem mortis intuentes ac co-
gitantes. Quod autem non dicit, Cogitaveramus,
sed « Habueramus, » certitudinem ac presentiam
mortis ostendit. Adeo fuit supra modum afflictio
ultra vires, ut Paulus jam esset mortuus, quod ad
suas viresspectabat. Hoc autem factum est, inquit,

Pler spem viximus, ut in nullo spem poneremus in nobis ipsis, 894 sed in Deo qui suscitat

uos.

ἐγείροντι, φησὶν, ὅς xal ἡμᾶς νεχρωθέντας 5 Qui suscitat, inquit, qui nos quoque mortuos

γειρε. Kai γὰρ τὸ ἀπόχριμα, φησὶ, τοῦ θανά-
; ἑαυτοῖς ἐσχήκαμεν, χαὶ τοῦτο οὐχὶ ἄλλων πε-
ὧν ὑπολογισαμένων. ἀλλ᾽ αὐτοὶ ἐν ixotoic. Καὶ
λογισάμεθα, ἀλλ᾽, « ἐσχήχαμεν,» ὕπερ ἀδίστα-
xii βεδαία χρίσις, ὥστε δῆλον εἰ μὴ ὁ Θεὸς
s, φησὶ, τεθνεῶτες ἄν εἴημεν. Εἰ δὲ ταῦτα
ὃς ὁ ἐν ταῖς θλίψεσι πλατυνόμενος, ὁ καθάπερ
vote xal ἀναῤῥήσεσι ταῖς θλίψεσι σεμνυνόμενος,
τα Exetvo, λέγει, καὶ τὸ πᾶν τῆς σωτηρίας εἰς
)εὸν ἀνατίθησιν, ἡμεῖς τί δρᾷν ὀφείλομεν ἕτε-
ἢ πῶς ἑαυτοῖς θαῤῥεῖν ὑπαχθέντες, οὐκ ἐγχατα-
ἡπόμεθα διχαίως ὑπὸ τοῦ σώζοντος xai ὑπερα-
vto; Θεοῦ ; « Tip ἑγείραντι τοὺς νεκρούς » "Aua
μφαίνε: τὸ τοῦ χινδύνου μέγεθος, μονονουχὶ λέ-
'πι νεχροὺς γενομένους ἀνέστησεν, ἅμα ob καὶ τοῦ
ναστάσεως αὐτοὺς ὑπομιμνήσχει λόγου, ὃν πολὺν
σατο, ἐν τῇ πρώτῃ EntotoA T. « Ὃς ἐχ τηλιχούτου
n9. » Οὐχ εἶπε, « Κινδύνου, » ἀλλὰ, « Θανάτου,»
καὶ τὸ ὑπερέχον τῶν κινδύνων δηλοῖ, xal τὴν
τι} πᾶλιν παρατίθεται, ὡς εἴ ἔλεγε’ Τί ἀπι-
ὑ τίνες τῇ ἀναστάσει ; ἤδη δίξωσι δείγματα ταύ-

nunc excitavit. Etenim responsum mortis in nobis
ipsis habueramus ; nec id aliis de nobis respon-
dentibus, sed nobis, inquit, in nobis ipsis. Nec
dicit, Existimaveramus, sed, Habueramus, quod
certum ac firmum ostendit judicium ac decretum.
Itaque manifestum est quod nisi Deus nos susci-
tasset, utique mortui essemus. Quod si hec dicit
Paulus,qui in afflictionibus exsultat et quiin adver-
sitatibus inenarrabilibus tanquam in coronis ac
braviis gloriatur, omnemque salutis ancoram in
Deum reponit: quid nos aliud facere debemus ὃ
aut quomodo ad hoc adducti ut in nobis ipsis con-
fidamus, non merito a salvalore ac protectore Deo
derelinquemur ? « Qui suscitat mortuos. » Simul
quidem ostendit periculi magnitudinem,propemo-
dum dicens : Nos jam mortuos suscitavit : simul
quoque sermonem de reserrectione illis scvgg rit,
quem in priore Epistola multum fecerat. « Qui ex
tanta morte. » Non dixit, Periculo. sed « Morte, »
quod etiam periculorum magnitudinem significat,

. rursumque proponit resurrectionem.Ac si diciret:

OECUMENII TRICCUE EPISCOPI 9

Quarenonnulli resurrectionem non credunt ?hujus A τῆς ὁ Θεός. Ἡμᾶς γὰρ τῷ δλῳ pipe νεχρωδὲν

jam indicia ac signa tribuit Deus : nos enim omni
parte mortuos suscitavit. « Quod eliam posthac
erepturus sit. » Hoc ostendit ipsius vitam in con-
tinua esse exspectatione afflictionum.Dicere nam-
que Eripiet ejus sermo est, qui noverat se tenta-
tiones et afflictiones semper habiturum. Vide autem
modestiam. Paulus Corinthiorum auxilium quod
est ab oratione postulat : hoc autem est docentis
etiam precandi necessitatem « Simul adjuvantibus
et vobis. » Eripiet autem nos Deus, vobis etiam
precatione adjuvantibus : ut communem, inquit,
mihi gratiam ac vobis tribuat : ut in multis per-
sonis, hoc est,per multas personas, nempe vestras
gratie Deo agantur pro dono mihi collato. — Alio
quoque modo. « Ut ex multis personis. » Hoc est,
vestrum omnium deprecationem suscipiens,posthac
etiam nos eripiat simulque grati; agantur pro dono
in nos collato. Non dixit autem : Ut gratic agan-
tur pro gratia aut auxilio mihi collato, sed « Pro
dono. » Nam χάρισμα dicere solemus de sublimibus
et admirandis, quique humanam excedunt natu-
ram. 598 Dixit autem:« Pro dono in nos col
lato, per multos. sive multa gratie agantur, »
promittens : « Ex multis personis. » Quamobrem?
an non manifestum est quod per id quod dicit :
« Ex multis personis. » significat eos debere gra-
tias agere; per hoc autem quod addit ó:4 πολ-
λῶν, id est, per multa, modos indicat quibus
oporteat gratias agere? Neque enim satis est ipsos
uno modo gratias agere,sed pluribus: adeo gratus
est adeoque novit grande factum esse in se benefl-
cium, imo potius χάρισμα, ut ipse inquit, hoc est
donum eximium. Quia neque seipsum suflicere
existimat ad gratias agendum, sed neque mulfos
secum, nisi multis quoque modis gratie agantur,
deinde subjungit: « Pro vobis. » Alio quoque
modo. Hoc est : Quare deprecatione teipsum adju-
vabimus ? Quare gratias agemus ? Quia quod libe-
ratus sim, inquit, et posthac etiam liberandus sim,
non meum solius auxilium est aut consolatio, sed
equaliter etiam et vestrum. Adjuvate igitur de-
precatione, gratias agite tanquam id pro vobis fa-
cientes Mea enim consolatio ac salus etiam vestra
est. Neque hoc nunc admonens dico, verum etiam
semper in hoc glorior, quod ita affecti sitis erga
. me, ut. meam salutem ac consolationem vestram
ducatis. Nam gloriatio mea, inquit, hec est, quod
vos ita affecti sitis erga me,et ita me pro vobis exi-
stimetis. Quisnam tibi remita se habere persuasit,
ut ita gloriareris, o Paule ? Testimonium, inquit,
conscientiv» τη 685. ex his que in vosoperatus sum,
ex maximis beneficis quz scio me in vos contu-
lisse : ex eo quod abundantius in vobis quam in
cteteris cerlamina suslinuerim : hec mihi persua-
dent quod vos quoque meam salutem ac consola-
tionem, vestram ducatis propriam. et propterea
illud etiam duco gloriationem, vestrum circa me

ἤγειρεν. « Ὅτι καὶ ἔτι ῥύσεται. » Τοῦτο δείχνυν! '
αὐτοῦ βίον. ἀεὶ ὄντα ἐν πιοσδοκίᾳ θλίψεων. Τὸ v
Ῥύσεται, εἰ)ότος ἦν ἀεὶ ἕξειν πειρασμούς. Ὅς
ταπεινοφροσύνην" Παῦλος τῆς Κορινθίων εὐγῖς '
συνεργίαν αἰτεῖ. Τοῦτο δὲ Esct, χαὶ διδάσχοντος
εὐχῆς τὸ ἀναγχαῖΐον. « Συνυπουργούντων xai ὑμὲ
Ῥύσετα: δὲ ἡμᾶς ὁ Θεὸς, xai ὑμῶν εἷς τὴν εἰ
συνεργούντων᾽ ἵνα, orol, χοινγν τὴν 2t duy
καὶ ὑμῖν παράσγῃ, ἵνα ἐν πολλῷ προσώπῳ, -
ἐστι, διὰ πολλῶν προσώπων, τῶν ὑμετέρων bj
ὅτι, εὐχαριστηθῇ ὁ Θεὸς ὑπὲρ τῆς εἷς ἐμὲ yi
— Καὶ ἄλλως. « Ἵνα ix πολλῶν προσώπων, » τ)
ἐστι, τῶν ὑμετέρων τὴν δεησιν προσδεχόμενος,
ἔτι ῥύσηται ἡμᾶς, καὶ ἅμα εὐχαριστηθῇ τὸ

B ἡμᾶς αὐτοῦ γεγονὸς χάρισμα. Οὐκ εἶπε C's

χάρις αὐτοῦ ἡ εἰς ἐμὲ εὐχαριστηθῇ. f$. ἡ Bon
ἀλλὰ τὸ χάρισμα, ὅπερ εἰώθαμεν λέγειν ἐκὶ'
ὑψιλῶν xal παραδόξων, xai τὴν ἀνθρωπίνην.
σιν ὑπερχειμένων. Εἶπε δὲ τὸ, « Εἷς ἡμᾶς εἱ
χάρισμα διὰ πολλῶν εὐχαριστηθῇ, » rpittow
Tv, « "Ex πολλῶν προσώπων. » Τί δή ποτε, ἢ
λον, ὅτι τῷ μὲν, « 'Ex πολλῶν ποοσώπων, » tiv
χαυιστεῖν ὀφείλοντας Or Adv: τῷ δὲ δι πολλῶν, -
τρόπους χαθ᾽ οὕς Cei εὐχαριστεῖν. Οὐ γὰρ 3px:
δι’ ἑνὸς αὐτοὺς τρόπου εὐχαρ:στῆσα:, ἀλλὰ διὰ zx
νων, οὕτως ἐστὶν εὐγνώμων, xal οὕτως οἷδε κα
εὐεργέτημα τὸ εἷς αὐτὸν γεγενν, μένον, μᾶλλον
ὡς ἐχεῖνος φησὶ, χάρισμα. Ὅτι οὐδὲ ἑαυτὸν καὶ
χεῖν εἰς εὐχαριστίαν νομίζει, ἀλλ᾽ οὐδὲ τοὺς zu
σὺν αὐτῷ, εἰ μὴ xal διὰ πολλῶν εὐζαριστήσως -
πων, εἶτα, « ὑπὲρ ὑμῶν, » φησίν. — Καὶ ἢ)
[ΦΩΤ.] Τουτέστι, Τί δή ποτε συνυυπουογήσομέν v
δεόσει ; τί δή ποτε εὐχαριστήτομεν ; Ὅτι τὸ post
ps «zi ἔτι ρύεσθαί με, φησὶν, οὐκ ἔστι μόνον
βοήθεια xai παράχλησις, ἀλλ᾽ οὐδὲν ἧττον χαὶ |
τέρα. Συνυπουΐγῆσατε τοίνυν τῇ δεήσει, εὖχ;:
exte, ὡς ὑπὲρ ὑμῶν ταῦτα ποιοῦντες. Ἢ và;
παράχλνσις xai σωτηρία, ὑμετέρα ἐστί. Καὶ -
οὐχὶ νῦν, φησὶ λέγω παραινῶν, ἀλλὰ χαὶ

χῶμα: ἀεὶ ἐν τούτῳ. ὅτι οὔτως διάκεισθε ὑμεῖς

ἐμὲ, ὡς τὴν ipt σωτηρίαν xal παράκλησιν 5;
pzv ἡγεῖσθαι. Ἢ γὰρ χαύχησις ἡμῶν, φησὶν,

ἐστὶ, τὸ οὕτως διακεῖσθαι ὑμᾶς πρὸς ἐμὲ, χαὶ ο
ὑπολαμῦάνειν ἐμὲ πεοὶ ὑμῶν. Τίς σε ἔπεισεν ὁ
ἔχειν xa! xaoyàs0xi, ὦ Παύλε ; Τὸ μαρτύξιον
συνειδήσεώς μου, φησιν ἐξ ὧν ἔπραξα, φησὶν,
ὑμᾶς, ἐξ ὧν σύνο'δα εὐεργετήσας τὰ μέγιστα, ἐ!
περισσυτέρως τῶν ἄλλων ἐν ὑμῖν ἐγωνισάμην'
τά με πείθει: νοεῖν περὶ ὑμῶν, ὅτι xal ὑμεῖ
ἐμὴν παράχλησιν καὶ σωτηοἷαν ἰδίχν ἡγεῖσθε.
διὰ τοῦτο χχγὼ χαύχνσιν αὐτὸ ποιοῦμα:, τὴν

τέραν περὶ ἐμὲ στοργὴν διάπυρον ἀγάπνσιν. "Ex
τὴς γὰρ τίχτετχ! val τὸ τὴν ἐμὴν παρᾶχλυ σιν
σωτηρίαν οἰκείαν ἑαυτῶν ἡγεῖσθαι. Ἢ γὰ xa
σις ὑμῶν αὕτη ἐστὶ, χατὰ τὸ μαρτύριον τῖς «c
δήσιώς μου. Ὅτε ὃὲ ἡ συνείδησις μαρτυρεῖ, d
9/65»; ἡ ἀλύθειο.

amorem ardentemque dilectionem : ex hac enim oritur ut mea quoque salus ac consolatio, τε

921

COMMENT. IN EPIST. 11 AD CORINTH.

922

propria esse ducatur, siquidem gloriatio mea hec est juxta testimonium conscientie mem: quando
autem consci ntia testiflcatur, indubitata est veritas.

ἽΙ γὰρ xzxógw»7« ἡμῶν αὕτη irl, τὸ μαρτύ. A

piov τῆς συνειδήσεως ἡμῶν, ὅτι ἐν ἀπλότντι xai
εἰ λιχρινείᾳ Θεοῦ, οὐκ ἐν σοφίᾳ σαρχιχῇ, ἀλλ᾽ ἐν-
χάριτι Θεοῦ ἀνεστράφημεν ἐν τῷ κύσμῳ, περισ-
σοτέρως δὲ πρὸς ὑμᾶς. Οὐ γὰρ ἄλλα γράφομεν
ὑμῖν, ἀλλ’ ἃ ἀναγινώσχετε. ᾿Ελπίζω δὲ ὅτι καὶ
ἕως τέλους ἐπιγνώσεσθε χαθὼς καὶ ἐπέγνωτε
ἐμᾶς ἀπὸ μέρους, ὅτι καύχημα ὑμῶν ἔσμεν, κα-
θάπερ wal ὑμεῖς ἡμῶν, ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Κυρίου
Ἶη σοῦ"

Ἐπειδὴ εἶπεν ἄνω διὰ τῶν οἰχτιρμῶν τοῦ θεοῦ
ἡλεῖῆσθαι, (vx μὴ ταύτῃ τὸν ἀκροατὴν ῥᾳφθυμότερον
ποιΐση. λέγει δεῖν o'xogev. ἔχειν τῆς σωτηρίας τὰς
ἀφορμὰς, ἀπὸ συνειδότος χρηστοῦ, Τὸ μαρτύριον
κὰρ, φησὶ, τῆς συνειδήσεως ἡμῶν, ὡς εἰ ἔλεγεν’

I, 12-14, « Nam gloriatio nostra hecesttestimo-
« nium conscientie nostre,quod cum simplicitate
« et sinceritate Dei, non per sapientiam carnalem,
« sed per gratiam Dei conversati 899 simus in
« mundo, abundantius autem erga vos. Non enim
« alia scribo vobis quam qus legitis aut eliam co-
« gnoscitis. Spero autem quod usque ad finem quo-
« que cognoscilis quemadmodum et cognovistisnos
« ex parte : quod gloriatio vestra simus, quemad-
« modum et vos nostra in die Domini. »

Quia superius dixerat per Dei misericordias se
adeptum fuisse misericordiam,ne hocdictoaudito-
reni reddat segniorem, ait ἃ seipso oportere La-
bere salutis occasiones ex bona conscientia. Ac si
diceret : Conscientia nostra que nobis bona testi-

Τὸ συνειδὸς ἡμῶν μαρτυροῦν ἡμῖν ἀγαθὰ, xai ὅτι p flcatur, et quod in simplicitate conversali simus in

ἐν ἁπλότητι ἀνεστράφημεν ἐν τῷ χόσμῳψ, μεγίστην
παρακλήσεως πρόφασιν δέδιυχεν ἡμῖν, μᾶλλον δὲ οὐ
παραχλήσεως μόνον, ἀλλὰ καὶ χαυχήπσεως. « Ὅτι
ἂν ἁπλότητι. » Ἄνευ δόλου, ἄνευ ὑποχρίσεώς τινος
χαὶ ἐπικαλύμματος. « Οὐκ ἐν σοφίᾳ σαρχιχῇ. » Οὐχ
ἂν δεινότητι χαὶ στροφῇ λόγων συσχιαζούσῃ τὴν
ἀλήθειαν ἀνεστοράφημεν. Ὅρα δὲ, ἐφ’ οἷς μέγα ἐφρό-
νοῦν οἱ ψευδαπόστολοι, ταῦτα αὐτὸς ἀποσείεται καὶ
φεύγει. « ᾿Αλλ’ ἐν χάριτι Θεοῦ, » τουτέστι, σημείοις
τε xai τέρασιν, ἅτινα χαρίσματα ἦν Θεοῦ. « Περισ-
σοτέρως δὲ πρὸς ὑμᾶς. » Πῶς ; ὅτι μετὰ τῶν ση-
μείων ἕτι xal ἀδάπανον map! αὐτοῖς τὸ Εὐχγγέλιον
ἐχήουξε. Καὶ δοχ ὅπερ ἦν αὐτοῦ κατόρθωμα, τοῦτο
τῇ χάριτι τοῦ Θεοῦ ἀνατίθησιν. « Οὐ γὰρ ἄλλα γρά-
φόμεν ὑμῖν. » ᾿πειδὴ μέγα ἐφθέγξατο περὶ ἑαυτοῦ
τὸ ἀδάπανον χηρύξαι τὸ Εὐαγγέλιον, ἵνα uj τις vo-
μίσῃ κόμπον αὐτὰ ῥημάτων εἶναι, χηρεύοντα τῶν
ἔσγων, αὐτοὺς τοῦ ἀλνθῆ λέγειν παράγει μάρτυρας.
Οὐ γὰρ ἄλλα ἐγράφομεν ὑμῖν, τουτέστι, ξένα
καὶ ἄλλότριαλ ἡμῶν (ἐγεγραφήκει γὰρ πρότερον,
ὡς ἀδάπανον ἐχήρυξε τὸ Εὐαγγέλιον παρ᾽ αὐτοῖς)"
ἀλλ᾽ ἐκεῖνα ὑμῖν, φησὶν, ἐγράφημεν, ἃ ἀνχγινώ-
σχετε, τουτέστιν, ἃ ὑπομιμνήσχεσθε, εἶνλι παρ
ἡμῖν. ᾿Ανάγνωσις γά9 ἐστιν ἡ ὑπίμνητις, xal d
ἄνωθεν γνῶσις. Καὶ τί λέγω, φησὶν, ἅτινα ὑπομι-
υνήσκεσθε ; ἄτινχ μὲν οὖ" ἐπιγινώσχκετε εἶνα ἡμῶν
ἴδια, μήτε ὑπομνησθῆναι δεόμενοι διὰ τὸ πρόδη-
λον αὐτῶν. ἀλλὰ ἀκριδῶς εἰδέτες καὶ πρὸ ὑπομνή-
esos. « Ἐλπίζω δέ.» Ὁρᾷς ὅτι οὐδὲν ἐπηρμένον λα-
λεῖ, ἀλλὰ τῷ Θεῷ ἀνατίθησι τὸ πᾶν ; Ἑλπιζω γὰρ,
φησὶν, εἷς τὸν Θεὸν, ὅτι καὶ ἕως τέλους ἐπιγνώσε-
σῇς ἡμᾶς τοιούτους ὄντας, οἵους al ἐπιστολαὶ δηλοῦ-
σι. Καὶ ἀπὸ τὐύτου χαὶ ὁ παρελθὼν δηλοῦται βίος,
« Καθώς, φησὶν, ἀπὸ μέρους, » olov, Ἔκ μέρους ἔγνω-
τε. Μετριάζει δὲ τοῦτο λέγων. [ΦΩΤ.) « ᾿Ελπίζω,
φησὶν, ὅτι ἕως τέλους ἐπιγνώσεσθε. Τί ; « Ὄτι
χαύχημα ὑμῶν ἐσμεν. » Οὐχὶ μόνον δὲ ἡμεῖς, ἀλλὰ
xal ὑμεῖς ἐμοῦ καύχημά ἐστε. Ὡς γὰρ ἐκ μέρους
νῦν αὐτὸ τοῦτο ἐπέγνωτε, οὕτως ἐλπίζω ὅτι xxi τε-
λείως ἐπιγνώσεσθε αὐτὸ ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, ὅτε
éxxg:oq ὧν ὄπραξε τὴν ἀνειμισθίαν φὁρήσει. ᾿Εξ

mundo, maximam consolationis occasionem dedit
nobis : magis autem non consolationis solum, sed
et gloriationis. « Quod cum simplicitate. » Sine
dolo, sine fictione aut. operimento aliquo. « Non
per sapientiam carnalem » Non per calliditatem
ac versutiam verborum qui obumbrat veritatem,
conversati sumus. Considera vero quod ea rejiciat
ac fugiat, in quibus gloriabantur pseudapostoli.
« Sed per graliam Dei. » Hoc est signa ac prodigia
qua Dei donaerant.« Abundantius autem erga vos.»
Quomodo ? Quia cum signis, preterea etiam sine
sumptu Evangelium apud ipsos predicaverat. Et
vide : bonum opus quod ipsius erat, attribuit gra-
tie Dei. « Non enim alia scribimus vobis. » Quo-
niam multum de seipso locutus erat quod sine
sumptu Evangelium pra:dicasset, ne quis hec fa-
stum verborum esse ducat,cum destitutus sit ope.
ribus, ipsos in testes adducit quod vera dicat.
Non enim alia scripsimus vobis, hoc est, pe-
regrina et alienaa nobis (scripserat enim prius
quod sine sumptu predicasset ipsis Evangelium),
sed illa vobis scripsimus qua legitis, hoc est,
de quibus suggeritur vobis quod sint in nobis ;
lectio enim est suggestio, et tracta ex praecedenti-
bus notitia. Et quid dico, inquit,de quibus sugge-
ritur vobis ? siquidem qua cognoscitis nobis esse
propria, ne opus quidem habetis ut suggerantur
vobis, cum manifesta sint,sed etiam ante suggestio-
nem exacte scitis. « Spero autem. » Vides quod
nihil arrogantius loquatur, sed rem omnem Deo

D attribuat? 600 Nam spero, inquit, in Deum quod

usque ad fiuem quoque cognoscetis nos tales esse
quales significant epistole ; et ab lioc etiam pra-
terita ostenditur vita. « Quemadmodumy,inquit, ex
parte ; » hoc est, ex parte cognovistis: hoc autem
dicendo prm se fert modestiam.« Spero, ait. quod
usque ad (inem cognoscetis. » Quid ? «Quod gloria-
tio vestra simus. » Non solum autem nos, sed et
vosquoque mea gloriatio estis. Sicut enim hoc
ipsum nunc ex parte cognovistis, ita spero quod
etiam boc perfecte coguoscetis in illo die, quande

923

QECUMENII TRICC/E EPISCOPI

934

unusquisque eorum qua fecit retributionem inve- A ὧν và» εὐρησετε πεισθέντες ἐμοὶ xai τῷ χηρύγματι'

niet.Ex his enim qui nanciscemini, dum mihi ac
preedicationi obtemperatis,tunc perfecte cognosce-
lis et non ex parte, quod gloriatio vestra simus :
et ego sane vestram salutem et accessum gloria-
tionem efficiam. « Quod gloriatio vestra simus. »
Deinde ne gravis esse videatur de seipso loquens
bona sua opera reddit communia. Nam si talis in-
quit, demonstratus fuero qualem dixi « in die Do-
mini, » hoc est, in judicio (neque enim presentia
intueri oportet, nempe opprobria et. contumelias
quas audimus nos apostoli) ; si tales ergo demon-
strati fuerimus, « gloriatio vestra sumus. » Quo-
modo? Quia hujusmodi maxime usi estis precepto-
ribus qui nihil humanum docuerunt. Et nos sane
in vobis gloriabimur quod tales nobis contigerint
discipuli, non vacillantes aut offensi, licet malis
afficerentur ipsorum prseceptores.

CAPUT II.

De dilectione quam erga ipsos habebat : et quod pe-
percerit ne eos contristaret, quanquam marore
afficiens, utilitatem afferret : veluti in eo qui ob
stuprum objurgutus fuerat, cui etium ignoscit.

1], 15-17.« Et hac fiducia statueram ad vos venire
« prius, ut alteram 601 haberetis gratiam, et per
« vos transire in. Macedoniam : rursumque a Ma-
« cedonia venire ad vos, ac a vobis deduci in Ju-
« deeam. Hoc igitur cum statuissem, nuncubi levi-
« late usus sum ? aut num ea qua statuo, secun-
« dum carnein statuo ? ut. sint apud. me Etiam
« Etiam, et Non Non ? »

« Et hac fiducia. » Quanam ? quod gloriarer
in vobis, quod gloriatio vestra esset nostri
dilectio, quod nullius mali nobis conscii esse-
mus. — Ob hanc, inquit, fiduciam, ob hanc
spem , quod mea gloriatio etiam vos essetis
promissa in illo die, et ego vestra essem. Quod si
ob hanc fiduciam statueram ad vos venire, mani-
festum est quod maturum ac magnum erat consi-
lium : neq:e. enim huiranum erat. sed propter
commune lucrum ac salutem animarum. lnvitis
itaque avulsus sum a consilio : elenim hujusmodi
lucrum non neglexissem.Hoc autem posuit,flrmam
ac verissimam parans defensionem : adeoillicure
er t nulli prebere ansam offend'culi. « Ut alteram
haberetis gratiam.» Et per priorem videlicet epis-
tolam et per meam presentiam. Ut duplam habe-
retis gratiam, nempe et epistolarum et prisentic.
Gratiam autem dicit gaudium. «Et per vostransire
in Macedoniam.» Atqui in priore Epistoladixerat:
« Veniam autem ad vos cum Macedoniam trans-
iero ?, » lic autem ait: Decreveram prius venire
ad vos. Quid ergo? num sibi ipsi contrarius est ?
Minime ; sed hoc dicit : Tantum abfuit ut pigrita-
rer venire ad vos, ut quantum ad meum attinet
animum, eliam, priu:quam Macedoniam viderem
ad vos venire vellem, at non successerunt mihi

9 [ Cor. vi, 5.

D χάριν ἔχτντε, καὶ διὰ τῶν γραμμάτων xai

τότε τελείως ἐπιγνώσεσθε, xal οὐχ ix μέρους, ὅτ:
EA t. -- δὲ b] é 4 δὲ ., - *
χαύχημα ὑμῶν ἐσμεν. Kai ἐγὼ δὲ ὑμῶν τὴν guty-
ρίαν καὶ τὴν προσαργωγὴν χα χτμι ποιήσομαι. « Ὅτι
καύχημα ὑμῶν ἐσμεν.» Εἶτα ἵνα μὴ φοτιχὸς εἶναι
δόξῃ περὶ ἑαυτοῦ λέγων, χοινὰ τὰ αὐτοῦ ποιεῖται
Ὦ περ Y
κατορθώματα, εἰ ὙΧ0 τοιοῦτος, φησὶ, δειχθῶ ow
εἴρηχα « ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Κυρίου, » oTov. ἐν τῇ xji-
σει" (οὐδὲ γὰρ δεῖ τὰ παρόντα σχοπεῖν, οἷον τὰ ὀνεί-
δη, τὰς ὕδοεις, ἃς χχουόμεν ἡμεῖς οἱ ἀπόστολοι) εἰ
τοιοῦτοι τοιγατοῦν δειχθῶμεν, « χαύχημα ὁμῶν ἐσ.
p [ 4 $ , - κα .ς"
μεν. » Πῶς ; Ὅτι τοιούτων ηὐπορήσατε διδασχάλων,
τῶν οὐδὲν ἀνθβηώπινον διδαξάντων, Καὶ ἡμεῖς cb ἐν
ὑμῖν χαυχησόμεθα ὅτι τοιούτων τὐπορήσαμεν μαβ:-
τῶν, μὴ σαλευομένων, Tfj σχανδαλιζομένων ἐν τῷ
πάσχειν χαχῶς τοὺς αὐτῶν διδασχάλους.

ΚΕΦΑΛ. B'.
leot ἀγάπης τῆς πρός αὐτοὺς xa! φειδγυς εἷς τὸ μὴ
υπεῖν, εἰ xal λυπῶ, ὡφελεῖ, ὡς ἐπὶ τοῦ διὰ πορ-
νείαν ἐπιτιμηθέντος, ᾧ καὶ συγχωϑεῖ.

Καὶ ταύτῃ τῇ πεποιθήσει ἐδουλύμην πρὸς ὑδυῆς
ἐλθεῖν τὸ πρότερον, ἵνα δευτέραν χάριν ἔχτγτι,
xxi δι᾽ ὑμῶν ἐλθεῖν εἰς Μαχεδονίαν, xal milw
ἀπὸ Μακεδονίας ἐλθεῖν πρὸς ὑμᾶς, xal ὑφ᾽ ὑμῶν
προπεμφθῆναι εἷς τὴν ᾿Ιουδαίαν' τοῦτο οὖν 80.»
λευόμενος, μή τι ἄρα τῇ ἐλαφρίᾳ ἐχρησάμην; ὃ
ἃ βουλεύομαι χατὰ σάρχα βουλεύομαι ; ἵνε αὶ
παρ᾽ ἐμοὶ τὸ, Ναὶ, val, καὶ τὸ, Οὔ“ οὗ.

ς Ilolz ταύτῃ θυῤ'ήσε', ποίχ ; τῶν χχυγᾶσθα! de

ὅμϊῖν τῷ χαΐγημα ὑμῶν εἶναι τὸ ἀγαπᾶν ὑμᾶς,
τῷ μηδὲν ξδαυτοῖς συνειδέναι πονηοόν. [ΦΩΤ.] 'Er!
ταύτῃ, φτσὶ, τῇ ποοσδεοχίχ, ἐπὶ ταύτῃ τῇ ἐλπίδι, τῇ
xai ὑμᾶς ἐμὸν εἶναι χχαύχημα ἐγγοωμέντ, ἐν ἐχείνη
τῇ huizq. καὶ ἐμὲ εἶναι ὑμῶν. E* δὲ ἐπὶ ταύτῃ τῇ
πεποιήσει ἐλθεῖν ἐδουλόμην, δῆλον ὅτι σφοδρὰ χαὶ
πολλὴ ἦν ἡ βούλησις. Οὐ γὰ2 ἀνθρωπίνη ἦν, ἀλλὰ Σιὰ
χοινὸν χέοδος, χαὶ σωτηςίαν ψυχιχήν. Ὥστε ἄχων
ἐνεχόπην τῆς βουλήσεως. Οὐ qà» ἂν ἑχὼν τοιούτου
κέοδους ἡμίλησα. Τοῦτο δὲ βεδαίαν xal ἀληθεστάτην
ἀπολογίαν γατασχευάζιων τέθειχεν᾽ οὕτως ἐφρόντζε,
μηδενὶ σκανδάλου παρατυχεῖν πιόφατιν, « *|v δὲ»
τέραν χάριν ἔχντε.» Τήν τε διὰ τῆς προτέρας iz-
στολῆς, χαὶ διὰ τῆς ἐμῆς παρουσίας. Ἵνα δ'πλῖν-
διὰ τῆς
παρουπτίας. Χάριν δὲ, τὴν χαρὰν λέγει. « Καὶ δι᾽ ὑμὸν
διελθεῖν εἰς Μαχεδονίαν. » Kal τοι ἐν τῇ προτὲ
εἰρήχει 'En.otoÀr, « ᾿Ελεύσημαι δὲ πρὸς ὁ ἃς, ὅταν
Μακεδονίαν 0:5) 0, » ἐνταῦθα δὲ φησιν, ὅτ: *H6oo-
λόμην πρότερον ἐλθεῖν πρὸς ὑμᾶς. Τί οὖν ; int)
ἐναντιοῦται ; Μὴ γένοιτο, ᾿Αλλὰ τοῦτο λέγει: Toso
τον, φρσὶν ἀπέχχον τοῦ ῥᾳθυμῆται ἐλθεῖν zo
ὑμᾶς. ὅτι ὅσον ἧχεν εἰς τὴν ἐμὴν γνώμην, καὶ τοὶ
Μαχεξονίαν ἴδω, ἐλθεῖν πρὸς ὑμᾶς ἤθελον, ἀλλ᾽ οὐχ
ἀπέδη μοι, φησὶ, κατὰ γνώμην τὰ πράγματα. « Καὶ

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

926

»ν προπεμφθῆναι εἷς τὴν Ἰουδαίαν. » Ἐν τῇ Α rex juxta. voluntatem. « At ἃ vobis deducit in Ju-

t'En.ocx0À f, εἶπεν’ Ἵνχ ὑμεῖς με προπέμψητε,
πορεύωμαι, Νῦν δὲ λέγει, ποῦ ἔμελλε πορεύε-
: ἐν τῇ ᾿Ιουδχίᾳφ. Καὶ γὰρ τότε ἡγνόει, ποῦ
αι ὑπὸ τοῦ Πνεύματος ἀπελθεῖν, νῦν δὲ, ἠκὴ -
ἱπόν. Ὡρᾷς αὐτὸν Πνεύματι πανταχοῦ ἀγό-
« Τοῦτο οὖν βουλευόμενος. » Τοῦτο οὖν βου-
oc τὸ ἐλθεῖν πρὸς ὑμᾶς, τίνος ἕνεχεν οὐχ
, "Apa ὡς ἐλαφρὸς χαὶ εὐρίπιστος xal τοῖς ol-
ναντιούμενος λόγοις ; Μὴ γένοιτο. ᾿Αλλ᾽ τί
55 Ὅτι & βουλεύομχι φησὶν, οὐ χατὰ σάρ-
εὐομαι, ἵνα ἡ παρ᾽ ἐμοὶ τὸ Ναὶ, Ναὶ, xa! τό͵
Ὅπεο αὐτὸς ἐρωτηματιχῶς τέθειχ:. Καὶ τί
t, Opa. 'O σχόχιχὸς φησὶν, ἄνθρωπος χαὶ
xx βουλευόμενος, o*ov ὁ uv. ἀγόμενος πρὸς
χτέχ τῇ ἐνεργείᾳ τοῦ Πυεύματος. χύριός
ένχι ὅπου βούλεται, ὁ δὲ ἐκ τοῦ Ἠνεύματος
i$, οὐχ ἔχει ἐξουτίχν βαδίζειν ὅπου θέλει. Δε-
'à2 ὑποτέτχχται τῷ ΗἨαραχλήτῳ, xx: τῷ αὐτοῦ
εἶχϑιν ἀνχγχάζετοι, "ste τὸ ἐλθεῖν οὐχ ὡς
ος χαὶ ἑλατροὸς xal ψευδολόγος ὑπερεθέμην.
Ὁ Πνεύματος ᾧ ἄγομαι, d) αἰτία, τοῦ ἀλλαχοῦ
ουλόμην ἄξαντος, "O02 δὲ σοφίαν᾽ ὅπερ οἱ δ':5-
Ἐς πρόφασιν λοιδορίας ἐποιοῦντο, 10 ὑποσχόμε-
ἐλθεῖν, τοῦτο αὐτὸς προφᾶσιν ἐγχωμίου mo:-
Ὁ μὴ ἐξουσιάζειν ἑαυτοῦ, ἀλλ᾽ ἄγεσθαι ὑπὸ
ὕματος ὅπου αὐτῷ δόξει: « Η ἃ βουλεύομαι
χα βουλεύομαι ;» --- [ΦΩ7.. ᾿Αποροῦσί τι-
οντες᾿ Πότερον ἃ βούλεται ἰἰαῦλος xa! ἐπαγ-
tt περὶ τῶν τῆς πίστεως δογμάτων, κατὰ σάρχα
ἡ xol ἐπαγγέλλεται, ἢ κατὰ πνεῦμα, Ei γὰ2

noua, οὐχ ἔσται αὑτοῦ τὸ, « Ναὶ ναὶ, καὶ C

οὗ.» Εἰ δὲ χατὰ σάρχα, πῶς θεῖα, πὼς
τιχά ; τί οὖν, φασίν ; ὅτι περὶ τῶν τῆς πίττειυς
ων, οὔτε τε ἐπαγγέλλεται αὐτὸς οὔτε τι βου-
. Δεσποτιχαὶ γὰρ αἱ ἐπαγγελίαι, χαὶ τῆς με-
λουλῆς τὰ βουλεύμ τα. Κῆρυξ δὲ μόνον ἐστὶν
ὃς xai διάχονος, dq xai αὐτὸς φησι, « μυ-
| Χριστοῦ. » ἰχότως οὖν αὐτὸς ἐξ ἑαυτοῦ
, d - er ,
οὕτων οὔτε βουλεύεται οὗτε ἐπαγγέλλεται.
| τερὶ τῶν τῆς πίστεως δογμάτων οὐχ ἔξεστιν
τὶν, οὔτε βουλεύσασθαι οὔτε ἐπαγγείλασθαι,
2*4 δὲ οὐ δεῖ πάλιν αὐτὸν βηυλεύεσθα: (xal
- 4 ?, - ^—- e
εἶνος ἀποπέμπεται τοῦτο dv τῷ λέγειν" 'H ἃ
μαι χατὰ σάρχα βουλεύομαι :)" εἰ οὖν ἐν μη-
; βουλΞξύεται ἣ τὰς ἐπαγγελίας ποιήσεται ; Φαμὲν

ἔστι θεῖα xai ἀνθρώπινα, ἢ, εἰ βουλει, πνευ- ἢ

xai σαρχιχα, Καὶ τῶν πνευμχτιχῶν δὲ ἔστ'
| πολλὴ. ᾿Αλλὰ τίως πρὸς τὸ προχείμενον.
εἶσιν ἀρεταὶ, τὰ δὲ αὐτὸς ὁ τοῦ χηρύγματος
τὰ δὲ οὐκ αὐτὸς μὲν οὗτος, ἀλλ᾽ ὅμως ἐκείνοις
ν οἱ xai τὸν τοῦ χηρύγματος λόγην παρεδέ
l| χαὶ ΠΠαὔλῳ ἔσεττι χαὶ βουλεύεσθαι χαὶ δια-
αι Καὶ γάδ φησιν, « Επιταγὴν Κυρίου οὐχ
νώμην δὲ δίδωμι, ὡς ἠλεημένος ὑπὸ Κυρίου,
εἶναι. »

deam. » In priore Epistola dixerat: Ut vos me
deducatis quocunque proficiscar. nunc vero dicit
quo profecturus erat, nempe in Judeam. Siquidem
tunc ignorabat quo ipsum juberet Spiritus profi-
cisci : nunc autem jam audierat. Vides itaque ip-
sum ubique a Spiritu duci ? « Hoc igitur cum sta-
tuissem. » Cum igitur hoc statuissem, nempe ve-
nire ad vos, quam ob rem non veni ? An id omisi
tanquam levis et instabilis. quique propriis con-
trarius sum sermonibus ? Nequaquam. 602
Quid igitur in causa fuit ? Quia que statuo, in-
quit, non secundum carnem statuo, ut sint
apud me Etiam Etiam, et Non Non: quod ipse
interrogative posuit. Et vide quid velit. Carnis,
inquit, liomo et secundum carnem statuens, ut qui
ad ea qur agenda sunt non ducitur operatione Spi-
ritus, is sui dominus est, eique liberum est ire
quo voluerit : qui vero a Spiritu ducitur, huic libe-
rum non est ire quo velit : siquidem Domino Para-
cleto subjectus est, ejusque nutui obedire cogitur.
Itaque non tanquam instabilis, levis aut mendax
venire dis!uli : sed Spiritus, a quo ducor, in causa
fuit, qui alio quam statueram me duxit. Considera
vero sapientiam : quod calumniatores causam fa-
ciebant convitii,enemque quod cum promisisset non
venisset,hocipseoccasionem reddit encomii: puta
quod sui ipsius potestatem non habeat, sed aSpiritu
ducatur quocunque illi visum fuerit. « Aut num
qua statuo.secundum carnem statuo?» — Hesitant
quidam dicentes : Utrum qua statuit Paulusautpro-
mittit de fidei dogmatis, secundum carnem statuit
ac promittit, an secundum spiritum? nam si secun-
dum spiritum.non erit ipsius « Etiam Etiam, et Non
Non ;» si verosecundum carnem,quomodo spiritua-
lia. Quid ergo, inquiunt, dicendum ? Quod de fidei
dogmatis neque ipse quidquam promittit, neque
quidquam s!atuit, sunt enim Dominica promissa,
magni illius consilii decreta. Preco tantum cst
Paulus ac minister, sicut ipse ait, « mysteriorum
Christi !'9. » Ipse itaque merito ex seipso de his
rebus neque statuit neque promittit.Sed si si de fidei
dogmatibus, inquiunt, non licet ipsi statuere aut
promittere, secundum carnem vero rursum non
oportet eum statuere (siquidem ipse quoque hoc
rejicit, dum ait: « Aut num qua statuo, secundum
carnem statuo?); si ego in neutris statuit aut pro-
mittit, in quibus ergo omnino statuet aut promi:-
siones faciet ?Dicimus ergo quod sunt divina. et hu-
mana.autsi mavis.spiritua:iaet carnalia : spirilua-
lium quoque magna est varietas : sed interim ad
propositum. Hic quidem considerantur virtutes,
ibi vero ipse priedicationis sermo : alibi autem non
quidemidem ipse,sed tamen qualenus 693 oppor-
tuna adaptat iis qui pre dicatlionis sermonem sus-
ceperant, in quibus Paulo licet etstatuere et prv-
cipere. Etenim, « Praeceptum, inquit, Domini non

consilium tamen do, tanquam misericordiam consecutus a Domino, ad hoc ut essem fi-

jor. iv, 4. !! I Cor.

OOMMENT. IN EPIST. Il AD GOBINTM.

930

χάνουσιν αὐτοῖς πολλάκις θύειν ἐδούλοντο ὡς A ditur statuisse aliquo proflcisci,et prohibitus fuisse

| Aoxzoviq.

a Spiritu.Id autein utiliter contingebat, ne qui 50-

mana naturam ipsos esse suspicarentur. Siquidem hoc etiam modo frequenter illis accidit ut
inquam diis sacrificare vellent, quemadmodum in Lycaonia '*.

ὃς 66 ὁ Θεὸς, ὅτι ὁ λόγος ἡμῶν ὁ πρὸς
οὐχ ἐγένετο Ναὶ xai Οὔ. Ὁ γὰρ τοῦ Ωεοῦ
Ἰησοῦς Χριστὸς, ὁ ἐν ὑμῖν xal δ ἡμῶν
εἰς δι΄ ἐμοῦ xal Σιλουανοῦ χαὶ Τιμοῦέ᾽υ,
ἵνετὸ Ναὶ xai Οὔ, ἀλλὰ Ναὶ ἐν αὐτῷ γέγο-
αι γὰρ ἐπαγγελίαι Θεοῦ, ἐν αὐτῷ τὸ Ναὶ,
αὐτῷ τὸ 'auiv, τῷ Θεῷ πρὸς δόξαν OV

ιὕπτουσαν ἀντίθεσιν λύει, E? ἀγνοεῖς, φησὶν,
; ἃ ἐπηγγέλνη, καὶ πολλάχις λέγεις ἐν πρά-
: Nai, » xal εὑρίσχεται « Οὔ, » δεδοίχαμεν
; X21 ὁ λόγος σου, τουτέστιν ὁ χησυχθεὶς ἡμῖν
€ πίστεως, « Ναὶ » xai « Οὔ » Tr xal φησι"
ἐπαγγείλασθαι ἐλθεῖν, ἐμὸν ἦν, διὸ xai ἀπο
τὸ δὲ χήρυγμα τοῦ Θεοῦ ἐστι, xdi οὐχ amo-
ι. «Πιστὸς γὰρ, φησὶν, ὁ Θεὸς, » τουτέστιν
.« Ὅτι ὁ λόγος ἐμῶν. » Καὶ γὰρ, φησὶν, ὁ
αἱ τὸ χέρυγμα ἡμῶν, οὐ γέγονε Ναὶ χαὶ Οὔ,
iai ἔσται καὶ Ναί. Διὰ τοῦτο γὰρ ἀληθὴς"
οὐ γέγονε Ναὶ χαὶ Οὐ, Καὶ λοιπὸν λέγε! ποῖος
ὖ γέγονε Ναὶ xai O0, ἀλλὰ ἀσάλευτος ἔμεινεν.
Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, φησὶν, ὁ ἐν ὑμῖν κηρυχθεὶς,
νε Ναὶ καὶ OU: » τουτἔστιν, οὐ νῦν μὲν
t, ἄχλοτε δὲ τοιῶσδε χεχέρυχται, « ᾿Αλλὰ Ναὶ
», * τουτέστιν ἀπαρασάλευτα τὰ εἰς αὐτὸν τὸν
ν κυρηχθέντα γεγένηται. Διὰ τοῦτο δὲ τὸ πλῆ-
v χυρηξάντων χαταλέγει" « Av ἐμοῦ, φησὶ,
λουανοῦ xal Τιμοθέου, »xal πάλιν, « δι᾿ ἡμῶν,»
ἦθος, ταύτῃ ποιῶν ἀξιόπιστον τὸ χήρυγμα,
τεινοφροσύνην ἐπιδειχνύμενος, ὅτε τοὺς αυ-
ϑητὰς, τὸν Τιμόθεον καὶ Σιλουανὸν, χοινωνοὺς
οὔγματος ὀνομάζει. « ᾿Αλλὰ Ναὶ ἐν αὐτῷ. »
IANNOT.) Οὐκ ἀνέτρεψα, φησὶν, ἃ πρότερον
ν τῷ χηρύγματι. Οὐδὲ νῦν μὲν τοῦτο, νῦν δὲ
ιελέχθην ὑμῖν. Τοῦτο γὰρ οὐχ ἔστι πίστεως,
Ἐπλονημένης διανοίας. « ᾿Αλλὰ Ναὶ xai ἐν
γέγονε, » τουτέστιν, ὃπερ εἶπον, ámapasá-
xai βιύχιον μένει. « Ὄσαι γὰρ ἐπαγγελίαι
» Ev τῷ χηρύγματι, πολλά ἐστι τὰ ἐπαγγελ-

ἀνάστασις νεχρῶν, υἱοθεσία, ἐλπίδες τοῦ
τὸς αἰῶνος, Φησὶν οὖν. Οὐ μόνον τὸ χήρυγμα
αύτως ἔχει τε xai χεχέρυχται, ἁλλὰ xal αἱ
" ἐπαγγελίχι. Θεοῦ γάρ slow. Ἤ ἐπαγγελίας
᾿ κήουγμα λέγει. Ὁ γὰρ σύνδεσμος ὁ, γάρ,
δηχοῖ, ΠΠυόπαλαι γὰρ ἡ εἰς Χριστὸν πίστις ἐπ-
9. « Ἔν αὐτῷ τὸ Ναί, » Ὅσαι vào, φησὶν,
ἰλίαι Θεοῦ ἐν αὐτῷ τῷ Θεῷ, τουτέστι δι᾽ αὐ-
) Θεοῦ, τὸ « Ναὶ καὶ τὸ ᾿Αμὴν ἔχουτι » Τὸ v32
σθαι ἔχουσαι, τὸ, « Ναὶ καὶ τὸ ᾿Αμὴν ἔχουσιν
γενέσθαι δόξαν τῇ» Θεῷ 0c ἡμῶν.» Ἢ οὕτως.
(ὰρ ἐπαγγελία, Θεοῦ, ἐν αὐτῷ ἔχουσι, « τὸ Ναὶ
᾿Αμὴν Oi ἡμῶν,» ὡσεὶ ἔλεγεν Αὐτὸς μὲν τὸ

οἵ, xiv seqq.

I 18-20. Fidelis autem Deus quod sermo noster
erga vos, non fuit Etiam et Non. Nam Dei filius
Jesus Christus qui inter vos per nos. pra dicatus est,
nempe per me et »silvanum ac Timotheum, non fuit
Etiam et Non, sed Etiam per. ipsum fuit. Quotquot
enim sunt promissiones Dei, per ipsum sunt. Etiam,
et per ipsum Amen, Deo ad gloriam per nos.

Emergentem solvit objectionem. Si ignoras, di-

B ceret aliquis, an erunt que promissa sunt, et fre-

quenter in re aliqua dicis « Etiam, » et reperitur
« Non, » veremur ne quo modo sermo eliam tuus,
hocest, qui.le fidenobispredicatus est ,sit « Etiam
Et non ; » ideo ait : Sane quod me venturum fue-
rim pollicitus, meum erat. Ideo quoque irritum
fuit: predicatio vero Dei est, nec irrita erit. Nam
« Fidelis, inquit, Deus, » id est, verax. « Quod
sermo noster. » Siquidem sermo, ait. et preedica-
tio, nostra non fuit, Etiam et Non, sed Etiam erit
et Etiam. Nam propterea verax, qua non fuit,
Etiam et Non. Deinde quoque dicit quis sermo non
fuerit Etiam et Non.sed inconcussus permanserit.
« Nam Dei Filius, inquit, qui inter vos predicatus
est, 605 non fuit Etiam et Non ; » hoc est, non
nunc quidem taliter,alio vero tempore taliter preedi-
catus est. « Sed Etiam peripsum.» Hoc est, fixa sunt
et inconcussa que predicata fuerunt, ducentia ad
ipsum Christum. Proptereaautem eorum multitudi-
nem recenset qui predicarunt, dicens: Per me
et Silvanum ac Timotheum ; » rursumque colle-
clim, « Per nos, » hoc modo etflde dignam red-
dens predicationem,et animi modestiam exhibens :
cum suos discipulos Silvanum ac Timotheum 50-
cios dicit praedicationis. « Sed Etiam per ipsum. »
— Non subverli, inquit, qui prius in praedicatione
dixeram, neque nunc quidem hoc,nunc vero illud
vobis disserui : hoc enim non fldei est, sed mentis
erronee : sed, « Etiam per ipsum fuit; » hoc est,
quod dixi,inconcussum et firmum manet. « Quot-
quot enim sunt promissiones Dei. » In predica-
tione multa sunt promissa, resurrectio mortuo-
rum, adoptio, spes futuri seculi. Ait ergo : Non
solum praedicatio semper eodem modo se habet ac
paedicata est. sed etiam promissiones quo in ipsa
sunt: Dei enim sunt. Aut promissiones dicit ipsam
predicationem, nam hoc siyniflcat conjunctio
enim. Siquidem multo ante tempore fides in Chri-
stum promissa est « Per ip:um Etiam. » Quascun-
que promissiones Dei, Etiam et Amen habent
per ipsun Deum Nam ἐν αὐτῷ capitur pro δι᾽
αὐτοῦ͵ id est, In. ipso, pro Per ipsum. Cum enim
complentur, habent « Etiam et Amen, » in hoc ut

nb. aha « «ὦ. n2

— —MÀ — —-———Á CU. dH. REN OBISNEERY

rini tte ἌΨΙ fugseips {νῷ πὶ} Tao ἐκ χ155..

933

OOMMENT. IN EPIST. il AD CORINTH.

934

τῶν τριῶν ποοσώπων τῆς μιᾶς θεότητος, "Oct ott- A designaverit Trinitatem : Pater qui confirmat nos

δόμινης ὑμῶν. » ἴλνω εἰπὼν διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἑχυτοῦ
ἐξουσίαν ἀλλαχοῦ ἀποσταλεὶς ὑπὸ τοῦ Πνεύματος,
πῶς νῦν λὲγε!, « Φειδόμενος ὑμῶν οὐχ ἦλθον εἰς Kó-
p:02v; » Καὶ φαμὲν, ὅτι ὅτε ἀφείθη ὑπὸ τοῦ Πνεύ-
μᾶτος ἀπελθεῖν, διὰ τὸ φειδεσθχι οὐχ ἀπῆλθεν. "II
pitX τῆς χωλύσεως τοῦ Ονεύμχτως, xai τοῦτο ἐκώ-
λυσεν. Ἢ xal εἰς τοῦτο ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐχωλύθη. "I cav
Ὑὰρ τινες ἁμαρτήσαντες xal μὴ μετανοήσχντες, καὶ
περιέμενε τὴν μετάνοιαν αὐτῶν, καὶ διὰ τοῦτο εἶπε,
« Φειδόμενος. » ᾿Επετέτραπτο δὲ αὑτῷ, καὶ τιμωρεῖ-
σθχι τοὺς ἀμαοτάνοντας. Καὶ μαρτυρεὶ ᾿Ελύμας ὁ
μάγος. « Οὐχ ὅτι χυοριεύγμεν ὑμῶν τῆς πίστεως. » —
[ΦΩΤ ] Τουτέστίν, ἕνεχα τῆς πίστεως οὐ χυριεύομεν
ὑμῶν. ÜOtov, οὐ διὰ τοῦτο ἐγένεσθε πιστοὶ, ἵνα χυ-
ρ'εύησθε xai τιμωρῆσθε ὑφ᾽ ἡμῶν. El γὰ; χαὶ τοῦτο
ἦν, αὐτοὶ, φησὶν, ἐν τῇ πίστει ἐστύχατε, καὶ οὐχ ἔστι
χρεία φειδοὺς ἢ τιμωρίας, χάριν τὴς πίστεως. Τοῦτο
Bà λέει, ἀντίθεσιν λύων δοχοῦσαν ἀναχύπτειν. Ὡς
4&2. ἐνίων διαγαναχτεῖν μελλόντων xai λεγόντων, TI
λέγεις, ὅτι ἐφείσω ἡμῶν ; "Apa γὰρ διὰ τοῦτο ἐπι-
στεύσαμεν, ἵνα ἀχούωμεν παρὰ σοῦ ὅτι ἐφείσω
ἡμῶν ; Εἰ γὰρ μὴ ἐφείσω, τί πάντως ; ἐχόλασας 2v;
Βασάνοις ἐξέδωχας ; ἵνα οὖν μὴ ταῦτα διαλογίσωνται,
προαπαντῶν λέγει. Οὐχ εἶπον τὸ, « Φειδόμενος
ὑμῶν, » ὡς ἕνεκα τῆς πίστεως λαδὼν ἐξουσίαν χαὶ
χυριότητα ἐφ᾽ ὑμᾶς xal τοῦ χολάζειν xai τοῦ φείδε-
σθαι, ἀλλὰ, « Φειδόμενος » εἶπον, μὴ θέλων ὑμᾶς
λυπηθῆναι. El γὰρ ἦλθον ἐγὼ λυπούμενος, οἵδα ὅτι
χαὶ αὐτοὶ βλέποντις με λυπούμενον, ἐλυπήθητε ἄν.
᾿ΕἸὼ δὲ τοὐναντίον, χαρᾶς εἰμὶ συνεργὸς ὑμῶν πνευ-
ματιχῆς, fj τις ἔπται, ἂν τοῦ λυποῦντός με ἔργου ἐξ
ὑμῶν ἀρθέντος, ἔλθω μετὰ χαρᾶς πρὸς ὑμᾶς, Χαρή-
σεσθε γὰρ xal ὑμεῖς δι’ ἐμὲ πνευμχτιχῶς, bita
ὥσπερ ἐπαποροῦντό τινος, Τί οὖν ; φεύγεις καὶ μισεῖς
τὸ λυμεῖν ἡμᾶς ; πάλιν ἐπάγει. Οὐχ ἀεὶ, φησὶν, ἀλλὰ
τουναντίον ἐνίοτε xai διώχω xai στέργω αὐτὸ, ὅταν
διὰ τοῦ λυπεῖσαι ὑμᾶς, χέρδος εὑρίσχω τὴν σωτη-
ρίαν ὑμῶν. Οὐχ ἀεὶ δὲ θέλω λυπεῖσθαι ὑμᾶς, ἀλλὰ
διορθωθέντας μᾶλλον ἐν γαρᾷ xal ἀγαλλιάσει εἶναι.
« ᾿Αλλὰ συνεργοί ἐσμεν. » ᾿Επειδὴ ἀπονοίας ἐδόχει
εἶναι, τὸ εἰπεῖν, « Φειδόμενος ὑμῶν. » ᾿Εχείνων γὰρ
τις φείδεται ὧν ἔχει τὴν ἐξουσίαν, θεραπεύει αὐτὸ,
xa! φησιν, « Οὐ διὰ τὸ ἐξουσίαν ἔχειν τῆς πίστεως
ὁμῶν, » εἶπον τὸ, « Φειδόμενος᾽ » (Γνώμης γὰρ d
πίστις xal ποοαιρέσεως, xal οὐδεὶς ἀναγχάζει πι-
στεῦται τὸν üxovta:) ἀλλ᾽ ἐπειδὴ, « Συνεργοί
ἐσμεν τῆς χιρᾶς ὑμῶν, » διὰ τοῦτο εἴπον, « Φειδομε-
vos ὑμῶν.» Τί δέ ἐστι τοῦτο, δρα. Εὐφραινόμενος,
φησὶν, εἰς ὑμᾶς ἐγὼ, συνεργῶ ὑμῖν εἰς τὸ καὶ ὑμὰς
yai: ἐπὶ τῇ ἐμῇ OU ὑμᾶς εὐφροσύνγ,. Εἰ οὖν ἦλθον
διὰ τοὺς ἀμαρτίσαντας μηχέτι μὲν εὐφραινόμενος,
πενθῶν δὲ, εἰς λύπην καὶ ὑμᾶς ἔδχλλόν, ᾿Εφεισάμην
οὖν ἐλθεῖν, ἵνα μὴ πρόφασις ὑμῖν ἀθυμίας γένωμαι.
« Τῇ γὰρ πίστει ἑστήκατε. » Εἰ πὼν ὅτι « τῇ πίστει
ἑστήχατε, ἐμφαίνει ὅτι xal ἐν ἄλλοις ἐστάλλοντο, ὅ
xz! σαφηνίζει χατιὼν, ἐν τῷ τέλει ᾿Επιστολῆς

n

in Christum, et qui unxit per Spieitum sanctum,
ipse etiam complet promissa. 607 Diclionem au-
tem complet, a communi sensu subaudito, propter
unam trium personarum divinitatem. « Quod par-
cens vobis. » Cum suqerius dixeritquod su» non
fuerit potestatis, alio missus a Spiritu, quomodo
nunc dicit : « Parcens vobis non veni Corinthum ? »
Et dicimus quod quando permissus fuit a Spiritu
ut proficisceretur, eo quod parceret non est profe-
ctus. Aut una cum Spiritus prohibitione etiain id
impedimento fuit. Aut etiam in hoc ab ipso pro-
hibitus est. Erant enim quidam qui pec-averant
nec resipuerant, horumque expectavit resipiscen-
tiam, et proplerea dixit, « Parcens. » Permissum
autem ei fuerat ut etiam delinquentes puniret, cu-
jus rei testis quoque est Elymas magus 7. « Non
quod dominemur fidei vestra. » lloc est, ob fidem
non dominamur vobis: sive non propterea facti
estis fideles, ut subjiceremini ac pnniremini a no-
bis. Nam si eliam id fuisset, ipsi, inquit, fide ste-
(8118, nec opus est parcere aut punire causa fidei.
Hoc autem dicit emergentem solvens objectionem.
Tanquam enim futuri essent qui indignarentur ac
dicerent: Quid ais, quod nobis peperceris? An
propterea credidimus ut a te audiremus quod pe-
percisses nobis? Quod si non pepercisses, quid
utique ?an punisses nos? an suppliciis tradidisses?
Ne igitur hac cogitent, praoccurrit, dicens: Non
dixi : « Parcens vobis, » ac si occasione fidei po-
testalem ac dominium in vos accepissem et pu-
niendi et parcendi, sed, « Parcens, » dixi, nolens
vos contiistari. Si enim lugens ad vos venissem,
scio quod ipsi quoque videntes me lugentem, uti-
que luxissetis: ego autem e diverso adjutor sum
spiritualis gaudii vestri quod erit, si opere, quod
me constristat, sublato a vobis, venero ad vos cum
gaudio. Siquidem vos quoque mecum spiritualiter
gaudebitis. Deinde tanquam subdubitans quispiam
diceret : Quid ergo? fugis ac detestaris quod nos
mareainus ἢ rursum subjungit: Non semper, sed
oppositis, inquit, modis idipsum interdum et pro-
sequor et amo, quando ex lectu vestro lucrum in-
venio, nempe vestram salutem. Non semper au-
tem vos contristari volo, sed emendatos potius,
in gaudio et exultatione esse. « Sed adjutores su-
mus. » Quoniam arrogantie videbatur esse quod
dixerat : « Parcens vobis. » 608 Illis enim parcit
quispiam super quos auctoritatem habet, curat
hoc, et ait: « Non quod potestalem habeam in fi-
dem vest am, » dixi, « Parcens vobis ; » 'Fides
siquidem mentis est ac electionis: nec quispiam
nolentem cogit ad credendun) ; sed quia « adju-
tores, inquit sumus gaudii vestri, » propterea
dixi, « Parcens vobis. » Et animadverte quidnam
hoc sit. Ego. inquit, circa vos oblectatus, in hoc
vobis auxilio sum, ul vos gaudealis in mea, qua

propter vos est, oblectatione. Si ergo venissem, propter eos qui peccaverant nequaquam gavisus

41 Act. xii, 8.

935

QECUMENII TRIOC/E EPISCOPI

936

fuissem : lugens autem, vos quoque in luctum conjecissem. Peperci ergo et abstinui a profectione, ne
vobis occasio essem tristiti:ve. « Nam fide statis. » Dicens: « Fide statis, » ostendit quod in aliis lapsi
essent quod etiam in sequentibus manifestat, nempe in fine Epistolsm.

Il, 1-3. Sed hoc derrevi apud memeti, sum, non A

iterum cum marore ad vos venire. Nam si ego ma-
rore vos afficiam, et quis est qui exhilaret me, nisi is
qui marore afficitur ez me? Et hoc ipsum scripsi
vobis, ne si venissem ad vos. dolorem caperem ez his
ex quibus oportebat me capere voluptatem. fiduciam
hanc habens erga vos omnes, quod meum gaudium,
sit omnium vestrum.

Quod ait, « Iterum, » ostendit jam se quoque
maerore propter eos fuisse affectum. « Nam si ego
mearore vos afflciam. » Hoc dictio εἰ capi potest
pro εἶτε, id est, sive aut licet, et nihil ex hoc obs.
curum aut absurdum invenio : est autem concilia-
tivus sermo. Aitenim: Quanquam moerore vos
afficiam objurgando et aver-ando vos, in hoc ipso
tamen exhilarer, quod tantum vobis cure sim, ut
compungamini ex mea aversione ac moerore. Nam
quid me, inquit, adeo delectat ut sensus eorum
qui objurgantur? hic enim conjectandam offert
utilitatem quae ex objurgatione successura est.
« Et hoc ipsum scripsi vobis. » Quando aut quid
scripsit? in fine presentis Epistolae. Scripsit au-
tem inducens eos qui deliquerunt ad resipiscendum,
et ait: « Ne cum venero, rursum deprimat me
Deus, et lugeam multos eorum qui antea peccave-
runt nec respuerunt!?, » Hoc ego, inquit, antea
scripsi ut corrigerentur, 609 et non haberem
maororem a vobis, a quibus, dum vos ipsos corri-
geretis, gaudium me habere oporiebat. « Fiduciam
hanc habens erga vos omnes. » Et hoc, inquit,
statuens, non quod solum me gaudere velim, sed
et vos. Confido enim quod fratrum correctio, et

"Exowa δὲ ἐμαυτῷ τοῦτο, τὸ μὴ πάλιν b
λύπῃ πρὸς ὑμᾶς ἐλθεῖν. Εἰ γὰρ ἐγὼ λυπῶ ὑμᾶς͵
καὶ τίς ἐστιν ὁ εὐφραίνων με, εἰ μὴ Ó λυπούμι-
νος ἐξ ἐμοῦ, Καὶ ἔγραψα ὑμῖν τοῦτο αὐτὸ, iv
μὴ ἐλθὼν, λύπην ἔχω ἀφ᾽ ὧν ἔδει με χαίρειν,
πεποιθὼς ἐπὶ πάντας ὑμᾶς, ὅτι ἡ ἐμὴ χαρὰ, πάντων
ὑμῶν ἐστιν.

Τὸ, πάλιν, δείχνυσιν xal ἤδη λυπνθέντα αὐτὸν
ἐπ᾽ αὐτοῖς, « Εἰ γὰρ λυπῶ ὑμᾶς. » 'Ev τῷ, El γὰρ
ἐγὼ λυπῶ ὁμᾶς, τὸ, sl, ἀντὶ τοῦ εἶτε el ληφθείν, οὐ-
δὲν ἀπταφὲς οὐδ᾽ ἄπορον ἀπαυτῶ. Θεραπευτιχὸς δὲ ὁ
λόγος. Φησὶ γὰρ, E: xal λυπῶ ὁμᾶς ἐν τῷ ize
μᾷν καὶ ἀποστρέφεσθαι ὑμᾶς, πλὴν εὐφραίνομαι δι
αὐτὸ τοῦτο, ὅτι τοσοῦτον ὑμῖν ἐμοῦ μέλλει, ὡς δάχνε-
σθαι ix. τῆς ἐμῆς ἀποστροφῆς xai λύπης. Τί γὰρ με,
φησὶν, εὐφραίνει οὕτως, ὡς τῶν ἐγκαλουμένων ἡ
αἴσθησις ; τεχμηριοῖ γὰρ αὕτη τὴν ix τῶν ἐγχλημέ-
τῶν γινομένην ὠφέλειαν. « Καὶ ἔγραψα ὑμῖν τοῦτο
ἀὐτό. » Πότε ἔγραψε, xat τί; "Ev τῷ τέλει τῆς νὸν
Ἐπιστολῆς. Ἔγραψε δὲ τοὺς ἡμαρτηκχότας ἐνάγων εἷς
μετάνοιαν. « Μὴ ἐλθόντα γὰρ με, φητὶ πάλιν τὰ-
πεινώσει ὁ θεός μου, xal πενθήσω πολλοὺς τῶν προ-
αμαρτησάντων, xxl μὴ μετανοησάντων. » Τοῦτο οὖν,
φησὶ, προέγραψα, ἵνα διορθώσωνται, καὶ μὴ Xx
σχῶ ἀφ᾽ ὑμῶν. 'Ao' ὧν χατοπθούντων χαίρειν ἔδει.
« Πεποιθὼς ἐπὶ πάντας ὑμᾶς. » Καὶ τοῦτο foolipe
νος, φησὶν, οὐ χάριν τοῦ ἐμὲ μόνον εὐφρανθῆναι je
λομαι, ἀλλὰ καὶ ὑμᾶς. Πέποιθχ γὰρ ὅτι ἢ διόρθϑωαις
τῶν ἀδελφῶν, xal ἐμοὶ τίχτει χαρὰν, καὶ ópiv. Ἔ
γὰρ ἐμὴ χαρὰ, πρόφασις γίνεται καὶ ὑμετέρας χε»
ρᾶς, οὕτως με, φησὶν, ἀγαπᾶτε.

mihi pariet gaudium et vobis: nam meum gaudium occasio est et vestri gaudii, adeo me dili

gitis.

II, 4-7. Nam ez multa affüict/one ct anzietate cor-
dis scripsi vobis per multas lacrymas: non ut ma-
rore affceremini, sed ut cognosceretis charitatem
quam habeo abundastius erga vos. Quod si quis con-
tristavit, non me contristavit, sed ex parte, ne ag-
gravem omnes vos. Sufficit istiusmodi increpatio
hzc que facta est a pluribus: ut e diverso magis
con-/onetis et consolemini, ne quomodo tristitia ni-
mia absorbeatur hujusmodi.

Quoniam ergo fratrum correctio commune gau-
dium conciliat, plurimum illam cupio: et cum
non perflcituc, doleo ac defatigor. Reprehensiones
itaque et objurgationes quas scripsi. ex afflictione

el anxietate cordis scripsi : non ad hoc nitens ut D

contristaremini (nam hoc etiam alias stultum es-
56 .}, sed ut spiritualiter et ad correctionem con-
tristaremini. Attamen hoc non dicit, sed volens
ipsis obsequi ait: « Ut charitatem meam cogno-
sceretis. » Me siquidem anxiari ac moerore eo quod

1* [nfra xu. * I Cor. v, 3.

'Ex γὰρ πολλῆς θλίψεως xal συνοχῆς κχαρδίες,
ἔγραψα ὑμῖν διὰ πολλῶν δαχρύων, οὐχ va λυ»
πηθῆτε, ἀλλὰ τὴν ἀγάπην ἵνα γνῶτε ἣν De
περισσοτέρως εἰς ὑμᾶς. El 86 τις λελύπηχεν, οὐκ
ἐμὲ λελύπηχεν, ἀλλὰ ἀπὸ μέρους, ἵνα μὴ ix
θαρῶ πάντας ὑμᾶς, ἱκανὸν τῷ τοιούτῳ d ix
μια αὕτη, ἡ ὑπὸ τῶν πλειόνων. Ὥστε τοὺνεν-
τίον μᾶλλον ὑμᾶς χαριτασθχι xal παρακαλέσαι,
μὴ πως τῇ περισσοτέρᾳ λύπῃ χκαταποθᾷ ὁ tot
οὗτος

Ἐπεὶ οὖν ἡ διόρθωσις τῶν ἀδελφῶν κοινῆς χαρᾶς
πρόξενός ἐστιν, πάνυ αὐτῆς ἐρῶ, xai μὴ γινομένης
ἀλγῶ xal τρύχομαι. Τοιγαροῦν τὰς ἐγχλήσεις χαὶ
ἐπιτιμήσεις ἃς ἔγραψα, ἀπὸ θλίψεως καὶ συνοχῖς
χαρδίας ἔγραψα, Οὐχ ἵνα λυπηθῆτε σπουδάζων,
(τοῦτο γὰρ χαὶ ἀλλως ἀνόητον), ἀλλ᾽ ἵνα πνευμσιι"
χῶς xal ἐπὶ διορθώσει λυπηθῆτε. ᾿Αλλὰ τοῦτο μὲν
οὐ λέγει. Θεραπεῦσαι δὲ αὐτοὺς θέλων, φησίν. Tw
τὴν ἀγάπην μου γνῶτε, » Τὸ γὰρ ἐμὲ ἀδημονεῖν xti
κατατρύχεσθαι ἐφ᾽ οἷς ὁμεῖς ἁμαρτανετε, δεῖγμε

937

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

938

μεγίστης ἀγάπης ἐστί. « Περισσοτέορως εἷς ὑμᾶς. » A vos peccetis, maxime indicium est charitatis ao

Tlàsiow, φησὶ, τῶν λοιπῶν μου μαθητῶν. Kal γὰρ
πολλοὶ πιστοὶ ἦσαν ἐν Κορίνθῳ xat δόκιμοι. « ᾿Αλλὰ
ἀπὸ μέρους, ἵνα μὴ ἐπιδαρῶ πάντας ὑμᾶς. » --
[GEOAQP.] Μεῖζόν τι εἰπεῖν ἠδουλίθη, καὶ δεῖξαι
πᾶν τὸ σῶμα τῆς Ἐχχλησίας χοινωνῆσαν τῆς λύπης,
ἀλλὰ τοὺς ἄλλους πιστοὺς χαταλιπὼν, τῶν Κοριν-
θίων ἐμνημόνευσε μόνον. Τοῦτο γὰρ δηλοῖ, τὸ, « ᾿Απὸ
μέρους.» Ka', « ἵνα μὴ ἐπιδαρῶ. » Εἴτα τὴν πα-
τρικὴν φιλοστοργίαν γυμνοῖ λέγων « ᾿Ιχανὸν τῷ τοι-
ojttp, d$ ἐπιτιμίχα αὔτη. » Βούλεται διὰ τούτων,
ἀγάπην χυρωθῆναι εἰς τὸν πεπορνευχότα, περὶ οὗ
ἔγραψεν ἐν τῇ πρώτῃ ἘΕπιστολῇ. Καὶ γὰρ πάντες
“αὐτὸν ἦταν ἀποστραφέντες, ταῖς τούτου χελεύσεσι.
Kai 6px τί ποιεῖ, Κοινωνοὺς αὐτοὺς ποιεῖται τῆς
λύπης, ὡς κοινῇ πάντων λυπηθέντων ἐπὶ τῷ γενο-
μένῳ, ἵνα χαὶ τῆς διδομένης συγγνώμης γένωνται

κοινωνοὶ, xa: φησιν. El δέ τις λελύπηχε, τὸν πεπορ-

. v&uxóta λέγων, οὐχ ἐμὲ λελύπηχε μόνον, ἀλλὰ xal
ὑμᾶς ἐν μέρε!ι. Τοῦτο γὰρ τὸ, « ᾿Απὸ μέρους. » 'Ev
μέρει δὲ εἶπον, φησὶν, ἵνα μὴ ἐπιδαρῶ, τουτέστιν,
ἐπιπαροξύνω xav! αὐτοῦ πάντας ὑμᾶς, Ἥ οὕτως
- μεθ᾽ ὑπερδατοῦ᾽ Λελύπηκχκε ὑμᾶς ἐν μέρει. Τοῦτο δὲ
εἶπον͵ ἵνα μὴ ἐπιδχούσω τὸν πεπορνευχότα, τῷ λέ-
γειν τοσοῦτον λαὸν αὐτὸν λελυπηκχέναι, « ἱκανὸν τῷ
-ποιούτῳ ἡ ἐπιτιμία αὔτη. » Διὰ τοῦτο τὸ ὄνομα αὖ-
τοῦ οὔτε ἄνω, οὔτε ὦδε τίθησιν, αὐτοῦ φειδόμενος,
μή πως τῷ ὀνομασίᾳ αὐτοῦ, πάλιν ἀναζέσῃ ὁ κατ᾽
ταὐτοῦ τῶν Κορινθίων θύμός. « Ὥς τε τούναντίον
μᾶλλον ὑμᾶς χαρισασθα!. » Μή μόνον, φησὶ, λύσητε
τὴν ἐπιτίμησιν, ἀλλὰ xai παραχαλέσχτε αὐτὸν, xal
.Av τῇ προτέρᾳ ἔχετε τάξει, ᾿Εναντίον γὰρ d παρά-
“κλησις τῆς ἐπιτιμήσεως. Ὅρα δέ. "Iva μὴ νομίσῃ ὁ
πεπορνευχὼς ἱκανῶς μετανενοηχέναι, xai τοῦ λοιποῦ
ῥᾳθυμότερος γένηται, φησὶ’ « Χαρίσασθαι, » Εἰ καὶ
μὴ ἄξιος, φησὶν, ἐστὶ λαδεῖν κατὰ ὀφειλὴν τὴν συγ-
γνώμην, μή πως τῇ περισσοτέρᾳ λύπῃ χαταποθῇ,
ὡς ὁ Ἰούδας ἀπὸ τῆς ἀμέτρου λύπης. « "H χαταπο-
τθῃ ὑπὸ τοῦ Σατανᾶ. » Δηλοῖ δὲ αὐτοῦ ἄφθονον τὴν
λύπην.

C

dilectionis. « Abundantius erga vos. » Plus, inquit,
quam erga ceteros meos discipulos. Nam multi
credentes ac probati erant Corinthi. « Sed ex parte,
ne aggravem omnes vos » Majus aliquid dicere
voluit, et ostendere totum Ecclesise corpus parti-
ceps esse maroris ; at ceteris fidelibus preetermis-
sis, solum meminit Corinthiorum : hoc enim si-
gnificat, « Ex parte, » et, « Ne aggravem. » Deinde
eximium ac paternum amorem detegit dicens :
« Sufflcit istiusmodi homini increpatio hec. » Vult
per hec charitatem confirmari erga eum qui scor-
tatus fuerat, de quo priore scripsit Epistola : om-
nes siquidem ex hujus precepto fuerant eum aver-
sati. Et vide quid agat. 6180 Participes efflcit
ipsos tristitia, tanquam omnibus propter id quod
factum fuerat ex aquo contristaüs, ut etiam ve-
nie quas datur fiant quoque participes, et ait:
Quod si quis contristavit, illum dicens qui scorta-
tus fuerat, non me contristavit solum, sed et vos
in parte: nam hoc significat, « In parte.» In parte
autem dixi, inquit, ne aggravem, hoc est, adversus
illum exacerbem omnes vos. Aut hoc modo cum
hyperbato : Contristavit omnes vos in parte; hoc
autem dixi, ne eum qui scortatus fuerat aggrava-
rem, dicendo ipsum contristasse tantum populum.
« Sufficit istiusmodi homini increpatio hec. »
Propterea neque superius neque nunc nomen ejus
apponit, metuens ne quo modo ejus appellatione
rursum effervescerel adversus eum Corinthiorum
animus, « Ut e diverso mogis condonetis. » Non
solum, inquit, increpationem solvite, verum etiam
consolemini eum, etin priori ordine ac dignitate
habetote. Nam opposita est consolatio increpationi.
Considera vero, quod ne existimetis qni stuprum
commiserat se sufficienter poenitentiam egisse, ac
ita deinceps segnior fleret, ait: « Condonetis. »
Etsi, inquit, dignus non est qui tanquam debitam
accipiat veniam, vos tamen condonate,ne quomodo
nimia absorbeatur tristitia, quemadmodum Judas

:ab immodico morore. « Vel absorbeatur a Satana. » Significat autem abundantem illius dolorem ac

luctum.

Διὸ παραχαλῶ ὑμᾶς, χυρῶσαι εἰς αὐτὸν dyá-
πην. Εἷς τοῦτο γὰρ ἔγραψα, ἵνα γνῶ τὴν ὃδοχι-
μὴν ὑμῶν, εἰ εἰς πάντα ὑπύκχοοί ἐστε. Ὦ δέ τι
᾿χαρίζεσθε͵ καὶ ἐγώ. Καὶ γὰρ ἐγὼ, εἴ τι χεχάρισμαι,
ᾧ κχεχάρισμαι, δι’ ὑμᾶς ἐν προσώπῳ Χριστοῦ, ἵνα
μὴ πλεονεχτηθῶμεν ὑπὸ τοῦ Σατανᾶ. Οὐ γὰρ αὐτοῦ
νοήματα ἀγνοοῦμεν.

Οὐκ ἔτι ὡς διδάσκαλος χελεύει, ἀλλ᾽ ὡς συνήγο-
pog δικαστὰς παραχαλεῖ. ε Κυρῶσαι εἰς αὐτὸν ἀγχ-
UERV.» Μὴ ἁπλῶς, ἀλλὰ παγίως. Μεγίστην δὲ τοῦτο
δείχνυσι Κορινθίων ἀρετὴν, ὅτι οὕτως μετεδλήθη-
σαν, ὥς τὸ ἐφ᾽ ᾧ πρότερον ἐφυσιοῦντο, « Καὶ ὑμεῖς
Ὑὰρ, φησὶ πεφυσιωμένοι ἐστὲ,» νῦν ἔχθραν ἄσπον-
δον ἔχειν. « "Iz. γνῶ τὴν δοχιμὴν ὑμῶν. » Τὴν ἐν
τῇ ὑπαχοῇΐ δηλονότι. « Εἷς τοῦτο γὰρ ἔγραψα, » τουτ-

9 [ Cor. v, 3.
PATROL, GR. GXVIII.

II, $-11. Quapropter obsecro vos confirmate in
ilum charitatem. In hoc enim scripsi ut. cognoscam
probationem vestri, an ad omnia obedientes sitis.

D Cui vero condonatis aliquid et ego condono. Nam

et ego si quid condonavi, cui condonavi, propter
vos condonavi in persona Christi, ne circumvenia-
mur a Satana. Non enim illius cogitationes ignora-
mus.

Jam uon ut preceptor jubet, sed tanquam pa-
tronus judices deprecatur. « Conflrmate :n illum
charitatem. » Non utcunque, sed firmiter. Maxi-
mam autem Corinthiorum ostendit virtutem, quod
adeo immutati essent, ut de quo prius inflati erant
ac sese jactabant (nam, « Et vos, inquit, inflati
estis 19»), nunc odium irreconciliabile conceperant.
« Ut cognoscam probationem vestri. » Puta que

LAS

939

OECUMENII TRICC/AE E^I800P.

in obedientía consístít. « In hoc enim scripsi. » A ἔστι, διὰ τοῦτο ἔγραψε bj» ταῦτα, *u τὰ

088 Hoc est, propterea hec scripsi vobis, ut co-
gnoscam utrum sicut audistis me, et vos ipsos
ab illo separastis, ita quoque in hoc me audituri
sitis ut illum recipiatis. Hoc significat : « An ad
omnia obedientes sitis. » Itaque non solum pro-
pter illius salutem ne nimia absorberetur tristi-
tia, scripsit: verum etiam adhortari eos vult ad
obediendum.

' « Cui vero condonatis aliquid. » Vide autem
quod ipsos primo loco collocaverit, se ipsum vero
in subsequenti. Deinde autem, ne audientes:
'« Cui vero condonatis aliquid, » dominos se esse
arbitrentur ad dimittendum et non dimittendum,
seipsum quoque adjungit dicendo, « Et ego. » —
« Propter vos autem condonavi, » inquit. Intel-
lexeram enim me ex hoc fore vobis gratum.
Deinde ne existiment propter homines ipsum
aliquid condonasse, subjungit : « In persona Chri-
sti. » Hoc est, secun lum Christum hoc faciens, et
tanquam in conspectu Christi hoc agens. Aut, « In
persona Christi, » hoc est, ad gloriam Christi ut
ipsius nomen et per ona de benignitate glorifica-
retur. Siquidem gloria Christi est suorum beni-
gnitas discipulorum. Si ergo quod fit, ad gloriam
'Christi fit: quomodo potestis non ignoscere aut
illum non recipere? « In persona Christi. » Hoc
est, ad gloriam Christi, aut tanquam ipso Christo
etiam hoc jubente, quod potissimum eis persuasit.
« Ne circumveniamur a Satana. » Hoc, inquit, di-
co ne a Satana decipiamur. Nam, si ita relinque-
retur et nimia tristitia absorberetur, futurum es.
set ut a diabolo circumveniremur: ille siquidem
'rapiens quod suum non esset, Christi gregem dimi-
nueret, etcorpus nostrum dissiparet ; omnes nam-
que invicem membra estis. « Non enim illius cogi-
tationes ignoramus. » Quod varie ac dolose sint,
malumque machinantes. Neque enim ex eo dun-
taxat quod in fornicationem conjiciat, verum etiam
ex marore qui in resipiscentia sumitur, potest ad

ἄρα dirt) ἠχούσατέ uoo καὶ &xtxóyau i
ἀπ᾽ αὐτοῦ, ow μου ἀχούσεσθε χαὶ εἰς τὸ ἐπ΄
αὐτόν. Τοῦτο λέγει, « Εἰ εἷς πάντα ὑπήχιο! ε:
Καὶ τοι οὐ μόνον διὰ τῆν ἐχείνου σωτηρίαν ἢ
τῇ περιστοτές 4 λύπῃ χοταποθῇ, ἔγραψεν, ἀλλ
προτρέψασθαι αὐτοὺς πρὸς τὸ πεισθῆναι βούλεται

e Ὥ δὲ τι χαρίζεσθε. » Ὅρα, αὐτοὺς μὲν ἐν τ’
τύπῳ τέταχεν, ἑαυτὸν δὲ ἐν παρεπομένῳ. Εἴταῦν
ἀκούσαντες, « ᾧ δέ τι ya2í ζεσθε, » χύριοι vou
εἶναι τοῦ ἀπολύειν xal μὴ, χα! ἑαυτὸν 7203: 877
εἰπεῖν, « Καὶ ἐγὼ » — « Δι᾽ ὑμᾶς δὲ, zr, xzy 1:221
Ἤδειν γὰρ χαςιζόμενος xai ὑμῖν ἐκ τούτου. ΕἾ:

B μὴ νομισθῇ δι᾽ ἀνθρώπους συγκεχωργκέναι, iz
« "Ev προτύπῳ Χριστοῦ,» τουτέστι, χατὰ Χοιστὸν
τὸ ποιήσας, ὡς xal ἐπ᾽ ὄψεσι Χοιστοῦ πράτιν
τοιοῦτο. Ἤ, « Ἐν προσώπῳ Χριστοῦ, » τουτί:
εἰς δόξσν Χριστοῦ, ἵνα αὐτοῦ τὸ ὄνομα χαὶ τὸς;
vov ἐπὶ φιλανθρωπίᾳ δοξασθῇ. Ka yàp δόξα]
στοῦ, τὸ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ φιλάνθρωπον. E
εἰς ὀόξαν Χριστοῦ γίνεται τὸ γινόμενον, xux 6
στε μὴ συγγνῶναι xal μὴ δέξασθχι αὐτίν.
« 'Év ποοσώπῳ Χριστοῦ, » ἥ, εἰς δόξαν Xp: στοῦ, i
τοῦ Χριστοῦ xai τοῦτο χελεόοντος, ὃ gua:
τοὺς ἔπειθεν. « Ἵνα μὴ πλεονεχτν θῶμεν. » c
δὲ λέγω, ἵνα μὴ πλεονεχτημεν ὑπὸ τοῦ Σχτανῖ.
γὰρ εἰάθη οὕτως, xal ἐκ τὴς περισσοτέρας Àn
χατεχόθηὴ, ἐμέλλομεν πλεονεχτεῖσθαι ὑπὸ τοῦ 0
θόλο». Τὸ μὴ αὐτοῦ γὰρ λαμθάνων, ἐμείου τὴν ε
νην τοῦ Χριστοῦ, xal τοῦ σώματος ἧ μῶν aer:
Πάντες γὰρ ἀλλήλων μέλη ἐστὲ, φυ,σίν. «00
αὐτοῦ τὰ νοήματα ἀγνοοῦμεν" » Ott ποικίλα xai δὲ
px χαὶ χαχομήχανα, Οὐ «γὰρ μόνον &x τοῦ im
νείαν ἐχθαλεῖν ὑποσκελίζε:, ἀλλὰ καὶ ἐκ τς δὶ τὶ
μεταμελείᾳ λύπης δύναται εἰς ἀπόγνωσιν exin
ὅταν ἄμετρος Ji. Ὅταν οὖν xai ἐξ ὧν μεταμελόμι
καὶ ἐξ ὧν ἁμαρτάνομεν ἀλώσιμοι αὐτῳ ἐσμεν, z
οὐχὶ πλεονεχτούμεθα ;

desperationem supplantare, si fuerit immodicus. Quandoquidem ergo et ex eo quod peccamus, et.
eo quod resipiscimus, facile ab eo capimur, an non plane circumvenimur ?

612 CAPUT ΠΙ.

De utilitate per ipsum prastita his qui idonei essent,
per quam etiam commendari se dicit.

IT, 12, 13. Caterum cum venissem Troadem ad
Evangelium Christi, et ostium mihi apertum esset
per Dominum, non habui relazationem spiritu meo
.e0 quod non invenissem Titum fratrem. meum, sed
cum illis valedizissem, abii in Macedoniam.

Non vulgari modo peregrinatus sum, sed ad
Evangelium, hoc est, ad illud predicandum. « Et
ostium mihi apertum esset. » Vult dicere quod
preter afflictiones, etiam Titi absentia ipsum af-
flixit, ostendens quantum sit fratre privari. Nec
tamen dixit: Non praodicavi, aut salutis eorum qui
«δα fidem accedebant curam non habui, sed, « Non
"h&bui rélaxationem spiritu meo ; » hoc est, more-
bam et anxiabar. Prsedicatio itaque ob hoc non

D

KE4AV. Γ΄.

lp! τῆς δι’ αὐτοῦ ὠφελείας τοῖς ἐπιτηδείοις, δὲ
ἧς xai συνίστασθαί φησιν.

Ἐλθὼν δὲ εἰς τὴν Τρωάδα, εἰς τὸ ἘΕὐαγγίλ
τοῦ Χριστοῦ, xal θύρας μοι ἀνεψγμένης ἐν Koz
οὐχ ἔσχηκα ἄνεσιν τῷ πνεύματί μου τῷ pi:
ρεῖν με Τῖτον τὸν ἀδελφόν μου. ᾿Αλλὰ mota
μενος αὐτοῖς, ἐξῆλθον εἰς Ναχεδονίαν.

Οὐχ ἀπλῶς ἀποδημήσας, ἀλλ᾽ εἰς τὸ Εὐαγγέλι
τουτέστιν, ἐπὶ τὸ χηρύξχι ἀπεδήμησα, « Rai 05
μοι ἀνεφγμένης.» Θέλει εἰπεῖν ὅτι πρὸς τοῖς Ξ
ρασμοῖς, καὶ dj ἀνουσία Τίτου, αὐτὸν &£0A:6:, δεικχ'
ὅτον ἐστὶν ἀδελφοῦ στερεῖσθαι. λὴν οὖν εἶπεν, 0
ἐκήρυξα, ἤγουν τῆς σωτηρίας τῶν προσιόντων τῇ :
στει οὐχ ἐφρόντισα, ἀλλ᾽ « Οὐχ ἔσχηκα veo -
πνεύματί μου, » τουτέστιν, ἐλυπούμην καὶ ἠδὴημ
νουν. Τὸ μέν τοι κήρυγμα, οὐ παρὰ τοῦτο ἕνεμποι

COMMENT. IN EPIST. Il AD CORINTH.

943

(al τοσαύτη ἦν, φησὶ, λύπη. ὅτι καὶ θύρας μοι A accepit impedimentum. Et tanta "fuit, inquit, tri-

μένης, τουτέστι, xal μαθητῶν εὐπορῶν xai τοῦ
τρέχοντος, ὅμως ἤλγουν ἐπὶ τῇ ἀπουσίᾳ Τίτου.
3: διὰ τούτων, τοῦ Τίτου τὸ χρήσιμον, ὅτι
ἐχείνου, xal τοι θύρας ἀνεῳγμένης, ὅμως οὐχ
ἄνεσιν, διὰ τὸ μὴ παρεῖναι αὐτόν. Τοῦτο δὲ
xal τὸν Τίτον τοῖς Κορινθίοις συνιστῶν (ἔμελ-
| πάλιν ἀποστέλλειν αὐτὸν πρὸς αὐτοὺς), καὶ
χείαν σπουδὴν πεοὶ αὐτοὺς ἐνδειχνὺς, ὅτι χαί
ὕτω χρησιμεύοντος dv τῷ χηρύγματι xal ἐν
οὔ Τίτου, δλως αὐτὸς ἐχείνων τὸ συμφέρον
νει. Διὸ xal. ἀπέττειλε xol ἀποστελεῖ αὐτὸν
χγρήζω" αὐτοῦ τῆς παρουσίας. « ᾿Αλλὰ ἀποτα-
᾿ς αὐτοῖς » Τὸ ἀποταξάμενος, οὐχ ἔστ' τὸ bÀÓ-
μὴ χηρύξαι. “Δπαγε. (Οἷον γὰρ ἦν, εἰ διὰ
πουσίαν Τίτου ἐνεποδίσθη τὸ κήρυγμα 1) ἀλλ᾽
οὔ, οὐ τοσοῦτον ἐπιμείνας πρὸς αὐτοὺς, ὅσον
ν ἐχεῖνοι. Τοῦτο μὲν ἴσως χαὶ τοῦ Πνεύματὸς
ἵψαντος, πλὴν ἐποίει τι xxi ἢ ἀπουσία Τίτου.
δὲ χαὶ ρειώδης ἦν αὐτῷ τῷ κηρύγματι ὁ Ti-

δὲ Θεῷ χάρις τῷ πάντοτε θριχμθεύοντι
ἐν τῷ Χριστῷ, χαὶ τὴν ὀσμὴν τῆς γνώσεως
ανεροῦντι δι’ ἡμῶν ἐν παντὶ τύπῳ, ὅτι
οὗ εὐωδία ἐσμὲν τῷ Θεῷ ἐν τοῖς σωζομέ-
χαὶ ἐν τοῖς ἀπολλυμένοις’ οἷς μὲν ὀσμὴ
o9 εἰς θάνατον, οἷς δὲ ὀσμὴ ζωῆς εἷς ζωήν,
pós ταῦτα τίς ἰκανός ; Οὐ γάρ ἐσμεν ὡς οἷ
j| καχηλεύοντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ἀλλ᾽
εἰλικρινείας, ἀλλ᾽ ὡς ἐκ θεοῦ χατινώπιον τοῦ
ἐν Χριστῷ λαλοῦμεν.
& ἐπειδὴ πολλὰς κατέλεξε λύπας, τὰς ἐν ᾿Ασίᾳ,
Τρῳάδι, αὐτὸ τὸ μὴ ἐλθεῖν πρὸς αὐτοὺς, ἵνα
μίσωτι ταῦτα ὀλοφυρομένου εἶναι τὰ ῥήματα,
5 « Τῷ δὲ θεῷ χάρις τῷ θριαμό εύοντι ἡμᾶς. »
tw, εὐχαριστοῦμεν τῷ θεῳ νῷ φανεροῦντι
χαὶ χαταδέλους ποιοῦντι διὰ τοῦ πάσχειν χα-
φανεροῦντι δὲ, μετὰ τῶν xarà τοῦ διαδόλον vi-
ιαὶ τοοπαίων. Τοῦτο γὰρ ὃ θρίαμδος βούλεται.
Xo τῷ πάσχειν κακῶς, αἱ κατὰ τοῦ διαόλου
συνίστανται. Ὅσον γάρ τις πλεῖον πάσχει, πλεῖον
« Ἡμᾶς ἐν τῷ Χριστῷ. » Οἷον διὰ τὸν Χριστὸν,
) χέρυγμα. » Καὶ τὴν ὀσμὴν τῆς ἡνώσεως αὖ-
» Ἢ ὁσμὴ τῆς γνώσεως δύο δηλοῖ, ὅτι τε τὸ χή-
t οὐράνιόν ἐστι μύρον, xal ὅτι οὐχ ἀναχεχά-
t πᾶτ' καὶ πρόδηλόν ἐστιν, ὅπερ xai ἀλλαχοῦ
, «ἜΑρτι βλέπομεν δι᾽ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι.»
(Xo ἡ ὀσμὴ δηλοῖ μὲν εἶναί ποῦ μύρον, τὴν
τίαν αὐτὴν οὐ δηλοῖ τοῦ πνέοντος, οὕτως xai
οὗ κηρύγματος γνῶσις, δηλοῖ μὲν καὶ διδάσχει
Θεὸν, ὁποῖος δὲ τὴν οὐσίαν, οὐχ ἔτι. « Φανεροῦντι
uiv. » θυμιατήδιον γὰρ, φησὶν, ἐσμὲν τοῦ μύ-
ούτου καὶ οὐρανίου θυμιάματος, τὴν ὀσμὴν ab-
τεριφέροντες πανταχοῦ. « Ὅτι Χριστοῦ εὐωδία
. » Οὐ μόνον, φησὶν, εὐωδίαν χηρύσσομεν, ἀλλὰ
ἱμεῖς οἱ ἀπόστολοι εὐωδία ἐσμὲν, Χριστῷ τῷ Θεῷ

I Cor. xui, 12.

D

stitia, quod cum etiam apertum esset mihi ostium,
hoc est, et plures essent discipuli et sermo curre-
ret, tamen angebar super absentia Titi. His Titi
utilitatem ostendit, quia sine illo, licet apertum
esset ostium, non tamen habuit relaxationem, eo
quod ille non adesset. Hoc autem dicit et Titum
commendansCorinthiiszrursum erimipsum ad eos
missurus erat), et proprium circa illos ostendens
studium. Quanquam enim adeo utilis et in predi-
catione et in omnibus esset Titus, ipse tamen illo-
rum preponit utilitatem : ideo et eum misit ad eos
et mittet, cum ipse multum egeret ojus preesentia.
« Sed cum illis valedixissem. » Cum valedixissem,
non est ac si diceret : Cum elegissem non predi-

p “876. Minime. Quid enim hoc esset, si propter Titi

absentiam impedimentum acciperet evangelium ?
6135sed quasidiceret :Non tantotempore apudillos
permansi quantum illi voluissent: idque fortassis
etiam permittente Spiritu, faciebat tamen aliquid
Titi absentia. Fortassis autem utilis quoque erat
ad preedicationem Titus.

lI, 14-17. « Deo autem gratia qui semper trium-
« phare nosfacit in Christo : et odorem notitie sue
« manifestat per nosin omniloco. Quoniam Christi
« bona fragrantia sumus Deo in his qui salvi flunt,
« et in his qui pereunt: hisquidem odor mortis ad
« mortem, illis vero odor vito ad vitam. Et ad hec
« quisidoneus?Non enim sumus ut plerique caupo-
« nantes verbum Dei,sed velut ex sinceritate,sed ve-
elutex Deo,in conspectuDei perChristum loquimur.»

Deinde postquam multos recensuit dolores quos
in Asia et Troade acceperat, sic ut ad eos proflci-
sci non potuerit: ne verba h:ec existiment esse
lugentis,subjungit : « Deo autem gratia qui trium-
ph«re nos facit. » Hoc est, gratias agimus Deo qui
nos manifestat, ac conspicuos esse facit, per hoc
quod malis afücimur: manifestat autem, per vi-
clorias ac tropia quz adversus diabolum habemus.
Nam hoc sibi vult triumphus. In hoc enim quod
mala patimur, consurgunt adversus diabolum vi-
ctori:. Siquidem quo plus patitur quispiam, plus
vincit. « In Christo. » Hoc est, per, sive propter
Christum et praedicationem. » Et odorem notitia
sure. » Odor notitice duo significat, et quod cocele-
slis predicatio unguentum sit, et quod non omni-
bus revelata sitet manifesta: quod etiam alibi dicit:
« Cernimus nunc per speculum in cnigmate *9, »
Quemadmodum enim odor indi»at quidem alicubi
esse unyuentum, non tamen ipsam manifestant
presentiam ejus quod spirat : ita quoque notilia
qui per praedicationem habetur, ostendit quidem
ac docet esse Deum, at qualis sit per essentiam
non ita. « Manifestat per nos. » Nam veluti thuri-
bulum, inquit, sumus hujus unguenti ac colestis
incensi, ipsius odorem ubique circumferentes.

COMMENT. IN EPIST. I1 AD CORINTH.

946

(όμεθα πάλιν ξαυτοὺς συνιστάνεν 3] uA III, 1-3. Incipimus rursum nos ipsos commendare ?

μὲν ὥς τινες, συστατιχῶν ἐπιστολῶν πρὸς
3j ἐξ ὁμῶν συστατιχῶν. Ἡ ἐπιστολὴ ἡμῶν,
ἐστε ἐγγεγραμμένη ἐν ταῖς χαρϑίαις ἡμῶν,
κομένη xal ἀναγινωσχομένηη ὑπὸ πάντων
πων, φανερούμενι ὅτι ἐστὲ ἐπιστολὴ
οὔ, διαχονηθεῖσα ὕφ᾽ ἡμῶν, ἐγγεγραμμένη
law, ἀλλὰ πνεύματι Θεοῦ ζῶντος, οὐχ
aEb λιθίναις, ἀλλ᾽ ἐν πλαξὶ καρδίαις σαρ-

ἱρχόμεθα πάλιν ἑαυτοὺς συνιστάνειν. » Ἴσως
€. φησὶν, ὅτι ταῦτα διεξερχόμεθα, βουλόμενοι
ἑαυτοὺς συνιστᾷν χαὶ παρατίθεσθαι. « Ἤ μὴ
μεν ὥς τινες...» Κατ᾽ ἐρώτησιν ἀνάγνωθι. "Apx
γήζομεν ἢ ἀφ᾽ ὑμῶν πρὸς ἑτέρους, ἤ ἀφ᾽ ἑτέρων
ὑμᾶς συστατιχῶν, τουτέστι παραθετιχῶν ἐπι-
iv ; Διὰ τούτου δὲ, τοὺς ψευδαποστόλους alvix-
« ἙἩ ἐπιστολὴ ἡμῶν ὁμᾶς ἐστε. » ᾿Αντὶ ἐπι-
s, φησὶ, δυναμένης ἡμᾶς παραθέσθαι, ὑμᾶς
v, καὶ τὴν ὑμῶν χατὰ Θεὸν εὐδοχίμησιν. Δεὶ-
ἃρ ἀρετῆς διδασκάλου, ἡ τῶν μαθητῶν εὐδο-
ις. Οἱ οὖν πρὸς ἄλλους ὑμᾶς ἔχοντες εἰς λόγον
σεως, 02x ἂν πρὸς ὑμᾶς συστάσεως ἐδεήθημεν.
(γραμμένη ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν.» Ἐν νῷ
αᾶς ἔχοντες, φησὶν, ὡς xal ἐγγεγράφθαι ἡμῖν
| διὰ τὸ ἀνεξαλειπτον, πανταχοῦ πεοιφέρομεν
xa! ix τῆς ὑμῶν ἀρετῆς ἔχομεν παρ᾽ ἑτέροις
σιν, Ὅπερ φησὶ xai ἐν τῇ πρώτῃ ἘἙπιστολῇ.
(ép σφραγὶς τῆς ἐμῆς ἀποστολὴς ὑμεῖς ἐστε
pip. » — « Τινωσχομένη xài ἀναγινωσχο-
» Τῷ, πανταχόσε ὑμᾶς περιφέρειν τῇ μνήμῃ.
οὖν τῆς ἀναγνώσεως γινώσχεσθε. ᾿Ανάγνωσιν
Aet, τὴν αὐτοῦ περὶ αὐτῶν ὁμιλίαν xal uv um.
ι ἐστὲ ἐπιστολὴ Χριστοῦ, » ΠῺῶς ; Τῷ τὸν vó-
ὑτοῦ xai τὰς ἐντολὰς παρ’ Ópiv, γραμμάἄτων
ν μένειν xai φυλάττεσθαι. « Διαχονηθεῖσα ὑφ᾽
, » Οἱ δὲ τῆς γνώσεως xai τοῦ χηρύγματος τού-
ἄχονοι, ἡμεῖς εἰς ὑμᾶς ἐγενόμεθα, Καὶ ὥσπερ
γῆς διάκονος τοῦ νόμου γέγονεν, οὕτω xal ἡμεῖς
«ηρύγματος" xal ὥσπερ ἐκεῖνος τὰς πλάχας
σεν, οὕτως ἡμεῖς τὰς ὑμῶν χαρδίας" Εὗτα ix
υ, εἰς σύγχρισιν ἦλθε τοῦ παλαιοῦ νόμου xal τῆς
xal φησιν" ᾿Εχεῖνος μὲν μέλανι, αὕτη δὲ πνεύ-
ἐγγέγραπται ἐχεῖνος ἐν λίθοις, αὕτη δὲ ἐν
«aie πλαξὶν, οἷον ἐν καρδίαις. Ὅσῳ δὲ τὸ πνεῦ-
ὕ μέλανος, καὶ λίϑων d καρδία διαφέρει, τοσ-
φησί, xal ἢ νέα, τοῦ νόμου xai τῆς πα-

οίθησιν δὲ τοιαύτην ἔχομεν διὰ τοῦ Χρι-
πρὸς τὸν Θεὸν, οὐχ ὅτι ἱχᾳανοί ἐσμὲν ἀφ᾽
v λογίζεσθαί τι ὡς ἐξ ἑαυτῶν, ἀλλ᾽ ἡ lxa-
ἡμῶν ix τοῦ Θεοῦ, "Oc καὶ ἰκάνωσιν ἡμᾶς
(09€ χαινῆς διαθήχης, οὐ γράμματος, ἀλ-
*tóuatoc Τὸ γὰρ γράμμα ἀποχτείνει, τὸ δὲ

& ζωοποιεῖ,

: ἐπειδὴ τὸ δεῖξαι τὴν Νέαν μείζονα τοῦ νόμου

Cor. iv, 48.

Num egemus ut nonnulli commendatitiis epistolis apud:
vos aut a vobis commendatitiis? Epistola nostra vos
estis scripta in cordibus nostris, qua intelligitur et
legitur ab omnibus hominibus, dum declaratis quod
estis epistola Christi, subministrata a nobis, inscri-
pta non. atramento, ced. spiritu Dei viventis : non in
tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carneis.

« Incipimus rursum. » Dicet fortassis quispiam,
inquit, quod hec disseramus volentes nos ipsos
vobis commendare et in medium afferre : « Num
egemus ut nonnulli... » Interrogative hec legito:
Utrum nobis opus est aut a vobis ad alios aut ab

p aliis ad vos commendatitiis epistolis, sive que nos

proponant et exhibeant ? Per hoc autem pseudapo-
stolos designat. « Epistola nostra vos estis. » Loco,
inquit, epistole que nos possit in medium propo-
nere, habemus vos ac vestram secundum Deum
probitatem : cum nota virtutis magistri sit probi-
tas discipulorum.Qui itaque habeamus vos in mo-
dum commendationisergaalios,nequaquam eger. us
commendatione ad vos. « Scrip!a in cordibus no.
stris. » In mente inquit. vos habentes, ita ut pro-
pter indebilitatem inscripti esse videamini in no-
bis, ubique vos circumferimus,et ex vestra virtute
habemus apud alios commendationem : quod in
priore Epistola ait : « Sigillum apostolatus mei vos
estis in Domino *!. » — «Que intelligitur et legi-
tur. » Ex eo quod vos ubique in memoria circum-
feramus. Itaque per lectionem 68 ὃ cognoscimini :
lectionemautem vocat suam de ipsis collocutionem
ac memorationem. » Quod estis epistola Christi. »
Quomodo ? Quia lex ac precepta ejus, litterarum
loco manent ac servantur apud vos «Subministrata
ἃ nobis. »Nosautem hujus notitie ac predicationis
ministri erga vos fuimus; et quemadmodum Moses
legis fuit minister,ita et nos predicationis,et sicut
ille tabulas incidit, ita nos corda vestra. Deinde ex
hoc ad collationem venit veteris legis ac novi Te-
stamenti,et ait :1lla quidem atramento. hoc autem
spiritu inscriptum est: illa in lapidibus.hoc in car-
neis tabulis.hocest,in cordibus :quanto autem spi-
ritus prestantior est atramento, et cor lapidibus :
tanto novum Testamentum lege prestantius est

D veterique instrumento.

ΠῚ, &-6. Fiduciam autem hujusmodi habemus per
Christum erga Deum, non quod idonei simus ez no-
bis ipsis cogitare quidquam tanquam ez nobis ipsis :
sed si ad aliquid idonei sumus, id ex Deo est, qui et
idoneos fecit nos ministros Novi Testamenti, non
littere, sed spiritus. Nam littera occidit, spiritus
autem vivificat.

Deinde postquam ostendit Novum Testamentum

949

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

950

θανάτου προσηγόρευσεν, ἐπειδὴ τοὺς παραδαίνοντας A gnos lex interimebat. — Legis ministerium appel.

ὃ νόμος ἐκόλαζεν. Εἰ τοίνυν, φυσὶν, ἔνθα τιμωρία
xal θάνατος xal γράμματα λίθοις ἐγκεχολαμμένα,
τοσαύτην ὁ ταῦτα κομίζων ἐν τῷ προσώπῳ δόξαν
ἐδέξατο, πολλῷ μᾶλλον οἱ τῷ θείῳ διακονοῦντες
Ἡνεύματι, πλείονος ἀπολαύουσι δόξης. « Ὥστε μὴ

δύνασθαι ἐνατενίσαι. » "Emzipet τὴν τοῦ νόμου

δόξαν, ἵνα πλέον αὐξήσῃ τὴν τῆς νέας. Ἥ ὅτι
γι e,

toóco χατηγορία ἐστὶν ᾿Ιουδαίων, ὅτι οὕτως,

φησὶν, ἦσαν ταχεῖς, ὡς μηδὲ τὴν αἰσθητὴν δόξαν
ἱκανοὺς εἶναι ὁρᾷν. « Διὰ τὴν δόξαν τοῦ προσώπου
αὐτοῦ.» Ἄνω ἐπάρας τὴν τοῦ νόμου δόξαν, νῦν
$oiux γαθαιρεῖ αὐτήν. Οὐ γὰρ ὁ νόμος εἴχε τὴν
δόξαν, ἀλλ᾽ ὁ Μωσῆς. Καὶ ὁ Μωσῆς δὲ, οὐ μένουσαν
εἶχε δόξαν, ἀλλὰ κχαταογουμένην, τουτέστι παυομέ-

vny. ᾿Επειδὴ γὰρ ἄνω ἐπῆρε τὰ χατὰ τὸν νόμον, νῦν B

αὐτὰ καθαιρεῖ iva συγχαθέλῃ τὰ ᾿Ιουδαῖχά. « Πῶς οὐχὶ
μᾶλλον ἡ διαχονία τοῦ Πνεύματος ; » Ὥσπερ διακονίαν
θανάτου τὸν νόμον ἐκάλεσεν, οὕτως κατὰ τὸ ἀχόλου-
θον ὥφειλε τὴν νέαν χυλέσαι διαχονίαν ζωῆς. ᾿Αλλὰ
τοῦτο μὲν σιωπᾷ, τὸ μεῖζον δὲ λέγει. Διαχονίαν γὰρ
αὐτὴν Πνεύματος καλεῖ, τοῦ xal τὴν ζωὴν ἐξουσίαν
ἔχοντος παρέχειν. Διαχονίαν δὲ Πνεύματος αὐτὴν xa-

Ast, διὰ τὴν ἐπιφοίτησιν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, οἱονεὶ

τὴν παρασχευαστιχὴν τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύμα-
τος ἐπιφοιτήσεως. « Εἰ γὰρ ἡ διχκονία τῆς χαταχρί-
σεως. » ᾿Απὸ συλλογισμοῦ τὸ εὔλογον ἔχοντος
τὴν σύγκρισιν ποιεῖται, Εἰ γὰρ δόξα, φησὶν, ἐστὶν
ἐν τῷ νόμῳ, καί τοι ὄντι διαχόνῳ θανάτου val χατα-
χρίσεως, πολλῷ μᾶλλον κατὰ τὸ ἀκόλουθον, οὐ μόνον
ἔστιν ἐν τῇ νέᾳ δόξα, ἀλλὰ χαὶ περισσεύει. Καὶ γὰρ,
« Περισσεύει. » Τοῦ μὲν γὰρ νόμου ἀμαρτωλοὺς
λαμδά,οντος xai τιμωρουμένου, τὸ κήρυγμα ἁμαρ-
τωλοὺς λαμβάνον ἐν τῷ βαπτίσματι, οὐ μόνον ἀν-
ευθύνους ἀφίησι, (xal τοι ἤρχει καὶ τοῦτο.) ἀλλὰ χαὶ
δικαιοῖ, καὶ ἁγιάζει, καὶ εἰς υἱοθεσίαν χαλεῖ, καὶ τὰς
μελλούσας ἐλπίδας ἐπαγγέλλεται’ Ὄθεν xal διαχο-
νίαν δικαιοσύνης αὐτὴν χαλεῖ, ὡς διχαιοῦσαν τοὺς

ἀσεθεῖς.

' « Καὶ γὰρ οὐ δεδόξασται. » Καὶ τί, φησὶν, ἀντι-
παράθεσιν ποιῶ τῆς νέας καὶ τοῦ νόμου ; Τοσαύτη
Υὰρ, φησὶ, τῆς νέας ἡ διαφορὰ καὶ ἡ δόξα, ὅτι,
φησὶν, ἐν συγχρίσεως μέρει, (τοῦτο γάρ ἐστιν ὃ λέ-
γει ἐν τούτῳ τῷ μέρει, τουτέστι τῆς συγχρίσεως),
οὐδὲ δόξαν ἔχειν δόξει ἡ παλαιὰ, xal τοι δεδοξασμένη
οὖσα, ὡς ποὸς ἀντιπαράθεσιν τῆς νέας. « Ἐν τούτῳ
τῷ μέρει. » (GEOAQT.] --- Τοσαύτη γάρ ἐστι, φησὶν,
3, τοῖς διακόνοις τῆς χάριτος προσεσυμένη δόξα, ὅτι
οὐδὲ δόξαν εἴποι τις ἄν εἰχότως τὴν Μωσεῖ προσγε-
νομένην, ἀποδλέπων εἷς τούτους. ᾿Εν νυχτὶ μὲν γὰρ
τὸ λυχνιαῖον φῶς, φανότατον εἶναι δοκεῖ, ἐν μεσημ-
6píg δὲ μέσῃ, κρύπτεται, xal οὐδὲ φῶς εἶνα! νομί-
ζεται, Τὸν δὲ νόμον ἐκάλεσε χαταργούμενον, ὡς
παυσάμενον τῇ Χριστοῦ παρουσίᾳ, μένον δὲ τὸ τῆς
χἄριτος δῶρον, ὡς οὐ ληψόμενον τέλος. El τοίνυν
ἐχεῖνον, φησὶ, τετύχηχε δόξης, δηλονότι χαὶ τοῦτο
πολλαπλασίως τεύξεται. « Τὸ δεδοξασμένον, » Οἷον
ἡ νόμος ὁ δόξαν ἔχων διὰ τοῦ προσώπου Μωσέως.

D

lavit mortis ministerium, quoniam transgressores
lex puniebat. Si igitur ubi supplicium ac mors
erat, littereeque lapidibus insculpta, qui hzc fere-
bat tantam in facie gloriam accepit, n:ulto amplius
qui divino ministrant Spiritui, majori fruuntur glo-
ria. « Adeo ut non possent oculis intendere. » Ex-
tollit legis gloriam ut magis augeat gloriam Novi
Testamenti. Vel quod hoc magis accusatio sit Ju-
deorum : nam adeo, inquit, crassi erant, ut ne
sensibilem quidem gloriam videre essent idonei,
« Propter gloriam vultus ejus. » Cum superius le-
gis gloriam extulisset nunc eam paulatim exte-
nuat ac tollit.Non enim lex gloriam habebat, sed
Moses : et hic quidem nos permanentem habuit
gloriam sed qua aboletur ac cessat. Nam quia su-
perius extulerat ea quae legis erant,tollit nuncipsa,
ut una auferat et Judaica. « Cur non potius mini-
sterium Spiritus. »Sicut ministerium mortis legem
appellavit, ita nunc ex consequenti debuissent No-
vum Testamentum vocare ministerium vite : sed
hoc quidem tacet, verum quod majus est dicit:
ipsum enim vocat Spiritus ministerium, cum etiam
habeat potestatem dandi vitam. Vocat autem mini-
sterium Spiritus, propter Spiritus sancti superven-
tionem, tanquam preparativum superventionis
Spiritus sancti. « Nam si ministerium condemna-
tionis.» Ex ratiocinatione comparationem facit
rationi consonam. Si gloria, inquit, est in lege,
qua tamen mortis ac condemnationis ministra erat,
multo magis consequitur ut in Novo Testamento
non solum gloria sit, sed etiam excellat. Nam,«Ex-
cellit, » inquit. Cum enim lex deprehendens pec-
catores, puniret. predicatio peccatores deprehen-
dens in baptismate, non modo sine pena dimittit,
cum tamen hoc satis esset : verum etiam justificat
et sanctiflcat, ac in adoptionem vocat, futurorum-
que bonorum spem promittit. Unde etiam Novum-
Testamentum vocat ministerium justitie,689 tan-
quam impios justificans.

« Quandoquidem ne glorificatum quidem fuit. »
Et quid collationem, inquit, facio Novi Testamenti
ad legem ? Tanta est Novi Testamenti excellentia
80 gloria,ut in hac parteconferendo, Vetus ne ullam
quidem videatur habere gloriam,licet glorificatum
sit, si ad Novum conferas. Et hoc esf, quod ait:
« In hac parte, » nempe comparationis, — Nam
tanta est, inquit, ad ministros gratie reditura glo-
ria, ut merito neque gloriam esse dicat quispiam,
eam qua Mosen secuta est, si ad hos respiciat.
Siquidem lucerna lux in nocte videtur esse splen-
didissimaat in meridie occultatur,etne lux quidem
esse existimatur. Legem autem dixit aboleri : ut
qui ad Christi presentiam cessaverit : gratis vero

. donum manere,ut quod finem non habeat.Si ergo

illud,inquit, sortitum est gloriam, manifestum est
quod istud multo majorem sortietuc.« Quod glori-
ficatum est. » Puta lex que gloriam habuit per
faciem Mosi. « In hac parte. « In parte compara-

95t

ORCUMENI!I ΤΟ EPISCOPI.

tionis seu collationis nulla est Mosi gloria, quan- A « Εν τούτῳ τῷ μέρει. » 'Ev τῷ μέρει τῆς συγκρίσεως

quam gloriflcatus est. Nam si ad Novum conferas
Testamentum non, fuit glorificatus. « Propter emi-
nentem gloriam. » Quam habet videlicet Novum
Testamentum. « Etenim si quod aboletur fuit per
gloriam. » Deinde etiam ex permanentia ostendit
excellentiam. Nam si lex, inquit, qua abolenda
eratac cessatura, per gloriam dala est, multo ma-
gis Novum Testamentum quod semper duraturum
est, erit in intelligibili gloria.
111,12-15.«Itaquecum habeamus hujusmodi spem,
« multa libertate utimur;etnon sicut Moses ponebat
«velamen ad faciem suam ne intenderent filii Israel
« in finem ejus quod aboletur. Sed obcaecati sunt
« sensus illorum. Nam usque ad diem hodiernum

« velamen in lectione Veteris Testamenti manet,non p

« detectum, quod per Christum aboleatur; sedad
« hunc usque diem cum legitur Moses, velamen
« super cor illorum ponitur. »

Quoniam auditorum infirmitas non videbat Novi
Testamenti gloriam (neque enim sensibilis erat),
sed ad eam hene affecta erat, ad futurum tempus
ipsos remittit: ideo quoque spei meminit 620
« Hujusmodi spem, » inquit. Hujusmodi, qualem?
Quod nos majora acceperimus quam vetus populus
Israeliticus. « Multa libertate utimur. » Quando-
quidem igitur nos Novi Testamenti ministri majora
accepimus. predicationem cum magna libertate
predicamus, nihil occultantes neque remissi, ne-
que veriti ne vestram percutiamus conscientiam
propter prredicationisabsurditatem,quemadmodum
Moses feriebat aspectus Judoorum. Vos enim
pulchritudinem quae est in prwedicatione videre
potestis : ut nequaquam feriamini intuentes, ne-
que mente, neque intelligibili aspectu. « Et non
sicut Moses. » Ac si quispiam dixisset: Quare
aperle predicatis et non in modum velaminis
obumbrando loquimini ? Quare ? Primum quidem
confidentes in puritate praedicationis ; deinde quia
vos quoque videre potestis eam quz in predica-
tione est pulchritudinem. Neque enim veluti Ju-
dai cecutitis. Quanto enim Novum Testamentum
majus est, tanto quoque major est excellentia eo-
rum qui docentur. « Ne intenderent fllii Israel. »
Ut intentis inquit, oculis in faciem ejus non per-
spicerent id quod cessaturum erat ac abolendum
ab ea gloria. Volens autem ostendere brevis esse
temporisuloriamillam quantumad comparationem
glorie q'ie semper maneret in Novo, ait ; «In flnem
ejus quod aboletur, » ac si diceret: Cum non
potuerint in gloriam. intendere. lzraeliur. conse-
quens est ut finem habeat ac ce-set illa ploria :
quie adeo brevis erat t^omporis, ut. simul et ince-
perit et cessaverit : neque tamen in illam, inquit,
aspicere potuerunt, adeo erant imbecilles. « Sed
obcaecati sunt sensus illorum. » Hoc est,excmcata
est mens illorum, idque adeo, ut non tunc solum
Mosi gloriam videre non potuerint, sed ne nunc

xxi παραθέσεως, οὐκ ἔστι δόξα τοῦ Μωύσξως εἰ
xa! ἐδοξάσθη. Οὐ γὰρ δεδόξασται, εἰ συγχξίνᾳ τῇ
νέᾳ. « "hvrxtv τῆς ὑπερθαλλούσης δόξης, » ἔν
ἔχει, τουτέστιν ἡ νέα. « Εἰ γὰρ τὸ καταργούμενον διὰ
δόξης. » Εἶτα καὶ ἐκ τοῦ μονίμου δείκνυσι τὴν διαφο-
piv. Εἰ γὰρ ὃ κχαταργεῖσθαι, φησὶ, xai παύεσθαι
μέλλων νόμος, διὰ δέξης ἐδόθη, πόσον μᾶλλον i, de:
οὔσα xxi ἐσομένη νέα ἔσται ἐν νοητῇ δόξῃ.

Ἔχοντες οὖν τοιαύτην ἐλπίδα, πολλῇ παῤῥη-
σίᾳ χρώμεθα, καὶ οὐ καθάπερ Μωυσῆς ἐτίθη, xi.
λυμμα ἐπὶ v) πρόσωπον αὐτοῦ πρὸς τὸ μὴ, &m-
νίσαι τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ siq τὸ τέλος τοῦ
χαταργουμένου, ἀλλ᾽ ἐπωρώθη τὰ νοήματα αὐτῶν.
Ἄχρι γὰρ τῆς σήμερον τὸ αὐτὸ χάλυμμα ἐπὶ τῇ
ἀναγνώσει τῆς [[αλαιᾶς Διαθήχης μένει μὴ dva-
χαλυπτόμενον, ὅτι ἐν Χριστῷ καταργεῖται. ᾿Αλλ
ἕως σήμερον ἡνίχα ἀναγινώσχηται Μωσῆς, χάλυμμα
ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν χεῖται.

Ἐπειδὴ τὸ ἀσθενὲς τῶν ἀκροατῶν οὐχ [Ou
τὴν δόξαν τῆς Νέας (οὐ γὰρ ἦν αἰσθντὴ", ἀλλ
ἰλιγγίχ, εἰς τὸν μέλλοντα χρόνον αὐτοὺς map
πίμπει. Διὸ καὶ ἐλπίδος μέμνηται. « Τοιαύτην, ex
σῖν, ἐλπίδα, » Τοιαύτην, ποίαν ; ὅτι μειζόνων tuu
ἠξιώθημεν, ἢ ὁ πάλαι Ἰσραήλ. « Πολλὴ παῤΥητ,
χρώμεθα. » ᾿Επεὶ οὖν μειζόνων ἐμεῖς οἱ τῆς Nix
διάχονοι ἠξιώθημεν, μετὰ παῤῥνσίας τὸ κήέρυγμί!
κηρύσσομεν, οὐδὲν ἀποχρύπτοντες, οὐδὲ ἀποστελλ'-
μένοι, οὐδὲ δεδοικότες μὴ πλήέξωμεν ὑμῶν τὴν mw
εἰδησιν διὰ τὴν ἀτοπίαν τοῦ χηρύγματος, doct; ὁ
Μωσῆς ἔπληττε τὰς τῶν Ἰουδαίων ὄψεις. Ὑμεῖς
Ὑὰρ ἰδεῖν τὸ ἕνον τῷ χηρύγματι κάλλος δύνατ,
xxi οὐχ ἄν πληγείττε ὁρῶντες οὐδὲ τὸν νοῦν οὐδ
τὰς νοητὰς ὄψεις, « Καὶ οὐ χαθάπερ Μωυσῆς. » Ad
τί δὲ, ὡς εἰ εἴπέ τις, ἀναχεχαλυμμένως χηρύσΞτετι,
χαὶ οὐ δίχην χαλύμματος ἐπεσχιασμένως λαλεῖτε;
Διὰ τί; ΗἩρῶτον μὲν θαῤῥοῦντες τῷ καθαρῷ τοῦ χη-
ρύγματος, ἔπειτα ὅτι ὑμεῖς καὶ ἰδεῖν δύνασθε τὸ bi»
τῷ χηρύγματι χάλλος. Οὐ γὰρ ἴσα Ἰουδαίοις au
δλυώττετε. Ὅσῳ γὰρ ἡ νέα μείζων, τοσούτῳ xi
τῶν μαθητευομένων τὸ διάφορον. « ΠΙρὸς τὸ μὴ dst
νίσαι τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ. » Ὥστε μὴ ἀτενίσχι, or.
civ, εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, τὸ χαταργεῖσθα: xs
παύεσθαι μέλλον ἀπὸ τῆς δόξης. Βουλόμενος δὲ δεῖξαι
ὁλιγοχοόνιον τὴν δόξαν ἐχείνην, ὡς πρὸς σύγκριϑιν
τῆς ἀεὶ μενούσης ἐν τῇ vig δόξῃ, φησὶν, « Εἰς τὸ
τέλος τοῦ καταογουμένου, » ὡς εἰ ἔλεγεν: Ὅταν οὐκ
λϑναντο ἀτενίσαι τῷ δόξῃ οἱ ᾿Ισυχνλίται, λοιπὸν
τέλος εἶχε xal ἐπαύσχτω ἡ δόξα ἐχεῖνν. Οὕτως ὁλ':-
γυχρόνιο: ἦν, ὡς ἅμα τῷ ἄρξχτθαι xa! παύσασθει.
᾽Δλλ᾽ οὐδὲ εἰς ἐκείνην, φνσὶν, ἰδεῖν ἠδύναντο, οὖ-
tQ ἦσαν ἀσθενεῖς. « ᾿Αλλ᾽ ἐπωρώθη τὰ νγήματε
αὐτῶν. » Τουτέστιν, ἐπιρώθη αὐτῶν ὁ νοῦς, χεὶ
τοσοῦτον, ὅτι οὐ μόνον τότε τὴν Μωσέως n
ἰδεῖν οὐκ ἴσχυον, ἀλλ᾽ οὐδὲ νῦν τὰ ἐν τῷ νόμῳ ἰδεῖν
ἰσχύουσιν ὠς χρή. "Axpt γὺρ, φησὶ, τῆς σήμεβον,
τὸ αὐτὸ παρ᾽ αὐτοῖς χάλυμμα ἔχει ἡ ἀνάγνωσις τοῦ
νόμου. Ὥσπερ γὰρ κεχαλυμμένης τῆς ἀναγνώονως

952

COMMENT. IN EPIS?, II 4D CORINTH.

954

τῇ, οὐδὲ γνῶναι ὅτι iv À quidem ea quo in lege sunt videre possunt ut

$etat ὁ νόμος. [102 γὰρ,
μος, ὅτι ἐν Χριστῷ καὶ
Καὶ αὐτὸς μὲν ὁ νόμος
ἰστήσει ὑμῖν προφήτην, »
ξ πανοτιοῦν λέγοντος" »
οὔ νόμου, περὶ Χοιστοῦ
ἰόθατα ἔλυσε, θεραπεύων
τινα, ὡς τὸ, « ἸΙχού-
ἰοὶς τόδε, ἐγὼ Ck λέγω
γυναῖκα διὰ μῖσος μόνον,
δὲ ὅτι ἐντειλάμενος αὖ-
4p θύειν, xai ἐν τούτῳ
a χαθελὼν αὐτὸν, οὐκ
i« θυσίας xai πάσας τὰς
ιὶ α᾽σθητῶς xxl νοητῶς
γηῆσιν περιέχειν « Μὴ
|! γνῶναι αὐτοὸς, ὅτι ἐν
€. — [KYPIAA.] Ὁ γὰρ
υμμα. Αὐτὸς vào ὧν ἡ
ὶ τὴν διπλόην τοῦ νό-
τῆς ἑρμηνείας τοῦ Λουχᾷ.
παραδείσῳ ἐντολὴ, ἀλλ᾽
ονεὶ χατάργητχι, ᾿Εὀόθη
τως ἤργησεν xal χατέ-
'A62axpg, ἀλλὰ καὶ τὰ
ὁ νόμος μυρίαις πϑοσ-
ἕτερα. ᾿δόθη͵ διὰ Μω-
χαὶ παύξται Xa! οὗτος,
, xai πάλιν κάχεϊνον χατ-
jw εἰσαχθῆται τὸν εὐαγ-
διχμένειν, Πάντες μὲν
σαν, ἀλλὰ τέλος xacao-
ιετ᾽ αὐτὸν οὐχ ἔτι ἕτε-
ὁμὴς τέλος χαταργουμέ-
ἡόσωπον δηλονότι τέλος
τοῦ εὐαγγελίου δοτὴρ,
βασιλεύει xal χυρ'εύει.
iv αὐτῶνχεϊνχι. » Εἶτα
ι ἐπὶ τῇ ἀναγνώσει τῆς
ς τῆς ἀσαφείχς τοῦ vó-
; νοουμένου, σαφέστερον
ἃ οὐ τοῦ νόμου τὸ ἀμάο-
v, ἐπὶ τὴν χαρδίαν αὐτῶν
νῶναι τὴν διανοίαν τοῦ
στησαν ἂν ἀπ᾽ αὐτοῦ, χαὶ
o γὰρ ὁ νόμος βουλεται.

oportet. Nam ad hunc usque diem, inquit, idem
velamen habet apud ipsos lectiolegis. Quasi enim
velata esset lectio. non possunt intueri que in illa
sunt, neque cognoscere quod per Christum abo-
letur et cessat lex At ubi id habet lex, dixerit
quispiam, quod per Christum et per Jesum abo-
lenda esset ? Eadem ipsa lex dicit. Nam cum dixis-
set : « Prophetam suscitabit vobis Deus, » subjun-
xit: « Ipsum audietis quidquid dixerit ?, » etiam
videlicet si quod legi contrarium est dixerit, de
Christo loquens. Ipse vero et Sabbata solvit, 691
sanans in ipsis δ; et quedam addidit, ut cum di-
ceret : « Audistis quod hoc dictum sit antiquis,
euo autem dico vobis **. » Et quod propter solum
odium non esset uxor dimittenda *? :multaque alia.
Deinde autem quia in solo templo precep'iteis Deus
sacrificare, et in hoc victimas conclusit, deinde
illud sustulit : an non manifestum est quod victi-
masomniaque legaliasacrificia irrita fecerit? ut et
sensibili et intelligibi modo lex sui ipsius aboli-
tionem complectatur. « Non detectum. » Ad hoc ut
ipsi cognoscant quod per Christum lex aboleatur.-
— Christus enim irritum facit velamen. Nam cum
ipse sit veritas, cessare facit umbram, legisque
ambiguitatem [ta habet centesimo primo tricesimo
interpretationis in Lucam. — Datum est his qui in
paradiso erant priece;.tum, sed irritum factum est,
et cessavit ac abolitum est. Datum est et tempore
Noe, et illud similiter abolitum est ac cessavit.
Datum estettempore Abraham, sed et plurima hujus
irrita fecit lex innumerismutans additionibus alia-
que jubens lata est per Mosen ?! et hec quoque
aboletur ac cessat : non quod alia inducta sit quae
etiam aboleatur, sed quod aliasit inducta lex evan-
gelica que in eternum permaneat. Omnia itaque
prioraabolita sunt, at. finis ejus quod aboletur est
lex : quoniam post ipsam nulla alia aboletur.
Quod si lex finis est ejus quod aboletur, ipsa quo-
que facies eam inducens certe flnis est. ejus quod
aboletur: quemadmodum etiam Evangelii dator in
sieculum seculit regnat ac regnabit. « Velamen
super cor illorum ponitur. » Deinde quoniam dixe-
rat velamen poni in lectione Veteris Testamenti :
ne quis existimaret legis obscuritatem in causaesse
quod non intelligeretur, manifestius illud dicit,
ostendens ipsorum et non legis esse vitium. « Nam

illorum ponitur, » ideo non possunt legis sensum cognoscere. Nam si illum
à recessissent, et Christo credidissent : id enim vult lex ac jubet.

n πρὸς ριον, περι-
| δὲ Κύριος τὸ Πνεῦμά
(υρίου, ἐκεῖ ἐλευηερίχ.
ἐχαλυμ μένῳ
πτοιζόμενοι, τὴν αὐτὴν
) δόξης εἴς δόξαν, καθά-

πιοσώπῳ

πρὸς μὲν Ἰουδαίους

III, 16 18. At ubi conversus fuerit ad. Dominum,
tolletur velamen : Dominus autem Spiritus est ; por-
ro ubi Spiritus Domini, ibi libertas. Nos autem om-
nes deterta 69 facie in speculo videntes, ad. eam-
d: m im^ginem transformamur a. gloria in. gloriam
tanquum a Domini Spiritu.

Siquidem et Moses ad Judeos loquens habeat

» V, 6 seqq. 5 Matth. v, 21, ** Matth. xiv, 3. "7 Joan. 1, 17.

&

. . 5 »νὉ
- - 7 - '*
- s - - 2. ταν .
T - 2007 2.5 I
——
-- - ZEE Ln
" - J— .
- ν᾿ ν᾽ "T vw
2 e Len "T
“ , T " τα ὰ τ, d
oot 520 07 comme je
9 Σ .-- »rcre n-* ,-.σρ "κλπ 1nn :9—-
- "t0 t “ ἘΦ ΠΈΠΕ,
PLE , ) 7 [I : "κα τ ν D

τ ^ v4 07029 35 PRISIOE-

«-Φ LAE -

PTX -- T2 . c 4 ——- um" n
-— -—— --— . "a - -— - .-
P - - - T le
- ὦ - -- - -— — .
ν - 7 -- ὦ -
- —D m - -- ^ -—— T ERE" -— —
— -— - - — δ - -
dil *
- , . - “- “- -" Ὁ
- E -— n — ..
2 τ - L0 0785: 0T o c.l
- 1 - - - τα... ἀρ» ὧν -- -
: . UM. — -- -. ποτ m
» — - - el
«--- dium —— - ;ὄΡΠ“.. ὦ
- -- «“-τοὧὐῷ. — -7
- apu - . - Ld -—— τὰν -— - m -
- . -« —Ptü: -
- -" ὧν -—À - D ml τ 0 πᾶν — ',
- "-- -— - editi.
- - : - s -— —m! o αν — P
E - — — -— 9À — —- - "απ - n
-—- D00.—. Ξτ τ. o axum-
- Q7 .-- -- ταῦθα πα πὰ -- . ium τὰ
- 2T Ξ -ΞΞΞ -.- rm-. -: --
- md 1 -——— — —m pum -— ὦν --
LTTo0]To τ o. v 1 —I—— L—-
2.7 - zl a pae " -—P— ap» sd
"ae »" -——— - mm ae "p - 9 NMse — [zu - Ld
» D. e dh E. nia am dim -——P ὧν a E
5. t o fToneclme 7 qn oc
Tt.-z77 2T — τοῦτ i-o --Ξ:
4. .z777 c l1 το σ coipüRmES Du —
Tt IL.
hi 7
SAL το 00 τὸ c0. umaaGul e. Tu Ὁ
« “ " FT Σ --
»..: “..-- ------ IX ΣΦ ———
255. «α EIC lx Li zm
-- , « - : - -t ..T"2. - -——À — μα»
rJ -— " « -. κ *.-4 δ qu —
XM. 75... T2: 77. ml amo cu Iz
Ty Tagatl l2. 1 “τις “Ξεξ» 21i

2.771. 0o —S$zu τὰς -—I- 4.
£245.27 “Ὁ τον LP TT. T0 Z2 Tue
tet, AER ΤΟΙΣ 7T τῶ m0 τῷ.
un-L46 745) ^1 «ἘΣ: cil o T rz:

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

958

» (sl yàp xai ἐκοινοποίησε τὸν λόγον τῷ À mamur ; » (quanquam enim sermonem fecit com-

« Ἡμεῖς δὲ πάντες, » πλὴν εἷς τοὺς ἀπο-
uq πρωτοτύπως εἴρητο τὰ εἰρη μένα,) λο!πὸν
εἰ τὸν περὶ αὐτῶν λόγον. « “ἔχοντες 132, φησὶ,
Maxoviav, » τουτέστιν, ἡμεῖς πλέον οὐδὲν ἀλλ᾽
ἰκχονοί ἐσμεν τοῦ χηρύγματος, Εἶτα, « Καθὼς
μεν, » δειχνὺς Ot: xai αὐτὸ τὸ γενέσθαι
οι, οὐκ ἦμεν ἄξιοι, ἀλλὰ xai τοῦτο, χατ᾽
Θεοῦ ἔσχομεν. « Οὐχ ἐχκαχοῦμεν. » Τουτέστιν,
παγορξύομεν πρὸς τὰς θλίψεις καὶ τοὺς πει-
Uc xx! τοὺς κινδύνους. « ᾿λλλὰ ἀπειπάμεθα »
μὲν τὰς θλίψεις οὐχ ἀπειπάμεθα, xai ἀπεχδου-
a τὰ κχρυπτὰ τῆς αἰσχύνης, τουτέστι τὸ
αὶ ποιεῖν ἐν τρυφῇ, ἃ φανερούμενα αἰσχύνην

Αἰνίττεται Ob τοὺς ψευδαποστόλους, οἵ ἐν
τι εὐλαδείας ἦσαν, καὶ ἐν «κρυφῇ πονηροί.
δὲ ἀπειπάμεα τὰ χρυπτὰ τῆς αἰσχύνης;
ούργως, φησὶ, xal ἀπλάστως ζῶντες. Ὁ δὲ

ἀναστρεφόμενος, ἀπεῖπε πρὸς τὸ πράττειν
) κατεγνωσμένιων. « Τὰ χρυπτὰ τῆς αἰσχύνης. »
ἃ χρυπτὰ τῆς α᾽σχύνης, φησὶν͵ ἀπειπάμεβθα,
δὲν οὐδ᾽ ἐν χρυφῇ αἰσχύνης ἄξιον διαπραττό
ἀλλὰ μὴ ἐκχαχοῦντες ἐν ταῖς θλίψεσιν ὡς χαὶ

ὁρᾶτε, οὐδὲ χατὰ λογισμὸν ἄλλο τι διανοού-
αἰσχύνης ἄξιον, otov, οὐχ ὀλιγωρίαν, οὐχ
ολίαν, οὐ δισταγμὸν, οὐχ ἀχαριστίαν, οὐχ
τι χατὰ διάνοιαν ἀναδεχόμεθα, ᾿Αλλ’ ὥσπερ
) φανερῷ οὐχ ἐχχαχοῦμεν, οὕτως οὐδ᾽ tv τῷ
ᾧ αἰσχύνης ἄξιόν τι λογιζόμεθα, ἀλλὰ πάντα
i« αἰσχύνης χρυπτὰ ἀπειπάμεθα. Εἶτα, « Μὴ
ατοῦντες ἐν πανηυργίᾳ, » xal ἑξῆς. lixvoup-

μὲν γὰρ καὶ δόλου, ἄλλα μὲν ἐπιδείκνυσθαι, C

δὲ διαλογίζεσθαι. « Μηδὲ δολοῦντες τὸν λόγον.»
) μόνον, φησὶ, βίον xai πολιτείαν ἀπάνουργον
δεύομεν, ἄλλ᾽ οὐδὲ δολοῦμεν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ
κήρυγμα, ἢ χρηματιζόμενοι ἐξ αὐτοῦ, fj τοῖς
€ xal τοῖς προσώποις συμμεταβαλλόμενο', xai
ν τοῦτο, νῦν δὲ ἐχεῖνο διδασχοντες, Orso οἱ
πόστολοι ἐποίουν. « ᾿Αλλὰ τῇ φανερώσει τῆς
ἰας.» Οὐδὲν, φησὶ, χρύφιον παρ᾽ ἡμῖν, οὐδὲ
μὲν χρύπτομεν, ἄλλο δὲ λαλοῦμεν, ἀλλὰ διὰ τὴν
ὡσιν τῆς ἀληθείας, συνιστῶμεν xal παρατιθέ-
ἑαυτοὺς οἷον ἐσμὲν, πάτῃ συνειδήσει ἀνθρώ-
— [ΦΩΤ.] Οἱ γὰρ ψευδαπόστολοι, οὐ τῇ φα-
ει τῆς ἀληθείας, ἀλλὰ τῷ ὑποδῦναι πρόσωπον
lac, συνίστων ἑαυτοὺς, οὐδ᾽ Ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ,
ἰἷς ἀρέσκειαν μόνον τῶν ἀπατωμένων. « Πρὸς

συνείδησιν ἀνθρώπων. » Πλσῃ συνειδήσει
πων ἀπίστων τε xal πιστῶν ξἐχυτοὺς συνιστῶὦ-
ἐξ ὦν, ονυσὶν, ἀναστρεφόμεθαλᾳ. Ἐπειδὴ ἔνι
| τοὺς ἀνθρώπους καὶ ἀπατῆσαι, τὸν θεὸν
" ἐφίστησι τῇ ἑχυτοῦ πολιτείᾳ.

δὲ xal ἕττι κεχαλυμμένον τὸ Εὐαγγέλιον

ἐν τοῖς ἀπολλυμένοις ἐστὶ χεχαλυμμέ-
|. οἷς ὁ ᾿Θεὸς τοῦ αἰῶνος τούτου, ἐτύφλωσε
ἤματα τῶν ἀπίστων, εἷς τὸ μὴ αὐγάσαι αὐ-
τὸν

φωτισμὸν τοῦ Εὐαγγελίου τῆς δόξης

munem dicendo :« Nosautem omnes, » ad apostolos
tamen veluti primaexemplariadicebantur predicta)
deincepssermonem dehisdeducit:« Cum enim mi-
nisterium,inquit,habeamus.hocest, » nihilaumplius
quam ministri predicationis simus. Deinde ait :
« Sicut nostri misertus est Deus, » ostendens quod
Ne δὰ hoc quidem digni sumus ut simus ministri,
sed et hoc a Dei misericordia habemus. « Haud
defatigamur. Hoc est, non deflcimus ad afflictio-
nes.tentationes ae pericula. « Sed rejecimus. » Ad
afflictiones quidem non defatigamur, sed rejecimus
ac refutavimus occultamenta dedecoris : hoc est,
talia in occulto facere, qu» manifestata pudorem
afferrent. Designat autem pseudapostolosqui habi-

p tum quemdam pietatis habebant, sed in occulto

pravierant.Quomodoautem rejecimus occultamenta
dedecoris? Sine versutia ac fallacia viventes. Nam
quiitaconversatur,recusatquidquam facere eorum
qu:ze damnata sunt.6? 4 « Occultamenta dedecoris. »
Etiam occultamentis,inquit,dedecoris interdiximus
idest nihilconfusione dignumnein occulto quidem
perpetramus : sed in afflictionibus non succumbi-
mus, ut et vos videtis : neque vel mente aliud quid-
quam cogitamus confusione dignum : hoc est, ne-
que negligentiam neque hesitationem seuambigui-
tatem,nequeingratitudinem, neque aliud quippiam
hujusmodi vel menterecipimus:sed quemadmodum
in manifesto non defatigamur,ita neque in occulto
quidquam erubescentia dignum cogitamus, sed
omnia ruboris occultamenta rejecimus. Deinde :
« Non versantes per astutiam, » etc. Siquidem ver-
sutie ac doli est aliud exterius ostendere, aliud
autem cogitare. « Neque dolo tractantes verbum. » -
Nec solum, inquit, vitam ac conversationem sine
versutia instituimus, sed neque dolo tractamus
verbum Dei sive predicationem : aut quastum ex
ipso sectantes, aut juxta temporum ac personarum
varietates nos ipsos commulautes, et nunc hoc,
nunc &utem illud docentes. quod pseudapostoli
faciebant. « Sed in manifestatione veritatis. » Nihil,
inquit, occultum apud nos est, neque aliud occul-
tamus, aliud autem loquitnur : sed per manifesta-
tionem veritatisnosipsosin medium proferimus ac
exhibemus qualessumusapud omnem conscientiam
hominum. — Nam pseudapostoli non per manife-

D stationem veritatis, sed simulando veritatis perso-

nam ,ostendebant seipsos non coram Deo, sed tan-
tum ut iis placerent qui fallebantur. « Apud omnem
conscientiam hominum. » Omni, inquit, conscien-
liiehominum. sivecredentium sivenon credentium,
nosipsos ex nostra conversatione commendamus,
Quoniam homines latere contingit, illosque deci-
pere, Deum sus conscientic profecit inspectorem.

IV, 3-5. Quod si adhuc velatum est. Evangelium
nostrum. in his qui pereunt velatum δεῖ, in quibus
Deus hujus s2culi excecavit sensus incredulorum, ne
illusceret illis lumcn Evangelii glorie Ghristi qui

est imago Dei. Non enim nos ipsos. pradicamus, sed

960

Christum Jesum Dominum, nos ipsos dutem servos
vestros propter Jesum.

Qnoniam dixerat qnod apud omnem hominum
eonscientiam seo«tendisset per veram manifestatio-
nem, hoc est, praedicationem. adversabatur autem
ipsi qnod non omnibus esset manifesta praedicatio,
quod planum est ex hi« qui non crediderunt, ait :
6*8 Non illnd nosaccu-at aut. Evangelii obscuri-
tatem, sed illorum perditionem ac caecitatem. « [n
quibus Deus hujus «eculi. » Eorum qui extra gre-
gem sunt Christi alii ab initio increduli fuerent
sermoni praedicationis, alii crediderunt quidem,
sed quia non habebant terra altitudinem, rursum
ἃ fide resilierunt, quos omnes Paulus dicit pe-
reuntes ; nunc tamen ipsi sermo est de his qui ab
initio ipsi non crediderunt.

His enim omnino velatum est Evangelium, et
ait : In hominibus qui pereunt nec omnino credi-
derunt,excacati sunt sensus,ne fidei splendorem
susciperent. Deum autem hujus seculi Manichzi
quidem et Marciones aiunt. malum dici deum :
siquidem duo sunt apud illos dii ; nos vero eum
dicimus qui omnibus przsidet : sed quemad modum
Deus celi et terre dictus est, ?* et D-us prz-
sentis diei, et Deus Abraham et Isaac et Jacob 9,
nec obid caeterorum Deusnon est: ita hoc quoque
intellige, Deas hnjus seculi. Aut cum hyperbato
hoc modo : incredulorum hujus seculi. Nam hic
increduli sunt, tunc autem omne genu se flectet,
et omnis lingua confltebitur Christo, cum venerit
in paterna gloria. Cyrillus vero hujus szeculi dicit
deum eum qui incredulis existimatus est esse
deus, nempe Satanam (hunc enim colebant).primo
libro adversus Julianum. — Alio modo. Hoc est :
[ncredulorum hujusszculiexcacavit Deus sensus,
nam futurum szculum incredulitatem non habet.
« Excmcavit sensus incredulorum. » Non quod
ipse lecerit : absit! sed quod fleri permiserit pro-
pter liberum arbitrium ; ut etiam alibi ait :
« Tradidit illos Deus in affectus ignominia 99, »
ac si diceret : Tradi permisit. Quoniam enim a
Christo recesserunt, reliquit eos: nam volentium
est salus, non coactorum : non quod etiam nocu-
mentum acceperint qui infideliter affecti erant et
illustrati sunt luce Christi, veluti debilis aspectus
radio solari. « Ne illucesceret illis. » Vide quod
non dixerit : Excecavit eos ne crederent, sed,
« Ne illucesceret illis, » ostendens ipsos primum
non credidisse et ita postea indignos elfectos lu-
mine. Nam etipsequoque Dominus ait« non esse
proJjiciendas margaritas ante porcos *!. » Et bene
ponitur, illucescere. 6?6 Nunc enim obscurum
habemus vere cognitions defluxum, et tanquam a
solelucidissimotenuem splendorem. Hoc alibi quo -
que significat dicens: Videmusnunc per speculum

GECUMENII TRICCUE EPISCOPI

«4
À τοῦ Σριατοῦ, ὅς ἔστιν εἰκὼν τοῦ Ow. 0) -
ἐσοτοὺς πησύσσομεν, ἀλλὰ Χοιστὸν
Κσι.’ “Ἰχυτοὺς δὲ δούλους ὑμῶν

.-».

Ἐπειδή εἶπε, πρὸς πᾶσαν πονεῖδτ τον ríos
σονίττασῆα: dix τῆς ἀληθοῦς Ξανεςώξτεως, τὰ
τὰ τοῦ χηρύγματος, ἀντέχειτο ὃὲ αὐτῷ τὸ κ᾽ τί
εἴα: gaweooe τὸ χήρυγμα, (xx: δῆλον ἐξ ὦ

Li |

& e

, aa . *
ἐπίστευταν,;) τησ Οὐχ ὃ μῶ» τὸ ἔγχλτας ἤ.
ἁπαςτείας τοῦ εὐσγτελίου, ἀλλὰ τῆς ἐχείνων iz;
22: το:ξλώστως. « Ἐν οἷς ὁ Θεὶς τοῦ αἰῶνος τὸ πῇ
Τῶν ἔξω τῆς ἀγέλης τοῦ Χριστοῦ, οἱ μὲν τὴν 2)
ἠπίστητα, τῷ λόγῳ τοῷῦ χη-ςὕγμπτος, οἱ At
στεῦταν μὲ», διὰ δὲ τὸ μὴ ἔχειν Báo τίς. εἰ
ἀπετοίτττα, cL; πίστεως, οὕς ἅπαντας Xz0ÀkugA
ὃ HzoAoq καλεῖ, Na» δὲ τέως ὁ λόγος αὐτῷ zn
TL 1237» αὐτῷ Ζπ'ιστη πάντων.

Τούτοις vio παντελῶς χεχήλοπτα:ι τὸ Exres.
χαί 977, $» οἷς ἀπολλυμένοις ἀνθεοώποις uec
τελῶς χπ'ττίτάστων ἐτυςλώθνυ, τὸ woXura, ἐς
τοῖς τὴν αὐγὶν δέξχτθαι τῆς πίστεως. Oi» Àa
νης τοῦτο, Μπνχαῖο! uio χαὶ δχρκίωνες ois
πονττόν λένειν (aó». Ajo γὰἅὰ35 πχρ᾽ comun
ἭἬμεις δὲ τὸν ἐπὶ πζντων (iui. C"AÀÀ' ὥτε: 9
εἴοντα! οὐδανοῦ xz: τῆς, χαὶ Θεὸς τῆς c1
δάξτας. xa! Θεὸς 'Abcaipg, χαὶ Ἰσαΐχ, καὶ [σε
xil οὐ T1223 τοῦτο τῶν λοιπῶν o2x Esc: Θεὸς, ἡ
2: νόξ' χαὶ τὸ, Θεὸς τοῦ αξῶνος τούτου. "I| o

à ὑπε:δατοῦ τῶν ἀπίστων τοῦ αξῶνος τοῦ

"Qi: vài ἀπιστηῦσι, τότε δὲ πᾶν γύν» χλινῖ,

πᾶτα vÀ&371 ἐξομολογήσεται Χοιστῷ, ὅταν 4

τῇὸ Πυτρῴς 2455. Εύτιλλος δὲ λέγε: Θεὸν ni

vos τούτο τῶν νομισθέντχ τοῖς ἄπιστος
ἔγουν τὸν Σατα,ἅν (τούτῳ γά2 ἐλάτϑε"ον) Β΄
χατὰ Ἰουλιανοῦ πιώτῳ β8.δλίῳ. — Δ λλως. ὯΝ

Τουτίστι τῶν ἀπίστων τοῦ “ἰῶνος τούτου, iX

σεν ὁ Θεὸς τὰ νοήματα. Ὃ vic μέλλων zm

στίαν οὐκ ἔχει. « Ἐτύφλωσε τα νοήματα τῶν
στων. » Οὐ τοῦτο αὐτὸς ποιῶν, Ἄπαγε ! ἀλλὶ
νέσθαι συγχωρήσας, διχ τὸ αὐτεξούσιον, ὡς
ἀλλαχοῦ corr, « Παρέδωχεν αὐτοὺς εἷς πΖϑη
u'az, » τὸ, οἵον Συνεχώρησε, λέγων. "Es,
ἀπερφοίτησαν τοῦ Χριστοῦ, εἴασεν αὐτούς. Βουλ
νων γὰρ οὐχ ἀναγχαζομένων ἡ σωτηρέα, μὴ ὅι
προπεθλάπτοντο ἀπίστως διαχείμενοι καὶ κατε
D ζόμενοι τῷ φωτὶ Χριστοῦ, ὥσπερ καὶ ὄφις c
ἐξ ἡλιαχῆς ἀχτῖνος. « Εἷς τὸ μὴ αὐγάσαι αὐτι

Ὅρα, οὐχ εἶπεν, ἐτύφλωσεν εἷς τὸ μὴ πιστε

ἀλλ᾽ εἷς τὸ, « Μὴ καταυνάσαι, » δεικνὺς m

πρῶτον ἀπιστήσαντας͵, εἶτα ἀναξίους γενομένου.

φωτισμοῦ. Καὶ γὰρ καὶ αὐτὸς ὁ Εύρ:ός φησι,
ῥίπτειν ἔμπροσθεν τῶν χοίρων τοὺς μαργαρίτ

Καλῶς δὲ τὸ, Λὐγάσαι, κεῖται. ᾿Αμυδρὰν Υὰρ à

ῥοιαν τῆς ἀληθινῆς γνώσεως ἔχομεν νῦν, xai &

ἀπὸ ἡλίου παμφαοῦς, αὐγὴν ἀμυδράν. Τοῦτο

ἀλλαχοῦ δηλοῖ, « Βλέπομεν γὰρ ἄρτι, λέγων

δι Jadit. v, 9 , Exod. rir, 36. ** Philipp. 11, 10. * Rem. τ, 24. *! Matth. vri, 6.

901

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

962

ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι" » xai « ᾿Αῤῥυδῶνα Πνεύματος A in enigmale 32, » et, « Arrham habemus Spiritus 23

xai ógui,v γνώσεως. » — « Τοῦ Εὐαγγελίου τῆς δόξης
τοῦ Χριστοῦ. » Δόξα γὰρ Χρισιοῦ τὸ εὐαγγέλιον.
Δοξαστὸς μὲν γὰρ ὁ Χριστὸς διὰ μυρία, ἐξ ὧν ἐδη-
μιοόργησεν, ἐξ ὧν συνέχει τὰ δνμιουργηθέντα, εξ
ὧν τὰ πάντα ζωογονεῖ, μάλιστα δὲ dx τοῦ σταυροῦ,
οὗ χῆρυξ τὸ εὐαγγέλιον. « Ὃς ἐστιν εἰχὼν τοῦ θεοῦ. »
"Qc ἐν παραδρομῇ λέγει, τί ἐστι τὸ εὐςγγελίου συν-
ἐσκιασμένον τοῖς ἀπίστοις. "Oti, φησὶ, Oc ἐστιν
ὁ σταυρωθείς. Εἰχὼν γάρ ἐστι τοῦ llartphe ἀπαράλ-
λακτος. Ὅτι yàp εἰχόνα οἶδεν ὁ ᾿Απόστολος τὸ χατὰ
πᾶν ἴσον xai ὅμοιον, ὅρα τί φησιν ἀλλαχοῦ" « Σχιάν
γὰρ ἔχων ὁ νόμος τῶν μελλόντων ἀγαθῶν, οὐχ αὐ-
τὴν τὴν tlxóva τῶν πραγμάτων.» klxóva Θεοῦ τὸν
Χριστὸν, ὡς Θεὸν ἐκ Θεοῦ προστγόρευσεν. "Ev αὐτῷ
γὰρ δείκνυσι τόν Ἠατέρα. Διό φησιν, « Ὁ ἑωραχὼς
ἐμὲ, ἑώραχε τὸν Πατέρα. » --- « Οὐ γὰρ ἑαυτοὺς
χκηρύσσομεν. » "Avto εἶπε, « Μὴ περιπατοῦντες ἐν
πανουργίᾳ, μηδὲ δολοῦντες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ. »
Πῶς; « Ἐπεὶ μὴ ἑαυτοὺς χηρύσσομεν, φησὶν, ἀλλὰ
Χριστὸν Κύριον: ἑαυτοὺς δὲ δούλους ὑμῶν δι᾽ ab-
τόν. » Τοῦτο δὲ λέγων, τοὺς διδασχάλους αὐτῶν al-
νίττεται, περὶ ὧν ἔγραφε λέγειν αὐτοὺς, « ᾿Εγὼ μὲν
εἶμι Παύλου, ἐγὼ δὲ ᾿Απολλὼ, ἐγὼ δὲ Κηφᾶ, » οἵ xal
κατεχυρίευον αὐτῶν,

Ὅτι ὁ Θεὸς ὁ εἰπὼν ix σχότους φῶς λάμψαι,
ὃς ἔλαμψεν ἐν ταῖς καρδίας ἡμῶν, πρὸς φωτι-
σμὸν τῆς γνώσεως τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, ἐν προσ-
xp Ἰνσοὺ Χριστοῦ.

Διὰ εἰ λέγεις σαυτὸν δοῦλον ἡμῶν ; φησί. Διατί;
Ὅτι πεφίλησθε παρὰ τοῦ Θεοῦ μου, Αὐτὸς γὰρ ὁ ἐν
doy? τῆς χτίσεως εἰπὼν, ἀπὸ σχότους λάμψαι φῶς,

᾿ς ἔλαμψε, τουτέστιν, οὗτος ἔλαμψεν ἐν ταῖς χαρ-
δίαις ἡμῶν. Ἔλαμψε δὲ, φησὶ, φωτίζων ἡμῖν xal
ἀποχαλύπτον τὴν ἰδίαν γνῶσιν xxi δόξαν. « Ἐν
“προσώπῳ Ἰησοῦ Χριστοῦ, » Τουτέστι, διὰ τοῦ προσ-
ὠπου τοῦ Χριστοῦ. Διὰ γὰρ τοῦ Υἱοῦ ἡμῖν ἡ ἀλη-
6e γνῶσις τοῦ [[ατρὸς, χαθὼς αὐτὸς λέγει ἐν Εὐαγ-
γελίοις πρὸς τὸν Πατέρα, « ᾿Εφανέρωσά σου τὸ
ὄνομα τοῖς ἀνθρώποις χαὶ ἐδόξασά σε ἐπὶ τῆς γῆς. »
Καὶ ἐφανερώθη ἡμῖν διὰ ᾿Ιησοῦ, Ὅτι ἔστι Πατὴρ,
xal ὅτι οὐ διὰ χνίσσης xal αἱμάτων προσχυνεῖσθαι
βούλεται, xai ὅτι ἐν Τριάδι ὁμοουσίῳ xal ἰσοδυνάμῳ
θρησχεύεται Θεός. “Ὅθεν xai μεγάλης εἴρηται βου-

ac odorem cognitionis. » — « Evangelii glorise Chri-
sti. » Gloria enim Christi est Evangelium. Christus
siquidem glorificandus est ob innumera: quod
creaverit. quod creata conservet, quod omnia gi-
gnat ac viviflicet, maxime autem propler crucem,
cujus preco est Evangelium. « Qui est imago Dei. »
Tanquam in transcursu dicit, quid sit quod Evan-
gelium contegat incredulis : Quod Deus sit, inquit,
qui crucifixus est. Nam imago Patris est peromnia
ei similis. Quia enim novit Apostolus dici imagi-
nem quod per omnia wquale est ac simile, vide
quod alibi dicat: « Umbram enim habens lex fu-
lurorum bonorum, non ipsam rerum imaginem ?*. »
Imaginem Dei appellando Christum, tanquam
Deum de Deo, siquidem in se ipso ostendit Patrem,
ideo ait : « Qui vidit me, vidit Patrem 385. » —
« Non enim nosipsos praedicamus. » Superius di-
xit: « Non versantes per astutiam, neque dolo
tractantes verbum Dei. » Quomodo? « Quia nos
ipsos non predicamus, sed Christum Dominum,
nos ipsos autem servos vestros propter Jesum. »
Hoc vero dicens, ipsorum designat preceptores,
de quibus scripsit Corinthios dicere: « Ego qui-

dem sum Pauli, ego autem Apollo, ego vero Ce-
phe ?', » qui etiam dominabantur eis.

IV, 6. 3 Quoniam Deus qui jussit e tenebris lu-
cem illucescere. est. is, qui illurit in cordibus no-
stris ad. illum nationem. cognitionis glorie Dei in
facie Jesu Christi.

C Quare teipsum dicis servum nostrum ? Quare?

Quia amati estis,inquit, ἃ Deo meo Ipse enim quiab
initio jussit ut a tenebris lux illucesceret, est is qui
illuxit, hoc est, hic illuxit in cordibus nostris.lllu-
xit autem illuminans nos, ac revelans sui notitiam
et gloriam. « In facie Jesu Christi. » Hoc est. per
faciem Christi. Nam per Filium accepimus veram
Patris cognitionem, quemadmodum ipse dicit in
Evangeliis loquens δά Patrem : « Manifestavi no-
men tuum hominibus, et glorificavi te super ter-
ram 51.» 6213 Et manifestatum est nobis per Jesum
quod sit Pater, et quod non velit nidore ac san-
guine adorari aut placari, quodque in Trinitate
ejusdem essentie ejusdemque potentie colitur
Deus. Unde etiam dictus est magni eonsilii Ange-

λῆς Δγγελος. « Πρὸς φωτισμὸν τῆς γνώσεως. » Ὅρα D lus ?*. « Ad illuminationem cognitionis. » Vide

τῆς ἁγίας Τριάδος τὸ ἀπαράλλαχτον xai ὁμότιμον πῶς
ὁ Παῦλος δηλοῖ, Φῶς καὶ Φῶς καὶ Φῶς χαλέσας τὴν
ἁ ἰαν Τριάδα. "Ἄνω περὶ Πνεύματος λέγων φησὶ,
« Τὴν δόξαν, οἷον τὸ φῶς Κυρίου κατοπτριζόμενοι,
τὴν αὐτὴν εἰχόνα μεταμορφούμεθα. » Πάλιν περὶ
τοῦ Υἱοῦ, « Εἰς τὸ μὴ αὐγάσαι οὐτοῖς τὸν φωτισμὸν
«τοῦ Εὐαγγελίου τῆς δέξης τοῦ Χριστοῦ. » Νῦν περὶ
«τοῦ Πατρός φησι. ε ΠΙρὸς φωτισμὸν τῆς γνώσεως
τῖς δόξης τοῦ Θεοῦ. »

82} Cor, χα. 12.
δ, 1.8. 1x, 6. 3551 Cor. xui, 13.

*$ II Cor. 1, 2$. ** Hebr. x, 1.

quomodo Paulus sancte Trinitatis omnimodam si-
militudinem eumdemque honorem manifestet,vo-
cans sanctam Trinitatem Lucem, Lucem, Lucem.
Superius de Spiritu loquens: « Gloriam, inquit
(hoc est, lucem Domini), in speculo videntes ad
eamdem imaginem transformamur 35.» Rursum de
Filio: « Ne illucesceret illis lumen Evangelii glorie
Christi. » Nunc de Patre ait : « Adilluminationem
cognitionis glorie Dei »

55 Joan. xiv, 9.

8 [ Cor. 1, 42. ?? Joan. xvii, 5:

963
| CAPUT YI.

De infirmitate juxta corpus et rorporis depositione
plenaque resumptione.

IV, 7-10. Habemus autem thesaurum hunc in vasis
testaceis, ut virtutis eminentia sit. Dei et non ez no-
bis : dum in omnibus premimur, ut non anzli reddi-
mur : hzremus, at non deprimimur : persecutionem
patimur, at non in ea deserimur : dejicimur, at non
perimus : semper mortificationem Domini Jesu ἐπ
corpore circumferentes, ut et vita Jesu in corpore
nostro manifestetur.

Etiam qua nunc ponuntur consequentia sunt ad
ea qua superius dicebantur. Quoniam nos,inquit,
apostoli sumus praedicationis ministri, cum indigni

tanta ejus gloria simus, tanquam aurum in vasis B

testaceis ferentes. « Et non ex nobis. » Ut nullus,
ínquit, sibi ipsi tanquam digno tribuat quod acce-
perit. sed totum Dei sit potentie, qui idonea ha-
buit vasa testacea ad auri susceptionem. « Dum in
omnibus premimur. » Adeo, inquit. totum est po-
tentiz Dei, quod licet testacei simus, ΘΕ in tan-
tisquecircumagamur tentationibus etafflictionibus,
non fiangimur, nec perdimus eum qui in nobis est
ihesaurum. In omnibus, inquit, et locis et negotiis.
Eum vero qui premitur non anxiari aut anxium
reddi. est Dei gratie. « Heremus. » Incerti sumus
quid facere oporteat ad bellum ac persecutionem
undique insurgentem : at non in tantum ut etiam
opprimamur, hoc est, ut cadamus ac vincamur.
« Persecutionem patimur. » Persequuntur quidem
homines, at Deus in ea non deserit. Neque enim
permittit ut succumbamus, sed ut exerceamur,
« Dejicimur. » Et quod ad magnitudinem, inquit,
afflictionum attinet, jam dejecti sumus: at Dei
gratia non perimus: hoc est, in ambiguis ac per-
plexis rebus portum salutis invenimus. « Semper
morlificationem Domini. » Mortificationem, inquit,
Domini nos quoque ubique circumferimus, ut in
dies ubique moriamur. Nam, « In dies morior, in-
quit, per vestram gloriationem, ut etiam resur-
rectio Domini fiat nota per corpus nostrum "6. »
Nam qui resurrectioni Domini non credit, cum
videat nos in dies morientes in dies tamen vivere,
jam nequaquam rationabiliter incredulus perma-
nebit. |

IV, 11, 13. Semper enim nos qui vivimus, in mor-
tem tradimur propter Jesum, ut et vita Jesu mani-
festetur in mortali carne nostra. ltaque mors quidem
in nobis agit, vita vero in vobis. Ceterum cum habea-
mus eumdem spiritum fidei juxta illud quod scriptum
est : Credidi, idcirco locutus sum : et nos credimus,
idcirco etiam loquimur.

De eodem ruresum dixit. Propterea, inqoit, a
Deo permittimur tradi in mortem, ut manifestetur
quod surrexerit Christus. Qui enim in dies nos
suscitat, certe seipsum quoque excitavit. Aut hoc

τὸ Cor. xv, 32.

OBCUMENII TRICCUE EPISCOPI.

À KR0AA. 7T.

Περὶ τῆς κατὰ σῶμα ἀσθενείας καὶ τῆς τοῦ
ἅτ . χαὶ πανανα λήφεως.
Ἔχομεν δὲ τὸν 8, σαυ- ὃν ποῦτον ἐν ὅτι:
vot, σχεύεσιν, ἵνα ὁ ὑπερδολὴ τῆς ἔυνά τι:
τοῦ Θεοῦ, χαὶ μὲ ἐξ ἡμῶν’ ἐν παντὶ QU
ἀλλ᾽ οὐ στενογωρούμενοι’' ἀπορούμενοι, i
οὐχ ἐξαπορούμενοι' διωχόμενο:, ἀλλ᾽ οὐκ b
ταλειπόμενοι" ᾿ καταθαλλόμενοι, ἀλλ᾽ οὐχ ἐς
λύμενοι’ πάντοτε τὴν νέχρωσιν τοῦ Κυρίου
σοῦ ἐν τῷ σώματι περιφέροντες, ἵνα xai ὁ!
τοῦ Ἰησοῦ ἐν τῷ σώμττι ἡμῶν φανερωθῇ.
᾿Αχόλουθα τῶν ἄνω καὶ τὰ νῦν. Ὅτι ἑμεῖς, :
σὶν, οἱ ἀπόστολοι, διάχονοι τοῦ χτνρύγματές b
ἀνάξιοι τῆς τοσαύτης αὐτοῦ δόξης ὑπάρχονας,
ὥσπερ χρυσὸν ἐν ὀστραχίνοις φέροντες σχεῖ
«Καὶ μὴ ἐξ ὁμῶν. » Ἵνα μνδεὶς, φησὶν, ie
ἀποδῷ, ὡς ἀξίῳ δέξασθα:, ἀλλὰ τὸ πᾶν εἴν τῖς
Θεοῦ δυνάμεως, τοῦ ἱχανώσαντος τὰ rh
σχεύν, εἷς γρυσίου ὑποδοχήν. « Ἔν παντὶ θλιδ'
νοι, » Καὶ τοσοῦτον, φησὶ, τὸ πᾶν δυνάμεώς iz:
ὅὃτι καί τοι ὀστράχινοι ὄντες, χαὶ ἐν τοσούτοις mn
στρεφόμενοι πειρασμοῖς, οὐ θραυόμεθα, καὶ ἀτῶ
μεν τὸν ἐν ἡμῖν θησαυρόν. Ἐν παντὶ, φησὶ, va! 4
καὶ πράγματι. Τὸ ξὲ μὴ στενοχωρεῖσθαι τὸν θλιδὲ
vov Θεοῦ χάριτός ἐστιν. «᾿Απορούμενο". » ᾿Απορο᾽
νοι, φυσὶ, τέ χρὴ ποιεῖν πρὸς τὸν ἐκ πάντων τί
μον καὶ διωγμὸν, ἀλλ᾽ οὐχ ἐπὶ τοσοῦτον, ὥστε dj
καὶ ἐξαπορτθῆναι, τουτέστι, πεσεῖν xai ituW
« Διωχόμενοι. » Διώχουσι μὲν οἱ ἄνθρωπο:, οὐχ,
χκαταλιμπάνει δὲ ὁ Θεός. Οὐ γὰρ πρὸς ἧτταν ἐκ
C ἀλλὰ πρὸς πάλιν ἡ συγχώρησις. « ΚΚαταθαλὶὲ
οι. » Καὶ ὅσον μὲν, φησὶ, πρὸς τὸ μέγεθος!
πειρασμῶν, ἔδυ, χαταδληθέντες, ἀλλὰ τῇ c8
χάριτι οὐχ ἀπολλύμενο:, ἀντὶ τοῦ, iv ἀπόροις κι
Ὑμᾶσι, 100004 εὐρίσχοντες σωτηρίας. « Ηΐντι:
νέχρωσιν τοῦ Κυρίου. » — (GEOAQP.] Tiv vx
σιν, φησὶ, τοῦ Κυρίου xai ἡμεῖς πανταχοῦ tt
poutv, τῷ καθ᾽ ἡμέραν ἀποθνήσκειν παντε)
« Καθ’ ἡμέραν γὰρ ἀποθνήσχω, vi, τὴν ὑμετ
καύγη σιν, (2, φησὶ, xai ἡ ἀνάπτασις τοῦ Kv
διάδηλος γένηται διὰ τοῦ σώματος ἡμῶν. » Ὁ
τῇ ἀναστάσει τοῦ Κυρίου ἀπιστῶν, ἡμᾶς ὅρων:
ἡμέραν ἀποθνήσχοντας, καθ᾽ ἡμέραν δὲ ζῶντας,
xv ἔτι εὐλόγως ἀπ'στύήσει.

Ρ

cup

D ᾿Αεὶ γὰρ ἡμεῖς οἱ ζῶντες, εἷς θάνατον aal
μεθα διά Ἰησοῦν, ἵνα ἡ ζωὴ τοῦ ᾿Ιπησοῦ u
ρωθῇ ἐν τῇ θνητῇ σα-χὶ ἡμῶν. Ὥστε ὁ μὲν
νατος ἐν ἡμὶν ἐνεςγεῖται, ἡ δὲ ζωὴ ἐν ὄμῖν. Ey
τες δὲ τὸ αὐτὸ πνεῦμα τῇς πίστεως κατὲ
γεγταμμένον, 'Eníc:eusa, διὸ ἐλάλησα: xal i
πιστεύομεν, διὸ χαὶ λαλοῦμεν.

Πάλιν περὶ τοῦ αὐτοῦ εἶπε. Διὰ τοῦτο γὰρ, φ
συγγωρούμεθα ὑπὸ τοῦ Θεοῦ παραδίδοσθαι εἰς θι
τον, ἵνα φανερωθῇ ὅτι ἀνέστη Χριστός. Ὃ γὰρ ἡ
ἐγείρων καθ' ἡμέραν, xai ἑχυτὸν δηλονότι ἔγει

OOMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

966

ὡς᾿ Διὰ τοῦτο δαυτοὺς εἰς θάνατον παραίδο- À modo: Propterea nos ipsos in mortem tradimus

α ἡ ζωὴ τοῦ Κυρίου φανερωθῇ xai ἐνεργήσῃ
4 Πότε ; διλονότι ἐν τῷ μέλλοντι κόσμῳ.
λεγεν: Ἡμεῖς τοίνυν διὰ τὸν Χριστὸν παραδι-
ἑαυτοὺς εἰς θάνατον, ἵνα ὁ Χριστὸς τότε ἀπὸ
τοῦ θανάτου τοῦ τῆς χαταχρίσεως, ῥύσηται
αἱ εἰς ζωὴν ἀγάγῃ τὴν νοητήν. « Ὥστε ὁ μὲν
c. » Ὡς ix τοῦ ἀχολούθου, φησὶ, τοῦτο γίνε-
ὃν μὲν θάνατον ἐν ἡμῖν ἐνεργεῖν xal ἐνερ-
ἄρλειν, τὴν δὲ ζωὴν ἐν ὑμῖν. Ὡς εἰ ἔλεγεν᾽
ἀποθνήσγομεν διὰ τὸ χύρυγμα, ἵνα ὑμεῖς
; δι᾽ αὐτοῦ τὴν ἀγήρω ἐκείνην vai αἰώνιον
πιστεύοντες εἰς Χριστόν, — [ΦΩΤ.} Τὰ «3g;
θλίψεις, καὶ αἱ θχνατηφόροι συμφοραὶ, ταῦτα
"εργεῖται ἐν ἡμῖν, φησὶν, ἢ δὲ πίστις καὶ ἢ
wa. (fug ἐστ ἢ ἀληθινὴ ζωὴ), ἐν ὑμῖν.
b ἐστιν ἡ εὐσέδεια, ὅτι τὴν ἀγήρω καὶ ἄλυπον
διον ἐν οὐρανοῖς προξενεῖ. « ἔχοντες δὲ τὸ
νεῦμα τῆς πίττεως. » Τὸ αὐτὸ πνεῦμα τῷ
φησὶν, ἔχοντες, τὰ αὐτὰ αὐτῷ καὶ φθεγγό-
τὸ, « ᾿Επίστευσα, διὸ ἐλάλησα. » Ἄνω γὰρ
ογισμῶν παραστήσας τὴν ἀνάστασιν, νῦν ix
)ς αὐτὴν εἰσφέρει,
τες ὅτι ὁ ἐγείρας τὸν Κύριον ᾿Ιησοῦν, καὶ
διὰ ᾿Ιησοῦ ἐγερεῖ, καὶ παραστήσει σὺν
Τὰ γὰρ πάντα Ov ὑμᾶς, ἵνα d χάρις πλεο-
α, διὰ τῶν πλειόνων τὴν εὐχαριστίαν πε-
ig εἰς τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ. Διὸ οὐχ ἐχχα-
v, ἀλλ᾽ εἰ xai ὁ ἔξω ἡμῶν ἄνθρωπος δια-
ται, ἀλλ᾽’ ὁ ἔσωθεν ἀναχαινοῦται ἡμέρᾳ καὶ

ἰοῦμεν δὲ τοῦτο, εἰδότες ὅτι ὁ τὸν Κύριον ἐγεί-
[χτὴρ, xai ἡμᾶς ἐγερεῖ. Πόθεν εἰδότες ; ἐκ
ἰστεως δηλονότι. « Καὶ ἡ μᾶς διὰ Ἰησοῦ ἐγερεῖ, »
Ὑὰ: ἥξει ἐν κελεύσματι, ἐν φωνῇ ἀρχαγγέλου,
πιγγι, καὶ ἐγερεῖ τοὺς νεχροὺς, xai παραστή-
) οἰκείῳ βήματι. « Τὰ γὰρ πάντα δι’ ὑμᾶς.»
θα πχιδαγωγεῖ αὐτοὺς, ὑπὲρ τῆς ἀναστάσεως
τῶν λοιπῶν ἀγαθῶν, χάριν εἰδέναι ἀνθρώπων
ιηδενὶ, Θεῷ δὲ μόνῳ. Οἱ γὰρ ψευδαπόστολοι,
ἴς τὴν χάριν ἀνετίθεσαν, ὡς διὰ τῶν οἰκείων

Θεὸν παραχλήσεων, δωρουμένου ταῦτα τοῦ
« Τὰ γὰρ πάντα, τουτέστιν ἀγαθὰ, δι’ ὑμᾶς,»
X τόνδε, καὶ τόνδε, ἀλλὰ διὰ τὸ χοινῇ συμφέ-
Γοῦτο δὲ, φησὶ, γέγονεν, ἵνα ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ
ιάσῃ, πολλοῖς παρεχομένη. Ταύτης δὲ πλεονα-
€, xa! ἡ εἰς αὐτὸν εὐχαριστία συμπλεονασθή -

« Διὸ οὐχ ἐχκαχοῦμεν. » ᾿Επεὶ οὖν ἴσμεν
ι τὰ εἰς ἡμᾶς γινόμενα, εἰς εὐχαριστίαν Θεοῦ
τῆν, οὐχ ἐχκαχοῦμεν οὐδὲ ἀπαγηρεύομεν πρὸς
πειρασμούς. "Eie δὲ ἄνθρωπον, τὸ σῶμα xa-
ὅπερ φθείρεται, μαστιζόμενον, διωχόμενον, xat
ούμενον, Ἔσω ὃὲ ἄνθρωπον τὴν ψυχὴν, fj τις
ἄλλει, φησὶ, χαθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν τῇ ἐλπίδι aai τῇ
, καὶ τῷ εἰδέναι ὅτι ὑπὲρ Θεοῦ πάσχει.

.yào παραυτίκα ἐλαφρὸν τῆς θλίψεως ἡμῶν,
ὑπερδολὴν οἷς ὁπερδολὴν αἰώνιον βάρος

Β

ut vita Domini manifestetur et agat in nobis.
Quando ? nempe in futuro seculo: ac si diceret :
Nunc propter Christum nosmetipsos in mortem
tradimus, ut Christus tunc ab intellectuali morte
condemnationis nos liberet, et ad vitam ducat in-
tellectualem. « Itaque mors quidem. » Uthoc conse-
quens sit, 629 inquit, mortem quidem agere ao
vim habere et operationem in nobi., vitam vero in
vobis. Ac si diceret : Nos morimur propter predi-
cationem, ut vos vivalis per ipsam vita illa incor-
ruptibilis ac externa, credentes in Christum. — Af-
flictiones et anxietates, mortifereque calamitates,
inquit, hec nunc operantur in nobis: fides vero
ac pietas (qua vere ita est) in vobis. Pietas enim
sive cultus Dei vita est, cum incorruptibilem, in-
de(lcientem ac sempiternam vitam in calis conci-
liet. « Ceterum cum habeamus eumdem spiritum
fidei. » Cum eumdem spiritum cum David habea-
mus, eadem etiam cum ipso loquimur, puta « Cre-
didi, idcirco locutus sum. » Nam cum in superiori-
bus resurrectionem, considerationibus ac rationis
bus astruxerit, eamdem nunc ex fide inducit.

- 1V, 14-16. « Scientes quod is qui suscitavit Do-
« minum Jesum, nos quoque per Jesum suscitabit
« et constituet vobiscum. Nam omnia propter vos,
« ut gratia que exundavit, pluribus gratias agen-
« tibus, exuberet in gloriam Dei, Propterea non
« defatigamus, sed quamvis externus homo noster
« corrumpatur, internus tamen renovatur in dies
« singulos.

Hoc autem loquimur scientes quod Pater qui
Dominum suscitavit, nos quoque suscitabit. Unde
hoc scientes? ex flde videlicet. « Nos quoque per
Jesum suscitabit. » Ipse enim veniet per prace-
ptum, per vocem archangeli, per tubam ; et susci-
tabit mortuos, suoque sistet tribunali. « Nam om-
nia propter vos. » Hoc loco ipsos instruit quod
de resurrectione ceterisque beneflciis, nulli ho-
minum, sed soli Doo agende sint gratie. Pseud-
apostoli enim sibi ipsis gratiam attribuebant quasi
Deus illa tribuisset, exhortationibus ipsorum ad
Deum ducentibus. « Nam omnia propter vos. »
Bona videlicet seu beneflcia, non propter hunc aut
illum sed propler communem utilitalem. Hoc au-
tem factum est. inquit, ut gratia Dei exundaret,
dum multis tsibuitur, hac vero exundante, etiam
gratiarum actio ad eum simul exundaret. « Pro-
pterea non defatigamur. » Quoniam ergo novimus
omnia qua in nos facta sunt ad gratias Deo agen-
das terminari, non defatigamur neque succumbi-
mus ad afflictiones. Externum autem hominem vo-
cat corpus, 636 quod corrumpitur dum flagella-
tur, ligatur ac persecutionem susiinet, interiorem
vero hominem, animam que rursum, inquit, vi-
rescit singulis diebus spe et gaudio, et quia novit
quod id pro Deo patiatur. |

IV, 17,18. « Nam momentanea levitas affectionis
« nostre, mire, supra modum etermum glorie

067.

« pondus parit nobis, dum non spectamus ea que α δόξης κατεργάζεται piv:

« videntur, sed ea que non videntur: que enim
« videntur, temporaria sunt: at que non viden-
« tur, eterna.

Vide conversionem, ut audeas sustinere afflictio-
nes et in illis confidere. Nam momeutanea, hoc
est, brevissimi temporis, inquit : brevitas tempo-
ris est ad hoc ut cesset afflictio. Non fuit autem
satis dixisse, « Momentanea, » sed addit etiam,
Levitas. « /Eternum ρον pondus parit. » Nec ut-
cunque hoc, sed inire ac supra modum id facit. Et
considera retributionis exundantiam. Siquidem
momentaneo rependetur :ternum, levitati pondus
affliclioni gloria. Et nec in his quiescunt retribu-
tionum exundantie, sed addit etiam « Mire, » et
«Supra modum. » — « Dum non spectamus. »
Quoniam afflictionem qux gravis est dixit levem,
enarrat quomodo levis sit preesens afflictio. Si non
consideremus, inquit, qua videntur, sed quse
non videntur. Nam si futura presentibus opponas,
levia apparent presentia : sunt enim temporalia :
illa vero &terna.

V, 1 &. « Scimus enim quod si terrenum nos.
« trum domicilium hujus tabernaculi destructum
& fuerii, edificationem ex Deo habemus, domici-
« lium non manufactum, eternum in celis. Nam
« in hoc geminus, domicilio nostro quod e colo
« est superindui desiderantes. Si certe induti, non
« nudi reperiemur. Etenim qui sumus in hoc ta-
« bernaculo, gemimus onerati, propterea quod no-
« limus exui, sed superindui, ut absorbeatur mor-
« talitas a vila.

Quoniam tractaturus est de resurrectione ser-
monem,ad quem Corinthii infirmius affecti erant :
anticipat illos dicens: « Scimus, » tanquam ipsi
quoque scirent nec de resurrectione ambigerent.
— Aliud. Multa in 631 superioribus narravit,
ostendens quod etiam ad commodum sit factum ut
et afflictiones corpus consumant : nunc quod plus
est dicit, quod etiam omnimoda corporis corruptio
qu:e fit per mortem, utilis est ; naiu. incorruptio-
nem ipsam a corruplione accipimus.

Vide autem quantam excellentiam comparatione
ostenderit. Nam hoc terrenum, illud coeleste, id
est, sumens e celo incorruptionem : hoc domici-
lium est tabernaculi (quod facilem significat disso-

ἢ -- « Μὴ σχοπούντων ἡμῶν. »

ORCUMENII ΤἈΙΟΟΑ EPISCOPL — — ᾿

μὴ σχοπούντων ja
τὰ βλεπόμενα, ἀλλὰ τὰ μὴ βλεπόμενα. Ti.

βλεπόμενα πρόσκαιρα, τὰ δὲ μὴ βλεπόμεν καὶ
νια.

Ὅρα τροπὴν, εἷς τὸ τολμᾷν καθαῤῥεῖν τῶν :
ρασμῶν. Τὸ γὰρ παραυτίχα, φησὶ, τουτέστι τὸ
γοχρόνιον, τὸ βραχὺ, εἰς τὸ παυσθῆναι τῆς A3
Οὐχ ἠρχέτξθη δὲ εἰπὼν, e παραυτίχα, » ài
« ᾿Ελαρρὸν, » φησίν. « Αἰώνιον βάρος φησὶ Utra
εὐγάζεται. » Καὶ οὐχ ἀπλῶς, ἀλλὰ xa0* ὅπερῦιλὴν
εἷς ὑπερδολὴν τοῦτο ποιοῦν. Καὶ ὅρα τῆς ἀντιμιή
τὸ πλεονάζον. Τῷ γὰρ αὐτίκα, τὸ αἰώνιον avena
τῷ ἐλαφρῷ, τὸ βαρὺ, τῇ θλίψει, τὴν δόξαν, Βαϊ
ἄχρι τούτων οἱ πλεονασμοὶ τῶν ἀντιδόσεων, à
xai « καθ᾽ ὑπερδολὴν, » καὶ « εἰς ὑπερδοιέ
᾿Επειδὴ βαρεῖν
σαν τὴν θλίψιν, εἶπεν ἐλαφρὰν, instr γεῖται fex b
ἐλαφρὰ ἡ νυνὶ θλίψις. Ἐὰν, φησὶ, μὴ σκοπῶμεν
βλεπόμενα, ἀλλὰ τὰ μὴ βλεπόμενα. 'Exv yi; τὶ
τοῖς νῦν ἀντιστήσῃς, ἐλαφρὰ τὰ vOv cavittr.l
σχαιρὰ γάρ ἐστιν, ἐκεῖνα δὲ αἰώνια.

Οδαμεν γὰρ ὅτι ἐὰν ἡ ἐπίγειος ἠμῶν οἶχίε'
σκήνους καταλυθῇ, οἰχοδομὴν ἐκ Θεοῦ Us
οἰκίαν ἀχειροποίητον, αἰώνιον ἐν τοῖς οὖν
Καὶ γὰρ ἐν τούτῳ στενάζομεν, τὸ οἶχγτή
ἡμῶν τὸ ἐξ οὐρανοῦ ἐπενδύσασθαι ἐπιτον
τες. Es χαὶ ἐνδυσάμενοι, οὐ γυμνοὶ εὐρθι
μεθα. Καὶ γὰρ οἱ ὄντες ἐν τῷ σκήνει, στενό
βαρούμενοι, ἐφ’ d οὐ θέλομεν ἐκδύσασθει, i
ἐπενδύσασθαι, ἵνα χαταποθῇ τὸ θνητὸν iri:
ζωῆς.

Ἐπειδὴ τὸν πεοὶ ἀναστάσεως γυμνάζειν μὰ
λόγον, πρὸς ὃν οἱ Κορίνθιοι ἀσθενέστερον him
προχατασύρει αὐτοὺς διὰ τοῦ, « Οὕδαμεν, v 1
αὐτῶν ἐπισταμένων, xal οὐκ ἀμφιδαλλόντων 1
τὴν ἀνάστασιν, --- Ἄλλο, [ΦΩΤ.] Πολλὰ ἐν τοῖς
διεξῆλθε, δεικνὺς τοὺς πειρασμοὺς xal τὸ c
φῆείρεσῇα: πρὸς ὠφέλειαν γινόμενον, νῦν τὸ τ
λέ iyi. ὅτι xal 3, παντελὴς τοῦ σώματος ἡμῶν € εἰ
3 διὰ τοῦ θανάτου, ὠφέλιμος. ᾿Απὸ γὰρ eui
φησὶν, ἄφθαρτον αὐτὸ λαμθάνομεν.

Ὅρα δὲ, τῇ παραθέσει πόσον ἔδειξε τὸ Oui
Τοῦτο ἐπίγειον, ἐχεῖνο οὐράνιον, τουτέστιν ἐξ ὁ
νοῦ τὴν ἀφθαρσίαν AauÓdvov: τοῦτο otxía axi
ὅπερ τὸ εὐξιχλυτον δηλοῖ, ἐχεῖνο αἰώνιον. Εἶτα

. Jutionem), illud eternum. Deinde etiam illud dicit D γει ἑκεῖνο xa? ἀχειροποΐγτον. Οὐ τοῦτο δηλονότ

non manufactum : nec hoc certe corpus manufac-
tum vituperat, sed illius.auget encomia. «Si ter-
renum nostrum domicilium. » Terrenum quidem
domicilium est brevis qua hic agitur vita. Corpus
vero tabernaculum est nostrarum animarum. Aliud
esi enim domicilium et aliud tabernaculum cujus
est domicilium, et aliud nos quorum est proprie
tabernaculum. Si igitur domicilium, inquit, taber-
naculi nostri dissolvatur, hoc est, brevis qui hic
agitur vita, habebimus domicilium non manufac-
tum, id est, vitam eternam, que non opus habeat
Rostra opera aut nostris manibus ad sui constitu-

παρὸν σῶμα χειροποίητόν ἐστιν, ἀλλὰ τὰ vw
αὔξει ἐκείνου. « "Exv ἡ ἐπίγειος ἡμῶν οἰκία. »᾿
γείος μὲν o'xía, ἡ ἐνταῦθα βραχύδιος ζωή" σὰ
δὲ, τὸ σῶμα ἡμῶν τῶν ψυχῶν. "Λλλο γὰρ οἰχία
ἄλλο τὸ σκῆνος οὗ ἐστιν ἡ οἰχία, xxl ἄλλο ἡμεῖς
ἐστι τὸ σχῆνος ἴδιον, ᾿Εὰν οὖν, φησὶν, ἡ olxía
σχήνους ἡμῶν χαταλυθῇ. τουτέστιν ἡ ἐνταῦθα,
χύδιος ζωὴ, ἔξομεν οἰκίαν ἀχειροποίν τον, cout
ζωὴν αἰώνιον, οὐ προσδεομένην τῆς ἡμετέρας ἐ
σίας xal τῶν ἡμετέρων χειρῶν πρὸς σύστασιν. Kc
δὲ ὡς πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῆς παρούσης ζωῆς,
μέλλουσαν ἀχειροποίητον εἶπεν. Ἧ γὰρ mapo

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

910

y χειρῶν ἔχει τὴν σύστασιν, ἄρτου, ποτοῦ, A tionem. Bene autem ad presentis vite compara.

ματος. Οὕτως ὁ ἄγιος Μεθόδιος, ἐν τῷ Περὶ
σεως λόγῳ. --- ἴΑλλο. ᾿Επίγειον οἰκίαν τὴν
)» παρόντα βίον λέγει διαγωγὴν, σχῆνος δὲ
4. Ἐὰν τοίνυν λάδῃ τέλος τὰ παρόντα, τὴν
ποίν τον ἔχομεν οἷχκίαν, τὴν αἰώνίον xal οὐ-
--- "᾿Αλλο. Ἐπίγειον οἰκίαν σχήνους, τὸ σῶμα
« Οἰκοδομὴν ἐκ Θεοῦ ἔχομεν. » Olov τὴν ἀνα-
τὴν ἔγεῤσιν. « Ἔν τοῖς οὐρανοῖς. » Οἷον ἐν
ἡρανοῖς χατασχευασθεῖσχν ἀφθαρτον, τουτέστι
(oq οὐρανίου. Καὶ γὰρ, ἐν τούτῳ, ἀντὶ τοῦ,
το. « Στενάζομεν. » Ὑμεῖς, φησὶ, στενάζετε,
ὃς, φθειρομένου τοῦ σώματος ὑμῶν ἐν ταῖς
ν. Ἡμεῖς δὲ, οἷς ἐναργὴς ἣ πίστις τῆς ἀνα-
c, στενάζομεν ὅτι μὴ παντελῶς φθείρεται,
Ὄτι ἐπιποθοῦμεν τὸ ἄφθαρτον ἡμῶν σῶμα
ιχαθαι, Καλῶς δὲ τὸ, « ᾿ΕἸἰχενδύσασθαι.» Τό
τὸν τοῦτο σῶμα ἐπενδύεται τὴν ἀφθαρσίαν.
χητήριον ἡμῶν. » Οὐχ εἶπε, Σχῆνος, ἀλλ᾽, « Οἵ.
ov, » τὴν εἰς αὐτὸ ἀσφαλῆ μονὴν xai οἴχησιν
— "ἀλλο. [ΘΕ0ΔΩΡ.] Οἰχητήριον ἐνταῦθα τὴν
(av ἐκάλεσεν. Οὐχ εἴπε δὲ, ᾿Ενδύσασθαι, ἀλλ’,
'Ιδύσασθαι. » ᾿Επεὶ οὐχ ἕτερον ἐνδυόμεθα σῶμα,
b φθαρτὸν τοῦτο, τὴν ἀφθαρσίαν ἐπενδύεται,
; οὐρανοῦ. » Οὐχ ἐπειδὴ ἐξ οὐρανοῦ -χάτεισιν,
πειδὴ ix Θεοῦ τὴν ἀφθαρσίαν λαμθάνει. »
ti ἐνδυσάμενοι οὐ γυμνοὶ εὐρεθησόμεθα. » —
Τουτέστι xA» ἀποθώμεθα τὸ σῶμα, οὐ
σώματος ἐκεῖ παραστησόμεθα, ἀλλὰ μετ᾽ αὐτοῦ
ou γενομένου. Τινὲς δέ φατιν, Εἵπερ xai
τάμενοι, οὐ γυμνοὶ εὐρεθησόμεθα, “ἵνα γὰρ
ὃ τῆς ἀναστάσεως πάντες θαῤΓῶσι, φησὶν,
καὶ ἐνδυσάμενοι, » τουτέστιν, ἀφθαρσίαν χαὶ
ἰφθαρτον λαθόντες, « οὐ γυμνοὶ εὐρεθησόμεβθα »
Ἢ μὲν γὰρ ἀνάστασις xoti πάντων, d δὲ
jx ἔτι ἴση, ἀλλ᾽ οἱ μέν ἐν τιμῇ, οἱ δὲ ἐν ἁτι-
Οὐ γυμνοὶ εὐρεθησόμεθα.» Ἵνα μὴ ix τῆς
σεως μόνης χαὶ ἐκ τῆς τοῦ σώματος ἐναλλα-
"μίσωσι τὸ πᾶν χατορθοῦσθαι, ἐπάγει" ΕἶἾγε
ρθαρτον αὐτὸ ἐνδυσάμενοι, οὐ γυμνοὶ δόξης
ἧς εὐρεθῶμεν. Ἵ γὰρ ἀφθαρσία, τοῖς μὲν
αθὸν, τοῖς δὲ εἷς καχὸν ἔσται, διαιωνίζειν
a, καὶ τὰς τιμὰς, χαὶ τὰς τιμωρίας στενάζο-
t Στένομεν, » φησὶν, οὐχ ἀπαλλαγῆνχι τοῦ
ος ἐφιέμενοι, ἀλλὰ τῶν παθῶν αὐτοῦ ἐλεύθεροι
εἰ ποθοῦντες. Οὐ γὰρ ἀποδύσασθαι τὸ σῶμα,
πενδύσασθαι τὴν ἀφθαρσίαν ὀρεγόμεθα. « Βα-
οι, » Ἐπειδὴ ἀντέχειτο αὐτῷ d xowi τῶν
των δόξα, Τί, φησὶ, στενάζεις, ἵνα ἀποθῇ τὸ
Καίτοι πάντες ἄνθρωποι στενάζουσιν ἵνα μὴ
'ωσι, φησίν. Οὐδὲ ἡ μεῖς στενάζομεν, ἵνα ἀπο-
x τὸ σῶμα [xal ἐχδυσώμεθα, ἀλλ᾽ ἵνα ἐπενδυ-
α τὴν ἀφθαρσίαν. Οὐ γὰ ἐπειδὴ, φησὶ, σῶμά
ἰαρούμεθα, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ θνητὸν xal ἄφθαρτον.
ᾧ οὐ σέλομεν ἐχδύσασθαι. » Τὸ, ἐφ᾽ d, ἀντὶ
πειδή,. « "Iva χαταποθῇ τὸ θνητὸν ὑπὸ τῆς
» Ἐπενδύσασθαι, φησὶ, σπεύδομεν, ἵνα κατα-
τὸ νῦν θνητὸν χαὶ φθαρτὸν σῶμα ὑπὸ τῆς
τίας καὶ ἀθανασίας.

tionem dixit futuram non esse manibus factam :
nam presens manibus habet constitui, nempe per
cibum, potum, indumentum. Ita divus habet Me-
thodius lib. De resurrectione. — Aliud. Terrenum
domicilium dicit presentis vite conservationem,
tabernaculum vero corpus.Si nunc flnem accipiunt
presentia, domicilium habemus non manufactum
seternum ac coleste. — Aliud. Terrenum taberna-
culi domicilium vocat corpus. » /Ediflcationem ex
Deo habemus, » hoc est, renovationem resurrec-
tionem. « In celis, » id est preparatam in colis,
incorruptibilem, nempe per gratiam colestem.
Nam ἐν τούτῳ, id est, in hoc, capitur pro διὰ τού-
του, id est, per hoc. « Gemimus.» Vos, inquit,

B gemitis ut verisimile est quod corpus vestrum af-

flictionibus corrumpatur : nos autem quibus certa
est spes resurrectionis.gemimus quod non penitus
corrumpatur. Quamobrem ? Quia cupimus nostrum
corpus superindui incorruptibilitate. Bene autem
« Superindui ; » nam mortale hoc corpus superin-
duit incorruptibilitatem. « Domicilio nostro. » Non
dixit : Tabernaculo, sed, « Domicilio, » significans
finmam mansionem ac habitationem. — Aliud.
Domicilium hocloco 6394* vocavit incorruptibili-
tatem. Non dixit autem, Indui, sed » Superindui;»
quandoquidem non aliud induimus corpus, sed
corruptibile hoc superinduit incorruptibilitatem,
« Quod e colo est, » Non quod e celo descendat,
sed quod a Deo incorruptibilitatem accipiat. « Sj
certe induti non nudi reperiemur. » Hoc est,
quanquam a nobis corpus auferatur, non sine cor.
pore ibi sistemur, sed cum eodem facto incorru-
ptibili. Quidam tamen dicunt : Si certe superinduti
non nudi reperiemur.Siquidem ne omnes aresur-
rectione fiduciam sumant,ait : « Si certe induti, »
hoc est, accepta incorruptibilitate et corpore in-
corruptibili, non gloria nudati reperiemur, Resur-
rectio namque communis erit omnium, at gloria
non item wqualis : sed alii quidem erunt in honore,
alii vero in contumelia. « Non nudi reperiemur.»
Neex sola resurrecjione corporumque immutatione
existiment rem omnem peractam esse, subjungit:
Si certe incorruptibilitate ipsa induti,non nudati
reperiamur gloria et honore.Siquidem incorruptio
his quidem in malum, illis vero in bonum erit :

D perpetuo durare faciens et honores et supplicia.

« Gemimus. » Gemimus, inquit, non cupientes ἃ
corpore liberari, sed ab ejus afflictionibus et affe-
cionibus liberari cupientes. Non enim corpus
exuere, sed superinduere incorruptionem concu-
piscimus. « Onerati. » Quoniam opponebatur ipsi
communis hominum gloria.Quid, inquit, gemis, ut
auferatur corpus? At omnes homines gemunt ne
moriantur. Neque nos gemimus ut auferat ἃ nobis
corpus et exuamur, sed ut superinduamus incor-
ruptionem.Non enim ideo. inquit, gravamur quod
adsit corpus, sed quod mortale et corruptibile sit.
« Propterea quod nolimus exui. » Nam ἐφ᾽ ᾧ ca-

pro ἐπειδὴ, id est quandoquidem aut quia. « Ut absorbeatur mortalitas ἃ vita, » Superindui»

PATROL. GR. OX VIII.

31

971

QECUMENII TRICCAE EPISCOPI

inquit, studemus, ut quod nunc mortale et corruptibile corpus est, absorbeatur ab immorüi

et incorruptibilitate.

V, 5-9. Porro qui formavit nos in hoc ipsum Deus αὶ 'O δὲ κατεργασάμενος ἣἧμᾶς

est : qui etiam. dedit nobis arrham spiritus. Itaque
firmi semper ac scientes quod cum praesentes sumus
in corpore peregrinamur a Domino (per fidem enim
633 ambulamus et non per speciem). Confidimus
autem et cupimus magis foris agere extra corpus, et
prasentes esse apud Deum. Εἰ idcirco contendimus
sive domi prasenles, sive foris peregre agentes ut
illi placeamas.

Quis, inquit, hanc faciet corporis immutatio-
nem ? Quis? Deus, qui in hoc ipsum nos formavit ut
simus incorrupti et immortales. Ostendit autem
hoc modo non recentem esse de hoc opinionem,
sed nos ad immortalitatem quidem creatos esse:
porro quoniam diaboli invidia mors in orbem in-
gressa est", rursum alteram nobis viam Deus
invenit ad immortalitatem. «Qui etiam dedit nobis
arrham. » Et quod ad hoc αἱ immortales efflcere.
mur formaverit nos, ex eo manifestum est, quod
Spiritum dederit,nequaquam illis daturus qui tales
futuri non essent Ubique autem arrham Spiritus di-
cit, debitorem ipsumreddensutetiam detquod per-
fectum est. «Spiritus. » Ipse,inquit,immutationem
faciet ad immorctalitatem. Nam hoc extrinsecus
subaudiendum est. « Quod cum presentes sumus
in corpore. » Recte, » cum praesentes sumus, »
tanquam in aliena patria versantes. Advene enim
sumus et peregrini.Hoc autem vult dicere: Firmi-
ter scientes quod in corporali vita permanere,
arcet nos a conversatione cum Christo ; cupimus
magis foris quidem agere extra corpus, sed esse
cum Christo. « Per fidem enim ambulamus. » Ne
quis dicat : Quid ergo ? Cum sumus in corpore,
alieni sumus a Christo? subjungit: Per fldem enim
ambulamus et non per speciem. » Ac si diceret :
Propterea dixi, « Peregrinamur a Domino : nam
ipsum nunc per fidem videmus. Per ipsam enim
ambulamus et veluti deducimur ad ejus cognitio-
nem, tunc autem per speciem, hoc est, proprio
intuitu. Quod etiam alibi dixit: « Cernimus nunc
per speculum in znigmate : tunc. autem facie ad
faciem **. » Confidimus autem. » c£, id est,autem,
parelcon est et abundat. « Et cupimus magis foris
agere extra corpus. » Quia igilur scimus quid

faciat presentes esse ad Dominum, confidenter
. cupimus foris agere extra corpus: et hoc, inquit,
desideramus,« Et idcirco contendimus. »Quod ait
φ'λυτιμούμεθα aut idem significat quod annitimur,
aut etiam gloriamur.« Ut illi placeamus.» 8834 Ne
enim existiment sibi sufficere [foris agere erga
Christum,subjungit, «Ut illi placeamus.»ld namque
aut beatam efficit apud ipsum presentiam : aut
miserrimam, si ei non placeamus.

V, 10, 11. Omnes enim nos manifestari oportet

.4 Sap. iu, 24. ** I Cor. xin, 12.

B

C

D

εἷς αὐτὸ -
Θεὸς, ὁ καὶ δοὺς ἡμῖν τὸν ἀῤῥαδῶνα τοὺ
ματος. θαῤῥοῦντες οὖν πάντοτε xai εἰδότες,
ἐνδημοῦντες ἐν τῷ σώματι ἐχδημοῦμεν ἀπὸ
Κυρίου. (Διὰ πίστεως γὰρ περιπατοῦμεν, o)
εἶδους.) Θθαῤῥοῦμεν δὲ καὶ εὐδοχοῦμεν yi
ἐχδημῆσαι ix τοῦ σώματος xai ἔνδν, μῆσαι
τὸν Κύριον. Διὸ xal φιλοτιμούμεθα, ci
μοῦντες, εἴτε ἐχδημοῦντες, εὐάρεστοι
εἶναι.

Τίς ταύτην τὴν ἐναλλαγὴν, φυσὶ, τοῦ c
ποιήσει ; Τίς ; Ὁ εἰς τοῦτο αὐτὸ κχατεργΖος
ἡμᾶς Θεὸς, ἵνα ὦμεν ἄφθαρτοι καὶ ἀθάνατοι.
χνυσι δὲ οὕτως οὐ νεωτέραν τὴν ἐπὶ τούτῳ δ
ἀλλ᾽ ἐπὶ ἀθανασίᾳ μὲν ἡμᾶς διαπεπλάσθαι" 'Er
φθόνῳ διαδόλου θάνατος εἰς τὸν κόσμον εἰσὶ
ἄλλην πάλιν ἐξεῦρεν ὁδὸν ἧμῖν ἀθανασίας ὁ
« Καὶ δοὺς ἡμῖν τὸν ἀῤῥαθῶνα. » Καὶ ὅτι, ς
ἐπὶ γῷ γενέσθαι ἀθανάτους χατειργάσατο, bi
ὧν ἔδωχε τὸ Πνεῦμα, οὐκ ἂν δοὺς τοῖς μὴ
μέλλουσι γίνεσθαι. Ηανταχοῦ δὲ ἀῤῥαθῶνι;
ματος λέγει, ὀφειλέτην αὐτὸν ποιῶν τοῦ δοῦν:
τὸ τέλειον. « Τοῦ Πνεύματος. » Ἔξω αὐτὸς wu
ἀφθαρσίᾳ ἐναλλαγὴν, φησὶ, ποιήσει. Τοῦτ)
προσυπαχουστέον. « Ὅτι ἐνδηυ οῦντες ἐν τῷ σι
τι.» Καλῶς τὸ, « ᾿Ἐνδημοῦντες, » ὡς ἐτ' à
τρίᾳς. μάροιχοι γάρ ἐσμεν χαὶ παρεπίδημοι, ]
δὲ θέλει εἰπεῖν: Θαῤῥούντως εἰδότες, ὅτι τὸ τῇ v
τιχῇ ποοσμένειν ζωῇ, διατειχίζει ἡμᾶς τῆς
Χειστοῦ διαγωγῆς, βουλόμεθα μᾶλλον ix
μὲν τοῦ σώματος, σὺν Χριστῷ δὲ εἶναι. «Ai
στεως γὰρ περιπατοῦμεν. » ἵνα μή τις εἴτ
οὖν ; ὄντες ἐν σώματι, ἀλλότριοί ἐσμεν wi]
στοῦ ; ἐπάγει" « Διὰ πίστεως Ὑὰρ περικπῷ
xai οὐ διὰ εἴδους,» ὡς εἰ εἶπεν’ Διὰ τοῦτοε
« 'Exónuo)psv ἀπὸ τοῦ Κυρίου, » ἐπειδὴ 04
στεως αὐτὸν νῦν ὁρῶμεν. AU αὐτῆς γὙὰρ ctp
μεν, καὶ οἱονεὶ ὁδηγούμεθα εἰς τὴν αὐτοῦ v
Τότε δὲ διὰ εἴδους, τουτέστιν αὐτοψεὶ, ὃ xai
χοῦ φησι. « Βλέπομεν γὰρ ἄρτι δι᾽ ἐσόπτρου iv
γμᾶτι, τότε ὃὲ πρόσωπον πρὸς πρόσωτ
— « θαῤῥοῦμεν δέ. » Τὸ, δὲ, παρέλκεται.
εὐδοχοῦμεν μᾶλλον ἐκδημῆσαι ἐκ τοῦ cuu
Ἐπεὶ οὖν ἴσμεν τί ποιεῖ τὴν πρὸς τὸν Κύριι
δημίαν, θαῤῥούντος εὐδοκοῦμεν ἀποδημῆσαι
σώματος, xil τοῦτο, φησὶν, ἐπιποθοῦμεν: « À
φιλοτιμούμεθα: » Τὸ φιλοτιμούμεθα, $ σπο:
p:v ἢ καυχώμεθα νόει, εἰς τὸ, « Εἶναι at
ἀρεστοι, » φησίν. Ἵνα γὰρ μὴ νομίσωσιν ἀκ
αὐτοῖς τὴν πρὸς Χριστὸν ἐχδτημίαν, τὸ εὐάρεστε
τῷ εἶναι ἐπάγει. Τοῦτο γὰρ 7, μαχαρίαν τὴν
αὐτὸν ἐνδημίαν ποιεῖ, ἢ τρισαθλίαν, ἐὰν μὴ
εὐάρεστοι.
δεῖ

Τοὺς γὰρ πάντας ἡμᾶς φανερωθῆνα:

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

914

θεν τοῦ βήμετος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα xoplon- A coram tribunali Christi, ut. referat. unusquisque ea

ἔχαστος τὰ διὰ τοῦ σώματος πρός ὃ ἔπραξεν
ἀγαθὸν, εἴτε χακόν. Εἰδότες οὖν τὸν φόξον
Κυρίου, ἀνθρώπους πείθομεν, Θεῷ ὃὲε mt-
Ἰώμεθα. Ἐλπίζω δὲ xai ἐν ταῖς συνειδή-
' ὑμῶν πεφανερωσθαι.
ἱπὸν xai ἀπὸ τῶν σχυθρωποτέρων πτοεῖ. Πλὴν
ἀναμνήσας τοῦ φοδεροῦ βήματος, οὐ μόνον τὰ
γωπὰ ἀλλὰ xal τὰ χρηστοτέρα τῶν ἐχεῖ λέγει.
διὰ τοῦ σώματος. » — [GEOAQP.] Τὰ διὰ τοῦ
ttoq αὐτῷ πεπολιτευμένα xai πεπραγμένα φη-
ομίσεται δὲ πρὸς ἅ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὰ, εἴτε
. Ἐπειδὴ γὰρ πρὸς τε τὰ χαλὰ xai μὴ τοιαῦτα,
ὑμα ὑπηρέτησε τῇ ψυχῇ, xal τὰς ἀμοιδὰς μετ’
ς ἀπολαμθάνει" Τοῦτο τῶν λεγόντων ἀλλο σῶμα
ἐγείρεσθα!: ἐμφράττει τὰ στύματα. Οὐ γὰρ ἂν
) σώματος ἁμαρτήσαντος, ἄλλο ἐτιμωρεῖτο, οὐ-
.Àou κατορθώσαντος, ἄλλο ἐστεφανοῦτο. « Πρὸς
Ἰαξεν. » Οὐδὲ γὰρ γυμνὴ 3$ ψυχὴ, ἀλλὰ διὰ
σώματος χομίζεται ταῦτα, τουτέστι, πρὸς ἃ
Ἔ, συμπάσχουσα xai συνδοξαζομένη τῷ συζύγῳ
πι, Οὕτως ὁ. ἐν ἁγίοις Μεθόδιος ἐν τῷ [Ιερὶ
σεως λόγῳ. « Εἰδότες οὖν τὸν φόδον τοῦ
υ.» Τὸ δικαστήριον, φησὶν, ἐχεῖνο, xai τὴν
ἰξίχν ἀπόδοσιν. « ᾿Ανθρώπους πείθομεν. » Πεί-
Già τοῦτο, ἵνα μή τινα ὁμῶν σχανδαλίσωμεν.
àp πρᾶξαί τι τῶν φαύλων μόνον χαταχρίνει,
xai τὸ νομίζεσθαι πράττειν χολάζει, ἐὰν δυνά-
τὴν τοιαύτην ὑποψίαν λῦσαι, xatagpovíco-
— Ἴλλλως. Συμθουλῆς καὶ παραινέσεως τὸ, πεί-
v, διὸ xal διὰ μαχροῦ τοῦ ὦ γραπτέον. « θεῷ
εφανερώμεθα. » Τὸν γὰρ εἰδότα Θεὸν, πείθειν
εἴ. « ᾿Ελπίζω δὲ, xai ἐν ταῖς συνειδήσεσιν
πεφανερῶσθχι. » Ἐλπιζω δὲ, φησὶν, ὅτι καὶ
οὐ σχανδαλίσομεν, ἀλλ᾽ οἷοί ἐσμεν, τοιοῦτοί
ἐν τῇ γνώσει ὑμῶν. Τοῦτο γὰρ τὸ, « 'Ev ταῖς
δήσεσιν. »

qu facta sunt per corpus juxta id quoi fecit sive
bonum sive malum. Scientes igitur. terrorem illum
Domini, suademus hominibus, Deo vero manifesti
sumus. Spero autem nos et in conscientiis vestris
manifestos esse.

Deinceps etiam a tristioribus terret. Attamen
facta mentione tremendi tribunalis non solum
tristia, sed et commodiera refert, ex his que ibi
accident. « Que per corpus: » — Ea que per cor-
pus ab ipso administrata seu peracta sunt, inquit.
Referet autem juxta ea que fecit sive bona sive
mala. Quoniam enim ad honesta et etiam ad ea
quae non sunt hujusmodi, obsecutum est corpus
anime, una etiam cum ipsa retributionem accipit.
Et hoc ora obstruit dicentium aliud tunc susci-
tari corpus. Neque enim cum aliud corpus pec-
caverit, aliud supplicio affici debet : neque
cum aliud egregia prestiterit, aliud coronari aut
premiari oportet. « Juxta id quod fecit : » πρὸς 0
ἔπραξεν. Vel, Ad id, sive cum eo, quod operatum
est. Siquidem non anima nuda hec refert, sed
corpus ; hoc est, juxta ea que operata est, una
patiens unaque gloriam suscipiens eum collega
corpore. Ita habet divus Methodius libro De resur-
rectione. « Scientes igitur terrorem illum Domini.»
Illud ait, tribunal et dignam repensionem.«Suade-
mus hominibus. » Propterea suademus ne quem
vestrum offendamus. Neque enim solum affert
damnationem aliquid perpelrasse eorum qui prava
sunt, verum etiam existimari facere, supplicium

C adducit, si cum possemus hujusmodi tollere suspi-

cionem, contemnimus. — Alio modo. Consilii et
exhortationis est quod ait, πείθωμεν, id est, suadea-
mus, ideo etiam per ὦ longum scribendum est.
« Deo vero manifesti sumus. » Deo enim qui
cuncta novit suadere non oportet. « Spero autem

88 in conscientiis vestris manifestos esse.» Spero autem quod neque vos offendemus,sed quales su-

tales et in cognitione vestra sumus. Nam hoc est, quod ait

ΚΕΦΑΚ. Z.
τῆς αὐτοῦ φιλοθεότητος xal φιλαδελφίας τῆς
κατὰ Χριστόν.
γὰρ πάλιν ἑαυτοὺς
ἀφορμὴν διδόντες ὑμῖν χαυχήματος ὑπὲρ
, ἵνα ἔχητε πρὸς τοὺς ἐν προσώπῳ χαυχω-
€, καὶ οὐ xapó(g. Εἴτε γὰρ ἐξέστημεν, Θεῷ"
ὠφρονοῦμεν, ὑμῖν.

(£y ἀποτρίδεται τὴν τοῦ μὴ δοκεῖν καυχᾶ-
ὑπόνοιαν, χαὶ φησιν" Εἰς τούτους τοὺς λόγους
μεν, οὐχ ἑαυτοὺς συνιστῶντες, τουτέστιν, ἐπαί-
ς ἢ ἐγκωμιάζοντες, ἀλλ᾽ ὑμῖν παρέχοντες,
^, ἀφορμὴν, ὑπὲρ ἡμῶν καυχᾶσθαι πρὸς τοὺς
(ποστόλους. ᾿Επειδὴ γὰρ ἐκεῖνοι διασύρουσιν
, ἵνα ὑμεῖς ἔχητε ὑπὲρ ἡμῶν χαυγχᾶσθαι, εἰς
υς ἦλθον, φησὶ, τοὺς λόγους. « Ἵνα ἔχητε. »

τι ἀπολογεῖσθαι, τὶ λέγειν, τὶ χαυχᾶσθαι.
ὃς τοὺς ἐν προσώπῳ καυχωμένους. » [Περὶ τῶν
ἱποστόλων φησὶν, οἵτινες πάντα πρὸς ἀνθρω-

: « Inconscientiis vestris. »

635 CAPUT VII.

De Pauli erga Deum amore ac fraterna secundum
Deum dilectione.

συνιστάνομεν ὑμῖν, p — V, 12, 13. Non enim rursum mos ipsos com-

mendamus vobis: sed occasionem damus vobis glo-
riandi de nobis, ut aliquid habeatis adversus eos
qui in facie gloriantur, et non in corde. Nam sive
insanimus, Deo insanimus: sive sani sumus, vobis
sani sumus.

Continue suspicionem purgat quia videri posset
gloriari, et ait: Ad hos sermones venimus, non
nos ipsos commendantes, hoc est, extollentes aut
collaudantes,sed vobis occasionem prebentes glo-
riandi de nobisadversus pseudoapostolos.Nam quia
illi detrahunt nobis, ut vos possitis de nobis glo-
riari. Ad hos, inquit, veni sermones : « Ut aliquid
habeatis. » Exstrinsecus subaudiendum est. Ali-
quid quod in nostri defensionem respondeatis,
aliquid quod dicatis, aliquid quod glomemaimi.
«Adversuseos eos qui in faciegloriantur.»Depseude-

975

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

916

apostolis dicit, qui omnia ad placendum homini- Α παρεσχίαν xai φιλοτιμίαν ἐποίουν. Καὶ προσωπεῖον

bus etad glorio amorem faciebant, et personam
quidem habebant pietatis ac sanctimoniae, bonis
autem operibus vacui erant. Hoc enim est quod
addit: « Et non in corde, » eo quod intus nihil
haberent boni. « Nam sive insanimus, » Sive, in-
buit, magnifica loquimur ; hoc est namque quod
ait : « Insanimus, » sive extra nos ferimur (Siqui-
dem insanientium est magniflca et fastuosa loqui)
propter Deum hoc facimus. Quomodo ? Ne vos,
existimantes nos viles, despiciatis nostram pradi-
cationem. Sive modestum aliquid dixerimus,
propter vos hoc facimus, ut vos animo modestos
esse doceamus. Aut hoc modo. Si quispiam
insanire nos existimeta Deo mercedem accepimus;

propter quem tales habemur ; si vero sobrios esse, p

ipse commodo fruatur, quod er sobrie degendo
provenit. Aut alio modo : « Si insanimus, inquit,
propter Deum insanimus. » Nam propter vestram
salutem ; 636 qu» Deo cure est, hujusmodi
loquimur, ut ubi cognoveritis quinam simus, salvi
sitis, credentes his qum a nobis predicantur. Si
autem sapimus, credite. — Alío modo. Bene ad
predicta subjunxit : « Sive insanimus, » etc.
Dixerat enim : « Spero autem et in conscientiis
vestris manifestos nos esse ; » non enim rursum
nos ipsos commendamus, siquidem non egemus
commendatione erga vos. Sive enim quispiam in-
sanire nos dixerit, ad Deum hoc refertur,ac futuro
eget judicio,non vestro : quod etiam alibi dixit:
« Mihi autem indiznissimum videtur, ut ἃ vobis
judicer,sed qui judicat me Dominus est *!*, » Sive
igitur insanimus, inquit, ad Deum non ad vos re-
ferendum est hujusmodi judicium, Sive cuiquam
omnino sapere videmur, vobis potius quàm qui-
busvis aliis existimandum est nos sapere. « Nam
sigillum apostolatus mei, ait alibi 43, vos estis per

μὲν εἶχον εὐλαδείας καὶ σεμνότητως, ἔργων δὲ ἀγα-
θῶν ἐτύγχανον ἔρημοι. Τοῦτο γὰρ ἐστι" « Καὶ μὴ
ἐν καρδίᾳ,» δια τὸ μὴ ἔχειν ἕνδον ἀγαθόν. « Εἴτε
γὰρ ἐξέστημεν. » "Av τε, φησὶ, μέγα φθεγγώμεϑα
(τοῦτο ὰρ τὸ « 'Efsetnutv: μαινομένων γὰρ τὸ
μεγάλα φθέγγεσθαι καὶ ὑπέρογχα), διὰ τὸν Θεὸν͵,
φησὶ, τοῦτο ποιοῦμεν. Πῶς ; Ἵνα μὴ ὑμεῖς νομίσαν-
τες ἡμᾶς εὐτελεῖς χαταφρονήσητε τοῦ Üo' ὑμῶν
χηρύγματος. "Av τε μέτριόν τι εἴπωμεν, δι᾽ ὑμᾶς
τοῦτο ποιοῦμεν, ἵνχ ταπεινοφρονεῖν ὑμᾶς διδά-
ξωμεν, Ἢ οὕτως: Εἰ μὲν τις ἡμᾶς μαίνεσθαι νο-
μίζει, παρὰ Θεοῦ τὸν μισθὸν λαμδάνομεν, δι᾿ ὃν
τοιοῦτοι νομιζόμεθα. Εἰ δὲ νήφειν, αὐτὸς τῆς ἐχ τοῦ
νήφειν ὠλείας ἀπολαυέτω. Ἢ οὕτως" « El μαινόο
μεθα, φησὶ, διὰ τὸν Θεὸν μαινόμεθα. » Διὰ γὰρ τὴν
ὑμῶν σωτηρίαν ἧς κήδεται ὁ Θεὸς, τοιαῦτα φϑεγγό»
μεθα, ἵνα γνόντες ἡμᾶς τίνες ἐσμὲν, σωθῆτε m-
στεύσαντες τοῖς παρ’ ἡμῶν χηρυσσομένο:ς. Εἰ ἃ
σωφρονοῦμεν, πεισθῆτε, -- Ἄλλως. [ΦΩΓ.] Τὸ,
« Εἴτε ἐξέστημεν, » xal ἑξῆς, χαλῶς ἐπιίνεγκε τοῖς
προειρημένοις" « Ἐλπίζω δὲ xai ἐν ταῖς cov.
σεσιν ὑμῶν πεφανερῶσθαι. » Οὐ γὰρ πάλιν tajtox
συστάνομεν, Οὐ γὰρ δεόμεθα πρὸς ὑμᾶς, φησὶ,
συστάσεως. "Av τε γὰρ ἐξεστηχότας τις ἡ μᾶς ἐρεῖ,
Θεῷ ἐστι τοῦτο ἀναχείμενον, xal τῆς ἐχεῖθεν χοί-
σεως δεόμενον, οὐχ ὑμῶν. Ὃ καὶ ἀλλαχοῦ ἔλεγεν.
« Ἐμοὶ δὲ εἰς ἐλαχιστόν ἐστι, ἵνα ὑφ᾽ ὑμῶν" ἀναχοι-
θῶ. Ὁ $& ávaxolwo» μὲ Κύριός ἐστιν. » Εἴτε οὖν,
φησὶν, ἐξέστημεν, Θεῷ dj τοιαύτη χρίσις ἀνάκειται,
οὐχ ὑμῖν. Εἴτε τινὶ ὅλως δοχοῦμεν σωφρονεῖν, 059
μᾶλλον ὑπὲρ τοὺς ἄλλους πάντας νομιστέον ἡμᾶ,
σωφρονεῖν. « Ἡ γὰρ σφραγὶς τῆς ἐμῆς ἀποστολῆς,
φησὶν ἀλλαχοῦ, ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ. » Δεῖ ὧν
ὑμᾶς οὕτως περὶ ἡμῶν φρονεῖν καὶ λογίζεσθαι δύ
μόνον δὲ, ἀλλὰ καὶ πρὸς τοὺς ἐν προσώπῳ καυχ

νηυς, τὰ αὐτὰ ὑπὲρ ἡμῶν καὶ λέγειν xai διατείνενδει.

Dominum. » Oportet itaque vos ita de nobis sentire ac existimare. Nec id solum, verum etiam adver
sus eos qui in facie gloriantur, eadem de nobis et dicere et contendendo asseverare.

V, 14-16. Charitas enim Christi contringit. nos,
judicantes illud, quod si unus pro omnibus mortuus
fuit, ergo omnes morlui fuerunt, et. pro omnibus
mortuus est, ut. qui vivunt, posthac non sibi vivant,
sed ei qui pro omnibus mortuus est et resurrexit.
Itaque nos posthac neminem novimus secundum
carnem. Porro etiam si cognovimus Christum secun-
pum carnem, nunc. tamen non amplius novimus.

Christi,inquit,dilectio continet nos in officio et
impellit,nec segnes esse sinit ad labores pro vobis
susceptos. Ideo etiam hac loquitur, inquit, ut vos
salvi sitis,existimando nos fide dignos esse. Novit
enim suadere discipulis preceptor probus. « Ju-
dicantes illud. » Continet, inquit, nos et impellit
Christi dilectio,quandoquidem hoc verum esse ju-
dicavimus, quidnam ? « Quod unus pro omnibus
mortuus fuit. » Quoniam omnes homines mortui
erant, ideo etiam pro omnibus mortuus est. « Ut

43* T Cor. iv. 3. 9 I Cor. 1x, 3.

Ἵ γὰρ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ συνέχε: ἡμᾶς, x2-
ναντὰς τοῦτο, ὅτι εἰ εἷς ὑπὲρ πάντων ἀπέρανιν,
ἄρα οἱ πάντες ἀπέθανον. Kal ὑπὲρ πάντων dt
ἔθανεν, ἵνα οἱ ζῶντες μηγέτι ἑαυτοῖς ζῶσιν, ἀλλὲ
τῷ ὑπὲρ πάντων ἀποθανόντι, xal ἐγερθέντι. "Hyuk
ἀπὸ τοῦ νῦν, οὐδένα οἴδαμεν χατὰ σάρχα. Εἰ ὃ
καὶ ἐγνώχαμεν χατὰ σάρχα Χριστὸν, ἀλλὰ νῦν οὐχ ἔτι
γινώσχομεν.

Ἢ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, φησὶ, συνέχει xzl ow
ὠθεῖ ἡμᾶς xal ῥᾳθυμεῖν οὐχ ἐᾷ, πρὸς τοὺς ὑεὶ
ἡμῶν πόνους. Διὸ, φησὶ, καὶ τοιαῦτα coi [ipid
ἵνα ὑμεῖς σωθῆτε, ἀξιοπίστους μᾶς νομίϑαντες.
[Πεἴθειν γὰρ olós μαθητὰς, ὁ ἐνάρετος διδάσχελας.
« Κρίναντες τοῦτο. » Συνέχει ἡμᾶς, φησὶ, χαὶ τ΄.
ὠθεῖ dj ἀγάπη τοῦ χριστοῦ, ἐπειδὴ χεχρίχαμεν εἶναι
τοῦτο ἀληθές. Ποῖον ; « Ὅτι εἷς ὑπὲρ πάντων àzibr
viv. » Ἐπειδὴ οἱ πάντες ἦσαν ἀποθάνοντες ἄνϑρυ"
ποι, Διὸ xal ὑπὲρ πάντων ἀπέθανιν. « "Iva οἱ (Qm

um
4 911 COMMENT. IN EPIST. Il AD CORINTH. 978

δ πες μηκέτι ἑαυτοῖς ζῶσιν, » El οὖν οὐ δεῖ ἡμᾶς bao- A qui vivunt, posthac non sibi vivant. » Si ergo non

^ τοῖς ζῇν, εἰκότως σπουδάζομεν xal ἡμεῖς. Εἰκότως
2, δ᾽ ἄν καὶ ὁμεῖς τῶν ἐπιόντων καταφρονήσητε πει-
t ρασμῶν. ᾿Αλλὰ τῷ ὑπὲρ πάντων ἀποθανόντι, Τρεῖς
^ εἶσιν ὀφειλῆς ἀφορμαὶ, δι’ ἅς δεῖ σπουδάζειν ἡμᾶς,
κ᾿ πάντα διὰ τὸν Κύριον ποιεῖν, Mio, ὅτι αὐτὸς ἡμᾶς
^ ἐποίησε" δευτέρα, ὅτι Ov ἡμᾶς ἀπέθανεν" τρίτη, ὅτι
à τὴν ἀπαρχὴν ἡμῶν, τουτέστι, τὴν ἰδίαν σάρχα ἀν-
m. ἔστησε δι’ ἡμᾶς καὶ εἰς οὐρανοὺς ἀνήγχγεν, ἵνα xad
4 σε ἀναγάγῃ, ὅπου ἡ ἀπαρχή σου τυγχάνει. Ὅρα ποῦ
q ἀνήγαγε τὸν λόγον. Τίς γὰρ ὅλως ἦν γρεία ἐνανθρω-
ς, πήσιως χαὶ σαρχώσεως τῷ Θεῷ Λόγῳ, εἰ μὴ τοῦτο
; ᾧκονομεῖτο ἡ ἡμῶν ἀνάπλασις καὶ ἀνάστασις ;
; €« Οὐδένα οἴδαμεν χατὰ cdoxa. » Ἐπεὶ οὖν πάντες
' ἄπέθχνον τῇ ἁμαρτίᾳ xal ζῶσι διὰ τὸν Χριστὸν,
οὐδένα ἴσμεν κατὰ σάρχα ζῶντα, τουτέστι, χατὰ
τὴν πάλαι πολιτείαν, τὴν ἐν ἁμαρτίαις, Τὸ γὰρ
«οιοῦτον, θάνατός ἐστι, χαὶ οὐ ζωή. ᾿Αλλὰ νῦν οἱ
ὄντως ζῶντες, χατὰ πνεῦμα ζῶσιν. ᾿Ανεγεννήθησαν
γὰρ ἐν τῷ βαπτίσματι. Διὸ καὶ νέαν ἔχουσι ζωὴν, καὶ
οὐ παλαιάν. « Κατὰ σάρχα. » Οἷον ζῶντα. Καὶ
τοσοῦτον, φησὶν, οὐδεὶς ἔτι χατὰ σάρχα ζῇ (ἐχείνη
γὰρ οὐχ ἔστι ζωὴ, ἀλλὰ θάνατος), ὅτι καὶ ὁ Χριστὸς
ἵνα δείξη ὅτι τὸ χατὰ σάρχα (nv ἐχδέόλητιι, wal
νῦν χατὰ πνεῦμα ζῶμεν, xal αὐτὸς τοῦ κατὰ σάρχα
ζὴν ἐπχύσατο. ΠΙῶς ; Οὐ τὸ σῶμα ἀφεὶς (ἄπαγε
μετ᾽ αὐτοῦ γὰρ ἥξει ὡς ἰδίου, χριτὴς ἀπάντων),
ἀλλὰ τῶν φυσικῶν ὁπαλλαγεὶς παθῶν, οἷον πείνης,
xai δίψης, xai ὕπνου, xai χόπου, Νῦν γὰρ ἀπαθὲς
χαὶ ἀχήρατον ἔχει τὸ σῶμα. « Εἰ δὲ xal ἐγνώκαμεν
χατὰ σάρχχ Χριστόν. » Ὥσπερ ἡμῶν τὸ κατὰ σάρχα
ἐστὶ τὸ ἐν ἁμαρτίαις, xal τὸ ἔξω τούτων οὐ χατὰ
σάρχα, οὕτω καὶ τοῦ Χριστοῦ τὸ κατὰ σάρχα, τὸ εἴ-
X&tv τοῖς φυσιχοῖς πάθεσι. Τὸ μὴ εἴχειν δὲ, οὐ χατὰ
σάρχα, ἀλλ᾽ ὥσπερ, φησὶν, ἐχεῖνος ἀπηλλάγη, οὕτω
xal ἡμεῖς. Οὕτως ὁ Κλήμης ἐν τετάρτῳ τῶν Ὑποτυ-
πώσεων.

oportet nos vivere nobis ipsis, merito hoc nitimur
et nos facere ac persuadere; merito autem et vos
accedentes 63 8 despicere debetis afflictiones. Sed
ei qui pro omnibus mortuus est. Tres sunt debiti
occasiones, propter quas oportet nos conari ut
omnia propter Dominum faciamus : una, quoniam
ipse nos formavit; altera, quia propter nos mor-
tuus est ; tertia quia primitias nostras, hoc est,
suam propriam carnem, propter nos resuscitavit
etincolosintroduxit, ut et te illuc introduceret
ubi sunt primitia tuc. Vide quo sermonem de
duxerit. Nam quo omnino fuisset divino Verbo
necessitas ut humanitatem assumeret ac incarna-
retur, nisi hoc provide exegisset et per hoc pro-

p curata fuisset nostra reparatio ac resurrectio.

« Neminem novimus secundum carnem. » Quo-
niam igitur omnes mortui erant peccato, et vivunt
propter Christum, neminem agnoscimus qui vivat
secundum carnem, hoc est, juxta veterem conver-
sationem qua erat in peccatis ; hujusmodi enim
mors est et non vita. At nunc qui vere vivunt, se-
cundum spiritum vivunt, regenerati namque sunt
per baptismum : ideo quoque novam habent vitam
et non veterem. « Secundum carnem, « nempe vi-
ventem. Et adeo, inquit, nullus posthac secundum
carnem vivit (illa enim non est vita, sed mors)
quod et Christus, utostenderet vitam secundum car-
nem ejectam esse, et nunc nos, secundum spiri-
tum vivere, ipse quoque desiit secundum carnem
vivere.Quomodo?Non quod corpus dimiserit ; mi-
nime.Cumipsoenim,ut sibi proprio, venturus est
omnium judex, sed liber ab afflictionibus, utpote
fame ac siti, somno ac labore : nunc enim impati-
bile ac immortale corpus habet. « Porro etiam si
cognovimus Christum secundum carnem. » Quem-
admodum apud nossecundumcarnem esse, dicitur

esse in peccatis : et sine his esse, dicitur esse non secundum carnem : ita quoque apud Christum se-
cundum carnem esse dicitur, naturalibus subjici afflictionibus : non subjici vero, esse non secun-
dum carnem. Sed quemadmodum ille, inquit, liberatus est, sic et nos. Ita habet Clemens quarto 1π-

formationum libro.

Ὥστε εἴ τις ἐν Χριστῷ, χαινὴ χτίσις. Τὰ ἀρχαῖα
παρῆλθεν, ἰδοὺ γέγονε χαινὰ τὰ πάντα, Τὰ δὲ
πάντα ix τοῦ Θεοῦ, τοῦ χαταλλάξαντος ἡμᾶς ἑαυτῷ
διὰ ᾿[ησοῦ Χριστοῦ, xal δόντος ἡμῖν τὴν διακονίαν
τῆς καταλλαγῆς, ὡς ὅτι Θεὸς ἦν ἐν Χριστῷ κόσμον
χαταλλάσσων δαυτῷ, μὴ λογιζόμενος αὐτοῖς τὰ
παραπτώματα αὐτῶν͵ χαὶ θέμενος ἡμῖν τὸν λόγον τῆς
καταλλαγῆς.

Εἴ τις ἐν Χριστῷ ζῇ, φησὶ, τουτέστιν ἐν τῇ πί-
στει αὐτοῦ, καινὴ χτίσις ἐστίν. Εἷς καινὴν γὰρ ἦλθε
xai νέαν ζωὴν (xal γὰρ ἄνωθεν ἐγεννήθημεν διὰ
τοῦ Πνεύματος), τοῦ ζῇν οὐ τὴν ἐν ἀμχαρτίαις ζωὴν,
ἄλλα τὴν ἐν πνεύματι. « Ta ἀρχαῖα παρῆλθεν. »
Ποῖα ἀρχαΐα ; ἣτοι τά ἁμαρτήματά φησι καὶ τάς
ἀσεθείας͵ ἤ τά ἸΙουδαϊχά πάντα. --- Ἄλλως. Πῶς
δὲ τα ἀρχαῖα παρῆλθε ; Ψυχὴ καὶ σῶμα ἡμῖν χαι-
νὸν (ἐκαθάρθη γαρ τῷ βαπτίσματι), Διαθήχη Καινὴ.
᾿Αντὶ τῆς ἐπιγείου ᾿ἱερουσαλὴμ, ὁ οὐρανός. ᾿Αντὶ

V, 171-19. Proinde si quis vivit in. Christo, nova
creatura est. Vetera praeterierunt, ecce nova facta
sunt omnia. Omnia autem ex Deo qui reconciliavit
nos sibi per Jesum Christum : deditque nobis minis-
terium reconciliationis, quandoquidem Deus per Chri-
stum reconciliabat mundum $ibi, non reputans eis
peccata sua : et posuit in nobis sermonem reconcilia-
tionis.

638 Si quis vivit in Christo, inquit, hoc est,
in fide vel per fidem ipsius, nova creatura est, ad
novam enim ac juvenilem venit vitam (siquidem
superne nati sumus per Spiritum), ut vivat, non
vita qua in peccalis agitur, sed qua in Spiritu.
Vetera praeterierunt. » Quenam vetera? Aut pec-
cata dicit et impietates, aut cuncta Judaica. — Alio
modo. Quomodo autem vetera preterierunt ? Ani-
ma ac corpus nobis innovata sunt, nempe purifica
ta per baptismum :datum est Novum Testament

979

ORCUMEN:I TIU CC/E EPISCOPI

pro Veteri: pre terrena, Jerusalem celestis ; pro À ναοῦ αἰσθητοῦ, ναὸς πνευματικός. ᾿Αντὶ πλαχῶν λι-

templo sensibili, templum spirituale; pro tabulis
lapideis, carnes tabuls» ; pro circumcisione, ba-
ptismus , pro manna,corpus Dominicum ; pro aqua
data ex petra, sanguis Dominicus ; pro virga Mosi,
crux ; pro terra promissionis, regnum coeleste ;
pro innumeris sacerdotis juxta legem institutis,
unus pontifex Christus; pro immaculata ove sive
agno, Filius Dei ; pro nudo nomine adoptionis, vera
adoptio. Nova siquidem creatura dicta est, et con-
ferendo ad vitam qua in peccatis agebatur, et ad
mores ac precepta secundum legem data. « Omnia
autem ex Deo. » Hiec autem omnia, inquit, ex Deo
datum sunt, qui nos sibi ipsi reconciliavit per Filium
suum mediatorem. Neque enim nosad eum accur.
rimus, sed ipse nos vocavit per cedem ac immola-
tionem Filii sui. « Deditque nobis ministerium
reconciliationis. » O profundam immensamque be:
nignitatem ac humanitatem ! Non enim postquam
Filium suum legatum ad reconciliationem miserat,
et ille interemptus fuerat, deinceps nos neglexit,
sed Filio quoque mortuo nobis apostolis rursum
credidit ministerium reconciliationis.« Quandoqui-
dem Deus per Christum. » Etenim primum, inquit,
id est, ante passionem, Deus, nempe Pater, per
Christum medium sive mediatorem, mundum sibi
reconciliabat. « Non reputans eis peccata sua. »
Ita enim et nonalio modo poterat fieri reconciliatio,
ut primum remitterentur peccata, ac si ita poenam
expetisset peccatorum, el sic nullus relictus est
qui jam reconcilietur. « Et posuitin nobis sermo-
nem. » Pater itaque etiam ante passionem per Fi-
lium reconciliabat sibi mundum, qui nunc quoque
posuit in nobis sermonem ac ministerium recon-
ciliationis. 689 Nam quoniam Filius suus crucifi-
xus est, nos reliquit qui exhortaremurad reconci-
liationem eos qui sunt super terram. Vidisti

V, 20, 21. Pro Christo itaque legatione fungimur
tanquam Deo per nos ezrhortante, rogamus pro
Christo, reconciliemini Deo. Eum namque qui pecca-
tum non noverat, pro nobis peccatum fecit, ut nos
efficeremur justitia Dei per illum.

Olvtov, σάρκινοι πλάχες" ἀντὶ περιτομῆς, βάπτισμα.
᾿Αντὶ μάννα, σώμα Δεσποτιχόν" ἀντὶ τοῦ, ἐχ πέτρας
ὕδατος, αἷμα Δεσποτιχόν᾽ ἀντὶ τῆς 26000 Μωσέως,
ὃ σταυρός" ἀντὶ γῆς ἐπαγγελίας, βασιλεία οὐρανῶν.
᾿Αντὶ μυρίων τῶν κατὰ τὸν νόμον ἱερέων, εἷς doe
ρεὺς ὁ Χριστός" ἀντὶ ἀμώμου προδάτου, ὃ Υἱὸς τοῦ
Θεοῦ" ἀντὶ ψιλοῦ ὀνόματος υἱοθεσίας, ἀλνθὴς υἷοθι-
σία. lI γὰρ καινὴ κτίσις, xa! ὡς πρὸς τὴν iv ius
τίαις ζωὴ εἴρηται, xal ὡς πρὸς τὰ γατὰ νόμον fh
χαὶ ἐπιτάγματα, « Τὰ δὲ πάντα ἐχ τοῦ Θεοῦ.»
Ταῦτα δὲ πάντα, φησὶν, ix Θεοῦ ἡμῖν δεδώρηται,
τοῦ διὰ μεσίτου τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ, ἀποχαταλλάξαντος
ἡμᾶς ἑαυτῇ. Οὐ γὰρ ἡμεῖς αὐτῷ προσεδράμομεν,
ἀλλ᾽ αὐτὸς ἡμᾶς ἐχάλεσε, διὰ τῆς σφαγῆς τοῦ Υἱοῦ
αὐτοῦ. « Καὶ δόντος ἡμῖν τὴν διαχονίαν τῆς χαταλ-
λαγῆς. » "DO βάθους φιλανθρωπίας 1 Οὐ γὰρ ἐπε:δὲ
πρέσθυν ἐπὶ καταλλαγὴν ἔπεμψε τὸν Yióv, αὐτὸς ξὲ
ἐσφάγη, λοιπὸν ἠμέλησεν ἡμῶν, ἀλλὰ καὶ τοῦ Υἱοῦ,
ἀποθανόντος, ἡμῖν τὴν διχχονίαν τῆς καταλλαγξς
πάλιν ἐπίστευσε τοῖς ἀποστόλοις. « Ὡς ὅτι Θεὸς Tv
ἐν Χριστῷ. » Καὶ γὰρ, φησὶ, τὸ πρῶτον, οἷον ποὸ
τοῦ σταυροῦ, Θεὸς ἦν, τουτέστιν, ὁ Πατὴρ, διὰ μέσον
Χριστοῦ ὡς μεσίτου, καταλλάσσων ἑχυτῷ τὸν χό σμον
« Μὴ λογιζόμενος αὐτοῖς. » Οὕτω Yao xal οὐχ ἄλλως
ἐνὴν τὴν χαταλλαγὴν γενέσθαι, τῷ πρῶτον ἀφεῖναι
τὰ πλημμελήματα, ὡς εἶγε δίχην ἀπήτησε τῶν
ἁμαρτιῶν, οὐχ dv τις, φησὶ, περιελείφθη ὅς χαταλ-
λαγείη. « Καὶ θέμενος ἐν ἡμῖν τὸν λόγον. » Ὁ Dixi
οὗν ἦν, καὶ πρὸ τοῦ σταυροῦ, φησὶ, διὰ τοῦ Yi
αὐτοῦ χαταλλάσσων ἑαυτῷ τὸν κόσμον, ὃ xai vm
θέμενος ἐν ἡμῖν τὸν λόγον xal τὴν διχκονίαν τῆς
χαταλλχγῆς. ᾿Κπειδὴ γὰρ, φησὶν, ὁ Υἱὸς αὐτοῦ
ἱσταυρώθη͵, ἡμᾶς t'as παρχαχαλοῦντας πρὸς καταλλαγὴν
τοὺς ἐπὶ γῆς. Εἴδες μέγεθος ἀφάτου ἀγαθότητος ;
Οὐδὲν τοιγαροῦν φορτιχὸν ὑμῖν ἔλθομεν ποιῆσαι, ἀλλὲ
φίλους ποιῆσαι ὑμᾶς πρὸς τὸν Θεόν.

Ὑπὲρ Χριστοῦ οὖν πρεσθεύομεν, ὡς τοῦ Θεοῦ rr-
ρχχαλοῦντος δι᾽ ἡμῶν. Δεόμεθα ὑπὲρ Χριστοῦ, χεταλ-
λάγητε τῷ Θεῷ. Τὸν γὰρ μὴ γνόντα ἀμαρτίαν, ὑπὲρ
ἡ μῶν ἁμαρτίαν ἐποίησεν, ἵνα ἡμεῖς γενώμεθα δικχαι-
οσύνη Θεοῦ ἐν αὐτῷ.

magnitudinem ineffabilis bonitatis ? Nihil igitur grave venimus ad imponendum vobis, sed ut vos erga

Deum amicos efficeremus.

Deum immortalem quo rem ipsam extulit !
Christi, inquit, nominelegatione fungimur; nos
enim ejus opus in nos recepimus. Loco igitur
Christi legatione fungimur,tanquam Patre per nos
exhortante. Si quidein ille non tantum per Chri-
stum exhortatur, sed illo etiam crucifixo nunc per
nos exhortatur. « Rogamus pro Christo reconcilie-
mini Deo. » Pro Cliristo ilaque legatione fungentes
etiam pro Christo exhortamur et rogamus, recon-
ciliemini Deo. Vos enim hostes estis, et qui odio
habetis, vos itaque reconciliemini, ad amicitiam
reverlamini. » Eum nampe qui peccatum non
noverat. » Animadverte Pauli artificium ac sapien-
tiam. Deinceps tanquam legatus causam quoque
ponit qua persuaderi possint. Ut nihil, inquit, prio-

Ὥ ποῦ ἐξῆρε τὸ πρᾶγμα ! Ὑπὲρ Χοιστοῦ, φησὶ,
πρεσδεύομεν. Τὸ γὰρ αὐτοῦ ἔργον ἡμεῖς ἀνεδεξά.
μεθα. ᾿Αντὶ Χριστοῦ οὖν ἡμεῖς πρεσδεύομεν, ὡς r5
[Πατρὸς παραχαλοῦντος δι’ ἡμῶν. Οὔτε γὰρ διὰ τοῦ
Χριστοῦ μόνον παρακαλεῖ, ἀλλὰ τούτου σταυρωθέντος

D δι’ ἡμῶν νῦν παραχαλεῖ. « Δεόμεθα ὑπὲρ Χοιστοῦ,

καταλλάγη τε τῷ θεῷ.» Ὑπὲρ Χριστοῦ οὖν πρεσδεύνν-
τες, xx! ὑπὲρ Χριστοῦ ἡμεῖς παρχχαλοῦμεν, καταλ-
λάγητε τῷ Θεῷ. Ὑμεῖς γάρ ἐστε οἱ ἐχθ"οὶ xa! οἱ
μισοῦντες, Ὑμεῖς οὖν καταλλάγητε, φιλιώθητε.
« Τὸν γὰρ μὴ γνόντα ἁμαρτίαν. » *Opa τὸ ἕντεχνον
καὶ σοφὸν αὐτοῦ. Λοιπὸν ὡς πρεαδευτὴς xai α᾽τίεν
δι’ ἧς ἄν πεισθεῖεν λέγει, “ἵνα γὰρ, φησὶ, μηδὲν
εἴπω τῶν πρώτων, ὅτι ὑδρίσατε, ὅτι εὐεργέτην, ὅτι
δίχην οὐχ ἀπήτησεν, ὅτι πρῶτος καταλλαγῆναι εἴ

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

982

x&v διὸ ἐποίησε νῦν, φησὶν, οὐ δίκαιοι χαταλ- A rum dicam,quodcontumelia affeceritis etiam bene

at ὑπάρχετε ; Ποῖον τοῦτο ; τὸν γὰρ μὴ γνόντα
lav, φησὶ, τουτέστι, τὸν αὐτοδικαιοσύνην ὄντα
μιασμὸν, τὸν Υἱὸν αὐτοῦ, ὁ Πατὴρ, ἁμαρτίαν
τε, τουτέστιν, ὡς ἁμαρτωλόν τινα xal κατάδι-
ἴασε σταυρωθῆναι. Οὐχ εἶπε δὲ ἁμαρτωλὸν,
ἱμαρτίαν, ὅπερ μεῖζόν ἐστιν’ ἀπέθανε δὲ φη-
Χριστὸς οὐχ εἰχῆ, οὐδ᾽ οὐδὲν ὠφελῶν ἡμᾶς.
να διχαίους ἀπεργάσηται, ᾽Αλλοι οὕτως ἡρμή-
. — (OIKOTM.] 'Apaptia λέγεται, τὸ ὑπὲρ
ty θῦμα, ὡς xai ὁ πεοφήτης᾽ « ᾿Αμαρτίας
100 φάγονται. » τουτέστι, τὰ ὑπὲρ ἁμαρτιῶν
α Θθῦμα οὖν ὁπὲρ ἁμαρτιῶν ἐποίησεν ὁ [{χ-
)v Υἱοόν. « ᾿Αμαρτίαν ἐποίησε, » τουτέστιν, ὡς
ωλὸν xatxxpiÜTvat . « "[va ἡμεῖς γενώμεθα
σύνη Θεοῦ ἐν αὐτῷ, » Οὐχ εἶπε, Δίχαιοι γενώμε-
λ᾽, « Αὐτοδιχαιοσύνη, » ὅπερ μεῖζον ἦν. xal Θεοῦ
σύνη. Θεοῦ δὲ διχαιοσύνη, τὸ μὴ ἐξ ἔργων, ἀλλὰ
»Ὑχωρήσεως διχαιωθῆναι, ἐν αὐτῷ, δι' αὐτοῦ,

devobismeritum,quod penas non expetierit, quod
prior reconciliari cupierit: at ob id saltem quod
nuncfecit,nonnescquum est ut ipsi reconciliemi-
ni? Et quid illud est? Eum, inquit, qui peccatum
nonnoverat,hocest,Filium suum qui ipsa est ju-
stitia οἱ sanctificatio **. Pater fecit peccatum,
hoc est, tanquam peccatorem aliquem ponisque
obnoxium, cruciflgi permisit. Non dixit autem,
Peccatorem, sed, quod majus est, « Peccatum. »
Mortuus est autem Christus non abs re, aut
nullam nobis afferens utilitatem, sed ut nos justos
efficeret. — Alii hoc modo interpretantur. Peccatum
dicitur victima que pro peccatis immolatur, quem-
admodum ait propheta : Peccata populi mei

p comedent *!, » id est, victimas pro peccatis. Vi-

ctimam igitur que» pro peccatis offerretur fecit Pa-
ter Filium. «Peccatum fecit. » Hoc est, ut tanquam
peccator condemnaretur. « Ut nos efficeremur

i& Dei per illum. » 640 Non dixit, Justi efficeremur, sed, « Ipsa justitia, » quod majus erat,
e ipsius justitia. Dei autem justitia, non que esset ex operibus, sed ut eo remittente ac veniam
justificaremur ἐν ἀυτῷ hoc est, δι' αὐτοῦ, id est, per ipsum.

ἐργοῦντες δὲ xal παραχαλοῦμεν, μὴ εἰς
τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ δέξασθαι ὑμᾶς.. Λέγει
καιρῷ δεχτῷ ἐπήκουσά σου, xai ἐν ἡμέρᾳ
ίας ἐδοήθησάσοι. ᾿Ιδοὺ νῦν καιρὸς εὐπρόσ-
, ἰδοὸ νῦν ἡμέρα σωτηρίας. Μηδεμίαν ἐν
| διδόντες προσχοπὴν, ἵνα μὴ μωμηθῇ ἡ
la.

τα μὲν φησὶν, ὁ Θεὸς διὰ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ
χε, χαὶ ἡμεῖς δὲ συνεργοῦντες xal παραχα-
ἰς διατελοῦμεν, παραχαλοῦντες μὲν ὑμᾶς,
(οὔντες δὲ τῷ Θεῷ. Τοῦτο γὰρ αὐτῷ σπουδὴ
ῆναι ὑμᾶς, ὃ καὶ ἀλλαχοῦ φησι, « θεοῦ συνερ-
μεν,» ἐξ ὧν διατελοῦμεν, φησί. « Μὴ εἷς χε-
v χάριν τοῦ Θεοῦ δίξασθαι ὑμᾶς. » Παραχα-
ν δὲ ἡμεῖς οἱ ἀπόστολοι, ἵνα τὴν εὐεργεσίαν
ἰοῦ δέξησθε, xal μὴ ἀποχρούσησθε αὐτὴν, μη-
χενὸν xal ἀνωφελὲς τὴν χάριν γενέσθαι xai
vit. Τὸ γὰρ χαταλλαγέντας τῷ Θεῷ διὰ τῆς
oq , ἐπιμένειν τῷ προτέρῳ βίῳ οὐδὲν ἕτερόν
ἢ εἰς νενὸν xai μάτην γενέσθαι τὴν χάριν
θεοῦ, xai οὐδὲν ὠφεληθῆναι τοὺς δεξαμένους
, Εἰ γὰρ αὐτὸς ἁμαρτίας συνεχώρησεν, ἡμεῖς
uv τούτων πληρούμεθα, τί τὸ χέρδος ; « Νῦν xat-
ὑπρόσδεχτος. » Καὶ ποῖός ἐστιν ὁ εὐπρόσδε-

VI, 1-3. Cooperantes autem etiam exhortamur,
ne in vacuum gratiam Dei recipiatis. Ait. enim : In
tempore accepto exaudivi te, et in. die salutis sw-
curri tibi. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc
dies salutis. Nullam in re ulla demus offensionem,
ne reprehendatur ministerium.

Hec quidem fecit Deus, inquit, per Filium suum,
nos vero etiam cooperantes et exhortantes persi-
stimus, vos quidem exhortantes, Deo autem coo-
perantes : etenim hoc ipsi studium est ut vos sal-
vi sitis ? Quod etiam alibi dicit: « Dei cooperato-
res sumus ὁ", » et hinc est ut in hoc persistamus.
inquit, « Ne in vacuum gratiam Dei recipiatis. »
Exhortamur nos apostoli ut Dei beneficium reci-
piatis et non repellatis illud : et non contingat ut
in vacuum aut sine utilitate gratia accedat ac reci-
piatur. Deo siquidem per fidem reconciliatos in
priorivita permanere, nihil aliud est quam in va.
cuum ac frustra Dei graliam accedere, et eos qui
illam acceperantin nullojuvari.Namsi ipse quidem
peccata condonaverit, nos vero rursum eisdem im-
plemur, quod accedet inde lucrum ἢ « Ecce nunc
tempus acceptabile. » Et quale est tempus accepta-

χιρὸς, χαὶ ἡ ἡμέρα τῆς σωτηρίας ; H τῆς δω- D bileaut dies salutis ? dies doniac gratie. Presens,

ἢ τῆς χάριτος. Ὁ vov, φησὶν ὑπάρχων xat-
lv ᾧ ἁμαρτημάτων μὲν ἄφεοις πρόχειται, ἡ
χαιοσύνη δωρεὰν δίδοται. Ἐπεὶ οὖν ὁ χχιρὸς
ςς, εἰκότως, φησὶν, ἐπήχουσά σου ἐν τούτῳ, ὡς
λθοι ὁ τῆς χρίσεως χαιρὸς, οὐχ ἔτι ἁπλῶς εἰσ-
at. Ὁ οὖν ἐν χαιρῷ χάριτος ἐπιτηδεύων
ἰίαν χρηστὴν, εὐχερῶς ἐπιτεύξεται τῶν Boa-
, καὶ ἀχουσθήσεται ὑπὸ Θεοῦ. ᾿Ἐπειδὴ χαὶ τοὺς

πλημμελήσαντας δέχεται, ἀφεὶς αὐτοῖς τὰ
ματα αὐτῶν. ε Μηδεμίαν ἐν μηδενί, » Τὸ vón-

Coa. t, 30. *5 Osee 1, 8. '5 I Cor. 11, 9.

inquit, tempus est in quo peccatorum conceditur
remissio,et justitia gratis donatur.Quoniam igitur
tempus est gratie, merito in hoc, inquit, exaudivi
te.Ac si diceret : Ubi venerit judicii tempus, jam
nonfacile quisexaudietur. Qui igitur tempore gra-
tie in bona conversalione sudiose se gerit, facile
bravia assequetur et a Deo exaudietur. Eos enim
qui etiam in plurimis deliquerunt suscipit, remit-
tens ipsis peccata sua. « Nullam in re ulla. » Sen-
tentia hoc modo connectitur: Cooperantes, inquit,

983

OECUMENII ThICCAE EPISCOPI 3

et exhortantespersistimus,nullamcuiquam dantes À μα οὕτως cuvelottzs Συνεργοῦντες δὲ, one,

offensionem. Considera veroin ordine narrationis
con -ilium tanquam diceret. Ita in omnibus meam
vitamac conversationem dirigo, 6.$8 ut non dico
accusationis, sed nec indignationis locum cuiquam
tribuam : ne quis ministerium ac opus nostrum
reprehendat. [psis enim pedem offendentibus,me-
ritoindignatioin predicationem recurreret. Dicere
enim poterant apostoli, nisi quippiam boni com-
modi esset praedicatio, malis etiam bominibus illud
concederetur. Diceus autem hoc, propemodum ait
illis : Oportet nos curam recte vite habere, ne
ad fidem indignatio et accusatio recurrat. Nam,
« Ex fructibus, inquit, eorum cognoscetis eos 4“. »

VI, & 10. Sed. in omnibus exhiheamus nos ipsos
ut Dei ministros in tolerantia multa, in affüctioni-
bus, in necessitatibus, in anzietatibus, in plagis, in
carceribus, in instabilitate, in laboribus, in vigi-
liis, in jejuniis, ?n sinceritate, in scientia, in lon-
ganimitate, in benignüate, in Spiritu sancto, in
charitate non simuluta, in sermone veritatis, in
potentia Dei, per arma justitiz; dextra a: sinistra,
per gloriám et ignominiam, per convicia et laudes :
quasi impostores, sed veraces: quasi ignoti, sed
noti : quasi morientes, sed ecce vivimus : quasi
correpti, sed non occisi : quasi dolentes, sed continue
gaudentes : quasi pauperes, sed multos ditantes :
quasi nihil habentes, sed omnia possidentes.

Non solum, inquit, studemus puri esse ab accu-
sationibus ac indignationibus sive querelis : verum
etiam omnibus nosipsos exhibuimusac ostendimus
ut Dei ministros. Quomodo autem id fleri potest ?
et quomodo ostendit sese quispiam Dei ministrum
nisi per conversationem ac vitam ? Vide sane quod
non dixerit: Appareamus, sed: « Exhibeamus, »
sive Demonstremus.quod ostensionem in se conti-
netperoperaet veritatem. « In. tolerantia multa.»
Omnia virili animo ferentes quacunque in nos
dicta fuerint : ideo eliam addit : « Multa; » et conse-
quenter recenset in quibus positi et viriliter sese
habentes exhibuerint sese Dei ministros. « In ne-
cessitatibus. » Afflictionum intensionem designant
necessitates, nempe quando inevitabiles fuerint
aul magna. « In anxietatibus. » Difficilis admo-

παραχελοῦντες διχτελοῦμεν, μηδεμίαν μηδενὶ da
τες προσχοπήν. Ὅρα δὲ ἐν τάξει διηγήτεως s
ὀουλὴν, bsc) ἔλεγε. Διὰ πάντων ἀπευθύνω p.
βίον xai τὴν πολιτείαν. Ὥστε οὐ λέγω χατης.
ἀλλ᾽ ἵνα μηδὲ μέμψεώς τινι δῶ χώραν. ἵνα μή:
φησὶν, ἐπιλάδηται τῆς διακονίας ἧ μῶν xal τῶ!
γου. Αὐτῶν γὰρ σφαλλομένων, εἰκότως ἡ ua
εἰς τὸ κήρυγμα ἀνέτρεχεν εἶπον γὰρ ἂν ol iz
λοι, εἰ μὴ ἦν τι χρηστὸν τὸ κήρυγμα, ἤμελλον
ἄνθρωποι πεπιστεῦσθαι πονηροί. Τοῦτο & ἐς
μονονουχὶ λέγει αὐτοῖς, ὅτι Δεῖ ἡμᾶς 02002 iz
λεῖσθαι βίου, ivo μὴ εἰς τὴν πίστιν ἡ μέμψις s
διάμῃ. « 'Ex γὰρ τῶν καρπῶν αὐτῶν ἐκιγνῶχ
αὐτγὺς. »

᾿Αλλ’ ἐν παντὶ συνιστῶντες
διάκονοι. Ἐν ὑπομονῇ πολλῇ, ἐν Om,
ἀνάγκαις, ἐν στενοχωρίαις, ἐν πληγαῖς, b
χαΐϊς, ἐν ἀχαταστασίαις, ἐν κόποις, ἐν ἀγροτνΐ
ἐν νηστείαις, ἐν ἀγνότητι, ἐν γνώσει, ἕν ung
μίᾳ, ἐν χρηστότητι, ἐν Πνεύματι ἁγίῳ, ἐν ἐγ!
ἀνυποχρίτῳ, ἐν λόγῳ ἀληθείας, ἐν δυνάμει &
Διὰ τῶν ὅπλων τῆς δικαιοσύνης, τῶν δεξιῶν
ἀριστερῶν, διὰ δόξης xal ἀτιμίας, διὰ ὄυσοηι
xai εὐφημίας ὡς πλάνοι καὶ ἀληθεῖς, ὡς im
ptvot xai ἐπιγινωσχόμενοι, ὡς ἀποθνήσχον
xal ἰδοὺ ζῶμεν, ὡς παιδευόμενοι xal μὲ &
τούμενοι, ὡς λυπούμενοι, ἀεὶ δὲ χαέροντις͵

Éaxutouc, ὡς ὃ

πτωχοὶ, πολλοὺς δὲ πλουτίζοντες, ὡς p
ἔχοντες, καὶ πάντα κατέχοντες.
Οὐ μόναν φησὶν ἐσπουδάσαμεν κατηγοριῶι

C μέμψεων εἶναι χαθαροὶ, ἀλλὰ xat ἐν παντὶ avete;
μεν καὶ ἀπεδείξαμεν ἑαυτοὺς ὡς Θεοῦ διαχόνους.
δ᾽ ἂν εἴη τοῦτο, xal πῶς τις ἀποδείχνυσιν in
Θεοῦ διάκονον, Tj δι’ ὧν πολιτεύεται xal foi; ἵ
δὲ, οὐχ εἶπε, Φαινόμενοι, ἀλλὰ, « Συνιστῶν:.»ν
ἐστιν, ἀποδεικνύντες. Τοῦτο δὲ τὴν δι᾽ ἔργων

ἀληθείας ἀπόδειξιν ἔχει. « ᾽ν ὑπομονῇ πολλ

Πάντα γενναίως φέοοντες τὰ ῥηθησόμενα. Διό!

καὶ, « Πολλῇ. » Και λοιπὸν χαταλέγει ἐν τίσιν |

xxi γενναίως διαγενομενοι, συνεστυήσαμεν in

Θεοῦ διαχόνους. « Ἔν ἀνάγχαις. » ᾿Επίτασιν

ψεως δηλοῦσιν αἱ ἀνάγχαι. Ὅταν ἄφυκτα d t

xi. « Ἐν στενοχωρίαις. » Δυσδιεξόδευτος ἦν, Ὁ

ἣ ἁπαλλχγή. «Ev φυλαχαῖς. » Ἐοῦτο καὶ i

ἀφόρητόν ἐστι, Ὅταν δὲ xai πάντα ὁμοῦ, θὲ

dum, inquit, erat liberatio. « In carceribus. » Id D ἀγῶνα. « Ἐν ἀκχαταστασίαις. » Ὅταν ἐλαυνόμ

etiam solum fuerit, molestum nimis est : cum au-
tem simul omnia concurrunt, vide quantum sit
certamen.«1ninstabilitate:» 6.42 quando exagita-
tusnon habebatubi pedem figeret. « In laboribus. »
Qui hactenus dicta sunt, ab inimicis in ipsum
invecta suut : consequenter eo quoque dicit qua
sibimet ipse inferebat. quasi non illa suffecissent.
Labores autem dicit, et quod manibus ipse opera-
retur, et fatigaliones quas propter praedicationem
subibat. « In sinceritate. » Sinceritate vocat

V Matth. v.i, 10.

οὐδὲ ὅπου στῇ εἶχεν. « Ἔν χόποις. » Τὰ piv
μένα παρᾶ τῶν πολεμίων ἐπήέγέτο αὐτῷ. Λοιπὸ
τὰ παρ᾽ ξαυτοῦ εἰσενεχθέντα λέγει, ὡς μὴ ag
τῶν ἐχείνων. Κόπους δέ φησι, xal τὰς ἐκ τῶν
ρῶν ἐργασίας, xai τὰς διὰ τὸ χήρυγμα συντρ
« 'Ev ἁγνότητι. » ᾿Αγνότητά φησιν, τήν τε σωφροσ:
καὶ τὸ ἀδάπανον Εὐαγγέλιον, xal τὸ ἐν ἅπασι καϑ:
« Ἔν γνώσε: δέ. » ᾿Εν σοφίχ Θεοῦ, τῇ ὄντως γνι
οὐ χαθάπερ οἱ ψευδαπόστολοι, τῇ ἀνθρωπίνῃ c
χομπάζοντες. — 'AÀÀo [(ΘΕΟΔΩΑ.] Ἵνα εἴπη, Καὶ

* 936
1
«ἔς εἶναι μαχρόθυμοι «αἱ χρησιοί, Τὸ γὰρ ἀγνό-
“ἢ φησι, ἀγνοιᾳ λέγει, οὐχὶ ἀγνείᾳ. — “Αλλο. ᾿Αγνότητα
λέγει, τὴν τῶν χρημάτων ὑπεροψίαν. Οὐδὲ γάρ τὰς
* ἀναγχαίας χρείας παρά Κορινθίων ἐδέξατο. Γνῶσιν δὲ,
* ὡς οἶμαι, τὴν διδασκαλίαν. « Ἐν μαχροθυμίᾳ. » ᾿Αδα-
: μαντίνης δεῖται ψυχῆς, τὸ πάντοθεν νυσσόμενον μὴ
* μόνον μαχροθυμεῖς, ἀλλὰ καὶ χρηστεύεσθαι. « "TÓpi-
* ζόμενοι γάρ, φησὶν, εὐλογοῦμεν. » — « Ἐν Πνεύμχτι
. ἁγίῳ. » Εἴτα δείχνυσι πόθιν τοιοῦτος γέγονεν. "Ev
: Πνεύματι, φησὶν, ὄντες διετελέσαμεν. Τότε δὲ τὴν
* φοῦ Πνεύματος τέθειχΞ βούθειαν, ὅταν τὰ παρ᾽ ἕαυ-
*; ποῦ συνεισήνεγχεν. « Ἕν ἀγάπῃ ἀνυποχρίτῳ. » Τοῦτο
τὸ πάντων αἴτιον τῶν ἀγαθῶν. Τοῦτο τοιοῦτον αὐτὸν
εἰργάσατο, τοῦτο τὸ Πνεῦμα μένειν ἐποίησεν. « "Ev
λόγῳ ἀληθείας. » Ὅπερ ἀλλαχοῦ φησιν, « Οὐ δολοῦν-
. «ες τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ. » Εἴτα καὶ, « Ἐν δυνάμει
Θεοῦ, » δι’ ἧς, φητὶ, πάντα πεπράχαμεν' πάντα
Ὑὰρ τῷ Θεῷ ἀνατίθησι. ε Διὰ τῶν ὅπλων τῆς διχαιο-
σύνης, τῶν δεξιῶν xal ἀριστερῶν. » Εἰ βούλεσθε μα-
Θεῖν, φησὶ, πόθεν ταῦτα χατωρθώσαμεν, ἀκούσατε,
Διὰ τῶν ὅπλων, φησὶ, τῶν δεξιῶν χαὶ ἀριστερῶν,
ἅτινα εἰ καὶ δοχεῖ εἶναι ἐναντία πρὸς ἑχυτὰ, πλὴν
ὅπλα διχαιοσύνης εἰσί. Δεξιὰ δὲ λέγει, τὰ οἷον ἐπι-
δέξια δοχοῦντα, τουτέστι τὰς παρὰ ἀνθρώπων τιμὰς
καὶ δόξας, αἷς οὐχ ἐφυσήθημεν, φησίν, οὐδὲ ἐπήρ-
θημεν πρὸς δόξαν κενήν. Διὰ τοῦτο γὰρ ὅπλα Ouxato-
συνης γέγονεν. ᾿Αριστερὰ δὲ, τὰ τούτοις ἐναντία,
Οἷον τοὺς πειρασμοὺς, τοὺς διωγμοὺς, τὰς ὕόδρεις,
οἷς οὐ χατεπέσαμεν οὐδὲ ἡττήθημεν, ὡς εἰ ἔλεγεν"
᾿Αεὶ οἱ αὐτοὶ ἐμείναμεν, μήτε τοῖς χαλοῖς ἐπαιρόμε-
νοι, μήτε τοῖς χαχοῖς μαλαχιζόμενοι λλλως. [1ΩΕΝ.]
᾿Αριστερὰ χαλεῖ τά δοχοῦντα εἶναι λυπηρά. Καίτοι
ταῦτά ἐστι τά τὸν μισθὸν ἔχοντα. Καὶ τίνος ἕνεχεν
οὕτως αὐτὰ χαλεῖ ; Ἢ χατά τὴν ὑπόληψιν τῶν πολ-
λῶν, ἤ ἐπειδὴ ἐχέλευσεν ὁ Θεὸς, εὔχεσθαί μὴ εἰσελ-
θεῖν εἷς πειρασμόν. « Διὰ δόξης καὶ ἀτιμίας. ν Εἶτα
λέγει ἀριστερὰ καὶ δεξιά. Καὶ ὅρα, τὰς παρὰ ἀν-
θρώπων αὐτῶν προσαγομένας τιμὰς, εἰς οἰκεῖον τέ-
θειχε κατόρθωμα. Οἷὸε γὰρ ὅν μέγα μὴ ἁλῶναι τύ-
φῳ διὰ τὰς τιμάς. « Ὡς πλάνοι, καὶ ἀληθεῖς. » Αὗται
αἰ εὐφημίαι καὶ δυσφημίαι, « Ὥς ἀγνοούμενο:ι, xal
ἐπιγινωσχόμενοι. » Τοῦτό ἐστι xal δόξης καὶ ἀτι-
μίας. Τοῖς μὲν γὰρ γνώριμοί τε ἦσαν καὶ περι-
σπούδαστοι, οἱ δὲ οὐδὲ εἰδέναι αὐτοὺς ἠξίουν. « Ὡς
ἀποθνήσχοντες. » Κατὰ τὴν σφοδρότητα χαὶ τὴν
σπουδὴν τῶν πολεμούντων ἡμῖν. « Καὶ ἰδοὺ ζῶμεν. »
Κατὰ τὴν δύναμιν τοῦ Θεοῦ. « Ὡς παιδευόμενοι. »
Ταῦτα δὲ, φησὶ, συνεχώρει ὁ Θεὸς, παιδεύων μὲν,
οὐ μὴν ἄχρι θανάτου ἐγκαταλιμπάνων. ε Ὡς λυπού-
μένοι. » Παρά μὲν τοῖς ἔξωθεν ἐξ ὧν πάσχομεν,
ἀθυμεῖν νομιζόμεθα, ἀεὶ δὲ καὶ ἐφ᾽ ἑκάστῳ, ἀδιαλεί-
πτως γαίροντες. Ὅρα τὴν ἁγίαν ψυχήν. Οὐ μόνον
ἔφερε τοὺς πειρασμοὺς γενναίως, ἀλλὰ καὶ ἔχαιρεν
ἐπ᾽ αὐτοῖς, εἰδὼς διὰ τὸν Χριστὸν πάσχειν. « Ὡς
πτωχοί.» Διετελέσαμεν ὡς πτωχοὶ, πολλοὺς δὲ ἐπλου-
τίσαμεν f| πνευματιχῷ πλούτῳ J| καὶ σαρχιχῷ. El.

"m
-

** [I Cor. iv, 2. '* Matth. vi, 9.

COMMENT. IN EPIST. ]I AD CORINTH.

ποὺς γνωρίμους xxl περὶ τοὺς ἀγνώστους σπουδάζον- A modestiam,etexihibitum sine sumptu evangelium,

D

986

servatamque in omnibus puritatem. « In scientia. »
In Dei sapientia qua vera est scientia: non sicut
pseudoapostoli qui ob humanam sapientiem cristas
erigebant. — Aliud. Acsi dicat : Et circa notos et
circa ignotos nitamur nos exhibere longanimes ac
utiles. Nam quod ait, iv ἀγνότητι, hoc est, ἐν
ἁγνοίᾳ, id est, in ignorantia, et non ἁγνείᾳ, id est,
castitate vel puritate. — Aliud, ἀγνότητα, id. est, sin-
ceritatem dicit pecuniarum despectum ;neque enim
a Corinthiis in necessarios usus acceperat. Scien-
tiam vero, doctrinam, ut opinor. « In longanimi-
tate. » Adamantino opus erat animo, ut undique
cissus non tantum longanimis,sed et benignus esset,
Siquidem maledicimur, inquit, sed bendicimus :
« In Spiritu sancto. » Deinde ostendit unde hu-
jusmodi fuerit animus. In Spiritu, inquit, sive per
Spiritum perseveravimus. Tunc autem Spiritus
auxilium posuit, cum ea adduxit que sua erant.
« [n charitate non simulata. » Hoc cunctorum est
causa honorum, hoc talem ipsum reddidit, hoc
Spiritum manere fecit. « In sermone veritatis. »
Quod alibi dicit: Non dolo tractantes verbum
Dei 48,» Deinde etiam : « [n potentia Dei, » per
quam omnia, inquit, operati sumus, omnia enim
Deo attribuit. « Per arma justitie dextra ac si-
nistra. » Si vultis, inquit, discere unde aut quibus
mediis hec bona peregimus, audite. Per arma
justitie dextra ac sinistaa : quee etsi inter se viden-
tur contraria, tamen arma justitie sunt. Dextra
autem dicitqua tanquam dextra videntur, hoc est,
honores et existimationes apud homines : ob quo
non intumescimus, inquit, neque elati aut arrogan-
tes factisumus ad inanem gloriam. Propterea ergo
arma justitis facta sunt ; sinistra vero qua his
contraria sunt, utpote tentationes, pc:*ccutiones,
injurias quibus non sumus consternali neque de-
victi, ac si diceret: Semper iidem mansimus, ne-
que prosp*ris elati,neque adversis molliores effecti,
— Aliomodo 643 Sinistra vocat que videntur esse
tristia. Sed cum hec mercedem habeant, cur ea
hocmodo appellat? Autjuxta mullorum opinionem,
autquiajussitnos Deusprecari ne induceremur in
tentationcm 9. «Pergloriam etigrominiam.»Deinde
recenset dextraac sinistra. ELconsidera quod hono-
res qui ab hominibus afferuntur, in proprium bo-

D num opus numerat. Novit enim quanta ressit non

capi fastu ob exhibitos honores. « Quasi imposte-
res, sed veraces, » nempe per la"des et infamias.
«Quasi ignoti, sed noti. » Hoc etiam est glorie et
ignominie.Quibusdam enim noti e: antac plurimum
ab illis observabantur ; alii vero ne nosse quidem
ipsos dignabantur. « Quasi morientes. » Si vehe-
mentiam videlicet ac conatum spectes eorum qui
nobis adversantur. « Sed ecce vivimus. » Ex divina
potentia. « Quasi correpti. » Hec autem permittit
Deus,corripiens quidem acerudiens nos, nontamen

981

ORCUMENII TRIOC/E EPISCOPI

usque ad mortem derelinquens. « Quasidolentes.» A xov γάρ τὰς ἁπάντων ἀνεῳγμένας olxíac, ποιούσας

Apud extraneos qnidem propter illa que patimur
dolere existimamur :semper tamen et in omnibus
continue gaudemus. Vide sanctam Pauli animam.
Nonsolum tentationes vitiliterferebat,verum etiam
inipsis gaudebat,sciensquod propter Christum illa
pateretur. « Quasi pauperes. » Perduravimus quasi

mendici : sed multos ditavimus, aut spiritualibus divitiis, aut etiam terrenis.

& βούλονται. « Ὡς μηδὲν ἔχοντες. » Οὐδὲν và» ἔχων
τά πάντων εἶχε. Τῇ γὰρ οὐχουμένῃ ἐπέταττεν, Εἰ
δυνατὸν γὰρ, φησὶ, τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐξορύξαντες ἂν
ἐδώχατέ μοι. "Evi δὲ καὶ περὶ πνευματιχῶν ταῦτα
νοῆσαι. Ὃ γὰρ ἀποῤῥήτων ἀχούων ῥημάτων, zik
οὐχὶ πάντων πλουσιώτερος ἦν ;

Siquidem omnium ha.

bebant apertas domos sive familias, que faciebant quidquid juberent apostoli. e Quasi nihil habentes.»
Nam nihil habeat : priecepta enim orbi dabat. Etenim si fleri, inquit, potuisset, oculos vestros effossos
dedissetis mihi. Licet autem et hac de spiritualibus accipere. Qui enim arcana verba audierat 9, am

non omnium ditissimus erat ?

Vf, 1& 16. Os nostrum apertum est erga vos, o
Corinthii, cor nostrum dilatatum est : non estis an-
gusti in nobis, sed angusti estis in visceribus vestris.
Eamdem autem remunerationem, ut filiis dico : Dila-
temini et vos, ne declinetis ad incredulos. Quod enim
consortium justitie cum iniquitate ? aut qua? commu-
nio luci ad tenebras ? aut que concordia Christo ad
Belial ? aut quz pars fid eli cum infideli ? aut. quid
convenit templo Dei cum idolis ?

644 Ubi propria percurrit certamina, venit ad
sermonem de conversatione, viteque ratione. Pri-
mum autem nititur persuadere quod amplius illos
diligens, minus diligatur, et ait: « Os nostrum
apertum est. » Hoc est, non possumus silere erga
vos, semper vobis cupimus : quod amantium
proprium est, et ingenua libertate loquentiuun. »
Alio modo. Hoc est, facultatem et audaciam nobis
tribuitis, ut os apud vos aperiremus. Siquidem

quando quispiam ferventer amat,alii vero non pari C

modo redamant, occasionem acfacultatem amanti
probent,ut pluribus suam causam erga ipsos justi-
ficet ac probet : apertum est, inquit, multitudine ac
vijustificationum Nobisquefacere volentibus,ipsum
tamen, illis intus subscaturientibus ac sursum ac
lientibus, apertum est: et labia ad loquendum
aperit ac distendit,etjustificantes rationes aggredi-
tur. Deamamus, inquit, et cordis patimur inflam-
mationes : dilatamur corde et gaudemus, amorique
subdimur. Vos autem velut angusti estis. Si nos in
visceribus vestris susceperitis, non continebitis nos
in ipsis ; sed neque vos exibetis tanquam remune-
rationem explentes cum his qui magnum amoris
affectum erga vos auspicali sunt, sed quod gravius
est,incredulorum amorem pre ponitis amori nostro
qui vosamplius diligimus.Egu autem vobis tanquam
filiisdico,sallem velut remuneratione ac retribu-
tionem exhibentes, dilatemini et vos ac suscipite
nos,sicutet nos suscepimus vos in visceribus no-
stris, ac diligite eximentes vosipsos et arcentes ab
amore infidelium,quemadmodum naturaliter direm
pta ac separata sunt a se invicem fides ab infidelita-
te, justitia ab injustitia, lux atenebris,Christus ab
Antichristo, ipse fidelis ab infideli, templum Dei
ἃ templo idolorum. Si estis ergo justitie, lucis,

9 [T Cor, xn, 4.

Τὸ στόμα ἡμῶν ἀνέψγε πρὸς ὑμᾶς, Κορίνθιοι͵
$ καρδία ἡμῶν πεπλάτυνται, Οὐ στενοχωρεῖσίε
ἐν ἡμῖν, στενοχωρεῖσθε δὲ ἐν τοῖς σπλάγχνοις
ὑμῶν. Τὴν δὲ αὐτὴν ἀντιμισθίαν ὡς τέχνοις λί-
q0, πλατύνθητε καὶ ὑμεῖς, μὴ γίνεσθε ἕτεροζυ-
γοῦντες ἀπίστοις. Τί γὰρ μετοχὴ δικαιοσύνη xii
ἀνομίᾳ ; Τίς δὲ χοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος ; Τίς δὲ
συμφώνησις Χριστῷ πρὸς Βελίαρ ; Ἥ τίς μερὶς
πιστῷ μετὰ ἀπίστου ; τίς δὲ συγχχτάθεσις ναῷ θεοῦ
μετά εἰδώλων ;

Τὰ τῶν ἰδίων ἀγώνων διελθὼν, εἰς τὸν περὶ πολι-
τείας ἔρχεται λόγον. Πρότερον δὲ πεῖσαι θέλει ὅτι
ἀγαπῶν αὐτοὺς, ἔλαττον ἀγαπᾶται, xal φησ!" « Τὸ
στόμα ἡμῶν ἀνέῳγεν, » οἷον, Οὐ δυνάμεθα σιγᾷν
πρὸς ὑμᾶς, ἀεὶ ὑμῖν διαλέγεσθαι θέλομεν, ὅπερ dyr-
πώντων ἴδιον xai ἄνευ ὑποστολῆς λαλούντων — "Δλ-
λως [9QT.] ᾿Αντὶ τοῦ, Εὐπορίαν ἡμῖν παρεσχήχετι,
τοῦ ἀνοίγειν πρὸς ὑμᾶς τὸ στόμα. Ὃταν γὰρ ὁ μὲν
τις ἀγαπᾷ διαπύρως, οἱ δὲ οὐχ ἀνταγαπῶσιν ὁμοίως;
πολλῶν δικαιωμάτων εὐπορίαν παρέχουσι πρὸς s
τοὺς τῷ ἀγαπῶντι. « ᾿Ανέψγε, » φησί. Τῷ γάρ zi
καὶ τῇ ἰσχύϊ τῶν διχαιωμάτων, vai ἡμῶν σιγᾷν ἣν»
λόντων, αὐτὸ ὅμως ὑπ᾽ αὐτῶν ἔνδοθεν ἀναδλυζόνον
καὶ ὑπερπηδώντων ἀνέῳγε, xal ἀναπετάννυσι τά yslia
πρὸς τὸ λέγειν. Kal ληιπὸν ἄρχεται τῶν δικαιωμέ»
των. Ὑπεραγαπῶμεν, φησὶν, καὶ ἐγκαρδίους ἔχομεν
xzi πλατυνόμεθα, xai χαΐρομεν ἔλοντες, χαὶ αὐτοὶ
τῆς ἀγάπης ἠοξάμεθα, Ὑμεῖς δὲ ὡς στενοχωρούμι-
νοι. 'Eav δέξησθε ἡμᾶς ἐν τοῖς σπλάγχνοις ὑ ὑμῶν, οὐκ
ἔχετε ἡμᾶς ἐν αὐτοῖς, ἀλλ᾽ αὐδ᾽ ὡς ἀντιμισθίαν κλῃ"
ροῦντες πρὸς τοὺς χατάρξαντας ἣμᾶς τῆς ἀγάπης
στοργὴν ἐπιδείχνυσθε, ἀλλά xal τὸ βαρύτερον, gi
λον τῶν ἀπίστων fj τὴν ἡμῶν ἀγάπην τῶν ὑπεραγε-
πώντων ὑμᾶς προχρίνετε. ᾿Εγὼ δὲ λέγω ὁμῖν ὡς
τέχνοις, xdv ὡς ἀντιμισθίαν καὶ ἀντάμειψιν πληροῦν»
τες, πλαντύνθητε χαὶ αὐτοὶ, καὶ δέξασθε ἐμᾶς ὡς
ἡμεῖς ὑμᾶς ἐν τοῖς σπλάγχνοις ἡμῶν, καὶ ἀγεεή'
catt τῆς τών ἀπίστων στοργῆς ἑαυτοὺς ἐξαιροῦντες
καὶ διατειχίζοντες, χαθὼς κατὰ φύσιν διέστηχε κεὶ
διατετείχισται ἀλλήλων dj πίστις xai ἀπιστία, ἡ b-
καιοσύνη xai ἀδιχία, τὸ φῶς ἀπὸ τοῦ σκότους, ὁ
Χριστὸς ἀπὸ τοῦ ᾿Αντιχρίστου, αὐτὸς ὁ πιστὸς dt
τοῦ ἀπίστου, ὁ ναὸς τοῦ Θεοῦ χαὶ ναὸς τῶν εἰδώ-
λων. Εἰ οὖν τῆς διχαιοσύνης ἐστὲ, τοῦ φωτὸς, τοῦ
Χριστοῦ, πιστοὶ, ναὸς Θεοῦ, διάστητε καὶ χωρίσθη"

|

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

990

οὔ σκότους, ἀπὸ τῆς ἀδιχίας, ἀπὸ τοῦ "Avtt- A Christi, estis fideles, et templum Dei, sejungamini

"Τῶν γὰρ ἀπίστων ἐστὶ ταῦτα, xal τῶν χα-
τάντων ἑαυτοὺς ναοὺς εἰδώλων, ὧν δεῖ ὁμᾶς
θαι xai ἀφωρισμένους εἶναι, Τότε γὰρ καὶ ὁ
ἰσδέξεται ὁμᾶς, καὶ ἐνοιχήσει ἐν ὑμῖν xal
χτήσει, πάσας κατευθύνιον τὰς τρίδους χαὶ τὰ
τα. — "H καὶ οὕτως" « Τὸ στόμα ἡμῶν ἀνέῳ--
vti τοῦ ἙἭἬτοιμοί ἐσμεν xai παρεσχευάσμεθα
πάντα διδάσχειν ὑμᾶς μετὰ ἀπλότητος καὶ
καρδίας. Διὸ καὶ ὑμεῖς προθύμως εἰσδέχε-
[ χαρδία ἡμῶν πεπλάτυνται. » Καθάπερ γὸὺρ

v εὐρύνειν εἴωθεν, οὕτω καὶ ἢ ἀγάπη.

v γάρ τι χρῆμα d ἀγάπη, ὡς εἰ εἶπεν, Οὐ
ἰόματι, ἀλλὰ καὶ καρδίᾳ φιλῶ, πάντας ἔνδον
ἡ φησιν, « Οὐ στενοχωρεῖσθε ἐν ὑμῖν, τοῦ
ipóvovtog αὐτοῦ τὴν ψυχήν. » — 'H χαρδία
ἐπλάτυντα sl; τὸ πάντα διδάξαι ὑμᾶς, νυ
à στενοχωρεῖσθε ἐν τοῖς σπλάγχνοις ὑμῶν,
ν ἐν τῇ πρὸς Θεὸν ἀγάπῃ, ἧἦ ἀγαπᾷν με
. Οὕτως ὁ Κλήμης ἐν δ᾽ ὙὙποτυπώσεων.
νωρεῖσθε δὲ ἐν τοῖς σπλάγχνοις ὁμῶν. » Ἐγὼ
σὶν, οὐ στενοχωροῦμαι πάντας ὑμᾶς ἔνδον
furi; δὲ, φησὶν, ἐν τῷ ἔχειν με ἐν τοῖς
otc ὑμῶν στενοχωρεῖσθε. Οὐ γὰρ ὁμοίως,
ἀγαπᾶτε. Ἔχετε μὲν, πλὴν στενοχωρεῖσθε.
tp κάτω, « Εἰ καὶ περισσότερον ἀγαπῶ,
απῶμαι. » Τὴν δὲ αὐτὴν ἀντιμισθίαν, τουτ-
μοιδὴν xal ἰσότητα τῆς φιλίας εἰσενέγχατε
|; xai πλατύνθητε xai ὑμεῖς ὡς χἀγώ. Καὶ
χρὸν ἐμοῦ πάντας ὑμᾶς ἔνδον δεξαμένου,

acsepareminia tenebris.abinjustitia,abAntichristo.
Hwc enim infidelium sunt et eorum qui seipsos
prepararunt in templa idolorum, a quibus vos
diremptos ac separatos esse oportet. Nam tunc
Dominus quoque suscipiet vos et inhabitabit in vo-
bisac inambulabit, rectas faciens omnes semitas ac
colles. — Aut hoc etiam modo : « Os nostrum aper-
tum est. « 6455 Hoc est, parati sumus ac instructi
ut vos omnia doceamus cum simplicitate et lato
corde: ideo vos quoque prompte nos admittite,
«Cor nostrum dilatatum est. » Quemadmodum
enim calor dilatare solet, ita et amor.

Siquidem fervida quadam res amor est, ac si
diceret : Non solum ore, sed et corde diligo, omnes
intus complectens, ideo ait: « Ne sitis angusti in
vobis,desiderio animum suum dilatante. » — « Cor
nostrum dilatatum est. » Ut vos omnia doccremus:
sed vos angusti estis in visceribus vestris, hoc est,
in dilectione erga Deum qua me diligere debetis.
Ita habet Clemens quarto Informationum libro.
« Sed angusli estis in visceribus vestris. » Ego
quidem angustus non sum, inquit, cum vos omnes
intus habeam : vos autem cum me habeatis in vi-
sceribus vestris, angusti estis: neque enim me
similiter diligitis. Habetis quidem me,verumtamen
angusti estis. Ait enim in sequentibus : Licet ube-
rius vos diligens minus diligat *. Eamdem autem
remunerationem,hoc est,repensionem et »qualita-
tem amoris afferte tanquam filii : ac dilatemini et
vos sicut ego. Turpe siquidem est, cum ego omnes

vtac ἵνα μὴ δέξασθαι. — "AXAoc. [ΦΩΤ'.] C vos intus exceperim, omnes vos mei unius non esse

αὐτὴν ἀντιμισῃίαν ὡς τέχνοις λέγω. » Kac'

εἴρηται. Λείπει γὰρ ἣ, ἐπιδέξασθε, fj, εἰσ-
Δύναται ἐχληφθῆναι χαὶ γωρὶς ἐλλεί-
α fj παρέλχον τὸ δέ. Πολλὴ δὲ ἐστι παρὰ
Ἐσίῳ Βαύλῳ ἡ παοολχὴ τῶν συνδέσμων,
κὶ ἡ ἔλλειψις, Εἴη δ᾽ ἄν κατὰ mapolxiv τοῦ
Ὁ τὸ ῥητὸν ἐχλαμθανόμενον, τοιαύτην διά-
ριστῶν. « Στενοχωρεῖσθε ἐν τοῖς σπλάγχνοις
Καὶ τότε εἰς τί : εἰς τὴν αὐτὴν ἀντιμ'σθίαν.
δὲ τὸ εἰς τὴν αὐτὴν ἀντιμισθέαν στενοχωρεῖ-
ὡς τέχνοις λέγω. Ἔτι γὰρ ὡς τέχνων τὴν
ἐπιζητῶ. ΠΠλατύνθητε xal ὑμεῖς εἰς τὴν αὐτὴν
'av, xa! ἀγαπήσατε ἡμᾶς, ὡς xal ἡ μεῖς ὁμᾶς.
νοῖς λέγω. » Εἴτα δείχνυσι xal ὀφειλομένην

rnv ὀφείλει γὰρ τὰ τέχνα τοῖς πατηάσι. ἢ

εσῇε ἑτεροζυγοῦντες. » Εἶτα ἵνα μὴ νομίσωσι
οἥζειν τῆς ἀγάπης αὐτῶν, δείκνυσι διὰ τὸ δι’
μφέρον ἐπιζητεῖν ἀγακᾶσθαι. Φησὶ γὐρ᾽
τι τὸ ἀγαπᾷν με, τὸ μὴ ἐπιχλίνειν πρὸς τοὺς
. καὶ συναναμίγνυσθαι αὐτοῖς, xai διαφθεί-
π᾿ αὐτῶν. ᾿Απὸ μεταφορᾶς δὲ τῶν mia-
οὗ ζυγοῦ, τὸ, « ἑτεροζυγοῦντες. » — « Τίς γὰρ
εχαιοσύνῃ χαὶ ἀνομίᾳ: » ᾿Αντὶ τῶν προσ-
tà τέθειχε τὰ πράγματα. Τίς, φησὶ, χοινω-
| χαὶ τοῖς ἀπίστοις ; ὥσπερ οὐδὲ δικχαιο-

8, xit, 6.

capaces. — Alio modo. » Eamdem autem remune-
rationem, ut filiis dico. » Per defectum dictum est,
deest enim, Suscipite, aut, Afferte. Potest quoque
intelligi sine defectu, ut δὲ, id e«t. autem, sit pa-
relcon et abundet. Est autem frequeus apud Pau-
lum supervacaneus conjunctionum usus : quemad-
modum etiam defectus. Quod ergo dictum est,
potest per abundantiam conjunctionis hujusmodi
sententiam exhibere : « Angusti estis in visceribus
vestris, » et hoc ad quid ? ad ipsam remuneratio-
nem. Iniquum est autem ad remunerationem an-
gustum esse. Ideo tanquam filiis dico ; quinetiam
filiorum amorem requiro. Dilatemini et vos ad
eamdem remunerationem, et amate nos sicut et
nos amamus vos. « Ut filiis dico. » Deinde osten-
dit quoque debitum esse amorem. Nam debent
id filii parentibus. « Ne declinetis. » Demum ne
opinentur quod propter seipsum expetat illorum
amorem, ostendit se propter ipsorum utilitatem
velle diligi; ait enim: Hoc est diligere me si
non declinetis ad incredulos, nec commiscceamini
cum illis, 646 aut ab illis corrumpamini. Dictio
aut ἑτεροζυγοῦντες sumpta est a ζυγοῦ, id est,
equilibrio lancis aut trutine. « Quod enim con-
sortium justitie cum iniquitate? » Loco persona-

991

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI 90

rum ipsas ses posuit. Quee, inquit, vobis communi- A σύνῃ xal ἀνομίᾳ «t κοινόν. Οὔτε φωτὶ πρὸς σκότος͵

catio est cum incredulis : quemadmodum neque
justitiae et iniquitati quidquam commune est, ne-
que luci ad tenebras, neque Christo ad Belial, id
est, ad apostatam ac Satanam ; nam Belial He-
breorum lingua apostatam significat. » Aut quo
concordia Christo ad Belial ὃ » Volens ipsos omni-
bus modis ab incredulis discedere, non dixit:
Justis et injustis, sed quod majus erat. Non dixit.
Operariis lucis ac tenebrarum, sed quod plus erat.
Non dixit : Ministris Christi et Satanae, sed quod
terribilius erat. Postmodum ne videatur nudarum
rerum fecisse comparalionem, ad ipsas descendit
personas : « Fideli cum infideli, » inquit. — Aut hoc
modo : Sicut his qu& supra dicta sunt nihil invi-
cem commune est, ita neque fideli cum infideli.
« Aul quid convenit templo Dei cum idolis: Hoc
est, qu» similitudo? llli, inquit, templum sunt
idolorum, vos templum Dei ; que ergo communi-
catio est inter vos et illos? Quod autem templum
prophetam.

VI, 16-18. « Nam vos templum estis Dei viventis,
« quemadmodum dixit Deus : Inhabitabo in illis et
« inambulabo : et ero illorum Deus, et ipsi erunt
« mihi populus. Quapropter exite de medio illorum
« et separemini ab eis.dicit Dominus,et immundum
« ne teligerilis, et ego suscipiam vos, et ero vobis
« loco Patris, et vos eritis mihi vice filiorum ac
« filiarum, dicit Dominus omnipotens. »

« Inhabitabo, » inquit, tanquam in templis Quod
autem ait: « Inambulabo, » ostendentis est alffe-
ctum quem erga nos gerit. « Exite de medio illo-
rum. » Videlicet incredulorum ac immundorum.
Porro quod dicit: « Separemini, » hoc est, soli
degite quod ad illos spectat. Considera autem quod
non dixerit : Ne feceritis quidpiam impurum, sed
ne tetigerilis. « Et ego suscipiam vos. » Nam si
ab illis, inquit, exieritis. mansionem apud me habe-
bitis. » — «Et vos erilis mihi vice filiorum. » Preedi-
cit propheta eam qua nunc data est adoptionem
per fidem et lavacrum baptismate.

641 VII, 1. « Has igitur promissiones cum
« habeamus, charissimi, mundemus nos ipsos ab
« omni inquinamento carnis ac spiritus, perfi-
« cientes sanctimoniam per timorem Dei. »

« Ilasigitur cum habeamus promissiones. » Quas? D

Ut Dei templa simus, et habeamus ipsum inhabi-
tantem et inambulantem, ut filii ac populus Dei
simus. « Ab omni inquinamento. » Quedam enim
peccata commaculant corpus, veluti stuyrum et
adulterium : quedam vero spiritum, id est ani-
mam, veluti suntimmunde cogitationes, memories
injuriarum, convicia. — Item alio quoque modo.Spi-
ritum hoc loco dicit animam, spiritus immundi-
tiam vocans communicationem ad idola; carnis
vero, peccatum in operatione. « Perficientes sancti-
moniam. » Nec sufficit,inquit, abstinere ab immun-
ditiis et inquinamentis, sed oportet etiam facere
quod utile est. Ideo ait: « Perflcientes sanctimo-

οὔτε Χριστῷ πρὸς Βελίαρ, τουτέστι, τὸν ám.
στάτην xai Σατανᾶν’ τὸ γὰρ Βελίαρ τῇ Ἕ ρπίω,
φωνῇ, τὸν ἀποστάτην δηλοῖ. « Τίς δὲ συμφώνηςς
Χριστῷ πρὸς Βελίαρ. » Πᾶσι τρόποις ἀπεῖρξαι τῶν
ἀπίστων αὐτοὺς ἐθέλων, οὐχ εἶπε, Δικαΐοις xai dw.
μοῖς, ἀλλ᾽ 8 μεῖζον ἦν. Οὐχ εἶπε, Τοῖς τοῦ φωτις xz:
σχότους ἐργάταις, ἀλλ᾽ ὃ πλέον ἦν. Οὐχ εἶπε" To;
διαχόνοις τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῖς τοῦ Σατανᾶ, ἀλλ᾽ i
φοθερώτερον ἦν. Εἴτα ἵνα μὴ δόξῃ πραγμάτω,
ψιλῶν ποιεῖσθαι συγχρίσεις, ἦλθεν ἐπ᾿ αὐτὰ τὰ mio
wr2. « Πιστῷ, φησὶ, μετὰ ἀπίστου. » — Ἢ οὕτως
Ὥσπερ, φησὶ, τοῖς ἄνω εἰρημένοις οὐδὲν χοινὸν πρὸς
ἑαυτοὺς, οὕτως οὐδὲ τῷ πιστῷ μετὰ ἀπίστου. «T.
δὲ συγχατάθεσις ναῷ θεοῦ μετὰ εἰδώλων ;» Tox-
ἐστιν ὁμοίωσις. ᾿Εχεῖνοι, φησὶ, ναὸς εἰδώλων tirs,
ὑμεῖς ναὸς Θεοῦ. Τίς οὖν ὑμῖν χἀχείνοις χοινωνία.
ὅτι δὲ ναός ἐστε, φησὶ, θεοῦ, πάρεστιν ἀχοῦσει
τοῦ προφήτου “Ἱερεμίου.

Dei sitis in promptu est ut audiamus Jeremiam

Ἐμεῖς γὰρ ναὸς Θεοῦ ἐστε ζῶντος, χαθὼς i
πεν ὁ Θεὸς, ὅτι Ἐνοιχήσω ἐν αὐτοῖς καὶ ἐμει-
ριπατήσω, xai ἔσομαι αὑτῶν Θεὸς, καὶ αὐτοὶ
ἔσονταί μοι λαός. Διὸ ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν
καὶ ἀφορίσθητε, λέγει Κύριος, καὶ ἀκαθάρτου μὲ
ἅπτεσθε, χἀγὼ εἰσδέξομαι ὑμᾶς, καὶ ἔσομαι:
ὁμῖν εἰς πατέρα, καὶ ὑμεῖς ἔσεσθέ μοι εἰς υἱοὺς
xal θυγατέρας, λέγει Κύριος παντοκράτωρ.

Τὸ μὲν, « Ἐνοιχήσω,» ὡς ἐν ναοῖς. Τὸ d,
« Ἐμπεριπατήσω, » ἐνδειχνύντος ἐστὶ τὴν τὰς
ἡμᾶς σχέσιν. « ᾿Εξξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν. » Τῶι
ἀπίστων δηλαδὴ, τῶν ἀκαθάρτων. Τὸ δὲ, « 'Ae
ορίσθητε,» οἱονεὶ, Μονώθητε, ὅσον ἧκεν εἰς ἐχεί-
νους. Ὅρα δὲ, οὐχ sine: Μὴ πράττετέ τι ἀγάθαρτον,
ἀλλὰ, « Μηδὲ ἄπτεσθε., » --- « Κἀγὼ εἰσδέξομα: ὑμᾶς.»
Αν γὰρ ἐκείνων, φησὶν, ἐξέλθητε, μονὴν ἔξετι
παρ’ ἐμοί. « Καὶ ὑμεῖς ἔσεσθέ μοι εἰς υἱούς. » lipo-
αναφωνεῖ ὃ προφήτης τὴν νῦν δωρηθεῖσαν υἷοβε-
σίαν διὰ τῆς πίστεως καὶ τοῦ λουτροῦ.

Ταύτας οὖν ἔχοντες τὰς ἐπαγγελίας, ἀγαπητοὶ,
χαθαρίσωμεν ἑαυτοὺς ἀπὸ mavtó; μολυσμοῦ ca?
χὸς xal πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἀγιωσύνην ὲν
φόδῳ θεοῦ.

« Ταύτας οὖν ἔχοντες τὰς ἐπαγγελίας. » Ποίας;
Τὸ ναοὺς εἶναι Θεοῦ xal ἔχειν αὐτὸν ἐνοιχοῦντα χαὶ
ἐμπεριπατοῦντα, τὸ υἱοὺς εἶναι Θεοῦ xal λαῦν,
« ᾿Απὸ παντὸς μολυσμοῦ. » Τὰ μὲν γὰρ τῶν ἁμαρ-
τημάτων μολύνει τὸ σῶμα, οἷον πορνεία, μοιχεία.
Τὰ δὲ τὸ πνεῦμα, τευτέστι τὴν ψυχὴν, olov dxdóso-
τοι λογισμοὶ, μνησικαχίαι, λοιδορίαι. — Καὶ ἄλλως.
[ΘΕ ΔΩΡ.] « Πνεύματος » ἐνταῦθα, τῆς ψυχῆς, φησί.
Πνεύματος μὲν ἀχαθαρσίαν λέγων, τὴν πρὸς τὰ
εἴδωλα κοινωνίαν, σαρχὸς δὲ, τὴν εν πράξει ἁμαρτίαν'
« Ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην. ν Καὶ οὐχ ἀρχεῖ, aro,
ἀκαθαρσιῶν xai μολυσμῶν ἀπέχεσθαι, ἀλλὰ τι xai
πρᾶξαι χρηστόν. Διό φησιν, « Ἐπιτελοῦντες ἀγιω-
σύνην, » τουτέστι, Πράττοντες. Ἡ δὲ ἁγιωσύνη

993

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

994

σωφροσύνη τε νοεῖται, xai χαθαρότης παντὸς πά- À niam, » id est, Operantes. Intelligitur autem san-

θους. Εἴτά φησιν" « Ἐν φόδῳ Θεοῦ. » Ἔνι γὰρ «al
πρὸς ἀνθρωπαρεσχίαν καὶ ὑπόχρισιν wal γενοδοξίαν
πράττειν τι τῶν ἐπαινετῶν, --- Ἢ ὅτι, ε Διὰ φόδου
Θεοῦ » Τῷ γὰρ τοῦ Θεοῦ φὸδῳ, ἁλωτὴ γίνεται 1
ἀγιωσύνη.

ΚΕΦΑΛ. H.

Περὶ ἀποδοχῆς τῆς Κορινθίων ὑπαχοῆς, καὶ ἀγάπης
ἐύφραινουσῃς αὐτόν.

Χωρήσατε ἡμᾶς οὐδένα ἡδιχήσαμεν, οὐδένα
ἐφθείραμῖν, οὐδένα ἐπλεονεχτήσαμεν. Οὐ πρὸς

χατάχοισιν λέγω. iposipexz γὰρ ὅτι ἐν ταῖς
χαρδίχις ἡμῶν ἐστε, εἰς τὸ συναποθανεῖν καὶ
συζῆν. ᾿

HZAtv τὸν πεοὶ ἀγάπης χινεῖ λόγον. ᾿Επειδὴ γὰρ
ἔπληξεν αὐτοὺς, εἰπὼν ὅτι αὐτοῦ μὲν ἀποφοιτῶσι,
κολλῶνται δὲ ἀπίστοις χαὶ ἀχαθάοτοις, νῦν θερα-
πεύει αὐτοὺς xal φησι « Χωρήσατε ἡμᾶς, » τουτο
ἔστι, Δέζασθε ἡμᾶς, χαὶ τὰ ἡμῶν ῥήματα" νῦν
γὰρ οἷον ἐχδεδλήμεθα τῶν διανοιῶν ὑμῶν. Εἶτα xal
τοὺς ψευδαποστόλους αἰνιττόμενος, φησίν « Οὐδένα
ἠδικίσαμεν, ἣ διεφθείραμεν, » ἐν δόγμασιν ἀσεδέσιν.
ἢ ἐπλεονεχτήσαμεν, χρηματισάμενοι διὰ τὸν λόγον
xal τὸ χήρυγμα. 'H τὸ, « Χωρήσατε, » ἀντὶ τοῦ
ἘΠσδέξασθε ἡμᾶς εἰς τὰς ψυχὰς ὑμῶν. « Οὐ πρὸς
χατάχκοισιν λέγω. » Οὐκ ἐπὶ τῷ xataxpivat, φησὶν,
ὑμᾶς λέγω ταῦτα. Πόθεν δῆλον ; ix τῆς ἀγάπης.
Ὅτι ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν, φησὶν, ἐστε εἰς τὸ

ctimonia, temperantia et mundities sive purificatio
&b omni affectione. Deinde ait: « Per timorem
Dei. « Contingit enim aliquid fleri eorum quo
laude digna sunt ad studium quoque placendi ho-
minibus, et ad simulationem ac inanem gloriam.
— Aut : « Propter timorem Dei. » Nam Dei timore
facile apprehenditur sanctimonia.

CAPUT VIII.

De commendatione obedientizt? Corinthiorum et di-
lectione Paulum ezhilarante.

VII, 2, 3. « Capaces estote nostri : neminem 1o-

« simus, neminem corrupimus, neminem circum-

« venimus. Non hoc ad condemnandum dico. Si-

« quidem jam ante dixi quod in cordibus nostris

DB « sitis ad commoriendum et convivendum.

Rursum de dilectione movet sermonem. Quo-
niam enim iilos momorderat, dicens quod 648 ab
ipso quidem discederent, incredulis autem in im-
mundis adhererent: ipsos nunc sibi conciliat, et
ait : « Capaces estote nostri. » Hoc est, suscipite
nosac verba nostra; nunc enim veluti ejecti sumus
amentibus vestris. Deinde pseudo apostolos quoque
designans ait : Neminem [emsimus aut corrupi-
mus, » impiis dogmatis, aut circumvenimus, lu-
crum sive quastum ex sermone seu praedicatione
sectantes. Aut, « Capaces estote, » id est, in ani-
mas vestras nos admittite. « Non ad condemnan-
dum dico. » Non in hoc ut vos condemnem hmc
dico. Undehocmanifestum est? Exdilectione, quod

συναποθανεῖν xal συζῆν. Ἡροείρηχα γὰρ, ὅτι ἐν ταῖς (7 in cordibus nostris sitis, inquit, ad commorien-

καρδίαις ἡμῶν ἐστε. Ἔνι xx) πεφιλῆσθαι, val dv
χαρδίᾳ εἴ,αί τινος, μὴ μὴν οὕτως ὡς συναποθανεῖν
χαὶ συζῇν. Πλὴν ἐμοὶ οὕτως πεφίλησθε. Καὶ ποῖον
εἶδος τοῦτο φιλίας τὸ συζῷν ; Ναὶ, φησὶ. Εἶσι γὰρ
τινες, οἵ τοῖς φίλοις χαχῶς μὲν πράττουσι συναλ-
γοῦσιν, εὐδρομοῦσι δὲ, φθονοῦσιν. ᾿Αλλ’ οὐχ ἡμεῖς.

dum et convivendum. « Siquidem jam antea dixi
quod in cordibus nostris sitis. » Contingit etamari
et in corde alicujus esse, atqui non ita ut velit
alter una commori unaque convivere : attamen eo
modo vos a me amamini. Et quod amandi genus
est una convivere ? Est utique. Nam sunt quidam

qui amicis quidem egre ac moleste agentibus condolent, at lete et prospere viventibus invident.

Verum nos non ita agimus.

Πολλή μοι παῤῥησία πρὸς ὑμᾶς, πολλὴ μοι
καύχησις ὑπὲρ ὑμῶν. Πεπλήρωμαι τῇ παρα-
χλήσει, ὑπερπερισσεύομαι τῇ χαρᾷ ἐπὶ πάσῃ τῇ
θλίψει ἡμῶν,

Εἶτα καὶ ἄλλως τὸ βαρὺ τῆς ἐπιπλήξεως λεαίνει,
Οὐ καταχρίνων ὑμᾶς, φησὶ, ταῦτα λέγω, ἀλλ᾽ ὅτι
πολλή μοι παῤῥησία πρὸς ὑμᾶς, ὅπερ καὶ τοῦτο sl.
δος ἀγάπης. --- Ἄλλως [Φω1.] El ἐν ταῖς χαρδίαις
Ἐμᾷς ἔχεις, οἱ οὔτως ἀγαπᾷς ὡς καὶ συναποθνήσχειν
xai συζῆν, διὰ τί ἐλέγχεις χαὶ ἐπιπλήττεις ; AC
αὐτὸ τοῦτο, φησίν. "Ex γὰρ τοῦ ὑπεραγαπᾷν πολλὴν
ἔχω τὴν πρὸς ὁμᾷς παῤῥησίαν, xal πὐδὲν ὑφορῶμαί
σκάνδαλον, μή πῶς τραχύνω, μή πῶς εἰς ἀγανάχτη-
σιν περιστήσω, μή πῶς εἰς ἀπόγνωσιν, ἢ (τούναν-
vlov) εἷς περιφρόνησιν ἀπενέγχω, Ὃ γὰρ ἀληθῶς
ἀγαπῶν, πάσης ὑποψίας πονηρᾶς περὶ τοὺς ἀζαπω-
μένους ἀπέλλαχται, καὶ λοιπὸν θαῥούντως ἅπαντα xai
ποιεῖ καὶ λέγει. — "H καὶ οὕτως" Πόθεν δῆλον, ὅτι οὐ
πρὸς χατάχρισιν εἶπον ; διότι ἐν ταῖς καρδίαις ἤμῶν
ἔχομεν ὑμᾶς, xal ἑξῆς. Τοῦτο δὲ πόθεν δῆλον ;

VII, 4. « Multa mihi fiducia erga vos, multa mihi
« gloriatio devobis, impletus sum consolatione vehe-
« hementer exundo gaudio in omni alíflictione nos-
« tra. »

Deinde alio quoque modo gravitatem lenit incre-
pationis. Non hzc, inquit, dico ut vos condemnem :

D sed quia multa mihi flducia erga vos, quud et hoc

genus est intense dilectionis. — Alio modo. Si in
cordibus nos habes : si adeo diligis ut et commori
velis et convivere, quare arguis et objurgas ? ob
hoc ipsum, inquit. Nam quia vehementer amo,
magna utor erga vos loquendi libertate, nec ullum
vereor offendiculum, ne quomodo »exasperem, ne
quomodo ad indignationem inducam, ne quomodo
in desperationem : aut e diverso in contemptum
pelliciam. Nam qui vere diligit. onini prava suspi-
cione circa eos qui diliguntur solutus est, jamque
omnia confidenter et facit et dicit. — Aut hoc etiam
modo. Unde manifestum est quod non ad con-
demnandum dixerim ? quia in cordibus nostris ha-

1

995

QECOMENII TRICC/E EPISCOPI Ἢ

bemus vos, etc. Unde autem hoc patet ? Ex hoc A 'Ex τοῦ θαῤῥεῖν ὁμῖν, καὶ παδῥησιάζεσθαι πρὸς ὁμᾶς

quod vobis confidimus et libere agimus erga vos.
Sed et hoc unde manifestum est ? 6.89 Glorior,
inquit, in vobis. Nam hoc aliunde non gignitur, nisi
ex vehementi confidentia et securitate. Ideo quo-
que ait : Impletus sum eonsolatione, » et cetera,
« Muta mihi gloriatio de vobis. » Hec quidem prio-
ribus esse videnturesse contraria, ubi illos condem.
navit tanquam indignis adherentes : sed nihil est
repugnanlie. Nam his verbis laudat eos, viam
prastruens quo utilitas reprehensionuu facile susci-
piatur, cum illa ab amante procedant. Ac si dice-
ret: Non enim quod vos condemnaverim illa di-
xi, Absit] sed ut crescalis, magisque proveha-
mini ad virtutem. — Alio modo. Objurgabat prius
eos quod ad incredulos per dilectionem declina-
rent : nunc vero laudat, quod ea de quibus priore
epistola accusabantur studiose correxissent. Hoc
autem arbitri est muneribus non corrupti, et errata
reprehendere, et egregia opera collaudare. « Im-
pletus sum consolatione. » Quanam ? Quia dum ea
de quibus vos priore epistola argueram correzxi-
slis, ipsis operibus me consolastis, ut jam non do-
leam ; nec id solum, inquit, sed et gaudio me im.
plestis. Adeo velox et elficax facta esl correctio.
Et hoc est, quod ait: Vehementer exundo gau-
dio. » Tantum est gaudium, inquit, ut nobis satis
fuerit ad ferendam omnem afflictionem.

VII, 3-8. « Etenim cum venissemusin Macedoniam
«nullam habuit relaxationem caro nostra, sed in
« oinnibus affligebamur. Foris pugni, intus timo-
eres. Verum qui consolatur humiles, consolatus
« est nos Deus per adventum Titi: non solum au-
« tem per adventum ipsius, verum etiam per con-
« solationem quam ille accepit de vobis ; cum an-
« nuntiaret nobis vestrum desiderium, vestrum luc-
« tum, vestrum pro me zelum : adeo ut magis gavi-
« sus fuerim: Nam licet contristaverim vos per epis-
« tolam, non me paenitet, etiam si peenituerit. »

Deinde narrat afflictionem, et sermone ipsam
extollit, quo majus ostendat gaudium propter ip-
sos acceptum, quod tantam potuerit obscurare af-
flictionem ; nam perseveravimus inquit. « Foris pu-
θη.» Ab incredulis, quos solet vocare externos.
650 « lutus timores, » propter credentes ne quo
modo tentationibus emollescant. « Verum qui

᾿Αλλὰ xai τοῦτο πόθεν δῆλον : Καυχῶμαι, orc, b
ὑμῖν. Τοῦτο γὰρ ἄλλοθεν οὐ γίνεται, ἢ ix τοῦ im
πεποιθέναι xai θαῤῥεῖν. Διὸ xai φησι, » Πεκλήρωμε
τῇ παραχλήσει,» καὶ ἑξῆς. « Πολλή μοι xr.
σις ὑπὲρ ὑμῶν.» Ταῦτα δοχεῖ μὲν τῶν rx.
των ἐναντία ὑπάρχειν, ἔνρα αὐτῶν κατεγίνωσχινς
ἀτόποις χολλωμένων. 'AÀA' οὐδὲν ἐναντίον. Ὁ vg
διὰ τούτων ἔπαινος, τὴν ἀπὸ τῶν ἐλέγχων ὠφίλε
εὐπαράδεχτον ποιεῖ, ὡς ἀπὸ φιλοῦντος λεγομένα,
ὠσεὶ ἔλεγε' Μὴ γὰρ ὡς κατεγνωκὼς ὑμῶν, inm
ἔλεγον ; Οὐμενοῦν. ᾿Αλλ’ ἵνα ἐπιδῶτε πρὸς ἐρεῖτε
— Ἄλλως. ᾿Επετίμα πρότερον, ἐν οἷς πρὸς τοὺς iz-
στους διὰ τῆς ἀγάπης ἀπέχλινον. ᾿Επαινεῖ δὲ νῦν, ὃ
οἷς τὰ ἐν τῇ προτέρᾳ ἐπιστολὴ ἐπικληθέντα αὐτοῖς
διὰ σπουδῆς διωρθώσαντο. Τοῦτο γὰρ ἀδιχέστω
διαιτητοῦ, τὸ καὶ τὰ ἡμάρτημέναψέγειν, xai τὰ xr.
ὠρθωμένα ἐν ἐπαίνῳ ποιεῖσθαι. « Πεπκλήρωμα: ἢ
παραχλήσει. » Ποίᾳ ; "Ow ἐφ᾽ οἷς τὰ ἐν τῇ πρώτ
κατέγνων ὑμῶν ἐπιστολῇ, διορθωθέντες, δι᾽ αὐτῶν
τῶν ἔργων παρεχαλέσατέ με τὸ κὴ λυπεῖσθαι. Ki
οὐ μόνον τοῦτο, φησὶν, ἀλλὰ καὶ χαρᾶς με ἐνεκλή.
catt, οὕτως ἡ διόρθωσις σύντομος ἐγένετο xai iz
γής. Τοῦτο ἐστιν, « Ὑπερπερισσεύομχι τῇ yag:
Καὶ τοσαύτη ἐστὶ, φησὶν, ἢ χαρά, ὅτι ἀντὶ rim,
ἤρκεσεν ἢ μὶν τῆς θλίψεως.

Καὶ γὰρ ἐλθόντων ἤμῶν εἴς Μακεδονίαν, &
δεμίαν ἔσχνχεν ἄνεσιν ἣ σὰρξ ἡμῶν, ἀλλ᾽ ἡ
παντὶ θλιθόμενοι' Ἕξωθεν μάχαι, ἔσωθεν ον,
᾿Αλλ᾽ ὁ παραχαλῶν τοὺς ταπεινοὺς παρεχῖνπο
ἡμᾶς ὃ Θεὸς ἐν τῇ παρουσίᾳ Τίτου, οὐ μόνονἃ
ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ, ἀλλὰ xai ἐν τῷ mapa.
σει dj παρεχλήθη ἐφ᾽ ὑμῖν, ἀναγγέλλων ἡμῖν τὶν
ὑμῶν ἐπιπόθησιν, τὸν ὑμῶν ÓOuppóv , τὸν ὑμῶν
ζῆλον ὑπὲρ ἔμου. Ὥστε μᾶλλον χαρῆναι, ὅτι εἰ
xai ἐλύπησα ὑμᾶς ἐν τῇ ἐπιστυλῇ, οὐ μεταμί-
λομαι εἰ καὶ μετεμελόμην.

Εἴτα διηγεῖται τὴν θλίψιν, xal ἐπαέρει αὐτὴν τῷ
λόγῳ, ἵνα τὴν δι’ αὐτοὺς χαρὰν μείζονα δείζῃ ὡς
ἰσχύσασαν τοσαύτην θλίψιν ἀμαυρῶσαι, ἐξ ὧν δι-
ετελέσαμεν, « "ἔξωθεν μάχαι.» Παρὰ τῶν ἀπίστων,
οὺς ἔξωθεν χαλεῖν εἴωθεν. « "ἔσωθεν φόδοι. » Ad
τοὺς πιστοὺς, μή πως τοῖς πειρασμοῖς μαλαχισθὼ-
σιν. « ᾿Αλλ᾽ ὁ παρακαλῶν τοὺς ταπεινοὺς. » "Tl; δὲ

consolatur humiles. » Quis est autem qui humiles ]) ὁ παρακαλῶν τοὺς ταπεινοὺς xzl ἐν ἀνθρώποις ἀδοη-

éonsolatur, et eos qui inter homines nullum ha-
bent auxilium ? « Deus videlicet: hic nos consola-
tus est, inquit, per adventum Titi. » Magnum ali-
quid esse ducit illius adventum. Vult enim fide
dignum apud illos et amicum eis reddere virum.
« Non solum autem. per adventum ipsius. » Non
solum, inquit, illius adventus fuit mihi causa leeti-
tim; verum etiam quod ipse consolationem acce-
perit et exhilaratus fuerit a vobis. Quoniam enim
emendati fueratis, et ipse per vestri immulatio-
nem consolationem accepit, et nos una consalatio-
nem accepimus. Vides quam familiarem etamicum

θήτους ; « Ὁ Θεὸς, » δηλαδή" οὗτος ἡμᾶς, φησὶ,
παρεχάλεσε διὰ τῆς παρουσίας Τίτου. Μέγα τι
ποιεῖται τὴν παρουσίαν αὐτοῦ. Βούλεται vàp ἀξιό-
πιστον αὐτοῖς χαὶ φίλον χαταστῆσαι τὸν ἄνδρα.
ε Οὐ μόνον δὲ ἐν τῇ παρουσίᾳ αὐτοῦ.» Οὐ μόνον,

φησὶν, d παρουσία αὐτοῦ ἐποίησε, μοι τὴν
3 , 4 4 - 9 * 4
εὐφροσύνην, ἀλλὰ xal παραχεχλῆῖσθαι αὐτὸν xi

ηὐφτράνθαι παρ᾽ ὑμῶν. "Enti? γὰρ διωρθώθεητε,
αὐτός τε ἐπὶ τῇ ὑμῶν μεταδολῇ παρεκλήθη, καὶ
ἡμεῖς συμπαρεχλήέθημεν. Ὅρᾷς πῶς αὐτοῖς olxsioi
τὸν Τίτον ; Οὗτος ἦν ὁ πεμφθεὶς πρὸς αὐτοὺς μετὰ
τῆς πρώτης ἐπιστολῆς. « Ἢ παρεκλήθη ἐφ᾽ ὑμῖν,»

997

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH. 958

Οὐ λέγει, Παρ᾽ ὁμῶν, ἀλλ', « Ἐφ᾽ ὑμῖν. » Ἐπὶ τῇ A reddat illis Titum ? Hic ad eos missus fuerat cum

᾿ὁμῶν γὰρ, φησὶ, μεταδολῇ τὴν παράχλησιν ἔσχεν.
« ᾿Αναγγέίλλων ἡμῖν τὴν ὁμῶν ἐπιπόθησιν. sica xal
αὐτὴν τὴν παράχλησιν λέγει. » Εὔφρανε γὰρ, φτσὶν,
ἡμᾶς, ἀναγγέλλων ἡμῖν τὴν ὑμῶν ἐπιπόθησιν, ὅτι,
φησὶν͵ ἐποθεῖτέ με ἰδεῖν. « Τὸν ὑμῶν ὀδυρμόν. » Οὐχ
ἐδαχρύετε, φησὶν, ἀλλ’ ὠδύρεσθε ἐπὶ τῇ ἐπιτιμήσει
pou τῇ ἐν τῇ πρώτῃ ἐπιστολῇ. e Τὸν ὑμῶν ξῆλον. »
Οὐκ εἶπεν ὀργὴν, ἀλλ᾽ ὃ πλέον ἦν, ζῆλον, φησὶν, ὅν
ὠργίσθητε τῷ πεπορνευχότι, καὶ τοῖς διασύρουσιν
ἡμᾶς ψευδαποστόλοις. « Ὥστε με μᾶλλον χαρῆναι. »
Οὐκ ἐλυπούμην, φησὶν, διὰ τὰς εἰρημένας μου θλί-
ψεις. --- Ἄλλως. [ΦΩΤ.] Τίνος μᾶλλον χαρῆναι ; "II
τῆς λύπης μᾶλλον χαρῆναι, ἣν ὑπέστην ἐν τοῖς εἰρη-
μένοις πειρασμοῖς καὶ στενοχωρίαις. "II τῆς λύπης

ἥν ὑπέστην, διότι ἐλύπησα ὑμᾶς ἐν τῇ ἐπιστολῇ. Β

Οἰχειότερον δὲ τὸ δεύτερον. Πρὸς τοῦτο γὰρ μᾶλλον
καὶ οἱ ἑξῆς ἁρμόζουσιν λόγοι. Δυνατὸν δὲ καὶ παναμ-
φότερα. Φησὶν οὖν, ὅτι ἡ χαρὰ πλέον ηὔφρανεν, fj
ἢ λύπη ἠνίασεν. Εἴτα, ὅτι Εἰ xal ἐλύπησα ὑμᾶς ἐν τῇ
ἐπιστολῇ, φησὶν, ἀλλ᾽ οὖν εἴς μετάνοιαν ἐλυπήθητε,
ὅπερ ἐστὶ κατὰ Θεὸν λυπηθῆναι. Καὶ d, μὲν καθ᾽
εἱρμὸν διάνοια αὔτη. Τὰ δὲ μεταξὺ, περιδολαὶ καὶ
αἰτιολογίαι, καὶ ἐπαναλέψεις" Ε᾽ωθε γὰρ ὁ θεῖος οὖ-
τος ἀνὴρ περιδολαῖς περιδολὰς συνείρειν, καὶ μεστο-
ποιεῖν τὸν λόγον, διὸ χαὶ ἐπαναλήψεως δεῖσθαι. Οἷον
μεταξὺ παρεμδέδλητοι τῆς εἰρημένης τοῦ ῥητοῦ
συναφείας, τὸ, « Οὐ μεταμέλομαι. »

priore epistola. « Consolationem quam ille acce-
pit de vobis. » Non dicit, a vobis, sed: « De vo-
bis ; » de vestra, inquit, immutatione consolatio-
nem habuit. « Cum annuntiaret nobis vestrum de-
siderium. — « Deinde ipsam quoque dicit con-
solationem. » oblectavit nos, inquit, annuntians
nobis vestrum desiderium, quod me videre deside-
raretis. « Vestrum luctum. » Non plorabatis,inquit,
sed amare lugebatis ob meam objurgationem que
facta est per priorem epistolam. « Vestrum pro
me zelum. » Non dixit, Iram, sed quod plus erat,
Zeluminquit, quo ira accensi fuistis adversus scor-
tatorem et pseudoapostolos qui nobis detrahe-
bant. » Adeo ut magis gavisus fuerim. » Ut non
lugerem, inquit, ob dictas meas afílicliones. —
Alio modo. Cujus comparatione dicit se magis gavi-
sum fuisse? Aut magis gavisus sum, inquit, quam
fuerit tristitia quam sustinui in meis afflictionibus
et angustiis : aut quam fuerit dolor quem passus
sum eoquod vos morore affecissem per epistolam :
et hic secundus sensus est magis proprius : nam
ad hoc sequentes magis adaptantur sermones.
Utrumque tamen adaptari polest. Ait. ergo quod
gaudium magis ipsum oblectaverit quam dolor
contristaverit. Deinde quia licet contristaverim
vos in epistola, inquit, attamen ad paenitentiam
contristati estis : quod est secundum Deum con-

tristari. Itaque juxta littere seriem hic est intellectus : Que autem in medio ponuntur circumitiones
sunt et causarum redditiones ac repetitiones. Solet enim divinus hic vir circuitiones circuitionibus
connectere, et ita sermonem implere. Ideo quoque repetitione opus est, 654 tanquam ad predictam
sermonis connexionem interjectum sit quod in medio est, « Non me panitet. »

Εἴτα « El xai μετεμελόμην. » []ᾶλιν τούτου αἷ- (v Deinde addit : « Etiam si poenituerit. » Rursum

tía. « Βλέπω γὰρ ὅτι ἡ ἐπιστολὴ ἐχείνη. » Καὶ οὐδὲ
αὐτὴ ἡ περίοδος ἁπλῆ, ἀλλὰ περιδεόλημένη. Φησὶ
Ὑἀρ' « Εἰ καὶ πρὸς ὥραν ἐλύπησεν ὑμᾶς. » Καὶ
οὐχ εἶπεν: Εἰ xai ἐλύπησεν ὑμᾶς, ἀλλ᾽, « Εἰ πρὸς
ὥραν. » Τὸ δὲ, « Νῦν χαίρω, » ἐπανάληψίς ἐστι τοῦ,
« Ὥστε μὲ μᾶλλον χαρῆναι. » ᾿Επειδὴ γὰρ τῇ
πυχνότητι τῶν περιθολῶν ἐμέστωσε τὸν λόγον, καὶ
εἰς ἀσάφειαν φυγχλειόμενον ἑώρα, ἐχρήσατο rij
ἐπαναλήψει. EU οὕτως ἀπέδωχε τὸ, « ᾿Αλλ’ ὅτι
ἐλυπήθητε εἰς μετάνοιαν, » ὅπερ, ὡς xal προείρη-
ται, συνείρεται τοῖς ἐπάνω, οἷον’ « Ὥστε με μᾶλλον
χαρῆναι, ὅτι sl xol. ἐλύπησα ὑμᾶς ἐν τῇ ἐπιστολῇ, »
ἀλλὰ οὖν ὅτι εἰς μετάνοιαν ἐλυπήθητε. Κσὶ τοῦτο
δὲ ὅμως περιδέδληται. Τὸ δὲ ἁπλούστερόν ἐστιν,
« Ὥστε με χαρῆναι, ὃτι εἰς μετάνοιαν ἐλυπήθητε. ν
Ταῦτα δὲ μοι διαλελεπτολόγηται, οὐχ ὅτι ᾿[αῦλος
τούτοις ἐσεμνολογηται, οὐδ᾽ ὅτι ἡμεῖς αὐτὸν σεμνο-
λογεῖν τούτοις ἔγνωμεν, ἀλλ᾽ αἰσχύνοντες τοὺς ἔξω,
ἰδιωτισμὸν τῇ Ἐχχλησίᾳ ὀνειδίζοντας. Δείχνυται
γὰρ διὰ τούτων, ἐφ’ ᾧ μονονοὺ τεθηπότες τὸν Παια-
νιέα xz! τὸν τοῦ Ὀλόρου προσχυνοῦσι, ταῖς mtpibo-
λαῖς λέγω, μαχρῷ τούτους ἣ ἐχεῖνοι τοὺς ἄλλους
ἀποχουπτόμενος. Καίτοι τῶν μὲν ὁ βίος ἐν τούτῳ
τῷ πόνῳ χατετρίδη, ὁ δὲ οὐδ᾽ ἐμόλέψαι τούτοις ὅτι
μὴ κατὰ πάρεργον χρῆσιν ἠξίωσε. Καὶ μυρίάχις

ἔστιν αὐτοῦ ἐν τοῖς λόγοις τὸ τοιοῦτον θεάσασθαι,

hujus causa sequitur:« Video enim quod epistola
illa. » Et ne hec quidem periodus simplex est, sed
alia quoque assumitur: nam ait: « Tametsi ad
horam contristaverit vos. » Nec simpliciter dixit ;
Tametsi contristaverit vos, sed addidit, « Ad
horam. » Quod autem ait : « Nunc gaudeo, » re-
petitio est ejus quod dixerat, « Adeo ut magis
gavisus fuerim. » Postquam enim frequentia cir-
cuitionum orationem impleverat, et videbat in. ob-
curitateipsam concludi,repetione usus est. Deinde
ita reddidit diclum illud. « Sed quod contristati
sitis ad penitentiam, » quod ut predictum est
connectitur superioribus, puta, « Adeo ul magis
gavisus fuerim, quia licet contristaverim vos in
epistola; » attamen quia penitentiam contristati
estis. Verum hoc quoque assumptum est et inter-
jectum. Simplicius est autem. « Adeo ut gavisus
fuerim quod ad penitentiam contristali sitis. »
Hac de rebus minutulis subtilius disseruimus, non
quod Paulus his gloriatus sit, aut quod nos ipsum
propter hzc ostenlemus ac celebremus, sed ut
externos et ἃ nostris alienos confundamus, qui
inscitiam Ecclesise objiciunt. Per hec enim osten-
ditur quod inhoc, ex quo illi Peanicum ac Olori
filium stupentes propemodum adorant, in circui-
tionibus,inquam,et longiori quoque hos intervallo

999

OECUMENII TRICC.£ EPISCOPI

1000

quam illi alios, post se relinquat. Atqui illorum A τῆς χάριτος, ἃ μελέτην ἄλλοι ποιοῦντες οὗ χατορ-

vita in hoc labore detrita est : hic autem ne inspice-
re quidem hac voluit, nisi ex incidenti cum sese
offerret usus, et in hujus sermonibus frequenter
id reperire est, nempe quod ea qu: alii adhibita
cura non assequuntur, hec ad illorum reprehen-
sionem gratia prebet se colentibus, etiam dum id
non quarunt, despicere docens ut his otium ac
labor impendatur. [n his enim in quibus illi dice-
rent inscitiam esse,quando vult, eo que sunt elo-
quentire etiam sine labore assumit et prompta ac
sibi subjecta habet,idque abundantius quam ii qui
hoc pro scopo habent, ac vitam his impendunt.
Per hxc ipsa ergo studium ac labor vana ac inu-
tilia esse deprehenduntur non auxiliante gratia.
« Nam licet contristaverim vos, » propter objurga-
tionem. « Per epistolam. » Quanquam hec inquit,
priori epistola scripta sint, adeo ut modum exces-

θοῦσι, ταῦτα τοῖς θεράπουσιν αὐτῆς εἷς ἐχείνων
ἔλεγχον οὐδὲ ζητέσασι ποριζούσης, xal περιορᾷν
τὴν ἐν αὐτοῖς σχολὴν χαὶ τὸν πόνον μᾶλλον ἀναδιδα-
σχούσης. Δι ὧν γὰρ, ὡς ἂν ἐκεῖνοι φαῖεν, ὁ ἰδιωτ'-
σμὸς τὰ τῆς εὐγλωττίας, ὅτε βούλεται, καὶ dxz)n-
πώρως λαμθάνει xal ὑποχείρια ἔχει, xal πλέον τῶν
ἔργον αὐτὰ καὶ βίον ποιουμένων, διὰ τούτων αὐτῶν
i σπουδὴ xal ὁ πόνος, μάταια xal Χνωφελῇ, τῆς
χάριτος οὐ συναιρομένης, ἀπελέγχεται. « Ὅτι εἶ χαὶ
ἐλύπησα ὑμᾶς, » Διὰ τὴν ἔγχλησιν. « "Ev τῷ ἕπι-
στολῇ. » Εἰ χαὶ τοιαῦτά ἐστι, φησὶ, τὰ γραφέντα ἐν
τῇ πρώτῃ ἐπιστολῇ, ὥστε ὑπερόαίνειν τὸ μέτρον
τῆς ἐπιτιμήσεως, καὶ διὰ τοῦτο ποιοῦντα μεταμελι-
θῆναι, ὅμως τὸ πολὺ χέρδος τὸ ἐξ αὐτῶν γεγονὸς,
οὐχ ἐᾷ με λοιπὸν μεταμεληθῆναι. Ταῦτα δέ φησιν͵
οὐχ ἐπειδὴ ἀμέτρως ἐπετίμησεν, ἀλλὰ πρόφασιν
ἐπαίνων τὸ πρᾶγμα ποιησάμενος.

serim increpationis, οἱ Θὅ Σ quod hoc fecerim penituerit, magnum tamen lucrum quod inde succes-
sit, non sinit me deinceps poenitere. Hxc autem dicit, non quod modum in reprehensione excesse-

rit ; sed rem ipsam efficiens laudum occasionem.

VII, 8.11. Video enim quod epistola illa tametsi ad
horam contristaverit vos : nunc gaudeo, non quod
contristati fueritis, sed quod contristati sitis ad. pe-
nitentiam. Nam contristati estis secundum Deum, ut
in nulla re detrimento sitis affecti per nos. Nam
qua secundum Deum est tristitia, panitentiam ad
salutem non panitendam parit : contra vero. mundi
tristitia mortem efficit. Ecce enim isthuc ipsum quod
secundum Deum contristati fueritis quantam in vobis
genuit sollicitudinem, et defensionem οἱ indignatio-
nem, et timorem, et desiderium, et zelum, et vindi-
ctam. Siquidem ubique demonstrastis vos ipsos, quod
puri sitis in eo negotio.

« Tametsi ad horam contristaverit vos. » Nam
tristitia horaria fuit ac momentanea, lucrum vero
longum ac continuum. « Nunc gaudeo. » Conse-
quens erat ut diceret : Sed plurimum attulit utili-
tatis. At hoc quidem non dixit, sed ad suam de
illis curam venit, ipsorumque encomia. Sed quod
constristati sitis ad penitentiam.» Quod enim mihi
lucrum esset quod essetis contristati ? Considera
vero quod cum contristationem attribuisset epi-
stole,ponitentiam non ex illa dicit effectam,sed ex
ipsorum virtute Neque enim dicit : Quod contri-
staveritvos ad penitentiam, sed, « Quod contristati
sitis ad poenitentiam. » — « Nam constritati estis
secundum Deum. » Hec enim bona tristitia est,
sicut malum est secundum hominem contristari.
« ul in nulla re detrimento sitis affecti per nos. »
Sitacuissemus, inquit, et non objurgassemus, nos
sane detrimento vos affecissemus, qui non pre-
buissemus ponitenti: occasionem. Postmodum de
tristitia quz: secundum Deum est philosophatur,
separans ipsam a tristitia mundi, et ait: « Nam
quo secundum Deum est tristitia, penitentiam ad
salutem non panitendam parit. » Sicut que mundi
est,mortem: quando propter pecunias aut propter

Βλέπω γάρ, ὅτι ἡ ἐπιστολὴ ἐχείνη, εἰ xal πρὸς
ὥραν ἐλύπησεν ὑμᾶς, νῦν χαίρω οὐχ ὅτι ἐλυτή-
θητε, ἀλλ’ ὅτι ἐλυπήθητε εἰς μετάνοιαν. "EA
πήθητε γὰρ κατὰ Θεὸν, ἵνα ἐν μηδενὶ ζη μιωθζτι
ἐξ ἡμῶν. Ἢ γὰρ κατὰ θεὸν λύπη, μετάνοιαν εἰς
σωτηρίαν ἀμεταμέλητον χατεργάζεται, Ἢ δὲ τοῦ
χόσμου λύπη, θάνατον χατεργάζεται. Ἰδοὺ vip
αὐτὸ τοῦτο τὸ xatà Θεὸν λυπηθῆναι ὑμὰς, πόσεν
κατειργάσατο ὑμῖν σπουδὴν, ἀλλὰ ἀπολογίαν,
ἀλλὰ ἀγχνάχτησιν, ἀλλὰ φόδον, ἀλλ᾽ bmixih.
σιν, ἀλλὰ ζῆλον, ἀλλ᾽ ἐχδίχησιν. Ἐν wd
συνεστήσατε ἑαυτοὺς ἀγνοὺς εἶναι ἐν τῷ πράγο
νατι.

ε Εἰ χαὶ πρὸς ὥραν ἐλύπησεν ὑμᾶς. » Πρὸς ὧν
γὰρ 3 λύπη, καὶ διηνεκὲς τὸ χέρδος. ε Νῦν χαίρω.»
᾿Αχόλουθον ἦν εἰπεῖν, ἀλλὰ μεγάλα ὠοέλη σεν. ᾿Αλλὲ
τοῦτο μὲν οὐχ εἶπεν, ἐπὶ τὴν αὐτοῦ δὲ χη δεμονίεον
ἦλθε χαὶ τὰ ἐχείνων ἐγκώμια, « ᾿Αλλ᾽ ὅτι ἐλυχί-
θητε εἰς μετάνοιαν.» Τί Υὰρ μοι χέρδος ἦν, ὅτι
ἐλυπήθητε; Ὅρα δὲ, τὸ λυπῆσαι τῇ ἐπιστολῇ ἀνε-
θεὶς, τὴν μετάνοιαν οὐ λέγει ἐξ αὐτῆς γεγενῆσθει,
ἄλλ᾽ ix τῆς ἐκείνων ἀρετῆς. Οὐ γὰρ εἶπεν, Ὅτι
ἐλύπησεν ὑμᾶς εἰς μετάνοιαν, ἀλλ᾽, « Ὅτι ἐλυκήβητι
εἰς μετάνοιαν. » -- « Ἐλυπήθητε γὰρ κατὰ θεόν. »
Αὕτη γὰρ ἡ καλὴ λύπη, ὡς τό γε xarà ἀνθρωξον
λυπεῖσθαι καχόν. Ἵνα ἐν μηδενὶ ζημιωθῆτε É
ἡμῶν. » Εἰ ἐσιωπάσαμεν, φησὶ, xai μὴ inexiüt-
μεν, ἡμεῖς ἦμεν οἱ ζημιοῦντες ὅμᾶς, οἱ μὴ παρα
σχόντες μετανοίας ἀφορμήν. Λοιπὸν περὶ τῆς κετὲ
θεὸν λύπης φιλοσοφεῖ, διαιρῶν αὐτὴν τῆς τοῦ χόσμον
λύπης, καί φησιν « Ἡ γὰρ κατὰ Θεὸν λύπη dyrt-
μέλητον μετάνοιαν χατεργάζεται, » ὡς £g τῷ
χόσμου, θάνατον, ὅταν διὰ χρήματα, fj διὰ bie
λυπῆταί τις, Ἐπειδὴ γὰρ τὸ τῆς λύπης φάρμταωνν
εἰς τὸ διὰ τὰς ἁμαρτίας λυπεῖσθαι κχατεσχεύασιξι
μόνον, ἐν τούτῷ μόνον xal ὠφελεῖ, ἐν δὲ τοῖς λον

ποῖς xai βλάπτει. Παρὰ φύσιν γὰρ αὐτῇ χρώμηε.

gloriam quis tristatur. Quoniam enim tristitie pharmacum ad tantum id ordinatum est ut propltt

1001

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

1002

peccata assumeretur tristitia : in hac quoque sola re utilis est: in reliquis vero etiam nocet 658

nam proter naturam ea utimur.

ἤλλλως. [ΦΩΤ.} Μετάνοιαν ἀμεταμέλητον, φησὶν A — Alio modo. Peenitentiam, inquit, non peniten-

ὥστε εἰ χατὰ Θεὸν ἐλυπήθητε, δείξοιτε ἂν διὰ τοῦ
μηδέποτε ὁμᾶς ἀπὸ τῆς χαλῆς ἐχείνης μεταγοίχς
ἀποστῆναι, xal εἷς τὸ ἐναντίον περιτραπῆναι xal
μεταμεληθῆναι, ὅπερ ἐστὶ προτοεπομένου, μηδὲ
ποτε τῆς ὀρθῆς ἐξίστασθαι χρίσεως. « ᾿Αμεταμέλης-
τὸν χατεργάζετχι. » Οὐτε γὰρ ὁ λυπηθεὶς χατὰ
Θεὸν μεταμεληθείη ποτὲ, ἢ χαταγνῷ ἑαυτοῦ, τί δή
ποτε λελύπηται; ὅπερ ἐπὶ τῆς τοῦ χόσμου λύπης
συμθαίνειν εἴωθεν, « Ἰδοὺ γὰρ αὐτὸ τοῦτο,» καὶ
λοιπὸν ix τῶν ἀποδεδηχότων τὰς ἀποδείξεις ὦν
εἴρηχε παρέχει. ᾿Ιδοὸὺ γὰρ, φησὶ, τὸ κατὰ Θεὸν
λυπηθῆναι ὑμᾶς, πόσην χατειργάσατο σπουδήν, Οὐ
μόνον γὰρ εἰς μεταμέλειαν τοῦ ὅλως λυπηθῆνα! οὐχ
ἤλθετε, ἀλλὰ σπουδαιοτέρους ἐποίησε. Καὶ λέγει

᾿ τῆς σπουδῆς τὰ τελμέρια. « ᾿Αλλὰ ἀπολογίαν. » Β

Tó, ἀλλὰ, ἐν ὅλοις τούτοις τοῖς χεφαλαίοις, ἀντὶ
τοῦ, καὶ, χεῖται. Καὶ ἀπολογία» εἰργάσατο πρός με.
᾿Απελογήσασθε γὰρ τῇ μετανοίᾳ, xal τῷ ἀποχόψκι
' ὅμῶν τὸν πεπορνευχότα. « ᾿Αλλὰ ἀγανάχτησιν, »
- Καὶ ἀγανάχτησιν, φησὶ, πρὸς τὸν πορνεύσαντα,
« Καὶ φόδον πρός με. » Φοδουμένων γὰρ, fj τοσχύτη
διόρθωσις, « Καὶ ἐπιπόθησις » ᾿Επειδὴ γὰρ τὸ τοῦ
φόδου ἐπαχθὲς ἦν, ἐπάγει καὶ, « ἐπιπόθησιν. »
᾿Αγαπῶντες γάρ με, φησὶ, xal δεδοιχότες μή ut
λυπήσητε. διωρθώσασθε. « Καὶ ζῆλον,» φησὶν, d
ὑπὲρ Θεοῦ, ἢ brio ἐμοῦ πρὸς τοὺς λοιδοροῦντας
Ψευδαποστόλους. « Kai ἐχδίχγσιν. » Καὶ γάρ ἐξεδι-
κήσατε τοὺς τοῦ Θεοῦ νόμους, ὑπὸ τοῦ πεπορνευχό-
τος ὑδρισθέντας. « Ἔν παντὶ συνεστήσατε., » Οὐ
μόνον, φησὶν, οὐδὲν τοτόλμηται ὁμῖν τοιοῦτον, otov
τῷ πεπορνευχότι, ἀλλ᾽ οὐδὲ συνήσθητε αὐτῷ. ᾿Επειδὴ
Ὑὰρ ἐν τῇ πρώτῃ Ἐπιστολῇ cipfxe, « Καὶ ὑμεῖς
πεφυσιωμένοι ἐστὲ, » ὅπερ αὐτοὺς χοινωνοὺς τοῦ
πλημμελήματος ἐποίει, νῦν φησι Καὶ ταύτην ἀπ-
ετρίψασθε τὴν ὑπόνοιαν,

"Apz sl xal ἔγραψα ὑμῖν οὐχ εἵνεκε, τοῦ ἀδι-

x(cxvtoc, οὐδὲ εἵνεκεν τοῦ ἀδιχηθέντος, ἀλλ᾽
εἴνεχεν τοῦ φανερωθῆνχι τὴν σπουδὴν ὑμῶν
τὴν ὑπὲρ ἡμῶν πρὸς ὑμᾶς, ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.

Διὰ τοῦτο παραχεχλήμεθα ἐπὶ τῇ χαραχλύσει
ὑμῶν. Περισσοτέρως δὲ μᾶλλον ἐχάρημεν ἐπὶ τῇ
χαρᾷ Τίτου, ὅτι ἀναπέπαυται τὸ πνεῦμα αὐτοῦ
ἀπὸ πάντων ὑμῶν. Ὃτι εἴ τι αὐτῷ ὑπὲρ ὑμῶν
χεχαύχημαι οὐ κατῃσχύνθην, ἀλλ᾽ ὡς πάντα ἐν
ἀληθείᾳ ἐλαλήσαμεν ὁμῖν, οὔτω καὶ ἡ καύχησις
ἡμῶν ἣ ἐπὶ Τίτου, ἀλήθεια ἐγενήθη. Καὶ τὰ
σπλάγχνα αὐτοῦ περισσοτέρως εἰς ὑμᾶς ἔστιν
ἀναμιμνησχομένυ τὴν πάντων ὑμῶν ὑπαχοὴν,
ὡς μετὰ φόβου xal τρόμον ἐδέξασθε αὐτόν,
Χαίρω ὅτι ἐν καντὶ θαῤῥῶ ἐν ὑμῖν.

Τίς ὁ ἀδικήσας ; καὶ τίς ὁ ἀδιχηθείς ; οἱ πεπορ-
veoxótsc. δίχησαν γὰῤ ἑαυτοὺς, xal ἠδιχήθησαν
bw! ἑαυτῶν. Δέγει δὲ τοῦτο. Τὰς τοσαύτας, φησὶν,

PATROL. Ga. CXVIII.

dam. Itaque utrum secundum Deum contristati
sitis, ex hoc ostendere poteritis, si nunquam vos ab
honesta illa tristitia separetisautin contrarium per-
cellamini, vosque peniteat; quod est exhortantis
ut nunquam a recto judicio dimoveantur. « Non
ponitendam parit. » Neque enim eum qui secun-
dum Deum contristatus est penitebit unquam,aut
condemnabit seipsum quod propter id fuerit contris-
latus ; hoc autem in mundi tristitia solet contingere
« Ecce enim isthuc ipsum.» Deinceps etiam ex his
que contigerunt,eorum que dixit demonstrationes
exhibet. Ecce enim, inquit, quod vos secundum
Deum contristati fueritis quantam genuit sollicitu-
dinem ? Non solum enim ad id non venistis ut vos
omnino ponnileret fuisse contristatos, sed magis
sollicitos reddidit.Et sollicitudinis indicia recenset.
« Et defensionem. » Nam dictio ἀλλὰ, id est, sed,
in omnibus istis particulis pro, et, ponitur. Et de-
fensionem erga me operatum est. Defendistis vos
ac respondistis per ponnitentiam, et amputando a
vobis scortatorem. « Εἰ indignationem. » Et indi-
gnationem, inquit, adversus eum qui scortatus
fuerat. « Et timorem, » erga me. Nam timentium
erat tanta correctio. « Et desiderium. » Quoniam
enim invidiosum erat quod dixerat, « Timorem, »
subjunxit, « Et desiderium. » Me siquidem diligen-
tes, et veriti ne contristaretis me, emendati estis.
« Et zelum. » Aut pro Deo, aut pro me adversus
pseudapostolos qui in me contumeliosi sunt. « Et
vindictam. » Ulti enim estis leges Dei que a scor-
tatore injuria affecte erant. Ubique demonstrastis.»
Non solum, inquit, nihil hujusmodi a vobis at-
tentatum est quale a scortatore illo, sed neque
consensistis ipsi. Siquidem quia in priore Epistola
dixerat: ε Et vos inflati estis. » Quod ipsos delicti
participes efficiebat, nunc ait: Etiam hanc abster-
gistis suspicionem.

VII, 12-16. Proinde, tametsi scripsi vobis, non id
feci ejus causa. qui leserat, nec. ejus causa qui lg-
sus fuerat, sed οὐ id ut studium nostrum quod pro
vobis est manifestaretur apud vos coram Deo. Idcirco
consolationem | accepimus 61 — consolatione vestri ;
quin uberius insuper gavisi fuimus ob 854 gaudium
Titi, quod refocillatus sit spiritus ipsius ab omni-
bus vobis. Quod si quid apud illum fui gloriatus de

D vobis, non sum pudefactus: sed sicut omnia in

veritate locuti sumus vobis, ita. et gloriatio nostra
qua usus eram apud Titum, veritas facta est : et
viscera ipsius abundantius erga nos affecta sunt
dum recolit omnium vestrum obedientiam, quemad-
modum cum timore ac (remore ezceperitis ipsum.
Gaudium quod in omnibus fiduciam habeam in vo-
bis.

Quisnam est qui injuria affecit? et quis injuria
affectus est? Scortatores. Ipsi namque seipsos in-
juria affecerunt, et ἃ seipsis injuria affecti sunt.

32

1003

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

1004

Batautem tantumdem ac si diceret: Tam graves ob- A ἐγχλύσεις, οὐχ ἕνεχεν τῶν πεπορνευχότων bns

jurgationes non causa scortatorum primitus scri-
psi vobis, sed vestri causa, ut vos confirmarem,ne
quomodo serpens etiam malum ad vos pertingeret.
Paulum enim fermenti totam conspersionem fer-
mentat. Sed tunc quidem ita; nunc vero ob eam,
inquit, causam ut ostenderem vobis quantum stu-
dium οἱ curam vestri habeam : quod ipsum idem
qnidem est cum priore, sed amantius hoc dictum
est. « Nec ejus causa qui lesus fuerat. » Non di-
xit, Causa illorum non scripsi, sed, Non prima:
ria causa fuit propter illos, imo et propter vos et
propter illos. « Ut studium nostrum quod pro vo-
bis est manifestaretur apud vos coram Deo. »
Erat quidem apud me dilectio, sed quaerebam ut
illa manifestaretur : tanquam inspectante, inquit,
Deo quod vera dicam, « Idcirco. » Quoniam et
studium quod circa vos habebam demonstravi, et
omne negotium nobis peractum est. « Ex consola-
tione vestri.» Duas ait, sumptas esse ab ipsis con-
solationes : alleram quidem quod ipse non frustra
objurgasset eos per epistolam, sed ipsi quod re-
prehensum erat correxerant; alteram vero quod
Titum refocillaverant. Ipse vero ait, « Ob gaudium
Titi, » ostendens quod Titus magnam haberet ipsis
graliam. Ex eo enim quod ille gauderet, significat
et excellentiam refocillationis et excellentiam gra-
tiarum actionis ejus erga illos. Ideo quoque hanc
consolationem praponit priori consolationi: et
hec dicit magis eos attrahens ad amorem erga
Titum. Rursum enim eum missurus erat ad ipsos
cum epistola. Que erat autem Titi refocillatio de
qua etiam gaudebat? aut ipsa eorum correctio de
qua etiam Paulus consolationem acceperat, 655
vel obedientia eorum ad omnia : aut hospitalitas
quà cum reverentia ac fide eum susceperant. Si-
gnum namque pietatis ac religionis est, honor et
reverentia erga concioaatorem.Magis, inquit, con-

C

ἔγραψα πρωτοτύπως, ἀλλ᾽ ἕνεκεν ὑμῶν υὐτῶι
ἀσφαλιζόμενος ὑμᾶς, μή πως ὁδῷ βαδίζον, χαὶ c;
ὑμᾶς ἔλθῃ τὸ κακὸν. Μικρὰ γὰρ ζύμη ὅλον τὸ -,
papa ζυμοῖ. ᾿Αλλὰ τότε μὲν οὕτως. Νὺν δὲ, τητῖν
ἕνεχεν τοῦ δεῖξαι ὁμῖν πῶς ἐν σπουδῇ χαὶ ico
τίδι ὑμᾶς ἔχω, ὅπερ τὸ αὐτὸ μὲν ἔστι τῷ πρώτῳ
ἀγαπητικώτερον δὲ εἴρηται. « Οὐδὲ εἴνεχεν τοῦ ἐδι.
κηθέντος. » Οὐ τοῦτο λέγει, τὸ, Ἔνεχεν ἐχείνων ox
ἔγραψα, ἀλλὰ τὸ, Οὐ πρωτοτύπως δι᾽ ἐκείνους, ἀλλὲ
διά τε ὑμᾶς xal δι᾽ ἐχείνους. “Τὴν ὑπὲρ ἡ μῶν x;
ὑμᾶς ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.» "Hv μὲν, qQr3iv, ἀγξι
παρ᾽ ἐμοὶ, ἀλλὰ xal φανερωθῆναι αὐτὴν ἐζήτουν
ὡσανεὶ ἐφορῶντος, φησὶ, Θεοῦ Oct ἀλη θεύω. «Mi
τοῦτο. » "᾿Επειδὴ xai τὴν σπουδὴν τὴν περὶ bui
ἐπέδειξα, xzl τὸ πᾶν ἡμῖν χχτώρθωτα:. « Ἐξὶ τ
παραχλήσει ὑμῶν, » Δύο λέγει παραχληθῆνχ! xij
αὐτῶν παραχλήσεις, μίαν μὲν, διότι αὐτὸς 02 uto
ἐπετίμησεν αὐτοῖς ἐν τῇ Ἐπιστολᾷ, καὶ ἐχεῖνοι τὸ
ἐπιτιμηθὲν διωρθώσαντο, δευτέραν δὲ, ὅτι τὸν Τίτεν
ἀνέπαυσαν. Αὐτὸς δέ φησιν" « "Eni τῷ χαρζ Τίτον», »
δειχνὺς ὅτι πολλὴν χάριν αὐτοῖς ὁ Τίτος ὡμολύγε,
'Ex γὰρ τοῦ χαίρειν ἐχεῖνον, τήν τε ὑπερθολὴν τῆς
ἀναπαύσεως χαὶ τὴν ὑπερδολὴν τῆς εὖχ χριστίας 2.»
τοῦ τὴν εἰς αὐτὴν δηλοῖ. Διὸ καὶ προκχρίνει τὴν zi
ράχλησιν ταύτην, τῆς προτέρας παραχλήσεως" χεὶ
ταῦτα λέγει, μᾶλλον αὐτοὺς εἷς τὴν ἀγάπην Τίτου
ἐφέλχόμενος: ἔμελλε γὰρ πάλιν σὺν τῇ ἐκπιστοιῖ
πέμπειν αὐτὸν πρὸς αὐτούς, Τί δὲ {ἐν 3, Gvirmw;
Τίτου ἐφ᾽ p xai ἔχαιρεν; ἤ αὐτὴ P$, διόρθωσις 2»
τῶν, ἐφ’ ἦ xal Παῦλος παραχέχλητο, $, ἡ εἷς τία
ὁπαχοὴ αὐτων, xai ἧ μετ᾽ εὐλχδείας xai πίστας
ξενία xai ὑποδοχὴ αὐτῶν. Καὶ γὰρ τεκμήριον tie-
θείας, & εἰς τὸν χήρυχα αὐτὴς τιμὴ καὶ εὐλάδει:.
Μᾶλλον παρεχλήθημεν, φησὶν, ἐπὶ τῷ διορθώσει
ὑμῶν, μᾶλλον δὲ ἐχάρημεν ἐπὶ τῇ χαρᾷ Τίτου, v:
διὰ τῆς διορθώσεως ὑμῶν, ἀναπέπαυται ἡ ψυχὶ
αὐτοῦ.

solationem accepimus propter vestri correctionem, magis autem gravisi sumus propter gaudium Titi,
quia propter vestri correctionem refocillatus est ipsius animus.

« Si quid apud illum de vobis. » Argumentum
virtutis discipulorum est, quod preceptor de ipsis
glorietur, et ostensivum est amoris magistrorum.
« Non sum pudefactus. » Non enim mendax fuisse
apparui. Si quid gloriatus fui, non sum pudefa-
ctus. » Aut duo dictionesad unum sententie mem.

brum accipienda sunt, et reddenda est subjunctio D

prioris ad causam, subdistinguendo ad verbum
« Gloriatus fui. » Aut quod mihi sane videtur, ut
legendum sit distinguendo perfecta distinctione, et
uiraque dictio suum proprium constituat intelle-
ctum : poteritque utriusque diclionis perfectus esse
hujusmodi sensus. « bloriatus fui, » inquit, hoc
est, recte et convenienter gloriatus fueram. « Glo-
riatus fui ; » perfectam nactus sum gloriationem.
Deinde, « Non sum pudefactus, » non. sum spe
frustratus, non erubui quod talia speraverim. Heec
aülem dicens, et per figuram dictionum et per
earüm prolationem gaudium manifestabat, et con-

«Εἴ τι αὐτῷ ὑπὲρ ὑμῶν. » Ka! ἀρετῆς μαβττῶν
ἔλεγχος, τί τὸν διδάσχαλον ὑπὲρ αὐτῶν κχαυχᾶσθει,
xa: ἀγάπης διδασχάλων δειχτιχόν, « Οὐ κατησχὺν»
θην.» Οὐ γὰρ ἐφάνην ψευδόμενος. « Εἴτι χεχαύχημει
οὐ χατῃσχύνθην. » — [ΦΩΤ.] "Il πρὸς ἕν χόμμα λόγου
τὰς δύο λέξεις ἐχληπτέον, xal τὴν ἔπαγομένην τῆς
προτέρας πρὸς αἰτίαν ἀποδοτέον, ὑποστίζοντας ἐν
τῷ, « Κεχκαύχημαι" » ἥ, ὅπερ ἔμοιγε δοχεῖ, μᾶλλον
ἑχατέραν λέξιν ὡς ἴδιον νόημα παριστῶσαν, xri
τελείαν στιγμὴν στιζοντας ἀναγνωστέον. Καὶ εἴν
ἂν ἑκατέρας λέξεως ὁ νοῦς ἀπηρτισμένος τοιοῦτος"
c Κεχαύχημαι, » φησὶν, οἷον καλῶς καὶ πρεπόντως
ἐχαυχησάμην. « Κεκαύχημαι. » Εὔρον τὴν καύχη-
σιν τετελεσμένην. Εἴτα, « Οὐ χατῃσχύνθην- » Οὐχ
ἐψεύσῃην τῆς ἐλπίδος, οὐχ ἠσχύνθην ἐφ᾽ οἷς προσ-
εδόχγσχ τοιαῦτα. Ταῦτα δὲ εἰπὼν, xai διὰ τοῦ
«τύπου τῶν λέξεων xal τῆς προφορᾶς αὐτῶν, τὴν
χαρὰν ἐδήλου, xai τὴν παράχλησιν ἤν εἶχεν. Οὕτως
Xv δυνατὸς ἐναργὲς διὰ τῶν λόγων παραστῆσαι τὸ

4005

OOMMENT. IN EPIST. Il AD CORINTH.

1006

n .
5 βούλημα. Εἶτα xat ἡμῶν d ἐπὶ Τίτου ἤ ἢ περὶ A solationem quam habebat: usque adeo poterat effi.

. Τίτου καύχησις
᾿ γὰρ τὸ προηγούμενον δηχεῖ ὑποφαίνειν, τὸ « ᾿Αλλ’

πρὸς ὑμᾶς γεγενημένη. Τοῦτο

ὧς πάντα ἐν ἀληθειᾳ ἐλαλήσαμεν. » Καὶ γὰρ ὡς

πάντα, φησὶν, οὕτως xal περὶ Τίτου. Ἤ μᾶλλον,

"Oc xzl ἡμῖν συνδοχεῖ, « 'H χαΐχησις ἡμῶν ἡ περὶ
δμῶν ἡ ἐπὶ Τίτου. » τουτέστιν, ἐνώπιον Τίτου
Ὑεγενημένη. Τοῦτον γὰρ τὸν νοῦν ἀπαιτεῖ τὰ

᾿ προειρημένα. « ᾿Αναπέπαυται τὸ πνεῦμα αὐτοῦ. »

— « Κεχαύχημαι, » --ο« Οὐ χατῃσχύνθην. » Τὸ δὲ,

" « ᾽Αλλ’ ὡς πάντα ἐν ἀληθείᾳ, » οὐχ ἐναντιωθήσεται.
7" Ὥσπερ γὰρ, φησὶν, ὑμῖν ἅ εἴπον ἐν ἀληθείᾳ εἶπον,
' οὕτω xal ἃ εἶπον Τίτῳ περὶ ὑμῶν, εἰς ἀλήθειαν

᾿ ἀπέδη. Καὶ τοσοῦτον οὐδὲν dw εἶπον
᾿ ὅμῶν διαψευσθὲν εἶδεν, ὅτι xai
αὐτοῦ περισσοτέρως τῶν ἄλλων, ἀντὶ τοῦ πλέον τῶν Β

. ΔΗ͂
Li

^

αὐτῷ περὶ

τὰ σπλάγχνα

ἄλλων, περὶ ὁμᾶς ἔστι, xal ἑξῆς. ᾿Αλλ᾽ ὡς πάντα

᾿ ἐν ἀληθείᾳ. Πολλὰ περὶ Τίτου γράψας ἦν, xai ὡς
᾿ ἐν παρεξόδῳ, xal τὰ περὶ αὐτοῦ εἴρημένα βεῦαιοῖ.
. Ὥσπερ, γὰρ,

φησὶν, ἐχεῖνα ἀληθῆ, οὕτως χαὶ τὰ

“ περὶ ὑμῶν χεχχυχημένα. « Καὶ τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ. »

Οἷἵον ἡ διάθεσις. Τοῦτο δὲ Τίτον ἐστὶ συνιστῶντος
αὐτοῖς. Διὸ σπλάγχνα xal οὐχ ἀγάπην εἴρηκε, Τὸ
γὰρ σπλάγχνον, πλέον τι δηλοῖ. « ᾿Αναμιμνησχο -
μένου τὴν πάντων ὑμῶν ὑπαχοήν. » Εἶτα ἵνα μὴ
δόξῃ χολαχείας εἶναι τὰ ῥήματα, xal τὴν αἰτίαν
τῆς διαθέσεως τίθησι, μᾶλλον αὐτοὺς ἐχ τούτου
προτρεπόμενος. Τοῦτο δὲ xai τὸν Τίτον σεμνύνει,
ὡς ἀεὶ Κορινθίους ἔχοντα χατὰ διάνοιαν, xal αὐὖ-
τοὺς, ὅτι ἴσχυσαν οὕτως ἐλεῖν τὸν Τίτον. « Μετα φόδου
καὶ τρόμου ἐδίξασθε αὐτόν. » Εἴτα ἐπίτασιν λέγει
τῆς ὑπαχοῆς, ὅτι οὐ μόνον ἦν ὑπακοὴ, ἀλλὰ φόδος
καὶ τρόμος, μὴ ἔν τινι πάλιν προσχρούσωσι,
καθάπερ ἤδη ἐπὶ τοῦ πεπορνευχότος. « Ὅτι ἐν παντὶ
θαῤῥῶ kv ὑμῖν. » Κἂν ἐπιπλῆξαι δέῃ, οὐ δέδοιχα
μὴ ἀποῤῥαγῆτε. Κἂν ὑπὲρ ὑμῶν χαυχήσασθα:, οὐ
δέδοικα μὴ ψεύστης ὀφθῶ. Τοῦτο ὃς λέγων, καὶ
τὸν περὶ ἐλεημοσύνης προχκατασχευάζει λόγον,
« Ἐν παντὶ θαῤῥῶ ἐν ὑμῖν. » Κἂν ἐνώπιον Τίτου
δέῃ καυχήσασθαι, χἂν ἐνώπιον ἄλλου οὐτινοσοῦν.
"H ἐν παντὶ πράγματι. Κἂν ἐπιτιμῆσχι xal ἀπο-
στραφῆναι δέῃ τὸν πεπορνευκότα, xav προυσλαθεῖν
xal ἀναχαλέσασθαὶ μετάνοοῦντα, xüv ἄλλο τι χρὴ
γενέσθαι, ἐν παντὶ θαῤῥῶ ἐν ὑμῖν.

0

caciter sermonibus manifestum facere quod habe-
bat in animo. Deinde nostra quoque gloratio pro
Tito vel de Tito facta ad vos. Nam quod preecedit
videtur hoc ostendere,videlicet : « Sed sicut omnia
in veritate locuti sumus. » Etenim sicut omnia
inquit, ita et de Tito. Aut magis sicut et nobis pla-
cet. « Gloriatio nostra de vobis apud Titum, » hoc
est, coram Tito facta, hunc enim sensum expetunt
ea qua& prius dicta sunt, nempe, « Refocillatus est
spiritus ejus,... Gloriatus fui,... Non sum pude-
factus. » Quod autem ait, « Sed sicut omnia in
veritate, » non adversabitur. Nam quemadmodum,
inquit, ea qua vobis dixi de Tito, in veritate dixi,
ita el qua Tito dixi de vobis, in veritate contige-
runt : et adeo nihil eorum que ipsi dixeram de
vobis,falsum esse cognovit, ut etiam viscera ipsius
abundantius quam alij, sive plus quam aliorum
viscera,erga vos affecta sint, etc. Sed ut omnia in
veritate. Multa de Tito scripserat,et nunc tanquam
in transcursu,etiam qua de ipso dicta erant con-
firmat. 656 Quemadmodum enim illa,inquit, ve-
ra erant, ita et que de vobis gloriati sumus. « Et
viscera ipsius. » Hoc est, affectus. Id autem est
commendantis illis Titum, tanquam vehementer
ardentem illorum amore, illisque devinctum. Ideo
viscera dixit,et non amorem. Dictio namque, Vi-
scera, plus aliquid designat. « Dum recolit omnium
vestrum obedientiam.»Deinde neassentationis esse
verba videantur, causam etiam ponit affectus, ex
hoc magis ipsos exhortans. Hoc autem οἱ Titum
honestat, ut qui semper ipsos in mente haberet :
et ipsos,qui ita potuerunt attrahere Titum.Quem-
admodum cum timore et tremore exceperetis
ipsum. Deinde intensionem quoque dicit obedien-
tie,neque enim sola obedientia erat, sed et timor
et tremor, ne rursum in aliquo offenderent, sicut
jam in eo qui scortatus fuerat. « Quod in omnibus
fiduciam habeam in vobis. » Sive objurgare opor-
teat,non vereor ne frangamini ; sive de vobis glo-
riari, non timeo ne mendax appaream ? Hoc autem
dicens, viam prestruit sermoni de eleemosyna.
«In omnibus fiducia habeo in vobis. » 'Ev παντι
id es, ín omni, hoc est, sive coram Tito opus sit
gloriari : sive coram quovis alio : aut in omni re,

sive in omnibus sive objurgare et aversari oporteat scortatorem, sive suscipere et revocare resipiscen-
tem, sive quid ad aliud fleri oporteat, in omnibus confido in vobis.

ΚΕΦΑΔ. θ΄.

Προτροπὴ πρὸς ἐπίδοσιν χρημάτων τοῖς ἁγίοις, καὶ
τιμὴν τῶν διὰ τοῦτο ἐρχομένων,

Γνωρίζομεν δὲ ὑμῖν, ἀδελφοὶ, τὴν χάριν τοῦ
Θεοῦ, τὴν δεδομένην ἐν ταῖς Ἐχχλησίαις τῆς
Μακεδονίας, ὅτι Ἐν πολλῇ δοχιμῇ θλίψεως d
περισσεία τῆς χαρᾶς αὐτῶν, xal ἡ χατὰ βάθους
πτωχεία αὐτῶν ἐπερίσσευσεν εἰς τὸν πλοῦτον τῆς
ἁπλότητος αὐτῶν,

Τεχνιχῶς πάνυ ξχατασχευάζει τὸν λόγον τῆς ἐλεη-
μοσύνης. Οὐ γὰρ ἦλθεν ἀπὸ ἐπιπλήξεως εἰς παραί-

CAPUT IX.

Exhortatio ad uberiorem pecuniarum contributionem
in sanctos, et de eorum honore qui ad hoc profi-
ciscercntur.

VIII, 1-2. Certiores autem vos facio, fratres, de
gratia Dei que data fuit in Ecclesiis Macedonis ;
quoniam per multam probationem afftictionis, abun-
dantia gaudii illorum et profunda illorum paupertas
exuberabit in divitias simplicitatis illorum.

0311 Artiflciose admodum texit sermonem de
eleemosyna Neque enim ab objurgatione descendit

40601

efferi-se! ^0 medo sermonem.sed ab »ncomais. Vult
autem .llis movere sermonem dte «neemosyna.etait:
« Gratia jjé1 - rab;am vevans -teemosvnz donum.
Siquidem Lr tonnm -t ilijuem »sse pium erga
füemadmodim -tiam -anitates perticere.
nnb .n zeelesiis Maceionige. Considera
Nen xi ciaum. Date elee-
mosvnam . De curezie ib aliis zesta sunt
"rra -ieemo-vnam aaàrrar:; nam -x 2o quod illos
.AudAt. χα XL rtàtir 2o» ad -imilem emulalio-

2genos
f 'JU?R data.
artdiemm ον 11.

ed

jen. : MaceduniP.oNon itixit.in parte; sed totam
,|Audat centem. ticens. ' [In Ecciesiis Macedonia.»

—^ Qnonuiam ber nultam probationem aftlictionis.»
Adeo artiicti -unr. inquit, ut etiam probati ex tole-
rantià Iacti-int. Neque iu adeo mirandum est, sed
Tuod -x -anta irtliction- cantum in ,psis zaudium
zerminaverit. Nam ibundanua. inquit. zaudii
ilorim. : aemre -xuperaivr'. juod 2X communi
:ententia züppienadunt --t. 2roiunda illurum
Jaupertas. - δὲ ;uemadmuduns αἰ peperit
-iuuliun .'4 ;uuquec orerunda .liorum paupertas,
luc κὸν τὰ. Caquaüem i oroprüus eontribulibus
speiidti: Dant. ἃ ia» "iulplieinatis. » τὰ est
inunudanuse, !) rd admirandam :
PuUupertas ze τυ zubibtüistzavit copiosas divi-
ἄνα σαν 1e ue ?uin ex modo
νον sed 23 sojundate danüuum su-
juetzraunibeuulnn αι s1gua cujus
are pusila sunt τ,

"up cores
* gür*uhb Nus. ut

IL

11 "ἀλλ καὶ
ἰώ τἴ' Logpet.
ἀπ. rdc ulli
"ulti jue
κεἰ uutc:utin
uuu sia ullius

Vill,

as. "tfc,

.XUULLELiT

Val δωμέὲ oan 47. NN CMS. I!

"ha iud vicN ut tuc
HAHANCU! tn cs uris pdt! re ἢ uatnasterti susceiperemius
etatENUM spernusuius. quietum

ietnde. et nobis

*UH8
Je με δ. o. "LU
JUthinu.
nurt4rem ar Dium. ut

Mg SN Stunts. — 2 trnaum

t? e 184 UH i2
Mea Macc € Fruta i πὴ ΚΣ οἴ idne j1udque
"Ma XN 8: 9"8.

EN *.uvu AU D 2us ce: qund dico
T SAa9 0 lcu SS Ac it8 ὑνῦτο ultmwuei alte-
TNT uoo 98 No;ue τὰ cres ex-

. . OMM Musa cum 2lsslAllene. »

ΝΣ eo ud ἀπ ΝΟΣ tes cosecrivimus

SNSMNS S » Ue ctc lul jCMoCSstuat6enem
ἢ ἫΝ ess S ΝΩ͂Ν Ue US. - dox. In
eed COSS SN NN Puls ΤᾺ iostatfur
Rein. M eos «suas : : νον
Sx Mene νὰ τῶν s AUD ul quu PUslet

eos NP ua neas C EUP LUZ UNUS sed mae

. erm Nona v orN v PUN PSELSPIPROS

S08 NeeiIea:.o pne vt s. js neo
eec We edBNam ν iov. (X τὸ»
eo Nose 08 ew) 8t βίον Ἂς qued

MOS a See Aes we C pem) NIU tsm cv κ᾿ Ausest

Doc9 cles uec s NNI oot 2 umquam

. 00 ΚΝ ΔΝ Ν ΝᾺ ὉΔΌΣ VS Wmaáxi-

Εν ΤΙ ΜΈΝΕΙ TRICCAE EPISCOPI

ad idmenitionem. νῆα zevera eure susceptibilem A νεσιν (fj γὰρ ἂν δυσπαράδεχτον tizvxz7-

1

m]
λόγον), ἀλλὰ ἀπὸ ἐγχωμίων. Βούεῖα. δὲ τ,
περὶ ἐλεημοσύνης αὐτοῖς x:vz,Gat λόγον, ἘΣ. τος
« Τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ, 9 χάριν λέγων, 55 τῆς Um.

μοσύνης χάρισμα. Χάρισμα γὰρ Θεοῦ ἐστὶ i64
τινα ἐλεήμονα, ὥσπερ τὸ ἰάσεις ἐπιτελεῖ,
δεδομένην ταῖς ἐχχλησίαις τῆς Μακεδονί:ς. « Ὗχ
τὸ εὐρήχανον τοῦ Ἀποστόλου. Οὐχ εἶπεν εὐθὺς, x3
ἐλεημοσύνην, ἀλλὰ τὰ ἑτέρο t; χατωξθωμὲν zw

ἐλεημοσύνης διηγεῖτα!ι. Ἔκ qà2 τοῦ ἐχείνους inu
[2 «Ὁ « - . -

μιάζειν, μᾶλλον τυύτους πρὸς τῶν ὅμοιον i

προτρέπε:. « Τῆς Maxsóovía;. » Οὐχ εἶπεν, Ἔν.»

ρει, ἀλλ᾽ ὀλόκληρον ἐταινε: τὸ ἔθνυς, «Ταῖς £u
σίαις τῆς Maxsóovíaq, » εἰπών. « Ὅτ: E
δοχιμῇ θλίψεως. » Οὕτως £907:0722v, τι τ» ὅτι
ὀόχιμοι ἐχ τῆς ὑπομὸον ka: c
ποῦτο Üxopactóv , ἀλλ’
τοσαύτη χαρὰ ἐδλάστησεν tv
Ὑὰρ τῆς χαρᾶς αὐτῶν.» 'AmÓ χοινοῦ τὸ, ἐπερῖσπεν
σεν, « Καὶ d, xata βάθους πτωχεῖα αὐτῶ».
“πεὸ ἡ θλίψις χαρὰν ἔτεκεν, οὕτως χαὶ d
3480»: πτωχεία, τουτέστιν ἡ πολλαί. Καὶ
πάγη σαν ὑπὸ τῶν ἰδίων συμφυλετῶν, « EN cis
τον ἁπλότητος,» τουτέστ', ὀαψελείας" ὡς tmr
"Q τοῦ παραδόξου ! Ἡ πτωχείχ c! ς Cav πλοῦτον
οὐ μόνην ὑπούργησεν, ἀλλὰ xa:
ὙᾺΣ τῷ μέτρῳ τῶν διδομένων, ἀλλὰ τῇ Yun τῶν
παρέχόντων χρίνεται, Οὕτως xal ἢ χήρα ἧς τὸ δὰ
λεπτὰ προχέχριται.

χε ἔνηται:.

(Rh
xr3

Ὅτι xazà δύναμιν μαρτυρῶ, xai Om; ἐσ.
u:v αὐθαχΐρετοι μετὰ πολλῆς πτροιχλήσεω: ὧς
C ut: ἡμῶν τὴν χάριν xal τὴν χοινωνίαν ὃ:

εἰς τοὺς ἁγίους, δέξασθα: dum
Καὶ οὐ χαθὼς ἡλπίσαμεν, ἀλλ᾽ ἑχυτοὺς ἔξω
ποῶτον τῷ Κυρίῳ ἡμῖν O:x θελήματος θεὸ,
εἰς τὸ παραχαλέσαι ἡμᾶς Τίτον, ἵνα καθὼς τι»
€v7222:0, οὕτως wal ἐπιτελέσῃ εἰς bus; xr τῷ
155 ταύτην.

διχχονίας τῆς

Μαςτυρῶ γὰρ αὐτοῖς ὅτι χατὰ δύναμιν. Τί λέτω,
χατὰ δύναμιν ; χαὶ ὑπὲρ δύναμιν μὲν οὖν abs
τοι. Δεύτερον ἐγχώμιον. Οὐ γὰρ ἡμεῖς αὐτοὺς τον
ἐτοενάμεθα, « Μετὰ πολλῆς παραχλήσεως. » Τριτοι
ἐγκώμιον, Ὅτι οὐχ ἡμεῖς παρεκαλέσαμεν, δ)
Εἴτα ἐπιτείνων τὴν παράχλησιν, φν τί. δὲν
δέξασθαι, — Αλλο. [ΦΩΤ.: Ἡ

οὔ ῥητοῦ, ἕξ τινα χατορθώμξι:
ἐμχοτύρησε τοῖς Μαχεδονίοις, Πρῶτον μὲ",
κατὰ δύναμιν. Μέγα δὲ, χαὶ τὸ χαθόσον ἐσχύε: τις
ποιῆσα: ἐλεημοσύνην. Ὁ δὲ xal μεῖζόν φησιν, Us.
« Καὶ ὑπὲρ δύναμιν, » τουτέστιν ἑαυτοὺς ἀποστεροῦν-
τες. Καὶ τρίτον, ὅτ' αὐθάίοετοι, τουτέστιν, οὐχ ἐδεή-
θηθαν εἰς τοῦτο παραινέσεως ἀλλοτρίας, ἀλλ’ αὐτοὶ
ἐξ Ἰχυτῶν, τὸ ἀγαθὸν ἡρετίσαντο. Τέταρτον, ὅτι uci
πολλῆς παραχλήσεως, ὅπερ ἐστὶ θερμῆς, καὶ ὑπερόλυ,
ζούϑης αὴν ἔλεημοσύνην προαιρέσεως. Οὐ γὰρ ὡς αὐτὸ
ἑτέροις χάοιν κατατιθέμενοι, ἀλλ᾿ ὡς αὐτοὶ μεγάλε

ν e
αὐτοί.
urvo: ἢ:
τῇ περικοπῇ τοὐὸς τ

ὅτι

1009

COMMENT. IN EPIST. 1I AD CORINTH.

1010

περδαίνοντες, παρεχάλουν, ἐδέοντο, χαὶ οὐκ ἀνίεσαν A mum lucrum facientes, obtestabantur et obsecra-

δεόμενοι. Δεόμενοι γὰρ, φησὶν, ἡμῶν. Πέμπτον, ὅτι
καὶ παρ ἐλπίδας ΠὨαύλους Ὅρα ποῦ ἀνεῦίδασε
τὸ πρᾶγμα’ Καὶ ἐμοῦ αὐτοῦ, φησὶ, μεγαλοψυχότερον
διετέθησαν. Οὐ γὰρ ἐγὼ αὐτὸς, φησὶν, ἤλπιζον,
«οσοῦτον αὐτοὺς ἐλεημοσύνην δαψιλεύσασθαι, ὁ δὲ

^ e$éà τούτοις ἠοχέσθη, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῇ συμπληρώσει

«ἧς περίδου, τὸ μεῖζον πάντων τέθεικε. Τί γὰρ,

᾿ φησὶν, ἣν, ὃ κατὰ δύναμιν, καὶ ὁπὲρ δύναμιν xal

αὐρθαίρετοι, καὶ παρακαλοῦντες, καὶ δεόμενοι καὶ
παρ ἐλπίδας ἐποίουν ; Ὥ μέγεθος ἀρετῆς xal
ἐλεημοσύνης ἀξία: τῶν τοῦ Παύλου ἐγχωμίων |!
T fjv ὃ ἔποίουν ; « "Ἔδωχαν ἑαυτοὺς, φησί, πρῶτον
τῷ Κυρίῳ καὶ ἡμὶν, διὸ θέλήματος Θεοῦ. » OUx
ἔδωχαν μέρος τι, καὶ μέρος o» ἑαυτοῖς κατέσχον,
&AX ἑαυτοὺς ὅλους τῷ Κυρίῳ, ὡσανεὶ, οὐδὲ τὰς
τοῦ ζῇν ἀφορμὰς ἑαυτοῖς κατέλιπον, ἀλλὰ πάντα
δόντες, τὴν ἑαυτῶν πρόνοιαν πᾶσαν xai φροντίδα
ἀνέθεντο τῷ Κυρίῳ. Διὸ καὶ τὸ μέγεθος ἐννοῶν ὃ
Παῦλος τοῦ καθορθώματος, ἐπάγει. « Διὰ θελήματος
Θεοῦ. » ᾿Αντὶ τοῦ, Μὴ θτυμάσης, ἄνθρωπε’ Θεὸν
εἶχον συνεργὸν, τοῦτον διὰ τῆς προαιρέσεως ἐφελ-
κυσάμενοι. Ἔνθα δὲ Θεὸς συνεργεῖ οὐδὲν ἀδύνατον.
“Ὅρα δὲ πῶς χάριν αὐτὸ χαὶ κοινωνίαν χαλῶν ἐπὶ
τέλει ἀνεῖπεν, ὅτι ὅλως ἑαυτοὺς ἔδωχαν. « Καὶ τὴν
κοινωνίαν τῆς διαχονίας. » Ἐπεὶ ζηλωταὶ ἦσαν
ἀνθρώπων, χάριν xal χάρισμα τὸ πρᾶγμα καλεῖ, ἵνα
ἐπιδράμωσι. Κοινωνίαν δὲ καλεῖ τὴν ἐλεημοσύνην,
δεικνὺς ὅτι οἱ μὲν γρήματα διδάσιν, οἱ δὲ λαμὄάνον-
τες, τὴν παρὰ Θεοῦ βοήθειαν αὐτοῖς συνεισφέρουσιν.

« Καὶ εὖ καθὼς ἠλπίσαμεν. » Τοῦτο καὶ πρὸς τὰς
θλίφεις καὶ τὴν ποσότητα νοητέον. Οὐ γὰρ ἠλπίσα-
μεν, φησὶν ὅτι ἐν θλίψει ὄντες τοσαύτῃ, ἢ ἔδωχαν,
J| τοσαῦτα ἔδωκαν. « ᾿Αλλ᾽ ἑαυτοὺς ἔδωκαν. . Οὐχ
ἐν μέρει μὲν, φησὶ, τῷ Κυρίῳ, ἐν μέρει δὲ τοῖς χο-
σχμιχοῖς πράγμασιν, ἀλλ᾽ ὅλοι δι’ ὅλων ἔδωκαν ἕαυ-
τοὺς τῷ Κυρίῳ. Καὶ ἠμεῖν δὲ οὐκ εἰκῆ, ἀλλὰ διὰ θε-
κήματος Θεοῦ, τουτέστι, διὰ τὸ θέλημα καὶ τὸ ἄρε-
στὸν Θεῷ, τοῦτο ποιοῦντες. « Εἰς τὸ παραχαλέσαι
ἡμᾶς Τίτον. » Καὶ τοσοῦτον, φησὶν, ἔδωχαν ἑαυτοὺς
πρὸς τοῦτο, ὥστε ἐλθεῖν μὲ εἰς τὸ πέμψαι Τίτον
περὶ τούτου πρὸς ὑμᾶς, ἵνα μὴ ἔλαττον σχοίητε
Μαχεδόνων. « ἵνα χαθὼς προενήρξατο.» Οἰκειοὶ
αὐτοῖς τὸν Τίτον. Δείκνυσι γὰρ αὐτὸν, ποοθέμενον
καὶ ἀφ᾽ ἑχυτοῦ ἀπελθεῖν πρὸς Κορινθίους, ἵνα μὴ
ἐλαττωθῶσι Μαχεδόνων' τοῦτο δὲ ἀγάπης ἦν Τίτου.

bant : nec quieverunt a precibus. Rogantes, inquit,
nos. Quintum quod etiam supra ea qua speraverat
Paulus. Vide quo rem produxerit: Et meipsum,
inquit, magis magnanimum reddiderunt ; neque
enim ego ipse sperabam quod tam abundantem
eleemosynam prestare possent. At ne hac quidem
illi satis fuerunt, sed ad complementum periodi
quod omnibus majus est posuit. Quid enim fuit, in-
quit, quod juxta vires et supra vires, et ultronei, et
obtestantes ac orantes, et plus quam speraremus
fecerunt ? 0 magnitudinem virtutis ac eleemosynte
digne sane Pauli encomiis! Quid est illud quod
fecerunt ?« Seipsos inquit, dederunt, primum Do-
mino, deinde et nobis per voluntatem Dei. » Non
partem aliquam dederunt et partem sibi retinue-
runt, ac si diceret: Ne vivendi quidem subsidia sibi
retinuerunt, sed datis omnibus,suam ipsorum pro-
videntiam omnem et curam in Dominum reposue-
runt. Ideo quoque Paulus magnitudinem praeclari
facinoris intelligens, subjungit. « Per voluntatem
Dei, » tanquam dixisset: Ne admireris, o homo.
Deum habebant auxiliatorem,quem ultronea prom-
ptaque voluntateattraxerant.Ubi vero Deus auxilia-
tur, nihil impossibile est.Considera autem quomodo
cum prius illud vocasset gratiam ac participationem
infine addiderit quod omnino seipsos dederunt.
« Et participationem ministerii. » Quoniam emula-
tores erant hominum, rem ipsam dicit gratiam ac
donum ut accurrant. Eleemosynam autem vocat
particicationem, ostendens quod illi quidem pecu-
nias tribuunt ; qui vero accipiunt, 659 auxilium
ἃ Deo ipsisconferunt. « Et non quatenus speraba-
mus. » Hoc et ad afflictiones et ad quantitatem in-
telligendum est. Non enim sperabamus,cum essent
in afflictione, quod aut darent aut tanta darent,
« Sed seipsos dederunt. » Non partim, inquit, Do-
mino, partim vero mundanis rebus, sed toti per
omnia dederunt seipsos Domino, nobis autem non
temere, sed pervoluntatem Dei : hoc est, facientes
ideo quod beneplacitum ac voluntas Dei esset. «Ita
ut adhortaremur Titum. » Et adeo, inquit, seipsos
ad hoc tradiderunt, ut in hoc venirem, quo Titum
de hac re ad vos mitterem, ne inferiores essetis
Macedonibus. « Ut sicut antea ceperat. » Consiliat
ipsis Titum. Ostendit enim quod proposuerit etiam

Ἵνα, φησὶ, καθὼς προενήρξατο τουτέστι, πφοέθετο D a seipso proficisci ad Corinthios, ne inferiores es-

τὸ δεῖν ἐλθεῖν πρὸς ὑμᾶς. « Kal ἐπιτελέσῃ, τουτ-
ἐστι πληρώσῃ τὸ ἔγχείρημα. Τοῦτο δέ ἐστι τὸ πα-
ρασχευάσαι αὐτὸν εἰς ἔργον ὑμᾶς ἀγαγεῖν τὸ χατὰ
τὴγ ἔλεημοσύνην. « Οὕτως ἔπιτελέσῃ εἰς ὑμᾶς. »
Ὡς xal τὰ λοιπὰ ὑμῖν, φησὶ, διήνυσται, ἄπερ iv
τοῖς ἄνω μαρτυρεῖ" Ὅρα δὲ πῶς πανταχοῦ χάρισμα
xaÀsi τὴν ἐλεημοσύνην. Kal τὴν χάριν γὰρ, φησὶ,
ταύτην.

᾿Αλλ’ ὥσπερ ἕν παντὶ περισσεύετε πίστει xal
λογῳ xxi γνώσει παὶ πάσῃ σπουδῇ, xci τῇ ἐξ

sent Macedonibus : hoc erat amoris Titi. Ut sicut
antea ceperat, inquit : hoc est, proposuerat et con-
ceperat quod oporteret venire ad vos ; « ita et con-
summaret. » Hoc est, rem tentatam compleret :
hoc autem est ipsum hoc efficere ut vos ad opus
deducat quod ad eleemosynam pertinet. « Ita et
consummaret erga vos. » Sicut caetera, inquit, vo-
biscum transegerat quae in superioribus testatur.
Vide autem quomodo eleemosynam ubique donum
vocet. Etiam hanc, inquit, gratiam.

VIII, 7, 8. Imo quemadmodum ubique abundatis
fide et sermone et scientia et. omni diligentia, et ea

*

1013

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

1014

ἥπερ τοῖς λαμβάνουσι λἐγὼ. « Οἴτινες οὐ μόνον τὸ À si suscipiatis. 861 « Qui quidem non solum faced

ποιΐσαι.» Καὶ λοιπὸν λέγει τὴν γνώμην. Οἴτινες,
φησὶν, οὐ μόνον ἀρχὴν ἔχετε πρὸς τὸ ποιεῖν, ἀλλὰ καὶ
πρὸς τὸ θέλειν, τουτέστι, τὸ ἐχουσίως ποιεῖν, xai μηδε-
γὸς προτρεψαμένου, « Νῦν καὶ τὸ ποιῆσαι ἐπιτελέσα-
τε, » τουτέστι, πληρώσατε αὐτὸ, 6 ἐνήρξασθε θέλειν.
Βούλεται δὲ τὸ αὐθαίρετον xal τούτοις, ὡς Μακεδόσι
περιάψαι. ε Ὅπως χκαβάπερ ἡ προθυμία. » Ἵνα μὴ,
φησὶν, ἄχρι προθυμίας στῇ τὸ καλὸν ἔργον τοῦτο, ἀλλ᾽
ὥσπερ ἡ προθυμία, ἐκ γνώμης καὶ ἐκ θελήματος
ἐχουσίου γέγονεν, οὕτω xai τὸ τὴν προθυμίαν πλη-
ρωθῆναι γένηται ἐκ τοῦ ἔχειν, τουτέστιν, ἐκ τοῦ

vo ἔχοντας εἰσενεγχεῖν. Ὡς εἶ γε οὐχ ἔχει τις, τὸ ἀπὸ τῆς

προθυμίας ἐπλήρωϑθεν.᾽

3.1

E! " Ν προθυμία πρόκειται κα καθὸ ἐὰν ἔχῃ

«ἰς εὐπρόσδεχτος, οὐ χαθὸ οὐχ ἔχει: Οὐ γάρ ἵνα ἄλχοις

ἄνεσις, ὁμῖν δὲ θλίψις, ἀλλ᾽ ἐξ ἰσότητος ἐν τῷ νῦν
παιρῷ τὸ ὑμῶν περίσσευμα εἰς τὸ ἐπείνων ὑστέρημα.
Ἵνα καὶ τὸ ἐκείνων περίσσευμα γένηται, εἰς τὸ ὁμῶν
δοτέρημα, ὅπως γένηται ἰσότης, χαθὼς γέγραπται.
Ὦ τὸ πολὺ οὐχ ἐπλεόνασε, καὶ ὁ τὸ ὀλίγον οὖχ
ἠλαττόνησεν.᾽

- προκειμένης γάρ, φησὶ, , πρυθυμίας, sati μέρος
ἔχει; εὐπρόσδεχτός ἐστι παρὰ Θεῷ, κἂν μικρὸν »
&üv μηδὲν Jj παντελῶς. Καθὸ γὰρ ἔχει, φησὶν, οὐ
χαθὸ οὐχ ἔχει, ἀπαιτεῖτα'. « Οὐ γὰρ ἵνα ἄλλοις &v-
ἔσις: » Οὐ γὰρ iva ἄλλοι μετὰ ἀνέτεως τραφῶσι,
χρὴ ὑμᾶς ὑπὲρ δύναμιν δοῦναι, ὥστε καὶ ἔνδειαν καὶ
θλίψιν ὁπομεῖναι ἐκτούτου. Τοῦτο δὲ, διὰ τὸ. αὐτῶν
ἄτελές ῴησιν. 'O γὲρ Μακεδόνας ἐπαινῶν ὅτι ὑπὲρ
δύναμιν ἔδωχαν; δῷλός ἐστι καὶ τούτους τοῦτο ποιεῖν
ἐθέχων. ᾿Αμέλες παρακατιὼν, αἰνιγματωδῶς κατα-
σκευάζει τὸ δεῖν ὑπὲρ “δύναμιν διδόναι. «. ᾿Αλλ᾽ ἐξ
Ἰσότητος. » . Κομᾶτε, φησὶ, χρήμασιν ὑμεῖς, ἐκεῖνον
δὲ τῇ εἰς Θεὸν παῤῥησίᾳ, οἷς «τά τῆς ἐλεημοσύνης
μέλλει δίδοσθαι. Δότε τοίνυν αὐτοῖς τὰ περισσὰ τῶν
χρημάτων, καὶ λάδετε τὸ περισσὸν τῆς εἰς Θεὸν
παῤῥησίας: Ἐϊπὼν δὲ, ἐξ. ἰσύτητος, ἠράμα πρστρέπε-
ται αὐτοὺς μὴ τὸ περίσσευμα δοῦνα!, ἀλλὰ καὶ αὐτὸ
τὸ - ὑστέρημα. Ταῦτο γάρ, φησὶν, εἰ περίσσευμα δῷς,
πεοίσσεομα λαμάάνεις, Ἐξ δαψιλὲς δῷς, δαψιχὲς
λήψῃ... El δὲ -“ὀλύχληρον βούλει τὴν πρὸς Θεὸν παῤ-

re. » Consequenter etiam dicit ipsum consiliuín.
Qui quidem non solum,inquit, principium habetis
ad faciendum, verum etiam ad volendum, hoc est,
ut voluntarie et nullo adhortante faceretis. « Ναηΐ
autem et illud quod facere cepistis perficite. » Hó
est, complete illud quod jam velle copistis. Cupit
autem efficere,ut hi quoque sint ultronei quemdád?
modum Macedones,« Ut quemadmodum promptitü-
do. » Ne in sola animi promptitudine, inquit, bo-
num hoc opus sistat: sed quemadmodum prompti:
tudo ex mente et ultronea voluntate processit, ità
quoque impleatur animi promptitudo. Ex eo quó&
possidet : hoc est, eo quod possidentes conferant?
ut si qui$ non habeat, jam ex illo quod promptf
animi erat rem complevit. |
VIII, 12-15. Etenim si prius adsit animi protfi-

' titudo, juzta quodcunque illud est quod possidet

aliquis acceptus est, non juxta id quod non possidet 2
Non enim ut aliis relazatio sit, vobis autem angu?

stia. : sed ut ex parilitate, in presenti. tempore vestrá'

copia illorum succurrat. inopiz, ut. etiam | illoruii
copia vestre succurat inopig, ut flat parílitds;-
quémddmodum scriptum est. Qui multum habebdt,
hic nihil superfuit : et qui paulum habebat, is nt?
hilomínus habuit- n
Premíssa'ehim animi pronmiptitudine, inqui?
acceptus est quispiam a Deo juxta partem quati?
possidet, sive parva sit, sive nihil omnino sit?
Juxta id,ait,.quod possidet, non juxta id quod nóif
possidet, exigitur. « Non enim ut aliis relaxatio!
sit. » Neque enim ut alii cum remissione ac disso-?

.Jutione alantur, vos oportet supra possibilitatefti

^

dare, ut etiam indigentiam et afflictionem ex hóé:
sustineatis. Id autem propter illorum dicit imper"
fectionem. Siquidem cum Macedones ex hoc lau!
daverit quod supra vires dedissent,manifestüm. est!
quod hos quoque id facere vellet. Certe in pro-!
gressu obscure astruit oportere supra vires tri:
buere. « Sed ex parilitate. » Nos, inquit,efferiminb
divitiis, illi vero quibüs dandie sunt eleemosyndj!
libértate erga Deum : vos igitur date illis superflua
qute possidetis in divitiis, et accipite σαροϊδυδπε
quod de libertate erga Deum possident.Dicens ai:
tem. « Ex parilitate, sensim 'adhortatur eos notr
ut dent quod superfluum est, 66? verum etiam!

ῥησίαν ἐπισπάσασθαι, ὅλα κίνωσον xai ὀὺ, δὸς xa: D quod necessarium est sive ipsam penuriam. Narr

ix τοῦ ὑστερήματος. "Et ἰσότητος γάρ ἐστιν ἡ λῆψις

» Ἐν τῷ νῦν
οὐδὲν τούτων

τῆς δόσέως- « Ἐν΄ τῷ νῦν χαιρῷ.
xatpip,; φῆσίν. "Ev γάρ τῷ μέλλοντι,
ἐπιϑείχνυσθαι- δόναται;..- Καὶ ἄλλως δέ, [ΦΩΤ΄)
Ἔν τῷ νῦν. καιρῷ; ἐπιτέλεσον᾽ τὴν ἰσότητα. "Ev γὰρ
τῷ μέλλοντι πολλαπλασίονα ἀκολήψῃ. Καὶ πρόσκα!-
ρος μὲν d4- δόκοῦσα ζημία ( ἐν τῷ νῦν γὰρ καιρῷ,
φτ σὲ), διαεωνέζων᾽ δὲ. ὁ: ἄφατος πλοῦτος. « Καθὼς
γέγραπται; o» Δείξας ὅτι σὸ μόνον διδοῦσιν, ἀλλὰ καὶ
ἀντιλαμδάνονεϊ, -καὶ. 'μείζονά.- ἀντιλαμθάνουσι ( κἂν
1άρ εἶπεν, « “Ὅπως γένηται ἰσότης, » πρὸς δαψίλειαν
αὐτοὺς προτρέπων εἶπεν. Οὐχ ἔστι γὰρ ἴσον δοῦναι

si quod superfluum est, inquit,dederis,etiam quod:
superfluum est accipies : si abunde dederis, abundé
recipies. Si vero perfectam erga Deum libertatem:
conciliare cupis, tu quoque teipsum evacua, et ex:
eo etiam quod necessarium est tribnito. Siquidenf
ex parilitate est doni acceptio. « In presenti tem
pore. » In hoc, inquit, tempore. Nam in futuro'
nihil hujusmodi potest exhiberi. — Alio quoque'
modo. In presenti tempore perfice parilitatem, in-
futuro enim multiplicata accipies.Et temporarium!
quidem est quod videtur damnum : nam « In pre-
senti,inquit, tempore, » porro in péfpetu&ni parit

1018

GECUMENII TRICC/E EPISCOPI

1016

ineffabiles divitias. «Quemadmodum scriptum est.a À χρήματα, xai τὴν πρὸς Θεὸν παῤῥῃσίαν ἀντιλαδεῖν)͵

Postquam ostendit quod non solum dent, verum
etiam recipiant, imo majora recipiant (quanquam
enim dixit: « Ut flat parilitas, ad libertatem
illos exhortando dixit, siquidem quale non est
dare pecunias et recipere libertatem erga Deum):»
nuncid ex Veteri Testamento vult confirmare ;
quialicet non tradideritis, inquit, nihil amplius
erit vobis qni accumulatis. Quanquam enim illi a
vobis non accipiant,non propterea inferiores erunt:
Deus namque ipsos non despiciet, propter quem
pauperes sunt. Siquidem scribens ad illos: Direp-
tionem, inquit, facultatum vestrarum cum gaudio

νῦν £x τῆς μαρτυρίας τῆς παλαιᾶς θέλει: τοῦτο χατε.
σχευάσαι, ὅτι xv μὴ μεταδῶτε, οὐδὲν ὁμῖν ἔσται πλέον
συνάγουσι. Κἂν γὰρ μὴ λάδωσιν ἐχεῖνοι καρ’ ἡμῶν,
οὐ παρὰ τοῦτο ἐλαττωθήσονται. Οὐ γὰρ ἄν αὐτοὺς τι-
ριίδοι ὁ Θεὸς, δι’ 6v εἶσι πένητες. « Καὶ τὴν doma.
Ti» γὰρ τῶν ὑπαρχόντων ὑμῶν μετὰ χαρᾶς pos
ἐδέξασθε, » αὐτοῖς γράξζων λέγει. ᾿Ἐπαινετὸν μὲν
γὰρ τὸ ἐξ ἑαυτῶν ἄρξασθαι ποιεῖν, νουθετι θέντες
μόνον πρὸς τὸ θελῆσαι. Μεῖζον δὲ, τὸ χαὶ αὐτὸ τὸ
θελῆσαι ἐξ οἰχείας βλαστῆσαι γνώμης, xat αὐθαίρε.
τον ἐπιδείξασθαι. El οὖν τὸ μεῖζον, φησὶν, ἐπεδείξατι,
χαὶ τὸ ἔλαττον ἐπιτελέσατε.

accepistis 55. » Etenim laudabile quidem erat ex seipsis cepisse facere, cum solum admoniti fueris
ad volendum: majus; autem ipsam quoque voluntatem ex proprio animo natam esse, et ul
troneam voluntatem demonstrasse. Si ergo quod inajus est, inquit, exibuistis, etiam quod minu

est perflcite.

VIII, 16-18. Gratias autem Deo qui dedit eamdem ΒΒ Χάοις δὲ τῷ Θεῷ, τῷ διδόντι τὴν αὐτὴν σπουδὴν

sollicitudinem pro vobis in corde Titi, qui exhorta-
tionem acceperit ; quin potius, cum esset diligentior,
suapte sponte ad. vos profectus sit. Misimus autem
una cum ipso fratrem cujus laus est in Evangelio
per omnes Ecclesias.

Ut de eleemosyna disseruit quantum oportuit,
consequenter laudat eos qui ad hoc missi sunt,
ut dum omni carerent suspicione, magis ipsos in -
ducerent ut prompto animo conferrent. Dei autem
opus dicit,quod Titum ad hoc excitaverit : eo modo
auctoritatem et gravitatem addens contributioni :
nisi enim magnum ^?liquid esset, nequaquam ad
id excitatus ἃ Deo esset. « Qui exhortationem ac-
ceperit. » 668 Et unde, inquit, manifestum est
quod Deus Titum admonuerit ? Unde ? Quia exhor-
tationem quidem suscepit, hoc est, a me quidem
admonitus est, verum illud quoque intus ad hoc
impellebat. Ideo etiam factus diligentior quam er.
mea unius adhortatione fuisset, sua sponte pro-
fectus est, hoc est, ultro et sua promptitudine.
Considera autem sapientiam : et Dei opus esse dicit
adventum Titi,et seipsum exhortatum fuisse,et Tito
ne opus quidem fuisse exhortatione.

« Misimus autem una cum illo fratrem. »Multi
hunc Lucam fuisse dicunt propter conscriptum ab
ipso Evangelium : multi vero Barnabam. Siquidem
predicationem non scriptam aiunt dictam esse
Evangelium : idque sit verosimilius. Nam quae
post hec sequuntur Barnabe magis aptantur. «Cu-
jus laus est in Evangelio. » Non enim solum pre-
dicat, inquit, sed cum laude hoc facit. llla vero
laus non ad unum sed ad omnes pervenit Eccle-
sias. — Quare autem Titi quidem nomen expri-
mit, horum autem non ita ? Quia Titum noverant,
hos autem non noverant; et quia de his tanta
dicit, quanta ad commendationem tantum suffi
ciant ; idque facit volens eliam suspicionem effu-
gere, quod sibi vellet assumere pecunias. « Cujus
laus est in Evangelio.»Nam deest verbum ἐστί, est,

δὲ pebr. x, 34.

ὑπὲρ ὑμῶν ἐν τῇ καρδίᾳ Τίτου,δτι τὴν μὲν παράχλησιν
ἐδέξατο. Σπουδαιότερος δὲ ὑπάρχων αὐθαίρετος ἐξῆλθε
πρὸς ὑμᾶς. Συνεπέμψαμεν δὲ μετ᾽ αὐτοῦ τὸν ἀδελοὸν͵
οὔ ὁ ἔπαινος ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ διὰ πασῶν τῶν
Ἐχχλησιῶν.

Διαλεχθεὶς περὶ ἐλεημοσύνης ὅσα ἐχρῆν, λοιπὸν
ἐπαινεὶ τοὺς ἐπὶ τούτῳ ἀποσταλέντας, ἵνα ἀνύκοξτοι
γενόμενοι, μᾶλλον εἷς προθυμίαν αὐτοὺς συνεισενεγ»
χεῖν ἐνάγωσι. Θεοῦ δὲ λέγει ἔργον, τὸ διεγερϑῆνει
Τίτον εἰς τοῦτο, τούτῳ τῷ τρόπῳ ἀξιόπιστον ποιῶν
τὴν δόσιν. Ei γὰρ μὴ μέγα ἦν, οὐχ ἂν ἀπὸ Ow
πρὸς τοῦτο διηγέρθη. « Ὅτι τὴν μὲν παράχληδν
ἐδέξοτο. » Καὶ πόθεν δῆλον, φησὶν, Ov: ὁ θεὸς pe
ἐτρεψε τὸν Τίτον ; Πόθεν ; Ὅτι τὴν μὲν παράκλησιν

( ἐδέξατο, τουτέστι παρεκλήθη μὲν παρ᾽ ἐμοῦ, πλὴν πὶ

αὐτὸ οἴχοθεν ὥρμητο εἷς τοῦτο. Διὸ καὶ σπουδαιόπρε
ὑπάρχων τῆς παρ᾽ ἐμοῦ παραχλήσεως, αὐβραέρετις
ἐξῆλθε, τουτέστιν ἑχὼν, καὶ ἐξ οἰχείας προθυμίας. "Ops
δὲ σοφίαν" Καὶ τοῦ Θεοῦ λέγει ἔργον εἶναι τὴν ἔλευσσ
Τίτου, καὶ ἑαυτὸν παραχεχληχέναι, καὶ Τίτον μτᾶ
δεδεῖσθαι παραχλήσεως.

« Συνεπέμψαμεν δὲ μετ’ αὐτοῦ τὸν ἀδελφόν. «
Πολλοί φασι τὸν Λουχᾶν, διὰ τὸ σύνταγμα τοῦ
Εὐαγγελίου, πολλοὶ τὸν Βαρνάδαν. Καὶ γὰρ καὶ τὸ
ἄγραφον χάρυγμα, Εὐαγγέλιόν φασι κεχλῆσθαι. Ὁ
χαὶ μᾶλλον τὰ γὰῤ μετὰ ταῦτα, τῷ Βαρνάδᾳ ἁρμο-
διώτερα. « Οὗ ὁ ἔπαινος ἐν τῷ Εὐχγγελίῳ. » Οὐ pio
χηρύσσει μόνον, φησὶν, ἀλλὰ xai ἐπαινουμένως. Ὁ
δὲ ἔπαινος, οὐ παρ᾽ ἑνὸς, ἀλλὰ διὰ πασῶν τῶν
ἐχχλησιῶν ἦλθε, φησί, — [ΦΩΤ. Τίνος δὲ tex
τὸ μὲν ὄνομα Τίτου λέγει, τούτων δὲ οὐκ ἔτι; Ὅτι
τὸν μὲν Τίτον ἔδεσαν, τούτους δὲ ἐγνόουν. Καὶ ὅτι
τοσαῦτα λέγει περὶ αὐτῶν, ὅσα πρὸς σύστασιν ἤρχει
μόνον, xal τὸ φυγεῖν τὴν ὑπόνοιαν τοῦ σφετερισμοῦ
τῶν χρημάτων. « 05 ὁ ἔπαινος ἐν τῷ ἘΕὐαγγελίψ. »
Λείπει τὸ, ἔστιν, ὃ δεῖ ἐπινοίσαντας, χατὰ χοινοῦ
ἐξαχούειν καὶ ἐπὶ τῆς ἑξῆς. Οἷον, « Οὐ ὁ ἔκαινος

COMMENT. IN EPIST. I! AD CORINTH.

1018

ἐν τῷ Εὐχγγελίῳ ἐστίν.» Οὐ μόνον δὲ θχυμασίως A quod intellectum oportet et hic et in sequentibus

10171
xai ἐπαίνου ἀξίως εὑχγγελίζεναι καὶ κηρύσσει,
« ᾿Αλλὰ xal χειροτονηθείς ἐστιν,» ἀντὶ τοῦ, ἀλλὰ

xai χεχειροτονημένος ἐστίν. Ὑπὸ τίνων ; ὑπὸ τῶν
᾿Εχχλησιῶν, Εἷς τί ; εἷς τὸ εἶναι συνέχδημος ἡμῶν
ἐν τῷ χηρύγματι. Elta οὐ μόνον ἐν τῷ γχηρύγματι
χεχειροτονημένος ἐστὶ (δεῖ γὰ0 ἀπὸ κοινοῦ xal

᾿ *ó, « Οὐ μόνον,» ἐχλαδεῖν), ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ χάριτι

ταύτῃ, xal ἑξῆς, τουτέστιν, ὅτι χεχειοοτονημένος
ἐστὶν ὥσπερ εἰς τὸ συνέχδημος ἡμῶν εἶναι xai
κηρύσσειν τὸ “Εὐαγγέλιον, οὕτω xal τὸ διακονεῖν
τῇ ἐλεημοσύνῃ. Διὰ τοῦτο ἄρα xal ἀπέσταλται νῦν
ἐπὶ τῇ τοιαύτῃ ὑποθέσει. Οἷον ἄνωθεν, φησὶν, εἷς
τοῦτο χεχειροτόνηται ὑπὸ τῶν ἐχχλησιῶν, xal οὐ
νῦν ὑφ᾽ ἡμῶν αὐτοσχεδιάζεται, ἀλλὰ χειροτονηθεὶς,

συνέχδημος ἡμῶν συνεχειροτονήθη xzl ἐν ταύτῃ Β

τῷ διαχονουμένῃ χάριτι λειτουργεῖν χαὶ ὑπηρε-
«εἶν.

Οὐ μόνον δὲ, ἀλλὰ xal χειροτανηθεὶς ὑπὸ τῶν

Ἐχχλησιῶν συνέαδημος ἡμῶν, σὺν τῇ χάριτι
ταύτῃ τῇ διαχονουμένῃ ὑφ’ ἡμῶν, πρὸς τὴν
αὐτοῦ τοῦ Κυρίου δόξαν χαὶ προθυμίαν ἡμῶν,

στελλόμενοι τοῦτο, μή τις ἡμᾶς μωμήσηται ἐν
τῷ ἀδρότητι ταύτῃ τῇ διαχονουμένῃ ὑτ᾽ ἣμῶν,
προνοούμενοι καλὰ, οὗ μόνον ἐνώπιον Κυρίου, ἀλλὰ
xai ἐνώπιον ἀνθρώπων.

Οὐ μόνον δὲ, φησὶν, εὐαγγελιζόμενος εὐδοχιμεῖ,
ἀλλὰ χαὶ διὸ ἐχειροτονήθη ὑπὸ τῶν ᾿Εχχλησιῶν.
« Συνέχδημος ἡμῶν.» Εἶπα xai ix τῆς τῶν ᾿ἔχχλη-
σιῶν χειροτονίας xai χρίσεως σεμνύνει τὸν Βαρνάδαν.
Οὐ γὰρ μόνον εὐαγγελιζόμενος εὐδοκιμεῖ, φησὶν,
ἀλλὰ xal χεχειροτόνηται ὑπὸ τῶν ᾿Εχχλησιῶν, εἶναι
ἡ μῶν συνέχδημος ἐν τῷ χηρύγματι. Ὃ δὲ ἐν τούτῳ
χοινωνὸς, χοινωνεῖ δηλονότι xal τῶν πειρασμῶν
καὶ τῶν κινδύνων τῷ αύλῳ. Καὶ οὐ μόνον, φησὶ,
συνέχδημος ἡμῶν χεχειροτόνηται, ἀλλὰ xal ἐν τῇ
χάριτι ταύτῃ κεχειροτόνηται, τῇ διαχονουμένῃ ὑφ᾽
ἡμῶν, τουτέστιν, ἐπὶ τῷ ὑποδέξασθαι τὰ τῆς ἐλεη-
pocóvne χρήματα. Δύναται δὲ ταῦτα xai εἰς τὸν
Λουχᾶν νοηθῆναι. « Πρὸς τὴν τοῦ Κυρίου δόξαν. »
Τοιοῦτος δέ ἐστι, φησὶν, ὁ xai ἐπὶ τῷ τὰ χρήματα
ὁποδέξασθαι παρ᾽ ἡμῶν ὑπὸ τῶν ᾿Εχχλησιῶν χειρο-
τονηθεὶς, ἵνα ἐξ ὧν πράττει, καὶ ὁ Χριστὸς δοξάζη-
ται, καὶ ὑμεῖς προθυμότεροι μᾶλλον εἰς τὴν εἴσφο-
pv γένησθε, « Στελλόμενοι τοῦτο. » Περιστελλόμενοι,
ἀσφαλιζόμενοι εἰς τοῦτο, « Μή τις ἡμᾶς μωμήσηται. »
Διὰ τοῦτο δὲ, φησὶ, τοιούτους ἐπέμψαμεν, εὐλαθδού-
pevot xal φυλαττόμενοι μή τις πονηρὰν ὑποψίαν
σχοίη xa0' ἡμῶν, ὡς νοσφιζομένων τὰ χρήματα.
« Ἔν τῇ ἀδρότητι, φησὶ, ταύτῃ τῇ διακονουμένῃ
ὑφ᾽ ἡμῶν. » Τουτέστι διὰ τὸ εἶναι ἀδρὰν xxi. πλου -
σίαν τὴν εἰσφορὰν τὴν μέλλουσαν γίνεσθαι ὑφ᾽ ὑμῶν,
Καὶ γὰρ τὸ τῶν χρημάτων πλῆθος ἱχανὸν τοῖς
πονηροῖς καχὴν ὑπόνοιαν ἐμδαλεῖν περὶ ἡμῶν, εἰ
μὴ οὕτως ἐπιλέχτους πρὸς τὴν ὑποδοχὴν αὐτῶν ἦμεν
πεπομφότες. Οὐχ εἶπε δὲ, Μὴ ὑμεὶς σχανδαλισθῆτε
περὶ ἡμῶν, ἵνα μὴ πλήξῃ αὐτοὺς, ἀλλὰ, « Μή τις.»

D

& commnni sensu subaudire. Ut sit sensus : « Cu-
jus laus est in Evangelio : » Non solum admirando
modo et laude digno annuntiat ac praedicat Evan-
gelium : « Verum etiam designatus est. » ἃ quibus
autem fuit designatus? ab Ecclesiis,inquit,at quid?
Ut esset comes peregrinationis nostrae in przdica-
tione. Deinde non solum in praedicatione designa-
tus fuit nam oportet quoque a communi senten-
tia intelligere, « Non solum, » verum etiam in
gratia hac, et ceetera. Hoc est, quod sicut designa-
tus est ad hoc, ut comes esset peregrinationis no-
stre et preedicaret Evangelium, ita quoque αἱ ad
eleemosynam minister esset. Propter hoc sane
nunc etiam missus est tali proposito. Antea, in-
quit, ad hoc designatus est ab Ecclesiis, et non
nunc ἃ nobis ex tempore assumitur: sed designa-
tus comes nostre peregrinalionis, simul etiam ἀ 6"
signatus est, αἱ obsequeretur ac subserviret ad
hanc gratiam qua administratur.

66 4 VIII,19 21.« Necid solum,verum etiam desi-
« gnatus est ac Ecclesiis comes peregrinationis nos-
« tra,una cum hac gratia qux: administratur ἃ nobis
« ad ejusdem Domini gloriam, et animi vestri
« promplitudinem : contrahentes hoc ne quis nos
« carpat in hac exuberantia quo administratur a
« nobis, procurantes honesta non tantum coram
« Domino, sed etiam coram hominibus. »

Non solum, inquit, predicando Evangelium lau.
dem promeretur,verum etiam quia designatus est ab
Ecclesiis. « Comes peregrinationis nostra. » Deinde
ex ecclesiarum quoque designatione et judicio
Barnabam venerandum facit. Non enim ex sola,
inquit, Evangelii preedicatione laudem promeretur,
sed etiam designatus est ab Ecclesiis ut esset no-
bis comes peregrinationis in praedicando. Qui au-
tem in hoc particeps est, sane etiam socius ac
particeps est Paulo in afflictionibus ac periculis.
Nec solum, inquit, comes nostre peregrinationis
designatus est, sed in hac quoque gratia designatus
est qua administratur ἃ nobis, hoc est, ad susci-
piendum eleemosyna pecunias. Possunt etiam heec
de Luca intelligi. « Ad Domini gloriam. » Talis est
autem is qui ab ecclesiis designatus est ad susci-
piendas a vobis pecunias, ut ex his qus agit et
Christus glorificetur, et vos promptiores polius ad
collationem efficiamini. « Contrahentes hoc.
Coartantes, e£ in hoc munientes. » Ne quis nos
carpat. « Propterea, inquit, tales misimus, veriti
et observantes ne quis pravam adversum nos ha-
beat suspicionem, tanquam pecuniam nobis su-
mere velinius. « In hac exuberantia quo admi-
nistratur a nobis. » Hoc est, eo quod exuberans et
abuudans futura sit contributio vestra. Etenim
abundans pecuniarum multitudo posset pravis ve-
risimilem injicere suspicionem de nobis, nisi adeo
electos ad illarum susceptionem misissemus. Non
dixitautem : Ne vos offendiculum patiamini de
nobis, ne ipsos morderet, sed, « Ne'quis. » — « Pro-

-

»

1019

dixit: Cum mihi de bono opere conscius sim, ge-
mat quantum velit qui aliquid suspicatur mali.Sed
quid ? Propterea, inquit, ad securitatem hanc et
diligentiam deveni, 668 quoniam procuramus
honesta, hoc est, bene audire, non solum coram
Deo, sed etiam coram hominibus. Nam quanto
sunt nonnulli imbecillius affecti,eo magis necesse
est ut nos ipsos demittamus.

VIIT, 22-24. « Misimus autem una cum illis fra-
« trem nostrum, quem probavimus in multis ssepe-
« numero diligentem.nunc aurem multo diligentio-
« rem ob multam fiduciam quam habet ergo vos ;
« sive pro Tito, socius meus est et adjutor erga vos,
« sive pro aliis, fratres nostri sunt et lega'i Ecolesia-

OECUMENII! TRICOJE EPISCOPI W
curantes honests. » Vide quo se demittat. Non À — « Προνοούμενοι χαλέ, «

"Opa συγκατέδι
Οὐχ εἶπε, τοῦ συνειδότος μου ὄντος ὀρθοῦ, olus!
6 ὑπονοῶν τι ᾿χαχόν. ᾿Αλλὰ τί; Διὰ τοῦτο, $i
εἰς τὴν ἀσφάλειαν xal τὴν ἀχρίδειαν ταύτην P)
ἐπειδὴ προνοοῦμεν χαλὰ, τουτέστι, καλῶς ix
οὐ μόνον ἔμπροσθεν Θεοῦ, ἀλλὰ xai ἀνθρω:
Ὅσῳ vào τινες ἀσθενέστερον διᾶχεινται, m
ἀνάγχη aoyxaxaOalveiw ἡμᾶς.

Συνεπέμψαμεν δὲ αὐτοῖς τὸν ἀδελφὸν d,
ὃν ἐδοχιμάσαμεν ἐν πολλοῖς πολλάκις σπουὶ
ὄντα, δὲ πολὺ σπουδαιότερον πεποιβ
πολλῇ τῇ εἷς ὑμᾶς. Εἴτε ὑπὲρ Τίτου, xom
ἐμὸς καὶ εἰς ὑμᾶς συνεργός. Εἴτε ἀδελφοὶ ὑ;
ἀπόστολοι Ἐχχλησιῶν, δόξα Χριστοῦ. Τὴν

4
vovt

« rum, gloria Christi. Proinde documentum chari- p ἔνδειξιν τῆς ἀγάπης ὑμῶν, xal ἡμῶν xz

« tatis vestra, et nostre de vobis gloriationis in
« eos demonstrate ad respectum Ecclesiarum. »
Ecce et tertium adjunxit, eumque non sine en-
comio. « Quem probavimus. » Extollit a sua pro-
batione virum. Est autem laudis intensio quod
ait : In multis et sepenumero. -- Ob multam fidu-
ciam. » Confisus quod ad vos veniens non frustra -
bitur intento, diligentior adhuc factus est quam
antea fuerit. « Sive pro Tito. » Quandoquidem il-
lorum virtutem ostendit, deinceps propter ipsos
exhortatur, et in ipsa exhortatione laudat eos, et
ait: Sive pro Tito aliquid dicere oporteat, hiec
. posum dicere quod socius mihi est, οἱ adjütor

meus et erga vos et ad vestram saluterh üc fidem;

Est autem eximia laus. Sive pro aliis aliquid dicere
oporteat : hec habeo que dicam quod sunt fratres
nostri, legati Ecclesiarum, ex electione videlicet.
« Gloria Christi. » A sua, inquit, conversatione
gloriam Christo conciliant. « Ut videntes, inquit,
vestra bona opera glorificent Patrem vestrum qui
incolis est 5*,» — «Proinde documentum charitatis
vestra. » Documentum hoc, est, demonstrationem,
argumentum, ostensionem. Demonstrationem, in-
quit, dilectionis qua me diligitis, et gloriationis
qua de vobis gloriamur, in illos ostendite, quod
non temere ac frustra de vobis glorier, ac si dicat:
Si vultis ostendere quod vos quidem me diligitis,
ego autem merito de vobis glorior, hos diligite,
his benevolentiam exhibete « Ad respectum Eccle-
siarum, » Hoc est, etiam ad honorem Ecclesiarum
qu: ipsos miserunt. 666 Nam si eos honoraveri-
tis, Ecclesias quie eos miserunt honorastis. Non
dixit autem Hominum, sed Ecclesiarum, magis
venerandum reddens sermonem, et qui refelli
nequeat.

IX, 1-2. « Siquidem de subministratione qus flat
« in sanctos, supervacuum est mihi scribere vobis.
« Novi enimi promptitudinem animi vestri,qua de
« vobis glorior apud Macedones, quod Achaia pa-
« rata sit ab anno superiore, et vestri emulatio
« provocavit complures.

δὲ Matth. v, 16.

ὑπὲρ ὑμῶν, εἰς αὐτοὺς ἐνδείξασθε xal εἰς πρόσι
τῶν Ἐχχλησιῶν.

Ἰδοὺ καὶ ἕτερον προσέθηχε, καὶ τοῦτον μετ'
χωμίου. « Ὅν ἐδοχιμάταμεν. » Ἐπαίρει ἐχ
αὐτοῦ δοχιμασίας τὸν ἄνδρα. ᾿Επίτασις δὲ im
τὸ, « Ἐν πολλοῖς χαὶ πολλάκις. » Πεποιθήσει τὸ
“Ἐπειδὴ, φησὶ, θαῤῥεὶ ὡς οὐχ ἀποτεύξεται iJ
νος πρὸς ὑμᾶς, σπουδαιότερος οὗ ἦν γεγέν
« Εἴτε ὑπὲρ Ῥίτου. » ᾿Επειδὴ ἀπέδειξεν αὑτῶν
ἀρετὴν, παραχαλεῖ λοιπὸν δι αὐτοὺς, καὶ ἐν
τῇ παραχλύσει ἐγχωμιᾶζει αὐτοὺς, xal φησιν'
ὑπὲρ Τίτου δεῖ, φησὶ, τὶ εἰπεῖν, ταῦτα ἔχω λὲ
2d κοινωνός ἔστιν ieu καὶ pps μου εἰς ἢ ἢ
ἔπαινος, tt φησὶν &
ταῦτα bs e Sci εἰσὶν v diet L/ μῶν, ἀπός
Ἐβχχλησιῶν, ἐξ ἐπιλογῆς δηλονότι, « Δόξα Xets
ἘΞ ὧν, φησὶ, πολιτεύονταί, δόξαν προξενοῦσι X»
“να Ὑὰρ, φησὶ, θεωροῦντες ὑμῶν ΄ τὰ xaAà
δοξάσωσι τὸν Πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς có;
« Τὴν οὖν ἔνδειξιν τῆς ἀγάπης ὑμῶν. » "EV
τουτέστιν, ἀπόδειξιν, ἔλεγχον, ἐπίδειξιν. “Τὴν
δειξιν, φησὶν, ἧς με ἀγαπᾶτε “ἀγάπης, xai τῆς
χήσεως ἧς καυχώμεθα ᾿ ὑπὲρ ὑμῶν, ᾿εἰς a
ἐπιδείξασθε. "Ort, φησὶν, οὐχ εἰκῆ ὑπερ -δμῶν
χῶμαι, ὡς εἰ ἔλεγεν" Εἰ θέλείε δεῖξαι, ὡς Opst
ἀγαπᾶτί pt, ἐγὼ δὲ δικαίως ὑπὲρ᾽ b yov xz»)
τούτους ἀγαπήσατε, τούτοις Évvotav ἐπ'δεῖ
« Εἷς πρόσωπον τῶν Ἐχχληπιῶν "» -Τουτέστ
εἰς τιμὴν νῶν ἀποστειλασὼν αὐτοὺς "ExxAr

D "ἂν q3p τούτους τιμήσητε, τὰς ἀποστειλάσας 'E

σίας ἐτιμήσατε. Οὐ λέγει δὲ ἀνθρώπων, ἀλλ’ E;
σιῶν, σεμνότερον ἅμα καὶ ἀπαραίτητον ποιῶν
λόγον.

Περὶ μὲν τῆς διακονίας τῆς εἴς τοὺς d
περισσόν μοί ἐστι τὸ γράφειν ὑμῖν. Οἴδα γὰ;
προθυμίαν ὑμῶν, ἣν ὑπὲρ ὑμῶν καυχῶμαι ἢ
δόσιν, ὅτι "Ayala παρεσχεύασται ἀπὸ πέρυσι,
ἐξ ὑμῶν ζῆλος, ἠρέθισε τοὺς πλείονας.

1021

« Ἱερὶ μὴν γὰρ τῆς διαχονίας.» Διαχονίας, ἐλεημο- A

σύνης. Περὶ ταύτης τοιγαροῦν τῆς ἐλεημοσύνης,
κολλά τε εἰπὼν, xal πολλά λέγειν θέλων, νῦν φησι"

« Περιττόν μοί ἐστι τὸ γράφειν ὑμῖν,» τοῦτο λέ-

γων, ὥστε μᾶλλον αὐτοὺς ἐπισπάσασθαι. Αὐσχύνε-
ται γάρ ἄνθρωπος τοιαύτην δόξαν ἔχων ὡς μήτε
δεῖσθαι συμθουλῆς, ἐλάττων φανῆναι τῆς ἰδίας ὑπο-
λέψεως. Οἵδα γάρ τὴν προθυμίαν ὑμῶν. Θαῤῥοῦντος
μὲν τὸ πεπεῖσθαι" τὸ δὲ xal εἰς ἑτέρους χαυχᾶσθαι,
πολὺ πλέον. « Ὅτι 'Ayala. » Τοῦτο, φησὶν, ἐχαυ-
χώμην πρὸς Μαχεδόνας, ὅτι οὐ μόνον ἡ Κόρινθος,
ἀλλὰ xai πᾶσα ἡ ᾿Αχσία, πρὸς τὴν ἐ!εημοσύνην
παρεσχεύασται. ᾿Ἐπαρχία δέ τίς ἐστιν ἡ "Ayala, bo
ἣν ἡ Κόρινθος. Οὐχ εἶπε δὲ, ὅτι Εἰσφέρει, ἢ, Συλλέ-
ει, ἀλλά, « [Ἰαρεσχεύχσται, » τουτέστιν, ἐτοίμη
ἐστὶ, πεπλήρωχε τὸ πᾶν, λοιπὸν τοὺς διαχονησομέ-
γοὺυς περιμένει. « Καὶ ὁ ἐξ ὑμῶν ζῆλος. » "Evt γὰρ
καὶ ἐπὶ Χριστῷ ζῆλος. Εἰ οὖν ὑμεῖς γεγόνατε xal
«oic ἄλλοις πρόξενοι συνεισφορᾶς, πῶς οὐχ ἄτοπον
ὃμᾶς στερῆσαι ; « ᾿Ηρέθισε τοὺς πλείονας. » Καί-
«ot περὶ Μακεδόνων εἴρηχεν, ὅτι αὐθαίρετοι καὶ
μετὰ σπουδῆς ἦλθον εἰς τοῦτο, Πῶς οὖν νῦν φησιν
ὅτι, « Ὃ ἐξ ὁμῶν ζῆλος ἠρέθισεν αὐτούς ; . ᾿Ἠρέ-
θισε τοὺς πλείονας οὐ πάντας. Ἔπειτα τὸ αὐθρχίρε-
τον, οὕτως νόει, ὅτι Οὐ συνεδουλεύσαμεν, οὔτε προ-
ετρεψάμεθα αὐτοὺς, ἀλλ᾽ ὑμᾶς ἐπῃνέσαμεν ὡς παρ-
εσχευασμένους ἀπὸ πέρυσι, xai τοῦτο ἤρχεσεν εἰς τὸ

διεγεῖραι αὐτούς.

ἜἜπεμψα δὲ τοὺς ἀδελφοὺς, (vx μὴ τὸ χαύ-
χημα Zu&w τὸ ὑπὲρ ὑμῶν χενωθῇ ἐν τῷ μέρει
τούτῳ, ἵνα χαθὼς ἔλεγον παρεσχευασμένοι ἧτε,
μή πως ἐὰν ἔλθωτι σὺν ἐμοὶ Μαχεδόνες, καὶ εὕ-
ρωσιν ὁμᾶς ἀπαρχσχευάστου, χαταισχυνθῶμεν ἡμεῖς,
ἵνα μὴ λέγωμεν, ὁμεῖς, ἐν τῇ ὑποστάσει ταύτης τῆς
χαυχήσεως. ᾿Αναγκαῖον οὖν ἠγησάμην παραχαλέσαι
τοὺς ἀδελφοὺς, ἵνα προέλθωσιν εἰς ὑμᾶς, καὶ
προχαταρίσωσι τὴν προχαττγγελμένην εὐλογίαν ὑμῶν
ταύτην, ἑτοίμην εἶναι, οὕτως, ὡς εὐλογίαν καὶ μὴ ὡς
πλεονεξίαν.

Ὅρα τὴν χηδεμονίαν τοῦ Παύλου: Ἔπεμψα, φη-
σὶν, αὐτοὺς, ᾧα μὴ ματαιωθῇ τὸ καύχημα ἡμῶν,
καὶ ψεῦσται εὐρεθῶμεν, εἰπόντες ὅτι παρεσχευασμέ-
νοι ἐστὲ, « Ἐν τῷ μέρει τούτῳ, » τουτέστι, τῆς

ἐλεημοσύνης. ᾿Επειδὴ γὰρ εἶπεν, « ἵνα μὴ κενωθῇ τὸ ἢ

καύχημα ἡμῶν, » ἄχρι τῆς ἐλεημοσύνης αὐτὸ περι-
ἰχλεισεν. « "Iva χαθὼς ἔλεγον. » Μαχεδόσι v2. τοῦτο
ἔλεγεν, ὅτι ᾿Αχαὶϊα παρεσχεύασται ἀπὸ πέρυσι. « MY
πὼς ἐὰν ἔλθωσι σὺν ἐμοί. » ᾿Απὸ ἀνθρωπίνων
λογισμῶν xal λόγων αὐτοὺς προτρέπει, ἀσθενέστε-
pov διακειμένους. « Μή πως, φησὶν, εἶκός ἐστιν
αὐτοὺς μετ᾽ ἐμοῦ ἐλθεῖν. » — « Καὶ εὕρωσιν ὑμᾶς. »
Κολάζει τὸν λόγον. Ἡμεῖς καταισχυνθῶμεν, ὡς
εἰνῇ καυχώμενοι. " Iva, φησὶν, εὐφημότερον λέγοντες,
μὴ εἐἔἴπωμεν ὁμᾶς καταισχύνεσθαι. Εἰ μὴ ὅτι τῶν
δύο ἦν αἰσχύνη, τῶν μὲν ὡς ὑστερούντων, τοῦ δὲ ὡς
ψεῦδος χαυχωμένου,. Ἐν τῇ ὑποστάσει, φησὶ, ταύ-
«ης τῆς καυχήσεως, ὡς εἰ εἴπεν. Οὐχ ἀλλαχοῦ χατ-

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

1022

« De subministratione, » puta eleernosyne. Cum
igitur multa de hac eleemosyna dixerit, ac multa
preterea dicere velit, nunc ait : « Supervacuum
est mihi scribere vobis ; » hoc dicens ut ipsos ma-
gis attrahat ; pudet enim hominem de quo hujus-
modi habetur opinio quod ne consilio quidem opus
habent, si inferior appareat sui opinione. Novi
enim promptitudinem animi vestri. Confidentis
quidem est persuasumesse: porro etiam erga alios
gloriari multo amplius. « Quod Achaia. » Hc,
inquit, gloriatio mea est apud Macedones, quod
non sola Corinthus, verum etiam tota Achaia
ad eleemosynam parata sit. Est autem Achaia pro-
vincia quedam in qua sita est Corinthus. Non
dixit autem Confert, aut Colligit sed « Parata est,»
hoc est, prompta est, et jam omne negotium ex-
plevit, ac solum eos exspectat qui ministraturi
sunt. « Et vestri c&mulatio. » Contingit enim et
propter Christum sumi emulationem. Si igitur vos
aliis quoque oblationes conciliastis, annon absur-
dum foret si vos ipsi deessetis vestro officio ?
« Provocavit plurimos. » Atqui de Macedonibus
dixit quod ultronei et suo studio ad hoc venerant:
quomodo ergo nunc ait: « Vestra emulatio provo-
cavit ipsos ? » Provocavit sane complures, at non
omnes.Preeterea spontaneum studium ita intellige,
quasi dicat: Non suasimus neque adhortatisumus
ipsos, sed vos collaudavimus quod ab anno supe-
riore parati sitis, idque satis fuit ad excitandum
ipsos.

ΙΧ, 3-5. « Misi tamen hos fratres,ne glorianostra
« qua glorior de vobis, inanis flat in hac parte ut
« quemadmodum dixi parati sitis: ne quo pacto
« fiat, ut si venerint mecum Macedones et offende-
« rint vos imparatos, 68? nos pudore suffunda-
« mur, ut ne dicamus vos, in hoc argumento glo-
« riationis. Proinde necessarium arbitratus sum
« adhortari fratres, ut prius accederent ad vos, et
« pripararent jamante promissam benedictionem
« vestram, ut ea sit in promptu, sic tanquam be-
« nedictio et non tanquam avaritia. »

Considera Pauli providentiam. Misi, inquit, il-
los, ne vana fiat gloriatio nostra, et mendaces in-
veniamur qui vos preparatos esse dixerimus. «In
hac parte. » Nempe eleemosyne. Quoniam enim
dixerat: Neinanis fiat gloriatio nostra hoc, in elee-
mosyna duntaxat conclusit. « Ut. quemadmodum
dixi. » Nam hoc Macedonibus dixerat. Achaia pa-
rata est ab anno superiori. « Ne quo pacto flat ut
si venerint mecum. » Ab humanis cogitationibusac
rationibusipsos exhortatur, quod infirmiores adhuc
sint.« Ne quo, inquit, pacto flat. » Est enim veri-
simile ipsos mecum venturos. « Nos pudore suf-
fundamur. » Qui temere gloriati simus. « Ut ne
dicamus vos. » Deindecorrigit sermonem,ut melius,
inquit, ominantes non dicamus vos pudefieri. Nisi
amborum potius esset pudor: horum quidem, ut
qui suo deessent officio ; ipsius vero, ut qui falso
gloriatus esset. In hoc argumentosive materia hac,

1025

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

1036

πλημμελήματα. « Μίνει εἷς τὸν αἰῶνα. » Οὐδὲ ποτε αὶ significativum est exuberantie. « Justitia ejus. »

γάρ σδίννυται.

'O δὲ ἐπιχοριγῶν σπέρμα τῷ σπείροντι xal
ἄρτον εἷς βρῶτιν, χορηγήσαι γαὶ πληθύναι
τὸν σπόρον ὑμῶν, καὶ αὐξήσαι τὰ γεννήματα

τῆς διχαιοσύνης ὑμῶν, ἐν παντὶ πλουτιζόμενοι,
εἰς πᾶσαν ἀπλότητα, ἥτις κατεργάζεται δι᾽
ἡμῶν εὐχασιστίαν τῷ Θεῷ. Ὅτι ἡ διαχονία τῆς
λειτουργίας ταύτης, οὐ μόνον ἐστὶ προσαναπλη-
ροῦσα τὰ ὑστερήματχ' τῶν ἀγίων, ἀλλὰ καὶ
περισσεύουσα διὰ πολλῶν εὐχαριστιῶν τῷ Θεῷ,
διὰ τῆς δοχιμῆς τῆς διαχονίας ταύτης δοξά-
ζοντες τὸν Θεὸν, ἐπὶ τῇ ὑποταγῇ τῆς ὁμολογίας
ὁμῶν εἰς τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ.

Ἐν εὐχῆς τάξει αἰνίττεται τὸ μὴ δεῖν δειλιᾷν, μὴ
πως δούς τις πολλὰ, αὐτὸς ἐνδεὴς εὑρεθῇ. Ὁ γὰρ
σπέρμα χορηγῶν Θεὸς τῷ τὸν αἰσθητὸν σπόρον
σπείροντι, xa! τὸ σῶμα τρέφων ἄρτῳ, πῶς ἂν ἀμὲ-
λήσειε τοῦ τὸν πνευματικὸν σπείροντος σπόρον :
« χορηγήσαι χαὶ πληθύναι. » Χορηγήσειεν ὑμῖν τὰ
σαρχιχὰ δαψιλῶς, ἕνα πληθυνθῇ xal ἡ ἐλεημοσύνη
ὑμῶν. Ταύτην γὰρ νῦν σπόρον φησί. « Καὶ αὐξή-
σαι τὰ γεννήματα.» Ἔχ γὰρ τοῦ τῆς ἐλεημοσύνης
σπόρου, αὔξει διχαιοσύνης γεννήματα. Τοοπιχῶς δὲ
oÀa εἶπεν. « Ἥτις χχτεργάζεται δι᾽ ἡμῶν. e. El
ταύτην, φησὶ, τὴν ἀπλότητα xai δαῳίλειαν πλουτι-
σθείητε, ἥτις χατεργάζεται δι᾽ ἡμῶν εὐχαριστίαν
τῷ θεῷ, Τί δὲ τὸ xal τοὺς ἄλλους παρασχευάζον εὐὖ-
χαριστεῖν τῷ Θεῷ, ὑπὲρ, Ov xal ὑμεῖς κεχτήμεθα ; 3d)
εὐποιία δηλονότι. ΠΟλουτίσασθε οὖν εἰς εὐποιίαν,
Τοῦτο γὰρ καὶ τοὺς λαμδάνοντας ἡμᾶς εὐχαριστεῖν
ποιήσει θεῷ. «Ὅτι dj διακονία, » Τουτέστιν dj φιλοτιμία
xai ἡ εἰσφορὰ τῶν χρημάτων τούτων, xal dj λειτουρ-
γία 3, πνευματικὴ ἣ διαχονουμέντ͵ ὑφ᾽ ἡμῶν. « Οὐ μὸ-
vov ἐστὶ προσαναπληροῦσα. « Οὐ μόνον, φησὶ, τοῦτο
χαλορθοῖ, τὸ ἀναπληροῦν τὰ ὑστερήματα xai τὴν
ἔνδειαν τῶν ἀγίων, ἀλλὰ καὶ περισσεύειν ποιεὶ τὴν
εἰς Θεὸν εὐχαριστίαν, τὸ διὰ πολλῶν προφέρεσθαι,
Otov δὲ ἐστι καὶ τρέφειν πενομένους, καὶ εὐχαρι-
στεῖσθαι παρασκευάζει; Θεόν. Τὰ x35 δύο, τῶν
ἅγαν ἐπαινουμένων. Περισσεύει δὲ, φησὶ, διὰ τῆς
δοκιμῆς τῆς διαχονίας ταύτης, τουτέστι τῆς δοχίμου,
καὶ πείρᾳ τὴν χρηστότητα δειξάσης ἐλεημοσύνης,
ἣν ἡμεῖς διαχονοῦμεν ὁ ἶν, φησίν. « ᾿Αλλὰ χαὶ πε-
ρισσεύουσα. » Πῶς δὲ περισσεύει dj εὐχαριστία τῷ
Θεῷ ; Πῶς ; ὅτι δοξάζοντές εἶσιν οἱ ἅγιοι τὸν Θεόν.
Οὐ μόνον ὅτι ἐλύθη αὐτοῖς διὰ τῆς ἐλεημοσύνης ἡ
ἔνδεια, ἀλλὰ xai ὅτι ὑποτεταγμένοι ἐστὲ, φησὶ, τῇ
ὁμολογίᾳ τοῦ Ἐὐχγγελίου. Δεῖγμα γὰρ τοῦ ὅποτε-
τάχθαι τοῖς ἐὐαγγελικοῖς προστάγμασί, τὸ εὖ ποιεῖν,
Πλεῖστα γὰρ περὶ ἐλεημοσύνης ὁ Κύριος διελέχθη.

Nam justos eleemosyna facit ", delicta in modum
ignis purificans. « Manet in seculum. » Nunquam
enim exstinguitur.

IX, 10-13. Porro qui suppeditat. semen seminanti
et panem in cibum, is suppeditet ac multiplicet 669
sementem vestram, et augeat fructum justitize vestra
ut in omnibus locupletemini in omnem sinceri-
talem quz per nos effecit μὲ gratiz agantur Deo.
Nam functio ejus. ministerii non. solum supplet ea
qua& desunt sanctis, verum etiam exuberat in hoc
quod per multos grati» agantur Deo, qui per pro-
batum hoc ministerium glorificant Deum, super. obe-
dientia confessionis vestre in Evangelium Christi.

In orationis ordine indicat non oportere me-
tuere, ne quomodo is qui multa tribuit, indigere
inveniatur. Nam qui semen, id est, sensibilem se-
mentem suppeditat seminanti, nempe Deus qui
etiam corpus pane nutrit, quomodo eum posset
negligere qui spiritualem facit sementem. « Is sup-
peditet ac multiplicet. » Poterit et carnalia vestra
abunde suppeditare, adeo ut etiam multiplicetur
eleemosyna vestra, hanc enim dicit nunc semen-
tem : « Et augeat fructum. » Nam ex eleemosyneg
semente augebit et crescere faciet fructus justitia.
Omnia autem figurative dixit. « Qui per nos effi-
cit. » In hanc, inquit, sinceritatem et opulentiam
ditescalis, que per nos efficit ut gratis agantur
Deo. Quid est autem quod efficit ut alii quoque

C gratias agant Deo pro his qua et nos nacti sumus ?

beneficentia videlicet : ditescite igitur beneflcen-
tia. Id namque etiam nos qui accipimus faciet Deo
gratias agere. « Nam functio hujus ministerii.» Hoc
est, liberalitas et collatio harum pecuniarum, ae
spirituale ministerium quod a nobis subministra-
tur. « Non solum supplet. » Non solum hoc, inquit,
assequitur ut expleat ea qua desunt, sive indigen-
tiam sanctorum, verum etiam exuberare facit gra-
tiarum actionem erga Deum, quod per multos offe-
ratur. Hoc autem est quod et pauperes alantur, et
efficere ut gratise agantur Deo. Nam heec duo inter
ea sunt qur admodum collaudantur. Exuberat au-
tem, dicit, per probatum hoc ministerium, id est,
per comprobatam eleemosynam, et quo experi-

p mento utilitatem ostenderit, quam nos vobis mi-

nistramus, inquit. « Verum etiam exuberat. » Quo
autem pacto exuberat gratiarum actio erga Deum ?
Quo pacto?Quia sancti Deum glorificant, non solum
quod per eleemosynam ablata sitab ipsis indigen-
tia, 640 verum etiam quod Evangelii confessioni
subjecti sitis. Argumentem enim quod subject

sitis jussionibus evangelicis est ipsa beneflcentia. Nam circa eleemosynam Dominus plurima disseruit.

Καὶ ἀπλότητι τῆς χοινωνίας εἰς αὑτοὺς xal εἷς
πάντας, xal αὑτῶν δεήσει ὁπὲρ ὑπὲρ ὑμῶν, ἐπιπο-
θούντων ὑμᾶς διὰ τὴν ὑπερδάλλουσαν χάριν τοῦ

V! Eccli. m, 33.

IX, 13-15. Et sinceritatem communicationis erga
ipsos et erga. omnes, etiam precatione illorum pro
vobis : qui desiderant vos propter. eminentem Dei gra-

1027

QECUMENII TRICC/E EPISCOPI

1028

tiam in vobis. Gratia autem Deo super inenarrabili A Θεοῦ ἐφ᾽ ὑμῖν. Χάρις δὲ τῷ Θεῷ ἐπὶ τῇ ἀνεχδιηγήτῳ

suo munere.

Et quia per subjectionem ac obedientiam Evan-
gelii ad hoc etiam subjecti estis ad sinceritatem
erga ipsos, hoc est, abundantiam eleemosynae ac
communicationis. Nec solum erga ipsos, verum
eliam erga omnes. Nam hi, inquit, sancti ob id
quoque Deo gratias agunt quod aliis tribuitis,
« Etiam precatione illorum pro vobis. » In hoc, in-
quit, Deo gratias agunt, quod Evangelii obedientia
80 subjectio adeo probatos vos reddiderit, adeo
amabiles : ut continue precentur quo videant vos.
Ait enim : « Qui desiderant vos propter eminentem
Dei gratiam. » Vos, ait, desiderant, non propter
divitias, sed utspectatores sint date vobis a Deo
gratie. Propter eminentem enim, inquit, Dei gra-
tiam in vobis videre vos cupiunt. Vide autem pru-
dentiam.Extollendo illos, totum Deo attribuit, rem
ipsam vocans Dei gratiam. « Gratia autem Deo. »
Deinde cognita Dei gratia, ipse Deum glorificat.
« Gratia autem Deo, inquit, super inenarrabili
ipsius dono. » Donum autem sive munus appellat
hic quod Evangelio subjecti facti sint Corinthii, et
quod per eleemosynam tanta bona nobis tribuerit
quanta enumeravit, quodque pro illa dabit in fu-
turo majora.

63171 CAPUT X.

Propriorum narratio laborum et propositi ac. gratie
qua in ipso erant, ne assentiretur fucatis Corin-
this.

X, 1-3. Ceterum ipse Paulus obsecro vos per le-
nitatem et mansuetudinem Christi, qui in conspectu
humilis quidem sum inter vos, absens tamen audax
sum erga vos. Rogo autem ne praesens audeam fidu-
cia qua existimor audere erga quosdam, qui putant
nos secundum carnem ambulare. Nam in carne am-
bulantes, non secundum carnem militamus.

Magna dignitas. Ego Paulus, inquit, hoc est,
apostolus, orbis magister : sicut etiam alio loco :
« Ecce ego Paulus dico vobis 5, » Expleto enim
sermone deeleemosyna, auspicatur sermones ma-
gis increpatorios adversus pseudapostolos eosque
quiipsum calumniabantur. Etseipsum commendat,
cum in necessitatem hoc faciendi incidisset, ne

αὐτοῦ δωρεᾷ.

Καὶ ὅτι διὰ τὴν ὑποταγὴν xai πειθὼ τοῦ Εὐαγγι»
λίου, καὶ εἷς τοῦτο ὑποτεταγμένοι ἐστὲ, εἷς τὴν εἰς
αὐτούς ἀπλότητα, οἷον δαψίλειαν τῆς Der μοσύνης
χαὶ κοινωνίαν, xal οὐ μόνον εἰς χὐτοὺς, ἀλλὰ xai εἰς
πάντας, Οἱ γὰρ ἅγιοι οὗτοι, φησὶ, καὶ ὑπὲρ ὧν ἕτέ-
ροις παρέχετε, εὐχαριστοῦσι τῷ Θεῷ. « Καὶ αὐτῶν
δεήσει πὲ ὑμῶν. » Καὶ εἷς τοῦτο, φησὶν, εὐχαρι-
στοῦσι τῷ Θεῷ ὅτι οὕτως ὑμᾶς δοκίμους drop
σατο ἣ ὑποταγὴ τοῦ Ἐὐαγγελίου οὕτω ποθεινοὺς, ὡς
δεῖσθαι αὑτοὺς συνεχῶς ὑπὲρ τοῦ ἰδεῖν ὑμᾶς,
« Ἐπιποθούντων γὰρ ὑμᾶς, φησὶ, διὰ τὴν ὑπερδάλ-
λουσαν χάριν τοῦ Θεοῦ.» ᾿Επιποθοῦσι δὲ, φησὰ
ὑμᾶς, οὐ διὰ τὰ χρήματα, ἀλλ᾽ ὥστε θεαταὶ γενί-
σθαι τῆς δοθείσης ὑμῖν ἀπὸ Θεοῦ χάριτος. Διὰ vl
τὴν ὑπερδάλλουσαν, φησὶ, χάριν τοῦ Θεοῦ &o' ὑμῖν,
διὰ τοῦτο ὑμᾶς ἰδεῖν ποθοῦσιν. Ὅρα δὲ σύνεσα᾽
'Exipaq αὐτοὺς, τὸ πᾶν ἀνέθγχε τῷ Θεῷ, χάριν τὸ
πχᾶγμα χαλέσας Θεοῦ. « Χάρις δὲ τῷ θεῷ. » Ens
τὴν τοῦ Θεοῦ χάριν ἐννοήσας, καὶ αὐτὸς δοξάξει τὸν
θεόν. « Χάρις δὲ τῷ Θεῷ, φησὶν, ἐπὶ τῇ ἀνεχδι-
ηγήτῳ αὐτοῦ δωρεᾷ. » Δωρεὰν δὲ ἐνταῦθα καλεῖ, xri
τὸ γεγεννῆσθαι Κορινθίους ὑποτεταγμένους τῷ Εὐ-
αγγελίῳ, καὶ ὅτι ἐδωρήσατο ἡμῖν διὰ τῆς ἐλεημοσύ-
νης τὰ τοσαῦτα ἀγαθὰ, ὅσα χατέλεξε, xai ὅτι uelzow
δώσει ὑπὲρ αὑτῆς ἐν τῷ μέλλοντι.

KEcAA4. I'.
Διήγησις τῶν ἰδίων πόνων xal προθέσεως, καὶ τῆς
ἐπ᾿ αὐτῷ χάριτος πρὸς τὸ μὴ τοῖς ἐπιπλάστοις
προστίθεσθαι Κορινθίοις,

Αὐτὸς δὲ ἐγὼ ]Ιαῦλος παραχαλῶ ὑμᾶς διὰ τῆς
πραότητος καὶ ἐπιεικείας τοῦ Χριστοῦ, ὃς wd
πρόσωπον μὲν ταπεινὸα ἐν ὑμῖν, ἀπὼν δὲ Gu
εἰς ὑμᾶς. Δέομαι δὲ τὸ μὴ παρὼν θαῤῥῆσαι d
πεποιθήύσε. ἦ λογίζομαι τολμῆσαι ἐπὶ τινας tK
λογιζομένους ἡμᾶς ὡς κχατὰ σάρχα περιπατοῦν
τας. Ἔν σαρχὶ γὰρ περιπατοῦντες, οὐ χατὰ σάρει
στρατευὄμεθα.

Μέγα τὸ ἀξίωμα. ᾿Εγὼ Παῦλος, φησὶ, τουτέστιν.
ὁ ᾿Απόστολος, ὁ διδάσχαλος τῆς οἰχουμένης, ὡς κεὶ
ἀλλαχοῦ. « Ἰδοὺ ἑγὼ Παῦλος λέγω ὑμῖν. » 'Ακατρι»
σας τὸν περὶ ἐλεημοσύνης λόγον, ἀπάρχεται τῶν ἐξν
τιμητιχωτέριον λόγων, xavà τε τῶν ψευδαποστόλων,
καὶ τῶν λοιδορούντων αὐτόν. Καὶ ἑαυτὸν σονίστη-
σιν, εἰς ἀνάγχην ἐλθὼν τοῦ μὴ xal τὸ κήρτγμα συν-

etiam praedicatio vilesceret, si ipse ob silentium ἢ ευτελισθῆναι, εἰ αὐτὸς φαῦλος τῇ σιωπῇ νομισῇ,

vilis ac abjectus reputaretur : et date sibi cum
exuberantia gratio preclara ponit facinora,suam-
que tolerantiam ac perpessa proChristo certamina.
« Obsecrovos. » Hoc vult dicere: Vos oro ne me
cogant calumniatores uti mea adversus ipsos po-
testate, vos precor. Sicut dicere solemus: Suadete
ipsis ne ad hoc me ducant : « Per lenitatem et
mansuetudinem Christi. » Magna quidem res est
quod Paulus obsecret : cum autem et per Christi
mansuetudinem faciat supplicationem, magis tre-

8 Galat. v, 2.

Kal τὰ τῆς δοθείσης αὐτῷ χάριτος μετὰ δαψιλείας
τίθησι καθορθώματα, xai τὴν αὐτοῦ ὑπομονὴν, καὶ
τοὺς ὑπὲρ Χριστοῦ ἀγῶνας. « Παρακαλῶ ὁμᾶς. 9
Τοῦτο θέλει εἰπεέν, Δέομαι ὅμων μή με ἀναγκάσωσο
οἱ λοιδοροῦντές με, χρύήσασθαί μου τῇ δυνάμει xwt
αὐτςδ. « Ὑμῶν δέομαι. » Ὡς λέγειν εἰώθαμεν᾽ Συμ-
δουλεύσατε αὐτοῖς, μὴ εἷς τοῦτό με ἀγαγεῖν. « Ad
τῆς πραότητος xal ἐπιεικίας τοῦ Χριστοῦ, » Mis
μὲν καὶ τὸ Ιαῦλον παραχαλεῖν, ὅταν δὲ xxl διὰ τῆς
ἐπιεικείας Χριστοῦ τὴν ἱκεσίαν ποιῆται, epawdi-

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH.

1030

|. € "Oc xatà πρόσωπον μὲν ταπεινὸς ἐν ὑμῖν. » A mendum est. Qui in conspectu humilis quidem sum

rà εἰρωνείαν φησὶ τοῦτο, τοῖς τῶν διαθαλ-
)ν χρησάμενος λόγοις, "EXeyov γὰρ, ὅτι ἣ
"σία ἀσθενὴς, αἱ δὲ ἐπιστολαὶ βαρεΐαι. Λέγει
λέομαι ὑμῶν ὁ παρὼν μὲν ταπεινὸς, ὡς αὐτοί
, ἀπὼν δὲ θαῤῥῶν τὰ μείζω μου γράφειν. Ἤ
φησι" Ταπεινὸς μέν εἰμι, πλὴν θαῤῥῶν τῷ
| ὑμῶν, τολμῶ τοιαῦτα γράφειν. Τί δὲ δέῃ ; Τὸ
αῤῥῆσαι, φησὶ, τουτέστι τὸ μὴ θαῤῥούντως
ισθαι ἐρχόμενος πρὸς ὑμᾶς xal παρὼν, τῇ ὃυ-
μον. Πεποίθησιν γὰρ τὴν πνευμχτικὴν αὐτοῦ
v χαλεῖ, διὰ τὸ ῥᾳδίως δύνασθαι τοὺς ἐναντίους
σθαι, Ποίᾳ δυνάμει ; « τινι, φησὶ, λογίζο-
ολμῆσαι, » ὡς εἰ ἔλεγεν: Οὔπω χέχριχα χρή-
α αὐτῇ, ἀλλ᾽ ἔτι λογίζομαι τολμῆσαι χρήσα.-
200 τῇ δυνάμει, Τὸ, « Μὴ παρὼν θαῤῥῆσαι.»
δὴ γὰρ ἔλεγον, ὅτι παρὼν εὐτελής ἐστι, καί
Μὴ παρὼν τιμωρήσωμαι αὐτούς. « Ἦ λογίζο-
ν Ὅρᾷς πῶς ἐστι ταπεινός ; ᾿Ανάγκης γὰρ o9-
ρήσασθαι τῇ δυνάμει, ὀχνεῖ καὶ ἀναδύεται, χαὶ
ιν τὸ πρᾶγμα καλεῖ, Τοῦτο γὰρ ἀρίστου διδα-
v, τῇ ἀναδολῇ χώραν παρέχειν τῇ μετανοίᾳ.
ς λογιζομένους ἡμᾶς ὡς κατὰ σάρχα περιπα΄"
ἃς, » Κατὰ τίνων, φησὶν, ἔχεις χρήσασθαι
, τῇ δυνάμει τῇ πνευματιχῇ ; Ἐπί τινας, φησὶ
λογιζομένους ἡμᾶς ὡς κατὰ σάρκα περιπατοῦν-
Οἱ γὰρ ψευδαπόστολοι διέδαλλον αὐτὸν, ὡς
τὴν καὶ ἀπατεῶνα, xai πάντα πρὸς ἐπίδειξιν
vta, xal φησιν « Ἔν σαρχὶ γὰρ περιπατοῦν-
οὐ κατὰ σάρχα στρατευόμεθα, » τουτέστιν, Οὐ
χῶς ζῶμεν. Ἢ περὶ τοῦ χηρύγματος λέγει 55,
᾿ατευόμεθχ. » Πόλεμον γὰρ πρὸς τοὺς νοητοὺς xal
τοὺς ἐχθροὺς ἀναδεξάμενοι, οὐ σαρχιχοῖς
ς κεχρήμεθα, τοῦτό ἐστιν, Οὐ χατὰ σάρχα στρα-
0a.
43» ὅπλα τῆς στρατείας ἡμῶν οὐ σαρκιχὰ,
δυνατὰ τῷ Θεῷ πρὸς καθαίρεσιν ὀχυρωμά-
λογισμοὺς καθαιροῦντες, χαὶ πᾶν ὕψωμα
ὁμενον xatà τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, xai
ιλωτίζοντες πᾶν νόφημα εἰς τὴν ὑπαχοὴν τοῦ
ἰοῦ,
ἱ οὕτως οὐ κατὰ σάρχα στρατευόμεθα, ὅτι τὰ
οἷς χρώμεθα χατὰ τῶν ἀνθισταμένων, οὐχ
σαρχικά, Σαρχιχὰ δὲ ὅπλα εἴη ἄν, πλοῦτος,
, δυναστεία, δόξα, εὐγλωττίά. Ἡμεῖς τοιγαρ-
ὦ τούτοις νιχῶμεν, ἀλλὰ τοῖς ἐναντίοις, Πε-
ιδοξίᾳ͵, ἀσθενείᾳ, ἰδιωτεΐᾳφ. Διὸ xal δυνατὰ τῷ
τὰ xaÀei, Καὶ γὰρ ἐν τούτῳ τὸ θαυμαστὸν
ὁ δυνατὸν παρὰ Θεοῦ ἔχουσιν, ὅτι τοιαῦτα
περιγέγονε τῆς οἰχουμένης. Σκόπει δὲ αὐτοῦ
ugov* Οὐχ εἶπεν, Ἡμεῖς ἐσμεν οἱ δυνατοὶ, ἀλλὰ,
λα ἡμῶν διά τοῦ Θεοῦ. Kal γάρ κἀκείνοις τὴν
uv οὐχ ἡμεῖς, ἀλλ᾽ ὁ Θεὸς ἔδωχε, φησί, « Πρὸς
ρᾶσιν ὀχυρωμάτων, » Ἔστι δὲ δυνατὰ ἡμῶν
λα, πρὸς καθαίρεσιν ὀχυρωμάτων. Καλῶν δὲ
Καθαίρεσιν, » δεικνὺς ὅτι οὐ προσδάλλομεν
νὰς, ἀλλ᾽ εὐθὺς χαθαιροῦμεν ἅπαν ἐναντίον͵
᾿ωμάτων δέ φησιν, οἷον τοὺς 'Ελληνιχοὺς συλ-
μοὺς, τὴν πλάνην αὐτῶν, τὸν τῦφον. Εἶτα ἵνα

inter vos. Aut secundum ironiam hoc dicit, usus
calumniatorum sermonibus. Dicebant enim quod
presentia imbecillis esset, epistole vero graves.
Ait ergo: Obsecro vos qui presens quidem humilis
sum, ut ipsi dicunt, Θ Φ absens vero majora scri-
bere audeo quam qua ad me pertineant. Aut hoc
dicit : Humilis quidem sum, attamen de vestra
confisus charitate audeo hujuscemodi scribere.
Quid autem precaris? Ne audeam, inquit, hoc est,
ne vivens audacter etiam presens utar adversum
vos mea potestate. Spiritualem enim confldentiam
vocat suam potestatem, quod facile quod possit
ulcisci adversarios. Quanam potestate ? « Quia
existimor, inquit, audere. » Ac sidiceret: Nondum
decrevi ea uti, sed jam existimor audere uti mea
potestate. « Ne preesens audeam. » Quia enim dice-
bant quod presens abjectus esset, etiam, ait: Ne
presens puniam ipsos. « Qua existimor. » Vides
quomodo sit humilis ? Cum enim necesse sit uti
potestate, cunctatur et detrectat, ac rem ipsam
vocat audaciam. Nam id optimi preceptoris est,
per moram locum dare resipiscentie. « Qui putant
nos secundum carnem ambulare. » Adversus quos
presens uti poles potestate spirituali ? Adversus
quosdam, inquit, qui existimant nos secundum
carnem ambulare.Pseudapostoli namque calumnia-
banturipsum tanquam hypocritam ac impostorem,
quique omnia ad ostentationem faceret, et ait:
« Nam in carne ambulantes,non secundum carnem
militamus. » Hoc est, non carnaliter vivimus, aut
de predicatione dicit, « Militamus » Cum enim
bellum adversus intelligibiles ac insensibiles hos-
tes susceperimus, non armis carnalibus utimur,et
hoc est, Non secundum carnem militamus.

X, 4, 5. Siquidem arma militi: nostrae non car-
nalia sunt, sed potentia Deo, ad demolitionem mu.
nitionum quibus consilia demolimur, et omnem celsi-
ludinem quz eztollitur adversus cognitionem Dei, et
captivam ducimus omnem cognitionem ad obediendum
Christo.

Et adeo non secundum carnem ambulamus, ut
arma quibus utimur contra adversarios non sint
carnalia. Arma vero carnalia dici possunt divitis,
fortitudo, principatus, gloria, eloquentia. Nos ita-
que non his vincimus sed, contrariis, paupertate,
imbecillitate, ignominia, inscitia. Ideo quoque po-
tentia Deo ista dicit. 82 8 Etenim per hoc admi-
rationem ac potentiam a Deo habent; nam talia
cum sint, orbem devicerunt. Considera autem
quantum fastu careat. Non dixit: Nos sumus po-
tentes, sed arma nostra per Deum ; nam et illis
nonnospotentiam dedimus,sed Deus. « Ad demo-
litionem munitionum. » Sunt autem arma nostra
potentia ad demolitionem munitionum. Et bene,
« Demolitionem » dicit, ostendens quod non ma-
chinationes opponamus, sed protinus quidquid
contrarium est demolimur. Munitionem vero dicit,
id est, Grecorum syllogismoseterrorem ac fastum

"ow

1038

.“Φ“ Κ᾽ 5 75

COMMENT. !N ΕΡΙΒΤ. 1 AD CORINTB,

1034

αὐτοὶ μὲν Χριστοῦ, ἡμεῖς δὲ ἑτέρου τινός. Toto δὲ, A plus habet nobis Non enim ipsi quidem Christi

e - L^
κατά τινα σύμθασιν εἶπεν, ἐπεὶ προϊὼν δείχνυσι, ὅτι
,. e - “ὦ " ^ A 5 ^ ἀλλ’
οὐχ ὥσπερ ἐκεῖνοι Χριστοῦ, οὕτως x«i αὐτὸς,
ἄπειρον τὸ μέσον. "Ὅθεν qrolv: « ᾿Ἐὰν γὰρ} περισσό-
. 4 E). A, - , ὸ
τερόν τι καυχήσωμαι. » "Qosl ἔλεγεν, 'Aoxsi τεως τ
εἰπεῖν. « Οὕτως xal jut. » ᾿Εὰν γάρ τι πλέον
? ὅτου, οὐχ ἄν αἰσχυνθῶ. ᾿Αληθῆ γὰρ, φησὶν
εἰ πω τούτου, οὐχ ἂν αἰσχυνθω. muUT, Y3120, φησίν,
ἐῶ. « Περὶ τῆς ἐξουσίας ἡμῶν. » Τῆς πλυχτιχῆς
xal τιμωςητιχῆς τῶν ἀντιδιατιθεμένων δυνάμεως.

Ela χολάζων τὸ φορτικὸν τοῦ λόγου, φησίν' « Εἰς

οἰχοδομὴν xal οὐχ εἰς *302l;to:v ὑμῶν. » Ὡς εἴ
ἔλεγε" Τὴν δύναμιν ἐλάθομεν ἐπὶ τῷ οἰκοδομεῖν ὑμᾶς
πρὸς τὴν πίστιν, οὐ μὴν πρὸς τὸ τιμωρεῖσθαί τινα,
Πῶς οὖν, εἶποι τις, χαὶ νῦν αὐτοῖς ἀνατείνῃ τὴν
- - - ΜΝ ΜΝ
παρὰ Χριστοὺ σοι δοθεῖσαν ἐξουσίαν, xai ἄνω ἔφα-
σκες, Ἐν ἑτοίμῳ ἔχοντες ἐχδιχῆσαι πᾶσχν παρα-
χοὴν, εἰ οὐχ ἐπὶ τιμωρίᾳ, ἀλλ᾽ ἐπ᾽ οἰχοδομῇ τὴν
ἐξουσίαν εἴληφας ; Ὅτι αὐτὸ τοῦτο, φησὶ, μάλιστά
στιν οἰκοδομὴ ὑμῶν, τὸ τὰ χωλύματα ἀνα!»εῖν xal
τὰ σχάνδαλα, οἷον τοὺς ψευδαποστόλους χαταργεῖν.
Εἰς τοῦτο μὲν ἐλχόομεν, ἵν᾽ οἰχοδομῶμεν. ᾿Εὰν δέ
τις ἀνίατα νοσῇ, xal τῇ ἑτέρᾳ χοησόμεθα ἐνεργείᾳ,
καθαιροῦντες αὐτὸν χαὶ χαταδάλλοντες, ὡς εἶναι ἐν
πρωτοτύπῳ μὲν τὴν οἰχοδομὴν, ἐν παρεπομένῳ δὲ
τὴν καθαίρεσιν. Οὐχ αἰσχυνθέσομα'. Οὐ δειχθήσομαι,
φησὶ, ψεύστης fj κομπαστής.

Ἴνα μὴ δόξω ὡς dv ἐχφοθεῖν ὑμᾶς διὰ τῶν ἐπιστο-
λῶν, ὅτι αἱ μὲν ἐπιστολαὶ, φησὶ, βαρεῖαι χαὶ ἰσχυραὶ,
ἢ δὲ παρουσία τοῦ σώματος ἀσθενὴς, xai ὁ λόγος ἐξου-
θενημένος. Τοῦτο λογιζέσθω ὁ το!οὔτος, ὅτι οἷοί ἐσμεν
τῷ λόγῳ δι᾽ ἐπιστολῶν ἀπόντες, τοιοῦτοι xai παρόντες
τῷ ἔργῳ.

Διὰ τοῦτο, φησὶν, οὕτως μετρίως εἶπον τὸ, « Οὐχ
αἰσχυνθήσομαι, » xal οὐδὲν μέγα εἶπον, ἵνα μὴ δόξω
ὡς ἄν ixz00siv ὑμᾶς διὰ τῶν ἐπιστολῶν. Εἶτα τοῖς
λόγοις τῶν διαδαλλόντων αὐτὸν χέχρηται. Καὶ ἵνα
μὴ πάλιν εἴπωσιν, ὅτι Αἱ μὲν ἐπιστολαὶ βαρεῖαι, χαὶ
τὰ ἑξῆς" διὰ τοῦτο, φησὶν, οὕτως μετρίως ἐφθεγξά-
μην. « Ἢ δὲ παρουσία τοῦ σιυματος ἀσθενής. »
Ἔλεγον γὰρ οἱ διαδάλλοντες αὐτὸν, ὅτι χομπάζει
διὰ τῶν ἐπιστολῶν, xai φοδερὰ ἐπιστέλλει. Παρα-
γενόμενος δὲ, εὐχχταφρόνητός τις ἐστὶ, xal ἐλέγχε-
ται μὴ ὧν οἷος γράφει. « Τοῦτο λογιζέσθω ὁ τοιοῦτος.»
Οἱ ταῦτα λέγοντες, φησὶ, τοῦτο Ἰστωσαν, ὅτι καὶ παρ-
ὄντες «αἱ ἀπόντες, ὅμοιοί ἐσμεν. Καὶ ὥσπερ ἐσμὲν
ἀπόντες τῷ λόγῳ χαὶ ταῖς ἐπιστολαῖς, τοιοῦτοι χαὶ
παρόντες τῷ ἔργῳ. Τουτέστιν, οὐ μόνον ἀπειλοῦμεν
ἀπόντες, ἀλλ’ ἰσχύομεν καὶ παραγινόμενοι, εἰς ἔργον
ἀγαγεῖν τὰ ἀπειλούμενα

Οὐ γὰρ τολμῶμεν ἐγκοῖνχι dj συγχρῖναι ἑαυτούς
τισι τῶν ἑαυτοὺς συνιστανόντων, ἀλλὰ αὐτοὶ ἐν
ἑαυτοῖς ἑχυτοὺς μετροῦντες, καὶ συγχρίνοντες ἑαυτοὺς
ἑαυτοῖς οὐ συνιοῦσιν. Ἡμεῖς δὲ οὐχὶ εἰς τά
ἄμετρα κχκαυχησόμεθα, ἀλλά κατά τὸ μέτρον τοῦ
κανόνος, οὗ ἐμέρισεν ἡμῖν ὁ Θεὸς μέτρου ἀφικέσθαι
ἄχρι καὶ ὑμῶν. ,

PaTROL, GR. CXVIII.

C

sunt, nos autem alterius cujuspiam. Hoc vero per
modum colloquii dixit. Nam in progressu ostendit
quod non eo modo quo illi Christi erant, ita et
ipse, sed ingens erat interstitium.Unde ait: « Nam
si quid ultra hoc dicerem, non pudefierem, nam
vera dicerem. « De potestate nostra. » Potestate
punibva ac ulciscente adversarios. Deinde quod
odiosum in sermone eraut corrigens, ait: « Ad
tedificationem et non ad destructionem vestri.»Ac
si diceret : Potestatem accepimus ut vos wdilica-
remus ad fidem,non ut aliquem puniremusr.Dicat
igitur aliquis : Et quomodo nunc minaris ob da-
tam libi a Christo potestatem,et superius dicebas,
635 n promptu habemus ulcisci omnem ultio-
nem, si non ad ultionem sed ad mediflcationem
accepisli potestatem ? Quia hoc ipsum,inquit, ma-
xime est vestri edificatio, ut de medio tollantur
impedimenta et offendicula, puta si aboleantur
pseudapostoli. In hoc quidem accepimus ut edifl.
cemus. Porro si quis incurabiliter sgrotet, alia
quoque utemur operatione ac efficacia,demolientes
ac diruentes ipsum : ut sit quidem primarius usus
&diflcatio, ex consequenti autem ad demolitionem
« Non pudeflam. » Non ostendar, inquit, mendax
aut arrogans,

X, 9-11.« Ne quomodo videar perterrefacere vos
« per epistolas. Nam epistolie quidem graves sunt,
« ait,et fortes, at prresentia corporis imbecillis, ac
« sermo contemptus.Hoc reputet qui ejusmodi est,
« quod quales sumus sermone per epistolas cum
« absumus, tales sumus et cum adsumus facto. »

Propterea, inquit, infra mediocritatem dixi,
« Non pudefiam, » nec quidquam grandius locutus
sum,ne quo modo videar terrere vos per episto-
las. Deinde illorum usus est sermonibus quiipsum
calumniabantur. Et ne rursum dicant: Nam epi-
stola quidem graves sunt, et cetera, propterea,
inquit, ἃ modeste locutus sum. « At presentia
corporis imbecillis. » Dicebant enim qui ipsi de-
trahebant, quod jactaret se ac intumesceret et in
epistolis formidabilia scriberet ; at ubi advenisset,
admodum despectus esset, ac convinceretur non
talis esse qualem scribendo ostenderet : « Hoc
reputet qui ejusmodi est.»Qui ista, inquit, dicunt,
hoc sciant.quod et presentes et absentes iidem
sumus: el quales sumus absentes per sermonem
et epistolas, tales etiam sumus presentes opere,
Hoc est, non solum minamur absentes, sed prse-
sentes quoque possumus in opus deducere id quod
minamur.

X,12,23.«Non enim audemus inserereaut conferre
«nos ipsos quibusdam quiseipsos commendant.Sed
«ipsinosipsosmetimur in nobisipsis et conferimus
«nos ipsosnobisipsis,nonhis quiuna nobiscum ver-
«santur. Neque nosinimmensum gloriabimur: sed
« juxta mensuram regule qua partitus est nobis Deus
« mensura pertingendi etiam usque ad vos. »

33

COMMENT. IN EPIST. Il AD CORINTH.

1038

μίσης ὅτι, « Μέτρον εἰπὼν κανόνος, » αὐτὸς A esset. — Aut hoc etiam modo. Ne ,existimes quod

" τὸ μέτρον dipsa, ἀλλ᾽ ἐχεῖνο λέγω τὸ μέ-
γὗ μέτρου, τουτέστι δι᾿ οὗ ἐμέρισεν ἡμῖν ὁ
Γἰ δέ ἐστιν ἐχεῖνο ; Καὶ ἄλλα μὲν πολλὰ, τέως
διὰ τοῦ κηρύγματος ἐλθεῖν μέχρις ὑμῶν, xal
ἰδεῖν ὁμᾶς. "l'ooto τὸ μέτρον ἐκ τοῦ Θεοῦ ἔχο-
᾽ οὗ ἐμέρισε xal ἔταξεν ἡμᾶς, μέχρις ὑμῶν
χαὶ χηρύξαι τὸ Εὐαγγέλιον. "H δύναται ὅλον
γίον ἀπὸ τοῦ" Οὐ γὰ) τολμῶμεν μέχοι τοῦ" Οὐ
s, κατ᾿ ἐχείνων εἰρῆσθαι τῶν ἀλαζόνων, xal
λλὰ αὐτοὶ ἐν ἑαυτοῖς, xac! αἰτίχν εἰρῆσθαι
χυτοὺς συνιστανόντων. Οἷον: Αὐτοὶ γὰρ ἐν
ς ἑαυτοὺς μετροῦντες xal συγχρίνοντες, οὐ
βάνονται ἀλαζονευόμενοι xal ἀπατῶντες ἔχυ-
Ὥσπερ γὰρ ὁ παρ᾽ ἑαυτῷ φρόνιμος, ἰσχυρῶς
ἐστὶν, οὕτως xai ὁ παρ᾽ ἑἐχυτῷ μέγας καὶ
ς, καταγέλαστος aal ἔσχατος πάντων. « ᾿Αλλ᾽
ἐν ἑαυτοῖς. » ᾿Εχείνοις μὲν οὖν οὐ τολμῶμεν
ig συγχρῖνχι, μεγάλοις, φησὶν, οὖσι xai ὑπερ-
σιν ἡμᾶς, ἀλλ᾽ ἡμεῖς χαθ᾽ ἑαυτοὺς γινέμενοι,
ς μετροῦμεν. Καὶ πρὸς τὰ μέτρα ἡμῶν, καὶ
μεν xai ἐπιστέλλομεν, καὶ διαπραττόμεθα.
συγχρίνοντες ἑχυτούς,» Καὶ ἡμεῖς μὲν, φη-
ιυτοὺς μετροῦμεν, ἐχεῖνοι δὲ, ἑαυτοὺς ἑαυτοῖς
νοντες. Οὐ γὰρ ἀξιοῦσι, φησὶ, πρός τινα τῶν
πων συγχριθῆναι, ἀλλ’ αὑτοὶ πρὸς ἑαυτούς.
νιοῦσι" Τουτέστιν οὐ νοοῦσιν 0002 αἰσθάνονται
εἰσὶ χαταγέλαττοι τοῖς ὀρῶσιν. Οὐ γὰρ λελή-
γησὶ, τινά, Ἢ ὅτι μεταξὺ ἀλλήλων ἑαυτοὺς
ντες. « Ἡμεῖς δὲ οὐχὶ εἰς τὰ ἄμετρα χαυχη-
1. » Ἡμεῖς δὲ, φητὶν, οὐχ εἰς τὰ ἄμετρα χαυ-
ua, καθάπερ οὗτοι. Καὶ γὰρ ἦν εἰκὸς αὐτοὺς
μένους λέγειν, Τὴν οἰχουμένην ἐπεστρέψαμεν,
τὰ πέρατα τῆς γῆς ἀφιχόμεθα διδάσκοντες,
οὖν ἄμετρα xaÀsi, ὑπερδαίνοντα τὴν δύναμιν
χαὶ τὸ μέτρον, « ᾿Αλλὰ χατὰ τὸ μέτρον τοῦ
iV. » Ὥσπερ γὰρ ἀμπελῶνα διαιρῶν ὁ Θεὸς
ἰχουμένην ἡμῖν, φησὶ, τοῖς ἀποστόλοις ἐμέρισε.
οὖν τὸ μέτρον τοῦ κανόνος οὗ ἐμέρισεν ἡμῖν ὁ
χαυχησόμεθα xal λαλήσομεν, φησί. οῖον δέ
ὃ μέτρον σου ; « Τὸ ἄχρις ὑμῶν », φησίν. ᾿Αφι-
, ἄχρι καὶ ὑμῶν, ἐπεὶ οὖν ἄχρι xal ὑμῶν
zptv, xxi τοῦτο ἡμῖν τὸ δεδομένον παρὰ Θεοῦ
ν. « "Aypt καὶ ὁμῶν χχυχώμεθα" » ᾿Απὸ χοινοῦ
0, « Καυχησόμεβθα. »

dicens « Mensuram regule,»ipse mihi mensuram
definierim : sed illud dico mensuram, qua men-
sura, id est, per quam partitus est nobis Deus.
Qu: est autem illa? Varie sunt ac multe.Interim
autem per prodicalionem venisse usque ad vos at-
que apprehendisse vos, id habemus ἃ Deo mensu-
ram, per quam partilus est &c ordinavit ut ad vos
usque perlingeremus, et Evangelium praedicare-
mus. Àut potest tota particula ab eo loco, Non
enim audemus, usque ad illa verba, Οὐ συν-
ἰοῦσι adversus arrogantes dicta esse, et quod ait,
ἀλλὰ αὐτοὶ ἐν ἑαυτοῖς dictum esse pro causa eorum
qui se ipsos commendant,ut sit sensus: Nam ipsi
in se ipsis se ipsos metientes ac comparantes,non

B perpendunt sive non intelligunt se arrogantes esse,

ac sibiipsis imponere. Quemadmodum enim is
qui apud sese prudens est, admodum insipiens
est, ila etiam qui apud sese magnus et excelsus
est, is ridiculus est omniumque postremus. « Sed
ipsi in nobis ipsis. » Illis itaque non audemus nos
ipsos conferre qui magni sunt,inquit,et nos exce-
dunt, sed apud nos ipsos manentes metimur nos
ipsos, et ad mensuras nostras et loquimuret scri-
bimus et operamur. « Et seipsos comparantes, »
Nos quidem nos ipsos metimur, inquit,illi vero se
ipsos sibi conferunt, non enim ad aliquem homi-
num conferri volunt, sed sese ad seipsos Οὐ avv-
to92:, hoc est, non intelligunt, non sentiunt quod
ridiculi sint his qui intuentur, nulli enim occulti
sunt. inquit ; aut quod inter se mutuo se ipsos
extollunt. « Nos autem non in immensum gloriabi-
mur. » 628 Nos, ait, non sicut illi : non ultra da-
tas mensuras gloriabimur.Siquidem verisimile est,
quod illi mentientes dicerent : Nos orbem con-
verlimus,ad terminos terre docentes pervenimus.
Hoc ultra mensuram, aut supra mensuram esse
dicit, que suam potentiam ac mensuram transgre-
diuntur.« Sed juxta mensuram regule. » Quemad-
modum enim quispiam vineam distribuit, ita or-
bem nobis apostolis Deus partitus est.Itaque juxta
mensuram regule qua partitus est nobis Deus,glo-
riabimur et loquemur. Que est autem tua men-
sura? « Usque ad vos, » inquit. Etiam ad vos us-
que pertigisse. Quoniam igitur ad vos quoque

nimus, etiam hac data nobis est a Deo mensura ut etiam usque ad vos gloriemur : nam a communi
resumendum:'est, « Gloriabimur, » sive « Gloriemur. »
γὰρ ὡς μὴ ἐφιχνούμενοι εἰς ὑμᾶς ὑπερ- ἢ X.14-18. «Non enimquasinon pertingentes usque

ομὲν ἑχυτούς. "Aypt γὰρ xai ὑμῶν ἐφθά-

ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ τοῦ Χριστοῦ. Οὐχ εἰς
μετρχα χαυχώμενοι ἐν ἀλλοτρίοις κόποις"
z δὲ ἔχοντες αὐξανομένης τῆς πίστεως
ἐν ὑμῖν μεγαλυνθῆναι, χατὰ τὸν χανόνα
εἷς περισσείαν, εἰς τὰ ὑπερέχεινα ὑμῶν
ἐλίσασθαι, οὐχ ἐν ἀλλοτρίῳ χανόνι, εἰς τὰ
ἃ γαυχήσασθαι. Ὁ δὲ χαυχώμενος ἐν Κυρίῳ
tcgu. Οὐ γὰρ ὁ ἑαυτὸν συνιστῶν, ἐχεῖνός
ἰόχιμος, ἀλλ᾽ ὄν ὁ Κύριος συνίστησιν.

«ad vos.extendimus nosip3ossupra modum.Nam us-
«que ad vosquoque pervenimusin Evangeliochristi,
« noninhisque supra mensuram suntgloriantes su-
« per alienis laboribus: sperantesautem futurum ut
«dum creverit fides vestra, in vobis magniflcemur
« juxta. regulam nostram in exuberantiam, ut iis
« quoqueregionibus que ultra vossunt Evangelium
« annuntiemus,non in alienaregula, ut de his quee
« parata sunt gloriemur:sed qui gloriatur,in Domino
« glorietur. Non enim qui seipsum commendat, ille
« probatus est,sed is quem Dominus commendat.

COMMENT. IN EPIST. 1 AD CORINTH.
ἐπαίνους, Α 680 Aggressurus proprias laudes, multa cor-

ὧν ipÓOaivstw εἰς τοὺς οἰχείους
γέχηται τῇ προδιορθώσει, τὸ φορτικὸν τοῦ
ἐπαινεῖν ἑχυτὸν ἀποφεύγων. Εἰς τοῦτο δὲ
yaq» ἡ τῆς ὑποθέσεως ἀνάγκη, καὶ τὸ δὲ-
ἡ εἰς βλάδην τῶν μαθητῶν γένηται, τὸ αὐτὸν
τελίζεσθαι, τοὺς δὲ Ψευδαποστύλους δοχεῖν
ι. EQ ἀνείχεσθέ μου, φησὶν, ἀφροσύνης
xa! ἔῤγον ποιοῦντος, «᾿Αλλὰ καὶ ἀνέ γεσθέ
Jióa γὰρ, φησὶν, ὅτι ἀγχπᾶτέ με, xai πάντα
(£905. « Ζηλῶ γὰρ ὑμᾶς. » Οὐκ εἶπε, Φιλῶ,
"εἶχον ἦν, « ZnÀà ὑμᾶς, » φησὶ, τουτέστι
ς φιλῶ. Εἴτα ἵνα μὴ νομίσωσι διὰ τὰ ἀνθρώ-
ov χρήματα fj δόξαν, οὕτω φιλεῖν αὐτοὺς,
« Θεοῦ ζήλῳ, » ἵνα ὑμᾶς ὠφελήσω. «'Ho-
v γὰρ ὑμᾶς.» ΠΙρὸς τὴν ᾿Εχχλησίαν ἅπας ὁ
ὑτῷῴ; Αὕτη γὰρ μετὰ γάμον, παοθένος ἐστί.
ας δὲ ὁ παρὼν καιρὸς, παστάδων δὲ ὁ μέλ-
θὺ λέγεται, ᾿Ανέστη ὁ νυμφίος. Ποῖα δὲ τὰ
βυσιλεία τῶν οὐρανῶν. Ταύτης τῆς μνη-
1l ὁ Δαυϊὸ προμνάστωρ ἦν λέγων. "Axoucov,
, XQ. :0£, xal χλῖνον οὖς σου. Καὶ αὐτὸς ὁ
νυμφαγωγὸς ὧν ἔλεγεν: Ὑπὲρ Χριστοῦ πρε-
4, ἵνα τὴν νύμφην λάδῃ, φησί. Τούτων τύπος
οἱ τὸν ᾿Αὐραὰμ, ὃς δοῦλον ἔπεμψε, μνη-
τῷ υἱῷ παρθένον ἐθνιχὴν, xai ὁ Θεὸς
-οὺς προφήτας πάλαι, xai τοὺς ἀποστόλους
μνηστεύσασθβαι τῷ Υἱῷ τὴν ἐξ ἐρνῶν ἐχ-
» Παραστῆσαι τῷ Χριστῷ. » 'Epvrotso-
γησὶν, ὑμᾶς τῷ Χριστῷ. Οὐκοῦν δι᾽ ἐκεῖνον
) δι᾽ ἐμαυτόν. « Φοδοῦμαι δὲ μή πως. » El
ἡ ἀπώλεια ὑμετέρα, ἀλλ᾽ ὁ φόδος κοινός.
φαίνεται δὲ ὅτι διεφθάρητε, ἵνα ἀναισχυν-
| ποιήσῃ, ἀλλ᾽ ἀμτοιθόλως λέγει, « Μή πως.»
διεφθαςμένοι ἦσαν. Καὶ γὰρ κχἀχεῖνος τὰ
ἐπηγγείλατο, ἤγουν τοὺς πρωτοπλάστους ὁ
περ οἱ ψευδαπόστολοι τούτους. Δείχνυτ! δὲ
δες τὸ ἀπατᾶσθαι. « Ἐν τῇ παδουργίᾳ a3-
λλ᾽ ὥτπερ τὸ εἶνχι πανοῦζγον τὸν ὄφιν, οὐχ
ἢ γουναιχὶ συγγδώμην, οὕτως οὐδὲ 1, τῶν
στόλων ἀγάπη δώσει ὑμῖν. « Οὕτως φθαρῇ
ιτα ὑμῶν. » Οἵον, μετενεχθὴ ἀπὸ τῆς ἀπλό-
9 Χριστοῦ, εἰς τὴν δεινότητα τὴν ἔξωθεν.
δὲ, ὅτι ἀπλάστου καὶ ἀφελοῦς δεῖται ψυχῆς
πάντα πίστει δεχομένης, xai μηδὲν συλλο-
4.

^4

1042

rectione antea usus est, devitans ne odiosum vi-
deretur quod laudaret seipsum. Ad hoc autem
duxit eum argumenti necessitas, cum vereretur ne
in damnum fleret discipulorum, si ipse qnidem de-
spectu haberetur, pseudapostoli vero quidpiam
esse viderentur. Utinam, inquit, toleraretis me,
opus et factum insipiens perpetrantem. « Imo et
toleratis me. » Novi enim quod me diligitis, ait, et
omnia mea toleratis. « Nam zelotypus sum erga
vos. » Non dixit : Amo vos, sed quod majus est,
« Zelotypus sum erga vos, » hoc est, Ardenter
amo. Deinde ne existiment quod propter humana,
nempe pecunias aut gloriam, ita ipsos amet, sub-
jungit : « Zelo Dei. » Ut vobis prosim. « Adjunxi
enim vos. » Àd Ecclesiam totus ipsi sermo est.
Hsec enim post nuptias virgo est ; presens autem
tempus est desponsationis, futurum vero thalami
nuptialis : quatenus dicitur quod surrexit Spon-
sus 9, Quinam autem est dos? Regnum colorum.
Hujus etiam desponsationis David paranymphus
erat cum diceret : « Audi, filia, et vide, et inclina
aurem tuam 9. » Ipse quoque Paulus cum pronu-
bus esset, dicebat : « Pro Christo legatione fungi-
mur 5!, » ut sponsam acciperet.Horum flgura erant
qua in Abraham contigerunt, qui servum misit ut
desponderet filio suo virginem gentilem 53. Sic

Deus olim prophetas miserat, et postnodum apo-

stolos, qui Filio desqonderent Ecclesiam gentium.

« Ut virginem castam exhiberem Christo. » Ego,

inquit, vos Christo despondi : itaque propter illum

zelotypus sum, non propter me ipsum. « Sed me-

tuo ne qua fiat. » Nam etsi perditio vestra sit,

tamen timor communis est. Non autem enuntiative
dicit: Ne corrumpamini, ut minus pudeflant : sed
ambigue pronuntiat : « Ne qua flat, » licet jam
corrupti erant. Etenim ille quoque majora pollici-
tus est, serpens, inquam, primis parentibus quem-
admodum et his pseudapostoli. €stendit autem
deceptionem esse muliebrem. « Versutia sua. »
Sed quemadmodum versutum fuisse serpentem,
mulieri veniam non tribuit, ita neque pseudapo-
stolorum versutia dabit vobis. « lta corrumpantur
sensus vestri. » Puta ut transferantur a simplici-
tate Christi ad calliditatem externam. Ostendit

uod fidei opus sit anima fuco carente et sincera, que omnia flde excipiat, et in nullo se-

v γὰρ ὁ ἐρχόμενος ἄλλον ᾿Ιησοῦν χηρύσ-
οὐκ ἔχηϑύξχμεν, ἤ πνεῦμα ἕτερον λαμ-
οὐχ ἐλάδετε, ἢ Εὐχγγίλιον ἕτερον ὅ οὐχ
ν χαλῶς ἠνείχεσθε.

δείχνυσι τοὺς ψευδαποστόλους ἑπεισάκτους xal
πάρχειν. Ὅρα δέ. Οὐχ εἶπε, Πλέον τι λαλοῦσι"
ἦν ἐχείνους εἰχὸς φλυαρεῖν, καὶ ῥημάτων
Οητεύειν τοὺς ἀκούοντας" ἀλλὰ φησιν ἴΑλλον
, ἤγουν, Ὃ ἐρχόμενος πλουσιωτέρους ὑμᾶς
τοῖς πνευματιχοῖς χαρίσμασιν. Οὐδέτερον δὲ

681 XI, 4. Nam si is qui venit alium Jesum przdi-
cat quem non predicavimus, aut si Spiritum alium ac-
cipis quem non accepistis; aut aliud Evangelium
quod non suscepistis, recte suslineretis.

Interim ostendit pseudapostolos adventitios ess
ac aliunde prorumpentes. Vide autem quod non
dixerit: Si quid amplius loquuntur (Etenim verisi-
mile erat illos nugari et verborum venustate vel-
αἱ preestigiis ludificare auditores), sed ait, Alium
Christum, lioc est : Si is qui venit ditiores vos red-

tth. xxv, 4 seqq. * Psal. xriv, 14. *! Cor. v, 20. *! Gen. xxiv, 1 seqq.

1041

diceret: Nisi preclara facinora nostra, et de quo
alii gloriantur, h»c nobis ad peccatum ducere
decrevistis: et id per quod sublimare vos statuit
ad nostri accusationem pervertitis. 68.4 Hoc au-
tem Pauli dictum est vehementer in vita conflden-
tis, et in conversatione secundum Deum, ostendit
enim illos ipsos nihil omnino habere quod adver-
sus se dicant, etiam cum illorum arguat ingrati-
tudinem ac pravitatem, quod cum nihil omnino
possent in eo accusari, sed potius mirum in mo-
dum admirari, tamen pseudapostolos non minus,
imo etiam magis quam Paulum amarent. « Non
tamen scientia. » Pseudapostolos certe designat
qui scientia secundum Deum imperiti erant, quod
perniciosum est ac mortiferum. « Verum ubique
manifesti sumus. » Pseudapostolos obscure deno-
tat qui dolosi et contecti erant, pietatisque ac
religionis personam induti. Nos autem non ita, in-
quit, nam in omni re et in cunctis quc agimus ma-
nifesti sumus erga vos. in nulla, inquit, duplicitate
aut simulatione. « An peccavi. » Cum aculeo usus
est boc sermone. Abjectum, inquit, me ducitis et
magis vilem: An peccavi quod meipsum fame
depresserim, et nihil a vobis acceperim ? Hoc, ait,
fecit ut vos ad ea quz Dei sunt exaltaremini : Nam
videntes quod nihil acciperem, edificabamini ; si
autem accepissemt certe offendiculum passi fuis-
selis. « Caeteras ecclesias depredatus sum. » At-
qui poterat dicere: Ex labore manum mearum
edebam, sed asperiorem faciens sermonem : Ab
aliis, inquit, accepi qux vobis submninistrarem ad
praedicationem. Quod autem ait: « Depredatus
sum, » id est, spoliavi, mudavi ; non enim se clan-
culo accepisse asserit: minime; sed stipendium
dicit ipsos necessarius sumptus. Magna autem erat
illorum accusatio quod ne liec quidem ipsi pra-
buissent. Quodque pejus est : Ut vobis, inquit, in-
servirem : vobis eniin przdicans, ab aliis alebar.
«Etcum presens essem apud vos et egerem. »
Triplex erat peccatum : et quod apud iilos predi-
carelet quod necessario egeret alimento. Non solum
enim, inquit, alio non mittebatis mihi, quod Mace-
dones fecerunt,sed neque presentem alebatis « Non
onerosus fui ; » aut οὐ χατενχόχησα, id est Non
deses fui, non dejeclus sum animo,;nonsolvi toleran-
tiam. Hac autem via levius reddit eis peccatum ;
quia ergo,ait,«Non postulavi. »— Aut etiam koc modo

ORCUMENII TRICCJE EPISCOPI

&cceperim. Hoc autem pudefaciendo dicit, ac si À ἡμῶν, xoi

1048

ἐφ᾽’ ᾧ ἄλλοι καυγῶντα:, ταῦτα ἡμῶν
εἰς ἁμαρτίαν λογίζεσται διεγνώχκατε, χαὶ ἐτ᾽ ᾧ
ὑψῶσαι ὑμᾶς ἐπετύήδευσα, τοῦτο εἷς χατνγηρίαν
7v περιτρέπετε. Τοῦτο δὲ Παύλου» ἐστὶ
θαῤῥοῦντος τῷ βίῳ, xai τῇ χατὰ Θεὸν πολ'τείῃ,
ὅτι αὐτοὺς ἐχείνους δείχνυτι, μηδὲν ὅλως ἔχοντες
εἰπεῖν κατ᾽ αὐτοῦ, xal ἐχείνων ἐλέγχοντος τὴν ἀγνω-
μοσύνην xal πονηοίαν, ὅτι μηδὲν ὅλως ἔχοντες ἔγχα»
λεῖν, ἀλλὰ καὶ ὑπερθαυμάζειν ὄντες δίχχιοι, ὅμως
τοὺς ψευδαποστόλους οὐδὲν ἔλιττον, εἰ μὴ χαὶ Παύ-
Àoo μᾶλλον ἔστεργον. « ᾿Αλλ᾽ οὐ τῇ γνώσει. » Tox
ψευδαποστόλους αἰνίττεται δηλαδύί, χατὰ τὴν τοῦ
Θεοῦ γνῶσιν ἰδιώτας ὄντας, ὅπερ ἔστιν Agri.
« ᾿Αλλ' ἐν παντὶ φανερωθέντες. » Αἰνίττεται τοὺς
ψευδαποστόλους, δολερούς τινας xxl συνεσχιασμί-
νους, xal προσωπεῖον εὐλαδείας περιχειμένους.
Ἡμεὶς δὲ, οὐχ οὕτως, φησίν. ᾿Εν παντὶ γὰρ πράγ-
ματι, xal ἐν πᾶσιν οἷς ποιοῦμεν φανεροί ἔσμεν
εἰς ὑμᾶς, ἐν οὐδεμιᾷ διπλόῃ, f, ὑποχρίσει, φησίν.
« Ἤ ἀμαρτίαν ἐποίησα. » Ἰληχτικῶς τῷ λόγῳ xi-
χρτται ᾿Απεῤῥιμένον, φησίν, ἡγεῖσθε με xi
εὐτελῆ μᾶλλον, ἁωαρτίαν εἰ ἐποίησα ἐμαυτὸν λιμῷ
ταπεινώσας, xai μηδὲν λαθὼν παρ᾽ ὑμῶν. Τοῦτο,
φησὶν͵ ἐποίησα, ἵνα ὑμεῖς εἷς τὰ χατὰ Θ:ὸν ὑψωθηχτε,
Ὁρῶντες γὰρ μηδὲν λαμῥάνοντα ᾧκοδομεῖσθε. Εἰ ξὲ
ἐλαμόανον, ἐσχανδαλίσθητε ἂν. « Αλλας ἐχχληχσίας
ἐσύλησα.» Καίτοι ἐδύνατο εἰπεῖν, ὅτι Ἔχ τῶν χει-
ρῶν μου ἤσθιον, ἀλλὰ πληχτιχώτερον τὸν λόγον
ποιῶν, φησί’ Παρ ἄλλων ἔλαθον, ὑμῖν διχχονούυε-
νος εἷς τὸ κήρυγμα. Τὸ 96, « ἐσύλησα, » οἷον ἐσχύ-
λευσα, ἐγύμνωσα. Οὐ γὰρ τὸ A40:a λαδεῖν λέγε,
ἄπαγε. Τὸ δὲ ὀψώνιον δηλοῖ αὐτὰ τὰ ἀναγκαῖα ὄχτε»

λ΄αν

νήματα, Μεγάλη δὲ ἐχείνων χατηγορία, ὅτι οὐδὲ
ταῦτα αὐτῷ παρ:ἴχον, xal, τὸ χεῖρον ὅτι πρὸς τὶν
ὑμῶν, φησὶ, διαχονίαν. Ὑμῖν γὰρ χηρύσσων, z12
ἄλλων ἐτρεφόμην. « Καὶ παρὼν πρὸς ὑμᾶς καὶ ὑστε-
ρηθείς. » Τριπλοῦν τὸ ἔγχλημα, ὅτι καὶ παρ᾽ αὐτοῖς
ἦν ληρύσσων, χαὶ τῆς ἀναγκαίας ἔχοτζε τροφῆς. Οὐ
μόνον Yào ἑτέρωθι οὐχ ἐπέμψατέ μοι, φησὶν,

Μακεδόνες ἐποίησαν, ἀλλ᾽ οὐδὲ παςόντα ἐτρέρετι.
« Οὐ κχατενάρχησα, ν — [(ΘΕΟΔΩΡ.)] Οἵον οὐχ ἱἐτέ-
νυ σα, οὐδὲ ἐξέλυσα τὴν ὑπομονήν. ᾿αύτῃ vip κου-
φότερον αὐτοῖς To'tl τὸ ἔγχλημα, ὅτι ἐγὼ, φησὶν
« οὐχ ἧἥτησα. » — "II xai οὕτως, Καὶ ταῦτα, orsi, στε-
ρου θεῖς, οὐ χχατενάρχησα, οὐδὲ ἣιλέλησα, f, ῥᾳθυμότι-
ρος πρὸς τὸ χρήουγμα γέγονα, ἀλλὰ παρ᾽ ἐμοὺ piv
ὅσα ἐρχῆν ἐγένετο πρὸς τὴν ὑμῶν σωτν οἷαν, ἐγὼ ἢ

ἐν ἐνδείᾳ διέτριθον.

Et his, inquit, cum carerem : non deses fui, nonnegligens, non segnior ad predicationem factus sum ; sed
a mequidem 685 factasuntad vestram salutem quacunque fleri oportuit, ego tamen in egestate degebam.

XI, 9 12. « Nam quod mihi deerat suppleverunt
« fratresqui veneranta Macedonia: etinomnibussic
« Ine servabam me vobisessem onerosus, atque ser-
« vabo Est veritas Christi inme quod hec gloriatio
« non interrumpetur erga me in regionibus Achaiz.
« Quapropter? An quod non diligam vos?Deusnovit,
« verum quod facio, idem et faciam, utamputem oc-
« casionem his qui cupiunt occasionem ut in quo
« gloriantur, reperiantur sicut et nos. »

Τὸ γὰρ ὑπτέρημά poo προσανεπλήρωσαν οἱ
ἀδελφοὶ, ἐλθόντες ἀπὸ Μαχεδονίας, χαὶ ἐν παντὶ
&625T, ὑμῖν ἐμχυτὸν ἐτήρησα, xal vmoYsw. "Es
ἀλέθεια Χοιστοῦ ἐν ἐμο!, ὅτι d χαύχητσις svn
οὐ φραγήσεται εἰς ἐμὲ, ἐν τοῖς κλίμασι τῆς
᾿Αχαΐας. Διά τί ; ὅτι οὐχ ἀγχπῶ (
οἶδεν. Ὅ δὲ ποιῶ χαὶ ποιήσω, ἵνχ ἐκκόψω τὴν
ἀφουμὴν τῶν θελόντον ἀφοριλὴν, ἵνα ἐν ᾧ xz
χῶνται, εὐφδεθῶσ: καθὼς xai fuste.

COMMENT. IN EPIST. ll AD CORINTH.

1050

τοῦ εἰπεῖν Ὑστέρημα, δείχνυσι μηδὲν Ómio A — Ex eo quod ait : Quod deerat, ostendit se nihil

avxalav Aa6Gv χρείαν. Ἕπεμψαν δὲ αὐτῷ ol
πήσιο: Διὰ τοῦτο δὲ xal τοὔνομα τέθειχεν, εἷς
"πίαν αὐτοὺς ἐλεημοσύνης ἄγων. « Καὶ ἐν
à6327, ἐμχυτόν. » Δείανυτιν ὅτι xal βάρος
ἢ, τὰς τροφὰς αὐτῷ γορνγοῦντες, Καλῶς δὲ
Γυηρήπτω. » Μὴ qàp νομίσητε. φησὶ, ταῦτά με
(21, ἵνα τοῦ λοιποῦ Àx6w παρ᾽ ὑμῶν. Οὐ μό-
5 ἐτήρησα, ἀλλὰ καὶ τηρήσω. « Ἔστιν ἀλήθεια
3S ἐν ἐμοί, » Εἴτα ἵνα μὴ νομίσωσι ταῦτα sl-
1 αὑτὸν ἵνα αὐτοὺς ἐπισπάσηται ποὸς τὸ δοῦ-
mel « Ἔστιν ἀλήθεια Χοιστοῦ ἐν ἐμοί. »
τιν, ἀληθεύων λέγω, Ott 7| χχύχησις αὕτη, ἡ
λαθεῖν δηλαδή. Καύχησιν δὲ ταύτην καλεῖ,
νομίσωτιν ὀργίζεσθαι αὐτὸν ἐφ’ οἵς οὐχ ἐλα-
|. Οὐ φραγήσετα'. » Τουτέστιν, οὐκ ἐχχοπήε-
"δὲ διαλείψει. Πῶς δὲ οὐ διαλείψει ; εἰ xal τοῦ
j μὴ λάδῃ. « 'Ev ὅλῃ τῇ ᾿Αχαΐᾳ. » Τουτέστι τῇ
lg. Ἔ ὅτι 3, καύχησις d προησπγενομίνη μοι ἐν
A'uxe: τῆς ᾿Αχαΐας, ὅτι δωρεὰν ἐχήουξα, οὐ
τεται. Σφόδοχ δὲ αὐτῶν ὡς ἀπθενῶν κχατενί-
παρ᾽ αὐτῶν μὴ λαδών. Εἰ γὰρ ἐπὶ τούτῳ
πο, οὐδαμοῦ Aa6:lv ἔδει, El δὲ ἀλλαχοῦ γρά-
; παρὰ εὐσχανδαλίστων τούτων οὐχ εἰληφεν.
οὐχ ἀγαπῶ ὑμᾶς. » Τί οὖν; μισεῖς ἡμᾶς
ι τοῦτο οὐδὲν αἱρῇ λαδ3ϊν παρ᾽ ἡμῶν ; 'O Θεὸς
ησὶν, ὅτι οὐ διὰ τοῦτο λαδεῖν παρα!τοῦμαι,
i" 5 λέγει. « Ὅ δὲ ποιῶ. » Πυιὦ δὲ, τὸ ἀδαπά-
ρύξαι, xal τοῦτο ἀεὶ ποιήσω. « Ἴνα ἐχχύψω
“ρμήν. » Λέγε: τὴν αἰτίαν, δι᾽ ἣν οὐ λαμβά-
ἐπετήρουν οἱ ψευδαπόστολοι, ἵνα εἰ εὕρωσιν
εἰληφότα, ἀφορμὴν λοιδορίας τὸ πράγμα ποιύ-
. ᾿Εχκείνων οὖν τὴν ἀφορμὴν βουλόμενος ἐσκό-
ησίν" « ἵνα ἐν ᾧ χαυγῶνται. » Τάχα xai τὸ μὴ
ὑπεχρίνοντο, διὰ τοῦτο οὐχ εἴπεν, "Ev qp ποιοῦ-
A Ἐν ᾧ καυχῶνται « Εὐρεθῶσι καθὼς xal
» Εἴτα «al πλούσιοι ὄντες οἱ ψευδαπόστολοι,
ἐλάμδανον, xal ἐπὶ τούτῳ ἑχαυχῶντο. "Iva
ᾧ καυχῶνται, ἐν τῷ μὴ λαμθάνειν, φησὶν,
σιν ὅμοιοι ἐμῶν, χαὶ μὴ πλέον ἡ μῶν ἔχωσιν.
jv γὰρ εἰς τὰ ἄλλα ἐλαττουμένους, ds τὸ

ἔχειν.

ultra necessarium usum accepisse. Miserunt au-
tem ei Philippenses. Propterea vero etiam nomen
posuit,utipsoseliamad eleemosyn:z emulationem
duceret. « Et in omnibus ne onerosus essem ser-
vavi. » Ostendit quod etiam onus ducerent alimen-
ta ipsi suppeditare. Recte autem addidit: « Atque
servabo. » Ne existimetis, inquit. me hec in eum
finem dixisse, quo deinceps accipiam a vobis:
non enim solum ita servavi,verum etiam servabo.
« Est veritas Christi in me. » Deinde ne hec eum
dixisse existiment quo ipsos magis attraheret ad
dandum, ait: « Est veritas Christi in me, »hoc est,
in veritate dico, quod gloriatio hec, nempe de
non accipiendo. Gloriationem autem dicit ne ar-
bitrentur quod succenseat illis quod non accepis-
set. « Noninterrumpetur, » hoc est, non amputa-
bitur, non deflciet. Quomodo autem non deflciet ?
si ne in posterum quidem accipiat. » In regioni-
bus Achaiec. » Id est, in tota Achaim provincia.
Aut quod gloriatio que mihi accessit in regionibus
Achaic quod gratis predicaverim non interrum-
petur. Vehementer autem infirmos eos noverat cum
ab ipsis non acciperet. Nam si in hoc ygloriaban-
tur, certe non oportebat accipere: quanquam ali-
bi scribit quod ab his qui facile offendebantur non
acceperit : « An quod non diligam vos? » Quid
ergo ?odisti nos, et proterea non vis a nobis ac-
cipere? Deusnovit,inquit.quod non ob id devitem
accipere: sed propter id quod subjungit. « Verum

C quod 'acio. » Facio sine sumptu praedicando, et hoc

semper faciam. « Ut amputem occasionem. » Cau-
sam dicit quare non accipiat. Observabant enim
pseudapostoli, 686utsi invenissent quod ipse ac-
cepisset, rem ipsam faceret ansam conviciandi.
Volensigiturillisamputareoccasionem, ait: « Ut in
eoin quo gloriantur. » Fortassis etiam se non
accipere fingebant: proterea non dixit: In eo
quod faciunt. sed « In eo in quo gloriantur. »
— « Reperiantur sicut et nos. » Praxerea cum
divites essent pseudapostoli, nihil accipiebant, et
inhocgloriabantur.Ut ergoin eo in quo glorian-

od non accipiant, inquit, reperiantur similes nobis, et nibil supra nos habeant. Indignum est
cum in ceteris sint interiores, si in hoc essent superiores.

T*?
μενατχηματιζόμενοι εἰς ἀποστόλους Xp:-
ἰαὶ οὐ θαυμαστόν. Αὐτὸς γὰρ ὁ Κατανᾶς
ηματίζεται εἰς ἄγγεχον φωτός. Οὐ μέγα
A xal διάχονοι αὐτοῦ μετατχηματίζονται
ixovot διχαιοσύνης, ὧν τὸ τελος ἔστα! χατὰ
ι αὐτῶν.

λέγεις ; οἱ τὸν Χριστὸν χηούσσοντες xal τὸ
λιον (οὕτω γὰρ ἄνω περὶ αὐτῶν εἴρηκας),
ὀστολοί εἶσι; Ναὶ, φησί. Ταῦτα γὰρ ὑποχρι-
tiv τῷ φανερῷ, λάθρα ἀνόσια παρεισφξέρουσι
α. « Ἐργάται δόλιι » Ἐργάζονται γὰρ,
ἱνασπῶσι τὸ χαλῶς πεφυτευμίνα, Τὸ γὰρ
τεῖον ὑπεισιόντες τῆς ἀληθείχς, οὕτως τὴν

ἐργάζονται, καὶ σχῆμα περιχείμενοι ἀποστό--

τοιοῦτοι, ψευδαπόστολοι, ἑογάται δό- ἢ XI, 13-15. « Siquidem istiusmodi pseudapostoli

« sunt, ac operarii dolosi, et transflgurantur in
« apostolos Christi. Atque haud mirum, quando-
« quidem ipse Satanas transfiguratur in. angelum
« lucis. Non magnum est igitur si et ministri illius

.« transflgurentur quasi sint ministri justitie,quo-

« rum finis erit juxta opera illorum. »

Quid ais ? an qui Christum predicant et Evan.
gelium (nam ita superius de ipsis locutus est)
pseudapostoli sunt? Utique, inquit: hoc enim pa-
lam simulantes, occulte impia simul afferunt dog-
mata. « Operarii dolosi. » Operantur enim, sed
revelluntqua recte plantata erant, siquidem perso-
nam veritatis induti, ita nocumentum exercent, et
habitu apostolorum amicti pelleque ovina, intus .

1031

(ΕΟΌΜΕΝΙΙ TRICC/E EPISCOPI

lupi sunt. Transfigurantur veluti magister eorum α λων, xal δορὰν προδάτου ἠμφιεσμένοι' λύκοι εἰσὶ

transfiguratur, ideo etiam multis imponit : cum-
que angelus sit tenebrarum tanquam angelus lu-
cis conspicitur fallens aspectus. « Non magnum
est igitur. » Nam si quid admirari oportet, illud
admiratione dignum est quomodo diabolus in tan-
tam proruperit audaciam. — Non est, inquit, ad-
mirandum. Quare ? Quia debent omnino magis-
trum imitari, qui cum angelus sit tenebrarum, ἢ -
guratur quasi esset angelus lucis. « Quasi sint
ministri justitie. » Ministri justitia sunt sancti
apostoli: Deo enim ministrant justificando per
Evangelii potentiam. « Quorum finis erit. » Quan-
quam enim vos, inquit, fallunt, pervigilem Christi
oculum fallere non poterunt.

6837 XI, 16-21. Iterum dico ne quis me putet insi- p

pientem esse. Alioqui licet ut. insipientem accipiatis
me, ut paululum quiddam et ego glorier. Quod dico,
non dico secundum Dominum, sed velut per insipien-
tiam in hoc argumento gloriationis. Quandoquidem
multi gloriantur secundum carnem, et ego gloriabor.
Libenter enim suffertis insipientes, cum sitis sapien-
tes. Suffertis enim si quis vos in servitutem adigit, si
quis excedit. si quis accipit, si quis extollit sese, si
quis in faciem vos cedit : juxta contumeliam lo-
quor, perinde quasi nos imbecilles fuerimus.

« Iterum dico. » Jam siquidem multa prepara-
tione ac correctione usus fuerat, sed non illa so-
la contentus erat. « Ne quis me putet insipientem
esse. » Atqui superius dixit : Utinam toleraretis
insipientiam meam : quomodo ergo hoc loco ait :
«Nequis me putetinsipientem esse?» Quiaillud qui-
dem, nempe seipsum laudare, insipientie est.
Ego vero, inquit, non tanquam insipiens his utor
sermonibus,sed cogor, ut vos a pseudapostolis ab-
ducam. Ideo ait: « Ne quis me putet insipientem
esse. » Non enim ultro, sed ex necessitate ad meas
ipsius laudes descendo. — Αἰ τώ. Insipientim ver-
bum est dicere insipientem eum qui non est,neque
ea agit que sunt insipientis. Siquidem insipiens
est qui vane se jactat et inaniter gloriatur, qui
simul et insipiens estet insipientim verba loqui-
tur, et qua insipientis sunt facit: qui autem de
seipsoet magna dicit et vera,idque causa utilitatis
enime : videbitur insipientim verba dicere quan-
tum ad similitudinem prolationis, non tamen in-

tà ἔνδον, μετάσχηματιζόμενοι, οἷον ὁ διδέσχαλος
αὐτῶν μετασχηματίζεται. Διὸ xal πολλοὺς πλεινξ͵
χαὶ ὧν ἄγγελος σχότους, εἷς ἄγγελον ὁρᾶται φωτὸς,
πλανῶν τὰς ύψεις. Καὶ οὐ θαυμαστόν. Bi γὰρ δεῖ
θαυμάζειν, ἐχεῖνό ἐστι θαύματος ἄξιον, πῶς ὁ διά,
ὄολος εἰς τοῦτο τόλμης ἔρχεται. --- [ΦΩΤ.) 05 t
μαστὸν, φησὶ, διὰ τί; Ὅτι μιμεῖσθαι πάντως χριω-
στοῦσι τὸν διδάσχαλον, ὃς ἄγγελος ὦν σχότους, φωτὸς
εἶνα: σχημιτίζεται. « Ὡς διάχονοι δικαιοσύνης.»
Διάκονο: δικαιοσύνης εἰσὶν οἱ ἅγιοι ἀπόστολο:" δ:-
χονοῦσι γὰρ Θεῷ ἐν τῷ διχαιοῦν δυναμένῳ Εὐαγγελίᾳ,
« Ὧν τὸ τέλος ἔσται.» Κἀν γὰρ ὑμᾶς, φησὶν, ézz-
τῶσιν, οὐκ ἄν διαλάθωσι τὸν ἀχοίμητον ὀφθαλμὸν
τοῦ Χριστοῦ.

Πάλιν λέγω, μή τις μὲ δόξῃ ἄφρονα εἶναι. ἢ
δὲ μή γε, χἀν ὡς ἄφρονα δέξασθέ με vx μιχρόν
τι χἀγὼ χαυχήτσωμαι. Ὃ λαλῶ, οὐ λαλῶ κχατὲ
Κύριον, ἀλλ᾽’ ὡς ἐν ἀφροσύνῃ, ἐν ταύτῃ 1p ὑτο-
στάσει τῆς χαυχήσεως. Ἐπεὶ πολλοὶ καυχῶντει
xatà τὴν σάρχα, χάγὼ κχαυχήσομαι. Ἡδέως pi
ἀνέχεσθε τῶν ἀφρόνων, φρότιμοι ὄντες, "Avip-
σθε γὰρ εἴ τις ὑμᾶς χαταδουλοῖ, εἴ τίς χχε-
σθίει, εἶ τις λαμβάνει, εἶ τις ἐπαίρεται, εἴ τί
ὑμᾶς εἷς πρόσωπον δέρει, Κατὰ ἀτιμίαν χέγω, ὡς
ὅτι ἡμεῖς ἡ σθενήσαμεν.

« Πάλιν λέγω. » Ἤδη μὲν γὰρ πολλῇ προδιορϑώ-
ett ἐχρήσατο, ἀλλ᾽ οὐχ ἀρχεῖται ἐχείνῃ μόνῃ. «Mf
τις με δόχῃ ἄφρονα εἶναι.» Καίτοι ἄνω εἶπεν, ope
λον ἀνείχεσθέ μου τῆς ἀφροσύνης. Πῶς οὖν ὁὰ
φησὶ, « Μή τις με δόξῃ ἄφρονα εἶναι ; » "Ὃτι αὐτὸ μὲν,
φησὶ, τὸ ἐπαινεῖν ἑαυτὸν ἀφροσύνης ἐστὶν, ἐγὼ ἃ,
φησὶν, οὐχ ὡς ἄφρων χέχρημαι τούτοις τοῖς Mus,
ἀλλ᾽ ἀναγκάζομαι πρὸς τὸ τῶν ψευδαποστόλων im
γαγεῖν ὑμᾶς. Διό φησι, « Μή τις με δέξῃ doom
εἶνάι. » Οὐ γὰρ ἑκὼν, ἀλλ᾽ ἐξ ἀνάγκης εἰς τοὺς ἐν
αυτοῦ ἐπαίνους ἐμπίπτω. — "AAAo. Ἔστιν &gp
σύνης ῥῆμα εἰπεῖν, μὴ ὄντα ἄφρονα, μηδὲ τὰ τι
ἄφξονος ποιοῦντα, "Agpuv μὲν γάρ ἔστιν ὃ μέτῳ
μεγαλορημονῶν, xai εἰς χενὸν ἀλαζονευόμενος, ὅς
μετὰ τοῦ εἶναι ἄφρων xal ἀφροπύννς λέγει ῥήματε.
xai τὰ τοῦ ἄφρονος ποιεῖ. 'O δὲ λέγων περὶ ἑπχοτοῦ
xai μεγάλα xal ἀληθῆ, καὶ ἕνεχεν ὠφελείας ψυχικῆς,
ἀφροσύνης μὲν δόξει, ῥήματα λέγειν, ὅσον duxi τὶ
ὁμοιότητι τῆς προφορᾶς τῶν λόγων, οὐ μὴν ἄφρων,
ἀλλὰ καὶ λίαν ἔμφρων, xal τὰ τοῦ ἐμφρονεστάτου

sipiens est, sed prudens admodum.et que pruden- D πράττων, ὅτι καὶ διαδολῆς ἀλόγου κατερρόνεσιν

tissimi sunt operatur, quod etiam irrationabilem
calumniam despexerit, ob aliorum utiliiatem ac
salutem. Non est igitur contrarium paulo ante
dixisse: Utinam suslinerelis me, qui verbum
quoddam insipientio dicturus sum ; et nunc di-
cere : « Ne quis me putet insipientem esse. » Ne
quis itaque me insipientem esse existimet ; non
enim propter meipsum, sed propter vos dicturus
sum quo dixero. Alioquilicebit ut insipientem pu-
tetis me et accipiatis. Neque enim aversor vel in-
sipiens existimari propter vestram salutem. 688
Siquidem, que dicturus sum,ad vestri confirmatio-

ἐπὶ τῇ ἑτέρων σωτηρίᾳ xal ὠφελείᾳ. Διὸ οὐχ ἔστιν
ἐναντίον τὸ εἰπεῖν πρὸ ὀλίγων, ὄφελον ἀνείχεσθέ um
τι ἀφροσύνης ῥῆμα εἰπεῖν μέλλοντος, καὶ τὸ vov λέ-
q6v^ « Μή τις με δόξῃ ἄφρονα εἶναι. » Μή τις οὖν
δόξῃ ἄφρονα εἶναι" οὐ γὰρ δι᾽ ἐμαυτὸν, ἀλλὰ δι᾽ ὑμᾶς
ἐρεῖν μέλλω £ μέλλω λέγειν. Εἰ δὲ μὴ, x ὡς
ἄφρονα ἡγήσασθέ μὲ xai παραδέξασθε, Οὐχ éz*
στρέφομαι γὰρ οὐδὲ τὸ ἄφρων νομισθῆναι διὲ τὴν
ὑμετέραν σωτηρίαν. Καὶ γὰρ ἅ μέλλω ἐρεῖν, εἰ
στήριγμα υμῶν xzl ὠφέλειαν ψυχῆς συτεκεῖ. «Fl
δὲ μή γε. » Εἰ δὲ μὴ πεισθείητε, ἀλλὰ καὶ ἀνάγκην
οὖσαν ὁρῶντες, μὴ ἐλεύθερόν με ἀφροσύνης vepl-

1053

COMMENT. IN EBPIST. II AD CORINTH.

1054

ente, ὡς γοῦν ἄφρονος ἀνέχεσθε λέγοντος & λέγω, À nem et animes utilitatem eonferunt. « Alioqui. »

ἕνα χἀγὼ κχαθάπερ, φησὶν, οἱ ψευδαπόστολοι καυ-
χήσωμαι. "Exeivot γὰρ εἰς ὁμετέραν βλάδην καυχώ-

vot, εἷς τουτοὺς μὲ προάγουσι τοὺς λόγους. «"O
Mo. οὐ λαλῶ κατὰ Κύριον. » Τὸ dX» χαυχᾶσθαι
οὐ κατὰ Κύριον' ὁ γὰρ Κύριος χελεύει μὴ καυχᾶ-
σθαι. Τὰ ῥήματα τοιγαροῦν, οὐ κατὰ Κύριον. Ὁ ci
τῶν ῥημάτων τχοπὸς, καὶ σφέδρα κατὰ Κύριον,
« ᾿Αλλ᾽ ὡς ἐν ἀφροσύνῃ. » Εἴτα ἵνα μὴ τῷ τὸν αὐτὸν
ὁμολογεῖν ὅτι οὐ χατὰ Κύριον λαλεῖ, καὶ ὅτι ἐν ἀφρο-
σύνῃ λαλεῖ, πρόφασιν ἐχείνοις πλείονος Op λοιδορίας,
Πρῶτον μὲν οὐ λέγει, ἐν ἀφροσύνῃ, ἀλλ᾽ « ὡς ἐν
ἀφροσύνῃ » ἔπειτά, φησιν « "Ev ταύτῃ τῇ ὑποστά-
σει τῆς καυχήσεως. » Τουτέστι, χατὰ τοῦτο τὸ μέρος
«ἧς καυχήσεως, οὐ λαλω χατὰ Κύριον. Ποῖον μέρος ;

Ὅτι μέλλει κχύχᾶσθαι, ᾿Εδραῖος slpi, xai ᾿Ισραη- Β

λίτης, καὶ σπέρμα ᾿Αὔραάμ. Τὰ δὲ τοιαῦτα, οὐχ
ἀνῆκεν εἷς χαύχημχ Χριστοῦ" ὅθεν xxl κατὰ σάρχα
ταῦτα χαλεῖ' Ἢ vxo εἷς Χριστὸν χαύχητις, πραό-
τῆς ἐστὶν, ἐγχράτειχ, ἁγιασμός. Ὅτι γὰρ τὸ 'E62aioc
εἶναι xal Ἰσραηλίτης οὐ xatà Κύριόν ἐστιν, ἄκουε
αὐτοῦ λέγοντος" « Οὐκ ἔνι ᾿Ιουδαῖος, οὐδὲ ᾿ἔλλην. »
Kai: « Ἐν Χριστῷ ᾿νσοῦ πάνιες ἕν ἔστε, » —
« Πολλοὶ καυχῶντας χατὰ σάρχα.» ᾿Απὸ τῶν ἔξω-
θέν φησιν, olov ἀπὸ εὐγενείας, ἀπὸ τοῦ περιιομὴν
ἔχειν, xal ᾿Εδραΐος εἶναι. « ἸΙ]δέως γὰρ ἀνέχεσθε. »
“Ὥστε ὑμεῖς αἴτιοι ἀνεχόμενοι αὐτῶν ἡδέως. « Τῶν
ἀφρόνων φρόνιμοι ὄντες. » E: γὰρ τὸ ἐπὶ τοῖς ὄντως
καλοῖς χαυχᾶσθαι ἄφρονός ἐστι, πολλῷ μᾶλλον τὸ
ἐπὶ τοῖς μὴ οὖσι. Τοὺς ψευδαποστόλους δὲ αἰνίττε-
ται. Καὶ τὸ βαρὺ, φησὶν, ὅτι xal φρόνιμοι ὄντες,
ἀνέχεσθε αὐτῶν. « Εἰ μὲν γὰρ ἦτε ἀνόητοι, » «àv
συγγνώμην εἴχετε᾽ viv δὲ, ἐν εἰδήσει πταίετε. « Εἴ
τις ὑμᾶς καταδουλουῖ. » Ὅρα πόστν δουλοπρέπε:αν
βεαταγινώσχει, χαὶ ὡς μεθ’ ὑπερδολῆς ὑπεκέχλιντο
oie ψευδαποστόλοις. « bt τις χατεσθίει, εἴ τις λαμ-
Θάνει.» Ὅρᾷς [ὅτι καὶ τὸ ἔμπροσθεν εἰρημένον, τὸ,
Ἵνα ἐν ᾧ χαυχῶνται εὑρεθῶσιν ὡς χἀγὼ, χατὰ συγ-
y bora εἴρηται, καὶ ὥστε μὴ ix προοιμίων ἐλεγξχι
αὐτούς. Νῦν γὰρ δείχνυσιν αὐτοὺς ὑποχρινομένους
μὲν τὸ μὴ λαμθάνειν, λαμὄανοντας δὲ. « El τις γὰρ,
φησὶ, λαμβάνει" » xal, τὸ μεῖζον, « E? τις κατεσθίει, »
Τοῦτο γὰ; δηλοῖ, καὶ ἐχπιεζομένους αὐτοὺς ὑπὸ τῶν
φευδαποστόλων. « Εἴ τις ἐπαίρεται. » Οὐ σύμμετρος,
φτσὶν, ὑμῶν dj δουλεία, οὔτε ἥμεροι οἱ δεσπόται,
ἀλλὰ φορτιχοί τινες καὶ κατεξανιστάμενοι ὑμῶν.
« Εἴνις ὑμᾶς εἷς πρόσωπον δέρει. » Εἶδες ἐπίτασιν
ἀποννίας αὐτῶν χαὶ τυραννίδος, χαὶ ὅτι ὡς ἀνδρα-
πόδοις αὐτοῖς ἐχέχρηντο ; « Κατὰ ἀτιμίαν λέγω. »
Οὐχ ὅτι τύπτεσθε, φησὶν, ἀλλ᾽ ὅτι τῶν εἰς πρόσωπον
τυπτομένων οὐχ ἔλαττον πάσχετε, ὡς εἰ ἔλεγεν.
Πρὸς ὕδριν ὑμῖν λέγω τοῦτο. Τί τοιγαροῦν τούτου
γένοιτ᾽ ἂν αἰσχρότερον, ὅταν καὶ τὰ χρήματα ὑμῶν,
χαὶ τὴν ἐλευθερίαν, καὶ τὴν τιμὴν ἀφελόμενοι, μηδὲ
οὕτως ὦτιν ἥμεροι ; «'AXY' ὑόδριστικώτερον ἀργυ-
ρωνήτων ὑμῖν xtypnuivot; » Διό φησι, Κατὰ ἀτι-
μίαν λέγω. « Ὡς ὅτι ἡμεῖς ἠσθενήσαμεν. » ᾿Αϑαφὲς τὸ

€ Galat. im, 88. ** Ibid.

C

Si vero persuaderi non potestis, sed videntes me
etiam impellente necessitate heec dicere, ab insi-
pientia tamen liberum esse non duxeritis, saltem
tanquam insipientem sustinete me dicentem quee
dico, utego veluti pseudapostoli glorier. llli si-
quidem in vestrum damnum gloriantes ad hos me
deducunt sermones. « Quod dico. non dico secun-
dum Dominum. » Nam gloriari non est secundum
Dominum ; Dominusenim jubet non gloriari. Ita-
que verba quidem non sunt secundum Dominum
et scopus verborum omnino secundum Dominum
est. « Sed velut per insipientiam. » Deinde ne per
hoc quod fatetur se non secundum Dominum 1o-
qui,et quod veluti per insipientiam loquatur, oc-
casionem illis tribuat majoris convicii ; primum
quidem non dicit, Per insipientiam, sed, « Velut
per insipientiam. » Deinde ait: «In hoc argumen-
to gloriationis, » hoc est, In hac parte gloriationis
non loquor secundum Dominum. Qu:xnam pars est
illa ἢ quod gloriaturus est. dicendo : Hebrieus sum
el Israelites, et semen Abrah:. Talia autem non
retulit ad gloriationem Christi. Unde etiam secun-
dum carnem hac se loqui dicit. Gloriatio enim
secundum Christum est mansuetudo, continentia,
sanctimonia Quod enim Hebreum esse et Israelitem
nonsitsecundum Dominum, audi eum loquentem.
« Non estJudzeus neque Gricus?t. » Et, «In Christo
Jesu omnes vos unum estis*?. » — Multi gloriantur
secundum carnem. » Ab externis, inquit. hoc est,
ἃ generositate, quod circumcisionem habeant et
Hebraei sunt. « Libenter enim suffertis. » Itaque
vos in causaestis qui libentersuffertis. « Insipientes,
cum silis sapientes. » Nam si de his que vere ho-
nesta sunt gloriari insipientis est,multo magis in
his que non sunt: pseudapostolos autem designat.
Et grave est quod ait : Cum sitis sapientes, sus-
tinetis ipsos. » Nam si insipientes aut fatui esse-
tis, veniam sane haberetis: nunc autem scientes
et prudentes labimini. « Si quis vos in. servitutem
adigit. » Vide quantam servilitatem improperet,
ut etiam pseudapostolis mirum in modum subji-
ciantur. « Si quis exedit, si quis accipit. » Vides
quod etiam id quod prius dictum est, ut in eo in
quo gloriantur, reperiantur sicut et nos, per con-
cessionem dictum sit,et ne ab exordio statim illos
argueret : 689 nunc enim ostendit quod illi fin-
gerent quidem se non accipere,sed tamen accipe-
rent. Aitenim : « Si quis accipit, » quodque majus
est, « Si quis exedit: » id enim signiflcat ipsos
depressos à pseudapostolis. « Si quis extollit se-
se. » Non est, inquit, moderata vestra servitus,
neque mansueti domini,sed graves etin vos insur-
gentes. « Sij quis in faciem vos cedit » Vides in-
tensionem eorum arrogantie et tyrannidis, et quod
uterentur eis veluti mancipiis ἢ « Juxta contuine-
liam dico. » Non quod verberemini, inquit, sed

1088

OECUMENII THIOCUE EPISCOPI. ᾿

1050

quod non minus patiamini iis qui in faciem ce- À εἰρημένον. Ἐπειδὴ γὰρ φορτικὸν ἦν, διὰ τοῦτο oj

duntur.Acsi diceret: Ad contumeliam vobis hoc
dico. Quid igitur indecentius hac re fieri posset,
quando et pecunias vestraset libertatem et hono-
rem auferentes, ne ita quidem leniuntur? sed
injuriosius vobis utuntur, quam si argento
emissent. Ideo ait : « Juxta contumeliam dico. »
— « Perinde quasi nos imbecilles fuerimus. »
Obscurum est quod dicitur. Quoniam enim grave
erat, ideo illud ita posuit, ut obscuritate occul-
taret molestiam et id quod erat odiosum ; hoc
est enim quod dicit: An enim et nos eadem facere
non possumus? cur igiturillos sufferlis, tanquam
nos eadem facere non possemus.— Alio modo.Cu-
jus gratia, inquit, illos in his suffertis? an quod
nos imbecilles simus, etnon possimus pari modo
vobis abuti ἢ Est autem vehementer pungitivum

τως αὐτὸ τέθειχεν, ἵνα χλέψῃ τὴν ἐπάχθειαν τῇ
ἀταφείᾳ, Ὃ γὰρ λέγει τοῦτο ἔστι. Μὴ γὰ οὐ δυνέ-
μεθα xvi ἡμεῖς τὰ αὐτὰ ποιεῖν ; τίνος ἕνεχεν ἄνεχε-
cÜs αὐτῶν, ὡς ἡμῶν μὴ δυναμένων ταῦτα ποιεῖν ; —
"AÀAus. Τίνος ἕνεχεν, φησὶν, αὐτῶν ἀνεχεσθε εἰς
ταῦτα ; ὡς ἡ μῶν ἀσθενούντων ἢ μὴ, δυνάμένων οὗτως
ὑμῖν ἀποχεχρῆσθαι ; Πλνχτιχὸν δὲ σφόδρα «5 tir.
μένον. Διὸ καὶ ἀσχφῶς αὐτὸ τέρειχεν. E! γὰρ, er,
διὰ τοῦτο αὐτοὺς τιμᾶτε, ἐπειδὴ ὑδροίζουσιν ὑμᾶς
ἐπαιρόμενοι, καὶ μονονοὺκ εἰς πρόσωπον τύπτοντις,
δυνάμεθα x«l ἡμεῖς ταῦτα ποιεῖν. Ὡς ἡμῶν qp;
ποὸς ταῦτα ἀτονησάντων, ἐχείνοις ὕποχκλίνεσξι.
'Opgc πόσης ἐπιπλήξεως γέμει τὸ εἰρημένον ; Πᾶσεν
δὲ τῆς ἐχείνων ἀπονοίας τὴν αἰτίαν, τούτοις ἐπιχλξ
Διὰ οὖν τσῦτα, φησὶν, ἀναγκάζομαι ἵνα ὑμᾶς τῆς τού-
των ἀλαζονείας ἀπαλλάξω, οὐχ ἵνα ἐμαυτὸν λα: πρύνω.

&c increpativum quod dicitur, et idcirco obscure illud posuit. Nam si propterea, inquit, illos ho-
noratis quod injuriosi sint, sese in vos erigentes, et propemodum in faciem cedentes, possumus
quoque et nos ista facere. Quasi enim nos in his inferiores essemus, illis subjicimini. Viden, quanta
plenum sit increpatione quod dictum est ? His autem amputat omnem causam arrogantie illorum.

Propter hoc igitur compellor, inquit, ut vos ab
ostendam.

ΧΙ, 21-29. « In quocunque audet aliquis, per in-
« Sipientiam loquor, audeo et ego. Hebrei sunt ?
« et ego. Israelil» sunt ? et ego. Semen Abrahe
« sunt ? et ego. Ministri Christi sunt? desipiens
« loquor, plus ego. »

Considera rursum tantis non contentum prepa-
rationibus ac correctionibus, sed nunc 690 rem
ipsam appelat audaciam et insipientiam ; ac prope-
modum ait: Viadactus ad liec venio. Hec autem
facit nos instruens, necessitate non cogente ad
hujusmodi veniendum non esse sermones. In qua-
cunque re audet aliquis gloriari (nam hec pariter
subaudienda sunt', audeo et ego. « Hebrei sunt ?
et ego. » Neque enim omnes Hebrmi erant quo-
que Israelit:e, sed erant rtiam et Moabite et
Ammonite : ideo suam generositatem manifesta-
vit. Est autem perinterrogationem legendum. Quod
autem ait: « Ministri Christi sunt, » juxta pseud-
apostolorum sermonem hoc effatur. « Plusego.» Id
est, magis. excellentius. Rursumque rem ipsam
vocatinsipientiam.Aiuntautem quidam non opor-
tere per interrogationem hunc proferre sermonem.
sed omnino negare ipsos esse Christi ministros.

Seddicimus quod hoc prius fecit cum ipsos dixit υ

pseudapostolos. Hicitaque adinquisitionem sermo
pervenit, nec oportet eum antea manifestare, sed
operibus exhibere demonstrationem, quod ipse
quidem Christi minister esset, illi vero non essent.
« Desipiens loquor. » Hoc est, quanquam nonnul-
lis desipere videar, dicens: « Plus ego. » Nam
qui omnino desipientia est quod seipsum dicat
esse ministrum plusquam pseudapostoli ?

XI, 23-?7. In laboribus copiosius, in verberibus su-
pra modum, in carceribus abundantius, in. mortibus
frequenter : a Judzis quinquies quadragenas plagas
una minus accepi ; ter virgis casus fui, semel lapi-

C

illorum fastu liberem, non ut meipsum clarum

Ἐν ᾧ δ᾽ ἂν τις τολμᾷ, iv ἀφροσυνῃ λέγων
τολμῶ γχἀγώ. 'E6paiol «lov ; χἀγώ. ᾿ἸΙσραηλῖτει
εἰσί; κἀγώ. Σπέρμα ᾿Αὔραάμ εἶσι ; κἀγώ. Aux
νοι Χριστοῦ εἶσι ; παραφρονῶν λαλῶ, Ost
ἐγώ.

Ὅρα πάλιν αὐτὸν ταῖς τοσαύταις μὴ ἀρκεσβίνιε
προδιορθώσεσιν, ἀλλὰ νῦν τόλμαν xal ἀφροσ᾽νν
χαλοῦντα τὸ πρᾶγμα, xa! μονονουχὶ λέγοντα B4
ἐπὶ τούτῳ ἔργομαι. Ταῦτα δὲ ποιεῖ, παιδεύων fuk,
ἀνάγκης χωρὶς, μὴ ἔσνγεσθαι εἰς τοιούτους λόγους.
Ἐν ᾧ δ᾽ ἂν τις τολμᾷ πράγματι καυχᾶσθαι (τιῦτε
γὰρ συνυπαχουστξον), τολμῶ κἀγώ. « 'EÓpatiot εἶσι;
Κἀγώ. » Οὐ γὰρ πάντες οἱ Ἑύραϊοι ἦσαν. hr
ἸΙσραηλῖται. Ἥσαν γὰρ xx! Μωχόϊται, xal Ἅμαν
vitat. Διὸ ἐχχαθάρισεν αὐτοῦ τὴν εὐγένειαν xd
ἐρώτησιν δὲ ἀνχγνωστέον. Τὸ δὲ, « Διάχονοι Xp:rtei
εἶσι, » χατὰ τὸν ψευδαποστόλων λόγον τοῦτο λέγων.
« Ὕπερ ἐγώ. » Τουτίστι, Μᾶλλον ἐγώ. Καὶ riàv
ἀφροσύνην χαλεῖ τὸ πρόγμα. Φασὶ δὲ τινες μὴ δεῖν
αὐτὸν χατὰ σύγχρισιν προενεγκεῖν τὸν λόγον, ἀλλὲ
παυεάπασιν αὐτοὺς ἀρνήσατθαι διακόνους εἶναι Χϑι-
στοῦ. ᾿Αλλ᾽ ἐροῦμεν ὃτι τοῦτο ἔμπροσθεν ἐποίησεν
εἰπὼν, ψευδαπόστολοι. ᾿Ενταῦθα μέν τοι, εἰς ἐξέτα-
σιν ὁ λόγος ἤρχετο, καὶ οὐχ ἔδει αὐτὸν προαποςήνε-
σθπι, ἀλλὰ τὴν διὰ τῶν ἐργῶν παρασχεῖν ἀπόδειξιν,
ὅτι αὐτὸς μέν ἐστιν, ἐκεῖνοι δὲ οὖ. « Hapaozovin
λαλῶ. » 'Avti τοῦ, El xal δόξω τισὶ παραφρονεῖν ὃν
τῷ λέγειν με’ « Ὕπερ ἐγώ. » Ποία γὰρ ὅλως τε-
ραφροσύνη, τὸ ὑπὲρ τὸὺς ψευδαποστόλους λέγ
ἑχυτὴν διάκονον εἶναι ;

Ἔν κόποις περισσοτέῥως, ἐν πληγαῖς ὅπερδελ-
λόντως, ἐν φυλακαῖς περισσοτέρως, ἐν ϑαντοις
πολλάχις. Ὑπὸ Ιουδαίων πεντάχις τεσΣχρδ'
χοντα παρὰ μίαν ἔλαδον' τρὶς ἐραδδίσθην, fre

1091

«ἀλιθάσθην,
βυθῷ

γοις

τρὶς ἐναυάγησα,
πεποίηχα. ὋὉδοιποσίαις
ποταμῶν, χινδύνοις
γένους, χινδύνοις ἐξ ἐθνῶν, χινδύνοις ἐν πόλει,
κινδύνοις ἐν ἐονμίχ, κινδύνοις ἐν gaÀíssq, χιν-
δύνοις ἐν ψευδαδίλφτοις" ἐν πόπῳ χαὶ μόχθῳ, ἐν
ἀγρυπνίαις πολλάκα:ς"

Εἶτα λέγει λοιπὸν τὸν χαρακτῆρα τῆς ἀποστολῆς.
Τὸ δὲ, « Περισσοτέρως,» xai, « Ὑπενδαλλόντως, »
οὐ κατὰ σύγχοιτιν τῶν ψευδχπηστόλων εἴηται, « "Ev
θανάτοις πολλάκις. » --- « Ka0' ἡμέραν γὰρ, φησὶν,
ἀποθνήέσχω.» 'Ertó!óou Xo ἑαυτὸν εἰς χινδύνους
θανατηφόροηυς. « Tezoxpáxovtz παρὰ μίαν ἐλαὄεν. »
Διὰ τί παρὰ μίαν ; Νόμος ἦν τὸν πλείονα τῶν τεσ-
σαράχκοντχ τυπτόμενον, ἄτιμον εἶναι, Ὥμρισαν οὖν
παρὰ μίαν διδόναι, ἵνα χἂν τῇ ῥύμῃ τοὺ τύπτειν
ἐξενεχθεὶς ὁ τύπτων περισην δῷ, τεσσχοάχοντα δῷ,
καὶ μὴ γένηται ἄτιμος ὁ τυπτόμενος, « Τρὶς ἕρα-
δὸίσθην. » Ὁρᾷς ὅτι οὐ πάντα ἃ πέπονθεν ὁ Παῦλας,
συνέγραψεν ἡμῖν ὁ Λουχᾶς ἐν ταῖς Ποάξεσιν Οὐ γὰρ
πρὸς φιλοτιμίαν αὐτῷ τὰ τῆς συγγραφῆς πεπόνηται.
Διὸ πολλὰ τῶν ἐνταῦθα εἰρημένων παρέλιπεν, « Τρὶς
ἔναυλγησα. » Μακρὰς γὰρ καὶ διαποντίους ὁδοὺς
στελλόμενος δ'ὰ τὸ χέρυγμα, πάντα ἕπασχε τὰ εἰρη-
μένα. Νυχθήμερον δὲ νηχόμενος, διεγένετο μετὰ
νχυΐγιον., Τὸ, Τρὶς ἐνχυάγησα, ἕομννεύων φησὶν,
τι τρίτον ἡ ἀνθρωπότης ἐναυάγησεν, ἀπαξ Ev τῷ
παραδείσῳ, διὰ τῆς παρχδάσεως, δεύτερον, ἐν τῷ
χαταχλυσμῷ, τρίτον μετὰ τὸ δέξασθχ! τὸν νόμον.
«Νυχθήμερον ἐν τῷ βυθῷ zezlonxz. » Νύχτα λέγει
ἐνταῦθα ὁ ᾿Αποστολος τὴν πρὸ τὴς Χριστοῦ παρουσίας
ἐν τῇ σχοτεινῇ πλάσει διατριόὴν, ἡμέραν δὲ, τὴν
μετὰ τὴν Χριστοῦ παρουσίαν ἐν τῷ φιυτεινῷ βα-
πτίσματι διχγωγήν. « Κινδύνοις ποταμῶν. » Kal γὰρ
διαπορθμεύειν ποταμοὺς ἠναγχάζετο, « Κινδύνοις
λῃστῶν. » Πανταχοῦ γὰρ ὁ διχδολος ἐπολέμε', λῃ-
στὰς ἐγείρων, τὰ ἔθνη τῶν ᾿Ελλήνων, τοὺς συγγε-
νεῖς ᾿Ιουδαίους, oi καὶ μᾶλλον ἐπολέμουν διὰ τὴν
πίστιν διχπονούμενοι. Καὶ τόπος οὐχ ἦν ἀσφαλὴς
αὐτῷ, οὐ πόλις, οὐχ ἔρημος οὐχ ἄλλο οὐδέν. « Κιν-
δύνοις ἐν ψευδαδέλφοις. » Ὅρα ἔτερο» χινδύνων εἴ-
δος, τὸ ix τῶν ψευδωνύμων, ὑποκριτῶν ἀδελφῶν.
“Ὅρα 6b: τοὺς χινδύνους κόποι zal μάχθοι, τούτους
πάλιν οἱ κίνδυνοι διεδέιοντο, καὶ οὐχ ἦν ἀναπνεῖν,

νυχθήμερον
πολλάχις,
ληστῶν,

κινδύ-
κινδύνοις ἐκ

COMMENT. IN EPIST. [1 AD CORINTH.

1038

ἕν τῷ À « datus fui,ternaufragium feci,noctem una cum die

«in profundo egi,in itineribus δῶρα, periculis flu-
« minum,periculis latronum,periculisex genere pe-
«riculis ex gentibus periculisin civitate,periculisin
« deserto, periculis in mari, periculis inter falsus
« fratres: in labore et molestias: in vigiliis sepe.»

Deinde consequenter ponit signaculum apostola.
tus sive legationis sure. Quod autem ait, « Copio-
sius, » et, « Supra modum, » non per compara-
tionem ad pseudapostolos dictum est. « 1n morti-
bus frequenter. » — « Nam quotidie morior 79, »
inquit.Seipsum enim exponebat periculis mortem
intentantibus. « Quadragenas plagas una minus ac-
cepi. » Quare una. minus? 691 Lex erat quod is

B qui accepisset ultra quadraginta plagas, ignominio-

sus haberetur. Definierant igitur ut unam minus
infligerent,ut quanquam impetu verberandi addu-
ctus is qui verberaret,unam infligeret superfluam,
ita quadraginta inferret et is qui verberaretur in-
famis non fleret. » Ter virgis cesus fui. » Vides
quod non omnia qu: passus est Paulus scripserit
nobis Lucas in Actis ? neque enim ad gloriam ea
quao ipsius sunt historie conscripsit, ideo multa
eorum que hic dicta sunt pretermisit. « Ter nau-
fravium feci. » Longas enim et transmarinas vias
prodicationis gratia emensus, omnia patiebatur
qua dicta sunt.Noctem autem una cum die natans
perduravit post naufraginm. Porro dictum hoc:
Ter naufragium feci, interpretando dicit quod hu-
manitas ter naufragium fecit ; semel in paradiso
per transgressionem, rursum in diluvio, et tertio
postquam legem suscepisset.«Noctem una cum die
in profundo egi. » Noctem vocat hic Apostolus eam
conversationem que ante Christi adventum in te-
nebrosa formatione erat: diem vero vivendi sta-
tum post Christi adventum in lucido baptismate.
« Periculis fluminum. » Etenim flumina cogebatur
trajicere. « Periculis latronum. » Ubique certami-
na cerltaminumque premia proponebantur : ubique
enim diabolus bellabat, latrones excitans, gentes
Grecorum, cognatos Judzeos,qui etiam magis bel-
labant, dolentes aclacessentes propter fidem.Locus
ipsi cerlus non erat, non civitas, non desertum,

non aliud quidquam. « Periculis inter falsos fratres. » Vide aliud periculorum genus quod prove-
niebat ex simulatis et falso nominatis fratribus. Considera vero : pericula, labores ac molestic, hc

rursum pericula excipiebant, nec respirare dabatur.

Ἐν λιμῷ καὶ δίψει, ἐν νηστείαις πολλάκις, iv ΧΙ, 27-29. « In fame et siti, in jejuniis szpe, in

ψύχει xai γυμνότητι. Χωρὶς τῶν παρεκτὸς d ime
σύστασίς μοῦ ἣ χαθημέραν, ἡ μέριμνχ πασῶν
τῶν ᾿Ἐχχλησιῶν, Τίς ἀσθενεῖ, xai οὐκ ἄσθενω ; τίς
σχανδαλίζεται, καὶ οὐχ ἐγὼ πυροῦμχ': ;

Πανταχοῦ τῆς οἰχκονουυΐνη καὶ τῆς ἀοιχήτου, ἀγῶνες
fav «al στάδια, ἐν γῇ, ἐν θαλάτσῃ, ἔσωθεν, ἔξωθεν,
παλὰ τῶν οἰχείων, παρὰ τῶν ἀλλοτρίων, παρὰ τῶν
συγγενῶν παρὰ τῶν ἐπιπλάσνων ἀδελφῶν. Καὶ οὐδὲ
τῆς ἀναγκαίας τὐπόρει τροφῆς, οὐδὲ ψιλοῦ σχεπά-

Ὁ Cos. 4}, 81.

« frigore et nuditatepreter ea qui extrinsecusacci-
« dunt,conspirationes in me quotidianz, cura om-
« nium Ecclesiarum.Quis inflrmatur,et ego non in-
« firmor ? Quis offenditur, et ego non uror ? »

In omni orbis loco ta: habitabili quam inhabita-
bili, certamina erant et exercitio : in terra.in ma-
ri; intus, foris ; a propriis, ab alienis ; a cognatis,
a fictis fratribus. 69? Et ne necessarium quidem
alimentum aut nudum tegumentum suppetebat or»

1059

ORCUMENII TRICCAR EPISCOPI.

bis preceptori : sed nudus certabat, et fame pres- A apatoc, ὁ τῆς οἰκουμένης διδάσκαλος, ἀλλὰ γομνὸς

sus pugnabat.Nec solum non discruciabatur, ve-

rum etiam gratias agebatagonothete Christo.Con- ἢ

sidera vero quod universis que passus est enar-
ratis, non dicit quod converterit et ad Chris'um
adduxerit,simul quidem modeste se gerens, simul
quoque docens quod licet nihil amplius fuisset
quam quod laboribus fuerit defatigatus, ita tamen
adhuc sint przmia reposita. « Prreterea ea qui ex-
trinsecus accidunt. » Plura namque praetermissa
erant quam ea qui: enumerata sunt : magis autem
neeaquidem quas dicta sunt,singula in specie dixit,
sed ea tantum quorum numerus facile comprehen-
di poterat, dicendo: « Quinquies, κ et « Ter, » et
« Ter, » et « Semel. » Quorum autem numeruserat

multus et incognitus, silet, et dicit « Copiosius, » ἢ

et « Supra modum, » et « Sepe. » Conspirationes
autem dicit communesacunanimes incursus a per-
secutoribus.Conspirarunt, inquit, in me communi
consilio. « Cura omnium Ecclesiarum. » Si enim
prefectus quispiam unius familie ne respirare
quidem potest, quid verisimile erat pati apostolum
qui inter tanta pericula universi orbis curam ha-
bebat ? « Quis infirmatur et ego non inflrmor. »
Ac ne quis dicat quod curam quidem habebat, at
non magnam, ponit et cure intensionem. Quis
infirmatur,inquit, quavis xwgritudine seu spirituali
seu carnali,eet ego non infirmor? Non dicit, So-
cius et particeps sum egritudinis, sed, Veluti is
ipse qui infirmatur ita afficior. Ait autem : « Quise
sive magnus sive vilis aut abjectus, « Quis offen-
ditur ? » Considera quomodo rursum exuberantiam
doloris expresserit. Incendor, inquit, et uror. Et
alia quidem patiens etiam gaudebat :
vulnerabatur : itaque hoc magis angebat.

XI, 26.33. « Si gloriari oportet, de his que infir-
« nitatis mee suntgloriabor. Deus et Pater Domini
« nostriJesu Christi qui est benedictus in seculano-
« vit quod non mentiar. In Damasci civitate, gentis
«profectus nomine Arelo regis, excubias serva-
« bat in Damascenorum civitate, cupiens me com-
« prehendere ; et per fenestram in sporta demissus
« fui per monia, effugique manus ejus. »

693 Ne verbum quidem facit de signis.
illa Dei donum erant, haec autem una cum divino
auxilio tolerantiam quoque ipsius ostendebant In-
firmitatem autem vocat persecutiones et afflictio-
nes sive tentationes. Nam hec humane nature
sunt infirmitas : nempe fame premi, naufragium
pati,czdi. Aut infirmitatem appellat atflictionem,
hominum infirmitate sibi illatam.Nam qui offende-
bantur et imbecilles erant, ipsum affligebant. Hic
apostolicus character est, his texebatur Evange-
lium.«In Damasci civitate, gentis prefectus.» Vide
quantum fuerit bellum. Ipse perse prefectus ex-
cubias servabat in civitate.Nisi autem Paulus con-
tra adversarios vehementer accensus fuisset, ne-
quaquam ad tantam insaniam gentis praefectum

Nam ἢ Οὐδαμοῦ περὶ σημείων λέγει.

ἠγωνίζετο, καὶ λιμώττων ἐπύχτευξς. Kal οὐ μόνον
οὐχ ἐδυσχέραινεν, ἀλλὰ xal χάριν ὡμολόγει τῷ
ἀγωνοθέτῃ Χριστῷ. "Opz Ck, εἰπὼν ὅσα πέπονθεν,
οὐ λέγε: ὅσους ἐπέστρεψε xai Χριστῷ προσήνεγκεν,
ὁμοῦ μὲν μετριάζων, ὁμοῦ δὲ διδάσχων, ὅτι xzv μη-
δὲν γένηται πλέον τῷ πονουμένῳ, καὶ οὕτω τὰ τῶν
μισθῶν ἐστι πεπληρωμένα. « Χωρὶς τῶν παρεχτός. 9
llàe:ova vào ἦν τά παραλε οι (Sta, τῶν ἅπαρ: ax:
θέντων. Μάλλον δὲ οὐδὲ οὐτὰ τὰ ῥηθέντα χατ᾽ εἶδος
εἶπεν, ἀλλ᾽ ὧν μὲν εὔληπτος Tv ὁ ἀριθμὸς, tz
4 Βεντάαις » λέγων, καὶ « Τρὶς, » xai, « "Arxf.»
Ὧν δὲ ἦν ἄπειρος ὁ ἀριθμὸς, σιωπᾷ xai 75,
« Περισσοτέρως, » xal, « Ὑπερδαλλόντως, » rai,
« Πολλάκις. » Ἐπισυστάσεις δέ φησι, τὰς χοιννῇ
παρὰ τῶν διωχτῶν ἐφόδους. Συνίσταντο γὰρ, φησί,
μετ’ ἐμοῦ γνώμῃ. « μέριμνα πατῶν τὼ
᾿Εχχλησιῶν. » Τοῦτο τὸ κεφάλαιον ἀπίντων. Εἰ τὰ
μ'ᾶς τι προυτατῶν οἶχίας οὐδὲ ἀναπνεῖν ἰσχύει, τὶ
πάσχειν εἰχὺς ἦν τὸν ἀπόστολον, μετὰ τοσούτων χεν-
δύνων, πάσης προνοούμενον τῆς οἰχουμένης ; « Τίς
ἀσθενεῖ xai οὐχ ἀσθενῶ ; » Καὶ ἵνα p τις εἴκῇ, ὅτι
ἐμερίμνα piv, πλὴν οὐ πάνν, λέγει τῆς μερίμνηζ
τὴν ἐπίτασιν. Τίς ἀσθενεῖ, φησὶν, oiav βούλει ἀπὲ»
vtov πνευματιχήν τε καὶ σαρχικὴν, καὶ οὐχ lw
ἁσθενῶ ; Οὐχ εἶπε Κοινωνῶ τῆς ᾿Ασθενείας, ᾿Αλλ᾽ Ὡς
αὐτὸς ὧν ὁ ἀσθενῶν, οὕτως διάκειμαι. Τὸ δὲ, « Τίς, ε
χἂν μέγας φησὶ, xàv εὐτελής. « Τίς σχανδελί»
ται ;» Ὅρα πάλιν πῶς παρέστησε τὴν ὑπερθολὲι
τῆς ὀδύνης. Ἐμπίμπραμαι, φησὶ, xai καίομαι, Es
τὰ μὲν ἀλλα πάσχων, καὶ ἥδετο, εἰδὼς ὑπὲ; Χριπῷ
πάτχειν ὧδε δὲ͵, διετιτρώσχετο τὴν Ψυχὴν, ἀκ
τοῦτο πλεῖον 7)vla.

sciens quod pro Christo pateretur; hic autem in animi

Εἰ χαυχᾶσθαι δεῖ, τὰ τῆς ἀσθενείας μου κ᾿
χήσομαι. 'O Θεός xai Hxto τοῦ Κυρίου 'Lm
Χοιστοῦ οἷὸεν ὁ ὧν εὐλογητὸς εὶς τοὺς aim
ὅτι οὐ ψεύδομα!ι. Ἐν Δαμασχῷ ὁ ἐθνάρχῃ
᾿Αρέτα τοῦ βασιλέως, ἐφρούρει τὴν Δαμεπσχηνῶν
πόλιν πιάσχι με θέλων, καὶ διὰ θυρίδος ἐν e
γάνῃ ἐχαλάσθην διὰ τοῦ τείχους, καὶ ἐξέφυγον τὸς
χείρας αὐτοῦ.

"Exsivz yàp 6e

δῶρον ἦν. Ταῦτα δὲ, μετὰ τῆς τοῦ Θεοῦ ῥοπῆς καὶ
τὴν ἀπ’ αὐτοῦ ὑπομονὴν ἑδείχνυ. ᾿Ασθένειαν δὲ
χαλιῖ τοὺς διωγμοὺς xai τοὺς πειρασμούς. Tr
γὰρ ἀσθένεια τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως τὸ λιμώτ
τειν τὸ ναυαγεῖν, τὸ πλήττεσῃαι. Ὕ ἀσθένειαν
καλεῖ, τὴν διὰ τὴν ἀσθένειλχν τῶν ἀνθρώπων γι"
μένην αὐτῷ ρλίψιν. Σχανδαλιζόμενοι γὰρ ἀσθενηῦν
τες, ἐθλιόον αὐτόν. Οὗτος ὁ ἀποστολικὸς χαρσχτίβ.
Διὰ τούτων ὑφαίνετο τὸ Ἐὐαγγέλιον. « Ἐν Δαμαχῷ
ὁ ἐθνάοχης. » θέα τὸν πύλεμον ὅσος. Δι’ Exo: d
ἄρχων ἐφρούρει τὴν πόλιν. E: δὲ μὴ πολὺς ime
κατὰ τῶν ἀνυιὸ ατιθεμένων ὁ Παῦλος, οὐχ

εἰς τοσαύτην ἀνῆψε τὸν ἐθνάρχην μανίαν, &
xal τὴν πόλιν φρουρεῖν δι᾿ αὐτόν. « ᾿Αρέτε τοῦ

1001

COMMENT. IN EPIST. il AD CORINTH.

1068

βασιλέως. « Ὁ Πενθερὸς Ἡρώδου 7v ὁ ᾿Αρέτας. A accendisset, ut etiam per seipsum excubias in

« Καὶ διὰ θυρίδος ἐν σχργάνῃ.» "Hort q35 —sipn-
μένον, εὔχεσθαι μὴ ἐμπεσεῖν εἰς πειρασμὸν, ὅθεν
οὐχ ἐπιῤῥίπτει ἐχυτὸν τοῖς πειρασμοῖς, ἀλλ᾽ ἔνθχ
καὶ δι᾽ ἀνθρωπίνης᾽ μηχανῆς ἕνι φυγεῖν οὐ παραι-
τεῖται. ᾿Εφύλαττε γὰ) ἑαυτὸν τῷ χηρύγμχτι, καὶ
τῆς σωτηρίας ἐχήξετο τῶν μαθητῶν μᾶλλον, ἢ τῆς
olxs'aq. Διὸ xal ἀλλαχοῦ φησι. « Καλόν μοι τὸ ἀνα-
λῦσαι καὶ σὺν Χριστῷ εἶναι" τὸ δὲ, ἐπιμένειν τῇ
σαρκὶ, ἀναγχχιότερον δι’ ὑμᾶς. » Σαργάνη ἐστὶ σχοι-
vlov, ἔστι δὲ «al εἴδος σπυρίδος.

Καυχᾶσθαι δὴ οὐ συμφέρει μοι, ᾿Βλεύσομα,
Ὑὰρ εἰς ὀπτασίας xai ἀποχαλυψεις Κυρίου. Οἴδα
ἄνθρωπον ἐν Χριστῷ πρὸ ἐτὼν δεχατεσσάρων,
εἶτε ἐν σώωμχτι οὐχ οἵὸχ, εἴτε ἐχτὸς τοῦ σώ-
ματος οὐχ οἷδα' ὁ θεὸς οἵδεν᾽ ἀρπαγέντα
τὸν τοιοῦτον ἄνθρωπος ἕως τρίτου οὐρανοῦ,
xai olóz τὸν τοιοῦτον ἄνθρωπον, εἶτε ἐν σώ-
ματι, εἶνε ἐχτὸς τοῦ σώματος οὐχ οἶδα, ὁ Θεὸς
οἶδεν, ὅτι ἡρπάγη εἰς τὸν παράδεισον, — xal
ἤχουσεν ἄῤῥητα ῥήματα, ἅ οὐχ ἐξὸν ἀνθρώπῳ
λαλῆσαι.

« Καυχᾶσθαι δὴ οὐ συμφέρει » μοι. Καίτοι πολλὰ
εἰπὼν ἄνω, πῶς ὧδε φησὶν, « Οὐ συμφέροι μοι, Βπειδὴ
εἰς ἕτερον εἶδος χαυχήσεως ἤρχετο, ὅπερ αὐτὸν
ἐποίει λομπρὸν, τὸ τῶν ἀποχαλύψεων, Φησὶν οὖν,
« Οὐ συμφέρει μοί τοῦτο, » ἵνα μή με εἷς ἀπόνοιαν
&cq. "Alles γὰρ τὰ παρ᾽ αὐτῷ μένοντα, xai εἷς
ἑτέρους ἐχφερέμινχα φυσᾷν εἴωθεν, οὐχ ὅτι αὐτὸς
τοῦτο πάσχειν ἔμελλεν, ἄπαγε, ἀλλὰ παιδαγωγῶν
ἡμᾶς, παρ᾽ ἑαυτοῖς τὰ τοιαῦτα ἔχειν, ὡς τῆς διη-
γήσεως εἷς ἀπόνοιαν ἄραι δυναμένης. -α ἴλλλως
[ΦΩΤ.] ᾿Αντὶ τοῦ, Kav43s0ac δὲ ἄλλα παρὰ τὰ τῆς
ἀσθενείας μου, οὐ σμμφέρει μοι. Εἶπε γὰρ πρὸ
μικρου, « Εἴ καυχᾶσθαι δεῖ, τὰ τῆς ἀσθενείας μου
καυχήσομαι. » Εἴτα θεὶς μεταξὺ τῆς ἀσθενείας
παράδειγμα, ἐπάγει ἀποδιδοὺς πρὸς τὸ εἰρημένον,
οἵον, "A δὲ οὐχ ἔστιν ἀσθενείας, ἀλλὰ μᾶλλον ὕψους
καὶ δυνάμεως, ταῦτα, φησὶν, οὐ συμφέρει μοι. Πῶς
οὖν xai ταῦτα λέγων ; Οὐχ ἐδουλόμην, φησί.
Διὰ δὲ τὴν ὑμῶν σωτηρίαν, xal & μὴ βούλομαι
ἀναδέχομαι. Καὶ σκόπει πῶς πανσόφως διαιτᾷ. Οὐ
σιωπᾷ παντελῶς, ἵνα ὠφελήσῃ, χαὶ οὐ λέγει ἀνα-
χεχαλυμμένως, ἀλλ᾽ Ev xal τοῦτο συνεσχιασμένως,
iva φύγῃ τὸ χαυχᾶσθαι, xai τότε ἀνάγκης αὐτῷ
τῆς ἀπὸ τῶν ψευδοποστόλων ἐπιχειμένης, παιδεύων
διὰ τούτου, μηδὲν μέγα περὶ ἑχυτῶν ἡμᾶς λέγειν
xxv ἀληθὲς Xi εἰ μὴ £x πολλῆς ἀνάγχης. « Oo σὺμ-
φέ:ει μοι. » Ἤ ἵνα μή τις μείζονα τὴς ἀξίας ἔννοιαν
λάδῃ περὶ ἐμοῦ, ὅπερ παρακατιὼν, φησὶ, Μύτις εἷς
Ἐμὲ λογίσηται ὑπὲρ ὃ βλέπει με, ἤ ἀκούε: τι ἐξ
ἐμοῦ. » — « ᾿Ελξύσομα: vào εἰς ὀπτασίας καὶ ἀποχα-
λύψεις Κυρίου. » Μεγάλη μὲν χαὶ ἣν εἶπεν ἀποχά-
λυψιν, πλὴν πολλὰς εἰπεῖν ἔζων, μίαν ταύτην εἴρηκεν.
Ὅτι γὰρ εἶχε πολλὰς εἰπεῖν, παρακατιὼν, φησὶ, « Καί

τι Matth. vi, 42. 1515 Philipp. 1, 22.

D

civitate servaret « Arete regis. » Socer Herodis
erat Aretas. « Et per fenestram in sporta. » Nove-
rat dictum esse ut precemur ne incidamus in ten-
tationem 13 : unde seipsum non injicit in tenta-
tiones, sed ubi humano quoque invento datur ef-
fugere, non detrectat. Nam seipsum przdicationi
servabat, ac salulis discipulorum magis curam
habebat, quam proprie. Ideo etiam alibi dicit:
« Bonum esset mihi dissolvi et esse cum Christo 13»
celerum marere in carne magis necessarium est
propter vos, » Σαργάνη funiculus est, attamen est
quoque et genus sport.

ΧΙΙ, 1-&. « Gloriari sane non expedit mihi,veniam
« enim ad visiones ac revelationes Domini. Novi

B* hominem in Christo ante annos quatuordecim :

« an in corpore, nescio, an extra corpus nescio :
« Deus novit ; raptum hujusmodi in tertium usque
« celum, et scio hujusmodi hominem, sive in
« Corpore, sive extra corpus nescio, Deus novit;
« raptum fuisse in paradisum, et audisse arcana
« verba que fas non sit homini loqui. »

« Gloríari sane expedit mihi. » Atqui multa su-
perius dixit, quomodo ergo nunc ait, « Non expe-
dit mihi ; » quoniam ad aliud gloriationis genus
veniebat, quod ipsum clarum redderet, nempe re-
velationum. Ait ergo: « Mihi hoc non expedit, »
ne me in arrogantiam extollat. Alio namque modo
qua apud quemque manent, et que apud illos
efferuntur instare solent ; 694 non quod futurum
esset ut hoc ipsi contingeret. Minime; sed nos
instruens, ut hujusmodi apud nos ipsos servemus,
quod narratio possit ad arrogantiam extollere. —
Alio modo. Hoc est, Gloriari vero in aliis quam in
his que infirmitatis mer sunt, non expedit mihi.
Dixit enim paulo ante: «Si gloriari oportet, de
his quc infirmitatis mes sunt gloriabor. » Deinde
posito infirmitatis exemplo, subjungit consecutive
ad id quod dictum est. ac si dicat : Qua vero non
sunt infirmitatis, sed magis sublimitatis et poten-
tiw, de his, inquit, non expedit mihi gloriari.
Quomodo ergo etiam haec dicis ἢ Nollem, inquit,
sed propter vestram salutem, etiam qux» nollem
suscipio. Et considera quo pacto rem sapientissime
pertractet. Non tacet penitus, ut prosit, nec nperte
omnia exprimit, sed hoc unum : idque etiam obte-
gendo, ut jactantiam effugiat, licet necessitate tunc
propter pseudapostolos ingruente : nos instruens
per hoc, ne quidquam magni de nobis ipsos dica-
mus, etiam si verum sit, nisi multa necessitate.
« Non expedit mihi. » Aut ne quis majorem circa
me benevolentiam concipiat quam ego promereat,
quod in progressu his verbis dicit : « Nequis de me
cogitet supra id quod videt esse me, aut quod
audit ex me. « Veniam enim ad visiones et reve-

62 fE/. MEN; TRI.C.£ EPISCOPI
ΡΞ, qA4a “4 32am narrat ἃ τῇ “Ξερδολῇ τῶν ἀποκαλύψεων. Διὰ τοῦτο δὲ aha.

[235 5e binis.

ETE u BVAISMLO VER IL.A* ἀΐσαγε peinisset,
thc Lands Ci ngcLoImLSAR LISUREB po-
Ug “λει κήτει f. ELLE ORI1951571. MjqUi*,
Au* 5XnL^5f:5 ἃ MIA ES ISI LXL.EICR. propterea
AME ILIA GLILatE LLSulL Lt g£6enderet quod
siat. n ss ποτα ΝΙῸΣ ἐπ εχ ἢ Cuürsto. »

Add. in CRreto. rs dicerent! psscjapos!oli

.

τ antem non τ ἰδὲ ἀπ᾿ per dsmoues fuisse
sübleza'um tan;nam Sim..nerm mogum σ΄ Ante
annos nua'gordecim. - Non intempestive tempus
adiun,itnur, 441 dnplizezi ob cau-am : tum ad os-
tendendura quod qui qna*uüordecim annos siluerat,
ne nunc qnidem narrasset nisi admodum coactus.
Qnoniam enirn magnum quiddam esse videbantur
pseud ipostoli, omnesque ad se attrabhebant : coac-
tus “οὶ izi*ur o-tenlere qued illis major esset. ut
su: ; sermonibus ipsos adherere sibi persuader.t.
Prat:rea ut innueret quod. qui ante annos qua-
tuordecim tilia accinere meruerat, 693 qualis
nun- erat post tantos perpe:sos pro Christo labo-
res? « Sive in corpore. » Dictum illud, « Sive in
c: rpore,nescio.sive extra corpus, n?scio, » secundo
repetit : non ita ut quis putare possitbattalogum es-
se etsuperfluedeeodem raptu utrumque dicere,sed
illud quidem de raptu ad carlos. Loc autem rursum
de raptu inde ad paradisum.Qued :i de eodem raptu
poneret. nequaquam esset Loc. s: periluum. Rem
enim admirandam et supernaturalem narrans, mo-
dum s? ignorare perseveranter contendit. « Sive ex-
tra corpus noseio. » Modeste lequitur.suam non oc-
cultans iznorantiam. Licuis-et enim de hoc tacere.
« Et scio hujusmodi heminem. » Rapie^aturusque
ad tertium colum, et rursum in paradi-um. Ad
quid autem emnine raptus est ? Ne vel in hoc es-
sot inlerior cieteris apostolis, qui corporaliter cum
Domine versati sunt. « [ἃ paradisum. » Siquidem
Suus let nemen ubique admodum celebre erat :

unde et late ui promissus erat. « Arcana verba. » Fortassis enim nulli alii hominum przeter Paulum
conessiunm est hujusmodi audire. « Qui fas non. sit homini loqui. » Ubi sunt qui falso inscriptam

ievelatieneur eeuscripserunt?

ὙΠ. 2-3. s De hujusmodi homine gloriabor ; de
e gie ipee inco neu gleriabor, nisi super infirmi-

αὐδὰν "ues Nan si gloriari. voluero. non ero
verticem enim dicam ; sed abstineo,
aret supra id qued. videt. esse

ues τὰν pred audit ex m». Et ne excellentia re-
αν cvtellever, datus fuit mihi stimulus
He τ ἴτν δας ul uie colapsis camde-

Νὰ}. Τὰς

t ΕΝ αἰ ITI

a [ne

ears Cic νει αὐ Nu ed hec tec Deminum roga-

C uwabessr d Ure, οἰ ἔν mihi : Sutlieit tibi

Qin παπὰς Chasdt Delenila tnea pev i"nlüemitlatem

Soagu riti ants bbude tau xlotiabor po

£d on pea Hriidaresb:sls "ibis, ul iubabitet in
THEE TET

HE AMO

1 EFIE, mad s Av ttal, οἰ [Ue nnllo liaec γὺ-
εἰ «ιν cra V sprite (du εἰιννὶ YHP ι luy usiuedi, inquit,

vig ett ác Al Vo s TT EM TIT JT lav it, "vi uionen uar-

1084

ματωξῶς αὐτὴν τίθειχεν, (va δείξῃ ὅτι ἄχων T
« Q72a apu 9v ἐν Χριστῷ. ». Τὸ ἐν Χοιστῷ, z.
πξόν κεν, 143 μὴ εἴποιεν οἱ ψευδαπόστολοι (οὐδὲν vi
τοῖς ἀτύλμττον,) διὰ δαιμόνων ἐπῆρθα: ὡς c

Σιμων. « Bo) ἑτῶν δεχχτεσσάξων. » Ü2x dixi
e , 4 NJ - » » *
ὁ ξένος πρότχειτα:, ἀλλὰ δυοῖν EvEXEV, τοῦ τε Gs
ὡς τινήτας ὄεχαςτ ἔσταρα ἔτη, οὐδὲ νῦν ἃ, εἶπε αἱ

£ ,
21 238i.

d
ι
SI

Ἐπειδὴ γὰρ μέγα τι ἐδόχουν 4
εἶναι xal εἴλκαυσχν πᾶ 71$ zu

ἠνχγχάτθηη δεῖξαι ὅτ:
ἵνα πείσῃ τοῖς αὐτοῦ π
ποῦ τε αἰνίξααθαι ὡς ὁ πρ

τηλικούτων ἀξ:ωθεὶς,

μετὰ τοσούτους ὑπὲρ Χριστοῦ
Εἶτε £v σώμχτι. » Τὸ «Εἶτε ἕν σώματι οὐχ οἷς
ἐχτὸς τοῦ σώματος δεύτεςον ἕξι,

b.
q£2527:03:24.2!

wc "uU

οὐχ otóz, »

οὐχ ὡς ἂν τις οἰγθείη περιττολογῶν, χαὶ ἐπὶ τἰς
αὐτῆ: ἀοταγῖς Xue τιθείς. ᾿Αλλὰ τὸ μὲν cir
“4 "ν . ' * fis LAS *o a4
£7: ^^ 0&8 T3XAw tz

ἐπῖς πρὸς οὐρανοὺς &prxTie,
t E

lg; τὸν παράδεισον. Εἰ ἃ

χαὶ ἐπὶ τῆς αὐτῆς ἀσπχγῖς ἐτίθει, οὐχ nh
τοῦτο περιττολογία, Παράδοξον Ὑὰρ καὶ ὑπερτος

ἀναγγέλλων πρᾶγμα, τὸν τρόπο ν ἀγνοεῖν ave
τε ἐχτὸς τοῦ σώματος οὐχ od,
Μετρ tu, μὴ ἀποκρύψας τὴν ÉaxutoD ἄγνθηπι,
, Ri ^, ^ ^t s 4 * , d K ; 9? »
Υν Ὑὰρ περι τούτου σιωπῆσαι. « Hat 0:22 t
τοιοῦτον ἄνθρωπον.» πάγη, ἕως τρίτου cin,
4 . . - ᾽ Η͂ ^"
xai πάλιν ἐχεῖθεν εἷς τὸν παράδεισον. Τί à üv;
ἡ πάγη; Ἵνα umo ἐν τούτῳ ἔλαττον Exp τῶν μνῶν
ἀποστόλων, τῶν διαγενομένων σωματιχῶς πὸ
τοῦ Κυρίου, c Εἰς τὸν παράδεισον. » Πολὺ Ὧ ἃ
-w 05 “ , ^ * NA .
οὐὖμα τοῦ χωρίου τούτου yai πανταχοῦ Ὠδετο. "Uto
γχαὶ τῷ λῃπτῇ τοῦτο ᾿Απιγγείλατο. e "AgQiwu A.
ματα.» Ἴσως γὰρ ἕτερος ἀνθρωπος πλὴν Παύλου),
οὐχ ἐχώρει τοιαῦτα ἀχυῦσαι. « "A οὐχ ἐξὸν ἐν:
. , T -— 4 . - [ὦ - 1
0zm zt λαλῆτα!, » loo εἶσιν οἱ ψευδεπίγξαφον "Azo
κἄλυψιν συγγράψάμενοι ;

*

POE Y - , , ς᾽ « ^
Ὑπὲρ τοῦ τοιούτου χαυχήσομαι, ὑπὲρ ὃὲ tus

τοῦ οὐ καυχήσομαι, εἰ μὴ ἕν ταῖς ἀσθενείας
μου. 'EXxv γ1χὰ0Ό. θελήσω καυχήσασθαι, οὐκ
ἔσομαι ἄφρων. ᾿Αλήθειαν γχ0 ἐρῶ. Φείδομα:

ὑπὲρ 6 βλέπει :

δὲ, μή τις εἰς ἐμὲ λογίσητα!
(B Φ εἰς tps λυγίσηταᾶι, i
ἃ ἀκούει τι ἐξ ἐμοῦ. Kal τῇ ὑπερδολῇ τῶν dzo-

χαλύψιων, ἵνα μὴ ὑπεραίρωμχι, ἔδόθη μο:
σχόλοψ τῇ σαρκὶ, ἀγγελος Σατᾶν civa με χολι-
φίζῃ, a μὴ ὑπεραίρωμχι. Ὑπὲρ τούτου τρὶς

τὸν Κύριον παρεχάλεσχλ ἵνα ἀποστῇ àm' ἐμοῦ"

xai εἴρηχέ pov 'Apxsi σοι ἡ χάρις μοῦ" 1, TE
δύναμίς μου ἐν ἀσθενείχ τεκειοῦται, "Ià«oza
οὖν μᾶλλὺυν xavyYcopzx: ἐν ταῖς ἀσθενείις
μου, ἵνα ἐπισχηνώσῃ ἐπ’ ἐμὲ d$ δύναμις τοῦ
Ἀοιστοῦυ.

lims αὐτοῦ τὸ ἀτυφον, πῶς ὡς περὶ ἕτερον τινὸς
αὐτὰ διγγεῖται, Ὑπὲρ γὰρ τοῦ τοιούτου, ςησὶ,
καυχήσομαι, Τοῦτο δὲ ποιεῖ συσκιάζων τὸν λόγον.

1065

COMMENT. IN EPIST. l1 AD CORINTH.

1060

“Ὅτι γὰρ αὐτὸς ἦν ὁ ἁρπαγείς, αἰνίττεται φάσχων, A rando obumbrans. Nam quod ipse esset qui raptus

« 'Eiv γὰρ καυχήσωμαι, οὐχ ἔτομαι ἄφρων' ἀλή-
θειαν γὰρ ἐρῶ. » Καὶ ἄνω, « Καυχᾶτθαι δὴ οὐ συμ-
φέρει μοι. » Ποῖον δὲ ἀσύμφορο, τὸ ὑπὲ; ἄλλου χαυ-
χᾷσθαι vai ἀληθεύειν ; « Ὑπὲρ δὲ ἐμαυτοῦ οὐ χαυ-
γήτομαι. » Καὶ τίνος ἕνεκεν ἄλλου ἁρπαγέντος,
σὺ χαυχᾶσαι ; δῆλον οὖν ὅτι περὶ σεαυτοῦ λέγεις,
εἰ χαὶ συνεσχιασμίνως. « Εἰ μὴ ἐν ταῖς ἀσθενείαις
μου.» Οἷον ἐν ταῖς θλιψεσιν͵, ἐν τοῖς διωγμοῖς.
e Ἐὰν γὰ θελήσω χαυχ ήσασθαι, οὐχ ἔσομαι ἄφρων. »
Καὶ πῶς ἄνω ἔλεγεν, ὄφελον ἀνείχεσθέ μου μιχρὸν
τῆς ἀφροσύνης ; Καὶ πάλιν’ "O λαλῶ, οὐ κατὰ
Κύριον λαλῶ, ἀλλ᾽ ὡς ἐν ἀφροσύνῃ ; Καὶ φαμεν,
ὅτι οὐ χατὰ τὸ καυχᾶσθαι sims τὸ, Οὐχ ἔσομαι
ἄφρων, ἀλλὰ κατὰ τὸ μὴ ψεύσασθαι, Ὅθεν ἐπάγει"

« ᾿Αλήθειαν vào ἐρῶ. » Καλῶς, φησὶν, « Οὐχ ἕσομαι D

ἄφρων.» Οὐ γὰρ ἐστιν dypovog τό ἐπὶ σωτηρίζ
καὶ ὠφελείᾳ ψυχῶν xai ἀνάγχης ἐπιχειμένης, τὴν
παρὰ Θεοῦ παρασχεθεῖσαν αὐτῷ χάσιν avzxrpot-
τειν. Μᾶλλον δὲ xai λίαν ἔμφρονος xal φιλαν-
θρώπου τὸ παριδειν xai ὑποψίαν οἰήσεως, ἕνεκεν
σωτηοίας ἀνθρώπων. « Φείδομαι δὲ μή τις εἰς
ἐμὲ λογίσηται. » Φείδομαι, ἐλεῶ, ἀποφεύγω. Οὐχ
εἶπε, Πιστεύσῃ, fj Εἴπῃ, ἀλλ᾽ ε "Iva μηδὲ λογί-
σηται,» ἣ ὑπολάδῃ μεῖζόν τι, φησὶ, τῆς ἐμῆς
ἀξίας. Διὰ τοῦτο γὰρ τὰ περὶ ἑαυτοῦ ἀεὶ ἐσίγα
καὶ ἔχρυπτε, χαὶ εἰ μή που ἀνάγχη κατέλαθεν,
οὐδὲ περὶ ἑαυτου ἔλεγε. Καὶ λέγων δὲ, συνεσχίαζεν
αὐτὰ, ἵνα μὴ μείζονα ὑπόνοιαν περὶ αὐτοῦ σχῶσιν,
El γὰρ θεοὺς αὐτοὺς ἐνόμισαν οἱ ἄνθρωποι διὰ τὸ
μέγεθος τῶν σημείων, xai ταύρους σφάττειν ἤθελό,,
τὶ ἂν ᾧήθησαν εἰ τὴς ἀποχαλύψεις ἐφανέθου, xai
τὰ καθ᾽ ἰαυτὸν ἐχαυχᾶτο ; — [ΦΩΤ.} Τὸ, Καὶ τῇ
ὑὅπερδολῇ τῶν ἀποχαλύψεων, πρὸς τὸ, ᾿Ελεύσομαι
γὰρ εἰς ὀπτασίας xai ἀποχαλύψεις, ἐξαχουστέον.
« Ἵνα μὴ ὑπεραίρωμαι.» Ἵνα μὴ, φησὶ, φρονήσω
μέγα, fj ἵνα μὴ ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων ὑπεραίρωμαι
καὶ δοξάωμλι, ὅπερ καὶ βέλτιον. Οὐ γὰρ ἂν
ἔχρῃζεν dj ψυχὴ Παύλου χαλινοῦ τινος, πρὸς τὸ μὴ
φρονεῖν μέγα. « ᾿Ἐδόθη μοι σχόλωψ τῇ σαρχί. »
Ἰὰ δεσμὰ λέγει, τὰς πληγὰς τοὺς λιθασμοὺς, τὰς
φυλαχάς. « ᾿Αγγελος Σατᾶν, » Αγγεέλος Σατᾶν,
ὁ ὑπηρετούμενος τῷ ἀντιχειμένῳ δαίμονι ἄνθρωπος,
Σχόλωφ δὲ, οὖς οἱ τοιοῦτοι πειρχσμοὺς αὐτῷ xal

θλίψεις ἐπέφερον.

C

696 fuerat designat, dicens : « Si gloriari voluero,
non ero insipiens, veritatem enim dicam. » Et su-
pra : « Gloriari sane non expedit mihi. » Quod-
nam est aulem, de aliogloriari vera dicendo, quod
non expedit? « De meipso vero non gloriabor. »
Et quare ulio rapto tu gloriaris? Manifestum est
ilaque quod de teipso dicis, quanquam obtecte.
« Nisi super infirmitatibus meis. » Hoc est, super
afflictionibus et persecutionibus. « Nam si gloriari
voluero, non ero insipiens. » Et quomodo superius
dixit. Utinam toleraretis meam paulisper insipien-
tiam ? et rursum : Cum dico non secundum Domi-
num dico, sed velut per insipientiam ? Et dicimus
quod non dixit : Non ero insipiens, in hoc quod est
gloriari, sed in hoc quod est non mentiendo. Unde
subjungit, » Veritatem enim dicam. » Recte ait,
« Non ero insipiens. » Non est enim insipientis,
gratiam a Deo sibi traditam promulgare,imminente
necessitate ob salutem et utilitatem animarum ;
quin potius vehementer sapientis est, et animi hu-
maniac benigni, despicere etiam suspicionem ar-
rogantie,propter hominum salutem.« Sed abstineo
ne quis de me cogitet. » Abstineo, id est, parco,
devito. Non dixitautem : Ne credat aut dicat, sed:
Ne cogitet, inquit. aut. suspicetur majus aliquid
quam sit mea dignitas. Propterea enim que de
seipso erant semper tacebat et occultabat : et,
nisi cogente alicubi necessitate, nihil de seipso
dicebat,imo tandem dicens obtegebat ipsa, ne ma-
jorem opinionem de eo haberent. Quod si homines
existiinabant ipsos essedeos ob signorum magni-
tudinem,et tauros immolare volebant 78, quidnam
pulassent si revelationes manifestasset, ac de iis
quae circa se erant gloriatus fuisset? « Et ne ex-
cellentia revelationum. » Secundum id quod prius
dixit : Veniam enim ad visiones et revelationes,
intelligendum est. « Ut non extollat; » ut non in-
solescam, inquit. Aut, ne ab hominibus extollar et
glorificer:quod etiam potius est. Neque enim anima
Pauli freno aliquo egebat ne insolesceret. » Datus
fuit mihi stimulus in carne. » Catenam dicit, pla-
gas, lapidationes, carceres. « Nuntius Satans. »
Nuntius Satane dicitur homo subserviens adver-
sario demoni. Stimulus vero, tentiones et afílic-
tiones, quas inferebant ei.

[IQAN. ] Τινὲς μὲν οὖν, χεφαλαλγίαν τινὰ ἔφησχν ) 697 Quidem itaque capitis dolorem ipsum di-

αὐτὸν λέγειν, ἀπὸ τοῦ διαδόλου γινομένην. ᾿Αλλ’
οὐχ ἔστιν. Οὐδὲ γὰρ τὸ σῶμα Παύλου ταῖς τοῦ
διαδόλου χεςσὶν ἐξεδόθη. Τί οὖν ἐστι τὸ λεγόμενον ;
Σατᾶν ὁ ἀντιχείμενος λέγετα! τῇ 'Eópalow φωνῇ.
Καί ἐν τῇ τρίτῃ τῶν Βασ'λειῶν, τοὺς ἀντιχειμένους
οὐτως ἐκάλεσεν ἡ Γραφή. Καὶ περὶ Σολομῶντος δι-
ηγουμίνη, οὕτω φησὶν, οὐκ ἦν Σατᾶν ἐν ταῖς ἡμέραις
αὐτοῦ, τουτέστιν, ἀντιχείμενος, πολεμῶν, ἐνοχλῶν.
Ὅ οὖν λέγει, τοῦτ᾽ ἔστιν. Οὐχ εἴασεν ὁ Θεὸς ἀπο-
νητὶ χωρῆσαι τὸ χήουγμα, τό φρόνημα καταστέλ-

12 Act. xiv, 40 seqq. "* Reg. v, 4.
ParBoL, Gn. CXVIII.

cere asseruerunt a diabolo immissum. Sed non ita

est. Neque enim Pauli caput diaboli manibus tradi-
tum fuit. Quid est ergo qaod dicitur? Satan ad-
versarium sonat lingua Hebraica : et tertio Regum
libro vere adversarios ita appellavit Scriptura 74,
ac de Salomone narrans, ait quod non erat Satan
in diebus ipsius,id est, adversarius, qui molestiam
ac bellum inferret. Quod ergo dicit hujusmodi est :
Non concessit Deus sine labore praedicationem
procedere,nostrum affectum comprimens, aut fas-

94

COMMENT. IN EPIST. II AD CORINTH. 1010

εἶναι ταῦτα τὰ ῥήματα, φησὶν, ἽΠδιστα A imbecillitas arguit Dei potentiam, ipsamque per-

ἄλλον χαυχήσομαι. » Διὰ τί; ὅτι fj ἀσθένε: 4
αἱ τὴν τοῦ Θεοῦ δείχνυσι δύναμιν, xil ἐμὲ
ὄτερον ποιεῖ, ὥτπερ σίδησον στομοῦσα τοῖς
γῖς, dos? εἶπεν. ᾿Εγὼ μὲν τὸ ἐναντίον ἥτοῦν,
ἰπειδὴ ταῦτα ἤκυυσα παρὰ Θεοῦ, ἡδύτερον
ς ἀσθενείαις χαυχώμασι. « Ἵνχ ἐπισχηνώσῃ
μὲ 4 δύναμις τοῦ Χοιστοῦ. » Ὅπῳ γὰρ
v πειρασμῶν ἐπιτείνετχι, τοσούτῳ τὰ τῆς
ς αὔξεται. ᾿Κπισχηνώσῃ, ὅλη ἐν ὅλῳ
ἔσῃ.

ficit, id est. ostendit ipsam habere perfectionem
« Libentissime igitur potius gloriabor. » Ne deplo-
rantis esse hrec verba existiment, ait: « Libentis-
sime igitur potius gloriabor. » Quare? quia im-
becillitas mea et Dei ostendit potentiam, et me
reddit magis celebrem, roborans tanquam ferrum
adversus persecutiones, ac si diceret: Ego quidem
contrarium petebam, sed postquam hec a Deo au-
divi ; libentius in infirmitatibus glorior ; « Ut inha--
bitet in me potentia Christi. » Quanto enim ten-

es et afflictiones magis intenduntur, tanto et Christi potentia magis augetur. ᾿Επισχκηνώσῃ, hoc
nquam in tentorio moretur, hoc est, tota in toto inhabitet.

εὐδοχῶ ἐν ἀσθενείαις, ἐν ὕδρεσιν, ἐν ἀνάγ-
ἐν διωγμοῖς, ἐν στενοχιυοίαις ὑπὲρ Χρι-
Ὅταν và» ἀτπθενῶ, τότε δυνατὸς εἶκι, Γέ-
ἄφρων κχαυχώμενος, ὑμεῖς μὲ ἤναγχασατε.
γὰρ ὥτειλον ὑφ᾽ ὑμῶν συνίστασθαι. Οὐδὲν
03050572 τῶν ὑπὲρ λίαν ἀποστόλων, εἰ
δὲν εἴμι. Τὰ μὲν σημεῖα τοῦ ἀποστόλου
γάσθη ἐν ὑμῖν ἐν πάσῃ ὑπομονῇ, ἐν σημείοις
γασι χαὶ δυνάμεσι.

ι ἵνα μή τις νομίστ, σωματιχὴν ἀσθένειαν λέ-
τὸν, otov πυρετὸν, ἢ ἑτέραν περίοδον νοσή-

φησίν" « Ἐν ὕδρεσιν, ἐν ἀνάγκαις, ἐν διωγ-
ἐν στενοχωρίαις ὑπὲρ Χριστοῦ.» Ταῦτα γὰρ
uv χαλεῖ, Τὸ δὲ, Εὐδοχῶ, ἐπιθυμῶ, φησὶν,
τοῖς εἶναι xal εὐφραίνομαι. Ταῦτα xal τοὺς
τηστόλους χαταισχύνει, ἐπὶ τοῖς ἔναντίοις χαυ-
'ἰους, xxi τούτους πείθει μὴ αἰσχύνεσθαι τοὶς
διἰδασχάλου πάθεσι. Λαμπρὰ γὰρ πάντα καὶ
τὰ τοιαῦτα, Χριστὸν ἔχοντα τοῦ πάσχείν ὑπό-
a Ὅταν γὰρ ἀσθενῶ » Ὅταν γὰρ ἐδλήθη εἷς τὸ
τήριον, τότε τὰ θεμέλια αὐτοῦ χλονηθῆναι πε-
tv* Ὅταν ναυχγήσας εἰς τὴν Βάρδαρον ἐξεἧ-
τότε μᾶλλον ἐδοξάσθη. Ὅτε εἰς τὸ δικαστή-
ἰσῆλθε δεδεμένος, τότε μᾶλιστα xai τοῦ δικαστοῦ
ovt xal τῶν χατηγόρων. Ὁρᾷς ὅτι ὅταν
t, τουτέστιν ἐν χινδύνοις ἦν καὶ ὕδρεσι καὶ
εἷς, τότε δυνατὸς, ἦν xal λαμπρός ; « Γέγονα
! χαυχώμενος, » Ὦ ταπεινοφροσύνης ὑπερθολή.
τω παράδοξα διελθὼν, ὧν οὐχ ἦσαν ἄξιαι αἱ
νθρώπων ἀκοχὶ, ἄφρονα ἑαυτὸν καλεῖ. Πῶς δὲ
σε ᾿ναγχάσχμεν, εἴποιεν ἄν ; Τῶν ψευδαπο-
iv χαυχωμένων, φησίν. Εἰ μὴ προσείχετε τοῖς

699 XII, 10-19. « Quamobrem placeo mihi in
« infirmilatibus, in contumeliis,in necessitatibus, :
« in perfectionibus,in anxietatibus pro Christo.Cuin
« enim imbecillis sum, tunc robustus sum. Factus
« sum insipiens gloriando, vos me coegistis, nam
« ego debueram a vobis commendari. Nulla enim
« in re fui inferior summis apostolis, tametsi ni-
« hil sum. Signa quidem apostoli peracta fuerunt
« inter vos, per omnem patientiam et signa et
« signa et prodigia ac facta potentia. »

Deinde ne quis cum dicere existimet corporalem
infirmitatem, puta febrem aut alium morbi cur-
sum ac circuitum, ait : « In contumeliis, in neces-
sitatibus, in persecutionibus, in anxietatibus pro
Christo. » Nam hec vocat infirmitatu m. Quod au-
tem ait Εὐδοχῶ, hoc est, concupisco et in his esse
delector.His et pseudapostolos pudefacit quiin con-
trariis gloriabantur,ethissuadetnemagistriafflictio-
nibuspudeflant: omnia enim hujusmodipreclara
suntetleta,cum Christum habeant causam et princi-
pium patiendi.« Cum enim imbecillissum.» Nam cum
incarcerem conjectusest,tuncejus fundamenta con-
cuti fecit 77, Quando facto naufragio in barbaram
insulam ejectus est, tunc magis gloriflcatus est ?*.
Quando ad tribunal vinctus accessit, tunc maxime
superior judice οἱ accusatoribus profectus est 19,
Vides quod dum imbecillis aut infirmus erat, hoc
est, in periculis, in contumeliis, in plagis, tunc
potens erat et clarus? « Factus sum insipiens glo-
riando. » O modestice immensitas ! cum adeo ad-
miranda narrasset, quibus humane aures digne
non erant, seipsum vocat insipientem. Quomodo
autem nos te coegimus, dixerit aliquis ? Cum

ν λόγοις xai ἀπόλλυσθε, οὐχ ἄν εἷς ταῦτα ἦλθον D pseudapostoli,inquit.gloriarentur,nisi vos adhasis-

ματα. ὋὉρᾶς ὅτι τὴν ἄνχγχην τῆς χαυχήσειως
σεν dj τούτων ἀπώλεια ; μέγα γὰρ τι τοὺς ψευδ-

u) [M E , μ Y Y ( *» -

, » « A
$Àooq ἡγούμενο!, νόθα παρ΄ αὑτῶν xal ὃ'ε-
uívx ἔμχθον δόγματα, -- Αλλως. « Γΐγονα
4,» Ταῦτα εἰπὼν, φησὶν. Οὐ χατὰ ἀπόφασιν
τὸ λέγει, (οἷδε γὰρ αὐτὸς, μηδὲν ἄφρονος cl.
ἀλλὰ τοῦτο, φησὶν, ὡς xav ἐρώτησιν καὶ
ipro:w πρὸς αὐτοὺς, οἷον ἄρα ταῦτα διεξελθὼν
, ὑμῖν ἔδοξα ; Καὶ τούτου, φησὶν, ἡ αἰτίχ εἰς
ἀναπτοέχε:., Αὐτοὶ γὰρ με ἡναγκάσχτε, τοὺς

setis ipsorum sermonibus, et periretis,nequaquam
ad hmc verba devenissem. Vides quod gloriationis
necesssitatem fecerit horum perditio ? Cum enim
pseudapostolos magnum aliquid esse ducerent,
adulterina ac perversa discebantab ipsis dogmata.
— Alio modo. « Factus sum insipiens, ait, » hec
dicendo. Non autem hoc enuntiative et asserlive
dicit: Ipse enim noverat se nihil effugisse quod
insipiens esset, sed hoc 70 0tanquam per interro-
gationem aut dubitationem ait ad illos; acsi

Let. xiv, 26. 7* Act. xxvir, 14. 7? Act, xxvi, 2 seqq.

4018

COMMENT. IN EPIST. 1l AD CORINTH.

1014

ὅτι δεῖ πάντως αὐτὸν ἐρχόμενον νῦν γοῦν τραφῆναι À ecce tertio preparor ad veniendum, et in nullo

“παρ᾽ αὐτῶν, μάλιστα ἐπειδὴ xai περὶ τούτου πολλῷ
διεξελήλυθεν ἐν τοῖς ἔμπροσθεν, ἐντεῦθεν ζδη προ-
&vaizel ταύτην τὴν ὑπόνοιαν, ὅτι ὑμᾶς θέλω, οὐ τὰ
μῶν, καὶ ὑμᾶς ἀγαπῶ, οὐ τὰ ὑμῶν, ὥσπερ οἱ ψευὃ-
ἀπόστολοι. Εἴτα xal ἀπὸ τοῦ χοινοῦ λογισμοῦ χαὶ τῆς
φύσεως, πιστοῦται τὸν λόγον, ἑχυτὸν μὲν d τάξει
πατρὸς, ἐχείνους δὲ ἐν τάξει τέχνων.

negligentior ero circa vestram salutem. Deinde
existiment quod nunc ipsum venientem oporteat
omnino ab eis ali, maxime quoniam de hoc quo-
que mulis disseruit in superioribus : hinc jam tollit
primum hanc suspicionem : quoniam vos, inquit,
cupio.non que vestra sunt, et vos diligo non vestra,
quemadmodum pseudapostoli.Deinde etiam a com,

muni sensu et natura sermonem confirmat: seipsum quidem vice patris ponens, illos autem loco

flliorum.

Ἐγὼ δὲ ἥδιστα δαπανήσω χαὶ ἐχδαπαννθήσο-
μαι ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν, εἰ καὶ περισσοτέρως
μᾶς ἀγαπῶς, ἔττον ἀγαπῶμαι. Ἔστω δὲ ἐγὼ οὐ
κατεδάρησα ὑμᾶς, ἀλλ᾽ ὑπάρχων πανοῦργος, δόλῳ
ὑμᾶς ἕλαδον. Μή τινα ὧν ἀπέτταλχα πρὸς ὑμᾶς, δι᾽

αὐτοῦ ἐπλεονέχτησα ὑμᾶς ; [Ιχρεχάλεσχ Τίτον, xai D

συναπίστειλα τὸν ἀδελφόν. Μή τι ἐπλεονέχτησεν ὑμᾶς
Τίτος ; Οὐ τῷ αὐτῷ πνεύματι περιεπατύσαμεν ; Οὐ
τοῖς αὐτοῖς ἴχνεσι ; Πάλιν δοχεῖτε ὅτι ὑμῖν ἀπολο-
γούμεθα.

'Ozg« πόσους βαθμοὺς ἔχει ὑπερδηλῶν τὰ χατὰ
τὸν Παῦλον ; "Eót: λαδεῖν, τοῦ Χοιστοῦ τοῦτο χελεῦ-
σαντος, καὶ οὐχ ἔλαθεν. ᾿Ιδοὺ εἴς. Kal ὑττερούμε-
νος. ᾿Ιδοὺ δύο. Καὶ αὐτοῖς κηρύστων. ᾿Ιδοὺ τρεῖς. Καὶ
οὗ μόνον οὐ λαμδάνει, ἀλλὰ xal τὴν σάρχα εἰ ὅξοι,

“οσὸίδωσι, Τέσσαρες. Εἶτα σὺν τῇ σαρχὶ, xal τὴν
ψυχὴν αὐτήν. ΠΙἔμπτον. Καὶ ὑπὲρ τῶν μὴ σφόδρα
φιλούντων αὐτόν. Extov. Καὶ οὐδὲ τὸ ἀγαπῶντα μὴ
ἀγαπᾶσθαι, ἐγχοπήν τινὰ ποιεῖ, "Εύδομον. ᾿Εγὼ δὲ
πατρὸς ἐπέχων εἰς ὑμᾶς τάξιν, οὐ μόνον οὐ λήψομαι,
ἀλλὰ xai παρέξω, xai οὐ
τὸν ἐμὲ χαὶ τὴν ἐμαυτοῦ σάρχχ. Τοῦτο vào τὸ,
᾿Εκδαπανηθήσοιλα!, τουτέστι, xxv τὴν σάρχα δέοι
δαπανᾶσῃαι ὑπὲ» ὑμῶν, οὐ φείσομαι, « Εἰ καὶ περισ-
σοτέρως ὑμᾶς ἀγαπῶ. » Καὶ ταῦτα ποιῶ, φησὶν,
ὑπὲρ τῶν λίαν μὲν φιλουμένων, ἧττον δὲ ἀγαπών-
των. « Ἔστω δὲ ἐγὼ οὐ χατεθόάρησα ὑμᾶς. » Kat
Σρώτησιν προάγει τὸν λόγον, καί φησι, τοῦτο ὧμο-
λόγηται, ὅτ: ἐγὼ οὐ κατεδάρησα ὑμᾶς ἐν τῷ )αδεῖν
τι. ᾿Αλλ᾽ ὑπάρχων πανοῦργης, δόλῳ ὑμᾶς ἔλαθον,
που-τἐστι, δόλῳ ὑμᾶς μετεχειρισάμνην xal ἠχόντιτα,
Καὶ ἐγὼ μὲν αὐτοπροσώπως οὐδὲν εἴληφα. "Apz μὴ
διὰ μίσων τινῶν τοῦτο ἔπραξα, πέμψας τινὰς καὶ
δι᾽ αὐτῶν λαδών ; Οὐμενοῦν. Ol γὰρ ἐλθόντες πρὸς
ὑμᾶς, τοῖς ἐμοῖς ἴχνεσιν ἐχολούθησαν. « Δι’ ξχυτοῦ

ἀπλεονέχτησα ὑμᾶς ;» Οἷἵον διὰ μέσου αὐτῶν. "Opa D

δὲ, πλεονεξίαν καλεῖ, τὸ παρὰ ἀκόντων Aa6etv. Καὶ αὐ-
«οἷς δὲ ἠρέμα ὀνειδίζει, ὡς καὶ αὐτῶν πλεονεκτεῖς-
σϑαι ἡγουμένων, εἰ θρέψουσι Παῦλον. « Παρεχάλεσα
Τίτον. » Καὶ τοῦτο ὀνειδιστικῶς. Οὐ γὰῤ ἔπεμψα,
ἀλλὰ παρεκάλεσα, δεικνὺς ὅτι εἰ καὶ εἴληφεν, οὐχ
ἐσφάλη. Οὐ γὰρ αὐτομάτως, ἀλλὰ κατὰ παράχλη-
σιν ἦλθεν. ᾿Αλλ᾽ ὅμως, οὐδὲ οὕτως εἴληφεν. "Hv δὲ καί
αινα ἄλλον τῷ Τίτῳ συναποστείλας. « Οὐ τῷ αὐτῷ
ᾳνεύματι περιεπατήσαμεν ; » Τουτέστιν, ob τῇ αὐτῇ
χάριτι ἧ καὶ ἐγώ ; Τοῦτο λέγει πνεῦμα, ἤγουν χά-
ρισμα πνευματικόν. Χάρισμα δὲ καλεῖ τὸ πρᾶγμα τὸ
στενούμενον μὴ λαδεῖν. Ὅρα δὲ πῶς τὰ οἰκεῖα χατορ-
Δίώματα τῷ Θεῷ ἀνατίθησι. « Οὐ τοῖς αὐτοῖς ἴχνεσι ; »

X1I,15-s9. « Ego vero libentissime impendam et
« expendar pro animabus vestris : licet uberius vos
« diligens minus diligar.Sed esto,ipse non gravavi
« VOS, vérum cum essem astutus,dolo vos cepi.Num
« perquemquam eorum quos misi ad voscircumveni
« vos ? Rogavi Titum, et una cum illo misi fratrem.
« Num inaliquo circumvenit vos Titus ? Annon eo-
« dem spirituambulavimus? annon iisdem vestigiis?
« Rursum arbitramini quod nos coram vobis excu-
« semus ? »

Viden,quot excellentis gradus habent Pauli gesta?
Potuit accipere cum hoc juberet Christus, et non
accepit : ecce unus. Et egens erat: ecce alter.
Et 402 ipsis praedicabat: Ecce tertius. Nec so-
lum non accipit, verum etiam si opus sit, carnem
impenderet : ecce quartus. Deinde cum corpore
eliam animam ipsam ; ecce quintus. Idque pro iis
qui non admodum ipsum amarent: ecce sextus,
l1mo cum neque amantem redamarent, nihil de
amore diminuit: ecce septimus. Ego tamen, in-

χρήματα, ἀλλ᾽’ aÀ- Q quit, cum patrisvicem geram erga vos, non modo

non accipiam,verum etiam probebo : nec pecunias
aut possessiones, sed meipsum et meam ipsius
carnem. Nam hoc designat « Expendar: » hoc est,
etiam si carnem oporteat pro vobis impendere,non
parcam. « Licet uberius vos diligo. » Et hec, in-
quit, facio pro his qui vehementer quidem aman-
tur, sed minus amant. « Sed esto, ego ipse non
gravavi vos. » Per interrogationem producit ser-
monem, et ait : Hoc in confesso est quod ego ipse
non gravaverim vos accipiendo quidquam : verum
cum astutus essem, dolo vos cepi : hoc est, dolo
vos tractavi et aggressus sum : et ego quidem pro-
pria persona nihil accepi : num igitur per medios
quosdum hoc feci, mittens aliquos et per illos ac-
cipiens ? Nequaquam. Nam qui ad vos venerunt,
mea vestigia secuti sunt. « Num per quemquam
circumvenivos ? » Hoc est, per medium ipsorum ?
Vide autem quod fraudem ac extorsionem dicat
ab invitis accipere : ipsisque tacite improperat,
quod se circumvenire ducerent si Paulum alerent.
« Rogavi Titum. » Et hoc per improperium dici-
tur : non enim misi, sed rogavi : ostendens quod
si etiam accepisset non peccasset: neque enim pro-
pria sponte profectus est, sed rogatus: et tamen
neita quidem accepit. Miserat autem alium quem.
dam una cum Tito. « Annon eodem spiritu am-
bulavimus ὃ » Id est, nonne eadem gratia qua et
ego ? Hoc spiritum dicit sive donum spiritale. Fa-

1018

OECUMENI TRICC/E EPISCOPI.

101a

ctum autem vocat donum, nempe etiam in angu- A Τουτέστιν, οὐδὲ μικρὸν παρήλλαξαν Exstvot τὴν lub

siiis positum non accipere. Consilera vero quo-
modo sua bona opera Deo referat accepta. « An
non iisdem vestigiis. » Hoc est, ne in minimo qui-
dem diversi fuerunt illi a mea diligentia. Vide au-
tem quod non modo ipsenon accepit. verum eliam
iis quos misit ne acciperent persuasit : « Rursum
arbitramini quod nos coram vobis excusemus. »
Veritus est ne assentatoris opinionem de eo sume-
rent : ideo etiam superius dixit 703 Rursum nos
ipsos commendamus ? et : Num egemus commen-
datitiis epistoliis ? Non ergo vobis assentantes,aut

ἀκρίδειαν. "Opa tà, οὐ μόνον αὐτὸς οὐχ tra
ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀποσταλέντας ἔπεισε μὴ, λαδεῖν, «ἢ;
λιν δοχεῖτε ὅτι ὑμῖν ἀπολογούμεθα ; » Αξῆοιχε μὴ x.
λαχός τινος λάδῃ δόξαν. Διὸ καὶ ἄνω ἔλετε. Dus
ἑαυτοὺ- συνιστάνομεν, χαὶ εἰ μὴ χγρήζομεν συσταιχῷ
ἐπιστολῶν. Οὐχ ὑμᾶς οὖν κολακεύοντες. ἤ ὑμῖν Azo.
γούμενο!, ταῦτα λέγομεν, ἀλλ᾽ ὡς ἐνώπιον τοῦ θεὴ͵
χαὶ, ὁρῶντος αὐτοῦ λαλοῦμεν, καὶ ἐν Χοιστῷ, οἷον Σὰ
Χριστοῦ λαλοῦμεν. Τὸν δὲ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ λαλοῦνε,
xai διὰ Χριστοῦ φθεγγόμενον, πῶς δυνατὸν xokms;
ἢ θωπείας ἕνεχεν λαλεῖν.

nos coram vobis excusantes, hec dicimus : Sed veluti in conspectu Dei, et eo inspectante loqui
mur : et in Christo sive per Christum loquimur. Quomodo autem possibile esset, eum qui coram De
loquitur et per Christum loquitur, assentationi et adulationis gratia loqui.

Xll, 19 21. «Incon:pectuDeiperChristumloqui- p Κατ᾽ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ

« mur: sed omnia,charissimi, pro vestri edificatione.
« Metuo enim nequa fiat utsi veneronon quales velim
« reperiam ros, et ego reperiarvobis qualem nolitis :
«ne quo modo sint contentiones, emulationes, ire,
« concertaliones.obtrectaliones,susurria, tumores,
eseditiones.Ne iterum ubi venero humiliet me Deus
«meusapud vos : et lugeam multos eorum qui antea
«peccaverunt necresipueruntab immundiuia,libidi-
« neque et impudicitia quam patrarunt. »

Non ergo loquimur vobis ad gratiam aut ad
assentationem, sed ad vestri ediflcationem, et
utilitatem, ut relictis pseudapostolis, nobis solis
adligereatis ac nostris sermonibus. Aut, propterea
non accepimus,ne vos qui inflrmi estis, offendicu-
lum haberetis. « Metuo enim. » Vides paternam
providentiam ? Alii peccarunt el Paulus metuit.
« Ne qua flat. » Dubitat adhuc et non asserit.
« Non quales volo reperiam vos. » Nempe corrup-
tos : et egoquoque necessitate ductus resperiar qua-
lem nolitis : hoc,puniens eos qui immedicabiliter
&egrotant : « No quomodo sint contentiones, ΘΙ) -
lationes. » Dicit etiam deinceps quales invenire
nolit : Cum his, inquit, vitiis. Dicit autem con-
tentiones,eo quod dissiderent : « Concertationes »
tanquam belli przludia. « Tumores, » quod adver-
susipsum cristas erigerent, Pseudapostolos vero
honorareut. « Ne iterum ubi venero. » Sufficere,
inquit,deberent priora. « Humiliet me Deus meus»
Ultionem sumere de sontibus vocat sui humiliatio-
nem, ostendens quod non s;ne magna necessitate
sumeret. Ostendit autem quod propter ipsos omnia
sustineat, eL huiniliari sive deprimi, et lugere.
« Deus meus. » Per hoc quod addit, « Meus. » ar-
dentem Christi amorem significat 704 — Aliud
Sui humilitatem sive depressionem vocavit illorum
transgressionem, confirmans que jam predixerat
« Quis infirmatur et ego non infirmor? quis offen-
ditur, et ego non uror ? » « Et lugeam multos. »
Vide apostolicam virtutem. Cum nullius mali sibi
conscius sit, pro aliornm delictis luget Non autem
dixit : Omnes, sed « Multos, » et neque hos ma-
nifestat, dans panitentie locum, et ne impuden-

D

ἐν Χοιστῷ λαλοῦμη,
Τὰ δὲ πάντα, ἀγαπητοὶ, ὑπὲρ τῆς ὑμῶν omm.
εἷς. Φοδοῦμα: γὰρ μή πως ἐλθὼν οὐχ οἵους Vs
εὔρω ὑμᾶς, κἀγὼ εὑρεθῶ ὑμῖν οἷον ob θέλεπ
MY πως ἔσεις, ζῆλοι, θυμοὶ, ἐρεθεῖαι, x2-aÀ21z,
ψιθυρισμοὺ, φυσιώσεις, ἀκαταστσσίαι, μὴ tah
ἐλθόντα με ταπεινώσει ὁ Θεός μου πρὸς ὑμᾶς, mi
πευθήσω πολλοὺς τῶν ποοημαρτηχότων, χαὶ μὴ x
τανοησάντων ἐπὶ τῇ ἀχαθαρσίᾳ xal πορνείᾳ καὶ sm»
γείᾳ 3j ἔπραξαν.

Οὐ λαλοῦμεν εὖν πρὸς χάριν ὑμῶν, T, 2k mus-
χείαν, ἀλλ᾽ ὑτὲ τοῦ ὑμᾶς οἰκοδομῆσαι καὶ dedi-
ga, ἵνα τοὺς ψευδαποστόλους φυγόντες, ig μόνοις
προσέχητε, xui τοῖς ἡμετέροις λόγοις. Ἢ τὶ
τοῦτο οὐχ ἐλάδομεν, ὧχ μὴ ὑμεῖς ἀσθενεῖς wa
σχανδαλισθῆτε. « Φοδοῦμαι γάρ. » "Ogge “κιηδεργήε
πατρικήν ; "Ἄλλο! ἡμάοτανον καὶ Παῦλος φοθεῖε.
« Μή πως ἐλρών. » ᾿Ενδοιάζει ἔτι, καὶ οὐχ ἀποξξι.
νεται, « Οὐχ εἴους θέλω εὕρω bpac. » Οἷον Cusha-
μένους, καὶ εὑρεθῶ χατὰ ἀνάγκην χἀγὼ γινόμενς,
οἷον οὗ θέλετε, τουτέστ', τιμωρούμενος τοὺς iem
νοσοῦντας. e Μή πως ἔσεις, ζῆλοι. » Kal λοιπὸν λέ»
qt:, ποίους εὑρεῖν οὐκ ἔθελε. Μετὰ τούτω», 9755
τῶν ἐλαττωμάτων. Ἔρεις δὲ φησι διὰ τὸ διεστῖνι,
« Ἐριθεῖαι. » Οἵον, ἁψιμηχίαι. « Φυσιώσεις. » "02
xat' αὐτοῦ μὲν ὠφουῶντο, τοὺς δὲ ψευδαποστόλους
ἐτίμων. « Μὴ πάλιν ἐλθόντα με. » ᾿Αρχεῖ, orci, τὶ
πρότε:α. « Ταπεινώτει ὁ Θεός μου. » Τὸ ληθδεν
δίχην παρὰ τῶν αἰτίων, ταπείνωσιν οἰχείαν xil,
δειχνὺς, ὡς οὐχ ἄν δίχα μεγάλης ἀνάγχνγς xau
ἔχτο. Δείκνυσι δὲ ὅτι δι᾽ αὐτοὺς πᾶντα ὁπομένει,
χαὶ τὸ ταπεινοῦσθαι, x3! τὸ πενθεῖν, τῷ εἰπεῖν, « Ὁ
Θεός μοῦ » Τὸ, « Μοῦ, » γὰρ προσχεΐίμενον, τὴν Our
καῇ ἀγάπην δηλοῖ τοῦ Χριστοῦ. — Ἃλλο. [(GEOAQOP.]
Ἰχπείνωτιν ἑαυτοῦ, τὴν ἐκείνων παξανομίαν ἐχάλε:
σεν, βεδαιῶν ἄπερ ἤδη προείρηχε, τίς ἀσθενεῖ, xm
οὐχ ἀσθενῶ ; Tic σχανδαλίζεται, xal οὐχ ἐγὼ
ποροῦμαι ; « Καὶ πενθήέσω πολλούς. » "Oca ἀπο-
στολιχὴν ἀσετὴν, μηδὲν συνειδὼς ἑαυτῷ χαχὸν, bri
τῶν τοῖς ἄλλοις πεπλημ'λελτ μένων πενθεῖ, Οὐχ εἶπε δὲ͵
Πάντας, ἀλλὰ, « Πολλοὺς, » καὶ οὐδὲ τούτους
δνλοῖ, μετανηίας χώραν ὁδοὺς, xxi ὅπως μὴ, γένων-
τα; ἀνχισχυντότεοο!. « Καὶ μὴ μετανοησάντων. » Hes

10T1

COMMENT. IN EPIST. Il AD CORINTH.

1078

εἰσὶν ol Naoatiavol ; « 'Eni τῇ ἀκαθαρσίᾳ. « 'Axa- A tiores efficiantur. « Nec resipuerunt. » Ubi sunt ?

θαρσίχ, δύνχται ἐπὶ ἑκάστης ἁμαρτίας λέγεσθαι. Οὐ-
δὲν γὰρ ἁμαρτίας εἰδεχθέστερον.

Τρίτον τοῦτο ἔρχομαι πρὸς ὑμᾶς, ἐπὶ
τος δύο. μαρτύρων xal τριῶν σταθάσεταί
Qua. ἸΙΡοείρηχκα καὶ προλέγω ὡς παρὼν τὸ δεύ-
τερον, xal ἀπὼν νῦν γράτω τοῖς προημαρτηχόσι
καὶ τοῖς λοιποῖς πᾶτιν, ὅτι ἐὰν ἔλθω εἰς τὸ πά-
λιν, οὐ φείσομχ!. ᾿Βπεὶ δοχιμὴν ζητεῖτε τοῦ ἐν
ἐμοὶ λαλοῦντος Χοιστοῦ, 0; εἰς ὑμᾶς οὐχ ἀσθενεῖ,
ἀλλὰ δυνατεῖ ἐν ὑμῖν,

στόμα-
πᾶν

"Hv δεύτερον ἐπελθὼν, εἰ οὖν xal νῦν ἔλθω, τρί-
τον ἔρχομαι. Καὶ τί τοῦτο ; "Ὥσπερ, φησὶν, ἐπὶ στό-
μᾶτος δύο καὶ τριῶν μαρτύρων, ἅπαν ῥῆμα ἀμρίθο-
λον ἵστατα!, xai πέρας λαμθάνει, οὔτως ἐπὶ δύο xai

Novatiani ? « Ab immunditia. » Immunditia potest
de singulis dici peccatis.Nihil enim peccato fiedius.

XIII, 1-&.« Hic terliuseritadventus meusad vos.
« Inoreduorum testiumettrium constitueturomne
« verbum. Predixi et proedico, ut preesenscum es-
« sem ilerum,et absens nunc scribo his qui ante
« peccaverunt ac caeteris omnibus, quodsi venero
« denuo, non parcam. Quandoquidem experimen-
« tum querili loquentisin me Christi. qui ergavos
« non est imbecillis, sed potens est in vobis. »

Jam secundo veni, si igitur etiam nunc venero,
tertio veniam,et quare hoc.Quemadmodum,inquit,
in ore duorum et triumtestium certum constituitur
et finem accipit omne verbum,ita in duobusactri-

τριῶν μου παῤουσιῶν, ἅπαν ῥῇμα ἀπειλητιχὸν cta- ἢ bus meis adventibusomne verbum comminatorium

θήσεται xa0' ὑμῶν, καὶ πέρας λήψεται. Ὅρα δὲ,
τι ταῖς παρουσίαις, ἀντὶ μαρτύρων ἐχρήσατο. « Hoo-
síprxz γάρ.» Καὶ ἤδη προεῖπον xai νῦν προλέγω.
Ὥσπερ πυρὼν πρὸς ὑμᾶς τὸ δεύτερον εἶπον, ἰδοὺ
xai ἀπὼν τὸ τρίτον προλέγω. ᾿Ιδοὺ τρεῖς ἄλλοι μάρ-
τυρες. Ἦσαν μὲν αἱ δύο παρουσίαι, χαὶ d μέλλουσα
ἔνετραι, δύο καὶ τρεῖς μάρτυρες... Ἰδοὺ πάλιν ἀλλοι
τρεῖς μάρτυρες. Τὸ δὶς παρὼν προειπεῖν, χαὶ νῦν
ἃπαξ ἐν τῇ ἀπουσίᾳ. Εὐφυῶς δὲ τὴν Γραφὴν τὴν
περὶ τῶν μαρτύρων ἐξέλαδεν εἷς τε τὰς τρεῖς παρ-
ουσίας. χαὶ εἰς τὰς τρεῖς παραγγελίας. « Καὶ τοῖς
λοιποῖς πᾶσι.» Τοῖς μὲν ἡμαρτυηχόσιν, ἵνα διορθώ-
σωνται, τοῖς δὲ λοιποῖς πᾶσιν, ἵνα μάρτυρες εἶεν,
ὅτι, φησὶ, παρ’ ἐμὲ δυδέν, ἐὰν μὴ μετανοήσαντας
᾿πιμωρήσωμαι. « Ὅτι ἐὰν ἔλθω εἰς τὸ πάλιν, οὐ φεί-
σομαι. » Τί προείρήχας, καὶ νῦν δὲ τί γράφεις ; ὅτι,
φησὶν, ἐὰν ἔλθω εἰς τὸ πάλιν, τουτέστι, τὸ ἄλλο ama£,
οὐ φείσομαι, δειχνὺς ὅτι ἔτι φείδεται, καὶ ταῦτα
σφαλχομένων. « Ἐπειδὴ δοχιμὴν ζητεῖτε.» [(GEOAQP.
ΦΩΤΙΟΥ] λοχιμήν. Ἠεῖραν. Οὐ διὰ τοῦτο δὲ ἐχολα-
ἐν, ὡς δοκιμὴν δώσων, ἀλλ᾽ ὅτι ἡμάρτανον. Τοῦτο
δὲ εἴρηται, χατὰ τῶν λεγόντων ὅτι d, παρουσία αὖ-
τοῦ ἀσθενής. Ἐπειδὴ, φησὶ, θέλετε δυκιμάσαι εἰ ἐν
ἐμοὶ λαλεῖ ὁ Χριστός. Ὥσπερ γὰρ ἔρημόν με τοῦ
Χριστοῦ οὕτω σχώπτετε. Πεΐῖραν λαθεῖν, ὡς ἔοιχε,
βούλεσθε τοῦ ἐν ἐμοὶ φθεγγομένου Χριστοῦ, καίτοι
σαφῶς αὐτοῦ μαθόντες τὴν δύναμιν. Καὶ αὐτὸ τὸ
δοχιμὴν ζητεῖν, ἀμάρτημα ἦν. Τὸ γὰρ ἐχπειράζειν,
χαὶ μάλιστα μετὰ τοσαῦτα, ἀχαρίστων ἦν χαὶ ἀγνω-
μόνων xai ἀδεδχίων. « Ὅ εἰς ὑμᾶς οὐχ ἀσθενεῖ. »
Τί βούλεται ἢ προσθήχη, τοῦ, ε Εἰς ὑμᾶς, » καὶ τοῦ,
« "Ev ὑμῖν ; » οὐ γὰρ πρὸς αὐτοὺς μόνον, ἀλλὰ παν-
ταχοῦ δυνατὸς ὁ Χριστός, Καί φαμεν, ὅτι ἀπειλητι-
χὸν τὸ ῥῆμα, ὡτεὶ ἔλεγε. Πεῖραν ἔχετε ἀφ’ ὧν πεπόν-
θατε, ὃτι οὐχ ἀσθενὴς ὁ Χριστός Ἢ ὅτι τέως ἐν
ὑμῖν, φησὶ, τοῖς xai διορθωθῆναι δυναμένοις, τὴν
δύνχαιν ἐπιδείχνυσι. Τοὺς γὰρ ἀνίατα νοσοῦντας,
ἐχεῖ τιμωρήσεται.

C

constituetur adversum vos, et terminum accipiet.
Considera autem quod adventibus pro testibus usus
sit. « Predixi. » Et jam predixi et nunc predico.
Quemadmodum cum secundo presens essem apud
vos dixi, ecce jam absens tertio predico. Ecce
tres alii testes. Erant quidem duo adventus et
tertius qui 'uturus est, duo ac tres testes. Ecag
rursum alii tres testes bis presentem predixisseet
nunc semel in absentia. Scite autem Scripturam
quie de tribus est testibus accepitad tres adventus
ettres admonitiones. « Ac reliquis omnibus. »
His quidem qui deliquerunt, ut corrigantur:
reliquis vero omnibus, ut testes sint quod nulla
sit in me causa, si eos qui non resipuerint puniero.
« Quod si venero denuo, non parcam. » 2085
Quid predixisti ὃ οἱ nunc rursum quid scribis ?
quod si denuo, inquit, id est, adhuc semel venero,
non parcam, ostendens quod adhuc parcat, idque
ipsis peccantibus. « Quandoquidem experimentum
queeritis. » Nam δουχιμὴ probationem et experimen-
tum significat. Non tamen propterea puniebat ut
experimentum daret, sed quia peccabant. Hoc

autem adversus eos dictum est qui dicebant, quod

presentia ejus imbecillis esset. Quandoquidem
vultis,inquit, experiri num in me loquatur Christus.
Siquidem quasi desertus cssem ἃ Christo ita me
irridetis. Experimentum sumere vultis, ut apparet
loquentis in me Christi. licet manifeste ejus po-
tentiam didiceritis. Et hoc velle experiri, pecca-
tum erat, nam erat tentare : et maxime post tanta,
ingratorum erat et perfldorum ac instabilium.
«Qui erga vos non est imbecillis. » Quid sibi
vult additio illa, « Erga vos,»et, «In vobis?» neque
enim erga ipsos tantum, sed ubique potens est
Christus. Et dicimus comminatorium esse verbum,
ac si diceret : Experimentum babetis ab his que

'Yobis contigerunt, quod non sitimbecillis Christus.

Aut quod hoc tempore in his qui inter vos corrigi

possunt ostendit potentiam : nam de his qui immedicabiliter sgrotant, in futuro sumet suppli-

cium-

Kal γὰρ εἰ ἐσταυρώθη ἐξ ἀσθενείας, ἀλλὰ ζῇ
ἐχ δυνάμεως θεοῦ. Καὶ γὰρ ἡμεῖς ἀσθενοῦμεν

XIII, 4-6.« Nam quamvis crucifixus fuit ex inflr-
« mitate,vivittamen ex potentia Dei.Siquidetn etnot

COMMENT. IN EPIST. il AD CORINTH.

1082

^ θὐδὲν πρὸς τὴν δύναμιν παριδλάδη ἐπειδὴ À passus est quee passus est. — Aut hoc etiam modo :

'ρώθη,, οὕτιυς οὐδὲ ἡμεῖς ἐπειδὴ ξιωχόμεθα, xal
04:02. Διὸ ἐπάγει, « 'Ev αὐτῷ. » Τὸ γὰρ,
ὶ ἡμεῖς ἀσθενοῦμεν ἐν αὐτῷ, » ἢ ὅτι ἃ πάσχομεν
τὸν πάσγομεν" ἢ ὅτι δοχοῦλεν ὑμῖν ἀσθενεῖν,
μὴ κολάζειν xal τιμωρεῖν ὑμᾶς, ἀλλὰ xal
| ἐν Χριστῷ ποιοῦμεν, Αὐτὸς γὰρ ἡμᾶς ἐδίδα-
νέχεσθαι xal μαχροθυμεῖν, ἀλλ᾽ ὥσπερ ἀνέχε-
χαὶ μακροθυμεῖν, οὕτως ἐπὶ τῶν ἀναλγήτως
ὧν xx! μὴ μειαμελομένων, τὴν τιμωρη τιχὴν
κολαστικὴν δύναμιν ἐπιδειχνύειν᾽ οὕτως Yà2 xa!
; ποιεῖ, « Ἐν αὐτῷ. » Τουτέστι, δι’ αὐτὸν χαὶ διὰ
ρυγμα αὐτοῦ, ἀσθενοῦμεν ἐν τοῖς διωγμοῖς καὶ
ἷς κινδύνοις. ᾿Αλλ’ ὥσπερ τῶν σχυθρωπῶν αὐτῷ
ννοῦμεν, οὕτω xal τῶν φαιδρῶν κοινωνήσομεν.

| ἐπάγει. «᾿Αλλὰ ζησόμεθα σὺν αὐτῷ. » [OQT.] pn

ἰστι, δειχθησόμεθα ἐν ὑμῖν ζῶντες, οὐχ ἁπλῶς,
σὺν αὐτῷ τῷ Χριστῷ. Καὶ οὐδὲ τοῦτο ἀπλῶς
ἰς, ἀλλ᾽ dx τῆς δυνάμεως αὐτοῦ τὴν ζωὴν
ἐς, δι᾽ ἧς καὶ αὐτὸς θάνατον πατήσας xal ἄδην
ἰόσας, xxi ἀνέστη xxi ζῇ. Αὕτη δὲ ἡ ζωὴ xai
'αμις, δηλονότι τιμωρητιχή ἐστι τῶν τὰ ἔργα
πονηροῦ πραττόντων, ὥσπερ σωστιχὴ τῶν με-
αν ἐπιτελούντων. Aix τούτους δὲ Aber, ὅτι μὴ
ρρονεῖτε ἡμῶν, ὡς ὁρῶντες ἡμᾶς διωχομένους
voglia πάσχοντας, οὕτω καὶ ὁ Χριστὸς χατεφρο-
στχυρούμενος, ἀλλ᾽ ἀναστὰς, πάντα ὅσα ἠθέ.
| ἐποίησεν. Καὶ ἡμεῖς δὲ ἃ πάσχομεν, δι’
| πάτχομεν. Ὥστε εἰ xai πάσχομεν, ἐχεῖνος
ἰ χαὶ δύναται, xal ἡμεῖς σὺν αὐτῷ οἷον αὐτοῦ
voc, xal ζῶμεν, χαὶ δυνατοί ἐσμεν ποιΐζσαι 6
ι(όμεθα εἰς ὑμᾶς, xal μάλιστα εἰς ὑμᾶς, ὅτι πολλὰ
ἕν ἀπειθουντων ὑμῶν, διχαιώματα χαθ᾽ ὑμῶν.
t δυνάμεως Θεοῦ εἰς ὑμᾶς, » — [OIKOYMENIOY.]
Ὡς νόησον καὶ τοῦτο τῷ ἄνω. « ᾿Αλλὰ ζῇ Ex δυνά-
θιοῦ. » Τὸ δὲ, « Ela ὑμᾶς, » otov, Ὑμῖν ζήσομιν,
στιν εἰς τὴν ὑμῶν ὠφέλειαν. Ἥ, Δι’ ὑμᾶς. ἐπε: δή
". ἐπιστρίψαμεν ὑμᾶς ἢ σὺν ὑμῖν ζήσομεν τότε,
τοὺς πειράζετε » 'Opd« olov χατασχευΐζει, Καὶ
ἴω, φησὶ, περὶ ἐμχυτοῦ, Ott ὃ Χριστὸς ἐν ἐμοὶ
* καὶ ὑμεῖς γὰρ αὐτοὶ, εἰ μή τι ἀδόχιμοι γεγό-
ἔχετε ἐν ἑαυτοῖς τὸν Χριστόν. Εἰ δὲ ὑμεῖς,
ip μᾶλλον, φησὶν, ἐγώ, "Exotov τοιγαροῦν ἀπό-
tv ποιεῖσῆε, μή τις ἔχ τῶν ὀρθῶν παρετράπη
ἄτων, τῇ τῶν ψευδαπαστόλων διδαγῇ. [OOT.]
μὴ ἑαυτοὺς πειράζετε εἴ ἐστε ἐν τῇ πίστει;
aj, ἐχυτοὺς δυχίμαζετε ; τὸ γὰρ ἔτι δοχιμὴν ζη-
οὔ ἐν ἐμοὶ λαλοῦντος Χριστοῦ, val οὔπω ἀχρι-
πεπεῖσῃραι ὡς ἐν τῷ διδασκάλῳ λαλεῖ ὁ Χρι-
τί ἕτερόν ἐστιν f$ καὶ ἑχυτοὺς πειράζειν, εἰ
πιστοὶ χαὶ ἀμφιθδάλλειν χαὶ περὶ ξαυτῶν ; μᾶλ-
ἃ xat ἀγνοεῖ, ὅλως, ὅτι ὁ Χριστὸς ἐν ὑμῖν ἐστιν.
2 οὐχ ἐν τῷ διδασχάλῳ ὁ Χριστὸς, πολλῷ μᾶλ-
γὐδ᾽ ἐν τοῖς μαθηταῖς. ᾿Αλλὰ πῶς, φησιν, οὐχ
νώσχετε ὅτι ἐν ὑμῖν ὁ Χριστὸς, ὅς xol χαρί-
; διαφόροις ἐπκλούτισεν ὑμᾶς ; f, διὰ τῶν πρά-
ὁμῶν ἀδοκίμους ἑαυτοὺς παραστήσαντες, xai
ow ἐξεπέσετε, τοῦτο δὲ͵ (ya εἴπῃ, ὅτι εἰ ὑμεῖς
ματα καὶ ἰσχὺν κατὰ πνευμάτων ἀχαϑάρτων

C

D

Quanquam passus est, inquit,ut qui naturam pos-
sibilem et infirmam assumpsit, vivit tamen ubi a
mortuis resurrexit habens ac ferens in seipsos
naturam omnipotentem ac divinam. « Siquidemet
nos infirmi sumus, » 4204 Nam quemadmodum
ipse, inquit, nihil nocumentum in potentia accepit
ex coquod persecutiones et contumelias sustinenius
Ideo subjunxit : « In ipso. » Quod enim ait: « Et
nos inflrmi sumus in ipso, » aut hoc significat,
quod qua palimur propter ipsum patimur. Aut
quod videbimur vobis infirmi, eo quod non puni-
mus aut supplicio tradimus : sed hoc quoque in
Christo facimus. Nam ipse nos docuit sufferre et
longanimes esse. Sed quemadmodum sufferre do-
cuit et longanimes esse, ità quoque in stupidos
et non resipiscentes,punitivam et cruciativam seu
vindicativam potentiam ostendere: ita enim et
ipse facit, « In ipso. » Hoc est, propter ipsum et
prodicationem ipsius inflcrmi sumus in persecutio-
nibus et in periculis. Sed quemadmodum socii
fuimus ipsi in tristibus, ita quoque socii in letis
erimus.Unde subjungit :« Sed venimus cum ipso.»
Hoc est, ostendemur viventesin vobis, non vulgari
modo,:ed cum ipso Christo.Nec utcunque viventes,
sed ex potenlia ipsius vitam habentes: qua et
ipse conculcata morte, spoliatoque inferno et sur-
rexit et vivit. Hoc autem via et potestas punitiva
sane est adversus eos qui opera mali illius ope-
rantur : quemadmodum etjam servaliva est in eo-
rum utilitatem qui perfecte resipiscunt. Propter
hac itaque ne nos, inquit, despiciatis, quod nos
videatis persecutiones aliaque adversa innumera
patientes. Ita et Christus despectus est cum cru-
cifigeretur : at ubi resurrexit, omnia quacunque
voluit fecit. Etnos sane quc patinius.Itaque quam-
vis patimur, ille tamen vivit et potens est, nos-
que cum ipso : hoc est, ipso volente et vivimus et
potentes sumus facere quecunque volumus erga
vos, et potentissimus erga vos : multas enim habe-
mus vobis cum credentibus justificantes causas
adversum vos. « Ex potentia Dei erga vos. » —
Pari modo hoc intellige cum eo quod supra di-
ctum est: Vivit tamen ex potentia Dei. » Quod
&utem ait: « Erga vos, » hoc est, vobis vivemus
id est ad utilitatem vestram. Aut, Propter vos,
quandoquidem convertimus vos. Aut, Vobiscum
tunc vivemus. « Vos ipsos tentate. » Vides quid
paret? Et quid de me dico, inquit, quod Christus
in me loquatur ἢ Nam et vos ipsi, 208 nisi in
aliquo reprobi facti estis Christum in vobis ipsis
habetis : quod si vos,multo magis ego, inquit. Ex"
perimentum igitur vestri ipsorum facite ne quisa
rectis pervertatur dogmatis, per doctrinam pseu-
dapostolorum. Num vosipsos tentatis an in flde
sitis ? num vos ipsos probatis ? Siquidem experi-
mentum querere loquentis in me Cbristi, et non-
dum plene persuasos esse quod in magistro loqua-*
tur Christus,quid aliud est quam vos ipsos quoque

1083

OECUMENII TIUCCJE EPISCOPI.

tentare num fideles sitis, et ambigere etiam de A ἐλάδετε xa. ἔχετε, εἰ μὴ ἀδοκίμους ἰχυτοὺς 1

vobis ipsis, imo potius ignorare omnino quod
Christus iu vobissit. Nam si non est in praeceptore

Christus, multo minus in discipulis. Sed quomodo,
inquit,non cognoscilis quod Christus in vobis sit,
qui etiam variis donis ditavit vos? An per actiones
vestras constituistis vos ipsos reprobos et his exci.
distis ? Hoc autem est. ac si dicat: Si vos dona et
potestatem adversus spiritus immundos accepistis
et habetis. nisi vos ipsos efflciendo reprobos his
privaveritis, annon ego multo magis potestatem
habeo adversus eos qui impurorum demonum vo-
luntates explere conantur,qui estis vos? Autetiam
hoc modo. [n me experimentum queritis? vos ipsos
tentate, acriter vos ipsos probate an sitis in fide.
Nam ut apparet etiam ab hac excidistis : neque
enim aliter experimentum quzreretis. Deinde tan-
quam mitigans vehementiam increpationis, « An
non cognoscitis, inquit, vosmelipsos, » quod Jesus
christus in vobis sit? Ac si dicat: Ego ita vos
cognosco quod Christus in vobissit : si autem
ipsi hoc ignoratis, vestrum sane peccatum est.
Itaque vos 1psos reprobos effecistis. Simul quoque
admonet : quasi dicat : Si ego Christum in vobis
esse cognosco, nisi reprobi facti sitis, quomodo
ipsi adhuc experimentum ejus in me querelis? Et
manifestum est tripliciter accipi posse hanc parti-
culam, per consilium et adhortationem ut aliis
placet: per hasitationem et accusationem : per
increpationem ac reprehensionem sicut nunc ex-
ponimus. « Annon cognoscitis vos ipsos. » Quo-
modo autein poterant cognoscere ? ex signis que
edebant, utrum ea adhuc ederent. « Nisi in aliquo
reprobi estis. » Hoc loco etiam prave vite clam
' cos iusimulat : Siquidem et flde et recta vita opus

σχευάσαντες τούτων ἐστερήθη τε, οὐχὶ ἐγὼ ς
μᾶλλον ἐξουσίχν ἔχω χατὰ τῶν τὰ Our:
ἀχαθζοτων δαιμόνων ἐπιτελεῖν αἷρουμένων,
νὲές ἐστε ὑμεῖς ; $ xa! οὕτως. Ἐν ἐμοὶ i.
ζητεῖτε ; ἑαυτοὺς πειράζετε. ᾿Επιπλτχτιχῶς
τοὺς δοχιμάζετε, εἰ ἐστὲ ἐν τῇ πίστει, Ὁ;
ἔοιχε, xal ταύτης ἐξέστητε, ἐπεὶ οὐ γᾶν ἢ»
ἐπεζη τεῖτε, Εἴτα ὥσπερ λεχίνων τὸ σροδρὺ
ἐπιτιμήσεως, « Ἥ οὐχ ἐπιγινώσκετε, φησῖν͵
τοὺς, » Oti ᾿Ιησοῦς Χοιστὸς ἐν ὑμῖν ἔστιν.
τοῦ ἐγὼ οὕτως ὑμᾶς ἐπιγινώσκω" ὅτι ὁ Xon
ὁμῖν. Εἰ δὲ αὐτοὶ τοῦτο ἀγνοεῖτε, ὑμῶν 8a:
χλημα. Οὐχοῦν ἑχυτοὸὺς ἀδοχίμους anti
*Apa δὲ xai ἐντρέπε:. Ὡς εἰ ἐγὼ τὸν Χριστὸν ἃ

p ἕἶνα: γινώσκ εἰ μὴ ἀδόχιμοι γεγόνατε, πῶς ox

δοχιμὴν αὐτοῦ ἐν ἐμοι ζητεῖτε καὶ δῆλον ὅτι -
ἔστιν ἐχλαθεῖν τὸ γωρίον, κατὰ συμβουλὴν
παραίνεσιν, ὥτπερ ἕτεροι, χατὰ irarózne
ἔλεγχον, χατὰ ἐπιπληξιν καὶ ἐπιτίμν σιν, ὦ
ἔχχειται. « Ἥ οὐχ ἐπιγινώσχετε ἑαυτούς. à
δ᾽ ἂν γνοίησαν ; Ex τῶν σημείων ὧν ἔποίο
ἔτι ποιοῖεν αὐτὰ, φησίν, « E? μή τι ἀὲ
ἐστε, » 'Ενταῦρθα xai εἰς βίον πονηρὸν αὐτοὺς c
ται. Δεῖ γὰρ καὶ πίστεως xat. βίου, πρὸς tim
Εἰ οὖν καί ἐστε ἐν τῇ πίστει, μὴ καὶ βίον ξὲ 1
ληλον ἐπιτηδεύετε, φησὶν, ἀδόχιμοί τὲ ἔσνε, χαὶ
στὸς ἐν ὑμῖν οὐχ ἔστιν, οὐδὲ διὰ τῶν σημείω
xvuct παρὼν ποὸς ὑμᾶς. « ᾿Ελπίζω δὲ ὅτι γνώτι
Εἰ δὲ ὅλως ὑμεῖς μή ἐστε ἀδοχμοι, ἐλπίζω €
τῆς εἷς ὑμᾶς τιμωρίας γνώσεσθε, ὅτι du
ἐσμεν ἀδόκιμοι. Ἔδει μὲν οὖν ἄλλῳ τρίπῳῚ
ὑμᾶς xal εἰδέναι ὅτι δόκιμοί ἐσμεν. ᾿Επειδὴ.
βούλεσθε, διὰ τῆς ὑμῶν τιμωρίας τοῦτο s

σθε.

est ad signa. Itaque licet in fide sitis, 909 nisi et vitam conformiter instituatis, reprobi estis, it
et Christus in vobis non cst, neque signis ostendit quod przesens sit apud vos. « At. spero vos cog
ros. » Si autem non omn:no reprobi estis, spero vos cognituros per ultionem que in vos flet quo
non simus reprobi. Oporteret utique vos alio modo cognoscere ac scire quod probati simus : quo
autem non vultis, per supplicium vestrum cognoscetis.

XIII, 7-9. « Opto autem apud Deum ne quid mali
« faciatis,non quo nos probati appareamus, sed ut
« vos quod honestum est faciatis, nos vero velut
« reprobi simus non enim possumus quidquam ad-
« versus veritatem, sed pro veritate. Gaudemus
,« enim cum nos infirmi fuerimus, vos autem va-
« lidi fueritis. Hoc autem insuper optamus vestram
« integritatem. υ

Vide mentem philosophicam : despiciebatur,
subsannabatur tanquam nihil posset, sed in litte-
ri$ duntaxat gloriaretur:et non modo differt,illato
adversus illos supplicio, propriam manifestare po-
tentiam : verum etiam precatur ne quando in ne-
cessitatem incidat hanc demonstrandi. Quomodo
ergo et speras quod probatus apparebis,rursumque

.precaris ne fiat ? Precor quidem ut vos meliores
reddamini, nec mihi opus sit inferre in vos sup-
plicium, aut me probatum ex hoc- ostendi. Hoc

Εὔχομαι δὲ πρὸς τὸν Θεὸν
χαχὸν μηδὲν, οὐχ ἵνα

μὴ ποιῆραι

ἡμεῖς δόχιμοι φᾶν
ἀλλ᾽ ἵνα ὑμεῖς τὸ χαλὸν ποιῆτε, ἡμεῖς.
ἀδόκιμοι ὦμεν. Οὐ γὰρ δυνάμεθά τι xat
ἄληθείας, ἀλλ᾽ ὕπὲρ τῆς ἀλνθείας. Xs
γὰρ ὅταν ἡμεῖς ἀσθενώῶυεν, ὕμεϊῖς δὲ ὃ

ἦτε Τοῦτο δὲ xai εὐχόμεθα τὴν ὕμῶν xz
σιν.

Ὅρα φιλόσοφον ηνώμην, κατεφρονεῖτο,
ῳδεῖτο ὡς οὐδὲν δυνάμενος, ἀλλ᾽ ἐν γράμμασι
'κομπάζων. Καὶ οὐ μόνον ἀναδάλλεται διὰ τῖι
ἐχείνων τιμωρίας τὴν οἰχείαν ἰσχὺν φάνει
ἀλλὰ καὶ εὔλεται μὴ ἐμπεσεῖν ποτε εἰς ἀνάγχν͵
ταύτην ἐπιδεῖξαι. --- [ΦΩΤ. Πῶς οὖν xai à
δόχιμος ὀφθῆναι, xal πάλιν εὔχῃ μὴ γενίο
εὔχομαι μὲν βελτιωθῆναι ὑμᾶς, xa? μὴ δεγθῆνι
τῆς ἐφ᾽ υμᾶς τιμωρίας, μηδὲ δόκιμον ἐν ταύτῃ
δειχθῆναι. Τοῦτο εὔχομαι, ἐν τούτῳ χαίρω. ἢ

- 1085

COMMENT. IN EPIST. II 5D CORINTH.

10806

᾿ ἐπιμένετε τῇ ἀμαρτίᾳ καταφρονοῦντες τῆς τιμωρίας, Α opto,in hoc gaudeo. Si vero in peccato permanse-

ἀνιώμενος μὲν καὶ βορυθυμῶν, ὅμως τιμωρήσομαι.
᾿Ῥζδιον γάρ μοι τὸ ἐλπίζειν τοῦτο. « Οὐχ ἵνα ἡμεῖς
δόχιμοι ςανῶμιν. » Ἐν q32 τοῦ μὴ ἀπαρτάνειν αὖ-
τοὺς, οὐχ ἔτι τὴν τιμωρητικὴν ἐπεδείκνυτο δύναμιν,
. xai πάλιν ὡς ἀδόχιμος xol ἀνίσχυρος ἐκρίνετο.
-« Ἐμεῖς 6k ὡς ἀδύχιμοι. » Καλῶς τὸ, ὡς ἀδόχι-
μοι. Οὐ γὰρ τῇ ἀληθείᾳ ἔμελλεν, ἐπεὶ μὴ τιμω-
βεῖται μὴ ἀἁμαρτανηντας, ἀδόχιμος γίνεσθαι, ἀλλὰ
᾿ καὶ μάλιστα δόχ'μος, ἀλλὰ διὰ τὴν τῶν πολλῶν ὑπό-
ληψιν, εἶπε τὸ, ὡς ἀδόκιμοι" « Οὐ γὰρ δυνάμερά τι
κατὰ τῆς ἀληθείας. » 'Edv τις ἀληθῶς iot, φησὶ,
καὶ εὐσεδῶς. ᾿Αλήθειαν γὰρ νῦν τὴν εὐσέδειαν xa-
Asi, ὡς νόθου ὄντος τοῦ δυσσεδοῦς βίου. Οὐ γὰρ εἰ
βουλοίμεθα ἐπαγαγεῖν τιμωρίαν, δυνάμεθα. Οὐ
συνεργεῖ γὰρ ὁ Θεός, Οὐ γὰρ κατὰ τῆς ἀληθείας otov
,αὐσεδείας τι ἴσχύομεν. Ἢ δὲ ἰσχὺς ἡμῶν. Ὑπὲρ
᾿ αὐτῆς, la τοὺς μὴ xav αὐτὴν ζῶντας, διὰ τῆς ct
μωρίας. ἀναγκάζυμεν αἱρεῖσθαι αὐτήν. « Xa!popav
(22 ὅταν ἡμεῖς ἀσθενῶμεν. » Τί οὖν ; Ἐπεὶ μὴ δύ-
ναμαι xal βουλόμενος χατὰ τῆς ἀληθείας. Ἄρα ἀλγῶ
ὑπὲρ τούτου ; Οὐμενοῦν, Χαίρων γὰρ ὅταν ἡμεῖς
ἀσθενεῖς νυμιζώμεθα, ἐκ τοῦ μὴ ἐπάγειν τιμωρίαν.

ritis, contemnes supplicia : anxius quidem et re-
pugnante animo, ulciscar tamen : nam id magis
promptum est sperare sive vereri. « Non quo nos
probati appareamus.» Ex eo enim quod non pecca-

rent. jam punitivam non ostenderet potentiam,

quin pot us ut reprobus et impotens haberetur.
« Nos vero velut reprobi. » Bene ait: Velut re-
probi : neque enim vere reprobus futurus erat,
quod non peccantes puniturus non esset, imo
maxime probatus : sed ob multorum suspicionem
dixit: « Velut reprobi. » — « Non enim possumus
quidquam adversus veritatem. » Si quis vere, in-
quit, ac pie vivat (nam veritatem vocat nunc pie-
tatem, tanquam vere illegitima sit impia vita,
etiam si velimus supplicium inducere nequimus :
non enim cooperatur Deus, 4 £0 Siquidem nihil
adversus veritatem sive pietatem possumus, sed
pro ipsa : ut eos qui juxta ipsam non vivunt, sup-
plicio cogamus ut eam velint. « Gaudemus enim
cum nos infirmi fuerimus. » Quid ergo ? Quoniam,
inquit, etiam si velim non possum adversum veri-
tatem, num propterea doleo ? Nequaquam. Nam

''Yputie δὲ ἰσχυροὶ, ix τοῦ ἀνάλωτο! εἶναι τῇ ttp.
᾿ρΥτικῇ uoo δυνάμει, διὰ τὸ βιοῦν ὀρθῶς. « Τοῦτο

δὲ xai εὐχόμεθα.» "Apa οὖν μόνον χαίρομεν ; καὶ
᾿εὐχόμεθα μὲν οὖν τὴν ἡμῶν κχατάρτισιν, τουτέστιν,
᾿εὐδοχίμησιν, xal τὸ ἀπηοτίσθχι ἐν βίῳ καὶ δόγμασι

gaudeo cum nos imbecilles existimati fuerimus.eo
quod ultionem non inducamus: vos autem validi,
eo quod comprehendi a mea punitiva potentia non
potueritis, ob correctam vitam. « Hoc autem insu-
per optamus. » Num ergo solum gaudemus ? etiam

χρηστοῖς, "H ἵνα σοαλλομένους τιμωρούμενο!, δόξω-
μὲν εἶναι δυνατοί,

Διὰ τοῦτο ταῦτα ἀπὼν γράφω, ἵνα μὴ παρὼν
ἀποτόμως χρήσωμαι, χατὰ τὴν ἐξουσίαν ἣν
ἔδωκέ po: ὁ Κύριος, εἰς οἰχοδομὴν xal οὐχ εἰς
᾿πκαθαίοεσιν.

Ἐπειδὴ σφόδρα ἐπέπληξεν αὐτοὺς πανταχοῦ μὲν,
μάλιστα δὲ ἐν τῷ τέλει τῆς ἐπιστολῆς, νῦν διὰ τοιού-
τῶν ἀπολογεῖται, χαί grav Διὰ τοῦτο οὕτως ἔγραψα,
ὡς βουλόμενος ἄχρι τῶν γραμμάτων εἶναι τὴν

ἀποτομίαν, xai μὴ ἐν ἔργοις ἐπιδειχηῆναι.
« Κατὰ τὴν ἐξουσίαν ἣν ἔδωχέ μοι ὃ Κύριος.»
Ὥστε χἂν κχολάζω, φησὶν, οὐκ ἐγὼ κολάζω,

᾿ἀλλὰ διὰ μέτου ἐμοῦ, ὁ ταύτην μοι δεδωχὼς
τὴν ἱξουσίαν Χριστός. "Opa δὲ, ἐν τῷ ἀπολογεῖσθαι,
φηβερώτερον τὸν λόγον εἰργάσατο. Τί οὖν ; εἴποι τις
ἂν αὐτῷ Διὰ τοῦτο εἴληφας ἐξουσίαν, ἵνα τ᾽'μωρῇ
τοὺς ἀνθρώπους τοὺς κατ᾽ εἶχόνα Θεοῦ : xal εἰς
τοῦτό σε ὅδως χατέστησεν ὁ φιλάνθρωπος Χριστός ;
Οὐχ εἰς xagalzestv, φησὶ, xal. ὄλεθρον ψυχῶν εἴληφα
τὴν ἐξουσίαν, ἀλλ᾽ εἰς οἰχκοδομήν. Αὐτὸ γὰ9 τοῦτο τὸ
«οὺς αἰτίους τιμωρεῖσθαι, οἰχοδομὴ 'ExxArg'az ἐστὶν,
ἀπφαλεστέρων τῶν λοιπῶν xai δοχιμωτέρων, διὰ τῆς
τιμωρίας γινομένων.
Λοιπὸν, ἀδελφοὶ,

χαΐξετε, χαταρτίγεσθε, maza-

χαλεῖσθε, τὸ αὐτὸ φρονεῖτε, εἰςηνεύετε, Καὶ 6
Θεὸς τῆς ἀγάπης xal εἰρήνης ἔσται μεθ᾽ ὑμῶν,

᾿Ασπάσασθε ἀλλήλους ἐν ἁγίῳ φιλήματι. ᾿Ασπά.

optamus sane magis vestram integritatem, hoc est,
ut probi habeamini ac perficiamini in vita et sanis
dogmatibus, quam ut nos supplicio afflcientes eos
qui errant, videamur esse potentes.

XIII, 10.« Propterea hac absens scribo, ne cum
« praesens fuero,rigidus s:m juxta potestatem quam
« dedit mihi Dominus in edificationem et non in
« abolitionem. »

Quoniam vehementer ubique eos increpavit,
maxime tamenin fine epistole ; propter hujusmodi
nunc se excusat, et ait: Propterea ita. scripsi, vo-
lens in litteris duntaxat esse severitatem, et non
operibus eam demonstrari. « Juxta potestatem
quam dedit mihi Dominus.» Itaque si supplicium,
inquit,sumpsero, non ego sumam supplicium : sed
per medium, ipse qui hanc mihi dedit potesta-
tem « hristus. Considera vero quod se excusando
formidabiliorem exhibuerit sermonem.Quid ergo ?

D posset quispiam ipsi dicere, an ob id potestatem

accepisti ut punires homines ad imaginem Dei
creatos ? et ad hoc omnino te constituit benignus
hominum amator Christus ? Non ad abolitionem,
inquit, et perditionem animarum accepi potesta-
tem,sed ad ediflcationem. Nam hoc ipsum, nempe
punire peccantes, mdiflcatio Ecclesie est, dum
cateri horum supplicio flrmiores ac probatiores
redd.;ntur.

XIII, 11-13.« Quod superest, fratres.gaudete, in-
« tegri estote.consolationem accipite,unanimes sitis
« pacem habete,et Deus charitatis ac pacis erit vo-
« biscum.Salutate vos mutuo sancto osculo.Salutant

4089

COMMEXT. IN EPIST. AD GALAT.

YIIOOGEXIS
ΤῊΣ ΠΡῸΣ ΓΑΛΆΤΑΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ.

ARGUMENTUM
EPISTOLA AD GALATAS.

Ταύτην irit)? εἰ ἀπὸ Ρώμης, ἑωραχὼς αὐτοὺς A ' 118 Hancab urbe Romascribit,cum jam vidisset

ἤδη xai διδάξας. Ἢ δὲ πρόφασις τῆς ἐπ'στολῆς,
αὕτη" Διδαχθίντες χαλῶς οἱ Γαλάται παρὰ τοῦ ᾽Απο-
στόλου, καὶ πιστεύσαντες γνησίως εἷς τὸν Χριστὸν
ἀποδημήπσαντος τοῦ ᾿Αποστόλου, ὑφτρπάσθησαν
παρὰ τινῶν, ὥστε περιτέμνεσθβαι. Ταῦτα τοίνυν
μαθὼν ὁ ᾿Απόστολος, γράφει πρὸς αὐτοὺς. Καὶ πρῶ-
τον μὲν, μαρτυρεῖ αὐτοῖς περὶ ἧς εἶχον πίστεως,
καὶ γνησίας ἐν Χριστῷ διαθέσεως. Μέμφετα! δὲ ὡς
ἀνοήτως πράξαναλς xal μεταδαλλομένγυς αὐτούς.
Ἔπειτα διαλαμόάνει περὶ τοῦ νόμου, x1l τῆς χατὰ
τὸν ᾿Αὐραὰμ πίστεως. Καὶ ἀποδείκνυσιν ἔχ τε τοῦ
νόμο», καὶ τῶν γυνχιχῶν τοῦ 'AÓ6;aàp, ἀλληγορή-
σὰς αὐτὰς, μέχοι xatzo3 0:0000at τὴν oxixv xal τὴν
περιτομὴν, xai ἀργεῖν αὐτὰ λοιπὸν τῇ τοῦ Χριστοῦ
παρουτίᾳφ. Καὶ οὕτως ἀποδείξας, παραγγέλλει λοι-
πὸν αὐτοῖς μηχέτι προσέχεϊν τοῖς ἀπατήσασιν, ἀλλὰ
μᾶλλον ἔχεσθαι τὴς ἐν Χριστῷ πίστεως, x«l γινώ-
σχειν ὅτι ἡ ἐν Χριστῷ χάρις, καταργεῖ τὴν χατὰ
σάρχα περιτομήν. Καὶ οὕτως πάλιν εἷς τὰ ἤθη παρ-
αινέσας xai διδάξας τελειοῖ τὴν ἐπιστολήν,

ΘΕΟΔΩΡΙΙΤΟΥ͂.

Τὸ μὲν προοίμιον, xal πᾶτα σχεδὸν d ἐπιστολὴ,
θυμοῦ γεμει. "ll δὲ αἰτία αὕτη. Τινὲς τῶν ἐξ ου-
δχίων πιστεύσαντες, xal ἔτι τῷ πστρῴῳψ νόμῳ xat-
ἐχόμενοι, ἔπ:ισαν πολλοὺς τῶν ἐν Γαλατίᾳ πιστῶν
περιτέμνετθχι, xoa! σαῤδατα τηρεῖν, xai νουμηνίας.
᾿ἴπειθον δὲ, λέγοντες μὴ δεῖν τῷ Παύλῳ πείθεοθαι,
τῷ χθὲς καὶ σήμερον φανέντι, ἀλλὰ μᾶλλον τοῖς ἀμφὶ
Πέτρον xal ᾿Ιάχωθον xal Ιωΐννην. Οὗτοι γὰρ,
φησὶ, μετὰ Χοιστοῦ γενόμενοι οὐ χωλύουσι περι-
τομήν. Kal ἀληθῶς μὲν οὗτοι συγχαταδάστι πρὸς
᾿Ιουδαίους χρώμενοι, οὐχ ἐκώλυον περιτομὴν, ὅμως
οὗτοι ἀποχούπτοντες τὴν αἰτίαν ὅτι διὰ συγχχτάθα-
σιν οὐ χωλύουσιν, ἐκ τοῦ γινομένου μόνου, ἐδελέαζον
αὐτοὺς εἰς πεοιτομὴν, xxl τὸν Παῦλον ἑξηυτέλιζον,
φάσχοντες οὐ τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ τῶν μαηητῶν slvat
μαθητὴν, τοὺς δὲ πεοὶ Πέτρον, αὐτοῦ t09 Χριστοῦ,
"Ἔπειτα ἔλεγον, ὅτι αὐτὺς ὁ Βαῦλος φαίνεται ἀλλα-
X99 πεοιτεμών, Τί δήποτε οὖν, φτσὶν ὑμᾶς o) πε-
ριτέμνει ; ἦν γὰρ τῷ ἀληθεῖ ὁ Ιαῦλος τὸν Τιμόθεον
οἰκονομικῶς περιτεμών. Πρὸς ταῦτα οὖν γράφει,
xai εὐθέως ix προοιμίων πρὸς ἐχεῖν) ἀποτείνεται,

eos ac docuisset. Occasio vero epistole hec fuit :
Galate recte ab Apostolo edocti, cum legitime in
Christum credidissent, ubi discessisset Apostolus,
surrepti sunt a quibusdam et seducti,ut circeumci-
deretur.HBis igitur cognitis,scribitad eos Apostolus.
Et primum quidem attestatur ipsis fidem quam
habebant, et legitimum in Deum affectum : indi-
gnatur autem quod insipienter egerint et transmu-
tati sint. Deinde de lege disserit ac flde que se-
cundum Abraham est. Proterea ex lege ostendit,
et ex uxoribus Abraham allegorice intellectis, ad
tempus datam fuisse umbram ac circumcisionem,
eaque deinceps per adventnm Christi facta esse
oliosa. Et his ita demonstratis, consequenter pre-
cipit ipsis, ne amplius adhereant impostoribus,
sed potius Christi fidei hareant; et cognoscant
quod per Christum gratia aboleverit circumcisio-
nem secundum carnem : et ita rursum circa mores
admonendo ac docendo concludit Epistolam.

THEODORETI.

414 Prooemium ac tota ferme Epistola plena
est excandescentia. Causa autem liec fuit : Qui-
dam qui e Judeis crediderant et adhuc paterne
legi adheerebant, multis fidelibus qui inter Galatas
erant, persuaserunt utcircumciderentur et Sabbata
ac Neomenias servarent. Persuadebant autem, di-
centes non esse Paulo obtemperandum,qui paucos
ante dies apparuisset, sed magis Petro, Jacobo ac

C Joanni. Nam hi, cum fuissent cum Christo, dice-

bant non prohibere circumcisionem. Et vere illi
dispensatione ac condescensione quadam erga Ju-
diros uteutesnon prohibebant circumcisionem. Ve-
rum hioccultata causa.nempe quod condescendendo
non prohiberent, ex facto eos ad circumcisionem
inescabant.et Paulum abjectum reddebant dicentes
ipsum non Christi, sed apostolorum esse discipu-
lum.Petrum vero ac coeteros ipsius Christi. Deinde
dicebant quod ipse Paulus alibi cireumcidisseosten.
deretur : quare vos ergo, inquiunt, non circumci-
dit ? Vere enim Paulus Timotheum dispensatione
quadam circumciderat. Ad haoc ergo scribit, sta-

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

)εὶς τὴν ἀποστολὴν, οὐδὲ δι᾿ ἀνθρώπου͵ ἀλλὰ δι᾽
τοῦ Χριστοῦ εἰς τοῦτο ἐλθὼν τὸ ἔργον. « ᾿Αλλὰ
,009 Χριστοῦ χαὶ Θεοῦ Πατρός. » Σημείωσα! τὸ,
ὶ πατρὸς καὶ Υἱοῦ χείμενον, xal πρῶτον τὸν
νομασθέντα. « ToS ἐγείραντος αὐτόν.» Ὑπὲρ
| τὸν Πατέρα τιμῆς τοῦτο εἴοηται, χαὶ διὰ τὴν
υόντων ἀπθίνειχν. « "Ex νεχρῶν, » Εὐκαίρως
τονομίας xai τοῦ θχνάτου ἐμνήσθη τοῦ Κυρίου,
ν τοῦ Χοιστοῦ εὐ:ργεσιῶ» ὑπομνήσας, τούτῳ
( τρύπῳ πείσῃ μηχέτι τῷ νόμψ προσέχειν,
ᾧ Χοιστῷ. « Καὶ οἱ σὺν ἐμοὶ πάντες ἀδελφοί. »
rot νῦν πάντων μέμνηται τῶν ἀδελφῶν ; "Ot
ἰάλλοντες αὐτὸν ἔλεγον μόνον τὸν Παῦλον xa.
νοτομίαν τὴν περιτολὴν χωλύειν, Βούλεται
ξα!, πολλοὺς τῶν τοιούτων δογμάτων ὄντας
»ὐς. « Ταῖς Ἐχχλησίαις τῆς Γαλατίας. » "Opa
Ὁ τὴν ἔνδειξιν. Οὐ γὰρ εἶπεν, ὡς εἰώθει,
ιγαπητοῖς, ἢ τοῖς Ἡγιατμίνοις, ἢ γοῦν ταῖς
σίαις τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ « Τῆς Γαλατίας. ν»
ἅρις ὑμῖν. » 'Entió7) vxo. ἐχινδύνευον τῇ περι-
τῆς χάριτος ἐχπεσεῖν, ταύτην αὐτοῖς ἐπεύχε-
ἁλῶς δέ φησι, « Καὶ εἰρήνη. » Ἦσαν γὰρ ix-
υθέντες πρὸς θεὸν, τῇ τῶν νομιχῶν ἐνταλμάτων
;2 stt « ᾿Απὸ θεοῦ Πατρός. » [Ιόθεν ἔχετε,
exÀciv ΠΠχτέρχ τὸν Θεὸν, οὐχ ἀπὸ τοῦ βαπτί-
ἐν τί οὖν ἔχετθε τοῦ νόμου ; « Τοῦ δόντος ἕχυ-
Ἰδοὺ ἑαυτὸν ἔδωχεν- Ὧτχ, οὖν ἄγουσῃς ὑπὸ
ιτρὺς αὐτὸν δεὸόσθχ:, εὐδοχίαν νόει τοῦ Πα-
ι Ὅπως ἐξέληται ἡμᾶς. » "Qux: ἑχυτὸν ὑπὲρ
ιχοτιῶν ἡμῶν ἐξαλείφων τε τὰ πρότερα, xai
ὃ μέλλον συντηρῶν, « Ὅπως γὰρ, φησὶν, ἐξ-
ἡμᾶς ἐχ τοῦ ἐνεστῶτος αἰῶνος πονηροῦ, »
τιν, ἐχ τῶν χαχὼν πράξεων xal τῆς διεφθχρ-
ζωῆς. Ταύτην γὰρ χ᾽ ὥνα xaÀsi πονηρὸν, οὐ τὸν
(3j τὰς ljuipas, Ἄπαγε. Οὕτως γὰ) ἡμεῖς λέ-
ώθαμεν, ὅταν τι τῶν ἀδοχήτων ἡμῖν συμδῇ.
, φησὶν, ἡμέραν ἐποΐησχ. « Αἰῶνος πονηροῦ. »
) εἰπεῖν τοῦ ἐνεστῶτος αἰῶνος πονηροῦ, ἔδει-
τὸ χακὺν οὐχ ἀγένητον, οὐδὲ αἴδιον, ἀλλὰ
tpov. « Κατὰ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ χαὶ Hatpóq
2 Ἐπειδὴ γὰρ ἔλεγον μὴ δεῖν ἐᾷν τὸν νόμον
) Θεοῦ δοθέντα, δείχνυτιν ὅτι xal τὸ, τῷ Χρι-
στεῦται, θέλημα τοῦ Πατρός ἐστι. Κατὰ τὸ
(Υἀ2 τοῦ Πατρὸς, ἔδωχεν baotóv ὁ Χριστός.
τι οὐδαμοῦ ἐπιταγὴ τοῦ Πατρὸς πρὸς τὸν
ἰλλὰ μόνη σύννευσις. Πάλιν δὲ, τοῦ []ατρὸς
εἰπὼν, τοῦ βαπτίσματος ὑπομ'μνήσχει, Τί
£28& τοῦ νύμου ; « "Q ἢ δίξα εἰς τοὺς αἰῶνας. »
ηθ.ἧς διὰ τῶν εἰρη μένων τὰς ἀφάτγυς εὐεργεσίας
23, εἰς δοξολογίαν χατέπαυτε τὸν λόγον. Οὐ γὰρ
ἃς ἐξειπεῖν.
άζω Ozt οὕτως ταχέως μετατίθεσθε ἀπὸ τοῦ
τος ὑμᾶς Ev y X212: Θεοῦ, εἷς ἕτερον Εὐαγγέλιον.
ἔστιν ἀλλο, εἰ μή τινές εἶσιν οἱ τυράστσοντες
καὶ θέλοντες μετοστρέψαι τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ
ὕ, 'AAA& xal ἐὰν ἡμεῖς ἢ ἄγγελος ἐξ οὐρανοῦ
λίζηται ὑμῖν παρ᾽ ὅ εὐηγγελισάμεθα ὑμῖν, ἀνά-
πω.
ἐγκλήματα, τό τε μετατίθεσθαι, xal τὸ, τα-

1094

Α ab hominibus apostolatu, qui non per hominem,

sed per ipsum Christum ad hoc venerim opus.« Sed
per Jesum Christum ac Deum patrem. » Animad-
vetere hic prepos:tionem διὰ, idest. per,ad Patrem
ac Filium apponi, primumque filium nominari.
« Qui suscitavit ipsum. » Ob honorem erga patrem
hoc dictum est, et propter auditorum imbecillita-
tem. « Ex mortuis. Opportune dispensationis ac
mortis Domini meminit, ut facla beneficiorum
Christi mentione, hoc sane modo persuadeat, ne
4 20 deiaceps legi adhaereant, sed Christo. « Qui-
cunque mecum sunt fratres. » Quam ob causam
omnium simul fratrum nunc meminit? Quia hiqui
ipsum calumniabanturdicebantsolum Paulum novo
modo prohibere circumcisionem : vult ergo osten.
dere multos esse sibi socios in hujusmodi dogma-
tis. « Ecclesiis Galatic.» Considera indignationis
ostensionem ; nequeenim dixit ut solet, Dilectis aut
Sanctificatis, sixe Ecclesiis Dei, sed « Galatie. » —
« Gratia vobis. » Siquidem quia ob circumcisionem
periclitabantur, — ne a gratia exciderent, hanc
ipsis precatur. Bene autem dixit : « Et pax, » Erant
enim inimici effecti erga Deum per observantiam
legalium praeceptorum. « A Deo Patre. » Unde, in-
quit, habetis ut Deum Patrem vocetis ? nonne a ba-
ptismate ? cur ergo legi heretis? « Qui dedit sei-
psum. » Ecce seipsum dedit : cum ergo audieris
ipsum a Patre datum fuisse, beneplacitum intellige
Patris. « Uteriperet vos. » — « Dedit semetipsum
pro peccatis nostris, et prieterita abolens et in fu-
turuni praeservans. Ait enim : « Ut eriperet nos ex
presenti seculo imalo, » hoc est, ex malis actioni-
bus vitaque corrupta : hanc enim vocat. seculum
malum, non tempus ipsum aut dies : Minime. Nam
ita nos quoque dicere solemus ubi quid inopinati
nobis contigerit : Malum diem transegi « Seculo
malo. » Per hoc quod ait. « Presentiseculo malo,»
ostendit malum non esse sine principio, aut sempi-
ternum, sed temporale « Juxta voluntatem Dei et
Patris nostri.» Quoniam enim dicebant non oportere
legem relinquere, que a Deo data esset, ostendit
etiam Patris voluntatem fuisse quod in Christum
credidissent.Siquidem juxta patris voluntatem de-
dit seipsum Christus. Vides quod nusquam dicatur
jussum Patris erga Filium, sed sola assensio. Rur-
sum autem dicendo Patris nostri. suggerit de ba-
ptismo: cur igitur legi adheretis? « Cui gloria in
saieculo: » Consideratis per ea quie dicta sunt inef-
fabilibus Dei beneficiis,in glorificationem conclusit
sermonem : neque enim poterat ipsa exprimere.

I, 6.8. « Miror quod a Deo qui vocavit vos per
« gratiam, tam cito transferamini in aliud Evan-
« gelium, quod non est aliud. nisi quo sunt qui-
« dam qui vos turbant, et volunt evertere Evan-
« g^lium Christi. Creterum etiam si nos aut ange-
« lus e cielo pridicaverit vobis Evangelium preeter
« id quod predicavimus vobis anathema sit. »

Duo peccata erant,e£ quod transferentur, et quod

1097

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

1098

οὔτε ἐδιδάχθην, ἀλλὰ Ov ἀποχαλύψεως Χριστοῦ. A didici : sed per revelationem Jesu Christi. Audistis

'"Ixoószte γὰρ τὴν ἐμὴν ἀναστροφήν ποτε dv
τῷ ᾿Ἰουδαϊσμῷ, ὅτι xa0' ὑπερθολὴν ἐδίωχον τὴν
Ἐχχλησίαν τοῦ 6500. Καὶ ἐπόρθουν αὐτὴν, xa!
᾿προέχοπτον ἐν τῷ ᾿Ιουδαϊσμῳψ ὑπὲρ πολλοὺς
συνηλιαιώτάς ἐν τῷ γένει μου, περισσοτέρως
ζηλωτὴς ὑπάρχων τῶν πατριχῶν μου παραδό-
σεων.

Βούλεται δεῖξαι αὐτοῖς, ὅτ' οὐ παρὰ ἀνθρώπων,
παρ’ αὐτοῦ δὲ τοῦ Χοιστοῦ mapíÀaÓt τὸ κήρυγμα.
« Ὅτι οὐχ ἔστι χατὰ ἄνθρωπον.» Κατὰ Θεὸν γὰρ
ἔστ', τουτέστι, χατὰ Θεοῦ ἀποχάλυψιν. « Οὐδὲ γὰρ
παρὰ ἀνθρώπου, φησὶ, παρέλχόον αὐτό. » Τοῦτο vào
ἔλεγον οἱ διχδάλλοντες αὐτὸν, ὅτι ὁ Παῦλος παρὰ
ἀνθρώπων παρέλαδε τὸ κήρυγμα, οὐχ ὥσπερ οἱ ἀμφὶ

enim meam conversationem quondam in Judaismo,
quod supra modum persequebar Ecclesiam Dei, ac
erpugnabam illam, et proficiebam in Judaismo supra
multos equales in genere meo, cum vehementer zelator
essem traditorum a majoribus meis institutorum.

28 Ostendere vult quod non ab hominibus sed
ab ipso Christo praedicationem accepit. « Non esse
secundum hlominen.» Est enim secundum Deum
hoc est, secundum Dei revelationem. « Neque enim
ab homine accepi illud, » inquit. Nam hoc dicebant
qui ipsum calumniabantur, quod Paulus ab homini-
buspradicationem accepissetetnon quemadmodum

Πέτρον παρὰ τοῦ Χριστοῦ. Διὸ ἔλεγον. Οὐ δεῖ αὐτῷ B Petrus ἃ Christo. Ideo dicebant non oportere ipsi

πείθεσθαι, « ᾿Ηχούτατε γάρ.» Εἶτα ἐπειδὴ τὴν γε-
γομένην αὐτῷ ἀπὸ Χριστοῦ ἀποκάλυψιν ἠγνόουν οἱ
Γαλάται, βούλεται ix τοῦ δείξαι ἑαυτὸν πρότερον
δίώχτην, καὶ νῦν ἐξαίφνης μεταδεόλη μένον, κατα-
σχευάσαι͵ ὅτι εἰ μὴ θεία τις αὐτῷ ἀποχάλυψις ἐγε-
Ὑόνει, οὐχ ἂν οὕτως μετεδλήθη͵ ταχέως, ἵνα ἐκ τού-
του πεισθέντες Χριστοῦ εἶναι αὐτὸν μαθητὴν, μὴ
χκαταφρονῶσιν αὐτοῦ. « Τὴν ἐμὴν ἀνασιροφήν. » Οὐχ
ἂν δὲ ἀπὸ ΙΙαλαιστίνης εἰς Γαλατίαν ἡκυηχόεισαν, εἶ
μὴ σφόδρα ἦν διώχτης. « 'Ev τῷ ᾿Ιουδαϊσμῷ. --- (EY-
HP.] Τίς χρεία τὴς ἐν τῷ Ἰουδαϊσμῷ ἀναστροφῆς ;
ἀλλ᾽ ἵνα δείξη ὅτι οὐ ποολήέψει δουλεύει, ἀλλ᾽ ἅλη,-
θείᾳ. Οὐ γὰρ μισήσας τὸν νόμον ὑπέδραμε τὴν γά-
piv ιδξεδίχει γὰρ αὐτὸν), ἀλλ᾽ εὑρὼν τὸ τέλειον,
&rigtz τοῦ νόμου. « Καὶ ἐπόρθουν αὑτήν. ο Οὐχ
ἐδίωχον μόνον, φυσὶν, ἀλλὰ καὶ χαταστρέψα! xai
ἀφανίσαι αὐτὴν προῃρούμην. Τοῦτο γὰρ τὸ, « Καὶ
ἐπόρθουν αὐτήν. » — « Καὶ προέκοπτον. » Προέχοπτον
ἐν τῇ πορθήσει τῶν ἐκχλησίων, τουτέστιν, ἐπεδίδουν
ἀεὶ πρὸς τὸ χαλεπώτερος εἶναι. Ἤ προέκοπτον καὶ
ἔντιμος ἤμην διὰ τοῦτο παρὰ τοῖς Ἰουδαίοις. Τί οὖν
τὸ αἴτιον τοῦ αἱρήσασθαί με ἐξαίφνης πόλεμον πρὸς
αὐτοὺς, τοὺς τιμῶντας χαὶ ἀγαπῶντας ; Οὐδὲν ἄλλο,
φησὶν, ἢ ἡ ἀποχάλυψις τοῦ Χριστοῦ. « Περισσοτέ-
pus ζηλωτὴς ὑπάρχων. » ΠΙροέχοπτον, ἐπειδὴ λίαν
ἤμην ζηλωτὴς τῶν πατρικῶν poo παραδόσεων. Ὥστε,
φησὶν, οὐδέποτε κατὰ κενοδοξίαν ἐποίουν ἃ ἐποίουν,
ἀλλὰ χατὰ ζῖλον Θεοῦ, εἰ xal πεπλανημένον. Ὁ
οὖν μηδὲ τότε κατὰ σενοθυξίαν τι ποιῶν, πῶς ἂν νῦν
μετὰ τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας ἐκήρυττον ψευδῆ
ἵνα ἀνθρώποις apiso, καὶ μὴ ἐκεῖνα, ἅτινα ἀπὸ
Χριστοῦ παςέλαθον ;

ἐχ χοιλίας
αὐτοῦ

Ὅτε δὲ εὐδόχησεν ὁ ἀφορίσας μὲ
μητρός μου «xx! καλέσας διὰ τῆς χώριτος
ἀποκαλῦψχι τὸν Υἱὸν αὐτοῦ ἐν ἔμοϊ, ἵνα

μοὶ,

ελί um A * Y. » 250: ^ 3
γελίζωμχι αὐτὸν εν τοῖς ἔθνεσιν, εὐθέως οὐ
ανεθέμην σαρχὶ xal αἵματι.

Εἰ ἐκ χοιλίας μητρὸς αὐτοῦ ἀφώριστο πρὸς τὸ χή -
ρυγμα xai ἐπελέλεχτο, διά tiva πάντως θείαν οἶχο-
νομίαν τὸν μέσον εἰάθη χρόνον, ἵνα d, οὕτως αὐτοῦ
ἀφρόα μεταθολὴ, πολλοὺς πιστώσηται, « Καὶ χαλέ-
σας διὰ τῆς χάριτος αὐτοῦ" » Αὐτὸς μὲν ὡς σχεῦος

Par.:0:. Gg. CAVIT,

£92 -
προσ-

D

parere. « Audistis enim. » Deinde, quoniam factam
ipsi a Christo revelationem ignorabant Galate, con-
firmare vult ex eo quod ostendat se prius fuisse
persecutoreimn, nunc autem repente transmutatum
esse, quod nisi divina sibi aliqua visio facta fuisset,
nequaquam repente adeo transmutatus esset, ut ex
hoc persuasiipsum esse Christi discipulum,non eum
despicerent. « Meam conversationem.» Nequaquam
autem ex Palestina in Galatiam usque rumor per-
vasisset, nisi vehemens persecutor fuisset. « In Ju-
daismo. » Qua fuit necessitas faciendi mentionem
conversationis in Judaismo ? Sane ut ostenderet
quod non opinioniserviret,sed veritati. Neque enim
odio legis ad gratiam profugerat: ipsam namque
ulciscebatur legem,sed invento eo quod erat peife-
ctius, discessit a lege. « Ac expugnabam illam. »
Non solum ipsam persequebar, inquit, sed et ever-
tere ac obscurare illam conabar: hoc autem est
« Expugnabam: Ὁ — « Et proflciebam.» Proficiebam
in populatione Ecclesiarum: hoc est, addebam
semper utsevior essem. Aut proflciebam, id est, et
ob id honorabilis eram apud Judaeos. Quid ergo in
causa fuit ut repente bellum susciperem adversus
eos qui meinhonore habebant ac diligebant? Nihil
aliud,inquit,nisi revelatio Christi. « Cum veliemen-
terzelator essem. »Proflciebam,quoniam admodum
zelator eram traditorum a majoribus meis institu-
torum.Nunquam itaquefaciebam inani ductus gloria
quz faciebam sed ob Dei zelum quanquam erroneum
Qui ergo netuunc quidem inani motus gloria quid -
quam faciebam, quomodo nunc post veritatis
agnitionem falsa predicare possem ut hominibus
placerem, et non ea quz a Christo accepissem ?

4 292 I, :5, 16. Atubi Deo, qui segregaverat me ab
utero mtris mez, et vocavit per gratiam suam, re-
velando Filium suum in me, visum est ut. pradica-
rem ipsum inter gentes : continuo non acquievi carni
el sanguini.

Si ab utero matris sue segregatus fuerat et ele-
cius, ulique divina quadam dispensatione medio
tempore relictus fuit, ut adeo repentina ipsius mu-
tatio multos confirmaret. « Et vocavit per gratiam
suam. » Ipse quidem tanquam vaselectionis vocatus

J9

1099

QOECUMENII TRICCJE EPISCOPI.

est, dicit autem se gratia vocatum esse ac si dice- À ἐκλογῆς ἐχλήθη" λέγει δὲ ἑχυτὸν χάριτι xc

ret : Cum indignus essem et non idoneus, gratia
vocavit me Dominus. « Revelando Filium suum. »
Pater,inquit,me vocavitrevelando mihiFilium suum.
Dixit autem « In me, » ostendere volens non solo
sermone se didicisse, sed et mente et corde ; veluti
insidentescientiainteriori homini. « Ut predicarem
ipsum. » Vides quod Pater qui vocavit et revelavit
ipsi Filium suum, ipse eum predicatorem et apo-
stolum ordinavit? Quomodo igitur ab hominibus
accepi et edoctus sum preedicationem ἢ Confestim
non declinavi ad remissionem et mollitiem : neque
quasi magnum aliquid operatus essem, in otium et
negligentiam recidi ; sed tortem ac rigidum Evan-
geliicursum prosecutus sum — Aut hoc modo. Non
antiquius habui videre cognatos aut domum aut so-
dales aut patriam. sed omnibus relictis (neque
enim in hoc Petro ac Joanne sum inferior), statim
in Damascum etin Arabiam etiam ad predicationem
cucurri. « Non contuli cum carne et sanguine. Οὐ
vpogavtOE£ur, σαρκὶ xal αἴματι,» (Quod. nos reli.
quos secuti interpretes vertimus: « Non acquievi
carni et sanguini ; » nam et hunc sensum priora
scholia indicarunt.) Non descendi, inquit, in ser-
mone cum apostolis de predicatione, contentus di-
vina revelatione. Hoc autem dicit ostendens quod a

ὡσεὶ εἶπεν. "Avátióv με ὄντα καὶ &ávertzrósio
χέχληχεν ὁ Κύριος. « ᾿Αποχαλῦψαι τὸν Υ]ὸν
'O Πατήρ με, φησὶν, ἐκάλεσεν, ἐπὶ τῷ dw:
μοι τὸν Υἱὸν αὐτοῦ. « Ἐν ἐμοὶ » δὲ εἶτ
θέλων οὐ λόγῳ μόνον μαθόντα αὐτὸν, ἀλλ
καὶ βαρδίᾳ oiov εἰς τὸν ἔσω ἄνθρωπον τῆς
ἐνιζησάσης. « Ἵνα εὐαγγελίζωμαι αὐτόν. » 1
ὁ καλέσας Matzp xal ἀποχαλύψας αὐτῷ -
αὐτοῦ, αὐτὸς αὔτόν χήρυχα xal ἀπόστολον EL
νησε; Πῶς οὖν, φησὶ, παρὰ ἀνθοώπων πα
xai ἐδιδάχθην τὸ χήρυγμα ; Εὐθέως οὐχ ἀπέχλ
ἄνεσιν val ἡδυπάθειαν, οὐ δ᾽ ὡς μέγχ τι χα
χὼς, εἰς ῥᾳστώνην καὶ ὀλιγωρίαν ἀνέπεσα, ἀλ)
tovov τὸν τοῦ Εἰὐδαγγελίου δρόμον ἐποιούμην.
οὕτως, Οὐ προετιμησάμην ἰδεῖν συγγενεῖς, f:
f| συνήθεις, ἢ πρατρίδα, ἀλλὰ πάντα λιπὼν
γὰρ ἐν τούτοις τῶν περὶ Πέτεον xai ᾿Ἰ[ωΐννην
τοῦμαι), εὐθέως εἰς ᾿Αραδίαν xai εἰς Δαμασχὶ
εἰς τὸ χήρυγμα ἔτρεχον. « O^ προσανεθέμην
xal «ἵμχτι. Οὐχ ἦλθον εἷς λόγους, φησὶ, τοῖς
στόλοις περὶ τοῦ χηρύγματος, ἀρχεπβεῖς τὴ
ἀποχαλύψει. Τοῦτο δὲ φησι, δειχνὺς ὅτι οὐ
τῶν μαθητῶν ἔμαθε τὸ χήάρυγμα, ἀλλὰ r3; :
τοῦ Χριστοῦ. Οἱ γὰρ διχδάλλοντες αὐτόν, ie
ἀνθρώπων εἶναι xa? Χριστοῦ μαθητήν.

discipulis predicationem non didicerit, sed ad ipso Christo, Nam qui eum calumniabantur, dice

ipsum hominum, non Christi esse discipulum.

I. 17-19. « Nequeredii Hierosolymam ad eos qui (; Οὐδὲ ἀνῆλθον εἰς ᾿Ἱεροσόλυμα πρὸς tox

« ante me fuerant apostoli, sed abii in Arabiam,
« ac denuo reversus sum Damascum, deinde post
« annos tres redii Hierosolymam, ut viderem Pe-
« trum, et mansi apud eum dies quindecim. ὅ 8 8
« Alium autem ex apostolis non vidi, nisi Jacobum
« fratrem Domini. »

Idem dixit manifestius, ostendens quod non fue-
rit ab apostolis edoctus, sed ab ipso Christo. Non
redii, inquit, Hierosolymam ut viderem eos qui
ante me fuerantapostoli, et aliquid ab eis dicerem
Siquidem Damasco rediit llierosolymam, ut indi-
cant Acta apostolorum !, at non ad discendum, sed
preedicandum ipsum Christum et docendum fidem.
Nam et eo modo quo in Arabiam abieram, inquit,
preedicaturus,rursumque Damascum: eodem modo
et Hierosolymam. Post tres autem annos ab in-
cepta praedicatione et doctrina mea redii ut vide-
rem Petrum, non ut aliquid ab ipso discerem:
jam enim Evangelium annuntiabam et predicabam
« Sed adii in Arabiam. » Narratis ad quas adierat,
civitatibus, egregia opera silet quz ibi facta ab
ipso erant, quod magno erat animi modestis. «Ut
viderem Petrum.»Consideraanimi modestiam Post
tot tantaque certamina abiit ut videret Petrum tan-
quam majorem. Ut autem etiam maneret, causa
honoris quem Petro deferebat, actum est. Vide
autem quomodo caute dicat : « Mansi apud eum, »
non edoctus sum, . Alium autem ex apostolis

ἐμοῦ ἀποστόλους, ἀλλὰ ἀπῆλθον εἰς CAD
καὶ πάλιν ὑπεστρεψα εἰς Δαμασχόν. Ἔπειτ:
τὰ ἕτη τρία, ἀνῆλθον εἰς ᾿Ιεροσόλυμα m0
Πέτρον, xai ἐπέμεινα πρὸς αὐτὸν ἡμέρας |
πῖντε. Ἕτερον δὲ τῶν ἀποόστολων οὐχ εἴδον, !
ἸΙάκωδον τὸν ἀδελφὸν τοῦ Κυρίου.

οὐ παρὲ
τοῦ Ypu

Σαφέστερον αὐτὸ εἶπε, δειχνὺς ὡς
ἀποστόλων ἐδιδάχθη, ἀλλὰ παρ᾽ αὐτοῦ
Οὐχ ἀνῆλθον, φησὶν, εἰς Ιεροσόλυμα, πρὸς τὸ
σασθαι τοὺς πρὸ ἐμοῦ ἀποστόλους χαὶ yai *
αὐτῶν. ᾿Ανῆλθε μὲν γὰρ εἰς "Ispooóloga ἀπὸ M
σχου, to; δηλοῦσιν αἱ ΙΙράξεις, ἀλλ᾽ οὐχ ἐπὶ τῷ
θητεῦσαι, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ xal αὐτὸν κηρύσσειν τὸν !
στὸν, xal τὴν πίστιν διδάσχειν. Καὶ yà; ὃν τρί
εἰς 'Apa6lav ἀπὴειν, φησὶ, χηρύξων, καὶ tik
Δαμασχὸν, τὸν αὐτὸν τρόπον xai εἰς ᾿Ιεροσόλ
Μετὰ δὲ ἔτη τρία τοῦ χηρύσσειν μὲ xii 05325
ἀνῆλθον ἰδεῖν Πέτρον, ou μαθεῖν τι παρ᾽ αὐτοῦ. ἡ
432. ἐγὼ εὐνγγελιζομὴν xxi ix/possov. « !
ἀπῆλθον εἰς ᾿Αραδίαν. » Τὰς πέλε'ς εἰπὼν ἐν
ἄπελθε, τὰ ἐχεῖ γενόμενα αὐτῷ γχατουθώμτια
πὰ ὅπερ πολλῆς ἦν ταπεινοφροσύνγς. εἰ lot
llézpov. » Ὥρα ταπείνωσιν. μετὰ τοσούτους
τοιούτους ἀγῶνας ἀπὴει ἰστορύήσων llivzov, ὡς
Cova. Καὶ τὸ προσμεῖναι δὲ, τῆς περὶ Πέττον c
ἕνεχεν ἐγένετο. Opa δὲ πῶς ἀσφαλῶς λαλεῖ"!
ἔμεινα, φησὶ, πρὸς αὐτὸν,» οὐ μὴν UE
« “Ἕτερον δὲ τῶν ἁποστόλων οὐχ εἶδον. » Ὁ υἱ

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

« Τὸν ἀδελφὸν τοῦ À non vidi. » Qui non vidit quemquam, quomodo

τως ἄν ἔμαθε παρ᾽ αὐτῶν ;
»..» Οὐκ ἦν, ἀλλ᾽ ἐνομίζετο, πλὴν ἵνα αὐτὸν
, ἀδελφὼν xaÀet τοῦ Κυρίου.

δὲ γράφω ὑμῖν, ἰδοὺ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὅτι
εὔδομαι. Ἕπειτα ἦλθον εἰς τὰ χλίματα τῆς
; καὶ τῆς Κιλιχίας. Ἤμην δὲ ἀγνοοὺῦμενος
οσώπῳ ταῖς Ἐχχλησίαις τῆς Ἰουδαίας ταῖς
στῷ. Μόνον δὲ ἀχοόογτες ἦσαν, ὅτι Ὁ διώ-
Ἱμᾶς ποτε, νῦν εὐαγγελίζεται τὴν πίστιν ἥν
πύρθει, xai ἐδόξαζον τὸν Θεὸν ἐν ἐμοί.
» ὑμῖν ἐνώπιον τοῦ Κυρίου ὅτι οὐ ψεύδομκι.
πῶς ἐπαγωνίζεται τούτ τῳ λόγῳ ; Καὶ γὰρ
νευε μὴ εἶναι ἀξιόπιστος πρὸς τὸ χήρυγμα,
Ιρώπων χαὶ οὐ τοῦ Χριστοῦ μαθητὴς ὦν. « Εἷς
ἰματα τῆς Συρίας. » Μετὰ τὸ ἰδεῖν Πέτρον,
εἴχ:το τῆς πρὸς τὰ ἔθνη ὁδοῦ, Πρὸς τὰ μέρη,
Συρίας xal Κιλικίας: πρὸς αὐτὰ γὰρ ἄἀπ-
9. « Ἤμην δὲ ἄγνοούμενος. » Τοσοῦτον, φησὶν,
ιἤρυξὰα τοῖς ἐκ περιτομῆς πεπιστευχόσι, τὸ
ρίτέμνειν (τοῦτο γὰρ οἱ διαύδάλλοντες ἔλε-
ὅτι τοῖς ἐξ ᾿Ιουδχίων πιστεύουσι, περιτομὴν
σε!) τοσοῦτον οὖν, φησὶν, οὐχ ἑἐκήρυξα, ὅτι
νόουν μου τὸ πρόσωπον. — Ἢ οὕτως. [ΦΩΤ')
Ηέτρου οὐχ ἔμαθον: μόνον εἴδον αὐτόν. llapáà
'ου οὐχ ἔμαθον’ χάχεῖνον γὰρ μόνον εἶδον. ἔΛλλον
τόστολων οὐχ εἴδον, ᾿Αλλὰ μὴ ἀπό τινος ἑτέρου
ὁτέρου xai οὐχ οὕτως ἐπιςήμου προσώπου ;
ὥς τοῦτο χώραν ἔχει, μθεῖν ἐξ ἐκείνων, ot
ὁ πρόσωπόν μου ἑωράκασιν ; ᾿Αγνοούμενος γὰρ
τῷ προσώπῳ, ταῖς ἐν Χριστῷ ᾿κχλησίαις τῆς
4s. Ol γὰρ λοιποὶ ἐδέοντο διδασχαλίας, ἀλλ᾽
δίδασκον. Οὐχοῦν, οὖκ ἀπ᾽ ἀνθρώπου ἔμαθον.
᾿Εχχλησίαις τῆς ᾿Ιουδαίας. » Ταῖς &pol τὴν
xai Κιλικίαν διαχειμέναις ᾿Πχχλησίας, ταῖς
δαίων ἐπιστρεψάσαις πρὸς τὸν Κύριον. Τοῦτο
jAot τὸ, « Ἐν Χριστῷ. » — « Καὶ ἐδόξαζον ἐν
ὃν Θεόν, » Οὐχ εἶπεν, ᾿Επήνουν, ἢ, ᾿Εὐόξαζόν
ιὰ, « Τὸν Θεὸν, φησὶν, ἐδόξαζον. » “Ὅλον γὰρ
; ἐμὲ, φησὶ, τῆς χάριτος ἣν τοῦ Θεοῦ. ε Ἐν
» τουτέστι, Δι᾿ ἐμέ. « Ἐδόξαζον ἐν ἐμοὶ τὸν
» οὐχὶ τὸν δεῖναι ἢ τὸν δεῖνα διδάσχαλον, ἀλλ᾽
τὸν Θεόν. Αὐτὸς ἦν ὁ ἀἁποχαλύψας ἐμοὶ, xal
ς τὸ χήρυγμα.
ΚΕΦΑΛ. B.

τῆς τῶν ἀποστόλων ἐπιμαρτυρήσεως εἰς τὴν

ἐν πιστει ζωὴν.
τα διὰ δεκχτεσσάρων ἐτῶν, πάλιν ἀνέδην
ἐροσόλυμα μετὰ — BapvdÓz, συμπαραλαθδὼν
τον, ᾿Ανέζην δὲ κατὰ ἄποχάλυψιν͵ xal
Ἣν αὐτοῖς τὸ Εὐχγγέλιον ὃ χηρύσσω ἕν τοῖς
. Κατ' ἰδίαν 6& τοῖς δοκοῦσι, μή πως εἰς
τρίχων, ἣ ἔδρχμον. ᾿Αλλ’ οὐδὲ Τίτυς ὁ σύν
ὕλλην ὦν, ἠνχγχάσθη περιτμηθῆναι.

μὲν τὸ πόωτον ἀνελθεῖν, Πέτρον εἶπε τὴν
' τοῦ δὲ τὸ δεύτερον, τὴν ἀποχαλυψιν. « Μετὰ
0a συμπαραλαδὼν xai Τίτον.» Τούτους ἐπ-
πα αν τ gueVeamn-n2 ᾿Αγίδγν δὲ
μαρτοῦς :29 {ἡ 0} Διο Πλτος. α ΔΥΞΟΥΝ ὡς

4108

ab ipsis didicisset ? « Fratrem Domini. » Non erat
frater Domini, sed putabatur, attamen ut ipsum
altolleret, fratrem Domini vocat.

I, 2u.24. « Porro que scribo vobis esse coram
« Deo quod non mentiar. Deinde veniin regiones
« Syrie et Cilicis&. Eram autem ignotus juxta faciem
« Ecclesiis Jude que erant in Christo. Sed tantum
« hic rumor apud illoserat: Qui persequebatur nos
« aliquando, nunc praedicat fidem, quam quondam
« expugnabat : et in me glorificabant Deum. »

Dico vobis coram Deo quod non mentiar. Vides
quantum pro hoc decertet sermone ? Periculum
enim erat ne fide dignus non esset ad predicatio-
nem, quasi hominum et non Christi discipulus
fuisset. « In partes Syrie. » Ubi Petrum vidisset,
rursum ad gentes proficiscebatur. Ad partes, in-
quit, Syrie et Cilicie: nam adipsas missus fuerat.
4 24 « Eram autem ignotus. » Adeo, inquit, non
predicavi his qui de circumcisione crediderant
quod oporteret circumcidi (nam hoc dicebant ca-
lumniatores quod credentibus ex Judeis circum-
cisionem pradicaret,) adeo igitur non predicavi,
inquit, cum neque me de facie noverant. — Aut
hoc modo. A Petro non didici, sed ipsum tantum
vidi ; a Jacobo non didici, nam et ipsum solum
vidi. Alium ex apostolis, ne vidi quidem. At num
ab alio aliquo humiliore et nou adeo insigni ex
persona aspectu? Et quomodo hoc locum haberet
ut ab aliis didicissem, qui neque meam faciem vi-
derant? Nam ignotus eram juxta faciem Ecclesiis

C Judo qua erant in Christo : ceteri vero doctrina

egebant, non docebant. Nequaquam igitur ab ho-
mine didici. » Ecclesiis Jude. » Que circa Syriam
et Ciliciam site erant congregationes, que ex Ju-
diis converse erant ad Dominum, hoc est enim
quod addit : « Quae erant in Christo. » — « Et in
me glorificabant Deum. » Non dixit, Laudabant,
aut, Glorificabant me; sed, « Deum, inquit, glo-
ficabant ; » quidquid enim in me agebatur, gratie
Dei erat. « In me, » hoc est, propter me. « Glori-
ficabantin me Deum, non hunc aut illum pre-
ceptorem, sed ipsum Deum. Siquidem ipse mihi
revelaverat, meque docuerat preedicationem.
CAPUT II.
De productione apostolorum in testes pro vita quas
est per fidem.

II, 4-3. « Deinde postannos quatuordecim rursum
« ascendi Hierosolymam cum Barnaba, assumpto si-
« mul et Tito. Ascendi autem juxta revelationem, et
« contuli cum illis Evangelium quod praedico inter
«gentes, sed privatim cum iis quierantin pretio :
« num quomodo in vanum currerem aut cucurri-
« sem. Sed neque Titus qui mecum erat, cum esset
« Graecus, compulsus fuit circumcidi.

4285 Quod primum quidem ascenderit, Petrum
in causam fuisse dixit: quod autem secundo, revela-
tionem, « Cum Darnaba assumpto simul et Tito. »
Hos secum duccbat testes sue prredicationis. « Ag-

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

1106

᾿ς αὐτοῖς ἐνστηριχθέντος, ἀλλὰ xal τοὺς πλησίον A falsorum fratrum ? Neque illum propter ipsos cir-

σι τῆς οἰκείας νόσου ἀναπλῆσαι. Διὸ, « Οὐδὲ πρὸς
αὐτοῖς e'Eausv, καὶ ὁ θεῖος ἀποφαίνεται Παῦλος,

cumcidit. Minime. Sed ut illos lucrifaceret qui
inflrmitate offenJebantur. Infirmis siquidem con-

'ndere oportet in miti medela sgritudinis : his vero qui ex malo conatu pravaque mente rem inslti-
ne in minimo quidem cedere. Nam hi non solum medelam non expetunt cum magis in malo fir-
; sit ipsis affectus quam ut ullam admittat curam, verum etiam proximos cupiunt proprio replere
o. Ideo, « Ne ad horam quidem cessimus ipsis ; » et sententiam hanc loquitur divus Paulus.

ὃὲ τοὺς παρεισάχτους ψευδαδέλφους οἵ-
παρεισΐλθον χατασχοπῆσαι τὴν ἐλευθερίαν
T» ἔχομεν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ἵνα ἡμᾶς κατα-
σωνται, οἷς οὐδὲ πρὸς ὥραν εἴξαμεν τῇ ὑπο-
ἵνα ἢ ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου διαμείνῃ πρὸς

& ἐπειδὴ οἱ Ψψευδάδελφο! παρῆσαν, φησὶν, ἠνά-
» οἱ ἀπόστολο’! Τίτον περιτμηθῆναι, ὃπερ ἦν
t, τοῦ μὴ vouoüetetv τοὺς ἀμφὶ Πέτρον τὴν
μήν. Ψευδάδελφοι δὲ ἦσάν τινες ἐν σχήματι
ὧν Χριστιχνῶν, περιτομὴν χηρύσσοντες, οὐχ
περὶ Πέτρον, διὰ συγχατάδασιν xal olxovo-
ἀλλ᾽ ὡς νόμον ἐχδιχοῦντες τὸ πρᾶγμα, Καὶ οἱ
όπτολοι, παρ᾽ Ιουδαίοις τοῦτο μόνον συνεχώ-
Xiivot δὲ xai ἐν τοῖς ἔθνεσι περιτομὴν ἐνομο-
. Οὗτοι γὰρ ἦσαν οἱ Γαλάτας διαθορυύοῦντες.
ὑτῶν οὖν, φησὶ, παρόντων, οἷς ἔργον περι-
χηρύσσειν, ἠναγχάσθη Τίτος περιτμηθῆναι.
"ες παρεισῆλθον. » Ol ψευδαδελφοι, φησὶ, λα-
παρεισέδυσαν, χατασχοπῆσαι ἡμῶν ζητοῦν-
ιἐν Χοιστῷ ἐλευθερίαν, ἵνα ἡμᾶς πάλιν τῷ
τοῦ νόμου ὑποθάλωσι, xai ταῖς Ἰουδαϊκαϊῖς
Ιρήσεσι. Τὸ γὰρ μὴ τούτοις ὑπογεῖσθχι, ἐλευ--
λέγει. Ὅρα δὲ πῶς ἔδειξεν αὐτοὺς πολεμίους,
λύμῃ τῆς πίστεως εἰσεληλυθότας, πρῶτον
ἵν, « παρεισῆλθον, » τὴν λαθραίαν αὐτῶν χαὶ
ov εἴσοδον δηλῶν, xai τῷ εἰπεῖν, « Κατα-
xt. « Ὁ γὰρ χατασχοπῶν, ἐπὶ βλάδῃ xal im:-
κατασχοπεῖ. Καὶ, «ἵνα ἡμᾶς χαταδουλώσων-
φησίν. Οἱ μὲν γὰρ ἀμφὶ Πέτρον συνεχώρουν τὴν
Uv, ἵνα χατὰ μιχρὸν ὑποχλέψωσι τῆς δουλείας
οὐ" οὔτοι δὲ, ἵνα χατχδουλώσωσιν, « Οἷς οὐδὲ
ραν εἰξαμεν. » Διὰ τοῦτο, φησὶν, οὐχ εἴξαμεν
ἢ ὑποταγῇ, ἵνα ἡ ἀλήθειχ τοῦ χηρυχθέντος
οὔ πρὸς ὑμᾶς Εὐχγγελίου, μείνῃ ἀσάλευτος xal
Τίς δὲ ἡ ἀλίήθειχ αὐτοῦ ; « Τὰ ἀρχαῖα παρῆλ-
εἰ τις ἐν Χοιστῷ χαινὴ χτίσις. » Kai ὅτι τοὺς
νομένους, Χριστὸς οὐδὲν ὠφελήσει. « Τὴ ὑπο-
Οὐχ εἶπε, Τῇ διδαγῇ, ἀλλὰ, « Τῇ ὑποταγῇ,»
χὐτοὺς σπουδάγειν ὑποτάξαι xa! χχαταδουλῶσαι

p νόμῳ.

D

II, 4, 5. « Sed propter obiter ingressos falsos fra-
« tres, qui subintroierant ad explorandam liberta-
« tem nostram,quam habemus in Christo Jesu,quo
« nosin servitutem adigerent.Quorum ne ad horam
« quidem cessimus subjectioni,ut veritas Evangelii
« permaneret apud vos. »

Neque eo quod adessent falsi fratres, id est,
ficti Christiani, compulerunt apostoli Titum cir-
cumcidi,quod signum erat Petrum cum suis non
sancire circumcisionem. Falsi autem fratres erant
quidam in habitu fratrum sive Christianorum cir-
cumcisionem praedicantes: non sicut. Petrus cum
cceteris propter condescensionem et quamdam
dispensationem, sed rem tanquam legem defen-
dentes. 4294 Et apostoli quidem apud Juds&os hoc
solum perrinittebant, illi vero inter gentes quoque
circumcisionem lege statuebant ; hi enim erantqui
Galatas turbabant. Neque his igitur presentibus,
inquit, quorum officium erat circumcisionem pra-
dicare, compulsus fuit Titus circumcidi. « Qui sub-
introierant. » Falsi, inquit, fratres, clam irrepse-
rant explorare querentes nostram in Christo liber-
tatem, ut nos rursum jugo legis subderent ac
Judaicis observationibus. His enim non subdi, li-

C bertatem dicit. Vide autem quomodo ipsos osten-

derit esse hostes οἱ ad corruptionem fidei subin-
gressos.Primum per hoc quodait,«Subintroierant,»
latentem ac insidiosum ingressum significans : et
per hoc quod dixit, « Ad explorandum. » Explora-
torenim ad docum.ntum et insidias explorat.
Prevterea,ut nos, inquit, in servitutem adigerent. »
Siquidem Petrusac ceteri apostoli circumcisionem
concedebant ut paulatim legis servitutem falle-
rent,hi vero ut in servitutem adigerent.«Quibus ne
ad horam quidem cessimus.»Propterea,inquit,non
cessimus ipsorum subjectioni, ut veritas praedicati
per meapud vos Evangelii maneret inconcussa ac
firma.Quie est autem veritas ipsius ὃ « Veteratrans-
ierunt ; si quis vivit in Christo, nova creatura
est *, » et quod eis qui circumciduntur, Christus
nihil prodest. « Subjectioni. » Non dixit,Doctrine,

Subjectioni ; » significans ipsos ad hoc niti ut rursum subjicerent ac in servitutem adigerent

e.

ὃξ τῶν δοχούντων εἶνχί τι, ὁποῖοί ποτε
οὐδέν μοι διαφέρει, Ιρόσωπον θεὸς ἀν-
οὐ λαμῦδάνει. ᾿Εμοὶ γὰρ οἱ δογοῦντες,

, 3 * M , "^p n
τ-Ὡοσανέθεντο, ἀλλὰ τοὐναντίον, εἰδότες ὅτι

M , H - * 6 - 00
μαι τὸ Εὐαγγέλ'ον τῆς GxpoOuctlaz, χαθὼς
τῆς περιτομῆς. Ὃ γὰρ ἐνεργήσας [Πέτρῳ εἰς
ἣν τῆς περιτομῆς, ἐνήργησε xai ἐμοὶ εἰς τὰ

or, v, 47.

II, 6-8.« Ab iis autem qui videbantur aliquid esse
« quales aliquando fuerint nihil mea refert. Perso-
nam hominis Deus non accipit.Nam mihi qui vi-
debantur esse in pretio, nihil contulerunt. Imo
contra, cum vidissent mihi concreditum fuisse
Evangelium preputii, quemadmodum Petro cir-
cumcisionis. Nam qui efficax fuit Petro ad apo-
« stolatum circumcisionis, efficax fuit et in me

« erga gentes. »

«

«

* * **

[^4

1101

ORCUMENII TRICC/E EPISCOPI

Si palam dixisset Paulus quod dispensatorie À Εἰ φανερῶς εἶπεν ὁ Παῦλος ὅτι οἴχονομιχ

circumcisionem concederent,discessissentab ipsis
fideles ex Judsis qui circumcisione gaudebant, eo
quod non in veritate 7 28 susciperentcircumcisio-
nem, sed dispensationequadam etcondescensione.
Idcirco non detegit nunc Paulus dispensationem,
sed alio modo tractatastute sermonem.tanquam bel-
lum cum Petro ac ceteris susciperet ; quia Deo, in-
quit. predicationissue rationem dabunt. Hoc autem
propter illorum imbecillitatem. « Esse aliquid. »
Ab his qui magni esse videbantur, nempe Petroac
cteteris quales aliquando fuerint, sive Deo pla-
ceant sive non, eo quod circumcisionem permit-
tant, nihil,inquit,mea refert,scio enim quod quis-
queDeo rationem reddet, etDeus nequaquam eos ve-
rebitur quanquam coryphsei sint; nam « Personam
hominisDeusnon accipit.» Hocautem ut dictum est,
superius manifestatum est. « Quales aliquandofue-
rint.»Ostendit ipsos quoque jam cessassene dispen-
sative circumcisionem amplius concederent. Neque
enim dixit, Qualessint, s»d,« Qualesaliquando fue-
rint. » — « Nam mihi qui videbantur esse in pretio
nihil contulerunt.» Juxta hoc autem ait: Nihil
refert de his que circa eos sunt : quoniam audita
interim mea predicatione,nihil aut addideruntaut
detraxerunt.Eos autem qui esse in pretio videban-
tur,id est vere magnos dicit,nempe Petrum et qui
cum eo erant. « Imo contra. » Non solum, inquit,
nihil correxerunt in mea praedicatione, sed contra
eliam laudaverunt. Estautem littere ordinatio hu-
jusmodi : «Imo contra : cum vidissent concreditum
fuisse mihi Evangelium preputii,» post multa suo
tenori redditur oratio, « Dextras dederunt mihi et
Barnabze societatis. » Hoc igitur tantum abfuit, ut
corrigeretur mei preedicatio, ut etiam dextras so-
cietatis acciperent, quod indicium est me eorum
predicationem suscipere. « Evangelium preeputii,»
id est, gentium preputiatarum sive incircumci-
sarum. Considera autem quomodo seipsum Petro
equalem faciat : nam hoc nunc opus erat quo Ga-
latis fide dignus esse videretur. « Quemadmodum
Petro. » Si dixisset Paulus Petrum et caeteros dis-
pensatorie circumcisionem servare, visus fuisset
ipse quoque eam concedere : et ita ostensusfuisset
ad eos accurrere cum quibus opus erat decertare.
Nam si Petrus recte agit concedendo, cur non si-
militer et tu agis ? quare vero acerbe etiam indi-
gnaris ob id quod voces dispensationem ? sineeos
agere, nec reprehendas ; et quasi tibi gratumesset,
aut dispensationem nomina aut dogma sivecaute-
lam. Hxc sane et cogitassent el dixissent adversus
Paulum,si Petrum cum suis dixisset dispensatorie
circumcisionem suscipere. 79?9 Animus enim
quavis in re consternatus ac territus, modica
occasione, quzecunque illa sit quee se offerat, acce-
pta, eam magis sibi vindicat et amplectitur. Ideo
Paulus admodum sapienter sermonem quidem de
dispensatione omnino reticet, imo factum aspere
reprehendit ; et tanquam transgressores certe

περιτομὴν συγχωροῦσιν, ἀπεφοίτησαν ἄν c
τῇ περιτομῇ χαίροντες ἐξ Ἰουδαίων πιστοὶ,
τῇ ἀληθείᾳ ἐδέχοντο τὴν περιτομὴν, ἀλλ᾽ οἱ
καὶ συγχαταδάσει. Ὄθεν οὐχ ἀναχαλύπτε: "
οἰκονομίαν ὁ Παῦλος. Ἄλλως δὲ μεθοδεύε: τὸ'
ὡς ἄν ἀπομαχόμενος τοῖς περὶ Πέτρον, Ὅτ
λόγον δώσουτιν ὧν χηρύσσουσε Θεῷ" τοῦτο
τὴν ἐχείνων ἀσθένειαν. « ἶνα: τί. » "Amo 1
χούντων εἶναι μεγάλων, τῶν ἀμφὶ Πέτρον
ποτε ἦσαν, εἴτε εὐαρεστοῦντες Θεῷ, εἴτε οὔ,
συγχωρεῖν πεοιτομὴν, ἐγὼ, φησῖν, οὐ ÓO:axc
Οἵδα γὰρ ὅτι λόγον ἕχαστος δώσει Θεῷ, χα:
αὐτοὺς ὁ Θεὸς ἐρυθριάσοι διὰ τὸ slvat χορ:
« Πρόσωπον γὰρ Θεὸς ἀνθρώπου οὐ λαμθάνε:.

Β δὲ ὅπως εἴρηται, ἄνω περιγέγραπται. «

ποτε ἦσαν. » Δείχνυσ: xal αὐτοὺς, ἔδν πεπα.
τοῦ οἰχκονομιχῶς συγχωρεῖν περιτομήν. Οὐ Ὶ
πεν, Oto! τινές εἶσιν ἀλλ᾽, « Ὅποϊοί ποτε ἦσαν.
γὰρ οἱ δοκοῦντες, οὐδὲν προσανέθεντο. » Κατὶ
δὲ, φησὶν, οὐ διαφέρει τὰ παρ᾽ αὐτῶν, ὅτι τέι
ἐμοῦ κηρύγματος ἀχούσαντες, οὐδὲν ἢ προσί
ἢ ἀφεῖλον" δοχοῦντας δὲ, οἷον μεγάλους xz
τοὺς περὶ Πέτρον φησίν, « ᾿Αλλὰ τούναντίον
μόνον, φησὶν, οὐδὲν διώρθωσαν τοῦ ἐμοῦ
Ὑμᾶτος, ἀλλὰ τοὐναντίον, xal ἐπήνεσαν. Ἢ 0
ταξις αὕτη «᾿Αλλὰ τοὐναντίον, ἰδόντες ὅτι πεξ
μαι τὸ Εὐχγγέλιον τῆς ἀχοοδυστίας, » ἡ ἀκ
μετὰ πολλὰ, « Δεξιὰς, φησὶν, ἔδωχαν ἐμοὶ καὶ li
χοινωνίας. » Τοῦτο οὖν ἐστι τοῦ διορθωθῆνα τὶ
vlov, τὸ xai δεξιὰς λαθεῖν, ὃ ἦν δεῖγμα τοῦ |
χεσθαι αὐτῶν τὸ χήρυγμα. « Τὸ Εὐχγγέλι
ἀχροδυστίας. » Οἷον τῶν ἀχροθδύστων ἐθνὼν
δὲ πῶς ἑαυτὸν ἐξισοῖ τῷ Πέτρῳ. Τούτου τ
χρεία ἦν, ἵνα δειχθῇ Γαλάταις ἀξιόπιστος. «

Πέτρος.» -- [ΦΩΤ..] Εἰ εἶπεν ὁ Παῦλος xaz' οἶχο
πράττειν τὴν περιτομὴν τοὺς περὶ [Ἰ]έτρον,

ἄν xal αὐτὸς ταύτην συγχωρεῖν, καὶ οὕτως !
συντρέγων ἐδείχνυτο ἂν, οἷς ἔργον εἶχε πολεμ
γὰρ Πέτρος καλῶς ποιεῖ συγχωρῶν, τί μὴ χε
φησί, Τί δὲ καὶ μέμφῃ πικρῶς, ἣν olxovout
λεῖς ; "Ea πράττειν xal μὴ ἐπιτίμα, χαὶ ὡς

φίλον ὀνόμαζε, εἴτε οἰχονομίαν, εἴτε δόν
ἀχρίδειαν. Ταῦτα ἄν xai ἐλογίζοντο xai ἔλεγο'
τὸν Παῦλον, εἰ χατὰ οἰχονομίαν εἶπε τοὺς τε
tpov τὴν περιτομὴν καταδέχεσθαι. ἙΓυχὴ vi
μένη περί τι, μιχρᾶς καὶ τῆς τυχούσης 8
λαδομένη, πλέον αὑτῷ οἴχειοῦται καὶ περιπὶ
Διὸ σοφῶς ἅγαν ὁ Παῦλος, τὸ μὲν τῆς οἶνι
ὅλως ἀποσιωπῶ, δριμέως δὲ χαθάπτεται τί
ξεως, καὶ ὡς παρανομοῦντας ὄῆθεν ἐλέγχι
συγχωρήσαντας, ἵνα τῷ σφοδρῷ τῆς περὶ ὶ
ἐπιτιμήσεως, τοὺς ἀληθῶς παρανομοῦντας

xal διορθώσιηται. Διὸ xal δοχοῦντας αὐτὸ
χατεγνωσμένους, χαὶ ὑποχρινομένους, xz! u
ποδοῦντας, οὐ παραιτεῖταί χαλεῖν, "va μόνον
Χριστοῦ κήρυγμα βεδαιώσῃ. Οὕτως ἀλλήλοι
τοῦ γηρύγματος ἐθάῤῥουν, xxi τυηλιχούτῳ |
συνδέσμῳ, ὡς δεῆσαν, ἂν οὕτω τύχῃ, διὰ τῆς

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

1110

ταγνώσεως τὸν τοῦ χηρύγματος χραταιοῦσθαι À arguit eos qui concesserant, ut. vehementia incre-

MrO& τοῦτο παραιτεῖσθαι. Kal ἵνα τοῦτο μά-
2:606, σχόπει' μαῦλος διὰ τῶν Ἐπιστολῶν
(ze: Πέτρου, xxi Πέτρος διὰ τῆς ᾿Επιστολῆς
ἄζει Παῦλον, xai τὰς ᾿κπιστολὰς, σοφίας θεοῦ
οιτὸς εἶναι πλήρεις μαρτυρεῖ, xal τοὺς ἀστη-
4 τὸν ἐν αὐταῖς χεχρυμμένον νοῦν, οὐ συν-
ιλλὰ xai διαστρέφειν ἀναδοᾷ. "᾿Αλλῶς δὲ, καὶ
᾿ ὑπὲρ τοῦ κηρύγματος ταῦτα περὶ Πέτρου
χατὰ πολὺ πλέον ἑαυτοῦ περιέπει τοῦτον xai
ἰ γάρ ἐστιν εἰς λόγον ὑύρεως, τὸ δοχεῖν xal μὴ
δεῖν, πρὸς τὸ ἀνάθεμα εἶναι ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ :
περιτομῆς, » οἷον, τῶν ᾿Ιουδαίων.

pationis circa illos, terreret ac corrigeret eos qui
vere transgressores erant : ideo quoque non veretur
ipsos dicere visos in pretio esse, et reprehensos
ac simulatos, et non recte incedentes, solum ut
Christi preedicationem confirmaret : tantum fiducie
de se mutuo super praedicatione habebaut.talique
conjunctione connexi erant, ut optarent, si ita
res ferret.per mutuam compensationem, pradica-
tionis confirmari sermonem, neque hoc devitarent.
Utque hoc apertius discas, considera : Paulus suis
Epistolis condemnat Petrum. Petrus vero sua Epi-
stola collaudat Paulum ?, ejusque Epistolas Dei

tia et gratia plenas esse testatur, et parum firmos latentem in illis non assequi sensum, seu
lere conclamat. Preterea vero etiam Paulus qui circa predicationem hzc de Petro dicit, longe
.$ quam seipsum hunc excolit et honorat. Quid enim est in sermone calumnie, videri in pre-
e, et non recte incedere, si conferas ad anathema esse a Christo? « Circumcisionis, » hoc est

"um.

(νόντες τὴν qot τὴν δοθεῖσάν μοι ἸΙάχωθος B

γᾶς καὶ ᾿Ιωάννης, οἱ δοχοῦντες στῦλοι: εἶναι,
ἰδωχαν ἐμοὶ xai Βαρνάθᾳ xotvtovlac, ἵνα ἡμεῖς
θνη, αὐτοὶ δὲ εἰς τὴν περιτομὴν, μόνον τῶν
, ivx μνημονεύωμεν. Ὃ καὶ ἐσπούδασα αὐτὸ
οιΐσχι.

ὑ γνόντες τὴν Λάριν. » Τῆς δοθείσης αὐτῷ χάρι-
€ περὶ Πέτρον παράγει μάρτυρας. « ΟἹἱ δοχοῦν--
λοι,» Οἱ ὄντες, φησὶ, στῦλοι τῆς πίστεως, xal
- Y [EN ^ 4
'κοῦντες, « Δεξιὰς ἔδωχαν.» Ὅτι κοινὰ, oral,
ματα, xai ὅτι χοινωνοὺς ἡμᾶς ἑχυτοὺς ἐποιή-
᾽ * * - DL 4 4 »
ἰς τὸ κήρυγμα. Διὰ τοῦτο γὰρ xai δεξιὰς ἔδωχαν,
τες Ut: ἀρέσχοντα: τῷ ἡμετέρῳ, φησὶ, χηρύ-
διὰ τὸ εἶναι ταὐτὸν τῷ ἐχείνων. « Ἵνα ἡμεῖς

τὰ ἔθνη. » "Iva ἡμεῖς μὲν εἰς τὰ ἔθνη, φησὶν, C

δὲ παρὰ ᾿Ιουδαίοις χηρύξωσι. « Μόνον τῶν
v. » Τὸ χήρυγμα, φησὶ, διελόμενοι, τοὺς πτω-
μεοίστους ἔλομεν. Οὔτοι δὲ ἦσαν οἱ παρὰ τῶν
υμφυλετῶν τῶν μὴ πιστευσάντων διαρπαγέντες,
| εἷς Χριστὸν πίστιν.

ΚΕΦΑΔΛ. Γ᾿,

ὶς πρὸς Κηφᾶν ἀντιῤῥήσεως, περὶ τῆς ἐν πίστει
xai οὐχ ἐν νόμῳ σωτηρίας.

δὲ ἦλθε Πέτρος εἰς ᾿Αντιόχειαν, χατὰ
τὸν αὐτῷ ἀντέστην, ὅτι κχατεγνωσμένος
Ῥὸ τοῦ γὰρ ἐλθεῖν τινας ἀπὸ Ἰαχώδου,

τῶν ἐθνῶν συνήσθιεν. Ὃτε δὲ ἦλθον, ὑπ-
ἐν καὶ ἀφώριζεν ἑαυτὸν, φοθούμενος τοὺς
γιτομῆς, καὶ συνυπεχρίθησαν αὐτῷ, xai ol
Ιουδαῖοι. Ὥστε καὶ Βαρνάθας συναπήχθη αὐτῶν
χοίσει.

ιάχης οὐδὲ χαταγνώσεως ἦν, τὸ τὸν ᾿Ιαῦλον
ἵνα! τῷ Πέτρῳ, ἀλλ᾽ οἰκονομίας. 'Enxsió? γὰ
να. τῳ ev, ὑνομίας. γρ
Ὑχατάο ἱ ὶ ni ἐν Ἱερουσαλὴ

γχατάδασιν οἱ περὶ Πέτρον ἐερουσαλὴμ
ροῦν τὴν περιτομὴν, κατὰ μιχρὸν βουλόμενοι
; Ἰουδαίων ἐπὶ τὸ τέλειον ἀγαγεῖν, ἔλθὼν ὁ

etr, πι, 1$. 4 Hebr. x. 34.

Il, 0, 10. Cumque cognovissent gratiam mihi da-
tam Jacobus, et Cephas, et Joannes, qui videbantur
esse columnze, dextras dederunt mihi et Barnaba
societatis : ut nos quidem in gentes, ipsi vero in
circumcisionem, apostolatu fungeremur ; tantum
ut, pauperum memores essemus, in quo οἱ diligens
fui ut hoc ipsum facerem.

Cumque cognovissent gratiam. » Dates sibi gra-
tie testes producit Petrum eteos quicum ipso erant.
« Qui vídebantur columnae. » Qui erant, inquit,co-
lumne fidei et omnibus esse videbantur.« Dextras
dederunt. » Communia, inquit, fecerunt. dogmata
ac nosipsos ad preedicationem socios asciverunt.
Propterea enim et dextras dederunt, 780 signi-
ficantes gratam ipsis esse nostram praedicationem,
eo quod eadem esset cum praedicatione ipsorum :
« Ut nos quidem in gentes. » Ut nos, inquit, inter
gentes predicaremus, ipsi vero apud Judzos.«Tan-
tum ut pauperum. » Predicatione, inquit, divisi,
panperes habemus indivisos. Hi vero pauperes
erant,qui asuis contribulibus incredulis, bonorum
direptionem propter fidem in Christum passi
erant *,

CAPUT III.

De altercatione adversus Cepham de salute in fide
sita et non in lege.

IL, 11, 13. Cum autem venisset Petrus Antiochiam,
palam illi restiti eo quod reprehensus esset. Nam
antequam venissent quidam a Jacobo, unu cum genti-
bus sumebat. cibum ; cum autem venissent, vereba-
tur ac separabat se αὖ illis, metuens eos qui erant

D er circumcisione : ac simulabant cum illo ceteri

quoque Judai: adeo ut. Barnabas simul. abduceretur
in illorum simulationem.

Non pugne aut condemnationiserat,quod Paulus
resisteret Petro,sed dispensationis.Quoniam enim
Petrus et qui cum eo erant, Hierosolymis condes-
censione quadam permittebant circumcisionem,
volentes paulatim eos qui ex Judeis erant ad per-

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

1114

t, xal ἑτέρους xai À temperaverit, alios quoque simul et Ecclesiam

Ὅτι κατεγνωσμένος
og, οὐ τῇ ἀληθείφ
οἰχονομίαν εἰδότος,
vv τὸ οἰχονομούμε-

ὅλ τὸ πρᾶγμα,
ων πιστῶν συνύσθιε
Οἵδας ὁὲ τί
᾿Ιχχώδου. »

ἀδελφὸς,
059 GT0-

»
ἔτι.
« "'AnÓ
γματίσας
π᾿ αὐτοῦ

, » 4
σττύσαντες, ἔτι xal

4 . ? y»
e καὶ ἀφώριζεν
, ?

δηλονότι συνουσίας.
λέγε: ὃτι δεδοικὼς
, ἀλλὰ φοῦθοόμενος

ωσ: τῆς πίστεως.
πόκρισιν τὸ πρᾶγμα
λυπτομξίθη, μηκέτι

« Καὶ οἱ λοιποὶ
λοι ἐκ περιτομῆς
, A A] 4 »,

ὑτοὶ, φησὶν, ἀφώρι-
'ς, διὰ τοὺς ἐλθόν-

'
^
)$.

4 δΔ5ἃιι ὦ bi
ορθοποόουσ' προς

“-᾿
, εἶπον τῷ 1[1:-
a ἢ ὮΝ ὦ [2
σὺ ᾿ἰουδαῖος υπο
* "o. ? 4
« ἸΙουϑαϊχῶς, τί τὰ
e - ,
; Hust;j φύσει
: * ^
ἀμχρτωλοὶ, εἰδότες
ἐξ ἔργων νόμου,
ἰδιστοῦ. Καὶ ἡμεῖς
μεν, ἵνα διχαιω-
* , e ».
xai οὐχ ἐξ ἔργων
μὴ ,
ι ἐξ ἔργων νόμου
^ — 4
ς οιχχιωθγνχι εν
κὶ M -
ápa32t0À0!, ἄρα
Lj

γξνοιτο.

ἡπεχοίθηταν αὐτῷ, »

1v, » ἐλέχθη, Οὐ γὰρ

καλῦψαι, « ΠΙρὸς τὴν
γὰρ ἀλήθεια τοῦ

αὐξεῖν, μήτε ἀποχω-

* » M 4
« Οὺχ ἔνι γὰρ "lou-

πάντων. » Ὁρᾷς ὅτ’
κψατο τῷ Πέτρῳ, οὐχ
ς ἐχ πεοιτομῆς. κα-
) Ἰουδαῖος ὑπάόχων, »
τὸ ᾿Ιαχώδου: Μιμύ-
νικῶς ζῶντα, τοῦτ-
χατασχΞευᾶζε'

ἀνάγκαζε, Διατί δὲ
3 . ^» 4 "^" -
αυχγλαζεις loooai-
α ἐλέγετο, xal axo-
Οὕτως 08 εἴπεν, ἵνα

b

D

adhibe.» — « Quod reprehensus esset. » Reprehen-
sus erat Petrus non justa de causa, neque a Paulo
qui dispensationem noverat : absit ! sed ab hisqui
ignorabant quid dispensative ageretur,et opinaban-
tur ex re ipsa fieri simulationem : quod absentibus
quidem Judais fidelibus cum gentibus ederet,non
autem presentibus. Nosti autem quid scriptum
ac promulgatum sit propter Cephan. « À Jacobo. »
Jacobus hic Christi frater appellatus, episcopus
erat Hierosolymorum : ab ipso igitur missi vene-
rant qui ex Judaris crediderant adherentes adhuc
legi. « Verebatur et segregabat se. » A gentium vide:
licet conversatione.Quod autem additur,« Metuens,»
non hoc intelligit quod timerel ne quid ab ipsis pa-
teretur: sed metuens ne offendiculum passi resili-
rent a fide. « Ac simulabant cum eo. » Simulatio-
nem appellat rem ipsam, sic ut occulta dispensatio
jam non prodesset credentibus ex circumcisione.
« Ceteri quoque Judii. » Erant euim et alii ex
circumcisione credentes Anliochim, qui et ipsi,
inquit, segregabant seipsos ab iis qui ex prepu-
tialis sive incireumcisis erant propter eos qui a
Jacobo venerant.

lI, 14 17. « Verum ubi vidissem quod non recte
« iucederent ad veritatem Evangelii, dixi Petro co-
ram omnibus : Si tu cum sis Judaeus, gentiliter
vivis ac non Judaice, cur gentes cogis judaizare ?
Nos natura Judaei el non ex gontibus peccatores,
scientes non justificari hominem ex operibus le-
« gis, nisi per (idem Jesu Christi ; nos in Christum
« Jesum credidimus, ut justificaremur ex fide Jesu
« Christi, et non ex operibus legis, quoniam non
« justiticabitur ex operibus legis omnis caro. Quod
« $i, dum qu:erimus justiflcari per Christum, re-
« perti sumus et ipsi peccalores, num ergo Chris-
« lus peccati minister est ? Absit |

«
«
(

«

Eodem intellectu quo dictum est, « Simulabant
cum eo, » etiam dictum est, « Non recte incede-
rent. » Non vult enim dispensationem 288 dete-
gere. « Ad veritatem Evangelii. » Nam veritas
Evangelii est neque circumcidi, neque a fidelibus
circumcisis segregari, siquidem « Non est Judeus
neque Gracus. »

« Dixi Petro coramomnibus. »Videsquod propter-
ea coram omnibus reprehendit Petrum, non utPe-
trum condemnaret, sed ut iis qui ex circumcisio-
ne erant prodesset. « Si tu cum Judaeus sis. »
Tantum non dixit aperte his qui a Jacobo venerant:
Imitamini preceptorem vestrum gentiliter viven-
tem, hoc est, nullo discrimine: nam hoc astruit
ex collocutione ad Petrum. « Cur gentes. » Quod
tu, inquit, non facis, neque alios facere cogas.
Quare autem non dixit : Quare eos qui ex circum-
cisione sunt cogis judaizare? siquidem propterillos
hac dicebat, et sermonis consequentia erat ut ita

1117

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

1118

τας slvat. « Παρλθάτην ἐμαυτὸν συνίστημι, » Ἐχ γὰρ A adheererent.« Transgressorem meipsum constituo.»

τοῦ πάλιν πείθεσθαι τῷ νόμῳ, δειχνήω ὅτι ὡς παρα-
θάτης, αὐτὸν τὸν πρῶτον εἴασα, καὶ Χριστῷ ἐπίστευσα.
« 'Eyo γάρ. » Ἐγὼ, φησὶν, αὐτῷ τῷ νόμῳ πεισθεὶς,
νεχρὸν ἐμαυτὸν τῷ νόμῳ κατέστησα. Ὃ νόμος γὰρ
μοι τὸν Χριστὸν προεμήνυσε, xai ἐχείνῳ μέν εἶμι
v&x2óq (οὐχ ἔτι γὰρ xav! ἐχεῖνον πολιτεύομαι),
τοῖς δὲ τούτου δόγμασιν ἔπομαι. « Διὰ νόμου νόμῳ
ἀπίθανον. » "HII διὰ τοῦ νόμου τοῦ εὐχγγελιχοῦ,
ἀπέθανον τῷ Μωπέως νόμῳ. Πῶς οὖν ὁ νεχρωθεὶς
καὶ ἀνενεργήτως ἔχων πρὸς αὐτὸν, φυλάξω αὐτόν;
"H διὰ τοῦ νόμου αὐτοῦ, xai τῶν ἐν αὐτῷ δυσχερῶν
παρατηρήσειυν, νεχοὸς γέγονα τῇ ἁμαρτίᾳ δι’ αὐὖ-
τοῦ. “Αρα οὖν τὸν ἀποχτείναυτα φυλάττειν ἄξιον ;
« Ἵνα Θεῷ ζήσω.» Τουτέστι, τὴν ἀθάνατον χαὶ

ἀγήρω ζωήν. « Τῷ Χριστῷ » διὰ τοῦ βαπτίσμστος Β

« συνεσταύρωμαι. » Ὁ τοίνυν νὄμος τὸ ἐπ’ αὐτῷ
ἀπέχτεινεν, ὁ δὲ Χοιστὸς ἐζωοποίησε. Πῶς οὖν
φυλάττω τὸν νόμον ; « Ζῶ δὲ οὐκ ἔτι ἐγώ. » Διὰ
τῆς μετὰ ταῦτα πολιτείας. δ'" ἧς ἐνεχρώθη αὐτοῦ
τὰ μέλη. « Νεχρώσατε γὰρ, eroi, τὰ μέλη ὑμῶν τὰ
ἐπὶ γῆς. » — « Ὁ δὲ Χριστὸς ζὴ ἐν ἐμοί, » '"Evsp-
γῶν, φησὶ, δεσπόζων, πάντα pot αὐτὸς γενόμενος"
ἂν τούτῳ δὲ ζῇ ἐν ἐμοὶ, τῷ μηδὲν γίνεσθαι παρ’
ἐμοῦ τῶν μὴ δοχούντων αὐτῷ. « Ὅ δὲ νῦν ζῶ ἐν
σαρχί. » Kal οὐ μόνον, φησὶ, vit νοητὴν ζωὴν διὰ
τὸν Χριστὸν ζῶ, ἀλλὰ xai τὴν αἰσθητήν. Πῶς :
Ὑπὸ ἀπόφανσιν ὄντες διὰ τὸν νόμον, ἐμέλλομεν,
φησὶ, καὶ σαρχιχῶς ἀποθνήσχειν ὡς ἐπὶ τοῦ χατα-
κλυσμοῦ. Ὁ δὲ Χοιστὸς thv Zu ἐποίησε, τῆς
ἀρᾶς τοῦ νόμου λυτρωσάμενος: Ὥστε οὐ μόνον 1)
νοητὴ ζωὴ, ἀλλὰ χαὶ dj αἰσθητὴ, διὰ τὴν εἰς Χριστὸν
πίστιν ἔδωρήθη ἡμῖν. Πῶς οὖν πάλιν ὑποστρέφομεν
πρὸς τὸν νόμον; « Καὶ παραδόντος ἑχυτὸν ὑπὲρ
ἐμοῦ. » Τὸ χοινὸν ἴδιον ποιεῖται, δειχνὺς τοσαύτην
ἔχαστον δεῖν ὁμολογεῖν χάριν τῷ Χριστῷ, ὡς εἰ 5v
αὐτὸν μόνον ἐνηνθρώπησεν. « Οὐχ ἀθετῶ τὴν χά-
βιν.» Ὡς οἵ γε ἔτι xat νῦν τοῦ νόμου ἐχόμενοι
ἀθετοῦσι τὴν διὰ Χριστοῦ χάριν. ᾿Αθετεῖν δέ ἐστι
τὸ ἀπιστεῖν, τὸ ἐξευτελίζειν, τὸ διχπαίζειν. Ὁρᾷς
ποῦ ἀνήγαγε τὸν λόγον ; « Εἰ γὰρ διὰ νόμου δικαιο-
σύνη. » El γὰρ ὁ νόμος, φησὶ, σώζειν xai διγαιοῦν
ἰσχύει, ὁ Χριστὸς μάτην ἀπέθανε. Διὰ τοῦτο
γὰρ παπέδωχεν ἑαυτὸν, ὡς τοῦ νόμου μὴ ἰσχυόντος,
ἵνα αὐτὸς σώσῃ διὰ τοῦ θανάτου αὐτοῦ, Ὡς ci γε
σιύζει ὁ νόμος, περιττὸς ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου.

Legi iterum obtemperando, ostendo quod tanquam
transgressor ipsam primum deserui ac Christo
credidi. « Ego enim. » Ego, inquit, legi obtempe-
rando, constitui meipsum legi mortuum. Siquidem
lex mihi Christum pressignavit : et illi quidem
mortuus sum,quia juxta illam jam non conversor,
hujus vero dogmata sequor. « Per legem legi mor-
tuus sum. » Aut per legem evangelicam mortuus
sum legi Mosi. Quomodo igitur mortificatus, ac
perinde me ad illam habens quasi ejus nulla eit
utilitas, servabo ipsam ? Aut per ipsam legem ac
graves observationes eorum qua in ipsa contine-
bantur, 785 mortuus sum peccato per ipsam.
Num igitur z&quum est servare eam qua interimit?
« Ut Deo viverem, » nempe immortali, οἱ &terna
vita. « Unacum Christo crucifixus sum, » per ba-
ptismum. Lex igitur, quodin se erat, occidit, Chri-
stus autem viviflcavit: quomodo ergo servabo le-
gem ?« Sed vivo jam non ego. » Per conversatio-
nem 41 iste consequitur, qua mortua sunt sua
membra. Ait enim : « Morlificate membra vestra
terrestria 5. » — « Vivit autem in me Christus. »
Operator, dominator, omnia tandem in me factus.
Per hoc autem vivit in me, quod nihil in me fiat
eorum, qua ab eo non approbantur. » Vitam au-
tem quam nunc vivo in carne. » Nec solum, in-
quit, intellectuali vita propter Christum vivo, ve-
rum etiam sensitiva. Quonam modo ? Cum propter
legem, inquit, sententie essemus obnoxii, futurum
erat ut etiam carnaliter moreremur tanquam in
quodam diluvio. Christus autem vivere nos fecit
a legis maledictione liberatos. Igitur non intellec-
tualis modo vita, sed elsonsitiva nobis donata est
per fidem qua in Christum est Quomodo igitur
rursum postliminio revertemur ad legem ? « Et tra-
didit semetipsum pro me. » Quod commune est,
proprium facit, ostendens tantum gratiarum ac-
tionis quemque debere Christo, ac si propter ip-
sum solum homo factus fuisset. « Non aspernor .
gratiam. » Tanquam hi qui adhuc legi adherent,
Christi gratiam aspernentur. Aspernari vero est
non credere, attenuare, irridere. Vides quo ser-
monem deduxerit.« Nam si per legem justitia. » Si
enim lex justificare posset, Christus frustra et sine
causa mortuus esset. Ob id namque seipsum tra-

didit, ut, quod lex non poterat, ipse nos sua morte salvos faceret : quod si lex salvos faceret, super-

vacua fuisset mors Domini.

ΚΕΦΑΛ, A.

"Ox: διὰ πίστεως ὁ ἀγιασμὸς, οὐ διὰ νόμου.

ὯὮ ἀνόητοι Γαλάται, τίς ὑμᾶς ἔδάσχανεν τῇ
ἀληθείᾳ μὴ πείθεσθαι, οἷς — xav' ὀφθαλμοὺς
᾿Ιησοῦς Χριστὸς :προεγράφη ἐν ὑμῖν ἐσταυρω-
μένος ; Τοῦτο μόνον θέλω μαθεῖν ἀφ’ ὑμῶν,
ἐξ ἔργων νόμου ἐλάδετε τὸ πνεῦμα, ἢ ἐξ ἀκοῆς

πίστεως, οὕτως ἀνόητοί ἐσοε, ἐναρξάμενοι πνεύ-
ματι, νῦν σαρχὶ ἐπιτελεῖσθες. Τοσαῦτα ἐπάθετε
. * Gelogs.n, 5,

CAPUT IV.

Quod per fidem fuerit sanctificatio, et non per legem.

III, 1- 6. Stulti Galatz, quis invidit vobis ne ob-
temperavetis, et crederetis veritati, quibus prs ocu-
lis Jesus Christus fuit depictus, 486 inter vos cru-
cificus ? Hoc solum cupio discere a vobis: ex operi-
bus legis Spiritum accepistis, an. ex praedicatione
fidei ? Adeo stulti estis, cum Spiritu czperiti
nunc carne consummamini ? Tam | multa passi estis

1119

vobis Spiritum, operatur virtutes in vobis, utrum ez
operibus legis, an ez praedicatione fidei id facit?
Quemadmodum Abraham credidit Deo, et imputatum
cst illi ad. justitiam.

Ubi demonstravit seipsum non ab hominibus, sed
a Domino fuisse edoctum, majori nunc auctoritate
docet, comparationem legis ac fidei faciens. Stul-
tos aut vocat ipsos. Vere enim stultum est a Chri-
sto discedere, legique adherere. « Quis vobis in-
vidit ? » inquit. Non dixit, Quis vobis imposuit ?ne
opprobrium misceret opprobrio; sed, quis indi-
gnatus est, sive invidit ? ostendens magna fuisse
ea qui prius operabantur. « Quibus pre oculis
Jesus Christus. » Atqui Hierosolymis crucifixus est :
quomodo ergo ait : Quibus prz oculis et inter vos ?
Ostendit vim fidei, quao etiam procul distantia
prospicit. Attamen quia Depictus est dixit, sive
descriptus, nempe per praedicationis scripturam,
tantumdem est ac si diceret : Predicatio qui.
dem depinxit vobis crucem ac mortem Chri-
sti, vos autem oculis fidei tanquam praesentem
ipsum vidistis : ita enim credidistis, ac si ipsam
Christi mortem intuiti essetis. — « Hoc solum
cupio discere a vobis. » Quoniam, inquit, tantam
dispensationem non animadvertitis, breve quod-
dam verbum loquor ad vos: num per legis opera
Spiritum sanctum accepistis, tantasque virtutes
ac signa operati estis,an per fidem ? quandoquidem
dum legi adhwrebatis, non Spiritum suscepistis :
quomodo ergo rursum relicta fide legi adlm-
retis ? « Adeo stulti estis. » Adeo, inquit, stulti
estis, ut temporis progressu retrorsum curratis.
Nam cum Spiritu coperitis consummari: hoc enim
a communi sensu sumendurn est : nunccarne con-
summamini.Spiritu enim consummabantur,cum si-
gna ederent: nunc vero carne circuincidebantur.
Animadverte autem quod nc: :lixerit, Consummatis,
sed « Consummamini, »ostendensquod more ovium
sumentes ipsoscircumcidebant ne scientes quidem
quid paterentur. « Nunc carne consummamini. »

4371 Spiritum quidem dixit gratiam, carnem
veroconversationem secundum legem.« Tam multa
passi estis frustra. » Multis ob Christum aftlictioni-
bus ac periculis exercitati fuerant. Tanta igitur,
inquit, nullo fructu passi estis. Nam 51 circumcidi-

QECUMENII TRICC/E EPISCOPI

frustra, si tamen et frustra. Qui igitur. subministrat A εἰπῆ, εἶγε xai «lx. Ὃ οὖν

B

mini, nullum illa fructum habent, hoc est, ipsa D

perdidistis. Deinde neipsosin desperationem con-
jiciat, ait: « Sitamen et frustra. » Namsi respicere
volueritis, non erunt frustra. « Si tamen et frus-
tra. » Et non etiam cum damno. Frustra namque
fleri,autesse dicitur,quod neque confert quidquam
neque aufert: at qui spiritu copit,et ob id in multas
incidit aflictiones, deinde transmutatur, is non
solum frustra passus est ea qua passus est, ve-
rum eliam cum damno, perdendo qua sibi repo-
suerat premia ob perpessas pro Christo afflictio-
nes. « Qui igitur subministrat vobis. » Deus icitne
«qui vobis Spirilum subministrat e'

1130

ἐπιχορηγῶν ὑμὴν
τὸ πνεῦμα, xal ἐνεργῶν ἐν ὑμῖν, d
ἔργων νόμου, 1, ἐξ dxorq Καϑὰς
᾿Αδραὰμ ἐπίστευσε τῷ θεῷ, xai ἐλογίσθη, αὐτῷ
εἰς δικαιοτύντν.

" ᾿
δυνάμεις
πίστεως ;

Ὑποδείξας ἑαυτὸς μὴ παρὰ ἀνθρώπων, ἀλλ᾽ ὑτὸ
τοῦ Κυρίου δεδιδαγμένον, νῦν μετὰ πλείονος αὐθεν-
τίας διδάσκει, σύγχρισιν τοῦ νόμου xai τῆς πίστεως
ποιούμενος. ᾿Ανοήτους δὲ αὐτοὺς καλεῖ. Καὶ Ὑ
ὄντως ἀνόντον τὸ, ἀφεῖναι Χριστὸν, xal Eyesün
τοῦ νόμου. « Τίς ὑμᾷς, φησὶν, &Óacxavtv ; » On
εἴπε, Τίς ὑμᾶς ἠπάτησεν ; ἵνα μὴ λοιδορίαν ἐπὶ
λοιδορίᾳ μίξῃ: ἀλλὰ, Τίς ἐδάσκανε χαὶ ἐφθόνν:ε,
δεικνὺς ἄξια φθόνου πρὸ τούτου πράττοντας. « Οἷς
xat' ὀφθαλμοὺς ᾿Ιησοῦς Χριστός. » Καὶ μὴν b
Ἱερουταλὴμ ἐσταυρώθη. Πῶς οὖν φησιν, Οἷς xz
ὀφθαλμοὺς, xal, Ἐν ὑμῖν ; Δείχνυσι τῆς πίστεως
τὴν ἰσχὺν, χαὶ τὰ πόῤῥω ὁρώσης. Πλῖ» ὅτι προ-
εγράφη εἶπε, τουτέστι, διὰ τῆς τοῦ κηρύγματος
γραφῆς, ὡσεὶ ἔλεγε. Τὸ μὲν χήρυγμα ἐξζωγράφγσεν
ὑμῖν τὸν σταυρὸν, ὑμεῖς δὲ τοῖς τῆς πίστεως ὁςθαλ-
μοῖς ὡς παρόντα αὐτὸν εἴδετε. Οὕτω 22 ἐπιστεύ-
σατε͵ ὡς αὐτὸν τοῦ Χριστοῦ τὸν σταυρὸν θεασάμε-
vot. — « Τοῦτο μόνον θέλω μαθεῖν ἀφ᾽ ὑμῶν. »
[BEOAQP.] ᾿Επειδὴ, φησὶ, τῇ τοσαύτῃ οἰχονομίς
οὐ προσέχετε, σύντομόν τι ἐρῶ πρὸς ὑμᾶς. Διὰ τῶν
ἐν νόμῳ ἔργων Πνεῦμα ἅγιον ἐλάδετε, xal «oci
τὰς δυνάμεις xai σημεῖα ἔποιήσατε, ἢ διὰ τῆς
πίστεως ; ᾿Επεὶ μὴ ὅτε τοῦ νόμου ἐΐχεσθε, Πνεύματος
ἦτε ἠξιωμένοι" πῶς οὖν ἀφέντες τὴν πίστιν, ἔχε-
σθε πάλιν τοῦ νόμου; «Οὕτως, φησὶν, ἀνόητοί
ἐστε, » ὅτι τοῦ χρόνου προθάντος, εἷς τοὐπίσω
τρέχετε. Ἐναρξάμενοι γὰρ πνεύματι ἐπιτελεῖσθαι
(τοῦτο γὰρ ἀπὸ χοινοῦ), νῦν σαρχὶ ἐἔπιτελεῖσβε,
Πνεύματι γὰρ ἐπετελοῦντο, τημεῖχ ποιοῦντι,
σαρχὶ δὲ περιτεμνόμενο!. “Ὅρα δὲ, οὐχ εἶπε,
Ἐπιτελεῖτε, ἀλλ᾽, « Ἐπιτελεῖσθε, » δειχνὺς ὅς:
δίχην προδάτων λαμὄάνοντες αὐτοὺς περιέτι-
μνον, μήτε εἰδότας ἃ πάτχουσι. « Νῦν capxi ἐπιτε-
λεῖσθε. »

Πνεῦμα μὲν τὴν χάριν ἐκάλεσε, σάρκα δὲ, τὴν
χατὰ νόμον πολιτείαν. « Τοσαῦτα ἐπάθετε εἰχῆῇ. »
Πολλοῖς ἦσαν πειρασμοῖς διὰ τὸν Χριστὸν παλαίσαν-
τες. Τοσαῦτα οὖν, φησὶ, μάτην πεπόνθατε. El γὰρ
πεοιτέμνεσθε, μάτην ἐχεῖνα, τουτέστιν, ἀπωλέσατε
αὐτὰ εἶτα ἵνα μὴ εἰς ἀπόγνωσιν αὐτοὺς ἐμᾷαθῃ,
φησὶν, « Εἴ γε xa! εἰκῆ. » Et γὰρ βουληθείητε ἀνανῇ-
yat, οὐχ εἰχῆ. « Εἴ γε καὶ εἰκῆ,» ἀλλὰ μὴ xi
ἐπιζημίως, Εἰχῆ μὲν γὰρ ἐστι τὸ μηδὲν μήτε προσ-
λαθεῖν, μήτε ἀποθέσθαι, Ὁ δὲ ἐναρξάμενος mwej-
ματι, χαὶ διὰ τοῦτο πολλοῖς περιπεσὼν πειρασμοῖς,
εἶτα μεταδαλλόμενος, οὐ μόνον εἰχῆ ἔπαθεν ἅπερ
ἔπαθεν, ἀλλὰ xal ἐπιζημίως, ἀπολέσας à ἀπέχειτο
αὐτῷ, διὰ τὰς ὑπὲρ χριστοῦ θλίψεις xai τοὺς xt-
ρασμοὺς ἔπαθλα. « Ὁ οὖν ἐπιχορηγῶν ὑμῖν.» Ὁ
ἐπιχορηγῶν, φησὶν, ὑμῖν τὸ πνεῦμα θεὸς xai ἕνερ-
νῶν, τουτέστι, δυνάμεις σημείων ἐν ὁμῖν ἐργαζρ-

hà τὰ εκ νόμου ἔργα ταῦτα. ποιεῖ; φησίν.

7

ἐπικατάρατοι οἱ ἐχόμενοι τοῦ νόμου,

1121

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

1192

"EE ὧν ἐπετελέσατε σημείων, ὀφείλετε γνῶναι τὴν A tur, » lioc est, potentia signa in vobis efficit: num

δύναμιν τῆς πίστεως. Πλὴν xal πρὸς τὸν προπάτορα
ὃ 4 ^ , 2 ᾳ4 , 3^
A6:aàp ἀπίδετε, ὅτι xal αὐτὸς ix πίστεως ἐδι-

καιώθη.
ΚΕΦΑαΑλΛ. E.
Ὅτι xal ᾿Αὐραὰμ ἐκ πίστεως ἐδικαιώθη εἰς τύπον
ἡ μῶν.

ὅτι οἱ ἐχ πίστεως, οὔτοί εἶσιν
υἱοὶ 'A65aip. ΠΙροϊδοῦσα δὲ ὃ Γρχφὴ, ὅτι x
πίστεως διχαιοῖ τὰ ἔθνη ὁ Θεὸς, προευηγγελί-
gato τῳ ᾿Αὐρχὰμ, ὅτι ᾿Βνευλογηθήσονται ἐν σοὶ
πάντα τὰ ἔθνη. Ὥστε οἱ ἐκ πίστεως εὐλογοῦν-
ται σὺν τῷ πιστῷ ᾿Αδραάμ.

Ἐπειδὴ ἐδεδοίχεισαν ἀφεῖναι τὸν νόμον, μή πως
τῆς συγγενείας ἐκπέσωσ: τοῦ ᾿Αὐραὰμ, εἰς τὸ ἐναν-
τίον περ'ίστησι τὸν λόγον. Τὸ, ἄρα, τοιγαρυῦν,
« Ὅτι οἱ ἐκ πίστεως. » Οὗτοι διὰ τοῦτο μάλιστα
εἴχοντο τοῦ νόμου, τὸ ἀρχαῖον αὐτοῦ δυτωπούμενοι.
Θέλει οὖν δεῖξχι ὅτι ἡ πίστις ἀρχαιοτέρα τοῦ νόμου
καθέστηχε, xal ταύτῃ μάλιστα ἄνωθεν τῷ Θεῷ ἀρέ-
σχεσθχι. « Προευηγγελίσχτο. » Ὡς μέγα τι λέγουσα
ἀγαθὸν, τὸ ἐκ πίστεως σωθῆναι. Τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ,
Προευνγγελίσατος « ᾿Βνευλογηθήσονται ἐν σοὶ
πάντα τὰ ἔθνη.» Τὸ, « Ἐν σοὶ, » τουτέστιν, 'Ev
τῷ σπέρματί σου, ὃς ἐστι Χριστός, Πῶς δὲ ἐνευλο-
γοῦνται ; Διὰ τῆς πίστεως δηλχδὴ, ἧς ἀρχνγὸς ὁ
᾿Αδραάμ. Δύναται δὲ τὸ, ἐν σοὶ, xal διὰ τὴν ἀπ᾽
αὐτοῦ πίστιν νοεῖσθαι. Τὸ, ἐν σοὶ, χατὰ μίμησίν
σου xai ὁμοιότητα, ἕρμηνξόει ὁ ἐν ἁγίοις Κύριλλος
ἐν βιόλίῳ δευτέρῳ τῆς ἐν πνεύματι χαὶ ἁληθείᾳ
πραγματείας͵ περὶ τὰς ἀρχὰς τοῦ βιδλίου, « Ὥστε
ol ix πίστεως εὐλογοῦνται. » OV dy. τῆς πίστεως
δνωμένοι τῷ ᾿Αὐραὰμ xx! εἰς σπέρμα αὐτοῦ τελοῦν-
τες, οὐχ οἱ £x σαρχός.

Γινώσχετε ἄρα

ΚΕΦΑΛ. T. .
Ὃτι ὁ νόμος οὐ διχαιοῖ, ἀχλ’ ἐλέγχει, καὶ xat-
ραν ἐπιτίθησιν, ἣν λύει Χριστός.

Ὅσοι γὰρ ἐξ ἔογων νόμου εἰσίν, ὑπὸ κατάραν
εἰσί. Τέγραπται ὙχΧ», Ἐπιχατάρατος πᾶς ὃς οὐχ
ἐμμένει ἐν πᾶσι τοῖς γεγραμμένοις ἐν τῷ βιύθλίῳ
τοῦ νόμου τοῦ ποιῆσαι αὐτά. "Oc. δὲ ἐν νόμῳ
οὐδεὶς διχχαιοῦται παρὰ τῷ Θεῷ, δῆλον, ὅτι ὁ δί-
χαιος ἐκ πίστεως, (sitat. 'O ὃὲ νόμος οὐχ
ἔστιν ix πίστεως: ἀλλ᾽ ὁ ποιήσας αὐτὰ ἄνθρω-
πος ζήσεται ἐν αὐτοῖς.

Ὅσοι εὐ σὶ, φησὶν, ἐχόμενοι τῶν ἔργων τοῦ νόμου,
ἔπιχατάρατοί εἶσιν. ᾿Επειδὴ γὰρ ἐκείνους ἑπτόει
ἐᾶσχι τὸν νόμον, μή πως ὑπὸ κατάραν γένωνται
διὰ τὸ γεγράφθα!, Ἐπικατάρατος ὁ μὴ ἐμμένων,
φησὶ, τῷ νόμῳ, αὐτὸς ἀγωνίζεται δεῖζεται ὅτι ὑπὸ
κατάραν εἰσὶν οἱ ἐμμένοντες τῷ νόμῳ. Πῶς; "Oct
οὐδεὶς, φησὶ, πληροῖ τὸν νόμον, διὸ επιχατάρατοι.
Ὡς ol γε ἀπουτάντες τοῦ νόμου, xal τῆς χατάρας
ἡλευθερώθησαν. « Πᾶς ὃς οὐχ ἐμμένει. » Διὰ τοῦτο οὖν
διὰ τὸ μὴ

* Deut. xxvii, 26.

C

D

per legis opera, li: facit, inquit? Ex eo quod si-
gna edebatis, debuissetis fidei potentiam cogno-
scere. Tamen vel ad progenitorem Abraham res-
picite, quoniam et ipse ex fide justificatus est.

CAPUT V.

Quod Abraham ez fide justificatus sit in. nostri
typum.

III, 7-9. « Scitis igitur quod qui ex fide sunt, hi
« sint filii Abrahe. Prwevidens aulem Scriptura
« quod ex fide justificet gentes Deus, primum
« annuntiavit Abrahz, Benedicentur, inquiens.per
« te omnes gentes. Itaque qui ex fide sunt, bene-
« dicuntur cum fideli Abraham. »

Quandoquidem metuebant legem relinquere, ne
quomodo a cognitione Abrahae exciderent, in con-
trarium commutat sermonem. "Apz, id est, igitur,
itaque. « Quod qui ex fide.» Hi propterid maxime
legi adhzrebant, quod ejusantiquitatem ac vetus.
tatem in reverentia haberent. Vult itaque ostendere
fidem fuisse lege antiquiorem, et ante ipsam cons-
titisse, quodque primitus per hanc maxime Deo
placuerint. 488 « Primum annuntiavit Abrahae. »
Sive rem letam nuntiavit, tanquam magnum ali-
quod dicens bonum, nenipe quod fide salvus fieret.
Nam hoc significat dictio προευηγγελίσατο. « Be-
nedicentur per teomnes gentes. » Quod ait l'er te
sive in te, hoc est, per s: men tuum, qui est Chris-
tus. Quomodo autem benedicentur? Per fidem vi-
delicet, cujus antesignanus fuit Abraliam. Potest
quoque ἐν σοί intelligi : Propter fidem quee est in te.
Divus Cyrillus secundo libro commentalionis de
cultu, qui est in spiritu et veritate circa inilia libri
interpretatur ἐν 2o/, id est, ad tui imitalialionem
ac similitudinem. « Itaque qui ex fide sunt, bene-
dicuntur. » Qui ex fide uniti sunt Abrahe, et in
semen ejus adoptantur, non qui ex carne.

CAPUT VI.

Quod ler non justificet, sed arguat ; et m.aledictio-
nem addat, quam solvit Christus.

III, 10-12, « Nam quotquot ex operibus legis
« sunt, exsecrationi sunt obnoxii. Scriptum est
« enim : Exsecrabilis omnis qui non manserit in
« omnibus qua scripta sunt in libro legis.ut faciat
« ea. Quod autein in lege nullus justificetur apud
« Deum, palam est : siquidem justus ex fide vivet ;
«lex autem non est ex fide, sed qui fecerit ea,
« homo vivet in ipsis. »

Quotquot, inquit, herent legis operibus, exse-
crabiles sunt. Quandoquidem enim id eo terrebat,
ne legem relinquerent, ne quomodo sub male-
dictionem venirent, propter id quod scriptum est,
« Exsecrabilis est omnis qui non manserit in
lege ? ; »ipsecontra niliturostendere exsecrationi
obnoxios esse, quotquot manserint in lege. Quo-
nam modo ? Quia nullus, inquit, complet lezem :
sunt igitur exsecrabiles,ut qui a lege discesserunt,
et exsecratione liberati sunt. « Qui non man-

1123

OECUMENIHI TRICC,.E EPISCOPI

serit. » Propterea ergo exsecrabiles sunt qui legi A ἰσχύειν πληρῶσαι τὸν νόμον. « Δικαιοῦτα: παρὰ τῷ

adherent, quod non possint complere legem.
« Justificetur apud Deum. » Fortassis enim apud
homines justus aliquis videbitur. « Siquidem jus
tus ex fide vivet. » 89 Nam unica est, inquit,
fidei via qua justificat. » Lex autem non est ex
fide, » sed ex operibus: quod inde manifestum
est. « Nam qui fecerit ea, homo vivet in ipsis. »
Itaque per opera videtur esse in lege salus, et non
per fidem.

III, 13, 14. « Christus nos redemit ab exsecratio:-
« ne legis, dum pro nobis factus est exsecratio.
« Scriptum est enim : Exsecrabilis omnis qui pen.
« det in ligno, ut in gentes benedictio Abrahz ve-
« niret per Christum Jesum, ut promissionem
« Spiritus acciperemus per fldem. »

Taciteoccurrentem solvit objectionem.Abraham,
dicet aliquis, propterea ex fide justificatus est,
quod, cum antelegem esset, non erat sub jugo le-
gis: credimus itaque fldem justificare, at eos tan-
tum qui non fuerunt tempore legis, quemadmodum
etAbraham;nosveroquijamsub legem fuimus, si
ipsam solverimus, solaque fide contenti fuerimus,
quis redimet ab exsecratione legis cum scriptum
SiL : « Exsecrabiles sunt, qui non manserint in
lege? « Hoc igitur solvit, ostendens quod Christus
sui exsecratione,nos a legis exsecratione remede.
rit.Dene autem dicitur redemisse. Dato enim pretio
sic ut ipse fieret exsecratio, redemit nos a legis
exsecratione. Animadverte autem. Eramus exse-
crationi obnoxii,eo quod non compleremus legem :
Christus ei obnoxius non erat, eo quod ipsam
complevisset : οἱ tamen exsecralionem suscepit,
cui non erat obnoxius, cum suspensus fuit in li-
gno,utexsecrationem solveret, quc; adversum nos
erat. Quemadmodum si quis morti addictos redi-
meret, ipse ferens morlem qui illis immineret.
« Ut in gentes. » Christus, inquit, sponte fact:is
est exsecrabilis, ut in gentibus, id est, in his qui
sub lege non continebantur, contingerent quae
Abrahe promissionem concernunt : contingerent
autem per ipsum Christum. Quomodo per ipsum ?
semen autem ejus est Christus. Christus itaque
quatenus est, et intelligitur homo, hereditario
jure accipiens promissiones,reliquo humano generi
ipsas donavit, quod in se crederet: « Ut promis-
sionem Spiritus acciperemus. » Ut hoc modo, in-
quit, Spiritum acciperemus. 740 Ftenim exse-
cratio quidem cruce soluta est : per fidem autem
que in Christum est contingit justitia: ex justitia
vero accitus est Spiritus paracletus. Nam et Spi-
ritus in promissione erat. Dicendo enim : « Per
te benedicentur omnes gentes, » per Spiritus su-
perventionem promisit benedictionem.

CAPUT VII.
Quod non ez lege sint bona, sed ex promissione : lex
vero praparativa sit per redargutionem.

HI, 15 48. Fratres, secundum hominem dico.

llominis licet t-stamentum, δὲ tamen. sit. confirma-

C

θεῷ. » "Iw; γὰρ παρὰ ἀνθρώποις δίκαιός τις Ode.
« Ὅτι ὁ δίκαιος ἐκ πίστεως ζήσεται. » Μία v3p irn
ὁδὴς δικαιοῦσα, φησὶν, ἡ διά πίστεως. « Ὃ δὲ νόμες
οὐχ ἔστιν ἐχ πίστεως, » ἀλλ’ ἔξ ἔργων. Καὶ Bii
ἔνθεν, ὅτι « ὋὉ ποιήσας αὐτὰ ἄνθρωπος, ζήσεται ὃν
αὐτοῖς, » Ὥστε δι’ ἔργων ἐστὶν ἢ ἐν νόμῳ σωτηρίᾳ
καὶ οὐ διὰ πίστεως,

Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐκ τῆς κατάρας τοῦ
νόμου, γενόμενος ὑπὲρ ἡμῶν χατάρα. Γέγρτεις
γὰρ. ᾿Επικατάρατος πᾶς ὁ χρεμάμενος ἐπὶ ξύλο),
Ἵνα εἰς τὰ ἔθνη ἣ εὐλογίᾳ τοῦ ᾿Αὐραὰμ γένηται,
ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ,͵ ἵνα τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ Πνεύματος
λάδωμεν διὰ τῆς πίστεως.

᾿Αντίθεσιν ὑπαντῶσαν λύει. Ὃ "AÓpaip, ous,
διὰ τοῦτο ἐδικαιώθη ἐχ πίστεως, ὅτι πρὸ τοῦ νόμον
Qv, οὐκ ἦν ὑπὸ τὸν ςυγὸν τοῦ νόμου. Ὅτι μὲν Tig,
φησὶν, à πίστις διχχι!οἵ, πειθόμεθα, ἀλλὰ τοὺς gd
γενομένους ὑπὸ τὸν νόμον, ὥσπερ καὶ τὸν 'AÓpaig,
Ἡμᾶς δὲ ἤδη ὁπὸ τὸν νόμον γενομένους, εἴπε; si
τὸν ἀπολίπωμευ xal τῇ πίστει μόνῃ, ἀρχεσθώμεν͵
τίς λυτρώσεται ix τῆς χατάρας τοῦ νόμου, δ'ὰ τὸ
γεγράφθαι, φησὶν, « ᾿Επιχατάρατοι οἱ μὴ ἐμμένον-
τς τῷ νόμῳ ; » Τοῦτο οὖν ἐπιλύει, δεικὺς τὸν Xa,
στὸν ἡμᾶς λελυτρῶσθαι ix τῆς κατάρας τοῦ vium
τῇ ἰδίᾳ κατάρᾳ, Καλῶς δὲ τὸ, « Ἐξν γόρασεν. » Ao»; vi
τιμὴν, αὐτὸς γενέσθαι χατάρα, ἠγόρασεν ἡμᾶς τῆς
κατάρας τοῦ νόμου, Ὅρα γάρ. Ἤμεν ὑπὸ κατάραν
διὰ τὸ μὴ πληρῶσα! τὸν νόμον. 'O Χριστὸς οὐκ ἦν
ὑπὸ ταύτην' πεπληρώχει γὰρ αὐτόν καὶ ὅμως xz
εδέξχτο χατάραν, ἔν οὐχ ὥφειλε, τὴν τοῦ xp
σθῆνα: ἐπὶ ξύλου, ἵνα τὴν χαθ’ ἡμῶν Asp τε-
ἄραν. Ὥσπερ εἴ τις τοὺς χελευσθέντας ἀποθανεῖν b
τρώσεται αὐτὸς, αἱρούμενος τὸν ὑπὲρ αὐτῶν We
τον. « Ἵνα εἰς τὰ ἔθνη. » Γέγονε δὲ, φησὶν, tra
τάρατος βουληθεὶς ὁ Χριστὸς, ἵνα εἰς τὰ ἔθνη, τοῦ-
ἐστιν, εἷς τοὺς μὴ ἐχομένους τοῦ νόμου, τὰ si
ἐπαγγελίας τοῦ ᾿Αὐρχὰμ γένηται. Γένη ται δὲ δ’ δ.
τοῦ τοῦ Χριστοῦ. Πῶς δι᾽ αὐτοῦ; Ἐπειδὴ τῷ σεὶ;»
ματι τοῦ 'A6223,. δέδονται αἱ ἐπαγγελίαι, σπέρμε
δὲ αὐτοῦ ὁ Χριστός. Ὁ Χριστὸς οὖν χαθό ἐστι κεὶ
νοεῖται ἄνθρωπός, χληρονομήσας τὰς ἐπαγγελίας,
τῷ λοιπῷ τῶν ἀνθρώπων γένει ταύτας ἐδωρήσατο
πιστεύοντι εἰς αὐτόν. « ἵνα τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ

Ὁ Πνεύματος λάδωμεν». » Ἵνα τῷ τρόπῳ τούτῳ, φησὶ,

τὸ Πνεῦμα λάδωμεν. Καὶ γὰρ ἣ μὲν κατάρα iA
τῷ σταυρῷ, διὰ δὲ τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως διχαιο-
σύνη γεγένηται' ἐχ δὲ διχαιοσύνης ἔπισπασμὸς τοῦ
παραχλήτου Πνεύματος, Καὶ γὰ) χαὶ τὸ Πνεῦμε
ἐν ἐπαγγελίᾳ Tv. Ὁ γὰρ εἰπὼν, ὅτι α« ᾿Εν σοὶ ἐν»
λογηθήσονται τὰ ἔθνη, » τῇ τοῦ Πνεύματος ἐπίφοι-
τήσει τὴν εὐλογίαν ἐπηγγείλατο.
KEO9AA. Z.
"Ott οὐκ ἐκ νόμου, ἀλλ᾽ εξ ἔπαγγελίας τὰ ἀγαϑέ.
'O δὲ νόμος παρασχευαστὴς δι ἐλέγχου. ^
Ὅμως ἀνθρώ-

ἀθετεῖ, ζ ἐσι:

᾿Αδελφοὶ, κατὰ ἄνθρωπον λέγω.
? ^ 4
ποὺ κεχυρωμένην διαθήχην οὐθεὶς

COMMENT. IN-EPIST. AD GALAT.

1195

ται. Ti δὲ ᾿Αδραὰμ ἐῤῥήθησαν αἱ ἐπιγ- α « tum,nemo rejicit,aut addit aliquid.Porro Abrahee

xai τῷ σπέρματι αὐτοῦ. Οὐ λέγει, Καὶ τοῖς
ισιν, ὡς ἐπί πολλῶν, ἀλλ᾽ ὡς ἐφ᾽ ἑνὸς, καὶ
ρματί σου, ὃς ἐστι Χριστός. Τοῦτο δὲ λέγω,
προχεχυρωμένην ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εἷς
v, 6 μετὰ ἔτη τετραχόσια xal τριάκοντα
΄ς νόμος, οὐχ ἀχυροῖ εἷς τὸ χαταργῆσαι
ταγγελίαν. El γὰρ ix νόμου ἣ κληρονομία,
ἐξ ἐπαγγελίας. Τῷ δὲ ᾿Αδραὰμ δι᾽ ἐπαγγελίας
σται ὁ Θεός.
(07, ἔχ τε τῶν παρ᾽ αὐτοῖς σημείων, καὶ t«
) ἁγίου Πνεύματος Ἐπιφοιτήσεως, καὶ ix τοῦ
τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἐξ ὧν ἐσώθη ὁ ᾿Αὔραὰμ,
τὴν πίστιν σώζειν, καὶ οὐ τὸν νόμον' νῦν
»ρωπίνου παραδείγματος αὐτοὺς πεῖσαι ζη-
γὰρ, « Κατὰ ἄνθρωπον,» ἀντὶ τοῦ, χατὰ
νον λόγον xal παράδειγμα. Καλῶς δὲ ἀδελ--
καλεῖ, ἀνοήτους χαλέσας. Δεῖ 432, ποτὲ μὲν
pev, ποτὲ δὲ γλυκαίνειν. « ᾿Ανθρώπου χε-
ἐνην διαθήχην. » "Opx τί θέλει χατασχευά-
t τοῦ ὑποδείγματος τῆς διαθήχης. ἙἘπηγγεί-
φησὶν, ὁ Θεὸς τῷ ᾽'Λδραὰμ, διὰ τοῦ σπέρματος
εὐλογεῖσθαι τὰ ἔθνη. Σπέομα δὲ τοῦ ᾿Αὔραὰμ,
à cípxa ὁ Χριστός. Ὁ νόμος ἐδόθη μετὰ ἔτη
ὁπια τφιάχοντα. Εἰ τοίνυν, φησὶν, ὁ νόμος

ἣν

ται τὰς εὐλογίας καὶ τὴν διχχιοσύνην, ἡ ἔπαγ-
χαὶ ἡ διαθήχη τοῦ Θεοῦ ἧ πρὸς ᾿Αὐραὰμ,
; γίνεται, Εἴτα ἀνθρώπου μὲν διαθήκην οὐ-
Ἰετεῖ, τοῦ Θεοῦ δὲ ἀχυοοῦται ἣ διαθήχη, xal
πολὺν γρόνον κρατήσασα, μετὰ τετραχόσια
ντα ἔτη. ΕἾ γὰρ ἐπηγγείλατο μὲν ἐχείνη εὖ-
διὰ τοῦ Χριστοῦ, ὁ δὲ νόμος ἀντὶ τοῦ Χριστοῦ
ii, ἄρα ἀκυροῦται ἡ διαθήκη τοῦ Θεοῦ 1, πρὸς
tg. « Καλῶς δὲ χεχυρωμένην φησίν. » —
^] Ὅρχῳ γὰρ ἐκεχύρωτο. ᾿Αχριδῶς δὲ τὸ,
᾿ρωμένην, » φησίν. Ἡ γὰρ &xopsc, xai μετα-
t, ὥσπερ ὁ νόμος αὐτὸς, εἷς τὸ Εὐαγγέλιον,
ατάσσεται, τουτέστι, Προστίθησιν. « Ἐῤῥή-
εν Οἷον Ἰπηγγέλθησαν, « Τοῦτο δὲ λέγω, δια-
. » Σαφηνείας γάριν ἀναλαμδάνει τὸν λόγον.
) τοῦ Θεοῦ εἰς Χριστὸν. » Εἷς Χριστὸν γὰρ
παγγελία. Εἶπε γὰρ, διὰ τοῦ σπέρματος αὐ-
λογεῖσθαι τὰ ἔρνη. Τοῦτο γάρ ἐστι, ἐν σοί.
ux ὃὲ τοῦ ᾿Αὔραλμ, τὸ κατὰ σάρχα ὁ Χριστός.
«τὰ ἔτη τετραχόσια xal τριάκοντα. » Οἱ τε-
σιοι τριάχοντα χρόνοι συνάγονται οὕτως" ἀπὸ
jus ᾿Αδρχὺμ ἕως p' ψνυφίζεται ἔτη x. ᾿Ισαὰχ
Ἰαχὼδ, ἔτη [ε΄ ᾿Ιωοὴφ, ἔτη ρι ἐν Αἰγύπτῳ
αδη' ὁμοῦ, ἔτη vÀO. « Εἰ γὰρ ix νόμου i
νομία.» Αὐτὸς αὐτὸ ἡρμήνευτεν, ΕἾ γὰρ διὰ
igoo γ:ιγένηται ἡ εὐλογία, xal μὴ διὰ Χριστοῦ,
vat xx: ἔσδετται ἡ ἐπαγγελία xal dj διαθήχη
Ἰεοῦ. « δι’ ἐπαγγελία χεχάρισται.» Τὴν εὖ-
,, φητ᾽, δι’ ἐπαγγελίας χεχάρισται ὃ Θεὸς, καὶ
νόμου,

ginta interpretum,ut patet Exodi duodecimo

« dicte| sunt promissiones,et semini ejus.Non dicit,
« Et seminibus, tanquam de multis,sed tanquam de
« uno : Et semini tuo, qui est. Christus. Hoc autem
« dico: testamentum ante comprobatum a Deo erga
« Christum,lex qua post onnos quadringentos,et Lri-
« ginta cepit,non facit irritum,ut abroget promis-
« sionem. Nam si ex lege esset haereditas, non jam
« ex promissione. Atqui Abrahe per promissionem
« donavit Deus. »

Quoniam et ex signis quc apud ipsos facta erant,
et ex Spiritus sancti descensione, et ex morte
Cliristi,et ex eo quod Abraham salvus factus fuis-
set, demonstravit quod fides salvet, et non lex :
nunc ab humano exemplo conatur hoc ipsis per-
suadere, Nam quod ait, « Secundum hominem, »
idem est quod liumano sermone et exemplo.Bene
autem vocat fratres, quos prius stultos appellavit.
Oportet enim nunc quidem asper? perstringere,
nunc vero dulcem esse. « Hominis confirmatum
testamentum. » Animadverte quid per testamenti
exemplum velit astruere. Promisit, inquit, Deus
Abrahe, quod per ipsius seinen benediceret gen-
tes ; semen autem Abrahae, juxta carnem est Chris-
tus. 17 4 Lex data est post annos quadringentos
triginta.Si igitur lex, inquit, donaret benedictio-
nes et justitiam, promissio, ac testamentum Dei
factum ad Abiaham irrita fierent. Deinde, hominis
quidem testamentum nemo rejicit aut spernit,Dei
autem testamentum fiet irritum, idque postquam

. multo tempore robur habuit, nempe post annos

D

quadringentos triginta ? Si namque promisit testa-
mentum benedicere per Christum, lex vero pro
Christo benedicit,certe irritum redditur testamen-
tum Dei, factum ad Abraham. — « Et recte ait,
« confirmatum : » siquidem juramento confirmatum
erat Recte autem ait « confirmatum ; » namid quod
ratum non est adhuc mutatur : quemadmodum et
ipsa lex in Evangelium. 'Er:ótazáoctza:, id est, su-
peraddit. « Dicti sunt, » id est, promisse. « Hoc
autem dico : testamentum. » Declarationis gratia
repetit sermonem. « À Deo erga Christum.» Ad
Christum enim vergebat promissio. Dixit namque
per semen ipsius benedicendas esse gentes. Siqui-
dem hoc designat ἐν σοί, id est, in te vel per te.
Semen autem Abrah:o juxta carnem erat Christus
« Que post annos quadringentos et triginta. »
Quadringenti et triginta anni hoc modo colligun-
tur: a septuagesimo quinto anno Abralie usque ad
centesimum (quo natus est Isaac) numerantur anni
viginti quinque ; Isaacanni sexaginta (cum ei na-
tus est Jacob).anni Jacob nonaginta quinque (cum
genuit Joseph) : anni Joseph, centum decem ; anni
in Agypto transacti centum quadraginta quatuor
(a morte Joseph, idque secundum translationem

: simul anni quadringenti et triginta quatuor.« Nam
lege est hereditas. » Ipse id interpretatus est. Si enimper legem venit benedictio et non perChri-
abrogata et exstincta est promissio et testamentum Dei. « Per promissionem donavit. » Benedi-.
»m, inquit, per promissionem donavit Deus et non per legem.

1139

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

1130

καταλλάξας τῷ Πατρί. Τουτέστιν ὁ αὐτὸς ἐστιν, ὃς A tri: hoc est, ipse est qui est. Christus. Quanquam

ἔστι Χριστός. El γὰρ καὶ δύο τὰ μεσιτευόμενχ, ἀλλ᾽
ὁ μεσίτης εἷς ἐστιν’ εἷς γὰρ καὶ ὀφείλει εἶναι.

Ὃ οὖν νόμος χατὰ τῶν ἐπαγγελιῶν τοῦ Θεοῦ;
Μὴ γένοιτο. εἰ γὰρ ἐδόθη νόμος 6 δυνάμενος
ζωρποιῆσαι, ὄντως ἂν Ex νόμου ἦν ἡ διχχιοσύνη,
ἀλλὰ συνέχλεισεν ἡ Γραφὴ τὰ πάντα ὑπὸ ἀμαρ-
tlav, ἵνα ἢ ἐπαγγελία ἐγ πιστεως ᾿Ιησοῦ Χρι-
στοῦ δοθῇ τοῖς πιστεύουσιν.

Ei γὰρ αἱ μὲν ἐπαγγελίαι εὐλόγουν, ὁ δὲ νόμος
δπιχαταράτους ποιεῖ, ἄρα ὁ νόμος χατὰ τῶν ἐπαγ-
Ὑελιῶν τοῦ Θεοῦ ἐδόθῃ, τουτέστιν, εἰς τὸ ἐμποδίσαι
αὐταῖς τοῦ εὐλογῆσαι. Ταύτην οὖν λύει τὴν ἀντίθε-
σιν, τοῖς τε ἑξῆς, xal τῇ ἀπαγορεύσει: Μὴ γένοιτο
13e, φησίν. — Ἄλλως [ΦΩΤ.] 'O οὖν νόμος κατὰ
τῶν ἐπχγγελιῶν τοῦ Θεοῦ ; » ᾿Αντίθεσιν λύει, "Ho-
Ἐατὲ γὰρ, φαῖεν ἂν τινες, ὁ νόμος τὸ δικαίωμα
τῶν ἐπογγελιῶν, χαὶ γέγονε χατ' αὐτῶν. ᾿Αλλὰ μὴ
Ὑένοιτο. Ei μὲν γὰρ ἠδύνατο ζωοποιεῖν, εἰχότως ἄν
τις ἐνόμιζε κατὰ τῶν ἐπαγγελιῶν ἐκτεσεῖσθαχι, καὶ
τὸ ἐκείνων διχχίωμα ὑφαρπάσαι, ἅτε αὐτὸν ἰσχύοντα
δικαιῶσαι. "Ens! δὲ οὐδὲν τοιοῦτον ἰσχύει ποιῆσαι,
οὔτε ζωοποιῆσαι, οὔτε διχαιῶσαι, δηλονότι οὐχ 1000s
κατὰ τῶν ἐπαγγελιῶν. Αὖὗται γὰρ τὸ οἰχεῖον ἐπι-
δείξουσι διχαίωμαι, σώξουσαι xxl διααιοῦσαι τὸν ἔχ
πίττεως. Καὶ ὅρα σοφίαν. "Omsp ἂν τις ἕτερος εἷς
διαδολὴν τοῦ νόμου προήνεγχεν, Oct οὐ ζω΄ποιεῖ,
οὐδὲ διχαιοῖ, τοῦτο αὐτὸς εἰς ἀπολογίαν ἐγαλήματος
xai εἰς ἐγκώμιον συνεστήσατο. Διὰ τοῦτο γὰρ, φησὶν,
ὁ νόμος οὐ γέγονε κατὰ τῶν ἐπαγγελιῶν, διι μηδὲ
σώζειν μηδὲ δικαιοῦν ἔτχυσεν. Οὐ μόνον δὲ οὐ γέγονε
xat αὐτῶν, ἀλλὰ γε τρόπον τινὰ xal συνήργησε
xal ὑπηρετήσατο αὐταῖς Δι’ ὧν γὰρ οὐχ ἔσωσεν
οὐδὲ ἐδικχίωςεν, ἐπὶ τὴν πίστιν καταφυγεῖν προ-
ετρέψατο, Δι’ ὧν δὲ ἐπὶ τὴν πίστιν συνήλασε, τὰς
ἔπαγγελίας τελειωθῆνχι συγχατειργάσατο. « El γὰρ
ἐδόθη νόμος ὁ δυνάμενος ζωοποιῆσαι. » El μὲν γὰρ,
φησὶν, ὁ νόμος εἶχεν ἰσχὺν τοῦ σώζειν, οὐδὲ χρεία ἦν
τῆς πίστεως. ᾿Αλλὰ διὰ τοῦτο οὐχ ἴσχυτε ζωοποιῆ-
σαι, ἵνα d, πίστις χώραν λάδῃ, πλὴν ὅτι προεχά-
Qa:ps καὶ προωδήέγει παιδαγωγοῦ δίχην, καὶ χωρη-
τιχοὺς ἡμᾶς ἀπετέλει xal δεχτιχοὺς τῆς “πίστεως,
Πῶς οὖν κατὰ τῶν ἔπαγγελιῶν τοῦ Θεοῦ ὁ προοδο-
ποιῶν ταῖς ἐπαγγελίαις ; Οὐ τοίννν ἐνδεχόμενον οὐδὲ
εὔλογον͵ ἐπ᾽ ἀναιρέτει: τῶν εὐλογιῶν δεδόσθαι φάναι
τὸν νόμον, « ὄντως ἄν ix. νόμου ἦν dj δι'κα!οτύνη. »
Νὺῦν δὲ, φησὶν, αὐτὸς οὐχ ἴσχυσεν, ἵνα ἡ πίστις
ἰσχύσῃ. « ᾿Αλλὰ συνέχλεισε, » τουτέστι, συγχλει-
σθῆναι συνεχώρησε xxl οἷον ἀποστενιυθῆναι τοὺς
πάντας εἰς ἁμαρτίαν ὁ Θεὸς, διὰ τῶν οἰχείων διχφό-
pus λόγων καὶ διοικήσεων. « Αὗται γὰρ ἣ Γραφὴ,
ἵνα, φησὶ, χώραν λάδῳῃ dj διὰ Χριστοῦ πίστις, Καὶ
γὰρ τέως ὁ νόμος παραθαινόμενος, ἐδίδαξε τοὺς
ἀνθρώπους ὅτι ἁμαρτωλοί εἶσιν. ᾿Αλλὰ διδάξας, οὐχ
ἠλευθέρωσε τῆς ἁμα;τίας, ὡς λοιπὸν τοὺς ἀνθοώ-
πους qaveíon τῇ πίστει ἀσμένως προπελθεῖν, τῷ
ἐθέλειν ῥυσθῆναι τῶν ἁμαρτιῶν, Τοῦτο δὲ ὅλον γέ-
q9v$, φησὶν, ἵνα αἱ πρὸς τὸν ᾿Αὐραὰμ ἐπαγγελίαι,
τὸ, εὐλογηθήσονται τὰ ἔθνη, διὰ τῆς εἰς Χριστὸν

PATROL. GR. OXVIII.

B

D

enim duo sint inter quos fit mediatio, unus tamen
est mediator, et unus esse debet.

1II,2:, 2?.« Lex igitur unum est adversus promis-
« siones Dei ? Absit. Etenim si data fuisset lex quee
« potuisset vivificare, vere exlege est justitia. Sed
« conclusit Scriptura omnia sub peccato, ut pro-
« missio ex fide Jesu Christi daretur credentibus. »

Si enim promissiones benedicebant, lex autem
exsecrandos facit : ergo lex adversus promissaDei
data est,hoc est, ad impediendum ipsa ne benedi-
cerent. Hanc itaque solvi objectionem, et per con-
sequentiam, et per negationem dicendo. Absit. —
Alio modo. « Lex igitur num est adversus promis-
siones Dei ? » Objectionem diluit. Diceren' enim
quidam quod lex abripuerit justificationem promis-
sionum,et fuerit adversus illas. Sed absit. Etenim
si potuisset vivificare, merito putare posset aliquis
quod adversus promissiones constituta fuisset,
et illarum justificationem subtripuissel, tanquam
ipsa potens justiflcare. Verum quoniam nihil hujus-
modi facere potest neque viviflcare, neque justif-
care,certe non est data adversus promissiones.He
enim propriam exhibentjustiflcationem salvandoet
justificando eum qui est in fide. Et considera sa-
pientiam Nam id quod alius quispiam assumeret ad
Jegis calumniam, puta quod non vivificat, neque
justificat, hoc ipse ad defensionem accusationis et
in encomium constituit. Nam propter hoc, inquit,
lex non fuit adversus promissiones, quod neque
salvare,neque justificare potuerit:nonsolum autem
non fuit adversus illas, verum etiam quodammodo
cooperata est et subministravit illis : ex eo enim
quod nec salvavit,nec justificavit, ad fidem confu-
gere adhortata est: ex eo autem quod ad fidem
remisit, cooperata est ut complerentur promissio-
nes. « Etenim si data fuisset lex que potuisset vi.
vificare. » Nam si lex, inquit, vim habuisset ad
salvandum, nulla fuisset fidei necessitas : sed pro-
pterea non potuit viviflcare ut fides 3.8.8 locum
haberet,sed tantum preemundabat viam et common-
strabat in morem predagogi, et capaces nos red-
debat ac fidei susceptivos. Quomodo ergo adversus
promissa Dei fuisset, que viam prestruebat pro-
missionibus?Non ergo possibile est aut rationabile,
videri datam fuisse legem ad benedictionum subla-
tionem.« Vere ex lege esset justitia. » Nunc autem
ipsa,inquit, non potuit ut fides posset. « Sed con-
clusit. » Hoc est, veluti concludi et coarctari om-
nes permisit Deus in peccatum variis modis, per
suos sermones ac dispositiones. Hec enim fecit
Scriptura,ut fides que per Christum est locum ha-
beret. Siquidem lex dum non servabatur, homini-
bus ostendebat quod peccatores essent : verum
edoctos non liberabat a peccato,ut ad manifestatam
fidem accederent, dum a peccato liberari vellent.
Hoc autem totum factum est, inquit, ut promissio-
nes que ad Abraham facte sunt,nempe quod bene-

30

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

1134

« Οὐκ ἕτι ὁπὸ παιδαγωγόν ἐσμεν, » Νηπίους A postea dabat perfectionem et adoptionem. « Non

τας, ἔδει ὑπὸ πα'δαγωγὸν πράττειν, οὐ μὴν
og γενομένους. « Τελειότητος γὰ5 ἀπόδειξις,
υἱοὺς εἰς ποιηθῆναι τῷ Θεῷ. » --- « Διὰ τῆς
oq ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. » Δ'ὰ τῆς ἐν Χριστῷ
πίστεως. Οὕτω γὰρ ἡ σύνταξις, Ὅρα δὲ πρότε-
οὺὑς 'A6pady. εἰπὼν διὰ τῆς πίστεως, νῦν υἱοὺς
τοῦ Θεοῦ.

amplius sub pedagogo sumus.» Cum enim parvuli
essemus, oportebat sub podagogo degere : non au-
tem cum perfecti sumus, « Perfectionis enim in-
dicium est.adoplatos esse a Deo in filios. » — « Per
fidem que est in Christo Jesu. » Littere enim ordi-
nalio talis est ut τό, 42.448 διὰ τῆς ἐν Χριστῷ
Ἰησοῦ, id est, per fidem in Christo Jesu, ponatur

), διὰ τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοὺ πίστεως, id est, per eam que estin Christo Jesu fldem : sic enim
iura habet. Adverte autem quod cum primum filios Abrahe dixisset per fldem, nunc dicit filios

jt γὰρ εἰς Χοιστὸν ἐδαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσ-
. Οὐχ ἔνι Ιουδαῖος οὐδὲ "Ἔλλην. Οὐχ ἔνι δοῦλος
λεύθερος. Οὐχ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ. Πάντες γὰρ
εἴς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Εἰ δὲ ὑμεῖς Χριστοῦ,
9 ᾿Αὐραὰμ σπέρμα ἐστὲ xal xxv ἐπαγγελίαν
νόμοι.

εἰδὴ μέγα εἶπεν υἱοὺς Θεοῦ ἡμᾶς χεχληχὼς,
καὶ τὸν τρόπον πῶς γενόναμεν. Ὥφειλε δὲ ὡς
τὸ ποοχείμενον νόμα εἰπεῖν, ε Ὅσοι εἰς Χρι-
θαπτίσθητε, υἱοὶ Θεοῦ γεγόνατε" » αὕτη γὰρ
"λουθίχ, ᾿Αλλὰ xai νῦν ἄλλῳ τρόπῳ μᾶλλον
ἰγονότι τὸ αὐτὸ εἶπεν. Εἰ γὰρ τὸν Υἱὸν τοῦ
ἱνδεδύμεθα, καὶ οἷον τὴν εἰχόνα αὐτοῦ ἡμφιέ-
, εὔδτλον ὅτι xai τῆς υἱότητος αὐτοῦ χοινωνοί
. Εἰ καὶ ἐκεῖνος μὲν τὸ γνήσιον, ἡμεῖς δὲ τὸ
ἔχομεν. « Ηάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χοι-
Ιησοῦ. » Τῷ $va τύπον xal μίαν μορφὴν ἐυδε-
t τὴν τοῦ Χριστοῦ, καὶ μίαν ἔχειν χεφαλὴν
, καὶ πᾶντας εἰς ἔν σῶμα συντελεῖν. « 'Ev
(, φησὶν, Ἰησοῦ. » Δι’ αὐτὸν γὰρ τὸ εἶναι
Ν, διὰ τοῦ σταυροῦ αὐτοῦ, χαὶ τοῦ θανάτου,
Ὡς Χάριτος. « Εἰ δὲ ὑμεῖς Χριστοῦ. » Εἰ δὲ
ἐστε Χριστοῦ μορφὴ καὶ σῶμα, φησὶν, εἰχότως
ιἱδραάμ ἐστε σπέρμα. Ἐπειδὴ γὰρ ἔμπροσθεν
(, ὅτι ὁ Χοιστὸς σπέρμα 'A6paáp ἐστι τὸ κατὰ
. (αὐτῷ οὖν τῷ σπέρματι ᾿Αὐραὰμ ἐδόθησαν
ἀγγελίαι, τουτέστι τῷ Χριστῷ), νῦν τὸν αὐτὸ
φαλαιοῦται. Εἴ ἐστε, φησὶ, σῶμα Χριστοῦ,
ux τέ ἐστε ᾿Δδραὰμ καὶ χληρονόμοι τῆς τῷ σπέρ-
αὐτοῦ δοθείσης ἐπαγγελίας, ὁ Χριστὸς ἡ μῖν, φησὶ,
ν αἴτιος, ὁ σῶμα ἡ μᾶς ἑαυτῷ ποιησάμενος, χαὶ
γὗτο xai εἰς σπέρμα τῷ ᾿Λδραὰμ εἰσαγαγὼ,, οὐ
! νόμος.

ΚΕΦΑΛ. H.
Ὅτι ὑπὸ χτίσιν ἦσαν οἱ ἐν νόμῳ.

ζω δὲ, ἐφ᾽ ὅσην χρόνον ὁ κληρονόμος νήπιός
, οὐδὲν διαφέρει δούλου, Κύριος πάντων ὦν,
ὑπὸ ἐπιτρόπους ἐστὶ xal οἰχονόμους, ἄχρι τῆς
ἰσμίας τοῦ πατοός. Οὕτως xai ἡμεῖς, ὅτε
νέπιοι, ὑπὸ τὰ στοιχεῖν τοῦ κόσμου ἦμεν δεδου-
“721.

γὰρ; Ὅτι ὥριστο παρά τοῦ πατρὶ μηδὲν διοι-
&j2t τῆς νομίμης ἡλικίας. Καλῶς δὲ ἤγαγε τὸ
ηπίου παράδειγμα. Ὥσπερ γὰρ ἐχεῖνος κύριος
ων ὧν διά τὴν ννπιότητα χωλύετα' ἐγχρατεῖν
τῶν αὐτοῦ, οὕτω χαὶ ἡμεῖς, διά τὸ πάλαι εἶναι
" τὸν νοῦν, ἐχωλυόμεθα τῆς υἱοθεσίας τοῦ θεοῦ
Ἰῆναι, « Ὅτε ἦμεν νήπιοι. » Νήπιοι, φησὶν,

ΠῚ, 27-29. Nam quotquot in Christum baptizati
estis, Christum induistis. Non est Judzeus neque
Gracus. Non est servus neque liber. Non est. mascu-
lus nec femina.Omnes enim vos unus estis in Christo
Jesu. Quod si vos estis Chrisli, igitur Abraha semen
estis juxta promissionem haredes.

D Quoniam magnum est quod dixit nos filios Dei

electos,dicit et modum quo facti sumus.Debuisset
autem quantum ad propositam sententiam dicere :
« Quotquot in Christum baptizati estis, filii Dei
facti estis ; » hrec enim est consequentia. Verum
nunc etiam modo magis efficaci idem dixit. Nam si
Christum Dei Filium induimur,et tanquam ipsius
imaginem vestimus, manifestum est quod eliam
filiationis ipsius participes simus : quanquam ille
loc naturale habet, nos vero per adoptionem.
« Omnes enim vos unus estis in Christo Jesu.» Ex
eo videlicet quod vos unam figuram unamque for-
mam induti estis,nempe quo Christi est: et unum
caput habetis, videlicet ipsum. et omnes in unum
corpus consummamini. « In Christo Jesu,» inquit.
Nam per eum habemus ipsum esse per crucem ejus
et mortem ac charitatem. « Quod si vos estis Chri-
sti. » Quod si vos Christi forina et corpus estis,
merito Abrahw semen estis. Quoniam enim prius
dixit quod Christus Abrahae semen esset juxta
carnem (ipsi ergo semini Abrahe date sunt pro-
missiones, id est, Christo) idem nunc repetit. Si
estis, inquit, corpus Cristi, etsemen Abrahe estis,
etheredes promissionis quo data est seminiipsius :
Christus, inquit, horum nobis auctor est, qui nos
sibi ipsi corpus aptavit, et propterea quoque in
semen Abrahae induxit, non autem lex.
443 CAPUT VIII.

Quod hi qui in lege erast, fuerint creatur & obnoxii.

IV, 1-3. Dico autem, quandiu heres puer est,
nihil differt a servo cum sit dominus omnium :. sed
sub tutoribus et actoribus est usque ad tempus quod
pater preseripserit. Sic et nos cum essemus pueri,sub
elementis mundi eramus in servitutem adacti.

Quare nihil differt ? Qnia ordinatum fuit a patre,
ut nibil gubernet usque ad lezitimam «etatem.Recte
autem adduxit pueri exemplum. Quemadmodum
enim ille cum omnium sit dominus.propter pueri-
tiam tamen prohibetur obtinere qua sua sunt : ita
et nos, eo quod olim pueri eramus, prohibeba-
mur Dei adoptionem suscipere. « Cum essemus

4

1135

QECUMENII TRICCAE EPISCOPI

pueri. » Pueri, inquit. non state, sed cognitione Α οὐ τῇ ἡλικία, ἀλλὰ τῇ γνώσει τοῦ Θεοῦ, 0

Dei : ostendens quod Deus quidem hzc ab initio
donare voluisset,nemp* adoptionem, sed nos dila-
lionis causa eramus, cum mente pueri essemus.
Relicti itaque sumus Dei permissione, ut servitute
subjiceremur elementis,hoc est.circumlationi solis
ac lune : nam in servitutem adacti eramus Sabba*
tis et neomeniis dierumque observationibus, qus
secundum legem observabantur.Maxima,inquit,in
parte soli et lune subjecti fuimus, a quibus dies
habentur encomenis etSabbata.Volensautem que
in lege erant plurimum deprimere, non dixit: Sub
legem eramus in servitutem adacti, sed, Sub ele-
mentis. — Ut pueri, inquit, et imperfecti eramus,
ac veluti quemdam procuratorem et Geconomum

habebamuslegem (nam elementa mundi dixit lega- B

lesobservationes',quandoquidem a sole et luna dies
vocantur, a diebus vero hebdomades ac menses
annique constituuntur : lex vero sabbata et neo-
menias, annuaque festa et annorum hebdomadas
observare jubebat: hac causa dixit :« Sub elementis
adacti in servitutem : « quoniam ex his quoque
tempus constituitur.7 48 « Sub elementis mundi.»
In similitudinem procuratorum etGcconomorum qui
imperfectos per etatem instruunt ac moderantur ad
id quod expedit,mundi accepit elementa,quibus in
servitutem redacti eramus propter cognitionis im-
perfectionem.Nequaquam igitur, ut opinor, solem
etlunam idordinem procuratorum redegit,propter-
ea quod inutile esset his esse subjectum, sed ele-
menta mundi dicit, aut elementarem et introdu-
ctivam legem (Scribebat enim credentibus e Judaeis,
et significat tum ea qua paulo superius dicta sunt,
tum quod si circumdamini, Christus vobis nihil
proderit) aut elementa vocat dies,aquam et ignem,
quorum erant observationes ex lege que in servi-
tutem adigebat : dierum quidem in Sabbatis et
neomeniis ac circumcisionibus,aque autem in pu-
riflcationibusac lotionibus,iguis vero in non accen-
dendo Sabbatis igne, sed edendis pridianis ac
frigidis. Vide autem quid circa hoc admirandum
dicat Eusebius quarto libro De demonstratione evan-
gelica.

IV. 4.1. At. ubi venit plenitudo temporis, emisit
Deus Filium suum facium θα muliere, fa.tum legi
obnozxium,ut eos qui erant legi obnozii, redimeret,ut

ὁ piv Θεὸς ἤθελε ταῦτα ἐξ ἀοχῆς 32:109
ἐστι, τὴν υἱοθεσίαν ἀλλ᾽ ἦμεῖς τῆς ἀνχθολὶ
νήπιγι ὄντες τὰς φρένας. Εἰάθηεεν οὖν xazi
px3:» Θεοῦ, δεδουλῶσθτ:ι τοῖς στο: λείοις, τοῦ
περιφορᾷ τοῦ ἡλίου xai τῆς σελήνης. Δεῦο
γὰρ Σάδδασ: xzl νεομηνίας xal ἡμερῶν c
σισιν͵ ἅτινα χατὰ τὸν νόμον ἐφυλάττετο, τῷ

μέρει, φησὶν, ἡλίῳ καὶ σελήνῃ ὑποτετγ
ὧν αἱ ἡμέραι, καὶ αἱ νουμηνίαι xal τὰ :
Πάνυ δὲ βουλόμενος χαταγαγεῖν τὰ ἐν τὶ
ἀφεὶς εἰπεῖν, Ὑπὸ τὸν νόμον ἦμεν ἔξεδου
Ὑπὸ τὰ στοιχεῖα εἶπεν. — [GEOAQP.) Ἤν!
νήπιοι xal ἀτελεῖς ἦμεν, οἷόν τινα ἐπίτοι
οἰχονόμον εἴχομεν τὸν νόμον. (Στοιχεῖα

χόσμου, τὰς νομιχὸς παρατηρήσεις εἶπεν.)

vtp ἀπὸ ἡλίου xal σελήνης νὺξ xai ἑἡμέςτ:
ἀπὸ δὲ ἡμερῶν, ἑδδομάδες xai μῆνες xa)

συνίστανται, ὁ δὲ νόμος xal Σάδδατα xav
καὶ ἐνιαυσίους ἑορτὰς καὶ ἐνιαυτῶν ξζδομάδα
τειν ἐχέλευσε, τούτου χέριν εἶπεν « Ὑπὸ
χεῖα δεδουλωμένοι, » ἐπειδὴ xal ἐκ τούτων

συνίσταται. α Ὑπὸ τὰ στοιχεῖα τοῦ κχόσμ
[ΓΕΝΝΑΔΙΟΥ. Ἐν τάξει τῶν ἐπιτρόπων »
νόμων τῶν τοὺς ἀτελεῖς τῇ ἡλικέᾳ πρὸς 10:
τπαιδαγωγούντων, ἔλαθε τὰ στοιχεῖα τοῦ χόσ
ἦμεν δεδουλωμένοι διὰ τὸ τῆς γνώσεως ἀτεὶ
àv οὖν, ὡς οἶμαι, ἥλιον καὶ oc) Y vr,» ἔλαβεν
τῶν ἐπιτυόπων͵ διὰ τὸ ἀσύμφορον εἶναι tiv:
ὑποταγὴν, ἀλλὰ στοιχεῖά φησι τοῦ χόσμου,
στοιχειώδη xal εἰσαγωγιχὸν νόμον. (Καὶ |

C ig ᾿Ιουδαίων πιστοῖς ἔγραφε, xai δηλοῖ τά τὶ

ἀνωτέρω εἰρημένχ, xai! τὸ ἐὰν περιτέμντγο
στὸς ὑμᾶς οὐδὲν ὠφελήσει.) Ἢ στοιχεῖα xa)
ρας, ὕδωρ, πῦρ, ὧν ἦσαν ἐχ τοῦ εἰς δουλείαν
γόντος νόμου αἱ παρατηρήσεις. Ἡ μερῶν ub
Σαδθάτοις xai νεομηνίαις xal περιτομαῖς.
δὲ, ἐν ταῖς σωματικαῖς ἀγνείαις καὶ ax
Πυρὸς 6s, ἐν τῷ μὴ ἀναχαίειν mop ἐν τοῖς Σαΐ
ἀλλ᾽ ἕωλα ἐσθίειν. "O22 δὲ τί εἶπεν εἰς τοῦ:
Εὐσίθιος ἐν τῷ τετάρτῳ λόγῳ Τῆς sap
ἀποδείξεως.

Ὅτε δὲ ἦλθε τὸ πλέρωμχ τοῦ χρόνου,
στειλν ὁ Θεὸς τὸν 1ὸν αὐτοῦ γενόμε»
γυναικὸς, γενόμενον ὑπὸ νόμον, ἵνα τοῦ:

adoptionem in filios acciperemus. Quoniam aulem ἢ νόμον ἐξαγοράσῃ, ἵνχ τὴν υἱοθεσίαν ἀπὸ

estis filii,misit Deus Spiritum Fili sui in corda vestra
clamantem, Abba Pater. Itaque jam non est servus,
sed filius. Quod si filius, et havres Dei per Jesum
Christum,

« Cujus temporis venit plenitudo ? » Ejus. inquit,
temporis quo oportebat venire Christum.Deflnitum
fuit enim tempus adventus Christi a Daniele pro-
pheta, quod finem accepit sub Cesaris Augusti
imperio,quando et Christi in carne dispensatio mei
principium sumpsit. « Factum ex muliere. » Pro-
ptereanon dixit Factum per mulie: *stimes

μεν. Ὅτι δὲ ἐστε υἱοὶ, ἐξαπέστειλεν ὁ θι
νεῦμα τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ εἷς τὰς κχαρϑίας
κρᾶζον͵ 'A66a 6 Πατήρ. Ὥστε οὐκ ἔτι εἶ ἃ
ἀλλὰ υἱός. Εἰ δὲ υἱὸς, χαὶ χληρονόμος Θεοῦ διὰ
Χοιστοῦ.

« Ποίο» χρένου πλήρωμα,» καθ᾽ ὃν χρόνον
φησὶν, ἐλθεῖν τὸν Χριστόν. Ποοώριστο γὰρ ὁ 7
τῆς ἐλεύσεως τοῦ Χριστοῦ παρὰ Δανιὴλ τοῦ X
του, ὃς ἔλαύς τέλος ἐπὶ τῆς βασιλείας Καίταρο
γούστου,͵ ὅτε καὶ ἡ ἔνσαρκος οἰχονομία τοὺ X;
μου ἀρχὴν ἔλαδε. « Γενόμενον ἐκ γυναιχός. »
τοῦτο οὐχ εἶπε διὰ γυναιχὸς, ἵνα μὴ πάροδον bi

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

1138

xou νομίσῃς γεγενῆσθαι, ἀλλ᾽ ἐχ γυναικὸς, A transitum duntaxat factum fuisse per Dei Matrem,

; ἐξ αὐτῆς εἰληφότα τὸ σῶμα τὸν Κύριον.
ὀὁμενον ὑπὸ νόμον.» Οὕτω γὰρ ὑπὸ νόμον
το, ὅτι καὶ περιετμήθη, iva, φησὶ τοὺς ὑπὸ
xil χατίραν ὄντας ἐξαγοράσῃ, τῷ τε σταυρῷ,
p ὅλως ὑπὸ νόμον γενέσθαι. « "Iva. τὴν υἱοθεσίαν
ἰδωμεν. » Οὐ μόνον γὰρ κακῶν ἀπήλλαξε, τῆς
ἀπαλλάξας τοῦ νόμου, ἀλλὰ xal υἱοθεσίαν
σατο. E'müv δὲ, ᾿Απολάδωμεν, ἔδειζεν αὐτὴν
v κ:γρεωστημένην, ἡμᾶς δὲ μὴ δύνασθαι λα-
διὰ τὸ τῆς γνώμης νήπιον. « “Ὅτι δέ ἐστε υἱοί, »
πόθεν, φησὶ, δηλονότι υἱοθεσίας ἡξιώμεθα ;
; 'Ex τοῦ τῆς υἱοθεσίας Πνεύματος. Ὅπερ
egoltnxs , παρασχευάζον ἡμᾶς καὶ διδάσχον
λέγει τὸ, Κρᾶζον), Ηχτέρα τὸν Θεὸν καλεῖν),
i9x ἂν ἦν, εἰ μὴ υἱοθεσίας ἠξιώμεθα. Kai λοι-
ἰρσει, ὦ ἄνθρωπε, ὅτι οὐχ ἔτι ὑπάρχεις δοῦλος,
18; Θεοῦ καὶ κληρονόμος αὐτοῦ. Διὰ τοῦ φύσει
τοῦ σαρχωθέντος xal τὸ ἡμέτερον ὅλον φορέ-
.,. οὖκ ἔτι εἶ δοῦλος xal ὑπὸ ζυγὸν τοῦ νέμου,
ὧν οὐχ ἄτοπον τοὺς γενομένους υἱοὺς Θεοῦ, διὰ
στοῦ xal διὰ Πνεύματος, ἐπιστρέφειν πάλιν
ὃν νομὸν ; Καὶ ὅρα ἔμφασιν τῆς ἁγίας Τριάδος,
τὴρ ἀπεστειλεν, ὁ Υἱὸς ἔσαρχώθη, xal τὸ
4 συνήργησεν, ὃ xai εἰς τὰς χαρδίας ἡμῶν
λρὸν, διδάσκει λέγειν, 'A66a ὁ Πατήρ. « Καὶ
νόμος θεοῦ διὰ Χριστοῦ. « Διὰ τοῦ σταυροῦ αὐὖ-

(à τότε μὲν οὐχ εἰδότες Θεὸν, ἐδουλεύσατε
uj φυσει οὖσι θεοῖς. Νῦν δὲ γνόντες θεὸν,
v δὲ γνωσθέντες ὑπὸ Θεοῦ, πῶς ἐπιστρέ-
πάλιν ἐπὶ τὰ ἀσθενῆ καὶ πτωχὰ στοιχεῖα,
ἄλιν ἄνωθεν δουλεύειν θέλετε, Ἡμέρας
γϑεῖσθε, xal μῆνας, καὶ καιροὺς xal ἐνιαυ-
Ροδοῦμχι ὑμᾶς, μὴ πως εἰκῆ κεκοπίαχα εἷς
Γίνεσθε ὡς ἐγὼ, ὅτι κάγὼ ὡς ὑμεῖς,

; τοὺς ἐξ ᾿Ιουδαίων διαλέγεται, δεικνὺς ὡς τὸ
|. παρατηδεῖσθαι xai μῆνας xal καιροὺς xal
ὡς xai ὧν ἐν νόμῳ jj παρατήρητις, εἰδωλο-
xe ἐστίν, Οὐδὲν vào, φησὶν ἔτερον τοῦτο, [|
L1 , «Ἢ *- L]
xai $Ài προσχυνεῖν dE ὧν αἱ ἡμέραι τὴν
ionatv ἔχουσιν. Ἐκ περιγυσίας δὲ τοῦτο εἶπεν,
σαι τοῦ νόμου θέλων. Οἱ γὰρ τὴν περιτομὴν
Ὄντῆς, χαὶ τὰς τοιαύτας συνεχήρυττον παρα-
tq. « Μᾶλλον δὲ γνωσθέντες ὑπὸ Θεοῦ.» Οὐ γὰρ
φησὶν, οἰκείῳ πόνῳ τὸν Θεὸν εὕρετε, ἀλλ᾽ αὐτὸς
vp διάγοντας, ἐπεσπάσατο, « Πῶς ἐπιστρέφετε
μερὶ ἡλίου πάλιν χαὶ σελήνης χαὶ ἄστρων δια-
? ^ 4 - M
, ἐξ ὧν αἱ τῶν ἡμερῶν παρατηρήσεις. Πτωχὰ
* - M - , *
ἀσθενῆ αὐτὰ καλεῖ, ὡς μηδεμίαν ἰσχὺν Eyov-
λλὴν δὲ τὸ, Πάλιν, ἔμφασιν ἔχει" μετὰ τὴν
αν, φησὶ, xai τὸ γνωσθῆναι ὑπὸ Θεοῦ. ---
κι. OIKOYMEN'OY. 1 Στοιχεῖχ κόσμου, τὰ
^ 4 Pi ^" 4 MJ 3 MJ
τοῦ παντὸς χόσμου. ᾿Ασθενῇ χαὶ πτωχὰ αὐτὰ
4 4 * 9, 4 , ^ 8 φ ^
39 διὰ τὴν εὐτέλειαν αὐτῶν. (Τί γὰρ οὐρανοῦ

; μεγαλοπρεπέστερον ; Τί δὲ ἡλίου καὶ σελή-

sed ex muliere, ostendens Dominum ab eo corpus
sumpsisse.« Factum legi obnoxium.» ]ta enim legi
obnoxius factus est quod etiam circumcisus est: ut
eos, inquit, qui legi ac exsecrationi erant obnoxii,
redimeret, et per crucem, et ex eo quod totum se
legi subjecisset. « Ut adoptionem in filios accipere-
mus. » 849 Non solum enim ἃ malis liberavit, 8
legis exsecratione absolvens, verum adoptionem in
filios etiam .lonavit. Dicens autem, Acciperemus,
ostendit ipsam antea fuisse debitam, sed nos non
potuisse accipere propter mentis infantiam. « Quo-
niam autem estis filii, etc. » Et unde, inquit, ma-
nifestum est, quod adoptionem in filios acceperi-
mus ὃ Unde ? Ex adoptione Sipiritus qui descendit
ut prepararet nos ac doceret (hoc enim indicat
Clamantem) Deum vocare Patrem ;quod nequaquam
fuisset, nisi adoptionem in fllios accepissemus.
Deinceps itaque bono sis animo,o homo: jam enim
non es servus,sed fllius Dei hzeresque ipsius. Per
hoc enim quod carnem assumpsit naturalis ipsius
Filius, ac quidquid nostrum est gustavit, non est
amplius servus jugo legis obnoxius. An igitur ab-
surdum non esset eos qui per Christum et per Spi-
ritum facti sunt filii, rursum ad legem reverti ? Et
animadverte Trinitatis signiflcationem. Pater emi-
sit, Filius carnem assumpsit, Spiritus cooperatus
est, qui in corda nostra ingressus, docet nos di-
cere, Abba Pater. « Et heres Dei per Christum. »
Per crucem ac mortem ipsius.

IV,8-12.«Sedtum quidem cum ignoraretis Deum,
« serviebatis his qui natura non sunt dii. At nunc
« posteaquam cognovistis Deum, quin potius con-
« gniti estis a Deo,quomodo convertimini denuo ad
« infirma et egena elementa,quibus iterum ab inte-
« gro servire vultis?Dies observatis et menses et
« tempora et annos. Metuo de vobis ne quo .modo
« frustra laboraverim erga vos. Estote ut ego sum,
« quandoquidem et ego sicut vos. »

Adversus eos qui ex Judaiis erant disserit, osten-
dens quod dies observareet menses, et tempora, et
&nnos, et ea quorum in lege observatio erat, idolo-
tatria est. Hoc enim nihil aliud est, inquit, quam
solem ac luuam adorare, ex quibus dies observa-
tionem habent.Ex abundanti autem hoc dixit, cu-
piens ut a lege discederent. Predicantes namque

D circumcisionem,hujusmodietiam observationesuna

praedicabant. « Quin potius cogniti estis a Deo. »
Non enim vos, inquit, proprio labore Deum nacti
estis, 4 $66 sed ipsevosin errore degentes altraxit?
« Quomodo convertimini denuo ? » De sole, luna et
astris disserit, a quibus erant dierum observatio-
nes. Egena autem et infirma appellat ipsa, ut quc
nullam habent potentiam. Quod autem ait Denuoet
Rursum, multam habet emphasim : Post adoptio-
nein, inquit, et postquam a Deo cogniti estis. —
Elementa mundi vocat particulas totius universi.
Infirma et egena ipsaappellat,non propterabjectic-
nem ipsorum. Quid enim coelo ac terra magniflcei

JECU* Ni] TRIC^ Ὲ EbISCOPI

tocsam inde ΠΗ͂ ae str: 5enonflsentins ἃ oz -. υλοίστεοον xz. πτρων D Aj21rli cde.
2 - 9f Chat πὴ Cüreunm: 58 72. 4042 44: Terz καὶ αἰτθύσεως. Cun
. ' Ca, OSITULSL o8 Ind "en Tnow£20:. uix ταῖτοο 2T λον 4T. 949 ila 1:7.

ΕΝ cesis cendanestelis — i2724-054, οἱ φευξαπέστοηλο:ι, Ἄλλα χὰ τισι

ας cert s hes OGHITITIQ πατχτεζέσεις, -Ps 12/T' t" z* τοῦ usguh

eti te πα τ cl? ἀρ ΤΊ Πα, τες czlr:472--í422: CR XX] 752 “4.150. un.
Us. om. ues σῶν, of iix cuLirtf£i, ἔχεϊνο: ταλείοντα!,, ge [na

. : So CU eio πιο 50723: ΤΆ δὲ, ME xus. ὅτλοῖ Wc 67S x
eM SU: a Cup παι πὰ τ» AT Lt) τξλεον υχζυχυγταντᾶς. Καὶ διξωσιν ilz

το πέννα UP. πὸ Ubhbe cCelose?TpR — T 2x. ὅπι εἰ 81) ἐξουτιν ἀνα γτι, οὐκ UXx δι,
ZEE Z. € Qe uM S. l1 HD 753: vivrT3: Xwüz5$. (nct EAE, Myr :077£ 2.
Due GNOUTEAXO 070 lioi"UUnocueerum oo τῖς lui: χύπων val ᾿δώτων, X25 μὴ ura

. usn] Fldcs .0etUm cCleum. o i92 τὸν πόνον, 4 Γνετῆς ὡς ἐνώ.» ἘΠῚ τοῖς τὰ
UDO I] γεν ΧΡ Σν ΩΣ 08 DEO YXosiiaus Ιξ ἰγυξχίων à λόνης, [ἰνεσῆξ ὡς Evo. Μιιντς,
emt στο CIAADOD73. 0 IIUIL 0D po10. — στιν πνεσθς, ὅτι καὶ τὼ τῶν νόμον ἕζτας͵ τὶ ς,
D 2.9001 iul ul i12. 4 —M -223:0::u99. Ka! v32 x23! do. zw".

. - .CcUUITISo ICI Caesvans αεἰς Curu.crtzüe χαὶ πεοὶ πολλοῦ τὸν νί πον π::}
RE . UIS τὶ l1 τς meno: Ü)m χχυὼ ὡς ὑμεῖς. » X2455:a τὸν vm
. - - C. CT. Died ἸΣ τ ἡ2) 4. XAA 52a-t πῶς μεταῦ:θλτι

“εν . 1 -o0 luno ΥΣ.ττ cim laiu. 9r. lLhA«n717£ τὴν aita,

tos - "O2. 0s cus aitAz9: . j&ouzx: ὑχῶν, οὐδέν με farm

- Ut - τον τὸς DUIau CO Gn δι ime) τῆς 33:14M dam.

- - πο ττν στ πῆ π τξοσ .a[ τῷ πεητεϑου Ἀχ: τὸν περ
U -.* » 12 mo £5 7n ΡΤ 4293. S2 ξξουβϑενττα

K λον cv c S le Tul 4l dicm (ALAÓ ὼς Ζοελον Θεὲ} ἐξ

. - τς τ. - κῶν PES x “πὸ "zT 4 T: 221 ἦν is
- πὸ δα Ti. «ὦ Mzz7:m 2 la ὅπ: εἰ δυιζα

. c To. εὐ τος la. oaifez.ice-u o X5 Pand

- . T «τς τς ᾿ξ civcoi. Ζ. riis Z1

- € fe. lxi . iIXROQIS o moedX ξχχλεῖστι .3

: - - toti "IO DiÁ2z2uIÉl. ἀν πος. LIXZIZS τῦν dS
πο παττοῖν CD 2Ai]iIis ς πὲτ' τὶ ἢΣ IlcUW γε

- - Ttt. LED τς iTrur τ ἀπ στίχες, ib ὡς πὸ

-—— Mo - τὸ τὴ τ πἷπΞ 1.2. u$ PIT3DXDUSM.

UO «τὴ asclcsm 0l. 0 vníilam παρ τὸ

- ος co cm -τ “τῶν coa Égin

. - —. o0 irpo Aou πξ ς lay τὸ

. 2 - . ππτις το : τι τῷ “Ξ 2 3ξ)12 χτὸ»

αν νι κὰκ - - τιττὸ cu Il à. τ Noa

7 E- -τι o mcUaci moon. τοῖς.

- ας Lo τ τοῦ 4: col, m τῶιταῖ. Σπὶ: τ

. ΕΝ τ πὸ ςτὸν. T4] τ τῶξτι πος... cde

--Ῥ - mnm 0.7 i-e L1- αὶ caca,

“τ το το 07i T2 τα σ caftlie X: Τὸ

. "otl —i loco DIDI —-—r7 --ε 277. ie

. “τ tam 22 mii lc: lom -- τς: τες jn

- coc LBociócua 7i: τὸ .— τὸῖτπ᾽ τοῖπ τς

UoGtUM olm Common -τ 0T cu c Ξ:ῖ:. a

. Mo om 2T τ - 07 τῶτ mol αὶ -ξ ξξιωσσ,

Coo cont.) τ Colo tTno-o—— -— coni

I tU ED -.. | ELI X Ξο nl τος τσ ὥςσ εἰ:
καρ σὸς τ. “τὸ o 7 lI. : -Σ Σ TU. - Zo χτὶ οἵόν
Uo MSS τ: : - "ug mco .:-ῶ- στον
VACT. » " 17 - £2 Σ.-: κι δι“ Σ "1
OMTEIU at ci cl τοστ τ Tz22 τῖ τς Df aeUg
ἢ Mol ες ἢ 7 τ: τῷ. ξϑυπὸὰ — i: i— 0r
0. 1I oor lel. CI. τῷ DTE IDOUMD e oL

1141

αὐτῶν, xxi τὸν ἐπὶ ταύτῃ μακχαρισμόν.
λίχος ἦν, φησὶ, θχυματτός. 'Hàxoo μακαρισμοῦ
ἐξεπίσατε, Ἢ x2 ἐρώτησιν. Τίς ἦν ; ᾿Αναμνήσθητέ
φησι, τίς ἣν ὁ μχακαρισμὸς ὑμῶν. Λίαν γὰρ ἐμακά-
ριΐον. Νῦν ὁὲ τί ; ἐλέγχω. Δ'ὰ τοῦτο μισοῦμαι. Διὰ
τί δὲ ἐλέγχω ; Διά τὴν σωτηρίαν ὑμῶν. Ἐπεὶ εἰ μὴ
τοῦτο ἦν, πῶς ἄν μηδεμίαν ἄλλην παρασχόντων
πρόφασιν ὑμῶν, ὃ ἐπαινῶν xxi μαχαρίζων εἷς τὸ
ψέγειν ἦλθον; « Ὁ uaxapigpóc ὑμῶν. » Τίς ἦν,
φησὶν, ὁ μαχχοισμὸς ὑμῶν, ὃν ἐγώ τε xal ἕτεροι
πολλοὶ ἐμαχάσιζον ὑμᾶς, ἐπὶ τῇ ὑπαχοῇ xa! τῇ
δποταγῇ τοῦ Εὐχγγελίου ; Τίς οὖν ἦν ; φησὶ, νῦν γάρ
οὐχ ὁρῶ αὐτόν. Ποῦ, φησὶ, τά ζηλωτά τῆς πίστεως
κατορθώμχτα ; τὸ γάρ τίς, ἀντὶ τοῦ, ποῦ, τέθεικεν.
« Ὅτι τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν. » '

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.
Ti ἦν ;Α salutem vestram faciunt ? « Quee igitur erat.? » Qua

1143

erat, non interrogantis est, sed velut admirantis et
extollentis eam, qux nunc erat, fidem ipsorum,et
premium illi repositum. Qua erat. quanta erat,
admiranda,inquit: a quanta beatitudine excidistis.
Autperinterrogationem.Quanam erat? Memeutote,
ait.quanta fuerit beatitudo vestra : plurimum enim
beatiflcabam : nunc autem quid? increpo, propte-
rea odio habeor Quareautem increpo ? Propter sa-
lutem vestram. Quandoquidem nisi hoc esset. quo
modo nullam aliam occasionem vobis prabentibus,
qui laudabam ac beatos przdicabam, ad vituperan-
dum descendissem? « Beatiludo vestra.» Quz erat,
inquit, beatitudo vestra, qua ego aliique muülti
beatiflcamus vos propter obedientiam ac subjectio-

nem Evangelii ἢ Quenam igitur erat, inquit ? nunc enim ipsam non video: ubi preclara fidei facinora T

nam t, id est, qua pro ubi posuit. « Oculos vestros effossos. »
Οἴδα, φησὶν, ὅτι τῶν ὀφθαλμῶν ὑμῶν τιμιώτερόν B. 252 Scio, inquit,quod olim propriis oculis cha-

με ἡγεῖσθε διὰ τὸ κήρυγμα πάλαι, « “Ὥστε ἐχθρὸς
ὅμῶν γέγονα.» ἬἌλλην, φησὶν, οὐκ οἵοδα ἔχθρας
αἰτίαν, ἢ ὅτι τά ἀλνθῆ ὑμῖν xal πρὸς σωτηρίαν
δγοντα παραδίδωμι δόγματα, δι’ ἄ καὶ ἐπαυξῆσχι
δμᾶς ἔδει τὴν πρὸς μὲ ἀγάπην « Ζηλοῦσιν ὑμᾶς..»
Οὐχ ἐπ᾽ ἀγαθῷ, φησὶ, τὴν αὐτὴν ὑμῖν εἰς Χριστὸν
πίστιν ἀσπάζονται, ἀλλ᾽ ἵνα ὑμᾶς ταύτης ἐχχλεί-
σαντες, ἑχυτοῖς ἀναπείσωτιν ἕπεσθαι, ὅτι πρὸς ὑμε-
πέραν ἀπάτην τὸ τοιοῦτον αὐτοῖς μεμηχάνηται.
« Οὐχαλῶς. » Ἔστι γὰρ χαὶ ζῆλος καλὸς, ὅταν τις
οὕτω ζηλοῖ, ὥστε μιμήσασθαι τὴν ἀρετήν. Ἔστι
καὶ ζῆλος χαχὺς, ὅταν τις οὕτω ζηλοῖ, ὡς ἐχθαλεῖν
εῖς ἀρετὴς τὸν ἐνάρετον, « ᾿Αλλὰ ἐχχλεῖσχι ὑμᾶς
ϑέλουτιν. » ᾿Αποχλεῖτα: ὑμᾶς, φησὶν, xxl ἀπαγαγεῖν
«ἴ΄ς ἀληθοῦς γνώπεως θέλουσιν ἵνα λοιπὸν αὐτοὶ
ὑμῶν γενόμενοι διδάσχαλοι, πρὸς τὸν αὐτὸν ζῆλον
καὶ τὴν μίμησιν ἀγάγωσιν ὑμᾶς. Διὰ τοῦτο ἀπάγουσι
μὲν ὑμᾶς τῆς ἀληθοῦς γνώσεως, φέρουσι δὲ πρὸς τὸν
νόμον.

Καλὸν δὲ τὸ ζηλοῦσθχι ἐν χαλῷ πάντοτε, καὶ
μὴ μόνον ἐν τῷ παρεῖναί με πρὸς ὑμᾶς. Τεχνία
pov οὕς πάλιν ὠδίνω, ἄχρις οὗ μορφωθῇ Χριστὸς

ἐν ὑμῖν. Ἤθελον δὲ παρεῖναι πρὸς ὑμᾶς ἄρτι,
καὶ ἀλλάξαι τὴν φωνήν μου, ὅτι ἀποροῦμαι ἐν
δμῖν.

Βούλεται δεῖξαι ὅτι οὗτοι οἱ νῦν ἀνατρέποντες αὐ-
τοὺς, καὶ τοῦ νόμου ἔχεσθχι παραπείθοντες, xal ἐχ
«οὐτοῦ παρασχευάζοντες αὐτοὺς ζηλωτὰς xal μιμη-
τὰς αὐτῶν γενέσθαι, ἐζήλουν αὐτοὺς πάλαι ἐν τῇ
γνώσει τοῦ Εὐαγγελίου, ὅτε παρὼν πρὸς αὐτοὺς ὁ

riorem me ducebatis propter Evangelium. « Igitur
inimicus vobis factus sum » Aliam, inquit, non
video odii causam,quam quod vera vobis et ad sa-
lutem ducentia tradam dogmata, propterquee etiam
adaugeret vos dilectionem erga me oportebat.
« /Emulantur vos. » Non ad bonum, inquit, finem
eamdem vobiscum fldem in Christumamplectuntur:
sedutvobisab hacexclusis, se sequi persuadeant:
quia ad vestri duntaxat deceptionem hujusmodi res
ab ipsis excogitata est. «Non recte. » Est enim et
rectus zelus quando quis ita &emulatur, ut imitetur
virtutem. Est et zelus malus ubi quis ita wmula-
tut, ut probum virtute dejiciat. « Sed excludere
vos volunt. » Excludere, inquit, et abducere vos ἃ
vera cognitione cupiunt : ut postea effecti magistri
vestri ad eamdem «aemulationem et imitationem
vos adducant: propterea vos a vera cognitione
abducunt, et ad legem fuerunt.

IV, 18-20. « Bonum est autem emulari in re bo-
«na semper, et non solum cum priesens sum
« apud vos. Filioli mei quos iterum parturio do-
« nec formetur Christus in vobis. Vellem autem
« adesse apud vos nunc et mutare vocem meam,
« quoniam inops consilii sum in vobis, »

Vult ostendere quod isti nunc ipsos pervertentes,
et legi adherere suadentes, et ex hoc efficere co-
nantes sui emulatores ac imitatores, olim ipsos
emulabantur ih doctrina et cognitione Evangelii,
cum praesens apud eos doceret Paulus. Bonum ergo

Ha3Àoq ἐδίδασχε. Καλὸν οὖν ἐστι, φησὶ, τὸ μὴ μό- D est, inquit, non solum in praosentia mea, sed et

vov iv τῇ παρουσίχ μου, ἀλλά καὶ πάντοτε ἐπὶ χαλῷ
ζηλοῦσθαι. Δείχνυσι δὲ διά τὴν ἀπουσίαν αὐτοῦ
ἀπατηθέντας. « Tsxvia μον. » El xal διεφθείρατε,
φησὶ, τὴν μορφὴν Χριστοῦ χαὶ τὴν εἰχόνα τὴν ἐφ᾽
ὑμῖν, ὅμως ἔτι τεχνία μού ἐστε. Τεχνία δὲ, φησὶ, τὰ
μ'κρά χαὶ ἀγέννητα, ἢ ἀμδλωθέντα βρέφη, xal γεν-
νήσεως ἐνδεῇ Δ'ά τοῦτο οὐχ εἶπε, τέχνα, ἀλλά τεχνία
μου. « "Axp:« 02 μοῤφψωθῇ Χριστὸς ἐν ὑμῖν.»
Διεφθείρατε, φησὶ, τὴν ἐφ᾽ ὑμῖν εἰςόνα τοῦ Χρι-
στοῦ, ἣν ἦτε ἐνδεδυμένοι διὰ τοῦ βαπτίσματος. Ὅσοι

semper, in eo quod bonum est emulari. Ostendit
autem propter sui absentiam fuisse seductos. « Fi-
lioli mei. » Quanquam corruperitis, inquit, formam
Christietimaginem quaerat in vobis, tamen adhuc
filioli mei estis. Filiolos autem dicit pusillos et
necdum in lucem editos, aut infantes abortivos et
generatione egentes. Propterea non dizit fllii, sed
filioli mei. « Donec formetur Christus in vobis. »

3158 Corrupistis, inquit, imaginem Christi in
vobis, qua induti eratis in baptismo (Nam quot-

1143

ORCUMENWN TRICC/E EPISCOPI

uu

quot in Christum baptizati estis, Christum induis- A εἰς Χριστὸν ἐδαπτίσδηςε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε͵ κεὶ

tis) et formam ipsius, utque membra ejus sitis

perdidistis : opus est igitur altera generatione.

qua rursum imprimatur vobis divina Christi forma.

Quid ergo? Iterum vos parlurio per doctrinam.

Denuo genero per instructionem, donec rursum

imprimatur in vobis divina Christi forma. Quid

itaquedicuutad hac Novatiani? Ecce enim plane
credentibus ac fidelibus ista scribit. Quos parturio
donec magni ac eximii characteres divinitatis

Christi in mentem vestram formentur. « Vellem

autem, adesse apud vos. » Considera vim amoris,

Mihi inquit,non faciunt satis littere ! ipse adesse

vobis cuperem, et immutare lamentis ac questi-

bus verborum doctrinam quam vobis nunc trado.
sicut vos per lamenta docui. Etenim hesito quid
dicam de vobis. Unde accidit, ut cum adeo sub-
limati essetis cognilione Evangelii, nunc dejecti

estis ac hurri detracti, rursum legi adherentes ἢ

« Et mutare vocem meam. » Horum quidem imi-

tationem ac degenerationem lugere, illorum vero

firmam perseverantiam admirando collaudare.
CAPUT IX.

Quod eos qui per naturalem Abrahae uxorem filium-
que legitimum figurati fuerunt, non. oporteat legi
servire.

IV, 21-24. « Dicite mihi qui sub lege vultis esse,
«legem non auditis? Scriptum est enim quod
« Abraham duos filios habuerit, unum ex ancilla
« et unum ex libera. Verum is qui ex ancilla erat,
« secundum carnem natus est ; qui vero ex libe-
« ra, per repromissionem: quae per allegoriam
« dicuntur. » |

Respondete.inquit, mihi quisub lege esse vultis:
Beneautem dicit, Qui vultis: 254 jam enim im-
portune contentionis res ipsorum erat. « Legem
non auditis ? » Quid enim dicit de seipsa. Nam
Genesis proferttestimonium :id enim fere obser-
vat,ut tolum vetus Instrumentum legem appelet.
Legem non auditis sive Geneseos librum? Εἰ vide
quid paret. Si legem inquit, audire vultis, discedite
&lege: nam ita ipsi parebitis.Eadem lex a lege
ipsa suadet separari.si nostis que in ea continen-
tur. Si ergo obtemperatis ipsi, discedite ab ipsa.
Animadverte autem probationem. « Abraham duos
fllios habuit. » Ostendere vult eos qui carnali co-

τὴν μορφὴν χὐτυῦ, xzl τὸ εἶναι αὐτοῦ μέλη &xe-
λέσατε. Χρεία οὖν ἑτέρας γεννάσεω-:, τῆς πάλοω ἐν-
τυπούσης Üulv τὴν θείαν τοῦ Χοιστοῦ μορρήν. TI
οὖν ; [Π4λιν ὑμᾶς ὠδίνω διὰ τεῆς διδαχῆς. Πάλιν γεν
vi, διὰ τῆς κατηχήσεως, ἕως ἄν ἐντυπωθῆτε πέλο
τὴν θείαν τοῦ Χριστοῦ μορφήν. "Ap& τί λέγουσι πρὸς
ταῦτα οἱ Ναυατιανοί : ᾿Ιδοὺ γὰρ φανερῶς πιστοῖς
᾿ρέφων ταῦτα. Οὕς ὠδίνω, ἄχρις ἂν οἱ μεγάλοι sd
ὑπερφυεῖς τῆς θεότητος τοῦ Χριστοῦ yapzxtio«,
εἷς τὸν ὑμέτερον διαπλασθῶσι νοῦν. « Ἤθελον ἃ
παρεῖναι πρὸς ὑμᾶς. » [KTP]A.] —- Ὅρα ἀγέξην.
Οὐκ ἀρκοῦμαι, φησὶ, τοῖς γράμμασι, wapsivat πρὸς
ὑμᾶς ἐξήτουν, xal ἀνταλλάξα: θρήνοις καὶ ὁλοφυ;-
μοῖς τὴν διὰ ῥημάτων διδασκαλίαν, ἵνα, φησὶ, μετὲ
θρήνων ὑμᾶς ἐδίδαξα. Καὶ γὰρ ἀπορῶ τί εἴπω περὶ
ὑμῶν. Πόθεν οὕτως οἱ ὑψωθέντες τῇ γνώσει τοῦ
Εὐαγγελίου κατεδλήθητε καὶ περισύρεσθε χαμαὶ, πέλιν
ἐχόμενοι τοῦ νόμου ; « Καὶ ἀλλάξαι τὴν φωνήν poo»
Τῶν μὲν, τὴν ἐχτροπὴν θρηνῆσαι, τῶν δὲ, τὸ βέδαιον
θαυμάσαι.

ΚΕΦΑΛ. 69.

Ὅτι ἐν τῇ ἐλευθέρᾳ γυναικὶ τοῦ "AÉpaku xi d
γνησίῳ παιδὶ ὑποτυπωθέντας, οὐ χρὴ δουλοῦσβε
νόμῳ.

ΛΑέγετέ μοι οἱ ὑπὸ νόμον θέλοντες εἶναι͵ τὸν
νόμον οὐχ ἀκούετε ; Γέγραπται γὰρ ὅτι ᾿Αὐδραὶμ
δύο υἱοὺς ἔσχεν, ἕνα ix τῆς παιδίσχης, καὶ Ἦν
ix τῆς ἐλευθέρας. ᾿Αλλ᾽ ὁ μὲν dx τῆς παιδίσχης,
κατὰ σάρχα γεγέννηται, ὁ δὲ dx τῆς ἐλευ
ρας διὰ τῆς ἐπαγγελίας, ced ἐστιν ἀλληγε-
ρούμενα. | )

᾿Αποχρίθητέ μοι, φησὶν, οἱ θέλοντες ὁπὸ τὸν ὁ
pov εἶναι. Κσλῶς δὲ τὸ, Θέλοντες. Τῆς γὰρ αὐτῶν
ἦν ἀχαίρου φιλονεικίας τὸ πρᾶγμα. « Τὸν νόμονὰ
ἀχούετε, » Τί, ort, λέγει περὶ ἑαυτοῦ ; καὶ λοιπὸν dit
Γενέσεως φέρει μαρτυρίαν. Ἔθος γὰρ αὐτῷ ries
τὴν Παλαιὰν, νόμον καλεῖν. Τὸν νόμον οὐχ ἀχούεῖ,
ἤγουν τῆς Γενέσεως τὴν βίδλον ; xal Oza τί χετε-
σχευάζει. El βούλεσθε, φησὶ, τοῦ νόμου Dese,
ἀπόστητε τοῦ νόμου. Οὕτω γὰρ αὐτῷ πεισθήσισιε,
Ὃ νόμος, φησὶν, αὐτὸς, (εἴπερ ἴστε τὰ ἐν αὐτῷ,
συμδουλεύει ἀφίττασθχι αὐτοῦ, El «τοίνυν πείθεσίε
αὐτῷ ἀπόστητε ἀπ᾽ αὐτοῦ. Ὅρα δὲ τὴν κατασχεσέν.
«᾿Αὐραὰμ δύο υἱοὺς ἔσχε. » Aste: βούλεται τοὺς

gnatione.semensunt Abrahae, nempeJudeos, juxta D διὰ τὴν σαρκικὴν συγγένειαν ὄντας σπέρμα τοῦ

carnem esse propinquos: eos vero quiper fidem ad
Abrahe semen inducuntur, id est Christianos,
juxta promissionem esse semen Abrahe. Verum
tunc quoque ejectus est,inquil, Ismael qui secun-
dum carnem filius erat, sicut et nunc Judei qui
juxta carnem cognati eis sunt. Filium vero juxta
pronüssionem Isaac in domo manere dicit, sicut et
nunc Christianos qui juxta promissionem cognati
ejus sunt. Vides quod lex noverit illorum ejectio-
nem qui sibi soli leererent, hoc. est. Judeorum ?
« Verum is qui ex ancilla erat. » Merito Ismaelem
dicit secundum carnem fuisse : lege enim nature

᾿Αὔραὰμ, τουτέστι, τοὺς Ἰουδαίους, χατὰ cip
εἶναι συγγενεῖς, τοὺς δὲ διὰ πίστεως al; σεέρμε
᾿Αὐραὰμ εἰσαγομένους, τουτέστι τοὺς Χριστιανοὺς,
χατὰ ἐπιγγελίαν εἶναι σπέρμα "AÓpaáu. ᾿Αλλὲ
χαὶ τόνε, φησὶν, εξεθλήθη ὁ xac ϑάρχα ji
Ἰσμαὴλ, ὥσπερ καὶ νῦν οἱ χατὰ σάρκα συγγενεῖς
αὐτοῦ Ἰουδαῖοι. Τὸν δὲ xav' ἐπαγγελίαν υἱὸν τὸν
lszàx, ἔσω μείναντα λέγει, ὥσπερ xa! νῦν, ez-
σὶν, οἱ κατ᾿ ἐπαγγελίαν συγγενεῖς, οἱ Χριστιανοί.
Ὅρᾷς ὅτι ὁ νόμος οἵδεν ἐχδολὴν τῶν αὐτῷ μόνῳ
στοιχούντων, τουτέστι τῶν ᾿Ιουδαίων ; « "Αλλ᾽ ὁ μὲν

lx τῆς παιδίσχης. » Εἰκότως τὸν μὲν Ἰσμαὴλ, πεεὶ

-«---. ......-.. ......... .. -

.------ -- A, m

COMMENT. IN EPIST. II AD GALAT.

1146

λέγει. Νόμῳ γὰρ φύσεως σαρχὸς γεγέννη- A carnis natus est. Isaac vero non lege earnis (Quo-

O γάρ Ἰσαὰκ, οὐ νόμῳ σαρκός, (Πῶς và
σεῖεν ὁ ἑχατονταέτης ;) ᾿Αλλὰ διὰ μόνης τῆς
ἐλίας. — [ΦΩΤ.)] Μὴ οὖν τὸ κατὰ σάρχα εἶναι
συγγενεῖς τοῦ ᾿Αθραὰμ, τοῦτο φυσιούτω, καὶ
t, ὅτι εἰ μὴ γέννησθε τέχνα xaz' ἐπαγγελίαν
λόραὰμ, τουτέστι, μέλη xal σύσσωμο! Χρι-

(οὗτος γὰρ ἐξ ἐπαγγελίας σπέρμα τοῦ
iu), ἔξω ἐστὲ τῆς ἐπαγγελίας. « "Avwá. ἔστιν
opojusva: » τουτέστι, τόποι ἦσαν τῶν μελ-
v διαθηχῶν αἱ γενήσεις τῶν δύο τούτων παι-
Οὐ γὰρ μόνον τὰ ὁρώμενα, ἀλλὰ xal ἕτερα
ρεύγυσιν ol τύχοι. « Τοῦτο γάο ἔστιν ἀλλυ,γο-
A4, » ἀντὶ τοῦ ἑτέρως νογύμενχ, Οὐ γάρ τὴν
ἂν ἀνεῖλεν, ἀλλὰ τὰ ὧν τῇ ἱστορίᾳ προτυπω-
διδάσκει, ᾿Επάγει γά2.

z: γὰρ εἶσι δύο διαθῆχαι. Μίαν μὲν ἀπὸ
Σινᾶ εἷς δουλείαν γεννῶσα, ἢ τὶς ἐστὶν
. Τὸ γ2: ;Αγαρ Σινᾶ ὄρος ἔστιν ἐν τῇ

ᾳ. Συστοιχεῖ δὲ τῇ Ἱερουσαλὴμ. Δουλεύει
X τῶν τέκνων αὐτῆς. Ἢ δὲ ἄνω Ἵερουσα-
ἐλευθέρα ἐστὶν, ἥτις ἐστι μήτηρ πάντων
Γέγραπται γάρ' Ἐὐφράνθητι στεῖρα ἡ οὗ
sa , ῥῆξον xai βόησον ἡ οὐχ ὡρξδίνουσα
ολλὰ τὰ τέχνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἣ τῆς
ἣς τὸν ἄνδρα.
Σινᾶ ὅρος ἐν 'Λραδίᾳ μὲν ἔστι. Ἐκεῖ δὲ ὁ νό-
307, τῷ Μωσεῖ. Γειτνιάζει δὲ τῇ Ἰερουσαλὴμ.
αὐτὸ τὸ Σινᾶ ὅρος, τῇ τῶν ᾿Αράδων γλώσσῃ,
καλεῖται. Καὶ, φησὶν, οὕτως Ἢ ᾿Αγὰρ καὶ
δα, τύποι ἦσαν τῶν δύο διαθηχῶν. 'H μὲ"
χη τῆς [χλαιᾶς Διαθήχης, τῷ xal αὐτὴν τὴν
«zy δούλους τοῦ νόμου γεννᾷν. Ἢ δὲ ἐλευθέρα
τῆς Νέας Διαθήχης, τῷ ἐλευθέρους ἀπὸ τοῦ
τοῦ νόμου τίχτειν. "Ort, φησὶ, τὸ Σινᾷ ὅρος
) νόμος ἐδόθη, γειτινιάζει μὲν τῇ “Ἱερουσαλὴ μ,
τῶν ’'λράδων γλώσσῃ ὁμώνυμόν ἐστι τῇ "Aqup
ὅλῃ, "Αγὰρ καὶ αὐτὸ moosuioptoóusvov, ὡς
καὶ ix τοῦ Üvópazoc, τὸν τύπον ἐγγὺς τῆς
laz γινόμενον. « Εἷς δουλείαν γεννῶσα. » Τὴν
'μηυ. « Ἢ τις ἐστὶν "Αγὰρ. » Ἢ τις, φησὶ, δια-
τὴν ᾿Αγὰρ ἔχει τύπον. Καὶ οὕτως. "Ott τὸ Σινᾷ
τῇ τῶν ᾿Αράδων γλώσσῃ Αγαρ καλεῖται, « Zo-
εἴ,» τουτέστιν, ἅπτεσχι, γειτνιάζει. « Τῇ νῦν
παλὴμ. » Οἵον τῇ ἐνεχῦθα τῷ ἐπὶ γῆς. Ὥστε
v) xxl. ἐλευθέρας, ἄμφω διεστάχασι, « Δουλεύόει

Αὕτη, φησὶν, dj διαφήχη ἡ παλαιὰ ἡ ἐν τῷ Σι- D

ει δοθεῖσα, δουλεύει μετὰ τῶν τέχνων αὐτῆς
[ουδαίων, Δουλεύει δὲ τῷ νόμῳ. « Ἧ δὲ ἄνω
σαλὴμ. » Ὁ μὲν τύπος τῆς "Avy2p, ἐν τούτοις,
ιαἱ ὁ τύπος τῆς Ξάῤῥας. Ἰύπος δὲ αὐτῆς 3) ἄνω
σαλὴμ, τουτέστιν, ἧ ἐπουράνιος. ᾿Εχείνη γὰρ
uc τῶν πιστῶν ἐλευθέρα ἐστὶν ix τῶν ἐν τῷ
παρχτηρήσεων, καὶ ἔστιν ἡμῶν μήτηρ, φη-
Ὥστε d μὲν ᾽Αγχρ, τῆς παλχιᾶς καὶ τῶν "Ioo-
| πληροῖ τὸν τύπον. Ἢ δὲ Σάῤῥα, τῆς νέας xal
. Ἄνω δὲ ᾿ἸἹερουσαλὴμ, καὶ τὴν Εχχληνσίαν
σε. « Γέγραπται γάρ.» Καὶ οὕτως, φησὶν, ἡ
ἃ τύπος ἦν τῆς ἄνω Ἡερουσαλὴμ, τουτέστι,

modo enim generare potuisset qui centum erat an-
norum ἢ) sed per solam promissionem. — Ne ergo
id vos inflet quod juxta carnem Abrahe cognati
sitis. sed magis hec persuadeat quod nisi efficia-
mini secundum promissionem Abrahe, id est,
Christi membra, et unum sum ipso corpus (nam
hicestex promissione Abrahae) extra promissionem
esti. « Qui per allegoriam dicuntur. » Hoc est,
figure erant duorum futurorum testamentorum
nativitates horum duorum filiorum. Non enim so-
lum ea que videntur,sed et alia quoque predicunt
illi partus : id namque est quod ait, « Per allego-
riam dicuntur ; » hoc est, alio modo intelliguntur.
Non enim historiam accepit, sed ea qua in histo-
ria praefigurata sunt docent. Siquidem subjungit:

455 1V, 21-27. « Nam hec quidcm sunt duo
« testamenium :unum quidem in monte Sinain ser-
« vitutem generans quod est Agar. Mons enim Sina
« Agar dicitur apud Arabes ; confinis est autemei
« qua nunc dicilur Jerusalem, et servi cum filiis
« suis At quesursum est Jerusalem libera est.que
« est mater omnium nostrum. Scriptum est enim *
« Leetare,sterilis,que non paris ; erumpe etclama,
« qu& non parturis: quoniam plures erunt fllii de-
« serta quam ejus que habet virum. »

Sina mons est in Arebia, in qua lex data est
Mosi. Vicinus est autem Hierosolymis. Qui ipse
mons Sina Arabum lingua vocatur Agar. Et hoc
modo, inquit ; Agar et Sara figure erant duorum
testamentorum : Ancilla quidem Veteris Instru-
menti,etiam ob id quod ipsum testamentum servos
legis generat : libera vero figura erat Novi Testa-
menti, quia liberos a jugo legis parit. Quia Sina,
inquit, mons ubi lex data est. vicinus quidem est
Jerusalem : ingua autem Arabum ejusdem nomi-
nis est cum Agar ancilla, ipse quoque appellatus
Agar, ita ut etiam ex nomine flgura accedat ad
veritatem. « In servitutem generans. » Legis vide-
licet. « Quod est Agar. » Quod, inquit, testamen-
tum Agar figuram habet : idque hoc modo. Sina
enim Arabum lingua Agar vocatur. « Conflnis est
autem ei quie, etc. » Hoc est, attingit aut proxi-
mus est. « Et quse nunc dicitur Jerusalem. » Id
est, ei quee hic est in terris. Itaque a superna illa
et libera, ambo loca dissident. « Et servit. » Hoc,
inquit, Vetus Instrumentum quod in monte Sina
datum est;servit cum flliis suis Judaeis ; servit au-
tem legi. « At que sursum est Jerusaleut. » Typus
quidem Agar in his constitit. Ecce autem et typus
Sare.Ejus autem typus est superna Jerusalem, id
est,ceestis : nam illa civitas fidelium liberaest ab
observationibus que in lege erant, et est mater
nostra,inquit.Itaque Agar quidem "Veteris Instru-
menti ac Judeorum explst figuram : Sara vero Novi
ac nostrum omnium. Supernam autem Jerusalem
vocavit etiam Ecclesiam. 25€ « Scriptum est
enim. »Et ita, inquit, Sara figura erat superne Je

-susalem, id ést Ecclesise : quia .et ipsa sterilis .

1141

ORCUMEN!I TRICCAR EPISCOPI

absque liberis, ut quondam Ecclesia ex gentibus, À "ExxA alae ὅτι xal αὐτὴ στεῖρα |

superavit in semine sive prolis multitudine ipsam
Agar, et Ecclesia superavit synagogam. Et horum
testis est Isaias, dicens : Lertare, sterilis, que non
paris Ecclesie ex gentibus congregate jubet
Isaias, ut pre letitia vociferetur. Rumpe autem»
velsterilitatem in partum, vel in vocem leetitise
erumpe. » Quoniam plures erunt fllii deserte. »
Desertam ac sterilem vocat Ecclesiam ex gentibus:
Siquidem deserta erat et carens omni bono prius-
quam in Christum crederet. « Quam ejus quo ha-
bet virum, » Habentem virum sive directorem,
gubernatorem ac provisorem vocavit synagogam
Jud&orum : aut tanquam olim Dei prospectione
fruentem.

IV, 28-31. «Nos autem fratres secundum Isaac Β

«promissionis flliisumus.Sed quemad modumtunc is
«qui secundum carnem natus erat persequebatur
« eum qui natuserat secundum spiritum.ita et nunc.
« At quid dicit Scriptura ? Ejice ancillam et filium
« illius ; non etenim erit heres fllius ancillae cum
« fllio libere. Itaque, fratres, non sumus ancilla
« fllii, sed libere. In libertate ergo qua Christus
« nos liberavit state, et ne rursum jugo servitutis
« implicemini. »

Non tantum sterilis erat Ecclesia quemadmo-
dum Sara, nec solum postea multam habuit pro-
lem ut illa : sed et generavit sicut illa. Sara nam-
que non lege nature peperit, sed gratia divina:
neque Ecclesia lege naturse generat in lavacro
baptismi. sed gratia divina. Vides quomodo figura
per omnia correspondeat veritati ; « Secundum
Isaac. » Non enim secundum naturam, sed secun-
dum gratiam nati sumus, velut Isaac per promis-
sionem. Neque hoc nos angat quod fideles ab infl-
delibus vexantur. Tale enim quippiam in figura
quoque invenimus, sed ille nequaquam praevaluit
adversus Isaac. Juxta imitationein, inquit, Isaac ex
promissione nati sumus. Cur itaque ex libera si-
mus.non debemus legi Mosis servire. « Sed quem-
madmodum tunc. » Etiam ex eo quod fideles perse-
culionem sustinebant ἃ Judeis, 4564 ( nam nunc
persecutionem sustinebant) ostendit figuram quo-
que veritati respondere. Etenim Ismael.qui secun-
dum carnem natus erat, persequebatur Isaac, qui
secundum spiritum et promissionem genitus erat.

« At quid dicit Scriptura ? » D

In superioribus ad partis illius declarationem,
Dicite mibi qui sub lege vultis esse, legem non
auditis, diximus hoc probare Paulum, quod ipsa
quoque lex, id est, Vetus Instrumentum, antea
preceperitlegem acJudaismum relinquere: etecce
jam id ostensum est. Nam posteaquam Agar et
Ismael typuserat Judaeorum ac veteris legis: Sara
vero et Isaao fidelium ac Novi Testamenti : In ipso
autem Veteri Testamento ejecta est Agar et Ismael
(nam ejice.ait ancillam et fllium ejus) certe in ipso
quoque Veteri Tesramen:o ante descripta erat ejec-
*'io Judeeorum. Vides quod non oporteat legi adbes-

ὡς d ἐξ ἐθνῶν ἐχχλησία ποτὲ,
σπέρματι τὴν Ἄγαρ. καὶ dj Ἐχχλ!
συναγωγὴν. Καὶ μάρτυς τούτων '
θητι, στεῖτα ἡ οὐ τίχτουσχ. Τῇ ἐξ ἐξ
'Hza'ae ἐγκελεύεται, ἐπὶ εὐφροσύντ
δὲ, ἢ τὴν στείνωτιν εἰς τοκετὸν, ἢ
νης ῥῆξον. ε Ὅτι πολλὰ τὰ τέχτ
Ἔρημον καὶ στεῖραν χαλεῖ τὴν ἐξ d
Καὶ γὰρ ἦν ἔρημος ἀγαθοῦ παντὸς
Χοιστῷ. « Ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἂν
ἄνδρα, τὸν οἷον διευθύνοντα xai 1
τὴν συναγωγὴν τῶν ᾿Ιουδαίΐίων,

τὸν νόμον, f$ ὡς ἔχουσαν πάλ
Θεοῦ.

ἹΠμεῖς ὃὲ ἀδελφοὶ κατὰ — 'Is
τέχνα ἐσμέν, 'AXÀ' ὥσπερ τότε
γεννυθεὶς ἐδίωχε τὸν χατὰ πνεῦμα,
᾿Αλλὰ τί λέγει ἡ Γραφὴ ; "Exo:
σχην xai τὸν υἱὸν αὐτῆς. Οὐ Y
μέστ, ὁ υἱὸς τῆς παιδίσκης, με:
ἐλευθέρας. "Aca, ἀδελτοὶ, οὐχ
τέχνα, ἀλλὰ τῆς ἐλευθέρας, T:
| ὁ Χριστὸς ἡμᾶς ἠλεύθέρωσε,
πάλιν ζυγῷ δουλείας ἀνέχεσθε.

Οὐ γὰρ μόνον στεῖρα ἦν ἢ Ἐ
Σάῤῥα, οὐδὲ μύνον πολύπαις ἐγέ
ἀλλὰ xai οὕτως ἐγέννησεν. Οὔτε γὰ
φύσεως ἔνέννησεν, ἀλλα χάριτι θ:
χλησία νόμῳ φύσεως γευνᾷ ἐν τῇ x
χάριτι θείᾳ. Ὅν ἃς τὸν τύπον πῶς x:
φυνεῖ τῇ ἀληθείᾳ; e κατὰ 'laazx.
φύσιν, ἀλλὰ χατὰ χάριν ἐτέχθν, μεν,
τῆς Ἐπαγγελίας. [GEOSOP.] — M
ἀνιάτω, τὸ, τοὺς πεπιστευχότας D:
Ἐλαυνεσθαι. Τοιοῦτον γὰρ τι xal ἐν
σχομεν, ἴνχυτε δὲ οὐδαμῶς xat
μίμησιν, φησὶ, τοῦ ᾿Ισχὰκ Ἐξ ἐ
γεννηθέντες. Ὥστε τῆς ἔλευθέρας (
λομεν νόμῳ Μωσέως δουλεύειν. « 'A)
Καὶ ἐξ αὐτοῦ τοῦ διώχεσῃῇχι τοὺς π
δαίων, (τότε Ὑὰρ ἐδιώχκοντο), Os:
ἀληθεύοντα. Καὶ γὰρ Ἰσμαὴλ ὁ x
νηθεῖς, ἐδίωκς τὸν "'[saxx τὸν x

ἐπαγγελίαν τεχηέντα. « ᾽λλλὰ τί λ

᾿Ανωτέρω ἔνθα τὸ χεφάλχιον — fou
γετέ μο: οἱ ὑπὸ νόμον ηΐλοντες εἶτα:
ἀχούετε, εἴπομεν τοῦτο xatagxso2)
ὅτι καὶ αὐτὸς ὁ νόμος, τουτέστιν d,
ρευσε δεῖν ἔᾷν τὸν νόμον xal τὸν
ἰδοὺ ἀποδέδειχται. Ὁπότε γὰρ d:

- 4 Ἢ ^ - ,

ἦν τῶν Ἰουδαίων xxi τοῦ πάλκχι w
χαὶ ὁ ᾿ἰσχὰκ τῶν πιστῶν xai τί:
fv αὐτῇ δὲ τῇ παλαιὰ ἐχδέδλτει
Ἰσμαὴλ, ἔχόλλε γὰρ i, τὴν 2

σμχὴλ, ἔχοαλε γὰρ, φησὶ, τὴν τ

3, «ὦ Σ LEE.

υἱὸν αὐτῖς), δηλονότι ἐν αὐτῇ :

ζωγραφεῖτο ἡ τῶν ᾿Ιουδχίων ἐκχδω

t149

COMMENT. IN EPIST. II AD GALAT.

1150

δεῖ τοῦ νομου ἔχεσθαι ; Διὰ τὸ τοὺς ἐπ᾿ abt ms- A rere, cum. ejecti sint qui sub ipsa obedientes

ποιθότας ἐχδεδλῆσθαι ; ᾿Ιδοὺ οὖν xal αὐτὴ ἡ παλαιὰ
τῷ δυνάμει guviÓo tuse μὴ ἔχεσθαι τοῦ νύμου, τῷ
ἐχόαλεῖν τοὺς τούτῳ μόνψ στοιχοῦντας͵ τουτέστι
τοὺς ᾿Ιουδαίους. E* γὰρ εἰς ἀεὶ ἐχρῆν στοιχεῖν τῷ
νόμῳ καὶ τῇ παλαιᾷ, οὐχ ἄν ἐξεόλήθη μὲν dj “Αγαρ
καὶ ὁ παῖς αὐτῆς, οἵ ἦσαν τύπος τῶν Ἰουδαίων.
Μόνος δὲ ἐχληρονόμησεν ᾿σαὰκχ, ὃς ἦν τύπος τῶν
«τῷ Χριστῷ πεπιστευχότων. Καὶ πάλιν, οὐ διὰ τὸ
διώχειν μόνον ἐχοέδληται, ἀλλ᾽ ἵνα χαὶ μὴ γένηται
κοινωνὸς τῆς χληρονομίας, » "Apa, ἀδελφοὶ, oUx
ἐσμεν παιδίσχης τέχνλ « Εἰ τοίνυν οὐχ ἐσμὲν
παιδίσχης τέχνα, » οὐδὲ δοῦλοι, πῶς τῇ δουλείᾳ τοῦ
νόμου ἑαυτοὺς ὑπούδάζλλομεν ; (Ox ἐσμὲν δὲ, ἐπεὶ
μήτε ἡμῶν τύπος ἡ Ἄγαρ, ἀλλ᾽ ᾿ἸἸΙουδαίων. Ἡμῶν
γὰρ à Σάῤῥα τύπος. « fü ἐλευθερίᾳ οὖν ἦ Χριστὸς
μᾶς ἡἠλευθέρωτεν. » Ὃ νόμος χατεδούλου, ὁ Χρι-
στὸς ἡμᾶς ἠχευθέρωτεν ἐχ νῆς χατάρας τοῦ νόμου.
Asi οὖν, φησὶν, ἑστάναι ἐν τῇ ὑπὸ Χοιστοῦ δοθείσῃ
ἐλευθερίᾳ. Τὸ δὲ Στήκετε, σαλευομένους δηλοῖ.
« αὶ μὴ πάλιν ζυγῷ. » Τὸ, πάλιν, ἀναισθησίαν
αὐτῶν δηλοῖ. Ζυγὸν δὲ εἰπὼν, τὸ βαρὺ τῆς δουλείας
δείκνυσι τοῦ νόμου.
ΚΕΦΑΑ. I.
Ὅτι ἡ χλῆσις ἡμῶν οὐχ ὑπόχειται περιτομῇ καὶ
νόμῳ διὰ τὸ Χριστοῦ πάθος.

Ἰδὲ ἐγὼ [Ιχῦλος λέγω ὑμῖν, ὅτι ἐὰν πε-
ριτέμνησθε, Χριστὸς ὑμᾶς οὐδὲν ὠφελήσει.
Μαρτύρομαι δὲ πάλιν παντὶ ἀνθρώπῳ περι-
τεμνομένῳ, ὅτι ὀφειλέτης ἐστν ὅλην τὸν
νόμον ποιῆσαι. Κατηργήθητε ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ,

Οἴτινες ἐν νόμῳ xxi δικχιοῦσθες, τῆς χάριτος
ἐξεπέσετε. Hs γὰρ πνεύματι dx πίστεως ἐλ-
πίδα δικαιοσύνης ἀπεχδεχόμεθχ. Ἔν γὰρ Χρι-
στῷ ᾿Ιησοῦ οὔτε περιτομή τι ἰσχύει, υὔτε ἀκρο-
Goetz, ἀλλὰ πίστις δι ἀγάπης ἐνεργουμένη.
᾿Ετρέχετε χαλῶς, τίς ὑμᾶς ἀνέχοψε τῇ ἁληθείᾳ
μὴ πείθεσθαι; Ἢ πεισμονὴ οὐχ ix τοὺ καλοῦν-
τὸς bp.

« Ἰδὲ ἐγὼ Παῦλος. » Τῇ ἀξιοπιστίᾳ τοῦ ὀνόματος,
ἀντὶ πάτης ἀποδείξεως ἐχυήσατο, « Χριστὸς ὑμᾶς
οὐδὲν ὠφελήσει. » Διὰ τίς ὅτι ὁ περιτεμνόμενυς, δῆ-
λον ὡς τὴν τοῦ Χριστοῦ χάριν ἐξουθενεῖ, ὑπὸ δὲ τοῦ
νόμο» σώζεσθαι πιστεύει. Τὸν οὖν μὴ πιστεύοντα
Χριστῷ οὔτε αὐτὸς ἕλοιτο ὠφελῆσαι. « Ὃτι ὀτει!λέ-
τὴς ἰστὶν ὅλον τὸν νόμον ποιῆσαι. » Ποὸς τῷ μηκέτι,
φησὶ, μηδὲν παρὰ Χριστοῦ ὠφελεῖσθαι, ὅπερ χαλε-
πώτερον μυρίων γεεννῶν. Καὶ βάρος ἀνωφελὲς ἐαυ-
τοῖς ol τοιοῦτοι περιτιθέχσιν, 'O γὰρ κατὰ ἕν τι τὸν
νόμον τηρῶν, ἀνάγχην ἕξει χατὰ πάντα τηρεῖν αὐὖ-

τὸν, ἐπεὶ πάντα οἰχήσεται. Τί δὲ βαρύτερον τῶν νο-
μιχῶν παρατηρήσεων ; « Κατηργήθητε ἀπὸ τοῦ

Χοιστοῦ. »' Απεκόπητε, ἀπεπέσετε ἀπ᾿ αὐτοῦ, ἀνω-
φελῆ ὑμῖν λοιπὸν τὰ χατὰ τὸν Χριστὸν πάντα xal
τὶν χάριν αὐτοῦ. « Οἶτινες dv νόμῳ δικχχιοῦσθε. »
᾿Αντὶ τοῦ, διχαιοὔῦσθαι σπεύδετε, ὡσεὶ ἔλεγεν. Οἵ-
τινες σπουδάζετε ix νόμλυ διχαιοῦσθαι, τῆς χάριτος
ἐξεπέτχτε, xai ἀπὸ τοῦ νόμου οὐ διχαιωυθήσεσθε͵
« Ἡμεῖς γὰρ πνεύματι: » Ἡμεῖς γὰρ οἱ πιστοὶ,

erant ? Ecce ipsum etiam Vetus Instrumentum sua
sit in virtute legi adhsmrendum non esse, per hoc
quod ejecti sint hi qui soli huic assentiebant.nempe
Judei. Si enim oporiuisset semper assentiri legi
&c Veteri Testamento, nequaquam ejecta fuisset
Agar cum filio suo, qui erat typus Jude&orum,
solo Isaac hereditatem accipiente qui erat typus
Christo credentium. Et rursum non ob id solum
ejectus est quod persecutionem referret, verum
eriam ne particeps fleret hiwreditatis. « ltaque
fratres non sumus ancilla filii. » Si ergo non su-
mus ancillze fllii neque servi, quomodo servituti
legis nos ipsos subjicimus? Nonsumus autem, quia
nostri figura non erat Agar, sed Judeorum. Nam
Sara nos figurabat. « In libertate qua Christus non
liberavit. » Lex servituti subjiciebat, Christus au-
tem ab exsecratione legis nos liberuvit. Oportet
itaque stare in libertate a Christo data. Dicens au-
tem, State, indicat eos vacillantes. » Et ne rursus
jugo. » Rursus signiflcat illorum insensibilitatem.
Porro dicendo jugum, significat gravitatem servi-
tutis legis.
CAPUT X.
Quod nostri vocatio subjecta non sit círcumcisioni
ac legi propter Christi passionem.

358 V, 1-8. « Ecce ego Paulus dico vobis, quod
« si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit.
« Contestor autem omnem hominem qui circum-
« ciditur, quod debitor sit totius legis servande:
« soluti estis a Christo, quicunque per legem jus-
« tificamini, a gratia excidistis. Nos enim spiritu
« ex fide spem justitio exspectamus. Nam in
« Christo Jesu neque circumcisio quidquam valet,
« neque preputium] sed fides qux per dilectionem
« oreratur. Currebatis bene, quis vos impedivit,
« ut non crederetis veritati ? nempe persuasio non
« ex eo profecto qui vocabat vos.

« Ecce ego Paulus. » Nominis sui auctoritate,
loco cujusvis demonstrationis usus est. « Christus
vobis nihil proderit. » Quamobrem ἢ Quia is qui
circumciditur.manifeste videtur contemnere Christi
gratiam, credens se a lege salvum futurum. Qui
ergo Christo nonu credit, ipse ab eo salvari non po-
test. » Quod debitor sit totius legis servande. »
Preter hoc, inquit, quod in nullo juventur a
Christo, quod ipsum mille gehennis miserius est,
id quoque accidit quod hujusmodi addiderunt sibi
ipsis. Qui enim in uno aliquo legem observaverit,
necessitatem sibi inducet in omnibus eam servandi
quandoquidem omnia mutuo sesequentur tanquam
connexa. Quid autem gravius legalibus observa-
tionibus ? « Soluti estis a Christo. » Ampulati es-
lis excidistis ab ipso : nullam vob's afferent dein-
ceps utilitatem. qui Christi sunt et gratie ipsius :
« Quicunque per legem justificamini. » Hoc est,
justiicari studetis : tanquam diceret : Qui studetis
ex lego justificari, ἃ gratia excidistis, et nec a lege

1151

OECOMENII TRICC/E EPISCOPI

justificamáni. » Nos enim spiritu. » Nos, inquit, A φησὶ͵ οὐχ ix νόμου, σώζεσθαι προσδοκῶμεν, ἀλλὲ

fideles non 389 exspectamus ex lege salvari, sed
per superventionem Spiritus sancti. « Spem jus-
titio exspectamus. Per gratie portionem salvari
exspectamus. Dene autem dicitur, ex fide. Nam
oportet nostram affeire fidem, et ita per spiritum
accipere justitiam.

« Neque circumcisio quidquam valet. » Circum-
cisionem dicit non quse suscipiebatur antefidem.Ac
si diceret : Qui nomen dant in Novo Test. mento,
nihil nocumentiex preputio accipient, quemadmo-
dum neque utilitatis vel adjumenti ex circumcisio-
ne. « Sed fides que per dilectionem operatur. »
Neque enim satis est Christo credidisse,sed oportet
hanc operari et custodiri et veluti excitari per di-
lectionem erga Christum.His autem indicatur,quod
qui crediderunt,sed non diligunt Christum,ad legem
transfugiunt. « Quis vos impedivit? » Quod ait,
Quis, non est interrogantis, sed deplorantis, ac si
diceret: Perligeratis ad perfectionem, quid actum
est? Quis tantum potuit, ut impedimento vobis
esset ne veritati Evangelii pareretis? « Persuasio
nempe. » Hoc est, quia paruistis dicentibus vobis,
ut cireumcideremini : « Non ex Christo profecta,
qui vocabat vos ad suam fidem. » Tanquam diceret :
Non ideo vocati estis a Christo, ut his obtempere-
tis qui talia suadent. Dei namque proprium est vo
care, audientium vero obtemperare.

V, 9-12. « Paulum fermenti totam conspersionem
« fermentat. Ego confido de vobis per Dominum,
« quod nibil sent'etis. Ceterum qui conturbat vos,
« portabit judicium quisquis fuerit. Ego autem,
« fratres, si cirenmci.ionem adhuc prewdico, cur
« adhuc persecutionem patior ἢ Abolitum est igi-
« tur offendiculum crucis. Utinam etiam abscin-
« dantur qui vos labefactant ».

Ne dicant : Quamobrem adeo nos abjurgas qui
unum duntaxat legis preceptum observemus ?ait:
Unum? et quid hioc ad rem ? « Paulum fermenti to-
tam conspersionem fermentat.» Quen admodum enim
illud miscet totam conspersionem. jta el vos cir-
cumcisio ad integrum referet Judaismum. nisicor-
rigamini. « Ego confldo de vobis per Dominum. »
Audaciam, inquit, sumo de vobis per Dominum,
sumo audaciam quod corrigemini, 269 et nihil

àv ἐπιφοιτήσεως Πνεύματος ἀγίου. « Ἐλπίδα i.
καιοσύνης ἀπεχδεχόμεθα. » ἐν γάριτος μέρει τὸ ow-
ζεσθαι προσδοχῶντες. Καλῶς δὲ κεῖται 10, Ἔχ τί-
στεως. Δεῖ γὰρ τὴν ἐἠεμτέραν ἡγεῖσθαι πίστιν͵
καὶ οὕτως τὴν διὰ πνεύματος λαμθάνειν διχαίω-
σιν.

α Οὔτε περιτομή τι ἰσχύει. e Περιτομὴν λέγει
οὐ τὴν πρὸς τῆς πίστεως οὖσαν, ὡσεὶ ἔλεγεν" Qi
ἀπογραφόμενοι ἐν τῇ νέᾳ διαθήκῃ, οὐδὲν ἐν -ἴς
ἀχροδυστίας περιόλαδύήσονται, ὥσπερ οὐδὲ dx τῆς
περιτομῆς ὠφεληθήσονται. « ᾿Αλλὰ πίστις δι᾿ dy.
πῆς ἐνεργουμένη. » Οὐχ ἀρκεῖ γὰρ μόνον τὸ m
στεῦσαι τῷ Χριστῷ, ἀλλὰ δεῖ τὴν πέστιν ταύτην
ἐνεργεῖσθαι val διαφυλάττεσθαι xal οἷον ἀναζωξ»-

D ρεἴσθαι διὰ τῆς εἰς Χριστὸν ἀγάπης. Αἰνίττεται ü,

ὅτι πιστεύσαντες μὲν, μὴ ἀγαπήσαντες δὲ τὸν Xpe
στὸς, πρὸς τὸν νόμου ηὐτομόλησαν. « Τίς ὑμᾶς b-
ἔχοψε ; » Τὸ, Τίς, οὐκ ἔστιν ἐρωτῶντος, ἀλλ᾽ ὁλοου-
βομένου, ὡσεὶ εἵἴπεν᾽ "His εἷς τελειότητα φθάσαν
τος, τί γέγονε; Τίς τοσοῦτον ἴσχυσεν ὥστε ἐμποδ'-
στι ὑμῖν τῇ ἀληθείᾳ τοῦ Εὐαγγελίου μὴ πείθεσθει;
« ἯΙ τοις μονὴ, » τουτέστι, τὸ πεισθῆναι τοῖς λί-
γουσιν ὑμῖν περιτέμνεσθαι. « Οὐκ ἐκ τοῦ Χριστοῦ
τοῦ χαλοῦντος ὑμᾶς πρὸς τὴν αὐτοῦ πίστιν. » Ὡπὶ
ἔλεγεν. Οὐχ ἐπὶ τούτῳ χέκλησθε παρὰ τοῦ Χριστοῦ,
ὥστε τοῖς τὰ τοιαῦτα συμδουλεύουσι πείθεσθαι.
Ἴδιον γὰρ τοῦ Θεοῦ τὸ χαλεῖν, τὸ δὲ πείθεσθαι τῶν
ἀχουόντων.

Μιχρὰ ζύμη, ὅλον τὸ φύραμα ζυμοῖ. Ἐγὼ κί-
ποιθα εἷς ὑμᾶς ἐν Κυρίῳ, ὅτι οὐδὲν ἄλλο φρονή-
citt, Ὃ δὲ ταράσσων ὑμᾶς, βαστάσει τὸ xps
ὅςτις ἄν εἴν. Ἐγὼ cb, ἀδελφοὶ, εἰ περιτομὴν fa
κηρύσσω, τί ἔτι διώχομαι ; "Apa xar d
σκάνδαλον τοῦ σταυροῦ, Ὄφελον xal ἀποχόῤκ
ται οἱ ἀναστατοῦντες ὑμᾶς.

Ἵνα μὴ λέγωσι" Τί τοσοῦτον ἡμῶν καθήψω, uie
ἐντολὴν μόνον τοῦ νόμου φυλαξάντων ; φησί Misy;
xa! τί τοῦτο ; « Μιχρὰ ζύμη ὅλον τὸ φύραμα ζυμοῖ. »
"Dens? γὰρ ἐχείνη ὅλον τὸ φύραμα κιρνᾷ, Quo,
οὕτως καὶ ὑμᾶς ἡ περιτομὴ εἰς τέλειον ἐνεγκεῖν
μέλλει Ἰουδαϊσμὸν, ἐὰν μὴ διορθώστ,σθε. α ᾿Εγὼ δὲ
πέποιθα εἰς ὑμᾶς ἐν Ευρίῳ. » Θοῤῥῶ ὑμῖν, gue,
θαῤῥῶ ἐν Κυρίῳ ὅτι διορθώσεσθε, xal οὐδὲν φρονή-
σετε παρὰ τὴν διδαχήν μου. Τοῦτο δὲ παραθαοῤῥύ

senlietis preter doctrinam meam. ld autem dehor- D) νοντος, « Ὁ δὲ ταράσσων ὑμᾶς. » Ὑμεῖς μὲν με-

tantis est. « Cieterum qui conturbat vos. » Vos
quidem mutabimini, attamen non ob id supplicium
evadent qui vos ad hoc adducunt sed tolerabunt ac
sustinebunt hoc supplicium. « Ego autem. fratres,
si circumcisionem achuc praedico. » Quoniam con-
vicia jactantes in illum dicebant : Hypocrita est,
alibi quidem circumcisionem predicat, alibi vero
non, ait: Persecutionem ἃ Judwis patior, idque
vobis notum est: si ergo circumcisionem praedico,
supervacuum estquod me persequantur.Quid ergo?
Annon circumcidit Timotheum ? Sed hoc dispensa-
tione quadam factum esse dicimus, ut facile apud

ταθαλεῖσθε, ὅμως οὐ παρὰ τοῦτο ol slc τοῦτο ὑμᾶς
ἀγαγόντες ἐλευθερωθεῖν τῆς τιμωρίας, ἀλλὰ fe
στάσουσι xai ὑποίσουσιν τὸ χατάχριμα τοῦτο. « Ἐγὼ
δὲ͵ ἀδελφοὶ, εἰ περιτομὴν ἔτι χηρύσσω.» Ἐπειδὴ
λοιδοροῦντες αὐτὸν ἔλεγον, Ὑποχριτής ἔστιν, ἀλλα-
χοῦ δὲ οὗ φησιν, ὅτι διώχομαι ὑπὸ ᾿Ιουδαίων, κεὶ
ὑμεῖς στε. El οὖν περιτομὴν χηρύσσω, περιττὸν τὸ

διώχεσθαί με. Τί οὖν ; Οὐ περ'έτεμε τὸν Τιμόθεον;

᾿Αλλὰ τοῦτο μὲν φαμεν χατὰ οἰχονομίαν, iva si-
παράδεχτος γένηται ᾿Ιουδχίοις. "Opa δὲ, οὐκ εἶπεν
Εἰ περιτομὴν εἰργασάμην, ἀλλ’ Εἰ κυηρύσσω. Μὴ
γὰρ, φησὶ, τὸ xav' οἰκονομίαν γενόμενον, εἰς δόγμα

1153

COMMENT. IN EPIST. II AD GALAT.

1151

λάδῃς. «Ἄρα χατηύγηται τὸ σχένδαλον τοῦ σταυ- α Judgos susciperetur. Videautem quod non lixerit,

ροῦ. » Ὅλως, φησὶν, εἰ δεῖ περιτέμνετθχι, «αἱ
τοῦτο χηρύστω, λέλυτα: dj φίιλονε χία τῶν ᾿Ιουδχίων
ἢ πρὸς τὸν σταυρὸν, val οὐχ ἔτι ἐστ᾽ν αὐτοῖς πρὸς
αὐτὸν μά η. Νῦν γὰρ διὰ τοῦτο τῷ σταυοῷ ἀπεχθά-
νονται, ὅτι λύει περιτομὴν xal τὸν νόμον. « "Üo:-
λον καὶ ἀποχόύψωνται, » Περὶ ὑμῶν go: μέλει, περὶ
δὲ τῶν ἀναστατοόντων ὑμᾶς, ὡς ἀνίατα νοτούντων,
οὐχέτι. Τοιγαροῦν μὴ μόνον περιτεμνέσθωσαν, ἀλλ᾽
εἴθε xal ἀποχόπους ἐχυτοὺς ἐποίησαν. « [θφελον. »
Εὺτε καὶ τέλεον ἐξέτεμον ἑχυτοὺς, ol τὴν τῆς περι-
τομῆς ὑμῖν ἀπάτην προσρέροντες.

Si circumcisionem exercui, sed, Si praedico. Non
enim quod dispensatorio, inquit, factum est in do-
cumentum accipias. Abolitum est igitur offendicu.
lum cruois. » Omnino, inquit, si circumcidi opor-
tet, et hoc pridico, soluta est contentio Judaeorum
qua erat adversus crucem, et jam ipsis non est
adversus illam pugna. Nunc enim propterea cru-
cem oderuut.quod solvat circumcisionem aclegem,
« Utinam etiam abscindantur. » De vobis mihi cura
est, de his autem qui vos labefactant, tanquam de
his qui incurabiliter s&grotant, non amplius. llli

itaque non solum circumcidantur, sed utinam etiam seipsos exsecuissent. « Utinam. » Utinam, inquit,
seipsos amputassent, qui vobis circumcisionis afferunt imposturas.

KE$AA. IA.
Ὑπογραφὴ τῆς χατὰ πνεῦμα ἐλευθερίας"

Ὑμεῖς γὰρ ἐπ᾽ ἐλευθερίᾳ ἐχλήθητε, ἀδελφοί.
Μόνον μὴ τὴν ἐλευθερίαν εἷς ἀφουμὴν τῇ σαρχὶ,
ἀλλὰ διὰ τῆς ἀγάπης δηυλεύετε ἀλλήλοις. Ὁ
Ὑὰρ πᾶς νόμος ἐν ἑνὶ λόγῳ πληροῦται, ἐν τῷ,
᾿Αγαπήσεις τὸν πλησίον σοῦ ὡς ἑαυτόν. Εἰ δὲ
ἀλλήλους δάκνετε xal κχατεσθίετε, βλέπετε μὴ ὑπὸ
ἀλλήλων ἀναλωθῆτε.

« Ὑμεῖς γὰρ ἐπ᾽ ἐλευθερίᾳ. » Οὐχ ἔτι γὰρ νόμῳ
δουλεύομεν. « Kl ἀφορμὴν τῇ σαρχί. » Ἐπειδὴ ἄνω
χαὶ χάτω ἐλευθερίαν χαλεῖ, xal ὅτι ἀπηλλάγημεν διὰ
X»t109, τοῦ νόμου, ἐφοδήθη μὴ ὑπονοήσωσιν ὅτι
ἐλύθη ὁ ζυγὸς τοῦ νόμου, xxl λοιπὸ ἔξεστιν ἃ βου-
λόμεθχ πράττειν. Τοῦτο οὖν διορθοῦται καί φησι"
Μὴ ἀποχρέσησθε τῇ ἐλευθερίᾳ, εἰς τὸ δουλεύειν xal

ταῖς τῆς σαρχὸς ἐπιθυμίαις. « ᾿Αλλὰ διὰ τῆς ἀγά- C

Tc. » Ἐπειδὴ ἀνεῖλε τὸν ζυγὸν τοῦ νόμου, ἕτερον
ἐπιτίθησι τὸν τῆς ἀγάπης, ἐλαφρόν τε καὶ ἰσχυρό--
τερον ἐχείνου. Τὸ δὲ, Δουλεύετε, δηλοῖ τὸ ἐπιτετα-
μένον τῆς ἀγάπης. Καλῶς δὲ τὸ, ᾿Αλλήλοις. ᾿Απὸ
φιλαρχίας γὰρ ἦσαν αὐτοῖς εἰσχωμάσαντες, οἱ πρὸς
τὴν περιτομὴν ἀναστατοῦντες. « Ὁ vào πᾶς νόμος. »
El ὅλως, φησὶ, πληροῦν θέλετε τὸν νόμον, μὴ ἐν τῷ
πεοιτέμνεσθχι, ἀλλ᾽ ἐν τῷ ἀγαπᾷν ἀλλήλους, πλη-
ροῦτε αὐτόν, « Εἰ δὲ ἀλλήλους δάκνετε. » Δάχνειν δὲ
καὶ ἔτι ἐπιτατιχώτερον τὸ χατεσθίειν λέγει, τῷ τὰ
τοιαῦτα δόγματα παρεμῦάλλειν. Οὐ γὰ) τοσοῦτον
σῶμα δαπανᾶται κατεσφιόμενην, ὅσον ψυχὴ φθείρε-
txt ἐχ τῶν τοιούτων δογμάτων. « Βλέπετε οὖν. »
Ἡτοοῦντος δὲ τοῦτο. « Μὴ ὑπ᾽ ἀλλέλων ἀναλωθῆτε »

'H γὰρ στάσις, φησὶν, αὕτη, xal ὑμᾶς ἔχε: τοὺς ἢ

ἀναστατοῦντας χαταδλάψαι, Εἰχὸς δὲ αὐτὸν μὴ μό-
vov πεοὶ τῶν δογμάτων τοῦτο δηλοῦν, ἀλλὰ καὶ do-
παγῶν, καὶ πλεονεξιῶν, καὶ ἑτέρων ἀδιχιῶν,

Λέγω δὲ, πνεύματι περιπατεῖτε, χαὶ ἐπιθυμίαν
σαρχὸς οὐ μὴ τελέσητε. Ἡ γὰρ σὰρξ ἐπιθυμεῖ
χατὰ τοῦ πνεύματος, τὸ δὲ πνεῦμχ χχτὰ τῆς
σαρχύς. Ταῦτα δὲ ἀντίκειται ἀλλήλοις, ἵνα μὴ
ἃ ἄν θελντε ταῦτα ποιεῖτε. Εἰ δὲ πνεύματι
ἄγεσθε, οὔκ ἐττε ὑπὸ νόμον. Φανερὰ δὲ ἐστι τὰ
ἔργα τῆς σχρχὸς, ἃ τινά ἐστι" Μοιχεῖα, πορνεία,
ἀκαθαρσία, ἀσέλγεια, εἰδωλολατρεία, φσρμακεῖαι,
ἔχθραι, ἔρεις, ζῆλοι, θυμοὶ, ἐρίθειαι, διχοστασίάε,

CAPUT XI.
Subscriptio libertatis, qua est juxta spiritum.

V, 13-19. « Vos enim in libertatem vocati fuistis,
« fratres.tantum ne libertatem in occasionem carni
« detis : sed per charitstem servite vobis invicem,
« Nam tota lex in uno verbo impletur, nempe hoc:
« Diliges proximum tuum sicut teipsum. Quod si
« alius alium vicissim mordetis et devoratis,videte
« ne vicissim alius ab alio consummamini.

461 « Vos enim in libertatem. » Siquidem non
amplius legi servimus.« In occasionem carni. » Quo-
niam et in precedentibus et in sequentibus vocat
libertatem. et quod per Christum liberati sumus a
lege : timuit ne existimarent solutum esse jugum
legis, àc deinceps licere quz&cunque velimus agere.
Hoc ergo corrigit, et ait: Neabutamini libertate, ut
etiam serviatis carnis concupiscentiis. « Sed per
charitatem. » Quoniam jugum legis abstulit, aliud
imponit, nempe charitatis, leve ac fortius illo.Quod
autem ait Servite, charitatis intentionem significat.
Et recte Vobis invicem : nam ex ambitiosa princi-
patus affectione impudenter sese ipsis ingerebant,
qui ad circumcisionem concitabant. « Nam tota
lex. » Si omnino, inquit, legem complere vultis.non
in hoc ut circeumcidamini, sed ut invicem diligatis
ipsam complete. « Quod si alius alium vicissim
mordetis. » Mordere, quodque asperius est devora-
re, dicit hujusmodi precepta clam immiscere. Ne-
que enim his dogmatis corpus tantum consumitur
quantum anima corrumpitur, « Videte. » Terrentis
verbum est hoc. « Ne vicissim alius ab alio consu-
mamini. » Nam hec quoque dissensio vobis etiam
concitantibus potest nocumentum afferre. Verisimile
est autem ipsum non de solis dogmatis hoc sighifi-
care, verum etiam de rapinis et avaritia aliisque
injustitiis.

V, 16 21. « Dicoautem,spiritu ambulate,et concu-
« piscentiam carnisnon perficiatis Nam caro concu-
« piscit adversus spiritum, spiritus autem adversus
«carnem Hec autem iuter se mutuo adversantur,
« ut non quacunque volueritis,eadem faciatis.Quod
« Si spiritu ducimini, non estis sub lege. Porro ma-
« nifesta sunt opera carnis. quz sunt adulterium,
« scortatio, immunditia, lascivia, idololatrie, vene-
« ficium, inimicitie, lis, emulationes, ire, conce'

1155

« tationes, seditiones, secta, invidis, ceedes,ebrie.
« tates, cavillationes, et his similia: de quibus pre-
« dico vobis, quemadmodum et praedixi, quod qui
« talia agunt, regni Dei haeredes non erunt ».

3 6*6 « Spiritu ambulate. » Juxta spiritum,inquit,
el ea qua spiritui placent degite ac vivite, et carnis
concupiscentiam nequaquam expleatis. » Nam caro
concupiscit adversus spiritum. » Carnem hoc loco
dicit carnales et pravas concupiscentias : spiritum
vero, Spiritus sancti gratiam qua per virtutem est,
etait: Vitium quidem virtuti adversatur, virtus
vero rursum adversatur vitio, fungens vice cujus-
dam padagogi, ncc sinens nos juxta pravas nostras
concupiscentias incedere. — Alio modo. Adversatur
virlus vitio, ne irritante vitio protinus dissoluta
frenoque careus voluntas carnalis.preecipitanter ad
vitium feratur. Rursum adversatur virtuti vitium,
ne virtutis labor facilis omnino fit, et mercedeca-
reat, ac velut ex natura et necessitate consecutus,
et tanquam sola cogitatione sine omni studio aut
certamine in opus deductus.lpse autem breviterhoc
ait : «Ut non quecunque volueritis eadem faciatis:»
neque mala, inquit, facile et nullo prohibente: ne-
qu^ bona facile et omnino negligenter : Nam qua
ita flunt, ne bona quidem esse possent. « Quod si
spiritu ducimini. » Si, inquit, juxia voluntatem
sancti Spiritus ambulatis, non errabitis.Qui autem
in nullo labitur, non eget lege aut consilio quod a
lege petatur. Cui vero lege non est opus, neque sub
lege est : quod etiam alibi dicit. Justo non est lex
posita. « Porro manifesta sunt. » Tanquam diceret:

Ex ipsis fructibus cognoscetis pravam et malam C

conversationem. Rursum autem Carnis dicit, id est,
corrupla cogilationis, et terrenae ac carnalis vite.
« Opera carnis. » Mauifestum estergo quod Carnem
dicat carnalem sensum, hoc est, inclinationem ani-
m& ad deteriora, spiritum vero datam gratiam.
« Immunditia, lascivia. » Immunditiam ac lasci-
viam dicit turpes stupri modos. « Inimicitia,» inju-
βίῳ videlicet. Nam sunt et juste inimicitio, quao
propter fidem sumuntur. Si possibile est, inquit,
quantum ex vobis est, cum oimnnibus in pace vivile:
ita ut manifestum sit interdum non esse possibile.
« 4Emulationes. » Neque enim oportet emulari sive
invidere,sed gaudere cum gaudentibus et flere cum
flentibus. « Concertationes. » Iloc est, contentiones

ORCUMENII THICC/E EPISCOPI

us

αἱρέσεις. φθόνοι, φόνοι, μέθαι, κῶμοι, καὶ τὰ Bug,
τούτοις. "A προλέγω ὑμῖν, καθὼς καὶ προεῖπον, δτιὰ
τὰ τοιαῦτα πράστοντες, βασιλείαν Θεοῦ 02 xÀrzew.
μήσουτσιν.

« Πνεύματι περιπατεῖτε. » Κατὰ πνεῦμα, τι:
καὶ τὰ αὐτῷ δοχοῦντα διάγετε καὶ βιοῦτε, χαὶ «à
ἄν πληρώσητε σαρχὸς ἐπιθυμίαν. « Ἢ γὰρ 334
ἐπιθυμεῖ χατὰ τοῦ πνεύματος. » Σάρκα ἐνταῦθη͵ τὰ
σαρχικὰς xal πονηρὰς ἐπιθυμίας λέγει. Πνεῦμε ἃ
τὴν ἐπὶ τῇ ἀρετῇ χάριν τοῦ ἁγίου νεύματος. Κα
φησιν. Ἢ μὲν χαχία ἀντίχειται τῇ ἀρετῇ, ἢ δὲ xoi
πάλιν, ἐναντιοῦται τῇ χαχίᾳ, παιδαγωγοῦ τινος τὸ
ἔιν ἀναπληροῦσα, καὶ μὴ ἐῶσα ἡμᾶς κατὰ τὲς oc.
λας ἐπιθυμίας πορεύεσθαι. -- Ἄλλως. ᾿Αντίχεσς
à ἀρετὴ τῇ χαχίᾳ, ἵνα μὴ, τῆς καχίας ἐρεθισέσις
εὐθέως ὥσπερ ἀπόλυτον xal ἀχσλίνωτον ἐπὶ τὸν
νοῦς φέρηται τὸ σαρχιχὸν θέλημα πρὸς τὴν dur.
τίαν. Πάλιν ἀντίχειται τῇ ἀρετῇ ἧ κακία, ἵνὰ μὴ
τῆς ἀρετῆς d, ἐργασία ἀταλαιπωρος πάντη καὶ ip
σθος εἴν, καὶ οἷον ἐχ φύσεως xai ἐξ ἀνάνκχης ἐμὴ
συγχεχλιρωμένη. xai ὡς μόνῳ τῷ διανον θῆνχι χεῖ-
ορθευμένη, Χωρὶς σπουὸΐς ἀπάσης xz: ἀτγωνε
ματος. Αὐτὸς ὃὲ συντόμως αὐτό ςτσιν" « Ἵνα μὲ
ἅπεο ἂν Ὀΐλητε, ταῦτα ποιῖτε, » μήτε ti xmi
φησὶν, εὐχερῶς ὅλως χαὶ ἀχωλύτως, μήτε τὶ
Υὰρ ἀγαθὰ ῥᾳδίως πάντη xai ὀλιγώρως. Ti
οὕτω πραττόμενα, οὐδ' ἀγαθὰ ἂν εἴη « El δὲ n5
ματι 11:005. » Εἰ χατὰ τὴν βουλὴν, ord, τοῦ ἀγίω
Πνεύματος περιπατεῖτε, οὐ σφαλύήσεσθε. Ὁ δε μὲ
πταίων ἔν τιν:, οὐ χρήζει τοῦ νόμου xal τῆς ἐντεῦ.
θεν συμδουλῆς. Ὁ δέ γε μὴ χρύζων, οὔτε ὑπ᾽ αὐτῶ
ἐστιν, ὅπερ xai ἀλλαχοῦ φησι, Διχαίΐῳ νόμος οὐ xi
ται. « Φανερὰ δὲ ἐστι. » ὡσεὶ ἔλεγεν: ἘΞ αὐτῶν τῷ
χαρπῶν ἐπιγνώσεσθε τὴν πονηρὰν xai φαύλην db
λιτείαν. Σαρκὸς δὲ πάλιν λέγει, τοῦ διαφθε:ρομία
λογισμοῦ xai τῆς γεώδους xal σαρκικῆς ζωῆς. (M
ἔργα τῆς σαρχός. » Δῆλον τοίνυν ὡς σάρχα, τὸ em
κιχὸν φρόνημα καλεῖ, τουτέστι, τῆς Ψυχῆς civit
τὰ χείριυ ῥοπὴν, πνεῦμα δὲ τὴν δεδομέννν yi,
« ᾽᾿Δχαθορσία, ἀσέλγεια, » ᾿Αχαθαςσίαν xal ἀσὶλ-
γειχν φησὶ, τρύπους αἰσχροὺς πορνείας. « Ἔχγθρει.»
Αἱ ἀδιχοι. Εἰσὶ γὰρ καὶ δίκαιαι ἔχθραι, αἱ διὰ τὸν
πίστιν γινόμεναι, Εἰ δυνατὸν γὰρ, φησὶ, τὸ ἐξ ὁμῶν
μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύετε, ὡς εἶναι δῆλον͵
ὃτι ἔστιν ὅτε οὐχ ἔστι δυνατόν. « Ζῆλοι. ν Οὐ χρὴ
γὰρ ζηλεύειν, ἀλλὰ χαίρειν μετὰ χαιρόντων, κεὶ

ἃ lite ογίμθ. 7 68 « Cavillationes. » Est autem χωμω.- ἢ χλιίειν μετὰ χλαιόντων. « Ἐρίθειαι. » Οἷον φ:λονειχάι

δεῖν (unde χῶμως, id est, cavillatio derivatur) cum
ebrietate aliorum opiniones cavillari. « Regni Dei
lieredes non erunt. » ltegno interim onines exci-
dent : erit tau:en et suppliciorum diversitas.

V, 22-26. « Contra fructus Spiritus est charitas,
« gaudium, pax, lenitas, benignitas, bonitas, fldes,
« mansuetudo, temperantia. Adversus hujusmodi
« non est lex :lli autem Christi carnem cruciflaerunt

« cum ai:ectibus et concupiscentiis. Si spiritu vivi- .

« Inus, spiritu eliam incedamus. Ne efficiamur
« inanis glorie cupidi, invicem invidentes ».

ἀπὸ τῆς ἔριδος. « Kóypo:, » Τὸ χωμῳδεῖν καὶ ἀποσχώ-
πτεῖν ἀλλοιρίας ὑπολήψεις μετὰ μέθης. « Βσιλείαν
Θεοῦ οὐ χληρονομήσουσι. ν Τέως βασιλείας ἔχπτωσις.
Τὰ γὰρ τῶν τιμωρίῶν διάφορα.

'Ü δὲ καρπὸς τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρὰ,
εἰρήνη, μαχρυθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις,
πρᾳότης, ἐγχράτεια. ατχ τῶν τοιούτων οὐχ ἔστι
νόμος. ΟἹ δὲ τοῦ Χριστοῦ τὴν Gioxa ἐσταύ-
ρῥωσαν σὺν τοῖς παθήμασι xai ταῖς ἐπιθυμίαις.
E: ζῶμεν πνεύματι, πνεύματι καὶ στοιχῶμεν. Mi, γι-
νώμεθα χενόδοξοι, ἀλλήλους προκαλούμενοι, ὀλλήλους
φθονοῦντες,

COMMENT. IN EPIST. I] AD GALAT.

1158

πὸν εἶπε xal οὐκ ἔργον, ἵνα δείξῃ ὅτι τῆς A... Fructum dixit et non opus, ut ostendat Dei opus

)e59 δεῖται βοηθείας εἰς τὸ xapmozoorszt. « Τοῦ
ματος. ν Ἧ αὐτοῦ τοῦ παροχλήτου, fj τοῦ
αὐτικοῦ καὶ ἐναρέτου βίου. « Χαρά.» Τὸ χαί-
ἐπὶ Θεῷ, τὸ συνείδησιν ἔχειν. Ol γὰρ τοιοῦτοι
γυσι. « Κατὰ τῶν τοιούτων οὐχ isti νόμος" » Ὃ
ταῦτα χατωρθωχὼς οὐ δεῖται τοῦ παιδαγω-
ὃς νόμου. Ὑψτνλότερος γὙχ0 αὐτοῦ ἐστιν. « Οἱ
9 Χριστοῦ τὴν odoxa. » Εἶτα ἵνα μὴ ἔχωσι, Καὶ
χῦτα ποιεῖ; φησίν. Οὐτοί εἶσιν οἱ ταῦτα ποιοῦν -
οἴτινες τὴν σάρχα τοῦ Χριστοῦ, τουτέστι, τὸ
»» σῶμα (σὰρξ γὰρ Χριστοῦ, τὸ ἑμίτερον σῶ-
ἐσταύρωσαν xai oiov ἐνέχρωσαν ἀπὸ τῶν σω-
(v παθῶν. Καὶ οὐ μόνον τὸ σῶμα, ὅσον ἦχεν
ὰ πάθη ἐσταύρωσαν, ἀλλὰ xal αὐτὰ τὰ πάθη,
Yat» el; τὸ ἐπιτελεῖσθαι παρ᾽ αὐτῶν ἐσταύρων-
χατὰ ταύτην τὴν ἑρμηνείαν, τὸ δὲ, παρέλχε-
— "H οὕτως. Καὶ τί λέγω, φησὶν, ἔν καθ᾽ ἕν
᾿ς εἶδος ; εἰσὶ ὙὰΧ2) τινες οἱ καὶ ἐσταύρωσαν
ὃς, ὅσον πρὸς τὰ πάθη, xal τὰ πάθη, ὅσον πρὸς
je. Κατὰ ταύτην τὴν ἑρμηνείαν, οὐ παρέλκε-
ὃ, δὲ. Οἱ δὲ τοῦ Χριστοῦ, τουτέστι, τείνοντες
ἑχυτῶν σάρκα ἐσταύρωσαν. Οὕτως ὁ Κλήμης
ἔμπτῳ Ὑποτυπώσεων. Ἔστι δὲ τὸ, οἱ δὲ, xai
ποῦ, « οὗτοι δὲ, » ἐξυχοῦσαι, --- [ΦΩ Γ.] Οὗτοι
σιν οὕς εἶπον, οἵ τινὲς τοῦ Χριστοῦ τὴν cipxa
ὄρωσαν, xai ἔξῆς. » Εἰ ζῶμεν πνεύματι. »
ίλομεν οὖν xai ἡμεῖς κατὰ τὴν βουλὴν τοῦ
μᾶτος ζῆν. "Anak σταυροῦν μέλλοντες τὴν σάρκα
v, « Καὶ νεύματι, φησὶ, στοιχῶμεν, » tout-
, ἀρχεσθῶμεν τῇ παρὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος
ley χάριτι, καὶ μὴ ζητῶμεν ἐκ νόμου σωθῆναι.
à γινώμεθα κενόδοξοι. » Τοῦτο γὰρ τὸ πάντων
jv τῶν χαχῶν. « ᾿Αλλήλους προχαλοὺῦμενοι. » El«
; δηλονότι. « ᾿Αλλήλους φθονοῦντες. » ᾿Απὸ γὰρ
δοξίας ὁ φθόνος, ἀπὸ φθόνου δὲ, τὰ μυρία
l.
δελφοὶ, ἐὰν καὶ προληςθῇ AHvgpomoc ἔν τινι
ὑμεῖς οἱ πνευμχτικοὶ xata2z 0:8
τοιοῦτον, ἐν πνεύματι πρχότητος, Σχοπῶν
τὸν, μὴ καὶ σὺ πειρασθῇς. ᾿Αλλήλων τὰ
| amne, καὶ οὕτως ἀναπληρώσατε τὸν
Iv τοῦ Χριστοῦ.
ολλοὶ εἰς αὐτοὺς φιλαρχίᾳ ἧττημένο:, ἐν τῇ πρὸς
ἐλαρτήματα τῶν πλησίον ἐπιτιμήσει, τὸ πάθος
(200v. Ὅπερ διδρθοῦται. 'Eàv γὰρ τις, φησὶ,
pmayü ἐπὶ ἁμαρτήματι. Τοῦτο γὰρ τὸ, προλη-
,« Ὑμεῖς οἱ πνευματικοί, Ol κατὰ πνεῦμα ζῶν-
« Καταρτίζετε, » τουτέστι, διορθοῦσθε τὸν
ὅπον, Εἶτα ἐχόάλλων τὴν φιλαρχίαν, φησὶν, « 'Ev
ματι πρχότητος. » Τουτέττιν, ἐν πογότητι, ἥτις
qíp:saa τοῦ ἁγίου Πνεύματος. « Σχοπῶν σεαυ-
» E'-x ἵνα μὴ ὁ διορθῶν ἐπχρθῇ, φησὶ" Σκόπει
σὺ xal voti σαυτὸν, μὴ τοῖς ἴσοις ἁλῷς. « "AA-
ων τὰ βίοη, βαστάζετε. » ᾿Επειδὴ γὰρ οὐκ ἔνι
ι ἄνθρωπον χωρὶς ἀυμχρτίας, παραινεῖ μὴ ἄκρι-
γεῖσθχ! πρὸς τὰ τοῦ πλησίον ἀμαρτέματα, ὡς
ig ὅτι καὶ σὺ ἔχεις ἁμαρτίας, καὶ χρὴ ἡμᾶς ἀλ-
οιἰς συμπεριφέρεσθαι. « Καὶ οὕτως ἀναπληρώ-

ἱπτώμχτι,

C

esse auxilio ad fructificanóum « Spiritus, » id est,
ipsius paracleti: aut spiritualis ac probe vito.
« Gaudium. » Gaudere in Deo est bonam habere
conscientiam : tales enim gaudent. « Adversus hu-
jusmodi non est lex. » Si juidem qui talia operatus
est, non opus habet legis moderatione; est enim
sublimior quam sit illa. « Hi autem Christi car-
nem. » Deinde ne dicant. Et quis ista facit ? ait :
Hi sunt qui liec agunt, qui carnem Christi, id est,
proprium corpus (caro enim Christi est nostrum
corpus) crucifixerunt, et veluti mortiflcaverunt ab
affectibus carnalibus. Nec solum corpus quantum
ad affectus attinet. crucifixerunt, verumetiam af-
fectus ipsos quantum ad hoc ut ab eis expleantur,
crucifixerunt. Juxta hanc inlerpretationem tan-
quam parelcon interponitur ὃς, id est, autem. —
Aul alio modo. Et quid singulatim, inquil.virtutum
species recenseo ? Sunt enim quidam seipsos cru-

'cifixerunt quoad affectus, et affectus quoad seipsos.

Juxta hanc interpretationem, δὲ non est parelcon,
sed sensum est ol δὲ c.) Χριστοῦ, id est, qui vero
tendunt ad Christum suam carnem cruciflxerunt.
lta interpretatur Clemens quinto 'nformationum
libro. Potest etiam οἱ δὲ intelligi ut significet « Hi
autem. » Hi autem sunt quos dixi qui Christi car-
nem crucifixerunt, etc. « Si spiritu vivimus. » De-
bemus igitur et nos juxta spiritus voluntatem vi-
vere, ut semel crucifigamus carnem nostram. 464
« Spiritu etiam incedamus.» Hoc esl, sufficiat no
bis data a Spiritu sancto gratia et non queramus
per legem salvari. « Ne efficiamur inanie gloric
cupidi. » Id enim omnium est causa malorum.
« Invicem nos provocantes. » Ad lites videlicet et
contentiones. « Invicem invidentes. » Ab inani
gloria oritur invidia, ab invidia vero innumera
mala.

Vi, 1, 2, Fratres, eliam δὲ occupatus fuerit homo
in aliquo delicto, vos qui spirituales estis, instaurate
hujusmodi in spiritu mansuetudinis :. cons: derans
temetipsum, ne et tu tenteris. Invicem ali aliorum
onera portate, et sic complete legem Christi.

Multi ambitiosa principatus affectatione devicti,
affectum explebant in proximorum circa vitia ob-
jurgatione; quod corrigit dicens: Si quis cor-
reptus fuerit a peccato. Nam hoc est quod ait
προληφηῆῇ, id est, occupatus fuerit. « Vos qui spi-
rituales estis. » Qui juxta spiritum vivitis. « Instau-
rate. » IIoc est, emendate talem. Deinde ejecta am-
bitione honorum ait : « In spiritu mansuetudinis ; »
hoc est, in mansuetudine qu: est donum saucti
Spiritus. « Considerans temetipsum. » Deinde ne
is qui emendat extollatur, ait: Considera quoque
tu et ob«erva teipsum, ne similibus capiaris. « In-
vicem alii aliorum onera portate. » Quandoquidem
enim non contingit hominem esse absque peccato,
admonet ne exacte flat inquisitio adversus proximi
peccata, tanquam sciens,innuit, quod et tu peccata

JRCi MENII TRICC.E. EPISCOPI

bets ot s0nfat Ἴδα -nvicem -olerars. « Et si& 4 ταῖς τὸν ,unw τοῦ Xz2:3222. » Tz ὃ bus
" t oam ΕἸ ΕΟ 171 1] mili deest alius χλλης Tv AT ρώση T2Aacil2:9tl us» s uu
ens bouro dans mide eco c ca fom "unnsqHique τῶς ix τοῦ f ixa1T-o0 τῷ πλησίον » qua
o m ama cani nelentüur 5rCeDÍA — l4rc52542: 3$ ἔἐντηλα: τοῦ Χριστοῦ. — 4
TE S0 00860mo— i8 ad. oer CDeTa de- — ez5 τοῦ Χριστοῦ Msaoz, 2:2 τῶν ἔϊνων
a aet, ss 0c actore cs ug. ns r3 S nsee- P^ nr. Αὐτῆς "2 τὰς ἀμαρτίυς ἡ μῶν
£o ust ag ἊΝ SF SvTüernede. ΠῚΔ Sf — 4v: τὰς σῆς ἐδίστασε. Kx: d, ὑπεξδυλὶ
am age nem SXhi4 csePDu[ — AU zcivzov χαὶ Xvd-9v ὑτεὶ 2 Pu κατεδεξχτι:

int
ilo οὐ} tim

ΕἾΧΕΣ 5111

απ c aui! Và

vom...

MET

Dott nno st,

ΤΥ ΤΙ onem oo?

^"dera nor.
'wnnietin "88
22713 di-

SOYMENIOrY.!
aciati tuuz72 θασταζειν

ScrpO

-—-
MA

ΟΕ

"Ho ὅτ: τὰ ἀλλήλων Bil
γατὰ
4j A02 752 X:nmal, καθὸ ἐξ

70270 πλησοῶτις
ἀγάπης vivan:

TAT ὃς OD LvT«T, τοῦ θείου ν5:.:120.

τ᾽ .- τες: ὩΣ rs o gefum cuoyuwi Ii vas δοχεῖ cup εἴνχι τ δὲν ὧν, ἐἔχυτὸ
τς’ ΞΔ 00 o ΝΗ 748 Ce 7;mum. nus —i. Τὰ Σὲ ἔφυον ἐχ, τοῦ δοκχ'λατέτω
τ πινσς cov UO ae&ess 1o Cumt d τπδῖ- 2 cL ἐς :αυτὸν τὸ καύχτ κα i,
Moa NItua mA leuc etit IDE I2 CoInUM. gp τοῦ iTR2O». “Ἔχαστος ὙΔΞ πὸ ^55:
CORE uxcu!ü ΟΠ ἰδ χη πε CUIQGUM. 7o Ὡχότατε:. χοινωνείτω Ok ὁ Xac7 (ηύμενος τι
"Τρ Δ NITE ὑπὸ πότ πὸ 03 — c m4.) i. nàT ἀγαθοῖς.
lc eo ". | Zlciz Ξοχεῖ cul εἶνχί τι, 5 δ.’ αὐτὸμ
CE Uv. DOGT o GDUioH32. 3 bcd ὕες, oam 1. axi zal τι. T^2.72252» ui
BÓ un c 71i oc QUELLO το UQ33IJP. στο, lIiclyzazi p « Τὸ δὲ E£2y0» &12:22.:
ΟΣ ΣΣ 2. ἘΞ ὑπὸ Le. IBAEMQNIMLO— -ς τὸ ἰχυτοῦ ilv08 dox: ads, xai £227;
UM UIDI Στ. Δ τ τῶξ CIITVAMPOCTUIS χὰ: iL. imnass4 εἰς ξχυτὸν Ete. τὸ ΧΑ. τ
LT ΠΥ ἐτΊ ΩΣ l-..2077 ULQeICUTT. IGPBUEMO 002240 iz) RTIDILW Toutist: X10 ἔχυτοῦ Ws
- 0c 321272 l17.LIle6e SSTOSMUUTSUS τος νον izl2722 χετχυώτεται:, χαὶ C2]!
Q7. vo. c 0X o 021l2 420 UM d 2i icf Go κα λῆμα, πο πξϑστιν
. su .oci. 0oÉHM SO amor, iT. στ A1D ξνδεῶς ἔχοντα $i
. - - - So 9 299 0 008 LIDLl2ilmD τσ τῆς iciZw€ ins Gili: X
. - ᾿ς Toe C800 — e ασσως. lile iz2T24. νῦξ τῖῦν χυτὴ» iim
- : 1 UMm 6 7000 l1 LGZ.QS ITTD.7i. ΣᾺΣ x) τῶιτὴς 619
. o8 vo H0. mon. 00€ Du χεζιτὺ ἔχχοπος » ἘἜ:
HY. 0 7. 2 QxzifLI ul ᾿τοτῶ, cz δεδιωμένα αὐτν'
TES : πὸ 07.0 0752 CTÜT S — (i2 —.Lo. ILI. εἰς τῷ δελτίω μετχδῆυθμ
. UU. "lo scH Oc ὩΣ “λα πίη τὸς l4 τοῦτ X24 727x1:162,0
- - tolo € UMEHMLOUC ΕΣ μεν oz. στ imi. EP 2.5 1:2,
TEREN : : bf o set uz. ὕχ ιταῖΐ-ς &azzz cll πλγζιον καυχῶ, à
. . SO 0S7 oi 0.4 e SJUATÉO— 0i fmgnLD oL Callo; ED δὲ o xai 2:uv
et "8e - ἘΠ ΒΟ s -ATUETO— ouil c: m. τοῦ ποτ πισιτχόπε: d. Χ
INI δ oc cvÜ τατνωστο, τνοτς, ITA το. τον CEu29025, εἴπ
MED M tcl eI- CM τὴ τ c οἱ πε 22794 “12 τὸ ἴϑ1
TEE ΕΝ . Uv Do iners, ἜΣ ἸΣΤΞΣΞΟ ἐΞΞΞ: το TecX€6 0 nci Καὶ
ees 0 0o 1| 0M vocan 2 Ay 00 ams 108 Τὸν iiim) ξχετασετε. καὶ πῖτε ἢ
εν "eoa ΉΝΝ t eei. O- Too nuIZ. RGzT52. το il. 4 δοινωνεῖίπτω ὃς,
ΣΎ ΝΩΝ Von ὑπ .ctattf ID 744 τοῖς τῶν —TllmT πῶν 1794120029:, at
T MET eYQcee ole ΞΡ ΠΣ; τὰ τοῖν χα ἢ “το τ ἀξνὸς τῶν X
ΝΣ et GCUTZRSÉUS geo 1.2 Σχσχέα: τ χεταξι ξοτω τῷ à:
TE UG oe SX ΤΟΥΣ. DzzzL οὐ αν, τοῦ Τοῦτο x2 ral
"oon Do - 2b Uoc Tic iciuLUu. Riá^ll τὲ εἶπε δ ινωνετω,
ι e E . SGUH 89 157 -— ἀρτχξξιτω, των αι 72: τὸ πιξτὰΣ ἢ
tos cate ee s ον ἀν ἰόντε Δ ΩΣ χὺς ulli πιτοιαταὰ τονείσοιτε. T. ik ἃ 3: χαχκόμενο
us ἀμνδνν ΝΣ dece χαῖϑαΣχ Ad.
M Fo ΜΕ iab ων τ 95 22.m
κατ ἐμαὶ εν προ Δι 368.
T m ee Mos cs rodent M? πὸ τεῆς, eril τὸ αὐχτττιζετα: ὁ“
eccMw neu. s. 71 τὸς δακι ii. ταῖς τοϊ πῆς τοῦτο πσ' deco,

Ἀφιινὼ. V aads i 1.

"us cASÁ COP. /— T3:

* weird. vl "ut

" Rom. zir, ἐδ. !? Luc. xvin. 10 eq.

QOMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

4108

φθοράν . Ὁ δὲ σπείρων εἷς τὸ πνεῦμαῦ À ruptionem : sed qui seminat per spiritum, en. spiritu

ὃ πνεύματος θερίσει ζωὴν αἰώνιον Τὸ δὲ
ποιοῦντες μὴ ἐχχακῶμεν. Καρῷ γὰρ ἰδίῳ
μέν μὴ ἐχλνόμενοι. "Apa οὖν ὡς χαιρὸν
, ἐργαζώμεθα τὸ ἀγαθὸν πρὸς πάντὰς, μά-
δὲ πρὸς τοὺς οἰκείους τῆς πίστεως.

ὃς οὐ μυχτηρίζεται. » Οὐχ ἀπατᾶται͵ οὐ τῷ
χκαχὰ, ἣ πάλιν τῷ χαχῷ ἄγαθὰ ἀντιδίδωσιν.
ἢ yàp ἴσον εἶναι τὸν ἀμητὸν τῷ σπόρῳ. Καὶ
ὁρόδους σπείρας, σῖτον θερίσειεν. « Ὅτι ὁ
v εἰς τὴν σάρχα. » Τί δέ τις σπείρει ἐν τῇ
, Μίθην, τρυφὴν, γαστριμαργίαν, ἀκολασίαν.
γῦτος bx τῆς σαρχὸς, οἷον διὰ τὴν σάρχα τὴν
ιἐλήσασαν, Ut τιμωρίαν bul. Τὸ δὲ ix τῇς
4, τουτέστι, διὰ τῶν ἐν τῇ σχοχὶ σπαρέντων
ἡμάτων. «Ο δὲ σπείρων εἷς τὸ πνεῦμα, » Τί
σπείρει εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ; Τί ἄλλο, fj
σύνην, καὶ σωφροσύνην, xal πᾶσαν ἀρετήν ;
τοῦ Πνεύματος θερίζει ζωὴν αἰώνιον. »
| γὰρ διάφορα τὰ σπέρματα τὴς σαρχὸς xal
εὐματος, οὕτω xal ὁ θερισμός. ᾿Εχεῖ φθορὰ,
υὴ αἰώνιος. « Μὴ ἀπείπωμεν, » μηδὲ ἐκλυθῶ-
tà τὸ εἶναι τὰς ἀντιδόσεις ἐν τῷ μέλλοντι.
γὰ2 καιρὸς ὁ πάντως ἥξων, ὅταν ἀπολάδω-
| χαλὰ, xal θερίσωμεν τὰ νῦν ἡμῖν σπαρέντα
&. Εἶτα ἐπειδὴ θερισμοῦ ἐμνημόνευσεν, αὐτὸς
tou δεῖται xal χαμάτου, προσέθηχε, « Mi, ix-
vot, » ὡσεὶ ἔλεγεν. Ὃ θερίζων τότε, οὐ χάμνει,
κλύεται, ὡς ἐν τῷ χόσμῳ τούτῳ. Μὴ τοίνυν
χντες θερισμὸν, πάλιν xal τὸτε μοχθεῖν ὑπο-
τε. ᾿Ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν αἰσθητῶν πραγμάτων,
σπόρος εἶχε χόπον, xii ὁ ἀμητὸς ὠσαύτως.
t yàp πολλὰ τοὺς ἀμῶντας, καὶ τὸ ἀμᾷν, καὶ
ς ὥρας θερμόν "AX ἐχεῖνος οὐ τοιοῦτος ὁ
€. Πόνου γὰρ xal ἱδρῶτὸς ἐστιν ἐλεύθερος.
γὰρ ἔφη, « Μὴ ἐχλυόμενοι. » — [ΦΩΤ. "H « Μὴ
μένοι,» τουτέστι μὴ ἀποναρχῶντες, μηδὲ τῆς
εὐγίας ἀφιστάμενοι. Τῶν Ὑὰρ εἷς τέλος ἀγω-
νων ἐστὶν ὁ στέφανος. « Ὡς καιρὸν ἔχομεν. »
|j ζωῇ Ὑὰρ ταύτῃ, ὁ καιρός ἔστι τῆς ἐργασίας,
οὐκ ἔτι, ε Τὸ ἀγαθὸν πρὸς πάντας. » Ι]ρὸς
ἴους, πρὸς Ἕλληνας, ἐξαιρέτως δὲ πρὸς
τιστούς.
vero non ita. « Bonum erga omnes operemur.
credentes.

ΚΕΦΑΛ. IB.
ὸὁὸ τῶν ἑλκόντων ἐπὶ τὴν περιτο-
(ap morgen πρὸς νέαν ζωὴν. τὴν, ὑπὸ
ιύματι.
ετε πηλίχοις ὑμῖν γράμμασιν ἔγραψα τῷ
χειρί. Ὅσοι θέλουσιν εὐπροσωπῆσχι ἕν
, οὗτοι ἀναγκάζουσιν ὑμᾶς περιτέμνεσθαι,
| ἵνα μὴ τῷ σταυρῷ τοῦ Χριστοῦ διώχων-
Οὐδὲ γὰρ οἱ περιτεμνόμετοι, αὐτοὶ νόμον φυ-
οὐσιν, ἀλλὰ θέλουσιν ὑμᾶς περιτέμνεσθαι,
y τῇ ὑμετέρᾳ σαρχὶ καῦχήσωνται.
, « linAixote, » οὐ μεγίθους ἐστὶ δηλωτιχὸν,
ἀμοφίας τῶν γραμμάτων. Ὡσεὶ ἔλεγεν Καὶ
$ μὴ εἰδὼς γράφειν καλῶς, ὅμως ἡνάγκασμαι
PaTRoL. Ga. CXVIII.

metet Qitam eternam. Bonum autem faciendo ne
defatigemur. Teinpore enim suo metemus non defa-
tigati ltaque dum tempus habemus, operemur ba-
num, cum uad omnes, tum vero mazime erga domesti-
cos fidei.

« Deus non irridetur. » Non seducitur : non illi
imponitur : non rependit bono mala, aut. rursum
malo bona. Necesse siquidem est messem respon-
dere sementi : et nullus hordeum seminans potest
metere triticum. « Num qui seminat per carnem. »
Quid autem seminat quispiam per carnem ἢ Ebrie-
tatem, delicias, gastrimargiam, lasciviam. Talis
ex carne sive propter carnem que deliquit, habebit
in futuro supplicium. Quod enim ait: « Ex carne, »
id est quod, per peccala in carne seminata. « Sed
qui seminat per spiritum. » Quid autem semin&t
quis per Spiritum sanctum ? Quid aliud quam
eleemosynam, temperantiam, omnemque virtu-
tem ? « Ex spiritu metet vitam eternam. » Quem-
admodum enim varia sunt semina carnis et spiri-
tus. ila et varia est messis: ibi corruptio, hic
autem vita esterna. « Ne defatigemur, » neque
dissolvamur, eo quod retributiones sint repo.
site in futuro seculo : erit enim tempus quod
omnino veniet, quando recipiemus prospera ac
commoda, et metemus que nunc a nobis semi-
nata sunt bona. Deinde quoniam messis fecit
mentionem, hec autem opus habet labore ac
fatigatione, addidit : « Non defatigati. » 'Ac si di-
ceret : Qui metit tunc, non laborat, nec defati-
gatur, ut in hoc mundo accidit. Ne .ergo, audita
messe, adhuc etiam vos tunc laborare existimetis.
In sensibilibus etenim rebus etseminatio laborem
habet, et messis tempus similiter. Frequenter
namque melentes dissolvit et ipsum metere et
calor temporis : at non tale est illud messis tem-
pus: est enim a labore ac sudore liberum. Nam
boc signiflcat, « Non defatigati. » Aut non defatigati,
id est, non torpentes neque a bona operatione
desistentes. His siquidem corona datur, qui ad fi-
nem usque cerlant. « Dum tempus habemus. »
401 Nam in hac vita tempus est operandi, in fu-

» Erga Judaeos et erga Grecos, potissimum tamen

CAPUT XII.

Aversio ab his qui trahunt. ad. circumcisionem, et
exhortatio ad novam vutam quz sub Spiritu de-
0 Mr.

Videte quibus litteris scripserim vobis mea manu,
Quicunque volunt juxta faciem placere in carne, ^i
cogunt vos circumcidi : tantum ne ob crucem Chri-
sti persecutionem patiantur. Nam qui circumcidun-
tur, ne ipsi quidem legem servant: sed volunt vos
circumcidi, ut in vestra carne glorientur.

« Quibus, » non magnitudinem litterarum desi-
gnat, zed characterum deformitatem. Ac si dice-
ret : Cumque non nossem recte pingere, coactus

91

OOMMENT. IN EPIST. AD EPMES.

4106

peni μέλχοντος αὐτοῦ moc- Α volens statutas a se leges fitmas esse, quási ipse

--- [Φ.Τ.}] « Μηδείς μοι κόπους
- μοι πρὸς ἀπολογίαν ὧν πράττω
ἂρ καὶ ἀιγῶν, μείζονα τὴν διὰ
'αν. Τὰ γὰρ στίγματα τοῦ Χοι-
δπὲρ Χριστοῦ πληγαὶ xai οὐλαὶ,
» ὑπὲρ αὐτοῦ δρόμον καὶ ζῆλον,
ν καὶ xaüzpóv xai ἀνυπόστολον
"Ὦ μηδεὶς μοι χόπους παρεχέτω. »
.€ μοι χαὶ χόπους μοι, φησὶ, σα-
E ; Δυσυπήθητε εἰ xal μὴ τι ἄλλο,
τατοῦ Χριστοῦ, ἃ δι’ ὑμᾶς xal
ρυγμα, ἐν τῷ σώματι περιφέρω.
t Χριστοῦ, ἄμχ ἀναμιμνήσχει ὅτι
ὧν ἔπαθε. Καὶ παντὶ οὖν τρόπῳ
tou xal ἐστηρῖίχθαι τῇ πίστει ποοσ-
αταὰ τοῦ Χριστοῦ,» Στίγματα λέ-
τὰ τραύματα, τὰ διὰ τὸν Κύριον
« Ἐν τῷ σώματί μου βαστάζω. »
iq με ὡς ὑποχριτὴν διαδαλλέτω
[3o τὰ τραύματα καὶ ai διὰ τὸν
αρτυρηῦσί μοι ἀνυποχοίτως πολι-
ἱετο γὰρ, πάντα πο'ῶν ὡς vati
ἰλλαχοῦ μὲν περιτομὴν κηρύόδσων,
Μετὰ τοῦ πνεύματος ὑμῶν. » Σὺν

M) ψυχῇ τὴν χάριν Ἐπεύχεται γενέ-

Mp τῆς πρὸς Γαλάτος 'Ἐπι-
στολῆς.

ἱγράφη ἀπὸ Ῥώμης.

deinceps nihil additurus sit áut sublaturus. -—
« Ne quis mihi molestias exhibeat. » Ne quis me
δὰ defensionem eorum qus ago impellat, habeo
enim etiam tacens defensionem 469 majorem,
qu& sitaest in operibus. Nam stigmata Christi,
hoc est. plage ac cicatrices quas pro Christo tolero,
heec clamant, et qui pro ipso susceperim cursum
&c zelum, et quomodo absque omni simulatione,
cum omni puritate nullo repressus timore preedica-
verim. Aut, « Ne quis mibi molestias exhibeat. »
Quousque, inquit, dum fluctuatis, afflictiones ac
molestias mihi exhibetis ? Flectamini ac persuade-
amini, si non ob aliud, saltem vel ob stigmata
Christi, quo propter vos ὃς predicationem erga

p erga vos in corpore circumfero. Dicens autem Chrr-

sti stigmata,etiam ac memoriam reducit quod ille
pro nobis passus sit. Omni itaque modo convenit &
lege separari, et in fide flrmari. « Stigmata Chri-
$ti. » Stigmata dicit plagas et vulnera propter Do-
minum et propter praedicationem inflicta. « In cor-
pore meo porto. » Tanquam diceret: Nemo me
velut hbypocritam apud vos calumnietur. Hec enim
vulnera et plage Domini causa iuflictae, attestan-
tur quod sine ulla flictione converser. Patiebatuc
enim calumniam quasi omnia ficte ac simulate
ageret: alibi quidem circumsionem preedicans,
alibi vero non. « Cum spiritu vestro. » Cum mente.

C Optat anime gratiam contingere.

Finis, divino favente aurilio, Epistole ad Ga-
tas.

Missa fuit ab urbe Roma.

YIIOOGEXIS
THX ΠΡΟΣ EOEXIOYZ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ.

ARGUMENTUM

EPISTOLAE AD EPHESIOS.

Dec ἀπὸ “Ρώμης, οὕπω μὲν iopa« ) ΞΕ HancaburbeRoma mittit, cum modum quidem

ὅσας δὲ περὶ αὐτῶν, ᾿1 δὲ πρόφα-
ἧς αὕτη ᾿Εφέσιοι πιστεύσαντες εἷς
^" b] j
Ἰησοῦν Χριστὸν, γνητίαν ἔσχον εἰς
x4! εἷς πάντας τοὺς ἁγίους ἀγάπην,
ip τοῦ Παύλου βεύαχιωθῆναι. Ma-
03:0Àoq YpXot. πρὸς αὐτοὺς ταῦ-
M, ὥσπερ χατηχητιχήν. Καὶ πρῶ-
μὴ νεώτερον εἶναι τὸ χαθ᾽ ἡμᾶς
' , — M »! «Ὁ
ἐξ ἀρχῆς xal πρὸ χχταδολῆς: χόσμου
, -- et 4 4 e 4
κ'αν θεοῦ, ὥστε τὸν Χριστὸν ὑπὲρ

eos vidiset, jam tamen de ipsis audisset. Occasio
vero Epistole hac fuit : Cum credidissent Ephesii
in Dominum nostrum Jesum Chaistum, ingenuam
erga ipsum habebant fldem, et erga omnes sanctos
dilectionem : volebantquea Paulo confirmari. Cum
ergo id cognovisset Paulus scribit ad eos hanc
Epistolam tanquam informativam. Et primum qui-
dem ostendit non novum esse mysterium quod
erga nos actum est, sed ab initio et constitutione
seculi hoc fuisse Dei beneplacitum, ut Christus

qe": ^ie oyxdt Sour Τοῦ»
deem eg jr WwVWIOPNS hens "utum. snb cer
uS "erdiudy τ} Wie Der ox scr sem
fTUesvDÁ fiet τῷ Sen LINGUS DELengS
44,25$ fnt DE n" tU. crediderunt. nd omi
tenes De: beniflest 9 lem 30 Αἱ menm
JAM epe" ant σι ssuoenutere TUNES
* ow Juiertbie γα 3e Jüw. incemme
$e epe ἢ θα τή sf ἰαι ἸΌΝ
πα canfiewst {ἴτας disbnuum ct σα
πῆρε doen ἰσότης dies 1008 “046 νᾶ»
Sd 5E "πω σα illsturmm πεπίσταα.

SEwLMC "ES GÉWEL σὰν -Ὃ.» —EAT Á- ἃ

jyiios wruadibus nang: sicuro iiaDelicam p -ἶς halmacro seran αἴτιος τελεῖ ττ EI
VÉ scum, 96 £04 narindit Sgresisam. Aff».
TREGDOGBZT.. MEDo pau

funem aeqne vtRemens erat hama damenis i. "acaso amm. si -oricm» xx τε:
4154. Vt im Fgemas Diane vdiusum gecadi- :
A^esuth $cont πὶ στ wyighom ít; ἔς ipa ss-
“πὶ E9579 $ieaen goat r»1ogutionemm. mite wa-
pvtt »t995t19. 97. νὰ pa anany obut. Er Time
few Payne egit Me ictinent. Patisegii
9934 ΤῊ 9ev Aeito)n ÜLarshaat Folesi potissimum
?5398 άπ ^ don magTMy simdso 1406 est ^um ad
&^y Vue tyetoy, 4" wrsfnadtorex seatentias οἱ Seri-
j^, 966 511408 9A de inetractos nat sables.
See i.t antem 3b nrbe florsa Eoistolam enm esset
fh *)Aenbe6.

B^19TOLE AD BPHESIOS CAPITA.

»» weicecm. C» τοτὴ 3X τῇ Ycim. Po
acc ewe AueuL iux maíz.

AS. —mEYR K- —» TYoszcéee Wiacc nl
TfmrT»€ fjnlcrITmiIn. Ta JR z:AGGUza c

Tr» AGO Ὡρήπντες. ἢ τῇὰὸ "Eckm ΑΣΑ. ΞῸῚΣ 531
io; znaasn rIngAa ἀεχτετα:. τὰς rx-aol cz
Κι. τὸ jaj.ncma dà τῶν υχηπατπας πόντος kn
“4:. *- παταγτοχειαις τὰ τὸ τ λά [zx
£25 Purirc L5 Barrmaye. ἔν deum. 3TÍ2fyw

4, De vetri pov. Domásam eleotiono εἰ indroduetioue «΄. κερὶ τῆς oro iori: iw xxi εἰσεῃ

qe perfectizns.,

2, Preeot/^ pro “γί Lonorum erga ns per
Christum tnductorum.

4. ς fjentium. az. Jwlttorum familiaritate | erga
Deum per — Chrietum ὧν spem. secundum gra-
liam.

4, De data sibi droina sapientia ad gentium. illumi-
nátllnem el dssmouum confutationem:

B. Precatio pro Keclesig ad. potent.am et ekaritatem
Dei.

6. Kahortatio pro. charitate unitica, quamvis dona €. Wazalveaie περ!

ἀν! πίων ad communem utilitatem

7. ὃν prudentia ac juMitia, qus nos Deo. conformes
reddit.

&, (uod vívere debeant decenti modo fuzta. sancti-
feratlonem, arguantes vitia operibus non sermoni-
Uus, repleti epiritu per psalmos, non víno.

9. Descriptio munerum propriorum tam his qul gu-
bernaniur quam his qui gubernant secundum Chri-
gum.

40, D« potentia qum secundum. Christum. est, per
modum et habitum armatura.

! Act, xig, 25 aoqq.

V. Περὶ τῆς δοθείσν

ng: τελε- ὥσεως

P^ Εὐχὰ τεοὶ τούξεως τῶν ἔν οι στρ cisry

ἀγαθῶν εἰς μας͵

y. lig! o Phe, xx: Ἰουδαίων oh
Ge, πρὸς On διὰ Χριστοῦ dz" ἐλπίδι:
χάρι.

σης αὐτῷ θείας σορίας εἷς 9e
pov ἐδ ,ὧῶν χαὶ ἔλεγχον δι: μόνων.

€. Ἐὀχὴ, ὑεὶ; τῆς ἘἜχχλνσίας εἰς δύναμιν καὶ dpi
0t55:

ἀγάπης ἑνωτιχῆς, εἰ καὶ
χαρίσματα διέοηνται πρὸς ὡφέλεΐαν κοινήν.

ζ. Περὶ σοφροσύνης καὶ δικαιοσύνῃς, ποιούσης ἢ

θελειδεῖς.

f. Περὶ τοῦ ζῆν ἐπαξίως τοῦ ἁγιασμοῦ, ἔργοις
καχίαν ἐλέγχοντας, οὐ λόγοις, πνεύματι ελης
μένους διὰ ψαλμῶν, μὴ οἴνῳ. -

θ΄, Διάταξις οἰχειαχῶν χαθνηχόντων ἄρχομενοις

ἄρχουσι χατὰ Χριστόν"

" Ἐν σχήματι δῆλίσεως πέρὶ τῆς κατὰ Χριε

δήνάμεως,

1109

COMMENT. IN EPIST. AD EPHER.

1110

IIAYAOY AIIOXTOAOY
H ΠΡῸΣ EGEZIOYZ ἘΠΙΣΤΟΛΗ.

F"AULI APOSTOLIE

AD EPHESIOS EPISTOLA.

REOAAAION ΠΡΩΤΟΝ,
fiet τῆς ἐν Κυρίῳ ἐχλογῆς ἡμῶν καὶ εἰσαγωγῆς καὶ
τελειώσεως.

Παῦλος ἀποστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ, διὰ θελή-
μάτος θεοῦ, τοῖς ἁγίοις τοῖς οὖσιν ἐν ᾿Εφέσῳ
καὶ πιστοῖς ἐν Χοιστῷ Ἰησοῦ, χάρις xai ὑμῖν εἰ-
(njv» ἀπὸ Θεοῦ [ἰατρὸς ἡμῶν xal Κυρίου ᾿Ιησοῦ
Χριστοῦ. Εὐλογητὸς ὁ Θεὸς xal Ιατὴρ τοῦ Κυ-
plow ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ὁ εὐλογήσας ἡμᾶς ἐν
ws εὐλογίᾳ πνευμχτικῇσὀ ἐν τοῖς ἐπουρανίοις
ἂν Χριστῷ. Καθὼς ἐξελίξατο ἡμᾶς ἐν αὐτῷ πρὸ
καταδηλῆς χόσμου, εἶναι ἡμᾶς ἁγίγυς xal ἀμώμους
κατ’ ἐνώπιον αὐτοῦ ἐν ἀγάπῃ.

« Διὰ θελήματος θεοῦ. » Τὸ, διά, ἐπὶ Πατρὸς εἷ-
βημένον. « Τοῖς ἁγίοις τοῖς οὖσιν" » Ὅρα πόση
ἣν ἢ τότε ἀρετὴ ὅτι xal χοσμιχοὺς ἀνθρώ-
ποὺς, ἁγίους καὶ πιστοὺς προσαγορεύει. « Χάρις
Üpb. » Εἰχότως ἀπὸ χάριτος ἤρξατο. Χάριτι γὰρ
wai Πατὴρ ἀνθρώπων ὁ Θεός. Χάριτι xal ὁ Υἱὸς
ἔδωχεν ξαυτὸν ἀντίλυτρον ὁπὲρ ἡμῶν. « Ὁ εὐλογή-
σας ἡμᾶς iv πάσῃ εὐλογίᾳ. » Τοῦτο ὡς πρὸς ἀντι-
διαστολὴν εἴρηται τῆς Ἰουδαϊκῆς εὐλογίας. ᾿Εχείνη
qào σηρχιχκωτέρα μᾶλλον ἦν, ἡ δὲ ἡμῶν πνευματιχή.
Καλῶς δὲ τὸ, « Ἐν πέσῃ. » Γέγονας γὰρ ἀθάνατος,
ἄνχαμάντητος, υἱὸς καὶ ἀδελφὸς Θεοῦ, συγχληρονόμος.
*H ἀπαρχή σου προσχυνεῖναι ἐν τῶν Χερουδίμ. —
[ΦΩΤ.) Εὐλόγησε, διὰ τοῦ Υἱοῦ" ἐξελέξατο, διὰ τοῦ
Υἱοῦ ἐχαρίτωσε, δίὰ τοῦ Υἱοῦ. Πῶς δὲ διὰ τοῦ Υἱοῦ ;
Ὦ θυῦμα! Διὰ τοῦ αἵματος αὐτοῦ, φησίν, Εἶδες
πλοῦτον χάριτος ; μᾶλλον δὲ περισσείαν xal ἄφα-
«τὸν ἔλεος : Οὐ μονον δὲ ταῦτα, ἀλλὰ χαὶ ἐγνώ-

Α

CAPUT PRIMUM.
De nostri per Dominum electione δὲ introductione
ac perfectione.

I, 1-&. Paulus apostolus Jesu Christi per volun-
tatem Dei, sanctis qui agunt. Ephesi et fidelibus ín
Christo Jesu, gratia vobis et paz a Deo Patre no-
stro et Domino nostro Jesu Christo. Benedictus Deus
et Pater Domini Jesu Christi, qui benedixit nos in
omni benedictione spirituali, in celestibus per Chri-
stum : quemadmodum elegit nos per ipsum ante con-
stitutionem mundi, ut essemus sancti et. irreprehen-
sibiles coram illo per charitatem.

«Per voluntatem Dei. » Animadverte διά, id
est, per, de Patre dictum. « Omnibus sanctis qui
agunt, » * Considera quanta fuerit tunc virtus,
quod mundanos homines appellet sanctos ac fide-
les. « Gratia vobis, » Merito ἃ gralia. incepit:
nam et per gratiam Deus est Pajer hominum, et
per gratiam Filius semetipsum dedit redemptio-
nem pro nobis. « Qui benedixit nos in omni be-
nedictione spirituali. » Hoc ad distinctionem ju-
daice benedictionis additum est : illa enim magis
erat carnalis, nostra vero spiritualis. Et recte ait,
« In omni. »Siquidem factus es immortalis sine pec-
cato, fllius ac frater, coheresque Dei, ita ut pri-
mitie tuse a Cherubim adorentur. Benedixit, per
Filium: elegit, per Filium: charos effecit, per
Filium. Quomodo autem per Filium? o rem admi-
randam! Per sanguinem ipsius, inquit. Vides
divitias gratie ? magis autem exuberantem et inef-

etsev ἡμῖν τὸ μυστήριον τοῦ θελήματος αὐτοῦ. C fabilem misericordiam ἢ Neque solum hec, verum-

Διὰ τίνος τοῦτο ; xxl τοῦτο διὰ τοῦ Ylo5. Diavxaóia
τοῦ Υἱοῦ, τῆς εὐδοχίας συμπαρούσης τοῦ Πατρός.
Οὐδὲ γὰρ ἕν τινι ἀπέσχισται τὸ Πατρικὸν βούλημα,
τοῦ ἠγαπημένου Υἱοῦ, ᾿Επειδὴ δὲ περὶ τοῦ γνω-
ρισϑῆναι ἡμῖν τὸ μυστήριον διέλαθε, πάλιν τῆς υἷο-
θεσίας μίμνηται, AU οὖ, λέγων, καὶ ἐχληρώθημεν.
ΟἹ γὰρ υἱοθετηθέντες, ἐπὶ τῷ κληρονομῆσαι τῆς
οἱοθεσίας ἀξιοῦνται, fte γέγονε διὰ τοῦ Υἱοῦ xal
προώρισται, τῆς εὐδοκίας καὶ τοῦ Ἡατριχοῦ βουλή -
μάτος συμπαρόντος. Γέγονε δὲ τοῦτο, εἰς τὸ xai

etiam notum fecit nobis mysterium voluntatis
sue. Per quem hoc? hoc quoque per Filium.
Omnia per Filium accedente beneplacito quoque
Patris: neque enim in aliquo divisa est Paterna
voluntasadilectoFilio.Quoniam autem mortiflcatum
nobis esse mysterium asseruit, rursum adoptionis
meminit, dicens: Per quem etiam in sortem asciti
sümus. Nam qui in fllios adoptantur, ctiam digni
habentur ut in accipiendam adoptionis sortem
vocentur: quc adoptio facta ac preefinita: est per

-

1T

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI :

im

Tilium, accedente simul beneplacito ac voluntate A ἡμᾶς οὕτω πολιτεύσασθαι, ὥστε εἷς ἔπαινον T

paterna. Hoc autem factum est, ut nos quoque
Ita conversaremur quo resultaret in laudem αἰ τὶ
sum, hoc est. ut ad collaudandam gloriam suam, et
vita nostra et conversatio grata ab omnibus con-
spiciatur. « Ut videant (ait Dominus in Evange-
liis) vestra opera bona, el glorificent Patrem

vestrum qui in colis est?. » Benedixit enim nos.

non solum in onini spirituali benedictiono, verum-
etiam in spiritualibus rebus ac supercolestibus
Per quem ? per Jesum Christum. Quonam modo?
« Sicut elegil nosante constitutionem mundi: » adeo
vetus est nostra electio ac benedictio. Studiose
nos elegit ut essemus sancti et. irreprehensibiles,
id est, venerandi ac puri in vita. Unde ad hoc
motus est? Ex sola charitate. Quare hoc factum
est? ut nos sibi ipsi per Christum adoptaret
nam et hoc preordinaverat. Ex quo bono opere
nostro ? ex nullo omnino, nisi propter benepla-

. ματικῇ εὐλογίᾳ, ἀλλὰ καὶ ἐν

σθαι τῆς δόξης αὐτοῦ, τουτέστιν, εἷς ἐπαινουμένη
δόξαν αὐτοῦ, καὶ εὐάρεστον τὸν βίον ἧ μῶν, xai τὴ
πολιτείαν ὁρᾶσθαι παρὰ πάντων. « Ὅπως γὰρ ἴδω
τὰ καλὰ ὑμῶν ἔργα, φησὶν ὁ Κυρίος ἐν Εὐαγγλίος
xa δοξάσωτι τὸν Πατέοχ ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς che.
νοῖς, » Εὐλόγησε γὰρ ἡμᾶς οὐ μόνον ἐν πάσῃ ve.
πνευματιχοῖς πρὶ.
Ὑμᾶτι καὶ ἐπουρανίοις, Διὰ τίνος ; Διὰ "17,203 Χρν-
στοῦ, Πῶς ; « Καθὼς ἐξελέξατο ἡμᾶς πρὸ κχαταξολῆς
κόσμου, » Οὕτως ἀρχαία ἡ ἡμῶν ἐκλογὴ καὶ coloris,
Ἐπίτηδες ἡμᾶς ἐξελέξατο, ἐπὶ τὸ εἶναι ἁγίους καὶ
ἀμώμους, τιμίους καὶ χαθαροὺς ἐν τῷ βίῳ. Πόμν
εἷς τοῦτο κινηθείς ; ᾿Εξ ἀγάπης μόνης. "dva τι γίνη»

παι; Ἵνα υἱορετήσῃ ἡμᾶς διὰ τοῦ Χριστοῦ lavi,

Β

Τοῦτο Ὑὰρ χαὶ προώριστο. 'Ex ποίας ἡμῶν lom.
σίας ; Ἐξ οὐδευιᾶς’ πλὴν ὅτι δι᾽ εὐδοκίαν τοῦ θελέ.
ματος αὐτοῦ" οηὐδόχησε γὰρ xal ἠθέλησε tex,
ἡμῶν ὅλως μηδὲν συνεισενεγκόντων.

citum voluntatis sus. Beneplacuit enim ipsi ac voluit hoc, 8 cum nos nihil omnino contulis

semus.

Quomodo enim contulissemus. qui ne prircipium
quidem ipsius esse aliquo modo adliuc accepera-
mus? Et quod inde lucrum ? Laus immensa
emergit et encomium glorificate sum gratie qua
charos nos reddidit Per quem? Utique manife-
stum est quod etiam hoc per dilectum Filium suum
Quomodo ? quia ipse fecit nostri redemptionem.
Eramus enim captivi propter peccata nostra : dato
autem sanguine suo in redemptionem pro nobis, a
tyrannide nos redemit in qua detinebamur. Et quo-
modo tremendum hoc mysterium factum sit dici
non potest, nisi quod divitie sunt gratie, exube-
rantia et excellentia gratie : aliud dici nequit.
Hoc autem ineffabile erga nosmysterium non solum
operatus est. verumetiam ipsum nobis manifestavit.
Quomodo? ad mentem revocando, et instruendo
ad suisusceptionem.Omnia beneficii ipsius fuerunt,
quod circa nos ineffabile illud mysterium operatus
sit, quodque rursum illud nobis manifestaverit.
Nam et loc magni et. ineffabilis amoris ac provi-
dentic» erga nos fuit, manifestasse nobis arcanum
voluntatis sua, tanquam reconditam ac intimam
cordis sui voluntatem. Vides quibus nos dignatus
fuerit bonis? Et hoc erat arcanum voluntatis sue,
preordinatum ut in Filio suo sive per Filium suum
fleret. Merito autem rursum dixit, juxta benepla-
citum, et quod propositum erat ut per Filium fie-
ret. Quandoquidem enim cum idem circa initia
d'xisset, rationes tamen interim rationibus conne-
ctens, auditorem & sermone avocaverat, rursum
tanquam illum ad memoriam reduc^ns ac repetens
quod omnia per Filium facta sint Patris benepla-
cito, convenienter hoc conjungit et addil. Hec
autem ad dispensationem inquit. hoc est propter
ineffabilem providentiam et dispositionem tempo-
rum consummationis seculi, id est rerum que

:3 Matth. v, 16.

D

Πῶς 422 ἣν συνεισενεγχεῖν, τοὺς μηδ᾽ ἀρχήν τῷ
τοῦ εἶναι λαδόντας ; Καὶ τί τὸ ἐκ τούτου xip;
ἴλφατος ἀναχόπτει ἔπαινος, xal ἐγκώμιον, τῆς Bie.
ξασμένης αὐτοῦ γάριτος, ἐν ἢ ἐχαρίτωσεν ἣμᾶς,
Διὰ τίνος ; Ἢ δῆλον ὅτι, xal τοῦτο διὰ τοῦ ἔγεξι-
μένου αὐτοῦ Υἱοῦ. Πῶς ; Ὅτι αὐτὸς ἐποίησε τὴν dv
λύτρωσιν ἡμῶν. μεν γὰρ αἰχμάλωτοι διὰ τὰ mye-
πτώματα ἡμῶν. Δοὺς δὲ τὸ αἵμχ αὑτοῦ λύτρον (i
ἡμῶν, ἐλυτρώσατο τῆς ἐν Jj κατειχόμεθα τυραννῖδκ
Kai πῶς τοῦτο τὸ φριχτὸν γέγονεν, οὐχ ἔστιν εἰτὴ
πλὴν ὅτι πλοῦτός ἐστι χάριτος, περισσεία γάριτος
ὑπερδολή. Οὐκ ἔστιν ἄλλο εἰπεῖν. Τοῦτο δὴ τὸ zui
ἡμᾶς ἄφιτον μυστήριον οὐ μόνον ἐνήργησεν, ài
xal ἐφανέρωσεν ἡμῖν αὐτό. Πῶς ; φρενώσας χαὶ m;
φίσας εἰς χατάληψιν αὐτοῦ. l]avta τῆς ἐκείνου s
εργεσίας, τὸ ἐνεργῆσαι περὶ ἡμᾶς τὸ ἄςατον ἐχεΐ.
vo μυστήριον, τὸ γνωρίσαι αὐτὸ πάλιν ἡμῖν. Kel
XXp τοῦτο, μιγάλης xal ἀφάτου στο;γῆς, καὶ χηδε-
μονίας, τὸ γνωρίσχι ἡμῖν τοῦ θελήματος αὐτοῦ τὸ
μυστήριον, oiov τὸ ἐγκάρδιον αὐτοῦ καὶ ἀπόχρυφον
βούλημα. Ὁρᾷς τίνων ἡμᾶς ἀξιοῖ; Kai τοῦτο ἦν τὸ
μυστήριον τοῦ θελήματος αὐτοῦ, ἐν τῷ Υἱῷ exo,
τουτέστι διὰ τοῦ Υἱοῦ αὑτοῦ προωρισμένον κεῦ
εὐδοκίαν, γενέσθαι, Εὐλόγως δὲ πάλιν εἶπε τὸ, e xar
εὐδοκίαν, » xxl ὅτι διὰ τοῦ Υἱοῦ ἄν προτεθειμένοι
γενέσθαι. ᾿Επειδὴ γὰρ εἰπὼν αὑτὸ κατ᾽ ἀρχὰς, καὶ
αἰτίας ἐν τῷ μεταξὺ συνείρων, ἀπέσττ, σε πολὺ τὸν
ἀχροατὴν τοῦ λόγου, πάλιν ὥσπερ ἐπαναμιμνήσχων
αὐτὸν xal ἐπαναλαμδάνων, ὅτι πάντα διὰ τοῦ Υἱοῦ
γέγονεν εὐδοχίᾳ τοῦ Πατρὸς, τοῦτο προσφόρως ixe
συνάπτει xal τίθνησιν. Ταῦτα δὲ, φησὶν, εἷς οἶχονον
μίαν, τουτέστιν, ἐπὶ ἀφάτῳ προνοίᾳ καὶ διοιχήσει
τῶν τῆς συντελείας χαιρῶν, τουτέστι, τῶν xeu
τὴν συντέλειαν πραγμάτων. Ὅσα γὰρ ἐπράχθη, bd
τὴν τότε ἡμῖν ἀποχαλυφθησομένην δόξαν ἐπράχβϑῃ,
Διὸ καὶ ὁ Χριστὸς τότε διὰ τῆς ἐκδάσεως τῶν xp

^.

»

^s
*
M

e

Ld
«'

1118

COMMENT. IN EPIST. AD EPHES.

ἰΚχ

μάτων᾽ φανεροῦσθαι, ἀναχεφαλαιούμενόος τὰ πάντα Α circa consummationem "erunt. Queeunque enim.

ἐν ἰαυτῷ. ε Τοῖς ἐπουρανίοις ἐν Χριστῷ. » Διὰ
Χριστοῦ γὰρ ἡμῶν ἡ εὐλογία, οὐ διὰ τινος τῶν προ-
φητῶν, ὡς Ἰουδαίοις διὰ Μωσέως. Καλῶς δὲ τὸ, « ᾿Εν
τοῖς ἐπουρανίοις, » otov πράγμασιν. Οὐδὲν γὰ;: γήϊνον
wzo' ἡμῖν, ὡς παρὰ Ἰουδαίοις. 'Exsi γὰρ Q7 τε

, ῥέουσα μέλι καὶ γάλα, καὶ, « Τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς φάγε-

“ 4». «3
. . AL

&»

eut, xai Εὐλογήσει Κύριος τὴν γῆν σου ἐνταῦθα
δὲ, πάντα περὶ βασιλείας οὐρανῶν. « Καθὼς ἐξελέ-
ξατο ἡμᾶς ἐν αὐτῷ. » Ὥσπερ εὐλόγησεν ἡμᾶς ὁ
βεὸς καὶ [lato διὰ Χριστοῦ, οὕτως καὶ ἐξελέξατο
δι᾽ αὐτοῦ, xal τῆς εἷς αὐτὸν πίστεως. Τὸ δὲ, « Hoo
καταδολῆς κόσμου, » δηλοῖ, ὅτι τοῦτο πάλαι ἦν ὁρι-
σθεν, σωθῆναι διὰ τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως τοὺς ἐπὶ
γἷἧἷς. Τὸ δὲ, « χκαταδολῆς,» δηλοῖ, ὅτι ἀπὸ ὕψους τινὸς

τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάμεως χατεύλήθη ὁ κόσμος. « Εἶναι Β

μᾶς ἁγίους. » ᾿Βξελέξατο ἡμὰς, φησὶν, ἐπὶ τούτῳ
tip ὅρῳ, εἰς τὸ εἶναι ἡμᾶς ἁγίους κατὰ πίστιν, ἀμώ-
μους χατὰ βίον. « Κατ᾽ ἐνώπιον αὐτοῦ, φησίν. »
Εσὶ (i5 τινες ἄμωμοι τοῖς ἀνθρώποις δοκοῦντες,
ἀλλ’ οὐ τοῦτο, φησὶν, ἀλλὰ Κατ᾽ ἐνώπιον αὐτοῦ. νυ
Τοῦτο δὲ, φησὶ, διὰ τὴν πρὸς ἡμᾶς ἀγάπην ἐποίη-
σεν.

facta sunt, propter gloriam qua tunc nobis reves
labitur facta sunt. ideo etiam Christus tunc rerum:
exitu manifestatur summatim instaurans omnia in
seipso. « In celestibus per Christum. » Siquidem
per Christum est nostra benedictio et non per ali-
quem prophetarum quemadmodum Judeis contigit
per Mosen. 4 Recte autem addit « In coelestibus, »
nempe rebus : nihil enim apud nos terrenum,sicu£
&pud Judeos. Ibi enim contingebat et Terra fluens
lac et mel: οἱ Bona. terre comedes: et « Benedi-
cet Dominus terre tua : » hic autem omnia de regna
celorum. « Quemadmodum elegit nos peripsum. »
Quemadmodum benedixit nos Deus et Pater per
Christum, i'à et elegit nos per ipsum, et per fl-
dem que in ipsum est. Quod autem addit. « Ante
constitutionem mundi, » significat quod ex antiquo
hoc definitum erat, ut qui in terra sunt.salvi flereut
per fidem que in Christum est. Quod autem mundi
constitutionem vocat χαταδολὴν ἃ χαταδάλλεσθαι,
id est dejicere, signiflcat quod ab altitudine qua-
dam divine potentis jacta sint mundi fundamenta.
« Ut essemus sancti. » In hunc, inquit, finem nos

elegit ut in fide sancti essemus, in vita irreprehensibiles. « Coram illo, » inquit. Sunt enim quidam
qui hominibus videntur irreprehensibiles. At non hoc dicit, sed « Coram illo. » Hoc autem fecit propter

charitaten, inquit, quam erga nos habuit.

Προυρίσας ἡμᾶς εἰς υἱοθεσίαν, διὰ ᾿Ιησοῦ Χρι-
στοῦ εἰς αὐτὸν, χατὰ τὴν εὐδοχίαν τοῦ θελήματος
αὐτοῦ, εἰς ἔπαινον δόξης τῆς χάριτος αὐτοῦ,
ἐν d ἐχαρίτωσεν ἡμᾶς ἐν τῷ ἠγαπημένῳ. Ἔν ᾧ
ἔχομεν τὴν ἀπολύτρωσιν διὰ τοῦ αἵματος αὐτοῦ,
τὴν ἄφεσιν τῶν παραπτωμάτων, κατὰ τὸν πλοῦ-
τὸν τῆς χάριτος αὐτοῦ, ἧς ἐπερίσσευσεν εἰς
ἡμᾶς, ἐν πάσῃ σοφίᾳ xa) φρονήσει.

Μίέγα μὲν, καὶ τὸ εἰς υἱοθεσίαν εἰσαχθῆναι Θεοῦ,
μεῖζον δὲ τὸ χαὶ διὰ τοῦ Υἱοῦ τοῦτο μεσιτευθῆναι.
Εἷς υἱοθεσίαν ὃὲ ποίαν; Τὴν εἰς αὐτὸν, φησὶ, oi-
pouzav τόν Θεόν. « Κατὰ τὴν εὐδοχίαν τοῦ θελύ μα-
τος αὐτοῦ. » Εὐδοχίαν γὰρ, τὴν ἐπ᾽ εὐεργεσίᾳ βού-
λησιν ἔθος τῇ θείᾳ καλεῖν Γραφῇ. « Τοῦ θελήματος
αὐτοῦ. » Ταῦτα δὲ πάντα ἐποίησεν εἰς ἡμᾶς, δι’
ἄλλο μὲν οὐδὲν, πλὴν Ott ἠδουλήθη xa! σφόδρα
ἐπεθύμησε χάριτι σῶται τοὺς ἐπὶ γῆς, πρὸς τὸ ix
τούτου ἐπαινεῖσθαι καὶ δοξάζεσθαι τὴν ἁγίαν αὐτοῦ
δόξαν τῆς χάριτος. « Ἐν jj ἐλαρίτωσεν ἡμᾶς. »
Ἐχαρίτωτέ δὲ, πρῶτον μὲν ἐνώπιον τῶν ὀφθαλμῶν

C

I, 5-8. Qui pradestinavit nos ad adoptionem per
Jesum Christum ad ipsum juxta beneplac tum volun-
tatis sue, ut laudetur gloria gratia suse qua charos
reddidit nos per dilectum. Per quem habemus redem-
ptionem per sanguinem ipsius, remissionem peccato
rum, juxta divitias gratie sug, de qua ubertim nobis
impartivit in omni sapientia et prudentia.

Magnum quidem est, in Filium Dei adoptatum
esse : majus est autem, id per ipsum Filium me-
diatorem adeptum esse. Ad quam autem adoptio-
nem ? Ad eam, inquit, que ducit ad ipsum Deum.
« Juxta beneplacitum voluntatis sue. » Consuevit
enim divina Scriptura voluntatem ac propositum
ad benefaciendum, vocare beneplacitum. « Volun-
tatis sue. » Hec autem omnia erga nos ob aliud
nihil operatus est, nisi quia voluit ac vehementer
concupivit per gratiam salvos facere eos qui sunt
in terra, ut ex hoc laudaretur ac glorificaretur
sancta gratie ipsius gloria. « Qua charos reddidit

αὁτοῦ, ἔπειτα ἐπεράστους ἐποίησεν ἀγγέλοις, ἀρ- ἢ nos. » Charos autem reddidit, primum quidem

χεγγέλοις, ταῖς ἄνω δυνάμεσι, τοῖς εὑηρεστηκχόσιν
αὑτῷ ἁγίοις, « ᾿Επιθυμήσει γὰρ ὁ βασιλεὺς τοῦ
κάλλους cou. » Τὴν δὲ χάριν ταύτην διὰ τοῦ ἠγαπη-
μένου Χριστοῦ τοῖς ἐπὶ γῆς δέδωχεν, αὑτὸς γὰρ ὁ
μ:σίτης. « Ἐν d ἔχομεν τὴν ἀπολύτρωσιν. » Δι᾿ οὗ,
φησὶν, ἔχομεν τὴν ἄφεσιν διὰ τοῦ αἱματὸς αὑτοῦ
ὑπάρξασαν djuiv. Θαυμαστὸν γὰρ τὸ μὴ μόνον ὑπὲρ
ἐχθρῶν, ἀλλὰ καὶ τὸν Υἱὸν δοῦναι xal πρὸς θάνατὸν
διὰ τοῦ αἵματος. Τοῦτο γὰρ τῶν δωρεῶν τὸ φρικω-
δέστατον. « Κατὰ τὸν πλοῦτον τῆς χάριτος αὐτοῦ. »

* Psal. Xj, 13.

coram oculis suis, deinde amabiles angelis reddi.
dit, archangelis, supernis potestatibus, et his qui
sibi placent sanctis. & « Nam concupiscet, inquit,
rex decorem tuum?. » Hanc gratiam per dilectum
Christum his qui in terra ' sunt tribuit, ipse enim
mediator est. « Per quem habemus redemptionem »
Per quem, inquit, habemus remissionem que per
sanguinem ipsius nobis contigit. Admirandum est
enim non solum quod pro inimicis, verumetiam
quod omnino Filium dederit, idque ad mortem per

1178

dona. « Juxta divitiàs gratie sue.» IIrec autem fecit,
inquit. jux!a divitias gratim sue. « De qua uber-
tim nobis impartivit. » Ubique exuberantiee sunt,
et quod divitis date sint. et Dei divitiee, et gratie
divitie, et quod ubertim impartivit, hoc est. exu-
berare et abundare fecit. « In omni sapientia et
prudentia. » Aut quod sapienter et prudenter noli-
ficavit nobis, aut quod sapientes et prudentes red-
dens, itademum patefecit nobis arcanum voluntatis
sure. ac si diceret : Que in corde suo erant pate-
fecit Quid enim huic mysterio equale,nempe quod
Filium pro inimicis dederit ?

LI, 9-19. Cum aperuisset nobis arcanum voluntatis
sug, juxta beneplacitum suum quod proponebat in
ipso, ad dispensationem plenitudinis | temporum,
wt summatim inslauraret. omnia per Christum, et
qui in celis sunt, εἰ qua in terra per ipsum : per
quem eliam in haereditatem adsciti sumus, prede.
s$tinati secundum propositum ejus, qui omnia operatur
juxta decretum voluntatis sum : ut simus nos ad
laudem glorim ipsius, qui priores speravimus in
Christo.

Cum aperuisset nobis arcanum, juxta consilium
suum, quod consilium proponebat nobis ut in ipso
nempe Christo compleret. Εἰ simpliciter, inquit,
hoc proponebat,hoc volebat Pater,primitias nostre
masse ad dexteram suam collocare. Aut quod non
solum prefinitum erat id fleri, ut mysterium circa
nos exhiberetur per Filium juxta Patris benepla-
citum : verumetiam ut nos id disceremus,similiter
per Filium nobis datum est juxta Patris beneplaci-
tum.Omnia itaque Filius fecitet passus est utin fllios
&doptaret, et adoptavit, ac revelavit quod adoptas-
set. 6 Sed in omnibus quoque his complacitum
est Patri, idque voluit. Aut ergo ut primo scriptum
fuit intelligendum est quod rursum divinus scripsit
Paulus : arcanum voluntatis sue juxta beneplaci-
tum, etc, aut sicut. nunc explicitum egt. Neutra
enim interpretatio ab eo dissidet quod vero simile
est. « Ad dispensationem plenitudinis temporum. »
Hoc autem beneplacitum quare proponebat?Quare?
Ad dispensalionem, inqnit, hoc est ad commo-
dem et utilem admodum. gubernalionem flnalium
temporum. Nam in novissimis temporib"is dispen:
satio facta est salutaris incarnationis. « Ut sum-
matim instauraret omnia. » Ut conjungeret, uniret,
unum caput angelis et hominibus exhiberet Chri-
stum. Divisi erant angeli οἱ homines : conjunxit
ergo illos e£ univit per Christum, — Alio. modo.
Summatim instaurationem sive recapitulationem
vocat succinctam rerum sparsionem, Nau per di-
spensationem que secundum Christum eet, et
hominum natura resurgit et incorruptionem induit,
ac visibilis creatura corruptione liberata assequetur
incorruptionem : et invisibilium turmee in letitia
degent: quandoquidem fugit. dolor, et luctus ac
gemitus. His verbis hoc docuit divinus Apostolus.
Non enim dixit simpliciter Colum et terram : sed

ORCUMEMII TRICG/S EDISGOPS
esnguinem : tam hoc mazime stupendum est inter À Ταῦτα δὲ ἐποίησε,

D κεφαλὴν παρασχεῖν ἀγγέλοις

ε19

φησὶ, κατὰ τὸν πλυῦτοι͵
τουτέστιν, dv t πλούτῳ τῆς χάριτος αὐτοῦ. « "Hz
ἐπερίσσευσεν εἷς ἡμᾶς. » Πανταχόθεν ὑπκ:ρδηλεὶ
ὅτι τε. πλοῦτος ἐδόθη, καὶ πλοῦτος Θεοῦ, καὶ pipi
toc. πλοῦτος, καὶ ὅτι ἐπερίσσευσε, τουτέστι, repe
σευθῆναι ἐποίησε. « 'Ev πάσῃ σοφίᾳ xx! φρυνήσιι.
"H σοφῶς xxi φρονίμως ἐγνώρισεν ἡμῖν, ἢ σοφὰς
xai φρονίμους ποιήσας, οὕτως ἐγνώρισεν ἡμῖν d
μυσιήριον τοῦ θελήματος αὐτοῦ, ὡσεὶ εἶπε Tib
τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ ἐγνώρισε’ Τί γὼρ ἴσον τοῦ μοῦ»
plou τούτου, τοῦ δοῦναι τὸν Υἱὸν ὑπὲρ τῶν ἐχϑρῶν;

Γνωρίσας ἡμῖν τὸ μυστήριον τοῦ θελήμειακ
αὐτοῦ, κατὰ τὴν εὐδοχίαν αὐτοῦ ἣν προέθετο b
αὐτῷ, εἰς οἰχονομίαν τοῦ πληρώματος τῶν ταν
ρῶν, ἀνακεφαλαιώσασθαι τὰ. πάντα ἐν τῷ Χρισιῷ,

p τὰ ἐπὶ τοῖς οὐρανοῖς καὶ τὰ ἐπὶ τῆς γῆς ἐν αὐτῷ

Ἐν ᾧ καὶ ἐχληρώθημεν προορισθέντες πκαιὶ

πρόθεσιν τοῦ τὰ πάντα ere zu
tiv βουλὴν τοῦ θελήματος αὐτοῦ, Cte τὸ cha

ἡμᾶς εἷς ἔπχινον τῆς δόξης αὐτοῦ, τοὺς προῃ»
πικότας τῷ Χριστῷ.

Γνωρίσας ἡμῖν χανὰ τὴν βουλὴν αὐτοῦ fv βουλῷ
προίΐθετο ἐν αὐτῷ, τουτέστι, τῷ; Χριστῷ, πληρῶσαι.
Καὶ ἁπλῶς τοῦτο προέθετο, gre, τοῦτο
ὁ Πατὴρ, τὴν ἀπαρχὴν τοῦ φυράματος ἡμῶν, ἐκ ἐν
ξιῶν αὐτοῦ χαθίσαι, — [ΦΩΤ.] Ἢ ὅτι, o3 μόνον τὸ
πράχθῆναι τὸ περὶ ἡμᾶς μυστήριον διὰ τοῦ Tes
ποοωρισθη γενέσθαι xai! εὐδοχίαν τοῦ θελύμεις
ποῦ llatpóc, ἀλλὰ xa! τὸ ἀξιωθῆναι ἡμᾶς μεϑῶ
τοῦτο, ὁμοίως διὰ τοῦ Υἱοῦ ἡμῖν γέγονε κατ᾽ ole
κίαν τοῦ Πατρός. Πάντα μὲν γὰρ ὁ κἷὸς imolze τα
ἔπαθεν, ἵνα υἱοθετύσῃ, xxi υἱοθέξησε, καὶ ἀπεχᾶν
Qsv ὅτι υἱοθέτησε. ᾿Αλλὰ καὶ ἐν πᾶσι ηὐδόκησι
ὁ Πατὴρ, καὶ ἠθέλησεν. "1I οὖν͵ ὡς προεγράφη, ἐχλε-
πτέον τὸ εἰπεῖν ἐκ δευτέρου τὸν θεῖον Παῦλον, « Ti
μυστήριον τοῦ θελήματος αὐτοῦ κατὰ τὴν εὐδοκίαν, 1
καὶ ἑξῆς, ἢ ὡς νῦν ἀνεκτύχθη. ᾿Εχατέρα yip διὸ
νοια οὐ διΐσταται τοῦ εὐλόγου, « Elc οἰκονομίοντοδ |
πληρώματος. » Ταύτην δὲ τὴν εὐδοκίαν, Dati me c
ἄθετο ; Διατί ; Β΄ς οἐκονομίαν, orsi, τουτέστιν, di
χρηστὶν καὶ ἐπωφελῆ. διοίχησειν τοῦ. πέρατος τῶν
καιρῶν. 'Bv γὰρ τοῖς ἑαχάτοις. καιροῖς ἡ σωτέρις
οἰκονομία γέγονε τῆς ἐνανθρωπύσεως. « 'Awnxsee-
λαιώσασθαι τὰ. πάντα. D» Σαναψαι, ivaen, po
xai ις τῷ
Χριστόν, ᾿Δπεσχισμέγαι γὰρ. ἦσαν οἷ ἄγγελο πὲ
οἱ ἄνθρωποι. Σωυνῆψεν οὖν αὐταὺς, xai fen διὸ
Χριστοῦ. — [ΦΩ7.} ἤΑλλας. ᾿Αναχεφαλαίασιν, zt
Aet τὴν σύντομον τῶν πραγμάτων Bed iv. Διὰ τῷ
τῖς κατὰ τὸ; Δεσπότην Χριστὸν αἰχονομίες, καὶ til
ἀνθρώπων 3 φύσις ἀνίσταται, x«i τὴν ἀκθλοσῖν
ἐνδύεται, καὶ ἡ ὁρωμένη χτίσις τῆς φβορᾶς Dai
ρουμένη, τεύξεται τῆς ἀφϑαρσίας. καὶ τῶν üsph
Ξων οἱ δῆμοι ἐγ εὐφροσύνῃ διαξελέσουσιν,
ἀπέδρα. ὀδύνη. καὶ λύπῃ; καὶ στεναγμώς. Τοῦτα Ui
τούτων τῶν ῥημάτων ἐδίδαξεν ὁ θεῖος ᾿Απόστολις.

Οὐ γὰρ ἁπλῶς εἶπε, Τὸν οὐφαγὰν xaj τὴν yf"

COMMENT. IN EPIST. AD EPHES.

1118

xxl, « Τὰ led τοῖς odgzvole xal τὰ ἐπὶ τῆς γῆς,» À « Bt que in ccelis sunt'et ques in terra: » ac dispen-

εἰκνὺς tà τῆς οἰκονομίας μυστήριον, ἐπήγα-
& Ev αὐτῷ, x τουτέσειν, ἐν τῷ Χρισιῷ. Παλιν
ὁ ἐν αὐτῷ, τουτέστι, δι᾽ αὐτοῦ τοῦ Χρ' στοῦ͵
ᾧ ακὶ ἐκληρώθημεν. » Δι᾿ οὔ, φησὶ, Χριστοῦ καὶ
ὦθημεν. 'AÀÀ ἐπειδὴ 6 κλῆρος, συγκυρίας
» καὶ οὐχ ἀρετῆς ἐστι, διορθοῦται αὐτὸ xal
« Προωρ:σθέντες. » Οὐκ ἂν δὲ προωρίσθημεν,
ἔιοι ἦμεν. Ἄνωθεν γὰρ προορίσας ἡμᾶς, εἰς
v ἀπεκχήρωσε τὴν ζωὴν ὁ πάντα ποιῶν ὅσα
ται. Διδάσκει δὲ σαφέστερον, εἷς ποῖον προ-
μεν χλῆρον. « Κατὰ πρόθεσιν τοῦ τὰ πάντα
οῦντος. » Κατὰ τὴν γνώμην τοῦ τὰ πάντα
ὥντος Θεοῦ ἔν τε οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς. « Κατὰ
γυλὴν τοῦ θελήμαξος αὐτοῦ. » ἷτα οὐκ ἀρχε-
tip εἰπεῖν, « Π]ροορισθέντες, »xal, « Κατὰ πρόθε-
ἐπάγει, « Κατὰ τὴν βουλὴν τοῦ θελήματος: αὖ-
Δεῖξαι γὰρ-βούλεται, ὅτι οὐκ ἐν παφεπομένῳ
g τὰ ἔθνη, διὰ τὸ ἀποσκιρτῆσαι ᾿Ιουδαίους, ἀλλ᾽
, τοῦτο προώριστο, xal ἐν πρωτοτύπῳ ἔχειτα.
ἡ γὰρ ὁ Χριστὸς. προτρεπόμενος τοὺς Ἰου-
φησὶν, « Οὐκ ἦλθον εἴ μὴ εἰς τὰ mpi nra τὰ.
"λότα οἴκου Ἰσρᾳήλ᾽ »- καὶ πάλιν, « Εἰς ὁδὸν
μὴ ἀπέλθητε, » σπολδάζει νῦν δεῖξαι ὁ Παῦλος;
͵οτρυπῆς ἕνεκεν xal ἐφελκύσεως ᾿Ιουδαίων ἐχεῖνα
t, ὡς, τόγε ἀληθὲς, ἄνωθεν, ὥριστο dy κλῆσις
νῶν. « Ele τὸ εἶναι ἡμᾶς. » μᾶς, τίνας; Τοὺς
πιχότας ἐν τῷ Χριστῷ, φησὶ, τουτέστι, τοὺς
ς. 'Ex τοῦ xa0^ ἡμᾶς. γὰρ πράγματος μάλιστα
ἕος ὁ Θεὸς, ὅτι οὕτως αὐτοῦ ἠλλοτριωμένους
, « El; ἔπαινον τῆς δόξης αὐιοῦ. » [Ιάντες
ρῶντες τοὺς ale τὸν Δεσπότην πεπιστευχός-
[ριστὰς. ἀνυμνοῦσι. τὸν τούτων aieov cv
"

ᾧ καὶ ἡμεῖς ἀκούσαντες. τὸν λόγον τῆς
ες, τὸ. Εὐαγγέλιον τῆς σωτηρίας ὑμῶν, ἐν
πιστεύσαντες ἐσφραγίσθητε τῷ Πνεύματι
ιαγγελίας τῷ ἀγίῳ, ὃς ἐστιν ἀδῥαδὼν τῆς
"νομίας ἡμῶν, εἰς ἀπολύτρωσιν τῆς περι-
ως, εἰς ἔπαινον τῆς δόξης αὐτοῦ.
ν ᾧ «αἱ paie, » ἀι᾿ οὔ Χριστοῦ. Οὕτως καὶ
Βόδαίους, « ᾿Ελάλησε, φησὶν, ἡμῖν ἐν Υἱῷ,
ct, διὰ- τοῦ ΥἹοῦ. ».— « Τὸν λόγον τῆς ἀλη-
» Οὐκ ἔστι γὰν τύπος, ὡς ἐπὶ Ἰουδαίων,
bei) d; ἀλήθεια. « Τὸ Εὐαγγέλιον τῆς σωτηρίας »
ἔμιον σωτηρίας ἔστι μὲν xal ὡς πρὸς ἀντι-
λὴν τοῦ νόμου, ἔστι δὲ καὶ ὅτι τοὺς πιστεύοντας
« Ἐν d καὶ πιστεύσαντες. » Δι’ οὔ [Πνεύματι
τγγλίας, ἤ τῷ ἐπεγγελλομένῳ τὰ μυρία ἀγα-
να, διὰ τῆς; σφραγῖδος τύχητε τῶν ἐπαγγελιῶν.
γὰρ δήλους πριῶν τοὺς αὐτυῦ ὁ θεὸς, cppa-
ὁτοὺς τῷ ἀγίῳ Πνεύματι. « ᾿εσφραγίσθητε. »
να σφραγῖδα, τὴν τοῦ Πνεύματος ἐκομίσασθε
. ᾿Ἐπαγγελίαν δὲ, ὡς. τοῦ Κυρίου ἐπαγγε:λα-
πέμψειν τὸ ἅγιον Πνεῦμα. « Ὅς ἐστιν ἀῤῥα-

hr. 1, 3.

C

s&tionis mysterium ostendens, subjunxit: « Per
Ípsum. » hoc est. per Christum. Nam hioc etiam ἐν
αὐτῷ signiflcat per ipsum Christum. « Per quem
etiam: in hereditatem sumus. (Nam cum dicit
lv αὐτῷ et iv dj, preepositio iv, id est, in, capitur
pro διὰ, per). Per quem, inquit, Christum etiam in
liereditatem asciti sumus. Sed quoniam hereditas
sortis.est magis quam virtutis, corrigit illud et ait :
« Predestinati. » Non fuissemus autem preede-
stinatl si indigni essemus. Qui enim coitus: nos
preedestinavit, ad hanc vitam nos elegit, qui om-
nia facit quecunque vult Docet autem apertius ad
quam preedestinati simus hereditatem. « Secundum
propositum cjus qui omnia operatur. » Secundum
mentem ao voluntatem Dei qui omnia etin celo et in
terra operatur. « Juxta decretum voluntatis suse »
Deinde non contentus dixisse « Predestinati, » et,
« Secundum propositum ; » subjungit: « Juxta decre-
tum voluntatis sue. » Vult enimostendere quod non
ex consequenti vocate sint gentes eo quod resilie-
runt Judei, 4 sed hoo coitus predestinatum et
primitus deflnitum erat. Siquidem cum exhor-
tendo δυάδος dixerit; « Non veni nisi ad oves perditas
domus Israel , » et rursum: « [n viam gentium ne
abieritis : nititur nunc divus Paulus ostendere
quod exhortationis gratia et attractionis Judeorum
illa dict& sint: ut hoc verum ac. firmum maneat,
quod ante secula definita est vocatio gentium. « Ut
simus.nos. » Nos. quinam ἢ Qui priores sperevimus
in Christo, ait, hoc est, fideles. Ex affectu enim erga
nos maxime glorificandus est Deus, quod adeo alie-
natosa se salvaverit. « Ad laudem glorie ipsius.»0Om-
nes onim intuentes eos qui in Dominum crediderunt
Ghristum collaudant horum auctorem bonorum.

I, 13 1&. In quo et vos speratis quod audistis ser-
monem veritatis, Evangelium solutis vestre, in quo
etiam posteaquam credidistis, obsiynati- estis Spiritu
promissionis sancto, quod est arrhabo hareditatis
nostre, in redemptionem acquisita possessionis in
laudem glori: ipsius.

« In quo εἰ nos. » Idest, per quem Ghristum.
Síc et ad Hebreos: « Locutus est nobis, inquit, ἐν
YA. id est, per Filium *. » ——« Sermonem verita-
tis? » Non est enim figur& quemadmodpm apud
Jndeos, sed. ipsa: veritas. « Evangeliuma. salutis. »

D E quidem salutis Evangelium, et t&nquam ad

legis differentiam, et ideo quod credentes salves.
« In quo etiam posteaquam credidistis. »-Ber quod
Brangelium et fidem que in ipso est, signali estis
Spiritu promissionis, aut qui promittàt innumera
bona: aut, ut per sigillum hoc assequamini pro-
missiones. Siquidem tanquam servos suesdíaciens
Dens, signat eos Spiritu sancto. « Signal. eslis. »
Velut sigillum quoddam, Spiritus:domem. accepi-
etis. Promissionem vero, eo quod premiserit Domi-
nus se missurum esse Spiritum aenesigms « Qui est

1418

. OECUMENTII TRIOCUÉE EPISCOPI

418,

arrhabo. » Arrhabo tem omnem confirmat. Adop- A 60v. » Ὁ ἀῤῥαδὼν πιστοῦται τὸ ὅλον. Τὴν τοίνον

tionem igitur innumeraque bona confirmans Deus,
arrbaboneim dedit celestis hereditatis. Spiritum
sanctum. « Qui est. » ipsum dicit Spiritum. Fecit
autem mutalionem articuli (assumens ὃς masculi-
num, cum praecesserit πνεῦμα neutrum) non refe-
rens ad πνεῦμα quod expressum erat, sed ad
sensum quo intelligebatur Θεός, id est Deus 8
Quoniam enim dixerat πνεύματι, id est epiritu, hic
autem est Deus, subjungit, proprie et graviori
modo coordinans ὃς ἐστιν ἀρῤαδών, qui est arrhabo,
etc. « Acquisite possessionis. » Acquisitam pos-
sessionem nos vocat, quod acquisierit nos Deus.
]gitur arrhabo. inquit, ad hoc etiam est ut redime-
retur acquisita ejus possessio. Ibi autem pura erit
redemptio quando non solum redimentur sancti a
peccatis, verum etiam ἃ cohabitatione cum pecca-
toribus. « In laudem glorie suse. » Hoc continue
subjungit,con(irmans quod omnino contingent qua
promissa sunt. Ác si diceret: Si quidem nostri

υἱοθεσίαν xai! τὰ μυρία ἀγαθὰ. πιστούμενος ὁ θεὸς,
δέδωχεν ἀῤῥαθῶνα τῆς ἐπουρανίου κληνονομίας, xi
ἅγιον Πνεῦμα. « "Oc ἐστι, » τὸ Πνεῦμα, orsx
— [Φ:).1Τ.]) ᾿Εποιήσατο δὲ τὴν μετάλν,ψιν τοῦ ἄρβου.
οὐχ ἀπὸ τῆς προφορᾶς τῆς κατὰ τὸ {νεῦμχ, ἀλλ᾽ id
tZc ἐννοίας τῆς ἀπὸ τοῦ Θεοῦ. Ἐπεὶ Ὑὲὰρ iim,
Πνεύματι, τοῦτο δέ ἐστι Θεὸς, ἐπά κει ο᾽ κείως κε
βαθύτερον συντάσσων, Ὅς ἐστιν ἀῤῥαδὼν, καὶ ἑξῆς
« Τῆς περιποιήσεως, » Περ᾿'ποίησιν ἡμᾶς καλεῖ, 04
τὸ περιποιήσασθαι! ἡμᾶς τὸν Θεόν. Ὃ οὖν ἀῤῥαὰν͵
φησὶ, καὶ πρὸς τοῦτό ἐστι, τοῦ ἀπολυτρώσασθαι τὴν
περιποίησιν αὐτοῦ. 'Exet: δὲ ἔσται ἡ καθαρὰ ἀπολ"-
τρωσις, ὅταν μὴ μόνον ἀἁυαρτιῶν, ἀλλὰ καὶ τοῦ prd
ἁμαρτωλῶν συνοιχεῖν. λυτρωθῶσιν ol ἅγιοι. « Εἰς
ἔπαινον τῆς δόξης αὐτοῦ. » Τοῦτο συνεχῶς ἐπ:λίγει
πιστούμενος τὸ πάντως ἔσεσθαι τὰ ἐπηγγελμέν:,
Ὡσεὶ ἔλεγεν: Εἰ μὲν ἡμῶν ἕνεκεν ταῦτα ἐπητγγί»
λατο, κἀν ἀμφιδάλλειν ἦν" εἰ δὲ διὰ τὸ θαυμασθῖνε

τὴν δόξαν αὐτοῦ. τίς ἀντερεῖ λοιπόν ;

causa hec promisisset. fortassis relinquerelur hesitatio: verum si ideo promisit ut admirationi
ac venerationi haberetur uloria 1psius, quis deinceps contradicet ὃ

CAPUT II.
Precatio pro cognitione bonorum erga mos per
Christum inductorum.

l, 15-20. Propter hoc et ego cum audissem eam
qua in vobis est fvlem in. Domino Jesu, et charita-
tem quam habetis erga omnes sanctos, non desino
gratias agere pro vobis, mentionem vestri faciens in
precibus meis, ut Deus Domini nostri Jesu Christi
Pater glori det vobis Spiritum. sapientiz et revela-
tionis per agnitionem sui, illuminatos oculos mentis
vesirz : ut sciatis qua sit. spes vocationis ipsius, et
quz divitiz glorie hereditatis illius n. sanctis, et
qua sit excellens magnitudo potentiz illius erga nos,
qui eredimus secundum efficaciam roboris fortitudi-
nis ejus quam ezercuit in Christo, cum suscitavit
eum ez mortuis, et sedere fecit ad dexteram suam in
ralestibus.

. « Propter hoc et ego. » Propter bon& que his
reposita sunt qui recte credunt ac vivunt: et 9
quia vos inter eos ordinati estis qui salvi erunt.
« Eam que in vobis est fidem. » Supra omnia enim
ob fidem Deo agendz sunt nobis gratie,quod men.
tem ad credendum nobis dederit. « In Domino
Jesu. » Per hyperbaton, fidem inquit in Domino
Jesu quam vos nacti estis. Semper autem fldei
conjungit charitatem .pulcherrimata efüciens copu-
Jam. « Quam habetis erga omnes. » Non que sit
erga vos solos. « Ut Deus. » Quid autem precaris
et quam facis mentionem ? « Ut Deus, » inquit,
« Domini nostri. » Hoc divisim posuit. Eumdem
enim ejusdem et Deum vocavit et Patrem : Deum
quidem tanquam borninis, Patrem vero tanquam
Dei. Gloriam enim nominavit divinam naturam.

« Deus Domini nostri. » Hoc propter carnem
dicit. « Pater glorie. » Deum semper juxta

KEOAA. B'.

Εὐχὴ περὶ γνώσεως τῶν Χριστῷ εἰσαχθέντων
ἀγαθῶν εἰς ἡμᾶς.

Διὰ τοῦτο χἀγὼ dxoóca; τὴν καθ᾽ ὑμᾶς πίστο

ἐν τῷ Κυρίῳ Ἰησοῦ, καὶ τὴν ἀγάπην τὴν εἰς
πάντας τοὺς ἀγίους, οὐ παύομαι εὖχιχοιστῶν
ὑπὲρ ὑμῶν, μνείαν ὁμῶν ποιούμενος ἐπὶ «in

προσευχῶν μου, ἵνα ὁ Θεὸς τοῦ Κυρίου ἡμῶν
Ἰησοῦ Χριστοῦ ὁ Πατὴρ τῆς δόξης, δῴη ὁμῖν
πνεῦμα σοφίας xal ἀποχαλύψεως ἐν ἐπιγνώσα
αὐτοῦ πεφωτισμένους τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς διε.
νοΐχς ὑμῶν, εἷς τὸ εἰδέναι ὑμᾶς τίς ἔστιν d
ἐλπὶς τῆς κχλύήσεως αὐτοῦ, καὶ τίς ὁ πλοῦτος
τῆς χληρονομίος αὐτοῦ ἐν τοῖς ἀγίοις, καὶ τί τὸ
ὑπερδέλλον μέγεθος τῆς δυνάμεως αὐτοῦ εἰ
ἡμᾶς τοὺς πιστεύοντας κατὰ τὴν ἐνέσζγειαν τοῦ
λράτους τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ἣν ἐνήργησεν ἐν 3
Χριστῷ, ἐγείρας αὐτὸῤφΦΡ ἐκ τῶν νεχρῶν, ssl
ἐχάθισεν ἐν διξᾷ αὐτοῦ ἐν τοῖς ἐπου-ανίοις.

« Διὰ τοῦτο χιγώ. » Διὰ τὰ ἀποχνίμενα ἀγαθὰ τοῖς
ὀρθῶς πιστεύουσι xxl βιοῦσι’ xol διὰ τὸ ἐν τοῖς
σωθησομένοις τετάχθαι ὑμᾶς. « Τὴν καθ᾽ ὑμᾷς εἰ»
στιν. » Ἠλεῖον γὰρ ἀπάντων διὰ τὴν πέστιν ἡμῖν
εὐχαριστητέον τῷ Θεῷ, ὅτι νοῦν ἡμῖν πρὸς τὸ τ
στεῦσχι δίδωχεν. « Ἔν τῷ Κυρίῳ Ἰησοῦ. » Κεῖ"
ὑπερθατὸν, τὴν ἐν Κυρίῳ ᾿Ιησοῦ πίστιν, ἥν ὑμεῖς,
φησὶ, χέχτησθε. ᾿Αεὶ δὲ τῇ πίστει συνάπτει τὸν
ἀγάπην, χαλλίστην ἀποτελῶν ξυνωρίδα. « Tiv εἰς
πάντας. » Οὐ τὴν παρ’ αὐτοῖς μόνοις. « ἵνα ὁ Θεός. x
Τί δὲ ma2axaÀsic, xal ποίαν μνείαν ποιῇ ; « Ἔν,
φησὶν, ὁ Θεὸς τοῦ Κυρίου ἡμῶν. » Τοῦτο xxi
διχίρετιν τέηειχε, Τὸν γὰρ αὐτὸν τοῦ αὐτοῦ καὶ θεὸν
ἐχάλεσε καὶ Πατέρα, Θεὸν μὲν ὡς ἀνθριόπου, Β:τέρε
δὲ ὡς Θεοῦ. Δόξαν γὰρ τὴν θείαν φύσιν ὠνόμασεν.

« Ὁ θεὸς τοῦ Κυρίου ἡμῶν. » Τοῦτο διὰ τὴν
edoxa φησίν. « Ὁ Πατὴρ τῆς δόξης.» "Asi ek

1181

COMMENT. IN EPIST. AD EPHES.

1182

πὸ προκείμενον ὀνομάζει τὸν Θεὸν, Θεὸν o'ktip- A subjectam materiam appellat : Deum miseri-

μῶν καλῶν,: xal Θεὸν εἰρήνης, xzi. Θεὸν δυνά-
μεων. Νῦν δὲ αὐτὸν Πατέρα δόξης καλεῖ. δε-
Ὑίστην γὰρ δόξαν χαὶ τιμὴν ἐχαρίσατο τῷ γένει τῶν
ἀνθρώπων, ἅτινα παρασχεθέντα ἡμῖν, γενιχῷ ὀνό-
ματι χαλεῖ δόξαν, διὰ τοῦ λαμπροτέρου παρ᾽ ἡμῖν
νόματος. Ταύτης οὖν τῆς δόξης φησὶν αὐτὸν IIacépa,
καὶ otov Δημιουργόν. « ἀῴη ὁμῖν πνεῦμα σοφίας. »
“Αρα πνευματιχῆς δεῖ σοφίας ἡμῖν, εἰς τὸ ἐπιγνῶναι
τὰ παρὰ τοῦ θεοῦ δωρηθέντα ἡμῖν. « Ψυχιχὸς γὰρ
ἄνθρωπος οὐ δέχεται τὰ τοῦ πνεύματος. Μωρία γὰρ
αὐτῷ ἔστιν.» — « Πεφωτισμένους τοὺς ὀφθαλμούς.» Ὁ
Ὑὰρ τὸν Θεὸν γνοὺς ὡς ἐχρῆν, οὐχ ἂν περὶ bxioou τινὸς
τῶν ὑπὸ Θενῦ γενομένων ἀμφιδάλλοι, ὡς τόδε, fj, τόδε
δυνατὸν, fj τόδε ἀδύνατον αὐτῷ. Dvta γὰρ δυνατὰ
“ θείᾳ φύσει. Ταύτην δὲ οὐκ ἄν σχοίη τις τὴν γνῶ-
σιν, εἰ μὴ διὰ Πνεύματος ἁγίου. « Τὸ γὰρ Βνεὺμα
πάντα ἐρευνᾷ, xal τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ. » — « Εἷς τὸ
εἰδέναι ὑμᾶς. » "Alloc γὰρ οὖν ἔνι ἐπιγνῶναι θεὸν,
εἰ μὴ φωτισθῇ τοὺς ὀφθαλμοὺς τοὺς νοητούς. « Τίς
ἐστιν ἡ ἐλπὶς τῆς χλήσεως αὐτοῦ. » Ἐπειδὴ γὰρ
τοῦτο μέλλον ἐστὶ, πνευμχτιχῆς δεῖται ἀποχαλύ-
ψεως. Κλῆσιν δὲ φησι, τὸ ἐπὶ ποίαις ἐλπίσιν ἐχλή-
θημεν. Δῆλον δὲ, ὡς ἐπὶ υἱοθεσίᾳ xal xArnpovou!g
βασιλείας οὐρανῶν, xai ἐπὶ τῷ γενέσθαι ἡμῶν
κεφαλὴν τὸν Χριστόν. « Καὶ τίς ὁ πλοῦτος. » Pa6a!,
πόσα ὀπερέχοντα ῥήματα ! Πλοῦτος, δόξα, χληρονο-
μία Θεοῦ. Ἔν τοῖς ἁγίοις δὲ ἔσται ταῦτα. Τῶν γὰρ
τοιούτων ἄξιοι, ol ἅγιοι.

Καὶ τοῦτο τοιγαροῦν, πνευματικῆς δεῖται χάρι»
toc. « Καὶ τί τὸ ὑπερδάλλον μέγεθος. » Εἶπε τίνα
μέλλοντα, λέγει xal γεγονὸς, ἵνα ix τούτου πιστώ-
ἀν ται xiveiva. Hoiov δὲ τοῦτο ; Αὐτὸ τὸ π'στεῦσαι
ἡμᾶς. "Uvtoe γὰρ μέγιστον δυνάμεως Θεοῦ δεῖγμα,
τὸ ἡμᾶς τοὺς οὕτω θηριώδεις πιστεῦσαι Θεῷ, xal
τὰ οὐράνια φιλοσοφεῖν. — [ΦΩΤ.) Τὸ γὰρ καθ᾽ ὑπερ-
δολὴν μέγεθος τῆς ἀφάτου δυνάμεως αὐτοῦ, xal. εἰς
ἡμᾶς τοὺς πιστεύοντας ἐπιδείχνυται, Πῶς ; Ὅτι τοῖς
πάθεσι πάτας τὰς αἰσθήσεις νενεχρωμένας ἔχοντες,
xal αὐτὸν τὸν λογισμὸν τούτοις ἐντεθαμμένον xal
συγχεχωσμένον, ἀνέστησε xal ἐζώωσεν εἷς τὸ δέξα-
σθαι ἡμᾶς τῇς πίστεως αὐτοῦ τὴν αἴγλην xal τὴν
λαμπρότητα. Ὄντως τοῦτο χράτος ἰσχύος αὐτοῦ. Διὸ
xai συνιέναι αὐτοὺς διὰ τῆς τοῦ Πνεύματος σοφίας

cordiarum vocans ὅ, et Deum pacis *, οἱ Deuni
virtutum ? : nunc autem ipsum Patrem glorice
vocat. Maximam enim gloriam et honorem do-
navit generi humano : que omnia nobis tradita
generali nomine appellat gloriam. per vocabulum
apud nos magniflcentius.Hujus itaque glorie dicit
ipsum esse Patrem et velut Opiflcem. « Det nobis
spiritum sapientie. » Utique sapientia nobis opus
est, ut cognoscamus que nobis aDeo donata sunt.
« Ánimalis enim homo non accepit ea qur sunt
spiritus$, stultitiasiquidem ipsi sunt. » — «Illumi-
natos oculos. » Nam qui Deum ut oportet cogno-
vit,nequaquam de alio quamvis quod a Deo factum
est ambigere poterit, quasi hoc ipsi possibile sit,
illud autem impossib:le.Omnia enim divinz nature
possibilia sunt.Hanc autem cognitionem nullo alio
modo habere quisquam poterit nisi per Spiritum
sanctum. « Nam Spiritus cuncta scrutatur. etiam
profunda Dei *. » — « Ut sciatis. » Alio enim modo
non datur Deum cognoscere nisi illuminet mentis
oculos. « Que sit spes vocationis ipsius. » Quo-
niam enim hoc futurum est, spirituali opus est
revelatione. Vocationem autem dicit sperata bona
ob que vocati sumus. Manifestum est autem quod
ob adoptionem et hereditariam possessionem regni
celorum, et ut Christus fleret caput nostrum « Et
que divitie glorie. » Pape, quam excellentia
verba : divitie glorie, hereditas Dei. Hec autem
erunt in sanctis. Nam qui talibus digni habentur
sancti sunt.

C 190 Et hoc ergo spirituali eget gloria. « Et

que sit excellens magnitudo. » Dixit qu»nam
futura sunt, dicit etiam quod factum est, ut ex
hoc etiam illa conflrmet. Quod est autem
hoc ? nempe quod nos crediderimus : vere enim
maximum potentie Dei indicium est, quod nos qui
adeo ferini eramus. Deo crediderimus, ac celestia
philosophemur, Nam immensa magnitudo ineffa-
bilis potentie ipsius etiam in nos credentes de-
monstratur. Quomodo ? Quia nos cum in affectihus
omnes sensus mortuos haberemus, et ipsam ratio-
nem in his sepultam et confusam, resuseitavit et
vivificavit, ut nos susciperemus fldei ipsius splen-
dorem ac claritatem. Vere hoc robur fortitudinis
ejus.Ideo quoque precatur ut hoc intelligant per

ἐπεύχεται τοῦτο, "Av γὰρ συνιῶμεν 6 εὐηργετήμεθα, Ἢ sapientiam spiritus. Si enim intellexerimus benefl-

μᾶλλόν τε τὸ δῶρον περιπτυξώμεθα, xal τῷ εὐερ-
γέτῃ εὐχαρίστως ἐσόμεθα διαχείμενοι. Τὸ δὲ, « Κατὰ
τὴν ἐνέργειαν, ἣν ἐνήργησεν ἕν τῷ Χριστῷ" » ἢ ὅτι
τῆς αὐτῆς ἐστιν ἰσχύος xal ἐνεργείας τὸ ἀναστῆναι
πᾶς τοῦ ψυχιγοῦ θανάτου, καὶ τὸ ἀναστῆνα: τοῦ σω-
ματιχοῦ τὸν Χριστὸν καὶ Θεὸν ἡμῶν. "H, « Κατὰ τὴν
ἐνέργειαν, » φησὶν, αἰτίαν ἀποδιδοὺς τῆς ἐγέρσεως
ἡμῶν, otov δι’ ἤν πεπιστεύχαμεν, xal δι᾽ ἣν ἀν-
ἔστημεν τοῦ ψυχιχοῦ θανάτου. Ἢ γὰρ ἐνέργεια ἣν
ἐνήργησεν ἐν τῷ Χριστῷ, ἐγείρας αὐτὸν, καὶ ἑξῆς,

811 Cor. 1,8. * IL Cor, xm, 4i. ' Psal. xxm, 40.

cium quo affecti sumus, et illud magis amplecte-
mur, et erga benefactorem grato magis animo
affecti eruimus Ait autem : « Secundum efflcaciam,
quam exercuitin Christo: » autquod ejusdem sitfor-
titudinis etefflcacie resuscitasse nosa morteanimes.
et Christum ac Deum nostrum a morte corporis. Aut
« Secundum efficaciam » dicit,causam reddens excie
tationis nostres,nempe per quam credidimus,etper
quam resurreximus a morte anime. Efficacia enim
quam exercuit in Christo is qui excitavit eum,etc.

* [ Cor. n, ἐδ. 5 Ibid. 10.

1188

ΟΒΟΌΜΕΝΙΙ TRICC/E EPISCOPI

un

hzec fuit causa qua crederemus ac resipisceremug α αὔτη γέγονεν αἰτία τοῦ πιστεῦσαι xai ἀνενεγκεῖν fui

ἃ priori errore. Surrexit namque qui mortuus
est : mortuus est aulem quia incarnatus est : su-
soepit vero carmen ut nos in filios adoptaret. Ef
hrec omnia ef(icacie sunt illius qui excitavit eum ἃ
mortuis.Ait ergo : « Secundum efflcaciam : « quod
dicat: « Propter efficaciam roboris fortitudinis ejus.
Nam secundum illam et propter illam, et credidi-
mus, et servati sumus. Aut per hoo quod ait : « Et
que sit excellens magnitudo illius erga nos qui
credimus : » hoc dicit, quod primitias nostras.supra
omnem principatum et virtutem et potestatem ac
dominationem, nempe Christum suscitatum, in
dextera sua collocavit. Quanquam enim ex tota
humana massa Verbum ac Deus assumptionerzo
nostram accepit, ipse tamen credentium tantum
est primitiee et eorum qui ipsum subsequuntur :
quemadmodum etiam primogenibus est inter multos
fratres, nempe fideles, 11 sed non inter omnes :
nonenim etiam inter infldeles.Ita ergo intelttgendo,
« Et que sit excellens magnitudo,» etc.(hoc enim
excellenti etiam modo magnitudinem su.m maxime
commendat, quod terrenam naturam supra ceole-
ates sublimaverit,et ab incorpereis ordinibus ado-
randam prebuerit), ita, inquam, intellecta hujus
dicti sententia.consequens et manifesta etiam erit
intelligentia eorum qua sequuntur.Nam ex. effica-
cia quam exercuit resuscitans Christum, faclum
est ut et nostro primitie& Patri consederent,et: nos
fideles per hoc vehementer honestaremur et orna-
remur. « Erga nos qui credimus. » Factum est,
inquit idque secundum efficaciam roboris fortitu-
dinis ejus.Si enim non exereuisset eam erga nos,
nequaquam credidissemus. « Quam exercuit. »
Quam autem efficaciam dicis eum exercuisse erga
nos ut crederemus? quam exercuit. inquit, et in
Christo, cum suscitavit eum ex mortuis. Mani-

τῆς προτέρας πλάνης. ᾿Ανέστη γὰρ. ὅτι τίθυνηχε. Ti
θνηχε δὲ, ὅτι σεσάρχωται. Σεσάρχωται δὲ, ἦν: ἐμὲ,
υἱοποιήσηται. Καὶ ταῦτα πάντα τῆς ἐνεργείας ἐστὶ τίς
αὐτῆς͵ τοῦ ἐγείραντος αὐτὸν ἐκ νεχρῶν. Τὸ οὖν, « iri
τὴν ἐνέργειαν, » ἵνα εἴπῃ, Διὰ τὴν ἐνέργειαν τοῦ xy,
τοὺς τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, Κατ᾽ ἐκείνην ὙΔΧ καὶ δι᾽ ng.
νην, καὶ πεπιστεύχαμεν xal σεσώσμεθα. Ἢ καὶ τί καὶ
ὁπερδάλλον μέγεθος αὐτοῦ εἷς ἡμᾶς τοὺς zie.
τας, τοῦτό φησιν, ὅτι τὴν ἀπαρχὴν dj Üxipm
πάτης ἀρχῆς xal δυνάμεως xal ἐξουσίας xai xd
1rtoc ἀναστήσας τὸν Χοιστὸν, ἐν δεξιᾷ αὐτοῦ i$.
ἰσεν. Ei γὰρ καὶ ἐξ ὅλου τοῦ ἀνθρωπίνθ"» os.
ματος τὸ πρόσλημμα ἡμῶν ὁ Aóyoc καὶ Θεὸς jd
προσελάδετο, ἀλλ᾽ οὖν ἀπαρχὴ τῶν πιστευόντων ἐπ:

B μόνον, xal αὐτῷ χαταχολουθούντων, ὥσπερ χαὶ mw.

τότοχος ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς, τοῖς πιστεύουσιν, 3l
οὐχ ἐν πᾶσιν᾽ οὐ γὰρ χὰν τοῖς ἀπίστοις. Οὕτως eh
ἐχλαμδανομένου, « Καὶ τί τὸ ὁπερὄχλλον μέγεβες,»
καὶ ἑξῆς" (τοῦτο γὰρ xal τὸ καθ᾽ ὑπερδολὴν ub;
αὐτοῦ μάλιστα παρίστησι, τὸ τὴν γηγενῆ gm
ὑπεράνω τῶν οὐρχνῶν ἀνυψῶσαι, καὶ ὑπὸ τῶν ἐδ»
μάτων ταξεων προσχονουμένην δεῖξαι.) οὕτως ὦ
παραληφθείσης τῆς τοῦ ῥητοῦ διανοίας, ἀκ΄λωῤβα
τε χαὶ σαφὶς χαὶ ἡ ἔννοια τῶν ἐφεξῆς. Ex ὙγὙὰὴὲὮὰγ τι
ἐνεργείας ἧς ἐνήργησεν ἀναστήσας τὸν Χριστὸν, χὰ
τὸ τὴν ἡμετέραν ἀπαρχὴν συνεδριάσαι, γέγονε οὖ
Ha:p: καὶ ἡμῖν τοῖς πιστοῖς τὸ ὑπερσεμνύνεσθαι m
ὑπερχαλλωπίζεσθαι ἐπὶ τούτῳ. « Εἷς Bux; wx
πιστεύοντας. » Γέγονε, φησί. Γέγονε δὲ, κατὰ τὶν
ἐνέργειαν τοῦ κράτους τῆς ἰσχύος αὐτοῦ. El Υγὲρ μὲ
ἐνήργ᾽σεν ἐν ἡμῖν, οὐχ ἄν ἐπιστεύσαμεν. « lh
ἐνήργησεν. » Ποίαν δὲ ἐνέργειαν λέγεις" ἐνηςγηχίνα
εἰς ἡμᾶς. iva πιστεύσωμεν ; Ἵν, φησὶν, ἐνήργησε εἰ
ἐν τῷ Χριστῷ, ἐγείρας αὐτὸν ἐκ νεκρῶν, ὅτι Ob καὶ
δαυτὸν ἐγηγερχίναι εἴρηται πολλαχοῦ, δῆλον.

festum est autem. quia frequenter dictum est, quod etiam seipsum suscitavervit.

1.90 23. « Super omnem principatum et potesta-
« tem.et virtntemac dominationem eLomne nomen
« quod nominatur non solum in sesculo hoc.verum
« etiam in futuro. Et omnia subjecit sub pedes il-
« lius : et eum dedit caput super omnia ipsi Ec-
« clesia qua est corpus illius. complementum
« ejus qui omnia in omnibus adimpletur.

« Super. » Nec tamen dicit ἄνω super, sed
ὑπεράνω, quod vehementem superlationem deei-
gnat. « Omnem principatum. » Non. super huuc
quidem,at non super illum, sed super omnem in-
corpoream potestatem. Hac autem post iacarna-
tionis dispensationem intellige dicta esse a Paulo.
Nam ante incarnationem manifestum est quod
Veroum tanquam Deus wqualiserat potestatis cum
Paire, sicut et nunc est cum incarnatione. « Et
omne nomen quod nominatur. » Hoc est, omne
nomipatum ac celebre : non solum quod his nomi-
Bslur.verumetiam quod in futuro possit dici ac no-
BBnari. Nam super omnee es$ Filius, etiam.el oit

Ὑπεράνω πέσης ἀρχῆς xa! ἐξουσίας καὶ b
νχμεως χαὶ χυριότητος, καὶ παντὸς ὀνόμετα
ὀνομαζομένου, οὐ μόνον ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ,
ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ μέλλοντι. Καὶ πάντα ὑπέτξξιν
ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ, xal αὐτὸν ἔδωκα χερφοαλὶ:
ὁπὲρ πᾶντε τῇ ἘΕχκλησίᾳ, f$: ἐστὲ τὸ σῶμ
αὐτοῦ, τὸ πλήρωμα τοῦ τὰ πάντα ἐν πᾶσι zy

D θουμένου.

« Ὑπεράνω. » Οὐ λέγει, ἄνω, ἀλλὰ τὸ ἄγαν ὑφι-
λὸν δτλῶν, ὑπεράνω, φησίν. « Πάσης ἀρχῆς.» 0i
τῆς μὲν οὔ, τῆς δὲ, vai, ἀλλὰ πάσης
δυνάμεως. Ταῦτα δὲ, μετὰ τὴν ἔνσαρχον olxovouim
νόει εἰρῆσθαι τῷ Παύλῳ. ἸΙρὸ γὰρ τῆς σαρκώφεως,
πρόδηλον ὡς ὁ θεὸς Αόγος ἴσα- εἶχε τῷ Πατρὶ xd
τὴν ἐξουσίαν. ὥσκερ οὖν καὶ νῦν ἔχει μετὰ ow
κώσεως. « Καὶ παντὸς ὀνόματος ὀνομαζομένου. »
'᾿Αντὴ καὶ παντὸς ῥητοῦ χαὶ ὀνομαστοῦ, οὐ μόνον
τοῦ ἐνταυθα ὀνομαζομένου, ἀλλὰ καὶ τοῦ ἐχεῖθω
δυναμένου ῥηθῆναι χαὶ ὀνομασθῆναι. Ὑπῳ;-
ἄνω γὰρ πάντων ὁ Υἱὸς, εἰ χαὶ σεσάρκωται. « Οὐ
μόνον ὃν τῷ αἰῶνι τούτῳ. » “Δρα ἔφειν áppeltsin

"t8.

OOMMENT. IN EPIST. AD HPRtS.

1486

δυνέμεων ὀνομσια, νῦν μὲν ἀκαξωνόμασικ, οὔτε δὲ A incumatus. « Non solam ín seculo hoc.» Sunt

γνωσθησόμονα, « ᾿Αλλὰ καὶ iv τῷ μόλλοντι » BU τι
Vc ἐν οὐρανῷ, φησὶ πάντων ἀνωτέρω χεκάθιχε,
« Καὶ πάντα ὑπέταξεν ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ, » Εἴνα
ἵνα μὴ ἀκούων, « ᾿Εχάθισεν ὑπεράνω, » νομίσῃς αὐτὸν
προτετιμῆσθαι μόνον, δείκνυσι)» ὅτι wal Δισπότην
αὐτὸν ἐποίνασε πάντων. Τὴν γὰρ σφοδρὰν καὶ ἧς
οὐχ ἔνι μεΐζων ὑποταγὴν δεῖξαι θελων, « Ὑπὸ τοὺς
πόδας αὐτοῦ, » εἶπε. « Καὶ αὐτὸν ἔδωχε. » Καὶ
τὴν Ἐκχκλησίάν δονάμει συνεχάθισε τῷ Χριστῷ
εἰς ἐκεῖνον τὸν θοόνον. Ὅπου γὰρ ἡ χεφαλὴ ἐκεῖ
x«i τὸ λοιπὸν σῶμα. « Κεφαλήν. » Εἰπὼν τὸν Χρι-
στὸν χεφαλὴν τῶν πιστῶν, εἰπὼν τοὺς πιστοὺς σῶμα
αὐτοῦ͵ χαὶ πλήρωμα αὐτοῦ, χαὶ πολλὰ τῆς περὶ
ἡμᾶς φιλανθρωπίας καὶ οἰχονομίας εὐεργετήματα,

itaqueangelicarum potestatum nominata,nunc qui-
dem nobis innominata, tunc vero cognoscenda.
« Verum etiam in futuro. » 12 Si quid,inquit.est in
colo, super omnes sedit. « Et omnia subjecit sub
pedes illius. » Deinde ne audiens quod eum super
alia sedere fecit, existimes eum tantum prehono-
rari, ostendit quod etiam Dominum universorum
fecit illum : vehementem enim et qua majorem non
est dare subjectionem ostendere voleus,dizit: « Sub
pedes illius.» — « Et eum dedit. » Et Ecclesiam po-
testate collocavit cum Christo in illum thronum :
ubi enim est caput, ibi et reliquum corpus.
« Caput. » Postquam Christum caput dixit cre-
dentium, postquam credentes corpus dixit ipsius

ἐπάγει xol τῆς θείας αὐτοῦ καὶ dxnpdtou οὐσίας p et complementum ejus, multaque benignitatis ae

ἔνδειγμα. ᾿Αλλὰ τίνος ἐστὲ σῶμα ; φησὶ, τίνος πλή-
ρωμα; Τίνος ; Τυῦ πληροῦντος τὰ πάντα. Οὐχ ἕν
*tvt. ἐνεργείᾳ xal διοικήσει, ἀλλ᾽ ἐν πᾶσιν. Αὐτὸς
ἐδημιούργησε πάντα. Αὐτὸς ἔδωχε πνοὴν τοῖς ζῶσι,
αὐτὸς συνέχει, αὐτὸς προνοεῖται, αὐτὸς τὰ πάντα
ἂν πᾶσι πράγμασι πληροῖ καὶ διέπει. Τούτου οὖν
τοῦ τηλιχούτου χαὶ τοσούτου, τοῦ εἷς πάντα καὶ ἐν
«sw ἐξαπλοῦντος αὐτοῦ τὰς ἐνεργείας, σῶμα xai
πλέρωμα ἠξιώθημεν χαλεῖσθαι. ᾿Αλλ’ εἰ οὕτως von-
Φείη τὸ πληρουμένου, ἀντὶ τοῦ πληροῦντος ἐχλη-
φθήσεται. ᾿Αχολουθότερον οὖν τῇ λέξει, ὡς ἐνόγ,-
σαν οἱ πρὸ ἡμῶν. --- [OIKOYM.] « Ὑπὲρ πάντα τῇ
᾿Εχχλυησίᾳ. » Ἢ ὑπὲ} ἀγγέλους, φησὶ, xal ἀρχαγγέ-
λοὺς αὐτὸν τὸν Υἱὸν ἔδωχε χεφαλὴν, fj τὸν ὄντα
δὁπὲρ πάντα τὰ ὁρώμενα xai νοούμενα Χριστόν. Ἢ
δπὲρ πάντα τὲ ἀγαθὰ τοῦτο πεποίηχε, τὸ τὸν Υἱὸν
δοῦναι χεφαλήν. « "Mito ἐστὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ. »
fr«tpfol) τίς ἔστιν. Ἵνα γὰρ μὴ ἀχούσας κεφα-
Av, ἀρχήν τινα καὶ ἐξουσίαν νομίσῃς, Σωματιχῶς,
φησὶν, ἡμῶν ἐστι κεφαλὴ, xal ἡ ᾿Εχχλησία πλήρωμά
ἔστι τοῦ Χριστοῦ. ᾿Αποπλησοῖ γὰρ καὶ τέλειον ποιεῖ
σῶμα τὴν κεφαλὴ», ὥσπερ καὶ ἢ κεφαλὴ πληρωτική
ἐστι τοῦ λοιποῦ σώματος. « Τὸ πλήρωμκχ. » Οὐδενὸς
φείδεται ῥήματος ὁ ᾿Απόστολος, πρὰς τὸ δεῖξαι τὴν
ἕνωτιν ἡμῶν τὴν πρὸς τὸν Χριστόν. Διό φησι, « Τοῦ
τὰ πάντα ἐν πᾶσι κληρουμένου, » δειχνὺς οὐ χοινῇ
τῆς ᾿Εχχλησίας χρήζοντα τὸν Χριστὸν, πρὸς τὸ ἀνα-
πληρωθῆναι, ἀλλ᾽ ἑνὸς ἑκάστου ἀνθρώπου πιστοῦ, "Av
γὰρ μὴ ὦμον ὁ μέν τις αὐτοῦ ποὺς, ὁ δὲ χεὶρ, ὁ δὲ

ἕτερόν τι μέλος, οὐκ ἀναπληροῦται αὐτοῦ τὸ σῶμα.

C

dispensationis erga nos beneflcia, subjungit etian
divinitatis illius et immortalis substantie exem.
plum. Sed cujus estis, inquit. corpus? cujus com-
plementum ? Cujus ? Ejus qui adimplet omnia:
non in aliqua efficacia et administratione, sed in
omnibus : ipse creavit omnia, ipse spiritum dedit
viventibus, ipse conservat,ipse providet,ipseomnia
in omnibus rebus implet et gubernat. Hujus ergo
talis ac tanti qui inomnia et in omnibussuasadim-
plet actiones, nos corpus et complementum vocari
digni censemur. At si ita hoc intelligatur, πληρου-
μένου capiendum érit pro πληροῦντος (passivum
videlicet pro activo) : Qui adimpletur, pro, Qui
adimplet. Erit ergo magis consequens ad ipsam
dictionem, sicut intellexerunt qui nos preecesse-
runt. — « Super omnia ipsi Ecclesie. » Aut super
angelos, inquit, et archangelos ipsum Filium dedit
caput. Aut eum qui est super omnia que videntur,
queque intelliguntur, nempe Christum. Aut super
omnia bona hoc fecit, ut Filium daret caput.
« Que est corpus illius. » Hyperbole queedam est.
Ne enim audito capite principatum aliquem aut
potestatem intelligas,corporaliter,inquit,loquendo
nostrum est caput, et Ecclesia complementum est
Christi : ipsum namque corpus adimplet ac per-
fectum facit caput, quemadmodum et caput «om-
plementum est reliqui corporis.« Complementum.»
Omnem movet lapidem Apostolus, ut ostendat co-
gnationem ac unionem nostram ad Christum. Ideo
ait : «Quiquoad omnia in omnibus adimpletur » (ut

Ἐϊχότως οὖν xai καθὸ εἷς ἡμῶν, χρειώδης ἐστὶ πρὸς D sit alius intellectus).ostendensnon quod communie

τὴν συμπλήρωσιν τοῦ σώματος αὐτοῦ, Τότε οὖν ἀνα-
πληροῦται, ὅταν ὥμεν ἅπαντες dvo pivot. Ἧ οὖν Ἐχ-
κλησία πλήρωμά ἔστι τῆς χεφαλῆῇς, τουτέστι τοῦ
Χριστοῦ. « Τοῦ τὰ πάντα ἐν πᾶσι. ν Τοῦ πάντα
αὐτοῦ, φησὶ, τὰ μέλη διὰ τῶν πάντων ἀνθρώπων
πληρουμένου Χριστοῦ.

ter Christus egeat Ecclesia ad hoc ut compleatur,
sed unoquoque homine fldeli. Nisi enim essemus,
hic quidem pes ipsius, iste 88 autem manus, ille
vero aliud quoddam membrum, non compleretur
corpusipsius.Merito ergo quisque nostrum necessa-
riusest ad complementum corporis ejus. Tunc ergo

implebitur, quando fuerimus omnes uniti.Ecclesia igitur complementumest capitis,hoc est Christi.« Qui
quoad omnia in omnibus. » Qui, inquit, Christus quoad omnia membra peromnes homines completur.

KEOAA. T".
Meo! τῆς τῶν ἐθνῶν xal Ιουδαίων οἰκειώσεως

πρὸς θεὸν διὰ Χριστοῦ ἐπ’ ἐλπίδι κατὰ χά-
gw.

Ka! μᾶς ὄντας νεκροὺς τοῖς παραπτώμασι

CAPUT III.

De gentium ας Jud:eorum familiaritate erga D
per Christum ob spem secundum gratiam.

II, 4-3. « Et vos oum essetis mortui per del

1187

: ORCUMENII TRICCA EPISCOPI

tu

« peecata, In. quibus aliquando ambulestis juxta: À xai ταῖς ἁμαρτίαις, ἐν αἷς "tote" φπερισκατήσχει, πατὲ

« seculum mundi hujus.juxta principem potestatis
« aeris, et spiritus nunc agentis in flliis contuma-
« Cibus : in quibus et nos omnes conversati sumus
« aliquando : nempe in concupiscentiis carnis
« nostre, facientes qua carni ac. menti libebant :
«et eramus natura filii ire, quemadmodum et
« ceteri.»

« Et vos cum essetis mortui. » Non corporalem
dicit que ex Adam exordium habuit mortiflcatio-
nem, sed ipsius anima ex peccatis procedentem.
Respondet sermo post multam verborum amba-
gem. Et vos, inquit. cum essetis mortui per deli-
cta : d.inde multis circuitibus impleto sermone
unacm ejusdem dicli repetitione, puta Etiam cum
essemus mortui per delicta, paulatim reddidit :
Convivificavit nos una cum Christo. Multus est au-
lem ipsi hujus schematis usus. « In quibus ali-
quando ambulastis. » Aut per remissionem intel-
lige, quod videlicet in presenti vita ambulaverilis
in peccatis. « Juxta seculum mundi hujus. » Se-
culum mundi hujus dicit, vitam perversam,et quae
agitur in peccatis, eo quod praesens vita peccatis
abundet. $4 Priucipem vero potestatis vocat Sa-
tanam, propterea quod multi nostrum nos ipsos
ultro dediderimus sub illius potestatem. Neque
enim a Deo, sed a nobis constitutum est ut domi-
naretur. Principem itaque dicit ipsum ad presen-
tia respiciens. « Potestatis. » Dominatur enim et
potestatem habet Satanas circa aereos et pravos
spirilus. « Secundum quem, » sive juxta cujus
consilium et voluntatem, nos qui ambulavimus et
mortiflcati fuimus, et filii ircee fuimus, copiosa Dei
misericordia et incredibili amore suscitati et vivi-
ficati sumus. « Aeris. » Manifeste nos docuit quod
olim quidem diabolo concredita fuerit aeris pote-
stas : at ubi propter pravitatem ab hac excidit,
factus est impietatis ac malitie magister : nec ta-
men omnium dominatur, sed his duntaxat qui di-
vinis jussis non acquiescunt. Nam hos dixit filios
contumaces : Ephe:iis divinum beneflcium ad me-
moriam reducens, quod jam peccato mortuos et
potestate diaboli redactos, salute dignatus sit.

Alio modo. Hecte addidit, Aeris. Quanquam
enim nos ipsum principem constituerimus, sub
colo tamen est ejus principatus non super cc-
lum. Qui vero sub celo est, aut in terra est aut in
&ere : hic autem cum sit spiritus, est in aere. Na-
turalis enim est spiritibus aerea conversatio. Vide
aulem subjectam illi regionem : «Juxta principem,
inquit, potestatis. » Quemnam? Aeris principem,
hoc est aereum principem : neque enim ipsi aeri
dominatur.sed aereis Deinde rursum idem expla-
nans ait : Spiritus. Est enim Sa!anas spiritus, tan-
quam nostri comparalioue incorporeus. Aut quod
princeps sit ipsius spiritusaeris. hoc est ipsiusspi-
ritus qui estin aere, nempe aereorum pravorum
spirituum. Cum enimin ipsos haberet principatum
priusquam caderet, habet quoque et postcasum.—

"E

τὸν αἰῶνα τοῦ χόσμου τούτου, xatd τὸν ἄρχοντα τῆς
ἐξουσίας τοῦ ἀέρος τοῦ πυεόματος τοῦ νῦν ἐνεργοῦντος
ἐν τοῖς νἱοῖς τῆς ἀπειθείας, ἐν οἷς xal ἡμεῖς riv
ἀνεστράφημέν ποτε ἐν ταῖς ἐπιθυμίχις τῆς σαρκὸς
ἡμῶν, ποιοῦντες τὰ θελήματα τῆς σαρχὸς καὶ τῶν
διανοιῶν, xal ἦμεν τέκνα φύσει ὀργῆς, ὡς καὶ d
λοιποί,

« Καὶ ὑμᾶς ὄντας νεχρούς. » Οὐ τὴν σωματιχξι
λέγει, τὴν ἐκ τοῦ ᾿Αδὰμ ἀρξαμένην νέχρωσιν, ἐλλὲ
τὴν ψυχικὴν, τὴν ἐξ ἁμαρτιῶν. “1 ἀνταπόδοσις
μετὰ πολλὴν σύμτορασιν, Καὶ ὑμᾶς ὄντας, φησὶ, v,
κροὺς τοῖς παραπτώμασιν' εἴτα πολλαῖς περιβολεῖς
μεστώσας τὸν λόγον, μετὰ ἐπαναλίψεως τοῦ αὐτῶ
ῥητοῦ, οἷον, Καὶ ὄντας fua; νεχροὺς τοῖς παρτετῶ»
μασιν, ἀπέδωχε τὸ χατὰ πόδας, Συνεζωοποίησε τῷ
Χριστῷ. Πολλὴ δὲ αὐτῷ τούτου τοῦ σχήματος ἡ
χρῆσις, « Ἐν αἷς ποτε περιεπατήσατε. » "ll ázo
λυμένως νόησον, ὅτε ᾽ν τῷ νῦν, φησὶ, κόσμῳ περ»
ἐπατήσατε ἐν ἁμαρτίαις, « Κατὰ τὸν αἰῶνα τῷ
χόσμου τούτου. » Αἰῶνα τοῦ κόσμου τούτου, €"
διεστραμμένον λέγει βίον, καὶ τὸν ἐν ἀμχρτίαις, διὲ
τὸ πλεονάγειν ἐν τῷ πσρόντι βίῳ τὰς dpa,
ἤλρλοντα δὲ φησιν ἐξουσίας, τὸν Σατανᾶν διὰ τί
τοὺς πολλοὺς ἡμῶν ἑχόντας ἐκδεδωχέναι ἑαυτοὺς
ὃπὸ τὴν αὐτοῦ ἐξουσίαν. Οὔτε γὰρ ἐκ Θεοῦ, ἀλλ' E
ἡμῶν ἄρχειν κεχὲειροτόνηται. "Apyovta οὖν εὐτὸ
λέγει, πρὸς τὰ παρόντα ὁρων. « Τῆς ἐξουσίς:.
ἤλρχει γάρ καὶ ἐξουσιάζει ὁ Σατανᾶς, τῶν ἐναερίων
καὶ πονηρῶν πνευμάτων. « Ka0' Ov, » τουτέσα,
καθ᾽ οὗ βουλὴν xoi θέλημα ὑμεῖς περιπατύσαντες
xal νεχρωθέντες, xal ὀογῆς τέκνα γεγονότες, τῷ
πλουσίῳ ἐλέει τοῦ Θεοῦ καὶ τῇ ἀνυπερόλήτῳ ἀγάξῃ,
ἀνέστημεν xal ἐζωοποιήθημεν. « Τοῦ &isoc. » Eso
ἡμᾶς ἐδίδαξεν, ὡς πάλαι μὲν ὁ διζόολος τοῦ ἀέρος
ἀνεπιστεύθη τὴν ἐξουσίαν. ᾿Εχπεσὼν δὲ ταύτης διέ
τὴν πονηρίαν, διδάσκαλος δυσσεδείας xai πονηρία
ἐγένετο. Οὐ μὴν ἁπάντων χρατεῖ, ἀλλά μόνων τῶν
οὐ προσιεμένων τά Qriz κηρύγματα. Τούτους γέ υἱοὺς
ἀπειθείας εἶπε, τῆς θείας εὐεργεσίας τοὺς ᾿Εφεείοις
ἀναμιμνήσχων, Ott νεχροὺς ἤδη γεγενημένους 5: τὴν
ἁμαρτίαν, καὶ ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν τελοῦντας τοῦ διαδέ-
Àoo, τῆς σωτηρίας ἠξίωσεν.

ἤΑλλως. Καλῶς τὸ, « Τοῦ ἀέρος, » προσέθηκεν. E
γάρ καὶ ἄρχοντα αὐτὸν ἡμεῖς ἐχειροτονήσαμεν, isi

[ τὸν οὐρανόν ἐστιν αὐτοῦ ἡ ἀρχὴ, οὐχ ὁπὲρ τὸν cipe

νόν. Ὁ δὲ ὧν ὑπὸ τὸν οὐρανὸν, ἢ ἐν τῇ γῇ ἐστιν
ly τῷ ἀέρι. Οὗτος δὲ ὡς ὧν πνεῦμα ἐν τῷ ἀέρι ἐπί
Φύσις γάρ τοῖς πνεύμασιν, fj ἐναέριος διατριδή. "Opt
δὲ τὸ χατὰ πόδα τοῦ χωρίου, « Κατά τὸν ἄρχοντα τς
ἐξουσίας.» Ποῖον τοῦτον ; Τὸν τοῦ ἀέρος ἄρχοντα, του"
ἐπτι, τὸν lvalpiov ἄρχοντα. Οὐ γάρ ἀέρος ize
ἀλλά ἐναερίων. Εἶτα πάλιν ἐπισαφννίζων αὐτὸ, vt

« Τοῦ πνεύματος. » Πνεῦμα xà» ὁ Σ χτανᾶς, ἐπειδὴ ὡς
ποὺς ἡμᾶς, xai ἀτώματος. "H ὅτι ἄρχων ἐστὶ t
&b2oq τοῦ πνεύματος, τουτέστι τοῦ ὄντος ἐν τῷ digi
πνεύματος, οἷον τῶν ἀερίων πονηρῶν πνευμάτων.
"ApKew γάρ αὐτῶν πρὶν πέσῃ, ἄρχει καὶ pati τὸ
πισεῖν. — [OIKOTM.] Ὥστε κατά τὸ νόημα ces

1199

QOMMENT. IN EPIST. AD EPHES.

1190

ὅ μᾶλλον καὶ ὁ ἅγιος Κύριλλος καὶ ὁ ἅγιος ᾿Ιωάννης À Juxta hunc itaque intellectum, quem magis divus

δέχεται, ἄρχων μὲν ἔστι τῶν μετ᾽ αὐτοῦ πεσόντων,
ἡμῶν δὲ οὐχ ἄρ ει, οὐδὲ ἥςξεν, ἀλλὰ μόνον ἐνεργεῖ,
ἐξὸν ἡμῖν, μὴ δέξασθαι αὐτοῦ τὴν ἐνέργειαν. « Τοῦ
νῦν ἐνεογηῦντος. » Ὁρᾷς ὅτι οὐχ εἶπεν, ᾿Αναγχάζον-
«ος, ἢ Βιαζομένου, ἀλλ᾽, « ᾿ΕΒνεργοῦντος ; » καίτοι εἶ
ἄρχων ἦν τῇ ἀληθείᾳ, xal μὴ ix τῆς ἡμῶν ῥᾳθυμίας
καὶ πονηρίας κεχειροτόνητο, xai τοῦ ἀναγκάζειν
ἐξουσίαζεν ἀν. Νῦν γὰρ τὸ, « ᾽Ενεργοῦντος, » δηλοῖ, ὅτι
ῥχόντες αὐτὸν παραδεχόμεθα. Καὶ ὅτι τοῦτό ἔστιν,
ἐπάγει" « Τοῖς υἱοῖς τῆς ἀπειθείας, » τουτέστι, τοῖς
ϑεῷ μὲν μὴ πειθομένοις, ἐχείνῳ δὲ, οὐ μὴν ἀναγχα-
ζομένοις. Εἴτα ἐπάγει, « Ἐν οἷς xol ἡμεῖς πάντες
ἀνεστράφημεν. » ᾿Βπειδὴ γὰ; ἤγαγε μνήμτν τῶν
&paptr, aitov αὐτῶν, εἰκὸς δὲ ἦν αὐτοὺς α᾽σχύνεσθαι

ἐπ᾽ αὐτοῖς, καὶ ἑχυτὸν, χοινωνὸν ποιεῖ͵ xai οὐ μόνον ἢ

ἑαυτὸν, ἀλλὰ καὶ πάντας, ταύτῃ καὶ τὴν δύναμιν τοῦ
λυτῤῥωσαμένου Χριστοῦ ἀναχηρύττων. Σαρχὸς δέ
φησι͵ τῶν σχρχιχῶν ἐπιθυμιῶν. « Τῆς σαρχὸς xal
πῶν διανοιῶν. » Ὡς sl sime Καὶ σωματιχῶς καὶ
Ψυχικχῶς ἀμυρτάνοντες, « Καὶ ἦμεν τέχνα φύσει
ὄδργῆς. » Ὥσπερ τέκνα ἀπωλείας καὶ γεέννης εἴρην-
ται οἱ ἄξια ἀπωλείας καὶ γεέννης πράττοντες, οὕτω
xai τέχνα ὀργῆς οἱ ἄξια ὀργῆς. Οὕτω xai ᾿Ιοὐδας
υἱὸς ἀπωλείας, τῷ τὰ τῆς ἀπωλείας πεπραχέναι, Τὸ
δὲ φύσει, οἷον ἀληθῶς, γνησίως, « Ὡς οἱ λοιποί, »
Οὐδεὶς γὰρ ἦν τῶν τοιούτων ἐλεύθερος.

'O δὲ Θεὸς πλούσιος ὧν ἐν ἐλέει διὰ τὴν
πολλὴν ἀγάπην αὐτοῦ ἣν ἠγάπησεν ἡμᾶς, xai
ὄντας ἡμᾶς νεχροὺς τοῖς παραπτώμασι, συν-
εζωσποίησε τῷ Χροιστῷ. Χάριτί ἔστε σεσωσμένοι,
Ἐπὶ συνήγειρε χαὶ συνεχάθισεν dv τοῖς ἔπουρα-
wlow ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ἵνα ἐνδείξηται ἐν τοῖς
αἰῶσι toi; ἐπερχομένοις τὸν ὑπερδάλλοντα πλοῦ»
τὸν τῆς χάριτος αὐτοῦ, ἐν χρηστότητι ἐφ᾽ ἡμᾶς
&v Χριστῷ ᾿[ησοῦ.

. «Φ[|ΦΩΓ.] Οὐχ ἁπλῶς ἐλεήμων, ἀλλὰ πλούσιος ἐν
Ἐλέει. Ἐν γὰρ τοῖς πειθχαρχοῦσι Χριστῷ, ἀνενέργητός
ἔστιν, οὐδὲν ἰσχύει, οὐδὲν ἐξουσιάζει. Ot δὲ αὐτοὺς
υἱοὺς καὶ χληρονόμους τῆς ἀπειθείας αὐτοῦ ἀπεργα-
σάμενοι, οὗτοι καὶ ἐνεργούνται χαὶ ἐξουσιάζονται
δπ᾽ αὐτοῦ, καὶ ἦμεν ἡμεῖς ὑπὸ τὴν ἱξουσίαν αὐτοῦ,
Πῶς ; Ἐν τῷ ποιεῖν τὰ θελήματα αὐτοῦ. ᾿Αλλ᾽ ὁ
Θεὸς πλούτῳ Ἰλέους xal ὑπεραγαπήσεως ἐῤῥύσατο
ἴχχεῖθεν, xal νεχρωθέντας ἀνέστησε. «Διὰ τὴν πολλὴν
ἀγάπην αὐτοῦ. » Τοῦτο δὲ, ἀπὸ τοῦ πολλοῦ ἐλέους γέ-
γωνε. Πῶς γὰρ ἂν οἱ τέκνα ὀργῆς ὄντες ἡγαπήθημεν ;
« Καὶ ὄντας ἡμᾶς νεχρούς. » Νεκχροὺς, ὅσον πρὸς
ἐνέργείαν ἀγαθοῦ τινος. Τοῦτο δὲ γέγονε, φησὶ, διὰ
τὰ παραπτώματα ἡμῶν. « Συνεζωποίησε τῷ Χρι-
Gti. » Πάλιν τὸν Χριστὸν εἰς μέσον φέρε:, ἀξιό-
πιστὴν τὸ πρᾶγμα ποιῶν. El γὰρ ἡ ἀπαρχὴ Q5, xai
ἐμᾶς τὸ λοιπὸν αὐτοῦ σῶμα σεν:ζωοποίησεν, —
[O.KOYM.] Nóv μὲν τῇ δύνάμει, ὕστερον δὲ xai
ivs2Tt/3. « Χάριτί ἔστε σεσωσμένοι. » Οὐ χαμάτῳ,
οὐ κατορθώμασιν ἰδίοις. Δίον γὰρ κολάσαι τοὺς γε-

γομένους τέχνα, φησὶν, ὀργῆς, τούτους ἔδωσε χάργτι

approbat Cyrillus, divus quoque Joannes suscipit,
princeps quidem est eorum qui una cum eo cecide-
runt : nobis autem non dominatus est : sed solum
agit, cum liceat nobis ejus non suscipere actionem.
« Nunc agentis. » Vides quod non dixerit Cogentis
aut Violentiam inferentis,sed « Agentis ? » atqui si
vere dominaretur, et non ex nostra socordia ac pra-
vitate constitutus esset, potestatem utique etiam
cogendi haberet. 5 Quod enim nunc « Agentis» di-
cit, designat quod voluntarie ipsum suscipiamus.
Et quia hoc est, subjungit: Filiis contumacibus,
hoc est, Deo quidem non obtemperantibus,sed isti,
quanquam minime coaclis Deinde subdit : « In qui-
busetnos omnes conversati fuimus.»Quon am enim
mentionem fecit peccatorum ipsorum, verisimile
autem erat eos propter illa pudefleri, seipsum quo-
que socium facit: nec tantum se ipsum, sed et
omnes : hoc etiam modo Christi redemptoris po-
tentiam predicans. Carnem autem dicit carnalia
desideria « Que carni ac meuti libebant. » Ac si
diceret: Et corpore et animo peccantes. « Et era-
mus natura filii ire. » Quemadmodum filii perdi-
tionis ac gehennae dicti sunt, qui digna perditione
80 gehenna operantur : ita et filii ire qui ea faciunt
qu& iram merentur. Sic et Judas filius perditionis,
quod perditionis opera fecisset. Quod autem ait :
Natura hoc est vere, legitime. « Sicut et ceteri. »
Nemo enim erat qui ab hujusmodi liber esset.

Il, 4-7. Sed Deus qui dives est in misericordia
propter multam charitatem suam qua dilezit nos,
etiam cum essemus mortui per delicta, convivificavit
nos una cum Christo. Per gratiam estis servati : si-
mulque resuscitavit, el simul sedere fecit inter cale-
stes per Christum Jesum, ut ostenderet in seculis
supervenientilus — eminentem — opulentiam gratis
su, in benignitate erga nos per Christum Je-
sum.

Non utcunque misericors, sed dives in miseri-
cordia. In his enim qui Christo obtemperant,
inefficax est, nec quidquam potest, aut potestatem
ullam habet. Qui vero seipsos filios ac heredes -
inobedientis illius reddiderunt, in his operatur et
potestatem habet: et eramus nos sub potestate
illius. Quomodo ? In eo quod faceremus voluntates
ejus. Sed Deus sua copiosa misericordia et eximia
charitate nos inde liberavit, et mortuos resuscita-
vit. « Propter nimiam charitatem suam. » Hoc au-
tem a multa misericordia provenit. Quomodo enim
cum essemus fllii ire, dilecti fuissemus ? « Etiam
cum essemus mortui. « Mortui quantum ad boni
alicujus operationem. 18 Hoc autem factum est,
inquit, propter delicta nostra. « Conviviflcavit nos
una cum Christo. » Rursum Christum in medium
adducit, rem ipsam reddens fide dignam. Si enim
primitie vivunt, ex consequenti etiam nos qui cor-
pus ejus sumus vivificavit. — Nunc quidem pote-
state, postmodum vero efficacia. « Per gratiam
estis sérvati. » Non labore, non propriis bonis

1151

ORCUMENII TRICOJE RPISOOPI

1v

operibus. Nam eum oportüisset punire eos qui fati & μόνῃ. « Kal συνήγειρε xxl δυνεκάϑιδεν.» — "Deng

erant filii ire, hos ποία gratia servavit. « Simul-
que resuscitavit et simul sedere fecit. » Quemad-
modum enim excitatis primitiis nostris et capite
Christo, nos etiam per ipsum excitavit : ita ipso
sedente consequens etiam est ut corpus sedeat.
Ideo ait: « Per Christum Jésum. » Nam ἐν, id
est, ín capitur pro διὰ, id est, per. Quod autem se-
deant qui digni sunt, audi Christum loquentem
discipulis : « Sedebitis super duodecim sedes, ju-
dieantes duodecim tribus Israel 19. » Et rursum:
« Sedere autem a dextris aut sinistris non est
meum dare, sed iis continget quibus paratum est
ἃ Patre meo !!. » Interim ergo paratum est. Rur-
sumque : * Volo ut ubi sum ego, ibi sint et mini-
stri mei ff, » — « Ut ostenderet in seculis. » Ne
quis incredulus esset his que dicta sunt,vide quo-
modo illud reddat credibile. Unde ait : Hsc au-
tem non tantum propter dilectionem ergo nos,
quantum ut ostenderet eminentem opulentiam gra-
tie in seculis supervenientibus. « Benignitate erg
nos per Christum Jesum, » Hoc est, non in Christo

γὰρ τῆς ἀπαρχῆς ἡμῶν wal τῆς κοφαλῆς τοῦ Xp-
στοῦ ἐγηγερμίνης, καὶ ἐμᾶς δι᾽ αὐτὴς ἤγειρεν, οὗτας
αὐτῆς κατεζομένης, xxi τὸ λοιπὸν σῶμα συγχῖῃ.
ηται., Διό φησιν, ε 'Ev Χοιστῷ Ἰησοῦ, » τουτέστι, δὴ
Χριστοῦ ᾿Ινσοῦ. Ὅτι δὲ χαθίζουσιν οἱ ἄξιοι, ἀχοκ
τοῦ Χριστοῦ λέγοντος τοῖς μαθηταῖς" « Καθήσενι
Ἐπὶ δώδεκα θῤόνους, κρίνοντες τὰς δώδεκα ευλὲς
τοῦ ᾿Ισρχήλ. « Καὶ πάλιν: « Τὸ δὲ καθίσαι ix διξζῳ
μου καὶ ἐξ εὐωνύμων, οὐχ ἔστιν ἐμὸν δοῦναι, ἀλλ᾽ οἷς
ἡτοίμασται παρὰ τοῦ Πατρός μου. » Τέως οὖν ἑτοίμε-
σται. Καὶ πάλιν" « θέλω ἵνα ὅπου εἰμὶ Ἐγώ, ἐκεῖ vai εἰ
διάκονοι οἱ ἐμοί. » — « "Iva ἐνδείξηται ἐν τοῖς αὐ ῶσι. ν
Ἵνα μή τις ἀπιστήσῃ τοῖς εἰρημένοις, 6pa πῶς soni
πιθανὸν ποιεῖ, xal φησιν Ταῦτα δὲ οὐ τοσοῦτον διὰ
τὴν πρὸς ἡμᾶς ἀγάπην μόνον, ὅσον ἵνα καὶ ἐνδείξη-α
τὸν ὑπερδάλλοντα πλοῦτον τῆς χάριτος αὐτοῦ ἐν τοῖς
μέλλουσιν αἰῶσι, φησὶν, « 'Ev χρηστότητι ie ἡμᾶς
ἐν Χριστῷ ᾿Ινσοῦ, » Τουτέστιν, Οὐκ ἄχρι τοῦ Χρι-
στοῦ ταῦτα μόνον σταίη, ἀλλὰ δι’ αὐτοῦ ἥξει πεὶ
εἰς ἡμᾶς ὡς ἀπ᾽ ἀρχῆς πρὸς τὸ ὅλον. Τί δὲ ἥξει; Τὸ
συζωοποιηθῆναι, τὸ συγχαθίσαι.

duntarat hec perstiterunt, sed per ipsum ad nos quoque perveniunt tanquam a principio ad totum
quod reliquum est corpus. Quid est autem quod pervenit? nempe una viviflcari et una sedere.

HM, 8 10. Gratia enim estis. servati per fidem, id-
que non ez vobis. Dei donum est: non ez operibus,
ne quis glorietur. Nam ipsius sumus opus condíti
per Christum Jesum ad opera bona qu& prezparavít
Deus ut in eís ambuluremus.

« Gratia. » Que videlicet est per fidem, « Idque
non ex vobis. » Ex nobis quidem est fides, verum
ipsius quoque occasio est Deus. Nisi enim incar-
natus fuisset, quomodo potuissemus credere? Nam,
« Quomodo, inquit, credent nisi audierint ὃ» 17
Ideo donum Dei vocat fldem. Aut etiam propterea
donum, qui neque fldes per seipsam salvare pó-
tuisset, nisi Deus per ipsam salvare voluisset. Do-
num itaque Dei est quod nos crediderimus, et quod
per fidem salvemur donum etiam Dei est. « Non
ex operibus ne quis glorietur. » Non quod nollet ex
operibus salvare, sed quod nullus potuerit ex ope-
ribus salvari, nisi per fldem. Quia ergo nullus
potuit ex operibus salvari, non etiam gloriabi-
tur.

« Non ex operibus. » Ne quis arrogantie ansam
accipiat, quasi ex propriis operibus factus sit sal-
vus. Atqui contingeret ex operibus salvum
fleri, nec sic oporteret, inquit, in arrogantiam ac
jactantiam decidere. Quamobrem ἢ Quia Dei opus
sumus: neque id tantum, verum etian ad hoc
conditi ut bonum operaremur. [taque etiam si ex
bonis operibus salvaremur, utique justum esset
causam in Deum referre, eique gralias agere,quod
ipse nos ad id condiderit, et non ad nos ipsos ea
qu& arrogantice sunt firmare. Quando vero ad bona
opera conditi, non solum nihil boni operati su-

* Mattb. xiz, 38. 1: Mattb. zz, 83.

Τῇ γὰρ γάριτί ἔστε σεσωμένοι διὰ coz
στεως, καὶ τοῦτο οὐκ ἐξ ὑμῶν. Θεοῦ τὸ Dam,
οὐχ ἐξ ἔργων, ἵνα μή τις καυχύσηται. Δὐτῶ
γάρ ἐσμεν ποίημα, κχτισθέντες ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ
ἐπὶ ἔργοις ἀγαθοῖς, οἷς προητοίμασεν ὁ Θεὸς, fw
ἐν αὐτοῖς περιπατήσωμεν.

« Τῇ γὰρ χάριτι. » Τῇ διὰ τῆς πίστεως χάρπι.

( « Καὶ τοῦτο οὐκ ἐξ ὑμῶν. » Ἐξ ἡμῶν μὲν f πίστις,

ἀλλὰ xal αὐτῆς πρόφεσις ὁ Θεός. El γὰρ μὴ ἕνην»
θρώπησε, πῶς εἴχοχεν πιστεῦσαι ; « [lí γὰρ, rel,
πιστεύσουσιν, ἐὰν μὴ ἀχούσωσι ; » Διὸ δῶρον Oui
καλεῖ τὴν πίστιν Ἢ καὶ δῶρον διὰ τοῦτο, ὅτι οὐδ
ἢ πίστις σῶσαι ἴσχυς καθ᾽ ἑαυτὴν, εἰ μὴ ὁ θεὸς
ἠδουλύήθη ὃ ἁ τῆς πίστεως σῶσαι Ὥστε τὸ πιστεῦ-
σαι ἡμᾶς. δῶρον Θεοῦ, καὶ τὸ διὰ πίστεως σωθῆναι
δῶρον Θεοῦ. « Οὐκ ἐξ ἔργων ἵνα μή τις καυχήση-
και.» Οὐκ ἐπειδὴ οὐχ ἠδούλετο ἐξ ἔργων σῶσαι,
ἀλλ᾽ ὅτι οὐδεὶς ἴσχυεν ἐξ ἔργων σωθῆναι, εἰ μὴ δεὲ
πίστεως. ᾿Επεὶ οὖν οὐδεὶς ἴσχυσεν ἐξ ἔργων σωϑῇῆ-
vat, οὐδὲ καυχήσεται.

« Οὐκ ἐξ ἔργων. » — [ΦΩ7.}] Ἵνα μή τις ἀφορμὴν
ἀπονοίας λάθῃ, ὡς ἔχ οἰκείων ἔργων σωθεὶς. Καίτοι

D xai ἐξ ἔργων ἑνὴν σώξεσθαι, οὐδ᾽ οὕτως, φησὶν,

ἐχοῖν εἰς ἀπόνοιαν xal χαύχησιν ἐκπεσεῖν. Διὰ τί;
Ὅτι ποίημα ἐσμεν τοῦ θεοῦ, Καὶ οὐ τοῦτο μόνον, ἀλλὲ
xai ἐπὶ τῷ ἀγαθοεργεῖν χτισθέντες. Ὥστε xxi εἰ ὃ
ἔργων ἐσωζόμεθα, εἰς Θεὸν Bv εἴημεν δίχαιοι ἀναφί-
psv τὴν αἰτίαν καὶ τὴν εὐχαρισιίαν, ὅτι αὐτὸς ἡμές
ἐπὶ τούτῳ ἔχτισεν, ἀλλ᾽ οὐχὶ εἷς ξαυτοὺς τὰ τῆς ἀπο-
vola; χρατύνειν. "Ὅτε δὲ xal χτισθέντες, ἐπὶ ἔργοις
ἀγαθοῖς οὐ μόνον οὐδὲν ἠγαθουργήσαμεν, ἀλλὰ καὶ
εἷς τοὐναντίον ἀπηνέχθημεν, καὶ ἀπενεχθέντες οὐχ ἐξ

! Joan. xit, 28 ; xvii, 24.

1193.

LOMMENT. IN EPIST. AD EPHES.

1194

ἑχυτῶν ἀπιστράφημεν, ἀλλὰ χάγιτι χαὶ δυρήματι A mus, sed in contrarium potius delati sumus : et

0:50. πηλίχη τις ἡ εὖχαρ στία παρ᾿’ ἡμῶν ὀφείλιται
τῳ θεῷ; Τῷ δὲ, ἐπὶ ἔτγυνις ἀγαθοῖς χτισρέντες,
ἄλλα xal προυτρέποντός ἐστι xai διανιστῶντος ἐπὶ
πράξεις ἀγαθᾶς, ἵνα εἴπῃ Χριῶσταί ἐστε ποιεῖν
τὸ ἀγαθὸν, καὶ ἀγγαῖον ἔστι τὸ χρέος. Ἐπὶ τούτῳ
qX2 ἑατίσθητε, ἀλλὰ xal τόχο:ς αὐτὸ πολλοῖς ἐδχ-
θύνχτε χαὶ ηὐξήσατε, μηδὲ; ἀποδιδόντες ἀλλὰ καὶ
διὰ παραθάσεως προστιθέντες. Χρείχ οὖν πολλῆς
σπουδῆς καὶ ἐπιμελείας, εἰς τὸ τὰ ὀφειλόμενα ἀπο-
τίσαι, « Κτισθέντεις ἐν Χριστῷ Ἰησοῦν Εἴτα iva
μὴ ἀκούσιντες ὅτι οὐκ ἐξ Eoyuv ἔσώῤθημεν, ἀλλὰ
χάριτι, ῥᾳθυμότεργι γενώμεθα, δείχνυσιν ὅτι μετὰ
τὴν πίστιν, xai ἔγγων XNos'a. « Αὐτοῦ q42 ἐσιλῖν,
φησὶ, rolrua, χτισθέντες διὰ CInoo3. Χυιστοῦ, » Οὗ
τὶν πρώτην ἡμῶν δημιουργίχν λέγων, ἀλλὰ τὴν
δευτέραν τὴν dv τῷ βουπτσματι, ᾿Εχτίσθημεν Ot, φη-
Gv, ἐπὶ ἔγγο"ς ἀγαθγῖς, οἷς πρηητοίμασεν ὁ Θεὸς, εἰς
τὸ ἐν αὐτοῖς, φισ᾽, περιπατεῖν. ᾿ἔνεστι δὲ ταῦτα
x2i περὶ τῆς πρώτης δημιουργίας νοεῖν. « Οἷς προ-
ἡτοίμασεν b Θεός.» Οἷς καὶ πρὸ τοῦ βοπιίσματος͵
φησὶν, ἐνοίμασεν. « "Iva ἐν αὐτοῖς περ'πατήσωμεν. »
Τὴν ἐπ᾽ αὐτοῖς ἄπαυστον σχέσιν δηλοῖ,

ὅτι ὑμεις πότε τὰ ἔθνη ἐν
αχρχὶ οἱ λεγόμενοι ἀχροδυστία, ὑπὸ τῆς λεγο-
μένης περιτομῆς ἐν σαρχὶ χειροποιήτου, ὅτ' Tes
ἂν τῷ χαρῷ ἐχείνῳ χωρὶς Χρ στοῦ ἀπνλλοτριω-
μένοι τῆς πολιτείος τοῦ ἸἸσοχὴλ, καὶ ξένοι τῶν
διαθάχῶν τῆς ἑπαγγιλίος, ἐλπὸχ μὴ ἔχοντες
xal! ἄθεοι ἐν τῷ χόσμῳ. Νυνὶ δὲ ἐν Χοιστῷ ᾿Ιησοῦ
μεῖς οἱ ποτε ὄντες μαχρὰν, ἔγγὺς ἔγενήρντε ἕν
τῷ a^uatt τοῦ Χριστοῦ.

« Διὸ μνημονεύετε. » "Exc! οὖν ὅλως tm! ἔργοις
ἀγχθοῖς ἔχτίσθημεν, μνημονεύετε. Καὶ γά2 ἔθος τοῖς
ἀπὸ πολλῆς εὐτελείας εἰς ὕψω: ἀναδοαμοῦσι, μιν, δὲ
μεμνῆσθαι τῶν προτέρων. Ὅτι ὑμεῖς ποτε. θέλει
εἰπεῖν ὅτι ὑμεῖς οἱ ἀχοόδυστοι, ἐν τοῖς ξαποῦσθεν
χρόνοις, ἀλλότριοι ἦτε τοῦ Os05 xal τῶν ἐπαγγε-
λιῶν. Νυνὶ δὲ, οἱ τότε ὄντες ἀλλότριοι καὶ πόῤῥω,
Ἐγγὺς ἐγένεσθε. Δείκνυσι 0$ Ἐκ τούτου, τοῦ Χοιστοῦ
τὴν χηδεμονίαν, ὅτι τοὺς ἀπηλλοτριωμένους καὶ
Ἰπλπίδα μὴ ἔλοντας ἔσωσεν. 'Opx δὲ εὐτυῶς πῶς
καταδάλλε: τὴν περιτομὴν ὃς χνὺς ἐν λόγῳ μόνον
καὶ οὐχ ἔρτῳ τινὶ γενναίως ἔχειν αὐτὴν, ὡς πρὸς
τὴν ἀχροθυστίαν τὸ ὃ ἀτορον, Ὑμεῖς γὰρ, φησὶ, τὰ
ἔθνη οἷ ᾽ν συοχ᾽, ἀλλ᾽ οὐκ ἕν πνεύματι, xai οἱ λε-
γόμενοι. (Οὐ γὰρ ὄντες χατὰ τὸν πνευματιχὺν λόγον.)
"Mail «triv, Ἐν σαοχὶ xai kv λόγοις τὸ ἔλαττον, οὐ-
δαμοῦ ἕν πνεύματι. Εἴτα πάλιν περὶ τῆς πειιτομῖς
λέγων φησὶν, 0x0 τῆς λεγομένης xal ytizono' του,
41v iv λόγοις μόνον xal σαρχὶ προτίμησιν δηλῶν.
« Ὅτι ἦτε.» Τί μνημουεύετε, ὅτι Tze, φητῖν, Ἐν τῷ
καιρῷ ἔχείΐνῳ χωρὶς Χοιστοῦ. Τοῦτο ἦν, φησὶ, τὸ
δειχνήν. Τὸ δὲ τῆς ἀχρ᾿θυστίας, ἄγρι σα"χὸς xal
ὀνόματος ἦν φιλοῦ. Εἶτα ὅτι xal ἀπηλλοτριομένοι
ἦτε τῆς πολιτείας τοῦ Ἰσραὴλ γχαί τοῦτο δεινόν Εἰ
γὰρ xa! ἀνάξιο! ὥφησαν οἱ VE ᾿Ισραὴλ, πλὴν ἀλλ᾽
$2127 Θεόν. « Καὶ tivo: τῶν» διαθυχῶν, » "il τοῦ

ParRoL. &n. CXVIII.

4
Διὸ uvr,uovsbstt

C

D

delati, non ex nobis ipsis conversi sumus, sed gra-
lia et dono Dei, quanta debetur a nobis Deo gra-
tiarum actio ? Quod autem al: Ad opera bona
conditi, simul et adhortantis est, et ad bonas actio-
nes excitantis ac si diceret : Debitores estis ad
operaudum bonum, et vetus est debitum : ad hoo
enim condili estis : sed et multis usuris debitum
hoc aggravastis et auxistis,nihil reddentes aut sol-
ventes, sed transgressione potius superaddentes :
opus est igitur multo studio ac diligentia ad hoc ut
debita exsolvatis. « Conditi per Christum Jesum. »
Deiude ne audientes quod non ex operibus salvati
sumus,s^d ex gralia, segniores efficiamur, ostendit
quod post fidem necessaria sunt boaa opera. « Nam
ipsius, inquit, sumus opus conditi per Christum
Jesum. » Non primam mnuostram creationem dicit,
sed secundam qus est in baptismate. Conditi au-
tem sumus inquit, ad opera bona, que prapauravit
Deus ad ambulandum in illis.Possunt autem et de
prima creatione intelligi. « Que preparavit Deus.»
Quz eliam ante baptisma,inquit preparavit Deus.
« Lt in eis ambularemus. » Habitum ad hec deno-
tat qui nunquam quiescit.

18 ll, 11 13. Quapropter mementote quod cos
quondam ge"tes in carne vocabamini preputium ab
ea qui vocatur circumcisio in carne, qug. circumci-
sio manibus fil : quod eratis, inquam, in tempore
illo sine Christo abalievati α conversatione lsrael,
el extranei a (lesitamentis promissionis.spem non ha-
bentes, Deoque carentes in 1nundo. Nunc autem per
Christun Jesum vos qui quondam eratis longinqui,
facti estis propinqui per sanguinem Christi.

« Quapropter mementote. » Quoniam igitur om-
nino ad opera bona conditi sumus, mementote.
Etenim moris est his qui a multa abjectione ad
sublimitatem subito ascenderunt, non meminisci
priorum. Vult dicere: Vos preputiali eratis prio-
ribus temporibus, alieni a Deo et promissionibus :
nunc autem qui tunc eratis alieni et longinqui,
facti estis propinqui. Ostendit autem ex hoc Chri-
sti gubernationem, quia eos qui abalienati et spe
carentes erant,salvavit. Considera vero quomodo
ingeniose deprimat circumcisionem ostendens solo
sermone et non opere illam praeclare se habere,
tanquam aliquid excellens supra preputium. Vos
enim, inquit. qui eratis gentes in carne, sed non
in spiritu. et. qui dicebamini (neque enim eratis
juxtaspiritualem sermonem) pra:putium.Ac si dices
ret : In carne et sermonibus est si quid vobis minus
erat,nequaquam in spiritu. Deinde rursum de cire
cumcisione loquens,ait : Ab eaque dicitur, et qua
mauibus flt : indicans solum eum primatum qui in
sermonibus est et in carne. « Quod eratis. » Quid
illud est quod opus est ut meminerimus ? Quod
eralis,inquit, in tempore illo sine Christo. Hoc, ait.
miserum erat : nam esse prmrputium, erat carnis
duntaxat et nudi nominis.Deinde quod etiam ab-
alienati eratis : et hoc malum erat.Nam quanquant

dS

1195

OECUMENII TIUCC/E EPISCOPI.

1196

indigni videbantur qui erant ex Israel,attamen illi A νόμου, 7j τῆς πρὸς αὐτοὺς ἐπαγγελίας. Οὐχ εἶπι 6l,

Deum noverant. « Et extranei a testamentis. » Aut
a lege, aut a promissione qui ad ipsos facta fue-
rat. Non dixit autem Separati, sed Abalienati :
neque rur:um : Non participes, sed Extranei : qua
multam ostendunt alienationem. « Spem non ha-
bentes.» Judoi licet propter indignitatem frustrati

Κεχωρισμένοι, ἀλλ᾽ ᾿Απηλλοτριωμένοι, οὔτε πάλιν,
Οὐ μετέχοντες, ἀλλὰ Eivoi, "Amto πολλὴν δείχκιυσ:
τὴν ἀλλοτρίωσιν. « ᾿Ελπίὸχ μὴ ἔχοντες. » ΟἹ 'lo;-
δαῖοι εἰ xai ἀπέτυχον Ov ἀναξιότη τα, εἴχον μέντοι
Ἐλπίδα ix τῆς Ἐπαγγελίας. Τί προς 9434, eroi, τὰ
ἔθνη τὰ μὴ ἔχοντα ἐλπίδα ;

erant, 19 attamen spem ex promissione habebant. Quid ad vos, inquit, gentes, quc spem ποῦ

habebatis.

« Deoque carentes in mundo.» Atqui deos adora-
bant, sed non erant dii : vos igitur, inquit, Deo ca-
rebatis. Nam Judai jicet offendebant ac resistebant,
Deum tamen noverant « Deoque carentes in mun-
do. » Hoc est iu conversatione veslra et cultu

quantum ad presentem vitam : nam quantum ad D

futuram eliam inviti Deumrn. cognoscent. Non so-
lum autem hoc, verum etiam juxta presentem
vitam,tauquam Dei opera et ab eo gubernata,sine
Deo non erant: quo modo eruzo Deo carentes ἵ
propter conversationem secundum mundum, pro-
pter cultum propter impuram mentem ac volunta-
tem. « Nunc autem per Christum Jesum. » Cum
ostendisset quod gentes Judieorum comparatione
multum ac vehementer a Deo alienatce erant,osten-
dit quod propter solam Dei benignilatem propin-
qua facte sint.Hunc autem sermonem omnem mo-
vit, ut ostenderet Dei erga gentes providentiam.
Nam quando magis hi qui longinqui erant, [acti
sunt propinqui, tanto magis ostenditur Dei erga
ipsos providenlia. Facti estis popinqui &vy2; et

μαχρὰν, id est prope et procul, voluntatis ac men- C

tis sunt et non loci. Qui ergo longinqui eratis a
conversalione Israel que est secundum Deum facti
estis propinqui. Hoc autem significat quod sequi-
tur.Qui fecit utraque unum Primum tamen etiam
recte dictum erat. Per sanguinem, inquit, Christi
hoc est per suum sanguinem. lpse enim qui san-
guinem efludit pro nobis.et per hunc solvit pecca-
tum.omnes in propinquum adduxit: nam ipse in-
quit, est pax nostra. Siquidem ante incarnationem
lum inimici.

1, 14-18. Ipse enim est paz nostra qui fecit
utraque unum : et interstitium macerig diruit nempe
simullatem per carnem suam, legem mandatorum in
decretis s:tam abrogans, ut duos conderet 1n semet-
ipso in unum novum hominem, faciens pacem ; et
ut reconciliarel ambos in uno corpore Deo per cru-

cem, cum peremisset. per cam :nimiciliam :. et ve- ἢ

niens annuntiavit pacem vobis qui procul aberatis, et
iis qui prope. Quoniam autem per. illum habemus
αἰ n utrique in uno Sp.ritu ad Patrem.

20 « Qui fecit utraque unum. » Nempe Judcos
ac gentes. Hoc autein dicit, non quod nos ad
Jud&or im conversationem ac politiam duxerit sed
quod illos ct nos a paternis separatos moribus ac
traditionibus,mutuoque conjunctos,ad suam fldem
Quxerit Cüristus. Nos tamen gentes tanto magis

« Kai ἄθεοι, φησὶν, Ἐν τῷ κόσμῳ. » Kaizo: zzor-
ἐχύνον Θεοὺς, ἀλλ’ οὐχ ἦσαν θεοί. Ὑμεῖς οὖν, ογ-
σὶν, ἄθεοι ἦτε. Οἱ γὰρ Ἰουδαῖοι εἰ χαὶ προοσξχρονον,

-,ς Ν "- LI
ζοισαν μέν τοι Θεόν. « Καὶ ἄθεος tv τῷ κόσμῳ.»
'"Ev τῇ κατὰ τὸν παρόντα βίον πολιτείᾳ ὑμῶν χαὶ
λατρείᾳ. Ἔν (32 τῷ μέλλοντι, xal ἄκοντες ἐπιγνώ-

^ ᾿ * , TN. . 4 E
σονται τὸν Θεὸν, οὐ μόνον Ot, ἀλλὰ xal xat τὸν Τὰρ-
ὄντα ὡς δημιουργήματα xxi προνοούμενα, οὐχ Tm
ἄθεοι. Πῶς οὖν ἄθεοι ; ᾿Απὸ τῆς χατὰ τὸν χέσιου
πολιτείας, ἀπὸ τῆς λατρ:ίχς, ἀπὸ τῆς βεδύλου τρν»
αιρέστως. « Νυνὶ δὲ £y Χριστῷ ᾿Ινσοῦ. » Δείξας πολὺ
xxi σφόδρα ἀφεστηχότα τὰ ἔθνη τοῦ Θεοῦ τῇ πρὸς
Ἰουδαίους παραθέσει, δείχνυσιν ὅτι διὰ μόνην cim-
θρωπίαν Θεοῦ Ἐγγὺς γεγόνασι. Τοῦτον Cb xiva
χεχίνηκχ τὸν λόγον, δειχνὺς τὴν ποὸς τὰ ἔθνη τοῦ
Θεοῦ χηδεμουνΐίαν. Ὅσῳ γὰρ πόῤδω ὄντες Ἐγγὺς γε
γόνασι, τοσούτῳ μᾶλλον δείχνυτχ! ἡ τοῦ Θεοῦ πρό-
vota περὶ αὐτούς. 'Eyyos ἐγενήθητε. Τὸ Ἐγγὺς xx
τὸ μαχοὰν προαιρέσεώς ἔστιν οὐ τόπου. Oi υαχρὲ

» v “- - D) * * 98 -
οὖν ὄντες τῆς πολιτείας τοῦ '[opxiÀ χαὶ 0:X τοῦτο
χαὶ τοῦ Θεοῦ, ἐγγὺς γεγόνατε "Ἢ οἱ μαχρὰν ὄντις
τῆς τοῦ ᾿Ισοαὴλ πολιτείας τῆς χυτὰ Θεὸν trj 054 γε:

- *e 4. . , 4
γόνατε. Τοῦτο 435 δηλοῖ τὸ ἑπόμενον, ὁ ποιΐσος τὲ
ἀμφότερα ἕν, Καὶ τὸ πρῶτον δὲ χαλῶς ἔχει, ἐν τῷ
αἵμχτι, φησὶ, τοῦ Χριστοῦ, τουτέστι, διὰ τοῦ cur
to; αὐτοῦ Αὐτὸς yàp τὸ αἷμα ἐχγέας ὑπὲρ lusw
xxi τούτῳ λύσας τὴν ἁμχοτίαν͵ πάντας ἔγαγιν ἐγ-
γύς. Αὐτὸς γάρ ἔστι, φησὶν, 3, εἴφηνν, ἡ μῶν. Πρ τὰ
τῆς ἐναντρωπέσεως, βδιελυροὶ ἦμεν καὶ ἀγγέλοις καὶ
᾿Ιουδαίοις, οὐ μόνον Ἐχθροί.
abominandi eramus et angelis οἱ πα εἶθ. non se

Αὐτὸς γάρ ἐστιν d εἰρήνη ἡμῶν
ἀμφότερα ἕν, xai τὸ μεσότοιχον
λύσας τὴν ἔχθραν ἐν τῇ σχοχὶ αὐτοῦ,
τῶν Ἐντολῶν ἐ, δόγμασι χαταργήσας, ἵνχ tux
δύο χτίσῃ ἐν ἑχυτῷ εἰς ἕνα χα νῦν ἄνθρωπον,
ποιῶν εἰρήνην, xxi ἀποχαταλλάξῃ τούς ἀμροτί-

43 4 [] - - * 4 - - .
Qoo4 ὃν Evi o yaxv: τῷ Oig, O:X τοῦ G:aupo) az

o9 φραγμοῦ

ὁ ποιήσας d
- 4 []
τὸν νόμιν

χτείνας τὴν ἔμθρχν tv αὐτῷ καὶ ἐλθὼν tne
γελίσατο εἰοήνην ὑμῖν τοῖς μαχρὰν καὶ τοῖς

En»; Ὅτι δι αὐτοῦ ἔχομεν τὴν προσαγωγὴν οἱ
ἀμφότεροι ἐν ἑνὶ Πνεύμχτι πρὸς τὸν llixépa.

« Ὁ ποιήσας τὰ ἀμρύτερα ἕν.» Το΄ς τε “[οὐδυ!-
ους xai τοὺς ἐξ ἐθνῶν. Ἰοῦτο 0: λέγε:, οὐχ ὅτ' εἰς
τὴν τῶν Ἰουδαίων ἡμᾶς πολιτείαν ἔγαγεν, ἀλλ᾽ ὅτι
ἐχείνους xai ἡμᾶς διαζεύξας τῶν πατρῴων ἐθὼν
xai παραδοσεων καὶ ἀλλήλοις συζεύξας, εἰς τὴν αὐ-
τοῦ πίστιν ἤγαγεν ὁ Χριστός, Πλὴν τὰ ἔθνη͵ μάλιστε

117

COMMENT. IN EPIST. AD EPHEs.

1198

€oqa2v3zelv ὀφείλομεν, ὅτῳ καὶ μάλιστα ξένοι μενῆ. ἃ gratias agere debemus,quanto magis extranei era-

« Καὶ τὸ μεσότονχον τοῦ φραγμοῦ. » Μετότοιχην ο5.-
γμηῦ, φησὶ, τὴν ἔλθραν τὴν πρὸς θεὸν ἠλῶν τε
χαὶ Ιουδαίων, ἥτις Ex τῶν ἡ λετερων ἐγίν:το napai-
τῶ τῶν, ὡς xib αὐτός φησι διὰ ποῦ πιοφήτου"
« Οὐχὶ αἱ ἁμαρτίαι ὑμῶν διστῶσιν ἀνγμετον ὑμῶν
xa! ἐμοῦ ; » Ποῖον ὃξ μεπότοιχον ; Τὴν ἔχθραν orsi,
τὴν πρὸς Θεόν. « Ἐν τῇ σαρχί' » τουτέστι, διὰ τῆς
* , “- * * * - 3

σαρκὸς αὐτοῦ. Εἰ γὰρ μὴ ἀπέθανεν ὑπὲρ ἡμῶν, οὐκ
ἂν ἐλύθη dj ἁμαρτία ἡ χωρίζουτα ἡμᾶς ἀπὸ θεοῦ.
— ΙΦΩΤ.) Διπλὴ ἦν ἢ ἔχθρα, καὶ διπλοῦν τὸ μεσό-
τοιχον. μᾶλλον δὲ καὶ τριπλῆ. ᾿Αλλὰ καὶ πρὸς ἀγγί-
λους ἐξεπολέμωτο τὸ ἀνθρώπινον. Νῦν δὲ τέως περὶ
τῶν δύο διαλχμόχνει, ἔν εἴχον οἱ ἐξ ἐθνῶν πρὸς τοὺς
ἐξ ᾿Ιουδαίων, καὶ ἣν ἄμφω πρὸς τὸν Θεὸν τῶν ὅλων,
ἀλλ᾽ ἐχχτέραν ἔχθραν χαὶ ἑκάτερον μεσότοιχον, ἔλυ-
σι Χοιστὸς ὁ θεὸς ἡμῶν. « Τὸν νόμον τῶν ἐντολῶν. »
"Ἐπειδὴ ἔδωχε τὸν νόμον, ἀσφαλιζόμενον ἡμᾶς, ἡ μεῖς
δὲ παοΐδημῖν αὐτὸν «l ἄνθρωπο:, ἔλυσε χαὶ αὐτὸν
τὸν νόμον. “Ὥσπε ἂν εἴ τις παιδαγωγὸν δοὺς ndi
δίῳ. ἐπεὶ μὴ ἔχουε τοῦ παιδαγωγοῦ, ἐλεύθερον εἴχσε
χαὶ τοῦ παιδαγωγοῦ, δίον χολάσαι. Κατα: γήσας δὲ,
φισὶ, τὸν νόμον ἐν δύγματιν, ἢ τῇ πίστει, ἢ οἷς 30-

Ἰουδαῖος, ἀλλὰ xat οὗτο: χάχεῖνος εἰς ἀιλείνω χατά-
στατιν ἦλθον; χτίσῃ, φησὶ, δειχνὺς τὴν ἀνχγέννη-
σιν. Εἷς ἕνα vào πᾶντες εἰσὶν ἐχτισμένοι νέον τινὰ
καὶ πιστὸν ἄνθρωπον, xal τοῦ γή:ως τῶν ἀμυρτιῶν
ἀλλότριον. « "Ev ἑαυτῷ » Οἷον δι᾽ ξαυτοῦ, οὐ 9: ἀγ-
έλων. ἢ ἄλλων τινῶν δυνάμεων, ἀλλὰ OU ἑαυτοῦ, Ἢ
ὅτι. φνησὶ, τοῦτο πρῶτον γενόμενος, χαὶ τύπον xal
ὑπόδειγμα πχρασγών. « Καὶ ἀποχαταλλάξῃ.» Πρὸς
τὸν Θεὸν τοὺς ἀνῃςώπους. Οὐ γὰρ ἄν ποτε χατνλλά-
Ὑῆσαν τῷ Θεῷ. μένοντες ᾿Ιουδαῖο! xal "EXAvvsc. Ὅτι
Ὑ22 πρὸ τούτου σφὐδρα ἦσαν ἀχατάλλαχτοι πρὸς τὸν
Θεὸν, δείκνυτιν ἡ ἔμφασις 102, ἀποχαταλλάξῃ. « Ἔν
ἑνὶ σώματι τῷ Θεῷ.» Οἷον γινημξνους ἔν σῶμα, οὗ
αὐτός ἐστι χερλλή. — [ΦΩΊ.] Διὰ μὲν vos, "Ev ἑνὶ
σώματι, τὴν πρὸς ἀλλήλους ἐμφαίνει καταλλαγήν.
Διὰ δὲ τοῦ, τῷ Θεῷ, τὴν πρὸς Θεὸν ἀμφοτέρων.
« Διὰ τοῦ σταυροῦ ἀποχτείνας,» Πῶς δὲ ἀποχατήλ-
λαξε τῷ Θεῷ ; ἀποχτείνας, φνησπὶ, τὴν ἔχθραν δι'
αὐτοῦ. Διὰ τοῦ σταυροῦ Ὑὰχρ λύτας τῷ θανάτῳ
αὐτοῦ τὴν ἁμαρτίαν, xal τὴν ἔχθραν ἔλυσεν. Οὐ-
δὲν ὃὲ ἐμφαυτιχώτερον τοῦ, ἀποχτείνας. [ὃ Ὑὰ2
ἀτάλιυτον τῆς λύστως δηλοῖ. Πῶς οὖν νῦν, φαίη
τις, πάλιν ἁμαοτάνομεν, ἑτέρας ἀωμχοτίας γεννῶν-
τες Αἱ Ὑὰ)0 πρότερχ' ἀπεχτάνῆησαν. « Καὶ ἐλθὼν
εὐνγγελίσατο, » δηδένα πέμψας, ἀλλ᾽ αὐτὸς ἑχυτῷ
διχχοντσάμενος Maxoiv δὲ, τὰ ἔθνη χαλεῖ, xal ἐγ-
υὺς τοὺς ᾿Ιουδχίγυς. « Ἔχομεν τὴν προσαγωγήν.»
Τὶ» χχταλλχαγὴν, xal τὴν εἰρήνην τὴν πρὸς τὸν
cv. Οὐ γὰρ ἀφ᾽ ἑχυτῶν ἀπήλθομεν, ἀλλ᾽ ὑπὸ Xot-
στοῦ προτήχθημεν, a "Ev ἑνὶ πνεύματι,» Οὐχ ἐχεῖ-
vot μὲν ἀτε ἐγγὺς ὄντες, ἐν μείζονι, ἡμεῖς δὲ
ὡς μακρὰν, ἐν ἐλάσσονι. Διὰ γὰρ τοῦ πνεύματος

Isa. tix, 2. 1: Matth. v, 22 seqq.

mus. « Et intersti' ium maceriz »Interstitium ma-
ceric dicit simultatem erga Deum et nosacJudaos,
qua ex nostris proveniebat delictis,sicuL etiam ipse
dicit per prophetam: « Nonneiniquitates vestrie divi-
sionem fecerunt inter vos et me 117» Quale autem
interstilium ? simultatem inquit erga Deum.« Per
carnem suam. » Nam £v pro à: capitur, id est, in
pro per. Nisi enim mortuus esset pro nobis, ne-
quaquam solutum esset peccatum quod nos a Deo
separabat. — Duplex namque simultus erat et du-
plex interstitium,imo potius etiam triplex:quando
quidem etiam adversus angelos bellum humana
nalura gerebat : nunc tamen de duabus interim
disserit, puta quam habebant inter se mutuo qui
ex Judais erant et qui ex gentibus, et quam utri-
que habebant adversus Deum universorum : sed
utramque simultatem et utrumque interstitium
solvit Christus Deus noster. « Legem mandato-
rum. » Quandoquidem legem deeerat que nos mu»
niret. nos autem hominesillam transgressi sumus,
solvit et ipsam legem.Quemadmodum si quis cum
puero dederit peedagogum, quia non audit paeda-
gogum,liberum esse permittat etiam a padagogo,
cum punire oporteret. Abrogans autem ait, legem
in decrelis sitam: aut propter fldem, aut propter ea
qua ipse tradebat : « Ego autem. inquit, dico νος
bis !'. » — « Ut duos conderet. » Vides quod Groe-
cus non sit factus Judeus, sed et hic et ille ad
meliorem stglum venerint? Conderet ait, ostendens
regenerationem. Omnes enim in unum conditi sunt
novum quemdam et fidelem hominem, ac alienum

à velustale peccatorum. « In semetipso. » Hoc est,

per semetipsum non per angelos aut alias quasvis

potestates, sed per seipsum. Aut dicit quod hoc

primum fecerit. typum ac specimem pruwbens. « Et

reconciliari. » Homines erga Deum. Neque enim
reconciliari unquam Deo poterant manentes Judei

aut ura:ci. Quod enim ante hoc vehementer dissi-
derent a Deo, 2? ostendit emphasis dictionis
ἀποχχταλλάξῃ reconciliaret. « In uno corpore Deo.»

Hoc est factos unum corpus cujus ipse est caput.
— Per hoc quod dicit : In uno corpore, ostendit
conciliationem qui facta est inter se mutuo. Per
hoc autem quod ait. Deo, amborum reconciliatio-
nem erga Deum. « Per crucem cum peremisset. »

D Quomodo autem reconciliavit Deo? Cum peremis-

set,inquit. inimicitiam per eam. Per crucem enim
soluto morte sua peccato etiam solvitinimicitiam.
Niuil autem majorem habet emphasim quam aro.
χτεῖνας. [ἃ est, cum peremisset, deno!at enim fir-
mitatem solutionis. Quomodo ergo nunc adhuc
peccumus ? dicet aliquis,alia producentes peccata:
nam priora perempta sunt.« Et veniens annuntia-
vit. » Nullo misso, sed sibi ipsi factus minister.
Procul autem fuisse dicit gentes,et prope Judoos.
« Habemus aditum. » Reconciliationem et pacem

1199

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

1200

quee est erga Deum. Non enim ex nobis ipsis pro- À ἐπεράστους ποιήσας προτήγαγε τῷ [Ιατρῖ. Καὶ fu

fecti sumus,sed ἃ Christo adducti sumus. «In uno

|J 4 -- »
διά τΞ ἑαυτοῦ xal τοῦ πνεύμχτος ποοσήγαγεν.

spiritu. » Non illi quidem quod prope essent, majoris habiti sunt : nos autem quod procul distare
mus, minoris. Per spiritum namque factos amabiles utrosque, adduxit ad Patrem ; et quia pe

seipsum et per spiritum adduxit.

lI, 49 22. Jam igitur non estis hospites οἱ incolz,
sed concives sanctorum ac domestici Dei, superstructi
super fundamentum apostolorum et prophetarum,
summo anguluri lapide ipso Jesu Christo : 1n quo
quacunque structura coagmeniatur, ea crescit. in
templum sanctum in Domino: Zn quo et vos cozdi-
ficamini in habitaculum Dei in spiritu.

« Jam non estis hospites. » Cum enim olim non B

potuerint nancisci spem coellestium.hospites erant
el incola. « Sanctorum. » Nunc autem, inquit,
eamdem habetis cum sanctis civitatem.nempe cc-
lestem Jerusalem. Considera vero quod non dixe-
rit Judeorum, sed sanctorum, Abraham inquit ac
similium. « Ac domestici Dei. » Nam quod illi ha-
bebant, inquit innumeris laboribus, hoc vobis per
fldem donatum est. Volens autem vehementem si-
gnificareunionem gentiumad prophetas et aposto-
los.'* 9 Superstructi ait,ac si diceret : In fundamen-
tum positi sunt prophete et apostoli, vos reliquam
siructuram completis : ut omnes in unum eflicia-
mini templum Dei : quod est veluti super prophe-
tas et apostolos edificari. « Apostolorum et pro-
phetarum. » Vide quod primi sint apostoli.
« Summo angulari lapide. » Ipse enim et funda-
mentum el structuram continet ac. complectitur.
Animadverte autem quod interdum ipsum desuper
complecti dicit,ubi videlicel caput illum nominat :
interdum vero inferne, ut est sumino angulari la-
pide. Alibiveroetiam fundamentum dicitCüristum.
« In quo quiecunque structura. » [n quo angulari
lapide. « Coagmentatur. » Ostendit diligentem et
studiosam slructuram : simul indicans quod non
alio modo cre:cet in templum sanctum, aut. om-
nino salvabilur.nisi per vitam studiosam « Crescit
in templum. » Hzc enim structura ubi crescit et
completur,in templum Dei perficitur.« Nam inlia-
bitabo,inquit. in illis !**, » Siquidem et generaliter
Deus in Ecclesia habitat et privatim in unoquoque
eorum qui digni sunt. « In Domino. » lloc est per
Dominum.« Et vos cosdiflcamini. » Primam stru-
cturam dixit universalis Ecclesi, hunc autem
spiritum, aut in spirituali structura.

CAPUT IV.

De data sibi divina sapientia ad gentium. illumina-
tionem etl d;/monum confutatione:n.

IH 1-0. Hujus rei gratia ego Paulus vinctus ^sum
Christi Jesu pro. votis gentibus. Siquidem audistis
dispensationem gratior Dei quic. data est mihi in vos
quod secundum revelationen | notum mihi fecit
mysterium, quemadmodum ante. scripsi paucis : ex
quo potest:s legentes intelligere cognitionem meam in

55 Levil. xxvi, 12; H Cor. vr, 16.

"Apz οὖν οὐκ ἔτι ἐστὲ ζένοι xai πάροιχοι, dà
συμπολῖται τῶν ἁγίω, xal ο χεῖοι τοῦ Θεοῦ, izw-
^ ?, 4 -θ - . e^
χοδομηθέντες ἐπὶ τῷ Üsusiip τῶν ἀποστόλων χεὶ
προφιτῶν, ὄντος ἀκρηγωνιαίου αὐτοῦ "hus
Χριστοῦ, ἐν ᾧ πᾶτα οἶκοδομὴ GovapuoAopa-

f » »
μένη, αὐζει sl; ναὸν ἅγιον iv Kopig, iv ᾧ ul
ὑμεὶς συνοιχοδομεῖσθε εἰς χατοιχν τύριον τοῦ 6j
ἐν πνεύματι.

, 4 5
« Οὐχ ἔτι ἐστὲ ξένοι,» Οἱ γὰρ μὴ ἔχοντες zia

ιν ^ , - , - 4
ἐλπίδα τεύξασθαι τῶν οὐρανίων, ξένοι ἦσαν xxi κί,»
o:xot. « TOv αγίων,» Nov δὲ, φυσὶ, τὴν αὐτὴν
» —- ,
ἔχε-ςε τοῖς ἁγίοις πόλιν, τὴν oópivtov "[1:0921)1g.
"Opa δὲ, οὐχ εἶπε τῶν ᾿Ιουδαίων, 31Xà τῶν ἁγίων,
τῶν ἀμφὶ τὸν ᾿Αὔραὰμ, φησί. « Καὶ οὐ χεῖοι vi

^ e 1 » -
Θεοῦ,» Ὅπερ γὰρ ἔσχον ἐχεῖνοι, φησὶ, μυρίοις zi-
- e - MJ - *
νοις, τοῦτο ὑμῖν διὰ τῆς πίςτεως δεδώρηται. Ti» ἃ

» » 4 *
ἄγαν ἔνωσιν τὴν πρὸς τοὺς προφηίτας xa! ἀποστ΄λυχ
τῶν ἐθνῶν σημᾶνχαι θέλων. ᾿ΕἘποιχοδομνθέντες cu
civ , ὡσεὶ tizt' Θεμέλιος ἀπέκ:ινται οἱ προξῖσει

bl 4 φ - . ᾿
xai δι ἀπόστολοι, ὑμεῖς τὴν λοιπὴν οἰχυδομὴν dae
πληροῦτε ἵνα γένησθε οἱ πάντες εἷς Ἐν ναὸς θεοῦ,

Ψ 4 » “-ρ *. *
Οἷον δέ ἔστιν, ἐπάνω προφητῶν xal ἀποστόλων οἱ

^ - ^ Φ

χολομεῖσθαι, « Τῶν ἀποστόλων xal προφητῶν. » ὋΣ
"^ “- * , - i

ὅτι τρῶτοι οἱ ἀπόστολοι. « ὔντως ἀχϑυγωνιχίου. «
Αὐτὸς γὰρ ὁ καὶ τὸν θεμέλιον καὶ τὸ οἰχοδόμημ
συνέχων xai συσφίγγων. Ka! ὅρα ποτὲ μὲν iv.
αὐτὸν συτφίγγειν λέγει, ἔνδα χεταλὴν αὐτὸν λέγε

μ᾿ . -- .

ποτὲ ὃὲ κάτωθεν, ὡς ἐπὶ τοῦ ἀχρογωνιχίου, ἀλλαγφὸ
δὲ M 0 £À é " , , - - Ἷ
ὁξ xat θεμελιόν φησι τὸν Χριστόν, « 'Ev dp ràzz. » ἢ

v
ᾧ ἀχρογωνιαίῳ. « Συναρμολογουμέντ,. » Asixvus: tn
?, - » ^ 4 "᾽ *

&xpi67, οἰκοδομὴν, ἅμα δηλῶν, μὴ ἄλλως εἰς ναὸν δὲ
ξειν ἅγιον ἢ ὅλως σώζεσθαι, εἰ μὴ μετὰ ἠκχριδω ἐν»
y» 4 μ . ᾿
βίου, « Αὐξει εἰς ναόν.» Ἵ γάρ οἰκοδομὴ αὖτι εὖ
. , * -- * Φ
Eousa xa: πληδουμένη, ἀποτελεῖται ναὸς O1:

4 b 3 » νι [Lj ?» «»ς - ἂ
« Ἐνοιχήσω γὰ ἐν αὐταῖς,» ςησί, Kai χοινῇ y
l 4 'É À , r 9 ὁ A ^ 4 »^ * [dd ,
εἰς τὴν ᾿χχλυησίαν οἰκεῖ ὁ Θεὸς, xai ἰδίᾳ εἰς tar
στον τῶν ἀξίων. « "Ev Κυρίῳ. » Τὸ, 'Ev Κυρίῳ, id

*
Κυρίου. « Kai ὑμεῖς συνοιχοδομ:ῖ :

. 0 : : Meta ὁϑομεῖσθε. » Τὴν πρῶτον
οἰχοδομὴν, τῆς καθόλου Ἐκχχλησίας &:omxs. Taxw
δὲ, τῶν ἐν ᾿᾿φέσῳ. « Ἐν πνεύματι: .». "H διὰ zog

- ^
τος, ἢ ἐν πνευμχτιχῇ οἰχοδομῃ.

eorum qui Ephesi erant. « In spiritu. ν Aut per

ΚΕΦΑΛ. δ΄.
His?! τῆς δοθείτης αὐτῷ θεία- σοφίας εἰς φωτιτρὸν
ἐθνῶν, καὶ ἔλεγχον δχιμόνων.
Τοῦτο χάριν ἐγὼ Παῦλος ὁ δέσμιος τοῦ Xo-
στοῦ ᾿[ητοῦ zio ὑμῶν τῶν ἐρνῶν, εἴ τε oie
σχτς τὴν οἰχηνομίαχν τῆς yXottog τοῦ Θεοῦ τίς
δοθείσης μοι εἰς ὑμᾶς, ὅτι χατὰ ἀπυχάλυψιν Gr
νώρισξ μοι. τὸ μυστήριον, καθὼς προέγρυψε ἢ
ὀλίγῳ, πρὸς ὃ᾽ δύνασθε ἀναγινώσχοντες veis

— -.- -.-. -

COMMENT. IN EPIS.

AD EPHES. 1203

σίν μου ἐν τῷ μυστηρίῳ τοῦ Χριστοῦ, 6 A δ mysterio Christi, quod in aliis atatibus non

([ἐνεαῖς οὐχ ἐγνωρίσθη τοῖς υἱοῖς τῶν ὰἀν-
ὡς νῦν ἀπεχαλύφθη tot ἁγίοις ἀποστό-
η καὶ προφήταις ἐν πνεύματ', εἶναι τὰ
rxAnoovóux χαὶ σύστωμα xai συμμέτο-
ἐπχγγελίας αὐτοῦ ἐν τῷ Χριστῷ διὰ τοῦ
22.

Ὁ.) y42tw ἐγὼ Παῦλος ὁ ὑπὲρ ὑμῶν τῶν
'μῖος τοῦ Χριστοῦ Ἰησοῦ, » Ἔστι Ὑὰρ εἶναι
i:0v τοῦ Χροιστοῦ, τουτέστι διὰ τὴν εἰς
ἰτάτοεπτον πίστιν δεδέσθαι xal χολάζεσθαι,
ἢ χκαὶ ὑπὲ" τῶν ἐθνῶν, τουτέστι, διὰ τὴν
ἂν χαὶ τὸ κήρυγμα, ὃ χηρύσσε: τις ἐν τοῖς
ὑππερ πολλοὶ τῶν μαρτύρων, Οὐχ ὅτι γὰρ
πὰ ἔθνη, ἀλλ᾽ ὅτι οὐχ ἐξηονοῦντο, ἐκολά-
| ὃὲ Παῦλος, δι᾽ ἀλφότερα καὶ ὑπὲρ τοῦ
xa: ὑπὲρ τῶν ἐθνῶν, « Ὁ δέσμιος τοῦ Χρι-
03 » Ἐπειδὴ, φησὶν, ὁ Δεσπότης gov τοι-
εἴξατο εἰς διλᾶς, ἀνάγκη καμέ τὰ χατὰ δύ-
« Ὃ δέσμιος. » Ἐν δεσμοῖς γὰρ
εν, Ἅμα O& xa: τοῦτο δηλοΐ, ὁ Δεσπότης
υϑδώηη, ἐγὼ δὲ τέως δίδεμχ: ὑπὲρ ὑμῶν
». «Εἰ γΞ ἡνούσατε » Τὴν πρύῤῥησιν M-
πρὸς τὸν ᾿Ανανίχν λεχθεῖσαν ὅτι σκεῦος
ιο! ἐστιν οὗτος, τοῦ βαστάσαι τὸ ὄνομά μου
ὧν ἐθγῶν. « Τ ἡ» οἰχονομίαν τῆς χάριτος τοῦ
Fxovou'/aw χάριτος τὴν ἀποχάλυψίν φησιν,
21 ἀνρηώπου ἔμαθεν, ἀλλ᾽ οὕτως φχονόμη-
»ἷς v93 Θεοῦ, ὥστε uot ἐξ οὐρανοῦ ἀποχα-
. Χάριτος Ὑὰρ τό τε χαλέτα', xal τὸ πλὴ-
p φωτὶ, ἵν εὐπειθέστερος ἐνηται. « Τῆς
Β5: εἰ ὃς ὑμᾶς. » Αὐτὸς γὰρ μοι εἶπε, φησὶν,
(vr, μαχρὰν ἀποστελῶ σε. « "Ort κατά ἀπο-
ἐγνώρισέ μοι τὸ μυστήριον. » Μυστήριον
ὥς τὸ τοὺς λληνας λίθοις προσχυνοῦντας,
τὴν ἐπαρθῆναι δόξαν xai εὐγένειαν, ὁ xx! αὐτὸ
ὑπτὸ αὐτῷ. « Καθὼς προέγουψα iv ὀλίγῳ »
εχθείτας ἄνω λέγει οἰχονομίας, ὅτι Ex) θη
τὰ μαχρὰν xal ἐπῃχοδομήθτν, xai ὅσα to:-
ὀλίγῳ. Ἢ πρὸ ὀλίγου, fj διὰ βρα έων. « Πρὸς
t ἀναγιν: ὥτχοντες vor,Git. » Βχδαὶ, ὥστε οὐχ
jca ἐχνῆν, ἀλλ᾽ ὅτα ἑώρουν νοεῖν. Σύνεσιν
ν ὅπως τὸ μυττήριον συνῆχεν, ὅπως αὐτὸ
t Σύνεσις γάρ ἐστιν ἡ εἰόνσις ἢ γνῶσις,
» μυστηρίῳ τοῦ Χριστοῦ. « Ὅ ἑτέραις γε-
x ἐγνωρίσῆη. » Ὅπερ μυστήριον, orav,
ἐνεαῖς οὐκ ἐγνωρίσθη. ἄντα δὲ ταῦτα εἰς
v τοῦ Χριστοῦ συντελεῖ, ἡ ἐνανθοώπησις, Ó
ἢ ἀνάστασις. ἡ ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρὸς xa0-
(raw τῶν ἔθνων, ἡ διὰ τῆς πίστεως σω-
ἐχδολὴ τοῦ χατὰ σάρχα ᾿Ιουδαίου, d σὺν -
v δύο λαῶν εἷς ἕν πῶμα Χριστοῦ χρηματί-
ἄλλον δὲ obsa, ἡ δευτέρα παρουτίχ, καὶ ἢ
τοῦ *zt' ἀξίαν, xal ὅσα τοιαῦτα, « ὡς νῦν
pO, : » Τί οὖν Οἱ πάλαι προφῆται οὐχ ἤδει-
i οὖν ὁ Χριστός φησι, « Μωτῆς xai οἱ προ-
ipi ἐμοῦ ταῦτα ἔγραψαν. » Καὶ πάλιν φησὶ
|! Γραφῶν, « ὅτι ἐχεῖναί εἶσιν al μαρτυροῦ-
15 Act. xxt, 31.

τενεγχεῖν.

4 1x, 15.

innotuit filiis hominum, quemadmodum nunc revela-
tum est sanctis apostolus ejus et prophetis per Spi»
ritum : ut sint gentes col.vcredes et ejusdem corporis,
consortesque promissionis ejus in Christo per Evan-
gelium.

« Hujus rei gratia ego Paulus vinctus sum Christi
Jesu pro vobis gentibus. » Contingit enim esse
vinctum Christi, hoc est, propter immutabilem in
ipsum fldem vinciri ac puniri, et non etiam pro
gentibus, hoc est, propter doctrinam et prmedica-
tionem quam praedicat quispiam intergentes,quem-
admodum multi martyrum. Neque enim supplicio
afficiebantur quod docerent gentes, sed quod Chri-

D stum non negarent : Paulus vero propter utrumque,

nempe et propter Christum et propter gentes.
« Tinctus sum Christi Jesu. » Quandoquidem,
inquit, Deus meus talia in nos exhibuit, necesse
est et me juxta vires aliquid in meeium conferre.
« Vinctus. » Scripsit enim cum esset in vinculis.
Simul autem et hoc significat: Dominus meus
cruciflxus est, ego vero interim vinctus sum pro
vobis gentibus. « Siquidem audistis. » Vaticinium
ait quod ad Ananiam dictum fuerat, nempe : « Vas
electum est mihi iste ut portet nomen meum coram
gentibus !' » — « Dispensationem gratise Dei.»
Dispensationem gratie dicit revelationem quod non
ab homine didicisset, sed ita dispensavit et ordi-
navit Dei gratia ut mihi de celo revelaretur.Gratie

( enim fuit quod vocaretur ac luce perfunderetur,

quo facilius persuaderetur et crederet. « Quee data
est mihi in vos. » Nam ipse mihi dixit: « Ad

gentes procul mittam te !5. » — « Quod secundum

revelationem notum fecit mihi mysterium. » Siqui.
dem vere mysterium erat Greecos qui lapides cole-
bant, ad tantam sublimari gloriam ac generosita-
tem, quod ipsum etiam ei revelatum erat. « Quem-
&dmodum ante scripsi paucis. » Dispensationes
dicit qu: antea priedictze sunt, nempe quod vocale
sint gentes cum procul essent, ac supersiructe
sint. et (umcunque suut h»jusmodi. Paucis. ut ἐν,
id est. in. capitur pro 9:z, id es , per, aut ἐν ὀλίγῳ,
id est, paulo ante. « Ex quo potestis legentes in-
telligere. » Pape : non ergo scripsit que oportuit,
sed qure licel at inte:ligere. 3.4 Cognitionem autem
dicitquomodo mysterium cognoverit,quomodo illud
intellexerit.Nam cognitio est peritia vel scienti", seu
intellectio quze est de mysterio Christi. « Quod aliis
totatibus noninnotuit.»Quod mysterium inquit aliis
etatibusnoninnotuit.Hicautem omniaChristi mys-
teriuin perficiunt,incarnatio,passio,resurrectio,ses-
sio a dextris Patris,vocatio gentium, salus que est
per fidem, ejectio Judei secundum carnem,conjun-
ctio duorum populorum in unum Christi corpus,sic
dicta, imo que re ipsa talis est, secundus adven-
tus, ac retributio juxta cujusque meritum,et quec-
cunque sunt hujusmodi. « Quemadmodum nunc

4303

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI.

revelatum est? » Quid ergo? an olim prophete A αἱ pot; » Καί φαμεν Ἥ τοῦτο εἶξεν, ὅτι 740:

non noverunt? Quomodo er.:o dicit Christus :
« Moyses et prophetz hzec de me scripserunt '6? »
Rursumque ait de Scripturis: « {ΠΠωπ sunt quae
festimonium perhibent de me?? » Et di:imus:
Vel hoc dixit qucd non omnibus hominibus inno-
tuit. Ait enim : Coram (liis boi.inum : nunc siqui-
dem post incarnationem omnes bomines ipsum in-
tuiti sunt. Aut quod neque prophet» noverunt
sicut nunc visum est, hoc est, corporaliter. Aut
quod gentibus nulli ita innotuit; nempe quod
ba cohmredes essent, et ejusdem corporis ac
participes promissionis. « Et prophetis per spiri-
tum. » ^am et nunc pec spiritum est talis revela-
tio. Certe qui spiritu privantur etiam nunc errant.
Etenim quod vocande essent gentes. noverant
prophet», quod autem cohzredes forent et com-
participes, non noverant. « Et ejusdem cor, oris. »
Ut unum baberent cum Christo corpus eo quod
essent membra ejus. « Promissionis ejus in Chri-

00:0zo:q οὐχ br7w2:20r. Eiz: T 32, "Euz2^385
υἱοῖς τῶν αὐθρώπων. N2v yi12 μετὰ -τἶν bvrvfl
σιν, πίντες αὐτὸν ἐβ:άταντῆ. Ἵ 6-7: οὐδὲ οἱ
ταὶ εἶν ὡς vow üziÜr. τουτέστι, σωλατ xu
ὃτ' πΞὶ τῶν ἔθνῶ» οὐδενξ οὕτως ἐτγνώτθν
ταῦτι συγχλνοονόμα χαὶ σύπτωμι χαὶ συ. λὰξ
τῆς ἐπχγγιλίας, « Καὶ προφήταις ἐν xvtóar
Δ'ὰ πνείματης Ὑὰρ καὶ νῦν ἡ ἀτευχάλυώς τῶν -
των. 'Aui^t: οἱ Ἰστευημένο: 752. πνεύιαττος, Xi
πλανῶνται. Ὅτι μὲν yàg χλγήσετα: τὰ ἔθχτ, fS
οὗ προφῆται. Ὅτ: ὃξ συγχλη:ονόμα χαὶ συμμὶ
ἔτται, οὐκ 36729. « Καὶ σίσσωμα. » T5 &i
Χριστῷ σῶμα. διὰ τὸ εἶσαι αὐτοῦ pir. « Tz; i
γελίας αὐτοῦ ἐν τῷ χριστῷ. » Bac Àsía μὲν
ἐπήγγελται πιρὰ τοῦ Πατιός. Διὰ Χοιστοῦ 6
ἔθνη χα: τῇς εἰς αὐτὸν πίστεως, τῆς το! χὐτγςὶ
ἐπυγγελίας συμιέτοχα. « Διὰ τοῦ Εὐαγγελίου. »
πίστεως αὐτοῖς φησι τὸ Εὐχγγξλον ὀξηγὺν xii:
ξενον.

E dri
$9.

sto. » Regnum etenim promissum est a Patre : per Christum autem et fidem quie in ipsum est.gentes:
hujusmodi promissionis participes. « Per Evangelium, inquit, conciliat et deducit eos ad fldem.

ll] 7-11. Cujus factus sum minister secundum
donum gratie Dei, quod datum est mihi secundum
efficaciam potentis illius. Mihi omnium sanctorum
minimo data est gratia hzc, μὲ inter gentes annun-
tiem impervestigabiles divitias Christi, eL in lucem
proferam omnibus qua sit $5 dispensatio mysterii
quod erat absconditum a sxrculis ín. Deo, qui uni-
versa condidit per Christum Jesum.

Factus sum, inquit. Evangelii minister, accepto
hoc in donum gratie: nullum enim opus meum
contuli ad hanc gratiam. Animadverte quod Pau-
lus hec dicat qui quotidie moriebatur. « Secun-
dum efficaciam potentia. » Nec solum dala est mi-
hi. inquit, hec gralia, sed preter donum etiam
efficaciter agit in me potentiam, ut potens sim ad
ministerium Evangelii. « Mihi minimo. » Conside-
ra excellentem animi modestiam.Alibi quidem sese
non esse idoneum dicebat ad apostolatum, nunc
vero etiam omnium sanctorum minimum dicit !?.
Mihi ergo,inquit,data est gentia hec. Et merito
gratia.si minimo ut aitsancLorum omnium commie-
s& est praedicatio gentium. « Mihi omnium mini-
mo. » Deest γάρ. id est enim: ut dicatur, Mihi
enim. Aut polius nihil deflcit, sed ut ei quod
praecessit respondet, nempe hujus gratia : ut dica-
tur, hujus gratia mibi omnium sanctorum mini-
mo, elc. Considera vero quod cum periodum
juxta rectum sehema inchoasset, ad hoc declinavit,
ut ei quod praecessit responderet serino, figurata
utens sermonis responsione ad typum circuitio-
num. ]ta et Thucydides et Demosthenes multis in
locis Hujus autem gratia. inquit, nempe ut vos
coedifücemihi in babitaculum Dei data est mihi
gratia hec. Quenam gratia? predicandi ait in

C

Οὐ ἐγενόμην» διάχονος, χατὰ τὴν Cwctk
χάσιτος τοῦ Θεοῦ, τὴν δοθεῖσζν μο:, adi
ἐργεῖαν τῆς δυνά εως αὐτοῦ, ἐμοὶ τῷ lk

στοτέρῳ πάντων ἀφίων ἐδόθη d, χάρις mom

- » , , 4
τοῖς ἔθνεσιν εὐαγγελίσασθχλ! τὸν
πλοῦτον τοῦ Χριστοῦ, χαὶ φωτίτα: rh
τίς ἢ οἰχυνομίχ τοῦ μυστηρίου τοῦ droxu
μένου ἀπὸ τῶν αἰώνων ἐν τῷ Θεῷ, τῷ tia
χτίσαντ' διὰ γσοῦ Χριστοῦ.

Gv y vat

Ἐγενήθνν, φησὶ, τοῦ EOa[vtÀleo διάχονος,
60283 χάονιτος τοῦτο λαδών. Οὐδὲν γὰρ ἐτὼ É
ἐμὴν συνε ισένεγχα τῷ Jot ταύτῃ. "Oca dar
ταῦτα λέγοντα, τὸν χαθ᾽ fuipav ἀποθνίήτσει
« Κατὰ τὴν ἐνέργειαν τῆς δυνάμτως. » Βαὶ οὐ μὲ
oro v, ἐδωρήθη μο: $ χαρὶς αὔτη, ἀλλὰ πὸ
δωρεῖ καὶ ἐνεργεῖ uo: δίναιλιν εἰς τὸ ἰσχύειν΄
τὴν διακονίαν τοῦ Εὐαγγελίου. « 'Epoi τῷ &Azy:
τέρῳ. » Ὅρα ὑπερδολὴν ταπεινοοροσόντ,ς. ᾿Αλλ:
μὲν, μὴ tivxt ἱχανὸν εἰς ἀποστολὴν ἔλεγεν lm
νῦν OR, xai πάντων τῶν ἁγίων ἑλαχιστότερον λ
Ἐμοὶ οὖν, φησίν" ἐδόθη $ χάοις αὔτη. Καὶ εἶχ

D χάρις, εἴ qt tip πάντων, ὥς φησιν, &Aayioczotizq

κήρυγμα τῶν ἐθνῶν ἐπιτράπν͵. « ᾽Εμοὶ τῷ ἐλαχι
τέρῳ πάντων. » Λείπει τὸ γὰρ. Οἷον, ἐμοὶ γἱ
μᾶλλον οὐδὲν ἐλλείπει, ἀλλὰ ἀνταπόδοτίς ἔστι τὸ
ᾶριν. Οἷον τούτου χάριν ἑμοὶ τῷ ἐλαιιστοι
πάντων ἁγίων ἐόδόῃη, xal ἑξῆς. Σχόπει c& ὁτῖὶ ἀ
ptvo€ τῆς περιόδηυ χατὰ τὸ ὁρθὸν σῆμα, €
ἀνιχποδόσε. ἐπλαγίωτε, σχτματίσας τὴν Gviur:
σιν, πρὸς τὸν τῶν περ'ιοολῶν τύπον, Οὕτως
θουχυδίδης χαὶ Δημοσθένης πολλαχοῦ. Τὸ δὲ τὸ
γάριν φησὶν, olov ydo v τοῦ συνοιχοδομνγθζναι!
εἰς χατοιχητίριον Θεοῦ. 'Eóó0r, ἡ χάσις αὖτ.
γάρ ς; Τὸ ἐν τοῖς ἔθνεσι, φησὶν. εὐπγγελζες
e Τὸν ἀνεξιχίαστον πλοῦτιν. » El ὁ πλοῦτος &

* Luc. xxiv, é&.. !' Joan. v, 29. 181 Cor. xv, 8. 9.

1208

COMMENT. IN EPIST. AD EPBEs.

1206

ἀνεξιχνίαστός ἐστι, τί δεῖ περὶ τῆς οὐσίας αὐτοῦ A gentibus. « Impervestigabiles divitias. » Si divitie

- - ,

φιλοπραγμονεῖν ; « Τίς fj οἰκονομία τοῦ μυστηρίου. »

* * i ww ^ , «ει
"Oz: μὲν γὰρ κληθήσεται τὰ ἔθνη, ἔδεισαν τινες διὰ
τοῦ πνεύμστος. Ὅτι δὲ ἐπὶ τοιούτοις ὧττε ἀπαρχὴν
αὐτῶν γενέσθαι τὸν Θεὸν Λόγον. οὐκ ᾷόεισαν. Τοῦτο
οὖν, φησὶ, μυστήριον ἀποχεχρυμμένον, « ᾿Απὸ τῶν
αἰώνων. » Ὥστε οὐ νεαρόν ἔστι τὸ χατὰ τὸ ἔθνη,
ἀλλ᾽ ἄνωθεν ἐδέδοτο. Εἰχότως δὲ πᾶτιν ἄγνωστον ἦν
ὃτ' τὰ ἔθνη τοιούτων ἀξ'ωθήσονται. Εἰ yàp. ἐν τῷ
Θεῷ ἐχέχρυπτο, τίς ἦν ὁ ἀποχαλύπτων ; « Τῷ τὰ
πάντα χτίσαντι. » Ὃ γὰρ πάντα δι᾿ αὐτοῦ χτίτας
Hazip, καὶ τοῦτο δι᾽ αὐτοῦ ἀπεχάλυψεν.

ipsius sunt impervestigabiles. quid oporlet circa
ejus essentiam curiosum esse? « Quo sit dispen.
salio mysterii. » Siquidem quod vocandw essent
gentes noverant aliqui per spiritum : quod autem
ad talia ut ipsarum primiti: fleret Deus. verbum,
non noverant. Hoc igitur dicit mysterium revela -
tum. « À seculis. » Itaque non recens est quodcir.
ca gentes actum est, sed superioribus temporibus
dalum fuerat. Merito autem omnibus ignotum erat
quod gentes talibus digne habendo essent. Nam
si in Deo absconditum erat, quisnam esset qui

revelaret ? « Qui universa condidit. » Pater namque qui per ipsum universa condidit, hoc etiam pér

ipsum revelavit.

Ἵνα γνωρισθῇ νῦν ταῖς ἀοχαῖς xai ταῖς ἐξου-
σίαις, iv τοῖς ἐπουρανίοις διὰ τῆς Ἐχχλησίας, ἡ
πολυποίχ'λος σοφίχ τοῦ Θεοῦ, κατὰ πρόθεσιν
τῶν αἰώνων. Ἣν ἐποίνσεν ἐν Χοιστῷ Ἰησοῦ τῷ
Kopíp ἡμῶν, ἐν d ἔχομεν τὴν παῤῥησίαν καὶ
ti» προσαγωγὴν ἐν πεποιθήσει διὰ τῆς πίστεως

ὑτοῦ. Διὸ αἰτοῦμεν μὴ ἐχχοχεῖν ἐν ταῖς θλίψεσί
μο0 ὑπὲο ὑμῶν, ἥτις ἐστὶ δοξα ὑμῶν.

e "[»α γνωνυισθῇ νῦν.» Ὅτι μὲν γὰρ ἐγίνετο με-
ρὶς Κυρίου λαὸς ὁ τοῦ ᾿Ιχκὼδ, ἤδεισαν, καί ὅτι σώ-
σει τὸν λχὸν αὐτοῦ, εἴπεν ὁ Γαδοιὴλ περὶ τοῦ Ἰσραὴλ
λέγων, ὅτ: δὲ ἐπὶ τούτοις τὰ ἔθνη χλνθήσετχι, οὐχ
ἤδεισαὺ. Εἰ δὲ ἀρχαὶ καὶ ἐξουσία: οὐχ ἤδεισαν, δῆ-
λον ὡς οὐδὲ ἄγγελοι 7 ἀρχάγγελοι. « Ταῖς ἀρχαὶς
xal ταῖς ἐξουτίχις, » Οὐδὲ và» αἱ ἀόραται δυνάμεις
ᾷδειταν τὸ μυστήριον, ἀλλὰ διὰ τῆς περὶ τὴν 'Ex-
κλυσίαν οἰκονομίας, τὴν ἄῤῥητον τοῦ Θεοῦ σοφίαν
κατέμαθον. « Κατὰ ποόθεσιν δὲ τῶν αἰώνων. » λέ-
4*5, ἀντὶ τοῦ, ταῦτα πρὸ αἰώνων μὲν προέθετο,
ἐποίτσε 03. διὰ τῆς κατὰ τὸν δεσπότην Χριστὸν οἶχο-
νομίας. « Ἐν τοῖς ἐπουρανίοις.» Ταῖς ἐν τοῖς ἐπ-
ουρανίοις ἀυχαῖς xa! ἐξουσίχις. « Διὰ τῆς ᾿ἔχχλη-
οἷας. » Ὅτε γὰῤ fuii ἐμάθομεν, τότε κἀχεῖνοι δι᾽
ἐμῶν, ὁρῶντες τὴν ἐξ ἐθνῶν ᾿Κχχλησίαν, xai δι᾽
αὐτῆς εἰς γνῶσιν ὀδηγούμενοι.--- [ΟἹΚΟΥ̓Μ.] « Ἢ πολυ-
ποίκιλος. » Πρὸ τῶν τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Σωτῇ-
pos ἡμῶν χοόνων, ἀπλὴν ἐγίνωσχον αἱ οὐράνιαι δυ-
νάμεις τὴν σηφ᾽αν τοῦ Θεοῦ͵ ἐκ μόνου τοῦ δυνατοῦ
χατο:θουμένην Ὃ γὰρ τῇ ὁρμῇ τοῦ o'xslou θελή-
ματος οὐτιώσας τὰ πάντα Θεὸ, δυνάμει ἀκαταλήπτῳ
διετήρει πρὸς διαμονὴν τὰ δημιουυγηθέντα, xai οὐ-
i» ἦν ποικίλον, ἀλλ᾽ οἷον ἐθεωρεῖτο, τοιοῦτον χαὶ
ὀπῖρχε. Νῦν δὲ γε διὰ τῆς εἰς τὴν Ἐχχλησίαν xai
τὸ ἀνθ:ὠώπινον γένος ο᾽κονημίας, οὐχ ἔτι μόνον
ἁπλῆ, ἀλλὰ καὶ πολυποίχιλος ἐγνώσθη ἡ σοφία τοῦ
Θεοῦ, διὰ τῶν ἐναντίων τὰ ἐναντία χατορθοῦσα' διὰ
θανάτου, ζωήν δι’ ἀτιμίας δόξαν: διὰ σταυροῦ,
τρόπαιον" διὰ πάντων τῶν εὐτελῶν, τὰ θεοπρεπῆ.
Διὰ οὖν τῆς ἡμῶν οἰκονομίας τῆς ἐν τῇ ἐνανθρω-
πήσει γινομίνης, πολυποίκιλος ἐγνώσθη ἣ σοφία καὶ
ἢ δύναμις τοῦ Θεοῦ ταῖς οὐρανίαις δυνάμεσιν. Οὕτως
6 ἐν ἁγίοις Γρηγόριος, ἐν τῇ ὀγδόῃ ὁμιλίᾳ τῆς ἕρμη-
νείας τῶν β᾿ Ασμάτων' οὐ μόνον ποικίλη, ἀλλὰ xxi

“9 Deut. xxxii, 9... ?* Matth. τ, 21.

B

C

228 II, 10-13. Ut nota fiatnunc principatibus ac
potestatibus in celestibus per Ecclesiam vehementer
varia sapientia Dei. secundum prepositum seculorum,
quod fecit in Christo Jesu Domino nostro. per quem
habemus libertatem et aditum cum fiducia qua est
per fidem. ipsius. Quopropter peto. ne deficiatis οὗ
afftictiones meas quas pro vobis tolero, que est glo-
ria vestra.

« Dt nota fiat nunc. * Siquidem quod facta esset
pars Domini populus Jacob 19, noverant: Et quod
salvaturus esset populum suum. dixit Gabriel lo-
quens de Israel *? : quod autem ad hac vocande
essent genles, non noverant. Si vero principatus
essent gentes, non noverant. Si vero principatus
et potestales non noverant, manifestum est quod
neque angeli et archangeli. « Principatibus ac po-
testatibus. » Neque enim invisibiles potestaLes
noverant mysterium, sed per dispensationem 1a-
ctam circa Ecclesiam, didicerunt ineffabilem Dei
sapientiam. Αἰΐ autem : « Secundum propositum
seculorum : » Hoc est: Ista quidem ante secula
proposuit, re autem ipsa exhibuit per dispensatio-
nem quz facta est circa Dominum Christum. « In
celestibus. » Principatibus ac potestatibus quam
sunt in colestibus. « Per Ecclesiam. » Quando
enim nos didicimus, tunc et illi per nos, videntes
Ecclesiam ex gentibus, et per illam ad cognitio-
nem ducti. « Vehementer varia. » Ante tempora
incarnationis Salvatoris nostri simplicem cogno-
scebant coelestes potestates Dei sapientiam, quam
ex sola potentia assequebantur. Siquidem instin-
ctu propri: volnntatis Deus omnibus rebus esse
dederat, et qua; condita erant incomprehensibili
potentia ut permanerent conservabat; nec quid-
quam varium erat, sed quale videbatur, tale etiam
erat. Nunc autem per dispensationem erga Eccle -
siam et humanum genus, jam non solum simplex,
sed et vehementer varia cognita est Dei sapientia,
qua contraria per contraria efficeret: per mortem,
vitam ; per ignobilitatem, gloriam ; per crucem,
tropherum ; per omnia abjecta, ea quao Deum dece-
rent. Per dispensationem ergo circa nosqua facta
est in incarnatione, coghita est vehementer varia
Dei sapientia et potentia coelestibus potestatibus.

-420T

OBRCUMENII TRICC/E EPISCOPI.

808

Ita habet divus Gregorius ?7 octava homilia in- A πολυποίχιλος f οὔτα, φησὶ, κατὰ πρόθεσιν τῶν εἰὡ-

terpretationis Canlicorum. Non solum varia, sed
et vehementer varia, inquit secundum propositum
seculorum : hoc est, secundum pracognitionem et
prascientiam et predispositionem. Prafiniliones
enim vocavit proposita. Nunc siquidem facta sunt,
inquit, prius autem ita videbantur.

Aliud. « Secundum propositum seculorum nota
flat vehementer varia Dei sapientig. » Hac enim
etiam ante secula proposita et prefinita fuerat,
quanquam in postremis temporibus per Ecelesiam
cognita fuerit. Quod autem ait, Quod fecit, vclt
quod et hoc per Christum. et proposuit ante sccu-
la et prefinivit. Nihil enim absque Filio aut voluit,
aut definivit: aut fecit. « In Christo Jesu. » Per
ipsum enim fecit et secula. « Per quem habemus
libertatem. » Adducti ergo sumus ad Deum et Pa-
trem per Christum. Sumus autem adducti non
tanquam captivi, neque tanquam rei veniam pec:
catorum accepturi, sed cum libertate, inquit. Nec
simpliciter cum libertate, sed cum audacia quadam
et confidentia. Nam qui nos proprio sanguine
sanctificavit, confidenles adduxit deinceps ut ac-
cederent per fidem ad ipsum. « Quapropter peto. »
Ideo, inquit, peto ne deflciatis neque conturbemi-
ni ob afflictiones meas, qu& pro vobis et propter
vos mihi contingunt. Quo modo ? Quia in tantum
nos dilexit Deus ut et Filium suum daret, et servos
suos ad affligendum, quo vos salvaremini. An-
non ergo gloria est ita a Deo digi? Quapropter
peto ne deflciatis ob toleratas pro vobis aíflictio-

nes meas. Est enim per hyperbaton ordo littere. C

« Ob afflictiones meas. » Quandoquidem, inquit,
tot gentes mihi credite sunt, necesse est eliam
vinclum esse ab his qui predicationi adversantur.

?8 CAPUT V.

Precatio pro Ecclesia apu? potentiam et charita-
tem Dei.

ΠῚ, 14-17. Hujus rei gratia flecto genua. mea ad
Palrem Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis a
communi Patre cognatio in calis et in terra nomina-
tur, ut det vobis juxta divitias glorie suz : ul forti-
tudine corroboremini per spiritum suum, ad inhabi-
tandum Christum internum ,.hominem per filem in
cordibus vestris, fixis in. charitate radicibus jacto-
que fundamento.

« Hujus rei gratia flecto genua mea. » Quoniam
:&deo dilecti fuistis a Deo, precor. inquit, pro vo-
bis. « Ex quo omni» a communi patre cognatio »
]n terra quidem πατριὰς, id est, cognationes vocat
genera, unde et patres appellantur: in celo vero
ubi non est sic ex hoc, et ille ex illo, cognationes
dicit congregationes ; idem enim et supernas tri-
bus condidit et infernas. « Ut fortitudine coirobo-
remini. » Animadverte quanta cum excusatione
precetur illis buna. Fortituline. inquit corrobo-
remini ne circumferamini. ld autem quomodo erit?
Per Spiritum sanctum. » Corroborari vero velut

9f

᾿Εὐχὴ ὑπὶρ τῆς Ἐχκλυ σίας

νων, τουτέστι, χατὰ πυόγνωσιν xz! προείοταιν rà
προοιχονομίαν. Τοὺς γὰρ προορ:σμγὺς, πλοθξσες
εἶπε. Νῦν μὲν γὰρ γέγονε, φησὶν, ἄνωθεν Gt ταῦτ:
ἐδόχει.

ἼΑλλο. [QT « Ἢ xzsx πρόθεσιν τῶν αἰώνων
πολυποίχιλος σοφία τοῦ Θεοῦ.» Αὕτη γὰρ καὶ tim
α᾽ νων προετίθετο xa! προώριστο, εἰ xz: iv iei
τοῖς χαιροῖς διὰ τῆς Ἔχχλησέας ἐγνώσθη. Τὸ δὲ, 0
ἐποίησεν, ὅτι xai ταύτην διὰ τοῦ Χοιστοῦ, xil r0
ἔθετο τῶν αἰώνων καὶ προώσλισεν. (δὲν γὰρ ἄν
τοῦ Υἱοῦ, οὔτε ἠδουλήθη, οὔτε ὥρισεν, οὔτε iz.
gi. « Ev Χριστῷ ᾿Ιησοῦ. » Δι᾿’ αὐτοῦ γὰρ καὶ tex

αἰῶνας ἐποίησεν. « Ἕν ᾧ ἔχομεν τὴν παῤ νσίν.»

Ἡροσήχθηυεν οὖν τῷ Θεῷ xai Πατρὶ, διὰ Χριστοῦ.
ἸΙροσήχθημεν δὲ, οὐχ ὡς α᾽χμάλωτοι, οὐδὲ ὡς m]
γνώμης ἀξιωθησόμενοι, ἐφ᾽ οἷς ἡμέήρτομε." ἀλλὲ
μετὰ παῤῥ'ισίας, φησὶ, καὶ παῤῥνσίας οὐχ ἀτλᾶς,
ἀλλὰ ἐν ράρσει τινὶ xal πεποιθήσει. "Avisa Υὰ
ἡμᾶς διὰ τοῦ ἰδίου αἴμχτης. προσήγαγε θαῤῥοῦντες.
Λοιπὸν, τὸ περοσ:ιλθεῖν διὰ τὴν εἷς αὐτὸν πίστι,
« Διὸ αἰτοῦμαι. » A:0, φησὶν, αἰτῶ μὴ ἐχχαχεῖν jid
θορυδεῖσθχι ἐν ταῖς θλίψεσί μου, a'"c:viG órip ὑμῶν
καὶ δι’ ὑμᾶς εἰσί μοι. Πῶς; Ὅτι οὕτως ἡμᾶς ζγέ-
πησὲν ὁ Θεὸς, ὥστε xal τὸν Ylóv αὐτοῦ δοῦναι, καὶ
τοὺς δούλους αὐτοῦ καχοῦν, ὑπὲ τοῦ ὑμᾶς σωϑῆνει.
— [ΦΩΤῚ "ρα οὐ δέξα τὸ οὕτως ἀγαπᾶσθαι $3
Θεοῦ ; Διὸ αἰτοῦμαι μὴ ἐχχαχεῖν ἐν ταῖς ὑπὲ: ὑμῶν
θλίψεσί μου. Καθ᾿ ὑπερδχτὸν γὰρΡ d, σύνταξις. « 'b
ταῖς θλίψεσί poo. » Ἐπειδὲ, φτισὶ τοσαῦτα ib
ἐπιστεύθρην, ἀνάγχη ἐστὶ xal δ}ὲδέσθαι παρὲ τῶν
ἀντιλεγόντων τῷ κηρύγματι.

ΚΕΦΑΛ. E.

εἷς δύναμιν καὶ

ἀγάπην θεοῦ.
Τούτου χάριν χάμπτω τὰ γόνατάο qoo πρὸς τὸν
: 9 to: n, ἢ 5 r 3 δ᾽ οὐ
Πατέρα τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοὺ Χριστοῦ, ἐξ ὦ
πᾶσχ πατριὰ ἐν οὐρανοῖς xai ἐπὶ γῆς ὀνομξζ:-
ται, ἵνα δῴη ὑμῖν κατὰ τὸν πλοῦτον τῆς Ox
αὐτοῦ, δυνᾶμει χραταιωθῆνχι διὰ τοῦ πενεύμετος
αὐτοῦ, εἰς τὸν ἔστω ἀνθρωπὸον κχατοιχῆσχι τὸν
Χριστὸν διὰ τῆς πίστεως ἐν ταῖς χαρδίαις ὑμῶν,

ἣν ἀγάπῃ ἐῤῥιζωμένοι xai τεθεμελιωμένοι.

« Τούτου χάριν κχἄμπτω τὰ γόνατά μου » Ἐπειδὴ
οὕτως ἠγαπήθητξ πυρὰ Θεοῦ, δέομα:, oxo v, ὑπὲρ
e. - . φῳ .ὖ , 4 8 ' -
ὑμῶν «᾽ξ o) πᾶσα πατριά » "Emi μὲν qii t
τριὰς τὰ γίνη χαλεῖ, ἀφ᾽ ὧν xzi πατέρες xilem-

4 - A» * * -"

ται, ἐν οὐρανῷ δὲ ἔνθα οὐχ ἔστιν 60s ἐκ «outs, £r
τριὰς τὰ συστήματα λέγει. Αὐτὸς γὰρ τὰς τε Be
καὶ τὰς χάτω φυλὰς ἐδημιούργησε. « Δυνάμει xd
ταιωηῖναι. » "Ooa μεθ᾽ ὅσης ἀπολογίας ὀκιΐχιει
αὐτηῖς τὰ ἀγαθά. δυνάμει χραταιωθῖντι, ouo, εἷς

, * e ^ 3
τὸ μὴ πεοιοίρεσθαι. Τοῦτο δὲ πῶς ἔστχι: « 3i
νεύματος ἁγίου.» Τὸ Ok χρχτα:ωθῆναι, ὡς πρὸς

τοὺς πειρασμοὺς νόει. « Εὶς τὸν. ἔσω ἄνθρωπον πεν

4905

COMMENT. IN BPIST. AD EPTHES.

1210

οἰκῆσαι, » E'c τὸ χατοιχῆσαι, φησὶ, τὸν Χοριστὸν εἰς A adversus aflictiores Intellige. « Ad internurti homi-

τὸν ἔτω ἄνῆρωπον, ἵνα δῴη ὑμῖν εἰς τὸν ἔσω ἀνηρω-
πον χατοικῆσχι τόν Χοιστόν. ἵνε. φησὶ, νχὸς Θεοῦ
ένησθε, καὶ οὐχ ἁπλῷς χατοιχῆται, ἀλλὰ xai ἐν
«ταῖς χαοδίαις ὑμῶν. Μηδὲν, φησὶν, ἐπιπόλαιον, Ὁ
γὰρ Eso ἀνῆρωπως καὶ αἱ χα:δίαι, τὴν κατὰ βά-
ϑοὺυς ἐνοίκησιν χαὶ τὴν o'ov συμφυῆ xai ἐῤῥιζωμέ-
vr,» δηλοῖ. « Διὰ τῆς πίστεως. » Πῶς δὲ ἔττα' τοῦτο ι
Διὰ τῆς πίστεως, φησὶ, καὶ τοῦ ἐν ἀγάπῃ εἶναι
ὑμῖς ἐῤδ'΄'υ»ωμένους xal τεθεμελιωμένους, ὑπὸ μὴη-
δ.νὺς κινουμένους. « Ἐν ἀγάπη, ἐῤῥιζωμέῖνοι. ν —
[ΦΩΤ.] 15, Ἐῤῥιζωμένο! καὶ τεθ:μελιωμένοι, fj
σφάλμα (tt γραφικὸν, 0Íov xat! αἰτιατιχὴν γράψαι
δῤ᾿"᾿ιἰζωμένους xai τεθεμελιωμένους. Ἢ εἰ μὴ
τοῦτο, xaz' ἔθος ἀρχαϊχῆς συντάξεως ἐγρήσατο ὁ
Silo; Ηαῦλος, ἀντὶ αἰτιχτικῆς μετοχ'χῃ εὐθείᾳ. Ηυλὺ
δὲ χαὶ παρὰ τοῖς ἔξω τὸ τοιοῦτον σχῆμα. γαὶ μάλι.
στα παοὰ Θουκυδίδῃ. El ὃὲ δεῖ xai τὴν εὐθείαν πρὸς
εὐγεῖαν. ἀλλὰ μὲ κατὰ ἀντίπτωσιν ἐχλαδεῖν, καὶ
οὕτως τὸ ἀχὸλουθων φυλαγχθήτεται, χαθ᾽ ὑπερδυτὸν
τὴν σύνταξιν ποιουμένων, d καὶ μίλιστα σχήματι
“φαίνετα: χεχρημένο: ὁ θεῖος [Ι᾿αῦλος, oTov ἵνα [|
συντεταγμένων τὸ ῥητὸν οὕτως. Ἵνα ἐν ἀγάπῃ ἐ ΐδι-
ζωμένοι χαὶ τεθιμελωμξὲ,»»:, ἐξισχύσητε χαταλα'
64502 σὺν πᾶσι τοῖς ἁγίοις, τί τὸ πλάτος xai ιαἶκος,
καὶ ἑξῆς.

D

nem inhabitandum » Ad iuhabitandum, inquit,
Christum in internum hominem : ut det vobis
quo inhabitet Cbristus internum hominem, ut
templum Lei efficiamini : nec utcunque efficiamini
verumetiam in cordibus vestris. Nihil ait superfi-

.ciale. Nam interior homo et corda. profundam

inhabitationem et tanquam connaturalem, et qua
fixas habeat radices designant. « Per fldem. »
Quomodo autem erit hoc? Per fldem, inquit, et si
fixis in charitate radicibus jactoque fundamento. &
nullo moveamucr. « Fixis in charitate radicibus. »
Quod ait: Fixis radicibus jactoque fundamento,
aut scriploris lapsus est quod per 49 nomina-
tivum legatur ἐῤῥιζωμένοι καὶ τεθειελιωμένοι, cum
peraccusalivum dicere oportuisset: &ut si non
hoc recipiatur, more veteris ordinationis littere,
usus est divus Paulus participiali nominativo pro
accusativo. Frequens est aitem et apud. externos
scriptores kujusmodi schema, et presserlim apud
Thiucydidem. Quod si etiam oporteat nominativum

- δὰ nominativum accipere et non per antiptosim,

hoc quoque modo consecutio servabitur, si redda:
mus littere ordinem per hyberbaton: quo etiam
soliemate maxime usus fuisse deprehenditur divus
Paulus : puta ut hoc modo ordinatum sit dictum ?

Ut in charitate fixas habentes radices jactumque fundamentuin, valeatis: assequi cum omnibus

sanctis quoe sit latitudo, etc.

Ἵνα ἐξισχύσητε καταλαδέσθχι Tüg: τοῖς
ἁγίοις. xal τί τὸ πλάτος, “αἱ μῆχος, xai βάθος,
xal ὕψος, γνῶναί τε τὴν ὑπερδάλλουσαν τῆς
Ἡνώσευς ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ, ἵνα πλητωθῆτε
εἰς πᾶν τὸ πλήοωμα τοῦ Θεοῦ. Τῷ δὲ δυναμένῳ
ὑπὲρ πάντα ποιῆσαι ὑπερεχπερισσοῦ ὧν αἰἶτού-

εθα ἢ νοοῦμεν, χυτὰ τὴν δύνχμιν τὴν ivtpqoo-
μένην ἐν ἡμῖν, αὐτῷ ἡ δέζα ἐν τῇ ᾿Εχχλησίᾳ ἐν
Χριστῷ ᾿Ιησοῦ, εἰς πάσας τὰς γενεὰς τοῦ αἰῶνος
«τῶν αἰώνων. ᾿Δμήν.

Ταῦτα δὲ ὑμἴ.) ἐπεύχομαι, φησίν, ia ἐξισχύσητε
καταλαδέσθαι. HoÀ»v δὲ ἔδειξε τὸν χάματον, τῷ τε
ἐξ σχῦσχι, καὶ τῷ καταλαύδέσθαι εἰ πεῖν. « Τί τὸ
πλάτος καὶ μῆχος. » Σωματιχηοῖς ὑπογράφει σχή-
past τὸ τοῦ μυστηρίου μέγεθος τοῦ ὑπὲ τῶν ἐθνῶν
οἴχονομτθέντος. — [Φ:7.}] Τίνος πλάτος xz! μῆκος
wai βάθος καὶ ὕψος ; ἣ τοῦ μυστυοίου. ἵνα ἦ κατ᾽
Due εἰρημένον. Ἥ xai χωρὶς ἐλλείψεως, χαθ᾽
ὑπερδατὸν δὲ ἵνα ἐξισχύση τε, ouo, χοταλαδέσθα:,
εἰ τὸ πλίτος καὶ μῆχος καὶ βάθης x«i ὕψος τῆς
“νώσεως τοῦ ἵριστοῦ, γνῶναί τε τὴν ὑπερδάλλουσαι
εἷς ἡμᾶς ἀγάπην αὐτοῦ. Ἔστι δὲ γνῶσις μὲν Xov
στοῦ. ἡ τῆς περὶ ἡμᾶς αὐτοῦ οἰχονοιίας φανέρωσις.
Τνῶσις δέ bett Xpiszoo, ὅτι τε τὴν πρᾶξιν αὐτὴν τὴν
ὑπερθαύμαστον, αὑτὸς xal οὐχ ἄλλος ὑπὲρ ἡμῶν
εἰργάσατο, καὶ ὅτι αὐτός ἐστιν ἡμῖν χορηγὸς ταύτης
vic γνώσιως, καὶ ὅτι δι᾽ αὐτῆς μάλιστα ἐπέγνωμεν
'πὸν Χοιστόν. ᾿Αλλὰ γνῶσις μὲν Χριστοῦ χὐτη, Μῆ-
xo; δὲ ἐττιν αὐτῆς. τὸ ἀπὸ τῶν αἰώνων αὐτὴν πρ'-
ωρίσθαι" Πλάτος δὲ, ὅτ! εἰς πάντας αὐτῆς ἡ εὐεργε-
ὠία ἐξακλοῦται, εἰς τοὺς πρὸ νόμου, εἰς τοὺς ἐν

A
gov

C sublimitas :

ΠΙ, 18.21. Ut valeatis assequi cum omnibus san-
ctis qua sit latitudo, et longitudo : et profunditus et
et cognoscere eccellentem cognitionis
charitatem Christi. ut impleamini in omnem pleni-
tudinem Dei. Ei vero qui potest. cumulate facere su-

-per omnia qu& petimus aut cogitamus, juxta vim

agentem in mobis, ipsi sit gloria in Ecclesia. in

.Christo Jesu in. omnes ziutes saeculi &xculorum.

Ámen.

Hec autem vobis, inquit, precor ut valeatis
assequi. Multum autem laborem ostendit per hoc
quod ait. Ut valeatis et Assequi. « Que sit latitu-
do et longitudo. » Corporalibus deliniat flguris
mysterii magnitudinem quod pro gentibus dispen-
salione quadam factum est. — Cujusnam est. illa
latitudo et longitudo. οἱ profunditas ac sublimi-

D tas? aut. mysterii, ut dictum sit per defeotum :

aut eliam sine defectu, sed per hyperbaton : Ut

- valeatis, inquit. &ssequi que sit latitudo ac longi-
: tudo, et sublimitas ac profunditas cognitionis

CLristi, et cognoscere excellentem erga nos chari-

- tatem ipsius. Est autem Christi cognitio manife-

statio dispensalionis ipsius circa nos : charitas vero
Christi quod illud ipsum admirandum opus, ipse

.et non alius pro nobis operatus sit: quodque,

ipse d.x sit ad hanc cogn tionem. et quod per
ipsam polissimum cognoverintus Christum. Sed
hec quidem cognitio Christi est, 890 ejus autem
longitudo est ipsam ante secula deflnitam fuisse :

. latitudo. vero, quod ad universos ejus beneficentia

-— * -
. -
- un - 2
- - - ^ ^ ans
uM - -—
A7 27^ 2 2
"" . illl ὡξὶ
wedii t τι» -“- - a. t.a
-—— 9
* e - - . -. 2. Dm
" "t , Δ e
" ELE 22.2 DlILII

T6 LIN IMS ΕΝ ine NEL ru
UMTVMA Aeup ol LMDÉ
VH Nh. spacer

- * p o 3 1 T

T - T 1 "7.2 1. στρ of
To :É: τ τις lc
- “ς -7 T2 - - t -;
2 7 Ic - ""
UT o0T-z z .ot7ic
- lI - - 2." .
T. T5. τ: .Ξ .77 T
-- «τι .
- "91 Pj -— -—— A — A D -—P a—— ΟἿΡ oom -
- ^ *- m ^ -- - t
a -* -- . ^ - -u-—
TT. τ’ T-7-4l. Σ : .τ τ -. σιν
- - —- - - - --- -: φῶ.
«9e 5 - -ἩὨ - 8 - LJ E] ΓῚ
ι΄ ὺχ . τος .T TIT o. cT
-"» - —-— “ἢ ε -- - - 9
- - ΄ - " E xd - - Φουα. ἢ
-- e
- 7T*- T5 arme. -— - -— -"- -- .
Mol. 72lf*8hfTi τς TCI. -- c. c «^.
- - ^ 2 752 3-45 ÍT τ tt - Il «ὦ δ.
T* - - -—— m -—— -
T UE : ^1 ΠΣ "AX IÍ** T'-. - -
Qc7u.onoco 03: f7Tí. L2: 2. C£7 --- “Ξ- id
- πᾶν -- .*.
τ τὸς T7toivi5 utc D. τε Σ ὼς - ον
εν Qi 45 i4 ΧτῚ Σ s 07 15. 1 f oi —.T-
-22:7 7-72. πῦρ 2 ταί πὰ I ^T. -- . Tm
2.2: Q'Z2 χε. 2.7. τ: 2’ .-. -
. πὶ 5
£2 2 2.5 .7. CX: Ὁ .7τξΣ ΓΞ UU - — o
277A. κα .27ÀX.£4722.27.. C5 7 TZ -7 -
T$ V. “ΞΡ T" 544943 ^t: OT I.T Il 24
- - -
τς Σ᾿ TU.TChi o 2021 $03 0 LI io Tv στ
VITE τ T 2x4 T7724 L...2777. .àí "T"
OIL oL, af]. í:£272 C e02.1u2 2. στο: oin
- τς To. ξ TOI Rei UO.TT τὸ coll l1. 2A
Q0. 20:2 172.455 ἜΣ το ΟΣ τ “ἃ: T-. Uo iX
- T-— 72. στ: aT ("uaüll. 24 TA ..--
- - “π" ν» . '-
ur z € à70 Pr $5"»7X t5, 77 Q4Aoc770-z
- - - - - P -
L74cc T7. T^ 73.7 ^U LZT TEXT. προσ τσ,
LT oim oc occofIt6c01 2.27743 7X7. T^. το γε
.
e. -
-1 τ 0I. τὸ πε TATX40 i27 2 τς πο:
“ - - - - E
a.moocuccoacm τὶ χζβὼν Ride ck. 5 2 irc
— . * - -Ὸ -
- DO 7T χζῖς. ὑπὸ 2^ (VIL ΧΟ Σ τ 0464
* . ΄ - m -
mec m T8 m. z ,. etd L *. ^ $4 ie 8:-.,
- : Tie * »-, Φι 9,5 αὐ : “τ p pep s
Y c7cI* τ ILOtuERUUQ συ νά SATUS. *Z:. - Z1 CIT
1 -

1213

COMMENT. IN EPIST. AD EPHES.

4214

Gig ἐπεύχεται ὥστε διατηρεῖν ἀεὶ τὴν δοξολογίαν τοῦ A ipse continue permanent, in his, Ínquit, sit gloria

Θεοῦ. καὶ μή mot: rapz:pxztiv. Τὸ Cb, ἐν Χριστῷ
Ἰνσ)ὺ, $, Σὺν Χοιστῷ ᾿Ιγσοὺῦ νόει, T εἰ νοήσεις,
Διὰ Ἰησοῦ Χοιστοῦ, διὰ τὴν σάρχα τοῦτο νόει: ct-

ρἵσθαι.

Dei, ut a nobis continue glorificetur: idque ad
omnes perveniat tates. — Aut quod ipsi Ecclesic
precatur ut observet semper Dei glorilicationem,
et nunquam ab ea avertatur. Quod aulem ait ;

In Christo Jesu ; aut intellige : Cum Christo Jesu ; aut si intellexeris : Per Jesum Christum, propter car-

nem hoc dictum esse cognosce.
ΚΕΦαλΛ. 7.
Upalta:e περὶ ἀγάπης ἑνωτ'κῆς εἰ xai τὰ χαρίσματα
διήοηνται, ποὸς ὠφέλειαν χοινήν.

Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς ἐγὼ ὁ δέσμιος ἐν Κυρίῳ,
ἀξίως πεοιπατῖσα! τῆς xÀYstoq ἧς ἐκλύήθητε μετὰ
πάτης ταπ:ινοφουσύνης xa) ποφύτητος. Μετὰ uaxzo-
θυμίας, ἀνεχόμενοι ἀλλήλων ἐν ἀγάπῃ. σπουδάζοντες
τηϑεῖν τὴν ἑνότητα τοῦ πνεύματος, ἐν τῷ συνδέσμῳ
«ἧς εἰνήνης. “ἕν σῶμα καὶ dv πνεῦμα, χαθὼς καὶ
ἐχλήθητε ἐν μιᾷ ἐλπίδι τῆς χλύσεως ὑμῶν Εἷς Κύ-
pios. μία πίστις, E» βάπτισμα, εἷς Θεὸς xoi [ΠΙχτὴ
πάντων ὁ ἐπὶ πάντων xal διὰ πάντων xa! ἐν πᾶσιν
μιν"

Ὃ διὰ τὸν Κύριον, ογσ᾽, δέσμιο:. Βαξαὶ. ὅσην τὸ
ἀξίωμε, τὸ 062102: διὰ τὸν Χριστόν! Βαῤαὶ, δσχεῖπεν
ὃ μαχάρ'ος ᾿Ιωάννη- εἷς τὴν ἅλυσιν τοῦ Παύλου |
Καὶ αὐτὸς γὰρ ὁ ᾿Απόστολος ταύτην προοῦδαλλεται,
ὡς δ'ὰ ταύτης δυσωπήσων αὐτούς. « Τῆς χλύήσεως ἧς
ἐχλύήθντε.» Μεγάλη γὰ} ἡ χλῆσις, xà) ἐτὶ μεγάλοις,
ἐπὶ τῷ ἔχειν χεταλὴν τὸν Χριστὸν, ἐπὶ τῷ εἰς υἱοὺς
εἶναι θεοῦ. « Μετὰ πάστς ταπεινοφροσύνης. » Τουτ-
ἐστιν, ἐν παντὶ πράγματι, ἐπὶ παντὸς προσώπου.
Οὐτω γάρ ἐστιν ἀξίως τῆς κλήσεως περιπατῆσαι,
μετὰ ταπεινοφροσύνης xa. πρχότιτος χαὶ μοχηιῦυ-
Δίας, χαὶ τοῦ ἀνέχεσθα: ἀλλήλων. — [ΦΩωΤ.] Ἔνθα
γάρ ἐστιν ἀγάπη. Riva ἐστὶν ἀνεχτά. « Σπουδάζον-
τε: τγρεῖν τὴν ξνύτετα τοῦ πνεύματ'ς. » ἐν τῷ σὺν-
δεδέσηλι ἀλλήλοις εἰρηνικῶς. χαθ’ ἕν σῶμα καὶ xa('
$» πνεῦμα. Τοῦτο γὰρ ἡ ἑνότις τοῦ πνεύματος, fv
ἥνωσεν ἡ μᾶς ἐχεῖνο, xal οὕτως ἐχλύήθη τε, “1 σπου -
δάϑοντες ἀλλήλους τηρεῖν καὶ φυλάττειν ἕν σῶμα χαὶ
ἕν πνεῦμα κατὰ τὴν ἑνότητα τοῦ πνεύματος, χαθὼς
ἢ ιᾶς τὸ ἅγιον ἥνωσε Πνεῦμα, χαθὼς xai ἐχλύθγτε.
Tiv τοιαύτην δὲ φυλάττει ἔνωσιν ὁ τῆς ἀγάπης σύν-
δεσμος. ᾿Αλλ᾽ εἰ μὲν, ὡς τὸ πρότετον, ἐλλειπτικὴ ἄν
εἴη μόνον ἡ σύνταξις, λειπούσης τῆς, χατὰ, T00-
θέτεως, οἷον ra0 ἕν σῶμα xx! xa0 ἕν πνεῦμα.
Εἰ δ᾽, ὡς τὸ δεύτερον, τρεῖς ἔχει τρόπους, ὑπερδατὸν,
καὶ, ᾿Απὸ χοινοῦ μετὰ ζεύγματος. xai τρίτον, Ἐλ-
"λειπτικὸν, κἀντχῦῦα τῆς
λειπούσες, otov, Κατὰ τὴν ἑνότιτα, τοῦ δὲ, ἀλλήλους,
ἀπὸ χοινοῦ μετὰ ζεύγματος λαμόδανημένου. ᾿Αλλύή-
λους γὰρ ἐξαχουσθήσεται. Τὸ δὲ ὑπερῥατὸν εὔδηλον.
« Τὴ ἑνότητα τοῦ πνεύματος. » Καθάπερ γὰρ ἐπὶ
τῶ, ἡμετέφων σιυμάτων, ἔστι τὸ ἡμῶν πνεῦμα ἐνεο-
γοῦν ἐν πᾶτι τοῖς μέλεσι xal πάντα συνέχων, οὕτω
καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἡμῖν ἐδόθη, τοὺς γίνει val
τρόπῳ xzi 0:3: διαλλάσσοντας ἔνουν καὶ motooy
ἡμᾶς ἣν σῶμα. Ταὐτην φυλάξωμεν τὴν ξνότητα, τὴν
διὰ του ἀγίου δοθεῖσαν ἡμῖν Πνεύματος. Ἥτις, oxci,
ίνετχι διὰ του συνδέσμου τῆς elz voe. « "Ev σῶμα. »

Γίνεσθε, φησὶν, οὕτω συνηνωμένοι, οὕτως ἀλλήλων

D

C

αὐτῆς μὲν προθέσεως ἐλ- D

CAPUT VT.
E-xhortatio pro charitate unitiva, quamvis dona di-
vidantur ad communem utilitatem.

IV, 1 6. « Hortoritaque vos ego vinctus in Domi-
« no, ut ambuletis ita ut di;num est vocatione qua
« vocali estis, cum omni submissione ac mansuetu-
« dine.cum longanimitale,tolerantes vosinvicem per
« charitatem: studentes servare unitatem spiritus
« per vinculum spiritus,unum corpus et unus spiri-
« tus. quemadmodum vocati estis in una spe voca-
« cationis vestr:e. 8: Unus Dominus,una fldes.unum
« baptisma : unus Deus et Pater omnium qui est su-
« per omnes et per omnes, etin omnibus nobis »

Vinctus, inquit,propter Dominum. Papae 'quanta
dignitas vinctum esse propter Christum. Pape !
quanta dixit beatus Joannes in laudem catena
Pauli. Nam et ipse Apostolus hanc in medium pro-
fert tanquam per eam flectens ipsos. « Vocaltione
qua vocati estis. » Magna enim est vocatio et ad
magna : ut habeant caput Christum,ut sint fllii Dei.
« Cum omni submissione » Hoc est, in omni re,
etadomnem personam. lta enim contingit ambu-
lare ut dignum est vocatione, nempe cum submis-
sione ac mansuetudine et longanimitate tolerando
invicem. Ubi enim est charitas omnia facile tole-
rantur.« Studentes servare untitatem spiritus »per
hoc quod mutuo paciflce colligemini secundum
unum corpus et secundum unum spiritum !d enim
est unitas spiritus qua ille vosunivit, et 1ta vocati
estis Aut studentes invicem servare et custodire
unum corpus et unum spiritum secundum unita-
tem Spiritus.sicut etiam vocati estis. Hujusmodi
aulem unionem servat vinculum charitatis. Verum
si priori modo intelligatur, defectivus tantum erit
sermo, deflciente prrepositione xaxvz, id est, serun-
dum,hoc est, secundum unum corpus et secundum
unum spiritum : si vero juxta posteriorem modum,
tres habet tropos : nempe hyperbaton et: A com-
muni sensu subintelleclionem cum zeugmate, ac
tertio eclipsim sive defectum, deflciente etiam hic
eadem pre positione, nempe secundum unitatem. A
communi autem sensu subintelligendo cum 2zeu-
gmate,accipiendo invicem: subaudietur enim Invi-
cem. Porroliyperbaton manifestum est, « Unitatem
spiritus. » Quemadmodum enim in nostris corpo-
ribus est noster spiritus agens in omnibus mem-
bris, etomnia continens: ita et Spiritus sanctus
nobis datus est,eos qui genere et modo ac morib s
differebant, uniens : etfaciens nos unum corpus.
Hanc servabimus unitatem que nobis per Spiritum
sanctum data est. Que fit, inquit, per vinculum
pacis. « Unum corpus. » Ita simul uniamini, ait

4215

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI

1216

88 ita invicem curate : nem ex hoo quoque ünum ἡ κηδόμενοι. "Ex. τούτου γάρ, φησὶν, ἔσεσθε xxi b

bubebitis spiritum, hoc est, similem gratiam spi-
ritus. Aut quia contingit unum corpus habere, non
tamen eumdem spiritum, sicut quando h«wrelico

rum quispiam amicus fuerit. Aut quod hoc dicat :
Cumunum acceperitis spiritum,non debetis dis-
sidere, sed unum esse corpus, Aut quia spiritum
hoc loco vocat animi promptiludinem. Aut quasi
unus sitis spiritus et unum corpus: ita enim vo-
cati estis.

ὁ In una spe. » Deus, inquit, nos δὰ eadem vo-
cavit, nulli amplius distribuens : omnibus immor-
talititem omnibus vitam prorrisit eternam, omni-
bus gloriam immortalem, omnibus fraternitatem,
omnibus hereditatem : communi modo omnium
factus est caput : omnes congregavit et consedere
fecit. Si ergo in spiritualibus, inquit, tantam ha-
betis communicationem, debetis et unum esse
corpus in charitatis commistione. « Vocationis
vest: Ὁ.» Nam omnia qua dicla sunt communis
wobis spes est ex vocatiene proveniens. e Unus
Dominus. una fides. » Ecce et alia communicatio :
unus nobis est Deminus, una fides, unum ba-
ptisma : non oportet ergo nos dissidere. « Unus
Deus et Pater. » Ecce et alia communicatio et
&moris occasio, quod sit nobis unus Pater Deus.
« Et super omnes. » Nam ἐπὶ pro ἐπάνω capitur.

πιεῦμα ἔχοντ'ς. τουτέστιν, ὁμότιμον τὴν χάριν τὸ
πνεύματος. Ἤ ὅτι ἔστι μὲν ἂν σῶμα εἶνχι, οὐ b
δὲ πνεῦμα, ὡς ὅταν τις αἱρητικῶν ciÀos f. Ἢ τι
τοῦτό φτσιν, "Ev πνεῦμα λαῤόντες, οὐχ ὀτείλετι
διχονοεῖν, ἀλλ᾽ Ev εἶναι σῶμα. Ἤ ὅτι πνεῦμα cvza2h

4 , [^] . Ld - * »
τὴν προθυμίαν καλεῖ. "I ὡς ἕν ὄντες πνεῦμα χα! b
σῶμα" οὕτως γὰρ ἐχλήθητε.

« ᾽ν ui ἐλπίδι. » Ὁ Θεος ἡμᾶς, ovv, ἐπὶ €
αὐτοῖς ἐχαλεσεν, οὐδενὶ πλεῖον ἀπονείμας πᾶσιν se.
νασίαν, πᾶσι ζωὴν alóv.ov ἐπηγγείλατο. πᾶσ: Gm
ἀθάνατον, πᾶσιν ἀδελφότητα, πᾶσι χληρονομίαν,
Κοινὴ πάντων ἐγένετο χεραλή. Πάντας συνήγειϑε xii

B Φυνεχάθισεν. Εἰ τοίνυν ἐν τοῖς πνευματικοῖς, φησὶ,

τοσαύτην ἔχετε χοινωνίαν, ὀφείλετε καὶ ἕν σῶμα εἶνε:
ἐν τῇ τῆς ἀγάπης ἀνυχοάτει. « WO χλήσΞιως ὑμῶν.»
lzvca γὰρ τὰ εἰρη μένα χοινή àsztv ἡ μῶν ἐλπὶς ἐχ τῆς
κλήσεως γενομένη. « El; Κύριος, μία πίστις. » lon
καὶ ἀλλη χοινωνα. Εἷς ἡμῖν Κύριος, μία πίστις ἦν
βάπτισμα. Οὐ δεῖ οὖν ἡμᾶς διεσταναι. « Εἷς Θεὺς χε:
Ἰχτήρ. » ᾿Ιδοὺ xa! GA), xotvuví2, χυὶ ἀγίπτ,ς τρόςε-
σις, τὸ εἶναι ἡ μῖν ἕνα II2:6oa τὸν Θεόν. « Kal ἐπ᾿ κέν
των, » τουτέστιν, ὁ ἐπάνω πάντων. « Kat διὰ πάντων,
τουτέστιν, ὁ προνοῶν διὰ πάντων ἣμῶν. α Kib
πᾶσιν ἡμῖν, » τουτέστιν, ὁ ἐνοιχῶν ἐν πᾶσιν fut.

« Et per omnes. » Hoc est. providentiam agens per omnes nos. « Et in omnibus nobis. » Hoc est

inhabitans in omnibus nobis.

]V, 7-13. « Verum unicuique nostrum data est (

e gratia juxta mensuram donationis Christi Qua.
« propter dicit : Cum ascenderet in altum.captivam
« duxit captivitatem et dedit dona hom'nibus. Cu-
« terum illud ascendit quid est nisi quod etiam
« descenderat prius in infirmas partes terre ? Qui
« descendit idem ille est qui etiam ascendit supra
« omues caelos, utimpleret omnia. Et idem dedit
« alios quidem apostolos,alios vero prophetas,alios
« autem evangelistas,alios vero pastores ac doctores
« &din-taurationemsanctorum,in opus administra-
« tionis, in eedificationera. corporis Christi, donec
« perveniamus omnes in unitatem fldeiet cognitio-
« nem Filii Dei, in virum perfectum,in mensuram
« etalis plenitudinis Christi. »

84 Siomniautdicis communia sunt, unde pro-
venit ut hic quidem majorem, ille vero minorem
babet gratiam ? nam hoc potissimum ipsos ad
invidiam ducebat : et ait ; Unicuique data est gra-
tia, id est, donum juxta mensuram donationis
Christi ac si diceret: Si ipse mensus est. omnino
gecte mensus est,omnino etutiliter. Et si doni est,
quidquid illud est quod accepisti, pro eo gratias
aye : pro eo vero quod non accepisti, ne invideas :
donuin eniui est ; tanquam diceret ; Novit qui dis-
tribvit ac donuvit, quomodo recte et utiliter. hoc
fececit. Alia siquidem communiter. proponuntur,
dona vero data sunt juxia proportionem puritatis
Wpiuecyujusque. Quapropter digit: « Cum ascen-

Mores ip alpan. » Et quod grada, inquit, donum

Ἕν: δὲ ἑκάστῳ ἡμῶν ἐδόθη ἡ χζρις κατὶ ἡ
μέτρον τῆς δωρεᾶς τοῦ Χρι»τοῦ, Διὸ λέγει" "Avin
εἰς ὕψος, ἡχγμαλώτευσεν αχμαλωτίαν, xai iba
δόματα τοῖς ἀνθρώποις. Τὸ δὲ ἀνέδη τί ἐστιν, εἰ d
ὅτι xal. κατέδη εἰς τὰ χχατώτερα μέρη τῆς γῆς ; ὁ τε.
ταδὰς αὐτός ὅστι xal ὁ ἀναδὰς ὑπεράνω παντων τῶν
οὐ:α. ὦν, ἵνα πληρώσῃ tX πάντα, Καὶ αὐτὸς ἔξωχε τοὺς
μὲν ἀποστέλους, τοὺς δὲ πεοφήτας, τοὺς δὲ εὐ:γῃ-
λιστὰς, τοὺς δὲ ποιμένας xal διδατκάλους, πρὸς τὸν
καταρτισμὸν τῶν ἁγίων, εἰς ἔργον διακονίας, εἰ
οἱχοδομὴν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, μέχρι καταν-
τήσωμεν οἱ Tav; εἷς τὴν ἑνότητα τῆς τίστεως
καὶ τῆς ἐπιγνώτεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, s'c ἀνὸ ε
κόλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος tÀ
Χριστοῦ.

Ei πάντα ἐστὶν ὡς λέγεις κοινὰ, πόθεν ὁ μὲν μιῖ-
(ov, ὁ δὲ ἔλαττον ἔχει χάρισμα ; Τοῦτο γὰρ αὐτοὺς
εἰς φθόνον μάλιστα ἦγε. xxl φησιν. Ἐκάστῳ ἐδέθη
ἢ χαρις, τουτέστ', τὸ χάρισμα, χατὰ τὸ μέτρον τῆς
δωρεᾶς τοῦ Χριστοῦ, dist εἶπεν. E! αὐτὸς ἐμέτογη,
Tiv Dv χαλῶς ἐμέτρησε, πάντως καὶ coge
ρόντως. Καὶ εἰ δωρεᾶς ἐστι τὸ πᾶν, ὑπὲρ μὲν οὗ
ἔλαδες εὐχαρίστει, ὑπὲρ δὲ οὗ οὐκ ἔλαδες, μὴ φθόνει.
Δωρ:ὰ γάρ ἐσττι», ὡσεὶ εἴπεν' οἷδεν ὁ μετρήσας xi
δωρησάμενος, πῶς καλῶς χαὶ συμφερόντως τοῦτο
πεποίνχε. Τὰ μὲν Ὑὰρ ἄλλα, κοινὰ πρόχειται, τὶ
δὲ χαρίσματα δεδοται κατὰ τὴν ἀναλογίαν τῆς lxi
στου χαθχρότητος. Διὸ Ab tt, « ᾿Ανχδὰς εἰς ὕψος. »
Καὶ ὅτι, φητῖν, à χάρις Dupsi ἐστι τοῦ Χοιστοῦ,
καὶ αὐτὸς μετρήσας ἔδωχεν, ἄκουε, φησὶ, τοῦ Ae».

1211
Τὸ δὲ ᾿Ανχδὰς εἰς ὄψος, »

« Ἐπήρθη ἡ μεγαλοπρέπειά σου ὑπεράνω τῶν οὐρχ-
νῶν. » Τίνα δὲ ἠχυαλώτευτεν ; duae διλονότ', τὴν
καλὴν xa! συμφέρουσαν αἰχμαλωσίαν. Πολέμῳ γὰρ
vore p νιχήσας τὸν διάδολον, αἰχμαλώτους εἶλεν ἡμᾶς,
οὐχ ἵνα χχταδουλώτηται (πῶς τοὺς ὄντας δούλους
xa: πάλα!), ἀλλ᾽ ἵνα τῆς πικρᾶς ἀπαλλάξῃ tupav-
νίδης τοῦ πουνηγοῦ. Τινὲς δὲ ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τοῦτο
ἐνόνσαν. ᾿Αναδὰς ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, ἡ μαλώτευϑεν.
— [ΦΩ}]} ἢ μαλώτευσε μὲν τὸν διχὄολον. "ἔδωχε
δὲ αὐτὶ τιμωρίας δόματα xxi χαρίσματα τοῖς αἶχ!λχ-
λωτιτθεῖσι, « Καὶ ἔδωχε δόνατα. » Ὥστε τοῦ Χρι-
στοῦ gata. Τί o2» ἀδη μονεῖς πολὺ μὴ ἔχων, f) φθο-
νεῖς τῷ ἔχοντι; Kal ὧδε μὲν, οὕτως. Παραχχτιὼν
δὲ δείχνυτιν ὅτι πρὸς ὠτέλειαν τῆς ᾿ἔκχλυη σίας Exa-
στος iÀaÓs τὸ χάρισμε, Xxi ὁ τὸ μέγα λαθὼν xal ὁ
τὸ μὴ τοιοῦτον, xai οὐ διὰ τὰ οἰκεῖα ἔργα, οὐδὲ OtX τὸ
ἄξιον εἶναί τινα τοῦ λαῤεῖν, Τίς οὖν φθονήσειε τῷ
διὰ τι εἰλητότι, χαὶ πρὸς ἑτέρων ὠφέλειαν; Ὅτον
qp μεῖζον τὸ χάρισμα, τοσοῦτον ἀχριδέστεραι αἱ εὐ-
θύναι!. « Καὶ ἔδωχε δύματα.» Λαδὼν vào τὴν πίστιν,
ἀντιδίδωσι τὴν χάριν. Τὸ δὲ, «᾿Ανίδη, τί ἐστιν; »
Οὐκ ἃ δὲ, φησὶν, ἐξεήθη ὁ προφήτης τοῦ εἰπεῖν,
"Ανέδη, εἰ μὴ ξλει ὅτι χατίόδη πρῶτον. Περὶ v3p τοῦ
καταδάντος, τὸ, ἀνέδην, λέγε: τις. — [Φι.]Τ.] Ἐπειδὴ
ὁ ἀνχόχινων. ἢ ἐν τῷ ἀνχδαίνειν λαμῦχνει τὴν ἀρχὴν
τοῦ ἄνω γενέσρα!, ὥσπερ ὅτε τις ἀπάρχεται ἀνχδαί-
νεῖν μὴ ὧν ἐξ ἀυχῆς ἄνω, ἢ οὐ vov λαμθᾶνει τὴν
ἀρὴν τῆς ἀνόδου, ἀλλ᾽ ἀπ᾽ ἀρχῆς μὲν ἣν ἄνω, χατα-
Gi; Ob ἐκεῖρε,, νῦν πάλιν ἄνεισιν, εἰπὼν ἀνχδὰς,
&oarvsót: πώς δεῖ votiv τὸ ἀναῦὰς. "O:t οὐχ ὡς
vOv, φυσῖν, ἀρξάμενος ἀναδαίνειν (ἦν γὰρ ἐξ ἀσχῆς
ἐν τῷ ὕψει τῆς ρεϊχῆς ἀξίας «αἱ τῆς πατριχῆς ὁό-
Exc), ἀλλ᾽ ὡς ἀπὸ τῆς χατὰ τὴν olxovopíav συγχα-
ταδάτεως, χαὶ μέχρι τῆς εἰς ᾷδου καθόδου, εἰς τὴν
πρίπουσαν τοῦ θεϊκοῦ ὕψγυς φανέρωτιν ἀνελθὼν
πάλιν, λέγεται, grav, ὅτι ἀνέδη, « Εἰς τὰ χατώτερα
μέτη τῆς γῆς. » Τουτέττι, μεθ᾽ ὃ οὐχ ἔνι χατώτερα͵
Αἐγε: δὲ τὸν ἄδην, ὡς πρὸς τὴν χοινὴν συνήθειαν
ἀφορῶν. Οὕτως γὰρ λέγειν εἰώθαμεν. Διὸ xal ὁ
᾿Ιακώδ φησι. « Rib κατάξιτε «5 γῆράς uoo μετ’
ὀξόνης εἰς ᾷδνυ. » Καὶ ὁ Δλαυΐδ᾽ « Kal ὁμοιὠθήσομχι
τοῖς χαταδαίνουσιν εἷς λάχχον. » ΒΚατώτερχ γὰρ
μέρη τῆς γῆς τὸν θάνατον ἐκάλεσεν. « Αὐτός lav
καὶ ὁ ἀναδάς.»» Τοῦτο τὴν Νεστορίου χαταδάλλει
βλασοημίαν, Ὁ αὐτὸς, φησὶν, ἐστὶν ὁ καταβὰς xal
ὁ ἀναδάς. Καταδαίνε: μὲν Ὑὰρ εἷς τὴν σάρχωσιν ὡς
Θεὸς, ἀναθαίνει δὲ ὡς ἀνύρωπος. Kal χαταῦχίνει
μὲν εἷς τὸν ἄδην ὡς ἄνθρωπος, ἀνίσταται δὲ ὡς
Θεός. Οὐ μόνον δὲ ἀλλὰ xal ὑπεράνω γίνεται τῶν
οὐρανῶν, xxl οὐχ ἁπλῶς, ἀλλὰ πάντων, τῆς ἐχεῖσε
λήξιως xii χαθίδρας, τὸ πρόσλημμα ἡμῶν ἀξιῶν.
Ὑπιράνω πάντων τῶν οὐρανῶν. Τοῦτό θησιν, ὅτι
οὐδὲν αὐτῷ πρὸς τὴν ἀνοῦδον ἐνεπόδισεν ἡ εἰς τὰ
κατώτατα χαθοδης. "üs:s, φησὶ, x«i ἡμῶν ὅσῳ ἄν
τς ταπιινοφουνῇ, τοτούτῳ μᾶλλον ὑψοῦται. « "va
πληωώτσῃ τὰ πάντα. » Καὶ γὰρ καὶ γυμνῇ τῇ θεότητι

*! Gen. xii, 38. *! Psal. xxvii, 1.

COMMENT. IN EPIST. AD EPHEs.
ἀλλαχοῦ λέγει, ὅτι, A Sit Christi, et ipse distribuendo dederit.audi David:

1218

Quod autem ait: « Cum ascenderet in altum, »
alibi dicit: « Elevata est magnificentia tua super
celos 0,» Quem autem duxit captivum? nos vide-
licet, pulchram et util»m captivitalem. Cum enim
spirituali bello vicisset. diabolum, nos tulit cap-
tivos,non ut servituti subjiceret. (quomodo enim
hoc fecisset cum jam olim servi essemus ?) sed ut
&b amara illius perversi tyrannide liberaret Qui-
dam vero de cruce hoc intellexerunt. cum ascen-
deret in crucem. captivam duxit. — Captivum qui-
dem duxit diabolum: loco autem supplicii dedit
dona et gratias his qui captivi fuerant detenti. « Et
dedit dona. » Christi itaque dona sunt: quid igitur
indignaris quod multum non habeas aut invides

D habenti ? Et hic quidem ita est. Cieterum ulterius

descendendo ostendit quod ad utilitatem Ecclesie
quisque donum acceperit. et qui magnum accepit,
el qui non tale, et non propter propria opera, ne-
que quod dignus esset quispiain ad accipiendum.
Quis ergo invidere poterit ei qui propter aliquam
causam et ad aliorum commodum accepit ? quanto
enim majus est donum, tanto exactius erit red-
denda ratio. « Et dedit dona. » Nam qui fidem ac-
cepit reddit gratiam. « Ceterum illud: Ascendit
quid est ?. Nihil, inquit, necesse 1uisset propheta
dicere : Ascendit, nisi novisset eum prius descen-
disse. Nam de eo qui prius descenderat solet quis-
piam dicere : Ascendit. — Quoniam is qui ascendit
aut in eo quod ascendit. initium sumit ut in loco
superiori sit: quemadmodum ubi incipit quispiam
ascendere, cum ab initio non esset superiori loco.
35 Aut non nunc accipit ascensus initium, sed
ab initio quidem in loco superiori erat: cum au-
tem inde descendisset, nunc rursum ascendit. 1ta-
que ubi dixit: Cum ascenderet, interpretatur quo-
modo intelligere oporteat : Cum ascenderet : quod
non quasi nunc ascendere inceperit : erat enim ab
initio in sublimitate divinse dignitatis ac paterum
glorie : sed quod a sui juxta dispensationem 465
missione et descensu usque ad inferos, in decentem,
divine sublimitatis manifestationem rursum ascen-
dens, dicitur, inquit. quod ascendit. « In infimas
partes terre. » Post quem videlicet locum non
sunt ali; inferiores. Dicit autem infernum veluti
ad communem loquendi modum respiciens: ità
enim dicere consuevimus. Propterea Jicob quo-
que ait: « Εἰ deducetis senectutem meam cua
dolore ad inferos δ". » Et David : « Et assimilabop
descendentibus iu lacum 33. » [nflrmas enim partee
terre mortem vocavit. « Idem ille est qui etiam
ascendit. « Hoc Nestorii dejicit blasphemiam. Liem
inquit, est qui descendit et qui ascendit. Descendit
siquidem ad incarnationem tanquam Deus, ascen-
dit autem tanquam homo. Rursum descendit qui-
dem ad infernum ut homo, resurgit vero ut Deus.
Nec id solum, verum etiam supra caelos collocatur:

4215 QGECUMENITI TRICCAE EPISCOPI
83 ita Invicem curate : nem ex hoo quoque unum ἃ χηδόμενοι. Ἔχ τούτου γάρ, -
πιῦμα ἔχοντις. τουτέστιν, E
πνεύμας- τος. Ἥ ὅτ! ἔστι ν᾽
δὲ πνεῦμα, ὡς ὅταν τ
τοῦτό Qro, Ἔν -
διχονοεῖν, ἀλλ᾽ ἔν

τὴν πρηυθυμίαν x

σῶμα" οὗτως Y

bubebit:s spiritum, hoc est, similem gratiam spi-
ritus. Aut quia contingit unum corpus liabere, non
lamen eumdem spiritum, sicut quando hwretico
rum quispiam amicus fuerit. Aut quod hoc dicat :
Cumunum acceperitis spiritum,non debetis dis-
sidere, sed ununi esse corpus, Aut quia spiritum
hoc loco vocat animi promptiludinem. Aut quasi
unus sitis spiritus et unum corpus: ita enim vo-
cati estis.

« In una spe. » Deus, inquit, nos ad eadem vo-
cavit, nulli amplius distribuens : omnibus immor-
talititeraà. omnibus vitam prorrisit eternam, omni-
bus gloriam immortalem, omnibus fraternitatem,
omnibus hereditatem : communi modo. omnium
factus est caput : omnes congregavit et consedere
fecit. Si ergo in spiritualibus, inquit, tantam ha-
betis communicationem, debetis et unum e-
corpus in charitatis commistione. « Vocat
vest.c. » Nam omnia qua dicta sunt com
vobis spes est ex vocatiene proveniens.
Dominus. una fides. » Ecce οἱ alia comm
unus nobis est Deminus, una fides
plisma : non oportet ergo nos dissi"

Deus et Pater. » Ecce et alia crc I

amoris occasio, quod sit nobis v ., qualis
e Et super omnes, » Nam iz - ja. » Vides
« Et per omnes. » Hoc est. p sQawütionem,

inhabitans in omnibus no!
]V, 7-13 « Verum uni«
e gratia juxta mensure 7^aagus accepit do
« proplerdicit : Cum , Hec autem eis
« duxit captivilate: MU E xum ab Ecclesia
« terum illud asc ' ὯΝ .domnium opus ad

.;eumplelionem
ΒΤ ς aediti-

« descenderat r 0 08i ems "m ad instaurationem
« descendit icd uM dia opus 651 ? Sancto-
«omuesce! ,. ^... : nn, « Perveniamus.

«alios quic . ^". .:7 ', occurramus, capitur

» . X 231.
eaulemt seo .oreoniamus. « In unitatem
«adins — - ^ e os pes unam fidem habea-

. . WO

« tioni τ κε «δ Urat et unusquisque miui-
« per v qug? I : jdei est non dissidere circa do-
« ne T amar 7 vitio est. Filii Dei, ut de eo

«c pos tam m gutem perf:clum, men-
jit perfectam erga Christum di-
Lari sand potitiam. « Plenitudinis Chri-
δι ἱ ΕΓΒ Ξ pii m Christi dicit perfectam de

, weE
ω. ΙΝ venem δ ἢ fidem. ut quod ex virgine
"9 Li

tt. d

« ἣν

αὐτοῖς
vasl-
a

,

μεῖζον £30: μὰ 242. τοτούτῳ μεῖζον EJ 21 τὸ Sho.
Τυῦτα 6$ 21,3. πρὸς

σ

' ^ .
124. 05: XV US

. ποὺς πλήνωσν, εἰς τὸ ἂν τούτοις καὶ τον
, 3 b * »
, καλσίᾳ *2l οἰχηδυμιῖν αὐτήν.

S085
( χαταρτὶῖτμον (n7, τουτέτο, τὸς

.
[ELS

Abas

-ἰσχόπους,

4 a
«- [lz5: τὸν xazig ταν,
'

.-
Ρινδ
4 εν 4

-- *. 9 -
l2» τῆς 66stui τῶν 125-

τῳ οὖν TA

τοὺς ttp φθύνῳ τῶν uet vos qe
οἰτιαχτων ἀποκεχομμξένους τοῦ σώματος τῆς Ea.
Ot: πάντων τὸ γον εἷς &v 022 τξέλατιτν

*1t1121:040» τῶν ἁγίων [102 οὖν χρεία φόνου; AT

ὃξ τῶ, πιττῶν. « RazovzYg ὑμῖν, n φθάτωμ: v « b'iih

ἑνότητα SS πίστειυς" »

Uu'g) πίστιν σ
Ἕνοτης q39 πίττιως τὸ μὴ διχφωνεῖν τι.
3 δόματα. Τοῦτο Ὑὰρ ἐπίγνωσ'ς τοῦ Υἱοῦ τοῦ di),
bi *' ON - 9 - M ^-^ ^^ . LI
τὸ μὴ δ'χνωνεῖν πεο! αὐτοῦ. "AvZox GE τέλειον vi

C i.

*
7.A'

3X5v£l.

«ἀν
εἰν σιν.

αἶτρον ἡλικίας λέγει τὴν τε
'

Τουτέστιν, ἕως ἂν o!
χῶμεν, ἔχαστος χανε: ἐν χαὶ

[(OIROYM.] Πλήρωμα Χνιστοῦ φησι, τὴν
τοῦ ὅλοτελτι, γνῶσιν χαὶ m Ex
ci;«x ἔλαῦεν,

* ͵
εἰς utavy

»
«a

νῷ ἃ

νη τῇ τ,

ὡσεὶ ἐλεγε᾽ Μέμρις οὐ εἰ

pP ». ΄ 4 -
ὑπῖρειν UT23:23lv.

bz. Ex θεότητος καὶ 3:20

ἐπήγατε, τοῦ

ὁλοτιλοῦς τοῦ

4 L4 , NN H -
ὙΧ2 0 59/0 γινετα'

Χριστοῦ

πίστιν, οἷον ὃτ

, -
πλητώματος τοῦ

λείαν τοῦ δ ιιστοῦ £e
« Τοῦ πληρώματος τοῦ Xc:2z92. .

7.2 ἑπτὰ

εχ τες

zi: s.

ποτ

EET

"va YX2 μὴ ἀκουῦτας
τέλειον xa! μέτρον dox, τὴν σωματιχὴν

X 2:12:62,

€ τελειότητα φράσωμεν τῆς

πίστεις χα! γνώσεως.

fto: τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ᾽ ὁ εἰς

D λεῖον τῆς ἐπ

μέτρυ"» quia: ἀτίας τὸῦ
uod ex divinitale et. humanitate in unam conveneiit personam. Ne enim audito

IV OUSE αὐτοῦ

0.

uiooq τοῦ ὅλου 7 pegas

“νὴ 22 τὸ:

καταντίσλς, 72:
πληρημαῖος τοῦ X:

στοῦ,

arae Ἂ aL meusurà mlalis, corporalem intelligas :wialem, subjunxit : Plenitudinis « hristi ; ac 5]
wro e ES" , ad perfectionem v niamus perfecte in Christum fidei et cogniliunis. Non enim quiis
dient -; QaiDs plenitudinis sive corporis Chri si: sed qui in virum perfectum cognitionis ejus

aimo tur : in mensuram digna elatis plenitudinis Christi

gum t aos amplius simus pueri. qui flu-
|, Ei uto doctrina per versutiam hoa inum,

qn
insulias deceplionis : sed veritatem
quem uum od

gn toin onirilalt, Crescamus in illum per onmia

supr E u. M ICor.uu, 6.

Mea "d ὦμεν vy

B τῶν

τὶς

παντὶ ανξ'
ἀνθροώπω LP
TÀ avt. s $.

hl —-
χλυδων τόμ εν»:

Z1

- - 5 -
μῳ TRO διξατκαλίος ὃν τῇ

£1. πανουςγ' 4
᾿Αλγθεύοντες δὲ

zl6;

LI
^Y
a

5.3 -

1319

ibi est et cathedram designans noswam assum-
ptionem. Supra omnes ccelos : Hoc ait, quod nihil
illi ad ascensum fuit impedimento ipsa ad infirma
descensio. Itaque quanto, iuquit, eliam nostrum
uliquis magis se submiserit, tauto magis sublima-
tu. « Ut impleret omnia. » Etenim nuda quoque
divinitate olim omnia implebat, et incarnatus ut
omaia carne impleret, descendit et ascendit. « Et
idem dedit. » Qui non recusavit, inquit, propter
nostram salutem ad infirma descendere, idem ipse
distributionem fecit charismatum sive donorum.
Non oportet ilaque ob divisionem indignari. Sj
enim ipse dedit, quare contradicis ? Alibi vero di-
cit spiritum dare dona; « Omnia, inquit, hoc
operatur unus idemque spiritus ?-.
dicit, ut cum ait: « Ego plantavi. Apo'los rigavit,
sed Deus incrementum dedit ?* ; » hoc loco Filium.
Nam omnia sancte ac beatae Trinitati sunt com-
munia: « Alios quidem apostolos, alios vero pro-
plietas. » 86 Aposioli namque etiam prophetiam
habebant. qui vero tunc prophete dicebantur non
habebant apostolatum.« Alios ^utem evangelistas.»
qui Evangelium conscripserunt. « Alios vero pa-
Stores ac doctores. » Episcopos dicit quibus cre-
dit» erant Ecclesi:, qualis erat Timotheus, qualis
Titus. « Ad instaurationem sanctorum. » Vides
causam cur data sint dona? Ad instaurationem,
inquit, hoc est. ad perfectionem, ad completionem
ut in his ministrarent Ecclesie, ipsamque azedifl-
carent. Quanto igitur quispiam majus accepit do
num, tanto majus sustinet onus. Haec autem eis
dicit qui invidia inajorum donorum ab Ecclesia
amputati erant, ostendens quod omnium opus ad
unum respicit finem, nempe ad instauralionem
sanctorum. Quid igitur invidia opus est ? Sancto-
rum autem, id est. fidelium. « Perveniamus. »
Nain χαταντήσωμεν, id est, occurramus, capitur
pro φθάσωμεν, id est. perveniamus. « In unitatem
fidei. » Hoc est, donec omnes unam fidem habea-
mus unusquisque laborat et unusquisque mini-
strat : unitas enim fidei est non dissidere circa do-
gmata Id namque cognitio est Filii Dei, ut de eo
non dissideamus. Virum autem perfectum, men-
suramque qmtatis dicit perfectam erga Christum di-
lectionem et de ipso notitiam. « Plenitudinis Chri-

OECUMENTII ΤΙ EPISCOPI.

nec id utcunque,sed super omnes: per quietem que A πάλαι τὰ ἄντα ὀπλήοου.

» Alibi Patrem B

1220

Ka! σαρχωθεὶς ἵνα τὲ
σάντα μετὰ σαρχὴὺς πληρώτῇῃ, χατέόη xa! avi.
« Καὶ αὐτὸς ἔδωχεν.» Ὁ μὴ παραιτησάμενος, ons,
διὰ τὴν ἡμῶν σωτη ἰαν εἰς τὰ κατώτατα χατελβεῖν͵
αὐτὸς τὴν ὃ. ἰανομὴν τῶν χαρ: σμάτων ἐποίτ σιν. "Aps
οὖν οὐ χρὴ ἀγαν:χτοῖν πρὸς τὴν ὃ: ᾿ανομήν. Εἰ τῷ
αὐτὸς ἔδωκε, τί ἀντιλέγεις ; ᾿Αλλαχοῦ €t, cvs, τὸ
πνεῦμα διδόναι τὰ χαρίσματα. « Πίντα γὰρ vixi,
φησὶν, ἐνεργεῖ, τὸ ἕν xal τὸ αὐτὸ πνεῦμα. » ᾿Αλλε.
χοὺ τὸν Πατέρα φησὶν, ὡς τὸ, « ᾿Εγω ἐφύτευσα,
᾿Απολλὼς ἐπότισεν, ἀλλ᾽ ὁ Θεὸς τὔξενεν, » ᾿Εντα
τὸν υἱὸν. Κοινὰ y3p τὰ πάντα τῇ ἁγίᾳ καὶ pxx;
Τριάδι. « Τοὺς μὲν ἀποστόλους, τοὺς δὲ προς ήτας.»
Οἱ μὲν γὰρ ἀπόστολοι x"i προφητεία, εἶχον, οἱ ἃ
τότε προφῆται, οὐκ εἶχον ἀποστολήν. « Τοὺς δὲ εὐ2γ-
γελιστᾶς.» Τοὺς τὸ Εὐαγγέλιον Ὑράψαντας. « Τοὺς
δὲ ποιμένας xal διδασχίλους. » Tcu; τὰς Ἐχκχλητίης
ἐμπεπιστευμένους λέγει, τοὺς ἐπισκόπους, οἷος ὁ
Τιμοῦεος, οἷος ὁ Τίτος ἦν. « Πρὸς τὸν καταρτισμὸν
τῶν ἁγίων. » Ὁρᾷς τὴν αἰτίαν τῆς δόσεως τῶν EIN
σμᾶτων ; Πρὸς τὸν χαταρτισμὸν, φησὶ, τουτέστι, τοὺς
ἀπαρτισμὸν, πρὸς πλήτωσιν, εἰς τὸ ἐν τούτοις ὃ ox
νεῖν τῇ "Ex^Àsiq xal οἰχοδομιῖν αὐτήν, “Οπῳ οὖν τις
μεῖζον ἔλαδε χάρισμα, τοσούτῳ μεῖζον Ej t τὸ φορτίον.
Τυῦτα δὲ φησι πρὸς τοὺς τῳ φθύνῳ τῶν pst von je
ρ'σμάτων ἀποχεχομμένους τοῦ σώτλχτος τῆς Ἔχχλη-
σίας, δειχνὺς Oct πάντων τὸ Bzvov εἰς ἕν ὁρᾷ τέλος, τὸν
καταρτισμὸν τῶν ἁγίων. Ποῦ οὖν χοεία φθόνου ; ᾿Αγίων
δὲ τῶ» πιστῶν, « Καταντήσωυμεν, » φθάσωμεν. « δ᾽ς τῖν
ἑνότητα τὴς πίστεις" » Τουτέστιν, ἕως ἂν ol zzv
μίαν πίστιν σχῶμεν, ἔχαστος χάμνει, καὶ ἔχ:σας
διαχονεῖ. ᾿Εξνότης γὰρ πίστεως τὸ μὴ διχφωνεῖν ταὶ
τὰ o: Tuta. Τοῦτο γὰρ ἐπίγνωτις τοῦ Υἱοῦ τοῦ 6e),
τὸ μὴ διαρωνεῖν περὶ αὐτοῦ. “Ανὸρα ὃξ τέλειον xf
αἶτρον ἡλικίας λέγει τὴν τελείαν τοῦ Χοιστοῦ bom
xai s'Ongiv. « Τοῦ πληρώματος τοῦ Χοιττοῦ. » —
[OlKOYM.] λήέρωμα Χριστοῦ φησι, τὴν περὶ Xp
στοῦ ὅὁλοτελτ, γνῶσιν καὶ πίστιν, οἷον ὅτι ix πιχοθένο
cioxa ἔλαδεν, ὅτι ix θεότητος καὶ ἀνθοωπότητος
εἰς μίαν ὑπῆρξεν ὑπόστασιν. νὰ γὰρ μὴ ἀχούτες
ἄνδια τέλειον xal μέτρον ἡλικίας, τὴν σωματιχῇ"
νοήσῃς, ἐπήγαγε, τοῦ πληρώματος τοῦ X:
ὡσεὶ teque Μέχρις οὗ εἷς τελειότγτα φθάσωμεν τς
ὁλοτελοὺῦς τοῦ Χριστοῦ πίστεις xai γνώσεως.

Ὑὰρ 9 τυχὼν γίνεται μξρης τοῦ ὅλο» πληρώμστις
fiot τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ᾽ 6 εἰς xw2;1 db

sü. » Plenitudinem Christi dicit perfectam de ἢ) λεῖον τῆς ἐπ πιγνώσεως αὐτοῦ καταντήσας, χαὶ εἰ
Christo cognitionem ac fidem, ut quod ex virgine μέτρον ἡλιχΐας ἀξίας τοῦ πληρύματος τοὺ Χο στοῦ,
caruem acceperit. quod ex divinitate et humanitate in unam convenerit personam. Ne enim audito
viro perfeclo et mensura eetalis, corporalem intelligas etatem, subjunxit : Plenitudinis t hristi ; ac si
diceres : Donec ad perfectionem veniamus perfecte in Christum fidei et cognitionis. Non enim quiris
efficitur pars totius plenitudinis sive corporis Christi: sed qui in virum perfectum cognitionis ejos
pervenerit, et in mensuram digna owtatis plenitudinis Christi

V, 14-16. Ut non amplius simus pueri qui ftu- να μηχέτι ὦμεν vi rtot isi e x
ctuemus omni vento doctrinz per versutiam howinum, περιφερόμενοι παντὶ ἀνέμῳ τῆς 0.Casxali b τῇ
per astuliam ad. insidias deceptionis : sed veritatem γυύδείΐᾳ τῶν ἀνθρώπων, ἐν πανου;γἱᾷ πρὸς τὶν
servantes in charitate, crescamus in. illum per omnia μεθοδείαν τῆς πλάνης. ᾿Αληθεύοντες δὲ ἐν mW

δὲ} Cor. xii, 11. 141 Cor. μι, 6.

4221

Xp, αὐξέσωμεν εἰς ὃς

αὐτὸν τὰ πάντα,

4$ χιναλὴ ὁ Χοιστὸς Ἐξ οὗ πᾶν σῶμα συναρ-
μολυγούμενον xal συμόιέξαζόμενηον, διὰ πάτης

ἁφῆς tic ἐπιχορτγίας, χατ᾽ ἐνέργειαν ἐν μέτρῳ
ἑνὸς ἑκάστου μέξους τὴν αὐξησιν τοῦ σώματος
ποιεῖται εἰς οἰχοδομὴν ἑαυτοῦ ἐν ἀγάπῃ.

e Ἵνα μηχέτι ὦμεν νήπιοι. » Δείχνυσι παθόντας
αὐτοὺς τοῦτο πάλαι, xa! ὡς ἐν διηγήματος τάξει
ἐπυνορθοῦται αὐτοὺς, vai ἑαυτὸν συντάττων OU τὸ
ἀνεπαχθές. Νηπίους δὲ, τῇ πίστει φησί, « Καὶ
περιφερόμενοι. » Νη πίων γὰρ ὄντως τὸ περιφέρεσθαι,
καὶ οὐ βεδηχότων xai στε :ῶν. « ΠΠχντὶ ἀνέμεῳ. » Li-
πὼν χλυδωνιϊζόμενοι, ἐπέμεινε τῇ τροπῇ, xal ἄνεμον
διδασκαλίας προσειπών. « 'Ev τῇ κυδείᾳ τῶν ἀνηρώ-
πων. » Kobsotal λόγων λέγονται, οἱ ποτὲ μὲν τοῦτο,
ποτὲ δὲ ἐχεῖνο διδάσχοντες, χαὶ μετχδαίνοντες ἀεὶ ἀπὸ
τούτου εἷς τοῦτο πανούργως. Τοιοῦτοι οἱ alpszixol.
Οἱ δὲ τοιοῦτο!, φιησ᾽, καὶ πανοῦ;γοι πρὸς τὸ μέθ΄δον
εὑρεῖν xal πρόφατιν πλάνης, πάντα πρὸς τὸ ἀπα-
εἶσαι μηχανώμενο:. Κυδείαν τὴν πανουργίαν χα-
λεῖ. Πεποίηται δὲ ἀπὸ τοῦ χυδεύειν τὸ ὅνομα. *lótov
δὲ τούτου, t0. τῇδε γχἀκεῖσς μεταφέ:ειν τὰς ψήφους
πανουςγευομένους. « ᾿Αλιθεύοντες δὲ ἐν ἀγάπῃ. »
Ἐχεϊνοι μὲν νόθα. φι σ᾽, xil ψευδὴ διδάσχουσι περὶ
lv ὁ λόγος, ἡμεῖς ὃὲ ἀληθεύοντες ἔν τε δόγμασι καὶ
Βίῳψ καὶ λόγῳ ἐ» ἀγάπῃ. λλλως γὰρ οὐχ ἔνι ἀλη-
θεύειν. Αὐξήσωμεν xal ἐποιχυδομήσωμεν εἰς τὸν
Χριττὸν τὴν χεραλὴν ἡμῶν, τὰ πάντα ἡμῶν, καὶ
βίον, καὶ λόγον, xai δόγματα. « Ἐξ οὔ πᾶν τὸ
σῶμα.» Kagir:o imi τῶν ἡμετέρων σωμάτων τὸ
πνεῦμα τὸ ζωτιχὸν τὸ ἀπ᾿ ἐγχέζάλου διὰ τῶν νεύρων
πατιὸν, οὐχ ἁπλῶς πᾶσιν
᾿ ἄλλα τὸ μὲν πλεῖόν τι δέξασθχι δυναμένῳψ πλεῖον
δίδωσι, τῷ δὲ ἔλαττον, ἔλχττιν, οὕτω zal ὁ Χριστὸς,
παθάπεῦ μελῶν τῶν ἡμετέρων ψεχῶν ἐξ αὐτοῦ xal
εἰς αὑτὸν ἀποχρεμαμένων, ἡ πνευματικὴ αὐτοῦ
δύνεμις xai ἡ τῶν χαρισμάτων διανομὴ, χατὰ ἄνα-
λογίαν ἑνὸς ἑχάστου μέλους αὐτοῦ προταπτομένη,
τὴν αὔξησιν ποιεῖται τῆς πνευματικῆς ἡλικίας,
« Διὰ τῆς ἀςῆς, ον σ᾽, τῆς ἐπιχορνγίας, » τουτέστι,
διὰ τῆς ἐν τῇ ἀφῇ, xii οἷον ἐρεύνῃ τοῦ ἐπιτηδείου
ἐπιχορνγίας γινομένης. ᾿Εχείνη Ὑὰρ ἢ ἀπὸ τοῦ
Χριστοῦ χατιοῦσα πνευμχτιχὴ δύναμις, ἑνὸς ἑχάστου
μέλους αὐτοῦ ἀπτοιλῖνν, οὕτως ἐνεργεῖ, ὡς ἄν εὔξῃ
τινὰ πρὸς ὑποδοχὴν ἐπιτήδειον, ὡς εἰ ἔλεγε. Τὰ
μέλη τοῦ X2:;:02 ἡμεῖς, φητῖν, oi ἀνθζωποι χατὰ
tiv» ἀνχλογίαν -οὐ οἰχείου πνευματιχοῦ μέτρου
δεχόμενοι τὴν ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ ἐπιχορηγίαν, αὐξο-
μεν. Τὸ vxo πνεῦμα ἄνωθεν ἐπιῤ-᾿έον az) τοῦ Χοι-
στοῦ ἀφθίνως χα: ““οριηγούμενον, πάντων ἐφαπτό-
prvov τῶν εἷς μέλη τελούντωον τοῦ Χηιστοῦ, πρὸς
πἰν ἀναλογίχν τῖς ἔχαστου δυνάμεως Tiv αὔξην
Ἐο εἴτι. -- [ΟΙΔΟΥΜ.] Ὅρα τί κἀγὼ ἐνέμ.σα.
Οὔὐτ- γὰρ ἐχώϊνσα τὰ τοῦ pazzi; νοῖσλ!. —
[1.2 .Ν} EZ οὗ Mp 222 πᾶν τὸ οὦὥ,α τῆς Ἔχχλη-
ga; συνχομλολυγούλενον αὐτῷ xii συμθ. χτήμτνον,
«ουτίστι, συγχιχολλη μένον αὑτῷ xii προδσηνωμένον,
ὡς ἰδίᾳ χεφαλῇ. Ἐξ αὐτοῦ γὰ ἐμῖν τὸ χεχολλῇ-
Φῦαι αὐτῷ. Κεκυλλνημίνον δὲ, διὰ πάσης 398c,

COMMENT. IN ΕΡΙΒΤ. ΑὉ EPHES.

ἐμπνεῖ τοῖς μέλεσι δύναμιν, ς

1223

ἐστιν A qui est caput, nempe Christum : 84 a quo totum cor-

pus, quod coaptatur et compingitur per omnem tactum
subministrationis, juzta efficaciam ad mensuram
uniuscujusque partis incrementum corporis facit ad
&dificationem sui ipsius per charitatem.

« Ut non amplius simus pueri. » Ostendit ipsos
olim ita fuisse affectos, et per modum narrationis
corrigit eos, ac seipsum conjungit ne odiosus flat
sermo. Pueros autem dicit fide. « Et circuimfera-
mur. « Revera enim puerorum est circumferri qui
firmi et stabiles non sunt. « Omni vento. » Cum
pra misisset : Qui fluctuemus, in tropo permansit,
subjuugens, et ventum doctrine: « Per ver-utiam
hominum. » Versuti in verbis dicuntur, qui inter-
dum quidem hoc, interdum vero illud docent, et
vafricie sua semper ab hoc ad illud transeunt.
Hujusmodi sunt heretici. Hujusmodi autem etium
astuti inquit ad inveniendum semina et occasio-
nem deceptionis, omnia machinantur ut fallant ac
imponant, x»6s'av autem dicit versuGam et astu-
tiam. Factum est autem nomen a χυύδεύειν, id est,
taxillis ludere : quod ibi versutis familiare sit cal-
culos hac et illac transmutare. « Sed veritatem ser-
vantes in charitate. » Siquidem illi dequibus sermo
est, adulterinoetfalsa docent, nos autem veritatem
servantes in dogmatis et vita ac sermone, in chari-
tate; alioquin enim non contingil servare veritatem,
crescamus eLedificemurin Christum caput nostrum
peromnia nostra et vitam et sermones ac dogmata.
« Ex quo totum corpus. » Quemadmedum in no-
stris corporibus spiritus vitalis ἃ cerebro per ner-
vos descendens, non equaliter omnibus membris
inspirat virtutem : sed liuic quidem amplius po-
tenti suscipere, plus tribuit, ei autem quod minus
potest, minus elargitur : ita et Christus. Tanquam
enim membris animarum nostrarum ex ipso et in
ipsum pendentibus, spiritualis ejus virtus ac do-
norum divisio, juxta proportionem cujusque ipsius
membri applicata, augmentum efficit spiritualis
etatis. « Per tactum subministrationis. » Hoc est,
per aptam subministrationem que fit in contrecta-
tione et veiut in scrutatione. Spiritualis enim illa
virtus qus a Christo descendit cuique membro
ipsius ita vim exerit, 88 sicut quodque invenerit
aptum ad susceptionem, ac si diceret: Nos Lorni-
nes qui membra Christi sumus, juxta propriam
spiritualis mensura proportionem, su-cipientes
qua a Christo est. subministrationem. auyermur,
spiritus namque superne a : liri-to influens abunde
et subministratus, omnibus adaptatus qui in Ghristi
membra perficiuntur, juxta proportienem virtutis
uniuscujusque facitaugmentum. Animadveriequid
et τὲ «isum sit : neque enia) eo progressus sum ut
con-iderarein ac in elligererm quaipsius sancti sunt
A quo Cbristo omne corpus Ecclesie quod ipsi
coaptatur et compingitur. hoc cst, conglutinatur et
ad eum vnitur tanquam ad proprium caput: ab
ipso enim habemus ut ei adhareamus sive aggloti-

1323

OECUMENII TRICCAE EPISCOPI.

1224

nemur : adhaerens autem per omnem tactum. hoc A τουτέστιν, αἰσθήσεως τῆς ἐπ' χορηγίας κατ᾽ biopum

est sensum subministrationis, juxia elflcaciam ad
mensuram uniuscujusque partis, hoc est per sub-
ministrationem sancli Spiritus que est juxta effl-
caciam Christi. fitque secundum mensuram et vir-
lutem ad suscipiendum qua est in unoquoque
membro Christi. facit augmentum corporis : hristi,
i4 est, Ecclesie : augmentum nempe spirituale.
Nam per subministirationem Spiritus sancti cres.
cit Ecclesia ad perfectam mensuram spiritualis
(etatis: sive per dona, sive per cognitionem. sive
per fidem. « A quo omne corpus, » sive fldeles,
quod coaptatur et compingilur, augmentum pro-
prium facit ad propriam edificationem οἱ perfe-
ctionem, et non cujuspiam alterius gratia : sed per
charitatem ait, quia nullum omnino bonorum abs-
que charilate consistit ac perficilur, maxime au-
tem unio et adaptio quie fit per fidem. Sed quo-
modo coaptantur et compinguntur inter se fideles ?
per omnem tactum inquit : ut non hic quidem il-
Jum contingat, iste vero illum, sed singuli contin-
gant omnes. Nam per omnem contactum fit com-
mune tolius corporis augmentum. Unde autem
oritur hic tactus et contactus? Subministrationis
est Christi, ait. Subministrationis, inquam, nam
inter alia ipsius beneflcia etiam mutuum conta-
clum ipse subministrat. Ait autem: Juxta efflca-
ciam seu operationem : neque enim solum conve-
nienter dispositum esse a] contactum,verum eliam
ipsum conting"re, est subministrationis ejus Dicit
autem : 89 Ad mensuram uniuscujusque partis,
ne audito quod ipse nos mutuo coaptat,ac ipse sub-
ministrat contsctum juxta efficaciam, donique ac
subministrationis ejus sint universa: ne tu,inquam
ita considerans. ad segnitiem declines, quasi
omnia inde gratis habens : addit hec. quod licet
gratis subministrentur, flt tamen distributio juxta
mensuram promptitudinis uniuscujusque recipien-
tium « Ad ediflcationem sui ipsius. » Augens enim
Christus Ecclesiam spiritualiter ac sensibiliter, se
ipsum szmdiflcat, quandoquidem proprium auget
corpus, sicut caput membra. Et recte addit: Per
charitatem ; nisi enim hec nobis addatur, nihil
horum nobis continget. ^ut per charitatem qua
jpse nos diligit : nam quia nos, inquit,diligit, ideo
hoec facit. Et recte addit: Per charitatem. Sine

hac enim ad nullum descendet Spiritus sanctus. D

CAPUT VII.

De prudentia ac. justitia qu& nos Deo conformes
reddit.

IV. 17-19. Hoc itaque dico et testor per Dominum
ne posthac ambuletis quemadmodum et reliqu: gentes
ambulant in vanitate menlis sua, obtenebrati snente,
abalienativa vita Dei, propter ignorantiam quw. est
in ills. propter excacalionem cordis corum : qui ubi
dolore desieruit, scmetipsos tradiderunt — lascivig,
üd palrandum omnem immunditiam | cum. avidi-
(«to.:

D

iv μέτοῳ ἑνὸς ἑκέστου μένους, τουτέστ', δ'ὰ τῆς
x&v ἐνέργειαν Χοιστοῦ ἐπ'γορνγίας τοῦ dpa
Πνεύματος τῆς χατὰ τὸ μέτρον xai τὴν τῆς ὑποξογῖς
δύναμιν ἑνὸς ἑχάστου μέλους τοῦ Χοιστοῦ γινομένης
τὴν αὔξησιν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, τουτέστι,
τῆς Ἐχχλγσίας, ποιεῖται. Αὔξησιν ὃὲ διλοδὴ τον»
ματικήν, Διὰ γὰρ τῆς ἐπιχορηγίας τοῦ dy
Πνεύματος, αὔξεται εἰς μέτρον τέλειον πνευματαῖς
ἑλικίας ἡ ᾿Ενχλησίχ, εἴτε διὰ χαρισμάτων, cu δὲ
ἹἩνώσεως, εἶτε διὰ πίστεως. — [OOT.) “ Ἔξ οὐ τῷ
τὸ σῶμα, » fqouv οἱ πιστοὶ συναρμολογούμενον χ:
συμδιδαζήμενον, τὴν οὔξησιν τὴν ἰδίαν ποιεῖτει
ἐπὶ ἰδίᾳ οἰχοδομῇ καὶ τελειότητι, ἀλλ᾽ οὐχὶ bi»
τινος γέριν. Τὸ δὲ, ἐν ἀγάπῃ, ὅτι οὐδ᾽ ἀλλο μὲν τι
τῶν καλῶν χωρὶς ἀγάπης συνίσταται xai τελτιοῦτοι,
μάλιστα δὲ, ἢ χατὰ πίστιν ἑνότγς xal dzyuoloya.
᾿Αλλὰ πὼς ἁρμ'λογοῦνται χαὶ συμδιδαχίουντ: d
πιρτοί; Διὰ πάσης ἀφῇς, CrGiv, ἵνα μὴ ὁ μὲν τῶν
συνάπτη ται, ὁ δὲ τᾷδε, ἀλλὰ πᾶντες πᾶσι. Διὰ τ
τῆς ἀπάντων συναφῆς, i χοινὴ τοῦ σιύματος παντὸς
αὔξησις γίνεται. Αὕτη δὲ ἡ ἁφὴ xa! συνάτεια πίϑιν
φύεται; Τῆς ἐπιχορηγίας ἐστὶ τοῦ Χριστοῦ, cres.
᾿Επιχορνγίας δὲ, δτι μετὰ τῶν ἄλλων αὐτοῦ tb
quw, xx! τὴν ἀλλέλων συνέφειαν αὐτὸς dz
ρηγεῖ. Τὸ δὲ, κατ᾽ ἐνέργειαν, ὅτε οὐ μόνον τὸ ize
τη δείως ἔχειν πρὸς τὴν συνάφειαν, ἀλλὰ xal αὐτὸ τὸ
συνάπτεσθαι, τῆς αὐτοῦ ἐπιχηςηγίας ἐστί. Τὸ δὲ,
Ἐν μέτρῳ ἑνὸς ἑχίστου μέρους, ἵνα μὴ axowx,
ὅτι αὐτὸς ἡμᾶς ἀλλήλοις συναρμολογεῖ, αὑτὸς ἔξ:-
χορηγεῖ καὶ ἦν κατ᾿ ἐνέργειαν συνάςειαν, τῆς Te
τοῦ ἐστι δωρεᾶς καὶ ἐπιχορηγίος ἄπαντα, ἵν pg
τοῦτο λογισάμενος αὐτὸς εἷς ῥᾳθυμίαν ἀποχλίνει
ὡς πάντα ἔχων ἐκεῖθεν προῖκα, προστίθησι τοῦ,
ὅτι εἰ καὶ προῖχα ἐπιχορηγεῖται, ἀλλὰ κατὰ τὸ ultr
τῆς προθυμία“ ἑνὸς ἔχάστου τῶν δεχομένων αὶ ἐξ’
vous, γίνεται. « Εἰς οχοδομὴν ἑαυτοῦ.» Αὔ᾽αν "M
τὶν Ἐχχλησίαν ὁ Χριστὸς πνρυμχτιχῶς καὶ αἰδιι"
τῶς, ἑαυτὸν ο᾽χοδομεῖ, ἐπειδὴ τὸ "Oto αὔξει σῶὼμε,
ὡς χεταλὴ τὰ μέλν. Καλῶς δὲ τὸ, "Ev. ἀγάπῃ. "A"
γὰρ τοῦ ταύτην d$uiv προσεῖναι, οὐδὲν τούτων iuh
ἔσται. — (OIKOYM.] "H, ἐν ἀγάπῃ, d αὐτὸς igk
ἀγαπᾷ. Διὰ γὰρ τὸ ἀγαπᾷν ἡμᾶς, or, τοῦε
ποιεῖ, Καὶ χαλῶς προσέθηχε τὸ, 'Ev ἀγάπῃ. "io
γὰρ ταύτης οὐχ ἄν εἷς τινὰ καταδαίη τὸ Πνεῦλ τὸ

ἅγιον.
ΚΈΕΈΦΛΑ. Z.
liso! σωφοοτύνης καὶ δικαιοσύνης ποιούστε
ἡμᾶς θεοειοεῖς.
Τοῦτο οὖν λέγω xai μαρτύρομαι ἐν Κη3ψ,
uzxitt ὑμᾶς πὲριπατεῖν καθὼς χαὶ τὰ ori

ἔρνη περιπατεῖ, do ματαιότητι τοῦ νοὸς αὐτῶν
ἐσχοτσμένο!, τῇ διανοίᾳ ὄντες ἀπτλλοτ! ὠρῖνι
τῆς Qu: τοῦ Θεοῦ διὰ τὴν ἄγνοιον τὴ νοῦταν U
αὐτοῖς, διὰ τὴν πώρωσιν τῆς χαςδίας αὐτῶν. Üt—-
νες ἀπηλγηχότες, ἑχυτοὺς παρέδωχαν τῷ ἀτελτεξ
εἰς ἐργασίαν ἀκαθρρσίχας πάσης ἐν rÀeedT

1225

COMMENT. IN EPIST. AD EPHES.

1226

᾿Εχρῆς μὴ μόνον διὰ τοῦ παραινεῖν, ἀλλὰ xal διὰ A — Oportuit non solum exhortando, sed et terrendo

τοῦ φοδεῖν xal τῷ Θεῷ παραδιδόναι, τὴν διδασχα-
λίαν ἐργάζεσθαι, Μαρτύρομαι, φησὶν, ἐν Κυρίῳ,
τουτέστι, μάρτυρα τὸν Κύριον καλῶ, ὅτι εἶπον τί δεῖ
ὑμᾶς πράττειν. Ὅρα δὲ σοφίαν. Οὐχ εἶπε, Μηκέτι
ὑμᾶς περιπατεῖν, χαθρὼς περιπατεῖτε. ("EnAmte γὰρ
ἄν.) ᾿Αλλὰ τοῦτο μὲν ἐδήλωσεν, ἀπὸ δὲ ἑτέρων
ἤγαγε τὸ παράδειγμα. « Ἐν ματαιότητι τοῦ νοὸς
αὐτῶν. » — [ΦΩΤ.] Εἰς τὸ μὴ περὶ τὰ μάταια ἀσχο-
λεῖσθαι τὸν νοῦν ὑμῶν. Οὐ τὰ τῆς ἀληθείας φρο-
νοῦντες xal πίστεύοντες χαὶ ἀποδεχόμενοι, ἀλλ᾽
ἅπερ ἅν ὁ νοῦς αὐτῶν μάτην ἀναπλάσῃ καὶ λογί-
σηται. Τί δ᾽ ἂν xal λογίσοιτο τῶν χαλῶν, ὁ ἐσχο-
τισμένην ἔχων τὴν διάνοιαν; « ᾿ΚΒσκοτισμένοι τῇ
διανοίᾳ. » Τὸ γὰρ πλῆθος τῶν βιωτιχῶν ἁμαρτιῶν,
τὸ διορατικὸν τῆς διανοίας ἐπισχοτίζον, ἰδεῖν οὐχ ἐᾷ
τὸν Ἥλιον τῆς δικαιοσύνης Χριστόν. "EvOsv γίνεται
à πώρωσις τῆς χαρδίας, ὅπερ παραχατιὼν, φησὶν,
οἱονεὶ πώρωσίς τις οὖσα xa ἀναισθησία. Τὸ γὰρ
ἐσχοτισμένον, ἀναίσθητον. « Διὰ τὴν ἄγνοιαν τὴν
οὖσάν ἐν αὐτοῖς.» Εἰ οὖν ἀγνοοῦσ', φήσειέν τις, καὶ
εἰ πεπώρωνται οὐκ ἄξιοι ἐγχλημάτων εἰσὶ xai
τιμωριῶν, ἀλλὰ μᾶλλον τοῦ μαθεῖν. ᾿Αλλ᾽ ὅρα πῶς
αὐτῶν ἀφαιρεῖται τὴν συγγνώμην. Οἴτινες, φησὶν,
ἀπηλγηκότες ἑαυτοὺς παρέδωκαν τᾷ ἀσελγείᾳ εἰς
ἐργασίαν ἀχαθαρσίας πάσης. Δείχνυσι Ὑὰρ ὅτι τῆς
ἀγνοίας xal τῆς πωρώσεως ὁ βίος αὐτοῖς αἵτιος.
Ὃ δὲ βίος, ἐξ οἰχείας γέγονε ῥᾳθυμίας καὶ ἀναλ-
γησίας. Ἑαυτοὺς γὰρ, φησὶ, παρέδωχαν. Ὅτον οὖν
εἰς τὴν πρὸς Ῥωμαίους εὕρῃς, « Παρέδωχεν αὐτοὺς
ὁ Θεὸς εἰς ἀδόκιμον νοῦν,» χατὰ τὴν ἐνταῦθα διά-
νοιαν αὐτὸ νόει. Συνεχώρησε γὰρ ὁ θεὸς παραδοθῆ-
ναι αὐτοὺς, ἐπειδὴ τούτου ἀξίους ἑαυτοὺς ἐποίησαν.
« Διὰ τὴν πώρωσιν. » Διὰ τὴν ἀναισθησίαν. 'Avai-
σθητίαν γὰρ φέρει τοῦ φωτὸς ἡ σχότωσις, τῷ μὴ
ἔχειν ἐν ἑαυτοῖς φόδον Θεοῦ. « Οἵτινες. » Εἷς τὸν

παράνομον ἐξοχείλαντες βίον, κχκαταῦραχὺ τὴν
ἀναλγησίαν ἐνόσησαν. « ᾿Απηλγηχότες. » Οἷον

ἀναλγήτως ἐσχηχότες xal ῥᾳθυμήσαντες, xal χαμεῖν
μὴ βουληθέντες πρὸς εὕρετιν τοῦ χαλοῦ. « 'Eaucou;
παρέδωχαν τῇ ἀσελγείᾳ. » Πῶς γὰρ ὁ ἐν ἀσελγείᾳ
ἐξεταζόμενως δυνηθείη γνῶναι Osóv ; Οὐχοῦν ἡ ai-
vía τῆς ἀγνοίας, dj ἀσέλγεια, ἣ τις κατὰ γνώμην
ἁμαρτάνεται, α Εἰς ἐργασίαν ἀκαθαρσίας. » Ὡς
ἔργῳ, φησὶ, τῷ ἀσελγαίνειν ἐχρήσαντο καὶ πλεο-
νεχτεῖν, "Apa οὐκ ἐξῆν αὐτοῖς μὴ ἀσελγαίνειν ;
μὴ πλεονελτεῖν ; παντί moo ὅτλον., Ὁρᾷς ὅτι παρ’
αὐτῶν γέγονεν dj τύφλωσις ; « Ἔν πλεονεξίᾳ. » Ἥ
ὅτι δυσὶν ἑαυτοὺς παρέδωχαν πάθεσιν, ἀσελγείᾳ
xal πλεονεξίᾳ, ἃ ἐστιν ἐπιπολάζοντα μῦλλον τῶν
ἄλλων ἁμαρτιῶν, fj ὅτι τὴν ἀσέλγειαν καὶ ἀκαθαρ-
σίαν ἁπλῶς ἐν πλεονεξίᾳ, τουτέστι, χαθ᾽ ὑπερθολὴν
χαὶ ἀνενδότως εἰργάσαντο,

et Deo tradendo, doctrine operam dare. Testor,
inquit,per Dominum,hoc est testem invoco Domi-
num, quod dixerim quid vos oporteat agere. Et
animadverte sapientiam. Non dixit: Ne posthac am-
buletis sicut ambulabatis : hoc enim modo feriisset
eos: 40 hoc tamen indicavit, sed ab aliis duxit
exemplum. « In vanitate mentis sua. » — Ut non
occupetur circa vana mens vestra. Intelligentes et
credentes ac suscipientes non qua veritatis sunt,
sed quaecunque mens ipsorum vane commentata
fuerit ac excogitaverit. Quid enim eorumque fecta
sunt cogitare posset qui mentem habet obtenebra-
tam ? « Obtenebrati mente. » Multitudo namque
mundanorum peccatorum aciem mentis obtene-
brans non sinit intueri solem justiti:; Christum,
unde obstinalio oritur cordis, quod in progressu
dicit tanquam cccitas quadam et insen:ibilitas.
Obtenebratio enim insensibilitas est. « Propter
ignorantiam qu: est in illis. » Si igitur ignorant,
dicet quispiam, excacali sunt, reprehendi non
merentur nec puniri, sed magis doceri. Verum
animadverte quomodo veniam ab eis aufert. Qui,
inquit, ubidoleredesierunt, semetipsos tradiderunt
lascivig ad patrandum omnem immunditiam.
Ostendit namque quod ignorantie ac cecitatis
causa ipsis fuerit vita, porro vita ex propria segui-
tie provenit et indolentia sive stupore. Nam seme-
tipsos, ait, tradiderunt. Cum igitur in eum Epi-
stole ad lhoimnanos locum incideris, « Tradidit eos
Deus in reprobam mentem 55, » juxta presentem
declarationem illud intellige : permisit enim Deus
ipos tradi, quandoquidem sese dignos reddide-
rant. « Propter excccationem. » Propter insensi-
bilitatem. Siquideni lucis obtenebratio affert sen- -
sus carentiam, eo quod non habeant in seipsis
Dei timorem. Qui ubi dolore desierunt. » Post-
quam in vitam iniquam et divinarum legum cou-
templricem impegerunt, paulatim :grotantes ad
indolentiam ac stuporem devenerunt. « Ubi dolore
desierunt. » Hocest,insensibiles sunteffecti, postea-
quam pre segnitie laborare noluerunt ad recli
inventionem. « Semetipsos tradiderunt lascivis. »
Quomodoenim is quiin lascivia degit, posset Deum
cognoscere? Causa itaque ignorantic lascivia est
qua secundum mentem quis errat. « Ad patrandum
immunditiam. » Sic ut opere, inquit, lascivi esse
decreverintetavidi. Annon poterantnon esselascivi
et avidi?Ltique manifestum est quod sic , Videsquod
in manu eorum fuerit czcitas ? « Cum aviditate. »
Autquod duabus sesetradiderint affectionibus, 41
nempe Ἰαϑοϊν οἱ habendi aviditati, quo» magis in
promptu sunt quam cetera vilia:aut quodlasciviam

et immunditiam simpliciter cum aviditate, hoc est, ultra modum et omni cum desiderio et avidilate

perpelrarunt,
Ὑμεῖς δὲ οὐχ οὕτως ἐμάθετε τὸν Χριστὸν,
εἰ γε αὐτὸν ἠκούσατε, xal ἐν αὐτῷ ἐδιδάχθητε,
ἐδ tom. 1, 28.
PATROL. GR. CXVIII.

]Y, 20-24. « Vos autein nou sic didicistis Chri-
« stum : siquidem illum audistis, et in eo docti

39

1231

« fuistis, quemadmodum est veritas in Jesu depo- À καθώς

e nere juxta priorem conversationem veterem ho-
« minem, qui corrumpitur juxta eoncupiscentias
« deceptionis : renovari autem spiritu mentis ves-
« tre, et induere novum hominem,qui juxta Deum
« conditus est per justitiam et sanctitatem verita-
« tis. »

« Vos autem non sic didicistis. » Non in huno,
inquit, finem ut illis similia perpetrarelis. Quod
autem ait : Siquidem illum audistis, divus Joannes
pro confirmatione accepit : Quemadmodum illum
audistis, inquit. Potest tamen quispiam et per du-
bitationem illud accipere, quo magis ipsos feriat :
ac si diceret : Heesito enim, num is qui Cliristum
audivit et in eo doctus est, hujusmodi operetur.

« Quemadmodum est veritas. » Istud : « Quem- p

admodum est veritas in Jesu, » potes cum
superius dictis aptare, scilicet, « Et in eo docti
fuistis. » Quid docti fuimus? quemadmodum est
veritas in illo, veritatem appellans, justitiam.
Mendacium enim est peccatum. Quemadmodum
igitur est in eo veritas, ita et vos docti fuistis ;
juxta eam quippe instituti estis. Potes et istud
cum infra dictis convenire, Et in ipso docti estis.
« quemadmodum est veritas in Jesu. deponere. »
Nam hoc docti fuistis, et hec est veritas in Jesu
deponere juxta priorem conversationem veterem
hominem qui est in peccatis. Non enim veterem
hominem appellavit naturam, sed peccati effica-
ciam et operationem. « Qui corrumpitur juxta
concupiscentias. » Aut: juxta concupiscentias,
ponitur pro eo quod est, Per concupiscentias. (Per
eas namque corrumpitur homo, sicut lana per
ipsas quas gignit tineas. Corrumpitur autem et in
gehenna, et in presenti vita. Intemperantie enim
&c lascivia: non anime solum, sed et corporis cor-
ruptivi sunt.) Aut : Quemadmodum, inquit, con-
eupiscentie corrumpuntur) idque et morbo et
tempore ac tandem morte), ita et ipse homo quj
concupiscentias producit. 498 Recte autem peoca-
tum quod ex concupiscentiis perficitur, deceptio-
nem vocavit. Siquidem error est et non proprie
voluptas.« Renovari autem spiritu. » Renovari autem
per Spiritum sanctum, qui est in mente vestra.
Spiritus enim veteres non fert actiones. Recte au-
tem hujusmodi renovationem dicit in spiritu fleri :
corporaliter non efficimur alii ex aliis, sed per
spiritum est renovatio, ducatum prebente poni-
tentia, et peccatorum vetustatem abradente. « Et
induere. » Docti fuistis deponere, renovari et
induere. Nam ἃ communi sensu sumendum
est, Docti fuistis. — Alio modo. lnduere dicit in
baptismate: induere οἱ per penitentiam et per
bonam conversationem. « Novum hominem. » Vi-
des quod voluntarium sit opus magisque in prom-
ptu ?Novum autem dicit qui in virtute degit, quem-
admodum vetus in peccatis. « Qui juxta Deum
conditus est. » Qui enim in virtute vivit, juxta
Deum conditus est, et juxta Deum conversatur.

ORCUMENII TRICCAE EPISOQPI

1338

ἐστιν ἀλήθεια ἐν τῷ Ἰησοῦ ἀποθίσθει
ὑμᾶς κατὰ τὴν. προτέραν ἀναστροφὴν τὸν παλτὸν
ἄνθρωπον τὸν φθειρύμενον χατὰ τὰς ἐπιθυμίας
τῆς ἀπάτης. ᾿Ανανεοῦσθαι ὃὲ τῷ xvt)gau τοῦ
νοὸς ὑμῶν, καὶ ἐνδύσασθαι τὸν χαινὸν ἄνϑρω-
Tov τὸν κατὰ Θεὸν χτισθέντα ἐν διχαιοσύνη x
ὁσιότητι τῆς ἀληθείας.

« Ὑμεῖς δὲ οὐχ οὕτως ἐμάθετε. » Οὐχ ἐπὶ τούτῳ,
φησὶ, τῷ ὅρῳ, ὦφτε tà ὅμοιχ ποιεῖν ἐχείνοις, Τὸ
δὲ, Et γε αὑτὸν ἠκοήσχτε, ὁ ἅγιος Ἰωάνγης βιδχιω.-
κικὸν ἐδέξατο, Καθὼς, φησὶν, αὐτὸν ἠκούσατε. Δ.
vxtat δὲ τις καὶ ἐν ἀμφιδολίᾳ αὐτὸ δέξασβαι, in
καὶ μᾶλλον σὐτοὺς πλήξῃ, ὡσεὶ εἶπεν" ᾿Αμφιδαλλω
γὰρ, εἴ τις τὸν Χριστὸν ἀχούσας καὶ διδαχθεὶς ἐν
αὐτῷ, τοιαῦτα πράττει. « Καθώς ἐστιν ἀλήθεια, s Τὸ,
« Καθώς ἐστιν ἀλήθεια ἐν τῷ ᾿[ησοῦ, » δύνῳ καὶ τῷ
ἄνω ἁσμόσκτι, οἷον, « Καὶ ἐν αὐτῷ ἐδιδσχθητι. »
Τί ἐδιδήχθημεν ; Kagoc ἐστιν ἀλήθεια ἐν αὐτῷ,
ἀλήθειαν λέγων τὴν διχαιοσύνην. Τὸ τὰ} ψεῦδός
ἔστιν ἀμαρτία. Καθὼς οὖν ἐστιν ἐν αὐτῷ ἀλήθε:ο,
οὕτως xal ὑμεῖς ἐδιδάχθητε. Κατὰ ὙγὙὰρ αὐτὴν di
δάχθητε, Δύνῃ δὲ καὶ τῷ ἑπομένῳ ἀρμόσαι αὐτὸ.
Καὶ ἐν αὐτῷ ἐδιδάχθητε. « Καθώς ἐστιν ἀλήθει:
ἐν τῷ ᾿Ιησοῦ ἀποθέσθαι ὑμᾶς.» Τοῦτο γὲρ di
χθηφε, καὶ αὐτό ἐστιν dj ἐν τῷ ᾿Ιησοῦ ἀλίθεια, τ᾽
ἀποθέσθαι ὑμᾶς τὸν xità τὴν προτέραν ἀναστροτὴν
παλαιὸν ἀνθρωπον τὸν ἐν ἁμαρτίαις. Παλχιὸν τὺ
ἄνθρωπον, οὐ τὴν φύσιν ὠνόμασεν, ἀλλὰ τὴν τὶς
ἁμαρτίας ἐνέργειαν. « Τὸν φθειρόμενον κατὰ sk
ἐπιθυμίας.» Ἢ τὸ, Κατὰ τὰς ἐπιθυμίας, ἀντὶ τοῦ,
Διὰ τῶν ἐπιθυμιῶν κεῖται. (Δι᾿ αὐτῶν γὰρ φθείρεε
ὁ ἄνθρωπος, ὥσπερ τὸ ἔριον δι’ ὧν τίκτει crc.
Φθείρεται δὲ καὶ ἐν τῇ γεέννῃ, καὶ ἕν τῷ vüv is.
Αἱ γὰρ ἀκολασίαι, xxl αὐτοῦ τοῦ δώματος οὐ μένι»
τῆς ψυχῆς εἶσι φθαρτιχαί) Ἢ ὍὭσπερ, ςησὶν, εἰ
ἐπιθυμίαι φθείρονται (φθείρονται δὲ καὶ νόσῳ xs
χρόνῳ, καὶ τελευταῖον θανάτῳ), οὕτω xsi αὐτὸς ὁ
«ἄς ἐπιθυμίας τίχτων ἄνθρωπος. Καλῶς δὲ τὴν ἃ
τῶν ἐπιθυμιῶν ἀποτελουμένην ἁμαρτίαν, ἀπέτην
ἐχάλεσεν. ᾿Απάτη γὰρ, χἀὶ οὐ χυρίως ἡξονή.
« ᾿Ανανεοῦσθαι δὲ τῷ πνεύματι. ν ᾿Ανανεοῦφθε:
δὲ διὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, τοῦ ὄντος ἐν τῷ νῷ
ὑμῶν. Τὸ γὰρ πνεῦμᾳ παλαιῶν οὐκ ἀνέχεται πρόέ-
ἔεων. Καλῶς δὲ τὴν τοιαύτην ἀναχαίνισιν ἐν κνεύ-
ἅχτι γίνεσθαι λέγει, Οὐ γὰρ σωματικῶς ἄλλοι ἀντ
ἄλλων γινόμεθα, ἀλλὰ διὰ πνεύματός ἔστιν ἡ ἐνε-
χαίνισις, μετανοίας ἡγουμένης, καὶ τὸ γῆρας τῶν
ἁμαρτιῶν ἀποξυούσης. « Καὶ ἐνδύσασθαι. » ᾿Κδι-
δάχθητε ἀποθέσθαι, ἐδιδέχθῆτε ἐνδύόσχσθαι. ᾿Δεὺ
χοινοῦ γὰρ τὸ Ἐδιδέάχθητε. ΓΑλλως. ᾿Ἐνδύσανδαε:
φησιν ἐν τῷ βαπτισματι, ἐνδύσασθαι καὶ διὰ μετε-
vola; χαὶ πολιτείας χρηστῆς. « Τὸν χαινὸν ἄνϑρω-
πον.» Ὁρᾷς ὅτι ἑχούσιόν ἐστι τὸ πρᾶγμα καὶ μᾶλ-
λον εὐχερές ; Καινὸν δὲ ἄνθρωπόν φησι͵ τὸν ἐν ἀρετῇ
διαζῶντα, ὥσπερ παλαιὸν, τὸν ἐν ἁμαρτίαις. « Τὸν
κατὰ Θεὸν χτισθέντα.» Ὃ γὰρ ἐν ἀρετῇ ζῶν, κατὲ
Θεὸν ἔχτισται, xal κατὰ Θεὸν πολιτεύεται. Aaxzs-
σύνη δὲ ἡ κχαθολιχὴ λέγεται ἀρετὴ, ὁσιότης δὲ, ὁ
χαθαρότης. « Καὶ ὁσιότητι τῆς ἀληθείας. » Ἦν

--Ἰ!α-.. «δυ....»....»...ὕ........................,.. m -........-..«οὐὐὐὐόυσσ,...-.,.... . .-...

1229

COMMENT. IN EPIST. AD ERHES.

1230

xai παρὰ ᾿Ιουδᾳίοιᾳ δικαιοσύνη xal ὁσιότης, ἀλλὰ A lugtitiq vero dicitur virtus universalis: sanctitas

τυπιχή. Περὶ γὰρ σώματος κάθαρσιν ἠσόληντο.
᾿Αλλὰ μὴ ταύτην, ἀλλὰ τὴν ἐν ψυχῇ δικαιοσύνην
χαὶ ὁσιότηρα ἐνδύσασθε. Αὕτη γὰρ ἡ τῆς ἀληθείας.
"[I δικαιοσύνην ἀληθείας λέγει, πρὸς ἀντιδιαστολὴν
τῆς ἐν ὑποχρίσει,

Διὸ ἀποθέμενοι τὸ ψεῦδος, λαλεῖτε ἀλήθειαν
ἔχαστος μετὰ τοῦ πλησίον αὐτοῦ, ὅτι ἐσμὲν
ἀλλήλων μέλη. ὈὈργίζεσθε — xai μὴ ἁμαρτάνετε.
'O ἥλιος μὴ ἐπιδυέτω ἐπὶ τῷ παροργισμῷ ὑμῶν.
Μηδςε δίδοτε τόπον τῷ διαδόλῳ.: Ὁ κλέπτων
μηχέτι χλεπτέτω, μᾶλλον δὲ κχοπιάτω ἐργαζό-
μεῖιος τὸ ἀγαθὸν ταῖς χερσὶν, ἵνα ἔχῃ μεταδι-
δόναι τῷ χρείαν ἔχοντι. Πᾶς λόγος σαπρὸς ἐκ
τοῦ στόματος ὑμῶν μὴ ἐχπορευέσθω, ἀλλ᾽ εἴ τις
ἀγαθὸς πρὸς οἰχοδομὴν τῆς χρείας ἵνα δῷ χάριν τοῖς
ἀκούουσιν.

Εἶπε τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον καθολικῶς, λοιπὸν
καὶ ἰδικῶς αὐτὸν διαγράφει. Καὶ πρῶτον αὐτοῦ
τὸ ψεῦδος ἀποχόπτει, ὡς ἀπὸ οἰχείων μελῶν, ὠσεὶ
txt Μὴ ὀφθαλμὸς ἰδὼν θηρίον, οὐ δίδωσι φυγεῖν
τοῖς ποσίν; ἢ χεὶρ ψηλαφήσασά τι πονηρὸν, ψεό-
δεται τὰ λόιπὰ μέλη ; Οὕτως, φησὶ, καὶ ὑμᾶς χρὴ
διαχεῖσθαι. « Ὀργίζεσθε, xal μὴ ἁμαρτάνετε. »
Εἶπε, M3 ψεύδεσθε. ᾿Επεὶ οὖν πολλάχις τις ψευδό-
μενος, ὀργῆς πρόφασιν παρεῖχε, φησί, Καλὸν μὲν
τὸ μὴ ὀργίζεσθαι χαθόλου. El δὲ ἄρα, x&v μὴ πρὸς
ἁμαρτίαν ἐξαχθῆτε, μηδὲ παραμενέτω ὑμῖν ἐπὶ πολὺ
τὸ πάθος, νι γὰρ. ὡς λέγει τις, ὀργῆς διχαίας
πρὸς ὥραν ἐμπλησθῆναι, Δῦσον δὲ αὐτὴν πρὸ ἡλίου
δύσεως, διά τε τὸ μὴ δόξαι ἐπὶ ἀναξίοις ἀνατεταλ-
χένχι τὸν ἤλιον, xal ἵνα μὴ ἡ νὺξ διὰ τῶν ἐννοιῶν
χαλεπωτέραν ἐργάσηται τὴν πυράν,

[OIKOYM.) "Hxouca τινων ἑἕρμηνευσάντων' Mia,
φησὶν, ἀναμάρτητος ὀργὴ, ἣ πρὸς τοὺς δαίμονας
χαὶ τὰ πάθη. « Μηδὲ δίδοτε τόπον: » Ἢ ὅτ: τοῦ
dvo ἤρτηται’ Μὴ ἐπιδυέτω, φησὶν, ὁ ἥλιος ἐπὶ τῷ
παροργισμῷ ὑμῶν, ἵνα μὴ δῶτε χώραν τῷ διαδόλῳ
διὰ τῶν χατὰ τὴν νύχτα λογισμῶν, «πλεῖον ὁμᾶς
ἐχχαίειν κατὰ τῶν ἀδελφῶν. « Τῷ διαδόλῳ. » “Ὡς τε
τὸ ἀλλήλοις πολεμεῖν, τόπον ἐστὶ διδόναι τῷ διχδόλῳ
καθ᾽ ἡμῶν αὐτῶν. « Ὁ κλέπτων μηκέτι χλεπτέτω. »
᾿Ιδοὺ τὰ μέλη τοῦ παλαιοῦ ἀνθοώπου, Ποῦ δέ εἰσι νῦν
οἱ ῥύπου γέμοντες, ἑαυτοὺς δὲ καθαροὺς ἐπικαλοῦν-
τες, οἱ μὴ δεχόμενοι τὴν μετάνοιαν; ᾿Ιδοὺ γὰρ
φανερῶς ἀχούουσιν, Ὁ χλέπτων μηχέτι χλεπτέτω.
« Μᾶλλον δὲ χοπιάτω. » Οὐ γὰρ ἀρκεῖ παύσασθαι
ἁμαρτίας τὸν μετανοοῦντα, ἀλλὰ xai τὴν ἕναντίαν
αὐτῇ ὁδευτέον αὐτῷ. Κοπιάτω δὲ, εἰπὼν, τὸ ἐπίπο-
vov τοῦ ἔργου ἐδήλωσε. Τὸ ἀγαθὸν, φησί, Kal γὰρ
χαὶ ὁ χλέπτων ἐργάζεται, ἀλλὰ κακόν. « [1ᾶς λόγος
σαπρός. » Σαπρὸν, ἢ τὸν ἀργὸν xal εἰχαῖον χαλεῖ,
ἢ τὸν σεσηπότα xal δυσώδη. Τί γὰρ λοιδορίας, xá-
ταλαλιᾶς, αἰσχρολογίας, εὐτραπελίας, δυσωδέστερον
ἢ πλέον σεσηπός ; « Πρὸς οἰχοδομὴν τῆς χρείας

Β

D

autem est purilas. « Et sanctitatem veritatis. »
Erat et apud Judimos justitia et. sanctitas, sed figu-
ralis : nam circa corporis purificationem occupa-
bantur : verum non hanc, sed qua in anima est
sanctitatem ac justitiam induite. Hiec enim veri-
tatis est, Aut justitiam veritatis dicit ad distinctio-
nem ejus qu: est in simulatione et hypocrisi.

IV, 25-29. « Quapropter deposito mendacio ]lo-
« quimini veritatem quisque cum proximo suo,
« quoniam sumus invicem membra. ]rascimini et
« non peccetis.Sol ne occidat super iram vestram.
« Ne detis locum diabolo. Qui furabatur ne am-
« plius furetur: magis autem laboret operando
« manibus quod bonum est, ut possit impartiri ei
« qui opus habuerit. Omnis sermo spurcus ex ore
« vestro ne procedat, sed si quis est bonus ad
« &diflcationem negotii ut det gratiam audienti-
« bus. »

Universaliter dixerat veterem hominem ceterum
eliam specialiter ipsum describit. Et primo menda-
cium ejus amputat, velut a propriis membris, ac
si diceret : Nunquid oculus ubi feram 43 intuitus
est, non dat pedibus operam ut fugiant? aut ma-
nus mali quippiam contrectans, ludiflcat cetera
membra? lta, inquit, et vos oportet alfectos esse,
« Irascimini, et non peccetis. » Dixit : Ne mentia-
mini. Quoniam ergo frequenter quispiam mentien-
do ire ansam prebuit, idcirco ait: Pulchrum qui-
dem est omnino non irasci: verum si id non
contingat, sallem ne ad peccatum exagitemini,
neque diutus permaneat apud vos ire affectus.
Contingit enim, ut dicit quispiam, justa ad ho-
ram impleri : solve autem ipsam ante solis occa-
sum, et ne sol super indignos ortus fuisse dicatur,
et ne nos cogitationibus infeliciorum efflciat tlam-
mam.

Quosdamita audivi interpretantes : Unaait,incul-
pata ira est, nempe quc erga demones οἱ affectus
concitatur. « Ne detis locum. » Aut cum superiore
conjungitur sententia : Ne occidat, inquit,sol] super
iram vestram, ut non detis locum diabolo per cogi-
tationes nocturnas amplius vosinflammandiadver-
sus fratres. « Diabolo. « Invicem ergo pugnare est
dare locum diabolo adversus nos ipsos. « Qui fu-
rabatur, non amplius furetur. » Ecce membra
veteris hominis. Ubi autem nunc sunt qui sordi-
bus oppleti, seipsos tamen puros dicnnt, non sus-
cipientes penitentiam ? Ecce enim manifeste au-
diunt : Qui furabatur non amplius furetur. « Magis
autem laboret. » Neque enim satis est ἃ peccatis
cessasse eum qui resipiscit, sed et priori contra-
ria incedendum est ipsi via. Dicens autem : Labo-
ret, operis difficultatem significavit. Quod bonum
est,inquit.Siquidem operatur etiam is qui furatur,
sed quod malum est. « Omnis sermo spurcus. »
Σαποόν dicit aut otiosum. et. vanum, aut putridum
et graveolens. Quid enim magis putridum est aut
gravius olet quam convicium, detractio, obsccenum

1231

OECUMENII TRICC.E EPISCOPI

1232

verbum aut dicacitas? « Ad ediflcationem negotii.» A Ποίας γρείας; Τῆς παρούσης, φησὶ, περί ἧς d

Cujus negotii ? Presentis, inquit, de quo est disce-
ptatio. Oportet enim virum spiritualem omnem
propositam disceptationem convertere ad edifica-
tionem eorum qui conveniunt, « Ut det gratiam
audientibus. » Ut det, inquit, Dei gratiam audien-
tibus : aut ut Dei gratiam tibi referant ob ea que
loqueris : aut ut spiritualiter gratus illis fiat. Erit
autem hoc, si de temperantia, de justitia de elce-
mosyna loquaris.

44 1X,30, 31.« Et ne contristetis Spiritum sanc-
« tum Dei, per quem obsignati estis in diem re-
« demptionis. Omnis amarulentia et tumor, et ira,
« et vociferatio, et male dicentia tollatur a vobis
« cum omni malitia. »

Pavendum quiddam dicit. Ostendit enim quod B

omnis qui spurcum sermonem loquitur, Spiritum
sanctum contristat. Deinde etiam ex beneficio spi-
ritus sermonem magis tremendum reddit. Ait
enim : Per quem obsignati estis. In baptismate
namque nos obsignavit, tanquam manifestum effi-
ciens quod Dei populus simus: siquidem hic dies
redemptionis fuit. « Omnis amarulentia. » Amaru-
lentiam vocat vehementiam in dicendo et prepa-
ralionem ad iram : tumor autem ite generativus
est, exira vero procedit vociferatio, el ex hac
maledicentia sive convicium. Hec igitur omnia
tollantur a vobis. Non dicit, Cohibeantur, aut Pu-
niantur,sed omnem eorum significans ablationem,
Tollantur,inquit,cum omni malitia. Quandoquidem
enim nonnulli sunt homines more canum clam
inordentes, qui neque vociferantur, neque mani-
festam faciunt iram, sed in animo eam servantes,
data occasione ulciscuntur, sed de eo qui contris-
tavit, vult latentem quoque intus malitiam tolli et
exterminari.

]V, 32 ; V, 1, 2. Sitis aulem invicem comes alius
in alium, misericordes, donantes vobis invicem,
quemadmodum et Deus per Christum donavit vobis.
Estote igitur imitatores Dei tanquam filii dilecti, et
ambulate in dilectione, sicut et Christus dilexit nos,
et tradidit semetipsum pro nobis oblationem ac victi-
mam Deo in odorem bona fragrantia.

Neque enim sufficit sola a malis abstinentia, ut
liberatur quis a supplicio, nisi etiam bonum ope-
retur. Et hoc indicant qui a sinistris sunt 39, qui
de nullo pravo opere accusantur, sed quod non
paverint, potum non dederint, non operuerint :
qui sunt bonorum operaliones. Necessaria est
itaque nobis bonqrun quoque operatio. Ideo post-
quani prava abstulit Paulus, ad bonorum 465 ope-
rationem exhortalur. « Comes. » Tanquam ad op-
positam ad irz distinctionem. » Misericordes. »
Veluti ad distiuctionem opposilam amarulentism.
Posuit autem : « Donantes vobis invicem, » hoc
est, Clementes ac faciles estote, adoppositam cor-
respondentiam maliti:e et maledicentia. « Quem-

?! Matth. xxv, As.

διάλεξις. Δεῖ γὰρ τὸν πνευμχτιχὸν ἄνθρωπον zi-
σαν προχειμένην διάλεξιν περιτρέπειν εἰς οἰχοδομὴν
τῶν συμπαρόντων. « "Iva. δῷ χάριν τοῖς ἀκούουτιν. »
Ἵνα ὃῷ χάριν Θεοῦ, φησὶ, τοῖς ἀχούουσιν, f Ὦν
χάριν σοι εἴσωνται Θεοῦ, ἐφ᾽ οἷς λαλεῖς, ἢ ἵνα εὖχε-
ρὴς αὐτοῖς γένῃ πνευματιχῶς, Ἔσται δὲ τοῦτο, ip
περὶ σωφροσύνης, περὶ δικαιοσύνης, περὶ ἔλεημ»
σύνης λαλῇς.

Καὶ γὴ λυχεῖτε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τοῦ θεοῦ,
ἐν ᾧ ἐσφαγίσθρητε εἰς ἠμέραν ἀπολυτρώσεως.
Πᾶσα πικρία xai θυμὸς, xol ὀργὴ, καὶ χρανγὶ,
xai βλασφημία ἀρθήτω ἀφ᾽ ὑμῶν σὺν πάσῃ χε-
χιᾳ.

Φοδερὸν τι λέγει. Δείκνυσι γὰρ, ὅτι πᾶς ὁ σαπρὸν
λόγον λαλῶν, τὸ Πνεῦμα λυπεῖ τὸ ἅγιον. Bicz καὶ
ix τῆς εὐεργεσίας τοῦ πνεύματος, φοδερώτερον τὸν
λόγον ποιεῖ. ᾿Εν ᾧ γὰρ, φησὶν, ἐσφ:αγίσθητε, Ὥστε
yàp δήλους ποιῶν ἡμᾶς ὅτι ἐσμὲν Θεοῦ λαὸς,
ἐσφράγισες ἡμᾶς ἐν τῷ βαπτίσματι. Αὕτη γὰρ ὁ
ἡμέρα τῆς ἀπολυτρώσεως, « Πᾶσα πιχρία. » Πικρίαν
μὲν λέγει, τὴν δεινότητα xal τὴν κατασχευΐν. Ὁ
δὲ θυμὸς γεννητικός ἐστι τῆς ὀργῆς. Ἔχ δὲ τῆς
ὀργῆς ἡ χραυγὴ πρόεισιν. Ἐκ δὲ ταύτης ἡ Blass
μία, otov ἡ λοιδορία. Ταῦτα τοιγαροῦν ἅπαντα ἀ:-
θήτω ἀφ᾽ ὑμῶν. Οὐ λέγει, Κατεχέσθω, f£ Kolaj-
σθιυ, ἀλλὰ τὴν τελείαν αὐτῶν δηλῶν ἀναίρεσιν, 'Ar-
θήτω σὺν πάσῃ, φησὶ, χαχίᾳ. ᾿Επειδὴ γὰρ εἰδὶν
ἄνθρωποι ὥσπερ τῶν χυνῶν οἱ λαθροδῆκται, o: om
κράζουσιν, οὔτε, δήλην ποιοῦσι τὴν ὀργὴν, aii
χατὰ ψυχὴν ἔχοντες ἀμύνονται ἐν χαὶρῷ τὸν λυτί-
σαντα, βούλεται xal τὴν ἐνδομυχοῦσαν χαχίαν zz
σθαι xai ἐξορίζεσθαι.

Γίνεσθε εἰς ἀλλήλους χρηστοὶ, εὔσπλαγχν:.
χαριζόμενοι ἑαυτοῖς, καθὼς xal ὁ Θεὸς ἐν Χριστῷ
ἐχαρίσατο ὑμῖν. Γίνεσθε οὖν μυμηταὶ τοῦ θεοῦ,
ὡς τέχνα ἀγαπητὰ, xal περιπατεῖτε ἐν ἀγάξῃ,
χαρὼς xzi ὁ Χριστὸς ἠγάπησεν ἡμᾶς, xai περ-
ἔδωχεν ἑαυτὸν ὑπὲρ ἡμῶν προσφορὰν καὶ θυσίαν τῷ
θεῷ εἰς ὀσμὴν εὐωδίας.

Οὐδὲ γὰρ ἀρκεῖ μόνη τῶν κακῶν $ ἀποχὶὴ ἀπαλ-
λάξαι τιμωρίας, εἰ μὴ καὶ ἀγαθόν τις προσεργάτη-
ται. Καὶ τοῦτο δηλοῦσιν οἱ ἐξ εὐωνύμων͵ οἷ οὐξὶν
ἐγκαλοῦνται καχόν, Ὅτι δὲ μὴ ἔθρεψαν, χαὶ ἐπότισεν,
καὶ ἐσχέπασαν, ἅπερ ἐστὶ τῶν χαλῶν Ἐργασία. Δεῖ
οὖν ἡμῖν xal χαλῶν ἐργασίας. Διὸ τὰ φαῦλα ἀνελὼν ὁ
Παῦλος, ἐπὶ τὴν τῶν ἀγαθῶν ἐργασίαν παρακαλε:.
« Χρηστοί. » Ὡς πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῆς ὀργῆς.
« Εὔσπλαγχνοι. ν Ὡς πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῆς —-
χρίας. Τὸ δὲ, « Χαριζόμενοι ἑχυτοῖς, » ὃ ἔστι, Ep
Ὑνωμονιχοὶ γίνεσθε, πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῆς xxxs
καὶ βλασφημίας τέθείχε. « Καθὼς xai ὁ θεὸς ἐν
Χριστῷ.» Μεγίστη μὲν προτροπὴ πρὸς τὸ χαρίτε"
σθαι ἑαυτοῖς, τὸ εἰπεῖν τὸν Χριστὸν, « "Aottt, n

1233

COMMENT. IN EPIST. 1I AD EPHES.

1234

ἀφεθήσεται ὑμῖν. » 'AXA ἐπειδὴ πολλοὶ οὐ σφόδρα A admodum et Deus per Christum. » Maxima qui-

τόϊς μέλλουσι πιστεύουσιν, ἀπὸ τῶν προὐπηργμέ-
νων ποιῆται τὴν παράκλησιν. Χαριζόμενοι γὰρ,
φησὶν, ἑχυτοῖς, καθὼς xz! ὁ Θεὸς ἐν Χριστῷ ἐχα-
ρίσατο ὑμῖν. Τί ἐστιν Ἐν Χριστῷ ; Τουτῖστι μετὰ
κινδύνου τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ, διὰ τῆς σφαγῆς αὐτοῦ καὶ
τοῦ σταυροῦ, Καὶ σὺ μὲν, φησὶν, ἀκινδύνως χαρίζῃ,
ὁ δὲ Θεὸς μετὰ τοῦ θανάτου του Μονογενοῦς αὐτοῦ
ἐχαρίσχτο διῖν. Ὁρᾷς ὑπερδολήν ; « Γίνεσθε οὖν
μιμηταὶ τοῦ Θεοῦ. » ᾿Αρχεῖ τοῦτο πρὸς μισθὸν τῷ
χαριζομένῳ, τὸ γενέσθαι μιμητὴν τοῦ Θεοῦ. « Ὡς
τέχνα ἀγαπητά. » Ἰδοὺ xal ἄλλη πρὸς τὸ χαρίζεσθαι
προτροπὴ, μᾶλλον δὲ ἀνάγκη. ᾿Ανάγκην γὰρ ἔχετε,
φησὶ, μιμεῖσθαι τὸν Πατέρα ὑμῶν. Εἶτα ἐπειδὴ μὴ
πάντα τὰ τέχνα μιμεῖται τὸν πατέρα, προσέθηχε τὸ,

᾿Αγαπητά. Τοῖς γὰρ τοιούτοις ἐξ ἀνάγκης τινὸς di ἢ

μίμησις. « Καὶ περιπατεῖτε ἐν ἀγάπῃ. » ᾿Ιδοὺ πάν-
τῶν τῶν καλῶν ἡ ῥίζα. Ταύτης γὰρ οὔσης, καὶ ἡ
φυγὴ τῶν καχῶν, καὶ ἡ ποίησις τῶν ἀγαθῶν, εὐχε-
ρῶς χατορθοῦται. Καθὼς, φησὶν, ὁ Χριστὸς ἠγά-
πησεν ἡμᾶς. Καίτοι οὐχ ἔστιν ὅμοιον τῆς τοῦ Χρι-
στου ἀγάπης τὸ ἡμέτερον. 'O μὲν γὰρ ἐχθροὺς ὄν-
τας ἡμᾶς ἠγάπησε, σὺ δὲ, φησὶ, τοῦτο xXv εἰς τοὺς
πλησίον ἐπίδειξον. Ὃ μὲν Χριστὸς ἑχυτὸν εἰς Odva-
τον παρέδωχε, σοὶ δὲ ἀχίνδυνος xai ἀζήμιος ἔσται ἡ
πρὸς τὸν πλησίον ἀγάπη. Et δὲ ἐχθροὺς ἀγαπήσεις
κατὰ μίμησιν τοῦ Χρίστου, γενήσῃ xai σὺ θυσία τῷ
Θεῷ καὶ προσφορὰ, εἰς ὀσμὴν εὐωδίας λογιζομένη.
Οὕτως ὁ Χοιστὸς γέγονε, οὕτω xal ἡμεῖς, ἐὰν gs aeo-
μεν, ἐσόμεθα. |

Ηορνεία δὲ xai πᾶσα ἀχαθαρσία ἢ πλεονεξία,
μηδὲ ὀνομαζέσθω ἐν ὑμῖν, χαθὼς πρέπει ἁγίοις.
Καὶ αἰσχρότης χαὶ μωρολογία, ἢ εὐτραπέλεια,
τὰ οὐχ ἀνήκοντα. ᾿Αλλὰ μᾶλλον εὐχαριστία.
Τοῦτο γὰρ ἴστε γινώσκοντες, ὅτι πᾶς πόρνος ἤ
ἀχάθχρτος, ἢ πλεονέχτης, ὃς ἐστιν εἰδωλολάτρης,
οὐχ ἔχει χληρονομίαν iv τῇ βασιλείᾳ τοῦ Χρι-
στοῦ xai θεοῦ. Μηδεὶς ὑμᾶς ἀπατάτω χενοῖς
λόγοις. Διὰ ταῦτα γὰρ ἔρχεται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ
ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῆς ἀπειθείας. Μὴ οὖν γίνεσθε
συμμέτοχοι αὐτῶν. Ἧτε γάρ ποτε σχότος, νῦν δὲ φῶς
ἐν Κυρίῳ.

Εἶπε περὶ του θυμιχου πάθους, τοῦ θυμοῦ xal τῆς
ὀργῆς, καὶ τῆς πικρίας. Ἤλθε λοιπὸν εἰς τὸ ἐπιθυ-
μητιχὸν, τὸ τῆς πορνείας. Καὶ γὰρ xal ὁ νόμος ποῶ-
τον εἰπὼν, « Οὐ φονεύσεις, » ὅπερ τοῦ θυμιχοῦ
πάθους ὑπάρχει, πότε εἶπεν, « Οὐ μοιχεύσεις, »
ὅπερ τοῦ ἐπιθυμητικοῦ χαθέστηχε. Καθάπερ γὰρ
ἣ πικρία xal ἡ χρχυγὴ xal dà καχία xal ἡ βλασογ.-
μία τοῦ θυμιχοῦ πάθους ἐστὶν, οὕτω τοῦ ἐπιθρυμη-
τιχοῦ, πορνεία, μοιχεία, ἀχαθαρσία, πλεονεξία. Εἰ
43p χαὶ μὴ σωμάτων, χρημάτων μέντοι ἐπιθυμεῖ,
« Μηδὲ ἐνομαζέσθω. » Οἵδε γὰρ τοὺς περὶ τούτων
λόγους, ὑπέκχαυμα xal προτοοπὰς τῶν ἔργων γι-
νομένους. « Καθὼς πρέπει ἁγίοις. » Οὕτω γὰρ

" Luc. vr. 37. 35 Exod. xx, 13. 3 ibid, 14.

n

dem exhortatio ad donandum invicem est dixisse
Christum : « Remittite et remittetur vobis 51.»
Sed quoniam multinon admodum credunt his qum
futura sunt, ab his qua preecesserunt facit admo-
nitionem : Donantes,inquit, vobis invicem, quem-
admodum et Deus per Christum donavit vobis.
Quid est Per Christum ? hoc est cum periculo et
damno Filii sui, per cedem et passionem ejus. Et
tu quidem sine periculo,inquit,donabis,Deusautem
cum morte Unigeniti sui donavit vobis. Vides prze-
eminentiam acexcellentiam.« Estote igiturimitatio-
res Dei. » Satis est ad mercedem ei qui donat ut
sit Dei imitator. « Tanquam filii dilecti. » Ecce et
alia ad condonandum exhortatio, magis autem
necessitas. Necesse est vobis, inquit, ut imitemini
Patrem vestrum. Deinde quia non omnes filii pa-
trem imitantur, addidit Dilecti : talibus enim ex
necessitate quadam incumbit imitatio. « Et ambu-
late in dilectione.» Ecce omnium bonorum radix.
Nam si hoec adsit, et fuga malorum, et operatio
bonorum facile attingunturac subsequuntur.Sicut,
inquit, Christus dilexit nos. Atqui nulla est simi-
litudo inter Christi dilectionem et nostram. 1116
namque,cum inimici essemus, dilexit nos,tu vero
hoc saltem erga proximum exbibe, Christus qui-
dem seipsum in mortem tradidit, tibi vero absque
periculo et damno erit erga proximum dilectio.
Quod si inimicos ad Christi imitationem dilexc-
ris, eris tu Deo victima et oblatio in odorem bone
fragrantic reputata. Ita Christus factus est, ita et
nos erimus si voluerimus.

V, 3-8. « Ceterum scortatio et omnis immunditia
« aut avarilia ne nominetur quidem inter vos, sicut
« decet sanctos, aut obscenitas, autstultiloquium,
« aut urbanitas: 46 quaenon conveniunt,sed magis
«gratiarum actio. Nam hoc scitote cognoscentes
« quod omnis scortator aut immundus aut avarus
« qui est idolorum cultor, non habet h:reditatem
« in regno Christi etDei. Ne quisquam vos decipiat
« inanibus sermonibus. Propter ha;c enim venit ira
« Dei in filios inobedientis. Ne sitis igitur consor-
«tes illorum. Eratis enim quondam tenebra:
« nunc autem lux in Domino.»

De iracundise dixit affectu, excandescentia et
ira ac amarulentia : venit deinceps ad concupis-
centiw affectionem qux est δὰ scortationem. Si-
quidem lex quoque primum dixit, « Non occi-
dens**,»quod adaffectum spectatiracundis, deinde
subjunxit : « Non committes adulterium ?", » quod
ἃ concupiscentim affectu procedit Quemadmodum
enim amarulentia οἱ vociferatio ac maledicentia
sunt ex affectione iracundim: ita concupiscentize
sunt scortatio, adulterium, immunditia, avaritia
qua quanquam non corpora, divitias tamen con-
cupiscit. « Ne nominetur quidem. » Novit enim eos
qui de his rebus flunt sermones,fomitem et exhor-

1235

GRCUMÉENII TRICO/S EPISCOPI

tationem fleri ad opera. « Sicut decet sátictos, » A Tpbtet τοῖς ἀγίοις εἶναι σπόνδάζουσιν. « Kal εἰ-

Ita namque décet eos qui sancti esse student. « Et
Obscenitas.» Quemadmodum antea vociferationem
&bstulit tanquati vehiculum ad irai, ita et nunc
obscanitatem eturbanitatem acstultiloquiuüm,qüod
fomes sint ad scortationem. « (jue non cónve-
niunt. » Ne odiosus sermone videatur, quod étiam
urbanitatem amputaverint, causam subjungit : Quae
non conveniunt,inquit. Quid eniti liec ad nos per-
tinent ? nihil nobis cum his cominune est. Neque
enim risus aut urbanitatis seu facetiarüm hunc
tempus est, sed passionis ac certaminis. Ac si di-
ceret : Urget ündique diabolus stridens dentibus
adversum nos ac rugiens, et tu ludis ac faceta lo-
queris! et quomodo ab eo liberaberis ? Difficile
namque est cerlamen ab eo liberari,quanto agis
ludentem. « Sed niagis gratiarum actio. Pro éo
enim quod aliena a té non loqueris, Deo gratias
age. Nam hoc scitote. Erant fortassis inter eos
nonnulli qui dicerent Deum tanquam terrere volen-
tem hec vetuisse, quo perfectos redderet : aut
eliam parvi ducebant hujusmodi, 47 quasi non sa-
tis essent ut. in gehennam conjicerent : quemad-
modum et nunc quoque accidit. Nam quam ab-
surdurn est, inquiunt,si« is qui dicit : Fatue, reus
erit gehennmo ὅ ? » et quomodo avaritia estidolola-
tria sive idolorumcultus ?Hos itaque designat Apo-
stolus. Nam hoc manifestat id quod subjungitur :
Ne quisquam vos decipiat inanibus sermonibus.
Inanibus autem, ut qui non habent terminum qui
ab ipsis exspectatur, neque ad opus perveniunt.
« Ne quisquam vos decipiat. » Deceptionis itaque
est loqui hujuscemodi. « Propter hmc enim venit
ira Dei. » Nempe propter scortationem, immun-
ditiam, et csetera : aut, propter hujuscemodi ser-

Ü

σχρότης. » Ὥσπέρ dvo τὴν κραυγὴν περιεῖλεν ὄχημε
τῆς ὀργῆς ὑπέρχουσαν, οὕτω νῦν τὴν αἰσχρολουίαν
xfi τὴν εὐτραπέλειαν χαὶ μωρολογίαν, ὑπέκχαυμι
τῆς πορνείας τυγχάνουσαν. « Τὰ οὐκ ἀνήχοντα. » "lw
μὴ δόξῃ φορτικὸς εἶναι xal τὴν εὐτραπέλειαν boc
πων, τὴν αἰτίαν ἐπάγει. Τὰ μὴ ἀνήχοντα, φησὶ
ΤΙ γὰρ πρὸς ἡμᾶς ταῦτα ; οὐδὲν κοινὸν ἡμῖν tp
αὐτὰ. Οὐ γὰρ γέλωτος ἥ εὐτραπελείας ὁ παρὼν χει-
ρὸς, ἀλλὰ πάθους xai ἀγῶνος, ὡσεὶ ἔλεγεν, ᾿Εφέετι-
xtv ὁ διάθολος πάντοθεν, τρίζων τοὺς ὀδόντας καὶ
ἡμῶν, καὶ ὠρυόμενος, καὶ σὺ παίζεις χαὶ asuu
λαλεῖς ; Καὶ πῶς αὐτοῦ περιέσῃ ; Δοσχερὲς τὰ
ἀγωνιζόμένον αὐτοῦ περιγενέσθαι, μήτι Te -|ιί-
ζοντα. «᾿Αλλὰ μᾶλλον εὐχαριστία. » 'AvO' ὧν rà;
τὰ ἀλλότριά vou μὴ φθέγγῃ, εὐχαρίστει tip Θιῷ,
Τοῦϊ. γὰρ ἴστε. "Hosv ἔσως τινὲς πᾶρ᾽ αὐτοῖς οἱ λί-
γόντες, δὲὶ φοδῆσα: θέλων ὁ Θεὸς ταῦτα ἀπτγόρευτι
τὰ ἐχτολῆ, ἢ xai ἐξεφαύλιζον τὰ τοιχῦτα, οὐλ
ἱκανὰ ὄντα εἷς γέενναν ἐμδαλεῖν, οἵα xal νῦν γίν-
vat, Τί γὰρ, φασὶ, τὸ ἄτοπον, εἰ « εἰπὼν, Μωρὶ,
ἔνοχος γενήσεται γεέννης ; » Καὶ πῶς ἡ πλεονεξία,
εἰδωλολατρεία ; Τούτους οὖν αἰνίξετεται ὁ ᾿Απόστο-
λος. Δηλοῖ γὰρ 3d ἐπαγωγή, Μηδεὶς ὁμᾶς ἐξαπατάτω,
φησὶ, κενοῖς λόγοις. Κενοῖς δὲ, τοῖς μὴ ἔχουσι τὸ
ἐλπισθὲν αὐτοῖς πέρας μηδὲ εἰς ἔογον ἐχθαίνουσι.
« Μηδεὶς δυᾶς ἀπατάτω. » "Apa ἀπᾶτης ἐστὶ, τὸ
τὰ τοιαῦτα λαλεῖν. « Διὰ ταῦτα γάρ ἔρχεται d ὀργὶ
τοῦ Θεοῦ. » Διὰ τὴν πορνείαν χαὶ ἀκαθαςσίαν καὶ
τά λοιπὰ, ἢ διά τοὺς τοιούτους λόγους. ᾿Απειθείως
δὲ υἱοὺς, τοὺς ἀπειθοῦντας τοῖς τοιούτοις δόγμετ,
λέγει. "He γάρ ποτε σχότος, ᾿Αναμιμνίίσχει αὐτοὺς
κῆς προτέρας πολιτείας, Σκότος ὅτε, φησί. Σχότος
δὲ λέγει τὸν ἐν πλάνῃ βίον. Μὴ τοίνυν παλινδοομήσιτι
πρὸς τὸ ὀκότος,

mones. Inobedienlie autem filios dicit eos qui non pàrent similibus dogmalis. « Eratis enim quondam
tenebre. » Àd memoriam ipsis revocat priorem conversátionem, Tenebre, inquit, eratis. Dicit autem
tenebras vitam que in errore agebatur. Ne igitur rursuim cürratis ad tenebras.

CAPUT VIII.

Quod vivere debeant decenti modo juxta sanctifica-
(ionem arguentes vitia operibus non sermonibus,
repleti spiritu per psalmos, non vino.

V,9-14. « Ut filii lucis ambulate. Nàm fructus
« spiritus situs est inomni bonitate et justitiaetve-
« ritate, probantes quid sitacceptum Domino.Et ne
« commercium habueritis cum operibus infrugiferis
« tenebrarum, quin ea potius etiam arguite. Nam
« qua secreto fluntabistis turpeestvel dicere : sed
« omnia dum probantur a luce manifesta flunt.
« Quidquid enim manifestum redditurlux est.Qua-
« propter dicit : Expergiscere qui dormis et surge
« a mortuis, ac illuminabit te Christus. »

A8 « Ut filii lucis. » Hoc est honeste. In luce
enim quisque honestatem procurat. « Nam fructus
spiritus. » Hujusmodi fruclus profert spiritus ac
spirituales: alii ergo fructus sunt Satansm.« In
omni bonitate. » Hoc veluti ad iracundos et δὰ

39 Matth. v, 22.

D

KE9AA ll.

Περὶ τοῦ ζῇν ἐπαξίως τοῦ ἁγιασμοῦ, ἔργοις τὴν χαχίαν
ἐλέγχοντας, οὐ λόγοις, πνεύματι πλπηρουμένους ài
ψαλμῶν, μὴ οἴνῳ.

Ὡς τέχνα φωτὸς περιπατεῖτε. Ὃ γά xapró;
τοῦ πνεύματος ἐν πάσῃ ἀγαθωσύνῃ xai ἀληθεῖ,
δοχιμάζοντες τί ἔστιν εὐάρεστον τῷ Κυρίῳ. Καὶ
μὴ συγχοινωνεῖτε τοῖς ἔργοις tot ἀκάρποις τὸῦ
σχότους. Μᾶλλον δὲ xai ἐλέγχετε. Τά γάρ χρυτί
γινόμενα ὑπ᾽ αὐτῶν, αἰσχρόν ἐστι xal λέγειν. 12
δὲ πάντα ἐλεγχόμενα ὑπὸ τοῦ φωτὸς φανεροῦται. Πᾶν
γά τὸ φανερούμενον φῶς ἔστι. Διὸ λέγει, ἔγειρε ὁ
χαθεύδων καὶ ἀνάστα ἐκ τῶν νεχρῶν, καὶ ἐπιφαύσε: σι:
ὁ Χριστός.

« Ὡς τέχνα φωτός" » τουτέστιν, εὐσχημόνως.
'Ev γὰ' φωτὶ πᾶς τις τοῦ εὐσχέμου προνοεῖ. « Ὁ
4*9 καρπὸς τοῦ πνεύματος. » Ἴοιαῦτα χαςποηςορεὶ
τὸ πνεῦμα, xxi ol πνευματιχοὶ, ὡς cà γε iu
τοῦ Σατανᾶ εἶσι χαρποί, « Ἐν πάσῃ ἀγαθωσύνη. »

1239

OECUMENII TRICC/AE EPISCOPI

1240

occultati fuerint, incorrecti manent: manifestati À xai ἔλεγχος αὐτῶν. 'Eàv γὰρ λανθάνωσιν, ἀδιόρϑω

vero corrigentur, « Quidquid enim manifestum
redditur lux est. » Aut hoc dicit quod peccata ubi
manifestata fuerint lux fiunt : hoc est in justitiam
convertuntur per poenitentiam : aut quod proba
vita non potest occultari, ideo arguit et convincit
tenebras, hoc est malos. — Quodait : Id quod ma-
nifestum redditur ac detegitur efficiturlux, et ipso
rerum ust sumit testimonium. Dicit enim : Exsper-
giscerequi dormis: hoc est, excitare a reclinatione
et assiduitate in solitis affectibus. « Et surgea
mortuis.» Sine ipsa mortua ac obscena veluti re-
vera sunt, manifesta fleri. Quod si hec ita fiant,
illustrabit ac illuminabit te Christus, tibique illu-
cesset. Itaque quod non manifestatur lux efficitur
et illuminatur.« Exspergiscere qui dormis. » Dor-
mientem ac mortuum diciteum quiin peccatis est,
Etenim exspergisci non potest ad id quod bonum
est, veluti mortuus ; variaque imaginatur,siculi is
qui dormit : rursumque deformis est ac gravi
odore plenus, veluti mortuus. « Et illuminabit te
Christus. » Quod autem is qui versatur in pecca-
tis sit tenebra audiquo modo ipsum Scriptur dor-
mientem ac mortuum vocet : et quod nequaquam
alio modo possitillumilluminare Chrislus,nisi ces-
set a peccato. Expergisccre enim, hoc est, Cessa,
quiesce.Hmc et ad infideles 80 et ad credentes qui
in peccatis sunt aptantur.Illuminabit autem,id est,
illustrabit.

V, 15-21. « Videte igitur quomodo circumspecte
«ambuletis:non ut insipientes sed ut sapientes: re-
« dimentestempus,quod dies mali sint.Proptereane
« sitis imprudentes,sed intelligentes que sit volun-
« tas Domini.Et ne inebriemini vino in quo lascivia
« est : sed impleamini spiritu, loquentes vobis ipsis
« per psalmos et hymnos et cantiones spirituales:
« canentes ac psallentes in corde vestro Domino,
« gratias agentes semper de omnibus in nomine
« Domini nostri Jesu Christi Deo et Patri. Subditi
« vicissim alius alii cum timore Dei. »

« Videte igitur. » Oves estis in medio luporum,
ideo multa cautioneopus estne suscipiatis inimici-
tiam nisi propter preedicationem. « Non ut insi-
pientes. » Sapientes enim norunt quomodo opor-
teat ambulare.Omnianamquelargiri oportet, idque
nobis comparare ne circa fidem naufragium facia-
mus. —Aut hoc modo.Non est nobis tempusstabile:
advenae enim sumus: eme ergo ipsum et facito
proprium. Quomodo autem lioc erit ? Per hoc quod
in ipso placeamus Deo. Tuncnamque illud efficitur
proprium,quando bone actiones in eo fact. con-
sequuntur,qua in futuro smculo glorificant, sicut
male condemnant. « Quod dies mali sint. » Non
quod horm que in ipsissunt aut tempora sint mala
absit! sedob mala quo in ipsis fiunt a nobis, dies
vocavit malos. Quemadmodum nos dicimus, Bo-
num aut malum diem transegi : non hoc dicentes
quod ipsa dici natura bona sit aut mala : sed ex

C

D πίστιν ναυαγῆσαι. — Ἢ οὕτως. [OIROYM.] Ὁ

τοι μένουσι. Φανερούμενοι δὲ διορθωθήσονται. « lin
Ὑὰρ τὸ φανερούμενον, φῶς ἐστι. Ἢ τοῦτό erm,
δτ' τὰ ἁμαρτήματα ἐπὰν φανερωθῇ, vex qo
καὶ, τουτέστιν, εἷς διχαιοσύνην τρέπεται ix urs
volac, 1j ὅτι ἐνάρετος βίος οὐ δύναται χρυδῆναι, à
ἐλέγχει τὸ σχότος, τουτέστι, τοὺς πονηρούς. — ἰΦΩ1.
Ὅτι, φησὶ, τὸ φανερούμενον xal ἀναχαλιπτόμενον
φῶς γίνεται, μαρτυρεῖ xal dj χρῆσις. ἔγειοε Ti,
φησὶν, ὁ καθεύδων, οἷον, Διανάστηθι ἀπὸ τῆς πρὸὺς
τὰ πάθη γχαταχλίσεως xal προσεδρείας, e Kal zvi-
στα ix τῶν νεχρῶν. » "Eacov αὐτὰ νεχρὰ xa: s
σχρὰ γαθώς εἶσι φανερωθῆναι, Καὶ ἂν ταῦτα viw-
ται, ἐπιφαύσει σοι τότε xxi φωτίσει καὶ κχαταυγέσι'
σε ὁ Χοιστὸς, ὥστε τὸ φανερούμενον φῶς γίνε:δ'

B καὶ φωτίζεται. « Ἔγειρε, ὁ καθεύδων. » Εαθεύδον::

καὶ νεχρὸν, τὸν ἐν ἁμαρτίαις, λέγει. Kat Ὑὰρ ἂν-
ἐνέργητός ἐστι πρὸς τὸ ἀγαθὸν, ὡς ὁ νεχρὸς, χαὶ
φαντασιοῦται ὡς ὁ χαθεύδων, xti siósyÜ Y ἐστ' χεὶ
δυσωδίας γέμει, ὡς ὁ νεχρὸς πάλιν. «e Καὶ ἐπιφαύσει
σοι ὁ Χριστός, » Ὅτι δὲ σχότος ἐστὶ, φησὶν, ὁ ἐν
ἁμαρτίαις, ἄκουσον πῶς αὐτὸν χαθεύδωντα χαὶ vixvn
$ Γραφὴ χαλεῖ, καὶ ὡς οὐχ ἄν ἄλλως ἐπ'λάμϑτειτν
αὐτῷ ὁ Χριστὸς, πλὴν εἰ μὴ παύσηται τῆς ἁμαρτίας.
Τὸ γὰ Ἔγειρε, Παῦσον, ἐστί. Ταῦτα καὶ πρὸς àzt-
τους, καὶ πρὸς πιστοὺς ἁμαρτωλοὺς dpuóle. Τὸ δὶ
᾿Βπιφαύσει, ᾿Βπιλάμψει, ἐστίν,

Βλέπετε οὖν πῶς ἀχριδῶς περιπατεῖτε, μὴ ow
ἄσοφοι, ἀλλ᾽ ὡς σοφοῖ, ἐξαγοραζόμενο: τὸν
χαιρὸν, Oct αἱ ἡμέραι πονηραί εἴσι. Διὰ τοῦ»
μὴ γίνεσθε ἄφρονες, ἀλλὰ συνιέντες τί τὸ θέλημι
τοῦ Κυρίου. Καὶ μὴ μεθύσχεσθε οἴνῳ ἐν ᾧ ir»
ἀσωτία, ἀλλὰ πληροῦσθε ἐν πνεύματι, λαλοῦντι:
ἑαυτοῖς ψαλμοῖς xal ὕμνοις, xal ᾧᾧδαῖς πνεῦμ
τιχαὶς ἄδοντες, xal ψάλλοντες ἐν τῇ o xx
ὑμῶν τῷ Κυρίῳ, εὐχαλιστοῦντες πάντοτε 5;
πάντων, ὀνόματι τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ἴησοῦ Xp:
τῷ Θεῷ xai Πατρὶ, ὑποτασσόμενοι ἀλλήλοις ἐν φύξῳ
θεοῦ.

« Βλέπετε οὖν,» Ποόδατά ἐστε ἐν μέπτῳ λύχων.
Διὸ πολλῆς παραφυλαχῆς Xotix μὴ ἀναδέξασθαι U-
θρας, πλὴν διὰ τὸ γήουγμα. « Μὴ ὡς ἄσοςοι. :
Οἱ γὰρ σοφοὶ ἴσατι πῶς δεῖ περιπατεῖν. Πάντα
δεῖ, φησὶ, προῖεσθα!, xai ἀγοράζειν τὸ μὴ περὶ

τὰ:
τὴν
xot-
ρὸς οὐχ ἔστιν ἡμῖν βέθαιος, Πάροιχοι vap i7un.
'Aqópxsov οὖν αὐτὸν xal ποίησον ἴδιον. Πῶς δὲ
τοῦτο ἔσται ; Διὰ τοῦ ἐν αὐτῷ εὐαρεστῆσαι τῷ θεῖ.
Τότε γὰρ οὗτος ἴδιος γίνεται, ὅτε αἱ ἐν αὐτῷ χαλτ:
πράξεις ἐπαχολουθοῦσιν, ἐχεῖ δοξάζουσαι, dz: x
χαλαὶ χαταχρίνουσαι, « Oc: αἱ ἡμέραι πανγοχί εἶσιν."
Οὐγ αἱ ἐν αὐταῖς ὦραι ἢ οἱ χρόνοι πονηροί εἰσιν,
μὴ γένοιτο [ ἀλλ᾽ Ex τῶν ἐν αὐταῖς mao! ἡμῶν vv
μένων χαχῶν, τὰς ἡμέρας πονηρὰς ἐχάλεσεν, ὡς
ἡμεῖς λέγομεν, Καλὴν , χαχὴν ἡμέραν ἐποίησα, *
τοῦτο λέγοντες, ὅτι αὐτὴ ἡ φύσις τῆς Pula: xit
T, xaxd, ἀλλ᾽ Ex τῶν ἡμῖν συμδαινόντων, οὕτως av

1241

COMMENT. ΙΝ EPIST. AD EPHES.

12492

τὴν ὀνομάζοντες. Διὰ τοῦτο xal ὁ Χριστός φησι), Α his quo nobis contingunt ita diem nominantes,

᾿Αρχετὸν τῇ ἡμέρᾳ ἡ κακία, τουτέστι τὰ ἐν αὐτῇ
καχὰ παρ᾽ ἡμῶν γινόμενα. Διὰ τοῦτο μὴ γίνεσθε
ἄφρονες. Ἐπειδὴ ἡ πονηρία, φησὶν, ἀνθεῖ xai ἐπι-
χρατεῖ τοῦ παρόντος βίου xai τῶν ἡμερῶν, μὴ γίνε-
σθε ἄφρονες ὥστε ἀλίσχεσθαι αὐτῇ. «᾿Αλλὰ συνιέντες.»
—[49QT.] Συνιέντες περιπατεῖτε, (ἀπὸ χοινοῦ γὰρ,)
ὥσπε: xai τὸ, ΠΙληροῦσθε, πάλιν ἐστὶν ἀπὸ χοινοῦ-
ΠΙρὸς τὸ, Λαλοῦντες γὰρ xal ΓἼλδοντες xal Ἰάλλοντες
καὶ Εὐχαριστοῦντες, ἀποδίδοται, xai πρὸς τὸ,
Ὑποτασσόμενοι. « Τί τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου. » θέλημα
τοῦ Κυρίου, τὸ τὸν παρόντα χαιρὸν ἐξαγοράζεσθαι͵
« Καὶ μὴ μεθύσχεσθε o'wp. » Ὃ γὰρ οἶνος, πρὸς
εὐφροπτύνην, οὐ πρὸς μέθην, δέδοται. « Ἐν ᾧ ἐστιν
ἀσωτίχ. » θυμώδεις ποιεῖ xai θρασεῖς xal ἀχεοτραλεῖς
καὶ πρὸς ἀσέλγειαν ἐπιόῤεπεῖς. « ᾿Αλλὰ πληροῦσθε. »
Θέλεις πληροῦσθαι, φησὶ, xxi, ὡς εἰπεῖν, μεθύσχε-
σθαι ; Τοῦτο ποίει ἐν τῷ ἁγίῳ Ινεύματι, πληρούμε-
νος αὐτοῦ. "Εσται δὲ τοῦτο, διὰ ψαλμῶν καὶ ᾧδῶν,
φησί, « Καὶ φδαῖς πνευματιχαῖς. » Εἰσὶ γὰρ καὶ δια-
Θολικαί. « Ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν. » Μὴ τοῖς χείλετι
ἐλόνον, ἀλλὰ val χατὰ τὴν χαρδίαν « 'Ev ὀνόματι
τοῦ Κυρίου ἡμῶν.» Διὰ γὰρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Xpi-
στοῦ, πάντα ἡμῖν ὑπάργε'. α Ὑποταπσσόμενοι ἀλλή-
λοῖς. » “Ὅταν γὰρ ἕκαστος ἑκάστῳ εἴη ὑποτεταγμέ-
νος, xal μὴ διά τι πρᾶγμα χοσμιχὸν ἤ ἄτοπον, ἀλλὰ
διὰ φόδον Χριστοῦ, τί ἔσται λοιπὸν ἐν μέσῳ χαχόν ;
ΚΕΦΑΛ. θ..
Διάταξις οἰχειαχῶν χαθηχόντων ἀρχομένοις καὶ
ἄρχουσιν χατὰ Χριστόν.

Ai γυναῖχες τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν ὑποτάσσεσθε ὡς
τῷ χυρίῳ, ὅτι ἀνήρ ἐστι χεφαλὴ τῆς γυναιχὸς, ὡς xat
ὁ Χριστὸς χεφαλὴ τῆς Εχχλησίας, xal αὐτός ἐστὶ
σωτὴρ τοῦ σώμχτος. ᾿Αλλ’ ὥσπερ ἡ Ἐχχλησία ὑποτάσ-
σεται τῷ Χριστῷ, οὕτω xal αἱ γυναῖχες τοῖς ἰδίοις
ἀνδράσι ἐν παντί.

'Exv γὰρ ὦσιν οὗτο! ἐν εἰρήνῃ, πᾶτα ἡ οἷχία clpn-
νεύσει, καὶ πᾶντες ἀπολαύσουσι τῆς ἔνθεν ὠφελείας.
« Ὡς τῷ χυρίῳ.» βΒαδαί ὑποταγῆς ἐπίτασις. Πῶς
οὖν φησὶν ὁ Χριστὸς, ᾿Ἐὰν μή τις ἀποτάξηται xai
Ὑυναιχὶ xai ἀνδοὶ, οὐ δύναται ἀχολουθῆσαί qot;
Kal φαμεν, ὅτι τὸ ὡς οὐ πάντως ἰσότητα ση μπίνει,
"H τουτό φησιν Ὡς εἰδυῖχι ὅτι τῷ Χοιστῷ εἶσιν
ὑποτασσόμεναι ἐκ τούτου. « Καὶ αὐτός ἐστι σω-
τὴρ τοῦ σώματος. » Καὶ αὐτὸς ὁ ἀνήο. Καὶ γὰρ
ἣ χιραλὴ σωτηοία ἐστὶ τοῦ λοιποῦ σώματος, μι-
κροῦ τὰς πάτας αἰσθήσεις ἔχούσχ ἐν ἕχυτῇ" οὐχοῦν
xai ὁ ἀνὴο τῆς γυναιχός. "Opa xai πῶς τὸ doXtxv
χαὶ προνοητιχὸν ἀπένειμε τῷ ἀνδρὶ, τὸ δὲ εἰχτιχὸν
τῇ γυναικί, « ᾽Αλλ᾽ ὥτπερ ἡ Ἐχχλησία ὑποτάσσεται
τῷ Χοιττῷ.» ΥγὙὸ ἅπαν πλῆθος, 'Ev γὰ0 τοῖς χαθ᾽
ἕχαστον ἔνι χαὶ ἀνυπόταχτος.

Οἱ ἄνδοες, ἀγαπᾶτε τὰς γυναῖχας ἑαυτῶν, χαθ-
ὡς xxi ὁ Χοιστὸς ἠγάπησε τὴν ᾿Εχχλησίαν, γαὶ
ἑχυτὸν παρέδωχεν ὑπὲρ αὐτῆς, ἵνα αὐτὴν ἁγιάσῃ,
χαθαρίσας τῷ λουτρῷ τοῦ ὕδατος ἐν ῥήμκατι,

81 Matt. v, 34 *??* Luc. xiv, 26.

ἢ

Propter hoc οἱ Christusait: Sufficit diei malum
suum 45, id est, mala qux in ipso contingunt.
Propterea ne sitis imprudentes. Quia, inquit, mali-
tia floret ac principatum tenet in presenti vita et
diebus, ne sitis imprudentes,ut ab ipsa capiamini.
« Sed intelligentes, » Intelligentes ambulate: nam
hoc ἃ communi sensu sumendum est : quemadmo-
dum impleamini, rursum idem ἃ communi sensu
reponitur 58 ad Loquentes et Canentes ac Psal-
lentes et Gratias agentes,itemquead Subditi.« Que
sit voluntas Domini. » Voluntas Domini est ut
presens tempus redimamus. « Et ne inebriemini
vino » Vinum enim ad laetitiam datur, non ad ine-
briationem. « In quo lascivia est. » Animosos facit
ac temerarios et ad lapsum faciles ac proclives ad
lasciviam. « Sed impleamini.» Vis, inquit, impleri,
et ut ita dicam inebriari ἢ Iloc fac per Spiritum
sanctum, illoimpletus.Hocautem erit per psalmos
et cantiones ; cantiones inquam spirituales. Sunt
enim et diabolica». « In corde vestro. » Non solum
inlabiis,verumetiam secundum cor.»In nomine Do:
mini nostri. » Nam per Christi nomen omnia nobis
contingunt. « Subdil vicissim. » Quando enim quis-
que cuique subditus fuerit. idque non ob rem ali-
quam mundanam aut absurdam, sed propter Christi
limorem, quid reliquum erit in medio malum καὶ
CAPUT IX.

Descriptio numerum propriorum tam his qui guber-
nantur quam qui gubernant secundum Christum.
V,22.24. « Uxores propriis viris subditz sitis ve-

«luti domino,quoniam vir est caput uxoris,quema-

« dmodum et Christus est caput Ecclesim: et idem

« est qui salutem dat corpori. Sed sicut Ecclesia

« subdita est Christo, sic. et uxores suis viris sub-

« ditee sint in omnibus. »

Nam si hi pacem inter se habuerint, tota domus
pacem habebit, et omnes utilitate fruentur que
inde subsequitur.« Veluti domino. » Pape! quanta
subjectionisintensio ! Quomodo ergo dicit Chri-
stus : Nisi quis separatus fuerit ab uxore $9? aut a
viro non potest me sequi 35 ? Et dicimus quod
dictio ὡς non omnimodam designatsimilitudinem.
Aut hoc ducit : Veluti scientes quod in hoc sint
subdit Christo. « Kt idem est qui salutem dat
corpori. » Et idem est vir. Etenim caput salus est
reliqui corporis, omnes pene sensus in se conti-
nens: proindeet vir, uxoris. Animadverte autem
quomodo principatum ac providentiam viro distri-
buit, subjectionem vero uxori. « Sed quemadmo-
dum Ecclesia subdita est Christo. » Hoc est, tota
multitudo. Nam inter singulos is etiam continetur
qui inobediens est.

V, 25-33.« Viri, diligite uxores vestras, sicut et
« Christusdilexit Ecclesiam,et semetipsum exposuit
«pro ea, ut illam sanctificaret et mundaret lavacro
«aqui per verbum:ut adhiberet eam sibiipsi glorio.

1243

COMMENT. IN EPIST. II AD EPHÉS.

19246

ναι, — [OIKOYM.) ᾿ξ αὐτὸῦ δὲ, καθὸ ἀπαρχὴ A ipso autem quatenus nostri principium est ex se-

ἡμῶν ἐστι τῆς δευτέρας πλάσεως, ὥσπερ ix τοῦ
᾿Αδὰμ διὰ τὴν πρώτην. « Ἐχ τῆς σαρχὸς αὐτοῦ. »
Τὴν ἡἠνγριδωμένην ἕνωσιν καὶ ἀγάπην δηλοῖ, « Καὶ
πουσλολληθήσεται. » Ἰδοὺ xal ἕτερον δικαίωμα
ἀγάπης, ὅτι σῶμα ἀλλήλων εἰσί, « Τὸ μυστήριον
τοῦτο μέγα ἐστίν.» Πῶς μέγα; "Ott τῷ Χριστῷ
ἐξὸν μένειν ἐπὶ τῆς ἰδίας δόξης, ἐταπείνωτεν ἑδαυ-
τὸν ἐνανθοωπέσας, ἵνα προσχολληθῇ τῇ ᾿Εχχλησίᾳ,
καὶ ἐγένοντο οἱ δύο tlc πνεῦμα ἕν. 'O γὰρ χολλώμενος,
φησὶ, τῷ Κυρίῳ, ἔν πνεῦμά ἐστι. « Πλὴν xal ὑμεῖς »
Ὡσεὶ ἔλεγεν, Οὐχ ἦ ἀνάγωγὴ τοῦ ὀνόματος καὶ ἡ
πνευματικὴ ἐξήγησις ἀνατρέπει τὸ ἰδιχόν, Δύναται
Ὑὰρ χαὶ πνευματιχῶς xai ἰδιχῶς ἑομηνεύεσθαι.
« Οἱ καθ᾽ ἕνα. » Οἵον οἱ ἄνθρωποι. Τὰ 432 τοῦ κατὰ
ἀναγωγὴν νοήματος εἷς χοινότητα ὁρᾷ, τουτέστι
τὴν ᾿Εχχλησίαν. « δὲ γυνὴ ἵνα φούῆται τὸν ἄνδ’α, »
Olós γὰρ ἡ ἰσοτιμία γίνεσθαι ἀγαταστασίας ὑπόθε-
σις διὰ τοῦτο μίαν ἀρχὴν εἶνα! χελεύει, τὴν τοῦ
ἀνδρός. Τί δήποτε δὲ περὶ τῆς ἀγάπης πολλὰ δια-
λεχθεὶς, περὶ τοῦ có6ou οὐχ οὕτως ἐποίησεν ; Ὅτι
προηγουμένως τὴν ἀγάπην εἶνάι δεῖ. Οὕτω γὰρ καὶ
ὃ φόδος ἕψετα!. Τὸ δὲ go6siagxt νόει, ὡς πρέπει γυ-

vaixa φοθεῖσθχι, μὴ δουλοπρεπῶς.

cunda formatione, quemadmodum ex Adám sumus
propter primam. « Ex carne ejus. » Exactam unio-
nem ac dilectionem signiflcat « Et adh:wrebit. »
Ecce et ulteram dilectionis confirmationem, quod
invicem mutua sibi sint corpori. « Mysterium hoc
magnum est.» Quomodo magnum ?Quia cum Chri-
slo in propria gloria manere licuisse, seipsum as-
sumptaliumanitate demisitutadhareretac adjun-
geretur Ecclesi:,factique sunt. duo unus spiritus.
Nam qui agglutinatur sive adlhi»ret. Domino, unus
spirtus est. « Quanquam et vos. » Ac 5. si dice-
ret : Sublimis intelligentia nominis ac spiritualis
enarratio non evertunt propriam : potest enim e

spiritualiter et proprie declarari. « Singulatim hoc
pretate. » Nempe quisque hominum : qua enim
juxta anagogen intelliguntur ad communitate mre-
spiciunt, hoc est Ecclesiam. « Uxor autem ut reve-
realur virum. » Novit enim zqualitatem in honore
fleri confusionis ac seditionis occasionem : pro-
pterea unicum jubet esse principatum penes virum.
Quamobrem vero cum multa de dilectione disse-
ruisset, non ita fecit.de reverentia sive timore ?
Quoniam dilectionem potissimum adesse oportet,

nam ita sequetur et reverentia φοδεῖσθαι, ergo intelligit non servorum more limere, sed ut uxorem,
decet revereri ac sollicitam esse ne maritum offendat.

ΤΣ τέχνα, ὑπαχούετε τοῖς γονεῦσιν ὑμῶν ἐν
Κυρίῳ. Τοῦτο γάρ ἔστι δίκαιον. Τίμα τὸν πατέρα
σου xal τὴν μητέρα, f| τις ἐστὶν ἐντολὴ πρώτη ἐν
ἐπαγγελίᾳ, ἵνα εὖ σο! γίνηται, xal ἔσῇ paxpoypó-
νιὸς ἐπὶ τῆς γῆἧῆς. Καὶ οἱ πατέρες, μὴ παρ-
οργίζετε τὰ τέχνα ὑμῶν, ἀλλ’ ἐχτρέφετε αὐτὰ
ἐν παιδείᾳ χαὶ νουθεσίᾳ Κυρίου.

Εἶπε περὶ τῆς πρώτης ἀρχῆς τῆς χατὰ τὸν ἄνδρα»
νῦν περὶ τῆς δευτέρας λέγει τῆς κατὰ τοὺς γονεῖς.
Ἢ μὲν γάρ γυνὴ τῷ ἀνδρὶ, τά δὲ τέχνα xai γυ-
ναιχὶ ὑπόχειται. « Ἕν Κυρίῳ. » Τουτέστι, κατὰ Κύ-
ριον, ἐν οἷς μὴ βλάπτεται ἢ εὐσίδεια. TU γὰρ ὅτι
προστῆσαι βούλεται ὁ πατὴρ θυγατέρα; ἤ al-
σχρὰν διδάξαι τέχνην τὸν υἱόν ; ἢ πρὸς ἑλληνιτμὸν
ἀγαγεῖν, 'Tà γάρ τοιαῦτα οὐχ ἐν Κυρίῳ ἐστίν. « "H-
τις ἐσεῖν ἐντολὴ πρώτη. » Καίτοι οὐχ ἔστιν αὕτη
πρώτη. "Estt γάρ πρώτη, Οὐ φονεύσεις, Οὐ μο!χεύ-
σεις. ᾿Αλλ᾽ δος τί προστέθειχεν, ε "Ev ἐπγγελί. »
"Ἐκεῖναι γάρ αἱ πρῶται οὐχ ἔχουσιν ἐπαγγελίας,
ἀναχωρήσεις γάρ εἶσι χαχῶν, οὐχ ἀγαθοῦ ἐργασίχ.
Αὕτη τοιγαρῦν, κατὰ τὸν τῆς ἐπαγγελίας λόγον, ἐστὶ
πρώτη. ᾿Αγαθοῦ γάρ ἔστιν ἐργασία. « Καὶ ἔσῃ μα-
χοοχρόνιος ἐπὶ τῆς γῆς. » Ὅρα σοφίαν. ᾿Ἐπειδὴ
πρὸς νηπίους ὁ λόγος αὐτῷ, (πρὸς γάρ τὰ τέχνα
λαλεῖ.) αὐτὴν τὴν κειμένην ἀμοιδὴν εἴρηκε, xa! οὐ-
δὲν ὑψηλὸν, οὐ περὶ βασιλείας οὐρανῶν, οὐ περὶ μι-
μήσεως Χουιστοῦ, ὅπερ ἐπὶ τοῦ ἀνδρὸς xa! τῆς γυ-
νἀιχὸς ἐποίησεν. Τί γὰρ ἡἠδύτερον παισὶ τῆς paxoo-
γρονίας ; Καὶ γάρ καὶ τοῖς Ἰουδαίοις, ὡς νηπίοις τὰς
φρένας ταῦτα ἐνομοθετήθη, Οὐ 35 ἴσχυον τελείων
ἀχούειν. « ΟἹ πατέρες μὴ παροργίζετε τὰ τέχνα
ὑμῶν. » Οὐχ εἶπεν. ᾿Αγαπᾶτε. Τοῦτο γάρ αὐτοὺς ἡ φύσις

35 Exod. xx, 13, 14.

C

VI, 1-4. « Filii, obedite parentibus vestris in Do-
« mino. Nam id justum est. Honora patrem tuum
« et matrem: quod est preceptum primum in
« promissione, ut bene tibi sit, et eris longavus
« in terr&. Patres ne ad iram provocetis οἱ liberos
« vestros, sed educale eos in eruditione et admo-
« nitione Domini. »

De primo dixit principatu qui est penes virum,
nunc de secundo dicit qui est penes parentes, Si-
quidem uxor viro, fllii vero etiam uxori subduntur.
» [n Domino. » Hoc est secundum Dominum :
nempe in his in quibus nihil nocumenti suscipit
pietas. Quid enim si flliam jrostituere velit pater?
aut fllium turpé decere artificium? aut ad pagani-
smum ducere? Hujusmodi sanc non sunt in Domino.
« Quod est preceptum primum. » Atqui non est
hoc primum. Nam prius sunt: Non occides : Non
committes adulterium ?*. Sed vide quid addiderit,
« [n promissione. » Priora siquidem illa non ha-
bent promissiones : nam separatiohes sunt a malis
nonoperationes boni.Hoc igitur primum est in ser-
mone promissionis,nam est operatio boni. « Et eris
longzvus in terra. » Vide sapientiam. Quoniam ad
infauntesloquimur(nam ad filios eisermoerat) ipsam
positum retributionem adjunxit: et nihil sublime,
non de regno cacorum, non de imitatione Christi
quod in viro et uxore fecit; quid enim pueris ju-
cundius longzvilate ?Nam Judaeis quoque tanquam
infantibus 85 hzc sancita sunt : perfecta enim
audire non polerant. « Patres,ne ad iram provoce-
lis libros. » Non dicit : Diligite : nam id ab ipsis
etiam invitis natura exposcit : sed, Ne ad iram

1341

ORCUMEN;I TRICC/AR EPISCOPI

12

provocetis: hoc est, Ne hreredidate privetis,ne ab- A xai ἄκοντας ἀπαιτεῖ, ἀλλὰ, Μὴ παροργίζετε. Το:

dicetis, ne gravia et quae servos decent precipia-
tis, aut semper erga ipsos indignemini » In eru-
ditione etadmonitione Domini. »Hoc exhortationis
est caput. Cum enim spiritualia adhibentur,etiam
carnalia sequentur. Nam hoc potissimum efficit
ipsos obedientes.

VI, 5-8. Servi, obedite his qui domini sunt. juxta
carnem, cum timore ac tremore,in simplicitate cordis
vestri. ut Christo, non ad oculum servientes, velut
hominibus placere studentes : sed tanquam servi
Christi, facieutes qug vult Deus ez animo cum bene-
volentia servientes Domino et non hominibus : illud
scientes quod unusquisque quod fecerit boni, hoc re-
portabit a Domino, sive servus fuerit, sive liber.

Servos posuit novissimos : quandoquidem tales
sunt etiam in dignitate vel honore. Jam autem cum
eis non ut cum pueris disserit,sed perfecte et abso-
lute.Dominus ait juxta carnem, hoc est temporali-
bus: et ex hoc etiamipsos consolatur.« Cum timore
actremore. » Sienimliberosinvicem unum alteri
subjicit, quanto magis hos ? Hujusmodi autem ti-
morem non expetitabuxoribus,quandoquidem non
sunt ancille,sed subdit; et obedientes, Recte au-
tem addit: « In simplicitate cordis.» Contingit enim
cum timore servire, et non ex benevolentia, sed
malo ac subdolo animo. « Non ad oculum servien-
tes. » Non ut, cum adsunt domini ac vident, sed
etiam cum absunt, faciant ea que decent. « Sed
tanquam servi Christi. » Itaque qui studet homini.
bus placere, non est servus Christi. « Ex animo
cum benevolentia. » Contingit etiam in simplicitate
dolose operari,nonquantum potest,sed tantum quod
definitum est. « Domino et non hominibus. » Non
coacte, sed ex voluntate libera. « Hoc reportabit
& Domino. » Quoniam verisimile est quod plurimi
dominorum servis non rependebant vices ac be-
nevolentiam,in futuro promittit eis retributionem.

VI, 9. Et vos, domini, eadem facite erga illos, 86
remittentes minas : scientes quod οἱ vester, ipsorum
Dominus est in celis: nec persone respectus est
apud illum.

Eadem.Qusenam?Cum benevolentiaservite, non
velut hominibus placere studentes. Sed hzc non
aperte dicit quanquam ea intelligit.Etenim Domini
quoque serviunt servis. Siquidem quando illo dor-
miente ac stertente, Dominus de alimentis ac ves-
timentis illius curam hábens non dormit, annon
ipse servit? Potest autem, Cum timore et tremore,
etiam dominis aptari,nempe erga Deum. « Remit-
tentes minas. » Non graves, inquit, et molesti eis
sitis. « Scientes quod et vester, ipsorum Dominus
est. » — Qua enim mensura metimini, remetien-
tur alii vobis 36, ne et tu audias: « Serve scele-
$te, totum debitum illud remisi tibi 51,» et que

* Matth. vii, 2. 37 Matth. xvii, 32.

ἐστι, Μὴ ἀποχληρονόμους, μὴ ἀποχηρύχτι
ποιεῖτε, μὴ φορτιχά xal δούλοις πρέποντα ai:
ἐπιτάσσετε, xa! πρὸς αὐτοὺς ἀεὶ δυσχεραίνετε, »-
παιδείᾳ xal νουθεσίᾳ Κυρίου. » Τοῦτο τῇς raj:
σεως τὸ κεφάλαιον. Τῶν πνευματικῶν "(1p ὄντω»,
τὰ σαρχικὰ ἀχολουθήσει, Τοῦτο γάρ αὐτοὺς μέλ"
πειθηνίους ποιεῖ.

Οἱ δοῦλαι, ὑπαχούετε τοῖς κυρίοις χατὰ ci;
μετὰ φόδου καὶ τρόμου, ἐν ἀπλότητι τίς xag
ὑμῶν ὡς τῷ Χριστῷ, μὴ κατ’ ὀφθαλμοδηυλ

ὡς ἀνθρωπάρεσχοι, ἀλλ’ ὡς δοῦλοι Χρισ:
ποιοῦντες τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, Ex ψυχῆς ,

εὐνοίας δουλεύοντες τῷ Κυρίῳ xat οὐχ ἀνθ;
ποις, εἰδότες ὅτι ὅ ἐάν τις ἔχαττος ποιάοᾳ ἃ
ϑὸν, τοῦτο χομιεῖται παρὰ τοῦ Κυρέου, εἶτε δοὺ)
εἶτε ἐλεύθερος.

Τοὺς δούλους ἐσχάτους τέθεικεν, ἐπειδὴ χαὶ;
τῷ ἀξιώματι. Οὐκ ἔτι δὲ τούτοις ὡς παιδίοις διο
ἵεται, ἀλλὰ τελείως, χατὰ σάρκα δὲ, τουτέστι:
προσχαίροις. "Ex τούτου δὲ xai παραμυθεῖται
τούς. « Μετὰ φόρου xai τρόμου. » Ei qd2p :
ἐλευθέρους ἀλλήλοις ὑποτάσσει, πόσῳ μᾶλλοντ
touc ; Τὸν δὲ τοιοῦτον οὐχ ἀπαιτεῖ παρὰ γυναι
φόδον, ἐπειδὴ μήτε εἰσὶ δοῦλοι, ἀλλ᾽ ὑπήχοοι. Ka
δὲ τὸ, « Ἐν ἁπλότητι χαρδίας. » “νι γάρ xij
φόδου xai τρόμου δουλεύειν, ἀλλ᾽ οὐχ ἐξ εὐνοίας, ἃ
χαχούργως. « Μὴ κατ᾽ ὀφθαλμοδουλίαν, » M3, :
πάραισιν οἱ δεσπόται χαὶ ὁρῶσιν, ἀλλὰ xai ἀπόι
αὐτῶν, ἵνα τά δέοντα ποιῶσιν. € ᾿Αλλ᾽ ὡς 0o
τοῦ Χριστοῦ,» "Apa οὖν ἀνθρωπάρεσχος οὐχ
δοῦλος Χριστοῦ. » Ἐχ ψυχῆς μετ᾽ εὐνοίας. » "Ev
zai ἐν ἁπλότητι χαχούργως ἐργάζεσθαι, μὴ
ὅση δύναμις πάρεστιν, ἀλλὰ τὸ ὡρισμένον μ
« Τῷ Κυρίῳ, καὶ οὐκ ἀνθρώποις. » Μὴ κατὰ
ἀλλ᾽ dx προαιρέσεως. « Τοῦτο χομιεῖτα: cap:
Κυρίου. » ᾿Επειδὴ εἶχός ἐστι πολλοὺς τῶν Cao
μὴ ἀμείδεσθαι τῆς εὐνοίας τοὺς δούλους, ἐχεῖ α
ὑπισχνεῖται τὴν ἀμοιδήν,

C

Kai οἱ κύριοι τὰ αὐτὰ ποιεῖτε πρὸς αὖ
ἀνιέντες τὴν ἀπειλὴν, εἰδότες ὅτι χαὶ ὑμῶν 9
ὁ Κύριός ἐστιν ἐν οὐρανοῖς. Καὶ προσιωυποληφ:
ἔστι παρ᾽ αὐτῷ.

TX αὐτά. lloia; Μετ᾿ εὐνοιᾶας δουλεύετε, 1
ἀνθρωπάρεσχοι. ᾿Αλλὰ ταῦτα οὐ λέγει φανερῶς

D * 3 * p, 4 * * * ,
τοι tà αὐτὰ διανοηθείς. Καὶ γὰρ xa! ol χύριοι
λεύουσι τοῖς δούλοις, Ὅταν γὰρ ἐχείνου xotg
xai ῥέγχοντος. ὁ δεσπότης περὶ τροφῶν, περὶ
ματος μεριμνῶν οὐ χαθεύδει:, ἄρα οὐ δουλεύει:
δὲ καὶ ἐπὶ τῶν χυρίων τὸ, Μετὰ φόδου xai τ
ἁρμόσαι, τοῦ πρὸς Θεὸν δηλονότι. « ᾿Ανιέντε
M "oa 4 i] 4 4 -
ἀπειλὴν. » Μὴ φορτιχοὶ, φησὶ, μὴ ἐπαχθεῖς.
δότες ὅτι xal ὑμῶν ὁ Kopioc. » 7Q γὰρ uit;

εἴ ποηθήσεται ὑυϊν, οησί. Μὴ ἀ;
τοῖῖτε, ἀντιμετρηθή uiv, φησί.
xai σὺ, « Δοῦλε πονηρὲ, πᾶσαν Eixsivw,v τὴν ὁ’
ἀφῆχά got, » χαὶ τὰ τούτων ἑξῆς. « Kol προ

1249

ληψία οὐκ ἔστι παρ᾽ αὐτῷ. » Μὴ νομίσῃς
εἰς τὸν δοῦλον
τοῦ ποοσώπου
xai δεσπότης,

γινομένων «xxv καταφρονεῖ διὰ τὸ
. ^ - -€- v^ »
εὐτελές. Οὐκ ἕνι παρὰ Θεῷ ὁουλος

ΚΕΦΑΛ. l'.

ὀπλίσεως περὶ
δυνάμεως.
ἀδελφοί μου, ἐνδυναμοῦτθε ἐν
τῷ χράτει τῆς ἰσχύος αὐτοῦ. 'Ev-
δόσχσθε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ, πρὸς τὸ δὺ-
νάσθαι ὑμᾶς στῆναι πρὸς τὰς μεθοδείας τοῦ
διαδόλου: Ὃτι obx ἔστιν ἡμῖν ἃ πάλη ποὸς
atpa χαὶ σάρχα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχὰς, πρὸς τὰς
ἐξουσίας, πρὸς τοὺς χοσμοχράτορας τοῦ σχύτους
τοῦ αἰῶνος τούτου, πρὸς τὰ πνευμχτιχλ τῦς
πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις. Διὰ τοῦτο ἀναλά-
ὅετε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ, ἵνα δυνηθῆτε
ἀντιστῆναι ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ πονηρᾷ, χαὶ ἐπαντα
κατεργασάμενοι στῆναι.

Μετὰ τὸ διατάξαι, φησὶ, τὰ εἰκότα, τοῦτο ἀχόλου-
θον xal ὑπόλοιπον, τὸ ἐνδυναμοῦσθαι ὑμᾶς ἐν Ευ-
οἷψ, τουτέστι τῇ εἰς αὐτὸν ἐλπίδι. ε Καὶ ἐν τῷ x2i-
τε: τῆς ἰσχύος αὐτοῦ. » Διὰ àv, τῆς αὐτοῦ βοηθε εἴας
ἐστὶν ἡμῖν τὸ ἐλπίζειν εἷς αὐτόν. ᾿Ισχυρὸς γ1: ἔστ’,
φησὶ, xal ἱκανὸς πάντα χατορθῶσαι. « ᾿Ενδύσχσθε
τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ. » Μετὰ τὸ διοιχῆσαι πᾶν-
τὰς χατὰ τάξιν, λοιπὸν xal ὁπλίζει αὐτοὺς ὡς πρὸς
πόλεμον. « Πρὸς τὰς μεθοδείας τοῦ διαδόλου.» Οὐχ
εἶπε, Μάχας, ἀλλὰ, Μεθοδείας, ὅπεο ἐστὶ χαλεπώ-
τερον, οἷον πρὸς τὰς ἐπιδουλὰς, πρὸς τὰς ἐνεῦρας,
πρὸς τοὺς δόλους. « Οὐχ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλι πρὸς
αἷμα xai σάοχα. » Ταῦτά ουσι δειχνὺς ὅτι νήψεως
χρεία xat γρηγορήσεως πρὸς τὸν πόλεμον, οὐ πτο-
σαι βουλόμενος. Ὃ γὰρ διδάσχων τοῦ ἐχθροῦ τὴν
δύναμιν, ἄσφαλεστέρους ποιεῖ τοὺς οἰχείους. « Πρὸς
τὰς ἀρχάς. » Περὶ δαιμόνων λέγει, οὗς ἡ μεῖς ξαοτῶν
πεποιήκαμεν à; ῥχοντας, ἐχόντες αὐτοῖς ὑποχλινό-
μένοι. Οὐ γὰρ ἔλαχον τοῦ ἄρχειν ἡμῶν, ἀλλὰ πατεῖ-
σθαι ὑφ᾽ ἡμῶν. 'Djob γὰρ δέδωχα ὑμῖν ἐξουσίαν
πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορπίων. « Πρὸς τὰς
ἐξουσίας, πρὸς τοὺς χοσμοχράτορας. » ᾿Εξουσίαι
λέγονται, ὡς διὰ μόνον τῶν παθῶν χατεξουσιάζοντες
ἡμῶν. Κοσμοχράτορες δὲ, ὡς χαταχρατοῦντες τῶν
τὰ γοσμιχὰ φρονούντων. Οὐ γὰρ ἕξει
τοῦ χόσμου χώραν, χκόσμυ" οἷδεν ἡ Γραφῇ, τὰς πο-
νηρὰς πράξεις χαλεῖν. Οὕτω xai ὁ Χριστὸς πρὸς
τοὺς μαθητὰς" ὑμεῖς οὐκ ἔστε, φησί, τοῦ κόσμου
πούτου, χαίτοι ἦσχν. ᾿Αλλὰ τὰς πονηοὰς
εἶπε χοσμχοράτορας
τῶν 7007,000y

-- * » *
Ἐν σχήματι τῆς κατὰ Χοιστὸν
Τὸ λοιπὸν,

Κυρίῳ xazl ἐν

περα:τέρω

ποΐξεις
φησι τοὺς
πράξεων χαθηγεμόνας.
τοῦ αἰῶνος τούτου. » Ἵνα μὴ φοὐηθῇς
χοσμοχράτη ρας, ἐπήγαγε τίνος ἄρχουσι,
Τῆς πονηρίας φησί. Σχότος γὰρ τοῦ αἰῶνος τούτου,
τὰ πονηρὰς λέγε! πράξεις, « Πρὸς τὰ πνευματικά, »
Τουτέστι τὰ δαιμόνια τὰ ὄντα [dj τῆς πονηρίας, οἷον
τοῦ διαδόληυ (ὑπ᾽ αὐτὸν γὰ) τελοῦσιν,) ἢ τῶν πὸο-
νηρῶν πράξεων χαθηγηταί, « "Ev τοῖς ἐπουρανοίοις, »

9? [,uc. x, 19,

er *
λέγων, οὕτως οὖν
δαίμονας, ὡς
« Τοῦ σχώτους

ἀχούων

3? Joan. xv, 19.

COMMENT. IN EPIST. Il AD EPHES.

C

D

1350

τι τῶν À deinceps sequuntur. «^ Nee persone. respectus est

apud illum. » Ne existimes quod perpetrata iu sere
vos mala propter persone abjectionem despiciet,
Non est apud Deum servus aut. dominus,
CAPUT X.
De potentia qua: secundum Christum est, per modum
et habitum armatura.

Vl, 10-13. « Quod superest, fratres mei, contir-
« meuini in Domino, et in potentia roboris illius.
« Induite panopliam (id est, totam armaturam)
« Dei, ut possitis stare adversus assultus. diaboli :
« quoniam non est nobis lucta adversus carnem et
« sanguinem, sed adversus principatus, adversus
« potestates, adversus mundi dominos tenebrarum
« Sieculi hujus, adversus spiritualia malitie in
« colestibus. Quapropter assumile panopliam Dei,
« ut possitis resistere in die malo, et omnibus
« devictis stare ».

Postquam, inquit, data sunt decentia precepta,
hoc consequens ac reliquum est, ut fortes sitis in
Domino, hoc est spe 54? qum in ipsum est. « Et in
potentia roboris illius. » Nam per illius auxilium
contingit nos in eo sperare. Est enim fortis, inquit,
et sufficiens qui omnia prospere exsequatur. « In-
duite panopliam Dei. » Postquam omnes suo ordine
disposuit, deinceps etiam armat ipsos tauquam ad
bellum. « Adversus assultus diaboli. » Non dixit :
Pugnas, sed. Assultus, quod miserius est ; hoc est,
adversus insidias, adversus fraudes,adversus dolos.
« Non est uobis colluctatio adversus carnem et
sanguinem. » IIec dicit ostendens quod sobrietate
ac vigiliis opus sit ad bellum, non terrere volens.
Nam qui inimici docet potentiam suos reddit secu-
riores. « Adversus principatus. » De demonibus
dicit quos nobis ipsis constituimus principes,ultro
ipsis subjecti : neque enim sortiti crant ut domina-
rentur nobis, sed ut conculcarentur a nobis. Ecce,
inquit, dedi vobis potestatem caleandi super ser-
pentes et scorpiones **, Adversus potestates,
adversus mundi dominos. » Potestates dicuntur, ut
qui per solos affectus adversum nos habent pote-
statem : mundi autem Domini, ut qui prevalent
adversus eos qui mundana sentiunt. Nequ^ enim
locum habebit ultra mundum.Mundum solet appel-
lare Scriptura pravas actiones. Sic et Christus ad
discipulos. Vos non estis, inquit, mundi hujus 39.
Atqui erant. Sed pravas intelligens actiones ita lo-
cutus est. Mundi ergo dominos dicit diemones, tan-
quam pravarum duces actionum. « Tenebrarum
saeculi hujus. » Ne formides audiens eos mundido-
minos subjunxit cui priesideant : malitiie, inquit.
Tenebras enim szeculi hujus. pravas dicit actiones.
« Adversus spiritualia maliti:». IIoc est de monia
qua sunt malitia, id est, diaboli : nam ejus instin-
ctu perficiuntur : aut pravarum actionum magistri.
« In celestibus. » Tanquam diceret : Est autem

1251

nobis adversus hos lucia, non de parvis quibusdam A

rebus, sed pro rebus quz sunt in golestibus : hoc
est pro regno celorum et adoptione, Idcirco sobrios
esse ac vigilare oportet. Est autem propria dictio-
num correspondentia.Proptercolestia, inquit. Nam
ἐν, id est in, capitur pro διά, id est propter. « Qua-
propter assumite. » Quoniam, iuquit, periculosi
sunt hostes. « In die malo. » Diem malum vocat
presentem vitam, propter pravas actiones qux in
ea sunt: $8 ostendens breve esse belli tempus,
etiam hoc modo promptum illis addens animum.
« Et omnibus devictis stare. » Omnibus nempe
affectionibus,concupiscentiis.« Devictis.» Nam χατ-
ἐργασάμενοι capitur pro καταπολεμήσαντες, hoc
est, confecto bello ac devictis hostibus stare, tan-

ORKCUMENII TRICUAES EPISCOPI

1232

Ὡσϑὶ ἔλεγεν, Ἔστι δὲ χαὶ ἡμῖν 4$ πρὸς τούτους
πάλη, ob περὶ μικρῶν τίνων, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τῶν ἐν τοῖς
ἐπουρανίοις πρᾳγμάτων, οἷον βασιλείας οὐρανῶν,
χαὶ υἱοθεσίας. Διὸ νήφειν χρή. Ἵ1 ὁὲ ἀντίλεξ;
ἰδικῶς. Διὰ τὰ ἐπουμάνιάίφησι. Τὸ γὰρ b δὲ
ἐστίν. « Διὰ τοῦτο ἀναλάδετε. » ᾿Επειδὴ, cx,
χαλεποὶ οἱ ἔχρροί. « 'Ev τῇ futoz τῇ πονηρᾷ»
Ἡμέραν πονηρὰν τὸν παρόντα χαλεῖ tow, διὰ τὶ
ἐν αὐτῷ πονηρὰ πράγματα, δεικνὺς βραχὺν τὸ τῷ
πολέμου χαιρὸν, καὶ ταύτῃ προθυμίαν αὐτοῖς διδοῖς,
« Καὶ ἅπαντα χατεργασάμενοι στῆνχ'. « Ἅπαν,
οἷον τὰς πάθη, τὰς ἐπιθυμίάς. Βατεογασάμενοι,
οἶον, Καταπολεμησαντες etat, vr φόροι
τινὲς καὶ λαμπροὶ τῷ τροπαίῳ. HoAAol γὰρ μετὲ
νικῆσαι, πάλιν ἔπεσον. ᾿Αλλ᾽ ἵνα ἐνστῆτε τῇ vim,

qnam hi qui victoriam reportarunt, et trophao clari sunt. Multi enim postquam vincerunt, rursum

ceciderunt. Sed ut in victoria persistatis.

VI, 14-18. State igitur lumbis vestris circumcin- ἢ Στῆτε οὖν περιζωσάμενοι

ctis baltheo per veritatem, et induti thoracem justi-
tie, et calceati pedibus, ut parati sitis ad Evangelium
pacis, super omnia assumpto scuto fidei, quo possitis
omnia jacula mali illius ignita exstinguere : galeam -
que salutaris accipiendo, et gladium spiritus quod est
verbum Dei, in omni deprecatione et obsecratione.

σωτηρίου δέξασθχι, xal τὴν μάχαιραν τοῦ πνεύματος, ὃ

χαὶ δεήσεως

Ad bellum exhortans, primum admonet compo:
site ac debito ordine in acie stare. Deinde conse-
quenter armat : ac primo cingit militem diffluentem
ac diffusum concupiscentiis, et habentem cogitatio-
nes in humum detractas, ac reprimit spirituali hoc

baltheo. « Lumbis vestris. » Quemadmodum in na- €

vibus carina qua loco fundamenti cujusdam est,
a dificium omne continet, ita et lumbi in vobis. Ita.
que qui labore defatigati sunt, frequenter appositis
ibi manibus tanquam ad fundamentum quoddam,
requiescunt. Nostrum igitur principium primo con-
stringit, tanquam anima vigorem qui in nobis est
quod figurate lumbos appellavit, hos veritate cir-
cumcingit. Porro veritas ad multa intelligitur:
veritas dogmatum, veritas vitze Christi separate ab
hypocrisi sive simulatione, veritas sermonum
fraudulentiam ac dolum abnegantiam, veritas cogi-
tationis quis nihil habet adulterini aut fucati dae-
monum seminis.Potes autem tanquam ad Christum
referre qui vero veritas est. « Ego sum, inquit,

τὴν ὀσφὺν ὑμῶν b
ἐνδυσάμενοι τὸν θώρακα τῆς D
χαιοσύνης, χαὶ ὑποδυσάμενοι τοὺς πόδας b
ἑτοιμασίᾳφ τοῦ Εὐαγγελίου τῆς εἰρήνης. Ἐπὶ
πᾶτιν ἀναλαθόντες τὸν θυρεὸν τῆς πίστεως, b
ᾧ δυνήσεσθε πάντα τὰ βέλη τοῦ πονηροῦ τὲ
πεπυρωμένα σθξσαι, καὶ τὴν περικεφαλαίαν τοῦ
ἐστι ῥῆμα Θεοῦ, διὰ πάσης προσευγῖς

ἀληθείᾳ, καὶ

Ἐπὶ πόλεμον προτρέπων, τὸ πρῶτον ἐν τοῖς τα-
χτιχοῖς παραινεῖ τὸ στῆναι εὐτάχτως. Εἴτα λοιπὸν
καθοπλίζει, xol πρῶτον ζώννυσι τὸν διαῤῥέοντα,
καὶ διαχεχυμένον ταῖς ἐπιθυμίαις xai γαμαὶ τοὺς
λογισμοὺς συρομένους ἔχοντα στρατιώτην, χαὶ dvi
στέλλει τῇ νοητὴ ταύτῃ ζώσει. « Τὴν ὁστὺν ὑμῶν.»
"ὥσπερ ἐπὶ τῶν νηῶν dj τρόπις τὸ πᾶν συνέχε', ὕ:-
μέλιός τις οὖσα, οὕτως ἐφ’ ὑμῶν ἢ ὁσφύς. ΟἱὨ vom
ἀποκαμόντες πολλάκις ὥσπερ εἷς τινα θεμέλιον,
ἐχεῖ τὰς χεῖρας ἐπιτιθέντες, ἐπωναπαύονται. Τὴν
τοίνυν ἀργὴν ἡμῶν πρῶτον συσοίγγει, οἷον τὸν ἐν
ἡμῖν τόνον τῆς ψυχῆς, ὃν τροπιχῶς ὀσφὸὼν ἐχάλεσε.
Τοῦτον τῇ ἀληθείᾳ περιζώννυσιν. ἫἪ δὲ ava
εἷς πολλὰ νοεῖται. ᾿᾽λλήθειᾳ ὀογμάτων, a) vita pio,
ρηστοῦ, ὑποχρίσεως χεχωρισμένου. ᾿Αλήθεια λύγων,
τὸ δολερὸν ἀρνουμένων. ᾿Αλήθειχ ἐνθυμήσεως, οὐξῖν
ἐχούσης τοῦ νόθου xal χιδδήλου τῶν δαιμόνων orc-
pou. Δύνῃ 6t ὡς πρὸς τὸν Χριστὸν νοῆσαι, τὸν ὄντως
ἀλήθειαν, «᾿Εγὼ γάρ εἶμι, φησὶν, ἡ ἀλήθεια, » Ὃν xz:

ἐνδεδῦσθαι, οὗ μόγον περιεζῶσθαι τοῖς ἀνθρώποις δὲ-

veritas , » quem etiam indui non circumcingi da- ἢ) δώρηται, « Ὅσοι γὰρ, φησὶν, εἷς Χριστὸν ἐδαπτίσθητε,

tum est liominibus. « Nam quotquot, ait, in Chri-
stum baptizati eslis, Christum induistis *!. » —
« Thoracem justitiz. » 59 Vitam dicit undequaque
probam. Est autem thorax ferrea tunica. « Et
calceati pedibus. » Aut hoc dicit quod oporteat
pedes nostros paratos esse ad pre Jicandum Evan-
gelium. Ait enim : « Quam pulchri pedes evangeli-
zantium pacem **. » Aut quod prompti esse debe-
mus, vitamque habere sicut hortatur Erangelium.
« Praeparationem cordis eorum, ait Propheta,

40 Joan. xiv, 6. 1! Galat. i1, 27.

Χριστὸν ἐνεδύσασθε. » — « Τὸν θώραχα τῆς διχαιοσύ-
νης.» Τὸν χαθόλου φησὶν ἐνάρετον βίον. Θώραξ δὲ Est,
ὁ σιδηροῦς χιτών. « Καὶ ὑποδυσάμενοι τοὺς πόδας. « Ἤ
τοὐιόφησιν, ὅτι Χρὴ τοὺς πόδας ἡ μῶν ἑτοίμους εἶν!
πρὸς τὸ εὐχγγελίζεσθα!. « Ὡς ὡραῖοι γὰρ, φησὶν, οἱ τό-
δες τῶν εὐαγγελιζομένων εἰρήνην. » ^I Ott ἐν ἑτοίμῳ
ὀφείλομεν εἶναι καὶ βίον ἔχειν, ὡς τὸ Εὐαγγέλιον
ὑφηγεῖται. « Τὴν γὰρ ἑτοιμασίαν τῆς χαςδίχς a»
τῶν, φησὶν ὁ Ἡροφήτης, προσέσχε, τὸ οὖς σου.»

— « Τοῦ Εὐχγγελίου τῆς εἰρήνης. » Τὸ γὰρ Ευχγγές-

1353

COMMENT. IN EPIST. AD EPHES.

1351

tov, εἰρήνην piv πρὸς τὸν Θεὸν ποιεῖ, πόλεμον δὲ αὶ audivitauris tua 9, » — « Evangelium pacis. » Nam

πρὸς τοὺς δαίμονας. « ᾿Ἐπὶ πᾶσιν ἀναλαθόντες. »
Asib γὰρ ἐχεῖνα προνγεῖσθαι. Πίστιν δὲ Quot, τὴν
εἰλιχρινῆ xal διάπυρον, περὶ ἧς ὁ Κύριός φησιν,
« Ἐὰν ἔχητε πίστιν ὡς χόχχον σινάπεως, ἐρεῖτε
τῷ ὄρει τούτῳ, Μετάδηθ:, καὶ μεταύντεται, » — « Τὰ
βέλη τοῦ πονηροῦ. » Βέλη φησὶ, τὰς ἐπιρυμίας,
τοὺς λογισμοὺς. τοὺς πειρασμούς. Καλῶς δὲ τὸ,
Πεπυρωμένα. Ἰδοιᾳαῦται γὰρ αἱ ἄτοποι ἐπιθυμίαι.
« Καὶ τὴν περικεφαλαίαν τοῦ σωτηρίου,» Τῆς σω-
τηοίας ὑμῶν, τουτέστι, τῆς ἐλπίδος. Τὸ δὲ, « Δέ-
ξασθαι, » οἷον φορέσαι χαὶ δέξασθαι τῇ κεφαλῇ.
« Καὶ τὴν μάχαιραν τοῦ πνεύματος. » "II τὸ πνεὺ-
μὰ περιφραστιχῶς εἴρηχε, διὰ τὸ τεμὸν xal μερι-
ατιχὸν τῶν ἐναντίων ἐξεων, ἢ τὴν πνευματιχὴν
ζωὴν xal πολιτείαν, ἥτις ὡς μάχαιρα ἐνεργήσει,
φησὶ, κατὰ τῶν νοητῶν ἐχθρῶν, "Il ὅτι τὰ πνευμα-
τιχὰ, φησὶ, χαρίσματα, ἅπερ ἐστὶ διὰ ῥήματος xal
προστάγματος θεοῦ. — | [OIKOYM.] "Lf τὸ, Ὅπερ ἐστὶ
ἑὁῆμᾳ Θεοῦ, τῷ κάτω συζευχτέον, ἵνχ ἡ οὕτως, “Ὅπερ
ἐστὶ ῥῆμα Θεοῦ χαὶ πρόσταγμα, τοῦτο, φητὶ, ποι-
εἴτε. lloiv ; Διὰ πάσης προσευχῖς χαὶ δεήσεως
προσευχόμενοι ἵνα ἦτε, φησὶν. Ἢ xazà τὸ ἐνεσγεῖν
xai τέμνειν τὰ πνευματικὰ χαρίσματα, ῥῆμα ἐστι
Θεοῦ. Τμητιχὸν γὰρ τὸ ῥῆμα τοῦ Θεηῦ. Οὕτως μᾶλ-
λον καὶ ὁ μακάριος ᾿Ιωΐννης. Διὰ γὰρ ῥήματος
Θεοῦ ἐπετελεῖτο τὰ χαρίσματα. « Πᾶν γὰρ 0 ἐὰν
αἰτήσητε, φησὶν, iv τῷ ὀνόματι μου, δώσει ὑμῖν,»
φηπτὶν ὁ Χριστός.

Προσευχόμενοι ἐν παντὶ χαιρῷ ἐν πνεύματι,
xxl εἰς αὐτὸ τοῦτο ἀγρυπνοῦντες ἐν πάσῃ προῦ-
χαρτερήσει χαὶ δεήσει περὶ πάντων τῶν ἁγίων
χαὶ ὑπὲρ ἐμοῦ, ἵνα μοι δοθείη λόγος ἐν ἀνοίξει
τοῦ στόμοτός μου ἐν παῤῥησίᾳ γνωρίσαι τὸ μυ-
στήοιον τοῦ Εὐχγγελίου, ὑπὲρ o5 πρεσθεύω ἐν
ἁλύσει, ἵνα ἐν αὐτῷ παῤῥησιάσωμα!ι ὡς δεῖ με
λαλῆσαι.

Μετὰ τὸ χαθοπλίσαι τὸν βασιλέα λοιπὸν χαλεῖ "va
δῷ χεῖρα. « Ἐν πνεύματι. » Μὴ ἐν βαττολογίαις,
« Καὶ εἰς αὐτὸ ἀγρυπνοῦντες. ν Νυδὲν, φησὶ, ge
θυμὸν f; ἠμελημένον. « Καὶ ὑπὲρ ἐμοῦ.» Καὶ γὰρ
xai τὸν Πέτρον, φησὶν, f, εὐχὴ τῆς ᾿Εχχλησίας ἔλυτε
τῶν δεσμῶν. « ᾿Εν ἀνοίξει τοῦ στόματός μου. »
Καλῶς τὸ, ᾿Ανοίξει, Οὐδὲ γὰρ προεμελέτα τί λα-
λήσει, Χριστῷ πειθόμενος, ἀλλ᾽ ἐξ ὑπογυίου xal ἐν
αὐτῷ τῷ ἀνοῖξαι τὸ στόμα, ὁ λόγος ποοΐει. «Ἔν παῤ-
ῥησίᾳ γνωρίσαι. » Ἤ ἵνα ἐν παῤῥησίᾳ ἀπολογήσω -
μα. "HE Ca. εὐχγγελίζωμαι. « Ὑπὲρ οὗ mie
σδεύω. » Ὑπὶρ οὗ Εὐαγγελίου πρεσδεύω κρὸς τοὺς
ἀνθοῴπους, ἵνα, φησὶν, αὐτῷ xal τοῖς ἐν αὐτῷ
καταλλαγῶσιν. « Ὑπὲρ Χριστοῦ γὰρ, φησὶ, πρε-
σβεύομεν. » — « Ἴνα ἐν αὐτῷ παῤῥησιάσωμαι, » 'Ev
δεσμοῖς ἦν, xxi ἀπολογεῖσθαι ἔμελλεν ἵνα οὖν, φησὶ,
μετὰ παῤῥησίας, καὶ οὕτως ὡς χρὴ τὸν ὑπὲρ τηλι-
κούτων ἀπυληγούμενου, ἀκολογήσωμαι,

Ἴνα δὲ εἰδῆτε χαὶ ὑμεῖς τὰ xaz' ἐμὲ τί πράσωτ,

48 Psal. x, 7. ** Matth. xvir, 19.
v, 20.

B

D

5 Joan. xvi, 93.

Evangelium pacem quidem erga Deum facit, bellum
vero adversum diemones.« Superomniaassumpto.»
Oportet enim illa precedere. Fidem autem dicit sin-
ceram acferventem,de quaait Dominus: « Si habea-
lis fidem sicut granum sinapis, dicetis monti huic :
Transi,ettransibit*, » —«Jaculamaliillius. » Jacula
vocat concupiscentias, cogitationes, tentationes.
Et recte ait, Ignita. Tales enim sunt absurde con-
cupiscentia;.« Galeamque salutaris.» Salutis nostre,
hoc estspei. Quod autem ait, « Suscipiendo, » hoc
est, accipiendo et gestando in capite. « Et gladium
spiritus. » Aut periphrasi dixit spiritum ipsum,
propter incisionem seu divisionem contrariorum
habitum : aut. spiritualem vitam ac conversatio-
nem,que velut gladius efficaciam habebit adversus
spirituales inimicos : aut spiritualia inquit dona,
qua sunt per verbum ac jussum Dei. — Aut. Quod
est verbum Dei, jungendum est sequentibus, ut sit
sensus : Quod est verbum ac preceptum Dei, hoc
facite.Quodnam illud est? Ut sitis orantes per om-
nem deprecationem et orationem. Aut in eo quod

est efficaciam habere ac secare spiritualia dona,

verbum est Dei: est enim verbum Dei divisivum. Ita
potius intelligit quoque beatus Joannes. Nam per
verbum Dei perf(iciebantur dona. « Si quidem quid-
quid petieritis per nomen meum dabit vobis, » ait
Christus *5,

VI, 18-20. « Orantes omni tempore in spiritu, et
« àd lioc ipsum vigilantes cum omni sedulitate et
« deprecatione pro omnibus sanctis et pro me, ut
« mihi detur sermo in apertione oris mei: utcum
« libertate 60 notum faciam mysterium Evangelii,
« pro quo legatione fungor in catena, ut in eo
« libere loquar sicut oportet me loqui ».

Postquam armavit regem, consequenter vocat ut
det manum. « In spiritu. » Non in battologiis, aut
verborum multiloquio. « Et ad hoc ipsum vigilan-
tes. « Nihil, inquit, segne aut neglectum. « Et pro
me. » Etenim Petrum quoque Ecclesi: oratio sol-
vit a vinculis *9. « [n apertione oris mei. » Recte
ait: In apertione.Neque enim praemeditabatur quid
locuturus esset, Christo obtemperans * : sed ex
proximo et in eo ipso quo os aperiret, sermo pro-
cedebat. « Ut cum libertate notum faciam. » Aut,
Ut cum libertate pro me causam dicam : aut ; Ut
predicem Evangelium. « Pro quo legatione fun-
hor. » Pro quo Evangelio legatione fungor ad ho-
mines ut ipsi et his qua in eo habentur, reconci-
lientur. « Nam pro Christo, inquit, legatione
fungimur **. » — « Ut in eo libere loquar. » In
vinculis erat et pro se responsurus. Ut igitur cum
libertate, inquit, me purgeimn, et ita ut oporteteum
quj hujusmodi de rebus causam dicturus est.

VI, 21-54. « Ut autem sciatis et vos qua ad me

46 Act. xii, 11. 5 Luc. xxi, 1 seqq. 5 HI Cor.

1995

« reddet Tychicus dilectus frater et fldelis minis-
« ter in Domino : quem misi ad vos in hoc ipsum
« ut cognoscerelis de rebus nostris, οἱ consolare-
« tur corda vestra. Pax fratribus et charitas cum
« fide a Deo Patre et Domino Jesu Christo. Gratia
« sit cum omnibus diligentibus Dominum nostrum
« Jesum Christum cum sinceritate. Amen ».

Qua exhortationis erant et dogmatum, scripsit :
qua vero ad se pertinebant, epistolam perferenti
loqui permisit. « Et fidelis minister. » Si fidelis ita-
que etiam veritatem loquetur. « Ut cognosceretis
de rebus nostris. » Hoc et dilectionis Pauli signum
erat et illorum, velle omnino ab illis ea in quibus
erat cognosci. « Et consolaretur corda vestra. »
Siquidem quia in vinculis erat preceptor,discipulis
opus erat consolatione, ne exciderent. 68 « Pax
fratribus. » Precatur eis pacem et charitatem cum
fide: ne erga eos pacem habeant qui aliis adhe-
rent opinionibus, sed erga solos credentes: aut
quod nullum afferat charitas lucrum, nisi fides
quoque adsit. « Qui diligunt Dominum nostrum
Jesum Christum cum sinceritate » Amor enim in
Christum incorruptus et integer, imo potius cumu-
latior in dies esse deberet.

Finis, divino favente auxilio, Epistol:? ad Ephesios.
Scripta est ab urbe Roma per Tychicum.

[nene eR n illa

OECUMENII TRICCAE EPISOOPI

« pertinent quid agam, de omnibus certiores vos À πάντα ὑμῖν γνωρίσει Τυχιχὸς ὁ

1236
ἀγχπητὸς Alu.

φὸς xal πιστὸς διάχονος ἐν Κυρίῳ, Ov ἔκεμϑι

πρὸς ὑμᾶς εἷς αὐτὸ τοῦτο, ἵνα γνῶτε τὰ mu
ἡμῶν, xal παρακαλέσῃ τὰς καρδίας ὑμῶν. Εἰ.

ρήνη τοῖς ἀδελφοῖς xal ἀγάπη μετὰ πίστεως dz)
Θεοῦ ΠΙχτρὸς xai Kuploo Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ
χἄρις μετὰ πάντων τῶν ἀγαπώντων τὸν Κύριον
ἡμῶν ᾿ἴησοῦν Χριστὸν ἐν ἀφθαρσίᾳ. ᾿Αμήν.
Ἅπερ Tv παρχινέσεως xal δογμάτων,
τὰ δὲ κατ᾽ αὐτὸν, τῷ φέροντι τὴν ἐπιστολὴν alis
ἐπέτρεψε, « Κιὶ πιστὸς διάχονος. » E: πιστός
οὐκοῦν xat ἀληθεύσει. « Ἷνα γνῶτε τὰ πδρὶ ἡμῶν.»
Τοῦτο χαὶ τῆς Παύλου ἀγάπης, xal τῆς ἐχείνων
σημεῖον ἦν, τὸ, ἐθέλειν παντὶ ἀρόπῳ γνωτθῆν:
αὐτοῖς, ἐν οἷς ἦν. « Καὶ παραχαλέσῃ, τὰς καρδίας
ὑμῶν. » ᾿Ἐπειδὴ γὰρ ἐν ἁλύσεσιν ἦν ὁ διδάσχαλος͵
ἔχρῃξον οἱ μαθηταὶ παραχλήσεως, τοῦ μὴ χατξει.
σεῖν. « Εἰρήνη τοῖς ἀδελφοῖς. » ᾿Επεύχεται αὐτοῖς
εἰρήνην καὶ τήν μετὰ πίστεως ἀγάπην, ἵνα μὴ zu
ἑτεροδόξους ἦ, ἀλλὰ μόνους τοὺς πιστούς, Ἥ δε:
οὐδὲν ἐστι τῆς ἀγάπης χέρδος, μή͵ xal μετὰ τί-
στεως οὔσης. « Τῶν ἀγαπώντων τὸν Κύριον ἐμῶν
Ἰησοῦν Χριστὸν ἐν ἀφθαρσίᾳ. » Ἧ γὰρ εἰς τὸν
Χριστὸν ἀγάπη, ἄφθαρτος χαὶ ἀμείωτος, μᾶλλον δὲ
χαθ᾽ ἑχάστην ἐπιδιδοῦσα τὴν ἡμέραν ὥφειλεν aivm,
Τέλος, σὺν θεῷ, τῆς πρὸς ᾿Εφεσίους Ἐπιστολῆς.

ἔγραψε

Ἐγράφη ἀπὸ Ῥώμης διὰ Τυχικοῦ.

YIIOOEXIZ
THX ΠΡῸΣ OIAIIIIHXIOYX EIIXTOAHX.

ARGUMENTUM
EPISTOLJE AD PHILIPPENSES.

69? Hanc scribit ab urbe Roma, cum jam ipsos (1 Ταύτην ἐπιστέλλει ἀπὸ Ῥώμης, ἑωραχὼς αὐτοὺς

vidisset simul et docuisset. Occasio autem epistole
fuit hec: Cum misissent Philippenses Paulo mini-
sterium, et quidam circuirent ac inflcerent aures
simplicium praetextu umbre legis ac circumcisio-
nis, qui sine hac dicerent nullum posse justificari.
Cum hec audisset Apostolus, scribit Philippensi-
bus. Et primum quidem eorum collaudat fidem,ac
significat se ipsorum facere memoriam. Deinde
narrat quomodo Roms pro se responderit : quod-
que nonnulli, graves ipsi fuerint in vinculis, invi-
diam ei moventes. Post hec illos exhortatur ut se
mutuo diligant, referens Salvatoris benignitatem,
qui, cum Deus esset, propter nos homo factus est.
Deinde de circumcisione ac lege disserens, osten.

ἄμα xai διδάξας, Ἵ1 δὲ πρόφασις τῆς ἐπιστολῆς
αὔτη. ΠΠεμψάντων Φιλιππησίων διακονίαν τῷ [Ιαὔλῳ,
xal τινων περιερχομένων καὶ διαφθειρόντων τὸς
ἀχοὰς τῶν ἀχεραίων προφάσει τῆς σχιᾶς τοῦ νόμου
χαὶ τῆς περιτομῆς, χαὶ λεγόντων χωρίς ταύτης μὲ
δύνασθαι διχαιωσῆναι, μαθὼν ὁ ᾿Απόστολος, γρέφει
Φιλιππησίοις Καὶ πρῶτον μὲν ἀποδέχεται αὐτῶν
τὴν πίστιν xal σημαίνει μνημονεῦειν αὐτῶν. 'Ex-
εἰτα διηγεῖται ὡς ἀπελογήσατο ἐν Ῥώμῃ, zai ὅτι
τινὲς αὑτῷ βαρεῖς γεγόνασιν ἐν τοῖς δεσμοῖς, ςθόνο;
αὐτῷ κινοῦντες. "ἔπειτα αὐτοὺς προτρέπεται ἀλλή-
λους ἀγαπᾷν, ἐξηγούμενος τὴν τοῦ Σωτῆρος gr
θιωπίαν, ὅτι Θεὸς ὦν, ἄνθρωπος γέγονε δι᾽ ἡμᾶς.
Εἶτα περὶ τῆς περιτομῆς χαὶ τοῦ παλοιοῦ νόμου

1251

COMMENT. IN EPIST. AD PHILIP.

1258

διαλαδὼν, ἀποδεικνύει ἀργὴν γεγενῆσθαι λοιπὸν τὴν A dit posthac otiosam factam esse circumcisionem,

περιτομὴν, λαμδάνων ἀφ᾽ ἑχυτοῦ τὸ παράδειγμα xal
λέγων, ὅτι, Ταῦτα πάντα ἤγημαι διὰ τὸν Χριστὸν
ζημίαν. Διὸ xal τοὺς μὲν διδάσχοντας ἔτι περιτομὴν
καὶ θέλοντας αὐτοὺς ἀπατῆσαι μεμψάμενος xii εἰ-
πὼν ἐχθροὺς αὐτοὺς εἶναι τοῦ Χριστοῦ, ἀποδέχεται
Φιλιππησίους διὰ τὴν πρὸς αὐτὸν τῆς χοινωνίας δό-
σιν. Καὶ προτρεψάμενος πάλιν εἰς τὰ ἥθη αὐτοὺς,
τελειοῖ τὴν Ἐπιστολήν.

eEOAQPHTOY.

Οἱ Φιλιππήσιοι τῆς Μακεδονίας ἦσαν, ὑπὸ μητρό-
πολιν θεσσαλοτίχην. Πολλὰ δὲ αὐτοῖς ὁ [[αὖλος
χρηστὰ μαρτυρεῖ, Ἔν δεσμοῖς δὲ ὧν, ἔγραψε τὴν
᾿Ἐπιστολήν. Μετὰ γὰρ τὴν πρώτην ἀπολογίαν ἧς
ἐμνήσθη ἐν τῇ πρὸς Τιμόθεον, αὖθις ἐδέθη. Ἦσαν
δὲ οἱ Φιλιππήσιοι δι’ ᾿Βπαφροδίτου τὰ πρὸς τὴν
χρείαν πέμψαντες αὐτῷ, ἐν ταυτῷ xai γνωσόμενοι
τὰ χατ᾽ αὐτόν. ᾿Βπειδὴ δὲ ἐθορυδοῦντο ἀχούοντες ἐν
δευμοῖς &ivat τὸν διδάσκαλον, αὐτὸ τοῦτο γράφει αὐὖ-
τοῖς, ὡς τὰ δεσμὰ οὐ θορύδου πρόξενα, γαρᾶς δὲ
μᾶλλον ὥτρειλεν εἶναι, διὰ τὸ ὑπὲρ Χριστσὺ εἶναι.
Καθάπτεται δὲ xal τῶν ᾿Ιουδαίων, οἵτινες ἐν σχή-
ματι Χριστιανισμοῦ, διέφθειρον τὸ χήρυγμα. Μετὰ
τιμῆς δὲ φαίνεται γράφων τοῖς Φιλιππησίοις, ἐν-
ἄρετοι γὰρ ἦσαν. ᾿Ενταῦθα ἦν dj πορφυροπῶλις.
Ἐνταῦθα ὁ ἁἀρχισυνάγωγης ἐπίστευσεν. ᾿Ενταῦθα
ἐτυπτήθη μετὰ τοῦ Σίλα ὁ Παῦλος ὑπὸ τῶν στρατ-
ηγῶν, οἵ ἐχ συναρπαγῆς αὐτὸν τυπτήσαντες, τέλος
ἀπελογήσαντο. Ἐνταῦθα ὁ δεσμοφύλαξ πιστεύσας
σὺν τῷ οἴχῳ αὐτοῦ ἐδαπτίσθη. Ταῦτα πάντα αἱ
Πράξεις φασί. Μαρτυρεῖ δὲ αὐτοῖς πίστιν, xal χιν-
δύνους ὑπὲρ αὐτῆς, καὶ πρὸς εὐποιίαν ἐπιῤῥεπῶς
ἔχειν. Δι’ ἃ πάντα σφόδρα φιλῶν αὐτοὺς φαίνεται.
sorum, et periculis pro ipsa susceptis et quod ad
videtur ipsos vehementer amare.

KES?AAIA ΤῊΣ ΠΡῸΣ ΦΙΛΙΠΙΙΠΣΊΟΥΣ

EHIZTOAIILZ.
α΄. Εὐχαριστίχ ὑπὲρ τῆς Φιλιππησιων ἀρετῆς,
χαὶ εὐχὴ τελειώσεως.
8. Διήγησις τῆς ἑαυτοῦ διαγωγῆς ἀγωνιστιχῆς,

xai τῆς προθυμίας.

y. Ηχραίνεσις τῆς χατὰ Θεὸν πολιτείας, καὶ τῆς
ἐνθέου ζωῆς.

δ' Περὶ Τιμοθέου καὶ ᾿Επαφροδίτου,
ἐστειλε πρὸς αὐτοὺς.

ε΄. Περὶ πνευμχτιχοῦ βίου τοῦ μὴ ὡς ἐν σαρχὶ,
ὅς ἐστι μίμησις θανάτου Χριστοῦ.

ς΄. Παραινέσεις ἴδιαι τινῶν xal κοιναὶ πάντων.

οὔς ἀπ-

Patav: Gn. CXVIII.

C

beneficentiam propensi sint:

exemplum a seipso sumens ac dicens : Hircomnia
propter Christum duxi esse detrimentum. Ideo
etiam ubi perstrinxit eos qui adhuc circumcisio-
nem docebant, et volebant ipsos seducere, dixit-
que illos esse Christi hostes, Philippenses com-
mendat propter donum communicationis erga ip-
sum : rursumque eos ad mores exhortatus, con-
cludit Epistolam.

THEODORFETI.

63 Philippenses partis erant Macedonis Metropo.
lim habentes Thessalonicam.Multaautem bona Pau-
lus deipsistestatur.Cum ergo in vinculis esset, scri-
psit Epistolam. Nam post primam sui defensionem,
cujus meminit in Epistola ad Timotheum. rursum
ligatus est. Miserant eutem ipsi Philippenses qut
ipsi necessaria erant per Epaphroditum, simul
etiam ut cognoscerent quae circa ipsum erant.
Quoniam vero turbabantur audientes preceptorem
suum esse in vinculis, hoc ipsum scribit eis, quod
vincula non turbationem conciliarent, sed potius
gaudium afferre deberent, eo quod propter Chri-
stum tolerarentur. Objurgat autem et Judeos, qui
sub Christianismi fuco predicationem corrumpe-
bant. Apparet autem cum honore scribere Philip-
pensibus ; nam probi erant ac virtuti dediti.In hac
civitate erat purpurarum venditrix. Hoc etiam
loco archisynagogus credidit. Hic verberatus est
cum Sila Paulus a magistratibus, qui ubi raptum
ip:um verberassent, tandem cum excusationeipsos
absolverunt. Hic custos carceris postquam credi-
disset cum familia sua baptizatus est. Hiec omnia
refert Actorum liber. Testatur autem de fide ip-
propler qui» omnia

EPISTOL.E AD PHILIPPENSES
CAPITA.

64 1. Gratiarum actio pro Philippensium virtute, ct
oratio pro perfectione.

2. Narratio sup. in. cerlamtne. conversationis prom-
ptique animi.

3. Erhortatio ad conversationem secundum Deum
vitamque divinam.

&. De Timotheo et Epaphrodito,
illos.

5. De spirituali vita qua non degitur tanquam in
carne, qua est imitatio mortis Christi.

quos misit ad

D 6. Proprie ad quosdam ezchortationes et communes

ad omnes.

40

1259

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

1260

IIAYAOY AIIOXTOAOY

H ΠΡΟΣ

ΦΙΛΗΙΠΙΗΣΙΟΥ͂Σ EIIIZTOAH.

PAULI APOSTOLI
AD PHILIPPENSES EPISTOLA.

65 I, 1, 2. « Paulus ac Timotheus servi Jesu A IlaoAoc xai Τιμόθεος, δοῦλοι

« Christi omnibus sanctis in Christo Jesu qui sunt
« Philippis una cum episcopis ac diaconis, gratia
« vobiset pax a Deo Patre et Domino Jesu Christo.»

Hac epistola tanquam ad eos scribens, qui pari
erant in honore, suam non ponit dignitatem,
nempe apostolatum, sed communi omnium no-
mine usus est. Servus, inquit, Jesu Christi. « San-
clis in Christo Jesu. » Erant enim et Judei dicentes
se esse sanctos ; sed illis ait qui sunt in Christo
Jesu. « Cum episcopis et diaconis. » Quam ob
causam hic clero scribit, cum id pro more non
habeat? Quia et illi ex clero erant qui Epaphro-
ditum cum rebus ad sumptus necessariis mise-
rant. « Cum episcopis. » Non quod in una civitate
multi essent episcopi, sed episcopos vocat presby-
teros : tunc enim nominibus adhuc communica-
bant: et episcopi vocabantur diaconi ac presby-
teri, rursumque presbyteri dicebantur episcopi.

CAPUT I.
66 Gratiarum actio pro. Philippensium virtute, et
oratio pro perfectione.

I, 3-8. « Gratias ago Deo meo in omni memoria
« vestri semper in omni precatione mea pro om-
« nibus vobis, cum gaudio precationem faciens ob
« vestram communicationem ad Evangelium, a
« primo die usque ad hoc tempus ».

Quoniam ad virtutem profecerantcum gratiarum
actione ad Deum faciebat ipsorum memoriam. « In
omni memoria vestri. » Quandocunque, inquit,
memini, gratias ago, semper autem memini. « Cum
gaudio. » Contingit enim cum maerore meminisse,
ut est in his qui probi non sunt. Ait enim alibi:
« Ex multa afflictione et anxietate cordis scripsi vo-
bis 1. » [taque cuni gaudio memoriam habere si-
gnum erat virtutis illorum. « Precationem faciens. »
Et precationem faciens ob vestram communicatio:
nem sive eleemosynam. Quare, inquit, gratias ago
Deo. Ob communicationem vestram. Magnum
quiddam et apostolicum opus de eis testatur. Ait
enim : À tempore quo credidistis usque ad hunc
Aem omnia facitis ut in Evangelio communicetis,

*$ Cor. τι, 4.

Ἰησοῦ Xue,
πᾶτι τοῖς ἁγίοις ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τοῖς οὖσιν
ἐν Φιλίπποις σὺν ἐπισκόποις καὶ διαχόνοις,
χάρις ὑμῖν xai εἰσρήνη ἀπὸ Θεοῦ Πατρὸς ἡμῶν xi
Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ.

Ενταῦθα ὡς πρὸς ὁμοτίμους ἐπιστέλλων, οὐ τί-
θησιν αὐτοῦ τὸ ἀξίωμα τουτέστι, τὴν ἀποστολὴν,
ἀλλὰ τῷ χοινῷ πάντων ὀνόματι χέχρηται. Δοῦλος,
φησὶν, Ἰησοῦ Χριστοῦ. « Τοῖς ἁγίοις ἐν Χριστῷ
Ἰησοῦ.» Ἤσαν γὰρ καὶ ᾿Ιουδαΐοι λέγοντες ἑαυτοὺς
ἁγίους, ἀλλὰ Τοῖς ἐν Χριστῷ ᾿Ιησαῦ, φησί. « Σὺν
ἐπισχύποις καὶ διαχόνοις, » Τί δήποτε ὧδε τῷ
χλήρῳ γράφει, οὐχ ἔχων ἔθος ; "Oct αὐτοὶ οἱ χληρι-
xoi ἦσαν τὸν ᾿Βαφρόδιτον πέμψαντες σὺν τοῖς ἐνα-
λώμασιν. « Σὺν ἐπισκόποις.» Οὐχ ἐπειδὴ ἐν ud
πόλει πολλοὶ ἦσαν ἐπίσκοπο:, ἀλλ᾽ ἐπισχόπους τοὺς
πρεσθυτέρους xalet. Τότε γὰρ ἔτι ἐκοινώνουν τοῖς
ὀνόασι, καὶ οἱ ἐπίσκοποι διάχονοι καὶ πρεσδύτε:οι
ἐχαλοῦντο, καὶ τὸ ἔμπαλιν οἱ πρεσθύτεροι ἐπίσχοποι.

ΚΕΦΑΛ. A'
Εὐχαριστία ὑπὲρ τῆς Φιλιππησίων ἀρετῆς, καὶ
εὐχὴ τελειώσεως,

Εὐχαριστῶ τῷ Θεῷ μου ἐπὶ πάσῃ τῷ μνείς
ὑμῶν πάντοτε ἐν πάσῃ δεήσει μου Unio πάντων
ὑμῶν, μετὰ χαρᾶς τὴν δέησιν ποιούμενος ἐπὶ cj
xotvovlg ὑμῶν εἰς τὸ Εὐαγγέλιον, ἀπὸ πρώτης
ἡμέρας ἄχρι τοῦ νῦν.

᾿Βπειδὴ ἦσαν εἷς ἀρετὴν προχόψαντες, μετὰ εὐχα-
ριστίας τῆς εἰς Θεὸ, ἐμέμνητο αὐτῶν. « ᾿Επὶ πέση
τῇ μνείᾳ ὑμῶν. » Καθὼς ἄν μνησθῷ, φησὶν, εὖχα-
ριστῶ. Πάντοτε δὲ, μέμνημαι. « Μετὰ χαρᾶς. » Ἔν
γὰρ καὶ μετὰ λύπης μεμνῆσθαι ἐπὶ τῶν μὴ ἐναρέ-
των. « "Ex γὰρ θλίψεως, φησὶν ἀλλαχοῦ, καὶ c-
οχῆς καρδίας, ἔγραψα ὑμῖν. » Τὸ μέότοι μετὰ χαῤᾷς
μεμνῆσθαι, σημεῖον ἦν τὴς ἐχείνων ἀρενῆς. « Τὴν
δέησιν ποοιὔμενος. » Καὶ τὴν δέησιν ποιούμενος ἐπὶ
τῇ χοινωνίᾳ ὑμῶν, ἤγουν τῇ ἐλεημοσύνῃ. Τί εὐχαρι-
στῶ, φησὶ, τῷ Θεῷ ; 'Ezl τῇ κοινωνίᾳ ὁμῶν. Μέγε c
καὶ ἀποστολιχὸν αὐτοῖς μαρτυρεῖ. "Ott, φησὶν, ἐξ
οὔ ἐπιστεύσατε μέχρι xal νῦν, πάντα πράττετε
πρὸς τὸ χοινωνοὶ γενέσθαι τοῦ Εὐαγγελίου. Σὺυμ-
παρόντες ἀεί μοι, φησὶ, τῷ ἀποστέλλειν τὰ πρὸς

COMMENT. IN EPIST. AD PHILIP.

1262

γξίαν. « Κοινωνίᾳ. » Hola ; Τῇ ἀπὸ πρώτης ἣἡμέ- Α mihi semper presentes, inquit, mittentes que ne-

E ἧς ἐπιστεύσατε, φησὶν, ἄχρι τοῦ νῦν.
ἃ τῇ εἰς" τὸ Εὐαγγέλιον κοινωνίᾳ ὑμῶν. νυ
QT.] Τὸ δὲ, ᾿Απὸ πρώτης ἡμέρας, ἢ, Ὅτι ἀπὸ
;« ἡμέρας ἀφ᾽ οὗ ἐπιστεύσατε μέλρι τοῦ νῦν,
ἱσπτῶ τῷ θεῷ μου, ὑπὲρ πάντων ὑμῶν, μετὰ
τὴν δέησιν ποιούμενος" Tj, "Eni τῇ εἰς τὸ Εὐαγ-
χοινωνίᾳ ὑμῶν, τῇ ἀπὸ πρώτης ἡμέρας pi-
Ὁ νῦν διαχονουμένῃ. Ἔοιχε δὲ τὸ ἐφεξῆς μᾶλ-
προτέρᾳ ἔἐχδοχῇ συμφωνεῖν. Πῶς γὰρ ἀπ᾽ ἀρ-
ὑχαρίστεις, μήπω βεύαιωθέντας ἐπὶ τῇ χοινω-
ὧν ; Πεποιθὼς, φησὶν, ὅτι ὁ τοιαύτην πρόθυ-
τὶ θέρμης γέμουσαν ἀργὴν ἐνθεὶς, αὐτὸς xai εἰς
τητα ἔργου ταύτην προαγάγοι,

cessaria erant. « Communicationem. » Quar ? Quo
fuit, inquit, a primo die quo credidistis usque ad
hoc tempus, « Ob vestram communicationem ad
Evangelium. » Quod autem ait a primo die, aut
sensus est quod a primo die quo credidistis usque
ad hoc tempus gratias ago, pro omnibus vobis
cum gaudio procationem faciens : aut, ob vestram
communicationem ad Evangelium qux subminis-
tratur à primo die usque ad hoc tempus. Videtur
aulem id quod sequitur magis consonum esse
priori expositioni. Nam quomodo a principio gra-
tias agebas, nondum conflrmatos ob communica-
tionem intuitus? Con(fdens, inquit, quod is qui

animi promptitudinem 67 ac initium fervore plenum indiderat, ipse quoque hoc ad operis per-

nem perducturus esset.

:010; δὲ αὐτὸ τοῦτο, ὅτι ὁ ἐναρξέμενος ἐν ὁμῖν DB

&a02v ἐπιτελέσει ἄχρις ἡμέρας ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ,
ἐστι δίχχιον ἐμοὶ τοῦτο φρονεῖν ὑπερ πάντων
διὰ τὸ ἔχειν με ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμᾶς, ἕν τε τοῖς
i μου, καὶ ἐν τῇ ἀπολογίᾳ xal βεδαιώσει τοῦ
ελίου, συγχοινωνούς μου τῆς χάριτος πάντας
ὄντας.
(αριστῶ δὲ τῷ Θεῷ ἐπὶ τῇ κοινωνίᾳ ὑμῶν, πε-
᾿ς τοῦτο. ὅτι ὁ ἐναρξάμενος ἐν ὑμῖν ἔργον
v ποιεῖν, τοῦτο xai ἐπιτελέσει καὶ πληρώσει
τῆς συντελείας. Ὅρα δὲ πῶς πάντα ἐπὶ τὸν
ἀνέθηκεν, ἵνα μὴ φρονῶσι μέγα, ὅμως καὶ
; ἐγχώμιον μέγα τὸ ὅλως ἰσχῦσαι ἐπισπάσασθαι
bv εἷς τὸ ἐνεργεῖν εἰς αὐτούς. Τοῦτο 12?
εγίστης ἀρετῆς οὐχ Qv ἐγένετο. « ἴαχρις
΄ς 'Insoó Χριστοῦ. » Οὐ περὶ ὑμῶν γὰρ, φησὶ,
θαῤῥῶ, ἀλλὰ χαὶ περὶ τῶν ἐξ ὑμῶν. « Καθώς
ἰχαιον. » ΠΠεποιθὼς αὐτὸ τοῦτο, χαθώς ἐστι δί-
τουτέστιν, ἐπειδὴ δίκαιόν ἐστιν ἐμοὶ τῷ
ὥς εἰδότι τὰ xa0' ἡμᾶς, τοῦτο φρονεῖν ὑπὲρ
v ὑμῶν. Ποῖον ; Ὅτι ὁ ἐναρξάμενος ἐν ὑμῖν
ἀγαθὸν, ἐπιτελέσει αὐτὸ ἄχρις ἡμέρας ᾿Ιησοῦ
τοῦ. * Τοῦτο φρονεῖν ὑπὲρ πάντων ὑμῶν. »
εἶ γὰρ καὶ λογίζεται ἀγαθὰ χαὶ μεγάλα δι-
| τοὺς μαθητὰς, ὁ μεγάλην σπουδὴν xoi ἐπιμξ-
εἰς αὐτοὺς κατχδεθληχώς. "H δίκαιον ἐμοὶ
| λογίψεσθαι, τῷ τοιαύτην ἔχοντι διάθεσιν περὶ
, ὥστε μη ἐν τοῖς δεσμοῖς μου ἐπιλανθάνεσθαι
, ἀλλ᾽ ἐγχαρδίους ἀεὶ περιφέρειν. Τί δὲ τὸ
y τὸ ἐγκαςδίους αὐτοὺς xal ἀνεπιλήστους ἔχειν ;
συγχοινωνοί μου, φησὶ, τῆς χάριτός εἰσιν ἢ
διὰ πίστεως ἐπ'χορηγουμίνης αὐτοῖς πνευμα-
; δωρεᾶς, ποχίλως αὐτοῖς ἐνεργουμένης τότε.
τλῶς χάριτος, τῆς διὰ τοῦ βαπτίσματος παλιγ-
[xg xal υἱοθεσίας, "H ἐν τῇ καρδίᾳ εἶπον ἔχειν,
γινωνούς goo ὄντας ὑμᾶς ἐν τι τοῖς δεσμοῖς uoo
y τῇ ἀπολογίᾳ xai βεδαιώσει. Τὸ δὲ τῆς χά":-
ἀντὶ τοῦ, διὰ τῆς χάριτος. "Avto γὰρ θείας χά-
, οὐδεὶς ἀξιοῦται τῆς τοιαύτης χοινωνίας,
tà τὸ ἔχειν μὲ ὑμᾶς. » Εἶπε τὴν αἰτίαν, χαρ᾽
χαιον ἦν αὐτῷ τοῦτο ΄. ρονεῖν, ὅτι ὁ ἐναοξίμενος
καὶ πληρώτε!, διὰ τὸ ἔχειν με, φησὶν, 5v τῇ vx2-

μᾶς. « Ἐν τῷ καρδίᾳ ὑμᾶς. » "Ὦ ἐγκώμιον,

I, 6, 1. Confidens hoc ipsum qnod is qui capit in
vobis opus bonum, perficieL usque ad diem Jesu
Christi : sicuL. aequum est mihi μὲ hoc sentiam de
omnibus vobis: propterea quod habeam vos in core
et in vinculis meis, et in defensione οἱ confirmatione
Evangelii : cum sitis omnes mihi consortes gratiz.

Gratias autem ago Deo ob vestram communica-
tionem, hoc confidens quod is qui copit facere in
vobis bonum opus, etiam lioc perficiet et comple.
bit usque ad consummationem.Animadverteaulem
quomodo omnia ad Deum retuleritne cristas eri-
gant. Quanquam etiam hoc modo magna laus est

quod omnino Deum potuerint attrahere, ul eis es-

set auxilio. Nam hoc sine magna virtute nequa-

( quam esset. « Usque ad diem Jesu Christi, » Non

enim de vobis, inquit, solis confido, verumeliam de
iisqui a vobis descendent. « Sicut equum est. » Con-
fidens hoc ipsum, sicut equum est: hoc est: Quan-
doquidem rmquum est, ut ego qui exacte omnia
novi quie apud vos sunt, hoc sentiam de omnibus
vobis. Quidnam ? Quod is qui coepit in vobis opus
bonum. perficiet ipsum usque ad diem Jesu Christi.
« Ut hoc s^»ntiam de omuibus vobis. » Sentit enim
ac arbitratur bona et magna perficere discipulos,
qui magnum studium et curam erga eos remisit.
Aut equum est mihi hoc arbitrari qui talem ha-
beam erga vos affectum, ut neque in vinculis meis
vestri obliviscar, sed animo intimos semper cir-
cumferam. Qus est autem causa quod animo inti-
mos et nequaquain oblivioni traditos habeat ? Quia
sunt, mihi, inquit, una consortes grati: : aut sup-
peditato ipsis per fldem spirituali dono, quod tunc
vario modo vim in ipsis exercebat Aut simpliciter
grata per baptismi regenerationem et adoptio-
nem communicata. AÀut dixi, inquit, me vos in
corde habere, quod vos una mihi consortes sitis
in vinculis meis etin defensione ac contirmatione.
Gratice vero, id est, per gratiam Nam sine divina
gratia nullus dignus iiabetur liujusinodi consortio.
6S « lropterea qued habeam vos. » Causam dixit
oh quam esset ipsi «quum ut lioc. sentiret quod
Deus qui cepisset etiam perficeret : « Propterea, in-

1203

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

1264

quit, quod in corde vos habeam. « In corde vos. » O À τὸ εἶναι, ἐν τῇ καρδίᾳ Παύλου ! OS γὰρ ἁπλῶς τοῦτ»

eximia laus esse in corde Pauli ! Neque enim hoc
vulgare erat. Quod autem ait, « Et in vinculis et in
defensione, » majus adhuc erat. « Et confirmatione
Evangelii. « Confirmalionem Evangelii dicit tenta-
tiones et afflictiones ac vincula. Quomodo ? Quia
hzc eligebat. Et quidem cum ei licuisset haec non
sustinere, confirmabat resurrectionem ac commu-
nem retributionem. Nam hac, inquit, nequaquam
sustinere potuissem nisi vera essent qua a me
predicata sunt. — Neque enim solum mortui re-
suscitati, leprosique mundati, sed et nos vincti
Evangelium confirmamus. Qualiter autem aut quo-
num modo ?Quoniam innumera passi nec remissio-
res,sed promptiores effecti, sufficientem prebemus

demonstrationem quod veritatis praedicatores si- B

mus, et divina potentia in nobis sit, qua hac om-
nia demulceat, necsinat afflictionum multitudinem
devincere praedicatores. Non est enim human: po-
tenti: per tot iinpedimenta superiores evadere.
Neque aliis solum hac sunt Evangelii confirmatio,
sed et nobis ipsis: nam probatiores nos reddunt
magisque fortes ad despiciendas insidias. « Mihi
una consortes gratia. » Quare autem testor de
vobis hiec, et quamobrem habeo vos in corde meo?
Quoniam, inquit, una consortes mihi estis gratio :
aut apostolatum dicens autafflictiones. « Nam po-
tentia mea, ait, per infirmitatem perficitur. * « Si-

mul enim cum ipso affligebantur tanquam cum .

proceptore ac Patre spirituali. Animadverte autem
quod non simpliciter dixerit xot«vo2c, socios aut
participes, sed συγχοινωνούς, id est, una consor-
tes, ostendens quod et ipse particeps sit. Alibi
enim ait ipse, ut particeps Evangelii efficiat, hoc
est, ut cum his qui Evangelium annuntiant, in
bonis promissis participem.

I. 8-11. Testis enim mthi est Deus quam desiderem
vos in visceribus Jesu Christi. Et illud oro ut chari-
tas vestra adhuc magis ac magis exuberet in. agni-
tione omnique intelligentia, ut probet/s que 69 sunt
praestantia, ut sitis sinceri, ac tales ut nulli sitis of-
fendiculo in diem Christi, impl»ti fructu justitie qui
contingit per Jesum Christum ad. gloriam et laudem
Dei.

a Testis cnim mihi est Deus. » Non tanquam fide
dignus non esset, testem Deum invocat, sed quod

T». Τὸ δὲ, « Kai ἐν τοῖς δεσμοῖς, καὶ τῇ ἀπολογίῃ͵»
μεῖζον. Καὶ βεδαιώσει τοῦ Εὐαγγελίου. . B.
θαίωσιν τοῦ Εὐχγγελίου, τοὺς πειρασμοὺς λένε:
xai τὰς θλίψεις, xai τὰ δεσμά. Πῶς ; Ὅτι ᾧ “εἶτ
ταῦτα. Καίτοι ἐξὸν αὐτῷ μὴ ὑπομένειν, dO: c,
τὴν ἀνάστατιν χαὶ τὴν ἀνταπόδοσιν. Οὐ vip m,
φησὶ, ταῦτα ὑπομένειν ἠνειχόμην, μὴ ὄντων ἀληθῶν
τῶν κηρυσσομένων παρ’ ἐμοῦ, --- [ΧΡΥΣ ] Οὐ rz
μόνον ἀνιστάμενοι vexpol, οὐδὲ λεπροὶ καθαιρόμενοι,
ἀλλὰ καὶ ἡμεῖς δεσμούμενοι, βεδαιοῦμεν τὸ Ejn.
γέλιον. Πῶς xal. τίνι τρόπῳ ; "Ott μυρία πάσχοντις͵
xai μὴ ἐνδιδόντες, ἀλλὰ προθυμότεροι γινόμενο;͵
ἱκανὴν παρέχομεν ἀπόδειξιν, τοῦ ἀληθείας εἶναι xi.
ρυχες, xal θείαν τινὰ δύναμιν ἐν ἧμῖν εἶνει, χαὶ
ταῦτα πάντα ἐξευμαρίζουσαν, xal οὐχ ἐῶταν cm
πειρασμῶν τὸ πλῆθος περιγενέσθαι τῶν κχηρυττόν.
των. Οὐ λάρ ἐστιν ἀνθρωπίνης δυνάμεως, διὰ to;
οὕτων χρατῆσαι χωλυμάτων. Οὐ τοῖς ἄλλοις ü
μόνον ταῦτα βεδαίωσις τοῦ Εὐαγγελίου, ἀλλὰ xi
ἡμῖν αὐτοῖς, Δοχιμωτέρους γὰρ ἡμᾶς ἐργάζεται,
καὶ ἰσχυροτέρους μᾶλλον χαταφρονεῖν τῶν ix
λῶν, « Συγχοινωνούς μου τῆς χάριτος. » Διὰ τί δὲ
μαρτυρῶ ὑμῖν ταῦτα, χαὶ διὰ τί ὑμᾶς ἔχω ἐν τῇ
καρδίᾳ poo; ᾿Βπειδὴ, φησὶ, συγκοινωνοΐ uoo τῆς
χάριτός ἐστε, f, τῆς ἀποστολῆς λέγων, fj τῶν μλ'-
ψεων. « Ἢ γὰρ δύναμίς μου, φησὶν, iv ἀσθενείς
τελειοῦται. » Συνεθλίδοντο γὰρ αὐτῷ ὡς διδασχάλῳ
καὶ πχτρ' πνευματιχῷ. Ὅρα δὲ πῶς οὐκ εἶπε, xo:
νωνοὺς, ἀλλὰ, « συγχοινωνοὺς, δεικνὺς ὅτι χαὶ αὐτὸς
γοινωνός ἐστιν. ᾿Αλλαχοῦ 1*5 φησιν αὐτὸς, "Iva. xo:
νωνὸς γένωμαι τοῦ Εὐαγγελίου, » τουτέστιν, ἵνα χο:-
νωνήσω τῶν ἐπηγγελμένων ἀγαθῶν τοῖς τὸ Ἐὐχγγέλιον
χαταγγέλλουτσιν.

Μάρτυρ γάρ μοΐ ἐστιν ὁ Θεὸς, ὡς ἐπιποθῶ πάντας
ὑμᾶς ἐν σπλάγχνοις Ἰησοῦ Χριστοῦ. Καὶ τοῦτο προ-
σεύχομαι ἵνα d; ἀγάπη ὑμῶν ἔτι μᾶλλον περισσεύῃ ἐν
ἐπιγνώσει καὶ πάτῃ αἰσθήσει, εἷς τὸ δοχ'μάζειν ὁμᾶς
τὰ διαφέροντα, "lia ἦτε εἰλικρινεῖς καὶ ἀποόσχοπτι
εἷς ἡμέραν Χριστοῦ, πεπληρωμένοι καρπὸν Otxatosovr;
τὸν διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς δόξαν καὶ ἔπαινον
θεοῦ.

« Μάρτυρ Yap μοῦ ἐστιν ὁ Θεός. » Οὐχ ὡς dz
στούμενος μάρτυρα τὸν Θεὸν χαλεῖ, ἀλλὰ σφόδρα τι

maxime verum sit quod dicit, οἱ quod vehementer D ἀληθεύων, καὶ σφόδρα ἀγαπῶν πάντας. Πάντες qi

omnes Diligat: omnes enim probi erant. « In visce:
ribus. » Dilectionis intentionem per viscera sighi-
ficavit. « Jesu Christi. » Hoc est, in dilectione
qui est per Christum. quia fideles estis. Hoc au-
tem dicit ne existiment quod ideo amentur ab ipso
quia necessaria ipsi miserant : Aut quod cupiam
vos, datis mihi a Christo visceribus. « In visceri-
bus Jesu Christi. » Hoc est, non humanis, neque
humano more aífectis, sed omnino secundum
Jesum Christum. Magnum quidem desiderari a

* [I Cor. xii, 9,

ἦσαν ἐνάρετοι. « "Ev σπλάγχνοις. » Τὸ ἐπιτατιχὸν
τῆς ἀγάπης, διὰ τῶν σπλάγχνων ἐσήμανεν. « "Iro:
Χριστοῦ. » Τουτέστιν, ἐν ἀγάπῃ τῇ διὰ Χριστὸν, ὅτι
πιστοί ἐστε. Τοῦτο δέ φησιν, ἵνα μὴ νομίσωσι διὰ
τὸ πέμψαι αὐτῷ τὰ πρὸς χρείαν, φιλεῖσθαι παρ᾽
αὐτοῦ, ἢ ὅτι Πορῶ ὑμᾶς, τοῖς ἐκ τοῦ Χριστοῦ δο-
θείσί μοι σπλάγχνοις. « Ἐν σπλάγχνοις Ἰησοῦ Χρι-
στοῦ. » Οἵον οὐχ ἀνθρωπίνοις, οὐδὲ τι ἀνβρώπινον
πάσχουσιν, ἀλλ᾽ ὅλον κατὰ Χριστὸν ᾿[ησοῦν δι:-
χειμένοις. Μέγα μὲν, τὸ ὑπὸ Παύλου ποθεῖσθϑα',

1265

COMMENT. IN EPIST. AD PHILIP.

1266

τὸ δὲ ἐν σπλάγχνοις, μεῖζον. Τὸ δὲ xai ἐν σπλάγ- A Paulo: in visceribus autem majus: porro in visce-

χνοις Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὐδεμίαν ὑπερδολὴν ἀπολιμ-
πάνει. « Ἵνα dj ἀγάπη ὑμῶν.» Οὕτως ἀγαπώμενος παρ
αὐτῶν, εὔχεται ἔτι μᾶλλον χαὶ μᾶλλον φιλεῖσθαι. Οὐχ
ἕνι γὰρ τῆς κατὰ Χριστὸν ἀγάπης πέρας, fj καὶ περὶ
τῶν ἄλλων φησὶν, ἵνα χἀχείνους ἀγαπῶσιν. « ᾿᾽Ἐν
ἐπιγνώσει xal πάσῃ αἰσθήσει. » Τουτέστιν, Ἵνα μὴ
ἁπλῶς πάντας ἀγαπᾶτε, ἀλλὰ μετὰ δοκιμασίας xai
γνώσεως" μή πως, φησὶν, ἡ πρὸς αἱρετιχοὺς oix
βλάψῃ ὑμᾶς. ᾿Βὰν, γὰρ, φησὶν, οὕτως ἀγαπᾶτε, δύ-
νασθε τὸ συμφέρον δοχιμάσαι, τίνας χρὴ φιλεῖν, ὅτι
τοὺς πιστοὺς, xxl τίνας μὴ, ὅτι τοὺς ἀπίστους xai
αἱοετιχούς. Πῶς οὖν ἀλλαχοῦ φησιν, Εἰ δυνατὸν τὸ
ἐξ ὑμῶν μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύετε ; Καί
φαμεν, ὅτι ἑτερόν ἐστιν εἰρηνεύειν, xal ἕτερον ἀγα-
πᾶν. Διχφέροντα δὲ, τὰ συμφέροντά φησιν. « “ἵνα
Ws εἰλιχρινεῖ., » ἵνα μηδὲν, φησὶ, νόθον δόγμα
τῷ τῆς ἀγάπης προσχήματι εἰσρυῇ εἰς ὑμᾶς. Εἶλι-
χρινεῖς, μὲν ὡς πρὸς Θεὸν, ἀπρόσχοποι δὲ, ὡς πρὸς
ἀνθρώπους. Πολλοὺς γὰρ σχανδαλίζει τὸ ἰδεῖν πιστὸν
μετὰ ἀπίστου ἢ αἱρετιχοῦ φιλίχν ἔχοντα. Τὸ δὲ
σχανδαλίζειν τινὰ, ὑπὸ τιμωρίαν ἐστίν, « Πεπληρω-
μένοι καρπὸν δικαιοσύνης. » Μέτὰ γὰρ τὴν τῶν δο-
Ὑμάτων ὀρθότητα, καὶ βίου ἐπιμελιητέον. Οὐχ
ἁπλῶς δὲ εἶπεν, "Iva. ἐστὲ δίχαιοι, ἀλλ᾽ Ἵνα πε-
πληρωμένοι ἐν τούτῳ. Καρπὸν δέ φησι, τὸν διὰ
Χριστοῦ Ἰησοῦ. "Ἔστι γὰρ 00e διχαιοσύνη, ἀλλ’
οὐ χατὰ Χριστὸν, oix ἡ τῶν ᾿Βλλήνων, οἵ διὰ χενο-
δοξίαν καὶ ἀνθρωπαρέσχειαν, τοῦ διχαίου δῆθεν ἐπι-
μελοῦνται. Τοιοῦτοι δὲ εἴ ἐστε, εἰς δόξαν Θεοῦ τὸ
πρᾶγμα ἔσται, οὐχ εἰς δόξαν ἐμήν. Οὐ γάρ διὰ τὸ
ἐμὲ δοξασθῆναι τὸν διδάσκαλον, ταῦτα παραινῶ, φησὶ,
xal εὔχομαι, Τὸ γὰρ γινόμενον, φησὶ, εἰς δόξαν Θεοῦ
xai ἔπαινον προχωρεῖ, τοῦ καὶ συνεργοῦντος πρὸς
τοῦτο.
ΚΕΦΑΛ. Β΄.
Διήγησις τῆς ἑαυτοῦ διχγωγῆς ἀγωνιστικῆς, xal τῆς
προθυμίας.

Γινώσχειν δὲ ὑμᾶς βούλομαι, ἀδελφοὶ, ὅτι τὰ

xat ἐμὲ μᾶλλον εἰς προχοπὴν τοῦ Εὐαγγελίου

ἐλήλυθεν, ὥστε τοὺς δεσμούς μου φανεροὺς
ἐν Χριστῷ γενέσθαι ἐν ὅλῳ τῷ Πραιτωρίῳ
χαὶ τοῖς- λοιποῖς πᾶσι, χαὶ τοὺς πλείονας τῶν

ἀδελφῶν ἐν Κυρίῳ πεποιθότας τοῖς δεσμοῖς μου,
περιστοτέρως τολμᾷν ἀφόδως τὸν λόγον λαλεῖν. Τινὲς
μὲν xal διὰ φθόνον xai ἔριν, τινὲς δὲ xal διὰ εὐζοκίαν
τὸν Χριστὸν χηρύσσουσιν, Οἱ μὲν ἐξ ἐριθείας τὸν
Χοιστὸν καταγγέλλουσιν οὐχ ἁγνῶς, οἷόμενοι θλίψιν
ἐπιφέρειν τοῖς δεσμοῖς μου. Οἱ δὲ ἐξ ἀγάπης, εἰδότες
ὅτι εἰς ἀπολογίαν τοῦ Εὐαγγελίου κεῖμαι. Τί γάρ ;
Πλὴν παντὶ τρόπῳ, εἴτε προφάσει, εἴτε ἀληθείᾳ
Χριστὸς χαταγγέλλεται, καὶ ἐν τούτῳ χαίρω, ἀλλὰ xal
χαρήσομαι,

Εἰχὸς $7 αὐτοὺς μαθόντας ὅτι δέδεται, θορυδεῖσθαι,
ὡς τοῦ κηρύγματος διὰ τούτου ἐμποδιζόμένου. Touto
οὖν φησι, δειχνὺς ὅτι οὐ μόνον οὐχ ἑμποδισμὸς τά
δεσμά γέγονε του Εὐαγγελίου, ἀλλά καὶ προγοπή.
Καὶ λέγει τὴν αἰτίαν. « Ὅτι τά χατ᾽ ἐμέ. » Φιλουντος
ἦν, τὸ δηλοὺυν τά κατ᾽ αὐτόν. « Ὥστε τοὺς δεσμούς

ribus Jesu Christi, nullam relinquit excellentiam.
« Ut charitas vestra. » Adeo dilectus ab eis optat
adhuc magis ac magis diligi, nullus enim terminus
est dilectionis secundum Deum. Aut etiam de aliis
loquitur, ut et illos diligant. « In agnitione omni-
que intelligentia. » Hoc est, ul non simpliciter om-
nes diligatis, sed cum probatione et scientia ; ne
quo modo dilectio erga hereticos vobis noceat.
Nam si ita, inquit, diligitis, polestis quod utile esl
probare: puta quos oporteat diligere, quia fideles:
et quos non, nempe infideles et hereticos. Quo-
modo ergo alibi ait; Quantum ex vobis est, cum
omnibus hominibus in pace vivite? Et dicimus,
quod aliud est in pace vivere, et aliud diligere.
Preesstantia vero dicit utilia. « Ut sitis sinceri. » Ut
nullum dogma adulterinum occasione charitatis
ad vos influat, sinceri quidem, quo ad Deum : sine
offensione autem, quo ad homines. Multos nam-
que offendit videre fidelem cum infideli aut hzere-
tico habentem amicitiam. Porro alicui esse olffen-
diculo, supplicium promeretur. « Impleti fructu
justitise. » Nam preter dogmatum rectitudinem,
vitio quoque habenda est cura. Non simpliciter au-
tem dixit: Ut sitis justi, sed, Ut in hoc impleti
sitis. 90 Fructum vero dicit qui est per Christum
Jesum. Est enim quadam apparens justitia,sed non
secundum Christum, qualis est Graecorum, qui ob
inanem gloriam, aut ut bominibus placeant, ejus
quod justum est curam habere videntur. Quod si
tales ut predixi estis, in gloriam Dei negotium re-

C aundabit, non ad gloriam meam. Siquidem non ut

ego preceptor glorificer, haec admoneo aut exopto.
Nam quod succedit, ad Dei laudem et gloriam ce-
dit, qui etiam in hoc auxilium praebet.

CAPUT II.
Narratio sue in. certamine conversationis, prompti-
que animi.

I, 12-18. Scire autem vos volo, fratres, quod qux
mihi acciderunt, magis ad profectum Evangelii cve-
nerunt : ita ut vincula mea manifesta facta sint in
Christo in toto praetorio ac caeteris omnibus : utque
plures ez fratribus in Domino freti vinculis meis, ube-
rius auderent impavide sermonem loqui. Nonnulli
quidem per invidiam et. contentionem, nonnulli vero
el propter bonam voluntatem Christum. pradicant.

D Alii quidem ez contentione Christum annuntiant non

pure, existimantes sese afflictionem addere vinculis
meis : alii rursum ez charitate, scientes quod. in de-
fensionem Evangelii constitutus sim. Quid enim ? At-
tamen quovis modo sive per occasionem, sive per ve-
ritatem Christus annuntíatur, et in hoc gaudeo, quin
eliam gaudeo.

Verisimile erat ipsos cum didicissent quod liga-
tus esset, turbatos esse, tanquam impedita per hoc
predicatione. Id igitur ait, ostendens quod non
solum vincula non sint facta Evangelii impedimen-
tum, sed illud magis promoverint: 58. et causam
dicit: « Quod qu: mihi acciderunt. » Amanlis ,

1261

OECUMENI]I TRICC/AE EPISCOPI

1208

erat, signiflcare que sibi contigerant. «Ita ut vin- À μου. » Οὔτε γὰρ οἱ δεσμοί μου, φησὶν, οἱ κατὰ Χρ.-

cula mea. » Neque enim vincula mea, qua» pro
Christo sustineo occultata sunt, inquit, sed mani-
festata sunt et in prowtorio, id est, palatio, et in
cseleris locis. Et quid inde consequitur ? Quod ex
hoc accrevit audacia fidelibus, et via ad conversio-
nem multis infidelibus. « Facta sint in Christo. »
Aut quod vincula fuerint in Christo, id est, propter
Christum, ut per hyperbaton sit compositio: aut
vincula dicit facta in Christo manifesta, hoc est,
per Christi beneplacitum et dispensationem marni-
festata. Etenim nihil fuisset quod patiebatur et
recte operabatur Paulus, nisi ad Christum retulis-
set. Aut, illorum in Christo vincula manifestantur,
qui nihil ad ostentationem agunt, sed ita agunt ut
prosint aspicientibus, et glorificent Deum qui in
celis est. « Utque plures ex fratribus in Domiuo. »
Quoniam dixit vincula audaciam prebuisse, ma.
gnum autem id videbatur, subjungit : In Domino,
id est, propter Dominum. « Freti vinculis meis. »
Sumpserunt enim audaciam confirmati ad fldem
per Pauli vincula. Nam aiebant: Nisi divina esset
prodicatio, neque Paulus sustineret pro ipsa vin-
ciri. Hoc etiam superius dixit: In conflrmatione
Evangelii. Siquidem predicationis confirmatio
erant vincula. « Uberius auderent. » Etenim etiam
antea loquebantur, nunc autem amplius. « Non-
nulli quidem per invidiam. » Quoniam captus erat
Paulus, multi increduli volentes ad iram provocaie
Neronem, ut omnino Paulum occideret, predica-
bant Christum, ut dum audiret Nero dispersam
praedicationem, hujus auctorem Paulum interime-
ret. Aut, quod ipsi in pretio haberi vellent, (magnus
siquidem erat Pauli honor,) etiam cum increduli
essent, praedicabant Christum. « Nonnulli vero et
propter bonam voluntatem. » Propter fidem, pro.
pter charitatem, propter bonam mentem ac sanam
intentionem. « Alii quidem ex contentione. » DPer-
tinacia, invidia, rixa. « Non pure. » Hoc est, non
ex puro corde, existimantes sese ad majus peri-
culum et afflictionem ex hoc ipsum deducturos,
juxta ea qum superius scripta sunt. « Existimantes
afflictionem. » Non enim ita contigit ut arbitraban -
tur, 4€ nam ob hec ego amplius gaudebam. « Alii
rursum ex charitate. » Alii, inquit, ex amore quem
erga Dominum et erga me gerebant. « Scientes
(ait) quod in defensionem Evangelii constitutus
sim. » Sciunt quod priceptum a Deo acceperim ut
Evangelium pr:edicarem, quodque rationem illi da-
turus sim : levior autem redditur mihi hec ratio,
si multi instruantur et discurrat pr:ediéatio. Hoc
igitur illi scientes, uL rationem mihi reddendam
apud Deum leviorem efficerent, multos instituunt
pridicantes sermonem. « Quid enim » Aut, Quid
enim aliun quam hoc ? hoc est, quid aliud nisi in
defensionem Evangelii constitutus sum ? Quid enim
multa loquor? Quid mihi cure est quo quis scopo
pre dicet, 4.1 interim recte pre«dicat ἢ « Sive per oc-
casionem. » Propter invidiam adversum me. « Sive

D

στὸν ἐκρύδησαν, ἄλλὰ δῆλοι γεγόνασιν ἕν τε z:r-
tto2lp, τουτέστι, τῷ παλατίῳ, xai ἐν τοῖς λοιτοῖς,
Καὶ τί πρὸς τοῦτο ; Ὃτι, φησὶν, ἐκ τούτου θζοτος
γον: τοῖς πιστοῖς, χαὶ ὁδὸς ἐπιστροφῆς πολλοῖς
τῶν ἀπίστων. « Ἐν Χριστῷ γενέσθαι" » [d$ τᾶς
ἐν Χριστῷ δεσμοὺς, τουτέστι͵ τοὺς διὰ Χριστὸν, in
Jj καθ᾽ ὑπερδατὸν ἡ σύνταξις ἢ τοὺς δεσμούς τηξι
τοὺς ἐν Χριστῷ φανεροὺς Ὑεγεντγ, μένους. Τουτέστιν,
εὐδοχίᾳ xal οἰχονομίᾳ Χριστοῦ φανερωθέντες. kr
γὰρ οὐδὲν ἦν ὅ πάσχων χαὶ κατορθῶν Παῦλος, εἰ οὐκ
ἀνέφερεν εἷς Χριστόν. Ἤ, ἐκείνων ἐν Χοιστῷ οἱ δι-
σμοὶ φανεροῦνται, τῶν μὴ κατ᾽ ἐπίδε.ξ'ν τι mpm
τόντων, ἀλλ᾽ οὕτως πραττόντων, ὥστε τοὺς ὁρῶντας
ὠφελεῖσθαι, καὶ τὸν ἐν οὐρανοῖς δοξάζειν Θεόν. « Καὶ
τοὺς πλείονας τῶν ἀδελφῶν ἐν Κυρίῳ. » Ἐπειδὴ, εἶξε,
Θάρσος οἱ δεσμοὶ παρέσχον, μέγα δὲ τὸ ῥῆμα as,
ἐπάγει, « Ἐν Κυρίῳ,» τουτέστι, Διὰ τὸν Κύριον. e ll:-
ποιθότας τοῖς δεσμοῖς μου. » Θάρσος ὙΔ αὐτοὺς
ἔλαδε, βεδαιωρθέντας διὰ τῶν ΠΙχύλου δεσμῶν πρὸς
τὴν πίστιν. Εἰ γὰρ μὴ θεῖον ἦν, φησὶ, τὸ χήρυνμε
οὐχ ἂν ὁ Ἰ]αῦλος ἠνείχετο ὑπὲρ αὐτοῦ δεδέσθα:. Tol
xa! ἄνω εἶπε. Βεθαιώσει, φησὶ, τοῦ ἘΕῤαγγελίου. Βε-
θαίωσις γὰρ τοῦ κηρύγματος, τὰ δεσμὰ τοῦ apo
Παύλου. « Περισσοτέρως, τολμᾷν. » Καὶ yàp πρότερον
ἐλάλουν, νῦν δὲ πλεῖον. « Τινὲς μὲν xai διὰ φθόνον.»
᾿Επειδὴ χατεσχέθη ὁ Παῦλος, πολλοὶ τῶν ἀπίστων
βουλόμενοι εἰς ὀργὴν ἀγαγεῖν τὸν Νέοωνα εἷς τὸ
πάντως αὐτὸν φονεῦσαι, ἐχήρυσσον τὸν Xo,
νὰ ἀχούσας ὁ Νέρων τὸ χήρυγμα χατασπάρθεν,
τὸν τούτου αἴτιον Παῦλον ἀποχτείνη. "H, ὅτι αὐτοὶ zc

ς μᾶτθχι βουλόμενοι (μεγάλη γὰρ ἦν ἃ τιμὴ τῶ

Παύλου), xzi tavta ἄπιστοι ὄντες, ἐχήουσσον τὸν
Χριστόν. « Τινὲς δὲ χαὶ διὰ εὐδοχίαν. νυν» Διὰ πίστιν,
δι᾿ ἀγάπην, διὰ γνώμην καὶ βουλὴν ἀγαθήν. « Οἱ μὲν
ἐξ ἐτιθείας, ἐχ φιλονεικίας xal φθόνου xal ἔριξος.
« Οὐχ ἀγνῶς. » Τουτέστιν, οὐκ ἀπὸ καβαρᾶς xi
δίας, νομίζοντες ix τούτου εἷς μείζονα κχίνδυνον
xai θλίψιν χαθιστᾷν, χατὰ τὰ ἄνω παραγεγξιμ-
μένα. .« Olóusvot θλίψιν. » Οὐ γὰρ οὕτως ἀπέδαινεν ὡς
ἐνόμιζον, ᾿γὼ γὰρ πλέον ἐπὶ τούτοις ἔχαιρον. « 0:
δὲ ἐξ ἀγάπης.» Ol δὲ, φησὶν, ἄπὸ ἀγάπης τῆς εἰς
τὸν Κύριον xai εἰς ἐμέ, « Εἰδότες, φησὶν, ὅτι εἰς ἀτο-
λογίαν τοῦ Εὐαγγελίου κεῖμαι. » — "Isaot, φηϑῖν,
ὅτι ἐνετάλθη παρὰ Θεοῦ, χηρῦξαι τὸ Ἐῤαγγέλεον,
xai ὅτι εὐθύνας ὑπὲρ τούτου δώσω: ἐπιχοὺς
δέ μοι, φησὶ, τὰς περὶ τούτου εὐθύνας, τὸ πολλοὺς
χατηγῖῆσθαι xai δεδραμηχέναι τὸ χήρυγμα. Τοῦτ
οὖν εἰδότες, φησὶν, ἐχεῖνοι, ἵνα μοι τὰς πρὸς τὸν
Θεὸν εὐθύνας ἐπικουφίσωσι, χατη χοῦσι πολλοὺς, τὸν
λόγον χνρύσσοντες. Τί γάρ ; Ἤ, Τί γὰρ ἄλλο, ςτϑῖν,
εἰ μὴ τοῦτο ; otov, Τί ἄλλο γὰρ, εἰ μὴ εἷς azoloym
τοῦ Εὐαγγελίου χεῖμχι ; Τί γὰρ, φησὶ, paxco)oys;
ἢ τί μοι, φησὶ, μέλει ποίῳ σχοπῷ cu χηρύσσι'
ὁπότε ὁρθῶς χτηρύσσει ; « Εἴτε προφάσει, » διὰ τὸν
πρὸς ἐμὲ φθόνον, « εἴτε ἀληθείᾳ Χοιστὸς χαταυγιλ-
λεται. » 'Ex τούτων τινὲς ἄφρονες δκειλύςατιν
ὅτι πάσαις ταῖς αἱρέσεσι πάροδον ἔδωχεν ὁ ᾿Ατῦπο-
λος, τῷ εἰπεῖν « Εἴτε προφάσει, εἴτε ἀληθείᾳ Y--

1169 COMMENT. IN EPIST. AD PHILIP. | 12970

στὸς χαταγγέλλεται.» ᾿Αλλὰ σὺ πρόσχες. Πρῶτον μὲν , per veritatem Christus annuntiatur.» Ex his, non-
οὐχ εἶπε, Καταγγελλέσθω, (va. τοῦτο νομοθετεῖν γνω- À nulli insipientes suspicati sunt,quod omnibus hae-
σθείη, ἀλλὰ Καταγγέλλεται, τὸ γινόμενον ÉEmyoó- — relicis accessum dederit Apostolus, quia dixit :
U:vog. Ἔπειτα εἰ xal ὡς νουμοθετῶν εἰρήχει, (xal « Sive peroccasionem, sive per veritatem Christus
γὰρ πολλοὶ τῶν αἱρετικῶν παρεποίησαν τὴν Γραφὴν, —annuntiatur.» Verumanimadverte.Primum quidem
ὡς ἔγουσαν, Χριστὸς χαταγγελλέσθω,) οὐδὲ οὕτως — non dixit Annuntielur, ut hoc statuere putaretur,
md200ov ταῖς αἱρέσεσι δέδωχε, ὡς ; Ὅτι οὗτοι περὶ sed Annuntliatur, narrans quid accidat. Deinde
ὧν φησιν, οὐ νόθα δόγματα ἐχήρυσσον, ἀλλ᾽ ὀρθῶς — quanquam etiam ut statuens dixisset (nam multi
μὲν τὸ δόγμα ἐχήρυσσον, διανοίᾳ δὲ πονηρᾷ, ὡς qu quoe hereticorum scripturam depraverunt,tan-
βουλόμενοι ἢ τιμᾶσθαι, ἢ εἰς μείζονα κίνδυνον τὸν — quam habentem,Christus annuntietur) ne ita qui-
᾿Απόστολον ἐγδαλεῖν. Οἱ δὲ αἰοετιχοὶ, μὲτὰ τοῦ xal — dem accessum dedisset hewreticis.Quomodo ? Quia
διάνοιαν ἔχειν πονηρὰν (ol y&ào πλείους xal τοῦτο — hide quibus dicit non adulterina dogmata predica-
ἔχουτι), καὶ δόγματα εἰσημοῦντσι νόθα, οἱ uiv οὐχ — bant, sed fidem quidem recte tradebant, mente
ὁμολογοῦντες τὸν στχυρωθέντα Θεὸν, ol δὲ δύο )&- tamen prava : tanquam cupientes aut honorari,aut
ὕοντες ὑποστάσεις μετὰ τὴν ἕνωσιν, ol δὲ ὡς οὐχ — Apostolum in majus periculum conjicere.H:retici
ἔλαδε σάρκα ὁμοούσιον ἡμῖν, οἱ δὲ ἥττονα τοῦ Πα- — vero preter hoc quod mentem habet perversam :
τρὸς τὸν Υἱὸν, καθό ἐστι xai νοεῖται Θεὸς, οἱ δὲ σύγ- B (Siquidem plures quoque id habent) dogmata quo -
χυσιν ἐπὶ τὴς ἁγίας Τριάδος τερατεύονται. « Καὺ que introducunt adulterina : alii quidem Deum non
ἐν τούτῳ χαίρω. » 'Extivot uiv, φησὶ, πρὸς τὸ λυ» — fatentur fuisse crucifixum, alii autem duas fuisse
πῆσαί us, ταῦτα ποιοῦσιν, ἐγὼ δὲ χαίρω. Tl λέγω asserunt personas post unionem : rursum alii quasi
χαίρω ; Χαρήσομαι, φησὶ, τὴν αἰώνιον χαράν. carnem nonu accepisset ejusdem substantie cum
nostra, hi vero minorem Patre Filium, etiam quatenus est et intelligitur Deus : nonnulli quoque
confusionem in sancta Triade portentose mentiuntur. « Et in hoc gaudeo. » llli quidem ut me con-
tristent hzc agunt, ego autem gaudeo. Et quid dico, gaudeo ὃ Gaudebo, inquit, perpetuo gaudio. -

Οἵδα γὰρ ὅτι τοῦτό μοι ἀποδήσεται εἷς σωτη- I.19-20. « Novi enim quod hoc mihi cedet in 23
ρίαν διὰ τῆς ὑμῶν δεήσεως, xal ἐπιχορηγίας τοῦ ε salulem per vestram deprecationem et subminis-
Πνεύματος Ἰησοῦ Χριστοῦ χατὰ τὴν ἀποχαρχ- « trationem Spirilus Jesu Christi secundum exs-
δοχίαν καὶ ἐλπίδα μου, ὅτι ἐν οὐδενὶ αἰσχυνθή- « pectationem et spem meam quod nulla in re pu-
σομαι, ἀλλ᾽ ἐν πάσῃ παῤῥησίᾳ ὡς πάντοτε xal « deflam, sed cum omni libertate ut semper, ita
vov μεγαλυνθήσεται Χοιστὸς ἐν τῷ στόματί μου sive « nunc quoque magniflcabitur Christus in corpore
διὰ ζωῆς, εἶτε διὰ θχνάτου, (| « meo, sive per vitam, sive per mortem ».

« Τοῦτο.» "H τὸ δεδέσθαι, fj τὸ χηρύσσεσθαι τὸν « Hoc. » Aut illigatum esse, aut ab ipsis prredi-
Χριστὸν παρ᾽ αὐτῶν, Tj xa! τὸ ἐπιδουλεύεσθαι παρ᾿ a9- — cari Christum, aut etiam insidiis appeli ab | illis,
^o. « Εἷς σωτηρίαγχ. » Σωτηρίαν δέ φησι, τὸ ὅσον — « In salutem.» Salutem autem dicit quod nondum
οὐδέπω μαρτυρίαν. « Διὰ τῆς ὑμῶν δεήσεως. » —paleretur martyrium. « Per vestram depreeatio-
Ὅρα ταπείνωσιν’ ᾿Απὸ μυρίων κατορθωμάτων ἔχων — nem. » Vide autem quantum sese demittat. Cum
ὀφειλομένην τὴν σωτηρίαν, φησὶ, διὰ τῆς ὑμῶν δεή- 0)» innumera preclara facinora deberetur sibi
σεως. El γὰρ φησὶ τῶν εὐχῶν ὑμῶν εὐπορήσω, 5. }8,41} : Per vestram deprecationem. Si vestras
ἔτται μοι δαψίλειχλ καὶ οἷον προσθήχη πιξύματος. inquit, deprecationes adeptus fuero, erit mihi
« Κατὰ τὴν χαρχδοχίαν. » ᾿Αποχαραδοχίαν φησὶ τὴν — abundantia et veluti accrementum spiritus. « Se-
σφοδρὰν καὶ ἐπιτεταμένην ἐλπίδα, ἦν τις, καὶ αὐτὴν — cundum exspectationem. » Exspectationem dicit
ἐπιχινῶν τὴν χεφαλὴν, δοχεύει xal περισχοπεῖ. — vehementem et inlensain spem, quam quis etiam
« Καὶ ἐλπίδα μου.» 'Ex τούτων διδάσχει μή δεῖν — capile ipso moto observat ac concupiscit. « EL spem
ἐπὶ μόναις ταῖς ἑτέρων εὐχαῖς θαῤῥεῖν, sl μὴ xai meam.»Exhis docet non oportere in solis aliorum
οἴχοθεν συνεισενέγχῃ τις. Τοιγαροῦν, φησὶ, xai bv — precibus coníidere, nisi etiam a seipso aliquid
συνεισφέρω τὴν ἐλπίδα, ἧς μεῖζον οὐδέν. « Ἡ γὰρ ἢ conferat. Itaque et ego,inquit, spem simul affero,
ἐλπὶς, φησὶν, ἀλλαχαῦ, οὐ καταισχύνει, » Καὶ, « T£- ^ qua nihil majus est. « Spes enim, dicit alibi, non
voro, Κύριε, τὸ ἔλεός σοὺ ἐφ᾽ ἡμᾶς, xaQxzso ἦλπι- —pudefacil*.» Et : « Fiat misericordia tua,Domine,
σαμεν ἐπὶ ot. » — « Ὅτι ἐν οὐδενὶ αἰσχυνθήσομα!.» super nos, quemadmodum speravimus in te *.
"O:, φησὶν, οὗ περίθουλοι. οἱ ἐπίδουλοι. "Av γὰρ « Quod nulla iu re pudefiam. » Quia superiores
ἀποχτείνωσι, τότε μάλιστα περιγέγονα. « 'AÀ) ἐν non erunt insidialores : nam si occiderint, in hoc
πάσῃ παῤῥησίᾳ. » Οἷον, σαφῶς, φανερῶς, οὐ cov- maxime vicero. « Sed cum omni libertate. » Hoc
ἐσκιασμένως. — « Kai νῦν μεγαλυνθάσεται Χρι- est, perspicue.aperte,non obtecto modo.— « Nunc
στός.» — [ΦΩΤ.] Πάντοτε ἐμεγαλύνετο Χριστὸς é&v ip quoque magnificabitur Cliristus.» Semper in Paulo
IlauAw, xai ὅτε παρεχώρει αὐτὸν τοῖς δεσμοῖς χαὶ — magnificabatur Christus, et quando ipsum trade-
τοῖς μάστιξιν ἐνταλαιπωρεῖν, xal ὅτε ἐξεῖλχε xai — bat, ut vinculis ac flagellis misere affligeretur, et
ἐλυτροῦτο αὐτόν. Διὰ μὲν γὰρ ἐχείνου ἐδεθαιυοῦτο — quando educebat eum ac liberabat. Per illud nam-
vai ἐχρατύνετο τὸ χήρυγμα, λογιζομένων τῶν ὁρώντων 416 confirmabatur, viresque sumebat praedicatio :

8 Rom. v, ὃ. * Psal, xxx, 22.

N^ 22

1271

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI.

4212

dum hi qui Pauli vincula et afflictiones intueban- A τὰ Παύλου δεσμὰ xal τὰς θλίψεις, ὡς εἰ μὴ θεῖόν τι

tur, id apud se cogitabant, quod nisi divina esset
ac verissima ejus predicatio,nequaquam gaudens
innumeris seipsum exponeret malis, cum liceret
cessando lirebari. ldeo merito magnificabatur
Christus confirmato Evangelio.Rursum autem dum
extrahebat ac eripiebat ipsum e periculis, etiam
inde magniflcabatur. Nisi enim divina quadam et
super hominem essel gratia quiz Paulum liberaret,
4 4 quomodo soluta fuissent vincula ? Quomodo
aperta ostia *? quomodo innumera illa facta fuis-
sent miracula ? Testimonium itaque ferebat Chri -
stus Paulo ex eo quod e periculis liberabat: rur-
sumque Paulus ex eo quod constans erat in
afflictionibus,testimonium ferebat preedicationi: et
utroque modo Christus mrgnificabatur.Itaque ergo
et nunc ai : Sive leberet me Christus a morte,
sive non, in me magnificabitur. Ego enim et vivens
a preedicandi libertate non discedam : et si mori
me oporteat,cum liac moriar. « In corpore meo. »
llli per hoc quod Christum ex contentione predi-
cabant,arbitrabantur ipsum tollere : id autem non
ita erit,inquit,sed magnificabitur Christus in cor-
pore meo,ut qui semper me eripiat alque redimat
prout ipsi moris est. Deinde ubi prima defensione
absolutus, rursum ablatus esset, etiam in hoc
magnificavit, ait, Christus. « Sive per vitam. »
Quoniam eripuit me de ore Neronis. « Sive per
mortem. » Quoniam vires mihi prewstitit, ut de-
spicerem mortem. Hoc autem dicit, non tanquam
confestim moriturus : sed ipsos confortans,ne ubi
hoc accideret turbarentur.

]. 24-26. « Nam mihi vita Christus est, et mors lu-
« crum Quod sicontingat vivereincarne,eares mihi
« fructus est operis,et quid eligam ignoro. Coarctor
« enimexhisduobus,desiderans dissolvietessecum
« Christo,quod multolongequemelius est.Cieterum
« manereincarne magis necessarium propter vos Et
« hoc persuasusscio quod mansurus sim,et cum om-
« nibus vobis permansurus ad vestrum profectum et
« gaudium fidei, ut gloria vestra exuberet per Chri -
« stum Jesum in me,per meum iteratum ad vos ad-
« ventum. »

Alibi ait : Quod autem nunc vivo in carne, in fide
vivo Filii Dei, qui dilexi! me?, et hoc nunc quoque
. dicit, Ipsum habeo vitam : neque enim qui mun-

καὶ πανάληθες αὐτοῦ τὸ κάρυγμα, οὐχ ἂἔν inb
μυρίοις χαίρων ἐξεδίδου χαχοῖς, ἐνὸν παυσάμενον
ἀπαλλάττεσθαι. Διὸ εἰχότως ἐμεγαλύνετο ὁ Χριστὸς,
τοῦ χηρύγματος βεδαιουμένου. Πάλιν δὲ ὅτε ἐξεῖλσι
xai ἐξήρπαζεν αὐτὸν Ex τῶν κινδύνων, αὐτόθεν
ἐμεγαλύνετο. Εἰ μὴ γὰρ θεία τις καὶ ὑπὲρ ἄνθρωτον
ἦν ἢ ῥυομένη τὸν Παῦλον χάρ'ς, πῶς dico τὸ
δεσμά ; llo ἀνεῴγνυντο ol θύραι; Πῶς τὰ μορί:
θαύματα ἐχεῖνα ἐγεγόνει; ᾿ὑμαρτύρει οὖν ὁ Xz-
στὸς Ov ὧν ἐῤῥδύετο τῶν χινδύνων ἰ]αύλῳ, χαὶ zx
Ào; πάλιν, δι’ ὧν ἐνεχαρτέρει τοῖς πειρασμοῖς,
ἐμαρτύρει τῷ χηρύγματι, καὶ δι᾽ ἀμφοῖν ὁ Χριστὸς
ἐμεγαλύνετο’ Οὕτως οὖν καὶ νῦν φησιν" Eis ἐξει-
ρεῖταί με τοῦ θανάτου, εἴτε μὴ ὁ Χοιστὸς, ἐν ἐμοὶ

Β μεγαλυνθήσεται. ᾿Εγὼ φὰρ χαὶ ζῶν, τῆς ὑπὲρ τῷ

χηρύγματος παῤῥησίας οὐχ ἀποττήσομαι, xi δόη
με τεθνάναι, μετὰ ταύτης τεθνήξομαι. « Ἕν τῷ
σώματί μου. » ᾿Εχεῖνοι διὰ τοῦ ἐξ ἐριθείας τὸν Χο:-
στὸν χαταγγέλλειν, ᾧοντο αὐτὸν ἀναιρεῖν. Τὸ δὲ οὐ.
οὕτως ἔστα', ἀλλὰ μεγαλυνθήσεται ὁ Χριστὸς ἐν τῷ
σώματί μου, ὡς πάντοτε ἐξχιρούμενός με, ὡς ἔθος
αὐτῷ, xxi λυτρούμετος. Εἶτα ἐπειδὴ τὴν μὲν πρώτην
ἀπολογίαν διαφυγὼν αὖθις ἀνῃρέθη, φησὶ, μεγαλὺ-
νεται Χριστός. « Εἶτε διὰ ζωῆς. » '"Ent:57, ἐξέρπετί
με ἐκ τοῦ στόματος τοῦ Νέρωνος. « Εἶτε διὰ θχνί-
του » Ἐπειδὴ ἐνεύρωσέ με ὥστε δι’ αὐτὸν κατατρο-
γῆσαι θανλτηῦ. Τοῦτο δέ φησιν, οὐχ ὡς εὐθέως ἀτ’-
θανούμενος, ἀλλ’ ἀσφαλιζόμενος αὐτοὺς, μὴ θυρυ-
δεῖσθαι τούτου γινομένου.

Ἐμοὶ γὰρ τὸ ζῇν Χριστὸς, καὶ τὸ ἀποθανεῖν
χέρδος. Et δὲ τὸ ζῇν ἐν σαρχὶ, τεῦτό μοι χας πὺς
Epyos, καὶ τί αἴρήσομαι οὐ γνωρίζω. Συνέχομτ:
δὲ ix τῶν δύο, τὴν ἐπιθυμίαν ἔχων εἰς τὸ àvr
λῦσαι χαὶ σὺν Χριστῷ εἶναι, πολλῳ μᾶλλον
χρεῖσσον. Τὸ δὲ ἐπιμένειν iv τῇ σαρχὶ, adven
χαιότερον δι’ ὑμᾶς. Καὶ τοῦτο πεποιθὼς oz δτ'
μένω xal συμπαραμενῶ πᾶσιν ὑμῖν, εἰς τὴν ὑμῶν
προχοπὴν xai χαρὰν τῆς πίστεως, ἵνα τὸ χαύγημα
ὑμῶν περισσεύῃ ἕν Χριστῷ Ἰησοῦ ἕν tuoi διὰ
τῆς ἐμῆς παρουσίας πάλιν πρὸς ὑμᾶς.

᾿Αλλαχοῦ φησιν, Ὃ δὲ νῦν ζῶ ἐν σαρχὶ, bv πίστε:
ζῶ τῇ τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ τοῦ dyamYcavió yt.
Τοῦτο χαὶ νῦν λέγει" Αὐτὸν ἔχω τὴν ζωήν. Οὐδὲ 42

dum despiciebat, nundanam vivebat vitam, sed ἢ ὁ τοῦ κύσμου καταφρονῶν, τὴν χοσμιχὴν ἔζη, ζωτν,

Christ, id est, quam Christus volebat. Lucrum
vero dicit mori,ut sit cum Christo et coronas asse-
quatur. 45 « Quod si contingat vivere in carne.»
Dixit mori esse lucrum. Ne quis aulem existimet
quod vitam suain accuset, vide quid dicat : Quod
si contingat vivere. Quandoquidem, inquit, vivere
in carne fructus operis est. (Siquidem potest quis
hac vita uti ad fructum bonorum operum.Ait enim:
Fructiflcantes et crescentes ?.)Quoniamergo ipsum
quoque vivere ad fructificandum conducit,nondum
mihi decretum est, neque satis novi quid malim

5 Act. xvi, 1 seqq. * Galat. 1, 20.

? Coloss. τι, 10.

ἀλλὰ τὴν Χριστοῦ, Tv ὁ Χριστὸς
δὲ τὸ ἀποθανεῖν φησι, διὰ τὸ σὺν
τῶν στεφάνων ἐπιτυχεῖν. « El δὲ τὸ ζῆν ἐν σαρχί. »
Εἶπε τὸ ἀποθανεῖν χέρδος. “ἵνα δὲ μή τις νομί
τὴν ζωὴν αὐτὸν διαθάλλειν͵ ὅρα tí φησι" e Εἰ δὲ τὸ
ζῆν.» Ἐπειδὴ δὲ, φησὶ, τὸ ζῇν ἐν σαρκὶ χαρκὸς lj
γου exi. (δύναται ydo τις τῇ ζωῇ χρήσασβει εἰς
χαρπὸν ἔργων ἀγαθῶν. Καρποφοροῦντες yi;, cx?
xal αὐξανόμενοι). tmt! οὖν xal τὸ ζῆν πρὸς τὸ
χαρποφορῇσαι συντελεῖ, οὐκ οἷδα, οὐδὲ γνωρίζω τ'
αἱρήσομαι xai ἑπιλέξομαι, τὸ ζῇν, φησὶ, χαὶ xxm

ἡἠδούλετο. Κέοδος

Χριστῷ εἶνχι χ!!

1213

COMMENT. IN EPIST. AD PHILIP.

1214

φορεῖν τῷ Θεῷ, Tj τὸ ἀποθανεῖν, xal σὺν Χριστῷ εἶναι. A aut quid eligam,an vivere ac fructiflcare Deo, an

"Qoa δὲ, ὅτι ἔδειξεν ἑαυτὸν Κύριον τοῦ ζῇν xal μή.
« Συνέχομα! δὲ Ex τῶν 020. » Ἑπεὶ οὖν τί αἰρήσομα᾽
οὐ γνωρίζω, εἰχότως συνέχομα: &x τῶν δύο, τοῦ τε
ἀναλῦσαι, xa! τοῦ προσμεῖνει τῇ ζυῇ. Εἶτα, ὦ
Παῦλε, ὁ τοσοῦτον Χριστὸν ἀγαπῶν, ὅλως διστάζεις
καὶ ἀμφιδάλλεις τί σε δεῖ αἱρεῖσραι ; Καίτοι ἀνα:.-
φίθολόν σοι ὦφειλεν εἶναι χαλὸν, τὸ ἀναλῦσα: xal
σὺν Χριστῷ εἶναι. O82, φησὶ, τοῦτο χάγω, ἀμέλει
τὴν ἐπιρυμίαν ἔχων εἰς τὸ ἀναλῦσαι xa! σὺν Χριστῷ
εἶναι, xai ταύτην πολλῷ μᾶλλον χρείσσονά μοι οὖσαν
εἰδὼς, εἶπον ὅτι συνέχομαι ix τῶν δύο. Διατί δὲ
τοῦτο ; διὰ τὴν ὑμετέραν σωτηρίαν, φητὶ, καὶ δι᾽
ὑμᾶς, ὅπερ ἀναγχχαιότερον ἡγοῦμαι, ἐπειδὴ οὐ τὸ
ἐμὸ, σχοπῶ, ἀλλὰ τὸ ὑμῶν συμφέρον. Ὁρᾷς ψυχὴν
προτιμῶσαν τοῦ οἰχείου συμφέροντος τὴν τῶν μα-
θητῶν ὠφέλειαν; ᾿Ἐπιμένων d32, τούς τε προχατ-
ἡγηθέντας ἐδεδαίου xai ἄλλους προσελάμθανε.» Πολλῷ
μᾶλλον χρεΐσσον. » Τὸ, ἔχων, ἀπὸ χοινοῦ, οἷον Τὴν
ἐπιθυμίαν ἔχων εἰς τὸ ἀναλῦσαι, xai ἔχων πολλῷ
μᾶλλον χρεῖσσον, τὸ σὺν Χτιστῷ slvat, « ᾿Αναγχαιότε-
pov δι’ ὑμᾶς.» Καὶ xav' ἄλλο ἀναγκαιότερον, ὅτι τὸ
προσάγειν Θεῷ διὰ πίστεως πλείονας, πλεῖον αὐτὸν
οἰχειοῖ τῷ Χριστῷ. « Καὶ τοῦτο θαῤῥῶν οἶδα, » τὸ,
εἶναι ἀνχγχχιητέραν τὴν ἐν σαρχὶ ποοσμονήν. —
« Καὶ τοῦτο πεποιθὼς οἴδχ, » — [ΦΩΤ',) ᾿Αντὶ τοῦ, Καὶ
τοῦτο τεθαῤῥηκὼς xal οὐ διστάζων οἴδα. Τί δέ ἐστιν
ὅ θαῤῥῶν καὶ οὐ διστάζων οἵδιν ; Ὅτι ἀναγχαιότερον
τὸ δι᾽ αὐτοὺς ἐπιμένειν τῇ σαρκί. Eliza Οἴδα ὅτι μενῶ
καὶ συμπαραμενῶ. ᾿Απὸ χοινοῦ γάρ τὸ, οἶδα. Ἤ
xai τὸ, ὅλον ἀπὸ χοινοῦ οἷον ὅτι θαῤῥῶν οἶδα, οὐ
μόνο» Ott ἀνχγχαιότερον τὸ ἐπιμένειν μὲ τῷ σαρκὶ,
ἀλλ᾽ tt καὶ ἐπιμενῶ xal! συμπαραμενῶ. Ὁ γὰρ τῶν
ἀποῤῥήτων χαὶ ὑπερουρανίων μύστης, οὐδὲ τὴν
δχυτοῦ ζωὴν ἐν δισταγμῷ ἥδε,, καὶ ὅτι ἔτι νῦν
ἐπιδιώτεται. Δύναται δέ τις xal ἑτέρως τὸ ῥητὸν
συντάξας, οὕτω: ἐχλαδεῖν ἑτοιμότερον: Τὸ ἐπιμέ-
νεῖν, φησὶν, ἀναγχαιότερον δι᾽ ὑμᾶς. Εἶτα, Καὶ εἷς
τοῦτο θχῤὀῥῶν Ott ἀναγχαιότερόν ἐστι, φησὶν, οἷδα
ὅτι μενῶ xal συμπαροαμενῶ, καὶ ἑξῆς, « Καὶ συμ-
παρχμενῶ πᾶσιν ὑμῖν.» Οἴδα, φησὶν, ὅτι μένω καὶ
συμπχραμινῶ πᾶσιν ὑμῖν, ᾿Επειδὴ γὰρ 02020 ἀνλγ-
xa:ótz20v εἶναι τὸ μένειν, olóa ὅτι μενῶ, οὐ μόνον
ἐν δεσμοῖς, ἀλλὰ xal σὺν ὑμῖν, καὶ ὄψομαι ὑμᾶς.
Μενῶ δὲ, φησὶν, εἰς τὴν ὑμῶν προχοπὴν xal yapiv
τῆς πίστεως. Ἔνι ὙΧ2 ἐν πίστει προχόψαι, τὸ μᾶλ-
λον εἰς αὐτὴν βεδαιωθῆνχι xai χαίρειν τὴν πνευμα-
τικὴν χαράν. Τοῦτο ὃὲ ἠρέμα xal φοδοῦντός ἐστιν.
Ei γὰρ δι' ὑμᾶς μενῶ, ὁρᾶτε μὴ καταισύνητέ μου
τὴν ἐπιμονήν. « Ἴνα τὸ καύχημα ὑμῶν. » Πῶς δ᾽ ἂν
αὐτῶν περισσεύσο: τὸ χαύχημα; Διὰ τοῦ ἐστηρί-
χθαι ἐν τῇ πίστει, xai ὀρρῶς βιοῦν δηλονότι. « 'Ev
Χριστῷ Ἰησοῦ ἐν ἐμοί. » ᾿Επειδὴ εἶπε τὴν ἐπιμονὴν
αὐτοῦ slg τὴν ἐχείνων γενέσθαι προχοπὴν, νῦν θέλει
δεῖξαι ὅτι d) προχοπὴ αὐτῶν, xal εἰς τὴν αὐτοῦ
ὠφέλειαν συντείνει, iva μὴ δόξῃ βαρεῖν αὐτοὺς, ὡς
δι᾽ αὐτοὺς τοῦ οἰχείου περιορῶν συμφέροντος, ὅτι,
φησὶ. Τὸ ὑμῶν καύχημα, καὶ ἐν ἐμοὶ περισσεύει.
"Av vào διτῖς ἦτε δόχιμοι, d χαῦχησις καὶ εἰς ἐμὲ

Β

D

mori et esse cum Christo. Animadverte autem quod
in manu sua esse ostenderit aut vivere aut. mori.
« Coarctor enim ex his duobus. » Quoniam igitur
quid eligam,ignoro,merito coarctor ex his duobus,
nempe aut dissolvi aut manere in vita.At interim,
o Paule, cum adeo Christum diligas, an omnino
dubitas ac hasitas quid te eligere oporteat ? Atqui
indubitatum tibi esse deberet quod melius est,
nempe dissolvi et esse cum Christo. Novi, inquit,
hoc et ego, desiderium certe habens dissolvi et
esse cum Christo : cumque hanc partem scirem
multo longeque esse potiorem,dixi quod e duobus
coarcter.Quare autem hoc ? propter vestram inquit,
salutem, et propter vos, vestrumque commodum,
quam rem magis necessariam duco: quandoqui-
dem non quod meum est intueor, sed quod vobis
expedit. Vides animum preponentem discipulorum
utilitatem suo proprio commodo ? Permanens enim
eos qui primum instructi fuerant confirmabat, et
alios assumebat. Multo longique melius est hoc
habens a communa sensu, id est, desiderium ha-
bens dissolvi, habens multo longeque melius esse
cum Christo. « Magis necessarium propter vos. »
Etiam ex alio magis necessarium est: quia plures
per fidem Deo adducere, magis domesticum facit
ipsum Christo. « Et hoc persuasus. » Cum fiducia
novi, inquit, quod magis necessaria est in carne
permanentia. « Et hoc persuasus scio. » Hoc est
et hoc certo ac iudubitanter novit. Quid est au-
tem quod certo indubitanter novit ? quod magis
necessarium est propter vos manere in carne.
Deinde scio quod mansurus sim et cum omnibus
vobis permansurus. Nam a communi sensu repe-
tendum est, scio. Aut etiam in totum a communi
sensu suinatur, nempe persuasus scio non solum
quod magis necessarium sit me in carne perma-
nere, sed quod etiam mansurus sim et cum omni-
bus vobis permansurus. Cum enim arcanis ac
cilestibus mysteriis initiatus esset, 96 noverat
vitam suam non in ambiguo esse sitam, sed quod
nanc adhuc superstes perniansurus esset. Potest
antem quis alio modo hac sententia ordinata, ita
promptius intelligere.Permanere,inquit,magis ne-
cessarium est propter vos : deinde,Et ad hec per-
suasus.inquit,quod magis necessarium sit scio quod
mansurus sim, simulque cum omnibus vobis per-
mansurus « Et cum omnibus vobis permansurus.»
Scio, inquit.quod mansurus sim, et cum omnibus
vobispermansurus.Quandoquidem enim persuasus
sum magis necessarium esse manere, scio quod
mausurus sim non solum in vinculis, verumetiam
una vobiscum et vos visurus sim. Manebo autem,
ait, ad vestrum profectum et gaudium fidei. Con-
tingit enim in fide procedendo, magis in ea con-
firmari, et gaudere spirituali gaudio. Hoc autem
eliam esl obiter terrentis. Nam si propter vos
mansurus sum, videte, inquit, ne vos meam per-
severantiam pudefaciatis.« Ut gloria vestra.» Qu-

1215 OECUMENII TRICCAE EPISCOPI 41ΠῸ

modo autem poterit gloria exuberare? Per hoc A ἀνατρέχει τὸν διδάσχαλον. « Διὰ τῆς ἐμῆς παρουσίας. »
quod sint in fide confirmati, et recte videlicet vi- —'H γὰρ Παύλου παρουσία, ὠφέλεια ἦν τῶν ἀπαγτων,
vant. « Per Christum Jesum in me. » Quoniam δειξε δὲ, ὅτι ἀπελύσεται.

dixit suam permanentiam ad illorum fleri profectum, vult nunc ostendere quod ipsorum profectus
in suum ipsius vergat commodum : ne gravare eos videatur, quod propter ipsos proprium des
pexerit commodum. Nam vestra, inquit, gloria etiam in me exuberat. Si enim vos probati fueritis,
gloria ad me quoque preceptorem recurret « Per meum adventum. » Pauli enim adventus ac pre

sentia omnium erat utilitas. Ostendit autem quod rediturus esset.

CAPUT Ill
Exhortatio ad. conversationem secundum Deum vi-
tamque divinam.

I, 27 29. « Tantum ut dignum est Evangelia
« Christi conversemini : ut sive cum venero et vi-
« dero vos, sive absens sim, audiam de rebus ves-
« tris, quod fletis in uno spiritu, 9$ una anima,
« certantes una cum fide Evangelii : nec in ullo
« terreamini ad adversariis ; que illis quidem est
« ostensio perditionis,vobis autem salutis : et hoc
« à Deo, quia vobis donatum est hoc a Christo,
« non solum ut in eum credatis, verumetiam ut
« pro illo patiamini ».

« Tantum ut dignum. « Itaque ego simul
permanebo ad profectum vestrum, tantum, inquit,
hoc agite, ut dignum est Evangelio conversemini :
hoc est,in virtute crescite. « Et videro vos.» Sub-
audito, Gaudeam. « Sive absens sim. » Non hoc
ait quasi commutans reditum, sed dixit quid con-
tingeret. Nam si ut Evangelio dignum est, inquit,
conversemini, cum venero et videro vos, gaudebo
(hoc enim, ut diximus, subaudiendum est) et

KE9AA. T".
Παραίνεσις τῆς κατὰ Θεὸν πολιτείας, καὶ τῆς
ἐνθέου ζωῆς.

Μόνον ἀξίως τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ rz»
λιτεύεσθε, ἵνα εἴτε ἑλθὼν καὶ ἰδὼν ὑμᾶς, tc
ἀπὼν, ἀχούσω τὰ περὶ ὑμῶν, ὅτι στήκετε ἐν ἑνὶ
πνεύματι, μιᾷ ψυχῇ, συναθλοῦντες τῷ — minu

D τὸῦ Εὐαγγελίου, καὶ μὴ πτυρόμενοι ἐν μηδενὶ

ὑπὸ τῶν ἀντικειμένων, τις αὐτοῖς μέν dew
ἔνδειξις ἀπωλείας, ὑμῖν δὲ σωτηρίας. Kai τοῦτο
ἀπὸ θεοῦ, ὅτι ὑμῖν ἐχαρισθη τὸ ὑπὲρ Χριστοῦ,
οὐ μόνον τὸ εἷς αὐτὸν πιστεύειν, ἀλλὰ καὶ τὸ oxi
αὐτοῦ πάσγειν.

« Μόνον ἀξίως. » Ἐγὼ μὲν οὖν συμπαραμενὼ
πρὸς τὴν προκοπὴν ὑμῶν, μόνον, φησὶ, τοῦτο ποιή-
σατε, ἀξίως τοῦ Κὐαγγελίου πολιτεύεσθε, τουτίστ;,
πρὸς ἀρετὴν ἐπίδοτε. « Καὶ ἰδὼν ὑμᾶς. » Εὐφρανθῶ,
φησίν. « Βἷτε ἀπών. » Οὐ τοῦτο εἶπεν ὡς μεταθὲμι-
νος τὸ ἀπελθεῖν ἀλλὰ τὸ συμὔαῖνον εἶπεν. ᾽Εὰν γὰρ
φησὶν, ἀξίως τοῦ Εὐαγγελίου πολιτεύόησθε, ἐλθὼν xai
ὁρῶν ὑμᾶς, εὐφρανθήσομαι (τοῦτο γὰρ προσυπαχο"-
στέον), καὶ πρὶν ἐλθεῖν, ἀπὼν καὶ ἀκούων, εὐφραν-

. . . . . . ? M Ly Η 4
priusquam veniam si absens audiero, etiam gau- ( θήσομαι. « Ἐν ἑνὶ πνεύματι.» "Ev ἑνὶ apiouzst

debo. « In uno spiritu.» In unc charitatis et con-
cordie dono. « Una anima. « Adeo charitate colli-
liga, ut unam visi habere animam, invicem
adjuvelis in certaminibus ac periculis. — « Nec
terreamini. » Non dico, inquit, ne excidatis, sed
nec animo consternemini,hoc est, iu nullo turbe-
mlni : quanquam mortem minitentur adversarii,
licet exprobrent vobis mea vincula.« Que illis qui-
dem est. » Si ab adversariis non fueritis territi,
insurrectio ipsorum adversum vos converteturipsis
δὰ ostensionem perditionis. Hoc est,aut quod per
vestram firmitatem ostendetur οἱ manifestabun-
tur qua sunt perditionis eta vana gloria suis-
que studiis discedent, et ex hoc major erit vobis
redundantia salutis, ut qui aliis quoque causa

fueritis ut eliugerent perditionem et salutem lu- D

crifacerent. Aut ergo ila intelligendum est, aut
simplicius,quod invasio,et pugna eorum adversum
vos,cum non Lerremini, nihil aliud illis exhibebit
aut conciliabit,quam propriam perditionem, vobis
autem loco nocumenti dicetur salutis argumentum
et occasio perfectioris virlutis. « Ostensio perdi-
tionis. » Que ipsorum invasio erit eis indicium
perditionis, si vos stetis imperterriti. Quo modo?
Nam si motis omnibus modis insidiarum.non dico
non dejecerint vos.sed neque in ullo turbaverint:
4 S cognoscent quod res vestre vere sunt ac di-
vina, οἱ salutem conei'iantes : illorum vero falsa

ἀγάπης xal ópovolac. « Mig ψυγῇ. » Τοσοῦτον τῇ
ἀγάπῃ συνδεδεμένοι, ὡς μίαν ἔχειν δοκοῦντες ψυχὴν,
συναντιλαμθάνεσθαι ἀλλήλων ἐν τοῖς ὁπὲρ τοῦ Bósj-
γελίου ἄθλοις xal ἀγῶσι. — « Καὶ μὴ πτυρόμενοι. "
[ΦΩΤ.] Οὐ λέγω, φησὶ, μὴ χαταπίπτοτες, ἀλλὰ μὴ
πτυρόμενοι, τουτέστι, θορυδούμενοι ἐν μηδενὶ, κἂν
θάνατον ἀπειλῶσιν οἱ ἐντιχείμενοι, κἂν ὀνειδίζωσιν
ὑμᾶς τὰ ἐμὰ δεσμά. « Ἤτις αὐτοῖς μὲν ἔστιν. » 'Ez
ἦτε, φησὶ, μὴ πτυρόμενοι ὑπὸ τῶν ἀντιχειμένων, 1,
ἐπανάστασις αὐτὼν ἢ καθ᾽ ὑμῶν, τραπήσεται αὐτοῖς
εἰς ἔνδειξιν ἀπωλείας. Οἷον, ἤ ὅτι ἐπιδειγθήσεται
αὐτοῖς καὶ φανερωυθήσεται διὰ τῆς ὑμῶν στεῤῥότητος
τὰ τῆς ἀπωλείας, καὶ ἀποστήσονται ἀπὸ τῆς patr
δόξτς τῶν ἐπιτηδευμάτων οὐτῶν, xal Ex τούτου
ἔσται ὑμῖν μᾶλλον πλοῦτος σωτηρίας, ὡς δὲ ἑτέροις
προξενήσασι φυγεῖν τὴν ἀπώλειαν, xai κερδῆσα:
τὴν σωτηοίαν. Ἢ οὖν οὕτως vorciov, ἤ ἁπλούστε-
ρον, ὅτι ἡ ἐπιχείρησις αὐτῶν xai ὁ móÀtuoq αὐτῶν
ὁ γαθ’ ὑμῶν, ὑμῶν μὴ πτυρομένων, ἐχείνοις plv,
πλὴν τῆς ἰδίας ἀπωλείας, οὐδὲν ἄλλο ἐνδείξετει
οὐδὲ προξενήσε', ὑμῖν δὲ ἀντὶ βλάδης, xal cwtr-
plac ὑπόθεσις, xai ἀφορμὴ τελειοτέοας ἀρετῆς ypr-
ματίσει. « "votis ἀπωλείας, » Ἥτις ἐπιχείρησις
αὐτῶν, ἔσται αὐτοῖς δεῖγμα ἀπωλείας, εἰ ὑμεῖς στῖτι
ἀθόρυδοι. « Πῶς ; El γὰρ πέντα τρόπον ἐπιθουλῆς
χινέσαντες, οὐ λέγω μὴ καταδάλωσιν, ἀλλὰ μήτι
θορυδήσωσιν ὑμᾶς, γνώσονται ὅτι ἀληθῆ xai θεῖα τὰ
ἡμῶν, καὶ σωτηρίας πρόξενα, ψευδῆ δὲ τὰ ἐχείνων,

1211

ΟΟΜΜΕΝΤ. IN EPIST. AD PHILIP.

1218

xai ἀπωλείας αἴτια. Λέγει δὲ περί τινων ἀπίστων, α et causa perditionis.Loquitur autem de quibusdam

ἀντιχειμένων τῷ κηρύγματι, « Ὅτι ὑμῖν ἐχαρίσθη" »
“Ὅρα πῶς οὐκ οἵδε διαφορὰν τῆς τοῦ llavpó; ἤ τῆς
τοῦ ΥἹοῦ βουλῆς, Εἰπὼν γὰρ ὅτι xai τοῦτο ἀπὸ θεοῦ,
ἐπάγει, "Ot ὑμῖν ἐχαρίσθη, ὑπὸ Χριστοῦ, κοινὴν
δωρεὰν Πατρὸς καὶ Υἱοῦ τιθέμενος τὸ πρᾶγμα» Τὸ
ὑπὲρ Χριστοῦ, » Μεῖζον χαὶ ἀξιολογώτερον ποιῶν τὸ
ὑπὸ τῶν ἀντιχειμένων τῷ χηδύγματι διενοχλεῖσθα',
ὑπὸ Θεοῦ λέγει αὐτοῖς τοῦτο δεδωρῆσθαι, τὸ πι-
στεῦσαι Χριστῷ, καὶ τὸ ἐναθλεῖν δύνασθαι τοῖς πει-
βρασμοίς,

Τὸν αὐτὸν ἀγῶνα ἔχοντες, οἷον ἴδετε ἐν ἐμοὶ,
xai νῦν ἀχούετε ἐν ἐμοί, Εἴ τις οὖν παράχλησις
ἐν Χριστῷ, εἴ τι παραμύθιον ἀγάπης, εἰ τις χοι-
νωνία Ἠνεύματος, εἰ τις σπλάγχνα xai οἰχτιρμοὶ,
πλησρώσατέ μου τὴν χαρὰν, ἵνα τὸ αὐτὸ φρονῆτε,
τὴν αὐτὴν ἀγάπην ἔχοντες, σύμψυχοι, τὸ ἔν
φρονοῦντες, μηδὲν κατὰ ἐρίθειαν, ἤ κατὰ κενο-
δοξίαν, ἀλλὰ τῇῷ ταπεινοφροσύνῃ ἀλλήλους
ἡγούμενοι ὑπερέχοντας ἑαυτῶν μὴ τὰ ἑαυτῶν
ἕχαστος σχοπεῖτε, ἀλλὰ καὶ τὸ ἑτέρων ἕκαστος-

Βαδαὶ, οἷόν ἐστι τὸ τὸν ἀγῶνα Παύλῳ ἔχειν ! 7ύ-
πὸς Ὑὰ0 αὐτοῖς ὁ Παῦλος ἐγένετο ἀθλύήσας ἐν Φιλίπ-
ποις, πῶς δεῖ ὑπὲρ τῆς πίστεως ἀγωνίζεσθαι. « Et
τις οὖν παράχλησις. » Εἴ τις, φησὶν, ὑμῖν ἐμοῦ γί-
νεται λόγος, καὶ εἴ τινά μοι βούλεσθε παράκλησιν ἐν
τοῖς πειρασμοῖς δοῦναι, xal εἴ τινα παραμυθίαν ἐξ
ἀγάπης κινούμενο', πληρώσατέ pou τὴν χαράν. « E?
τις χοινωνία Πνεύματος. » Εἴ ἔχετε, φησὶ, μετ᾽ ἐμοῦ
κοινωνίαν ἐν τῷ ἀγίῳ ΠΑὋῬΥεύματι, καὶ εἰ ἔστιν ἐν ὑμῖν
σπλάγχνων vai οἰχτιρμῶν τι, πληρώσατέ μου, φησὶ,
τὴν χαρὰν ἢ ἐν τῷ ἀλλήλους ἀγαπᾷν, ὠσεὶ ἔλεγεν’
Εἴ τινα ἀμοιδήν μοι δοῦναι ἐποφείλετε ὑπὲρ τῶν εἰς
ὑμᾶς πόνων μου, ἐν τούτῳ μοι ἀπόδοτε, ἐν τῷ ἀλ-
λήλους ἀγαπᾷν. ε Ἵνα τὸ αὐτὸ φρονῆτε. » Καὶ τί
ἔστιν ὃ βούλει ἀντὶ πάντων παρασχεθῆνχί cot παρ᾽
ἡμῶν ; Ἵνα, φησὶ, τὸ αὐτὸ φρονῆτε, καὶ μηδεὶς πρὸς
τὸν ἕτερον στατιάζῃ ἢ καὶ περὶ τοῦ δόγματός λέ-
γει, ἀντὶ πάντων ζητῶν τὸ ὁμόγνωμον εἰς τὴν πί-
στιν. « Τὴν αὐτὴν ἀγάπην ἔχοντες, » Μὴ elc πολλὴν
xa! εἷς ὀλίγην, ἀλλὰ τὴν ἴσην καὶ τὴν αὐτὴν αἀπαν-
τες. « Ὁμόψυχοι γινόμενοι. » Τούτο γὰρ τὸ σύμψυ-
χο!. MX διπλασιάζε: τὸ ὀμοφρονεῖν. « Μηδὲν κατὰ
ἐοίθειαν. » Λοιπὸν zai διδασχει, πῶς ἔνι ὁμοψύχους
εἶναι. Μηδὲν, φησί, κατ᾽ ἐρίθειαν, τουτέστι, ζῆλον

Ὁ φιλονειχίαν, ἢ κατὰ κενοδοξίαν ποιοῦντες. «᾿Αλλὰ D

τῇ ταπεινοςροσύνῃ. » Βαδχὶ, otov λέγει Διὰ τῆς τα-
πεινοοροσόνης, φησὶν, ἕκαστος ἠγείσθω τὸν ἕτερον
ὑπερέχειν, καὶ μείζονα tivat χατὰ πάντα αὐτοῦ,
Miqa μὲν γὰρ, τὸ 41v τὸ ἵν μέρος ἡγεῖσθαι, ὅτι ὁ
δεῖνα μου προάγει. El γὰρ τοῦτο ἡγήσεται, val τι-
μήσει, καὶ αἰσχυνθήσεται, xal ἀγαπήσει, xol οὐδὲ
φθονήσει. χρεῖττον γὰρ φθόνου τὸ ὑπερέχου, ἐπεὶ
πρὸς τὸν ἀντίπαλον, ὁ φθόνος γίνεσθαι φιλεῖ. Εἰ δὲ
χαὶ ix τῶν δύο μερῶν ἔσται αὔτη ἡ οἴησις, Opa τὴν
εἰρήνην ὅση. Ὅρα δέ. Οὐχ εἶπε μείζονας, ἀλλ΄͵, 6
Tio ἦν, ὑπερέχοντας φησὶν, ἑχυτῶν. « Μὴ τὰ
ἑαυτῶν ἔναστος. » Ὅταν γὰρ τὸ ἴδιον συμφέρον

incredulis,qui praedicationi adversabantur, « Quia
vobis donatum est.» Vide quod non noverit diffe-
rentiam voluntatis Patris a volontate Filii. Cum
enim dixisset quod hoc quoque a Deo sit, subjun-
git : Quia vobis donatum est a Christo. (Nam ὑπὲρ
capitur pro ὑπὸ, id est a) rem poneus quce com-
mune sit donum Patris acFilii. « lloc a Christo. »
Majus ac dignius reddens molestias ferre ab his
qui przedicationi adversant'r, dicit a Deo hoc ipsis
datum esse, tum ut in Christum crederent,tum ut
cum ipsis aflílictionibus decertare possent.

l, 30; II,1-4.«Idem certamen habentes quales vi-
« distis in me, ct nunc auditis in me. Si qua igitur
« consolatio in Christo,si quod solatium.si qua com-
«munioSpiritus,siqua visceraac miserationes,com-
« plete meum gaudium, ut similiter effecti sitis,cam-
« demcharitatem habentes,unanimes,idem sentien-
«tes,ne quid flatpercontentionem aut per inanem
«gloriam, sed per humilitatem animi alium quisque
«se prasstantiorem existimet,ne sua quisque spec-
« tetis, sed unusquisque que sunt aliorum. »

Papa quantum est habere idem cum Paulo cer-
tamen. Factus est enim Paulus ipsis exemplar
cum Philippus certaret, quomodo oporteat pro
fide certare. « Si qua igitur consolatio. » Si qua,
inquit, vobis mei ratio habetur, etsi quam in
afflictionibus mihi dare vultis consolationem, etsi
quod solatium moti ex charitate, complete meum
gaudium. « Siquacommunio Spiritus.» Si habetis,
inquit,mecum communicationem in Spiritu sancto:
etsi quid in vobis est viscerum ac miserationum,

, complete meum gaudium, invicem diligendo, ac si

diceret : si quam mihi remunerationem dare de-
betis ob meos erga voslabores, in hoc mihi ex-
solvite ut invicem diligatis. « Ut similiter affecti
sitis.» Et quid est quod pro his omnibus exhiberi
tibi cupis a nobis ? Ut similiter,inquit,affecti sitis,
et nullus adversus alium seditionem agat, aut dis-
sentiat. Vel etiam de dojzmatis loquitur, petens pro
omnibus ut unanimes sint in fide. 79 « Eamdem
charitatem habentes. « Non hic multam et ille
parvam, sed cequalem et eamdem omnes. « Unani-
mes. » Effecti videlicet.Et rursum geminat ac ite-
rat quod dixit, similiter affecti sitis. « Ne quid
flat per contentionem .»Deinceips etiam docet quo-
modo contingat esse unanimes. Niliil, iuquit, fa-
ciendo per contentionem, lioc est, emulationem
sive rixam, neque per inanem gloriam. « Sed per
humilitatem animi. » Papa,quid ait? Per humili-
tatem. inquit. animi alium quisque se prxstantio-
rem existimet,etalium per omniaesse se majorem.
Magnum siquidem est ut vel altera pars hoc ducat
puto ille me precellit. Nam si hoc existimaverit,
etiam honorabit ac reverebitur et amabit, nec invi-
debit : quod enim excellens est, superat invidiam :
invidia namque exerceri cupit erga ualem emu-
Jum.Quod si fuerit hiec opinio ex utraque parte,
vide quanta pars sequetur. Anidmadverte aute

1279

QECUMENII TRICCAE EPISCOPI

1230

quod non dixerit : Quisque se majorem : sed quod Α ἕκαστος ἀφεὶς, τοῦ συμφέροντος γίνηται τοῦ ἀξιλ-

plus est, Prastantiorem. « Ne sua quisque. » Cum
enim quisque, propria utilitate relicta, ad fratris
utilitatem sese accommodaverit,ut tu quidem meam
utifitatem spectes, ego vero tuam, hujusmodi jam
non humana, sed angelica vita est.

II, 5-8. « [9 enim affectus sit in vobis,qui fuit et
« in Christo Jesu : qui cum in forma Dei esset, non
« rapinam arbitratus est ut cequalisesset Deo : sed
« seipsum eximanivit,forma servi sumpta in simili-
« tudine hominumconstitutus,et forma repertus ut
« homo,humiliavit semetipsum factus obediensus-
« que ad mortem, mortem autem cruci. »

De animi modestia sermonem facturus est. Quid
enim in Christo et per Christum affectus sumitur,
nisi exirema modestia et animi humilitas ? Vultis
nosse quod animi modcstia nihil vobis nocet, ne-
que damno afficit,neque deprimit accidentem sub-
limitatem, imo potius ejus efficitur ostensio ac
demonstratio?Christum,inquit,considerate. Maxime
enim in hoc ostenditur quod natura Deus sit ex
hoc quod sese demiserit ac humanitatem gestave-
rit.Non erat enim quod ex hac humiliatione nihil
detrimenti susciperet 80 ex natura sibiconveniens
divinitatis sublimitas. Si vero hanc factitiam ha-
buisset, timuisset utique seipsum humiliare, ne a
dignitate vix dum sibi acquisita excideret. Humili-
tas ergo demonstratio fuit sublimitatis divinitatis
ejus,qua ex natura ipsi conveniebat.Si quis igitur
virtute excelsus ac magnus cupit esse, humiliet
sese : humilitas enim est qua ostendit ac testatur
virtutis sublimitatem : imiletur Christum, nihil

perdet qui se humiliat,majus autem magna lucri-

faciel.Qui virtute pauper est,non potest humiliari:
veretur enim ne excidata fictilia et simulata sub-
limitate. Qui dives et excelsus est virtute, humi-
liet se: nam in hoc. magis seipsum ostendit quo
vere sit excelsus, quia non timuit humiliari et no-
vit quod firmus sit. «Qui cum in forma Dei esset. »
Animadverte quomodo ex his paucis verbis Spiri-
tus omnes evertantur hoereses. Primum siquidem
dicens : Cum esset,cozternum Patri significavit, ct
Arium dejecit: deinde etiam Marcionem Ponticum.
Si enim informa Dei erat, quomodo tu dicis quod
a Maria esse ceperit ? Cum hoc et Paulus Samosa-
tensis evertitur qui Domiuum asserebat esse nu-
dum hominem formatum a Deo. Etenim poterimus
ipsi dicere : Quemadmodum forma servi,natura e-t
servi et non factura vel opus, ita et forma Dei na-
tura Dei est et non effectus. Nestoris quoque qui
eadem sentit simul evertitur. Cumhis et Marcellus
Galates οἱ Sophronius ac Photinus eversi sunt.
Vide autem et concidentem Sabellium. « Non rapi-
nam, inquit, arbitratus est ut equalis esset Deo. »
4Equalitas enim de una persona non dicitur, sed
de duabus aut pluribus. Quomodo ergo tu nuda
dicis esse nomina Patris et Filii ac Spiritus sancti
que de una dicuntur persona ? Vide rursum feriri
Arium. Nam poterimus ipsi dicere : Quid sibi vult

φοῦ, ὡς σὲ μὲν τὸ ἐμὸν συμφέρον σκοπεῖν, ἐμὲ δι
τὸ σὺν, ὁ τοιοῦτος οὐχ ἔτι ἀνθρώπινος, ἀλλ᾽ avt)

βίος.

Τοῦτο γὰρ φρονείσθω ἐν ὑμῖν, 6 xai ἐν Χριστῷ
Ἰησοῦ, ὅς ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπάρχων, οὐχ ἀρπαγμὲν
ἡγήσατο εἶναι ἴσα Θεῷ, ἀλλ’ ἑαυτὸν ἐχένωσε μ';-
qv δούλου λαδὼν, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γ-

γόμενος, καὶ σχήματι εὐρεθεὶς ὡς ἄνθρωτος,
ἐταπείνωσεν ἑἐχυτὸν, Ὑενόμενος ὑπήχοος μέχρι
θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ.

Hep! ταπεινοφροσύνης διαλχαμδάνειν μέλλει. T:

γὰρ ἐν Χριστῷ καὶ διὰ Χριστοῦ ἐφρονήθη ; Ἢ &a
ταπεινοφροσύνη ; --- [ΦΩΤ.) Βούλεσθε εἰδένα: ὅτι
ταπεινοφροσύνη οὐδὲν ὑμᾶς βλάπτει, οὐδὲ ζημιοῖ,
οὐδὲ χαταδιδάζει τοῦ προσόντος ὕψους, ἀλλὰ μᾶλλιν
ἀπόδειξις αὐτὴ γίνεται; Τὸν Χριστὸν, φησῖν, ἕννοή-
σάτε. Μάλιστα γὰρ ἐν τούτῳ δείχνυται φύϑει θεὺς
εἶναι, ἐν τῷ ταπεινωθῆναι xal φορέσαι τὸν ἄνθρωτον.
Ἤδει γὰρ ὡς ἐκ ταύτης τὴς ταπεινώσεως, οὐδὲν
ζημιωθήσεται τοῦ προσόντος αὐτῷ χατὰ φύσιν cii
θεότητος ὕψους. E? δὲ ταύτην ἐπίχτητον εἶχεν, ἐδι-
δοίκει ἄν kzutov ταπεινῶσχι, ἵνα μὴ ἐχπέίσῃ τὸ)
μόλις αὐτῷ ἐπικτηθέντος ἀξιώματος. ᾿Απόδειξις οὖν
ἡ ταπείνωσις, τοῦ κατὰ φύσιν ὕψους αὐτοῦ τῆς θεῦ-
τητος. Εἰ τις οὖν ὑψηλὸς xaz' ἀρετὴν xai uip
ἑφίεται εἶναι, ταπεινοφρονείτω, ἣ γὰρ ταπείνωσις
ἐστιν ἢ δειχνύουσα καὶ μαρτυροῦσα τὸ ὕψος τῆς
ἀριτῆς. Μιμείσθω τὸν Χριστὸν, σὐδὲν ἀπολέσε: c
πεινούμενος, μᾶλλον δὲ μεγάλα χερδαν:ῖ, Ὃ πένης
τὴν ἀρετὴν, οὐ δύναται ταπεινωθῆναι" φοδεῖται 7x
μὴ ἐχπέσῃ τοῦ ἐπιπλάστου xai κατεσχ , ματισμένον
ὕψους. Ὃ πλούσιος καὶ ὑψηλὸς τὴν ἀρετὴν, tant
νούσθω. "Ev τούτῳ γὰρ μᾶλλον tautóv δείχνυσι ὡς
ἀληθῶς ὑψηλὸν, ὅτι οὐ δέδοικε ταπεινωθῆνα:, xii
οἷδεν ὅτι ἤδρασται. « Ὧς ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων.»
Ὅρα "πῶς ἐκ τῶν ὀλίγων τούτων ῥημάτων τοῦ liwi-
ματος, πᾶσα! χαταλύονται αἱ αἱρέσεις. Ἡρῶτον μὲν
γὰρ, Ὑπάρχων εἰπὼν, τὸ συναίδιον τῷ Πατρὶ διδύ-
λωχε, xal καταδέδληκεν "Apstov, εἶτα xai Μαρχίων:
τὸν Ποντικόν. El γὰρ ἦν ἐν μορφῇ Θεοῦ, πῶς 7
λέγεις ὅτι ἀπὸ Μαρίας ἤρξατο ; Σὺν τούτῳ xai lig
λος ὁ Σαμοςατεὺς χαταλύεται, ὅς ἔφη Ψιλὸν Cv
τὸν Κύριον ἄνθρωπον, ἐνεργούμενον ὑπὸ Θεοῦ. hr
Ὑὰρ εἴποιμεν πρὸς αὐτόν. Ὥσπερ ἣ nope, δούλου,
φύσις δούλου, ἀλλ᾽ οὐχ ἐνέ γειά ἔστι, οὕτω gr
μορφὴ θεοῦ φύσις Θεοῦ, ἀλλ᾽ οὐχ ἐνέργε: 4 ἐστι,
Καὶ Νεστόριος τὰ αὐτὰ φρυνῶν͵ συγκαταλύεται. Σὺν
τούτοις xal Μάξχελλος ὁ Γαλάτης, καὶ Σωφρύνιος rm
Φιιτεινὸς ἀνεοράπησαν. Ὅρα δὲ xal Σαδέλλιον te
πτοντα. “ Οὐχ à ἁρπαγμὸν, φησὶν, ἡγήσατο τὸ εἶντι in
θεῷ. » Ἴσυν γὰρ, ἐπὶ ἑνὸς οὐ λέγεται προσώπου, ἀλλ
τὶ δύο καὶ πλειόνων. Πῶς οὖν σὺ ψιλὰ φὴς on
ἐπὶ μιᾶς ὑποστάσεως λεγόμενα τὸ, 1] χτρὸς, 9
Y:,9, καὶ ἁγίου Πνεύματος; "Opa ix δευτέρου τὸν
“Ἄρειον πληττόμενον. Εἵποιμεν γὰρ αὖτφ' Τί ir
μορφὴν δούλου ἔλαδεν ; Εὔδηλον ὅτι ἄνθρωπος ΠΡ

1281

COMMENT. IN EPIST. AD PHILIP.

1282

veto. Οὐχοῦν καὶ μορφὴν Θεοῦ λεγόμενος ἔχειν. θεὸς À formam servi accepit ? manifestum est idem esse

ἦν. ᾿Επὶ γὰρ τῶν δύο, μορφὴ κεῖται. ᾿Αλλὰ τί
“Ἄρειος ; Οὕτω, φησὶν, ὑποδεέστερός ἔστιν ὁ γὶὸς,
ὅτι οὐχ ἥρπασε τὸ εἶναι ἴσα, φησὶ, Θεῷ τῷ μεγάλῳ.
Ἐκεῖνο γὰρ ἁοπάζει τις, ὅ οὐκ ἔχει, φησί. ᾿Αλλὰ
τί ἡμεῖς πρὸς αὐτόν; Πρῶτον μὲν οὐδαμοῦ αἱ Γρα-
qai μέγαν ἡμῖν ἤ μικρὸν εἰσηγοῦνται Θεόν. “ἕπειτα
ὁ μικρὸς κατὰ τὸν ὑμῶν λόγον, πῶς ἄν ἣρπασὲ
τὸ γενέσθαι μέγας ; Οὐ γὰρ ἠδύνατο xXv ἠδουλήθη.
Ἔπειτα ὁ Παῦλος ταπεινοφροσύνης εἰσήγαγε παρά-
δειγμα. Οὐχ ἄν οὖν εἶπεν, Ἐπειδὴ ὁ μικρὸς τῷ με-
υάλῳ οὐκ ἐπανέστη Θεῷ, ἀφείλενε ὑποκαταύαίνειν
ἀλλήλους, ᾿Αλλὰ δείξας τὸ ἴσον ΠΙχτρὸς x«l Υἱοῦ,
εἶπεν ὅτι ἀπὸ ταπεινοφροσύνης σάρχα ἐφόρεσε. Τὸ
γὰ μὴ ἐπαναστῆναι τῷ μείζονι, ποία ταπεινοφρο-
σύνη ; ᾿Ασθενείας μᾶλλον τοῦτο ἦν xal ἀδυναμίας.
᾿Αλλὰ τὸ τὸν ἴσον καὶ ὁμοδύναμον ἔχοντα ταπεινω-
θῆναι καὶ ἀνθρωπὴὸν γενέσθαι. Τοῦτο ταπεινοφροσύ-
νης. Ὅρα δὲ αὐτὴν τὴν βίδλον. Ὧδε γὰρ ὡς ἐν αἰνί-
γμᾶατι γέγραπται" « Οὐχ ἀρπαγμὸν ἡγήσατο. Τοῦτ-
ἐστι, κατὰ ἁρπαγήν. « TÀ εἶναι ἴσα Θεῷ. » Ὅταν τις
ἁρπάσῃ τι, οὐδὲ ἀποθέσθαι αὐτὸ βούλεται, φοδούμε-
νος τὴν ἀπώλειαν αὑτοῦ. Ὅταν δὲ τις ἔχῃ φυσικὸν
xal ἴδιον, εὐγερῶς αὐτὸ ἀποτίθεται. Οἵδε γὰρ ὅτι
ὅταν θέλῃ, πάλιν λαμδάνει αὐτό. Τί οὖν φησιν ;
O Υἱὸς τοῦ θεοῦ οὐχ ἐφοδήθη χαταδῆναι τοῦ ἀξιώ-
ματος. Οὐ γὰρ ἁοπαγμὸν ἡγήσατο τὴν θεότητα αὐὖ-
τοῦ, τουτέστιν, οὐ γὰρ ἔδει κατὰ ἀρπαγὴν ἔχων τὸ
εἶναι ἴσος τῷ llazpi, ἀλλὰ χατὰ φυσ'χὴὺν ἀξίωμά,
φησι. Διὰ τοῦτο ἑχυτὸν ἐχένωσεν ἄχρι τῆς δούλου
μορφῆς ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος. Τί δὲ
ἐστιν ὁμοίωμα ἀνθρώπου ; Δηλονότι ἄλλος ἄνθρω-
πος. Διατί δὲ εἴπεν ὁμοίωμα ἀνθρώπου; Ὅτι elyk
τινα ὑπὲρ ἄνθρωπον, τὸ εἶναι καὶ Θεὸς, τὸ ἄνευ
συνουσίας τεχθῆναι. Τὸ, Σχήματι εὐρεθεὶς ὡς ἄνθρω-
πος, φησὶν οἱ Εὐτυχιανισταὶ, ᾿Ιδοὺ οὐχ ἦν φύσει ἄν.
θρωπος. ᾿λλλὰ φαμεν τοῦτο εἰρῆσθαι, ἵνα μὴ νομι-
σθῇ εἰς ἀνθρωπότητα τετράφθαι ἡ θεότης. Σχήματι
- δὲ, φησὶν, otov ἐν σαρχί. Σαρχὸς γὰρ ἴδιον, τὸ ἐσχη-
ματίσθαι ὡς ἄνθρωπος. Οὐ γὰρ ἦν εἷς τῶν πολλῶν,
ἀλλὰ xal παρηλλαγμένα εἶχεν. Ἢ τὸ, ὡς ἄνθρωπος,
οἵα ἄνθρωπός φησι. Καὶ γὰρ καὶ περὶ βασιλέως
μετὰ δόξης προελθόντος φαμὲν, Ἐξῆλθεν ὡς βασιλεύς.
Λέγει δὲ καὶ ὁ Εὐαγγελιστής" « Καὶ ἴδομεν τὴν δόξαν
αὐτοῦ ὡς Νονογενοῦς παρὰ ἸΙατρός ; » τουτέστιν, οἷα
Μονογενοῦ, — [ΦΩΤ.] Ὁ γὰρ Χριστὸς καὶ θεὸς
ἡμῶν, οὐ τὸ ἑαυτοῦ ἐσχόπησεν, ἀλχὰ τὸ πάντων συμ-
φέρον καὶ σωτήριον. Διὰ τοῦτο ταπεινοῖ ἑαυτὸν διὰ
σαρχώσεως, χαὶ ὑψοὶ πάντας ἡμᾶς διὰ τῆς οἰχείας
ταπεινώσεως. Ὁ οὖν ἑαυτὸν ταπεινῶν, Χριστοῦ γί-
νεται μιμητής. Καίτοι αὐτὸς Θεὸς ὧν φύσει xal
ὑψηλὺς κατ᾽ οὐσίαν, Ol δὲ παρὰ ἀνθρώποις ὑψηλοὶ,
ἐξ ἀομαγῆς, ἐκ πλεονεξίας, προσεχτήσαντο τὸ ἐν αὖ-
τοῖς ὑψηλόν. "Emti ἣγε φύσις χοίνὴ xai ἴση xai
ὁμότιμος ἀνθρώπων ἀπάντων, Εἰ οὖν ὁ φύσει Θεὸς
καὶ oss: ὑψηλὸς ἐταπείνωσεν ἑαυτὸν Ov ἡμᾶς, οἱ
φύσει ὁμότιμοι καὶ ὁμοίως ταπεινοὶ οὐχ ἀφείλομεν

5 Joan. 1, 14.

D

quod homo factus est. Igitur qui et formam.Dei ha-
bere dicebatur, Deus erat: nam in utroque dicitur
forma. Sed quid Arius ?Ita, inquit, minus habet
Filius,quia non rapuit ut aequalis esset Deo magno:
illud enim rapit quispiam quod non habet. Sed
quid nos illi 8 Primum quidem Scriptura» nequa.
quam parvum aut magnum inducunt nobis Deum.
Deinde qui juxta vestrum sermonem parvus est,
quomodo rapuisset ut magnus fieret ? neque enim
potuisset etiam si voluisset. Ad hzc Paulus dejec-
tionis animi exemplum induxit. Itaque non dixit
Quoniam parvus non insurrexit in magnum Deum,
debetis invicem vos submittere : sed cum Patris
et Filii ostendisset equalitatem,dixit quod exanimi

p humilitato carnem gestavit. Nam in majorem non

insurgere,quenam est animi humilitas?impotentie
potiusfuissetac imbecillitatis : sed eum quisqua-
lis erat et seque potens,ultro humiliari et hominem
fleri, hoc modesti est animi. Animadverte autem
ipsam libri scripturam.Nam hic velut in enigmate
scriptum est :«Nonrapinam arbitratus est, »hoc est,
esse secundum rapinam. « Ut equalis esset Deo. »
Ubi quis aliquid rapuerit,non vult illud deponere,
veritus ne sibi pereat. At ubi quis naturale habue-
rit et proprium, libens illud deponit: novi enim
quod ubi libuerit,rursus ipsum accipiet. Quid ergo
ait ? Filius Dei non timuit a dignitate discedere :
non enim rapinam existimavit esse divinitatem
suam : hocest,novit siquidem quod ex rapina non
haberet ut esset equalis Patri,sed naturali divini-
taie. Propterhocseipsum eximanivit usque ad servi
formam in similitudine hominum factus. Quid est
autem similitudo hominis?sane alius homo.Quaré
autem dixit similitudinem hominis ? Quia aliqua ha-
buit super hnominem, nempe quod Deus etiam es-
set, quodqueetiam sine commistione genitus esset.
Ex eo autem quod sequitur, Habitu inventus ut
bomo, dicunt Eutychianiste : Ecce non erat na-
tura homo. Sed dicimus hoc dictum esse ne divi-
nitas existimaretur commutata esse in humanita-
tem. Habitu autem sive figura, hoc est, in carne.
Siquidem carnis proprium est figuratum esse ut
homo.Neque enim unus e vulgo erat, verum diversa
etiam habeat. Aut ut homo, id est, utpote homo.
Etenim de rege quoque cum gloria procedente di-
cimus : Egressus est tanquam rex. Ait autem et
Evangelista :« Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi
« Unigeniti a Patre ὃ, hoc est, utpote Unigeniti,
Nam Deus et Christus noster non ad id quod suum
est respexit, 8? sed ad id quod omnibus utile est
et salutare, propterea seipsum humiliat per in-
carnationem, et nos omnes exaltat per suam hu-
miliationem. Qui ergo seipsum humiliat, Christi
fit imitator. Atqui ipse, cum natura Deus esset et
excelsus per essentiam. Qui autem inter omnes
excelsi sunt, ex rapina et ex avaritia nacti sunt

1383

OECUMENII TRICO/R EPISCOPI

128A

inter eos celsitudinem. Quandoquidem communis À ἀλλήλοις ταπεινοῦσθαι, καὶ τὰ olxs:a συνεπίττατθαι

natura est equalis οἱ ejusdem honoris omnium
hominum. Si ergo is qui natura Deus est et natura
excelsus, seipsum propter nos humiliavit, nos qui
natura equales sumus et equaliter humiles et ab-
jecti, annon debemus invicem humiliari, et pro-
prie mensur:d conscii esse ? Quod si nos ipsos hu-
miliaverimus, superexaltat nos Deus, gratiose lar-
giens qua oculus non vidit, nec auris audivit, nec
in cor hominis ascenderunt ὃ. « Beati, inquit,
pauperes spiritu, quoniam ipsorum esl regnum
celorum 40. » Atqui etiam si hoc non esset, inde
celsitudo est et magnitudo quod digni habeamur
ut Christi simus imitatores, « Sed seipsum. » Ubi
sunt qui dicunt quod ex necessitate et Palris sub-
jectione invitus est incarnatus ? « Exinanivit. »
Quoniam enim non ex rapina se habere novit ut
s:qualis esset Deo, sed ἃ natura et costernitate
dignitatis,propterea confidenter exinanivit semet-
ipsum, hoc est, humiliavit et factus est homo, non
abjiciendo quod Deus esset. Quasi dicat: Si novis-
set se ex rapina habere quod Deo qualis esset,
nunquam incarnatus fuisset, veritus ne deprime-
retur. « Forma servi sumpta. » Considera Pauli
loquendi modum. Siquidem de divinitate loquens,
ait : Cum esset, cozeternitatem significans: de hu-
manitate vero, Sumpta : et Factus, ostendens
quod adventitia esset « Inventus ut homo. » Ut-
pote homo. Vide aulem inferiorem annotationem.
« Humiliavit semetipsum. » Quod si nudus homo
erat,ut videtur hareticis, quomodo humiliabatur
factus quod erat? rursum autern quod ait : Semet-
ipsum, voluntariam dejectionem nobis significat.

C

μέτρα ; 'Exv δὲ ταπεινωθῶμεν, δπερυψοῖ xal iux;
ὁ Θεὸς, χαριζόμενος ἡμῖν ἃ ὀρθαλμὸς οὐχ εἶδε, xz:
οὺς οὐκ ἔχουσε, xal ἐπὶ χαρδίαν ἀνθρώπον οὐχ
ἀνέδη. « Μακάριοι, φησὶν, οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύμτιι,
ὃτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Καΐτοι zx:
εἰ μὴ τοῦτο ἦν, αὐτόθεν ἐστὶν ὑψηλὸν xal giga τὸ
ἀξιωθῆναι μιμητὰς γενέσθαι Χριστοῦ, « ᾿Αλλ᾽ ir
τόν.» Ποῦ εἰσιν οἱ λέγοντες ὅτε χατὰ ἀνάγχην xr
ἐπιταγὴν τοῦ ΙΙατρὸς ἑχὼν ἐνηνθρώπησεν ; e En
νωσεν. » ᾿Ἐπειδὴ γὰρ μὴ κατὰ ἁρπαγὴν ἔδει ἔχων
τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ, ἀλλ᾽’ ἁπὸ φύσεως καὶ συνεἴδίου
ἀξιώματος, διὰ τοῦτο θαῤῥων ἐχένωσεν ἑχυτὸν, τοῦτ-
ἐστιν, ἐταπείνωσε καὶ γέγονεν ἄνθρωπος, τὸ εἶναι
Θεὸς μὴ ἀποδαλὼν. Ὡς εἴ γε ἔδει κατὰ ἀρκαγὶν
ἔχων τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ, οὐκ ἂν ποτε ἐνηνθρώπησι͵
πτοούμενος, μὴ καταδιθασθῇ. Μορφὴν δούλου
λαθών. » "Opa ἀσφίλειαν τοῦ Παύλου. ᾿Επὶ μὲν γὰρ
τῆς θεότητος, τὸ ὑπάρχων τέθειχε, τὸ συναΊδιον δέ-
λῶν. ᾿Επὶ δὲ τῆς ἀνθρωπάτητος, τὸ, Λαδὼν, xii τὸ,
Γενόμενος, δειχνὺς ταύτης ἐπίχτητον. « Εὐρηθεὶς
ὡς ἄνθρωπος,» Οἷα ἄνθρωπος. "Opa δὲ τὴν κάτω
παραγραφήν. « ᾿Εταπείνωσεν ἑαυτόν.» El οὖν iw
θρωπὸς ἦν ψιλὸς ὃ δοχεῖ τοῖς αἱρετιχοῖς, πῶς ci
πεινοῦτο γενόμενος ὃ ἦν; Πάλιν δὲ τὸ, ᾿Ἑαυτὸν, τὸ
ἑχούσιον ἡμῖν δείκνυσιν. « Γενόμενος ὑπύχοος. » Ὡς
Υἱὸς, οὐχ ὡς δοῦλος. Διὰ τούτου γὰρ μάλιστα ἔδειξεν
ὅτι ἔστι γνήσιος Υἱὸς, ᾧ ὑπήχουσε. Διὰ τοῦτο γὰρ
εἶπεν, ᾿Εταπείνωσεν ἑαυτὸν, ἵνα μὴ δουλοπρεπές τ'
ἐνθυμηθῇς. Διὰ τοῦτο δὲ ὑπύήχοος εἶπεν, ἵνα τὴν πρὸς
τὸν Πατέρα ὡς αἴτιον δείξῃ τιμήν. « Μέχρι ϑανέ-
του. » Πολλαὶ ὑπερδολαὶ ταπεινώσεως, τὸ EvÜpumw
Ὑενέσθαι, τὸ ἀποθανεῖν, τὸ διὰ σταυροῦ.

« Factus obediens. » Tanquam Filius, non tinquam servus. Per hoc enim potissimum ostendit
quod naturalis esset Filius, quia obedivit. Nam propterea dixit: Humiliavit semetipsum, ne quid
servile cogites: ob id audit ait: Obediens, ut ostendat honorem quem Patri tanquam suo principio
deferebat. 83 « Usque ad mortem. » Multi sunt humiliationis excellentis» : hominem fieri, mori,idque

per crucem.

II,9-11.«Quaproptec et Deus superexaltavit illum
« acdonavit illi nomen quod est superomne nomen:
«ut innomine Jesu omnegenuse flectat, celestium
« et terrestrium ac infernorum : omnisque lingua
« confiteatur quod Dominus sit Jesus Christus ad
« gloriam Dei Patris. »

Ubi incarnationem complexus est Apostolus,
omnia deinceps impavide proloquilur, cum caro
admittat humilia, « Ac donavit illi nomen. » De
carne haoc accipito,nequaquam personam dividens.
Quodnam est aut; m nomen quod donatum est ?
Christus, Filius, Deus. His enim nominibus eliam
cum carne appellatur. Si post incarnationem
propter obedientiam,nomen quo4 erat superomne
nomen Pater l'ilio qui Deuserat donavit, et omnis
lingua Dominum confessa est: ante incarnationem
vero neque nomen quod est super omne nomen
habebat,neque confessionem ab omnibus quod llo
minus esset, major fuit igitur post incarnationem

* I Cor. 1,9. 10 Matth. v,3.

D

Διὸ xal ὁ Θεός αὐτὸν ὑπερύψωσε, καὶ imo
cato αὐτῇ ὄνομα, τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα, ἵνα ἐν τῷ
ὀνόματι ᾿Ιησοῦ, πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐἐπου-ανΐων
xal ἐπιγείων καὶ χαταχθονίων, καὶ πᾶσα γλῶνσι
ἐξομολογήσηται ὅτι Κύριος ἸΙησοὺς Χριστὸς
εἷς δόξαν Θεοῦ |Ιχτρός.

Ὅταν τῆς ἐνανθρωπήσεως ἐκιλάδηται ὁ ᾿Ατό-
στολος, πάντα λοιπὸν τὰ ταπεινὰ ἀδεῶς φθέγγεται,
τῆς σαρχὸς τὰ ταπεινὰ δεχομένης. « Καὶ ἐχαοίτατο
αὐτῳ ὄνομα.» Περὶ τῆς σαρχὸς ταῦτα δέξαι, μτὸ:-
μοὺ διαιρῶν. Ποῖον δὲ τὸ χαιισθὲν ὄνομα ; τὸ Χ"-
στὸς, τὸ Υἱὸς, τὸ Θεός. Ταῦτα γὰρ καὶ μετὰ σαςχὸς
καλεῖται. -- [BAZIA.]] Εἰ μετὰ τὴν ἐνανθρώπητιν
διὰ τὴν ὑπαχοὴν τὸ ὑπὲὶρ mi ὄνομα πῷ YUp θιῷ
ὄντι ὁ Πατὴρ ἐχαρίσατο, xai πᾶσα γλῶσσα ἐξωμο-
λογήσχτο Κύριον, πρὸ τῆς ἐνανθριυπύττος δὲ,
οὗτε τὸ ὄνομα τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα εἶχεν, οὔτε δὰ
πάντων τὴν ὁμολογίαν τοῦ εἶναι Κύριος, veiller
οὖν ἐγένετο μετὰ τὴν ἐνανθρώπησιν τοῦ πρὸ τῆς

1283

COMMENT. IN EPIST. AD GALAT.

1286

ἐνανθρωπήσεως. Ὅπερ ἄτοπον. Τοιοῦτον δὲ ἐστι xai A quam antea esset, quod absurdum est. Hujusmodi

τὸ « ᾿Ἐδόθη μοι πᾶσα ἐξουσία tv οὐρανῷ καὶ ἐπὶ
γῆς. » Εἰς τὴν ἐνακαθρώπησιν οὖν, καὶ οὐκ εἷς τὴν
θεότητα ταῦτα δεῖ ἐννοεῖν. « Πᾶν γόνυ κάμψη. » Εἷς
προσκύνησιν δηλονότι, « ᾿Επουρανίων χαὶ ἐπιγείων. »
'AqyiXov, καὶ ἀνθρώπων, καὶ δαιμόνων. Καὶ γὰρ
καὶ δαίμονες ἐπέγνωσαν. (Διό φασιν’ « Οἴδαμέν σε
τίς εἴ,» ὅτι ὁ ἅγιος τοῦ Θεοῦ.) Καὶ ἐπιγνώσονται,
ὅταν ὡς χριτὴς χαθίσῃ. Ἢ ὅτι καὶ οἱ δίχαιοι xat
οἱ ἁμαρτωλοί. « Καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογάσηται. »
T ἐξομολογήσεται; Ὅτι Κύριος Ἰησοῦς Χριστός
εἷς δόξαν Θεοῦ [Ιατρός. Δόξα γὰρ Πατρὸς, τὸ ἔχειν
τοιοῦτον Υἱὸν, πάντων Δεσπότην, xal Ποιητὴν xal
Θεὸν, xal ᾧ κλίνει πᾶν γόνυ, καὶ πᾶσα γλῶσσα

ἐξομολογήσεται.

"Ὥστε, ἀγαπητοί μοῦ, καθὼς πάντοτε ὑπηχού.
σατε, μὴ ὡς ἐν τῇ παρουσίᾳ μου μόνον, ἀλλὰ
νῦν πολλῷ μᾶλλον ἕν τῷ ἀπουσίᾳ μου, μετὰ
φόδου xal τρόμου τὴν avt σωτηρίαν χατερ-
γάζησθε᾽: ὁ Θεὸς γὰρ ἐστιν ὁ ἐνεογῶν ἐν ὑμῖν,
xal τὸ θέλειν xal τὸ ἐνεργεῖν ὑπὲρ τῆς εὐδο-
χίας.

Τὰς γὰρ μετ᾽’ ἐγχωμίων παραινέσεις, εὐχερῶς
ἔχαστος δέχεται. « Καθὼς πάντοτε ὑπηχούσχτε,, »
ὦσεί ἔλεγεν’ ᾿Ιαυτοὺς xai νῦν μιμήσασθε, xal ἃ
ἐποιεῖτε, πάλιν ποιήσατε. « Νὴ ὡς ἐν τῇ παρουσίχ
μου μόνον. » Τότε μὲν γὰρ ἴσως ἐδοχεῖτε, διὰ τὴν
πρὸς ἐμὲ αἰδῶ πάντα πράττειν, νῦν δὲ ἐὰν ἐπιτεί-
νητε τὴν ἀςετὴν διὰ τὸν Θεὸν δόξετε τὰ δέοντα
ποιεῖν. « Μετὰ φόδου καὶ τρόμου.» Οὐ γὰρ ἔνι ἄνευ
εὐλαδείας xal τοῦ δεδοιχένχι καὶ τρέμειν, ἀγαθόν
τι πρᾶξα'. Πῶς δὲ ἐστι τὸ τρέμειν ; Ἐὰν ἐνθυμώ-
μεθα ὅτι πανταχοῦ πτρεστιν ὁ θεὸς, xal πάντα ὁρᾷ
vai ἀχούει, xai ὅτι χαλεπαὶ αἱ εὐθύναι. « Δουλεύσατε,
φησὶ, τῷ Κυρίῳ ἐν φόδῳ καὶ ἀγαλλιᾶσθε αὐτῷ ἐν
τρόμῳ. » Μετὰ φόδου xal τρόμου. --- [ΦΩΤ.] Καλῶς.
Δεῖ γὰρ φοθεῖσθαι καὶ τρέμειν ἐν τῷ ἐργάζεσθαι
τὴν ἰδίαν σωτηρίαν ἕχαστον, μή ποτε ὑποσχελισθεὶς,
ἐχπέσῃ ταύτης. Πολλοὶ γάρ εἶσιν οἱ πειρασμοὶ, καὶ
πολλοὶ οἱ ἐπιδουλεύοντες, ὅπουγε καὶ αὐτὸ τὴν ἀρε-
τὴν ἀσκῆσαι ἐνίοις εἰς τούναντίον ἐχδέδηκεν, ἀπο-
νοίας καὶ ὑπερηφανίας ὑπόθεσις γενόμενοι. Δεῖ 05v
διὰ ταῦτα δεδοικότας χαὶ τρέμοντας, τὴν ἑαυτῶν
σωτηρίαν κατεργάζεσθαι. El μὴ γὰρ ὃ Θεὸς τὸν
ἀγῶνα xai τὴν μετὰ φόδου σπουδὴν βλέπων covzv-

est autem et illud : « Data est mihi omnis potestas
in celo et in terra !!. » Ad incarnationem igitur,
et non ad divinitatem hzc referre oportet. « Omne
genu se flectat. » Ad adorationem videlicet. « Ce-
lestium et terrestrium. » Angelorum et hominum
ac demonum. Dremones siquidem et cognoverunt,
idcirco dicebant : « Novimus te quis sis 1,»
nempe sanctus ille Dei, et cognoscent quando ut
judex descenderit. At quia et justi οἱ peccatores.
« Omnisque linga confiteatur. » Quid confitebi-
tur? Quod Dominus sit Jesus Christus ad gloriam
Dei Patris. Est enim Patris gloria talem habere
lium, omnium Dominum et Conditorem ac Deum,
et cui se flectat omne genu, et omnis lingua con-
teatur.

IT, 12, 13. « Proinde,dilecti mei, quemadmodum
« semper obedistis, non tanquam in presentia
« mea solum, sed tunc multo magis in absentia
« mea cum timore ac tremore vestram ipsorum
« salutem operemini. 84 Nam Deus est is qui agit
« in vobis et ut velitis, et ut efficiatis pro bene-
« placito. »

Quoniam exhortationes cum encomiis facilius
quisque admittit, ideo ait: « Quemadmodum sem-
per cbedistis. » Ac si diceret: Vos ipsos nunc quo-
que imitemini, et quz faciebatis facite. « Non tan-
quam in presentia mea solum. » Etenim tunc
fortassis videbamini ob mei pudorem omnia face-
re: nunc vero si auxeritis virtutem, videbimini
propter Deum fecisse que oportet. « Cum timore
et tremore. » Non enim contingitsinereverentiaet
timore ac tremore aliquod bonum operari. Quo-
modo enim contingit tremere ? Si consideravimus
quod ubique adest Deus, omniaque audit οἱ intue-
tur : quodque graves exiguntur rationes ac. pena.
« Servite, inquit, Dominointimore, et exultate ipsi
in tremore 4, » Cum timore ac tremore. Recte : Si-
quidem oportet timere actremere dum quisque pro -
priam operatur salutem,nequando fraude circum.
ventus ab hac excidat. Varic sunt tentationes et
afflictiones, multique insidiatores : ubi sane in qui-
busdamipsam quoque exercere virtutem,contrarium
accepit eventum : dum factum est argumentum ar-
roganti: ac superbiw. Ob li;c oportet quosque ti-
mentes actrementessuam operarisalutem.Nisienim

t 3621, xal τὸ θέλειν αὐτὸ οὐχ εἷς ἀγαθὸν ἀπο- ἢ Deus videns certamen studiumque cum timore,

ὀήσεται τέλος, καὶ τὸ ἐνεργεῖν οὐκ ἂν χριθείη
πρᾶξις ἀγαθή. Ἠθέλνστε γὰρ ὁ αν θυτίαν Θεῷ
προσαγαγεῖν, πρᾶγμα θελήσας τότε μάλιστα ἐπαι-
νετὸν, καὶ ἐνήργησεν. "Ἔθυσε γάρ᾽ ἀλλ’ οὐδέτερον
ἀπεδέχθη παρὰ Θεοῦ. Οὐ γὰρ ἦν μετὰ φόδου xal
τρόμου. Διὸ οὐδὲ συναντελάδετο τὸ θεῖον, οὐδ᾽ εἷς
τέλος αὐτῷ ταῦτα ἐξέδη χρηστὸν. Αὐτὸς δὲ ἐνεργεῖν
φησι τὸν Θεὸν εἰχότως. Καὶ γὰρ συναντιλαμῦανό-
μενος ἠμῶν, αὐτός ἐστιν ὁ τελειῶν χαὶ οἷονεὶ uop«
φοποιῶν τὴν ἡμετέραν χαὶ θέλησιν χαὶ ἐνέργειαν,

adjuvet: nec ipsum velle, finem bonum sortietur,
nec ipsum operaribonaactio judicari poterit. Vo-
luit namque Cain sacrificium Deo offerre !*, rem vo-
lens quae tunc maxime laudabiliserat ; et exsecutus
est;sacrificavitenim: sed neutrum Deo acceptum
fuit, siquidem non erat cum timore ac tremore.
Ideo neque divinum accepit auxilium, neque hzc
in commundum finem illi processerunt. Meritoau-
tem Deum ait operari : siquidem ipse est auxilia-
tor noster, ipse qui perficit et veluti formam addit

44 Matth. xxvin, 18. 12 Matth. viu, 29. !? Psal. i1, 11. 1) Gen. 1v, 4 seqq.

1281

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

1298

nostr: et voluntatiet operationi. Potest quoque il- A Δύναται δὲ τό. Ὁ Θεὸς γάρ ἐστιν ὁ ἐνεργῶν, ny

lud: Deus est is qui agit, elc., dictum esse ut
agantur sine murmurationibus ac disceptationibus.
Quid enim murmuras, inquit, quasi labore pres-
sus ἢ Deusestisqui cuncta operatur, et quid id-
sceptas de virtutis difficultate? Deum habet auxi-
liatorem. « Nam Deus est is qui agit in vobis. »
Quoniam dixerat cum timore ac tremore, 85 ait :
At ne ob hoc terramini. Deus enim est qui agit
in vobis et ut velitis et ut efficiatis, hoc est, ut
operemini bonum: itaque vostamen oportet piam

afferre mentem, et bona velle cum timore ac tre-

more. Nam ubi id fuerit, consequenter et ipsum

velle Deus angebit,ac efficiet ut bona in opus de-

ducantur: Aut quod Paulus ob multam animi gra-
titudinom ipsum quoque velle dicit a Deo effici,
sicut quando sua egregia facinora frequenter dona
appellat : non liberum tollens arbitrium. Absit !
Sed vehementer gratus, omniaque in Deum refe-
rens : ut nos etiam pro his qua operamur, Deo
gratias agamus. « In vobis. » In vobis qui vestram
salutem cum timore et tremore operamini : eos
namque qui tales sunt adjuvat. « Pro beneplaci-

to. » Ut compleatur in vobis beneplacitum ac vo-

juntas ipsius.
II, 14-16. Omnia facite sine murmurationibus ac

disceptationibus,ut nemode vobis queri possit, since-
rique Filii Dei, irreprehensibiles in medio nationis
prava ac tortuosz, inter quos lucelis tanquam lumi-

naria in mundo sermonem vitz continentes : ut. glo-
riari possim in diem Christi, quod non in vanum cu-
currerim, nec in vanum laboraverim.

« Sine murmurationibus. » Nam qui murmurat,
Deo ingratus est : qui vero ingratus est, maledicit.
Disceptationes vero dicit hesitationes. Proposito
enim Dei precepto, non oportet ambigere, utrum
facere oporteat annon facere, sed omnia facere.
« Ut nemo de vobis queri possit. » Ut sitis,inquit,
absque fuco et offendiculo ac reprehensione. « In
medio nationis praviz. Ostendit quod multi erant
impugnantes, etad murmurationem inducentes.
Sed hoc,inquit,preclarum est ut is qui vellicatur
non murmuret,neque in dubium aut hesitationem
cadat. « Inter quos lucetis. » Inter quos pravos ac
torluosos, tanquam luminaria lucetis. Siquidem

B

quemadmodum luminaria in tenebris lucet, ita et D

vos iu mediis peccatorum illorum tenebris lucetis.
« Sermonem vitie continentes. » Hoc est, 86 sub-
sidia ac semina vit; habentes. Ac si diceret:
Scientesquod vosex illis estis qui vita immortali

vivent : nam illi ex illis sunt qui morte immortali -

morientur. Vides etiam hinc statim retributiones
virtutis. » Ut gloriari possim. » Id eaim non vobis
tantum,sed et mihi gloriationem affert,quod tales
docuerim. « Quod non in vanum conrurrerim. »
Quam habes gloriationem, o beata anima? Quod
non in vanum, inquit, concurrerim neque labora-
verim. Hoc est, quod non vanum et inutile mihi
fuerit quod vos docuerim. Sed si immolor, hoc

ἑξῆς, xal ὡς αἴτια εἰρῆσθχι τοῦ oz qerppaus
καὶ διαλογισμῶν. Τί γὰρ γογγυζεις, φησὶν, ὡς n
πιῶν ; 'O Θεός ἐστιν ὁ πάντα ἐνεργῶν, καὶ τί διαλο-
(Un τὸ ἐπίπονον τῆς ἀρετῆς, Θεὸν ἔχων συνεργόν;
« Ὁ Θεὸς γάρ ἐστιν ὁ ἐνεργῶν. » Ἐπειδὴ εἶξεν ἐν
φόθῳ xal τρόμῳ, φησὶν, ἀλλὰ μὴ πτοηθῆτε iu
τοῦτο. Ὁ Θεὸς γάρ ἐστιν ὁ ἐνεργῶν ἐν ὑμὶν xii τὸ
θέλειν xal τὸ ἐνεργεῖν, τουτέστι, τὸ πράττειν τὸ
ἀγαθόν. Ὥστε ὑμᾶς χρὴ μόνον γνώμην coa
προοσενεγχεῖν, xxl τὸ θέλειν τὰ ἀγαθὰ μετὰ οὐδο
χαὶ τρόμου. Ὅταν 4250 ἢ τοῦτο, λοιπὸν ὁ Θεὺς καὶ
τὸ θέλειν αὐτὸ αὔξει, χαὶ τὸ κατεργάζεσθαι τὶ
ἀγαθὰ ἐνεργήσει, "UL ὃτε διὰ πολλὴν εὐγνωμοσύνην
ὃ Παῦλος καὶ αὐτὸ τὸ θέλειν λέγει ἐχ τοῦ 6t
ἐνεργεῖσθαι, ὡς ἅταν τὰ κατορθώματα αὐτοῦ, πολ-
λάκις χαρίσματα xaÀei, οὐχ ἀναιρῶν τὸ αὐτεξού-
σιον. ΓΔπαγε! ᾿Αλλὰ σφόδρα ὧν εὐχάριστος xat
πάντα ἀνατιθεὶς τῷ Θεῷ, (vx χαὶ ὑπὲρ ὧν ὑμεῖς
χατορθοῦμεν, χάριν ἔχωμεν τῷ Θεῷ. « Ἐν ὑμῖν. »
Ἔν ὑμῖν τοῖς μετὰ φόλου xai τρόμου τὴν ἑαυτῶν
σωτηρίαν χατεργαζομένοις. Τοῖς Ὑὰρ τοιούτοις sv
ἐργεῖ. « Ὑπὲρ σῆς εὐδοκίας, τοῦ πληρωθῆναι εἰς
ὑμᾶς τὴν εὐδοχίαν χαὶ τὴν βουλὴν αὐτοῦ.

Πάντα ποιεῖτε χωρὶς
Υἱσμῶν, ἵνα γένησθε

γογγυσμῶν καὶ διαλο-
ἄμεμπτόι καὶ ἀχαΐραιοι,
τέχνα Θεοῦ ἀμώμντα, ἐν μέσῳ γενεᾶς σχολιᾶς
xil διεστραμμένης, ἕν οἷς gaívasQs ὡς ous
ρες ἐν χόσμῳ, λόγον ζωΐς ἐπέχοντες, εἰς χαύχτωτ
ἐμοὶ, εἰς ἠἡμέράν Χριστοῦ, ὅτι οὐχ εἷς xv
ἔδραμον, οὐδὲ εἴς χενὸν ἐχοπίασα.

« Χωρὶς γογγυσμῶν. » Ὁ γὰρ γογγύζων ἄχ:;:-
στεῖ τῷ Θεῷ. Ὁ δὲ ἀχαριστῶν δυσφτμεῖ. uh
γισμοὺς δὲ, φησὶ, τὰς ἀμφιδολίας. ᾿Εντολῆς τὰ
Θεοῦ προχειμένης, οὐ δεῖ ἀμφισδητεῖν, dpi δεῖ
ποιῆσαι ἢ μὴ ποιῆσαι, ἀλλὰ πάντα ποιεῖν. « "lvi
γένησθε ἄμεμπτοι.» Ἵνα γένησθε, φησὶν, εἰλ'κρι-
νεῖς xxi ἀπρόσχοποι xai ἄψεχτοι. « "Ev μέσῳ γι"
νεᾶς. » Δείκνυσιν ὅτι πολλοὶ ἦσαν οἱ πολεμοῦντις,
καὶ πρὸς γογγυσμὸν ἐπάγοντες. ᾿Αλλὰ τοῦτο bi
ρετον, φησὶ, τὸ παραχνιζόμενον μήτε γογγόσαι, μήτε
εἷς ἀμφιδολίαν πεσεῖν ἣ δισταγμόν. « Ἐν 6t φαί-
νεσθε.» Ἔν οἷς σχολιοῖς xai διεστραμμένοις, ὡς
φωστῆρες φαίνεσθε. Καὶ γὰρ ὥσπερ οἱ φωστῆρις
ἐν σχότει λάμπουσι, χαὶ ὑμεῖς ἐν μέσῳ τῷ σκότει
τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν λάμπετε. « Λόγον ζωῆς ἐξὶ
ἔχοντες. » Τουτέστι, σπέρματα ζωΐς καὶ ἐρύδιε
ἔχοντες, ὡσεὶ ἔλεγε, Γινωσχόμενοι ὅτι ὑμεῖς τῶν
ζησομένων ἐστὲ τὴν ἀθάνατον ζωὴν. 'Exsivot vio
τῶν τεθνηξομένων εἰσὶ τὸν ἀθάνατον θάνατον. "Oz
καί ἐντεῦθεν εὐθὺς τὰς ἁμοιδὰς τῆς ἀρετῆς ; «Εἰς
χαΐχημα ἐμοί. » Τοῦτο γὰρ οὐ μόνον ὑμῖν, ἐλλὲ
xai ἐμοὶ φέρει χαύχημα, ὅτι τοιούτους ἐπαίδευσα.
ε Ὅτι οὐχ εἰς χενὸν ἔδραμον. » Ποῖον χαύχημξ
ἔχεις, ὦ μαχαρία ψυχή ; "Ott οὐχ εἰς κενὸν, φησὶν,
ἔδραμον, οὐδὲ ἐχοπίασχ. Τουτέστιν, ὅτι οὐ pares
xzi ἀνωφελὴς γέγονέ μοι ἡ εἰς ὑμᾶς διδασκαλ΄:.
᾿Αλλὰ, εἰ σπένδομαι, τουτέστιν, st καὶ ἀποθνήσαν,

1989

COMMENT. IN EPIST. AD PHILIP.

1290

φησὶ, xal otov θυσίαν μέλλω xai σπονδὴν ἐμαυτὸν À est.quanquam moriar,et veluti victimam meipsum

προσοίρειν Χριστῷ (τὸ γὰρ ὑπὲρ Χριστοῦ ἀποθανεῖν,
θυσίαν ἐστὶν ἑτυτὸν προσενέγχαι Χρ'στῷ), χαίρω,
φησίν. Οὐ τοῦτο δὲ εἶπιν, ὡς νῦν ἀποθνήσχειν μὲλ-
λων, ἀλλὰ τὸ ὕστερον ἐσόμενον προεξι γεῖται, xai
προπαραμυθεῖται τοὺς μαθητὰς, δεικνὺς ὡς οὐ χρὴ
λυπεῖσθαι ἐπὶ τῇ τελευτῇ αὐτοῦ, ὅτις ὡς σπονδὴ xal
θυσία προσάγεται Χριστῷ, ἀλλὰ xai χαίρειν.

'AXX εἰ χαὶ σπένδομαι ἐπὶ τῇ θυσίᾳ καὶ λει-
τουργίᾳ τῆς πίστεως ὑμῶν, χαίρω καὶ συγχαίρω
πᾶτιν ὑμῖν. Τὸ δ᾽ αὐτὸ «al ὑμεῖς χαίρετε καὶ συγχαί-
ρετέ μοι. |

[(POT.) Τὸ χωρίον τοῦτο, ἤ ὡς ol πρὸ ἡμῶν ἐξ-
ἡγήσαντο ἐχληπτέον͵ fj καὶ οὕτως" "AAA εἰ καὶ θύομαι
διὰ τὴν θυσίαν καὶ λειτουργίαν τῆς πίστεως ὑμῶν,
ἥν ἱερούργησα τῷ θεῷ, χαίρω μὲν ὡς ἀληθῶς.
Χαρὰ γὰρ διδασκάλου, dj τῶν μαθητευθέντων τελειό-
τῆς. Συγχαίρω δὲ, ὅτι καὶ αὐτοὶ τελειούμενοι χαρᾶς
ἀπολαύετε μεγίστης. Ὥστε ἐγὼ μὲν διὰ τοῦτο χαίρω
xal συγλαίρω ὑμῖν, xai ὑμεῖς δὲ ὀφείλετε χαίρειν,
ὅτι γίνεσθε ἐν τελειότητι, καὶ συγχαίρειν ἐμοὶ, ὅτι
τιὐφράνατε τὸν διδάσχαλον. Δοχεὶ δὲ ἴσως τό' « ᾿Αλλ’ εἴ
xai σπένδομαι, ν ἔννοιαν παρεισάγειν, ὅτι εἰ μὴ ἐπὶ
τῷ θυσίᾳ αὐτῶν ἐσπένδετο, ἐλυπεῖτο ἄν. Τοῦτο γὰρ
ὑποφαίνει ὁ τοῦ λόγου σχηματισμός. Καί φαμεν, ótt
οὐδὲ τοῦτο ἄτοπον. El γὰρ αὐτὸς ποοέφη ἀναγχα!ό-
τερον ἡγεῖσθαι τὸ ἐπιμένειν αὐτὸν τῇ capxi διὰ τὴν
προχοπὴν xal τὴν τελείωσιν τῶν μαθητῶν, πάντως
ἃ» ἐλυπήθη θυόμενος, ἐχείνους μήπω τελειώσας,
μηδὲ τὴν πίστιν αὐτῶν ὡς θυσίαν ἔχων xal λειτουρ-
qa». προσαγαγεῖν τῷ Χριστῷ. — Καὶ ἄλλως δέ. Οὐχ
ἁπλῶς ἄν ἡρετίσχτο θύεσθαι, εἰ μὴ ἐφ᾽ ᾧ σπουδαῖος
xz! θερμὸς κήρυξ τῆς πίστεως γέγονε, xai ἐφ᾽ ᾧ
τοὺς μαθητὰς οὕτως χατήρτισεν, ὥστε δύνασθαι
αὑτῶν ὡς θυσίαν καὶ λειτουργίαν τὴν πίστιν προσ-
ἀγειν τῷ Θεῷ, 'O γὰρ διὰ ταῦτα θυόμενος, οὗτος
ὡς ἀληθῶς χαίρει καὶ ἀγάλλεται θυόμενος. Οὐδεὶς
γὰρ μάτην αἱρεῖται σφάττεσθαι. --- Δυνατὸν δὲ xa
ὕτως: Σπόνδομαι νῦν τοῖς πειρασμοῖς xal ταῖς
θλίψεσι. Καὶ γὰρ ἀλλαχοῦ φησι, « Καθ᾿ ἡμέραν ἄπο-
θνύσχω. » 'AÀX εἰ καὶ θύομαι, φησὶ, τοῖς πειρα-
σμοῖς καὶ ταῖς θλίψεσι (δεσμὰ γὰρ περιέκειτο
αὐτῷ), ἀλλ᾽ οὖν ἐπὶ τῇ θυσίᾳ καὶ λειτουργίᾳ τῆς
κίστεως ὑμῶν χαίρω, xai ἑξῆς --- Ἢ xxi οὕτως" "AX
οὖν ὅτι ἐπὶ τῇ θυσίᾳ, τουτέστιν, ἕνεχεν ὑμῶν καὶ
τοῦ εἴς ὑμᾶς κηρύγματος, χαίρω, καὶ ἑξῆς. "Emi τῇ
θυσίᾳ. » Εἰ καὶ τελευτῶ, φησὶ, xal. σπένδομαι, χαίρω
xal συγχαίρω ἐπὶ τῇ θυσίᾳ καὶ λειτουργίᾳ τῆς
πίστεως ὑμῶν, τουτέστι, χαίρω ὅτι xai ὑμᾶς ὡς
θυσίαν xai λειτουργίαν προσφέρω Χριστῷ" μᾶλλον
δὲ οὐχ, ὑμᾶς, ἀλλὰ τὴν πίστιν ὑμῶν, ὡς θυσίαν καὶ
λειτουργίαν προσφέρω. Χαίρω οὖν, ὅτι ἐγὼ σπένδο-
pav συγγαίρω δὲ καὶ ὑμῖν, ὅτι τὴν πίστιν ὑμῶν
ὡς θυσίαν xxi λειτουργίαν προσφέρειν μέλλω Χρι-
στῷ. «. Χαίρετε xal συγχαίρετέ μοι.» Ἐπὶ μὲν τῇ

1$ [ Cor. xv, 94.
PATROL. Gh. GÀ Vlli.

sim oblaturus Christo (nam pro Christo mori, est
seipsum victimam offerre Christo), gaadeo,ait.Non
dixit autem hoc quod nunc sit moriturus, sed
quod postmodum futurum est prenuntiat,et antea
discipulos consolatur : ostendens quod non opor-
teat contristari ob mortem ipsius, qui tanquam
sacrificium et oblatio offertur Christo, sed potius
gaudere.

II, 17, 18. « Quinetiam si immolor super sacri-
« ficio et oblatione fidei vestre, gaudeo et congau-
« deo omnibus vobis. Ob idipsum autem et vos
« gaudete ac congaudete mihi.

Particula heec aut intelligenda est sicut majores

B nostri interpretati sunt, aut hoc etiam modo:

Quinetiam si immolor super hostia sacrificioque
fidei vestre quam in sacrificium obtuli Deo, gaudeo
re verà : nam praeceptoris gaudium est perfectio
discipulorum : congaudeo vero quod et vos per-
fecti maximo fruamini gaudio. Itaque ego quidem
propter hoc gaudeo et congaudo vobis. Et.vos
autem gaudere debetis, quod in perfectione sitis :
et congaudere mihi, quod praeceptorem exhila-
raveritis. Fortassis autem dictum illud: « Quin-
etiam siimmolor,» benevolentiam pro se ferre vide-
tur ; quod si non ob sacrificium ipsorum immo-
latus fuisset, certe contristatus fuisset. Nam hoc
subindicat series sermonis. Et dicimus quod hoc
absurdum non est. Si enim ipse pradixitse magis

(; necessarium ducere, αἱ in carne permaneret pro-

pter profectum et perfectionem discipulorum,ou:-
nino sane contristatus fuisset, si immolatus fuisset
prius quam perfectos eos reddisset: neque fidem
ipsorum 8$ tanquam victimam et oblationem
Christoolferre potuisset. — Praterea et alio modo :
Non simpliciter immolari elegit, nisi quia probus
οἱ fervens fldei praedicator erat : et quia discipulos
adeo perfecerat,ut posset ipsorum fidem tanquam
sacrificium ac oblationem Deo offerre. Nam qui
propter haec immolatur, hic vere gaudet et exsultat
immolatus.Nullus enim frustra elegit jugulari.— Po-
test autem et hoc modo dici: Immolor nunc ten:
tationibus et afflictionibus. Siquidem alibi ait :
«Quotidie morior '*.» Sed quanquamtentationibus et
afflictionibus, inquit, immolor (nam vinculis con-
stringebatur).attamen ob sacrificium et oblationem
fidei vestre? gaudeo,etc.— Aut hoc quoque modo : At
certe ob sacrificium, id est, propter vos et przedi-
cationem erga vos gaudeo, elc. « Super sacrificio.»
Quanquam moriar, inquit, et immoler, gaudeo et
congaudeo super sacrificio et oblatione fidei ve-
stre» : hoc est, gaudeo quod etiam vos tanquam sa-
crificium et oblationem offeram Christo : imo po-
tius non vos,sed fldem vestram tanquamsacrificium
et oblaiionem offeram. Gaudeo ergo quod ego im-
moler : congaudeo autem et vobis quod fidem ve

4

1291

OECUMENII TRIOCJÉ EPISCOPI

1291

stram tanquam sacrificium et oblationem Christo Α πίστει ὑμῶν χαίρετε, ἐφ᾽ ol; δὲ σπένδεσθαι μέλλω,

sim oblaturus. « Gaudete et congaudete mihi » Ob
fidem vestram gaudete : quia vero offerendus sum
congaudete mihi.
CAPUT IV.
De Timotheo et Epaphrodito, quos misit ad illos.

]I, 12 25. Spero autem in Domino Jesu me Timo-
theum brevi missurum υοὐ 8, ut et ego latosim ani-
mo, cognito statu vestro. 8S Neminem enim habeo
pari mecum animo preditum, qui germane res ves-
tras curaturus sit. Nam omnes qua sua ipsorum
sunt querunt, non qu: Christi Jesu. Porro probatio-
nem ejus nostis, quod mecum veluti cum patre. filius
servierit in Evangelium. Hunc igitur spero me mis-
surum moz ubi videro mea negotia. Confido autem
in Domino quod et ipse brevi venturus sim.

Ipsam quoque Timothei missionem voluntati
Jesu Christi attribuit. Dt etego loto sim animo. »
Quemadmodum,inqui!, vos leto estis animo co-
gnitis qute circa me aguntur, quod ad profectum
venerit Evangelium, et quod inimici pudore affecti
sint, subdolis eorum commentis ad bonum mihi
commutatis: utet ego leto ac alacri sim animo,
cognitis qua circa vos aguntur. « Neminem enim
habeo pari mecum animo praeditum. » Poteram,
inquit, et alium mittere, attamen qui ita vos adju-
vet et curet quae vestra sunt, nullum habeo alte-
rum. Pari enim animo erat ut Paulus, et similiter
ipsorum curam habebat etiam Timotheus. « Nam
omnes que sua ipsorum sunt querunt » Hoc est,
propriam quietem. Nullus enim, inquit, ad id
quod Christo gratum est vobisque expedit, facile
velit tam longa mitti pr:dicatione usque ad vos.
Hoc autem dicit non ut alios vituperet, sed ut Ti-
motheum collaudet, nosque doceat ne in paria in-
cidamus. Animadverte tamen, quod is qui requiem
quaerit aut propriam tantum utilitatem, is ,non
quaerit que Christi sunt. « Quod mecum veluti
filius cum patre. » Non est, inquit, vobis opus ut
a mediscalis : preter hoc enim quod mihi subje-
ctus fuit, etiam ad praedicationem servivit. Merito
autem ipsum commendat : idque ideo ut ipsum
in honore babentes, magis audiant. magisque
illis prosit. « Mox ut videro mea negotia. » Con-

festim, inquit, ut videro quem sortientur res mem,

terminum. « Confido autem in Domino. » Non id-
circo Timotheum mitto quasi non sim ipse ventu-

συγχαίρετέ μοι,

ΚΕΦΑΛ. Δ΄.
Περὶ Τιμοθέου xai ᾿Επαφροδίτου, οὖς ἀπέστειλε τοὺς
αὐτούς.

᾿Ελπίζω δὲ ἐν Κυρίῳ Ἰησοῦ, Τιμόθεον ταχίως
πῖμγαι ὑμῖν, ἵνα χἀγὼ εὐψυχῶ γνοὺς τὰ s
ὑμῶν. Οὐδένα γὰρ ἔγω ἰσόψυχον, ὅστις vns
τὰ περὶ ὑμῶν μεριμνήσει. ΟἹ πάντες γὰρ τὰ lxxi
ζητοῦσιν, οὐ τὰ Χριστοῦ Ἰησοῦ. Τὴν δοχιμὶν
αὐτοῦ γινώσχετε, ὅτι ὡς πατρὶ τέκνον σὺν ἐμ".
ἐδούλευσεν εἷς τὸ Εὐαγγέλιον. Τοῦτον μὲν οὖν
ἐλπίζω πέμψχι ὡς ἄν ἀπίδω τὰ περὶ ἐμὲ αἱ
αὐτῆς. Πέποιθα δὲ ἐν Κυρίῳ ὅτι xal αὐτὸς ταχέως
ἐλεύσομαι.

Καὶ τὸ πέμψαι Τιμόθεον, τῇ γνώμῃ τοῦ "5
Χριστοῦ ἀνατίθησιν. « Ἵνα χἀγὼ εὐψυχῶ. » Καρὼς,
φησὶν, ὑμεῖς εὐψυχεῖτε μαθόντες τὰ xav! ἐμὲ, ὅτι
τε εἰς προγοπὴν ἦλθε τὸ Εὐχγγέλιον, xii ὅτι d
ἐχθροὶ χατῃσχύνθησχν, τῶν κατασχευασματων αὖ-
τῶν εἷς ἀγαθὸν ἐμοὶ πεοιτραπέντων: "Iva x79
εὐψυχῶ, xai εὐθυμῶ, γνοὺς τὰ καθ᾽ ὑμᾶς. « Οὐδὲ.:
γὰρ ἔχω ἰσόψυχον. » Ἠδυνάμτην μὲν, φησὶ, καὶ
ἄλλον πέμψαι, πλὴν οὔτως ὑμῶν ἀντιλαμῥανόμενιν
ἤ μεριμνῶντα τὰ xa' ἡμᾶς, οὐδ᾽ ἕνα ἔχω Luo.
᾿Ισοψυχίας γὰρ τὸ ὁμοίως Παύλον χήδεσθτι αὐτῶν
καὶ τὸν Τιμόθεον. « Ol πᾶντες γὰρ τὰ ἑαυτῶν ἴζτ-
τοῦσι, » Τουτέστι, τὴν ἰδίχν ἀνάπαυσιν», Οὐδεὶς qi;
φησὶν, εὐχερῶς πρός τε τὸ τῷ Χριστῷ δοχοῦὺν καὶ τὸ
ὑμῶν συμφέρον, ἔλοιτο τοσαύτην ἀποδν μίαν cc
σθαι τὴν ἄχρις ὑμῶν. Τοῦτο δὲ φησιν, οὐ τοὺς ἄλλοις
λοιδορῶν, ἀλλὰ τὸν Τιμόθεον ἐγκωμιάζων, xai dui
διδάσχων μὴ τοῖς ἴσοις περιπεσεῖν. Πλὴν ὄρα, 5j
ἄνετιν ζυτῶν, f, τὸ oixsiov μόνον συμφέρον, οὐ τὶ
Χριστοῦ ζητεῖ. « Ὅτι ὡς πατρὶ τέχνον. » Οὐ δεῖσθε,
φησὶ, παρ᾽ ἐμοῦ μαθεῖν, ὅτι μετὰ τοῦ ἐμοὶ ὑπὺτε-
τάχθαι, ἐδούλευσεν εἷς τὸ κήρυγμα. Παραχτίϑεται δὲ
αὐτὸν εἰχότες, καὶ τοῦτο διὰ ἐχείνων συμςέρον.
ἵνα ἔντιμον ἔχοντες αὐτὸν, πλέον ἀκχούσωσι xr
πλίον ὠφεληθῶσιν. « Ὡς ἂν ἀπίδω τὰ περὶ ἐμέ. -
Ὅταν ἴδω, φησὶν, εἰς ποῖον ἥξει τὰ κατ᾽ ἐμὲ riz.
Ἑξαυτῆς. Εὐθέως. « lliro:094 δὲ ἐν Κυρίῳ. » ΟΣ
ὡς μὴ ἐρχόμενος, φησὶ, τὸν Τιμόθεον πέμπω, UL
ἵνα ἐν τῷ μέσῳ χρόνῳ εὐψυχῶ, γνοὺς τὰ περὶ ὑμῶν.
"Oza δὲ πῶς πάντα τῷ Θεῷ ἀνατίθησι, xai οὐδὲν 6
ἑαυτοῦ λαλεῖ.

rus sed ut interim leto sim animo, cognito statu vestro. Considera vero quomodo omnia ad Deum re:

ferat, et nihil a seipso loquatur.

89 II, 25.27. Sed opere pretium arbitratus sum
Epaphrodituin fratrem. et. adjutorem ac. commilito-
nem meum, vestrum autem apostolum ac ministrum
in necessitate mea mittere ad vos. Quandoquidem de-
siderabat omnes vos, anzius animi propterea quod
audissetis ipsum infirmatum fuisse. Siquidem ila in-
firmas fuit, ut vicinus esset morti : sed. Deus miser-
(us. est illius : et non illius tantum, sed οἰ mei : ne
marorem super marorem haberem.

᾿Αναγχαῖον δὲ ἡγησάμην Ἐπαφρόδιτον τὸν ἀδελοὺν
χαὶ συνεργὸν xai συστρατιώτην uoo, ὑμῶν εἰ
ἀπόστολον, xai λειτουργὸν τῆς χρείας goo t
pix: πρὸς ὑμᾶς" ἐπειδὴ ἐπιποθῶν ἦν πέντε
ὑμὰς καὶ ἀδη μονῶν διότι ἠχούσατε ὅτι καὶ γθίντσι τε’
ραπλήσιον θανάτῳ, ἀλλ᾽ ὁ Θεὸς αὐτὸν ἠλέησεν, οὐχ
αὐτὸν δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐμὲ, ἵνα μὴ λύπην ἐπὶ λύξτ'

σχῶ.

1293

COMMENT. IN EPIST. AD PHILIP.

1294

Μετὰ ἐπαίνων xal τοῦτον ἀποστέλλει ὡς τὸν Τιμό- α Hunc etiam cum laudibus mittit quemadmodum

θεὸν, διὰ τὴν ἐκεῖ γεγραμμένην αἰτίαν. « Καὶ συ-
στρατιώτην μου. » Τοῦτο μεῖζον τοῦ συνεργηῦ. "Ἔνι
Υὰρ καὶ ἐν ψιλοῖς συνεργεῖν ὁ δὲ συστρχτιώτης,
ἐν κινδύνοις xal πειρασμοῖς συνεργεῖ. « Ὑμῶν δὲ
ἀπόστολος xal λειτουργὸς τῆς χρείας μου.» Av
αὐτοῦ γάρ ἦσαν αὐτῷ τὰ πρὸς χρείαν πέμψαντες.
Διὸ ᾿Απόστολον ἐχείνων, xal τῆς οἰχείας χρείας λειτ-
ουργὸν αὐτὸν χαλεῖ. « ᾿Βπειδὴ ἐπιποθῶν ἦν. » Τὴν
ἀγάπην αὐτοῦ, εἰς σύστασιν προϊσχεται. « Καὶ ἀδη-
μονῶν. » ᾿Βδημόνει εἰδὼς ὅτι φιλεῖται παρ᾽ ὑμῶν,
καὶ διὰ τοῦτο γινώσχων ὅτι λυπηθήσεσθε ἐπὶ τῇ
ἀδῥωστίᾳ αὐτοῦ. « Καὶ γὰρ ἡσθένησε.» Δείχνυσιν
ὅτι οὐχ ἀμελήσας ἤργησε πέμψαι τινὰ πρὸς αὐτοὺς,
ἀλλ᾽ ἠναγκάσθη. ὉὋ γὰρ Επαφρόδιτος ἡῤῥώστει.
Τιμόθεον δὲ τὸν χαὶ ἐλθεῖν δυνάμενον, μόνον εἶχε,
πῶς οὖν ἀπέστειλεν ἂν αὐτόν ; « ᾿Αλλ᾽ ὁ Θεὸς αὐτὸν
ἡλέησε, » Τί ἐνοῦσιν οἱ αἱρετικοὶ, οἱ λέγοντες χα-
χὸν τὸν χόσμον ; Ἰδοὺ γὰρ ὁ ᾿Απόστολος ἔλεον Θεοῦ
χαλεῖ, τὸ ἐαθῆναι τὸν ᾿Βπαφρόδιτον ἐν τῇ ζωῃ. Διὰ
τ δὲ ὅλως (τοῦτο γὰρ ὡς πρὸς Χριστιανοὺς ζητη-
τέον, εἰ τὸ ἀναλῦσαι xai σὺν Χριστῷ εἶναι καλό"),
ἔλεον λέγει τὴν ἐνταῦθα ζωΐν ; Καὶ φαμεν, ὅτι δι᾿ ἣν
αἰτίαν ἄνω ξἴπεν, ᾿Αναγχαιότερον δὲ τὸ ἐπιμεῖνχι τῇ
σχοχὶ δι’ ὑμᾶς, διὰ ταύτην xal νῦν τοῦτό φησιν
« Αλλὰ xal ἐμέ. » Ὅρα πῶς αἰδέσιμον αὐτὸν ποιεῖ,
ὡς τῇ ἐκείνου ὑγιείᾳ ἑαυτὸν ἡλεῆσθχι λέγεϊν. « Ἵνα
μὴ λυπὴν ἐπὶ λύπην σχῶ. » Πρὸς τῇ ἀπὸ τῆς ἀῤρωσ-
τίας αὐτοῦ͵ xai τὴν ἀπὸ τοῦ θανάτου, τουτέστιν, ἵνα
μὴ λύπην τὴν τῆς ἀῤῥωστίας αὐτοῦ, ἐπὶ λύπη, τὴν
τοῦ θανάτου χρατήσω.

et Timotheum, propter scriptam ibi causam « Ac
commilitonem ineum. » Hoc magis est, quam esse
adjutorem. Contingit enim ut etiam in minimis sit
adjutor, commilito vero in periculis et afflictioni-
bus adjutor est. » Vestrum autem apostolum ac mi-
nistrum in necessitate mea » Nam per ipsum ne-
ressaria miserant : ideo apostolum illorum, ac
mini-trum sum necessitatis appellat. Quandoqui-
desiderabat. » Charitatem illius in commenda-
tionem proponit. « Anxius animi » Anxius, inquit,
animo erat sciens quod a vobis amaretur, et pro-
pterea cognoscens quod moerore afficeremini ob il-
lius egriiudinem. « Siquidem ita infirmus fuit. »
Ostendit quod non negligentia torpuerit, dum nul-

pj lum ad ipsos mitteret, sed necessitate detentus sit.

Nam Epaphbroditus egrotabat ; Timotheum, et si ad
eos proficisci poluisset, solum habebat, quomodo
ergo ipsum mittere potuisset ? » Si Deus misertus
esi illius. » Quid dicent haeretici. qui asserunt ma-
lum esse mundum ? Ecce enim Apostolus misericor-
dis Dei fuisse dicit quod Epaphroditus in vita
sineretur. Quamobrem autem presentem vitam ait
omnino esse misericordi» (nam hoc tanquam apud
Christianos quarendum est) , si dissolvi et esse
cum Christo melius erat? Et dicimus, quod ob
causam qua superius dixit : Manere in carne magis
necessarium est propter vos, ob eamdem nunc quo-
que istud dicit. « Sed et mei. » Vide quam revc-
reddum illum reddat, cum ipsius sanitate Domi-
num sui misertum fuisse dicit. « Ne merorem su-

per merorem haberem. Nempe 90 preter cum qui oitus fuerat ab illius egritudine, etiam eum qui
a morte processit. Hoc est, ne dolorem qui fuerat ex ejus :gritudine, haberem una cum dolore qui

sequeretur ex ejus morte.

Σπουδαιοτέρως οὖν ἕπεμψα αὐτὸν ἵνα
τες αὐτὸν πάλιν γαρῆτε, χάγὼ ἀλυπότερος ὦ.
ἸΙροσδέχεσθε οὖν αὐτὸν ἐν Κυρίῳ μετὰ πάσης
χαρᾶς, xai τοὺς τοιούτους ἐντίμους ἔχετε, ὅτι
διὰ τὸ ἔργον τοῦ Χριστοῦ μέχρι θανάτου ἤγγισε,
παραδουλευσάμενος τῷ ψυχῇ, ἵνα πληρώσῃ τὸ
ὑμῶν ὑστέρημα, τῆς πρὸς μὲ λειτουργίας.

« HaXtv γαρῆτε.» Μὴ μόνον ἐκ τῆς ἀχοῆς ὅτι
ὑγίανεν, ἀλλὰ καὶ ἐκ τῆς θέας. « Κἀγὼ ἀλυπότερος
ὦ. » 'Eà» γὰρ ὑμεῖς χαρῆτε, καὶ ἐγὼ χαίρω, ἀλλ᾽
οὐχ εἶπε, Xalpw, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἄλυπος ἔσομαι, ἀλλὰ
ἀλυπότερος, δειχνὺς ὅτι οὐδέ ποτε ἥν χωρὶς λύπης τῆς
ὑπὲ. τῶν μαθητῶν, καὶ τῆς ὑπὲρ τοῦ πολέμου τῆς
πίστεως. Ὑπὲρ γὰ; τῆς ἔλπίδος ἀεὶ ἔχαιρε. « Προσ-
δέχεσθε οὖν αὐτόν. » Δίξασθε οὖν αὐτὸν, ἢ διὰ
τὸν Κύριον, f; Θεοῦ θέλοντος. a Καὶ τοὺς τοιού-
touc ἐντίμους ἔχετε, » οὐ δι᾽ αὐτοὺς ἐχείνους, ἀλλὰ
᾿δύ ὑμᾶς τοὺς δεχομένους, ἵνα πλεονάσῃ ὑμῶν ὁ
αισθός. « Ὅτι διὰ τὸ ἔργον τοῦ Χριστοῦ.» Οὗτος
ἀπελθὼν ἐν τῇ Ῥώμῃ ἐν τῷ ἀποχομίζειν τὰ πρὸς
τὴν χρείαν τῷ Παύλῳ, εἰχὸς ὅτι εὗρεν αὐτὸν ἕν
πολλῷ κινδύνῳ, ὡς μηδὲ τὸ ἐγγίζειν αὐτῷ, ἔς ίεσθαί
τινι, ἀλλὰ καὶ κίνδυνον εἶναι τοῖς ἔντυγχάνουσιν. Ὁ
οὖν ᾿Επαρφρόδιτος τοιούτου χινδύνου χαταφρονήσας,
καὶ συνέτυγε, xai τὰ πρὸς τὴν χρείαν ἔδωχε, xal

ἰὸόν- (

II, 28-30. Studiosius itaque misi illum, et cum
videretis illum denuo gaudeatis, et ego magis vacem
maerore, Ezcipite igitur illum in Domino cum omni
gaudio : et qui ejusmodi sunt, eos in pretio habetote :
quoniam propler opus Christi eo accessit, ut morti
proximus fuerit : non habita ratione vitm. ut sup-
pleret id quod in vestro erga meofficiofuit diminutum.

« Denuo gaudealis. » Non ex auditu tantum quod
sanatus sit, verumetiam ex aspectu. « Et ego ma-
gis vacem marore. » Nam si vos gaudetis, et ego
gaudeo : sed non dixit Gaudeo, imo ncque simpli-
citer dixit, Sine marore ero, sed magis vacem
marore, ostendens quod propter discipulos nun-
quam doloris expers orat, qui etiam oriebatur ob
. bellum adversus fidem. Nam propter spem semper
gaudebat. « Excipite igitur illum in Domino. » I[-
lum itaque suscipite aut propter Dominum, aut
quia Dei voluntas est. « Et qui ejusmodi sunt, eos
in praetio habetote. » Non propter illos ipsos, sed
propter vos qui euscipitis ut exuberet vestra men-
ces. « Quoniam propter opus Christi » Cum hic
abiisset ad urbem Romam, ut quie necessaria erant
Paulo deferret, verisimileest quodipsumin magno
periculo invenerit, cum autem ne ad eum q
accedere cuiquam) licitum aut permissgt

1295

ORCUMENII TRICC/AE EPISCOPI

1396

. imo et pericnlum his esset qui assequerentur: Α διηχόνει αὐτῷ. "Ἔργον δὲ Κυρίου καλεῖ τὸ τοιόντον.

Epaphroditus postposito hujusmodi periculo et
congressus est, et dedit qua» necessaria erant, ipsi-
que ministrabat : id autem vocat opus Domini ;
quod enim me, inquit, refocillat, non propter me
hoc facit, sed propter Dominum. — «Propter opus
Christi. » Recte opus Christi vocat. Si enim qui
discipulos suscipit, ipsum suscipit Christum, ait
enim : « Qui vos suscipit, me suscipit, !5 ; » etiam
qui in aliquo discipulis ministrat, Christo mini-
strat. Preterea et alio modo opus Christi est, quia
praecepti Christi est propriam animam pro amicis
ponere: quod si pro amicis, quanto inagis pro
preceptoribus ! « Non habita ratione vitm. » 91
Quid enim, inquit, et si Deus inopinato modo illum

'O γὲρ ἐμὲ, φησὶν, ἀνχπαύων, οὐ Ov ἐμὲ τοῦτο
ποιεῖ, ἀλλὰ διὰ τὸν Κύριον. — « Διὰ τὸ ἔργον τοῦ
Χριστοῦ. » [ΦΩΤῚ Καλῶς ἔργον αὐτὸ Χριστοῦ χαλεῖ,
El Ὑὰ; ὁ δεχόμενος τοὺς μαθντὰς, αὐτὸν δέχετει
τὸν Χριστὸν, « Ὁ γὰρ δεχόμενος ὑμᾶς, φητῖν, iui
δέχεται,» xai ὁ ὑπηρετῶν ἔν τινι τοῖς μαθηταῖς.
Χριστῷ ὑπητετεῖ, Καὶ ἄλλως δὲ E2yov ἐστὶ Χοιττοῦ,
δτι ἐντολῆς ἔστι Χοιστοῦ, τὸ τιθένχι ὑπὲρ τῶν οἱ-
λων τὴν ἰδίαν ψυχήν. El δὲ ὑπὲρ φίλων, πόσῳ n3.
λον ὑπὲρ δεδασχάλων ; « [Ιαρχδευλευδάμενος τῇ
ψυχῇ. » Τί γὰρ εἰ ὁ Θεὸς αὐτὸν, φησὶν, ἔσωσεν ix
παρχδόξου; Πλὴν αὐτὸς παρεδουλεύσατο, χαὶ εἰς
χίνδυνον ἔῤῥιψεν ἔαυτόν. « Ἵνα ἀναπληρώσῃ τὸ
ὑμῶν ὑστέρημα. » ᾿Απεστείλατέ μοι, φησὶ, τὰ ποὺς

servavit, ipse tamen vitz rationem non habuit, sed ἢ τὴν χρείαν, xai ἐμνήσθητέ μοῦ ἀπόντος, xai τὴν

in periculum seipsum conjecit. « Ut suppleret »
Misistis ait, que ad meam necessitatem opportuna
erant, et mei qui absens eram meministis, et cha-
ritatem demonstratis. Reliquum igitur toti operi
fuit, ut egoquo missa erant reciperem, et hoc so-
lum defuit. Hic itaque reliquum quod obsequio
erga me diminutum erat, supplevit, non habita ra-
tione vitae. Ostendit autem quod his etiam qui mi-
serunt, merces erit, licet ut compleretur opus quod
secundum Deum erat. Epaphroditus hic suppleve-
rit, Cum autem dixerit: Quod ex vobis deerat, et
officium, obligationem ostendit imminere his qui

ἀγάπην ἐδείξατε. ᾿Ελείπετο τοίνυν τῷ παντὶ ἔργῳ,
χαὶ τὸ ἀπολαδεῖν ut τὰ ἀποσταλέντα, καὶ τοῦτο
ὑπττέοισε μόνον. Οὗτος τοιγαςοῦ τὸ περιλιμπανόμι-
νον ὑστέρημα εἰς τὴν ἐμὴν λειτουργίαν ἐπλύοωσι
παραδουλευσάμενος τῇ ψυχῇ. Δείχνυσι δὲ ὅτι ico
τούτου χαὶ τοῖς ἀποστείλασιν ἔσται μισθὸς, εἴ γε τὸ
ἐλλεῖπον τοῦ ἀπαορτισθῆναι τὸ χατὰ Θεὸν ἔργον, οὗτος
προπανεπλήρωσεν ὁ Ἐπαφρόδιτος. Εἰπὼν δὲ, Τὸ
ὑμῶν ὑστέρημα vai λειτουςγίας, ἔδειξεν ὀφτειλόμε-
νον τὸ ἀποστέλλεσθαί παρὰ τῶν ἐν ἀσφαλείᾳ ὄντων,
τοῖς ἐν χινδύόνοις οὖσι, Τοῦτο δέ φησι, καταστέλλων
αὐτοὺς καὶ δειχνὺς χρέος πεπληρωκέναι,

in securitate sunt, ut illis mittant qui sunt in periculis. Hoc autem ait ipsos in officio continens, ac

ostendens ut quod debitum est compleatur.
CAPUT V.
De spirituali vita.qu& non degitur tanquam in carne,
qua esl imitatio mortis Christi.

III, 1: 4. Quod. superest, fratres mei, gaudete in
Domino. Eadem scribere vobis, me quidem certe non
piget vobis aulem tutum est. Videte canes, videte
malos operarios, videte concisionem. Nos enim su-
mus circumcisio, qui spiritu Deum colimus, et glo-
riamur in Christo Jesu, et non confidimus in carne :
quanquam et ego habeo quo in carne confidam.

Nam si ego, inquit, nunc non moriar, et Evan-
gelium ad augmentum veniat, ac inimici pudore
suffundantur, gaudere debetisin Domino. N»m qui
accidunt, ad gloriam vergunt Domini Jesu. —
Preterea, si apostolus Epaphroditus vos recreavit,
rursumque ad vos missus est, et ego a maerore ob
ipsum sumpto liberatus sum vestraque diminutio
in officio suppleta est, 92 gaudere debetis gaudio
spirituali dignoque Domino. « Videte. » Erant qui
non facile cognosci poterant. 1460 ait : Videte, hoc
est, invesligate, vosmetipsos servate. « Canes. »
Eraut nonnulli ex Judeis, nempe credentes, qui
una cum flde Judaismum etiam commiscebant et
pradicationem corrumpebant, quos canes appellat
Canes vero dicebantur interdum ethnici. eo quod
Deum ignorarent. Nam et canes in eum quoque la-

!€ Matth. x, 40.

REOAA. E.
Περὶ πνευματικοῦ βίου τοῦ μὴ ὡς iv capri, 6 i:
μίμησις θανάτου Χοιστοῦ.

Τὸ λοιπὸν, ἀδελφοί μου, χαίρετε ἐν Κυρίῳ, τὶ
αὐτὰ γράφειν ὑμῖν, ἐμοὶ μὲν οὐχ ὀκχνν ὃν, ὑμῖν
δὲ ἀσφαλές. Βλέπετε τοὺς χόνας, βλέπετε τοὺς
χαχοὺς ἐργάτας, βλέπετε τὴν κατατομὴν. Ἡμεῖς
γάρ ἐσμεν ἡ περιτομὴ, οἱ πνεύματι Θεῷ λατρεύον-
τες, χαὶ καυχώμενοι ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, καὶ ox
ἐν capxi πεποιθότές, καίπερ ἐγὼ ἔχων πεκποιθη-
σιν ἔν σαρχί.

Εἰ γὰρ ἐγὼ, φησὶν, οὐ τεθνήξομαι νῦν, xai τὸ
Εὐαγγέλιον εἴς ἐπίδοσιν ἔλθῃ. xxl οἱ ἐχθ,οἱὶ χκατι-
σχυνθήσουνται, χαίρειν ὀςείλετε ἐν Κυρίῳ. Τὰ 72
συυθάντα, εἰς δόξαν συντείνει τοῦ Κυρίου. — [ΦΩΤ.
Καὶ ἔτι, εἰ ὁ ἀπόστολος ὑμᾶς ἀνέῤῥωσε, xii ἐΞ-
ἐστάλη πάλιν πρὸς ὑμᾶς, καὶ ἐγὼ τῆς ἐπ᾽ αὐτῷ À-
πῆς ἀπήλλαγμαι, καὶ τὸ ὑμῶν ὑστέρημα ἀναπεκλή-
βωται, χαίρειν ἀφείλετε χαρὰν πνευματιχὴν xx
ἀξίαν Κυρίου. « Βλέπετε. » ἯἮσσν δυσδιάγνωστοι.
Διό φησι, Βλέπετε, τουτέστι, τηρεῖτε ἑαυτοὺς καὶ
φυλάττεσθε. « Τοὺς χύνας. » Ἦσαν ἀπὸ Ἰουδχίων
τινὲς δῆθεν πιστοὶ, οἱ μετὰ τῆς πίστεως χαὶ τὸν
ἸΙουδαϊσμὴν ἀνεμίγνυον, καὶ διέφθειρον τὸ κχύρυγια,
οὺς κύνας xzÀ:l. Κύνες δὲ ποτε οἱ ἐθνιχοὶ ἐλέγοντο,
διὰ τὸ ἀγνοεῖν τὸν Θεόν. Καὶ γὰρ xal οἱ κύνες xx
τὸν διδόντα ὑλαχτοῦσι. Νῦν δὲ οὗτο: κύνες (οἱ γὰῤ

1297

τὸν : Υιὸν
διὰ τὸ ἀναίσχυντον ἢ ὥτπερ ἐπιστρέφοντες εἰς τὸ
ἴδιον &222x9 ax, ἢ διὰ τὸ λαβθυ"αιόδνηχκτον. « Τοὺς κα΄
κοὺς ἐργάτας.» Ἐργάζονται μὲν γὰρ, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ
χαχῷ,. "là vào χαλῶς φυτευθέντα ἀνασπῶσι. « Τὴν
χατατομήν.» Τοὺς περιτεμνομένους φησίν. '42)
ἐπειδὴ οὐχ ἔτι νομίμως ἐγίνετο παρὰ ᾿Ιουδαίοις ὁ
περιτομή (ἣ γὰρ νομίμη νῦν ἐστι τῷ πνεύματι περι-
τέμνεσθαι τὴν ψυχὴν) κχατατομὴν αὐτὴν ἐχάλεσε,
δηλῶν ὅτι οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν ἡ περιτομὴ, fj σώμα-
τος χατατομή. Τῆς γὰρ ἀληθείας ἐλθούσης ἀνάγχη
τοὺς τύπους ἀργεῖν. "H ὅτι τὴν περιτομὴν χηρύτ-
τοντὲς, χατατέμνειν πειρῶνται τὸ σῶμα τῆς 'Ex-
χλησίας. « Ol πνεμματι Θεῷν λατρεύοντες. » Ot
πνευματιχῶς τῷ Θεῷ λατρεύοντες, χαὶ πνευματιχῶς
περ'ιτεμνόμενοι. λλλως γὰρ οὔτε λατρεύειν δύνχταί
τις. Καὶ χχυχώμενοι ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.» *Opa
πῶς τὴν διχφορὰν ἔδειξε, Ποῖον γὰρ ἄμεινον, Χρι-
στῷ πεποιθέναι, ἢ σαρχί ; δηλονότι τῷ Χοιστῷ,
Οὐχοῦν ἀληθής ἐστιν ἡμῶν ἣ περιτομὴ, τῶν ἐν Χρι-
στῷ χαυχωμένων, xxi οὐ τῶν ἐπ σαρχί, « Καίπερ
ἐγώ.» Ei ἐδουλόμην, φησὶ, καυχήσασθαι ὥσπερ
ἐχεῖνοι, ἔχω μᾶλλον πεποίθησιν χάγὼ ἐν σαρχί. Οἷον
ἠδυνάμην κἀγὼ ὡς ἐχεῖνοι ἐπὶ τῇ τῆς σχρχός μου
περετομῇ χαυχήσασθαι χαὶ πλέον ἐχείνων. « [ἔχων
πεποίθησιν. » Et ἣν ἐξ ἐθνῶν ὁ ᾿Απόστολος, εἴχεν ἂν
τις εἰπεῖν τοῦτο, ἐζευτελίζειν αὐτὸν τὴν περιτομὴν
τὴν τῶν ᾿Ιουδαΐων, ὡς ἀπεστερημένον τῆς αὐτῶν
εὐγενείας. Nüv δέ φησι’ Καίπερ ἔχων πεποίθησιν
χαὶ ἐν σχοχὶ, ταῦτα λέγω, οὐχ ἐπειδὴ καύχησις ἦν
αὐτῷ αὕτη: (Τοῦτο vào ἡ πεποίθησις), ἀλλὰ δι᾿
ἐχείνους οὕτως εἶπε. « Καὶ ἐν σχαρχί. » χω μὲν’
φησὶν, ἐν Χριστῷ, ἀλλὰ καὶ τὴν δοχγῦσαν ἐν σαρχὶ
ἔχω. Διὸ οὗ ψέγω αὐτοὺς ὡς ἀπεστερημίνος τῆς
κατὰ σαρκα εὐγενείας.

COMMENT. IN EPIST. AD PHILIP.

ἀρνούμενο!, οὐδὲ τὸν Πατέρα ἴσασιν), f; A trant qui aliquid tribuit. Nunc autem hi canes di-

1298

cuntur (qui enim Filium negant neque Patreimn
noverunt 17) aut propter impudentiam, aut quem.
udmoduni hii qui ad proprium revertuntur vomi-
tum, aut eo quod occulte mordeant. « Malos ope-
rarios. » Etenim operantur quidem, sed ad inalum
Nam qu2 recte plantata suut evellunt. « Concisio-
nem. » Circumcisos dicit Sed quoniam nondum
facta erat apud Judaeos vera et legitima circuncisio
(siquidem ea est nunc legitima ut per Spiritum
anima circumcidatur), concisionem ipsam appella-
vit : indicans nihil aliud esse circumcisionem, quam
corporis concisionem. Adveniente enim veritate,
necesse est figuras cessare ac otliosas esse. Aut
quia hi qui circumcisionem praedicant. conantur
Ecclesim corpus concidere. « Qui spirita Deum co-
limus. » Spiritualiter Deo servimus et spiritualiter
circumcidimur. Nam alio modo non potest quispiam
eum colere. «Et gloriamur in Christo Jesu. » Anim-
adverte qurmodo excellentiam ostenderit. Utruui
enim melius est in Christo confidere an in carne ?
manifestum est quod in Christo: vera igitur est
nostra circumcisio qui in Christo confidimus et
gloriamur, et noneorum quiin carne. « Quanquam
et ego. » Si velim, inquit, quemadmodum illi glo-
riari, magis habeo et ego quo in carne confldevem :
boc est, possem et ego sicut illi in. circumcisione
carnis me: gloriari, et ampliusquam illi. « Habeo
quo confidam. »Si Apostolus ex gentibus oriundus
fuisset, posset quispiam hoc dicere quod Judeeorum
circumcisionem elevaret seu attenuaret tanquam
carens generositate ipsorum. Nunc autem ait :
Quanquam habeam quo etiam iu carne confldam,
heec dico; non quod hac fuerit ipsi gloriatio (nam
hoc indicat πεποίθησις, hoc est, fiducia), sed pro-

pter illos ita locutus est. 93 « Etiam in carne. » Habeo in Christo. inquit, sed et eam que videtur
esse in carne habeo. Non ergo ipsos vitupero quod caream generositate que secundum carnem est.

ΕἸ cc δοκεῖ ἄλλος πεποιθέναι ἐν σαρχὶ, ἐγὼ
μᾶλλον, περιτομῇ ἀχταίμερος ἐχ γένους Ἰσραὴλ,
φυλῆς Βενιαμὶν, Ἐδραῖος ἐξ ’Βύραίων, χατὰ νό-
μὸν Φαρισαῖος, κατὰ ζῆλον διώχων τὴν ᾿ἔχχλη-
σίαν͵, χατὰ διχαιοσύνην τὴν ἐν νόμῳ, γενόμενος
ἄμεμπτος.

Καλῶς τὸ, Δοχεῖ: ἣ ὡς οὐχ ἐχόντων τοταύτην
πεποίθησιν ἐχείνων, ὅσην αὐτὸς ἔχει, fj, ὡς τῆς ἐν
σαρκὶ πεποιθήσεως, μηδὲ οὔσης χυρίως πεποιθή--
σεως. Εἶπε 85: “Ἄλλος, δειχνὺς ὡς οὐχ Bv ποτε εἷς
τοὺς λόγους τούτους ἐλήλυθεν, εἰ μὴ ἄλλοι εἰς τὴν
σάρχα πεποιθότες, εἰς τοῦτο αὐτὸν ἤγαγον. *022 δὲ
πῶς ἀνωνύμως αὐτῶν κάθάπτεται, φοδούμενος μὴ
ἀνχ'σγυντοτέγόυς ποιήσῃ. « Περιτοι ἢ ὀγταύμερος. »
Τὸ τίμιον παρ᾽ αὐτοῖς τέθειχε πρῶτον, τὴν περι-
τομήν. "09x δὲ πόσην σωματιχὴν εὐγένειαν λέγει,
Qua μὴ νημίσωσιν οἱ ᾿Ιου)χῖοι, ὡς τούτων αὐτὸν ἀπ-
ἐστερημένον, λέγειν ἅπερ εἴρηχεν. Αλλως yà2 xaz-
Ὠσχύνοντο, ἐχείνου ψέγοντος τὰ παρ᾽ αὐτοῖς, τοῦ
μάλιστα πάντα ἔχοντος, χαί φησι, περιτυμῇ ὀκχτοή-

1? | Joan. ui, 23.

ΠῚ, 4-6. Si quisquam alius videtur fiduciam ha-
bere in carne, ego magis: circumcisus octavo die,
ex genere lsrael, de tribu Benjamin: Hebrzeus ez
Hebrzis, juxta legem Phariseus : juxta zelum per-
sequens Ecclesiam, juxta justitiam quas in lege est,
factus irreprehensibilis.

Bene dicit, Videtur, aut quod non haberet illi

D tantam fidendi causam quantam ipse, aut quod

fiducia que in carne est non sit proprie fiducia.
Dixit autem : Alius, ostendens quod nunquam ad
hos sermones devenisset, nisi alii qui in carne ἢ-
duciam habebant, ipsum ad hoc impulissent. Ani-
madverte vero quomodo tacitis eorum nominibus
objurget.veritus ne nemium pudore ipsos afficeret.
« Circumcisus octavo die. » Quod apud ipsos in
pretio erat, primum posuit, nempecircumcisionem.
Considera autem qvantam ponat corporalem nobi-
litatem, ne existiment Judei ipsum dixiss?» ea qua
dixit, eo quod his careret. Maxime enim pudore
suffundebantur dum ea quee &pud ipsos erant ^

P

1299

OECUMENII RICCA EPISCOPI

4300

perabat ille qui enncta excellenter habebat : etait, A μερος. Τέως δείχνυσιν ὅτι οὐχ ἦν προσήλυτος. «'Ex

Circumcisus octavo die, ostendens interim quod
non sit proselytus sive advena. Ex genere Israel. »
Ostendit quod neque ex proselytis parentibus. « De
tribu Benjamin. » Qua clara habebatur apud Ju-
dios. « Hebraeus ex Hebraeis. » A majoribus, inquit
ex probatis sum Judeeis (Contingit enim ex genere
Jsrael esse et nonesse Judeum). «Hebreeus.» Quasi
dicat quod ad cognitionem Hebraice lingues perti-
gerit. Nam postquam inter gentes dispersi fuerunt,
ob multam paterne lingue ignorantiam, non exacte
noverant scripturas qua apud Judieos erant neque
legem ipsam. « Juxtalegem Pharisens. » Hec secta
apud Judios clara erat. Consequenter etiam virtu-
tem refert quie ex voluntate est: priora siquidem
non erant voluntaria. Zelus sive eemulatio ex vo-
luntate est, porro voluntaria non sunt circumcisio,
esse ex genere Israel, de tribu Benjamin, etc.
« Juxta zelum. » Nam contingit esse Pharisceum et
non emulatorem. 94 Juxta justitiam qua in lege
est. Quoniam sane Judai quoque persequebantur
Ecclesiam, non propter zelum Dei, sed propter am-

γένους "IopaX. » Δείχνυσιν ὅτι οὐδὲ Ex. προστνλύ-
τῶν γονέων. « Φυλῆς Βενιαμ'». » Τῆς εὐδοχιμούσης,
φησὶ, παρὰ ᾿Ιουδαίοις. « 'E6patoc ἐξ "E6pa'ww.»
"Ávw6tv, φησὶ, τῶν εὐδοκίμων ᾿Ιουδαίων sui, (tv
Ὑὰρ slvat ix γένους Ἰσραὴλ, xal μὴ 'Ebpaiov) τὸ,
«'EÓpziov, » ὡς πρὸς τὴν εἴδησιν τῆς ᾿Εδραΐδος
Ὑλώσσης δεξάμενος. Μετὰ γὰο τὸ κατασπαρῆναι ἐν
τοῖς ἔθνεσι, πολλῇ τῇ ἀγνοίᾳ τῆς πατρίου» γλώστης,
οὐχ ἠκριδῶντο τὰς παρὰ Ἰουδαίοις γραφὰς οὐδὲ τὸν
γόμον αὐτόν. « Κατὰ νόμον Φ,οισαῖος. » Ἡ εὐδό-
χιμὸς παρὰ ᾿Ιουδαίοις αἵρεσις αὕτη. Λοιπὸν γὰ; χαὶ
τὴν bx προαιρίσεως ἀρετὴν λέγει." τὰ γὰρ πρῶτ,
ἀπροαίρετα ἦν. "Ex προαιρέσεως ὁ ζῆλος, ἀπρολίρετα
δὲ ἡ περιτομὴ, ἐκ γένους Ἰσραὴλ, φυλῆς Βενιαμίν,
καὶ τὰ ἐξῆς, « Κατὰ ζῆλον. » Ἔστι γὰρ εἶναι μεν
Φαρισαῖον, οὐ μὴν ζηλωτήν. Κατὰ διχαιοσύνην τὴν
ἐν νόμῳ. Ἐπειδὴ xai Ιουδαῖοι ἐδίωκον τὴν Ἐχαλγη-
σίαν, οὐ διὰ ζῆλον Θεοῦ, ἀλλὰ διὰ φιλαρχίαν, xii
τοῦτο ἀσφαλίζεται. Ὁ γὰρ χατὰ τὴν ἐν νόμῳ διχα:ο-
σύνην ἄμεμπτος ὧν, πῶς ἂν διὰ φιλαρχίαν (ui
διώχειν, xai οὐ κατὰ ζῆλον Θεοῦ -

bitiosam principatus affectationem,etiam hac parte se munit. Qui enim juxta justitiam quz in lege est
irreprehensibilis erat, quomodo fieri potuisset, ut. principatus amore persequeretur et non ex Dei

zelo ?

III, 7-9. Sed que mihi erant lucra, arbitratus sum
propter Christum damnum esse, Quinetiam arbitror
omnia damnum esse, propter excellentiam cognitio-
nis Christi Jesu Domini mei, propter quem omnium
feci jacturam habeoque pro rejectamentis, ut Chri-
stum lucrifaciam, utque reperiar in illo non habens
meam Jjustitittam qua ex lege est, sed eam qua est
per fidem Christi.

Lucrum dicit qua sibi a lege collecta erant. Ita-
que non detrahit legi, veluti delirant et Marcio-
niste. Porro quanquam ipsa propter Christum du-
cantur esse damnum, non simpliciter hoc dicit,
quod esse ppsset inprobantis legem : seddamnum
ipsa vocat collatione seu comparatione ad Chri-
stum, quod magis ad laudem legis tendit, nempe
quod alio modo non audeat eam vocare damnum
nisi collatione seu comparatione ad Christum.
« Hec arbitratus sum. » Si omnia damnum esse
ducis, o Paule, etiam ipsa qu: corporaliter in lege
servantur propter excellentiam cognitionis Christi:
quomodostatim dicis, Propter quem omnium jactu-
ram feci. Nam dicere Jacturam feci,non estdamnum
abjicere (hoc enim potius est lucrum facere,nempe
adamno liberari); sed potius quarumdam vilium re-
rum abjectionem significat. Quomodo ergo cum ea
abjicis quie ducis esse dumnuin, ais: Jacturam
feci ? Et dicimus quod non simpliciter hzecdamnum
e-se d icebat, sed ad comparationem peifectioris
secundum Deum coguitionis : quandoquidem in se
lucrum ea esse existimabat. Ideo damnum quidem
esse arbitror comparalione meliorum : feci autem
jacturam in se et quoad legis naturam. Aut etiam
hoc dicere oporte! quod divo Paulo cura non erat
de elegantia et proprietate Graecorum nominum,

᾿Αλλ᾽ ἃ τινᾷᾶ μοι ἦν χέρδη, ταῦτα ἥγημα: $d
τὸν Χριστὸν ζημίαν. ᾿Αλλὰ μὲν οὖν καὶ ἡγοῦμαι
πάντα ζημίαν εἶναι, διὰ τὸ ὑπερέχον τῆς γνώσεως
Χριστοῦ Ἰησοῦ τοῦ Κυρίου μου, δι᾽ ὃν τὰ πάντα
ἐζημιώθην, xal ἡγοῦμαι σχύδθαλα εἶναι ἵνα Χοι-

στὸν χερδήσω, xal εὐρεθὼ ἐν αὐτῷ μὴ ἔχων
ἐμὴν διχαιοσύνην τὴν ἐκ νόμου, ἀλλὰ tiv διὰ

πίστεως Χριστοῦ.

[PeT.) Κέρδος λέγει, τὰ ἀπὸ τοῦ νόμου συλλεγέντι
αὐτῷ, “Ὥστε οὐ χαχίζει τὸν νόμον, ὡς οἱ ἀπὸ Μ::-
κίωνος ληροῦσιν. El δὲ xal ἡγεῖται αὐτὰ ζημίαν, o04
ἁπλῶς λέγει νοῦτο, ὅπερ ἂν ἦν χαχίζοντος τὸν νόμον͵
ἀλλὰ ζημίαν αὐτὰ καλεῖ, τῇ πρὸς Χριστὸν συγχρίσει
xai παραθέσει, ómto μᾶλλον εἰς ἐγκώμιον τοῦ νόμου
τελεῖ, τὸ μὴ ἀλλως τολμᾷν ζημίαν αὐτὸν χαλεῖν, εἰ
pm τῇ πρὸς Χριστὸν παραθέσει καί συγκρίσει".
— «Ταῦτα ἤγημαι.» [ΤΟΥ ΑΥ̓ΤΟΥ.) Εἰ 4y πόν-
τα ζημίαν, ὦ Βαῦλε, xxl αὐτὰ τὰ σομχτικῶς φυλατ-
τόμενα τοῦ νόμου, διὰ τὸ ὑπερδάλλον τῆς γνώσεως
Χριστοῦ, πῶς λέγεις εὐθὺς, δι’ ὃν πάντα ἐζημιὼ-
θην : τὸ γὰρ λέγειν, Ἐζημιώθην, οὐκ ἔστι ζημίαν
ἀποθαλεῖν, (τοῦτο γὰρ μᾶλλον χερδῆσαί ἐστι, τὸ

D ἐλευθερωθῆναι ζημίας.) ἀλλὰ μᾶλλον πραγμῖτων

λυσιτελῶν τινων σημαίνει ἀποδολήν. Πῶς οὖν ἃ
ἥγησαι ζημίαν, ταῦτα ἀποτιθέμενος λέγεις, Ὅτι ir
μιόθην ; Καὶ φαμεν, ὅτι οὐχ ἁπλῶς ταῦτα ἡνεῖτο
ζημίαν, ἀλλὰ πρὸς σύγχρισιν τελειοτέρας τῆς χατὶ
Χριστὸν γνώσεως, ἐπεὶ χαθ᾽ αὐτὸ, χέρδος
ἑνόμιζεν. Διὸ τὸ μὲν, ἡγοῦμαι ζημίαν πρὸς CT
χρισιν τῶν βελτιόνων, τὸ δὲ, ἔζη μ'ώθην, χαθ᾽ αὐτὸ
πρὸς τὴν φύσιν τοῦ νόμου. Ἢ xal τοῦτο δεῖ εἰΞιν,
ὡς οὐ μέλει τῷ θεσπεσίῳ Παύλῳ περὶ ἔχλογῆς Ἐλ-
ληνιχῶν ὀνομάτων. Μόνον τὸ ὑποχείμ:ινον δυλῶσαι
σχοπεῖ, Ὥσπερ γὰρ ἀλλαχοῦ τὴν ἐξουσίαν τοῦ Ur

χχτὶ
zi

1801

COMMENT. IN EPIST. AD PHILIP.

1303

νάτου τὴν ἡμῶν δηλῶσαι θέλων, οὐδὲν περὲ τὴν À sed solum intendit signiflcare quod proponitur !*.

λέξιν ἠχριδώσατο, ἀλλ᾽ ἀντὶ τοῦ εἴπεῖν, ἐτυράννησεν
$, ἐδιάσατο, εἴπεν, ἐδασίλευσεν, ὀνόμχτι εὐφήμῳ
τὴν δύσφημον αὐτῆς τυραννίδι σημαίνων, οὕτω κα'
vov. τὴν ἀποδολὴν τῶν ἐπιζημίων εὔφημον οὖσαν,
λέξει παρεδήλωσεν οὐχ εὐφήμῳ, εἰπὼν ἐζημιώθην,
« Ζημίχν. 9. Φασίτινες τῶν αἱρετιχῶν, ᾿Ιδοὺ ὁ νόμος
ζημία ἐστὶ xai σχύδαλα. Πῶς οὖν φατε ὑπὸ Θεοῦ
αὐτὸν δεδόσθαι ; ᾿Αλλ᾽ ὅρα, οὐχ εἶπε, Ζημία ἐστιν,
ἀλλ᾽, ἥγημαι αὐτὸν ζημίαν. Καὶ γὰρ τοῖς τῷ γράμ-
ματι παραχαθημένοις xal ἀφισταμένοις Χριστοῦ»
ζημίας γίνεται πρόξενος, οὐ παρὰ τὴν οἰκείαν φύσιν,
ἀλλὰ παρὰ τὴν ἀπειρίαν τῶν χαχῶς αὐτῷ χοωμένων,
Kai γάρ καὶ χρυσοῦ καὶ μολίδδου προχειμένων, καὶ
ἀνάγκης οὔσης ἔν τῶν δύο λαδεῖν, εἰ ἐπιλέξεταί τις
τὸν μόλιδδον, ζημίαν πέπονθεν, οὐ τοῦ μολίδδου
φύσει ζημίας οὔσης, ἀλλά τῇ τοῦ βελτίονος ἀποστε-
ρήσιι.

Quemadmodum enim alibi potestatem mortis no-
stra signiflcare volens nihil accurate locutus
95 est : sed cum dicendum fuisset. Tyrannidem
exercuit, aut vim intulit ait: Regnavit '*, plausi-
bili nomine infaustam illius significans tyranni-
dem.Ita et nuncabjectionem nocivorum qus favo-
rabilis est, dictione non favorabili designavit,dicens:
Feci jacturam. « Damnum.» Dicunt quidam heere-
tici : Ecce lex damnum est οἱ rejectamenta : quo-
modo ergo dicitis ipsam a Dco datam esse ? Sed
animadverte quod non dixerit, Damnum est,
sed, Arbitratus sum damnum esse. Etenim his
qui litter adherent et a Christo discedunt,
damnum conciliat: non ex propria natura sed
propter illorum inscitiam qui ipsa male utun-
tur. Siquidem etiam auro et plumbo post positis,
ubi necesse sitjlunum e duobus eligere, si quis

plumbum elegerit, damnum passus est : non quod damnum sit ex natura plumbit, sed ob privationem

ejus quod melius est.

Τοίνυν «ai ὁ νόμος, sl μέν τις αὐτῷ χρήσαιτο ὡς
δεῖ, χέρδος ἐστί, Χριστῷ γάρ παραπέμπει. Ὃ γάρ
νομοθέτης Μωσῆς περὶ τοῦ Χριστοῦ εἰπὼν ὅτι προ-
φήτην ὑμῖν ἀναστήσει ὡς ἐμὲ, ὡς ἐμὲ δὲ, διά τε
τὴν σάρχα xai τὴν μεσιτείαν, εἶπεν αὐτοῦ ὃεῖν
ἀχούειν. Εἰ δὲ τῷ γράμματι παραχαρθίσει, ζημίας
ἐστὶ πρόφασις, Ταῦτα xxl περὶ τοῦ, ᾿Ηγοῦμαι σχύ-
6oÀa εἶναι, νοεῖν ἔχεις. Καὶ πρῶτον μὲν εἰπεῖν ἔνι,
ὅτι οὐ περὶ τοῦ νόμου τὸ, Σχύδαλα, civ, ἀλλὰ καὶ
περὶ τῶν χοσμιχῶν πραγμάτων. Εἰ δὲ xal περὶ τοῦ
νόμου, xztà τὴν τῆς ζημίας διάνοιαν νοήσεις xal
τοῦτο xaÀóv. Σχύδχλα γὰρ εἴρηται ἡ καλάμη τοῦ
σίτου. ᾿Αλλ᾽ ἄχρ' μὲν μή πω φανῇ ὁ σῖτος, ἀναγκαῖα
4 καλάμη ὡς συντηητιχὴ οὖσα, τοῦ ἐσομένου σίτου,
φανέντος δὲ, ἄχρηστος ἀνθρώποις ἡ χαλάμη. Οὕτω
γαὶ ὃ νόμος. Ἄχρι μὲν μὴ ἐνηνθρωπήχει ὁ Χριστὸς,
χρειώδης v: αὐτῷ γὰρ παρέπεμπε. Φανέντος δὲ,
περιττὸς ὅσον πρὸς τὸ σωματιχῶς φυλάττεσθαι τὰ
ἐν αὐτῷ. "Hv δὲ xat ἄλλῳ τρόπῳ χρειώδης ὁ νόμος
πρὸ Χριστοῦ. Φιλοσοφώτερος μὲν γὰρ ἦν τῶν Ἑλ-
ληνικῶν δογμάτων, παχύτερος δὲ τῆς ἐν Χριστῷ
φιλοσοφίας. Μέσος οὖν τῆς εἰδωλολατρεία καὶ τῆς
Χριστοῦ πίστεως παρεντεθεὶς ὠφέλησε, χατὰ μιχρὸν
ὑπεξχγαγὼν τῆς εἰδωλολατρείας, καὶ τοῦ ἐχεῖθεν

Itaque et lez, si quis ea utatur ut oportet, lu-
crum est : nam ad Christum transmittit. Legisla-
tor enim Moses de Christo dicens: ,« Prophetam
suscitabit vobis Deus tanquam me *? » (tanquam
me propter carnem et medialoris officium), ait
oportere ipsum audire:Si vero littere inhereat,
damni occasio est.Hec quoque deeo quod sequitur,
Habeo pro rejectamentis, intelligere poteris. Et
primum quidem dici potest quod non delege dixe-
rit : Rejectamenta, sed de rebus mundanis : quod
si etiam de lege,juxta sensum qui de damno datus
est, intelliges: et hoc pulchrum est. Nam rejecta.
menta dicta sunt triticiculmus :sed dum nondum
apparet triticum, necessarius est culmus tanquam
futuri tritici conservativus : ubi vero apparuerit,
inutilis est culmus hotninibus. Ita ei lex: donec
incarnaretur Christus erat utilis, nam ad ipsum
transmittebat : cum autem jam apparuit, su-
perflua est quantum ad hoc quod est corporaliter
observari qua in ea sunt. Erat autem et alio modo
utilis lex ante Christum. Etenim plus quidem sa-
pientie habebat quam Graecorum dogmata, cras-
sior autem erat quam philosophia. que in Christo
est. Media itaque inter idololatriam et fidem in

πάχους, xal ἐπιτηδειοτέρους ποιῶν, Χριστῷ φανέντι D Christum interposita juvabat,sensim ab idololatria

πιστεῦσαι. Ἐπεὶ οὖν τὸ olxeiov πεπλήρωχε xai
Χριστῷ παρέπεμψε, περιττὸς λοιπὸν εἷς τὸ σωμα-
τιχῶς φυλάττεσθαι, ὥσπερ xal παιδὶ εἰς ἄνδρας
τελίσαντι ἡ παιδιχὴ ἐσθὴς xai ἀγωγή. --- | OIKOY-
ΜΈΝΙΟΥ,) δύνῃ δὲ xai κατ᾽ ἄλλο σχύδαλι νοῆσαι
τὸν νόμον. Τὸ γὰρ σκύδαλον, χτηνώδης ἐστὶ τρο-
φή. Καὶ ὁ νόμος τοίνυν μετὰ τὴν πίστιν, ἀλογω-
τέροις ἀνθρώποις ἐστὶν ἐν παραφυλακῇ. Διντί δὲ
ὅλως ἥγησαι αὐτὸν ζημίαν xal ox26a)a, ὦ [1χῦλε ;
ὅτι ἐπὶ πολὺν χρόνον ἐζη μιωσέ με Χοιστοῦ, τῷ γράμ-
ματι παραχαθήμενον, οὐχ Ott νῦν ἐζημιοῦτο ἐξ αὐ-
τοῦ. Ἔδει γὰρ αὐτῷ πνευματικῶς χρήσασθαι, ἀλλὰ

18 [ Cor. I, 22, 23. !? Rom, v, 14.

subducens, et a crassitie qum inde erat: et
aptiores reddens ut apparenti Christo crederent.
96 Quoniam ergo quod suum erat complevit, et
ad Christum transmisit,deinceps inutilis et super-
flua est ad hoc ut corporaliter observetur: quemad-
modum et puero, ubi ad virilem pervenerit emta-
tem, puerile vestimentum aut educatio. — Potes
autem et juxta aliud intelligere, legem esse reje-
ctamenta. Nam rejectamentum aut palea cibus est
jumentorum Et lex itaque post fidem irrationabi-
libus hominibus in observantia est. Verum quare
omnino duxisti eam esse damnum autrejectamenta

?? Deut. xvii, 15.

1303

ORCUMENII TRICC/ÉE EPISCOPI

ει

o Paule ? Quia ad multum tempus cum damno A περὶ τῆς ζημίας ἐχείνης φησὶ, τῆς πρὸ τῆς πίστεως

privavit me Christo.littere adherentem : non quod
nuncdamno ex ipsa afficeretur: noverat enim ea
spiritualiter uti : sed de damno illo loquitur quod
fueratante fidem suam.Etenim postquam pertrans-
lit damnum quod accepimus, reminiscentes ipsius
vocamus illud adhuc damnum. Considera enim
quomodo secure dixerit: Arbitror ipsam damnum
esse propter excellentiam cognitionis Christi, tan-
quam diceret : Natura quidem damnum non est,
sed eo certe quod ipsam servansnon cognoscebam
Christum,in damnum mihi facta est. « Quin etiam
arbitror. » Quoniam verbum ,Arbitratus sum, pra-
terit temporis vim habebat, ait : Nunc quoque
arbitror. Etenim multo,inquit.tempore me Christo
privavit,non propria intentione, ut quis suspicari
posset,sed ob meum ad illam affectum non secun-
dum scientiam. « Omnia damnum esse. » Nam si
quis, inquit,opponat corporalem legis observatio-
nem ad Christi cognitionem, legem inveniet esse
damnum : tanta est cognitionis Christi excellentia.
« Propter quem omnium feci jacturam. » Non so-
lum relicta lege et omnibus que in ea sunt quan-
tum ad hoc quod est ipsam et qua in ea sunt cor-
poraliter observari, verum etiam omnibus qua in
mundo sunt, Nam dicere Jacturam feci, hoc est,
Dimisi et ipsis privatus sum.« Non habens meam
justitiam. » Meam,ait id est,quae est ex meis ope-

αὐτοῦ. Kal γὰρ μετὰ τὸ παρελθεῖν τὴν ζημίαν ὕ»-
μιώσασαν ἡμᾶς. ἔτι αὐτῆς μεμνημένοι, ζημίαν αὖ-
τὴν καλοῦμεν. Ὅρα γὰρ πῶς ἀσφαλῶς εἶπεν, ᾿Π γοῦ-
μαι αὐτὸν ζημίαν, διὰ τὸ ὑπερδάλλον τῆς γνώσεως
τοῦ Χριστοῦ, ὡσεὶ εἶπε, Φύσει μὲν οὐχ ἔστι (ruis,
ἀλλ᾽ ἐπειδὴ δῆθεν φυλάττων αὐτὸν οὐχ ἐπεγίνωσχον
τὸν Χριστὸν, εἷς ζημίαν μοι ἐγένετο. « ᾿Αλλὰ μὲν
οὖν xal ἡγοῦμαι. » Ἐπειδὴ τὸ, “Ἤγημαι, παρελι.
λυθότος χρόνου ἔμφασιν εἶχε, φησὶ Ὅτι xai v»
ἡγοῦμα:. Καὶ γὰρ, φησὶ, πολύν με χρόνον ἐζημίωπ
τοῦ Χριστοῦ, οὐ παρὰ τὴν οἰχείαν, ὡς ἄν τις εἶξο:,
θέλησιν, ἀλλὰ παρὰ τὴν ἐμὴν πρὸς αὐτὸν οὐ χατ
ἐπίγνωσιν σχέσιν. « Πάντα ζημίαν εἶναι. » El γἱ;,
φησὶν, ἀντιπαραθείη τις τὴν τοῦ νόμου σωμετιχὶν

Β παραφυλαχὴν πρὸς τὴν τοῦ Χριστοῦ γνῶσιν, ζημίαν

εὑρήσει τὸν νόμον. Τοσαύτη διαφορὰ τῆς Χριστοῦ,
φησὶ, γνώσεως. « AU ὅν τὰ πάντα itr guion». » Οὐ
μόνον νόμον ἑαχὼς εἷς τὸ μὴ σωματικῶς αὐτὸν xai τὰ
ἐν αὐτῷ τηρεῖν, ἀλλὰ xal πάντα τὰ ἐν τῷ κόσμῳ. Τὸ
(32 ᾿Εζημιώθην, otov εἴασα χαὶ ἀπεστερήθην αὐτῶν,
« Μὴ ἔχων ἐμὴν δικαιοσύνην. » μὴν, φησὶ, τὴν
οἷον ἐξ ἔογων ἐμῶν xal πόνων τῶν χατὰ νόμον. "D yi;
τοιαύτη, φησὶν, οὐδὲ ἔστι χυρίως δικαιοσύνη. (T: τὰ;
χαὶ ποιήσει ἄνθρωπος :) ἀλλ᾽ d, διὰ χάριτος xai zi-
στεως Χριστοῦ, ἔστι χυρίως δικαιοσύνη. Ε οὖν ὁ ἔχων
ἐξ ἔργων δικαιοσύνην, προσέδραμε τῇ ἐχ πίστεως ἵνα
σωθῆ, ὁ μηδὲ ἔχων καὶ μὴ προστρέχων, tí πείσεται;

ribus et laboribus.Siqu'dem talis neque proprie justitia est, inquit. (nam quid potest homo efficere 3.
sed per gratiam et fidem Christi est proprie justitia. Si ergo qui habet ex operibus justitiam,
ad ea qua ex fide est accurrebat ut salvus fleret, qui neque accurrit quidnam patietur ?

97 liI, 9.44. Quz est ez Deo justitia ob fidem co- (

gnoscenti ipsum, et potentiam resurrectionis illius, et
communionem afflictionum ipsius : dum. conformis
fio morti ejus si quo tnodo pertingam ad resurrec-
clionem mortuorum. Non quod jam jam apprehende-
rim aut jam mortuus sim : sed sector, si etiam ap-
prehendam in his ob qua el apprehensus sum a
Christo Jesu. Fratres, ego meipsum nondum arbitror
assecutum esse. Unum autem, ea quidem qua a
tergo. sunt obliviscens, ad ea qu& a fronte sunt ez-
teudor, juxta prafirum signum insequor, ad pal-
mam supernz vocationis Dei per Christum Jesum.
«Qui estex Deo justitia,» Namque estex fldeChri
sli,ex Deoest, non ex lege.« Ob fidem.» Justitia, in-
quit.quaestexDeo,oh fldemestex precedenti volun-
tatecognoscendiipsum, « Nam quiFilium cognoscit,
etiam Patrem cognoscit,et e diverso?!.» — « Ac po-
tentiam resurrectionis illius.» Nisienim fides mani-
festaverit potentiam resurrectionis, quis sermo id
prestabit ? « Εἰ communionem affhctionis ipsius.»
Siquidem quod opotiteat etiam communicare affíli -
ctionibus Christi per fidem et cognovimus et pra-
stamus. Qui eniin non credit quod is qui compati-
tur eliam una regnabit. nunquam compati poterit,
« Dum conformis flo. » hoc est assimilor.Queimad-
modum enim ipse pro peccatis hominum, inquit,

3! Joan. xiv, 9.

Τὴν ix Θεοῦ δικαιοσύνην ἐπὶ τῇ πίστει τοῦ γνῶ-
ναι αὐτὸν, χαὶ τὴν δύναμιν τῆς ἀναστάσεως
αὐτοῦ, xxl τὴν χοινωνίχν τῶν παθημάτων αὐτοῦ,
συμμορφούμενος τῷ θανάτῳ αὐτοῦ, εἴ πως xi-
αντύήσυ» εἷς τὴν ἐξανάστασιν τῶν νεχρῶν * Οὐχ
ὅτι ἤδη ἔλαδον ἢ ἤδη τελείωμαι. Διώχω δὲ εἰ xz
χαταλαδω, ἐφ᾽ ᾧ καὶ χατελήφθην ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ
Ἰησοῦ. ᾿Αδελφοὶ, ἐγὼ ἐμαυτὸν οὔπω λογίζομαι χκατει-
ληφέναι. "Ev δὲ, τὰ μὲν ὀπίσω ἐπιλανθανόμενος, τοῖς
δὲ ἔμπροσθεν ἐπεχτεινόμενος, κατὰ σκοπὸν διώχω iz:
τὸ βραθδεῖον τῆς ἄνω κλήσεως τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ
Ἰησοῦ.

« Τὴν ἐκ 8:00 δικαιοσύνην. * Ἡ γὰ. διὰ πίστεως
Χριστοῦ, lix. Θεοῦ ἔστιν, οὐκ ix νόμου. « Ἐπὶ τῇ
πίστει.» Ὕϊτις ἐκ Θεοῦ, οησὶ, δικαιοσύνη, τῇ iz

D πίστει: ἐστὶ xal ἐρήρεισται τοῦ γνῶναι αὐτόν. « Ὁ

γὰρ τὸν Υἱὸν γινώσχων, γινώσκει: τὸν Πατέρα, καὶ
ἔμπαλιν. » — « Καὶ τὴν δύναμιν τῆς ἀναστάσεως
αὐτοῦ. » Εἰ γὰρ μὴ πίστις ἡμῖν δηλώσει τὴν δύναμιν
τῆς ἀναστάτεως, ποῖος παραστήσει λόγος ; « Καὶ
τὴν χοινωνίαν τῶν παθημάτων αὐτοῦ. » Καὶ γὰρ καὶ
τὸ δεῖν κοινωνεῖν τῶν παθημάτων τοῦ Χριστοῦ 0:
πίππεως ἔγνωμέν τε xal ἐπιτελοῦμεν. Ὃ Ὑ1Ρ ad
πιστεύων ὅτι συμπάσχων xal συμβατιλεύσε:, oXi
ποτε συμπάθοι. « Συμμορφούμενος. » Τουτέστιν ἐξ-
ομοιούμενος, » Ὥσπερ γάρ αὐτὲς, φησὶν, ὑπὲρ ἐν-

1305

OOMMENT. IN EPIST. AD PHILIP.

1306

θρώπων ἀπέθανεν, οὕτως x&v ὑπὲρ ὠφελείας àv- À mortuus est: ita et ego pro hominum utilitate

θρώπων ἀποθνήσχω. Τοῦτο δὲ ἐστι, καὶ ὑπὲρ Xpi-
στοῦ ἀποθανεῖν, « El πως χαταντέτω.» Εἰ πως,
φητίν. Ὁρᾷς αὐτὸν μετὰ τοσχυτα ἔτι ἀμτνιδάλλοντα $
« Εἷς τὴν ἐξανάστασιν τῶν νεχρῶν. » Τὴν ἀνάστασιν
ἐκείνην τὴν ἔνδοξον, τὴν πρὸς αὐτὸν ἀγουσαν, περὶ
Ὡς ἀλλαχοῦ φησι, « Καὶ πάντοτε σὺν Κυρίῳ ἐσόμεθα. »
« Οὐχ 6t: ἤϑη ἔλαδον. » ᾿Επειδὴ size, Συμμορφού-
μενος τῷ θανάτῳ τοῦ Χριστοῦ, μέγα δὲ ἦν τὸ ῥῆμα,
οὐ μόνον ἠἡρκέσθη τῷ εἰπεῖν, Ei πως καταντήσω εἰς
τὴν ἐξανάστασιν, ἀλλὰ καὶ σαφέστερον ἡμῖν ἐνδει-
κνύμενος, ὅτι xal συμμορφούμενος τῷ θανάτῳ τοῦ
Χριστοῦ, οὔπω τι ἀζιον ποιεῖ τοῦ σταυροῦ τοῦ Xp:-
στοῦ, ἐπάγει" Οὐχ ὅτι ἤδη ἔλαύον,͵ φησὶ, τὸ βραδεῖον
διὰ τοῦ συμμορφωθῆναι τῷ θανάτῳ τοῦ Χριστοῦ,

ἢ ἤϑη ἐχ τυύτου τέἐλειὸς εἶμι. « Διώχω δὲ εἰ xal Β

καταλάδω. » Διώχω δὲ, φησὶ, τὸ βραδεῖον, εἰ ἄρα
χαταλχύω αὐτό. "Opa δὲ πόσην ἔμφασιν ἔχει ὁ λόγος
τοῦ διώχω, καὶ, εἰ χαταλάθω. Ὁ γὰρ διώχων xal
ἀμριδόλως ἔχων εἰ ἀρὰ καταλάδῃ, οὐδὲν, ἄλλο ὁρᾷ,
οὐδὲν ἄλλο λογίζεται, ἤ ἐπιτυχεῖν τοῦ διωχομένου.
« 'Eo' ᾧ xai χατελήφθην ὑπὸ Χριστοῦ ᾿Ιησοῦ. » Τουτ-
ἐστιν, ἐν ᾧ πράγματι ὑποχατελήοθην ὑπὸ Χριστοῦ,
Ἤδη vxo με, φησὶ, φεύγοντα κατέ) αῦε, xai πιστεῦ-
σα! πεποίγχεν, ᾿Εφ᾽ οἷς οὖν χατελήφθην, οἷον ἐπὶ
τῷ χυηρῦξαι, ἐπὶ τῳ βαστάσχ! τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἔμ-
προσθεν ἐθνῶν xai βασιλέων, εἰ χαταλάδω τοιοῦτος
γενέσθαι οἷος ἐπελέχθην. "II τὸ, ἐφ᾽ ᾧ, ἐπειδὴ νόει,
ἵνα οὕτως Jj Διώκω δὲ εἰ xataAaÓu, ἐπειδὴ χἀγὼ
κατελήφθη, ἀφειλὴν τὸ πρᾶγμα λέγων, « ᾿Εγὼ ἐμαυ-
τόν. » "Agua διὰ τοῦ καθ᾽ ἑαυτὸν ὑποδείγματος xà-
χεΐνους διδάσχων μετοιοφουνεῖν, καὶ μὴ φυσιοῦσθαι
ὡς χατειληφότας. « Οὔπω λογίζομαι. » Ὡς ἐπὶ δρο-
μέως τὰ πάντα λέγει. Τί δὲ οὐ λογίζῃ κατειληφέναι ;
τὸν σχοπὸν, φησὶν, ἐφ᾽ ᾧ ἀπέσταλμαι, τὸ βραδεῖον,
τὸ εἶναι ἄξιος τῆς ἀποστολῆς. Εἰ δὲ Παῦλος ὁ τοσοῦ-
τος μὴ χατείληφε, τί ἡμεῖς ἐροῦμεν ; Ηῶς οὖν ἀλλα-
χοῦ φηςι, « Τὸν ἀγῶνα ἠγώνισμαι, χαὶ τὸν δρόμον
τετέλεχα ; » ᾿Βπειδὴ πρὸς τῇ ἀναλύσει ἦν τότε, « "Ev
δὲ,» "Ev δὲ ποιῶ, φησὶ, χαὶ ἑνὸς γίνομαι μόνου.
Τὸ, Ἕν δὲ, ἢ xaz' ἔλλειψιν εἰρῆσθαι νομιστέον, ὡς
οἱ πρὸ ἡμῶν ἐξειλήφασι. Καὶ γὰρ καὶ ἐν τουτῳ σχή-
ματι πλεονάζει, iva λείπῃ, ἕν δὲ φροντίζω, ἕν με-
λετῶ xal διομεριμνῶ. Τί τοῦτο ; τὰ μὲν ὀπίσω,
φησὶ, καὶ ἑξῆς. Ἥ οὖν οὕτως ἐχληπτέον, ἢ ἑτέρῳ
μᾶλλον ὑποπίπτειν σχήματι τῷ ἀπὸ χοινοῦ. Πολὺς
γάρ ἐστι xal ἐν τούτῳ ὁ θεῖος Παῦλος, "Iva ἢ τὸ,
λογίζομαι χατειληφίναι ἀπὸ χοινοῦ, Οἷον οὐδὲν λογί-
Copa: κατειληφέναι, ἀλλ᾽ dj ἕν. Ποῖον δέ ἐστιν ὃ
λογίζομαι χατειληφέναι ; ὅτι τὰ μὲν ὀπίσω ἐπιλανθα-
νόμενος, τοῖς δὲ ἔμπροτθεν ἐπεχτεινόμενος, χατὰ
σλοπὸν διώχω, καὶ ἑξῆς, Ἔδει γὰρ αὐτὸν κχατειλη.-
φίναι, ὅτι κατὰ σχοπὸν διώχει, xa^ οὐχ ἔστιν αὐτῶ
μάταιος ὁ δρόμος. Διὸ xai ἀλλαχοῦ φησιν « Οὕτως
πρίχω, ὡς οὐχ ἀδήλως, οὕτως TuxttÓo, ὡς οὐχ
ἀέρα δέρων. » Καὶ πάλιν’ « Οὕτως τρέχετε, ἵνα
καταλάδητε, » — « Τὰ μὲν ὀπίσω, ἐπιλανθανόμε-

3:1 Thess. iv, 16. 3811 Tim. iv, 7.

morior : hoc autem est pro Christo mori. « Si quo
modo pertingam. » Si quo modo, ait. Vides eum
post tanta adhuc ambigere? « Ad resurrectionem
mortuorum. » Gloriosam illam resurrectionem qua
ad ipsum ducit, de qua alibi ait: « Et semper cum
Domino erimus 33. « .— « Non quod jam apprehen-
derim. » Quoniam dixit, Dum conformis fio morti
ejus : erat autem magnum verbum : non conten-
tus est solum dixisse. Si quo modo pertingam ad
resurrectionem : sed etiam ostendens nobis ma-
nifestius quod is qui etiam conformis est morti
Christi nondum aliquid dignum facit cruce Christi,
subjungit: Non quod jam apprehenderim seu ac-
ceperim, inquit, bravium per hoc quod conformis
factus sim morti Christi, 98 aut jam ex hoc perfec-
tus sim. « Sed sector si etiam apprehendam. » Pro-
sequor autem, inquit, bravium si forte ipsum ap-
prehendam. Vide autem quantam habeatemphasim
quod ait διώκω, id est, sector sive prosequor, et Si
apprehendam. Qui enim sectatur, cum tamen in-
certus sit utrumnam comprehensurus sit, nihil
aliud intuetur, nihil aliud cogitat, nisi assequi id
quod sectatur. « In his ob qua et apprehensus
sum a Christo Jesu, » Hoc est in ea re qua appre-
hensus sum ἃ Christo: jam enim fugientem m?
comprehendit, et fecit ut crederem. In his ergo
ob qua apprehensus sum, nempe ad predicandum
et gestandum nomen ejus coram gentibus et regi-
bus, ego curro si quo modo apprehendam ut talis
efficiar qualis, ut flerem electus sum. Aut ἐφ᾽ ᾧ
intellige pro Quandoquidem, ut hic sit sensus:
Sed sector si apprehendam, quandoquidem appre-
hensus sum, dicens rem quo in debito. « Ego
meipsum. » Simul per exemplum quod circa sei-
psum erat, docet etiam illos modeste de seipsis
sentire. et non intumescere quasi jam apprehen-
dissent. « Nondum arbitror. » Tanquam de cursore
omnia loquitur. Quid est autem quod non arbitra-
ris te assecutum esse ὃ Scopum, inquit, bravium
proper quod missus sum ut dignus essem aposto-
latu. Porro si Paulus, cum tantus esset, non appre-
hendit, quid nos dicemus ? Quomodo ergo alibi ait :
« Certamen decertavi, cursum consummavi 9? »
Quoniam tunc resolutioni proximus erat. « Unum
autem. » Unum autem ago, inquit, et in uno dun-

D taxat totus sum. Quod ait: Unum autem, aut per

defectum accipiendum est, veluti majores nostri
acceperunt. Nam et in hoc schemate frequens est,
ut desit Curo, sollicitus sum, anxie cogito. Quid-
nam illud est ἢ Ea quidem quo a tergo sunt, elc.
Aut hoc ergo modo accipiendum est: aut potius
aliter, ut figure subjiciatur quc appellatur À com-
muni sensu acceplio. Nam et in hac frequens est
divus Paulus: ut a ccemmuni sensu sumatur hic:
Arbitror me assecutum esse. Nihil me arbitror
asseculum esse preter quam unum. Quodnam est

1301

QECUMENIi TRICG/AE EPISCOPI

1308

autem quod me asseculum esse existimo ἢ quod À voc. » Τοῦτο γὰρ αὐτὸν ἑποίει τοῖς ἔμπροσθεν ix-

ea qui a tergo sunt obliviscens, ad ea συ ἃ
fronte sunt extendor, juxta prmfixum signum

ἐχτείνεσθαι, τὸ τῶν OmigÜtv ἐπιλανθάνεσθαι xatop-
θωμάτων.

insequor, etc. Oportebat enim ipsum comprehendisse quod juxta praefixum signum insequeretur
ne vanus esset ei cursus. Ideo quoque alibi ait: 99 « Sic curro, ut non in incertum : sic pugilem ago,
non velut aerem feriens **. » Rursumque : « Sic currite, ut comprehendatis 35. » — « Ea quidem qus
ἃ tergo sunt obliviscens. » Nam id eum faciebat ad ea que a fronte erant eniti, si obliviscebatur egre-

giorum facinorum qua a tergo erant.

Ait autem: Ad ea quz a fronte sunt veluti ad
repositum bravium. Semper enim ante me, inquit,
illud existimans et longe ἃ me abesse, curro ad
ipsum. « Ad ea que a fronte sunt extendor. » Con-
tinuum cursum significat dictio Extendor, ac si
dixisset: Adhuc in cursu sum, tanquam distante
longe bravio. Ille siquidem extenditur, qui pedibus
eliamnum currentibus, jam corpore prominet ad
scopum, et penes ferme antevertit inclinatione re-
liqui corporis. Hoc autem ex magna animi prom-
ptitudine et fervore provenit. « Juxta prefixum
signum insequor. » Quod est autem ipsius cursus
prefixum signum ? Regnum calorum, quod etiam
bravium seu palmam vocat. Seipsum enim inter-
pretans, Quod est, ait, priefixum signum sive sco-
pus? Ipsa, inquit, palma superne vocationis.
« Per Christum Jesum. » Omnia Christo attribuit.
Siquidem per Christum, ait, curro. Nam sine
Christo ipsiusque auxilio non daretur hunc perfi-
cere cursum, etiam si vellemus.

ΠῚ, 15, 16. Quotquot itaque perfecti sumus, hoc
sentiamus : et si quid aliter sensitis, hoc quoque vo-
bis Deus révelabit. Attamen ad id quod assecuti su-
mus eadem persistamus regula, idem sentiamus.

« Hoc sentiamus. » Quidnam ? Quod oporteat ea
quidem qua a tergo sunt oblivisci, ad ea vero que
à fronte sunt extendi. Nam hoc perfectos reddit,
cogitare quod absinta palma. « Et si quid aliter. »
Si quid alio modo assecuti estis, putantes quod
non absitis a palma, sed illam assecuti sitis, Deus
vobis revelabit quod non recte hoc sentiutis. Qui
enim ita sentit, efficitur segnior. Ait autem, Hoc
quoque, quemadmodum et alia omnia. Siquidem
propriam doctrinam Deo ottribuit. « Attamen ad id
quod assecuti sumus. » Interim autem dum illud,
inquit, Deus revelat, in mensura stemus ac regula
ad quam pertigimus: $00 hoc est, ne pereant

qu prius peracta sunt. Στοιχεῖν auiem (quod D

Persistere vertimus) est contentum esse, obtempe-
rare, stare. Àut canonem seu regulam dicit fidem.
Quemadmodum enim in regula siveabstuleris quid-
piam sive addideris, totum perdidisti, ita et in fide.
— [|nterim, inquit, donec vobis veritatem revela-
verit, quod assecuti sumus ne perdamus. Quomodo
autem perditur? Si negligentes effecti, a priori stu-
dio et cursu discedamus, sed oportet eadem regula
incedere, hoc est, idem certamen conservare, eos-
dem exhibere moees, idem sapere et circa conver-
sationem et circa dogmata. Quemadmodum enim

8 1 (ογ. ix, 26. ** ibid.

B βραδείου. ᾿Εχεῖνος γὰρ ἐπεκτείνεται,

Ἕμπροσθεν δέ, φησιν, ὡς πρὸς τὸ ἀποχείμενον
βραθεῖον ᾿Αεὶ γὰρ ἔμπνοσθέν μου νομίζων ex)
xai πολὺ μου ἀπέχον, τρέχω ἐπ᾽ αὐτό: « Τοῖς ἃ
ἔμπροσθεν ἐπεχτεινόμενος. » Τὸν σύντομον δηλοῖ
δρόμον τὸ, ἐπεχτεινόμενος, ὡσεὶ εἴπεν. Ἔτι Eyouxi
τοῦ δοόμου͵ ὡς ἔμπροσθεν xal πολὺ ἀπέχοντος τοῦ
ὅστις, χαὶ
τῶν ποδῶν τρεχόχτων, τὸ λοιπὸν ἐπινένευχε σῶμ
πρὸς τὸν σχοπὸν, xal μιχροῦ τοὺς πόδας προλα:-
δάνων ἐν τῇ ἐπιχλίσει τοῦ λοιποῦ σώματος. Τοῦτο
δὲ ἀπὸ πολλῆς γίνεται προθυμίας καὶ θερμότητος.
« Κατὰ σχοπὸν διώχω. » Tío, δὲ τοῦ δρόμου αὐτοῦ
σχόπές ; Ἢ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ἣν καὶ βοχθεῖον
χαλεῖ, ᾿Ἐφερμηνεύων γὰρ ixoxóv φησι. Τίς δὲ 5
σχοπός ; Τὸ fpa6siov, φησὶ, τῆς ἄνω κλήσεως. « Ἔν
Χριστῷ Ἰησοῦ.» Ὅλα τῷ Χριστῷ ἀνατίθη σιν iv
Χριστῷ γὰρ, φησὶ, τρέγω. Ἄνευ γὰρ Χριστοῦ xii
τῆς ἐχείνου ῥοπῆς οὐκ ἕνι τοῦτον ἁνύσαι τὸν ὃρό-
μόν, κἄν βουχηθῶμεν.

Ὅσοι οὖν τέλειον τοῦτο φρονοῦμεν, xai εἶ τὶ
ἑτέρως φρονεῖτε, καὶ τοῦτο ὁ Θεὸς ὑμῖν ἀποχᾶ.
λύψει. Hv εἷς ὃ ἐφθάσαμεν, τῷ αὐτῷ στοιχεῖν
χανόνι, τὸ αὐτὸ φρονεῖν.

« Τοῦτο φρονοῦμεν. » Τὸ ποῖον ; Ὅτι δεῖ τῶν μὲν
ὀπίσω ἐπιλανθάνεσθαι, τοῖς δὲ ἔμπροσθεν ἐπεχτιί-
νεσθαι. Τοῦτο γὰρ ποιεῖ τελείους, τὸ νομίζειν dz
λείπεσθαι τοῦ βραδείου. « Καὶ εἶ τι ἑτέρως,» Hic
ἑτέρως, φησὶ, χατωρθώσατε, ὅτι οὐχ ἀπολείπεσθϑε
τοῦ βραδείου, ἀλλ᾽ ἔδη ἐφθάσχτε αὐτὸ, ὁ Θεὸς ὑμῖν
ἀποχαλύψει, ὅτι, φησὶν, οὐ καλῶς οὕτω φρονεῖτι.
Ὃ γὰρ οὕτως φρονῶν, ῥᾳθυμότερος γίνεται. Τὸ δὲ
καὶ τοῦτο, ὡς val τὰ ἄλλα πάντα, φησί. Τὴν Tq»
o*xslav διδασχαλίαν τῷ Θεῷ ἀνατίθησι. « Πλὴν εἰς ὃ
ἐφθάσαμεν. » Τέως δὲ, φησὶν, ἐν ὅσῳ ἐχεῖνο ἅτο-
καλύπτει ὃ Θεὸς, εἷς ὃ ἐφθάσαμεν μέτρον xal χανόνξ,
εἰς τοῦτον στῶμεν, τουνέστι, τὸ μὴ ἀπολέσαι τὲ

προηνυσμένα. Τὸ δὲ, στοιχεῖν, olov ἀρχεῖσθι,
πείρεσθαι, ἑστάναι. Ἤ κανόνα τὴν πίστιν t

σίν. Ὥσπερ γὰρ ἐπὶ τοῦ κανόνος χἄν ἀφίλης
κἀν προσθῇς, ἐλυμήνω τὸ πᾶν, οὕτω καὶ ir
τῆς πίστεως, — [ΦΩΤ.) Τέως, φησὶν, te ἦν
ὁμῖν ἀποχαλύψῃ τὸ ἀληθὲς, ὅ χατελίδομεν, μὴ
ἀπολέσωμεν. ᾿Απόλλυται δὲ πῶς; "Av ἀμελέσωμιν
τῆς προτέρας σπουδῆς xal τοῦ δρόμου πα:ατρατῶ-
μεν. ᾿Αλλὰ δεῖ τῷ αὐτῷ κανόνι στοιχεῖν, τουτέστι,
τὸν αὐτὸν ἀγῶνα συντηρεῖν, τὸν αὐτὸν ἐπιδείχνυτβα:
τρόπον, τὸ αὐτὸ φρονεῖν, περί τε τῆς πολιτείες,
κερί τε τῶν δογμάτων. Ὥσπερ γὰρ 8 τι τῶν ὃν»

1309

COMMENT. IN EPIST.

AD PHILIP. 1310

γμάτων ἀλλοιώσας, ἅπαντα χατέλυσε καὶ «à ἔμπρο- À isqui aliquid dogmatumimmutavit, etiam universa

σϑεν͵ οὕτω xal τῆς πολιτείας ὅ τι μειαθέμενος καὶ
καθυφεὶς xal μἡ τὴν αὐτὴν φυλάττων ἀχρίδειαν,
καὶ τὰ προλχδόντα ἐλυμήνατο. Εἶτα ἵνα μὴ δόξῃ
δυσκατέρθιυτον καὶ δύσχολον ἐπιτάττειν, τὸ δι’ ὅλου
τοῦ βίου ἀρεταῖς xai εὐσεδείᾳ συνασχεῖσθαι, ἐπάγει.
Μιμηταί μου γίνεσθε. 'Ῥᾷστον, φησὶν, οὐδὲν ἀδύνα-
τον ἀπαιτῶ, ἄνθρωπος χἀγὼ ὁμοιοπαθὴς, ὡς ὁρᾶτέ
με, οὕτω xai αὐτοὶ ἀγωνίζεσθε. Τῷ αὐτῷ στοιχεῖν
χανόνι. Τὸ χωρίον τοῦτο, ἢ προτροπῆς ἐστιν, ἤ
εὐχῆς. ᾿Αλλ᾽ εἰ μὲν προτροπῆς, λείπει τὸ δεῖ. Δεῖ
ὑμᾶς στοιχεῖν τῷ αὐτῷ xavóvi, τὸ αὐτὸ φρονεῖν,
Mi ὀφείλετε στοιχεῖν τῷ αὑτῷ xavóvi, ὀφείλετε τὸ
αὐτὸ φρονεῖν. Εἰ δὲ εὐχὴ, ám? κοινοῦ ληφθήσεται
«ὁ, ἀποχαλύψει, Οἷον ἀποχαλύψει ὑμῖν τῷ αὐτῷ

κανόνι στοιχεῖν, xal Enc. Οἵδε γὰρ ἀνευ τῆς θείας B

ῥοπῆς, μηδὲν χατορθόύμενον: Τὸ αὐτὸ φρονεῖν,
φησὶν, εἰς ὃ ἐφθάσαμεν ἐν τῇ πίστει, μὴ πλέον, μὴ
ἔλαττον.

Revelabit, ut sit sensus :

precedentia dissolvit: ita et in conversatione qui
aliquid transgressus et prievaricatus est, non eaimn-
dem observando diligentiam, etiam praecedentia
corrupit. Deinde ne rei difficilem et quie o:gre
per(ici possit videatur precipere, nempe ut tota
vita exerceantur in virtutibus et pietate, subjungit :
Imitatores mei estote. Quod facillimum est, inquit,
exigo, nihilque impossibile, cum et ego homo sim
similiter affectibus obnoxius. Quemadmodum 661".
tantem me videtis, ita el ipsi certate. Τῷ αὐτῷ στο-
χεῖν κανόνι, τὸ αὐτὸ φρονεῖν. Eadem persistere re-
gula, idem sentire. (Pro quo vertimus, Eadem
persistamus regula, idemsentiamus.) Hec particula
aut exhortationis est aut precalionis: verum si
exhortationis sit, deficit Oportet. Oportet, inquit,
vos eadem persistere regula, idem sentire : si ea-
dem debetis persistere regula,debetis idem sentire.
Si vero precatio est, sumetur a communi sensu

Revelabit vobis ut eadem regula persistatis, αἱ idem sentiatis. Novit enim

nihil absque divino perflci auxilio. Idem, inquit, sentire in eo quod in fide asseculi sumus, non plus,

ΣΙΟῺ minus.

Συμμιμηταί qoo γίνεσθε, ἀδελφοὶ, xai σχο-
πεῖτε τοὺς οὕτως περιπατοῦντας, χαθὼς ἔχετε
τύπον ἡμᾶς. Πολλοὺ γὰρ περιπατοῦσιν, οὖς

πολλάκις ἔλεγον ὑμῖν. Νῦν δὲ καὶ κλαίων λέγω,
τοὺς ἐχθροὺς τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, ὧν τὸ
τέλος ἀπώλεια, ὧν ὁ Θεὸς dj χοιλία, καὶ dj δόξα
ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν, οἱ τὰ ἐπίγεια φρονοῦν-
τες.

« Συμμιμηταί βου γίνεσθε, » Οὐ γὰρ διὰ λόγων μό-
νον ἐδίδασχεν ὁ μαχάριος οὗτος, ἀλλὰ xal ἐν ἔργοις.
«πος αὐτῶν ἰγίνετο. « Καὶ σχοπεῖτε. » “Ανὼ μὶν
ἔλεγε, Βλέπετε τοὺς χύνας xai τοὺς καχοὺς ἐργάτας,
τοὺς ἔτι χαὶ μετὰ τὴν πίστιν ᾿Ιουδαΐζοντας. Νῦν ξὲ,
χοινὴν αὐτοῖς δίδωσι παρατήρησιν, ἵνα τούτοις, φησὶν,
ἀναμίγνυσθε, οἷον τύπον φέρουσι τῆς ἐμῆς πρὸς
ὑμᾶς ἀναστροφῆς. --- « Τοὺς οὕτως περιπατοῦντας, »
[ΦΩΤ΄] Περιπατεῖν ἐνταῦθα, τὸ βιοῦν καὶ πολιτεύεσθαι
λαιλθάνει ἀπλῶς. ᾿Βπειδὴ, φησὶ, πολλοὶ περιπα-
τοῦσιν, εἰς διάχοισιν τῶν ὀρθῶς περιπατούντων,
xai μὴ σχοπεῖτε τίνες περιπατοῦσι χατὰ τὸν τύπον,
ὃν περιεπατήσαμωον ἡμεῖς, xal τούτοις ἔπετθε,
« Πολλοὶ γὰρ περιπατοῦσι. » Καχῶς φησὶν, f;m:p
ἐγώ. « Νῦν δὲ καὶ χλαίων λέγω.» Ὅρα τὰ σπλάγχνα
Π[χύλου, ἐπὶ τοῖς ἑτέρων χλαΐοντα καχοῖς, Ἐπειδὴ
Ὑὰρ αὐτοῖς ἐπέτεινε τὸ νόσημα, πενθεῖ αὐτούς,
« Τοὺς ἐχθροὺς τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ" » [lolóu;
τούτους χελεύεις ἡμᾶς παραφυλάττεσθαι ; Τοὺς
ἐχθροὺς, φησὶ, τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ. σαν
429 τινες Χριττιχνοὶ μὲν ὄῆθεν, ἐν τρυφῇ δὲ xai
ἀνέσει ζῶντες, οὖς ἐχθροὺς τοῦ σταυροῦ φησιν.
'"Evavzia γὰρ αὐτῷ πράττουσιν ὁ μὲν γὺρ Ψυχῆς
δεῖται γενναίας, παρατεταγμένης εἷς κινδύνους,
xai μιμουμένης τὸν ἴδιον Δεσπότην, οἱ δὲ γαστοὶ
δουλεύουσιν. « Ὧν τὸ τέλης ἀπώλε!:χ. » Καλῶς τὸ
τέλος εἶπεν ἀπώλειαν, ἐὰν ἄχρι τέλους μείνωσι
' χποιοῦτοι, Εἰκὸς γὰρ ἦν καὶ μεταδληθῆναι. « Ὧν
ὁ θεὸς ἢ χοιλία. « Ὡς δεσποίνῃ γὰρ, μᾶλλον ὃὲ ὡς

III, 17-19. Imitatores mei estote, fratris, et conside*
rate eos qui sic ambulant, quemadmodum habetis nos
pro typo. Nam complures ambulant de quibus sape
dixi vobis: nunc autem et ftens dico: inimscos crucis
Christi, quorum finis perditio est, quorum Deus
venter est, et gloria in dedecore ipsorum qui terves-
(ria curant.

101«1Imitatores meiestote. » Nequeenim divinus
hic vir solis docebat sermonibus, sed et pro exem-
plari ipsis proponebatur in operibus. * Et consi-
derate. » In superioribus quidem dixit, Videte
canes, videte malos operarios: nempe eos qui
post susceptam fldem adhuc Judaismum sectaban-
tur. Nunc autem communem dat eis observatio-
nem: ut illis, inquit, commisceamini qui typum
gerunt mew apud vos conversationis. « Eos qui sic
ambulant. » Ambulare sumit hic simpliciter pro
vivere et conversari. Quandoquidem. iuquit, multi
ambulant : ad internoscendum quinam recte am-
bulant, et qui non, considerate qui ambulent juxta
vestigia et typum quo nos ambulavimus «t eos se-
quimini. « Nam complures ambulant. » Male, in-
quit, et aliter quam ego. « Nunc autem et flens
dico. » Animadverle Pauli viscera qui ob aliorum
plorat errata. Siquidem quia morbus ipsis proten-
debatur, luget ipsos. « Inimicos crucis Christi. »
Quinam sunthi quos jubes nosobservare? Inimicos,
ait, crucis Christi. Erant enim quidam tanquam
sane Christiani, qui tamen in deliciis et quiete de-
gebant : quos dicit crucis inimicos ; nam contrario
modo ad illam, inquit, operantur, ipsa siquidem
generosum requirit animum, qui se periculis ex-
ponat, et proprium imitetur Dominum : bi autem
ventri serviunt. « Quorum flnis perdiüGo est.
Recte finem dixit perditionem, sí ad finem usque
tales permanserint : erat enim verisimailo eos qua-

/

4311

OGRCUMENH THICCAE EPISCOPI

1312

que immutandos.« Quorum deus venter est. » À θεῷ δουλεύουσιν αὐτῇ. Περὲ ὧν ἀλλαχοῦ φησ:

Siquidem ipsum tanqnam regem, imo potius tan-
quam deum colunt. De quibus alibi dicit ; « Eda-
mus et bibumus, eras enim moriemur **. » Etenim
ibi quoque de addictis ventri ac gule Joquebatur.
« Et gloria in dedecore ipsorum. » Multi aiunt ip-
sum per hoc circumcisionem innuisse, at non ita
est : sed ob ea, inquit, gloriantur propter quz oc-
cultari et pudore affici oportuit. « Quia terrestria
curant. » Nam qui requiem ac delicias requirunt,
hi terrestria curant.

III, 20, 24. Nostra enim conversatio in calis est,
ex quo etiam Salvatorem exspectamus Dominum Je-
sum Christum, qui (ransfigurabit. corpus nostrum
abjectum, ut ipsum conforme fiat corpori ΒΘ illius

glorioso, secundum efficaciam, qua potest etiam sub- D

Jicere sibi omnia.

Oportet itaque quo in colis sunt querere, ubi
nostra est conversatio aut nostra reipublice ad-
ministratio. Ibi namque militamus, ibi guberna-
mur, « Ex quo eliam Salvatorem. » E colo doini-
num nostrum ac Salvatorem exspectamus, qui in
paterna apparebit gloria in secundo adventu cum
sanctis angelis suis. Quinetiam transfigurabit, in-
quit, ac commutabil presens corpus. Vocavit au-
tem ipsum abjectum, eo quod subjectum sit cor-
ruplioni et passionibus ac doloribus. Et faciet,
inquit, simile illi suo corpori quod a dextris sedet

« Φάγωμεν xxl πίωμεν, αὔριον và2 ἀποθνήτχομεν.»
Καὶ γὰρ κἀχεῖ περὶ γαστοιμάργῶν ἔλεγε" « Kri
δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν. » Ηολλο! φασὶ, τὴν τιρ:-
τομὴν αὐτὸν διὰ τούτων εἰρηκέναι, ἀλλ᾽ οὐχ ἔστιν.
᾿Αλλ’ ὅτι, φησὶν, ἐφ᾽ οἷς ἐγχαλύπτεσθα: καὶ aim
νεσθαι ἔδει, ἐπὶ τούτοις καυχῶνται. « Ol τὰ izi-
γεια φρονοῦντες. » Ol γὰρ ἄνεσιν xal τρυφὴν ἑξι-
ζητοῦντες, τὰ ἐπίγεια φρονοῦσιν.

πολίτευμα ἐν οὐρανοῖς ὑξε:-
Σωτῆρα ἀπελδεχόμεθα Κύριον
Ἰησοῦν Xpistóv, ὃς μετασχηματίσε: τὸ δὼμςε
τῆς ταπεινώσεως ἡμῶν εἷς τὸ γενέσθαι αὐτὸ
σύμμορφον τῷ σώματι τῆς δόξης αὐτοῦ χατὰ τὴν
ἐνέργειαν τοῦ δύνασθαι: αὐτὸν — xai ὑποτάξι
ἑχυτῷ τὰ πάντα.

Ἡμῶν γὰρ τὸ
χει, ἐξ οὗ καὶ

Δεῖ οὖν τὰ ἐν οὐρανῷ ζητεῖν, ἔνθα ἡμῶν τὸ πολι-
τευμά ἐστιν. Ἐχεῖ γὰρ στρατευόμεθα, ἐχεῖ πολι-
τευόμεθα. « Ἐξ οὗ καὶ Σωτῆρα.» 'EL οὐρανοῦ τὸν
Κύριον ἡμῶν xal Σωτῆρα ἀπεκδλεγόμεθα, ἐν τῇ zr
ἐρῴᾳ φανησόμενον δόξῃ, ἐν τῇ δευτέρᾳ παρου!:
μετὰ τῶν ἁγίων αὐτοῦ ἀγγέλων, ὃς, φησὶ, καὶ ur
σχηματίσει xal μεταθαλεῖ τὸ νῦν σῶμα. Τσκεῖνο.
σεως δὲ αὐτὸ ἐχάλεσε, διὰ τὸ ὑποχεῖσθαι φθορᾷ
xai πάθεσι καὶ ὀδύναις, Καὶ ποιήσει, φυχσὶν, ὅμοιον
ἐκείνῳ τῷ σώματι αὐτοῦ, τῷ ix δεξιῶν τοῦ Πατρὸς
καθημένῳ, τῷ προσχυνουμένῳ παρὰ τῶν ἀσωμέΐτων

Patris, et ab incorporeis adoratur potestatibus. ὦ δυνάμεων. Καὶ (30 εἰς ἄφθαρτον xal τὸ ἡμῶν ur

Siquidem nostrum quoque corpus in immortalita-
tem transmutabitur per gratiam Dei nostri Jesu
Christi. γὼ iis qui ab hac excidunt gloria, et cum
demonibus numerantur. « Qui transfigurabit. »
Multi existimant aliud suscitandum corpus in re-
surreclione, et non hoc buo nunc circumdaniur,
propterea quod dictum sit, Transfigurabit corpus
nostrum abjectum in corpus glorie sus. Sed vide
quid dicat Methodius libro deResurrectione. Etiam
hoc interim corpus nostr. m corpus glorim erat
ante transgressienem, et adeo gloriosum erat ut
nunc post transgressionem corpus abjectum dica-
tur. Siquidem nisi gloriosum ac inclytum fuisset,
nequaquam nunc abjectum appellaretur. Abjicitur

enim et deprimitur per lapsum id quod inclytum ἢ

fuit. Nam quod semper humile fuit, non posset
dici per trangressionem humiliatum. Etenim etiam
de eo qui stabat, si cadat dicimus quod cecidtt :
de eo vero qui semper jacuit. nullus poterit dicere
quod errans ceciderit. Hoc itaque corpus factum
humile et gloriosum resurget et non aliud. « Ut
ipsum con orme fiat. » Fortem ac indubitatam facit
fidem quod omnino transflgurandum sit corpus
nostrum abjeclum (si modo voluerimus), ut ipsum
conforme fiat glorie ipsius. Si enim ad hoc venit,
inquit, Dominus noster Jesus Christus, quis ambi-

36 1 Cor. xv. 32.

Οληθήσευαι σῶμα, χάριτι το» Θεοῦ ἡμῶν us?
Χρισνοῦ. Οὐχὶ τοῖς ἐχπίπτουσι ταύτης τῆς ὁόξτε,
καὶ μετὰ δαιμόνων τασσομένοις. « "Oc μετασχημι-
τίσει. »» Πολλοὶ νομίζουσιν ἔτερον σῶμα πνευματιχὸν
ἐγείρεσθαι ἐν τῷ ἀναστάσει, xai οὐ τοῦτο ὃ v^
περιχείμεθα, διὰ τὸ εἰρῆσθαι, μετασχημκτίσει τ
σῶμα τῆς ταπεινώσεως ἡμῶν, εἰς τὸ σῶμα τίς
δόξης αὐτοῦ. ᾿Αλλ’ ὅρα τί φησι Μεθόδειος bv τῷ
περὶ ἀναστάσεως λόγῳ. Καὶ τοῦτό ποτε ἡμῶν τὸ
σῶμα, σῶμα δέξης ἦν πρὸ τῆς παραδέσιως,
καὶ οὕτως ἔνδοξον ἦν, ὅτι νῦν μετὰ τὴν παράξεσιν,
σῶμα ταπεινώσεως λέγεται. Οὐ γὰρ ἄν εἰ μὴ ἕνὸδο-
[ov ἦν, ταπεινώσεως νῦν ἐχλήθη. Ταπεινοῦτει γὰρ
ἀπὸ σφάλματος τὸ ἔνδοξον. Τὸ γὰ» ἀεὶ ταξειὶν
οὐχ ἂν τις εἶποι ὅτι διὰ τὴν παράδασιν ἐταπεινώῤη.
Καὶ qà2 xal περὶ τοῦ ἱσταμένου εἰ πέσοι, λέγουν
ὅτι ἔπεσε, περὶ δὲ τοῦ ἀεὶ χειμένου, οὐχ ἅν τις s
ποι ὅτι ἁμαρτήσας ἔπεσεν. Ὥστε τοῦτο τὸ σῶμ
ἄφθαρτον xai ἔνδοξον γινόμενον, ἀνίσταται, καὶ οὐχ
ἕτερον. « Εἷς τὸ γενέσθαι αὐτὸ σύμμορξτον. » Iz
ρὰν xai ἀναμφίλιχτον πίστιν τίθησι τοῦ riv
μετασγηματισθῆναι τὸ σῶμα τῆς ταπεινώσεως iiM
ἄν μόνον βουλώμεθα, εἷς τὸ γενέσθαι αὐτὸ σύμμο!"
cov τῆς δόξης αὐτοῦ. Εἰ γὰρ, φησὶν, ὁ KÓp*
ἡμῶν ᾿Ιησοῦὺς ὁ Χριστὸς ἐπὶ τούτῳ παραγσεῖει,
τίς ἀμφισδητήσει Ot οὐ πάντως ἔσται τοῦτ;

1313

COMMENT. IN EPIST. AD PHILIP.

1314

Kica θέλεις καὶ ἑἐτέαν ἀπόδειξιν; ὑποτάξαι ἑαυτῷ À get quin ornnino id erit ? Deinde vis et aliam de-

, *
βούλετα! πᾶντα.

« Δεῖ v35 αὐτὸν, φησὶ, βατ'λεύειν ἄχρις ἂν ὑπο-
ταγῇ αὐτῷ τὰ πάντα,» Καί, « Ὅταν δὲ ὑποταγῇ
αὐτῷ τὰ πάντα. » Εἰ οὖν αὐτὸς ὁ γ]ὸς βυτσιλεύει, ἵνα
ὑποτάξῃ αὐτῷ τὰ πάντα, χαὶ πάντα ὑποταγήσεται
αὐτῷ πάντως, δηλονότι χαὶ τὸ σῶμα τῆς ταπεινώ-
σεως ἡμῶν ἄνπερ μόνον ἡμεῖς θελήσωμεν, ὑποταγή-
Gttit αὐτῷ, Ὑποτάσσετα! δὲ, Ott μυδὲν στασιῶδες
xai πολέμιον πρὸς τὸν ὑποτάξαντα ἐν ξχυτῷ φέρει,
ἀλλὰ πάντα σύμφωνα καὶ συνΐδοντα, ἔν τε πίστει καὶ
ἐν πολιτείᾳ. Ὅταν δὲ οὕτως ὑποταγῇ αὐτῷ τὸ σῶμα
τῆς ταπεινώσεως ἡμῶν, μετασχηματίζεται δνλονότι
ἀπὸ τῆς ταπεινώσεως τῆς κατὰ τὴν ἁμαρτίαν xal

monstrationem ? 1093 Subjicere vult
omnia.

« Nam oportet, ait, illum regnare donec subji-
ciantur ipsi omnia 57: « Et : « Cum autem subjecta
fuerint ipsi omnia ?5. » Si igitur regnat ipse Filius
donec subjiciantur ipsi omnia, et omnino subji-
cientur ipsi omnia, manifestum est quod etiam
corpus nostrum abjectum (si modo voluerimus)
subdetur ipsi. Subditur autem cum nihil seditio.
sum et hostile in seipso gestat et adversus eum
qui subjecit ipsum, sed consona omnia et confor-
mia tam in flde quam in conversatione. Quando
autem ita subditum fuerit ei corpus nostrum abje-
ctum, transflgurabitur sane a dejectione sive de-

sibiipsi

τὴν φθορὰν, xzi γίνεται σύμμοτον τῷ σώματι τῆς B pressione qum est ex peccato et corruptione, ct

δόξης αὐτοῦ. Μάταιος ὁ φόρος. Οὐ δεὶ δὲ λέγειν 8c
τῷ σώματι τοῦ Υἱοῦ ὁ Yióq ὑπτάξει τὰ πάντα, ἀλλ᾽,
ὅτι αὐτὸς ἐχυτῷ, ὁ εἰπών « ᾿Εδόθη μοι πᾶσα ἐξουσία
ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς.» Ὡς xal ὁ Παῦλος ἀλλαχοῦ
φησι. « Δεῖ γὰρ αὐτὸν βασιλεύειν ἄχρις οὗ θῇ πάντας
«οὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ. » Καί"
« Ὅταν δὲ ὑποταγῇ αὐτῷ τὰ πάντα. » Τῶν οὖν θείων
λογίων τρανῶς ταῦτα λεγόντων, πῶς οὐ δεῖ λέγειν
ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν xal Σωτὴρ ᾿Ιησοῦς ὁ Χριστὸς αὖ-
τός ἐστιν ὁ xai τὸ σῶμα τῆς ταπεινώσεως ἡ μῶν μετα-
σχηματίζων, καὶ ὁ ἐνεργῶν τὴν εἰς αὐτὸν τῶν πάν-
τῶν ὑποταγήν ; τοῦ δὲ Υἱοῦ ὑποτάσσοντος, xal ὁ
Πατὴρ ὑποτάσστι, Κοινὰ γὰρ τὰ τοῦ Πατρὸς καὶ Υἱοῦ.
« Κατὰ τὴν ἐνέργειαν. » Εἶτα λοιπὸν, καὶ λογισμὸν δί-
δωσι τοῦ οὕτω παραδόξου πράγματος. "ἔστι γὰ; πα-
ράδοξον, τὸ γίνεσθαι σύμμορφον τὸ ἡμῶν σῶμα, τοῦ
θείου ἐκείνου σώματος. Τοῦτο γὰρ, φησὶν, ὁ Θεὸς xai
Πατὴρ ποιήσει, ἀπὸ τῆς ἐνεργείας, τουτέστι, χατὰ
τὴν ἐνέργειαν ἐκείνην, ἐξ ἧς δύναται καὶ ἐδυνήθη
ὅποτάξαι τῷ Υἱῷ αὐτοῦ τὰ πάντα. Τοιγαροῦν, φυσὶ,
δουλώσεται αὐτὴν, εἰς τὸ εἰς ἀφθαρσίαν μεταδαλεῖν.
Ὅρα δὲ πόσην οἷδεν ὁμογνωμοσύνην τῆς ἁγίας Τριά-
δος, ὅτι ἄνω τὸν Υἱὸν ὑποθέμενος τὴν ἀλλαγὴν τοῦ
σώματος ἡμῶν ποιεῖσθαι, νῦν τὸν Πατέρα τοῦτο
ποιεῖν λέγει’ "Apx δὴ ἐὰν οὕτω νοΐσιυμεν, μὴ τολ-
μηρόν ἐστιν ὁ Υἱὸς τοῦτο ποιήσει χατὰ τὴν δύνα-
piv αὐτοῦ ἐχείνην, ἐν ἦ ὑπέταξε τῷ ἰδίῳ σώματι τὰ
πᾶντα ; ᾿Αλλ’ εἰ οὕτω νούήσομεν, δέος ἐστὶ μὴ δόξω-
μὲν διαιρεῖν μετὰ τὴν ἕνωσιν, τὴν μίαν σεσαρχωμέ-
νην τοῦ Θεοῦ Λόγου φύσιν.

KEAA. C.

Ἡαραινέσεις Ἰδιαί τινων καὶ χοιναὶ πάντων.

Ὥστε ἀδελφοὶ μου ἀγαπητοὶ καὶ ἐπιπόθητοι,
χαρὰ xal στέφανός μου, οὕτως στήχετε ἐν Κυρίῳ
ἀγαπητοί. Εὐοδίαχν παρχκαλῶ, xal Συντύχην
παρηχαλῶὼ τὸ αὐτὸ φρονεῖν ἐν Κυρίῳ. Ναὶ ἐρωτῶ xai
σε, GOLo(: Ὑνήσιε, συλλαμδάνου αὐταῖς, αἵτινες
ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ συνήθλησλν μοι μετὰ Κλήμεν-

efficietur conforme corpori glorioso ipsius. Vanus
itaque est timor. Non oportet autem dicere quod
corpori Filii Filius subjiciet omnia, sed quod ipse
sibiipsi, hui dixit : « Data est mihi omnis potestas
in celo et in terra **; » Quemadmodum et Paulus
alibi ait: « Nam oportet illum regnare donec po-
sueril omnes inimicos suos sub pedes suos 9. »
Et : « Cum autem subjecta fuerint ipsi omnia ?!, »
Cum ergo divina oracula aperte ista dicant, an-
non oportet dicere quod Dominus ac Salvator no-
ster Jesus Christus ipse est qui ct corpus nostrum
abjectum transfigurat,et efficit omnium ad se sub-
jectionem ? Dum autem Filius subjicit, Pater quo-
que subjicit : communia enim sunt qu: Patris
sunt et Filii. « Secundum efficaciam. » Deinde con-
sequenter dat etiam considerationem rei adeoad-
mirande. Est enim admirandum quod corpus no-
strum conforme flat divino illi corpori. Nam hoc,
inquit, Deus et Pater faciet ex efficacia, hoc est,
secundum illam efficaciam qua potest et potensfuit
subjicere Filio suo omnia. Itaque subdet, inquit.
ipsam nostra» abjectionem ut in incorruptibilita-
tem transmutetur. Animadverle autem quantam
novit esse sancte Trinitatis conformitatem : cum
pramisisset Filium efflcere corporis nostri muta-
tionem,nunc Patrem hoc facere dicit. Utrum autem
presumptuosum erit si ita intelligamus : quod Fi-
lius hoc facturus est secundum illam suam poten-
tiam, qua subjecit proprio corpori universa. $094
Veruin, si ita intelligamus,verendum est ne videa-
mur post unionem dividere unam incarnatam
Verbi Dei naturam.
CAPUT VI.
Proprie ad quosdam exhortationes οἰ communes αὐ
omnes.

IV, 1-3. « Proinde,fratres mei dilecti ac deside-
« rati, gaudium et corona mea,sic state in Domino
« dilecti. Evodiam obsecro et Syntyclien. obsecro
« ut eodem modo aflectie sint. in. Domiuo. Sane
« rogo el te, compar germane, et ad;uva illas quee
« in Evangelio decertarunt mecum, una cum Cle-

? 1 Cor. xv, 27. ?* ibid 28. ** Matth. xxviu, 18. 391 Cor. xv, 25. ?! Ibid. 28.

1319

ORCUMENII! TRICCJE EPISCOPI

1330

ut hominibus quoque placeant (nullum, inquit, À γὰρ, φησὶ, γίνεσθε.) Οὐ πρὸς ἔπαινον δρῶντας, ἀλλ'

prabeatis offendiculum 85) non ad laudem intuen-
tes, sed laudabiliter viventes. « Hoc cogitate. *
Viden, quod benevolentiam pravam ex nostris
avellere vult animis ? « Qu: οἱ didicistis. » Per
doctrinam didicistis, et accepistis,et audistis: per
opera vero vidistis. Dicens autem: Vidistis in me,
ostendit quod ipsis factus fuerit typus et exemplar.
Quoniam enim de universis scribere non poterat :
puta de habitu, de incessu, de verbis, de risu, et
quicunque czetera sunt ejusmodi : uno verbo om-
niahrec docuitcumait: Et vidistisinme. « Et Deus
pacis erit vobiscum. » Nam si hec, inquit, feceri-
tis, absque metu eritis, in pace 80 securitale. Si
enim per virtutem nos pacem habemuserga Deum
et erga homines (nam ait: « Cum his qui ode-
runt pacem eram pacificus ?',) » Deus quoque erit
nobiscum ; quod si Deus nobiscum sit, qui de ca-
teris sollicitum esse oportet ?

IV, 10-14. Gavisus sum autem in Domino magno:
pere, quod jam tandem reftorueritis ut pro me solli-
citi essetis i1. eo in. quo et solliciti eratis, verum
deerat importunitas : non quod jurta penuriam lo-
quar. Nam ego didici his in. quibus sum contentus
esse. Novi et humilis esse, novi οἱ eruberarc : ubique
et in omnibus institutus sum, et saturari οἱ esurire,
et abundare et penuriam pati. Omnia possum per
Christum qui me corroborat. Attamen recte. fecistis
quod communicaveritis mez afflictioni.

« Gavisus sum autem in. Domino magnopere. »
Propterea magnopere, quoniam non carnaliter erat
gaudium, sed in l)omino. Gavisus est autem non
quod ipse acceperit, sed quod hi qui dederunt
utilitatem — acceperint. Quod jam tandem. »
Dicens : Jam tandem, longum significat tempus
quo hoc facere neglexerant, nempe ut ipsi milte-
rent quae necessaria erant. Ait autem : Reflorue-
ritis, tanquam de arefactis prius fructuosis arbo-
ribus que rursum geminarunt: ita enim et vos,
inquit, cum extabuissetis in eleemosyna, rursum
refloruistis. « Ut pro me solliciti essetis. » Osten-
dit quod in his 108 solum negligentes erant qua
ipsum conucernebant, non in his que ceteros
omnes : per quod curat ac temperat reprehensio-
nem. Ut pro me, inquit, solliciti essetis, hoc est,
ut mei meminissetis, quemadmodum semper memi-
neratis. Deinde tanquam respondens pro ea quo
adversus ipsum fuerat socordia, ail: « Sed deerat
opportunitas, » Hoc est, non pro socordia me
neglexistis, sed occasionem miltendi non habeba-
tis: aut quia non abundabatis, aut quia eum qui
illa deferret non habebatis, Quamobrem autem
Paulus, qui semper gloriari solet quod non acci-
peret (melius est,inquit, mihi mori quam ut gloria-
lienem meam aliquis inanem reddat! nunc tamen
accepit? Et dicimus quod sibi inter Corinthios
propter pseudapostolos non accipiebat, ut in eo

9 1 Cor. ix, 12. *' Psal. cxiz, 7.

ἐπαινετῶς ζῶντας. « Ταῦτα λογίζεσθε. » '"Uo3; ὅτ:
χαὶ ἔννοιαν χαχὴν ix τῶν ἡμετέρων ἐξορίσαι fol
λεται ψυχῶν ; «ΓΑ vai ἐμάθετε. » Διὰ διδασχελίης
ἐμάηετε, καὶ παρελάδετε, xal ἠκούσατε. Δι’ ἔρνυν
δὲ ἴδετε, χαὶ τοῦ αὐτὸν τύπον αὐτοῖς γενέσθαι, τὸ
Ἴδετε ἐν ἐμοί Ἐπειδὴ γὰ) οὐκ ἐνῇ περὶ πάντων
γράφειν, περὶ σχημάτων, περὶ βαδίσεως, ctii
μάτων, περὶ γέλωτος, καὶ ὅσα λοιπὰ, δνὶ λόγῳ ἐδ'-
δαξε πάντα, τῷ xai ἴδετε ἐν ἐμοί. « Καὶ ὁ Θεὸς τῆς
εἰρήνης ἔσται μεθ’ ὁμῶν. » "Av. vàp ταῦτα ποιῆτε,
φησὶν, ἔτεσθε ἐν ἀδείᾳ, ἐν εἰρήνῃ, ἐν ἀσφαλεΐφ. E:
(Xp ἡμεῖς διὰ τῆς ἀρετῆς εἰρηνεύομεν πρὸς τὸν
Θεὸν xal πρὸς ἀνθρώπους. « Μετὰ γὰρ τῶν μισούν-
των, φησὶ, τὴν εἰρήνην ἤμην εἰρηνικὸς, » xai ὁ θεὸς

B ἔσται μεθ᾽ ὑμῶν. Θεοῦ δὲ ὄντος μεθ᾽ ὑμῶν, τί χεὶ

τὰ λοιπὰ περιεργάζεσθαι ;

Ἐχάρην δὲ ἐν Κυρίῳ μεγάλως ὅτ' fiy ποτὶ
ἀνεθάλετε τὸ ὑπὲρ ἐμοῦ φρονεῖν ἐφ᾽ ᾧ xai ἔορο-
νεῖτε, ἠχχ ρεῖσρε δὲ, οὐχ ὅτι xa0' stones
λέγω. ᾿Εγὼ γὰρ ἔμαθον οἷς slu:, αὐτάρκης εἶναι,
οἷδα xal ταπεινοῦσθαι, o!02 καὶ περιστεύξιν, ἐν
παντὶ χαὶ ἐν πᾶσι μέμνημαι, γορταξεσῦχ:
χαὶ πεινᾷν, χαὶ περισσεύειν, ὑστεσεῖσθαι.
Πάντα ἰσγίω ἐν τῷ ἐνδυναμη)ῦντέ με Χοιστᾷ.
Ηλὴν κχαλῶς ἐποιήσατε συγχοινωνήσαντές μι
θλίψει.

« Ἐγάφην δὲ ἕν Κυρίῳ μεγάλως. » Διὰ τοῦτο μι-
γάλως, ἐπειδὴ οὐ σαρχιχῶς ἦν ἡ χαρὰ, ἀλλ᾽ b
Kol. "Eyápr, δὲ, οὐχ ἐπειδὴ αὐτὸς ἔλαθεν, ἀλλ᾽
ἐπειδὴ οἱ δόντες ὠφελήθησαν. « Ὅτι ἔδη ποτὲ.»
Τὸ, Ἤδη ποτὲ, χρόνον δηλδῦντός ἐστι πολὺν, ἐν ᾧ
τοῦτο ποιεῖν ἐμέλησαν, τὸ mina: αὐτῷ τὰ ποὺς
τὴν χρείαν. Τὸ δὲ, ᾿Ανεθάλετε, ὡς ἐπὶ χαρπῶν ξη-
αὐθέντων xai αὖθις ἀναδλαστησάντων. Οὕτω vi;
φισὶ, xxi ὑμεῖς ἀπομαοανθέντες ἐν τῇ ἐλενμοσύνη,
αὖθις ἀνεθάλετε. Τὸ, « Ὑπὲρ ἐμοῦ φρονεῖν, » ἔδε:-
ξεν ὅτι ἐν τοῖς πρὸς αὐτὸν μόνον ἦσαν ἡμελνχότες,
οὐ μὴν καὶ ἐν τοῖς πρὸς πάντας, ὅπερ ἀναγτωμένου
ἦν τὴν ἐπίπληξιν. Τὸ ὑπὲρ ἐμοῦ γὰρ, φησὶ, φρονεῖν,
τουτέστι τὸ μεμνῆσθχί noo ὥσπερ ἀεὶ ἐμέωνησῦς,
φησίν. Εἴτα ὥσπερ ἀπολογούμενος ὑπὲρ τῆς εἰς
αὐτὸν ῥᾳθυμίας, orciv: « ᾿χαιρεῖσθε δέ. » Τουτ-
ἐστιν, οὐ ὁᾳηυμήσαντες ἡμελήσχτέ μου, ἀλλὰ καιρὸν
οὐχ εἴχετε τοῦ πέμψαι, ἢ διὰ τὸ μὴ εἶναι ἐν dolose
ὑμᾶς, ἢ διὰ τὸ μὴ ἔχειν τὸν αὐτὸ χομίσοντα. Τί δή
ποτε δὲ ἀεὶ ἐγχαυχώμενος τῷ μὴ λαμβάνειν (χελὺν
γάρ μοι, φησὶ, μᾶλλον ἀποθανεῖν, ἤ τὸ κχκαύγτω
μου, ἵνα τίς χενώσῃ), νῦν εἴληφε; Kal φαιεν ὅτ:
ἐχεῖ ἐπὶ τῶν Κορινθίων, διὰ τοὺς ψὲυδαποστόλους
οὐχ ἐλάμὄανεν. "loa. γὰρ, φησὶν, ἐν ᾧ κχιυχῶνται,
εὑρεθῶσιν ὡς χὀγώ. ᾿Επεὶ ἐλάμωδανεν, οὐ τοσοῦτον
διὰ τὴν ypsíav, ὅσον ἵνα ὠφελῶνται οἱ παρξχοντις.
[1όθεν Ὑὰρ xz! τρέφεσθαι εἶχεν ἐν ξένῃ τῇ, μη
ἐπιφερόμενος, μήτε τῷ ἐργοχείρῳ, ἀλλὰ τῷ κηρ'-

xai:
b]
xai

1331

COMMENT, IN EPi5T. AD ΩΝ

1332

Ὑμστι σχολάζων « Οὐχ ὃς. xaff ὑξτέογειν Aéye. * À que slosanidun mquit, inveniantur. sieut οἵ ege :

'Ezc6995 — oua ἐπιτατθιν αὐτοῖς τ άψας, te
ποτὲ, S. "ATL εἴπον, οὐ διὰ τεῦτο εἰπον ἃς iV
ἑνὸς α ὧν, ἀλλὰ πρὸς τὸ μῶν ξυμφέσξον, CuSlv,
εἶκον, ἵνα αὐ ἄκαρποι Tir, τεῦ κατὼ ivit --ἰ
[ΦΩΤ. δείξουν ὅτι ἐχάρην ἐν Rocío, μενάλως, ἔτι
ἀνεθάλετι τὸ ὑπὲρ ἐμοῦ φρονεῖν, ᾿Αλλὰ αὐ ντυΐ-
grt, φη θῖν, εἰπεῖν ὡς τοῦτο, διὰ τὴν ὑττίρνσιν fv
εἶχον. ᾿Εγὼ qi:, ςτοὶν, ἔωχθον, χαὶ dinn Γειυμνα-
συξνος, φησὶν, εἰμὶ iv πᾶτι, χαὶ οὐδὲ ὑστερούμενος
δυσχεραΐνω. Ἔχάρην δὲ ὅμως ic! ὑμῖν, btt καλῶς
ποιήσατε. Βοινωνους và2 ἑχυτοὺς τῆς 6uy Ολί-
Qioq ποιτόχντες, xal τῶν ϑ8-:αδείων χοινωνήσετε.
Διὰ τοῦτο ἐχάρην μεγάλως. Ἐπειδὴ εἶπεν, ὅτι
Ἔχάρην μεγάλως, διότι ὑμεῖς χαλῶς ἐποιΐσατε
συγχοινωνοὶ γεγονότες noo τῆς θλίψεως, ἐπανχιαι-
μνήσχει αὐτοὺς, ὅτι ἀπ᾽ ἀογῆς τυύτην αὐτοῖς τὴν
χάριν χαὶ τὴν εὐξογεσίαν χατετίθετο, τὸ ἐξ αὐτῶν
λαμθάνειν τὰ πρὸς τὴν χιείαν, χαὶ κοινωνοὺς αὖ-
τοὺς διὰ τούτου παρασχευᾶχειν Xil τῶν διὰ Χοιστὸν
θλίψεων, xxi τῶν ixi τούτοις χειμέίνων β:αδείων.
M Ὑὰρ νομίσητε, Qr3iv, ὅτ' νῦν διὰ τὸ μαχοᾶν με
zvégQa:, χαὶ ἐν τόπῳ ἐν d τὸ xZov(ux (rip ἐν
bui? οὐκ ἐπλατύνθη οὐδὲ εἰσιν οἱ ποοθύμως οὕτω
τὰ πρὸς χρείαν ἐπιχορνηγοῦντες, διὰ τοῦτο τὴν ὑμῶν
χορηγίαν ἀπεδεξάμη» xal ἠξίωσα δυμᾶς χοινωνοὺς
καὶ τῆς θλίψεώς μου xal τῆς μιοθχποδοσίας Ὑγενέ-
σθαι.

ἀιυσδηιδὴλ accipiebat Won tantum prepter suam
neeessilatem quantum propter. eorum utilitatem
qui prebchant. Unde cnim in. peregvina terra ali
potuisset, eum neque aliquid importasset, neque
manuali eperi, sed. prsedicationi vacaret ὃ « Non
quod jaxta penuviam loquar. » Quoniam serib^ndo
clam eos ebjurgavit, non. tandem ait : Quse dixi,
non propler ea dixi quod in penuria sim, scd. ad
vestram, inquit, utilitatem locutus sum,ne sine
fractu sitis, veluti inferius dixit. Dixi quod gavi-
sus sim!in Domino magnopere quod reflorueritis
ut pro me solliciü essetis: sed ne mc, inquit, hzc
dicere existimetis quod in penuria fuerim : Nam
ego, ait, didici, etc. Exercitatus sum in omnibus :
et ne egestatequidem pressus indigue fcro : verum
etiam vestri causa gavisus sum quod recte fece-
ritis : cum euim participes mee aftlictionis vosip-
sos feceritis, etiam premiorum participes eritis ?
et propterea magnopere gavisus sum. Postquam
dixit: Gavisus sum magnopere quod vos recte
feceritis,facti participes meo afllictionis, suggerit
quod ab exordio hanc gratiam et hoc beneficium
ad ipsos retulerit, ut ab eis necessaria acciperet,
et per hoc eos quoque redderet participes offlictio-
num propter Christum inflictarum, et premiorum
que his reponuntur. Ne existimetis, inquit, quod
non eo quod longe absim et in loco ubi prodicatio

non adeo dilata est sicul inter vos, nec sunt qui prompto animo necessaria ministrent, 109 pro-
pterea sumptum ἃ vobis acceperim, et voluerim vos facere participes mese afflictionis a» remuneratio-

nis.

Kal γὰρ xal ἐγγὺς ἔτι ὦν, val πολλοὺς ἔχων (| Etenim cum adhuc propeessem, multosque habuis-

εἴπερ ἤθελον τοὺς χορηγοῦντας, ὑμᾶς mpoixo:va.
Καὶ ἐξερχόμενος γὰ2 ἀπὸ Μακεδονίας, xai ἐν Θεσ-
σαλονίχῃ, ὑμᾶς ἠξίουν χορηγοὺς εἶναι τῆς χρείας
μου. Μή νουΐίσητε δὲ ταῦτα λέγειν us καὶ ἐπαίρειν
τὴν πρᾶξιν ὑμῶν ταύτην, ἵνα ἔτι χαὶ ἔτι χορηγῆτε,
καὶ ταῖς χρείαις μοῦ ἐπαργῆτε. Τοπτοῦτον γὰρ δέω
διὰ τοῦτο εἰπεῖν αὐτὰ, δτι ἰδοὺ λέγω, ᾿Απέχω πάντα,
ἀντὶ τοῦ ᾿Απήλλαγμαι πρὸς πάντα τὰ πρὸς τὴν
χρείαν ἀπλλλαγμαι δὲ, οἷον οὐκ ἔτι χρείαν ἔχω
κούτων. Εἴτα ta μὴ λυπήσῃ ὡς ἀπαξιῶν, Οὐχὶ,
φησὶν, ἀλλ᾽ ὅτι mipigssÓn, καὶ ἕξης. « ᾿Εγὼ γὰρ
ἔμαθον ἐν οἷς siu: » Διδαχῆς ἄρα τὸ πριᾶγμα χαὶ
ἀσχήσεως. Τί δὲ ἔμαθες, ὦ θεία ψυχή; Ἐν οἷς
εἶμι. Τουτέστι, τοῖς παροῦσιν ἀρχεῖσθαι, φησὶ, καὶ
αὐτἄρχης εἶναι. « Olóa xal ταπβινοῦτθαι, » ἴσως
ἐρεἶ τις, τὸ μὲν εἴόέναι λιμὸν φέρειν, ἀρετῆς, τὸ δὲ
χορτάζεσθαι, ποίας ἀρετῆς; Καὶ σφόδρα ἀρετῆς.
Ὥσπε; γὰρ ἡ στενοχωρία, οὕτως xal ἡ ἄδεια οἷὸς
τἴχτειν πολλὰ xaxi. Πολλοὶ γὰρ ἐν ἀφθονίᾳ γενό-
μενοι, ῥᾳθυμότεροι γεγένηται, xai οὐχ ἴσχυσαν
ἐνέγχαι χοιλίαν χεχορτασμένν. Καὶ γὰρ ὁ ᾿Ισραὴλ,
οὐκ ἤνεγχε τὸν χόρον, ἀλλ’ ἀπελάχτισεν. ᾿Αλλ᾽ οὐχ
ὁ [[αῦλος, « Ταπεινοῦσθχι.» Οἷον λιμώττειν. ᾿« Πε-
ρ'σσεύςιν. ν Οἷον, χορέννυσθαι, Ἔν παντὶ xal ἐν
πᾶσι μεμύημαι, '"Ev παντὶ πράγματι, φησὶ, καὶ ἐν

55 Deut. xxxii, 1 seqq.
PaTRoL. Gn. CXVIII.

sem si libuisset qui sumptum suppeditassent, vos
preelegi. Nam et a Macedonia egressus οἱ a Thes-
3salonica, vos dignos duxi qui necessaria mibi sup.
peditarelis.Ne existimetis autem me hoec dicero,et
hanc vestram aclionem extollere,ut magis ac magis
suppediletis, meisque necessitatibus faciatis satis.
Tantum abest, ut propterea hzc dicam, quod ecce
recepiomnia,id est,exemptus sum circa omnia quo
necessitatem concernunt : exemptus sua,inquam,
sicut jam his non indigeam.Deinde ne mgrore eos
afficiat tanquam repudians : Non,inquit, sed quod
abunde mihi sit, etc. « Nam ego didici in quibus
sum. » Doctrine certe hoc est οἱ exercitii. Quid
autem didicisti, beata anima ? His in quibus sum,id
est, prosentibus, esse contentus et sufficientiam
habere. « Novi et. humilis esse. » Dicet fortasse
aliquis : Scire quidem ferre famem, virtutis est:
nosse autem saturari, cujus erit virtutis ἢ Maxime
etiam virtutis est. Quemadmodum enim angustia,
ita et securitas multa novit parare mala.Cossplures
namque qui adabundantiam pervenerunt,segniores
facli sunt, nec saturatum ventrem ferre petserunt.
Etenim Israel satietatem non tulit,sed reesicius-
vit 9? : at non ita Paulus. « Humilis esse,» boc est,
fame premi. « Exuberare, » id est, satasgrí, Ubi-

/*

1323

que et in omnibus institutus sum. Aut iv παντὶ καὶ À πᾶσι

tv πᾶσι in omni re et in cunctis que intercidunt.
Institutus sum,id est,omnium habeo experientiam.
« Omnia possum per Christum qui me corroborat.»
Ne de se jactare videatur : preterea utetiam gratus
sit, omnia Christo fert accepta. Que diota sunt,
inquit, non meum sunt facinus, sed Christi, qui
hano mihl tribuit fortitudinem. « Attamen reote
fecistis. » Ne enim segniores flant,audientes quod
nullo ergat,alio modo tractat sermonem. Siquidem
per praxcedentia fastum eorum ad modestiam revo-
cavit: per hoc vero promptiores facit. Non dixit :
Dedistis ac refocillastis meum marorem, sed quod
melius est, Communicastis afflictioni mec.Quantum
est autem socium fleri Pauli, idque in afflictione
pro Christo tolerata.

IV, 15-19. 1210Nostis autem εἰ vos, Philippenses,
quod ín principio Evangelii cum egressus essem a
Macedonia, nulla mihi Ecclesia communicavit in
rationem dandi οἱ accipiendi, nisi nos soli. Nam et
4n Thessalonica cum essem, semel et iterum ad id quod
opus erat mihi misistis. Non quod requiram donum,
sed requiro fructum exuberantem in. rationem ve-
stram. Recepi autem omnia et abundo.. Fxpletus sum
postquam ab Epaphrodito accepi que a vobis missa
sunt, odorem bone fragrantig, hostiam acceptam
jratamque Deo.Deus autein. meus supplebit quidquid
opus fuerit vobis secundum divitias suas, in. gloria
per Christum Jesum.

Pro correptione supradicta qua ait: Jam tan-
'dem refloruistis, nunc ooculte respondet. Ne me,
'inquit, ea dixisse existimetis quod egeam aut exi-
gam, sed quod fiduciam babeam de vobis.Utautem
fiduciam haberem,vos ansam dedistis, qui in prin-
"éipio Evaugelij necessaria prabuistis. « In princi-
pio Evangelii. » Antea, inquit, omnino confirmati
fuistis. « Cum egressus essem ἃ Macedonia. » Non
-potest dici, ait, quod dederitis tanquam ei quiapud
Y05 erat.Cum egressus essem,inquit, non ex vestra
tantum civitate, verum etiam ex provincia. « Nulla
: mihi Ecélesia. » Non ait : Nulla mihi Ecclesia de-
dit, sed, Comumunicavit. Siquidem communicatio
est. Dabam enim spiritualia, inquit, et accipiebam
carnalia: quemadmodum alibi quoque ait : «Sinos
-Yobis spiritualia seminavimus, an magnum est si
fos carnalia vestra metamus 39 » Quod tamen;ait,
18 rationem dandi et accipiendi, alio etiam modo
«ondemnationem habet.Non dederunt enim carna-
lia, sed nequeaccipere voluerunt spiritualia. « Nam
et in Thessalonica. » Hoc magis adhuc est, quod
'cum in ipsorum metropoli versaretur, ab his ale-
batur. Proptera ait: Quod opus erat, id est, ne-
eessario sumptus et que usui erant. « Non quod
requiram munus. » Quoniam sese demittendo lo-
cutus, dicens : Ad id quod mihi necessarium erat,
ne illi 61.hoc eíferrentur, ait : Nob quod requiram

9? [ Cor. ux, 11.

QECUMENII TRICCAE EPISCOPI

4934

τοῖς παρεμπίπτουσι, μεμύημαι. Τουτέτει
litipzv ἀπάντων ἔχω. « ΙΙάντα ἰσχήύω ἐν τῷ ἐνδυν--
μοῦντί με Χριστῷ, » "Iva. μὴ δόξῃ μεγαλοῤῥτα:-
νεῖν, ἄλλως τε xal ὡς εὐχάριστος, πάντα τῷ Χριστῷ
ἀνατίθησιν. Οὐχ ἐμὸν, qnoi, χατόρθωμα τὰ ε᾽;:-
μένα, ἀλλὰ τοῦ τὴν ἰσχύν μοι ταύτην παρίχοντος
Χριστοῦ, « Ὠλὴν χαλῶς ἐποιήσχτε. Καὶ τούται
οὕτως ἐχόντων, φησὶ, χαὶ ἐμοῦ πάντα φέρειν 52/5
τος, χαλῶς, φησὶν, ἐποιήσατε συγχοινωνήταντι:
βου τῇ Ολίψει, "Iva. γὰρ μὴ ῥᾳθυμότεροι γένωντα:
ἀχοόσαντες, ὅτι Οὐδενὸς δέομαι, ἄλλως μετανειρῖτε:
τὸν λόγον. Διὰ μὲν γὰρ τῶν ἔμπροσθεν, τὸ φρόνημα
αὐτῶν χατέστειλε, διὰ δὲ τῶν γῦν, προθυμοτέρους
ποιεῖ, Οὐχ εἶπε, Δεδωχότες καὶ παύσαντές μου τὴν
λύπην, ἀλλ᾽, ὃ σεμνότερον ἦν, « Συγκοινων ἐταντὶς
βου τῇ θλίψει. » Οἷον δέ ἐστι xal κοινωνὸν γινέσθα:
Παύλου, xai ἐν τῇ ὑπὲρ Χριστοῦ θλίψει,

Οἴδατε δὲ καὶ ὑμεῖς, Φιλιππήσιοι, ὅτι ἐν ἀρχῇ
τοῦ Εὐαγγελίου δτς ἐξῆλθον ἀπὸ Μαχεζονίς,
οὐδεμίά μοι ᾿ξΕχχλησία ἐχοινώνησεν εἰς λέγον
δόσεως καὶ λέήψεως, sl μὴ ὁμεῖς μόνοι. Ὅτ: za
ἐν Θεισσαλονίχῃ ἅπαξ xai δὲς, τὴν ctas ue
ἐπέμψατε, Οὐχ ὅτι ἐπιζητῷ τὸ δόμα, ἀλλ᾽ ἐπιζιτὼ
τὸν καρπὸν τὸν πλεονάζοντα εἰς λόγον ὑμῶν.
᾿Απέχω δὲ πάντα χαὶ περισσεύω. Π|:πλήσωμξ:
διξάμενος παρὰ Ἐπαφροδίτου τὰ παρ᾽ ὑμῶν,
Oca εὐωδίας, θυσίαν διχτὴν εὐάρεστον τῷ
Θεῷ. 'O δὲ Θεός μου πληρώσει πᾶταν γρείαν
μῶν xatà τὸν πλοῦτον αὐτοῦ, ἐν δόξῃ ἐχ X;
στῷ 'Insov.

Ὑπὲρ τῆς ἄνω εἰρημένης ἐπιπλύξεως ἔνθα dm

C τὸ, "IIóv, ποτὲ ἀνεθάλετε, vov ἡ μέρα ἀπολογεῖται. Mi,

γὰρ, φησὶν, ὡς χρήζοντά με ἢ ἀπαιτοῦντα νομίσιητι
εἰρηχέναι, ἀλλ᾽ ὅτι θαῤῥῶ ὑμῖν, φησί. Τοῦ δὲ (x
ῥεῖν ὑμεῖς διεδώχατε τὰς ἀφορμὰς, ἐν ἀοχῇ τοῦ
Εὐαγγελίου μοι παρασχόντες. « 'Ev. ἀρχῇ τοῦ Εὐ:]-
γελίου. » Πρὶν ὅλως, φησὶν, ἐδεδαιώθητε. « Ὃτι
ἐξηλθὸν ἀπό Μαχεδονίας. » Οὐχ ἔστι, φυσὶν, εἰπεῖν,
τι ὡς παρ’ ὑμῖν ὄντ: δεδώκατε. Ὅτε 'φγσὶν ἐξτ)-
θον, οὐ μόνον τῆς πόλεως ὑμῶν, ἀλλὰ γαὶ τῆς (ux
χίας. « Οὐδεμία μοι ἐχχλησία ἐχοινώνησς, » Οὐχ
εἶπεν. Οὐδεμία μοι Ἐχχλησία δέδωχεν, ἀλλ᾽, « Ἔχοι-
νώνησε. » Κοινωνία γάρ ἔστι τὸ πρᾶγμα... Ἐδίδουν γὰρ
φησὶ, πνευματιχὰ, καὶ ἐλάμδανον σαςχιχὰ, ὡς x:
ἀλλαχοῦ φησιν. « Εἰ ἡμεῖς ὑμῖν τὰ πυτυματιχὲ
ἐσπείραμεν, μέγα εἰ ἡμεῖς ὑμῶν τὰ σαρκιχὰ Oui

D σομεν; » Τὸ δὲ, Εἰς λόγον δόσεως xa? λύήψεως, καὶ

ἄλλως ἔχει τὴν χατάγνωσιν. Οὐχ ἔδωχαν γὰρ ci
κικὰ, ἀλλ᾽ οὐδὲ λαδεῖν ἠθέλησαν πνευματιχά. « "Ou
ἐν θισσαλονίχῃ. » Τοῦτο πλέον ἐστὶν, ὅτι ἐν αὐτῇ τῇ
μητροπόλει αὐτῶν διάγων, παρὰ τούτων ἐτρέφετο.
Διό φησιν, ὅτι Ἐν Θεσσαλονίκῃ εἷς τὴν χρείαν,
οἷον εἰς τὰ χρειώδη ὄχπανήματα. « Οὐκ ὅτι ἐπιζητῶ
τὸ δόμα. » ᾿Επειδὴ ταπεινῶς ἐφθέγξατο εἰπὼν εἰς
χρείας μον, ἵνα μὴ ἐκ τούτου ἐπαρθῶφιν ἐχεῖνοι,
φησίν. Οὐχ ὅτι ἐπιζητῶ τὸ δόμα ὁμῶν, διὰ τοῦτο
ταῦτα λέγω, ἀλλ᾽ ἐπιζητὼ τόν καρπὸν ὁμῶν, τὸν εἰς

1325

COMMENT. IN ÉPIST. AD PHILIP.

1326

λύγον ὑμῶν, οὐκ ἐμοῦ, πλεονάζοντα, "Ope ὅτι αὐτοὶ A munus vestrum propterea hoc dico, sed requiro

ὠφελοῦντο ἐκ τοῦ παρέγειν ; ὡσεὶ ἔλεγε" Διὰ τὸ
ὑλῶν συμρέρον, ταῦτα ζητῶ, iva ὑμεῖς κχαρπὸν
iviywntt. « ᾽ΑΛπέχω δὲ πάντα.» Ἐχ τούτου πάλιν
προθυμοτέρους αὐτοὺς ποιεῖ. ᾿Απέχω, φησὶ, πέντα
43i περιστεύω, τουτέστι, χαὶ τὰ ὑπὲρ τοῦ προτέρου
χϑόνου, χαθ᾽ ὃν οὐχ ἐπέμψατε, « Καὶ περισσεΐω. »
Τουτέστ', πλείω τῶν παραλειφθέντων δεδέχθραι ἤἦγη-
μα!. « Πεπλήέρωμα!. » Πάντα, φησὶ, τὰ χρειωστη-
θέντα μοι. Χρέος γὙὰρ οἷδε τὸ πράγμα, πεπλίήρω-
Ext, φησὶ, δεξάμενος παρὰ ᾿Επαφροδίτου. Διὰ τούς
ποῦ 13a» ἀποστείλαντες. « ᾽Οτμὴν εὐωδίας. » Ὀσμὴν
εὐωδίας xal θυσίαν δεκτὴν τῷ Θεῷ ὑπάρχοντά ers.
Baba! ποῦ τὰ δοθέντα ἀνήγαγεν Οὐχ ἐμοὶ, φησὶν,
ἀλλὰ τῷ Θεῷ δεδώχατε. ᾿Εδεχόμην γὰρ τὰ παρ’
ὑμῶν, φησὶν, ὀσμὴν εὐωδίας καὶ θυσίαν Θεῷ ὑπάρ-
χοντα. Καὶ γὰρ θυμίαμά τε xai θυσία λογικὴ θεῷ
μόνῳ προσάγεται. Καὶ τὰ παρ᾽ ὑμῶν, φησὶ, δῶρα,
Θεῷ προσαχθέντα τυγχᾶνΞ:!. « Ὁ δὲ Θεός uoo πλη-
poss: πᾶσαν χρείαν ὑμῶν. » ᾿Επειδὴ εἴπεν ἄνω,
e Ἐχαιρεῖσθε δὲ » τουτέστιν, 'Ev ἐνδείᾳ ἦτε, νῦν ἐπεύ-
45:31 οὐτοὶς τὴν αὐτάρχειαν, εἷς τὸ xai ἑτέργις
δύνασθαι χορηγεῖν. « Κατὰ τὸν πλοῦτον αὐτοῦ ἐν
δόξῃ. » Τοῦτο εἶπε, δειχνὺς ὅτι xal εὔχολον αὐτῷ
δοῦναι. Πλούσιος γάρ ἐστι. Δώσει δὲ ὑμῖν ἐν δόξῃ.
Τουτέστιν ὥστε εἰς δόξαν αὐτοῦ τὴν δόσιν προχωγῆ-
σαι. « Σὺν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ.» Ἢ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ
6:0cz:. Ὁ γὰρ πεπληρωμένος τοῖς χρε:ώδεσιν, εὐχα-
pisvet τῷ δεδωχότ',

fructum vestrum quiin rationem vestram non meam
exuberat. 1131 Vides quod ipsi juvabantur ex hoc
quod necessaria praeberent? Aoc si diceret : Propter
utilitatem vestram hac quaro, ut vos fructum re-
feratis. « Recepi tamen omnia, » Ex hoc rursum
promptiores eos reddit : Recepi, inquit, oninia οἱ
abundo : hoc cst, etiam ea quo prioris temporis
erant cum non misistis. « Εἰ abundo. » Idest, plura
quam suscepta sunt me recepisse duco. « Expletus
sum, » Omnia, ait, quo mihi debebantur: scit
enim hrec sibi deberi. Expletus sum,inquit, postea -
quam accepi ab Epaphrodito.Per huncilli miserant.
« Odorem bone fragrantio. » Odorem bonae fra-
grantio et hostiam Deo acceptam dicit illa esse.
Pape ! quanium extulit que data erant! Non mili,
ait, sed Deo dedistis. Accepi enim, inquit, a vobis
qua erant odor bone fragrantio et hostia Deo.Et-
enim thymiama ei hostia rationalis soli Deo ofler-
tur : et quie ἃ vobis missa sunt dona, Dei oblata
sunt. « Deus Δα 6 ἃ} meus supplevit quidquid opus
fuerit vobis. » Quoniam superius dixit: Sed de-
erat vobis opportunitas, hoc est, in indigentia con-
stituti eratis: nunc precatur illis sufficientiam,quo
et aliis possint necessaria ministrare. « Secundum
divitias suas in gloria. » Hoc dixit quod etiam fa-
cile sit ipsi dare, est enim dives. Dabit aulem vobis
in gloria: hoc est, ut donum producat ad gloriam
suam, « Per Christum Jesum. » Nam ἐν capitur pro

διά, id est In pro Per. Dabit ergo per Christum Jesum. Qui enim? expletus est his qua» necessaria

erant, gratia agit ei qui dedit.

Τῷ δὲ Θεῷ xai Πατρὶ ἡμῶν ἣ δόξα εἰς τοὺς C

αἰῶνας τῶν αἴώνων. ᾿Αμήν. ᾿Ασπάσασθε πάντα
ἅγιον ἕν Χριστῷ Ἰησοῦ. ’᾿Ασπάζονται ὑμᾶς οἱ
σὺν ἐμοὶ ἀδελφοὶ, ἀσπάζονται ὑμᾶς πάντες οἱ
ἄγιο!, μάλιστα δὲ, οἱ ἐκ τῆς Καίσαρος οἰκείας. 'H
χάξις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μετὰ πάντων
ὑμῶν. ᾿Αμήν.

Ἐπειδὴ εἶπε, Διὰ ᾿Ιπησοῦ Χριστοῦ πληρώσει πᾶσαν
χρεῖχν ὑμῶν, δοξολογεῖ καὶ τὸν Πατέρα, τὸν διὰ τοῦ
Υἱοῦ διδόντα τὴν αὐτάρκειαν. « ᾿Ασπάζονται ὑμᾶς
οἱ σὺν ἐμοί.» Ἦταν γὰρ πλείους μετ᾽ αὐτοῦ, πλὴν
ὅτι μόνος ἰσόψυχος ὁ Τιμόθεος, ὡς ἄνω φησίν.
Ὅμως ὅρα τὰ Παύλου σπλάγχνα, ὅτι καὶ τούτους
ἀδελφοὺς χαλεῖ. « ᾿Ασπάζονται ὁμᾶς πάντες οἱ
ἄγιο!. » Σημεῖον ἦν ὅτι ὁ Παῦλος παρ’ αὐτοῖς ἐπήνει
τοὺς Φιλιππησίους, διὸ χαὶ ἀσπάζονται αὐτούς.
« Μάλιττα δὲ, οἱ ἐκ τῆς Καίσαρος oixlac. » ᾿Ανὲἐῤ-
ῥωσεν αὐτοὺς ὅτ' καὶ τὴν βασιλικὴν οἰχίχν ἔτθασε
τὸ κέρυγμα. Οὐ γὰρ ἂν μὴ πιστεύσαντες, ἡσπά-
σαντο τοὺς Φιλιππησίγυς. ἸΙρὸς τούτοις χαὶ τοῦτο
διδάσκει, Εἰ οἱ ἐν τοῖς βασ'λείοις πάντων χατεφρό-
νησαν χαὶ τῷ Χριστῷ ἐπίστευσαν, πόσῳ μᾶλλον
ὑμᾶς τοὺς πένητας τοῦτο δεῖ ποιεῖν , « Ἢ Az τοῦ
Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ μετὰ πάντων ὑμῶν. » Τὸ
σύνηθες αὐτῷ, εὐχῇ παύε: τὴν Ἐπιστολὴὲν καὶ νῦν.

Τίλος σὺ» 0:9 τῆς πρὸς Φιλιππησίους
᾿Επιστολῆς.
᾿γράφη ἀπὸ Ῥώμης δι’ ᾿Επαφροδίτου.

IV, 20-23. « Deo autem et Patri nostro gloria in
« stecula seeculoruw. Amen. Salutate omnem sanc-
« tum in Christo Jesu. Salutant vos qui mecumsunt
« fratres. Salutant *05 omnes sancti, maxime vero
« qui sunt ex Cesaris familia. Gratia Domini nostri
c Jesu Christi cum emnibps vobis. Amen. »

Quoniam dixerat, per Jesum Christum supplebit
quidquid opus fuerit vobis, glorificat etiam Patrem,
qui per Filium dedit sufficientiam. « Salutant vos .
qui mecum sunt. » Plgtfes enim cum ipso erant, .
nisi quod vqualis ergá4psos animi solus erat Ti-
motheus, sicuti superis dixit. Attamen considera
Pauli viscera, quod etam hos fratres vocet. «'Sa-
lutant vos omnes sagti. » 882 Signum erajt:od
Paulus apud illos cbllaudabat Philippensés, ideo
etiam ipsos salutant. « Maxime vero qái sunt ex
Cwsaris familia. » Tecreat ipsos iudicans quod
regiam familiam pyavenerit predicatio: neque
enim Philippenses salutassent nisicredidissent. Ad
hac id etiam docet. $i hi qui in regiis sunt omnia
contenipserunt et in Christum crediderunt, quanto
magis vos qui paupellestis ;oc facere oportet.
« Gratia Domini nostri risti cum omnibus
vobis. » Quod ipsi moris CWE etiam nunc preca-
tione concludit Epistolam.
Finis, divino favente auxilio, Epistole ad Philip-

penses.
Scripta est ab urbe Roma per Epaphroditum.

ORDO RERUM.

1338

ORDO RERUM
QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR.

1321
pom d
OECUMENIUS TRICC/E IN THESSALIA
EPISCOPUS.

Notitia. 9
Epistola Donati Veroneneis nuncupatoria. 9
Praefatio Joan. Hentenii interpretis. 11
Monitum ejusdem lectori. 19
Τοῖς φίλελλησι. 23
Argumentum libri Actorum. 26
Argumentum aliud in Acta apostolornm. 30
'H τῶν ἐπιστολῶν ὑπόθεσις διὰ ἱαμδῶν. 31

COMMENTARIA IN ACTA APOSTOLORUM. 13

Caput primum. — De doctrina Christi, que fuit a re-
eurrectione etapparitionead diacipuloset de promissione
sancti Spiritus, de visaChristi assumptione, el de glorioso
ejns eecundo adventu. 43

Cap. 11. — Petri concio ad eos quibus notum erat de
morte et apostolatu Jude proditoris ; in quo narratur
etiam de Mathiz eubstitulione, qui pàr orationem sorti-
ius est apostolorum gratia Dei. 55

Cap. I!I. — De divini Spiritus eancti supervent:ione
die Pentecostes facta super eos qui crediderant, in quo
et:am Petri doctrina e prophetis continetur, nempo de
passione, resurrectione et asaumptione Christi, donoque
Spiritus sancti : de fide eorum qui pra»septeg erant pez
baptisma, de consensu in commuzem utilitalétn, el ap-
positione credentium. | 68

Cap. IV: — De claudi a nativitate curu Gbristi virlute
facta, electaque Petri instrnctione iu quasese demittit,
et consilíum ad illorum ealutem adducib:.iu quo etiam
subditur pontificum animadversio zelo ejus quod factum
erat, et de miraculo decertatio. 19

Cap. V. — De iucredulis pontificibas qui jubebant ne
in nomine Christi palam loquerentur, et redinterratione
apostolorum : de Ecclesie gratiarupiactione obfidei apo-
stolorum constantiam ; de unanimitate et univereali com-
munione credentium.In quo etiamlie Anania et Sapphira.
&acerbaque eorum morte, continetur. 68

Cap. VI. — Apostolos carcef&j injectos angelus Dei
nocte eduxit, curam tradens ut obnullam obstautem pro-
hibitionem cessarent a praedicatione Jeeu,in quo etiam
habetur quod postea poutificeg ruraum ipsos compre-
hendentes, postqnam jusseruné ne amplius docereat,
casos dimiserunt. Gamelielis de npostolis sententia per-
suasibi'is una. cum exeniptis nonnullis ac evidentibua
probationibus. ΄ 441

Cap. VII. — De electione septem diaconorum. 123

Cap. VIII.— Judooruu iD£ürrectio et calumnia adver-
sus Stephanum, ejusque cobcio de Dei erga Abraham
' teefamento, et de duo.lecim* patriarchis : in quo etinm
de fame, frumenti emptioue δὲ recognitione filiurum Ja-
cob *pntine:ur, et de nativitate.Mori, divinaquead eum
apparitione factain monte Sina,dv ejre:sau filiorum [«rael,
et vitali (formatione usque ad témpora Salomonis: de
templi »-IiRcatione.Confessio super celestis glorim Jesu
Christi Stcphavo revelata, in quà lapidatus ipse Stepha-
nua religioso Qbdormivit. 126

Cap. IX. — Db pereccutione Eoclesise εἰ sepultura Ste-
phari:iu quo etam agitur de Philippo apostolo,qui mul-
tos in Samaria curubat. d | 151

Cap. X. — lj'eStmone Mago quicum pluribus aliiscredi-
dit et baptizatus et: in quoeti&m agitur dePetriet Joan-
n's ad eos legatione, et 1nvocütione ea2cti Spiritus super
eos qui baptizati crant. 155

Cap. XI.— Quo nona enyfó. ncque simulatoribus, sed
sau: tiaper fidem Spir? μῆς communicatio datur; in
quo ctiam ponuntur qu& 2351 de simulatione ac obiurjra-
tione Simona. 159

Cap. XI]. — Quod. sanctorum. ac fidelium communi
«luti Deus prosperum tribuat successuni eumpto argu-
mento ex hia quoe cirea ennnchum contigerunt, 162

Cap. XII. — De divina Pauli nd Christi apostolatum vo-
cntione eeelitus facta.in quo etiam agitur de &alate et ba-
pti:mate Pauli per Auaniam juxta Dei revelationem, et

Joquendi libertate, ac conversatione erga apostolos per
Baruabam contracta. 106
Cap. XIV. — De Eneas paralyti-o Lyd«ee per Petrum
curalo : iu quo agitur etiam de Tabitha dilecta vidus,
quam PetrusJoppas perorationem a mortuis ex«citavit-li
Cap. XV.— De Cornelio, quaeque angelusad eum dixit,
et qui rureum Petro coelitus de gentium vocalione dica
sunt: in quo Darratur,quod trabemiessus Petrus venerita4
Cornelium. Repetuntur & Cornelio quee augcelus fuerat
teatatug, ipsiqueCornelio narraverat. Petri instructio de
Christo, ac Spiritus sarcti, euper eos qui audiebant, do-
num : etquomodo baptizati fuerint,qui ex gentibus cred:
derant. 41ὃ
Cap.XVI.—Quomodo Petrus deinceps etiam singola eo-
rumquie acta eunt narrat apostolis aJversosipsam Zisce-
ptoutibua.Tunc autem Baruebsm miserunt ad fratres qui
erant Antiochig. »
Cap.XVII.—Prophetia Agabi de generali per orbem fa-
me.et eleemosyna collecta &pud fratres, qui erant Anto.
i L

chis.

Cap.XVIIf. — Jacobi apostoli interemptio,ia quo nerra-
tur etri abHerode comprehensio:et quomodo ipsum δῦ"
gelus divino jussu ἃ vinculis liberavit: et Petrus vbi fra-
tribus boctu apparnisset,clam discessit : in quonarratcr,
et de ultione cuetodum,et conscquenter deiupii Herodis
misera acerbuque perditione. ἜΣ

Cap.XIX. — Legatio Barnabae et Panli a divino ἕρίπια
in Cyprum, queque ia. Elyman magum per Christi rc-
men operati subt. . 199

Cap. XX.— FlorensPaulidoctrina ducensad Cbrietor,
tum ΟΣ lege, tum postea ex prophetis, bistorica et evan-
gelica, que et collectiva est et ratiocipativa. De trau:h-
tione praedicationis ad gentes,eorumque ibiden) perie:0-
tione ac diviaioue iu Iconium. 20

Cap.XXI.— Quomodo Iconii Christum preedicaveriat:
cumque multi credidissent, persecutionem passi so-t
apostoli. 21^

Cap. XXU.— De claudo a nativitate qui Lystris per spe
&lolos curatus est : propter quod dii esze,et furo:re diviLo
agitari visi sunt incolis. Ubi postea lapidatur PaulussJc
dais urbi vicinis. 41

Cap.XXIII.— Quod non oporteat ex gentibps credente:
circunmcidi.jnxta decretum acseententiam apostolorum.
quo ponitur legatio apostolorum, ad eos qui e repubr:
crediderunt, de bis que observanda erant. Altercatie
Pauli adversus Barnub:m propter Marcum. ἐμ

Cap.XXIV.— De instructione Timothei.et Pauli in M»
cedoniam justa revelationem emiseionc,iu quo narretc:
de fije ac ealute cujusdam mulieris Lydiae: de saluie
puel!» habentiaspiritum disinatorem, propter quam ee
miii in cluacrount Panlum in carcerem. De tercee motu ac
miraculo quod ibi contigit, et quomodo custos carceris
cum credidieset in ipsa nocte, repente cun universa fa-
milia baptizatus est. Quod rogati exierint tuuc de ctr-
ccre apostoli. 3x

Cap. XX V.— Descditionefacta Thessalonice ob pre-
cationem,fugaque Pauli in Deraam, et inde ip Athepst.

EXT]

Cap. XXVI. — De scriptura quie super aram erat Athe
nis:et de docta Pauli praedicatione acipeius pietate. 25

Cap. XXVII. — De Aquila et Priscilla ac Corinthiorom
incredulitate.Deique, beneplacito,quod Paulo reve!agtun
est seeundum providentiam quie erga illos erat : in πὸ
etiam agitur de Crispo archisynagozo, qui cum sliis qui-
busdam credidit et bapUzatus est : quod seditione Cori
thi uota Paulus clam discessit, cumque venisset Ephe-
sum ac cispulaseel, egreseus cet: de Apollo viro εἰς-
quente ac (deli. 2::

Cap. XXVIII. — De baptismate et Spiritus sancti do^
per Pauli orationem dato his qui Ephemni crediderunt. et
de salute populi : in quo narratur etiam de δ] πε 5ce*7
et qvod nou oportcat ad incredulos accedere, eosque qv:
ge reddidernot fide indignos : item de confessione C*-
dentium, de mota Ephesi seditione ἃ Dcemetio fabro
argentario adversus epostolos. H

1329

Cep. XXIX. — Circuitus Pauli, in quo eliam narratur
mors Eutychi et ἃ morte revocatio per orationem Panli.
Adhortatio ipsius qualem deceat habere Pastorem, ad
presbyteros qui erant Ephesi : io quo est et Pauli pree-
ternavigatio ab Epheso uaque Caesaream Palestine:

Cap. XXX. — Agnbi prophetia de his queefuturaerant,
ut Paulo 'erosolymis contingerent. 262
Cap. XXXI. — Adhortatio Jacobi ad Paulum, eo quod
Paulus diceretur nop judicare Hebrmos circumcidendzs.
6

Cap. XXXII. — De seditione mota Jerosolymisad versus
Paulum,etquomodoipsumtribunus a multitudine eripue-
rit.in qno etiaui narrat ordine Paulus deseipso,suique ad
apostolatum vocatione. De hia quie ad Paulumdixit Ana-
pnias,n visione voo:que Dei ad eum quondou in temp.o
facta : et cum post biec ab eis verberaudus e»set Paulus:
ubi ee Romanum esse dixisset, liberutus est. 206
Cap. XXXIII. — Dehis quie Paulus descendens in con-
cilium pa-3us est et recte sibi cousuleus fccit. 27k
Cap. XXXIV. — De incidita Paulo intentatis a Judaeis,
et quod by.ia judieatee sint: in quo narratur quod traut-
missus sit Paulus Cesaream ad preeeidem cum militibus
et litteris. 218
Cap. XXXV. — Tertulli accusatio adversus Paulum, et
ipsius ad presidem def-usio. 219
Cp. XXXVI. -- De Felicis defunetione Festiqne suc-
cessione οἱ Pauli ab eo interrogatione et provocatione.
283

Cap. XXXVII. — Agrippa et Bernices adventus, ac in-
terrozationes de rebus quas Paulumconcernebant in quo
etiam narratur Pauli ad ea responsio, de legitimo cultu
&no et vocatione ad Evangelium : quod Agrippa dix»rit
Festo Panlum in nullo Judzeos injuria δ εἰ ἐδ. 230

Cap. XXXVIII. — Pauli Romam versus navigatio pluri-
mis maximisque pleoa periculis : in quo narratur etiam
Pauli exhortatiu ad eos qui secum erant de spe salutis.
Naunfragwm Pauli, et quo modo incolumes evaseruut in
Meliten insulam,quesve miracula Paulus in ea operato

git,
Cap. XXXIX. — Quomodo a Melite Romam pervenit
Paulus. 802

Cap.XL. — Scita Pauli concio aJ Judeeos qui Rome de-
gebant. 803
COMMENTARIUM IN EPISTOLAS PAULI.

Narralio de divo Paulo apostolo. 307
Prologus Euthalii diaconi. 307
Peregrinatio Pauli apostoli. 311
Martyrium Pauli spostoli. 315
Argumentum Epistole ad Romanos. 318
Scuolium. 323
COMMENTABIUM IN EPISTOLAM AD ROMANOS-
323

Caput primum — Evaageli-a doctrina de his qui extra
Chriati gratiam vivunt, et de his qui iu gratia? el de spe
spiritaaliqne conversatione. 9:9

Cap. Il, — De judicio quod fertur adversus gentes pon
servantes ea 418 a Datura sunt. 339

Cap. lii. — D» judicio quod fertur adversus Ieraelitas
le:alia nou servantes. . . . $54

ap. IV.— De [sraelitaram prasrogaliva,qu: promisalo-
nem consecuti supt. . mE 367

Cap. V. — De gratia qua sola homines justificantour,
nullum disceroenado geaus, sed Dei dona juxta Abrahae
typum squaliter honorantur. 373

Cap. VI. — De reposita spe... . 496

Cap. Vil. — Quomodo nos iotrolurerit a] salutem
Jesns-Christas factas homo pro terrizena Α 1sm qui ab
initio ceciderat. . «15

Cap. VII. — De bonorum operum actione qua fidem
debent eomitari. 430

Cap.IX.—Repetito de viti quas estia charitate,— 145

Cap. X. — De condeinnatione quie propter peceztom
erat sub lege. , 4l

ip. XI. — De affe:tibas humana natura.quae in^

sibiiem reddunt conformits*em δά lezem. 3
ΧΙ. — De pecmatatioae Daturalium affezctsum
per conformitatem a4 Spir.tum. τῷ

Cap. ΧΠ]. — Repetitio je gratia Dei, quee sazclis re-
posita est. MEN 4s2
Cap. XIV. — De amore qai Christo debetur. 495
Cap. XV.— De cauza cbiectlurom Isra-!itarom,ac vero-
rum vocatione qui cnm gentibus introducti δαί. 433
Cap. XVI. — Quen3o jaxta increJuutatem fars casus
Judeorum per ecient:azn erronesm, et predicatenem,
qua illis non convren:*5a:. S25

QU.E IN HOC TOMO CONTINENTUI.

1330

Cap. XVII. — De scoposecundum quem ejecti eunt u
post modum reverterentorimitatione gentium honorata:
rum,hoc est,fideliuw,quee ip fide conveneruut, 538

Cap. XVIII. — Adhortatio ad virtutem quee erga Deum

55

ert et homines. 9
Cap. XIX. — De imitatione clementies Christi. 640
Cep. XX. — De ministerio ipsius Pauli iu partibus

Orieutis et Occidentis. 018
Argumentum priori« ad Corinthios Eplstolem. 035
COMMENTARIUM IN EPISTOLAM I AD CORIN-

ΤΙ ΟΣ, 622
Pro mium, 039

, Cáput primum. — Quod non oporteat a seluvicem dis-
sidere ob amorem glori qua de homona est enplen-
in. 013
Cap. IT. — Adversus stupra et ecortationes ac eos qui
cum his participant. dis
Cap. ΠῚ, — Quod non oporteat babere lites ac judi-
eio " sacs 704
Cap. 1V.—De nuptiis et viduitnte, ac etelibato. 721)
Cup. V. — De diversitate. ciborum, et abstinentia ἢ
cultu diemonum. 40
Cap. VI. — De di«sidio virorum ac mulierum iu pre-
cationibns et nrophetiis, 1
Cap. VII. — De communicatione, qua Del cultores de-
ceat, et non sit ad ineurgitationem. 802
Cap. XIII, — De varietate donorum eorumque diepceu-
satione. 811
Cap. IX. — De universali corporum resurrectio-
pe. 853
1 rgumentum posterioris Pauli ad Corinthios Epiesto-
48. 9004
COMMENTARIUM IN EPISTOLAM IIl AD CORIN-
THIOS. .. 910
Cuput priginm.— Gratiarum actio de divino auxilio, in
qno nit 84 fni«so conti«nm. 910
Cap. ft, ,— De dilectione quam erza ipsos habebat :
et quod j.egercerit ne eos coutristaret, quanqua:n ina-
rore Mte tita afferret ; veluti in eo qui ob
etroprum rgatos fnerat, cui etiomignoscit, 923
. Cap. III. — De utilitats per ipsum praestita his qui
idonei esset, par qnam etiam commendari ee dicit. 922
Cap. IV. — De mini-tro secuodom Spiritum, et gloria
magis divina qusm eaque secundum legem erat. 941
Cap. V. — Da divina gloria et consequenti vita, quod
ἃ sanctis cogDoscatnor. ^55
Cap. Vl. — De it firmitate juxta corpus et corporis de-
positione plenaqne resumptione. 963
Cap. VII. — De Panli erza Deum amore aefraterna »c-
cundum Deum dilectione. U
Cap. ΝΠ], — De commendntione obedientig Corinthia.
rum et dil-ctione Pagtum exhilarente. E
Cap. IX. — Exhortatio ad uberiorem pecuniarum -.
tribntionem in sanctos, et de eorum honore qui ad vu ..:
profi-iscerentur. 1.06
Cap X.— Propriorum narratio laborum et propositi &«
gratie qni in ipso eran, 3eassentiretur fücatia Corío-
thiis. 127
Argnmentrm Épistolee ad G5!atas. 409)
COMMENTARIUM IN EPISTOLA3 AD GALATAS. 1921
Proc mium. 1091
Capnt primom.— Nayratio de seipsoquomojo p«p re-
velationem ἃ Jadsismo traceimigraverit. . 41253
Cap. IT. — ὃς prodgetione aposto:orum in testes pro
vita qua est per fidem. 1102
Cap. IlI. — De allereatione adversus Ceoham de sa-
lute in file si*1 et ncz in lez», 1110
Ca». IV. — Quod. ver 5 1em fecerit sanetificatio, et non
per legeun. 1115
Car. V. — Caod Abraham ex 8,6 iasticatar sit io
Dostr: στο. 1122

mi-sion-. :X veto pr2239:ativael oer reJargalionem. 112)
Ci. ViE. — ον} £9 zc: :3 886
tara obrex:i. :

Cap. IX. -οτο 723.
rem δ... ce lez."m

1621 te*vir». 1 $8489
Cag.X.— (25d σοῦ τσὶ voestíe sen εἷξ͵ circ- αν’

Gs 3i δὲ ἱεσὶ γιοῦ δῦ Christi » 4:
Cip. XI. — SaSaerigzo E quacedijar:--

toT.
(4;. ΣΤ΄. — Ατοτεῖο a5 bis qui υυδπαξ αἱ —-—
sionec, et 2122tts02 δὲ βου vium que :.- "

é»gi'z-.
e mti *iuMdm eA Βιβανδσα.

(1333
COMMENTARIUM IN EPISTOLAM AD ἘΡΒΕΒΙΌΞ.

Caput primum. - De nostri per Dominum eleetione.
introductione ac perfectione. 11310
Cet Il. — Precatio jro cogoitione bonorum erga nos
per Christum inductorum. 179
Cap.IlI.— De gentium ac Jude&orum femiliaritate erga
Deum per Christum ob spem secundum gratiam. — 1186
Cap. ΙΝ. — De data sibi divina sapientia ad gentium
illuminationem et deemonum consulationem. 1199
Cap. V.— Precatio pro Ecclesia ad potentiam et chari-
tatem Dei. 1207
Cap. VI. — Exhortatio pro charitate unitiva, quauvis
dona dividantur ad communem utilitatem. 1214
C^p. VII. — De prudentia ac justitia,que nos Deo con-
formes reddit. 1223
Cap. VIII. — Quod vivero debeant decenti modo juxta
sanctificationem, arguentes vitia operibus nou sermoui-
bus, reet spiritu per psalmos, non vino. 1235
Cup. IX. — Descriptio munerum propriorum tam bis

y

6RDO RERUM.

un
qui guberpapntor quem qoi gubernebt secundum Chri.

stum.
Cap. X. — De potentia qua seeugdum Chriium ex,
per modum et habitam armaturae. 85

Argumentum Epistole ad Philippenees. 41258

COMMENTARIUM IN EPISTO AD PHILIPPEX.
SES. . ^. 198

Procemtium. '

us
Csput primum. — Gratiarum actio pro Philippessem
virtute, et oratio pre perfectione. in
Cap. II. — Narratio sues in certamine converiatiosit,
promptique animi. 1258
Cap. Il]. — Exhortatio ad conversationem secendem
Deum vitamque divinam. . ity
Cap. IV. — De Timotheo et Epaphrodito, quos misit
V Cap. V. — De spirituali vita degitu tanquam
ap. V. — De spirituali vita.quas non r
in ca De, quee est imitatio mors Christi. ^ 128
Cap. VI. — Propris δὲ quosdam exhortationes et com-
munes ad ommes. 13}.

FINIS TOMI CENTESIMI DECIMI OCTAVI.

Sancti-Amandi (Cher). — Ex typis de θείως