Full text of "Patrologiæ cursus completus [Series Græca] : ... omnium ss. patrum, doctorum, scriptorumque ecclasiasticorum sive Latinorum sive Græcorum ..."

See other formats



Google 





This 15 a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 


It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 


Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work 15 expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 


We also ask that you: 


- Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 


- Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


* Maintain attribution The Google *watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


- Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book 15 in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 


About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 


athttp://books.google.com/ 


I! EB. IN ᾿ ! ΠΕ || 
| |] | | " 1 | | 
| | I] | LT |l | | 





3 6105 121 178 631 


PATROLOGLE 


CURSUS COMPLETUS, 


SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA, 


UNUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM, 


SIVE LATINORUM, SIYE GR/ECORUM. 


QUI AB VO APOSTOLICO AD ETATEM INNOCENTI lll (ANN. 1316) PRO LATINIS, 
ET PHOTII TEMPORA (ANN. 891) PRO GILECIS FLORUERUNT : 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM QUA EXSTITERE MONUMENTORUM CATIIOLICAE TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA 
ECCLESLE S,ECULA ET AMPLIUS, 

WUVT A EDITIONES ACCURA TISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANCSCHIFTIS CÓOLLATAS, PERQUAM B:t.IGEN- 
TER CASTIGATA ; PISSERTATIONIBUS, COMMENTAIIIS VARTISQUE LECTIONIRUS CONTINENTER ILLUSTRATA ; UNNIEUS 
OrFKiBUR PORT AMPLISSINAS EDITIONES QUAE TRIBUS NOVINSIMIS SECULIS PERFENTUR ABSOLUTAS, PETECTIS 
AUCTA ; 1INPICIRPIS ORDINARIIS VEL ETIAM ANALYTICIS, SINGULOS SIV£ TOMOS. SIVE AUCTORES ALICCIUS 
NON ENT! SUBSEQUENTIBUS, DONATA , CAPITULIS INTRA IPSUM TI. XTUM KITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS 
SINGILARUM PACINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQCE BATENIAW SIGNIFI- 
CANTIBUS, ADORNATA ; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRTPHIS, ALIQUA VERO AUCTOFITATE IN 

. ORDINK AD. TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLI ENTIBUS, AMPLIFICATA : 

WCENTIS ET QUADRAGINTA. INDICIBUS SUB OMNI RESTECTU, SCILICET, ALPPADETICO, CHRONOLOGICO, ANALYTICO, 
AMALQUACO, STATISTICO, SYNTUETICO, ETC., RES Er ALCTORES ExHIBESTIEUS, (TA UT τὸν SOLUM STC- 
Di050, SFD NEGOT!IS IJMPLICATO , ET 81 FORTE SINT , PIGRIS ETIAM ET IMPERITIS PATEANT OMNES 
$$. PATRES, LOCUPLETATA; SED PILESERTIM DUODUS IMMENSIS ET GENERALIBUS INDICIELS. aLTERO 
sciLicET IER M, quo coNsCLTO, QUIDQUID. NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM 
UNCRQUISQUE. PATIUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONF, IN QUOPETELT. TIIEMA 5c RIESERIT, LNO 
INTUITU CONSPICIATUR ; at. TERO. SCIUPELUIULE SACIUE, £x QvO 1rcToR1 Cou- 

FERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QIIRLS ΟΡΕΓΌΝ SCORLM LOCIS 
SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURE VELSUS, A PRINO GENESEOS 
USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYTPSIS, COMMENTATI SINT : 
€bTI0 ACCUBATISSIMA, CETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDa, $1. PERPENDANTUR. CHARACTERUM NITIBITAS, 
CHART QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, CONRECTIONIS PERFECTIO, OPERUM RECCSORUM τὰν VYARIZTAS 
TUM RUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGCLE BECURSU CONSTANTER 
S:91LI$, PRETI! EXIGUITAS, PRSERTIMQUE 18TA COLLECTIO UNA, METIIOPICA ET CHRONOLOGICA, 
SFXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPAKSONUM, VEL ETIAM 
INEDITORCM, PRIMUM AUTEM IN NOSThà. BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS KT MES. AD ONNES 
£TATES, LOCOS, LINGUAS FONMASQUE PERTINENTIBUS, COADUCNATORCM. 


SERIES GR/ECA PRIOR, 
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORE-QUE. ECCLESIE GREC £ 


A S. BARNABA AD PIIOTILM, 
ACCURANTE J.-P. MIGNE. 
Bibiletheerne cleri universos, 
SIYE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTLE ECCLESIASTICA RAMOS EDITOR. 





PATROLOGIA. AD INSTAN IPSIUS ECCLESIE, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIAS! NEMPE LATINAM, ALIAM CR.ACO-LIERIMS. 
ANBE SERIES JAM INTEGRE EXARATAE SUNT. LATINA, DUCENTIS ET VIGINTI DLGBUS VOLUMININCS μα. SES MM 
DECORE ET CENTUM SUPRA MILLE FRANCIS VENIT ? GRAECA DUFLICI E&U! TIONE TYP'I$ VANDATA EST. VERSER anat 
TEATUM CNA CUM VERSIONE LATINA LATEBALI COMKLECTITUR, NOYENQUE ET CENTUM VOLLEMB, Sum καρῆθας. 
POSTERIOR AUTEM VERSIONEN. LATINAM TANTUM EXIIIBET, IDEOQUE INTRA QUIKQUE £T Gtungaanem undae 
RETINETUR. UNEXQUODQUE. VOLUMEN GCILECO-LATINUM OCTO. UNCMQUODQUE NLBE LaTIMDS guum ἡ ταὶ 
ΒοΟΙΓΥΜΌΡΟ EMITCR : CTROBIQUE VERO, UT PRETI! ΠῸ} 05 BENEFICIO FRUATUB EBPTOR. € MP n 
CRAM, SIVE LATINAM, SIVE GBECAM CONPARET NECESSE ERIT; &ELUS EJIN CCODAGUE Vuraum- παν 


|. MECSON ET BIFFICULTATES VARIA ΡΆΚΤΙΔ ZQUABUNT. ATTAMEN, 81 QUIS. ENAT. BEEBEEF scatet 
CTIlUNEM CRECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX GBAECO LATINE VERSAN, ΤΙΝ gDOPULE SuSEIE" 


j ΒῈΣ PRANCIS OBTINEBIT. IST.K CONDITIONES SERJEBUS PATROLOGLE NORDON ZACHEN ant 
' ——— ÁN 
PATROLOGIEE GRAECA TOMUS LX 


SYNESIUS EPISC., THEODORUS MOPSUESTEWNE τ UE 


— ERR mm. 


EXCUDEBATUR ET VENIT APDD 3.-Ὁ. 
IN Vi DICTA IFAMBOISE, OLIM PROPE PORTAS 
NONINATAM, SEU ETIT-MONTROUGE, WIRE 
2005 


3 











&R 


j awe 
Ἵ 


γι 
AYIS. IMPORTANT. 


D'apres une des!ois providentielles qui régissent le monde, rarement le« euvres au-dessus de l'ordinaire se font 
sans contradictions plus ou. moins fortes et. n«mbreuses. Les Ateliers Catlioliques ne pouvaient guére échapper à ce 
cachet divin de leur utilité. Tantót on a nié leur existence ou leur importance ; tartót on a dit qu'ils étaient fermés 
ou qu'ils allaient l'étre.. Cependant ils poursuivent leur carriere depuis 2: ans,' et les productions qui en. sortent 
deviennent de plus en plus graves οἱ soignées : aussi parait-il certain qu'à moins d'événements qu'aucune prudence 
humaine ne saurait prévoir ni empécher, ces Ateliers ne se fermeront que quand la Pibliothé du Clergé sera 
terminée en ses 2,000 volumes in-1?. Le passé parait un sür garant de l'avenir, pour ce qu'il y ἃ ἃ espérer ou à 
eraindre. Cependant, pormi les calomnies auxquelles ils se sont. trouvés en butte, il en est deux qni ont été conii- 
unellement répétées, parce qu'élant plus capitales, leur effet entrainait plus de conséquences. De pelits et ignares 
voneurrents se sont donc acbarnés, par leur correspondance ou leurs voyageurs, à répéter partout que nos Editions 
étaient mal corrigées et mal imprimées. Ne pouvant attaquer le fond des Ouvrages, qui, pour la plupart, ne sout 
que les cheís-d'euvre du Catholicisme reconnus pour tels dans tousles temps et dans tous les pays, il fallait hien 
se rejeter sur 1a forme dans ce qu'elle a de plus sérieux, 14 correction et l'impression; en e(fet 68 chefs-d'anuvro 
Diéme n'auraient qu'une demi-valeur, si le texte en ctait inexact ou illisible. 

ll est trés-vrai que, dans le principe, un succés inoui dans les fastes de 1a Typographie avant forcé l'Editeur de 
recourir aux mécaniques, alin de marcher plus rapidement et de donner les ouvrages à n:oindre prix, quatre volunies 
du double Cours d'Ecrilure sainte et de T héologie furent tirés avec 1a. correction insufüsante donnée dans les impri- 
meries à presque tout ce qui s'édite; il est vrai aussi qu'un certatn nombre d'autres volumes, appartenant à diverses 
Publications, lurent imprimés ou trop noir ou trop blanc. Mais, depuis ces temps cloignés, les mécaniques ont 
cédé le travail aux presses à bras, et l'impression qui en sort, sans étre du luxe, attendu que le luxe jurerait dans 
des ouvrages d'une telle nature, est parfaitem&nt convenable sous tous les rapports. Quant à la correction, i! est 
de fait qu'elle n'a jamais été portée si loin dans aucune édition ancienne ou contemporaine. Et comment en serait-il 
autrement , Ps loutes les peines et toutes les dépenses que nous subissons pour arriver à purger nos épreuves de 
toutes fautes? L'habitude, en typographie, méme dans les meilleures maisons, est de ne corriger que deux épreuves 
et d'en conférer une troisiéme avec la seconde, sans avoir préparé eu rien le manuscrit de l'auteur. 

Dans les Ateliers Catholiques la dilférence est presque incommensurable. Au moyen de correcteurs b'anchis sous 
le harnais et dont le coup d'ail typographique est sans pitié pour les fautes, on commence par préparer la copie d'un 
bout à l'autre sans en excepter un seul mot. Ou lit ensuite cn preniére épreuve avec la copie ainsi préparée. On lit 
en seconde de la méme maniére, mais en col ationnant avec la premiére. On fait la méme choee-en tierce, cn colla- 
tionnant avec 184 seconde. On azit de méme en quarte, en collationnaut avec la tierce. On renouvelle la méme op? 
ralion en quinte, emn collauonnant avec la quarte. Ces collationnements ont pour. but de voir si aucune des fautes 
signalées au. bureau par MM. les correcteurs, sur 13 marge des épreuves, n'a échappé à MM. les corrigeurs sur le 
marbre et le métal. Aprés ces cina leetures entieres contrülées l'une par l'autre, ei en dehors de la préparati. n 
ci-dessus mentionnée, vient une révision, et souvent il en vient deux ou trois; puis l'on cliche. 1 e clichage opéré, par 
conséquent la pureté du lexte se trouvant immobilisce, on fait, avec la copie, une nouvelle lecture d'un bout de l'é- 
preuve à l'autre, on se livre à une nouvelle révision, et le tirage n'arrive qu'aprés ces innombrables précautions. 

Aussi ya t il à Montrouge des correcteurs de loules les nations et en plus grand nombre que dans vingt-cinq 
imprimeries de Paris réunies ! Aus-i encore, la correction y coüte-t-elle autant que la composition, tandis qu'ai.leurs 
elle ne coüte que le dixieme ! Aus:*i entin, bien que l'assertion puisse paraitre témerairc, l'exactitude obtenue. par 
taut de frais et de soins, fait-elle que la p'upart des Editions des Ateliers Catholiques laissent bien. loiu derriere celles 
celles méme des célébres Dénédictius Mabillon et Montfaucon et des célébres Jésuites Petau et Sirmond. Que l'on 
compare, en etfet, n'importe quelles feuil;es de leurs éditions avec celles des nótrcs qui leur correspoudert, en grec 
comme eu latin, on se convaincra que l'iuvraisemblable est une réalité. 

D'ailleurs, ces savants éminents, plus préoccupés du sens des textes que de !a. partie tyrographique. et n'étant 
point correcteurs de profession, Iisaient, non ce que portaient les épreuves, mais ce qui devait s'v trouver, leur 

aute intelligence suppléant aux fautes de l'édition. De plus les Bénédictius, comme les Jésiites, opéraient presque 
toujours sur des mauuserils, cause perpituelle de 1a. multiplicité des fautes, pendant que les Ateliers. Catholiques, 
doot le propre est surtout de ressussiter Ja. Traditien, n'opérent le plus souvent que sur des. impruncs. 

Le RH. P. he Buch, Jésuite Éollandiste de Bruxelles, nous écrivait, il y a quelque temps, n'avoir pu trouver en 
dix- huit mois d'étude, te seule feute dans notre. Patrologie [atine. M. Deuzinger, professeur de. 'Théologie à V Uni- 
versité de Wurzbourg, et M. Reissmann, Vieaire Général de la méme ville, nous mandaient, à |a date du 19 juillet, 
n'avoir pu égalemen! surpzeudre tne seule [cute, soit dans le latin soit dans le grec de uetre double Patrologte. lutin, 
le savant P. Pitra, B*n*dictin de Solesimne, et M. [Jonetty, direeteur des Annares. de. plitosophue chréüenne, nis. 2u 
(ΟΠ de nous convaincre d'une seuie erreur INpegraphlique, ont. été lare^s. d'avouer que nons n'avions pas trop 
présumé de notre parfaite correction. Daus le C.erg? s» trouvent de bons latiuistes et d» bons he:lénis'es, et, ec qui 
est plus rare, des honinves trés- positifs et ti és-pratiques, eb. bien ! nous. leur p omettons une prae de 25 centimes 
pat chizque faute qu'iis découvriront dans n'importe lequel de 10s votumes, surtout dns les grecs. 

Malgré ce. qui précéde, U'Editeur des Cours complets, sentant de plus en plus Viniportance e! méme le. nécessité 
d'une correciien parfaite pour qu'un ouvrage soil véritablement utile et estimante, se Jivre depuis. plus a un an, et 
est résolu dese livrer jusqu'à la fin. à une opér tien. longue, pinible. et. coüteuse, Savoir, I3. révisien entiére et 
universelle de ses innoinbrables clichés. Ainsi cliaeun de ses volumes, au fur et à n:esure qu'il ies remet sous presse, 
est corrigé mot pour mot d'uu bout à l'autre. Quarante liommes y sont ou y seront occupes. penasmi 10 ans, el une 
somme qui ne saurait étre moindre d'un demi million de frances est consaeree à cet important. contróle. De cette 
maniére, les Publications des Ateliers Catlioliques, qui déjà se distinguaient entre toutes par la supériorité de leur 
correction, n'auront de rivales, sous ce rapport, daus aucun temps ni dans aucun. pays; car quel est. l'éditeur. qut 
pourrait et voudra:t se livrer AI'RES COLP à des travaux si gigantesques. et d'un. prix. si exorbitrant ? ll. faut 
certes éitre bien pnénétré d'une vocation divine à cet effet, pour ne reculer ni devant la peine ni devant ]a dépense, 
surieul lorsque l'Europe savante proclame que jamais vo:umes n'ont été édités avec tant d'exactitude que ceux de 
la Bibliotiéque universelle du Clergé. Le présent volume est du nombre de ceux révisés, et tous ceux qui le seront 
à l'avenir porterout cette note. En conséquence, pour juger les productions des. Ateliers. Cathioliques sous le rapport 
de la correctioa, il ne faudra prendre que ceux qui porleront en iéle l'avis ici tracé. Nous ne reccnnaissons que 0118 
édition et celles qui suivront. sur nos planches de métal ainsi corrizées. On croyait autrefois que. la. steréetypie 
immohilisait les fautes, attendu qu'un cliché de métal n'est point élastique; pas du tout, ii introduil. la perfection, 
car on a trouvé le moyeu de le corriger jusqu'à extinetion de. fautes. L'Hébreu a été revu par M. Drach, le Grec 
par des Grecs, le Latin et le l/'raucais par les premiers eorrecteurs de la capitale en ces langues. 

Nous avons la con-o!ation de pouvoir tinir cet avis par les réflexions suivantes : Enfin, notre exemple a fint par 
ébranler les grandes publicatious en Italie, en Allemagne, en Belgique et en France, par les Canons qiecs de lVon.e, 
le Gerdil de Naples, le Sint T liomas de Parme , l'Encyclopédie religieuse de Munich, le recueil des aécclaratiens des 
files de. Bruxelles, les Bullandistes, le Suarez et le Spicilége de Paris. Jusqu'i-i, on n'avait su réimiprimer que des 
ouvrages de courte haleiue. Les 1n- P^, οὐ s'engloutissent les in-folio, faisaient. peur, et on. n'osait y toucher, par 
crainte de se noyer daus ces abimes sans fond et sans rives; mais on a fini par se risquer à nous imiter, DBieo p us, 
sous notre impulsion, d'autfes Editeurs se preparent au Bu!laire universel, aux Décisions de toutes les Congrézations, 
b une Biographie et à une lHlisloire générale, etc., οἷς. Ma'heureusement, la plupart des éditions déjà faites ou ani se 
fout, sont sans autorité, parce qu'e!les sont sans exactitude ; la correction semble en avoir été faile par des aveugles, 
S0jt qu'on n'en ail pas senli la gravité, soit qu'on ait reculé devant les trais; mais patience? une reproduction 
eorrecte surgira bieutót, no füt-ce qu'à la lumiére des écoles qui se sont faites ou qui se feront. encore. 


TRADITIO CATHOLICA. 
SAECULUM V, ANNUS 530. 


XYNEXIOY 


EIIIZKOIIOY KYPHNHZ 


TA EYPIZKOMENA IIANTA. 


SYNESII 


EPISCOPI CYRENES 


OPERA QU/E EXSTANT OMNIA. 


EDITORE ET INTERPRETE DIONYSIO PETAVIO, 
SOCIETATIS JESU PRESBYTERO. 


ACCEDUNT 


THEODORI MOPSUESTENI EPISCOPI 
S. ARSENII EREMIT/E 


SCRIPTA VEL SCRUJPTORUM FRAGMENTA QUIE SUPERSUNT 


ACCURANTE ET RECOGNOSCENTE J.-P. MIGN£ 
BIBLIOTHECE CLERI UNIVERSA 
81YE 


GURSUUM COMPLETORUM , IN SINGULOS SCIENTLE MODUS AST. AE ἈΛΜΡΕ EDITORES 


ι΄ 
. * .* 5 * oe ν.,"» .υν δωο . . δ." 
. ν “ Ld " . 


—á——Á HH M n——— (0 0 e— —  á——UÓm 


TOMUS UNICUS 


————— ám .- —]Rü ὦ» Qoo Cm ÁÁ s P 


VENIT 11 FRANXCIS GALLICIS, 


EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM, 


IN VIA DICTA D'AMBOISE. 0114 PROPE PORTAM LUTETIE PARISIORUM VULGO. D'ENFER 
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE. NUNC VERO INTRA. MOENIA. PARISINA, 


1863 


TRADITIO CATHOLICA. 


SAECULUM V. ANNUS 530. 


ELENCHUS 


AUCTORUM ET OPERUM QUJE IN HOC TOMO LXVI CONTINENTUR 


Commentarius in XII prophetas minores. 


Fragmenta 'in Genesin. 
Expositio 1n Psalmos. 
In Jobum. 


N 





THEODORUS MOPSUESTENUS. 
Col. 


In Canticum canticorum. 


Commentarii in Novum Testamentum. 


Fragmenta Dogmatica. 


SYNESIUS EPISCOPUS PTOLEMAIDIS. 


Oratio de Regno. 
De Dione 

Calvitii encomium. 
De Providentia. 
De insomniis. 
Epistolae. 
Homiliee. 
Catastasis. 
Constitutio. 

De dono astrolabii. 
Hymni. 


, Doctrina et exboridtiy. Σ τ : 


«Apophthegmata. ὁ 
Ad nomicum tentatorem. 


S. ARSENIUS EREMITA. - 


pn OK 
Parisiis. — Ex Typis J.-P. MIGNE. 





VITA ET SCRIPTIS 
COMMENTATIO HISTORICA THEOLOGICA. 


SCRIPSIT 
OTTO FRIDOLIN FRITZSCHE 


THEOLOGIAE LICENTIATUS, 


( Halae, sumptibus librarie Orphanotrophei MDCCCXXXVI. ) 


PRZEFATIO. xo 


Schola Antiochena , qux» ἃ Dorotlreo et Luciano, presbyteris , süb finem szculi tertii condita est , 
cwm es via incederet quam priores doctores Antiocheni inierant, theologiam sensim ac paulatim ita 
studiis suis persecuta est, ut indole sua peculiari admodum splendeat summamque vim in Ecclesiam 
Graecam exhibuerit. Frustra enim Ecclesi& Grece, veteris maxime, rationes perspicere conaberis , 
nisi theologiam Antiochenam probe cognoveris. Nec nimium dixi , imo tota theologia Grzca , qu& qui- 
dem quid sibi vellet sciebat meque infausto torpore tenebalur, me judice per temporum decursum tri- 
partita erat, Alexandrina, Antioehena el que mediam quamdam viam iniit. Cum igitur tanta vis 
Scholz Antiochenz fuerit, maxime dolendum quod non ea luce qua Alexandrína collustrata est. Hec 
deinum ztate de ea nonnulli VV. DD. accuratius disputaverunt, qui quanquam in nonnullis peccaverunt, 
fhagna sua laude hzec stadia excitaverunt. 

Ego vero quo diutius in historia ecclesiastica perserutanda versabar et quo magis vii ac gravitatem 
scholz Aptiochenz perspiciebam , eo majori studio in ejus res inquisivi, qui in maxima monumento- 
rum historicorum penuria ita quodammodo dilucidari possunt , ut quales diversis temporibus singuli 
s-helz illius doctores fuerint anquiras. li! hac vero perdifficili disquisitione , et tempora probe discer- 
nenda, et ea qua singulorum doctorum propria sunt neque in ipsam scholam cadunt. 

Qua cum ita sint, opera pretium me facturum putavi , si in rebus Theodori Antiocheni , Mopsuestize 
episcepi , qui theologiam Antiochenam ad eam quam nacta est perfectionem evexit, meam qualemcunque 
curaw coilocarem atque de ejus vita, seriptis, Scripturz sacra interpretatione, doctrina, postremo de 
ejus fatis post fata accuratius commentarer. Accipe , Lector benevole, hanc primam de Theodoro com- 
mentatiouem (e) eamque bipartitam. Àc vitam quidem Theodori in tanta mouumentorum historicorum 
paucitate nemo describere potest ; qua: vero de vita hujus viti certe aut probabililer dici posse vidc- 
rentur, sedulo congessi et examinavi , ne levioribus quidem rebus, ut par erat, omissis. 

Quo pauciora de viro quodam clarissimo edax tempus reliqua fecit, eo majori studio ea etsi levissimá 
congerere decet atque perscrutari, quo qualis fuerit si non docere, conjectura eerte assequi possis. 
Maguus enim vir vel ex iis, paucis licet, qux de eo reliqua facta sunt cognosci potest. Vir doctus 
autem et clarissimus Ecclesie doctor fere libris suis censeri polest , de quibus si satis accurate dispu- 
taveris , ejua res magna ex parte illustraveris. Quanquam ne tum quidem hujusmodi disputatio inutilis 
est , 51 librorum illorum fere pauca fragmenta supersunt. Quid quod ex solis eorum titulis aliquid effi- 
cias * Ad Theodorum autem ut revertar, difficillimum erat ac magni laboris, de ejus scriptis exponere, 
can que luc pertinerent nondum satis accurate congesta atque examinata essent, ipsa vero disqui- 
$60, quam nullus vir doctus usque adhuc tam late patere voluit, in. lanto. veteiuu silentio. spinosa 
esset, in. qua ne oplarem polius qam docerem cavendum erat. Non solum δι quz historica. fii: 
(igna essenb disquisivi, verum etiam bxc ipsa recle intelligere atque ex iis ea quz recte effici posse 


(a. Quz de Theodori commentariis in Psalmos et in libros Novi Testamenti disputavi, ea wevva Vett 
&uperrime separatim edidi, ut honores Licentiati theologie rite impetrarem. 


ParRO:, Gn. LXVI. A 





ῬΑ TROLOGLE 


CURSUS COMPLETUS, 


SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA. OECONOMICA, 


ΝΠ SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM, 


SIYE LATINORUM, 8IVE GR/ECORUM, 


QUI AB VO APOSTOLICO AD ETATEM INNOCENTI! lll (ANN. 1316) PRO LATINIS, 
ET PHOTII TEMPORA (ANN. 891) PRO GRAECIS FLORUERUNT : 


RECUSIO CHRONOLOGICA 


OMNIUM QUAE EXSTITERE MONUMENTORUM CATIIOLICAZE TRADITIONIS PER DUODECIM PIUORA 
ECCLESLE S,ECULA ET AMPLIUS, 


KJUVTA KhETIONES ACCURA TISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANCRCBIFTIS COLLATAS, PERQUAM BIt.IGEN- 
TER CASTIGATA ; DISSERTA TIONIBUS, COMMENTAIRIIS YARIISQUE LECTIONIRUS CONTINENTER II,LUBTRA TA ; OMNIRUS 
OrF'iBUR PORT AMPLISSIMAS EDITIONES QUA TRIBUS NOVISSIMIS SKCULIS DEIRENTUR ABSOLUTAS, DETECTIS 
AUCTA ; INDICIBUS ORDINARIIS VEL ETIAM ANALYTICIS, SINGULOS SiVE TOMOS, SIVE. AUCTORES ALICUJUS 
NOMNKNT! SUBSEQUENTIBUS, DONATA ; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS 
SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM ΒΙΟΝΊΕΙ - 
CANTIBUS, ADORNATA ; OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYTPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE ΙΝ 
ORPINK AD. TRAPITIONEM ECCLESIASTICAM POLI.ENTIBUS, AMPLIFICATA ; 

&CCENTIS ET QUADRAGINTA INDICIBUS SUB OMNI RESPECTU, SCILICET, ALPIIABETICO, CIRONOLOGICO, ANALYTICO, 
ANAMOCACO, STATISTICO, SYNTIIETICO, ETC., RES gr AUCTORES EXHIBENTIBUS, ITA UT NOX SOLUM 8TC - 
PiO0SO, SFD NEGOTIIS JMPLICATO , ET 8I FORTE SINT , PIGRIS ETIAM ET IMPERITIS PATEANT OMNES 
$$. PATRES, LOCUPLETATA; SED PILESERTIM DUOBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS JNDICIBUS, ALTERO 
sciLICET ΕΝ, Quo coNsULTO, QUIDQUIb NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM 
UNLfQUISQUE. PATRUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONE, ΙΝ QUODLIRET TIIEMA SCRIPSERIT, UNO 
INTUITU CONSPICIATUR ; aLTERO SCIUPTUILE SACIUE εχ QUO rECTOM COM- 

PERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS 
SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTURA VEISUS, A PRIMO GENESEOS 
USQUE aD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT : 

EbTIO ACCURATISSIMA, CATERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDa, 81. PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS, 
CHART QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, CORRECTIONIS PERFECTIO, OPERUM RECUSORUM TUM VANMETAS 
TUM RUNKRUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COXNNODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGLE DECUNSU CONSTANTER 
S:MILIS, PRETI] EXIGUITAS, PRIESERTIMQUE 18TA COLLECTIO UNA, METIIODICA ET. CHIRONOLOGICA, 
SFXCENTOBUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS ΠΟ ILLIC SPARSORUM, VEL ETIAM 
INEDITORUM, PRIMUM AUTEM IN NOSTHA. BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS KT M58. AD OMNES 
£TATES, LOCOS, LINCUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM. 


SERIES GR/ECA PRIOR, 
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCHPPTORESQUE ECCLESLE GCRJECAR 
A S. BARNABA AD PIlOTIUM, 
AGCURANTE J.-P. MIGNE, 
Bibiiethece celeri universe, 
SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTIE ECCLESIASTICAE RAMOS EDITORE. 





PATROLOGIA. AD INSTAR IPSIUS ECCLESIE, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, Alfa] NEMPE LATINAM, ALIAM GRECO-LATINAMI 
ANRE SERIES JAM INTEGRE EXARATJE SUNT. LATINA, DUCENTIS ET VIGINTI DUGBUS VOLUMINIBUS MOLE. SUA BSTAKS, 
DECEM ET CENTUM SUPRA MILLE FRANCIS VENIT : GRAECA DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PIION GIUECUN 
TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALI COMFLECTITUR, NOVENXQUE ET CENTUM VOLUMINA NOX EXCEDIT.- 
POSTERIOR AUTEM VERSIONEM LATINAM TANTUM EXHIUET, IDEOQUE INTRA QUINQUE £T QUINQUAGINTA YOLUMINA 
RRT!'NETUR. UNUMQUODQUE *OLUMEN GRAECO-LATINUM OCTO. UNUMQUODQUE MERE LATINUM QUINQUE  FRANCIS 
SOLUX4MNOPO ENMITUR : UTROBIQUE VERO, UT PRETI! DUJUS BENEFICIO FAUATUR EMPTOR, COLLECTIONEM  INTE- 
CRAM, SIVE LATINAM, SIVE GRCAM CONPARET NECESSE ENMIT; SECUS ENIM CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM 

| NMECNON ET DIFFICULTATES VARIA PRETIA AQUABUNMT. ATTAMEN, 8) QUIS EMAT INTECRE ET SEORSIM COLLE- 

. €CYIUNEM. CRECO-LATINAM, VEL EAMDEM EX. GRECO LATINE VERSAM, TUM QUODQUE YOLUMEN PRO NOVEM YEL PRO 

j 9ER FRANCIS OBTINEBIT. ΒΤ CONDITIONES SERIEBUS PATROLOGIA NONDUM EXCUSIS APPLICANTUR. 


— DEREN pma 


PATROLOGIX GRAECAE TOMUS LXVI. 





SYNESIUS EPISC., THEODORUS MOPSUESTENUS, S. ARSENIUS. 


——— HR t. 


EXCUDRBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE, EDITOREM, 
IN VIA DICTA IP'AMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLE PANISIONUM VULGO D'ENFER 
NONMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA. 
1865 
ct 


F5 


"OTTONIS FRID. FRITSCUE COMMENTAT!O 


tó 


monachos, qui in Antiochix vicinia versabantur, A eruditione. At vero gravius onus juvenilis Theodori 


eontu!it. Tunc vero Theodoro et Maximo, quorum 
bic etiam studiis forensibus sese dederat, pcr- 
suasit, uL vili illa vita questuaria relicta monasti- 
cam amplecterentur (a). Quanquam monachi an- 
tequam fierent eos accuratius doctrinam Christia- 
nam edoctos οἱ baptizatos esse probabile est. Quid- 
quid est, Theodorus, Chrysostomi eloquentia vi- 
ctus, quo erat aniino fervido novain vite rationem 
summo studio persecutus est. Quis enim celerem 
tuam, sinceram et fervidam ad bona conversiomem 
son a&miralus est? Epularum quippe luxuria ne- 
glectia , vestium magnificentia contempta , omnis [a- 
sius conculcatus. Omne externa sapientie studium 
confestim ad divina effata trans[erebatur, toti dies 


ardor in se suscepit, quam quod ferre posse vide- 
retur. llermiones enim pulchritudine captus (d) 
monasterio relicto, in quo nondum diu versaba- 
tur (e), urbem ac pristina studia repetiit οἱ de 
nuplis parandis cogitavit (f). In quo cave ejus 
levitatem accuses. Pius erat et doctus, sed amoris 
ludibrio obcz:catus, amicis presertim nonnullis in- 
stigantibus, facile sibi persuasit, matrimonium, 
quod Deus hominibus non interdixissel , se etiam 
posse inire (4). Nihil non quod optas ratiocinando 
efficias. Sed Chrysostomus probe perspexit, qui 
Theodorus tum affectus esset, ejusque ralio, mo- 
macho, qui Christo se mancipasset, matrimonium, 
quod iniret, nou jam incolume esse (^) , Theodoro 


legendo, precando ioi noctes iransigebantur. Pa- B αἱ post probata est οἱ antea probata esset, nisi 


terne digni:atis nulla memoria, divitiarum nulla 
recordalio. Genua awtem complecti et ad. fratrum 
pedes accurrere, hoc omni nobilitate sublimius judi- 
cabas. lta Chrysostomus (b). Frustra Theodorum 
multi hortabantur, ut musea [requentaret. Quid 
vero, respondit, si breve per tempus vitam male 
transigam ? Quomodo accedam ad eum, qui dixit  : 
«-Ne cuncteris ad Dominum converti neque differas 
de die in -diem (c)? » Totus in monasticis studiis 
cum armici& erat ducibus Carterio οἱ Diodoro, qui 
tum monasterio (asceterio), in quod se contule- 
rant, priverant,. Carterius claruit asceta, Diodorus 


! Eccli. v, 8. 


(a) '€f. Socr. 1. 1. ; Soz. I. 1. 

(δ) €f. Chrys. 1. 1., v. edam p. 1, τὸν χόσμον 
τῆς ιανοίας τῆς σῆς — εἴ τις ὅτε ἔλαμπεν ἔδει χα- 
λὼς οὐχ ἂν ἐστέναξε — ; p. 4, 97. 

(c) Cf. Chrys. 1. 1., p. 40. 

d) Cf. Chrysost. l. L., p. 23. 

(e) Cf. Chrysost. l. l., p. ὅθ, μηδὲ σὲ ταραττέτω 
«b ταχέως xai παρ' αὐτὴν ἐμποδισθῆναι τὴν ἀρχὴν. 

(f) Cf. Chrys. 1. 1. p. 58; Sozom. Ἰ. 1. 

(4) Cf. Chrysost. 1. l. 

(A Cf. Chrysot- l. l., δίκαιος ὁ γάμος, σύμφημι 
χἀγώ" — σοὶ 65 οὐχέτι δυνατὸν τὰ δίχαια τοῦ ὑάμὸν 
φυλάξαι" τὸν γὰρ ἐπουρανίῳ συναφθέντα νυμφίῳ 
τοῦτον μὲν ἀφεῖναι, γυναιχὶ δὲ ἑαυτὸν συνάψαι, 
μοιχεία τὸ πρᾶγμα, xXv μυριάκις αὐτὸ γάμον χαλῇς, 
μᾶλλον δὲ xai μοιχείας τοσούτῳ δεινότερον, ὅσῳ 
χρείττων ἀνθρώπων θεός" μηδὲ τίς σε ἀπατάτω λέ- 
Ὑων" γαμεῖν οὐχ ἐχώλυσεν ὁ θεός οἶδα τοῦτο 
χἀγώ γαμεῖν οὖν ἐχώλυσεν, ἀλλὰ μοιχεύειν ἐχώλυ- 
σεν, ὃ σὺ ποιεῖν ἐθέλεις —. Itaque Theodorum maxi- 
mum peccatum commisisse gravibus verbis enun- 
tiavit, cf. v. c. p. 1. — πενθῶ — ψυχῆς ἐρήμωσιν 
ἱερᾶς χαὶ ναοῦ χριστοφόρου χαθαίρεσιν xat ἀφανι- 
σμόν. p. 2. — ὁ διάδολος τοσοῦτον ἴσχυσεν, ὡς ἀ πὸ 
τῆς χορυφῆς ἐχείνης xai τοῦ ὕψους τῆς ἀρετῆς εἰς 
ἔσχατόν cs χαχίας χατενεγχεῖν. — p. 25. — xat ὁ 

x. Δαυὶδ ἔπεσε πτῶμα τοιοῦτον, ὅπερ xal σὺ νῦν. 

(i) Cf. Chrys. l. l., p. 4: 

(j) €€. Chrys. l. 1., p. 54. 

ὦ Leguntur hz du: epistolae, ad quas lectorem 
jam sepius adduxi, in Chrys. Op. ed. !. L., p. 1- 


amoris vinculis constrictus fuisset. Multi Theodori 
vieem dolebant, sed nemo magis quam Chryso- 
stomus. Neque vero de eo desperavit (i), imo di- 
cendo et scribendo quo tandem modo posset (j), 
ut se ab infaustis inceptis abstineret graviter 
eum monuit. Tum quidem eum bis per litteras 
adiit (k). Utraque epistola summo oratore digna 
preclaris sententiis et pracepiis abundat, utraque 
amoris et sollicitudinis plena et quantumvis dissi- 
milis ad persuadendum accommodatissima. Ae 
priori quidem quid spectaverit ipse sub ejus fine his 
fere verbis enunt:at : Scio te peccata tua confiteri 


42, sed unam tantum commemorat Iesych. 1]. 1., 
. 105., Sozom. l. 1. ( V. πρὸς ὃν πεσόντα γράφει ὁ 
εἷος Χρυσόστομος ἐπιστολὴν δευτέραν, qui post 

Θεόδωρης in ed. Rob. Stephani leguntur, recte 

adulteriua judicavit et expunxit Valesius. Haud 

dubie a scriba inserta sunt, qui Sozomenum prio- 
rem tantum. illam epistolani memorare vidissel ), 

Act. c. Gonst. Il, V. I. 1., p. 122. (— epistola — 

multorum versuum — .), Justinian. in edict. adv. 

IIl capit., Hard. Conc. ll, p. 520, et hi omnes, ut 

mili quidem videtur, priorein intellexerunt. Sen- 

tentia. certe. Savilii, Montf. al., qui Sozomeni 

verba ad posteriorem retulerunt epistolam, rcji- 
cienda est. Jam ex his colligas, quanti Tillemontii 
opinio sestimanda sit, qui cum ab illis scriptoribus 
unius tantum οἱ posterioris quidem, ut sibi per- 
suaserat, Chrysostomi ad Mopsuestenum epistole 
mentionem factam esse vidisset, solam posteriorem 
epistolam ad Mopsuesienum, priorem ad alium 

Theodorum datam esse conjeciavit. Interna argu- 

menta, quibus v. d, op'nionem suam firmasse sibi 

visus est, quam vana siut verissime Montf. in nmo- 
nito ostendit. Pr:eterea. du: ille epistole ἃ Lcon- 


tio (*) p. 686, Isid. llispal. in Chron. et Niceph. , 


Callist. H. e. xin, 2. — πρὸς ὃν (8 ) , ἐκπεσόντα ὁ 
— Xp. οὐ μίαν (carpt Sozomenum ), ἀλλὰ χαὶ 
δευτέραν πέμπει ἐπιστολήν" memorantur et ia 
omnibus mss. qhosterior πρὸς τὸν αὐτὸν 8. scripta 
esse dicitur. Theodori lapsi responsio ad Chry- 
sostomun, 1l, p. 801 sq., insulsi Graculi commen-. 
tum est. 


(*) Leontius primo advocatüs Byzant., deinde, ut videtur, monachus Pal:zstinensis, non confundendus est cum 


Leontio Nestoriano. V. Cyril. Scythopol. Vit. S. Sa;a, Coteler. Eccl. Gr. monum. ΠΤ, 


p. 544. sq. Juvenis a. Nesto- 


rianis no laud proe abfuit, c. Gallaud. Bibl. XII, p. 085, 689, post vero oriliodoxamn doctrinam toto animo amplexus 


est. O»iit hau 


inulto post initium sec. vu, cf. 1. L., p. 641. Fuit vir doctissimus eteubtilis, de quo vulgo iniquius 


udicant. Frugi suntejuslibri , «ce ex parte et fere Latine tantum editi. Col.ecti notisque iliustrati iu Galland. Bibl. 
t. AI] leguntur. Pauca Leontii nuper Ang. Maius 1. 1. t. I, primus publici juris fecit. 


] 


- 


47 


DE THEODORI MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS. 


τ 


tequo iniserrimum arbitrari, sed majus quid re- A gis magisque ad Diodoream interpretandi rationem 


quiro , ul tibi persuadeas, te vera penitentia justi- 
ficari posse. Theodoro igitur proinde quasi pecca- 
torum suorum gravitatem persenlisceret, probavit, 
non esse, quod animum desponderet eique gravi- 
bus argumentis vite emendationem commendavit. 
Brevior est altera epistola, qua hoc imprimis egit, 
ut omnia dilueret, quibus Theodorus initam vite 
suz rationem excusaret aut defenderet. Chrysosto- 
mum spes non fefellit; Theodorus enim iterum 
viclus amico cessit et in monasterium rediit. 

Jam ad ea tempora accedimus, quibus una cum 
Chrysostomo se totus Diodoro duce sacris Litteris, 
exegelicis imprimis , dabat (a). Ad Diodori (5) au- 
tem exemplum se ita conformavit, ut Leontius (c) 
illum haud inepte malorum Theodori el impietatis 
auctorem, ducem et patrem dixerit. Quanquam, ut 
par erat, praeceptoris vestigia non ita pressit , ut 
Dihil peculiare sibi vindicaret, imo quz acceperot 
suo ingenio ulterius persecutus est atque ulterius 
eliam progressus esset, nisi ejus aulacia coercita 
fuisset. Etenim cum etiamnum juvenis ab iis qui- 
dem profectus , quae Diodorus praeceperat, Diodoro 
multo tamen audacior Psalinos interpretatus esset 
eorumque paucissimos proprie ad Christum retu- 
lisect, multos jam tum offendit (d), ita ut post ma- 


(e) Cf. Theodoret. ἢ. e. v, 39; Domn. ap. 
Fac. vin, 5; Joan. 3p. Fac. 1,2. 


b) De Diodoro v. quz congessit Fabrie. l. l., 
Vill, V 368 sq. 
€) V. l. c., p. 680. 
d Hesychio 1. c., p. 104, si fides est propter in- 
i Psalmorum, culpatus et itatue 


contraria sibi dixit, non ex voluntate, sed compulsus 
emnium querimoniis et. codicem ipswn delere polfi- 
citus latenter conservabat Judaice impietatis viati- 
cum. Igni enim sua commentaria simulans tradere , 
melitiose abscondere illecebram conabatur. Sed iam 
multum acerbitatis virus in Theodorum evomuit, ut 
eo solo auctore illa ita plane ut narravit Pheodoro 
accidisse vix credas. Quanquam Theodorum tum a 
multis male audiisse certum est. 

(e) €f. Gennad. De viris ilt., c. 12. Melet. in 
Steph. Baluzii Nova coll. concil. (Paris. 1707. F.) 
p 815. Quod Joannes ep. Antioch. Theodorum 
Flaviani, ep. Antioch., discipulum amantissimum 
dixit, cf. Fac. 2, 2, id eo factum existimo, quod 
Flaviano episcopo Antiochiz presbyter erat. 

(f) V. de eo Frane. Walch Ketzerhistorie 1V, 
p. 410 sq. — Theodor. ap. Fac. ix, ὅ : Cujus rei 


accederet. Conceptam maculam isi illa tempestave 
brevi eluit et aliquot annis post presbyter Antio- 
chenus constitutus est (e). 

Tum vero miserrima erat Ecclesiw facies. Il;e- 
reticorum, Arianorum in primis, factiones repulsx 
quidem erant, nec tamen exstincUe, atque etiamtum 
orthodoxorum et hereticorum dissidia et pugnae 
vigebant, quibus cum multz» Ecclesi: vexabantur, 
tum Anliochena.. Antiochie enim quam multas 
turbas schisma Meletianum (f) excitaverit quis 
nescit? Antiocheni autem leves erant atque sedi- 
tiosi (g). Sed Theodorus munere suo adductus do- 
eendo et concionando (/) Ecclesiw saluti optime 
consuluit. Preterea libris gravissimus orthodoxiz: 


B vindex exstitit (i). Ac tum quidem libros De incas- 


natione et Adversus Eunomium seripsit, quanquam 
eum alios eliam libros, commentarios. preeserliim 
in Scr. sacr., tum confecisse verisimillimum. 
Antiochia Tarsum migravit, sed, ut. opinor, paulo 
post Diodori, Tarsensis tum ep., potissimum au- 
ctoritate episcopus creatus est (j). Successit Olym- 
pio, Mopsuestie (k) episcopo. Episcopatu autem 
cum optime fungeretur et scriptis sacras Litteras 
persequeretur, magis tagisque inclaruit. Concilio 
Constantinopolitano, quod a. $94, propter litem 


mulia mentiatur εἰ Theodorum Mopsuestie nimium 
laudet,errore Sozom. pro Theodoret. scripsisse du- 
dum v. d. observarunt. ) 

(j) Hesych. 1. e. : Autiochia relicta in. Tarsum 


C transmigravit, ex qua in Mopsuestiam transiit ordi- 


natus in eq episcopus. — Leont. 1. c. : Aiunt hunc 


(Th. ) , cum vellet rapere oculum Cilicie Tarsum,. 


postquam Diodorus — ab hac vita recessit (a. 594), 
& Theophilo Alex. prohibitum [wisse, ne hoc auderet ; 
ad eum enim legationem miserunt, qui tyrannidem 
patiebantur. Famam retulit Leontius eamque mea 

uidem sententia non prorsus vanam. Quid vero, 
δὶ eo animo Tarsum profectus esse visus esl et 
vero eliam profectus est , ut Diodorum, dilectum 
preceptorem , qui a morte haud procul abesset , 
episcopus exciperet? Sed Diodoro mortuo cum jani 
ipse episcopus esset , de episcopatu Tarsensi sibi 
acquirendo vix cogitaverit. 

(k) Mopsuestia (Μόψου ἑστία cf. Strab. 14, c. 5; 
Cic. Ep. ad div. 5, 8, h. e. Mopsi domicilium, etiam 
Mopsos dictum: cf. Plin. II. n. 5,22, (27.] Mopsos 
liberum, Pyramo impositum. Nomen accepit a Mopso, 
conditore, quem Argivorum regem et clarissimum 
augurem fuisse traditum est, cf. Cic. De divinat. 1, 


gratia εἰ (ales et tantas. perseculiones. sustinemus? D 40, De καὶ. deor. i, 5; Tertull. De anima c. 46. 


eut quis ignorat semper adversum nos ab hereticis 
bellum. agi? omne metallum εἰ omnem (1. omne 
v. sq. ) locum desertum repletum est ex nostris ho- 
minibus propter doctrinam pietatis. ΝΕ 

(4) Annis fere 587, 388, maxinia Antiochize con- 
citata est sedilio, qux? vix tandem Chrysostomi 
etiam ope, qui homilias viginti el unam tuin habuit 
(M. p. 1-224), sedata est. 

(&) Cf. Fac. vin, 4. 

(i) Saepius Theodorus Uxreticorum laudatur op- 

ignator. cf. Cyrill. Alex. ín Act. c. Const. V. V. 
P » p. 109. (Fac. 5, 5), Joau. ap. Fac. 2, 2, al., 
[has in Justinian. ep. in laudinii catal. codd. mss. 
Bibl. Med. Laur. V. p. 184, (Fac. 2, 5.), Tlieodoret. 
lf. e. τὶ 39. — πάσης μὲν ἐχχλησίας διδάσχαλος, 
κατὶ πάσης δὲ φάλαγγος αἱρετιχῇς ἀριστευσας. -- 
(Gregor. M. ep. v1, δῖ, cum. scriberet, S:;z0meni 
Mlistoriam ab apostolica sede non recipi, quontam 


Nam et oraeulis hoc genus stipatus est orbis, ut —- 
— Mopsi in Sicili1 (1. Cilicia). — Nonnulla alia con- 
gessit Henr. Noris. I. 1. 1 (p. 84-816). Celebris urbs 
erat in Cilicia secunda. Nomen urbis scriptores inter- 


- «»«α“ ας 


dum depravatum exhibuerunt.sed depravationisorigo ' 


haud obscura est, Syris (v. Assem Bibl. or. 1, p. A00), 
Μοψουεστία dicebatur, unde Gracis et Latinis 
interdu qj insertum est, Μομψονεστία, cf. Sozom. 
H. e. 8, 2. Nicephori Caten., ἐπ Octat. it, p. 4, 
226., Mompsuestia (Mompsuestenus, Mompsuestipa., 
sed I. Moinpsuestiz ) ; ef. Vigil. Const. lard. 1. 1. 
ΜΠ, p. 242, 215, 2414. (Act. conc. Chalced. X, Hard. 
l. 1. fT, p. 515. Mompsuestiae , Paris. Mampsuestia:), 
Marius Mercator autem cum. adjectivum | odo 
Mansistenus; cf. 1l. c p. 615, 695, modo Manmsue- 
stinus p. 700, nodo Mansuestenus p. 103, formaret, 
vagam urbis appellationem , qua: in vul;i ore ver- 
Sabatur, secutus cst. Cieterua Theodoras interdum 


e 


49 OTTONIS FRID. FRITZSCHE COMMENTATIO 


26 


Agapii et Bagadii habebatur, quorum uterque epi- A quasi vestigia controversie , ut ita dicam, Nesto- 


scopatum Bostiensem sibi vindicabat, interfuit (a), 
2c tum quidem Theodosium imperatorem ejus do- 
ctrinam, quem in ecclesia concionantem audivisset, 
admiratum ejusque colloquio delectatum esse (5) 
existimo. Aliquanto post Chrysostomo cuin rebus 
adversis conflictanti frustra quidem, sed quam ta- 
men potuit maxime una cum Pzanio studuit opi- 
tulari (c). Omnino qua erat auctoritate res eccle- 
siastic:e , quie tum in Oriente agebantur, ad eum 
pertinebant et cum multis Ecclesi: Orientalis do- 
ctoribus necessitate conjunctus erat (d). 

Non omnem dum viveret hxretici erroris suspi- 
cionem effugit (e). Episcopus enim cum nescio quo 
tempore in ecclesia Antiochena quada:n de Christi 
naturis (f) pronuutiasset , que minus reete habere 
viderentur, tantas vutgi turhas excitavit, ut satius 
duceret post paucos dies dicta sua publice retra- 
ctare. lta vulgi cupiditatem exstinxit (4). Ecce prima 


episcopi nomine omisso tantummodo 6. (ὁ) τῆς 
Μοψουεστίας appellatur; cf. Theodoret. H. e. v, 
97, Latine Th. Mopsuesti ; cf. Fac. xi, 5, atque 
ctiam Τῇ. Mopsuestenus ; cf. Fac. c. Mocian. 
schol. p. 815. Mira vero Victoris de Wegnern (Theo- 
dori πὶ. que supersunt 1, [Berol. 1854], p. xvin) 
est opinio, Antiocheni nomine Theodorum ipsum 
solum in librorum suorum titulis «e notasse , ab 
aliis autem de urbe, cui episcopus przfuisset, de- 
loninalum esse. 

(a) Cf. tlarduin. I. 1. 3, p 956. 

(b) Cf. Joan. ap. Fac. 1,2 , qui deinde agjicit : 
Jam vero et a vesiro imperio (Theodosii 1]), pro sui 


rianze! Profecto jam tum ea erat in Ecclesia orien- 
tali doetrinze diversitas, quae infaustam illam litem 
creavit. Alexandrini tota sua indole ab Antiochenis 
diversi et a diversis principiis theologicis profecti 
nonnisi ad tempus orthodoxi» vinculo cum illis 
contineri poterant, IHzreticis debellatis quam inter 
se distarent magis magisque intellectum est. 

At Yero Theodorus diversitatem illam nondum 
salis perspexit ideoque vituperatus facile eo ductus 
est, ut qux ambigue dicta visa essent retractaret. 
Nihilominus in ipso Theodoro, quo nemo constan- 
tior atque etiam audacior Antiochenorum viam. 
persecutus est, primaria litis Nestorianz ratio quaz- 
renda est ac facilis conjectura erat, in bello, quod 
jam Ecclesix Orientali in duas maxime partes dis- 
juncta instaret, Theodori nomen incolume esse non 
posse (h). Jam cum Occidentalis etiam Ecclesiz in- 
vidiam eo sibi contraxisset, quod Pelagianorum 


lectione IV (v. Thilo, V. S. R., Codex apocryph. 
N. T. 1. p. LXXXI. n. 66) l. c., p. 656 : — xa 
οὐδεὶς ἐν τῇ ζωῇ αὐτῶν (Διοδ. x. 8608. ) ἐπελάδετό 
τινος αὐτῶν, ἀλλ᾽ ἐγχώμια ἔγραψαν εἰς αὑτοὺς πολλοί" 
xaX Βασίλειος γὰρ αὑτοὺς ἐγχωμιάζει χαὶ Ἰωάννης 
ὁ Χρνσόστομος. 

(f) Ιρ88 Theodori verba, qux offensioni fuissent, 
in Act. c. Const. Il, V, 1. c., p. 99, afferuntur, sed 
utrum illa ex libro secundo De incarnatione (v. inf.). 
an ex illa oratione sumpja sint certo non dixerim. 
Theodorum (um vocem θερφτόχος vituperasse Leons 
tius c. Nestor. et Eutgch. V. 10, 1. c., p. 686, per- 
hibet, conjectura credo a Nestorii illius vocabuli 


reverenlia et spiritali sapientia ei sepius attestatum C vituperatione petita. Quidquid es&, Theodori do 


esl et vestris litlaris honoratus est. 

(c) Οἵ. Chrys, ep. 112, 1I, p. 655; VI, p. 530; 
Fac. vit, 7. — — χἂν — πρὸς αὐτὰς τῆς οἰχουμένης 
τὰς ἐσχατιὰς ἀπενεχθῶμεν, ἔπιλαθέσθαι σου τῆς 


ά- 
πῆς οὗ δυνάμεθα, τῆς γνησίας xaX θερμῆς xaX εἷλι- 
xac Men NR τε ἄνωθεν καὶ ἐξ ἀρχῆς, ἣν 
τΞ ἐπεδείξω νῦν " οὐδὲ γὰρ ἔλαθεν ἡμᾶς ὅφα χαὶ εἰ- 
πεῖν xai ποιῆσαι ὑπὲρ ἡμῶν ἐσπούδασας. — cl. ep. 
904. Il, L 113. Chrysostomum litteras laudis ple. 
nas ad Theodorum Mopsuestenum dedisse, male ne- 
gatur in Act. c. Const. ll, V. 1. 1., p. 122, dustinian. 
edict. 1. c., p. 917, 519. 

(ἢ De Theophilo ep. Al. v. Domn. ap. Fac. vui, 
5, Cyrillus ep. Al., ad quem Jobi interpretationem 
misil, primo Theodorum szpius laudibus ornavit. 
Cf. Fac. 10, 6, Cyrill. Op. ed. Aubert, V. ep. p. 195, 
οὗς ( Διυδ. xaX Θεοδ.) ἣν ἄμεινον οὐχ ἐπαινεῖν, post 
vero cum lites Nestorianz exortz essent, bzreti- 
cum: eum exagitavit. Cf. Cyrill. Op. 1. c., p. 197, 
198, al, imo singulari libro oppugnavit (v. inf. 
Menorabilis est locus Cyrilli, qui ap. Fac. ui, 
(ιν, 5, viu, 6) ita habet : Et hos quidem labores [T heo- 
dori ) nullus ausus est increpare, sed dextro decreto 
honorare studium reclorum dogmatum, quod in eis 
es; contra in Act. c. Const. I, V, L. 1. p. 509, quos 
quidem labores nollet aliquis increpare, inagis autem 
decrelo vestro studium honoraret, δὶ inesset. eis dg- 
gmatum rectitudo. llauc versionis diversitatem cave 
existi.ies. fraude. effectam esse. Ipsa Cyrilli verba 
alteri interpreti ct priori quidem, opinor, fraudi 
erant. — Gregorius Nazianz. uoverit nostrum, sed 
quas ad eum epistolas misisse dicitur v. v. c. Fac. 
vii, 7, e ad Theodorum ep. Tyaneium scripte sunt, 
ut recte jan! syn. Const. II, V, l. c., p. 109. et Ju- 
slinian. in edict. l. c., p. 517 monuerunt, 

e) Non omniuo recte Joan. ap. Fac. 11. 2, — 
nullam alicubi detractionem. αὖ orthodoxis in. vita 
exscipiens (Th.) — ct Leont. De sectis Act, sivc 


Cbristi naturis dicta tum multos offendisse Certuin 
ease debel. ' 

(g) Cf. Joan. iu Act. conc. Ephes. Hard. Il, p. 1329. 
a ac. x, 2, Cyrill. |. c., p. 191. — λίθοις αὐτὸν. 
(9.) βαλόντες ποτὲ ἐν τῇ παρ᾽ αὑτοῖς ἐχχλησίᾳ τολ- 
μέσαντά τι παραφθέγξασθαι βραχύ. (ἢ) 

(h) Disceplandum erat, utrum jam Alexandrino- 
rum an Antiochenorum theologia orthodoxa esset. 
Il::c autem ex ipsa Antiochenorum indole nata sen- 
sim ac paulatim radices egit, cujus Theodorus non 
auctor, sed gravissin:us dux exstitit. ltaque in Ec- 
clesiis Orientalibus exclamatum : Αὐξείτω ἡ πίστις 

εοδώρου᾽ οὕτω πιστεύομεν ὡς Θεόδωρος. CI. Cyrill. 
l. c., p. 197, et Theodori orthodoxia diutissime quam 
fieri potuit maxime vindicata. Quod vero Alexan- 
drinorum furor primo ip Nestorium potissimum 
se convertit, id rationibus illius temporis, non 
cause Theodori bonitati tribuendum. — Caterum 
multi procul dubio Theodoro tum Antiochiz tum 
Mopsuestiz erant discipuli, sed ad eos Nestorium 
referendum esse nego. Est enim manifestum, Theo- 
dorum Nestorii magistrum utpote Nestoriani erro- 
ris auctorem a veteribus vocari ; cf. Fac. n, 2; 11, 
4; 1,4; vii, 7; x, 15 u, 5; xs, 4. 6]. 1. σ΄ 5; xa. 7; 
Justinian. ep. Bandin. 1. 1. I, P 169 : cl. p. 182; 
Cyrill. 1. c. p. 197, 198. (Theod. Raithu ed. Carp- 
zov. Helust. 1779. 4. p. 27, νἱὸς ἣν (Neot.) τοῦ 
Κίλιχος (8508.), τοῦ δὲ Σαμοσατέως (ΠΠαὐλου) ἀπόγο- 
νος. In encomio Arab. ín Jacobitas Theodorus Ne- 
storii ex sorore nepos dicitur. Cf. Assem. B. or. l, 

. 60). Sed multa debet Nestorius Theodoro, cu- 
jus et libros legerit quemque ipsum etiam cogno- 
verit. Cf. Joan. in Act. conc. Ephes. l, p. 1529. 
Quod tcste Evagrio H. E. 1, 2, Theodulus retulit, 
Nestorium a. 428. Constantinopolin proficiscentem 
Mopsuesti:t Theodorum convenisse, nou quidem 
cun) temporum ratione pugnat ( Garner. Diss. l, 
llistoria Theodoreti c. 4, 4, v. s.), sed idco suspe- 


21 DE TIIEODORI MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS. 32 
patrocinium susceperat (a), in tempore sane a. 438 A teram, ne eas ita dirimeres, ul duplicem personam 


in Ecclesie pace (b) supremum diem obiit. Vix 
cnim mortuus erat, cum magna cupiditate in eum 
s.eviretur (c). At centum demum et viginti quinque 
*nnis post, Ecclesia multis rixis el turbis conquas- 
sata, ejus memoria anathemate obsignari potult. 

De ingenio Thieodori paucis absolvam. Non ca- 
ruit illud fervore, sed ita, ut mentis omnia rite 
ponderantis tranquillitas semper przvaleret illum- 
que fervorem eompesceret. Egregim multe animi 
dotes, neque tamen singulare ingenium, quale est 
paucissimorum hominum, quos divino afflatu €on- 
citatos dixeris. Magna industria, non contemnen- 
dz litterarum, in primis sacrarum copise (d). Sed 
philosophizx interiores recessus videtur non pene- 
trasse. Ne multa. Ab aliis inventa facili negotio 
sua fecit, optime perspexit, amplificavit eliam iis- 
que addidit nova. 

Talis cum esset non. novam quidem viam ape- 
ruit, liberiorem tainen schola Antiochen: discipli- 
Dam, quz ejus ingenio maxime erat consentanea, 
et Scr. s. interpres (e) et dogmaticus (f) clarius et 
accuratius persecutus est. 

Tum theologi multum temporis in disputatloni- 
bus polemicis consumebant atque in Orientis plagis 
Ariani maxime οἱ Apollinaristzs confutaadi. erant. 
Sed ipsa doctrina ecclesiastica de Cliristg θεαν- 
θρώπῳ, quae vindicanda erat, duas cautiones ha- 
bebat, unam, ne Christi naturas confunderes, al- 


ctwm habeo, quod additur, Nestorium Theodori C 


doctrina twm audita a recte pietate deflexisse. 

(a) De rationibus, Theodoro cum Pelagianis 
intercesserant, infra disputabo. 

(b) Cf. v. c., Fac. u, 1, 2; x, 1. 

(c) Jam Mar. Merc. I. c., p. 709, Theodorum, in- 
quit, omnes fere Catholici eticum esse cogno- 
scunt. 

(4) Sozom. 1l. 1, 6. ἀνὴρ xa τῶν ἱερῶν βίδλων 
καὶ τῆς ἄλλης παιδείας ῥητόρων τε καὶ φιλοσόφων 
ἱκανὸς (ἐχανῶς 9) ἐπιστήμων. Paulo post πολυΐστωρ 

h itur. 

(e) De Theodoro interprete disputarunt, sed mi- 
nus accurate, Rich. Simon ( Hisl. erit. des princi- 
paur commentatesrs du N. T. Rotterd. 1695. p. 443 
sq.; R. Shnons : krit. Schriften über das N. T. — 
δέτε. von — Cramer. 1, Halle 1776, p. 466, 467, 
J. Franc. Buddeus (/sag. Hist. theol. in theologiam 
untrersam. Lips. 1750, p. 1404 sq.); J. A. Ernesti 





alferres. Theodorus autem baud scie an eo qucd 
posterius vitium incurrit, hareticos illos melius 
etiam relfellerit. Armis, qua sobria οἱ philosophia 
et ars Script. sacr. interpretandi sibi suppeditas- 
set, adversarios ila adortus est, ut non facile iis 
locum relinqueret, quo evadere possent. Accidit 
autem ei, ut Interdum nimius esset in asseverando 
disputaretque argutius quam verius. Ita in dispu- 
tandi fervore ei excidere potuerunt, quie impro- 
baret ipse; cui rei Facundüs in "Theodori defen- 
sione haud parum tribuit. Disputavit autern, more 
illormnm temporum, acerbissime (9). 

Etiam orator non indisertus fuisse dicitur atque 
sáne credibile est, Theodorum pro rostris sacris de 
rebus theologicis non male dixisse, neque tamen. 
ab iis ornamentis eum instructum fuisse proba*ile, 
quibus orator magnus censetur (/i). 

Maxime scriptor excelluit et magis etiam lau- 
dandus esset, si minus verbosus esset ejusque ora- 
tio lenius flueret. 

Omnino vero Theodorus in summis Ecclesi:x 
Grzce doctoribus numerandus. est. Multum valuit 
dum viveret, cum vero diem obiisset majorem etiam 
vim in Ecclesiam exhibuit. Qeid multa ?* Caret Ec- 
clesia Grzea Augustino suo, sed pauci doctores 
Grxci Theodoro majus momentum in eam babuc- 
ral. —.X 


LOruc. theot. Lips. 1792, p. 490 δ. ), J. Georg.. 
osenmüller (Historia interpretationis libror. saer. in 
ecclesia, 1M. Lips. 1807. p. 256 sq. ; Muentet (Ueber 
die Anttochen, Schule in. Staeudlini et Tzschirneri. 
Archiv für alte wnd nete Kirchengesch. ἴ. 1. Lips. 
1815, p. 17 sq.) et Ang. Maius I. 1. V1. (Rom. 1822). 
p. 15 sq. Nonnulla, qu& huc pertineant , Infra dis- 
seram. Ven. Síeffertus ( Th. Mopsu. V. T. sobrie 
interpretandi vindex. Regimonti, 1827, δ, p. 40 sq.) 
de Theodori typologia bene exposuit. 

(f) Theodori doctrinam optime enarravit A. 
Neander, V. S. R. (Allg. Gesch. der Chrisil. Re- 
ligion πα. Kirche t. Il). 

(g) Eo etiam haud immerito a Leontio l. c., p. 686, 
notatur, quod acerbius in commentariis euis in 
sanctos doctores invectus sit. 

(^) De indole sacrorum illius temporis oratorum 
v. C. Ullmann, V. S. V. (Gregorius v. Naz. der 
Theologe. Darmst. 1825, p. 185 sq.) 





PARS POSTERIOR. — DE THEODOR! SCRIPTIS (a;. 


Theodorus non quidem plos decem nillia, per- p pauca tantum eorum fragmenta reliqua facta sunt, 


mullos tamen libros conscripsit (b). Sed Commen- 
tario in X11 prophetas minores excepto, nobis certe 


(«) Pauca tantum de iis nonnulli scriptores veteres 
occasione dala litteris conasignarunt. Primus quod 


(6) Jean. ap. Fac. 11, 2, cupide Theodorum contra 
Procium defendens.— « Post multa, inquit, certa- 


quod in tantis turbis de Theodoro vix mortuo exei- 
talis mirum videri non potest. Nihil quidem ege: 


sciam Ebedieau , ep. Sobensis, Nestorianus (ἢ f. 
1518), in librorum omnium ecclesias. csialoge, 
ed. 45b 

mina et post decem millia libros adversms herescs 
conscriptos , — periclitatur qiie hareticorum sunt 
sustinere. » 


OTTONIS FRID. FRITZSCHE COMMENTATIO 


24 


runt, qui primo ut publice damnaretur summo quo A Prazterea caute utere Catenis, ne Theodoro perpe- 


poterant studib nitebantur (a); eo tamen factum est, 
ut ejus libri in multorum suspicionem caderent et 
magis magisque contemnerentur. A multis vero 
cum Theodori accusandi causa lecti essept (V. v. 
c. Ib. ap. Fac. vi, 5$), ab ejus amicis oc- 
cultati post rarius in iniquorum manus venerunt 
(cf. Leont. 1. c. p. 690). Saeculo sexto medio maxi- 
mam certe partem etiam tum Grece supererant , 
sed post sensim ac paulatim perierunt. Antea raro 
transcripti, post tantum non omnino neglecti sunt. 
Nimirum fere solis Catenis Theodori quadam ἴτα- 
gmenta inserta sunt, non prorsus illa quidem sper- 
menda, sed qua plerumque parum. ad res ejus 


ram tributa Theodorea habeas. Graviora sunt reli- 
qua fragmenta, quze, cum Theodori aut accusandi 
aut defendendi causa allata sipt, ejus doctrinam 
optime illustrant. Sed ejus adversariis fidem dene- 


gavit Fr. Muenter (Fragm. Patr. Grec., V, Hafu. 


4788 , p. 148), cum jam Tbeodorus ipse de libris 
suis ab Apollinaristis interpolatis ( ap. Fac. x, 1), 
conquestus esset. Perperam. Nam ut hie quidem 
quid de illa Apollinaristarum fraude statuendum 
videatur omittam (v. infr.), illa fragmenta et Theo- 
dori indoli et inter se bene conveniunt, nennulla 
etiam eadem in diversis scriptoribus afferantur. 
Neque vero diffiteor, interpretes nonnulla obscu- 


dogmaticas faciunt, Preterquam enim quod Theo- B rius, vel etiam minus accurate Latine vertisse, 


dorus in commentariis suis raro ad rationes dog- 
maticas respexit , Catenarum auctores fere ea tan- 
tum hereticorum transcribere ausi sunt, quie cum 
ecclesiastica doctrina conciliuri posse viderentur 


(v. v. c. proc. cat. in Joan. ed. a Corderio ). 


ed. ab Abrahamo Echellensi. Rom. 1655, multo 
vero accuratius ab Jos, Sim. Assemano in Bibl. Or. , 
Hl, t, p. 5 sq. (A. F. Pfeiffer Asseman's Or. Bibl. 
-- in einen Auwssug gebracht. Kriamg. 1777, M, 
ἢ 551 sq.), Theodori libros recensuit, sed eos tap- 
um quos Nestoriani de Grecis in Syriacum ser- 
weonem verterant, quanquam praeter illos Theodorum 
paucissimos conscripsisse verisimillimum est. Pos- 
terioribus vero temporibus accuratius de Theo- 
dori soriptis disputarunt du Pin ( Nouselle Biblio- 
thàque des auteurs. ecclés., t. ITI, Par. 1695, p. 94, 
92); Caveus. (Scriptor. eccl. historia (it 
Colon, Ajlobr. 1720, p. 247 sq.); Tillemont (1. 1. 
XII, p. 444 sq.); Fabricius (1. 1. X, p. $52 aq.) ; 
Ceillier ( Hist. £^ des auteurs aacrés et eccl., 
t. X, Par. 1742, p. 492 sq.) ; Schroeckh (1. 1l. xv, 
p 189.5.) et Ang. Maius (l. l., Ls XIX sq. VI, 
p. ΤΊ sq. ), inter quos Tillemont. l'abricius et ex 
aliqua parte Maius etiam excellunt. Preterea Asse- 
manus I. 1, p. 90 ek ad Ebediesu catalogum plura 
de illis atujit. Sieffertus 1. 1., p. 24 sq., de iis li- 
Vris disseruit, quos Theodorus de V. T. scripsit. 
Sed disquisitio de fragmentis Thi Mi, quam le Bret 
programmati Tubing. a. d. xxi Decbr. 1790. p. p 
pezemisit, fere nihil continet nisi brevissimam nar- 
rationem de Thi vita deque rebus Theodoreis. post 
«jus mortem gestis. ! 


sustinere. » — Graviter enuntiavit, quam turpe 
essel, virum, qui permultis libris hereticos impu- 


itteraria., C quis adversus eos, qui in eju 


quanquam Theodorl mentem fere facili negoti 
adipiscaris. 


Constat Nestorianos plerosque libros Tlieodori, 
quem gravissimum doctrin:e suze auctorem seque- 
rentur (b) in linguam Syriacam transtulisse (c) 


(e) Duze leges, quarum altera Theodosius et Va- 
lentinianus imperatores Nestorii libros, qui igni 
tradendi essent, legi vetuerunt (v. Act. conc. 
Ephes., p. ui; Hard. ἢ. 1.1, p. 1716), altera Theo- 
dosius non solum de Nestorii, verum de Theodori 
etiam libris idem constituit. V. Aet. conc. Chalced., 
p. ut, 1.1, H, p. 675, 073, ex parte in Act. c. Const. 
1i, v, v. 1. 1] la 104 sq., et in Pelogii ep. 5, ad 
Eliam , 1. 1. Wl, p. 455, leguntur, ita tamen ut 
Diodori et Theodori nomina fraude adjecta sint. 
( Theodos. et Valentinian. ap. Fac. viu, 3. — « Ne 

iim ej s Ecclesise) pace defuncti 
sunt, quidquam de catero tale praesumat. » ) Patet 
ex his, Ang. Maium l. 1. I, p. xxn, precipuam 
amissorum Theodori librorum causam male ab illis 
legibus repeiiisse. Sed non Pelagium illas leges 
adulterasse (Sielfert, 1. 1., p. 25) certum est. 

(8) Interprete: Ser. s. in primis maximi eum fe- 
cerunt ; v. v. c. Assem. Bibl. Or. MI, 1, p. 542, 448, 
458 ; IJI, ει. p. 227, ideoque daninati sunt, qui ejus 
commentarios non reciperent. V. Assem. 1. l., lil, 
1, p. 90, 84, 85, 242. 

(c) Paulo post Theodori obitum — exstiterunt 
Edess:e maxime (de schola Edessena v. Ven. Ces. 
a Lengerke De Ephremi Syri arte. hermeneutica. 
Regimont., 1851, p. 82 sq.), qui ejus libros de 
Greco in Syriacum transferrent, quos ea potissimuui 
consilio ductos esse, ut, Nestorio damnato, 'Theo- 
dori auctoritate pro sua doctrina 


ropugnarent 
credibile est. Cf. Liberat. Drev. c. 


0, Procl. iu 


guasset, haereticum damnari, atque animo commotus D Act. conc. Const. 11, vi, 1. 1.; p. 142 (120), cl. p. 


ut erat, numero, quem rotundum appellant, eoque 
magno usus est. (Cf, Joan. ap. Fac. viy, 1. — decem 
wiillia adversus nos mala minantur — decem millia 
talia et his similia invenimus. — 8, 4, 11, 1. — 
agonibus — decem millibus. Fac. x, ὁ, — ex ín- 
numeris ejus (Thi) libris. — Omnino μυρίοι, ut 
lhomanorum. sexcenti, &epe adhiberi in vulgus 
notum est. Cf. I Cor. iv, 15, 14, 19. Ilinc intelli- 
' gitur, quid sibi velit passio decem millium marty- 
rum apud Alexandriam in monte Ararath ceuci- 
fixorum, Hadriano et Antonio regnantibus. Cf. Act. 
sanct. Jun. IV, p. 182). Sed Pelagium pap. ep. 5, ad 
Eliem et Istrie ep., Hard. 1. 1. ΠῚ, p. 480 : « Ecce 
quales plus quam decem millia librorum Th. scri- 
psisse perhibetur, » hzc loci vis fugit, quem iniror 
quod nonnulli v. d., ut Norisius 1. 1. 1, p. 295, se- 
«uli sunt, — Vide Ebediesu I. l., p. 21 sq. 


444. Liberat i, c. 10 : « Ut ipsa eorum (antiquo- 
rum Payum, maxime Diodori et Theodori) volu- 
mina malitiose in Syrorum linguam et Armeniorum 
atque Persarum transferrent. » Et Leont. l. c., p. 
681 : « Libros tuos ii qui tug sectae sunt in serino- 
nem Cbaldaicum et Armenicum verterunt, » nonnisi 
Syriacam illorum librorum versionem iglellexerunt. 
UCxterum jap tum omnes fere Theodori libros, 
quos Ebediesu recensuit, versos esse probábile est. 
lile autem versiones sensim: ac paulatim corrupte 
sunt, interdum etiam dedita opera. Sic Abulbircat 
testatur, versionem commentariorum im KEvangelia 
ἃ Jacobitis reformatam esse, rejectis iis qua ad 
Nestorianaimn hzresin spectarent. Cf. Euseb. Renau- 
dot. Liturg. Or. Col!., M, p. 623. Sed Nestorianos 
Theodoro libros quosdam supposuisse non credo. 
Syriaca illic versiones post Arabice redditie sunt. 


m 


$5 


DE THEODORI MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS. 


96 


lisque religiese usos esse, neque dubito quin apud A tur infra inter Theod. fragmenta in Joannem, pu- 


eos non solum innumera Theodori fragmenta, ve- 
rum integros eliam libros invenire possis, quorum 
aditus ut nobis tandem aliquando detur optandum 
est. Ad hoc enim usque tempus unum tantum, quod 
sciam, fragmentum Syriacum, quod Latine exhibe- 





blici juris factum est (Assemani Bibl. Or. IM, |, 
p: 525). 

His praemissis, de singulis scriptis, quz propter 
argumentum. ia quinque genera dispescui, dicen- 
dum. 





CAPUT L 


DE DUOBUS THEODORL LIBRIS ARGUMENTL HERMENEUTICL 


Quasiio de allegorica Scriptura sacre interpre- 
tatione, qua jam antea mola erat, Theodori etiain 
aate et fructuosius quidem agitata est. Nimirum 
cum allegorica interpretatio pluribus doctoribus 
Christianis ideo niaxime se probasset, quod. ita du- 
. biis Scr. S. locis honorem adjicere liceret, qui al- 
legoriatum usus primo. cautius in auxilium voca- 
batur, sensim ac. paulatim latius vagabatur, usque 
dum Origeses allegoricas rationes accuratius il- 
lustrare conaretur. Quanquam vero jam tum inter- 
dam inmiellecteuw est, quam dubia atque infirma 
ralio Origeniana esset, neque Origenes tamen satis 
sccuraie refutatus est, nihil enim egit Nepos suo 
Ἑ Ἰέγχῳ ἀ.1λ:ληγοριστῶκ (cf. Euseb. H. e. vi; GÀ), 
meque melius allegeriarum retie enuclesta. ime 
posteriores Paires Graci, etsi non ea qua Origenes 
Ucentia in Ser. S. grassabantur, in univetsum ta- 


-— 


legoristes, Origenem praecipue, refellit. ldem enim 
baud dubie liber est, quem Ebediesu l. c. p. 34, 
quinque lomos adversus. allegoricos (v. etiam p..19, 
dixit, et Fac. in, 6, librum de allegoria et historia 
contra Origenem scriptum (v. et. 1, 2, 1v, 4 ; Liberat. 
Brev., c. 24). Patet ex l|. Fac. 11, 6, ubi breve li» 
bri fragmentum legitur, eum et ad Cerdonem quem- 
dam et aliquanto post. interpretationem Psalmorum 
(v. inf.) scriptum esse, sed quam viam in eo Theo- 
dorus ingressus sit non liquet. Quanquam non ob. 
scurum est, eum cum allegoristas impugnaret, suam 
etiam interpretan formulam exposuisse. Diversus 
erat Diodori liber Τίς διαρορὰ" θεωρίας xal dJAAn- 
qoplac (cf. Suid. s. v. Diod.), eujus argumentum 
hoe fuisse : diversas inter 85 esse. allegoriam, qua 
historica veritas aut tollatur aut fere nihil nisi in- 
volucrum alius plane rei sit, et theoriam, qua, 


men Origenem plus minus secuti sunt. Αἱ conira- C salva veritate historica, typicum eliam sensum im 


riam plane rationem iniereat Paures qnidom An- 
tiecheni, qui exegeticam formulam a Patribus (An- 
Uiocbenis) acceptam ratione et via ita excoluerunt, 
wi jam ab illis interpretibus plane distarent, Non 
licet quidem accuratius enarrare, qua temporum 
decursu Anüiochiz Scr. S. fuerit interpretatio, pro- 
vabiliter tamen conjicias, cum priores ipsum N. T. 
secuti plerumque historicam explicationem iniis- 
sent, mec prorsus tamen allegorias repudiassent, 
Eusehium Emes., Diodorum Tars. et magis etiam 
Theodorum allegoriis plane rejectis historice Scr. 
S. esposuisse. la vero ne de auctoritate Scr. S, 
detraherent ac doctrine Christiane damnum affer- 
rent, ad typicam interpretandi -rationem confuge- 
ruat, non quidem ab se inventam illam, accuratius 
tamen esplicstam. Jam non arduum erat edisserere 
quam arcta esset V. T. cum rebus Christianis ne- 
cessitas. Ceterum jam ex his intelligas, qui Theo- 
dores cum de Y. T. in universum, tum de auctori- 
1246 nonnullorum ejus librorum liberalius sentire 
potaerit, imo debuerit, 

Theodorus singulari eoque satis amplo libro al. 


a) Soerat. H. e. 1, 5: YOd τῷ Y tt τῶν 
μείων Γραφῶν τὰς M (ac bs ἐχτρε- 
«μενος. Pari modo de Diodoro Sozom. H. e. vin, 


verbis iuesse emergat : in universum. quidem mihi 
cum Cas. ἃ Lengerke l. 1., p. 145, 146, convenit, 
sed quod idem v. d. docuit, θεωρίαν interpretationem 
vere mysticam indicare, eo illa sententia neutiquam 
firmatur. Sane voc. θεωρία, de cujus origine v. ill. 
Lobeck. Aglaoph. 1, p. 14, latissime patet ct a 
Patribus de interpretatione allegorica, morali, typi- 
ca, denique mystica adhiberi poterat (v. Suicer.Thes. 
eccl. s. v. θεωρία, et Cis. a Lengerke l. 1. p. 1417 
$q.), sed Diodoro notio ejus satis delinita οἱ dis- 
tincta esse debebat. Itaque non dubito quin θεωρίαν 
nonn:si typicam interpretationem, quippe qui ex 
meditatione rerum celestium et cconomiz Scr. "S. 
manaret, vocaverit (a). In eo autem illi libri diversi 
erant, quod eum Diodorus nonnisi diversitatem in- 
terpretationis typice et allegoricz explanasset, 
Theodorus quid; inter historicam et allegoricam 
explicationem interesset docuit. 

Etiam liber De obscura locutione (cf. E^edicsu l. 
l., p. 34) videtur argumenti hermeneutici fuisse, 
sed quale fuerit conjiciendo enucleare non au- 
deo. 


9. Sed hi voc. θεωρία allegoricum sensum ind&- 
carunt. 


d 


97 OTTONIS FRID. FRITZSCHE COMMENTATIO | 98. 





CAPUT II. 


DE THEODOR! IN LIBEROS V. T. COMMEWTARILS. 


In V. T. lectitando et interpretando multum Theo- À Jus Leontius 1. c., p. 686, meminit, « bume, in- 


dorus temporis et studii collocavit, et cum nec 
tardo uec timido ingenio esset, plura nova de 66 
invenit et protulit. Quid de singulis nonnullis libris 
censuerit jnfra dicam, omnino autem V. T. libros 
in historicos, propheticos et qui pro doctrina bomi- 
num scripti essent distribuit. Ad hos, quorum scri« 
ptores prudenti:, non prophetix* gratiam accepis- 
sent, retulit Proverbia, Ecclesiasten , Salomonis 
libros, οἱ Jobum (cf. Act. 6. Const. n, 1v, 68, 1. c., 
p. 86, 68, p. 88). Sed Cantieum canticorum plane 
despexit, et. duos libros Paralipomenon atque Es- 
dram repudiavit. Cf. Leont. 1. c., p. 687. Eos au- 
tem libros, quibus minorem aut nullam etiam au- 
ctoritatem statuit, aliter ae reliquos interpretatus 
est, Horum enim verbis cum etam atque etiam 
iuhereret, illorum ea qua minus sibi quadrare vi- 
debantur audaecissime reprehendit. Ipsa autem in- 
terpretatio interdum quidem bene comparata erat, 
nova etlam, sed ut reliqui interpretes Grzci Ec- 
clesiz veteris, ita Theodorus etiam intellectum V. 
T. non multum adjuvit, cum lingaz .Hebrase igna- 
rus, solam LXX interpretationem, quam mhaximi 
faciebst, comparatis reliquis Grecis versionibus 
nonnullisque interpretibus illustraret. Tantam vero 
molestiam ejus lingua et indoles ei creavit, ut quod 
multa peccavit excusandus potius quam vitupe- 
randus sit. ΠΆΡΘΟΙ tamen suas virtutes. Ceterum 
singulos suos conimentarios, quos libris distinxit (a), 
ad viros quosdam misit, quorum tamen unus tan- 
tum duove qui faerint scimus. 
A. Commentarius in Psa[mos. 

Inter onines Theodori libros commentarius ἐπ 
Psalmos, quem, Ebediesu teste l. c., p. 31, quinque 
tomis ad Cerdonem ejusque fratrem scripsit, tem- 
pore primum locum sibt vindicat. Nimirum cum 
Theodorus ipse ap. Fac. 1, vi, (10, 4, 5) dicat, se 
«ea quae scripta essent in Psalmos etiam prima 
ceterorum omnium scripsisse, » quod idem llesych. 
]. c., p. 104, testatur, in errore versari Chron. 
Edessen., quod XLVI Assem. 1.1. 1, p. 409, Theo- 
dorum anno 714 (405, 401?) Scripturas S. inter- 
pretari incepisse narrat, jam ex eo intelligitur, quod 
plures Theodori libros multo ante illum annpm 


compositos esse nihil certius est. Sed rumori, cu- D 


(a) Sed tomorum, quos Ebediesu commentariis 
tribuit, ratio non in Theodoro, sed In interpretibus 
Syriacis qu:erenda. 

(5) Adluco lectores, more Theodori, ad LXX in- 
terpretationem V. T. 

(c) Barbari Catenam (Aurea in L Davidicos ps. 
doctorum Grac. Catena, — Interprete. Dan. Bar- 
baro. Venet. 1509), qux Theodori Antioch. ctiam 
paunis conteMa. est. (v, Thom. lttig. De bibliothecis 


quiens, aiunt non amplius quam decem &t octo an- 
nos natum in Scripturas debacchatum esse : non 
enim nisi debacchationes Scripturarum interpreta- 
tiones, quas in eas composuit, appellare possum, » 
fidem derogo. Verissime Tillemont. 1. Ll, p. 414: 
« Mais il en avait prés de vingt (sc. ans) avant sa 
seconde retraite (v. s.); et il n'y a pas d'apparence 
qu'il eust encore rien écrit..» 1n fragmentis autem 
commentarii juvenis eruditio ei audacia deprehen- 
ditur, non pueri imperitia et lascivia. Fortasse 
Chrysostomi altera ad Theodorum epistola rumo- 
rem illum effecit. 

Pleraque commentarii fragmenta viros d. hucus- 
que latuerunt. In Act. c. Const. 11, 1v, tribus illis 


B 40-95, p. 78, exceptis, de quibus ad comment. in 


xii propfietas dicendum, duo tantammodo. fragmenta 
leguntur 25 (de ps. xx», 17, 18 (5)) ct 24, p. 79 
de ps. Lxvni, 21 ; nam qua 49, p. "I7, et v, p. 91, 
inveniuntur, ea ez libris De incarnatione sumpta 
sunt; unum ad ps. ΧΕΙ͂Υ id Fácumdo ix, 4; pér- 
muita conura continet Expositio Patrum Grec. in 
Ps, a Balth. Corderio S. J. ex vetustissimis S. 
Curs. Ma]. et seren. Bavarite ducis mss. codd. &- 
εχδότοις concimata, fn paraphrasin, commentarium 
el catenam digesta, Latinitate donata et adnotationi- 
bus iffustrata, tomi I7], Antverp. 1645, 46 fol. (c). 
Sed de singulis tomis síngulátim disserendum. 

Ac primus quidem tomus 8. ᾿Αντιοχείας nonnulla 


C exhibet p. 8 (de ps. 1, 1); 272 (de ps. xv) ; 276 


(xv, 8); 296 (xvi, 11, 12); 228 (xvn, 8); 574 
(xxxi); 575 (xxxi, 1). Praeterea quzedam solo Theo- 
dori nomine notantur, quz sintne Theodori Hera- 
cleot: an Mopsuesteni constitui non posse Sieflert 
J. 1., p. 39, qui hac catena non ita ut debebat usus 
est, perperam perhibet. Imo Theodoreti sunt, qua 
p. 15 (fortasse qux ibidem Theodoreto tribuuntur 
Theodori sunt), 44, 157, 165, 189, 199, 200, 915, 
260, 975 leguntur (d), sed reliqua p. 52 (de ps. 11, 
ἢ, 195 (ix, 16), 3530 (xvi, 11), 905 (xrLix), cur 
Mopsuesteni esse neges nulla ratio est. Czterum 
quz Schulze in edit. Theodoreti, J, p. 792, 795, ex 
cod. Flor. de ps. xxx, ὅ, attulit, ea Theodori esse 
admodum probabile. 

In altero Catenz: tomo permulta Theodori afferun- 


εἰ catenis Patrum. Lips. 1707, 8, p. 658), in pluri- 
bus bibliothecis frustra quzsivi. 

(d) Nominum Theodoreti et Theodori, cum per 
compendium seriberentur, confusio proclivis erat. 
Cf. Montf. Palcogr. Gr., p. 547. Sed major nejgli- 
gentia in cod. DCXVII bibl. Vatic. observatur. In 
quo legitur interpretatio continua in Ps. Θεοδώρου 
᾿Αντιοχέως, sed quie T'heodoreti. est. Cf. Ang. Mai. 
l. 1. J, p. xxii, 


99 DE THEODORI MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS. 30 
tur, quorum pleraque Mopsuesteno vindicanda sunt. A rior 1. uberior etiam in cod. 4 Theodoreti sc insi- 


Sane Catenarum fides fere non magna, in multis 
etiam Theodorus Heracleota, Diodorus et Theodo- 
retus cum Mopsuesteno conveniunt, hujus tamen 
lingua interpretandique ratio fere manifestis notis 
dignosci potest. Quid vero? Ut alias difficilius Theo- 
dorea odoreris, ea que ex commentariis in Ps. pe- 
Uia sunt invesligare nibil est negotii. De Psalmis 
enim cum breviores sint et ad diversas res referri 
possint, illi interpretes minus consentiunt, maxime 
auiem Theedorus plerumque ab illis diasidet, qui 
hic quidem multa novavit. llla vero Theodori fra- 
guenta cum in Theodoreti et Th. Heracleot: com- 
mentariis (pars hujus Heracleotae commentarii in 
Catena Corderii singulis psalmis praemissa esi) 
non legantur, sed cum jliis fere pugnent (v. v. c. 
de ps. Lxvn dicta), praeserlim ubi quo singuli 
psalmi pertineant edisseritur, contra inter se οἱ ii 
qux de Theodoro Psalmorum interprete accepimus 
belle conveniant , Mopseuesteni esse certum est. 
Caeterum bac eliam Catena. communi catenarum 
labe infecta est atque baud pauca fragm. perperam 
quibusdam interpretibus tribuuntur; sic nonnulla 
Theodoreti ia Tb. Heracleotzià cemmentariis legun- 
iur, ideoque nolim praeíracte contendere, omnia 
que non spuria aut certe dubia indicabo, haud 
dubie Theodori esse. Possunt nonnulla feise Theo- 
dori nomine, alia contra Theodori male alius no- 
mine Delala esse ; ita qui p. 514 Theodoreti adfe- 
runtur, videntur Theodori esse ; sunt 68 tamen ἰδ. 
vierigs momenti, 482 cujusnam sial non multum 
refert. ln bis Calense auctoritatem sequi tutius est, 
quam cenjectando pugari. OEdipo enim opus est, 
De singulis fragm. ui jam Joquar, spuria sunt quz 
p. 241 (v. p. 234), 291, 296) ('Oloxavs*o pata — ), 
402 (Οὐδδὸ γάρ —), 652 (Συμπαραλαμύάνει —) le 
guntur ; reliqua buc. referenda p. 185 sq. (Οἰχείαν 
χέγξι -—), 915 (v. p. 210), 255, 252 (v. p. 948), 
908, 2609, 275, 989 (v. p. 283), 365, 475, 597, 6175, 
oinnia videntur Theodoreti esse; dubia vero habue- 
rim p. 57, 182 (Ταῦτα 566 —), 189, 270 (v. Theo- 
doret. Opp. |, p. 1055), 298 (εἰς ζωήν —), 295, 
9497, 319 (Οὗτός φησιν —), 951, 968 (Ταῦτά σου —), 
Q1; qua praterea Theodori afferuntur, ea, paucis 


nuavit (cf. Theodoret. Opp. I, p. 965), 91, 94 sq. 
(εν, 5, 7. Posteriori l. de discrimine disseritur quod 
inter LXX et Symmachi interpretationem V. T. in- 
tercedat. V. pret. p. 200, 505), 152, 154 (Lvn, 4, 
9; cf. qux ad δας I. adnotant Tb. Heracl. p. 126 et 
Theodoret.), 140 (Lv, 11, 12), 158, 159, 162, 165 
(ivit, 8, 42, 42), 180, 181, 182 (tix, 4-6), 357 
(ixvii, 19), 411 (uxvin, 98), 469, 471, 478 (1xxs, 5, 
1, 11), 502 (xxu, 10), 552 (rxxin, 4), 551, 552, 
555, 556 (Lxxiv, 5, 7, 9. In ultimo 1. pro Βαδυλώ- 
vtat leg. ᾿Ασσύριοι. Cxelerum cf. quz ad ἢ". 1. Theo- 
dorK, et Th. Heracl. adnotant), 650 (ixxvii), 635, 
642 (xxvn, 8, 49), 664 (Lxxwvin, 15). Sed in iis, 
paucis illis, qu» ad ps. Lxxxi-c passim Theodori 
nomine notantur, Theodorum nou agnovi. Nonnulla 
eorum haud dubie Theodoretea sunt. 

Be fragmentis in tertio tomo Theodori nomine 
allatis p. 230-542 difücilius dictu. Sex Theodoreti 
sunt, p. 250,507, 261, 450, 515, 516 ; novemdecim, 
meo quidem judicio, a Mopsuesteno prorsus abhor- 
rent : p. 319, 221, 3418, 559, 362, 565, 511, 405, 
407, 408, 445, 4&7 (v. p. 445), 448, 462, 489, 491, 
510 (v. p. 508), 512, 512, et quz restant xui hi- 
hil peculiare babent quo eorum auctorem dignoscas 
etque omnino nullius (ere momenti sunt. Suspicor 
pleraque eorum Th. Herael. aut, quod magis pla- 
eek, Diodori esse. Cf. fragm. Diodori im t. 1}, 
p. 205-862. . 7 

Fragmenta Mopsuesteni insunt in Cat. ined. cod. 
X bibl. Coislin. Οἵ. Montf, Bibl. Coisl.. p. 58, et 
in Cat. ined. cod. XVII bibl. Marc. Veneti. Cf. Jac. 
Morellii bibl., Marc. Venet. Bibl. mss. Gr. et Lat., l 
(Bassani 4808), p. 35. Caveus 1. l., p. 249, Exstat, 
inquit, apud cl. Galeum argumentum longum in psal- 
mum xLv (a), in quo breviter percurrit historiam 
Judeorum 8 tempore captivitatis usque ad Anlio- 
chum et Oaiz fugam in Egyptum. » 

Ut jam indolem hujus commentarii plane singu- 7 
larem paucis describam, dicendum primum, quan- 
tum. id quidem (leri potest, quid Theedorus et de 
psalmis in universum et de singulis ps. statuerit. Is 
vero omnes ps. a Davide, quem saepissime prophetze 
nomine insiguivit, repetiit (5), et psalmorum inscri- 


cxceptis, Mopsuesteno assiquare non dubito. Horum Ὁ puones rejecit (c), ideoque non mirandum quod sin- 


2ulegm cem magna copia sit, numc quidem ad ea 
t: ntum que mibi prz zzleris notatu digna videntur, 
bxioris animum advertere placet : p. 45, 47 (de 
ps. Lit, 2, 7), 25 (riu, 1), δὲ, 61 (piv, 3, 44). Poste- 


(a) Hoc argumentum, in codice Vaticano reper- 
tim,cum aliis Mopsuesteni fragmentis in Psalmos 
elidit Ang. Mai, qui notat apud Caveum et Fabric. 
errore typograpbico seriptum fuisse 45 pro 54. EpiT. 

(^j Etsi in nulle fragm. hoc perspicue enuntiuvit, 
t» tamen certum est, quod plures psalmos qui alio- 
πᾶ dicuntur esse, Davidicos affert. Cf. v. c. ps. 
Lizm, Cordes. Ct... ll, p. 497, quedque Cosmas 
ludicopl., de quo in(ra pluribus dicemus (CaAristia- 
mor. epinio de mundo, |. v, Galland. Dibl. Patr. XI, 
p. 482, 485). eamdem sententiam accuratius expo- 
τ, Que liic cadem Theodorum siatuisse existima. 


gulorum ps. ὑποθέσεις nova et qua in multis a prio- 
ribus interpretibus recederet ratione constiteil. Ac 
recie quidem secundum Theodorum psalmos pro- 
pier eorum argumentum in qualuor genera distri- 


(c) Leont, 1. c., p. 687 : « Inscriptiones hymno* 
ruin et geaimorum et canticorum penitus ejecit. » 
Recte. Nec unquam enim inscriptionum in fragmen. 
tis rationem habuit, ac ne potuisset quidem de sin- 
gulis quibusdam ps., ita u& atatuil staluere, st in» 
scriptiones genuinas, i. e. fide dignas, habuisse:. 
Eas igitur post. adjectas esse censuit, quze tantum 
non omnes nugas afferrent. Theodoretus, qui sepius. 
Theodorum, nomino ejus non addito, impugnavik 
(cf. v. c. ps. 1, p. 605, 1125), mea sententia etian 
p. 605. 606, ad Tliecdorum respexit. 


4] OTTONIS FRID. FRITZSCHE COMMENTATIO 32 
buas. Alios historicos appellare placet, quorum ni- Α ἀπολαύειν" v. 1. l., p. 265); Lxv (— προαγορεύει 


mirum causa ac ralio in ipsis rebus Davidis popu- 
lique llebrai sita erat. Huc referendi sunt ps. xxi, 
Lxix, quibus David ad Deum preces fudit, cum ab 
Absalonmo premeretur (v. Aet. conc. Const. i1, iv, 
234, 25. Cord. Cat. 1], p. 422, 424), ps. xxx», quo 
Sibi ac successori sapientiam 84 Deo expetiit (v. 1. 
l., p. 466), ps. txvtii, quem cecinit, cum arcam 
faderis ad se adduceret (v. 1. 1., p. 535), ps. ix, 
xv, quibus populi persona sibi accemmodata gratias 
agit de hostibus finitimis a Deo punitis (v. 1. l., 1, 
p. 272. Act. conc. Const. n, iv, 21). Major est βυ- 
merus psalmorum propheticorum, quibus eos elim 
intelligas, qui fausta nonnulla et infausta, quz 
populo Hebreo usque ad tempora Machabaica 


τὴν ἐπάνοδον — φησὶν — Ex [προσώπου] μόνων τῶν 
παρ᾽ αὐτοῖς θαυμαστῶν τε xoi ἐναρέτων ἀνδρῶν " 
v. ἢ. 1.. p. 287); bxxx. (Τὴν — ἐπάνοδον --- προαγο- 
ρεύων ἐπὶ εὐχαριστίαν ἅπαντας — προτρέπεται" — 
v. V. 1., p. 091); plures vero ad res Machabaicas, 
ps. uiv. (v. 1. 1, p. 61); vix (v. 1. 1. p. 185) ; ixi 
(v. 1. 1., ». 219); xum (v. 1. EL, p. 550) ; tv, cv 
(— tx τῶν Μαχναδαίων προσώπου λέγων ὅσα ἐκεί- 
vot; εἰπεῖν ἥρμοττεν ἐν ταῖς συμφοραῖς " v. l. ]., 
p. 88, 453) ; ἐνὶ (--- φησὶν — --- ὡς ἐπὶ γεγενημέναις 
νίχαις χατὰ τῶν ἐχθρῶν εὐχαριστούντων [τῶν Μαχα- 
Gaíwv], εἰ καὶ ὡς ὀλίγου τινὸς ὄντος Ext τοῦ περιλιμ.- 
πανομένου χαχοῦ" v. l. ]., p. 110) ; xvii (vafritiam, 
qua Demetrius rex οὐ Tryphon contra Judeeos ute- 


obtingereut, portenderunt. Diversa tamen ratio est B rentur. praedixit; v. l. |., p. 129); xxvi, Lxxvin 


prophetarum οἱ Davidis. llli enim satis perspicue 
re$ futuras nuntiant, bic fere de rebus utpote fa- 
etis loquitur. Scd hoc Theodoro parum negotii fa- 
cessivit. Statuit. nimirum, Davidem, qui non tam 
futura predixisset quam ea ut facia adhibuisset, 
fere in. omnibus illis ps. populi personam susce- 
pisse (a), et jam rationes dispexit, in quibus non 
quidem Davides sed populus constitutus esset, cum 
ilis ps. sua vis fuisset. Itaque populus diversis 
temporibus diversis in locis constitutus felix lseta- 
tur, Deo gratias agit, Deum celebrat, infelix marret, 
Deum invocat et implorat, vel etiam de Deo dubius 
bsret, Davides propheta interpretis personam gerit. 
Theodorus autem hac ratione non solum magnam 
varietatem illis ps. adjecit, verum quodammodo 
etiam dramaticam vim, eum presertim eorum ra- 
tiones accuratissime reperisse et enucleaese sibi 
videretur. Ad tria vero ps. proplieticos retulit. Alii 
enim ad cladem spectant Hiskise tempore Assyriis 
a Deo inflictam, ps. xxx (— προφητεύων — Δαδὶδ 
ὥτπερ τινὰ ἐπινέχιον ὕμνον — τὸν ψαλμὸν ἀνεδόησε. 
— V. Cord. Cat. I, p. 574), 1i, Lii, Lui (v. 1. 1. H, 
p. 7, 25, 55) ; Lxxiv (— προφητεύει — ὡς &x προσ- 
ὦπονυ χοινοῦ πάντων τὴν εὐχαριστίαν — ἀναφθεγγό- 
μενος. V. 1.1., 1, p. 550); alii ad res Judseorum 
Babylonicas, ps. Lxx (— προαγορεύει [5x τοῦ λαοῦ 
λέγων προσώπου] — ὅσα τε xai οἷα πείσονται, 
λέγων xaY ὅτι εἰς διόρθωσιν αὐτοῖς ἔσται τοῦ βίου τὰ 


(Ηροαγορεύων --- διηγεῖται τῶν τυμφορῶν τὸ μέγεθος 
— συνήθως; μέντοι ὡς ἐξ ἐχείνων " — v. l. 1.. p. 
59ὅ, 660); Lxxiuit, exxix (Τῶν Μαχαθαίων — διηγεῖ- 
ται τὰς συμφορὰς, ὡς ἂν ἐχείνων λεγόντων τό τε μέ- 
γεθος τῶντότε περιεχόντων αὐτοὺς χαχῶν καὶ ἀπαλ- 
λαγῆναι τὸν θεὸν ἐπὶ τούτοις ἀξιούντων * v. ].]., p. 
529, 675). Cxelerum eos ctiam quorum eadem erat 
ὑπόθεσις, eo Theodorus admodum variavit, quod 
varias iis subdidit rationes. Alios deinde psalmos ipse 
et hicos appellavit, quibus Davides modo omnibus 
heminibus (ps. xLvin), mode solis Jud:eis (ps. xeix ; 
v. l. l. I, p. 965 ; p. &xxvit, v. 1. ἢ. 1], p. 651) vir- 
tulis studium oommendasset. Sed horum etiam ra- 
tio inter se valde diversa erat. Quatuor. denique 


c penlmos | mossianos habuit (ps. viri. Loont. in Mal. 


]. 1. Vi, p. 91; Act. conc. Const. n, iv, 19; v. 
p.94; ps. xiv; v. Fac. tix, 1). Non satis recte 
Leont. (Galland. Bibl. Xll, p. 687)* «Omnes pealmos 
Judaice ad Zerobabelem et Ezecbiam retulit, tribus 
tantum ad Dominum rejeetis. » Nam Theodorum 
haud dubie secutus est Cosmas Jndicopl. 1. 1., p. 
485: —6 Δαυῖδ ἠξιώθη Ex πνεύματος προειπεῖν περὶ 
400 Δεσπότου Χριστοῦ ψαλμοὺς U* τὸν β’, καὶ τὸν v/, 
xai τὸν μδ', xaY τὸν ρθ΄, ὅλους τοὺς & δι᾿ ὅλου εἰς 
αὑτὸν εἰρηχώς. 

Jam eos psalmos recensui de quibus quid Theo- 
dorus statuerit ex fragmentis cognoscitur. Eum re- 
liquos etiam ad quatuor illa genera retulisse satis 


τῶν συμφορῶν, ὑπαινίττεται δὲ ἅμα xaX τὴν &návo- p credibile est. Cf. Cosm. Ind. 1. 1., p. 485 : Ἤνίχα 


δον. V. 1. 1. p. 458) ; tx xii (— ὡς ἐχ προσώπου Exsl- 
νων λέγοντος, οἷα εἰχὸς ἣν ἐν τῷ χαιρῷ τῆς alypa- 
λωσίας καὶ τῶν συμφορῶν αὐτοὺς λογισαμένονς ἀτο- 
πωτατά τε xaX ἀπρεπῆ περὶ Θεοῦ μεταγινώσχειν ἐπὶ 
τούτοις μετὰ τὴν ἐπάνοδον. v. 1. 1. p. 497); υαχνὶ (--- 
λέγει --- ἀπὸ τοῦ ἐχείνων προσώπου ὡσανεὶ μετὰ τὴν 
ἐπάνοδον λεγόντων τὰ τότε συμθδάντα καὶ τίνα ἑλογί- 
cavto * v, l. L., p. 588) ; Lx (--- προαγορεύει — οὕτω 
τὸν ψαλμὸν ἐχφωνῶν ὡσανεὶ αἰτούντων ἐκείνων τυ- 
χεῖν τῆς τοῦ Θεοῦ βοηθείας ὁμοῦ χαὶ τὴν ἐπάνοδον 
προπισχνούμενος * v. Ἰ. 1., p. 198) ; .xiv ( — προα- 
τορεύων — kx τοῦ ἐχείνων προσώπου ταῦτά φησιν 
δπὲερ εἰπεῖν αὐτοῖς ἥρμοττεν τῆς ἐπανόδου μέλλουσιν 


(a) Cf. Cord. Cat. 1l, p. 265. 


— ἐχινεῖτο ἐχ τοῦ πνεύματος προεῖπέν τε ἣ περὶ τῆς 
αἰχμαλωσίας τοῦ λαοῦ, ἢ περὶ τῆς ἐπανόδου αὑτῶν, 
ἣ περὶ ἡθῶν διδασχαλιχὰ, f) περὶ προνοίας, f) περὶ 
τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ. Omnino vero omnes psal- 
mo$, quamvis sua cuique primaria ratio ac vis 
fuiseet, ad omnium utilitatem compositos esse cen- 
suit. Cf. Cord. Cat. Ii, p. 496 ; 1, p. 575. Ceterum 
in interpretando more suo versatus est. Fere scri- 
ptoris sententiam aliis verbis repetiit, sed imaginum 
linguzque rationes accuratius explicavit, ideoque 
in bis lectores szpius ad hoscommentarios allegat. 

Profecto novam viam Theodorus ita persecutus 
est, ut nostram admirationem in se non convertere 


22 DE THEODORI MOPSUESTENI VITA ET SCHIPTIS. 34 
non possit. Sane quidem audax erat. Quis vero au- A ἑαυτὸν χυρίως εἰρημένα ἐξέλαδον, ἀλλ᾽ ὡς ἁρμόξοντα 


daciam in juvene jure reprehendat ? At quz. ince. 
perat per temporis rationes ulterius prosequi non 
potuit. Commentarius ille jam tum et magis etiam 
pesiea orthodoxis stomachum movit. Cf. Ilesych. 
l. c. (a), Lcont. 1. c., Fac. uit, 6: — « Impugnatores 
S. synodi (Chalced.) ob hoc de illo ista jactare, 
quod in interpretatione psaluorum quidam mora- 
liter exposuiase dicatur, que in Christum magis 
dicta debent intelligi. » Theodorum, ita illi, qui 
Judaicz psalmos historie justo magis aptasset, 
vaticinia de Christo evacuasse. Sed ipse eliam post 
ingenue professus est, se in psalmis explicandis 
multa peccasse. V. ap. Fac. 11, 6 : — « Non autem 
quantam Ooportuera, habuimus circa istam rem 
(interpr. psalinorum) diligentiain. Passi enim su- 
mus quacunque incipienlss, ut evenit, in imperitia 
scribendi constituti, siquidem et multas immutatio- 
aes ilio vempore quz nostra sunt susceperunt, quas 
non esl przsenlis temporis enarrare; ex qua causa 
ugis megligentr a nobis composita sunt plurima 
et maxime illa qua prima suut. » Duo his verbis 
enuntiavit, unum, se cum libros adv. allegoristas 
ecripsisset, in multis aliter atque autea sensisse; 
alterum, a se magis negligenter composita esae plu- 
rima in psalsaes, illa maxime qus prima essent, i. e. 
praefationem, v. iníra; slatuerit vero postea de non- 
mullis psalsnis aliler, nonnulla etiam loca aliter 
enarraverit. Primaria profecto Theodori prioris et 
posterioris diversitas in juterpretatione locorum 
-Ma erat in Nov. T. eitatorum, de qua haud dubie 
pluribus in illa prefatione disputaverat. At cum suos 
in psalmos commentarios vituperaret, neque ad ty- 
picam suam interpretationem, quam post constantis- 
sime secutus est et quie Judaics impietatis repre- 
bensionem neutiquam cepit, neque ad quatuor illos 
psalmos quos proprie ad Christum retulisset (b), 
respicere potuit. Quid igitur? Prior Theodorus, si 
quatuor.illos psalmos exceperis, Psalmoruin loca in 
N. T. ad res Christianas per rerum opportunitatem 
accommodata esse statuit (cf. Act. C. Const. ri, iv, 
93, 25 (Cosm. Ind. l. c., p. 486 : — Ὅσα δὲ ἕτερα 
ἐξξλαόον ol ἀπόστολοι ἐχ τῶν ψαλμῶν, οὐχ ὡς εἰς 


τῇ ὑποθέσει" v. et sq.]; adde quod in fragmentis 
nulla typica interpretationis vestigia reperi); quod 
cum'Y. T. vim minuere multisque o(fensioni esse 
intellexisset, posterior Diodorum magis secutus ar« 
ctiori vinculo V. cum N. T. typorum ope connexuit. 


B. Commentarii in. libros V. T. historicos. 


In Genesin. copiosum Theodorus scripsit com- 
mentarium. Cf. Ebediesu l. |. p. 31 ; Act. cone. 
Const. n, iv, 57-62. « — ex 1. quinto — quarto — 
De creatura, » Joan. Philoponi De mundi creatione 
(Gallandii Bibl. Patr. t. XM) 1,8:« — Ἐν τῷ πρώτῳ 
τῶν εἰς τὴν γένεσιν — » 6, 9. « — ἐν τῷ τετάρτῳ 
τῶν — » Leont. Byz. |. c., p. 690 :« — qua vane 


B elaboravit in Genesin, » Phot, e. 58:« οὗ ἡ ἐπι- 


γραφὴ ἑρμηνεία τῆς κτίσεως" ἐν τόμοις ἑπτὰ ἡ πρώτη 
βίδλος ἐπεραίνετο. » His locis unus idemque Theo- 
dori liber designatur. Phot. 1. 1: — Ὃν (8.) καὶ 


᾿ πλείστας εὐθύνας Ἰωάννης ὁ Φιλόπονος (qui Tlieo- 


dori τὰ εἰς τὴν revec« memorat. v. s.), ὡς αὐτός 
φησι, τῆς τοιαύτης ἑρμηνείας ἐν οἰχείῳ τῷ εἰς τὴν 
χτίσιν πονήματι ἐδείχθη σπουδαίως εἰσπραττόμενος. 
Cf. et. c. 44, 240: — ὧν πολλοῖς ἀξίως τὸν μέγαν ἀπο- 
θειάζει (c. Joan. Phil.) Βασίλειον καὶ Θεόδωρον τὸν 
(fert.!. Θεοδώρου τοῦ) Mod. εἰ καὶ μὴ ἐν πᾶσιν, οἷς 
ἐπαιτιᾶται, ἀλλ᾽ οὖν οὐχ ἐν ὀλέγοις ἐπιλαμόάνεται 
δικαίως). Grsecis eniin primus Pentateuchi liber et 
ἡ xslew et fj γένεσις dicebatur. Prius voc. Theo- 
dores adamavit. Cf. ad Am. 6, 9, 10, p. 227 ed. 


C qe Wegn. : Παρέοιχε τὸ ἐν τῇ x iati, ἔνθα περὶ τῶν 


συνθηχῶν λέγει ἃς Λάθαν, τε χαὶ Ἰαχώό — (Genes. 
xxx). Mich. v, 6, p. 3566. (c) Infelici conatu Sief- 
fert. 1. 1., p. 52, quse Ebediesu et reliqui de tomis 
illius commentarii referunt inter se conciliavit. 
Scilicel qua Ebediesu de tomis perhibet boc uno 
credo nituntur, quod tot tomis librum contineri 
dixit, quot voluminibus exemplar Syriacum con- 
siaret. Sic Ebediesu teste commentarius in ΧΙ 
prophetas duobus tomis constat, uno liber De in- 
carnalione, sed horum ille nullis, hic quindecim li- 
bris distinctus est. Sed Theodorus ut nonnullos 
alios,ita hunc etiam in Genesiu commentarium li- 


(6) Non dubito quia Theodorus etiam, cum in D priorum interpretum aliquid apud eum valuit, 
pid. in pe. 1, eos, 


, scriberet : Διαφόροις --- 
v T pott 
uiia xv a lppiwlay συνηγορεῖν ἣ τοῖς τρο- 


44. 1. €., p. 483, χαὶ γὰρ χαὶ Δεσπότης Χριστὸς xal 
νἀ πόοτὼν Lx Φαλμῶν λαθόν- 
j ct consensus 


Mii psalmi praeclare indolem Christi θεανθρώπου, 
in quem omnino quadrarent, describere videban- 
tur. Cf. fragm. Theodori de illis p. et Cosm. Ind. 
l c., p. 485-487. Ποὺ vero in reliquis secus erat, 
qui cum manifesto non toti ad Christum spectare 
possent, ratio exigebat, ne singulsee eorum partes 
eo traherentur. Cf. Cosm. Ind. l. c., p. 486 : Τούτους 
Qj. εἰς τὸν Aca. Xp. xat μόνον &Unev* οὐ γὰρ ἔχοινο- 
ποίει τὰ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ μετὰ τῶν δούλων, ἀλλ᾽ 
ἴδια τὰ τοῦ Δεσπότου ὡς δεσπότον ἐξεῖπεν χαὶ τὰ τῶν 
δούλων ὡς δούλων. Et paulo post : — Paulus μετα- 
φράσας τὴν χρῆσιν (Mosis) ὡς ἁρμοδίαν εἰς τὴν ἰδίαν 
ὑπόθεσιν οὐδὲν γὰρ ἁρμόζουσι τὰ λοιπὰ τῶν d. εἰς 
τὸν Δεσπ. Xp., ἐξ ὧν τινα ἐξέλαδον (Theod. ad Zach. 
ix, 9.) Sed cuin quatuorillos psalmos ita explicaret, 
minus sibi constitit. 

(c) Sielfert. l. L, p. 352 sq., qui in Nicephori 
Catena nonnulla fragmenta de reliquis etiam Penta- 
teuchi libris superesse animadvertisset, "Tha- 
dorum duo intcr se diversos in. Genes comu 


55 OTTONIS FRID. FRITZSCIE COMMENTATIO 56 
bris distinxit, quorum primus, Photio teste, septem A optime  illustrabat, nec mirum, quod in reprehen- 


tomis constabat, Tillemont. 1. 1. p. 445: « — un 
(tome) sans. doute pour ehaque jour. » Theodorus 
cum librum xa distingueret, haud dubie prime 
hebdomadis rationem habuit. Cf. ct. Cyrill. Alex. 
lib. τι Glaphyrorum in Genesin. 


Recte Phot. c. 38, ubi τὴν ἐρμηνείαν τῆς χτίσεως 
memoravit, τὴν δὲ φράσιν, inquit, οὔτε λαμπρὸς (sc. 
8.) οὔτε λίαν σαφὴς, φεύγων δὲ τὸν δυνατὸν αὐτῷ 
τρόπον τὰς ἀλληγορίας xai χατὰ τὴν ἱστορίαν τὴν 
ἑρμηνείαν ποιούμενος. Ταυτολογεῖ δὲ τὰ πλεῖστα χαὶ 
ἄχαρίς πως καὶ ἀηδῆς εἶναι δοχεΐ, ἀλλὰ χαὶ τὸ Νεστο- 
ρίου δόγμα, εἰ χαὶ πρὸ Νεστορίου ὑπῆρχεν, ὑπερ- 
evyópsvo;; nec minus tamen reete Ebediesu 
commentarium illum methodo οἱ speculatione ela- 
boratum vocat. Quamvis enim in eo stylum et 
sententias quasdam jure reprehenderes, ità tamen 
ni fallor comparatus erat, ut ex eo potissimum 
quid Theodorus interpretando et philosophando 
posset, appareret, idque non wiraberis, si quanti 
tum Genesin fecerint ac quam multa ex ea re- 
petierint probe perpenderis. Pro diverso autem 
argumento Genesin, cui suramam  aucloritatem 
tribuit, diverse interpretatus est. lpse quidem in 
iis qu» de mundi origine deque hominibus non- 
dum dispersis disputavit, Geneseos auctaritate 
miti sibi visus est, permult& tamen ab ea aliena pro- 
tulit, qure non tam ex eg elieuit, quam aliunde ac- 
ccpit (a).-Quanquam eum verbis justo magis imhib- 


sionem incurrit ac temporis injuria interiit. Itaque 
ex sententia nobis obtigit, quod Joannes Philopa- 
nus (Περὶ xocposxolac Aóv. ἑπτά, Galland. Bibl. 
XII, p. 474 sq., qui liber non ante a. 610 scriptus 
est) vehementer sane in Theodorum, inauditorum 
satorem, invectus est. Proeterquam enim quod ex 
ejus in Genesin commentario nonnulla excerpsit, 
quanquam non ubique, ut videtur, ad verbum, 
plura etiam memoravit, qux: ad ejus doctrinam fa- 
ciant. Cf. 1, 19 (b); 1, 21, xxn, 5; ix, 10, 11. Neque 
hic pretereunda Cosmze Indicopl.Topograplia Christ. 
Galland. Bibl., Xl, p. 401 sq., scripta ferme post a. 
535, de qua non satis recte Phot. c. 36 judicavit. 
Cosmam Nestorianum fuisse et in multis Theodo- 


B rum esse secutum primus recte observavit La Croze 
(Hist, du Christianisme des Indes, 1, p. 40 sq.); id- 


que magis iis firmatur qux Semler (Hist. eccles. 
selecia capita Y, p. 421 sq.) ex Topograpliia illa ex- 
cerpsit, quanquam accuratius etia: doceri potest, 
Sed cum Theodorus et Cosmas, etsi doctrina situil- 
limi, dissimiles tamen essent tempore, indole atque 
eruditione, zque ssne jucundumr' atque utile cst 
utrumique fnter se' componere, quod alieno certe 
oco file facerem. Ut cawte tamen illam Topogra- 
plriawm, qute Theodórea apertat. adhibeas moneo. 
Caeterum conjectura fraud. improbabili dicas Joan- 
nem Phil., quí Theodori asseclas s:epius carpit, ad 
Cosmam etiam respexisse. 


reret, ipse etiam multa mira ex ea eruit. Magna c Priusquam jam commentarii illius fragmenta 


autem licentia historiam lapsus primorum hominum 
perscewtus est atque hic precipue vanum illud stu- 
dium cernitur, quo dubia et plane incerta mire con- 
jectando certissima reddidit. Multo brevior erat 
alterius. Geneseos partis interpretatio, in primis 
propter typos memorabilis. Typi autem, quos in 
prophetis certis quibusdam licet temotioribus ra- 
tionibus niti dicas, hic quidem fere a solo interpre- 
tis arbitrio pependerunt. Quid multa? llle commen- 
tarius, in quo Theodorus haud raro de via ecc'e- 
siastica declinavit, nostri indolem et deetripam 


qwe supersunt recenseam, de Catenis, quibus 
mazime continentur, pauca premittenda. Quarum 
mira est Cathena s. explicatio locorum qui in Pen- 
tateucho subobscuriores occurrunt, ex antiquis Gre- 
corum theologis deprompta. Ex quibus quorumdam 
hactenus. nihil est in. lucem. editum : Franc. Ze- 
phyro Florentino interprete. ltem Cathena explana- 
&ionum velt. s. Patrum in omnia tam V. quam N. 
Test. cantica : αὖ Antonio Carafa 6 Graco in Lat. 
sermonem consersa (e). Colon. Agripp. 1572, 8. 
Zephyrus ipse prefitetur, se in translatione con- 


tarios exaravisse opinatus est, allerum philosophi- D xev ὁ διάδολος τάγματι, εἴπερ ἄρα xaX ταύτας, xol 


cum ab Ebediesu, Phot., Joan. Phil. et in Act. 
conc. Const, memoratum, alterum exegeticum, qui 
ad reliquos etiam Pentateuchi libros pertinuisset. 
Neque enim, si ille ad aunplius opus pertinuisset, 
rimam tantum partem in Genesin conscriptam ab 
bediesu memoratam fuisse. Quasi vero Theodorus 
singulos Pentateuchi libros non singulis commen- 
tariis persequi potuisset ! Sed non male conjiceres 
illam ἑρμηνείαν τῆς Κτίσεως uberiorem eamque 
, philosophicam disputationem de prioribus Geneseos 
capitibus fuisse, nisi Ebediesu maxime verba im- 
pedimento essent. a 
(a) Sic Theodorus etiam mensi Nisan mundi 
creationem assignavit, quod ex iis intelligitur, quae 
delhac Ephrami sententia congessit Czss. a. Len- 
gerke 1. 1. p. 20,21 
b) Qui hujus cap. locus admodum torsit Cote- 
lerium (Eccles. Grec. monum., VI, p. 571) ita ha- 
bet : Kot εἰ συνυπέστησαν ol ἄγγελοι τῷ οὐρανῷ 
χαὶ τῇ γῇ θαυμαστὸν εἰ πέντε μόνας (cod. εἷπὲν τε, 
Cotel. conj. εἰπεῖν. c'*) ἡμέρας ἐν τῷ ἰδίῳ μεμένη- 


εἰς τὴν τοσαύτην εὐθὺς ἅμα τῷ γενέσθαι χακίαν xol 
τὸν τοῦ ἀνθρώπου φθόνον ἀκώλισθεν. Η, e. (Joan- 
nes Theodorum refutat) : « Si (tua sententia) angeli 
una cum eoo et terra facii sunt, mirum, quod 
diabolus per quinque tantum dies in suo ordine 
permansit (statait enim Theodorus, protoplastos 
sexto die factos, post sex horas ipsa meridie cum 
primum esurirent seductos ficus edisse ac tribus 
horis post paradiso pulsos esse. €f. Joan. Phil. 1, 
12 ; Mar. Merc. c. 1, p. 704), si nimirum etiam hos 
(dies in suo ordine mansit. Hzc bene addita, nam 
de Theodori sententia diabolus jam ante diem 
sextum peccavit ideoque in terram dejectus est) et 
statim post ortum in tantam nequitiam et in ho- 
minis invidiam (quam contra hominem alebat) pro. 
lapsus est. » 

(c) Hze in Cantica catena aecuratior et. auctior 
Gr. et Lat. legitur in. Corder. Cat. in Ps., Ill, p. 
855 sq. Alia tantummodo sunt, qux ad Jonz pre- 
ces leguntur. Nihil in ea inveni quod Theodoro 
Mopsuesteno probabiliter tribueres. 


21 


DE THEODORI MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS. 


48 


sulto nennulla przteriisse aut quia supervacanea A Genes. 1, 17, in. Niceph. Cat. p. 54 (in. Lippom. 


viderentur aut in alios sensus distorta. Przterea 
magna in vertendo usus est licentia, alia male 
versa, alia tam obscure, ut thcologi Greci sen- 
tentiam. zgre eruas.. Nominatur in. indice theolo- 
gorum Grzc. etiam Theodorus. Οὐ sola p. 55 
hac notatione leguntur, eorum alia Diodori sunt, 
alia Theodoreti. Cf.Theodoret. qu. 22, 95, in Genes. 
l, p. 38, 59. Cum post in Catena plura modo Theo., 
modo Theod. notentur, quorum quadam Theodori 
suat, utrum interpres hajusmodi notatione innue- 
rit, Theodoretum Theodorumve, incertum. Plera- 
que tamen Theodoreti sunt, Theodorea post af- 
feram. Preterea sunt in his, quorum scriptor in 
tanta catensx confusione et negligentia incertus 


est, eum przsertim permulta eorum brevissima et B 


nullias fere momenti sint. Sed Theodoro vindica- 
verim p. 51 B (de Gen. 1v, 14, 15), 107 B (19,27) 
(Thzo.) ; de reliqwis nolo disputationem parum fru- 
«tuesam ingredi (a). Alogsii Lippomani, Meton. 
*pisc., Catena in Genesim ex auctoribus eccles. plus 
minus LY, iisqme partim Graecis, partim Latinis 
comnera. Lsgd. 16517, fol.; precipue pannis in- 
terpretam Latinorum, eorumque medii evi, con- 
texta. est. Quse Theodori continet non ubique, ut 
velles, translata sunt. Theodoreti autem sunt, qu: 
p. 595 Theodoro tribuuntur. Cf. Theodoret, qu. 6f, 
l, p. 75, 74. Omnium optima et uberrima est Ze«ua 
evce καὶ Xertqxovea vzoprngatictuy εἰς τὴν 
Oxrütevyor καὶ ra tov. Βασιλειων nón zpocor 
evxoic ἐχδοθεισα αἀξιωσει μὲν τοῦ ευσεδεστατου 
xat ταιηνοτατου ἡγεμόνος xac'nc Ουγχροθδλαξιας 
κυρισυ κυριου l'enyopiov. Αλεξογδρου Γκιχα 
ἀπιμεῖειᾳ δὲ ΔΜιχηφορου Ἱερομογαχου του Θεοτο- 
xov. Top. xputoc τὴν Πεγντατευχον περιέχων. 
Ev Acryug της Σαξογιας. Ey tq τυπογραζιίᾳ cov 
Bpretexcag. Ετει αψοῦ'. Tcp. δευτερος tov Incovv 
tov Ναυη, tovc Kpicac, τὴν Ῥουθ xal tac cec- 
capac βασιῖειας περιέχων. — Ἐτ. avor, in qua 
fere omnia Theodori in Genesin fragmenta aliis in 
libris servata et vero etiam nova quzdam legun- 
tar (δ). Sed quod p. 518 Theodori affertur de Gen. 
xxvi, 2, Theodoreti est ; cf. qu. 77, I, p. 89 ; quod- 
que p. 125 ei tribuitur (Lippom. Cat., p. 256, ex 


parte?) de v, 99, Cyrillo Alex. (cf. ejus Opp. ed. D 


Aubert. ]J, p. 27) vindicandum. Caeterum in iis 
quz nomine 'Abf)oo, notantur, videntur nonnulla 
Theodori latere. 

Sex fragm. in Act. conc. Const. m, 1. l., exhi- 
lita, quorum tria etiam in Vigilii constit. 58-60 le- 
guntur, omnia ad priora Genes. capita pertinent, 
ea vere quz Joan. Philop. l. e. 1, 8, 106 — xvni, 
$23; u, 45, 18-90, excerpsit, ad primos Geneseos 
versus. Reliqua fragm., quorum nonnulla Theo- 
dero fortasse perperam Lribuuntur, baec sunt : de 


(e) Que p. 67 B de Gen. 1, 26, 52, Theod. le- 


gn»tur et in Lippomaui Cat. p. 564 Theodoreto 
a«cribuntur, videntur Theodoreti esse. In. editt. 
T h«odoreti desunt. 

v^) Cod. XV bibl. mss. Marc. Venet, Octateu- 


Cat. p. 62 male Theodoreto tribuitur) ; 1, 26, quo 
uberius explicatur, qui homo xac' eixóva Θεοῦ 
creatus sit, in Theodorel. Quaest, in. Gen. 1, p. 29 
sq. (in Zephyr. Cat.. p. 50, ex parte, perperain in 
Lippom., p. 87, et Niceph. Cat.,, p. 47, Thbeodo- 
reto aseribitur. Cf. Joan. Philop. 1l. c., 6, 9, 14 — 
17, ubi ex parte neque ad verbum citatur, sed 
aliud etiam additur) ; u, 2, 5, in Theodoret. I. c., 
p. 37 sq. (Niceph. Cat. p. 57 sq., qux aliud etiam 
brevissimum fragm. continet, Zeph. Cat. p. 54, 
ex parte); u, 7, in Niceph. Cat. p. 65; aliud 
brevissimum in Lippom. Cat. p. 118; n, 8); in 
Niceph. Cat. p. 66 (in Lippom. Cat. p. 124); 11, 19, 
in Niceph. Cat. p. 75 (paucis demptis et additis in 
Lippom. Cat. p. 150-152) ; 1, 21, in Lippom. Cat. 
p. 455; in, 6, in Niceph. Cat. p. $5; in, 7, in 
Niceph. Cat. p. 86 (Zeph. Cat. p. 45; Lippom. 
Cat., p. 176, ex parte) ; u1, 8, in Theodoret. 1l. c., 
p. 45 (Niceph. Cat. p. 88; Zeph. Cat., p. 50, ex 
parte [cf. Joan. Phil. 1. c., 1, 12, p. 485) ; ini, 10, 
in Lippom. Cat., p. 185 ; iui, 17, in Niceph. Cat., 
p. 98; ει, 21, in. Theodoret. l. c., p. 55 (Niceph. 
Cat., p. 101; Zeph. Cat., p. 50; Lippom. Cat., p. 
210 [cf. Joan. Phil. 1. c.]) ; 111, 22, in Lippom. Cat. 
p. 212; ui, 24, in Theodoret. 1l. l., p. 55 (Niceph. 
Cat. p. 105; Zeph. Cat., p. 91; ex parte in Act. 
conc. Const.an iv, 62; Lippom. Cat., p. 214): 
vi, 19, in Joan. Phil. 1. c., 1, 15, 18, 8; in 
Niceph. Cat., p. 253; xix, 51, 352, ib. p. 255; xx, 


C 5, ib. p. 260; xxvn, 2, ib. p. 339; Zeph. Cat., p. 


85 ; xxviii, 18, 19, in Niceph. Cat., p. 551 [Sieffert. 
l. L, p, 45], sed in Zephyr. p. 86, et Lippom. Cat., 
p. 694, Diodoro tribuitur; xxx, 59, in Niceph. 
Cat., p. 976, sed Diodori est in Zeph;, p. 88, et 
Lippom. Cat. p. 663; xxii, 4, in. Niceph. Cat. p. 
$91 (Zephyr. Cat., p. 90, Diodor.); xxxi, 24, in 
Niceph. Cat., p. 596; xxxu, 25, 206, ib. p. 597; 
xxxu , 28, ib. p. 599; xxxix, 4, in Lippom. Cat. 
p. 715 (fortasse Theodoreti eat ; cf. ejus quasst. 98); 
χων, 9, in Niceph. Cat., p. 478 (v. de eo Ernesti 
Theolog. Biblioth., 11, p. 595); χεῖν, 15, in Lippoin. 
Cat., p. 854; xzix, 4, in Niceph. CaL, p. 510; 
x1ix, 14, 12, ib. p. 524, 526 [Sieffert. 1. L, p. 83, 
84]; Zeph. Cat., p. 106. 

Utrum Theodorus reliquos etiam Pentateucbi li- 
bros et libros Josue, Judicum, Ruth ac Regum 
commentariis illustraveiit necne, difficile dictu. 
Ebediesu |. c., p. $1, solius Samuelis uno tomo 
ad Mamarianum explicati meminit; sed fragmenta 
Theodori in Catenis ined. esse dicuntur, ín cod. 
V et VI bibl. CoisL « Cat, in Levit., Num., Deut., 
Jos., Jud. et Ruth. » V. Mont. D. Coisl., p. 41, 42; 
in cod. VII, « Cat. in Jos., Jud., Ruth. et IV Regg. » 
V. Montf. ]. 1, p. 45; in cod. XV Bibl. manusc. 


chus cum catena, De liac Cateno Morell. !. l., p. 50 : 
« Catena fere tota exstat in. illa uberiore codice 
DXXXIV Marciano comprehensa, necnon in co- 
|'osissima illa, qnam Nicephorus TWeoio ἃ. NUT 
,pske vulgavit. » 


—À 


39 


OTTONIS FiiD. FRITZSCHE COMMENTATIÓ 


ib 


Marc. Venet, « Octateuchus cum catena. » V. A continentur (cf. Assem. Bibl. Or., W, p. 418), ex 


Morell. 1. 1., p. 99; in cod. XVI, « Cat. in libros 
Regg. » V. Morell, l. 1., p. 51; in cod. XIX bibl. 
Med. Lour., « Expositio quorumdam ss. virorum 
S. Ser. » —« Theodori quatwor fragm. p. 56,57 B, 
958, 61 B, in 1l. Regg. » Cf. Bandin. 1. 1., I, p. 128, 
et A. Maius 1. 1., I, p. xxi. « In Levit., Inquit, in 
Num., Jos., Judd., Ruth, libros IV Regg., ad odas 
biblicas citatur Mopsuest. tum in aliarum biblio- 
thecarum tum in Vaticanz codd. » Pauca in Nice- 
pori et Zephyri catenis Theodori nomine afferun- 
tur : de Exod. iv, 21, in Niceph. Cat., p. 605; xx, 
95, ib. p. 786; xxiu, 96, ib., p. 821. (Zeph. Cat, 
p. 447, 148, Diod.) (docet, hominibus vite termi- 
num ἃ Deo neutiquam esse constitutum) y xxv, 9, 
ib. p. 824 (Zeph. Cat. p. 145, Diod.); xxv, ὅθ, xxvi, 
55, ib. p. 845, 857. (Zeph. Cat., p. 146), ad Levi- 
ticum duo inveniuntur fragmenta qua: Theodoro 
an Diodoro jure tribuas vix dicas; ad c. xi, ib. p. 
4029 (Διοδώρου, sed cod. Alex. Θεοδ., Ato5. ; Zeph. 
Cat. pag. 171, Theo.); ad c. 15, ib. pag. 1051 
(θευδ., sed cod. Alex. Aw5.); unum ad Deuter. 
xxxii, 8, p. 1659 (a), unum ad Jos. vir, 5, ib., Il, 
p. 44; duo ad JudJ., p. 210; de xin, 25, p. 226; 
de xvi, 17; unum ad 1| Reg. xxu, 11, ib. p. 614; 
sed hoc me judice ex interpretatione ps. ivi, 
41, sumptum est. Cf. Corder. Cat. in ps. 1, p. $30. 
Recte dubites an Theodorus libros Jos., Judic. et 
Ruth enarraverit, Possunt pauca illa fragmenta 
errore Tbeodoro tributa (Sieffert. 1. Ll, p. 355), 


possunt etiam ex alio Theodori libro deprompta C 


esse, idque eo probabile fit, quod reliqua fragm. in 
Nicephori Catena Θεοδώρου, htec 8. Moj. dicuntur. 
Pari modo fragm. in reliquos illos V. T. libros ex 


aliis Theodori libris petita esse Statuerem, cum. 


prosertim Catenas ineditas non multo plura conti- 
nere probabile sit, nisi Theodorum illos libros, qui 
pro indole sua sibi maximi momenti essent et quos 
pertractasset, explicuisse, mullo esset credibilius. 
Quanquam quze est horum librorum indoles ab aliis 
diversa, nonnisi singula uberius exposuit. Theodori 
ep. Mopsu. vulgo commentatoris, questiones in Scri- 
pluram, et, Theodori commentatoris questiones. el 
responsiones, quz duobus codd. Syriacis bibl. Vatic. 


(a) Qus in Lepayri 
Niceph. Cat. p. 1422, 1656, Diodoro ascribuntur. 

(b) Disputarunt de iis Fabric. l. 1., p. 858, 350; 
Ang. Maius 1. l., P xxi, XXiu (vt, p. vi sq.), οἱ 
Vict. de Wegnern l. l., pn “4 

(c) Fabric. 1. 1... p. δῦ8 : « Exstat etiam (codex) 
in bibl. Medicea atque jam ante aliquot annos edi- 
tionem ejus sperare jussit Anselm. Bandurius. ε 
(Cf. Fabr. 1. 1, Vli, A 611). At Bandinio hujus- 
modi codex ignotus. Recle puto Maius Fabricii er- 
rorem inanifestavit, Bandurium illum ipsum cod. 
Vatic., qui tum Florentie fuisset, respexisse, Fa- 
bricium vero cum Bandurius se commentarium il- 
lum beneficio Cosmi lII, ducis Etrurizx. cujus bi- 
bliothecaim rexisset, editurum spopondisset, falso 
putasse, codicem illum in bibl. Medicea exstare. 

(d) Mai 1. 1., 1, p. xxi. — « Hujus operis 
(comment. in ΧΙ] proph.) codices qui manu versa- 
verint tres saltem cerno viros, quorum primus est 


his potissimum Theodori commentariis excerptas 
esse suspicor. 
C. Commentarii in prophetas. 

Theodorus quatuor prophetas mojores interpre- 
tatus est. Cf. Ebediesu l. c., p. 58. Commentarii iu 
Isaiam fragm. contimet Cat. ined. Nicolai Muzani, 
Cypri archiep., post Byzantii pontif. (6856. xii), de 
qua v. Bandin. l. 1., I, p. 17 sq. Temere Caveus 
l. c., p. 262, et ). Lud. Schulze (Opp. Theedoreti I, 
p. $8) suspicati sunt, commentariorum Theodoreti 
ih Isaiam quos Jac. Sirinondus ex catenis Gr. 
excerpsit (ed. Hal., lj, p. 165-402), plurima Thieo- 
doro tribuenda esse. Ego quidem nihil reperi, quod 
recte ei vindicarem. « In Jeremiam Nicol. Aleman- 
nus ad Procop. p. 107. » Fabrice. 1. l., p. 357. 
Theodorus, qui inter explicatores in Cat. ined. 
in Esechielem, de qua v. Bandin., 1. 1, 1, p. 21, 
memoratur, fortasse Mopsuestenus est. 

Omnium Theodori librorum commentarius ia 
X11 prophetas (8. ᾿Αντιοχείας ἑρμηνεία εἰς τοὺς 
προφήτας), quem, teste Ebediesu l. c., p. 91, duo- 
bus tomis ad Mar Tyrium scripsit, solus temporis 
injuriam effugit. De codicibus (5b) quibus contine- 
tur, hrec. accipe: Primo loco is codex Vaticanus 
uominandus, qui, ut Maius narrat, fuit olim cujus- 
dam dignitate πρωτοασηχρῆτις, deinde Joannis 
eardin. Florenüni Salvia, post in. Romanorum 
Columnensium bibliothecam, denique in Vaticanam 
Maio prefecto perlatus est. Est optimus, membra- 
neus, seculi circiter undecimi, ejusque scripture 
brevissimum specimen Maius in tabula 1. 1., tomo 
Ι, prsemissa exhibuit (c). Alter codex Vaticanus est 
Chartaceus Maioque recens scriptus illiusque lectio- 
nes ita referre dicitur, ut ex eo exscriptus videa- 
tur. Caret commentario in Zachariam (d). Quippe 
in eo Theodorus plura disputavit, qua scriba, or- 
thodoxus scilicet, denuo chartis mandari noluit. 
Ang. Maius, qui primus Theodori in XJ] proph. 
commentarium integrum l. l., VI, p. 1.298, Grece 
edidit (t. 1, p. 1t, p. 41-104), nonnisi conimentarios 
in Jon., Nahum. et Abd. integros, commentario- 
rum autem in Amos, Zach., Os. (—1, 8) et Hagg. 
(—1, 1) sola initia addita trauslatione sua Latina 


Cat. Theo. p. 209, 235, in D Franc, Turrianus (ad Coust. ap., Il, 90; Pro cpp. 


pont., p. 254), à quo Romz degente Vaticanum 
ipsum cod. (intell. posteriorem) um augurari 
licet. » [de Wegnern l. 5., p. ΧΙ : « Posterioris (cod. 
Vat.) etiam Franc. Turr. — tanquam a se lecli (in 
notis ad Const. ap., 11, 20) mentionem injicit. » 11} 
Turrien. illum coinmentarium legi ct nonnulla ejus 
transtulit, sed falsa est Maii coniectatio, eum cod. 
Vat. (posteriori) usum esse, quandoquidem etiam 
commentarium in Zachariam legit. Cf. Fr. Torren- 
818 De S. pontificis supra conc. auctorit., 1. m (Flo- 
rentiz, 8), p. 99, De residentia pastor., p. 38 (bre- 
vis Theodori locus de Zach. ix, 8, Latine legitur) ; 
Fr. Turriani S. δ. Adv. Magd. Centuriatores pro 
canon. app. et epistolis decret. pontif. apost., l. v 
(Col. 1515, 4); v, 21, p. 621; preterea Turrian. iv, 

0, p. 456, Thicodori interpretationem memorat, et 
", 20, (Pro ep. pont.), p. 254, 255, brevem locum 
de Agg. τι, 12, 14, Latine exhibuit. 


^ 


41 DE TIHEODORI MOPSUESTEN! VITA ET SCRIPTIS. 


AL. 


inseruit (a]), priore illo cod. Vat. usus est, nulla A ἀξιοῦσιν ; Abd. 1, 4, οὐ χαλῶς ; Mich. v, 10-14, με- 


recentioris ratione labita. Omnino textus, quem 
exhibuit, purus dicendus, quanquam interdum edi- 
toris ἀχρίθειαν desideras. — Duos codd. continet 
bibl. Caesarea Vindobon, Uterque chartaceus nec 
antiquus (alter cod. XVIII Kollario [v. ejus ad Pet. 
Lambecii Comment. de bibl. Ces. Vind., 1. Vlil, 
Supplem. l. 1. Vindob. 1790, p. 164])szculo quinto 
decimo scriptus dicitur; alter c. LV (CLXI) Dan. 
de Nessel |Catal. codd. mss. Cr. b. Vind. Vind. 
1690, p. 155], et Lambecio [Catal. codd. Vindob., 
IV, p. 160, ed. Kollar. IV, p. 5601, a quibus 1. l. 
de-criptus est, mediocriter antiquus habetar, sed 
ejus ztatem seculum xvi vel ad summum invente 
artis typographicze tempora haud excedere observat 
de Wegu. l. c., p. xni), et teste Forlosia (in Kol- 
lerii —— Supplem., l. 1, p. 174), « alter alteri tam 
similis est, quam ovum ovo, atque ex eadem scri- 
ptus manu videtur. » Hoc vero utcunque est, in 
magna corum similitudine dubitari non potest, 


«uin ex uno eodemque fonte fluxerint. Hunc autem - 


fontem priorem eod. Vatic. esse ex eo probabile 
est, quo prior ille codex Vindob., teste Gentilottio, 
Casar. biblioth. quondam prefecto, ab Apostolo 
Zeno, Veneto, Carolo Vl imperatori a. 1723 
dono oblatus est (cf. Kollar. — Suppl. p. 164) et 
magis etiam propter textum quem exhibeut. Ας 
primum in omnibus tribus codd. ad Theodori 


τιεὶς, ἑξῆς ; vi, S, παρέσχητε (leg. παρέσχηχε ); 
vi, 8, ποιῇ, ἧ; τι, 14, φάγέσε, ἐγχλίνειν ; Habac, if, 
41, εἰωθότας ; i, 18, ἐπάγοντι ; Soph. i, 44, οἶχο- 
δομήσαντες; Zach. 1, 21; ταῦτα ; xiv, 1, παρα- 
γένηται. Ex priore illo cod. Vindob. pauca transcri- 
psit Forlosia in Kollarii — suppl. , p. 470-175, qui 
adolescens totum commentarium Latine vertit, sed 
hanc versionem noh edidit, veritus ne maleficorum 
minus zquas calumnias immeritus subiret. V. Kol- 
lar. l. ., p. 169 ; plura vero cx posteriore Sicffert, 
l. l., p. 39 et p. 42-71, hic illic. Nuperrime inte- 
grum commentarium eodem cod. usus Vict. de 
Wegnern 1. 1. edidit, neque ita tamen ut velles. V. 
Allg. Lit. Zeit., 1856, n. 64, 65. — Duos commen- 
tarii illius codd. Veuetiis Montfaucon vidit, alterum 
in Grimanorum bibl., alterum in bibl. Meletii Ti- 
paldi, Gracor. antist., archiep. Philadelph. Cf. 
Montf. Diarium 1tal. (Par. 1702, 4), p. 39, 46; 
Bibl. bibl. manuscr. nova, l, (Par. 1729, fol.), 
p. 478. Sed suspicor alterum borum ab Apostolo 
Zeno (v. 5. ) Vindobonam transmissum esse. — 
« Septimus codex ap. Gerasimum Blachum in Gal- 
lia fuit, teste Combefisio (Bibl. concion.,l, p. 44 (b). 
Atque hunc cod. inspexit etiam , ut pulo, Steph, 
ab Altimara (Lequinius) , qui in Pasoplia, p. 433, 
ait se legisse Mopsuesteni comm. ig X1I yproph.1 
A. Mai. 1. L., VI, p. vii. — Denique codex Romz in 


minus ortbodoxam interpretationem Zach. 1, 7 (, bibl. Vallicelliana esse dicitur. Cf. Possevin. App. 


— 11, eadem tria scholia, quibus lector quidam 
extholicus. Theodoreis opinienibus correctionem 
adhibuit, adjecta sunt. V. Mai. ad Zachariz cap. !; 
Kollar. |. l., p. 171, 172 ; de Wegn. l. c., p. 551, 
538, 542. Tum vero summa est textus similitudo. 
Melior est in cod. Vat. ut antiquiore. Nonnulla qui- 
dem ex eo pejus quam ex Vindob. exhibita sunt, 
sed hoc aut Maii negligentiz tribuendum (sic non- 
nulla ap. Mai. exciderunt; cf. p. 295, de Wegn. 
p. 547, o0 γὰρ ἂν — — ἴππους λέγει; p. 521, de 
Wegn. p. 6035 ; p. 264, de Wegn. p. 670, al.), aut 
ex eo explicandum , quod attentus scriba manife- 
$106 quos perspexit errores suis chartis non in- 
seruit. (Cf. Mai. p. 148, οἰχονομήσαντες  ἀ6 Wegn. 


p- 273, χοινωνήσαντες ; p. 227, λοιποῖς ! de Wegn. D 


p. 603, λόγοις, 21.) Reliquarum textus diversitatum 
causa ac ratio in transcribendo sita est. Raro du- 
bitabis, quem codicem sequaris. Sed quod maxime 
rem continet , loca mutilata et corrupta cod. Vat. 
maxima sane constantia in cod. Vindob. leguntur ; 
quod cum satis manifestum sit, has tantummodo 
lectiones procul dubio depravatas referre placet: 
34 Os. rv, 15, ἐπαγομένην ; vi, δ, x3v οὐδέ ; xin, 15, 
kroru£vou; ; Joel. 1, 20, βρόμος : 1, 28-52, λα- 
153232 ; m, 18, αἱ εἰωθυΐαι - δωρεαΐῖ ; Am. v, 13, 


(4) Omnia Grace et Latine denuo edidit in Nova 
Peirum, tom. Vll, Rome 1854, 4, 


Es. 

(δι Paris. 1662, 8 voll. In primo tantum tomo 
(p. 281 -385) nennulia Theodori fragmenta leguntur 
«ue ex principio Commentarii in. Evang. Joannis 


PATROL. GR. LXVI. 


III, p. 27. Sed Maio teste constat paginis duod: cim 
et tenue est interpretationis in Oseam (i, 15) 
fragmentum , ad quod Sam. Tenulium respexisse 
cum ad Nicol. Heinsium scriberet : « Vidistin" un- 
quam Theodori Ant. fragmentum in proph. Oseam., 
]n Latio mihi descripsi. » Cf. Burmani Syllog. epp., 
n, p. 801, non dubium. 

Commentorium illum Theodori Mopsuesteni esse 
nihil est certius (^) ac temere eum Ludov. du Four 
de Longuerue abbas de Jardo, juniori cuidam Theo- 
dore (Galatz, Mopsuestix ep. , ut videtur, qui sz- 
culo vi medio obiit ; cf. Jacob. Le Long. Dibl. s. ],, 
p. 985), et Oudinus (Comment. de scriptor. eccles. 
antiquis , ll, p. 451) Theodoro Daphnopate , qui 
sec. ΧΙ medio vivebat, tribuerunt. Primum enim 
Theodori in X 11 proph. commentarius ab Ebedies$u 
et in Act. conc. Const, n, 1v, citatur , tum ille in 
omnibus codd. Theodori dicitur Antiocheni, deinde 
in eo ipso sepius mentio fit commentarii in Psal- 
mos, v. C, ad Zach. jx, 9, quem constat nostrum 
scripsisse, denique dicendi interpretandique ratio 
Theodorea est. Utramque in eo eam animadverti- 
mus , quam in Theodori fragmentis procul dubio 
genuinis quamque in universum recte Photius c. iv, 
177, 58, descripsit. (v. etiam Leont. l. c., p. 686, 


sumpta sunt. Posteriora ( p. 289 B. IIl-XIV) eadem 
sunt qua in Corderii catena. in. Joannem p. 16-31: 
leguntur. 

(e) Pluribus bae. de re disseruerunt Ang. Majus 
Pref. zd Mopsuestenum et Viet. de Wegnern VV 


p» xv sq. 
δ 


"re; οὐ Ὁ... “66 


* — 


35 


O1TONIS FIUD. FR.TZSCIIE COMMENTATIO 


u 


cl. iis qua Theodorus in przf. ad Os., ad Soph. 1, A ageret ratio erat. Non cautius alter locus allatus. 


4-6,1:1, 5, dixit). Illa autem tam peculiaris est, ut 
quid Theodori sit quidve minus facile vidzas. Illud 
vero morari nos non potest, quod tria loca, quae 
in act. conc. Const. n, iv, 20.22 ( Vigil. Const. 
91-95) « ex principio commenti (a), quod in XJJ 
proph. scripsit, — post alia infert, — post alia in- 
fert,» afferuntur, in illo commentario non leguntur. 
Sententize certe quas continent Theodorez sunt. sed 
facile fleri potuit, ut unus alterve Theodori liber 
pro altero citaretur. Jam cum loeus qni in illis act. 
25 sequitur, ad ps. xx1 pertineat, probabile tria illa 
joca e commentario in Psalmos , et quidem ex ejus 
principio (b) deprompta esse, cum presertim duo 
posteriora 21 , 22, ad ps. xv et. xxi spectent. Sed 
de nupera Maii sententia l. l. praimisit Theodorus 
commentario generale aliquod prooemium in minores 
prophetas , propter reverentiatn forliasse erga con- 
ciliuan, in codd. omissum. Idem enim et Tlieodo- 
retum fecisse el verba eliam xa0' ἃ πρόσθεν ἔφθην 
εἰπών (v. comment. p. 1), si ante ἐν ψαλμοῖς in- 
terpungatur (ita haud dubie interpungendum), haud 
rem in alio. opere dictam denotare. Si scribamus 
pro Εἰς ἔλεγχον τῶν x. 5.3., Εἰς EX. οὖν" τῶν x. 5. , 
hanc unam particulam satis illud procemium indi- 
care. Equidem quamvis prooemium ad Tyrium prz- 
missum. fuisse credam , mihi tamen nondum per- 
suasi , illa tria loca ( Maius et de Wegn. de uno 
tantum loquuntur, sed posteriora duo loca ex eodein 
libro aumpta esse et illum paulo post excepisse qui 
ea excerpsit verbis, post alia infert indicavit) ex 
eo petita esse. 

Mire nuper Vict. de Wegnern 1. c., p. xxu sq. 
evincere studuit, Theodorum juvenem cum Psalmos 
explicuisset οἱ lortasse.etiam prophetas ma;ores, 
XII prophetas minores in'erpretatum esse. Attulit 
hanc in rein loc. Theodori ad Zach. ix, 9: Ὁπεροῦν 
(sc. τῶν χρόνων τὴν ἐναλλαγὴν ποιχίλην εἶναι ἐπὶ 
τῆς θείας Γραφῆς) διὰ πολλῶν ἡμεῖς ἕν τε τῇ τῶν 
ψαλμλῶν ἐρμηνείᾳ xal ἐπὶ τῶν προφητῶν ἐδείξαμεν 
αὐτάρχως, el init. pra f. in Os, Hoc ex priore 1. 
sequi, cum Tlieodorus quod universe S. Seripturze 
proprium esse dicat, iu Psalmorum et prophetarum 
interpretatione a se expositum testetur. Sed Theo- 
dorus cum juvenis Psalmos explicaret, accuratius 
linguz rationes exposu;t, eoque magis quo minus 
l.ujusmodi res ab aliis interpretibus illustratas esse 
videbat. Quare iterum i'eru:nque lectorem uberius 
in Psalmorum intcrpretatione disputata inspicere 
jubet. Quanquam lioc unum istam conclusionem 
conficit, quod eur de illa temporum euallage prze- 
cipue in Psalmorum prophelarumque enarratione 


(a) Voc. commentum, quod in Act. conc, Const. 
u szpius legitur Maie juvice l. 1... librario debetur, 
qui non intellexerit littere. compendium cum su- 
perposita lineola. Contra. Vict. de Wegn.. |. l., 
p» xvi, commentarium levi ingenii lusu in. commen- 
iv opprobrii causa mutatum esse opinatur. Male 
ut-rque. Commentum serioris tesnporis vocabulum 
esl, “ΠΟΥ. c. ipse Fac. ii, 6. usus est. Pompeius 
4enimeulum artis Donati (ed. Fr. Liudemaun. Lips. 


D στῶτα, 


Davidis et prophetarum vaticinia interno quodam 
vinculo contineri d:cit Theodorus, sed de suis in 
ea commentariis hoc valere ne obscure quidem in- 
nuit. De verbis xa0' ἃ πρόσθεν ἔφθην εἰπών supra 
dictum. Nolim in re tam lubrica quidquam pro certo 
affirmare, sed Theodorum presbyterum Xll prophe- 
tas aliquanto post Psalmos (v. qux: de comm. in 
Psalmos supra adnotavi) explanasse statuerim. 
Codicum, non editorum bonitate factum est, ut 
ille commentarius minus corrupte editus sit. Utra- 
que editione comparata facili negotio plerosque er- 
rores qui in euim irrepserunt, de medio tollere 
potes. De nonnullis tantum locis corruptis hic ju- 
dicium meun i qualecunque interponere placet. Os. 
1, 2, prophetas multa nova fecisse atque inaudita 
Theodorus dicit, quo hominum crriositatem exci- 
tarent. sibique docendi occasionem pararent. [ta 
Oseam scortum in matrimonium duxisse. Ἡ δὲ, in- 
quit ed. de Wegn. p. 10, τοῦ γινομένου xatvótne 
ἀφορμὴν ἐδίδου τῷ προφήτῃ τὰ προσύήχοντα λέγειν 
πρὸς αὑτοὺς, πρὸς τῷ ( cod. Vindob., τὸ c. Vatic.) 
xaX πολλῇ τῇ παραθέσει μείζονα φαΐνεσθαι τὸ τὸν 
θεὸν αἱρεῖσθαι οὕτως ἀγνωμόνων ἀνδρῶν εἰς ἐπιμέ- 
λειαν ἑαυτὸν χατιέναι, εἴ γε xal τὸν προφήτην θαυ- 
μαστὸν ἦν — εἰς πόρνης ὁμιλίαν χωρεῖν. De Wegn. 
conj. πρὸς τῷ x. πολλῷ — μεῖζον ἀναςαίνεσθαι. 
Leg. — πρὸς τὸ (v. v. c. p. 250) x. πολλῇ τ. T. 
μεῖζον &va9., i. e. quo majus multa etiam compa- 
ratione appareret. /£que bene ac v. c. p. 250, πολλὴ 
πολιορχία, p. 212, πολὺς θάνατος, p. 244, π. θρῆ- 
vog, p. 0652, π. εὐχοσμία, habet πολλὴ παρ. com- 
paratio multis rationibus instituta, idque cur dictum 
sit sequentia indicio sunt. — Os. v1, 3, pro μετα- 
623óvxa leg. μεταθαλόντος .---Ο9. v1, 6, p. 58. pro εὖ- 
τελές vereor ne ἔλεον restituendun sit. — Os. xui, 
10, pro χαίτοιγε seribe xazX τὸ γὰρ, et paulo. post 
pro χρί' εἰ χρινεῖ ac. pro ἐπὶ τούτοις, ἐπὶ τούτους, 
Ibid. —4; ἂν μὴ ἀντιπράττειν ὑμῖν τὰ χάλλιστα ὑπὲρ 
ὑμῶν διαπραττομένοις δοχοίην. Sed cod. Vat. — 
ὑπὲρ ἑαυτῶν διαπραττομένοις. — Ilaec bene per 
ironiam dicla. De Wegn. debebat διαπραττόμενος 
scribere. — Os. xin, 15, ἐπειδὴ τοίνυν αἰχμαλ. — 
Conj. ἐπ. τονῦν aliq. — Joel. u, 2, πάντα χαθε- 
malim πάντας χαθεστῶτας. — Amos. 
Procm., εἴτ᾽ οὖν τοὺς λοιποὺς τοὺς τῆς βασιλείας 
ἐχείνης —. Pro λοιπούς leg. censeo περιοίχους. — 
Am. vir , 4-5, μεῖζον (cad.l. μείζονα) ἱλασμοῦ — τὸ 
πλῆθος. — Am. vii, 4-6, xa0' ἣν (δίκην) ἅπασι δι- 
χάζειν εἴωθε τοῖς ἀνθρώποις ( codd. ἀνθρωπίνοις). 
— Abd. vers. 1, xaX τὴν διδασχαλίαν τῶν ἐσομένων 
ὡσπερεί (codd. ὡς περί. Mai. et de Wegn. conj. ὡς 


1820, 8) scripsit. Exstitit ex illa voce [Italorum id 
commento. 

(b) Cf. Leont. 1. c., p. 690, « — ct prxmeditatio- 
nem exc:ecanteu in 5. Ps. » (cod. Vat., τὴν xaxà 
τῶν ἱερῶν Ἑαλμῶν τυφλοποιὸν προθεωρίαν), Theod. 
ap. Fac. εἰ, 6:« — magis negligenter composita 
sunt. plurima (sc. in Ps. a ine), et maxime illa quae 
prima sunt.» ltaque illa loca ex hae xpoüsopía suui- 
pta esse credo. . 


43 DE THEODOR! MOPSUESTEN: ΥἹΤᾺ ET SCRIPT;S. 40 
“«-ρά) τινος λαλοῦντος ὑπήχουον —.— .Abd. 12-14, A ratio, cur effata modo ad res Judzorum Assyrias, 


Τὸ μὴ (codd. μὲν) ἐπίδης ἀντὶ τοῦ ἵνα μὴ ἐφησθῇ: 
λέγε! —.— Jon. p. 4154, διὰ post τὴν παράδοξον 
ταύτην ἐργασίαν errore natum delendum. — Jon. 
1, 2, fort. leg. — ἣ μὴ μεταδαλομένοις (codd. μετα- 
&alouívou;) —.— Jon. 1, 5, ὡς αὐτοῦ μὴ (codd. τό 
Y:) ἐπιφαίνεσθαι ὃν (ἐν in codd. deest) τοῖς ἐχεῖ 
τόποις μηδὲ --- ἀνεχομένου. — Mich. 1v, 15, τὴν 
ἀπώλειαν λογιεῖ (cod. Vat. λογιΐ, cod. Vindob. 
ἀναλογιεῖ. De Wegn. legi mavult ἀναλογιεῖς (?) ) τῷ 
Θεῷ —.— Nab. n, 8, -- διήλλαττεν (codd. διήλλατ- 
τον) —.— Nah. in, 15, ᾿Αλλ᾽ οὐδὲν ἔστα! σοι πρὺς 
σωτηρίαν μηχάνημα τότε, τοὐναντίον μὲν οὖν ὥσπερ 
£7; τινα πηλὸν ἐμπέσῃ τὸ μέγεθος τῶν χαχῶν, δίχην 
ἀχύρων ἐν ποιήσει πλίνθων συμπατουμένων τε xal 


modo ad Babylonicas, modo ad Machabaicas re- 
tulerit. Ipsi in has illasve prophet: verba melius 
quadrare videbantur. Sed quidquid ei videbatur, 
id in tanta interpretationis licentia ex verbis eruere 
non arduum erat. Quanquam hoc magis a reliquis 
V. T. interpretibus Graecis commissum non tam 
Theodoro quam tempori quo vixit vitio vertendum. 
Voluit licentiam coercere , sed non potuit, et dum 
alios jure licentize postularet, ipse alia ratione li- 
centiz vitium incurrit. Sed commestarius doctrinze 
Theodori rectius cognoscend: aliquatenus inser- 
vit. Etsi enim prophetas quz Judzis usque ad tem- 
pora Machabaica acciderent portendisse slatuit, 
quodam tamen viuculo prophetarum effata cum re- 


συνανατυρομένων τῷ πηλῷ (codd. ἐμποιήσει πλίν- B bus Christianis consociavit, cuin aliis rationibus, 


60v συμπατούμενόν τε xa συναγαφυρόμενον (!) τ. v.) 
Ev ἅπασι τοῖς τότε φυρόμενος (codd. φυρομένοις) xa- 
χοῖς χαὶ αὐτός. ll. e. « Verumtamen tum nulla tibi 
erit salutis machinatio, imo veluti in lutum incides 
in malorum magnitudinem et palearum instar, quz 
cum laveres conficiuntur, conculcantur et luto com- 
miscentur, omnibus illius temporis malis et ipse 
commisceberis.) — llabac. 11, &, Ὥστε | (codd. ὡς) 
εἰ xal τις ἐχνέσειε —.— Mab. n, 45, τὸν οἶνον xai 
τὸ πίνειν αὐτὸν ἐπὶ τῆς συμφορᾶς (codd. τὰς συμ- 
φορὰς) λέγε!. — Zach. i1, 7, τῶν μὲν ἵππων δηλούν- 
τῶν τὴν ταχύτττα τῆς λειτουργίας, ἀλλὰ δὲ τῶν 
πυῤῥῶν (c. Vat. ἄλλοι ὃὲ πυῤῥὸν (?) , c. Vind. ἀλλὰ 
δὲ πυῤῥὺν) τὸν θυμὸν, ὅν xatá. — Zach. ix, 9, 10, 
«οιοῦτόν ἐστι χαὶ τὸ παρὰ (τ. v. omiltunt codd.) τῷ 
g A. Sed Joel. in, 16-18, verba αἱ εἰωθυΐαι — 
δωρεαί, lectoris cujusdam interpretamentum , in 
texium male invasisse suspicor. 

De commentarii indole, laude et vitiis multus est 
Ang. Maius 1. 1., Pref., p. xv sq.; ego paucis ab- 
solvam. Solet Theodorus ubi, quo tempore propheta 
valicinatus sit, quas res przdixerit, et qua ratione 
ejus effata cum rebus Christianis continerentur 
dicere, pleramqae ipsa prophete verba ex LXX in- 
terpretatione (a) afferre eaque explicare. Cum vero 
sententiz verburum enuclea:da maxime esset in- 
tentus, missa ἀχριδολογίᾳ de rebus qua ποὸς τὸ 
υἷα λα nihil facerent, v. c. de urbibus ignotis, quae 
et ubi fuissent ( cf. Am. vi, 9, 10; p. 227, ix, 1, 
31.). interdum prophetarum quas putabat senten- 
tias tantummodo aliis verbis reddidit, sepius tamen 
$üam interpretationem lingue et rerum rationibus 
etiam munire studuit, przcipue vero imagines haud 
raro recte quidem exposuit. Aliorum interpretum 
sententias raro attulit , rarius refutavit. Quemad- 
modum autem permulta, quibus suas. explicationes 
Ármavit, fundamento carent, cui recte inniti possis, 
Δ vaga eliam et in Theodori arbitrio sita est 


(s) Hane versionein maximi fecit, Syriacam con- 
tea &oeci dit. llam viros lingue Hebr» et 
Scripters  peritissimos εἰ pontilici populoque 
Israelitico probatos confecisse eamque ab apostolis 
receptam jam in Ecclesia adhiberi (πῶς οὖν οὐχ 
&vie;to» vof ttv, ὅτ: οἱ piv Εδδομήχοντα --- διεσφάλ- 
λοντο zip λέξιν, οἱ χαὶ πρὸ πάσνς ἐρμηνεία; ξδἜταν 


tum eo commotus , quod joca V. T. in N. ad res 
Christianas referrentur. Átque hujusmodi loca ubi 
interpretatur, fere uberius exponit quii de V. T. 
sentiat et qux liorum locorum, qux primo quidem 
alias res futuras indicassent, ratio cum rebus Chrí- 
slianis sit, typorum ope explanat. — Clare ct per- 
spicue cum scribere vellet, easdem sententias etiam 
atque eliam repetiit, et periodis usus est quas egre 
primo óbtutu perspicias. Ita stylus verbosus , sale- 
brosus et obseurus redditus. In. periodis autem 
constituendis verbisque eligendis ea constantia 
versatus est, quam vix in ullo alio scriptore de- 
prehendas. Ceterum oratio Greca laudabilis. 


C 1). Commentarii in Jobum, Ecclesiasten et Canticum 


canticorum. 


Theodori in Jobum commentarii (cf. Act. conc. 
Const. τι, 1v, 65-67) ; Leont. 1. c., p. 690, «— que 
vane elaboravit - - in librum contra Job,» Ebedi. 
l.c, p. 91: « — Job duobus tomis ad Cyrillum 
Alexandr. ,» dubito an, exceptis iis quxe in Act. 
conc. Const. 11, l. |. leguntur, multa atatem tule- 
rint. Memoratur tamen Theodorus in Cat. ineditis 
inter explicatores ; cf. cat. Vatic. vetustior et. qua- 
dam altera recentior , cod. 1 Vincentii Pinelli. Οἵ. 
Possevini Apparat. s. ll, p. 269, 270; Cat. cod. 
XXI bibl. Marc. Venet. ; cf. Morell. 1.1., 1, p. 38 ; 
Cat. cod. CXCIV bibl. Coisl. ; cf. Montf. B. Coisl., 
p. 247 ; Cat. cod. XXVII bibl. Med. Laur. ; cf. Ban- 


D din, 1. L, 1, p. 52. Sed catena primo loco posita 


eaden videlur esse quam Δ. Maius l.1., 1, p. xxu, 
unum Theodori locum eumdemque ex ejus in. Za- 
chariam commentario petitum continere perhibet. 
Theodori delibro Jobi sententia ( v. fragm. in 
Act. conc. Const. τ᾽, l. 1. et Leont. l. e., p. 637 ), 
quae sane orthodoxis stomachum movere debebat, 
huc redit. Jobus a scriptore libri probe discernen- 
dus. llle homo erat barbarus , Edomita gcuero , et 


πάντως τὸ ἐν τῇ θείᾳ κείμενον Γραφῇ — ; p. 232 ), 
hanc vero ἃ Syro quodam ignoto profectam esse. 
Prieterea sepius (p. 265) in θαυμαστοὺς μυθολόγους 
τῶν Σύρων et Zoptaxoog τε χαὶ γραώδεις μύθοις 
invehitur, cujusmodi verbis haud dubie Ephrzmum 
etiain notavit, Cf. o:nnino Mabas. it, tt Soqu. Ww, 
4-6; ui, 1, 2. 


&1 OTTONIS FfUB. FRITZSCHE COMMENTATIO 48 
probus, cujus historia « maxima et clara in ore À Theodorus ad amicum nescio quem, se, cum antea 


omnium similiter ferebatur , non solum Israelitici 
generis, sed eL aliorum ; quem etiam clariorem Dei 
testimonium faciebat, quod factum est ad prophe- 
lam, » hic gentilium fabulis imbutus erat et huinana 
prudentia. €t hic quidem si υἱέλι Jobi, ut erat, 
enarrasset, librum composuisset hominum mori- 
bus emendandis aptissimum, neque iis qui de 
Script. S. non ea qua decet reverentia judicant 
occasionem przbuisset ipsi Jobo conviciandi. Quid 
enim? Num cadit in virum honestum mira illa 
exsecratio cap. 1n consignata * Sed alia etiam fn- 
xit, v. c. Jobum filiam ᾿Αμαλθείας κέρας (χει, 44) 
appellasse. Scilicet superbia elatus , ut lectores 
Greecanicam suam eruditionem cognoscerent , illa 
addidit. Omnino tragcdi instar librum scripsit, 
quo cupiditati glorie sihi parands satisfaceret, 
«ROn cogitans quod multa differentia est inter 
bistoriam justi secundum divinz Scr. et simplicita- 
tcm οἱ subtilitatem propositam et inter verba su- 
perflua et ad probationem conficta. » Quemadmodum 
enin tragcedi re quidem nituntur, quz in vulgi ore 
versatur , quo fabula majorem veritatis speciem 
referat, sed ut suam tantum artem et sapientiam in 
componendis tragaediis probent , personas fingunt 
easque ea loquentes faciunt , quihus ipsi clariores 
fiant, μὰ ut laus aut. vituperatio verborum non in 
personas illag, sed. in. fabulse scriptorem confera. 
tuc : sic ille etiam cum in historiam B. Jobi inci- 
disset, glori: causa librum conscripsit neque com- 
menta fugit. Itaque diabolum cum Deo introduxit 
certantem (1, 7-12; n, 2-6), sermones, quibus 
multa peccavit , prout libuit, modo justo tribuit, 
modo amicis (c. πι- 51) ; deinde Elibu arcessivit, 
qui multis opprobriis Jobum affecit (c. xxxu-xxxvin), 
neque erubuit divine persona celi figmentum tri- 
buere (6. xL!) et « nominationem filie ex fabulis 
paganicis arreptam B. Jobo applicare. » (xz, 44.) 
Ex his facile colligas qui hic Theodori commen- 


tarius a reliquis diversus fuerit. Neque Christiana. 


in Jobo deprehendit, et scriptorem audacter vitupe- 
ravit, in hoc unum intentus, ut veram Jobi histo- 
riam crueret, quz hominibus usui esset. 
Ecclesiasten uno tomo deprecante Porphyrio in- 
terpretatus est, teste. Ebediesu I. c., p. 32. Sed 
eum Canticum canticorum commentario illustrasse 
"pervulgata quidem, minus tamen probabilis est 
sententia, quze tantum abest ut iis qux in Act. conc. 
Const. ἡ, 1v, 68-71, leguntur, quibusque originem 
suam debet, firmetur, ut reprobetur. Scribit autem 


Canticum canticorum propter ejus indolem legere 
noluisset, amici litteris provocatum majorém jain 
in eo posuisse diligentiam, licet initio oscitans fre- 
quenter et dormitauns illud perlegisset. Jam quid 
de eo sentiat exponit, sed ita ut ea, quorum pauca 
tantum mcdia et fortasse eliam extrema intercide- 
rint, neque commentario premissa neque ineo ipso 
disputata esse appareat. Praterea ex commeutario 
illa desumpta esse qui ea excerpsit ne verbo qui- 
dem innuit, sed hzc sola Leontio l. c. p. 687 : «— 
Cant. C. — — libidinose pro sua et mente et lingua 
meretricia interpretans, sua supra modum incre- 
dibili audscia ex libris S. abscidit; » Pelagio pap. 
ep. 9, ad Eliom et Istr. ep. (lard. 1. c., p. 438): 


B « Cum Th. Cant. C. vellet exponere et non ad com- 


menta, sed potius ad deliramenta laboraret, per 
hunc librum /Ethiopissz reginz blanditum fuisse 
professus est, quod Theodoretus (cf. prom. in C. 
C., WM. p. 2, 5) reprehendens, nomen quidem ejus- 
dem Theodori supprimit, sed tamen vesaniam pa- 
tefecit ; »et Pachymers» in paraphr. ep. 9 Dionys. 
Areop. (Opp. D. A. ed. Balth. Corder., ll, Antveip. 
1654, fol., p. 169) «— δι’ ἃ (φιλήματα) δὴ χαὶ ὁ 
Moy. 8.63. ἀφρόνως τὸ βιδλίον διέδαλλε" ν obscrvata 
fuisse in aperto est. Canticuin cant. autem, quod 
plane despexit Theodorus, uberius vix explicuerit. 
Quid igitur? Mea quidem sententia illa in epistola 
quadam (v. inf.) disseruit. Cztterum de Cantico 
cant. ita statuit: Cum Salormo, quem propter sapien- 
tiam gentiles et Judei prxdicabaut et vero etiam 
timebant, ZEgyptiam fugiendam quidem ipso patrio 
colore deformi, magis vero fugiendam utpote ge- 
nere Chami ortam, in matrimonium. duceret, Ju- 
diorum odium sibi contraxit, legum patriarum 
contemptor. ltaque carmen condidit, quo et uxori 
gratior essct et vituperatores ad silentium redige- 
ret, atque indicavit se nuptiarum non ponitere, sed 
lztari. Sunt autem. duo tenenda, unum, carien 
non ad impudicitiam adhortari : cur enim Sa'omo, 
cui etiamsi non scripsisset potestas impudicitia 
erat, carmen ideo composwuisset ? alterum, non lau- 
dandum esse utpote propheticum, quod si essct, 
mentio Dei alicubi facta. esset. Sicut Plato postea 
de amore convivium scripsit, ita Salomo propter 
nuptias illas hoc canLicum convivale cecinit. «Unde 
nec Juzis nec nob.s publica lectio unquam Can- 
tici canticorum facta est, tanquam domesticus et 
nuptialis Salomonis convivii cantus opprobria 
sponsi sonans. » 


an ————————————À JM MIU UD D C CNN NN NNNM MR RN RR d . 
CAPUT III. 
DE THEODORI IN LIBROS N. T. COMMENTARIIS. 


Novum Testamentum, cujus oratio et res minus 


difficultatis exhiberent, multo felicius Thcodorus 
quam Vctus interpretatus est. Sobrietas, qua plura 
V. T. interpretum commenta ita reprobavit, ut laus 
εἱ haud deneganda sit, neque híc defuit, et persxpe 
sane Don ea singulis in locis deprehendit, quz alio- 


rum interpretum, ut Cyrilli Alex., subtilitas vel 
eliam argutiz. Przterea in interpretando eam ver- 
borum, locorum et rerum diligentissime rationem 
habuit, ut interpretationem historicam grammati- 
cam, qua quidem in illa tempora caderet, iniisse 
censendus sit. Bene vero more suo singulis verbis 


49 DE THEODOR! MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS. δ᾽ 
etiam aique etiam inhzsit, eum verendum esset, A p. 1115); brevissima denique in cod. XXXIII « Evan- 


ne sobrius qui erat N. T. sensus dogmaticos expli- 
catu difficiles niinus aperiret. Quanquam eum, in- 
primis eum Paulinas Epistolas explicaret, in his 
haud raro peccasse et Chrysostomo inferiorem fuisse 
existimo. Neque enim eo erat ingenio, quo recondi- 
tos D. Pauli inotus et sensus assequaris. Verbo ut 
dicam, Chrysostomus theologieus erat interpres; 
Theodorus, grammaticus. 

Theodorus autem cum non totum Ν, T. explicave- 
rit, minus accurate Nestoriaui in universum ejus ex- 
positionem N. T. frequenter legere jubentur ; cf. 
Ass. l. 1, Ili, 1, p. 542. 

À. Commentarii in Kvangelia. 

Theodorum Evangelia Matthzi, Luc: εἰ Joannis 


gelia cum uberrima plurimorum Patrum Catena. 5 
Plut, VI, bibl. Med. Laur. Cf. Bandin. 1. 1., I, p. 458, 

Cominentarii in Lucam. unum fragm. in Act. c. 
Const. n, 1v, 18 (de Luc. ii, 22; Vig Const. 19) 
legitur, alterum in Balth. Corderii Catena in Lucam 
(Antverp. 1638, fol.) , p. 536 (ad Luc. x», 55), seu 
explicatur baud dubie Marc. tv, 91. Siniiliter dis- 
putat in Cat. Possin. in Matth., p. 635, de Matth. 
V, 15, Theodorus monachus, qui etiam presbyter 
dicilur. Qui fuerit, niger an albus bomo nescio. 
Frustra Caveum, Fabricium et alios adii. Conjecta- 
rem, nostrum sub lioc nomine latere, cui opinioni 
quz illi in Cat. Possin. p. 35, 214, tribuuntur non 
repugnarent, nisi monachum illum interpreiem in 


Interpretatum esse certum est. Memorat ejus Enar- P Catenis ined. Scpius et solum et una cum nostro 


raliones  lurbidas εἰ blasphemas in — Evangelium 

Matth., Joann. et Luc. Leont. 1. e. p. 690; et Ebe- 
diesu l. e. p. 52, refert eum Mattheum uno tomo 
ad Julium, Luc. et Joannem duobus t. ad Eusebium 
explicavisse (s). Titulus Ὑπομνήματα el; —videtur 
fuisse. Οἵ Corder. Cat. in Joan., p. 457. (Vict. Ant. 
in Cat. Possini in. Marc., p. 4.) 

Fragmenta commentarii in Matth. bec supersunt: 
duo ap. Fac ni, 4 (de Matth. vini, 5-15 ; ejus pars alia 
versione legitur in Act. €. Const. i1, 1v, 51, 52 [ex 1. 
quarto Comment. sec. Matih.], Vigil.Const. 52, 55): ix, 
2 (de Math. xvi, 5, quo etiam l. Joan. viui, 49; xiv, 
9, 8; xvi, 21, 25 ; xii, 15, explicantur. Sed videtur 
ex libro quodam Theodori dogmatico depromptuim 
esse) : duo etiam, illo excepto, in Act. c. Const. n, 
ιν (δ) 55. L6 (c). (Vig. C. 56, 57), plura vero in 
Catena. Graec. Patrum ín. Matth. ἃ Petro Possino, 
S. J., s. litter. Tolos. prof. ed., t. I (Tolosze 1646, 
[υ].). p. 15 (de Matth. r, 18); δ (n, 16); 45 (wi, 16); 
46 (v, 2); 17 (v, 40); 156 (x, 5); 144 (x, 16); 194 
(xui, 355); 202 (xiv, 1); 532 (xxiv, 99 ; 550 (x iv, 
48. 49); 538 (xxv, 28); 550 (xxvi, 26); 305 (xxu, 
15. Hoc 8. ᾿Αντιοχέως dicitur (d), illa 8. Μοψονε- 
91:34). — Teste Combefisio (Biblioth. concionat. 1, 
p. 44, 45) multa Theodori Antiocaeni et Mopsuesteui 
fragwenta in Catena Regia in Matthaeum leguntur. 
Praterea fragm. Jeguntur in Catenis ined., in codd. 
ΧΧΠΙ XXIV, CXCV bibi. Coislin. (cf. Montf. Bibl. 
Coislin. , p. 67, 75, 218); in cod. CXX bibl. Venet. 
S. Mich. (cf. Mittarell. Cat. mss. Veneti. S. Mich., 


(a) ἴῃ synodo Diamperina 1599, act. τι, dect.14, 
damnaia est expositio Evangeliorum, eamque Theo- 
deri fuisse, cujus expositio Evangeliorum Syriaca 
in Oriente 3dmodum in usu esset, satis probabili- 
ter dixit La Croze Hist. du Christian. des Indes, T, 
p. 362; Thes. epist. Lacroz., Ml, p. 50. 

(b) Praterea in iisdem act. duo fragm., ex inter- 
pretatione Ev. s:c. Matth. afferuntur : 26 (de Matth. 
ve, ἃ}, Vig. C. 27); 40 (de Matth. 15, 17; Vig. C. 
49), quorum illud ex 1.1 De incarn., hoc ex libro 
Ad bepiiz. sumptum. esse verisimillimum. Omnino 
illa cilandi ratione nihil incertius. 

(c) Hoc fragm. dicitur Ejusdem ex libro quod Deus 
peccatum docuit εἰ mortem. introduxit, Jam  Tille- 
mont. 1. L, p. 674, cujus verbis Mai 1. c., 1. p. 
zxvu, et ἐς Wegu. 1. c., p. xvi. male usi sunt, 


memorari vidissem (Cf. Montf. 1. 1. p. 67, 947, 918; 
71, 915; Fahr. 1. l., p. 559). Sed fragm. continent 
Catenz ined. codd. CCI b. Coisl. Cf. Montf. 1. 1. 
p. 251, cod. XLII bibl. Vind. ; cf. Lambecii Com- 
ment., ed. Kollar., iil, p. 166. 

Quz Theodori fragmenta Frid. Muenter, vir sum- 
mus, in libro : Fragmenta Patrum Gra'c., Fasc. 1, 
Mafn. 1788, 8, p. 72 seq., premissa brevi de Theo- 
doro dissertatione, primus edidit et. illustravit, ea 
omnia, uno duobusve exceptis, meo quidem judicio 
ex commentariis in Lucam desumpta sunl. 

Muenter cum in quinque illis fragmentis Theodo- 
rum Julianun impugnasse animadvertisset, scri- 


( "sisse eum censuit librum contra. Julianum Loc 
^ fortasse titulo: 8. M. κατηγορία πρὸς τὰ κατὰ 


Χριστιανῶν Ἰουλιανοῦ τοῦ παραξάτου (cf. 1, c., 
p. 91); φια conjectura probata lIarlesio (cf. Fabric. 
I. L, p. 359), Schrockhio 1. l., p. 215, A. Maio 
l. 1. f, p. xxi, mihi quidem satis infirma videtur, 
cuin et nemo veterum de istiusmodi libro quidquam 
prodiderit et quo in libro Theodorus illa disputare 
potuerit facile doceas. Verba autem primo illorum 
fragmentorum przwissa docent quidem, Theodorum 
plura quam quie excerpta sunt contra Julianum 
scripsisse, eum integrum librum adversus illum 
composuisse non docent. Preterea vero manifestum 
est, ea non titulum libri Theodorei continere, sed 
ejus esse, qui illa excerpsit. Illud etiam Muenteri 


D conjecturam aliquatenus infringit, quod illa fragm. 


in Catena exhibita sunt atque in iis ipsis istiusmodi 


recte perspexit, illud fr. ex comment. iu Matth. 
sumptum esse. Verba « quod — introduxit» non ti- 
tulum libri (de Wegn. l. c., Sieffert 1. 1, p. 27), 
sed sententiam continent, qux in ipso fragm. incest. 
Cf. N. 44, 15, 16, al. Potest illud fr. ex comm. in 
Genes. desumptum esse, quod Sieffert. 1. c. opinione 
sua nisus nimis fidenter dixit, sed multo est veri- 
similius v. 4 ej. ex libro» verbis τοῦ αὐτοῦ ix τῶν 
αὐτῶν exstitisse, quam quod nonnulla excidisse, 
opineris. . . 
(d) Fabric. 1.1... p. 538: « — in qua (Cat. Possi- 
niaua) etiam Theodorus Antioche: us. epistola ad 
Anastasium consulem citatur ad Matth. xv... 28.» 
Ego vero hunc l. frustra quiesivi. Postea ex Com- 
befisio (Bibl. concionat. |, p. 44) intellexi Fabricium 
Catenam Possinianam cum Regia confudiase. 


Mn OTTONIS FRID. FRITZSCIIE COMMENTATIO 58 
libri nullum indicium est. Quid multa? Theodorus A 75 (tu, 14-19); 88, 102 (ur, 5, 21) ; 121, 132 (iv, 


illa in commentario in Lucam disseruit. Sunt enim 
omnia propter loca quxdam. Lucz disputata (nam 
ut etiam qua primo fraginento continentur disputa- 
ret, Theodorum 1. Luc. n, 52, provocatum esse 
facilius credas quam quod eo ipso qui ea excerpsit 
commotus sit, ut ex istiusmodi Theodori libro i!lud 
fragm. Caten:e insercret), et ut in hoc commentario 
Theodorus commenta Juliani, qui prz caeteris Evan- 
gelia adortus erat, refelleret, res ipsa monebat. 
Caeterum, mea quidem sententia, neque uno tenore 
nec multis locis, sed duobus tantum tribusve contra 
Julianum uberius disseruit. Cf. titul. illor. fragm. 
ct comment. ἐπ X11 proph. Obiter moneo, quedam 
Juliani epistole, in qua in Diodorum szviit, ap. 
Fac. 1v, 2, legi. 


Preierea Muenter duo Theodori fragmenta ex 
cod. Vindob. LXXIl, Catenam in Lucain exhibente, 
desumpta ]. c., p. 138 sq. edidit, quorum posterius 
sine dubio ex Theodori in Joannem comuwentariis 
depromptum est, fortasse etiam prius (vide infra). 

Plura fragmenta commentarii Theodori in Joan- 
nem aetatem (Luleruut, quorum quinque in Act. conc. 
Const. 11, 1v, leguntur : 45-15 (ex interpr. Ev. scc. 
Joan. libro sexto [al. septimo]. Vigil. Const. 14-16, 
de Joan. xx, 17, 22, 28); 55, 34 (— de libro primo, 
Vigil. C. 33, 54; Corder. Cat. in Joan. p. 061, de 
Joan. 1, 50) ; hxc vero in Catena Patrum Gr. in 
Joan. ἃ Balth. Corderio edita : in procmio longwn 


est Mopsuesteni fragm. (in Cat. cod. XXVII bibl. C 


Marc, Venet., a Corderiana diversa, sine auctore po- 
situm ; cf. Morell. 1. 1., p. 49), quo nota illa Pa- 
trum opinio, cnr Joannes Ev. suum scripserit, ex- 
ponitur, p. 17 (idem p. 16,de Joan. 1, 5. De codem 
loco aliud fragm. ex Vaticana Ev. Cat. transcri- 
psit Ang. Mai. al Phot, Amphiloch. V. c. 59, 1. L., I, 
p. 925), 18, 19,91 (1, 4, 6); 25 (Latine paulo ube- 
rius ap. Fac. ix, 5, Je Joan. 1, 10); 27, 51 (1, 15, 
44); 49 (1, 52-34). ldem haud dubie est, quod 
Muenter l|. c., 5». 142 sq., ex cod. Vindob. LXXI 
ct Ang. Maius 1l. l., v,, p. xxit,ex Vaticana in Luc. 
Cat. ined. Nicephori exhibuerunt, quanquam alte- 
rum altero in nonnullis uberius est. 1n diversis au- 
tem catenis quzedam inverso ordine leguntur. Ca- 
tenarum enim auctores ea qua cxcerpserunt inter- 
dum non solum in compendium red»gerunt, verum 
eliam inverso ordine exhibuerunt, ideoque al:ain 
verborum structuram inierunt. Cf. Theodoret. in 
Corder. Cat. in. Ps. v, p. 438, ad ps. ταν, 1; 
p. 449 (Lxx, 18) ; p. 527 (xxm, 15) ; p. 550 (txxiv, 
1); 568 (ixxv, 5); 571 (uxxv, 6, 7); 595 (υχχνι, 


11-12) , al. Illud vero fragm. ex commentario in- 


Joan. sumptum csse ex eo intelligitur, quod in 
Corder. Cat, ἐπ Joan. multo accuratius legitur ct 
verborum complexio genuina est. Preterea in |. 
Joan. 1, 52-24 optime quadrat.; £6, 60 (1, 41, 46); 


(a) Theodoro in Corderii Cat. in Joan. ev. Joan. 
c. xxl, vers. 24, 95, spurios dici errore ΡΟ Ομ 


9, 10 80.) ; 142, 148, 164, 168 (v, 9, 17, 55, 45) ; 
471, 172, 114, 126, 181, 185, 186 (vi, 3, 5, 0, 9, 
42, 29, δῦ, 39); 209 (vit, 19); 228, 929, 957 (viis, 
94, 95, 42) ; 238, 254, 258, 260 (ix, 5, 17, 271, 41); 
965, 269, 271 (x, 1 sq. ; xvii, 32); 277, 918, 279, 
981, 284, 286 (xi, δ, 3, 6, 15, 21 sq., 28); 288, 
989 (xi, 34, ὅδ. Minus recte v.. Neander 1. 1. 1l, 
p. 953, dubitavit, an prius fragm. genuinum esset. 
Hoc enim l. Theodorus ideo Christo inscitiam tri- 
buere non potu:t, quod Christus, qui ante Lazarum 
mortuum esse dixerat v. 41, tum quidem suam 
prescientiam comprobaverzat); 300 (x: 56); 3504 
909, 219, 520 (x11, 9-11, 25, 24, 55, 50) ; 554, 256, 
242, 345, 548, 549 ( xut, 10, 13, 23-27, 25, 54) ; 
953, 558, 859, 360, 566, 3569 (xiv, 1, 9, 10, 15, 16, 
QU) ; 579, 581, 588 (xv, 4, 8, 26); 592, 401, 403 
(xvi, 8, 26, 50); 438 (xvin, 50); 457 (xix, 17); 
454, 455 (xx, 14) (a). Przterca fragm. sunt in Catenis 
ined. codd, XX, XXIII, CXCV bibl. Coisl. Cf. Montf. 
Bibl. Coislin. p. 65, 68, 248; cod. XXVII biblioth. 
Marc. Venet. Cf. Morell. 1. l., I, p. 49; cod. XXXIII, 
plut. VI, biblioth. Med. Laur. Cf Bandin. l. 1., 1, 
p. 161. 


Theodorum Evangelium Marci singulari com- 
menlario persecutum esse cum per se minus pro- 
babile sit, tum velerum silentio reprobatur. Nec 
negligendus Victor Antioch. , qui se frustra com- 
mentarios in Marcum inquisivisse asserit. Cf. Ca- 
tena Gr:c. Patr. in ev. sec. Marc., collectore et 
interpr. Petro Possino (Rom 1673 fol.), p. 4. 
ldem refert 1. c., p. 279, Theodorum 1l. Marc. xin, 
5-8, Luc. xxi, 10, 11, Matth. xxiv, 7, de συντελείᾳ 
τοῦ αἰῶνος intellexisse (recte; cf. fragm. Theodori 
in Lucam quod incipit Τοιαῦτα zoAJAáxte, infra), 
unde intelligitur, quod per se satis verisimile est, 
Theodorum in hoc illove Evangelio interpretando 
haud raro reliquorum rationem habuisse, Itaque 
non mirum, quod catena Possiniana duo fragm. 


. continet, p. 62, 91, quibus Theodorus 1. Marc. 


ur, ἃ, 1v, 25-29, illustravit, nec Theodori verbis in 
Cat. Cord. in Joan., p. 451, offenderis — χαθὰ 
εἴρηται ἐν τοῖς el; τοὺς ἄλλους εὐαγγελιστὰ: ὑπο- 
μνήμασιν. Nimirum quae de Marci Evange'io dis- 
serenda erant, apte in reliquorum Evangeliorum 
commentari.s disputavit. 


Assenmanus 1. J., lil, 1, p. 523, ex Salomonis ep. 
Bassorz libro, qui est De fine penarum demonum 
el peccatorum, Syriacum Theo lori fragm. transcri- 
psit, quod cum nonnisi verbis Theodori comment. 
in Evangel. citetur, ad cujusnam Evangelii inter- 
pretationem perlinuerit zsgre dic.s. 


B. Commentarii in Acta apostolorum et 
Epistolas N. T. 


Commentarii in Acta. apostolorum, quem Theo- 


Credner 1. 1., I. p. 255. Omnino illam sententiam 
in Thcodoro mc nusquam legeze memint. 


$3 DE THEODORI MOPSUESTENI VITA Et SCRIPTIS. ot 
dorus. Ébediesu teste l. c., p. 52, ad Basilium (a) A intelligi conjecit, qui et vir doctissimus fuisset et 


scripsit, unum fragm. in Act. concilii Const. n, iv, 
16 ( — libro primo. Vigil. Const. 17; Pelagii pap. 
ep. 5, ad Eliam, l. c., p. 429, 450), de Act. 1,38, 
invenitur. Meminit hujus commentarii et. exposi- 
tionis quarumdain. Epp. Pauli Abulbarcat. De div. 
offc., c. 7. Cf. Assem. I. l., p. 30. 

. Omnes Pauli Epistolas et Epistolam ad Hebraeos 
ἃ Theodoro explicatas esse (Ep. ad Rom. ad Euse- 
bium, duas ad Cor. rogatu Theodori, Epp. ad Gal., 
Eph., Philipp., Colors. rog. Eusiratii, Epp. ad 
Thess. rog. Jacobi, Epp. ad Timotli., ad Petrum, 
Epp. ad Tit. et Pbilem. rog. Cyrini, Ep. ad Hebr. 
ad Cyrinum ) perbibet Ebediesu l. c., p. 32, 52. 
Leontius 1. c. (Mai. |. 1., vi, p. 299) memorat 
τὴν πκαρεξήγησιν ejus, fv εἰς τὴν πρὸς 'Efpaíoug 
Ἑπιστολὴν πεποίηται καὶ μὴν χαὶ εἰς τὴν (?*) πρὸς 
Κορινθίους xai Γαλάτας. — Cum Theodoretus in 
γαῖ. in Pauli Epp. scriberet : — Αὐθαδείας με τυ- 
χὸν xax θρασύτητος γράψονται μετὰ τὸν δεῖνα καὶ τὸν 
ξεῖνα, τοὺς τῆς οἰχουμένης φωστῆρας, τῆς ἀποστο- 
Tuch. boynwela, χατατολμῶντα, baud dubie etiam 
δῷ Theodorum respexit, sed errore observant Ca- 
veus l. l., p. 248, ct Assem. l. L, p. 52, auctore 
Theodoreto oinnes Pauli Epistolas a Theodoro fuse 
erpl'catas esse. — Fragmenta sunt in Cat. ined. 
cod. CCIV, et, ut. videtur XXVIII, XXX, biblioth. 
Coisl. Cf. Montf. Bibl. Coislin. p. 264, 85, 84. — 
Eutbalius, qui sxc. v medio vivit, quem Patrein 
verbis, xa0' ἑχάστην συντόμως Ἐπιστολὴν (τοῦ Παύ- 
Àgo) ἐν τοῖς ἑξῆς προτάξομεν τὴν τῶν χεφαλαίων Éx- 
θεσιν, ἑνὶ τῶν σοφωτάτων τινὶ χαὶ φιλοχρέστων 
Πατέρων ἡμῶν πεπονη μένην (Galland. Bibl., X, 
p. 217) innmuerit nescitur. Si recte, ut credo, l. 
p. 250 illi Patri tribuitur, sequitur tantummodo 
eum an. 596 textum Epistolarum Paulinarum ca- 
pitulis distinxisse. Neque enim ex verbis — ἐμαρτύ- 
gf3£v — Παῦλος — πέμπτῃ ἡμέρᾳ κατὰ Zvpoya- 
xsbüóvac llavéuov μηγὸς, fs: λέγοιτο ἂν παρ᾽ Al- 
γνκπτίοις Ἐπιρφὶ ε΄, παρὰ δὲ Ῥωμαίοις ἡ πρὸ τριῶν 
KaAzv&ov Ἰουλίων — , ut Millius (Proleg. in N. T., 
n. 906) certo concluserim, iu Syria eum /Egypto 
vicina vixisse. Sed Millius 1. 1., n. 906, 907, illo 
in primis loco nisus, ab Euthalio Mopsuestenum 


(a) Hunc Basilium episcopum Raphanez fuisse 
eredo, qui synodo Constantinopolitang an. 381 
»abscripsit, eumdemque iu Chrysostomi libris De 


Syrus, οἱ ante an. 596 episcopus et Epistolarum 
Paulinarum interpres, cujus denique nomen cur: 
omissum esset, ratio probabilis reddi posset. Mihi 
hac conjectura, quz sí vera esset nonnulla Theo- 
dori-in Euthalio reperires, non satis probabilis vi- 
detur; non tamen habeo, quo eam plane pro- 
sternam. 

Commentarii in Epistolam ad Romanos. fragmen- : 
tum de 1, 2, 5, praebet Fac. ii, 6; plura in itinere 
Italico ex codd. et Catenis Vatic. exscripsit N. C. 
Kallius (v. Muent. l. Ll, p. 78), nondum, quantum 
scio, edita. Fragmenta continet Cat. incd. cod. 
Vindob. XLV. Cf. Lambec. 1. l., lll, p. 175. A'ia 
edidit. Ang. Maius in Spicilegii Romani tom. 1V, p. 


D 499. Errat outem Fabricius, qui 1. l., p. 359, quzdam 


ex commentariis in Ep. ad Rom., in F 2d Corinth. 
δι 1 ad Timoth. a Vigilio afferri perhibet. Cf. 
Vigil. Coust. 95, 42, 45, οἱ Act. conc. Const. i, 1v, 
ὅδ, 42. 

Unum fragmentum cemmentarii in Ep. ad Hebr. 
in Act. conc. Const. 11, 1v, $2 (Vigil. Const. 32, 
Pelag. p. ep. 5, ad Eliam l. c., p. 430) legitur. 
Quod ibidem 46 (Vig. CP. 47) ex interpretatione 
Kp. ad Hebr. sfferlur, ex libro xi De Incarn. 
sumpium est. 

Theodorum Epistolas septem catholicas inter- 
pretatum esse, Bandini l. J., IIl, p. 585, est ét Ang. 
Maii l. l., 1, p. xxt, opinio, qu:& hoc uno, nullo 
sane nititur argumento, quod in Cat. cod. V, pl. VI, 
bibl. Laur. Med. inter explicatores illarum Epi- 
stolarum memorantur Th. lleraci., Th. alter; cf. 
Band. 1. 1., I, p. 102. Quid quod €osmas Indie. 
l. 1., p. 535, — οὔτε εἷς, inquit, αὑτῶν (πάντων 
τῶν ὑπομνηματισάντων τὰς θείας Γραφὰς ) λόγον 
ἐποιήσατο τῶν Καθολιχῶν ὃ Ceterum non dubium 
quin Theodorus si non omnes Epistolas catholicas, 
Leontii enim verbis (Gall. Bibl. 1. c., p. 687), «ob 
quam causam (sc. quia Jac. v, 11, patientia Jobi 
celebratur), ut arbitror, ipsam Epistolam Jacobi εἰ 
alias deinceps aliorum catholicas abrogat et anti- 
quat, » certo niti non licet, quatuor certe ut Ecclc- 
sia Antiochena (cf. Montf. Opp. Chrys., VI, 
p. 308, 509), rejecerit. 


sacerdotio commemorari , verisimillinum est. Gf. 
Montf. Opp. Chrysost., 1, p. 561. 





OTTONIS FRID. FRITZSCHE COMMENTATIO 


nnnm CC! DC ON DC MO MERECE C C D CC 


CAPUT IV. 
DE SCRIPTIS THEODOR4 DOGMATICIS. 


—-« 


Ut libros dogmaticos Theodorus conscriberet, A p. 505, 306; quatuor e ἰ. decimo, Fac. ix, 5, Leont. 


fere nonnisi studio adversarios impugnandi, qui 
Ecclesie perniciem afferre viderentur, adductus 
est, cerle ne unum quidem confecit quo, missis 
aliorum opinionibus, suam ipsius tantummodo sen- 
tentiam explicavit et firmavit. Sed de singulis illis 
libris singulatim dicendum. 


À. De incarnatione libri quindecim. 


Quos de incarnatione (a) libros quindecim ( cf. 
Fae. 1x, 9; Gennad. De viris illust., c. 19 ) ad- 
versus Apollinaristas οἱ Eunomianos (Arianos) 
(cf. Gennad. |l. l., Fac. x, 1, 9, 3) Theodorus 
presbyter Àntiochenus scripsit (P), et ampli, ad xv 
enim millia versuum continuisse dicuntur (cf. Fac. 


l. c., p 506 (g)) (Act. c. C. ut, v, p. 94, 95) ; unum 
e |l. undecimo, Àct. c. C. ui, vi, p. 468; decem el. 
duodecimo, Leont. l. c., p. 906-508 (Act. c. C. τ, 
iv, 46 (Vig. CP. 47]; v, p. 08; 1v, 47 [Vig. CP. 
48] ; V, p. 98; 1v, 48 [Vig. CP. 49] ) (Act. c. C. n. 
vi, p. 169, Fac. ix, 3); sex e l. tertio decimo ; 
Leont. l. c., p. 308, 309 (^) (Act. c. C. nt, ww, 95, 
Vig. CP. 54) ; Fac. 11, 2; tria e /. quarto decimo; 
Leont. 1. c., p. 509 (Act. c. C. 1, ix, 54; Vig. Cl. 
ὅδ); Act. c. C. n, iw, 17 (Vig. CP. 18); quatuor 
εἰ. quinto decimo, Aet. c. C. v, v, p. 96, 97 (yv, 
A3, — ex |l. duodecimo. Male; yide Leout. 1. c., 
p. 509); 1v, 27 (Vig. CP. 28, Leont. 1, c); Fac. 
1x, 9, (i). Restat unum, quod sciam, fragm. in Act. 


x,1; Gennad. 1.1.), et gravissimi fuerunt, Sed B conc. Lateran. an. 649, Hard. 1. 1., p. 896, ix τοῦ 


pauca eorum fragmenta interitum fugerunt eaque 
hac sunt (c) : unum, e libro primo, Act. conc. 
Const. 11, iv, 25 (Vig. CP. 26, nisi sequentia eliam, 
quod credo (96, De interp. Evangelii libro primo) 
huc pertinent, duo e |. secundo, ib. 49, 50 (Vig. 
CP. 50, 51 (d) ); unum e l. quinto, Fac. ix, 5; 
unum e ἰ. sexto, Fac. 1x, 5; quatuor e [. septimo, 
Leont. l. c., p. 300-303 (e) ) (Aet. e. C. ii, iv, 30); 
tria e /. octavo Leont. l. c., p. 905 (f) ) (Act. C. C. 
it, 1v, 29 [Vig. CP. 50]; vi, p. 169; Justinian. ep. 
adv. eos qui tria cap. propugnant, Bandin. 1. 1., I, 
p. 183); iria e |. nono, Fac. 1x, 5; Leont. l. c., 


(a) Titulum Περὶ ἐναμθρωπήσεως τοῦ ΥἹοῦ τοῦ 


Περὶ £vas0p. servatum, sed ex quo libro desum- 
ptum sit vix dicas. Quanqua:n, risi meg me con- 
jectura. fallit, nonnulla etiam librorum tertii et 
quarti fragmenta. aetatem. tulerunt; nimirum que 
librorum ut et iv Theodori Adversus Apollinarium 
afferuntur (v. inf.), ea ad 1. t et 1v De incarnot. 
pertinuisse credo. Quippe ex solis l. πὶ et τν De 
incarnat. nullus locus exhibetur, idque ideo potis- 
simum justam imnirajionem facit, quod ex solis 
: |. nt et iv Contra Apollinarium quaedam afferuntur. 
Deinde vero ek libro De Apollinario et ejus ha'resi 
(Fac. x, 1), diverso utique ab illis libris Contra 


igitur 1. in his Leontii lectorem adlego. Nonnulla 


Θεοῦ «16γ. ιε΄, fuisse credo (cf. Fac. ix, $, De inhu- ** etiam eorum fragmentorum qu: Act. C. C. 11 con- 


manatione Filii Dei), nan, ut Fabric. 1. l., p. 3553, 
utat, II. ἐν. τοῦ Μονογενοῦς. Nostra seütentiz nec 
eontius, qui per contemptum Theodori χατὰ ἐν. 

τ. Κυρίου ἡμῶν "I. X. Aóy.. (cf. Ang. Mai. 1. 1., 

VI, p. $500, citat; cf. infra Κατὰ Bacuelov, et 

Cyrill. Alex. Opp. ed. Aubert. V, tt, ep. p. 498), 

nec Gennad. l. Ll, De incarn. Domini officiunt. 

E^edi. |. l., p. 35, unum tantum Ze incarnatione 

memorat. Caeterum futilis et a Tillemontio |. l., 

P. 446, et Fabricio l, 1., p. 555, jam satis repro- 
ata Garnerii est opinio, qua a libris De incarnat. 

non diversum est opus Theodori, quod a Facundo 

it, 2, Codicis mystici nomine laudatur. Nam et 

Faeundus hiec duo opera manifesto discriminat et 

mysticum a Theodoro sene scriptum esse testatur 

Mesych. (cf. Act. C. Const. ui, v. ). c., p. 104), ut 

qui tum illud opus mysticum «dici potuerit sileain. 

(b) Gennadius qui hos solos Theodori libros coum- 
menmorat,« Th., inquit, Antiochzne Ecclesie presby- 
ler, vir scieutia cautus et lingua disertus scripsit.» — 

Vana est Mirzi et ἡ. Bened. Carpzovii (Th. Raithu 

libell. De incarn. Gr. et Lat. Hlelinsi. 1779. iv, p. 8) 

opinio a Gennadio Th. Raithuensem intelligi, Sed 

jure illud ex Geun. verbis effici ipsius Theodori 
verba in principio operis de Apollinario ct ejus 
hzeresi «Ante xxx enim jam hos annos Deinc. Dom. 
codicem conscripsimus » argumento esse possunt, 

e) Ea que Leont. C. Nest. et Eutych., |. 11, de 

his Theodori libris excerpsit Ang. Mai. I. L, vi, 
p. 900 s3., separatim prunus Grace edidit, Ad hunc 


-- 


tinent, in Pelag. Il pape ep. ὅ, ad Eliam, |. c., 
p. 428, 429, le untur. ^ 

(d) Hxc duo (ragm. junctim in uberiori leguntur, 
quod ex Theodori oratione Antiochia babita sum- 
pum esse dicitur. Cf. Act. C. C. n, v, p. 99 (v. s. 


. 14, n. 2). 
i (e) P. 502, num. 1 meu. leg. : ὃ γὰρ τὴν ivol- 
xnotv ἐργάζεται τοῦ Θεοῦ καὶ ὃ τῷ (leg. τὸν) λόγῳ τῆς 


οὐσίας (ralione habila essentie ἁπανταχοῦ παρόντα 
τ΄ σὶ χαὶ σφόδρα εὐαριθμήτοις ἐχ τῶν ἀπάντων ἕνοι - 
χοῦντα γνωρίξε:, εὐδοχίᾳ λέγω. τοῦτο πάντως χαὶ τὸν 
τῆς ἐνοιχήσεως τρόπον χαραχτηρίξει. 

(f) Num. 6 leg. : Πανταχόθεν ἄρα δῆλον, ὡς — 
— ἀφαρμόζον, ἑχάστης τῶν φύσεων ἀδιαλύτως ἐφ᾽ 
ἑαυτῆς μεινάσης. 

(g) Num. 12 leg. :— ἀλλ᾽ ὅτι μὲν οὐ περὶ παντὸς 
ἀνθρώπου εἴρηται —. 

Qu Errore in. Maii ed. ἐχ τοῦ ιβ' À. pro Ex τ. ty* 
À. legitur. Czeterum cognoscitur ex. priino fragm, 
Theodorum in nobilissimo loco I Timoth. i115, 16, ὃς, 
non ὃ aut Θεός legisse. — 

(i) Ex iis quie Cyrillus Al. in libro deperdito, 
quo Diodori et Theodori doctrinam de iucarnatione 
refutavit, exhibuit, quxdam Theodori in Act. C. C. 
t, ΤΥ eb v afferuntur. Nec suut tamen omnia, qua 
dicuntur, Theodorea, sed nonnulla Diodori, qui er- 
ror non debel offensioni esse (v. s.*. Noli vero illa 
hanc ob rem dubie fidei habere. Nimirum Theodo- 
rea, quae maximam partein ex ejus libris De incarn. 
sumpta sunt, aliorum testimonio salis perspicue 


* 


51 


DE THEODORI MOPSUESTENI VITA ET SCRIP. .S. 


Apollinariwm (Fac. μι, 2), apparet, Theodorum post A non etiam Apollinarii vanam proesumptionem per 


libros De incarnatione intra xxx annos usque dum 
de Apollinario ejusque hzresi scriberet, nullos li- 
bros adversus Apollinarium edidisse. Quid vero? 
Num statui potest, eum postea illis libris Apollina- 
rium impugnasse? Nec rectius contendas, eum 
primum contra Apollinarium, tum de incarnatione 
scripsisse. Facund. quidem 11,29, — in opere quod 
contra Apollinarem edidit ; — 1x, ὦ, quarto adv. 
Apollin. |. ; et Leont. (Mai. 1. l., Vl, p. 310, 511) 
&x tov JA. τῶν xatà '"AzoJiwwaplov αὐτῷ 7pagé- 
ψτων, éx. t. À. τῶν xatà 'Azx., manifesto bos li- 
bros a libris De incarn. discernere videntur; sed 
cum ipse Leontius l. c., p. 299, se nonnisi libris 
De incarn. usum esse narret. (ἐπειδὴ δὲ μόλις xal 


μετὰ πολλοῦ κόπου ἐπινοιῶν τε μυρίων τὴν Κατὰ B 


τῆς ἐνανγθρωπήσξως βίδλον εὑρεῖν δεδυνήμεθα, 
στόδρα γὰρ παραπεςυλαγμένως τὰ αὐτοῦ τοῖς ἀμνή- 
τοῖς ἐχδιδόναι θαῥοῦσι, τούτου. ἕνεχεν τὰ Κατὰ τῆς 
évaróp. τοῦ Σωτῆρος αὐτῷ εἰρημένα μόνα ἐν τῷ 
παρόντ: συλλέξασθαι δεδυνήμεθα), utl aliter sta- 
tuam illorum autoritate non moveor. Multa vero 
fingas, quz errorem eorum parere potuerunt. Sic 
Beri potuit ut Theodori assecla:, caatione vel aliis 
de causis adducti, duos illos libros adversus Apol- 
linarium (potissimum ? solum?) scriptos separatim 
divulgarent. Fragmenta ipsa hzc sunt : tredecim 
e l. tertio Act. c. C. n, 1v, 1 (ex i libro c. — 
Apollinarium ; Vig. CP. 1 ; Justiniani ep., Bandin. 
Jl. .,. 1, p. 174, 175, Leont, l. l., p. 510); 2-7, 9 
(Vig. CP. 2-7, 9); 10 (Vig. CP. 10; Leont. l. c. ; 
Justiniani ep., Dand. 1l. L., I, p. 171); 11, 12 (Vig. 
CP. 11, 12); Fac. μὲ, 2; Justiniani ep., Band., I, 
p. 175; sex e. ἰ. quarto, Fac. 1x, 4; Leont. l. c., 
p. 909. (Justiniani ep., Band., 1, p. 170) ; Act. c. C. 
n, iv, 8 (Vig. CP. 8; Leont. l. c., p. 510; Jus'iniani 
cp. Banil,, LH, p. 172); Leont. 1. c,, p. 511 (Justi- 
riani ep., Band., l, p. 177; alterum dicitur éx τῆς 
égunrtíiac τοῦ m y. sumptum esse; Act. c. C. i, 
iv, 19 [Vig. CP. 90], De interpret. octavi ps.; sed 
cave Theodori in. Psalmos commentarios intelligas), 
Justiniani ep., Band., lI, p. 182. 

Quam viam Theodorus in singulis libris ingres- 
815 5:1 dici non potest. Fragmenta enim cum ejus 
331 i pugznaudi aut. defendendi causa exhibita sint, 
ia una fere eademque re versantur et nihil nisi bre- 
vissimi Theodorez disputationis panni sunt. Quan- 
quam verbosus Tbeodorus hic rei argumento ad- 


C 


totum opus De incarnatione examinasse, ut nihil, 
sicut sua ferret opinio, praeteriisset ex his quse et 
ad firmitatem ecclesiasticze orthodoxitz pertinerent 
et ad convincendam eorum impietatem. » Genna- 
dio autem teste, 1l. l., in libris De incarn. « ratione 
purissima et testimoniis Scripturarum » ostendit, 
Jesum Christum « plenitudinem el deitatis et hu- 
manitatis habuisse,» et docuit « heminem duabus 
tantum substantiis, i. e. anima el corpore, con- 
stare, sensumque et spiritum ollicia esse animse 
ingenita. » Idem addit, eum « quartum decimum 
librum proprie de increata et sola incorporea do- 
minaque omnium S. Trinitatis natura de creatura- 
rum ratione disserentem pro sensu cum auctori- 
tate S. Scripturarum explicuísse, quinto decimo 
vero volumine totum operis sui corpus citatis 
etiam Patrum traditionibus confirmasse et commu- 
nivisse. » Ex his quam disputandi rationem in uni- 
versum seculus sit perspicitur. lta vero meo judi- 
cio rem instituit, ut suam ipsius sententiam accu- 
ratius explicaret, defenderet, firmaret, adversario- 
rum autem decreta non certo quodam ordine, sed 
bic illic de industria adoriretur. In ultimo libro 
suam doctrinam Patrum testimoniis firmavit et re 
ipsa commotus et ideo quod adversarii suz senwen- 
ti Patrum commendationem adjunxerant (a). Exi- 
stimo autem, eum Apollinarii doctrinsm, qus in 
tanto przsertim auctoris lumine periculosior vide- 
retur, magis quam Eunomii rationem habuisse. 
Refellit tamen etiam Eunomium idque qui factum 


sit conjiciendo licel assequi, probabilius tamen, 


qui Apollinarium impugnaverit disputes. Apollina- 
rius vero, vir litteris Grecis quam maxime inbu- 
tus, affirmavit quidein Christo, Deo et homini, per- 
$0nzx unitatem tribuendam esse, sed quam ratio- 
nem ut mysterium animo perciperent in Ecclesia 
tum inierant ipprobavit. Ex duobus perfectis /^z- 
λείοις) unum effici non posse, h. e. du»s personas 
unam fieri non posse cum sibi persuasissel, eccle- 
siostica formula ideo ei displicuit, quod eu duce 
Christo nonnísi Verbo unitas competeret duplicem- 
que Christum et duos filios esse statuendum esset. 
Itaque orthodoxis ἀνθρωπολατρῶν (Athanas. De 


D incarn. sub fia., Gregor. Naz. or. 51, 1, p. 752 ed. 


duetus quid eadem iterum iterumque repetendo . 


posset videlur expertus esse. Ipse narrat (Fac. x, 
4) se « Arii et Eunomii de incarnatione delicta nec 


ernuina probantur (v. s. et 1nf.), quod idem de 
ho'ori ilis, que quidem ex ejus lihro Contra 
Spursia-1as. vel Apollinaristas deprompta. sunt, 
44. Sunt autem hzc D o:lorea : Act. C. C. ii, iv, 
(d: vw, p. 93 (cf. Leout. Galland. Bib. 1. c., 
p. 006) ; ww, 45; v. p. 92 (cf. Leont. 1. c., p. 697); 
v. p. 92 (cf. L-ont. 1. c.). Jan duo restant, quo- 
ἴδ alterum co Diodori esse. evincitur, quod ex 
hbro €ontra Synus. vel Apollin. sumptum dicitur 
d. Act. C. C. i, iv, 28; v, p. 95), allerum eo quod 


Clemencet., hominicolarum, Fac. 1x, 9,) nomen 
non denegandum censuit. Ipse autem ut conjun- 
ctione utriusque Christi natur:? unitatem. persona 
Christo vindicaret, idque intellectui humano apta- 
ret, duce philosophia Platonica, quam imbiberat, 
fortasse veterum etiam Patrum exemplum intuitus, 


in mediis Diodoreis collocatum est. Cieterum librum 
illum Cyrilli esse temere negavit. Fac. 1n, 6, 5, 
v. v. €. Liherati Brev.. c. 10. 

(a) Cf. Eunom. Apol. Opp. Basil. M. ed. Garn., 
|, p. 622; Basil. edv. Eun . 1, 1 1.) l, p. 211, 212. 
Majori jure Apollinarius Patrum auctoritatem in 
auxilium vocare poterat. Origenes cnim primus 
Chiristo humanum νοῦν etiam atque ctiam vindica- 
vi*, atque hzc doctrina, que non. poterat non pla- 
cere, illo potissimum duce n. Ecclesia vecey a ew 


- 


85 


OTTONIS FHID. FRITZSCHE COMMENTATIO 


08 


facile In eam sententiam ductus est, ut eum homo A tur. 1Π|6 optimus Platonicus, liic non satis acutus 


tribus partibus constaret, humanam Christi natu- 
ram duabus tantum constitisse (τῷ σώματι οἱ τῇ 
ψυχῇ ἀλόγῳ), divinam vero locum τοῦ νοῦ, τῆς ψυ- 
Vis λογιχής occupasse crederet, ita ut. ὁ χυριαχὸς 
ἄνθρωπος unam personam effecisset. Hanc doctri- 
nam non quidem ex Scriptura sacra haustam, qux 
tamen in nonnullis Scr. S. locis (Joan. 1, 14, 
| Cor. xv, 47, al.) clare inesse videretur, facili ne- 
gotio eum Ser. S. conciliavit, cum pr:esertim quz 
aut divinie aut humanz Christi natura competerent, 
de toto Christo pra:dicare soleret. Sed hinc factum 
est, ut adversarii Apollinario, quem non intellexis- 
sent, plures opiniones tribuerent quie ab co aliene 
erant (a).. Quanquam eum, ut. Theodoretus Fab. 
her. 1v, 85H. e. v, 5, refert (cf. Greg. Noz. epp. ad 
Cledon. 1.1), περὶ τῆς θείας φύσεως χιδδέλοις 
χρησάμενον λόγοις βαθμούς τινας ἀξιωμάτων γεν- 
νῆσαι, atque ita vulgarem veterum sententiam, qua 
Christus et Spir. S. Deo Patre inferiores habeban- 
tur, revocasse cur neges non video. Sed protule- 
rint adversa.ii (Theodoret. Fab. her. v, 8,) aspe- 
riore, quam quo Apollinarius voluit, sensu illam 
sententiam. 

Inter eos qui tum Apollinarium refutarunt, Thco- 
dorus quodammodo eminuit, cujus ut indoles et 
doctrina, ita eliam impugnandi ratio ab illis di. 
versa erat (b). Vereor autem ne h:ec pugna ei fata- 
lis exstiterit. Nam cum Apullinarius Christi naturas 
summa nevessitudine connexuisset, imo confudis- 
set, Theodorus quo indole sua ducebatur, majori 
etiam rationis perspicuitate eas ita diremit, ut hze- 
reticum errorem non effugeret. Omnino vero summa 
erat utriusque viri diversitas. luferior erat. Tüco- 
dorus eruditione animique perspieacitate, doctus 
tamen et ingeniosus. Apollinarius pro ingenio suo 
acuta ac poetica Platonis regula formatus, Theo- 
dorus natura sua ad Aristotelis sobrietatem fereba- 


(a) Ceterum. veteres non miror, quod Apollina- 
rium Eutychianismi accusarunt, Sobrius Salig (De 
Eutychianismo ante Eutych., Wolfenb. 1725, p. 97) 
Apollinaristas Eutychiauis proximos habuit. Sed 
magna doctrinz eorum est diversitas. Uterque enim 
eorum dux, a diversis initiis profectus, diversis 
nccessilatibus οἱ rationibus ductus est. 

(b) Optime Athanasium dogmatice Apollinaristas 
Yefutasse existi:ino (v. Moehler Athan. d. Gr., 1 
p. 271 sq.). Gregorii, Nazianzenus (v. Ullmann. 1. 
]., 401 sq.) ct Nyssenus (v. Schroeckh 1. l., XIV, 
p. 98 sq.), pro oratoria sua indole liujusmodi pu- 
guis minus apti, Apoliinarii decreta nec ca qua par 
eral cura investigarunt nec profligarunt. Epipha- 
nius autem h:er. Lxxvi). more suo de Dimoiritis 
eliam disservit. 

(c) Phot. c. 4. — 0. ᾿Αντιοχέως ὑπὲρ Πασιλείου 
xatà Ejvouloo ἐν λόγοις χε’. c. 177. (ed. Andr. 
Schott. οί οι. 1635, p. 399.) — ὁ χαὶ xax' E5- 
νομίου ἐν εἴχοσι xat ὀχτὼ λόγοις (xr. Facilis. ciat 
error. Utra. lectio vera. sit non dixerim? οὐχ ἀγεν- 
vg ἀγωνισάμενος xal τοῦ βατιλείον τοῦ θεοποσίου, 

ἄλλον ὃὲ τῆς ἀληθείας χρατύνων δόξαν. Photium 
iis l. duos diversos libros innuere vana est. Asse- 
mani Ll L, p. 5t. opinatio. Leont. l.c. (Ang. Mai , 
L 1... VI, p. 299.) — τὰ τὸ ὑπὲρ Εὐνομίου x175 1}λ- 


- 


Aristotelieus. Ille minus pr:vjudicati attulit, hie fa. 
cile auctoritati cessit. Tlieodorus vero recte evi 
cere studuit, hominem duabus tantum partibus 
(substantiis) constare. Hoc enim probato Apollimna- 
rii doctrina nulla crat. Sed an in hac lubrica dis- 
quisitione salis feliciter versatus sit dubitare licet. 
Praterea arctissimz illi naturarum Cliristi conne- 
xioni vel potius conversioni, quam  Apollinarius 
somniaret, cum multa adversari tum ipsam natu- 
ram divinam multis probavit. Sed eum argumenta 
ex opere Christi contra Apollinarium vrepetiisse 
non credo. Maxime Scr. S. auctoritate nitebatur. 
Suam doctrinam cum Scr. S. belle convenire, in 
qua de Servatore dicta modo ad divinam, modo ad 
limnanam ejus naturam, idque :maxime pertineant, 
cum  Ápollinario totam Scr. S. pugnare. Sed 1. 
Joan. 1, 14, nonnisi accurata disputatione de ra- 
tione Yerbi Dei hominein inhabitantis Apollinario 
e manibus extorquere potuit. 


B. Libri contra Eunomtum. 


Ebediesu l.j., p. ὅδ, 34, Theodori duos tomos 
adversus Eunomiim. ei unum tomum pro Basilio 
memorat, quos amplum illum contra Kunomium li- 
brum, quem Pliotius se lcgisse testatur (c) cujus- 
que fragmentum in. Fac. ix, 5 (— ab opere De in- 
carn. — ad aliud, quod ccntra Eunotnium edidit 
— uli decimo libro —) legitur, fuisse, et ideo 


C credo quod Eunomium vix tam multis refutavit, et 


q:ia ul a Nestorianis in duo opera divideretur, libri 
moles et arzumentum videtur effecisse. Quauquam 
hanc sententiam ipsa etiam Photii verba tuentur (d). 
De libri origine et indo!e liz»c accipe. 

Eunomius, magnus ille Arianorum antesigna- 
nus (e), cum Aj;.ologiam (f), quam paulo antequam 
Cyzici episcopus fieret (560) (g), nescio qua re 
provocatus (4) scripserat, a Basilio male refutatam 


σιλείου τοῦ πάνν, οὕτω γὰρ ἐγὼ χαλῶ τὴν πάσης xz- 
πηγορίας μεστὴν ὑπὲρ αὑτοῦ ἀπολογίαν. 

(d) Vauissima est Cavei l. c.. p. 948, opinio, ἃ 
libris contra Eunomium pro fDasilio fortasse non 
diversos fuisse libros coutra Apollinariun. (v. s.) 

(e) Hujus viri, in multis egregii, res inimicorum 
potissimum rabie multis nebulis obvolut sunt, 


D qu:e ut quoad. fieri potest tandem aliquando dissi- 


peutur optandum. Cum fructu cf, Fabric. l. l., 
X, p. 207 sq., qui plurima, qua huc pertinent, 
congessit ; Basnag. Thesaur. monum.  eccles., l, p. 
172 sq. (Vogt, Bibl. heres. V, p. 484 $q.); A. Nean- 
dec 1. 1., {|| C. Bud. G. Klose Gesch, uud, Lehre des 
Eunoniius, Kicl, 1853. 

(f) Primum edita est a Fabricio 1. 1., VIII, p. 
262, deiude in Op. Dasil. el. Garn., l, p. 618 84. 

(gy) Basilius c. Eun. 1.1, (Op. t, p. 209, 210) Eu- 
noimnio nec Seleuci, in quam urbem. Ariani vocati 
non venissent (a. 559), neque Constantinopoli, ubi 
Ariani superiores fuissent (a. 560) οἱ civitates in- 
ter se. partiti essent, ipse autem ἄθλον τῆς ἀσεθείας 
τὴν Kos:xov retulisset, apologia opus fuisse dicit, 
ut dolo eam confectam esse demoustret.. Hine nisi 
elaudicat Basilii demonstratio, illo tempore Apelo: 
giam scriptam esse emergil. 

(^) boli postulatur ἃ Dasilie |. 1, p. 202 ; sed 


64 DE THEODORI MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS 62 
esse vidisset (a), adversario eo majori cupiditate 4 animi perspicacitate, constantia ac philosopha eru- 


obviam ivit, quo magis suis studiis orthodoxi offi- 
rerent. Sed hoc ipsum suis partibus illatum dam- 
num ip causa fuisse credo, ut nova Eunomii Apo- 
logia (b) post Basilii demum mortem (c) in lucem 
prodiret. Tres, qui tum Eunomium oppugnassent, 
memorat Photius c. 4-7, quorum primus Gre- 
gorius Nyssenus, pietate etiam adductus, fratrem 
duobus libris defendit (d). Non multo post Theodo- 
rum kEunomium etiam tuin superstitem impugnasse 
verisimile est. Photio autein recte puto Theodorus, 
qui sit ταὶς διανοίαις xal τοῖς ἐπιχειρήμασι λίαν 
τυχνὸς xal ταῖς γραφιχαῖς ἄριστα πλουτῶν μαρτυ- 
είαις, dicitur χατὰ λέξιν σχεδὸν τῶν Εὐνομίου λόγων 
“ἣν ἀνασχευὴν ποιεῖσθαι, ἀμαθῆ τε λίαν τῶν τε θύ- 


ditione inferior, superior litteris biblicis ct ecele- 
siasticis erat, omnium optime adortum esse haud 
temere conjicias, sed szviit etiam in eum et nescio 
que absurda in eum conjecit (Theodoret, Fabul, 
her. iv, $5). 

C. De Spiritu sancto libri. 

Duobus tomis De Spiritu S. (cf. Ebediesu 1. c., 
p. 95) videtur Theodorus τοὺς Πνευματομάχους ime 
pugnasse. Leont. De sectis wv (Gal. Bibl. 1. c., p. 
6356) : — οἵτινες (Atob. x. 8:05.) ἀντηγωνίσαντο πρὸς 
᾿Αρειανοὺς xat Μαχεδόνιον χαὶ ᾿Απολινάριον —. 

D. De Apollinario et ejus heresi liber. 

Si vera sunt quz de libris illis Theodori adver- 

sus Ápollinarium supra dixi (col. 58 ), dubitari 


ραθεν μαθτμάτων xai πολλῷ μᾶλλον τῆς xa0' ἡμᾶς B non potest, quin liber qui Facundo x, 1, De Apol- 


θεοσοφίας διὰ πολλῶν ἐπιδειχνύς. Propugnavit pro 
doctrina ccclesiastica alque ita Ecclesi; viam te- 
nuit, ut solius Leontii (v. s.) opprobrio occasionem 
prebuissc videatur. Eum autem Eunomium, quo 


wuWis causis, cuz Basilium facile latuerunt, ad 
apologiam provocari potuit, presertim cum mani- 
festo etiam ad Semiarianos in ea respexerit. 

(ai Basi ium "Avazpszztzby τοῦ ἀπολογη τικοῦ τοῦ 
δυσσεδου; Εὐνομίου ([. 1, 1. 1., l 901 sq.) fere anno 
368 scripsisse ex his colligas : l. Eunonium in. Ba- 
silio confu:ando non miniinam vitze sux partem 
inpsumps'sse natiat. Gregor. Nyss. C. Eun. | (Opp. 
Paris, 1658, ll, p. 2867; καὶ οὐδὲν, inquit, ἀπεικὸς, 
“ὃν ἐν τοταύταις ἐτῶν Ὁλυμπιάοι πονήσαντα πλέον 
-ἰτῶν αὐτόθεν ἐπιδαλόντων παρασχευάσασθαι. Iac 
sane non ad vivum usque resecanda, sed nisi inep- 


linario et. ejus liresi (e), Ebediesu 1. l., p. 55, De 
assumenle el assumpto dicilur, unus idemque sit. 
Nam de assumente et assumpto Theodorus nonnisi 
contra Apollinarium scribere potuit, neque causa 


putatione vidi levius. Est autem Ruppii opinatio 
is maxime de causis rejicienda : 1. Gregorius duo- 
bus lantum. libris Eunomium oppugnavit. (v. inf.) 
Il. A Nysseno alienum est illorum librorum dicen- 
di et disputandi genus. Nolo aingula afferre, est enim 
res manifesta, nisi forte Gregorius Gregoriuui 
exuit. Copiosus est, oratoris lenociniis delectatur, 
at in'illo quisquis fuit conclusio excipit conclusio- 
nem, ideoque sententiis crebrum, verhorum par- 
rum jure eum dicas, sed ea est ejus orationis in- 
doles, quam oratoria Gregorii virtus nunquam suam 
agnovisset. 1l]. Uterque eamdem doctrinam defen- 


tt Greg. Nyss, Eunomius multo post (ferine a. C dit, sed Gregorius nonnulla hujus viri argumenta 


380) in arenam descendit. Il. Basilium autem non 
slatim, sed aliquanto post Eunomii Apologiam op- 
yegnasse non solum ex v. Basilii adv. Eun. 1, l. l., 
P. 240, ποίας οὖν ἀπολογίας ἔτι χαιρὸς fjv τότε ; in- 
tekigitur , sed totus etiam 1}85}}}} ᾿Ανατρεπτιχός ita 
romparatus est, ub cum scriberetur, orthodoxorum 
partes invaluisse perspicias. At quo tempore Euno- 
mius Apologiam composuit regnarunt Ariani. lta 
vero fere ad a. 568 ducimur, cui sententiz 1 Ba- 
siii v.l.l.. p. 207, — ἡμεῖς — παντελῶς ἀγύμνα- 
699 τοῦ τοιούτου εἴδους τῶν λόγων ὄντες --- belle con- 
veniunt. — Libros quartum et quintum illius 'Ava- 
τρετετιχοὺ non Basilii esse jam ex iis elucet, quie 
Garner. 1. |. p. rxut sq. disseruit. Rupp (Gregor's 
des B. v. δ΄υεια Leben und Meinungen., Lips. 1834, 
8, p. 154): ε [εἰν halte diese beiden leizten Bücher 
far Jie kurz: Abweisung des Eun., welche der Nys- 
seger auf der Synode zu Constantinopel dem Gre- 


agre adhibuerit. IV. Libri illi magis contra Euno- 
nmianos quam contra Eunomium videntur scripti 
esse. V. Gregorius prologum, epilogum aliaque 
nonnulla illis libris adjecisset, unde scriptorem 
agnosceres. Ne multa, ejusmodi est illa conjectura, 
quie neniüni in mentem venire debebat. Sed 4518 
Phot. c. 5 de Sophronii defensione Basilii contra 
Eunomium refert, apprime in hos libros quadiant, 
ideoque eos particulam illius operis esse haud iimn- 
probabiliter conjicias. Sophronius autem idem opinor 
fuit , cujus Hieronym. De script. eccl., c. 154, me- 
minit. Certe quo jure eum Caveus l. l., p. 558, 5- 
culo vi assignaverit non assequor. 

(b) Ἢ ὑπὲρ τῆς ἀπολογίας ἀπολογία. Cf. Greg. 
Nyss., l. l., p. 297. 

(c) Cl, Greg. Nyss. l. 1, p. 285. 

(d) Tribus libris Nyssenum Eunomium impugnas: 
se dixit Rupp 1. c., quorum posteriores (λόγ. &v- 


gor v. Naz. und llieronymus (De viris ill., 128) : p τιῤῥητιχοὶ πρὸς Εὐνόμιον τὸν δυσσεδῇ ιβ΄. 10, p. 284 


— Greg. Nyss. — anie paucos annos mili et Gre- 
gorie Naz. conira Eunomium egit libros) vorge- 
lesen baben soll, von welcher Photius (c. 6, 7.) zu 
bericbien. echeint. (αι. Phot. duo caque amp'iora 
Gregorii scripta memorat. Omnino brevem Nysseni 
dissertationem Rupp excogitavit) Alle Gründe, wel- 
ehe sie dem Basilius | zuzusclreiben verbieten, 
»prechen für. Greg. v. Nyssa, und ich glaube, 
Schrwe- ki, d. r diese Gründe XIII, 58, angiebt (. p. 
*&. sermo est de indole librorum IE. Basilii, pauca 
wre quas Schraeckh. 1.1.0 ὅθ, 57, post Garne- 
Γαι 1. c. cotra ultimorum libr. authentiam attu- 
bt, 3:ud aique in prioribus esse in iis zenus scri- 
ben.ji, ii probari voc. γέννημα de Filio Dei usur- 
parum, Sp. S. Deum vocari, iis Ruppii conjectura 
mul probatur), ist nur desshalb nicht auf den Ge- 
$4 “ἢ gehommen, sie dei Nyss. zu. vindiciren, 
δι} b: Codes etwas darüber sagt. ! Nibil hac dis- 


$q., λόγος ἄντ. T. E. τ. δ. ιβ' (ita hic liber male πὸ- 
tatur] H, p. 724 sq.) paulo post brevem illum prio- 
reu n. $.), quem v. d. ex Ilieron. l. allato, credo 
ut liaberet. cui Pseudo-Dasilianos libros tribueret, 
extricavit composili essent, Nug:e. Nam cum liber, 
qui duodecimusmale dicitur, ultimus Nysseni contra 
Eunomium sit, cum nonnisi duos illos libros contra 
Eunomium scripsisse ex ipsius Nysseni v. concludas 
l. c., p. 724-7206. liac cum Photio ct llieronyino belle 
conciuunt. llli duo libri illi ob ocules erant, huic 
rior vel ut magis credo prioris pars recitabature 
bate auteu ex Ilieron, l. 1., partem saltem prioris l. 
a. 98 L absolutam fuisse. Fortasse post demuin Grego- 
rius eum absolvit ct in lucem edidit. Alterum scripsit, 
cuui Eunomiius denuo suam sententiam propugnasset, 
(e) Male Tillewont. |. l., p. 446: « C'est sans 
doute l'ouvrage contre Apollinaire dont on parle 
assez souveut et dont ou cile le ni* et de iv* livre. e 


€ " 


OTTONIS FID. FRITZSCHE COMMENTATIO δὲ 


est eur plures eum quam duos libros adversum A cum«qwe autem est, que supersunt Theodori freg- 


Apolliaarium edidisse statuas, Haud raro autem 
isdem libris varii tituli tribuebantur. Fortasse 
fNestoriani libro, quo de assumeute et assumpto ac- 
curate edocebantur, illam inscriptionem indere ima 
luerunt, quam titulo Apollinarii memoriam reco- 
lere. Unum quod. superest. fragmentum ex libri 
principio desumptum exhibet Fac. l. |., ex quo eum 
triginta annis post libros De incarn. scriptum esse 
cognoscitur. Narrat vero Theodorus, Apollinari- 
sias, quorum nullus scriptis certamen suscipere 
ausus esset, infirmos athletas imitatos esse et cal- 
lidos, qui fortiores, contra quos certare Ron pos- 
sent, insidiis et macliinamentis evertere conaren- 
tur. Scripsisse eos inter se procul dubio quzdam 


inepta, quxe nuuquam dixisset, v. c. quod oporteat P 


putare et dicere duos (ilios, quamvis in libris De 
ἐπάγη. ubique contrarium plane docuisset, eaque 
suis scriplis inseruisse, quz familiaribus aliquando 
etiam suis denionstrassent, quo se impietatis con- 
vincerent. Unum autem ex suis, qui fide dignus ab 
ilis habitus esset, qui ista perlegeret, sibi que 
scripta fuissent renuntiasse. Ex his colliyi potest, 
Theodorum hoc libro accuratissime suam de incar- 
natione sententiam exposuisse, quo calumniandi 
occasionem demeret. Àn jure adversarios pessinie 
illius fraudis insimulaverit dubito. Neque eniin 
ipse calumnias, quas putat, perscriptas, legit et 
fieri potuit, uL adversarii ad illa tantum loca, quo- 
rum quidem numerus non exiguus erat, animum 
advertere juberent, propter αὖ Theodorum jure 
impietatis accusare sibi videbantur, ipsi autem 
qua ex lis efficerentur paucis verbis enuntiarent, 
v. €. quod oporteat duos filios dicere. Quomodo- 


(a) In hac sententia »n Theodorus fuerit male du- 
bitat J. Augustin... Dietelmair (Comment. fanat. de 
fer. omi. àxoxacactácti hist. antiquior., Altorf. 
1169, 8, p. 314, 245). Cf. Theod. fr.gmeotum in 
Evang. Joaunis ab Assemano Syriace editum, infra; 
Leont. |. c., p. 687, al. 

(δὴ) Voc. Maguswei, ex Svriaco ortum serioribus- 
que Graecis adamatum, idem plane notat quod Magi. 
Iuterdum Persas in universum, Magis deditos signi- 
ficat, cf. v. c. Basil. ep. 258, Opp. Ill, p. 394. Suid. 
Μαγεία xai ἀστρολογία ἀπὸ Μαγουσαίων ἤρξατο. Οἱ 
γάρ τοι Πέρσαι Μαγὼγ ὑπὸ τῶν ἐγχωρίων ὀνομάζον- 
ται" xal Μαγουσαῖοι οἱ αὐτοΐ. 


(c) Intelligendus Zoroastres. Sed illud Ζασρά. D 


δης nullo pacto ferri potest. Qui enim c ante p 2xsti- 
terit? lino aut Zapáónz (Theodoret. Grec. aff. cur. 
IV, p. 955) legenduui, aut, quod. magis credo, Zapá- 
σδης (ita in Kleukeri Anhang um Zend-Arvesta, 1, 
p. 190, ex Phot. ed. Genev. 1611), nomen el legi- 
time factum et facile in Ζασράδης corruptum. De 
variis formis nominis Zoroasirze v. Gesenium Y. 8. 
HR. (De inscriptione Phonicio-Greca. 114]. 1825, p. 
19,20). Ea auteni nominum Zeretoschtro (Zere au- 
rum, figurate salus, Teschire stella, v. Kleuker Zend- 
Avesta lll, p. 4) et Ζωροάστρης dissinililudo est, 
ut qui hoc ex illo ortum sit non perspiciam. Quid 
vcro si Greci barbarum illud nomen ita. mutarunt, 
ut Grace laetum Gr:eea etymologia, hic quidem sa- 
tis apla (ζωρός, ἀστήρ) niteretur ? Nonnihil com- 
menudalionis huie sententie eo accedit, quod vele- 
res Grieci satis constanter usurpant nomina Zepoá- 
στρης, Ζωροάστρις, euim recentiores, qui nomen alia 


menta, idem opprobrium quod Theodorus in Apol- 
linaristas, Facundusin Acephalos conjecit, iui illam 
adversariorum (raudem incidisse nego. Vide supra 
(col. 24). 


E. De miraculis libri. 


Unicus locus, quo quam suam iudolem Servator 
v. θέλω, χαθαρίσθητι Matth. vini, 5, ostenderit ex- 
ponitur, ἐκ τῶν εἰς τὰ θαύματα λόγου β', affertur in 
Act. conc. Later. (a. 649), Hard. 1. 1., IIl, p. 896, 
el 8 Maximo Opp. II, p. 91. fili λόγοι autem non 
orationes (Schroeckh 1. 1., XV, p. 207, Reden?) 
erant, sed, ut recte Tillem. |. 1., 445, libri De mi- 
raculis Jesu Christi, nisi, quod valde suspicor, om- 
uio ex catalogo Theodoreorum librorum expuu- 
geudi sunt. Fortasse eos minus aecurata citandi 
vatio peperit illeque locus ex commentario im 
Matth. sumptus est. 

F. Coutra magiam Persicam libri tres. 

Libros tres Περὶ τῆς ἐν Περσίδι μαγικῆς xal 
τίς ἡ τῆς εὐσεδείας διαρορά ad Mastubium, Ar- 
menmun (££ ᾿Αρμενίας ὁρμώμενον), chorepiscopuim 
scriptos, Theodoro Mopsuesteno propter opiniones 
Nestorianas maxime in libro terlio conspicuas et 
propter commentum «le ἀποχαταστάσει τῶν ágap- 
τωλῶν, cui scriptor faveret. (a), recte vindieavit 
Photius, c. 81 ; cf. Ebediesu l. c., p. 54, duo t. ad- 
versus Magiam ; Leont. l. c., p. 689, — deliramen- 
ta tua contra Magnsaos (b); — p. 690, — que 
contra Maguscos scripsit, — Photius l. 1.. àv. μὲν 
τῷ πρώτῳ λόγῳ ἐχτίθεται τὸ μιαρὸν τῶν Περσῶν 
δόγμα, ὃ Ζασράδης (c) εἰσηγήσατο, ἧτοι περὶ τοῦ Σα- 
ρονὰμ (d), ὃν ἀρχηγὸν πάντων εἰσάγει, ὄν καὶ τύχην 


via acceptum nonnisi de barbaro Ογθουπὶ fecerunt, 
neutiquam. inter. se. conveniant. Quod Diogene 
Laert. teste (in Proc m.) Dinon et. Hermodorus μεθ- 
ερμηνευόμενον τὸν Ζωροάστρην ἀστροθύτην εἶναι dixe- 
runt, id. mera conjectura nititur. Hujusmodi alia 
veterum v. in Gesenii Geschichte der hebráischen 
Sprache und. Schrift, p. 324. 

(dj Zeruane Akerene (tempus infinitww). Male 
Thom. Hyde Hist. relig. vet. Pers., Oxon., 1700, p. 
997, 79, 495, Abrahamum intellexit, quem errorem 
falsa verborum Photii interpretatio genuit. 

e) Loroastres ipse quidem Zeruanen, tempus 
nitllis finibus circ umscriptum, summus p:inciprtam 
esse slatuit, sed cum iliud ejusmodi esset, cujus 
notio non cogitando, nedum scribendo aeimo  com- 
eripi posset, rarissime de eo in Zend-Avesia. sermo 
fit. lta vero hicillie hanc genuina: Zorosstre sen- 
tentiam evanuisse merumque dualismum locum o€- 
cupasse credibile. At aliter se habuit tempore Thee- 
dori, ad quem accuratior etiam notitia illius prim- 
cipii pervenit. Etenim fieri non potuit, quin deside- 
rium, quo ductus in eo in primis animus huinonug 
plura per seeula oceupatus erat, ut. rationes. ἱππῆς 
nili el finiti accuratissime enuclearet, ad Persas 
pertineret eosque presertim. ad summum suum ᾿ 
principium animadvertere juberet. fta ejus notie - 
aliquatenus certe definita et usui. communi magis 
adaptata. Recte. quidem Zerwane ἀρχηγὸς πάντων 
dicitur, sed ne quis illum cum ania: informaret 
cujas netionem Christianorum Deus complectere- 
tur, Theodorus auis ipsius rationibus nixus eum 
τύχην nominavit. Yos, iuquit, consttuistis. quidean 


DE THEODORI MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS. 


66 


χαλεῖ, x33 ὅτι σπένδιων, ἵνα τέχῃ τὸν Ὁρμίσθαν (a), A pserit, cf. Phot. c. 477 : 8. Ἄντ. πρὸς τοὺς λέγον- 


Exsxsv ἐχεῖνον χαὶ τὸν Σατατᾶν (b): xal περὶ τῆς 
αὑτῶν αἰμομιξίας (c) χαὶ ἁπλῶς τὸ δυσσεῦὲ: xal 
ὑπέραισχρου δόγμα χατὰ λέξιν (d) ἐχθεὶς, ἀνασχευά- 
ζει ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ. Addit Photius, eum in reli- 
quis libris p.am doctrinam inilio ἃ mundi crea- 
tione capto cursim exposuisse. In his vero, mea 
sententia, ita versatus est, ut postquam de mundi 
creatione fusius disseruisset, in duo ava a Deo 
tempora distributa esse diceret ; alterum praepa- 
rationis vim habuisse, perfectionis allerum ; po- 
sierioris zevi initium Christum fuisse, qui pro indole 
sua docendo, agendo, patiendo hominum necessi- 
tatibus ita succurrisset, uL jam via ad saluteimn pa- 
teret : ad hunc eniin scopum omnia Deo moderante 


τας φύσει xal οὐ γνώμῃ πταίειν τοὺς ἀνθρώπους — 
ἐν λόγ. πέντε, Ebe:li. 1. e., duo t. adversus asseren- 
lem peccatum in. natura situm esse, Mar. Merc. v. 
inf. ; ambigitur nec quam rationem iuierit a viris 
d. expositum esse video. 

Phot. l. ]. : Πρὸς τοὺς ἀπὸ τῆς bsc τοῦτο τὸ 
υόσημα vsvoonxótag γράφει τὸ βιδλίον, ὧν xal τῇς 
αἱρέσεως ἀρχτιγὸν λέγει: γενέσθαι ἐχεῖθεν μὲν ὁρμώ- 
μενον, τοῖς δὲ τῖς ἀνατολῆς ἐπιχωριάζξζοντα τόποις 
xaX συντάττοντα λόγους ὑπὲρ τῆς χαινοποιηθείτης 
αὐτῷ αἱρέπεως, διαπέμπειν τοῖς τὸ πατρῷον ἔδαφος 
οἰχοῦσιν, ὑφ᾽ ὧν xai πολλοὺς ἐχεῖσε πρὸς τὸ οἰχεῖον 
φρόνημα ἑλχύσαι, ὡς xaX Ἐχχλησίας ὅλας τοῦ ἀτοπή- 
pato; πληρωθῆναι (9). ᾿Αρὰμ δὲ τὸν ἀρχηγὸν αὐτῶν, 


dirigi ; aliquando autem Christum iteruu ventu B οὐ γὰρ ἔχω σαφῶς εἰπεῖν. εἴτε ὀνομάζει εἴτε Exovo- 


Fui, quo ounia mala auferret. 

Eo vero censilio Theodorum hos libros conscri- 
psisse existimo, ut Cliristianos edoceret et robora- 
ret, fortasse etiam Zoroastrz asseclis doctrinam 
Christianam. commendaret. (e). Tuam enim multi 
Loroaswz sectatores in diversis Asia lerris dege- 
bant, quod v. c. de Cappsdocia Basil. ep. 298, 
lil, p. 391, 395 (Strab. xv, 5) testatur, Persici autem 
Christiani per Magorum iuprimis invidiam δυο 
vexabantur. Cf. Soz. Hist. eccl. 1,9 sq. ; Socrat. 
Hist. eccl. 1,18, sq.; Theodoret. Hist. eccl. v, 58 (f). 

G. De per[ectione regiminis. 

Theodorum tomum De perfectione regiminis (verba 
Syriaca male tramstulit. Assem. De per[. operum) 
confecisse solus Ebediesu l. l., p. 34, testis est. 
H. Contra defensores peccati originalis libri quinque. 

Qua occasione, quo anne et adversus quos Theo- 
dorus quinque libros De peccato originali couscri- 


sammum principium, sed quod lianc unam vim ha- 
buit, ut inferiora duo principia in lucem ederet. 
Nibil ei przterea ad illa principia et res creatas. 
Kaque jure illud τύχην czcam fortunam dicas, id- 
que magis exinde patet, quod invitum | Satanam 
protutit. (V. σπένδων, iva.— satisambigua sunt, sed 
Ideo credo, quod res ipsa non certa ac definita no- 
tione absolveretur. Praterea nescimus, qua ima- 
gine illum Z.ruanis partum descripserint. Vulgo 
σπένδ. vert. : libationem faciens, ego vero nonnisi 
feudendi notionem verbe indiderim, ut emanationis 
rat;o obtinuerit.) Αἱ vero Magi ita potius videntur 


argumentati esse : Ut habeas in quo acquiescas, p nititur argumento. « Dans le titre, inquil, il 


summo principio opus est, quod per se ejusmodi 
est, ul id uente non complectaris. Protulit ut qua 
videmus exsisterent duo principia inferiora, uira- 
que primo bona, sed alterum praclaram indolem 
im pravitalem convertit. ita omnium quas sunt 
causa et ratio est. Neque vero cz:cam fortunam in 
emniurm fastigio collocamus, sed ea est extremi il- 
lius altitudo ut nec quale sit neque ejus rationes 
ad duo illa principia , ad res creatas nulle esse 
possunt, assequatur nisi ineptus. 

(e) Ormuzd, Ormuz, Hormizda. Theodorus tan- 
tum, quod sciam ᾿Ὁρμίσθας dixit, sed llormisdas 
szomen de hominibus sepius dictum ex eodein fon- 
is B&uxit, Ὡρομάζης Plut. De [s. et Os. (Moral. ed. 


Wsttenb., li, p. 515); "Qoo; s Diog. Laert. 
p. 943); Ὡρομάσθης Diog 


(P) Ahriman. V. Kleuker l. 1l., p. 5. 
(c) Hujusmodi opprobria post in Magorum di- 
Sciplina:u cecidisse in magno Patrum coisensu (cf. 


μάζει, τοῦτον xal πέμπτον Εὐαγγέλιον προϑξαναπλά- 
cat λέγει ἐν ταῖς Εὐσεδίου τοῦ Παλαιστίνου βιόλιο- 
θῆχαις ὑποπλαττόμενον εὑρεῖν, xal ἀπώσασθαι μὲν 
τῆς θείας χαὶ παλαιᾶς Γραφῆς, fiv οἱ Ο' συνεληλυθό- 
τες ἐχδεδώχασι μετάφρασιν χαὶ δὴ χαὶ τὴν Συμμάχου 
καὶ ᾿Αχύλα χαὶ τῶν ἄλλων, ἰδίαν δέ τινα χαὶ χαινὴν 
ἐπαρθῆναι συντάξαι, μήτε τῆς Ἑδραίων ὥσπερ ἐχεΐ- 
vot ix. παιδὸς ἀσχηθέντα, μήτε τὸν τῆς θείας Γραφῖς 
νοῦν ἐχδιδαχθέντα, ἙἙδραίων δέ τισι τῶν χαμαιπετῶν 
ἑαυτὸν ἐχδεδωχότα ἐχεῖθεν θαῤῥησαι ἰδίαν ἔχδοσιν 
ἀναγράφειν. His verbis Hicronymum netari non est 
quod pleribus. doceans, Pernriram Andr. Scliotti ad 
Phot. |. l., Norisii ]. l., I, p. 91, Basnagii l. l., 
p. £4, Tillemontii I. l., p. 448, epinienem, infau- 
stam esse ejus appellationem. ᾿Αράμ ab ἀρά ductam 
recte explosit Caveus 1l. 1., p. 248, cum manifesto 
Arameus dicatur (Ah). De quinto illo Nazareorum 
evangelie v. Hieron. ad Matth. xui, 15 (ed. Martian. 


Potter ad Clem. Alex. Strom. m, 9, p. 515) male 
neges cum Hydio l. c., p. 297, v. etiam qua Gese- 
nius De inscr. Plienic.Gr., E 47, adnotavit. 

(d) Concludo ex his, Theodorum qu:edam scripta, 
qua Zoroastre nomine cireumferrentur ob oculos 
habuisse. Cf. Euseb. Prep. ev., 1, 10. 

(e) Idem Theodoretus iis spectavisse videtur, 

ui se contra Magos scripsisse refert. Cf. Tlheo- 
ione ep. 115, IV, p. 1191. in Levit. ab in., 1, p. 

(f) Tillemontius, qui Tleolorum presbyterum 

Magos impugnasse putat l. l., p. 447, levissimo 

sc. 
Photius) ne qualifie Théodore que prestre (ἢ); asi 
il fit cet ouvrage avant son épiscopat. » 

(4) Conferenda cum his 48 Marius Merc. 1. c., 
p. 615, de origine Pelagianismi narrat, in quibus 
illud dubium, an Rufinus, natione Syrus, Aquileien- 
sis ille intelligendus. Fuse hac de re disputavit 
Fontanin. in Hist. lit. Aquil., 1. v, c. 18, ὃ 4, A45 
$q., sed cum hunc l. assequi non potuerim, nolo 
jam meam sententiam interponere. In. utramque 
partem a Norisio l. 1., 1, p. 1] sq.. et Garnerio ad 
Mar. Merc., V, p. 130 sq., Diss. de primis auctor. et 
de[ens. her. Pelag., c. ὅ, disputatuin.. Nuperrime 
Joseph. Honorius Marzuttini in. Diss. de -Turanii 
Rufini presb. Aquil. fide et religione. Patav. 1855, 8, 
Rufinum Aquilei. cum Syro male confusum esse 
contendit. V. Biblioteca 1taliana, n. CCXL, p. 569 
(Mediol. 1853). 

(h) Thom. Ittigium dissert. scripsisse de Aramo 
scriptore eccles. anti-pelagiano,  obscurissimo 


4 


€1 


OTTONIS FRID, FIUTZSCIIE COSMENTATIO 


63 


IV, p. 47); Dial. I1I adv. Pelag., init., p. 955; A (cf. Cav. I. 1., Basn. I. l., Neander l.1., 11, p. 1560, 


De scriptor. eccl., s. «. Jacob. Cf. Schott. I5ag. in 
libros N. T., p. 8sq. ; Crelneri Beitráge zur Einl. 
in die bibl. Schr., 1, p. 588 sq. Nova autem Hiero- 
nymi bibliorum translatio inimicis ejus satis com- 
modam vituperandi occasionem dedit. V. v. c. Ru- 
fin. inveci. 11, Opp. lier. IV, p. 441. Quos lihros 
de nova lizresi in patriam misisse dicitur llierony- 
mus, nulli alii esse possunt quam tres Dialcgi ad- 
versus Pelagianos (IV, p. 485 sq ), scripti ἃ. 415. 
Intelligitur ex illis qua Photius retulit, Theodorum 
contra Occidentales in Oriente versantes scripsisse, 
ac nove, quam putaret hzresin, auctorem Hiero- 
nymum. qui Occidentem etiam viro suo infecisset, 
habuisse. Photius autem nbi illa perhibuit, hzre- 
sis illius doctrinam Theodorum secutus bis paucis 
complexus est : 1) homines φύσει πρότερον ἀγαθοὺς 
ἐν τῇ φύσει, corrupta jam οἱ inorlali facta per 
Adami peccatum, xal οὐχ ἐν τῇ προαιρέσει χεχτῇ- 
σθαι τὴν ἁμαρτίαν. 2) Ne recens natos quidem in- 
fantes a peccato liberos esse, cum ob Adami pec- 
catum natura &pa po, facta ad omnes ejus poste- 
ros propagetur. Cf. ps. L, 7, al.. Baptism., cen. 
sacr. , quod utrumque sacramentum infantibus 
praebeatur. 3) Nullum hominem justum esse. Cf. 
ps. cxLu, 2, al. 4) Ne Christum quidem quatenus 
naturam peccatricem assuinpsissel, peccati inimu- 
nem esse, quanquam ei aiibi σχήματι μόνῳ incar- 
natiorem Lribuissent. 5) Matrimonium, vel certe 


1501); quid quod Garnerius conjectura Theodo- 
rum mendacii vel malz fraudis, qua lihros contra 
leronymum scriptos post immulatos adversus 
Augustinum edidissel, accusavit ? Garnerio ali- 
quanto melius Norisius 1. ]., 1, p. 88 sq. : « Pela- 
giani cum se ab Hieronymo et Augustino adversa- 
riis scriptis vellicari cognovissent, Theodori Mops- 
uesteni patrocinium implorarunt, ad quem etium 
Hieronymi Dialogos recens quidem publicatos de- 
tulere. llle scientia tumidus, quo solus sapere vi- 
deretur, aliorum ingenia despiciens, sua tantum 
probabat: quare contra tres llieronymi libros satis 
justum volumen in quinque libros digestum pro- 
cudit. » P, 88. Idem v. d. Augustini etiam libros 
De peccat. merit. et remiss., οἱ ep. 89, ad Hilarium, 
Theodorum iinpugnasse putat. « Hieronymum enim 
in fine Dialogorum pauca tantum verba pro pec- 
cato originali astruendo habere, laudare vero pro 
ea re operosa Augustini volumina De pecc. m. et 
rem., in Asiam ad se delata; Theodorum autem 
cum h:ec legisset,haud dubie illa quixsivisse, prae- 
sertim cum ex Photii excerptis constet, eum ea 
impugnasse, quz apud Augustinum tantum de ori- 
ginis reatu explicata legantur. Prcfecto Pelagium 
ejusque discipulos laudata Augustini volumina una 
cum epistola ad Hilarium, in synodo Diospolitana 
lecta, ad novum sectz? patronum misisse. » P. 99. 
Denique illos Theodori 'ibros anno fere 416 con- 


coitus cupiditatem et seminis emissionem omnia- C scriptos esse existimat propter Photii verba — λό- 


que hujusmodi, quibus genus nostrum propagetur, 
corrupta naturg esse. Postquam deinde Theodorum 
optime interdum praecipue legitima Ser. S. intcr- 
pretatione haec refutasse, sed in Nestorii et Orige- 
nis errores incidisse observavit, de bis sententiis 
Theodoreis disserit *: ab initio quidem Adanium 
mortalem factum esse, sed ut peccatum odissemus 
D.um simulasse, quasi propler peccatum poena 
loco mors imposita esset : duplicem csse peccato- 
rum remissionem. Denique Theodori genus dicendi 
recte descripsit. 


At vero Photio non prorsus convenit cum Mario 
Mercatore, qui « Theodori de secundo codice libr. 
iv et im contra s. Augustinum defendentem origi- 
nale peccatum οἱ Adam per transgressionem mor- 
talem faclum catholice disserentem , » quatuor 
fragmenta Latine vertit |. e., p. 702 sq. (leguntur 
etiam in Noris. 1. l., l, p. 95 sq.). Tribus priori- 
bus fragmentis docet Theodorus, biblicis impri- 
mis nitens argumentis, Adamum mortalem crea- 
tum nullumque esse peccatum originale; ullimo 
vero sicerna post resurrectionem supplicia esse 
negat. 

In hac Photii οἱ Marii Mercatoris dissensione 
disputatur a viris doctis, utrum contra Hierony- 
mum an contra Augustinum Theodorus scripserit 


pariter ac celeberrimo, quz in heptade dissertt. ap- 
indici dissert. De heresiarchis evi apostolici sub- 
juncta, p. 466 sq. legatur, auctor mihi est δ, l'rane 


γους ὑπὲρ τῆς χαινοποιγθείσῃς αὐτῷ αἱρέσεως —, 
et ideo quia Zosimi litteris encyclicis, an. 418 pa- 
blicatis, ct, Mario Merc. teste, ad Orientales Eccle- 
sias missis ac per totum orbem subscriptionibus 
SS. Patrum roboratis, Theodorus vix ausus fuisset 
contra orthodoxam sententiam tam multa scribere. 
Theodorum Colestium contra Hieronymum defen- 
disse verbo monuit Bauingarten-Crusius, Lehrbuch 
der christl. Dogmengesch., p. $25. Vir plane singu- 
laris latius vellem suam sententiam cxposuisset. 


Ut jam quid mihi videatur. dicam, Theodorum 
paulo post exortam litem Pelagianam libros ilios 
confecisse, sed neque llieronymi neque Augustini 
scripta legisse affirmo. lllud llieronymi memoria 
indubitatum redditur, hoc vero cum inde pateat, 
quod Theodorus Latine nescivit, tum eo certum 
est, quod neque in frazmentis ueque in iis quz de 
libris illis accepimus bujus rci ullum vestigium 
est. Quanquam Hieronymus  Dialogis suis tantume- 
modo negavit, posse hominem si vellet sine pec- 
cato esse et facilia esse Dei praecepta. Imo si quam 

Nrationem Theodorus in disputando secutus sit, 
probe memineris, dubitare non licet quin Pe:agiani 
s'atiim post synodum Diospoli mense Decembr. anni 
415 habitam qua litem illam continerent ei per 
litteras (a) signilicaverint, iis adjectis. quie in. il'a 


Buddeus sag. in theol. univers , p. 952. 
(a) Fieri potuit ut illo tempore ipse Coelestius- 
Theodorum adiret; rihil tamen affirmo, 


(9 DE. THEODORI MOPSUESTENI YITA ET SCRIPTIS. 70 


synodo acia erant (v. acia ex Augustino collecta in A sed tantummodo taciti, qui div. Scripturarum ha- 


llarduin. |. l., I, p. 20909 sq., Fuchs, Biblioth. der 
kircheneers., 11], p. 3538 sq.), Theodorus autem 
suum putaverit impia nonnullorum de humana natura 
decreta scribendo diluere. Hzc sententia, per se 
probabilis, his maxime nititur argumentis : Pela- 
gium de actis illius synodi excerpsisse, quz divul- 
garentur, certum est (cf. August. De gestis Pelagii, 
c. 53) ; eam Theodorus qu'estionui tum motarum 
cognitionem habuit, quam nopnisi ex litteris, quae 
breviter eas enarrarent, hauserit : contumeliz, qui- 
bus Hieronymum affecit Theodorus ex hoc solo 
fonte manaverint, Quo vero pessime sane Hiero- 
uymus illius hzrresis ἀρχηγός, imo auctor, qui sua 
labe Occidentales etiam Ecclesias coutaminasset, 


appellatur, ne hoc quidem quale sit obscurum. B 


Pelagiani enim, qui ad Theodorum litteras dede- 
runt et quorum furor tuin in Hieronymum in pri— 
uiis conversus erat, res antea in Occidente gestas 
quam fieri posset. maxime oblivioni tradere stude- 
bant, ne Occidentis auctoritas Orienti fraudi esset. 
Cxterum baud iniportunz? fortasse Theodoro illze 
lheronvmi contumeliz erant, in cujus notitiam non 
ium primam venerit. Certe ter [lieronymus Antio- 
cbize morabatur (a. 574, 578, vel 579, 585), et si 
tun Theodoro innotuit, ejus o:lium eo quod Pau- 
lini partes sequebatur,incurrit. Post vero Origenem 
lemere adortus est. 


Qus si recte disputavimus, Theodorum a. 5106, 


aut saltem a. $17, de peccato originali scripsisse (C 


manifestum est (a). Aliter vero Tillemont. 1. l., p. 
449, Garnerium partim secutus : « ll le (ouvrage) 
δι aprés les loix de l'an 448 contre. les Pelagiens 
(rescriptum Honorii, pridie Kal. Maias A18 datum, 
legitur in August. Opp. X, app., p. 70; Salviani 
Opp, Bremz 1688, 4, p. 574 sq.), puisqu'il pré- 
tendoit que la crainte de la puissance etpeschoit 
de parler contre ses adversaires; et ce fut assez 
vraisemblablement aprés l'an 421, durant le temps 
que 608 diocése servoit de retraite à Julien et aux 
autres évesques l'elagiens, et. peut-estre à Pelage 
mesme, qui estoit particuliérement animé cóntre 
S. Jérome et pouvoit bien s'y estre retiré, aprés 
avoir esté chassé de Jerusalem. Que si la maniére 


bebant notitiam, detrahebant, » nihil huc facit. 
Neque enim legum publicarum potentia intelligenda, 
sed austeritatis Hieronymi atque auctoritatis, qua 
in homines grassabatur; v. etiam statim seqq. : 
« Novissime vero in hanc dogmatis recidit novita- 
tem, qua diceret —. » 

At vero nondum de Mario Mercatore diximus. 
Quanquam hic quidem, cui facili errore Theodorus 
de peccato originali nonnisi contra Augustinum 
disputare potuisse videretur , morari nos non po- 
test. Sed memorat tamen Theodorus sapientissimos 
defensores peccati originalis |. c. Potuit de Augu-' 
stino quzedam coimnperisse ; hoc affirmo, eum in Hie- 
ronymum potissimum, utpote hzresis illius du- 
cem, tela sua conjecisse. 

Si Theodorus singulis quinque libris quinque il- 
las adversariorum senten'ias, quas attulit Photius, 
diluit, rei argumento adductus eadem saepius re- 
petiit. Summa «qustio, a qua reliqua suspensa 
erant, in Adamo versabatur, quem mortalem creatum 
nihil importuni humanz nature importasse docen- 
dum erat. Argumentis usus est maxime exegeti- 
cis; titlubavit tamen ejus 1. Genes. n, 17, interprc- 
tatio et eam sententiam procudit, quz facile multos 
elfenderet. Apte crant ab illa quzstione nonnullz 
alie, v. c. de baptismi vl, in quas fortasse non- 
dum satis accurate inquisierat. Omnino lites Pe- 
lagianz ejus dectrinam amplificarunt. Summa au- 
tem diversitas Theodorum inter peccatique ori- 
ginalis assertores intercessit. llle augzustius de 
natura huniana sentire suetus, exegeticis et iis ar- 
gumentis 40:8 sobria ratie suppeditassel rem ab- 
solvit; hi pectoris motibus conciti et rebus eccle- 
siasticis ducti via ac ratione philosupha decreta sua 
persecuti sunt. 


Restat, ut de rationibus dicam quibus Theodo- 
rus post cum Pelagianis junctus erat. Plures autem 
Pelagiani Italia pulsi, aliis locis pressi, a. 422 ad 
Theodorum , quem sibi favere cognovissent, pro- 
fecti sunt. Julianum, ep. Eclanensem, « cuin sociis 
et participibus et συνταλαιπώροις suis magno nisu ad 
eum tanquam ad Christianorum dogmatum pradi- 
catum magistrum tetendisse (ὁ) » Marius Merc. 1, 


éont Photius rapporte qu'il y parloit de S. Jérome D c., p. 625, testatur, sed C«wlestium etiam ( v. v. c. 


nogs obligeoit de croire qu'il en parloit comme 
d'un bowume vivant, il faudroit mettre cet ouvrage 
en 419 ou 430. » Verum Theodori ille locus (Marc. 
Merc. l. c., p. 705), in quo, ubi mirabilem peccati 
originalis assertorem absurdz interpretationis Scr. 
S. dozinatumque perversitatis accusavit, « poten- 
tiz, inquil, metus nullum contra sinebat effari, 


(a) Nibil huc pertinet, quod in Chron. Edess. 
Weresis asserentium peccatum nature insitum esse, 
dicitur ἃ. 425. eersisse. Cf. Assem, 1. l|., 1l, p. 
402. Voc eo credo nititur, quod illo fere tempore 
Criestius, Julianus aliique Pelaziani se Coustanti- 
nopolin ad Nestorium coutulere. 

(9) Julianum Mopsuestiz, uhi octo libros contra 
Augustinum scripsit, usque ad. Tlieodori mortem 


Schroeckh. 1. J, XV, p. 92, Baumgarten-Crusius 
jl. 1.') et Pelagium (v. Tillem. l. c. ) Mopsuestiam 
se contulisse haud absurde conjicias. Tum vero 
primum Pelagianos Nestorio innotuisse alque in- 
faustuin. cum eo commercium iniisse credo. Sed 
Theodorus usque ad mortem cum iis fecit (c), ne- 
que unquam, quod sibi Tillemontius 1. 1, p. 440, 


versatum esse male opinatus est Norisius 1. l., I, 
p. 219. Cf. Mar. Merc. l. c., p. 625. 

(c) In universum Pelagii doctrinam haud impro- 
bavit, Peiagianorum pater sque mole dicitur ac 
Pelagii asseolam eum appelles. Omnino Nestoriani 
eun secuti sunt pluribusque Assemanus 1. c. pro- 
νον, Chaldl:os Nestorianos de originis peccato 
usque 3dhuc male scntire. 


D 


OTTONIS FRID. FRITZSCHE COMMENTATIO 


7 


persuasit (a) , Julianum anathematizavit. Nititur v. A eum narrat « libros componere edversus Domini 


d. hoc Marii Merc. l., p. 625, « Agnoscat — Julia- 
pnus ex hac translatione (symboli Theodorei ), si 
legere non fastidierit, manente apud — Theodorum 
illa qua eum diximus mala fide secum Nestorium 
decepisse, etiam sibi magis smoque dogmalti — esse 
contrarium, seque etiam post de Cilicia abscessum 
ab eo in episcoporum provincie su:x conventu ana- 
themate esse damnatum. » Αἱ vero Julianus ex 
symboli translatione agnoscere jubetur, sibi Theo- 
dorum contrarium esse seque post abitum de Cili- 
cia ab eo in episcoporum provinciz conventu ana- 
themate esse damnatum. Ilinc illa opinio tum de- 
muni stare posset, si Julíanus in symbolo nomine 
damnatus esset. Imo Marius Merc. boc sibi vult : 
Cilicia ab Juliano relicta episcoporum provinciss 
erat conventus, ia quo Theodorus symbolum suum 
legit, quo alia perverse,sed de Adamo catholice 
docuit, Eos qui aliter sentirent anathemate damna- 
vit atque ita etiam Julianum. Hanc loci illius inter- 
pretationem veram esse cum ipsum symbolum, 
quod plura de Adamo continet qux Marius Merc. 
in suam senteniiam interpretari poterat, tum ea 
argumento sunt, qui Marius Merc. de symbolo 
disputavit. Perversam ejus de incarnatione doctri- 
nam damnavit, de peccato originis nibil adjecit. 
Adde quod aliter si statuis difficultatibus ia:plica- 
ris, ex quibus te γα expedias. lilum vero episco- 
porum conventum propter lites Pelagianas actum 
esse minus probabile. Caeterum ex Mario Merc, non 
certo concludere licet, symbolum illud post Juliani 
demum de Cilicia abitum conditum esse. Tum non 
factum, sed lectum est. 
l|. Libri mystici. 

Libros mysticos, ef. Hesych. 1l. c., p. 104, -- 
myslicos sermones —, quos Face. in 2, codicem 
mysticum dixit, Ebediesu l. c., p. ὅδ, tomum de 
arcanis (minus recte Asseman. De sacramentis 
vertit ), Theodorus senex scripsit (cf. llesych. 1. c.).. 
Brevissimum tertii decimi libri fragmentum, quo 
Paulus Samosatenus , qui Christum purum honi- 
nem habuisset, angelus diaboli dicitur, auulit Fac. 
). ., et Rlesychius ad illos respiciens preesumpsisse 


(a) « — Ayrés qu'il (Julien) fut parti de ce pays, 
les vesques de la province ayant tenu un concile 


Dei apparitionem. » Neque vero de incafnatione 
solum illis libris expositum fuisse existimo, sed in 
universum de arcanis Christianis. Cui sententiz 
eo nonnihil commendationis adjicitur, quod Si- 
meon presb. et monach. Nestor. 8850. xi! nonnullá 
de sacra cena et baptismate refert (cf. Assem. 
Bibl. Or, 1M, 1, p. 565), que Theodorus in libro De 
profundis, qui nullus nlsi de quo serio est, es«e 
potest, docuisse perhibetur. Nugas quidem affert a 
Theodoro vix profectas : panis eucharistici a 
Christo in cona consecrati particulis singulis apo- 
stolis distributis, solum Joannem suam particulam 
usque ad Pentecosten conservasse, ex qua tanquam 
ex fermento apostoli panem confeeissent, quo pri- 
mam liturgiam in ccnaculo celebrarent. Ita fer- 
mentum sacrum ex uno in alterum panem eucha- 
risticum per ÁAdzeum et. Marim apostolorum disci- 
pulos ad Syros Orientales traductum, quod sanctis- 
sime asservetur. Porro aquam, qua ex latere Christi 
effruxisset ab Joanne in urceo collectam fermentum 
alterum aqua baptismalis fuisse et ab eodem Ad:o 
Syris Orientalibus traditam : sed sive liber cor- 
ruptus est, sive, idem enim illud ipse Joannes tra- 
dere dicitur, male intellectus, in eo de sacramentis 
etiam sermo fuit. Ceterum | Nestoriani posteriores 
in multas nugas delapsi sunt. Cf. v. c. "F'hilo, cod. 
N. T. apocr., I, p. xxxii sqq. 
K. Epistole. 

Denique epistolas hie commemoro, quoniam ex 
parte certe argumenti dogmatici fuerunt. Photium 
Theodori epistolas: legisse ex cod. 177 cognoscitur. 
Ebediesu 1. c., p. 55, — librum Margaritarum , in 
quo cjus epistole collecte sunt. Unum fragm. ex 
epistola ad Ariemium Alexandr. presb. secunda, 
quod de Trinitate agit, exhibuit Fac. 11, 5; tria 
epistole ad Domnum, in quibus de naturarum 
Christi ἑνώσει xazà εὐδοχίαν disseritur, ex Anasta- 
sii presb. ecloge χρήσεων δογματικῶν attulit Jacob, 
Sirinond. ad Fac. ix, 3. Theodorum autein de Can- 
tico canticorum mea sententia in epistola quadam 
pluribus exposuisse jam supra p. 61, 62 (col. 47) 
dixi. 
contre les Pelagiens, Theodore s'y trouva avec les 
autres el y prononca des anatliémes contre Julien. » 


————— I$ € € ae D D —ÓÀ (aa RÀ UU P URSÓUD 


CAPUT V. 


DE THEODORI SCRIPTIS ARGUMENTI PRACTICI. 


Ad Theodori scripta, quz practica appellari li- 
cet, duo hymni referendi essent, si recte ei tribue- 
rentur. Sed eorum alter Ephra:ni est (cf. Assem. 1. 
I, 1, p. 60) et ut hymnus, qui, Assem. 1. 1., II, 
P. 48$, teste, in cod. quodam Syr. bibl. Vatic. 
inest, magis Theodoreus sit ego quidem valde 


vereor. In Theodoro nemo facile ingenium poe- 


ticum agnoscat, Rectius vero hec scripta ei vindi- 
canda : 


À. Tomus de sacerdotio, Cf. Ebedi. 1. .., p. 83. 
B. T nus ad monachos. Cf. Ebedi. |. k, p. 94. 


73 DE THEODOni MOPSUESTENI VITA ET SCRIPTIS. 1 


C. Oratio de legislatione. 

Tueodorum hac oratione finem suis lucabratio- 
nibus imposnisse perhibet Ebedi. l. c., p. 35.Assc- 
tmuanus 1l. c. innuere videtur oratiohem ὅτι Παλαιᾶς 
xai Καινῖς Διαθήέχης εἷς ὁ νομοθέτης in. Chrysost. 
Op. ed. Montf., Vl, p. 405 sq., si non Chrysostomi, 
eam Theodori esse, quam Ebediesu memorasset. At 
vero neque Chrysostomi (cf. Montf. 1. l., p. 400 sq.) 
nec Theodori est. Ab boc enim illius indoles plane 
abhorret. Orator ille nescio quis τὴν ἁγίαν παρθέ- 
voy xal θεοτόχον Mapíav πρεσδεύουσαν ὑπὲρ ἐμῶν 
appellavit, p. 415, et πολέμους ἃς Bap6ápouc, qui 
exstinguendi essent memoravit p. 415, atque hzc 
quidem et alia hujusmodi orationem illam Justi- 
miaDi zelale aut non multo post conscriptam esse 
argumento sunt. 

D. Liber ad baptizaudos. 

Liber qui in Act. conc. Const. 1 ad baptizandos, 
Facundo 11, 5, male, ad baptizatos, et Mario Merc., 
vocabulo χαττχισμός perperain Latine facto, cata - 
cismus dicitur (€), sermones eraut ad baptizandos 
habiti (P), in quibus Theodorus temporum rationi- 
bus adductus illed multis cavit, ne baptizandi de 
Christi naturis ac persona male sentirent. lta vero 
ia adversariorum reprebensionem incurrit, quorum 
studio hse libri illias fragm. debemus : Mar. Merc. 
l. e., p. 704 ( prima alia versione Fac. 1x, 5, item 
media Act. C. C. i, 1v, 35; Vig. C. 55); Act. 
C. C. n, iv, 36-59 ( Vig. C. 36-39) ; 41, 42 (Vig. C. 


M-43) ; 40 (Verbis ez interpr. sec. Matth. Ev. ne (c 


éecipiaris. Vig. C. 40); Act. v, p. 98. Si non in 
omnibus, in pluribus tamen hujus libri ezemplari- 
bes propter argumenti necessitudinem fuisse credo 
Thexdori : 
4) Imterpreiationem symboli CCUXVIII SS. 
Patrum, cujus fragmentum legitur in Act. 
C. C. n, iv, 51 (Vig. C. 31 ; Pelag. ep. 3, 
Ad Eliam, l. c., p. 450), et 
2$) Symbolum. Hoc certe in illo libro fuisse 
Theodori adversarii testantur, Fac. i1, 5, 
quandoquidem sermonibus nonnisi sermo- 
nes ad baptizandos iutelligunt. Jam vero 
hunc librum unum eumdemque fuisse exi- 
stimo, qui ab Ebedi. l. c., p. 33 tomus 


A Antonius et Jacobus, presbyteri, qui cum litteris 


commendatitiis ab Anastasio et Photio, preshyteris 
Nestorianarum partium studiosis, acceptis Constan- 
tinopoli Philadelphiam venerant , ἔχθεσίν τινα δο- 
γὙμάτων ἀσεδθῶν secum attulerunt, cui ut. heretici 
nonnulli (τινὲς τῶν ἀπὸ Λυδίας ὁρμωμένων alpiti- 
x&v, Quartodecimani) ad ecclesiasticam formulam 
redituri subscriberent curarunt. Hxc a Charisio, 
presbytero et eeconomo ecclesize Philadelphensium, 
ad concilium Ephesinum delata, quod pena inter- 
posita cavit, ne quis hzreticum ad aliud ac Nica- 
num Symbolum adducerct ncve qua ista fidei. ex- 
positio przciperct, sentiret. Cf. Act. C. Ephes. act. 
vi, Hard, 1. 1., 1, p. 1511 sqq. Hac de reacta Chal- 
cedone rursus relecta, cf. Act. C. Chalc. 1. 1. i, 


B p. 216 sq. Sed quie in illis actis exhibetur pravo 


lidei expositio, ea in Act. C. Const. n, wv, 7I, 
Theodori Mopsuesteni affertur atque ad eamdem 
haud dubie ctiam Leont. Byz., l. 6... p. 687, respe- 
xit. At vero Tlieodori eam esse negavit Fac. i, 
2, cum in Act. syn. Eph.ei non tribueretur et Cy- 
rillus Orientalibus scripsisset : « Prolata est in s. 
syn. Eph. diffinitio veluti a Theodoro deposita , 
sicuti offerentes dicebant » (v. etiam Cyrill. Opp. 
l. c. p. 200). Addit prxterea 10, 5, Theodorum, 
cujus contra hzreticos pugnas et. studium recto- 
rum dogmatum Cyrillus laudasset, Trinitatem ne- 
gare non potuisse. Nuge. Neque enim obscurum 
est, cur Theodorus Ephesi illo modo taxatus sit. 
Nam nondum eo usque clarissimi viri, paucis an- 
nis ante mortui , reverentia evanuerat, ut non sa- 
tius videretur ejus memoria intacta doctrinam re- 
Jicere, idque vere dictum esse ipsa Cyrilli illa verba 
documento sunt. Quanquam jam Marius Mercator 
l. c., p. 626, illud Sy:s:bolum Theodori esse testis 
est gravissimus. Ipsa autem Symboli (c) indoles 
prorsus Theodorea est, sive ad doctrinam respicis ; 
attende v. c: ad vocc. δεσπότης, δυνάφεια, ad ra- 
tionem qua duplex Ciffisti persona negatur, εἰ ad 
ea quae de utroque Adanto ac de utraque χαταστά- 
cst preecipiuntur; sive ad orationem (d). Ceterum 
non temere Theodorus potestatem Symboli confi- 
ciendi sibi sumpsisse existimandus est. Cf. Bin- 
ghami Origin. eccl. conv. Grischov. 1, Hal., 1751, 


de fide dicitur. Sed de famoso illo Sym- D p. 148 sq. lllud autem egit, ut novum suum Sym- 


bolo pluribus dicendum. 


(e) Titulus libri hic fuit : Κατηχισμὸς (vel Kaz»- 
χήπεις, ef. Chrysostom. Opp. ed. Montf. II, p. 225) 
πρὸς τοὺς βαπτιζομένους, hb. 6.. τοὺς ζαπτίξεσθαι 

λλοντας. V, quie disputavit Touttée Opp. Cyrill. 

Par. 1720, l, p. cxvi. 

(9) Cf. Mar. Merc. I. c., p. 704, ex octavo sermone 
estiacismi. — Act. €. C. rn, v, p. 98, in allocutio- 
abus, ques fecit ad baptizandos. — Nec alius nisi 
Ἐς über Theodori sermones sunt, quos ejus adver- 
διὰ memorant. Fac. 11i, 5. 

"ἢ Graece legitur in Act. C. Eph. 1. c., p. 1515 
9q. Walch. Bibl. symb. vetus. Lemgoviz 1770, 8, 
P. 05 sq.], Latine, diversz autem sunt versiones, 
3p. Mar. Merc. |. c., p. 626 [Walch. 1.1... p. 206 
“δ 1n. Act. C. Eph. 1. c.. in iisdem, sed alia ver- 
$one in. St-ph. Baluzii Nova coll. coxcil. cum 
suppl. ad coll. Phil. Ls'bei., Paris. 1:07, p. 532 


ParRoL. Gg. LXVI. 


bolum ad temporis necessitates plane compositum, 


sq. et app. Mar. Merc. J. c., p. 664, in Act. C. 
Chalced. 11, 1. c., p. 247 sq. [Walch. l. c., p. 209 
$q.1 ; in Act. C. Const. ir, 1. c. Ultima autem verba, 
πᾶς ὁ μὴ ποιῶν τὴν ἁγίαν ἡμέραν vou Πάσχα --- 
— non Theodori esse, sed propter usum Symboli 
in Ecclesia Philadelphensi esse adjecta facile in- 
telligitur. Desunt etiam in verss. ap. Mar. Merc. 
l. c., p. 626, et in Act. C. C. ut, I. c. 

(d) Theodoro Symbolum recte tribuerunt Garner. 
ad Mar. Merc. ; Zorn. Opusc.S 1,0. 202 ; Walch. 
I. c., p. 215 ; Schroeckh l|. c., xvin, p. 964 ; al. 
Vanasunt quz contra monuit Basnag. Thes. monum., 
l, p. 14, $ 10: « Nestorio tribuit. (symbolum ) Ma- 
nuel Caleca l. u. Contra Grecos, Bellarm., in, 5, 
De Christo, et Petav. l. x. De Incarn.. c. 9, $4.» Fa- 
brie. ]. l., p. 560. In Bellorm. et Petav. 1. c. ww 
bujusmodi. Calece qua huc perüneow won. λει. 


3 


δ OTTONIS FRID. PRITZSCHE COMMENT. DE THEOD. MOPS. VIT. ET SCRIPT. 176 
iis imprimis hareticorum erroribus preclusis in A derentur, operam collocasse agcepimus. Sed quse- 


quos incidere tum proclive esset, genuinam filem 
animis infigeret. 
E. Liturgia. 

Theodori liturgiam veterum solus Leont. l c, 
p. 087, Grzca ex codd. attulit Euseb. Renaudotius 
Liturg. Or. coll. 1, p. 582 : Τολμᾷ (8.) καὶ ἕτερον 
χαλκὸν τῶν εἰρημένων οὐ δεύτερον, ᾿Αναφορὰν γὰρ 
πγεδιάξει ἑτέραν παρὰ τὴν πατρόθεν ταῖ; ἐχχλησίαις 
παραδεδομένην, μήτε τὴν τῶν ἀποστόλων αἰδεσθεὶς (a), 
piss τὴν τοῦ μεγάλου Βασιλείου (b) ἐν τῷ αὐτῷ 
πνεύματι συγγραφεῖσαν λόγον τινὸς χρίνων ἀξίαν " 
ἐν f ἀναφορᾷ βλασφημιῶν, οὐ γὰρ εὐχῶν τὴν τελε- 
τὴν ἀνεπλήρωσεν" posterioribus vero temporibus 
Nestoriani (c) sapissime commemorant, nec (lubito 
quin Theodorus temporum rationibus adductus li- 
turgiam condiderit, quod cuique episcopo licuit. 
Cf. Bingh. l. l. I, p. 117. Omnino vero ejus zqua- 
les in rebus liturgicis, qu& emendatione egere vi- 


Sel Facundum Nestorio illud ascribere errore per- 
hibuit Walch. l.:c. — Ἔχθεσιν πίστεως περὶ τῆς 
ὀρθῆς ὁμολογίας ἥτοι περὶ τῆς: ἁγίας xaX ὁμοουσίου 
Ἱριάδος Justino Martyri, in cujus Opp. legitur ed. 
Paris. 1656, fol. (Colon. 1686, fol. j, p. 572 di 
male 4&ributam esse certum est (v. v. c. Oudin. l. I. 
J, p. 199); eam vero a Theodoro Mops. profectam 
esse imnultis docere studuit Jablonski in Thes. epistol. 
Lacroz.,l, p. 195 sq. Tantum non omnia, qusB v. 
d. disseruit, nugatoria sunl, nec necesse est , ut 
hanc opinionem, quam a quoque, qui Theodorum 
salis noverit, repudiatum iri confido , refutem ; 
sed quid mihi de memorabili ill4 fidei expositione 
vidcatur dicant. Ego vero propter l. p. 536: Εἴπατε 
υῖν, οἱ τὸν Χριστιανισμὸν πρεσθεύειν προσποιούμε- 
vot, οἱ ἐπ᾽ ἀνχιρέσει τὼν δύο φύσεων τὰ τοιαῦτα χαὶ 
ζητοῦντες χαὶ προϊσχόμενοι, οἱ τὰ τῆς χράσεως χαὶ 
συγχύσεως χαὶ τῆς ἀπὸ σώματος εἰς θεότητα μετα- 
βολῆς ἵνα χραθῇ τὰς τοιαύτας ἐπαπορήσεις πρα- 
γματενόμενοι, οἱ ποτὲ μὲν εἰς σάρκα τὸν Λόγον τε- 
τράφθαι λέγοντες, ποτὲ δὲ τὴν cápxa εἰς Λόγον o5- 
διωθῆναι " — — quo quidem solo scriptor adver- 
&arios, qui alii ac Monopliysit:e esse vix possunt 
(v. uinnino p. 385-587), impugnat, eam baud multo 
post sec. v mediuin compositam esse aflirmo atque 
huie sententie rationes belle respondent, quibus 
. scriptor videtur cum Nestorianismo junctus fuisse. 
Sed hac de re diversimode disputatum. Sic le Quien 
(Diss. Damasc. Opp. Joan. Damasc. T, p.Lxi1) in Expo- 
sitione fidei nonnisi Nestoriani veneni indicia atque 
argumenta depreliendit, nulla contra Nestorianisimni 
sic dieti vestigia Salig (Ue Eutychian. ante. Kut., p. 
238).Neuter recte. hmo si modo memineris, Nestoria- 
nismum 60 tantum ab orthodoxa formula discre- 


pare, quod Cliristi natur (anta. perspicuitate ra- 


üionis, cujus discriminare proprium est, discer- 
ountur, ut duplicem Christi personam, etsi invitus 
4lleras, 3. quo errore facile alii nascuntur , euim 
tamen. interpretando. cuim orthodoxia conciliari 
posse, non sane inliciandum, scriptorem illum in 
pluribus Nestorianum sese prodere neque eo offen- 
des quod fidei illa Expositio a pluribus veteribus 
(et. Fabric. 1. L., Vlt, p. 65), quorum nullus Leontio 
Dyz. antiquior est, genuinus Justini M. fetus ha- 
bitusest ("). Qua ile nescio quis p. 381-385 dispu- 
tavit, manifesto Nestoriana sunt eaque arte ad 
erthodoxorum sensus trahere vel ideo non licet, 
quia in solos Mouopliysitas invectus est. Ne multa, 


ritur utrum illa Theodori liturgia, quae apud Ne- 
Storiauos in usu est (d) quamque Renaudot. 1. I., 
Il, p. 616-621, Latine exhibuit (e) genuina inte- 
grave sit, an vero minus. Difficilis hx:c quaestio eo 
difficilior redditur quod Renaudotius recentissimis 
codd., altero mutilato, altero mirum in modum 
interpolato usus est. Cf. l. 1 , p. 66. Auguror ta- 
meu nonnulla tantum, qua Nestorianismun redo- 
lere viderentur interpolando dempta esse. 

Omnino de liturgiis veterum (f) tria. tenenda: 
primum earum antiquissimas sensim ac paulatim 
exstitisse ; alterum, clarissimos Ecclesie docto-es , 
quorum liturgiz laudantur, nou ta:» novas cudisse 
quam qua in usu essent plus minusve auxisse at- 


B que emendasse ; tertium, has ipsas etiam auctas 


aique emendatas liturgias cum multo usu tererete- 
tur, tempore majores ininores subiisse mutationes. 
Ex quibus elficitur, Theodori liturgiam, ut genuina 


erat ille Nestoriana formula initiatus, fortasse 


sclole Antiochenz discipulus ( Muenter in St:eud- 
lini et Tzschirneri Archiv. für Kirchengesch., |. 
p. 25), qui a contentionum strepitu. aliquatenus 
remotus libello suo paci consulere studuit. Itaqne 
eliam atque etiam inculcat, quam reeonditum sit 
Incarnationis mysterium, atque ab eorum temeri- 
late. abhorret. qui illud prorsus perspexisse sibi 
videntur, Oratione usus est hic illic verbosa , in 
qua multum diligentize posuit. Quid quod Atticam 
elegantiam zinulatus est ? cf. v. c. p. 572, ὑγιᾶ, p. 
919, al., ὑεῖς, p. 385, 0£at, p. 581, δοξάζειν, putare. 
Eos. 23d quos locutus est, tnodo τοὺς τῆς "Exzàn- 
σίας τροφίμους p. 575; modo τοὺς Ἐχχλησίας ὑεῖ; 
p. 975; modo τοὺς Ἐχχλησίας παῖδας, p. 9*2, ap- 
pellavit. Reliqua notatu. digua, dogmatica impriuis 
ne lougus sim, hic pratereo. 

(a) lec qui sit nesciunt. Mea sententia ca. in- 
telligenda qui tunc vulgo in usu erat cujusque 
originem illius temporis credulitas ab apostolis 
repetiit, Nec minus probabile eamdem eain fuisse, 
cujus pannos ex genuinis Chrysostomi scriptis 
collegit Bingh. 1. l.. v, p. 195 sq. 

(b) Superest Basilii liturgia Grace , Syriace c* 
Coptice, 'sed ia diversis linguis admodum inter se 
discrepat. V. Renaud. 1. 1.. 1, p. 1 5sq.; p. 57 $q. ; 
Il, p. 548 sq. (Op. Basil. ed.-Garn., MH, p. 674 sq.). 
Saue interpolata est variasque temporum injurias 
experta, sed cur neque illam neque adeo ulla 
aliam a Basilio profectam esse dicas mon video. 
lllud modo rite perpendas velim, qua ratione novae 
liturgi:: confectae sint. 

(c) Sobensem eam, quae in libris missalibus nec 
vero in Theodori operibus esset omisisse credo. 
Alius argumenti erat tomus De arcanis (sacramen- 
(15), ad quem Assem. al. librum ad baptizandos et 
liturgiam retulerunt, Vide supra. 

(d) Assemano teste I. 1 , Hl, i1, p. 928, exstat in 
omnibus missalibus Nestoriauorum libris. Dis legi- 
tur in codd. Amidensibus; cf. Assein. l. l., 1, p. 
581, 585. 

(e, 'abric. 1. l., X, p. 561 
turgia Syriace οἱ Lat. ap. Εἴ. Sim. ad Gabriek. 
Philadelplhum , p. 148 sj. » Errorem | ltenaudotid 
l. l., H, p. 625. correxit Assem. 1. 1., Hl, à, p. 238, 
additis verbis Syriacis. 

(f! Cum fructu cf. de his Dingh. 1. 1. v. p. 11 
$q. 


(*) In Justini Opera fortasse propler prima verba 'Ixxvoz τὸν xata Ἰονδαίων χαὶ Ἑλλήνων λέξαντες ἐλεγχίν “Ὁ 


£c δ}. 


: « Fragm nta ex li- 


T EX LEONIS ALLATII DIATRIRA DE TIIEODORIS. 18 
sit, integram non esse (1), quanquam quae dempta A antiqua, sed Nestorio perperam iribuitur. Quan* 


quzeve addita sint incertum. Ut vero quid de au- 
thentia statuenduin explicemus, paulo altius repe- 
tendum. Nestorianorum quatuor sunt liturgi , 
quarum prima SS. apostolorum (Adai οἱ Maris) 
dicitur (v. Renaud. 1. l. ll, p. 584.507), Usitatissima 
est, antiqua eliam , sed temporum. decursu valde 
n:utaia (cf. v. c. p. 5988, ubi sacerdos Mariam orat, 
ut pro se Filium deprecetur). Secunda est Diodori, 
nondum quantum scio edita, Renaudotium , qui 
nuilam Diodori liturgiam fuisse dixerat l. |, I8, 
p. 59, 575, 622, quemque La Croze Hist. du 


Christ. des Indes, Y, p. 523 (Cf. ejus Remarques sur 


[hist. du Chr. des [ndes, Holle 1757, p. 15) secu- 
tus. erat, refutasit. Assem. l. ]. Ill, 1, p. 29, 30 ; 
vide etiam p. 256. Tertia Theodori a Dominica 
prima Annuntiationis usque ad Dominicam Palma- 
rum celebrata, 60 imprimis a prima differt, quod 
sacerdos prolixius loquitur. Quarta. denique Ne- 
storii (Renaud. 1. 1. [1, p. 626-658), quinquies sin- 
gwlis annis celebrata, eamdem quam Theodori in- 
dolem refeit, nisi quod verbosior est. Est quidem 


(e) ILxc conjectura, siquidem conjecturam dicis, 
quod p se cerium est, immerito Renaudotio l. 
l., p. 578, futilis neque ullis argumentis fundata 


quam cur hoc factum sit, vestigia quaedam veleris 
liturgi:e Constantinopolitane produnt, que in ea 
videntur inesse. Jam cum prima illa et quarta (de 
secunda nihil loquimur) falso ad auctores quos- 
dam referantur, idem in terliain. cadere male con- 
cludas. lllud enim non nugati sunt. Nestoriani, imo 
facilem errorem admiserunt. Vulgaris illa et a Pa- 
tribus accepta liturgia facile ab apostolis, altera 
aliunde ut videtur allata facile a Nestor:o repetita. 
Sed cum Theodorum liturgiam composuisse con- 
stet, ego quidem illam ei ascripserim. Ultra tamen 
probabilitatem progredi non audeo. Ex interna li- 
turgie indole lianc in rem nihil efficitur. Nam ut de 
lingua sileam, doctrina in libris liturgicis nec do- 


D gmatica perspicuitate enucleatur neque ea affertur 


nisi quz in cou, cui destinati sunt, recepta est. 
Nestorianismi autem indicia manifesta non solum 
Nestorii illa liturgia, ut Kenaud. 1.1. p. 645,644, 
existimat, sed reliqua etiam continent, ea nimirum 
qui in liturgias cadere possunt. 


dicilur; Argumenta credo sat multa suppeditabunt 
varii Nestorianorum libri missales. 








. EXCERPTUM 


EX LEONIS ALLATII DIATRIBA DE THEODORIS 
(Nux. LXV.) 


(Edidit et notis illustravit card. Ange:o Mar, in Biblioteca nova Patrum, t. I, p. 110.) 


Tieodorus Mopeuestenus Diodurum Tarsi epi- C ium vite institutum denuo exosculatus , usque- 


scopum audiit , et Flavianum Antiochenz Eeclesizé 
satistitem ; eorumque dogmatibus enutritus et clare 
sque fortiter elaborare edoctus, ut ait Domnus 
kutiechenus ad Theodosium imperatorem , et Joan- 
ἋΣ in saa ed concilium Orientalium epistola, haere- 
licorum catervis immissus est. Fuit Joannis Con- 
santinopolitani episcopi condiscipulus , erudiitque 
Nestorium, ut preter alios habet Evagrius Histor. 
ecles. lib. s», cap. 2, et Antiochenz Ecclesiz tum 
W«e Theodorus, tum Nestorius, exstitere presby- 
teri. Sed Theodorum Mopsuestenum cpiscopum con- 
eaantem  Antiochist audiebat Nestorius adhuc 
pesbwier, insignis ei ipse in docendo, ut Genna- 


&m cap. 55 testatur, et ex tempore declamator. ἢ 


ÁAsequam episcopatui preesset, in eremum sece- 
éens solitariam vitam egit, sed mundi illecebris 
e luzuriz» sordibus pellectus, quam amplexatus 
feerat vitae. vale dicens, in mundum confugit, et 
éesertor factus est : postmodum dictis Chrysostomi 
iesipiscens, delictorum veniam impetrat, et deser- 


quo lieuit continuavit. Tandem episcopus factus , 
in pace catholiczte commuriionis, non solum sine 
ulla qüerela, sed etiam cum gloria magna defuu- 
ctus, ut notat Facundus Hermianensis pro trium 
capitulorum defensione lib. vni, cap. 1, ex Joanne 
Antiocheno, agonibus adversus Arianos, et Euno- 
mianos, ct alios hireticos plurimis per omnem 
suam vitam ubique decoratur, οἱ a syuodo Chalce- 
donensi, a Joanne Constantinopolitano atque Gre- 
gorio Nazianzeno , superstes, el. post obitum , a 
Joanne et Domno Antiochenis, et tota synodo Orien- 
tis, atque Cyrillo Alexandrino, ct Proclo Constan- 
tinopolitano contrá adversariorum calumnias mul- 
tiplici ratione defenditur. Et sane, cum adbuc in 
vivis esset, ob dogmata neminis offensionem incur- 
risse probat quoque Leontius De sectis act. 1v, 5. 
Περὶ δὲ τοὺς χρόνους ἐχείνους ἐγένοντο δύο ἄνδρες 
μεγάλοι, Διόδωρος ὁ Ταρσοῦ ἐπίσχοπος, χαὶ Θεόδωρος 
ὁ Μοψονεστίας, οἵ τινες ἀντηγωνίσαντο πρὸς 'Apsua- 
γοὺς, καὶ Μαχεδόνιον, χαὶ ᾿Απολλινάριον, χσὶ τὴν ὅλην 


79 


EX LEONIS ALLATII 


Γραφὴν ὑπεινημάτισαν, xal ἐν τιμῇ ὄντες μεγάλῃ A xbv Θεόδιυρον ; Ὅτι xal τοῦτο πρότερον μᾶλλον ἐγκα- 


ἀπέθανον, χαὶ οὐδεὶ: ἐν τῇ ζωῇ αὐτῶν ἐπελάδετό τι- 
νος αὐτῶν, ἀλλ᾽ ἐγχώμια ἔγραψαν εἰς αὐτοὺς πολλοί" 
καὶ Βασίλειος γὰρ αὐτοὺς ἐγχωμιάζε:, xat Ἰωάννης 
ὁ Χρυσόστομος. Ὕστερον δὲ χινουμένου τοῦ Νεστορια- 
νοῦ δόγματος, ἢναγχάσθη Κύριλλος, ὁ πρώην αὐτοὺς 
ἐπαινῶν, χατὰ τῶν συγγραμμάτων αὐτῶν γράψαι, 
ἐπειδὴ ἀπ᾽ αὐτῶν ἰσχυρίζετο τὸ δόγμα αὑτοῦ ὁ Νεστό- 
ριος’ ὑπομνηματίσαντες γὰρ οὗτοι τὴν ἁγίαν Γραφὴν, 
οὐχ ἔστησαν ἄχρι τοῦ δέοντος" ἀλλὰ βονληθέντες με- 
ρἶσαι τὰς ἐν τῇ ἁγίᾳ Γραφῇ, φωνὰς, τὰς μὲν τῇ θεό- 
τὴτι, τὰςδὲ τῇ ἀνθρωπότητι, εὑρέθησαν δύο ὑποστάσεις 
109 Χριστοῦ χαὶ διχίρεσιν εἰσάγοντες. Καὶ δι᾽ αὐτὸ 
ἠναγχάσθη ) Κύριλλος xav' αὐτῶν γράψαι, ἐπειδὴ ἀπ᾽ 
αὐτῶν ἱσχυρίξετο τὸ δόγμα αὑτοῦ ὁ Νεστόριος. Διὰ 


λέσχι τῷ ἀγίῳ Κυρίλῳ ὥφειλον, ἤπερ τῇ συνόδιρ“ 
αὐτὸς οὖν ὁ ἐν ἁγίοις Κύριλλος ζητησάντων τινῶν 
ἤδη ἀναθεματίσαι τὸν Θεόδωρον, φαίνεται γράφων πρὸς 
Πρόχλον, ὅτι οὐ δεῖ ἀναθεματίζειν" οἱ γὰρ ᾿Ανατολικοὶ 
πάντες, φησὶ, μέγαν ἔχουσι διδάσχαλον τὸν Θεόδωρον" 
χαὶ ἐὰν αὐτὸν ἀναθεματίσωμεν, μέγα σχίσμα ποιοῦ- 
μεν ἐν τῇ Ἐχχλησίχᾳ τῶν ᾿Ανατολιχῶν᾽ ὧν εἷς xal 
“Ἴδας μὴ ἀνασχόμενος αὐτὸν ἀναθεματίσαι. Ὃ γοῦν 
ὁ ἅγιος Κύριλλος ἐκώλυε, πῶς τοῦτο ποιῆσαι εἶχεν f 
σύνοδος * Sed rursus objiciunt, cur ab eo non requisie- 
rit, ut Theodorum anaihematizarel, imo'scriptam ad 
Marim epistolam receperit, in qua Theodorum frequen- 
ter Ibas praddicat ? nimirum et hoc potius de sancto 
Cyrillo queri debebant, quam de synodo ; nam sanete 


τοῦτο δὲ ἐν τῇ ζωῇ αὐτῶν οὐδεὶς αὐτοῖς ἀντεῖπεν" B memorie Cyrillum, cum nonnulli hoc ipsum quere- 


ἐπειδὴ τὸ μάχεσθαι πρὸς τὰς μείζους αἱοέσεις, ἔσχεπε 
τὰ τοιαῦτα δόγματα. Μετὰ δὲ χρόνον ὀλίγον τοῦ ἀπο- 
θανεῖν Θεόδωρον χαὶ Διόδωρον, ἀνέστη ἡ αἴρεσις Νε- 
στορίου' Exstiterunt iis temporibus magni quidam 
duo viri, Diodorus episcopus Tarsi, el Theodorus 
Mopsuestie, qui et adversus Arianos, et Macedonium 
εἰ Apollinarem pugnabant, universasque Litteras 
sacras commentariis illustrarunt, et in prelio habiti 
mortem oppetierun:, nec ipsis vivis quisquam dicium 
aliquod eorum reprehendebat, imo complures scriptis 
encomiis eos celebrarunt ; nam et Basilius, et Joan- 
nes Chrysostomus eos pre dicant, Verum postea moto 
dogmale Nestoriano, coactus est Cyrillus qui et ipse 
pridem eos laudasset , adversus eorum opera scri- 
bere (a), quia dogma suum Nestorius ez iis confir- 
“πατεῖ; namque editis illi in eacras Litteras commen- 
tariis intra fines non constiterant, sed cum distribuere 
vellent eacrarum Litterarum voces, alias ad divini- 
tatem, alias ad naturam humanam relatas , depre- 
hensum est eos duas Christi hypostases et divisionein 
quamdam introducere. Quam οὐ causam Cyrillus 
adversus ipsos scribere coactus fuit, con[irmaute do- 
gma suum ex iis Nestorio. Vivis quidem ipsis cur 
nemo ron(radizerit, factum ideo , quod pugnandi 
conira sectas majores necessitas ejusmodi dogmata 
, tegeret. At paulo postquam. diem Theodorus ac Dio- 
dorus obiissent, suscitata Nestorii (uit haeresis. Post 
mortem etiain a multis laudatum, et, licet id a mul- 
tis summopere postularetur, ab ejus damnatione abs- 
tinuisse Patres, narrat idem Leontius act. vt, 4: 
Ὃ óx Ἴδας καὶ αὑτὸς Νεστοριανὸς, ὡς δηλοῖ ἡ γρα- 

φεῖσα παρ᾽ αὐτοῦ ἐπιστολὴ πρὸς Μάριν τὸν Πέρσην, 

ἐν fj ἄνω xaX κάτω ἐπαινεῖ τὸν Θεόδωρον, ἀφ᾽ οὗ τὰ 
ἴδια δόγματα ἰσχυρίζετο ὁ Νεστόριος. Ibas autem et 

ipse Nestorianus fuit, quemadmodum ab eo perscripta 
ad Marim Persam epistola docel, in qua sursum deor- 

sum Theodorum laudat, cujus auctoritate dogmata 
sua. Nestorius confirmabat. Et Infra : ᾿Αλλὰ πάλιν 

ἐπαποροῦσιν, ὅτι Καὶ διὰ τί μὴ ἀπήτητεν αὐτὸν ἀνα- 

θεματίσαι Θεόδωρον, ἀλλ᾽ ἐὄφξατο τὴν ἐπιστολὴν αὖ- 

κοὐ τὴν πρὺς τὸν Μάριν, ἐν fj πολλά ἐστιν ἐπαινῶν 

(a) Ex Cyrilli libris, nunc deperditis, Adversus 


Tüeudorum:  Mopsuestenum et Diodorum Tarsensen, 
fragmenta nos edidimus in Nova Patrum biblio- 


rent, ui Theodorus anathemati subjiceretur, ad Pre- 
clum scripsisse constat , minine Theodorum anathe- 
malizari debere : nam Orientales, inquit, wniversi 
Theodorum pro magno doctore habent, quem si ana- 
themati subjecerimus, in Orientalium Ecclesia dissi- 
dium ingens excitabimus : quorum snus est Ibas, qui 
eum analhemalizari non patietur. (Quod ergo sanctus 
Cyrillus fieri prohibebat, quo pacto synodus [acere 
poterat ? Nec aliud innuisae videtur Eulogius Ale- 
xandrinus in oratione De unione Theodosianorum et 
Gainitarum apud Photium cod. 991. Κύριλλος δὲ τοῦ 
Μοψουεστίας Θεοδώρου κατὰ τὴν ᾿Εῴαν ὡσαύτως 
ἀναχηρυττομένον τῆς χοινωνίας οὐχ ἀφίστατο᾽ ἑώρα 
γὰρ ἀχηράτοις σωζόμενα δόγμασι τὰ τἧς εὑσεδείας 
χαιριώτατα * Cyrillus vero a Theodori Mopsuestiee 
episcopi per Orientem eodem anathemate. percussi 
communione non abstinuit; videbat enim sinceris 
dogmatibus servari pra'cipuos religionis articulos. 
Quidquid tamen hi asserant, certum est Theo- 
dori dicta qux» Nestoriane hzresi favebant, vel 
extra catholiez fidei normam, sive suis iu scriptis, 
sive in aliorum commentariis fuerant disseminata, 
nunquam fuisse ab orthodoxis Patribus approbata, 
quinimo a pluribus privatim, tum demum in coucilio 
V generali una cum Theodoro ipso, ut bzretica et 
catholicis auribus noxia rejecta, et anathemati eub- 
jecta, et Thcodori memoriam e diptychis protrusam. 
ut tradit Justinianus imperator in edicto (b) ΕἸδό. 


D τες ὡς οὐδέν. θεόδωρος δὲ τῇ οἰχείᾳ ἐντελευτῆσας 


ἀσεθείᾳ, ἀπὸ πάπης Ἐχχλησίας ἐξεδλήθη. ᾿Αμέλει 
τοι xat πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς ἐν Μοψουεστίᾳ Ἐχχλη- 
σίας, ἐν T] λέγεται ἐπίσχοπος γεγενῆσθαι διὰ τὰς βλα- 
σφημίας, δι᾽ ἅσπερ Ἕλλησί τε xal Ἰουδαίοι:, καὶ 
Σοδομίταις παρὰ τῶν ἁγίων Πατέρων συνηριθμήθη, 
ἀπήλειψαν ἐξ ἐχείνου τῶν ἱερῶν τῆς Ἐχχλησίας δι- 
πτύχων τὴν τούτου προσηγορίαν, ὡς τὰ περὶ τούτου 


Pd 


συστάντα χατὰ τὴν αὐτὴν πόλιν παρὰ τῇ συνόδῳ 3e 


ἐπαρχίας ὑπομνήματα δείχνυσιν. Theodorus ecro ín 
sua impietate mortuus, ab wniversa Ecclesia pro- 
scriptus est. Quin et tota Ecclesia Mopsuestena, cujus 
episcopus [uisse dicilur, propler ejus blasphemias , 


theca, t. IV, p. 451-455; deque ea re plura ibi dixi- 
nius in «dtotationibus. 
(b) Conc. Labb. t. V, col. 716. 


8I DIATRIBA DE THEODORLIS. 82 
quorum gralia a sanctis Patribus, paganis et Judaeis, À *bv δὲ Θεὸν Λόγον διὰ τὴν ὑπερδάλλουσαν αὐτοῦ ἀρε- 


et Sodomitis adnumeratus est, ab illo tempore nomen 
ejus ex sacerdotum ejusdem Ecclesim catalogo seu 
diptychis expunzit , quemadmodum acta seu. monu- 
menia in illa civitate de hoc in episcoporum concilio 
illius provincie testantur. Et in illius locum Cyrilli 
Alexandrini mentio, qui adversus:eum, illiusque 
dogmata certamen subierat, suffecta fuit, quod plu- 
rimorum testimoniis in syuodo Mopsuestena pro- 
batur. Georgius Cedrenus in synopsi de V generali 
synodo, p. 376 :"Ex: δὲ xaX χατὰ Θεοδώρου τοῦ 
Ναογουεστίας, ὕιδασχάλου γεγονότος τοῦ Νεστορίου 
τοῦ ἰουδαιόφρονος, ἀνεθεμάτισαν μετὰ τῆς λεγομέ- 
νης "16a ἐπιστολῆς * Theodorum quoque Mopsueste- 
mam episcopum preceptorem Nestorii ejus, qui Ju- 


deicis erroribus germana sensit, et. [δῷ epistolam B 


anatkematizarunt. Photius in Bibliotheca cod. 48: 
᾿λνεγνώσθη πραχτιχὰ τῆς πέμπτης συνόδου, ἐν οἷς 
τὰ λεγόμενα Τρία χεράλαια ἐτραχταΐῖσθη τὰ περὶ 
Ὡριγένους, xai ἀνεθεματίσθη αὐτὸς xal τὰ συγγράμ- 
ματα αὑτοῦ" τὰ περὶ Διοδώρου Tap300, καὶ Θεοδώρου 
τοῦ Moyoutatlas, xal αὐτοὶ ὁμοίως ἀνεθεματίαθησαν᾽ 
Lectee sunt. actiones φαίη synodi, quibus tractatum 
De tribus, ut vocant , capitulis : de Origene, qui cum 
scriptis suis anathemate damnatus ; de Theodoro 
Mopsuesteno, εἰ Diodoro Tarsensi , qui et ipsi simi- 
liter anathemate damnati sunt. Et Gregorius Ma- 
gnus lib. vir, epist. 54, tradit sedem apostolica 
Sozomeni Historiam suscipere recusare, vel eo solo 


»omine, quod nimiuin profusus est in laudibus C 


Theodori Mopsuesieni , et eum Ecclesiz: doctorem 
faisse tradit. Sed ipsam quoque Soaomeni Historiam 
ses apostolica recipere recusat , quoniam mulia 
mentitur, et Theodorum Mopsuesiie nimium laudat 
sque usque ad diem obitus sui magnum doctorem 
Ecclesie fuisse perhibet. Ubi notat Vossius lib. n, 
De hist. Grecis cap. 20: Quod de Theodoro Mopsue- 
size ait, id hodie in Sozomeno non leges, sed in 
Theodoreto (Hist. v, 40). Quare videri possit μνη- 
βονιχὸν Gregorii ἁμάρτημα, Sed vero similius est 
sripsisse boc Sozomenum in iis quz& perierunt ; 
BaiB ipse Sozomenus refert in przíatione se Histo- 
riam suam produxisse usque ad consulatum Theo» 
émii Junioris septimum decimum, ita ut. pene vi- 


τὴν xat' εὐδοκίαν ἐν αὐτῷ χατοιχήσαντα, μεταδοῦναι 
αὐτοῦ τῆς θεϊχῃς ἀξίας καὶ προσχυνήσεως εἰς ὕστε- 
pov χατὰ τὴν τελείωσιν. Ταῦτά τε xal ἕτερα πολλὰ 
δυσφημήσας τοιαῦτα, δύο φύσεις ἰδιοπεριορίστους c - 
olv εἰδέναι ἐπὶ Χριστοῦ, σχέτει τινὶ xal μόνον ἀλλήλαις 
οἰχειωμένας. Δευτέρα χαὶ αὕτη πλάνη τοῦ μίαν φύσιν, 
χαὶ δύο φύσεις ἰδιοπεριορίστους μὴ χατὰ τὸν ὀρθὸν 
λόγον ὁμολογεῖσθαι ἐν τῷ Χριστῷ. Ῥοεί hunc Apol- 
linarem, repente. exstitit Theodorus quidam Mopsue- 
stie urbis, in regione Cilicum, presulatum nactus, 
Apollinari plane contrarius, qui contumelias non 
vulgares audaci animo, et imperterrito corde in Chri- 
stum Dominum effudit, hominem unum, nostri simi- 
lem, et vulgarem appellando, qui, ex progressu gratia 
Dei accepta, Deus nominetur, et a baptismate in Jor- 
dane inter primos donum sancti Spiritus sit consecu- 
(us, in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancii 
baptizatus ; Deum vero Verbum, ob excellentem vir- 
tutem ejus, libenter in eo habitasse, eique divinam 
dignitatem impertisse, et adorationem deinceps post 
consuminationem. His et aliis impie dictis, duas na- 
(uras inquit se novisse in Christo propriis suis finibus 
terininatas, solaque habitudine inter. se conciliatas. 
Altera et hac blasphemia est, unam naturam el duas 
naturas swis finibus circumscriptas in Christo non 
recle confiteri. Hc ipsa Suidas in Lexicon suum 
retulit voc. Θεόδωρος ὁ Μοψουεστίας" Georgius Ce- 
drenus in Synopsi chronica pag. 581, apud quem 
Justinianus imp. in Epistola ad synodum : Τούτων 
6b τῶν τεσσάρων συνόδων οὕτω γενομένων, xal ἐπι- 
δεδαιωθεισῶν, χαὶ χρατουσῶν ἐν τῇ τοῦ Θεοῦ 'Ex- 
χλησίχ, οἱ τὰ Νεστορίου. χρατοῦντες ἐσπούδασαν αὖ- 
θις τὴν αἴρεσιν αὑτῶν χρατῦνα: διὰ τῆς Θεοδώρω 
τοῦ Μοψουεστίας ἀφορμῖ,ς, πολλῷ χείρονα τοῦ μαθη- 
τοῦ αὐτοῦ Νεστορίου βλασφημήσαντος. Ὅθεν τοίνυν 
χαὶ ἡμεῖς ἀχολουθοῦντες τοῖς ἡμετέροις πατράσι, xai 
βουλόμενοι τὴν ὀρθὴν πίστιν ἁλώδητον διαφυλάττε- 
σθαι, προτρέπομεν χαὶ τούτου τὰς βλασφημίας διε- 
ξετάσαντας χατ᾽ αὐτοῦ, xal τῶν ὁμοφρόνων αὑτοῦ 
ἀποφήνασθαι" πρὸς γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀναριθμήτοις 
αὐτοῦ δυσφημία:ς εἰς Χριστὸν τὸν Θεὸν ἡμῶν γενο- 
μέναις, ἄλλου εἶναι τὸν Θεὸν Λόγον, χαὶ ἄλλον τὸν 
Χριστὸν, ὑπὸ τῶν τῆς ψυχῆς παθῶν, χαὶ τῶν τῆς 


gati annorum bistoria desideretur. Plura etiam de D σαρχὺς ἐπιθυμιῶν ἐνοχλούμενον, xal τῶν χειρόνων 


boc alibi leges, et quidem in Chronico Victoris Tu- 
Benensis apud Casinium, ed. Basnagii t. I. 

Pravas Theodori opiniones recitat Theodorus 
presbyter Rbaitenusin libro De Incarnatione Domi- 
m. Mezà τοῦτον ὃὲ τὸν ᾿Απολλινάριον, εὐθέως àva- 
φείνετέ τις Θεόδωρος τῆς Μο{ψουεστίας πόλεως οὕτω 
δεχομένης ἐν τῇ γῇ τῶν Κιλίχων τὴν ἡγεμονίαν λα- 
Wee, ὃς ἐχ διαμέτρου τῷ ᾿Απολλιναρίῳ φερόμενος, 
Wee; οὐ τὰς τυχούτας τολμηρᾷ ψυχῇ καὶ ἀφόδῳ 
Fadüg χαταχέε: τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ, ἄνθρωπον 
ἔπε τῶν χαθ᾽ ἡμᾶς χοινὸν ἀποχαλῶν, χαὶ Ex προχο- 
πῆς λαδόντα τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ, Θεὸν ὀνομάζεσθαι, 
ποιὲχ τοῦ ἐν τῷ Ἰορδάνη βαπτίσματος ἀξιωθῆναι ἐν 
τρύτοις τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος δωρεᾶς, εἰς δυομα 
ἴε:;)ς καὶ Υἱοῦ χαὶ ἀγίου Πνεύματος βαπτισθέντα " 


χατὰ μιχρὸν ἀφιστάμενον πρὸς τὰ χρείττονα τῇ προ- 
χοπῇ τῶν ἔργων ἐληλυθέναι, καὶ τῇ ἀρίστῃ πολιτείᾳ 
γενόμενον ἄμωμον, xal ὡς Ψιλὸν ἄνθρωπον ἐν ὀνό- 
ματι Πατρὸς xa Υἱοῦ xat ἁγίου Πνεύματος βαπτι- 
σθῇναι" xal διὰ τοῦ βαπτίσματος τὴν χάριν τοῦ ἀγίου 
Πνεύματος εἰληφέναι, χαὶ υἱοθεσίας ἠξιῶσθαι, xai 
χαθ' ὁμοίωσιν βασιλιχῆς εἰχόνος εἷς πρόσωπον τοῦ 
Θεοῦ Λόγου τὸν Χριστὸν προσχυνεῖσθαι, χαὶ μετὰ 
τὴν ἀνάστασιν ἄτρεπτον ταῖς ἐννοίαις, χαὶ ἀναμάρ- 
τττον γεγενῆσθαι. Καὶ πρὸς τούτοις, εἶπε τοιαύτην 
γεγενῆσθαι τὴν ἕνωσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου πρὸς τὸν Χρι- 
στὸν, ὁποίαν ὁ ᾿Λπόστολος ἔφη περὶ τοῦ ἀνδρὸς xal 
τῖς γυναικός * Ἔσονται οἱ δύο εἷς σάρκα μίαν". 
His quatuor conciliis sic actis, et confirmatis, et au- 
ctoritatem in Ecclesia Dei obiinentibus, Nestovii w- 


v3 EX LEONIS ALLATII 8t 


quaces denso suam heresim confirmare conati sunt, A ptione, Interpretatio creationis. Liber primus se- 


opera Theodori Mopsuesteni , qui multo  pejora, 
quam Nestorius ejus. discipulus blasphemavit. Nos 
igitur sequentes sanctos Patres nostros , et volentes 
rectam fidem siue ulla macula conservare, hortamur 
vos, uL hujus quoque blasphemias examinantes, de eo 
et sectaloribus ejus sententiam. feralis : nam prater 
innumera alia, qug impie in Ghristum Deum nostrum 
maledicta evomuit, id quoque protulit, alium esse 
Deum Verbum, alium Christum qui ab animi pertur- 
bationibus , et carnis cupiditatibus, molestiam ipsi 
exhibentibus , paulatim ut a deterioribus desistens, 
aciuum profectu in. melius evaserit , inculpataque 
optimc vite ratione usus sit, qui ut purus homo, in 
nomine Patris, ei Filii, et Spiritus sancti baptizatus, 
per baptismum gratiam. Spiritus sancti consecutus, 
udoptione sit dignatus, et ad similitudinem regia 
imaginis Christus in persona Dei Verbi adoratus ; 
et post resurrectionem animo constanti, et peccatorum 
vacuo (uerit. Preterea pronuntiavit eam fuisse Verbi 
cum Ghristo unionem, qua est ab Apostolo dicla viri 
cum muliere : « El erunt duo in una carne. » Theo- 
dori item prava dogmata prosequitur Hesychius 
presbyter lHierosolymitanus in Historia ecclesiastica, 
cujus verba recitantur in V synodo, collat. 5, οἱ alii. 

Seripsitinnumera prope volumina, in quibus cum 
aliorum hzreses oppugnat, tum ipse alias et pet 
ζονι τῷ μέτρῳ parturit, et cum Apollinarem re- 
fellit, Nestorii impii dogmata expromit. Joannes 
Antiochenus, οἱ syuodus Orientis Ad Proclum Con- 
stantiuopalitanum, ut est apud Facundum lib. vii, 
cap. 1: Nimis anime nostre vulnerate. sunt, quia 
ton solum nos viventes tales calumnias ab his , qui 
conturbare volunt Ecclesias continue sustinemus,sed 
etiam qui bene de vita profecius est beatus Theodorus, 
qui quinque et quadraginta annis clare in doctrina 
pra'[ulsit, et omnem haresim expugnavil, et nullam 
glicubi delractionem ab orthodoxis in vila susci- 
piens , post longi temporis hinc discessum , et post 
multa ceriqmina, el post decem millia librorum ad- 
versus. hgreses scripla, et posiquam in conspectu 
sacerdotum et. imperatorum et populorum probatus 
est, periclitatur que hereticorum sunt sustinere, el 
illis proximus praedicari. Nos ex tot libris, illos quos 
adnotare datum fuit, commemorabimus. Primum- 
que sibi locum habeat ἙἭ ρμηνεία τῆς χτίαεως, In- 
terpretatio creationis. Legit eam Photius in Ziblio- 
theca cod. 38. "Ave(vo 30m Θεοδώρου ᾿Αντιοχέως οὗ 
ἡ ἐπιγραφὴ, 'Epumnrela τῆς κτίσεως. Ἔν τόμοις 
ἑπτὰ ἢ πρώτη βίδλος ἐπεραίνετο. Τὴν δὲ φράσιν οὐδὲ 
λαμπρὸς, οὐδὲ λίαν σαφής. Φεύγων δὲ τὸν δυνατὸν 
αὑτῷ τρόπον τὰς ἀλληγορίας, καὶ xatà τὴν ἱστορίαν 
“ἣν ἑρμηνείαν ποιούμενος * ταυτολογεΐ δὲ τὰ πλεῖστα, 
καὶ &yapl; πως χαὶ ἀηδὴς εἶναι δοχ:ῖ" ἀλλὰ xal τὸ 
Νεστορίου δόγμα, εἰ καὶ πρὸ Νεστορίου ὑπῆρχεν, 
ὑπερευγόμενος. Οὗτος δὲ ἐστιν ὁ Μοψονεστίας, Lec- 
(15 Theodori Antiocheni liber est cum hac. inscri- 

(a) Non in creationem tantummodo, id est in Ge- 
nesim, scripsit Theodorus, verum etiam in alios 
llros V. T. Mihi occurrebant in Vaticanis codi- 


ptem tomis absolvebatur. Stylus illi neque illustris 
neque valde perspicuus. Fugiens vero , quantum in 
ipso est allegorias , et historiarum duntaxat exposi- 
lionem tractans, eadem identidem repetit, et ingrutus 
atque molestus legenti accidit : quin et Nestorii sen» 
tentiam, quamvis illo prior fuerit, tacite vomit. Hic 
est Theodorus ille Mopsuestie, Multa hujusce videre 
est in catenis Grzcis in Genesim. Hujus expositiones 
non usquequaque probate sunt a Philopono in 
Hexaemeri expositione. Photius ibidem : Οὗτος δέ 
ἐστιν ὁ Μοψουεστίας, ὃν xal πλείστας εὐθύνας Ἰωάν- 
vns ὁ Φιλόπονος, ὡς αὐτός φησι, τῆς τοιαύτης ἐρμη- 
νείας ἐν olxeltp τῷ εἰς τὴν Κτίσιν πονήματι ἐδείχθη 
σπουδαίως εἰσπραττόμενος * Hic est Theodorus ille 
Mopsuestie , a quo sa'penumero constat. Joannem 
Philoponum, ut ipsemet fatetur, rationem hujusmodi 
interpretationis bona fide ac serio exegisse in suo 
De universi creatione opere. Et apertius cod. ἀᾷ : 
Καὶ συμφωνῶν ὁ Φιλόπονο; σχεδὸν ἐν τοῖς πλείστοις 
Βασιλείῳ τῷ Μεγάλῳ, ἀντιπίπτων δὲ δι᾽ ὅλου τῷ 
Μοψουεστίας Θεοδώρῳ, ὃς τὴν αὑτὴν ὑπόθεσιν ἔνστη- 
σάμενος, 'Ερμηγείαν τῆς κτίσεως τὸ βιθλίον ἐπέ- 
γράψεν" οὗ τὰς δόξας διελέγχων ὁ Φιλόπονος τὴν 
ἐναντίαν ἐτράπετο * Atque ut. Basilio Magno DPhilo- 
ponus 1 lurimum fere consentit, sic per omnia Theo- 
doro Mopsueslim repugnat , qui idem argumentum 
aggressus , luterpretationem creationis librum  in- 
scripsit, cujus opiniones Philoponus reprehendena 


C contra nisus est, Et quod magis est, in V synodo 


generali, collat. 4, ea tanquam hzrelica , et piis 
auribus noxia condemnautur. Unde etiam colligitur 
opus in plures libros fuisse divisum (a). 

Psalmos quoque Davidicos commentario el expo- 
sitionibus adornavit. Ex hisce expositionibus quz» 
dam recitantur, quibus illius heresis, et cum Ne- 
storio consensus convincitur, ex commentario sci- 
licet in psalmos viu, xxi, et Lxviit, in V. synodo 
generali, colat. 4, et in psalmum xLvir, a Facundo 
llermianensi lib. 1x, cap. 1, ut Theodorum ab ha- 
resi defendat.Quod an recte praestiterit, aliorum esto 
judicium. Nos aliter sentire cogimur, qui scimus has 
in psalmos expositiones etiam ab ipso Theodoro non 
(uisse usquequaque probatas. Multa enim sibi effu- 


D gisse, ut incipienti, qu:e maturiore castigatione in- 


digeant, scribit idem ipse ad Cerdonem lib. De al- 
legoria et historia adversus Origenem apud Facun- 
dum lib. iu, cap. 6, et lib. x. cap. 1: Ego quidem 
quod nostra sic laudes , non alii cuipiam impsuto, 
quam amicitie , quam circa nos habes, quam etiam 
in mullis et magnis rebus semper ostendisti : e 
maxime quoniam ea que scripla sunt in. psalmos 
miraris, qug eliam primo cwterorum omnium scri- 
psimus. Non. autem quantam oporiueral. habuinima 
circa istum rem diligentiam ; passi enim sumus quee- 
cunque incipienles, ul eveuit , in imperitia. scribendi 
constituti : siquidem el multas. immutationes , illo 


cibus sparsim eiusdem auctoris fragmenta id est 
in Exodum , in Numeros , in Josue, in Judices, in 
lsawue Ezechieque preces, in odas. 


85 


DIATRIBA DE THEODORIS. 


86 


dempore que nosira sunt. eusceperunt, quas non est αὶ Ex ejusdem etiam commentario in duodecim pro- 


presentis temporis enarrare : ex qua causa. magis 
negligenter a nobis composita sunt plurima, el maxime 
illa que prima sunt. Neque negat id Facundus lib. 
X,cap. 9: Theodorus uliro. semetipsum reprehen- 
dens in expositione Psalmorum confessus est , quod 
negligenter a se composita fuerini plurima, et mazime 
illa que prima sunt , el perhibuit aliqua in suos li- 
bros ab Apollinaristis immissa. Rem vero nobis, ut 
scse babuit, ingenue narrat Hesychius presbyter 
Hierosolymitanus in Historia ecclesiastica : Et ite- 
rum bene conversari, iterum in clericatu esse capit, 
et Antiochia relicia in Tarsum transmigravit, ex qua 
ἐπ Mopsuestiam transiit, ordinatus in ea episcopus, 
nondum Deo volente manifestam impietatis illius pra»- 
dicationem fieri. Prima autem elementa suc doctrine 
ex Judaico vaniloquio incipiens, codicem in prophe- 
tiam Psalmorum censcripsit, omnes de Dominopre- 
dictiones abnegantem. Culpatus vero et periclitatus, 
contraria sibi dizi non ez voluntate, sed compulsus 
emnium querimonlis , et codicem ipsum delere polli- 
citus, latenter conservabat J udaice impietatis viati- 
cum : igni enim sta commentaria simulans tradere, 
malitiose abscondere. illecebram conabatur : tempus 
quidem plurimum, in exiguo loco prava loquens, qui 
esset merito latebat. Exstat nunc quoque Tlieodori 
Autiocbeni ἐξήγησις continuata εἰς τὸν ψαλτῇρα, in 
psalterium expositio, in bibliotheca Vaticaua , in Es- 
curiali Regia , et alibi. Quam ipse vidi, incipit in 
psalmo secundo, ἐν τῇ μνήμῃ τῶν ἀσεδῶν τὸν πρῶ- 
τὸν συμπεράνα: ψαλμόν (a). 

Necnon ex ejusdem commentario in Cantica 
canticorum recitantur nonnulla in V synodo gene- 
rali, collat. 4. Quid vero ipse de eo libro senserit, 
ex eodem audiamus : Cum me piguisset Cantica can- 
licorum perlegere , quoniam neque secundum pro- 
pheticam speciem exposita sunt, neque secundum 
historiarum traditionem , sicut scriptura Regnorum, 
meque demonstrativa admonitione studii utuntur, 
mescio quomodo twarum litierarum preceptum, de 
Centice. canticorum ezigens a. nobis. irrecusabiliter 
C8u58m , fecit me circa eam diligentiorem , violenter 
quidem. Et sic, nec enim cessavi , et initio ipso lec- 
Lenis, quasi siudiosa alacritate oscitans frequenter, 
et dormiens, sicul convivio codicis nuptialis, et hoc 
regali, percantatus, etc. Reliqua videri possunt in 
eadem concilio, collat. 4. 


(e) Vidit Allatius codicem Vaticanum 617, ubi 
reapse, initio ducto a psalino secundo, commenta- 
riss dicitur Theodori Antiocheni. Sed tamen erro- 
rem non agnovit Allatius ; est enim is commentarius 
Tbeodoreti, nen Theodori, ut ego legens comperi, 
erroremque in ipso Vaticano indice emendandum 
manu mea curavi. Imo vero 'codicis mendum dili- 
genter me jam coarguisse memini in przefatiione ad 

ioregm editionem tomi l Scripti. vet. p. xxu. Utique 
Nopeocsien lurimze partes genuine commentarii 
ia Psalmos edite postea fuerunt in Corderii catena; 
sed plurima adhuc latent in codicibus , tantoque 
numero, ul id Mopsuesteni opus propemodum iu 
integrum restitui posee videatur; quod me factu- 
fum, vita comite, conjunctis ctiam partibus Corde- 


phetas quzedam recitantur in eadem synodo, collat. 
4. EL exstant ad hunc diem in OseamP., Εἰς EAevyo» 
τῶν ἀδασανίστω; ἐπιδάλλειν ταῖς προφητικαῖς int- 
χειρούντων φωναῖς" in loelem P., Πρόχειται ἡμῖν 
τοῦ μαχαρίου Ἰωὴλ τοῦ προφήτου τῆς σαφηνείας 
ἀπάρξασθαι νῦν * in Amos P., Πρόδηλον οὖν ὅτι 
xai ὁ μαχάριος ᾿Αμὼς ὁ προφήτης, ὃν ἑρμηνεύειν 
Θεοῦ χάριτι " in Abdiam P., ᾿Απεχθῶς ἄνωθεν Ἶδου- 
pato. πρὸς τοὺς Ἰσραηλίτας ἔσχον * in Jonam Ῥ., 
Εἷς χαὶ αὐτὸς τῆς τε Παχχιᾶς καὶ Νέας ὑπάρχων 


- Θεός" in Micheam Ῥ., Παραπλήσια τοῖς περί τε 


C 


Ὠσηὲ, xal ᾿Αμὼς, xal τοὺς λοιποὺς ὁπόσοι" in. Na- 
hum P., Νινευῖ πόλις ἣν μεγάλη, πλήθει τε χομῶσα, 
χαθὼς ἡ θεία διδάσχει Γραφὴ ἐπ Abbacuc P., 
Ἤδη τοῦ ᾿Ασσυρίου μὲν τῶν δέχα φυλῶν αἱχμαλώ- 
τους εἰς τὴν οἰχείαν ἀπαγλγόντος χώρσν" in Sopho- 
niam P., Οὐ πόῤῥω τοῦ μαχαρίου ᾿Αμδαχοὺμ τῷ 
χρόνῳ τὴν προφητείαν ταύτην᾽ in Ασηαιπὶ P., Ὠσηὲ 
μὲν, χαὶ Ἰωὴλ, xaX ᾿Αμὼς, xai Μιχαίας οἱ μαχάριοι 
ποοφῆται χοινὸν 'πρὸς ἅπαντα (b). 

In exponendis quoque Novi Testameuti volumi- 
nibus sedulam operam collocavit. Hinc ex ejus 
commentario in Mattheum lib. 1 el iv, quadam 
recitantur in eadem synodo , collat. 4, et apud Fa- 
cundum, lib. i, cap. 2. 


Ex commentario item in Lucam. quadam ipsius 
afferuntur in eodem concilio , et co: plura in cate- 
nis Graecis in Luce Evangelium. 

Quemadmodum et ex commentario in Joannem 
lib. 1 et lib. vi, pleraque, et a Facundo lib. ix, 
cap. 3, quzdam. 

Expositionis ejusdein in Acta apostolorum memi- 
nit Justinianus imperator in Edicto de fide ortho- 
doxa, cujus principium est, Εἰδότες óc οὐδέγ. Τὸ 
ὃΣ yeipov ὅτι ἐν τῇ τῶν Πράξεων τῶν ἀποστόλων 
γενομένῃ παρ᾽ αὑτοῦ δῆθεν ἑρμηνείᾳ σνγχρίνων ὁ 
αὐτὸς Θεόδωρος τὸν Χριστόν. Quod autem deterius 
est, ctiam in expositione, quam in. Acta apostolorum 
composuit, idem Theodorus comparat Christum, etc. 
Ex hujus expositionis libro 1, referuntur aliqua in 
eadem synodo, collat. dicta. 

Illius etiam expositionem in Epistolam ad Roma- 
nos meminit Facundus, lib. in, cap. 6. Et ex iisdem 


p quaedam adducit. Ex eadem interpretatione quaedam 


recitantur in quinta synodo collat. dieta (c). 
Scripsit quoque librum seu commentarium in 


rianis, spondere ausim. 


(b) Nescio cur Allatius reticeat de Zacharia et 
Malachia. Utique Zacharias deest in codice Vat. 
618, quem solum vidisse Allatium puto. Ibidem 
tamen Malachias non deerat. Nos vero tandem ade- 
pti Columnensem codicem pervetustum cum inte- 
gerrimo commentario Mopsuesteni ad xit prophetas 
(quem codicem pretio eniptum in Vaticanos plu: 
teus intulinus), praeclarissimum hoc  Mopsuesteni 
opus vulgavimus iu Script. vet. tomo Vl; et nuper 
demum Latinitate quoque totum donavimus. 


(c) Partem expositionis hujus in. Ep. ad llom. 
insignem Grace vos edidimus in Spicil. lom. t. lY, 
p. 499-515. 


87 EX LEONIS ALLATII . 88 
symbolum Nicaenum , sententias Patrum ad suos A τὰς δόξας, ὅτε vol; αὐτοῦ περιτυγχάνουαι βίδλοις - 


errores comprobandos detorquens. Justinianus 
Imperator ín Edicto supra laudato: ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ Θεό- 
ἕωρος ὁ “Ἕλληνάς τε χαὶ Ἰουδαίους xoi πάντας alpe- 
τιχοὺς τῇ ἀσεδείᾳ ὑπερθαλλόμενος * οὗτος γὰρ πρὸς 
ταῖς; ἄλλαις. αὐτοῦ βλασφημίᾳις, οὐχ ἐρχέσθη τῷ 
πρὸς τὴν ἰδίαν πλάνην παρερμηνεῦσαι σύμθολον τῶν 
τριαχοσίων δέχα χαὶ ὀκτὼ ἁγίων Πατέρων, ἀλλὰ 
xai περιφρονήσας τούτου, xal τὰ ἑξῆς. Neque ipse 
Theodorus , qui paganos, Judaeos, ac omnes hareti- 
cos impielale superavit ; huic enim preter alias bla- 
sphemias non satis fui! apte ad suum errorem per[i- 
diose interpretari symbolum trecentorum decem et 
octo sanctorum Patrum, sed contempto illo, etc. Ex 
hac symboli Niczni interpretatione quedam  refe- 
runtur in V synodo, collat. sepe jam predicta. 
Eoque tandem contemp:o, scripsit ipse marte 
proprio symbolum omni impietate plenum , in sy- 
nodo Ephesima et Chalcedonensi lectum et con- 
demnatum. !dem Justinianus ibidem : ᾿Αλλὰ περι- 
φρονήσας τούτου, ἕτερον σύμθολον ἐξέθετο πάσης 
ἀσεδείᾳς πεπληρωμένον, ἐν ᾧ ἀναθεματίσαι τοὺς 
ἑτέρως φρονοῦντας ἐτόλμησεν * ὥστε ὅσον χατὰ τὴν 
ἐχείνον μανίαν πάντας τοὺς ἁγίους ἀποστόλους xa 
Πατέρας χαταχεχρίσθαι. Τοῦτο δὲ τὸ ἀπεδὲς Θεο- 
δώρον σύμθολον χαὶ ἐν τῇ xav' Ἔφεσον πρώτῃ συν- 
ὄδῳ, xal ἐν Χαλχηδόνι ἀναγνωσθὲν, ὑφ᾽ ἑχατέρας 
συνόδου μετὰ τοῦ ἐχθεμένου xal voy δεξαμένων αὐτὸ 
κατεχρίθη. Sed contempto illo, aliud procudit sym- 
bolum omni impietate re[ertum , in quo etiam dam- 
nare ausus est eos qui aliter αὖ ipso sentirent , ul 
quan(wumn in se situm erat, damuaverit omnes sanctos 
apostolos et Patres. Hoc autem. impium Theodori 
symbolum et in synodo prima Ephesina et in Chal- 
cedonensi lectum , ab utraque una cum auctore ejus, 
el id recipientibus damnatum fuit. Cyrillus tamen 
Alexandrinus , cui in hoc negotio 1najor lides ha- 
benda est, symbolum tantum in Ephesina condem- 
natum dicit , nulla facta deillius auctore mentione, 
quod jam in vivis esse desiisset. Sic enim in 
Epistola ad Proclum, Constantinopolitanum patriar- 
cham (ed. Aubert, t. V, part. n, p. 200) : Ἴστω 
δὲ dj σὴ ὁσιότης ὅτι προσενεχθείσης τῇ ἁγίᾳ συνόδῳ 
ἐχθέσεως παρ᾽ αὐτοῦ συνταχθείσης, ὡς οἱ προενεγ- 
Αόντες ἔφατχον, οὐδὲν ἐχούσης ὑγιὲς, χατεχιθδήλευσε 
μὲν αὐτὴν ἡ ἁγία σύνοδος, ὡς διεστραμμένων γέμου- 
σαν ἐννοιῶν, xat τὴν Νεστορίου δυσσέθειαν οἱονεί 
πως πηγάζουσαν * xataxplvasa δὲ τοὺς οὕτω qpo- 
νοῦντας, οἰχονομιχῶς οὐκ ἐμνημόνευσε τοῦ ἀνδρὺς, 
οὐδὲ αὐτὸν ὑπέθηχεν ὀνομαστὶ τῷ ἀναθεματισμῷ OU 
οἱχονομίαν, ἵνα μῆ τινε; τῇ ὑπολήψει τοὺ ἀνδοὸς 
σροσεσχηχότες ἀποδάλωσιν ἑαυτοὺς τῶν ἐχχλησιῶν. 
Ἢ δὲ ἐν τούτοις οἰχονομία ἄριστόν τι χρῖμα καὶ 
σοφόν * εἰ μὲν γὰρ ἦν ἐν τοῖς ζῶσιν Éct , xai σύν- 
οπλος fjv ταῖς Νεστορίου δυσφημίαις, ἣ συναγορεύειν 
ἤθελεν οἷς ἔγραφεν αὐτὸς, πέπονθεν ἂν xal τὸν εἰς 
ἴδιον πρόσωπον ἀναθεματισμόν ἐπειδὴ δὲ ἀπεδήμησς 
πρὸς Θεὸν, ἀρκεῖ χαθάπερ ἐγῷμαι τὰ ἐχτόπως αὐτῷ 
Ἡιγραμμένα ἐχδάλ)εσθα! παρὰ τῶν ὀρθῶς ἐχόντων 
! Juau. vii, 51. | 


- NEC 


xai vb περαιτέρω χωρεῖν, θορύδων ἔσθ᾽ ὅτε τίχτεϊ 
προφάσεις * Scial vero sanctitas (wa quod exposi-- 
tione , qua nihil sani habebat, ab eo composita , uti 
dicebant ii qui eam attulerant , apud sanctam syno- 
dum prolata, eam quidem reprobavit sancta synodus 
ulpote perversia conceptibus refertam , εἰ Nestoriana 
impielale quasi fluentem ; eis autem. qui ila. sapiunt 
coudemnalis, dispeusative nullam viri mentionem 
[ecit , nec ipsum nominatim analhemati. subjecit 
propler dispensalionem ,. ne scilicet aliqui magnam 
viri opinionem speclantes , se ipsos ab ecclesiis sepa- 
rarent. In his vero dispensatione uti, optimum ac 
prudens est consilium ; δὲ enim viveret nunc , ei de- 
[ensor esset. blasphemiarum Nestorii , seu tueri swa 


B patrocinio vellet ea, qu& ipse scripserat, wtique etiam 


in propria persoua anathemate feriretur : at cum ad 
Deum nigraverii, δαὶ est, prout ego censeo , que 
absurda et inepta ab eo conscripta sunt, expungi ab 
iis qui recte sentiunt, quando ejus libri occurrant ; 
ulterius autem progredi, essel plane turbarum cawsaa 
excitare. Falso itaque Justinianus auctorem sym- 
boli damnatum esse asseverat. Facundus lib. ut, 
cap. 2, negat aperte symbolum illud fuisse compo- 
situm a Theodoro, et conscriptorem ejus fuisse a 
dictis synodis condemnatum : Ad/tc (amen aliud 
magnum ac duplex eorum mendacium publicemus ; 
quod Chalcedonense concilium, non Ephesini tautum, 
verum. etiam. ipsius Chalcedonensis judicio videri 
notabile voluerunt dicentes : Theodori aymbolum ei 


, C in Epheso sub sancto Cyrillgssunodus , et in Chalce- 


done condemnaverunt , atque anathemali subdiderunt 
cum conscriptore ejus; cum. in. Ephesina synodo re- 
feratur quidam nomine Charisius presbyter, ei ecco - 
nomus Philadelphie, nescio quos Antonium el Jaco- 
bum presbyteros accusasse de societate Nestorii , et 
docuisse quod non Ecclesie symbolum , sed aliud , 
conversis Tessarescadecatitis hereticis, qui nom cum 
Ecclesia , sed quartadecima (una Pascha. celebra- 
bant, iradideruni; mec ibi dicatur, tel ab ipse 
Charisio, vel a quoquam , illud symbolum T δροάονὶ 
fuisse. Beatus Cyrillus scribens. Qiientalibus dicit : 
Prolaia esi in sancta synodo Eyphesing definitio, te- 
luti a Theodoro deposita, sicuti offerentes dicebant. 
Nec affirmat eam Theodori fuisse, verum neque cum 
ejus conscriptore, ut isii confingunt re[erl esse dam- 
natam, quia ei nec juste fieret. « Lex enim nostra, » 
sicut in Evangelio scriptum est, « non judicat homi- 
nem, xisi audierit ab eo prius , et cognoverit. quid 
[aciat *. » Falsum ergo est, et qucd dizit apud sy- 
nodum Ephesinam Theodori symbolum cum suo scri- 
plore damnatum, 1n. Chalcedone etiam non. alibi 
mentio Theodori facta est, nisi ubi ex epistola vene- 
rabilis Iba recitatum est. nomen ejus. Cognoscant 
itaque se nihil suis subreptionibus pro[ecisse , quibua 
obtinere conati sunt, ut Chalcedonensis synodus 
sibi contraria viderelur, uppcobans epistolam lau- 
dantem Theodorum , quem cum symbolo damnaverit 
suo. Lege etiam cjusdem libri capitulum quintum ; 


89 DIA"; Δ. DE THEODORIS., 99 
ubi probatur adrersatum fui-se Sabellio, ac tres A genitores Eutychianorum, quod idem isti affirma- 


la Trinitate personas agnovisse, et symbolum istud, 
ia quo Aegatam perhibent Trinitatem, priorum 
testimouio non esse Theodori, nec negare eam 
potuisse, quem beatus Cyrillus adversus Arianorum 
ei Eunomianorum hareses, viginti forte et adhuc 
amplius libros , et alia tradit conscripsisse. Quid- 
quid tamen sit , hoc symbolum recitatum est in V 
synodo generali, unaque cum illius auctore con- 
demnatum, collat. 4. Et postquam lect sunt. bla- 
sphemie Theodori Mopsuesteni, et impium ejus sym- 
bolum , sancta synodus exclamavit : Hoc symbolum 
Satanas composuit, Anathema ei, qui hoc symbolum 
composuit. Hoc symbolum Ephesina prima synodus 
$16 cum aasctore ejus anathematizavit. Unum tan- 


rent, dicti sunt. Facundus lib. virt, cap. 4 : Agebat 
enim Theodorus frequenter tam libris quam sermo- 
nibus iu populum Contra Synusiastas, sive μὲ ab 
auctoris sui nomine suut vocali, Apollinaristas, pro- 
genitores Eutychiane dementic, qui temporibus ejus 
exorli unam Christi dicebant esse naturam; quibus 
repugnans,si (orte per humanam fragililatem lupsus 
invenitur in verbo, quid impium synodus fecit, quod 
eum tantis aitestantibus credidit in sensu. mansisse 
catholico ? Sic qui contra Apollinaristas scribebant, 
χατὰ συνουσιαστῶν scribere dicebantur, Sic Diodori 
Tarsensis Κατὰ συνουσιαστῶν a Leontio lib. imt, 
laudatur , et Cyrilli Alexandrini et Theodori Antio- 
cheui eodem titulo ab Anastasio in ecloge xpfj- 


t«nmodo fidei symbolum scimus, quod Nicani sancti B σεων cap. 5 (a). Quxdam ex hoc opere recitantur 


Patres. exposuerunt et tradiderunt. 

Scripsit preterea contra Apollinarem , illiusque 
hereses , plures libros , quos , qui Theodori laudi- 
bus faveit, summopere praedicant. Theodoretus 
lib. v Histor. cap. ultimo: Κατ᾽ ἐχεῖνον δὲ τὸν 
χρόνο), x19' ὃν ὁ θεῖος Θεόδοτος τὴν ᾿Αντιοχέων 
(9uvev. Ἐχχλησίαν, Θεάδωρος ὁ Μοψουεστίας ἐ πίσχο- 
κα; πάτης μὲν Ἐχχλησίας διδάσχαλο;, χατὰ πάσης 
δὲ φάλαγγος αἱρετιχῆ; ἀριστεύσας, τοῦ βίου τὸ τέλος 
ἐδέξατο. Οὗτος τῆς μὲν Διοδώρου τοῦ πάνυ διδατχα- 
λίας ἀπέλαυσεν, Ἰωάννου δὲ τοῦ θειοτάτου γεγένη - 
ται χοινωνός τε xal συνεργός * χοινῇ γὰρ τῶν πνευ- 
ματιχῶν Διοδώρου ναμάτων ἀπέλαυον. Ἕξ δὲ χαὶ 
τριάχοντα ἐν τῇ προεδρίᾳ διετέλεσεν ἔτη, χατὰ τῆς 


in Y synodo, quz dicuntur proposita οἱ refutata 
fuisse a beato Cyrillo collat. 4. 

Adversus Árianorum εἰ Eunomianorum hareses , 
viginti forte et adhuc amplius libros, et alia przter 
hac evangelica et apostolica dicta interpretatus 
est, de quibus S. Cyrillus refert apud Facundum 
lib. 11., cap. 5: Et hos quidem labores nullus ausus 
est. increpare , sed dexiro decreto honorare atudium 
rectorum dogmatum , quod in eis est; quz etiam 
recitantur in V synodo, atque in his illa quae Fa- 
cundus commemorat, hoc titulo : Ex secundo libra 
Cyrilli episcopi Alexandrie de eo quod unus est 
Christus conira Theodorum. Sed longe diversa est 
lectio synodi, qua Theodorus perstringitur, non 


᾿Αρείου xai Εὐνομίου παραταττόμενος φάλαγγος, C laudatur. Sic enim habet : Quos quidem libros 


καὶ «by instpuxbv ᾿Απολλιναρίου χαταγωνιζόμενος 
λόχον, καὶ τὴν ὀρίστην πόαν τοῖς θείοις προδάτοις 
προσφέρων * ler id tempus, quo divinus Theodotus 
Antiochkenam regebat Ecclesiam, Theodorus episcopus 
Mopsuestim , qui totam Christi Ecclesiam. sua do- 
ctrina erudierat, et contra. universas hareiicorum 
phalanges victoriam reportaverat, mortem obiit. Iste 
εἰ Diodori viri excellentississi, doctrine particcps 
factus est, εἰ sanctissimi Joannis socius et adjutor : 
etenim anibo conjunctim sapientie precepta ez spi- 
ritalibus Diodori fluentis lhiauserunt. Triginta. sex 
annis presulaium gessit Theodorus ; neque unquam 


nollet aliquis increpare, magis autem honoraret , si 
inesset. eis dogmatum rectitudo. Laudari ait potuisse 
libros Theodori, si nibil pravi docerent : mox vere 
quzdain in illis impia inesse demonstratur. 

Item adversus Eunomium pro divo Basilio libros 
viginti quinque. Legit Photius in Bibliotheca cod. ἃ : 
᾿Ανεγνώσθη Θεοδώρου ᾿Αντιοχέως ὑπὲρ Βασιλείου 
κατ᾽ Εὐνομίου ἐν λόγαις χε. Ἔστι δὲ τὴν μὲν 
φράσιν) οὐ πάνν λαμπρὸς, ταῖς δὲ διανοίαις χαὶ τοῖς 
ἐπιχειρήμασιλίαν πυχνὸς, καὶ ταῖς γραφικαῖς ἄριστα 
πλουτῶν μαρτυρίαις * κατὰ λέξιν δὲ σχεδὸν τῶν Εὖ- 
νομίου λόγων τὴν ἀνασχευὴν ποιεῖται, ἀμαθῆ τε 


cessavit tum contra Arianam et Eunomianam sectam D λίαν τῶν «: θύραθεν μαθημάτων, xal πολλῷ μᾶλλον 


eelut in acie dimicare, tum claudestinum Apollina- 
ris manipulum impugnare , tum. optimam herbam 
sanctis Christi ovibus suppeditare. Meminit quoque 
Leontius Byzantius Contra Nestorium εἰ Eutyche- 
tem, Ex tertio et quarto libro ejusdem operis 
multa recitantur ín V synodo, dicta collat. Profert 
etiam nonnulla Facundus, lib. mni, cap. 2, et 
lib. ix , cap. &, et lib. x , cap. 1. An diversum ab 
boc fuerit aliud opus ejusdem contra Synusiastas et 
Apellinaristas? Synusiast:e dicti sunt. Apollinari— 
sts, quod Dei et hominis Christi unam docerent 
esse naturam σύγχρατον, id est commistam et 
compositam, humanam et divinam : ideoque pro- 


(s) ltem. Cyrillus Contra Synusiastas apud. nos 
Script. wet. t. VII, pp. 10, 15, 27, 290, 295, 502. 
Quod idem est atque conua Synchyticos. Bib. nor. 


τῆς xa0' ἡμᾶς θεοσοφίας διὰ πολλῶν ἐπιδεικνύς " ὁ 
tt Μοψουεστίας γεγονὼς ἐπίσκοπος οὗτός ἐστιν, 
οἶμαι" Lecti sunt Theodori Antiocheni pro Basilio 
adversus Eunomium libri viginti quinque. Est illi 
phrasis non usquequaque conspicua : sensibus tamen 
el argumentis nimium quantum densus , sacra Scri- 
pturg& testimoniis egregie abundat. Ad verbum [ere 
Eunomii rationes re(cllit, imperitum eum valde ex- 
ternarum. disciplinarum , multoque magis nostra 
theologie pluribus ostendens. Hic vero. Mopsuestie, 
«t pulo, episcopus fuit. Libros infra cod. 177, dicit 
fuisse viginti octo. Ἔστι μὲν οὗτος ὁ Θεόδωρος ὁ 
χαὶ xaz' Εὐνουμίου ἐν εἴχοσ!: xai ὀχτὼ λόγοις οὐχ 
P P. τ. MV, p. A45. Atque huic. scilicet. Cyrilli scri- 
" cetinon. ut dabat nradicta quinta. svncd"* 
c. ll. 4. 


91 EX LEONIS ALLATII 93 


ἀγεννῶς ἀγωνισάμενος, xal τὴν Βασιλείου τοῦ Α zit. Ex eo nonnulla adducuntur in concilio V ge- 


θεσπεσίου, μᾶλλον δὲ τῆς ἀληθείας, χρατύνων δόξαν. 
ldem hic Theodorus ille est , qui adversus Euno- 
mium [libris octo el viginti non segniler depugnavit, 
el sancii Dasilii vel ipsiusmel veritatis polius sen- 
lentiam confiriuavit. EL cod. 158 , ejusdem operis 
meminit, de Eunomii adversus Basilium scripto 
edisserens : Οὗ περιτυχόντες Θεόδωρος, xaX Γρη- 
γόριος Νύσσης, καὶ Σωφρόνιος, ὧν ἐμνήσθημεν ἄνω- 
θεν, πολλαῖς αἰχίαις λόγων λωδησάμενοι, οὐδὲν 
ἧττον τοῦ προτέρου νεχρὸν, xal πάσης ἀπόζοντα 
ἀχαθαρσίας τῷ γεγεννηχότι ἀπέῤῥυψαν * In. quod 
incidentes Theodorus, et Gregorius Nyssenus, atque 
Sophronius, quorum supra est a. nobis facta mentio, 
multis sermonum plagis non secus quam prius. aliud 


con[icientes, jam pra» impuritate olidum in auctorem B 


suum projecerunt. Àn ex hoc vel superiori opere 
decerpta sunt, quz: recitat Facundus lib. ix, cap. 3, 
quis, cum neutrum exstet, dijudicabit ? 


Adversus Origenem de allegoria et historia ad Cer- 
donem. Unde et Origenianorum odium iucurrit. 
Facundus lib. ui, cap. 6. 


Adversus eos qui asserunt. peccare hominem na- 
(ura non voluntate, libros quinque. Legit Photius in 
Bibliotheca cod. 477 : ᾿Ανεγνώσθη βίδλιον οὗ ἡ ἐπι- 
γραφὴ, Θεοδώρου ᾿Αγτιοχέως, ὁ Μοψουστίας δέ 
ἐστιν, ὡς ἀπό τινων ἐπιστολῶν ἐμάθομεν, Πρὸς τοὺς 
Jérortac, φύσει καὶ οὐ γνώμῃ πταίειν τοὺς ἀν- 
θρώπους. Διαπεραίνεται μὲν αὐτῷ ὁ πρὸς αὐτοὺς 
ἀγὼν ἐν λόγοις πέντε, πρὸς δὲ τοὺς ἀπὸ δύσεως τοῦτο 


τὸ νόσημα νενοσυχότας γράφει τὸ βιδλίον, ὧν xal: 


«ἧς αἱρέσεως ἀρχηγὸν λέγει γενέσθαι. Ἐχεῖθεν μὲν 
ὁρμώμενον, τοῖς δὲ τῆς ἀνατολῆς ἐπιχωριάζοντα τό- 
ποις, xal συντάττοντα )όγους ὑπὲρ τῆς χαινοποιηθεί- 
σὴς αὐτῷ αἱρέσεως, διαπέμπειν τοῖς τὸ πατρῷον ἔδα- 
qo; οἰχοῦσιν᾽ ὑφ᾽ ὧν χαὶ πολλοὺς ἐχεῖσε πρὸς τὸ 
οἰκεῖον φρόνημα ἑλχύσαι, ὡς χαὶ Ἐχχλησίας ὅλας 
τοῦ ἀτοπήματος πλυρωθῆναι  1ιεοίμπι est opus Theo- 
dori Antiocheni, qui Mopsuestenus ille episcopus est, 
ut ex quibusdam epistolis cognovimus, hoc titulo : 
Contra asserentes peccare homines natura, non 
voluntate. Ea disputatio quinque libris absolvitur , 
quos adversus occidentales hac labe infectos scripsit. 
Inde enim oriundum heresis hujus auctorem in Qrien- 
lis modo regionibus versari, librosque de recens abs 
se excogitata haresi compositos ad populares suos in 
patriam transmittere narrant, ut jam ibi multos per 
hanc artem in. suam  pertraxerit. sententiam, inle- 
grasque adeo Ecclesias absurdis illis imbuerit opi- 
nionibus (a). Pete reliqua ab eodem. fn hoc etiam 
multa non sana inspersisse idem Photius adnotavit, 
et qualisnam fuit in eo opere expressit. 


Opus mysticum. Ex cujus libro tertio decimo re- 
citat Facundus lib. 1n, cap, 4, verba contra Paulum 
SCamosatenum. 


Quod Deus peccatum docuit, οἱ mortem. introdu - 


nerali, collatione & szepius laudata. 

Librum item ad baptizandos. Ex quo nonnulla 
afferuntur in V-synodo, collat. dicta, et aliqua re- 
citat Facundus lih. ix, cap. 5, ex libro ad baptiza- 
tos. ldemne id fuerit, an diversum opus? : 

De Incarnatione libros xv. Decimo quinto namque 
libro ipsum totum opus De Incarnatione conclusit, 
ut refert Facundus lib. :x, cap. 5. Eorum argu- 
menta recenset Gennadius De viris ill. cap. 12 : 
Theodorus Antiocheng Ecclesie presby:er, vir scien- 
tia cautus, el lingua disertus, scripsit adversus Apol- 
linaristas et Eunomianos De Incarnatione Domini 
libros quindecim, ad quindecim millia versuum con- 
tinentes. 1n. quibus ratione purissima et testimoniis 
Scripturarum ostendit Dominum Jesum, sicut plenitu- 
dinem deitatis, ita plenitudinem humanitatis habuisse. 
Docet et hominem duabus tantum substantiis constare, 
id est anima et corpore , sensumque εἰ spiritum non 
alleram substantiam, sed officia esse anima inge- 
nita, quibus spirat, quibus ralionalis est, quibus 
sensibile facit corpus. Quartum decinum autem hu- 
jus operis librum proprie de increata et sola. incor- 
porea dominaque omnium sancta Trinitatis natura, 
el de creaturarum ratione disserens, pio sensu cuim 
auctoritate sanctarum Scripturarum explicuit ; quinto 
decimo vero volumine, totum operis sui corpus, cila- 
tis Patrum traditionibus, confirmavit et communi- 
vit. Meminit Justinianus in Edicto De fide or:hodoza: 
᾿Αλλὰ xai τῶν δύο φύσεων μίαν δύναμιν, ἦτοι δυνα- 
στείαν λέγων, ὁ γράψας τὴν ἐπιστολὴν φανερός ἐστιν, 
ὡς xai ἐν τούτῳ ἀκολουθεῖ τοῖς εἰρημένοις αἱρετι- 
χοῖ:, Θεοδώρῳ μὲν λέγοντι ἐν τοῖς περὶ ἐνανθρωπῇ- 
σεως αὐτοῦ διαφόροις λόγοις ἀσεθῶς ἐχτεθεῖσι, Ne- 
στορίῳ δὲ ἐν πολλοῖς συγγράμμασιν " Quin et cum 
duarum nalurarum unam virlulem sive potentiam 
auctor epistole asserit, plane se prodit hareticarum 
assertionum seclatorem, Theodori quidem, qui idem 
diversis De Incarnatione libris impie editis affirmat ; 


. Nestorii vero in variis scriptis, etc. Et Cyrillus 


Alexandrinus (t. V, part. u, p. 198), in epistola 
ad clericos οἱ Lamponem presbyterum : ᾿Ητιῶντα 
δὲ τοὺς ἐπισχόπους τῆς ἀνατολῆς ὡς ἀποσιωπήσαν. 
τας μὲν δῆθεν τὸ Νεστορίου ὄνομα, xal προσποιου- 


D μένου; αὐτὸν ἀποστρέφεσθαι, μεταπηδήσαντας δὲ ἐπὶ 


τὰ Θεαδώρου βιθλία τὰ περὶ τῆς ἐνανθρωπήσεως, ἐν 
οἷς πολλᾷ γαλεπώτεραι τῶν Νεστορίου δυσφημιῶν 
εἰσι χείμεναι πατὴρ γὰρ γέγονε τῇς Νεστορίου xa- 
χοδοξίας, χαὶ τὰ αὐτοῦ λαλήσας ὁ δυσσεδὴς ἐν τού» 
τοῖς γέγονεν, ἐν οἷς νῦν ἐστιν " Accusabant. autem 
orientales episcopos, quasi tacentes quidem Nestotii 
nomen, et. dissimulantes eum. aversari, transilientes 
autem ad Theodori libros De Incarnatione, in quibue 
mullo pejores Nestorii blasphemiis posite sunt ; pa- 
ter enim. [uit Nestorii perfidie, εἰ illius dogmata 
elocutus, irreligiosus in his factus est, in quibus moda 
esi. Multa impia ex lib. 1, n, vin, vu, xiu, xut, ct 


(a) lloc Theodorum libro vulnerasse, si fieri potuisset, S. llieronymum ob ea qui adversus Pelogianos 


scribebat , jamdiu philologi agnoverunt. 


c 


03 DIATIIBA DE TIIEODOUIS, 92 


ΣΙΝ recitantur in V synodo. Vide ctiam. Facundum A posita falsitate corrumperent. At ille hinc vel eorum 


qui szpissiwe illus operi$ testimoniis utitur. Ea 
tamen inserta esse ab hzreticis, οἱ Apollinaristis 
potissimum, testatur ideminet Theodorus, in prin- 
cipio operis, cui titulum fecerat : De Apollinari et 
ejus heresi. Verba ejus referuntur ἃ Facundo lib. 
x, cap. 1 : Ante iriginta. enim jam hos annos De In- 
carnatione Domini codicem conscripsimus usque ad 
quindecim millia versuum pertingentem. In quo Arii 
εἰ Eunomii de hac re delicta, necnon eiiam Apolli- 
marii vanam praesumptionem per totum illud opus 
examinavimus, ut niliil, sicut mea fert opinio, pra- 
terirem ex hisque ad firmitatem ecc'esiastice ortho- 
doxid perlinerent, e! ad convincendam eorum impie- 
tatem. Sed hi qui omnia (acillime presumunt, et 
preterea rursum ah Apollinario, qui princeps hujus 
heresis (werat, instituti, omnibus quidem similiter 
sentientibus opus nostrum manifestum fecerunt, si quo 
modo aliqua invenirent valentia ad convincendum ea 
q-e& in eo sunt scripta. Quoniam vero nullus contra 
ceriamen scriptis suscipere pra'sumebat, imitati sunt 
infirmos athletas et. callidos, qui, dum non possunt 
contra fortiores certare, insidiis eos el machinamen- 
lis quibus possunt conantur. everlere. Scripserunt 
enim ipsi inter se procul dubio quedam inepta, que 
a nobis unquam minime dicerentur. Denique hec ipsa 
ia medio nostrorum scriptorum in quadam parte in- 
terposuerunt, et. suis familiaribus demonstraverunt ; 
*aliq«ando autem el nostris, qui per facilitatem suam 


emnia pronis animis audiebant, el hoc quasi docu- (. 


mentum, sicul pulabant, nostre impietatis,videntibus 
prebebant. Unum autem ex his scriptis erat, duos 
filios d:cere. Sic enim nos fecerunt iu. hoc opere di - 
centes, quod oporleat putare el dicere duos filios, et 
tehementer nos istum sermonem defendere, dun nos 
in illa scriptura ubique manifeste diceremus, quod non 
oporteat duos filios dicere. Necesse erat ergonon solum 
inepta, sed eliam infirma illa scripta audientibus ap- 
parere, quoniam. ncque firma ratione. neque conce- 
mienti hoc possibile erat ostendi; et ab illis idcirco 
infrmis erab conscriptum, quatenus ille qui scripse- 
— fat, facilius inde convinci potuisset. Unus. ergo ex 
mostris propter muliam facilitatem hec nostra. esse 
credidit scripta, εἰ hujus rei gratia dignus fide ab 
illis creditus est. qui ista perlegerat, et. renuntiavil 
nobis ea qua [uerant. scripla. Cum ergo audissemus, 
culpavimus quidem illum, quod contra nos dictis ser- 
monibus credidisset de his rebus, quas sepius et in 
Ecclesia ei privatim dicentes nos audivit, cum βιὸς 
liorem scriptis nostram vocem judicare debuerit ad 
documentum nostra sententie, quam in dogmatibus 
nosirum votum esi conservare. Hinc concludit Fa- 
candus : Áccepisti, clementissime imperator, quo 
Birore semper, et qua (allacia institutores Eutychia- 
morum synusiaste insidiati fuerint dictis Theodori, 
εἰ quomodo (enlaverint levissimorum catholicorum 
mentes a doctrina ejus avertere, ut non solum prace 
interpretareniur ea qua ille recto sensu docebat ob- 
vius eorum stuliitic, verum eticm libros ejus iuter- 


malitiam, vel facilitatem catholicorum fiducialiter 
arguebat, quod palam predicaret in. Ecclesia Christi 
qua sanc doctrine congruerent, el vox ejus fidelior 
scriplis essel ad documentum suc sententie. Absen- 
lis enim scripta, qu& corrumpi ab inimicis Ecclesias 
possunt, vocis ejus testimonio pra[erri non debuerant. 
Et lib. ix, cap. 3: Nam cui bene sentienti non. suf- 
ficeret αὐ cognoscendam Theodori fidem, ipse solus 
ejusdem operis titulus? (Quis enim eum audiens con- 
didisse libros De incarnatione, aut,ut proprie hoc ez- 
primam, minus quidem Latino, sed nccessario verbo, 
sicut a Grecis dicitur, de inhumanatione Filii Dei, 
duos eum putel filios prredicasse? Nam qualiter Fi- 
lium Dei, id est Deum Verbum, non hominem quoque 


B diceret,quem diceret inhumanatum ? De titulo hoc Zape 


xag uc xal ἐναγθρωπήσεως, et deeo inter orthodo- 
xos atque heterodoxos discrimine, repete qux supra 
diximus. Advertendum interim est, cum Geunadii 
verba ad Tlieodorum Raithenum presbyterum Dos- 
sevinus transfert, asseritque hunc librum e Grzco 
in Latinum Godefridum Tilmannum vertisse, et 
Margarinum Dignzum in sanctorum Patrum biblio- 
thecam inseruisse tom. I editionis i1 Parisiensis, 
eum non uno modo labi. Ilic etenim Antiochenus, 
qui De incarnatione Domini libros xv scripsit, longe 
diversus est a Theodoro Raitheno : et liber Theo- 
dori Raitheni De divina economia, et modo carnis 
a Deo assumptze, in quo de Manete, Paulo Samo-, 
sateno, Apollinari, Theodoro Mopsuesteno, Nesto- 
rio el Eutychete agitur, et. versus 4 Tilmanno, 
longe alius est ab hoc Theodori Antiocheni in quin» 
decim libros diviso. Et Autioclienum hunc Theo- 
dorum Mopsuestenum esse, et non Raithenum, plu- 
ribus modis ex Photio aliisque probatur. Et plane 
Tlicodori Mopsuesteni libri De incarnatione, quod 
ipse sciam, non exstant (imo prorsus perierunt). 
Vide qua infra dicimus de Theodoro Raitheno. 

De Persarum magia libros tres. Legit Photius iu 
Bibliotheca cod. 81 : ᾿Ανεγνώσθη βιδλιδάριον Θεο- 
δώρου Περὶ τῆς ἐν Περσίδι μαγιχὴς, καὶ τίς ἡ 
τῆς εὑσεθείας διαφορὰ, ἐν λόγοι; τρισί" προσφω- 
νεῖ δὲ αὐτοὺς πρὸς Μαστούδιον ἐξ ᾿Αρμενίας δομιυ- 
μένον, χωρεπίσχοπον ὃξ τυγχάνοντα * χαὶ ἐν μὲν τῷ 


Ὁ πρώτῳ λόγῳ ἐκτίθεται τὸ μιαρὸν τῶν Περσῶν δόγμα 


ὃ Ζασράδης εἰσηγήσατο, fiot περὶ τοῦ Ζαρουὰμ, ὃν 
ἀρχηγὸν πάντων εἰσάγει, ὃν xai τύχην χαλεῖ  χαὶ 
ὅτι σπένδων, ἵνα τέκῃ τὸν ρμίσδαν, ἕτεχεν ἐχεῖνον 
χαὶ τὸν Σατανᾶν xal περὶ τῆς αὑτῶν αἰἱμομιξίας * 
καὶ ἁπλῶς τὸ δυσσεθὲς xal ὑπέραισχρον δόγμα κατὰ 
λέξιν ἐχθεὶς ἀνασχευάζει ἐν τῷ πρώτῳ λόγῳ ἐν δὲ 
τοῖς λοιποῖς δυσὶ λόγοις τὰ περὶ τῆς εὐσεδοῦς διέρ- 
χεται πίστεως, ἀπὸ τῆς χοσμογονίας ἀρξάμενος, xal 
περὶ αὐτῆς τῆς χάριτος ὁμοίως, xal ἐπιτροχάδην 
διελθών οὗτος δ᾽ ὁ Θεόδωρος ὁ Μοζονεστίας εἶναι 
δοχεῖ" τήν τε γὰρ Νεστορίου αἴρεσιν, καὶ μάλιστα ἐν 
τῷ τρίτῳ λόγῳ ἐπιχρατύνων΄ προσαναφωνεῖ " ἀλλὰ 
χαὶ τὴν τῶν ἁμαρτωλῶν ἀποχατάστασιν τερατεύε- 
ται. Lecii sunt Theodori De persica magia, et quid 


05 EX LEONIS ALLATII ! 98 
a pio cultu differat, libelli tres, quos Mastibio Ar- A Nicolaus Alemannus, qui risum quzrit in laerymis 


meno, chorepiscopum agenti, inscribit. Ac primo 
quidem libro exponit nefandum Persarum dogma, 
quod Zasrades induxil ; sive de Zaruam, quem prin- 
cipem omnium facit, et foriunam etiam appellat ; 
hinc libatione oblata, ut Hormisdam gigneret, et il- 
lum et Satanam. praterea genuisse; de eorum insu- 
per sanguinis mistione (incestis nuptiis); demque 
ubi simpliciter impium et perobscenum dogma ad ver- 


bum proposuit, priore illud libro refellit, Reliquis . 


duobus de fidei pia doctrina tractat, ductoque a 
mundi creatione exordio, ad ipsam legem gratie 
pari modo cursim dilabitur. [lic Theodorus ille 
Mopsuestenus esse. creditur; Nestorii enim haeresim 
mazime libro tertio confirmans proclamat. Quin et 
impiorum in pristinum. statum. restitutionem con- 
furit. 

Adversus Juciani Ápostate calumnias in Christia- 
nos, laudatur in catena Grieca ad Lucam (a) : 8co- 
δώρου Μοψουνεστίας Ex τῶν Πρὸς τὰς xatà χριστια- 
vov χατηγορίας Ἰουλιανοῦ τοῦ zapa6dcov* Ex 
commentariis Theodori Mopsuesteni adversus Juliani 
desertoris criminationes in Christianos. 

Epistolam αὐ Domnum laudat Anastasius in 
ecloge Χρήσεων δογματιχῶν his verbis : Θεοδώρου 
Moyoussslag &x τῆς πρὸς Δόμνον ἐπιστολῆς Theo- 
dori Mopsuesteni ex epistola ad Domnum (b). 

Epistolam ad Artemium Alexandrinum presbyte- 
rum, Ex ea recitat aliqua Facundus lib. ui, cap. 3. 


Theodori penitentis, sibique fortasse permisit in 
viri docti lugubri lamentatione facundiz frigidita- 
tes et leporum ineptias. Verum sicuti Theodorus 
lacrymans hoc opus profudit, neque frigidum cst, 
neque ineptum, sed ut illud S«vilius politulum vel- 
let atque limatulum, sic esset plane ridicnluin, 
At,inquit, Sozomenus Theodorum πολυΐστορα 
fuisse scribit, adde etiam ῥητόρων ἱχανῶς ἐπιστή- 
μονα. Respondet Alemannus doctissime : Verum 
πολυϊΐϊστωρ appellatur, non facundus et eloquens, 
sed is qui litteris multis pr:editus, rerumque plu- 
rium ac varia scientia sil, ct Δ. Gellius ait de Ap- 
píone vecato πολυΐστωρ (c). Cyrillus autem (contra 
Jul. lib. x, p. 542), ut Clementis Alexandrini faculta- 
tem dicendi, et eruditionem suis nominibus expri- 
meret, ἐλλόγιμον illum vocavit, et πολυΐστορα, quas 
voces ipse explicat alibi (lib. vii, p. 251). Κλήμης 
ἀνὴρ ἐλλόγιμος xal πολυμαθὴς, xat ἀναγνωσμάτων 
ἑλληνιχῶν πολυπραγμονήσας βάθος. Neque vero 
etiam qui ia. oratoribus versatus est, et suminos 
rhetores audivit, uti Theodorus Libanium, statim 
eloquens disertusque evasit. Nec enim ille naturam 
ad id accommodatam habuit, neque operz pretium 
duxit eam arte limare, ut in suis illis monumentis, 
qui vidimus, plane declarat. Legimus vero quz- 
dam diversorum ejus operum ἀποσπασμάτια, aliquot 
psalmorum enarrationes, et integros in prophetas 
minores commentarios, quos nisi Savilius in promptu 


Epistolam ad Joannem Clhrysostomum, qua Chry- (? habeat, consulat in citatis locis Photium, qui ejus- 


sostomiana respondet post lapsum. Quod cum non 
intellexissent epitomatores Gesneriani verterunt : 
ÁAntigramma contra Joannem Chrysostomum. Inve- 
niturque ms. passim jn bibliothecis ltaliz sub lioc 
titulo : Θεοδώρου τοῦ ἐχπεσόντος ἀντίγραμμα πρὸς 
τὸν ἐν ἁγίοις πατέρα ἡμῶν Ἰωάννην τὸν Χρυπσόστο- 
pov: Theodori lapsi responsio αὐ literas S. P. N. 
Joannis Chrysostomi. P., Πάντοτε ok ἐν εὐδίοις λι- 
péct κομιζόμενοι. Et sane. inconsiderate loquuntur 
qui lapsum hunc ἃ Theodoro Mopsuesteno. distin- 
guunt, cum unus idemque sit, el lapsus iste, et 
Theodorus Mopsuestenus, necnon Theodorus An- 
Liochenus, quod plerique cum non essent subodo- 
rati, diversum fecere. Et de his postremis satis 


abundeque esse videtur conjectura el suspicio in- D 


ter alios Photii. Epistolam Savilius in appendicem 
ad opera Chrysostomi retulit, namque ad illam 
pertinent duo libelli Chbrysostoiniani Πρὸς τὸν éx- 
πεσόντα toU ἐναρέτου βίου. Non potest esse, 
inquit rigidus ac tetricus censor, Theodori frigi- 
dum hoc ineptum et pene ridiculum σύνταγμα, quem 
Sozomenus πολυΐστορα fuisse, et liberalibus disci- 
plinis excultum tradit. At plane ridiculum non esse, 
fletus ipse et lacrymz quibus ubique inundatur, 
non patitur. Potius ridiculus est Savilius, ut aiebat 


(a) Reapse ex catena in Lucam codicis Pal. Vat. 
XX, edidit zate nostra sex qux ibi eraat hujus 
operis fragmenta vir perdoctus Fed. Muenterus prze- 
sul llafniensis.  . 

(0) Duo nos fragmenta protulimus in Script. vet, 


dem aliquot opera legit, atque ita censuit : Τὴν δὲ 
φράσιν οὐδὲ λαμπρὸς, οὐδὲ λίαν σαφής" ταὐτολογεῖ 
δὲ τὰ πλεῖστα, xal ἄχαοίς πως, xal ἀηδὴς εἶναι 
δοχεῖ  διψίι5 illi neque nobilis, neque admodum prr- 
spicuus cst. Eadem identidem repetit, et. ingratus 
aique molestus legentibus accidit. Et alibi (cod. 177) : 
᾿Ασαφὴς δέ ἐστι, xal τοι λέξει οὐ ξενιζούσῃ χρώμε- 
νος, ἀλλὰ τῷ σχοινοτενέσι χρῆσθαι ἐχ τοῦ ἐπὶ πλεῖ- 
στὴν περιόδοις xal παρεμθολαῖς ἀλλεπαλλήλοις, δι᾽ 
ὧν xal εἰς μήχιστον ὁ νοῦς ἀποτείνεται τῶν mpoxet- 
μένων, τῷ τε τῶν ὀνομάτων ταῖς; πλαγίαις χαὶ ταῖς 
μετοχικαῖς λέξεσι πλεονάζειν, τὰ αὐτά τε πολλάχις, 
καὶ μηδὲ σὺν χόσμῳ ἐπαναχυχλεῖν, xal τὰς imava- 
λήψεις πλέον τῶν διηγήσεων, ὅπερ ἀμέθοδον παν τε - 
λῶς ταῖς περιστάσεσι μεμεστῶσθαι, χαὶ τοῖς τοιού- 
τοις οὐχ ὀλίγοι ζόφον τῶν αὐτοῦ συγγραμμάτων χα- 


τασχεδάζει" Etsi autem. dictionibus utatur non. inu. 


silatis, obscurus tamen est : (um quia ul plurimum 
immodice proliras habet periodos, el interpositiones 
crebras, per quas etiam sensus quam longissime a 
re proposita recedit; tum eliam quia nominum obli- 
quis ac participiis redundat, et reseasdem frequenter, 
neque id salis ornate, volvit ac revolvit, tum denique 
quia repetitiones illius pluribus,quam narrationes ipse, 
quod omnino sine methodo fit, rerum adjunctis re[erta 


tomo VII, p. 69. 

(c) Gell. V, 14. Sequitur autem vulgarem lectio- 
nem Allatius, pro Plistonices, ut nunc legitur in 
Gellii contextu. 


93 DIATRIBA DE THEODORIS. 93 
eunt, atque οὐ hujusmodi causas non. parum obscu- A nat, sed etiam fratrem appellat ? Patrem non longo 


ritatis scriptis ejus aspergit. Si hoc igitur est Theo- 
dori dicendi genus, hzc de qua agimus epistola, 
ipsissima Theodori est (a). 


Pergit Savilius : Neque cujusquam, ut opinor, il- 
lius etatis esse potest hoc σύνταγμα, cum et tunc 
et aliquot post sz»culis Chrysostomi cognomen igno- 
tum fuisse videatur, ut ex Georgio Alexandrino 
qui post ducentos minimum annos vixit, constare 
potest. Qua :tate auditum sit nomen Chrysostomi, 
fusius alibi diximus, subdit Alemannus, ut hic re- 
petere opus non sit. Addimus ad illa modo hzc : 
Licet Chrysostomus antequam ia solitudinem ve- 
niret, sepe su:e eloquentiz specimen ediderit, ut 
in illa De Valentiniano imperatore ejusque liberis 
oratione, quam Libanius est admiratus, tamen pro- 
pius ad veritatem accedit, ut postmodum illa ἑπω- 
νυμία data Chrysostomo sit. Et primo vel ab Antio- 
cbenis, ut Metaphrastes ait, vel a Byzantinis eidem 
concionanti, tam honorifice sit acclamatum. Theo- 
dorus vero scripsit ad Chrysostomum dum adhuc 
in solitndine versaretur. Codex vero Vaticanus 
DLXVI, ex quo Savilius descriptam habuit hanc 
Theolori epistolam, perantiquus est, sed nomen 
Chrysostomi admisit ex margine; nam codices 
DLXIX, et MCCCCLV, eam παρενθήχην non ha- 
bent. Qui sicuti Joannis ἐπωνυμίᾳ non officiunt, 
sic ille prior Savilio nihil plane suffragatur ad 
Theodori epistolam impostura notandam. 


Aliam imposturam observat. Circa (inem, in- 
quit, compellat Chbrysostomum patrem, cum tamen, 
nisi fallor, juvenis Chrysostomus ad Theodorum 
sine dubio juvenem, ut.qui nondum attigerat an- 
pum ztalis su: vicesimum, scripserit. Sic eniin 
compellat Theodorus : Θεοφιλέστατε ἀδελφὲ xal ná- 
t£p^ καὶ γὰρ ὡς πατέρα ἐπιγράφεσθαι, xai ὡς ἀδελ- 
φῷ τὰ πρεσδεΐα δοῦναι, οὐδέποτε ἀμφέθδαλλον. Et de 
sodali, et coetaneo suo Libanius in libro Περὶ τῆς 
ἑαυτοῦ t)ync sic habet : Κρισπίνῳ μάλα ἐχρώ- 
μην Ἡραχλεώτῃνεανίσχῳ, ὃς ἡλιχιώτης ὧν ἐμὸς, πα- 
τέρα με (gsto προσορᾷν, τοῖς ἐμοῖς νόμοις ἐν μείζοσι 
χαὶ ἐλάττοσι πειθόμενος. Quid ergo inirum si Theo- 


dorus Chrysostomum non absolute patrem nomi-* 


etatis progressu, sed maturitate, prudentia, et 
consilio; neque enim semel partes egit patris 
apud Theodorum Chrysostomus, et cum ad vi- 
te monaslicze institutum suscipiendum allexit, ut 
narrant Socrates et Sozomenus, et cum ambo ad- 
huc pueri Libanium Athenis audiebant, ἡνίχα σοι 
πολλὰ παρήνουν εἰς μουσεῖα φοιτῶντι. Cum, inquit, 
mulla te admonebam in ludum litterarium vestitan- 
tem. Hujus vero generis admonitores, qui vel ad 
meliorem frugem alios revocarent, vel religionis 
doctrina erudirent, etiamsi laici ordinis essent, 
patres vocatos nemo eruditus ignorat. Caesarius 
Gregorii Nazianzeni frater, licet instituto medieus, 
el officio quzstor, ab amicis quos in dialogo allo- 
quitur sepe πατὴρ φιλότεχνος salutatur, quoniain 
ut Clemens A'exandrinus in primo Siromatum ait, 
αὑτίχα πατέρα; τοὺς χατηχήσαντας φαμέν, statim 
eos patres. appellamus, a quibus doctrina imbuti su- 
mus. EL υἱὸς πᾶς ὁ παιδευόμενος, ut idem subdit, 
filius est quicunque instituitur, id cst merito nuncu- 
patur. Origenes Gregorio Neoczsariensi scribere 
consueverat, ut est in P/ilocalia cap. 15: Χαῖρε 
ἐν Θεῷ, χύριέ μου σπουδαιότατε, xal αἱδεσιμώτατε 
υἱὲ Γρηγόριε, παρὰ Ὠριγένους. Vocat. quidem — xó« 
p:ov ob generis nobilitatem, υἱόν vero ob institu- 
tionem. Paulinus Christianus (b) Ausonio gentili 
ita scribit : 
Hanc cum tenere discimus, possumus tibi 
Non exhibere, id est patri, 
Cui cuncia saucia jure chara nomina 
Debere me voluit Deus? 
Tibi disciplinas, dignitatem, literas, . 
Lingua, togae, fama: decus, 
Provectus, alius, institutus debeo, 
Patrone, preceptor, pater. 
Quemad:nodum παῖδα Timotheum, ad quem Diony- 
sius Areopagita, vocat. Sed Chrysostomus in ezxsi- 
lium proficiscens. singulari charitatis declaratione, 
quos etiam per Evangelium genuerat Christo filios, 
patres dicit : "Ev σῶμά ἐσμεν, o) σῶμα xeoar;, ob 
χεφαλὴ σώματος χωρίζεται" διειργόμεθα τῷ τόπῳ, 
ἀλλ᾽ ἐνούμεθα τῇ ἀγάπῃ" οὐδὲ θάνατος διαχόψαι δυ- 
νήσεται" xxv γὰρ ἀποθάνῃ μου τὸ σῶμα, ζῇ ἡ ψυχὴ, 
xal μέμνηται τοῦ δήμου " ὑμεῖς ἐμοὶ πατέρες. Πῶς 


(a) Recusa fuit hxc Theodori lapsi epistola in D Ego vero observo, etiam illud in epistola recitatum 


Maurina Chrysostomi editione t. 1, p. 80υ1 seqq. 
Jam vero Montfauconius, qua libertate solet, in- 
*unctanter eam ut insulsi Greculi commentum 
damnat, atque in Savilii sententiam pedibus it, 
(wn propter styli, ut ail, genus, tum ob illos el 
Chrysostomi et patris titulos, qui Savilio scrupi- 
lum no& immerito injecerunt. Nolo equidem apo- 
logiam hujus Scripi agere, sed certe Montfauco- 
mus si banc inediam. Allarii diatribam vidisset, 
mitins fortasse ac temperatius judiciüum protulis- 
set. Nam quod attinet ad Chrysostomi. vocabulum, 
probat Allatius sero id in codicibus epistolae huic 
fuisse additum ; patriserero titulum morali latoquo 
tantum sensu poni a Thcodoro, patet ex ejus. ver- 
bis circa finem, ἀδελτὲ xal πάτερ, (rater ac pater. 
Nam Theodorus patrem simul fratremque dicit 
Cbrysosto;um, quod de juvene quoque beneme- 
feuie εἰ amante apte dici posse, nemo negabit. 


Juux exemplum, ubi dicit Theodorus : Οὔτε δὲ ἐχεῖ- 
vos διὰ μισανθρωπίαν ἐλυπήθη, ἀλλ᾽ ἐχινδύνευε, μὴ 
τῆς φιλανθρωπίας μέρος, διχθολὴν χατὰ τοῦ ἀπο- 
στείλαντος ὡς Ψψεύστου ἐργάσηται: Neque vero i.[e 
quod odio homines haberet indoluit, se. periclitatus 
est ne clementiam miltentis se, in crimen mendacii 
verleret ; locus, inquam, hic non valde abludit ab 
illo Theodori in genuino ad Jonam cominentario, 
quem nos edidimus (Jun. 1v, 2), ὅτι τε ἐντεῦθεν 
αὐτῷ περιέσται τὸ ψεύστου τινὸς xal ἀπατεῶνος δό- 
ξαν λαθεῖν" se fullacis hominis ac deceptoris [am'am 
adepturum. νος breviter exercitii gratia disserere 
libuit, ita. tamen ut litein. sub judice libenter re- 
linquam. 

(^) In editione Muratorii poem. X, 79 Jam vero 
ad hanc editionem notz mihi sunt. Viti Juvenatii 
viri cl. mss. adnotationes doctae ac perquam severse, 
et luce digna. 


- 


99 EX LEONIS ALLATII 


130 


ὑμῶν δύναμαι ἐπιλαθέσθαι; Ὑμεῖς ἐμοὶ πατέρες, À veterum exemplis , erat. enim tarie ac multe lectio- 


ὑμεῖς ἐμοὶ ζωὴ, ὑμεῖς ἐμοὶ εὐδοχίμησις" Unum cor- 
pus sumus, neque caput a corpore,neque corpus a ca- 
pite separatur. Eliamsi loco dividimur, sed charitate 
conjungiür; ego a vobis nec morte divellar : nam 
elsicorpus meum moriulur, anima mea vivit, et memo- 
tiam vestri tenebit; vos mihi patres. ()Juomodo ve- 
strum obliviscar? Vos mihi patres,vos mihi vita, vos 
mihi gloriatio. Qua ποία charitatis Chrysosto- 
mi erga suos, etiam homiliam tertiam in Acta 
apostolorum insignitam invenies. 
Parum oppido Savilio erat, ut frigidulis hisce 
rationibus Theodori epistolam Calvinianis Luthe- 
ranisque adversam ersibilaret, nisi aliud ejusdem 
putidum muniihentum, suis favens sectariis, veluti 
ab ovo excitasset ; nam ait ex Vaticana bibliotheca 
depromptum Theodori 'Avzíypagpa, si legitimum 
est, et non spurium, plane diversum esse ab ora- 
tione a Sozomeno memorata, quam videtur Theo. 
dorus a Chrysostomo minime provocatus, vel ante 
reditum, vel in ipso reditu ab eremo in sui excusa- 
tionem adornasse. Qua nam isthzec Theodori oratio 
est, quam quzsito auctore Sozomeno sibi fingit Sa- 
vilius 3 Acutus sane. homo! Ut audivit Theodorum 
monach;m excucullatum nescio quid in sui excu- 
sationem attulisse, stotim egregiam aliquam lue- 
cubratiunculam subodoratus est, ita plane ador- 
hatam, ut decebat monachum desertorem, Deo cui 
se devoverat renuntiantem, castitati et conti- 
nentiz vale dicenti, nuptias et connubia quxritan- 
tem. Si Thcodori orationem ea capita comple- 
ctentem alicubi in. bibliothecis Savilius reperisset, 
multo libentius in gratiam sectariorum edidisset, 
quam hanc epistolam, quz monasticam asserit di- 
sciplinam, castitatis observantiam, vota Deo a mo- 
nachis nuncupanda, sancteque solvenda, peccato- 
rum exhomologesim, poenitenti:e lacrymas, et suf- 
fragiorum efBcacitatem, quam epistolam ita sto- 
machatur et nouseat, ut ob id frigidam, ineptam et 
ridiculam eam appellet. Sed, quaeso, videamus quz 
fuerit Savilio causa somniandi illam Theodori ora- 
tionem. Neque enim Sozomenus, quem citat, hoc 
ail ; sunt quippe hac ejus verba (lib. win, 2): 
'AXA' οὗτος μὲν ἡνίχα τὴν ἀρχὴν ἐνέτυχε τοῖς θείοις 
ἡ ὁμοῖς, xa ἱεροῖς ἀνδράσιν ὡμίλησεν, ἐπήνεσε ταύ- 
τὴν τὴν ἀγωγὴν χοὶ χατέγνω τῶν ἀστυχῶν " οὐ διήρ- 
χεσε δὲ τὴν αὐτὴν προθυμίαν ἔχων. Μεταμεληθεὶς δὲ 
πρὸς τὸν πρότερον βίον εἴλχχετο, οἷα δὲ εἰχὸς, ἐναντί- 
ote λόγοις χοσμήσας τὸ σπουδαζόμενον Ex παλαιῶν ὑ- 
ποδειγμάτων, ἣν γὰρ πολυΐστωρ, εἰς τὴν πόλιν ἐπα- 
νῆλθεν * Hic vero Theodorus ab initio quidem cum 
ín sacras leges incidisset, et cum sanctis viris con- 
versaretur, hoc vita genus approbabat, ac seculare 
damnabat ; sed in eodem hoc proposito non perstitit. 
Sed tamen ponitentia ductus, ad priorem vite con- 
suetudinem retractus (uit, el quod esl consentaneum, 
contrariis argumentis propositum suum ornans, ez 


(a) In editione Sirmondi, epist. 16, quem Thieo- - 


doreti pro Theodoro ae Diodoro librum non recen- 


— 


nis, in urbem reversus est. Nullam hic orationem So-! 
zomenus memorat a Theodoro compositam, sed 
tantum iunuil rationes aliquas ab eo inter consu- 
lendum, deque suo discessu cum monasterii pre- 
fecto statuendo [forie adductas. Qua nui. etiam 
ab eo adductz fuerint, certo se scire Sozomenus 
aperte negat, sed credibile id esse ait, οἷα εἰχός, 
atque probabile, οἱ verosimile. En tibi Savilium 
plane pueriliter deceptum. In Sozomeno nos alio 
ex capite fidem desideramus ; nam Theodoro plus 
zquo addictus, in ejus lapsus narratione fucum 
veritati fecisse videlur. ld igitur animadverten- 
dum liic est, non solum Justiniani temporibus 
fuisse Theodori studiosos, qui ejus lapsum et 
hazreses ὑποχορίσαι, el mitiorem in partem inter- 
pretari conarentur, ut Facundus llermianensis 
episcopus in duodecim libris De tribus capitulis, 
Basilius Cilix, Leontius, el alij; sed ejus etiam 
zquales et synchronos hoc idem sum.ino studio cu- 
rasse. Nam Theodoretus: in epistolis (a) affirmat, 
scripsisse se B(6Aov ὑπὲρ Atobropou xal Θεοδώρον, ἐν fi 
τὴν χατ᾽ αὑτῶν γεγενημένην γραφὴν διέλυεν, οὐ δεί- 
σας τῶν χατηγόρων τὴν δυναστείαν " Librum pro Dio- 
doro et Theodoro, in quo illatas eis accusationes re- 
fellebat, nihil veritus accusatorum potentiam. Hunc 
librum innuit Justinianus in δυὸ fidei professione: 
Θεοδώρητος ὁ πολλοὺς ὑπὲρ Θεοδώρου λόγους τε xai 
ἐπαίνους ἐχτείνας - Theodoretus qui multos libros 


c, Pro Theodoro scripsit, laudesque ejus copiose cele- 


bravit. In quibus quam przclare de Theodoro sen- 
serit, colligi potest, cum ex ejus epistolis, ubi ἅγιον 
sanctum illum nominat, tum etiam ex ultimo Hi- 
slorie cjus ecclesiastice libro et capite, ubi magnis 
illum laudibus extollit. Hzc eadem nimirum de 
Theodoro sentiebat Sozomenus, quare vehemer- 
ter fides historica vacillat, ubi Theodori lapsum 
ia prosequitur, ut nullum intelligas crimen iu eo, 
quem Chrysostomus centies ἐχπεπτωχέναι repetit. 
"Exntwc:; autem ecclesiasticis scriptoribus est, πὲ 
ait Czsarius paulo ante laudatus, Ἡ ἐξ ἀρετῆς 
ἐπὶ τὸ χεῖρον ὑπονόστησις, xaX f) £x παρθενίας ἐπὶ 
λαγνείαν ὁρμὴ" Cum a virtute ad υἱιέα, "et a pudi- 
citia ad luxuriam receditur ac dij/fluitur. Neque 


D vero Theodorus antequam ab cremo discederet, 


ita erat omni voto solutus, ut referre pedem, retro« 
que respicere posset. In mentem ei Chrvsostomus 
revocat τὰς πρὸς Χριστὸν GuvOf xac, cum Christo 
spirituale conjugium. lpse vero Theodorus in hac 
epistola : Εὔξασθε, τίμιοι Πατέρες, μνησθῆναί uou τῆς 
χαλῆς ὁμολογίας, ἣν ὡμολόγησα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, 
xal ἀγγέλων xai ἀνθρώπων" Orate, venerandi Pa- 
tres, ut illa mihi ante oculos versetur promissio, quam 
coram Deo vel angelis, et hominibus spoponudi. Quid 
ergo subdit Sozomenus de honesto licitoque matri- 
nionio, quod Theodorus meditaretur? Curnam etiam 
γάμον illud nominat Ὁ Nam Chrysostomus ad Tlieo- 


set Garnerius dissert. 2, cap. 9 inter opera Theo- 
dorcti deperdita. 


101 


DIATRIBA ^E THEODORIS. 


102 


dorum ita scribit : Tíjuoc, φησὶν, ὁ γάμος, xal ἡ A suo scripto inseruit. Facundus vero ejus epistolaze 


*oitn ἀμίαντος" σοὶ δὲ οὐχέτι δυνατὸν τὰ δίχαια 
φυλάξαι τοῦ γάμου * τὸν γὰρ ἐπουρανίῳ συναφθέντα 
γυμφίῳ, τοῦτον μὲν ἐᾶσαι, γυναιχὶ δὲ αὐτὸν συνάψαι, 
μοιχεία τὸ πρᾶγμά ἐστι" χἂν μυριάχις αὐτὸν γάμον 
χαλῆτ At, inqwis, honorabile connubium, ct torus 
immaculatus. Tibi vero matrimonii jura nequaquam 
convenire possunt. Si quis enim celesti se sponso con- 
jsngat, deinde eo repudiato se mulieri copulet, adul- 
terium committit, licet illud contentiose decies millies 
matrimonium appelles. Igitur qui Theodori lapsum 


ad rationem veritatis revocare velit, unum Chry- - 


sostomum audiat, necesse est, ex quo rem sic ha- 
beat. Theodorus non diu postquam Christo nomen 
dederat, φροντίζειν πραγμάτων πατρῴων cogitur ; 


testimonio urget adversarios Theodori Mopsuesteni. 
Liberati, et Facundi antiquis codicibus, bene re- 
spondent Vaticani epistolarum Chrysostomi codi- 
ces DCCXII, et MCXCIV. Justinianus autem impe- 
rator in Libello confessionis fidei unicam videtur 
legisse Chrysostomi ad Theodorum epistolam, eam 
nimirum quam ad eum lapsum dederat; aliam 
vero, qua ejusdem laudes contineret, non agno- 
scere. Patres autem  Constantinopolitani secundi 
concilii, licet eam Chrysostomo non abdicent. ali- 
ter tamen de illa judicant, quam fautores Theodori 
Mopsuesteni. Nam inquiunt : Sin autem aliquis con- 
cedat ad ipsum Theodorum scriptam eam (uisse, 
certum est quod Joannes, qui per tolum suum pon- 


el dum facta sibi tantisper facultate ἃ monasterii B ificatum veritatis verbum recte tractavit, ignornns 


prefecto, in urbe versatur, in transversum agi- 
tur, et carnis illecebris irretitus, Hermionem, quam 
srdentissime adamaverat, etiam matrimonio sibi 
conjungere parabat. Hic primus Theodori jam nio- 
nacbi lapsus in luxurie coenum, ut Chrysostomus 
ipse notat, τῆς σῆς ψυχῆς τὸ πρῶτον πεσούσης πτῶ- 
μα. Ántequam vero in eremum secederet, immerito 
ejusdem cani et impudicitae a Savilio insimulatur, 
qui perperam accepit in malam partem iilud εἰς 
μουπεῖα φοιτῶντι, putatque μουσεῖα fuisse Antio- 
chiz loca voluptatibus et lascivie dicata, quz 
Theodorus adolescens frequentaret, cum ibi Chry- 
sostomus usitato Grxcis vocabulo ludum littera- 
rinm nominet, quemadmodum in epistola prima 
vedit. t. I, p. 28) ad eumdem Theodorum de Uc- 
bani Phoenicis filio idem nomen ad rem litterariam 
significandam sumit: Οὗτος τὸ piv πρῶτον ἐῤῥῶ- 
σθαι πολλὰ ταῖς ἐν τοῖς μουσείυις διατριδαῖς εἰπών Hic 
primum quidem longum vale dicens scolasticis exer- 
cuamentis, suis deinde visus est inutilis, quoniam 
ui statim Chrysostomus addit : Πρὸ ὥρας τῶν περὶ 
τοὺς λόγους πόνων ἀποπηδήσας μηδὲν ἐχεῖθεν xap- 
κώσασθαι ἐδυνήθη - Prapropere litterariis laboribus 
se subduxit, ita ut inde nihil utilitatis perceperit. 
Et in psalmum quartum : Οὐχ εἰς μουσεῖον ἀπιέ- 
vat δεῖ, οὐδὲ παιδαγωγοὺς μισθῶσαι xal ῥήτορας xal 
οοφιστάς * Neque opus est. ludum adire litterarium, 
xeque mercede pedogogos conducere, neque rhetoras, 
meque sophisias. Sed eo minus errare Savilius eo 
in loco debuerat, quod voci μουσεζα conjunxit au- 
ctor verbum φοιτᾷν, quod Graeci scriptores ita ex 
usu ad studia transtulerunt, ut inde discipulos φοι- 
1754; appellarint, 

Denique, ne hoc etiam dissimulemus, cpistolz 
Cbrysostomianz 112, male Savilius inscribit , 
Θεοδότῳ ἐπισχόπῳ. Nempe ignorat, quanta fuerit 
inter Patres deilla epistola controversia sub Justi- 
niano imperatore, reponendumque omnino esse 
θεοδώρῳ ἐπισχόπῳ, isque est Mopsuestenus hic de 
quo agimus, ut affirmant Liberatus Carthaginen- 
sis diaconus, et Facundus llermianensis lib. vit, 7, 
qui integram eam epistolam Latinitate donatam 


* Hebr. xui, 4. 


C 


D 


tales blasphemias conscripsisse Theodorum, hujus- 
modi ad eum litteras dederat. Alii duos narrant 
Theodoros, Ecrclesis Mopsuesten:x praepositos, et 
ad posteriorem fuisse datam eam Clirysostomi 
epistolam volunt. Theophanes in chronologia : 'H 
δὲ τοῦ Χρυσοστόμου ἐπιστολὴ ἣ πρὸς Θεόδωρον 
Μοψουεστίας, οὐχὶ πρὸς τὸν πρῶτον, ἀλλὰ πρὸς 
τὸν ἔσχατον γενόμενον ἐστίν * Chrysostomi. epistola 
ad Theodorum Mopsuestenum, mon ad seniorem 
ejus Ecclesim episcopum, sed ad juniorem data fuit. 
Verum errat Theophanes : nam Theodorus Junior, 
genere Galata, supremum diem vitze egit, αἱ per- 
spicue declarant, et szpe repetunt acta concilii 
Mopsuesteni, anno Justiniani imperatoris vicesimo, 
scilicet centesimo quadragesimo ct amplius ab obitu 
Joannis Chrysostomi. Neque diptycha illius Eccle- 
sie in eadem synodo recitata alium habent Theo- 
dorum post Antiochenum illum lapsum. Sed esto, 
fuerit alius, cujus nomen a tabulis illis ecclesia- 
sticis exciderit, is vero etiam vix erit statim ἃ 
lapso, ita ut inter eos nullus intercesserit alius 
Ecclesie Mopsuesten: presul, et de hoc Theoptia- 
nes intelligat, ne hac quidem ratione stabit illius 
sententia : nam Chrysostomus in exsilio moritur 
etiam tum superstite Theodoro Antiocheno lapso, 
qui longe post sub Tbeodosio Juniore, exacto Ec- 
clesix: presulatus sexto atque tricesimo anno, 
suum diem obiit, ut quinto Jistor. libro extremo 
narrat Theodoretus. Imo vero neque lizc epistola, 
quia Chrysostomi est, et ad Theodorum Mopsueste- 
num data, aliquid suffragari potest fautoribus il- 
lius, quod Justinianus timent ac Theophanes. 
Nam ut patres, qui ob causam trium capitulorum 
Constantinopoli convenerant, atque alios, latere 
potuit impietas Theodori, sic aliquaudo Chrysosto- 
mum bonorificentioribus verbis de illo scribentem. 
Certe latuit summos ejus tempestatis in oriente 
doctores et ecclesiarum antistites, Nectarium Con- 
stantinopolitanum, Theophilum Alexandrinum, Fla- 
vianum Antiochenum, Gregorium Nyssenum, Am- 
philochium Iconii, Palladium Czesariensem, et alios 
quibuscum Theodorus consedit, ac sententiam dizit 
in Constantinopolitano celebrato imperatoribus Ar- 


105 


EX LEONIS ALLATII DIATRIDA DE THEODORIS. 


10; 


cadio tertium, et IIonorio secundum consulibus, A prophete centum el quinquaginta (b), quorum singuli 


scilicet paulo ante quam Joannes Chrysostomus 
Ecclesix€ Constantinopolitanz administrationem ca- 
pesscret. 

Subjungamus hoc quoque : Roberto Balforeo in 
adnotationibus ad Theodorum Haithenum videtur 
alius esse Theodorus Mopsuestenus, queia pleno 
ore Nicephorus lib. xiv Eccles. histor. cap. ὅθ, ct 
Theodoretus lib. v extremo laudant. Hoc tamen 
ex iis qux diximus falsum esse deprehenditur, et 
potissimum cum ad tempora quintze generalis synodi 
nullus alius fuerit Mopsuestenus Theodorus, pre- 
ter hunc, idque abunde probatum sit in synodo 
Mopsuestena ; id quod episcopi secundz Cilicum 
provincie, et plures alii ex diptychis Mopsuestenze 
Ecclesi, et probatissimorum hominum testimoniis 
probant, Theodori veteris, illius scilicet de quo 
nunc scribimus, nullam esse mentionem ; et alium 
Theodorum, qui in fine diptychorum scriptus erat, 
ex Galatia oriundum, ante tres annos mortuum 
fuisse. Ergo de hoc secundo non aunt verba Theo- 
doreti. Qui enim tot ante annos defunctus, hujus 
sub Justiniano viventis meminisse potuit? Et cum 
usque ad hujus recentioris tempora nullus alius 
fuerit, certa sunt Theodoreti verba de vetere Theo- 
doro Mopsuesteno. Nicephorus verba Theodoreti 
el sententiam exscribit, neque de alio sermonem 
habet, quam de quo Theodoretus ipse locutus fue- 
rat. Facessat igitur alius hic Theodorus recentior 
a Balforeo et aliis excogitatus, et tantopere a Theo- 
doreto laudatus. 

Hujus przterea Theodori (nam erit opere pretium 
hoc adnotare, sive ob Nestorianam haresim, sive 
ob aliam causam) apud Syros tanta fuit auetoritas, 
et cultus, ut quam plurima illius in propriain lia- 
guam transtulerint. Quaenam vero illa fuerint, E- 
bediesu episcopus Sobzx et Armenie in Catalogo 
librorum ecclesiasticorum, quem ille scripsit lingua 
Syriaca, in hunc modum expressit. Verba iilius ita 
reddidit linguarum orientalium) peritissimus Abra- 
hamus Ecchellensis (a): Theodorus commentator 
composuit quadraginta εἰ unum tomun, qui sunt 

(a) Recudit postea emendatiorem hunc catalogum, 
notisque plurimis illustravit Jos. Sim. Assemanus 
in sua Bibliotheca orientali, t. Ml, a quo meliora 
aliquot sumenda judicavi. 

(b) ld est (ceu explicat Assemanus) quorum mo- 
les tanta est, ut centies οἱ quinquagies libros pro- 
phetarum omnium superet. 

(c) Ecchellensis Turim, Assemanus mar Tyrium. 
M suspicor legendum, pro Syriaco titulo mar, 

arlyrium. Etenim Martyrius, qui fuit deinde pa- 
triarcha. Antiochenus, cogzvus [fuit laudatorque 
Chrysostomi, ideoque etiam Mopsuesteno contem- 

oraneus. Consule nostram Novam biblioth. PP, 
V, ubi est pars panegyrici in Chrysostomum ab hoc 
Martyrio dicti. Sane Turis monachus legitur apud 
predictum. Ecchelleusem p. 75. sed omittit. hunc 
Assemanus, qui eum scribere debuisset inter capp. 
87 et 88. Owisit autem, quia errorem esse agnovit 
Ecchellensis, de cujus aiiis mendis adinonet. nos 
tomo pr:edicto p. 4 et 4. 

(d) Estratea Allatius ex Ecchellensi p. 29, qui 


etiam in indice id mendum repetiverat, quo errore 
ex macenate Eustratio, fecit. Estratean aucto: em. 


constant. triginta. capitibus. [tem expositionem | in 
quinque libros Moysis, quam tribus. compleszue est 
tomis, mirum in modum elucub*ratam, ad magiium 
Alphzum. Psalmos quoque Davidis exposuit tribus 
libris, ad Cerdonem et fratrem ejus. In duodeciin 
prophetas duobus tomis commentatus est, ad mar 
Tyrium (cj. In Samuelem commentatus est. uno 
tomo, ad Mamarianum. In Jobum quoque duobus to- 
mis, ad Cyrillum Alexandrinum.In Ecclesiasten unico 
libro commentatus est, deprecante Porphyrio. Exposuil 

elium | [saiam, Ezechielem, Jeremiam ei Danielem, | 
singulos singulis tomis complectens, quibus finein im- 
posuit suis elucubrationibus in Vetus Testamentum. 
Matthaeum uno exposuit tomo, ad Julium; Lucam 
vero et Jpannem duobus tomis, ad Euscbium; Acta 
apostolorum uno complexus est tomo, ad Basilium; 
Epistolam ad Romanos exposuit, item ad Eusebium; 
Ambas vero Epistolas ad Corinthios duobus tomis 
exposuit ac. dilucidavit, deprecante Theodoro. Eu« 
stralius (d) postulavit expositionem quatuor epistola- 
rum quas commemoraturus sum, nempe Epistola ad 
Galatas, et ad Ephesios, εἰ αὐ Philippenses, et ad 
Golossenses. Binas autem ad Thessalonicenses, depre- 
cante Jacobo exposuit. ltem duas ad Timotheum, 
supplicante Petro ; et deprecante Cyrino commentatus 
est in Epistolas ad Titum, et Philemonem. Direzit- 
que ad eumdem commentarios in Epistolam ad He- 
brzos; adeoque quinque tomis imposuit finem coms 


C mentariis in Epistolas Apostoli. Conscripsit preterea 


librum De sacraments, et De (ide alium, «num 
tomum De sacerdotio, et duos De Spiritu sancto, 
unum De incarnatione, duos contra Eunomium., 
]tem duos contra asserentes in ipsa natura positum 
esse peccatum : duos (Ires) contra magiam, enum 
ad monachos, unum de obscuta locctione, unum 
De perfectione operum (e), quinque adversus eos qui 
Scripturas figurate interpretantur, unum pro Basi 
lio, e! unum De assumente etassumpto. Jtem librum 
uuum quem inscripsit Margaritarum, et illum qui ejus 
complectitur epistolas. Demum tractatum De legiss 
latione, quo finem suis imposuit lucubrationibus (f). 


Menda Ecchellensis non agnovit Allatius, lingua- 
rum orientalium, ut videtur, imperitus; cujus hor- 


p fatu ceteroquin se hunc catalogum edidisse narrat 


Ecchelleusis in praef. p. 27. 

(e) Ecchellensis De per[eciione regiminis. 

(f) De Mopsuesteni scriptis sedulo nos qtíoqüe 
diximus in praef. tomi I prioris editionis Scripr. 
tet,, ex quo loco non meniorata nonnulla cognosci 
possunt ab Allatio, et przcipue ex Fabr. cum Harl. 
B. G. t. X, p. 546 sqq., id est. [iturgia, hymnus, qua 
sliones biblice, commentarius in Marcum, de mira- 
culis Christi. Ttein. nos. Script. vet. Vll, p... 73, 
fragmentum protulimus. Θεοδώρου περὶ Neatopia- 
νῶν, qui tameti Raithenus fortasse, non Mopsue- 
slenus, intelligendus est. Tum vero in tomo VI 
Script. vet. post commentarios in ΧΙ] minores pro- 
plietas, alia Mopsuesteni copiosa fragmenta attexui- 
mus, qua postea plena manu cumulaturi suns, 
]em tom. 1, in cit. pref. diximus quam frustra 
mulii dixerint (nunc tamen. Aliatium excipio) Mop- 
suestenum scripsisse decein 1nillia librorum. Quis 
enim jam nescit, myriadem dici a Griecig pro plu- 
rimo numero, ut a Latinis sexcenta ? 





—— — o —— —À — uÀ —À —p— —À "€ —— wA — — ur m m 


THEODORI MOPSUESTENI 


COMMENTARIUS 


IN DUODECIM PROPHETAS MINORES 


ANG. MAII PRAEFATIO 


(Prafixa editioni Grecs anni 1852 in Scriptorum veterum nova Collectione, tom. VI.) 


|. Theodori Mopsuestie episcopi Commentarios dd prophetarum X11, quos minores dicimus, vaticinia 
ante septennium edere cop , impressis videlicet tribus brevioribus, cum prologis aliquot. Nunc integrum 
tanti interpretis opus editurus, illas quoque leviores partes associandas putavi, ne Theodorus videlicet 
sua membra desideret, que in tomi angulo jamdiu distracti collocata, et cum idem tomus recuderetur 
cmissa, nuspiam quzrentibus hodie apparent. Hoc suscepto consillo, illa pariter proomii mei repe- 
tenda pars fuit, quz de hoc Theodori opere loquitur, pretermissa tamen de reliquis ejusdem operibus 
disputatione. 'Theodorus igitur nobili genere Antiochi? natus est, Libanii in eloquentia, Flaviani ac Dio- 
dori et Carterii in tbeologla díscipulus, philosophicis quoque doctrinis abunde instructus, et ob multi- 
picem acientiam polyhistor dictus, Joan. Chrysostomi condiscipulus ac familiaris; quo hortatore 
Theodorus prioris a se Tuxurize blandimenta depulit; Theodoreti (utinam non et Nestorii ac Darsumz !) 
magister ; hbzreseon, Origenis, Arii, Apollinaris, Eunomii, Persicze etiàma magiz et Juliani Apostatz oppu- 
gnator ; ab Orientalibus sapientiz mare, et Seripturarum interpres χατ᾽ ἐξοχὴν dictus, universe Ecclesiae 
doctor interdum appellatus, et Magni denique cognomento donatus (a). Atque ego statim confiteor Theo- 
dori scripta variis erroribus fuisse conspersa; justeque euim in hereseos, si non pertinacem culpam, 
certe errantiagm vocatum , tui quia id ipse auctor interdum confessus est (b); tum quia graviora sunt 
qnam ut elevari possint testimonia in eum dieta a S. Cyrillo in Epistola ed Proclum, a Leontio Contra 
Nest. lib. 1u, a Maximo in opusculis p. 91, a Justiniano in sacra epistola et in illa prolixiore quam pri- 
mus Bandinius edidit; a Theodoro Raithunensí in opusculo De incarn., a Mario Mercatore in Artis, ἃ" 
Tlamartolo in Chronico inedito, a Photio in Bibliotheca et in epistolis, et a generali quinto concilio totis 
actionibus quarta et quinta, et canone duodecimo, necnon in pontificam maximorum magni Gregorii (z). 
εἰ praesertim Pelagii Hl (d) epistolis: nec Vigilium pretereo, qui, etsi principio damnare Mopsuestenum 
neluit, ne plurimos episcopos huic faventes gravius offenderet, deinde tamen, ad scripta certe quod at- 
tinet, damnanti synodo assensus est, atque errores singulos mirabili constituto coarguit. Mitto alios gi- 
reris plerumque nominis accusatores ; mitto hodiernos oppugnatores, quos inter Norisium in Pelagiana 
kioria ; quamvis et multi defensores suut, praesertim liberioris seutentizte homines. Sed mihi equidem 
porum placet illorum institutum, qui hominum a vetere Ecclesia damnatorum, neotericis conatibus ortho- 
doxiam vi obtrudunt. Quanquam et pii interdum theologi id. consilium secuti sunt, ita ut ex. gr. Orige- 
nem Balloizius, Stavolus adbuc ineditus Czsariensem Eusebium copiosis scriptis defenderint. Sane ad 
Mopsuesteni tutelam Occidens prope universus cum Africa olim conspiraverat: quare et tristissimuim illud 
schisma exarsit Áquileiense episcoporum Thoodoro patrocinantium, quod Romani pontifices vix tandem 
aliquamdo post cLx aanos exstinxerunt (e). Tum exstant Facundi Hermianensis in Africa episcopl volu- 
mina duodecün, eL alia duo ejusdem seripla ; ct praeterea complura veterum testimonia sunt (Theodoreti 
Ibzeque puta), quse Theodoro laudem affundunt. Sed certe ad Latinos laudatores quod attinet, audiendus 
l'elagius ll papa in disertissimis ad Eliam patriarcham schismaticum et ad Istri episcopos lilteris (f ) : 


(a) Socrat. v, 5; Sozom. vin, 2; Evagr. 1, 2; — berat. Bresiar. cap. ὁ. 
ἔχει. n, 2; Gennad. 1; Tueodoret. Hist. eccl. VE T i. 95, vi, 51, viri, 81. 
ν, à); Leont. contra Nest. ni, et De sect. act. à ; ) Πινὰ Concil. tom. Ill, p. 430, 
Meeph xit, 30. " Monum. Aquil. ind. chron. 

b) Apid Facund. 11. 6, x. 5; Hesych. fragm. (f) Hard. Concil. tom. 1Il, p. 430, 
list. ip concil. V, ed. Colel. tom. IX, p. 218; Li 


lParaoL. Ga. LXVI. | i 


37 ANG. MAIL PILEFATIO, 108 


Latini homines Grecitátis ignari, dum linguam nesciunt, errorem tarde ccguoverunt; quorum constantia, 
quousque verum cognoscerent, a certamine non quievit, Causa rei tante fuit, quod episcopi illi praeconia et 
scripta Theodori in Chaleedenensi, ut falso putabant, concilio probata, in Constantinopolitano deinde 
damnata zgre ferebant. 


Il. Commentarium ad XII prophetas minores, quera nunc edere aggredior, in duobus offendi Vaticanz 
bibliothecze codicibus, altero qui fuit olim cujusdam dignitate πρωτοασηχρήτις, deinde vero Joannis car- 
dinalis Florentini Salviati ; postea in Romanorum Columnensium bibliothecam transiit; denique ad 
codices Vaticanos ante decennium, me prsefecto, accessit. Is est codex meinbraneus pervetusius, szcu'i 
circiter undecimi, integerrimus et emendatissimus. Alter codex ad Vaticanam collectionem jam diu perti- 
nens, chartaceus et recens, commentarioque ad Zachariam carens, cujus vei non dubiam causam paulo 
post recitabo. Jam hic recens adeo vetustioris illius lectionem sequitur, ut ex eodem exseriptum valde 
arbitrer. Ego certe nullam recentioris rationem habui, sed przesiante antiquo semper sum usus. Satis 
itaque mihi ad curandam editionem in Pontificia bibliotheca subsidii fuit ; sed quia tamen par thesaurus 
alibi quoque exstat, non gravabor notitiam exterorum codicum, qua mihi indaganti occurrit, paucis 
exponere. In primis Cesaris bibliotheca Vindobonensis duos habet Theodori in xiu prophetas codices, 
quorum alterum sub numero CLXIII descripsit Lambecius (a); de altero huic plane simili prolixe For- 
losia (qui de editione quoque cogitavit) loquitur apud Kollarium in supplementis p. 167. Atque hi duo 
Vindobonenses chartacei sunt, nee antiqui : quin adeo secundus delatus ex italia fuit ab Apostolo Zeno 
Vindobonam : satis autem apparet apographum esse veteris codicis Colurnensis, nunc Vaticani ; quan- 
doquidem tria illa scholia a Kollario edita, quibus in Zacharize prophetz margine theologus Gracus 
nescio quis castigat quasdam Theodori nostri sententias, ea, inquam, scholia in marginibus Columnensis 
codicis exstant, atque ad litteram cuin illis editis congruunt. Jam quia commentarius Mopsuesteni in 
Zachariam criminationi alicui patere visus est, idcirco illum Vaticani recentioris codicis scriptor przeter- 
misit: quod ego consilium minime probo ; neque enim periclitatur Ecclesie status, sicubi forte Mope- 
uestenus audacia vel novitate interpretandi paulo liberius vagatur. Quintus codex Venetus est a 
Montfauconio (5) in Grimanorum bibliotheca observatus. Sextus seque Venetus es!, quein idem Montfau- 
conius (c) apud Meletium Typaldum vidit. Septimus codex apud Gerasimum Blachum in Gallía fuit, teste 
Combefisio (d). Atque hunc codicem inspexil etiam, ut puto, Stephanus ab Altimura (Lequinius) qui in 
Panoplia p. 435, ait se legisse Mopsuestemi Commentarios in xi prophetas. Octavi codicis notitiam pri- 
mus, ut arbitror, prodidit Possevinus (e), qui exstare eum dixit Rome in bibliotheca Vallicelliana ; quem 
ego:codicem cum observarem, deprehendi esse tenue interpretationis ἐκ Ogeam fragmentum, paginis 
duodecim constans, usque ad secundi capitis versiculum terüum decimum. Huius porro praeclari operis 
codices qui manu diutius versaverint, tres saltem comperio viros; quorum primus est Franciscus Tur- 
rianus (f), a quo Rome degente Vaticanum ipsum codicem lectum augurari licet. Secundus est Samuel 
Tenulius, qui in litteris ad Nic. Beinsiuwm (g) ait se in Latio descripsisse sibi Theodori Antiocheni in 
Üseam fragmenta ; qui locutio ejus facit ut existimem loqui Tenulium de codice Vallicelliano, qui 
reapse nihil habet, ut diximus, przter breve in seam fragmentum. Tertius est Anselmus Daudurius, qui 
in conspectu operum Nicephori quem Fabricius vulgavit (h), ait p. 626, se inter extera editurum Theo- 
dori quoque Mopsuesteni in prophetas xn commentarium. Jam quia Bandurius se id beneficio Cosmi Ill, 
ducis Etrurie, cujus ipse bibliothecam regebat, facturum spopondit (quanquam fidem neque Bandurius 
Florentie neque Forlusia Vindobonz liberaverunt), putabat Fabricius (i) codicem ejus operis in biblio- 
theca Medicea exstare. Nunc aotem ejusmodi codicem Bandurio ignotum videmus ; ex quo sequitur ut ia 
Medicea bibliotheca non fuerit. Revera Bandurius nil aliud ait nisi se id opus e bibliothecis eruisse, 
quas inter paulo ante Vaticanam cominemoraverat : et quidem si de sua Medicea loqueretur, Mopsueste- 
num apud se habere dixisset. Tum vero et ille codex Salviatorum, nunc Vaticanus, illa adhuc ziate 
Floreutie apud veteres dominos, ut credo, fuit; qua in urbe ad Bandurii notitiam manusque facile 
venit. 


lil. Age vero, de auctore operis quominus dubitemus — testis adest in ceunetis, qui 
noti sunt, manuscriptis codicibus constans titulus Θεοδώρου ᾿Αγτιοχέως, Theodori scilicet patria 
Antiocheni. Sed quia non unus fuit Antiechie natus Theodorus, ecce nobis Photius (j) quateot 


a) Tom. ἸΥ͂, p. 359, ed. nov. 


᾿ Diar. Ital. p. ὅ9, et Bibl. mss. p. 478. 
c) Diar. Hal. p. 46, Bibl. mss. p. 418. 

d) Bibl. conc. tom. 1, p. 44. 

(e) Αρραν. tom. lili, cod. Vallic. p. 27. 

(f) Ad const. ap. ||. 5; pro epp. pont. t, 90, iv, 
10, v. 21;  Deauct. summ. pont. lib. ni, ed. Flo- 
rent. p. 99. Et primo quidem loco late disputat 


Turrianus de interpretandi genere, quo utitur 
Mopsuestenus, atque id non immerito castigat; 
satisque demonstrat totum a se ín xi prophetcs 
commentarium fuiss^ lectum. 

n Burman. Syllog. tow, 1l, p. 801. 

(^) Bibl. Gr. ed. nov. tom. VII, p. 611. 

(ἡ) Tom. X. p. 558. 

9) Codd. IV, XXXVII, LXXXI, CLXXVII. 


109 ANG. MAIL PILEFATIO. 110 


Pecensens opera Theodori Antiocheni — nomine insignita,  Mopsuestenum diserte intelligendum 
esse docet; primo quidem loco dicens : Ὃ δὲ Μοψονεστίας γεγονὼ; ἐπίσχοπος οὗτός ἐστιν, 
οἶμαι" secundo autem loco ; Οὗτος δέ ἐστιν ὁ Μοψουεστίας" tertio loco post memoratum de magia Persa- 
rum Theodori Antiocheni opus, subdit : Οὗτος δ᾽ ὁ θεόδωρος ὁ Μοφονεστίας εἶναι δοχεῖ (et quidem 
bxst in re certa dici solitum apud Graecos quosdam auctores, demonstrat Montfauconius pref. ad Eu- 
seb. comm. in Ps. cap. x); quarto denique loco: ᾿Ανεγνώσθη βιδλίον, οὗ ἡ ἐπιγραφὴ Θεοδώρσν 'Arttoxéuc* 
6 Mojousatlac δέ ἐστιν, ὡς ἀπό τινων ἐπιστολῶν ἐμάθομεν " Lectus est liber Theodori Antiocheni ; hic autem 
ille est Mopsuestio episcopus, ut ex quibusdam epistolis mihi innotuit. Ergo duo binc moscimus, nempe tum 
codices quoque veteres operum Mopsuesteni, nedum eos quos nunc babemus, prs se tulisse Theodori 
Antiocheni nomen; tum quoties in bis id nomen prope per antonomasiam occurrit, intelligendum esse 
Mopsuestenum. Porro autem quod noster Theodorus ín xu prophetas scripserit, diserte afürmat Syrus 
Ebediesus in catalogo : preterquam quod ejus operis titulus in concilio etiam quinto (4) scribitur; quem 
tamem postremum locum ad trutinam deinceps vocaturus sum. Preterea quod opus Mopsuesteni in ma- 
Ribus habeamus, inde etiam cognoscimus, quia in exordio commentarii ed Oseam οἱ alibi non semel de- 
clarat auctor sein Psalmos quoque scripsisse : porre a Mopeuesteno illustratum fuisse Psalterium, notis- 
simum est. Sed eaim nihil mque demonstrat germanes esse Mopsuesteni bas propbelarum minorum ex- 
planatienes, quam ipsum scribendi genus, quod veterum de eo teetimonils sine ulla dubitatione respon- 
det. In primis cernimus hunc auctorem sequi maxime litteram οἱ historiam, atque omnem allegoriam 
studiosissime fugere : rursus nullo vitio asque laborare, quam permularum repetiionum in eadem inter- 
dum psgiaa ingestarum : qu.e sane tautolegia delicatis auribus multo est molestigsima. ldem longis 
periodis involvitur, alte incipit, diu pendet, vel insertis novis sententiis longe recedit, ita u£ legenti vol 
interpretati salebrosus interdum flat. A Mopeuestene dum Beripturas arbitrio suo explaparet reprehensos 

3ique irrisos sspe fuisse antiquiores interpretes ait Leontius contra Nest. τι, 11. Ejus vero nunc moris 
perírequentem demonstrationem in his commentarijs videmus, ltem Scripturz permultas auetoritates a 
Mopsuesteno citari solitas ait Photius; quod ab eo verissime dictum commentarii aunc docent. Sed enim 
quod ait Tillemontius (ὁ) Mopsuestegum universa Biblia complexum memoria fuisse, cujus rei testem 
etat Leentium δὲν sectis act. iv; errat. plane vir doetus non intelleetis Leontii verbis τὴν ἄλλην Γραφὴν 
ὑπεμνημάτιφεν. Sape pro ἄλλην legendam esse ὅλην, res ipsa clamat, et revera Leontii interpreleg expli- 
cami unisersa. Verumtamen ὑπεμνημάτιθεν non memoria religebat, sed. commentatus est. significal. Quare 
dicendum, ad universa Biblia commeniaius est. imo plerosque omnes auctoris auem edimus characteres, in 
Theodoro Photius deprehendebaj. Sic enim cod. xxyvin : Φεύγων τὸν δυνατὸν αὐτῷ τρόπον τὰς ἀλληγορίας, 
xo) κατὰ τὴν ἰστορίαν τὴν ἑρμηνείαν ποιούμενος " ταντολογεῖ δὲ τὰ πλεῖστα, xal ἄχαρίς πω: xat ἀηδὴς 
εἶναι δακεῖ. Tem cei. iv, Ἔστι δὲ μὲν φράσιν οὐ πάνυ λαμπρός" ταῖς δὲ διανοίαις xal τοῖς ἐπκιχειρήμασιν 
λίαν πυκνὸς, xoi ταῖς γραφικαῖς ἄριστα πλουτῶν μαρτυρίαις, (Photius eodice item sesto densitatem sen- 
Vauerum Theodori iaauit.) Denique cod. cLxxvst : ᾿Ασαφὴς δέ ἐστι, καί vec λέξει οὐ ξενγιζούσῃ χρώμενος * 
Ak οῷ σχοινοτεγέσι χρῆσθαι ἐκ νοῦ ἐπὶ πλεῖστον περιόδοις καὶ παρεμδολαῖς ἀλλεπαλλήλοις, δι᾿ ὧν χαὶ εἰς 
μέραστον ὁ νοῦς ἀποτείνετδι τῶν προκειμένων, ταῖς τε τῶν ὀνομάτων πλαγίαις καὶ ταῖς μετοχικαὶς λέξεσι 

αὐλουνάζειν͵ τὰ αὐτά τε πολλάκις καὶ οὐδὲ σὺν κόσμῳ ἐπαναχυχλεῖν, καὶ τὰς ἐπαναλήψεις πλέον τῶν διηγήσεων 

(nep ἀμάθοδον παντελῶς) ταῖς περιστάσεσι μεμεστῶσθαι, καὶ τοῖς τοιούτοις, οὐκ ὀλέγον ζόφον τῶν αὐτοῦ 

κατασχεδάζει. Porro δὰ fugam allegorierum quod aitinet, eui Mopsuestenus ubique studet, 

ipee scililest sibi est consepianeus, qui opus contra Origenem atque allegoricos scripsit (c). Profecto 

Origenem sine limite allegoricis interpretationibus induleisse, eosque instituto sacram doctrinam et Lis- 

teram pessum σόα dedisse, atque innuasera errorum portenta invezisse, nemo est qui neget. Morbum 

benc ingeniosissimi Origenis satis prssemeerat pater ejus, Christi inclytus martyr Leonidas, qui, uf 

uada Eusebius (d), admonefecerat ülium ne ultra obviun sensum inm divinis Seripturis quidquam 
seuireret, μὴ τῆς προφανοῦς διανοίας περαιτέρω τι ζητεῖν παραινῶν. Et quidem ege contra Origenis 
sudaciorss aliquot sllegoriss, locos nonnullos Patrum incognitos producturus in lucem aliquando sum. 
Cesariensis Eusebius Origenis perstudiosus apologeticon scripsit pro allegoricis hujus iuterpretationibus ; 
enjas rei certiores nos facit Ehediesus in eatalogo (e), qui addit Eusebii id opus refutatum fuisse 4 
Thesdore. Quare jam nemo mirabitur, nihil omnino allegerico sensu apud nostrum auctorem dici. Crete- 
requi quod attinet ad Auguslini (f) seu polius Pauli dictum, quod omne Vetus Testamentum figura 
s Novi, quedque omnia ad Christum postea ventarum relata fuerint, Theodori quoque nostri constans 
wnientia est tum in prologis tum etiam alibi. Profecto allegoricum et anagogicum et quodvis mysteum 
iMerpretandi genus memo pius per se contemnet, quod ipsis apostolis Patribusque apostolicis haud 
inasitalum videmus. Cateroquin quatenus procedendum sit, id demum prudentes decernent, qui neque 


(4) Aet. 4, p. 21. e us Hist. (et. VI, 2. 
E: Méw. eccl. ΧΙ p. 451. 
e) pw caa. cap. 19, Facund. ui, 6; Li- (f) D: "n ad liu. 1, 4. 


C 


*n1 ANG. MAH PILEFATIO. {19 
"luta credulitatis frena laxabunt, neque committent tt. non tam. interpretari. videantur quam vim Scri- 
ptaris inferre : quasi non sit piaculum sacram doctrinam depravare, et ad voluntatem suam oracula tra- 
liere repugnantia. Nonnulli interim tantum sibi sumpsere, «t quidquid ipsi vellent, Scriptura sentiret. Et 
tamen magnus llieronymus (a) commemoratis vetustiorum aliquet in Zaclrariam prophetam commentariis 
mysticis, stalim subdit s» historiz Judeorum tropologiam míseuisse Christianorum, ut zdificaret 
supra petram et rion super arenam, ac stabile jaceret fundamentum quod Paulus architectus posuisse se 
scribit. 

IV. Reliquum est αἱ suborientes quasdam comteà authentiam operis, seu potius de auctore ejus, dubi- 

' tationes reíellam. In quintze synodi actione quarta, multarum adversus Theodorum criminationum vice- 
sima hunc habet titulum : Theodori Mopsuesteni ex principio commentarii (b), quod in duodecim prophetas 
scripsit, abnegans prophetias de Christo esse predictas ; sed non. volentes. (loquitur Mopsuetenus) ista con- 
siderare, voces omnes trahere ad Dominum tentant Christum, ut et que de populo facta sunt, simili modo in- 
telfigerent, εἰ risum prastarent. Judeis, quando ez scriptorum sequentia nihil ad Dominum Christum 
pertinentes ostendunt voces. Pergit delnde Mopsuesteni accusator cap. 21 et 29 proferre aliquot psafiorum 
locos, e quibos vaticinium exclusum conqueritur à Mopsuesteno. Jamvero Commentarii in. xn prophetas 
sine dubio initium interpretatio Osese est, non tam quia id ordo ipse in codicibus docel, quam quia sic 
ait primis verbis auctor. Atqui ia boc, quod dixi, initio nullum consonum synodico illi testimonio ver- 
bum est. Quid ergo? idcircone de auctore dubitare Hcet? minime gentium. Cum enim aliunde explora- 
tissimum sit, commentarii hujus Mopsuestenum esse auctorem, sequitur ut in synodico codice pro 
Commentario in xi prophetas, Commentarius in Psalmos vepenendus sit ; isque error vel Callonymo can- 
cilii notario seu eelogario, qui ibi reeitat, ascribendus est ; vel certe postea in synodicos codices, quorum 
nullus eatis antiquus superesse videtur, irrepsit. Synodi quinte Gracus vel saltem Latinus codex mili 
nullus ad manum est, in quo lectionem vestigem : presertim quia synodi hujus acta pleraque perierunt. 
£rgo interim, donec synodicus codex aliquis nieliorem fortasse lectionem offerat, ego quidem ad reino- 
vendam hanc contradictionem sequentibus utar argumentis. Titulus ille ex principio commentarii in xu 
prophetas prorsus videtur esse obreptitius ; quidquid enim ibi prs»eedit aut. sequitur, id e Theodori 
Commentario in. Psalmos desumitur : procedit enim. ejusdem ex interpretatione. octavi psalmi; sequitur 
ejusdem. in psalmum vicesimum primum. Et postea ejusdem de interpretatione .xviui psalmi. Sed quod caput 
est, loct ipsi, qui sub falso titulo Commentarii in. xu prophetas citantur, universi e Psalmis petuntur, 
atque intermedii sunt Inter octavum εἰ vicesimum primum psalmum, qui laudatur in subsequente titulo; 
nempe proferuntur e psalmis xii et sv, el ex ipso xxi; qua ex re apparet synodicum eelogarium nihil 
aliud ibi recitare quam locorum seriem ez Commenterio Mopsuosteni. in. Psbimos ordinatim excerpto- 
rum. Et quidem in Psalmis maiime interpretandis ansam criminationibus obtulerat. Mopsuestenus, qui 
juvenii in iis audacia exsullaverat ; ham si cerle vera narrat Leontius lib. in, 45, contra Nest , psalmos 
omnes ad Zorobabelem et Ezeciam retulerat, tribus ,tantum Christo Domino reservatis. Tum [lesychilus 
historieus apud concil. V, act. v, de Mopsuesteno sic lequitur : Prima elementa sue doctrine ex Judeico 
eaniloguio incipiens, eodicemm in prophetiam psalmorum couecripsit, omnes de Domino predictiones abpe- 
ganiem. Neque tamen externo testimonio opus est, cum ipsum auctorem babeamus scripta sua ἐπ psalmos 

* γ' precipue sic accusantem in epistola quadam apud Facundum 11, 6 : Ka que scripta aunt in psaluios mi- 
raris, qua etiam prima cicterorum omnium scripsimus : Ron aulem quantam opor(uerat habuimus circa istam 
vem diligentiam : passi ἐπὶ πὸ sumus quacunque incipientes, ut cveuil, in imperitia scribendi constituti : sigui- 
dem εἰ multas immutatiencs ab illo tempore que nostra suni. susceperunt, quas non est presentis temporis 
enarrare : ἐς qua causa magis uegligenter a nobis composita sunt plurima, et mazime illa que prima sunt. 
Iterum ipse Facundus x, 5 : Teodorus ultro semetipsum reprehendens in expositione Psalmorum, confessus 
est quod negligenter a se composita (uerint plurima, el maxime illa quc prima eunt, Sane si de uno opere 
hie loquitur Facundus, utiaue apparet, Theodorum ex sua Psalmorum interpretatione przeipue vitepera- 
visse principium operis (de quo scilicet principio apud textum synodicum sermo est). Sel esto sane 
ambiguum, utrum apud Facundum vocabulum prima significet primordia operis, an potius scribendi ini- 
tium; minime vero dubia est Leontii auctoritas contra Nest. lib. ur, 45, ubi. scripta Mopsuesteni vitupe- 
rans, in his recenset τὴν χατὰ τῶν ἱερῶν ψαλμῶν τυφλοποιὸν προθεωρέαν : sic enim edidi ex Greco cedice 
Vaticano, quie verba in Turriani Latinitate, quaeeeta hactenus edita fuerat, sic habent, et pra meditati»- 
nem excecantem in sacros Psalmos. Sanc Turrianus interpretari potuisset prafationem : quis enim nescit, 
argumenta seu praíationes Grzecarum vel orationum vel hujusmodi jucubrationum appellari προθεὼ- 
ρίας * Valde igitur censeo synodicum eclogarium respexisse ad pr:efationem Commentarii Psalmorum. in 
qua Theodorus liberiore ingeuioluserat, et quaedam contra mystices figuratosve sensus audacius efluderat 
(puta illa verba synodici testimonii), quie deinde ipsemet retraetavit, ut ait llesychius. Denique no- 


a) Prolog, ad comm, in Zuch. esse men.lum librarii qui non intellexerit litterze 
b) Concil. hic et alibi commenti ; sed. maloid — compendium cum superpos:ta lincola. 


Us ANG. MAMH Pit EFATIO., {1 


magnopere mirandum est, si forte uauim pro altero AMopsuesteni opus recitatum fuit, si certe. constat 
men id solum esse commissum, «erum et ejus titulos interdum fuisse valde perversos. Nonne enim 
l.eontius libros Theodori De incarnatione el Commentarios in Jobum, propterea quod.insanig sententiis el 
éamni(icis referti erant, inscripsit seu appellavit κακὰ ἐγανγθρωπήσεως, adversus. incarnálionem, ct 
κατὰ τὸν O6, adversus Jobum ? l'rofecto id in. ipso concilio quinto ex odio vel eerte notariorum errore 
fav tum justissime asserit in. adnotationibus ad notitiam Theodori nostri (4) Tillemontius, eujus hxc 
verba sunt : Dans le cinquiéàme concile (b), entre les passages cités de Théodore de Mopsueste pour justifier 
sa condamnation, on eu trouve un cité de sog commentaire. sur saint, Matthieu ; ef à la teste du suivant il y 
e, ejusdem ex libro quod Deus peccatum doeuit et mortem introduxit. TÁéodore ws point assurément 
domué ce titre à aucun. de aes ouvrages : εἰ il (ant que ce soit. une erreur qu'on prend tirer de quelqu'un dc 
ses livres, et sans doute du Commentaire sur saint Matthieu, nommé immédiatement auparavant, si nous 
lisons ex eodem libro. Prorsus ita superius nos diximus, locum illum, qui dicitur ex Commentario in xiu 
propketas, referendum esse ad citatum in' precedentibus Psalterii librum. IHxc, inquam, peremptoria 
demonstratio est adversus eos qui synodicum testimonium nobis objecerint. — Sic olim ego disputave- 
ram, ut proamium in Psahnos pro prowmio im xn prophetas scribendum esse in synodo suadcerem. 
Nunc illud in mentem venit, fleri posse ut generale aliquod prooemium in minores prophetas olim exsti- 
terit Theodori nostri, quod in codicibus non ait conservatum, propter reverentiam fortasse erga concilium 
3 quo fuil illud vituperatum. Certea Theodoreto, qui Theodorum ín eorumdem prephetarum interpreta- 
tiene valde sectatur, generalem prologum prsescribi videmus : tum in textu nostro Theodori si pro εἷς 
ἔλεγχον τῶν, etc. scribatur εἰς ἔλεγχον οὖν τῶν, etc., htec una. particula, quz fortasse tum est subducta . 
cum yriora resecarentar, satis indicaret generale ἃ Theodoro proomium (fuisse pr:zpositum. llla. ctiam 
verba p. 1, v. 5. xa0' ἃ πρόσθεν ἔφθην εἰπὼν (si certe interpungatur ante àv φαλμοῖς, secus si postes) 
haud rem indiverse opere dictam, sed in przesente scripto denotant : quod si ita est, generalis prolegus neces- 
sario intelligitur, qui sine dubiotam copiosis in x1, prophetas commentariis videtur fuisse convenientissimus. 
V. Nunc quo ingenio, qua ratione, quo fine ''heodorus hos ad prophetes commentarios instruxisse 
vid»ater, sobria cum brevitate dicendum est. Atque in primis fecundum Theodori felixque ingenium 
mirari licet, qui de penu suo pleraque omnia sumit, neminem imitatur, nedum expilat. Cumque hi, 
propbetz prz omnibus sacrorum Bibliorum partibus sint obscurissimi, ita ut sine interprete prorsus lcgi 
non possint, Theodorus 1anta eos.facilitate, tam naturali pronoque decursu edisserit, uL ipse nun verla 
legere, sed in prophetze cujusque mentem, oculorum aciem intendere videalur. Quamobrem non sine cause 
2 multis arcem interpretum tenere dictus est. Neque vero. Theodorus vel Hebraicum textuum vel Syriaca 
ex Bebrzeo derivatam interpretationem, vel Origenis Hexapía, in censum vocal : iwo Syriacam interpre- 
Utionem (Antiochenus. licet homo) ejusque anonymum interpretem non semel vellicat pp. 185, 194, 202; 
quippe Grzco LXX fnterpretum textu contentus, hunc unum osculatur ac sequitur, propter summam, ut ait, 
seniorum illorum peritiam atque sapientiam, et propter apostolorum auctoritatem, qui hanc versionem Chri - 
sdiaais neophytis commendaverunt (pp. 185, 194, 902). Neque ipsam Ilebrzorum linguam Theodorus calluit, 
à quà nul'um mutuatur lumen ; et praterea p. 91 : Aiunt, inquit, ῥεμφάν significare phosphorum in lingua 
Hebreorum : quo dicio, non scientia propria, sed aliena auctoritate, de vocabulo llebraico judicare se dc- 
monstrat. Rursus p. 185, cum Gracorum (nterpretum discordia sit a Syro in. vocabuli Ilebraici expli- 
catione, ipse quidem Gracos sequitur, non quasi grsmmalticali ductus vi, sed reverentia. Quare non 
rccle collineat apud Resenmullerum (c) Ernestius, qui suspicatur ideo juda'zantem visum fuisse Chri- 
Süamis Mopsuestenum , quod secundum textus llebraicos iuterpretalionem fecisset. Neque Theodorus 
(secus ac hodierni critici pompatice.quidem, sed. non sine confusione atque impedimento legeniium 
lsciupt) inultiplicem eruditionem, multorumve auctorum nomina congerit; imo cutu forte controversia 
incidat de urbibus Bothro, Tharsis, atque Aiamonc, disputationem quantocius abrumpik noster, φμοιηίς. 
aus à 500 propbela ne latum quidem unguem discedat. Ex tot autem aute se Bibliorum explicatoribus, 
se unum quidem nominatim appellat ; anonymos nunquam fere sine vituperatione commemorat, veluti 
Pp. 71, 114, 233, 254. Qui vero sint isti anonymi, ex Ilieronymi, qui (uit Mopsuesteno-ngstro. coz: vus, 
Pro'ogo ed Oscam intelligere fortasse licet, qui ait ante se prophetarum minorem fuisso iuterpretes 
Origenem, Apollinarem, Pierium, Eusebium Casariensem, ac Didvmum. lHlos igitur, vel ex his aliquos, 
iTheodoro reprehendi suspicor. Na:s da ipso Hieronymo cogitandum vix puto, non tam quia cozta- 
wus, ut dixi, erat, quam quia cemmentarios Latinos a Greci sermonis homine lectos vix est credibile. 
mmensum prope opus, nunc deperditum, ad prophetas minores Origenes scripserat : quare maguopere 
wbiror jd prxcipue Mopsuesteno, propter diversam interpretandi indolem, displicuisse. Sed ne Pieiii 
qudem vel Apolliparis vel Didymi aliquid superest: deniquect Eusebii Demonstrationiserangeliceliber x vin, 
ia quo de Osea quzdam disputaverat, periit. 


i^, Mé:n. eccl. tom. NM p. 674. v) Hist iserpr. pait ini, p. 206. 
ι 1 Ed. Cileti toi, 1X, o. 221. cap. 06. 


115 ANG. MAII PRAEFATIO. ' 410 


VI. Nunc quia de üs dixi, qui Theodorum in his exponendis prophetis praecesserunt , liceat breviter 
nennullos quoque, qui Theodorum subsecuti sunt, commemorare; priscos, inquam, quorum scripta ad 
Ros pervenerum : sunt enim (ut omittam Judaicos et brevissima Hesychii capita) Graci tres, Theodore- 
tus, Cyrillus, Theophylactus; Latin! item tres, Hieronymus, Ruünus atque Remigius : quorum ege 
commentarios lectitang, Theodoretum quidem Mopsuesteni asseciam esse videbam , in prologis quando- 
que eliam plagisriGm : sed tamen neque acumine neque ubertate cum hoc comparandum. Cyrillus 
grandem tomum commentarierum suorum implevit, in quibus plurima morslia dicit ae mystica. Tbeo- 
phylactus denique sequioris sevi homo pauca ut puto de suo profert, sed ex antiquorem lucubrationibus 
litterales, morales, mysticas expositiones, pro sui temporis more, deflorat. In. Latinis Hieronymus sin- 
gulari sua praestantia euwjinet; emnes enim ingenii, eloquentise doctrinzsque thesauros ad suas in hos 
prophetas expositiones eontulit. Post quem Rufinus prophetarum quinque aggressus interpretationem, 
copiosam polius moralemque parspbrasin fecit, et in prologo iniquum de Hieronymo judicium tulit, 
eujus orationem vel per allegorias Origenis vel per fabulosas Judaeorum traditiones totam defluzisse ait. 
'Tertius Remigius Antisiodorensis est, qui sszculo nono sub Carolo Calvo floruit. Hujus Commentaries 
ad X]] prophetas minores aano 1545 Joannes Hentenius edidit, qui deinde in Lugdunensem PP. Biblio- 
thecam translati fuerunt. Commentarium vero in. Oseam necessario se omisisse Ilentenius ait, quia bune 
wnicus, quem nactus erat, codex desidersbat. Ego vero antiquum codicem Yaticanum perlustrans im 
Ossam quoque commentarinm Reinigii reperi, mutilum tamen, nempe usque ad capitulum quintum 
necdum expletum. Neque is defectus membranarem est, quie, ut (it, exciderint : etenim in qua pegina 
Oseas imperfectus desinit, ibidem incipit Jo&l : uade cognoscimus antiquum amapuensem nonnisi banc 
Remigiani Commentarii in Oscam partem prz manibus habuisse. Jam etsi Hentenius megnuis laudibus a 
se editos commentarios effert, ego tamen Remigium in calonibus potius ἑρμηνείας quam in principibus 
numeretn ; quod de aliis etiam commentationibus ejus ad sacra Biblia qua editis qua ineditis xque je- 
dico. Certe illud frequens etymologiaram stadium parum utile est vel solidum. Attamen aliud mihi Re- 
migil opus est observatum, profana eruditione valde saturum, cujus hercle editionem, cum otium fuerit, 
hop negligam. Interim tam rari codicis copiam nactus, nolui committere ut hzec inedita pars Cowmen- 
tarii ad Oseam diutius in tenebris delitesceret. Haque in parte mei voluminis, unde aliani canonici generis 
lueubrationem ejeceram, boc Remigii supplementum locavi. 


VH. Sed jam oratio revertatur ad Theodorum, eujus si plurimas expositionum harum laudes detexere 
velim, vel infinitus sim, vel certe perpetuum commentarii ejus commentarium adornare deberem. In primis 
auctor universam vaticiniorum materiam mente complezus, mire inter se commiscet, invicemque illuatrat, 
et cum prophetis majoribus, przsertim vero eum Psalmis Davidicis passim connectit. Prologorum vero 
dignitas, excursuum sive ampliftcationum ubertas, quzstionum acumen, locorum difflcillimoram spontanea 
ac ludibundg propemodum explicatio legentes philologes magnopere, ut spero, oblectabit. Exempli causa, 
Amosi verba eap. 1, 5 : Super tribus sceleribus Damasci et super quatuor non contertam, felicissime noster 
aique ex indole orientalium idiomatam explicat slc : Diei saper tribus et quatuor, nempe pro multis. Nam 
quia numerus post unum εἰ duo pluralis dicitur, serbo tribus multos denotat, verbo autem quatmor mul- 
titudinem exaggerat. Rursus ad verba Michgeg cap. v, ὅ : Suscilubuntur super eum septem. pastores, et 
octo mersus hominum, post irrisam nonnullorum interpretum vanitatem, ait simpliciter septem more bi- 
blico intelligi de perfecto seu magno numero, otto autem de ejus excessu. Idque illumihat Domini verbis 
Petro dicentis, ut non septies peccata dimitteret sed septuagies septies; et illis Ecclesiaste, Da partem 
septem. necnon et octo; de quibus mystica quiedam et persubtilia commentatur Ambrosius libro v, in 
Lucam n. 49: quem Ambrosii locum Cimmeriis tenebris obsitum Maurini editores zgre declarant; 
Mopsuestenus autem praedicta verba simpliciter vereque explicat : Munifice da egentibus, neque in Aoc 
abundare recuses. Et universum quidem Testamentum Vetus pr:parationem Novi fuisse, atque omnia a 
Deo δά ventarum Christum directa, sincere sancteque multis loeis Theodorus fatetur, v. gr. p. 1, 69, 72, 
114-116, 120, 208, precipue vero in prologo ad Jonam : cujus prophetze grande illud intra cetum viventis 
miraculum, quod quidam recentes critici scelerate devident (ne Christo quidem Matth. xn, 40, credentes), 
nonnulli allegorice tantum admittunt, vel prophet» somnitm existimant, alii ex fabulis ethni- 
corum, puta de Andromeda, vel de Hercule qui Neptunil cauis visceribus evasit incolumis, con- 
glutinatum dietitant; pie Theodorus, ut mos est Ecclesia Patrum et catholicorum, summaque eum 
reverentia amplectitur nec de eo quastionem ullam fleri patitur. Ut autem mentis Theodori, qua 
prophetias de Christo tradit, illustre specimen dem, non recusaho in gratiam illorum qui Grece 
nesciunt (quandoquidem Latinam interpretationem ab hoc volumine exclusi, quam liberiori otio absol- 
vendam perpoliendamque reservo) lueulentum tractum Latine ponere ad illa Joelis verba cap. iw, 98-51 : 
Effundam de Spiritu meo super omnem carnem, et prophetabunt filii vesiri et. filig vestrae, et. senes. vestri 
somnia somniabunt, et juvenes vestri. visiones videbunt. Et super servos meos, et. super. ancillas meas. in 
diebus illis effundam de Spiritu meo; et vaticinabuntur. Et dabo prodigia in celo et super terram, sangui- 


4 


117 ANG. MAII PELEFATIO.. 113 


nem 6l ignem el vaporem fumi; sol verletur in tenebras, et luna in sanguinem, ante quam veniat dies Domini. 
magaus εἰ illusiris. Ibi, inquam, post alia dicta Theodorus disputat sic : Verbu hec beatus Peirus Juduos. 
alloquens de Spiritus sancti adveniu usurpavit conrenientissime, quandoquidem prisca lex [uturorum omnium 
quedam umbra (nit. — Et illa quidem vetera parvum quid erant et tanquam adumbratum ; ita ut secundum 
hyperbolen potius quam. secundum rei veritatem, dicta (uerint, sed ipsa demum diciorum veracitas in Christo 
Domino effectum mani[este habuit; quo tempore wagna omnia el terrifica novaque et mira pre cunciis prisca 
legis eventibus apparuerunt : iia ut. Vetus. Testamentum anigmatis loco fuerit, rerum autem sub. Christo 
Demino gestarum magnitudo veritatem demum stitorit. Atque ita beatus aiebat David de populo : Non cst 
derelicta anima ejus in inferne, neque caro ejus vidit corruptionem * : quod sane de re tum gesta intelligi 
nequit, sod metaphorice aique hyperbolice dicitur ereptus populus de periculo atque pernicie. Rei porro ipsius 
seticinüque veritas in Chrisio Domino palam (acta est, cum propter resurgendi viriutem neque gnima ejus diu. 
apud inferos corpore sejuneia mansit, neque corpus corruptionem ullam passum (uit, quod non solum figuram 
propriam retinuit, in qua mortuum fuerat, verum etiam ad immorlalem incorruptibilesmque naturam Lransiit. 
Quamobrem priora illa, anigma fuerunt; hec posteriora, seritas. Beatus igitur Petrus verbis. illis tanquam 
elim melaphorice non sine causa diclis, nunc auiem eventum verum in. gesia re conseculis, usus esi; iia μὲ᾿ 
munc magis presentibus oeset. credendum, quam de. priscis illis obstupescendum. Et paulo infra : Cuncta 
verissima in Christo Domino esaserunt ; nam et sol vere obtenebratus (uit, εἰ luna pariter; magnaque οἱ mulia. 
celo terrague prodigia acciderunt; εἰ Christi Domini solutaris sanguis visus est; εἰ ignis specirum, quod. 
descendentis Spiritus vim signi&cabat ; cui precessit [umi vapor, qui eseniuras erucifizoribus pormas porten- 
dcbat. Tunc etiam Spiritus saneii gratie cuncii participes (acti sunt , multisque ac variis charismatibus ixsi- 
guiti : quare. alii prophetabant, alii plurima edebant miracula, ob asserendam geste rei magnitudinem, et 
Chriui Domini seu fdem sen gloriam constabiliendam, Quod. olim igitur metaphorice propheta vel hyperbolice . 
dixerat, nuac mani(estam habet significatarum rerum veritatem; imo verba in[ra res ipsas aunt. Cur itaque 
hoc seticinium itemque reliqua, quotquot de aliis dicta a prophetis sunt, de Christi Domini incarnatione beati 
ayestoli intellezciut, hanc merito quam diximus causam credere licet. Sic enim et antiquarum rerum historia 
minime ficia apparel, εἰ magnitudo presentium ez illarum comparatione.magis cearguitur ; atque illud uudi- 
que apparet, res nimirum veteris legis ed Novi Testamenti evenius re[erri : adeo tamen priora posterioribus 
cedere, quanium corpore umbram deteriorem esse per est, etsi αὐ hoc quadrare videtur. Hactenus Theodo- 
rus ; cui astipulantem dabo Rufinum, qui in Commeatario ad Osec verba eap. xi, 4, Ex. Egypto vocari 
Filium meum, sic scribit : Quod de popsio dicium esse prophetige textus. ostendit, hoc etiam ad personam . 
Domini mostri Jesu Christi posse. trans[erri, apostolica monsiravit aucioritas; per. quein videlicet ea qua, 
Judeis data erant diving pietatis insignia, et cumulatius nobis con[errentur et gratius. Νὰ illud quoque 
moa dicemdam est, quod prophetarum ordo apud Theodorum diversus a communi in Gracis editioni- 
bus est, illi vero conformis quem Latina vulgata retinet. Ea porro versiculorum distinctio, quam neo- 
terici invezerunt, quamque jam mutare ob pervulgatum usum non expedit, absurda sepe et contra 
crationis senlentiain. cognoscitur : quod vitium in majoribus quoque capitulorum sectionibus quando- 
que admissum videmus ; qux omnia Theodori sermo, qui diversis utitur pausis, emendat. Atque banc 
capitum divisionem inconsulte admodum faetam in Ciceronis quoque orationibus, demonstrasse me olim 
memini, cum Verrinarum partes ex antiquissimo Vaticanz bibliothecze palimpsesto ederem. Sed tamen . 
Theodorus mon idcirco aliter contextum biblicum diseriminandum demonstrat, quod ipse ullam capitum 
versiculorumque sectionem faciat ; est enim in cedice continua scriptura (etsi ego in editione discri- 
minari); sed quia dum aliter exorditur orationem, itemque aliter claudit, quam Vulgatus. textus prz se. 
fert, diversam respirationum sectionumque rationem se agnovisse demonstrat. 

VML Superest ut Theodorum, quatenus a recto tramite videtur deflectere, coarguamus ; liaud illius 
quidem diatribsee more quae inter scripta Chrysostomi ad Theodorum lapsum legitur, sed leni potins 
sémonitione legentium ot periculosam quandoque ipsius ἑρμηνείαν caveant, Est enim peculiare Theodori 
jastitutum, ut prophetas bistorice explicet, id est ut vim passim vaticiniorum de Veteris Testamcnti 
rebus bominibesque intelligat ac interpretetur : atque in his nominatim minoribus prophetis captivitatem 
semper ac postliminium Judxorum pra oculis habet; in duobus autem postremis, Zacharia seilicet et 
Malschia, tempora quoque Machabeorum agnoscit; ad Christum autem ejusque Ecclesiam nonnisi fere 
prepter veriorem plenioremque ἔχδασιν, id est. eventum, vaticinia refert, ut in recitato exemplo cogno- 
Vimus, rursusque ad Michzam v, 8, ubi de promissionibus a Deo Davidi factis noster disputat; et ad 
Tacheriam iz, 10, obi vaticinium inter Zorobabelem et Christum dividi posse negat. Atqui haec ratio non 
immerite Grecis Latinisque Patribus ipsisque etiam conciliis suspecta atque improbata fuit : sunt enim 
reapse vaticinia multa, quz Christum unice, nemine interposito, spectant ; ncque Theodori auctoritas 
σε est, neque ejus acumen tam singulare credendum, ut quod alii Patres, tales tantique viri, subli- 
miore illo tantuminodo sensu predictum putarunt ac docuerunt, huic arbitratu suo de rebus primum 


! Psal. » v. 10. B 


419 C6 ) ANG. MAII PRAEFATIO. 190 


humanis cxplicare fíceat, deinde ad divinas transferre : quz ratio quantopere apud vulgus prophetiarum 
vires infringat, imbecilliorum fidem debilitet, foresque etiam incredulitati. nonnullorum pandat, pii 
omnes sentiunt. Sane hoc genus interpretationis apprime Jud:is capitalibus Christi Christianoremque 
omni tempore hostibus, placuisse par est: ob eamque causam ἰουδαιόφρονα Theodorum a Georgio Ha- 
martolo in chronico adhuc inedito dictum puto; tum etiam quia synedricórum commentarios (nescio quo 
usus interprete) videtur studiose lectitavisse, vel potius Judzos magistros audisse * nam certe apud 
fenaudotium (a) Bar-Salibeus abs Judzis institutum Theodorum nostrum affitmat. Utique quas Hiero- 
hymus dicit esse Hebrzorum sententías, eas apud 'T'heodorum quandoque legimus. Quod tamen obser- 
vat in suo Cemmentario in Jonam Hieronymus, Hebrzum Josephom Tharsis intellexisse Cilicie Tarsum; 
id Theodorum adversantem habet. Nec porro Judaicte sect» amorem "Theodoro imputare licet, etenim 
in prologo ad Jonam Judzorum advertus Cliristum pervieaciam severe castigat. Illod etiam paulo Tiberius 
apud Theodorum dicl videtur p. 65, 919, 925, quod Veteris Testamenti hominibus neque Filii neque 
Spiritus sancti personse prorsus innotaerint ; quod tamen privilegium prophetis eerte nonnullis haud de- 
beraus eripere. Quare commentario ad Zachariam substrata legimus Greeei hominis scholia, adversus 
hanc Theodori audaciam, quam ego quoque aliquantum inhibul. Iltud denique vix est probandum quod 
Dei locutiones ad prophetass visionesque et varias revelationes unico szpe denotat ἐνεργείας vocabulo; 
quanquam hae super re sapienter acuteque Theodorus disputat sub initium Nahumi, ubi λῆμμα vocabu- 
lum explicat, et ἸΏ recta prorsus sententia consistit. Neque vero quisquam sanus mihi succensebit, quod 
Theodori scripta, etsi errori aliquando proxima, in lucem emittam ; nsvi enim ac vitia benis, ut puto, 
plurimis obPuuntur : tum ego hanc apologiam in pesfatione ad Photium, priesertira vero ad Ariano- 
rum fragmenta (t. III, past. 1, p. 186-187) tam invicte instruxl, ut nullum addere verbum jam bpus sit, 

X. Constituersm olim eunceta Theodori fragmenta ex Vaticanis presertim catenis Grecis stque 
Orientaltam linguarum codicibus conjunctim edere (^) : quod quia nunc per occupationes non licuit, 
fragmenta saltem ampla ex ejus deperditis De incarnatione Domini, et Contra Apollinarem, et in Psalinos 
libris, quxe Leontius olim transcripsit, Canisius Latine tantummodo edidit, nunc ego Grzce ex Vaticano 
perretusto codice proferenda curavi, cum Leontil de bis judicio, qui latentem in bis hzresim recte ar- 
guit, et in proonnio complura Theodori opera enumerat, 4015 consecianei tam studiose occultabant, wt 
Leontius ipse nonnisi opere De incarnatione potitus sit. Sed enim nos multo olim plura Theodori seripta 
in prefatione ad primum Collectionis nostre volumen percensuimus. 


ι (a) Liturg. Or. t. ll, p. 622. Nicetse, ubi de sancto Spiritu in Jesum baptizatum 
(b) lorum fragmentorum specimen, prater id — superveniente sermo fit, eic. Legitur iníra iutet 
quod edidi ad Photii Amphilochianam primam cap. — Theodori fragmenta in Joannem. 


οὖ, cxstat in Vaticana ín Lucam Catena inedita 








ὅδππσπα. 





ANG. MAII PRJEFATIO ALTERA. 


(Bibliotheca novy Patrum, tom. VI1, Romse 1854.) 


a e 


jJ. Desacrorum librorum obscuritate (quam iu prophetis przccipue comperiri mecesse est) Pelychro- 
nius Apamensis episcopus breve olim capitulum scripsit, quod nos in antiquissimo codice Vaticano obser- 
vatum, οἱ a Photio etiam inter Amphilochianas quxstiones quas edidimus relatum, ante hos annos in 
Scriptorum veterum primo volumine collocavimus. Quam nunc rem commemorare non fuit inutile, ut 
inajor hinc laus ad Polychronii fratrem Theodorum nostrum Mopsuestenum redundet, cujus tam planam 
tamque perspicuam prophetarum minorum interpretationem efferimus, quorum plerumque elocutio, si 
nuda spectetur, pene pra czteris sacrosanctz Seripturz auctoribus obscuritatis caligine premi videtur. 
Εἰ nihilominus luminosus adeo vir Theodorus librum ipse quoque de obscura locutione (Bibliorum ut 
puto) conscripserat, ab Ehediesu in catalogo suo memoratum, quo scripto fratri suo Polychronio sup- 
petias fortasse ferebat, Sed nonne vero, dicet aliquis, aliz: etiam exstant ad hos salebrosos prophetas 
explanationes? Exstant sane, ut publici libri docent, utque alias nominatim recensui; mirumque est 
quod intra quinquaginta circiter annos, nempe ab extrema szxculi quarti parte, ad medium fere seculum 
quintum (quod hercle doctius Ecclesie avum fuit) floruerunt nobilissimi prophetarum horum inter- 
pretes Theodoro nostro contemporanei, 1, S. llieronymus; 2, Rulinus, ut vulgo in codicibus librisque 
Scribitur ; 5, S. Cyrillus Alexaudrinus; ὁ, Theodoretus. Horum inquam omnium videmus typis iupres- 
808 luculentos commentarios, quos cum Mopsucsteno nostre conferre, perutile jucundumque lcctori fore 


121 ἄνα. MAIL PRJEFATIO. 123 


pte : quibus ego etsi nihil detrahere volo, aio nihilominus nostrum hunc videri scribendi arte non in- 
fariorem, limpUudine autem et naturali quadam facilitate prope gratiorem. Felicem rursus aetatem illam 
pr.dico, quae. przeter hos quinque, tulit et alios nune deperditos eorumdem prophetarum interpretes, 
scilicet Didymum teste Hieronymo De vir. ill. c. 109; Chrysostomum, quem se legisse ait in praefatione 
sua Rufinus, pariterque Ephrzmius Antiochenus apud Photium (eod. 499, ed. p. 820); 'Eudociam deni- 
que Augustam, ut idem in codice 184 tradit Photius. Quod si vera est Parisiensis codicis 142 inscriptio, 
latet ibi cozvi preedictis Epiphanii ἐπ Nahumum commentatio. Nam cujusnam .szeculi homo is fuerit, 
cujus nos olim fragmenta tria recitavimus (Script. vet. vu, p. 68), hoc titulo : ᾿Εδίωνος ἐχ τῆς περὶ 
προφητῶν ἐξηγήσεως, Ebionis ez enarratione in prophetas, non facile de(inietur : etenim in codice nobili 
Vaticano, quem iterum inspezimus, scribitur perspicue Ἐδίωνος, ita ut cogitandum videatur de Ebionc 
Joannis apostoli contemporaneo. Sane Ebionzi, auctore authentico Epiphanio (hz:»r XXX, 18), czteros 
prophetas detestantes, unum Christum agnoscebant prophetam, de quo uno reapse tria illa fragmenta 
loquuntur. At vero Labbeus (conspect. op. Damasc. p. 50), legebat in codice Gallicano Εὐδίωνος. Utra 
lectio sit verior, Deus scit; sed certe et Eubion antiquus homo fuit, qaandoquidem Anastasius presbyter, 
apud quem fragmenta illa servata sunt, ad prisca szcula pertinet, nec fere Mopsuesteno recentior Judf- 
candus est. Anastasio aulem contemporaneus fuit Hesychius, cujus multz» sparsim ad prophetas adnota- 
tiones in Vaficanis codicibus latent. / o. t τ "s 


D. Verumtamen ut ad Mopsuestenum nostrum redeamus, hominis quidem historiam, tota antiquitate 
et prxsertun in Oriente famigerati, in alia aos Sesiptorum eoljeelione t. Vl, adumbravüunus, deque libro- 
rum ejes maliludine, meritis, δά reprehensionibus, satis, ut puto, diximus, οἱ nobis.nunc plura dicendi 
otium fecimus. Quia tamen pleraque nonnisi Grece in lucem antea extulimus, visum est tanto auctore 
diutius homines Grzece ignaros nen fraudare : itaque antique nostrae promissionis memores totum im- 
pigre Latinum fecimus, tamque spisso opere magnam hujus voluminis partem implevimus. Et scopus 
qu.dem Mopsuesteni est, Judsicam praesertim histogiam illustrase; jatomen wt propheticum spiritum, 
et relat.onem ad Christum pracipuis in locís $gnogtat ac fatealur, quanquam $mpe xa&:' ἔχθασιν, id est 
s*cundum pleniorem in Christo Christianisque rebus vaticiniorum eventum : quod genus interpretandi, 
etsi aliis quoque SS. Bibliorum ipterpretibus non plane insolitum, in Theodoro tamen suspectum ali- 
quando fait; et id sane nonnisi pie simceraque dum fide a Christiano scriptore fieri debai. Quam ob 
rem noster visus est aliquibus ἰουδαιόφρων ; quanquam ipse Christo se firmiter credere, et ejus deitatem 
cconomizque mysterium religiose venerari, liquido demonstrat, puta pp. 139, 150, 191. Utrum vero 
et llebraice sciverit, non satis constat ; sed Syriacz saltem dialecti non fuit ignarus, quoniam Syrum ex 
Mebraico interpretem non semel exagitat ac refutat pp. 241, 252, 205. At ipse certe LXX interpretes 
unice sequitur, admiratur, ae laudat p. 252. Praeterea variam et curiosain eruditionem sponte deditaque 
opera vitare se dicit p. 156, 159, 227, et prophetarum tantummodo vocibus explanandis incumbere. 


lil. Hoc nos opus in Vaticano, olim Columnensi, mire integritatis et antiquitatis codice invenimus, et 
cum alio insuper Vaticano, nec antiquo tamen nec integro, interdum contulimus. Testes quidem operis 
erant, syaodus quinta acumenica act. 4; deinde Ebediesu in catalogo cap. 19; quotquot denique operis 
colices nomen nostri Theodori inscriptum habent. Et quidem Ebediesu ait Theodorum seripsisse hoc 
opus ad quemdam mar Turim, ut scribit Echellensis Ebediesw editor; at vero Assemanus in altera edi- 
tione scribebat mar Tyrium, nunquam immemor sui Syriatiel mar; ego vcro ausim contra Ássemanum 
exendare Martyrium, Chrysostomi adeoque etlam Theodori squalem, et postea Antiochise patriarcham, 
que fuit Theodori patria; ideoque pronum creditu est, missum ab eo opus ad eivem ut verisunilcest 
suum, illustrem adeo virum, qui Antiochenas demum infulas consecutus est. Quod si quis quaerat cur 
passim Theodorus in codicibus Antiochenus potius quam Mopsuestenus dicatur; hanc causam esse puto, 
quod Mopsuestize episcopi duo fuerunt Theodori, prior antiquior qui secunde Antiochenz synodo sub- 
scripsit ; posterior hic celeberrimus noster, qui distinctionis gratia vocitabatur ex patria sua Antiochenus. 
Sic ego in codicibus fleri video de Joanne Xiphilino patriarcha Constantinopolitano ejus nomiuis octavo, 
qui pariter distinctionis gratia dicitur Chalcedonensis, a patria vel fortasse a priore episcopalu, ut con- 
jetnraliter judico. Certe duos Anthimos qui :etate mea Constantinopolitanam cathedram insederunt, 
haud numerali nota apud Cracos distingui audio, sed priorem Ephesiem ubi fuit antea exarchus epi- 
scopus ; alterum Thessalonicensem, a priore item episcopatu, nominari. 


IV. Promisimus olim partem Theodori non modicam Commentarii in Psalmos, ex codicibus Vaticanis 
sumendam, efferre; verum ea res breviorem postea ambitum, ob illas causas nacta est, quas apto in 
loco diximus, ubi quidquid ejus operis interii in manus venil, post prophetas exposuimus. Feliciores in 
Theodori commentario ad Joannem fuimus, cujus ingentem reapse troctum cum peculiari animi voluptate 
in lucem protraximus. Neque tamen nunc repetere placuit, partes illas non modicas in Epistolam ad lio- 
manes, qum Grace quarto Spicilegii Romani volumini olim iuscruimus : neque item complures illas, 
quie cum Latine tantum exstarent. vel in synodi quinte actis, vel apud Leontium in Dasnagiana Canisii 


135 


THEODOR! MOPSUESTENI 


134 


editione, nos primi Grzce in sextum Scriptorum veterum tomum contulimus. Lectores ergo utantur feli- 

citer nuvis his celeberrimi SS. Bibliorum commentatoris divitiis, quas pontificis bibliothecse codicibus 

acceptas debent : meminerintque, rerum quidem historiam ne in prophetis quidem esse perimendam, ut 

Cyrillus ipse e& Chrysostomus et Gregorius PP., alique Patres monent : Christum tamen precipue 

ejusque Ecclesiam, qui est sacrae Scriptura scopus, nostrzque salutis negotium, prz oculls habeant. 
Est autem ordo, quem codex Vat. tenet, commentariorum Theodori apud nos hic : 


In Oseam p. 4. 

In Joelem p. 68. 
In Amosum p. 91. 
In Abdiam p. 140. 
In Jonam p. 150. 
In Micheam p. 179. 


In Nahumum p. 210. 
Ín Habacucum p. 231. 
In Sophoniam p. 249. 
In Aggeum p. 269. 
In Zachariam p. 384. 
In Malachiam p. 965. 


Sequuntur fragmenta in. Psalmos p. $90; et in Joannis Evangelium p. 596:608. 





ΘΕΟΔΩΡΟΥ ANTIOXEOX 
EPMHNEIA QOZHE TOY ΠΡΟΦΗΤΟΥ͂. 


THEODORI ANTIOCHENI 
COMMENTARIUS IN OSEAM PROPHETAM. 


1 Contra cos qui temere prophetica verbs ira- 
Clanda suscipiunt, atque ut viam posterioribus mu- 
niam, aggrediar, Deo adjutore, 34 res prepheticas 
explanandas, eapto initio ab Osea, qui et princeps 
inter reliquos prophetas state est. Nam ex quo 
beatus David, sieut ego in superioribus dixi, cun- 
etas qua populo eventure erant rerum publicarum 
conversiones manifeste in psalmis enarraverat, si- 
lentium intermedia tempora occupavit, quia scilicet 
nibil ab illo vaticinante praetermissum fuerat. Sed 
enim statim ac tempus adfuit, quo ceperunt ad- 
versa pati decem tribus, Assyriis eas prementibus, 
donec funditus avitis eversas sedibus Sennacheri- 
mus in extranea loea transtulit; cum jam, inquam, 
factum esset initium calamitatum, quas genti im- 
pendere multo ante David praedixerat ; Ezeciz ni- 
mirum zetate, qui Jude et Benjamini tribubus iin- 
peritabat ; divina gratia, rebus jam instantibus, pro- 
phetas publice misit, primumque in bis Oseam, 
qui quidquid divinitus illis eventurum erat nuntia- 
ret : quique in memoriam veluti revocans praedictas 
olim a Davide calamitates, harum mox futurarum 
culpam Israelitis imponeret, ἃ Dei cultu ac notio- 
^e jampridem aversis, atque ad idola da mones- 


"Ὁ | m. θειόθεν, 


[Y 


(Ced. Column. XLV, p. 1.) Εἰς ἔλεγχον τῶν 
ἀδασανίστως ἑἐπιδάλλειν ταῖς προφητικαῖς ἐπιχει- 
ρούντων φωναῖς, xai μὴν xal πρὸς χατασχευὴν 
τῶν ἑξῆς, ἀρξώμεθα τῆς τῶν προφητιχῶν σαφηνείας, 
Θεοὺ διδόντος, ἀπὸ τοῦ Ὡσηὲ τὴν ἀρχὴν ποιησάμενοι, 
ὃν xai πρῶτον εἶναι τῷ χρόνῳ συμδέδηχε τῶν λοι- 
πῶν προφητῶν " τοῦ γὰρ μαχαρίου Δαυΐδ, καθ᾽ 
ἃ πρόσθεν ἔφθην εἰπὼν (1), ἐν ψαλμοῖς ἁπάσας τὰς 
περὶ τὸν λαὸν ἐσομένας μεταθολὰς ἑπίοντος προδῆ- 
λως, σιγὴ μὲν τὸν ἐν μέσῳ χρόνον χατεῖχεν, ἅτε 
ἀρχούντως ἅπαντα προειρηχότος ἐκεῖνου " ἐπειδὴ δὲ 
ἐπιστῆναι τὸν χαιρὸν συνέδη xa0' ὃν ἤρξαντο χαχῶς 
πάσχειν αἱ δέχα φυλαὶ, τῶν ᾿Α:συρίων αὐτὰς Tol. 
ορχούντων ἄχρις οὗ παντελῶς αὐτὰς τῶν οἰχείων 
τόπων ὁ Σενναχηρεὶμ ἀφελὼν εἰς ἀλλοτρίους μετ- 


Β ᾧχισε τόπους. Τά τε πόῤῥωθεν τῷ μαχαρίῳ Δαυὶδ 


προειρημένα περὶ τῶν τῷ λαῷ συμδησομένων χαλε- 
Ttov, τὴν ἀρχὴν ἐντεῦθεν ἐδέχετο" ὅπερ οὖν ἐπὶ τῶν 
κατὰ τὸν Ἐζεχίαν ἐγένετο χαιρῶν, τῆς Ἰούδα quA 
βασιλεύοντα σὺν τῇ Βενιαμὶν, προεδάλετο τῶν πρα- 
μάτων ἐγγύθεν ὄντων ἡ θεία χάρις τοὺς προφήτας, 
xai πρό γε τῶν λοιπῶν τὸν Ὡσηὲ μηνύοντα τὰ περὶ 
αὑτοὺς θεόθεν *-* ἐσόμενα, (p. 2) χαθάπερ τινὰ δπό- 
βνῆσιν ποιούμενον τῶν παρὰ τῷ Δαυῖδ πάλαι τε εἰ- 


(f) Videlicet in. commentario suo ad Psalmos, cujus. ingentes reliquias nc& volumine hoc exhibe- 


biinus, 


«ἘΞ 


ΟΟΝΜΕΝΤΑΒΙΠ5 IN OSE.E CAP. I. 


ρημένων καὶ πρόπαλαι, ὡς ἂν τῶν τε ἐσομένων χα- À que perquam studiose conversia; 8) atque ut idem 


λεπῶν τοὺς Ἰσραηλίτας ἀποφήνειεν αἰτίους, ἀπο- 
στάντας μὲν τῆς περὶ τὸν Θεὸν θεραπείας τε xal γνώ- 
σεως, περὶ δὲ τὰ εἴδωλα καὶ τοὺς δαίμονας ἅπασαν 
ἔχοντας τὴν σπουδὴν δῆλόν τε ποιήσειεν ὅτι οὐχ ἔχ 
τινος συντυχίας γίγνεται ταῦτα " κόῤῥωθεν δὲ εἴρητό 
τε καὶ προώῤριστο τῷ Θεῷ γενέσθαι, thv τούτων αὐ- 
τῶν ἐπισταμένῳ χαχίαν, καὶ τὰ περὶ αὐτοὺς ὄντινα 
«τρόπον npocixtw οἰχονομεῖν εἰδότι σαφῶς, εἰς προ- 
παρασχενὴν τῆς τοῦ Δεσκότου Χριστοῦ δείξεώς τε xal 
παρουσίας - ὥστε γὰρ δῆλον ἅπασιν γενέσθαι ὅτι τὴν 
περὶ φὸν λαὸν πηδεμονίαν διὰ τὸν ἐξ αὐτῶν προσδο» 
χώμενον φανήσεσθαι ποιεῖται, ἐκδίδωσι μὲν τὰς δέκα 
φυλὰς τῇ τῶν ᾿Ασσυρίων αἰχμαλωσίᾳ * φυλάττει δὲ 
ἐπὶ τῶν τόπων τὴν Ἰούδα μόνην, ἐξ ἧσπερ ἤμελλεν ὃ 


palam faceret, haud casu aliquo hec mala contin- 
gere, sod multo ante edicente ac decernente Deo, 
cui et Israelitarum improbitas explorata erat, οἱ 
simul comperta ratio, qua cum bis agendum erat, 
ob viam parandam Christi Domini ostensioni at- 
que adventui. Deus elenim ut omnes certiores [a- 
ceret, 80 populi curam gerere propior eum qui ex 
hujus genere oriturus exepectabatur, idcirco tradi- 
dit decom tribus Ássyriace captivitali, unicam ve- 
ru retinuit in suis sedibus Jude tribum, de qua 
Dominus exiturus erat secundum carnem Christus. 
Quam item captivam deinceps abductam propter 
pares iniquitates ἃ Nabucbodoaosoro Babylonio- 
rem rege, redire mirabiliter voluit; quicum etiam 


Δεδπότης ἀνοφαίνεσθαι cb χατὰ σάρχα Χριστός. "Hv- D de reliquis tribubus exiguus numerus postliminio 


περ οὖν εἰς δἰχμαλωσίαν ὕστερον ἀπελθοῦσαν διὰ τὰς 
αὐτῶν ἐχείνων παρανομίας ὑπὸ Ναδουχοδονόσορ τοῦ 
βασιλεύσαντος τῶν Βαδυλωνίων, ἐπανελθεῖν παραδόξως 
Ξεποίηχεν᾽ ἐπανελθόντων μὲν καὶ ἐχ τῶν λοιπῶν φυλῶν 
«ἰνῶν εὐαριθμήτων ἐξ ἑπάστης, τῆς Ἰούδα δὲ μόνης 
ἐπαναγϑείσης ὅλης * ὡς ἂν γένοιτο δῆλον ὅξι ἠδύνατο 
μὲν βουληϑεὶς ὁ Θεὸς καὶ τοὺς λοιποὺς ἅπαντας ἐκ- 
ἀναγαγεῖν ὁμοίως ταύτῃ " (p. 5) ἀμελήσας δὲ τῶν 
λοικῶν, περὶ ταύτην ἅπασαν ἔθετο τὴν φροντίδα, 
ἀφ᾽ ἧσκειρ ἤμελλεν ὁ Δεσπότης ἀναδείχγυσθαι Χρι-᾿ 
exis, ἐπὶ χοενῇ τῇ πάντων φανούμενος σωτηρίᾳ" κατὰ 
δὲ τοῦτον τὸν λόγον χαὶ αἱ τῶν προφηεῶν μηνύσεις 
ἐτύγχανον ἀναγχαῖαι, δηλοῦσαι ὅτι πάλαι τε δεδογμό- 


να τῷ Θεῷ, καὶ διὰ τοῦ μαχαρίου Δαυὶδ εἰρημένα, c 


νῦν λαμθάνει πέρας, ἀποῤῥήτως ἅπαντα οἰχονομοῦν- 
we; τὰ περὶ αὐτοὺς τοῦ Θεοῦ " ὅπερ οὖν καὶ ὁ μαχά- 


reversus 00i ; interim dum una Jude tribus cum 
sue populo omoi in patriam serecepit : quo perspi- 
cuum fleret, volenti Deo possibile fuisse reliquas uni- 
versas haud sotusquam istam revocare : verumtamen 
megiectis estoris, ad honc unam curas suae contulis- 
se, ex qua Dominus proditurus erat Christus, cum 
denique pre commoni satute conspiciendum se da- 
yet. His Ha se habentibus, prophetarum quoque 
vaticinia necessaria erant, quorum ope notum fie- 
ret, ponas olim a Deo decretas atque ἃ beato Da- 
vide presdietas, nune demum inflietum iri, arcana 
Dei providentia cunctas populi vices moderante. 
Atque ob hanc videlicet caussm beatus quoque pre- 
pheta Oseas manifeste significat quie Deo mandante 
eventura populo erant propter ejus impietatem. 
Sie autem incipit : — 


ριος Ὥσης ποιῶν ὁ προφήτης, τὰ περὶ τὸν λαὸν ὑπὲρ ὧν ἡσέδουν κατὰ θείαν ἐσόμενα βουλὴν μηνύει σα. 


φῶς * ἄρχεται δὲ οὅτως - 
ΚΕΦ. Α΄. 

Στίχ. α΄. — « Δόγος Κυρίου ὃς ἐγενήθη πρὸς Ὡσηὲ 
ty» τοῦ Βεηρὶ, ἐν ἡμέραις Ὀζίου xai Ἰωάϑαμ 
x1 “Αχαζ xai Ἔζεχίου βατιλέων Ἰούδα, xai ἐν 
ἡμέραις Ἱεροδοὰμ υἱοῦ Ἰωὰς βασιλέως Ἰσραήλ. » 
"f ἐπιγραφή τίς ἐστιν αὕτη τοῦ βιδλίου περιεχτικὴ, 
δηλοῦσα τόν τε προφήτην οὗπερ ἐστὶ τὰ εἰρημένα, καὶ 
τὸν χαιρὸν xa0 ὃν εἰρήχει ταῦτα " λόγον δὲ Κυρίου τὴν 
ἐνέργειαν ἀπκανταχοῦ λέγει τὴν ἐφ᾽ ὅτῳ δήποτε γιγνο- 
μένην " ὡς 15, « Τῷ λόγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ &ocept- 
ὄϑησαν, » ἵνα εἴπῃ ὅτι τῇ ἐνεργείᾳ συνέστησαν τῇ 


CAP. Ι. 

Ygns. 1. —«Verbam Domini quod factum est ad 
Oseam filium Beeri, in diebus Ozis et Joathami et 
Achasi et Ezeelie regum Juda, et in diebus Jero- 
boami Josso nati 8 regis Israelis. » Hic titulus qui- 
dam est, libri argumentum habens, simulque decla- 
rans εἴ a quo propheta et quo tempore dicantur heec. 
Werbum autem Domini pro vi divina ubique di- 
cit Scriptura, quacumque in re se exserat. Velut il- 
lud :« Verbo Domini coeli Birmati sunt 5,» quasi dicat, 
vi divina eos fuisse compactos. Porro vire divinam hic 


Kig: θείαν δὲ ἐνέργειαν κἀνταῦθα λέγει χατ᾽ ἣν D quoquedicit, a qua futurorum revelatio prophetze fit, 


ἐβοχάλυψις τῶν ἐδομένων ἐγίνετο τῷ προφήτῃ " ἀφ᾽ 
ἧσπερ αὐτῷ καὶ τὸ λέγειν τε χαὶ μηνύειν τὰ ἐσόμενα 
δύναμες ὑπῆρχεν εἰς δήλωσιν δὲ ἀχριδεστέραν, καὶ 
9:2 Πατρὸς προστίθησιν ὄνομα " ἀναγκαίως δὲ λέ- 
Tu xel τὸν χαιρὸν, ἐν ᾧπερ χατὰ τὴν ἀποχάλνυψιν 
φὴν ἐγγενομένην αὐτῷ θειόθεν ἐμήνυε τὰ ἐσόμενα" 
(p. €) λέγει δὲ ὅτι xa0' ὃν χαιρὸν Ὀζίας τε ἐδασί- 
Mus καὶ Ἰωάθαμ xai “Αχαζ xai Ἐζεχίας " ἀφ᾽ ὧν 
σχοπήσειεν ἂν τις εἰχότως ὅτι οὐχ ὑπὸ μίαν τινὰ ἀρ- 
μονίαν συγγέγραφεν τὸ βιόλίον ὁ προφήτης, ἀλλ᾽ ἐν 
διαφόροις χαιροῖς τὰς περὶ τῶν ἐσομένων ἀποχαλύ- 
(ue δεχόμενος, ἐποιεῖτο τῶν ἐσομένων τὴν μήνυσιν" 


* Psal. xax, 6. 


dicendique virtus exhibetur atque ante significandi 
quz ventura erant. Jam ob sui pleniorem notitiam, 
Patris quoque nomen ascribit : tum etiam necessario 
tempus adnotat, quo secundum impertitam sibi divi- 
nitus revelationem res posteras pracinebat. Prefiuit 
igitur tempus quo regnaverunt Ozias et Joatbamus et 
Achazus οἱ Ezecias. Unde quivis cognoscere queat, 
haud una continuatim serie scriptum foisse hunc à 
propheta librum, sed prout variis temporibus futuro- 
rum notiones excipiebat, sic vaticinia edidisse ; fact: 
haud semel earumdem rerum mentione prodivinis ad 
se oraculis, quze in populo vulgabat, ut hunc futuri 


127 


TUEODOHI MOPSUESTENI 


adinoneret. Siwiliter beatum quoque Davidem eodem A ὑπομιμνησχόμενός τε περὶ τῶν ἀὐτῶν πολλάχις διὰ 


argumento complures cecinisse psaluros videmus, 
quorum singulos pro celesti mentis illuswetionc 
atque spiritali admonitione compositos ad vilyi 
usum prununtiabat: et ipse videlicet earumdem 
rerum revelationes sepe recipiens, et consequenter 
'viilgans, quotiescunque his oraculis dignus habeba- 
ur. Jam ubi dixit Oseas quinam essent Juda reges, 
uo tempore ad prophetandum divina gratia excita- 
us (uit, ait etian: illum qui Israeli, id est decem 
iribubus, tune imperabat Jerobaamum, Jossi filium, 
nepotem Joschasi, Jehu abnepotem : quem posire- 
mum a Acliaabi ejusque demus penam Deus excita- 
verat per prophetam Eliszum : eidemque promiserat 
fore ut posteri ejus usque ad quartam generationem 


τῆς ἀποχαλύψεως τῆς θεία;, xat δὴ xat λέγων αὐτὰς 
πρὸς τὸν λαὸν, εἰς δήλωσιν τῶν ἐσομένων ὄνπερ δῆ 
τρόπον χαὶ ὁ μακάριος Δαυϊδεὶς τὴν αὐτὴν ὑπόθεσιν 
φαίνεται πλείστους qa) μοὺς εἰρηκὼς, ὧν ἕχαστον 
χατὰ τὴν ἐγγιγνομένην ἀποκάλυψίν τε αὐτῷ καὶ ὑπό- 
μβνησιν τῇ τοῦ πνεύματος ἐνεργείᾳ συνετίθει τε xai. 
πρὸς τὴν ἑτέρων ἐξεφώνει χρείαν" αὐτός τὸ περὶ τῶν 
αὐτῶν ἀποκαλύψεις δεχόμενος πυλλάχις xal λέγων 
ἀχολούθως, ὁσάχις δὲ τῶν αὐτῶν ἀκοχαλύψεων ἠξιοῦτο" 
εἰρηχὼς δὲ τοὺς τῆς Ἰουδαίας βασιλέας, ὁπηνίχα 
πρὸς τὸ προφητεύειν διήγειρεν ἡ θεία χάρις τὸν 
Ὠσηὲ, λέγει χαὶ τὸν ἐν τῷ Ἰσραὴλ, τοῦτ᾽ ἔστι τὸ 
ἐν δέκα φυλαῖς βασιλεύοντα τότε Ἱεροδοὰμ, τὸν τοῦ. 
Ἰωὰς νἱὸν, ἔγγονον δὲ τοῦ Ἰωάχαζ, ὃς vibc ἐγεγόνει 


regno polirentur: ἅ, quorum quidem tertius erat B τοῦ Ἰηοῦ, ὃς ἐπὶ τιμωρίᾳ τοῦ τέ ᾿Αχαλό xal πάσης 


Jerobonmus, Joasí (ilius, Joachasi nepos; φιιανέυδ an- 
tem fuit Zachorias, Jeroboami tilius, qui post sex regni 
menses obiit, in quo cxitum habuit divinum vatiei- 
nium; translata deinceps regia dignitate a Jehu ge- 
nere ad Sellemum, qui haud: ejusdem cognationis 
erat. Cum itaqne capessivisset Isrohelis régnum Jero- 
boamus, et Ozias llierusolymis imperaret, cladibus 
ecdperunt affici decem tribus, donee eas prorsus 
servitio addictos migrare coegit rex Assyriorum. 
Quare commodo tempore vaticinatum venit Oseas, 
preessgiorum beati Davidis memoriam reíricans, at- 
que ea jam prexima nuntians, quse multo ante de ipeis 
praedicta fuerant. Pergit autem dicere : 


αὐτοῦ τῆς οἰχίας διὰ τοῦ προφήτου Ἑλισσαίου προ- 
ὀαλόμενος, ὁ Θεὸς ὑπέσχετο ἄχρι τετάρτης. διαδοχτις 
ἐπὶ τῆς βασιλείας ἔσεσθαι τοὺς ἐξ αὐτὸν γιγνομένους " 
ὧν τρίτος μὲν ἣν ὁ Ἱδροδοὰμ, (p. 5) υἱὸς μὲν τοῦ 
Ἰωὰς, ἔγγονος δὲ τοῦ Ἰωάχαζ " τέταρτος δὲ γέγονε 
Ζαχαρίας ὁ τοῦ Ἱεροδοὰμ, υἱὸς, ὃς ἐπὶ ἔξ βασιλεύσας 
τοῖς μησὲ τετελεύτηχεν " πέρας μὲν ἐπ᾽ αὐτοῦ τῆς 
ἐκαγγελίας λαθούσης τῆς θείας, μεταστάσης δὲ λοι- 
πὸν ἀπὸ τοῦ γένους τοῦ Ἰηοῦ τῆς βασιλείας ἐπὶ τὸν 
"iM, οὐ τῆς αὐτῆς ὑπάρχοντα σνγγενείας " παρ- 
ἐληλύθει μὲν οὖν εἰς τὴν τοῦ Ἰσραὴλ βασιλείαν ὁ 
Ἱεροδοὰμ, Ὀζίου βασιλεύοντος τῆς Ἱερουσαλήμ ἐξ 
ἐχείνου τοῦ χρόνου τοῦ χαχῶς πράττειν ἔλαδον τὴν. 


ἀρχὴν οἱ τῶν δέχα φυλῶν, ἄχρις οὗ παντελῶς αὐτὰς αἰχμαλώτους λαδὼν μετῴχισεν ὁ τῶν ᾿Ασσυρίων βα- 
σιλεύς * ὥστ᾽ ἂν εἰχάτως κατὰ τοῦτον τὸν χαιρὸν ἐπὶ τὴν προφητείαν τὸν Ὠστὲ παρεληλυθέναι, τῶν τε 
προῤῥήσεων ὑπομιμνήσχοντα τοῦ μαχαρίον Δανῖδ, καὶ μνημονεύοντα ἐγγύθεν ἐσόμενα τὰ δὴ πόῤῥωθει 


εἰρημένα περὶ αὐτῶν " καὶ μετὰ ταῦτα φησίν" 


Vgns. 2. — « Initium verbi Domini ad Oseam. » C 


Patet, hinc Dei coepisse fieri ad illum revelatio- 
nes : qui iàandat ei ul copjugem ineretcicem ducat, 
ex eaque liberos procreet: cujus rei causam 
quoque addit, « Quia, inquit, fornicaps fornicabitur 
terra ἃ Domino. » Sane Deus quzdam a prophetis 
facienda curat, quz» multis preter decorum esse vi- 
dentur: veluti enm lsaiam coram omnibus jussit 
nudum et excalecatum incedere. Sed hoc et alia 
ejusmodi evidenti consilio peracta fuerunt. Nam 
quia plerique audire sermones oscitanter solemus; 
gestorum vero atque visorum novitate terremur, 
presertim si hac absona a facientis more sint ; 
merito Deus propter Hebraeorum jncredulitatem 
dat sspe operam ut talia prophete faciant ; 
nempe uL perculsum novitate operum vulgus, cau- 
sam rerum discat atque officium doceatur. Mandavit 
ergo prophete ut meretricem uxorem duceret: porro 
novum erat feminam ejusmodi a propheta assumi 
in matrimonii convictum: id quod eum B reapse 
Deus facere jusserat. Et prophet: quidem licebat 
legitimi conjugii societatem optare . verumtamen is 
scortum etiam sibi copulatum, pudicitiam, ut par 
€rat, edocuit. Necesse porro erat mirari omnes, 
quod vir officii valde studiosus, omissis qua pudi- 
citi: laude florebant, nuptias meretricis appcetivis- 


Στίχ. β΄. ---,ε 'Apyh λόγου Kuploj πρὸς Ὡσπέ. » 41- 
λον ὅτι ἐντεῦθεν τῆς πρὸς αὐτὸν ἀποκαλύψεως ἤρξατο 
ὁ Θεός" χελεύει τε αὐτῷ γυναῖχα πόρνην ἀγαγέσθαι, 
χαὶ δὴ καὶ τεκνώσασθαι ἐξ αὐτῆς " xxl τὴν αἰτίαν 
προστίθησι " « Διότι ἐχπορνεύουσα ixro p εύσει ἧ 

γῇ ἀπὸ ὄπισθεν τοῦ Κυρίου. » Τὸ μὲν οὖν παρα- 
σχευάζειν τινὰ τῶν οὐχ ἁρμοδίων εἶναι δοχούντων τοῖς 
πολλοῖς τοὺς προφήτας ποιεῖν τὸν Θεὸν, ὡς τὸν Ἥσαϊαν 
γυμνὸν ἀνυπόδητον ἐχέλευσεν ἐν μέσῳ παριέναι πάν- 
των, (p. 0) xat ὁπόσα δὴ τοιαῦτα, πρόδηλον ἔχει τὴν 
αἰτίαν. Ἐπειδὴ γὰρ οἱ πολλοὶ τῶν μὲν λόγων παρ- 
ἐργως ἀχούειν εἰώθαμεν, ἐχταραττόμεθα δὲ πρὸς τὴν 
τῶν γινομένων τε xal ὁρωμένων χαινότητα * χαὶ μά- 
λιστα ὅτ᾽ ἂν ἀπῳδὰ τοῦ τρόπου τοῦ ποιοῦντος ὅπ- 


p ἀρξῆῇ, εἰκότως ὁ θεὸς διὰ τὸ τῶν ᾿Ιουδαΐων δυσπειῦςς 


παρασχευάζει πολλάχις τοὺς προφήτας τοιαῦτά τινα 
διαπράττεσθαι, ἵν᾽ Ex τῆς τῶν γινομένων χαινόϊττος 
ἐπιστρεφόμενοί πως οἱ τοῦ λαοῦ μανθάνωσί τε τὴν αἷ- 
τίαν xal παιδεύωνται τὸ δέον. Ἐχέλευσε τοίνυν τῷ 
προφῆέτῃ πόρνην ἀγαγέσθαι γυναῖχα " χαινὸν γὰρ ἦν 
τὸ τὸν προφήτην ἐλέσθαι γυναῖχα τοιαύτην εἰς γάμου 
λαθεῖν χοινωνίαν, ὅπερ οὖν αὐτῷ ποιῆσαι προσέταξεν 
ὁ θεός ^ ἐπειδὴ αὐτῷ τε τῷ προφήτῃ εἰς χοινωνίαν 
γάμου γυναῖκα λαθεῖν χατὰ νόμον ἐξῆν " τήν τε πόρ 
νὴν λαμθάνων σωφρονεῖν ἔπειθεν ὡς εἶχός * ἀνάγχη 
γὰρ ἣν ξενίζεσθαι μὲν ἅπαντας, ὅτι ἀνὴρ τοῦ προτ- 


139 


COMMENTARIUS IN OSEJE CAT. I. 


409 


ἥκοντος Ξολλὴν ἐπιμέλειαν ἔχων, χαταλιπὼν τὰς ἐν A set. Jamvero rei hujus novitas occasionem pro- 


αε νότητί πως εἶναι δοχούσας, εἰς γάμου χοινωνίαν 
εὔλετο πόρνην λαθεῖν * ἡ δὲ τοῦ γιγνομένου χαινότης 
ἀφορμὴν ἐδίδου τῷ προφήτῃ τὰ προσήχοντα λέγειν 
πρὸς αὑτούς * πρὸς τὸ δὲ πολλῇ τῇ παραθέσει μείζονα 
φαίνεσθαι τὸ τὸν Θεὸν αἱρεῖσθαι οὕτως ἀγνωμόνων 
ἀνδρῶν εἰς ἐπιμέλειαν ἑαυτὸν κατιέναι" εἴ γε καὶ τὸν 
(p. 1) προφήτην θαυμαστὸν ἦν ἐπειλημμένου τοῦ προσ- 
ἔχοντος εἰς πόρντς ὁμιλίαν χωρεῖν. Ἐπειδὴ τοίνυν, 
φησὶν, ἐπιμελοῦμαι τῶν Ἰσραηλιτῶν πορνιχὴν τρό- 
πον πάντοτε ἐπιδιδειγμένων περὶ ἐμὲ, χαὶ χαθ᾽ ἐχά- 
ev.» ἡ λέοαν ἄχρι τοῦ δεῦρο ταύτην ἐπιτεινόντων τὴν 
qun, χαὶ παρὰ πάντας ἀνθρώπους αὐτοὺς εἰς ol- 
κειότττα εἰλόμτν τὴν ἐμήν “ μετ᾽ οὐ πολὺ δὲ ἔλεγχον 
tto περὶ bub γνώμης ἀχριδὲς παρέξονται τὴν ἐπαγο- 


phete praebebat, qux opus erat Jud:is Jicendi ; 
pretereaque gravi exemplo monstrandi, qua!e quan - 
tum essel consilium Dei, qui tam ingratorum honi- 
num curam ultro suscepisset : siquidem et prople- 
tam mirum erat, qui frugi vitam elegerat, ad scor- 
ti nuptias proruere. Videlicet et ego, inquit Deus, 
Israeljtis studeo, qui merctricio prorsus more me- 
cum agunt, singulisque hactenus diebus hanc men- 
tem retinent ; quos tamen ego pre ceteris hominibus 
ju meam familiaritatem receperam. Sed enim hi pau- 
lo post de animo erga me suo coarguentur a poa 
quam eis imponam, cum traditi captivitati, fundi- 
tus bac regione evertentur, quam huc usque beneficio 
meo incolentes, jussi fuerant meis preceptis obtem- 


μένην αὐτοῖς ὑπ᾽ ἐμοῦ τιμωρίαν " ὅτε τῇ αἰχμαλω- ἴδ perare: haud secus quam feminas in conjugium as- 


σία περπδιδέμενοι παντελῶς ταύτης ἀπαλλοτριοῦνται 
-ῆς τῆς bv ἧπερ οἰχοῦντας ἐπιμδλείας τε τῆς ἐμῆς 
ἀξιουλένο)ς ἐπὶ τῶν νόμων μένειν ἐχέλευσα τῶν 
ἐμῶν" ὄνπερ δὴ τρόπον xai ταῖς γυναιξὶν ἔθος εἰς 
χοικυνίαν λαμόανομέναις, ἐπὶ τῶν γαμιχῶν μένειν 
vou * ἐφ᾽ ἅπασι δὲ τούτοις, οὐ τὴν προσήχουσαν 


simptas, nuptialibus legibus insistere mos est. Prz- 

.ler hzc omnia, hi haud justum gestarum rerum 
sensum babent, neque cum animis suis reputant 
quid vel faciant vel merito passuri sint. Quare 
age tu, propheta, facinoris novitate sugceptam ab 
his absurditatem coargue. 


τῶν γινομένων αἴσθταιν ἔχουσιν, οὔθ᾽ ὧν ποιοῦσιν, οὔθ᾽ ὧν πείσονται διχαίως * φέρε δὴ σὺ, προφῆτα, τῇ 
τοῦ γινομίνου καινότητι ἔλεγχον τῆς παρ᾽ αὐτῶν πραττομένης παίησαι ἀτοπίας. 


Στίχ. γε, — Πείθεται δὴ τούτοις ὁ προφήτης, 
χαὶ ἄγεται! πρὸς γάμον πόρντν, ἧς xat τὸ ὄνομα καὶ 
κὸν πατέρα λέγει, ὡς μὴ πλάσμα ψιλόν τι δοχοξη τὸ 
λε όιενον, ἱττορία δὲ ἀληθὴς πραγμάτων " γίνεται 

δ αὐτῷ xal υἱὸς ix ταύτης, ὃν ἐχέλευσεν Ἶεζραὴλ 
ὀνμαπῦτιναι" οὕτω δὲ τὸ χιυρίον ἐλέγετο ἐν ᾧ τε Na- 
φυυθαὶ τὴν παράνομον ὑπομεμέντχε σφαγήν" (p. 8) 
xai μὲν χαὶ Ἰετάδελ χατεσφάγη, δίχας τῆς ἐπ᾽ αὐτῷ 
«τ; »υπὰ παρανομίας" στὴν τε χαὶ ἅπαν τὸ γένος 
ποῷ Αχαὰλδ ἀνᾺ τῆς παρανομίας ταύτης χατὰ 
αρόπταγμα θεῖον ἀπολέσαντος τοῦ Ἴηοῦ. « Μιχρὸν 
vip, φητῖν, xoi ἐχδιχήσω τὸ αἷμα τοῦ Ἰεζραὴλ ἐπὶ 
τὴν οἶχον "Ino0, xal χαταπαύσω βασιλείαν οἴχου 
Ἰσραΐλ’ » ἀνθ᾽ ὧν γὰρ, φησὶν, εἰς βασιλείαν ὑπ' 
lugo προχειριθεὶς ὁ Ἰηοῦ, ἅπαν τοῦ οἴχου 'Aya26 
ἀπώλετεν τὸ γένος, ὑπέρ τε τῆς ἀσεδείας καὶ tT; 
ταρανομίας ἦν χατὰ τοῦ Ναδουθαὶ ἐπὶ τοῦ προῤῥτη- 
βέντος τετόλατχε τόπου" εἶτα οὐ σωφρονισθεὶς ἐπὶ 
εὐύτοις, οὐδ᾽ ἀφ᾽ ὧν ἴσχυσε χαθ᾽ ἑτέρων παρανενο- 


Vxns. ὅ-ὅ. — Morem jusso gerit propheta, scorto 
nubit, cujus etiam nomen patremque notat ; ne forte 
quod dictum est, purum figmentum, sed ut vera histo- 
ria habeatur. Nascitur ei quoque filius ex hae conjuge, 
quem  Jezraelem vocari jubet. Ita. vero dicebatur 
fundus, ubi Nabuthes iniqua nece periit : et quidem 
ctiam Jezabel ibidem czsa fuit, ut patrati illie scc- 


: leris poenas penderet, quia videlicet ipsam cum uni«- 


versa  Achaabi familia propter illam impietatem 
divino mandato Jehu leto dedit. « Brevl , inquit, 
penas sanguinis apiid Jezraelem fusi reposeam a 
Jehu domo, finemque imponam regno Israelis : » 
quia, ait, Jehu ad regni honorem a me provectus, 
eunctam quidem Achaabi stirpem delevit, propter 
scelus atque male(leium, quod pr:edicto in loco 
eontra Nabuthem fuerat patratum: verumtamen ipse 
non satis hinc entendatus, ne ab iis quidem se con- 
tinuit criminibus, quz in czteris reis vindicaverat: 
eunctique qui postea fuerunt Israelis reges, mores 


μεχότων ἐφυλάξατο τὴν παρανομίαν" ἅπαντες δὲ οἱ D Achaabi imitat!. sunt. Ergo ociter universum lsra- 


lf. τοῦ Ἰσραὴλ βασιλεύσαντες τὴν τοῦ "Ayaió 
latafsavco γνώμην" μετ᾽ οὐ πολὺ δὴ πᾶσαν παύσω 
τῷ "Tapahh τὴν βασιλείαν - ἐπεὶ μὴ δὲ οἷόν τε tv 
εἰχεῖον ἔχειν βασιλέα τοὺς ὑπὸ τὴν αἰχμαλωσίαν 
τγχάνοντας τοῦ λοιποῦ. « Συντρίψω δὲ xa τὸ τόξον 
τοῦ "ipak ἐν τῇ κοιλάδι τοῦ ἸἹεζραΐήλ᾽ » ἐχ τοῦ 
μέρους πᾶσαν αὐτῶν χαλέσας τὴν χώραν" ἵνα εἴπῃ 


' elis regnum exstinguam. Nam fier] non poterat ut ii 


regem haberent, qui deinceps in captivitate vitain 
erant acturi. « Conteram quoque arcum Israelis in 
valle Jezraelis, » a parte universam ipsorum regio- 
nem appellans: nempe ait, se cunctas illorum vircs 
irritas redditurum In patrio solo, hostibus eos subii- 
cientem, nempe Assyriis. 


ὅτ: Πᾶσαν αὐτῶν τὴν δύναμιν ἄπραχτον ἐργάσομαι bv sol; οἰχείοις τόποις ὑποχειρίους τοῖς πολεμίγις 


ἐργασάμενος, λέγει δὲ τοῖς ᾿Ασσυρίοις. 

Eig. ςτὸ. — Εἶτα λέγει ὅτι γέγονεν αὑτῷ xal 
δυγάτερ!'κ τῆ; αὐτῆς γυναιχὸς, ἦν «Οὐχ ἠλεημένην » 
Ip. 9) χλτθῆναι κελεύει, ὑπόμνημά τι παρεχομένην διὰ 
τῆς οἰκείας προστορίας τοῦ μηδενὸς ἐλέου τεύξεσθαι 
τοὺς Ἱτρατλίτας, ἐπὶ παντελεῖ δὲ παραδηθήσεσθαι 
εγιαλωτίᾳ, οὗ τῇ δυνάμει τῶν πολεμίων, ἀλλ᾽ αὐ- 


VEns. 6-10. — Deinde ait propheta natam sibi 
ex cadem femina filiam, quam « absque misericor- 
dia» vocari jubet; qua satis admoneret per suain 
ipsius appellationein fore ut nullam Israelite con- 
sequerentur misericordiam, sed generali servitio 
irretirentur, haud cquidem hostjum viribus, verum 


131 | THEODORI MOPSUESTENI. L i" 
ipsius Dei manifeste pugnantis. Ifoe enim siguifl- A τοῦ γε αὐτοῖς πολεμοῦντος toU θεοῦ προδήλως" τοῦτο 
cant verba « adversans adversabor illis.» Atqueut γὰρ δηλοὶ τὸ, ἐ ᾿Αντιτασσόμενος ἀντιτάξομαι αὐτοῖς. » 


magis, inquit, demonstrem, voluntate mea hzc illis 
accidere, addam Jude mentionem, cujus contra 
miserebor, cum in idem discrimen ab Assyriis vo- 
cabitur, qui Israelem faciunt captivum : servaboque 
illum virtute mea, non arcu vel ense aut bello, ne- 
que ullo prorsus bominum auxilio fretum, sed mea 
solius vi tanto periculo ereptum. Id quod revera 
contigit, angelo noctu centum octoginta millia Assy- 
riorum acervatim occidente; 57 ita ut reliqui se in 
fugam conjecerint, incola autem Hierosolymorum 


Ei; μείζονα bk ἀπόδειξιν τοῦ γνώμῃ, φησὶν, ἐμᾷ 


ταῦτα γίνεσθαι περὶ αὐτοὺς, παρέξομαι τὰ χατὰ τὸν 


Ἰούδαν, οὖς ἐλεήσω τε ὑπὸ τῶν ᾿Ασσυρίων τῶν 


ἐχείνους αἰχμαλωτευσάντων τὰ ὅμοια χινδυνεύοντας 


παθεῖν" χαὶ περισώσω τῇ δυνάμει τῇ ἐμῇ. οὐ τόξι 
xaX ξίφει καὶ πολέμῳ, ἀλλ᾽ οὐδέ τινι ἀνθρωπίνῃ συμ- 
μαχίᾳ βοηθουμένους καθάπαξ, μόνῃ δὲ τῇ ἐμῇ δυ- 
γάμει τὸν τοσοῦτον χίνδυνον διαφεύγοντας " ὅπερ δὴ 
xai γέγονεν, ἀγγέλον διὰ τῆς νυχτὸς ἀθρόον ἑκατὸν 
ὀγδοήχοντα πέντε χιλιάδας τῶν ᾿Ασσυρίων ἀνελόντος" 


liberam salutem consecuti sint, Paritur rursum al- ὡς τραπῆναι μὲν πρὸς φυγὴν τοὺς λοιποὺς, ἀναντίῤ- 
ter Bllus, quem dictorum eausa confirmandorum ῥητον δὲ τοὺς ἐπὶ τῇ Ἱερουσαλῇμ δέξασθαι τὴν σω- 
jubet vocari « non populus meus;» causamque no- τηρίαν. Τίκτεται δὲ πάλιν χαὶ ἕτερος υἱὸς, bv εἰς τὴν 
minis addit:« Quippe vos haud jam populus meus D τῶν εἰρημένων βεδαίωσιν, εοὐ λαὸν » κελεύει κληθῆναι" 
eritis, neque ego vester ero (Deus):»vosenim a cu- καὶ τὴν αἰτίαν λέγει" « Ὅτι ὑμεῖς οὐ λαός μον, καὶ 
τῷ mea deinceps alieni eritis, quos ego tanquam ἐγὼ οὐχ εἰμὶ ὑμῶν » ὁμεῖς τε γὰρ ἀπαλλοτροιωθή- 
extraneos impendentibus tradam adversitatibus, σεσθε τῆς ἐμῆς κηδεμονίας λοιπὸν, κἀγὼ δὲ ὡς ἂν 
Deinde adjungit, « numerum flliorum Israelis fuisse ἀλλοτρίους ὄντας τοῖς ἐπικειμένοις ἐχδώσω καχοῖς - 
veluti immensurabilem maris arenam et innume- εἶτα ἐπάγει" « Ὅτι ἣν ἀριθμὸς τῶν νῶν Ἰσραὴλ 
rabilem. » Majus quippe miraculum erat, οἱ manifes- ὠτεὶ ἄμμος τῆς θαλάσσης, καὶ οὐχ ἐκμετρηθήσε- 
tum divinz irz? argumentum exbibens, si tanti nu- ται, (p. 10) οὐδὲ ἐξαριθμηθήσεται" » μεῖζον γὰρ 


meri populum in captivitatem confertim dederet, 
nemine in tanta mulliudins ad ferendam opem 
idoneo. 


- 


ἦν τὸ θαῦμα xat σαφῆ τῆς θείας ὀργῆς τὸν ἔλεγχον 
παρεχόμεναν, εἰ τοσούτους ὄντας ἀθρόον αἰχμαλωσίᾳ 
παρεδίδου, μηδὲν ἐξ αὑτῶν τοσούτων ὄντων ὦφε- 
λεῖσθαι οἵους τε ὄντας. 


Deinde, uti mos est prophetis, et quidem etiam ὦ ΕἾθ᾽ ὅπερ ἔθος τοῖς προφήταις, καὶ μὲν χαὶ τῷ 


beato Davidi . cum molestis dulcia nuntiandi , 
eenversionemque ad latiora, propter malis labo- 
rantium solaroeen; « Et erit, inquit, in loco ubi 
dictum illis fuerat, Vos non populus meus, iidem 
vocabuntur fllii Dei viventis. » Sie etiam beatus 
David de Assyriacis rebus locutus, ad extremum 
addit: « Quis dabit ex Sion salutare Israel? Cum 
averterit Dominus captivitatem populi sui, exsulta- 
bit sacob, et laetabitur Israel * ; » docens adfore 
tempus, quo captivitatem eorum Deus expediat. 
Nunc idem dicitur, futurum scilicet ut ubi lsrae- 
liie vocati fuerant «Non populus, » id est a Dei pro- 
videntia abjecti ; ibidem appellentur 8111 Dei 
viventis, id est ejus amicitiam recuperent. Et 
preclare dicitur « in loco isto » ex quo postquam 
illos Deus iranstulerat, in eumdem rursus erat 
reducturus. Subjicit igitur ad majorem sui dicti 
declarationem , Veas. 11 — « Et congregabuntur 
in unum filii Jude atque Israelis, facientque sibi 
principatum unum, et ascendent de regione. » 
Nempe ait fore, ut depulso a Juda tribu Babylo- 
Bici servitii jugo, & una omnium libertas sit, at- 
que omnes sub uno sint principatu, baud jam ut 
anea divisi, sed unius imperii ditioni obnoxii, cui 
presit Judz tribus ; et qui de boc genere sunt, in 
regia dignitate constituantur. Deinde addit, « Quia 
magna dies Jezraelis. » Nam cum dixit poenas ab 
eis datum iri, hoc intellexit, fore nimirum ut post- 
quau suorum scelerum causa male mulctati fuc- 
rint, tum demum terribilis veluti atque illustris 


* Psal.un, 7 


paxaplp Δανὶδ τὸ ἐν μέσῳ τῶν λυπηρῶν χαὶ τὰ ἡδέα 
μηνύειν, τήν τε ἐπὶ τὸ χρεῖττον μεταδολὴν ἐπὶ ψύχα- 
γωγίᾳ τῶν ἂν τοῖς χείροσι γινομένων, « Καὶ ἔσται, 
φησὶν, ἐν τῷ τόπῳ οὗ ἐῤῥήθη αὑτοῖς, Οὐ λαΐς μου 
ὑμεῖς, αὐτοὶ χληθήσονται υἱοὶ Θεοῦ ζῶντος. » Οὕτω 
xgi ὁ μακάριος Δαυΐδ τὰ χατὰ ξρὺς "Ascuoloug εἰ- 
sov, ἐπάγει’ « Τίς δώσει ἐχ Σιὼν τὸ σωτήριον τοῦ 
Ἰαραὴλ; Ἐν τῷ ἐπιστρέψαι Κύριον τὴν αἰχμα» 
λωσίαν τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, ἀγαλλιάσεται Ἰαχὼδ, xe 
εὐφρανθήσεται Ἰσραήλ » δειχνὺς ὅτι ἔσται xev 
pe, ὁπηνίχα τὴν αἰχμαλωσίαν λύσει πάντως αὐτοῖς 
ὁ Θεός" τὸ γὰρ αὐτὸ δὴ χἀνταῦθά φησιν, ὅτι "Ἔνθα 
δὴ ἐχλήθησαν Οὐ «λαὸς, τοῦτ᾽ ἔστι ἀπεῤῥίφησαν τῆς 
προνοίας τῆς ἐμῆς, ἐνταῦθα δὴ χληθήσονται viel 
Θεοῦ ζῶντος ἵνα εἴπῃ, Τεύξονται πάλιν τῆς οἰχειώ- 
σεως τῆς ἐμῆς χαλῶς εἰπὼν τὸ ἐν τῷ τόπῳ, ἀφ' 
οὗπερ αὑτοὺς ἀφελὼν sl, τὸν αὐτὸν ἐπανάγειν ἤμελ- 
λεν πάλιν" ἐπάγει γοῦν εἰς μείζονα τοῦ λεγομένου 
σαφήνειαν" Στίχ. ια΄ -- ε Καὶ συναχθήσονται οἱ 
υἱοὶ Ἰούδα χαὶ οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἐπὶ τὸ αὐτὸ, (p. 11) 
xai θήσονται ἑαυτοῖς ἀρχὴν μίαν, xal ἀναδῆσον- 
ται ix τῆς γῆς. » Λέγει δὲ ὅτι μετὰ τὴν εἰς Βαδυ- 
λῶνα αἰχμαλωσίαν τῶν τῆς Ἰούδα φυλῆς, μία τις 
ἀπάντων γενήσεται ἐλευθερία * ὅτι δὴ ὑπὸ μίαν ἔσον- 
ται τὴν ἀρχὴν, οὐχέτι διῃρημένοι, χαθάπερ πρότε- 
pov, ὑπὸ μίαν δὲ ὄντες τὴν ἀρχήν" τῶν πάντων μὲν 
ἡγεῖσθαι τὴν Ἰούδα φυλὴν, ἐν βασιλείᾳ δὲ καὶ ἀρχῇ 
χαθεστάναι τοὺς ἐξ ἐχείνης τυγχάνοντας τῆς φυλῆς" 
εἶτα ἐπάγει, « “τι μεγάλη ἡμέρα τοῦ Ἰεζραήλ. » 
Ἐπειδὴ γὰρ εἶπεν ὅτι ὑπὲρ τούτου δώσουσι δίκάς, 


1355 


COMMENTARIUS IN OSEJE CAP. II. 


154 


«outo βούλεται εἰπεῖν, ὅτι τούτων δὴ τῶν ὑπὲρ τῆς Α evadat dies Illa, qua. preter omnem humanam 


T.pó30sv αὐτῶν ἀσεδείας πεπονθότων χαχῶς, φοδερά 
τις ἔσται καὶ ἐπίδοξος ἡ ἡμέρα ἐχείνη. χαθ᾽ ἦν παρὰ 
πᾶσαν ἀνθρωπίνην ἐλπίδα, τῆς ἐπανόδου τεύξονται 
ξπὶ τὰ οἰχεῖα * xo τίς ἡ ἀπόδειξις - 

ΚΕΦ. Β΄. 

E:ly. α’, β΄. — « Εἴπατε τῷ ἀδελφῷ ὑμῶν, Λαός 
pov * καὶ τῇ ἀδελφῇ ὑμῶν, Ἠλεημένη. . Εἴπατε 
ἀντὶ τοῦ Ἕρεξτε, ἵνα εἴπῃ ὅτι ἐναλλαγήσεται αὐτοῖς 
τὸ ὀνόματα. ᾿Αρμόσει γὰρ αὐτοῖς, φησὶ, τὸ Λαὸς M- 
γεσθαι καὶ Ἠλεημένη, ὡς ῳχειωμένοις τε xal τῆς 
φιλανθρωπίας ἀπολαύουσι τότε τῆς ἐμῆς " εἶτα ἀπὸ 
τῆς προχειμένης εἰχόνος, τοῦ λόγου τὴν ἀφορμὴν λα- 
δών ε Κρίϑητε, φησὶ, πρὸς τὴν μητέρα ὑμῶν xpl- 
Θητε ὅτι αὐτὴ οὐ γυνή μου, χἀγὼ οὐκ ἀνὴρ αὐ- 


«ἧς. » Ἐπὶ μὲν γὰρ τῆς προχειμένης elxóvoz, (p. 19) Β 


εὔδηλον ὅτι μητέρα μὲν τὴν πόρνην χαλεῖ, τέχνα δὲ 
τὰ ἐξ αὐτῆς ὡς εἰχὸς γεννηθέντα * ἐνταῦθα δὲ μη- 
τέρα μὲν λέγει τὴν συναγωγὴν τῶν Ἰουδαίων, ἣν 
ἄνωθεν ὡτανεὶ μνηστευσάμενός τε xal συνάψας ἑαυτῷ 
«ἢ χνδεμονίας ὑπερδολῇ ἐξήγαγέ τε τῆς Αἰγύπτου, 
xii ἐλευθερίας ἀξιώσας εἰς τὴν ἔρημον ἤγαγεν, ἐπὶ 
τῷ τὴν θεοσέδειαν ἐχπαιδεῦσαι εἰς μείζονα σχέσιν 
ἀγαγεῖν ἑαυτοῦ" χαθὰ xal ὃ μαχάριος Δαυΐδ φησι" 
« Μνήσθητι τῆς συναγωγῆς σου ἧς ἐχτήσω ἀπ' ἀρ- 
χῆς, ἑλντρώσω ῥάδδον χληρονομίας cou. » Téxva 
δὲ ταύτης τὸν χατὰ διαδοχὴν ἐξ αὐτῆς συστάντα 
λαόν" ὡς γὰρ οἱ κατέρες οἱ τότε λέγονται τῶν μετὰ 
«ατα « Οἱ γὰρ πατέρες ὑμῶν, φησὶ, τὸ μάννα 


ἔφ:γον ἐν τῇ ἐρήμῳ, xol ἀπέθανον. » Οὕτω καὶ μή- c 


tnp ἡ ταύτης συναγωγὴ χαλοῖτο ἂν δικαίως, ἀφ᾽ 
ἕσπερ τὸ μετὰ ταῦτα σύστημα γέγονε τῶν Ἰουδαίων" 
ἀιειδίτων οὖν αὐτοὺς τὴν μοχθηρίαν τοῦ τρόπου, χα- 
λὼς φησὶν ὅτι, “Ἄνωθεν ἐστὲ μοχθηροὶ, χαὶ τῇ μη- 
tpi ταφῶς ἑοιχότες τῇ οἰχείᾳ. El γοῦν τις τὰ τῶν 
«ότε χρίνοι χαὶ τὰ νῦν, πολλὴν αὐτῶν εὑρήσει σα- 
φῶς τὴν συγγένειαν " ἐχείνων μὲν μετὰ τὸ τοσούτων 
παὶ τηλιχούτων τυχεῖν ἀγαθῶν, τολμησάντων μόσχον 
4“ κατασχευάσαι xal εἰπεῖν, ε Οὗτοι οἱ θεοί σου, 
Ἱοραὴλ͵ οὗ ἐξήγαγόν σε ἐχ γῆς Αἰγύπτου" » ὑμῶν 
δὲ καϑ' ὁμοιότητα ἐκείνων χαταλελοιπότων μὲν τὴν 
νῶσιν τὴν ἐμὴν, τοῦ τοσαύτην ὑμῶν πάντοτε πε- 
vers páveu χηδεμονίαν, (p. 1δ) ἐπὶ δὲ τὴν τῶν εἰδώ- 
λων θεραπείαν τραπέντων ὥστ᾽ ἂν ἁρμοδίως ὑμᾶς 


spem reditum in patriam consequentur. Qusmara 
vero est ejus rei demonstratio ? 


CAP. 1I. 

Vegas. 1, 9. — « Dicite fratri vestro, Populus 
meus ; et sorori vestre, Misericordiam consecuta. » 
Dicite, pro Dicetis : scilicet ait fore ut illis imma- 
tentur nomina : nominibus autem facta signifi- 
cat (2). Congruet enim ipsis, ait, vocari Populo, 
et Clementiam consecuta ; tanquam familiaribus et 
clementia mea tunc fruentibus. Deinde ἃ proposita 
imagine ansam dicendi capiens, « Ferte inquit, 
ferte sententiam contra matrem vestram ; quia ipsa 
haud uxor mea, net ego vir ejus. » Jam secundum 
dictam imaginem perspicuum est, matrem ab ee 
vocari meretricem illam, filios autem sine dubie 
eos qui de eadem nali erant. Sed tamen bic ma- 
trem dicit Judirorum synagogam, quam superiore 
tempore tanquam slbi desponsam atque copulatam 
eximia providentia eduxerat ex JEgypto, ac liber- 


tate dignatus in desertum usque transtulerat; wt 


lbi eam doceret pietatem erga se majore eultu ac 
specie expromere. Sicuti etiam beatus ait David, 
« Memor esto congregationis tuz, quam possedisti 
ab initio. Redemisti virgam hereditatis tus*.*. » 
Synagogr vero liberos ait, generastum ex ea popu. 
lum. Respse illius temporis bomines dicuntur 
parentes recentiorum : « Nam patres 9 vestri, 
inquit, manducaverunt manna in deserto, et mor- 
tui sunt. » Sie etiam matris nomine congregatio 
bzc jure appellabitur, ex qua postera gens Jude- 
orum propagata est. Exprobrans itaque illis murum 
improbitatem recte ait: Fuistis ab antiquo pravi, 
vestreque matri apprime similes. Jam si quis vetera 
cum praesentibus conferet, multa inde eliciet ac 
perspicuam similitudinem : nempe quod illi tot 
temiisque bene&ciis affecti, conflato audaciter vi- 
tulo, dixerint : « Hi sant dii tui, Israel , qui te ex 
JEgypto eduxerunt. » Vos vero, Deus inquit, illo- 
rum exemplis usi , ahjecta notitia mei , qui tantam 
vestri sellicizud'nem gessi, ad idolorum eultum 
conversi estis : quo fil ut apte vobis accommedetur 


φερεικασθῆναι τῇ πόρνῃ " ἐπεὶ μήτε ὑμῖν οὕτω δια- p meretricis imago. Jamvero vos bac animorum pra- 


πειρένοις ἁρμόττον τὸ ἐμοὺς ἔτι καλεῖσθαι * ἐγώ τε 
ἐπηλλοτριωμένος ὑμῶν ἐξ αὐτῶν δείχνυμαι τῶν 
πρεγμάτων᾽ τοιγαροῦν τί; 

Σεῖχ γ-“΄. — « Καὶ ἐξαρῶ τὴν πορνείαν αὐτῆς ix 
τὐοσώπου μου, καὶ τὴν μοιχείαν αὐτῆς ἐκ μέσον μασ- 
tiv αὐτῆς" » μακρὰν γὰρ αὐτοὺς ἐμαυτοῦ χαταστήσω 
δὰ τῆς αἰχμαλωσίας, καὶ διὰ τῆς πόῤῥω τῶν τόπων 
ἀπαχτωγῆς " ὡς μηχέτι θεωρεῖν αὐτὴν παρ᾽ ἐμοὶ τὴν 
πορνείαν ἐχτελοῦσαν τὴν οἰχείαν' μήτε μὲν τὴν 
μοιχείαν ἣν μετὰ πολλῆς ἐργάζεται τῆς ἀχολασίας, 
kzacav ἑαυτὴν προθεῖσα τοῖς εἰδώλοις " τοῦτο γὰρ 
λέγε!" τὸ € ἐχ μέσου μαστῶν αὐτῆς, » ὡς ἂν τῶν 

*-9 Psal. ἔστη. 2. 


vitate imbutos haud par est diutius meos vocari : 
et quidem ego a vobis abalienatus sum. Quid 
ergo! 

VERS. 9-5. -- « Auferam fornicationem ejus a 
conspectu meo , et adulterium ejus e medio ube-.- 
rum ejus. » Scilicet procul me gentem bane 
abigam , projectam in captivitatem atque ad 
longinqua loca trauslatam : ne diutius apud me 
videam scortationes ejus et adulteria cupidissime 
admissa, dum se idolis totam  addicit. ld enit 
significat « e medio uberum ejus, » tanquam si 
scorta per nimiam lasciviam cum amaltoribui $614 


( Hec nominibus... significe', in Greco. desunt. Ei 


417o 


TIIEODOR: MOPSUESTENI 


(20 


ita versentur. Atque Lis consentanea prosequitur : Α πορνῶν δι᾽ ὑπερύολὴν ἀχολασίας τοὺς μαστυὺς τοὺς 


« Ut eam vestibus spoliem, faciamque ut in diebus 
nativitatis ejus. » Omni ornatu, inquit, detracto, 
quem ei propter mcum studium circumdederam, in 
speciem illam restituam , qua utebatur cum pri- 
mum in /Egypto crevit, in angustiis nimirum 
aique laboribus atque acerbo servitio degens. 
Nativitatem enim ejus appellat tempus illud, quo- 
niam Judaice nalionis tunc initia fuerunt. « Et 
ponam eam quasi solitudinem, et statuam eam 
quasi 1Ó) terram aqua carentem. » Sic nimirum ab 
omni re bona derelictam, veluti desertam terram 
alque inaquosam , omnisque lructus expertem. 
« Sitique eam perimam » omnibus orbatam bonis, 
eorumque oppido cupidam, nullius tamen potientem. 
« Liberorum ejus non miserebor, quia germina scor- 
Lationum sunt : scortata est enim mater eorum, turpi- 
ter egit quxe peperit eos. » His vero exercitos malis 
nulla prosequar misericordia ; secus ac olim in ZEgy- 
pto me gessi : quoniam isti parem matri suze mentem 
induerunt. Mater enim dum ejusmodi olim contra 
me animum gerit, ignominia perfudit partus suos, 
qui maternam malitiam imitati sunt. « Quia dixit : 
Ibo post amatores meos, qui dant mihi panes 
meos, et aquam meam, et vestimenta mea, et 
linum meum, et oleum meum, et omnia qux mihi 
usui sunt. » Cuncti enim dzemoniorum fainulatui se 
addixerunt, atque his bona sua accepta referunt, 
qua mea tamen evidenter beneficia sunt, qui res 


ἰδίους τοῖς ἐρασταῖς παρεχουσῶν " xai χαθ᾽ ETE; 
τὰ ἀχόλουθα λέγων" « Ὅπως àv ἐχδύσω αὐτὴν 
χαθὼς ἐν ἡμέραις τῆς γεννήσεως αὑτῆς. » Πάντα 
τὸν χόσμον, φησὶν, ἀφελὼν, ὅν διὰ τῆς ture aiii] 
περιέθγυχα χηδεμονίας, ἐν ἐχείνῳ κχαταστίτω 
τῷ σχήματι, ἐν ᾧπερ ἦν ἐπὶ τῆς Αἰγύπτου τὸ 
πρῶτον συστᾶσα, ὅτε ἐν ἀνάγχαις ἦν xa πόνοις 
χαὶ δουλείᾳ πικρᾷ᾽ γένεσιν γὰρ αὐτῆς τὸν χαιρὸν 
ἐχεῖνον χαλεῖ" (p. 14) ἐπειδὴ τῆς Ἰουδαϊχῆς συν- 
avoryns ἀρχὴ τῆς συστάσεως ὃ χαιρὸς ἦν ἐχεῖνος. 
ε Καὶ θέσω αὑτὴν ὡς ἔρημον, χαὶ τάζω αὐτὴν ὡς 
γῆν ἄνυδρον. » Οὕτω; παντὸς ἐστερτ μένην ἀγαθοῦ, 
ὥσπερ à ἔρημος xaY ἄνυδρος γῇ χαρπῶν ἅμοιρός 
ἔστι παντελῶς. « Καὶ ἀποχτενὼ αὐτὴν ἐν δίψει" » πάν- 
των ἐστερημένην τῶν ἀγαθῶν, χαὶ ἐφιεμέντν μὲν 
αὑτῶν ὡς εἰχὸς, τυγχάνουσαν δὲ οὐδενός. « Καὶ τὰ 
τέχνα αὐτῆς ob μὴ ἐλεέσω, ὅτι τέχνα πορνείας 
ἐστίν’ ὅτι ἐξεπόρνευσεν fj μήτηρ αὐτῶν, χατήσχυ- 
νὲν dj τεχοῦσα αὐτά. » Ἔν δὲ τοσούτοις ἐξεταξζομέ- 
νων χαχοῖς ἔλεον oj ποιήσομαι" ὅπερ οὖν ἐπὶ τῆς 
Αἰγύπτου τότε πεποίηκα, ἐπειδὴ; οὗτοί τε ἀνάλογα τῇ 
μητρὶ πεφρονῆχασι τῇ οἰχεία * xal d μήτηρ δὲ αὑτῶν 
ἄνωθεν τοιαύτην ἐπιδειξα μένη περὶ uk τὴν γνώμην, 
αἰσχύνῃ καὶ τὰ τεχθέντα ἐξ αὑτὴς περιδέδληχεν, ὅτε 
μιμησάμενα τὴν μητρῴαν xax(av. « Ὅτι εἶπε, Πο- 
ρεύσομαι ὀπίσω τῶν ἐραστῶν μου, τῶν διδόντων 
μοι τοὺς ἄρτους μου, χαὶ τὸ ὕδωρ μου, χαὶ τὰ 
ἱμάτιά μου, xaX τὰ ó0óvi& μου, τὸ ἔλαιόν μου, 


omnes creavi. Jam amatores corum dzmonas dicit, C xa πάντα ὅσα μοι χαθήχει. » Ἐχδεδώχασι γὰρ 


ut demonum declaret libidinem perdendi homines ; 
atquc horum furiosum erga demonas studium, 
quos deorum instar atque ut. omnium bonorum 
auctores impudenter colebant. 


ἅπαντες ἑαυτοὺς τῇ τῶν δαιμονίων θεραπείᾳ, παρ᾽ 
αὐτῶν ἔχειν ἅπαντα εἰτοόντες ὁπόσα περ αὑτοῖς πρόσ- 
ἐστιν ἀγαῦλ, ἃ προσδέλως ἔχουσι map! ἐμοῦ τοῦ 
ποιητοῦ τῶν ἀπάντων᾽ ἐραστὰς Ob αὑτῆς τοὺς δα!- 


μονας εἶπεν, (p. 15) ὡς dv xal τὴν ἐχείνων ἐχφήνειεν σπουδὴν, fjv περὶ τῆς ἀπωλείας ἔχουσι τῶν ἂν» 
θρώπων, xai τούτων τὴν μανιχὴν περὶ ἐχείνους γνώμην χαθ᾽ ἣν ὡς θεούς τε χαὶ πάντων αὐτοῖς al- 


τίους τῶν ἀγαθῶν περιέπειν ἐτόλμων. 


Vens. 6-8. — « Propter hoc ecce ego sepiam 
viam ejus vallo, et obstruam exitus ejus, ita ut:se- 
mitam non inveniat. » Quamobrem inevitabilibus 
Irretiam eos malis. Veluti si quis intro conclusus, 
viis undique obstructis, multaque sude cireum- 
vallatis et asperis, impossibilem haberet exitum : 
sic bellorum pondere et captivitate et angustiis ex 
ea consequentibus nullum invenient malorum effu- 
gium. « Et sectabitur amatores suos , neque tamen 
epprehendet 605: quarel 608, neque inveniet. » 
Tunc invocabunt damonum, quos coluerunt , 
auxilium ; quin tamen opis quidquam nanciscantur. 
ὙΠ : Dicetque : Revertar ad priorem virum meum, 
quicam beatius quam presenti tempore vixi. » 
Errorem suum tum denique agnoscent , secumque 
melius actum fore, si cultui meo adhzesissent, quam 
$i ad darmonum superstitiones semet demisissent. 
« Quippe haud noverat ipsa se frumentum a me 
acceptam tulisse, vinoque ct oleo , argento et auro 
a me fuisserepletam. Interim ipsa argenteas aureas- 
que oblationes Daali dicavit. » Discent. denique 
magna sc inscitia laboravisse, dum idolis bonorum 


Ecl. c^t. — « Διὰ τοῦτο ἰδοὺ ἐγὼ φράσσω τὸν 
ὁδὸν αὐτῆς ἐν σχόλοψι, xal ἀνοιχοδομήσω τς 
ὁδοὺς αὑτῆς, χαὶ τὴν τρίδον αὐτῆς οὐ μὴ εὕρῃ. » 
Τοιγαροῦν ἀδιεξοδεύτοι: αὐτοὺς περιθαλῶ χαχοῖς 
τούτου γε ἕνεκεν, ἵν᾽ ὥσπερ εἴ τις ἔνδον ἀπειλημμέ- 
νος τῶν τε ὁδῶν ἀνῳχοδομτ μένων, καὶ σχόλοψι πολ-. 
λοῖς διειλημμένων καὶ χαλεποῖς, ἀδύνατον ἔχοι τὴν 


Ὁ ἔξοδον * οὕτω τῇ βαρύτητι τῶν πολέμιον τῇ τε αἰχμα- 


λωσίᾳ καὶ ταῖς ἐχεῖθεν χατασχεθέντες ἀνάγχαις μη- 
δεμίαν εὑρίσχοιεν διέξοδον τῶν χαχῶν. « Καὶ δω- 
Stat τοὺς ἐραστὰς αὐτῆς, καὶ οὐ μὴ παραλάδῃ 
αὑτούς " xal ζητήσει αὐτοὺς, xoi οὐ μὴ εὕρῃ αὖ- 
τούς. » Τότε χαλέσουσι μὲν εἰς βοήθειαν ob; ἐθερά- 
v::00v δαίμονας. Περιέσται ὃὲ αὐτοῖς κέρδος ἐχεῖθεν 
οὐδέν. « Ναὶ ἐρεῖ, Πορεύσομαι xal ἐπιστρέψω πρὸ; 
τὸν ἄνδρα μη} τὸν πρότερον, ὅτι καλῶς μοι ἦν 
τότε ἣ νῦν.» Τότε δὴ τὴν πλάνην ἐπιγνώσονται τὴν 
οἰχείαν, xal ὡς ἄμξινον ἣν αὐτοῖς τῆς ἐμῆς ἀντέχε- 
σθα! θεραπείας, ἢ περὶ τὴν τῶν δαιμόνων ἀπάτην 
εἰλεῖσα:. « Καὶ αὐτὴ οὐχ ἔγνω ὅτι ἐγὼ δέδωκα αὐτῇ 
τὸν (p. 10) σῖτον καὶ τὸν οἶνον χαὶ τὶ ἔλατον, χαϊὰργύοιον 
xai χρυσίον ἐπλήθυνα αὐτῇ. Αὑτὴ δὲ ἀργυρᾶ xai 


131 


COMMENTARIUS IN OSEJ CAP. II. 


χρναᾶ ἐποίησε τῇ Bad. » Μαθήσονταί τε ὡς πολλὴν A suorum causam imputarent, quae tamen a me, 


«tva. τὴν ἄγνοιαν évócouv, ἐχείνοις λογιζόμενοι τῶν 
προσόντων ἀγαθῶν αὐτοῖς τὴν αἰτίαν" ἅπερ οὖν αὖ- 
«τοῖς σαφῶς παρ᾽ ἐμοῦ τοῦ ποιγτοῦ τῶν ἁπάντων 
διαρχῶς ἐχορηγεῖτο, οὐ χαρποὺς παρέχοντος μόνον, 
ἀλλὰ xoi ἀργύριον xai χρυσίον, ἔχ τε τῆς χατὰ τὴν 


Αἴγυπτον ἐξόδου, χαὶ μὴν χαὶ χατὰ πολλῶν ὕστερον͵ 


ἀφορμῶν ἑτέρων" ἀφ᾽ ὧν οὐχ ὥχνουν εἴδωλα χκατα- 
σχευάζοντες ἑαυτοῖς, σεμνὴν τινα διὰ τὴν τῆς ὕλης 
«πλεονεξίαν τὴν θεραπείαν αὐτῶν ἡγεῖσθαι. 


Στίχ. 0'ap'. --- « Διὰ τοῦτο ἐπιστρέψω xal χο- 
μιοῦμαι τὸν clcóv μου χαθ᾽ ὥραν αὐτοῦ. » Τοιγαροῦν 
φολλὴν ἐν αὐτοῖς ἐργάσομαι τὴν ἀχαρπίαν" ἐν ᾧ δὴ 
μάλιστα χαιρῷ τὴν προσδοχίαν αὐτῶν τῆς ἀπολαύ- 


rerum omnium auctore, abunde ipsis suppedita- 
bantur ; neque enim fruges tantuminodo iis suffeci, 
verum eliam argentum atque aurum tum exeun- 
tibus ex /Egypto, tum aliis postea permultis even- 
tibus. Αἱ vero ipsi conflatis ex hac materia idolis, 
non dubitarunt vani cultus observationem, ob 
metalli pr:stantiam, plurimi facere. 


Vgns. 9.19. — 4 Propterea revertar, οἱ tollam 
triticum meui in tempore suo. » Grandem scilicet 
ipsis creabo sterilitlatein ; nam quo potissimum 
teinpore frui bonis sperant, tunc omni repente 


δεως ἔχουσιν, τότε δὴ πάντας αὐτῶν ἀθρόον ἀφαιρού- B erepto eis fructu, consuetorum varietate damnorum 


μενος τοὺς χαρποὺς, τῇ ποιχιλίᾳ τῶν εἰωθότων λυ- 
μαίνεσθαι τοῖς τοιούτοις, ἐρυσίδῃ, οἷον εἰπεῖν, xal 
χαλάζῃ, χαὶ τοῖς τοιούτοις, ὁπότα ἀθρόον συμθάντα 
πολλάχις τῶν φαινομένων καρπῶν παντελῆ ἀπώ- 
λειαν εἴργασται" ὥστε ὅν οὐχ ἔγνωσαν αἴτιον αὖ- 
v9; τῶν ἀγαθῶν, τῇ ἐπαγομένῃ τιμωρίᾳ, xav τῇ 
«τῶν δοθέντων ἀφαιρέσει, γνῶναι σαφῶς. « Καὶ 
&geloupa: τὰ ἱμάτιά μου, καὶ τὰ ὀθόνιά μου, (p. 17) 
φοῦ μὴ χαλύκπκτειν τὴν ἀσχημοσύνην αὐτῆς. » Πάντα 
ὁπόσα διαφόρως αὐτοῖ: παρ᾽ ἐμοῦ χορηγούμενα Exó- 
σμει τε xal εὐπρεπεστέρους ἐδείχνυ τῶν τῆς ἀπο- 
laósstg λοιπῶν ἀνθρώπων, ταῦτα ἀφελὼν, ἀτιμο- 
τέρους ἐργάσομαι πάντων. « Καὶ νῦν ἀποχαλύψω 
τὴν ἀχαθαρσίαν αὐτῆς ἐνώπιον τῶν ἐραστῶν αὐτῆς" 
καὶ οὐδεὶς οὐ μὴ ἐξέληται αὑτὴν ἐχ χειρός μον. » 
Ὥστε διὰ τῆς τιμωρίας τῆς ἐμῆς σαφεστέραν ἅπασιν 
αὐτῶν γενέσθαι τὴν παρανομίαν ἣν εἰργάζοντο, 
ἀφεστῶτες μὲν ἐμοῦ, τῇ τῶν δαιμόνων δὲ προσ- 
ἀνέχοντες θεραπείᾳ" ὧν ἐπ᾽ ἔψεσι βαρυτάτας δέξονται 
παρ᾽ ἐμοῦ τὰς τιμωρίας, οὐδὲ μιᾶς ὑπ᾽ αὐτῶν βοη- 
θείας ἀξιοῦσθαι οἷοί τε ὄντες ἐπεὶ χαὶ χρείττων 
πάσης τῇ: ἐπαγομένης αὐτοῖς παρ᾽ ἐμοῦ τιμωρίας 
ἡ δύναμις. « Καὶ ἀποττρέψω πάσας τὰς εὐφροσύνας 
αὐτῆς. χαὶ πάσας τὰς ἑορτὰς αὐτῆς, xai τὰς νουμὴ- 
νίας αὐτῆς, καὶ τὰ Σάδδατα αὐτῆς, xal πάπας τὰς 
πανηγύρεις. » Οὐδὲ γοῦν πανηγύρεως xat ἑορτῆς ἢ 
τινος εὐφροσύνης ἕξουσιν ἔτι χαιρὸν, ἅτε τῇ αἰχμα- 
λωσίχς παραδιδόμενοι, χαὶ ταῖς τῶν χατεχόντων ἀνάγ- 
x3: πιεζόμενοι ποιχλως. « Καὶ ἀφανιῶ ἄμπελον 
15755, xd τὰς συχᾶς αὐτῆς, Ὅσα, εἶπε, μισθώματά 
400 ἐστὶ ταῦτα ἃ ἔδωχάν μοι οἱ ἐρασταί μου. » (p. 
18) Πάντας δὴ τοὺς χαρποὺς αὐτῶν ἀφελοῦμαι, ὧν 
wd; δαίμοσιν ἐλογίζοντο τὴν δόσιν. « Καὶ θήσομαι 
14:1 εἰς μαρτύριον. » Ὥστε τὴν ἀφαίρεσιν αὑτῶν 
μεγίστην εἴυχε μαρτυρίαν «rs παρανομίας αὑτῶν 
si. πρόσῦτν, χαθ᾽ ἣν τοῖς δαίμοσιν ἐλογίζοντο ἐχεῖνα, 
ι, χαὶ τῇ; δόσεως χαὶ τῆς ἀφαιρέσεως χύριςς fiumv 
itv. € Καὶ χαταφάγεται αὐτὰ τὰ θηρία τοῦ ἀγροῦ, 
33) τὰ πΞετεῖνὰ τοῦ οὐρανοῦ, xal τὰ ἑρπετὰ τῆς γῆς. » 
Εἰς λύμην αὑτὰ προθήσω πᾶσιν, ὥστε μηδὲν ἐξ αὖ- 


obruam, rubigine (puta), grandine et hujusinodi 
aliis, quz: subito ingruentia, sape frugibus jam 
sese ostendentibus supremum exilium inferunt, ut, 
quem bonorum suorum auctorem non agnoverant, 
ex impacta saltem pana, et rei dat» ablatione ma- 
nifeste cognoscant, « Et auferam vestimenta mea, 
et linteamina mea, ne operiaut ignominiam ejus. » 
Quaecunque a me multifariam collata ornabant 
eos, et lautiores cateris faciebant qui hxc possi- 
dent hominibus, hxc inquam auferens, despectis- 
simos omnium  prestabo. « Et nunc revelabo 
immunditiam ipsius in conspectu amatorum ejus, 
et nemo eruel eam de manu inea. » Atque ita ultio 
mea imanifestiorem 19 cunctis reddet culpam qua 
se irretiverunt, dum me derelieto ad demonum 
cultum se contulerunt : cujus causa, gravissimas 
palam lueut ponas, nulla demonum ope potiri 
valentes; etenim inflicti illis a me supplicii longe 
validior vis est. « Et avertam cunctas lztitias ejus, 
et neomenias ipsius ac Sabbata, omnesque solem- 
nitates. » Neque solemnitatis igitur neque ullius 
[esti , neque cujuslibet gaudii tempus deinceps eis 
erit, jam videlicet captivitati traditis, et dominorum 
violentia varie pressis. « Et destruam vineam ejus 
ac ficus, de quibus ipsa dixerat : Hz sunt mercedes 
mee, quas mihi amatores mei dederunt. » Cunctos 
plane fructus eis eripiam, quos acceptos daemonibus 
referebant. « Atque ea ponam in testimonium. » 


p Nempe hzc spoliatio maximum erit testimonium 


praeterit iniquitatis, qua bona illa a dzemonibus sc 
habere dicebant , quorum tamen dandorum οἱ 
auferendorum arbiter ego eram. « Et vorabunt ca 
fer:e agri, et volatilia coeli, et reptilia terra. » 
Cuncta passim vastanda objiciam, ita ut nihil utile 
superluturum iis sit. Agri feris, coeli avibus, terre 
serpeutibus varietatem denotare voluit bostiuu. 
qui illos pessum crant daturi. Nam ferz quidem 
s&vilia nocendo imminent : aves iis qua volunt 
facile involant : serpentium denique gravissimum 
nocumenLimn est. 


πὧῶν ἀπόνασθαι τούτους" θηρία γὰρ ἀγροῦ, xal πετεινὰ οὐρανοῦ, xal ἑρπετὰ γῆς, τὸ πολύτροπον εἰπεῖν 
ἐδουλέθη τῶν λυμαίνεσθαι μελλόντων αὐτοῖς πολεμίων" ἐπειδὴ τὸ μὲν θπρίον, τῇ ὠμότητι βλάπτειν 
ἕτοιμον" τὰ πετεινὰ δὲ, τῷ πᾶσιν ἐφίπτασθαι οἷς ἂν ἐθέλῃ ῥαδίως "“ τὰ ἑρπετὰ δὲ, τῇ βαρύτητι τῆς λύμης. 


Ecly. ιγ΄, ιδ΄.--- « Καὶ ἐχδιχήσω ἐπ᾿ σὐτὴν τὰς ἡμέρας 
ParnoL. Ga. LXVI. 


VrBs. 12, 14. — « Et ulciscar super cam dices 
ó 


429 


'Baalim, «quibus nempe his idolis immolabat 
|jnaures swas moniliaque sua cireumponebat : 
$uosque amatores sectabatur, mei oblita, dicit 
Doininus. » Hzc nimirum patientur, pamas luendo, 
propterea quod idolis adhzserint, quibus saerificia 
quoque obtulerunt, et solemnitates illorum cultui 
.dedicarunt, plurimum circumponentes ornatum, 
Ccctusque celebres ad di:monum superstitionem 
- convocantes, nullam vero mei memoriam retinentes. 
* Dicit autem 13 Baalim, loco idolorum,in parte omnia 
complexus : (um et amatores more solito dicit pro 
d:*monibus ; constat enim, in idolorum obsequio 
. reapse dzemones cultos fuisse. « ldcirco ego sedu- 
-eam illam, et instar deserti ponam. » Captivitati 
. eam tradam, inquit, ita ut bonis omnibus spoliata 
-wagetur.in viis, quas antea nesciebat , nunc autem 
calamitose decurrere cogitur. Mox tamen pone 
decreto conversionem quoque in melius commiscel, 
.qui est prophetarum mos, sjc etiam beatum Davi- 
dem imitantium, qui szpe in Psalmis calamitates 
pariter dicebat, et solutionem pollicebatur. Veluti 
eum in trieesimo .psalmo ait : « Miserere mei, 
Domine, quoniam tribulor. Turbati sunt in furore 
oculi mei, et anima mea ac venter meus. Quia 
defecit in delore vita mca, et anni mei in gemiti- 
bus 5.» Tum et deinde alie his similia. Paulo 
post tamen, dicere pergens, ait: « Benedictus 
Dominus, qui mirificavit misericordiam suam in 
civitate munita. » Et mox item alia hujusmodi. 
Multa his paria in Psalmis comperire est, qua 
prophetz necessario studio faciebant, non nmiodi- 
cam audientibus creantes utilitatem : namque ut 
calamitatis przedictione territarent, bonorum autem 
denuntiatione in spem erigerent. 


VEgns. 15. — Quid ergo ait? « Et loquar ad cor 
ejus. » Solabor, inquit, illam quz inconselabilibus 
conflictatur malis. « Et dabo ei possessiones suas 
ibidem. » Restituam illam in priorum bonorum 
usum, captivitate liberans. « Et vallem Achor ad 
aperiendam intelligentiam ipsius. » lta ut quecun- 
que illo in loco perpessi fuerunt, ea deinceps ad 
restitutionem in meliorem statum el priorum cla- 
dium sublevationem vertantur. Sentient enim, ut 
par est, ex hac in melius conversione, quod et illa 
tristia non incuria mea experti fuerint, sed quia 
cadendo oportuit illos peccatorum ἘΔ, suorum sen- 
sum percipere. Nam « vallem Achor, » locum dicere 
videlur, in quo praesertim gravissimam acceperant 
belli cladem : ex qua consecuta fuerat captivitas 
«um propria malorum sequela. Atque ex hac loci 
parle, totam videtur ipsorum designare regionem : 
in qua postquam innumera ab hostibus niala per- 
pessi fueraut, in captivitatem denique ab iisdem 
abducti fuerunt. « Et humiliabitur illic juxta dies 
infautie. sue, et juxta dies ascensionis ipsius de 
terra /Egypti. » Quoniam superbize nomine indigitat 


'? Psal. xxx, 10. 


THEÓODORI MOPSUESTENI 
: et A τῶν Βααλὶμ, tv αἷς ἐπέθυεν αὐτοῖς, καὶ mepretlüsco 


1i 


tà ἑνώτια αὐτῆς, xai τὰ χαθόρμια αὐτῆς, xal ixo- 
ρεύετο ὀπίσω τῶν ἐραστῶν αὐτῆς, ἐμοῦ δὲ ἐπελάθετο, 


λέγει Κύριος. » Ταῦτα δὲ πείσονται δίχας διδόντες 


ὑπὲρ ὧν τοῖς εἰδώλοις προσεῖχον, οἷς δὴ τὰς θυσίας «e 
προσῆγον, χαὶ πανηγύρεις ἐπὶ τῇ τούτων θρησκείᾳ 
συνίστων, χόσμον τε περιτιθέμενοι πλεῖστον, (p. 19) 
καὶ πανηγύρεις συνιστῶντες ἐπὶ τῇ τῶν δαιμόνων θε-- 
ραπεία, ἐμοῦ δὲ μνήμην ἔχοντες οὐδεμίαν λέγέι γὰρ 
τόϊς μὲν Βααλὶμ τοῦτ᾽ ἔστι τοῖς εἰδώλοις, ἐκ. μέρους 
«τὰ πάντα λέγων᾽ ἐραστὰς δὲ συνήθως ὀνομάζει τοὺς 
δαίμονας " εὔδηλον γὰρ ὅτι ἐν τῇ τῶν εἰδώλων ᾿θερα- 
πείᾳ δαίμονες ἦσαν οἱ θεραπευόμενοι πάρ' αὐτῶν. 
« Διὰ τοῦτο ἐγὼ πλανῶ αὐτὴν, καὶ τάξω αὐτὴν de 
ἔρημον. » Αἰχμαλωσίᾳ παραδώσω, φησὶν, ὥστε ab- 


B τὴν πάντων ἔρημον οὖσαν τῶν ἀγαθῶν πλανᾶσθαι 


κατὰ τὰς ὁδοὺς, ἃς πρότερον οὐχ εἰδυῖα, νῦν ἀνύειν 
ὑπὸ τῆς συμφορᾶς ᾿ναγχάζετο" εἶτα χαταμίγνυσιν 
τῇ ἀποφάσει τῆς τιμωρίας καὶ τὴν ἐπὶ τὸ χρεΐττον 
μεταδολὴν, καθὼς ἔθος τοῖς προφήταις ποιεῖν, μιι- 
μουμένοις xal χατὰ τοῦτο τὸν. μαχάριον Δανῖδ. ὃς ἂν 
Ψαλμοῖς ὁμοῦ τε πολλάκις τὰς συμφορὰς ἔλεγε, καὶ 
τὴν λύσιν ὑπισχνεῖτο" ὡς ὅταν ἐπὶ τοῦ τριαχοστοῦ 
λέγῃ ψαλμοῦ" « Ἐλέησόν με, Κύριε, ὅτι θλίδομαι" 
ἐταράχθησαν ἐν θυμῷ οἱ ὀφθαλμοί μου, f) ψυχή μον 
xaX ἡ γαστὴρ μου ὅτι ἐξέλιπεν ἐν ὀδύνῃ ἡ ζωή μου, 
xai τὰ ἕτη μου ἐν στεναγμοῖς. » Καὶ καθ᾽ ἑξῆς τὰ 
ὅμοια τούτοις" εἶτα προδαίνων τοῦ λόγου χατὰ βρα- 
χέα φησίν" « Εὐλογητὸς Κύριος, ὅτι ἐθαυμάστωσε τὸ 
ἔλεος αὑτοῦ ἐν πόλει περτοχῇς’ » καὶ χαθ᾽ ἑξῆς δὲ τὰ 
ὅμοια τούτοις -“ πολλὰ δὲ τοιαῦτα ἐπὶ τῶν ψαλμῶν 
εὕροι τις ἄν’ ἅπερ οὖν ἀναγκαίως ἐζήλωσαν οἱ προ- 
φῆται, (p. 20) πολλὴν τοῖς ἀχούουσι παρεχόμενοι τὴν 
χρείαν" ὡς ἂν διὰ μὲν τῶν τῆς συμφορᾶς ῥημάτων 
φοδοῖεν᾽ διὰ 5b τῆς τῶν ἀγαθῶν ἐκαγγελίας, εὐέλπι» 
δας ποιοῖεν. 

Στίχ. ιε΄. --- Τί οὖν φησι; « Καὶ λαλήσω ἐπὶ τὴν 
καρδίαν αὐτῆς. » Παραχαλέσω, φησὶν, αὑτὴν μετὰ 
τοῦτο, ἀπαραμυθήτοις παλαίουσαν τοῖς χαχοῖς. « Καὶ 
δώσω αὐτῇ τὰ χτήματα αὐτῆς ἐχέϊζθεν. » 'Αποχατα» 
στήσω πάλιν αὐτὴν ἐπὶ τὴν τῶν προτέρων ἀπόλαυσιν, 
τῆς αἰχμαλωσίας ἐχοσπάσας. « Καὶ τὴν χοιλάδα ᾿Αχὼρ, 
διανοῖξαι σύνεσιν αὐτῆς. » "Do:e ὁπόσα κατ᾽ ἐκεῖ» 
vov πεπόνθασι τὸν τόπον, συντελέσαι λοιπὸν αὐτοῖς 
εἰς βελτίωσιν καὶ διόρθωσιν τῶν προειληφότων πται» 
σμάτων" αἰσθήσονται γὰρ, ὡς εἰχὸς, ἐχ τῆς ἐπὶ τὸ 
χρεῖττον μεταδολῆς, ὅτι χαὶ τῶν λυπηρῶν obx ἕπει- 
ράθησαν δι᾽ ἀμέλειαν ἐμὴν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ πταίσαντας 
αἴσθησιν ἐχρῆν τῶν ἁμαρτημάτων λαδεῖν τῶν οἰχείων" 
τὸ γὰρ « χοιλάδα ᾿Αχὼρ, » τόπον ἔοιχε λέγειν ἐν ᾧ δὴ 
μάλιστα τὴν βαρυτάτην ἐδέξαντο τοῦ πολέμου τροπὴν" 
ὡς ἀχολουθῆσαι τήν τε αἰχμαλωσίαν, xal τὰ ἐχεῖθεν 
χαχὰ λοιπόν ὡς εἰχὸς, ἐχ μέρους χατὰ τὸ εἰωθὸς 
πᾶσαν αὐτῶν χαλῶν τὴν (p. 21) χώραν" ἐν f) πλεῖστα 
ὅσα παρὰ τῶν πολεμίων ὑπομεμενηχότες χαχὰ, ἐπὶ τὴν 
αἰχμαλωσίαν ἀπήχθησαν ὑπὸ τῶν πολεμίων. « Καὶ τα» 
πεινωθήσεται ἐχεῖ χατὰ τὰς ἡμέρας νηπιότητος αὐτῆς, 
καὶ χατὰ τὰς ἡμέρας ἀναδάσεω; αὐτῆς Ex γῆς Α .ὁ- 


4M 


COMMENTARIUS JN OSEJE CAP. Il. 


143 


«του.» Ἐπειδὴ yàp ὑπερηφανίαν λέγει τὸ ἀποστῆναί A apostasiam neglectumque Dei, bumiliationem vi- 


«t xa ἀμελῆσαι τοῦ Θείου, ταπείνωσινλέγει τὴν ἐπί- 
γνωσιν τοῦ προσήχοντος * χαὶ τὸ ὡς δεσπότην τε xal 
χριτὴν χαὶ Κύριον τῶν ἀπάντων φούδεϊσθαι διχαίως" 1014 
ούτων οὖν, φησὶν, ἐν τῷ καιρῷ τεύξεται τῆς συμφορᾶς, 
χαϑ᾽ ὁμοιότητα τῶν χατὰ τὴν Αἴγυπτον γεγονότων, οἵ 
τῇ τῶν πλίνθων ἐργασίᾳ συντριδόμενοι, ἐπέγνωσάν τε 
ὅϑεν προσῆχε τὴν τούτων εὑρέσθαι λύσιν " xal ἐδόη- 
σαν ἅπαντες πρὸς Θεόν’ ὥστε αὐτὸν ἐπινεύσαντα 
ταῖς τῶν βοώντων αἰτήσεσι μετὰ μεγάλου τοῦ θαύ- 
ματος παρασχεῖν αὐτοῖς τὴν οἰχείαν βοήθειαν, Καθ᾿ 
ὁμοιότητα δὴ, φησὶν, ἐχείνων ἔσται χαὶ τὰ νῦν" οὕτω 
Φφωφρονιζομένων τε ὑπὸ τῆς συμφορᾶς, καὶ ἐπιγινω- 
σχόντων τὸν αἴτιον τῶν ἀγαθῶν χαὶ αἰτούντων μὲν 


τὴν βοήθειαν ἐχεῖθεν, μετὰ πολλῆς δὲ τῆς εὐχολίας Β 


«υγχανόντων αὐτῆς. 

Στίχ. τις’ -χ΄. — « Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, 
λέγει Κύριος, χαλέσει με ὁ ἀνήρ μου, χαὶ οὐ χαλέσει 
ps ἕτι Βααλίμ." xai ἐξαρῶ τὰ ὀνόματα τῶν Baal 
àx τοῦ στόματος αὐτῆς - xal οὐ μὴ μνησθῶσιν 
(p. 43) οὐχέτι τῶν ὀνομάτων αὐτῶν. » Τότε δὴ, 
φησὶν, ἐπιρκύσονται χηδεμόνα οἰχεῖον, χαὶ πάν- 
τῶωνων ἀποστάντες τῶν λοιπῶν, τῇ θεραπείᾳ προσέξουσι 
τῇΆ ἐμῇ, πάσης τῆς τῶν εἰδώλων ἀφιστάμενοι θερα- 
πείας “ ὡς μηδεμίαν μνήμην αὐτοὺς ἔχειν ἐχείνων 
ἔτι, μηδέ τινα λόγον αὐτῶν ποιεῖσθαι τοῦ λοιποῦ * τὸ 
δὲ͵ « Οὐ καλέσει με Ecc Βααλὶμ, » ἐπειδὴ Θεὸς ἦν ὁ 
ταῦτα λέγων, Οὐχέτι, φησὶ, τὴν ὀνομασίαν τὴν ἐμὴν 
ἐπιϑήσουσι τοῖς Βααλίμ᾽ ἅτε τῆς μὲν ἀπάτης χεχω- 


ρισμένοι τῆς ἐχείνων, πρὸς ἐμὲ δὲ ὁρᾷν ἐγνωχότες (c 


409 λοιποῦ τὸν ὄντως Θεόν. « Καὶ διαθήσομαι αὐτοῖς 
διαϑήχην ἐν τῇ ἡμέρᾳ ixsivn μετὰ τῶν θηρίων 
«τοῦ ἀγροῦ, καὶ μετὰ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ, 
καὶ μετὰ τῶν ἑρπετῶν τῆς γῆς. » Τοὺς πρότερον, 
φησὶν, αὑτοῖς ἐπιδουλεύοντας, xai πολεμίως ἔχοντας 
πρὸς αὐτοὺς, παρασχευάσω τὴν πρὸς αὐτοὺς ἑλέσθαι 
φιλίαν. ε Καὶ τόξον χαὶ ῥομφαίαν χαὶ πόλεμον συν- 
tpkje ἀπὸ τῆς γῆς o» πάσης αὐτοὺς πολέμου πεί- 
ρας ἐχτὸς χαταστήσω. « Καὶ χατοιχῶ αὐτοὺς ἐπὶ 
ἐλπίδε. » παρασχευάσω δὲ ix τῶν προσγινομένων 
αὐτοῖς ἀγαθῶν, καὶ περὶ τῶν μετὰ ταῦτα χρηστό- 
τερα ἐλκίζειν. « Καὶ μνηστεύσομαί σε ἐμαυτῷ εἰς 
τὸν αἰῶνα" xal μνηστεύσομαι ἐμαντῷ ἐν διχαιο- 
em» καὶ ἐν χρίμασι καὶ ἐν ἐλέῳ καὶ ἐν olxvip- 


cissim dicit officii proprii cognitionem, justumque 
Dei, ut principis, judicisque ac Domini, timorem. 
Hunc ergo, ait, calamitatis tempore fructum nan- 
ciscetur, prout olim in /gypto usuvenit, eum 
opere latericio faciendo attriti, agnoverunt unde- 
nam malorum solutionem petere deberent; cun- 
clique δὰ Deum clamaverunt; quo facto, Deus 
annuens clamantium precibus, non sine grandi 
miraculo suum eis auxilium suppeditavit. Przsentia, 
inquit, pari ac illa vetera conditione flent : his vi- 
delicet calamitate emendatis, et eum qui causa bo- 
norum est agnoscentibus , indidemque opem po- 
scentibus, pronaque impetrantibus facilitate. 


.NEns. 16-20. — « Eritque die illa, dicit Dominus, 
vocabit me vir meus, οἱ non vocabit mé diutius 
Baalim. Auferamque nomina Daalim ex ore ejus, 
nec recordabuntur ulterius" nominum eorum. » 
Tunc proprium, inquit, curatorem agnoscent, 
cunctisque aliis omissis, ad cultum meum 'accedent, 
ab omni idolorum obsequio recedentes; in tantum 
ut nullam illorum memoriam retineant, vel mini- 
inam posthinc curam gerant. Quod vero ait, « Non 
vocabunt me amplius Baalim, » quoniam Deus erat 
qui 15. ita loquitur, Haud ultra, inquit, nomen 
meum Baalim imponent ; quandoquidem ab Ἰδοῖο- 
rum errore regressi, ad me in posterum didicetunt 
respicere verum Deum. « Curaboque eis f(edus die 
illa cum feris agri, et cum coeli volücribus, et cum 
terre. reptilibus. » Illa, inquit, quz ipsis antea in- 
sidiabantur, et hostili animo erant, dabo operam, 
ut eisdem amicilia jungantur. « Arcumque et gla- 
dium ac bellum tota regione conteram. » Nempe 
illos omni belli molestia expediam. « Et habitare 
eos faciam cum spe. » Dabo operam, ut ex jam 
impetratis bonis, meliura etiam se postea consecu- 
turos sperent. « Et sponsabo te mihi in sempiter- 
num : et sponsabo mihi in justitia, in judiciis, et 


in misericordia, et in niiserationibus. » Te, inquam, 


in amicitiam meam reponam, tibique familiaritatem 
meam restitaam ; zquo jure agens, et eos qui tibi 
captivitatis tempore injurii fuerunt puniens, ju- 


pal. » "Ev τῇ οἰχειότητί σε πάλιν χατατάξω τῇ D stumque de omnibus judicium ferens, res tuas 


ἐκ - παρέξω δέ σοι, φησὶ, (p. 23) «hv οἰχείωδιν τὴν 
ἐμὴν, ἐπιμελόμενός τε τοῦ διχαίου, xal χολάζων τοὺς 
ἠδιχηχότας σε χατὰ τὸν τῆς αἰχμαλωσίας χαιρὸν, 
κρίνων τε ἅπασι μετὰ τοῦ διχαίου * χαὶ μὴν χαὶ ἐλέῳ 
«ὁ κατὰ σὲ διοιχῶν. « Καὶ μνηστεύσομαί σε ἐμαντῷ 
ἐν πίστει, xal ἐπιγνώσῃ τὸν Κύριον. » Δέξομαι τὴν 
τρισῦκε Θεῷ, xal Δεσπότην ἐπιγινωσχόντων οἰχεῖον. 

Στέχ. κα΄. — « Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, 
λέγει Κύριος, Exaxoócopat τῷ οὐρανῷ, καὶ ὁ οὐρανὸς 
ἐπεχούσεται τῇ γῆ. xal ἢ γῆ ἑἐπαχούσεται τῷ σίτῳ 
231 τῷ οἴνῳ καὶ τῷ ἐλαίῳ * χαὶ αὐτὰ ἐπαχηύσεται τῷ 
Ἵ:ραέλ καὶ σπερῶ αὐτὴν ἐμαυτῷ ἐπὶ τῆς γῆς, xal 
sf τὴν οὐχ ἥλεημένην" xat ἐρῶ τῷ οὐ λαῷ μου, 
Λεός μου εἴ σ᾽ χαὶ αὑτὸς ἐρεξ, Κύριος ὁ Θεός μου 
εἴ 22. » Τότε δὴ πολλὴν ἕξετε χαὶ τῶν χαρπῶν τὴν 


denique benigne regens. v Et sponsabo te mihi in 
fide, et cognosces Dominum. » Vos, inquam, in ne- 
cessariorum numero postbinc habebo, qui et mihi 
credidisus prout Deo par eat, meque vestrum Do- 
minum agnovistis. 


οἰχείωσιν ὑμῶν λοιπὸν πεπιστενχότων τέ μοι χαϑὼς 


Υσβϑβ. 21. — - Eritque die illa, dicit Dominus, 
exaudiam colum, et cclum exaudiet terram, et 
terra exaudiet. triticum et vinum et oleum, et 
hsec exaudient lsraelem. Seramque eam mihi in 
terra, et miserebor ejus cujus non eram misertus. 
Dicamque populo non meo, Populus meus es tu : 
et ipse dicet, Dominus Deus meus es tu. »Tunc certe 
multam habebitis frugum ubertatem : ceni «x , 


τὲ 


me volente, imbrem lelluri demitlet ; 
luin. pro aerc dicit, veluti cum cceli volucres dicit, 
nempe illas quz: aerem findunt. Terra autem rite 
irrigata fructus suos abundanter przbebit : quo- 
rum lauto Israel usu fruetur , id est terrzc bonorum. 
Faciamque ut 16 propriam regionem «denuo inco- 
lant, qua anlea privali fuerant; atque ita ibi 
degentes cultum mihi exhibebunt. ld enim signifi- 
cault illa verba, « Seram eam mihi in terra : » meta- 


phora a seminatoribus sumpta dicere volens, se , 


illos tota rursus regione patria sparsuruimn, in qua 
secure habitabunt, debitisque erga me officiis 
fungentur. Quas quidem ita evenient, quia res 
vestrz, me curante, meliore conditione esse coe- 
perunt; adeo ut misertum sit illius qua extra mi- 
sericordiam fuerat ; 
antea.non erat populus. Atque ita jure optimo his 
fiet, quia et ipsi vetere errore relicto, debitum 
suum agnoscent, claraque voce dicent, solum esse 
ipsorummet vere Dominum ac Deum, eum qui 
omnium creator est, specialemque eis curam suam 
coelitus tribuit. 


CAP. T. 


VgR$s. 1. — « Dixitque mihi Dominus : Adhuc 
vade, et dilige mulierem diligentem mala ét adul- 
teram : haud secus quam Deus filios Israelis 
diligit, dum ipsi ad deos alienos respiciunt, dili- 


guntque cupedias el vinacea. » Hinc quoque explo- ^ 


ratum fit, quod multoties diximus, non ad scri- 
ptionis formam, unoque tenore, prophetarum ora- 
cula fuisse conscripta , sed ex imtervallo dictata, se- 
cundum acceptarum tempora revelationum : quarum 
instinctu ad populum necessario verba faciebant, 
divinis iliuminationibus consectanei. Nam cum 
superius enarrasset oblatam sibi illarum rerum ob 
populi vituperationem | imaginem, merito nunc 
revelationem alteram pariter exponit, quam utpote 
a Deo sibi immissau, nequit reticere. Etenim verba, 
« Dixit mihi Doininus, » hoc significant, nimirum 
Dei loquentis vocem veluti esse, factam illam sibi 
17 divinitus revelationem. Mandavit ergo mihi 
mulierem babere adulteram, el cujusvis malorum 
generis operatricem : ut hzc etiam reprzesenta&o 
quzdam sit mentis, quam ego erga Israelis filios 
retinere studui , quanquam omni improbitati dedi- 
tos, suumque aperte odulterium ostentantes; qui diis 
falso apud ethnicos reputatis student ; magnopere 
satagentes constitutas illic religiones exsequi : id 
euim significant verba « cupediz cum vinaceis ; » 
quasi dicat panes varie laboratos, cum passis 
nimirum uvis, admistis bellaríis, quos more suo 
quodam idolis offerebant : nam « cupedias cum 
vinaceis appetere, » dictum est pro voluptate quam 
bonorandis idolis capiunt. Porro superiora dicta 
fucre presertim ad decem tribuum reprehensionem, 
quarum populus derelicto Deo, se idolis addixerat ; 
hec autem ad reprehensionem pariter illorum 


THEODORI MOPSUESTENI v 
quippe coe- A ἀφθονίαν * ὁ μὲν γὰρ ἀὴρ χατὰ γνώμην ἐμὴν παρέξὰ 


factusque ait populus, qui B 


15 


τῇ γῇ τὸν ὑετόν." οὐρανὸν γὰρ τὸν ἀέρα χαλεῖ " ὡς xd 
τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ ὅταν λέγῃ, ἵνα εἴπῃ τὰ τἔ- 
pyovza τὸν ἀέρα" ἡ δὲ γῇ ὡς εἰχὸς ἁρδομένη τοὺς xap- 
ποὺς ἀφθόνως παρέξεται τοὺς οἰχείους " kx δὲ τούτων 
ἄφθονον ὁ Ἰσραὴλ τὴν ἀπόλαυσιν χτήσεται τῶν ἐχ τῆς 
γῆς ἀγαθῶν’ παρασχευάσω τε πάλιν αὐτοὺς τὴν γῆν οἵ» 
κεῖν τὴν ἰδίαν, ἧσπερ οὖν ἀφτρέθησαν πρόσθεν, ὡς ἂν 


- (p. 24) αὐτόθι διάγοντες τῆς ἐμῆς ἐκιμελοῖντο θερα» 


πείας" τοῦτο γὰρ λέγει xb, « Σπερῶ αὐτὴν ἐμαυτῷ br 
τῆς γῆς » Ex μεταφορᾶς τῶν σκειρόντων βουληθεὶς 
εἰπεῖν, ὅτι Κατὰ πάσης αὐτοὺς ἐχτενῶ πάλιν τῆς γῆς 
τῆς οἰχείας, μετὰ ἀσφαλείας τε οἰχοῦντας ἐν αὐτῇ, xai 
τῶν ἐμοὶ προσηχόντων ἀντεχομένους λοιπόν " ἔσται 
δὲ ταῦτα, ἐπειδὴ μεταδολὴν τὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττον τὰ 
xa0' ὑμᾶς διὰ τῆς κηδεμονίας δέχεται τῆς ἐμῆς * ὡς 
ἐλεεῖσθαι μὲν τὴν οὐχ ἡλεημένην " λαὸν δὲ εἶναι τὸν 
οὗ πρότερον λαόν " ὅπερ οὖν εἰχότως αὐτοῖς προϑ- 
ἐσται, ἐπειδὴ χἀχεῖνοι τῆς πρότερον ἀποστάντες πλᾶ- 
γῆς ἐπιγνώσονταί τε τὸ δέον, xal μετὰ λαμπρᾶς 
ἐροῦσι τῆς φωνῆς, ὅτι αὐτὸς δὴ μόνος ἐστὶν αὐτῶν 
ὄντως Κύριός τε xal Θεὸς, ὁ τῶν ἀπάντων μὲν ποιη- 
τὴς xaX δεσπότης, ἰδίαν δὲ αὑτοῖς ἄνωθεν τὴν οἰχείαν 
νείμας χηδεμονίαν. 


ΚΕΦ. Γ΄. 


Στιχ. α΄. — « Καὶ εἶπε Κύριος πρός με, "Ec 
πορεύθητι xal ἀγάπησον γυναῖχα ἀγαπῶσαν πονηρὰ 
καὶ μοιχαλίν" καθὼς ἀγαπᾷ ὁ Θεὸς υἱοὺς Ἰσραὴἣλ, καὶ 
αὐτοὶ ἀποδλέπουσι" ἐπὶ θεοὺς ἀλλοτρίους, καὶ φιλοῦσε 
πέμματα μετὰ σταφίδων. » Εὔδηλον ὃ πολλάχις εἰρῆ- 
χαμεὲν χἀντεῦθεν, ὅτι μὴ ἐν συγγραφῆς εἴδει χατὰ 
μίαν ἁρμονίαν συγγέγραπται τὰ τῶν προφητῶν " 
διῃρημένως δὲ (p. 25) εἴρηται κατὰ τὸν τῶν &roxa- 
λύψεων ὧν ἐδέξαντο καιρόν " ἐφ᾽ αἷς xaX τὰ πρὸς τὸν 
λαὸν ἀναγχαίως προτήγοντο λέγειν. ταῖς ἀποχαλύ- 
ψεσιν ἑπόμενοι ταῖς θείαις" εἰρηχὼς γὰρ τὴν λῆψιν 
τῆς xav ἐχεῖνα εἰχόνος ἐπ᾿ ἔλεγχον τοῦ λαοῦ ῥηθέντα, 
διχαίως ἑτέραν ἀποχάλυψιν ἐνταῦθα διηγεῖται πάλιν, 
ἣν παρὰ Θεοῦ δεξάμενος ἐχτίθεται ἀναγχαίως * τὸ γὰρ, 
« Εἶπε Κύριος πρὸς μὲ, ν τοῦτο δηλοῖ, Θεοῦ λέγοντος 
εἶναι φωνὴν τὴν γεγενημένην ἀποχάλυψιν αὐτῷ 
θειόθεν - Εἶπεν οὖν μοι, φησὶ, περὶ γυναῖκα ἔχειν 
μοιχαλίδα καὶ παντοίων ἐργάτιν χαχῶν" ὡς ἂν pl- 
μησις εἴη xal τοῦτο τῆς γνώμης, fjv περὶ τοὺς υἱοὺς 
Ἰσραὴλ ἀποσώζειν ἑσπούδαχα, πάσῃ μοχθηρίᾳ 
συζῶντας, xat σαφῆ τὴν ἑαυτῶν ἐπιδειχνυμένους 
μοιχείαν * οἷ περὶ διαφόρυυς ἑσπουδάχασι θεοὺς 
τοὺς παρὰ τοῖς ἔθνεσι νομισθέντας ψευδῶς, περὶ 
πολλοῦ ποιούμενοι τὸ τὴν παρ᾽ αὐτοῖς νενομισμένην 
θεραπείαν προσάγειν" τοῦτο γὰρ λέγει τὸ « πέμματα 
μετὰ σταφίδων" » ἵνα εἴπῃ ἄρτους οὗς ποιχίλως 
χατασχευάζοντες σταφίσι τε χαὶ τοῖς τραγήμασι μι» 


᾿γνύντες, xatá τι τῶν περὶ ταῦτα ἐχόντων ὅθος, 


προσέφερον τοῖς εἰδώλοις" τὸ γὰρ « φιλοῦσι πέμμανα 
μετὰ σταφίδων, » ἀντὶ τοῦ, δι᾽ ἡδονῇς ἐστιν αὐτοῖς 
ταῦτα ποιεῖν ἐπὶ τιμῇ τῶν εἰδώλων. (ρ. 46) Ἔστι δὲ 
αὐτῷ τὰ μὲν πρότερα εἰρημένα πρὸς ἔλεγχον μᾶλλον 
τῶν δέχα φυλῶν᾽ οἵ χαταλελοιπότες τὸν Θεὸν τοῖς «l- 
δώλοις προσεῖχον " ταυτὶ δὲ πρὲς ἔλεγχον τῶν τῇ βα- 


[68 


COMMENTARIUS. IN OSEE CAP. Ill. 


446 


σιλείᾳ προσηχόντων τῆς Ἰουδαίας * οἵ τὸν ναὸν Eyov- À pertinent, qui in Judes regno vivebant : namque 


«ες παρ᾽ ἑαυτοῖς, xai δὴ xal τινα σπουδὴν διά τε 
πανηγύρεων χαὶ θυσιῶν ἐνδειχνύμενοι περὶ τὸν ὄντως 
Θεὸν, μοιχενομένης δίχην τὴν περὶ τὰ εἴδωλα θερα- 
πείαν συνῆπτον τῇ ἐνδείξει τῆς περὶ τὸ Θεῖον 


σπουδῆς, 


Σ-ιχ.Β'-΄.---Εἴτα. λέγει" «Καὶ ἐμισθωσάμην ἐμαυτῷ 
πίντε χαὶ δέχα ἀργυρίου, χαὶ γομὸρ χριθῶν, xai νεδὲλ 
οἶνου"» τῇ ἀχριδολογίᾳ χρησάμενος εἰς δήλωσιν τοῦ 
{εγονότος ὄντως" ἀναγχαῖον δὲ xaX τοῦ « ἐμισθωσάμην » 
«ὸ ὑπόδειγμα, ἐπεὶ xat ὁ θεὸς ἐπὶ μεγάλαις δωρεαῖς τε 
χαὶ μισθοῖς τοὺς Ἰουδαίους ἑαυτῷ συνήψεν. «Καὶ el- 
πὸν πρὸς αὐτὴν, Ἡμέρας πολλὰς χαθίσῃ ἐπ᾽ ἐμοὶ, 
χαὶ ἐγὼ ἐπὶ σοὶ, χαὶ οὐ μὴ πορνεύσῃς, οὐδὲ μὴ γένῃ 
&ybpl. » Ὡς ἂν xai τοῦ Θεοῦ οὐχ ἐπ᾽ ὀλίγον, ἀλλ᾽ 
ἐπὶ μαχρῷ τῷ χρόνῳ προσέχειν τε αὐτῷ βουληθέντος 
«οὺς Ἰουδαίους, xaX τὴν χηδεμονίαν αὐτοῖς ὑποσχο- 
μένου τὴν οἰχείαν “ οὕτω τε αὐτοὺς βουληθέντος μὴ 
Xph« τὰ εἴδωλα νεύειν, ἐπὶ ὃὲ τῆς περὶ αὑτὸν μένειν 
εὐνοίας. Εἶτα λέγει" € Διότι ἡμέρας πολλὰς καθίσονται 
οἱ υἱοὶ Ἱσραϊλ οὐχ ὄντος βασιλέως, οὐδὲ ὄντος ἄρ- 
χοντος (p. 27), οὐδὲ οὔσης θυσίας, οὐδὲ ὄντος θυσια- 
στηρέου, οὐδὲ ἱερατείας, οὐδὲ δήλων. » Ὡς γὰρ ἐχεί- 
νης οὐχ ἐπὶ τῶν αυνθηχῶν μεινάσης τῶν οἰχείων, τῇ 
δὲ πορνιχῇ γνώμῃ πρὸς ἑτέρους νευσάσης, οὕτως ἐν- 
12002 λέγει, ὅτι Παρόμοια δὴ χαὶ τῶν Ἰουδαίων περὶ 
ἐμὶ πεποιτ χότων, τιμωρίαν αὐτοῖς ἀνάλογον ἐπάξω, 


ἐφ᾽ ἱκανῷ μὲν τῷ χρόνῳ παραδοὺς αἱ μαλωσίᾳ, παρα- C 


ἀχευάσας δὲ πάντων τῶν χατὰ τὴν χώραν τὴν οἰχείαν 
ἐρήμους εἶναι παντελῶς " ὡς βασιλέως μὲν οἰχείονυ 
ἐχτὸς εἶναι xal ἄρχοντος, ἅτε ὑφ᾽ ἑτέρῳ βασιλεῖ τε- 
ταγμένους, ᾧπερ αἰχμαλώτους γεγονότας δουλεύειν 
ἀνάγχη ᾿ ἀφαιρεῖσθαι δὲ αὐτῶν. xal τὰς θυσίας xal 
τὴν τοῦ θυσιαστηρίου χρείαν, καὶ πᾶπαν τὴν ἱερατι- 
πὴν λειτουργίαν διὰ τὸ γεγονότας αἰχμαλώτους πόῤ- 
d καθεστόναι τῶν τόπων ἐν οἷς ἱερατεύειν Θεῷ νενο- 
διισμένον ὑπῆρχεν, ἀμοιρεῖν δὲ xal τῆς ἐπὶ τοῖς 
ἀπορουμένοις διὰ τῶν προφητῶν δηλώσεως * οὗπερ 
οὖν Ξρότερον ἐτύγχανον ποικίλως. « Καὶ μετὰ ταῦτα 
ἐπιστρέψουσιν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, xaX ζητήσουσι Κύριον 
«τὸν Θεὸν αὐτῶν, xai Δαδὶδ τὸν βασιλέα αὐτῶν. » 
Τηνικαῦτα, φησὶν, αἰσθόμενοι τῶν οἰχείων χαχῶν, 


el hi, quanquam templum apud se haberent, nec- 
non aliquam observantiam solemnitatum ac sacri- 
ficiorum prz se ferrent in veri Dei honorem, 
nihilominus instar adultere , idolorum cultum, 
cum demonstratione studii erga Deum copula 
bant. 


VEnRs. 9-5. — « Et mercede. conduxi cam mihi 
quindecim argenteis, et coro hordei ac mensura 
vini. » Minuta hac locutione utitur ad vera rei 
gest:e demonstrationem. ltem opus fuit « mercedis» 
exemplo, quia Deus quoque magnis donis atque 
mercedibus Judzxos sibi addixerat. « Dixique ei : 
Dies multos exspectabis me, et ego te; et non 


B fornicaberis, neque viro eris. » Quasi Deus quo- 


que non paulisper, sed diuturno tempore Judzos 
velit sibi adherere, quibus vicissim curam suam 
promittit : ita mandans quominus ad idola decli- 
nent, sed erga se benevolentiam retineapt. Postea 
dicit : « Quia dies, multos sedebunj. &ijji Israelis 
sine rege, ei sine principe, et βίηο 1 sacrificio, 
et sine altari, ac sine . manifestationibus.. » Nam- 
que, ut si. illa. mulier in fcderc suo non perman- 
sissel, sed meretricio animo ad alios declinasset : 
ita hic. dicit, Si paria Judaei mihi fecerint , pgenam 
iis digaam imponam, longo quidem tempore. 
captivitati tradens , et omnium. patrie regionis 
rerum faciens egentes : rege scilicet vel principe 
proprio- expulso, ipsisque alteri regi suppositis, 
cui captivos factos servire necesse erit : simulque 
auferri sacrificiorum ritum, et altaris.usum, et 
sacerdotale omne ministerium, quia captivi procul 
iis locis consisterent , ubi Deo sacra facere legiti- 
mum. erat, et dubiorum quoque solutione, quz 
prophetarum ore fiebat, carerent, quaque antea 
multifariam fruebantur. « Et post hec revertentur 
filii Israelis, et quarent. Dominum Deum suum, et 
Davidem regem suum, » Tunc, inquit, malorum 
suorum sensu (acti, sententiam cominutabunt, et 
Dei scientiam cultumque studiose asciscent, Sed et 
regem babere optabunt ex Davidis successione. 
Hac enim ceu post redijum eventura dicit, cum 
sub uno. rege Zorobabele exstiterunt omnes, ex 


μεταδαλοῦνται τὴν γκώμην, τὴν τοῦ Θεοῦ μετιόντες D Davide stirpem ducente; deposita; jam sententia 


TWcly τε xal θεραπείαν σπουδῇ ^ xai δὴ xai βασι- 
λέα στέρξουσιν ἔχειν. τὸν ἐχ τῆς τοῦ Aavto διαδοχῆς " 
(p. 38) ταῦτα γὰρ ὡς μετὰ τὴν ἐπάνοδον ἐσόμενα λέ- 
Tu, ὅτε ὑφ᾽ ἑνὶ βασιλεῖ τῷ Ζοροδάδελ ἐτύγχανον 
ἄξεντες ἐχ τοῦ Δαυῖϊδ χκαταγομένῳ, οὐχέτι ζηλοῦντες 
τὴν Ὥκόμην ἐχείνην, xaü' ἣν ἀποστᾶσαι τῆς βασι- 
λείας τῶν διαδόχων τοῦ μαχαρίου Aavtb, αἱ δέχά 
qx βασιλέας εἵλοντο ἑτέρους. « Kal, ἔχστήσονται 
ἐπὶ τοῖς ἀγαθοῖς αὐτοῦ ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν. » 
Εἰς ἔχστασιν δὲ χαταστήσονται πάντες τῇ ὑπερθολῇ 


illa, qua.olim a beati Davidis regiis successoribus 
deficientes decem tribus, alios sibi delegerant. 
« Et stupebunt super bonis ejus in novissimis 
diebus. ». Exstasim quamdam patientur omnes 
summa rerum. admiratione, reputantes qualia illi 
quantaque bona a Dei providentia consecuti sint. 
His ad incolarum Judzx reprehensionem dictis , 
communem deinde ad omnes orationem convertit, 
modo hos, modo illos, modo cunctos simul ob- 
jurgans. 


Ἦν θαύματος, ἀναλογιζόμενοι ὁπόσων αὐτοῖς ἀγαθῶν διὰ τῆς προνοίας τῆς θείας, ἐνεγένετο τυχεῖν" ἐν δὲ 
τοῦτος xal τὰ πρὸς ἔλεγχον τῶν χατὰ τὴν Ἰουδαίαν εἰπὼν, χοινὸν λοιπὸν pho ἅπαντας ποιεἴτα! τὸν λό- 
TW, ποτὲ μὲν τούτους, ποτὲ δὲ ἐχείνου:, ποτὶ ὃὲ ἅπαντας ἐλέγχων χοινῇ. 


$1 
CAP. IV. 


. Vens. 1-5. — 19 Idcirco ait : « Audite verbum 
Domini, o Israelis filii, quia judicium Domino cum 
babitatoribus lerrze :: non est enim veritas, et non 
est misericordia, neque scientia Dei in terra. Male- 
dictum, et mendacium, et homicidium, et furtum, 
et adulterium inundaverunt terram, et sanguis san- 
guini commistus est. » Age, jam audite, inquit, 
judicio vobiscum disceptantem Deum, atque osten- 
dentem quali quantaque malitia providentiam ejus 
remunerati sitis. Nemo quippe vestrum veritalis 
curam gerit, neque ullam cbaritatis erga homines 
rationem babet : siquidem ne de Dei quidem scien- 
tia solliciti estis; sed fraus et exsecrabilia prorsus 
opera, homicidium, furtum atque adulterium pas- 
sim in terra exercentur; mutuisque czdibus tan- 
topere indulgetis, ut semper cum precedentibus 
cruor subsequens misceatur. « Propter hoc lugebit 
terra, et minuetur cum omnibus qui habitant eam. » 
In luctu terra omnis versabitur, propter ingruen- 
tium malorum magnitudinem: dum ii tam imma- 
niter ab hostibus trucidantur, ut nonnisi exiguus 
incolarum numerus supersit : id enim valent verba, 
« Minuetur terra cum habitantibus eam. » — « Cum 
feris agri, cum reptilibus terre, et cum cceli volucri- 
bus. » Tropice more suo dicit, fore ut. cum plebe 
principes quoque ejusdem pereant, qui ferarum 
instar infirmioribus nocebant : et ceu aves qus- 
dam diripiendis pauperibus subito involabant ; vel 
denique serpentium ritu proximos quosque vul- 
werare studebant. « Maris quoque pisces deficient. » 
Cuncti, ut uno verbo dicam, qui, tanquam mare 
pisces, sic terram replebant, funditus disperibunt. 
His addit : « Ut nemo vel judicetur, vel arguatur 
quisquam.» Tanta, inquit, omnium rerum vastitas 
erit, ut neque deinceps judex supersit, nec qui alio- 
rum crimina corrigat : cunctis una captivitatis cala- 
mitate xeque obrutis. « Populus autem meus tanquam 
sacerdos, cui contradicitur : » dignitate omni de- 
ciduus, nulloque jam habitus respectu dignus : 
veluti si quis sacerdos in controversiam incidat, et 
deponatur, atque. apud omnes dehonestetur. « Et 
inürmus erit interdiu. » Diutissime in infirmitate 
versabitur incumbentium malorum. « Et inlirmus 


THEODOR! MOPSÜESTENI 
Α 


118 
ΚΕΦ. A. 


Στίχ. a'-e'. — Διό φησιν" ε᾿Αχούσατε λόγον Κυρίου, 
υἱοὶ Ἰσραὴλ, ὅτι χρίσις τῷ Κυρίῳ πρὸς τοὺς xat- 
οιχοῦντας τὴν γῆν" διότι οὐχ ἔστιν ἀλήθεια, οὐδὲ 
ἕλεος, οὐδὲ ἐπίγνωσις Θεοῦ ἐπὶ τῆς γῆς " ἀρὰ καὶ 
Ψεῦδος, καὶ φόνος, xaX χλοτὴ, καὶ μοιχεία χέχνται ἐπὶ 
τῆς γῆς, καὶ αἵματα ἐφ᾽ αἵμασι μίσγουσιν. » ᾿Αλλὰ 
γὰρ ἐπὶ τούτοις, φησὶν, ἀχούσατε χρινομένου τοῦ 
Θεοῦ πρὸς ὑμᾶς καὶ δειχνύντος οἵοις τε καὶ ἡλίχοις 
αὐτοῦ τὴν κηδεμονίαν ἡμείψασθε χαχοῖς " φροντίζει 
μὲν γὰρ ἀληθείας οὐδεὶς ἐν ὑμῖν, ἀλλ᾽ οὐδὲ φιλανθρω- 
πίας ὑμῖν λόγος" (p. 29) ἐπεὶ μηδὲ τῆς θείας γνώ- 
σεως ἔχετε φροντίδα " ἀπάτη δὲ καὶ τὰ πάσης ἄξια 
χατάρας, φόνος τε xal χλοπῇ xat μοιχεία διὰ πάσης 
χύδην ἐπιτελεῖται τῆς γῆς " τοσαύτην ὑμῶν ἐχόντων 
περὶ τὸ φονεύειν ἀλλήλους τὴν σπουδὴν, ὥστε ἀεὶ 
τοῖς προειληφόσι τῶν καθ᾽ ἑξῆς μιγνύναι τὰ αἵματα. 
« Διὰ τοῦτο πενθήσει ἡ γῆ, xat σμιχρυνθήσεται σὺν 
πᾶσι τοῖς χατοιχοῦσιν αὐτήν. » Ἐν πένθει πᾶσα 
γῆ γενήσεται διὰ τὸ μέγεθος τῶν ἐπιγινομένων αὐτοῖς 
χαχῶν" οὕτω τῶν πολεμίων ἀναιρούντων αὐτοὺς 
ἀφειδῶς, ὥστε εἰς ἐλάττωσιν περιστῆναι τῶν ol- 
χούντων τὸν ἀριθμόν" τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, « Σμιχρυν» 
θήσεται ἡ γῆ σὺν τοῖς χατοιχοῦσιν αὐτήν. » — 
c Σὺν τοῖς θηρίοις τοῦ ἀγροῦ, καὶ τοῖς ἑρπετοῖς τῆς 
γῆς, καὶ σὺν τοῖς πετεινοῖς τοῦ οὐρανοῦ. » Τροπιχῶς 
λέγει κατὰ τὸ εἰωθὸς, ὅτι συναπολοῦνται xal ol. ἐν 
αὐτοῖς δυνατοὶ τοῖς λοιποῖς, οἱ θηρίων τε δίχην ἐπη- 
ρτάζοντες τοῖς ἀσθενεστέροις" xal ὥσπερ τινὰ πτηνὰ 


(C, ἀθρόον, ταῖς τῶν πενήτων ἁρπαγαῖς ἑπιόντες " xa 


οὐχ ἧττον ἑρπετῶν βλάπτειν ἑσπουδαχότες «οὺς πέ- 
λας. (p. 30) « Καὶ ἰχθύες τῆς θαλάσσης ἐχλείψουσιν.» 
“Ἅπαντες, συντόμως εἰπεῖν, οἱ χαθ᾽ ὁμοιότητα τῶν 
τῆς θαλάττης ἰχθύων πληροῦντες τὴν γῆν ἄρδην ἀπ- 
ολοῦνται. Τούτοις ἐπάγει’ «Ὅπως μηδεὶς μήτε διχά- 
ζηται, μήτε ἐλέγχηται μηδείς. » Τοσαύτη δὲ, φησὶν, 
ἅπαντα ἐρημία χαθέξει, ὡς μήτε τὸν διχάζοντα st- 
ναι λοιπὸν, μήτε τὸν τὰ ἑτέρων διορθούμενον πταί- 
σματα’ μιᾷ τῇ τῆς αἰχμαλωσίας συμφορᾷ χατεχομῦ- 
νων ἀπάντων ὁμοίως. « Ὁ δὲ λαός μον ὡς ἀντιλεγόμενος 
ἱερεύς.» πάσης ἀποπεσὼν τῆς πρόσθεν ἀξίας, καλούδενι 
λόγῳ φαινόμενος ἄξιος" ὥσπερ ἂν εἴτις ἱερεὺς εἰς ἀντίβ-» 
ῥησιν πεσὼν, ἀθετοῖτό τε xat ἀτιμάζοιτο παρὰ πάντων- 
« Καὶ ἀσθενήσει ἡμέρας. » Ἐπὶ πλεῖστον ἐν ἀσθενείᾳ 


erit propheta tecum noctu. » Et qui falsis antea D ὑπὸ τῶν ἐπιχειμένων γενήσεται χακῶν. « Καὶ ἀσϑε- 


predictionibus ad vos decipiendos abutebantur, 
plerique omnes infirmabuntur; ab obruente eos 
calamitate, nocturnis veluti tenebris occupati, 
fraudis sux inutile jam molimen cernentes. « Nocti 
assimilavi matrem tuam. » Adeo hec in inscitia 
atque errore semper versatur! 


Vrns. 6-8. — « Visus est populus meus tanquam 
non habens scientiam. » Vos quoque ejusdem imi- 
tatores facti, nullam scientie mex rationem ha- 
buistis. « Quia et tu repulisti scientiam, repellam 
1e ego quoque, quominus sacerdotio mihi funga- 
ris. » Sicuti vos scientiam meam mente vestra eje- 


νήσει προφήτης μετὰ σοῦ νυχτός. » Καὶ οἱ ταῖς προῤ- 
ῥήσεσι δὲ ταῖς ψευδέσι πρὸς ἀπάτην ὑμῶν πρότερον 
χεχρημένοι, ἐν ἀσθενείᾳ πλεῖστοι xal αὐτοὶ γενή- 
σονται" ὑπὸ τῆς χατεχούσης αὐτοὺς συμφορᾶς, ὥσπερ 
νυχτερινῷ τινι περιθαλλόμενοι σχότῳ, xal τῆς ἀπᾶ- 
τῆς ἄχρηστον ἑαυτοῖς τὴν ἐπιτήδευσιν ὁρῶντες. 
εΝυχτὶ ὡμοίωσα τὴν μητέρα σου.» Οὕτως Ev ἀγνοίᾳ 
καὶ πλάνῃ χαθεστῶσαν ἀεί. 

Στίχ. ς΄ -η΄. — ε Ὡμοιώθη ὁ λαός μου ὡς οὐχ ἔχων 
ἐπίγνωσιν,» Ἐμιμήσασθε δὴ ταύτην χαὶ ὑμεῖς, οὖ- 
δένα τῆς ἐπιγνώσεως τῆς ἐμῆς ἔχοντες λόγον. «Ὅτε 
xaX σὺ ἐπίγνωσιν ἀπώσω, ἀπώσομαί (p. 51) σε χἀγὼ 
τοῦ μὴ ἱερατεύειν μοι’ » ὥσπερ δὲ ὑμεῖς ἀποδεδλῆ- 
χατε τὴν γνῶτιν ἑαυτῶν τὴν ἐμὴν, οὕτω χἀγὼ τῆς 


€OMMENTARIUS. IN. OSEE CAP; 1V. ἐδ" 


περὶ ἐμὲ θεραπείας ὑμᾶς ἐχδαλῶ, μαχρὰν διὰ τῆς A cislis, sic ego quoque vos ἃ cultu meo expellam; 


αἰχμαλωσίας ποιήσας τῶν τόπων, ἐν οἷς ἱερατεύειν. 


ὑμᾶς προσῆχον ἦν ἐμοί. Τοῦτο λέγει τὸ,ε ᾿Απώσομαί 
σε τοῦ μὴ ἱερατεύειν μοι.» Ἐπειδὴ γὰρ χοινὸν ἀπάν- 
«τῶν χέρδος fj ἱερατεία, χαθὼς ὁ μαχάριος λέγει Παῦ- 
λος, διὰ τοῦτο ὀφείλει ὥσπερ ὑπὲρ ἑαυτοῦ, οὕτως καὶ 
τῶν τοῦ λαοῦ προσφέρειν ἀγνοημάτων - εἰχότως 
ἅπαντας ἀποδάλλεσθαι τῆς ἱερωσύνης λέγει, πεπαυ- 
μένης ἐχείνης " ἐπειδὴ ὥσπερ γινομένη κοινὸν εἶχε 
τὸ χέρδος, οὕτω xal παυομένη χοινὴν ἀποτελεῖ τὴν 
ζημίαν. « Καὶ ἐπελάθου νόμου Θεοῦ σον’ ἐπιλήσομαι 


τέχνων σοῦ χἀγώ. » Παραλογισαμένους τὰ νόμιμα. 


τὰ ἐμὰ, ἐν οὐδενὶ ποιήσομαι. λόγῳ. « Κατὰ τὸ πλῆθος 
αὑτῶν, οὕτως ἥμαρτόν μοι.» Καὶ γὰρ πολλοί τινες 
xal ἀναρίθμητοι διὰ τῆς χηδεμονίας γεγονότες τῆς 


ἐμῆς, δέον ἐπιγινώσχειν τὸν ταύτης αὐτοῖς αἴτιον Β 


γεγονότα τῆς δωρεᾶς " οἱ δὲ ἀνάλογον τῷ πλήθει τῷ 
οἰχείῳ τὴν εἰς ἐμὲ παρανομίαν ἐπεδείξαντο, πολλήν 
τινα xal ἀμέτρητον αὐτὴν ἐργασάμενοι. Τί οὖν; «Τὴν 
δόξαν αὐτῶν εἰς ἀτιμίαν θήσομαι.» ᾿Απὸ τῶν προτέ- 
(«v ἀγαθῶν εἰς χειρόνων πεῖραν αὐτοὺς καταστήσω. 
« ᾿Αμαρτίας λαοῦ μου φάγονται. » (p. 52) Ἵνα εἴπῃ 
ὅτι, Ἰοιαῦτα δὲ ὁ λαὸς ὁ ἐμὸς ἡμαρτηχὼς εἰς ἐμὲ, 
ἀνάλογον ὧν κεκοίηχε λήψετα; τὸν xapróv: tow tty 
ἀπολαύσξς χαρπῶν, οἷά περ Éaneipe- τὸ γὰρ « "Apap- 
τία; λαοῦ μοὺ φάγονται, » ἀντὶ τοῦ, Τοιούτων ἀπο- 
λαύσουσιν οἱ τοῦ λαοῦ μου οἷά περ ἥμαρτον. 


Στίχ. θ-ια΄. — « Καὶ ἐν ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν 
λήψονται ἄλλοι ψυχὰς αὐτῶν. » Ὑπὲρ γὰρ ὧν ἡμάρ- 
tavoy εἰς ἐμὲ, δι᾽ ἑτέρων δώσουσι δίχην τῶν ἐπιέναι 
μελλόντων αὐτοῖς πολεμίων. «. Καὶ ἔσται χαθὼς ὁ 
λαὸς, οὕτως χαὶ ὁ ἱερεύς. ν Ἐν τοσαύτῃ συγχύσει 
τε χαὶ συμφορᾷ διὰ τῆς αἰχμαλωσίας γενήσονται, ὡς 


μηδὲ μίαν εἶναι ἱερατεύοντός τε χαὶ τοῦ ὑπὸ τὴν. 


ἱερωούνην διαφοράν ἅτε μηδενὸς μὲν τῶν ἐν ἱερα- 
τείξ θείᾳ προσηχόντων γινομένου τότε, πάντων Ok 


τῇ τῆς αἰχμαλωσίας συμφορᾷ. περιχειμένων ὁμοίως... 


« Kal ἐχδικήσω ἐπ᾽ αὐτοὺς τὰς ὁδοὺς αὐτῶν, καὶ τὰ 
δεαδούλιᾳ αὐτῶν ἀνταποδώσω αὐτοῖς. » Τιμωρήσο- 
μαι γὰρ αὐτοὺς ἀνάλογα οἷς τε ἑδουλεύοντο ἐπιτελεῖν 
xat προήρηντο. « Καὶ φάγονται xai οὐ μὴ ἐμπλη- 
σθῶσιν.» “Απαυστον ἕξουσι τῶν καχῶν τὴν πεῖραν, 
ἀεὶ τοῖς πρώτοις προστιθεμένων ἑτέρων" ix. μετα- 


procul vos propter captivitatem ab iis locis sub- 
movens, in quibus rem mihi sacram a vobis feri 
constitutum fuerat. lloc signilicant verba, « Repel- 
lam te quominus sacerdotio fungaris mihi. » Naur 
quia commune lucrum est sacerdotium, prout bea- 
tus Paulus ait, ac propterea debet sacerdos tum 
pro se, tum etiam pro populi ignorantiis offerre '': 
merito cunctos de sacerdotio expelli dicit, si- 
quando hoc desinit : nam sicuti dum exsistit, 
communem praebet utilitaterf, sic desinens, com- 
mune detrimentum parit. « Et oblita es legis Dei 
tui ; obliviscar filiorum tuorum et ego. » Eos qui 
legitiina mea transgredientur, nihili zstimabo. 
« Secundum multitudinem 911 eorum, sic pecca- 
verunt mihi. » Cum multi, imo innumerabiles, ob 
providentiam meam facti essent, quum profecto 
erat, ut hujus muneris aucterem cognoscerent ; at 
illi contra, parem numero.suo iniquitatem adversus 
me exprompserunt, multam scilicet et. infinitam 
patrantes. Quid ergo? « Gloriam eorum in igno- 
miniam commutabo. » À prioribus bonis dejectos, 
pejora faciam experiri. « Peccata populi mei co- 
medent. » Quasi dicat, Talia populus meus cum in mo 
peccaverit, congruum factis suis fructum percipiet; ta- 
les nempe fructus capiens, quale semen jecit. Nam lo- 
cutio, « Peccata populi mei comedent, » perinde est at- 
que, Talibus perfuetur populus meus, qualia peccavit. 

Vrns. 9-141. — « Et in iniquitatibus eorum ac- 


c cipient alii animas ipsorum. » Namque ob ea quse 


in me peccarunt, ultionem ab aliis patientur ho- 
stibus, qui eonsurgent. « Et erit sicut populus, sic 
sacerdos. » [n confusionem tantam calamitatemque 
devenient propter captivitatem, ut nulla sit sacer- 
dotis ab eo qui.suh sacerdotio est discrepantia; 
quatenus nihil tunc ad sacerdotale ministerium 
pertinens fles, cunctis servitutis infortunio indiffe- 
renter correptis. « Et ulciscar super. eos vias eo- 
rum, et cogitationes corum reddam ipsis. » Pu- 
niem eos eongrua his, que cogilarunt fgcere ac 
voluerunt, vindicta. « Et comedent, et non reple- 
buntur. » Indesinenter mala experientur, aliis alia 
excipientibus. Utitur autem metapliora eorum qui 
comestione non satiati, rursus comedunt ; ut dicat 


φορᾶς αὐτὸ εἰπὼν τῶν, ἐπειδ᾽ ἂν φαγόντες ph xo- D fore ut hi etiam mala experientur; et peractis 


ρεσθῶσιν, ἐσθιόντων. πάλιν" ἵνα εἴπῃ ὅτι καὶ οὗτοι 
ἐν “πείρᾳ γενήσανται τῶν xaxüv-* xal τῶν προτέρων 
τεγονότιον, (p. 55) πάλιν ἔσται δεύτερα " πέρας δὲ 
-ὧῶν γιγνομένων οὐχ ἔσται " τὸ γὰρ « φάγονται » x&v- 
ταῦθε εἶπεν ὡς ἐν τοῖς ἀνωτέροις «᾿Αμαρτίας λαοῦ μου 
φάγονται, » ἀντὶ τοῦ, Πειραθήσονται. ε Ἐπόρνευ- 
εαν χαὶ οὐ μὴ χατευθυνθῶσιν. » Ἐπειδὴ γὰρ ἀπέστη- 
zá» pou παντελῶς, οὐδὲν αὐτοῖς εἰς δέον ἐχδήσεται. 
« Διότι τὸν Κύριον ἐγχατέλιπον, τοῦ φυλάξαι πορ- 
wzigw* xal οἶνον xal μέθυσμα ἐδέξατο χαρδία λαοῦ 
δου. ν ᾿Αμελήσαντες γὰρ τοῦ Θείου παντελῶς, πολ- 
4x» ἐπιμέλειαν τῆς περὶ τὰ εἴδωλα ἐποιοῦντο σπου- 


prioribus, fore ut posteriora superveniant : nul- 
lumque ünem impositum iri. Nam verbum «.come- 
dent » hic item eo sensu dicit.quo in superioribus, 
« peccata. populi mei cemedent, » id est, Expe- 
rientur. « Fornicati sunt, et non recte eis erit. » 
Nam quia a me omnino recesserunt, nibil iis bene 
eveniet. « Quoniam Dominum $4 dereliquerunt, 
ut fornicando inbzrerent, Fornicationem, vinum 
el ebrietatem cor populi mei excepit. » Quippe 
Deo prorsus neglecto, multam circa idolorum dili- 
gentiam exprompserunt : adeo ut malis ebriati, ne 
sensum quidem iniquitatis suse habeant. 


δῆς -ὥττε μεθύοντας αὐτοὺς τοῖς χαχοῖς, μηδὲ αἴσθησιν τῆς παρανομίας λοιπὸν ἔχειν τῆς ἰδίας. 


VU Hle vu. 49. 


5] 


THEODORI MOPSUESTENI 


Vgas. 12-14. — « In auspiciis interrogabant, eL A Σιίχ. ιβ' «ιδ΄. — « Ἐν συμδόλοις ἐπηρώτων, xai 


in virgis suis annuntiabant ei.» More, inquit, 
elhnicorum agebant, qui dzemones interrogabant, 
sivc horum sacerdotes, ex auspiciis discere volen- 
tes quz ipsis opus erant : quorum erat consuetudo 
ut virgis quibusdam utentes, fraudulenter ai inter- 
rogata responderent. « Spiritus fornicationis dece- 
pit eos, et fornicati sunt a Deo 3uo. » Fornicariam 
habentes mentem, ad errorem a Dco prorsus aversi 
declinaverunt. « Super «ertices montium sacri(ica- 
bant, et super colles accendebant thymiama : sub- 
tus quercum et populum et umbrosam arborem, 
quia bonum crat umbraculum. » Deinde ad mon- 
tes collesque currebant, ibique dzemonibus sacrifi- 
cia faciebant, magnasque οἱ umbrosas arbores 


ἐν ῥάδοοις αὑτοῦ ἀπήγγελλον αὐτῷ. » "A xazà τὸ 
Ἑλληνιχὸν ἔθος ἐποίουν, λέγει, ὅτι οἱ μὲν ἐπηρώτων 
τοὺς δαίμονας, εἴτε τοὺς τούτων ἱερέας, διὰ συμδό- 
λων μανθάνειν βουλόμενοι, τί τῶν αὐτοῖς ἀναγχαίων" 
οἱ χατὰ τὸ εἰωθὸς αὐτοῖς ῥάδδοις τισὶ χεχρημέ- 
νοι μετὰ ἀπάτης τῶν ἐρωτήσεων τὴν ἀπόχρισιν 
ἐποιοῦντο. « Πνεύματι πορνείας ἐπλανήθησαν, xal 
ἐξεπόρνευσαν ἀπὸ τοῦ Θεοῦ αὑτῶν. » Πορνικῇ χρησά- 
μενοι γνώμῃ, πρὸς πλάνην εἶδον ἀποστάντες τοῦ 
Θεοῦ παντελῶς. « Ἐπὶ τὰς χορυφὰς τῶν ὁρέων ἐθν- 
σίαζον, (p. 34) xa ἐπὶ τοὺς βουνοὺς ἔθυον ὑποχάτω 
δρνὸς χαὶ λεύχης xat δένδμου συσχιάζοντος, ὅτι χαλὸν 
σχέπη. » Εἶτα ἐπὶ τὰ ὄρη τε χαὶ τοὺς βουνοὺς ἀνέτρε- 
χον, αὐτόθι θυσίας ἐπιτελοῦντες τοῖς δαίμοσι " καὶ 


deligebant, ubi suas perversitates peragerent ; ma- B δένδρων τὰ μεγάλα τε xa σύσχια ἐχλεγόμενοι, αὖ- 


gnum quid οἱ sanctum putantes esse arborum am- 
plitudinem ae densitatem, et suz impielali com- 
modum existimantes. «ldeo fornicabuntur filiz 
vestre, ei sponse vesire adullerz erunt. Et non 
visitabo super filias vestras cum fueriut fornicat:e, 
et super sponsas vestras cum adulteraverint : quo- 
niam οἱ ipsi cum meretricibus conversabantur, el 
cum initiatis immolabant. Et populus intelligeus 
adhazrebat meretrici. ». Dignas delictis vestris poe- 
nas dabitis, cum vobis potiti hostes, filiabus vestris 
ac uxoribus stupra inferent, quorum ego factorum 
nullam geram sollicitudinem ; quia merito hac 
pauemini, qui 99 fornicario errore vos irretivi- 
stis, conjurantes sinul, ut me derelicto ad idola 
2ecedatis; in tantum, ut multi ex vobis constitutas 
quoque apud eihnieos iniliationes susceperint, et 
sacrificia his consueta tanquam pro grandi aliquo 
bono peragant. Atque ut summatim dicamus, uni- 
versus populus, qui maxime omnium cordatus 
esse debuerat, et Deum ceu proprium ereatorem 
agnoscere, illorum societatetu pratulit, qui hanc 
improbam intemperantemque fornicationem patra- 
bant, a Deo aversi, οἱ deinonibus cultum exhi- 
bentes. 


Vgns. 15-19. — « Tu vero, Israel, ne ignores, et, 
Juda ne pergatis in Galgala, neque in domum On 
ascendatis, et nc juretis viventem Dominum. » Ne 
sie, inquam, omnes pessimo laborelis inscitia 
morbo, ut in Galgala ad adorandum veniatis con- 
«titutum illic idolum ; et simuletis honorare tan- 
quam zlernum illum qui verus Deus non est. Cum 
scire oporteat, impossibile esse lzec simul consi- 
stere : multa enim est differentia «στη! Dei ab 
idolo, quod heri manus hominum fabricaverunt : 
confitentique zeternum Deum prorsus esse absi- 
nendum ab iis qui ficte banc gerunt obtrusam  ap- 
pellationem : cujusmodi est On idolum, cujus fa- 
num aditis, haud convenientem ei cultum deferen- 
tes. « Quoniam sicut vacca asilo percussa, insanivit 
Israel. » Vaccz instar naturalis cupidinis motu ad 


'3) Cod. σοῦ, fortasse pro μοῦ. Vulgatus Lat. le- 
κεναὶ o), nou. Sed Theodorum nostrum legisse aj» 


τόθι τὴν ἀπάτην ἐπλήρουν τὴν olxsíav, μέγα τι xai 
σεμνὸν νομίζοντες εἶναι τὸ μέγεθος τῆς ἀπὸ τῶν δέν- 
δρων σγιᾶς" ὥστε xat πρὸς τὴν ἀσέδειαν ἐπιτηδείως 
ἔχειν αὑτὰ νομίζειν. « Διὰ τοῦτο πορνεύσουαιν al 
θυγατέρες ὑμῶν, καὶ αἱ νύμφαι ὑμῶν μοιχεύσουσι " 
χαὶ οὐ μὴ ἐπισχέψωμαι ἐπὶ τὰς νύμφας ὑμῶν ὅτ᾽ 
ἂν πορνεύσωσι, xal ἐπὶ τὰς νύμφας ὑμῶν Ov ἂν 
μοιχεύσωσιν * ὅτι xal αὐτοὶ μετὰ τῶν πορνῶν συν- 
ἐφέροντο, xai μετὰ τῶν τετελεσμένων ἔθυον" καὶ é 
λαὸς ὁ (3) συνιὼν συνεπλέχετο μετὰ πόρνης. » ᾿Ανα- 
λόγους δὴ τοῖς πλημμελήέμασι τοῖς οἰχείοις δώσετε 
τὰς δίχας" ἐπειδ᾽ ἂν χατασχόντες ὑμῶν οἱ πολέμιοι, 
εἰς τὰς προσηχούσας ὑμῖν θυγατέρας τε ἐξυδρίζωσι 
χαὶ νύμφας * ὧν γινομένων οὐδένα ποιήσομαι λόγον * 
ἐπείπερ διχαίως ὑπομενεῖτε ταῦτα, συμφυρέντες τε 
τῇ πορνιχῇ πλάνῃ, καὶ χοινωνίαν ποιησάμενοι πρὸς 
ἀλλήλους ἐπὶ τῷ καταλιπεῖν μὲν ἐμὲ, προσέχειν δὲ 
«olg εἰδώλοις * (p. 55) ὥστε τελεῖσθαι μὲν πολλοὺς 
ἐξ ὑμῶν τὴν παρὰ τοῖς Ἕλλησι νενουισμένην μύη- 
σιν’ θυσίας δ᾽ ἐπ᾽ ἐχείνοις ὡς ὑπὲρ μεγίστων τινῶν 
ἐπιτελεῖν ἀγαθῶν " ἅπας τε, συντόμως εἰπεῖν, ὁ λαὸς 
ὁ μάλιστα πάντων συνιέναι τὸ δέον ὀφείλων καὶ Θεὸν 
ἐπιγινώσχειν τὸν ἑαυτοῦ ποιητὴν, τὴν μετὰ τοιούτων 
esso χοινωνίαν οἵ τὴν μοχθηρὰν ταύτην καὶ ἀχό- 
λαστον ἐξετέλουν πορνείαν, Θεοῦ μὲν ἀποστάντες, δαΐ- 
μοσι δὲ προσανέχοντες θεραπείαν. 

Στίχ. ιε’-ιθ΄. --- « Σὺ δὲ, Ἰσραὴλ, μὴ ἀγνόει, καὶ 
Ἰούδα μὴ εἰσπορεύεσθε εἰς Γάλγαλα, καὶ μὴ ἀναθαΐ- 
vstt εἰς τὸν οἶχον Ὧν, xai μὴ ὀμνύετε ζῶντα Κύ- 
ριον. » ᾿Αλλὰ γὰρ μὴ οὕτω πάντες χαλεπὴν νοσεῖτε 
τὴν ἄγνοιαν, ὥστε ἀνιέναι μὲν εἰς Γάλγαλα ἐπὶ θερα- 
πείᾳ τοῦ αὐτόθι ἱδρυμένου εἰδώλου, προσποιεῖσθαι δὲ 
τιμᾷν τὸν ἀΐδιον xal ὄντως ὄντα Θεόν δέον εἰδέναι, 
ὡς συνιέναι ταῦτα ἀλλήλοις, τῶν ἀδυνάτων ᾿ πολλὴ δὲ 
διαφορὰ ἀϊδίου τε Θεοῦ xal εἰδώλον τοῦ χθὲς ὑπ᾽ ἀν- 
θρωπείων χατασχενασθέντος χειρῶν " xal ὡς τῷ γε 
τὸν ἀΐδιον ὁμολογοῦντι Θεὸν ἀφεστῆναι προσῆχον εἴη 
πάντων πεπλασμένως τὴν ὀνομασίαν ἐπαγομέντν ταύ- 
τὴν οἷόν πέρ ἐστι τὸ Ὧν εἴδωλον “ οὗπερ εἰς τὸν 
οἶχον εἴσιτε, τὴν οὐχ ἁρμοδίαν αὐτῷ προσάγοντες θε- 
ραπείαν. « Ὅτι ὡς δάμαλις παροιστρῶσα παροίστρην 
σεν Ἰσραέλ. » Δίκην γὰρ δαμάλεως χινήσει τῆς qu- 
mre ὁ, prout habet etiam codex nobilissimus Vat. 

209. 


τ 


COMMENTARIUS IN OSEE CAP. Y. 


i54 


αἰχῆς ἐπιθυμίας πρὸς ἀταξίαν νευσάτης. (p. 56 ) A incontinentiam tendentis, a servitio meo discessi- 


ἀπέστητε μὲν τῆς δουλείας τῆς ἐμῆς, ἀχολάστῳ δὲ 
τνώμῃ πρὸς τὴν τῶν εἰδώλων ἐνεύσατε θεραπείαν. 
ε Nov νεμήσει αὐτοὺς Κύριος ὡς ἀμνὸν ἐν εὐρυ- 
χώρῳ. » Διασχορπίτω τοίνυν αὐτοὺς τῇδε χἀχεῖσε 
περιάγων τῇ τῶν πολεμίων ἐφόδῳ, ὡς urbbv ἀμνοῦ 
διαλλάττειν ἐν μεγίστῃ χώρᾳ διατρέχοντός τε xo 
πλανωμένου xal τὴν οἰχείαν ἐπιζητοῦντος μητέρα " 
τὸ γὰρ σχορπίσειν λέγει, ἀπὸ τῶν διανεμόντων (4) τι 
ἀφειδῶς xai διασχορπιζόντων. « Μέτοχος εἰδώλων 
'Egpatu. » Τὴν πρὸς τὰ εἴδωλα εἴλοντο χοινωνίαν " 
Ἔφραϊμ Ὑχρ πολλαχοῦ τε ἑτέρωθι χἀνταῦθα ἐχ μέ- 
ρους τὸν Ἰσραὴλ ὀνομάζει, Ex τῆς δυνατωτέρας φυ- 
λῆς bv ταῖς δέχα τὴν ὀνομοσίαν τιθείς " ὡς τὸ, « Υἱοὶ 
Ἕφτραϊῖμ ἐντείνοντες xai βάλλοντες τόξοις. 
« Ἔθηχαν ἑαυτοῖς σχάνδαλα. ν Αὐτὸς ἐπενόησεν ἑαυτῷ 
«τὰς ἐπὶ τὸ χεῖρον ἐχτροπάς " πῶς καὶ τίνα τρόπον ; 
« Ἥρέτισε Χαναναίους, » τὴν ἐχείνων ζηλώσας ἀσέ- 
δειαν. ε Πορνεύοντες ἐξεπόρνευσαν. » Ἐντεῦθεν παν- 
«ελῶς ἕνευσαν πρὸς τὸ χεῖρον. « Ἠγάπηςαν ἀτιμίαν 
ἔπ φρυάγματος αὐτῆς. » Πολλῇ τῇ ἀπονοίᾳ (p. 31) 
χρη σάμενοι, χαὶ τῇ ὑπεροψίᾳ τῇ xav! ἐμοῦ, τὴν τῶν 
εἰδώλων εἴλοντο θεραπείαν, fj πάσης αὐτοῖς ἀτιμίας 
πρόξενος ἔσται. « Συστροφὴ πνεύματος αὐτοὺς Gu- 
βιεῖ ἐν ταῖς πτέρυξιν αὑτῆς. ν Ὡς γὰρ ἱπτάμενον τὸ 
ὄρνεον ταῖς πτέρυξι ταῖς οἰχείαις τὸ ἀέριον ἐλαῦνον 
πνεῦμα, μετάρσιον αἴρεται τῇ πτήσει, οὕτως ὑπὸ τῆς 
ὀργῇ: οὗτοι ληφθέντες τῆς ἐμῆς, ὡσανεὶ μετέωροι 
τεγογότες, μετὰ πολλῆς ἀπαχθήσονται τῆς ὕδρεως εἰς 


stis, lascivaque mente ad idolorum cultum deflexi- 
stis. « Nunc pascet eos Dominus quasi agnum in 
latitudine. » Dispertiar itaque illos, hac et illac 
circumagens in hostium incursione, adeo wt ab 
agno non differant qui in spatiosa regione oberrat 
matrem suam requirens. Nam pascet, pro disper- 
tietur, ait, capta metaphora ab iis qui profuse 
dispertiuntur aliquid atque dispergunt. « Particeps 
2 idolorum Ephraim. » Scilicet cum idolis com- 
municavit. Et szepe alibi et nunc etiam Ephraimum 
pro Israele dicit, ex potentiore inter decem tribus 
nomen assumens, sicut illud : « Filii Ephraimi in- 
tendentes ac jaculantes areubus **. » — « Scandala 


p Sibi posuerunt. » Ipse sibi conversionem ad dete- 


riora excogitavit. Quamobrem, vel quomodo? « Pro- 
vocavit Chananzos, » illorum impietatem zemula- 
tus. « Fornicantes fornicati sunt. » Exin in pejus 
omnino ruerunt. « Dilexerunt ignominiam ob fa- 
stum ejus. » Multa utentes insania et adversus me 
superbia, idolorum religionem amplexi sunt, qua 
omnimodam ipsis ignominiam asperget. « Turbo 
spiritus quasi sibilus extollet eos in alis suis. » 
Sicut volucer, aereum spiritum alis suis impellens, 
in sublime volando fertur : sic isti ab ira mea cor- 
repti, et quasi per aerem rap:ati, multa cum vio- 
lentia in captivitatem abripientur. « Et probro affi- 
cientur ex altaribus suis. » Tunc demum intelli- 
gent,.stulto se ac noxio circa idolorum altaria 


αἰχμαλωσίαν. « Καὶ χαταισυνθήσονται ἐχ τῶν θυ- C studio defunctos. 
σιαστηρίων αὐτῶν. » “Ὥστε αὐτοὺς τότε αἴσθησιν λαδεῖν ὅτι ματαίαν xa ἑπιόλαδῇ τὴν περὶ τὰ θυσια- 


φτήρια τῶν εἰδώλων εἶχον σπουδήν. 
ΚΕΦ. Ε΄. 

Στίχ. α'-ε΄. --- « ᾿Αχούσατε ταῦτα, οἱ ἱερεῖς, καὶ 
«ροσέχετε, οἶχος Ἰσραὴλ, καὶ οἶχος τοῦ βασιλέως, ἐν» 
ωτίζεσθε. » Δῆλον ὅτι πάλιν ἐνταῦθα ἐξ ἀποχαλύψεως 
ἑτέρας ἀρχὴν τῆς παρούσης διαλέξεως ποιεῖται, πρός 
Tz τοὺς ἱερέα; xal τὸν Ἰσραὴλ, xal τοὺς τῆς βασι- 
λιχῖ;ς οἰχίας ἅπαντας λέγων. « Διότι πρὺς ὑμᾶς ἔστι 
vb κρῖμα. » Ὑμᾶς γὰρ ἐλήλυθα ὑπὸ τὴν χρίσιν ποιη- 
δόμενος τὴν ἐμὴν. xal δίχας ὑπὲρ ὧν τετολμήχατε 
ληγόμενος παρ᾽ ὑμῶν. « Ὅτι παγὶς ἐγενήθητε τῇ 
exoztd, xat ὡς δίχτυον ἐχτεταμένον ἐπὶ τὸ Ἰταδύριον, 


| CAP. V. 

Vas. 4-5. — « Auditelioc, sacerdotes, et attern- 
dite, domus Israel, et domus regis, auscultate. » 
Manilestum est, hinc quoque rursus, ex alia reve- 
latione initium sequentis dictionis -facere, sacerdo- 
tes simul, et Israelem, et regis famili: cunctos 
alloquens. « Quia vobis judicium est.» Ad vos 
enim veni ut judicium meum exerceam, et poenas 
de ausibus vesiris lata sententia sumam. « Quia 
laqueus facti estis in specula, et quasi rete in 
labyrio extensum, quod venatores prada causa 


ὃ e ἀγρεύοντες τὴν θήραν χατέπηξαν. » (p. 38) Δια- D fixerunt. » Varias, inquit, prophetis moliti estis 


φόρους, qr,aiv, ὑποδουλὰς χατὰ τῶν προφητῶν ἐτε- 
χτένασθε τῶν ἐμῶν, δίχην τῶν τὰ δίκτυα ἀπλούντων 
bi θήραν τῶν ἀγρευομένων, διαφόροις αὐτοὺς περι- 
Get ἑσπουδαχότες χαχοῖς ᾿ σχοπιὰν γὰρ, τῶν προ- 
ζητῶν τὸν σύλλογον λέγει" ὡς παρὰ τῷ Ἐζεχιὴλ τὸ, 
€ Σεοπὸν δέδωχά σε τῷ οἴχῳ Ἰτραΐήλ. » — « Ἐγὼ 
& καιδευτὴς ὑμῶν εἰμι. » AX ἐπειδὴ δυσχεραίνον- 
τις ἐφ᾽ οἷς ἐμήννον ὑμῖν ἐχεῖνοι τὰ ἐσόμενα, τοιαῦτα 
κατ αὑτῶν ἐμηχανᾶσθε, αὐτὸς ἐπάξω τὴν τιμωρίαν, 
παιδεύων ὑμᾶς ἐφ᾽ οἷς ἡμαρτίχατε, ἣν χαὶ ἄχοντες 
ὑποδέξεαθε πάντως. ε« Ἐγὼ ἔγνων τὸν "Egpaty, χαὶ 
TspatÀ οὐχ ἄπεστιν ἀπ᾽ ἐμοῦ. » Καὶ γὰρ ἐπίσταμαι 
πὰ γινόμενα παρ᾽ αὑτῶν ἀχριθῶς, ἅτε πάντοτε αὖ- 


" Psal. Lxxvii, 9. 1" Ezech. i1, 17. 


insidias, et venatorum more qui rete ad capiendam 
Q5 predam extendunt, diversis illos implicare 
malis studuistis. Nara speculam appellat propheta- 
rum ceium ; veluti apud Ezechielem : « Specula- 
torem dedi te domui lsraelis '*. » — « Ego vero eru- 
ditor vester sum, » Sed quia vos, moleste ferentes 
que illi vobis eventura canebaut, talia adversus 
eos machinati estis, equidem peccatis vestris pee- 
nam imponam, quam invili licet sine dubio pa- 
tiemini. « Ego novi Ephraimum, et Israel ἃ me 
non abest. » Opera enim illorum probe scio, utpote 
qui nunquam i!lis non adsum. « Quia nunc forni- 
catus est Ephraimus, contamipatus est Israel. » 


ἀ Grxce νέψμυ refertur ad διανέμω. Sed Latine non ita se haberet pascet ad dispertietur. 


155 


THEODORI MOPSUESTENI 


188 


Vidi illos prorsus a me recessisse, et idolorum A τοῖς παρών. ε Διότι νῦν ἐξεπόρνευσεν Ἐφραῖμ, 


religione se polluisee. « Non dederunt cogitationes 
suas ut revertantur ad me, quia spiritus fornica- 
tionis ipsis inest, et Dominum non cognoverunt. » 
Neque resipiscentibus mens fuit ad me revertendi, 
quia in vitium toto homine incurrerunt, nullum 
mei respectum habere volentes. « Et humiliabitur 
arrogantia Israelis in faciem ejus. » Atqui vesanize 
hujus atque arroganti$, qua adversus me insa- 
nierunt apostasia sua a me, et accessu ad idola, 
dignas luent penas, cum suam depressionem spe- 
ctabunt, in quam me ulciscente devenient. « Et 
Israel atque Ephraimus infirmabuntur in iniquita- 
tibus suis. Judas pariter cum ipsis infirmabitur. » 
Cuncti communiter peccantes, communiter quoque 
ponam perferent, propterea quod adversus scien- 
liam  mearn injurii fuerunt. Sic etiam beatus ait 
Paulus : « Eorum, qui veritatem ia injustitia de- 
tinent !*; » nempe eorum, qui veritati faciunt in- 
juriam sua ad vitium perversione. 


Vzns. 6-9. —«Cum ovibus suis ac vitulis pergent δὰ 
quaerendum Dominum, et non invenient eum ; etenim 
zb ipsis declinavit, postquam Dominum derelique- 
runt. » Etiamsi hostias adduxerint, his putantes pro- 
pitium sibi Numen reddere, nihil inde 96 proficient, 
1)60 prorsus aversante; quandoquidem eo dimisso, 
ilolis totos se dediderunt. « Quia filios alienos sibi 


ἐμιάνθη Ἰσραήλ. » Οἶδα τοίνυν αὐτοὺς τέλεον &mo- 
στάντας ἐμοῦ, χαὶ ἐν τῇ τῶν εἰδώλων μιανθέντας λα- 
τρείᾳ. « Οὐχ ἔδωχαν τὰ διαθδούλια αὐτῶν τοῦ ἐπιστρέ- 
qai πρὸς τὸν θεὸν αὐτῶν, ὅτι πνεῦμα πορνείας ἐστὶν 
ἐν αὐτοῖς " τὸν δὲ Κύριον οὐχ ἐπέγνωσαν. » Οὐδὲ γὰρ. 
μεταδαλλόμενοι γνώμην ἔσχον τοῦ νεῦσαι πρὸς ἐμὲ, 
ἐπειδὴ παντελῶς πρὸς τὸ χεῖρον ἐξώχειλαν, οὐδένα. 
λόγον ἐθέλοντες ἐμοῦ ποιεῖσθαι. ε« Καὶ ταπεινωθήσε- 
ται 1j ὕδρ'ς τοῦ Ἰσραὴλ εἰς πρόσωπον αὐτοῦ. » ᾿Αλλὰ 
γὰρ ταύτης δὲ τῆς παροινίας xaX τῆς ὕδρεως ἣν ἐπαρ- 
οἴνουν ἀποστάντες ἐμοῦ, xal προσανέχοντες τοῖς 
εἰδώλοις, ἀξίαν δώσουσι δίκην, αὐτοὶ θεαταὶ τῆς οἷ- 
χείας γινόμενοι ταπεινώσεως, εἰς fjv διὰ τῆς τιμω- 
ρίας χαταστήσονται τῆς ἐμῆς. « Καὶ Ἰσραὴλ καὶ 


B Ἐφραὶμ ἀσθενήσουσιν ἐν ταῖς ἀδιχίαις αὐτῶν᾽ (p. 59) 


καὶ ἀσθενήσει xol Ἰούδας μετ᾽ αὐτῶν. » “Απαντες 
χοινῇ πλημμελοῦντες, χοινῇ χαὶ τὴν τιμωρίαν ὑπο- 
μενοῦσιν, ὑπὲρ ὧν τὴν γνῶσιν ἡδίχουν τὴν ἐμήν. 
Οὕτω καὶ ὁ μακάριος λέγει Παῦλος τὸ, « Τῶν τὴν 
ἀλήθειαν ἐν ἀδιχίᾳ χατεχόντων᾽ » ἵνα εἴπῃ, Τῶν τὴν 
ἀλήθειαν τῇ πρὸς τὸ χεῖρον ἀδικούντων ἐχτροπῇ. 
Στίχ. ς΄.«θ., — « Μετὰ προδάτων xai μόσχων. 
πορεύσονται τοῦ ἐχζητῆσαι τὸν Κύριον, καὶ oU, 
μὴ εὕρωσιν αὐτόν ἐχχέχλιχε γὰρ ἀπ᾽ αὐτῶν, ὅτι 
τὸν Κύριον ἐγχατέλιπον. » Κἂν θυσίας δὲ προσ- 
ἄγωσι, τούτοις ἐξιλεοῦσθαι νομίζοντες τὸ Θεῖον, οὐ-. 
δὲν ἐντεῦθεν ἔξουσι πλέον, ἐχτετραμμένου πάντως 
αὐτοὺς τοῦ Θεοῦ * ὑπὲρ ὧν ἀφέντες αὐτὸν, παντελῶς. 


genuerunt. » Nam et cum gentibus przter prascri- ὦ τοῖς εἰδώλοις προσεῖχον. « Ὅτι τέκνα ἀλλότρια ἐγέννη- 


ptum conjugia miscentes, ex alienigenarum copula 
liberos susceperunt. Ergo hinc etiam omnimodam 
illorum cum alienigenis commistionem ostendit, 
quia ex his etiam liberi ipsis nati sint. Hoc enim 
illis improperat etiam beatus David dicens : « Et 
commisti sunt inter gentes !*.» —«Nunc devorabit eos 
rubigo, necnon hereditates ipsorum. » Dicit nimi- 
rum se lanquam rubigini traditurum eos exitio cum 
patrimonio universo. «Clangite buccina super colles, 
sonate super excelsa, predicate in. domo On. » 
Cunctis, inquit, locis, ubi impietatem vestram pa- 
Qrastis, omissis consuetis ritibus, clamate potius, 
quo vobis eventura mala portendatis. Quz nam hzc? 
« Obstupuit Benjamin, Ephraim in desolatione fuit, 
in diebus correptionis. » Benjamini nomine, Jud:ez 
regnum dicit; Ephraimo autem, decem denotat tri- 
bus. Neque vero ait illum obstupuisse, bunc autem 
desolatum ; sed de utroque communiter utrunique 
dicit, nempe quod obstupescent et desolabuntur. 
4ln diebus correptionis, »id est in hostium incursu, 
quos ipse adducet, ut populi sui perversitatem 
palam castiget. Obstupescent ergo, ait, mirantes 
subitam rerum suarum catastrophen, in qua fun- 
ditus destruentur, me hostes eis immittente, et 
peractam ab ipsis transgressionem puniente. Jam 
rem communem dizresi dici, passim comperire est 
eliam apud beatum Davidem , velut cum ait: « Die 
elamavi, et nocte coram te'*; » non ait sc interdiu 


" Rom. 1, 18. !* Psal. cv, δὺ 


σαν ἑαυτοῖς. » Καὶ γὰρ xaY τοῖς ἔθνεσι παρὰ τὸ δια -- 
τεταγμένον ἐπιμιγέντες, ἐξ ἀλλοφύλων ἑτεχνώσαντο 
ἐπιμιξίας " τοῦτο γὰρ αὐτοῖς χαὶ ὁ μαχάριος Δαυῖδ 
ἔγχαλεῖ λέγων * « Kal ἐπεμίγησαν ἐν τοῖς ἔθνεσι. ». 
Κάντανυθα τοίνυν τὴν παντελῇ πρὸς τοὺς ἀλλοτρίους 
ἐπιμιξίαν δηλοῖ, τὸ τέχνα αὐτοῖς ἐξ αὐτῶν γενέσθαι. 
€ Νῦν χαταφάγεται αὐτοὺς ἢ ἐρυσίδη καὶ τοὺς χλῆ- 
ρους αὐτῶν. » ἵνα εἴπῃ ὅτι Δέχην τε ἐρυσίδης αὖ- 
τούς τε χαὶ τὰ προσόντα αὑτοῖς ἅπαντα παραδώσω 
φθορᾷ. « Σαλπίσατε σάλπιγγι ἐπὶ τοὺς βουνούς " 
χήῆσστε ἐπὶ τῶν ὑψηλῶν, χηρύξατε ἐν τῷ οἴχῳ 
"Qv. » Ἐν ἅπασι δὲ, φησὶ, τοῖς τόποις ἐν οἷς τὴν 
ἀαέδειαν εἰργάζεσθε τὴν οἰχείαν, (p. 40) ἀφέντες 
τὰς συνήθεις σπουδὰς, βοήσατε μᾶλλον, τὰ περὶ 
ὑμᾶς ὑπὲρ τούτων ἐσόμενα μηνύοντες χαχά. Ποῖα 
ταῦτα; € Ἐξέστη Βενιαμὶν, Ἐφραῖμ εἰς ἀφα- 
νισμὸν ἐγένετο ἐν ἡμέραις ἐλέγχου. » ᾿Απὸ μὲν γὰρ 
τοῦ Βενιαμὶν τὴν τῆς Ἰουδαίας λέγει βασιλείαν " ἐκ 
δὲ τοῦ Ἐφραῖμ. τὰς δέχα μηνύει φυλάς οὐ τοῦτο δὲ 
λέγει, ὅτι ὁ μὲν ἐξέστη, ὁ δὲ εἰς ἀφανισμὸν ἐγένετο" 
ἀλλ᾽ ἵνα κοινῇ ἐπ᾽ ἀμφοτέρων εἴπῃ τὸ συναμφότε- 
pov, ὅτι ἐχστήσονται χαὶ εἰς ἀφανισμὸν ἔσονται " 
xaX « ἐν ἡμέραις τοῦ ἐλέγχου » λέγει δὲ ἐν τῇ ἐφόδῳ 
τῶν πολεμίων, ἣν ἐπάξει, τὰς παρανομίας αὐτῶν 
ἐλέγχων προδήλως. Ἐχστήσονται οὖν, φησὶν, ἔχ- 
πληττόμενοι τῆς περὶ αὐτοὺς μεταθολὴς τὸ ἀθρόαν, 
ὑφ᾽ ἧς ἀφανισθήσονται παντελῶς * ἐμοῦ τούς τε πο- 
λεμίους αὐτοῖς ἐπάγοντος, xal τὴν ἐπιτελουμένην 


!* Psal. ΕΥΧΧΥΙ, 9. 


{57 


COMMENTARIUS IN Ο5Ε4 CAP. V. 


158 


παρ᾽ αὐτοῖς ἐλέγχοντος παρανομίαν" τὸ δὲ τὸ χοινὸν A clamare, et noctu coram Deo foqui ; sed ait potius, 


κατὰ διαΐέρεσιν λέγειν, εὕροι ἄν τις συνεχὲς καὶ παρὰ 
τῷ μακαρίῳ Δαυΐδ - ὡς ὅταν λέγῃ" « Ἥμέρας ἐχέ- 
χραξα͵ xai ἐν νυχτὶ ἐναντίον aov * » οὐχ ἐν ἡμέρᾳ μὲν 
βοᾷν λέγων, ἐν νυχτὶ δὲ ἐναντίον φθέγγεσθαι τοῦ 
Θεοῦ * ἀλλ᾽ ἵνα εἴπῃ, ὅτι Ἡμέρας xai νυχτὸς ἐχέ- 
χραξα ἐναντίον σου " χατὰ διαίρεσιν τοίνυν εἶπε τὸ 
χοινόν * οὕτω χἀνταῦθα λέγει τὸ, εἐ Ἐξέστη Βενιαμὶν, 
Ἔφραϊμ εἰς ἀφανισμὸν ἐγένετο" » ἵνα εἴπῃ ὅτι χατὰ 
χοινοῦ ἐξέστησάν τε χαὶ εἰς ἀφανισμὸν γεγόνασιν. 
« "Ev ταῖς φυλαῖς Ἰσραὴλ ἔδειξα πιστά. » (p. 41) 
Ταῦτα δὲ ἐπάγων αὐτοῖς, ἐλέγξω τῶν ἀπειλῶν τῶν 


Interdiu noctuque clamavi coram te. Ergo per figu- 
ram diareseos rem communem dixit. Sie etiam hoc 
loco ait: « Obstupuit Benjamin, Ephraim in deso- 
latione fuit; » ut communi 97 ambobus dictione 
dicat, Obstupuerunt et desolati sunt. « In tribubus 
Israelis ostendi fidelia.» Hzc nimirum illis impin- 
gens, minarum mearum veritatem firmitatemque 
comprobaho, quibus a prophetarum intentatis iati 
non crediderunt : sentient autem experimento 
edocti fidelia omnia ac veracia fuisse quse dicta 
fuerant. 


ἐμῶν τὸ ἀληθὲς xol βέδαιον, al; διὰ τῶν προφητῶν γινομέναις ἡπίστουν" αἰσθήσονται δὲ ix τῆς πείρας 


ὅτι πάντα ἣν πιστά τε xal ἀψευδῇ τὰ λεγόμενα. 


Στίχ. ἐ-ιβ', — ε Ἐγένοντο οἱ ἄρχοντες Ἰούδα ὡς B. — Vens. [0-19. — « Facti sunt principes Jude quasi 


μετατιθέντες ὅρια. » Ὥσπερ γὰρ ol τὰ σημεῖα τῆς 
τῶν χωρῶν διαιρέσεως ἀφαιροῦυτες λυμαίνονται τοῖς 
τῆς δεσποτείας δικαίοις, οὕτως ὑμεῖς, φησὶ, πολλῆς 
εὕσης διχιρέσεως μεταξὺ ἐμοῦ τε xal τῶν εἰδώλων, 
τῷ προσήχειν μὲν ἐμοὶ τὴν Θεοῦ τιμήν τε xal ὀνο- 
μασίαν, ἐχείνοις. δὲ οὐδ᾽ ὅλως, ἀῤῥαγῇ δίκαια πολλοῖς 
τε καὶ ποιχῦοις διῃρημένα τρόποι:, τό γε ἐφ᾽ ὑμῖν 
διελύσατε, τὴν ἐμοὶ προσοῦσαν ὀνομασίαν τε χαὶ τιμὴν 
περιάψαντες ἐχείνοις. « Ἐπ᾿ αὐτοὺς ἐχχεῶ ὡς ὕδωρ 
τὸ ὅρμημά μου. » Φοδερᾷ γ᾽ οὖν τινι χρήσομαι τῇ 
χατ᾿ αὐτῶν ὁρμῇ τετολμηχότων τοιαῦτα, δίχην ὕδα- 
«τος ἐπιχλύσας αὐτοὺς τῷ πλήθει τῶν πολεμίων. 
« Κ7ὺῚτεδυνάστευσεν Ἕ φραῖμ τὸν ἀντίδικον αὑτοῦ, 
χατεπάτησε τὸ χρῖμα. » Οὐδένα λόγον εἶχον τοῦ δι- 


χλίου " ἔχτστος δὲ χαθὼς ἴσχυεν ἠδίχει τὸν ἕτερον, C 


πεκατηχότες τὸ δίχαιον, xaX μηδένα τούτου ποιούμε- 
wot λόγον" ὡς xoi ὁ Κύριος ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις " 
« Κατελίπετε τὴν ἀγάπην xal τὴν χρίσιν xal τὸν 
ἔλεον (5). » (p. 42) Ἵνα εἴπῃ, ὅτι Λόγον οὐδένα ἔχετε 
«ἧς ἀγάπης χαὶ τοῦ διχαίου xai τῆς φιλανθρωπίας " 
καὶ ἀνείδικον δὲ, τὸν ἀδιχούμενον 6 Κύριος φαίνεται 
xav * ὡς τὸ, ε Ἴσθι εὐνοῶν τῷ ἀντιδίχῳ σου ταχύ" » 
τοῖς ἀδικοῦσι καραινῶν πάσῃ δυνάμει τοὺς ἀδιχουμέ- 
wx δπ᾽ αὑτῶν θεραπεύειν. « Ὅτι ἤρξατο πορεύε- 
σϑαι ὀπίσω τῶν ματαίων. » Ταῦτά δὲ διεπράττοντο 
ἐξότε περὶ τὴν τῶν εἰδώλων προσανέχειν εἴλοντο θε- 
ρηπείαν, ἅτε μηδένα τῶν νόμιον τῶν ἐμῶν xal τοῦ 
προσήκοντος ἕτι ποιούμενοι λόγον. ε Καὶ ἐγὼ ὡς τὰ- 
eer τῷ Ἐφραῖμ, xal ὡς χέντρον τῷ οἴχῳ Ἰούδα. » 
Ἕν πολλῇ ταραχῇ διὰ ἐῶν πολεμίων αὐτοὺς χατὰ- 
στήσω, ὥσπερ τινὶ βαρεῖ χένεέρῳ ταῖς ἐχεῖθεν ὀδύναις 
πλήττων αὐτούς " εὔδηλον γὰρ ὅτι οὐχὶ τὸ μὲν τῷ 
ἙἘμαῖμ, τὸ δὲ τῷ Ἰούδᾳ λέγει" χατὰ χοινοῦ δὲ 
ὀμφοτέροις τὴν τε ταραχὴν ἔλοίσειν χαὶ τὸ χέντρον 
φησὶ, χαϑὼς χαὶ ἐν τοῖς ἀνωτέροις ἐδείξαμεν. 
Ecfy. cy'-u'. — « Καὶ εἶδεν Ἐφραῖμ τὴν νόσον 
eite, καὶ Ἰούδας τὴν ὀδύνην αὐτοῦ " xal ἐπορεύθη 
Tesla πρὸς ᾿Ασσυρίους, xal ἀπέστειλε πρέσδεις 
πρὸς βασιλέα Ἰαρείμ᾽ xoi αὑτὸς οὐχ ἠδυνήθη ῥύ- 
σθαι ὑμᾶς. » Ἰότε δὴ τῶν οἰχείων αἰσθήσονται 


" Loc. x1, 43. '* Math. v, 95, 
(5) Animadverte praeclaram lectionem ἔλεον, cu- 


Jus vestigia alibi non inveniebam, ne in Vaticano 
q"idem prznobili 1209, nec in Vulgato. Przclaram 


tezminos transferentes. » Quemadmodum illi, qui 
divisionum in campis signa suferunt, dominii juri 
nocent : sic vos, inquit, eum tanta esset inter me 
atque idola intercapedo, quatenus mihi debetur 
honor et nomen divinum, illis vero nequaquam ; 
firma jurs, multisque ac variis distincta modis, 
vos quidem pro virili parte dissolvistis, nomen meum 
honoremque idolis attribuendo. « Super eos effun- 
dam quasi aquam impetum meum.» Terribili 
quodam impetu ferar in eos, qui talia sunt ausi, 
aquse instar eos inundans multitudine hostium. 
«Oppressit Ephraimus adversarium .suum, con- 
culcavit judicium. » Nllem justitize rationem ha- 
buerunt: unusquisque pro viribus vim injustam 
alteri intulit, jus conculeantes ac pro nibilo haben- 
tes. Sicut Dominus in Evangeliis : « Dereliquistis 
charitatem et judicium ac misericordiam !*; » pro eo 
ae dicat : ΝΙΝ pensi habetis charitatem, justi- 
tiam, ac benignitatem. Nam et adversarium videtur 
dicere Dominus pro eo qui lzsus fuit ; velut: « Esto 
benevolus adversario tuo celeriter !*:» monet scili- 
cet offensores ut omnino conentur abs se lzsos 
placare. « Quia excepit abire post vana. » Ita quippe 
se gerebant, ex quo idolorum superstitioni se ad- 
dixerunt, otiissa legum mearum observantia, om- 
nique officio. « Et ego quasi conturbatio Ephraimo, 
et 98 quasi stimulus Judze, » In grandi eos hostium 
causa perturbatione constituam, belli doloribus 


p dossí gravi stimulo illos compungens. Porro saus 


eonstat, quod baud alterum de Ephraimo dicat, 
alterum de Jada, sed communem ambobus minatur 
conturbationem ac stimolum, ut jam in superiori- 
bus demonstravimus. 


Vgns. 15-15. — « Et vidit Ephrsimus languorem 
suum, et Judas dolorem suum. Et abiit Epbraimus 
ad Assyrios, misitque legatos ad regem Jarim, οἱ 
ipse non potuit sanare vos. » Tuuc enimvero mala 
$uà persentient: hsec enim appellat angworem atque 


dixi, imo pretiosam lectionem , quia misericordia 
argumentum fructusque est caritatis, quac ibi prze- 
cedit. 


113 


TU; EODGRI MOPSUESTENE 


δ 


dolorem : cum videlicet captivus abdlucelur ad As- A xaxibv* τοῦτο γὰρ λέγει νόσον καὶ ὀδύνην᾽ ὅτ᾽ ἂν. 


syrios Ephraimus: qui ad /Egyptiorum quidem re- 
gem legatos miserat, sed nullam inde opem impe- 
traverat. « Εἰ non desinet vester dolor; quoniam 
ego quasi panthera Ephraimo, et quasi leo domui 
Judg: ego rapiam et vadam et tollam, nec qui eruat 
eril. » In continuis perseverabitis malis; etenim 
tanquam panthera leoque vobis ero, multa vos cum 
celeritate rapiens et »bducens per hostium incursio- 
nem; quin vos aliquis incumbentibus malis. possit 
subtrabere. « lbo et revertar ad locum meum, donec 
dispereant. » Consentaneum propositz similitudini 
hoc quoque dicit: quandoquidem ferarum hujus. 
modi hie mos est, ut cum velocitate rapiant, et 
quod occurrerit auferant ; mox ad speluncam suam 
abeant, ibique devorent predam atque consumant. 
Ergo ad pantheram et leonem hzc quoque verba 
retulit, pro eo ut dicere: Postquam vos hostium 
"manu przdatus fuero, et captivos fecero, mecum 
ipse habitabo, neque ad gestam rem respiciam, 
nulloque modo vobis opitulabor, donec ab oppres- 
soribus vestris supremum exitium patiamini. « Tunc 
demum convertentur, el faciem meam requirent. » 
Tunc sane et illi resipiscentes opem meam implora- 
bunt. 
ἐπιστρέψουσι xal ζητήσουσι τὸ πρότωπόν μον. » 
δεήσονται τῆς ἐμῆς. 
CAP. VI. 

$9 Vrns.1-5. — «Intribulatione sua mane vigi- 
labunt ad me dicentes : Revertamur ad Dominum 
Deum nostrum ; quia ipse percussit, et sanabit nos; 
vulneravit, et medebitur nobis : sanos nos przsta- 
b:t post biduum, tertia die resurgeinus, vivemusque 
coram illo, et sciemus. » Propter incumbentes ipsis 
tribulationes multa cum celeritate ad ine current ; 
magnopere confidentes, fore ut qui eos percusserim, 
pariter omnino sanem, eL acceptis convenientem 
vulneribus medicinam faciam, cito admodum et 
expedite res eorum prosperitati restituens. Hoc 
enim denotant verba : « Sanabit nos post biduum, 
el tertia die resurgemus. » Tam brevi, inquit, nos 
sanabit, ui ad summum biduo vel triduo in anti- 
4uam nos reponat valetudinem. Dictio vero. « Et scie- 
faus » ponitur pro, Meliore conditione erimus. Vel- 
uti illud : « Notas mihi fecisti vias vitze!*,» id est,In 
«ita me constituisti. « Persequamur, ut cognoscamus 
Dominum. » Studiose scientiam ejus conquiramus. 
«Quasi paratum diluculum inveniemus eum.» 
Adjulorium ejus nanciscemur quasi diluculum, 
quasi nimirum e tenebris res nostre in lucem trans- 
ferantur. « Venietque ad nos quasi imber telluri 
matutinus aut serotinus. » Überem prabebit bono- 
rum largitionem, veluti de terra fructus proveniunt, 
qua omni tempore idoneum imbrem obtinuerit, 


ἀπάγηται μὲν αἰχμάλωτος εἰς τοὺς ᾿Ασσυρίους ὁ 
'Egpatp, ἀποστέλλων δὲ πρέσδεις ἐπὶ τὸν τῶν AL- 
γυπτίων βασιλέα, (p. 45) μηδὲ μίαν ἔχεῖθεν χομί- 
ζηται βοήθειαν. ε« Καὶ οὐ μὴ διαπαύσῃ ἐξ ὑμῶν 
ὀδύνη * διότι ἐγώ εἰμι ὡς πάνθηρ τῷ Ἐφραῖμ, καὶ 
ὡς λέων ἐν τῷ οἴχῳ Ἰούδα " χαὶ ἐγὼ ἁρπῶμαι xol 
πορεύσομαι χαὶ λήψομαι, χαὶ οὐχ ἔσται ὁ ἐξαιρού- 
μενος. » Ἐν ἀπαύστοις μενεῖτε χαχοῖς, ἐπειδὴ ὡς 
ἂν fj πάνθηρ τε καὶ λέων ὑμῖν ἔσομαι, μετὰ πολλῆς 
ὑμᾶς τῆς ὀξύτητος ἁρπάζων τε xal ἀπάγων διὰ τῆς 
τῶν πολεμίων ἐφόδου" οὐδενὸς ἀπαλλάττειν ὑμᾶς 
τῶν ἐπιχειμένων χαχῶν οἵου τε ὄντος. « Πορεύαρμαι 
καὶ ἐπιστρέψω εἰς τὸν τόπον μον, ἕως οὗ ἀφανι- 
σθῶσι. » ᾿Αχολούθως τῇ εἰχόνι τῇ προχειμένῃ καὶ 
τοῦτο ἐπήγαγεν" ἐπειδὴ τῶν τοιούτων θηρίων ἴδιόν 
ἐστι μετὰ ὀξύτητος μὲν ἁρπάζειν τε χαὶ ἀφαιρεῖν 
τὸ προσπίπτον, ἀπιέναι δὲ ἐπὶ τὴν μάνδραν τὴν ol- 
χείαν, εἶτα αὐτόθι χατεσθίειν τε xal χαταναλίσχειν 
τὸ ληφθέν᾽ πρὸς οὖν τὸ ὡς πάνθηρ xai λέων, ἀπε 
ἐδωχε χαὶ τοῦτο * ἀντὶ τοῦ, ᾿Αρπάσας ὑμᾶς διὰ τῶν. 
πολεμίων, xat αἰχμαλώτους καταστήσας, xav' ἐμαυ- 
τὸν ἔσομαι, οὐχ ἐπιστρεφόμενος πρὸς τὰ γινόμενα, 
οὐδέ τινα νέμων ὑμῖν βρήθειαν, ἄχρι ἂν ὑπὸ τῶν 
κατεχόντων παντελῆ τὴν ἀπώλειαν ὑπομείνητε. « Καὶ 


Ἰότε γὰρ δὴ χἀχεῖνοι μεταδαλόμενοι͵ τῆς βοηθείᾳς 


ΚΕΦ. ζ΄. 

Στίχ. α΄-Υ΄. « Ἐν θλίψει αὐτῶν προσορθριοῦσε, 
πρός με λέγοντες " Πορευθῶμεν χαὶ ἐπιστρέψωμεν, 
πρὸς τὸν Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν, ὅτι αὐτὸς πέπαιχεν 
xai ἰάσεται ἡμᾶς, πατάξει καὶ μοτιύσεται" (p. 44). 
ὑγιάσει ἡμᾶς μετὰ δύο ἡμέρας, ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ τρίτῃ 
ἀναστησόμεθα, xal ζησόμεθα ἑναντίον αὐτοῦ, xaX 
γνωσόμεθα. » Ὑπὸ γὰρ τῶν ἐπιχειμένων αὐτοῖς θλί- 
ψεων μετὰ πολλῆς ὁρμήσουσιν ἐπ᾽ ἐμὲ τῆς ὀξύτητος " 
σφόδρα γε θαῤῥοῦντες ὅτι πατάξας αὑτοὺς χαὶ ἰά- 
σομαι πάντως, θεραπείαν τε ἐπάξω τοῖς συμδεδη- 
χόσιν αὐτοῖς χατάλληλον τραύμασι, μετὰ πολλῆς τῆς 
ὀξύτητος καὶ τῆς εὐμαρείας εἰς διόρθωσιν ἄγων παν- 
τελῇ τὰ xat' αὐτούς " τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, ε Ὑγιάσει 
ἡμᾶς μετὰ δύο ἡμέρας, ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ τρίτῃ 


. ἀναστησόμεθα * » οὕτως γὰρ ἡμᾶς, φησὶ, συντόμως 


ἰάσεται, ὥστε ἐν δύο xal τρισὶν ἡμέραις τὸ uf- 


p X799 εἰς τὴν παλαιὰν ἡμᾶς ἀποχαταστῆναι πάλιν 


εὐπραγίαν τὸ δὲ, « Καὶ γνωσόμεθα, » ἀντὶ τοῦ, "Ev 
ἀπολαύσει τῶν χρειττόνων ἐσόμεθα" ὡς τὸ, c Ἐγνώ- 
ρισάς μοι ὀδοὺς ζωῆς, » ἀντὶ τοῦ, Ἐν τῷ ζῇν με 
κατέστησας. « Διώξομεν τοῦ γνῶναι τὸν Κύριον. » 
Μετὰ σπουδῆς αὐτοῦ τῆς γνώσεως ἐπιμελησόμεθα. 
« Ὡς ὄρθρον ἕτοιμον εὑρήσομεν αὐτόν. » Τευξό- 
μεθα γὰρ αὐτοῦ τῆς βοηθείας δίχην ὄρθρον, ὡς ἂν 
ix σχότους εἰς φῶς μεταθαλόντα τὰ ἡμέτερα. « Kal 
ἥξει ἡμῖν ὡς ὑετὸς πρώϊμος τῇ γῇ. » "AqgÜovov 


παρέξει τῶν ἀγαθῶν τὴν χορηγίαν, δίχην τῶν Ex γῆς ἀναδιδομένων χαρπῶν, ὅτ᾽ ἂν κατὰ πάντα καιρὸν 


ἐπιτηδείου τυγχάνῃ τοῦ ὑετοῦ. 
γεββ. 4-7. — «Quid faciam tibi, Ephraime? 
quid faciam tibi, Juda? Misericordia vestra quasi 


9 psal. xv, { 


Στιχ. δ' -ζ΄. — (p. 45) « Τί σοι ποιήσω, Ἐφραῖμ ; τί 
σοι ποιήσω, Ἰούδα; τὸ δὲ ἕλεος ὑμῶν ὡς νεφέλῃ 


iei 


COMMENTARIUS IN OSEJE CAP. VI. 


&putvh , καὶ ὡς δρόσος ὀρθρινὴ πορευομένη. » 'Apyf, A nubes matutina, et quasi ros mane pertransiens. » 


εις ἑτέρα xal αὔτη διαλέξεως, ἣν πρὸς τὸν λαὸν ὁ 
προφήτης ἐποιήσατο, ἐξ ἧς ἐδέξατο ἀποχαλύψεως, 
τὴν ἀφορμὴν τοῦ λόγου λαδών. Τί δὲ προτῆχεν ὑμῖν, 
φησὶ, παρ᾽ ἐμοῦ γενέσθαι, οὕτω παρανομεῖν ἐσπου- 
δαχόσιν; Ἕγὼ μὲν γὰρ ἐλεεῖν ὑμᾶς θέλω" τὰ δὲ 
πραττόμενα παρ᾽ ὑμῶν οὐχ ἐᾷ γίνεσθαι τοῦτο, τὴν 
εἰμωρίαν ἀναγχαίως ἕλχοντα ἐφ᾽ ὑμᾶς" x&v εἰ δὲ (6) 
ἐλεεῖν ὑμᾶς ἐδουλευόμην, ἀνάγχη ταύτην ἀτελῆ μέ- 
νεῖν ἐφ᾽ ὑμῖν τὴν γνώμην, ἀφ᾽ ὧν διαπράττεσθε 
ἀφανῆ γιγνομένην πάντως " ὡς ἂν εἰ νεφέλη τις ἣ 
δρόσης ἕωθεν πρὸς ὀλίγον φανέντα, παραχρῆμα δια- 
λυθεΐέη. « Διὰ τοῦτο ἀπεθέρισα τοὺς προφήτας ὑμῶν, 
ἀπέχτεινα αὐτοὺς ἐν ῥήματι στόματός μον. » Καί- 
τοι γε, φησὶν, ἐγὼ xal τοῖς προφήταις τοῖς ἐμοῖς, 


οὗς ὑπὲρ tnc ὑμετέρας ἀπέστελλον χρείας, θανάτου B 


πρόξενος ἐγιγνόμην" ἐπειδὴ ἐγὼ μὲν αὐτοὺς ὑπομι- 
μνήσχειν ὑμᾶς περὶ τῶν δεόντων ἐχέλευον " ἐχεῖνοι 
δὲ π::θόμενοι μὲν ἦσαν πρὸς ὑμᾶς " αὐτοὶ δὲ οὔτε 
τῶν λεγομένων οὔτε τοῦ πέμποντος ἐμοῦ τινὰ ἔχον- 
τες αἰδῶ, ποιχίλοις αὑτοὺς περιεδάλετε θανάτοις " τὸ 
02», t ᾿Απεθέρισα,.ε xal « ᾿Απέχτεινα αὐτοὺς (p. 46) ἐν 
ῥήματι στόματός μου, » ἀντὶ τοῦ, Αἴτιος αὐτοῖς δι᾽ 
ὧν ἐπέταττον ποιεῖν ἐγινόμην τούτου * οὐ γὰρ τοῦτο 
λέγει, ὅτ: αὐτὸς διὰ τῆς οἰχείας φωνῆς τοιαῦτα διετίθει 
«obs προφήκας, ἀλλ᾽ ἵνα εἴπῃ ὅτι, Av ὧν ἐπέταττον 
αὐτοῖς πρὸς ὑμᾶς παραγίνεσθαι, μιχροῦ γε τοῦτο 
αὐτὸς εἰργαζόμην" οἷόν ἐστι xal παρὰ τῷ μαχα- 
pito δΔαυῖδ τὸ, « Ἐξέχλινας τὰς τρίδους ἡμῶν ἀπὸ 


Hoc quoque alterum allocutionis initium est, quam 
ad populum fecit propheta, ex accepta revelatione 
occasionem dicendi sumens. Quid oportuit, inquit, 
a me vobis fieri, qui tam studiose 3 peccastis? 
Equidem vestri misereri vellem, sed facinora vestra 


non sinunt, qu: necessariam panom vobis attra- 


hunt: etiamsi enim niisericorditer vobiscum agere 
cogitem, carere hanc effectu voluntatem meam 
oportet, quia facta vestra frustraneam prorsus efli- 
ciunt. Veluti si quz? nebula aut ros mane brevi ap- 
pareat, statim dissolvitur. « Propterea succidi pro- 
phetas vestros, et occidi eos verbo oris mei.» 
Profecto ego, inquit, etiam prophetis meis, quos 
utilitatis vestrae causa mittebam, necis ministrator 
fui: siquidem ego illos adinonere vos de officio 
vestro mandabam; et illi quidem vos adhortahan- 
tur; sed vos contra, nullam sive dicentium sive 
mei mittentis reverentiam habentes, variis eos 
mortibus affecistis. Itaque vocabula « Succidi, » et, 
« Occidi eos verbo oris mei,» ponuntur pro, Causa 
ego his fui rei hujusmodi propter imposituimn ipsis 
mandatum. Non ergo ail, se voce propria sic inter- 
fecisse prophetas, sed quia, Propter demandatum 
iis apud vos officium, ipse propemodum neces illas 
exsecutus suin, Velut etiani apud beatum Davidem: 
« Declinasti semitas nostras a via tua**: » non quod 
ipse semitas declinaverit , sed quia permisit in tan- 
tum illos devenire malorum, ideo sibi rei causam 


τἧς ὁδοῦ σου" » οὐχ ὅτι αὐτὸς ἐξέχλινεν, ἀλλὰ τῷ c quodammodo attribuit. «Et. judicium meum quasi 


συγχωρῆσαι πρὸς τοσούτων πεῖραν αὐτοὺς ἐλθεῖν 
xaxwv, αὐτῷ προσλογιζόμενος τοῦ γιγνομένου τὴν 
αἰτίαν. « Καὶ τὸ χρῖμά μου ὡς φῶς ἐξελεύσεται. » 
Ἀλλ᾽ o) γὰρ ἀνεχδίχητον ταύτην ὑμῶν ἐάσω τὴν 
παρανομίαν" λήψομαι δὲ δίχας παρ᾽ ὑμῶν ὥστε ἐξ 
ὧν ὑπομένειν μέλλετε χαχῶν, φωτὸς ἐνδηλότερον 
ἅξασι γενέσθαι, ὅτι τῇ εἰς τοὺς προφήτας γεγενη- 
μένῃ παρ᾽ ὑμῶν παρανομίᾳ χρίνων, τοῖς τοσούτοις 
ὑμᾶς περιδέδληχα χαχοῖς ' xaX δειχνὺς ὅτι οὐχ ἀλό- 
γῶως αὐτὸ διαπράττετα:, « Διότι ἔλεον θέλω 1] θυσίαν, 
zal ἐπίγνωσιν Θεοῦ ἣ ὁλοχαύτωμα. » Ἐγὼ μὲν γὰρ 
ὡς χαὶ θυσιῶν xal ὁλοχαυτωμάτων προτιθεὶς τὸ εὖ- 
-ελὲς ὑμῖν ποιῆσαι, xai πρὺς ἐπίγνωσιν ἀγαγεῖν τὴν 
ἐμῶν, ἔπεμπον τοὺς προφήτας ἐπειδὴ δὲ τοιαῦτα 
αὑτοὺς διατιθέντες χαχοῖς ἡμείόεσθε τὰ παρ᾽ ἐμοῦ 
γινόμενα, δώσετε τῶν παρανομημάτων δίχην δι- 
χαίαν᾽ (p. 47) ἐλέου γὰρ τὸ xal ὑπὲρ τῶν πασχόντων 
χαχῶς τιμωρίᾳ περιδάλλειν τοὺς ἀδιχοῦντας. ε Αὐτοὶ 
δέ εἰσιν ὡς ἄνθρωπος παραθαίνων διαθήχην, ἐχεῖ 
χατεφρύνησάν μου. » Μεμενήχατε γὰρ ἐπὶ τῆς βά- 
φιως (1) τῆς οἰχείας, τῶν μὲν ἄνωθεν ὑμῖν συντε- 


lux egredietur. » Atqui non impunem prevàrica- 
tionem hanc vestram esse sinam; nam panas ἃ 
vobis reposcam ; ita ut ex iis quse patiemini malis, 
luce clarius cunctis fat, me vestrum adversus pro- 
phetas crimen ulciscentem, tantis vos malis im- 
plicuisse. C:ieteroqui ut ostendat se non absque ra- 
tione id agere, « Quia misericordiam, inquit, volo 
el non sacrificium, et scientiam Dei plus quam ho- 
locausta. » Etenim ego ceu si vellem sacrificiorum 
quoque et holocaustorum vilitatem Q1 vobis sua- 
dere, atque ad inei agnitionem adducere, prophetas 
mittebars. Nunc quia sic illos tractantes, malam 
mihi retributionem obtulistis, justam peccatorum 
vindictam perferetis. Nam misericordie officium 


D quoque est, propter eos qui male sunt passi, sup- 


plicium injuriosis decernere. « lpsi autem tanquam 
homo pactum transgrediens, illic me contempse- 
runt. » Vos autem in transgressione vestra perse- 
verastis, neglecto quod mecum pepigistis antiquo 
faxdere, meque prorsus despecto, adeo ut prophetas 
quoque id vobis commemorantes interfeceritis. 


ϑέντων πρὸς ἐμὲ λόγον οὐδένα ποιούμενοι, χαταπεφρονηχότες δέ μὸν παντελῶς " ὥστε xal τοὺς ὅπο- 
μιρνίσχοντας ὑμᾶς περὶ τούτου τῶν προφητῶν ἀνελεῖν. 


Στίχ. va. --- « Γάλγαλα πόλις ἐργαζομένη μά- 
tna, » Αἰτία δὲ τούτων ὑμῖν ἡ Γάλγαλα, παρ᾽ fi 


** Ps3l. xcu, 10. 
(6) Cod. οὐδέ, quod visum est corrigendum, 


uamquam plerumque eodex est emendatissimus, 
ue et optima manu scriptus. 


Vgns. 8-14. — «Galgala civitas que operatur 
vana.» Causa borum vobis Galgala, apud quam 


(7) Ita cod. βάσεως, sed mendose, ut arbitror, pro 
rapa6áctox. 


* 


165 


noxium vanumque idolorum studium expromitis. A 


Sic enim et in superioribus dixit, « Ne abieritis in 
Galgala civitatem; neque vana operemini,» ait, 
ut quas in ea patrantur, signifloet. « Qux conturbat 
aquam.» llli qui limpitudinem et puritatem piz 
religionis, in mci agnitione apparentem, idolorum 
admistione inquinant. « FAfortitudo uia, viri piratze.» 
Quse vim suam videlicet in errantium damno de- 
monstrat ; quemadmodum nios est piratis, aliorum 
damnis incumbere, suasque vires in c:eterorum 
pernicie ostendere. «Celarunt sacerdoles viam, 
occisione Sicima peremerunt, quia iniquitatem pa- 
traverant *!'. » Exemplo vult illorum nequitiam ex- 
planare : Quia, patres vestri, inquit (dicit autem 
Jacobi filios Levim ac Simeonem), postquam forni- 
cariam injuriam sorori su: illatam viderunt, tanta 
rei indignatione exarserunt, ut oblique quidem ac 
subdole Sicimitas sint allocuti, amicitiam simulan- 
tes : id enim innuunt verba : « Viam celarunt, » sed 
idoneo captato tempore, cunctos uno impetu propter 
illud flagitium interemerunt. «In domo Israelis vidi 
horribilia; $9. ibi fornicationem Ephraimi. » Et 
res quidem illorum ita se habuit. Nunc rero in uni- 
verso Israele plena horroris aspexi ; fornicationem 
universalem, non corporis, sed corruptze animz at- 
que a Deo apostaticze. « Contaminatus est Israel, et 
Judas omisit messem suam. » Cuncti ad pravarica- 
tionem spectabant, idolorum cultu polluti ; cuncti 
infirmum ac profligatum salutis suz» negotium esse 
ostendebant. Nam veluti si quis agricola peractis 
seminationibus, et jam frugibus messem postulan- 
tibus, mox ignaviz se dederet, agricolationem suam 
pessumdaret, preteritum omnem laborem inertia 
sua futilem redderet : sic vos, inquit, tot tantisque 
bonis potili, egressi "Egypto, emenso deserto, lege 
accepta, promissam terram adepti, et in conveniente 
religioni loco constituti ; cum jam fructus oportebat 
ad Deum ferre, tunc omnia vestri gratia acta, per 
malitiam vestram cassa effecistis: omissa videlicet 
post tot taliaque beneficia fructuum redditiene, 
factaque ad vitium universali atque omnimoda per- 
versione. Paria his apud Isaiam: «Exspectavi ut 
facerct uvam, fecit autem spinas?**. »— «Incipe fruges 
colligere, cum ego convertero captivitatem populi 


THEODORI MOPSUESTENI 


164 


τὴν ἐπιδλαδῇ xaX μάταιον περὶ τὰ εἴδωλα σπουδὴν 
ἐπιδείχνυσθε - οὕτω γὰρ χαὶ ἀνωτέρω λέγει, « Μὴ εἰσ- 
πορεύεσθε εἰς Γάλγαλα τὴν πόλιν" καὶ ἐργάζεσθε, 
λέγει, μάταια, » τὰ ἐν αὐτῇ γιγνόμενα σημαίνων. 
« Ταράσσουσα ὕδωρ. » Ul τὸ διειδὲς xal χαθαρὸν τῆς 
εὐσεθείας ἐν τῇ γνώσει διαφαινόμενον τῇ ἐμῇ, τῇ 
τῶν εἰδώλων ἐπιθολοῦντες ἐπιμιξίᾳ. « Καὶ ἡ ἰσχύς 
σου ὡς ἀνδρὸς πειρατοῦ. » Ἢ πᾶσαν τὴν δόναμιν 
τὴν οἰχείαν ἐν τῇ τῶν ἀπατωμένων ἑπιδείχνυται 
βλάδῃ᾽ ὃν δὴ τρόπον xai tol; πειραταῖς ἔθος ἐστὶ 
περὶ τὴν ἑτέρων ἑσπουδαχέναι βλάθην, xaX τὴν οἰχείαν 
δύναμιν διὰ τῆς ἑτέρων διαδείχνυσθαι ἀπωλείας, 
« Ἔχρυψαν ἱερεῖς ὁδόν" ἐφόνενσαν Σίχιμα " ὅτι &vo- 
μίαν ἐποίησαν. » "Ex παραθέσεως βούλεται τὴν τού- 
των ἐπιδεῖξαι xaxlav: Ὅτι οἱ μὲν πατέρες, φησὶν, οἱ 


B ὑμέτεροι (λέγει δὲ τοὺς υἱοὺς Ἰαχὼθ, Λευΐ τε xal 


Σιμεὼν), ἵνα (8) πορνιχὴν ἐπήρειαν ὑπομείνασαν 
ἴδωσιν αὐτῶν τὴν ἀδελφὴν, ( p. 48) τοσαύτην ἔσχον 
τὴν ἀγανάχτησιν ἐπὶ τῷ γεγονότι, ὥστε λαθραίως 
μὲν xai μετὰ δόλου διαλεχθῆναι τοῖς Σιχιμίταις προσ- 
ποιούμενοι φιλίαν“ τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, « "Ἔχρυψαν 
ὁδόν" » χαιροῦ δὲ λαδόμενοι, πάντας xas' αὑτὸν ἀνεῖλον 
ὑπὲρ τοῦ γεγονότος. « Ἐν τῷ οἴχῳ τοῦ Ἰσραὴλ εἶδον 
φριχώδη, ἐχεῖ πορνείαν τοῦ Ἕ φραΐμ. » Καὶ τὰ μὲν 
ἐχείνων, φησὶ, τοιαῦτα νῦν δὲ ἐν ἄπαντι τῷ Ἰσραὴλ 
φρίχης εἶδον μεστὰ, πορνείαν ἁπάντων οὐχ ἐν σώματι 
συστᾶσαν, ἀλλ᾽ ἐν διαφθορᾷ Ψυχῆς καὶ ἀποστάσει 
Θεοῦ. « Ἐμιάνθη Ἰσραὴλ, xa Ἰούδας ἀφῆχε θερι- 
σμὸν αὐτοῦ. » Πάντες πρὸς μίαν εἶδον παρανομίαν τῇ 


C τῶν εἰδώλων μιανθέντες θρησχείᾳ " καὶ πάντες ἀτελῆ 


χαὶ διεφθαρμένην τὴν ἑαυτῶν ἀπέδειξαν σωτηρίαν " 
ὡς γὰρ εἴ τις γεωργὸς τελειωθέντων σπερμάτων, καὶ 
τοῦ χαρποῦ τὸν θερισμὸν ἀπαιτοῦντος, ἤδη πρὸς ῥᾷ- 
θυμίαν ἰδὼν, ἀπολέσειεν μὲν τὰ γεωργηθέντα, κενὸν 
δὲ πάντα τὸν προειληφότα πόνον διὰ τῆς οἰχείας ἀπο- 
φήνειεν ῥᾳθυμίας * οὕτως ὑμεῖς, φησὶ, τοσούτων καὶ 
τηλιχούτων ἀπολελαυχότες ἀγαθῶν, ἐξεληλυθότες 
Αἰγύπτου, διαθάντες τὴν ἔρημον, νόμον δεξάμενοι, 
τὴν γῆν ἀπειληφότες τὴν ἐπηγγελμένην, τὸν τῇ 
θρησχείᾳ πρέποντα χτησάμενοι τόπον " ὅτε τοὺς xap- 
ποὺς ἐχρῆν λοιπὸν (p. 49) τῷ Θεῷ προσχομίζειν, 
τότε πάντα τὰ ὑπὲρ ὑμῶν γεγονότα περιττὰ διὰ τῆς 
ἑαυτῶν ἀπεδείξατε χαχίας " ἀφέντες μὲν τὸ ἀποδι- 
δόναι τῷ Θεῷ τοὺς ὑπὲρ τῶν τοσούτων χαὶ τηλικούτων 


mei, et Israelem sanavero. » Quamobrem vobis novo D εὐεργεσιῶν καρποὺς, περὶ δὲ τὴν τοῦ χείρονος &xvpo- 


initio opus est, quod ego per summam benignitatem 
vobis concedam, dum prater spem omnem liuma- 
nam de captivitate vos reducam. Nam certe si vo- 
lucritis ad meliorem vitam intendere, novo vobis 
initio opus est ; ut si denique acceptorum munerum 
magnitudine pudefacti, in virtutis studio deinceps 
versemini, id vobis factitare liceat. Nam verbum 
« Incipe» dicit pro, Incipere poteris, cum volueris 
ad officium spectare. Nunc vero quid ? 


Thy ἀσχοληθέντες ὅλοι δι᾽ ὅλων " ὅμοιόν ἐστι τούτῳ 
xai τὸ παρὰ τῷ Ἡσαῖᾳ" « Ἔμεινα ἵνα ποιήσῃ 
σταφυλὴν, ἐποίησε δὲ ἀχάνθας. » — « "Apyou τρυγᾷν 
σεαυτῷ ἐν τῷ ἐπιστρέφειν με τὴν αἰχμαλωσίαν τοῦ 
λαοῦ μου, ἐν τῷ ἰᾶσθαί με τὸν Ἰσραήλ. » Ὥστε δεῖν 
ὑμῖν πάλιν ἑτέρας ἀρχῆς, ἣν δι᾽ ὑπερδάλλουσαν φιλο 
ανθρωπίαν ἐγὼ παρέξω, Ex τῆς αἰχμαλωσίας ὑμᾶς 
παρὰ πᾶσαν ἀνθρωπίνην ἐπανάγων ἐλπίδα " τότε δὴ 
λοιπὸν πρὸς τὸ χρεῖττον ὁρᾷν ἐθέλοιτε, ἀρχῆῇς ὑμῖν 


ἑτέρας δεήσει" ἵνα χἂν γοῦν τῶν τότε δωρεῶν αἰσχυνθέντες τὸ μέγεθος, περὶ τὴν τοῦ χρείττονος ἕαυ- 
τοὺς ἐπιμέλειαν τρέψητε τοῦ λοιποῦ, τότε μὲν δὴ τοῦτο, φησὶν, ποιεῖν ὑμῖν ἐξέσται" τὸ γὰρ ε "Apyou, » 
λέγει ἀντὶ τοῦ, ΓἌρξασθαι δυνήσῃ, βουληθεὶς πρὸς τὸ δέον ἰδεῖν. Νῦν δὲ τί; 


*! Gen. xxxiv, 37 554. 5 Isa. v, 4. 


(8) Videtur deesse μή, vcl scribendum esse ὅτ᾽ ἂν εἶδον. 


«5 
ΚΕΦ. 2. 


Στιλ. a'-0. — - Καὶ ἀποκαλυφθήσεται ἡ ἀδιχία 
'Egpalu , xai ἡ χαχία Σαμαρείας, ὅτι εἰργάσαντο 
ψευδῆ. » Πρόδηλος ἅπασιν fj παρανομία ἣν εἰργάζεσθε 
ἅπαντες, xai ὅτι ἀποστάντες pov, πρὸς τὸ ψεῦδος 
ἑωρᾶτε, (p. 50) διὰ τῆς τιμωρίας ἣν ὑπομενεῖτε δι- 
χαίως ὑπὲρ ὧν παρενομεῖτε τοιαῦτα " πῶς, xat τίνα 
«ὃν τρόπον ; « Καὶ χλέπτης πρὸς αὐτὸν εἰσελεύσεται, 
ἐχδιδύσχων λῃστὴς ἐν τῇ ὁδῷ αὐτοῦ, ὅπως συνάδωσιν 
ἄδοντες ἐν τῇ χαρδίᾳ αὐτῶν. » Ὡς γὰρ ἂν εἶ τις 
κλέπτης ἢ ληστὴς ἐν ὁδῷ ποτε περιτυχὼν ἐχδύσειεν 
τοὺς προστυχόντας, xaX εἰς οἰχίαν εἰσελθὼν τὰ ἐνόντα 
λάδοι" οὕτω, φησὶν, ἐπελθόντες ὑμῖν οἱ πολέμιοι 
ἅπαντα τά τε χατ᾽ οἰχίαν τά τε ἔξω προσόντα ὑμῖν 
αἱροῦσιν, τὰ μὲν ἀφαιροῦντες, τὰ δὲ ἀφανίζοντες 
παντελῶς ὥστε ἅπαντας ὑμᾶς ὑπὸ τῆς συμφορᾶς 
χατεχομένους, ἄσματα θρήνου μεστὰ χατὰ ταυτὸν 
ἄδειν͵ ὀδυνωμένους τε χατὰ χαρδίαν ἐπὶ τοῖς γινομέ- 
νοις, xal ὀλοφυρομένους δι᾽ ὁλοφυρτιχῶν ῥημάτων 
ἐπὶ τῷ μεγέθει τῶν συμφορῶν τῶν συμδαινουσῶν 
Üpglv. ε Νῦν ἐχύχλωσεν αὐτοὺς τὰ διαδούλια αὐτῶν, 
ἀπέναντι τοῦ προσώπου μου ἐγένοντο. » ᾿Απάντων 
δὴ τῶν μετὰ πολλῆς αὐτῶν ἐπιτετελεσμένων τῆς χα- 
κίας μνήμην λαδὼν, περιθδαλῶ μεγίστοις αὐτοὺς 
καχοῖς * ἀνάλογον οἷς βουλευόμενοι μετὰ πολλῆς ἀναι- 
δείας ἐπ᾽ ὄψεσι διεπράττοντο ταῖς ἐμαῖς. « Ἐν ταῖς 
χαχίαις ηὔφραναν βασιλεῖς, xal ἐν τοῖς ψεύδεσιν αὐτῶν 
ἄρχοντας. » (p. 51) Ὥστε πολλὴν τοῖς ἐναντίοις εἴτε 
βασιλεῦσιν εἴτε ἄρχουσιν ἡδονὴν ἐγγενέσθαι, oi χατα- 


COMMENTARIUS IN OSEE CAP. VII. 


τὸ6 
CAPUT VII. 


Q3 VEkns.1-4.—*Et revelabitur iniquitas Ephraimi, 
et Samariz malitia, quia operati sunt mendacium. » 
Quam operamini omnes nequitiam , dum a me di- 
gressi ad mendacium spectatis, ea manifesta cun- 
ctis Ποῖ ἃ pona, quam merito ob hac flagitia 
luetis. Quam ob rem, aut quomodo? « Et fur in- 
gredielur ad eum, latro spolions in via, ut conci- 
nant canentes in corde suo. » Nam veluti si quis 
fur aut latro in via aliquando occurrens viatores 
spoliet, οἱ zedes ingressus, rem domesticam aufe- 
rat : sic , inquit, supervenientes vobis hostes, om- 
nia quz sive domi sive extra possidetis capient, 
partim asportantes , partim funditus consumentes ; 
ila ut vos omnes calamitate pressi, cantilenas 
lamento plenas simul concinastis, cum gemitibus 
cordis ob hujusmodi eventum, et cum vocis ulula- 
tibus, propter infortuniorum gravitatem qus vos 
corripuerunt.«Nunc cireumdederunt eos cogitationes 
8u2 ; coram facie mea factae sunt. » Jam vero om- 
nium ab ipsis patratorum malitiam in memoriam 
revocans , gravibus eos malis irretiam ; merito qui- 
dem propter multam qua prz oculis meis ita ege- 
runt impudentiam. « [niquitatibus suis letificave- 
Tunt reges, mendaciis suis principes. » Contigit 
enim, ut hinc multam tum reges tum principes ca- 
perent voluptatem; qui ideirco eos superabunt, ca- 
ptivosque abducent, propter peccata adamussim 
qua commiserunt ; et quia scientia mei omissa, 


χρατήσουσί τε αὐτῶν χαὶ αἰχμαλώτους λήψονται, ὑπὲρ (ἡ falsum et fraudulentum demonum cultum ascive- 


ὧν τε διεπράττοντο χαχῶν * χαὶ ὅτι δὴ τὴν ἐμὴν ἀφέν- 
«ες γνῶσιν, τὴν ψευδῇ χαὶ ἀπατηλὴν τῶν δάιμόνων μετ- 
ἕεσαν θρησχείαν. « Πάντες μοιχεύοντες ὡς χλίδανος 
χαιόμενος εἰς πέψιν. » Συμφώνως γὰρ ἅπαντες τῆς 
Ὑνώσεως ἀποστάντες τῆς ἐμῆς μοιχιχὴν τινα γνώμην 
ἀνεδέξαντο, πρὸς τὴν τῶν δαιμόνων ἀποχλίναντες 
θεραπείαν " xal δίχην χλιδάνου πρὸς πέψιν ἔχχεχαυ- 
μένου, μετὰ θερμῆς τινος τῆς προθυμίας πρὸς τὴν 
ἀχολασίαν ῥέποντες ἐχείνην. « Καταχαύσει αὐτοὺς 
ἀπὸ τῆς φλογός. » ᾿Αλλὰ γὰρ ἐξ αὐτῆς δὲ ταύτης 
χαταναλωθήσονται τῆς γνώμης. € "Amb φυράσεως 
στέατος ἕως τοῦ ζυμωθῆναι αὐτὸ ὅλον, αἱ ἡμέραι 
τῶν βασιλέων ὑμῶν. » Ὡς γὰρ εἰ στέας ληφθέν τε 
χαὶ ἐμδλνθὲν ἀλεύρῳ ζυμοῖ τε χαὶ ἐναποτελεῖ τὸ 


runt. « Omnes adullerantes , quasi clibanus succen- 
sus ad coquendum. » Concorditer omnes a scientia 
mei recedentes , adulterinam veluti sententiam sus- 
ceperunt δά da&eémonum cultum declinandi ; cliba- 
nique instar ad coquendum $44 succensi, fervido 
quodam animi impetu ad illud flagitium decurre- 
runt. « Exuret eos in flamma. » Sed enim hoc ipso 
cons:lio suo consumentur. « Fermento arvinz , do- 
nec fermentetur totum, dies regum vestrorum. » 
Veluti si quis sumptam arvinam in farinam conji- 
ciat, tota haec fermentatur, οἱ universam inassam 
perficit ;: ita ex quo illegitimum hoc constituistis 
regnum, capto inilio abs Jeroboamo, in unam 
eunidemque sententiam cuncti pariter conspirastis. 


σύμπαν, οὕτως ἑἐξότε περ τὴν παράνομον ταύτην χατεστήσασθε βασιλείαν, ἀπὸ τοῦ Ἱεροδοὰμ AXa6óv- 
τες τὴν ἀρχὴν, πρὸς τὴν αὑτὴν γνώμην τῆς χαχίας ἅπαντες ἐνεύσατε ὁμοίως. 


Στὰ. ε-θ΄. — « Ἤρξαντο ἄρχοντες θυμοῦσθαι ἐξ D vens, 5-9. — « Coperunt principes furere a 


d». » ΟΣ τε γὰρ ἄρχοντες αὐτῶν μέθαις xal olvo- 
φἰυγίαι: προσεῖχον, ἀκράτῳ χατὰ πάντων ὡς ix 
wx3jtn. παροινίας τῷ θυμῷ χεχρημένοι. ( p. 52) 
« Ἔξέτειναν τὴν χεῖρα αὐτῶν μετὰ λοιμῶν. » Πρὸς 
πισκξίαν ἑώρων, χοινωνίαν ἐλόμενοι πρὸς ἅπαντας 
τοὺς διεφθαρμένους τὸν τρόπον. « Διότ' ἀνεχαύθησαν 
ὡς χλίδανος αἱ χαρδίαι αὑτῶν, ἐν τῷ καταῤῥάσσειν 


αὐτοὺ; ὅλτ) τὴν νύχτα. » Ἐξεχαίοντο γὰρ δίχην . 


χιθάν». τὴν διάνοιαν Ex τῆς μέθης ἧς δι᾽ ὅλης ἐπε- 
τίδευον τίς νυχτός. € Ὕπνου Ἐφραῖμ. ἐνεπλήσθη. » 
0; ix μέθης τοίνυν τοιαύτης δίχην τῶν ὕπνῳ βαρεῖ 
ποτ: μένων, οὐδένα τοῦ προσήκοντος ἐποιῦῦντο 


vino. » Principes eorum crapule et ebrietati in- 
dulgebant, ira immodica adversus omnes tanquam 
crapulati utentes. « Extenderunt manum suam cum 
pestilentibus. » Avarz cupiditati mentem intende- 
runt, inita cum pessimis omnibus societate. « Ideo 
exarserunt ut clibanus corda eorum, dum tota 
nocte agitantur. » Mentem more clibani inflamma- 
tam gerebant a crapula , cui tota nocte vacarunt. 
« Somno repletus est Ephraimus. » Ergo tanquam 
ex crapula hujusmodi somno gravi correpti, nul- 
lius honcsti officii curam gerebant. « Mane factum 
est, οἱ succensa est quasi ignis lux : ealcfacti sunt 


491 


THEODORI MOPSUESTENI 


omnes quasi clibanus ardens.» Die succedente, Α λόγον. « Πρωῖΐῖ ἐγενήθη, καὶ ἀνεχαύθη ὡς πυρὸς 


rursus in eodem opere erant, quasi igne inflam- 
mat! , et quasi clibanus calefacti, alque ad turpia 
facta incitati. « Et ignis devoravit judices eorum. » 
Meritam ergo poenam sustinent , dum igni veluti, 
quicunque apud eos regnabant , hostili sunt traditi 
cedi. « Cuncti reges eorum ceciderunt. » Exitio et 
αὶ omnes tradentur. Cur ? « Nemo erat inter 608, 
qui invocaret me. » Quia una mente erant, nul- 
jumque protsus habere mei respectum volebant. 
« Epliraimus commistus est populis. » Hoc etiam 
beatus improperat David, dicens : « Commisti 35 
sunt inter gentes "ἢ. » Interdictum quippe per legem 
eis omnino erat, quominus alienigenis commisce- 
rentur ; ideoque id merito hic etiam illis exprobrat. 
« Epliraáimus factus est subcinericius panis, qui 
non reversatur. » Ádeo inconversus in eadem per- 
mansit malitia, sieut ille manere solet immobilis 
in quocunque ponitur loco. « Comederunt alieni 
robur ejus. » Sustinet ergo debitam punitionem : 
sceleste enim alienigenis comrmistus, ab ipsis fun- 
ditus exterminabitur. « lpse autem nescivit ; cani 
effloruerunt ei, el ipse ignoravit. » Quia in officii 
sui ignorantia perseveravit, ne a lougavitate qui- 
dero ad bonam frugem converti passus, idcirco 
haec perpetietur. 


φέγγος" πάντες ἐθερμάνθησαν ὡς xAM6avoc χαιόμε- 
voc. » Ἡμέρας δὲ ἐπιλαμθανούσης, τῶν αὐτῶν 
ἥπτοντο πάλιν, ἀναπτόμενοί τε δίχην πυρὸς, χαὶ 
ὥσπερ τις xAl6avo; διαθερμαινόμενοΐ τε, αὶ διεγει- 
ρόμενοι πρὸς τὴν τῶν ἀτόπων ἐργασίαν. « Καὶ πῦρ 
χατέφαγε τοὺς χριτὰς αὐτῶν. » Κατάλληλον τοίνυν 
ὑπομένουσι τὴν τιμωρίαν, δίχην πυρὸς πάντων τῶν 
ἄρχειν ἐν αὐτοῖς ὑπειλημμένων τῇ τῶν πολεμίων᾿ 
παραδιδομένων σφαγῇ. « Πάντες οἱ βασιλεῖς αὐτῶν 
ἔπεσον. » ᾿Απωλείᾳ καὶ σφαγῇ παραδοθήσονται 
πάντες. Τίνος ἕνεχεν; « Οὐχ fjv ἐν αὐτοῖς 6 ἐπιχα" 
λούμενος πρός με.» "Eme:bt, xat σύμφωνον εἶχον τὴν 
γνώμην, οὐδένα λόγον ἐμοῦ ποιεῖσθαι χαθάπαξ 80£- 
λοντες. « Ἑφραῖμ ἐν τοῖς λαοῖς αὐτὸς ἀννάνεμί- 
γνυτο. » Τοῦτο xat ὁ μαχάριος αὐτοὺς αἰτιᾶται Δαυῖδ 
λέγων * (p. 55) « Καὶ ἐπεμίγησαν ἐν τοῖς ἔθνεσι. » 
Καὶ γὰρ ἦν ἀπειρημένη παντελῶς αὐτοῖς ἐχ τοῦ νό- 
pou dj πρὸς τοὺς ἀλλοτρίους ἐπιμιξία * εἰξότω:; οὖν 
αὐτοῖς ὀνειδίξει κἀνταῦθα τοῦτο. « Ἐφραῖμ ἐγένετο 
ἐγχρυφίας οὐ μεταστρεφόμενος. » Οὕτως ἀμετάδλῃ- 
τὸς τὸν τρόπον ἐπὶ τῆς αὐτῆς μεμενηχὼς χακίας, 
ὥσπερ ἐκεῖνο μένειν εἴωθεν ἀμεταχίνητον ἐφ' οὗπερ 
τέταχται τόπου. « Κατέφαγον ἀλλότριοι τὴν ἰσχὺν 
αὐτοῦ. » Ὑπομένει τοίνυν ἀνάλογον τὴν τιμωρίαν " 
παρανόμως γὰρ τοῖς ἀλλοτρίοις ἐπιμιγεὶς, ὑπ᾽ αὐτῶν 


ἐχείνων ἀφανισθήσεται παντελῶς. « Αὐτὸς δὲ οὐχ ἔγνω" xal πολιὰ ἐξήνθησεν αὐτῷ, xal αὐτὸς οὐκ 
ἔγνω. » Ἐπειδὴ γὰρ διαμεμένηχεν ἐπὶ τῆς τῶν προσηχόντων ἀγνοίας, οὐδὲ τῷ μαχρῷ χρόνῳ πρὸς τὸ 


δέον ἑλόμενος ἰδεῖν, διὰ τοῦτο πείσεται τοιαῦτα. 


Vens. 10-12, — « Εἰ humiliabitur arrogantia Ils-  Στίχ. ὑ-:β'. — « Καὶ ταπεινωθήσεται ἡ ὕόρις τοῦ 


raelis in facie ejus, nec reversi sunt ad Dominum 
Deum suum , et non quasierunt eum in omnibus 
his. » Quoniam itaque erga Deum contumeliosi fue- 
runt, dum sic impudenter ac pertinaciter dzemo- 
num superstitioni adhazserunt, illorumque seque- 
lam vero Deo antetulerunt, videbunt humiliatio- 
nem suam, quam merito sustinent, postquam ne in 
catastrophe quidem ad Deum inclinare voluerunt. 
« Eratque Ephraimus quasi columba insipiens , non 
habens eor : /Egyptum invocabant, et ad Assyrios 
sbierunt. » Qualis est columba, quz ne de pullis 
quidem suis sollicità est ; quibus sibi ablatis, 
iisdem locis nidificare rursus solet, futurorum 
imprtovida, quia »que eripi poterunt : sic et isti se 


Ἰσραὴλ εἰς πρόσωπον αὐτοῦ, xal οὐκ ἐπέστρεψαν 
πρὸς Κύριον τὸν Θεὸν αὐτῶν, χαὶ οὐχ ἐξεζήτησαν 
αὑτὸν ἐν πᾶσι τούτοις. » Ὑπὲρ ὧν τοίνυν ἐξύδρεσαν 
εἷς τὸ 8etov, οὕτως ἀναιδῶς xal ἀμεταθέτως περὶ τὴν 
τῶν δαιμόνων ἐσχηκότες θεραπείαν, xa τὴν κερὶ 
ἐχείνους σπουδὴν προτιμήσαντες τῆς περὶ τὸ ὄντως 
Θεῖον, ὄψονται τὴν ταπείνωδιν τὴν οἰχείαν, ἣν ὅπο- 
μένουσι διχαίως, (p. 54) οὐδὲ ἐχ μεταδολῆς νεῦσαι 
πρὸς τὸν Θεὸν βουληθέντες. « Καὶ ἦν Ἐφραῖμ ὡς 
περιστερὰ ἄνους οὐχ ἔχουσα χαρδίαν" Αἴγυπτον 
ἐπεχαλοῦντο, καὶ εἰς ᾿Ασσυρίους ἐπορεύθησαν. » 
Οἴχπέρ ἐστιν ἡ περιστερὰ μηδὲ τῶν οἰχείων γεννη- 
μάτων ποιουμένη λόγον" ὧν ἀφαιρουμένη, ἐπὶ τῶν 
αὐτῶν τόπων νεοττεύειν εἴωθεν πάλιν, οὐδὲ μίαν 


habuerunt, nullum sensum exitii sui capientes , D ἔχουσα προμήθειαν τῆς ἀφαιρέσεως τῶν γεννωμένων" 


sed exspectantes /Egyptorum auxilia, quz non 
impetrarunt ; dum interea grandi cum potestate 
Assyrii eos abducebant captivos in regionem suam. 
« Et cum profecti fuerint, expandam super eos 
rete meum : quasi volucres cceli detraham 608. » 
Fugere ab illorum , inquam , servitute prorsus non 
46 licebit ; quia ego, reti veluti , decreto meo illos 
comprebensos , in captivitatem quasi totidem aves 
abducam. « Castigabo eos ipso sus tribulationis 
auditu. » Tanta illis inferam mala , ut vel ipsa per- 
molesta eventurorum malorum auditio sufficiat ad 
correptionem. 


35 Psal. cv, 58, 


οὕτω δὴ xal οὗτοι γεγόνασιν, αἴσθησιν τῆς ἀπωλείας 
οὗ λαμθάνοντες τῆς οἰχείας, ἀλλ᾽ ἀναμένοντες μὲν 
τὴν Ex τῶν Αἰγυπτίων βοήθειαν, τυγχάνοντες δὲ οὐθ- 
ενός" ἅτε μετὰ μεγάλης τῆς δυναστείας τῶν ᾿Ασσυ-» 
ρίων αἰχμαλώτους αὐτοὺς ἀπαγόντων ἐπὶ τὰ οἰκεῖα. 
« Καθὼς ἂν πορεύωνται, ἐπιθαλῶ ἐπ᾽ αὐτοὺς τὸ 
δίχτυόν μου" καθὼς τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ ἄδι 


αὐτούς. » Διαφυγεῖν αὐτοὺς, φησὶ, τὴν ἐχείνων αἰχμα» 4 


λωσίαν, τῶν ἀδυνάτων ἐπειδὴ ὥσπερ τινὶ δικτύψ «B '* 


ἀποφάσει περιθαλὼν αὐτοὺς, δίκην πετεινῶν ale τὴν 
αἰχμαλωσίαν ἀπάξω. « Παιδεύσω αὐτοὺς ἐν τῇ &xolj 
τῆς θλίψεως αὐτῶν. » Τοιαῦτα δὲ αὐτοῖς ἑπάξω xaxà, 


ὥστε καὶ τὴν ἀχοὴν τῶν ἐπελευσομένων αὑτοῖς κα" 


κῶν βαρυτάτην οὗσταν, ἀρχεῖν εἰς παιδείαν αὐτοῖς, 





COMMENTARIUS IN OSEJE CAP. VII. 10 


Xweiy. vy'-tc^.. — Καὶ τί τὸ τούτων αἴτιον πάλιν Α “ Vens. 15-16. — Atque horum causam mox di- 


λέγων᾽ « Οὐαὶ αὐτοῖς ὅτι ἀπεπήδησαν ἀπ᾽ ἐμοῦ " δεί- 
λαιοί εἰσιν (p. 55) ὅτι ἢσέδησαν εἰς ἐμέ" ὑπὲρ γὰρ 
«ἧς εἰς ἐμὲ παρανομίας πείσονται ταῦτα " ἐγὼ δὲ 
ἐλυτρωσάμην αὐτοὺς, xaX αὐτοὶ χατελάλησαν xat' 
ἐμοῦ ψευδῆ. » Καὶ γὰρ ἄνωθεν ἐγὼ μὲν αὐτοὺς εὖ 
ἐποίουν, αὐτοὶ δὲ τὴν ἀγνωμοσύνην περὶ ἐμὲ ἐπ- 
εδείκνυντο τὴν οἰκείαν" ἀπήλλαξα μὲν γὰρ αὐτοὺς τῆς 
ὑπὸ Αἰγυπτίους δουλείας, ἐχεῖνοι δὲ πᾶν 6 τι βλάσφη- 
pev ἐφθέγγοντο εἰς ἐμέ’ ποτὲ μὲν μόσχον ἐργαζόμε- 
ve xai λέγοντες“ « Οὗτοι οἱ θεοί σου, Ἰσραὴλ, οἵ 
ἐξήγαγόν σε bx τῆς Αἰγύπτου " » ποτὲ δὲ ἐπεὶ ἐπά- 
ταξε πέτραν, xal ἐῤῥύησαν ὕδατα, xal χείμαῤῥο: 
χατεχλύσθησαν, « Μὴ ἄρτον δονήσεται δοῦναι, f) 
ἑτοιμάσαι τράπεζαν τῷ λαῷ αὐτοῦ; --- Καὶ οὐχ 
iGóncav πρός με αἱ καρδίαι αὐτῶν. » Νεῦσαι δὲ πρός 
μὲ ελιχρινεῖ τῇ διανοίᾳ, xal ἀναμεῖναι τὴν παρ᾽ 
ἐμοῦ δωρεὰν, εἰς νοῦν οὐχ ἐδάλοντο. « ᾿Αλλὰ ὠλόλυ- 
tov ἐν ταῖς κοίταις αὐτῶν ἐπὶ σίτῳ xai οἴνῳ χατ- 
ετέμνοντο. » Τοὐναντίον μὲν οὖν χαὶ εἰς τὴν γῆν τῆς 
ἐπαγγελίας εἰσεληλυθότες, χαὶ τῆς παρ᾽ ἐμοῦ δο- 
θείτης αὑτοῖς ἀναπαύσεως τετυχηχότες (χοίτην γὰρ 
αὐτῶν τοῦτο χαλεῖ), μηδένα λόγον ἐμοῦ ποιούμενοι, 
περὶ τὴν τῶν δαιμόνων ἠσχολοῦντο θεραπείαν, ὁλολύ- 
ζοντές τε xai χατατεμνόμενοι κατὰ τὸ παρ᾽ ἐχείνοις 
εἰδισμένον ἅπερ οὖν ἐπλήρουν, αὐτοῖς λογιζόμενοι 
τῶν δεδομένων αὐτοῖς ἀγαθῶν παρ᾽ ἐμοῦ τὴν χορη- 
τίαν. « Ἐπαιδεύθησαν ἐν ἐμοί. » (p. 56) Ὑπὲρ δὴ 
«τοὕὐτωῶν ὧν εἰς ἐμὲ παρηνόμουν δέξονται παρ᾽ ἐμοῦ 
τὴν προυσήχουσαν παιδείαν αὐτάρχη. Διδάσχει δὲ αὐ- 


φοὺς ὡς καρηνόμουν τοιαῦτα ποιοῦντες. ε Καὶ ἐγὼ C 


xmtigyuca “ποὺς βραχίονας αὐτῶν, xat εἰς ἐμὲ bo- 
γίσαντο πονηρά. » Καὶ ὅτι ὁ μὲν τὴν ἰσχὺν ἅπασαν 
αὐτοῖς παρέχων κατὰ τῶν πολεμίων ἥμην ἐγώ * οἱ 
δὲ πᾶν ὃ τι ἄτοπον xai ἀσεδείας μεστὸν μετῴεδαν 
ἀσεδοῦντες εἰς ἐμέ. « Ἐπεστράφησαν εἰς οὐθέν. » 
Μεταδξαλομένους γὰρ αὐτοὺς διὰ τῆς ὀργῆς καὶ τῆς 
τιμωρίας τῆς ἐμῆς ἔδειξα ὄντας τὸ μηθέν. « ᾿Ἐγέ- 
wovto εἰς τόξον οὐ τεταμένον. » "Ὥστε μηδὲν αὐτοὺς 
διαλλάττειν τόξου οὐχ ἐντεταμένην ἔχοντος τὴν νευ- 
piv, ὅπερ ἀνωφελές ἔστι τῷ πολεμοῦντι, μέχρις ἂν 
ἐπὶ τούτου τοῦ σχήματος ἧ " οὕτως ἔσονται ἄπραχτοι 
χατὰ τῶν πολεμίων χαὶ ἀσθενεῖς" τοῦτο οὖν λέγει τὸ, 
ε ἘπΞαιδεύθησαν ἐν ἐμοὶ, » ἵνα εἴπῃ, ὅτι Οὐχ ὁμολο- 
γεῦντας ὧν ἔλαδον παρ᾽ ἐμοῦ τὴν ἀπόλαυσιν τῇ ἐπὶ 
«à χεῖρον μεταδολῇ,, τὸ δέον αὐτοὺς ἑκαίδευσα, cag 
τῆς καρανομίας αὐτῶν παρεχόμενος αὐτοῖς τὴν ἀπό- 
δειξιν. « Πεσοῦνται οἱ ἄρχοντες αὐτῶν ἐν ῥομφαίᾳ, 
δ ἀπαιδευσίαν γλώσσης αὐτῶν. » Οὗτοι μὲν οὖν 
ἀσθενέσουσιν οἱ πολέμιοι δὲ τοσαύτην ἕξουσι κατ᾽ 


cens , « Vw eis , inquit , queniam resilierunt a me ' 
Infelices sunt, quia impie egerunt in me : utique 
propter suas erga me offensas, hzc patientur. 
Equidem eos redemeram , at ipsi locuti sunt con- 
tra me mendacia. » Olim ego eis bene feceram, at 
ipsi ingrati adversus me exstiterunt. Subduxi eos 
servitio "Egyptiorum , at ipsi nullum blasphemi:e 
genus adversus me non dixerunt, nunc fabricato 
vitulo dicentesque : « Hi dii tui, Tsrael, qui te 
AEgypto eduxerunt ** : » nunc postquam (Moyses) 
petram percusserat , et aqua effluxcrant , et tor- 
rentiam instar inundaverant , adhac famen dicc. 
bant : « Num Dominus dare panem poterit , men- 
samque apparare populo suo ** * — Neque ad nc 


D clamaverunt corda eorum. » Ad me vero sincera 


mente declinare, et donativum exspectare, non co- 
gitarunt. « Sed ululabant in cubilibus suis : super 
tritico et vino secabantur. » Contra vero , ne postea 
quidem quam in promissam terram devenerant , 
data a me ipsis requie potiti , banc enim cubile 
eorum nuneupat, nibil de me solliciti, daemonum 
superstitioni vacabant , ululantes semetque secan- 
tes, pro more illic consueto : quz dum agerent , 
accepta ferebant daemonibus bona illa quz ego lar- 
gitus (ueram. « Eruditi fuerunt a me. » Ob hzc au- 
tem qui contra me peccaverunt, congruam suffi- 
eientemque me auctore castigationem nanciscentur. 
Porro eis demonstrat , quod ita ee gerentes pecca- 
verint. « Ego roboraveram brachia eorum, at ipsi 
in me cogitaverunt malitiam. « Ego enimvero robur 
omne iis adversus hostes indideram, at ipsi turpe 
quodlibet 97 et impietate scatens cum offensa mea 
patraverunt. « Conversi sunt in nihilum. » Conver- 
sos illos, ob iram mesm pernamque a me imposi- 
tam , nihil esse ostendi. « Facti sunt quasi arcus 


minime intentus. » lta ut nihil differant ab arcu 


intentum nervum non babenle ; qui sane inutilis 
bellatori est , quandiu hac conditione est. Sic erunt 
inertes adversus hostes atqüe imbecilli. Hoc itaque 
significant verba , « Eruditi sunt a me ; » nempe eos 
non conütentes bonorum a me acceptam possessio- 
Dem, imo in pejus conversos, debitum officium 
docui , perspicuam iniquitatis su:ze faciens illis dc- 
monstrationem. « Cadent. principes eorum gladio 
propter imperitiam linguz sus. » Hi ergo infirma- 
buntur: hostes autem tam validis erunt viribus, 
ut etiam illorum principes cum reliquis sint in- 


terfeeturi ; propterea quod inscite adversus me 
verba effutiebant. 


αὐτῶν τὶν ἰσχὺν. ( p. 57) ὥστε xai τοὺς ἄρχοντας αὐτῶν σὺν τοῖς λοιποῖς ἀνελεῖν, ὑπὲρ ὧν ἀπαιδεύτως 


ἐκθέγγοντο χατ᾽ ἐμοῦ. 
ΚΕΦ. H'. 
ξείχ. a'-Y. — « Οὗτος ὁ φαυλισμὸς αὐτῶν ἐν γῇ 
Αἰνύπτου ἐπὶ φάρυγγι αὐτῶν" ὡς γῆ ἄδατος, ὡς 
εὐλτινξ, ὡς ἀετὸς ἐπ᾽ οἶχον Κυρίον. » Ταῦτα δὴ πεί- 
Ova μιμησάμενοι τῶν πατέρων αὐτῶν τὴν γνώ- 
Wno.0 χατὰ τὶν Αἴγυπτον ἐξεφαύλιζον τὰς εἰς a$- 


* Exod. xxxu, ὁ. '* Psal. Lxxvi, 19. 
ParaoL. Gn. LXVI. 


CAP. VIII. 

VEgns. 1-5. — « Hzc est subsannatio eorum in 
terra /Egypti in gutture corum, ut terra invia, ut 
tuba, ut aquila super domum Domini. » Ilz2c sane 
patientur, dum parentum suorum imitantur sen- 
tentiam, qui in Egypto teruncii zstimabant ac- 


«αὶ . .- 


$ 


115 


TUEODORI MOPSUESTENI 


116 


iniquitates eorum, οἵ ulciscetur peccata eorum. » A γος τῷ Θεῷ, οὐδέ τινα ὑπὲρ τούτων αὑτοῖς τῶν παρα- 


Menor eorum qua impic egerunt, non propitiabor 
illis, sed dignas peccatis ipsorum poenas imponam. 
« lpsi ad /Egyptum se converterunt, 4) ct spud As- 
syrios polluta comedunt, » Inter has serumnas petent 
quidem ab A&gypto auxilium, at nullum inde emolu- 
mentum capient ; sed captivi in. Assyriam abacti, 
Servitutis experientur mala. « Et oblitus est Israel 
f2ctoris sui, et zdificavit delubra. Et Judas multi- 
plicavit urbes munitas : et mittam ignem in civi- 
tates ejus, ei devorabit fundamenta illarum. » 
Creatori suo nullum deferre obsequium volaerunt, 
sed delubra zedificaverunt ob idolorum culturan. 
Mox urbes insuper moenibus communire tentabant, 
quasi aliquod malis remedium ita inventuri. Sed 
neque li;ec eis proderunt hilum : tantam enim tam- 
que terribilem, hostium mani, illis poenam infligan, 
quae ignis instar cunctos consumens, a fundamen- 
tis propemodum urbes ipsorum cunctas delebit. 


γομημάτων χαριεῖται λύσιν. « Νῦν μνησθήσεται τῶν 
ἀδιχιῶν αὐτῶν, καὶ ἐχδιχήσει τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν. ν᾽ 
Μεμνημένος γὰρ ὧν ἡσέδουν, Ὦεως μὲν αὐτοῖς οὐχ 
ἔσομαι, ávaxóiou; δὲ τῶν παρανομημάτων αὐτοῖς 
ἐπάξω τὰς τιμωρίας. « Αὐτοὶ ἀπέστρεψαν εἰς Αἴγυ- 
πτον͵ χαὶ εἰς ᾿Ασσυρίους ἀχάθαρτα φάγονται. » Ἐν 
δὲ τούτοις τοῖς δεινοῖς αἰτήσουσι μὲν ἐξ Αἰγύπτου 
βοήθειαν, ὠφέλειαν δὲ ἐντεῦθεν χαρπώσονται οὐδὲ 
μίαν, αἰχμάλωτοί τε ἀπαγόμενοι εἰς ᾿Ασσυρίους, 
xal τῆς ὡς ἐν αἰχμαλωσίᾳ πειρώμενοι χαχίας. ε Καὶ 
ἐπελάθετο Ἰσραὴλ τοῦ ποιήσαντο; αὐτὸν, καὶ dixo- 
δόμησε τεμένη xal Ἰούδας ἐπλήθυνε πόλεις τετει- 
χισμένας" xai ἐξαποστελῶ πῦρ εἰς τὰς πόλεις αὐτηῦ, 
καὶ χαταφάγεται τὰ θεμέλια αὐτῶν. » Τοῦ μὲν γὰρ 


D πεποιηχότος αὐτοὺς λόγον ἔχειν οὐχ ἑδούλοντο, τε- 


μένη δὲ ἐπὶ τῇ τῶν εἰδώλων ᾧποδόμουν θερα rcela- 
εἶτα ἐπὶ τούτοι: τὰς πόλεις τείχεσιν ὀχειροῦν ἕπει- 
ρῶντο, ὡς ἂν τούτῳ τινὰ λύσιν εὑρήσοντες (p. 65) 


τῶν χαχῶν᾽ ὀνήσει δὲ αὐτοὺς οὐδὲ ταῦτα οὐδέν’ ἐπειδὴ τοιαύτην καὶ οὕτω φοδερὰν αὐτοῖς τὴν διὰ τῶν πολεμίων 
ἐπάξω τιμωρίαν, ὥστε πυρὸς δίχην ἅπαντας ἐπινεμομένην, μόνον οὐχ Ex βάθρων ἁπάσας αὐτῶν ἄφα- 


γίσαι τὰς πόλεις. 


CAP. IX. 


Vkas, 1-4. — « Noli L:etari, Israel, noli exsultare 
sicut populi, quia fornicatuses a Domino Deo tuo.» 
Nequaquam decet vos, eque ac reliquos homines, 
letari ac gestire : etenim illi nullam acceperunt 
doctrinam qua ad veram ipsos religionem ducere 
posset : vos autem post disciplinam multam, Dei- 


que nolitiam, mente leva a scientia vobis tradita C 


recedentes, ad idolorum cultum deflexistis. « Di- 
lexisti munera super omnem aream tritici. » Uti- 
que etiam primitias frugum omnium daemonibus 
obtulisti, quibus datorum tibi bonorum causam im- 
putabas. « EL area ac torcular non novit eos. » 
Meritam referetis poenam, fructuum privationem. 
« Non habitaverunt in terra Domini. » Ne in terra 
quidem vobis concessa manebitis. Namque chabi- 
taverunt » dicit pro « babitabunt, » consueta tempo- 
rum enallage utens, sicut apud beatum 442 quoque 
Davidem id sepe usuvenire nos demonstravimus. 
« Habitavit Ephraimus in /Egypto, et apud Assyrios 
polluta comedunt. » Postquam exsules in. "Egypto 
fueritis, illinc omnes ad Assyriacam captivitatem 
transferemini. « Non libaverunt Domino vinum, 
nec ei placuerunt. » Et ferendarum utique ad idola 
oblationum studium tantum ac liberalitatem pra: 
86 gerebant, ut ex omni area primitias illis darent : 
verumtamen bonorum omnium datori Deo, ne vini 
quidem libamina offerre unquam voluerupt, nec 
quidquam agere quod Deo jucundum esse potuis- 
sel, pro dantis certe proposito. Nam sicut ait bea- 
tus David : « Jucundum sit ei eloquium meum ** ; » 
id est dulce et acceptabile videatur; ita hoc loco, 
« Non placuerunt ei,» dicitur pro, Nihil ei gratum 
facere unquam voluerunt. Deinde ut demonstret, 


' ** Psal. cin, 54. 


ΚΕΦ. Θ΄. 


Στίχ. α΄-δ'. — « Μὴ χαῖρε, Ἰσραὴλ, xat μὴ só- 
φραίνου χκαϑὼς οἱ λαοὶ, ὅτι ἐπόρνευσας ἀπὸ Κυρίου 
τοῦ Θεοῦ σον. » Οὐ τοίνυν παραπλησίως τοῖς λοιποῖς 
ἀνθρώποις ἁρμόττον ὑμῖν εὐφραίνεσθαι χαὶ χαίρειν" 
ἐπειδὴ οἱ μὲν οὐδὲ μίαν ἐδέξαντο διδασχαλίαν πρὸς 
εὐσέδειαν αὐτοὺ: ἄγειν οἵαν τε οὖσαν" ὑμεῖς δὲ yat 
πολλὴν παίδευσίν τε χαὶ ἐπίγνωσιν τοῦ Θεοῦ, μοχθη- 
ρίᾳ γνώμης τῆς προσγεγοννίας ὑμῖν γνώσεως ἀπο. 
στάντες, ἐπὶ τὴν τῶν εἰδώλων ἑτράπητε θεραπείαν. 
« Ἐγάπησας δόματα ἐπὶ πᾶσαν ἅλωνα σίτον. » Κζαὶ δὴ 
xdi ἀπαρχὰς ἐξ ἀπάντων προσῆγες τοῖς δαίμοσιν, 
αὐτοῖς λογιζόμενος τῶν δοθέντων τὴν αἰτίαν. « Καὶ 
ἅλων xai ληνὸς οὐχ ἔγνω αὐτούς. ν Δώσετε τοίνυν 
δίχην ἀξίαν, τῶν χαρπῶν τὴν ἀφαίρεσιν. « Οὐ χατ- 
ῴχησαν ἐν τῇ γῇ τοῦ Κυρίου. » Οὐδὲ γὰρ ἐπὶ τῆς γῆς 
τῆς δοθείσης ὑμῖν μενεῖτε" τὸ γὰρ, « ob χατῴχησαν, » 
ἀντὶ τοῦ, οὐ χατοιχήσουσι, τῇ ἐναλλαγῇ τοῦ χρόνου 
συνήθως χρησάμενος, χαθὰ xal παρὰ τῷ μακχαρίῳ 
Aavtó ἐν πολλοῖς ἡμῖν δέδεικται τοῦτο. « Κατώχησεν 
Ἐφραῖμ. Αἴγυπτον, xai ἐν ᾿Ασσυρίοις ἀχάθαρτα φά- 
γονται. » (p. 64) Φυγάδες δὲ ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον γε- 


D γονότες, ἐχεῖθεν ἄχοντες τῇ τῶν ᾿᾿Ασσυρίων αἰχμα- 


Àw3[q παραδοθήσεσθε πάντες. « Οὐχ ἔσπεισαν τῷ Κυ- 
ρίῳ οἶνον, χαὶ οὐχ fjbuvav αὑτῷ. » Καὶ περὶ μὲν 
τὰς τῶν εἰδώλων προσφορὰς τοσαύτην ἐπεδείχνυνιο 


«τὴν σπουδὴν xal τὴν φιλοτιμίαν, ὥστε ἀπὸ πάσης 


ἅλωνος αὑτοῖς ἀπαρχὰς διδόναι" τῷ ὃὲ Θεῷ τῷ πάν- 
των αὑτοῖς αἰτίῳ τῶν ἀγαθῶν, οὐδὲ σπονδὰς οἴνου — 
προσάγειν εἴλοντο πώποτε, οὐδέ τι ποιῆσαι τῶν ὅσα 
ἥδειν ἠδύναντο τὸν Θεὸν διὰ τὴν τῶν ποιούντων πρό- 
θεσιν’ ὡς γὰρ ὁ μαχάριος λέγει Δαυϊδ, « Ἡδυνθείη 
αὐτῷ ἡ διαλογή μου, » ἀντὶ τοῦ, Ἡδεία αὐτῷ καὶ 
προσηνὴς φανείη" οὕτως ἐνταῦθα λέγει" « Οὐχ ἤδυ- 





ATI 


COMMENTAIMUS IN OSEJE CAP. IX. 


418 


vav αὑτῷ, » ἀντὶ τοῦ, Οὐδὲν τῶν αὐτῷ χεχαρ:σμένων A se illorum inentem increpare, non autem Deum re- 


εἴλοντο πώποτε ποιῆσαι. Εἶτα δειχνὺς ὅτι ὀνειδίζων 
αὐτοῖς τὴν γνώμην λέγει, οὐ μὴν τοῦ Θείου τούτοις 
τερπομένου" 

« Αἰ θυσίαι αὐτῶν ὡς ἄρτο; πένθους αὑτοῖς" πάν- 
τες οἱ ἐσθίοντες αὐτὸν μιανθέσονται. » Τοσοῦτον δὲ 
ἀφέττηκε τοῦ δεῖσθαι θυσιῶν, ἢ ταύταις ὁρίζεσθαι 
τὴν οἰκείαν τιλὴν, ὥστε x&v εἰ προσαγάγοιεν θυσίας, 
οὐ δέξεται ταύτας Θεός ἀλλ᾽ ὥσπερ ἂν εἴ τις τοῖς 
Ξευθοῦσι προσαγάγοι τροφὴν, χαλεπὴν ἡγοῦνται τῶν 
δοχούντων ἅπασιν ἡδέων τὴν ὄψιν, τῇ τοῦ πένθους 
μνήμη, νυττόμενοι, (p. 65) xat οὐδὲ προσίεσθαι τὴν 
προχει μένην ἀνεχόμενοι τροφήν᾽ xal πᾶς δὲ ὅστις οὖν ἐν 
πένθε: μεταλαμδάνειν ἀναγχαζξόμενος τροφῆς, ὥσπερ 
τιν μιασμὸν ἢ λύμην ἡγούμενος τὴν τροφὴν, οὐ 


bus hujusmodi delectari, ait : 


« Sacrificia eorum quasi panis luctus ipsis 
erunt ; omnes qui comedent eum coutaminabuntur.» 
Tantum abest, ut Deus sacrificiis indigeat, vel lis 
contineatur honor ejus, ut etiamsi aliquis ei hostias 
offerat, non sit has recepturus Deus. Sed quemad- 
modum δὶ quis lugentibus alimenta afferat, bi 
nihilem!nus tristem existimant berum aspectum, 
qui onibus jucundus est, quia luctus sui memoria 
compunguntur, neque attingere oblatos cibos vo- 
lunt; rursusque quemadinodum quisquis in. luctu 
versans, si cibum capere forte adigatur, habet 


προξίεται vastrv" οὕτω τὰς προσαγομένας αὐτῷ θυ- B hunc piaculi ac detrimenti loco, neque ori admo- 


σίας, εἰ δή τι τοιοῦτο ποιεῖν ἐθέλοιεν, ὁρᾷ ὁ Θεός " 
ἡδέως μὲν αὑτὰς παρὰ τῶν εὐγνωμόνως προσαγόν- 
τῶν δεχόμενος, χαλεπὴν δὲ τῆς προσχομιδῆς τῶν 
φύλων καὶ τὴν ὄψιν εἶναι νομίζων, τῇ μνήμῃ τῆς 
ἐφεξείας, f| συξζῶντες, ἐν εἰρωνείᾳ τινὶ προσάγειν 
ὑνχοῦσι τὴν θυσίαν. « Διότι οἱ ἄρτοι αὐτῶν, ταῖς ψυ. 
fal; αὐτῶν, οὐχ εἰσελεύσονται εἰς τὸν οἶχον Κυρίου. » 
ldaa τοίνυν προσχοιλιδὴ ἣν ἂν ποιῶνται, εἰς αὐτοὺς 
ἀδοοστραφή σεται, δεχτὴ Θεῷ xav οὐδένα γινομένη 
τρότουν * τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, « Οὐχ εἰσελεύσονται εἰς 
τὸν οἶχον Κυρίου, » ἀντὶ τοῦ, Οὐχ ἔσται δεχτὰ Θεῷ, 
«δὲ παρόντα αὐτὰ τῷ Κυρίῳ λογιεῖται, πόῤῥωθεν 
ἀχοτειαπόμενος ὡς ἐξ ἀσεδοῦς προσαγόμενα γνώμης. 


Ὡς γὰρ ὁ Θεὸς πρὸς τὸν Κάϊν χαχῶς προσχεχομιχότα ,. 


zfYer « Ἡρὸς σὲ ἡ ἀποστροφὴ αὐτοῦ, καὶ σὺ ἄρξεις 
αὐτοῦ, » ἀντὶ τοῦ, Σοὶ ἀπέστραπται τὰ προσχομι- 
σϑέντα, xai αὑτὸς αὐτῶν ἔσο χύριος" ἐγὼ δέδεγμαι 
x10&za 5 οὐδέν" οὕτως ἐνταῦθα λέγει" « Οἱ ἄρτοι αὖ- 
τῶν ταῖς ψυχαῖς αὐτῶν, » ἀντὶ τοῦ, Τὰ προσχομιζό- 
ava w2p' αὑτῶν, αὐτοῖς ἔσται, οὐχ ὄντα Θεῷ δεχτά- 
ἄρτους δὲ ὠνόμασε τὰς προσφορὰς, ἐχ μέρους ἀπά- 
735 λέγων τὰς προσφορὰς, (p. 66) ἐπειδὴ om ἄρτους 
ποοσφέρειν εἰώθεσαν᾽ 6; xal ἀνωτέρω φησίν’ « Ἠγά- 
1751» πέμματα μετὰ σταφίδων. » 

Στὰ. &-D.— « Τί ποιήσετε ἐν ἡμέρᾳ πανηγύ- 
(us, xai ἐν ἡμέρᾳ ἑορτῆς τοῦ Κυρίου ; » Τοιοῦτοι 
U περὶ Θεὸν γεγονότες, τίνα ἀποφυγὴν εὑρήσετε 
τῶν χιχῶν χατὰ τὴν ἡμέραν ἐχείνην, ἐν ἧπερ ἂν 
ἡ zrvhvoplg τε xa ἑορτή τις ἐπιτελεῖται τῷ Θεῷ 
ἐπὶ τῇ ἀναιρέσει τῇ ὑμετέρᾳ, ὡς ἂν ἐχθρῶν αὐτοῦ 


xi πολεμίων χατασφαττομένων Dualo; « Au. 


17709 ἰδοὺ πορεύσονται Ex ταλαιπωρίας Αἰγύπτου, 
χαὶ ἐχδέξεται αὐτοὺς Μέμφις, χαὶ θάψει αὐτοὺς 
Ντχμάς τὸ ἀργύριον αὐτῶν ὄλεθρος χληρονομήσει 
£3, ἄχανθαι ἐν τοῖς σχηνώμασιν αὑτῶν. » Ὑμεῖς 
iiv γὰρ μετὰ πολλὴν ταλαιπωρίαν fv ὑπομενεῖτε εἰς 
tbv Αἴγυπτον ὡς ἐπί τινα καταφεύγοντες σωτηρίαν 
ἐχγτασθύσεσθε ὑπὸ τῶν ᾿Ατσυρίων εἰς τὴν map" 
ἰχείναις ἀπαγόμενοι αἰχμαλωσίαν" διελεύσεσθε δὲ 
Ὡς τῆς Αἰγύπτου πόλεις, ποικίλων ὑμᾶς διάαδεχο- 
ἄξαυν χινδύνων τοῦτο γὰρ λέγει, « Μέμφις xal 
Mrpai ν ἵνα εἴπη, ὅτι Διελεύσεσθε τῆς Αἰγύπτου 


" Cen. 1v, 7. 


vere patitur :: ila Deus oblata sibi sacrificia (si 
quis ita agere voluerit) spectat sane libenter ct 
recipit qux: a benevolis dantur; sed molestum sibi 
judicat oblationis, qui a malis font, aspectum; 
atque cb impietatis, in qua illi versantur, memo- 
riam, ironice illi quodammodo videntur hostiam 
offerre. « (uia panes eorum, animabus ipsorum : non 
intrabunt in domu: Domini. » 43 Quzlibet ergo 
oblatio quam fecerint, ad ipsos revertetur ; nau 
Deo certe nullatenus acceptabilis erit : sic enim 
valent verba, « Non intrabunt in domum Doniini ; » 
id est, Deo accepta non erunt, neque sibi przeseu- 
tia reputabit, sed longe repellet, ceu cum malo 
mentis habitu oblata, Nam sicut Caino Deus prave 
offerenti dizit : « Ad te conversio ejus, ettu domi- 
náberis illius **, » id est, Ad te revertuntur oblata, 
tu horum esto dominus; ego enim nihil prorsus 
admisi :ita hoe etiam loco ait : « Panes eoru, 
animabus ipsorum; » id est, Quz ipsi altuleriut, 
sunto iliis, quia Deo non sunt acceptabilia. Panum 
autem nomine nuncupavit oblationes, ex parte 
cunctas appellans oblationes ; nam et reapse pa- 
nes offerri consuetum erat ; sicut οἱ in superioribus 
dixit : « Offerebant placentas cum vinaceis. » 
Yens. 5-7.- - «Quid facietis in die solemni, in die 
festivitatis Domiui ?*» Tales cum erga Deum fue- 
ritis, quodnam effugium invenietis malorum die 
iMa, qua solemnem veluti conventum ac festum ce- 


p Iebrabit Dominus ob vestrum peractum supplicium, 


qui tanquam ejus adversarii et hostes jure merito- 
que perempti fuistis? « Quapropter ecce abibunt 
de miseria JEgypti, et excipiet eos Memphis, et 
sepelict eos Machinas. Argentum eorum possidebit 
interitus, spinz in tabernaculis ipsorum. » Enim- 
vero vos post miseriam quam pertulistis in vestro 
ad Agyptum, quasi ad salutis locum, perfugio, 
abstrabe:nini illine ab Assvriis ad serviendam apud 
ipsos servitutem. Pertransibitis Egypti urbes, 
varia permutantes pericula : nominat autem « Mem. 
plis et Machmas, » ut dicat transituros eos per 
Jgypti urbes, afflictos et perditos ab Assyriis. 
Peribunt autem simul vestra omnia ; tantaque ve- 


f'9 


TIIEODORI MOPSUESTENT 


180 


siras urbes aique regiones occupabit solitudo, ut à τὰς πόλεις, συντριδόμενοί τε xaX ἀπολλύμενοι ὕ πὸ 


illie nemine habitante spia: succrescant. Κα, « Ve- 
niunt dies ultionis, veniunt dies retributio- 
nis. » Hzc autem. tunc. perferes, propinquante 
jaur tempore, quo tuam oportet impietatem ulcisci, 
cL iniqua opera tua remunerari. « Et sedebit Israel 
lanquam propheta insaniens, tanquam bomo spi- 
rilu agitatus. » In tantum malorum devenies, ut 
nihil differas a falsa propheta in gravem exstasim 
uali spiritus operatione conjecto, ac ne illa quidem 
sentiente 41:8 ante pedes sunt. Adeo dejeclus mente 
eris, propter malorum gravitatem! Cur? « Multi- 
tudine iniquitatum tuarum multiplicata fuit insa- 
nia. » Quia nempe multa cum iniquitate vixisLi, 
teque omnino idolorum insaniz addixisii 


τῶν ᾿Ασσυρίων * ἀπολεῖται δὲ καὶ τὰ προσόντα ὃμῖν 
ἅπαντα" τάς τε πόλεις ὑμῶν χαὶ τὰς χώρας τοσαύτῃ 
χαταλήψεται ἐρημία, (p. 67) ὥστε ἀχάνθας αὐτόθι 
φύεσθαι μηδενὸς οἰχοῦντος. « "Hxousw al ἡμέραι 
τῆς ἐχδικήσεώς σου, ἤχουσιν al ἡμέραι tfj; ἀντ- 
αποδόσεώς σου. » Ὑπομενεῖς δὲ ταῦτα τότε ἐγγί- 
ζοντος τοῦ χαιροῦ χαθ᾽ ὃν ἐχδικηθῆναί σου χρὴ τὴν 
ἀσέδειαν, xal ἀποδοθῆναί σοι πρέποντα ὧν δια- 
πραττόμενος ἱἰσέδεις. « Καὶ χαθίσεταε Ἰσραὴλ 
ὥσπερ ὁ προφήτης ὁ παρεξεστηιχὼς, ἄνθρωπος ὁ 
πνευματοφόρος. » Ἕν τοσούτοις δὴ vtvíton τοῖς 
χαχοῖς, ὥστε μηδὲν ἀπεοιχέναι ψευδοπροφήτου, εἰς 
ἔχστασιν πολλὴν ἐκ τῆς τοῦ πονηροῦ πνεύματος 
ἐνεργείας χαταστάντος, χαὶ οὐδὲ τῶν παρόντων 


αἴσθησιν ἔχοντος" οὕτως ἔξω τῶν σαυτοῦ φρενῶν Ex τοῦ μεγέθους. γενήσῃ τῶν xaxüv* τίνος ἕνεκεν, 
« ᾿λπὸ τοῦ πλήθους τῶν ἀδιχιῶν σου ἐπληθύνθη μανία. » Ἐπειδὴ πολλῇ μὲν ἀδιχίᾳ συνέζης, πολλῇ 
δὲ τῇ περὶ τὰ εἴδωλα μανίᾳ σαυτὸν ἐκδεδώχεις παντελῶς 

Vgns. 8-10. — « Scopus Ephraimus cum Deo: B Στίχ. w-v. — « Σχοπὸς Ἐφραῖμ μετὰ Θεοῦ" 


propheta laqueus toriuosus super omnes vias ejus.» 
Uporleret sane (e esse cseteris exemplar et quasi 
scopum honesti, Deoque juvante docere alios vir- 
lutlein, quam tu ipse a Deo didiceras; sed contra 
factus es ad vitium via; ita ut nihil a tristi laqueo 
differas incurrentibus periculoso. Sic omnibus im- 
pietatis regula exsistis. « Insaniam in domo Dei sui 
defixit. » ldololatria universam terram promissio- 
nis implesti : nam Dei domum terram promissionis 
appellat, utpote a Deo habitatam. « Corrupti sunt 
sicut in diebus collis. » Cuncti a virtute ad vitium 
conversi estis, mentis corruptionem experti haud 
dissimilem illis qui in deserto irreligiosi fuerunt, 
quique vitulo conflato dicebant : « Hi sunt dii tui, 
o Israel, qui te eduxerunt de terra Egypti **. ) 
Nam «dies collis» tempus illud appellat. Igitur 
haud secius illis corrupti estis, id est, parem illis 
morbum coniraxistis. « Recordabitur iuiquitateg 
eorum, ulciscetur peccata eorum. » Consequenter 


itaque, revocata iniquitatum vestrarum memoria,. 


sumet de vobis poenas, peccatis vestris congruas. 
« Quasi uvam in deserto inveni Igraelem, et quasi 
ficum in A45 ficulnea precocem patres vestros vi- 
di. » Equidem tantum exprompsi erga patres vestros 
affectum, quantum quisque experitur, si forte. in 
deserto uvam videat preter omnem spem oculis 
oblatam, vel fieum in arbore ante consuetum teu- 
pus exstantem. « Ipsi autem intraverunt. ad. Beel- 
phegor, et abalienati sunt in confusionem, et facti 
sunt. abominabiles. » Qui ad. adorandum idolum 
declinaverunt, a me semet abalienarunt, nulla re 
alia quam confusione dignos se ostendentes, quo- 
niam a Deo tantorum illis bonorum auctore ad ido- 
lum. transfugerunt, a quo nihil boni acceperant. 
Quare et abominabiles facti, sub hostium suorum 
jugum missi sunt. Postquam hic de illis dixit, 
addit :- 


προφήτης παγὶς σχολιὰ “πὶ πάσας τὰς ὁδοὺς αὖ- 
τοῦ. » Ἐχρῆν μὲν γάρ σε σχοπὸν εἶναι τοῦ καλοῦ 
ἑτέροις, χαὶ μετὰ Θεοῦ διδάσχειν τοὺς λοιποὺς b 
δέον, ἄτε παρ᾽ αὐτοῦ μεμαθηχότα τοῦτο’ γέγονας 
6b τὸ ἐναντίον ὁδὸς ἅπασιν τοῦ χείρονος" ὥστε μηδὲν 
ἀπεοιχέναι χαλεπῆς παγίδος χινδύνῳ περιδαλλούσης 
τοὺς ἐμπίπτοντας" οὕτως; ἅπασι νόμος bylvou τῆς 
ἀσεδεία;. ( p. 08) « Μίανίαν ἐν οἴχῳ Θεοῦ αὑτοῦ xaz- 
ἐπηξεν. » Εἰδωλολατρείας γὰρ πᾶπαν τὴν γῆν τῆς 
ἐπαγγελίας ἐπλήρωσας " οἶκον γὰρ Θεοῦ τὴν γῆν τῆς 
ἐπαγγελίας χαλεῖ, ὡς οἰκουμένην ὑπὸ θεοῦ. « Ἑφθά- 
ρησαν χατὰ τὰς ἡμέρας βουνοῦ. » Καὶ μετέστητε 
πᾶντες ἐχ τοῦ κρείττονος ἐπὶ τὸ χεῖρον, διαφθορὰν 
ἐννοιῶν ὑπομεμενηχότες, οὐδὲν ἀπεοιχυῖαν τῶν ποτὰ 


€ χατὰ τὴν ἔρημον ἀσεδησάντων, οἵ ᾿μόσχον ποιῆσαν- 


τες ἔλεγον" « Οὗτοι οἱ θεοί σον, Ἰσραὴλ, οἱ ἐξήγα- 
γόν σεὲχ γῆς Αἰγύπτου » « ἡμέρας γὰρ τοῦ βουνοῦ » 
τὸν χαιρὸν ἐχεῖνον χαλεῖ. ᾿Αχολούθως οὖν ἐχείνοις 
διεφθάρητε, ἀντὶ τοῦ, Τὴν αὐτὴν ἐχείνοις ἐδέξασθε 
νόσον. « Ννησθήσεται τῶν ἀδιχιῶν αὐτῶν, ἐχδιχήσει 
ἁμαρτίας αὐτῶν. » ᾿Αχολούθως τοίνυν μνήμην τῶν 
ἀσεθειῶν ὑμῶν ποιησάμενος, λήψεται δίχας παρ᾽ 
ὑμῶν ἀναλόγους οἷς ἡμαρτήχατε εἰς αὐτόν. « Ὡς 
σταφυλὴν ἐν ἐρήμῳ εὗρον τὸν Ἰσραὴλ, καὶ ὡς 3U- 
xoy (9) ἐν συχῇ πρώϊμον εἶδον πατέρας αὑτῶν.» Ἐγὼ 
μὲν οὖν τοσαύτην ἐπεδειξάμην περὶ τοὺς πατέρας 
αὑτῶν διάθεσιν, μεθ᾽ ὅστις ἂν fj ἐν ἐρήμῳ σταφυλὴν 
ἴδοι τις παρὰ πᾶσαν εὑρὼν ἐλπίδα, ἣ σῦχον ἐπὶ τοῦ 
δένδρου πρὸ τοῦ εἰωθότος φανὲν χαιροῦ. « Αὐτοὶ δὲ 
εἰσξλθον πρὸς ἰδεελφεγὼρ, καὶ ἀπηλλοτριώθησαν εἰς 
αἰσχύνην, χαὶ ἐγένοντο ὡς οἱ ἐθδελυγμένοι. » Οἱ 
πρὸς τὴν τοῦ εἰδώλου προσχύνησιν νεύσαγτες ( p. 69) 
τὴν ἀλλοτρίωσιν εἴλοντο τὴν ἀπ᾽ ἐμοῦ, οὐθὲν ἕτερον 
à αἰσχύνης ἑαυτοὺς πάσης δειχνύντες ἀξίους, ὅτι 
ἀπὸ Θεοῦ τοῦ τοσούτων αὐτοῖς ἀγαθῶν αἰτίου γεγο- 
νότος, ἐπὶ εἴδωλον μετέστησαν, οὗ μηδὲν εἰλήφεσαν 
ἀγαθόν" ὅθεν δὲ χαὶ βδελυχτοὶ γεγόνασιν, ὑπὸ τοῖς 


ἐχθροῖ; πεπτωχότες τοῖς οἰχείοις. Ταῦτα περὶ ἐχείνων εἰπὼν, ἐπάγε:" 


3^ Exod, xxr, 4. 
(9) Cod. σκοπόν. ' 


481 

Ezüy. ια΄ -δ΄. — « Ἔφραῖμ ὡς ὄρνεον ἐξεπετάσθτ,. » 
Βγυλόμενος ἐχεῖνο στῆσαι τὸ, « Ἐφθάρησαν χατχτὰ; 
ἡμέρας τοῦ βουνοῦ. » ᾿Ακολούθως γὰρ δὴ, φησὶν, καὶ 
οὗτοι τοῖς πατράσι τοῖς ἑαυτῶν μετὰ τοσαύτην χη δε- 
μονίαν ἧς ἔτυχον παρ᾽ ἐμοῦ, ὀρνέου δίχην ἀπέπτηταν 
τῆς γνώμης. « Αἱ δόξαι αὐτῶν Ex τοχετῶν xal ὠδί- 
νων xai συλλήέψεων. » Εἶτα τοιαῦτα ἀσεδοῦντες, 
μᾶχαριστοὺς ἑαυτοὺς νομίξουσιν εἶναι ἐπὶ τῇ πολὺυ- 
Trig * τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, « Ex τοχετῶν xaX ὠδίνων 
xal συλλήψεων᾽ » ἐπειδὴ Ex συλλήψεως xaX ὠδῖνος καὶ 
τόχετοῦ πρόεισι τὸ τιχτόμενον. « Διότι xal ἐὰν ἐχθρέ- 
ψωσιε τὰ τέχνα αὐτῶν, ἀτεχνωθήσονται ξξ ἀνθρώπων. » 
Οὐ συλλογιζόμενοι ὅτι χἂν εἰς ἄχραν ἀφίχοιντο τὰ 
τ᾽ χτόμενα τελείωσιν, οὐδὲν αὐτοῖ; ἐχ τούτου γενή- 
σεται πλέον " περιαχθήσονται γὰρ ταῖς τοῦ πολέμου 


COMMENTARIUS IN OSE.E CAP. IX. 


Á 


΄ 


183 


Vess. 11-14. — « Ephraimus quaei avis 2vola- 
vit. » Vu!t nimirum ostendere illud : « Corrupti sunt 
sicut in diebus collis. » ls enim 2que ac patres 
eorum post tantam meam providentiam, avis instar 
ἃ sententia propria avolarunt. « Glorie ipsorum a 
partubus, ab uteris, et a conceptibus. » Deinde 
cum tanta peccaverint, beatos se existimant ob 
populi multitudinem : id enim denotatur per verba; 
« partubus, u'eris, conceptibus ; » quandoquidem ex 
conceptu, uteri gestatione, partuque res rata ex- 
S:stit. « Propterea, quamtumvis filios suos enutrie- 
rint, absque liberis fient inter homines. » Non 
consideran!, quod etiamsi ad perfectum statum 
nati filii pervenerint, nibil inde lucrabuntur: οἱ- 
enim belli czedibus ad orbitatein redigentur. « Sed 


σφαγαῖς εἰς ἀτεχνίαν. « Διότι xax οὐαὶ αὐτοῖς, διότι D et ve eis, quoniam eos dereliqui! » Me illos patro- 


ἀφῆκα αὐτούς. » Ἐμοῦ γὰρ τῆς χηδεμονίας αὐτοὺς 
χυρίσαντος τῆς ἐμῖς, ὄλεθρος αὐτοὺς μένει xol 


ἀπώλεια. « Σάρξ μου ἐξ αὐτῶν. » (p. 70) Καίτοι᾽᾿ 


Ys τοσχύτη μοί τις ἣν d σχέσις περὶ αὐτοὺς τὸ πρό- 
κίρον, ὥστε νομίξειν ἐξ αὐτῶν εἶναί με’ τοιαύτην 
-: περὶ αὑτοὺς ἔχειν τὴν γνώμην, οἵαν εἰχὸς ἔχειν 
τοὺς Éx τινων ὑπειληφότας εἶναι. ε Ἐφραῖμ ὃν 
τρόπον εἶδον εἰς θέραν παρέστη τὰ τέχνα αὐτοῦ * xal 
'Egpalg τοῦ ἐξαγαγεῖν εἰς ἀποχέντησιν τὰ τέχνα 
εὐτοῦ. » ᾿Αλλὰ τοιαύτην ἔχοντός; μου περὶ αὐτοὺς 
πρότερον τὴν σχέσιν, ἐπειδὴ πρὸς τὸ χεῖρον ἐτρά- 
“τῆξαν παντελῶς, τἀναντία αὐτοῖς τῶν πρόσθεν 
ευμθδέσεται, χαὶ ὥσπερ θήρα ταῖς τῶν πολεμίων 
χΞρεὶ παραδοθήσονται" ὑφ᾽ ὧν χ:ντούμενοί τε ἀνα!- 
£:0f,sovza: xaX τιτρωσχόμενοι πάντες. « Δὸς αὑτοῖς, 
k3pts * τί δώσεις αὐτοῖς ; δὸς αὐτοῖς μήτραν ἀτεχνοῦ- 
5: χαὶ μαστοὺς ξηρηύς. » Διχαίαν δὲ xal ἁρμότ- 
12,221Y ταύτην ὑπομένουσι τιμωρίαν, τὸ ἀτεχνίᾳ «e 


cinia meo spoliante, exitium ipsos manet atque 
perditio. « Caro mea ex eis. » Attamen cgo olini 
tanto eos affectu diligebam, ut me quasi consangui- 
neum ipsorum existimarem : talique erga eos animo 
essem, quales eos esse oportet qui ab aliquo natu- 
ram suam acceperunt. « Ephraimus, quemadmodum . 
vidi, 46 in predam obtulit filios suos. Ephraimus, 
inquam, eduxit ad interfectionem filios suos. » Nihi- 
lominus, etiamsi tam bene erga eos affectus antea 
fuerim ; quia mox ad nequitiam omnimodam decli- 
naverunt, contraria prioribus experiéntur , ac veluti 
preda hostium manibus Lradentur, a quibus omnes 
vulneribus confossi interibunt. « Da eis, Domine. 
Quid eis dabis? Da eis vulvam sine liberis, et ubera 
arentla. » Justam convenientemque perferent bujus- 
nodi posnam, nempe ut aterilitate multentur, nec li- 
beros enuteire queant; donec, talea cum sint, ge- 
nerali interitu pereant. 


αὐτοὺς περιδληθῆναι, χαὶ τὰ τιχτόμενα ἐχτρέφειν μὴ δύνασθαι" ὡς ἂν τοιούτους ὄντας παντελὴς ἀπώλεια 


136254. 

Στίχ. w'-uy. — EIO' ὦ; ἂν τὰ «22x τοῦ θεοῦ a5- 
τις ἔπλαχθησόμενα διχαίω; εἰπὼν, ἐπάγει λοιπὸν τὰ 
Us ε« Πᾶσαι αἱ χαχίχι αὑτῶν ἐν Γαλγάλοις" ὅτι 
ἐχεῖ αὐτοὺς ἐμίσητα διὰ τὰς χαχίας τῶν ἐπιτηδευ- 
μάτων. » Αὐτόϑι πᾶν cibo; ἀσεδείας μετήεσαν, 
ὑπὲρ ὧν ὃὲ χαὶ ἐμίσουν τοιαῦτα πράττοντας δι- 
χιΐως, € "Ex τοῦ οἴχου μου ἐχδαλῶ αὐτούς. » Τῆς 

Y^; φησὶ, τῆς ἐπαγγελίας αὐτοὺς ἐχδαλῶ " οἶκον 
i259) χαλῶν γῆν πᾶσαν, ὡς ἐν αὐτῇ διάγειν ἐλό- 
uses. (p. 7) « Οὐχέτι μὴ προσθῶ τοῦ ἀγαπῆσαι 
αὐτούς" πάντες οἱ ἄρχοντες αὐτῶν ἀπειθοῦντες. » 

Mino δὲ βέξαιον ἔχων περὶ αὐτοὺς τὸ μῖσος, ἐπειδὴ 

ποντες μὲν νενεύχασιν εἰς ἀπείθειαν - ἡγοῦνται δὲ 

p3í3:3 τῶν χαχῶν οἱ ἄρχειν ἐν αὑτοῖς δοχοῦντες. 
€ ἔπόιεσεν ἙἘφραῖμ, τὰ; ῥίζας αὐτοῦ ἐξηράνθη" 
χε) τὸν οὐχέτι οὐ μὴ ἐνέγχῃ. » Ἐχ μεταφορᾶς τῶν 

Loy εἶπεν ὅτι ἄρδην ἀπολοῦνται, χαθ᾽ ὁμοιότητα 

Ui ἃ τῆς Qn διαφθαρείστς ξηοαίνεται παν- 

Se, χαρπὸν οὐχέτ' φέρειν οἷά τε ὄντα. « Διότι ἐὰν 

Xà τεχνώσωσιν, ἀποχτενῶ τὰ ἐπιθυμήματα τῆς 

X Aid, αὐτῶν. » ᾿Αφανιῶ γὰρ δὴ χαὶ τοὺς ἐξ αὐτων 

dz1vt3;, φησίν. 4. ᾿Απώσεται αὐτοὺς ὁ Θεὸς, ὅτ' οὐχ 

εἰσέχουσαν αὐτοῦ, χαὶ ἔσονται πλανῖται ἐν τοῖς 
ἔνεστιν. » ᾿Αχλλοτρίους (Xp πάντα; αὐτοὺς τῆς olxzlag 


D 


Vgns. 15-17 — Dein postquam juste a Deo in- 
figenda ipsis mala edixit, subjungit reliqua. 
« Omnes nequitiz eorum in Galgalis, quia ihi exo- 
808 habui eos propter malitiam adinventionum. » 
lbi omne genus impietatis sectati sunt, ideoque eos 
ita se gerentes merito odi. « De domo mea vji- 
ciam eos. » De terra, inquit, promissionis 608 
expellam; domum suam appellans universam re- 
gionem, quia ibi habitare decreverat. « Haud ultra 
addam ut diligam eos : cuncti prineipes inobedicen- 
tes. » Iram adversus eos retinebo, quia cuncti ad 
inobedientiam deflexerunt : duces vero ad malitiam 
sunt, qui prineipatum inter eos tenere videntur. 
« Doluit Ephraimus, radices ejus exsiccatze sunt. » 
Sumpta ab arboribus metaphora, dicit funditus 
illos perituros, quemadmodum ille corrupta radice 
prorsus exarescunt, neque ulterius fructum ferre 
valent. « Quod et si genuerint, i;terficiam desidera- 
bilia uteri eorum. » Cunctos, inquit, ex eis natos 
perdam. « Abjicict eos Deus, quia non audierunt 
cum, el erunt vagi in nationibus. » Alienos faciet 
omnes a cura sua, qui noluerunt ei auscultare, 
el ad ρα" οι respicere. Quamobrem bello 
capti, ^pud extrancos captivi erunt, et bac illac 


155 


TUEODORI MOPSUESTENT 


184 


circumagi e errare propter extremam egestatem A ἐργάσεται χηδεμονίας, οὐ βουληϑέντας &xoücal τε 


cogentur. 


αὐτοῦ xal πρὸς μεταμέλειαν ἰδεῖν’ ὑπὲρ ὧν δὴ 


ληφθέντες, αἰχμάλωτοι παρὰ xol; ἀλλοτρίοις ἔσοντας, τῇδε χἀχεῖσε περιάγειν τε xai πλανᾶσθαι ὑπὸ τῆς 


ἄγαν ξυδείας ἠναγχασμένσοι. 
CAP. X. 


Vzas. 1-2. — 47 « Vitis frondosa Israel. » Ob 
populi sui multitudinem baud est dissimilis Israel 
viti palmitibus plurimis maximisque comanti. « Fru- 
cius ejus abundans. » Multitudo eorum quotidie au- 
getur, multis inde nascentibus ob lautam felieitatewm. 
« Juxta ubertatem fructium suorum multipliearunt 
altaria. » Hi tamen exuberantiam populi, quam Dei 
benedictione erant adepti, remunerati sunt grandi 
impietatis incremento : parem enim numero $10, 
in idolorum honorem altarium copiam exstruxe- 


ΚΕΦ. ἵ΄. 

Στίχ. α΄ -β'.--- « “Δμπελος εὐχληματοῦσα Ἰσραήλ. v 
Διήλλαττεν οὐδὲν ὁ Ἱσραὴλ τῷ πλήθει χλήμασι 
πλείστοις τε xal μεγίστοις χομώσης ἀμπέλου. « Ὁ 
χαρπὸς εὐθηνῶν αὑτῆς. » Καὶ ἐπεδίδοσαν xa0* ἐχά- 
στὴν ἡμέραν εἰς πλῆθος, (p. 79) πολλῶν ὄντων τῶν 
ἐξ αὐτῶν τιχτομένων διὰ τὴν προσοῦσαν αὐτοῖς εὖ- 
πραγίαν. « Κατὰ τὸ πλῆθος τῶν καρπῶν αὐτοῦ, ἐπλῆ- 
θυνεν θυσιαστήρια. » Οἱ δὲ τὴν πολυπληθίαν, ἐν ἧπερ 
διὰ τῆς εὐλογίας χαθίσταντο τοῦ Θεοῦ, ἡμείδοντο 
ἀσεθδείας ἐπιτάσει πολλῇ * ἀνάλογον γὰρ τοῦ ἀριθμοῦ 


ruut. « Quot erant terrz suse bona, totidem statuit B τοῦ οἰχείου, ἐπὶ τιμῇ τῶν εἰδώλων ἀνίστων θυσιᾶ-- 


simulacra. » Multis terrz? bonis fruentes, pro his 
s;mulacra honorandis idolis erexerunt. « Corda sua 
diviserunt. » Tantaque illorum erga idola exstitit 
devotionis insania, ut mens ipsorum circa idolorum 
studium varia. fuerit, aliis hec, aliis illa idola co- 
lentibus, « Nunc interibunt. » Justam perferent ob 
hxc punitionem. « Ipse suffodiet altaria eorum. » 
Etenim neglectus ab eis Deus omnia hzc subver- 
tenda curabit, quz impie ad idolorum cultum erexe- 
vant. « Male eveniet titulis eorum. » Hi quoque 
corruent in destructionem. 


στήρια. « Κατὰ «à ἀγαθὰ τῆς γῆς αὐτοῦ, ᾧχοδόμησε 
στήλας. » Καὶ πολλῶν ἀπολαύοντες τῶν ἐχ τῆς γῆς 
ἀγαθῶν, στήλας ἀντ᾽ ἐχείνων ἐπὶ θεραπείᾳ τῶν cl- 
δώλων ἀνίστων. « Ἐμέρισαν χαρδίας αὑτῶν. » Καὶ 
τοσαύτη τις ἦν αὐτῶν f) περὶ τὰ εἴδωλα μανία, ὥστε 
διαιρεῖσθαι τὴν διάνοιαν αὐτοῖς ἐν τῇ περὶ τὰ εἴδωλα 
σπουδῇ, τῶν μὲν ταῦτα, τῶν δὲ ἐκεῖνα θεραπεύειν 
ἐσπουδαχότων. « Νῦν ἀφανισθήσονται. ». Ὑ πομενοῦσι 
δὲ δικαίαν ὑπὲρ τούτων τὴν ἀπώλειαν. « Αὐτὸς xa- 
τασχάψει τὰ θυσιαστήρια αὐτῶν. » Ὁ γὰρ ἀμελού- 
μενος παρ᾽ αὐτῶν Θεὸς, αὑτὸς ἀνατροπὴν ἐργάσεται 


πάντων τούτων, ἃ μετὰ ἀσεδείας ἐπὶ τῇ τῶν εἰδώλων ἀνίστων θεραπείᾳ. « Ταλαιπωρήσουσιν αἱ στῆλαι 


αὐτῶν. » ᾿Ασθενήσουσι δὲ χἀχεῖναι χαθαιρεθεῖσαι. 


γεμββ. 5-5. — « Propterea nunc dicent : Non est € Στίχ. γ'-ε΄. — ε Διότι νῦν ἐροῦσιν' Οὐχ ἔστι βασι- 


rex nobis, quia non timuimus Deum. Rex autem 
quid faciet nobis Ὁ Loquens verba quasi praetextus, 
fedus disponet. » Nunc enim inconsiderantiaro 
snam agnoscent, qua regem sibi delegerunt preter 
Dei voluntatem : et quod omisso timore Dei, va- 
num quoddam et illegitimum regnum sibi consti- 
tuerunt, adversus Davidis suecessionem juxta Dei 
promissum regmantem : ideoque et hoc ipsorum 
rcgnum deletum est, omnesque captivilati traditi ; 
nullumque A48 ipsis a rege suo emolumentum 
exstitit. Nibilominus hie (rex) fraudulentis verbis 
"tens, improbum focedus quoddam cui illis inive- 
rat, nempe a Deo recedendi, et fabricatas a se ju- 
vencas adorandi. « Orietur sicut gramen judicium 
in ineulto agro. » Judicabit Deus facinus illorum 
iuiquum, penam tantam ob id eis imponens, ut ef- 
florescat quodammode, gravissimumque et terribile 
visurunr sit Dei contra lios judicium : haud aliter 
quan repente natum in deserto solo gramen, mul- 
tum. statim incrementum capit. « Apud vitulum 
domus On morabuntur, qui habitant Samariam. » 
Assidebunt utique omnes cultis a se juvencis, in- 
gruentibus malis, opis alicujus illinc impetrand:e 
spe. ε Quia luxit super eum populus ejus. » Sed 
nullain inde referet utilitatem : imo potius el ipsas 
lurebunt juvencas, dum illarum destructionem 
spectant, terribilem enimvero, hostium manibus 
perpetratam. « Et quemadmodum illum irritave- 
rant, gaudebunt super gloria ejus. » Multam hostes 


λεὺς ἡμῖν, ὅτι οὐχ ἐφοδήθημεν τὸν Θεόν " ὁ δὲ βασι- 
λεὺς τί ποιήσει ἡμῖν ; λαλῶν ῥήματα προφάσεις δια- 
θήσεται διαθήχην. » Νῦν γὰρ αἰσθῆσονται τῆς ἑαυτῶν 
ἀδουλίας, μεθ᾽ ἧς εἴλοντο βασιλέα παρὰ τὸ δοχοῦν 
τῷ Θεῷ (p. 75) καὶ ὅτι ὑπὲρ ὧν οὐ φοδηθέντες τὸν 
Θεὸν, βασιλείαν ἀνέδειξαν χενὴν τινά καὶ παράνομον, 
ἀπεναντίας τῇ τοῦ Δαυῖδ διαδοχῇ κατ᾽ ἐπαγγελίαν 
βασιλευούσῃ θείαν, ἀφήρηται μὲν αὐτῶν ἡ βασιλεία, 
αἰχμαλωσίᾳ δὲ παραδέδονται πάντες " χέρδος δὲ αὖ- 
τοῖς ἐχ τοῦ βασιλέως προσγέγονεν οὐδέν * τοὐναντίον 
μὲν οὖν ἀπατηλοῖς χρησάμενος ῥήμασι, δναθήχην 
μοχθηράν τινα μετ᾽ αὐτῶν ἐποιήσατο᾽ ὥστε &Toctr- 
ναι μὲν τοῦ Θεοῦ, προσχυνεῖν δὲ ταῖς ὑπ᾽ αὐτοῦ χα- 
τασχευασθείσαις δαμάλεσιν. « ᾿Ανατελεῖ ὡς ἄγρωστις 
χρῖμα ἐπὶ χέρσον ἀγροῦ. » Κρινεῖ γὰρ ὁ Θεὸς τὴν 
παράνομον αὐτῶν τόλμαν, τοιαύτην ἐπαγαγὼν αὑτοῖς 
ἀντὶ τούτου τὴν τιμωρίαν, ὡς &vür.cal τε, χαὶ με- 
γίστην τινὰ χαὶ φοδερὰν φανῆναι τὴν χατ᾿ αὐτῶν 
Ὑενομένην χρίσιν τοῦ Θεοῦ" οὐχ ἧττον fj ἄγρωστις 
ἀθρόον φυεῖσα πολλὴν ἐν χέρσῳ ποιήσαιτο τὴν ἐπῖ- 
δοσιν τὴν οἰχείαν. « Τῷ μόσχῳ τοῦ οἴχου Ὧν παροι- 
χήσουσιν οἱ χατοιχοῦντες Σαμάρειαν. » Προσεδρεύ - 
σουσι μὲν γὰρ ἅπαντες ταῖς θεραπευομέναις ὑπ᾽ 
αὑτῶν δαμάλεσι τῶν xaxov ἐπεληλυθότων, ἐλπίδι 
τοῦ τινὸς τυχεῖν βοηθείας ἐχεῖθεν. « Ὅτι ἐπένθησεν 
ὁ λαὸς αὐτοῦ ἐπ᾽ αὐτόν. » "Üvnaty δὲ ἐντεῦθεν δέξεται 
οὐδεμίαν * τοὐναντίον μὲν οὖν xal αὐτὰς πενθήσουσι 
τὰς δαμάλεις, (ρ. 74) τὴν χαθαίρεσιν αὑτῶν ὁρῶντες 
φοδεράν τινα ταῖς τῶν πολεμίων γινομένην χερσίν. 


185 


COMMENTARIUS IN OSEJE CAP. X. 


186 


« Kal χαθὼς παρεπίχραναν αὐτὸν, ᾿ἐπιχαροῦνται A idolis facient ignominiam , multaque veluti redun- 


ἐπὶ τὴν δόξαν αὐτοῦ. » Πολλῇ μὲν γὰρ ol πολέμιο: 
χρήσονται χατὰ τῶν εἰδώλων τῇ ἀτιμίᾳ" πολλῆς δέ 
τινος πλησθήσονται τῆς ἡδονῆς ὁρῶντες αὐτῶν ἀφ- 
πρημένην τὴν δόξαν, fiv τὸ πρότερον εἶχον ψευδῶς 
παρὰ τοῖς ἐσπουδαχόσιν αὐτὰ θεραπεύειν" ὡς ὁ μα- 
χάοιος λέγει Δαυῖδ' « Μὴ ἐπιχαρείησάν μοι ol 
ἐχθροί μου " » ἀντὶ τοῦ, Μὴ ἡσθεῖεν, τὰ δοχοῦντα 
αὐτοῖς ἐχθάντα θεασάμενοι εἰς ἐμέ" οὕτως ἐνταῦθα 
λέγει tb, « Ἐπιχαροῦνται ἐπὶ τὴν δόξαν αὑτοῦ, » ἀντὶ 
122, Ἤσθήσονται ὀρῶντες αὐτὰ τῆς δόξης ἀφῃρημένα 


dabunt voluptate, duni ereptam his gloriam con- 
spicient, quam antea, fallacem licet, liabebant abs 
suorum adorantium studio. Sicut beatus ait David : 
Ne jucundentur, dum suos adversus me successus 
vident. Ita hocloco, « Gaudebunt super gloria ejus, » 
ponitur pro, Jucundabuntur videntes idola proprio 
honore spoliata. « Quia migraverunt ab eo. » Cun- 
ctam enim suam ablatam gloriam vident, quam im- 
merito antea tenebant, 


τῆς olxsíag. « Ὅτι μετῳχίσθησαν ἀπ᾽ αὐτοῦ. » Πᾶταν γὰρ αὐτῶν ἀφηρημένην ὁρῶσιν τὴν δόξαν ἣν 


πρόσϑεν εἶχον οὐ δικαίως. 


Στίχ. ς’ -ἡ. — ε Καὶ αὐτὸν εἰς ᾿Ασσυρίους δή- B vens. 6-8. --ε Atque ipsum alligantes tulerunt 


σαντες, ἀπήνεγχαν ξένια τῷ βασιλεῖ Ἰαρείμ. » Οἱ 
γὰρ δὴ πρότερον αὑτὰ θεραπεύειν δοχοῦντες, ἐπιχει- 
μένους τοὺς ᾿Ασσυρίους ὁρῶντες, ἅτε ἐχ χρυσοῦ 
χατεσχευνασμένας τὰς δαμάλεις συντρίψαντές τε xat 
συνδήσαντες, ὡς ἂν εἰ χρυσὸν χοινὸν ἀποχομίζειν 
μέλλοντες ἀποίσουσιν ὥσπερ τι ξένιον τῷ βασιλεῖ τῷ 
Αἰγυπτίων, βοήθειαν εὑρέσθαι τινὰ προσδοχῶντες 
ἐχεῖϑεν “ τοῦτο γὰρ αὐτοῖς πολλαχοῦ φαίνεται ὀνειδί- 
«tuv ὅ προφήτης, ὅτι τὴν παρὰ τῶν Αἰγνπτίων βοή- 
0:uxv ἀνέμενον ματαίως. (p. 75) Τί δὲ γενήσεται; 
€. "Ev δόμστι Ἐφραϊῖμ δέξεται αἰσχύνην. » Ὑπὲρ γὰρ 
τῆς δόσεως καὶ τῆς τοῦ ξενίου προσχομιδῆῇς, αἰσχυν- 
οἰ σεται ὁ Ἐφραῖμ, ὡς οὐδὲν ὠφελήσας, ἀλλὰ μάτην 


munera regi Jarim. » Qui antea colere idola vide- 
bantur, nunc irruptionem Assyriorum videntes, fa- 
bricatas auro juvencas conterent 49 atque colliga- 
bunt, ut tanquam profanum aurum deferant munus 
regi AEgyptiorum, aliquid inde opis sperantes. Id 
enim videtur eis sepe exprobrare propheta, quod 
ab AEgyptiis auxilium frustra exspectarent. Quid 
autem fiet? « In domo Ephraimus capiet ignomi- 
niam. 1 Propter oblationem munusque illud confun- 
detur Ephraimus, nullo emolumento potitus, sed eo 
officio temere functus. « In consilio suo verecun- 
dabitur lerael. » Exspectatione sua merito frustrabi- 
tur. « Abjecit Samaria regem suum sicut sarmen- 


τῇ σπουδῇ χρησάμενος ταύτῃ. « Ἐν τῇ βουλῇ αὐτοῦ C tum super faciem aquz. » Machinationis illius ac 


-IzpovOfcsiat Ἰσραήλ. » ᾿Αποτεύξεται τῆς προσδο- 


χίὶ: ὡς εἰχὺς τῆς οἰχείας. « ᾿Απέῤῥιψε Σαμάρεια - 


Ὁ ᾿σιλέα ἑαυτῆς ὡς φρύγανον ἐπὶ προσώπου ὕδατος. » 
Tz; μὲν γὰρ μηχανῆς ἐχείνης χαὶ τῆς ἐπιχειρήσεως 
ἀτποίξηνται χέρῶος οὐδέν * χρατηθήσονται αἰχμάλωτοι 
zii, ληφθέντος αὐτῶν xal τοῦ βασιλέως, ὃς δίχην 
φρυγάνων ἐν ὕδατι φερομένων ὑπὸ τῶν ᾿Ασσυρίων 
A: θεὶς, εἰ; τὴν ἀλλοτρίαν ἀπαχθήσεται χώραν, ἀγό- 
k-»o; ἧπερ ἂν τοῖς λαδοῦσι δοχῇ. « Καὶ ἐξαρθήσον- 
v2: βωμοὶ "flv, ἁμαρτήματα τοῦ Ἰσραὴλ. » Παύσεται 
$ περὶ τὰ εἴδωλα θεραπεία, δι᾽ ὧν ἡμάρτανεν εἰς 
Θεὺν ὁ Ἰσραὴλ. « "Axav0at χαὶ τρίδολοι ἀναδήσονται 
ἐπὶ τὰ θυσιαστήρια αὐτῶν. » "Ev τοσαύτῃ γενήσεται 
ἐρημίᾳ, ὡς μηδενὸς ἐπιδαίνοντος, ἀχάνθας xaX τρι- 


facinoris nullum referent lucrum ; tenebuntur ca- 
ptivi omnes, rege quoque ipsorum capto: qui tan- 
quam sarmenta in aquis ágitata, ab Assyriis com- 
prehensus iu alienam asportabitur terram, hac illac 
circumductus prout victoribus libitum fuerit. « Et 
disperdentur are On, peccatum lsrael. » Cessabit 
idolorum cultura, quorum causa peccavit lsrael 
contra Deum. « Spin: ac tribuli ascendent super 
altaria eorum. » In tanta erunt haec solitudine, ut 
Bemine jam accedente, spinte ac tribuli in alta- 
rium locis futuri sint. « Et dicent montibus : Ope- 
rite nos; et collibus : Cadite super nos. » Opta- 
bunt sub his sepulti compendiarium perpeti exi- 
tium, potius quam particulatim puniri. 


€; ἐν τοῖς τῶν θυσιαστηρίων εἶναι τόποις. « Kat ἐροῦσι τοῖς ὄρεσι, Καλύψατε ἡμᾶς, xai τοῖς βουνοῖς, 
Πέξετε εἰς ἡμᾶς. » Ἐπιθυμήσουσιν ὑπὸ τούτοις γεγονότες σύντομον ὑπομεῖναι τὴν ἀπώλειαν, (p. 76) f) 


τῶν χατὰ μέρος ἀνέχεσθαι τιμωριῶν. 


Φ 


Στίχ. Κ΄ -τα΄.-- «"Aq' οὗ οἱ βουνοὶ ἥμαρτον Ἰσραήλ.» D — Vgns. 9-11. — « Ex quo colles sunt, peccavit 


Ἔντευθεν αὐτοῖς xal fj περὶ τὸ ἁμαρτάνειν γέγονε 
cz995h, ix τοῦ τὸν Θεὸν ἀφέντας περὶ τοὺς βουνοὺς 
καὶ τὴν τῶν εἰδώλων ἔχειν θεραπείαν. « Ἐχεϊ ἔστη- 
ἔν. » ᾿Αλλὰ γὰρ παύεται αὐτῶν ἡ παρανομία διὰ 
τῆς τιμωρίας. « Οὐ μὴ κχαταλάδῃ αὐτοὺς ἐν τῷ 
juo vip. ν ᾿Αφελεῖ γὰρ αὐτοὺς ἡ αἰχμαλωσία τῆς περὶ 
τοὺς βουνοὺς σπουδῆς " ὡς μηχέτι μὲν ἐν τῇ τῶν 
γυνῶν εὑρίσχεσθαι θεραπείᾳ, ἠσχολῆσθαι δὲ περὶ 
τὸ ix τῆς αἰχμαλωσίας xaxá. « Πόλεμος ἐπὶ τέχνα 
ἀλιχίας ἦλθεν. » Ταῦτα γὰρ ἔσται ὑπὲρ ὧν ἡδίχουν, 
X3! ἡσέδουν ἐπενεχθέντος αὐτοῖς τοῦ πολέμου τῶν 


9? Psal. xxx vis, 17. 


Israel. » Hinc eis exstitit peccandi voluntas, quia 
nempe Deo relicto, in collibus superstitionem idolo- 
rum exercebant. « Ibi steterunt. » Sed ecce scelus 
eorum desinit propter punitionem. « Non compre- 
hendet eos in colle. » Scilicet eos captivitas a fre- 
quentandis collibus prohibebit : atque in collium 
religionibus jam non invenientur, captivitatis 
zrumnis occupati. « Bellum 56 filiis iniquitatis 
supervenit. » Hzc illis evenient ob injustitiam 
atque impietatem, bellum  inferentibus Assyriis. 
« Juxta desiderium eorum, corripiam eos. » Addu- 


181 


THEODOIU MOPSUESTENI 


138 


cam eis itaque mala, qux corripiendo sufficiant, a A ᾿Αστυρίων. « ἢαιδεύσω αὐτοὺς κατὰ τὴν ἐπιθυμίαν 


quibus eruditi propria peccata agnoscent. « Et 
congregabuntur super eos populi, cum corripientur 
propter duas iniquitates suas. » Grandem hostium 
multitudinem adversus eos vcongeram: corripiam 
cos quia et me neglexerunt, ct idolis adhaeserunt. 
« Ephraimus vitula docta diligere contentionem. » 
Iistar vitule resilientis, el superare domitores vo- 
lentis, siciste a Deo recessit, nec ipsi servitutis 
socio cedens. « Ego autem veniam super pulchri- 
tudinem colli ejus. » Omnem ci formositatem de- 
wabam, qua  superbiebat. « Ascendam super 
Ephraimum. » Tanquam vitule contentiose iusi- 
stam viribus meis. « leticebo Judam. » Judam omit- 
tàm, id est calamitatibus exerceri sinam, nullo 


μου. » Ἐπάξω τοίνυν αὐτοῖς xaxà παιδεύειν αὐτοὺς 
ἀρχούντως δυνάμενα " δι᾽ ὧν παιδευθέντες αἰσθῆσον- 
ται τῆς ἑαυτῶν χαχίας. « Καὶ συναχθήσονται ἐπ᾿ 
αὐτοὺς λαοὶ ἐν τῷ παιδεύεσθαι αὐτοὺς ἐν ταῖς δυσὶν 
ἀδικίαις αὐτῶν, » Πολὺ γὰρ πολεμίων πλῆθος ἐπ᾽ 
αὐτοὺ; ἀθροίσω, παιδεύω αὐτοὺς ὑπὲρ ὧν ἐμοῦ τε 
ἱμέλουν, xaX τοῖς εἰδώλοις προσεῖχον. ε Ἐφραῖμ δά- 
μαλις δεδιδαγμένη ἀγαπᾷν νεῖχος. » Δίχην δαμάλεως 
ἀποσχιρτώσης καὶ χαταχρατεῖν τῶν δαμαζόντων ἔθε- 
λούσης, οὕτως ἀφιστάμενος τοῦ θεοῦ xal οὐχ εἴχων 
τῷ συζύγῳ τῆς δουλείας. « Ἐγὼ δὲ ἐπελεύσομαι 
ἐπὶ τὸ χάλλος τοῦ τραχήλου αὑτῆς. » Πᾶσαν αὐτῆς 
ἀφελῶ τὴν εὐπρέπειαν, ἐφ᾽ f] μέγα ἐφρόνει. (p. T1) 
« Ent6(60 τῷ 'Expatp.. » Ὡτανεὶ δαμάλεως ἐριστικᾶς 


auxilio suppeditato. Sicut est apud beatum Davi- D ἐπιδήσομαι κατὰ τὴν δύναμιν τὴν ἐμήν. « Παρασιω- 


dem: « Ne taceas ἃ me'', » id est, ne me ormittas, 
dum asperis versor in rebus. « Roborabitur ei 
Jacob. » Ostendam vires meas universo Israeli : 
neque enim obscurum est, Jacob atque Israelis 
nominibus totam Judzorum gentem nuncupari, ex 
sui progenitoris duplici appellatione ita nomina- 
tam: qui antea dictus Jacob, post visionem Israek 
est appellatus. Sicut etiam apud beatum Davidem : 
« Elegit Davidem servum suum, sustulitque eum de 
gregibus ovium; et "post fetantes accepit eum ; 
pascere Jacob servum suum, et Israelem Ueredita- 
tem suam ***; » ambabus appellationibus Judaicam 
gentem sine dubio dicens. ) 


πήσομαι τὸν Ἰούδαν. » Παραπέμψομα: Ἰούδαν ἐν 
χαχοῖς ἐξεταζόμενον, οὐδὲ μίαν αὐτῷ νέμων βοήθειαν" 
οἷόν ἐστι παρὰ τῷ μαχαρίῳ Δανῖὸ τὸ, « Μὴ παρασιω- 
πήσῃς ἀπ᾽ ἐμοῦ,» ἀντὶ τοῦ, Μὴ παραπέμψῃ τὰ κατ᾽ 
Euk, ἐν χαλεποῖς ἐξεταζόμενον πράγμασιν. « Ἐνισχύ- 
σει αὐτῷ Ἰακώδ. » Ἐπιδείξομαι τὴν ἰσχὺν τὴν ἐμὴν 
παντὶ τῷ Ἰσραήλ οὐ γὰρ ἄδηλον ὅτε xal Ἰαχὼδ χαὶ 
"lopan τὸ ἔθνος ἅπαν χαλεῖται τῶν Ἰουδαίων, ix 
κοῦ προπάτορος αὐτῶν ἀμφοτέραις ὀνομαζόμενον 
ταῖς προσηγορίαις * ὃς λεγόμενος πρότερον "laxe, 
μετὰ τὴν ὁπτασίαν Ἰσραὴλ ἐπεχλήθη * €; καὶ παρὰ 
τῷ μαχαρίω Aavtó- « Ἐξελέξατο Δαυῖδ τὸν δοῦλον 
αὑτοῦ, καὶ ἀνέλαδεν αὐτὸν ἐχ τῶν ποιμνίων τῶν 


προθάτων, ἐξόπισθεν τῶν λοχευομένων προσελάδετο αὐτὸν, ποιμαίνειν Ἰαχὼδ τὸν δοῦλον αὐτοῦ, xal 
Ἰσραὴλ τὴν χληρονομίαν αὐτοῦ" » ἀμφοτέραις ταῖς προσηγορίαις τὸ Ἰουδαϊχὸν ἔθνος εἰρηχότι σαφῶς. 
VERs. 12-15. -- Seminate vobis ad justitiam, C Στίχ. ι8'-τε΄, — « Σπείρατε ἑαυτοῖς εἰς διχαιοσύ- 


metite ad fructum vitz. » Facite ergo omnimod:e 
justitie opera; ex his enim seminibus fructum 
vite metere licel. « Accendite 51 vobis scientize 
lumen. » Dum tempus habetis, veritatis scientiam 
acquirite: ante punitionis tempus, quantum fei 
poterit, poenitentia redimite malorum perpessio- 
nem. « Quaerite Dominum, donec vobis veniant 
fruges justitia. » Omni cura id satagite quod Dco 
placet, ut vobis justitiam lucrari contingat. « Cur 
dissimulastis impietatem, et fructum ejus vinde- 
wiastis, fallacem fructum cotnedistis * » Desinite 
facere qualia olim egistis, dissimulantes reticen- 
Lesque in tanta quz fiebat impietate, cum contra 
ei irascendum fuisset, ex qua fructum errore ac 
nocumento plenum carpsistis. « Quia sperasti in 
turribus tuis, in exercituum tuorum multitudine ; 
ecce orietur perditio populo tuo, et omnes muni- 
tiones tux destruentur, » Tu quidein. existimabas 


80 Psal. xxvii, 1. 9?* Psal. rxxvir, 56. 

(10) Animadvertamus. prieclaram . lectionem àp- 
μασι, curribus, quam reapse requirit versiculi con. 
textus et mos biblicus geminandi sententiam in 
hemistichiis. Confirmatur hiec. lectio. curribus ah 
Arabico interprete in Polyglottis, necnon ab [ta- 
lica vetere, οἱ a. Gr. Alex. et Barber. apud Sabate- 
rium. Attamen ipse codex celeber Vat, 57209, cum 
ejus Romana editione, et communi Graco textu, ha- 
bent ἀμαρτήματ:, peccatis. Veteres autem versiones 


yr», xat θερίσατε εἰς χαρπὸν ζωῆς. » Πράττετε τοί- 
vuv ἃ πάσης διχαιοσύνης ἐστὶν ἔργα " (p. 18) Ex γὰρ 
τῶν τοιούτων σπερμάτων ἕνεστι ζωῆς θερίσαι χαρ- 
πόν. « Φωτίσατε ἑαυτοῖς φῶς γνώσεως. » Ἕως ἔστι 
χαιρὸς, τῆς ἀληθείας μετέλθετε τὴν γνῶσιν, np) τοῦ 
χαιροῦ τῆς τιμωρίας, ἐν ὅσῳ δυνατὸν μεταμεληθέν- 
τας, γερδᾶνα! τῶν χαχῶν τὴν πεῖραν. « Ἐχζητή- 
σατε τὸν Κύριον ἕως τοῦ ἐλθεῖν ὑμῖν γεννήματα δι- 
χαιοσύνης. » Φροντίδα πᾶσαν ποιήσασθε τῶν τῷ Θεῷ 
δεχούντων, ὡς ἂν προτγένοιτο ὑμῖν χαρπώσασθαι 
τὴν διχαιοσύνην. « Ἵνα τί παρεσιωπήσατε ἀσέδειαν, 
χαὶ τὸν χαρπὸν αὐτῆς ἐτρυγέσατε, ἐφάγετε χαρπὸν 
ψευδῆ ; » Παύσασθε δὴ τοῦ τοιαῦτα ποιεῖν" ὁποῖα δὴ 
τὸ πρότερον ἐποιεῖτε, παραπεμπόμενοί τε xal ἧσυ- 


D χάζοντες ἐπὶ ἀσεδείᾳ γιγνομένῃ τοσαύτῃ, δέον ἀγα- 


ναχτεῖν ἐπ' αὐτῇ. ἧς τὸν χαρπὸν ἐχημίσασθε ἀπάτης 
xai βλάθης μεστόν. «τι ἤλπισας ἐν τοῖς &ppact (10) 
σου, ἐν πλήθει δυνάμεων σοῦ" xal ἐξαναστήσεται 


atque ipse llebraicus textus, plus minus ad Grse- 
cam communem lectionem accedunt. Sed. et aliam 
varietatem non reticebimus. ltetro. enim p. 44, v. 
ult.in textu hiblico erat. σχοπόν, prout vulgo in 
e itionibus Grzcis ; at Mopsuestenus in. commen- 
tario. demonstrabat se legisse σῦχον fictin, quam 
verissiniam Mopsuesteni lectionem confirmant Tala 
Lat. vet. ficum, vulgata Lat. prima poma  ficulnee, 
et sic Orientales variarum linguaruu textus, 


COMMENTARIUS IN OSEE CAP. XI. 


190 


ἀπώλεια ἐν τῷ λαῷ σον, xol πάντα τὰ τετειχισμένα A sufficere tibi vires tuas ad hostile bellum; scd 


coo ἀτανισθήσεται. » Σὺ μὲν γὰρ (ou τὴν δύναμιν 
&pxslv σοι τὴν οἰχείαν εἰς τὸν χατὰ τῶν ἐναντίων 
πόλεμον " πρὸς τοὐναντίον 6b πάντα ἐχΟέδηχεν, ἀπ- 
ωλείας χατεχούσης πάντα τὸν λαὸν, ὡς xal τὰς τετει- 
χιτσμένας χαθαιρεθῆναι πόλεις. « Καθὼς ἠφανίσθη 
ὁ ἄρχων Σαλμανὰ ἐν τῷ οἴχῳ τοῦ ᾿Δρδεὴλ ἐν ἡμέραις 
πολέμου" (p. 79) μητέρα ἐπὶ τέχνοις ἐδάφισαν * o5- 
tec ποιήσω ὑμῖν, οἶχος Ἰσραὴλ, ἀπὸ προσώπου «nc 
χαχίας ὑμῶν. » 'Urolov γὰο δὴ τότε ὑπέμειναν ἀφα- 
νισμὸν ἐχεῖνοι, βαρυτάτου μὲν αὐτοὺς (sic) ἀφανι- 
σμοῦ γεγονότος χαὶ τοῦ πολέμου, ἀναιρεθέντων δὲ 
σὺν τοῖς τέχνοις τῶν γεννησάντων" τοιοῦτον ὕπομε- 
ν-ἶτε xal vuv ὑμεῖς ol τοῦ Ἰσραὴλ, ἀνάλογον τῆς 
χαχίας ὑμῶν δεχόμενοι τιμωρίαν * ἔοιχε δέ τι λέγειν 


omnla contra evenerunt, quia populum universum 
corripuit pernicies; in tantum ut cunct etiam 
munitz civitates sint deletze. « Sicut vastatus fuit 
Silmana in domo Arbelis belli tempore, matre 
super filios allisa : sic faciam vobis, domus Israelis, 
a conspectu malitiz vestre. » Quale tunc pertule- 
runt illi excidium, gravi facta ruina ac bello, 
interfectis una cum liberis genitoribus, tale nunc. 
quoque nunc experiemini, o filii lsraelis, congruum 
malitie vestre? luentes supplicium. Videtur autem 
dicere insignem aliquam sevitiam per illud tem- 
pus ab illis actam, de qua ipsis cognita, ut creden- 
dum est, facit mentionem : nempe dicens, Qualem 
tunc perpetrastis summam nequitiam, talem nunc 


μετὰ πολλῆς ὠμότητος παρ᾽ αὐτῶν γεγονὸς κατὰ τὸν B ultionem merito patiemiii. ' 
χαιρὸν ἐχεῖνον οὗ γνωρίμου τυγχάνοντος αὐτοῖς ὡς εἰχὸς ἐποιήσατο μνήμην" ὅτι Οἷα δὴ πεποιήχατε τότε 
δι᾽ ὑπερδάλλουσαν xaxíav, τοιαῦτα πείσεσθε νῦν ὑμεῖς διχαίως. 


ΚΕΦ. ΙΔ΄. 

Στίχ. a'-V. — εὌρθρου ἀπεῤῥίφησαν. » Μετὰ πολ- 
λῆς πεσοῦνται τῆς ταχύτητος. « Ὡς ὄρθρος (11) ἀπεῤ- 
ὀΐφη βασιλεὺς Ἰσραήλ. » Δίχην ὄρθρου πρὸς ὀλίγον 
φανέντος, εἶτα παυσομένου, ὁ βασιλεὺς αὐτῶν πεσεῖ- 
ται. (p. 80) « Διότι νήπιος Ἰσραὴλ, καὶ ἐγὼ ἢγάπησα 
αὑτόν" χαὶ ἐξ Αἰγύπτου μετεχάλεσα αὑτοὺς, οὕτως 
ᾧχοντο ἀπὸ προσώπου puoo* αὐτοὶ τοῖς Βααλὶμ Eüvov 
χαὶ τοῖς γλυπτοῖς ἐθυμίων.» Νήπιον χαλεῖ τὸν Ἰσρχὴλ 
ἀπὸ τοῦ χατὰ τὴν Αἴγυπτον χαιροῦ, ὁπηνίχα συνεστά- 
vat τε χαὶ τῆς ἐπιμελείας ἤρξατο τυγχάνειν τῆς 

εἰς. Ἐγὼ μὲν γὰρ, φησὶν, εὐθὺ χαὶ χατὰ πρώτας 
ἄρτι συνίστασθαι ἀρξαμένων πολλὴν ἐποιησάμην τὴν 
κοόνοια., ὦστε αὑτοὺς xat ἐχσπᾶσαι τῆς Αἰγύπτου " 


CAP. ΧΙ. 

γεκε. 1.4.--5 4 « Mone abjecti sunt. » Valde 
velociter cadent. « Ceu matutinum tempus abje- 
ctus fuit rex Israelis. » Velut mane brevi apparens, 
el mox desinens, íta rex eorum cadet. « Quia puer 
Israel, et ego dilexi eum. Et ex /Egypto vocavi 
eos, sic abierunt a facie mea : ipsi Baalim imemola- 
bant, ej sculptilibus adolebant. » l'uerum appellat 
Israelem, a tempore quo fuit in "Egypto, cum in 
populum excrescere cepit, et cura divina frui. Ego, 
inquit, statim εἰ tunc primum iucipientis consistere 
multam gessi providentiam, ita ut etiam /Egypto 
extraxerim : illi autem :equalem amori meo ac pa- 
trocinio suam exprompserunt nequitiam, statim a 


ol δὲ ἀνάλογον τῇ περὶ αὐτοὺς ἀγάπῃ vs χαὶ ἐπιμε- C me discedendo, et ad vitium declinsndo, totumque 


Aria τὴν ἑαυτῶν ἐπεδείξαντο xax(av, εὐθὺς ἀποστάν- 
«t; ἐμοῦ, xal τραπέντες ἐπὶ τὸ χεῖρον, χαὶ δὴ xal 
tÀ; εἰδώλοις ἅπασαν τὴν ἐμοὶ προσήχουσαν velpav- 
«ὡς σπουδὴν. « Καὶ ἐγὼ συνεπόδιτα τὸν "Eopata. » 
Καίτοι γε διετπαρμένους ὑπὸ τῶν χαχῶν χατὰ τὴν AC 
Ὑνποον, ἐγὼ διὰ τῆς ἐπιμελείας τῆς ἐμῆς εἰς ταὐτὸν 
συνέγαγον. «Kat ἀνέλαθον αὐτὸν ἐπὶ τὸν βραχίονά μου.» 
Καὶ τ - ἐπιμελείας αὐτὸν χατὰ τὴν δύναμιν ἠξίωσα τὴν 
ἐμέν. « Καὶ οὐχ ἔγνωσαν ὅτι ἴαμα: αὐτούς. » Οἱ δὲ 
ἐπιγνῶναί με τὸν τοσούτων αὐτοὺς ἀπαλλάξαντα x1- 
xu), οὐχ ἐδουλέθησαν. « Ἐν διαφθορᾷ ἀνθρώπων 
€)x,sa αὐτοὺς, ἐν δεσμοῖς ἀγαπήσεώς μου. » Οὐδ᾽ 
ὅτι χατὰ τὸν νόμον ἀνθρώπων διαφθείρεσθα!: μέλλον- 
τα: ἐξέσπαπτα πάντας αὐτοὺς, ἀποῤῥήτως τῇ ἀγάπῃ 


suum, quod mihi debebant, studiui idolis impen- 
pendo. « Et ego colligavi Ephraimuim. » Dispersos 
sub z:rumnis per Egyptum, ego cura mea in unum 
congregavi. « Suscepique eum in brachium meum.» 
Coungrua mez potentiz tutela dignatus sum. « Et non 
cognoverunt quod sanarem eos. » At ipsi me, qui tan- 
tis eos liberavi malis, agnoscere noluerunt. « In cor- 
ruptela hominum traxi eos vinculis charitatis mege. » 
Cum lege homimum perituri fuissent, eripui ipsos 
omncs, arcano modo amori meo copulans. « Eroque 
velut exalapans bominem in maxilla ejus. » Tam 
graves illis imponam plagas et castigaliones propter 
hanc insauiam, quam molestum est recipere in faciem 
inflictas verberationes. « lespiciam ad eum, eique 


συστίγξας τῇ ἐμῇ. « Καὶ ἔσομαι ὡς ῥαπίζων ἄνθρω- D valebo. » Totum me convertam ad castigationem 


cw ἐπὶ τὴν σιαγόνα αὐτοῦ. » Οὕτω βαρείας αὑτοῖς 


cjus, ut. sic certe fortitudinem meam cognoscat. 


ἐποίσω τὰς πληγὰς xai τὰς τιμωρίας ἀντὶ τῆς ἀφροσύνης ταύτης, ὥσπερ οὖν βαρὺ χατὰ προσώπου δέχε- 
σθ2ι φερομένας πληγάς. € Ἐπιθλέψομαι πρὸς αὐτὸν, xai δυνήσομαι αὐτῷ. » (p. 81) Τρέψω γὰρ ἐμαυτὸν 
e»t εἰς τιμωρίαν αὐτοῦ, ἵνα τούτῳ γ᾽ οὖν, γνοίη τὴν ἰσχὺν τὴν ἐμήν. 


Yd, cQ. — « Κατῴχητεν CEgpatg Αἴνυπτον" 
X1: A3399p αὐτὸς βασιλεὺς αὐτοῦ. » Αὐτοὶ μὲν γὰρ 
Cori; ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον ἀπελεύσονται, οἰόμενοι 
τῶν ᾿Αττυρίων χερδαίνειν τὴν ἔφοδον * ὀνήσουσ: δὲ 
οὐδέν ἐπειδὴ χατὰ τὸ ἐμοὶ δοχοῦν χαταχρατήσουσι 


53 Vins. 5-7. — « Habitavit. Ephraimus in 
Agvpto, Assyrius ipse rex cjus fuit. » Ipsi quidem 
profugi ad ZEgyptum ibunt, putantes se Assyrio- 
rum incursionem vitare, sed hilum non proficient : 
etenim me volente, omnino illis potientur Assyrii. 


(P Deest in Bibliis. ὡς ὅρθρος. Attamen. οἵ interpunctio codici, ct commentarius δά Biblia. refc- 


Tunt. 


TIIEODORI MOPSUFST/NI 


192 


Cur vero patientur liec? « Quoniam noluerunt ἃ πάντως αὐτῶν ἐχεῖνοι. Ταῦτα δὲ πείσονται διὰ cl; 


converti. » Quia firmiter in malitia sua perseve- 
rarunt, nullam prz se ferre mutationem volentes. 
« Et debilitatus est. gladio in. civitatibus suis, et 
cessavit manibus suis. » Itaque pugnando cum 
hostibus nihil valebunt, neque ullam salutis par- 
tem civitatibus suis conferent : quia arma omnia 
omnisque apparatus bellicus, invalidus superva- 
cuusque videbitur, me resistente ob eorum nequi- 
lam, pomnsque causa adducente ipsis Assyrios. 
« Et comedent de cogitationibus suis. » Consilio- 
rum suorum fructum capient, digno affecti suppli- 
cio. « Et populus ejus suspensus in incolatu suo. » 
Non enim manebunt in proprio incolatu, neque 
tutum sibi habitaculum habebunt, quoniam eos 


omnes tanquam pendulos nullamque basim haben- B 


tes, subito corripiens Aesyrius in captivitatem abi- 
get. « Et Deus super pretiosa ejus irascetur, et non 
exaltabit eum. » Quidquid apud eum pretiosum 
est, et affectu dignum videtur, bec Deus furere 
suo destruet, donec ad extremam miseriam cunctos 
redigat. 

δοχεῖ, τοῦτο ὁ Θεὸς ἀφανιεῖ τῷ θυμῷ τῷ οἰκείῳ " 
γεῖν. 


VsRs. 8, 9. — «Quid tibi faciam, Ephraime? 
protegam te Israel? » Quid ἃ me tbi fleri oportet 
ob talia tantaque mala? Ferrene opem in mazi- 
mis malis constituto? « Quid tibi faciam, Ephraime? 


Sicut Adamz tibi faciam, et sicut Seboimo. » C 


Auxilio certe te dignum non judico; contra vero 
dignum *tibi impositum iri supplicium cognosco, 
si catastrophen illam patieris, qux Sodomz, Go- 
morrhe, et Adame el Seboimo 54& contigit. 
« Conversum est cor meum, pariter conturbata est 
penitudo mea : non agata. secundum iram furoris 
mei, non sinam deleri Ephraimum. » Sed enim 
quanquam vos apprime dignos poena hujusmodi 
esse comperio, meam de vobis sententiam muto; 
et conturbatus quodammodo ἃ calamitate vestra, 
ad penitentiam trahor, ut ἃ furore deinceps de- 
sinam, neque vos sinam supremo exitio interire. 
« Quoniam Deus ego sum, et non homo in medio 
tui.» Deus quippe sum omnium creator, et re- 
rum omnium tanquam mearum tutor : neque ulla- 
tenus vestri similis et illorum qui inter vos ver- 
santur. « Sanctus, et non ingrediar civitatem. » 
Ego alienus sum humanis cunctis rebus ac supe- 
rior: non degoin urbibus humano more, ncque 
illic incolatum vobiscum tenere soleo. Quamobrem 
neque voluntatum vestrarum sum particeps, neque 
malitie in qua vivere satagitis. Nam contra po- 
tius, etiamsi debitum subituri eratis suppliciuim, 
per summam tamen misericordiam do operam ut 
id nequaquain patiamini. | 


« Ὅτι οὐκ ἠθέλησον ἐπιστρέψαι. » Ἔπειδῇ͵ ἀνένδοτοι 
μεμενήχασιν ἐν τῇ ἑαυτῶν χαχίᾳ, μεταδολὴν οὐδὲ 
μίαν ἐπιδείξασθαι βουληθέντες. « Καὶ ἠσθένησεν ἐν 
ῥομφαίᾳ ἐν ταῖς πόλεσιν αὐτοῦ, xal χατέπαυσεν ἐν 
ταῖς χερσὶν αὐτοῦ. » Τοιγαροῦν οὐδὲν ἰσχύσουσι μα- 
χόμενοι πρὸς τοὺς πολεμίους, οὐδέ τινα παρέξουσι 
ταῖς ἑαυτῶν πόλεσι σωτηρίαν " ἐπειδὴ πάντα τὰ ὅπλα, 
xai πᾶσα παρασχευὴ πολεμιχὴ ἄτονος xal περιττὴ 
φανεῖται, ἀντιπράττοντος μὲν αὐτοῖς ἐμοῦ διὰ τὴν 
αὐτῶν χαχίαν, ἐπάγοντος δὲ αὐτοῖς ἐπὶ τιμωρίᾳ τοὺς 
᾿Ασσυρίους. « Καὶ φάγονται Ex. τῶν διαδουλίων αὖ- 
τῶν. » Τῶν οἰχείων βουλευμάτων ἀπολαύσουσι, τι- 
μωρίαν ὑπομένοντες ἀξίαν. « Καὶ ὁ λαὸς αὐτοῦ ἐπι- 
χεχραμένος ἐχ τῆς χατοιχίας αὐτοῦ. » Οὐ γὰρ με- 
νοῦσιν ἐπὶ τῆς οἰχήσεως τῆς ἰδίας, οὐδὲ ἀσφαλὲς “ὃ 
χατοιχητήριον ἕξουσι τὸ αὐτόθι ἐπειδὴ πάντας αὐτοὺς 
ὥσπερ ἐκχρεμεῖς ὄντας, χαὶ οὐδὲ μίαν ἔχοντας βάσιν, 
ἀθρόον συνσρπάσας ὁ ᾿Ασσύριος εἰς αἰχμαλωσίαν 
ἀπάξει. (p. 82) « Καὶ ὁ Θεὸς ἐπὶ τὰ τίμια αὐτοῦ 
θυμωθήσεται, χαὶ οὗ μὴ ὑψώσῃ αὑτόν.» Πᾶν γὰρ 6 τί 
ποτε παρ᾽ αὐτῷ τίμιόν τε χαὶ σπουδτς ἄξιον εἶναι 
ὥστε πρὸς τὴν ἐσχάτην ταπείνωσιν ἅπαντας &va- 


Στίχ. w', 9. — - Τί σε διαθῶ, ᾿Εφραῖμ; ὑπερασπιῶ 
σον, Ἰσραὴλ; » ᾿Αλλὰ γὰρ τί μὲ προσῆχεν ἐπὶ τοσού- 
τοις χαὶ τηλιχούτοις χαχοῖς διαπράξασθαι περὶ σέ; 
βοηθῆσαί σοι ὡς ἐν μεγίστοις ἐξεταζομένῳ xaxol; - 
« Τί σε 61300, Ἐφραῖμ; ὡς Ἄδαμα 0fjsopal as xat 
ὡς Σεδοείμ. » 'AXM ἐχείνου γε οὐχ ὄντα σε ἄξιον 
τυχεῖν εὑρίσχω " τοὐναντίον μὲν οὖν Ex τῶν πεπρα- 
γμένων διχαίαν ἐπαχθησομένην σοι τιμωρίαν εὑρί- 
σχων, εἰ τὴν χαταστροφὴν ὑπομείνειας ἥνπερ Σό- 
δομά τε καὶ Γόμηρα καὶ “Λλδαμα χαὶ Σεθδοεὶμ γενέσθαι 
τότε συνέδη. « Μετεστράφη ἡ χαρδία μου, ἐν τούτῳ 
συνεταράχθη ἡ μεταμέλειά μου" οὐ μὴ ποιήσω κατὰ 
τὴν ὀργὴν τοῦ θυμοῦ μου’ οὐ μὴ ἐγχαταλύπω τοῦ 
ἐξαλειφθῆναι τὸν Ἐφραΐμ. » ᾿Αλλὰ γὰρ καὶ σφόδρα 
ταύτης ὑμᾶς ὄντας ἀξίους εὑρίσχων τῆς τιμωρίας, 
μεταδέδλημαι τὴν διάνοιαν ἐφ᾽ ὑμῖν, καὶ συντετα- 
ραγμένος πὼς τῇ ὄψει τῆς ὑμετέρας συμφορᾶς, πρὸς 
μεταμέλειαν ἕλχομαι, ὥστε με ἀποστῆναι μὲν τοῦ 
θυμοῦσθαι λοιπὸν, (p. 85) μὴ ἀνέχεσθαι δὲ χαταλιπεῖν 
ὑμᾶς ἀφανισμῷ παντελεῖ παραδιδομένους. « Διότι 
Θεὸς ἐγώ εἶμι, xa οὐχ ἄνθρωπος ἐν σοί. » Θεὸς γάρ 
εἶμι ὁ πάντα τε πεποιηχὼς, xal πάντων ὡς οἰκείων 
χηδόμενος ἔργων, χατ᾽ οὐδὲν ὑπάρχων παραπλήσιος 
τοῖς χαθ᾽ ὑμᾶς τε xai ἐν ὑμῖν στρεφομένοις. « Λγιος, 
xai οὐχ εἰσελεύσομαι εἰς πόλιν. » Ἐγὼ γὰρ ἀπήλ- 
λαγμαί τε χαὶ ὑπέρχειμαι πάντων τῶν ἀνθρωπένων 
πραγμάτων * οὐχ ἐν πόλεσι διάγων χατὰ νόμον ἂν- 
θρώπων, οὐδὲ τὰς αὐτόθι διατριθὰς μεθ᾽ ὑμῶν εἶθι- 
σμένος ποιεΐοθαι " ὅθεν οὐδὲ χοινωνῶ τῆς γνώμης 
ὑμῖν χαὶ τῇ κακίᾳ f| συζῇν ἐσπουδάχατε" τοὐναντίον 


γὰρ xai διχαίαν ὑπέχειν μέλλοντες τιμωρίαν, ἀπαλλάττειν δι᾽ ὑπερδολὴν ἐλέους τοὺς πάσχοντα; προ- 


άγομαι ταύτης. 

γεββ. 10-19. — « Post Dominum anibulabunt. » 
l'riedicte veluti Dei locutioni hoc subtexit addita- 
uentum propheta, ita ferme dicens, oportere in 


Στίχ. UP. — € Ὀπίσω Κυρίου πορεύσονται. » 
1 ἐπὶ τῇ προχειμένη τοῦ Θεοῦ φωνῇ t» ἐπαγω- 
γὴν ὁ προφήτης πεποίηται ταύτην, τοιοῦτό 1! λέγων, 


135 


COMMENTARIUS IN OSEJE CAP. XII. 


. 498 


ὅτι Ex: o0a: δὴ λοιπὸν προσήχει τῷ τοιούτῳ, xal πάντα Δ posterum Deum sectari, atque omnino agere se- 


πράττειν xatà τὸ δοχοῦν τῷ Θεῶ οὕτως ἡμέρῳ τε 
ὄντι xaX φιλανθρώπῳ περὶ ὑμᾶς. « Ὡς λέων ἐρεύξε- 
ται, xai ἐχστήσοντα: τέχνα ὑδάτων. » El γὰρ δὴ 
ποιοΐτους παράσχοιμεν ἑαυτοὺς, δέχην λέοντός τινος 
φοδεροῦ τοῖς χτήνεσιν, ἐξοίσει τὴν οἰχείαν φωνὴν 
ἐπὶ πάντας ἐχείνους, οὺς δίχην ὑδάτων ὑμῖν κατὰ 
τὸ πλῆθος τὸ οἰχεῖον ἐπεληλυθότας, εἰς ἔχστασιν πάν- 
τας καταστήσει τῷ φόδῳ τῷ οἰχείω. (p. 84) « Καὶ 
ἥξουσιν ὡς ὄρνεον ἐξ Αἰγύπτου, καὶ ὡς περιστερὰ Ex 
γῆς ᾿Ασσυρίων " xal ἀποχαταστήῆσω αὐτοὺς εἰς τοὺς 
ofxou; αὑτῶν, λέγει Κύριος. » Πανταχόθεν γὰρ αὐτοὺς 
ἑπανάξειν, τῆς χατεχούσης ἀπαλλάξας αἰχμαλωσίας, 
καὶ τούς τε παρὰ ᾿Ασσυρίοις αἰχμαλώτους, τούς τε 
ἐν Αἰγύπτῳ τε φυγάδας, δίχην ὀρνέων ἀποχαταστή- 


αειν πάντας εἰς τὰ οἰκεῖα ὁ Θεὸς ὑπισχνεῖται. « Ἐχύ- 8 


κλωσέ με ἐν ψεύδει Ἐφραῖμ, χαὶ ἐν ἀσεδείᾳ οἶχος 
Ἰσραὴλ χαὶ Ἰούδα * νῦν ἔγνω αὐτοὺς ὁ Θεός " χαὶ λαὸς 
ἅγιο; χληθήσεται Θεοῦ. » Πρότερον μὲν γὰρ ἐπειδὴ 
πρὸς τὸ ψευζος xai τὴν τῶν εἰδώλων ἀποχλίναντες 
ϑεραπείαν ἐν ἀσεδεί2 διῆγον ἅπαντες, οὐδένα τὸν περὶ 
ἐμὲ ποιούμενοι λόγον, ἀναγχαίως αὑτοὺς τοῖς χαχοῖς 
περιδέδληχα ἐχεΐνοις " μεταμελομένους δὲ χαὶ πρὸς 
τὸ κρεΐττην ἰδόντας, οἰχειώσομαι᾽ ἅπαντας (τοῦτο 
γὰρλέγει τὸ, «Ἔγνω αὐτούς »)* καὶ ἐξ αὑτῶν ἐμοὶ 
φανήσονται τῶν πραγμάτων ὄντες, ἅτε τοσούτων χαὶ 
ττλιχούτων ἀγαθῶν διὰ τῆς ἐμῆς ἀξιούμενοι βοη- 
ϑείας - τὰ μὲν δὴ παρ᾽ ἐμοῦ τοιαῦτα παρέχειν ἕτοι- 
μὸς ἐγώ. Τί δέ; 
ΚΕΦ. IB'. 

Στίχ. a'-9. « Ὁ δὲ Ἑφραῖμ πονηρὸν πνεῦμα. »"Iva 
εἴπη, προαίρεσις μοχθηρά" πνεῦμα γὰρ πολλᾶχοῦ 
χαλεῖ τὴν προαίρεσιν * ὡς τὸ, « Πνεύματι πορνείας 
ἐπλανήθησαγ᾽ » xai, « Πνεῦμα εὐθὲς ἐγχαίνισον ἐν τοῖς 
ἐγκάτοις pou* » Καὶ Xa2à6 ὁ τοῦ ἾἸεφονὶ, (p. 85) 
xai Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ναυῇ, ὅτι « Ἐγενήθη πνεῦμα ἕτε- 
pov ἐν αὐτῷ. --- Ἐδίωξε χαύσωνα ὅλην τὴν ἡμέραν.» 
Διτνεχῶς γὰρ ἐπετέλει τοιαῦτα, ἃ καύσωνος δίχην 
λυμαινομένου τοῖς xapmcig, ἐπάγειν αὐτοῖς ἣν αὖ- 
τάρχῃ τὴν φθοράν. « Κενὰ xal μάταια ἐπλήθυναν. » 
Καὶ πλῆθος εἰδώλων χατεστήσαντο ἀνωφελῶν παντε- 
λὼς xai βλάδης μεγίσττς αἰτίων. « Καὶ διαθήχην 
Δετὰ ᾿Ασσυρίων διέθετο, χαὶ ἔλαιον (19) εἰς Αἴγυπτον 


cundum Dei beneplacitum tam erga vos clementis 
atque benigni. « Quasi leo rugiet, et formidabunt 
filii aquarum. » Si tales nosmet exhibuerimus, ipse 
more leonis bestiis terribilis, vocem suam emittet 
contra illos omnes, qui ritu aquarum multitudine 
$ua ingruunt, eosque attonitos omnes terrore suo 
faciet. « Et venient quasi avis ex AEgypto, et quasi 
columba de terra Assyriorum : et collocabo eos in 
domibus suis, dicit Dominus. » Undique enim se 
eos redacturum, a captivitatis pressura liberos, 
tum qui apud Assyrios erant captivi, tun BB qui 
in Agyptum profugerant : avium instar cunctos 
ad priora revocaturum promittit Deus. « Circum- 
dedit me mendacio Ephraimus, οἱ impietate domus 
Israelis ac Juda. Nunc novit eos Dcus, et populus 
sauctus vocabitur Dei. » Antea quidem, quoniam 
ad falsitatem atque idolorum obsequium impie 
omnes declinaverant, nullum mei respectum ha- 
bentes, necessario eos malis illis irretivi: sed nunc 
resipiscentes, ct melioris frugis studiosos, fani- 
liares mihi omnes faciam. [ἃ enim vale& locutio 
illa, « Novi eos. » Et quidem in numero esse meo- 
rum, facta ipsa docebunt, quoniam tot tantaque, 
bona me adjuvante asscquentur. Certe ad hujus- 
modi ipsis exbibenda beneficia paratus sum. Quid 
porro ? 


CAP. XII. 

Vgns. 1-4. — « Ephraimus autem talus spiri- 
tu&. » Mala nimirum voluptas : nam spiritum sepe 
appellat voluntatem ; veluti : « Spiritus fornicatio- 
nis decepit eos *' ; » et, « Spiritum rectum innova in 
visceribus meis **; » Et Cbaleb Jephoni fllius, et 
Jesus Navi, quoniam « spiritus alius fuit in illo 33. » 
— « Persecutus est destum tota die. » Semper enim 
talia agebat, quae more :stus frugibus noxii, af- 
ferre ipsis perniciem poterant. « Inania et vana 
multiplicaverunt. » Magnum numerum idolorum 
constituerunt, inutilium prorsus, imo maximi de- 
trimenti causam  prebentium. « Et fadus cum 
Assyriis inibat, et oleum in /Egypto mercabatur. » 


ἱνεπορεύετο. » Εἶτα xaxolg ὑπὲρ τούτων περιπέπτω- p) Deinde in hzc mala conjectus, modo ab Assyriis, 


χὼς, ποτὲ μὲν δι᾽ ᾿Ασσυρίων, ποτὲ δὲ bU Αἰγυπτίων 
᾿ ἤλπιζεν ἀγαθοῦ τινος τεύξεσθαι " xal πρὸς ἐχεῖνον 
piv φιλίας συνθήχας ἐθδούλετο ποιεῖσθαι, παρὰ δὲ 
τούτου συυμαχίαν ἥτει ὠφελεῖτο δὲ ἐξ ἁπάντων 
τούτων οὐξίέν. « Καὶ χρίσις τῷ Κυρίῳ πρὸς Ἰούδαν 
“οὐ ἐχδιχῆσαι τὸν "laxo6. » Ὁ γὰρ Θεὸς αὐτὸς ἤχει 
ài τῶν πραγμάτων χριθησόμενος πρὸς αὑτοὺς, xal 
ἐχξιχὼν τὰ μὴ δεόντως αὑτοῖς πεπραγμένα " τὸν 
12x96 γὰρ κἀνταῦθα λέγει τὸ ἔθνος τῶν Ἰουδαίων, 
ὕπερ οὖν χαὶ Ἰαχὼδ xai Ἱτραὴλ ἐχαλεῖτο χατὰ τὴν 
τοῦ ποοπάτορος αὑτῶν ὀνομασίαν, ὡς bv τοῖς ἀνω- 
tpe; ἐδείξαμεν ^ ὅθεν ἐπάγει" « Κατὰ τὰς ὁδοὺς 


! 0.6. iv, 19. ** Psal. c, 42. 


(12) Cod. ἔλεον. 


modo ab JEgyptiis sperabat boni aliquid consequi : 
et cum illis quidem amicitiz fedus jungere vole- 
bat, ab his autem belli societatem petebat : sed 
nihil ab bis omnibus est consecutus. « Et judicium 
Domini cum Juda, ut ulciscatur $6 Jacob. » Deus 
ipse venit, factis utique judicium de illis peractu- 
rus, et qu: prater officium egerunt vindicaturus. 
Nam Jacob hoc quoque loco dicit universam Ju- 


deorum gentem, 4ι et Jacob et Israel appellaba- 


tur, de sui progeniloris nomine, ut jam in supce- 
rioribus diximus. Unde addit : « Juxta vias ejus, et 
juxta adinventiones ejus reddel ei. » Pro eo ac 


? Num. x:v, 21; xxvu, 18. 


195 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


196 


dicat : se congruam peccatis eorum poenam impo- A αὐτοῦ, xal xztà τὰ ἐπιτηδεύματα αὐτοῦ ἀντατοοδώδει 


siturum. Deinde et progeuitoris exemplo, horum 
redarguit improbitatem. « In utero supplantavit 
fratrem suum. » Profecto ille ante ctiam nativita- 
tem portendit eo corporis motu fraudem, qua affe- 
ctaturus erat primogeniti jura. « Et in laboribus 
suis valuit erga Deum. » Multos perpessus labores 
ac fraudes, non sustinuit a Dei benevolentia rece- 
dere. « Et viribus valuit cum angelo (luctari), et 
potens fuit. » Fratris insidias suspicans, visione 
angeli dignatus fuit, cum quo luctari visus, potens 
apparuit. Ac res illius ita se habuerunt. Quid vero 
ejus posteri? « Fleverunt, et me deprecati sunt. » 
lu luctu. omnes versantur, precibusque nituntur 
erumnas avertere, quibus ob suam impietatem 
premuntur. Quznam est hzc? « In domo On inve- 
nerunt me. » ldolorum cultui vacabant, nomine meo 
colentes illa qui huic appellationi jus nullum ba- 
bebant. llic, inquam, quasi preseutem me cole- 
bant, qui aberam. Ergo dictio, « In domo On me 
invenerunt, » ponitur pro: Quasi ibi me presentem 
invenissent, quem coli ab ipsis tanquam Deum 
oportebat, interim idolo exhibebant appellationem 
simul et honorem Dei. « Et ibi facta sunt verba ad 
eos. » Sententiam illic propter impie facta justam 
audierunt. “ 


Vgns. 5-8. — « Et Dominus Deus omnipoteis. 


erit memoriale ejus. » Sed enim in talia incidet, 
unde verum Deum cognoscere discet, ejusque maxi- 
mam omni tempore memoriam retinebit, $7 qui et 
ipsos creavit, et beneficiis eontinuis prosecutus 
est, et nunc etiam eriminibua impistos castigando 
nititur ad meliorem frugem convertere. « Et tu ad 
Deum convertere, misericordiam et judicium cu- 
stodi, et appropinqua Deo tuo semper. » Genuinam 
itaque ostende ad Deum conversionem; charitas 
erga homines, et justitia tibi curz sint : da ope- 
ram ut semper cum Deo sis : cujus si cultum re- 
tinueris, merito fructum inde capies; ita tamen ut 
ab idelorum obsequio prorsus abstineas. « Cha- 
naan, in manu cjus statera iniquitatis ; opprimere 
prepotenter dilexit. » Postquam eos praedictis ver- 
bis ad conversionem invitaverat, rursus hic mali- 
tiam exprobrat. Nihilo meliores, inquit, apparui- 
stis Chanansis, quibus Dens regione ob ipsorum 
impietatem nequitiamque ejectis, vos illuc intro- 
duxit. Nihilominus vos ad injustitiam incumbitis, 
multoque studio iufirmiores opprimitis, quos ve- 
strz potentie viribus male mulctatis. 


Vgns. 8, 9. — Εἰ dixit Ephraimus : Verumtamen di- 
ves effectus sum, inveni solamen mihi. » Atqui inju- 
ste congesta pecunia, gaudet divitiis suis, quarum 
duleem usum existimat. « Nullus labor ejus invenic- 
tur ipsi, propter iniquitates quas peccavit. » Atqui 
reputare debuerat, omnia hzc qu: injustis coacer- 
vavit laboribus, peritura omuino fore, propter. ini- 


αὐτῷ. » Ἵνα εἴπῃ ὅτι ἀνάλογον ὧν πταίουσιν αὐτοῖς 
ἐπάξε: τιμωρίαν " εἶτα καὶ νατὰ παράθεσιν τοῦ προ- 
πάτορος τὴν τούτων ἐλέγχει xaxlav. « Ἐν τῇ κοιλίᾳ 
ἐπτέρνισε τὸν ἀδελφὸν αὐτου. » (p. 80) 'O μὲν γὰρ 
xat πρὸ τῆς γεννήσεως ἐνεδείκνυτο τῷ σχήματι τὶν 
ἀπάτην, μεθ᾽ ἧς ἤμελλεν ἀντιποιηθήσεσθαι τῶν πρω- 
τοτοχίων. « Καὶ £v χόποις αὐτοῦ ἴσχυσε πρὸς Θεόν. » 
Καὶ πολλοὺς ὑπομεμενηχὼς πόνους τε καὶ πλάνας, 
τῆ; πρὸς Θεὸν οὐχ ἱνέσχετο εὐνοίας ἐχστῆναι. « Καὶ 
ἐνίσχυσε μετὰ ἀγγέλου, xal ἠδυνήθη. » Καὶ δὴ καὶ 
τοῦ ἀδελροῦ τὴν ἐπιδουλὴν ὑφορώμενος, ὁπτασίας 
15459 ἀγγέλου, πρὸς ὃν παλαίειν δυχῶν ὥφθη δυνα- 
τός "ἀλλὰ τὰ μὲν ἐχείνον τοιαῦτα * τὰ δὲ τούτων 
τῶν ἀπογόνων τῶν ἐχδίνου ὁποῖα; « Ἔχλαυσαν xai 
ἐδεύθησάν μου. » Ἐν δάχρυσιν ἅπαντές εἰσι καὶ 
δεήσεσιν, ἀπαλλαγὴν αἰτοῦντες τῶν χαχῶν ἐν οἷς ὑπὲρ 
τή: ἀσεθδείας ἐξετάζονται τῆς οἰχείας " ποία: ταύτης ; 
€ Ἐν τῷ οἴχῳ Ὧν εὗρόν με. » Περὶ γὰρ τὴν τῶν 
εἰδώλων ἡσχολοῦντο θεραπείαν, ἐν ὀνομασίᾳ μὲν 
τιμῶντες ἐμῇ τοὺς οὐδὲν αὐτῇ προσήχειν οἵους τὰ 
ὄντας ὡς αὐτόθ: δὲ παρόντα τιμῶντες ἐμὲ τὸν οὐ 
παρόντα * τὸ οὖν, « Ἐν τῷ οἴκῳ Ὧν εὗρόν με, » ἀντὶ 
τοῦ, Ὥς ἐχεῖ με παρόντα εὑρίσχοντες " ὃν τιμᾶσθαι 
παρ' αὐ:ὧν ὡς Θεὸν ἐχρῆν, οὕτω τῷ εἰδώλῳ προσ- 
Ὧγον τὴν τε ὀνομασίαν xal τὴν τιμὴν τοῦ Θεοῦ. 
« Καὶ ἐκεῖ ἐλαλήθη πρὸς αὐτούς."» Αὐτόθι ὃὲ τὴν 
ἀπόφασιν ὑπὲρ ὧν tsé6ouv ἐδέξαντο διχαίαν. 


Στίχ. ε΄-η΄. --ἰ Ὁ δὲ Κύριος ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ 
ἔσται μνημόσυνον αὐτοῦ. » (p. 87) ᾿Αλλὰ γὰρ περι- 
πεσεῖται τοιούτοις ἀφ᾽ ὧν ἐπιγνώσεται τὸν ὄντως 
Θεὺν, μεγίστην τε αὐτοῦ διαπαντὸς ἕξει τὴν μνήμην, 
ὃς πεποίηχέ τε αὐτοὺς, xal εὐηργέτηχε πάντοτε, 
καὶ δὴ xai νῦν ἀοεδήσαντας παιδέύσας ἐπὶ τὸ χρεῖτ- 
τὸν μεταδαλεῖ χατὰ τὴν δύναμιν τὴν οἰχείαν. « Καὶ 
σὺ ἐν Θεῷ σου ἐπίστρεψον " ἔλεον xal χρῖμα φυλάσ-- 
σοῦ * xat ἔγγιζε πρὸς τὸν Θεόν σου διαπαντός. » Γνη- 
σίαν τοίνυν ἐπίδειξαι τὴν ἐπὶ Θεὸν μεταδολὴν, xal 
ἐπιμελοῦ φιλανθρωπίας xai τοῦ διχαίου" σπούδαζε 
δὲ ἀεὶ τῷ Θεῷ συνεῖναι xal τῆς μὲν περὶ τοῦτον ἀνυ- 
ἐχόμενος θεραπείας, ὅπερ ὀφείλεσθαι ταύτην συμδέ- 
δηχε διχαίως * τῆς δὲ περὶ τὰ εἴδωλα σπουδῆς ἀπ- 
δχόμενος παντελῶς. « Χαναὰν, ἐν χειρὶ αὐτοῦ ζυγὸς 
ἀδικίας * καταδυναστεύειν ἢγάπησε. » Εἰς ἐπιστρέ- 


D φεῖαν αὐτοὺς Ov ἐχείνων ἐχχαλεσάμενος, ὀνειδίζει 


πάλιν αὐτοῖς τὴν καχίαν ἐνταῦθα, ᾿Απεδείχθητε γὰρ, 
φησὶν, οὐδὲν ἐλαττούμενοι τῶν Χαναναίων, coUe 
ἐχδαλὼν τῆς χώρας ὁθΘεὸς, διὰ τὴν περιοῦσαν αὐτοῖς 
ἀσέδειάν τε xal χαχίαν, ὑμᾶς ἀντεισήγαγεν * οὕτω 
πρὸς ἀδιχίαν τε βλέποντες, xat μετὰ πολλῆς τῆς ἐπι- 
μελείας τοὺς ἀσθενεστέρους χατὰ τὴν προσοῦσαν 
ὑμῖν ἐχθλίδοντες δυναστείαν. 

Στίχ. 0/-0'. — « Καὶ εἶπεν Ἐφραῖμ' Πλὴν πεπλού- 
τηχα,. εὕρηκα ἀναψυχὴν ἐμαυτῷ. » Εἴτα ἐξ ἀδιχίας 
συλλέγων χρήματα, ἥδεται ἐπὶ τῷ πλουτεῖν, (ρ. 88) 
xai δὴ xai τὴν ἐξ αὐτῶν ἀπόλαυσιν ἡδεῖαν ἡγεῖταε. 
€ Iíávzsz οἱ πόνοι αὐτοῦ οὐχ εὑρεθήσονται αὐτῷ δι᾿ 
ἀδικίας ἃς ἥμαρτεν. » Δέον ἀναλογίτασθαι ὅτι πάντα 
65 ταῦτα ἃ μετὰ παρανόμων συνῆγαγΞξ πόνων, ἀπ- 


197 


COMMENTARIUS IN OSEE CAP. XII. 


ελεΐται πάντα ὑπὲρ τῆς ἀδιχίας μεθ᾽ ἧς αὐτὰ συν- A quitatem qua ea collegerat : nempe cum Deus eri- 


ἦγαγεν " ἐπειδ᾽ ἂν θεὸς τῶν παρανομημάτων, ἐν οἷς 
ἐξεταζόμενοι διετέλουν, δίχας αὐτοὺς εἰσπράττεσθαι 
βούλτται. « Ἐγὼ δὲ Κύριος ὁ Θεός σου ἀνήγαγόν σε 
ix τῇ: Αἰγύπτου. » Ἔδει δέ az πάσης ἀπέχεσθαι ἀδι- 
xia; τῆς χατὰ τῶν πενήτων, ἀναλογιζόμενον ὅτι oz 
ἐν δουλείᾳ καθεστῶτα πιχρᾷ, ἐξέθαλον τῆς Αἰγύπτου. 
« "Ext χατοιχιῶ σε ἐν σχηναῖς χαθὼς ἐν ἡμέρᾳ ἐορ- 
τῆς. » Καὶ δὴ xai οἴχησίν σοι παρέσχον, ἵνα εἴπῃ 
τῆς γῆς τῆς ὁπαγγελίας τὴν ἀπόλαυσιν, ἑορτάζειν σοι 
παρασχὼν ἐν τῇ τῶν προσγεγονότων ἀπολαύσει " τὸ 
γὰρ « χατοιχιῶ, » ἀντὶ τοῦ, χατῴχισα, λέγει, τῇ 
ἐναλλαγῇ τοῦ xpóvoJ συνήθως χρησάμενος " σύνηθες δὲ 
τοῦτο xai ἐπὶ τῶν ψαλμῶν ἐδείξεμεν αὐτάρκως" οἷόν 
ἐστι τὸ, « Ἐγὼ δὲ πρὸς τὸν Θεὸν ἐχέχραξα, καὶ ὁ Κύριος 
clafxoucé μου" » οἷς ἐπάγει" « 'Ἑσπέρας καὶ πρωΐ 
καὶ μεσνημόδρίας διηγήσομαι, καὶ ἀπαγγελῶ, xo εἰσ- 
αχούσεται τῆς φιυνῆς μου » χαίτοι ye «b c εἰσ- 
ἥχουσε » τῷ « εἰσαχούσεται » οὐχ ἀκόλουθον " εἰ γὰρ 
γέγονε, τί δὴ γενέσθαι αἰτεῖ ; ᾿Αλλὰ xai τὸ πρότερον 
“ἃ, (p. 89) « χαὶ ᾿ὁ Κύριος εἰσέχουσέ μον, » λέγει 
ἀντὶ τοῦ, εἰσαχούσεται“ χαὶ ὅλως καὶ πολὺ καὶ χεχυ- 
μένον ἐν τοῖς Va) polo kx τοῦ ἰδιώματος ebplaxetat τοῦ 
'E6paixou* ὅθεν δὴ xol παρὰ τοῖς προφήταις, ὡς 
εἰχὸς, τὸ αὐτὸ δὴ τοῦτο εὕροι τις ἄν" ὡς: ὅταν λέγῃ" 
« "D; xpób6a:o) ἐπὶ σφαγὴ» ἤχθη, » ἀντὶ τοῦ εἰπεῖ"), 
ἀχθύήτετα:. 

Στίχ. v-w'. — « Καὶ ἐλάλησα πρὸς τοὺς προφή- 
«2: χαὶ ἐγὼ ὁράσεις ἐπλήθυνα, xal ἐν χερσὶ προ- 
φητῶν 
ἀνέδειξα, χαὶ ὁπτασιῶν ἠξίωσα τοὺς τότε πλείστων, 
πολυτρόπως τε ἐπιφαινόμενος τοῖς τότε διχαίοις, 
Μωδῦσεῖ τε λέγω χαὶ Ἰησοῦ τῷ Navf, χαὶ cot; xac 
Uxsivouc* ἅπαντα δὲ ταῦτα πράττειν αἱρούμενος προ- 
ϑύμως, ὧν ἐχρῆν μεμνημένους ἀρχεῖσθαι τοῖς δο- 
(ict, μὴ μετὰ ἀδιχίας ἀφαιρουμένους τὰ ἑτέρων. 
ε El μὴ Γαλαάδ ἐστιν, ἄρα ψευδεῖς ἦσαν ἐν Γαλγά- 
MA;. » Ταῦτα δὴ qns: Εἰ μὲν ix Γαλαὰδ ὑμῖν 
ὑπῆρξε xat Γαλγάλων (fva εἴπῃ, Ex τῶν εἰδώλων), 
εἶχεν ἄν τινα ἀπολογίαν ὑμῖν τὰ νῦν πραττόμενα * εἰ 6k 

μέτε ix Γαλαὰδ ὑμῖν, μήτε &x Γαλγάλων, τουτέστιν, 
εἰ μὴ ix τῶν εἰδώλων ὑμῖν προσγέγονε, πῶς οὐ πρό- 
ὅπλον ὅτι τῷ Ψεύδει προστετήχατε; Νῦν τὴν ἀλήθειαν 
ἀφέντες, ἀποστάντες μὲν τοῦ εὐεργέτου, νεύσαντεος 


minum, quorum illi sunt convicti, poenas sumere 
volet. « Εἰ Ego Dominus Deus tuus. eduxi te ex 
JEgypto. » Sane oportebat abstinere te ab oppri- 
mendis injuste pauperibus, reputantem quod in 
amara servitwte cum degeres, /Egypto te abegi. 
« Adhue habitare te faciam in tabernaculis, sicut, 
in die solemnitatis. » Quin etiam habitaculum tibi 
obtuli, id est, premise terre jucundum usum. 

festalem tibi laetitiam B8 przbens in bonorum tuo- 
rum usuíruetu. Namque « habitare faciam, » posuit 
pro, habitare feci, solita temporum enatlage utens : 

quem morem esse quoque Psalmorum, satis jam 

demonstravimus. Veluti est illud : « Ego autem ad 

Deum clamavi, et Dominus exaudivit me ?*.» Qui- 

bus addit : « Vespere et mane ac meridie narrabo ct 

annnntisbo, et vocem meam exaudiet.» Atqui prius, 

«exaudivit, ) subsequenti, « exaudiet, » nonest con- 

seentaneum. Nam si facium est, eur fieri postulat? Sed 

enim prius illud, « et Dominus exaudivit me, » dicit 

potius pre, exaudiet me. [n summa, sspe pas- 

sunque hie Hlebraicus idiotismus occurrit. Quare et 

apud prophetas, ut par est, rem eamdem observare 

cuilibet licebit; velati : « Ut ovis ad occisionem 

ductus est δ, » pro, ducetur. 


Vens. 10-14. — « Εἰ locutus sum ad prophetas, 
οἱ ego visiones multiplicavi, et in manibus prophe- 


ὡμοιώθην. » Ἐγὼ δὴ τότε καὶ προφήτας C tarum assimilatus sum. » Fgo οἱ prophetas tugc 


protuli, et visionibus plurimis illius temporis ho- 
mines dignatus sum, et multifariam justis illis ap. 
parui, Moysi inquam, et Jesu filio Navi, et contem- 
porsneis. Qu: cum omnia libenter fecissem, opor- 
tebat sane horum memores, datis esse contentos, 
neque per injustitiam, aliena rapere. « Si Galaad 
non est, utique falsi fuerant in Galgalis. » Hoc 
dieit : Siquidem ex Galaad et Galgalis vobis su- 
peresset, id est, ex idolis, baberent fortasse defen- 
sionem aliquam vestra opera; sin vero neque ex 
Galaad neque ex Galgalis, id est, si nibil ab idolis 
vobis accessit, quidni sit exploratum vos rei false 
adltesisse? Nunc veritatem deseruistis, a bencfa- 
ctore vestro recessistis, atque ad nihil profuturos 


& πρὸς τοὺς ὠφεληκχότας οὐδέν εἶτα τούτοις μετὰ D (deos) accessistis, quibus sacrificia cum principibus 


τῶν παρ᾽ ὑμῖν ἀρχόντων và; Üvolag ἐπιτελοῦντες" 
(p. 99) ἀπὸ γὰρ « Γαλαὰδ » xaX « Γαλγάλων » τὰ 
Sehi λέγει. Ὡς xal ἀνωτέρω qro!, « Mh εἶσπο- 
ft.£30e ei; Γάλγαλα, » ἵνα εἴπη, Mt περὶ τὰ εἴδωλα 
ἔνετε, ἀπὸ τοῦ τόπου τὰ ἐν αὐτοῖ: θεραπευόμενα λέ- 
τον οὗτως χαὶ ἐνταῦθα Γαλαὰδ μέμννται χαὶ Γαλ- 
τάλων, ἐν οἷς πολλή τις ἡ περὶ τὰ εἴδωλα θεραπεία 
ἐγίνετο ἀπὸ οὖν τῶν τόπων τὴν τῶν εἰδώλων στ μαί- 
vit θεραπείαν " τοῦτο λέγων, ὅτι Τοσούτων ὑμῖν ὑπαρ- 
ζἔντων παρ᾽ ἐμοῦ, ix δὲ τῶν δαιμόνων xal τῶν 
εἰδώλων οὐδούδε, ἐξ ἀπάτης ἄρα xal τῆς περὶ τὸ 
V4 fonn. ἐμοῦ μὲν ἀφεστήχατε, περὶ δὲ τὰς 
ἰχείνων ἔχετε θυτίας. « Καὶ τὰ θυσιαστήρια αὐτῶν 


" Psal. Liv, 17, 5 ἴθ. Lit, ff. 


vestris offertis. Nam « Galaad » et « Galgalorum » na- 
minibus idola dicit. Sicut et retro ait : « Ne abeatis in 
Galga!a, » id est, Ne ad idola accedatis, ἃ loco, cul- 
tos illie deos dicens : hic pariter Galaad 59 me- 
worat et Galgala, in. quibus idolorum cultus fre- 
quentabatur; a locis, inquam, idolorum cultum 
denotat. Summa autem sermonis est : Quod tantis 
ἃ me acceptis beneticuis, nullis vero a da:monibus 
atque idolis, sequitur ut fraude illecti el falsitatis 
alTectu, ἃ me recesseritis, et illorum sacrificia fre- 
quentelis. : Et altaria eorum quasi testudines in 
solo campestri. » Nullum capietis vestri erga illa 
studii emolumentum, quia hac omnia manu ho- 


199 


THEODORI MOPSUESTENI 


stium destruet Deus. Nam quia testudo sub aquis A ὡς χελῶναι ἐπὶ χέροιν ἀγροῦ. » Ἔσται γὰρ ὑμῖν οὐ- 


habitare solita, in sicco deprehensa prorsus perit : 
hoc exemplo voluit altarium excidium designare. 


δὲν ὄφελος τῆς περὶ ἐχεῖνα, φησὶ, σπουδῆς, ἐπειδὲ 
ἅπαντα ταῦτα παντελῶς ἀφανίσει διὰ τῶν πολεμίων 


ὁ Θεός * ἐπειδὴ γὰρ f; χελώνη ἐν ὕδατι εἴωθε διαιτᾶσθαι, ἐν χέρσῳ δὲ ληφθεῖσα διαφθείρεται πάντως, τῶν 
θυσιαστηρίων ἐδουλήθη τῷ ὑποδείγματι τὴν διαφθορὰν ὑποδεῖξαι. 


Vgns. 12-14. — Sed ecce denuo ex majorum 
comparatione demonstrans nepotes peccare, « Fu- 
gil, inquit, Jacob in campum Syriz, et servivit 
Israel ob uxorem, et in uxore fuit observans. » 
Maluit ille propter virtutem et primogeniti bene- 
dictionem, domo profugus per Syriam vagari, el 
apud Labanum servitutem perferre : et cum gravi 
serumna ad nuptias pervenire uxoris, ne Chana- 
neam duceret preter patris sui voluntatem : tan- 
tamque a&rumnam exanilavit, ut instituta majorum 
servaret, et Dei cirea uxorem ducendam placitum : 
quod contra fecerat frater ejus, Chananzis uxori- 
bus ductis preter Dei et parentum voluntatem. 
« Et per prophetam eduxit Dominus lIsraelem de 
terra /Egypti : et per prophetam servatus est. » 
Quoniam post illa omnia descenderat Israel in 
JEgyptum, tantam posterorum ejus tutelam Deus 
gessit, ut prophete Moysis ministerio cunctos ex 
JEgypto reduxerit; quos etiam in deserto provi- 
dentia sua conservavit, donec in promissam terram 
induceret. « Ad iracundiam me provocavit Ephrai- 
mus el exacerbavit. » Tales cum fuerint progeni- 
tores, et illorum gratia tot hi a me bona sint con- 
secuti, nihilominus iram mihi G0 maximam 


Στίχ. ιβ’ -ιδ', — Καὶ πάλιν τῇ τῶν προγόνων παρᾶ- 
θέσει δεικνὺς αὐτοὺς ἀσεδοῦντας, ε ᾿Ανεχώρησεν 
Ἰαχὼδ εἰς πεδίον Συρίας, καὶ ἐδούλευσεν Ἰσραὴλ ἐν 
γυναιχὶ, xal ἐν γυναιχὶ ἐφυλάξατο. » ΕὮλετο μὲν γὰρ 
ἐχεῖνος δι᾽ ἀρετὴν xat τὴν τῶν πρωτοτοκίων εὐλογίαν, 
τῶν οἰχείων φυγὰς γεγονὼς περὶ τὴν Συρίαν εἵλεῖ- 
σθαι, χαὶ ὑπομεῖναι μὲν τὴν παρὰ τῷ Λαδὰν δου- 
λείαν. (p. 94 ) μετὰ ταλαιπωῤίας δὲ πολλῆς καὶ πρὸς 
γάμον ἐλθεῖν γυναιχὸς, ἵνα μὴ Χαναναίαν ἀγάγηται 
παρὰ τὸ πατρὶ δοχοῦν " xal τοσαύτην ὑπέμεινεν τα- 
λαιπωρίαν, φυλαττόμενος τὸ παρὰ τὰ νόμιμα τῶν 
προγόνων xai τὸ δοχοῦν τῷ Θεῷ γυναῖχα ἀγαγέσθαι" 
ὅπερ οὖν πεκοίηχεν ὁ ἀδελφὸς ἐχείνου, Χαναναΐας ἀγα- 
γόμενος παρὰ τὸ Θεῷ τε δοχοῦν xal τοῖς γονεῦσι. 
« Καὶ ἐν προφήτῃ ἀνήγαγε Κύριος τὸν Ἰσραὴλ ἐκ 
γῆς Αἰγύπτου, xat ἐν προφήτῃ διεφρυλάχθη. » Ἐπειδὴ 
δὲ μετ᾽ ἐκεῖνα πάντα χατελήλυθεν εἰς τὴν Αἴγυπτον. 
τοσαύτην τῶν ἐξ ἐχείνου χηδεμονίαν ἐποιήσατο, ὥστε 
τῇ τοῦ προφήτου Μωῦϊσέως ὑπουργίᾳ ἀναγαγεῖν vs 
ἅπαντας Ex τῆς Αἰγύπτου, χαὶ χατὰ τὴν ἔρημον αὖ- 
τοὺς διὰ τῆς ἐπιμελείας φυλάξαι τῆς οἰκείας, ἄχρι 
τοῦ xa εἰς τὴν γῆν εἰσαγαγεῖν τῆς ἐπαγγελίας. « Ἔθύ.- 
posé pe Ἐφραῖμ xai παρώργισεν. » Τοιούτων δὲ 
γεγονότες προγόνων, xai τοσούτων δι᾽ ἐχείνους παρ᾽ 


commoverunt, ingratos mibi se prcbentes Lanto Q ἐμοῦ τετυχηχότες ἀγαθῶν, εἰς ὀργήν με κατέστησαν 


benefactori; atque δὰ idola potius conversi, a 
quibus nihil lucri perceperant. « Et sanguis ejus 
super eum effundetur. » Quapropter in ipsum re- 
cidet delictorum pena. « Et opprobrium ejus re- 
stituet ei Dominus, juxia Ephraimi sermonem. » 
Calumnit, quam impietate sua Deo aspersit, justas 


luet penas congruasque verbis que contra eum 
jactavit. 


CAP. XII. 

VEBRs. 1-9. — « Justificationes accepit et ipse 
in Israel, sed eas apposuit Baali, et mortuus est. » 
Nam cum ipse ex lege Moysis religionis colend: 
ritus accepissel, ad Baalim cunctos transtulit, de- 
bitum mihi ex lege cultum in idola conferens : 
quo facto, mortem sibi indixit. « Et nunc addide- 
runt ad peccandum, et fe crunt. sibi conflatilia ex 
auro argentoque suo in forma idolorum, quz sunt 
ab artificibus confecta opera. » Perseverarunt in 
impie:ate, idola aurea et argentea humanarum ma- 
nuum artificio fabricantes. Mox liujusmodi erga 
idola studium quousque tandem intenderunt ? « Iin- 
molate, aiunt, homines, quia vituli defecerunt. » 
lta ut post tot sacrificia quz& ex brutis animalibus 
oebtulerant, non. contenti victimarum illarum mmnl- 
titudine, homines quoque sacrificiorum materiam 
ellecerint. Sic etiam beatus ait David : « Et immo- 
laverunt filios suos ac filins suas daemonibus ?*. » 


36 Psal. cv, 57. 


πλείστην, ἀγνώμονες μὲν περὶ ἐμὲ γεγονότες τὸν τὸ» 
σαῦτα αὐτοὺς εὖ πεποιηχότα᾽ περὶ δὲ τὴν τῶν εἰδώ- 
λων τραπέντες θεραπείαν, ὧν οὐδὲν εἰλήφασι χέρδος. 
« Καὶ τὸ αἷμα αὐτοῦ ἐπ᾽ αὐτὸν ἐχχυθήσεται. » Τοι- 
γαροῦν ἐπ᾽ αὐτὸν ἡ ὑπὲρ τῶν παρανομημάτων τραᾶ- 
πήσεται τιμωρία. (p. 92) « Καὶ τὸν ὀνειδισμὸν αὐτοῦ 
ἀνταποδώσει αὑτῷ Κύριος χατὰ τὸν λόγον Ἐφραῖμ. νυ 
Τῆς διαδολῇς ἧς διὰ τῆς olxslac ἀσεδείας προσετρί» 
ψατο τῷ Θεῷ, δίκας αὐτὸν εἰσπράξεται διχαίας, ἀνά» 
λογον οἷς ἐφθέγξατο xav! αὐτοῦ, 

ΚΕΦ. IT". 

Στίχ. α'-Υ΄. — « Διχαιώματα ἕἔλαδε xal αὐτὸς ἐν 
τῷ Ἰσραήλ᾽ xal ἔθετο αὐτὰ τῷ Βαὰλ καὶ ἀπέθανε. » 
Δεξάμενος γὰρ αὑτὸς Ex τοῦ νόμου Μωῦσέως τὰς δια- 
τάξεις ὧν πράττειν προσῆχον ἦν αὐτὸν, εἰς τὸν Βαὰλ 
περιέστησεν ἀπάσας, τὴν ἐμοὶ προσήχουσαν χατὰ 
νόμον θεραπείαν ἐπ᾽ ἐχεῖνα μεταγαγών" ὑπὲρ ὧν 
δὴ θανάτου πρόξενος γέγονεν ἑαυτῷ. « Καὶ νῦν mpos- 
ἔθεντο τοῦ ἁμαρτάνειν, xai ἐποίησαν ἑαυτοῖς χω- 
νευτὰ Ex χρυσίου xal τοῦ ἀργυρίου αὐτῶν κατ᾽ εἰχόνα 
εἰδώλων, ἔργα τεχτόνων συντετελεσμένα αὐτοῖς. » 

Ἐπιμεμενήχασι δὲ τῇ ἀσεδείᾳ, τὰ μὲν ἐχ χρυσοῦ, τὰ 
δὲ ἐξ ἀργύρον εἴδωλα χατασχευάσαντες ἀνθρωπίναις 
γεγονότα yepaiv* εἶτα τοσαύτην περὶ ταῦτα ἐπι- 
δείχνυνται τὴν σπουδὴν, ὥστε τί ; « Αὐτοὶ λέγουσι" 
Θύσατε ἀνθρώπους" μόσχοι γὰρ ἐχλελοίκασιν. » "Ὥστε 
μετὰ πολλὰς θυσίας ἃς διὰ τῶν ἀλόγων προσήγαγον, 
οὐχ ἀρχεσθέντας τῷ πλήθει τῶν θυμάτων ἐχείνων, 
ἔτι xa εἰς ἀνθρώπους μεταστῆσαι τῆς θυσίας τὴν 


COMMENTARIUS IN OSEJE CAP. XIII. 


222 


ιν" οὕτω xai ὁ μαχάριος λέγει Aavió, A « ldcirco erunt quasi nubes matutina, el sicut 


σὰν τοὺς υἱοὺς αὑτῶν xoi τὰς θυγατέρας 
ς δαιμονίοις. »—« Διὰ τοῦτο ἔσονται ὡς νε- 
νὴ, χαὶ ὡς δρόσος ὀρθρινὴ πορενομένη, 
αἱ ὡς ἀράχνη ἀποφυσωμένη λαίλαπι ἀπὸ 
αὶ ὡς ἀτμὶς ἀπὸ ἀχρίδων. » Ὥσπερ γὰρ 
ἰς ἣ δρόσο: ἑωθινὴ διαλυθεῖσα παντελῶς 
it, ἀράχνη τε ἐν ἄλωνι χαθεστῶσα ὑπὸ σὺ - 
ἀνέμου, χαὶ μὴν χαὶ ἀτμὶς βραχεῖα πρὸς 
Δεῖσα ἀπὸ πτήσεως àxplóuv, οὕτως ἀθρόον 
2σθε πάντες ὑπὸ τῆς ὀργῖς τῆς ἐμῆς. 

"ς΄. --- « Ἐγὼ δὲ Κύριος ὁ Θεός σου, στε- 
σνὸν xai χτίζων γῆν οὗ αἱ χεῖρες ἔχτισαν 
ς στρατιὰς τοῦ οὐρανοῦ " xa οὐ παρέδε:ξά 
ορεύεσθαί σε ὀπίσω αὐτῶν * χαὶ ἐγὼ ἀνήγα- 
κ τῆς Αἰγύπτου" xal Θεὸν πλὴν ἐμοὺ οὐ 
ιαὶ σώζων οὐκ ἔστι πάρεξ ἐμοῦ. » Μάλιστα 
ἵν τιμωρίαν ἐποίσω (15) τὴν προχειμένην 
bet πρὸς τὰ εἴδωλα νένευχας ἀποστὰς ἐμοῦ, 
K τῶν ἁπάντων ὧν, τῶν τε xaT' οὐρανὸν 
κατὰ γῆν, ὁπηνίχα σε ἐξήγαγον τῆς Αἰγύ- 
| Side χαὶ τῷ μεγέθει τῶν θαυμάτων ἐχεί- 
; τε χατεχούσης ἀπαλλάττων δουλείας, xat 
) αἰδέναι διδάσχων δύναμιν, παρενεγγύησα 
τέρῳ μὲν μηδενὶ μὴ τῶν χατὰ γῆν, μὴ τῶν 
twby φωστήέρων νέμειν τὴν Θεοῦ προσηγο- 
t δὲ μόνον ὁμολογεῖν τε χαὶ εἰδέναι Θεὸν, ὃς 
ιν, καὶ ἀπαλλάττειν τῶν ἐπιχειμένων χαχῶν 
μόνος, ἅτε τῶν ἀπάντων Ἀύριος ὑπάρχων " 


ros antelucanus preteriens, οἱ quasi aranei tela 
turbine exsufflata de area, et sicut vapor a locu- 
Sls. » Sicut enim nebula aliqua aut ros matutinus 
dissolutione prorsus disparent, et aranci tela quz 
forte in area sit, venti (ΘΓ turbine abripitur. 
itemque levis vapor brevi apparens abs locustarum 
volatu : sic vos repente omncs ab ira mea de- 
struemini. 


VEns. 4-6. — « Ego autem Dominus Deus tuus, 
qui firmavi coelum, et terram condidi, cujus nianus 
creaverunt. omnem militiam coli; quique hanc 
haud tibi ostendi ut. ambulares post ea:n; ego in- 
quam eduxi te JEgypio; tu vero nullum Deum 
preter me habebis; neque qui te salvet, excepto 
me. » Supradictam quidem potissimum penam tibi 
merito inferam, quia declinasti ad idola, deserto 
me; qui cum sim creator omnium colique et terr», 
quo tempore te Egypto eduxi, tauta cum miracu- 
lorum illorum multitudine ac magnitudine, servi- 
tutis pressura sublevans, et potentix: mez notitiam 
te docens, (unc, inquam, palam mandavi tibi, ut 
nulli rei terrestri nullique celesti luminari appel- 
lationem Dei tribueres, meque solum confitereris 
ac scires esse Deum, qui οἱ salvare et eripere ex 
instantibus malis, utpote omnium Doininus, solus 
queo. Quamobrem cave ne veluti sermones quos- 


ic ἂν μὴ λόγους εἶναι xal ῥήματα νομίζῃης τοὺς c dam ac verba existimes esse leges meas, sed po- 


ὡς ἐμοὺς, Ex δὲ τῇς ἀληθείας χαὶ τῶν πραγ» 
Ἰγχειμένους δ'χαίως. « Ἐγὼ ἐποίμαινόν σε ἐν 
,»ν kv τῇ ἀοιχήτῳ χατὰ τὰς νομὰς αὐτῶν. » 
ὃν δέ σε τς Αἰγύπτου, xaX χατὰ τὴν ἔρημον 
99 χηδεμον!2 διήγαγον ἐν ἀοιχήτῳ γῇ ᾿ xat ἐν 
δὰ θηρίων τε ἦσαν χαὶ ἑρπετῶν, οὐδενὸς 


ἵναι τῶν ἀναγχαίων ἑάσας. « Καὶ ἐνεπλή- 


ἰς πκλητμονὴν, xai ὑψώθησαν αἱ καρδίαι αὖ- 
χεν τούτου ἐπελάθοντό μον. » Εἶτα εἰσελη.- 
εἰς τὴν γῆν cn; ἐπαγγελίας, χαὶ τοσούτων 
ἰσαν ἀνθρωπίντν ἐλπίδα ἀπολελαυχότες ἀγα- 
[ot τε παρὰ πᾶσι τοῖς χατὰ τὴν οἰχουμένην 
tg ἀνθρώποις, διὰ τῶν περὶ αὐτοὺς ἐξ ἐμοῦ 
ὅν, οὐχέτι μνήμην εἶχον ἐμοῦ τοῦ δεδωχότος 
ὧν τοσούτων ἀγαθῶν τὴν ἀφθονίαν. 

c^. — « Καὶ ἔσομαι αὐτοῖς ὡς πάνθηρ xal 
ἅλις κατὰ τὴν ὁδὸν ᾿Ασσυρίων. » Τοιγαροῦν 
br po; αὑτοὺς καὶ παρδάλεω:, μετὰ πολλῆς 
τος συντρίδων τε χαὶ ἀπολλὺς, ὑπὸ τὴν 
Ξυρίων αἰχμαλωσίαν ἐλάσω πάντας. € ᾽Απαὺ- 
αὐτοῖς ὡς ἄρχος ἀπορουμένη. (p. 95.) » Καὶ 
pxou τῶν γεννημάτων στερηθείσης τῶν oi- 
UM ἐπὶ πολλῦς τῆς ἐπ᾽ ἐχείνοις ἀπορίας τοῖς 
3t λυμαινομένης, πλείστων ὅσων αὐτῶν ἐργά- 
b» φόνον. « Καὶ διαῤῥήέξω συγχλεισμὸν χαρ- 
τῶν. » Καὶ πάντας δὲ τοὺς διαλογισμοὺς αὖ- 
; παρ᾽ ἑαυτοῖς συνέχοντες, τὰ πολλῆς ἐσέ- 


ὕοά, ἐποίσε:. 
ParTROL. (ἰκ. LXVI. 


tius rerum veritate recte concretas. « Ego pavi te 
in deserto, in terra inhabitabili, juxta paseua 60 - 
rum. » Postquain. te. "Egypto eduxi, iu deserto 
quoque providentia mea te sum comitatus, in terra 
habitatoribus cassa; ubi cum nihil aliud esset 
preter ferarum et serpentium pascua, nihil tihi 
necessarium deesse sivi. « Et saturati abunde suut, 
εἰ elevata sunt. corda eoyim, ideoque mei sunt 
obliti. » Post hec promissam terram ingressi, 
tantisque przeter quamlibet humanam spem, bonis 
fruentes, et- magnum pre ceteris mundi incolis 
nomen adepti, propter mea circa ipsos opera, at - 
tomen mei memores non fuerunt, qui tantam iia 
bonorum copiam contuleram. 


D vens. 6-9. — 62 - Eroque illis ut panthera, 


el sicut pardus in via Assyrierum. » Propterea 
pantherz more pardique, velociter admodum eos 
conleram perdamque, cunctos videlicet in Assv- 
riorum trahens captivitatem. « Occurram eis quasi 
ursa destituta catulis. » Ursz more, cui sui sublati 
sint catuli, et ob grave illorum desiderium quot- 
quot ocecurrerint discerpentis, ego quoque magnam 
eorum occisionem faciam. « Et disrumpam con- 
clusionem cordis eorum. » Et eorum omnes cogi- 
tationes, quas intra se continentes, studiose 
admodum peccabant, supervacuas ac, vanas per 
inflictain penam coarguam. « Ft dcevorabuut eos 


905 


THEODORI MOPSUESTENI 


201 


ibi catuli silvae, et bestie agri discerpent eos. » A ὄουν τῆς ἐπιμελείας, περιττοὺς ὄντας καὶ ματαίους, 


Sic eos variis cedibus consument hostes ; veluti 
leones de saltu, aut 4115 hujusmodi ferz,, subito 
irruentes dentibus omnes laccrarent. 1: Corruptioni 
tus, Israel, quis auxiliabitur? » Tantis fractus 
perditusque malis, quodnam auxilium invenies ? 


διὰ τῆς ἐπαγομένης αὐτοῖς ἐλέγξω τιμωρίας. « Kol 
φάγονται αὐτοὺς ἐχεῖ σχύμνοι δρυμοῦ, καὶ θηρία 
ἀγροῦ διασπάσει αὐτούς. » Οὕτω γὰρ αὐτοὺς τῇ τῆς 
σφαγῆς ποιχιλίᾳ χαταναλώσουσιν οἱ πολέμιοι, ὡτανεὶ 
λέοντές τινες ἐκ δρυμοῦ, fi τινα ἕτερα παραπλῆσια 


τούτοις θηρία, ἀθρόα τοῖς ὁδοῦσιν ἐπιπεσόντα διασπάσειεν ἅπαντας. « Τῇ διαφθορᾷ σον, Ἰσραὴλ, τίς βογθήσει 
σοι: ν ᾿Αλλὰ γὰρ ὑπὸ τοσούτων διαφθειρόμενός τε χαὶ ἀπολλύμενος χαχῶν, τίνα ἂν εὕροις βοήθειαν ; 


Vens. 10-11. — : Ubi hic rex tuus? Nunc salvet 
tc in omnibus urbibus tuis. Judex esto tuus, de 
qo dixisti : Da mihi regem et principem : dedique 
tibi regem in ira mea. » Neque enim ex regio aut 
militari regimine quidquam lucraberis : erit quippe 
ct hoc invalidum ad defensionem, fepugnante me. 
Nam cum mihi placuisset dare volis prsesidem 
Samueleui, virum justum ct omni viriute pradi- 
tum, qui sacerdotium simyl et principatum populi 
administraret, vos eum omniBo deposuistis; 2::que 
ac reliqéas gentes, oportere vos habere regem di: 
centes, qui vobis usui esset ad bella contra alieni- 
genas. Atqui tempus adest, quo inconsiderantiam 
vestram agnoseetis : nihil enim vobis proderunt 
hi qui regnare apud vos videntur, siquidem ve- 
sire omnes urbes una cademque ruina corruent. 
Nemo igitur tibi judex erit, quasi immeritam 
623 ἃν» inunieis aggressionem patiaris; neque 
uium in hoe rerum slatu auxilium  pre- 
 bebit, quanquam hoc potissime regum erga 
suos officium est, ub injurias eorum ulciscan- 
tur : nunc vero hostes mirum quantum regibus 
vestris potentiores sunt. Sed tamen cum petistis, 
tanquam aliquid boni accepturi, regis dignitatem, 
indignans 620 licet vestrz voluntatis improbitati, 
nihilominus ut regem haberetis indulsi, ne forte 
viderer vestra optima deliberationi eoniradicere : 
toleravi, inquam, in ira mea. Ft nunc pariter ira- 
tus tum ili veteri tum posterioribus vestris iniqui- 
tatibus, meum vobis auxilium subduxi, sivique vos 
ex ipsis discere rebus, quanto melius fuerat ab 
ilis, quos ego pro vestra salute elegeram, semper 
gubernari, quam regi» vos committere polo- 
stati. 


Vgns. 12-14. — « Vortex iniquitatis Ephraimus, 
cum occulto peccato suo; dolores quasi parturientis 
yenient ei. » Et quia in omnibus demonstratis 
(namque Ephraimi nomine, tore suo, tanquam ex 
parte totum dicit) vehementem quemdam iinpetum 
ac sedulitatem multifariam impie agendi peccandi- 
que adversus me, mentisque vestrz cogitatio in 
delicto tota defigitur (hoc enim dicit occultum 
peccatum, nempe quia animr deliberationes ignotze 
externis sunt), propterea, inquit, in tot tantasque 
incidetis poenas, ut quasi mulier in partu dolens, 
futuri sitis propter ingruentium malorum cruciatus. 
« Hiccine filius tuus prudens? » Hzccine sapienticz 
vestra opera, qui discernere nescivistis, quantum 
intersit inler gratiam meam ac tutelam, et. decli- 
uationem ad idola atque ad opera voluntati mee 


C 


Στίχ. v, ια΄. — « Ποῦ ὁ βασιλεύς σου οὗτος; χαὶ 
διασωσάτω σὲ ἐν πάσαις ταῖς πόλεσί σου" xal κρι- 
γάτω σε, ὃν εἶπας, Δός μοι βασιλέα χαὶ ἄρχοντα, xal 
ἔδωχά σοι βασιλέα ἐν ὀργῇ μου. » Θὺδὲ γὰρ ἐχ βασι- 
Ang ἐπιμελείας ἢ στρατηγίας ἀποίσει τι χέρδοφ" 
ἔσται γὰρ xai οὗτος ἅτονος εἰς βοήθειαν, ἀντιπράτ- 
τοντος ἐμοῦ " xalvot γε [χατὰ τὸ γὰρ] ἐμοὶ δοχοῦν 
ἡγούμςενόν σου τὸν Σαμουὴλ ἄνδρα δίκαιον, xal μετὰ 
πάσης ἀρετῆς τὴν τε ἑδρωσύνην xa τὴν ἥγεμονεΐαν 
διέποντα. τοῦ λαοῦ, παρεγράψασθε παντελῶς, (p. 98 Y 
παρλπχλησίως τοῖς λοιποῖς ἔθνεσι φήσαντες δεῖν ἔχειν 
βασιλέα, ὃς ἀρχέσει πρὸς τοὺς ὑπὲρ ὑ;ιῶν πολέμους 
τοῖς ἀλλοτρίοις " ἀλλὰ γὰρ ἤχει καιρὸς, ἐν’ ᾧ τῆςζ 
ἀδουλίας αἰσθήσεσθε τῆς οἰχείας * οὐ γάρ τι ὄφελος 
παρέξουσιν ὑμῖν οἱ βασιλεύειν ἐν ὑμῖν δοχοῦντες, ἃ τὸ 
πασῶν τῶν ἐν ὑμῖν πόλεων ὑπὸ μίαν ἀπώλειαν πε- 
σουμένων * οὐ τοίνυν οὐδέ τις αὐτῶν χρινεῖ δοι, ὡς 

ταίαν παρὰ τῶν πολεμίων ἑπκανάστασιν  ὑπομέ- 
νοντι, χαί τινα παρέξει βοήθειαν ἐπὶ τούτους ἐπειδὴ 


τοῦτο πρὸς τοὺς οἰχείους τοῖς βασιλεῦσιν ἔθος ποιεῖν 


εἰς τὴν τῶν ἀδιχουμένων βοήθειαν" πολέμιοι δὲ οἱ 
νῦν πλεῖστον ὅσον τῶν βασιλευόντων ἐν ὑμῖν ὄντες 
δυνατώτεροι * ὁπηνίχα δὲ ἡτεῖτε ὡς bm ἀγαθῷ ληψό- 
βενοι τοῦ βασιλέως τὴν ἀρχὴν, θυμούμενος ἐπὶ τῇ 
μοχθηρίᾳ τῆς γνώμης τῆς ὑμετέρας, ὅμως ἐπέτρεψλ 
λαθεῖν τὸν βασιλέα, ὡς ἂν μὴ ἀντιπράττειν ὑμῖν τὰ 
χάλλιστα ὑπὲρ ἑαυτῶν διαπραττομένοις δοχοίην. « Καὶ 


ἀνέσχον ἐν τῷ θυμῷ μου, » θυμούμενος 88 καὶ vay 


ἐπί τε ἐχείνῃ, xal ταῖς καθεξῆς παρανομίαις ὑμῶν, 
ἀφεῖλον μὲν ὑμῶν τὴν ἐμὴν συμμαχίαν" εἴασα δὲ 
ὑμᾶς ἐξ αὐτῶν μαθεῖν τῶν πραγμάτων, πόσῳ δὲ 
ἄμεινον ὑμῖν ἣν ὑπὸ τοῖς παρ᾽ ἐμοῦ πρσχειριξομένοιν 
ὑπὲρ τῆς ὑμετέρας σωτηρίας ἄγεσθαι πάντοτε, ἃ 
βασιλικῇ πιστεύειν αὑτοὺς δυναστείᾳ. 


Στίχ. i710. — « Συστροφὴ ἀδιχίας Ἐφραὶμ ἐν χο» 


p χρυμμένῃ ἁμαρτίᾳ αὐτοῦ * (p. 97) ὠδῖνες ὡς τικτού- 


σης ἥξουσιν αὐτῷ. » Καὶ ἐπειδὴ διὰ πάντων ἐδείχθητε 
(ἀπὸ γὰρ τῶν Ἐφραὶμ εἰωθότως ὡς ἀπὸ μέρους λέ- 
Yet τὸ πᾶν) πολλήν τινα τὴν συστροφὴν xal τὴν ἐπι- 
μέλειαν ἔχοντες τῶν ποιχίλως ἀσεδεῖν τε xal ἀμαρ- 
τάνειν εἰς. ἐμὲ, ἐν μελέτῃ τε τῇ κατὰ διάνοιαν ἐστὶν 
ὑμῖν τὸ ἀμαρτάνειν (τοῦτο γὰρ ἐγχεχρυμμένην ἀμαβ- μὰ 
τίαν λέγει, τὸ τὰ τῆς ψυχῆς βουλεύματα ἄδηλα μι. 
ἐχτὸς ὑπάρχειν), ὑπὲρ δὴ τούτων, φησὶ, τοιαύτε. 

περιπεσεῖσθε τιμωρίαις, ὥστε δίχην γυναικὸς ὧδι-- 
νούσης ἐν τῷ τίχτειν συνέχεσθαι τοῖς τῶν ἐπεληλν-- 
θότων ὑμῖν χαχῶν ὀδύναις. « Οὗτος ὁ υἱός σου ὁ φρό“- 
γιμος ;» Ταῦτα τῆς συνέσεως ὑμῶν τὰ ἔργα, ot οὐνε. 
ἐδυνήύθητε διαχρῖναι πόσον ἐστὶ τὸ διάφορον ἐμο' τᾶ» 
ἀρέσχειν, καὶ ὑπὸ τὴν ἐπιμέλειαν εἶναι τὴν ἐμὴν, ΞΖ 


?05 


COMMENTARIUS IN OSEJE CAP. ΧΠΙ. 


206 


πρὸς τὰ εἴδωλα νεύειν, xal τἀναντία τοῖς ἐμοὶ 6o- A contraria? « Quamobrem nunc non subsistet im 


χοῦδι; € Διότι νῦν οὐ μὴ ὑποστῇ ἐν συντριδῇ τέχνων 
αὐτοῦ. » Τοιγαροῦν τοιαῦτα βουλευσάμενοι, ἐνεγχεῖν 
οὐ δυνήσεσθε τὴν ἀπώλειαν τὴν οἰχείαν. Εἶτα τῶν κα- 
χὼν ὑπισχνούμενος, χαθὼς εἴωθε, τὴν λύσιν, ἐπάγει" 
« Ἐχ χειρὸς ἄδου ῥύσομαι αὐτοὺς, xaX Ex θανάτου λυ- 
τρώσομαι αὑτούς. » ᾿Αλλὰ γὰρ καὶ μετὰ πάντα ταῦτα 
παιδεύσας αὐτοὺς τῇ τιμωρίᾳ, (p. 98) ἐξ αὐτοῦ μι- 
X202 τοῦ θανάτου πάντας ὑμᾶς ἐξέλωμαι παρὰ πᾶσαν 
ἀνθρωπέντν ἐλπίδα, ε Ποῦ fj δίχη σου, θάνατε ; ποῦ 
τὸ χέντρυν σου, ἄδη ; » Ὥστε σοι τότε λέγειν ἐξεῖναι 
ταεὺτὶ τὰ ῥήματα, ὁρῶντι τῶν τὸν ποιχίλον ἐχεῖνον 
ξάνατον ἐπαγαγόντων cot τὴν τιμωρίαν, λέγει δὲ τῶν 
᾿Ασσυρίων. «Παράχλησις χέχρυπται ἀπὸ ὀφθαλμῶν 
σου." Τεύξῃ γὰρ παραχλήσεως ἐπὶ τοῖς τοσούτοις 
κχοξς, fj νῦν μὲν ἄδηλός ἐστί σοι τέως, ὄψει δὲ αὐ- 
τὴν ἐξ αὐτῶν τότε τῶν πραγμάτων. 

Στὲχ. ιε΄. — « Διότι οὗτος ἀνὰ μέσον ἀδελφῶν διαστε- 
Ast. » Τινὲ; οὕτως ἐνόησαν ὅτι τῶν Ἰσραηλιτῶν χατ- 
ἦγαγε μὲν εἰς αἰχμαλωσίαν τὰς δέκα φυλὰς, τοὺς δὲ 
τῆς Ἰουδαίας ἀφῆχε" τοῦτο δὲ οὐ χατὰ γνώμην γέ- 
Y9w τῷ ᾿Ασσυρίῳ, ὅς γε ἠδουλήθη τὴν τε "Iepouca- 
λὴμ xai τοὺς τῆς Ἰουδαίας τὰ ὅμοια διαθεῖναι " 
ἐχωλύθη ὃὲ τῇ δυνάμει τῇ θείᾳ xai τῇ τοῦ ἀγγέλευ 
πληγῇ ὥστε οὐχ αὐτὸς διέστειλεν, ἀλλ᾽ ἐδουλήθη τὸ 
μέγεθος τῶν χαχῶν εἰπεῖν ὁ προφήτης, ἐν οἷς ἐξδετα- 
σθέσονται ὑπὸ τοῦ ᾿Ασσυρίου ληφθέντες, εἰς ἀπόδει- 
ξιν ὧν αὐτοῖς ὁ Θεὸς παρέξε:, τιμωρεῖσθαι μέλλων 
ὕστερον ixsívoug* ἐπειδὴ τοίγυν αἰχμαλώτους αὖ- 
τοὺς λαδὼν ὁ ᾿Ασσύριος διέσπειρεν αὐτοὺ; τῇδε χἀ- 
χεῖσε ἐνοιχίσας διαφόροις τόποις, ὡς ἂν μηδὲ ἀλλή- 
λοις παρέχειν τινὰ δύναιντο συμμαχίαν, (p. 99) μηδὲ 
ἐχ συμφωνίας περὶ τῆς ἐχεῖθεν ἀπαλλαγῆς βουλεύοιντο 
ἔτι - οὕτω δὲ λέγει χαὶ ὁ μαχάριος Δαυΐδ" « Τὰς δια- 
σπκορὰς τοῦ Ἰσραὶλ ἐπισυνάξει" » ἵνα εἴπῃ ὅτι 
Διεσπαρμένους αὐτοὺς τῇδε χἀχεῖσε ἐπανάξει παρὰ 
τῶσαν ἐλπίδα " χαὶ ἑτέρωθι δέ" « Εἰπάτωσαν δὴ οἱ 
λελυτρωμένοι ὑπὸ Kuplou, οὖς ἐλυτρώσατο Ex χειρὸς 
ἐχθροῦ, χαὶ Ex τῶν χωρῶν συνήγαγεν αὐτοὺς ἀπὸ 
ἀνατολῶν χαὶ δυσμῶν xat βοῤῥᾶ xai θαλάσσης" » 
δηλῶν ὅκως ἦσαν πολλαχοῦ διεσπαρμένοι" τοῦτο δὴ 
λέγει χἀνταῦθα ὅτι Οὗτος ὁ λαδὼν ὑμᾶς αἰχμαλώτους, 
xal εἰς ἀλλοτρίαν χώραν ἀπαγαγὼν, εἰς πολλοὺς ot- 
xDou; διέσπειρε τόπους" ὡς ἂν μὴ ἐπὶ ταυτὸν ἢθροι- 


contritione filiorum suoruif. » Propterea eum talia 
deliberaveriis, tolerare perditionem vestram uon 
poteritis. Exin porro malorum, $4 ut solet, pro- 
mittens solutionem, pergit dicere : « De mani in- 
ferni liberabo eos, de morte redimam eos. » Jam 
vero post hzec omnia, peena jam eruditos, ex ipsa 
propemodum morte vos omnes eruam, praeter omnem 
hunianam spem. « Ubi ultio tua, mors? ubi etimu- 
lus tuus, inferne? » Tunc ἃ te dici liec verba. lice- 
bit, cum multiformem illum interitum cernes ho- 
minum, qui tibi penam intulerunt, nempe Assy- 
riorum. « Consolatio abscoudita est ab oculis 
suis. » llabebis certe malorum tantorum solamen, 
quod nunc tibi adhue ignotum est, sed ex ipsis 


B demum rebus gestis innotescet. 


C 


VeBs. 15. — « Quia hic inter (ratres dividet. » 
Nonnulli existimarunt Assyrium abduxisse in ca- 
ptivitatem decem tribus, sed Judzz incolas dimisisse. 
Atqui de hoc non cogitavit Assyrius, qui imo vo- 
luit Hierosolymis et Judz incolis paria facere, sed 
divina potentia impeditus fuit et angeli clade. Non 
ergo ille divisit, sed propheta nihil aliud dicere vult 
quam malorum gravitatem, quibus exercebupntur 
capti ab Assyrio; vultque demonstrare cujusmodi 
Deus dabit supplicia, cum suo tempore faciet. illo- 
rum castigationem. Etenim reapse Assyrius captivos 
Israelitas hac illac dispersit diversis locis, quomi- 
nus ullum praestarent mutuum auxilium, neque 
collatis consiliis de reditu illinc cogitarent. Sic 
etiam beatus David ait : « Dispersioaes Israelis con- 
gregabit ?'; » nempe ut dicat : Dispersos eos hac et 
illac, prater omnem spem adunabit. Et alibi : « Di- 
cant qui redempti sunt a Domino, quos redemit de 
manu inimici, et de regionibus congregavit eos, a 
solis ortu et occasu, ab aquilone et mari ?*; » ita 
signiflcans fuisse illos multis locis dispersos. 
Ergo hic quoque diclt : Hic qui vos captivavit, et 
in alienam regionem deportavit, multis variisque 
vos sparsit locis , ne G5 in eadem statione adunati 
solamen aliquod habere videremini, sed augcri 
vobis potius »srumnam voluit in diversitate locorum 
constitutis. 


σμένοι παράχλησιν ἔχειν τινὰ δοχοίητε" ἐπιτείνοιτο δὲ μᾶλλον ὑμῖν τὰ xaxk χατὰ διαφόρους διηρημένοις 


"πους. 


Ταῦτα εἰρηκὼς εἰς ἀπόδειξιν τῆς τε δυνάμεως χαὶ Ὁ — Jam vero his dictis ob vim s:vitiamque ostenden- 


τῆς ὠμότητος ἧπερ ἐχρῆσατο xav' αὐτῶν ὁ᾿Ασσύριος, 
ἐπάγει’ « Ἐπάξει Κύριος ἀνέμου χαύσωνα Ex τῆς 
ἐρῆμου ἐπ᾿ αὐτὸν, xal ἀναξηρανεῖ τὰς φλέδας αὐτοῦ, 
καὶ ἐξερημώσε'" τὰς πηγὰς αὐτοῦ, xal πάντα αὐτοῦ 
«à σχεύη τὰ ἐπιθυμητά, » ᾿πάξει γὰρ αὐτῷ πολέ- 
μον" λέγει δὲ τὸν τῶν Βαδυλωνίων βασιλέα ὃς ὥσπερ 
ἔχ τινο; πόῤῥωθεν χειμένης χώρας, δίκην ἀνέμου 
χαύτωνος ἀθρόον ἐπελθὼν, ὅλον αὐτὸν ἀφανιεῖ διόλου " 
τὴν τε εὐπραγίαν αὐτοῦ, xal τὴν τῶν προσόντων ἀγα- 
(o) ἀφθονίαν, εἰς ἐρημίαν μεταστήσας " χαὶ πάντα 


7 Psal. σεττι, 8. 7^ Psal. cvi, 2. 


dam, qua usi fuerunt adversus eos Assyrii, prose- 
quitur : « Adducet Dominus urentem ventum ex le- 
serio super ipsum, et siccabit venas 6108, et fontes 
ejus desolabit, atque omnia vaso ejus desiderabilia. » 
Adducetei hostem : dicit autem Bahyloniorum regem, 
qui tanquam ex aliqua longinqua regione, in venti 
urentis similitudinem repente superveniens, uni- 
versum Israelem omnino delcbit ; ejusque prosperi- 
tatem, bonorumque affluentiam, in vastitatem con- 
verlet ; ejusdemque omnes facultates, et quidquid 


201 


THEODORI MOPSUESTENI 


408 


majori pretio habebatur funditus destruet. Nam A δὴ τὰ προσόντα αὐτῷ, xal πολλῆς ἠξιωμένα τῆς 


verbis, « Ubi ultio tua, mors? ubi stimulus tuus, in- 
ferne? » subjungitur: «Propterea hic inter fratres di- 
videt, » et reliqua; ita tameu vut intermedia sint verba 
illa : « Consolatio abscondita est ab oculis tuis; » si- 
gnificante propheta, eventurum illud quod eatenus 
latebat. Sed enim postquam ipsorum in meliorem 
statui dixit conversionem, loquitur rursus de mox 
correptura eosdem penali calamitate. 
| CAP. XIV. 

VeRs. 1-5. — « Destruetur. Samaria, quoniam 
in Deum suum rebellavit. Gladio cadent ; tum  illo- 
rum lactentes solo allidentur ; et fete ipsorum scin- 
dentur. » Tunc ergo, inquit, predicta beneficia 
insperato conferet Dominus captivis. Sed ante iliud 
tempus corripiet eos exitium gravissimum, proptered 
quod contraria Deo fecerint : namque acerbissimum 
experientur bellum, in tantum ut ne lactentium 
quidem parvulorum $6 miserturi sint hostes, ne- 
que mulierum gravidarum. Age vero postquam eos 
eventurorum malorum commemoratione satis ad 
modestiain composuit, nunc promissioni insistens 
quam in superioribus fecit, futuramque illis mole- 
stiarum solutionem portendens, ait : « Convertere, 
' Jsrael, ad Dominum Deum tuum, quoniam infirma- 
. tus'es in iniquitatibus tuis. » Age jam, respice 
modo ad Deum; et voluntatem ejus considerans, 
in quantam veneris ob delicta tua infirmitatem 
cognosce : el cum insperato incumbentium malo- 


σπουδῇς ἀφανιεῖ χαθάπαξ πρὸς γὰρ τὸ, « Ποῦ fj δίκη 
σου, θάνατε; ποῦ τὸ χέντρον δου, ἅδη» ἐπῆχται * 
« Διότι οὗτος ἀνὰ μέσον ἀδελφῶν διαστελεῖ, » καὶ 
τὰ ἑξῆς ^ ὥστε εἶναι διὰ μέσου, τὸ « Παράχλησις χέ- 
χρυπται ἀπὸ ὀφθαλμῶν σου, » δηλοῦντος, ὅτι γενῆ- 
σεται τοῦτο ὃ νῦν αὐτοῖς ἄδηλόν ἐστι τέως. Εἶτα τὴν 
ἐπὶ τὸ χρεῖττον αὐτῶν μεταθολὴν εἰρηκὼς, λέγει πά- 
λιν τὴν νῦν χαθέξουσαν αὐτοὺς τιμωρίαν. 
ΚΕΦ. ]A'. 

Στίχ. α΄ -γ'. --- εΑφανισθήσεται Σαμάρεια, ὅτι ἀντ- 
ἐστὴ πρὸς τὸν Θεὸν αὑτῆς" ἐν ῥομφαίᾳ πεσοῦνται, 
χαὶ τὰ ὑποτίτθια αὐτῶν ἐδαφισθήσονται, xal al Ev 
γαστρὶ αὐτῶν ἔχουσαι διαῤῥαγήσονται. ». Τότε μὲν 
οὖν, φησὶν, ἐχεῖνα παρέξει παρὰ πᾶσαν ἐλπίδα τοῖς 
γεγονόσιν αἰχμαλώτοις " πρὸ δέ γε ἐχείνων χαταλή - 
ψεται νῦν αὐτοὺς ἀπώλεια βαρυτάτη, ὑπὲρ ὧν ἐναντία 
ἐΐλοντο τῷ Θεῷ: πολέμου γὰρ ἐν πεέρᾳ χατασκή- 
σονται πιχροτάτου, ὡς μήτε τῶν ἔτι γαλαχτοτροφου- 
μένων παιδίων ἔλεον εἶναι πολεμίοις, μήτε μὴν τῶν 
γυναιχῶν τῶν ἐγχύων᾽ xat ἐπειδήπερ αὐτοὺς τῇ μνήμῃ 
κῶν χαταληψομένων αὐτοὺς χαχῶν ἐσωφρόνισεν αὖ- 
τάρχως, ἀχολουθῶν τῇ ἐπαγγελίᾳ fv ἐν τοῖς ἀνωτέ- 
ροις ἐποιήσατο, (ρ. 100) τὴν ἐσομένην αὐτοῖς λύσιν 
τὠνλυπηρῶν μηνύων, ἐπάγει" e Ἐπιστράφηθι, Ἰσραὴλ, 
πρὸς Κύριον τὸν Θεόν σον, διότι ἡ σθένησας ἐν ταῖς 
ἀδιχίαις σου. » ᾿Αλλὰ γὰρ νῦν δὴ νεῦσον πρὸς τὸν 
Θεὸν, χαὶ τὰ αὐτῷ δοχοῦντα ἀναλογισάμενος, ὑπὲρ 
ὧν ἡσέδεις, εἰς ὅσην χατηνέχθης ἀσθένειαν * καὶ λα- 


rum solutionem 5158 nactus, da operam ut debitis C 6v παρ᾽ ἐλπίδα τῶν προσπεπτωχότων χαχῶν τὴν 


efliciis in posterum defungaris. « Tollite vobiscum 
verba, et convertimini ad Dominum Deum vestrum. 
Dicite ei : Potes omne auferre peccatum ; ut ita 
non assumalis iniquitatem, sed capiatis bona. » 
lios quodammodo sermones inter vos mutuo serite, 
quibus omnes per omnia ad Deum tendatis ; certa- 
que fide credatis posse Deum vestra omnia peccata 
delere, si certe vos paenitentes in contingentibus 
viderit. calamitatibus : atque jam omni impietate 
omissa , uberem impetrabitis bonorum a Deo largi- 
tionem. Simulque invicem exhortemini, ad perpe- 
1uos illi hymnos et gratiarum actiones ob ea que 
possidetis bona, attollendos. 


Vgns. 4-8. — « Assur non salvabit nos; super 
equos non ascendemus ; haud ultra dicemus opiflciis 
nostris : Dii nostri estis, » Non enim Assyrii dein- 
ceps indigebimus auxilio, facti jam ei superiores 
ob divinum patrocinium. Neque equis utentes ad 
fugam spectabimus ; adest enim auxiliator Deus. 
Tum et ab illo errore procul postea erimus, eos 
quos ipsi fecimus, deos appellandi. « Quia in te 
miserebitur pupilli. » Date operam ut una cum be- 
nivolo sinceroque erga Deum affectu, egentium quo- 
que misereamini. « Sanabo habitationes corum; 
diligam eos manifeste, quia aversus (67 est furor 
;neus ab. eis. » Si ita, inquit, te gesseris, audies 
Deum liec promittentem atque facientem, teque. in 


λύσιν, ἐπιμελεῖσθαι: λοιπὸν σπούδαζε τοῦ προσῆχον- 
τος. «᾿Αναλάθετε μεθ᾽ ἑαυτῶν λόγους, χφὶ ἐπιστρά - 
qnte πρὸς Κύριον τὸν Θεὸν ὑμῶν - εἴπατε αὑτῷ, 
Δύνασαι πᾶσαν ἀφαιρεῖν ἁμαρτίαν * ὅπως μὴ λάδητε 
ἀδικίαν, χαὶ ἵνα λάδητε ἀγαθά. » Τοιούτοις δὴ τισι 
πρὸς ἀλλήλους χρήσασθε τοῖς λόγοις, δι΄. ὧν νεύσετε 
μὲν ὅλοι δι᾽ ὅλων πρὸς Θεόν * ἀναμφίδολον δὲ ἕξετΞ: 
τὴν πίστιν, τοῦ πάσας ἀφαιρεῖν ὑμῶν τὰς ἁμαρτίας 
αὐτάρχως ἔχειν τὸν Θεὸν, εἴπερ οὖν ὑμᾶς μεταμελο- 
μένους ἐπὶ τοῖς συμθαίνουσιν ἴδοι xaxol;* ὡς; ἂν 
μηχέτι πρὸς ἀσέδειαν νεύοντες, ἄφθονον ἔχοιτε τῶν 
ἀγαθῶν παρὰ Θεοῦ τὴν χορηγίαν" χαὶ προτρέψασθε 
πάντες ἀλλήλους διηνεχεῖς αὐτῷ τοὺς ὕμνους xal τὰς 
εὐχαριστίας ὑπὲρ τῶν ὑπαρξάντων ὑμῖν ἀποδεῦναι 


D XQG AOV, 


Στίχ. ü-w. — «᾿Ασσοὺρ οὐ μὴ σώσῃ ἡμᾶς, ἐφ᾽ 
ἵππων οὐχ ἀναθησόμεθα, οὐχέτι οὐ μὴ εἴπομεν, Θεοὶ 
ἡμῶν, τοῖς ἔργοις τῶν χειρῶν ἡμῶν. » Οὔτε γὰρ τῆς 
τοῦ ᾿Ασσυρίου λοιπὸν δεησόμεθα βοηθείας, ἀνώτεροι 
χαθεστῶτες αὑτοῦ διὰ τὴν θείαν χηδεμονίαν " οὔτε 
ἵπποις χρησάμενο! νεύσομεν πρὸς φυγήν " πάρεστι 
γὰρ ὁ βοηθῶν Θεός " πόῤῥωθεν δὲ ἐσόμεθα καὶ τῆς 
πλάνης ἐχείνης λοιπὸν, ὥστε τὰ παρ᾽ ἡμῶν γινό- 
μενα θεοὺς ὀνομάζειν. « Ὅτι ἐν σοὶ ἐλεήσει ὀρφα- 
νόν.» Ἐπιμελεῖσθε δὲ μετὰ τῆς εἰς θεὸν εὐγνωμο- 
σύντς, xal τῆς εἰς τοὺς δεομένους συμπαθείας. 
« Ἰάσομαι τὰς χατοιχίας αὐτῶν, ἀγαπήσω αὐτοὺς 
ὁμολόγως, ὅτι ἀπέστρεψεν ἡ ὀργὴ μου ἀπ᾿ αὐτῶν. » 
Εἰ γὰρ δὴ τοιαῦτα, φησὶ, ποιεῖς, ἀχούσῃ τοῦ θεοῦ 


ταῦτα ἐπαγγελλομένου τε περὶ σοῦ xai ποιοῦντος " ὁ 
χαὶ ὅτι ἀποξώσει μέν σοι τὴν παλαιὰν οἴχησιν ἐπὶ 
«ἧς αὐτῆς ἐξουσίας * ἴσην δὲ xal ὁμοίαν περὶ πάντας 
ἐπιδείξεται τὴν ἀγάπην, ἅτε πᾶσαν ὀργὴν ἀφελὼν 
ἀφ᾽ ὑμῶν. « "Esopat ὡς δρόσος τῷ Ἰσραήλ. » Οὕτως 
αὐτὸν ἐχτρέφων τῇ παρ᾽ ἐμοῦ χηδεμονίᾳ, ὥσπερ f) 
δρότος ἐκτρέφειν εἴωθε τοὺς χαρπούς. ε᾿Ανθήσει ὡς 
χρῖνον.» Ἐπίδοξος ἔσται παρὰ πᾶσι. « Καὶ βαλεῖ 
τὰ; ῥίζας αὐτοῦ ὡς ὁ Λίδανος. » Eig πολυπληθίαν 
ἐπιδώσει, δίχην ἐχείνου ταῖς χέδροις στενοχωρουμέ- 
vou. « Πορεύσονται οἱ χλάδοι αὐτοῦ. » (p. 101) 'Exta- 
θήσονται ἐπὶ πλεῖστον εὐπραγίας ol ἐξ αὐτοῦ. « Kal 
ἕσται ὡς ἐλαία χατάχαρπος, xal fj ὀσφρασία αὐτοῦ 
ὡς λιδάνου. » Αὐτός τε διὰ τῆς ἐμῆς χηδεμονίας ἀεὶ 
θάλλων ἔσται τοῖς χαρποῖς, xaX λιδανωτοῦ δίχην ἡδὺς 
τοῖς ἀχούουσι τὰ περὶ αὐτοῦ ἀγαθά. ε Ἐπιστρέψουσι 
χαὶ χαθιοῦνται ὑπὸ τὴν σχέπην αὐτοῦ, χαὶ ζήσονται, 
χαὶ στηριχθήσονται σίτῳ. ». Ἐπανελθόντες ἀπολαύ- 
σουσι τῶν οἰχείων, xal διαμενοῦσι ἄφθονον τῶν χαρ- 
πῶν ἔχοντες τῇ ἐμῇ χηδεμονίᾳ τὴν χορηγίαν. « Καὶ 


COMMENTARIUS IN OSEJE CAP. XIV. 


210 


À antidiam habitaculum restituentem cum potestate 
eader ; "equalem denique similemque priori crga 
omnes. "ostefrlef, amorem, quoniam omnem iram 
suam a vobis aen, « Ero quasi ros ]sraeli. » Sic 
illum mea cura* *iyitriam, ceu ros fruges alere solet. 

« Florescet sicut lilinype γ “«ἴη honore apud omnes 
erit. « Mittet radices sab. 4qugsi Lipanus. » Excre- 
scet in multitudinem, haud" secus quam ille cedris 
densatur. « lbunt rami ejus. j. Wifayipitur pro- 
speritas nepotum ejus. « Et erit quaár -o]ia- fructi- 
fera, et odor ejus quasi thuris.»Ipse ob curfin-üieam — 


semper fructibus pullulabit, et thuris iustar sdaVis ; - 2 


crit audientibus prosperitales ejus. « Revertentur - 
atque sedebunt sub umbra ejus ; vivent et robora- 
buntur tritico. » Post reditum fruentur rebus suis, 


“80 perseverabunt uberem habentes a mea providen- 


tia frugum largitionem. « Et efflorescet quasi vilis 
memoriale ejus, et quasi vinum Libani. » lta suav:s 
erit et jucundus spectantibus ceu vitis florens, et ut 
vinum quod in Libano monte gigni solet. 


ἐξανθήσει ὡς ἄμπελο; τὸ μνημόσυνον αὐτοῦ" ὡς οἶνος Λιθάνου. » Οὕτως ἡδὺς Qv xat προσηνὴς τοῖς ὁρῶσιν, ὡς 
ἄμπελός τε ἀνθοῦσα, xal οἶνος ὁ χατὰ τὸ ὄρος τοῦ Λιδάνου γίγνεσθαι εἰωθώς. 


Στίχ. θ΄ -(. — « Τῷ Ἐφραὶμ, τί αὐτῷ ἔτι xa εἰ- 
ζώλοις ; Ἐγὼ ἐταπείνωσα αὐτὸν, xal ἐγὼ χατισχύσω 
αὐτόν. ν Οὐχέτι δὴ cot χοινωνίαν οὐδεμίαν poat xev 
εἶναι πρὸς τὰ εἴδωλα, ἐπειδὴ μηδὲ δεηθήσῃ, τι ἐχεί- 
νων " ἐγὼ γὰρ ὑπὲρ τῆς περὶ ἐχεῖνα σπουδῆς σε 
ταπεινώσει περιθαλὼν, μεταμεληθέντα ἐπὶ τῆς πα- 
λαιᾶς ἀνέδειξα εὐπραγίας. « Ὥς ἄρχευθος πυχάζουσα 
ἐξ ἐμοῦ ὁ χαρπός σου εὑρήσεται. » Ἐπειδὴ ἀειθαλές 
ἔστι τὸ δένδρον τοῦτο" λέγει ὅτι ὡς ἐχεῖνο διὰ πανιὸς 
ety ix τῶν φύλλων ἔχει χόμην, οὕτως ἔσονται xal 
οὗτοι διηνεχῆ τῶν ἀγαθῶν ἔχοντες τὴν ἀφϑονίαν, 
ὧν αὐτοῖς διὰ τῆς ἐμῆς χηδεμονίας ἀπόλαυσις προσ- 
ἐσται. (p. 103 ) ᾿Αχολούθως δὲ πᾶσι τούτοις ἐπ- 
ἤγαγεν ὁ προφήτης «€ Τίς σοφὸς, xai συνήσει ταῦτα - 
34 συνετὸς, xal γνώσεται αὐτά : ὅτι εὐθεῖαι αἱ ὁδοὶ 
τοῦ Κυρίου, xal δίκαιοι πορεύσονται ἐν αὐταῖς. » 
᾿Αλλὰ γὰρ ὄντως ἄν τις ἀποφαίνοιτο σοφὸν χαὶ συν- 
ετὸν εἶναι τὸν τῶν εἰρημένων ἔχοντα τὴν γνῶσιν, 
χαὶ περὶ ταῦτα ἑσπουδαχότα, ἀφ᾽ ὧν ἐξέσται χεχω- 
ρισμένους τε αὐτοὺς τοῦ χαχοῦ xal σπουδῇ μετιόντας 
τὸ χαλὺν, ἐν ἀπαλλαγῇ μὲν τῶν χειρόνων, ἐν ἀπο- 
λαύσει δὲ χαθιστάναι τῶν χρε:ττόνων " ἐπειδήπερ 
ἅπαντα τὰ παρὰ τοῦ Θεοῦ πραττόμενα, ὀρθότητος 


Vgns. 9-10. — «Ephraimo, quid ei ulterius et 
idolis? Ego lhumiliavi eum, et ego roborabo eum. » 
Nullam jam tibi esse communionem cum 1dolis de- 
cet, quia nec illis prorsus indigebis. Ego vero, qui 
ob illorum studium te humiliaveram, postea poni- 
tcnlem veteri prosperitati restitui. « Sicut juniperus 
condensa, ita fructus tuus ex me invenietur. » Quia 
haec arbor semper virescit, ait: Sicut illa semper 
foliorum coma frondescit, sic et istos fore in per- 
petua bonorum ubertate, quorum usus eis ἃ meá 
providentia continget. Consentanee vero his omni- 
bus, addit propheta : « Quis sapiens, et intelliget 
ista? quis intelligens, et cognoscet hec? quia reciae 
viz Domini, 68 et justi ambulabunt in eis.» Reapse 
exploratum est, illos esse sapientes atque intelligen- 
tes, qui pradictarum rerum scientiam habent, et 
earumdem studio tenentur; quarum presidio sejun- 
cti a vitio, et virtutis participes, deteriora vitabunt, el 
fruentur melioribus. Nam cuncti Dei actus rectitudi- 
ne multa redundant, qua dirigente pecatoribus quo- 
que poenam infert ; et postea peenitentes, salvare scit. 
Jam vero justos illos esse compertum est, qui hoc 
vitz genere sunt, et utrinque juvari sciunt : qui 


γέμει mos, μεθ᾽ ἧς xai πταίουσιν ἐπάγει τιμω- p modesliores a castigationibus facti, hortamentum 


ρίαν" xal μεταμελομένους, περισώξειν ἐπίσταται" 

διχαίους τε ἀποφαίνοιτο ἄν τις τοὺς ἐν τούτοις ὄν- 
τας, xat ἐξ ἑχατέρου τούτων ὠφελεῖσθαι ἐπισταμέ- 
νος" χαὶ σωφρονεστέρους μὲν ἐν ταῖς τιμωρίαις 
γινομένους, εἰς προτροπὴν δὲ ἀρετῆς λαμόάνοντας 
κῶν ἐχ τῆς μεταμελείας προσγινομένων ἀγαθῶν τὴν 
ἀπόλαυσιν" ἀσεδεῖς δ᾽ ἂν ἀποφήνοιτο χατὰ πάντα 
χαὶ παντοίων (ἀξίους χαχῶν) ἐχείνους, οἱ μηδὲν ἰσχύου- 


sibi ad virtutem judicant, bonorum post ροπίϊθῃ- 
tiam impetratorum usufructum. Impios autem esse 


constat omnino, et quibuslibet malis dignos illos, 
qui nihil horum cognoscere valent, ob constan- 


tem suam ad vitium inclinationem ; et propterea 
quidquam honestum ac debituin intelligendi haud 
compotes. Commentarius in Oseam prophetam (ex - 
plicit.) 


st τούτων, τῇ πρὸς τὸ χεῖρον προστετηχκότες δοπῇ, xal συνιένα! διὰ τοῦτο τῶν δεόντων οὐδὲν οἷοί «s ὄντες. 


-- Ἑρμηνεία Ὡστὲ τοῦ προφήτου. 


THEODORI MOPSUESTENI* 


213 


MOSEEEEEREEEEEDEE EE EE EE EE EE EEEIIILLLLLLLLASEENEUCEEESLCLLLLLLHLLLHLLLLAANZEGGGG Gn «E í El 


EPMHNE 


ΓῚ ^. 
9 e 
Φ e 
e. 


| COM 


* nunc exordiri. Est vero sermonum ejus argumentum, 
ut genereliter dicam, idem quod omnium propheta- 
rum, eventura populo prsdicere satagentium, pro 
collata ipsis hac in re sancti Spiritus gratia: quo- 
rum prophetarum primus, quemadmodum retro aie- 
bam, beatus David olim, imo valde antiquitus, et 
multo ante rerum exitum, euncta populo diversis 
temporibus eventura edixit: qued idem a reliquis 
etiam prophetis factum est, qui antiquiore admodum 
tempore ab illo dicta, posterius aflirmarunt, paulo 
nimirum ante ipsarum rerum eventum, ut simul et 
de prredictis admonefacerent omnes, οἱ 89 ea jam 
in proximo esse asserentes, vaticiniorum demon. 
strarent. veritatem. Cumque varia essent, variisque 
contingentia temporibus, qux a beato diximus pre- 
dicta Davide, necessario unumquen:que prophetam 
plerumque ea dicere apparet, quorum sibi propin- 
quier demonstrabatur exitus. Cunnectebant autem, 
consentanea quadam rci serie ad id deducti, non- 
nulla etiam posthinc futura, sed hec ipsa a bea:o 
Davide dicta. Deatus itaque Oseas qua ab Assyriis 
ac Babyloniis eventura posterius populo erant, dicit ; 
emendare hunc connitens rerum illarum mentione. 
joel vero casdem ipse quoque res commemorat; 
quippe per idem tempus vivens quo Oseas, atque in 
eodem argumento versari epiritali revelatione per- 
motus. Addit etiam quz post reditum Babylone sta- 
tim Judzis contigerunt, cum gens Scythica eis super- 
venit, cujus dux Gog erat, omnesque funditus ex- 
stinguere volebat. Ceteroquin Jud:zi, Deo suppetias 
ferente, victores exetiterunt: qua de re beatus quo- 
que David in Psalmis verba fecit. 


MENTARIUS IN JOELEM PROPHETAM. 


“Ὁ Δ iÓPropositum nobis est beati Joelis explanationem ἃ (p. 103 ) IIpóxe:zat μὲν ἡ μῖν τοῦ μαχαρίου "Itt 


τοῦ προφήτου τῆς σαφηνείας ἀπάρξασθαι νῦν ἔστι 
δὲ ὑπόθεσις αὐτοῦ τῶν λόγων, χοινῶς εἰπεῖν, ἡ χαὶ 
πάντων τῶν προφητῶν, τὰ περὶ τὸν λαὸν ἐσόμενα 
μηνύειν ἑσπουδαχότων, χατὰ τὴν ἐγγενομένην αὐτοῖς 
περὶ τοῦτο τοῦ ἁγίου Πνεύματος χάριν * ὧν ἀρχὴ μὲν 
γέγονε, καθὰ χαὶ πρότερον ἔφην, ὁ μαχάριος Δαυῖδ 
πάλαι xai πρόπαλαι xai πολὺ πρὸς τῆς τῶν πρα- 
γμάτων ἐχθάσεως ἅπαντα τὰ περὶ τὸν λαὸν ἐσόμενα 
χατὰ διαφόρους χαιροὺς εἰρηχώς᾽ τὸ αὐτὸ xal παρὰ 
τῶν λοιπῶν ἐγίνετο προφητῶν τὰ παρ᾽ ἐχείνο) πρὸ 
πολλῶν ῥνθέντα τῶν χρόνων ὕστερον λεγόντων, xat 
πρὸς αὑτῇ γε τῇ τῶν πραγμάτων ἐχδάσει μιχροῦ" 
ὡς ἂν ὁμοῦ τε τῶν προειρημένων ὑπομιμνήσχοιεν 
ἅπαντας, xal δὴ πλησίον ἐσόμενα λέγοντες, τῶν 
προειρημένων μηνύοιεν τὴν ἀλήθειαν " διαφόρων δὲ 
ὄντων, xaX χατὰ διαφόρου; συμθάντων χαιροὺς Exsl- 
νων, ἃ τῷ μαχαρίῳ πρόσθεν ἕφαμεν εἰρῆσθαι Δαυῖδ, 
ἀναγχαίως τῶν προφητῶν ἔχαστος χατὰ μὲν τὸ 
πλεῖστον ἐχεῖνα φαίνεται λέγων, ὧν ἐγγύθεν ἐπ᾽ 
αὑτῶν fj ἔχδασις ἐδηλοῦτο πραγμάτων (p. 104) 
συνῖπτον δὲ ἔχ τινος ἀχολουθέα: ἐπὶ τοῦτο προαγό- 
μενοι, xal τινα τῶν μετὰ τοῦτο ἐσομένων, εἰρημένα 
δηλονότι xai τὰ αὐτὰ τῷ μακαρίῳ Δαυΐδ" 6 γ᾽ οὖν 
μαχάριος Ὥστε τὰ παρά vs τῶν ᾿Ασσυρίων xat Βα- 
Θυλωνίων ὕστερον περὶ τὸν λαὸν ἐσόμενα λέγει, σω- 
φρονίζειν αὐτοὺς τῇ μνήμῃ πειρώμενος ἐχείνων " ὁ 
δὲ Ἰωὴλ μέμνηται μὲν χαὶ αὐτὸς τῶν αὐτῶν, ἅτε 
xai χατὰ τὸν αὐτὸν καιρὸν τῷ Ὠσὴηξ γεγονὼς, xal 
περὶ τῶν αὐτῶν εἰπεῖν χατὰ τὴν ἀποχάλυψιν τὴν 
κνευματιχὴν ἐπιτετραμμένος * προστίθγσι δὲ xal τὰ 
μετὰ τὴν ἀπὸ Βαδυλῶνος ἐπάνοδον εὐθὺς αὐτοῖς γε- 
γονότα " ὁπηνίχα Σχυθιχὸν μὲν ἔθνος αὐτοῖς ἐπελῇ - 


λυθεν, οὗπερ οὖν οἱ περὶ τὸν Γὼγ ἐξῆρχον, ἄρδην ἅπαντας ἀπολέσαι βουλόμενον" ὥφθησαν δὲ οἱ Ἰουδαῖοι τῇ 
θείᾳ συμμαχίᾳ κρείττους ἐκείνων * εἴρηται Gb χαὶ περὶ τούτων τῷ μαχαρίῳ Δαυῖδ kv Ἑαλμοῖς. 


CAP. I. 


Vgas. 1-3. — « Verbum Domini, quod factum est 
ad Joelem Bathuelis filium. » Hic pariter titulus qui- 
dain est, zque ac apud Oseam, demonstrans pro. 
phetam ex revelatione ipsi oblata divinitus. com- 
motum, qua sequuntur dicere ad populi utilitatem 
directa. « Audite hoc, senes, et auribus percipite, 
omnes habitatores terrz, si facta sunt talia in die- 
bus vestris. » Quasi ad dicta audienda segniores, 
excitare przdiclionis terrore conatur; quare et ini- 
tium verborum suorum capit a minis. Δα omnes 
certe, inquit, terr: incolas predicationis sermo- 


D 


ΚΕΦ. A'. 

Στίχ. a'-Y'. — « Λόγος Κυρίου, ὃς ἐγενήθη np 
Ἰωὴλ τὸν τοῦ Βαθουήλ. » Προγραφήὴ τίς ἔστι xa 
αὕτη παραπλησίως τῷ Ὠσπὲ, δηλοῦσα ὅτι ἐξ ἀποχα- 
λύψεώς τινος ἐγγεγονυίας αὐτῷ,, θειόθεν χινούμενος 
λέγει τὰ ἑξῆς, εἰς ὠφέλειαν συντείνοντα τοῦ λαοῦ. 
€ ᾿Αχούσατε ταῦτα οἱ πρεσθύτεροι͵ xat ἐνωτίσασθε, 
πάντες οἱ κατοιχοῦντες τὴν γῆν, εἰ γέγονε τοιαῦτα 
ἐν ταῖς ἡμέοαις ὑμῶν. » Ὡς ἂν ῥᾳθυμότερον διάχει- 
μένους περὶ τὰ λεγόμενα, (p. 105) διεγείρειν τῷ φόδῳ 
τῶν μηννομένων πειρᾶται, ὥστε χαὶ προοίμιον αὐτῷ 
τῶν λόγων εἶνα! τὶν ἀπειλήν" πρὸς ἅπαντας δὴ, 


215 


COMMENTARIUS IN JOELIS CAP. 1. 


214 


qno, τοὺς τὴν γῆν «οἰχοῦντας τῆς ἐπαγγελίας A nem instituo, in primis vero 709 ad seniores, qui 


“τοιοῦμαι τὸν λόγον" xal πρό γε τῶν ἄλλων πρὸς 
ποὺς ἐν ὑμῖν πρεσδυτέρους, xal τι xal πλέον εἰδέναι 
€x τὸν μαχρὸν ὀφείλοντας χρόνον, εἶ δέ τι τοιοῦτο 
γεγονὸς, ἣ χατὰ τὸν ὑμέτερον χαιρὸν, f) χατὰ τὸν τῶν 
ὑμετέρων πατέρων ἐπίστασθς, ὁποῖα δὴ νῦν ὑμῖν 
ἐποίσει Θεὸς, ἐπὶ μαχρῷ μὲν ὑμῶν ἀνασχόμενος τῷ 
χρόνῳ, ἀνεχόμενος 6b μηχέτι, ἐπεὶ μτδὲν ὑμᾶς ἐχ 


«Ts. ἀνεξιχαχίας ὠφελουμένους ὁρᾷ, τοὐναντίον μὲν 


οὖν χαὶ προχόπτοντας ἐπὶ τὸ χεῖρον. « Περὶ αὐτῶν τοῖς 
«ἔχνοις ὑμῶν διηγήσασθε, xai τὰ τέχνα ὑμῶν τοῖς 
τέχνοις αὐτῶν, χαὶ τὰ τέχνα αὐτῶν εἰς γενεὰν ἑτέραν.» 
Τοιοῦτο γὰρ δὴ τῶν νῦν ἐπελευσομένων ὑμῖν τὸ μέ- 
γέθος χαχῶν, ὥστε δεῖν ὑμᾶς διὰ τῶν διαδόχων τῶν 


plura scire ob suam longavitatem debent, rogo, 
inquam, an par aliquid vel :etate vestra vel patrum 
vestrorum contigisse sciatis, quale nunc vobis Deus 
facturus est, qui longo quidem tempore vos sustinuit, 
sed jam diutius non tolerabit, quia nihilo vos me- 
liores ob patientiam suam effectos videt, imo contra 
in deterius etiam ruentes . « Super hoc filiis vestris - 
Darrate, et filii vestei filiis suis, et Glii eorum genera- 
toni alteri. » Tanta enim est eventurorum nunc 
vobis malorum magnitudo, ut vos oporteat per suc- 
cessores vestros ad posteros notitiam transmittere, 
quo rerum gestarum novitas illos quoque modestio- 
res possit efficere. 


οἰχείων εἷς τοὺς μετέπειτα παραπέμψαι τὴν γνῶσιν, ἵν᾽ ἡ τῶν πραγμάτων χαινότης τῇ ἀχοῇ σωφρονίζειν 


δύναιτο χὰἀχείνους. 


Στίχ. 8-&. — à Τὰ χατάλοιπα τῆς χάμπης xat- B ὝὟεπ5. 4-5. — «Residua erucz comedit locusta, 


ἔφαγεν fj, ἀχρίς" xal τὰ χατάλοιπα τῆς ἀχρίδος xaz- 
ἐφαγεν ὁ βροῦχος" καὶ τὰ χατάλοιπα τοῦ βρούχου᾽ 
χατέφαγεν fj ἐρυπίδη. » Τροπιχῶς βούλεται τὰ ἐπ- 
ελτλυθότα αὐτοῖς εἰπεῖν καχά" χαὶ ὡς ἀεὶ τοῖς μετὰ 
ταῦτα τὸ πρότερᾳ ἐπετείνετο’ ἐλήλυθε μὲν γὰρ, 
φηξὶ, θεγλαφασὰρ ὁ τῶν ᾿Ασσυρίων βασιλεὺς, ὃς 
δίχην χτάμπης οὐχ ὀλίγα μέρη τῶν προσηχόντων 
ὑμῖν ἐδήωσεν " (p. 106) μετ᾽ ἐχεῖνον Σαλμανασὰρ 
ὥσπερ ἀχρίς τις πλέον ἐπινεμηθεὶ; τὰ ὑμέτερα᾽ ἐπ᾿ 
ἐχείνοις Σενναχηρεὶμ. βρούχον δίχην χοινὸν ἀφανισμὸν 
ἐξάγων ταῖς δέχα φυλαῖς "IspatA * ἐπελήλυθεν ὥσπερ 
“ἰς ἐρυπέδη πρὸς vol; λοιποῖς ὁ Βαδυλώνιος, ὃς χαὶ 
-οὺς τῆς Ἰουδαίας λαθὼν, χοινὸν ἀπάντων τῆς αἰχμα- 
lusíag πεπρίηχΞ τὸ χαχόν᾽ εἶτα τί βούλεται τού- 
tuy ἡ μήνυσις ; «€ Ἐχνήψατε, οἱ μεθύοντες, ἐξ οἴνου 
αὐτῶν, χαὶ χλαύσατε, πάντες οἱ πίνοντες οἶνον εἰς 
μέθην - ὅτι ἐξήοται Ex στόματος ὑμῶν εὐφροσύνη 
χαὶ χαρά. » ᾿Απόθεσθε δὴ τὴν μέθην, ὑφ᾽ ἧς χατ- 
ἐχόμενοι νῦν διὰ τὴν πρὸς τὸ χεῖρον ῥοπὴν, οὐδὲ συν- 
cpi» ἐθέλετε τὸ δέον" xa μετάστητε εἰς δάχρυα xai 
θρήνους, εἴ πω; τῇ μεταμελείᾳ τὴν παλαιὰν ἀποσμή- 
ξετε μέθην’ ἐπειδὴ γὰρ οὐχέτι χαίρειν ὑμᾶς xal 
εὐφραίνεσθαι τὰ συμθησόμενα ἐᾷ, ἄμεινον εἰς μετα- 
μέλειαν τῷ τε θρήνῳ χρήσασθαι καὶ τοῖς δάχρυσιν, 
ὡς ἂν ἐντεῦθεν χουφισμός τις ὑμῖν γένοιτο τῶν 
χαχῶν εἶτα μηνύων ὑπὲρ ὅτου ταῦτα, φησίν" 
Στ. c'-0'. — « Ὅτ: ἔθνος ἀνέδη ἐπὶ τὴν γῆν 
poo ἰσχυρὸν xaX ἀναρίθμητον᾽ οἱ ὀδόντες αὐτοῦ, λέον- 


et residua locust: comedit bruchus, et residua 
bruchi comedit rubigo.» Figurate vult superven- 
tura ipsis dicere mala, et quod semper priora pos- 
terioribus augebuntur. Venit enim, inquit, Thegla- 
phasar Assyriorum rex, qui eruca instar non pau- 
cas rerum yestrarurm partes pessumdedit. Post illum 
Salmanasar, ceu quasm locusta magis adhuc ve- 
plras opes depopulajus est. Deinde- Sennacherimus 
quasi brucbhus generaleexitium decem tribubus intu- 
lit. Postremus omnium tanquam rubigo supervenit 
Babyloniu& (Nabuchodonosor) qui Judez quoque 
incolis captis, communem fecil captivitatis erum. 
nam. Porro quid sibi vult harum rerum denuntiatio? 
« Expergiscimini, ebrii, ex viao vestro, et plorate, 
omnes qui bibitis vinum ad ebrietatem, quia abla- 
tum est ex ore vestro gaudium et letitia. » Pellite 
ebrietatem, qua nunc occupati, propler vestram ad 
vitia proclivitatem, quod factu opus est haud vultis 
conspicere: οἱ ad lacrymas ploratumqug converti- 
mini, si forte poenitentia antiquam abetergere pote- 
ritis ebrietate. Nam quia gaudere vos ulterius at- 
que lari non sinunt casus, melius est. poenitentes 
74] ploratu lacrymisque uti, ut hinc vobis levatio 
aliqua malorum contingat. Deinde significans quam- 
obrem hac, pergit dicere : 


Vens. 6-9. — - Genà enim ascendit super terram 
meam fortis et innumerabilis ; dentes ejus, leonis, 


τος xal αἱ μύλαι αὐτοῦ, ὡς σχύμνου αὐτοῦ.» Ἔπ- py ct molares cjus, ut catuli leouis. » Supervenerunt 


ἐλτλύθασι γὰρ τῇ χώρᾳ τῇ ἐμῇ πολέμιοι πολλοί τε 
xai δυνατοὶ, οὗ λεόντων οὐδὲν ἀφεστήχασι, τοῖς 
ὑδοῦστι xal ταῖς poat ταῖς οἰχείαις χατασφαττόν- 
ων τε χαὶ χαταναλισχόντωγν τῶν χτηνῶν τὰ ἐμπί- 
vt:ev:a, (p 107) οὕτως ἀφανίζοντέξ τὲ xal χει- 
ρούμενοι τοῖς ὅπλοις. « Ἔθετο τὴν ἄμπελόν μου 
tig ἀφανισμὸν, xal τὰς στυχᾶς μὸν εἰς συγχλασμόν. » 
Πάντα τὸν Ἰσραὴλ, ὃν ἀμπέλον δίχην περιεῖπον, xal 
διὰ τὸς ἐπιμελείας ἐγχαλλωπίζων τῆς ἐμῆς, ἧφά- 
νιπέ zz χαὶ ἀπιυλε:τὲ παντελῶς σὺν ταῖς ἐν μέσῳ 
C)xal;, &; συνέτριγεν ἁπάτας᾽ αἰνίττεσθα: 6i βού- 
M3: τοὺς ἐν αὑτοῖς ὑπερέχοντας πλούτῳ τε χαὶ δὺυ- 
νάμει, Ex τοῦ τὰ 5935852 620552 ὑπερφέρτιν τῶν φυ- 


regioni mes hostes multi ac validi, a leonibus 
nihil differentes, qui dentibus suis molaribusque 
conterunt atque consumunt quacunque obviam 
fiunt animalia, Sic nimirum hostes armis suis in- 
vadunt atque devastant. « Posuit vineam meam in 
dissipationem , et ficulneas in coníractionem. » 
Universum lsraelem, quem quasi vitem colebam, 
meaque cura ornabam, destruxit funditusque per- 
didit, cum interpositis ficulneis, quas omnes con- 
fregit. Vult autem innuere eminentiores inter lsrae- 
litas divitiis atque potentia, quoniam hs arbores 
extolli supra vitis plantas. videntur. « Scrutando 
scrutatus est illam, albos fecit palmites ejus. » To- 


215 


THEODORI MOPSUESTENT 


216 


tam illam invadens sie evulsit el in servitutem ub- A τῶν τῆς ἀμπέλου Ooxslv. « Ἑ ρευνῶν ἐξηρεύνησεν 


duxit, ut captivi homines nequaquam differrent a 
palmitibus albescentibus planeque exsiccalis post- 
quam vitis subversa fuit. « Planget ad me plus 
quam sponsa sacco accincta. super virum virgina- 
lem suum. » Tunc iniquitalis su: sensum perci- 
pient, el cum magnis ad. me respicient gemitibus, 
quie ipsis evenerunt niala deplorantes ; liaud secus 
quam mulier nuper nuptiis copulata, inox repente 
privata viro, cui graviorem faeit dolorem privatio- 
nis celeritas. « Ablatumi est sacrificium et libatio de 
domo Domini. » Hic manifeste eventura a Babylo- 
niis mala significat : iunc enim desiit solita fleri 
iu Dei templo liturgia, cum et aedificium combussit 
Babylonius, el cives omnes captivavit. 


αὐτὴν, καὶ ἔῤῥιψεν * ἐλεύχασε τὰ χλήματα αὐτῆς. » 
Πᾶσαν αὐτὴν ἐχπεριελθὼν οὕτως ἀνέσπασέν τε χαὶ 
εἰς αἰχμαλωσίαν ἀπήγαγεν, ὡς μηδὲν ἀπεοιχέναι πάν- 
τας χλημάτων λευχανθέντων τε χαὶ ξηραυνθέντων 
παντελῶς μετα τὸ τὴν ἄμπελον ἐχσπασθῆναι. « Θρηνή- 
G:t πρός μὲ ὑπὲρ νύμφην περιεξωσμένην σάγχον 
ἐπὶ τὸν ἄνδρα αὐτῆς τὸν παρθενιχόν. » Τότε τῆς πα- 
ρανομίας αἰσθήσονται τῆς οἰχείας, χαὶ μετὰ μεγά- 
λων νεύσουσι πρός με τῶν θρήνων ἀναχεχλαυσμένοι 
τὰ συμθεδηχότα αὐτοῖς xax&' οὐχ ἧττον ἡ γυνὴ 
νεωστὶ συναφθεῖσα πρὸς γάμον, εἶτα ἀθρόον ἀποδα- 
λοῦσα τὸν ἄνδρα, f| βαρύτερον τὸ májo; τῆς ἀφαι- 
ρέσεω; ἐργάξεται dj ὀξύτης. (p. 108) « Ἐξῆρται 
θυσία καὶ σπονδὴ ἐξ ofxou Κυρίου. » Ἐνταῦθα προ- 


δήλως τὰ ὑπὸ τῶν Βαδυλωνίων προεσόμενα αὑτοῖς μηνύει xaxá&* τότε γὰρ ἐπαύσατο ἡ ἐν τῷ ναῷ τοῦ Θεοῦ 
ἐχτελουμένη λειτουργία, ὁπηνίκα τόν τε οἶχον ἐνέπρησεν ὁ Βαθυλώνιος, xai τοὺς ἐπὶ τῆς πόλεως αἰχμαλώ- 


τους ἔλαθεν ἅπαντας. 


49, V£Rs. 10-13. — « Lugete, sacerdotes qui Β Στίχ. v-cy*. — e Πενθεῖτε, οἱ ἱερεῖς ol λειτουργοῦν- 


altari ministratis, quoniam miserum est triticum, 
exsiccatum vinum, imminutum oleum, confusi 
agricolz, Lugete, praedia, propter triticum et hor- 
deum, quia periit messis agri, vitis exaruit, ficul- 
nee sunt imminutz, arbor malogranata et palma 
' el malus et omnia ligna agri exaruerunt. » Con- 
gruus sacerdotibus οἱ altaris ministris luctus, quia 
generalis sterilitas campos tenet, unde primitias ac 
decimas percipienles, rei necessari: copiam habe- 
bant. Congruus liaud minus luctus terre quoque 
frugibus carenti, unde agricolis creatur confusio, 
quia frustra laboraverunt : pariterque cunctis ter- 
rie prediis, quia nullum terre proventum, nullum 
arborum partum more solito collectum videre est. 
« Quoniam gaudium confuderunt filii hominum. » 
Pro eo ut dicat : Nemini adest ketaudi occasio, pu- 
denti scilicet nisi in talibus tantisque malis luctum 
agat. Per hec omnia demionstrat gravissimam 
sterilitatem Israelitarum regioni contigisse, dupli- 
cemque erumnam fuisse, hostibus scilicet eam 
pessime devastantibus, οἱ ipsa terra frugum fertili- 
tatem negante. Quid ergo post hzc ἢ 


τες θυσιαστηρίῳ, ὅτι τεταλαιπώρηχε σῖτος, ἐξηράνθη 
οἶνος, ὠλιγώθη ἔλαιον, χατῃσχύνθησαν γεωργοί" 
θρηνεῖτε, χτήματα ὑπὲρ πυροῦ xai χριθῆς, ὅτι ἀπ- 
ὅλωλε τρυγητὸς ἐξ ἀγροῦ" ἡ ἄμπελος ἐξηράνθη, xal 
συχαΐ ὀλιγώθησαν' ῥοιὰ xaX φοίνιξ χαὶ μῆλον xal 
πάντα τὰ ξύλα τοῦ ἀγροῦ ἐξηράνθησαν. » Αρμόττων 
μὲν οὖν τοῖς ἱερατεύουσι τῷ θυσιαστηρίῳ ὁ Opr.vo;, 
ὅτι παντελὴς ἀφορία χατέχει τὰς πεδιάδας, ἀφ᾽ ὧν 
τάς τε ἀπαρχὰς καὶ τὰς δεχατιὰς χομιζόμενοι, τῶν 
ἀναγχαίων εἶχον τὴν ἀφθονίαν’ ἁρμόττων 08 οὐχ fz- 
τον θρῆνος xaX τῇ γἢ πάντων ἀφῃρημένῃ τῶν xap- 
πῶν" ὡς χαὶ τοῖς γεωργοῦσι τὴν γῆν, αἰσχύνην ἐν- 
τεῦθεν περιγίγνεσθαι, ὅτι δὴ πεπονήχασι μάτην᾽ καὶ 
πᾶσι δὲ τοῖς ἐπὶ τῆς χώρας χτήμασιν ὁμοίω;, ὅτι μή- 
πε τῶν ἀπὸ γῆς γιγνομένων, μήτε (p. 109) τῶν ἐν 
δένδρεσ! τιχτομένων εἰσχομιζόμενόν τι χατὰ τὸ εἰω- 
θὸς δυνατὸν ἰδεῖν. « Ὅτι χατήσχυναν χαρὰν οἱ υἱοὶ 
τῶν ἀνθρώπων. » "Iva εἴπη ὅτι μηδενὶ πρόσεστιν 
ἀφορμὴ τοῦ χαίρειν, αἰ σχυνομένοις εἰ μὴ πενθοῖεν ἐπὶ 
τοσούτοις χαὶ ττλιχούτοις χαχοῖς" διὰ πάντων δὴ τού- 
των ἀχαρπί βαρυτάτῃ χατειλήφθαι δεέίχνυσι τῶν 
Ἰσραηλιτῶν τὴν χώραν, ὡς εἶναι διπλοῦν τὸ χαχόν" 


πολεμίων τε αὐτοὺς διατεθέντων τὰ χείριττα, χαὶ τῆς γῆς πᾶσαν ἀρνητλμένης τῶν χαρπῶν τὴν φοράν. Τί οὖν 


ξπὶ τούτοις ; 

Vrns. 15-16. — « Accingite vos et plangite, sa- 
cerdotes, lamentamini, qui ministratis altari, iu- 
gredimini, dormite in saccis dum in Dei ministe- 
rio versamini, quia recessit a domo Dei vestri sa- 
crificium et libatio. » Ῥγῷ omnibus decet vos potis- 
simum, sacerdotio fungi sortitos, sacco vestiri, nc- 
que id unquain deponere, sive cubetis, sive etiam 
rem sacram peragalis; sed gemitibus luctuique in- 
dulgere; propterea quod qui rite Deo exhibebatur 
. cultus omnino desiverit. « Sanctificate jejunium. » 
Quoniam sanctum dicitur, quidquid est selectum 
et ἃ multitudine separatum, ideo « Sanctificate 73 
jejunium » dicit, id est ad hoc vos comparate, omis- 
sisque omnibus et prorsus sejuncti, dedite vos ac 
disponite ad jejunii observantiam. « Przdicate 
cultus officium. » Indicite omnibus, ut humanis 


ἱερεῖς, Opr veles oi λειτουργοῦντες θυσιαστηρίῳ, εἰσέλ- 
θετε, ὑπνώσατε ἐν σάχχοις λειτουργοῦντες θεῷ * ὅτι 
ἀπέσχηχεν ἐξ οἴχου Θεοῦ ὑμῶν θυσία χαὶ σπονδή. » "Ec' 


D ἅπασι δὲ μάλιστα πρέπον ὑμῖν τοῖς εἰς τὴν ἱερωσύνην 


προθεθλη μένοις περ'θέσθαι μὲν σάχχον, οὐχ ἀςαιροῦν- 
τας αὐτὸν, οὔτϑ εἰ χαθεύδοιτε, οὔτε μὴν εἰ τὴν λει- 
τουργίαν ἐχτελοίγτε τὴν θείαν" θρήνῳ δὲ προσανέχειν 
xai χοπετῷ, ὑπὲρ ὧν ἅπασα πέπαυται fj χαθτχόντως 
ἀπονεμομένη τῷ Θεῷ θεραπεία. « ᾿Αγιάσατε vn- 

τείαν. » ᾿Επειδὴ ἅγιον λέγεται τὸ ἐξαίρετον xal 
τῶν πολλῶν χεχωρισμένον, « ᾿Αγιάσατε νηστείαν » 
λέγει, ἀντὶ τοῦ, Πρὸς ταύτην (p. 110) ἑαυτοὺς ἐχτά- 
ξατε, χαὶ πάντων ἀφέμενο! τε xat χωρ!σθέντες παν- 
τελῶς, ἀφορίσατε xaX τάξατε πρὸς τὴν ταύτης ἐχ- 
πλήρωσιν ἑαυτούς. € Κηρύξατε θεραπείαν, » Καὶ 


2117 


COMMENTARIUS IN JOELIS CAP. 1. 


218 


μβηνύϑατε πᾶσιν, ὅπως ἂν τῶν ἀνθρωπείων ἀφέμενοι A negotiis omissis, Dei cuitui celebrando íntersint. 


πρηγμάτων, τῇ τοῦ Θείου προσανέχοιεν θεραπείᾳ. 


« Συναγάγετε πρεσάυτέρους, πάντας τοὺς χατοιχοῦντας. 


τὴν γῆν εἰς οἶχον Θεοῦ ὑμῶν, xol χεχράξατε πρὸς 
Κύριον ἐχτενῶς, Οἴμοι, οἴμοι, οἴμοι εἰς ἡμέραν, ὅτι 
ἐγγὺς ἡμέρα Κυρίου. » Καὶ πάντα: δὴ ἐπὶ τῆς ὑμε- 
τέρας χώρας ἡγεῖσθαι τῶν λοιπῶν ὡς εἰχὸς, χοινῇ 
μὲν εἰσελθεῖν εἰς τὸν οἶχον ἐπείχθητε τοῦ Θεοῦ, ἐν 
670 περ ὑμῖν ἐστιν ἄδεια τοῦ εἰσιέναι" μετὰ πολλῶν 
δὲ ἀναδοήσατε τῶν στεναγμῶν τοῦτο γὰρ λέγει, 
« Ofpot, οἴμοι, οἴμοι" » εὐχόμενοι μὴ εἰς πεῖραν 
ἐλθεῖν τῆς ἡμέρας ἐχείνης, ἣν οὐ πόῤῥω συμδέθηχεν 
εἶναι χατὰ τὴν ἀπειλὴν τὰν θείαν. « Καὶ ὡς ταλαι- 
Twpía ix ταλαιπωρίας ἥξει. » Ὡς ἂν μὴ ἐπαλλήλοις 
ὑμῖν περιπεσεῖν ἐγγένηται τοῖς χαχοῖς. « Ὅτι χατ- 
ἕναντι τῶν ὀφθαλμῶν ὑμῶν βρώματα ἐξηράνθη, 
xai ἐξ οἴχου Θεοῦ ὑμῶν εὐφροσύνη xaX χαρά. » Ἵνα 
μὴ αὐτόπται γένησθε τῶν χαχῶν ἐχείνων, ὅτι πολλὴ 
μὲν τις ἔσται χαὶ μεγίστη τῶν χαρπῶν ἡ ἀφορία" 
προστεθήσεται δὲ τὸ χείριστον ἀπάντων τὴν πᾶσαν 
ἀγηρῆσθαι τοῦ οἴχου τοῦ Θεοῦ τὴν χαθήχουσάν τε 
χαὶ ὀφειλομένην τῷ Θεῷ (p. 111) θεραπείαν, f) πλεί- 
στης ὅστς εὐφροσύνης τε xaX χαρᾶς πληροῦν ἠδύνατο 
τοὺς πρὸς τὸ δέον ὁρῶντας. 

Στίχ. ἐξ χ'. — « Ἐσχίρτησαν δαμάλεις ἐπὶ ταῖς 
φάτναις αὐτῶν. » Αὗται μὲν γὰρ ὑπὸ τῆς χατεχούτης 
ἐνδείας συνελαυνόμεναι πρὸς τὸ σχιρτᾷν τε νεύσουσι 
χαὶ ταράττεσθαι, ὑπὸ μὲν τῆς φύσεως τὴν τροφὴν 
ἐπιζητοῦσαι, ὑπὸ δὲ τοῦ μὴ παρεῖναι τὸ τρέφον, πρὸς 
&zax-ov χινούμεναι σχίρτησιν. « Εὐρωτίασε σιτοδοχεῖα 
ἀπὸ τῶν χρισμάτων αὐτῶν.» Ἐπειδὴ ἔθος περιχρίεσθαι 
τῦῦ σἰ τοῦ τὰς ἀποθήχας ἀσφαλείας ἕνεχεν, οὐχ ἐνόντων, 
φησὶ, τῶν ἐμδαλλομένων, εὐρῶτα ὁ ἐπιχριόμενος ἕξει 
πηλὸς, ix τοῦ μηδὲν ἀποτίθεσθαι χαθάπαξ. « Ἡφανί- 

οὗτσαν θησαυροί. » Πᾶς τόπος ὅντινα δήποτε εἰσδέ- 
σθαι χαρπὸν εἰωθὼς, περιττὸς ἔσται, οὐχ ὄντων 
τῶν ἐμδάλλεσθαι ὀφειλόντων. « Κατεσχάφησαν λη- 
v. » Περιτταὶ xal αὖται φανοῦνται, οὐδενὸς εἶσχο- 


μιζομένου. « "Ott ἐξηράνθη . σῖτος, τί ἀποθήσομεν 


ἔχυτοῖς ; » ᾿Απὸ μέρους τοῦ σίτου τοὺς πάντας εἰπεῖν 
ἐδωλέθη χαρπούς" εἰς γὰρ βεδαίωσιν τῶν προειρη- 
βένων τοῦτο βούλεται λέγειν, ὅτι τῶν χαρπῶν παν- 
"uS ἀφῃρημένων, περιττὸς πᾶς ἔσται τόπος δέχε- 
δὴ: τοὺς χαρποὺς εἰωθὼς, (p. 112) οὐκ ὄντων τῶν 
ἀξοτίθεσθαι μελλόντων. ε "ExAauss βουχόλια βοῶν, 
ὅτι οὐχ ὑπῆρχε νομὴ αὐτῶν xai τὰ ποίμνια τῶν 
Ξρυξάτων ἐτανίσθησαν. » ᾿Αφήρηται τῶν χτηνῶν 
ἡ τονέθης χατὰ χώραν τροφῆ. « Πρὸς σὲ, Κύριε, 
βρέτομλλι, ὅτι πῦρ ἀνήλωσε τὰ ὡραῖα τῆς ἐρήμου, 
χαὶ -λὸξ ἀνῆψε πάντα τὰ ξύλα τοῦ ἀγροῦ. » Κοινῇ 
ἃ πάντες ἐπὶ τοῖς χατέχουσι καχοῖς παρὰ σοῦ τῶν 
πλιχούτων χαχῶν αἰτήσομεν τὴν λύσιν, ὅτι δίχην 
τορὺς &raca fj χώρα σὺν τοῖς kvouct δένδροις ἧφά- 
Ἄσται € ὡραῖα » γὰρ « τῆς ἐρήμου » λέγει τοὺς ἐν 
πὶς ὄρεσι τόπους πρὸς σπερμάτων χαταθολὴν ἐπιτη- 
δίους δ'τας, οὗς εἰώθασι χοινῷ λόγῳ € ὁροπέδια » 
tul ", (va, οὖν εἴπῃ ὅτι πᾶς τόπος χαὶ πᾶν ξύλον 
ἐγάνισται, ὡς ὑπὸ πυρός τινος χαταπεφλεγμένα. 
ι λὶ τὰ χτήντ 192 πεδίου ἀνέδλεψε πρὸς 3i, ὅτ' 


« Congregate senes, omnesque terre incolas ad 
domum Dei vestri, et clamate ad Dominum vehe- 
menter: Heu mihi! heu mihi! heu mihi in die! 
quia prope dies Domini. » Et omnes, qui in regione 
vestra precedere aliis ob statem debent, coadu- 
nantes, quos et reliquos sequi par est, gregatim 
Dei domum ingredi impellite, quandiu vobis adhuc 
ingrediendi copia est. Cum multis autem clamate 
gemitibus ; id enim przdicta locutio heu mihi, beu 
mihi, heu mihi, significat ; orantes ne diem illam 
experiri cogamini, qua haud procul abest, juxta 
divinam comminationem. « Et quasi miseria de 
miseria veniet. » Ne sine intercapedine malis 
corripiamini. « Quia ante oculos vestros alimenta 
exaruerunt, item de domo Dei vestri gaudium atque 
Jetitia. » Ne spectatores malorum illorum sitis, 
quia multa erit.imo maxima frugum sterilitas. 
Pessimus omnium accedet cuinulus, cessatio omni- 
moda in Dei templo congrui debitique Deo cultus, 
qui gaudio plurimo atque letitia replere poterat 
honesti studiosos. 


Vgns. 17-290. — « Subsultaverunt juvence in 
presepibus suis. » ll» quippe premente fame 
coacte, subsultare ac perturbari incipient, natu- 
raliter alimoniam quarentes; qua negata, ad in- 
conditas subsultationes moventur. « Computrue- 
runt horrea ab unctionibus suis. » Quia mos erat 
ungendi apothecas tritici, causa conservationis, si 
deficiet quidquid illuc ingerendum erat, putrescet 
illitum lutum, cum nihil omnino sit intus reposi- 
tum. « Destructi sunt thesauri. » Quilibet locus 
recipere fruges solitus, supervacaneus erit, cuim 
non sint quz reponi debeant. « Suffossa sunt tor- 
cularia. » 74 Hac quoque videbuntur superflua, 
cum nemo quidquam afferat. « Cum arefactum sit 
triticum, quid nobis reponemus ? » À parte, id est 
a tritico, cunctos vult denotare fructus. Namque 
ad antea dictorum confirmationem loc dicere vult, 
nempe quod frugibus cunctis ablatis, supervacuus 
erit omnis locus iis excipiendis consueto more pa- 
ratus, cum quod reponatur desit. « Fleverunt ar- 


D menta boum, quia non erant eis pascua : et greges 


ovium disperierunt. » Jumentorum consueta per 
agros alimenta defecerunt. « Ad te, Domine, cla- 
mabo, quia ignis consumpsit speciosa deserti, et 
flamma cuncta ligna agri succendit. » Cuncti simul 
in tantis constituti malis, a te poscimus illorum 
solutionem, quia velut igne universa regio cum 
suis arboribus vastata est. Nam « deserti speciosa » 
dicit locos in montibus seminationi idoneos, qui 
vulgari loquela dici solent « planitie montanz. » 
Vult ergo dicere, omnem locum omneque ligni 
genus tanquam igne fuisse inflanmatum. « Sed el 
bestix: agri ad te suspexerunt, quoniam arefactse 
sunt aquarum scaturigines. » Pereunt, inquit, siti 
jumenta, fontibus jam, ΟἹ pluviz defectum, aquam 


219 


THEODORI MOPSUESTENI 


490 


emiitere non valentibus. Postquam igitur lato ser- A ἐξηράνθησαν ἀφέσεις ὑδάτων. » ᾿Απολεῖφαι, φησὶ, νῷ 


mone exposuit malorum multitudinem, similia 
predictis subtexit. | 


CAP. II. 

Yzns. 1-3. — « Claagite tuba in Sione, predi- 
cate in monte sancto meo, congregentur omnes 
habitatores terrz, quia adest dies Domini, quia 
prope est dies tenebrarum et caliginis, dies nebulie 
et turbinis. » Tubz itaque signo dalo, juxta ritum 
legitimum, '45 cunctos ad Sionem montem con- 
gregate, ubi mihi cultum exhiberi mos est; illie 
meam implorantes inisericordiam, quia haud procul 
est quam. Deus comm natus est dies, 4.88 cunctos 
tenebris atque caligine opplere potis est; adeo ut 
videre nihil possint, utpote rebus omnibus nebula 
86 turbine obvolutis. Recte autem ad Sionem mon- 
tem omnes advocat, in quo lex Mosaica coli Deum 
debere constituit. Quare et decem tribus derelicto 
loci ejus divino cultu, juvencis secundum Jero- 
boami consilium, eumdem detulerunt. Nunc itaque 
hortatur, ut ab insania illa recedentes, ad Sionem 
montem respiciant, οἱ ad universalem Dominum 
ibi coli jussum, ut sic ab imminentibus sibi malis 
lib:rari impetrent. Revera hoc contigisse sub Sen- 
nacherino, Ezeclia regnante in Judza, illius loci 
incolis comperire est. «Quasi mane expandetur 
super montes populus multus et fortis: similis ei 


non fuit a sxculo, et post eum non adjicietur usque C 


ad annos in generationes gencrationum.» Ceu mane, 
quod suo tempore universam occupal terram, in- 
numerabilis quidam hostium populus superveniet, 
omnes occupans montes, cui neque similis fuit 
antea, neque facile erit postea. « Ante faciem ejus 
ignis vorans, et post eum exurens flamma. » Cuncta 
in circuitu ascensu suo destruet, velut jgnis. «Quasi 
hortus voluptatis terra coram eo, et post eum cam- 
pus desolatus. » Quos locos nondum invasit, ii 
videntur haud horto dissimiles, tum incolarum 
multitudine, tum elegantia zdificiorum: verumta- 
men post illius adventum, totam illam statim ama- 
nitatem deletam videre est. « Neque est qui sit in- 
columis ab eo.» Difficile ergo est quemquam illius 
impetum effugere. 


δίψει τὰ χτήνη, τῶν πηγῶν Ex τῆς ἄγαν évop6piac 
ὕδωρ οὐ δυναμένων ἐχπέμπειν" εἶτα τῇ πλατύτητι 
δηλώσας τῶν χακῶν τὸ πλῆθος, ἐπάγει τὰ ὅμοια ταῖς 
προχειμένοις. 

ΚΕΦ. Β'. 

Στίχ. a'-'. — « Σαλπίσατε σάλπιγγι ἐν Σιὼν, xu- — 
ρύξατε ἐν ὄρει ἁγίῳ μου, καὶ συναχθήτωσαν (14) 
κάντες οἱ χατοιχοῦντες τὴν γήν᾽ (p. 145) διότε πκάρ- 
ἐστιν ἡ ἡμέρα Kuplov: ὅτι ἐγγὺς f) ἡμέρᾳ σκότους xal 
γνόφου, ἡμέρα νεφέλης χαὶ ὁμίχλης. » Τῇ τοίνυν 
στ μασίᾳ τῆς σάλπιγγος χατὰ τὸ νόμιμον ἔθος ypn- 
σάμενοι, πάντας ἐπὶ τὸ Σιὼν συναγάγετε ὄρος, ἔνθα 
pot τὴν θρησχείαν ἀποδίδοσθαι: ἔθος" αὐτόθι τὸν ἔλεον 
αἱτοῦντες τὸν θεῖον, ἐπειδὴ οὐ πόῤῥω συμδέδηχεν εἶναι 


B τὴν ἠπειλημένην ὑμῖν ἡμέραν παρὰ τοῦ Θεοῦ, 1 σχό- 


τους αὑτάρχης χαὶ γνόφου πάντας πληροῦν, ὡς ἐν w- 
φέλῃ τινὶ χαὶ ὁμίχλῃ πάντα χαθεστῶτα ὁρᾷν οὐχ οἶφυς 
τΞ ὄντας χαλῶς δὲ ἐπὶ Σιὼν ὄρος ἅπαντας χαλεΐ, ἐν 
ὥπερ χατὰ τὸ Μωσαϊχὸν ἔθος θεραπεύεσθαι τέταχφο 
«5 Θεῖον" ὡς ἂν καὶ τοὺς τῶν δέχα φυλῶν ἀπολελαι- 
πότας μὲν τὴν αὐτόθι τοῦ Θείου θεραπείαν, ταῖς δα- 
μάλεσ: 6b χατὰ τὴν τοῦ Ἰερούολμ προσανέχοντας 
συμθουλὴν, ἐντρέψῃ" νῦν γοῦν τῆς μανίας ἀποστάντας 
ἐχείνης, πρὸς τὸ Σιὼν ὄρος ἰδεῖν, xaX τὸν τοῦ παντὸς 
κύριον αὐτόθι θεραπεύεσθαι τεταγμένον, ἵν᾽ οὕτῳ 
τῶν προσδοχωμένων αὐτοῖς χαχῶν λάθοιεν τὴν λύσιν" 
τοῦτο γὰρ δὴ χαὶ προσγεγονὸς ἐπὶ τοῦ Σενναχηρεὶμ 
Ἑξεχίου βασιλεύοντος τῆς Ἰουδαίας τοῖς περὶ τὸν 
κόπον ἐχεῖνον οἰχοῦσιν, εὕροι τις ἂν προδήλως. s Ὡς 
ὄρθρος χυθήσεται ἐπὶ τὰ ὄρη λαὸς πολὺς xat ἰσχυρός" 
ὅμοιος αὐτῷ οὐ γέγονεν ἀπὸ τοῦ αἰῶνος" xal μετ᾽ 
αὐτὸν οὐ προστεθήσεται, ἕως ἐτῶν εἰς γενεὰ; γενεῶν.» 
( p. 114) Δέχην γὰρ ὄρθρον χατὰ τὸν οἰχεῖον χαιρὰν 
ἅπασαν πληρώσαντος τὴν γῆν, ἀναρίθμητός τις ἐφ- 
ελεύσεται λαὺς τῶν πολεμίων ἅπαντα πληρῶν τὰ lign, 
ᾧ μήτε γέγονε παραπλήτιος πρότερον, ἀλλ᾽ οὐδ 
ἔσται ῥᾳδίως. « Τὰ ἔμπροσθεν αὐτοῦ πῦρ ἀναλίσχαγ, . 
xai τὰ ὀπίσω αὐτοῦ ἀναπτομένη φλόξ. » Δπαντα 
χυχλόθεν διὰ τῆς οἰχείας ἐπιδάσεω; ἀφανιεῖ, δίχην 
πυρός. « Ὥς παράδεισος τρυφῇς ἡ γῆ ἔμπροσθεν 
αὐτοῦ, xal τὰ ὀπίσω αὐτοῦ πεδίον ἀφανισμοῦ. » Οὖς 
μὲν γὰρ οὕπω τόπους ἐπελήλυθεν, ἴδοι τις ἂν παρα» 
δείσου μηδὲν ἀπεοιχότας, τῷ τε πλήθει τῶν olxoüw- 


D των, καὶ τῷ τῶν οἰχοδομημάτων χάλλει" παρλγεγθ-. 


νότος δὲ, ἀθρόον ἅπασαν ἐχείνην ἀφανιζομένην ἔστιν ἰδεῖν τὴν εὐπρέπειαν. « Καὶ ὀνασωζόμενος οὐκ ἔστιν 
ἐπ᾿ αὑτοῦ.» Χαλεπόν γ᾽ οὖν τινι διαφυγεῖν τὴν ὁρμὴν τὴν ἐχείνου. | 


76 Vers. 4-8. — «Quasi aspectus. equorum, 
aspectus eorum : et quasi equitatus, sic persequen- 
tur. Sicut sonitus curruum super vertices montium 
exsilient, el sicut sonitus flamm: ignis devorantis 
stipulam, et velut populus multus ac fortis in acie 
instructus. » Particula, « sicut, » non similitudinis 
causa ponitur, sed narrative. Qualeest illud : « Sicut 
(quam) bonus Israeli Deus?*,» pro, « bonus. » 


89 Psal. . xxu, 4. 


(14) Videmus pulchram lectionem συναχθήτωταν 
eon(ürmatam a subsequente commentario, nec non 
in lect. var. Grzce. apud. polyglott., pro communi 


Στίχ. δ-η΄. — € Ὡς ὄρασις ἵππων, ἡ ὄρασις αὖ- 
τῶν" xal ὡς ἵππος, οὕτω χαταδιώξονται" ὡς φιωνὴ 
ἁομάτων ἐπὶ τὰς χορυφὰς τῶν ὁρέων ἐξαλοῦνται * καὶ 
ὡς φωνὴ φλογὸς πυρὸς χατεσθιούσῃς χαλάμην’ χρὰ 
ὡς λαὸς πολὺς καὶ ἰσχυρὸς παρατασσόμενος εἰς wí- .. 
λεμον.» Τὸ, « ὡς,» οὐ χατὰ ὁμοίωσιν λέγει, i 
χατὰ ἀφήγησιν᾽ οἷόν ἔστι τὸ, « Ὡς (45) ἀγαθὰς tg 
Ἰσραὴλ ὁ Θεὸς, » ἀντὶ τοῦ, « ᾿λγαθός" » τοῦτο γὰρ 





συγχυθήτωσαν. 
(15) Pace ta, Theodore, aio videri mihi hoe loco 
ὡς particulam admirandi. 


COMMENTARIUS IN JOELIS CAP. Jf. 232 
αῦθα λέγει "ὅτι πολλὴν μὲν ἔστιν ἰδεῖν αὐτῷ A Id enim efiam hoc loco dicit, multum nempe con- 


δαν τὴν Uxzov: (p. 115) φούεροὶ δέ τινες ol 
) ἵππων ἐλαύνοντες χατὰ τῶν ἐναντίων" &p- 
€ αὐτῷ πλεῖστα ἄχρι τῶν ὑψηλοτάτων ypo- 
ἧς ἐφόδοις " ἀπεοίχασί τε οὐδὲν πυρὸς ἐπινε- 
) χαλάμην, οὕτως ἅπαντας ἐπιόντες οὖς βού- 
ὅπους" εἰσὶ γὰρ πολλοί τινες xal ἄγαν ἀνδρεῖοι, 
μᾶλλον εἰς; πόλεμον παρεσχευασμένοι. € ᾿Απὸ 
3») αὐτοῦ συντριδήσονται λαοί" πᾶν πρόσωπον 
ἔχαυμα χύτρα:. » Πλείστους γ᾽ οὖν ὡς εἰκὸς 
οἰκείας ὁρμὴ: ἀφανιοῦσιν" ὥστε δοχεῖν ἅπαν- 
& ὑποπεπτωχότα: αὐτῷ ἐοιχένχι χύτρᾳ ὑπὸ 
αταχεχαυμένῃ᾽ xal ἐπιμένων τῷ διηγεῖσθαι 
αὐτὸν, ὡς ἂν μείζονα τοῖς ἀχούουσιν ἐνθείη 
»ν" € Ὥς μαχηταὶ δραμοῦνται, xal ὡς ἄνδρες 
ταὶ ἀναδή, σονται ἐπὶ τὰ τείχη. » Μετὰ πολλῆς B 
τητος ἐπὶ τὰ; μάχας ὁρμῶσι" μετὰ πολλοῦ δὲ 
αοὺς χαὶ τοῖς τείχεσιν ἐπελεύσονται τῶν πό- 
Ub τὴν ἐχεῖθεν ὑφορώμενοι BAá6nv. 4 Ἔχα- 
«τῷ αὐτοῦ ὁδῷ πορεύεται, καὶ οὐ μὴ ἐχκλίνωσι 
δοὺς αὐτοῦ, xx! ἔχαστος ἀπὸ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ 
ἔξαται. » Συντεταγμένοι χέχρηνται τῷ πολέμῳ, 
' δεξιΣ οὐδὲ ἀριστερὰ ἐχχλίνοντος πώποτε" 
ἔστου μὲν τὴν ὠριτμένην τε xal τεταγμένην 
e ἀδόν᾽ πάντων δὴ μετὰ πολλῆς τῆς συμφω- 
|'9bv πόλεμον τὴν ὁρμὴν ποιουμένων. (y. 146) 
βαρυνόμενοι ἐν τοῖς ὅπλοις αὐτῶν mopsusoy- 
ἕν τοῖς βέλεσιν αὑτῶν πεσοῦνται, χαὶ οὐ μὴ 
ἡθῶσιν. » Μέγιστον καὶ τοῦτον πρὸς ἀπόδειξιν 
€ πόλεμον παρεσχευάτθαι, τὸ μηδὲ πώποτε 
δὸν ἔξω γίνεσθαι τῶν οἰχείων" τοῦτο γὰρ λέ- 
Οὗτε ὁδοιποροῦντες ἀποτίθενται τὰ ὅπλα, 
νοῶν ἀνεχόμενοι τοῦ βάρους, ἣ ἄοπλοι δεικνύ- 
ὥς ὁρῶσιν" οὔτε εἰ πρὺς ἀνάπαυσιν νεύοιέν 
We τῶν ὅπλων γίγνονται τῶν οἰχείων’ τὸ γὰρ 


spici comitantem ei equitatutn. Sunt autem ii ter- 
ribiles qui equis insidentes irruunt in hostes. 
Currus item ei plurimi, usque ad sublimia decur- 
rentes. Nihil porro differunt ab izne stipulam de- 
pascente: adeo cunctos quos volunt pervadunt 
locos. Plurimi sunt et strenui, atque apprime ad 
bellum instructi. « À facie ipsius conterentur populi: 
omnis vultus quasi adustio oll:e. » Plurimos itaque, 
ul par est, impetu suo destruent; adeo ut cuncti 
sub eo cadentes visuri sint ollze ab igne tostz si- 
miles. Tum pergens adliuc de eo loqui, ut majorem 
audientibus incutiat metum : « Ut bellatores, inquit, 
current ; quasi viri bugnaces monia conscendent. » 
Multa eum celeritate in prelia ruent ; multa item 
cum audacia urbium muris insilient, spreto illinc 
danni periculo. « In sua quisque via graditur, neque 
a propria deflectit semita, nec a fratre suo disce- 
dit. » Ordinata utuntur acie, nemo dextrorsum aut 
sinistrorsum usquam declinat : sed singuli definitam 
imperatamque (erunt viam: omnes vero summa 
concordia ad prelium ruunt. «Armis &uis gravati 
incedent, et in jaculis suis cadent, et non finien- 
tur. » Hoc quoque plurimum interest ob demon- 
strandam ad bellum promptitudinem, si quis nun- 
quam extra propria arma sit, Dicit enim: Ne in 
iinere quidem arma deponunt, libentius 77 
eorum pondus gerentes, quam se inermes spectan- 
tibus exhibentes : nam neque si forte pausam ali- 
quam capiant, sine armis suis sunt. Etenim, ca- 
dent, posuit pro, procident aut recunmbent : dicere 
volens, quod armati et incedunt et recumbunt : 
ideoque pulchre addidit, et non finientur, id est 
nullum finem bellandi agnoscunt, in armis semper 
preliisque versantur. 


δι, ἀντὶ τοῦ ἀναπεσοῦνται xal ἀναχλιθήσονται λέγει " βουλόμενος εἰπεῖν ὅτι μετὰ τῶν ὅπλων xai mo- 
1 χαὶ ἀναχλίνονται" διὸ χαλῶς ἐπήγαγε, xal οὐ μὴ συντελεσθῶσιν᾽ ἀντὶ τοῦ, πέρας οὐχ ἴσασιν τοῦ 


ἃς πάντοτε δὴ ἐν ὅπλοις τέ εἰσι xal πολέμοις. 


θ΄. ια΄. -- - Τῆς πόλεως ἐπιλήψονται, xal ἐπὶ 
χέων αὐτῶν δραμοῦντα', ἐπὶ τὰς οἰκείας ἀνα- 
t, χαὶ διὰ θυρίδων εἰσελεύσονται ὡς χλέ- 
ἹΜετὰ πολλῆς μὲν τῆς δυνάμεως χειροῦνται 
dt, οὐδὲ ἀνατρέχειν ὀχνοῦντες μετὰ τῶν 
ἐπὶ τὰ τείχη ^ εἰσεληλυθότες δὲ ἅπασαν ἐπι- 

ι τὴν τόλιν, ὥστε καθ᾽ ἑχάστην οἰχίαν xal διὰ 
καὶ διὰ θυρίδων εἰσιέναι, ἐπὶ τῷ πάντα ἀφε- 
ἐνόντα * τὸ γὰρ, « ὡς χλέπται, » τοῦτο λέγει, 
», ἐπὶ τῷ πάντα ἀφελεῖν xal χλέψαι. « Πρὸ 
wo αὐτοῦ συγχυθήσεται ἡ γῆ,, xaX σεισθήσε- 
ἡρανὸς, ὁ ἔλιος χαὶ ἡ σελένη συσχοτάσουσι, 
ἢ καὶ τὰ ἄττρα δύσουσι τὸ φέγγος αὐτῶν. » 
piv ὁ προφήτη; ὑπερθολιχῶς τὰ πολλὰ λέ- 
ig μείζονα ἔχπληξιν τῶν ἀχουόντων᾽ ἐπειδὴ 
tot ἂν P τὰ λεγόμενα, λείπεται τῶν ἔργων" 
ἐ ἐττ' χἀνταῦθα, οὐ τὰ στο χεῖζ λέγων συγ- 
χαὶ ἀετατίθεσθαι, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τοῖς ἐν χαχοῖς 
μένοις ἴδιόν ἐστι τὰς ὑπολήψεις πρὸς τὴν 
92a» μεθίτταστθαι πολλάχ'ς ἀνάνχην" τοῦτο 
'tt, ὅτ: 797423205 μὲν TÀT 252245 , ἐπιόντος 


Vgns, 9-11. — « Urbem capient , et super mao- 
nia ejus discurreut ? domos conscendent, el per 
fenestras intrabunt quasi fures. » Magnis viribus 
urbes domant, neque non audent currere ad 
menia cum armis, et per januas fenestrasque 
ingredi, ut quidquid est intus auferant : hoe enim 
significat locutio, « quasi fures, » pro, Ad omnia 
auferendum et furandum. « À facie ejus confun- 
detur terra, commovebitur colum, sol et luna 
obtenebrabuntur, et stelle recondent splendorem 
suum. » Videtur propheta hyperbolice multa 
dicere, ut majore audientes pulset terrore. Nam 
cuicuimodi sint haec verba, minora rebus sunt. 
Apparet autem hoc etiam loco prophetam baud ita 
lequi quasi eleinenta confundantur et transferantur, 
sed quia mos est eorum qui malis exercentur, 
menlis ideas ad suas praesentes sape anguslias 
transferre. Dicit igitur fore ut bomines confusione 
repleantur, Domino in terram adventante. Videtur 
ergo illis, qui talia a Deo in terra patiuntur, et 
celum concuti, et sol ac ura ct sidera jam non 


235 


THEODORI MOPSUESTENI 


relucere, malorum scilicet gravitate patientibus Α αὐτοῦ τὰ κατὰ γῆν' δοκεῖ δὲ τοῖς ἐν τῇ γῇ τοιαῦτα. 


eripiente lucis sensum. « Et Dominus dabit vocem 
suam ante faciem exercitus sui : quia multa sunt 
nimis castra ejus, quia fortia opera verborum ejus : 
fiagnus enim dies Domini, magna et illustris 


valde, et quis sustinebit eam ? » Loquetur preter 


facta hzc ipse Dominus, cujus voluntate, hzc 
propier vestram nequitiam patiemini : 78 quam- 
obrem tunc vos noveritis totam hanc ejus esse 
aciem, cujus voluntate movetur. Scietis etiam 
quanta sit. verborum ejus vis, olim loquentis, cum 
vos verbis non credebatis, quz postea in rem con- 
tulit ; ostenditque, quemlibet sermonem ejus perin- 
de esse ac forte opus : quandoquidem adeo magna 
et illustris est supervenientium vobis malorum 


κάσχουσι παρ᾽ αὑτοῦ, xaX ὁ οὐρανὸς σαλεύεσθαι͵ xa . 
ὁ ἥλιος, xaX fj σελήνη, καὶ τὰ ἄστρα μηχέτι φαΐνειν, 
«ἧς τῶν χαχῶν βαρύτητος ἀφαιρουμένης τῶν πκασχόν» 
τῶν τοῦ φωτὸς τὴν αἴσθησιν. « Καὶ Κύριος δώσει 
φωνὴν αὐτοῦ πρὸ προσώπου δυνάμειος αὐτοῦ" δα 
πολλὴ ἐστι σφόδρα 1j παρεμδολὴ αὐτοῦ * ὅτι ἰσχυρὰ 
ἔργα λόγων αὐτοῦ; διότι μεγάλη f; ἡμέρα τοῦ Κυ. 
ρίου, μεγάλη xai ἐπιφανὴς σφόδρα" καὶ τίς ἐστιν. 
ἱχανὸς αὐτῇ ; ν Ἐπιφθέγξεται 6b τοῖς γινομένοις κὰδ 
ὁ Θεὸς, οὗπερ οὖν γνώμῃ ταῦτα διὰ τὴν οἰχείαν — 
πείσεσθε χαχίαν" ὥστε τότε μὲν ὑμᾶς γνῶναι πᾶσαν 
αὑτοῦ τὴν παράταξιν ταύτην οὖσαν, οὗπερ οὖν χεχῖ- 
νηται γνώμῃ ᾿ γνῶναι δὲ χαὶ ὅση ἐστὶ τῶν λόγων αὖ» 
τοῦ ἡ ἰσχὺς, πάλαι μὲν εἰρηχότος ὅτε περ ἣ πιστεῖῃε. 


dies. Tunc res pro divina voluntate flet, nec quis- D τοῖς λεγομένοις" ὕστερον δὲ αὐτὰ ἑξάξοντος εἰς ἔβ- 


quam malorum illorum ferre poterit molem. Qui- 
bus verbis postquam hostium graves vires exposuit, 
subjuugit : 


γον, (p. 118) καὶ δείξαντος ὅτι πᾶς λόγος αὐτοῦ ἔργο 
ἐστὶν ἰσχυρόν " ὅτι τε οὕτω μεγάλη καὶ ἐπιφανὴς ἢ 
τῶν ἐπιόντων ὑμῖν xaxov ἡμέρα" τότε ἔσται χαὐδε 


«hv γνώμην τὴν θείαν, ὡς μηδὲ εἶναί τινα δυνατὸν τῶν τότε γινομένων χαχῶν ὑποφέρειν τὸ μέγεθος " &- 
ἡγησάμενος δὲ τῶν πολεμίων τὴν βαρύτητα ἐν τούτοις, ἐπάγει" 


Vgns. 12-14. — « Εἰ nunc dicit Dominus Deus 
vester : Convertimini ad me toto corde vestro, in 
jejunio et in fletu et in planctu, οἱ scindite corda 
vestra, et non vestimenta vestra : et converlimini 
ad Dominum Deum vestrum, quia benignus οἱ mi- 
sericors est, et longanimis ac multx misericordiz, 
et flexibilis super iniquitatibus. » Sed enim quan- 
quam res ita se habeant, agesis cuncti studia 
nostra a vitio ad virtutem convertamus, cuncti, 
inquam, tota mente ad Deum inclinemur, jejuniis, 
fletu et planctu occupati; neque vestes nostras 
scindamus, qui mos vester sspe est sine animi 
affectu ; sed corda vestra paudite, Deoque nuda 
exhibete , ut vetere malitia deposita , vestram circa 
Deum mentem demonstretis. Neque cnim est incre- 
dibile , cum sit valde benignus, et multa erga pec- 
cantes patientia uti solitus, fore ut mala retrahat 
qua vobis imponere cogitabat, « Quis novit, num 
convertatur, et poeniteat , οἱ relinquat post se 
benedictionem, sacrificium, et oblationem Domino 
Deo vestro? » Quanquam baud vobis omnibus id 
exploratum esse contingit, qui conscientia veslra 
vulneramini, attamen apprime nobis constare opor- 
L:ret, quod si convertamur atque ad eum declinare 
voluerimus, ipsum quoque ponnitebit malorum 
79 que nobis se illaturum ostenderat ; nobisque 
potius futuro tempore beneficia largiturum : hanc 
enim dicit benedictionem : quorum beneficiorum 
primum erit notitia, quod copia nobis sit sacrificia 
ac libationes ei ritu solito offerendi. Perspicuum 
est enim Deum dici benedicere, cum suis donis 
hene alicui facit. Deinde addit : 


Στίχ. ι8' -ιδ', — « Καὶ νῦν λέγει Κύριος 6 (ks 
ὑμῶν, Ἐπιστράφητε πρός με ἐξ ὅλης τῆς καρδίας 
ὑμῶν, ἐν νηστείᾳ xai ἐν χλαυθμῷ καὶ ἐν χοπετῷ" 
χαὶ διαῤῥήξατε τὰς καρδίας ὑμῶν, καὶ μὴ τὰ ἱμάτιᾳ 
ὑμῶν" καὶ ἐπιστράφητε πρὸς Κύριον τὸν Θεὸν ὑμῶν" ᾿ἱ 
ὅτι ἐλεήμων καὶ οἰχτίρμων ἐστὶ, μαχρόθυμος xe | 
πολυέλεος xai μετανοῶν ἐπὶ ταῖς χαχίαις. » ᾿Αλλὰ 
γὰρ xa τούτων οὕτως ἐχόντων, φέρε δὴ πάντες μετα. ᾿ 
θαλώμεθα τὸν λογισμὸν Ex τοῦ χείρονος ἐπὶ τὸ χρεῖ» 


C τον, καὶ νεύσωμεν ἅπαντες ὁλοχλήρῳ τῇ διανοίᾳ πρὸς 


Θεὸν, νηστείαις τε χαὶ χλαυθμῷ xa χοπετῷ κχεχρῇ» 
μένοι" χαὶ μὴ τὰ ἱμάτια τὰ ἑαυτῶν διαῤῥηγνύνις, 
διόπερ ἔθος ὑμῖν οὐχ Ex διαθέσεως πολλάχις rele 
τὰς χαρδίας δὲ ἑαυτῶν διανοίγοντές τε καὶ γυμίδξ. 
προσάγοντες τῷ θεῷ ὡς ἂν τὴν παλαιὰν ἀποθέμεν 
νοι χαχίαν, δῆλοι γένησθε τῆς περὶ αὐτὸν ἀντεχϑμε- 
νοι γνώμης " οὐ γὰρ ἀπειχὸς, ἄγαν ὄντα φιλάνθρω- 
moy χαὶ πολλῇ τῇ ἀνεξιχαχίᾳ (p. 119) περὶ τοὺς 
ἁμαρτάνοντας χεχρημένον, μεταγνῶναι ἐπὶ τοῖς ime 
xoig, οἷς ἐπαγαγεῖν ὑμῖν ἐδουλεύσατο. « Τίς οἶδεν di 
ἐπιστρέψει xal μετανοήσει χαὶ ὑπολείψεται (M) 
ὀπίσω αὐτοῦ εὐλογίαν θυσίαν χαὶ σπονδὴν Κυρίῳ t): 
Θεῷ ὑμῶν ; » Εἰ γὰρ χαὶ μὴ πᾶσιν ὑμῖν δῆλον εἶναι. 
τοῦτο συμθέδηχεν ὑπὸ τῆς συνειδήσεως πληττομένεις ' 
τῆς οἰχείας, ἀλλὰ σφόδρα γε εἰδέναι προσῆχεν tipi: 
ὡς εἰ μεταθαλοίμεθά τε xal νεῦσαι βουληθεξημδε 
πρὸς αὐτὸν, μεταμεληθήσεται μὲν καὶ αὐτὸς ἐφ᾽ (ἢ: 
χαθ᾽ ἡμῶν ἀπεφήνατο * χαριεῖται δὲ ἡμῖν ἐν τῷ μενῶ. 
ταῦτα χρόνῳ τῶν οἰχείων ἀγαθῶν τὴν yx 
τοῦτο γὰρ εὐλογίαν φησίν" ὧν πρῶτον ἡμῖν. 
γνώρισμα τὸ μεταλαδεῖν τῆς ἐξουσίας τοῦ θυ 
καὶ σπονδὰς αὐτῷ χατὰ τὸ εἰωθὸς προσάγειν  εἴδ'“ 










᾿ λον γὰρ ὅτι εὐλογεῖν λέγεται ὁ Θεὺς, τῷ ταῖς οἰχείαις εὐεργετεῖν δωρεαῖς " ὅθεν xal εὐλογίαν τὴν τοιαύτην πι- 


χληχε δωρεάν. Εἶτα ἐπάγει " 
VEns. 15-18. — «Clangite tuba in Sione, sau- 
cLiticate jejunium, predicate cultum, congregate 


(16) Cod. 1, manu ὑ πολύ yita: , at 2, 


Στίχ. te'-t. — «€ Σαλπίσατε σάλπιγγι bv Σιὼν, 
ἁγιάσατε νηστείαν, χηρύξατε θεραπείαν, συναγάγεϊδ 


ὑπολείψεται qua est communis leclio. 


COMMENTARIUS IN JOELIS CAP. il. 


ἅτε Ἐχχλησίαν, ἐχλέξασθε πρεσδυτέρους, A populum, sancti(lcate Ecclesiam, eligite senes, con- 


νήπια θηλάζοντα μαστούς " ἐξελθέτω 
τοῦ χοιτῶνος αὐτοῦ, xal νύμφη Ex τοῦ 
We. » Τοιαύτῃ γὰρ, φησὶ, xaX οὕτω φιλ- 
M»py τοῦ Θεοῦ χεχρημένου, τοῦτο ποιη- 
κὸ πάντας μὲν ἐπὶ τὸ Σιὼν ὄρος ταῖς τῶν 
δυναγαγεῖν στημασίαις" (p. 190) ἀφορίσαι 
ύξαι ντστείαν ἐπὶ θεραπείχ τοῦ Θείου " 
δὲ ἅπαντα τὸν λαὸν, ὡς ἂν ἁθροισθέντας 
αν ἐχτάξειαν ἑαυτοὺς ἐπὶ τῇ μεταμελείᾳ 
;" παρόντων μὲν τῶν παλαιοτέρων χαθ᾽ 
ρόντων δὲ xai τῶν νηπίων ἄχρι τῶν θη- 
καὶ μὴν τῶν νεωστὶ γεγαμηχότων ἀφ- 
ἃς γαμιχῆς εὐφροσύνης διὰ τὴν τῆς με- 
ἐβέλειαν ὥστε συντόμως εἰπεῖν ἅπασαν 


πάντα ὁντιναοῦν ἐν ὅτῳ δήποτε χαθ- B 


εἶναι τῇ μεταμελείχ, τῶν λοιπῶν ἀφεμέ- 
Ww € ᾿Ανὰ μέσον τῆς χρη πῖδος χαὶ τοῦ 
Ὁ πλαύσονται οἱ ἱερεῖς οἱ λειτουργοῦντες 
ἔροῦσι, Φεῖσαι, Κύριε, τοῦ λαοῦ σου, xal 
| χληρυνομίαν σον εἰς ὄνειδος, τοῦ μὴ 
τῶν ἔθνη ὅπως μὴ εἴπωσιν ἐν τοῖς 
ὃ ἐστιν ὁ Θεὸς αὑτῶν; » Πάντες δὲ πρὸ 
"ηρίου στάντες οἱ πρὸς τὸ τῆς ἱερωσύνης 
ϑδλημένοι, χαὶ εἰς τὴν λειτουργίαν ἔχτε- 
Ν θείαν, μετὰ χλαυθμῶν αἰτείτωσαν παρὰ 
ἣν χαταλλαγήέν" ὡς ἂν φείσαι τότε τοῦ 
αίου, xal μὴ παντελῶς αὐτοὺς ἐχδοίη τῇ 
ἱξουσίᾳ, μηδὲ χαταλέποι παρὰ τοῖς ἔθνε- 
μένους, ὅτι δὴ μάτην ἐπὶ τῇ πρὸς Θεὸν 
E οἐχειώσει. Τούτοις ἐπάγει" « Καὶ ἐζή- 
€ τὴν γῆν αὐτοῦ, xal ἐφείσατο τοῦ λαοῦ 
, 491) Οὐχ ὡς ἤδη γεγονὸς μηνύων, ἀλλὰ 
λέγων. Ζηλώσει γὰρ xaX φείσεται ὑμῶν, 


gregate parvulos ubera sugentes : egrediatur sponsus 
de cubili suo, et sponsa de thalamo suo.» Quoniam 
Deus tam clemente sententia est, hoc nobis facien- 
dum superest : tubarum nimirum signis cunctos 
ad Sionem montem convocare: decernere ac prz- 
dicare jejunium in honorem Dei: universum popu- 
lum congregare, ut in Ecclesia adunati ad peniten- 
tiam mentis se comparent : adstantibus ztate gran- 
dioribus, adstantibus item parvulis, usque ad ubera. 
sugentes : nec non novis nuptis a conjugali gaudio 
ad penitentiz studium conversis : uno verbo, omni 
etatis gradu et cujusvis loci incola accedente ad 
poenitentiam, rehquo omni pretermisso nepotio. 
«Inter vestibulum et altare plorabunt sacerdotes 
ministri Domini, et dicent : Parce, Domine, populo 
tuo,et ne des lizreditatem tuam in opprobrium, 
ne dominentur eis nationes; ne inter gentes dica- 
tur: Ubinam est Deus eorum 7» Cuncti ante altare 
consistentes, qui sacerdotii funguntur munere, et 
divine liturgie sunt addicti, cum fletu postulent a 
Deo propitiationem, ut tunc parcat populo suo. 
neque eum potestati nationum tradat, neque his 
irridendum permittat, quasi inaniter Dei familiari- 
tate gloriemur. 80 His addit : « Et zelatus est Do- 
minus terram suam, et pepercit populo suo. » Haud 
hoc tanquam factum aflirmat, sed futurum dicit. 
Zelabitur enim, inquit, et parcet vobis, si peeniten- 
les viderit, et supra dicta feceritis; est vero tem- 


c Doris enallage, cum idiotismo llebraico dicente 


propheta: Pepercit, pro, Parcet ; id quod imitatione 
Psalmorum fleri, alibi ostendimus. Constat enim 
non de re acta dici, quandoquidem reapse mala 
juxta pradictioneu ipsis supervenerunt. 


MMpsAou£vouc τε ἴδοι, xai τὰ προχείμενα ποιοῦντας * ἐνήλλαχται δὲ ὁ χρόνος χατὰ τὸ Ἑδραϊχὸν 
L «οὔ Φείσεται τὸ Ἐφείσατο εἰπόντος * ὅπερ οὖν χαὶ ἀπὸ τῶν Ῥαλμῶν ἐν ἑτέροις ἐδείξαμεν" πρό. 
τι οὗ γεγονότα λέγει, ἐξ ὧν μετὰ τὴν μήνυσιν ταύτην αὐτοῖς ἐπελήλυθε τὰ χαχά. 


ΚΖ. --- «Καὶ ἀπεχρίθη Κύριος xat εἶπεν τῷ 
ι Ἰδοὺ ἐγὼ ἑξαποστέλλω ὑμῖν τὸν σῖτον 
iv καὶ τὸ ἔλαιον" xal ἐμπλτσθήσεσθε αὖ- 
) δώσω ὑμᾶς οὐχέτι εἰς ὀνειδισμὸν ἐν τοῖς 
, τὸν ἀπὸ βοῤῥᾶ ἐχδιώξω ἀφ᾽ ὑμῶν" xal 
τὸν sl; vr,» ἄνυδρον’ xaX ἀφανιῶ τὸ πρόσ- 
ὅ εἰς τὴν θάλασσαν τὴν πρώτην " xal τὰ 
p sl; τὴν θάλασσαν τὴν ἐσχάτην" xal 


γεββ. 10-20. — « Et respondit Dominus, dixitque 
populo suo: Ecce ego mitto vobis frumentum et 
vinum et oleum, et replebimini eis: et non dabo 
vos ultra ad opprobrium in gentibus. Et eum qui 
ab aquilone est, proeul faciam a vobis, el expellam 
eum in terram aquis carentem. Et disperdam faciem 
ejus in mare primum, et posteriora ejus in maro 
novissimum. Et ascendet putredo ejus, et ascendet 


ἢ σαπρία αὐτοῦ, xat ἀναδήσεται ὁ βρόμος D fetor ejus. » Verba «respondit Dominus et dixit, » 


b « ἀπεχρίθη Κύριος xai εἶπεν, » ἀντὶ 
θήσεται xat ἐρεῖ, ἐνηλλαγμένον χἀνταῦθα 
* βούλεται γὰρ εἰπεῖν ὅτι Τὴν τε τῶν χαρ- 
αν ὑμῖν μεταμεληθεῖσιν ἀποδώσει πάν- 
ιϑλεμίους τε τροπώσεται τοὺς ὑμετέρους, 
gi πεποίηχε μετὰ τὴν ἐπάνοδον ὁ Θεός " 
ιϑὰ καὶ ὁ μαχάριος Aautó τὴν ἐπάνοδον 
ρολέγων, πρῶτον μὲν εἶπεν " « Σοὶ πρέπει 
ὡς, ἐν Σιὼν, xai σοὶ ἀποδοθήσεται εὐχὴ ἐν 
p^» --- « Καὶ ἅγιος ὁ ναός σου, θαυμαστὸς 
νῇ σου" » δειχνὺς ὅτι τε ἐπανελεύσονται εἰς 


Lxiw, 29 sqq. 


ponuntur pro, Respondebit et dicet, permutato hic 
quoque tempore. Dicere quippe vult, fore ut peeni- 
tentibus vobis abundantiam frugum sine dubio con- 
cedat, vestrosque hostes in fugam conjiciat ; quod 
revera post reditum Deus prestitit. Sicut eliam. 
beatus David, populi reditum przdicens, primo 
quidem ait: « Te decet hymnus, Deus, in Sion, et 
tibi reddetur votum in Hierusalem**; » — « Etsan- 
ctum templum tuum, mirabile in zquilate tua ;» 
demonstrans redituros in propria, solitumque l)co 
cultum in templo rursus reddituros. Et post haec, 


227 


THEODORI MOPSUESTENI 


addit: « Visitas terram, et inebriasti eam, mul- A τὰ olxeia, xai ὅτι τὴν συνήθη θεραπείαν àv τῷ νεῷ 


tiplicasti locupletare eam,» et reliqua; ubertatem 
diceus qux tunc illis obveniet. Eodem modo lic 
etiam, postquam annon: copiam daturum se dixit, 
ait: Non sinam vos genlibus diutius subesse, 
Nam verba, «Non dabo vos nationibus ulterius ad 
opprobrium, » hoc significant. ΘῚ Imo etiam poe- 
pas de aggressoribus vestris sumain, eosque astitali 
supremoque exitio tradam. Nam primo per Bahy- 
lonios puniam Assyrios : postea Dabylonios Persarum 
manu prorsus exstinguam : tantumque illorum ex- 
cidium faciam, ut ritu morientium et occisione 
occisorum, sanies eorum ac fetor neminem lateat: 
nam pulredo e& fetor hoc. dicunt, tanquam nuper 
mortuorum et cadaverum projectorum. Tum et 
verbum, «ascendet, » pro, Audietur, dicit. Illorum 
vero oinniun quanam causa est ? « Quia magnificata 
sunt opera tua.» Demonstrabit quippe Dominus 
operum suorum magnitudinem hostium punitione. 
Dehinc censentanee ait : 


πάλιν ἀποδώσουσι τῷ θεῷ μετὰ δὲ τοῦτο ἐπάτει" 
€ Ἐπεσχέψω τὴν γῆν, xat ἐμέθνσας αὐτὴν, ἐπλήθν- 
vag τοῦ πλουτῆσαι αὐτὴν, » καὶ τὰ ἑξῆς " τὴ ) ἀψθο- 
νίαν λέγων τὴν τότε προσεσομένην αὐτοῖς * τὸν αὐτὸν 
δὴ τρόπον χἀνταῦθα εἰπὼν τῆς εὐθηνίας νὴν ἀπόδο- 
σιν, λέγει ὅτε Οὐχ ἐάσω ὑμᾶς ὑπὸ τοῖς ἔθνεσιν εἶναι 
οὐχέτι * τὸ γὰρ « Οὐ δώσω ὑμᾶς ἐν τοῖς ἔθνεσιν οὐ- 
χέτι εἰς ὀνειδισμὸν, » τοῦτο λέγει, ᾿Αλλὰ γὰρ xei δ 
xag λήψομαι, φησὶ, παρὰ τῶν ἐπεληλυθότων ὑμῖν, 
ἐρημίᾳ τε αὑτοὺς xal ἀφανισμῷ παντελεῖ παραδι» 
δούς * πρῶτον μὲν γὰρ διὰ Βαδυλωνίων τιμωρήσομδε 
᾿Ασσυρίους" μετ᾽ ἐχεῖνο δὲ Βαδυλωνίους διὰ Περσῶν 
παντελῶς ἀπολέτω᾽ τοσαύτην δὲ αὐτῶν ἐργάσομαι 
τὴν ἀπώλειαν, ὥστε δίχην τῶν ἀποθνησχόντων te 


Β χαὶ παντελῶς νεχρουμένων, τὴν τε σῆψιν αὐτῶν χαὶ 


τὴν δυσωδίαν μηδένα διαλαθεῖν * τὴν γὰρ σαπρέαν καὶ 
τὸν βρόμον, τοῦτο λέγει, ὡς ἐπιτεθνηχότων ἤδη κεὶ 
νεχρῶν χειμένων * τὸ δὲ « ἀναδέσεται, » ὅτι Πᾶσι 
ἐξάχουστος ἔσται, φησί" τούτων δὲ πάντων αἴτιον 


εἰ; « Ὅτι ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα αὐτοῦ. » (p. 125) Δείξει γὰρ τῶν οἰκείων ἔργων τὸ μέγεθος ὁ Θεὸς ἐν 4j 


περὶ αὐτοὺς τιμωρίᾳ. Εἶτα ἀχολούθως ἐπάγει" 

Vzns. 21-27. — « Confide, terra; gaude et l:etare, 
quoniam magnilicavit Deus, ut faceret. Contidite, 
jumenta campi, quia gepminarunt prata deserti: 
quia lignum edidit fructum suum, vitis et ficulnea 
protulerunt vigorem suum. » Gaudio gestiel terra 
ob Dei operum magnitudinem, accepta ab eo fru- 
gui, fecunditate: neque secius jumenta campi co- 
piosain pascui habentia fruitionem; praeterque hac 
omnia, ligni quoque fructus copiosus prabebitur 


indigeutibus eo. « Et filii Sionis, gaudete atque 120. C χαὶ πρὸς ἅπασί γε ὅτι xa ὁ &x τῶν ξύλων χαρπὸς 


tamini in Domino Deo vestro, quia dedit vobis escas 
ad justitiam, pluetque vobis imbrem matutinum ac 
serotinum, sicut antea. Et implebuntur arez fru- 
mento, el. redundabunt Lorcularia vino et olco. » 
Qus antea dixit ereptum iri, ea nunc danda affirmat. 
Cuncti. enim qui circa Sionem montem sunt con- 
gregali, οἱ convenientem })}60 cultum exhibent, lz- 
tari merentur, frugum abundantia potiti, quam juste 
ipsis peccatorum suorum penitenlibus Deus attri- 
buit ; quibus ctiam imbrium tempestivam suflicien- 
temque usuram exhibebit; adeo ul germinantia 
tellure semina, et lignorum $9 (ructus multa cum 
exuberantia illis obveniant. « Et reddam vobis an- 
nos quos coniedit locusta, bruchus, et. rubigo, el 
eruca: fortitudo mea nagna quam misi ad vos. 
Et comedetis vescentes, et saturabimini, οἱ lauda- 
bitis nomen Dei vestri, qui fecit mirabilia vobiscum; 
et non confundetur populus meus in sempiternum. 
Et cognoscetis quia in medio Israelis ego sum: et 
ego Dominus Deus vester, et non est alius prater 
me, Et non confundeiur ultra populus meus in 
sempiternum. » Quanta igitur de necessariis super- 
venientes hostes varie ac multifariam consumpserint 
(patet enim locustae nominibus, ac bruchi, et rubi- 
ginis, et eruca, bostes denotari) totidem ego re- 
stituam, ut sic vos lautuimn habentes datarum rerum 
wsum, debitos retribuatis Deo hymnos, propter 


Στίχ. xa'-xQ. — « Θάρσει, γῆ, χαίρου xa εὖ» 
φραίνου " ὅτι ἐμεγάλυν: Κύριος «o0 ποιῆσαι" θαρ- 
σεῖτε, χτήνη τοῦ πεδίου, ὅτι βεδλάστηκε τὰ πεδία 
τῆς ἐρήμου" ὅτι ξύλον ἤνεγχε τὸν χαρπὸν αὐτοῦ" 
ἄμπελος καὶ συχῇ ἔδωχαν τὴν ἰσχὺν αὐτῶν. » Ὧν 


εὐφροσύναις μὲν οὖν ἔσται ἡ γῆ ἐπὶ τῷ μεγέθει τῶν. 


παρὰ τοῦ Θεοῦ γιγνομένων, ἀπειληφυΐα τῶν καρπῶν 
τῶν οἰχείων τὴν φοράν" οὐδὲν ἧττον xai τὰ τοῦ πε: 
δίου χτήνη δαψιλῇ τῆς νομῆς ἔχοντα τὴν ἀπόλαυσιν" 


δαψιλὴς παρέχεται τοῖς δεομένοις. € Καὶ τὰ cíxys 
Σιὼν, χαίρετε, χαὶ εὐφραίνεσθε ἐπὶ τῷ Κυρίῳ θεῷ 
ὑμῶν ὅτι ἔδωχεν ὑμῖν βρώματα slg δικαιοσύνην" 
xai βρέξει ὑμῖν ὑετὸν πρώϊμον καὶ ὄψιμον καϑὰξ ^ 
ἔμπροσθεν" 
ὑπερεχχυθήσονται αἱ ληνοὶ οἴνου xal &Aalou. » “ 
γὰρ ἐν τοῖς ἀνωτέροις εἶπεν ἀφῃρῆσθαι, φαῦτα virt 
ἀποδίδοσθαι λέγει" πάντες γὰρ, φησὶν, οἱ περὶ τὸ 
Σιὼν ὅρος συλλεγόμενοί τε, καὶ τὴν καθήκουσαν τῷ 
Θεῷ πληροῦντες θεραπείαν , δίκαιοι εἶεν ἂν εὐφρεῦν 
νέεσθαι, τὴν ἀφθονίαν τε τῶν χαρπῶν ἀπολαθόντοξ ἡ 
(p. 124) ἣν δικαίως αὐτοῖς μεταμεληθεῖσιν ὑπὲρ ὧν 
ἥμαρτον παρέσχηκεν ὁ Θεὸς, xal ὅτι τῶν ὑετῶν ab-— 
τοῖς εὔχαιρον καὶ αὐτάρχη παρέξεται τὴν χρείαν “᾿ 


ὥστε καὶ τὰ Ex γῆς φνόμενα τῶν σπερμάτων, »αὶΆ.. 
τοὺς Ex ξύλων χαρποὺς, μετὰ πολλῆς αὐτοῖς προσ» 
νεσθαι τῆς περιουσίας. « Καὶ ἀνταποδῶ ὑμῖν àv 
τῶν ἐτῶν ὧν χατέφαγεν ἡ ἀκρὶς καὶ ὁ βροῦχος xamb 





xal πλησθήσονται αἱ ἅλωνες σέτου, καὶ * 


ἡ ἐρυσίδη xai ἡ χάμπη, ἡ δύναμίς μὸν ἡ μεγάλας 


ἣν ἐξαπέστειλα εἰς ὑμᾶς" xol φάγεσθε & 


xoi ἐμπλησθήσεσθε, xal αἱνέσετε τὸ ὄνομα Kw 
plou τοῦ Θεοῦ ὑμῶν, ὃς ἐποίησε μεθ᾽ ὑμῶν ÉÓqur 


μάτια" καὶ οὐ μὴ καταισχυνθῇ ὁ λαός μου εἰς «bv 
αἰῶνα " xai ἐπιγνώσεσθε ὅτι ἐν μέσῳ τοῦ "Iopatgt 
ἐγὼ εἶμι " xal ἐγὼ Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν, καὶ οὖϑέ 
ἔστιν ἔτι πλὴν ἐμοῦ - χαὶ οὐ μὴ χαταισχυνθῇ ὁ 326€ 
p.02 ἔτι εἰς τὸν αἰῶνα. » Ὁπόσα τοίνων ἐπελτλυθότε 5 


229 


COMMENTARIDS IN JOELIS CAP. 1l. 


250 


οὗ πολέμιοι τῶν προσηχόντων χατανάλωσαν διχφόρως & grandia ac mirabilla qu: vestri causa patravit, 


«e£ xai ποιχίλωξ " εὔδηλον γὰρ Oti ἀχρίδα xax Bpo5- 
yov καὶ ἐρυτίδην xal χάμπην ταῦτα καλεῖ" ταῦτα 
ὑμῖν ἀποχαταστήσω, ὥστε ὑμᾶς πλουτίαν ἔχοντας 
«ὧν δεδομένων τὴν ἀπόλαυσιν, ὀφειλομένους ἀποδι- 
δόναι τῷ Θεῷ τοὺς ὕμνους, ὑπὲρ ὧν δὴ μεγάλων xat 


Jamque vos diutius non erubescetis, quasi absque 
auvilio a me destituti, in ejusinodi zrumnas incur- 
reritis : plenamque poteritis ex rebus ipsis notitiam 
capere, me inter vos versari, qui reapse Dominus 
vester el tutor solus sum. 


θαυμαστῶν πεποίηχεν el; ὑμᾶς" ὡς μηχέτι μὲν ὑμᾶς αἰσχύνεσθαι ἐφ᾽ of; ἀδοήθητοι παρ᾽ ἐμοῦ μεμενήχατε, 
τοπούτοις περιπεπτωχότες xaxotz* ( p. 125) ἀχριθη δὲ δύνασθαι ὑμᾶς ἐξ αὐτῶν τῶν πραγμάτων λαθεῖν τὴν 
ἐπίγνωσιν, ὅτι ἐν ὑμῖν εἰμι" ἅτε χαὶ δεσπότης ὑμῶν xal χηδεμὼν μόνος ὑπάρχων. 


Στίχ. χη ᾿ -λϑ'. --- « Καὶ ἔστα: μετὰ ταῦτα ἐχχεῶ 
ἀπὸ τοῦ Πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρχα" χαὶ προῖ 
φνητεύσουσιν ol υἱοὶ χαὶ αἱ θυγατέρες ὑμῶν, χαὶ οἱ 
«πρεπϑύτεροι ὑμῶν ἐνυπνίοις ἐνυπνιασθήσονται" xal 
el νεανίσχοι ὑμῶν ὁράσεις ὄψονται" χαί γε ἐπὶ τοὺς 
δούλους poo χαὶ ἐπὶ τὰς δούλας uou ἐν ταῖς ἡμέραις 
Exstat; ἐχχεὼ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός μου, xai προφη- 
€2309023t* χαὶ δώσω τέρατα ἐν τῷ οὐρανῷ xal ἐπὶ 
«ἧς τῆς. αἷμα xal πῦρ καὶ ἀτμίδα χαπνοῦ" ὁ ἅλιος 
πεταστραφίσεται εἰς σχότος, xal fj σελένη εἰς αἷμα, 
πρὶν ἐλθεῖν τὴν ἡμέραν Κυρίου τὴν μεγάλην καὶ 
ἐπιτονΐ “χαοὶ ἔσται πᾶς ὃς ἂν ἐπιχαλέσηται τὸ ὄνομα 
Kuzloo, σωδέσεται c ὅτι ἐν τῷ ὄρει Σιὼν χαὶ ἐν Te- 
ρουσαλὴ ἔτιαι ἀναπωζόμενος, xa0ózt εἶπε Κύριος" 
xai εὐαγγελιτόμενοι οὗς Κύριος προσχέχλητα!. |» 
Ἰξρέξω δὴ πᾶτι, φτοὶ, πλουσίαν τὴν χτὰδεμονίαν 
«τὴν ἐμέν" τοῦτο γὰρ λέγει τὸ « ἐχχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύ- 
pasó; μου » πῶν ξπὶ τῆς Παλαιᾶς Διαθέχης Πνεῦμα 
piv ἅγιον μοναδιχὸν ἐν ὑποστάσει χγεχωρισμένως τῶν 
λοιπῶν, Θεοῦ τε ὃν χαὶ £x Θεοῦ οὐχ ἐπισταμένων (! 7)’ 


Vens. 28-52. --- «Εἰ erit post hiec: Effundam de 
5piritu meo super omnem carnem ; et prophetabunt 
filii vestri et filie vestre: senes vestri somnia 
somniabunt, et juvenes vestri visiones videbunt. Sed 
el super servos meos et ancillas meas in dicbus illis 
effundam de Spiritu meo, et prophetabunt. Et dabo 
prodigia in ccelo et super terram, sanguinem οἱ 
ignem et vaporem fumi. Sul convertetur in tenebras 
et lunain sanguinem, antequam veniat dies Domini 
magnus et iliustris. Et erit ; omnis qui invocaverit 
nomeu Domini, salvabitur; quia in moute Sione οἱ 
in Hierusalem salvus crit, sicut dixit Dominus : et 
evangelizati quos Dominus vocaverit. » Przstabo 
cunctis, inquit, amplam tutelam meam: id enim de- 
notant verba, « effundam de Spiritu meu, » (βίοτος 
qui &3 sub Vetere Testaniento nesciebant bomines 
Spiritum sanctum in persona propria distinctum 
a cieleris, Dei Spiritum, et ex Deo: sed Spiritum 
Dei, et Spiritum sanctum, et aliam quamlibet 
hujusmodi appellationem, pro Dei gratia et provi- 


Πνεῦμα $p:0v xai πᾶν ὃ τι δή ποτε τοιοῦτο, τὴν yá- C dentia atque affectu accipiebant: sicut animam cum 


ριν αὐτοῦ xai πὴν χηδεμονίαν xai τὴν διάθεσιν xa- 
oj vito" ὡς xaX ψυχὴν ὅτ᾽ ἂν ἐπὶ Θεοῦ λέγῃ, (p. 196) 
« Τὰς νΞτοκηνίας ὑμῶν χαὶ τὰ cá66a:a ὑμῶν μισεῖ 
$ Φυχὴ μου 1 th» διάθεσιν γὰρ λέγει χαθ᾽ ἣν ἐμίσει 
«ἃς ἑορτάς" τοιοῦτόν ἐστι, « Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἀγα- 
Ur ὀδτιγήσει με ἐν γῇ εὐθείζ" » χηδόμενος γάρ μου, 
qu?t, διὰ πολλὴν ἀγαθότητα παρέξεις ταῦτα " τοιοῦ- 
ὃν ἐστι τὸ, « Πνεῦμά σου τὸ ἅγιον μὴ ἀντανέλῃς 
ἀπ ἐμοῦ "» ἵνα εἴπῃ, Τὴν περὶ ἐμὲ χηδεμονίαν μὴ 
ἀφέλῃς χαὶ ὅσα τοιαῦτα͵ ἵνα μὴ μηχύνωμεν εἰς οὐ- 
δὲν δέον τὴν Γραφήν * τοιοῦτο δή τι χἀνταυθά quat, 
ὅτι Οὕτω πλουσίαν τότε τὴν χηδεμονίαν ὑμῖν παρέξω 
τὴν ἐμὴν, ὥστε ἅπαντας ἀξιουμένους ὁπτασιῶν δύ- 
waa «1 xai περὶ τῶν ἐσομένων μηνύειν" ἐφ᾽ ἅπασι 
& ἐν οὐρανῷ τε xo ἐπὶ γῆς ἐργάσομαι θαυμαστὰ, 
φύνον πολὺν τῶν ἐναντίων, τὴν τε xaz' αὑτῶν τιμω- 
βίαν, xaX δὴ χαὶ ἀτμίδα καπνοῦ τὴν θείαν ὑπεμφαί- 
wosr» Ópyfv: μεταδληθήσονται δὲ xol ἥλιος εἰς 
exévoc xai fj σελήνη εἰς αἷμα χατὰ τὴν τῶν ὁρών- 
tw) ὑπόνοιαν" ἣν διὰ τὸ μέγεθος; τῶν ἐπιγινομένων 
εὐτοῖς ὑπομένουσι χαχῶν᾽ xal ταῦτα δὴ γενήτεται 
πρὸ τῆς ἡμέρας ἐχείνης, ἣν ἐπιφανῆ διὰ τῆς τῶν 


*! js2. 1, 14. ** Psal. exti, 10. *3 Psal. L, 15. 


(1T) Audacius dicere boc videtur Mopsuestenus 
de Spiritu sancto, quasi ignoto prorsus cunctis sub 
lge Moysis bominibus; quanquam se aliquatenus 
mox corrigit, citata Petri apostoli concione. Con- 
trorersiam hanc theologicam mira eruditione more 
:uo pertractat summus Petavius De Trinitate lib. 


ea de Deo dicitur; veluti, «Neomenias vestras et 
sabbata vestra odit anima mea*! ; » videlicet (ani- 
mam) pro affectu dicit, quo solemnitates oderat, 
Tale est et illud: « Spiritus tuus bonus deducet me 
in terram rectam * ; » curam quippe mei gerens, 
inquit, cum bonitate multa mihi hac prebebis. 
ltem illud: «Spiritum sanctum tuum ne auferas 
a me**:» id est, ne. tuam a me providentiam sub- 
moveas: et quotquol sunt locutiones hujusmodi , 
ne scriptum nostrum absque ulla utilitate produca- 
mus. Sic etiam boc loco ait: Tom amplam vobis 
exhibebo tutelam meam, ut omnes visionuin facti 
compotes, signilicare aliquid de rebus futuris queant. 
Prater hec omnia vero, in celo et super terraum 


D mirabilia faciam, multam hostium occisionem ac 


punitioncem: imo et fumi vaporem, qui divinam 
prefigurat iram. Vertentür autem sol in tenebras, 
et luna in sanguinem, juxta spectantium phanta- 
siam, quam ob malorum gravitatem experientur. 
Atque hzec evenient ante diem illum, quem hostium 
punitione reddet illustrem. Inter quz omnia, con- 
sequentur tamen salutem hi qui divinum nomen 


n, 7. Prolatis in medium Patrum plurimis testinio- 
niis, quibus addendus videtur etiam Josephus in 
llypomnestico lib. n, cap. 66 et 67. Nos vero de 
hac re iterum dieturi sumus ad Aggaum atque ad 
Zachariam , ubi liberiorem banc sententiam suam 
Mopsuestenus repetet. 


951 


TIEODORI MOPSUESTENI 


invocaverint, qui et in montem Sionem ac Jeru- A ἐναντίων ἐργάσεται τιμωρίας" ἐν οἷς ἅπασι τεύξονταε 


salem ascendent incolumes: quandoquidem h:ec 
Deus promisit, et nuntiari concessit illis, quotquot 
ad hunc reditum vocavit. Atque hic est obvius 
locutionis hujus sensus. 


Θ΄, Àt cnim beatus Petrus eam adhibuit Jud:eos 
alloquens *, de sancti Spiritus descensu, jure ad- 
modum; namque umbra futurarum omnium rerum 
lex fuit : tum et populus Dei providentia , dignus 
habebatur, propter eventuum exspectationem in 
Chris Domini adventu. Erantque res quidem illo- 
rüm omnes exiguz, ct tanquam in. umbra contin- 
gentes, adeo ut quod ad illos attinet, hyperbolice 
potius dicta fuerint, quam re ipsa se haberent. 
Sed dictorum veritatem exitum suum habuisse 
compertum est in Christo, quo tempore grandia 
omnia, et terrore plena, vereque nova et inexspe- 
ctata fuere, et mirum quantum superiora iis. que 
jn lege facta sunt : adeo ul res Veteris Testamenti 
enigmatis locum teneant ; veritalis autem, rerum 
sub Christo actarum magnitudo. Sic beatus David 
dc populo dicit, quod derelicta non fuerit anima 
cjus in inferno, neque caro cjusdein viderit corru- 
ptionem Ὁ : quod in rerum natura cogitari non 
potest ; sed metaphorice sive hyperbolice dicit 
erep:um fuisse periculo corruptionis. Attamen 
dictarum rerum veritas in Christo Domino appa- 
ruit, cujus neque anim: derelinqui contigit in in- 
ferno, revocatz:e nimirum in corpus propter resur- 
reetionem : neque corpus corruptionem ullam ex- 
perlum est : ita ut non solum propriam retinuerit 
figuram, in qua mortuum fuerat, sed etiam in im- 
mortalem incorruptibilemque naturam trauslatum 
sit : ita ut vetera illa sint z2enigma, Christus au- 
tem veritas, Quamobrem ea locutione usus cst 
etiam beatus Petrus, quasi olim quidem quamdam 
ob causam metaphorice dicta fuerit, nunc autem 
verum exitum in ipsis rebus nacta sit, ut. multo 
niagis oportcat presentibus credere, quam olim ea 
res admirationi erat. 


Cum vero multa hujusmodi in divina Scriptura 
ferantur, consimile hoc quoque manifeste est. 
Nam Dominus Deus secundum veterem consuetu- 
dinem Judzos prophet? 5 ore alloquens, suam 
abunde przstiturum curam affirmabat, et reliqua 
quomodo antea explanavimus : evenerunt autem 
vere omnia in Christo Domino, quia et sol obtenc- 
bratus fuit, οἱ luna cum illo : et grandia in coelo, 
multaque etiam in terra exsliterunt prodigia : et 
salutaris sanguis Christi Doinini visus cst : et ignis 
figura, advenientis Spiritus operationem significans, 
cui etiam precessit fumi vapor, ob illam porten- 
dendam pcenam qui audaces crucifixores corre- 
ptura erat, Tunc sane participaverunt omnes sancti 
Spiritus gratiam, variis ac multis charismatibus 


V Act. 1, 16. Psal. xv, 10. 


τῆς σωτηρίας ol τὴν ὀνομασίαν ἐπιχαλούμενοι τὴν 
θείαν" οἵ xai ἐπὶ τὸ ὄρος Σιὼν χαὶ ἐπὶ τὴν Ἱερου- 
σαλὴμ ἀναδήσονται σεσωσμένοι " ἐπειδὴ ταῦτα &rmy- 
γείλατό τε Θεὸς, xol εὐαγγελίσασθαι δέδωχεν ἐκχεί- 
vote, (p. 127) ὁπόσους εἰς τὴν ἐπάνοδον προσχέχλτ,χε 
ταύτην. ἯΙ μὲν δὴ πρόχειρος τῆς λέξεως ἔννοια αὕτη. 

Ὁ δέ γε μαχάριος αὑτῇ Πέτρος ἐχρήσατο πρὸς 
Ἰουδαίους διαλεγόμενος ἐπὶ τῇ τοῦ ἁγίου Πνεύματος 
χαθόδῳ, μάλα εἰχότως " ἐπειδὴ σχιὰν μὲν ἀπάντων 
τῶν μελλόντων εἶχεν ὁ νόμος " κηδεμονίας δὲ ὁ λαὲς 
ἡ ξιοῦτο διὰ τὴν τῶν φανησομένων προσδοχίαν ἐν τῇ τοῦ 
Δεσπότου Χριστοῦ παρουσίχ᾽ χαὶ tv τὰ μὲν ἐπ᾿ ἐχείνων 
μιχρὰ πάντα xai ὡς ἐν οχιᾷ γινόμενα - ὥστε xo 
ὑπερδολιχῶς εἰρῖσθαι μᾶλλον fj τὰ πράγματα εἶχεν" 
ἡ δὲ τῶν εἰρημένων ἀλήθεια τὴν ἔχδασιν ἐφαίνετο 
ἐπὶ τοῦ Δεσπότου λαμδάνουσα Χριστοῦ, ὁπηνίχα 
πάντα ἣν μεγάλα χαὶ φόδου μεστὰ, καινά τε ὄντως 
παράδοξα, xal πλεῖστον ὅσον ὑπερόαίνοντα τὰ ἐν 
νόλῳ γιγνόμενα" ὡς αἰνίγματος μὲν τὰ ἐπὶ τῆς Πα- 
λαιᾶς Διαθήχης τάξιν ἐπέχειν, ἀληθείας δὲ εἶναι τῶν 
ἐπὶ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ γινομένων τὸ μέγεθος * 
οὕτως ὁ μαχάριος λέγει Δαυΐδ περὶ τοῦ λαοῦ, Ott 
Οὐχ érxaceAelgUn ἡ γυχὴ αὐτοῦ εἰς ἄδην, οὐδὲ ἡ 
σὰρξ αὐτοῦ εἶδε διαφθοράν" ὅπερ οὐχ ἐπὶ τῶν 
πραγμάτων νοεῖσθα: δυνατὸν, μεταφοριχῶς δὲ ἧτοι 
ὑπερθολιχῶς λέγει, ὅτι ἐξήρθη χινδύνου f, διαφθορᾶς * 
i δὲ τοῦ πράγματος ἀλήθεια τῶν εἰρημένων ὑπὸ τοὺ 
Δεσπότου (p. 128) δείχνυται Χριστοῦ, ὅτε οὔτε τὴν 
Ψυχὴν αὐτοῦ χαταλειφθῆναι γέγονε εἰς ἀδην ἀποχα- 
ταστὰσταν τῷ σώματι διὰ τῆς ἀναστάσεως " οὔτε τὸ 
σῶμα διαφθοράν τινα ὑπομεμένηχεν * ὡς μὴ μόνον 
ἐπὶ τοῦ οἰχείου μεῖναι σχήματος, ἐν ᾧ δὴ τετελεύτη- 
x:v, ἀλλὰ γὰρ χαὶ εἰς ἀθάνατον καὶ ἄφθαρτον μετα- 
στῆναι φύσιν " ὡς εἶναι ἐχεῖνο μὲν αἴνιγμα, τουτὶ δὲ 
ἀλήθειαν διόπερ ἐχρέσατο τῇ φωνῇ xal ὁ μαχάριος 
Πέτρος, ὡς ἂν τότε μὲν κατά τινα αἰτίαν μετάφορι- 
χῶς εἰρημένῃ, νῦν δὲ ἁληθῇ τὴν ἔχδασιν ἐπ᾿ αὐτῶν 
λαδοῦσα τῶν πραγμάτων" ὥστε xal πολλῷ πλέον 

εἶν τοῖς νῦν πιστεύειν, ἣ τότε ἐθαύμαζον ἐχεῖνο. 


Πολλῶν δὲ τοιούτων ὄντων ἐπὶ τῆς θείας Γραφῆς. 
καρόμοιον προδήλως ἐστὶ χαὶ τὸ παρόν " ὁ μὲν γὰρ 
Δεσπότης Θεὸς χατὰ τὴν τότε συνήθειαν Ἰουδαίοις 
διαλεγόμενος διὰ τοῦ προφήτου, τὴν οἰχείαν αὐτοῖς 
παρέχεοαθαι δαψιλῶς ἕλεγε xvbspovlav, xaX τὰ ξξῆς 
δὲ χαθ' ὃν ἡρμηνεύχαμεν τρόπον " ἐχδέδηκχε δὲ 
ἅπαντα μετὰ τῆς ἁληθείας ἐπὶ τὸν Δεσπότου Xp:- 
στοῦ" ὅτι χαὶ Tto; ὄντως ἐσχοτίσθη, xal σελήνη δὲ 
δὺν ἐχείνῳ " χαὶ μεγάλα μὲν ἐν οὐρανῷ, πολλά δὲ ἐν 
τῇ γῇ γέγονε τέρατα - αἶμά τε ἀνεφάνη του Atamó- 
κου Χρίστοῦ τὸ σωτήριον" καὶ mop χατὰ τὴν ἰδέαν. 
τοῦ φοιτήσαντο; Πνεύματος τὴν ἐνέργειαν μηνύον, 
οὗπερ οὖν χαὶ ἀτμὶς; προγγεῖτο χαπνοῦ, εἰς ἔλεγχον 
τῆς χαταληψομένης τοὺς τὸν σταυρὸν τετολμηχότας 
τιμωρίαφ᾽ (p. 129) τότε δὴ χαὶ μετέσχον ἅπαντες “ἧς 





235 


COMMENTARIUS IN JOELIS CAP. Π|. 


$51 


«οὐ ἁγίου Πνεύματος χάριτος, ποιχίλων τε xat πολ- A digni sunt habiti : quorum alii predicebant futura, 


λῶν χαρισμάτων ἀξιιυυθέντες᾽ ὧν οἱ μὲν προηγόρενον 
«ὸ μέλλον, οἱ δὲ πλεῖστα ὅσα χατειργάζοντο εἰς πί- 
στιωσίν τε τοῦ μεγέθους τῶν γινομένων, xa εἰς ἔλεγ- 
χὸν τῆς δόξης τῆς περὶ τὸν Δεσπότην Χριστόν" ὡς 
τοῦτο δὴ τὸ πάλαι διὰ τοῦ προφήτου μεταφοριχῶς ἣ 
ὑπερδολιχῶς εἰρημένον, πραγμάτων τὴν δεῖξιν, μετὰ 
«οὔ xai ἐλαττοῦσθαι τῶν πραγμάτων τὸν λόγον * ἡ 
μὲν οὖν αἰτία, εἴτε ταύτης τῆς φωνῆς, εἴτε xol τῶν 
λο:πῶν, ὁπόσας ἐφ᾽ ἑτέρων εἰρημένας παρὰ τοῖς προ- 
φῆτα:ς, εἰς τὴν χατὰ τὸν Δεσπότην Χριστὸν ἐξέλαδον 
οἰχονομίαν οἱ μαχάριοι ἀπόστολοι, τοιαύτη τις ἂν 
ὑποληφθείη (18) δικαίως" ὡς ἂν χαὶ ἡ τῶν τότε πρα- 
Ὑμάτων ἱστορία φαίνοιτο μὴ πεπλασμένη, xal τῶν 
vuv τὸ μέγεθος ἐχ παραθέσεως ἐχείνων ἐλέγχοιτο 
μᾶλλον" δειχνύοιτό τε ἀχριδῶς διὰ πάντων, ὅτι ἔσται 
μὲν τις ἐχείνων οἰχειότης πρὸς ταῦτα ^ λείπεται δὲ 
ὅμως τοσοῦτον τῶν παρόντων τὰ προειληφότα, ὅσον 
Φειὰν λείπεσθαι σώματος ἀνάγχη, xiv εἰ προσήχειν 
αὑτῷ τι δοχοίη (19). (p. 150) Ὁ δέ γε προφήτης 
ἐπειδὴ τὴν ἀπὸ Βαδθυλῶνος ἐπάνοδον διὰ τῶν προῤ- 
ῥτβέντων ἐμήνυσεν, τά τε προησεσόμενα αὐτοῖς xac 
ἐχεῖνον τὸν xa:pby ἀγαθλ ποιχίλω;, ἀχολουθότατα 
ες 1 ἐπάγει. 
ΚΕΦ. I". 

Στέχ. α΄-τ΄.-- ε«τι ἰδοὺ ἐγὼ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐχείναις 
καὶ ἐν τῷ καιρῷ ἐχείνῳ, ὡς ἂν ἐπιστρέψω τὴν αἰχμαλω- 
σίαν Ἰούδα xat ᾿Ιερουσαλὴμ, συνάξω πάντα τὰ ἔθνη, 
καὶ χατάξω αὐτὰεὶς τὴν χοιλάδα Ἰωσαφάτ. καὶ διαχρι- 


alii plurima patrabant prodigia ob rerum gestarum 
confirmandam magnitudinem, et gloriam Christi, 
Domini ostentandam. Quo fit ut hoc olim a pro- 
pheta metaphorice aut hyperbolice dictum, nunc 
manifestam habeat rerum ostensionem, ita tamen 
ut verba a rebus superentur. Causa igitur, cur 
sive hanc locutionem, sive reliquas, quotquot de 
aliis subjectis apud prophetas dicta sunt, de Christi 
Domini incarnati mysterio beati apostoli intellexe- 
rint, causa, inquam, hzc merito existimari potest. 
Alque ita nec veterum rerum historiam constat 
esse confictam; et przsentiu: magnitudo conipa- 
ratione illarum magis arguitur : atque ex hisomni- 
bus accurate demonstratur, quamdam intercedcre 


D illarum cum his necessitudinem ; sic tamen ut 


praterita tantum a prasentibus superentur, quan- 
tum umbra a corpore debet, quanquam illa huic 
aliquantum congruat. Age vero, propheta postquam 
a Babylone reditum praedictis verbis portendit, 
necnon varia eventura per illud tempus Israelitis 
bona, consentanea admodum ita pergit dicerc. 


CAP. 1l. 


«$6 Vrens. 1-5. —«Quiaecce ego in diebus illis 
et tempore illo, cum convertero captivitatem Jud:c 
et Hierusslem, congregabo omnes gentes et dedu- 
cam eas in vallem Josaphat : εἰ disceptabo cum 


θήσομαι: πρὸς αὐτοὺς Exst ὑπὲρ τοῦ λαοῦ μον χαὶ τῆς χλη- C eis ibi super populo meo, et hzreditate mca Israele, 


ρονομίας μου Ἰσραὴλ, o? διεσπάρησαν ἐν τοῖς ἔθνεσι, 
πκὶὶ τὴν γῆν poo χαταδιείλοντο " χαὶ ἐπὶ τὸν λαόν 
μου E6a2.ov χλέρους" χαὶ ἔδωχαν τὰ παιδάρια πόρναις, 
καὶ τὰ χοράσια ἐπώλουν ἀντὶ οἴνου χαὶ ἔπινον. » 
Ἀέγει δὲ τὰ μετὰ τὴν ἐπάνοδον ἐν τούτοις μηνύων, 
τῶν τε περὶ τὸν Γὼγ τὴν ἄνοδον, ἦν ποιήσονται μετὰ 
πολλοῦ πλήθους ὁρμήσαντες χατὰ τὴς Ἱερουσαλὴμ, 
xdi τὴν ἀπώλειαν ἣν ὑπὲρ τοῦ τολμήματος ὑπὸο- 
μένουσι τούτου. Ἐπειδ᾽ ἂν γὰρ, φησὶν, ἐπαναγάγω 
ὑμᾶς ἐπὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ, συνελεύσεται μὲν πολλὰ 
τολλαχόθεν ἔθνη ἐφ᾽ ὑμᾶς " λέγει δὲ, ὅτι « Συνάξω 
κάντα τὰ ἔθνη,» οὐχ ὅτι αὐτοὺς ἄγειν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ 
tat αὑτοὺς τὴν πρόθεσιν εἰς ἔργον ἐχόαλεῖν τὴν 
ἐχείαν “ ἐτιμωρήσατο δὲ ἐπιχεχειρηχότα; τῇ χατὰ 


ὧν Ἰσραηλιτῶν ἀνόδῳ " xaX πεποιήχασι μὲν οὐδὲν ῃ 


ὧν ἱδούλοντο εἰς τοὺς Ἰουδαίους, φοδερὰν δέ τινα 
ταὶ καράδοξον ὑπομεμενήχασι (p. 1521) τῇ τοῦ Θεοῦ 
feri τὴν τιμωρίαν" διὰ τοῦτο αὐτὸς συναγαγεῖν 
ξόντα τὰ ἔθνη λέγει " τοῦτο βουλόμενος εἰπεῖν, ὅτι 
ἔϊεσα αὐτοὺς τῇ μοχθηρᾷ ἑαυτῶν χρήσασθαι γνώ- 
Wh. χαὶ ὀραῖσαι χατὰ τῆς Ἱερουσαλὴμ, ὡς ἂν αὖ- 
Uh ξίχας αὐτοὺς εἰσπραξάμενος, τῆς τε περὶ τὸν 
jy χτδεμονίας xai τῆς ἐμαυτοῦ (20) δυνάμεως 
ἀτύόδειξιν παράτχωμαι πᾶσιν. Εἰπών γ᾽ o5v,« Συνάξω 
tica τὰ ἔθνη. » ἐπέγαγεν, « Καὶ χατάξω αὑτὰ εἰς 


18) Cod. λειφθ. uu 
(19) Dicit haec cum didascalica dignitate Tlicodo- 
fi; qux tamen merito omnibus non placuerunt, 


PaTrROL. Gn, LXVI. 


qui dispersi sunt in nationibus, qux regionem 
meam diviserunt : et. super populum meum nii- 
serunt sortes, el tradiderunt pueros meretricibus, 
et puellas vendebant pro vino ut biberent. » Signi- 
ficat qux Israelitis post reditum erant eventura, 
Gogique incursioneu, quam cum imgenti. multitu- 
dine adversus Hierusalem faciet, et cladem quam ob 
hanc audaciam erat experturus. Nam postquam, 
inquit, reduxero vos Hierusalem, multae un- 
dique conspirabunt contra vos gentes. Dicit 
autem : « Congregabo omnes gentes, » non quo: 
Ipse sit eas adducturus, sed quod iis permissurus 
propositum proprium exsequi. Et quidem illos 
puniit qui Israelitarum reditui infesti fuerunt : 
neque tamen illi voluntati suz obsequi valuerunt 
contra Judaeos, sed terribilem potius et inspe- 
ratam a Dei viribus penam retulerunt. Propterea 
dicit se congregasse omnes gentes, nempe dicere 
volens, sivisse ut $ua perversa uterentur sententia, 
et contra Hierusalem impetum facerent, ut sumpto 
illic de iis supplicio, et tutel:* erga populum, et 
sus potentie specimen exhiberct. Jam postquam 
dixit, « Congregabo omnes gentes, » addidit : «Et 
deducam eas in vallem Josaphat, » id cst, Eo loco, 
inquit, agam eos adversus Hierusalem, ibidemque 


nempe quod propbeti:e nonnisi secundum effectum , 
xa*' ἔχθασιν, ad res Christianas spectaverint. 
(20) Cod. £av*0v. 
$ 


THEODORI MOPSUESTENI 


q5$ 


ultionem quasi concinnans pro populo meo, pro A τὴν χοιλάδα Ἰωσαφάτ᾽» τουτέστιν, Ἐκεῖ αὐτοὺς ἄξω 


dignitate puniam, ob ipsorum facinora, quod nempe 
illum quaqueversus spargere voluerint, regionem- 
que partiri in qua $7 meo juri obnoxia habita- 
bat, et ipsos simul incolas sortito dividere : per 
summum denique scelus illorum quoque pueros 
atque puellas in prostibulis ponere, ut suam exple- 
rent libidinem, multamque haberent pergracandi 
copiam. His circa Gogum dictis, pergit porro: 


εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ, xai αὐτόθι ὥσπερ τινὰ δίχην 
πρὸς αὐτοὺς ὑπὲρ τοῦ λαοῦ τοῦ ἐμοῦ συγχροτήσας 
τιμωρήσομαι διχαίως, ὑπὲρ ὧν κατ᾽ αὐτῶν διεπρά- 
ξαντο, ἁπανταχοῦ τε αὐτοὺς διασπεῖραι βουληθέντες, 
xai διελέσθαι μὲν τὴν γῆν ἐν ἧπερ χάτὰ γνώμην 
ῴᾧχουν τὴν ἐμὴν ὁμοὶ προτήχουσαν " διελέσθαι δὲ 
χλήρῳ καὶ αὑτοὺς ἐχείνους ’ τετολμήχασι δὲ πρὸς 
ἅπασι xal τοὺς ἐξ αὐτῶν εἴτε παῖδας εἶτε καὶ χόρας 


ἀποδίδοσθαι" ὡς ἂν δὴ ἐχείνων εἰς πόρνας τε τὴν οἰχείαν ἀχολασίαν ἐκπληροῖειν, χαὶ πολλὴν ἔχοιεν τῆς 
γνέθης τὴν ἀφθονίαν ταῦτα τῶν περὶ τὸν Γὼγ ἕνεχεν εἰρηχὼς, ἐπάγει" 


VEns.4 8.-« Verum quid miliet vobis, Tyruset Sidon 
et tota alienigenaruim Galilea? Nunquid ultionem vos 
retribuetis mihi ? aut iram in corde retinetis adver- 
sus me? Cito velociterque reddam vicissitudinem 
vobis super capita vestra; pro co quod argentuin 
meum aurumque cepistis, et selecta quaque ac 
pulchra in delubra vestra intulistis, et Judz filios 
filiosque Hierusalem vendidistis (iliis Graecorum, 
ut ejiceretis eos de finibus suis. Ecce ego suscitabo 
eos de loco, in quo vendidistis eos : et convertam 
retributionem vestram in capita vestra : et vendam 
filios vestros ac filias vestras in manus filiorum 
Jude : vendentque eos in captivitatem genti lon- 
ginquz ; quoniam Dominus locutus est. » Quando- 
quidein Gogi exercituum adversus llierusalem visa 
incursione, Tyrii Sidoniique et omnes finitimi 
alienigenz, idoneum tempus oblatum sibi ezisti- 


maverant perdendi funditus Israelitas, quibus clam C 


irascebantur, propter bella secum gesta, et illorum 
Deo adjuvante victorias; idcirco ait : Vos aulein 
cur ire tenaces, et occasionem nacti voluntatem 
vestram explendi, cur, inquam, contra mei juris 
populum audaclam suimitis? Certe velim sciatis me 
cito vestrum hoc consilium puniturum; propterea 
quod illorum opes cunctas capientes, in Jempla ve- 
stra coniulistis : insuper et ipsorum [ilios vendidi- 
8119, non sine spe populum universum finibus suis 
expellendi : cujus facinoris mihi penas dabitis : 
namque illos ex angustiarum suarum pressura ex- 
pediam, imo et hostium nunc victores efliciam : 
ΘΒ ut sic vos remunerer pro vestris adversus eos 
facinoribus; filiique vestri ac filie in servitutem 
rapiantur, ac procul divendautur, unde eos recu- 
perare sit vobis impossibile. llis veluti vaticinio 
800 interpositis circa Tyrios ac Sidonios, cunctos- 
que finitimos, qui per illud tempus Gogo ad Ju- 
darum perniciem faverant, serinonis &ui seriem 
prosequitur sic : 


Στίχ. δ'-η΄. — «Καὶ τί ἐμοὶ xai ὑμῖν, Τύρος xoi 
Σιδὼν xal πᾶσα Γαλιλαία ἀλλοφύλων ; Μὴ ἀνταπό» 


p ὄομα ὑμεῖς ἀνταποδίδοτέ μοι, ἣ μνησιχαχεῖτε ὑμεῖς 


ἐπ᾽ ἐμοί; ὉὈξέως xai ταχέως ἀνταποδώσω τὸ &vte 
απόξομα ὑμῶν εἰς χεφαλὰς ὑμῶν" ἀνθ᾽ ὧν τὸ ἀργύριον 
ἐλάδετε, xal τὰ ἐπίλεχτα καὶ τὰ χαλὰ εἰσηνέγχατε 
εἰς τοὺς ναοὺς ὑμῶν *. xal τοὺς υἱοὺς Ἰούδα xaX τοὺς 
υἱοὺς Ἱερουσαλὴμ ἀπέδοσθς τοῖς υἱοῖς τῶν Ἑλλή- 
νων, (p. 152) ὅπως ἐξώσητε αὐτοὺ; ἐχ τῶν ὁρίων αὖ" 
κῶν" ἰδοὺ ἐγὼ ἐξεγερῶ αὐτοὺς Ex τοῦ τόπου, οὗ ἀπ» 
ἐδοσθε αὐτοὺς Exct, χαὶ ἀνταποδώσω τὸ ἀπόδομα ὑμῶν 
εἰς τὰς χεφαλὰς ὑμῶν " xal ἀποδώσομαι τοὺς νἱοὺς 
ὑμῶν χαὶ τὰς θυγατέρας ὑμῶν εἰς χεῖρας υἱῶν ού- 
δα * xol ἀποδώσονται αὐτοὺς εἰς αἰχμαλωσίαν, εἰς 
ἔθνος μαχρὰν ἀπέχον, ὅτι Κύριος ἐλάλησεν.» Ἐπει- 
δὴ γὰρ τοὺς περὶ τὸν Γὼγ ἐπιόντας ἑωρακότες τὴν 
Ἱερουσαλὴμ, Τύριοί τε xal Σιδώνιοι, πάντες τε οἱ 
περίοιχοι τῶν ἀλλοφύλων, καιρὸν ἔχειν φήθησαν τοῦ 
παντελῶς ἀπολέσαι τοὺς Ἰσραηλίτας, μνησιχα» 
χοῦντες αὐτοῖς ὑπὲρ ὧν πεπολεμήχασί τε πολλάκις, 
καὶ χεχρατέχασιν αὐτῶν διὰ τῆς θείας ῥοπῆς, τοῦ Ὁ 
λέγει Ὑμεῖς δὲ τίνος ἕνεχεν μνησιχαχοῦντες, χὰϊ 
χαιρὸν εὑρόντες τοῦ τὰ δοχοῦντᾳ διαπράξασθαι, 
τοιαῦτα χατὰ τῶν ἐμοὶ προσηχόντων τετολμήχαξε ; 
Ἴστε γὰρ ὅτι ὀξέως ὑμῖν ἐπάξω τὴν ὑπὲρ τῆς γνώ» 
pre ταύτης τιμωρίαν, ἀνθ᾽ ὧν ἅπαντα τὰ προσόντα 
τούτοις λαθόντες, εἰς τοὺς ναοὺς εἰσηνέγκατε τοὺς 
ὑμετέρους * ἔτι δὲ χαὶ τοὺς υἱοὺς αὐτῶν Ova mw) 
σαντες, ἐλπίδι τοῦ πάντας αὐτοὺς τῶν ὁρίων ἐχῦα- 
λεῖν τῶν οἰχείων " ὥνπερ οὖν ὑμᾶς εἰσπράξομαι δί- 
χας" (p. 155) ἀπαλλάξω γὰρ τούτους τῆς χατεχούστε 
αὐτοὺς ἀνάγχης " νῦν δὲ χαὶ χρείττους ἐργάσομαι τῶν 
πολεμίων" ὥστε xal ὑμῖν ἀποδοῦναι, ἀνθ᾽ ὧν εἰς 
αὑτοὺς τετολμήχατε, λαδεῖν τούς τε υἱοὺς ὑμῶν καὶ 
τὰς θυγατέρας αἰχμαλώτους " καὶ δὴ xal ἀποδόσθαι 
αὐτοὺς μαχράν που, ὅθεν οὐδὲ δυνατὸν ὑμῖν αὐτοὺς 
ἀνασιύσασθαι ἔτι " ταῦτα πρὸς τοὺς Τυρίους τε xal 
Σιδωνίους xa «τοὺς περιοιχοῦντας ἅπαντας παρὲεν» 


θεὶς, ὡς ἂν xaz' ἐχεῖνον τὸν χαιρὸν ἐπιχεχειρηχότας συμπρᾶξαι τοὶς ἀμφὶ τὸν Γὼγ ἐπὶ τῇ κατὰ τῶν Ἰουδαίων 


ἀπωλείᾳ, ἔχεται τῆς οἰχείας ἀχολουθίας, χαί φησι" 


VEns. 9-12. —1Pradicate bxc in gentibus, san- 
clifleate bellum, suscitate pugnatores, accedite et 
ascendite, omnes bellatores : concidite aratra ve- 
stra in gladios, et falces vestras in lanceas : infir- 
mus dicat, Fortis ego sum : congregemini et venite, 
"omnes gentes de circuitu, et illuc coacervemini : 


t 
» 


Στίχ. 0'49'. — εΚηρύξατε ταῦτα ἐν τοῖς ἔθνεσιν" 
ἁγιάσατε πόλεμον" ἐξεγείρατε τοὺς μαχητάς - προῦ- 
ἀγάγετε χαὶ ἀναδαίνετε, πάντες ἄνδρες πολεμισταί" 
συγχόψατε τὰ ἄροτρα ὑμῶν εἰς ῥομφαίας, καὶ τὰ 
δρέπανα ὑμῶν εἰς συρομάστας" ὁ ἀδύνατος λενέτω, 
ὅτι Ἰσχύω ἐγώ - συναθροίξεσθε χαὶ εἰσπορεύεσθε; 


231 


COMMENT ARIUS IN JOELIS CAP. ἢ. 


928 


πάντα τὰ ἔθνη, χυχλόθεν, xal συνάχθητε ἐχεῖ" ὁ A qui mansuetus erat, fiat bellator. » Sicut antea 


vpJoc ἕσται πολεμιστής. » Ὡς γὰρ εἶπεν ἀνωτέρω, 
ὅτι Συνάξω αὑτοὺς διὰ τὴν προῤῥηθεῖταν αἰτίαν, o5- 
2 χάνταυθα ὡς dv αὐτὸς αὐτοῖς ἐγχελευόμενος. 
Ἅπαντες δὴ, φησὶν, ὁ:οόσοι ταύτην ἔχετε τὴν γνώ- 
μὴν κατὰ τῶν ἐμοὶ προσηχόντων, μετὰ πολλῆς μὲν 
συνάχθητε τῆς σπουδῆς * συγχροτήσατε δὲ πρὸς αὖ- 
400; πόλεμον᾽ (p. 134) χαὶ δὴ χαὶ τὰ τῆς γεωργίας 
ὄργανα εἰς ὄκλχων μετάθετε χρῆσιν, ὡς ἂν ἀρχοῦντα 
μὲν ἔχοιτε τὰ ὅπλα τῷ πλήθει τῶν ἐπιόντων * διὰ 
πλειόνων εὔχολον ὑμῖν εἴη, χαθὰ προΐοησθε, πάντων 
ἐργάπασθαι τῶν Ἰσραηλιτῶν τὴν ἀπώλειαν. Εἶτα τοῦ 
διεγεῖραι πρὸς τὸν πόλεμον αὐτοὺς τὴν αἰτίαν λέγων" 
« Ἑξεγειρέσθω καὶ ἀναδαινέτω πάντα τὰ ἔθνη εἰς τὴν 
χοιλάδα Ἰωσαφὰτ, ὅτι ἐχεῖ χαθιῶ τοῦ διαχρῖνα!ι 


πάντα τὰ ἔθνη χυχλόθεν.» Πᾶσι γὰρ ὑμῖν χατὰ ταυ- B 


“ὃν συνελθεῖν βονλομένοις xatà τῶν τὴν ᾿Ιερουσαλὴμ, 
οἰπούντων, ἐπιτρέπω τοῦτο ποιεῖν * ὡς ἂν αὐτόθι δί- 


dixerat, se illos ob praxictam causam collecturum, 
8 nune more imperantis idem eisdem dicit, 
Cuncti, inquit, qui hac mente estis adversus meos, 
multa cum festinitione congregemini, bellum con- 
tra hos conflate, et ipsa agriculture instrumenta 
ad armorum usum accommodate, ut sufficientem 
multitudini militum armorum copiam habeatis. Sic 
aucto numero, facile vobis erit, prout vultis, 
Israelitarum omnium excidium perpetrarc. Deinde. 
causam exponens, ob quam illos ad bellum susci- 
taverit, « Consurgant, inquit, et ascendant omncs 
gentes in vallem Josaphat, quia ibi sedebo ut jud:e.m 
omnes gentes in circuitu. » Omnes vos, qui simul 
vultis adversus Hierusalem incolas przliari, id ego 
ut agatis sinam ; quia illic penas de audacia et fa- 
cinore isto sumam, omnes quaqueversus variis 
mortibus absumens. Quid ergo? 


κας bud; εἰσπραξαίμην τοῦ τε τολμήματος χαὶ τῆς ἐπιχειρήσεως ταύτης, ἅπαντας πανταχόθεν ποιχίλοις 


ἀνελὼν θανάτοις. Τί οὖν ; 


Zxly. c. — «ς Ἐξαποστείλατε δρέπανα., ὅτι παρ- 
ἔστεχεν ὃ τρυγητός" εἰσπορεύεσθε, πατεῖτε, διότι πλή- 
eic ἡ ληνὸς, ὑπερχεῖται τὰ ὑπολήνια" ὅτι ἐπληθύνθη 
τὰ χαχὰ αὐτῶν. » Τοσοῦτος γὰρ ἔσται φόνος αὐτῶν 
καὶ τοσαύτη πτῶσις πάντων αὑτῶν χατ᾽ ἀλλήλων ὁπλι- 
ζομένων, ὥστε τοῖς τὴν Ἰουδαίαν οἰχοῦσιν ὑμῖν μὴ 
πολέμου δεῖν" ἀλλὰ γὰρ οἴεσθαι τρυγητόν τινα παρεῖ- 
ναι, ἐν ὕπερ δρεπάνων χρεία δὲ xat τῶν πατούντων 
«τὴν ληνὸν, ὡς ἂν ἐχθλιδόμενος οἶνος ἐχρέῃ " τοιοῦτο 
γὰρ δὴ τι χαὶ νῦν γίγνεται * (p. 135) ἐπειδὴ γὰρ ὁ 
πόλεμος τῇ δυνάμει χατορθοῦται ἐμῇ, xal πάντες 
ἔχχεινται ταῖς σφαγαῖς, ὑμᾶς χρὴ παρόντας ὁρᾷν 
τρυγητοῦ μὲν δίχην ὥσπερ τινὰς βότρνας τεμνο- 
μένους τε, xol ἐπ᾽ ἀλλήλοις πίπτοντας ταῖς σφα- 
ταῖς " καθ᾽ ὁμοιότητα δὲ ληνοῦ πατουμένης ὑπερχεό- 
μένον τὸ τῶν ἀναιρουμένων αἷμα * οὕτως αὑτῶν τὰ 
χαχὰ πληθυνθήσεται, χαὶ τοσοῦτος αὐτῶν ὁ φόνος 
ψνέσεται, οὐχ ὑμῶν πολεμούντων, ἀλλ᾽ ἐχείνων εἰς 

ἀλλέλους τὰς οἰχείας τρεπόντων δεξιὰς, χατὰ τὸ δο- 
γοῦν ἐμοί. Εῤτα καὶ τὰ ἑξῆς ἀχολούθως λέγε!:. 

Edy.d-u. — « "Hyot ἐξήχησαν ἐν τῇ χοιλάδι 

τῆς δίχης, ὅτι ἐγγὺς ἡμέρα Κυρίου ἐν τῇ χοιλάδι 
v; δίχῃς. » Φοδεροὶ γὰρ ἦχοί τινες Ex τοῦ πλήθους 


V&ns. 1ὅ. — « Mittite falces, quoniam adest vinde- 
inia: introite, calcate, quia plenum est torcular, redun- 
dant supposita solia.» Tanta erit illorum occisio, tan- 
taque strages &9 hostium in mutuam cz:edem arina 
vertentium, ut vobis Judzz incolis pugnare non 
sit necessarium : vindemiam quamdam instare pu- 
tetis, cui recidenda falcibus opus est : item opus 
erit calcantibus torculare, ut expressum vinum 
efluat : nam et nunc simile quid fleri contingit. 
Quia enim bellum potentia mea feliciter geritur, et 
omnes caedibus contraduntur, vos quidem specta- 
culo adesse decet, speclantes tanquam in vindemia 
racemorum instar veluti czsos, et mutuis sirsgibus 
humi prostratos, et quasi de torculari calcato ef- 
lluentem occisorum sanguinem. Sic eorum mala 
cumulabuntur; tantaque fiet ipsorum occisio, haud 
pugnantibus vobis, sed illis contra se mutuo dextras 
vertentibus. Deinde et reliqua consentaneo tenore 
prosequitur. 


Vgnas. 14-17. — « Sonitus exauditi sunt in valle 
judicii, quia prope est dies Domini in valle judicii. » 
Nam sonitus quidam terribiles ex occisorum in hac 


τῶν ἀναιρουμένων ἐπὶ τῆς χοιλάδος γενήσονται ταύ- D valle multitudine flent, in qua peenas ab eis repo- 


τῆς, ἐν f] δὲ τὰς δίχας αὐτοὺς εἰσπράξομαι τοῦ xa0' 
ὑμῶν τολμήματος " χοιλάδα γὰρ δίχης τὴν τοῦ Ἰω- 
0221; ἐχάλεσεν, ἀπὸ τῆς τιμωρίας τῆς αὐτόθι μελ- 
Ἰοῦστος ἐπάγεσθαι ἐχείνοις παρὰ τοῦ Θεοῦ. « Ὁ ἥλιος 
13: 1 σελήνη συσχοτάσουσι, χαὶ οἱ ἀστέρες δύσονοι 
τὸ φέγγος αὑτῶν. » ᾿Αχολούθως εἶπεν, ὅτι τοῖς 
ἀναιρουμένοις οὐχ Ézsat φῶς * ὅπως δὴ ταῦτα γενή- 
Stn δηλῶν, ἐπάγει" «€ Ὁ δὲ Κύριος ἀναχράξεται 
lix Σιών" ἀναχράξεται, xal ἐξ Ἱερουσαλὴμ δώσει 
φωνὴν αὐτοῦ, xal σεισθήσεται ὁ οὐρανὸς xal ἡ yt 
ὁ δὲ Κύριος φείσεται τοῦ λαοῦ αὐτοῦ " xal ἐνισχύσει 
Κύριος τοὺς υἱοὺς "lopafÀ: xai γνώσεσθε ὅτι ἐγὼ 
Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν, χατασχηνῶν ἐν Σιὼν ἐν ὄρει 
ἁγίῳ μου. » (p. 126) Αὐτὸς γὰρ, φησὶν, ὁ Θεὸς ὁ 
bv Σιὼν προσάγεσθαι τὴν νόμιμον θεραπείαν τάξας 


scam sui contra vos ausus. Etenim judicii vallem 
dicit Josaphati vallem, a pona quz illic a Deo 
hostibus imponenda erat. « Sol et luna simul ob- 
scurabuntur, et stella retrahent splendorem suum. » 
Non incongrue dicit, occisis lumen defuturum. 
Quomodo autem hzc tlent declarans, ait : « Domi- 
nus autem de Sione clamabit ; clamabit, et ex Hie- 
rusalem dabit vocein suam : et celum ac terra 
concutientur. Dominus autem parcet populo suo, et 
roborabit Dominus filios Israelis. Et scietis quia 
ego Dominus Deus vester, habitans in Sione in 
monte sancto meo. » Ipse, inquit, Dominus, qui 
sibi in Sione legitimum cultum exhiberi constituit, 
magnam adversus hostes vocem emiltel, a qua 
coelum ac terra quassari propemodum videbuntur, 


259 


THEODORI MOPSUESTENI 


ob eventuum mirabilitatem, tantamque stragem A ἑαυτῷ, μεγάλην xas' αὐτῶν ἀφήσει τὴν φωνή)" ἀφ᾽ 


tam ΘΟ inopinate editam, Dei opera, interim suis 
parcentis, forlesque in conspectu hostium osten- 
dentis : ut omnibus manifestum fiat ipsum vere 
Deum esse universalem, et Dominum illum in 
Sione monte coli solitum. 


VERS. 18-21. — « Et erit Hierusalem sancta, et 
alienigen:e non transibunt per eam amplius. Et 
erit die illa, stillabunt montes dulcedinein, et col- 
les fluent lacte, et omnes emissiones Judz fluent 
aquis : et fons de domo Domini egredietur, et irri- 
gabit torrentem funiculorum. » Sanctam esse Hie- 


ἧς δὴ μιχροῦ καὶ οὐρανὸς δόξει συσσείεσθαι, xal γῆ 
ἐχ τοῦ παραδόξου τῶν γιγνομένων, xaX τῆς τοσαύτης 
σφαγῆς οὕτω παραδόξως ἐχτελουμένης, ἣν ποιήσεται 
Θεὸς, τῶν οἰκείων φειδόμενος, χαὶ ἰσχυροὺς αὑτοὺς 
χατὰ τῶν ἐναντίων ἀποδειχνύς * ὡς ἂν ἅπασι γένοιτο 
δῆλον, ὅτι ὄντως οὗτος δὴ Θεὸς τῶν ἀπάντων, καὶ 
Κύριος ὁ ἐν τῷ ὄρει τῷ Σιὼν θεραπεύεσθαι εἰωθώς. 


Στίχ. ιη΄ -χα', — « Καὶ ἔσται Ἱερουσαλὴμ ἁγία" 
xal ἀλλογενεῖς οὐ διελεύσονται δι᾽ αὐτῆς οὐχέτι " xal 
ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ ἀποσταλάξει τὰ ὄρη γλυ- 
χασμὸν, xal οἱ βουνοὶ ῥνήσονται γάλα " xal πᾶσαι 
αἱ ἀφέσεις ᾿Ιούδα ῥυήσονται ὕδατα ^ xal πηγὴ ἐξ 
οἴχου Κυρίου ἐξελεύσεται, χαὶ ποτιεῖ τὸν χειμάῤῥουν 


rusolem ex rebus ipsis gestis constabit, nemine p τῶν σχοίνων. » Ἡ μὲν γὰρ Ἱερουσαλὴμ ἁγία ἐξ 


abhinc alienigena ad illam ascendere audente. 
Cunctis autem Judzis promissam terram incolenti- 
bus bonorum ubertas erit, quia et montes et col- 
les multos ipsis ac "varios fructus pr:zbebunt ; 
fontes item consuetam aquarum suarum copiam 
suppeditabunt; solita dicens ex Dei templo dona 
erogari, et indidem affluentes uberes bonorum di- 
vitias accedentibus illuc, et debita Deo officia com- 
plere satagentibus. Hic est enim qui a propbeta 
dicitur de demo Domini fons egressurus. Hic, .in- 
quam, tantus erit, ut usque ad longinquos copiam 
suam extensurus sit. Mox postquam dixit : « Et 
JEgyptus desolabitur, et Idumza similiter ob sua 
contra vos facinora, et propter multos ex vobis 


αὐτῶν φανήσεται τῶν πραγμάτων, οὐδενὸς ἐ πιδαί- 
vety αὐτῇ ἀλλοτρίου τολμῶντος ἔτι ἅπασι δὲ Ἴου- 
δαίοις ἐπὶ τῆς γῆς οἰχοῦσι τῆς ἐπαγγελίας πολλὴ 
τις ἀφθονία τῶν ἀγαθῶν ἔσται, ὡς χαὶ τὰ ὄρη καὶ 
τοὺς βουνοὺς χαρποὺς δὴ πολλούς τινας xal ποιχίλους 
παρέχειν αὐτοῖς " τὰς πηγάς τε συνήθως τῶν οἰχείων 
ὑδάτων (p. 157) παρέχειν τὸν πλοῦτον [αἱ εἰωθυΐζαι 
Ex τοῦ ναοῦ τοῦ θείου χορηγεῖσθαι δωρεαὶ (21)], καὶ 
πηγάζειν ἄφθονον τῶν ἀγαθῶν τὸν πλοῦτον τοῖς αὖ- 
τόθι τε εἰσιοῦσι, χαὶ τὰ χαθήχοντα τῷ Θεῷ πληροῦν 
ἑσπουδαχόσι" ταύτην γὰρ λέγει πηγὴν ἐξ ofxou Κυ- 
ρίου ἐξελεύσεσθαι" τοσαύτη τις ἔσται ὥστε ἄχρε xal 
τῶν πόῤῥωθεν τὴν φιλοτιμίαν ἐχτείνειν, Εἶτα εἰπὼν 
ὅτι «Καὶ Αἴγυπτος ἀφανισθέσεται, χαὶ ἡ Ἰδουμαία 


contra fas interfectos, » addit : « Εἰ Juizea in sua C δὲ σὺν ἐχείνῃ, ὑπὲρ ὧν πεπράχασί τε χαθ᾽ ὑμῶν, 


firma felicitate habitabitur a propriis incolis in 
Hierusalem. » Quibus superaddit : « Et requiram 
sanguinem eorum, quem inultum esse non sinam. 
Et Dominus habitabit in Sione. » Quasi dicat : 
Quotquot adversus Israelitas aliquid aggressi fue- - 
rint, supremis afficiam suppliciis, Et permanebo 
cum istis, presentiam meam arcana providentia 
demonstrans, quam copiosam in omne zvum 
abhinc eisdem przstabo. 


(31 Verba al εἰωθυζαι... δωρεαί, lectoris cujus- 
dam interpretamentum, in textum male invasisse 


xai πολλοὺς ὑμῶν ἀδίχως ἀνεῖλον" » ἐπάγει" « "HH 
δὲ Ἰουδαία ἐν βεόαξυ τῆς οἰχείας εὐπραγίας ἔσται 
οἰχουμένη ἐν τῇ Ἱερουσαλὴμ ὑπὸ τῶν οἰχείων. » Οἷς 
προστίθησι" « Καὶ ἐχξητήσω τὸ αἷμα αὐτῶν, χαὶ οὐ 
ph ἀθωώσω * χαὶ Κύριος χατασχηνώσει ἐν Σιών. » 
Ἵνα εἴπῃ * Τούς τε ἐπιχειροῦντάς τι xaz' αὐτῶν ἔτι 
τιμωρίαις περιθαλῶ ταῖς ἐσχάταις, διαμενῶ τε ἐν 
αὐτοῖς δειχνὺς ἐμαυτὸν τοῦ λοιποῦ διὰ τῆς ἀποῤῥήτου. 
χηδεμονίας, ἣν πολλὴν τινα παρέχων αὐτοῖς εἰς τὸν 
ἔπειτα διατελέσω χρόνον. 


suspicatur Otto Frid, Fritzsche, De Theod. Mops. 
Vita et scriptis, p. 97, Halze, 1836, 8, Epi. 





344 


COMMENTARIUS IN AMOSI CAP. I. 


243 








EPMHNEIA AMOQX TOY IIPOOHTOY. 


IN AMOSUM PROPHETAM COMMENTARIUS. 


Τιρόδηλον μὲν οὖν ὅτι xaX μαχάριος ᾿Αμὼς ὁ προ Α ΘῈ Perspicuum est beatum quoque Amosum 


φήτης, ὃν ἐρμηνεύειν Θεοῦ χάριτι πρόχειται νῦν 
ἡμῖν, περὶ τῶν τῷ λαῷ συμδησομένων διὰ πάσης 
μιχροῦ τῆς προφητείας (p. 138) λέγει, & τε παρὰ 
κῶν ᾿Ασσυρίων πείσονται! πρότερον αἱ δέχα φυλαὶ 
μηνύων, xal ἃ περὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ xai τὴν Ἰούδα 
φυλὴν, εἴτ᾽ οὖν τοὺς λοιποὺς (22) τοὺς τῆς βασιλείας 
ἐχείνης, ὑπὸ τῶν Βαδυλωνίων γίγνεσθαι ἤμελλεν" 
«nótoo δὲ λόγος ἦν τοῖς προφήταις οὐχ ἁπλῶς, ἀλλ᾽ 
ἐπειδὴ πᾶσαν τὴν περὶ τὸν λαὸν ἐπιμέλειαν ὑπὲρ τῆς 
τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ δείξεως ὁ Θεὸς ἐποιεῖτο, ἐπὶ 
χοινῆ τῇ πάντων ἀνθρώπων σωτηρίᾳ χατὰ τὸν οἰχεῖον 
γενηϑομένης χα:ρόν " τούτου γὰρ ἕνεχεν αὐτοὺς καὶ 

φώρισε τῶν ἐθνῶν, xal περιτομῇ διέχρινε, xat ol- 
χείαν ἔχειν παρετχεύασε χώραν, xal ἀφωρισμένως 
ἐν τῷ ὄρει τῷ Σιὼν διὰ τῆς νομιχῆς διατάξεως τὴν 
περὶ αὐτὸν προσέταξε ποιεῖαθα: θεραπείαν, ἵν᾽ ἐχ 
«χούτων χατὰ τὰς προφητιχὰς μηνύσεις, xai τὴν 
ἄνωθεν ἐπὶ τούτοις περὶ τὸν λαὸν γεγενημένην διά- 
tijv, φανεὶς ὁ Δεσπότης Χριστὸς, δῆλον ἅπασιν 
ἐργάπσηταετοῖς ἀνθρώποις, ὅτι οὐχ ὕστερον ἐχαινοτό- 


wnzw ὁ Θεὸς τὴν ἀπάντων ἀνθρώπων σωτηρίαν, 


ἀλλ᾽ ἄνωθεν χαὶ πρὸ μαχρῶν τῶν χρόνων τοῦτο 
προωρισμένον χατὰ τὸν μαχάριον Παῦλον ἔχων map' 
ἰαυτῷ, ἐξελέξατο μὲν τὸν ᾿Αδραὰμ, συνέστησε δὲ τὸ 
ἰξ ἐχείνου γένος, ἐπιμέλειαν δὲ αὐτοῦ χαθ᾽ ὃν εἰρή- 
Quy πεποίηται τρόπον " ἵν᾽ ἐξ αὐτῶν ὕστερον ὁ 
ἀιστότης Χριστὸς τὸ χατὰ σάρχα ἐπὶ τῇ πάντων 
ἀνθρώπων φανεὶς σωτηρίᾳ, (p. 159) δῆλος ὑπάρχῃ 


r1:i τὸν ἄνωθεν ὁρισμὸν ἐπὶ τὴν οἰχονομίαν παρ- ς 


εγλυθώς. 

Ὑπὲρ δὴ τούτων xal μετοιχισθῆναι τὸν λαὸν διχ 
τῆς αἰχμαλωσίας παρεσχεύασεν ὅλον, xal ἐπανήγα- 
sw ἐξ αὐτῶν οὖς ἐδούλετο, ὧνπερ οὖν ἡγεῖτο ἡ 
la φυλὴ μόνη, ἡ πᾶσα τὴν ἐπάνοδον δεξαμένη, 
ἱπειδέπερ ἐξ αὐτῆς ἤμελλεν ἀναφαίνεσθαι τὸ xat 
ἐάρχλ ὁ Δεσπότης Χριστός" τῶν λοιπῶν γάρται 
υὐλῶν ἀφ᾽ ἔἐχάστης ἑπόμενοι ταύτῃ, συνανῆλθον 
ἀΐγοι ἵνα διὰ μὲν τῇς γεγενημένης αἰχμαλωσίας 
κ᾿ τῆς ἐπανόδου τοῦτον ἀποτελεσθείσης τὸν τρόπον, 
δῆλος γένηται τῇς περὶ τὸν λαὸν ἐπιμελείας ὁ σχο- 
"ὺς τοῦ Θεοῦ, ὑπὲρ τοῦ φανησομένου γε ἐξ αὐτῶν 
iz τ πάντων ἀνθρώπων σωτηρίᾳ πάντα ποιοῦντος " 
zt à μὴ εἰς ἀπόγνωσιν παντελῇ χαταστάντας 
ἱπιμιγῆναι τοῖς ἔθνεσι τὴν αἰχμαλωσίαν ὑπομε- 
μενηχότας ἐχείνην, χώραν 0r μηχέτι μήτε τὴν ἐπ- 
ἀκδον ἔχειν, μέτε τὸν ἀπὸ τῶν λοιπῶν ἐθνῶν χω- 


ς πε 


ὦ Pro λοιπούς legendum videtur περιοίχους 


prophetam, ad quem interpretandum, Deo favente, 
nunc aggredimur, de futuris populi (Hebrzi ) 
casibus per universam fere prophetiam loqui : ea 
scilicet innuere, qua primo ab Assyriis passurz 
erant decem tribus mala; tum etiam illa quz Hie- 
rosolymis, Judzque tribui, czterisque regni ejus 
partibus a Babyloniis eventura erant. De his autem 
rebus non sine causa prophete verba faciebant, 
sed quia Deus curam eximiam populi gerebat, 
propterea quod Christus Dominus ad communem 
omnium hominum peragendam salutem $uo tem- 
pore adventurus erat. ldcirco llebreos Deus ab 
ethnicis separavit, et circuincisione distinxit, et 
propriam habere voluit regionem, seorsumque in 
Sion monte ex legitima forma religiosum sibi ab 
eis cultum exhiberi mandavit. Sic enim futurum 
erat , ut secundum propheticas promissiones atque 
olim ordinatam congruenter his vaticiniis populi 
administrationem, Christus Dóminus in orbem ve- 
niens cunctos mortales certiores faceret , haud 
nuper demum de salute hominum procuranda 
Deui cogitavisse; sed cum antiquitus longisque 
ante temporibus id apud se, teste beato Paulo, 
habuisset decretum, segregavisse sibi Abrahamumn, 
ex eoque gentem conflasse, -^uramque hujus, 
sicuti jam dictum est, gessisse; ut ex hoc postea 
gcnere Christus Dominus secundum carnem ** pro 
communi apparens salute, manifeste videretur 
secundum vetera decreta ad redemptionis opus 
venisse. 

Propterea quoque populum universum in captivi- 
tatem abducendum curavit Deus, ex eaque revo- 
candam partem populi quam ipse voluit, cujus 
deiude principatum 99 sola tenuit Judz tribus, 
que universa reditu digna fuit, quoniam ex ipsa 
orlurus erat cun carne Christus Dominus : natn de 
reliquis tribubus pauci e singulis redierunt.. Sic 
enim tum e captivitate, tum e reditu bac ratione 
curato patefaciendus erat divine circa populum 
Providentiz scopus, hzc omnia satagentis propter 
inde venturum universalis salutis auctorem Chri- 
stum. Ergo ne Judszi captivitatem illam perpessi, 
spe omni deposita, confunderentur gentibus ; sibi- 
que patriam, aut reditum ad illam, haud jam super- 
esse crederent ; neve suz ab ethnicis secretionis 
obliviscerentur; olim ore prophetarum tum futu- 


24$ 


THEODORI MOPSUESTENt 


ram captivitatem significavit Deus, lum ex eodem A ρισμὸν, ἄνω)εν διὰ τῶν προφητῶν xat τὴν αἰχμα- 


postliminium : ut hac spe retenli, ubi accidisset 
captivitas, reditum exspectarent, qui reapse co 
quem diximus modo ac suprascriptam ob causaim 
contigit. Quamobrem olim et jamdiu hze a beato 
Davide compluribus in psalmis dicta fuerant : 
propinquante autem gerendarum rerum tempore 
prophetas misit divinus favor, nunc quidem im- 
pendentia ab Assyriis przecinentes mala, mox autem 
Babylonicam superventuram Judais calamitatem 
significantes : post l:ec omnia tamen spondentes 
reditum ; nihilque eorum, qute per id tempus scire 
commodum erat, reticentes. Porro rerum superio- 
rum exitus prognosticis consentaneus, fldem facie- 
bat fore ut postea quoque predicta , sine dubio ad 
vaticinii normam evaderent. 


Hinc fit ut prophetze euncti et res Ássyriacas et 
subsecutas mox Babylonicas loquantur : nam etsi 
hse diverse fuerunt incursiones , Ássyriis primo, 
deinde Babyloniis expeditionem facientibus ; hisque 
eventibus aliquantum temporis spatium interposi- 
tum fuit, nihilominus una fuit universalis captivi- 
tas, orsa ab Assyriis contra $3 decem tribus; 
absoluta vero contra reliquas, qux regnum δυὰς 
constituchant, ἃ Babyloniis urbis expugnatoribus. 
Idcirco cateri etiam prophet hiec portendunt, 
atque in his omnis eorum sermo versatur; si pau- 
eas.aliquot res excipias, neque a praedictis valde 


discrepantes, quas obiter appiuxerunt. Sic faeit c 


ctiam hic, quem in manibus habemus , propheta, 
qui suum omne vaticinium ad mala ab Assyriis 
Jtabyloniisque Israeli Judeque inferenda manifeste 
convertit : ita tamen ut breviter cirea prooemium 
quaedam etiain damna eommemoret , qus a finiti- 
uiis populis sub idem tempus passuri erant [srae- 
lite, Sic autem. Deus demonstrabat , haud se 
crudelitate aliqua vel incuria vel consilii volubili- 
tate populum Ássyriaca ac Babylonica calamitate 
implicuisse; sed quia hunc a sceleribus revocare 
studebat : quandoquidem etiam finitimos, qui huic 
populo injurii fuerant , eodem tempore poene 
subjecit : iu quos haudquaquam animadvertisset, 
nisi populum suum plurimi faceret. Quare Deus in 
peccantium supplicio declarat suam erga electos 
euram, quibus plagas imponit haud sevitia vel 
contemptu vel odio exstimulatus, se! providentice 
causa et eruliendi emendandique studio, atque ut 
ad frugem meliorem revocct. Hoc est igitur libri 
argumentum 


Atque ita omnia qua ad populum spectant dixit 
propheta, οἱ breviter etiam significavit, quidnam 
adversi proximis urbi populis Babylonii apprime 
imposituri eadem occasione essent, propter illorum 
erga electos injurias; cujus rei jam causam dixi- 
mus. Edit autem vaticinium haud Hierosolymis sed 
in ethnicorum locis, circa fines Israelis prope 
Bethelis fanum, ubi hostias idolis Tsraclitz litabant. 


λωσίαν ἐσομένην Epf vus xal τὴν ἐπάνοδον ἐπ᾽ ἐχείνῃ" 
ἵνα ταῖς ἐλπίσι χρατούμενοι ταύταις, καὶ μετὰ τὴν 
συμδᾶσαν αἰχμαλωσίαν τὴν ἐπάνοδον ἀναμένωσιν" 
ἥπερ οὖν καὶ γέγονε xa0' ὃν ἔφαμέν τε τρόπον, καὶ 
ὑπὲρ ἧς εἰρήχαμεν αἰτίας. (p. 140) Διὰ τοῦτο πάλαι 
μὲν xal πρόπαλαι τῷ μαχαρίῳ Δαυῖδ εἴρητο ταῦτα. 
διὰ πολλῶν τῶν ψαλμῶν " ἐγγέζοντος δὲ τοῦ καιροῦ 
τῶν πραγμάτων, τοὺς προφέτας ἀνέδειξεν ἢ θεία 
χάρις, νῦν μὲν ἐφεστῶτα τῶν ᾿Ασσυρίων μηνύοντας 
τὰ χαχὰ, αὖθις δὲ ἐπ᾽ ἐχείνους τὰ παρὰ Βαδυλωνίων 
ἐσόμενα δηλοῦντας " ἐφ᾽ ὅἅπασί τε λέγοντας τὴν ἐκ- 
ἀνοδον, ἕτερά τε ὁπόσα τῶν χατὰ τὸν χαιρὸν ἐχεῖνον 
γεγονότων μηνύεσθαι προσῆχον ἦν’ ἐπεὶ δὲ ἡ τῶν, 
προτέρων ἔχδασις ἀχολούθως ταῖς προῤῥήσεσι γι- 


Β Ὑνομένη, πίστις ἦν τῶν μετὰ ταῦτα. προειρημένων 


τε, χατὰ τὴν πρόῤῥησιν ὡς εἰχὸς ἐσομένων. 

Ἐντεῦθεν ἅπαντες τά τε παρὰ τῶν Βαθδυλωνίων 
γεγονότα φασίν" ἐπειδὴ xàv εἰ διηοημένας τὰς 
ἐφόδους ταύτας γεγενῆσθαι συνέδη, πρότερον μὲν 
᾿Ασσυρίων ἐπεληλυθότων, Βαδυλωνίων δὲ ὕστερον, 
τῶν τε πραγμάτων χαιρός τις γέγονεν ἐν μέσῳ, ἀλλὰ 
μία γε fv ἡ παντελὴς αἰχμαλωσία, ἀρξαμένη μὲν 
ἀπὸ τῶν ᾿Ασσυρίων περὶ τὰς δέχα φυλὰς, περαιω- 
θεῖσα bb περὶ τὰς ὑπολοίπους, αἷ τῆς Ἰούδα βασι- 
λείας ἐτύγχανον, ἐπὶ τῆς Βαδυλωνίων πολιορχίας.. 
Τούτου μὲν οὖν ἕνεχεν of ct λοιποὶ ταῦτα μηνύουσι, 
χαὶ περὶ ταῦτα τὴν πᾶσαν εἶχον τοῦ λόγου σχολήν" 
(p. 141) πλὴν ὅσα βραχέα οὐ πολύ γε τούτων ἀπ- 
εσπασμένα προσετίθεσαν τοῖς λεγομένοις " πεποίηχε 
δέ τι τοιοῦτο xal ὁ παρὼν προφήτης, τὴν μὲν προ- 
φητείαν ἅπασαν ἐν τοῖς περί τε τὸν Ἰσραὴλ xai τὸν 
Ἰούδαν ἐσομένοις παρά τε ᾿Ασσυρίων καὶ Βαδυλω- 
vlov πεποιημένος προδήλως * ἐν βραχέσι δὲ χατὰ τὰ 
προοίμιον ἐπιμνησθεὶς καὶ τῶν ὅσα περὶ τοὺς «περι- 
οἰχοὺς πολλὴν τοῖς Ἰσραηλίταις τὴν ἐπήρειαν, χατὰ 
τὸν αὐτὸν ἤμελλεν γίγνεσθαι χαιρόν " ὡς ἂν δῆλον 
ποιήσειεν, ὅτι οὐχ ἀφειδίχ τινὶ xal ἀμελείᾳ xat με- 
ταδολῇ γνώμης tal; τε τῶν ᾿Ασσυρίων xoi ταῖς 
τῶν Βαθυλωνίων ἐχδέδωχε συμφοραῖς τὸν λαὸν, 
ἐπανορθώσασθαι δὲ αὐτῶν τὰς ἀσεδείας βουλόμενος " 
ὅς γε χαὶ τῶν περιοίχων τοὺς ἡμαρτηχότας εἷς αὖ- 
τοὺς χατὰ τὸν αὐτὸν ἐτιμωρήσατο χρόνον" οὐχ ἄν 
ποτε δίχας ὑπὲρ τούτων εἰσπραξάμενος ἐχείνους, sk 
μὴ πλεῖστόν τινα τούτων ἐποιεῖτο τὸν λόγον" ἀλλ᾽ 
ἐν μὲν τῇ τῶν ἐδιχηχότων τιμωρίᾳ τὴν περὶ τούτους 
ἐδείκνυ χτδεμονίαν τὰ δὲ περὶ τούτους αὐτοὺς xax 
δῆλος γέγονεν ἐπάγων οὐχ ἀφειδίᾳ τε xal ὑπεροψίᾳ 
xii μίσει, ἀλλ᾽ ἐπιμελείᾳ τε xa σωφρονισμῷ καὶ 
διηοθώσει xal τῇ ἐπὶ τὸ χρεῖττον ἐπαναγωγῇ * d 
μὲν οὖν ὑπόθεσις αὔτη τοῦ βιδλίου. 

(p. 143) Οὕτω μὲν ἅπαντα τὰ περὶ τὸν λαὸν εἰρη- 
χότος τοῦ προφέτου, ἐν ὀλίγοις δὲ μηνύοντος ἃ κατὰ 
τὸν χα!ρὸν χαὶ μάλιστα παρὰ τῶν Βαξυλωνίων περὶ 
τοὺς ἀστυγείτονας ἤμελλε γίγνεσθαι, ὑπὲρ ὧν εἰς 
αὐτοὺς πεπλημμελέχεσαν, δι᾽ ἂν ἔφην αἰτίαν" ποιεῖς 
ται 0b χαὶ τὴν προφητείαν οὐχ ἐν Ἱερουσαλὴμ, ἀλλ᾽ 
ὃν τοῖς τῶν ἐθνῶν τόποις πλησίον τοῦ Ἰσραὴλ ἐν 
Βα. sz τῷ ἱερῷ, ἔνθα δὴ τοῖς εἰδώλοις ἐπετέλουν 


COMMENTARIUS IN AMOSI CAP. 1. 


48 


οἱ τοῦ Ἰσραὴλ τὰς θυσίας ἐν μὲν γὰρ τῇ "Iegou- A Nam si Hierosolymis vaticinatus esset, res neque 


σαλὴμ προφητεύων, οὐχ ἂν ἐγένετο δῆλος, οὔτε τῷ 
Ἱσραὴλ οὔτε τοῖς λοιποῖς ἔθγεσιν, ἐφ᾽ οἷς ἤμελλε 
λέγειν περὶ αὑτῶν" ἐπεὶ μηδὲ ἐπιθαΐνειν τῆς "Is- 
ϑουσαλὴμ ἡἠνείχετό τις ἐχείνων * ἐν δὲ τοῖς προῤῥη- 
θεῖσι τόποις τὴν προφητείαν ποιούμενος, ἀναγχαίως 
χαὶ τῷ Ἰσραὴλ χαταφανὴς ἦν xa τοῖς ἔθνεσιν of γε 
πλησίον ἦσαν xal πολλάχις ix τῆς περὶ τὰ εἴδωλα 
θεραπείας ἐπεμίγνυντο ἀλλήλοις: ὡς ἂν ἅπαντες, 
περὶ ὧν τοὺς λόγους ἐποιεῖτο, εἰδεῖέν τε τὰ περὶ αὖ- 
τῶν λεγόμενα, χαὶ πρὸ τῶν πραγμάτων δεξάμενοι 


Israeli innotuisset, neque populis reliquis, de qui- 
bus erat verba facturus : quorum nemo Ilierosolyma 
ventitare solebat : ΘΑ͂ przdictis contra in locis 
valicinans , necessario tum Israeli tum finitimis 
ethnicis innotescebat, qui spe ob idolorum cul- 
tum invicem frequentabant. Sic cuncti, quorum 
causa sermones serebat, et ea quas de se diceban- 
tur resciebant ; cognitoque ante res gerendas vati- 
cinio, moxque viso ezitu, firmiorem fidem inspi- 
ranti prophetas divinz gratiz: adhibituri erant. 


τὴν προφητείαν, ἐγγύθεν τε ἰδόντες τὴν ἔχδασιν, μείξονᾳᾷ τὴν πίστιν ἔχοιεν τῆς ἐνεργούσης ἐν τοῖς mpo- 


φήταις χάριτος θείας. 


Τὸ μέντοι γε παρά τινων λεγόμενον, ὅτι Ὀζίαν τὸν Β Age vero quod aiunt nonnulli, Oziam regem a 


βασιλέα οὐχ ἤλεγξαν οἱ προφῆται τοῖς τῆς ἱερωτύνης 
ἔργοις ἐπιχειροῦντα, χαὺδιὰ ταύτην τὴν αἰτίαν ἐπαύ- 
θησαν ἅπαντε: τοῦ προφητεύειν, (p. 145) σφόδρα μοι 
μυθῶδες εἶναι φαίνεται μᾶλλον " f, τε γὰρ τοῦ Ὡτηὲ 
δίδλος οὕτως ἔχει" « Λόγος Κυρίου ὃς ἐγενήθη πρὸς 
cxi τὸν τοῦ Βεηρὶ ἐν ἡμέραις Ὀξίου, » καὶ τὰ 
ἔξης" παρὰ Ἢσαῖξ τὸ τῷ προφήτῃ οὕτως φησίν" 
« Ὅρσαις ἣν εἶδεν Ἡσαΐας υἱὸς ᾿Αμὼς, ἣν εἶδε χατὰ 
«ἧς Ἰουδαίας xal χατὰ Ἱερουσαλὴμ ἐν βασιλείᾳ 
"Us fou, » xaX τὰ Er, ^ χαὶ παρὰ τῷ παρόντι δὲ προ- 
φέτῃ οὕτω φησίν" « Λόγοι ᾿Αμὼς οἵ ἐγένοντο ἐν Κα- 
ρβιαϑαρὶμ Ex Θεχούε, οὗς εἶδεν ἐπὶ "Iepousa)hp ἐν 
ἡμέραις "Olloo βασιλέως Ἰούδα. » Πῶς οὖν οἷόν τε 
£v tv ταῖς ἡμέραις Ὀζίου πεπαῦσθαι τῆς προφη- 
Tte; xat ἐχείνων λόγον, ὁπότε xal Ὡσηὶ xal 
'Heata; xai ᾿Αμὼς ἐν ταῖς ἐπιγραφαῖς τῶν οἰχείων 
βεθλων δηλοῦνται ἐν ἡμέραις Ὀζίον πεποεὴ μένοι τὴν 
«ροφητείαν; Πρὸς τῷ χἀχεῖνο δῆλον εἶναι, ὅτι οὔτε 
πατὰ τὴν πνευματιχὴν ἀποχάλυψιν ἐλέγξαι χελουό- 
μενοι τὸν Ὀζίαν, ἀνεδάλλοντο ἄν ποτε οἱ προφῆται, 
«εἷς θείαις ἀποχαλύψετσι πειθόμενοι μᾶλλον, ἣ τὸν 
πλημμελοῦντα αἰδούμενοι βασιλέα * μὴ τετυχτηχόσι τε 
«ρὸς τοῦτο ἀποχαλύψεως; οὐδεὶς ἂν μέμψαιτο δι- 
καίως, οὐχ ἐπκιχεχειρηχόσι πράγματι μὴ ἐξ ἀποχα- 
Mem; θείας αὐτοῖς δειχθέντι, οἵ γε διὰ πάντων 
εἰοδεισαν ταῖς πνευματιχαῖς ἀποχαλύψεσιν ἑπόμε- 
Ww, χατ᾿ ἐχείνας μὲν xal λέγειν τι xal μὴ λέγειν" 
παρ᾿ ἐχείνας δὲ μήτε λέγειν μήτε σιγᾷν οὐχ ἄν ποτέ 


prophetis reprehensum non fuisse cum sacerdot:i 
munera obire ausus est; atque ob eam causam pro- 
pheticum spiritum cunctis esse subtracium ; valde 
id mihi fabulosum videtur. Nam et Osez liber sic 
babet : « Verbum Domini quod factum est ad 
Oseam Beeri filium in diebus ΟΣ δ, » et reliqua- 
Tum apud Isaiam prophetam sic dicitur : « Visio 
oblata 1saie Amosi fllio, quam contra Judam 
urbemque Hierosolymorum vidit, sub Ozia rege, » 
et reliqua. Et praesenti in libro denique sic : 
« Sermones Amosi, qui facti sunt in Cariatharim 
de Thecue, quos vidit super Hierosolymis in diebus 
Ozie Jude regis. » Qui igitur fieri potest, ut in 
Osie diebus divinandi vis prophetis erepta fuerit, 
quemadmodum isterum interpretum opinio fert ; 
siquidem et Oseas et Isaias el Amosus in suorum 
librorum titulis, se in diebus Ozie prophetavisse 
declarant? Tum vero exploratum est, si divina 
forte revelatione prophetz jussi fuissent Oziam 
castigare, nequaquam id fuisse recusaturos, divino 
potius lumini obtemperantes, quam peccatorem 
regem reverentes : sin autem de objurgando rege 
baud divinitus fuerunt admoniti , nemo eos merito 
vituperet , qui rem non attigerint, quam eis divina 
revelatio non demonstraverit. Est enim propheta- 
rum perpetuus mos spiritalibus revclationibus 
obsequendi, sive ex earum instinctu loquendum 
Sit, sive tacendum : ita ut preter illas ne- 


(p. 1444) τι, οὔτε μήτε εἰπεῖν ἑλόμενοι παρ᾽ Exelvac* p que dicant quidquam, neque reticeant, atque ab 


twto μὲν οὖν παρὰ πολλοῖς (23) οὐχ οἶδ᾽ ὅπως φερό- 
βενν, xal σφόδρα μοι δόξαν ἐναντίως ἔχειν ταῖς τῶν 
ΜΝῶων γραφαῖς, σιωπῇ παραδραμεῖν οὐ χαλῶς ἔχειν 
ἐπιοάμην τοῦ δὲ βιόλίου τῆς προφητείας παντὸς 
πιρί τε τὸν Ἰσραὴλ καὶ τὸν Ἰούδαν ἡ᾿σχολημένου, 
χαὶ τὰ τούτοις τε χἀχείνοις συμόδάντα, πρότερον 
μὲν ὑπὺ τῶν ᾿Ασσυρίων, ὑπὸ Βαδυλωνίων ὕστερον, 
ἐν ὀλίγοις δὲ χατὰ τὸ προοίμιον μνήμην ἔχοντος τῶν 
εἰς τοὺς περιοίχους συμότσομένων χαχῶν, τῶν μὲν 
περὶ τὸν λαὸν αἰτίαν εἶναί φαμεν, ἣν χαὶ πρότερον 
εἰρήχαμεν, ὑπὲρ ἧς δὲ πᾶσαν ἕνειμεν αὑτῷ τὴν ol- 
uí1v χτδεμονίαν ὁ Θεὸς, διὰ τὸν ἐξ αὐτῶν ἀναδείχνυ- 


i95) Tlanc, quam reprehendit Theodorus opinio- 
Mem, prz se ferunt Chrysostomus ad Isaiz cap. vi; 
Mieroaymus cpist. 18, 1, et Procopius item in 


iis ne latum quidem $85 unguem discedere seleant. 
Hanc igitur opinionem , qux nescio cur multorum 
mentes pervasit, quaeque mihi sacris Literis 
magnopere adversari videtur, silentio przterire 
haud 2quuin existimavi, Jam universi hujus vati- 
cinii liber circa lsraelem et Judam vertitur, neupe 
circa utriusque adversitates, que primo ab &ssyriis, 
deinde a Babyloniis contigerunt. Breviter etiam 
mentionem initio complectitur maloruim qua fini- 
tios correptura eramt. Et quidem cur llebrxo 
populo hac evenerint, causam diximus in procc- 
dentibus, Deo curam suam illi impendente, propter 


eommentario ad pradictum leaiz locum, Sane ob. 
jurgatum a sacerdotibus Uziam dicit sacer textus, 
non a prophetis. 


941 


THEODORI MOPSUESTEN! 


eum, qui inde exorturus erat secundum carnem, Α σθαι μέλλοντα zb χατὰ σάρχα Δεσπότην Χριστὸν, 


Christum Dominum, communis salutis parentem. 

Preponuntur autem reliquis res finitimis populis 

eventure, ut palam fiat nihil Deum contra suum 

populum fecisse svitia commotum ; quandoquidem 

de iis, qui hunc afflixerant, pcenas repoposcit. Sed 

jam initium faciendum libri est, qui ita se lrabet : 
CAPUT I. 

Vgns. 1, 2. — « Sermones Aimosi, qui facti sunt 
in Cariatharim de Thecue, quos vidit super Iliero- 
solymis , in diebus Oziz Judz regis, οἱ in diebus 
Jeroboami Joaso geniti, regis leraelis, ante terrae 

motum biennio. » Verba hzc, sicuti in czteris 
prophetis diximus, tituli cujusdam vice funguntur, 
qui libri scopum et continentiam οἱ auctorem :eta- 
temque declarat. Neque est mirandum quod dixe- 
rit, Sermones quos vidit super Hierosolymis, etsi 
casus quoque narraturus crat Israeli, id est 968 
decem tribubus, necnon finitimis populis eventu- 
ros: sic enim egit, quia potissimas omnium res 
urbis llierosolymorum existimabat , nempe ejus 
populi, qui ex Judze tribu constabat, sicuti jam 
in superioribus diximus: cum interim czterorum 
ratio in predicti gratiam haberetur. Sic ergo a 
principali re, vaticinii sui causam ostendit, qued 
ita exorditur : « Dominus de Sion locutus est, ex 
Hierosolymis vocem suam emisit. Luxerunt pascua 
pssterum ; exaruit Carmeli cacumen. » Mire admo- 
dum bis verbis loqui ccepit ; nam quia non Iliero- 


ἐπὶ τῇ πάντων φανούμενον σωτηρίᾳ" προτεθεῖσθαι 
δὲ τῶν λοι: πῶν τὰ περὶ τοὺς περιοίχους ἐσόμενα, εἰς 
ἔλεγχον τοῦ μηδὲ τὰ χατὰ τὸν λαὰν ἀφειδίᾳ τὸν 
Θεὸν πεποιῆσθαι ὅπου γε xal ὑπὲρ τῆς εἰς αὑτοὺς 
παρανομίας δίκας εἰσπράττεται ἑτέρους " ἀρχτέον δὲ 
τοῦ βιδλίου λοιπὸν ἔχοντος οὕτως " 

ΚΕΦ. Α΄. 

Στίχ. a',9'. — - Λόγοι "Apoc, o? ἐγένοντο ἐν Καρια» 
θαρὶμ ἐκ Θεχούε, oo; εἶδεν ἐπὶ Ἱερουσαλὴμ, ἐν ἧἡμό- 
ραις Ὅξίου τοῦ βασιλέως Ἰούδα, χαὶ ἐν ἡμέραις Ἵερο- 
ὄοὰμ. τοῦ Ἰωὰς βασιλέως Ἰσραὴλ, πρὸ δύο ἑτῶν τοῦ 
σξισμοῦ. » (p. 145) Τοῦτο μὲν οὖν, καθὰ χὰν τοῖς λοι- 
ποῖς εἰρήέχαμεν προφήταις, mpoypupne τινος τάξιν 
ἐπέχει, δηλούσῃς τί ποτε βούλεται ἢ βίδλος, παρ᾽ ὅτου 
τε χαὶ περὶ τίνων εἴρηται χαὶ πότε" θαυμαστὸν δὲ 
οὐδὲν, εἰ .16γοε εἴπτεν οὺς εἶδεν ἐπὶ Ἱερουσαλήμ" χαί- 
τοι γε μέλλων χἀχεῖνα λέγειν ὁπόσα περὶ τὸν Ἰσραὴλ, 
τοῦτ᾽ ξστ' τὰς δέχα γέγονε φυλὰς, χαὶ μὲν χαὶ περὶ 
τοὺς περιοίχους οὐχ ἧττον " ἀλλ᾽ ὡς ἂν χυριώτατον 
μὲν ἀπάντων ἡγούμενος εἶναι τὰ χατὰ τὴν "Ispousa- 
λὴμ, εἴτ᾽ οὖν τὸν περὶ αὐτὸν λχόν * Ev δὲ οὗτος ἡ τοῦ 
Ἰούδα φυλὴ, καθὼς ἐν τοῖς πρόσθεν εἰρήχαμεν " τῶν 
λοιπῶν δὲ ἐξ ἀχολουθίας λεγομένων τε χαὶ γιγνομέ- 
νων δι᾽ ἐχεῖνον οὕτως ἀπὸ τοῦ χυριωτάτου τῆς πρὸ- 
φητείας ἐδήλωσε τὴν αἰτίαν" ἀρχόμενος μέντοι τῆς 
προφητείας, οὕτω φησίν" « Κύριος Ex Σιὼν ἐφθέγξατο, 
xai ἐξ Ἱερουσαλὴμ ἔδωχε φωνὴν αὐτοῦ * καὶ ἐπένθη- 
σαν αἱ νομαὶ τῶν ποιμένων * χαὶ ἐξηράνθη fj χορυφὴ 


golymis , sed in illis loquebatur locis, quos ethnici c τοῦ Καρμήλου. » Θαυμασιώτατα ἐντεῦθεν ἤρξατο 


regnumque Israelis occupabant, statim prudenter 
addidit, « De Sionlocutus est, ex Hierosolymis vo- 
cem suam emisit : » ne forte auditores rerum a se 
dicendarum cultis per ea loca daemonibus causam 
imputarent : imo potius universi agnoscerent, se 
Dei voluntate verba illa facere ; qui cum omnium 
actor Dominusque sit, congruam sibi religionem 
in Sione monte exhiberi legitimis ritibus jusserat : 
idemque prophetam ad liec. dicenda nunc excita- 
verat, suoque tempore vaticinia in rem collaturus 
erat. Jam verba, « Luxerunt pascua pastorum, exa- 
ruit Carmeli cacumen ,»significant fore ut cum 
praedictis finitimi onmes non sine suis ducibus ad 
luctum vertantur : et quidem etiam Israel cum illis, 


ποῦ λόγου" ἐπειδὴ γὰρ οὐχ ἐν τῇ Ἱερουσαλὴμ, ἀλλ᾽ 
iy ἐχείνοις ἐφθέγγετο τοῖς τόποις, ot τῶν τε ἐθνῶν 
χαὶ τῆς βασιλείας τοῦ Ἰτραὴλ ἐτύγχανον ὄντες, εἰ- 
χότως προτέθειχε τὸ, « Ἔχ Σιὼν ἐφθέγξατο, xal ἐξ 
Ἱερουσαλὴμ ἔδωχε φωνὴν αὑτοῦ * » ὡς ἂν μὴ τοῖς 
περὶ τὸν τόπον ἐχεῖνον θρησχευομένοις δαίμοσιν ἐπι- 
γράφειν μέλλοιεν οἱ ἀχούοντες τῶν λεγομένων τὴν 
αἰτίαν" (p. 146) εἰδεῖεν δὲ ἅπαντες ὅτι γνώμῃ Θεοῦ 
ταῦτα φθέγγεται, ὃς τῶν ἁπάντων ποιητῆς τε xal 
Κύριος ὧν, ἐν τῷ Σιὼν ὄρει τὴν χαθήχουσαν αὐτῷ 
θρησχείαν χατὰ τὴν νομιχὴν διάταξιν πληροῦσθαι 
προσέταξε " τῷ τε προφήτῃ νῦν εἰπεῖν ταῦτα διδοὺς: 
χαὶ χατὰ χαιρὸν τῶν μηνυομένων τὴν ἔχδασιν εἰς 
ἔργον ἐχφέρων " τὸ δὲ, « Ἐπένθησαν al νομαὶ τῶν 


quos Carmeli cacumen appellavit, quia circa locum D ποιμένων, xa ἐξηράνθη ἡ χορυφὴ τοῦ Καρμήλου, » 


illum incolebant, ac przter omne officium superbia 
exsultabant. Deinde subdiviso particulatim sermo- 
ne, de singulis finitimis pergit dicere. 


ἵνα εἴπῃ ὅτι ἐχ τῆς ἀποφάσεως τῆς ἐχείνου πάντες 
τε οἱ περίοιχοι σὺν τοῖς ἡγουμένοις μεταστήσονται εἷς 
πένθος * xa μὴν xai τοῦ Ἰσραὴλ σὺν ἐχείνοις, οὃς 


« χορυφὴν » ὠνόμασεν τοῦ Καρμήλου, ὡς περὶ ἐχεῖνον οἰχοῦντας τὸν τόπον, χαὶ εἰς οὐδὲν δέον τῇ ὑπεροχῇ 
κεχρημένους. Εἶτα μερίξων τὸν λόγον ἀνὰ μέρος, περὶ ἑχάστου τῶν περιοίχων λέγει" 


Vrns. ὅ-ὃ. — « Dixitque Dominus : Super tribus 
sceleribus Damasci et super quatuor non aversabor 
eam, quia serris ferreis pregnantes Galaaditidas 
dissecue"unt, Ignem. immittam 9ÓJ in Azaelis do- 
mun, qui fundamenta filii Aderi consumet. Da- 
masci vecles confringam , disperdam incolas agri, 
quorum eliam tribum succidam de viris Charran : 


Στίχ. γ΄-ε΄. — « Καὶ εἶπεν Κύριος * Ἐπὶ ταῖς τρισὶ 
ἀσεθείαις Δαμασχοῦ xal ἐπὶ xal; τέσσαρσιν (24) οὐχ 
ἀποστραφήσομαι αὐτὴν, ἀνθ᾽ ὧν ἔπριξον ἐν πρέοσε 
σιδτ ool; τὰς ἐν γαστρὶ ἐχούτας τῶν Γαλααδιτῶν, Καὶ 3t 
ἀποστελῶ πῦρ εἰς τὸν οἶχον ᾿Αξαὴλ, χαὶ χαταφάγε- 
ται θεμέλια υἱοῦ ᾿Αδέρ" xaX συντρίψω μοχλοὺς Δα- 
μα 7Χ0} * z3Y ἐξολοθρεύσω χατοιχοῦντας ix πεδίου 


(24) Obscurus videbatur Hieronymo hic prophete locus epist. 55, 8. Sed en Mopsuc.tenus more suo 


per-»picue atque indubitanter explanabit. 





219 


COMMENTARILS IN AMOSI CAP. I. 


"Qv * xal χαταχόψω φυλὴν ἐξ ἀνδρῶν Χαῤῥάν " xat B captivus abducetur populus Syrie nuncupatus , ait 


αἰχμαλωτευθήσεται λαὸς Συρίας ἐπίχλητος, λέγει 
Κύριος. » (p. 147) Τὸ « ἐπὶ ταῖς τρισὶ καὶ τέσσαρσι » 
λέγει ἀντὶ τοῦ, ταῖς ἄγαν πολλαῖς. Ἐπειδὴ γὰρ ὁ 
μετὰ τὸν ἕνα xat δύο ἀριθμὸς πληθυντιχὸς χαλεῖ- 
«at 25), € τρισὶ » μὲν λέγει ταῖς πολλαῖς, « τέσσαρσι » 
δὲ τὴν ἐπέτατιν τοῦ πλήθους, Βούλετα: δὲ εἰπεῖν ὅτι 
πολλὰς ἀσεδείας τῇ; Δαμασχοῦ παρεΐδεν" ἐπιμένοντας 
δὲ χαὶ ἐπὶ πλεῖστον ἐχτείνοντας τὴν ἀσέδειαν, μὴ ἀπο- 
στρέφεσθαι xal μισεῖν οὐχέτι δυνατόν. Εἶτα χαταλιπὼν 
τὰς λοιπὰς αὐτῶν παρανομίας, τὴν εἰς τοὺς Ἰσραηλίτας 
&ap' αὑτῶν γεγενημένην λέγει ὡς ἂν δείξειεν ὅτι xày 
πολλὰ ἢσεδήχασιν, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τούτων μάλιστα αὐτοὺς 
τιμωρήσεται, ὧν πολλὴν ποιεῖσθαι ἐσπούδαχε τὴν 
χηδεμονίαν. Τὸ οὖν, « Τῶν Γαλααδιτῶν, » ἐχ μέρους 


Dominus. » Dicit autem super tribus et quatuor, 
nempe pro , Multis. Nam quia nuinerus post unum 
et duo pluralis dicitur, verbo tribus multos denotat, 
verho autem quatuor multitudinem exaggerat. S/gni- 
ficat autem se multa Damasci scelera neglexisse 3 
verumtamen cum ejus cives in impietate perstarent 
eamque cumularent , jam fieri non posse quin eos 
ἃ se repelleret atque odio prosequeretur. Exin cz- 
teris eorum sceleribus omissis , illud commemorat 
quod adversus lsraelitas commiserant: nempe ut os- 
tendat, etiamsi hostes multa peccaverint, tamen cos 
potissime se puniturum populi sui causa, de quo 
magnopere sollicitus erat. Igitur Galaaditidas fe- 
minas dicens, partem pro toto appellat ; pars enim 


βούλεται τῶν Ἰσραηλιτῶν εἰπεῖν " ἐπειδὴ τοῦ Ἰσραὴλ B Israelis Galaad. Causa puniendi fuit, quod tantum 


μέρος ἣν ἡ Γαλαάδ. Ἐπειδὴ τοίνυν, φησὶ, τοσαύτην 
ἐξέτειναν χατ᾿ αὑτῶν τὴν παρανομίαν, ὡς χαὶ τὰς 
ἐγχύου; αὐτῶν σιδηροῖς πρίοσι διατέμνειν (Éowxe δὲ 
τοῦτο λέγειν εἰς ἀπόδειξιν τῆς ὠμότητος αὐτῶν, δι᾽ 
Ἐν οὐδὲ τῶν ἐγχύων ἐφείδοντο, fixo: πρίοσιν ὄντως αὖ- 
πἂς ἢ ξίφεσιν ἀνατέμνοντες πολέμου νόμῳ * ὅπερ 
οὖν εἶπεν « ἐν πρίοσι σιδηροῖς, » el; μείξονα ἔμφασιν 
τοῦ γινομένου), ὑπὲρ δὴ τούτων, φησὶν, αὐτοῖς ἐπάξω 
-οὺς ἀτανίζοντας, (p. 148) ὡς χαὶ τὰ βασίλεια αὑτῶν 
χαϑαιρεθῆναι᾽ τοῦτο γὰρ λέγει c θεμέλια υἱοῦ ᾿Αδέρ'» 
πᾶΞξάν τε τῇς μητροπόλεως αὐτῶν τὴν ἰσχὺν ἀφαιρε- 
θῆναι ὅπερ δηλοῖ τὸ « Συντρίψω μοχλοὺς Δαμασχοῦ"» 
χαὶ δὴ xa πάντα; τοὺς ἐξ αὐτῶν ἀφανιῶ, ὥστε xal 


adversus Israelem scelus exprompserant, ut ipsas 
populi hujus pregnantes serris ferreis dissecuerint. 
Videtur autem hoc dicere ut hostium crudelitatem 
demonstret, qui ne gravidis quidem feminis peper- 
cissent , sive eas reapse serris, sive gladiis more 
belli conciderint : ita ut locutio serris ferreis ad 
pigravandam facinoris emphasim — »dhibeatur. 
Quamobrem, inquit, immiitam eis hostes, a quibus 
cuncli ceu igne absumentur; et quidem regia 
quoque ipsorum sedes delebitur ; hoc enim innuit 
dictio Fundamenta Ader : atque omne metropoleos 
eorum robur subtrabam ; id quod significat dictio, 
« Vectes Damasci confringam.» lta demum eosomnes 


τοὺς ix τῆς Χαῤῥὰν παροιχοῦντας αὐτοῖς ἀφανίσαι, c, funditus destruam, ut. finitimos quoque Charran 


“πολλὴν αὐτοῖς Ex τῆς οἰχείας δυνάμεως ὑποπτενομέ- 
vns παρέχειν βοήθειαν χαὶ συντόμως: εἰπεῖν, ἅπαν- 
τας τοὺς τῆς βασιλείας ἐχείνης, οἷς ἐπίχλην ὄνομα 
Συρία, αἰχμαλωσίᾳ παντελεῖ παραδώσω. 


Σ-χ. ς΄ -η. — « Τάδε λέγει Κύριος" Ἐπὶ tai; τρι- 
&v ἀσεδείαις Γάζης καὶ ἐπὶ ταῖς τέσσαρσιν οὐχ ἀπο- 
σεραφέσομαι αὑτοὺς, ἕνεχεν τοῦ αἰχμαλωτεῦσαι αὐτοὺς 
αἰχμαλωσίαν Σολομὼν, τοῦ συγχλεῖσαι εἰς τὴν Ἰδου- 
μίαν. »Τὸ αὐτὸ λέγει χἀνταῦθα, ὅτι Πολλὰς ἀσεθείας 
ἱργασαμένων καὶ ἐπιμενόντων τῇ μοχθηρίᾳ τῆς γνώ- 
μῆ:, οὖχ ἀνέξομαι Est " μάλιστα δὲ αὐτοὺς τμωρήσο- 
μαι, ὑπὲρ ὧν τοῦ Σολομῶντος αἰχμαλώτους λαθόντος 
τοὺς tf; Ἰδουμαίας, χαὶ ὑπὸ τὴν τῶν Ἰσμραηλιτῶν πὲ 
τατχότος ἐξουσίαν, ὡς χαὶ πλεῖστον αὐτοὺς ἐπὶ τούτου 
ἐαμεῖναι τοῦ σχήματος, ἐπεληλυθότες οὗτοι ἀφεῖλόν τε 

τὸν αἰχμαλωσίαν ἐχείνην πολέμου νόμῳ, xal συνηνάγ- 

χλσὰν ἐπὶ τὴν Ἰδουμαίαν ἀπελθεῖν πάλιν. Καὶ γὰρ χἀν- 
7a πὴ ἀμέλειαν αὑτῶν λέγει ἣν περὶ τοὺς Ἰσραη- 
iizzz (p. [49) εἰργάσαντο. Τί οὖν ; « Καὶ ἐξαπαστελῶ 
τὸ ἐπὶ τὰ τείχη Γάξης, καὶ χαταφάγεται τὰ θεμέλια 
ric, xal ἐξοληυθρεύσω χατοιχοῦντας ἐξ Ἀζώτου, 
πὶ ἱξαρθέσεται ουλὴ ἐξ "Asxáluvo;, xal ἐπάξω 
τὴν χεῖρά μου ἐπὶ ᾿Αχχαρῶν, xai ἀπολοῦνται οἱ 

miii zo: τῶν ἀλλοφύλων, λέγει Κύριος. » Τὴν αὐτὴν 

ἐξάξω χαὶ τούτο΄ς τιμωρίαν, φησί, Πὺρ γὰρ χἀνταῦθα 

ὧν ξόλεμον λέγε: ὡς ἂν οὕτως αὑτοὺς ἐπινεμόμενον * 


incolas simul deleam , quorum acilicet vires Dama- 
sco videbantur validum praesidium exhibere, Ut 
breviter dicam, cunctos regni ejus incolas, qui 
Syrie vocabulo indigitantur , servitio addicendos 
curabo. 

98 Vrns. 6-8.— « Hzc ait Dominus : Super tri- 
bus Gazz sceleribus et super quatuor, non aversa- 
bor eos, propterea quod ipsi mancipaverint capti- 
vitatem Salomonis, ut eam concluderent in ldu- 
mzarn ? » Id ipsum hic quoque dicit; nempe quod 
illos sceleribus cumulandis deditos , atque in animi 
pravitate obürmatos, jam diutius non ferct, imo 
potissimum puniet, quia cum Salomon in captivi-- 
tatem ldumzos redegisset, atque Israelis ditioni 


D adjecisset, ita ut Idumzi diu in hac conditione 


permanserint , illi supervenientes , captivitatem il- 
lam jure belli dissolverint, hosque iterum in ldu- 
inam secedere jusserint. Nimirum hinc cliam 
propheta arguit hostium scelus adversus lsraelitas. 
Quid ergo? « lmmittam in menia Gaze flammam, 
qua illam a fundamentis consumet : delebo Azoti 
cives : Ascalonis populum destruam : Accaroni 
manus inferam : reliquiz alienigenarum peribunt , 
dicit Dominus. » Easdem his quoque ponas, imn- 
quit, imponam. Nam et lioc loco ignem pro bello 
dicit, quod scilicct hostes ceu flamma vorabit , 
Gaz» wonibus exitium inferet, cunclanique ur- 


3) Notissimum est Grzcos. priter. singularem ac plurativum, duali quoque uli numero. 


$»1 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


bem a fundamentis subruet, ejusque incolas per- A ὃς περιελεῖ piv τῆς Γάζης τὰ τείχη, ἐχ βάθρων δὲ 


del, cum Azoti Áscalonisque civibus. Neque ipsi 
Accaroni , inquit , parcam. Memorata scilicet Gaza, 
qua satrapiaruin exterarum princeps erat, genera- 
liter predicil eventuram cunctis alienigenis cladem. 
Quamobrem subdit : « Alienigenarum reliquia peri- 
bunt, ait Dominus : » quo dicto breviter signiflcat 
fore ut omnes exteri pereant ; sicuti in superioribus 
populum universum , Syria nomine nuncupatum, 
in servitutem redactum iri praedixit, etc. 


Vgns. 9, 10. — Πῶς ait Dominus : Super tribus 
Tyri sceleribus et super quatuor, non aversabor 
eam, propterea quod concluserunt captivitatem 
Salomonis in Idumzam , et 9 non sunt recordati 
fe deris fratrum. Et immittam ignem in monia 
Tyri, et devorabit fundamenta ejus. » Cum hac 
diu, inquit, patienter tulerim , jam diutius pro- 
longantes impietatem suam non feram ; praesertim 
quía Salomonis captivos in Idumzam transferendos 
curarunt , commune hoc scelus babentes cum alie- 
nigenis. Atqui captivis hxc minime facere debue- 
runt , foederis memores, quod Salomon et illorum 
rex amicabiliter inter se contraxerant ; cujus pror- 
sus immemores, nunc ita se gesserunt : propter 
quod me volente hostis adveniens, menia eorum 
subvertet, totamque urbem destruet. 


ὅπασαν ἀνασπάσει τὴν πόλιν, ἀφανιεῖ τε τοὺς xato- 
χοῦντας αὐτὴν μετὰ τῶν τὴν τε “Λζωτον χαὶ τὴν 
᾿Ασχάλωνα οἰχούντων * οὐχ ἀφέξομαι δὲ οὐδὲ τῶν ἐν 
᾿Αχχάροις" μνημονεύεται γὰρ τῆς Γάζης ὡς ἐξχρ- 
χούσης τῶν ἐν τοῖς ἀλλοφύλοις σατραπειῶν " χατὰ 
χοινοῦ λέγει τὴν τιμωρίαν ἅπασιν ἐπελεύσεσθαι τοῖς 
ἀλλοφύλοις " ὅθεν ἐπάγει" « Kal ἀπολοῦνται ol xavá- 
λοίποι τῶν ἀλλοφύλων, λέγει Κύριος * » ἵνα εἴπῃ, ὅτι ἡ 
Συντόμως ἅπαντας ἀφανιῶ τοὺς ἀλλοφύλους, ὥσπερ 
ἐν τοῖς ἀνωτέροις αἰχμαλωτευθήσεσθαι ἔφη πάντᾳ 
τὖν λαὸν τὸν ἐπίχλητον Συρίας. 

Στίχ. 0,0. —« Τάδε λέγει Κύριος" Ἐπὶ ταῖς τρισὶν 
ἀσεδείτις Τύρον xal ἐπὶ ταῖς τέσσαρσιν οὐχ ἀποστρᾶ- 
φήσομαι αὐτὴν, ἀνθ᾽ ὧν συνέχλεισαν αἰχμαλωσίαν 


B τοῦ Σολομὼν εἰς τὴν Ἰδουμαίαν, καὶ οὐκ ἐμνήσθη- 


σαν διαθήχης ἀδελφῶν. Καὶ ἐξαποστελῶ πῦρ ἐπὶ τὰ 
τείχη Τύρον, χαὶ χαταφάγεται τὰ θεμέλια αὐτῆς. » 
Καὶ γὰρ χαὶ τούτων ἐπὶ πολὺ, φησὶν, ἀνασχόμενος, 
(p. 150) ἐπὶ πλεῖστον ἐχτεινόντων τὴν ἀσέδειαν οὐκ 


«ἀνέξομαι τὴν οἰχείαν, χαὶ μάλιστά γε πάντων ὅτι 


τὴν τοῦ Σολομῶντος αἰχμαλωσίαν εἰς τὴν Ἰδουμαίαν 
παρεσχεύασαν, χεχοινωνηκχότες τς παρανομίας ταύ- 
τῆς τοῖς ἀλλοφύλοις * οὃἧς ἐχρὴν μάλιστα ἀποσχέσθαι 
τουτὶ τοιοῦτον διαπράξασθαι, εἰς μνήμην ἐληλυθότας 
τῶν συνθηχῶν, ἃς ὅ τε Σολομὼν xai ὁ αὐτῶν βασι» 
λεὺς ὑπὲρ φιλίας ἐποιήσαντο πρὸς ἀλλήλους, ὧν οὐ- 
δένα ποιησάμενοι λόγον, τοιαῦτα πεπράχασι νῦν" 


ὑπὲρ ὧν δὴ xavà γνώμην ἐμὴν ἐπελθὼν ὁ πολέμιος, τὰ τείχη τε αὐτῶν περιελεῖ, xal πᾶσαν ἀφανιεῖ τὴν 


πόλιν. 


Vgns. 11, 12. — πε dicit Dominus: Super C Στίχ. ta',(9'.—« Τάδε λέγει Κύριος" Ἐπὶ ταῖς τρι- 


tribus ldumsz sceleribus et super quatuor, non 
aversabor eam, propterea quod ipsi persecuti sint 
gladio fratrem suum. Et vulvam humi labefactavit , 
et rapuit in testimonium horrorem suum , et impe- 
tum servavit usque ad victoriam. » Cum plurima 
peccantes tulerim, jam ulterius delinquentes non 
feram : przsertim quia bellum adversus [sraelitas 
commoverunt, neque cognationem cum illis reve- 
riti sunt, et quod ex fratribus utrique progeniti 
essent, ex Esau videlicet atque Jacob. Id enim de- 
notat dictio fratrem suum. Jam verba , vulvam hu- 
mi labefactavit, dicit pro, interemerunt omnes et 
humi prostraverunt : quod perinde eral atque in 
maternam vulvam peccare. Nam quia fratres nun- 
cupavit , utpote ex fratribus natos , vulvze excidium 
appellavil fratrum occisionem , quasi isthoc modo 
jn communem matrem peccassent. Patrarunt au- 
tem adversus illos horribilia, quo majus testimo- 
nium crudelitatis 6025 spectantibus perhiberent. Sd 
et impetu multo ac vehementi in eos irruerunt, 
odium suum ad finem 100 usque contra eos de- 
monstrantes : nam « servavit usque ad victoriam, » 
bunc sensum habet. Propter hxc autem quid ὃ « Et 
jimmittam ignem in Thi:man, et vorabit funda- 
menta moenium ejus. » Thxaman Idumaorum erat 
urbs spectabilior. Adducam itaque illis bellum, 


civ ἀσεθείαις τῆς Ἰδουμαίας xal ἐπὶ ταῖς τέσσαρσιν 
οὐχ ἀποστραφήσομαι αὐτὴν, ἕνεχεν τοῦ διῶξαι αὐτὸν 
ἐν ῥομφαίᾳ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ " xai ἐλυμήνατο μὴ" 
τρᾶν ἐπὶ τὴν γῆν " χαὶ ἥρπασεν εἰς μαρτύριον φρί- 
χὴν ἑαντοῦ * xal τὸ ὅρμημα αὐτοῦ ἐφύλαξεν εἰς 
νῖχος (26). » Πλεῖστα ὅσα ἡσεθτκότας ἐνεγχὼν, ἐπὶ 
πλεῖστον ἀσεδούντων οὐχ ἀνέξομαι ^ χαὶ μάλιστά γε 
ὑπὲρ ὧν πόλεμον χατὰ τῶν Ἰσραηλιτῶν ἐχίνησαν, 
οὐδὲ τὴν συγγένειαν αἰσχυνθέντες τὴν πρὸς αὐτοὺς, 
xai ὅτι ἐξ ἀδελφῶν ἦσαν αὐτοί τε καὶ οὗτοι, οἱ μὲν 
ἐχ τοῦ Ἡπαῦ, οἱ δὲ ix τῶν Ἰαχὼδ καταγόμενοι" 
τοῦτο γὰρ εἶπε « τὸν ἀδελφὸν αὑτοῦ » τὸ δὲ, « ἑλυμή- 
vato μήτραν ἐπὶ τὴν γῆν, » λέγει ἀντὶ τοῦ, Κατέσφα- 
ξαν ἅπαντας xal εἰς γῆν χατήνεγχαν᾽ ὅπερ ἦν εἰς 


D τὴν τεχοῦσαν αὐτοὺς μήτραν πλημμελούντων * (p. 151) 


ἐπειδὴ γὰρ ἀδελφοὺς ὠνόμασεν ὡς ἐξ ἀδελφῶν tete - 
Ὑμένους, λύμην μήτρας ὠνόμασε τὴν τῶν ἀδελφῶν 
ἀναίρεσιν, ὡς ἂν εἷς τὴν χοινὴν μητέρα τούτῳ λυμῆ- 
ναμένων τῷ τρόπῳ. Πεποιήχασί τε, φησὶν, εἰς αὐτοὺς 
φρίχης μεστὰ, ἵνα μείζονα τὴν μαρτυρίαν τῆς bxu- 
τῶν ὠμότητος παράσχωνται τοῖς ὁρῶσι * καὶ δὴ καὶ 
ὁρμῇ πολλῇ τινι xal σφοδρᾷ χατ᾿ αὐτῶν ἐχρήσαντο, 
ἄχρι τέλους τὴν αὐτὴν τοῦ μίσους περὶ αὐτοὺς ἐπι- 
δειξάμενοι γνώμην " τὸ γὰρ, « ἐφύλαξεν elg νῖχος,» 
τοῦτο λέγει. Ὑπὲρ δὲ τούτων τί; ε Καὶ ἐξαποστελῶ 
πὺρ εἰς θαιμὰν, χαὶ χαταράγετα: θεμέλια τειχέων αὖ- 


(26) Nobis placeret magis lectio Complutensis zig νεῖχος, ad contentionem. 


COMMENTARIUS IN AMOSI CAP. If. 


254 


τῆς.» Θαεμάν τῶν Ἰδουμαίων ἣν ἡ περίόλεπτος πόλις. A quod maximam illorum et imperiosissimam urbem 


"EzáQw τοίνυν αὐτοῖς, φησὶ, τὸν πόλεμον, ὃς τὴν μεγί- 
στην αὐτῶν χαὶ βασιλιχωτάτην πόλιν παντελῶς ἀφα- 
νιεξ, ix βάθρων αὑτὴν μετὰ τῶν τειχῶν ἀνασπάσας. 

Στίχ. ιγ΄-ἰε΄. — ε Τάδε λέγει Κύριος" Ἐπὶ ταῖς 
τρισὶν ἀσεδείαις υἱῶν ᾿Αμμῶν xal ἐπὶ ταῖς τέσσαρ- 
σιν 99x ἀποστραφήσομαι αὐτοὺς, ἀνθ᾽ ὧν ἀνέσχιξον 
*àc ἐν γαστρὶ ἐχούσας τῶν Γαλααδιτῶν, ὅπως ἂν 
πλατύνωσι τὰ ὅρια αὐτῶν. Καὶ ἀνάψω πῦρ ἐπὶ τὰ 
τείχη "Pa66á- xal χαταφάγεται τὰ θεμέλια αὐτῆς 
μετὰ χραυγῆς ἐν ἡμέρᾳ πολέμου, (p. 152) χαὶ σει- 
σθήσεται ἐν ἡμέρᾳ συντελείας αὐτῆς, xal πορεύσεται 
Μελχὸμ ἐν αἰχμαλωσίᾳ, οἱ ἱερεῖς αὐτοὶ χαὶ ἄρχοντες 
αὑτῶν ἐπὶ τὸ αὐτὸ, λέγει Κύριος, » Τὰ ὅμοια δὴ xat 
περὶ τούτων εἰπὼν, ὑπὲρ τούτου μάλιστα ἀγαναχτεῖν 
λέγει xev αὐτῶν, ὅτι τῶν Ἰσραηλιτῶν τὰς ἐγχύους 
ἀνέσχιζον, τὴν Δαμασχηνῶν ὠμότητα μιμούμενοι" 
δλκίξι τοῦ ἀπολλύειν μὲν ἅπαν τὸ ἔθνος διὰ τῆς εἰς 
τὰς ἐγχύους παρανομίας" χτᾶσθαι δὲ τὴν ἐχείνων 
wepuv, ὡς dv μείζονα τὴν οἴχησιν ἐργάσαιντο τὴν 
eixziav. Ἐπελεύσεται δὴ, φησὶν, ὑπὲρ τούτων ὁ πο- 
λέμιος, πάντα μὲν ἀφελὼν τῆς ᾿Ῥαδδὰ τείχη, f) μη- 
τρόπολις αὑτῶν ὑπάρχει * ἐχ βάθρων δὲ ἀνασπῶν τὴν 
πόλιν, χαὶ τοσοῦτον ἐξάπτων χατ' αὐτῶν τὸν πόλε- 
ον, ὡς ἀφορήτους ἐπὶ τοῖς γινομένοις τὰς τῶν 
τασχόντων ὁλολυγὰς ἀποτελεῖσθαι" αὐτὴ μὲν οὖν 
ἀπώλειαν ὑπομενεῖ παντελῆ" τὸ δὲ εἴδωλον αὐτῶν 


prorsus consumet, atque a fundamentis cum me- 
nibus suis convellet. 


Vras. 15-15. — «Hzc dicit Dominus : Super tri- 
bus sceleribus filiorum Ammonis et super quatuor 
non aversabor eos, propterea quod dissecuerint 
prgnantes Galaaditarum, ut dilatarent terininos 
suos. Et succendam ignem super menia Rabbse , et 
devorabit fundamenta ejus cum ululatu in die belli , 
et conquassabitur in die consummationis ejus. Et 
ibit Melcbom in captivitatem, sacerdotes ejus prin- 
cipesque simul , dicit Dominus. »Paria de his quo- 
que dicens, irasci tamen potissimum illis dicit , quia 
laraclitarum przguantes dissecuerant , Damasceno- 
rum sz2vitiem imitati ; sperantes scilicet totam gen- 
tem perdere per hoc adversus fetas scelus: illo- 
rum insuper regionem possidere , ut latiorem inco- 
latum haberent. Sed superveniet, inquit, ob hsc 
hostis, qui Rabbz moenia destruet , quz erat illo- 
rum metropolis. Porro urbe a fundamentis per- 
eunte , tantoque ardente bello , intolerabiles ob eam 
rem extollentur patientium ululatus. Urbs itaquc 
supremum exitium experietur : ipsorum autem ido- 
lum, Melchom appellatum , abducetur pariter ca- 
piivum cum sacerdotibus cunctis ac principibus 


populi. 


Μελχὸμ οὕτω προσαγορευόμενον ἀπαχθήσεται αἰχμάλωτον χἀχεῖνο σὺν ἅπασι τοῖς τε ἱερατεύουσι xal 


wol; ἄρχουσι τοῦ λαοῦ. 
ΚΕΦ. Β΄. 

Στίχ. α-Υ΄. — « Τάδε λέγει Κύριος " Ἐπὶ ταῖς 
«τρισὶν ἀσεθείαις Ἀδωυὰδ χαὶ ἐπὶ ταῖς τέσσαρσιν οὐχ 
ἀκοσιραφήσομαι αὐτὸν, ἀνθ᾽ ὧν χατέχαυσαν ὀστᾶ 
βασιλέως Ἰδουμαίας εἰς χονίαν. » "Oct μὲν οὖν διὰ 
Zirtwy τῶν λοιπῶν παρανομίας λέγει τῶν ἐθνῶν, 
ἃ; χατὰ τοῦ Ἰσραὴλ ἐμηχανήσαντο, δῆλον" οὐ μὴν 
δὲ ἐνταῦθα τῶν προχειμένων ἐναλλᾶξας ἀχολου- 
Vav, (p. 153) ἐπ’ ἐχδικίᾳ τοῦ βασιλέως Ἰδουμαίας 
ἐπάγειν ταῦτά φησιν" ὅς γε xat Ἰδουμαίοις τὰ ὅμοια 
ἐν τοῖς ἀνωτέροις ἡπειληχὼς ὦπται. ᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ 
ὁ μὲν τῶν Ἰδουμαίων βασιλεὺς ἢδουλήθη ποτὲ πρὸς 
εἰρήνην χαὶ φιλίαν νεῦσαι τῶν Ἰσραηλιτῶν, ἀγα- 
Ἰεχτήσαντες δὲ ἐπὶ τούτοις οἱ Μωαύϊται ἐπεστρά- 

"061v τε χατὰ τῆς Ἰδουμαίας ἀπεχθείᾳ τῶν Ἰσραη- 


CAP. Il. 

101 Vzns. 1-5. — «Hzc dieit Dominus : Super tri 
bussceleribus Moab et super quatuor non aversabor 
eum, eo quod eombusserit 0588 regis Iduma usque δι 
cinerem. » Quod in reliquis cunctis dicat nationum 
iniquitates, quas contra Israelem molit:e sunt, ex- 
ploratum est. Et quidem hoc item loco haud mu- 
tato sermonis tenore, ob vindicandum Idumze re- 
gem hxc se adjungere ait ; cum tamen in superio- 
ribus paria interminatus ldumzis videatur. Sed 
quia rex ldumzz aliquando voluit pacem amici- 
tiamque cum lsraelitis componere, indignati ob id 
Moabitz bello appetiverunt Idumzam odio lsrac- 
litarum : et cum victores exstitissent, cev victo- 
riale quoddam sacrificium idolis suis regis ldumez 


koiby, xai νενιχηχότες ὥσπερ τινὰ θυσίαν ἐπινίχιον D obtulerunt mactationem, imo ipsum et holocaustum 


"Wh εἰδώλοις τοῖς οἰχείοις τοῦ βασιλέως τῆς Ἰδου- 
μαίας προτέγαγον τὴν σφαγὴν, ἔτι καὶ ὁλοχαυτώ- 
Wut. αὐτὸν ἐπὶ τῇ θυσίᾳ. Τοῦτο οὖν λέγει τὸ, 
t Κατέχαυσαν ὁστᾶ βασιλέως Ἰδουμαίας εἰς xo- 
ἕαν,» τὴν προσαγωγὴν λέγων xal τὴν σφαγὴν ἐφ᾽ 
ἧπερ ὥσπερ ὁλοχαυτοῦντες αὐτὸν εἰς χονίαν αὐτοῦ 
δ di μεταδεθλήχασιν " ὀργίζεσθαι μὲν οὖν χατὰ 
τῶν Μωαδιτῶν λέγει, ὑπὲρ τῆς αἰτίας δι᾽ ἣν ἀπεχθείᾳ 
τῇ κρὸς τοὺ; Ἰσραγλίτας τοσαύτην ἐπεδείξαντο 
111i τοῦ βασιλέως sn. Ἰδουμαίας τὴν ὀργήν. Ὑπὲρ 
ἃ τούτων τί; « Ἐξαποστελῶ πῦρ ἐπὶ MoX6, καὶ 
χατανάνεται θεμέλια τῶν πόλξων αὐτοῦ" xal ἐναπο- 
ἐσεῖται: ἐν àbovauia MtX6 μετὰ φωνῆς xal μετὰ 
αὐξυῖς σάλπιγγος καὶ ἐξολοθρεύσω χριτὰς ἐξ αὖ- 


in ara fecerunt. Id enim valent verba, « Coinbus- 
serunt ossa regis ldumex usque ad cinerem ,» obla- 
tionem dicens et c:edem, in qua ipsum holocausli 
ritu cremantes, ossa ejus in cinerem redegerunt. 
Ait ergo Deus, indignari se Moabitis, quia odio 
Israelitarum, tantam adversus Idumz.e regem irau 
exseruerunt. Quid inde porro? « Immittam ignem 
in Moab, et devorabit fundamenta urbium ejus. 
Et morietur in virium infirmitate Moab cum cla- 
note et clangore tube, Εἰ disperdam judices ab 
eo, ejusdemque principes omnes interficiam cum 
ipso, dicit Dominus. » Adventabit enim, inquit, 
hostis cunctas corum civitates vastaturus; adeo 
ul ad extremam redacti miseriam, neque ferenda 


259 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


250 


wiagnitudini inflictorum malorum pares, cum cla- A τοῦ, xal πάντας ἄρχοντας αὐτοῦ ἀποχτενῶ μετ᾽ αὐτοῦ, 


more magno inter bellicarum tubarum clangorem 
mortem oppetituri sinl. Átqueut summatim dicam, 
tantum erit illorum exitium, 109 ut neque judex 
eorum aliquis neque priuceps superfuturus sit, 
cunctis eodem tempore occisione deletis. 


λέγει Κύριος. » Ἐπελεύσεται yàp, φησὶν, ὃ πολέμιος, 
πάσας αὑτῶν ἀφανίζων τὰς πόλεις " (p. 154 ) ὡς εἰς 
ἐσχάτην χατενεχθέντας ἀσθένειαν, xal μηδὲ ἀρχοῦντας 
πρὸς τὸ μέγεθος τῶν ἐπαγομένων αὐτοῖς χαχῶν, μετὰ 
μεγίστης τινὸς φωνῆς τε xal xpavuyfjc τῶν πολεμι» 


κῶν σαλπίγγων θάνατον ὑπομεῖναι " συντόμως τε εἰπεῖν, τοσοῦτος ὄλεθρος αὐτῶν ἔσται, ὡς μὴ χριτὴν αὑτῶν 
μηδὲ ἄρχοντα περιλειφθῆναι μηδένα, πάντων αὐτῶν ἀπολωλότων χαθάπαξ. 


Vgns. 4, 5. — Sic autem narratis que finitimis 
eventura erant ob ipsorum adversus lsraelitas ini- 
quitatem, convertit se mox propheta ad res populo 
quoque suo eventuras; demonstrans quod sicut 
illi puniendi erant ob suam contra populum pecu- 


Στίχ. 8,£. — Οὕτω δὲ τὰ τοῖς περιοίκοις συμθη- 
σύμενα ὑπὲρ τῆς εἰς τοὺς Ἰσραηλίτας παρανομίας 
εἰρηχὼς ὁ προφήτης, τρέπεται λοιπὸν ἐπὶ τὰ τῷ λαῷ 
συμδτσόμενα, δειχνὺς ὅτι ἐχεῖνοί τε ὑπὲρ τῆς εἷς 
τούτους ἀδιχίας ἤμελλον τιμωρεῖσθαι, ὡς ἂν εἰς Θεὸν 


liariter Deo addictum iniquitatem; ita etiam po- p ᾧπερ προσέχειν αὑτοὺς συνέδαινε τοῦτο πλημμε- 


pulus penam non effugiet ingrati sui erga Deum 
animi. Meminit vero in primis tribus Judz, quam 
precipue pena dignam censet, propterea quod 
circa Dei templum habitans, nihilo tamen minus 
irreligiosa erat. Sic autem fatur : «Hzc dicit Do- 
minus : Super tribus sceleribus filiorum Juda et 
super quatuor non aversabor eos. » Peccantes hos 
srpenumero odisse se dicit, quia in impietate sua 
perseverarunt, Mox etiam poene causam dicit : 
« Propterca quod abjecerint legem Domini et man- 
data ejus non custodiverint. Et deceperunt eos vana 
(idola) sua qu: fecerant, post quz abierant patres 
eorum, » Namqueet hi nullam mandatorum meorum 
rationem habere voluerunt, et idolorum cultui se 


λοῦντες τῷ τρόπῳ" οὗτοί τε οὐ διαφεύξονται τὴν τι- 
μωρίαν ἀγνώμονες περὶ Θεὸν γεγονότες" μέμνηται 
μέντοι πρότερον τῆς τοῦ Ἰούδα φυλῆς ὡς ἂν μά» 
λιστα τιμωρίας ἀξιῶν, ὑπὲρ ὧν περὶ τὸν ναὸν 
τυγχάνοντες τὸν θεῖον, οὐθενὸς ἧττον ἡ σέδουν" λέγει 
δὲ οὕτως" « Τάδε λέγει Κύριος: Ἐπὶ ταῖς τρισὶν 
ἀπεδείαις υἱῶν Ἰούδα xai ἐπὶ ταῖς τέσσαρσιν οὐκ 
ἀποστραφέσομαι αὐτούς. » Ἠσεθδηχότας xoi τούτους 
πολλάχις μισεῖν λέγων, ἐπειδήπερ ἐπιμεμενήχασι τῇ 
ἑχυτῶν ἀσεδείᾳ * εἶτα χαὶ τὴν αἰτίαν λέγων τῆς τι» 
μωρίας, « Ἔνεχεν τοῦ ἀπώπασθαι αὐτοὺς τὸν νόμον 
Κυρίου, (p. 159) καὶ τὰ προστάγματα αὐτοῦ οὐκ 
ἐφυλάξαντο’ xal ἐπλάνησεν ἑαυτοὺς τὰ μάταισ τὸ- 
τῶν ἃ ἐποίησαν, υἷς ἐξηχολούθησαν οἱ πατέρες αὖ“ 


addixerunt, consentanea patribus suis facientes. (ὦ τῶν ὀπίσω αὐτῶν. » Καὶ γὰρ xai οὗτοι τῶν μὲν 


Quid ergo? «Immittam ignem in Judam, et Hieru- 
salem fundamenta vorabit. » Perdam, inquit, ho- 
stium manu cunctos regni illius cives, et Hierusalem 
cum ipsis. Exploratum est prophetam hxc de 
Babyloniis dicere, qui llierusalem .demoliti sunt, 
et Jud:e tribui captivam transtulerunt. Caeterum 
in sequentibus, de Israelis, id est decem tribuum 
malis loquens, Assyrios ut par est nominat, qui 
tribus illas abduxerunt captivas. Quamobrem ap- 
paret unam veluti existimari a propheta populi ca- 
ptivitatem ab Assyriis ac Babyloniis peractam : 
quanquam reapse alii fuere qui decem tribus ce- 
perunt, 1093 Assyrii scilicet : Babylonii autem, 
qui Judx tribum abstulerunt : οἱ quidem tempus 
aliquod intercessit : sic tamen universi populi con- 
tigit compleri captivitatem, ceeptam a decem tri- 
bubus, et in Jud:e tribu absolutam. Quare et pro- 
phetz eventuras popule res denuntiantes, modo 
illes, modo hos memorant, quia ambo populum 
unum constituunt, atque ad unam communiter 
captivitatem traducti fuerunL ; etiamsi hzc distin- 
clis temporibus contigil. 


νόμων χαὶ τῶν προσταγμάτων τῶν ἐμῶν οὐθένα 
λόγον ποιξῖσθαι ἡδούλοντο, τῇ δὲ τῶν εἰδώλων πρὸδ- 
ανεῖχον θεραπείᾳ, ἀχόλουθα τοῖς ἑαυτῶν ἐργαζόμενει 
πατράτι. Τί οὖν; « Ἐξαποστελῶ πῦρ ἐπὶ Ἰούδαν, 
χαὶ χαταφάγεται θεμέλια Ἱερουσαλέμ,. » ᾿Αφανιῶ, 
φησὶ, διὰ τῶν πολεμίων τούς τε τῆς βασιλείας ἅπαν- 
τας ἐχείνης, χαὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ σὺν αὐτοῖς. Εδ- 
δηλον δὲ ὅτι περὶ τῶν Βαθδυλωνίων ταῦτά φησιν" 
ἐχεῖνο! γὰρ τὴν τε Ἱερουσαλὴμ χατήγαγον, xaX τοὺς 
τῆς Ἰούδα φυλῆς EXa6ov αἰχμαλώτους " χαίΐτοι γε ἦν 
τοῖς μετὰ ταῦτα τὰ εἰς τὸν Ἰσραὴλ, εἴτ᾽ οὖν τὰς 
δέχα φυλὰς, μηνύων χαχὰ, τῶν ᾿Ασσυρίων ὡς 
εἰχὸς ἐπιμέμνηται, οἴπερ οὖν αὑτοὺς καὶ αἰχμαλώ- 
τοὺς λαθόντες ἀπῖλθον" ὡς δῆλον εἶναι ὅτι μίαν 
τινὰ αἰχμαλωσίαν ἡγεῖται τὴν περὶ τὸν λαὸν ὑπό t£ 
᾿Ασσυρίων γεγενημένην xal τῶν Βαδυλωνίων " st 
xaX ἕτεροι μὲν ἦσαν οἱ τὰς δέχα λαδόντες φυλὰς, ot 
᾿Ασσύριοι, λέγω" Βαδυλώνιοι δὲ οἱ τοὺς τῆς Ἰούδα 
λαθόντες φυλῇ" xal τις χαὶ χρόνος; ἐν μέσῳ γεγόνει" 
ἐπειδὴ τοῦ παντὸς λαοῦ τὴν αἰχμαλωσίαν τοῦτον συν- 
ἐθη πληρωθῆναι τὸν τρόπον" ἀρξαμένην μὲν ἀπὸ 
τῶν δέχα, περαιωθεῖσαν δὲ εἰς τοὺς τῆς Ἰούδα φυ» 


λῆς" διόπερ καὶ οἱ προφῆται τὰ περὶ τὸν λαὸν ἐσόμενα ἐξαγγέλλοντες, ποτὲ μὲν ἐχείνων, ποτὲ 6b μέμνην» 
ται τούτων, (p. 156.) ὡς ἀμφοτέρων εἰς τὸν λαὸν συντελούντων, πρὸς μίαν τέ τινα τοῦ χοινοῦ τὴν αἰχμαλω» 
οἷαν ἀναφερομένων, x&v εἰ διῃρημένοις πως γεγόνει τοῖς καιροῖς. 


γεβϑ. θ-8. — clc dicit Dominus : Super tribus 
sceleribusIsraelis, etsuper quatuor non aversabor 


eum. » Postquam dixit, se illos propter continuata : 


peccata juste aversari, narrat in sequentibus illorum 
iniquitates plurimas : « Propterea quod vendiderint 


Στίχ. c'-». — ε Τάδε λέγει Κύριος Ἐπὶ ταῖς 
τρισὶν ἀσεδείαις Ἰσραὴλ xai ἐπὶ ταῖς τέσσαρσιν οὐκ 
ἀποστραφήσομαι αὐτόν. » Εἶτα εἰρηχὼς ὅτι ὑπὲρ 
ὧν ἐπιτεταμένως ἡσέθουν ἀποστρέφεται δικαίως, 
λέγει καθεξῆς χαὶ τὰ τούτων πλημμελήματα πλεῖστα 


COUWMENTARIUS IN AMOSI CAP. 1l. 


953 


Yt ὄντα. ε« ᾿ἰΑνθ᾽ ὧν ἀπέδοντο δίχαιον ἀργυρίου. » A argento justum.» Justum nunc non dicit homiuein 


Δίχαιον οὐ τὸν xav' ἀρετὴν λέγει vov, ἀλλὰ τὸν ᾧπερ 
ἐπὶ τῆς χινουμένης ἀμφισδητήσεως δίχαια πρθσῆν " 
ἵνα εἴπῃ ὅτι χρημάτων προεδίδοσαν τοὺς τοῖς δικαίοις 
ὠχνρωμένους " καὶ ἐπιτείνων τὸ λεγόμενον, « Καὶ 
κένητα ἕνεχεν ὑποδημάτων τῶν πατούντων ἐπὶ τὸν 
X99» τῆς γῆς. » "Aypt γὰρ τοσούτου, φησὶ, τὴν 
αἰσχροχερδίαν ἐξέτειναν τὴν ἑαυτῶν, ὥστε τῶν πε- 
νήτων προδιδόναι τὸ δίχαιον ὑπὲρ εὐτελεστάτων λημ- 
μάτων * τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ, « ὑποδημάτων τῶν πα- 
φτούντων ἐπὶ τὸν χοῦν τῆς γῆς, » ὅπερ ἦν ἔλεγχος 
σαφὴ: τοῦ μηδένα λόγον ποιεῖσθαι τοῦ διχαίου, εἴ 
Ὑε xai ἐπ᾽ εὐτελέσι αὐτὰ λήμμασι διεπράττοντο 
εὐχόλως. ε Καὶ ἐχονδύλιζον εἰς χεφαλὰς πτωχῶν. »ν 
Ter αὑτῶν λέγει, ὅτι οὐ μόνον οὐχ ἑπήμυνον αὐτοῖς 
δίχαια αἰτοῦσιν, ἀλλὰ xai προσέπληττον ἀδεῶς. “Ὅθεν 
ἐκάγει" « Καὶ ὁδὸν ταπεινῶν ἐξέχλιναν. » Καὶ τῶν πε- 
πραγμένων αὑτοῖς φησὶν, ὀρθῶς ἐχόντων, ( p. 157) 
μετέτρεπον εἰς τοὐναντίον τὴν χρίσιν, ἀμελοῦντες 
αὐτῶν διὰ τὴν ταπεινότητα. « Καὶ νἱὸς xai πατὴρ 
αὑτοῦ εἰσεπορεύοντο πρὸς τὴν αὐτὴν παιδίσχην, 
ὅπως βεδηλώσωσι τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ αὐτῶν᾽ xal τὰ 
ἱμάτια αὐτῶν δεσμεύοντες σχοινίοις παράπετάσματα 
ἐποίουν ἐχόμενα τοῦ θυσιαστηρίου" xai οἶνον ἐχ 
συχοφαντιῶν ἔπινον ἐν τῷ οἴχῳ τοῦ θεοὺ αὑτῶν. » 
Δι᾿ ὑπερθολὴν ἀσελγείας οὐδένα λόγον οὐδὲ τῶν τῆς 
φύσοως ποιούμενοι νόμων, πατήρ τε xal υἱὸς ἀδεῶς 
δυνεμέγνυντο ταῖς αὐταῖς" τοσαύτης βλασφημίας 
«καραΐτιοι γινόμενοι τῷ Θεῷ, ὃν ἐπιχαλεῖσθαι ἐδό- 
χουν χαὶ δὴ σχηνὰς ἐξ ἱματίων χατασχευάζοντες 
«λησίον τοῦ θυσιαστηρίου, xal οὐδὲ τὴν ἐγγύτητα 
ἐντρεπόμενοι τῶν ἀγίων, τήν τε ἀχολασίαν ἐξεπλή- 
gouv ταύτην χαὶ Ex τῆς τῶν πενήτων ἐπηρείας odo 
φολυτρόταως ἠῤίχουν, ἑορτὴν τινα μετὰ μέθης ἐν τῷ 
«ὗ Θεοῦ αυνίστων οἴχῳ. 

Ixty. ὅ--ἰβ΄. --- « Ἐγὼ δὲ ἐξῆρα τὸν ᾿Αμοῤῥαξον 
ix προσώκου αὐτῶν οὗ fv χαθὼς ὕψος κέδρον τὸ 
We; αὐτοῦ, καὶ ἰσχυρὸς ἣν ὡς δρύς " χαὶ ἐξῆρα τὸν 
ταρπὺν αὑτοῦ ἐπάνωθεν, xal τὰς ῥίζας αὑτοῦ ὑπο- 
τάτωθεν " καὶ ἐγὼ ἀνήγαγον ὑμᾶς ἐχ γῆς Αἰγύπτου * 
ταὶ περιήγαγον ὑμᾶς ἐν τῇ ἐρήμῳ τεσσαράχοντα 
kx, τοῦ χαταχληρονομῆσαι τὴν γῆν ᾿Αμοῤῥαίων" 
11i λαόον Ex. τῶν υἱῶν ὑμῶν εἰς προφήτας, ( p. 158) 
mi ἐς τῶν νεχγίσχων ὑμῶν εἰς ἁγιασμόν. » Καὶ 
uvtg διεπράττεσθε, τῶν εὐεργεσιῶν οὐ μεμντ μένοι 
ὧν ἐμῶν, οὔθ’ ὅτι τὸν ᾿Αμοῤῥαῖον οὕτως μέγαν τε 
ἐπα χαὶ δυνατὸν παντελῶς ἡφάνισα, οὐδὲ λείψανον 
t0) τι χαταλιπὼν ἐπὶ τῆς γῆς ᾿ οὐδ᾽ ὅτι δουλεύον- 
ὡς ὑμᾶς ἐξήγαγον ἐξ Αἰγύπτου " οὐδ᾽ ὅτι χατὰ τὴν 
leno: τεσσαράχοντα ὑμᾶς ἔτη διέθρεψα ποιχῦλως " 
ens τὴν τῶν ᾿Αμοῤῥαίων γῆν τὴν οὐθὲν ὑμῖν προσ- 
ἤκωσεν εἷς χτίσιν παρατχεῖν᾽ ἐφ᾽ οἷς ἅπασι προφη- 
πᾶς τε χάριτος ἐνίοις ὑμῶν ἐπ' ὠφελείᾳ τοῦ χοινοῦ 
πιλδέδωχα " χαὶ δὴ xal τινας τῶν ἐν ὑμῖν ἐπελεξάμην, 
& ἂν ἐπιμελεστέρῳ τε xal χρείττονι προτανέχοιεν 
Su, χότμον ὅπασ: φέροντες τοῖς λοιποῖς. Καὶ ἐπειδὴ 
ταῦτα πρόδηλα πᾶσιν fjv, ὁμοίως εἰπών’ « Μὴ οὐχ 
[z: «αὔτα, υἱοὶ Ἰσραὴλ, λέγει Κύριος; » Οὐ γὰρ 
ἐωιχτὸν ὑμῖν, φτισῖν, ἀρνεῖσθαι ταῦτα οὕτως ἔχοντα. 





virtule ornatum, sed illum cui in litium contro- 
versia jus :quum reddendum erat. Ait igitur 
propter pecuniam proditos fuisse homines, quibus 
zquitas juris favebat. Intendensque adhuc verba 
ail : « Et pauperem propter calceamenta qu2 terrze 
pulverem calcant. » Usque adeo, inquit, turpe lu- 
crum suum ampliaverunt, ut pauperum jus propter 
vilissima munera venderent. Id enim valeant verba, 
«Propter calceamenta, qui terre pulverem cal- 
cant, » quod sane indieium manifestum erat, nul- . 
lam equi haberi rationem, si tam facile ob vilia 
munuscula ita se gerebant. « Εἰ pugno verberabant 
capita pauperum. » Loquitur de iisdem, aitque non 
solum defensos non fuisse jus petentes pauperes, 
sed licenter etiam verberatos. Unde addit : « Et 
viam humilium deelinabant. » Cumque illorum acta 
recte se haberent, contrariam sententiam tulerun!, 
despicatui habentes ipsorum hnmilitotem. « Εἰ 
fllius ac pater ejus ingrediebantur ad eamdem 
puellam, ut contaminarent nomen Dei sui. Et vesti- 
menta διὰ funiculis alligantes, 1044 faciebant vc- 
lamina juxta altare : e& vinum de calumniis bibe- 
bant in domo Dei sui. » Propter immanem libidi - 
nem, naiure leges pensi non habebant, paterque 
ac filius proterve iisdem feminis miscebantur , 
tante se blasphemize apud Deum reos facientes, 
quem invocare videbantur. Quin etiam papiliones 
ex suis vestibus sibi apud altare tendebant, ne loci 
sancti quidem propinquitatem  reverentes, ibique 
hanc libidinem explebant. Tum de pauperum 
damno, quos multiplici injustitis vexabant, solem- 
nitatem sibi quodammodo non sine crapula intra 
Dei domum constituebant. 


Y£n5.9-12. — « Et tamen egosum qui exterminavi 
Amorrheum ἃ facie eorum, cujus altitudo sicut 
cedri proceritas erat, et robur ut quercus : abs- 
tulique fructum ejus desuper, et radices ejus 
subter. Ego sum qui vos de regione Egypti eduzi, 
et quadraginta annis in deserto circeumduxi, ut 
Amorrheorum regionem possideretis. Assumpsi- 
que,de filiis vestris in prophetas, et de juvenibus 
vestris in sanctificationem. » Yos, inquam, talia 


D patrastis. beneficiorum meorum immemores : nec 


quod ego Amorrhzum talem tantumque ac poten- 
lem prorsus destruxerim, nullis ejus relictis in 
lerra vestigiis : nec quod vos servituti mancipatos 
de Egypto eduxerim : nec annis quadraginta mul- 
tifariam vos in deserto aluerim , donec Amorrhzo- 
rum regionem nullo humano jure ad vos perti- 
nentem potestati vestre (tradidi. Preter h»c 
omnia, nonnullos vestrum, public utilitatis causa, 
propheticze quoque grati: feci participes : denique 
οἱ ex vobis aliquos delegi, qui accuratiori meliori- 
que vite generi addicti, ornamento caeteris essent. 
Et quia lec omnibus perspicua erant, pariter ad- 
dit : « Nunquid non ita esl, filii Israelis, dieit Do- 
minus?» Profecto hxc verissima, negari ἃ vobis 


959 


THEODORI MOPSUESTENI 


aequeunt, Tum superioribus consentanee addit :« At A ᾿Αχολούθως τοῖς ἀνωτέροις ἐπάγει᾽ « Καὶ ἐποτίζετε 


vos XO sanctificatis viris vinum propinastis : 
et prophetis mandastis dicentes ; Ne prophetetis.» 
Vos quidem in gratiam meam constanter injurii 
fuistis, dum et homines vitse puriori deditos, par- 
üicipare vinum coegistis, necnon reliqua omnia, 
a quibus secundum propositum suum abstinere vo- 
lebant : denique etiam prophetas, quominus opere 
suo fungerentur, probibuisUs. Quid inde porro? 


Vras. 15-10. — « Quapropter ccce ego volvo subter 
vos, quemadmodum volvitur plaustrum stipula ple- 
num. Et peribit fuga a cursore : et fortis non poss:de- 

-bit vires suas: et puguator non salvabit animam 
suam: et sagiuarius non sustinebit : et veloz pedibus 
suis non salvabitur : οἱ eques non salvabit aniinam 
suam : et validus non inveniet cor suum in poten- 
talibus. » Tales ego vobis poenas adducam, ut 
plaustri instar valde onusti, οἱ propter grave onus 
impositum , dum trahitur, stridorem  edentis, 
pressos vos malorum pondere, ululatibus ac 
gemitibus, multa cum vocis contentione, in- 
dulgere opus sit. Tum neque expedito ad cursum 
fugere mala licebit, neque forti su: vires prode- 
ruut, neque ad pugnam bellumque paratus salutem 
consequi potis erit : sed et sagittandi peritus im- 
possibile negotium habebit : neque si quis pedum 
pernicitate valet, salutem consequelur : neque item 
«quos agitare doctus : postremo ne ii quidem qui 
suis viribus valde conlidunt, rationem invenient 
qua herentem sibi virtutem exserant. His ob ma- 
lorun magnitudinem demonstrandam dietis, per- 
git porro : « llle qui nudus est die illa effugiet, di- 
cit Dominus.» Pro eo ac dicat : Pauperrimus quisque, 
et ob egestatem vilitatemque suam nullo in pretio 
apud alios habitus, hic solus salute potietur, negli- 
gentibus eum comprehendere vilitatis causa ho- 
stibus. Mox ante dictis sequentia connectil : 


τοὺς ἡγιασμένους οἶνον * xat τοῖς προφῆταις ἐνετέλ- 
λεσθε λέγοντες Οὐ μὴ προφητεύσητε. » Διεμένετε 
γὰρ προδήλως εἰς τὴν χάριν ἐξυδρίζοντες τὴν ἐμὴν, 
«οὐς τε πρὸς ἀκριδέστερον ἀφωρισμένους βίον 
ἀναγχάζοντες οἴνου μετέχειν καὶ τῶν λοιπῶν ὁπόσων 
διὰ τὴν ἐπαγγελίαν ἀπέχεσθαι ἔσπευδον τὴν olxsíav, 
xai τοὺς προφήτας προδήλως χωλύοντες τὸ ἔργον 
ἐκτελεῖν τὸ οἰχεῖον. Ὑπὲρ δὴ τούτων τί; 

Στίχ. ty*-tc'. — ε Διὰ τοῦτο ἰδοὺ ἐγὼ κυλίω ὑπο- 
κάτω ὑμῶν, ὃν τρόπον κυλίεται ἡ ἅμαξα ἡ γέμουσα 
καλάμης" xal ἀπολεῖται φυγὴ ἐχ δρομέως" ( p. 139) 
καὶ ὁ χραταιὸς o0 μὴ χρατήσῃ τῆς ἰσχύος αὐτοῦ * χαὶ ὁ 
μαχντὴς οὐ μὴ atop τὴν ψυχὴν αὐτοῦ * καὶ ὁ τοξότης 


y, οὐ μὴ ὑποστῇ " καὶ ὁ ὀξὺς τοῖς ποσὶν αὐτοῦ οὐ μὴ δια- 


σωθῇ xai ὁ ἱππεὺς οὐ μὴ σώσῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ" 
καὶ ὁ χραταιὸς οὐ μὴ εὕρῃ τὴν χαρδίαν αὐτοῦ ἐν 
δυναστείαις. » Τοιαύτας ὑμῖν ἐπάξω τὰς τιμωρίας, 
ὥστε δίκην ἀμάξης ἄγαν πεφορτισμένης καὶ πολλὴν 
ἐχ τοῦ βάρους τῶν ἐπιχειμένων ἐν τῷ ἔλχεσθαι τὸν 
τρισμὸν ἀποτελούσης, πιεζομένους ὑμᾶς τῷ βάρει 
τῶν καχῶν, ὁὀλολυγαῖς τε καὶ στεναγμοῖς μετὰ qol 
λῇς κεχρῆσθαι τῆς ἑἐπιτάσεως’ ὡς pitt τῷ πρὸς 
δρόμον ἠχονημένῳ δυνατὴν εἶναι τὴν ἀπὸ τῶν κακῶν 
φυγὴν, μήτε δὲ ἰσχυρῷ τῆς περιούσης εἶναξ τι δυνά- 
μεως ὄφελος, μήτε τῷ περὶ μάχην καὶ πόλεμον καρ- 
εἐσχευασμένῳ δυνατὸν εἶναι ἐντεῦθεν εὑρέσθαι τινὰ δω- 
τηρίαν * ἀνυπόστατον δὲ εἶναι τὸ πρᾶγμα καὶ τῷ περὶ 
τὴν τοξείαν ἐμπείρῳ " μὴ δύνασθαι δὲ μηδὲ ὀξύτητι 


C ποδῶν χεχρημένον εὑρέσθαι τινὰ σωτηρίαν " ἀλλὰ 


μηδὲ ἐφ᾽ ἵππων ἐλαύνειν εἰδότα " τούς τε ἐπὶ ἰσχύϊ 
μέγα φρονοῦντας, μηδὲ εὑρίσχειν ὅπως ἂν τῇ pt- 
νούσῃ χρήσαιντο δυνάμει" ταῦτα εἰς ἀπόδειξιν τοῦ 
μεγέθους τῶν χαχῶν εἰρηχὼς, ἐπάγει" ε« Ὃ γυμνὸ; 
φεύξεται ἐν ἐχείνῃ τῇ ἡμέρζ, λέγει Κύριος. ν "ya 
εἴπῃ ( p. 160) ὅτι ὁ πενέστατος χαὶ δι᾽ ὑπερδολὴν 
ἀπορίας τε καὶ εὐτελείας, οὐδὲ ἐν λόγῳ τοῖς λοιποῖς 


ὑπάρχων, οὗτος μόνος εὕρετο ἂν τότε σωτηρίαν, ἀμελούντων αὐτοῦ τῆς συλλήψεως, διὰ τὴν εὐτέλειαν, τῶν 


πολεμίων" εἶτα ἐπισυνάπτει τοῖς εἰρημένοις 
CAP. lil. 

106 Vsns. 1-6. — «Audite verbum hoc, quod 
locutus est Dominus super vos, o domus lsraelis, 
el adversus omnem tribum quam 4Egypto eduxi, 
dicens: Verumtamen vos cognovi de cunctis tribu- 


bus terrz ; idcirco ulciscar super vos omnia pec. D 


cata vestra. » Neque perfunctorie hec xstimetis a 
Deo de vobis pronuntiata; nam qii vos omnes de 
AEgypti servitute liberavit, singularem prz cunctis 
hominibus sollicitudinem vestri ostendens, idem 
nunc quoque ad vos loquitur justam minitans 
poenam, eo quod ingrati benefactori tanto exstite- 
ritis. «Si omnino ambulabunt duo pariter, quin 
inter se mutuo revelent?» Ad dictorum confirnia- 
tionein, demonstrandumque haud temere hzc dicta 
fuisse, subneclit sequentia hujusmodi : Si fleri po- 
test, inquit, ut duo longam pariter emetientes viam, 
invicem celent profectionis causam, neque hane 
inter se communicent, ut conjuncla sententia iter 
absolvant ; si hoc, inquam, flet, tum etiam hostes 


ΚΕΦ. Γ΄. 

Στίχ. α΄-ς΄. — « ᾿Αχούσατε τὸν λόγον τοῦτον ὃν 
ἐλάλησε Κύριος ἐφ᾽ ὑμᾶς, οἶχος Ἰσραὴλ, χαὶ κατὰ 
κάσης φυλῆς ἧς ἀνήγαγον ἐχ τῆς Αἰγύπτου λέγων" 
Πλὴν ὑμᾶς ἔγνων ix πασῶν φυλῶν τῆς γῆς διὰ 
τοῦτο ἐχδιχήσω ἐφ᾽ ὑμᾶς πάσας τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν. » 
Μτδὲ πάρεργα, φησὶ, ποιήσεσθε ταῦτα δὴ τὰ περὶ 
ὑμῶν ἀποπεφασμένα παρὰ τοῦ Θεοῦ" ἐκειδὴ ὁ πᾶν- 
τας ὑμᾶς vn; ἐν Αἰγύπτῳ δουλείας ἀπαλλάξας, 
ἐξαίρετόν τε τότε παρὰ πάντας ἀνθρώπους περὶ 
ὑμᾶς τὴν χηδεμονίαν ἐπιδειξάμενος, οὗτος δὴ xai 
νῦν ἀποφαίνεται ταῦτα περὶ ὑμῶν δικαίαν ἀπειλῶν 
τὴν τιμωρίαν, ὑπὲρ ὧν οὕτως ἀγνώμονες περὶ ἐὸν 
τοσοῦτον γεγόνατε εὐεργέτην. « Εἰ πορεύσονται δύρ 
ἐπὶ τὸ αὐτὸ χαθόλου, ἐὰν μὴ γνωρίσωσιν ἑαυτούς. » 
Εἰς βεθαίωσιν τῶν εἰρημένων, xal ἀπόδειξιν τοῦ μὴ 
ὡς ἔτυχεν εἰρῆσθαι τὰ εἰρημένα, ἐπάγει τάυτὶ 
τοιοῦτό τι λέγων * Εἰ ἐγχωρεῖ, φησὶ, δύο χατὰ τἂυ- 
τὸν μαχρὰν ἀνύοντας ὁδὸν διὰ παντὸς ἀλλήλους 
κρύψαι τῆς ὁδοῦ τὴν αἰτίαν, xat υἢ χοινιύσασθαι 


26! 


COMMENTARIUS IN AMOSI CAP. III. 


263 


ἑαυτοὺς περὶ ταύτης, xal δὴ καὶ χοινῇ γνώμῃ τὴν A absque Dei voluntate vos aggredientur. «Si rugict 


ὁδοιπορίαν ἁνύσαι, (p. 1601) ἐνδέξεται xal τοὺς 
πολεμίους μὴ χατὰ γνώμην τοῦ Θεοῦ ἐλθεῖν ἐφ᾽ 
ὑμᾶς. « Εἰ ἐρεύξεται λέων bx τοῦ δρυμοῦ αὐτοῦ, 
θήραν οὐχ ἔχων“ εἰ δώσει σχύμνος φωνὴν αὑτοῦ 
καθόλου, ἐὰν μὴ ἁρπάσῃ τι. » Εἰ ἐνδέχεται, φησὶ, 
λέοντα ἣ ix τῆς μάνδρας βοῆσαι τὶς οἰχείας, μὴ 
0fp2; ἔχοντα προσδοχίαν᾽ εἰ χαὶ ἑωραχότα τι, μὴ 
ἁρπάσαι" xal γὰρ χαὶ σχύμνον πάλιν τὸν λέοντα 
λέγει" ὡς ὅτ᾽ ἂν εἴπῃ « Τί ἐστιν ἄνθρωπος, f υἱὸς 
ἀνθρώπου ; » El. τοίνυν ταῦτα, φησὶν, οἷόν τε γε- 
νέτθαι͵, ἐνδέχεται χαὶ τὸν πολέμιον τὸν ὑμέτερον τῇ 
ἐφ᾽ ὑμᾶς ὁρμῇ χρήσασθαι, μὴ πάντας ὑμᾶς ὥσπερ 
“τινὰ συλλαμδάνοντα θήραν. « El πεσεῖται ὄρνεον 
ἐπὶ τὴν γῆν ἄνευ ἰξευτοῦ * εἰ χασθήσεται παγὶς ἐπὶ τῆς 


in silva leo, nisi habuerit praedam ; si dabit catulus 
ejus vocem suam omnino, nisi aliquid rapuerit. » 
Si fieri potest ut leo de spelunca sua clamet, nisi 
fer: capiendze immineal ; vel si aliquid videat, non 
rapiat, Nam etiam vocabulo catulus leonem denuo 
dicit: veluti ubi dicitur: «Quid est bomo, aut filius 
hominis *-*? » Si ergo, inquit, hzec fieri possint, tunc 
continget etiam, ut hostis vester adversus vos im- 
petum faciat, quin simul omnes vos tanquam prz- 
dam venaticam capiat. «Si cadet avis in terram 
absque aucupe ; si demittetur laqueus in terra, quin 
aliquid comprehendat. » Sicut enim, inquit, aves 
ab aucupibus capi solent; et laquei tanc 107 ex- 
cidere cum aliquid comprehensuri sunt: ita et vos 


(e, ἄνευ τοῦ συλλαδεῖν τι. » Ὡς γὰρ cá τε ὄρνεα, B tantum. malorum perpeti necesse erit, hostibus 


φησὶν, ὑπὸ ἱξευταῖς λαμόάνεσθαι εἴωθεν at τε 
καγίδες τηνιχαῦτα ἐχπίπτειν, ἐπειδ᾽ ἄν τι xal συλ- 
λαμδάνειν μᾶλωσιν, οὕτω xal ὑμᾶς τὸ τοσοῦτο 
μεῖνχι τῶν χαχῶν ἀνάγχη, τῶν πολεμίων χατὰ 
ταῦμτν θείαν ἐπιόντων τε χαὶ συλλαμδανομένων, 
καὶ δὴ χαὶ εἰς αἰχμαλωσίαν ἀπαγόντων ὑμᾶς. « El 
φωνήσει σάλπιγξ ἐν πόλει, χαὶ λαὸς o0 πτοηθήσε- 
«m. » Εἰ ἐνδέχεται ἀθρόον σάλπιγγος ἐν πόλει βοη- 
σάπης, μὴ πᾶτι πτόησιν ἐγγενέσθαι ἐπὶ τῇ τῶν γινο- 
μένων ἀδηλίχ, ἐνδέξεται xal ὑμᾶς ἀθορύδως καὶ 


divina voluntate irruentibus et comprehendentibus, 
imo et in captivitatem vos abdueentibus. « Si clan- 
get tuba in civitate, et populus non expavescet. » 
Si fleri potest ut, tuba in civitate clangente, con- 
sternatio non accidat iis qui rei causam ignorant : 
tunc vos quoque poteritis intrepídi atque indemnes 
bellicam audire tubam. «Si erit seerumna in civitate, 
quam Dominus non effecerit. » Sicut ista impossibile 
est non ante dicto modo fleri, ita impossibile est et 
civitati vestrz quamlibet 2erumnam accidere, nisi 
eam Deus vobis adduxerit. 


ἀδλαδῶς τῆς πκολεμιχῆς ἀχοῦσαι σάλπιγγος. « El ἔσται χαχία ἐν πόλει, ( p. 162) ἣν Κύριος οὐχ ἐποίησεν. 1 
Ὥ; δὲ ταῦτα ἀδύνατον μὴ va0' ὃν ἔφη γενέσθαι τρόπον, οὕτως ἀδύνατον xal τὰ περὶ τὴν πόλιν τὴν ὑμετέραν 


συμξῆναι χαχὰ, μὴ Θεοῦ ἐπαγαγόντος ὑμῖν. 


Eziy. Q-e. — «Διότι μὴ ποιήσῃ Κύριος ὁ Θεὸς ς΄ Vgns. 7-10. — «Quamobrem non faciet Deus 


πρᾶγμα, ἐὰν μὴ ἀποχαλύψῃ παιδείαν αὐτοῦ πρὸς τοὺς 
δούλους αὑτοῦ τοὺς προφήτας. » Οὐ τοίνυν οὐδὲ ἡμεῖς 
μάττν φθεγγόμεθα, ἀλλ᾽ ὁπόσα Θεὸς δέδωχεν ἣμῖν 
εἰπεῖν" ὃς πρὸ τῶν πραγμάτων βούλεται δι᾽ ἡμῶν 
γτνύετθαι τὰ ἐσόμενα, xal ἅπερ εἰς παίδευσιν ἐπ- 
ἔχειν μέλλει τὴν ὑμετέραν " ὡς ἂν εἰδείητε τῶν ἐπ- 
εγομένων ὑμῖν χαχῶν τὴν αἰτίαν, παρ᾽ ὅτου τε xai 
ὑκὲρ ὧν ἐπάγεσθαι μέλλει. € Λέων ἐρεύξεται, xal τίς 
οὐ φοδηθίσεται; Κύριος ὁ Θεὸς ἐλάλησε, xal τίς 
€) προφτιτεύσει; » Οὔτ᾽ οὖν λέοντος φθεγγομένου 
μέγα, δυνατὸν μὴ φόδῳ λαμθάνεσθαι τὰ χτήνη * Θεοῦ 
* ἀποφαινομένου, οὐχ ἔστιν ἡμᾶς μὴ μετὰ δέους 
ὑκηρετεῖσθλι τοῖς αὐτῷ δοχοῦσιν. ε ᾿Απαγγείλατε χώ- 
pus ἐν ᾿Ασσυρίοις, καὶ ἐπὶ τὰς χώρας ἐν γῇ Αἰγύπτου" 


(tt θαυμαστὰ πολλὰ ἐν μέσῳ αὐτῆς, xal χαταδυ- 
χστείαν ἐν αὐτῇ" xai οὐχ ἔγνω ἃ ἔσται ἐναντίον 
εὐτῆς͵ λέγει Κύριος. » Ὡς γὰρ πιστωσάμενος τὸ xatá 
Tuv Θεοῦ μηνύειν αὐτοῖς τὰ ἐσόμενα, Πάντες δὴ, 
φαῦν, ᾿Ασσύριοΐ τε xaX Αἰγύπτιοι ἔχετε ἐπὶ τὴν ΣΩ- 
μειαν ὀψόμενοι ἡλίχῃ χατὰ τῶν ἀσθενεστέρων χέ- 
ηνται τῇ δυναστείᾳ" (p.165) οὐχ ἀναλογιζόμενοι οἷα 
πίσοσται ὑπὲρ τούτων, ὀργιζομένου χατ᾽ αὐτῶν τοῦ 
t2 “γνώσεσθε γὰρ ὅτι διχαίαν αὐτοῖς ὑπὲρ ὧν δια- 
τράττονται τοιαύτην ἐπάγει τὴν τιμωρίαν " πεπολιορ- 
χρχότες γὰρ αὐτοὺς ᾿Ασσύριοι, τοὺς καταπεφευγό- 
τος t£ αὑτῶν ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον, ἐξείλχυσάν τε ἐχεῖ- 





^! Psal vin, 5. 5 Ose. ix, 6. 


quidquam, nisi revelaverit disciplinam suam servis 
suis proplietis. » Itaque ne nos quidem temere apud 
vos loquimur, sed qu:e Deus nobis commisit di- 
cenda; qui ante rerum eventum, vull per nos si- 
gnificari futura, et quz: ad correptionem vestram 
acturus est ; ut noscatis inflictorum malorum cau- 
sam, et quo auctore et quam ob rem eventura sint, 
« Leo rugiet, et quis non timebit? Dominus locutus 
est, et quis non prophetabit ? » Nec leone igitur ma- 
gnam vocem edente, fleri potest ut bestiz nonex- 
pavescant: neque Deo revelante, fieri potest quo- 
minus nos cum timore obsequamur voluntati ejus. 
« Annuntiate regionibus apud Assyrios, et provinciis 
jn terra /Egypti, et dicite : Congregamini super 


τὶ εἴπατε" Συνάχθητε ἐπὶ τὰ ὄρη Σαμαρείας, xai D imontes Samariz, el videte mirabilia multa in medio 


illius, et oppressionem in ea: et ignorat qua im- 
minent coram ipsa, ait Dominus. » Quasi jam fidem 
impetrasset, se voluntate Dei populo significare 
futura , Omnes, inquit, Assyrii atque /Egyptii, ve- 
nite Samariam, et videte quanta ibi sit infirmiorum 
oppressio; dum mon reputat fore ut justam sibi 
propter sua facinora Deus paenam 10$ talem im- 
ponat. Nam cum Assyrii ean obsederunt, illos etiam 
qui illinc ad /£gyptios profugerant, indidein retra- 
xerunt, et apud ipsam /Egyptum puniverunt : sicut 
etiam apud Oseam dicitur**, quod « Ex JEgypti cala- 
mitate procedent, et excipiet eos Meniphis, et eos 


963 


THEODORI MOPSUESTENI 


461 


Machnias sepeliet.» Propterea igitur ad eos loquitur, A θεν, καὶ ἐπ᾽ aütz c ἐτιμωρήσαντο τῆς Αἰγύπτου " ὡς 


ut poente su:e causam cognoscant. « Qui thesaurizant 
iniquitatem et miseriam in regionibus suis.» Multai 
enim et immodicam adversus pauperes iniquitatem 
exercuerunt, multimodis eos afficientes injuriis. 


xai παρὰ τῷ Ὠτηέ φησιν, ὅτι Πορεύσονται ἐκ 
taluuxoplac Alyéóxtcv, καὶ ἐκδέξεται αὐτοὺς 
Μέμφις, καὶ θάψει αὐτοὺς Μαχμάς. Διὰ τοῦτο οὖν 
πρὸς ἐχείνους φησὶν, ὡς ἂν μαθεῖν ὀφείλοντας τῆς 


τιμωρίας αὑτῶν τὴν αἰτίαν. « Οἱ θησαυρίζοντες ἀδιχίαν xal ταλαιπωρίαν ἐν ταῖς χώραις αὐτῶν. » Πολλῇ 
γάρ τινι xal ἀμετρήτῳ χέχρηνται τῇ χατὰ τῶν πενήτων ἀδιχίᾳ, διαφόεως αὑτοὺς περιδάλλοντες ταῖς 


ἐπηρεῖαις. 


Vgns. 11, 12. — «Propterea hac dicit Dominus : 
Tyrus, et in circuitu terra tua desolabitur, ct de- 
trahetur ex te fortitudo tua, et diripientur regiones 
tu. » Ea propter, inquit, adducet vobis Assyrium 
Deus, qui Tyrum, et universam tuam in circuitu 
terram, id esl proximos omnes, in solitudinem 
rediget : in tantum, ut nulla spes tibi reliqua salutis 
sit, tali tantoque hoste obsidente: qui post omnia 
finitimorum absumpta, tuam quoque regionem pra- 
dando depopulabitur, ut nihil tibi estimabile super- 
futurum sit. Deinde gravitatem quoque exitii quod 
patientur significat. « Hzc dicit Dominus : Quemad- 
modum si extrahat pastor de ore leonis duo crura 
aut extremum auricul:, sic eruentur fllii Israelis, 
qui habitant Samariz, ex adverso tribus Damasci. » 
Tanta, inquit, vestra flet ruina, ut paucis admodum 
salvatis, res nihil differre videatur, ac si ove a 
leone comprehensa et adeo consumpta, vix exigua 
ejus partes a pastore possint ore leonis excidentes 
colligi : quas quidem is contemnit, utpote excarni- 
ficatas et alimoniz non idoneas. Hoc enim denota- 
tur per duo cruraet extremum auriculze. Sic nimi- 
rum pauci oppido et humiles ex hoc 109 bello 
supererunt, de illis nempe qui Samariam incolunt 
ex adverso Damascenorum ; quos perinde ac se, 
ab hostibus mactari videbunt. Namque et Tyri antea 
et nune Damasci meminit, ut magnitudinem. malo- 
rum ostendat ; et quod nemo ne de finitimis quidem 
in Assyriorum incuraione evadet. Tunc enim evenit 
quod in proocmio patefeceral , nempe omnium 
illorum exitium. 


Στίχ. τα΄-ιβ΄. — εΔιὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος ὁ 
Θεός " Τύρος χαὶ χυχλόθεν ἡ γῇ σου ἐρημωθήσεται, 
xal χατάξει ἐχ σοῦ τὴν ἰσχύν σον, xat διαρπαγήσον- 
ται αἱ χῶραί σου. » Ὑπὲρ δὴ τούτων, φησὶν, ἐπάγει 
τὸν ᾿Ασσύριον ὑμῖν ὁ Θεὸς, ὃς Τύρον τε xal πᾶσάν 
cou τὴν περιχειμένην γῆν, ἵνα εἴπῃ, πάντας τοὺς 
περιοιχοῦντας, ἐρήμους ἐργάσεται" ὡς μηδεμίαν ἐλ- 


 πίδα μηϊξὲ σοὶ σωτηρίας ὑπολελεῖφθαι ὑπὸ τοσούτου 


κπολιορχουμένῳ πολεμίου" (p. 164) ἀφανίσας γὰρ 
ἄπαντα τὰ τῶν περιοίχων, ἅπασαν xal σοῦ δι᾿ ἀρκα- 
γῆς ποιήσεται τὴν χώραν" ὡς μηδὲν περιλειφθῆναι 
τῶν λόγου πως ἀξίων εἶναι δοχούντων ἐν aot. Εἶτα 
χαὶ τῆς ἀπωλείας αὑτῶν ἧς ὑποστήσονται τὴν βαρύ- 
τητὰ σημαίνων, € Τάδε λέγει Κύριος, Ὃν τρόπον ὅτ᾽ 
ἂν ἐχοπάσῃ ὁ ποιμὴν ix στόματος λέοντος δύο σχέλη 
ἣ λοδὸν ὠτίου, οὕτως ἐχσπασθήσονται ol υἱοὶ Ἰσραΐλ 
οἱ κατοικοῦντες ἐν Σαμαρείᾳ κατέναντι φυλῇ; Δαμα- 
σχοῦ. » Τοσαύτη γὰρ ὑμῶν, φησὶ, γενήσεται ἡ ἀπ» 
ὦλεια, ὥστε ἄγαν ὀλίγων περισωθέντων, μηδὲν ἀκπ- 
εοιχέναι τὸ πρᾶγμα προδάτον ληφθέντος τε ὑ πὸ λέδντος 
xai καταναλωθέντος ἐπὶ τοσοῦτον, ὥστε μόγις βρα- 


C χέα τινὰ μέρη ἐξ αὑτοῦ δυνηθῆναι τὸν ποιμένα ἔχπε- 


πτωχότα τοῦ στόματο; τοῦ λέοντος λαθεῖν" xal ταῦτά 
γε, ὧν ὑπερορᾷ ὡς ἀσάρχων τε xal πρὸς τροφὴν οὐχ 
ἐπιτηδείων᾽ τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, δύο cx&Am ἣ «ἱοδὸν 
ὠτίου" οὕτως ὀλίγοι τινὲς καὶ εὐτελεῖς ἐν τῷ πολέμω 
περιλειφθήσονται τούτῳ, Ex τῶν τὴν Σαμάρειαν οἱ- 
χούντων χατέναντι τῶν Δαμασχηνῶν ὡς ὁμοίως 
ἑαυτοῖς ἀπολλυμένους ὄψονται ὑπὸ τῶν πολεμίων. Καὶ 
γὰρ xai τῆς Τύρου πρότερον xal νῦν τῆς Δαμασχοῦ 
μνήμην ἐποιήσατο, εἰς ἀπόδειξιν τοῦ μεγέθους τῶν 


χαχῶν ὅτι μηδὲ τῶν περιοίχων ἄνεστί τινα ἐν τῇ τῶν ᾿Ασσυρίων ἐφόδῳ διαφυγεῖν " (p. 165) xol γὰρ 
εἶχεν αὑτῷ χώραν τὸ λεγόμενον ἀπάντων ἐχείνων ἐν προοιμίοις δεδηλωχότι τὴν ἀπώλειαν. 


Vgns. 13-15.—4« Sacerdotes, audite et contesta- 
mini in domo Jacob, dicit Dominus Deus omnipo- 
tens; quia in die qua ulciscar et super altaria De- 


Στίχ. ty'-te'. — ε Ἱερεῖ;, ἀχούσατε xal ἐπιμαρτύ- 
βασθε τῷ οἴχῳ Ἰαχὼδ, λέγει Κύριος ὁ Θεὸς ὁ παν- 
τοχράτωρ᾽ διότι ἐν τῇ ἡμέρᾳ ὅτ᾽ ἂν ἐχδιχῶ ἀσεῤείας 


thelis, et suffodientur cornua altaris, et humi p τοῦ Ἰσραὴλ ἐπ᾽ αὐτόν" χαὶ ἐχδιχήσω ἐπὶ τὰ θυσια- 


decident : et conteram atque percutiam domum 
pinuatam super domum zestivam : et peribunt domus 
eburnez, alieque imultz dissipabuntur, dicit Domi- 
nus. » llzc, inquit, ji precipue audiant qui impio 
idolorum sacerdotio funguntur : ut hinc jam discant, 
quod cum Deus a populo poenas impietalis exiget, 
tunc omuia etiam idolorum altaria su(fodientur, 
beli ludibrium effccta. Nam verbo Bethel idola 
dicere voluit, a parte totum. Dicit autem suffossum 
iri cornua altaris et humi casura, quia tola illorum 
magnitudo, el tota pompa, quam ἃ sacrilegorum 
adorantium cura habebant, funditus destruetur. 
Nam et illorum, inquit, domos a fundamentis cons 

Jam. Porro pinnatam dicit pro hiemalem, quia 


στήρια Βαιθήλ xal κατασχαφήσεται tà κέρατα τοῦ 
θυσιαστηρίου χαὶ πεσεῖται ἐπὶ τὴν γῆν " χαὶ συντρίψω 
χαὶ πατάξω τὸν οἶχον τὸν περίπτερον ἐπὶ τὸν οἶχον τὸν 
θερινόν " xai ἀπολοῦνται οἱ οἶχοι οἱ ἐλεφάντινοι, καὶ 
ἀφανισθήσονται ἕτεροι πολλοὶ, λέγει Κύριος. » Ταῦτα 
δὴ, φησὶν, ἀχουέτωσαν μάλιστα πάντων οἱ τὴν ἀσεβῆ 
τοῖς εἰδώλοις πληροῦντες ἱερατείαν" ὡς ἂν ἐντεῦθεν 
ἤδη μάθοιεν ὅτι ὁπότ᾽ ἂν δίχας εἰσπράττηται τῆς 
ἁπεθείας τὸν λαὸν ὁ Θεὸς, xal τὰ θυσιαστήρια πάντα 
χατασχαφήσεται εἰδώλων, ἔργον τοῦ πολέμου vtvóns- 
να * τὸ γὰρ Βαιθὴλ ἀπὸ μέρους ἐδονλέήθη τὰ εἴδιυλα 
εἰπεῖν’ τὸ δὲ, « Κατασχαφήσεται τὰ χέρατα τοῦ θυσια- 
στηρίου, xat πεσεῖτα! ἐπὶ τὴν γῆν,» (ya ὅτ: πᾶν τὸ 
μέγεθος αὐτῶν, χαὶ πᾶσα ἡ περιφάνεια ἣν εἶχον ἐκ 


COMMENTANIUS IN AHOSI CAP. IV. 


£60 


ἐκ τῆς τῶν ἀσεδῶς θρησχευόντων αὐτοῖς ἐπιμελείας, A dc. domo loquitur undique circumsepta propter 


ἀφανισθήσεται παντελῶς. Καὶ γὰρ δὴ xaX τοὺς οἴχους 
αὐτῶν χαθελῶ, φησὶν, ix βάθρων " περίπτερον μὲν 
γὰρ λέγει τὸν χειμερινὸν, (p. 160) ὡς περιδεύλημέ- 
voy πανταχόθεν διὰ τὴν τοῦ χρύους προσδολὴν. Βού- 
λεται δὲ εἰπεῖν, ὅτι Πάντας πανταχόθεν ἀφανιῶ τοὺς 
οἴχους " ὡς μὴ θερινῶν, μὴ χειμερινῶν μέρος ἐν αὖ- 
vol; περ:λειφθῆναι" xal τοὺς ἐπιδόξους δὲ ἐν αὐτοῖς 


frigoris externam vim. Vult autem dicere, ubique 
se demoliturum domos, ita ut neque zstivz partes 
illarum remancant, neque lijiemales. Imo etiam no: 
biliores apud eos zedes prorsus destruam ; id enim 
innuit vocabulum eburnez ; qua item multis cuin 
aliis corruent, eo quod unum adversus cunctas 
decretum Dei latum sit. 


τῶν οἴχων παντελῶς ἀφανιῶ, τοῦτο γὰρ λέγει τοὺς ἐλεφαντίνους, oi μετὰ πολλῶν ἑτέρων πεσοῦνται, ἅτε 
μιᾶς ἀποφάσεως χατὰ πάντων ἐχφερομένης ὑπὸ τοῦ Θεοῦ. 


ΚΕΦ. A. 

Ztiy. α'-Υ΄. — ε᾿ΑἈκούσατε τὸν λόγον τοῦτον, δαμά- 
λεις τῆς Βασανίτιδος, αἱ ἐπὶ τῷ ὄρει Σαμαρείας, αἱ 
χκαταδυναπττεύουσαι πτωχοὺς, χαὶ χαταπατοῦσαι πέ- 
γητας, χαὶ λέγουσαι τοῖς χυρίοις ἑαυτῶν: Ἐίδοτε 
ἡμῖν ὅπως πίωμεν.» Ἐντεῦθεν τρέπει πρὸς τὰς γνυ- 
γαῖχας τὸν λόγον, al πρὸς ἄπραχτον xal ὑπερήφανον 
νεύσασαι βίον, τούς τε πένητας ἡδίχουν ἐχ τῆς περι- 
0337, δυναστεία: " τούτῳ συγχεχρημέναι, χαὶ δὴ xai 
κατάρχουσαι τῶν ἀνδρῶν τῶν οἰχείων, εἰς ὑπουργίαν 
ἀπρεπῶν ἐχρῶντο πραγμάτων " οἷόν τι χαὶ παρὰ τῆς 
Ἰεζάδελ ἐφαίνετο γεγονὸς, ὅτε ὁ μὲν ᾿Αχαὰδ τὴν 
ἀντίῤῥτιαιν ἐδέσθη τοῦ Ναδουθαὶ δικαίαν οὖσαν ^. ἡ 
δὲ μιχρῷ χαὶ ἀναιδεῖ χαὶ φονιχῷ τρόπῳ χρωμένη, 
οὐδὲ ἀνελεῖν ὥχντσε τὸν Ναδουθαὶ, ὡς ἂν ἀφέλοιτο 
αὐτοῦ τὸν ἀμπελῶνα, ὃν εἰχότι λόγῳ διδόναι οὐχ ἣν- 
εἰχετο " χαλεῖ δὲ αὑτὰς δαμάλεις μὲν τῆς Βασανίτιδος, 
ὡς ἂν ἀγρίων μάλιστα χαὶ ἀνημέρων οὐσῶν τῶν ἐν 
ἐχείνῳ τῷ τόπῳ τρ:φομένων δαμάλεων ^ (p. 167) 


CAP. IV. 


VgBs. 1-5.—1 10. « Audite verbum hoc, vaccze 
Basanitidis, quz estis in monte Samarize, que 


opprimitis pauperes, et conculcatis egenos, qua 


B dicitis dominis vestris: Date nobis ut bibamus. » 


Abhinc ad mulieres cónvertit. sermonem, qua 
inerti ac superbo vitz generi intentz, pauperibus 
injurias faciebant przpotentia sua. Tali more utcn- 
tes, et viris suis etiam dominantes, his abutebantur 
ad indigna patranda auxiliaribus: quod factum a 
Jezabele apparuit, cum Achaabus contradictionem 
reveritus est, utpote justam, Nabuthis ; illa autem 
scelesto et impudente cruentoque modo utens, ne 
occidere quidem dubitavit Nabuthem, ut cjus vi- 
neam usurparct, quam ille equa de causa conce- 
dere recusaverat. Vocat autem ipsas vaccas Dasa- 
nitidis, quia feroces admodum sxvzeque nutriehau- 
tur illo in loco vaccae. Jam postquam vixit. de 
iniquitate erga pauperes, addit: Quz dicunt 


εἰρηχῶς δὲ τὴν εἰς τοὺς πένητας αὑτῶν ἀδιχίαν, ἐπ- C dominis suis, Date nobis ut bibamus : nempe ut 


ἐγαγε τὸ, Αἱ λέγουσαι τοῖς χυρίοις ἑαυτῶν, Ἐπί- 
δοτε ἡμῖν ὅπως πίωμεν" ἵνα εἴπῃ ὅτι οὐδὲ τοῖς ἑαυ- 
τῶν ἀνδράσιν, οὖς ἐχρῆν ὡς ἡγουμένους αἱδεῖσθαι 
δὰ τὴν τῆς φύσεως τάξιν, ὀχνοῦσαι πρὸς τὴν ἀσέλ- 
Tiv τὴν ἑαυτῶν ἀπηχεχρῆσθαι " μόνον δὲ οὐχ ἐπιτάτ- 
τουσαι αὐτοῖς ἅπαντα ποιεῖν ὁπόσαπερ ἂν πρὺς τὴν αὖ- 
τῶν ἀσέλγειαν συνεργῇ. Τί οὖν; « Ὁμνύει Κύριος χατὰ 
τῶν ἁγίων αὑτοῦ, διότι ἡμέραι ἔρχονται ἐφ᾽ ὑμᾶς, 
χαὶ λέψηεντα: ὑμᾶ; ἐν ὅπλοις " χαὶ τοὺς μεθ᾽ ὑμῶν 
εἰς λέδτιητας ὑποχαιομένους ἐμθαλοῦσι" xat ἐξενεχθή- 
σεϑε γυμνοὶ, γυνὴ χαὶ ὁ ἀνὴρ ἀπέναντι ἀλλήλων" 
χαὶ ἀξκοῤῥιςήσεσθε εἰς τὸ ὄρος ᾿Αρμανὰ, λέγει Κύ- 
βίος. ᾿Ἀπεφένατο, φησὶν, ὁ Θεὸς, ἃ μηδὲ μεταόο» 
λὴν δυνατὸν δέξασθαι " τοῦτο γὰρ τὸ ὀμγύδε δηλοῖ" 
ὅτι παρέσται χαιρὸς ἐν ᾧ τούτων δώσετε δίχας " ἐπ- 
ἐλεύσονται γὰρ ὑμῖν πολέμιοι, οἱ λαθόντες ὑμᾶς 
αἰχμαλούτους, ἀνηκέστοιςἐμδαλοῦσι χαχοῖς, ὥστε xav 


«αὐτὸν πάντων τῶν περιόντων νῦν ἀγαθῶν γυμνω-͵ 


θέντας, ὁμοῦ τάς τε τοιαῦτα ἐργαξζομένας γυναῖχας, 
χώραν. 
ν. 

Ey. δ΄ -ς΄. — « Εἰσήλθετε εἰς Βαιθὴλ, xai ἢνομή- 
στε xai εἰς Γάλγαλα, χαὶ ἐπληθύνατε τοῦ ἀσεδῆ- 
C3: xal ivéyxass «pul θυσίας ὑμῶν, xal εἰς τὴν 
τριπ μερίαν τὰ ἐπιδέχατα DuGy* xaX ἀνέγνωσαν ἔξω 
γόνον, χαὶ ἐπεχαλέσαντο ὁμολογίαν. ν Ἐνταῦθα xai 
περὶ τὰ εἴξωλα αὑτοῖς σπουδὴν ὀνειδίζει “τοῦτο γὰρ 
λέγε: S, «ἘΠ: Bat» xax εἰς ἔδλγαλα εἰσέλθετε» 

ParsOt. GR. LXVI. 


significet, illas ne viris quidem suis, quos ut re- 
ctores revereri naturz lege oportebat, verecundari 
ad luxuriam suam abuti: illis propemodum impc- 
rantes omnia facere quz ipsarum libidini favebant. 
Quid igitur? « Jurat Dominus per sanctos suos, quo» 
niam dies veniunt super vos, et tollent vos in armis, 
eteos qui vobiscum sunt in ollas succensas injicient : 
et ejiciemini nudi, mulier atque vir, coram invicem ; 
et projiciemini in montem Ármanam, dicit Domi- 
nus. » Decrevit Dominus rem qua mutari non 
potest : hoc enim denotat verbum «jurat ; » tempus 
adfore quo de his ponas dabitis: supervenient 
enim vobis hostes, qui vos captivalos intolerandis 
lll irretüent malis: quis nempe cunctis simul 
spoliati bonis, cum pravi moris mulieribus, et cum 
subservientibus ad peccandum viris, captivi ad 
Assyriorum regionem ducemini. AÁrmanam vcro 
dicit montem Armeniorum, qui tunc in ditiono 
Assyriorum erat. 


καὶ τοὺς ὑπηρετουμένους αὐταῖς πρὸς; τὰ τοιαῦτα ἄνδρας αἰχμαλώτους ἐπὶ τὴν τῶν ᾿Ασσυρίων ἀπαχθῆναι 
'Aguavà γὰρ τὸ ᾿Αρμενίων ὄρος χαλεῖ, (p. 108) ὅπερ ὑπὸ τὴν ᾿Ασσυρίων ὃν ἐτύγχανε τότε 


Vrns. à-6.—« Introistis in Bethel, et impie egi- 
stis : in Galgala, et multiplicastis prevaricationem. 


Attulistis mane victimas vestras, in triduum deci- 


mas vestras. Et-legerunt deforis legem, et invoca- 
verunt confessionem. » Hoc loco sedulitatem erga 
idola illis exprobrat; id euim valent verba, « in Be- 
tel atque Galgala introisiis ; » ita idolorum cuilum 


9 


261 


THEODOR! MOPSUESTENI 


de niore significans : et quidem alacriter admodum A i4 τούτου εἰωθότως τὴν περὶ τὰ εἴδωλα θεραπείαν δη- 


yrevaricantes, sacri(icia sedulo attulistis. Jam « in 
triduum » dicit, vel tres dies intelligens ob osten- 
dendam frequentiam qua sacrificia offerebant ; vel 
peculiarem aliquem modum, quo sacrificia apud 
idola peragebant. illuc autem decimas quoque in- 
tulistis, et legem quamdam pro libito vestro legi- 
stis; et fo»dera super hac apud idola fecistis : 
atque ut. summatim dicam, omnia illa qus vos 
decebat secundum divinam jegem Hierosolymis 
praestare Deo, hzec in predictis locis erga idola, ex 
institutionum mearum norma fecistis. Quibus prz- 
clare subjungit : « Annuntiate, quoniam hzc dilexe- 
runt filii Israelis, dicit Dominus. » Omnibus explo- 
ratum sit istorum erga idola studium, ut simül 


constet quamobrem ponas iuerint. Quid vero? « Et B 


ego dabo vobis stuporem dentium in cunctis urbi- 
bus vestris, et indigentiam panum in omnibus locis 
vestris ; et non reverlemini ad me, dicit Dominus. » 
Equidem multam faciam vestri contritionem, et 
plurima necessariarum rerum egestate premam ; 
neque tamen idcirco emendati ad me declinabitis. 
Nam dentium stuporem dicit, pro 119 gravi con- 
tritione; sicut etiam apud beatum Davidem : 
« Deus centeret dentes eorum in ore ipsorum : 
inulas leonum confregit Bominus **. » Vult scilicet 
summam contritionem dicere et quasi ad dentium 
stuporem deventuram. 


λῶν * καὶ μετὰ πολλῆς μὲν ἡσεδεῖτε τῆς προθυμίας " 
προσήγετε δὲ σπουδῇ καὶ τὰς θυσίας τὸ δὲ, 
« εἰς τὴν τριημερίαν, » ἣ Ade τριῶν ἡμερῶν, εἰπεῖν 
βούλεται, εἰς δήλωσιν τοῦ συνεχῶς τὴν προσαγω- 
γὴν τῶν θυσιῶν ποιεῖσθαι, ἢ τρόπον τινὰ xa0' ὅν 
τὰς θυσίας ἐπετέλουν τότε τοῖς εἰδώλοις. Αὐτόθι δὲ 
καὶ τὰς δεκάτας προσεφέρετε, xai νόμον τινὰ ἀν- 
εγινώσκετε τὸν ὑμῖν δοχοῦντα᾽ τὰς συνθήχας ἐπ᾽ αὐτῷ 
πρὸς τὰ εἴδωλα ποιούμενοι" χαὶ συντόμως εἰπεῖν 
ἅπαντα δὴ ἃ προσῆχον fjv ὑμᾶς κατὰ τὸν νόμον τὸν 
θεῖον ἐπὶ τῆς Ἱερουσαλὴμ ἀποπληροῦν τῷ Θεῷ, 
ταῦτα ἐν τοῖς προῤῥηθεῖσι τόποις xal περὶ τὰ εἴδωλα 
χατὰ μίμησιν τῶν ἐμοὶ διατεταγμένων ποιοῦντες" 
οἷς χαλῶς ἐπάγει" «. ᾿Απαγγείλατε ὅτι ταῦτα ἣγά- 
πησαν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, λέγει Κύριος ὁ Θεός. » Te- 
νέσθω δὴ πᾶσι χαταφανὴς αὐτῶν ἡ περὶ τὰ τοιαῦτα 
σπουδὴ, ὡς ἂν καὶ ὑπὲρ ὅτου διδόασι δίχας, (p. 109) 
γένοιτο δῆλον. Τί γάρ; « Καὶ ἐγὼ δώσω ὁμῖν Yop- 
φιασμὸν ὀδόντων ἐν πάσαις ταῖς πόλεσιν ὑμῶν, καὶ 
ἔνδειαν ἄρτων ἐν πᾶσι τοῖς τόποις ὑμῶν, xal οὐχ 
ἐπιστρέψετε πρός με, λέγει Κύριος. » Καὶ γὰρ καὶ 
συντριδὴν ὑμῶν ἐργάσομαι πλείστην, xal τῇ τῶν 
ἄναγχαίων ἐνδείᾳ περιδαλῶ" xal οὐδὲ ἐπὶ τούτῳ 
σωφρονισθέντες νεύσετε πρός με' γομφιασμὸν γὰρ 
ὀδόντων τὴν ἄγαν συντριδὴν λέγει" ὡς χαὶ παρὰ τῷ 
μακαρίῳ Δαυῖδ τὸ, « Ὁ Θεὸς τοὺς ὀδόντας αὐτῶν συν» 
τρίψει ἐν τῷ στόματι αὐτῶν, τὰς μώλας τῶν λεόν- 


των συνέθλασεν ὁ Κύριος " » βουλομένῳ τὴν ὑπερδάλλουσαν εἰπεῖν συντριδὴν, ὡς ἄχρι τῶν ὁδόντων ἐσομένην 


xai τῶν γομφίων. 


Vgns. 7-40, — « Εἰ ego prohibui a vobis im- ὦ 


brem, cum adhuc tres menses superessent ad mes- 
sem. Et pluam super unam civitatem, el super 
alteram civitatem non pluam: parsuna compluta est, 
et pars, super quam non plui, aruit. Et convenient 
duge civitates in civitatem unam ut bibant aquam, et 
non satiabuntur. Et vos ad me non estis reversi, 
dicit Dominus. » Subtraxi autem vobis imbrem, 
quamobrem in maximam sterilitatem incidistis; 
nam locutio, tribus ante messem mensibus, hoc 
significat : etenim eo tolo intervallo continuata 
siccitas, universalem frugum facit perniciem, que 
neque ali neque pinguescere queunt : probibet 
denique, quominus idonea armentis pascua suppe- 
tant. Reliqua autem pro more conüngente dicit : 
quia in nimiis siccitatibus, aeris quoque sepe con- 
tingit aliquem fleri turbinem, et exiguam pluviam 
sparsis decidere locis, cujus tamen nulla est erga 
frugum incrementum utilitas. Non dabitur ergo 
vobis usui sufficiens pluviarum copia, sed vix te- 
nuis particula erit, ut alius quidem locus hume- 
ctari videatur, alius omnino sit aridus , nihil fruges 
juvante hac exigua ministratione. Evidenter vero 
defectum imbrium depinxit, dum ait civitates simul 
duas vei tres turmatim abituras in locum, ubi 


*» Psal. Lvit, 7, 


(9 ἢ Cod. συναβοοισί ἦσεται. 


Στίχ. Q.-v. — « Καὶ ἐγὼ ἀνέσχον ἐξ ὑμῶν «τὸν 
ὑετὸν πρὸ τριῶν μηνῶν τοῦ θερισμοῦ" xaX βρέξω ἐπὶ 
πόλιν μίαν, ἐπὶ δὲ πόλιν μίαν οὐ βρέξω" μερὶς μία 
βραχήσεται, καὶ μερὶς ἐφ᾽ ἣν οὐ βρέξω ξηρανθήσεται" 
χαὶ συναθροισθήσονται (27) δύο χαὶ τρεῖς πόλεις εἰς 
πόλιν μίαν τοῦ πιεῖν ὕδωρ, χαὶ οὐ μὴ ἐμπλησθῶσι" 
χαὶ οὐχ ἐπεστράφητε πρός με, λέγει Κύριος. » ᾿'Άφε!» 
λον δὲ ὑμῶν xai τὸν ὑετὸν, ὥστε ἀχαρπίᾳ περιπε- 
σεῖν μεγίστῃ " τὸ γὰρ, « πρὸ τριῶν μηνῶν τοῦ θερι- 
σμοῦ, » τοῦτο λέγει" ἐπειδὴ dj ix τότε ἄχρι τἔλους 
γινομένη ἀδροχία, παντελῇ μὲν τῶν καρπῶν kpyó- 
ζεται τὸν ἀφανισμὸν, οὔτε ἐχτρέφεσθαι, (p. 170) οὔτε 
πιαίνεσθαι οἴων τε ὄντων" χωλύει Ob καὶ τὴν ἐπεῖη- 


δείαν τοῖς χτήνεσι νομὴν ἀναδίδοσθαι ἐχ τῆς γῆς " τὰ ᾿ 


D δὲ ἑξῆς ἀπὸ τοῦ εἰωθότος λέγει" ἐπειδὴ ἐν ταῖς ἄγαν 


ἀδροχίαις συμδαΐνει τινὰ πολλάχις γίνεσθαι συστρο» 
φὴν μιχρὰν τοῦ ἀέρος" xal τινα ὑετὸν εὐτελἧ χατά 
τινας διῃρημένους γίγνεσθαι τόπους * ὧν οὐδὲν ὄφε- 
λος πρὸς τὴν σύστασίν ἐστι τῶν χαρπῶν" οὐ δοθήσι» 
ται τοίνυν ὑμῖν αὐτάρχης πρὸς τὴν χρείαν τῶν δεν 
«ὧν ἡ χορηγία, ἀλλὰ βραχύ τι χατὰ μέρος γενήδεξαι" 


ὡς τὴν μὲν δοχεῖν βεδρέχθαι, τὴν δὲ καθάπαξ εἶναι 


ξηράν " τοῖς χαρποῖς δὲ ὄφελος Ex τῆς βραχείας κατ’ 
αγωγῆς προσγίνεσθαι μηδέν " μάλιστα δὲ ἔδειξε τὴν 
ἀδροχίαν τῷ εἰπεῖν, ὅτι χαὶ πόλεις ἐπὶ τὸ αὐτὸ δύ 


^a 


269 


«πον ἐν ᾧπερ μάθωσι εὑρίσχεσθαί πως ὕδιυρ. οὐ τὴν 
χρείαν ἅπασαν οὐδ᾽ οὕτω χομιζόμενοι, βραχείας δέ 
τινος ψυχαγωγίας ἀπολαύοντες ἐχεῖθεν. ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ 
ἐκ τούτων ἔσεσθε ἑαυτῶν, φησὶ, βελτίους. « Ἐπά- 
cata ὑμᾶς ἐν πυρώσει xaY ἐν ἱχτέρῳ, xa ἐπληθύ- 
νατε τοῦ ἀσεδῆσαι. » Νόσοις ὑμᾶς περιέδαλον ποιχί- 
λαις, ὑμεῖς δὲ ἐπετείνετε τὴν ἀσέδειαν. « OD, ἐπλη- 
θύνατε χέπους ὑμῶν xal ἀμπελῶνας ὑμῶν xai 
συχῶνας ὑμῶν xal ἐλεῶνας ὑμῶν χατέφαγεν ἣ χάμπη" 
καὶ οὐδ᾽ οὕτως ἐπεστρέψατε πρός με, λέγει Κύριος. » 
Πάντας ὑμῶν ἡφάνισχ τῇ χάμπῃ τοὺς χαρπούς᾽" με- 
μενήχατε δὲ οἱ αὐτοὶ χαὶ οὕτιυις. « Ἐξαπέστειλα εἰς 
ὑμᾶς θάνατον ἐν ὁδῷ Αἰγύπτον, xaX ἀπέχτεινα ἐν 
ῥομφαίᾳ τοὺς νεανίσχους ὑμῶν μετὰ αἰχμαλωσίας 


| COMMENTARIUS IN AMOSI CAP. IV. ! 
τε καὶ τρεῖς πολλάχι: γενόμεναι ἀπελεύσονται εἰς A aquam inveniri didicerint; neque quantum sibi 


270 


usui foret illinc reportaturas, breve illic solamen 
expertas. Neque vos idcirco meliores flemini. 
« Percussi vos ardore et aurugine, et impietatem 
vestram multiplicastis. » Variis vos mortibus im- 
plicui, vos vero impietatem auxistis. « Quos mul- 
tiplicastis hortos vestros, et vineas vestras, et 
ficeta vestra, οἱ oliveta vestra, devoravit eruca; et 
ne sic 113 quidem reversi estis ad me, dicit Do- 
minus. » Fructus ego omnes vestros eruca absum- 
psi; vos tamen iidem qui antea mansistis. « ]m- 
misi volis mortem in via Egypti, occidique gladio 
juvenes vestros, cum equorum vestrorum captivi . 
tale; et traduxi ignem per castra vestra in ira 
mea; et ne sic quidem reversi estis ad me, dicit 


ἵχπων cov * (p. 171) καὶ ἀνέγαγον ἐν πυρὶ τὰς παρ- B Dominus. » Profugos vos ad JEgyptum spe salutis, 


£p6oXàg ὑμῶν ἐν τῇ ὀργῇ pou, καὶ οὐδ᾽ οὕτως ἐπ- 
εστρέψατε πρός με, λέγει Κύριος. » Καὶ χαταπεφευ- 


τότας δὲ ὑμᾶς ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον ἐλπίδι σωτηρίας, 
αὐτόθι περιδαλῶ θανάτοις τε xal σφαγαῖς. ἔτι xai 


«τοὺς περιλιμπανομένους ἐξ΄ ὑμῶν μετὰ πάντων δὴ 


illie mortibus czedibusque implicabo : insuperque 
reliquos omnes ex vobis cum omni re sua familiari 
in captivitatem abducendos curabo : vestram om- 
nem multitudinem igne veluti consumens, per hosti- 
lem persecutionem. Et ne tunc quidem resipiscetis. 


τῶν προσόντων αὐτοῖς εἰς αἰχμαλωσίαν ἀπάγων ἅπαν τε ὑμῶν τὸ πλῆθος ὥσπερ τινὶ πυρὶ χαταναλίσχων 
«f διὰ τῶν πολεμίων ὑμῖν ἐπαγομένῃ τιμωρίᾳ" μετανοήσετε δὲ οὐδὲ τότε. - 


Στίχ. ια΄-ἰγ΄. --- ε Κατέστρεψα ὑμᾶς χαθὼς χατ- 
ἐστρεψεν ὁ Θεὸς Σόδομα xal Γόμοῤῥα " καὶ ἐγένεσθε 
ὡς δαλὸς ἐξεσπατμένος Ex πυρός" xal οὐδ᾽ οὕτως 
ἐπεστρέψατε πρός με, λέγει Κύριος. ». Τὸ τελευταῖον 
«αντελῇ τὴν ἐρημίαν ὑμῖν ἐπήγαγον παραπλησίως 
Σοδόμοις τε xal Γομόῤῥοις " ὥστε ὑμᾶς δίχην δαλοῦ 
χαταπεφλεγμένου πεπυρῶσθαί τε χαὶ περιδεδλῇσθαι 
t; ἐπαχθεῖσι χαχοῖς " ἀλλ᾽ οὐδὲ ἐχ τούτων σωφρο- 
νισμόν τινα δεδύνησθε δέξασθα:. Τοσαῦτα εἰρηχὼς, 
ὧν ἐπαχθέντων αὐτοῖς οὐ γεγόνασι βελτίους, ἐπάγει" 
c Atà τοῦτο οὕτως ποιήσω σοι, Ἰσραήλ᾽ πλὴν ὅτι 
τως ποιήσω σοι, ἑτοιμάζου τοῦ ἐπικαλεῖσθαι τὸν 
θιόν σου, "Ispati: διότι ἰδοὺ ἐγὼ στερεῶν βροντὴν 
xal χείζων πνεῦμα, καὶ ἀπαγγέλλων εἰς ἀνθρώπους 
9» Χριστὸν αὑτῶν " ποιῶν ὄρθρον xa ὀμέχλην, καὶ 
ἐχιδαίνων ἐπὶ τὰ ὕψη τῆς γῆς Κύριος ὁ Θεὸς, 
(y. 172 ) ὁ Παντοχράτωρ ὄνομα αὐτῷ. » ᾿Αλλ᾽ εἰ xat 
ἡκοῦτοι γεγόνατε περὶ ἐμὲ, ἀλλ᾽ ἔγωγε μετὰ τὴν πεῖ 
φἂν τῶν xaxiov ἐχείνων, ἐπὶ τὸ χρεῖττον μεταστῆσαι 
βεδούλευμαι τὰ xa0' ὑμᾶς, εἴπερ οὖν τότε ctxppo- 
νέστεροι ἐχ τῶν τοσούτων γεγονότες χαχῶν νεῦσαι 
τρὸς ἐμὲ βουληθείητε᾽ ὁ γὰρ τὸ ἀέριον πνεῦμα μαλα- 
xiv τε Ov χαὶ διαλελυμένον χαῦνόν τε xaX ἀραιὸν παν- 


VgRs. 11-1δ. — « Subverti vos, sicut subvertit 
Deus Sodoma et Gomorrla, et facti estis sicut 
torris erutus de igne ; et ne sic quidem conversi 
estis ad me, dicit Dominus. » Postremo generalem 
vobis vastitatem intuli eque ac Sodomis et Gomor- 
rhis ; fecique vos, torris instar ardentis, molestis 
implicari et. exuri calamitatibus; sed neque ab his 
emendationem aliquam potuistis accipere. His 
dictis, quod nempe ob eos casus, non sint facti 
meliores, addit : « Quapropter sic faciam tibi, 
Israel : postquam sic fecero tibi, prepara te ut in- 
voces Deum tuum, Israel. Quia ecce ego firmans 
tonitruum, et creans spiritum, et annuntians homi- 
Dibus Christum eorum : faciens mane et nebulam, 
et gradiens super ercelsa terre, Dominus Deus, 
nomen ei Omnipotens. » Sed quanquam tales erga 
me fuistis, ego tamen postquam illa mala experti 
fueritis, res vestras in meliorem statum convertere 
cogito. Si ergo modestiores ab his malis effecti, 
respicere ad me volueritis; sicut aerius spiritus 
eum sit mollis et resolutus, levis rarusque omnino, 
nibilominus adeo in turbinem convolvi potest, ut 
editus illinc tonitrui fragor terrae incolis flat into- 


tts ἐπὶ τοσοῦτον συστρέφειν δυνάμενος, ὥστε xal p lerabilis; 114 ita etiain ego maximam in vobis 


9v ἐχεῖθεν &xort)QUuuvov χτύπον τῆς βροντῆς ἀν- 
ἥξοιστον εἶναι τοῖς χατὰ γῆν, ὁ αὐτὸς δὲ χαὶ τῶν χαθ᾽ 
ὑμᾶς μεταδολὴν ἐῤγάσομαι πλείστην, ἐχ τῶν ἀνελ- 
«ἰστων ὑμῖν σωτηρίαν ἐχφαίνων μεγίστην * μηνύω 
«d ox Κύρον τὸν Περτῶν βασιλέα, ὅς παρ᾽ ἐμοῦ προ- 
γχειφισθήσεται ἐπὶ τοῦτο, ὡς ἂν πλείστων ὅσων xpa- 
' τήσας, λύσειέν τε ὑμῖν τὰ χατέχοντα χαχὰ, χαὶ ἐπ- 
ἀνελθεῖν χελεύσειεν εἰς τὰ οἰχεῖα " ὁ γὰρ τὸν ὄρθρον 
ἐργαζόμενος ἐκ σχότους, xat ὁμίχλην συνίστασθαί τε 
Uv, xaX ὑπὸ ταῖς ἀνατολαῖς διαλύων τοῦ ἡλίου, ἐν 
Yt τε xal ὑπεράνω πάντοτε τυγχάνων τῆς γῆς, ὁ 
αὐτὸς διχλύσω μὲ» jui, ὥσπερ τι σχότος τὰς συυ- 


conversionem rerum faciam, ex insperato maxi- 
miam vobis salutem ostentans. Denuntio itaque tibi 
Cyrum Persarum regem, qui ἃ me idcirco eligetur, 
ut, maximo imperio potitus, finem malis vestris 
imponat, et reditum in propria imperet. Nam qui 
mane facio de tenebris, et nebulam conflari sino, 
quam ortu solis dissipo, sublimisque omnino supra 
terram resideo, idem ego vestras serumnas quasi 
tenebras quasdam dissolvam , et quasi diem, pro- 
speritatis voluptatem faciam illacescere, et quawli- 
bet vobis molestam gravitatem dispellens, liac mea 
providentia palam me cunctis superiorem osten- 


211 


THEODORI MOPSUESTUNI 73 


dam : sum etenim Doninus factorque omnium. Sic A φοράς * ἐχφανῶ δὲ ἡμέρας δίχην τὴν ἐπὶ τοῖς ἀγαθοῖς 


jgitur per universalia illa a se facta, przsentium 
fecit. fidem. Non est autem mirandum, quod chri- 


stum appellaverit Cyrum; quandoquidem non unctos. 


tantummodo, sed electos quoslibet hoc' indigitare 
vocabulo Seriptura solet. Velut illud : « Nolite 
tangere christos meos, et in prophetis meis nolite 
malignari **. » Christos enim hoc loco non unctos 
dicit, sed ipsum Abrahamum, qui electus tantum- 
modo fuerat. 


ἡδονῆν᾽ πᾶσάν τε ἀντιπράττουσαν ὑμῖν βαρύτητα 
ἀφελὼν, ἐπιδείξω διὰ τῆς περὶ ὑμᾶς χηδεμονίας aa- 
φῶς ἐμαυτὸν ὑπερχείμενον τῶν ἀπάντων ΄. (p. 173) 
ἅτε Κύριός τε καὶ ποιητὴς τῶν ἁπάντων ὑπάρχων" 
δι᾽ ὅλου δὲ Ex τῶν χαθόλου παρ᾽ αὑτοῦ γιγνομένων 
ἐπιστώσατο τὰ παρόντα. Οὐ θαυμαστὸν δὲ εἰ χριστὸν 
χέχληχε τὸν Κῦρον, οὐ τοὺς χεχρισμένους μόνον, 
πάντας δὲ τοὺς ἐξειλεγμένους ὅπως ποτὲ ταύτῃ xa- 
λεῖν εἰωθὼς τῇ φωνῇ * ὡς τὸ, « Μὴ ἅπτεσθε τῶν χρι- 


στῶν μου, χαὶ ἐν τοῖς προφήταις μου μὴ πονηρεύεσθε" » χριστοὺς γὰρ ἐνταῦθα οὐ χεχρισμένους χαλεΐ τοὺς 


περὶ κὸν ᾿Αδραὰμ, ὡς δὲ ἐξειλεγμένους μόνον. 


CAP. Y. 


Vrns. 1, 2. — « Audite verbum istud, quem ego 
scilicel assumo super vos, planctum domus 
Israelis cecidit, non adjiciet amplius ut resurgat : 
virgo Israelis projecta est in terram suam, non est 
qui erigat eam. » Significata in precedentibus ma- 
lorum solutione, minatur iterum more suo puni- 
tionem; hac quidem terrens et ad modestiam com- 
ponens, illa autem ad poenitentiam invitans. Fletu, 
inquit, digne res vestre sunt : lapsu gravissimo 
propter vestras prevaricationes , corruistis, unde 
&ublevatum 115 iri nulla spes, cum tanta sit tri- 
stium casuum magnitudo. « Propterea hzc dicit 
Dominus : Ex qua urbe egrediebantur inille, relin- 
quentur in ea centum: οἵ ex qua egrediebantur 
centum, relinquentur in ea decem domui Israelis. » 
Tanta enim vestri ab hostibus strages flet, ut vix 
centum de mille, vix decem de centum in unaqua- 
que urbe comperiendi sint. « Propterea bzec dicit 
Dominus domui Israelis : Quzrite me, οἱ vivetig : 
ct nolite quzrere Bethel, et in Galgala nolite in- 
rare, οἱ ad puteum juramenti ne ascendatis, quia 
Galgala captivata captivabuntur : et. Bethel erit 
quasi non exsistens. » Consuloigitur vobis ut ad 
me spectelis, abstineatis a Bethel et Galgalis et a 
puteo juramenti, ad quà nunc concurritis, idola et 
dainones illis locis adoraturi ; scitote enim, haec 
omnia vobiscum in solitudinem redactum iri. 
« Quarite Dominum, et vivetis : ne Josephi domus 
succendatur ut ignis, qui devoret eam ; et non erit 
qui exstinguat domum (ardentem) lsraelis. » Omissis 
illis, Deo adhzrete, ne punitio a Deo, quasi ignis, 
vos omnes comburat : neque, si Deus mala hzc 
vobis immiserit, invenire defensorem vobis li- 
zebit. 


VgRs. 7-9. — « Qui facit in excelso judicium, et 
justitiam in terra posuit. » Haud decet vos quibus- 
libet Dei ad vos minis vel promissionibus fidem 
negare : ipse enim est qui judicium atque justitiam 
tum in excelso exercet, tum etiam in terra collo- 
cavit. Nimirum dicit : Hic est, qui vobis patientibus 
injuriam ab hostibus jus red.lere potest ; et illos 


v 
5 Psal, civ. 5. 


ΚΕΦ. k'. 

Στίχ. a, β΄. — « ᾿Αχούσατε τὸν λόγον τοῦτον, ὅν 
ἐγὼ λαμδάνω ἐφ᾽ ὑμᾶς θρῆνον" οἶχος Ἰσραὴλ ἔπε- 
σεν" οὐχέτι μὴ προσθῇ τοῦ ἀναστῆναι" παρθένος τοῦ 
Ἰσραὴλ ἔσφαλεν ἐπὶ τῆς γῆς αὐτῆς " οὐκ ἔστιν ὁ 
ἀνιστῶν αὑτήν. » Μηνύσας διὰ τῶν προχειμένων τὴν 
λύσιν τῶν χαχῶν, ἀπειλεῖ πάλιν χαθὼς εἴωθε τὴν «t- 
μωρίαν * διὰ ταύτης μὲν φοδῶν τε χαὶ σωφρονίζων, 
δι᾽ ἐκείνου δὲ πρὸς μετάνοιαν ἐχχαλούμενος. Θρήνου 
65, φησὶν, ἄξια τὰ καθ᾽ ὑμᾶς " πεπτώχατε γὰρ διὰ 
τὰς οἰχείας παρανομίας πτῶμα μέγιστον, ἀφ᾽ οὗ 
μηδὲ λύσιν ἕνεστιν ἐλπίσαι χατά γε τὸ μέγεθος τῶν 
συμθάντων, ε Διότι τάδε λέγει Κύριος" "Ex πόλεως 
ἐξ ἧς ἐξεπορεύοντο χίλιοι, ὑπολειφθήσονται ἑχατόν " 
καὶ ἐξ ἧς ἐξεπορεύοντο ἑχατὸν, ὑπολειφθήσονται ἐν 


€ αὐτῇ δέχα τῷ οἴχῳ Ἰσραήλ. » Τοσαύτη γὰρ ὑμῶν 


γενήσεται ὑπὸ τῶν πολεμίων fj σφαγὴ, ὥστε μόλις 
μὲν &xazby ἀπὸ χιλίων, μόλις δὲ δέχα ἐξ ἑχατὸν χαθἦ 
ἐχάστην (p. 114) εὑρίσχεσθαι πόλιν. ε Διότι τάδε 
λέγει Κύριος πρὸς τὸν οἶχον Ἰσραήλ’ Ἐχζητήσατέ 
με, xai ζήσεσθε " xol μὴ ἐχζητεῖτε Βαιθὴλ, xai εἰς 
Γάλγαλα μὴ εἰσπορεύεσθε, καὶ ἐπὶ τὸ φρέαρ τοῦ ὄρχου 
μὴ ἀναδαίνετε" ὅτι Γάλγαλα αἰχμαλωτενομένη αἰχμα» 
λωτευθήσεται, χαὶ Βαιθὴλ ἔσται ὡς οὐχ ὑπάρχουσα. » 
Συμθουλεύω τοίνυν ὑμῖν ἰδεῖν μὲν πρὸς ἐμΣ, ἀποστῇ». 
ναι δὲ Βαιθήλ τε xaX Γαλγάλων xat τοῦ φρέατος τοῦ 
ὄρχον, kv ὀΐσπερ συντρέχετα νῦν, εἴδωλά τε καὶ δαΐ- 
μονας θεραπεύοντες ἐν τοῖς τόποις ἐχείνοις, εὖ εἰδότες 
ὡς ἐρημία xot ταῦτα λήψεται πάντα μεθ᾽ ὑμῶν.ε Ἐχ- 
ζητήσατε τὸν Κύριον, χαὶ ζήσεσθε" ὅπως μὴ ἀνα- 
λάμψῃ ὡς πῦρ ὁ οἶχος τοῦ Ἰωσὴφ, καὶ χαταφάγῃ 
αὐτὸν, xai οὐχ ἔσται ὁ σθέσων τὸν οἶχον Ἰσραὴλ » 
᾿Αφέμενοι δὲ τούτων, θεῷ προσανέχετε, ὥστε μὴ τὴν 
τιμωρίαν τὴν παρὰ τοῦ Θεοῦ δίχην πυρὸς ἅπαντας 
ὑμᾶ; χαταφλέξαι" οὐ γὰρ οἷόν τε, ταῦτα ὑμῖν ἐπι- 
πέμποντος τοῦ Θεοῦ, εὑρεθῆναι τὸν ἀμῦναι δυνά- 
μενον. 


Στίχ. ζ΄ «θ΄. — « Ὁ ποιῶν εἰς ὕψος χρῖμα, καὶ δε- 
χαιοσύνην εἰς γῆν ἔθηχεν. » Οὐδὲ γὰρ ἀπιστεῖν ὑμᾶς 
προσῆχε τινὶ τῶν ἀπειλουμένων ἣ ὑπισχνουμένων 
ὑμῖν παρὰ τοῦ θεοῦ ἐπειδὴ οὗτός ἐστιν ὁ χρῖμα xat 
διχαιοσύνην εἰς ὕψος τε ποιῶν xal εἰς γῆν τιθείς " 
ἵνα εἴπῃ, ὅτι Οὗτός ἐστιν ὁ ἀδιχουμένοις ὑμῖν ὑπὸ 


τῶν πολεμίων χρῖναι δυνάμενος " χαὶ τιμωρή σασῦσι 


37$ COMMENTARIUS IN AMOSI CAP. V. 7 |. 9 
μὲν τοὺς τοσαῦτα ὑμῖν ἐπάγοντας xaxá, δεῖξαι δὲ τὴν A quidem punire qui tanta inferunt mala ; demonstrare 


διχαιοσύνην xai τὴν χρίσιν, (p. 175) ἣν ὑπὲρ ὑμῶν 
τῶν ἐπὶ γῖς ὄντων ποιεῖται, μεγάλην τε οὖσαν xat 
καντὸς γέμουσαν. θαύματος. Καὶ elg: πίστωσιν τῶν 
αὐτῶν, ἐπάγει πάλιν. « 'O ποιῶν πάντα xol μετα- 
πχευάξζων. » Καὶ γὰρ καὶ ποιεῖν ἅπαντα οὐχ ὄντα, 
καὶ γεγονότα μεταθάλλειν εἰς ὅ τι βούλεται, δύναται 
ἐᾳδίως. « Καὶ ἐχτρέπων εἰς τὸ πρωΐ σχιὰν θανάτου, 
χαὶ ἡμέραν εἰς νύχτα συσχοτάζων. » Οὗτος χινδύνους 
θάνατον ἐπάγοντας εἰς εὐφροσύνην λαμπράν τινα xal 
ἡδεῖαν μεταδάλλειν αὐγάρχης " τοὺς ἐν λαμπρότητί 
«s εἶναι δοχοῦυτας, σχότῳ διὰ τῶν συμφορῶν περι- 
δάλλειν δύναται pablo: βούλεται γὰρ χἀνταῦθα Ex 
, τῶν χαθόλου συστῆσαι, ὅτι αὐτάρχης xai τὰ xa 
αὐτοὺς ὡς βούλεται μεταδαλεῖν" xal ποτὲ μὲν ix 


autem justitiam atque judicium, quod pro vobis 
regionis hujus incolis exseret, magnum atque ex- 
celsum et omni mirabilitate plenum. Confirmans- 
que dicta, ait: « Qui facit omnia, et transformat. » 
Revera enim et omnia facere ex nihilo, et facta 
transmutare, ut 116 voluerit, expedite potest. 
« Qui convertit in mane tenebras mortis, et diem 
nocte obtenebrat. » Ipse potest mortalia pericula in 
splendidum jucundumque gaudium convertere ; et 
eos qui in splendore versari videntur, serumnarum 
tenebris facile obruere. Vult enim hoc loco ex ge- 
neralibus concludere, posse Deum res quoque ille- 
rum pro suo libito commutare; et modo ex zrum- 
nis in prosperitatem, modo contra ex prosperitate in 


συμτοοῶν εἰς εὐημερίαν μετάγειν, ποτὲ δὲ ἐξ εὐημε- D aerumnam transferre. '« Qui vocat aquam maris, 


φίας εἰς συμφορὰς χαθιστᾷν. « Ὁ προσχαλούμενος 
τὸ ὕδωρ τῆς θαλάσσης, xal ἐχχέων αὐτὸ ἐπὶ προσ- 
που τῆς γῆς, Κύριος ὁ Θεὸς, ὁ Παντοχράτωρ ὄνομα 
αὐτῷ. » Οὗτος ὁ καὶ τὸ τῆς θαλάττης ὕδωρ αἴρων τε 
διὰ τῶν νεφελῶν xa χατὰ πάσης ἐχχέων τῆς γῆς, 
αὐτάρχνς xai νῦν τὴν τῶν ᾿Ασσυρίων στρατιὰν, θα- 
ἀάττης μέγεθος μιμουμένην, ἐφ᾽ ὑμᾶς διὰ τῆς ὀργῆς 
ἐχχέαι τῆς οἰχείας, ὃ; τῶν ἁπάντων Κύριος ὧν, αὐτ- 
ἄρχης τὰ δοχλύντα ποιεῖν. € Ὁ διαιρῶν συντριμμὸν 
ἐπ᾿ loy, χαὶ ταλαιπωρίαν ἐπὶ ὀχύρωμα ἐπάγων. » 
οὗτος: χαὶ θλίψιν τὴν ἐνοχλοῦσαν διαλύων, (p. 176) 
ἰσχυροὺς ἀπεργάζεται xal τοὺς ἐχ τῶν χαχῶν ἣσθε- 
γεχότας ^ παλαιπωρίας τε τοὺς ἄγαν δοχοῦντας μεγάλα 
ὥνασθαι ἀθρόον πληροῖ" ὃς βουληθεὶς xal và χαθ᾽ 
ὑμᾶς μετέδχλέ τε Ex τοῦ χρείττονος ἐπὶ τὸ χεῖρον" 
xA πάλιν £x τοῦ χείρονος ἐπὶ τὸ χρεΐττον βουληθεὶς 
πεταδαλεῖ ῥχδίως. 

Στίχ. vta". — «€ Ἐμίσησαν ἐν πύλαις ἐλέγχοντα, 
xi λόγον ὅσιον ἐδδελύξαντο. » "Apystat λοιπὸν ἐν- 
τῦθεν τὰς παρανομίας αὐτῶν ἐξηγεῖσθαι. Τοὺς μὲν 
€w προφήτας ἐν διορθώσει τὰς παρανομία: αὐτῶν 
ἀέγχειν πρυσταττομένους ἐμίσουν ἑθδελύττοντο δὲ 
xà ὀπύπαπερ ἔλεγον αὐτοῖς, συμδουλεύοντες χωρί- 
ζεσϑαι μὲν τῶν xaxov, αἱρεῖσθαι ξὲ τὰ χρείττω᾽" τὸ 
δὲν πύλαις οὕτω φησίν Ἔθος ἦν τὸ παλαιὸν xa 
-ἰς τῶν ἀναγχαιοτάτων πραγμάτων βουλὰς τοὺς χατὰ 
fitv ἐν ταῖς πύλαις ποιεῖσθαι!" χαὶ τοῖς ἐχθροῖς πρε- 
“δεομένοις πρὶ τινος, πρὺς αὐτοὺς ἐν ἐχείνοις ἀπο- 
χρίνεσθαι τοῖς τόποις * (p. 177) χαὶ δὴ χαὶ τὰς ust- 
νὸς τῶν χρίσεων αὐτόθι ποιεῖσθαι, ὡς ἂν ἅπασι" 
τἰς χατὰ τὴν πόλιν ςἰσιοῦσί v: xal ἐξιοῦτ! 07 αὐ- 
τῆς χαταφανῇ γίγνοιτο τὰ πραττόμενα. Διὰ τοῦτο ὁ 
βαχάριος λέγει Δαυῖδ᾽ « Οὐ χαταισχυνθήσονται ὅτ᾽ 
ἂν λαλῶσε τοῖς ἐχθροῖς αὐτῶν ἐν πύλαις" » ἐπειδὴ 
αὐτόθι τὰς ἀποχρίσεις τὰς πρὸς τοὺς ἔξωθεν E ποιοῦντο" 
« Καὶ ἐδηλέσχουν xaz' ἐμοῦ οἱ χαθήμενο: ἐν πύλῃ" » 
ὡ; αὐτόθι τὰ; πλείστας εἰωθότων αὐτῶν ποιεῖσθαι 
τυνόδους. Τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον ἐνταῦθα τοὺς ἐν πύ- 
Au ἐλέγχουτας λέγει:, ὡς ἂν τῶν προφττῶ" αὐτόθι 
ἀχατὶ ωώμτην θείαν χηρύττειν αὐτοῖ; ᾿σπουδαχό- 
vi^ Eva δὴ xal πᾶτιν ἐγίνετο χαταρανῦ, τὰ λενό- 


"[deab οσχγι, 5 Psal ἀχνὸ 45. 


et effundit super faciem terrz, Dominus Deus, no- 
men ei Omnipotens. » Ipse, qui inaris aquam nu- 
bibus attollit, et per universam terram effundit 
valet nunc etiam Assyriorum exercitum, amplitudi- 
nem maris imitantem, contra vos ira sua effundere, 
cum sit Dominus universalis, et quidquid sibi 
libuerit peragere valens. « Qui dividit contritionem 
super fortitudinem, et miseriam super munitionem 
adducit. » Ipse pressuram molestam sublevans, va- 
lidos reddit etiam illos, qui calamitatibus sunt de- 
bilitati : vicissimque subita tiseria complet qui 
inagnis viribus pollere videntur. Is cum voluit, res 
vestras ἃ meliore statu transtulil ad deteriorem : 
rursusque si quando voluerit, in melioreii facile re- 
vocabit. 


* 


Vgns. 10, t1. — « Odio habuerunt in portis 
'arguentem, et sermonem sanctum abominati sunt. » 
Abhinc rursus incipit iniquitates illorum exponere. 
Prophetas quidem, peccata ipsorui coarguere atque 
emendare ἃ Deo jussos, oderant : et abominabantur 
quzecunque hi apud eos concionabantur, horlando 
ad vitiorum fugam, et virtutis amorem. Dictio 
autem in portis, sic intelligenda. Mos priscus fuit, 
gravissima: cujusque rei consultationes a civibus in 
portis urbis fleri; et hostiuin etiam dere aliqua lega- 
tionibus, 11 7 iisdem in locis respondere. Imo etiam 


D imnajora judicia ibidem exercebant, ut cunctis urbem 


ingredientibus vel egredientibus tractata negotiainno- 
tescerent. Propterea beatus dicit David : « Non con- 
fundentur cum loquentur inimicis suis in portis *' :» 
quia ibi responsiones exteris dabant, ltem : « Et 
garriebant adversus me qui sedebant in porta ** ; » 
u!pote qui plerunque illie coetus suos habere sole- 
bant. Pari nunc modo arguentes in. porlis dicil, 
quasi ibi curarent prophet:e voluntates Dei pradi- 
care , ubi cunctis quz dicebantur manifesta fiebant, 
neque civibus tantum, verum etiam exteris si quando 
ad urbem venirent. Deinde in sequentibus de ini - 
quitatibus illis loquitur, quas et antea. dixerat, 


25 


THEODOR! MOPSUESTENI 


2:0 


« Idcirco, pro eo quod pugno pauperem percutie- A μενα, οὐ τοῖς οἰχείοις μόνον, ἀλλὰ xaX τοῖς ἔξωθεν, 


batis, et dona electa accepistis ab eo, domos levi- 
gato lapide zdificastis, in eis non habitabitis : 


vineas desiderabiles plantastis, et vinum earum non: 


bibetis. » Quoniam mala pauperibus inflixistis, et 
eorum quaqueoptima diripuistis, edesque speciosas 
ex injusta compilatione zdificastis, necnon agros 
multa sedulitate excoluistis; probe scitote vos hig 
cum injustitia acquisitis non fruituros : nam nec in 
ilis domibus permanebitis, neque ex hujusmodi 
agris fruges percipietis. 


ὅπως ποτὲ εἰς τὴν πόλιν ἀφιχνουμένοις * εἶτα xal 
χαθεξῆς τὰς παρανομίας λέγων ἐχείνας, ἃς καὶ πρό. 
θεν εἰρήχει" « Διὰ τοῦτο ἀνθ᾽ ὧν κατεχονδυλέζετε 
πτωχὸν, χαὶ δώρα ἐχλεχτὰ ἐδέξασθε παρ᾽ αὐτοῦ, οἴκους 
ξεστοὺς ὠχοδομήσατε, καὶ οὐ μὴ οἰχήσητε ἐν αὐτοῖς 
ἀμπελῶνας ἐπιθυμητοὺς ἐφυτεύσατε, χαὶ οὐ μὴ πίητε 
τὸν οἶνον αὐτῶν. » ᾿Επειδὴ ἐπετρίδετε μὲν τοῖς πτω» 
χοῖς τὰ χαχὰ, τὰ χάλλιστα δὲ τῶν παρ᾽ αὐτοῖς δι" 
ἀρπαγῆς ποιούμενοι, οἴχους τε εὐπρεπεῖς ix τῆς 
ἀδίχου χατεσχενάσατε συλλογῆς, xai δὴ xal ἀγροὺς 


μετὰ πολλῆς ἐξειργάσασθε τῆς ἐπιμελείας εὖ ἴστε ὡς οὐχ ἀπολαύσετε τῶν οὕτως ἐξ ἀδιχίας περιγεγο-- 
νότων ὑμῖν" οὔτε γὰρ ἐπὶ τῶν οἴχων μενεῖτε ἐχείνων, οὔτε μὲν τοὺς τῶν τοιούτων ἀγρῶν ὑποδέξεσθε xap- 


πούς. 


Vgas. 19-15. — « Quia cognovi multa scelera ἢ Στίχ. ιβ'-ἰε΄. --- « Ὅτι ἔγνων πολλὰς ἀσεύείας 


vestra,.et gravia peccata vestra : justitiam vos 
conculcantes, accipientes pacta pretia, pauperes in 
portis deprimentes. » Haud me latet multitudo ac 
magnitudo scelerum et peccatorum vestrorum, ne- 
que quod munera cum justitia commutastis, quibus 
acceptis, pauperum judicia contra veritatem preva- 
ricati estis. Atque hic etiam portarum mentionem 
intulit, juxta quod antea diximus. « Ideo qui in- 
telligit, tempore illo tacebit, quia tempus malum 
est. » Ergo cum poena minaciter vobis predicta 
advenerit, ii qui intelligere prout par 818 est 
sciunt, malorum veluti magnitudine attonili, malunt 
silentium tueri, tempus hoc esse putantes quo illa 
longe ante praedicta eventura erant. « Quzrite 


ὑμῶν, καὶ ἰσχυραὶ αἱ ἁμαρτίαι ὑμῶν, καταπατοῦντες 
«ὃ δίχαιον, λαμδάνοντες ἀλλάγματα, καὶ πένητας kv 
πύλαις ἐχχλίνοντες. » Οὐδὲ γάρ με λέληθεν τὸ πλῆ» 
θος καὶ τὸ μέγεθος τῶν τε ἀσεδειῶν xal τῶν ἅμαρβ- 
«uy τῶν ὑμετέρων " οὔθ᾽ ὅτι τὸ δίχαιον ἀντηλλάξ- 
τεσθε χρημάτων (p. 178) ἃ παρὰ τῶν ἀδικούντων 
κομιζόμενοι, τὰς τῶν πενήτων χρίσεις εἰς τοῦναν» 
τίον ἐτρέπετε τῆς ἀληθείας" χἀνταῦθα δὲ τὸ «ly 
πύλαις » προσέθηχεν, χατὰ τὸ πρόσθεν εἰρημένον ἡμῖν. 
εΔιὰ τοῦτο ὁ συνιὼν ἐν τῷ καιρῷ ἐχείνῳ σιωπή» 
σεται, ὅτι χαιρὸς πονηρός ἐστι. » Ἐπαχθείσης τοίνυν 
τῆς ἀπειλουμένης τιμωρίας ὑμῖν, ἅπαντες οἱ τὸ δέον 
συνιέναι οἷοί τε ὄντες, ὥσπερ ἐκπεπληγμένοι ἐπὶ 
τῷ μεγέθει τῶν χαχῶν, ἀξιοῦσιν ἡσυχίαν παρεῖναι, 


bonum et non malum, ut vivatis; et sic erit vobis- ( τὸν χαιρὸν ὑπειληφότες καθ᾽ ὃν ἔσεσθαι πόῤῥωθεν 


cum Dominus Deus omnipotens. Sicut dizistis, 
odite malum et diligite bonum, et restituite in 
portis judicium : ut misereatur Dominus Deus 
omnipotens reliquiarum Josephi. » Verumtamen 
quandiu tempus superest, consulo vobis omnibus 
ut a vitio recedatis, et virtutem amplectamini. Sic 
enim vobis continget prosperitate .frui, Deo suam 
prestante tutelam, propterea quod honesto stu- 
dentes, a deteriore via resilistis. Et si vetere mutata 
sententia in portis more solito justa volueritis 
exercere judicia, consequemini divinam clemen- 
tiam, que plurimos vestrum salvabit. Josephum 
autem hic dicit decem ribus, a precipua inter 
illas, Epliraimi dico, qui filius Josephi fuit. 


μεμήννυται ταῦτα. « Ἐχζητήσατε vb χαλὸν, καὶ gd) 
τὸ πονηρὸν, ὅπως ζήσητε“ xal ἔσται μεθ᾽ ὑμῶν 
οὕτως Κύριος ὁ θεὸς ὁ παντοχράτωρ, ὅν τρόπον 
εἴπατε" Μεμισήχαμεν τὰ πονηρὰ, xai ἢγαπήχαμεν 
τὰ χαλὰ, xal ἀποχαταστήσατε ἐν πύλαι; χρῖμα, 
ὅπως ἐλεήσῃ Κύριος ὁ Θεὸς ὁ παντοχράτωρ τοὺς xa- 
«αλοίπους τοῦ Ἰωσήφ. » ᾿Αλλὰ γὰρ ἐν ὅσῳ τούτον 
καιρὸς, συμδουλεύω πᾶσιν ἀποστῆναι μὲν τοῦ χεῖ- 
ρονος, ἑλέσθαι δὲ τὸ xpsivtov* οὕτω γὰρ ὑμῖν προϑ» 
ἑσται τῶν ἀγαθῶν ἡ ἀπόλαυσις, τοῦ Θεοῦ τὴν oixslay 
παρέχοντος χηδεμονίαν, ὑπὲρ ὧν ἑλόμενοι τὰ χαλὰ, 
ἀπεστράφητε τὰ χείρω" xal εἴ γε τὴν παλαιὰν ἀλ- 
λάξαντες γνώμην, ἐν ταῖς πύλαις χατὰ τὸ εἰωθὺς 
τὰς χρίσεις ἐθέλετε ποιεῖσθαι διχαίας, τεύξεσθε τῆς 


θξίας φιλανθρωπίας περισωζούσης ὑμῶν τοὺς πλείστους" (p. 179) Ἰωσὴφ δὲ ἐνταῦθα τὰς δέχα λέγει 
φυλὰς, ἀπὸ τῆς ἡγουμένης ἐν αὐτοῖς͵ τῆς τοῦ Ἐφραῖμ λέγω, ὃς ἣν υἱὸς τοῦ Ἰωσήφ. 
VEns. 16-18. — « Propterea dicit Dominus Deus D Στίχ. tc^-v'. — « Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος ὁ 


omnipotens : In omnibus plateis planctus, et in 
omnibus viis .dicetur lamentatio, va! ve!» Sed 
quia predictas monitiones pensi non habuistis, la- 
mentationum ac planctuum plena erit urbs et re- 
gio, propter edit: ab hostibus stragis magnitudi- 
nem. « Vocabitur agricola ad luctum et planctum, 
et ad illos qui lamentari sciunt, et in cunctis viis 
planctus; quia trangibo per mediuim tui, dicit Do- 
minus. » Agricole etiam omisso agresti opere, 
planctibus variis et luctibus et lamentationibus 
occupabuntur, editam simul lugentes ab hostibus 
siragem, el terr: infructuositatem. Hic autem pa- 


Θεὸς ὁ παντοχράτωρ᾽ Ἐν πάσαις πλατείαις κοπετὸς, 
χαὶ ἐν πάσαις ταῖς ὁδοῖς ῥηθήσεται θρῆνος, Οὐαὶ, 
οὐαί » Ἐπειδὴ 6b οὐ τούτων ὑμῖν λόγος, θρήνων 
xal χοπετῶν ἔσται μεστὰ τά τε χατὰ πόλιν xoi κατὰ 
χώραν, ἀπὸ τοῦ πλήθους τῆς γινομένης ὑπὸ τῶν 
πολεμίων σφαγῆς. « Κληθήσεται γεωργὸς εἰς πένθος 
χαὶ εἰς χοπετὸν xal εἰς εἰδότας θρῆνον" xai kv 
πάσαις ὁξοῖς χοπετός " διότι διελεύσομαι διὰ μέσου 
σου, λέγε: Κύριος. » Καὶ γεωργοὶ δὲ τῶν χατὰ γῆν 
ἀφέμενοι ἔργων, περὶ χοπετοὺς xal πένθη χαὶ θρή- 
νων ἀσχοληθήσονται ποιχιλίαν, τήν τε σφαγὴν τῶν 


πολξεαίων xai τῆς γῆς τὴν ἀχαρπίαν xatà ταυτὸν 


$340" 


dv 


$17 


COMMENTARIUS IN AMOSI CAP. V. 


378 


Üprvouvtt;* ταῦτα ὃὲ πείτονται 8:09 διὰ τῶν πο- A tentur, Deo per medios illos cum exercitu hostili 


λεμίων εἰς μέσους αὐτοὺς εἰσιόντος, xal τοῖς τοσού- 
τοις xal τηλιχούτοι; περιδάλλοντος χαχοῖς. « Οὐαὶ 
οἱ ἐπιθυμοῦντες τὴν ἡμέραν Κυρίου! xai ἵνα τί 
ὑμῖν αὕτη ἡ ἡμέρα τοῦ Κυρίου; χαὶ αὕτη ἐστ 
σχότος χαὶ οὐ φῶς. » Ἐπειδὴ γὰρ πολλοὶ πρὸς τὸ 
χεῖρον παντελῶς ἐχτετραμμένοι, ὡπτανεὶ ψευδομένων 
ἐφ᾽ οἷς ἐμήνυον τῶν προφητῶν, ἐτόλμων λέγειν, ὅτι 
"EA0£v0 δὴ τὰ χαχὰ ἃ φατὲ xoi μηνύετε, εἰ δή τις 
ἀλήθεια πρόσεστι τοῖς λόγοις ὑμῶν᾽ τοῦτο λέγει " 
Ἐλεεινότατοι, φησὶν, ἐστὲ τὴν ἡμέραν (p. 180) ἐχεί- 
vav ἐπιζητοῦντες, ἣν οὐ πιστεύοντες ἐλεύσεσθαι, 
ὄψεσθε τῇ πείρᾳ, ζοφερὸν ὑμῖν τῷ πλήθες τῶν χα- 
χὼν ἑἐπάγουσαν σχότος" εἶτα xai ὑποδείγματι τὸ 
εἰρημένον πιστούμενος. ἢ 

Στίχ. ιθ΄-χγ΄. — ε Ὃν τρόπον ἐὰν ἐχφύγῃ ἄνθρω- 
TO; lix κροσώπου τοῦ λέοντος, xal ἐμπέσῃ αὐτῷ d 
ἄρχτος, καὶ εἰσπηδήσῃ εἰς τὸν οἶχον, xai ἀπερείσῃ 
τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἐπὶ τὸν τοῖχον, xal δάχῃ αὐτὸν 
ὅφις ^ οὐχὶ σχότος ἡ ἡμέρα τοῦ Κυρίον, xal οὐ φῶς : 
xal γνόφος οὐχ ἔχων φέγγος αὑτῆς ; » Δι᾽ ὑποδεί- 
ματος γὰρ ἐδουλήθη τῆς ἡμέρας τὴν χαλεπότητα 
ἐκιδεῖξχι. Ὡς γὰρ εἴ τις, φησὶ, xa0' ὁδὸν μὲν 
ἀχούσας λέοντος ἔφοδον, ἐπὶ τὴν πόλιν χαταδράμοι" 
ἐμπεσὼν δὲ ἄρχτῳ κατὰ τὴν πόλιν τοὺς ἐμπίπτοντας 
λυμαινομένῃ, ἐπὶ τὴν οἰχίαν εἰσπνηδήσας τὴν oixz(av, 
λύσιν εὑρέσθαι τινὰ τῶν χαχῶν ἐλπίζῃ * εἶτά πως ἐπί 
τὰ χρεΐίξ τῷ τοίχῳ προσαγαγὼν τὴν χεῖρα τὴν 
εἰκείαν, ἀθρόον ὑπὸ ὄφεως δηχθείη, οὐχ ἀνάγχη τῷ 


transeunte; et talibus tantisque malis obruente. 
« V2 desiderantibus viam Domini! Cur vobis hzc 
dies Domini? Ipsa quidem haud lux est, 119 sed 
tenebrz. » Quoniam multi improbitati prorsus dediti, 
quasi falsa prophetze vaticinarentur, dicere aude- 
bant : Veniant sane quz vos dicitis ac portenditis 
mala, si certe verbis vestris veritatis aliquid inest ; 
ait nunc propheta : Miserabiles apprime estis; qui 
diem illam expetitis, quam venturam non credentes, 
experimento videhitis quantas vobis per malorum 
multitudinem adducet tenebras. Deinde similitudine 
etiam dictum suum con(ürmans , 


Vsns. 19-25. —« Quemadmodum, inquit, si fu- 
giat homo a facie leonis, οἱ occurrat ei ursa ; et 
festinet ingredi domum, et dum. innititur manibus 
suis super parietem, mordeat eum coluber; nun- 
quid non tenebrz dies Domini, et non lux ? etcaligo 
et non splendor in ea? » ς similitudine voluit 
diei illius terribilitatem ostendere. Veluti, inquit, 
si quis in via audiens leonis incursum, urbem 
versus diffugiat : tumque in ursam, ques circa 
urbem occurrentes laniabat, incidens, in domum 
suam spe mali vitandi properet; moxque ibi neces- 
silate aliqua parieli manum suam impingens, re- 
pente a colubro mordeatur ; nonne huic, post tan- 
tam malorum experientiam tantumque periculum, 


τῳ μετὰ τοσαύτην πεῖραν xaxov καὶ θόρυδον (α inevitabili demum colubri morsu icto, diem illam, 


-99109 , ἀφύχτῳ περιπεπτωχότι τῇ πληγῇ toU 
(gts, σχότος εἶναι τὴν ἑτέροις φαινομένην ἡμέραν ; 
wk διορᾷν μέντοι τῶν παρόντων ἐχ τῶν ὀφθαλμῶν 
ὡρῶντι τῶν οἰχείων ; (p. 181) οὕτω δὴ xaX ὑμεῖς, 
τησὶν, ἀχούσαντες μὲν πανταχόθεν τῶν πολεμίων 
τὴν ἔφοδον ἐπὶ τὴν πόλιν εἰσελεύσεσθε - ἐχ δὲ τοῦ 
χατ᾽ αὑτὴν θορύδου διαταραχθέντες, ὃν ἀνάγγη τῶν 
πλεμέων ἐφεστώτων γίνεσθαι ἐν αὐτῇ, εἰς τοὺς οἴχους 
εἰσελεύσεσθε τοὺς οἰχείους, περιέσται δὲ οὐθὲν οὐδὲ 
ἐχ τούτου πλέον ὑμῖν, ἐχ τῶν μυχῶν τὴς οἰχίας ἐπὶ 
τὴν αἰχμαλωσίαν ἐξελχόντων ὑμᾶς τῶν πολεμίων. 
Πῶς δὴ τοῖς ταῦτα πάσχουσιν, οὐ σχότος εἶναι τὸν 
χαιρὸν ἐχεῖνον ἀνάγχη; Εἶτα εἰς τὴν τῆς μοχθηρίας 
αὐτῶν ἀπόδειξιν ἐπάγει" « Μεμίσηχα, ἀπῶσμαι τὰς 


qus ceteris lux apparet, tenebras videri necesse 
est? ita ut nihil coram oblatum propter malorum 
angustias cernat, mortem vero propemodum oculis 
suis presentem spectet? Sic omnino vos, inquit, 
audita hostium quaqueversus incursione, ad urbem 
vosmel recipietis: ibi vero tumultu turbati, quem 
fieri imminentibus hostibus necesse est, domos 
vestras introibitis, sed ne id quidem plus vobis 
proderit : ex angulis eniin zedium extractos abdu- 
cent vos hostes in captivitatem ; jam vero talia pa- 
tientibus, quid ni tenebras diem illam videri ne- 
eesse erit ? Posthinc ob illorum improbitatem de- 
monstrandam, addit : « Odi, repuli festivitates ve- 
stras, et non 190 odorabor in ccetibus vestris. » 


ἑυηρτὰς ὑμῶν, χαὶ οὐ μὴ ὀσφρανθῶ ἐν ταῖς πανηγύ- D Propter morum vestrorum improbitatem, solemni- 


φετῖν ὑμῶν. » Διὰ δὲ τὴν τοῦ τρόπου μοχθηρίαν ὑμῶν, 
xj τὰ; ἑορτὰς ἃς ἐπιτελεῖν ἐπὶ τιμῇ δοχεῖτε τῇ ἐμῇ 
διὰ μίσους ἔχω, xal οὐ προσίεμαι ταύτας. « Διότι ἐὰν 
ἱνέγχητέ μοι ὁλοχαυτώματα xal θυσίας ὑμῶν, οὐ 
ξροηδέξομαι" xai σωτήρίους ἐπιφανείας ὑμῶν οὐχ 
ἱκιδλέψομαι. » Κἂν θυσίας οὖν f] ὀὁλοχαυτώματα 
προστέρητε, τὴν Ex τῆς ἐπιφανείας τῆς ἐμῆς σωτη- 
ay ἐλπίζοντες διὰ τούτων λαθεῖν, οὔτε δέξομαι, ἀλλ᾽ 
"A προπέξω τοῖς γινομένοις ὅλω;, Τί οὖν; « Με- 
"ἄστησον ἀπ᾿ ἐμοῦ ἦχον δῶν σον, xal Ψαλμὸν 
ἐργάνων σοῦ οὐχ ἀχούσομαι. » Παῦσαι δὴ xai τὰς 
Ut τῶν ψαλμῶν ᾧδὰς ἐπ' ἐμοὶ ποιούμενος, ἐπεὶ μηδὲ 
174102 uot λόγος. 


tates etiam quas ad mei honorem celebrare creditis, 
odio babeo, neque eas excipio. « Quod si mihi ob- 
tuleritis holocausta et sacrificia vestra, non susci- 
piam, et salutare conspectus vestri non respiciam. » 
Etiamsi igitur sacrificia vel holocausta obtuleritis, 
salutem ex respectu meo sperautes ob hzc impe- 
trare, non admittain, neque quidquid feceritis pensi 
habebo. Quid ergo? « Transfer a me sonitum car- 
minum tuorum; psalmum organorum tuorum non 
audiam. » Desine psalmorum carmina mihi compo- 
nere, quoniam ne h:ec quidem mihi cordi sunt. 


279 


THEODOR! MOPSUESTENI 


980 


Vgns. 24-27. — « Et volvetur quasi aqua. judi- A Στίχ. xb-xQ'.—« Kal χυλισθήσεται ὡς ὕδωρ κρῖμα, 


cium, et justitia quasi torrens invius. » Dum ve- 
stram considero vitam, et secundum hanc judicium 
meum de vobis instituo, justíssimam video a me 
vobis impositum iri punitionem, quam reapse vobis 
o:nibus adducam, quasi torrentem amplitudine 
-ua prorsus intransibilem.«Num hostias et sacrificia 
obtulistis mihi in deserto quadraginta annis, o do- 
mus lsraelis? » Quod nulli curz mihi victimz sint, 
inde vos potissimum poteratis cognoscere, quod 
quadraginta annis in deserto, nihil hujusmodi a 
pstribus vestris exegi: et tamenego perpetuam 
illorum curam gessi. « Et admisistis tabernaculum 
Molochi, et sidus dei vestri Rhemphan, simulacra 
qui vobis formastis. Et transferam vos u!tra Da- 


mascum, dicit Dominus Deus, cui nomen Omnipo- B 


tens. » Vos tamen de honestate cogitare nolentes, 
sacrificiis delinire me speratis, qui czeteroqui nullam 
miei rationem habetis, scd idolis studiose adhzre- 
tis. Molochum vero dicit adoratum ab eis idolum : 
tabernaculum vero Molochi, id est idoli templum, 
frequentatis, eique curam inipenditis : iino et sideris 
cultui vacatis, cui Dei appellationem attribuistis. 
121 Hebraice lingux periti aiunt bunc esse luci- 
ferum. Quin adeo apud simulacra etiam, quz ve- 
stris manibus fabricastis, tempus omne consumitis. 
Jamvero qui idolis adhieretis, et nullam religionis 
mez sollicitudinem geritis, placare me tamen sa- 
crificiis speratis, quz nihil certe vobis proderunt; 


καὶ ἡ δικαιοσύνη ὡς χειμάῤῥους &6axoz. » Πρὸς γὰρ 
τὸν βίον, (p. 182) φησὶν, ὁρῶν τὸν ὑμέτερον, καὶ 
χατ᾽ ἐχεῖνον τὴν κρίσιν τῶν χαθ᾽ ὁμᾶς ποιούμενος, 
ὁρῶ διχα!οτάτην ὑμῖν ἐπαχθησομένην τὴν τιμωρίαν, 
ἣν xat ἐπάξω πᾶσιν ὑμῖν, χειμάῤῥου δίχην ἀδιεξ- 
ὑδεύτου διὰ τὸ μέγεθος παντελῶς. « Μὴ σφάγια καὶ 
θυσίας προσηνέγκατε τεσσαράχοντα ἔτη &v τῇ ἐρήμῳ, 
οἶχος Ἰσραήλ; » Ὅτι γὰρ μηδείς uot θυσιῶν λόγος, 
ἐχεῖθεν μάλιστα εἰδέναι προσῆχον ἦν ὑμᾶς, ἀφ᾽ ὧν 
ἐπὶ τεσσαράκοντα τοῖς ἔτεσι χατὰ τὴν ἔρημον, τοιοῦτο 
μὲν παρὰ τῶν πατέρων ἤτησα τῶν ὑμετέρων οὐδέν " 
αὑτὸς δὲ ἐπιμέλειαν αὐτῶν τὴν προσήχουσαν ποιού- 
μενος διετέλουν. ε Καὶ ἀνελάδετε τὴν σχηνὴν τοῦ ΄ 
Μολὸχ, xaY τὸ ἄττρον τοῦ θεοῦ ὑμῶν Ῥεμφὰν, 
τοὺς τύπους o0; ἐποιήσατε ἑαυτοῖς " xal μετοιχιῶ 
ὑμᾶς ἐπέχεινα Δαμασχοῦ, λέγει Kopto; ὁ Θεὸς, ὁ 
Παντοχράτωρ ὄνομα αὐτῷ. » ᾿Αλλὰ γὰρ συλλογίζε- 
σθαι τὸ δέον οὐ βουλόμενο', θυσία:ς με ἐχμειλέττεσθαι 
προπσδοχᾶτε, ἄνδρες ἐμοῦ μὲν οὐδένα ποιούμενθι 
λόνον, τοῖς εἰδώλοις δὲ προσανέχειν ἑσπουδαχότες" 
Moby γὰρ εἴδωλον λέγει παρ' αὐτοῖς θρησχευόμενον" 
σχηνὴν δὲ τοῦ Mo), , ἵνα εἴπῃ, ὅτι Περιέπετε τοῦ 
εἰδώλου τὸν ναὸν, καὶ περὶ τοῦτον ἔχετε" xat δὴ xal 
πρὶ ἄστρου θεραπείαν ἀσχολεῖσθε, Θεοῦ προσηγορίαν 
αὑτῷ περιτεθειχότες" (p. 185)" φασὶ δὲ τὸν ἑωσφόρον 
οὕτω χατὰ τὴν Ἑδραίων καλεῖσθα! γλῶτταν " xal δὴ 
καὶ περὶ τὰ εἰχονίσματα ἃ ταῖς ἑλυτῶν χατεσχευά- 
σατε χερσὶ, περὶ ταῦτα τὴν πᾶσαν ἄγετε σχολὴν" 


abduccmini enim jn loca a vestris sedibus longe C εἶτα εἰδώλοις προσανέχοντες, καὶ μηδένα τῆς ἐμῆς 


distantia; id enim vocabulo Damasci innuit, nempe 
a parte, qualibet loca longinqua. Beatus ergo 
Stephanus in sanctorum apostolorum Actibus, te- 
stimonio hoc in sermone ad Jud:eos utens, transfe- 
ram vos ultra Babylonem, ait **, loca hic designata 
apertius nominans. Et quia a Deo apostate circa 
idola tempus terebant, addit : 


θεραπείας ποιούμενο: λόγον, ἐχμειλίττεσθαί με προσ- 
δοχᾶτε ταῖς θυσίαις, ὧν οὐθὲν ὑμῖν γενήσεται ὄφε- 
Aog* ἀπαχθέσεσθε γὰρ αἰχμάλωτοι εἰς τόπους πολύ 
γε τῶν περὶ ὑμᾶς ἀφεστῶτας τόπων τὸ γὰρ, «Aapa- 
σχοῦ,» τοῦτο λέγει" ἵνα ἀπὸ μέρους τοὺς ἄγαν &mtyxt- 
σμένους εἴπῃ τόπους. Ὃ γοῦν μαχάριος Στέφανος ἐν 
ταῖς Πράξεσι τῶν ἁγίων ἀποστόλων, πρὸς Ἰουδαίους 


τῇ μαρτυρίᾳ ταύτῃ χρησάμενος. μετοικιῶ ὑμᾶς ἐπέχεινα Βαδυλωνυς, δτη, τοὺς ἐνταῦθα μηνυομένους 
τόπους σαφέστερον εἰρηχώς (48). Καὶ ἐπειδὴ περὶ ταῦτα τὴν σχολὴν ἔσχον ἀφεστῶτες θεοῦ, ἐπάγει " 


CAP. VI. 

Vgns. 1, 2. —— « V: contemnentibus Sioneni, et 
confidentibus in monte Samarie! » Sed enim vos 
jinfelicissimi, qui Sionem montem et excultum in 
ipso Deum deseruistis ; Samariz vero constitutis - 
que illic idolis attenditis! « Vindemiarunt primi- 
lias gentium, et. ingressi sunt sibi ipsis, domus 
Israel. » Non reputantes quanta vobis contulit 
ille qui in Sione monte omnem sibi exhiberi cul- 
ium jussit Deus ; nec quod plurimas gentes earum- 
que principes cwdens et omnino destruens, in- 
gressum in ea loca vobis incolatumque concessit. 
« Transite in. Chalanem, et videte ; et ite inde in 


38) ta Stephanum cum Amoso breviter inge- 
nueque conciliat Theodorus. Placet autem hic Gro- 
tius: « Lucas rem magis spectans quam verba, 
ultra Babylonem ait; recte, nam Assyria et! Arme- 
aia, in quam transportati fuerunt. lsraelitee, ultra 


ΚΕΦ. Q. 
Στίχ a', β'. ---εΟὐαὶ τοῖς ἐξουθενοῦσι Σιὼν, χαὶ τοῖς 
πεποιθόσιν ἐπὶ τὸ ὄρος Σαμαρείας. » ᾿Αλλὰ γὰρ 
ἐλεεινότατοι πάντων ἐστὲ, οἵ τὸ μὲν Σιὼν ὅρος καὶ τὸν 


p ἐν αὐτῷ θρησχενόμενον παρεγράγατθε Θεόν" τῇ 


Σαμαρείᾳ δὲ καὶ τοῖ; αὐτόθι ἱδρυμένοις προσέχετε 
εἰδώλοις. ε᾿Απετρύγησαν ἀρχὰς ἐθνῶν, καὶ εἰσῆλθον 
ἑαυτοῖς, οἶχος τοῦ Ἰσραὴλ. » Οὐχ ἀναλογισάμενοι 
ἡλίκα παρέτχεν ὑμῖν, ὃς ἐπὶ τοῦ Σιὼν ὄρους ἅπασαν 
αὐτῷ προσάγεσθαι τὴν θρησχείαν (p. 186) προστάξας 
ὁ Θεός" οὐδ᾽ ὅτι πλεῖστα ὅσα ξθνη τε xal τοὺς τού- 
των ἄρχοντας περιχόψας τε xal ἀφελὼν παντελῶς, 
τὴν ἐν τοῖς ἐχείνων τόποις εἴσοδόν τε καὶ οἴχηδιν 


Damascum et Babylonem sunt, » Neque displicet 


Vatablus qui interpretatur Hebraicum pomi 1 
in regionem a vestra remolissimam. Conf. etiam 
"imon. lex 





COMMENTARIUS IN AMOSI CAP VI. 


283 


φαρέσχεν ὑμῖν" xat δειχνὺς τῆς θείας Bupzd; τὸ μέ- A Emath magnam; et descendite illinc in terram 


γεθος ὁπόσον ἐστὶ, « Διάδτητε πάντες xal ἴδετε εἰς 
Χαλάνην, χαὶ διέλθετε ἐχεῖθεν εἰς Αἰθὰμ τὴν μεγά- 
Àyvw, xal χατάδητε ἐχεῖθεν εἰς γὴν τῶν ἀλλοφύλων, 
πὰς χρατίστας ἐκ πασῶν τῶν βασιλειῶν τούτων, εἰ 
πλείονά ἐστι τὰ δοια αὑτῶν τῶν ὑμετέρων δοίων. » 
Περιέλθετε γὰρ, φησὶ, τῶν τε ἀλλοφύλων χαὶ πάντων 
ot τῶν περιοίχων τὴν χώραν " καὶ δὴ χαὶ τὰς μεγί- 
στας τῶν ἐν αὐτοῖς πόλεων ἰδόντες, δοχι μάσατε τῆς 
τε χώρας τῆ; ὑμετέρας τὸ μέγεθος χαὶ τὸ πλάτος, 
καὶ δὴ xat τῆς ἐχείνων * ὡς; ἂν ix παραθέσεως vvoln- 


alienigenarum, οἱ ad optima qu:eque regni borum ; 
si latiores termini eorum terminis vestris sunt. » 
Peragrate 199 enim, inquit, alienigenarum et fini- 
timorum oinnium regionem ; et postquam mazi- 
mas ipsorum urbes lustraveritis, xstimate vestra 
regionis magnitudinem ac latitudinem prs illis, 
ut comparando noscatis, quantam vobis pre illis 
omnibus ad hahitandum terram concesserit, ut in 
ea spatiose admodum vitam degeretis. Postea rur- 
sus improbos illorum actus vituperat. 


-Ξ ὅσην ὑμῖν παρὰ πάντας ἐχείνους εἰς οἴχησιν δέδωχε γῆν, ὡς ἂν μετὰ πολλῆς ἐπ᾽ αὐτῆς διάγοιτε τῆς 
εὑρυχωρίας * εἶτα πάλιν ὀνειδίζει τὰς ἀτόπους πράξεις αὐτοῖς. 
τίχ. γ-η. — « Οἱ ἐρχόμενοι εἰς ἡμέραν χαχὴν, Β΄. VgRs. 3-8. --- « Venientes in diem malain, pro- 


οἱ ἐγγίζοντες xai ἐφαπτόμενοι Σαδδάτων ψευδῶν " 
οἱ καθεύδοντες ἐπὶ χλινῶν ἐλεφαντίνων, χαὶ χατα- 
σπαταλῶντες ἐπὶ ταῖς στρωμναῖς αὐτῶν " οἱ ἐσθίον- 
t£; ἐρίφους ἐχ ποιμνίων, χαὶ μοσχάρια Ex μέσου 
ϑουχολίων γαλαθηνά᾽ οἱ ἐπιχροτοῦντες πρὸς τὴν φω- 
γὴν τῶν ὀργάνων, ὡς ἑστῶτα ἐλογίσαντο χαὶ οὐχ ὡς 
φεύγοντα" (p. 185) οἱ πίνοντες τὸν διυλισμένον οἶνον, 
καὶ τὰ πρῶτα μύρα χριόμενοι" xal οὐχ ἔπασχον ἐπὶ 
Sf συντριδῇ τοῦ Ἰωσήφ. ν ᾿Αλλὰ γὰρ ὑμεῖς εἰς πεῖ- 
grs ἐλεύσεσθε τίς ἡμέρας ἐχείνης, f| μέγιστον ὑμῖν 
isybv ἐπάγει χαχῶν ^ ol τὰ μὲν Σάδδατα μετιέναι 
κρουσπηιεῖσθε, ojx εὐσεδείας ἕνεχεν, ἀλλ᾽ ὥττε εἰς 
$301/6:1119 καταχρήσασθαι τῇ ἀργία᾽ πολὺν δὲ ἄχρ" 
τῶν χλινῶν xal τῆς ἐν αὐταῖς στρωμνῆς τόν τε πλοῦ- 


Ὧν ἱπιδειχνύμενοι xai τὴν ἀσέλγειαν, Ex. τῆς τῶν C 


«ity &pzarync, ἐρίφους τε χαὶ βόας xai παντοῖα 
τοτεσφάττετε ζῶα ὀργάνων τε ὡδαῖς χαὶ χρότοις 
χεχοτ μένοι χειρῶν" οἶνόν τε προσφέρεσθε διυλισμένον 


ὡς ἦν πλείονος ὑμῖν ἐμφορεῖσθαι δυνατὸν ὑπάρχῃ ᾿᾿ 


αἱ δὴ καὶ μύροις χαταγρίεσθε ἐχλεχτοῖς " xal ταῦ- 
1106 μετήειτε, διαμένειν ὑυἷν τὴν ἀπόλαυσιν αὑτῶν 
παρο:δοχῶντες͵ χαὶ οὐδὲ πώποτε ὑμῶν ἀποστήσεσθαι, 
€x ἀναλογιζόμενος τε οἷαν τινὰ ὑπὲρ τούτων ὑπο- 
μενεῖτ: τὴν τιμωρίαν * συντριδὴν γὰρ τοῦ "loo 
Xir190a πάλιν ἀπὸ μέρους τοὺς πάντας λέγει " ἵνα 
εἶτῃ, ὅτε Εἰς ἔννοιαν οὐ λαμδάνετε τὴν νῦν συντρι- 
Gr), ἂν ὑπὲρ τούτων ὑπομενεῖτε. (p. 186) εΔιὰ τοῦτο 
νοῦ αἰχμάγωτοι ἔσοντα: ἀπ᾽ ἀρχῆς δυναστῶν, xax ἐξ- 
ερθέξεται χρεμετισμὸς ἵππων ἐξ Ἐφραῖμ' ὅτι ὥμοσε 
Ki xaü' ἑαυτοῦ λέγων" Κύριος ὁ Θεὸς τῶν δυ- 
νάλεων, διότι βδελύσσομαι ἐγὼ πᾶταν τὴν ὕδριν 
12296, χαὶ τὰς: χώρας αὐτοῦ μεμίσηχα, xal ἐξαρῶ 
ty σὺν πᾶσι τοῖς χατοιχοῦσιν αὐτὴν.» Ἐπειδὴ γὰρ 
C653 λόγον τῶν ἀπειλουμένων ποιεῖσθε, αὐτῇ τῇ 
702 γνώσεσθε τῶν μηνυομένων τὴν ἀλήθειαν’ ἀπ- 
εγδέσεσθε γὰρ ἅπαντες αἰχμάλωτοι ὑπὸ ἀρχόντων 
ὕναμιν περιδεδλτ κένων πολλήν ^ ὥστε xal τὴν 
$to13xt)bv ὑμῖ) τὴν πολεμιχὴν σὺν τοῖς ἵπποις 
ἰγχυισϑτυδι παυτελῶς" ἐπειδὴ γὰρ πᾶταν ὑμῶν τὴν 
-cwawouiay βδελύττεται Θεὺς, fiv ἐφ᾽ ὕδρει γε αὐτοῦ 
Ὄτρυν οὐχ ὀχνεῖτε, 62:6 χαὶ τὰς πόλεις ὑμῶν xal 


pinquantes et attingentes falsa Sabbata ; dormien- 
tes in lectis eburneis, et lascivientes in stratis 
suis ; comedentes hzdos de gregibus, et lactentes 
vitulos de medio armentorum; plaudentes ad vo- 
cem organorum, quasi stabiles res existimarunt et 
non fugaces; bibentes vinum defzecatum, et un- 
guentis primis peruncti ; et nihil patiebantur super 
Josephi contritione. » Verumtanien vos diem illam 
experiemini, que maximum vobis malorum exa- 
men adducet : qui Sabbata observare simulatis, non 
religionis gratia, sed ut ad peccandum otio abuta- 
mini; mullum insuper in lectis etiam  stratisque 
luxum lasciviamque ex pauperum rapina osten!ar- 
tes, hedorum queque ac beum, el cujusvis generis 
animalium macellum instruitis ; et inter organorun 

cantica ei manuum plausus vinum apponitis defa;- 
catum, quo bibere largius possitis; denique un- 

guentis quoque selectis ungimini. Hxc autem facie- 

batis, sperantes constantem illorum usum, et nun- 

quam vobis defuturum ; nec reputare voluistis qua- 

lis et quanta vobis poena foret sustinenda. Nam 

Josephi contritionem hic quoque dicit partem pro 

Israele toto; id est, in mentem vobis non venit 

contritionis, quam nunc ea propter patimini, « Ideo 

nunc captivi erunt sub principatu dynastarum ; et 

auferetur hinnitus equorum ex Ephraimo. (fuia- 
juravit Dominus per semetipsum dicens : Dominus 

Deus 199 virtutum, abominor ego contumeliam 

Jacobi, et regiones ejusdem odi, destruamque 

urbem cum omnibus incolentibus ipsam. » Quia 

minas flocci facitis, experimento ipso agnosce- 

tis przdictionum veritatem ; abigemini enim captivi 

omnes sub principibus magna potestate praditis ; 

quare omnis vester apparatus bellicus cum equis 

prorsus disperibit. Nam quia vestram omnem ne- 

quitiam abominatur Deus, quam in ejus contu 

meliam consummare non dubitatis, ita ut urbes 

&que ac regiones sceleribus his redundent, merito 

urbes vestras omnes ac regiones cum incolis va- 

stabit. Deinde ob ostendendam solitudinis magni- 

tudinein ait: 


ἮΝ γώρας τῆς ἀπεζείχ; πεπλτρῶτθ1: ταύτης, εἰκότως ἁπάσας ὑμῶν σὺν ταὶς χώραις τὰς πόλεις μετὰ τῶν 
"πων ἀφανιεῖ" εἶτα εἰς ἀπόδειξιν τοῦ μεγέθους τῆς ἐρηυώσεως λέγει" 


δ. σ΄, c. — «Καὶ ξττα: ἐὰν ἀπολειφθῶσι δέχα 


eG ἔν οἰχί ὦ Am ese xus x  ὑπολειτθὴ- 


Vrns. 9, 10. — « Et erit, si remanserint deccm 
viri in una :omo, morientur ; et reinanebunt reliu ; 


$935 


THEODORI MOPSUESTENI 


2$ 


et sument domestici eorum ; et conabuntur efferre A σονται ol κατάλοιποι, καὶ λήψονται οἱ οἰκεῖοι αὐτῶν" 


domo ossa eorum ; οἱ dicet iis qui praesunt domui: 
Num adhuc apud te est? Et dicet : Nequaquam. Et 
dicet : Tace, ut non nomines nomen Domini. » 
Profecto his dictis inest obscuritas multa ad expla- 


nandum ; videturque locus similis illi in Genesi **,. 


ubi de conventione sermo est Labani et Jacobi inter 
se, circa ovium partus, utros horum hic vel ille ha- 
beret ; nam certe et illud laborat in verbis obscu- 
ritate, nec nisi interpretando, sensus ejus deduci- 
tur ad claritatem. Oportet autem el praesentis dicti 
sensum exponere, obscura dictione nobis recita- 
tum. Nimirum hzc ait propheta, significare volens 
maximam fore vastilatein. Nam spe, inquit, in 
ampla ac numerosa familia vix decem remanebunt 
homines, czteris belli multifariam interfectis, quo- 
modo et in superioribus dixit, de centum decem 
superfuturos ; el de mille, centum. Tum mortuis, 
inquit, czteris, ii qui superfuerint, sedulam dabunt 
operam ut omnia exstinctorum corpora qua intus 
jacent, efferant ac sepulture tradant. Hoc autem 
ait, quia multimodis 194A in bello strages fiunt, 
el varie oceisi in diversis aedium partibus jacent : 
acciditque interdum, ut hoc rerum statu partes 
quoque sedium nonnullz convellantur et in corpora 
decidant. ldeu etiam, conantur, dixit ; ut significel 
Jaboriosum nec facile habere negotium eos qui 
cadavera omnia mandare sepulture voluerint, 
Deinde ait: lassitudine confecti ob elatorum ca- 


daverum multitudinem, verba quzdam facient, mu- ( 


tuo altercantes, num oninia exportata sint corpora, 
an adhuc aliqua insepulta jaceant ; et quidem de- 
mui przsidentes denotat illos qui ex universo nu- 
mero, decem remanserant : quasi ergo mutuis ser- 
monibus ita loquentes introducit. Postquam vero 
cuncta efferre et sepelire cadavera potuerint, tum 
demum nullum jam remanere de exstinctis cogno- 
$cent, dum altum zdium silentium videbunt, ob 
occisorum multitudinem et inquilinorum solitudi- 
nem, paucis admodum relictis in tam magna donio 
tantoque habitantium numero. Quare taciturni in 
talibus tantisque malis fient; ac prope amissa voce, 
propter erumne summam gravitatem, mente tum 
revolvent, quaenam tam dirorum malorum causa 
exstiterit : quod nempe, divino cultu neglecto 
contemptoque universalis Domini nomine, idolis se 
addixerint, idcirco hac sibi evenisse mala, capti- 
vitatem, z:dium ruinam, interfectorum multitudi- 
nem, habitantium solitudinem. Addit ergo quasi ad 
dictorum con(ürmationem : 


εἰδώλοις, (p. 189) ταῦτα δὴ αὐτοῖς ἐπελήλυθε τὰ xax, αἰχμαλωσία τε, xaX οἴχων xatámvugte, xat 
ἀναιρεθέντων, xa οἰχούντων ἐρημία" ἐπάγει γοῦν ὥσπερ εἰς βεδαίωσιν τῶν εἰρημένων" 


Vgns. 11-15. — « Ideo ecce Doniinus mandat, οἱ 
percutiet domum magnam ruinis, el domuin par- 
vam scissionibus. » Quasi causain dicens, cur tan- 
tus futurus sit labor mortuorum corpora efferendi 


" Gen, xxx, 2l. 


xa παραθιῶνται τοῦ ἐξενεγχεῖν τὰ ὀστᾶ αὐτῶν ἐκ 
τοῦ οἴχου " xal ἐρεΐ τοῖς προεστηχόσι τοῦ οἴχου * El 
ἔτι ὑπάρχει παρὰ σοί " xal ἐρεῖ" Οὐχέτι “ xal ἐρεῖ" 
Σίγα * ἕνεχεν τοῦ μὴ ὀνομάσαι τὸ ὄνομα Κυρίου. » 
(p. 187) Ἔστι μὲν ἐκ τῆς ἑρμηνείας ἀσάφεια πολλὴ 
συμπεπλεγμένη τῷ ῥητῷ " xai παρέοιχέ τε τῷ ἐν τῇ 
χτίσει, ἔνθα περὶ τῶν συνθηχῶν λέγει, ἃς Λάδαν τε 
χαὶ Ἰαχὼδ ἐποιήσαντο πρὸς ἀλλήλους, ἐπὶ τῷ τῶν 
προθάτων τὰ τιχτόμενα, τὰ μὲν τοῦτον, τὰ δ᾽ ἐκεῖνον 
ἔχειν" ἐπεὶ χἀχεῖνο ἀσαφὲς μέν ἐστιν ἐν τῇ λέξει" ὁ 
δὲ νοῦς ἐπὶ τῆς ἑρμηνείας δέχεται τὴν σαφήνειαν" 
ἀνάγχη δὲ χαὶ τούτου τὸν νοῦν ἐχθεῖναι, ἀσαφῶς 
δηλούμενον ἐν τῇ λέξει *. βούλεται γὰρ εἰς ἀπόδειξιν 
τῆς χαταληψομένης αὐτοὺς ἐρημίας ὡς ἄγαν οὔσης 
μεγίστης τοῦτο εἰπεῖν, ὅτι Πολλάχις, φηαὶν, ἐξ οἰχίας 
μεγίστης πολυανθρώπον μόγις ὑπολειφθήσονται δέχα, 
τῶν λοιπῶν ἀναιρεθέντων ἐν τῷ πολέμῳ ποιχίλως * 
οἷόν τι καὶ ἐν τοῖς ἀνωτέροις φησὶν, ὅτι Ex. μὲν τῶν 
ἑκατὸν, δέχα μενοῦσιν ἐχατὸν δὲ, Ex τῶν χιλίων. 
Εἶτα, φησὶν, ἀποθανόντων τὰ σώματα xaX Évboy χει 
μένων ἐξενεγχεῖν τε xol παραδοῦναι ταφῇ " τοῦτο 
δὲ λέγει ὡς καὶ τοῦ πολέμου πολυτρόπους ποιοῦνϑος 
τὰς σφαγὰς, xaX τῶν ἀναιρουμένων ποιχίλως iv δια» 
φόροις μέρεσι τῆς οἰχίας χειμένων' ὡς ἐν τοιαύτῃ ib 
χαταστάσει xal τινων τῶν τῆς οἰχίας μερῶν χατᾷ» 
σπωμένων τε καὶ πιπτόντων τοῖς σώμασι" (p. 188) 
διὸ xai τὸ, παραδιῶνται, εἶπεν" δειχνὺς ὅτι καρα- 
δεδιασμένον χαὶ οὐχ εὔχολον ἐπιχειροῦσι πρᾶγμα, 
τὰ σώματα ἅπαντα βουλόμενοι ταφῇ παραδοῦναι " 
εἶτά φησιν ᾿Απειπόντες πρὸς τὸ τῶν ἐξενεχθέντων 
πλῆθος νεχρῶν, λόγους δή τινας ποιήσονται πρὸς 
ἀλλήλους διαμφισδητοῦντες" εἴτε ἄρα πάντα ἐξενῆ- 
νεγχται τὰ σώματα, εἴτε χαὶ ἔτι εἴη χείμενα ἄταφα" 
πρηεστηχότας γὰρ τῆς οἰχίας αὐτοὺς τοὺς ὑπολει- 
φθέντας ἐξ ἁπάντων λέγει τοὺς δέχα, οἷον εἰπεῖν ὡς 
ἂν πρὸς ἀλλήλους ἐροῦντάς τε ταῦτα, Ἐπειδ᾽ ἂν γὰῤ 
αὑτοῖς ἐγγένηταί πως πάντα τε ἐχόαλεῖν καὶ ταφῇ 
παραδοῦναι τὰ σώματα, γνώσονται μὲν οὐκέτι ὄντας 
νεχρούς᾽ ὁρῶντες γὰρ τὴν χατέχουσαν τὸν οἶχον dee 
χίαν ἔχ τε τοῦ πλήθους τῶν ἀπολωλότων χαὶ τῆς τῶν 
οἰχούντων ἐρημίας, ἄγαν ὑπολειφθέντων ὀλίγων ἐξ 
οἰχίας τε τοσαύτης χαὶ πλήθους τῶν οἰχούντων ab- 
τὴν σιωπῇ δέ τινι χατασχεθέντες ἐπὶ τοπτούτοις καὶ 


D τηλικούτοις γεγονόσι χαχοῖς " χαὶ μόνον οὖχ ἀφωνίᾳ 


ληφθέντες διὰ τὴν τῶν ἐπεληλυθότων χαχῶν üvtpfe- " 
λὴν, ἀναλογιοῦνται τότε δὴ τῶν γεγονότων τοσούτων 
καὶ τηλιχούτων χαχῶν τὴν αἰτίαν" χαὶ ὅτι ὑπὲρ ὧν δι' 
ἀμελείας ἔσχον τὴν τοῦ θείου θεραπείαν, ἀπωσάμενοί 
τε τὴν ὀνομασίαν τοῦ πάντων Κυρίου, προσανέσχοι 


in" 


Στίχ. τα΄-ἰγ΄. — «Διότι ἰδοὺ Κύριος ἐντέλλεται 
xai πατάξει τὸν οἶχον τὸν μέγαν θλάσμασι, καὶ τὺ 
οἶχον τὸν μικρὸν ῥήγμασιν.ν» Ὧ; γὰρ τὴν αἰτίαν M- 
ἴων, δι ἣν τοσοῦτος ἔσται πόνος τοῦ τὰ σώματα τῶν 


* 


285 


COMMENTARIUS IN AMOSI CAP. VI. 


284 


ἀποθανόντων ἐξενεχθέντα παραδοθῆναι ταφῇ, Προσέ- A ac sepultura tradendi, propterea Deus, inquit, do- 


ταξε, φησὶν, ὁ Θεὸς, καὶ διὰ τοῦτο πάντα olxov μέγαν Ὁ 


τε [χαὶ] μιχρὸν, τὸν μὲν μεριχαῖς παραδώσει βλά- 
Gai: τοῦτο γὰρ λέγει, ῥήγμασιε" τὸν δὲ τοῖς χαθόλου" 
τὸ γὰρ, θλάσμασι, τοῦτο δηλοῖ" οὐ γὰρ τοῦτο λέγει, 
ὅτι τὸν μὲν μέγαν θλάσμασι, τὸν δὲ μικρὸν ῥήγμασι 
πατάσσει" ἀλλ᾽ ὅτι οὔτε μέγας οἶχος διαφεύξεται τὴν 
τιμωρίαν, οὔτε βραχύς" διαφόρως δὲ, οἱ μὲν ἐχ μέ 

βους δέξονται τὴν βλάδην, οἱ δὲ καὶ χατενεχθήσονται 
παντελῶς * οἷα δὴ γίνεσθαι πέφυχεν ἐν πολέμῳ xol 
πολιορχίᾳ πολλῇ. Καὶ τὸ τῶν εἰρημένων ἀναντίῤῥη- 
vov δεικνὺς ἐπάγει" «Εἰ διώξονται ἐν πέτραις ἵπποι.» 
"AX" οὔτε ἵππους τις χατὰ πετρῶν ἐλάσειεν ἂν, ἀλλ᾽ 
ἔνϑα συνεργεῖν τὸν τόπον συμδαίνει τῷ δρόμῳ ἴπ- 
twv οὔτ᾽ ἂν ὑμῖν ἐπεγένετο ταῦτα, εἰ μὴ τὴν αἰτίαν 


mos omnes seu magnas seu parvas, partim aliquo 
detrimento afficiet; id enim denotatur 195 verbo 
scissionibus ; partim universali, nam verbum ruinis 
hoc dicit. Neque tamen divise dicit, domum magnam 
ruinis, parvam scissionibus percutiel ; sed, neque 
magnam domum, neque exiguam absque poena fore : 
ceterum diverse, alias quidem domos detrimentum 
passuras, alias omnino fore prosternendas, prout in 
bello diuturnaque obsidione usuvenit. Et dictorum 
certitudinem ostendens, subdit : « Si persequentur 
in petris equi. » Nemo certe equos per petras aget, 
sed illuc potius ubi locus favere equorum cursui 
potest. Sic ne vobis quidem hzc contigissent, nisi 
causa patiendi ea per vos exstitisset. « Si retice- 


αὑτοὶ παρέσχετε τοῦ τοιαῦτα παθεῖν. « Εἰ παρασιω- B bunt ad feminas. » Neque profecto in medio femi- 


πήσονται ἐν θηλείαις.» (p. 190) Οὐ μὲν οὐδὲ ἐν μέσῳ 
θηλειῶν ἵπποι γεγονότες, ἡσυχίαν ἀγάγοιεν, rapcu- 
Gwv τῶν δέξασθαι τὴν ἐξ αὐτῶν ὁρμὴν olov τε οὐσῶν" 
ὥστε οὐδὲ τοὺς πολεμίους ἡσυχίαν ἀγαγεῖν ἐφ᾽ ὑμῖν 
δυνατὸν, τὴν ἀφορμὴν διὰ τῆς παρανομίας δεδωχό- 
tw ὑμῶν τοῦ τοιαῦτα γενέσθαι παρ᾽ αὐτῶν εἰς 
ὑμᾶς. « Ὅτι ἐξεστρέψατε εἰς θυμὸν χρῖμα͵ χαὶ χαρ- 
πὸν διχαιοσύνης εἰς πιχρίαν. » Νῦν γὰρ, φησὶν, ἀφ᾽ 
ὧν διεπράξασθε, πείσεσθε τοιαῦτα, εἰς ὀργὴν συγ- 
πινῆσαντες τὸν Θεὸν, ὥστε χρῖναί τε τὰ xa0' ὑμᾶ:" 
καὶ ἐπειδὴ διχαίαν οἷδεν ὑφέξοντας τὴν τιμωρίαν, 
τὴν τοσαύτην ἐπαγαγεῖν ὑμῖν τῶν χαχῶν τὴν πιχρίαν" 
vu δὲ πάλιν xal τὰ παρ' αὐτῶν οὐ δεόντως γινό- 
μενα, ὑπὲρ ὧν δὴ τὰ προῤῥηθέντα ἐπελεύσεται αὖ- 
τοῖς καχά" «Ol εὐφραινόμενοι ἐπ᾿ 
d λέγοντες" Οὐχ ἐν τῇ ἰσχύϊ ἡμῶν ἔχομεν xépaza ; » 
Ταῖς μὲν γὰρ τῶν προφητῶν συμδουλαῖς προσέχειν 
vx ἐϑέλετε ὑπομιμνησχόντων ὑμᾶς ἀμαρτάνοντας, 
χαὶ ἐπαναγόντων ἐπὶ τὸ δέον᾽ τῇ δὲ οἰχείᾳ δυνάμει 
Ἰαγισάμενοι τὸ πάντοτε πάντων χεχρατηχέναι τῶν 


Στίχ. ιδ΄. — « Διότι ἰδοὺ ἐγὼ ἐπεγείρω ἐφ᾽ ὑμᾶς, 
ex« Ἰσραὴλ, φησὶ Κύριος ὁ Θεὸς, στρατιῶν ἔθνος" 
χαὶ ἐχθλίψουσιν ὑμᾶς τοῦ μὴ εἰσελθεῖν εἰς Αἰμὰθ, 
(p 191) χαὶ ἕως τοῦ χειμάῤῥου τῶν δυσμῶν. » 
Ὑπὲρ δὴ ταύτης ὑμῶν, φησὶ, τῆς γνώμης, ὁ πάντων 
τῶν ἀκανταχοῦ δυνατῶν Κύριος, ἐπεγερεῖ τοὺς πο- 
δλεμίους ὑμῖν, μεγίστην ἑπάξοντας τῶν χαχῶν τὴν 
πεῖραν, ὡς ἀπὸ Αἰμὰθ (λέγει δὲ τόπον ὁρίων προ- 
χεΐμενον τῶν αὑτοῖς προσηχόντων) ἄχρι πέρατος τῶν 
ὁρίων ὑμῶν ἅπαντας περιαχεῖν τὸ xaxóv: λέγει γοῦν 
ἐν «αἷς Βασιλείαις περὶ Ἱεροδοὰμ τοῦ Ἰωὰς, ἐφ᾽ 
εὖτερ xai ὁ spoof tne γέγονεν οὗτος αὐτός" « "Am- 
ἐχατέστησε τὸ ὄριον Ἰσραὴλ ἀπὸ εἰσόδον Αἰμὰθ ἕως 
«ξ: θαλάσσης τῆς πρὸς ἑσπέραν.» Ὥς δῆλον εἶναι 
ὅτι πέρατα τῶν Ἰσραηλιτιχῶν ὁρίων T» τὰ ταῖς ὀνο- 
ταπίαι,, δηλούμενα ταύταις " βούλεται γὰρ εἰπεῖν, 
Vt Ἔχεῖθεν ἀρξάμενον τὸ χαχὸν πάντας ὑμᾶς ἐπ. 
ἐαύσεται͵ ὡς μηδενὸς δυνηθέντος τῶν πολεμίων τὰς 
χεῖρας διαφυγεῖν, ἐξ αὐτῶν τῶν πραγμάτων αἴσθησιν 
Und; λαθεῖν, ὅτι οὔτε πρότερόν τι χατὰ τῶν πολε- 

^ iv Reg. 


x:v, 95. 


οὐδενὶ λόγῳ ἀγαθῷ, C 


narum equi quiescent, presentibus illis qus illorum 
impetum admittere possunt. Sic neque hostes ad 
vos sggrediendum inertes erunt, vestris peccatis 
occasionem prabentibus ut ita contra vos se gerant. 


'* Quia convertistis in furorem judicium, et fructum 


justitie in amaritudinem. » Nunc en, inquit, ve- 
stris digna factis hzc patiemini, Deo ad iram com- 
moto ut judicio de vobis decernat, et quia vos 
ponam meritos scit, hanc malorum vobis inferet 
amaritudinem. Mox denuo inhoneste ab iis acta 
recitat, quorum causa prsdieta mala evenient. 
« Qui uullo bono verbo lztamini, qui dicitis: Nonne ex 
nostra fortitudine cornua babemus ? » Prophetarum 
consiliis non vultis auscultare, qui vos peccantes 
coinmonefaciunt, atque ad honestum revocant, sed 
vestris viribus semper tribuentes de hostibus 
cunctis victoriam, nihili zstimatis minarum gravi- 
tatem, quasi nunc quoque obsistere hostibus valea- 
tis. Quid ergo? 


ἐχθρῶν, iv οὐδενὶ τῶν ἀπειλουμένων τίθεσθε τὴν 
Μερύτητα, ὡς ἂν ἀρχοῦντες xai νῦν ἀντιστῆναι τοῖς πολεμίοις. Τί οὖν ; 


D 


Vgns. 14. — « Idcirco en ego suscito adversus 
vos, domus Israelis, gentium exercitum, qui vos 
conterent, quominus ingrediamini in /Emath, et 
usque ad occidentis torrentem. » 126 Ob has 
ergo cogitationes vestras, omnium quotquol ubi- 
que sunt. potentium Dominus, hostes vobis susci« 
tabit, qui maximam vobis malorum vim adducent, 
ita ut ab ZEmatb (dicit autem locum terminalem 
finitimis illorum objectum) usque ad finium ve- 
sirorum extremitatem, universalis futura sit cala- 
mitas. Ergo loquitur sub regnis Jeroboami Joaso 
geniti, cujus reapse zelate hic ipse propheta vixit: 
« Constituit (Jeroboamus Joasi filius) fines lsraelis 
ab introitu A4math, vsque ad mare occidentale **, » 
iia ut constel fines lsraeliticos fuisse , qui his 
nominibus denotantur. Dicere autem vult, mala 
illinc initio ducto, vos quoque omnes correptura, 
quia nemo hostium manus evadere poterit. Aique 
hinc ex rebus ipsis cognoscetis, ne preterito qui- 
dem tempore quidquam vos, absque Dei potentia, 


231 


ΤΙ ΟΡ ΟΣ MOPSDESTENI 


2:3 


adversus hostes valuisse. Ecce enim nunc, subtza- A μίων δίχα τῆς θεία; ἰσχύσατε ῥοπῖ, τ" καὶ νῦν ἐν *o- 


eto illius auxilio, in tanta malorum pressura ver- 
δι}. llic snbnectit propheta revelationem quam 
vidit, ad dictorum suorum confirmationem. 


CAP. VII. 


V£ns. 1-5.— «Hc ostendit mihi Dominus Deus. 
Εἰ ecce fetus locustarum, et ecce bruchus unus, Gog 
rex. Εἰ eril, si compleverit vorare fenum terrz. Et 
dixi : Domine, Domine, propitius esto. Quis suscitabit 
Jacobuni ?quoniam uaiodicus cst. Peeniteatte, Donine, 
super hoc : Non erit, dixit Dominus Deus. » Vidisse 
se ait locustarum bruchoruinque multitudinem : οἱ 
illa quidem Assyrios, hi vero DBabylunios denota- 


bant, quia venturi erant, et omnia quasi locust P 


et bruchi consumpturi. Sed cum vidi, inquit, mul- 
Hitudinein talem. omni terrz /fructui vastando pa- 
rem ; proeidens, inquit, veniam postulavi peccatis 
197 nostris dari, cernens perditarum rerum nu- 
merositatem, οἱ superstitum paucitatem. Imo vero 
de reliquiarum quoque desperavi salute, nisi Deus 
peccatis nestris propiliatus, rem in melius com- 
mutaret. Verumtamen non admisit precem hanc 
Deus, quia majorem peccatorum nostrorum nu- 
merum existimavit, quai ul misericordiam vellet 
impertiri. Jain nemo miretur quod Gogum regem 
ineimoret : etenim ef antea. Assyriis, et Babyloniis 
postea, multi de Scythicis quoque populis auxilia- 
res beli. erant, quorum rex erat Gogus; cujus 
facit mentionem non tanquam belli ducis, sed 
tanquam regnatoribus suppetias ferentis. Scimus 
autem  Assyrium prius, et deinde Babylonium, 
multis imperavisse populis : quos omnes cum 
satrapis suis seu regiis praffecturis, non est incre- 
dibile bello socios interfuisse. Aliam rursus recitat 
abhinc revelationem: 


σαύτῃ πείρα χατέστητε χαχῶν, ἐπειδὴ τῆς αὑτοῦ 
βοηθείας ἔξω γεγόνατε" τούτοις ἀποχάλυψον προστίθη- 
σιν ἂν εἶδεν ὁ προφήτης εἰς βεδαίωσιν τῶν εἰρημένων, 


ΚΕΦ. Ζ. 


Στίχ. a'-Y'. — (p. 199) « Οὕτως ἔδειξέ μοι Κύριος᾽ 
καὶ ἰδοὺ ἐπιγονὴ ἀχρίδων ἐρχομένη ἑωθινὴ, καὶ looi. 
βροῦχος εἷς, Γὼγ ὁ βασιλεύς * χαὶ ἔσται, ἐὰν συντε- 
λέσῃ τοῦ φαγεῖν τὸν χόρτον τῆς γῆτ᾽ καὶ εἶπον" Κύ- - 
ριΞ, Κύριε, Deco; γενοῦ * τίς ἀναστήσει τὸν Ἰαχὼδ, 
ὅτι ὀλιγοστός ἔστι; μετανόησον, Κύριε, ἐπὶ τούτῳ. 
Καὶ τοῦτο οὐ μὴ γένοιτο, λέγει Κύριος. » Τεθεῖθαι 
γὰρ ἀχρίδων τε xa βρούχων λέγει πλῆθος, ὧν τὸ 
μὲν τὸν ᾿Ασσύριον, τὸ δὲ τὸν Βαβυλώνιον ἐδήλου, ὡς 
ἂν ἐπελευσομένων τε xal ἀφανιούντων ἅπαντα, &xpl- 
δος τε xal βρούχου δίχην" ᾿Αλλ᾽ ὡς εἶδον, φησὶ, τὸ 
πλῆθο: αὕταρχες ὃν ἅπαντα ἀφανίσαι τὸν Ex τῇς γῆς 
ἀναδιδόμενον χαρπὸν, προσπεσὼν, oral, ἔτησα συγο 
γνώμην δοθῆναι τοῖς πταίσμασι τοῖς ἡμετέροις, ὁρῶν 
μὲν τῶν ἀπολομένων τὸ πλῆθος, ὁρῶν δὲ τῶν περι- 
λειφθέντων τὴν ὀλιγότητα “ ἀνέλπιστον δὲ λοιπὸν 
ἡγούμενος καὶ τῶν μεμενηχότων τὴν σωτηρίαν, εἰ 
μὴ θεὸς ἵλεως τοῖς ἁμαρτήμασι γεγονὼς τοῖς ἡ μετέν 
ροις, ἐπὶ τὸ χοεῖττον μεταδάλοι τὰ πράγματα " οὐκ 
ἐδέξατο δὲ, φησὶ, τὴν δέησιν ταύτην ὁ θεὸς, ἐπειδὴ 
μεῖζον ἱλασμοῦ τῶν ἀμαρτηθέντων αὐτοῖς ἡγεῖτο τὸ 
πλῆθος " οὐ χρὴ δὲ θχαυμάξειν εἰ εἶπε, « Γὼγ ὁ βα- 


C “σιλεὺς, » ἐπειδὴ χαὶ ᾿Ασσυρίοις πρότερον, χαὶ Βα- 


δυλωνίοις μετ᾽ ἐχεῖνο, πολλοὶ χαὶ τῶν Σχυθιχῶν 
ἐθνῶν συνέπραττον εἰς τὸν πόλεμον * ὥνπερ οὖν ἐδ» 
σίλευεν ὁ Γὼγ, οὗπερ ἐμνημόνευσεν οὐχ ὡς ἄρχοντος 
τοῦ πολέμον τότε, ἀλλ᾽ ὡς τοῖς ἄρχουσι συμμᾶ' 
χοῦντος" οὗ γὰρ ἄδηλον ὅτι xal ὁ ᾿Ασσύριος πρότε- 
ρον ἐθνῶν πολλῶν ἐχράτει, (p. 195) καὶ μετ᾽ Exstvov ὁ 
Βαδυλώνιος" οὗς ἅπαντας μετὰ τῶν σατραπῶν τῶν 


οἰκείων, εἴτ᾽ οὖν βασιλειῶν, οὐκ ἀπειχὸς ἣν xal παρεῖναι xal συμπράττειν αὐτοὺς τῷ πολέμῳ. Εἶτα πάλέν 


ἑτέραν ἀποχάλυψιν λέγει" 

Ves. 4-9. — « Sic ostendit mihi Dominus Deus. 
Et ecce vocavit judicium in igne Dominus; et de- 
voravit abyssum multam ; et devoravit partem. Et 
dixi : Domine, desine modo. Quis suscitabit Jacob, 
quia modicus est? Paeniteat te, Domine, super hoc! 
At hoc non fiet, dicit Dominus Deus. » Vidi, in- 
quit, rursus Deum vocantem judicium, quo res 
hominum judicare solet : namque horum omnia 
severe el multa cum inquisitione scrutandi mos ei 
cil. Porro in igne vocavit, quia tali poena digna 
facta existimavit. Quo igne Israelitarum multitu- 
dinem (quam abysso comparat) cum absuimi vide- 
rem, :ursus exclamavi, deminutionem aliquam 
mali postulans. Nihilominus Deus non annuit. Sed 
jam tertiam quoque narrat revelatiouem. « Sie 
ostendit mihi Dominus : ecce vir stans super mu- 
rum adamantinum, et in manu cjus adamas. Εἰ 
dicit Dominus ad me : Quid tu vides, Amos? Et 
Qixi : adamantem. 198 Et dixit Dominus ad me: 


Στίχ. 0-0'. — « Οὕτως ἔδειξέ μοι Κύριος ó Gee 
xal ἰδοὺ ἐχάλεσεν τὴν δίχην ἐν πυρὶ Κύριος, xdi 
χατέφαγε τὴν ἄδυσσον τὴν πολλὴν, xoi χατέφαγε 
τὴν μερίδα " καὶ εἶπον" Κύριε, χόπασον δή " τίς ἀνα- 
στήσει τὸν Ἰαχὼδ ὅτι ὀλιγοστός ἔστι; μετανόησόν, 
Κύριε, ἐπὶ τούτῳ. --- Καὶ τοῦτο οὐ μὴ γένηται, λέγει 
Κύριος ὁ Θεός. » Ἐθεαπάμην γὰρ, qnot, πάλιν τὸν 
Θεὸν, χαλοῦντα τὴν δίχην χαθ᾽ fiv ᾶἄπασι διχάζειν 
εἴωθε τοῖς ἀνθρώποις, μετὰ ἀχριδείας τε xal ἐξετά» 
σεως πολλῆς τὰ χατ᾽ αὐτοὺς οἰχονομεῖν εἰωθώς" 
ἐχάλεσε ὃὲ ἐν πυροὶ, ἐπειδὴ τοιαύτης τιμωρίας ἡγεῖτο 
τὰ πεπραγμένα" ἀφ᾽ οὗ δὴ, φησὶ, τὸ τῶν Ἰσρατὰν» 
τῶν πλῆθος ἀδύσσῳ παρεοιχὸς χαταναλισχόμενον ᾿ 
ἰδὼν, πάλιν ἐθόητα γενέσθαι τινὰ μείωσιν αἰτῶν τοῦ 
χαχοῦ ἀπεφήνατο δὲ ἔσεσθαι τοῦτο Θεός. ᾿Αλλὰ χαὶ 
τρίτην ἀποχάλυψι» λέγει" ε Οὕτως ἔδειξέ μοι Κύ- 
ριος " χαὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ἐστηχὼς ἐπὶ τείχους ἀδαμαντί- 
νου * χαὶ ἐν τῇ χειρὶ αὑτοῦ ἀδάμας " xai εἶπε Κύριος 
πρός uz: Tí σὺ ὁρᾷ: Au; Καὶ εἶπα ᾽ ᾿λδάμαντα. 


* 389 


ἐν μέσω λαοῦ μου "Iogafà* οὐχέτι μὴ προσθῶ τοῦ 
παρελθεῖν αὐτόν " xal ἀφανισθήσονται οἱ βωμοὶ τοῦ γέ- 
λωτος χαὶ αἱ τελεταὶ Ἰσραὴλ ἐρτ μωθήσονται" (p. 194) 
xat ἀναστήσομαι ἐπὶ τὸν οἶχον Ἱεροδοὰμ ἐν ῥομφαίζ.» 
δειξε γάρ μοί τινα, φησὶν, ἐπ᾽ ἀδαμαντίνου τείχους 
ἑστῶτα, ἔχοντα ἐπὶ τῆς χειρὸ; ἀδάμαντα " ἦν δὲ 
ταῦτα σημεῖα τοῦ στεῤῥὰν xal ἅλυτον ἐξενηνέχθαι 
χατὰ τῶν Ἰσραηλιτῶν παρὰ τοῦ Θεοῦ τὴν ἀπόφασιν, 
ἅτε τοῦ ἀδάμαντος τῇ στεῤῥότητι τὰ λοιπὰ νιχῶν- 
τος. Μετὰ πάσης τοίνυν, φησὶ, τῆς στεῤῥότητος 
ἐξάξω τῷ λαῷ τὰ χαχὰ, οὐχέτι παρατρέχειν αὐτοῦ 
«ἂς; παρανομίας ἀνεχόμενος " ἀφανισθήσονται ὃΣ οἱ 
Boot πάντες, ἐν οἷς ἐπὶ τῇ τῶν εἰδώλων θεραπείᾳ 
τὴν ἡδονὴν ἐχαρποῦντο᾽ χαὶ πάντα δὴ, φησὶ, συντό- 
μος tenuia παραδοθήσεται ὁπόσα νῦν παρ᾽ αὐτῶν 
ἐπὶ θρῃησχείς τῶν δαιμόνων πληροῦται" xai δὴ xal 
εᾶταν τοῦ βασιλεύοντο: ὑμῶν νῦν Ἱερούοχμ ἀφανιῶ 
τῷ πολέμῳ τὴν δύναμιν. ἼἜοιχε δὲ οἶχον Ἱεροδοὰμ 
ἐνταῦθα τὴν βασιλείαν ἅπασαν λέγειν, ἐχ τοῦ χρα- 
τοῦντος ἅπαν σημῆνας τὸ ἔθνος, δήλου γε ὄντος ὡς 
ἐν τοῖς μετὰ τὸν Ἱεροδοὰμ χρόνοις ἣ τῶν (28*) ᾿Ασσυ- 
pie ἔφοδος γέγονε χατὰ τοῦ Ἰσραήλ. 

Στίχ. v-ty'. — Τοιαῦτα δὴ τοῦ προφήτου μεμηνυ- 
αὖτο: ἐπελεύσεσθαι τῷ ἔθνει τοῦ Ἰσραὴλ, ὑπὲρ ὧν 
isiGcuv τε xai παρενόμουν ποιχίλων, ᾿Αμεσίας ὁ ἐν 
Βαιθὴλ ἱερατεύων xal τῆς τοσαύτης ἀσεδείας ἡγού- 
gre; παντὶ τῷ λαῷ, συνιδὼν ὡς ἐπὶ πλέον ταῦτα 
καρὰ τοῦ προφήτου λεγόμενα, (p. 195) ἀμελεστέρους 
dat περὶ τὴν τοῦ εἰδώλου θεραπείαν παρασχενάσει 
τοὺς πλείστους, ἅτε τῷ φόδῳ προχατεχομένους τῶν 
τυομένων παρὰ τοῦ προφήτον, πειρᾶται μὲν ao- 
ὧν τὸν βασιλέα Ἱεροδοὰμ ἐπὶ τὸν προφήτην παρ- 
αἴνει, ὡς; πλεῖστα ὅσα χατά τε αὐτοῦ xal πάσης 

αὐτοῦ λέγοντα τῆς βασιλείας" χαὶ ὅτι μηδὲ τὴν ἀχοὴν 

ὧν τε ὑπενεγχεῖν τοῦ μεγέθονς τῶν ἀπειλουμένων 
ἔσισθαι παρ᾽ αὐτοῦ" μηνύει γὰρ θάνατον μὲν τοῦ 
λασιλέως, αἰχμαλωσίαν δὲ παντὸς τοῦ λαοῦ" ἦν δὲ 

* περὶ τοῦ βασιλέως προδήλως ψευδὲς, ἐπεὶ μηδὲ 

δῖρητό πού τι τοιοῦτο τῷ προφήτῃ συνέπλεξεν δὲ 
ὅμως αὐτὸ τῇ περὶ τὸν λαὸν ἀποφάσει, ὡς ἂν τούτῳ 

μᾶλλον καροξύνειεν τὸν βασιλέα " ὡς δὲ οὐχ ἔσχε τὸν 
βᾳφιλέα πειθόμενον ὁ ᾿Αμεσίας, δείσαντά τι χατὰ τοῦ 
προφήτου ποιῖσαι χαχὸν, ἀφ᾽ ὧν ἐγνώχει παρά τε 


COMMENTARILS IN AMOSI CAP. Vil. 
Καὶ εἶπε Κύριος; πρὸς μέ " Ἰδοὺ ἐγὼ ἐντάσσω ἀδάμαντα A Ecce ego impono adamantem in medio populi mei 


290 


Israelis; nequaquam ultra addam ut pertranseam 
eum. Et destruentur are risus, οἱ initiatliones 
Israelis desolabuntur; et consurgam adversus do- 
mum Jeroboami cum gladio. » Demonstravit. nuhi 
quemdam, inquit, super adamantino muro stan- 
tem, qui manu item adamantem tenebat. Porro 
hec erant indicia firniz; atque insolubilis a Dco 
lat:»& adversus l|sraelitas sententiz, nimirum uti 
adamas duritie sua omnia superat. Cum omni 
igitur, inquit, firmitate adducam populo mala, nec 
diutius dissimulare peccata ejus patiar. Destruen- 
tur autem ar: omnes, apud quas idola colendo 
voluptatis fructum capiebant. Et omnia ut breviter 
dicam vastitati tradentur, quotquot nunc ab ipsis 
ob demonum culturam fiunt. Quin et universam 
regnantis nunc Jeroboami potentiam bello pessum- 
dabo. Videtur autem hic domum Jeroboami dicere 
pro toto regno; ex principe genteni toiam signi&- 
cans. Porro exploratum est Jeroboami temporibus 
evenisse Ássyriorum expeditionem contra Israelem. 


Vens- 10-15. — Cum hxc propheta genti Israelis 
eventura pridixisset, propter varias perpetratas 
impietates atque nequitias, Amesias qui apud Bethel 
sacerdos erat, εἰ tanti sceleris populo universo dux, 
animadvertens quod si ea ulterius propheta dicere 
pergeret, segniores in idolorum cultu pluriuos 
faceret, quippe qui vaticiniorum prophete jam 
tenebantur metu, conatus est regem Jeroboanium 
in prophetam concitare, quasi plurima adversus . 
ipsum totumque regnum dicentem ; quarum mina- 
rum ne auditu quidem tolerari immanitatem posse ; 
praedicere enim regis mortem, et universi populi 
captivitatem. Manifestum id tamen mendacium 
erat, ad regem 199 quod attinet; nihil cniin 
ejusmodi propheta dixerat ; verum Amesias id cal- 
lide dictis de populo implicuit, ut regem magis 
exasperaret. Cum rem tamen regi non persuade- 
ret, timenti prophetam edere, propter ea quie 
evenisse noverat sub prophetis nuperis Elia atque 


.Elisseo ; precipueque quia voluntate Eligsei Jeum 


avum suum ob ulciscendum Jezabelis et Achaabi 


'"Hiíou xai Ἐλισσαίου προφητευόντων τε ἤδη xai D scelus, ad regnum assumptum sciebat, quod usqur 


γεγονότων. xai μάλιστα ἐπειδὴ γνώμῃ τοῦ Ἐλισ- 
caiou, ποῦ τὸν προπάτορα τὸν ἑαυτοῦ ἐπ᾿ ἐχδιχίᾳ 


τῆς Ἰεζάδελ τε xai ᾿Αχαὰδ παρανομία; παρεληλν-. 


τα sl; τὴν βασιλείαν ἠπίστατο, f xal εἰ; αὐτὸν 
ἐλάλυθεν ἀκὸ τῶν πρὸς ἐχεῖνον γεγενημένων ἐπαγ- 
-27ἊΆἔάν παρὰ τοῦ Θεοῦ " αὐτὸς λοιπὸν τῇ οἰχεία αὖ- 
talicig -οὺς τὸν "Api, ὁ ᾿λμεσίας φησίν " « Ὁ ὁρῶν, 
Sue, ἐχχώρησον σὺ εἰς γὴν Ἰούδα, xai ἐχεῖ xaza- 
Sau, καὶ ἐχεῖ προφητεύσεις " εἰς δὲ Βαιθὴλ οὐχέτι 
79980 /2::5; τοῦ προφητεῦσαι " ὅτι ἁγίασμα βασιλέως 
«πὶ καὶ οἶχός ἐστι βασιλείας, » (p. 190) Εἰρωνιχῶς 
ἔγη τὸ, « ὁ ὁρῶν" » ἐπειδῇ γὰρ οὕτως ἐκάλουν τοὺς 

* 1 Reg. ix. 9. 

(35. Cod. ἕττων. 


ad se, juxta factas illi a Deo promissiones, deve- 
nerat; post h:c, inquam, propria instinctus au- 
dacia ita ipse Amesias cum Amoso expostulavit. 
« Ὁ videns, perge, recede in regionem tuam, οἱ ibi 
vive, eL ibi prophetabis. Et in Bethel non adjicies 
ultra ut prophetes, quia sanctificatio regis est, et 
dumus esti regni. » lronice dixit, «o videns. » 


Quia enim sic vocabant prophetas, utpote pecu. 


liares quasdam visiones, Deo per revelationem opc- 
rante, videntes ; sicut etiam in Regum libris dici- 
tur**, a populo appellari prophetam, qui antea 


. dicebatur videus **: ironice, inquam, dicit, « o vi- 


$91 


THEODOR] MOPSUESTENI 


dens, » pro, o qui hzc nuntias, abi binc in terram A προφήτας, ὡς ἐξαιρέτους τινὰ; ὄψεις xav. ἐνέργειαν 


Jude, qua certe in regione constabunt tibi que 
dicis : modo ab his locis absistas, ubi omnia ad 
Israelitici regni jus pertinent; neque tibi fas est 
homini de tribu Judz hic diversari, et pro libito 
loqui, nostrumque regnum conturbare. 


θείαν δι᾽ ἀποχαλύψεως ὁρῶντας (καθὰ καὶ Ew ταῖς 
Βασιλείαις φησὶν, ὅτι τὸν προψήττν ἐχάλει 6 λαὸς, 
« ἔμπροσθεν ὁ βλέπων »), εἰρωννιχῶς εἶπε τὸ, ε ὁρῶν,» 
ἀντὶ τοῦ, ὁ ταῦτα ἐπαγγελλόμενος. Ἄπιθι δὴ ἐντεῦθεν 
εἰς τὴν Ἰούδα γῆν, ἐν ἧ δὴ χώρᾳ ἕξει σοι ταῦτα λε- 


Ὑόμενα" τῶν δὲ ἐνταῦθα τόπων ἀπόσχου, ἐπειδὴ ἀφώρισται πάντα τὰ ἐνθάδε τῇ τοῦ Ἰσραὴλ βασιλείᾳ" καὶ 
οὐ θεμιτόν σοι ἐχ τῆς Ἰούδα φυλῆς ὄντι ἐνταῦθα παρεῖναί τε χαὶ λέγειν τὰ δοχοῦντα, διαταράττειν τε τὴν 


βασιλείαν οὕτω τὴν παρ᾽ ἡμῖν. 

VgRs. 14-17. — Ad que propbeta pro facta 
sibi divina revelatione respondit : « Neque pro- 
pleta eram, neque prophete filius. » llaud ego 
quasi artem quamdam eam rem didici, nec veluti 
haereditatem a patre accepi : nam divine gratie 
hoc negotium est, et iis quos Deus voluerit con- 


tingit. « Eram autem caprarius ego, et sycamina p εἶναι βούληται Θεός. 


vellicans. » ld est pascendis capris occupatus, nec- 
non lerram pro facultate colens. Sycamina pro 
licubus dicit, sicut etiam beatus David : « Occidit 
graudine vitem eorum, 1930 et sycaminos eorum 
pruina **.» Patet autem, cum vitibus non sycamina, 
sed 6cus periisse, ab eo dici. Vocabulum item 
« vellicans » pro sarriens dicit et opera excolens. 
Volvit autem particulari hac sycaminorum men- 
tione dicere se pascendis capris et ovibus et agri- 
culturz deditum semper fuisse. Verumtamen Deus 
me ab ovibus, inquit, abstractum (unde constat, 
eum pariter capras ovesque pavisse) prophetare 
jussit, et. omnibus significare, quse populo immi- 
neant a Deo : que quidem non mearum erat 


virium ut scirem, sed solius: docentis Dei, ob de- C λαὸν ἐσόμενα παρ᾽ αὐτοῦ * ἅπερ οὐχ ἐμὸν hv 


mionstrandam oraculorum veritatem. Nunc audi, 
qui ad te aliinent; tu quidem mibi mandas ut a 
prophetando his in locis abstineam, ne plebem ad 
has audiendas doctrinas congregem. Sed scias ve- 
lim, cuncta ἃ me dicta exitum babitura. Venient 
hostes, qui preter multa alia quz patrabunt mala, 
tta quoque abutentur uxore in media urbe, iubo- 
neste eam violantes : nati tui occidentur omnes 
cum aliis qui loca ista possessuri sunt. « Tuque 
in terra immunda morieris. » Tu ipse morieris 
apud extraneos homines et scelestos (id enim va- 
lent verba, in terra immunda), ad quos cum reli- 
quis omnibus captivus duceris. His dictis, revela- 
tionem quoque his de rebus acceptam subjungit. 


Στίχ. ιδ΄ «ιζ΄. — Πρὸς ἃ oh ὁ προφήτης χατὰ θείαν 
ἀποχάλυψιν ἀπεχρίνατο ταῦτα " « Οὔτε προφήτης 
ἤμην, οὔτε προφήτου υἱός. » Οὔτε γὰρ ὡς τέχνην 
τινὰ μεμάθηχα ταύτην, οὔθ᾽ ὡς χληρονομίαν ἐδεξά- 
μὴν τοῦτο παρὰ τοῦ πατρός " ἐπειδὴ χάριτός ἐστι 
τὸ ἔργον θείας, xaX προσγίνεται οἷς ἂν αὐτὸ προσ- 
« Ἤμην δὲ αἰπόλος ἐγὼ καὶ 
συχάμινα χνίζων * ν ἵνα εἴπῃ περὶ νομήν τε αἰγῶν 
ἀσχολούμενος, χαὶ δὴ καὶ χατὰ τὸ ἐνδεχόμενον τὴν 
γῆν γεωργῶν " συχάμινα μὲνγὰρ ἀντὶ τοῦ σῦχα λέγει" 
χαθὼς xai ὁ μαχάριος Δαυῖδ φησιν" « ᾿Απέχτεινεν 
ἐν χαλάζῃ τὴν ἄμπελον αὐτῶν, χαὶ τὰς συχαμίνους 
αὐτῶν ἐν τῇ πάχνῃ" » (p. 197) εὔδηλον γὰρ ὅτι μετὰ 
τῶν ἀμπέλων "οὐ συχάμινα ἀλλὰ συκᾶς ἀπολωλένϑι 
ἐδήλου" τὸ δὲ, « χνίζων, » ἀντὶ τοῦ περισχάλλων λέγει 
xa γεωργῶν᾽ ἢθουλήθη δὲ Ex μέρους τῶν συχαμίνων 
εἰπεῖν, ὅτι Τῷ νέμειν αἷγας xal γεωργεῖν προσανεῖ- 
χον ἀεί. ᾿Αλλά με τῶν προδάτων, φησὶν, ἀποσπάσας 
ὁ Θεὸς (ὡς δῆλον εἶναι ὅτι τὸ, « αἰπόλος, ». εἶπεν, ὡς 
ἂν χατὰ ταυτὸν καὶ αἶγας καὶ πρόδατα νέμων), «pe- 
φητεύειν ἐχέλευσε χαὶ μηνύειν ἅπασι τὰ ὁ περὶ τὸν 
εἰδέναι, 
ἀλλὰ τοῦ διδάσχοντος μόνου Θεοῦ, εἴς γε ᾿ἀπόδειξιν 
τῆς τῶν εἰρημένων ἀληθείας. "Axous δὴ τὰ περὶ σαν- 
τοῦ" αὐτὸς μὲν γάρ μοι κελεύεις ἀποστῆναι τοῦ ftge- 
φητεύειν ἐνταῦθα, ὡς ἂν μὴ δήμους ἐπὶ τὴν &xpdaen 
τῶν τοιούτων συλλέγοιμι διδασχαλιῶν. Ἴσθι δὲ πάντε 
γενησόμενα τὰ ῥηθέντα παρ᾽ ἐμοῦ ἐπελεύσοντει 
γὰρ οἱ πολέμιοι, οἵ πρὸς πολλοῖς ἑτέροις οἷς ποιήφουσι 
χκαχοῖς, xai τῇ σῇ γυναιχὶ χρήσονται μέσῃ τῇ edat 
ἀτίμως ἐξυδρίζοντες εἰς αὐτὴν * οἱ ἐκ σοῦ τε σφαγή" 
σονται πάντες σὺν πολλοῖς ἑτέροις, ἡ προσοῦσά τέ 
σοι γῆ ἐν μέτρῳ παραδοθήσεται ἑτέροις τοῖς μέλλουαι 
τὰ ἐνθάδε χατέχειν. « Καὶ σὺ ἐν γῇ ἀκαθάρτῳ τελεν» 
τήσεις.» Τελευτήσεις δὲ αὑτὸς παρ᾽ ἀλλοφύλοις ἂν» 
θρώποις (p. 198) καὶ παρανόμοις (τοῦτο γὰρ λέγει 


«ἀχαθάρτῳ »), εἰς οὃς μετὰ τῶν λοιπῶν αἰχμάλωτος ἀπαχθήσῃ πάντων" ταῦτα εἰρηχὼς, τὴν ἐπὶ τούτοις αὐτῷ 


δειχθεῖσαν ἀποχάλυψιν ἐπάγει. 
CAP. Vlil. 

Vgns, 1-5. — « Ostendit enim mihi Dominus : 
el ecce vas aucupis. Et dixit Dominus mibi : quid 
tu vides, Amos? Et dixi : Vas aucupis. » Jam vero 
signiflcabat visio, fore ut instar avis aucupii arte 
capte, universus Igrael comprehensus atque capti- 
vus abduceretur, quin aliquis eum de manu tenen- 
fium possit eripere; quod si captus ἃ 19] visco 
passer aufugere jam non poterit, ita cum visco 
validior sit aggredientium potentia, comprehendet 


51 Psal. Lxxvi, 47. 


ΚΕΦ. R'. 

Στίχ. a'-y'. — « Ἔδειξε γάρ μοι, φησὶ, Kógux* 
xa ἰδοὺ ἄγγος ἱξευτοῦ * χαὶ εἶπε Κύριος πρός με' 
Τί σὺ βλέπεις, "Apo ; Καὶ εἶπον" Ἄγγος ἱξευτοῦ.» 
Ἐδήλου δὲ ἡ ὄψις ὅτι δίχην ὀρνέου ἱξευτοῦ ληφῦ 
τέχνῃ ἅπας ὁ Ἰσραὴλ ὑπὸ τῶν πολεμίων συλλ 


αἰχμάλωτος ἀπαχθήσεται, οὐδενὸς αὐτὸν τῶν κατ΄ | 


ἐχόντων ἀφαιρεῖσθαι οἵου τε ὄντος; * ὥσπερ οὖν οὐδὲ 
τὸ ληφθὲν ὑπὸ τοῦ ἱξοῦ στρουθίον ἀποστῆναι δυνατὸν 
λοιπὸν, ἐπειδὴ παντὸς ἱξοῦ δυνατώτερον ἡ τῶν ἐπι- 







995 


i 
COMMENTARIUS IN AMOSI CAP. Vil. 


251 


οντων δυναστεία, χαθέξει τε αὐτοὺς xal εἰς τὴν A lsraelitas et in servitium deportabit, « Et dixit Do- 


αἰχμαλωσίαν ἀπάξει. Ἐπάγει γοῦν" « Καὶ εἶπεν 
Κύριος πρός με΄ Ἥχει τὸ πέρας ἐπὶ τὸν λαόν μου 
Ἵσραὴλ᾽ οὐχέτι μὴ προσθῶ τοῦ πιρελθεῖν αὑτόν " 
xai ὁλολύξει τὰ φατνώματα τοῦ ναοῦ. » Τὴν γὰρ τῶν 
δειχθέντων εἶπε δύναμιν. Ἥχει τοίνυν, φησὶν, ὁ 
χαιρὸς χαθ᾽ ὃν τῇ τιμωρίᾳ παραδοθήσονται πάντες * 
καὶ παύσεται ὃὲ μετ᾽ ἐχείνων xat ἡ ἀσέδεια xao ἡ 
τῆς ἀσεδείας χαὶ ἡ τῆς παρανομίας ἐπιμέλεια πάσης" 
οὐ γὰρ ἔτι ἀνέξομαι παρατρέχειν αὐτῶν τὰ χαχὰ, χαὶ 
ἀνεχδίχητα τοιαῦτα ὄντα ἐᾷν" ἅψηται μέντοι χαὶ τοῦ 
ναοῦ τὸ χαγὸν, ἐπειδὴ σὺν τῇ πάντων ἀπωλείᾳ πυρὶ 
καραδοθήσεται xal ἐχεῖνος. Δῆλον δέ ἐστιν, ὃ πολλά- 
xt; ἔφην, ὅτι ἐν τῇ μηνύσει τῶν χαχῶν, χᾶἂν τὰ περὶ 
τὸν Ἰσραὴλ λέγῃ, (p. 199) ἀλλ᾽ ἐπισυνάπτει xal τὰ 


minus mihi : Venit finis super populum meum 
Israelem ; non adjiciam ultra ut. pertranseam eum ; 
el ululabunt lacunaria templi. » Demonstratarurs 
sibi reram vim dicit. Venit ergo, ait, tempus quo 
de omnibus poenae sumentur, οἱ eorum cessabit 
libertas atque potentia; simulque desinet ipsorum 
impietas, et omne irreligiositatis ac peccati stu- 
dium : non enim jam patiar dissimulare illorum 
nequitiam, neque hac inulta sinam. Templum 
quoque attinget calamitas, quia et ipsum in com- 
muni exitio igne inflammabitur. Porro apparet, 
quod jam szpe dixi, in przdictione malorum, 
etiamsi de Israele sit sermo, attamen a propheta 
connecli etiam ea quz tribui Jud: a Babyloniis 


τῆς Ἰούδα φυλῆς ἐπὶ τῶν Βαδυλωνίων ἐσόμενα, ὅτε δὴ B imminebant, quo tempore et Jerusalem capi et 


xa τὴν Ἱερουσαλὴμ ἁλῶναι xat τὸν ναὸν ἐμπρησθῇ- 
vat συνέθη. « Ἐν ἐχείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, λέγει Κύριος, πολὺς 
ὁ πεπτωχώς" ἐν παντὶ τόπῳ ἐπιῤῥίψω σιωπήν. » Τότε 
δὲ, φησὶ, πολὺς μὲν ἀπανταχοῦ γενήσεται θάνατος, xal 
ἀναρίθμητοι τῶν πιπτόντων ἔσονται αἱ σφαγαὶ, τῶν 
μὲν ἀνῃρημένων, τῶν δὲ αἰχμαλώτων ληφθέντων σιωπὴ 
δὲ ὑπὸ τῆς ἄγαν ἐρημίας χαθέξει τὰ πάντα. Εἶτα πά- 
λιν ὑπόμνησιν τῶν παρανομιῶν ὧν ἐπετέλουν ποιεῖται, 
Στίχ. 6-4. ----Αχούσατε δὴ ταῦτα, οἱ ἐχθλίῤοντες 
εἰς τὸ προ πένητα, χαὶ χαταδυναστεύοντες πτωχὸν 
ἀπὸ τῆς γῆς ^ οἱ λέγοντες “ Πότε διελεύσεται ὁ μὴν, 
χαὶ ἐμπολήσομεν ; xai πότε ἥξει τὰ Σάδδατα, xai 
ἀνοίξομεν θησαυροὺς, τοῦ ποιῆσαι μιχρὸν τὸ μέτρον, 
χαὶ μεγαλῦναι σταθμίον, καὶ ποιῆσαι ζυγὸν ἄδικον, 
τοῦ κτᾶσθαι ἐν ἀργυρίῳ πτωχοὺς, χαὶ ταπεινὸν ἀνθ᾽ 
ὑκοᾶν, μάτων, xal ἀπὸ πάσης πράξεως ἑμπορευσόμεθα;» 
Τεῦτα δὴ, φησὶ, μάλιστα πάντων εἰρῆσθαι πρὸς 
ὑμᾶς νομέξατε. οἱ διὰ παντὸς μὲν ταῖς ἀδίχοις χεχρη- 
μένοι δυναστείαις εἰς τὴν τῶν πενήτων ἀδιχίαν, ἀνα- 
μένοντες δὲ Exástou μηνὸς τὴν συμπλήρωσιν ἐπὶ τῷ 
τὰς παρανόμους τῶν οἰχείων δανεισμάτων ἐργασίας 
συλλέξαι " ἀναμένετε δὲ xoi τὰ Σάδδατα, οὐχ ἵνα τῷ 
θεῷ ἑορτάσητε ἐν αὐτοῖς, (p. 200) ἀλλ᾽ ἵνα τὴν ἐμ- 
πορίαν δαψιλεστέραν ποιήσησθε, ἀποχρησάμενοι τῷ 
χαιρῷ τῇ;ς ἑορτῆς, θησαυρούς τε ἑαυτοῖς ἀδέχους συλ- 
λέξητε, μέτρα τε χαὶ σταθμία μιχρὰ χαὶ μεγάλα 
πχοῦντες, ὡς ἂν ἐχατέροις πρὸς τὴν ἑαυτῶν χεχρη- 
μένοι χαπτλείαν, συλλέξητε ἀργύριον ἐχ τῆς τῶν πε- 
γέτων ἀδιχέας, λημμάτων μὲν οὐδὲ τῶν εὐτελεστάτων 
ἀπεχόμενοι * τοῦτο γἀρλέγει τὸ, « ἀνθ᾽ ὑποδν μάτων "» 
ἀπὸ παντὸς δὲ συναλλάγματος σχοποῦντες τί ὑμῖν 
προσγενέσεται χέρδος " τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, «ἀπὸ πά- 
σης πράσεως ἐμπορευσόμεθα. »Κατὰ δὴ ταύτης ὑμῶν 
τῆς ὑπηρεφανίας (ὑπερηφανίαν γὰρ ὀνομάζει τὴν εἰς 
ws; πένητας ἀδιχίαν, ἣν εἰργάξοντο μὴ συλλογιζό- 
μενοι τοῦ Θεοῦ τὴν δίκην) ἀπόφασιν ἐξήνεγχε βεδαίαν 

ὁ Θειὸς xal ἀμετάπτωτον" τὸ γὰρ, « ὀμνύει Κύριος,» 
τοῦτο διιλοῖ. ὡς οὐ παραδώσει λήθῃ παντελῶς τὰ παρ᾽ 
αὐτῶν γινόμενα" μόνον δὲ οὐχὶ πᾶσαν συγχινήσας 
τὴν γῆν, τοσούτοις τῇ τῶν πολεμίων ἐφόδῳ περιθαλεῖ 
vl; χαχοῖς, ὥστε πένθει χατέχεσθαι πάντας, ἐπὶ τῷ 
πεγέθει τῆς ἐπελθούσης αὐτοῖς συμφορᾶς " δίχην γὰρ 
«οὖ χατ Αἴγυπτον ποταμοῦ πλημμυροῦντός τε καὶ 


incendi templum contigit. « Illa die, dicit Dominus, 
multi cadentes. [n omni loco projiciam silentium. » 
Tunc, ait, ubique erit mors, et. innumerz caden- 
tium erunt czxdes, partim occisorum, partim in 
captivitatem abductorum. Silentium denique pro- 
pter summam solitudinem omnia occupabit. Deinde 
rursus iniquitatum, quas frequentabant facit men- 
tionem. 

V&Bs. 4-14. — « Audite hzc, qui conteritis mane 
pauperes, et opprimitis in terra egenum ; qui di- 
citis : Quandonam transibit. mensis, ct negotiabi- 
mur? Quandonam: venient Sabbata, aperiemusque 
thesauros, ut. faciamus mensuram parva, et au- 
geamus pondus, faciamusque stateram iujustans, 
ul possideamus pecunia pauperes, et egenum pro 
calceamentis, et omni venditionis genere negotic- 
mur? » Hiec vobis maxime dicta existimate. qui 
injustls semper oppressionibus pauperes atteritis, 
exspectantes cujusque mensis [ine:! ob exigendos 
iniquos usurarum vestrarum questus : qui E39 
item exspectatis Sabbata, non ut Deo per lh:c 
feriemini, sed ut utiliorem mereaturam faciatis, 
abutentes festali tempore; atque uL injustos the- 
sauros vobis coacervetis, et mensuras atque state- 
ras parvas magnasque faciatis, ut utrisque in 
nundinis vestris utamini : quo pecuniam ex pau- 
perum oppressione corradatis, ne a vilissimis qui- 
dem muneribus abstinentes; id enim denotat 


p dictio, pro calceamentis ; atque ex qualibet merea- 


tura aliquid lucrari curantes. Id quippe valent 
verba : omni venditionis genere negotiemur. Jam 
adversus hanc vestram superbiam (superbiam enin 
nominat injustitiam contra pauperes, quam per- 
petrabant, de Dei vindicta non cogitantes) firmum 
tulit Deus decretum atque immutabile. Nam dictio, 
jurat. Dominus, hoc significat, quod omnino ohli- 
vioni non tradet facta illorum : imo toto veluti 
terrarum orbe commoto, tantis eos per hostium 
ineursionem obruet nalis, ut omnes in luctu fu- 
turi sint, magnitudine pressi calamitatis. More 
enim AEgyptiaci fluminis inundantis et mox rece- 
dentis, intadet vos bostis generaliter vastans, 
comprehendensque captivos ad suam regionem 


QJ3 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


96 


àsportabit. Tunc vero, inquit, sol meridie obscu- A πόλιν ὑποχωροῦντος, ἐπελεύσεταί τε ὑμῖν ὁ πολέμιος 


ratus videhitur iis qui in angustiis versantur; 
tenebrisque omnes se teneri putabunt propter 
malorum magnitudinem. Tunc omissis vitiosis 
solemnitatibus, luctui vacabitis : et. pro antiquis 
canticis, largo fletui indulgebitis : pro molli veste, 
sacco induemini praesentium malorum indice : et 
velere capitis ornatu omisso, calvitiem malis ve- 
stris congruam esse putabitis. Cuncti, ut eumnmae- 
tim dicam, tanquam in luctu dilecti unigeniti 
propter excruciantem dolorem degetis, incumben- 
tium vobis inalorum magnitudinem complorantes. 
Tum ct alia preter ὼς eventura, graviora 133 
adhuc siguificans propheta, Venient, inquit, dies, 
quibus nou penuria tantum cibi potusque labora- 
bitis, sed et gravissimam aliam patiemini penu- 
riam, quia nempe nullum impetrabitis divinum 
Oraculum, ex eorum nuincro, qua per prophetas 
ieri solebant, ad s:rummosorum solatium. Ait ni- 
mirum, quod etiam apud beatum Oseam prophe- 
iam dicitur : « Sedebunt filii Israelis sine rege, 
sine magisiralu, sine sacrificio, sine altari, sine 
sacerdotio, sine oraculis : » quibus verbis signi- 
ficat cuncta hac captivitatis Babylonice tempore 
fuisse sublata. Idem vero nunc propheta nuntiat, 
nempe : srumnis trademini, et tunc prophetas 
expelitis, quos nunc negligitis; scire cupientes 
num aliqua in melius commutatio vos maneat. 
« Commovebuntur aque a mari usque ad mare : 
a borea ad orientem discurrent quirentes verbum 
Domini, neque id invenient. » ld est, omnis illa 
Israelis innumera multitudo sparsim ubique agita- 
bitur, querens an uspiam propheta aliquis appa- 
reat, Dei voluntate nuntians sibi eventura ; quem 
tamen tunc non invenient. Deinde, peribit, ait, 
funditus quidquid nunc przstantissimum vobis 
. videtur et desiderabile : peribunt vestre nunc omni 
cura custoditze virgiues : peribunt etiam formosis- 
simi juvenes. Hzc autem quam ob causam patie- 
mini? « Qui jurant per propitiationem Samariz, 
dicuntque : Vivit Deus Dan; et vivit Deus tuus, 
Bersabea : et cadent, el non resurgent. » Quia 
derelicto Deo omnium Domino, Samari:x idola ve- 
nerari studuerunt, eaque deorum nominibus ap- 


B 


ἅπαντας ὑμᾶς ἀπολλὺς͵ χαὶ δὴ xat λαδὼν αἰχμαλώτους 
ἐπὶ τὴν οἰχείαν ἀπάξει χώραν. Τότε δὴ, φησὶν, ὁ μὲν 
ἥλιος (p. 201) ἐν τῷ μεσαιτάτῃῳ τῆς ἡμέρας àgavk: 
εἶναι δόξει τοῖς ἐν ἀνάγχαις χαθεστῶσι᾽ σχότος δὲ 
ἅπαντας τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς δόξει χατέχειν, διὰ τὸ 
μέγεθος τῶν χαχῶν. Καὶ τὰς μὲν παρανόμους ἑορτὰς 
ἀφέντες, τῷ πένθει προσέξετε *. ἀντὶ δὲ τῶν παλαιῶν 
ἀσμάτων θρήνῳ χρήσεσθε πολλῷ * ἀντὶ δὲ τῆς μα- 
λαχής ἐσθῆτος, σάχχον περιθήπεσθε ἐπὶ τῷ πένθει 
τῶν παρόντων xaxüv* τοῦ δὲ παλαιοῦ χόσμου τῇ; 
χεφαλῇς ἀμελήσαντες, τὴν ἀφαίρεσιν τῶν τριχῶν, 
ὡς ἐν τοσούτοις ὑμῖν ἁρμόζειν οἱἰήσεσθε τοῖς xaxol; " 
ἅπαντές τε, συντόμως εἰπεῖν, ὡς ἐπὶ πένθει μονογε- 
νοῦς υἱοῦ ἢγαπημένου διατελέσετε ὑπὸ τῆς χατεχού- 
σῆς ὀδύνης, τῶν περιεχόντων ἑαυτοὺς χαχῶν θρη- 
νοῦντες τὸ μέγεθος " xal τὰ ἑξῆς δὲ ἐπὶ τούτοις ἐσό- 
μενα, ὡς βαρύτερα δηλῶν ὁ προφήτης, « Παρέσονται. 
γὰρ, φησὶν, ἡμέραι, ἐν αἷς οὐκ évbsla τροφῆς τε καὶ 
ποτοῦ περιπεσεῖσθε μόνον, ἀλλὰ γὰρ τὴν βαρυτάτην 
ἔνδειαν ὑπομενεῖτε, οὐδὲ μιᾶς φωνῆς ἀξιούμενοι 
θεία;, τῆς διὰ προφητῶν εἰωθυίας γίνεσθαι ἐπὶ 
ψυχαγωγίᾳ τῶν ἐν δεινοῖς χαθεστώτων .» Λέγει δὲ τὸ 
xai παρὰ τῷ μαχαρίῳ ῥηθὲν Ὧσηξ τῷ προφήτῃ,.58) 
ὅτι « Καθήσονται οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ οὐχ ὄντος βασιλέως, 
οὐδὲ ὄντος ἄρχοντος, οὐδὲ οὔσης θυσίας, οὐδὲ ὄντος 
θυσιαστηρίου, οὐδὲ ἱερατείας, οὐδὲ δήλων" » (p. 203) 
ἐν οἷς σημαίνει τὸ μετὰ τὴν αἰχμαλωσίαν τὴν ἐν Bae 
δυλῶνι γενομένην ἅπαντα αὐτῶν ἀφαιρεθῆναι ταῦτα. 
T5 αὐτὸ δὴ xai νῦν ὁ προφήτης δηλοῖ, ὅτι Παραδοθῇ- 
σεσθε τοῖς χαχοῖς " τότε τοὺς προφἧτας ἐπιζητεῖτε 
ὧν νῦν ἀμελεῖτε" καὶ ἐπιθυμοῦντες μαθεῖν eU τινα 
μεταδολὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττον δέξεται τὰ χαθ᾽ ὑμᾶς. 
« Σαλευθήσεται γὰρ, φησὶ, τὰ ὕδατα ἀπὸ θαλάπση; 
ἕως θαλάσσης, xal ἀπὸ βοῤῥᾶ ἕως ἀνατολῶν περι» 
δραμοῦνται ζητοῦντες τὸν λόγον Κυρίον, καὶ οὗ μὴ 
εὕρωσιν αὐτόν. » Ἵνα εἴπῃ ὅτι πᾶν τὸ πλῆθος ἐχεῖνο 
ποῦ Ἰσραὴλ τὸ ἄπειρον ποιχίλως διαταραχθήσεται 
ἀπανταχοῦ, ζητοῦν ποῦ τις προφήτης φανεῖται χατὰ 
γνώμην θεοῦ μηνύων αὐτοῖς τὰ ἐσόμενα " οὗπερ οὖν 
οὗ τεύξονται τότε. Εἶτα, φησὶν, ἀφανισθήσεται πᾶν» 
τελῶς πᾶν Ó τι χάλλιστον ὑμῖν φαίνεται νῦν xal σπου- 
δῆς ἄξιον. ᾿Απολοῦνται μὲν γὰρ αἱ μετὰ πολλῆς ἐπι- 
μελείας νῦν παρθενευόμεναι παρ᾽ ὑμῖν, ἀπολοῦνται 


pellaverunt ; ideo corruent lapsu prorsus irrepara- p) δὲ xa οἱ ἐπὶ νεότητι μάλιστα θαυμαζόμενοι" πείσεσθε 


bili. Deinde aliam recitat revelationem : 


δὲ ταῦτα ὑπὲρ τίνος; «Ol ὀμνύοντες κατὰ τοῦ ἐλασμοῦ 


Σαμαρείας, xal λέγοντες " Ζῇ ὁ θεὸς Δὰν, χαὶ ζῇ ὁ θεός σου Βερσαδέε" xai πεσοῦνται, xal οὐ μὴ ἄνα- 
στῶσιν ἕτι. » Ὑπὲρ ὧν ἀφέντες Θεὸν τὸν τοῦ παντὸς Κύριον, τὰ ἐν Σαμαρείᾳ εἴδιυλα θεραπεύειν ἔσπευδον, 
χαὶ ταῦτα ἐχάλουν θεούς “ ὑπὲρ τούτων πεσοῦνται πτῶμα ἀδιόρθωτον παντελῶς. Εἶτα πάλιν ἀποχάλυψιν 


ἑτέραν λέγει" 
CAP. IX. 

134 Vins. 1-0. — « Vidi Dominum stantem 
super allare. Et dixit : Percute super propitiato- 
rium, et commovebuntur vestibula. Et dixit : In- 
cide in capita omnium : et reliquos ex ipsis gladio 
occi:am, non effugiet ex. eis, qui fugerit: neque 
salvabitur ex cis, qui incolumis evaserit. » Vidi, 


δ (86. mid, 


ΚΕΦ. Θ΄. 

Στ... α΄-γ΄. -- « Εἶδον τὸν Κύριον ἐφεστῶτα imi 
τοῦ θυσιαστηρίου * χαὶ εἶπε * Πάταξον ἐπὶ τὸ ἑλαστή- 
ριον, (p. 305) καὶ σεισθήσεται τὰ πρόπυλα - xal διά- 
χοψον εἰς χεφαλὰς πάντων, xal τοὺς καταλοίπους 
αὐτῶν ἐν ῥομφαίχ ἀποχτενῶ" οὐ μὴ διαφύγῃ ἐξ 
αὐτῶν φεύγω,, χαὶ οὐ u$, σωθῇ ἐξ αὐτῶν ἀνασωζό- 





237 


COMMENTARIUS IN AMOSI CAP, IX. 


208 


μενος. » Ἐθεασάμτν γὰρ, qnoiv, ἑστῶτα piv πρὸ A inquit, stantem super aitare Deum; super illud 


«οὐ θυσιαστηρίου τὸν Θεὸν, δῆλον ὅτι τοῦ ἐν "Is gou- 
σαλῆμ' λέγοντα δέ μοι πλῆξαι τὸ ἰλαστήριον, ἵνα 
εἴπη. τὸ θυσιαστέριον ἱλαστήριον γὰρ αὑτὸ καλεῖ 
ὡς ixi ἰλασμοῖς τῶν θυσιῶν προσαγομένων᾽ ἐν δὲ 
τῷ χελευσθῆναι πατάξαι τὸν προφήτην, σημεῖον τοῦ 
πλτυήσεσθαί τε αὐτὸ χαὶ πείσεσθαι. Ἑ πάγει γοῦν " 
ε Καὶ σεισθήσεται τὰ πρόπυλα » ἵνα ἐχ μέρους εἴπῃ, 
ὅτι ἅπας ὁ ναὸς διασαλευθήσετα! ἅμα τῇ πληγῇ 
ταύτη ᾿ ἐπείπερ ἀνάγχη ἦν χοινωνεῖν τῆς βλάδῃς τοῦ 
ϑυσιαστ-τρίου τὸν οἶχον ὅλον. Σημεῖά τε, φησὶν, ἔνθες 
κινὰ cal; ἁπάντων χεφαλαῖς, ὡς ἂν εἴη γνώρισμα 
«οὔ ἐντεῦθεν ἤδη χατασεσημάνθαι πάντας, ὡς παρα- 
δοθησομένους μὲν τῇ ἀπωλείᾳ, οὐδενὸς δὲ διαφευξ.- 
μένου τὸν χίνδυνον ἐχεῖνον. Ὡς γὰρ ἐν τῇ Αἰγύπτῳ 
σημεῖον δέδωχε τὸ ἐπὶ τῶν φλιῶν τοῦ αἵματος, εἰς 
διάχρισιν τῶν τε ἀπολλυμένων xal τῶν σωζομένων " 
οὕτως ἐνταῦθα χελεύει στιμεῖον αὐτόν τι ἐπὶ τῆς χε- 
«AAT; τῇ; ἀπάντων ποιήσαι χατὰ τὴν ἀποχάλυψιν τὴν 
θείαν, εἰς ἀπόδειξιν τοῦ πάντας παραδεδόσθαι τῷ 
θανάτῳ" (p. 901) οὗπερ πρὸς βεδαίωσιν ἐπάτει, ὅτι 
K3» εἰ; τὸν ἄδτν χατενεχθῶσιν, ἐχεῖθεν αὑτοὺς 
ἀνέλχω * x1» εἰς τὸν οὐρανὸν ἀνέλθωσιν, ἐχεῖ αὑτοὺς 
χατάϊω᾽" xiv εἰς τὰς διαδύσεις χρυδῶσι τοῦ Καρμή - 
489 (χα εἴπη τῶν ὁρῶν, ἐχ μέρους λέγων τὸ πᾶν), 
ἀνιχνεύσα; αὐτοὺς πάντας mapabusu τῇ αἰχμαλω- 
σία - xiv ἐπὶ τὸ βάθος ἀπέλθωσι τῆς θαλάσσης, διὰ 
«ὧν ἔχεῖθεν αὐτοὺς ἀπολῶ θηρίων" xal μετὰ τὸ AT, 
θο: δὲ τῶν χαχῶν ὧν πείσονται πάντες εἰς αἰχμαλω- 
sav ἀπαχθέντες, ἐχεῖ χατὰ τὴν ἐντολὴν τὴν ἐμὴν 
ἀποῦντα: ὡς εἰχός " οἷς ἐπάγει * 


Στὶχ. ὃ-τ΄. — « Καὶ στηριῶ τοὺς ὀφθαλμούς μον εἰς 
χαχὰ, xai οὐχεὶς ἀγαθά. » ᾿Αντὶ του, Ἐπιμενῶ προσ- 
ἔχων αὐτοῖς, οὐχῶστε τινὸς αὐτοῖς ἀγαθοῦ μεταδοῦναι, 
ἀλλ᾽ ὥστε εἰς παντοίαν αὐτοὺς χαταστῇσαι πεῖραν χα- 
χῶν ἐπειδή περτοιούτων ἑαυτοὺς ἀξίους διὰ τῶν ἔργων 
ἀπέφηναν τῶν οἰχείων. Ἕστι γὰρ, φησὶ, Θεὸς ὁ τοῦ 
παντὸς ταιττῆς τεχαὶ Κύριος, ὃς ἄπασαν μὲν αὑτάρχης 
s1uusat thy γῖν διὰ μόνης ἁφῆς τὸ αὐτὸ δὲ τοῦτο 
xis; τς ἐργάσεται ταύτης͵ ἀποφάσει τινὶ πᾶσαν αὖ - 
«ἦν σαλεύων xal πρὸς ἐρημίαν πολλὴν χαθιστὰς, ὡς 
αἰνϑει πάντας χατασχεθῖνα: τοὺς οἰχοῦντας αὑτὴν" 
ixi δέχην τοῦ xa7 Αἴγυπτον ποταμοῦ ἐπελθὼν 
αὐτοῖς ὁ πολέμιος πολλοὺς ἀνελεῖ, xal παρασύρας εἰς 
τὴν αἰχμαλωσίαν ἀπάξει τοὺς λοιπούς" (p.203) εἶτα εἰς 
Μῥαίωσιν τῶν εἰρημένων, « 'O οἰχοδομῶν εἰς τὸν οὐ- 
μανὲν τὰν ἀνάδασιν αὐτοῦ, καὶ τὴν ἐπαγγελίαν αὑτοῦ 
ἐπὶ τῆς fc θεμελιῶν. » Οὗτος, φησὶν, ὁ πάντοτε μὲν 

ἐν οὐρανῷ δεικνύμενος, οὗπερ ἄνεισί τε ἀεὶ xai δι- 

ἐνει, κάντων ὑπερχείμενος, ἅπαντα δὲ βεθαιὼν ὁπόσα- 
τιρ ἂν ἐπὶ γῆ; ποιεῖν ἐπαγγέλληται πάντως " οὗτος 

ὁ τὸ μὲν ὕδωρ tz; θαλάσσης λαμδάνων τε xal ἐπὶ 

τ; ἐχχέων ἀπάστς ᾿ τὸ αὐτὸ δὲ xal νῦν διαπρατ- 

πόχενος, τὸ τὸν ᾿Ασσύριον θαλάσσῃ προσεοιχότα τῷ 

— e ἐπαγαγεῖν τῇ γῇ τῇ ὑμετέρᾳ“ ταῦτα γὰρ 

ἔργα θεοῦ τοῦ πάντων Κυρίου τε καὶ ποιητοῦ * εἶτα 

ῥνολόμενος τὶ,» ἀγνωμοσύνην αὐτῶν ἐκ τῆς περὶ αὖ- 
τοῖς ἐπιδεῖξα! γνώμης τοῦ θεοῦ, ἐπάγει" 
l'Araot. Ga. LXVI. 


videlicet quoJ Hierosolymis erat; et. mandantem 
mihi ut propitiatorium percuterem, quod pro altari 
dicit; propitiatorium nempe appellatum, quia ibi 
sacrificia fiebant ad propitiandum. Quod autem 
jubetur propheta illud percutere, indicium erat 
fore ut reapse percuteretur et caderet. Addil ergo : 
« Et commovebuntur vessibula, » ut nominata parte 
dicat totum templum quassatum iri hae percus- 
sione : necesse enim erat ut altaris delrimentum 
universo templo commune fieret. Et signa, inquit, 
in omnium capitibus pone, ut indioia sint, jam 
abhinc omnes siguatos esse, ul exitio tradantur, 
quin periculum illud quisquam effugiat. Sicut enim 
in Agypto signun: Deus dedit sanguinem postibus 


B gomorum illitum, ob distingwendos neci addictos 


a salvandis: ita nunc mandat propbetz ut signum 
quoddam in capite omnium imprimat, juxta divi- 
nam revelatiouem, ul cunctos inorti. traditum iri 
demonsiret. Quod ut con(ürmet, addit : Etiamsi 
usque ad infernum desceuderint, inde eos educam : 
et si ascenderint usque in coelum, inde eos de- 
traham ; et si in cavernis abscondantur Carmeli 
(id est inontium, partem dicens pro universitate), 
ego eos vestigans caplivitali tradam ; et ei in ma- 
ris profunditatem abierint, belluis ibi latentibus 
135 cunsumam. Et post tot. qua passi fuerint 
mala, turmatim omncs in captivitatem abducti, 
illic meo jussu merito peribunt. lis addit : 


Vkns. 4.6. «Et obfirmabo oculos meos super 
illos in mala, et non in bona » Pro eo ac si dicat : 
Perseverabo illis instare, nee boni aliquid imper- 
liar, sed eos omne malorum genus faciam experiri ; 
quandoquidem borum se dignos operibus suis 
comprobarunt, Est enim Deus. creator omnium ac 
Dominus, qui universum potest vel solu tactu quas- 
sare orbem terrarum. Átque hoc idem huic quoque 
regioni facict, decreto quodam totam concutiens, 
aique in vastam solitudinem redigens, its ut ejus 
incole oinnes luctu corripiantur. Nam instar fluvii 
Akgyptiaci, invadens eos hostis, multos iuterficict, 


D οἱ reliquos. vi pertrahens in captivitatem abiget. 


Tum dicta. confirmans : «Qui zuificat in. coelo 
ascensionem suam, et promiüssionem suam super 
terram fundat, » Mic, ait, qui semper in carlo se 
ostendit, quo ascendit ibique degit, cunclis super- 
eininens, omnia confirmans quacunque in terra 
se omuino facturum proniiserit : liic qui aquam 
de inari extollit et in universam terram effundit : 
idem nunc quoque agit, dum Assyrium, multitu- 
dine sua mare exzequantem in regionem vestram 
immittit, Sunt enim. hxc Dei opera Domini uni. 
versalis οἱ creatoris. Deinceps, ut ex liac Dei seu- 
tentia vecordiam Israelitarum coarguat, addit : 


BW 


399 


THEODORI MOPSUESTENI 


Vgns. 7. — « Nunquid "ut filii AZthiopum vosA Στίχ. P. — εΟὐχ ὡς υἱοὶ Αἰθιόπων ὑμεῖς ἑστέ 


estis mihi, filii Israelis? » Num similes filiis ZEtlilo- 
pum apud me vos constitui; quibus ego quidem 
nihil peculiare contulisse videor. « Nonne Israelem 
de terra ZEgypti eduxi ? » Neque enim, sicuti vos 
de /Egypto sumens, acerbo illo servitio exemi, 
talisque ac tantz el nihil ad vos pertinentis regionis 
dominos feci; ita par aliquid JEthiopibus fecisse 
visus sum. « Et alienigenaf deCappadocia, et Syros 
d» Bothro?» Bothrum nonnulli aiunt 196 dici 
pro iis que nunc appellantur Care, alias vero 
Charran. Ego vero hac superflua disquisitione 
omissa, qus nihil sensui intelligendo prodest, 
quicunque demum hic denotetur locus, presentis 
textus significatum exponam. Quippe haud dicit: 
Alienigenas ex Cappadocia eduxi, et Syros ex 
Bothro; sed contrarium potius affirmat, se nempe 
nullum ejusmodi beneficium aliis contulisse, cujus- 
modi lsraelitis ; ita ut hos oportuisset gratiorem 
pre ceteris animum erga Deum conservare. Nam- 
que et illud exploratum est, quod si forte etiam 
illos pari 1nodo in libertatem vindicasset, omnino 
providentiam quamdam circa eosdem adhibuisse 
diceret, cujus providentiz? scopus cunctis facile 
essel compertus, Sed enim lsraelem, non simpli- 
citer tantum ex /Egypto eduxit, sed multa cura 
illi adstitit, quo idoneum redderet, ut ex ipso 
salus universalis appareret Christus Dominus. 


Ergo quid demum dicit? Migrationes multe 
de locis in alia loca fuerunt; veluti Tharre, qui 
beati Abrabami piter fuit, quique de regione 
Chaldeorum egressus, in Charran migravit, at- 
que ibi deinde mortuus est. Unde et contigit ut 
postea Abrahamus transiret in Palzestinam. Constat 
eliam beatum Jacob cum universa progenie in 
JEgyptum incolatum suum transtulisse. Simile 
quiddam et aliis contigit, ut credibile est : et qui- 
dam deCappadocia egressi, et ad loca alienigenarum 
migrantes, misti sunt illis, parsque eorum evase- 
runt. Ex DBothro item ad Syros alii transgressi, 
apud eos manserunt, et cum ipsis coaluerunt. 
Volens itaque Deus dicere 137 nemini se tanta 
aeneficia largitum, quanta lsraelitis, primo ait se 
eos haud illo ordine apud se babuisse, quo /Ethio- 
pes, a parte scilicet cunctas gentes denotans: tum 
dicere pergit se nullius parem unquam curam 
gessisse; Solos enim vos Egypto eduxi multis cum 
miraculis et insperato prorsus agendi modo : de- 
duxique in talem tantamque regionem, cujus vos 
dominos feci quanquam nullo jure ad vos perti- 
nentis, Neque tamen ad przedictam terram eo modo 
pervenistis, quo alienigenz ex Cappadocia miscelli, 
vel Syri de Bothro, venerunt ; etenim hi migrationes 

(29) Βόθρον hic intelligere videtur nomen pro- 
prium Theodorus probabilius fortasse, quam lliero- 
nymus, T appellativum apud LXX judicabat in 
couum. ad hunc loeum. En verba : Pro Cyrene, 
Aquila et quinta. editio ipsum verbum [Iebraicum 


pot, υἱοὶ Ἰσραὴλ, λέγει Κύριος ; » Οὐ παραπλησίους 
Αἰθίοψιν ἐθέμην ὑμᾶς ἐμαυτῷ ; οἷς γε οὐδὲ φαίνο- 
pat τι νείμας ἑξαίρετον ἐγώ. « Οὐ τὸν Ἰσραδλ àv- 
ἤγαγον Ex γῆς Αἰγύπτου ;» Οὐδὲ γὰρ ὥσπερ ὑμᾶς 
ἀπὸ τῆς Αἰγύπτου λαδὼν, τῆς τε δουλείας ἀπήλλαξα 
τῆς πιχρᾶς ἐχείνης, xal γῆς ἀπέφηνα τοσαύτης τε 
χαὶ τοιαύτης χυρίους τῆς οὐ προσηχούσης ὑμῖν, οὕτω 
6f, τι περὶ Αἰθίοπας ὥφθην πεποιηχώς. «Kol τοὺς 
ἀλλοφύλους tx Καππαδοχίας, καὶ τοὺς Σύρους ἐκ Bó- 
θρου (29); » Τὸ μὲν ἐχ Βόθρον (p. 206) τινὲς ἔφασαν 
λέγεσθαι, τουτέστιν, Ex Καρῶν (50) τῆς νῦν οὕτω λε- 
γομένης, ποτὲ δὲ Χαῤῥάν " περιττὴν δὲ οὖσαν τὴν 
ἀχριδολογίαν ταύτην ἀφεὶς, τῷ μηδὲν πρὸς τὸ vórua 
συντελεῖν, ὅστις ποτὲ ἂν ὁ δηλούμενος τόπος ἐν τού- 
τοῖς Tj, τὸ σημαινόμενον ἐπὶ τοῦ παρόντος ἐρῶ " οὗ 
γὰρ τοῦτο λέγει, ὅτι Τοὺς ἀλλοφύλους ἀνήγαγον kx 
Καππαδοχίας, xal τοὺς Σύρους ἐχ Βόθρου " τὸ γὰρ 
ἐναντίον βούλεται δειχνύναι, ὅτι οὐθὲν τοιοῦτο map- 
ἐσχηχεν ἑτέροις, olov δὴ τούτοις, ὥστε μείζονα xal 
παρὰ τούτων τὴν εὐγνωμοσύνην εἰς αὐτὸν παρὰ πάν- 
τᾶς χρῖναι φυλάττεσθαι" δήλου γε ὄντος χἀχείνου, 
ὡς εἴπερ ἀναγαγὼν ἦν xai ἑτέρους παραπλησίως τού- 
τοις, πάντως ἄν τινα χαὶ πρόνοιαν ἔλεγε περὶ αὐτοὺς 
γεγενῆσθαι, μετὰ τοῦ xal τῆς προνοίας τὸν σχοπὸν 
εὔγνωστον ἅπασιν εἶναι " ἐπεὶ xal τὸν Ἰσραὴλ οὐχ 
ἁπλῶς ἀνήγαγε τῆς Αἰγύπτου, ἀλλ᾽ ὥστε διὰ πολλῆς 
ἀγαγὼν τῆς ἐπιμελείας, ἐπιτήδειον ἐργάσάσθαι πρὸς 
τὸ ἐχεῖθεν τὴν ἀπάντων φανῆναι σωτηρίαν, τὸν Δε- 
σπότην Χριστόν. 

Τί οὖν ἔστιν ὅ φησι; Μεταστάσεις πλεῖσται γεγό- 
vast ἐχ τόπων εἰς τόπους οἷον δή τι χαὶ παρὰ τοῦ 
Θάῤῥα τοῦ πατρὸς τοῦ μαχαρίου γέγονεν ᾿Αδραὰμ, 
ἐξελθόντος μὲν ix γῆς Χαλδαίων, ἐληλυθότος δὲ εἰς 
Χαῤῥὰν, εἶτα τετελευτηχότος αὐτόθι" ὅθεν δὴ xal 
μεταστῆναι γέγονε λοιπὸν τὸν ᾿Αδραὰμ ἐπὶ τὴν Πα- 
λαιστίνην οὐχ ἄδηλον 6b ὡς xal ὁ μαχάριος Ἰαχὼδ 
μετὰ πάντων (p. 207) τῶν προσηχόντων αὐτῷ ἐπὶ 
τὴν Αἴγυπτον μετέστη. Τοσοῦτο δή τι γέγονε xal περὶ 
ἑτέρους ὡς εἰχός " xal τινες Ex Καππαδοχίας ὄρμὼ- 
μενοι, ἐπὶ τοὺς τόπους τῶν ἀλλοφύλων μεταστάντες, 
ἐγχατεμίγησαν ἐχείνοις χαὶ γεγόνασιν αὐτῶν μέρος" 
ix Βόθρου τε πάλιν εἰς Σύρους ἕτεροι μεταστάντες, παρ᾽ 
αὐτοῖς τε διέμειναν, xal τὴν ἐπιμιξίαν ἐδέξαντο τὴν 


p πρὸς ἐχείνους * βουλόμενος τοίνυν εἰπεῖν ὁ Θεὸς, ὅτι 


μηδενὶ τοιαῦτα δεδώρηται, ὁποῖά περ αὐτοῖς, εἶπε 
μὲν, ὅτι Οὐχ ἐν τάξει ἔσχον ὑμᾶς Αἰθιόπων, ἐκ μέρους 
τὰ ἔθνη βουλόμενος ἅπαντα εἰπεῖν" χαὶ ὅτε μηδένα 
τῶν αὐτῶν ἀξιώσας ὦπταί ποτε’ ᾿Ανήγαγον γὰρ, φη- 


civ, ὑμᾶς μόνους ἐχ τῆς Δἰγύπτου, μετὰ πολλῶν μὲν ᾿᾿- 


θαυμάτων, πολλῇς δὲ παραδοξοποιίας " ἤγαγόν τε εἰς 
γῆν τοσαύτην χαὶ τηλικαύτην, ἧς; ὑμᾶς ἀπέφηνα χυ- 
ρίους οὐδὲν ὑμῖν προσηχούσης " οὐ μὴν οὐδὲ εἰς caj- 
τὴν οὕτως ἐληλύθατε, ὥσπερ οἱ ἀλλόφυλοι ix Καπ- 
πκαδοχίας ἐπιμεμιγμένοι, ἣ Ex Βόθρου τοῖς Σύροις " 
posuerunt CIR: septuaginta foveam, id est βόθρον: 
Theodotio parietem : Symmachus Curenem, quem et 


nos in hoc loco secuti sumus. 
(50) Videlicet ex Hebraico 7"P- 





COMMENTARIUS IN AMOSI CAP. IX. 


392 


μεταστάσεις γάρ τινας ὑπομεμενήχασιν Exelvot, οὐ- A quasdam fecerunt, nihil mirabile habentes, neque 


δὲν ἐχούσας παράδοξον, οὐδέ τινα ἐμὴν ifalpetov 
ἐπιμέλειαν δειχνύσας περὶ αὑτούς " πρὸς τῷ xal ἐν 
προσηλύτων τάξει διάγειν αὐτοὺς, παρ᾽ οἷσπέρ εἰσιν" 
ὑμᾶς δὲ δῆλον μὲν μεθ᾽ ὅσων ἐξέδαλον τῶν θαυμά- 
των ὅπως δὲ διήγαγον τὴν ἔρημον, ὅπως δὲ εἰσήγα- 
γὸν εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, (p. 208) ὅσης δὲ 
ὑμᾶς γῆς πεποίηχα χυρίους, ἅπαντας τοὺς ἐπ᾽ αὐτῆς 
πρότερον ὄντας ἀνελών ὅσης δὲ καὶ διετέλεσα μετα- 
διδοὺς ὑμῖν ἐπιμελείας παρὰ πάντας ἀνθρώπους " 
ὑπὲρ ὧν ἄγαν ὀφείλοντες αἰδῶ μοι νέμειν τινὰ, οὐδένα 
λόγον τῶν ἐξ ἐμοῦ γεγενημένων εἰς ὑμᾶς ἐπιδεδει- 
Ὑμένοι φαίνεσθε. Τί οὖν; 


Στίχ. v/-t. — ε Ἰδοὺ οἱ ὀφθαλμοὶ Κυρίου τοῦ Θεοῦ 


ullum meum prz se ferentes peculiarem favorem : 
preterquam quod isti in proselytorum ordine sunt 
apud illos, quibuscum versantur. Αἱ enim vos 
quantis ego prodigiis liberaverim, notissimum est: 
quomodo per desertum deduxerim, quomodo in 
promissam terram introduxerim, et quante vos 
possessores regionis fecerim, omnibus qui illam 
antea incolebant peremptis : quantam denique vo, 
bis pre cunctis hominibus et quam constamnten. 
curam impenderim. Quorum omnium causa, cum 
eximium mihi deberetis obsequium, nullum tamet 
beneficiorum erga vos meorum respectum osten. 
distis. Quid ergo? 

Vas. 8-10.—« Ecce oculi Domini Dei super regnum 


ἐπὶ τὴν βασιλείαν τὴν ἁμαρτωλόν " καὶ ἐξαρῶ αὐτὴν D peccans, et suferam illud a facie terrz : verum- 


ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς ᾿ πλὴν ὅτι εἰς τέλος οὐ μὴ 
ἐξαρῶ τὸν οἶχον Ἰαχὼδ, λέγει Κύριος. » Ὑπὲρ μὲν 
οὖν ταύτης τῆς ἀγνωμοσύνης ἀφελῶ τε ὑμᾶς τῆς γῆς, 
χαὶ εἰς αἰχμαλωσίαν ἀπάξω τὴν οὕτω πονηρὰν βασι- 
λείαν - οὗ μὴν ἀνέξομα: παντελῆ τὸν ἀφανισμὸν ὑλῶν 
ἀπεργάσεσθαι, μεμνημένος τῆς γνώμης τῆς ἐμῆς 
μεϑ᾽ ὅς τησαύτην ἕνειμα τὴν ἐπιμέλειαν, € Διότι ἰδοὺ 
ἐγὼ ἐντώλομαι, xal λιχμήσω δὲ οἶχον "Ispat) iv 
κἄτι τοῖς ἔθνεσιν, ὃν τρόπον λιχμᾶται ἐν τῷ λιχμῷ᾽" 
χαὶ 95 μὴ πέσῃ σύντριμμα ἐπὶ τὴν γῆν.» Δίχην γὰρ 
τῶν λιχμώντων ἅλωνα xai χωριζόντων τοῦ ἀχύρον 
τὸν σῖτον, ragabusu μὲν ὑμᾶς εἰς αἰχμαλωσίαν τοῖς 
ἔθνεσι * παντελῆ δὲ ὑμῶν τὸν ἀφανισμὸν οὐχ ἐργά- 


tamen non in finem auferam domum Jacob, dicit 
Dominus. » Propter hunc sane ingratum animum, 
auferam vos de terra, et in captivitatem expellam 
tam nequam regnum ; mon tamen patiar plenum 
vestri consummari exitium, memor voluntatis 
meg, qua tantam vobis curam impendi. « En ego 
precipiam, et ventilabo domum Israelis, quemad- 
modum ventilatur in ventilabro, et non cadet 
fragmentum super terram. » f'itu ventilantium in 
area, et secernentium a palea triticum, tradam 
vos gentibus in captivitatem ; baud vero absolutam 
vestri perniciem 13$ faciam, conaervans illos 
quos hanc impetrandi salutem dignos judicabo. 


coazt, περισώζων οὗς ἂν ἀξίους δοχιμάσω τοῦ τῆς c * Gladio morientur omnes peccatores populi mei, 


σωτηρίας ταύτης τυχεῖν. «'Ev ῥομφαίᾳ τελευτήσουσι 
τὰντες ἁμαρτωλοὶ τοῦ λαοῦ μου, (p. 209) οἱ Xéyov- 
ας, Οὐ μὴ ἐγγίσῃ οὐδὲ μὴ ἔλθῃ ἐφ᾽ ἡμᾶς τὰ χαχά.» 
᾿λφανιῶ γὰρ τῷ πολέμῳ τοὺς πρὸς τὸ χεῖρον νεύον- 
“τ. χαὶ οὐχ οἰομένους χατὰ τὰς τῶν προφητῶν μη- 
γύσεις ἐπελεύσεσθαί τι τῶν λυπούντων αὐτούς. Οὕτω 
δὰ πάντων τὰ ἐπελευσόμενα τῷ λαῷ μηνύσας χαχὰ, 
ἅτε καρὰ τῶν ᾿Ασσυρίων περὶ τὰς δέχα συμόαΐνειν 
ἔμελλε φυλὰς, ὅτε παρὰ τῶν Βαδυλωνίων ὕστερον εἰς 
Wü λοιποὺς, μηνύει xal τὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττον αὐτῶν 
pt ἐχεῖνε μεταδολὴν, χαὶ φησίν " 
Στίχ. τα’, ιβ΄. — Ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ ἀναστήσω 
τὴν σχηνὴν Δαυὶδ τὴν πεπτωχυΐαν, xal ἀνοιχοδομήσω 
εὐτὴν, καθὼς αἱ ἡμέραι τοῦ αἰῶνος * ὅπως ἐχζητή- 


qui dicunt : Non appropinquabunt neque venient 
supcr nos mala. » Dello enim eos perdam, qui im- 
probitati sunt dediti, et non credunt fore ut. juxta 
prophetarum vaticinia triste aliquid sibi eveniat. 
Postquam sic hactenus, eventura populo mala 
propheta predixit, tum qua ab Assyriis decem 
tribus passurz erant, tum qua.postea reliqui a 
Babyloniis, predicit etiam ipsorum post illa in 
melius conversionem, aitque : 


VgaBs. 11, 12. — «Die illa suscitabo tabernaculum 
Davidis quod cecidit, et rezedificabo illud sicut dies 
szeculi, ut exquirant me reliqui hominum, et gentes 


Swsi με οἱ χατάλοιποι τῶν ἀνθρώπων, xal πάντα τὰ p omnes, super quibus invocatum est nomen meum, 


By; ἐφ᾽ ἃ ἐπιχέχληται τὸ ὄνομά μου ἐπ᾽ αὐτὰ, λέγει 
Κύριος ὁ ποιῶν πάντα ταῦτα.» ᾿Αλλὰ γὰρ μετὰ τὴν 
ὧν λυπηρῶν πεῖραν μεταξαλῶ πάντα ἐπὶ τὸ χρεῖτ- 
m, καὶ ἀνεγερῶ τοῦ Δαυῖϊδ τὴν πεπτωχυΐαν βασι- 
kigv* xal πάλιν ἐξ αὐτῆς ἡγούμενον δώσω παντὶ 
ᾧ λαῷ “ ὡς μὴ μόνον τούτων τοὺς ὑπολειφθέντας, 
Ux γὰρ καὶ κολλοὺς τῶν ἐναντίων ὑπὸ τῆς γινομέ. 
ww» ἐχπλέξεω; χινουμένους Θεὸν ὁμολογῆσαι τὸν 
*4 Ξαντὸς ποιητήν τε χαὶ Κύριον" ταῦτα γὰρ ἀπο- 
ταίνεται ὁ χαὶ πρὸς πέρας ἄξων αὐτὰ Θεός ἐνταῦθα 
μὲν οὖν τὰ χατὰ τὴν ἐπάνοδον τὴν ἀπὸ Βαδυλῶνος 
λέγει, ὅτι δὴ ϑασιλέα Ex τοῦ Δανῖδ ὄντα τὸν Ζοροδάδελ 
ἐπσνιόντες ἐπὶ τὰ οἰχεῖα ἤμελλον ἅπαντες ἔχειν" 
"310) ὁ μέντοιγε μαχάριος Ἰάχωδος ἐν ταῖς Πράξεσι 


dicit Dominus qui hzc omnia facit. » Age vero 
post molestiarum perpessionem, omnia in melius 
mutabo, et prostratum Davidis regnum excitabo : 
rursusque ex ipso dabo ducem universo populo : 
ita ut non hi solum ruinz supers:ites, sed alii 
multi de numero contrariorum, rerum harum stu- 
pore perculsi, Deum confessuri sintuniversi mundi 
factorem ac Dominum. Quippe hzc palam decernit 


' is qui eadem ad exitum perducet Deus. Hic igitur 


res circa reditum Babylone agendas dicit; et. quod 
regem Davide oriundum Zorobabelem omnes in 
propria reduces habituri sint. Beatum quinetiam 
Jacobum in sanctorum apostolorum Actibus de 
Christo Domino hanc eamdem locutione υτυῖϊ- 


905 


THEODORI MOPSUESTENI 


904 


passe apparet, quoniam ea verum exitum tunc A τῶν ἁγίων ἀποστόλων (59) ἐπὶ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ 


pabuerat cum reapse collapsum Davidis regnum 
yesurrexit, omnique vcelere corruptela abjecta, 
perfectum statum recuperavit. Tunc euimwero ce- 
pit regium posterorum Davidis firmitatem, parem 
diebus aternis, 199 quia perpetuum statum obti- 
nuit. Preterea et Dei quoque notitiam apud reliquos 
homines cunctasque gentes diffundendam fuisse, 
res ips gestas verum demonstrarunt. Quaniobrem 
prophet: quidem vox res post reditum eventuras 
hactenus dixit : attamen dictorum veritas, et fir- 
míitas, οἱ immobilitas, ac perpetuitas, in Cliristo 
Domino. ostensa et consistens, justam beati Jacobi 
dicto auctoritatein prxbuit. 


qaíveza: τῇ φωνῇ συγχεχρημένος ταύτῃ, ἅτε χαὶ τὴν 
ἔχδατιν ἀληθῇ λαδούσῃ τότε ὁπηνίχα ὄντως ἡ βασι- 
λεία πεπτωχυῖα τοῦ Δαυϊδ ἀνέστη, xal πᾶσαν ἀποδα- 
λοῦσα σάθρωσιν ἕν τελειότητι χατέστη τότε δὴ xal 
τὴν βεδαίωτιν εἴληφεν ἡ βασιλεία τῆς τοῦ Δαυῖδ διαδο- 
Ys, παραπλησίαν καῖς τοῦ αἰῶνος ἡμέραις, ὅτεπερὲν 
διηνεχεῖ τὴν σύστασιν εἴχεν" xal μὲν xoi τὸ τὴν 
ἐπίγνωσιν τὴν θείαν ἐγγενέσθα: τοῖς λοιποῖς τῶν &v- 
θρώπων xai πᾶσι δὲ τοῖς ἔθνεσιν, ἐπ᾿ αὐτῶν ὦπται 
τῶν πραγμάτων τὸ ἀληθές " ὥστε εἰρῆσθαι μὲν παρὰ 
τοῦ προφέτου τὴν φωνὴν τὰ χατὰ τὴν ἐπάνοδον ἐσό- 
μενα μτινύοντο; τέως: " τὸ δὲ τῶν εἰρημένων ἀληθὲς 
καὶ βέθαιον χαὶ ἀσάλευτον ἐπὶ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ 


δειχνύμενόν τε xal συστὰν διχαίαν εἰληφέναι Ex τοῦ μαχαρίου Ἰαχώβδου «5; φωνῆς τὴν χρῆσιν (91). 


Deiude ct generaliter predicens qui tunc Israe- 


Εἶτα xaX χαθόλου ατνύων τὰ τότε αὐτοῖς περι- 


litis eventur:: erant. prosperitates, czeterorum ritu p ἐσόμενα χαλχ, παραπλησίως Tol; λοιποῖ; προφῆταις 


prophetarum dicit, adfore illis omnimodam frugum 
copiam, ita ut coacervatas arex fruges exceptura 
sit vindemia, inaturis semper concessis fructibus ; 
οἱ ipsis propemodum montibus collibusque copiam 
suppeditantibus, et omni re bona affluentibus. 
Captivitatem populi dissolvam, ut securi sint, el 
postliminio fruautur, et suas urbes in antiquam 
lormam restaurent, ct egricole terrx: ἃ se cultz 
fructus percipiant. Firmiter eos in sua patria sta- 
biliam ; id enim sonat dictio: «Et plantabo eos in 
terra corum ; »etnon sinam ullerius extra patriam 
regionem fleri, cujus ipsos ab initio dominos feci. 


λέγει τὸ xal τῶν χαρπῶν τὴν ἀφθονίαν αὐτοῖς zpos- 
ἐπσεσῦαι παντελῶς, ὡς τοὺς ἐξ ἅλωνος συλλεγομένους 
χαρποὺς διαδέχεσθαι τὴν τρύγην, ὡρίμων μὲν αὐτοῖς 
ἀποδιδομένων τῶν χασπῶν, (p. 911) μόνον δὲ οὐχὶ 
χαὶ τῶν ὁρῶν χαὶ τῶν βουνῶν πολλὴν αὑτοῖς παρ- 
ἐχόντων τὴν ἀφθονίαν, πλεῖστά τε ὅσα ἐχφυόντων 
χαλά. Καὶ τὴν μὲν αἰχμαλωσίαν λύτω, φησὶν, τῷ 
λαῷ, ὥστε λαδόντας τε ἄδειαν, χαὶ γεγονότας Ev τοῖς 
οἰχείοις;, καὶ τὰς οἰχίας χατὰ τὸ παλαιὸν ἀνορθῶσαι 
σχῆμα, χαὶ τὴν γὴν χατεργασαμένους τὸν ἐξ αὐτῆς 
χολίζεσθαι χαρπόν. Ἐν βεθαίῳ τε αὐτοὺς καταστήσω 
τῆς οἰχείας γῆς " τοῦτο γὰρ λέγε: τὸ, « Καταφυτεύσω 


Nam verba, « Et non evellentur ultra deterra sua, C; αὐτοὺς ἐν τῇ γῇ αὐτῶν, » χαὶ οὐχ ἐάσω τῆς οἰχείας 


quam eis dedi, » hoc significant; id est procul illa non 
smandabuntur, prout tumc evenerat cum propria cap- 
tivitate tanquam velamine iinpediti, ne aspicere qui- 
dem patriam suam poterant. Hoc cst, inquit, decre- 
tim opusque Dci rerum omnium crcatoris ac Domini. 


ἔξω γενέσθα: χώρας Ext, ἧσπερ οὖν αὐτοὺς χυρίους 
ἀπέφηνα τὴν ἀρχήν" τὸ YXp, « Οὐ μὴ ἐχσπασθῶσιν 
οὐχέτι ἀπὸ τῆς γῖς αὐτῶν ἧς ἔδιυυχα αὐτοῖς, » τοῦτο 
δηλοῖ" ἕνα εἴπῃ ὅτι οὐ γενήσονται αὐτῆς ἔτι πόῤῥω" 
ὥστε τῇ αἰχμαλωσίᾳ ὥσπερ τινὶ χχτεχόμενοι σχέπῃ, 


μηδὲ ὁρᾷν δύνασθαι τὴν οἰχείαν γῆν, Ταῦτα δ᾽, φησὶν, ἀπόφασίς τε xal ἔργον Θεοῦ τοῦ ποιητοῦ τε πάντων 


χαὶ Κυρίου. 
83 Act. xv, 16. ΄ 


(91) Ilie, et alibi, et presertim in Prologo ad Jo- 
nam, videmus Tlieodorum nostrum haud ita lovy- 
δαιόφρονα esse, ul quibusdam interdum visus fuit, 


ecd proplictarum de Christo vaticinia agnoscere 
οἱ explicare. 





EPMHNEIA ABAIOY TOY IIPOOHTOY. 


. COMMENTARIUS IN ABDIAM PROPHETAM. 


140 Inimici jamdiu Israelitarum ldum:ei crant, 
valdeque hi optabant illorum excidium, atque 
eorumdem adversis casibu3 lhetabantur: imo cum 
ipsorum quoque hostibus perpetuo conspirabant, 


Ἀπεχθῶς ἄνωθεν Ἰδουμαῖοι πρὸς τοὺς "lopam)- 
κας ἔσγον, περὶ 7031109 τε αὑτῶν ποιούμενο! τὴν 
ἀπίλειχν, χαὶ ἐπὶ ταῖς προσγιγνομέναις αὐτοῖς ἡδό- 
μξνο! συμφοηλῖς, ὧττΞ χαὶ συμπράττειν (p. 912) 


θείαν συγχώργ σιν ἐν πείρᾳ χαθίσταντο xaxiv* γεγό- 
v:zay γὰρ Ἴσρατλῖται μὲν ἐχ τοῦ Ἰαχὼδ χατάγοντες 
“ὃ γένος. Ἰδουμλαῖοε 0b ix τοῦ Ἧσαῦ, ἀδελφοὶ δὲ 
ἦταν οὗτοι υἱοὶ τοῦ Ἰσαάχ- xai ἐπείδὴ χατὰ θείαν 
xpisty τῶν πρωτοτοχίων ἐπὶ τὸν Ἰαχὼδ μετεληλυ- 
θότων. διὰ μίσους τε εἶχεν αὑτὸν ὁ Ἡσαῦ, καὶ 
ἀυνξλεῖν xatpou λαδόμενος ἠδούλετο, παρασχευάζει 
piv τὸν Ἰαχὼδ εἰς τὴν Χαῤῥῥὰν ἀπελθεῖν ἡ μήτηρ, 
ὡς ἂν πόῤῥω γεγονότος λωφήσειεν ἡ ὀργὴ τοῦ Ἡσαῦ" 
χαὶ δὴ xai θεία: προνοίας ἀξιωθεὶς ὁ Ἰαχὼδ παν- 
“Ξλῶς διέφυγε τοῦ ἀδελφοῦ τὴν βλάδην " μετελέλυθε 
δὲ ὅμως εἰς τοὺς ἐξ αὐτῶν ἡ ἔχθρα’ διέμεινάν τε οἱ 
ix τοῦ Ἢ σαῦ χατάγοντες τὸ γένος Ἰδουμαῖοι πολε- 
μίως πρὸς τοὺς Ἰσραηλίτας ἔχοντες ἐχ τοῦ Ἰαχὼδ 
κπαταγομένους, ὡς ἔφην ἤδη" ποιχίλως τοίνυν τὴν. 
xzz' αὐτῶν ἔχθραν ἐπιδεικνύμενοι, οὐθὲν ἧττον τὴν 
αὐτὴ» ἐπεδείξαντο γνώμην. xal χατὰ τὸν χαιρὸν ἐχεῖ- 
vov, x10' ὃν ᾿Ασσυρίου; τΞ ᾿Ισραηλίταις, καὶ .-Βαδυ- 
λωνίους ὕστερον τῇ τε Ἱἱερουσαλὴμ xai τοῖς τῆς 
Ἰούδα φυλῆς ἐπελθεῖν συνέδη ὥστε χαὶ πλεῖστα 
933 ἐπί τε τῶν Ἰουδαίων ἀπωλείᾳ τοῖς Βαδυλωνίοις 
συμπράξει" ἐντεῦθεν ὁ μαχάριος Aavtó τὰ χατὰ Βα- 
δυλῶνε προτητεύων λέγει μέν ε« Ἐπὶ τῶν ποταμῶν 
Βαδυλῶνο; ἐχεῖ ἐχαθίσαμεν xal ἐχλαύσαμεν, » xal 
τὰ i£nt- δι᾽ ὧν ἐδείχνυ τὰ χατὰ τὴν αἰχμαλωτίαν 
ἔχείντν αὑτοῖς συμδεδηχότα χαχά" (p. 2915) ἐπε:δὴ 
δὲ xai τὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττον αὐτῶν μεταδολὴν ἤμελλε 
pnvó:tv, ἐπάγει" € Μνήσθητι, Κύριε, τῶν υἱῶν 


. COMMENTARIUS 1N ABDIAM. 
πρὰς ἅπαντα vol; ἐπιοῦσιν αὐτοῖς, ἤδη ποτὲ xarà A postquam Deo permittente Israelie variis cladibus 


306 


affici ceperant. Porro lsraelite ἃ Jacob genus tra- 
bebant, ldumgi ab Esau, qui fratres erant 1sa2ace 
geniti, Jam quia divino judicio jus natu majoris 
ad Jacob transierat, atque ob id invisum habebat . 
Jacobum Esau, eumque interficere, si occasio tu- 
lisset, moliebatur, dedit operam mater ut Jacoh 
Cbharras peregrinaretur, dum interim eo submoto 
quiescereL Esau furor. Et Jacob quidem divina 
providentia teetus plane vitavit impendens a ger- 
mano exitium; sed tamen manavit in posteros 
horum edium : retinueruntque Esau progenies 
[dumzi hostiles animos adversum [sraelitas de 
Jacob, utdixi, progenitos. Cumque multifaciam 
jam prodidissent simultatem illam, tum etiam men - 
tem. suam aperuerunt quo tempore Assyrii contra 
Hierosolyma Judzque tribum, expeditionem fece- 
runt. Tunc sane plurima ad Judzorum perniciem 
fecerunt, cum Babyloniis conspirantes. Quare et 
heatus David res Babylonicas predicens ait : « Su- 
per flumina Babylonis, illic flevimus **, » et reliqua. 
Quibus verbis mala per illam captivitatem Judzis 
eventura significavit, Verumtamen quia meliorem 
quoque rerum ordinem restituendum dicturus erat, 
addidit : «Memento Domine filiorum Edomi, qui in 
die Hierosolymorum aiebant:  Exinanite , 141 
exinanite a- fundamentis urbem. » Perspicuum est 
filios Edomi a Davide intelligi Idumzos, qui utra- 
que appellatione-utebantur, ut szepenumero ex di- 


Ἐδὼμ τὴν ἡμέραν Ἱερουσαλὴμ, τῶν λεγόντων" 'Ex- c vina.Scriptura cognoscere licct; et quidem ex 


κενοῦτε, ἐχχενοῦτε ἕως τῶν θεμελίων αὐτῆς " » εὖ-- 
ὄτλον Ὑὰρ ὅτι υἱοὺς Ἐδὼμ τοὺς Ἰδουμαίους λέγει, 
ἀμτοτέραις ταύταις χαλουμένους ταῖς προστ γορίαις, 
ὡς πολλαχοῦ cz ix τῆς θείας ἔνεστι μαθεῖν Γραφῆς" 
χαὶ οὐδὲν ἧττον ix τῆς τῶν Βασιλειῶν ἱστοριῶν, ὅτι 
᾿Αμεσίας ἐπάταξε τὸν Ἐδὼμ ἐν πολέμῳ᾽ εἶτα ἀπ- 
£3::)s μὲν πρὸς τὸν Ἰσραὴλ βασιλέα, ἐπὶ πόλεμον 
αὐτὸν ἐχχαλούμενος" ὁ δὲ ὑδριστιχῶς ἀποχρινάμενος 
πρὸς αὐτὴν, πρὸς τοῖς λοιποῖς καὶ τοῦτό φησι" «Πα- 
τάξας ἐπάπταξες τὴν Ἰδουμαίαν" χαὶ ἐπῆρε σε ἡ καρ- 
&z σοῦ dj βαρεῖα" » ob; ἐν τοῖς ἀνωτέροις εἶναι τοῦ 
Ἔδῶμ ἔφη, Ἰδουμαίους "ἐν τούτοις εἰπών: Μνή- 
σθγτι τοίνυν, φησὶ, τῶν Ἰδουμαίων, ὁποῖα δὴ xa0' 
ἡμῶν πεποιήχασιν, οἵ τὸν watpby τῆς συμφορᾶς τῆς 


Regnorum libris historicis **. Quarta enim historia 
dicit ab Amesia cxsum fuisse in acie Edomum, 
deinde missam ab eo legationem ad Israelis regem, 
ut ad prelium eum provocaret; hunc autem cum 
stomache respondisse illi inter- cetera : « Extulit 
tc superbia cerdis tui, propterea quod clade affe- 
ceris Idumzeam. » Quosin superioribus dixit Edomi 
filios, nunc Idumzos dicit historia. Itaque David, 
Memento, ait, quanta ldumsei contra nos fecerint, 
qui calamitatis nostre tempore abusisunt tanquam 
ansa ad suam expromendam malitiam ; quique hos- 
Gbus nestris vires addiderunt, ut universam ἃ 
fundamentis eruerent urbem, nihilque in ea reliquum 
esse paterentur. Addiditque : « Filia Babylonis mi- 


ἡ χετέρας, πρόφασιν τῆς ἑαυτῶν ἐποιήσαντο xaxíac: D sera! Felix qui reddet tibi retributionem quam 


ὥττε τοῖς ἐπελτλυθόσιν ἡμῖν συνεπιτχύειν, εἴ πως 
ἅπασαν ix βάθρων ἀνασκάσειαν τὴν πόλιν, xal μηδὲ 
ἀξέψανον αὑτῆς τι χαταλίποιεν ἕτι " xol ἐπάγει" 
«θυγάτηρ Βαδυλῶνος fj ταλαίπωρος, μαχάριος ὃς ἀντ- 
απυδώσει σοι τὸ ἀνταττόδομά cov, (p. 214) ὃ ἀνταπ- 
ἐδωχας fuiv* » δειχνὺς ὅτι τότε δὴ xat Ἰδουμαίοις 
ὑπὲρ τῆς γνώμης ἐχείνης ἐπάξει τὴν τιμωρίαν ὁ 
Θεός" ὁπηνέίχα δὴ τὴν μὲν Βαδυλωνίων χατασπάσει 
δυναστείαν, τὴν βασιλευομένην πόλιν αὐτῶν ἅμα τῷ 


nobis reiribuisti ! » significans fore ut eodem tem- 
pore Idumzis quoque ob bujusmodi ipsorum , men- 
tem penas Deus imponeret : nimirum quo tem- 
pore Deus Babyloniorum imperium eversurus erat, 
regiamque horum urbem cum rege cunctisque in- 
colis, Persarum potestati traditurus, ut ab his eo 
jure tractarentur, quod ipsi pridem contra Iliero- 
solyma exercuerant : expeditis interim captivitate 
Israelitis atque in patriam restitutis. 


t: βασιλεῖ xa πᾶσι τοῖς οἰχοῦσιν αὐτὴν παραδοὺς κοῖς Πέρσαις (584), ὥστε χαὶ παθεῖν παρ᾽ αὐτῶν ἐχεῖνα ἅπερ 
φ 4 ^ * , - * ^» P ' e 4 * , . 
07) χατὰ sf, Ἱερουσαλὴμ πεποιύχεσαν ἤδη" Ἰσραηλίτας δὲ τῆς κατεχούση- ἀπαλλάξας αἰχμαλωσίας εἰς τὴν 


οἰχείαν χώραν bmavavávr πάλιν, 


** Psal. cxxxvi, 1. IV Reg. xiv, 10. '* Psal. cxxxvi, δ. 


(53) Sul. Cyro. 


$07 


mala prophetarum ore sspe predixerat, primo 
quidem ab Assyriis imponenda, iterum a Babylo- 
niis cum universus Israel migrare patria jussus est ; 
et quia valde, ut. disi , per id tempus Idumsi cum 
hostibus consenserunt, dum idoneam nmacti occa- 
sionem se crederent perdendi funditus omnes 
quicunque de Israelitica stirpe essent (qua in re et 
lduinzi sine dubio Deo adversabantur , qui Jaco- 
bum majoris natu privilegio dignatus fuerat 149 
cunctosque lirjus posteros peculiari magnaque cura 
complectebatur ; et ipsos lsraelitas magnopere 
morrere par erat, quia posteri ejus qui divino 
decreto primogeniti tulerat benedictionem, bzc 
patiebantur ab iis qui cum suo parente benedictione 


divina exciderant), ob hmc, inquam, necessario B 


Deus beatum prophetamà excitavit Abdiam, qui 
universo suo vaticinio eventuram ldumais poenam 
significaret, cum Deo aliquando visum foret res 
Israelitarum in pristinam prosperitatem vindicare; 
a servitio scilicet expedire, suzque patrie red- 
dere, ut Hierosolyma instaurarent templumque 
reficerent : in quo maxime decebat iterum congre- 
gari eos, ut ibi legitimis erga Deum religionibus 
operarentur. Et quidem nunc haud exiguo moren- 
tibus solatio erat borum eventuum predictio; 
tum vero post vaticiniorum exitum multo magis 
credüuri erant, hec olim Dei voluntate predicta , 
et deinde verba in rem collata fuisse. Quo res 
uiraque comprobabat Dei erga eos providentiam ; 
certioresque eosdem faciebat , hec a Deo vaticinia 
fuisse edita gentis gratia, de cujus incolumitate 
magnam, ut szpe dixi, curam gerebat. 


THEODOR! MOPSUESTENI 
Quandoquidem ergo Deus correptura Israelitas A 


308 

Ἐπειδὴ τοίνυν πολλάχις διὰ τῶν προφητῶν ó Θεὸς 
τὰ χαταληψόμενα τοὺς Ἰσραηλίτας ἔφη xaxà, πρό- 
τερον μὲν ὑπὸ ᾿Ασσυρίων, ὑπὸ Βαδυλωνίων δὲ μετ᾽ 
ἐχεῖνο, ὅτι τε αἰχμάλωτος ἅπας ὁ Ἰσραὴλ τοῦτον 
ἀπαχθήσεται τὸν τρόπον πολλὴν δὲ, ὡς ἔφην, ἐπὶ 
τῶν χαιρῶν ἐχείνων τὴν οἰχείαν ἐπεδείξαντο συνερ- 
γίαν Ἰδουμαῖοι, χαιρὸν ἐπιτήδειον εἰληφέναι νομί- 
σαντες εἰς τὸ πανωλεθρὶ πάντας ἀπολέσαι τοὺς Ex 
«ἧς Ἰσραηλιτιχῆς ὡρμημένους συγγενείας" ὅπερ 
ἣν Θεῷ πολεμούντων προδήλως, ὃς τόν τε Ἰαχὼδ τῇς 
τῶν πρωτοτοχίων ἐξίωσεν εὐλογίας, xal πάντων τῶν 
ἐχεῖθεν χαταγομένων πολλήν τινα καὶ ἑξαίρετον 
πεποιημένος διατετέλεχε τὴν ἐπιμέλειαν " ἀθυμεῖν τε 
ἐπὶ τούτοις εἰχὸς ἦν τοὺς Ἰσραηλίτας, εἰ x τοῦ τὴν 
εὐλογίαν τῶν πρωτοτοχίων χατὰ θείαν χομισαμένου 
ψῆφον χαταγόμενοι, (p. 315) τοιαῦτα πάσχοιεν παρὰ 
τῶν ix τοῦ προπάτορος οἰχείου τῆς εὐλογίας ἀπο- 
δληθέντων τῆς θείας " ἀναγχαίως τὸν μαχάριον προ- 
φήτην ᾿Αὐδίαν ἐπὶ τούτῳ χεχίνηκεν ὁ Θεὸς, ὡς ἂν 
διὰ πάσης αὐτοῦ τῆς προῤῥήσεως τὴν καταληψομέ- 
γὴν Ἰδουμαίους μηνύσειεν τιμωρίαν " ὁπηνίχα ἂν ἐπὶ 
τὸ χρεῖττον μεταγαγεῖν τὰ Ἰσραηλιτῶν δοχιμάτῃ 
Θεὺς, ἐπαναγαγών τε αὐτοὺς ἐχ τῆς αἰχμαλωσίας καὶ 
τῇ χώρᾳ πάλιν ἀποδιδοὺς τῇ οἰχείᾳ, ὥστε xal τὴν 
Ἱερουσαλὴμ ἀνοιχοδομῆσαι, καὶ τὸν ναὸν ἐν αὐτῇ 
χατασχευάσαι, ἐν d δὴ μάλιστα προσῆχεν αὐτοὺς 
συνιέναι πάλιν, τὴν χαθήχουσαν ix τῆς νομιχῆς 
διατάξεως ἀποπ) ηροῦντας αὐτόθι τῷ Θεῷ θρησχείαν" 
νῦν τε γὰρ οὗ μικρὰν dj τούτων μήνυσις τὴν ψυχα- 
Ὑωγίαν παρείχετο τοῖς ἀδικουμένοις xai μετὰ τὴν 
τῶν μηνυθέντων ἔχδασιν, ἔτι μᾶλλον ἐπείθοντο τὸ 
γνώμῃ θεοῦ πάλαι τε ταῦτα εἰρῆσθαι " καὶ πρὸς ἕρ- 
4e» ὕστερον ἐχδεθηχέναι, ἅπερ ἣν ἄμφω τῆς περὶ 


αὐτοὺς κηδεμονίας ἔλεγχος τοῦ Θεοῦ" ὥστε οὐχ ἄδηλον εἶναι ὅτι προμηθείᾳ τοῦ λαοῦ xal ταύτην ἐποιεῖτο τὴν 
μήνυσιν" οὗ δὴ πολλὴν ὑπὲρ τῆς σωτηρίας, ὡς πολλάχις ἔφην, ἐποιεῖτο τὴν ἐπιμέλειαν ὁ Θεός. 


Vrns. 1. — « Visio Abdiz. » Nihil hujus vocabuli 
vis differt ἃ dictione : « Sermo Doraini. » Quippe 
sermonem Scriptura appellat eam virtutem , per 
quam spiritali munere notitiam rerum futurarum 
prophete excipiebant. Visionem scilicet dicit pro 
divina revelatione , cujus ope illis contingebat , ut 
arcanorum scientiam consequerentur,. Nam quia et 
theorias quasdam inenarrabiliter spiritali opera in 
animam excipiebant prophete, tum etiam doctrl- 
nam futurarum rerum tanquam ab aliquo loquente 
audiebant, pro sancti Spiritus agente in iis vir- 
tute ; idcirco et visionem dicit Scriptura et sermo- 
nem Domini ; imo etiam, ut mihi videtur, auditum : 
propterea quod 143 spiritalis doctrine notitiam, 
auditiunis cujusdam instar, recipiebant. Quare 
beatus quoque [Isaias propheta ail : « Domine, quis 
credidit auditui nostro ** * » nempe notítig rerum 
nobis demonsiratarum, et quas divinitus edocti 
sumus. Convenientissiuie item beatus Paulus hanc 
divinitus protulit locutionem : « Fides ex auditu, 
auditus autem per verbum Dei δ᾽ : » significans 
haud aliter accidere. posse proplietis. auditionem 


:8 [sa. Lir, ἡ. 5 Rom. x, 147. 


Στίχ. α΄. — « Ὅρασις ᾿Αὐδιοῦ. » Οὐδὲν κατὰ τὴν 
δύναμιν διαλλάττει τοῦτο, (p. 216) τοῦ, « ΔΑόγος 
Κυρίου. » Λόγον γάρ τε Κυρίου τὴν ἐνέργειαν ὄνο- 
μάζει τοῦ Θεοῦ, καθ᾽ ἣν τῇ πνευματιχῇ χάριτι τὰς 
ἀποχαλύψεις οἱ προφῆται τῶν ἐσομένων ἐδέχοντο" 
καὶ ὅρασιν τὸ αὐτὸ δὴ τοῦτο χαλεῖ τὴν ἀποχάλυψιν 
τὴν θείαν, καθ᾽ ἣν ἐγένετο αὐτοῖς τῶν ἀδήλων δέ- 
χεσθαι τὴν γνῶσιν ἐπειδὴ γὰρ xol θεωρίας τινὰς 
ἀποῤῥήτως διὰ τῆς πνευματικῆς ἐνεργείας ἐπὶ τῆς 
Ψυχῆς ἐδέχοντο τῆς οἰχείας οἱ προφῆται, καὶ τὴν 


Ὁ διδασχαλίαν τῶν ἐρομένων ὡς παρά τινος λαλοῦντος 


ὑπήχουον, χατὰ τὴν ἐγγινομένην αὐτοῖς ἐνέργειαν 
ὑπὸ τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίον " διὰ τοῦτο xai ὄρασιν 
αὑτὸ xal λόγον Κυρίου χαλεῖ" χαὶ ἀχοὴν δὲ ὡς εἰχὸς, 
ὅτε τῆς πνευματιχῆς διδασχαλίας, ὥσπερ ἀχοῇ τινι, 
δεχομένων τὴν γνῶσιν " ὅθεν καὶ ὁ μαχάριος "Houtac 
ὁ προφήτης φησί" » Kopte τίς ἐπίστευσε τῇ ἀχοῇ 
ἡμῶν ; » ἵνα εἴπη, τῇ γνώσει τῶν δειχθέντων ἡμῖν, καὶ 
ὧν ἐδιδάχθημεν θεόθεν" ἀχολουθότατα δὲ καὶ ὁ μα- 
χάριος Παῦλος ταύτην τε θεϊχῶς τὴν φωνὴν ἐπήγα- 
γεν « "Apa ἡ πίστις ἐξ ἀχοῆς, ἡ δὲ ἀχοὴ διὰ ῥήμα- 
τος Θερῦ"» δειχνὺς ὅτι οὐχ ἄλλως δυνατὸν τὴν τοιαύ- 


309 


COMMENTARIUS IN ABDIAM. 


310 


τὴν ἀχοὴν προσγίνεσθαι τοῖς προφήταις, ἀλλ᾽ ἣ διὰ A hujusmodi, nisi a sancti virtute Spiritus. Tum 


τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐνεργείας" xat ὁ μαχάριος 


δέ φησι Δαυΐδ’ ε Κλινῶ εἰς παραφολὴν τὸ οὗς μου, 


ἀνοίξω ἐν ψαλτηρίῳ τὰ πρόδλημά μου "»ἵνα εἴπῃ, ὅτο 
ὙὙποθεὶς τὴν ἀχοὴν xal δεξάμενος θεόθεν τὴν γνῶ- 
σιν, διαπηορθμεύσω τοῖς ἀνθρώποις: τῶν προσηχόντων 
τὴν διδασχαλίαν" χἀνταῦθα τοίνυν ἐπειδὴ εἶπεν "Opa- 
σις ᾿Αὐδιοῦ, (p. 217) ὃ προγβαφή τις παραπλησίως 


τοῖς λοιποῖς fjv τοῦ βιδλίου δήλωσιν ἔχοντος οὗτινος 
ὧν τὰ λεγόμενα, ὅπως τε τοῦ τοιαῦτα λέγειν δύναμιν 
εἰληφότο;, ἄρχεται τῶν τῆς προφητείας ῥημάτων 
οὕτω:" 

« Τάδε λέγει Κύριος ὁ Θεὸς τῇ Ἰδουμαίᾳ. » Δη- 
λῶν περὶ ὧν ἡ προφητεία γίγνεται. ε ᾿Αχοὴν ἤχουσα 
παρὰ τοῦ Βυρίου. » Τῶν δὲ ἐσομένων, φησὶ, κατὰ 
τὴν Ἰδουμαίαν ἀδήλων μὲν ὄντων ἀνθρώποις, μετὰ πο- 
λὺν δὲ ἐσομένων τὸν χρόνον, παρὰ τοῦ Θεοῦ δέδεγμαι 
τὴν διδασχαλίαν᾽ εἶτα τίς ἀχοή ; ε Καὶ περιοχὴν εἰς 
τὰ ἔθνη ἐξαπέστειλε. » Περιοχὴν λέγει τὸ κύχλῳ τι 
περιέχον, οἷον τεῖχος fj τι τοιοῦτο" οὕτω λέγει τὸ, 
« Τίς ἀπάξει με εἰς πόλιν περιοχῆς ; » ἵνα εἴπῃ, 
Εἰς πόλιν τετειχισμένην, τουτέστι περιεχομένην τῷ 
τείχει χύχλῳ" Ταύτην οὖν, φησὶν, ἤχουσα τὴν ἀχοὴν, 
ὅτι ὥσπερ τινὰ περιοχὴν τὸ πρόσταγμα ἑξαπέ- 
στεῖλε τὸ οἰχεῖον εἰς τὰ ἔθνη ὁ Θεὸς, ἅπαντας a5- 
τοὺς iv χύχλῳ xazk τῆς Ἰδουμαίας συλλέγων. 
« ᾿Ανάστητε xal ἐξαναστῶμεν ἐπ᾽ αὐτὴν εἰς πόλε- 
pov. » Κατὰ ἀποσιώπησιν τὸ € λέγων » νοεῖται, ἵνα 
jj, Καὶ περιοχὴν εἰς τὰ ἔθνη ἐξαπέστειλεν λέγων" 


etiam beatus David ait : «Inclinabo ad parabolam 
aurem meam, aperiam in psalterio propositionem 
meam δ᾽ :»nempe, Quam aure prabita divinitus 
hausero cognitionem, eam mox ad homines per- 
feram, ut officiorum fiat disciplina. Igitur quod lie 
dicitur «Visio Abdize, » is est quidam (ut in czeteris 
prophetis usuvenit) titulus libri, qui nomen ejus 
pre se fert ἃ quo ista dieuntur, simulque innuit 
quanam auctor virtute loquendi imbutus, verbo- 
rum propheticorum hoc initium faciat : 


« Hec dicit Dominus Deus ldumz. » Signifi- 
cantur ii, de quibus prophetia fit. « Auditionem 
audivi a Demino. » Adversos ldumzese casus, 
arcanos adhuc hominibus, sed tamen post diutinum 
tempus eventuros, a Deo edoctus sum. Jam quae 
res audita? « Et septum inter gentes misit. »Septum 
dicit quo aliquid cireumcluditur, murum puta, aut 
aliquid hujusmodi. Sic ait. Scriptura : « Quis dedu- 
cet me in urbem septi **?»id est inurbem munitam, 
seu muro circumdatam. Ergo hanc, ait, audivi 
auditionem, a Deo scilicet missum praceptum ejus, 
septi instar, ad cunctas orbiculatim gentes contra 
Idum:xam congregandas. « Surgite et consistamus 
contra eam belligerantes. » Sub reticentia intelli- 
gitur « dicens, » nempe septum inter gentes misit, 
dicens : « Surgite et consistamus contra eam belli- 
gerantes. » Tanquam si 1/4/ Deue hzc diceret 


« ᾿Ανάστητε xal ἐξαναστῶμεν ἐπ᾽ αὑτὴν εἰς πόλε- C juberetque, et undique contra Mumzam gentes 


pov * » (p. 218) ὡσανεὶ τοῦ Θεοῦ ταῦτα λέγοντός τε 
καὶ χελεύοντος, χαὶ πανταχόθεν ἐπ᾽ αὐτὴν τὰ ἔθνη 
συλλέγοντος " χαὶ δὴ χαὶ στρατηγεῖν αὐτοῖς μέλλον- 
τος ἐν τοῖς χατὰ τῆς Ἰδουμαίας πολέμοις " οἷόν τι 
xal ὁ μαχάριο; Aavtó* « Τίς ἀπάξει με εἰς πόλιν 
κεριοχῆς; xai τίς ὁδηγήσει ps ἕως τῆς Ἰδουμαίας ; 
οὐχὶ σὺ ὁ Θεὸς ὁ ἀπωσάμενος ἡμᾶς ; » ἵναεἴπῃ, ὅτι 
Ὁ Θεός μοι εἰς τοὺς χατὰ τῆς Ἰδουμαίας στρατηγήσει 
Ἐολέμους" ἰδίωμα δὲ τοῦτο xal παρὰ τῷ μαχαρίῳ 
Διυῖδ εὕροι τις ἂν κατὰ ἀποσιώπησιν σημαίνεσθαι τὸ 
«λέγων νἣ «λέγοντες » ἣ τι τοιοῦτο" οἷόν ἐστι τὸ, 


«Ἵνα τί ἐφρύαξαν ἔθνη xal λαοὶ ἐμελέτησαν χενά: 


οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν ἐπὶ 
τὸ αὐτὸ χατὰ τοῦ Κυρίον xal χατὰ τοῦ Χριστοῦ αὖ- 


colligeret, imo belli gerendi ducem se fore reci- 
peret. Veluti etiam beatus David : « Quis me trana- 
feret in urbem septi? quis me deducet usque in 
Idum:am? nonne tu, Deus, qui nos repulisti? » 
Nempe ait, Deum sibi ducem futurum belloruin 
contra Idumzain. Hunc loquendi modum observare 
licet apud beatum eumdem Davidem, cum per 
reticentiam intelligitur, « dicens »vel'« dicentes, » 
aut locutio ejusmodi. Veluti: «Quare fremuerunt 
gentes, et populi zneditati sunt inania ? astiterunt 
Teges terre, et principes convenerunt in unum 
adversus Dominum et adversus Christum ejus. 
Dirumpamus vineula eorum, et projiciamus a nobis 
jugum ipsorum *', » Nam et hic per reticentiam 


'«o9- Διαῤῥήξωμεν τοὺς δεσμοὺς αὐτῶν, xal ἀποῤ- D vox « dicentes » intelligitur, ad consilii patefactio- 


ῥίψωμεν ἀφ᾽ ἡμῶν τὸν ζυγὸν αὐτῶν" 1 χαὶ γὰρ xàv- 
ταῦθα χατὰ ἀποσιώπησιν τὸ e λέγοντες » νοεῖται, εἰς 
δήλωσιν τῆς γνώμης, μεθ᾽ ἧς τὴν παράνομον ἐχείνην 
εἰργάξοντο πρᾶξιν" τοιοῦτόν ἐστ' xal τὸ, « Πρὸς 
Βύρων ἐν τῷ θλίδεσθαί με ἐχέχραξα, xat εἰσήχουσέ 
βου" Κύριε, ῥῦται τὴν ψυχὴν μου ἀπὸ χειλέων ἀδί- 
χων χαὶ ἀπὸ γλώσσης δολίας" » χατὰ ἀποσιώπησιν γὰρ 
χἀνταυθά φησι τὸ « λέγων, » ἵνα T. « Πρὸς Κύριον 
ἐν τῷ θλίδεσθαἑ με ἐχέχραξα λέγων’ Κύριε, ῥῦσαι 


τὴν ψυχήν μου ἀπὸ χειλέων ἀδίχων xal ἀπὸ γλώσσης 
bas * » (p. 219) τὸ γὰρ « εἰσήχουσέ μου, » διὰ μέ- 
«e»u κατὰ ἀνταπόδοσιν εἴρηται τοῦ παυτός " οὕτως 


9 Psal. σεν, 5. ** Psal.cvii, 1]. 


nein, quo impium illud susceperunt facinus. Simile 
et illud : « Ad Dominum cuim tribularer clamavi, 
et exaudivit me. Domine, libera animam meam a 
labiis iniquis et a lingua dolosa. » Hic quoque sub 
reticentia. innuitur « dicens. » Nimirum : « Ad 
Dominum cum tribularer elamavi, dicens : Domine, 
libera animam meam a labiis iniquis et a lingua 
dolosa. » Nam quod medium interponitur « exau- 
divit me, » id utrique membro responsionem facit. 
Sic igitur hoc loco dicit,« congregavisse Deum 
gentes, » ceu voce quadam, pr:ecepto suo, easque ad 
bellum Idumez inferendum concitavisse. Dcinde 


* Psal. 11, f. 


511) 


THEODOR! MOPSUESTENI 


hello veluti indicto, pergit loqui contra ldum:am. A οὖν χἀνταῦθα Aie: 


9 
« Ὅτι συνέλεξεν ὁ Θεὸς τὰ 


ἔθνη, νὥσπερ τινὶ φωνῇ τῷ ἐπιτάγματι τῷ οἰχείῳ διεγείρων αὐτοὺς εἰς τὸν χατὰ τῆς Ἰδουμαίας πόλεμον" 
εἶτα ὡς τὸν πόλεμον δηλώσας, ἐπάγει πρὸς τὴν Ἰδουμαίαν αὑτήν. 


Vgns. 9-4, --- « Ecce minimam dedi te in genti- 
hus; vehementer contempta es. » Magna tui, ín- 
quit, cede edita, ad modicam te gentem redigam, 
ita ut omnium minima flas, multaque ignominia 
noteris ; hostium numero oppressa, atque innume- 
ris malis obruta. Quznam porro rei causa fuit? 
« Superbia cordis tui te extulit incolentem rupium 
145 specus, in sublimi habitaculo stantem, ani- 
moque tno volutantem. Quis ne in terram detra- 
het? » Quandoquidem Idumzi montana in regione 
degebant, hoc fere dicit : Ingentes admodum spiri- 
Lus geris, quia scopulorum recessus occupas, ibique 
spatiosam ac maximam, ut certe arbitraris, statio- 
nem tenes : et sane neminem fore credis qui te 
presenti prosperitate dejicere queat. Quamobrem 
quie dicta suut, patieris; uL sentias frustra temet 
aliquid esse putasse, invita Dei voluntate. « Etiamsi 
aquilz instar alta petas, et si mediis in astris ni- 
dum statuas, illinc ego te detraham, dicit Domi- 
nus. » Sublimis feraris licet, aquile& more que 
montes supervolare procul solet ; in mediig quam- 
vis sideribus glori: tux: magnitudo te collocet, vi- 
ribus meis minime obsistes, statim ac te deturbare 
voluero. 


Vens. 5-7. — « Si furesad te venissent no: tnr- C 


nive latrones, ubinam projecta fuisses? nonne 
furati essent. suflicientia sibi ? Et si viudemialtores 
ad te ingressi fuissent, nonne tibi racemum reli- 
quissent ? Quomodo lustratus est Esau, deprehensa- 
que. Sunt occulta ejus?» Si fures aliqui, clam 
noctu furari soliti in domum tuam irrupissenf, 
paucis direptis fortasse discessissent; tu tamen 
haudquaquam zdibus pulsus fuisses; tuis enim te 
laribus ii qui furto tumultuario aliquid diripiunt 
«poliare non possent. Item siqui vindemrix causa 
vineam introissent, nihilominus partem aliquam 
fructus in vite reliquissent. Verumtamen rei nunc 
Ubi eventurz alia ratio est : supervenient enim 
hostes, qui tantopere tui potientur , ut omnia tua 


scrutati, nihil tibi, reconditum licet, incolume esse D 


«sinant. Adeo cuncta in eorum potestatem deve- 
nient, qui quidquid libitum fuerit depopulati, tum 
demum  abscedent. Deinde ob mali gravitatem 
declarandam ait : « Usque ad terminos tuos dimi- 
serunt te viri omnes foederis tui ; obstiterunt tibi ; 
vires suas contra te intenderunt. » Qui jure 146 
amicitia mutuique presidii tecum antea copulati 
erant, statim ac calamitatis tux gravitatem sense- 
rint, ad hostium partes transibunt; cumque his 
conspirantes finibus tuis te propellent , dum hosti- 
bus gratificantur, a2que in captivitatem extrudent, 
Hi totis viribus adversabuntur, atque hostibus sup- 
petias ferent. Id ipsum alibi denuo dicit : « Ilomi- 
ues [ui pacifici, qui tecum epulis accumbebant, 
insidias. tibi collocaverunt, Nulla. est. prudentia 


Στίχ. β' -δ', — « Ἰδοὺ ὀλιγοστὸν δέδωχά as kv τοῖς 
ξθνεσιν" ἡτιμωμένος εἴ σὺ σφόδρα. ν Πολλέν σου, 
qnot, διὰ τῶν πολεμίων τὴν σφαγὴν ἐργασάμενος, 
εἰς ὀλίγους cou περιστέσω τὸ ἔθνος “ ὥστε πάντων 
ἐλάττονας εἶναι χαὶ ἐν ἀτιμίᾳ χαθεστάναι πολλῇ" 
ὡς ὑπὸ πολλῶν τε πεπολιορχη μένον vo μυρίοις πε- 
ριδληθέντα xaxoig* εἶτα τίς ἡ αἰτία; « ἽΙ ὑπερ- 
ηφανία τῆς καρδίας σου ἐπῆρέ σε χατασχηνοῦντα ἐν 
ταῖς ὁπαῖς τῶν πετρῶν, ὑψῶν τὴν χατοιχίαν αὐτοῦ " 
λέγων ἐν τῇ x2002 αὐτοῦ" Τίς με χατάξει ἐπὶ τὴν 
γῆν; » Ἐπειδὴ γὰρ ὄρειον ῴχουν χώραν ot Ἰδουμαῖοι, 
μᾶλλον τοῦτο λέγει. ὅτι ᾿Αμέτρως ἐπήρθης τὴν διά- 
νοιαν, ἐν χαταδύσεσι μὲν οἰχῶν πετρῶν, πολλὴν δέ 
«ou χαὶ μεγίστην, ὡς (pou, πεποιηχὼς τὴν οἴχησιν " 
χαὶ δὴ χαὶ οἰόμενος οὐχ ἄν ποτε ἔσεσθα: τὸν δυνάμε- 
νόν Gs τῆς προσούσης ἐχθαλεῖν εὐπραγίας " ὑπὲρ ὧν 
δὴ πείσῃ τὰ εἰρημένα, ἵνα αἴσθῃ μάτην οἰόμενος εἶναί 
τι θείας ἀντιπραττούσης βουλῆς. (p. 320) : "Eiv 
μετεωρισθῇς ὡς ἀετὸς, xal ἐὰν ἀνὰ μέσον τῶν 
ἄστρων θῇς νοσσιάν cou, ἐχεῖθεν χατάξω σε, λέγει 
Κύριος. » Ὥστε x&v ἀετοῦ δίχην εἰς ὕψος ἀρθῇς, ὅς 
πολὺ τῶν ὁρῶν ὑπερίπτατθαι πέφυχε, χαὶ ἐν μέσῳ 
τῶν ἄστρων διὰ τὴν ὑπερθολὴν τῆς περιφανείας σαυτὸν 
χαταστίσῃ;, οὐχ ἀρχέσει; mob; τὴν δύναιλιν τὴν 
ἐμὴν, ὅτ᾽ ἄν o: χατατπᾶν ἐθέλω. 

Στιχ. e'-7. — « Εἰ χλέπται εἰστλθον πρὺς σὲ, εἰ 
λτσταὶ νυγτὸς, ποῦ ἂν ἀπεῤῥίφητ: οὐχ ἂν ἔχλεψαν 
tX ἱχανὰ αὐτοῖς; xa εἰ τρυγηταὶ εἰσῆλθον πρὸς σὲ, 
οὐχ ἂν ὑπελίποντο ἐπιφυλλίδα; πῶς ἐξερευνήθη 
Ἡσαῦ, καὶ χατελήφθη αὐτοῦ τὰ χεχρυμμένα; » Εἰ 
μὲν οὖν χλέπται τινὲς οἱ λεληθότως ἐν ταῖς νυξὶ λῃ- 
στεύειν εἰωγότες εἰς τὴν οἰχίαν ἐπεισῆλθον τὴν σὴν, 
βραχέα τινὰ λαθόντες, τυχὸν ἐξῆλθον ἄν σὺ 0k οὐχ 
ἂν ἀπεῤῥίφης τῆς οἰχίας, ἐπειδὴ τῆς οἰχήσεώς ss 
ἀποστερεῖν οἱ διὰ λῃστεία; τὰ προστυχόντα ἀφελό- 
pevot οὐχ ἠδύναντο" xal ἐπὶ τρύγην δέ τινες εἰς 
ἀμπελῶνα εἰσεληλυθότες, πάντως ἄν τινα καρπὸν 
χατέλιπον ἐν ταῖς ἀμπέλοις " τὸ δέ γε νῦν σοι cuu 6n- 
σόμενον οὗ τοιοῦτον ἔσται" ἐπελεύσονται γὰρ πολέ- 
[tot οἱ τοσοῦτόν σου χαταχρατήσουτιν, ὥστε ἅπαντα 
ἐξερευνήσαντες τὰ προσόντα σοι, μηδὲ τῶν vexpuu- . 
μένων ἀχέραιον ἀφεῖνα! τι παρὰ σοί" οὕτω πάντα 
ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν ἔσται τὴν ἐχείνων, (p. 221) xaX 
πάντα δοχοῦντα ἀπελεύσονται λαθόντες" εἶτα εἰς 
ἔλεγχον τῆς ἐπιτάσεως τοῦ χαχοῦ" « Ἕως τῶν 
ὁρίων σηυ ἐξαπέστειλάν σε πάντες οἱ ἄνδρες τῆς δια - 
θήκης σου ἀντέστησάν cot, ἢδυνήθησαν πρὸς σέ. » 
Καὶ γὰρ χαὶ oi ποότερον συνθέχας, φιλίας τε καὶ 
συμμαχίας ἔχοντες πρὸς σὲ, θεατάμενο! cou τῆς συμ- 
φορᾶς τὸ μέγεθος, οὕτω τῆς τῶν ἐναντίων ἔσονται 
μοίρας, ὥστε σε σὺν ἐχείνοις πάντων ἔξωθῆναι τῶν 
ὁρίων τῶν σῶν, χάρ:τι τῶν πολεμίων ἐπὶ τὴν alypa- 
λωσίαν ὠθοῦντας " οἱ χαὶ ἀντιστήσονταί σοι. val 
δυνήσηνται τοῖς πολεμίοις συμπράττοντες τοῖς σοῖς" 
χαὶ τὸ αὐτὸ πάλιν ἑτέρως λένων" € ὕλνδρες elnmvt- 
xui πὴ ei συνευθίηντές aot, ξἔῆτιχαν ἔνεδρα ὑποχάτω 


COMMENTARIUS IN ADBDIAM. 


zia, ásra- A ejus. » Qui tecum amicitia juncti, communi mensa 


ἔστι σύνθεσις ἐν αὐτῷ. » Οἱ ς 
ρὸς σὲ χαὶ ἁλῶν σοι χοινωνοῦντες, αὐτοί co: 
"wogOiw, εἰς ἀπώλειαν ἄγουτες. ἐπειδὴ δι᾽ 
σαν ἄνοιαν οὐδὲ διαχρίνειν τοὺς ὄντως 
ἕστασαι τῶν ἐχθρῶν. 
[-᾿α΄..--«Ἔν ἐχείνῃ τῇ ἡμέρχ, λέγε: Κύ- 
WU) σοφοὺς ix τῆς Ἰδουμαίας, xa σύνεσιν 
'Heao* xai πτοηθήσονται οἱ μαχηταί 029 
^, ὅπως ἐξαρθῇ ἄνθρωπος ἐξ ὄρους ᾿Η αῦ, 
βαγὴν χαὶ τὴν ἀσέδξιαν τὴν εἰς τὸν ἀδελ- 
ἰαχώδ * χαὶ χαλύψει σε αἰσχύνη, (p. 999) 
ἤσῃ εἰς τὸν αἰῶνα. » ᾿Απολοῦνται δὴ πάν- 
μὲν περὶ τὰ πολεμιχὰ σοφοί τε xax δυνατοί 
ξς εἶναι" οἵ τε μέγα φρονοῦντες ἐπ 
τς ἕν Oarny, f, μεγίστη τῶν πόλεων εἶναι 
ϑμετέρων" νιχηθέντες τῷ φόδῳ τῶν ἐπ- 
w χαχῶν sl; πτόησιν χαταστίσονται χαὶ 
οσαύτη τῶν ἀνθρώπων ἀπώλεια γενήσεται 
ἰρων, ὑπὲρ ὧν αὐτοὶ τοὺς ἀδελφοὺς τοὺς 
τοῦ Ἰαχὼδ χατάγοντας τὸ γένος, ὃς ἀδελ- 
) ὕμετέρου προγόνου, παρανόμοις ἐχδεδώ- 
e σφαγαῖς - ὑπὲρ δὴ τούτων αἰσχύνη τε 
ἔστι, καὶ παντελῆ τὴν ἀπώλειαν ὑπομε- 
"Ae ἧς ἡμέρας ἀντέστης ἐξ ἐναντίας ἐν 
ἐχμαλευτευόντων ἀλλογενῶν δύναμιν αὑτοῦ " 
τρίοι εἰσῆλθον εἰς πύλας αὐτοῦ, ἐπὶ Ἵερου- 
XRAOY χλίρηυς, χαὶ σὺ ἧς ὡς εἷς 1E αὐτῶν. » 
πελευσυμένων σοι χαχῶν ἐξ ἐχείνου δέδεξλι 
Σστν, ἐξότε περ τοιαῦτα χατὰ τῶν ἀδελφῶν 
ἃς τῶν οἰχείων " ὅτε μὲν ἀλλότριοι, αὑτοὺς 
gag ἔλάμθανον, σὺ δὲ ἀντέστης ἐξ ἐναντίας" 
Ἕν «fj, τῶν ἐχθρῶν ἕταξας σαυτὸν μερίδ' " 
"πνεῖς μὲν αὑτῶν εἴς τε τὰς λοιπὰς πόλεις 
χαὶ πρὸς ταῖς λοιπαῖς, χαὶ τὴν Ἵερουσα- 
Y δὴ xal χλήρω τὰ ἐνόντα διενείμαντο 
$ δὲ ἐχοινώνεις τοῖς τοιαῦτα τολμῶσιν. 
Β"-ἰδ᾽, --- « Καὶ μὴ ἐπίδῃς ἡμέραν ἀδελφοῦ 
ἱέρᾳ ἀλλοτρίων" (p. 330) xaY μὴ ἐπίχαιρε 
υἱοὺς Ἰούδα ἐν ἡμέρᾳ ἀπωλείας αὐτῶν" xal 
λοῤῥημονήσῃς ἐν ἡμέρᾳ θλίψεως αὐτῶν" 
Ἄϑης εἰς πύλας λαῶν ἐν ἡμέρξ πόνων αὐτῶν᾽ 
πίδη; χαὶ σὺ ἐπὶ τὴν συναγωγὴν αὑτῶν ἐν 
ἐθρου αὑτῶν, prot συνεπιθῇ ἐπὶ τὴν δύνα- 
ν ἐν ἡμέρ2 ἀπωλείας αὑτῶν * μη]δς ἐπιστῇς 
διεχοολὰς αὐτῶν ἐξολοθρεῦσα: τοὺς ἀνασω- 
ἐξ αὐτῶν. μηδὲ συγχλείσῃ: τοὺς φεύγοντας 
ν ἡμέρι θλίψεως. » Τὸ « μὴ ἐπίδῃς » ἀντὶ 
| p ἐφησθῆς, λέγει" Ἵνα μὴ ταῦτα, φησὶ, 
λούθως γὰρ τοῖς ἀνωτέροις εἰπεῖν βούλετα:, 
Ιθ τούτω" δώσεις δίχην, xa τὴν μηννομένην 
€ τιμωρίαν ^ ἐπειδὴ ἐπέχαιρες ταῖς τοῦ ἀδελ- 
φοραῖς" x30" ὧν Exzivot χαιρὸν τὴν ὑπὸ τῶν 
s) ὑπέμενον ἀπώλειαν χαὶ ἐν ἀνάγχαις αὺ- 
:3504£vor) ἐφθέγγου ῥήματα, οἷα εἰχὸς ἐπὶ τῇ 
δόμενος ἀτιυλεΐζ᾽ τὸ γὰρ ε μεγαλοῤῥημο- 
-ἊὯτὸ λένε," χαὶ ἐν ἀνάγχαις ὄντων Exzivtoy 
χαὶ αὐτὸς εἰς τὴν πόλιν μετὰ τῶν λοιπῶν, τὰ 
s3 χαχὰ ζιαηήύσων aj: χὰ) εἴ κῖνες ὃὲ 
τ τἶῖν πῶς ἐδύναντο, τὴν Soft) τοῦτον 


Jr 


utebantur, machinationes tibi struxerunt qux» in 
perniciem ducerent, quia pro tua summa stultitia ne 
germanos quidem amicos ab inimicis discernere 
nosti. 

Vens. 8-11. — « llla die, inquit Dominus, pes- 
sum dabo sapientes in Idumza, intellectum | in 
monte Esau : cadent bellatores tui e Thazman, ita 
ut exterminetur homo ex monte Esau, propter 
cedem atque nequitiam quam in Jacob fratrem 
tum exseruisti : ignominia oppleberis, atque in 
ternum deleberis. » Leto occumbent quicunque 
apud vos rei bellicze periti feruntur vel fortitudinem 
jactant; quique przliis in Thzemian. pugnatis glo- 
riantur, quae maxima videtur urbium vestrarum ; 
hi metu instautium malorum fracti , animos ultio 
despondebunt. Tanta fiet civium vestrorum cla- 
des ! propterea quod ipsi fratres vestros, ex Jacob 
progenitos, qui vestri progenitoris germanus fuit, 
immeritis cladibus affecistis. Idcirco, inquam, pro- 
bro suffuridemini, supremumque exitium  adibitis. 
« Ex quo die adversarius constitisti ; quo die 
alienigene in captivitatem redigebant potentiam 
ejus ; extraneique ingrediebantur portas cjus, 
superque Hierosolyma sortes mittebant ; tw quoque 
eras tanquam unus ex illis, » Eventurorum tibi 
maiorum eo tempore causam tibi conciliasti, ex 
quo adversus fratres tuos talia facere ausus es 
cum extranei servitio eos mancipabant, 1347 t: 
cx adverso constiteras , id est te in hostium pares 
conjeceras. Utique alienigenz cunctas urbes, 2ique 
in his Hierosolyma, occupaverunt; manubiasque 
sortibus diviserunt ; tu vero talia audentium parti- 
ceps eras. 


Vgns. 12-14. — « Neque despicias fratris tui 
diem, in die alienigenarum ; neque leerls super 
Jude filiis in die ferali eorum; neque superbe lo- 
quaris in die calamitatis eorum ; neque ingrediaris 
portas populorum in die cladis eorum; neque de- 
spicias congregationem eorum in die quo interi- 
bunt; neque inveharis in potentiam eorum in die 
quo peribunt; neque steteris in exitibus eorum, ut 


p evadentes perdas; neque fugam eorum impedias in 


die calamitoso eorum. » Verbum « despicias » pro, 
Ne delecteris, usurpat, id est: Cave talia facias. 
Superioribus enim consonans dictis, significat fore 
ut ponas pro his maleficiis des, predictamque 
animadversionem perferas, quia lzetatus es fratrum 
tuorum adversis casibus, quo tempore hi ab hosti- 
bus vastabantur : dumque angustiis vexarentur, 
verba effutiebas, quz solent ii qui alieno exitio 
gaudent. Hoc enim significat « superbe loqui. » 
Atque in eorum pressuris tu urbem cum hostibus 
ingrediebaris, ut fratrum cladem augcres. Quod si 
qui forte viam fug:e naneiscerentur, in qua unice 
spem salutis collocabant, bos Uu. quoque perdere 
Saagebas ; capiens nimirum profugos, ac punier;- 


915 


in exitibus eorum, ut evadentes perdas, neque fu- 
gam eorum impedias in die calamitatis eorum. » 
Atque horum dictorum generalis sententia hxc 
est, quia fratrum tuorum Israelitarum exitio lzeta- 
tus 05; quia suppetias hostibus contra illos tu- 
listi, malisque eorumdem gavisus es; atque cos 
pro facultate tua detrimentis affecisti ; idcirco pa- 
ratum tibi lues supplicium. Quare addit : 


foÜ0r; ἐπὶ τοῖς αὐτῶν xaxol;, διαφόροις τε αὑτοὺς xal αὐτὸς xazà «hv οἰχείαν δύναμιν περιδέδληκας 
τοῖς xaxol;, ὑπὲρ τούτων δὴ τὴν μέλλουσαν ὑπομενεῖς τιμωρίαν. “Ὅθεν ἐπάγει" 


148 Vrns. 1517. — « Quia prope est dies Do- 
m:ni super omnes gentes. Οὐδ aliis fecisti, eadem 
tibi fient; retributio tua retribuetur iu caput 
tuum. » Ádest enim tempus quo Deus puniet om- 
nes qui aliquando [sraelitis male fecerunt. Et 
quidem tibi pra cseteris gravem imponet poenam, 
piremque maleficiis quz in fratres tuos commisi- 
sti. « Quia quemadmodum bibisti super montem 
sanctum meum, sic bibent omnes populi vinum : 
l'ibent et ascendent ; eruntque sicut non exsisten- 
tes. » Nam et ipse propterea quod contra montem 
meum incolasque ejus invectus es, supplicio non 
carebis. Qui sententi: tux factorumque participes 
fuerint, iidem poen: quoque socii erunt, interne- 
civo traditi exitio, ita ut ab iis non differant qui 
nulli sunt. Nam verba « bibisti » et « hibent, » 
animadversionem significant in Idum:xam aliosque 
hostes expromendam. Veluti, « Calix in manu Do- 
mini plenus misto. Et inclinavit ex hoc in hoc; 


verumtamen fzex ejus non est exinanita : bibent C χεράσματος" xal ἔχλινεν ἐχ τούτου εἰς τοῦτο" πλὴν ἢ 


omnes peccatores terra *5. » Memorat autem mon- 
tem sanctum suum, significans fore ut propter 
crimina adversus eum montem incolasque ejus 
patrata, poenz obnoxii fiant Idumzi : et qui cum 
eorum consiliis rebusque gestis conspiraverunt, 
iidem ad supplicii societatem vocentur, capitalique 
vindicta puniantur. « In. Sion autem monte salus 
erit et sanctitas, et possidebit Jacob qui se posse- 
derant. » Vobis itaque sociisque consiliorum ve- 
strorum hasc accident. Incolumes autem erunt, 
«tque omni adversitate carebunt in monte Sion 
qui antea bellis appetebantur : atque ita mons ille 
propler horum securitatem sanctus videbitur : imo 
vero cunctis dominabuntur, qui: se antea device- 
rant, Jacob posteri; quibus nimirum vos nuper 
vestrique socii molesti armis fuistis. 

Vens. 18-21. — « Eterit domus Jacob ignis, et 
domus Joseph flamma; et domus Esau stipula : 
1/49 et succendentur in eis, vorabuntque eos. » 
Sie, inquit, Idumasos omnes superabunt Israelitze, 
ut instar ignis stipulam absumentis, eosdem belli 
vi deleluri sint. « Et non erit flammiger in Esau 
domo, quia Dominus locutus est. » Quoniam ignem 
dixit lsraelem Esau fore, veluti si omnes ejus opes 
bello esset consumpturus, idcirco non erit, inquit, 
flammiger in Esau domo : id est nemini Idumzo 


€* Psal.exxiv, 9. 


THEODORI MOPSUESTENI 
tibus tradens. Hoc enim significat, « Neque steteris A πορίζεσθαι προσδοχῶντες, xal τούτους ἀπολλύειν 


p ωρήσεται τοὺς ὁτιδήποτε πεπραχότας εἰς αὐτοὺς, 









































ἑσπούδαξες, συλλαμδανόμενός τε τοὺς φεύγοντας i£ 
αὐτῶν xai παραδιδοὺς τιμωρίᾳ τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, 
c Μὴ ἐπιστῇς ἐπὶ τὰς διεχθολὰς αὐτῶν ἐξολοθρεῦσει 
τοὺς ἀνασωζομένους ἐξ αὐτῶν,(ρ. 224) μηδὲ συγχλεί- 
σῃς τοὺς φεύγοντας αὑτῶν ἐν ἡμέρᾳ θλίψεως" » δὲ 
ὅλων βουλόμενος εἰπεῖν, ὅτι Ὑπὲρ ὧν ἤσθης ἐπὶ τῇ 
τῶν Ἰσραηλιτῶν ἀπωλείᾳ ἀδελφῶν ὄντων σῶν, xd 
δὴ χαὶ τοῖς πολεμίοις συνέπραξας κατ᾽ αὐτῶν, xd 


Στίχ. ιε΄ «ιζ΄, — « Διότι ἐνγὺς ἡμέρα Kuoplou ἐπὶ 
πάντα τὰ ἔθνη" ὅν τρόπον ἐποίησας, οὕτω ἔσται σοι 
τὸ ἀνταπόδομά σου ἀνταποδοθήσεταξ σοι εἰς χεφαλῆν᾿ 
σου. » Ἥχει γὰρ ὁ χαιρὸς xa0' ὃν ἅπαντας μὲν τι» 


μάλιστα δὲ πάντων βαρεῖαν ἐπάξει σοι τὴν τιμιυρίαν, 
ἀνάλογόν σοι τὴν συμφορὰν ἐπάγων οἷς πεποίηπες 
κατ᾽ αὐτῶν. « Διότι ὃν τρόπον ἔπιες ἐπὶ τὸ ὄρος μὲν 
τὸ ἅγιον, πίονται πάντα τὰ ἔθνη οἶνον" πίονται νὰ 
ἀναδήσονται, καὶ ἔσονται καθὼς οὐχ ὑπάρχοντες. 9. 
Αὐτός τε γὰρ ὑπὲρ ὧν εἰς τὸ ὄρος τὸ ἐμὸν τοὺς εἷ- 
χοῦντας ἐν αὐτῷ τοιαῦτα τετόλμηχας, δέδεξαι τὴν 
τιμωρίαν" οἱ χοινωνήσαντές τέ σοι τῆς γνώμης ταῦ- 
τῆς xal τῶν πράξεων, ὡς εἰχὸς χοινωνήσουσι «ἧς 
τιμωρίας, παντελεῖ ληφθέντες ἀπωλείψ, (p. 225) ὡς 
μηδὲν ἀπεοιχέναι τῶν χαθάπαξ οὐχ ὄντων" τὸ phy 
γὰρ « ἔπιες » xaX « πίονται, » τὴν τιμωρίαν δηλοῖ τὴν 
αὐτοῖς τε ἐπαχθησομένην xai τοῖς λοιποῖς " ὡς “ἢ; 
« Ποτήριον ἐν χειρὶ Kuplov, οἴνου ἀκράτου, πλῆρες 


τρυγίας αὐτοῦ οὐχ ἐξεχενώθη" πίονται πάντες οἱ ápa 
τωλοὶ τῆς γῆς" » τὸ δὲ c ἐπὶ τὸ ὄρος μου τὸ ἅγιον.» δέ 
εἴπη Ὑπὲρ ὧν εἰς τὸ ὄρος τὸ ἐμὸν εἴς τε τοὺς οἰχοῦῖν 
τας ἐν αὑτῷ τοιαῦτα τετολμήχατε, δέδεξαι τὴν τιβεθῖ 
ρίαν" οἱ χοινωνήσαντές τέ σοι τῆς γνώμης τ 
xa τῶν πράξεων, ὡς εἰχὸς χοινωνήσουσι τῆς τιμεῦι 
ρίας, παντελεῖ ληφθέντες ἀπωλείᾳ. « Ἕν àb d 
ὄρει Σιὼν ἔσται ἡ σωτηρία, xai ἕσται ἅγιον, ΜΕ 
χαταχληρονομήσουσιν ὁ οἶχος Ἰαχὼδ τοὺς κλῃ 
νομήσοντας αὐτούς. » Περὶ μὲν οὖν ὑμᾶς τε 
τοὺς χεχοινωνηχότας ὑμῖν τῆς γνώμης, ταῦτα 1 
νήσεται' περισωθήσονται δὲ xal πάσης ὁ 
ἔξω γενήσονται ἐν τῷ ὄρει τῷ Σιὼν πρότερον 9m 
μηθέντες" ὥστε ὄντως αὐτὸ διὰ τῆς τούτων Bev 
ἅγιον φανῆναι ἐπεὶ! xai πάντας τοὺς πρότερον avi 
χεχρατηχότας ὑποχειρίους ἕξουσιν οἱ ἀπόγοναι 
Ἰαχὼδ, οὗς ἐπολεμεῖτε ἔνθεν ὑμεῖς μετὰ τῶν v 
Στίχ. ιη΄-χα’, — « Καὶ ἔσται ὁ οἶκος Ἰακὼθ αἵ 
xai ὁ οἶχος Ἰωσὴφ φλὸξ, ὁ δὲ οἶχος Ἑσαῦ εἰς 
μην" xal ἐχχαυθήσονται εἰς αὑτοὺς, καὶ καταφῇ 
ται αὐτούς. » (p. 226) Οὕτω γὰρ χρατήσουσεϑ 
τῶν οἱ Ἰσραηλῖται τῶν Ἰδουμαίων, ὥστε δύκην ΜΒ 
χαλάμην ἀναλίσχοντος ἅπαντας αὑτοὺς i 
χράτει τοῦ πολέμου. « Καὶ οὐχ ἔσται πυρφόβι 
οἴχῳ Ἡσαῦ, ὅτι Κύριος ἐλάλησεν. » Ἐπειδὴ 
ἔφη τὸν Ἰσραὴλ ἔσεσθαι τῷ Ἡσαῦ, ὡσεὶ πάντας 


S117 


COMMENTARIUS IN JONAM. 


218 


αὑτοὺς ἀναλίσχειν μέλλοντα τῷ πολέμῳ, διὰ τοῦτο A licebit male facere Israelitis ; sed illi quidem ab his 


οὐχ ἔσται πυρφόρος, φησὶ, τῷ οἴχῳ Ἡσαῦ" ἀντὶ τοῦ, 
Οὐθεὶς ἔσται ἐν αὑτοῖς ὃς διαθεῖναί τι δυνήσεται τοὺς 
Ἱσραηλίτας xaxóv- ἀλλὰ πείσονται μὲν παρ᾽ αὐτῶν 
οὗ τὰ τυχόντα’ ἀμύναι δὲ ἑαυτοῖς, f) ποιῆσαί τι πρὸς 
βλάδην ἐχείνων, οὐ δυνήσονται χαθάπαξ οὐδέν" ἃ δὴ 
πάντα γενήσεται πάντως, ἐπειδὴ Θεός ἐστιν ὁ ἀπο- 
φηνάμενος γενέσθαι" καὶ ἐπειδήπερ ἐν τοῖς ἀνωτέροις 
ἔφη ὅτι χαταχληρονομήσουσιν ὁ οἶχος Ἰαχὼδ τοὺς 
παταχληρονομήσοντας αὐτοὺς, πλατύτερον αὐτὸ βου- 
λόμενος εἰπεῖν, λέγει ὅτι οἱ μὲν ἐν Ναγὲδ Ἰσραηλῖται 
κπαταχληρονομήσουσι τοὺς προσήχοντας τόπους τῷ 
"Hoao- οἱ ἐν Σιφηλᾷ δὲ τοὺς τῶν ἀλλοφύλων" χομιοῦν- 
«αι δὲ xal τὴν οἰχείαν χώραν ὡς εἶχός " οἱ μὲν τοῦ 
ἙἝἙφραϊῖμ τὸ τῆς Σαμαρείας πεδίον“ τὴν Γαλααδῖτιν 
δὲ ὁ Beviagiv- τῆς τε μετοιχίας αὐτῶν τῆς ἐπὶ τὰ 
εἰχεῖα, ἀρχὴ μὲν αὐτοῖς γενήσεται ἡ Σαρεφθῶν χώρα" 
φίλος δὲ ἡ Ἔφραθά" βούλεται δὲ εἰπεῖν ὅτι πάντας 
twv Χαναναίων τοὺ: ἐν μέσῳ χαθέξουσι τόπους, οὖσ- 
περ οὖν καὶ πρότερον εἶχον᾽ (p. 237) οὕτω δὲ xa τὰς 
ἂν Ναγὲὶδ πόλεις ἑαυτῶν ὑποδέξονται ἁπάσας ἅπαν- 
«ες, συντόμως εἰπεῖν, οἱ τῷ Σιὼν ὄρει προσήχοντες, 
καὶ τὶν αὐτόθι τῷ Θεῷ προσήχουσαν θρησχείαν Exte- 
λοῦντες- αὐτοί τε πάσης τεύξονται σωτηρίας" xal 
μεγίστην τινὰ τοῖς τοῦ Hoa) τὴν τιμωρίαν ἐπάξου- 
ev, ἀνθ᾽ ὧν πκεκόνθασιν παρ᾽ αὐτῶν' οἷς ἐπήγαγεν 
ὅπασιν ἐν αὐτῷ συμπεράνας τὴν προφητείαν" « Καὶ 
ἔσται τῷ ἹΟυρίῳ ἡ βασιλεία. » "Iva. εἴπῃ, ὅτι διὰ 


qualibet perpetientur, quin tamen injurias ulcisci 
queant, vel quidquam ad illorum perniciem moliri. 
Hzc adamussim omnia fient ; Dei enim oraculo fu- 
tura esse dicuntur. Et quoniam in superioribus 
dixit, fore ut domus Jacob eos possideat, qui se 
possederant ; explicatius jam id dicere volens ait, 
Israelitas Nagebi incolas hzreditatis jure capturos 
proximos Esau locos ; Siphelz item cives Israelitas, 
regionem alienigenarum occupaturos : preterquam 
quod patriam quoque regionem, uti par est, obti- 
nebunt; nempe Ephraimite Samarie planitiem, 
Benjamite Galaaditidem. Jamvero postliminii eo- 
rum initium regio Sarepte erit, finis Ephratba. 
Nempe ait possessuros eos intermediam omnem 

B Chananzorum regionem. Cunctas item finitimas 
Nagebi urbes recuperabunt omnes hi, ut summa- 
tim dicam, qui Sion monti sunt proximi, ibique 
legitimam persolvunt Deo religionem. Atque hi 
summam salutem adepti, maximas ab Esau posteris 
injuriarum veterum reposcent poenas. Quibus om- 
nibus addit prophetiz clausulam : « Et erit Domino 
regnum. » Videlicet tum Israelitarum prosperitate, 
tum impiorum hostium supplicio, Deus vere rex 
comprobabitur, Dominusque et creator omniur, - 
qui seu suorum, seu etiam illorum, qui videntur 
alieni, pro su: voluntatis arbitrio, vitam fortunas- 
que temperat. “ 


πάντων ὧν τε εὖ πάσχουσιν Ἰσραηλῖται xai ὧν ὑπομένουσι, δίκας διδόντες οἱ παρανενομηχότες εἰς αὐτοὺς, 


φανεῖται βασιλεὺς ἀληθὴς ὁ Θεὸς, ὁ Κύριός τε καὶ ποιητὴς τῶν ἁπάντων, χατ᾽ ἐξουσίαν & βούλεται περ' τε 
«οὺς οἐχείου; καὶ κερὶ τοὺς ἀλλοτρίους εἶναι δοχοῦντας ποιῶν. 





EPMHNEIA IONA 












COMMENTARIUS IN 


). ὑκάρχων Θεὸς ὁ Δεσπότης xat Ποιητὴς τῶν ἁπάντων, 
Spb; ἕνα σχοπὸν ὁρῶν, τά τε χατ' ἐχείνην ῳᾧχονόμησε 
κεὶ τὰ xxv αὐτήν’ πάλαι μὲν ἔχων βεδουλευμένον 
. φερ' ἑαυτῷ τὸ τὴν μέλλουσαν ἐχφῆναι χατάστασιν, 
(p. 238) ἔτπερ τὴν ἀρχὴν ἐν τῇ χατὰ τὸν Δεσπότην 
ἀνέδειξεν οἰχονομίφ᾽ &ávavxalov δὲ νομίσας, 
ἐνταύτῃ δὴ, τῇ παρούσῃ λέγω, πρότερον ἡμᾶς γενέ- 
εἶθ᾽ ὕστερον εἰς ἐχείνην μεταστῆναι διὰ τῆς ix 
Φριρῶν ἀναστάσεως" ὡς ἂν ix παραθέσεως μᾶλλον 
queis μεν τῶν τε δειχθησομένων τὸ μέγεθος ἀγαθῶν 
dV ὡς ἂν τοῦτο γένηται δῆλον, χαὶ μὴ χαινόν τι vo- 
Reto ὕστερον βεδουλεῦσθαΐ τε xa δεδοχιμαχέναι 
«τ:ρὶ ἡμῶν, διὰ πολλῶν μὲν ἤδη χαὶ ἑτέρων ἐναπ- 
ἐδετο τοῖς ἀνθρώποις τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ τὴν παρ- 


$?.3:34, ὥπτος πάντας Ἰουδαΐ)υς πόῤῥωθεν ἀπεχδέχε" 


TOY ΠΡΟΦΗΤΟΥ. 


JONAM PROPHETAM. 


Εἷς χαὶ ὃ αὐτὸς τῆς τε Παλαιᾶς χαὶ Νέας Διαθήχης C. 150 Unus idemque Veteris ac Novi Testamenti 


Deus, Dominus et creator omnium, uno scopo sibi 
proposito, illius pariter atque bujus temporis curam 
gessit : olim quidem habens firmum apud se pro- 
positum futurum rerum siatum ad exitum perdu- 
cendi; cujus initium Christi Domini incarnatione 
fecit : necessarium (amen judicavit, presentem 
antea conditionem nos experiri, tum ad futuram 
transferri per resurrectionem a mortuis, nempe ui 
ex comparatione magis nobis innotesceret promis- 
sorum magnitudo bonorum. Deinde quo id consi- 
lium palam fleret, neque aliquid novi excogitatum 
postea decretumque videretur, aliis quoque per- 
multis indiciis Christi Domini adventum hominibus 
portenderat, ita ut Judaei omnes hunc jamdiu 
exspectarent. Neque. id minus ex oraculis Abra- 


319 


TUEODOR! MOPSUESTENI 


, .^,. ^ Y. «- Ὁ - 
hamo Davidique editis conficiebatur, quibus pro- A σθαι ταύτην" οὐδενὸς Gb Ttov ἔχ τε τῶν xai τὸν 


miserat; illi quidem, fore ut omnes gentes in se- 
miuc ejus benedicerentur ; huic autem, fore ut 
posteris ejus perpetuum regnum attribuerctur. 
Qui itaque secundum populi existimationem si- 
gnificabant illum, cujus causa hw res efficiendze 
erant, ca reapse in Christi Domini incarnatione 
comperta sunt exitum habere : in quo ctiam genti- 
hus vere contigit benedici, et perpetuum incon- 
cussumque generis regnum ficri. Propterca etiani 
Dci providentia circa populum multa fuit, quoniam 
omnes promissionum dictarum memores, exopta- 
tum Christi Domini przstolabantur adventum. 
Atque hzc causa fuit, cur plurima in Vetere Te- 
stamento Deus secundum ejusmodi administraverit 
rationem ; ita ut gesta illa tum ejus temporis 
151 hominibus maximam praberent utilitatem, 
lum etiam significationem haberent gerendarum 
postea rerum : preterquam quod excellentia si- 
mul quam plurima Novi pra Vetere Testamento 
apparitura erat. Compertum est igitur hoc modo, 
vetera esse typum quemdam posteriorum, non sine 
siliqua corumdem imitatione, et cum idoneo suis 
temporibus usu : sed tamen re ipsa demonstran. 
lia, quantopere illa przsentibus minora fucrint. 


Deus igitur ex /Egypto Israetem eduxit, omnique 
illa acerba servitute expedivit ; editaque ingenti pri- 
mogeuitorum cxde, hinc rem [sraeliticam integre 
saluti restituit: quos populos miraculo etia: dis- 
criminavit, dum Hebrzos, nihil simile /Egvptiis 
pati voluit : id quod accidit ob cruoris in postibus 
aspersionem. IHIec, inquam, multum ejus :etatis 
Igraelitis emolumentum exhibuerunt,quibus ejusmo- 
di bono frui datum fuit. Id autem portendebat, typi 
scilicet instar, fore ut Christus Dominus liberaret 
ros haud ex ZEgypti servitio, sed mortis atque pec- 

cati: quod quidem nobis Christus przstitit proprii 
sanguinis aspersioae, Uoc enim ille pro omnibus 
fuso, ct nece pro nobis obita, mortuorum resurre:- 
tionem patravit; fecitque ut nos omni hac servitute 
soluti, immortalitatis et incorruptibilitatis et impec- 
cantize bonum reciperemus : quo impetrato, haud 
jaw promissam terram, ut illi, incoleremus, sed in 
regno versaremur colorum. Jam quontum hac a^ 
ilis differunt! Israelitz? ad breve temporis spatium 
bona illa consequebantur ; nos liec, quz multa sunt 
et maxima, cum seterna utilitate tenemus : id quod 
cx omni rerum ipsarum natura compertum est. Sic 
eliam peccantes in eremo Israelitas peenz subjecit 
Dens, ut his veluti exemplaribus peccatorum for- 
midinem nobis incuteret, quorum causa in deterio- 
rem solemus condit'onem incidere. 
μου" ὡς ἂν ἕν τισι τύποις παιδεύων ἡμᾶς δεδοιχέναι 
π:ιριδαλεῖν. 

1529 [ἃ quod hcatus docet. Paulus. dum | ait : 
«lec omnia illis in imagine contingebant ; scri- 
pta autem sunt ad. eruditionem nostram, in quos 


B του Χριστοῦ" ἀλλχ vio ταύτης ἕνεχεν τῆς aide; 


D λείας ἀπαλλαγεῖσιν, ἀπεχδέχεσθαι τῆς τε ἀθανασίεξ᾽ 


᾿λόρχὰλμ xai τὸν Δαυῖδ εἴργασται τοῦτο, πρὸς o); 
ἐπαγγελίας ἐποιήσατο, τὸν μὲν, ὅτι ἐνευλογηθῆσε" 
ται ἐν τῷ σπέρματι αὐτοῦ πάντα τὰ ξθνη" τὸν Gk, ὅτι 
διηνεχῇ παρέξΞι τοῖς ἐξ αὑτοῦ τὴν βασιλείαν" ἅπερ, 
οὖν τῷ μὲν δοχεῖν τὸν λαὸν ἐμήνυξς τὸν ἐφ᾽ οὗπερ 
ταῦτα πληροῦσθαι! ἤμελλεν’ fj ὃ τῶν πραγμάτων 
ἀλήθεια ἐπὶ τῶν χατὰ τὸν Δεσπότην Χριστὸν oixoyo- 
μηθέντων, ἐδείχνυτο λαθοῦσα τὸ πέρας, ἐφ᾽ οὗπερ 
xai τὸ ἐνευλογηθῆνα! τὰ ἔθνη γέγονεν ἀληθῶς, χαὶ 
διτνεχῇ δὲ χαὶ ἀσάλευτον εἶναι τῷ σπέρματι τὴν βα- 
σιλείαν᾽ διὰ δὲ τοῦτο χαὶ ἣ περὶ τὸν λαὸν ἐπιμέλεια 
τοῦ θεοῦ πολλή τις γέγονεν, (p. 939) ἐπειδὴ πάντες 
ἐπὶ ταῖς ἐπαγγελίαις φυλαττόμενοι ταῖς εἰρημέναις, 
τὴν προσδοκωμένην παρουτίαν ἀνέμενον τοῦ. Δεστ» 

i 
πλεῖστα ὅσα ἐπὶ τῆς [D312:3; Διλθήχης χατὰ vum | 
ὡχονόμγη σε τὸν τρόπου, ὡς ἂν χαὶ τοῖς τότε μεγίσαν, 
πὰ γινόμενα παρέχοιτο τὴν ὠφέλειαν, χαὶ. μὴνυσίν 
-ινα τῶν πραγμάτων ἔχῃ τῶν ὕστερον δειχθησομένων 
μετὰ τοῦ χαὶ τὴν ὑπεροχὴν τῶν δευτέρων πρὸς τὰ 
πρότερα πλείστην τινὰ φανήσεσθαι οὖσαν" εὑρέ σχετό 
πὸ χατὰ τοῦτον τὸν τρόπον τύπος ttg τὰ παλαιὰ τῶν 
ὕστερον, ἔγοντα μέν τινα μίμησιν πρὸς ταῦτα, μετὰ 
τοῦ χαὶ χρεί lay ἐν τοῖς olxziotg παρέχεσθαι χαιροῖς" 
δηλούμενα 0i ἐξ αὑτῶν τῶν πραγυάτων ὁπόσον ᾿λάτ- 
τὐυνται ταῦτα. 

Ἐξήγαγξε μὲν οὖν τῆς; Αἰγύπτου τὸν Ἰσραὴλ ὁ 
Θεὸς xal πάσης τῆς πιχρᾶς ἐχείνης ἀπήλλαξε δῳ» 
Asta; ἐργασάμενος 0b θάνατον τῶν πρωτοτόχων ἕν᾿ 
λὺν, διὰ τοῦτο τὰ τῶν Ἰσραηλιτῶν περ'ἔσωσε TCEVES- 
λῶς" ἅπερ οὖν xai σημείῳ διέκρινε πρὸς τὸ μηδὲν 
παρατλήσιον τοῖς Αἰγυπτίοις παθεῖν" ἦν δὲ τοῦτο ἡ 
ἐπὶ τῶν Quy ποῦ αἴματος χρίσις" ταῦτα δὲ πολλὲν. 
μὲν τοῖς Ἰσραηλίται; γινόμενα τότε παρείχετο τὴν Ἢ 
ὠφέλειαν» τοῖς γε χαὶ ἐν ἀπολαύσει τοιούτων χαδ : 
ἱσταμένοις" προέστη μαίνετο δέ πως ὡς ἐν τύποις τὸ χεὶ 
τὸν Δεσπότην Χριστὸν οὕτως ἡμᾶς ἀφαιρήσεσθαι 
02 "i: Λἰγύπτου δουλείας, ἀλλὰ τῆς τε τοῦ Ücwiew: 
χαὶ τῇ: ἀμαρτίαφ᾽ (p. 230) ἅπερ οὖν ἡμῖν παρέσχε, 
«Tj χρίσε: τοῦ αἵματος τοῦ olxziou* τοῦτο γὰρ ὑπὲρ 
ἁπάντων ἐχχέας, καὶ τὸν θάνατον ὑποστὰς τὸν ὑπὲρ 
ἡμῶν, εἰργάσατό τε τῶν νεχρῶν τὴν ἀνάστασιν, v 
παρέσχεν ἅπασιν ἡμῖν τὸ, πάσης τῆς ἐνταῦθα ὃν» 



























καὶ τῆς ἀφθαρσίας xai τῆς ἀναμαρτησία; τὴν ἀπέ 
λαυσιν" μεθ᾽ ὧν οὐ ri ἐπαγγελίας οἰχήσομεν, &&^ 
ἐχεῖνοι, ἀλλ᾽ ἐν τῇ τῶν οὐρανῶν ἐσόμεθα Bacüslg 
ὁπόσον 0: τούτων πρὸς ἔχεῖνο τὸ διάφορον, καὶ i 
ἐχείνων μὲν ἐπ᾽ ὀλίγον ἐγένετο τὸ χέρδος, τούτων 

μεγίστων τε ὄντων χαὶ πολλῶν διηνεχὴς ἢ 
zu; λαβοῦτιν προπέσται, ἐξ αὑτῶν ἅπασι δῆλον 1 
ἐπσπτηχξ τῶν πραγμάτων" οὕτω χαὶ τοὺς ἐπ 
τῶν Ἰσραηλιτῶν τιμωρίαις ἐπέβαλεν ἐπὶ τῆς iple" 


ἣν ἀπαρτίαν, ὡς ἱχανήν τε οὖσαν τοῖς χείροσιν f$ 
i n 2 i X poat i 


To3:5 6x € pax proc δηλοῖ Παῦλος λέγων" « Tav 
δὲ πάντα τύποι συνέδαινον ἐχείνοις" ἐγράφη, δὲ zr 
wy iaa ἡνιῶν, εἰ 


$ οὺς τὰ SET, τῶν αἰώνων χατήν" 


COMMENTARIUS IN JONAM. 592 


ῳ 


» Οὕτω διὰ τῆς νομιχῆς διατάξεως, ταῖς τε A termini sseeulorum devenerunt **. » Atque ita legzli- 


; καὶ τῷ aiuact τῶν ἀλόνων ζώων ἔταξεν ὧφε- 
τοὺς χρωμένους" (p. 351) ἵν᾽ ἐχ παραθέσεως 
δ πιστεύξιν μειζόνιυς T0000. ὅτι μεγίστων 
) ἐν τῷ αἵματι τευξόμεθα τοῦ Δεσπότου Χρι- 
θεν ὁ μαχάριος λέγει ἸΙαῦλος " « El γὰρ τὸ 
αὖρων xal τράγων xax σποδὸς δαμάλεως ῥαν- 
tto); χεχοινωμένους ἀγιάξει πρὸς τὴν τῆς 
χαθαρότττα, πότῳ μᾶλλον τὸ αἷμα τοῦ Χρι- 
$ διὰ πνεύματος αἰωνίου ἄμωμον ἑαυτὸν προσ- 
τῷ Θεῷ, χαθαριεῖ τὴν συνείδτσιν ἡμῶν ἀπὸ 
ἔργων; »Ἐχ γὰρ τῆς τοῦ Δεσπότον Χριστοῦ 
ἴς «oh; τὰ ἄληγα ζῶα, ἀοχούντω; ἡμᾶς ἐπι- 
0, ὅτι πολλῷ πλέον "jud; τούτοις προσῦχε 
ay 3| ἐπ᾿ ἐχξίνοις ἐπίστευον οἱ τότε " xal xax 
pov δὲ τῶν Ἱσραγλιτῶν δι᾽ ἀπείθειαν ταῖς 
zer ἀπολλυμένων πληγαῖς, ἐχέλευσεν ὁ Θεὸς 
pito Μωσῆ χαλχοῦν ἀπεργάπτασθαι ὄφιν, ὡς 
αὖὗτὸν ἀποδλέποντες οἱ πληττόμενοι τῆς βλά- 
ke πλτιττόντων ῥᾳδίαν δέχοιντο τὴν λύσιν" δυ- 
f) μὲν τοῦ Θεοῦ xa τοῦ πλήττεσθαι παντελῶς 
εἶσαι, ἢ ἑτέραν γοῦν τινα εὑρέσθαι τῆς κλη- 
πρεΐαν᾽ βουλτθέντος δὲ ἐν ἀπειχονίσματ' τῶν 
Mowy tr; βλάδν- δέχεσθαι αὐτοὺς τὴν λύσιν" 
σφόδρα θαυμάξζωμεν εἰ τῷ θανάτῳ τοῦ Δε- 
| Χριστοῦ λύων τὸν θάνατον ὁ Θεὸς, (p. 222) 
ἂν dfjuiv διὰ τῆς ἀναστάσεως παρέχεται τὴν 
sv xa ὁ Κύριός φησι « Καὶ χαθὼς Most; 
τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ 
v τοῦ ἀνθρώπου, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων ἐπ᾽ αὐτὸν 
ληται, ἀλλ᾽ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον" » δειχνὺς ὅτι 
«ρόπον τότε τῶν πληττόντων τὸ μίμημα τὴν 
(€ πλτυῖς ἰᾶτο βλάθην, τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον 
(6 πάντας ἀνθρώπους ἐπινεμόμενος θάνατος, 
| Δεσπότου Χριστοῦ γεγονὼς, οὐχ αὑτῷ μόνον, 
ἂρ χιὶ πᾶσιν ἀνθρώποις τοῦ θανάτου παρέξει 
sy. 

ὁ δὲ χαὶ τὰ χατὰ τὸν μαχάριον γέγονεν Ἰωνᾶν 
οφήτην, ὄν, Ἰουδαίων χπειθούντων χαὶ προσίε- 
ἃς προφητείας οὐχ ἐθελόντων, ἐπὶ τὰ ἔθνη 
εἶν παρεσχεύασεν ὁ Θεός - εἶτα διὰ τριῶν τε 
y x3i νυχτῶν παραδόξως ἐπὶ τοῦ χέτους αὐτὸν 
"2, ἔγαγέ τε εἰς τὴν πόλιν τὴν μυρίων πλήρη 
"χαὶ πιρεσχεύασε χηούξαντα τὴν μετάνοιαν, 
im; ἅπατι τοῖς αὐτόθι πρόξενον γενέσθαι " ἵν᾽ 
αθέσξω: μὴ ἀπιπτοίημεν, εἰ χαὶ ὁ Δεσπότης 
ig διὰ τῶν ἴσων χαιρῶν ἀδιάφθορος φυλαχθεὶς, 
& νεχρῶν ἀναστὰς, ἐν ἀθανάτῳ iof, χοινὴν 
«οἵ; ἔθνεσι, xal ταῦτά γε ἀπειθούντων Ἰοὺυ- 
τὴν ἔχ τῆς μετανοίας παρέχεται σωτηρίαν" ὅζεν 
ζύριος ποτὶ μέν ζφητῖν" «€ Ὥσπερ γὰρ ὁ Ἰωνᾶς 
xxi τοῦ χήτους τρεῖς ἡ λέρας ἐποίησε xai 
ὑχτας, (p. 233) οὕτω δεῖ τὸν Υἱὺν τοῦ ἀνθρώπου 
χαηξία zn. YA. Todos τρεῖς ἡμέρας χαὶ τρεῖς 
τὴν ποτὸ δὲ" εΓΑὐδοῖς Νινευῖται͵ ἀναστήτονται 
παχοινοῦτ' τὴν γενεὰν ταύτην, ὅτι ἔχουσαν τοῦ 
42: Ἰωνᾷ ^ xii ἰδονυ πλεῖν Ἰωνᾶ ὧδε» 


Cor. x, 11. 5 Hebr. s, 15. 


bus institutis curavit, ut illi cum fructu, victinus οἱ 
brutorum animantium sanguine uterentur ; atque ut 
co exemplo fides nostra roboraretur, fore nimirum 
ut bora maxima per Christi Domini sanguinem 
consequeremur. Quare beatus ait Paulus: « Si enim 
sanguis taurorum οἱ hircorum, et cinis vitula as- 
persus, qui co utuntur sanctificat ad carnis emun- 
dationem ; quanto niagis sanguis Christi, qui per 
?tlernum spiritum Deo se obtulit immaculatum, 
conscientiam nostram a mortuis operibus perpur- 
gabit 7*? » Nam Deus per Christi Domini a brutis 
animantibus differentiam satis nos facit certiores, 
multo nos magis novis liis debere confidere, quam 
illi veteribus confidebant. Jam cum lIsraelit:e. in 
eremo propter suam incredulitatem  colubrorum 
morsibus interirent, mandavit Deus beato Movsi , 
ut 3xneum conflaret colubrum ; quem qui vulnerati 
respiccrent, dauni sui medicinam facilem recepturi 
erant. Atqui cum Deo liceret vel Israelitas a mor- 
sibus omnino defendere, vel aliam quamlibet suppe- 
ditare ictus medelam ; nihilominus eos voluit a 
mordentium imagine remedium referre : quo iuinime 
miraremur, si inorte Christi Domini Deus mortem 
destrueus, immortalem nobis per corporum resur- 
rectionem | compararet vitam. Quare οἱ Dominus 
ait: « Sicuti Moyses exaltavit serpentem in solitu- 
dine, ita exaliari oportet Filium hominis, ut omnis 
qu credit in ilum non percat, sed habeat vitam 
vternam"*. » Quibus verbis docet, sicut olim mor- 
dentium imago damnum vulneris persanabat, sie 
nunc mortem, quz: omnes homines 153 depasce- 
batur, postquam ea Christo Domino accidit, non 
huie solum, sed cunctis hominibus mortis reu:edium 
esse allaturam. 


Sic etiam contigit beato prophetze Jon, quem 
Judzis incredulis, neque ejus oracula recipientibus, 
ad gentes transgredi jussit Deus ; deindc tribus diebus 
totidemque noctibus mirabiliter intra cctum con- 
servavit incolumem , perduxitque in urbem inr;u- 
meris sceleribus redundantem : nempe ut is poe- 
nitentiam predicaus, conciliator salutis incolis 


p fleret ; nos autem hoc exemplo eruditi minime ne- 


garemus, Cbristum Dominum pari temporis spatio 
siue corruptione servatum ; qui mox e mortuis ad 
immortalem vitam revocatus, communem cunctis 
ethnicis (Jud:eis interim incredulitatem retinenti - 
bus) poenitetize merito salutem exhibuit. Unde et 
Dominus aliquando dixit : « Sicut enim Jonas in 
ventre ceti tres dies totidemque noctes transegil : 
ita oportetFilium bominis tres dies in corde terre 
totidemque noctes manere ?*. » Aliquando vero : 
« Viri. Ninivitz consurgent, ct generationem hane 
condemnabunt; propterca quod ipsi pronas aures 
pridicanti δον prabuerust : ecce. autem. plus 


*! Jon. !, 4, ** Matth. xti, 49. 


325 200004 
quam Jonas hic est. » Porro rerum imitatio evi- 
denter constat ; quanquam multa est priacarum ἃ 
novis discrepantia. Profecto Judzi presentes, baud 
secus quam illi veteres, in ineredulitate perseve- 
rant; dun. salutarem gentes recipiunt predicatio- 
nem. His evidenter de causis beati Jon: persona 
excitata est. Alioqui enim non tam incredulus 
Deo perstitisset propheta, ut nihil eorum faceret 
que jubebatur, preseriim quum ad tot hominum 
curandam salutem mitteretur. Sed neque ita incre- 
dulum experiri eum opus erat marinam illam cala- 
mitatem, ceto nimirum objici, prodigiose intra 
hunc servari, multo vero prodigiosius illinc exitum 
nancisci. Quippe Deo licebat aliter ad officium co- 
gere renuentem incredulumque prophetam : sicut 
ab eo factitatum novimus "*, quo tempore Moyses 
apostolatus ministerium 1 B4 devitabat ; itidemque 
cum Jeremias ejusdem operis magnitudinem exti- 
mescebat **. Plane igitur constat, libitum fuisse 
Deo tam insolitis tamque miris casibus Jonam 
exercere, quo typum eum exhiberet gerendarum 
in Christo Domino rerum, ita ut hanc ob causam 
per tam incredibilem novitatem deductus, dignus 
fide evaderet, propterea quod tanti operis figuram 
in semetipso gerebat. 

Precipuam itaque prodigiorum, qua beato Jona 
acciderunt, causam hanc dicere licet : proximam 
alteram, qua de typo similiter manat. Necesse enim 
erat haud mediocriter animum despondere propbe- 
tas, qui continenter ad populum a Deo missi futura 
canebant, imponendasque poenas minitabantur, et 
quidquid demum emendandis moribus conduceret, 
magna sedulitate praestabant : cateroqui nihil pro- 
ficiebant, obtinente Israelitarum malitia adversus 
eà studia prophetárum, quos Deus illorum causa 
excitaverat. Quamobrem hi merito jam inutilem 
existimabant laborem suum, ac de rebus humanis 
prorsus desperabant, nempe, quia ethnici quidein 
in vitia constanter ruerent; ille autem populus, 
qui ad divinam videbatur delectus seientiam, im- 
pietate et morum colluvie haud ethnicis cederet. 
Muestos itaque Deus prophetas ut recrearet, qui 
omnium utique hominum multam gerit curam, pe- 
culiarem tamen providentiam electis impendit, sz- 
penumero significavit illis futuram in Christi Do- 
mini adventu conversionem humanorum morum : 
quo tempore omnes divinz gratiz instinctu a vitio 
ad virtutem respecturi erant. Tum ad extremum 
hoc quoque admirabile in propheta Jona patravit 
opus ad omnium prophetarum eruditionem atque 
solatium ; quos re ipsa certiores fecit de indubio 
Christi 155 adventu, et de omnium hominum per 
id tempus ad bonam frugem reditu; Judzis inte- 
rim valdc ad vitia incumbentibus, Deo ita permit- 
tente ob demonstrandum mentis humana liberum 
arbitrium ac fragilitatem ; sed denique sub Christi 


"7 Exod. 0, 1 ?* Jer, 1, C. 
($5) Ita cod. non ὑπ᾽, 


THEODORI MOPSUESTENI 


53) 

Α δῆλον ὅτι ἔστι μέν τις μίμησις τῶν πραγμάτων, πολὺ 
δὲ τὸ διάφορον τούτων πρὸς ἐχεΐνα " xal ὅτι παρᾶ- 
πλησίως μὲν οὗτοι τοῖς τότε Ἰουδαίοις ἀπιστοῦντες ᾿ 
μενοῦσι, δέξεται δὲ τὰ ἔθνη τὴν ἐχ τοῦ χηρύγματος 
σωτηρίαν. Ἐπὶ δὴ τούτοις σαφῶς ὁ μαχάριος πρὸ 
δέδληται Ἰωνᾶς * οὐδὲ γὰρ ἂν ὁ προφήτης οὕτως 
ἔμεινεν ἀπειθὴς τῷ Θεῷ, ὡς μὴ -ἐλέσθαι τι ποιῆσαι 
τῶν εἰρημένων αὑτῷ * χαὶ ταῦτα ἐπὶ σωτηρίᾳ γε τοῦ» 
οὕτων πεμπόμενος ἀνθρώπων ἀλλ᾽ οὐδὲ ἀπειθοῦνικ 
πειραθῆναι πάντως τῶν χατὰ τὴν θάλατταν ἦν ἀνάγχη 
χαχῶν᾽ ὥστε χαὶ ἐμόληθῆναι χήτει, καὶ ἐπ᾽ (25) αὐτοῦ 
παραδόξως σωθῆναι, xat παραδοξότερον ἔτι τὴν ἐχεῖ- 
θεν ἀνάδυσιν ὑπομεῖναι" δυναμένου γε τοῦ Θεοῦ ἐτό- 
ρως ὀχνοῦντα καὶ ἀπειθοῦντα τὸν προφήτην ἐπὶ *. 
δέον ἐγεῖραι * ὥσπερ οὖν αὐτὸν ἐπί τε τοῦ Μωσέως 

Β ἔγνωμεν ποιοῦντα ὀχνοῦντος πρὸς τὴν ὑπουργίαν eie 
ἀποστολῆς * ἐπί τε τοῦ Ἱερεμίου φεύγοντος ὁμοίως 
χἀχείνου τῆς ὑπουργίας τὸ μέγεθος " (p. 234) ἀλλὰ 
γὰρ διὰ πραγμάτων οὕτω χαινῶν τε xal καραδόδιαᾳ 
προδήλως τὸν μαχάριον Ἰωνᾶν ἀγαγεῖν ἐῤξουλήθη, 
ἐπειδὴ τύπον αὐτὸν τῶν χατὰ τὸν Δεσπότην Χριστὸν 
ἤμελλεν ἀποφαίνειν * ὡς ταύτης ἕνεχεν τῆς αἰτίας bb. 
τοσαύτης ἀπίστου χαινότητος ἐνεχθεὶς, ἀξιόιισεος 
γένοιτο, τοῦ τοσούτου πράγματος τὸν τύπον ἐχφαΐνων 
ἐν αὑτῷ. 

ΠΡροηγουμένην μὲν οὖν τῶν χατὰ τὸν paxáguw 
Ἰωνᾶν οὕτως παραδόξων γεγονότων ταύτην αἰτίαν 
εἴποι τις ἄν" ἑπομένην δὲ χἀχείνην ἐχ τοῦ τύπου τὴν 
ἀρχὴν λαδοῦσαν᾽ ἀθυμεῖν γὰρ οὐχ ὡς ἔτυχεν ἀνάγκη — 

C τοὺς προφήτας ἦν, ὅτι συνεχῶς πρὸς τὸν λαὸν παρ», 
τοῦ Θεοῦ πεμπόμενοι, ἐμήνυόν τε αὐτοῖς τὰ ἐσόμενα, i 
xai τὰς ἐπαχθησομένας τιμωρίας d πείλουν * wd " 

πάντα δὴ τὰ πρὸς διόρθωσιν αὐτῶν συντελοῦντα xad) : 
πολλῆς διεπράττοντο τῆς σπουδῇς " ἦννον δὲ eM ' 
οὐδὲν, τῆς τῶν Ἰσραηλιτῶν χαχίας ἀντιπραττούσηξ 
τῇ διὰ τῶν προφητῶν ἐπιμελείᾳ παρὰ τοῦ Θεοῦ περᾷ 
αὐτοὺς γινομένῃ᾽ ἀφ᾽ οὗ δὴ xal περιττὸν ὡς eiuf 
ῴοντο τὸν ἑαυτῶν εἶναι πόνον * xal δὴ xal πρὸς 
ἀπόγνωσιν παντελῆ τῶν ἀνθρωπείων ἐχώρουν πρῶ 
γμάτων" ὡς τῶν μὲν ἐθνῶν πρὸς τὸ χεῖρην &waf 

νευόντων, τῶν δοχούντων δὲ εἰς τὴν γνῶσιν ἕξι». : 
λέχθαι τὴν θείαν, (p. 255) οὐδὲν ἐλαττουμένων τῇ 98 - 
ἀσεθείᾳ χαὶ τῇ τῶν τρόπων μοχθηρίᾳ ἐχείνων " oU 7 
δὴ διαχειμένους αὐτοὺς ψυχαγωγῆσαι βουλόμενος ὃ 

D Θεὸς, ὁ πολλὴν μὲν πάντων ἀνθρώπων ἐπιμέλειδε. 
ποιούμενος, ἐξαίρετον δέ τινα νέμων τοῖς αὑτοῦ τὴν 
χηδεμονίαν, πολλάχις μὲν ἐδήλωσεν αὐτοῖς τὴν ἐπὶ 
τῆς δείξεως τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ γενησομένην μὲν 
ταδολὴν τῶν ἀνθρωπείων πραγμάτων, ὅτε δὴ 
ἤμελλον ἐχ τοῦ χείρονος θείᾳ χάριτι νεύειν ἐπὶ 
χρεῖττον * τελευταῖον δὲ καὶ τὴν παράδοξον ταύτην 
ἐργασίαν τὴν χατὰ τὸν προφήτην Ἰωνᾶν πεποίηται, 
εἰς διδασχαλίαν τε χαὶ ψυχαγωγίαν πάντων τῶν 
προφητῶν δι᾽ ὧν ἔργοις ἔπειθεν αὐτοὺς, ὡς ἀληθῆ 
μὲν ἔσται τὰ χατὰ τὸν Δεσπότην Χριστόν * καὶ ὅτι 
πάντες ἄνθρωποι θείᾳ χάριτι τότε μετελεύσονται πρὸς. 







COMMENTARIUS IN JONAM. 


294 


νῦν piv Ἰουδαίων ἀνε τως ἐχόντων περὶ A adventum, quo tempore suam Deus gratiam pate- 


tlpovos αἵρεσιν, διὰ τὸ συγχωρεῖν οὕτω τὸν 
ἔλεγχον τῆς ἀνθρωπίνης προαιρέσεώς τε 
εἴας" ἐπὶ δὲ τῇς τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ 
; ὅτι ἄν τὴν οἰχείαν βούληται δειχνύναι 
εὸς, ἀπάντων ἀνθρώπων τῶν διαπαντὸς 
ῥειαν νευόντων, τὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττον λαμ- 
ῥοπήν" ὡς καὶ ὁ μαχάριος Παῦλός φησιν, 
ἔκλεισεν ἡ Γραφὴ τὰ πάντα ὑπὸ ἁμαρτίαν, 


facturus erat, cuncti homines, qui nunc prorsus 
impietati dediti erant, ad virtutem cursum directuri 
erant. Quare etiam beatus Paulus ait, conclusisse 
Deum omnia sub peccato, ut fide justificemur 15, 
significans quemadmodum a majoribus nostris ad 
sectanda vitia inclinati fuerimus ; quo scilicet co- 
gnosceremus gratia nobis opus esse ad discernen- 
dam atque anteponendam cuivis rei virtutem. 


τεὼς διχαιωθῶμεν * » (p. 256) δεικνὺς ὅτι ἐχ τῶν προειληφότων τὴν ἐπὶ τὸ χεῖρον τῶν ἀνθρώπων 
δὲν ῥοπὴν, ἵνα μάθωμεν ὅτι θείας χάριτος δεόμεθα πρὸς τὸ διαγνῶναί τε χαὶ προθεῖναι πάντων 


νι 
ft ἀπόδειξιν αὑτάρχη παρέσχετο τοῖς προ- 
παρόντα, ἐν τοῖς χατὰ τὸν Ἰωνᾶν μάλιστα 
ut δειχθῆναι νομίζων 0; τύπον ἐν ἑαυτῷ 
κερὶ τὸν Δεσπότην ἐσομένων παρέσχε τὸν 
ἐποστέλλει μὲν γὰρ αὐτὸν εἰς Νινευὴ τὴν 
ἄλλην νῦσαγ xal πολυανθρωποτάτην, xal 
ουρίοις βασιλίδα τυγχάνουσαν " ἐν f πάν- 
δαέδειάν τε ἑώρων, χαὶ μοχθηρῷ mpos- 
My, τρυτζαῖς τε xat ἀνέσεσι χαὶ ἀχολασίαις 
| δυζῶντες παρανομίᾳ * χελεύει δὲ τὴν τῆς 
ἰνύσαι χαθαίρεσιν, εἰ μὴ νεύσειαν πρὸς τὸ 
| παρεσχεύασε πάντας ἐχείνους ἀθρόον cu- 
Fezc τοῦ προφήτου, ὃν οὐχ ὅστις ἦν ἡ πί- 
À' οὐδὲ μετὰ θαυμάτων φανέντα εἶδον, 
Mtv αὐτοῦ τινα λαθεῖν * ἐντεῦθεν μεταθε- 
; πρόσθεν γνώμης ἀπὸ μόνης τῆς ἀπειλῆς 
μεξττον ἰδεῖν, ἐθνιχού; τε ὄντας xal οὐδὲν 
€ εἶδος εἰς θεοσέδειαν ἠἡχούσης πρότερον 
ὃς "ὡς ἂν δηλώσειεν Ex τῶν παρόντων, 
τι χατὰ τοῦτον τὸν τρόπον ἐπὶ τῆς τοῦ 
Χριστοῦ παρουσίας ἅπαντα τὰ ἔθνη τῇ 
τι νεῦσαι παρασχευάσει πρὸς τὸ χρεῖττον, 
εἶν ἐθέλωσιν Ἰουδαῖοι τῇ τῆς εὐσεδείας 
rv ὅ μαχάριος προφήτης ἔχ τε τῶν παρόν- 
ἰὼς ὡς τῆς ἐσχάτης ἄξιοι φανοῦνται τιμω- 
αἴοι, ix τοσαύτης διδασχαλίας μηδεμίαν 
διόρθωσιν, εἰ Νινευῖται ἀσεδείᾳ συζῶντες 
ὄμενοι, ἀθρόον Ex μηνύσεως μόντς μετα- 
tÉvotvzo πρὸς τὸ χρεῖττον * χαὶ ὅτι τούτων 
τόδειξιν γιγνομένων τῶν χατὰ τὸν Δεσπό- 
νων Χριστὸν, τὸ αὐτὸ 63 τοῦτο πολλῷ 
δήσεται, ὁπότ᾽ ἂν τὰ μὲν ἔθνη τῇ Ocía xa- 
ἰἄριτι ῥέπῃ πρὸς τὴν εὐσέδειαν, Ἰουδαῖοι 
" ἀπειθεῖς xot μὴ δεχόμενοι τὸν Δεσπότην 
D τὴν μήνυσιν xal τὴν διδασχαλία» ἄνωθεν 
| εἶχον παρ᾽ ἑαυτοῖς " ὅτι τε ἐντεῦθεν χλη- 
ἐν ἀποφανθήσονται τῆς βασιλείας τῶν οὐ- 
κανταχοῦ YT; οἰχοῦντες ἄνθρωποι, ἐξω- 
δὲ τῆς δωρεᾶς ταύτης διὰ τὴν οἰχείαν 
τε xai ἀπέδειαν Ἰουξαῖοι, xaízot γε δόξαν - 
αὕτη διδασχαλίᾳ τοῦ χρείΐττονος γεγενή- 
xai; ἐθύμει, πένθους ἄξιον πανταχόθεν 
ρᾶγμα, χαὶ συναλγῶν μὲν Ἰουδαίοις εἰχό- 
238) τοιούτοις τε 022: χαὶ 5072213 μέλ- 


| x3, 32. 


Quarum rerum idoneam in prasenti demonstra. 
tionem prophetis exhibuit, eam scilicet quam in Jo- 


p n2 precipue casibus exprimendam curavit, qui 


C 


quamdam rerum in Christo Domino efficiendarum 
imaginem in se ipso gestavit. Mittit enim eum 
Deus in. magnam urbem Niniven, populo copiosis- 
simam, Assyriorum regiam sedem; cujus cuncti 
cives non sine religionis contemptu pravum vite 
genus agitabant, otio, luxuria, intemperantia, atque 
omnimodis vitiis diffluentes : jubetque ut urbis 
excidium nuntiet, nisi incole ad officium conver- 
tantur. Exin curavit Deus, ut ii repente omnes 
audita prophete voce (quem aitea. minime nove- 
rant, neque nunc prodigiis communitum cernebant, 
ita ut ejus admiratione aliqua percellerentur),cura- 
vit, inquam, Deus ut priore ingenio mutato, mina- : 
rumque vi impulsi, ad saniora consilia mentem 
intenderent quantumvis ethnici, et qui nullam vc- 
re pietatis speciem hactenus prz se tulerant. Res 
ergo praesens docebat, fore ut eadem ratione circa 
Domini Christi adventum populi omnes, vi gratiz 
ejus, de virtutis studio cogitarent: Judzis lieet 
obstinata incredulitate doctrinam pietalis respuen- 
tibus. 

156 Quamobrem beatus propheta ex presenti 
re cognoscebat, fore ut extremo viderentur suppli- 
cio digni Judzi, qui tanto a magisterio nullam vit:e 
emendationem eontraxerant ; dum interim Ninivitz 
omni quemdam improbitate polluti ac volulantes, 
statim solo predicationis terrore ad meliorem fru- 
gem traducli fuissent. Cumque hzc intelligeret 
fieri, ob ea significanda qu: cirea Christi Domini 
adventum futura erant ; rem multo graviorem even- 
turam videbat, cum ethnici divina gratia vocati 
ad pietatem confluerent ; Judzis nihilominus incre- 
dulitatem suam retinentibus, neque Christum Do- 
minum recipientibus, cujus cateroqui significatio- 
nem atque doctrinam cclitus immissam apud se 
habebant; atque hinc regni coelestis hzeredes de- 
claratum iri homines, qui ubique terrarum habita- 
rent ; exclusum autem iri ab hac donatione pro- 
pter suam incredulitatem impietatemque Judiros, 
qui tamen videbantur in tam inclyto virtutis ma- 
gisterio versari. Hzc necessario prophetze animum 
torquebant, luctuosum — usquequaque negotium 


7*1 


T'IEODORI! MOPSULSTENM 


NH 


cernentis, vicemque Judzorum ut pae. crat dolen- A λουτι ὑπομένειν ὀζυρόμενος Cb εἰ xal vuv Ex τῆς 


us, qui tanta dignitate cum essent, in, talia rui- 
turi cvact,. Rursus propheta uigerebat, quia prao- 
senti Ninivitarum comparatione digniores pana 
ficbant Judaei : tum in posterum districto repudio 
dimittendi erant, prz reliquis ubique terrarum 
exsistentibus populis ad religionis vere doctriuam 
accessuris. Nam si beatus Paulus luget eoruin re- 
jectioneni, 3c supremo se occursurum supplicio 
libenter eorum causa ait, ut his ad officium revo- 
calis efliceret non inutilem Tantam Dei providen- 
tiam : « Vere enim in Christo dico, non mentior, 
testimonium perhibente mibi conscientia mea in 
Spiritu sancto, quoniam tristitia est mili imagna 
et continuus dolor cordi meo, Optabam enim ego 
ipse anathema csse a Christo pro fratribus meis, 
qui sunt Cognati uei secundum carnem, qui sunt 
Israelite ; quorum 157 adoptio cst in filios, et 
gloria et testamentum ct legislatio ct cultus et 
promissiones ; quorum patres, et ex quibus est 
Cliistus secundum carnem, qui est super omnia 
Peus benedictus in sxeula, amen ἴδ. » Nonne 
linc coustat, prophetas quoque eadem animi alfe- 


τῶν Νινευϊτῶν παραθέσεως, τιμωρίας ἄξιοι φαΐνοιντο" 
χαὶ μετὰ τοῦτό γε παντελῆ τὴν ἀποδολὴν ὑπομένοιεν͵ 
παραθέσει τῶν τε ἁπανταχοῦ γῆς ὄντων ἐθνῶν προσ! 


ἱέναι τῇ τῆς εὐσεδείας μελλόντων διδασχαλίξ " εἰ s: 


γὰρ ὁ μαχάριος Παῦλος ὀδύρεται αὐτῶν ἀποδολὴν, 
xa τὴν ἐσχάτην ἔφασχε τικωρίαν ὑπομενεῖν ἡδέως, 
ὥστε τούτους πρὸς τὸ δέον ἰδόντας, μὴ τὴν τοσαύτην 
ἐπ᾽ αὐτοῖς γεγενημένην ἐπιμέλειαν παρὰ τοῦ Θεοῦ 
περιττὴν ἀποφῆναι" « ᾿Αλέθειαν γὰρ λέγω ἐν Χρι- 
στῷ, οὐ ψεύδομαι, συμμαρτυρούστς μοι τῆς συνει- 
δήσεώς μον ἐν Πνεύματι ἀγίῳ, ὅτι λύπη μοι lod 
μεγάλη xat ἀδιάλειπτος ὀδύνη τῇ χαρδίᾳ μὸν * τύχό- 
μὴν γὰρ ἀνάθεμα εἶναι αὐτὸς ἐγὼ ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ 
ὑπὲρ τῶν ἀδελρῶν μου τῶν συγγενῶν μον κατὰ σάρχα, 


οἵτινές εἰσιν Ἰσραηλῖται * ὧν ἡ υἱοθεσία xai fj 66a 


ctione praditos, ingemuisse super his atque luxisse, 


debantur? 

Propter boc fugam quoque propheta maturavit, 
sperans se necessitatem vitaturum faciendas ad Ni- 
rivitas piadictionis, atque hinc impediturum quo- 
minus ca contingerent, que. manifestam | Judaicze 
malit patefactionem allatura eraut. Jam quie con- 
secuta sunt, dictis meis suffragium addunt, Nam- 
que Ninivitie, qui tanta alacritate ad virtutem wen- 
tem converterant, bellicam expeditionem adversus 
Israclitas paulo post susceperunt; reliquisque 
ctiam in captivitatem abactis, summa vi vastitatem 
Hierosolymis ipsis inferre conati sunt : quam ob 
tem ponas quoque maximas Deo luerunt, quas qui 
predixerat Nahumus propheta,scriptis quoque com- 
mendavit. Igitur Jon: propbetia, necnon ea qua 
per id teinpus. Ninivitis acciderunt, significationes 
diving gratiz fuerunt, cujus impulsu tam procli- 
veni cuncti ad virtutem conversionetm experti sunt. 
Nahumi vero prophetia demoustrat eorumdem Ni- 
nivitarum improbitatem, cujus instinctu tanta 1nala 
capessiverunt, justasque demun scelerum. omium 
purias sustinuerunt. Alque hic, qua beato δοιὰ 
olini acciderunt, vel de codem dicta sunt, ca, in- 
quam, oo nia in Novo postea Testamento instaurata, 
sicuti jam dixi, jure meritoque videre est. Age 
vero res illas, qua tunc geste libelloque commen- 
datae fuerunt, et quz ei tempori plurimuiu emolu- 
mentum atque usuin exhibuerunt, ex cislem sin- 
riilalim  cognoscemus, quarum jam interpretatio- 
i^i Deo auspice agzredieimur. 

CAP. I. 

158 VrErs. 1. 2 — « Et factum cest. verbuin 
loin ad Jonam Amathi filium dicens : Surge οἱ 
vade Niniven in urbem magnam, atque ipi prasdca- 


75 fom. xi, 1 sqq. 


D 


χαὶ 1j διαθήχη xa ἢ νομοθεσία xai ἡ λατρεία xai οἱ 
ἐπαγγελίαι" ὧν οἱ πατέρες, χαὶ ἐξ ὧν ὁ Χριστὸς τὸ 
κατὰ σάρχα, ὁ ὧν ἐπὶ πάντων Θεὸς εὐλογττὸς εἰς 
τοὺς αἰῶνα; ἀμήν" » πῶς οὐ πρόδηλον ὅτι τὴν mÓ- 
τὴν ἔχοντες xat οἱ προφῆται γνώμην, ὠδύροντοδ τε 
ἐπὶ τούτοις xa ἐθρήνουν, εἴτε τῶν τότε γιγνομένων 
ἕνεχεν, εἴτε χαὶ τῶν μηννομένων ἔσεσθαι ὕστερον; 

sive ob ca qua cvenerant, sive ob ea quae portes- 


Ὑπὲρ γὰρ τούτου καὶ τὴν φυγὴν ὁ προφήτης εἶ 
λετο, οἰόμενος διχςεὐξεσθαί τε τὴν πρὸς τοὺς Nwat- 
τας μήνυσιν, val χωλύσειν τὰ ἐντεῦθεν ἐσόμενα, (9. 
259) ἀφ᾽ ὧν δὴ σαφῶς ἡ τῶν Ἰουδαίων ἐπεδείχνυτο 
χαχία " ἔλεγχος δὲ τῶν εἰρημένων τὰ μετὰ ταῦτα᾽ 
Νινευῖται γὰρ οἱ μετὰ τοσαύτης ἑτοιμότητος τὴν ἐεὶ 
τὸ χρεῖττον δεξάμενο: μεταξολὴν, ἐπεστράτευσάν τὲ 
μετ᾽ οὐ πολὺ τοῖς Ἰσραηλίταις, xal τοὺς λοιποὺς ai 
χιαλώτους λαθόντες, πλείστην ἔσχον xal τὰ "ge. 
σόλυμα πορθῆσαι σπουδήν" ὑπὲρ ὧν δὴ xai vue 
ρίαν ἐδέξαντο παρὰ τοῦ Θεοῦ μεγίστην, ἣν Ναὼμ 


ὁ προφήτη; μεμηνυχὼς χαταλέλοιπεν ἐν βιδλέοις "᾿ 


ὥστε τὴν μὲν τοῦ Ἰωνᾶ προφητείαν, xal τὰ οὔτέ 
περὶ τοὺς Νινενῖτας γεγονότα, μήνυσιν τῆς diac. 
χάριτος elvat, xz0' ἣν οὕτω ῥᾳδίαν τὴν ἐπὶ τὸ xpelte 
τον μεταδολὴ» ἐδέξαντο πάντες thv δὲ τοῦ Ναοὺμ 
δέλωσιν ἔχειν τῆς αὑτῶν ἐχείνων μοχθηρίας, ἀφ᾽ 
ἧς ἐπιχεχειρήχασί τε τοσούτοις καχοῖς, καὶ τιμωρίαν 
Unio ἁπάντων ἐδέξαντο τὴν ἀξίαν " xal ταῦτα μὲν 
ἐξ ἀπάντων τῶν περὶ τὸν μαχάριον Ἰωνᾶν γεγονό- 
τῶν τῷ πρότερον xai εἰρη μένων, ὕστερον ἐπὶ τῆς 
Ka:vi; Διαθήχης, χαθὰ πρόσθεν ἐδείχνυμεν, εἰχότως 


τοῦ βιύλίου δηλούμενα συγγραφῆς, ἃ δὴ καὶ we 
τὸν χαιρὺν ἐχεῖνον μεγίστην τοῖς τότε τὴν τὸ ὦ 
λξειαν παρέσχετο xai yoilav, ἐξ αὐτῶν εἰσόμεθα τῶν 
κατὰ μέρους, ὦνπερ οὖν xaY ἑρμηνείας ἀϊόμεθα Θεοῦ 


9b 7x 0$. 


qvoln τις ἄν" τὰ δέ γε τότε γεγονότα τε xal διὰ τῇς | 


ΚΕΦ. Α΄. 
Στίχ. α΄, 8΄.- (p. 210) « Καὶ ἐγένετο λόγος: Kupiou 
ποὺς Ἰωνᾶν τὸν τοῦ ᾿Αμαθ' λέγων" ᾿λνάστηθι xai 
πορτύθητι εἰς Νινευῦ τὴν πόλιν τῇν μεγάλτνν, xal 









329 


COMMENTARIUS IN JON.E CAP. Il, 


$50 


χέρυξον ἐν αὐτῇ, ὅτι ἀνέδη χραυγὴ τῆς χαχίας αὐτῶν A ca, quod ejus scelerum clamor ad me usque con- 


πρός με. » ᾿Ἀποχάλυψιν θείαν ἐδέξατο, φησὶν, Ἰω- 
νᾶς ὁ προφήτης εἰς Νινευὴ τὴν πόλιν ἀπελθεῖν τε 
xoi χηρύξαι ἐν αὐτῇ, ὡς μεγάλα γε αὐτῶν παρα- 
ναμούντων, xal τοιαῦτα οἷα ixavà τῷ μεγέθει συγ- 
κινῆσαι τὸν Θεόν" μεγίστην δὲ ἄγαν οὖσαν τὴν πό- 
λιν καὶ ὑπὸ πλήθους στενοχωρουμένην, χαὶ τῶν ἐν 
᾿Ασσυρίοις ἀπασῶν τότε περιφανεστέραν οὗσαν, ἀναγ- 
καῖον ἣν ἐξ ἀχοῆς τοῖς χατὰ τὴν Ἰουδαίαν ἐγνώσθαι" 
ὅθεν δὴ χαὶ ὡς ἐπὶ γνωρίμην αὐτὸν ἀποστέλλει πόλιν, 
ὡς οὐχ ὄψει γε ἀλλ᾽ ἀχοΐῇ μόνον αὑτὴν εἰδότα" ἐν- 
ταῦθα μὲν οὖν τοῦτο μόνον φησὶν, ὅτι « Κήρυξον ἐν 
αὐτῇ » δῆλον δὲ ὡς ἐπὶ τούτῳ γε ἐπέμπετο, ἐπὶ τῷ 
xal τὴν χαταστροφὴν ἀπειλήῆσα: τῇ πόλει, xal voo- 
βετῆσαι τοὺς οἰχοῦντας ἅπαντας πρὸς μετάνοιαν 


scenderit. » Oraculum, inquit, divinum Jonas pro- 
pheta accepit, ut abiret in urbem Niniven, ibique 
praedicaret ; cujus cives tantopere tamque graviter 
peccabant, ut. Dei iracundiam commoverint. Jam 
cum illa urbs maxima esset et populo confertissi - 
ma, atque Assyriacarum omnium illustrissima, ne- 
cesse erat eam fama Judzis innotuisse : quare et 
Deus prophetam veluti ad cognitam urbem mittit, 
haud visu tamen sed auditu tantummodo notam. 
Hic autem unum hoc dicit, nempe ut in ea preedi- 
cel. Atqui insnper constat missum eum fuisse ad 
minitandam quoque urbi excidium, admonendos- 
que incolas ommes, ut de penitentia cogitarent, 
ceu si hoc pacto urbis eversionem vitaturi essent. 


ἰδεῖν, ὡς οὕτω γε χερδανοῦντας τῆς πόλεως τὴν xa- B Solent enim divinz Scripture multa congestim di- 


ta3tpogtv: τῆς θείας Γραφῖς τὰ πολλὰ συντέμνειν 
εἰωθυέας͵ δτ᾽ ἂν τοῖς ἀναγινώσχουσι τὰ ἀχόλουθα συλ- 
λονέζεσθα:ι δυνατὸν ὑπάρχῃ" οὔτε γὰρ ἐπειδὴ, ἐνταῦθα 
εἶπε, « Κέρυξον ἐν αὐτῇ, » ἀπέστειλε τὸν προφήττ, 
«οὐτὸ μόνον εἰπὼν ὁ Θεὸς, (p. 241) καὶ οὐ διδάξας 
ὅτι ποτὲ χηρύξαι προσῆχον fjv αὐτόν" οὔθ᾽ ὅτ᾽ ἂν 
λέγῃ. « "Ex τρεῖς ἡμέραι, καὶ Νινενὴ χατασχαρή- 
σεται, » ἐχεῖνο μόνον εἰπεῖν ὁ προφήτης ἐχελεύσθη, 
ἀλλ᾽ ὥστε τῇ μηνύσει τῇς χαταστροφῖις βελτίονας αὖ- 
τοὺ; ἀπεργάσασθαι * ἐλπίδα λαθόντας τοῦ, εἰ μετα- 
μελτθεῖεν, χερδᾶναι τὴν ἀπειλὴν " ἐπεὶ xal περιττὸν 
ἂν ἀπειλεῖν τὴν χαταστροφὴν, εἰ γενέσθαι πάντως 
αὑτὴν ἰχρῖιν, οὐθὲν τῆς ἀπειλῆς χέρδος" ὥστε f) με- 
ταδαλομένους γοῦν χερδᾶναι τὴν τιμωρίαν, ἣ μὴ 
μεταδαλομένοις διχαίως αὐτὴν ἐπαχθεῖσαν παρὰ Θεοῦ 
Ux τῆ; αὐτῶν δείχνυσθαι χαχίας. 
Στέχ. γ΄. --- Ταῦτα δὲ xal ὁ προφήτης εἰδὼς, 
Θαρσεῖς. φησὶν, ἔφυγεν éx προσώπου Κυρίου" 
Vix ἄν yz τοῦτο πεποιηχὼς εἰ τὴν χαταστροφὴν ἐσο- 
piv» πάντως ἠπίστατο, xal ἐπὶ τούτῳ γε ἀπεστάλ- 
Én, ὡς ἂν μηνύσειεν μόνον ἐσόμενον τὸ τοσοῦτο χα- 
»hb, οὐθενὸς ἐσυμένου χαθάπαξ βελτίονος ἐντεῦθεν. 
θερσεῖς δὲ οἱ μὲν ἔφασαν λέγεσθαι τὴν Ταρσὸν, ἀπὸ 
«ἧς χατὰ τὴν ἐχφώνησιν ἐγγυτητος, ὡς ἔοιχε, πλανη- 
θέντες. Tapob; μὲν γὰρ παραθαλασσία πόλις οὐχ 
ἔστιν * τὴν δὲ προσηγορίαν ταύττιν εἰ; δήλωσιν παρα- 
υλασοσίων πόλεων εἴωθεν f θεία λέγειν Γρα ἢ " ὡς 
ταρὰ τῷ μαχαρίῳ᾽ Aavió τὸ, 'Ev πγεύματι βιαίῳ 
cwrrpiy-zic πιλοῖα Θαρσεῖς " ὅπερ οὖν ἐπὶ μὲν τῆς 
ταραθαλασσίου (54) πόλεως χαὶ παρ᾽ αὐτὴν ἐχούσης 
ἰστῶτα τὰ πλοῖα (p. 212) λέγεσθαι δυνατὸν, ἐπὶ δὲ 
«ἧς ἀκῳχισμένης ὅσον περ dj Ταρσὸς ἀφεστῶσα φαί- 
κεταῖ τῆς θαλάσσης, οὐδαμῶς ἁρμόττον" ἕτεροι δὲ 
tt» Ῥόδον ἔφασαν " ἀλλ᾽ ἔγωγε πᾶσαν τὴν àxgi6olo- 
γεν ταύτην περιττὴν εἶναι πρὸς τὸ προχείμενον νο- 
ζω, ἅτε τοῦ χατὰ τὸν προφήτην διηγήματος ἐῤῥω- 
aw) δὴ πάντως ὁμοίως, ἕντινα δήποτε εἴ τις εἶναι 
Ὡϑμίζοι τὰν πόλιν ^ ἐπιστ μαντέον δὲ ἐχεῖνο μᾶλλον, 
v οὐχ εἶπεν, Ἔφυγεν ἐχ τοῦ Θεοῦ, ἀλλ᾽ Ἔχ προσ- 
u1o9 Κυρίου" οὐ γὰρ Θεὸν φεύγειν ὁ προφήτης 


"a sal. χαν, ὃ. 


34) Ita hie cod. τον. At supra τα. 
PATROL. Gn. LXVI. 


D 


cere, quotiescunque legentibus ratiocinio colligere 
consequentia licet. Neque sane cum in presenti 
dixit, « Preedica, » hoc uno verbo prophetam instru- 
ctum misit Deus, quin simul doceret, qu:enam ab 
eo posthinc przdicanda essent. Neque cum dixit, 
« Tres adhuc dies, et Ninive subvertetur, » id tantum- 
modo propheta dicere jussus fuit, sed dare operam 
ut pradictione excidii ad saniorem eos mentem 
revocaret ; spe oblata, si ipsos poeniteret, fore ut 
minas irritas redderent. Alioqui inutile fuisset mi- 
nitari exitium, si id necessario eventurum erat, 
Hic erat ergo minarum fructus, neinpe ut vel poe- 
nitentes ultionem effugerent, vel pertinaces cogno- 
scerent juste inflictas a Deo poenas ob hanc ipsam 
illorum improbitatem. 


159 Vess. 3. — Harum, inquit, rerum pro- 
pheta gnarus, « fugiebat a facie Domini in Tharsis » 
Porro id omnino non factitavisset, si exitium sine 
dubio futurum nosset, ei si unice ad calamitatem 
nuntiandam missus fuisset, ita ut nihil boni conse- 
queretur. Jam Tharsis. nonnulli aiunt significare 
Tarsum, nominis propiuquitate ut videtur decepti. 
Tarsus enim haud est maritima urbs : illo autem 
nomine maritimas urbes designare Scriptura solct, 
veluti apud beatum Davidem : « Vento valido con- 
teres naves Tharsis 77 : » id quod de maritima urbe 
naves apud se habente dici potest ; remotze autem, 
ceu Tarsus est, a mari,non congruit. Alii Rhodum 
intelligunt. Ego vero omnem hanc curiositatem 
existimo supervacaneam, ac prophete historiam 
zque firmam, quamlibet quisque civitatem cogitet. 
Hlud potius animadversione dignum est, quod noB 
dixerit, Fugit a Deo, sed, a facie Domini, Neque 
enim propheta se a Deo fugere opinabatur, quem 
omnium Dominum creatoremque scicbat, atque 
ubique presentem credebat. Sed quoniam in Sion 
monte universum sibi cultum adhiberi Deus jus- 
seral, opinione quadam Jud:zis immissa, quasi ibi 
incoleret, suumque ibidem aspectum  revelarct 


11 


931 


THEODORI MOPSUESTENI 


952 


(quare et Hierosolyma et regio omnis promissa A ᾧξτο, πάντων αὐτὸν Δεσπότην καὶ ποιητὴν εἶναι vo- 


dicebatur ob eam causam tentorium Dei, ceu si 
hanc universam occuparet incolatu suo Deus, eam- 
demque oculis perlustraret) ; idcirco a facie Do- 
'nini fugisse prophetam ait Seriptura, qui excesse- 
vat ea regione, in qua semet Dcus revelabat. 
Nempe his verbis in aliam quamvis remotam ter- 
ram secessisse propheta dicitur : qui reapse ita se 
gesserat, ceu si in judaica regione manenti appari- 
turus omnino Deus esset, seque ad jussa facienda 
excitaturus : contra si procul fieret, cariturum se 
molestia sperabat : 160 quasi nimirum aliis in 
locis Deus semet revelare non pateretur. Atque ita 
Judaei, dum captivi detinerentur, victimarum quo- 
que vel cujusvis religionis Deo exhibendz nullum 
fructum esse putabant : ceu si Deus illis in locis 
neque apparere neque honorem religiosum sibi 
adhibitum soleret admittere. Perspicuum porro est 
prophetam «ad id negotium torpuisse, propterca 
quod eum Deus quidem non sine preclara spe mit- 
tebat (neque enim unius excidii causa nuntiandi 
misisset, nisi hinc quoque boni aliquid moliretur 
extundere); sed tamen ipse valde absurdum puta- 
bat, si forte homo subito superveniens his qui se 
antea non noverant, continuo nebulonis cujusdam 
ct circulatoris famam contraheret : id quod ipse- 
mel in consequentibus mox sermonibus $aiis 
ostendit. 


μίζων, xal πανταχοῦ παρεῖναι πιστεύων " ἐπειδὴ δὲ 
ἐπὶ τοῦ Σιὼν ὄρους ἅπασαν αὐτῷ προσάγεσθαι τὴν 
λατρείαν προσέταξεν ὁ Θεὸς, ὑπόνοιαν Ἰουδαίοις ἐν- 
τεθειχὼς ὡς αὐτόθι ve xal οἰχῶν καὶ τὴν ἐπιφάνειαν 
ποιούμενος τὴν οἰχείαν' xot σχήνωμα δὲ τοῦ Θεοῦ διὰ 
ταύτην τὴν αἰτίαν fj τε πόλις Ἱερουσαλὴμ ἐλέγετο, 
xai ἡ γῇ δὲ πᾶσα τῆς ἐπαγγελίας, ὡς; ἂν ἐν ἀπάσῃ 
τε οἰχοῦντος τοῦ Θεοῦ xal πᾶσαν αὐτὴν ἐφορῶντος ΄' 
διὰ τοῦτο ἐκ προσώπου τοῦ Κυρίου πεφευγέναι λέγει 
τὸν προφήτην, τὸν τῆς χώρας ἐχείνης ἐν ἧπερ 
ἐποιεῖτο τὴν οἰχείαν ἐπιφάνειαν ὁ Θεὸς ἐχθάντα, εἷς 
ἑτέραν τινὰ xal ἀπῳχισμλένην χώραν ἀπελθεῖν οὕτω 
δηλῶν * τοῦτο γὰρ ὁ προφήτης ἐποίει" ὡς ἄχρι μὲν 
ἕν ἐχείνη διῆγε τῇ χώρᾳ ἐπιφαινομένου πάντως 
(p 215) αὐτῷ τοῦ Θεοῦ xai διεγείροντος αὐτὸν ἐφ᾽ 
ὅπερ ἐδούλετο" εἰ δὲ πόῤῥω γένοιτο, χερδαίνων τὴν 
ἐνόχλησιν &xelvnv* ὡς ἂν μηδὲ ἐπιφαίνεσθαι ἐν ἐτέ- 
pots τόποις ἀνεχομένου τοῦ Θείον: οὕτω xai Ἰουδαῖοι 
ἐπὶ τῆς αἰχμαλωσίας ὄντες, περιττὰς ἡγοῦντο καὶ 
τὰς θυσίας χαὶ τὴν λατρείαν ἅπασαν τὴν τῷ Θεῷ 
προσαγομένην, ὡς αὐτοῦ μὴ ἐπιφαίνεσθαι ἐν τοῖς 
ἐχεῖ τόποις, μηδὲ δέχεσθαι τὰ αὐτόθι εἰς τὴν αὐτοῦ 
πλῃηρούμενα τιμὴν ἀνεχομένου" δῆλος δὲ ἦν ὁ προφή- 
τῆς "phe τὸ πρᾶγμα ὀχνῶν, διὰ τὸ συνορᾷν μὲν ὥς 
ἐπέ τισιν αὐτὸν ἀποστέλλει πάντως χρησταῖς ἐλπίσιν" 
οὐχ ἄν γε ἐπὶ δὴ μόνης πέμψας αὐτὸν χαταστροφῆς, 
εἰ μὴ τι χαὶ ἀγαθὸν ἐντεῦθεν οἰχονομεῖν ἐδούλετο" 


τῶν ἄγαν δὲ ἀτόπων εἶναι νομίσας εἰ πρῶτον ἀνθρώποις ὀφθεὶς τοῖς οὐ πρότερον αὐτὸν ἐπισταμέ- 
νοις, εὐθύ τινος ψεύστου xat ἀπατεῶνος ἀπενέγχοιτο δόξαν’ τοῦτο δὲ χαὶ αὐτὸς ἐν τοῖς μετέπειτα διὰ τῶν 


οἰχείων δηλῶν φαίνεται ῥτ μάτων. 


Vrns. 4-6. — llac de causa descendit Joppen ἃ Στίχ. &-c'. — Kasé6r μὲν οὖν εἰς τὴν Ἰόππην ὃ 


propheta, deprehensaque navi Tharsis versus ten- 
dente, naulum exsolvit contumacie sue, et cum 
reliqua turba conscendens Tharsis, navigabat, ceu 
si ihi divina molestia liber esset futurus, quia Deus 
alienis in regionibus minime sibi occursurus esset, 
neque necessitatem certi Joci adeundi impositurus. 
Jam ubi in altum progressus fuit, declaravit illi 
Deus quam inutilem quamque siultam fugam ca- 
pessivisset ; graviorem enim commovens ventum, 
tantam in mari conflovit procellam, ut infringi na- 
vis periclitaretur, qu: vim fluctuum non ferebat. 
Hinc pavor navigantes, ut par erat, corripuit; et 
apud suum quisque creditum deum, quem patria 
religione colebat, presens vite discrimen elatis 
clamoribus deprecabatur. Tum se intendente pro- 
ceila, sarcinas quoque quotquot impositz fuerant 
de more in mare jaciebant, si forte onere levata 
navis periculum evaderet. His addit Scriptura : 
ες Jonas autem. in. sentinam navis descenderat , 
ibique dormiens 181 st'ertebat. » Non quod post 
commotam tempestatem in inferiora navis dormi- 
tum descenderit : esset. enim ridiculum, si tanta 
periurbatione coorta, cunctisque de salute peri- 
elitantibus, ipse somno se tradidissel : verumta- 
men id egeral statim ac navim conscendit ; at 


(55) lta Cod. 


προφήτης ταύτης Evexa τῆς αἰτίας" αὐτόθι Ob vote» 
ἐπὶ Θαρσεῖς ἀπιὸν εὑρὼν, τόν τε μισθὸν δέδιυχε τῆς 
ἀπονοίας, xat ἐμθὰς μετὰ τῶν λοιπῶν (p. 244) ἐπὶ 
Θαρσεῖς ἐξέπλει " ὡς ἂν αὐτόθι τὴν ἐνόχλησιν μὲ» 
λων ἐχχλίνειν τὴν θείαν, οὐκ ἐπιφαινουμένου τε αὐτῷ 
ἐν ἀλλοτρίοις τόποις τοῦ Θεοῦ, xal ἐπείγοντος isl 
τὸ προχείμενον ἀπελθεῖν’ ἐπειδὴ δὲ xarà τὴν θάλα!» 
ταν ἐγένετο πλέων, δῆλον αὐτὸν οἵον (55) ὁ Θεὸς ὅτε 
περιττὴν τινα χαὶ ματαίαν ὑπέμενε τὴν φυγὴν, σφο» 
δρὸν πνεῦμα χινήσας, τοσοῦτον ἐπὶ τῆς θαλάσσης 
εἰργάσατο τὸν χλύδωνα, ὥστε χαὶ συντριδῆναι χιν- 
δυνεύειν τὸ πλοῖον οὗ φέρον τῶν χυμάτων τὴν βίαν" 
φόδος Ex τούτου τοὺς ἐν αὐτῷ εἴληφεν ὡς εἰἶχός " 
ἕχαστός τε πρὸς ὃν ἡγεῖτο θεὸν, xal ᾧπερ θρησχεύ- 
εἰν εἰώθει, τῇ φωνῇ χεχρημένος ἀπαλλαγὴν ἥτει τοῦ 
παρόντος γενέσθαι χινδύνου * ἐπιτεινομένου δὲ τοῦ 
χλύδωνος, xai τὰ ἐνόντα τῷ πλοίῳ χατὰ τὸ εἰωθὸς 
τοῖς χειμαζομένοις ἀπέῤῥιψαν εἰς τὴν θάλασσαν, εἶ 
πως χουφισθὲν διαφύγοι τὸν χίνδυνον τὸ πλοῖον. Τοῦτ" 
τοις ἐπάγει’ € Ἰωνᾶς δὲ χατέδη εἰς τὴν χοίλην τοῦ 
πλοίου, xal ἐχάθευδεν Excel χαὶ ἔρεγχεν. ν» Οὐχ ὅτι 
μετὰ τὸ ἐχεῖνα γενέσθαι εἰς τὸ πλοῖον χατελθὼν ἐχά- 
θευδεν" γελοῖον γὰρ εἰ ταραχῆς τοσαύτης γενομένης 
xai πάντων περὶ τῆς σωτηρίας χινδυνευόντων τῆς 
οἰχείας, εἰς ὕπνον ἑαυτὸν ἐχεῖνος ἐδίδου " ἀλλὰ γὰβ 





«Ue. 4 ' 


COMMENTARIUS IN JON.E£ CAP. 1. 


$94 


τοῦτο μὲν εὐθὺς ἐπιύὰ; πεποίγηχε τοῦ πλοίον * ἡ δὲ A Scriptura postquam procellam marravit, postreuio 


Ῥραφὴ τὰ χατὰ τὸν χλύδωνα διηγησαμένη, ὕστερον 
ἐπέγαγε τὰ παρὰ τοῦ προφήτου xav. ἐχεῖνον (p. 249) 
γενόμενα τὸν xatpóv: ὅτι τε ὁ πρωρεὺς ὡς ἐν ταραχῇ 
τοσαύτῃ χαθεύδοντα τὸν προφήτην ἰδεῖν ἀπεληλυθὼς, 
διέγειρέ τε αὑτὸν, καὶ ἐθαύμαζεν ὅτι τοσούτου γινο- 
μένου χαχοῦ, μηδεμίαν αἴσθησιν ἔχοι τῶν χατ- 
ἐχόντων αὐτοὺς χαχῶν, ἀλλ᾽ ὡς ἀδείᾳ πολλῇ χαθεύδει 
τε xai ῥέγχει" ὑπεμίμνησχε δὲ αὐτὸν ἀναστάντα τὸν 
θεὸν καλεῖν τὸν ἴδιον, εἴ πως ὑπ᾽ αὐτοῦ γοῦν δ'ασω- 
βεῖεν. ᾿ 
Στέχ. Q-9. — Ὧν δὲ ὁ μὲν προφήτης οὐδὲν δι- 
ἐπράττετο τοιοῦτο σῳαλερὸν εἶναι νομίζων δεήσεις 
προσάγειν τούτῳ οὗπερ πεφεύγει. Ἐπετείνετο δὲ τοῦ 
χλύδωνος τὸ χαχόν " ἐδοχίμασαν λοιπὸν χλήρῳ δια- 
γνῶναι τὸν τοῦ παρόντος αἴτιον χαχοῦ" τοῦτο δὲ ἐδῇ - 
λου μὴ χοινὸν κατὰ πάσης θαλάσσης εἶναι τὸν χει- 
μῶνα, ἀλλὰ περὶ αὐτό γε μόνον τὸ πλοῖον τὴν σύμπα- 
cav ταραχὴν χινεῖσθαι" ἀτ᾽ οὗπερ ol ἐν αὐτῷ λογ'ζό- 
μενοι τὴν αἰτίαν, χλέρῳ διαγινώσχειν τὸν αἴτιον ἐδού- 
λοντο τῶν χαχῶν᾽ τυχὸν χαὶ τοῦ Δεσπότου Θεοῦ ταύτην 
αὐτοῖς ἐμύεδληχότος τὴν διάνοιαν, ὡς ἂν ἀχολούθως 
τὰ λοικά γε πραχθείγ,. οἱ μὲν γὰρ ἐχρήσαντο τοῖς χλῆ- 
pos ἐδείχνυτο δὲ ὁ μαχάριος Ἰωνᾶς τῶν γεγονότων 
αἵτιος- ἐφ᾽ ᾧ δὴ xai θαυμάσαντες οἱ γαυτιχοὶ λοιπὸν, 
εἰ τοιοῦτό τι πεπραγμένον αὐτῷ τυγχάνοι ὥστε χαὶ 
ποσοῦτον γεννῆσαι χαχὸν, μετὰ σφοδρᾶς τῆς ἐπιτι- 
μίσεως xal μονονουχὶ διχαστιχῷ λοιπὸν χεχρη μένοι 
τῷ σχέματι, (p. 240) ὡς ἂν πρὸ; ἄνθρωπον xazaós- 
ἄχασμένον ἔδη τῷ χλήρῳ διαλεγόμενοι, ἀπήτουν 
μ,2ϑλεῖν ὅ τί περ αὐτῷ πεπραγμένον εἴη, τί ὃὲ xat ἐπι- 
τήδευμα μετέήει, ὅθεν τε ἔρχοιτο, xal ὅποι περ ἄπει- 
σιν, Ex ποίας τὸ ὁρμᾶται χώρας, xai ᾧτινι ἔθνει 
τροσῖχε τῶν ἀνθρώπων᾽ πρὸς οὖς σαφῶς ἀπεχρίνετο᾽ 
«ἀοῦλος Κυρίου ἐγώ εἶμι, χαὶ Κύριον τὸν Θεὸν τοῦ 
φὐρανοῦ ἐγὼ σέῤομαι, ὃ; ἐποΐησε τὴν θάλασσαν xai 
τὴν ξηράν. » Ὡς γὰρ ἐχείνων περὶ εἴδωλα ἐχόντων, 
εὐτὺς τὸ τῆς οἰχείας θρησχείας ἑξαίρετον ἐδήλωσεν 
εἰπὼν ὅτι δοῦλος εἴη τοῦ Θεοῦ, τουτέστι φροντίδα 
ἔχων πᾶσαν τῆς θεραπείας ἐπιμελεῖσθαι τοῦ αὑτοῦ " 
οὐ vàp δ κατὰ τὸ χοινὸν εἶπε, Δοῦ.ῖος, καθ᾽ ὃ xal 
τοὺς ναύτας Kv ἀνάγχη δούλους εἶναι τοῦ Θεοῦ ὑπ᾽ 
e εὑτοῦ γεγονότας" εἶτα xal τὸ ἰδιάζον λέγων τοῦ Θεοῦ 
ἕν ἐθρήσκευε, Τὸν τοῦ παντὸς, φησὶ, ποιητὴν ἐγὼ 


el6onat, ὃς xai οὐρανοῦ xat θαλάσσης xat πάντων ἢ 


Swrcfc ἐστιν. 

Σ-ίχ. v-vY'. --- Ἐφοδήθησαν οἱ ἄνδρες ἀχηχοότες 
εἶτα, ὡς ἂν τοῦ πάντων ποιητοῦ χατ᾽ αὐτῶν χεχινή- 
pivou - ὅθεν xal τὸν προφήτην ἐρώτων" Τί τοῦτο 
ἐχούσας ; xai ἐπειδήπερ ἔγνωσαν αὐτὸν Ex τοῦ Θεοῦ 
πομυγέναι τὴν ὑπόμνησιν ἐχχλίνοντα τὴν ἐκεῖθεν, 
ἕτα τῷ παρόντι σὺν αὐτοῖ; περιπεπτωχέναι χαχῷ, 
(y. 247) ὡς ἂν γνοίη πανταχοῦ παρόντα τε τὸν Θεὸν, 
Ὡὶόμοίως ἀπινταχοῦ τὰ δοχοῦντα ἐργαζόμενον, xal 
ΒΡ οἷόν τε εἶναι φυγεῖν τὸν τοιοῦτον * πρὸς αὐτὸν 
ἃ λοιπὸν τὸν προφήτην φασίν" « Τί aot ποιήσομεν, 
ὩΔ χηπκάσει ἡ θάλασσα ἀφ᾽ ἐμῶν: » 'Ex γὰρ τῶν 
εἰρημένων τὰ περὶ αὐτὸν ἐγνωχότες. xal ὅτι ὑπηρὲ- 
τς τὸ χαὶ προτήτης ἐστὶ τοῦ Θεοῦ, xal δὴ xal τὰ 


loco dixit, qux propheta priore tempore fecerat. 
Pergit porro dicere, ut gubernator ad prophetam 
videndum venerit, qui in tanta omnium trepida- 
tione dormiebat ; eumque excitaverit, miratusque 
fuerit, quod in eo procinctu nullum ipse ingruen- 
tium malorum sensum perciperet; sed veluti pro- 
funda securitate stertens dormiret. Ergo illum 
admonuit, ut expergiscens deum suum invocaret, 
si forte ab eo servarentur. 


Vens. 7-9. — Sed enim cum propheta nihil ejus- 
modi ageret, quia intutum existimabat prccibus 
eum obiundere a quo fugiebat; cumque vis tem-- 
pestatis augesceret, decreverunt naut2, quisnam 


B esset ejua mali auctor, sortito exquirere. Hinc sa- 


tis intelligimus haud generalem fuisse toto mari 
procellam, sed circa illud unum navigium unda- 
rum strepitum deszvisse : qua re ad suspicandam 
causam commoli naute, calamitatis ejus reum 
sibi discernendum sortibus pulaverunt : Domino 
fortasse Deo hanc illis cogitationem ingerente, ut 
consequenter reliqua peragerentur. Ergo cum nau- 
t:? sorles jecissent, beatus Jonas prassentis adver- 
sitátis causa demonstratus est. ld quod deinde 
naute mirantes, quodnam scilicet ille tam grave 
facinus admisisset, ut tanti mali auctor ersisteret, 
et jam vehementi objurgatione ac prope judiciali 
formu!a utentes, atque hominem ceu jam sorte 
damnatum  arguentes, certiores fieri volebant, 
quidnam ipse patrasset, quam artem profiteretur, 
unde digrederetur, quonam ILenderet, qua patria 
oriundus esset, vel cui hominum genti affinis. Qui- 
bus Hle aperte respondit : « Servus Domini ego 
sum, Dominum Deum coli colo, qui 162, mare et 
aridam fecit. » Nam quia illi idololatre erant, pe- 
culiarem ipse religionem suam declaravit, dum se 
Dei servum dixit; studiosum nempe summopere 
cultus, qui eum decebat, prestandi. Neque enim 
generali quadam ratione se dixit « servum, » cu- 
jusmodi alios quoque nautas opus erat Dei esse 
servos, a quo fuerant creati. Dcinde et singularem 
notionem edidit ejus Dei cui erat devotus; nimirum 
ait se colere Deum a quo ccelum, terra, mare, 
resque omnes creatze fuerunt. 


Vrns. 10-15. — Quo audito, expaverunt homi- 
nes, quod nimirum universe naturx conditor 
contra se commotus fuisset. Quamobrem prophe- 
tam sciscitabantur, quodnam crimen patravisset. 
Mox ubi hunc fugere a Deo cognoverunt, atque ab 
ejus admonitionibus declinare; ideoque in prasen- 
tem cum ipsis calamitatem incurrisse, ut. cogno- 
sceret Deum ubique interesse, nulloque loco non 
$ua placita facere, neque fieri posse, ut mortalis 
quisquam ab ejua potestate discedat; prophetain 
deinde naute rogabant: « Quid tibi faciemus ut 
mare nobis sedetur? » Nam ex dictis cognita 
hominis persona, nempe quod famulus et propheta 


020 


TIIEODORI MOPSUESTENT 


Dei esset; cum facta quoque verbis consentanea 4 πράγματα συνάδοντα τοῖς λεγομένοις ἐγνωχότες, cap 


comperissent, ab eo discere voluerunt, quid a se 
fieri oporteret ob impetrandam prasentis mali fu- 
gam. Porro addit Scriptura, mare vehementius 
ferbuisse, fluctusque majores extulisse ; tempesta - 
tis scilicet incrementum significans, cujus causa 
rem negligere naut:e non poterant. Deinde addit : 
« Dixitque eis Jonas: Tollite me et jacite in mare, 
quod illico vobis sedabitur: novi enim procellam 
ingentem hanc mei causa vobis excitatam. » Ego, 
inquit, horum vobis origo malorum sum : quare 
suadeo ut me in profundum mergatis, quo pa:- 
nas dem culpe mex in Deum, vosque necis la- 
queo expediamini. Verumtamen illi periculosum 
163 existimantes talem virum Deique fainiliarem 


αὐτοῦ μαθεῖν ἑἐδουλήθησαν τί δὴ προσῆἧχεν αὐτοὺς 
διαπράξασθαι xal ἀπαλλαγῆναι τοῦ παρόντος χαχοῦ». 
Καὶ ἐπάγει" ὅτι € "HH θάλασσα ἐπορεύετο xal ἐξήγειρε 
μᾶλλον χλύδωνα᾽ » δειχνὺς ὅτι προσθήχην ἀεὶ τὰ τοῦ 
χειμῶνος ἐδέχετο, ὡς ἂν μὴ ἐν ἀμελείᾳ οἱ χατὰ τὸ 
πλοῖον θεῖεν τὸ γινόμενον. Εἶτά φησι « Καὶ εἶπεν 
Ἰωνᾶς πρὸς αὐτούς" "Ἄρατε xal ἐμδάλετέ με εἰς τῆν 
θάλασσαν, καὶ χοπάσει ἡ θάλασσα ἀφ᾽ ὑμῶν " διότι 
ἔγνωχα ἐγὼ ὅτι δι᾽ ἐμὲ ὁ χλύδων οὗτος ὁ μέγας ἐστὶν 
ἐφ᾽ ὑμᾶς. » Ἐγὼ μὲν γὰρ, φησὶ, τούτων αἴτιος ὑμῖν 
εἶμι τῶν χαχῶν ᾿ συμθουλεύω δὲ ὑμῖν ῥῖίψαξ με εἰς 
τὴν θάλασσαν, ὡς ἂν ἐγὼ δοίην δίχας ὑπὲρ ἃ fiuag- 
τον εἰς Θεὸν, αὐτοί τε λύσιν τῶν κατεχόντων Aábnrts 
xaxüv* ἀλλ᾽ ἐχεῖνοί γε σφαλερὸν εἶναι νομίζοντες 


in mare temere abjicere, dabant strenue operam, ἢ ἄνδρα τοσοῦτον xal Θεῷ προσήχοντα εἰς θάλατταν 


si fieri posset ut ad litus navim appellentes, pro- 
phetam exponerent. Sed cum id assequi nequi- 
vissent, graviorque maris zstus fieret, przefati apud 
Deum rei, quam acturi erant, excusationem, ita 
demum prophetam in mare dejecerunt. 


Vens. 14-16. — Quippeait Scriptura : « Excla- 
maverunt ad Dominum : Ne pereamus, Domine, ob 
hujus horüinis vitam, neque sanguinem innocuum 
nobis imputes, quia tu, Domine, prout tibi libitum 
fuit rem gessisti. » Ne penas, inquiunt, de nobis 
sumas, quasi hominem justum sine causa in mare 
jecerimus ; nobis enim magnopere in votis erat ho- 


ἁπλῶς ἐχρίπτειν, ἐφιλονείχηουν εἴ πως οἷόν τε krÀ τὴν 
γὴν ἐπανελθόντες, οὕτως τοῦ πλοίου τὸν προφῆτην 
ἐξαγαγεῖν. (p. 248) ἐπειδὴ δὲ τοῦτο ποιεῖν οὐ 
ἠδύναντο ἐπιτεινούσης αὐτοῖς τὸν χειμῶνα τῆς θα» 
λάσσης, ἀπολογησάμενοι τῷ Θεῷ ὑπὲρ οὗ δὴ πράτι 
τειν ἤμελλον, οὕτω τῇ θαλάσσῃ τὸν προφῆτην iv- 


ἐθαλον. 


Στίχ. ιδ' -ἰς΄. — Λέγει γὰρ οὕτως" «Καὶ ἀνεδόησαν 
πρὸς Κύριον xal εἶπαν’ Μηδαμῶς. Κύριε, μὴ ἀπο- 
λώμεθα ἕνεχεν τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου τούτον, xal 
μὴ δῴης ἐφ᾽ ἡμᾶς αἷμα δίκαιον " διότι σὺ, Κύριε, ὃν 
τρόπον ἐδούλου πεποίηχας. » Μὴ γὰρ δὴ, φησὶ, τιμω» 
ρίαν ἡμῖν ἐπαγάνῃς, ὡς ἂν δίχαιον μάτην ῥίπτουσιν 
εἰς θάλασσαν, ἐπειδὴ ἡμῖν μὲν ἣν περὶ πλείστου δ» 


minem conservare : sed aliter tibi visum inde con- C θῆναι τὸν ἄνδρα" οὐ γέγονε δὲ τοῦτο, ὡς ξοιχέ σοι μὴ 


stat, quod aucta procella, haud nos sivisti saluti 
hominis consulere. Ilis pro se apud Deum perora- 
tis, Jonam mari merserunt; atque. illico prorellae 
omnis fervor quievit : unde οἱ gravi terrore correpti 
sunt vectores, supremi Domini potentia agnita, qui 
mare pro libito commoverat, eodemque mox libito 
quictum prestiterat. Exin additur, quod « et Do- 
mino sacrificaverint, et. vota conceperint. » Non 
quod ibi statim Domino sacra fecerint ; neque enim 
in navi hostias oblaturi erant : sed Scriptura si- 
gnificat, vectores illos plane ab idolis defecisse, se- 
que Dei cultui addixisse ; fide dat2, se deinceps in 
ejus famulatu futuros, debitasque victimas immo- 
laturos. ld enim significat vota concipere. 


ὑπέσχοντο τοῦ λοιποῦ τῆς αὑτοῦ δουλείας ἀνθέξεσθαι, αὐτῷ τε xaY τὰς καθηχούσας προσάξειν θυσίας " 


γὰρ λέγει τὸ, Ηὔξαντο εὐχάς. 
CAP. II. 

VeRs 1-1. — Porro Jonas mari perdiu jactabatur, 
donec Deus ceto grandi mandavit, ut naufragum 
devoraret : cujus in ventre tres dies mansit tres- 
que noctes idcorruptus plane propheta : ita ut ipse 
mirans suam intra cetum incolumitatem et integri- 
tatem, 16/4 dum ibi ceu in domuncula quadam 
tute degit, conversus ad preces est, quas ex ceti 
ventre ad Deum fudit : quarum precum hzc verba 
sunt : « Clamavi ad Dominum Deum meum, qui me 
exaudivit : emissam de ventre inferi clamoris mei 
vocem auscultasti. » Gravissma pressura irretitus, 


δοχοῦν, ἀφ᾽ ὧν ἐπιτεινόμενος ὁ χλύδων ποιεῖν ἡμᾶς ᾿. 
τὰ εἰς σωτηρίαν τοῦ ἀνθρώπου οὐχ εἴα * οὕτω τε διὰ 
τούτων dxodoyncdpgevou: τῷ Θεῷ τῶν ῥτημάτωνς 
ἐνέδαλον τὸν Ἰωνᾶν εἰς τὴν θάλασσαν" καὶ εὐθὺς ὅ - 
κλύδων ἅπας ἐπαύσατο" ὥστε xal φόδῳ μεγάλῳ χα. 
τασχεθῆναι τοὺ; ἄνδρας, θεασαμένους τὴν ἐξουσία 
τοῦ πάντων Κυρίου, ὃς χαὶ συνεχίνησε τὴν θάλασσαν 
ὡς ἐδούλετο, xal βουληθεὶς αὐτὴν εὐθὺ καὶ παρᾶ» 
χρῆμα πᾶσαν εἰς γαλήνην μετέστησεν. Εἶτα ἐπάγεϊ, ᾿ 
ὅτι « Καὶ ἔθυσαν τῷ Κυρίῳ xal ηὔξαντο εὐχάς * » 
οὐχ ὅτι παρὰ αὐτὰ ἔθυσαν τῷ Κυρίῳ λέγων " οὐ γὰῤ « 
ἐπὶ τοῦ πλοίου θυσίας ἤμελλον ἐπιτελεῖν “ ἀλλ᾽ 0g -- 
εἴπῃ ὅτι τῶν εἰδώλων παντελῶς ἀποστάντες, ἀν 

ἐθεσαν αὑτοὺς τῇ τοῦ Θεοῦ λατρείᾳ, (ρ. 949) xel' 
τοῦϑϑ 


ΚΕΦ. B'. 

τἶχ. α΄-ζ΄. — Ὁ μὲν οὖν Ἰωνᾶς ἐπὶ πλεῖστον ἐὲ. 
τῆς θαλάσσης ἐφέρετο * προσέταξε δὲ ὁ Θεὸς καὶ 
μεγάλῳ ἐπὶ τῆς θαλάσσης φερόμενον χαταπιεῖν. 
Ἰωνᾶν, οὗπερ ἐν τῇ χοιλίᾳ τρεῖς ἡμέρας τε καὶ vb 
xva; πεποίηχεν ἀδιάφθορος παντελῶς ὁ προφήτης" 
ὥστε xai αὐτὸν θαυμάσαντα, ὅτι περ ἀδλαδὴς ἐπὶ 
τοῦ χήτους πεφύλαχται xal ἀδιάφθορος παντελῶ 
ὡς ἐν οἰκίσχῳ τινὶ μετὰ πολλῆς τυγχάνοντα τῆς 






ἀσφαλείας, ἐπὶ προσευχὴν τραπῆναι, ἣν ἐκ τῆς xor 


λίας τοῦ χήτους ἀνέπεμπε τῷ Θεῷ. Τὰ δὲ τῆς προσευ“ 
χῆς ῥήματα τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον" ε Ἐδόησα πρὸς 


COMMENTARIUS IN JONZZ CAP. Ii. 


238 


tbv Θεόν μου, xal εἰσήχουσέ μον" Ex χοιλίας A atque in ipsis inferis, desperatls scilicet malis, ver- 


xxvrfs μου fxoucac, φωνῆς μον.» Ἐν Bapu- 
ἐψει τυγχάνων xat tv αὐτῷ γε τῷ ᾷδῃ γεγονὼς 
χαχῶν ἀπογνώσει, ἐδόησά τε πρὸς σὲ χαὶ οὐχ 
ev τῶν αἰτήσεων. « ᾿Απέῤῥιψάς με εἰς βάθη 
; θαλάσσης, xaX ποταμοί με ἐχύχλωσαν" 
oi μετεωρισμοί σου xal τὰ χύματά σου ἐπ᾽ 
λθον. » ᾿Αποφυγόντα γὰρ τὴν ὑπουργίαν τὴν 
πεσεῖν τε τῇ θαλάττῃ πεκοΐηχας, xai πολλοῦ 
ειραθῆναι τοῦ χλύδωνος ὑφ᾽ οὗ δὴ ἄγαν τα- 
ἕνης τῆς θαλάττης ποταμῶν δίχην ἐντεῦθεν 
| μοι τῶν χυμάτων τὰ ὕδατα. (p. 250) « Καὶ 
tov * ᾿Απῶσμαι ἐξ ὀφθαλμῶν σου * ἄρα προσ- 
οὗ ἐπιδλέψαι πρὸς ναὸν τὸν ἅγιόν σου ; » "Ὑπὸ 
Ie τῶν χαχῶν ἀμηχανίας ἐχδεθλῖ, σθαι τῆς προ- 
ev τῆς Gne, xat οὐδεμίαν εἶχον ἐλπίδα λοι- 
Ἱενόμενος ἐν τῷ ναῷ σου τῷ ἁγίῳ τὴν χαθῆ. 
ἀποτῖσαί σοι θρησχείαν" ἅτε πόῤῥω τε αὐτοῦ 
ὦν, xai βαρυτάτοις περιεστοιχισμένος χαχοῖς. 
χύϑη μοι ὕδωρ ἕως ψυχῆς μου. » Αὐτῆς μου 
χὰ καθέχετο τῶν περιχεχυμένων ἡ ταραχή. 
καὺς ἰχύχλωσέ uc ἐσχάτη. » Τὸ τελευταῖον ὑπ᾽ 
πατεπόδιν τῆς ἀδύσππου. ε "EÓu ἡ χεφαλή μου 
wg; ὀρέων. » Διαλάττειν τε οὐδὲν ἐδόχουν 
ἦ τοῦ ἐν διαιρέσετιν ὀρέων βαρυτάταις λη- 
» εἶτα τῶν ὁοέων ἐπὶ ταυτὰν συνεληλυθότων, 
9 ἀποφυγτ,ς εὑρίσκοντι λοιπὸν ἐλπίδα. « Κατ- 
ς γῆν, ἧς: οἱ μοχλοὶ αὐτῆς χάτοχοι αἰώνιοι. » 
miley διεδέξατό με τὸ χῆτος, χαὶ γῆν τινα 
Miééxouv, ἐξ ἧς ἀποφυγεῖν τῷ χατεχομένῳ 


sans, clamavi ad te; neque irrita fuit postulatio 
mea. « Projecisti me in profundum maris cor, un- 
dzxque ine concluserunt ; omnes zstus tui fluctus- 
que super me transierunt, » Qui perfuga eram ab 
obedientia tua, curasti ut in mare inciderem, ibi- 
que ingentem experirer procellam : qua dum iare, 
fluminis instar, agitatur, ego quidein aquarum vor- 
ticibus quaqueversus obruebar. « Et ego dixi : Re- 
jectus sum procul oculis tuis. Num denuv videbo 
templum sanctum tuum? » His me malis cuin 
expediro: nequirem , exclusum me reputabam a 
providentia tua; nullamque praeterea spem fove- 
bam, fore ut in templum tuum reversus legitima 
perfungerer religione. Quippe illinc longissime 


B aberamn, gravissimis implicitus calamitatibus. « Of- 


fuse mihi sunt aque usque ad animam. » Circum- 
Sstantium malorum terrores ad ipsam animam pe- 
netraverunt. «Ima me vallavit abyssus. » Denique 
gurgite absorptus sum. « Caput meum in fissuras 
montium demissum est. » Nihil mihi differre vide- 
bar ab iis qui in cavernis montium altissimis de- 
tinentur, ilà ut coeuntibus in se montibus, nulla 
spes evadendi reliqua sit. « Descendi iníra hu- . 
mum, cujus vectes zlerna retinacula sunt. » Tum 
ibi me excepit cetus, intra quem terram quam. 
dam: videbar incolere, unde evadere detento ho- 
mini prorsus non licebat. Cateroqui incolumis 
intus divino nutu seervor, quanquam exitum nul- 
lum nanciscor. 


; οὐδαμῶς ὑπῆρξεν ἀδλαδὴς μὲν ἔνδον τῇ θείᾳ προνοίᾳ φυλαττόμενος, τὴν ἐχεῖθέν τε ἔχδυσιν fii 


Μτὸ οὐχ εὑρίσχων. 


, ἢ" -ια΄, — «€ Καὶ ἀναδέτω ix φθορᾶς ἡ ζωῆς R65 Vins. 8-11. — «Utinam se emergat a cor- 


ἃς σὲ, Κύριε, ὁ Θεός μου. » ᾿Αλλὰ γὰρ μόνης 
K ἔστι δυνάμεως τῆς ὑπειλημμένης αὐτόθι 
; ἀπαλλάξαι μου τὴν ζωήν. (p. 251) « Ἐν 
ἱἴπειν ἀπ᾽ ἐμοῦ τὴν ψυχέν μου, τοῦ Κυρίου 
γῆν. » Μιχροῦ γὰρ ἀφιεὶς τῇ ἀπορίᾳ τὴν ψυ- 
hv σὴν ἤτουν βοήθειαν. « Καὶ ἔλθοι πρὸς σὲ f 
πῇ μου εἰς ναὸν ἅγιόν σου. » Αὐτός τέ μου 
ἣν προσευχὴν ἐν τῷ ναῷ χαθεστὼς τῷ οἰχείῳ, 
σε τῇς διαστάσευς τῶν τόπων ἀμύνειν pot 
Ware. «€ Φυλασσόμενοι μάταια χαὶ ψεύδη, ἕλεον 
ἔγχατέλιπον. » Οἱ μὲν γὰρ τὴν ναυτιχὴν με- 
; ἐργασίαν, χαίτοι γε εἰδώλοις προσέχοντες, 
pi τὴν ἀπάτην ἐχείνην ἐσχολημένοι, ἡδουλῆ- 
μού τινα mvotfoa30at φειδῶ  νιχτηθέντες δὲ 
'ν χαχῶν, τῆς γνώμης ἀπέστησαν ἐχείνης, 
€ οὐχ ἐν αὐτοῖς βιωτὸν, εἰ μὴ τῆς ἐγγύτητος 
ἰγεῖεν 55; ἐμῆς. € Ἐγὼ δὲ μετὰ φωνῆς aivé- 
πὶ ἐξομολογέσεως θύσω σοι, ὅσα ηὐξάμην ἀπο- 
οι εἰς σωτήριον τῷ Κυρίῳ. » ᾿Αλλὰ γὰρ παν- 
iv μόνῃ τῇ χάριτι τῇ σῇ φυλαχθεὶς, xal τὴν 
αγὴν τοῦ θανάτου λαθὼν, ὕμνους τε xal εὑ- 
ας ἀποτίσω co: , ὑπὲρ ὧν τῇ προνοίᾳ διασέ- 
μι τῇ cf. Τὰ μὲν δὴ τῆς εὐχῆς τοῦ προφήτου 
'3 ταῦτα τὸ δὲ χῖτος Πνεύματ': Ocio τὸν Ἰωνᾶν 
ἣν ξηρὰν faea:v, χαθὼς ἐδόχει τοῦτο γενέσθα! 
ip^ τῆς γὰρ ἐτχάττ: ἐστὸν ἀνοίας ποτούτονυ τῶν 


ruptione vita mea ad te, Domine Deus meus ! » Τυ: 
profecto tantummodo virtutis est, a tenaci illo exitio 
eripere animam meam. « Cum.jam me desereret 
spiritus meus, Domini memor fuí. » Cum jam in 
angustiis animam agerem, tuam poposci opem. 
« Veniat utinam ad tein templuin tuum oratio meal» 
lpse excepisti preces meas tuo in templo residens ; 
nihil te locorum distantia, quominus mihi ferres 
opem, prohibuit. «Qui vanitatibus dant operam 
atque mendaciis, misericordiam dereliquerunt. » 
Hi qui nauticam vitam exercent et idola observant, 
atque ejusmodi frandulentiis vacant, optarunt qui- 
dem mili quodammodo parcere : verumtamen ad- 
versitate victi, de sententia sua decesserunt : cer- 


D tiores facti haud sibi vitam superfuturam, nisi a 


mea se vicinia sejungerent. « Ego vero cum voce 
laudis atque praconii sacrificabo tibi: quzcunque 
vovi solvam, pro salute recepta, tibi, Domine. » 
Equidem tua sola gratia servatus et morte ereptus, 
hymnos tibi εἰ gratiarum actiones reddam, qui 
cure tuz salutem acceptam fero. Atque hzc fuit 
prophete oratio. Cetus autem a sancto Spiritu in- 
stinctus Jonam in littore evoniuuit, sicuti Deo visum 
erat ut fleret. Summa eniin insaniz foret, post tut 
circa Jonam patrata miracula, precipueque posi 
relentam intra celi viscera. vitam, prophete demurn 


THEODORI MOPSUESTENT 


ou 


eodcm ex ceto exitum humano ingenio intelligibi- A περὶ αὐτὸν παραδόξως γεγονότων, xal μάλιστά τε 


lem, aut nostra voce explicabilem, reputare. 


πάντων τῆς ἐν τῷ χήτει σωτηρίας, (p. 2952 ) τὴν ix 


τοῦ χήτους ἔξοδον πολυπραγμονεῖν τοῦ προφήτου, λογισμῷ τε οἴεσθαι χαταλαμθάνειν ἀνθρωπίνῳ, xaX διὰ 


φωνῆς τῆς ἡμετέρας λέγειν ὅπως ἐγένετό. 
CAP. IIl, 

VeRns. 1-4. — Jam ubi in littore propheta stetit, 
rursum Deus przcepit illi ut Niniven iret, idque ibi 
preedicaret quod eidem antea in mandatis dederat, 
Unde potissimum demonstratur, 166 haud sim- 
pliciter Jong Deum mandavisse ut przdicaret :«Ad- 
huc tres dies, et Ninive subvertetur » (quanquam 
id breviter sic videlur Scriptura dicere); verum 
etiam ut minaciter qux eventura erant significaret, 
nisi poenitentes cives a vitiis recederent. Idcirco 
ait: «Preedica ibi praedicationem, de qua tecum 
antea locutus sum. » Quibus verbis universam illi 
doctrinam innuit, qua superiore sermone przce- 
perat ut Ninivitas imbueret. Porro autem propheta 
experientia rerum jam eruditus festinabat ut. Dei 
jussis obtemperaret. Ait vero Scriptura « urbem 
illam fuisse maximain coram Deo:» nempe signi- 
ficat, eam divina providentia fuisse auctam: aique 
ita nos docet, quominus humanum quidquam pu- 
temus in gloriam venire posse, nisi id Deus cura 
sua dignetur. « Erat autem, inquit, veluti iter trium 
dierum :» haud sane intelligens tantam ejus fuisse 
longitudinem ; sed quod tot diebus opus esset ad 
eam circumeundam, atque ad ejusdem speciem, si 
quis vellet, curiose observandam. Subdit ergo: 


B 


« Copitque Jonas progredi intra urbem quasi itinere (] 


unius diei. » Narrat scilicet, prophetam urbem in- 
gressum, atque in ejusdem parte quadam predicare 
Oorsum, circumisse tandiu, donec unam veluti in- 
sumpsit diem, prx-icans atque dicens : «Adhuc tres 
dies, el Ninive subvertetur;» et reliqua quzcun- 
que ab eo dici par erat in singulis urbis partibus 
ad civium erudilionem. 


Vens. 5-9. — His addit : « Et crediderunt incole 
Ninivita Deo. » Co»pta per prophetam in quadam 
urbis parte przedicatione, celeriter admodum inter 
omnes diditus sermo significatur; ita ut. vulgo ho- 
mine3 ceriam ex dictis^suscipientes sententiam, 
consternati magnopere monitis obtemperaverint. 
Preterea, quod Ninivite cives Deo crediderint, id 
satis indicat, haud simpliciter dixisse prophetam, 
« Adhuc tres dies, 167 et Ninive subvertetur. » 
Neque enim ob hanc unam voculam eredere Deo 
poterant, si homo peregrinus ipsisque prorsus in- 
cognitus exitium minatus esset, nihil autein prz- 
lerea. addidisset : neque docuisset auditores, quo 
mittente venisset. Sed enim exploratum est, pro- 
phetam et Dei meminisse omnium Domini, et se 
inissum. ab co confirmavisse: et preeconiuin cxitii 
fecisse, atque ad poenitentiam esse adhortatum : 
quarum rerum notitia imbuli, merito dicti sunt 
credidisse Deo; cujus decretum | magisteriumque 
excipientes, prophel:ze voce nuntiatum, ad virtutem 


ΚΕΦ. I". ' 
Στίχ. a'-8. — Μέντοι γε θεὸς ἐπὶ τῆς ξηρᾶς γεγο 
νότι τῷ προφήτῃ πάλιν ἀπελθεῖν εἰς τὰν Νινενὴ χε- 
λεύε:, χαὶ χηρύξαι δὴ ἐχεῖνα ἃ πρόσθεν αὐτῷ εἴρητο 
παρ᾽ αὑτοῦ - ἀφ᾽ οὗ δὴ μάλιστα δείχνυται ὅτι οὐχ 
ἁπλῶς εἶπεν αὐτῷ χηρύττειν' « Ἔτι τρεῖς ἡμέραι, xat 
Nievh χαταστραφήσεται" » εἰ xal μετὰ συντομίας 
αὐτὸ λέγειν οὕτως ἡ θεία δοχεῖ Γραφή “ ἀλλ᾽ ὥστε 
xai δηλῶσαι ὅτι ἀπειλεῖ ταῦτα συμθήσεσθαι, εἰ μὴ 
μεταμεληθεῖεν ἀποστάντες τοῦ χείρονος " διό φησιν" 
« Κήρυξον ἐν αὐτῇ κατὰ τὸ χήρυγμα τὸ ἔμπροσθεν ὃ 
ἐγὼ ἐλάλησα πρὸς σέ" » ἅπασαν αὐτῷ σημαίνων 
τὴν διδασχαλίαν ἂν ἐπέταξεν ἐν τοῖς πρόσθεν αὐτῷ 
πρὸς τοὺ; Νινευΐτας ποιήσασθαι. Ὁ μὲν δὴ προφή" 
τῆς ἅτε τῇ πείρᾳ λοιπὸν σωφρονισθεὶς ᾿πείγετο πρὸς 
πέρας ἀγαγεῖν τὰ παρὰ τοῦ Θεοῦ προσταχθέντα " 
λέγει δὲ ὅτι «fj πόλις ἣν μεγίστη τῷ Θεῷ"» ἕνα εἴπῇ 
ὅτι τῇ θείᾳ προνοίᾳ εἰς μέγεθος αὐξηθεῖσα * ὡς διδά»- 
ξειεν ἂν ἡμᾶς μηδὲν οἴεσθαι δυνατὸν εἶναι κατὰ τὸν 
βίον (p. 253) τοῦτον εἰς περιφάνειαν χαταοτῆναι, μὴ 
Θευῦ παρέχοντος τὴν οἰχείαν χηδεμονίαν. « "Hv δὲ, 
φησὶν, ὡσεὶ ἡ πορεία ὁδοῦ ἡμερῶν τριῶν. ν Οὐχὶ τὸ 
μῆχος αὐτῆς τοσοῦτον εἶναι λέγων, ἀλλ᾽ ὡς τοσούτων 
ἡμερῶν δεομένου τοῦ πᾶσαν αὐτὴν ἐχπεριελθεῖν τε ἐν 
χύχλῳ xai χατιδεῖν οἵα τίς ἐστιν βουλομένου σαφῶς. 
Ἐπάγει γοῦν" « Καὶ ἤρξατο Ἰωνᾶς τοῦ εἰσπορεύε- 
σῆαι εἰς τὴν πόλιν ὡσεὶ πορείαν ἡμέρας μιᾶς "9 
ἵνα εἴπῃ, ὅτι εἰσεληλυθὼς εἰς τὴν πόλιν ὁ προφήτην 
χαὶ χατά τινος μέρους ἀρξάμενος τῆς πόλεως ἔχ" 
περιΐει τε αὐτὴν, καὶ ὡσεὶ μίαν ἡμέραν πεποίηχξε 
κηρύττων τε xal λέγων, ὅτι « Ἔτι τρεῖς ἡ μέραι καὶ 
Νινευὴ καταστραφήσεται, » xai τὰ λοιπὰ δὴ ὁπόσα 
λέγειν αὑτὸν χαθέχαστον μέρος τῆς πόλεως πρὸς τοὺς 
παρόντας ἐπὶ διδασχαλίᾳ τῶν ἀχουόντων ἀκολούθως 
ἐνῆν. . . 
Στίχ. &'-0'. — Τούτοις ἐπάγει᾽ « Καὶ ἐπίστευσαν 
οἱ ἄνδρες Νινευὴ τῷ Θεῷ * » δειχνὺς ὅτι ἐχ τοῦ μέν 
ρους τῆς πόλεω; ἀρξαμένον τοῦ προφήτου ποιεῖσθαε 
τὸ χήρυγμα, εἰς ἅπαντάς τε ὁ λόγος διεδόθη μετὰ 
πολλοῦ τοῦ τάχους ᾿ xal δὴ πάντες ἀναμφίθολον ἐπὶ 
τοῖς λεγομένοις τὴν γνώμην δεξάμενοι μετὰ πολλοῦ 
τοῦ φόδου τοῖς λεγομένοις ἐπείθοντο * δείχνυσι Ob. 
xat τὸ, « Ἐπίστευσαν οἱ ἄνδρες Νινενὴ τῷ Θεῷ, » ὅτε 
οὐχ ἁπλῶς τοῦτο μόνον ἔλεγεν, ὅτι «Ἔτι τρεῖς ἡμέραδ 
καὶ Νινευὴ χαταστραφήσεται " » οὐ γὰρ ἀπὸ μόνης 
ταύτης τῆς φωνῆς πιστεύειν εἶχον τῷ Θεῷ, (p. 
ἀνδρὸ: ξένου καὶ ἀγνώστου αὐτοῖς παντελῶς τὴν xz 
ταστροφρὴν μὲν ἀπειλοῦντος, προστιθέντος δὲ οὐδὲνρ 
οὐδ᾽ ὑφ᾽ ὅτου περ ἀπεσταλμένος: εἴη διδάσχοντος τοῦς 
ἀχούοντας * ἀλλ᾽ εὔδηλον ὅτι xal Θεοῦ ἐμέμνητο τοῦ — 
πάντων Κυρίου, χαὶ ἀπεστάλθαι ἔλεγε παρ᾽ αὑτοῦ “ 
xai τὸ χήρυγμα ἐποιεῖτο τῆς χαταστροφῆῇς, πρὸς 
μεταμέλειαν αὐτοὺς ἐκχαλούμενος ᾿ ὧνπερ οὖν δεξάσ 
μενοι τὴν διδασχαλίαν, εἰκότως πιστεύειν ἐλέγοντφ 
τῷ Θεῷ οὗ τήν τε ἀπόφασιν καὶ τὴν διδασκαλίαν 


t? 


δεξάμενοι χατὰ τὴν τοῦ προφήτου φωνὴν πρὸς τὸ 
κρεῖττον εἶδον - ὥστε xal πολλήν τινα xal σύντονον 
«τὴν μεταμέλειαν ἐπιδείξασθαι" νηστείαν γὰρ ἀνὰ 
“ἣν πόλιν ἐχήρυξαν, ὥς φησι, χαὶ σάχχους πάντες ἐν- 
δυσάμενοι μιχροί τε καὶ μεγάλοι, πενθιχῷ χεχρημένοι 
τῷ σχήματι, ἵλεω γενέσθαι τὸν Θεὸν αὑτοῖς ἐξήτουν" 
ἐπε:δὴ δὲ xa ἄχρι τοῦ βασιλέως ἐληλυθὼς ὁ λόγος, 
οὐδὲ ἐχεῖνος ἀμελήσας φαίνεται τοῦ πράγματος " ἀλλὰ 
μιχρὰ τοῦ βασιλιχοῦ φροντίδας ἀξιώματος, τόν τε 
Φρόνον ἀςεὶς τὸν οἰχεῖον, καὶ τὴν βασιλικὴν στολὴν 
ἀποῤῥίψας, σάχχον χαὶ αὐτὸς περιθέμενος, ἐπὶ omo- 
δοῦ χαθεζόμενος διετέλει" προστάγματά τε ἑξῆς 
παράτε τοῦ βασιλέως xat τῶν χατ᾽ αὖ τὴν (56) ἀρχόντων 
ἐξετέθη τοῦ μὴ τοὺς ἀνθρώπους μόνον, ἀλλὰ χαὶ τὰ 
«ρὸς ὑπηρεσίαν αὐτοῖς τεταγμένα ζῶα παντοίας τε 
«τροφῆς xat ποτοῦ διαμένειν ἐχτός " xat οὐ μέχρι τού- 
τῶν (p. 355) ἔστησαν τὴν μεταμέλειαν, ἀλλὰ γὰρ καὶ 
«ῶν πάλαι χαχῶς αὐτοῖς πραττομένων ἀποστάντες, 
φ«ἄάπης τε τῆς εἰς ἑτέρους ἀδιχίας χωρίσαντες αὐτοὺς, 
σφόδρα γε ἀνέμενον τὸ χαὶ τὸν Θεὸν ἐφ᾽ οἷς ἀπεφή- 
wet*o x3t' αὐτῶν μεταγνόντα λῦσαι τὴν ἐξενεχθεῖσαν 
ἀπόφασιν παντελῶς ’ € Τίς γὰρ, φησὶν,οἶδεν εἰ με- 
τανοῆσει xaX καραχληθήσεται ὁ Θεὸς, xal ἀποστρέ- 


COMMENTARIUS IN JON.£ CAP. IV. 


042 

Α resipuerunt, ita ut multe vehementisque paenitens 
tiz signa ediderint. Jejunium enim per civitatem, 
ut ait, indixerunt, saccumque omnis zetas induit, 
lugubri habitu Dei clementiam implorantes. Cumque 
ad ipsum usque regem sermo devenisset, ne is 
quidem rem parvi fecit ; sed regia spreta dignitate, 
throno relicto, regalique veste abjecta, saccum et 
ipse induit, atque in cinere s:dit: scriptumque a 
rege edictum est ct a civitatis principibus, ut non 
solum homines, verum etiam jumenta illorum ser- 
vitio addicta omni pabulo potuque carerent. Neque 
hactenus illorum penitentia stetit; sed emni ante 
actze vilze maleficio omisso, mutuisque imposito in- 
juriis (ine, magnopere sperabant, fore ut ipse quo- 
que Deus poenitens perlatum decretum funditus an- 

B üquaret. « Quis enim, inquit Scriptura, novit num 
forte immutetur mitigeturque Deus, atque ab zstu 
furoris sui recedat, nobis incolumibus ? » Qus sane 
dici ab eis non potuerunt, nisi propheticis vocibus 
fuiasent edocti: id quod reapse factum propheta 
dicit. Jam postquam eos cognovit Deus vitiis omis- 
sis ad virtutem tendere, decretum ipse quoque quod 
in eos tulerat abrogavit. 


Φει ἀπὸ ὀργῆς θυμοῦ αὐτοῦ, xal οὐ μὴ ἀπολώμεθα; » ἅπερ οὖν οὐχ οἷόν τε λέγειν αὐτοὺς μὴ Ex τῶν τοῦ 
φεροφήτου δεδιδαγμένους φωνῶν" τοῦτο δὴ καὶ γεγενῇσθαί φησιν ὁ προφήτης " καὶ ἐπειδήπερ εἶδεν 
αὐτοὺς ὁ Θεὸς ἀποστάντας μὲν τῶν χειρόνων, νεύσαντας δὲ πρὸς τὸ χρεῖττον, ἔλυσε xal αὐτὸ; τὴν ἀπόφασιν 


Évrsp οὖν ἐξενηνόχει κατ᾽ αὐτῶν. 
ΚΕΦ. Δ'. 
Στίχ. a'-b. — ε« Ἐπὶ τούτοις ἐλυπήθη, φησὶν, ὁ 


CAP. IV. 
168 Vzns. 1-4. — «His gestis, pergit Scriptura 


"wvi; λύπτν μεγάλην xai συνεχύθη. » Εἰχότως * C dicere, maguum contraxit Jonas merorem, eique 


διεταράτιετο γὰρ ὡς ἀπατεῶνος xai Ψεύστου δόξαν 
μῶλων ἀποφέρεσθαι παρ᾽ αὐτοῖς, ὅτι ὁ μὲν εἴσω 
«ριῶν ἐμερῶν ἡ πείΐλησεν ἔσεσθαι τὴν χαταστροφήν " 
ἐγένετο δὲ οὐδέν εἶτα xal πρὸς τὸν Θεὸν ἀποδλέψας 
ἔλεγεν " « Οὐχ οὗτοι οἱ λόγοι μου ἧσαν Ext ὄντος μου 
ἐν τί γῇ μου; διὰ τοῦτο προέφθασα τοῦ φυγεῖν εἰς 
θαρσεῖς, διότι ἔγνων ὅτι σὺ ἐλεήμων εἶ χαὶ οἰχτέρ- 
guy, μαχρόθυμος xal πολυέλεος xal μετανοῶν ἐπὶ 
«οἷ: χαχίαις. » Σαφῶς γὰρ ἐδήλωσεν ὅτι τοῦτο xal 
fis τυγῆς αὐτῷ γέγονεν αἴτιον, (p. 296) τὸ εἰδέναι 
ὅτι φιλάνθρωπος ὧν, εἰ μεταδαλομένους ἴδοι, τὴν 
ἀπόφασιν πάντως ἀλλάξει τὴν olxclav * ὅτι τε ἐν- 
Wy αὐτῷ περιέσται τὸ ψεύστου τινὸς xal ἀπα- 
φῶνο: δόξαν λαθεῖν παρ᾽ αὑτοῖς " ὅθεν ἐπάγει᾽ 
t Καὶ νῦν, Δέσποτα Κύριε, λάδε τὴν Ψυχὴν μου ἀπ᾽ 
ἐμοῦ, ὅτι χαλόν μοι τὸ ἀποθανεῖν με μᾶλλον f; ζῇν 
kt. ? Διὰ δὲ τούτου, φησὶ, τὸν θάνατον αἱρετώτερον 
χρινῶ τοῦ μετὰ δόξης τοιαύτης (fv παρὰ τοῖς ἀν- 
leo xot;. Ὃ μὲν οὖν Θεὸς ὁ χαὶ πρὸς τοὺς μετανοοῦν- 
«ες φιλάνθρωπος xai τοῖς οἰχείοις ἥμερος ἄγαν, 
ἐνιρεπτιχῶς ἐπιτιμῶν τῷ προφήτῃ φησίν" « Εἰ 
ορόδρα λελύπησαι; » ἀντὶ τοῦ, Ἕοιχας ἀθυμεῖν 
τοκύότων σεσωσμένων᾽ δέον ἀντιστ χοῦν τῇ ὑπολή- 
{εἰ τῇ σαυτοῦ τὴν πάντων σωτηρίαν, καὶ αἱρετώτερον 
Walztty αὐτόν σε τοιοῦτον ὑποληφθῆνα!, f] τοσούτων 
ἀπώλειαν γεγενῆσθαι. 
Στίχ. ε-τ΄. — Ὁ 0 προφήτης ἐξεληλυθὼς τῇς 


(96) lta cod. 


animus perturbatus est. » Neque imrherito. Timebat 
enim ne vani et mendacis opinionem spud Ninivitas 
acquirere: quandoquidem ipse quidem futurum 
minatus erat intra tres dies excidium ; nihil autem 
inde consecutum est. Mox Deuni suspiciens aiebat : 
« Nonne hic erat sermo meus, dum adhuc in patria 
regione versarer? ideoque fugam in Tharsis ma- 
turaveram ; quia te clementem noveram et miseri- 
cordem, patientem admodum et indulgentem, atque 
obliviscendis injuriis facilem. » Perspicue demon- 
&trat hanc sibi fugze causam fuisse, quia mutatum 
iri decretum noverat, si Deus clementissimus im- 
mutari vidisset homines; se vero fallaeis hominis 
ac deceptoris famam aucupaturum. Quare alt: 
« Nunc, potens Domine, spiritum mihi eripe, quia 
mori mibi quam vivere satius est. » Optabilior enim 
mihi, inquit, mors est, quam in hac hominum 
opinione versari. Tum Deus penitentium amator, 
suisque admodum mitis, pudorem Jonz incutiens, 
increpuit dicens : « Num tibi magnopere dolet ani- 
mus ?» Nempe moerere videris, quod tanta hominum 
multitudo conservata sit. Atqui deberes communem 
salutem :qui bonique consulere pr fama tua ; tui- 
que nominis maculam, quam tot hominum exitium, 
malle. 


VEens. 5-8. — Tunc urbe prophela egressus, 


δὲς 


THEODORI MOPSUESTENF 


su 


coram resedit, tuguriolo ibi constructo : in quo 4 πόλεω;, &xaÜésexo xavávtixgu, σχηνὴν ἑαυτῷ ποιή- 


manens, nunquid preterea civitati fleret, observa- 
bat: minarum enim gravitatem secuni reputans, 
existimabat binc aliquid consecutirum. Mox jussit 
Deus ut cucurbita repente nata tugurium totum, in 
quo propheta versabatur, umbra obtegeret : 189 
quare Jonas putabat quamdam se domum habere 
densitate foliorum circeumseptam. Et quidem poma 
quoque affatim undique dependentia maximam ani- 
mo praebebant oblectationem, His, inquam, pro- 
pheta magnopere lxtabatur. Sed enim dum eo 
miraculo, reique aspectu atque usu fruitur, dum 
multa ob id voluptate perfunditur, atque hac 
sibi recreatione beatus videtur ; divino repente 
»utu vermiculus plante innatus, bauc confe- 
slim corrupit atque exsiccavit. Jam hunc vermi- 


σας, xat ὑπὸ ταύτην διάγων, ἄχρις ἴδοι τί ποτε ἄρα 
γένοιτο πλέον περὶ τὴν πόλιν᾽ τῆς γὰρ ἀπειλῇς τὸ μέ- 
γεθος ἀναλογιζόμενος ὑπελάμθανέ τι τὸ τυχὸν χαὶ ἔσε- 
σθαι μετὰ τοῦτο" εἶτα προσέταξεν ὁ Θεὸς χολόχυνθαν 
ἀθρόον ἐχφυεῖσαν, ἅπασαν τὴν σχηνὴν ἐν ἧπερ ἦν ὁ, 
προφήτης πλτρῶσαι σχιᾶς" ( p. 251) ὡς xal αὐτὸν 
δοχεῖν οἰχίας τινὸς σχέπην ἔχειν τῷ πλήθει τῶν gui» 
λων" xal δὴ xat τὸν χαρπὸν πανταχόθεν ἀθρόον ἐ»» 
χρεμάμενον, πλείστην τινὰ παρέχειν αὑτῷ τὴν ψυχ- 
αγωγίαν" Toe τοῦτο τὸν προφήτην ὡς εἰχὸς τερ- 
φθέντα τῷ παραδόξῳ τῆς τε θέας καὶ τῆς χρείας τοῦ 
γεγονότος * ὡς δὲ πολλὴν ἐπὶ τῷ πράγματι τὴν fjbo- 
νὴν ἔσχε, xal ἀρχοῦσάν τινα χομίζεσθαι τὴν duya- 
γωγίαν ἐντεῦθεν ἐδόχει, ἀθρόον πάλιν ἐπιτάγματι 


culum Scriptura matutinum vocat, ut significet genus p θείῳ σχώληξ ἐγγεγονὼς τῷ φυτῷ ἅπαν ἀθρόον αὑτὸ 


serpentis matutino tempore Deo volente in arbore 
geniti, banc penitus exsiccavisse: ita ut orto mox 
sole, vehemens in Jonam solaris flamma inciderit 
radius. Pergit Scriptura dicere: « Pracepit Deus 
spiritui calido urenti ut szviret in Jonz caput ; qui 
animo concidens jam vilam respuebat. » lta vero 
intelligimus haud consuetum hunc fuisse calorem, 
sed flammam gravissimam divino consilio immis- 
sam; cujus causa majorein solito paliens propheta 
, sensum, vehementius angebatur, parumque aberat, 
quin vitam amitteret vi caloris. Hoc enim significat 
« vilam respuebat. » Ait igitur Deo : « Melius mihi 
mori quam vivere. » Quibus verbis hoc quodam- 
modo aiebat: Malorum milii solamen hzc planta 
fuit; sed eadem mox defecit. Ego vero preter fa- 


ἀνήλωσέν τε xa ἐξήρανεν παντελῶς * τὸ γὰρ « axu- 
ληχι ἑωθινῇ » λέγει, ἵνα εἴπῃ ὅτι ἕωθεν προστάγματι 
θείῳ σχώληξ ἀθρόον ἐχφνεὶς ἐπὶ τοῦ φυτοῦ ἀπεξῆ- 
pavcv ἅπαν" ὥστε ἀνατείλαντος τοῦ ἡλίου aqobpo- 


τάτην αὑτῷ τοῦ ἡλιαχοῦ χαύσωνος ἐπιπεσεῖν τὴν ͵ 


ἀχτῖνα. Λέγει γοῦν, ὅτι « Προσέταξεν ὁ Θεὸς πνεύ- 
ματι χαύσωνος συγχαίοντι, xal ἐπάταξεν ἐπὶ τὴν 
χεφαλὴν Ἰωνᾶ, xai ὠλιγοψύχει, καὶ ἀπελέγετο τὴν 
Ψυχὴν αὐτοῦ " » δειχνὺς ὅτι οὐ χατὰ τὸ εἰωθὸς οὐδὲ 
ὁ καύσων ἐγένετο, ἀλλὰ προστάγματι θείῳ βαρυτά» 
τὴν αὐτῷ τὴν φλόγα ἔπεμψεν, ὡς ἂν μεέζονα τοῦ 
συμθάντος τὴν αἴσθησιν λαδὼν ἕτι μᾶλλον ἀλγήσειεν 
ὁ προφήτης, μιχροῦ γοῦν ἀφιέναι τὴν ψυχὴν ὑπὸ 
τοῦ χαύσωνος χινδυνεύων * τοῦτο γάρ ἔστι τὸ, « Kal 


inam pessimam, ealoris quoque molestiam et discri ^ ἀπελέγετο τὴν ψυχὴν αὐτοῦ. » Ἔφη πρὸς τὸν Θεόν " 


men patior. Quidni igitur mori malim quam vivere, 
qui tantis obtundor malis ? 


« Καλόν μοι τὸ ἀποθανεῖν ἣ ζῇν. » (p. 258) Tovousé 
τι λέγων, ὅτι Ῥυχαγωγίαν τινὰ τῶν συνεχόντων ἔδοξα 


χαχῶν ἔχειν τὸ φυτόν" εἶτα ἀθρόον τὸ μὲν ἀπελήλυθεν, ἐγὼ δὲ τῇ μοχθηρίᾳ τῆς ὑπολήψεως προσεχτησάμην 
τοῦ χαύσωνος τὴν βαρύτητα xot τὸν ἐνοχλοῦντα χίνδυνον ἐντεῦθεν᾽ πῶς οὖν οὐ τοῦ ζῇν βέλτιον τὸ ἀποθανεῖν, 


εἰ τοσούτοις μέλλοιμι παλαίειν χαχοῖς ; 

εββ. 9-11. — Quamobrem ait illi Deus : ε Num 
tu magnopere- mores propter cucurbitam ? » quo 
respondente, se mortiferis angi doloribus ( adeo 
jucundam fecerat prophetz arborem Deus, idem- 
- que tantam de illius exitio tristitiam creaverat , ut 
hoc exemplo merorem hominis de civitatis salute 
injustissimum coarguerel); subdit Deus : 170 
« Tunetantopere cucurbit:e causa mores, qui eidem 


excolendz nullum laborem impendisti? una enim no- D 


cte repente nata, illico una nocte interitum passa 
est; me vero cur magis non decuit miserari Nini- 
ven, tanti populi civitatem, ut duodecim ibi sint 
myriades hominum, qui l::vam a dextera non discer- 
nunt ? » Pueri nimirum infantes intelligendi sunt, 
qui reapse lzvae dextrzque discrimen nullum agno- 
scunt : quique ob setatis infirmitatem nulla de re 
judicare queunt ; ideoque ne culpe quidem ob- 
noxii fuerunt, ztate nondum patiente. Sic autem 
Deus locutus est ob declarandam incolarum copiam. 
tibi enim infantium tantus erat numerus , quantus 
demum adultorum cogitandus est? Jam czleris prz- 
termissis, Deus lactentium memoravit numerum , 
quorum sine dubio propter innocentiam nullum 


Στίχ. θ'-τα΄. — Διὸ δή φησι πρὸς αὐτὸν ὁ Θεός" 
« Ei σφόδρα λελύπησαι ἐπὶ τῇ χολοχύνθη ; » Τούτου 
ὃς εἰπόντος, ἕως θανάτου λυπεῖσθαι (οὕτως αὐτῷ 
xai ἐράσμιον ἔδειξε τὸ φυτὸν ὁ Θεὸς, xat τὴν ἐπὶ τῇ 
ἀπωλείᾳ τοῦ φυτοῦ λύπην αὐτῷ μείζονα πεποίηχεν 
ἐγγενέσθαι, ἐπὶ τῷ παραθέσει μειζόνως αὐτοῦ τὴν 
ἐπὶ τῇ σωτηρίᾳ τῆς πόλεως λύπην ἐλέγξαι χάχιστα 
γεγενημένην), ἐπάγει" « Εἶτα σὺ μὲν, φησὶ, τοσοῦτον 
ὑπὲρ τῆς χολοχύνθης ἤλγησας, οὐδένα χάματον εἰς 
τὴν σύστασιν αὑτῆς εἰσενεγχών ; ἐν νυχτὶ γὰρ ἀθρόον 
γεγονυῖα, ἀθρόον ἐν νυχτὶ χαὶ τὴν ἀπώλειαν δέ- 
δεχται" ἐμοὶ δὲ πῶς οὐ πλείονα ἁρμόττον φειδὼ. 
Νινενὴ τῆς πόλεως ἔχειν, τῆς οὕτω μεγίστης, ὡς 
δώδεχα μυριάδας αὐτὴν οἰχεῖν ἀνθρώπων οὐχ ἔγνω 


χότων δεξιὰ ἢ ἀριστερά; » ἵνα εἴπῃ, Νηπίων" τοιοῦ 


τους γὰρ οὐχ ἐγνωχότας δεξιὰ ἣ ἀριστερὰ λέγει, - 


τοὺς διὰ νηπιότητα οὐχ ἀχριδῇ τῶν πραγμάτων διά- 
χρῖσιν ἔχοντας, οὐδὲ ἐν ἁμαρτίαις ποτὲ ὡς γεγονό- 
τας, ἅτε τῆς ἡλιχίας οὐ δεχομένης τοῦτο" ( p. 950) 
λέγει μὲν γὰρ αὐτὸ εἰς ἀπόδειξιν τοῦ πλήθους τῶν 
οἰχούντων τὴν πόλιν" ἔνθα γὰρ τοσοῦτο τῶν νη πίων 
ἦν τὸ πλῆθος, πόσον δὴ τὸ τῶν τελείων ἀνθρώπων 
ἦν; Τοὺς δέ γε λοιποὺς ἅπαντας παραλιπὼν ὁ Θεὸς, 


᾿ 
1 
t 


COMMENTARIUS IN MICHAEJE CAP. I. 


918 


νηπίων εἶπεν ἀριθμόν ot ὁμολογουμένως A erat peenzg meritum. Nemo certe dixerit simpii- 


Ὁ, οὐχ ὄντες ἄξιοι τοῦ τι χαχὸν παθεῖν, 
; ἡμαρτηχότες τι τέως" οὐ γὰρ δὴ, φησὶν, 
v ὅτι χαὶ τοσοῦτον ἀριθμὸν νηπίων οὐθὲν 
ὅτων ἀπολέσθαι προσῆχον ἧν᾽ ὥστε xàv εἰ 
τελείων φειδὼ, γοῦν τῶν νηπίων μνησθῆναι 
χρῆν, ἐπὶ τῷ μηδὲν χαχὸν τὴν πόλιν παθεῖν. 
X& δὲ τὸ, « χαὶ χτήνη πολλά" » ὡς ἂν xal 
ἀδλαδῶν φυλάττεσθαι ὀφειλόντων δικαίως 
«Ὦς πόλεως διασωζομένοις τῶν ἀνθρώπων, 


cium parvulorum tantam multitudinem aquo jure 
fuisse perdendam. Quamobrem etiamsi forte adul- 
torum nulla fuisset miseratio, puellorum utique 
meminisse oportuit, quo nihil mali urbi fleret. 
Adjecit Deus , « et jumenta multa; » ceu si me- 
rito hec quoque servari incolumia debuissent , ob 
civium , quibus erat parcitum , commoditatem. 





EPMHNEIA MIXAIOY TOY IIPOOHTOY. . 


IMENTARIUS IN MICHJEAM PROPHETAM. 


ΚΕΦ. A', 
&, β΄. — Παραπλήσια τοῖς περί τε "Dor 
ὼς χαὶ τοὺς λοιποὺς ὁπόσοι ταυτὰ τούτοις 
πυσαν, δῆλός ἐστι xal ὁ μαχάριος προφη- 
[εχαίας - τὰ γὰρ περὶ τὸν λαὸν ἐσόμενα παρά 
᾿Δσσυρίων χαὶ τῶν Ba6uAovlov πνευματιχῇ 
m6 τῇ κάριτι χαὶ αὐτὸς προαγορεύειν πει- 
ιθὺς Ex προοιμέων χοινὸν περὶ παντὸς τοῦ 
( p. 260) ποιούμενος τὸν λόγον, τῶν τε δέχα 
ὑλῶν, ὧν τὴν Σαμάρειαν ἐξάρχειν συνέδαινε, 
δύο ὥνπερ οὖν ἢ Ἱερουσαλὴμ ἡγεῖτο" φαί- 
ἱ καὶ χατὰ τοὺς αὑτοὺς καιροὺς προφητεύων 
', τουτέστιν ἐν ἡμέραις Ἰωάθαμ xal “Αχαξ 
£x:o9 τῶν βασιλέων Ἰούδα. « Ἐν γὰρ ταύ- 
ἧς ἡμέραις γεγενῆσθαι λόγον Κυρίου φησὶ 


ἰχαῖίαν τὸν Μοραϊθίτην" » τουτέστιν ἐνεργείας C 


privat θείας. Τίνος Évexev; « Ὑπὲρ ὧν εἶδε 
ἐμαρείας χαὶ περὶ Ἱερουσαλήμ" » ἵνα εἵπῃ, 

«τοῦ Ἰσραηλιτιχοῦ λαοῦ, τῆς τε βασιλείας 
[α φυλῶν, xai τῆς τῶν δύο ὥνπερ ἡγεῖσθαι 
ὅδα συνέθαινε φυλὴν, τῶν Ex τοῦ μαχαρίου 
«ατὰ τὴν πρὸς αὐτὸν γεγενημένην ἐπαγγελίαν 
Mytey αὐτῆς ᾿ ὑπὲρ δὴ τούτων xat τῶν περὶ 
ἐσομένων ἐνεργείᾳ θείᾳ τὴν ἀποχάλυψιν δεξά- 
ὁ Μιχαίας λέγει ταῦτα, ἅπερ οὖν εἰπεῖν ἐπὶ 
ππαλύεως ἐδιδάχθη τῆς θείας, ἀρξάμενος o0- 

᾿Αχούσατε, λαοὶ πάντες, λόγους. ν ᾿᾽Αχο- 
: 4b « λαοὶ πάντες, » ἵνα εἴπῃ, Πᾶς ὁ Ἰσραὴλ 
; δύο βασιλείαις προσέχων " ὅθεν ἐπήγαγε" 
, προσεχέτω dj γῇ xai πάντες οἱ ἐν αὐτῇ" » 
mw ἡ Ἰσραηλιτιχὴ χώρα πᾶσα᾽ εἴτ᾽ οὖν ol 
ν οἰκοῦντες, ἄνωθεν ἐχ τῆς πρὸς τοὺς πατέρας 
"Aia; τοῦ Θεοῦ δεδομένης αὐτοῖς. (p. 261) 
ἔσται Κύριος ὁ Θεὸς ἐν ὑμῖν εἰς μαρτύριον.» 
Tta: δὲ, φησὶν, ὑμῖν δι᾽ ἡμῶν ὁ Θεὸς, διαμαρ- 
y τινὰ περὶ τῶν ἐσομένων ποιούμενος" ἐπειδὴ 


CAP. I. 

Vrass. 1, 2. —Similia Osex et Amoso et reliquis, 
quotquot his paria prophetaverunt, apparet beatum 
quoque vaticinari Michzam. Etenim eventura po- 
pulo ab Assyriis atque 171 Babyloniis spirituali 
perinotus gratia ipse quoque przdicere nititur, sta- 
tim ab exordio communem de universo Israele sen- 
monem instituens, de tribubus, inquam, decem, 
quarum regni caput erat Samaria, et de duabus 
'quarum metropolis Hierusalem. Patet autem jisdem 
quibus superiores prophetavisse temporibus , id est 
diebus Joathami , Acbaazi , et Ezechiz regum Juda ; 
etenim « his diebus ait factum esse verbum Domini 
ad Michzam Moraithitem, » id est se divinam ex- 
pertum esse operationem. Cur? « Ob ea quz vidit de 
Samaria et Hierusalem, » de universo scilicet lsrac- 
litico populo , seu de decem tribuum regno, et de 
duabus quarum principatum tenebat ipsa Juda tri- 
bus, beati Davidis posteris juxta Dei promissum in 
ea regnantibus : dc quibus eorumque rebus, accepta 
divinitus revelatione Michzas hzec dicit, qua Deo, 
ut diximus, revelante didicerat, sic exordiens : 
« Audite verba, populi omnes. » Consentanee, 
« populi omnes, » ut universum Israelem denotet qui 
ad regna duo pertinebat, Quamobrem addidit: 
« Attendatque terra, et omnes qui in ea sunt, » id 
est Israelitica tota regio, sive ejus incola, quo- 
ruin. illa patribus divino promisso tradita fuit. 
« Εἰ erit Dominus Deus vobis in testimonium. » 
Loquitur vobis per nos Deus, testimonium quod- 
dam rebus futuris dans; ex quo vos sepe ad ho- 
nesta adhortatus , nullam in melius conversionem 
perspexit. Quare apparet illum quidem nihil ve- 
str: utilitatis causa non molitum , vos vero nihilo 
meliores fleri voluisse, sed mala in vos tantum- 
modo provocassc. « Dominus de domo sancta $ua.» 


$11 


THEODORI MOPSUESTENI 


id 


Necessarium additamentum « sancta; » nam quia ge- A πολλάχις ὑμῖν τὰ προσήχοντα διαλεχθεὶς, οὐδὲ μίαν 


neralim omnes alloquitur, multus autem erat apud 
decem tribus idolorum cultus, cujus causa fanis 
eliam constructis , demones honoribus divinis co- 
lendos curabant, recte dixit : 179 « Dominus de 
domo sancta sua, » demonstrans se:ad omnes com- 
muniter verba facere, ob id a Deo missus qui Hie- 
rosolymis domum babel suam, quam sanctam 
propter insitam ei virtutem deflnit. Postea pergit 
dicere: 


μεταδολὴν δεξαμένους ἐπὶ τὸ χρεῖττον εἶδεν * ὡς ἂν 
φαίνοιτο ὁ μὲν mávta τὰ πρὸς ὑμετέραν πεποιηξὼς 
ὠφέλειαν, ὑμεῖς δὲ οὐδὲν θελήσαντες ἑαυτῶν γενέ- 
σθαι βελτίους, ἐφελχυσάμενοι δὲ μόνον ἐφ᾽ ξαυτοὺς 
τὰ χαχά. « Κύριος ἐξ οἴχου ἁγίου αὑτοῦ. » ᾿Αναγχαία 
ἡ προσθήχη ἐπειδὴ γὰρ πρὸς ἅπαντας χοινῇ δια- 
λέγεται, πολλὴ δὲ fw ἡ περὶ τὰ εἴδωλα τῶν δέχα 
φυλῶν θεραπεία, ἐφ᾽ ἧ χαὶ οἴχους χατασχευάσαντες, 
ὡς θεοὺς διὰ τῶν εἰδώλων θεραπεύειν ἐπειρῶντο 


τοὺς δαίμονας, καλῶς προσέθηχε τὸ, « Κύριος ἐξ οἴχου ἁγίου αὐτοῦ" » δηλῶν ὅτι χοινῇ πρὸς ἅπαντας ποιεῖ- 
ται τοὺς λόγους, παρὰ Θεοῦ ταῦτα εἰπεῖν ἀπεσταλμένος τοῦ ἐν Ἱερουσαλὴμ τὸν οἶχον ἔχοντος τὸν ἴδιον" 
ὃν xal ἅγιον διὰ τῆς ἐνεργείας ἀπέφην: τῆς οἰχείας. Εἶτα xa προστίθγ σ!" 


Vens. $-5. — « Quia ecce Dominus egreditur de 
loco suo : et descendet atque ascendet super ex- 
celsa terree, Et commovebuntur inontes subter eum, 
et valles liquescent sicut cera a facie ignis, et sicut 
,&8qua qua decurrit in preceps. » Procedens enim 
ex illo, inquit, monte Deus , habitationis su:e lo- 
cum ostendit, eumque universe [Israelitarum re- 
gioni dominari dicit, quam propheta alloquitur. 
Conturbabit autem proceres ejus ; hos enim montes 
ob suam eminentiam appellat ; necnon et reliquos 
omnes : nàm valles classem hominum humiliorum 
nominat. Patet autem haud divisim dicere montes 
commotos et liquefactos valles , sed Hebraico idio- 
tismo quem sepe docuimus, per dizresim dicit 
coinmune, quod nempe omnes proceres reliquam- 
que plebem divina ira corripiet, commovens de- 
&Lzuensque cer: more igni admotie: pertrahetque 


ad ponam instar aqui vehementis impetuose ex C 


alio ad inferiora ruentis, llorum autem causa est : 
« Propter scelus Jacob bxc omnia, et propter pec- 
catum domus Israelis. » Mox addit : « Quodnam 
&celus Jacob ἢ nonne Samaria? Et quodnam pec- 
catum domus Juda ? nonne lMierusalem ? » Illorum 
quidem manifesta erat impietas qui Samariz con- 
gregabantur ad idolorum cultum , cujus pr:cipue 
causa illic zdificata fana habebant. Sed et horum 
iniquitas haud minus constabat , qui Hierosolymis 
templum apud se habentes, hoc despecto, ab ido- 
lorum cultu non abstinebant. Deinde punitiones 
enumerans : 


Στίχ. γ'-ε΄. — « Διότι ἰδοὺ Κύριος ἐχπορεύεται ἐκ 
τοῦ τόπου αὑτοῦ" καὶ χαταδήσεται xal ἐπιδήσεται 
Β ἐπὶ τὰ ὕψη τῆς γῆς ᾿ xal σαλευθήσετα: τὰ ὄρη ὑπο» 
χάτωθεν αὐτοῦ" xai αἱ χοιλάδες ταχήσονται ὡς κῇ- 
pe ἀπὸ προσώπου πυρὸς (p. 262) xai ὡς ὕδωρ 
χαταφερόμενον ἐν χαταδάσει. ». Προϊὼν γὰρ &x eb 
ὄρους ἐχείνου, φησὶν, ὁ Θεὺς, τῆς οἰχήσεως lic 
οἰχείας τόπον ἀπέφηνεν, ἁπάσης μὲν xavaxpavhett 
τῆς γῆς τῆς Ἰσραηλιτικῇῆς, λέγων, πρὸς fiv ὁ λόγος 
αὑτῷ, ἐν ταραχῇ δὲ τοὺς ἐν αὑτῇ καταστήσει δυνα- 
τοὺς, τούτου: γὰρ ὄρη διὰ τὸ ὑπερέχον καλεῖ, χαὶ 
ποὺς λοιποὺς δὲ ἅπαντας" χοιλάδας γὰρ τοὺς ταῖει» 
νοτέρους ὀνομάζει, δίχην χηροῦ πυρὶ προσωμιλη» 
χότος χαταναλίσχιυν αὑτούς * δήλου γε ὄντος ὅτε οὐχ 
ἐχείνους μὲν σαλεύεσθαι λέγει, τὰς χοιλάδας δὲ ' 
τέχεσθα!, ἀλλὰ κατὰ τὸ ἰδίωμα τὸ 'E6patxbv, ὃ πῶ» 
λάχις ἀπεδείξαμεν, χατὰ διαίρεσιν λέγων τὸ χοινὸν, 
ὅτι πάντας xal δυνατοὺς χαὶ τὸν λοιπὸν δῆμον bm: 
ἐλεύσεται ἡ ὀργὴ ἡ θεία, σαλεύουσά τε αὐτοὺς καὶ 
ἀφανίζουσα δίχην χηροῦ πυρὶ προσωμιληχότος" κα» 
τασπάσει ts αὑτοὺς εἰς τιμωρίαν, δίκην ὕδατος eys- 
δροῦ τε xal ῥαγδαίου ἐξ ὕψους ἐπὶ τὰ χατώτεβα 
φερομένου. Ἵ δὲ τούτων αἰτία, « Δι’ ἀσέδειαν ἴδ. ἃ 
χὼδ πάντα ταῦτα, xal δι᾽ ἁμαρτίαν οἴχου Ἰσραήλ.» . 
Εἶτα ἐπάγει" e Τίς ἡ ἀσέδεια Ἰαχώδ; οὐχ ἡ Xap- 
ρεια ; xal τίς ἡ ἁμαρτία οἴχου Ἰούδα ; οὐχ ἡ "Iegew 
σαλήμ; » Ἐχείνων τε γὰρ fj ἀσέδεια δήλη ἐν Zape- 
ρείᾳ συλλεγομένων ἐπὶ τῇ τῶν εἰδώλων θεραπείᾳ ' 
οὗ δὴ μάλιστα τοὺς ἐπὶ τούτῳ χατεσχευασμένοιᾳ 
εἶχον ναούς" xal τούτων δὲ ij παρανομία οὐχ ftw 


Of, οἱ τὴν Ἱερουταλὴμ ἔχοντες ἐν ἑαυτοῖς, (p. 265) οὐδὲ τὸν ναὸν αἰσχυνόμενοι τῆς τῶν εἰδώλων ἀπε" - 
Xovto θεραπείας" εἶτα τὰς τιμωρίας ἀπαριθμούμενος" ] 


1793 VEns. 6-9. — « Et ponam Samariam quasi ἢ Στίχ. c'- θ΄. — « Καὶ θήσομαι Σαμάρειαν εἰς éme 


pomorum custodiam, et quasi plantationem vines : 
οἱ detraham in voraginem lapides cjus et funda- 
menta ejus revelabo. » Constituam Samariam in 
solitudinem vastam, ita ut canrpi instar in ca agri- 
coletur, et tuguria ibi fiant ob pomorum custodiam : 
etenim ego zdificia ejus omnia destruam a funda- 
mentis evertens , ex quo illa omnia sequentur. « Et 
omnia sculptilia ejus concidentur. » Tunc etiam 
vanoium opificiorum suorum excidium cernent, de- 
leta scilicet cernent. ab hostibus qu:e fabricaverant 
idola. « EL omnes mercedes ejus igne comburen- 
tur. » Éxuretur igne ornatus omnis idolis circum- 
pesitus atque. templis, quein illi quasi mercedem 








ροφυλάχιον ἀγροῦ, xa εἰς φυτείαν ἀμπελῶνος * sl 
κατασπάσω εἰς χάος τοὺς λίθους αὐτῆς, καὶ τὰ Ue. 
μέλια αὐτῆς ἀποχαλύψω. » Καταστήσω δὲ Σαμάρειε 
εἰς ἐρήμωσιν πολγὴν, ὥστε χώρας δίχην vem 
σχηνάς τε ἐπ᾽ αὑτῦίς θεῖναι ἐπὶ φυλαχῇ τῶν 
πῶν " ἀφανιῶ γὰρ αὑτῆς τὰς οἰχοδομὰς παντελῶᾷ 
£x βάθρων αὐτὰς ἀνασπάσας" ἀφ᾽ οὗ δὴ πάντως 
ἕψεται χἀχεῖνα. « Καὶ πάντα τὰ γλυπτὰ αὐτῆς wv 
ταχόψουτι. » Τότε δὴ χαὶ τῶν ματαίων πόνων ἐδν" 
τῶν ὄψονται τὴν ἀπώλειαν, χαθαιρούμενα ὑπὸ τῶν 
πολεμίων ὁρῶντες ἃ χατεσχεύασαν εἴδωλα, « Καὶ 
πάντα τὰ μισθώματα αὐτῆς ἐμπρήσουσιν ἐν πυρί, ! 
ΠΙάτὰ τὸν χότιμον τὸν περιχείμενον τοῖς τε eiue 








$19 


COMMENTARIUS IN MICULE/E CAP. I. 


390 


xal τοῖς ναοῖς ἀφανιοῦσιν ἐν πυρὶ, ὃν ὥσπερ τινὰ À quamdam daemonibus persolvebant. « Et oninia 


paaObv ἐτέλουν τοῖς δαίμοσι. « Καὶ πάντα τὰ εἴδωλα 
αὐτῆς θήσομαι εἰς ἀφανισμόν " διότι ἐχ μισθωμάτων 
πόρνης συνήγαγε, χαὶ ix μισθωμάτων πόρνης συν- 
ἐστρεψε. » Πορνιχῇ γὰρ χρητάμενοι γνώμῃ, xal ἀπο- 
στάντες μὲν ἐμοῦ, νεύσαντες δὲ πρὸς τὰ εἴδωλα, μι- 
αθωματά τινα τῆς ἑαυτῶν ἀθροίζοντες πορνείας, προσ- 
ἔφερον ἐχεῖνα τῇ τῶν εἰδώλων θεραπείᾳ, ἃ δὴ πάντα 
πατὰ ταυτὸν ἀφανιῶ. « Ἔνεχεν τούτου χόψεται xal 
θρηνήσει, πορεύσεται ἀνυπόδετος καὶ γυμνή. » (p. 964) 
Ἐν θρήνοις ἔσται xal χοπετοῖς αἰχμαλωτίᾳ mapae 
δοθεῖσα μεγίστῃ" τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, « γυμνὴ xal 
ἀνυπόδετος, » ὅτι οὕτως αἰχμάλωτος ἀπαχθήσεται, 
παντὸς ἀταιρεθεῖσα τοῦ προσόντος αὐτῇ χόσμου. 
e Ποιήσεται χοπετὸν ὡς δραχόντων, xai πένθος ὡς 


idola ejus ponam in perditionem, quia ex merce- 
dibus meretricis congregavit, et ex mercedibus me- 
retricis convertit. » Meretricia mente a me receden- 
tes, el ad idola accedentes, mercedes quasdam ex. 
ipsorum coacervantes fornicatione, idolorum cultui 
offerebant : quie ego omnia simul disperdam. « Pro- 
pter hoc planget et lamentabitur, ibit discalceata 
et nuda. » In lamentis erit et luctibus captivitati 
maxima tradita; id enim significant verba « nuda et 
discalceata; » nempe quod lioc modo captiva ab- 
ducetur, omni suo ornamento spoliata. « Faciet 
planctum quasi draconum, et luctum quasi filiarum 
sirenarum. » Verba quasi draconum αἱ sirenarum, 
ait secundum nonnullorum fabulas; dicere volens 


ϑυγεατέρων σειρήνων " ὅτι χατεχράτησεν ἡ πληγὴ B fore αἱ illa 48 in fabulis apud multos jactantur, 


αὐτῆς" διότι ἦλθεν ἕως Ἰούδα, xai ἥψατο ἕως πύλης 
λαοῦ μου ἕως Ἱερουσαλήμ. » Τὸ ε ὡς δραχόντων χαὶ 
σειρήνων » λέγει χατὰ τὸ μυθολογούμενον παρ᾽ ἑνίοις - 
τοῦτο βουλόμενος εἰπεῖν, ὅτι ἐχεῖνα δὴ τὰ ἐν μύθῳ 


ipsi re vera sustineant, dum ego gravem iis poenam 
imponam, qux a Samaria incipiens, ad Judam per- 
veniet, et ipsam attinget Hierusalem ; quoniam et 
hauc postremo Babylonii ceperunt. 


«φαερὰ τῶν πολλῶν λεγόμενα, ἐπ᾽ αὐτῶν ὑπομενοῦσι τῶν ἔργων, τῷ βαρεῖαν αὐτοῖς ἐπαχθῆναι παρ᾽ ἐμοῦ τὴν 
τἀν γὴν, ful ἀπὸ τῆς Σαμαρείας ἀρξαμένη ἐπὶ τὸν Ἰούδαν μετελεύσεται ἁπτομένη xai τῆς Ἱερουσαλήμ" 


ἐπεὶ χἀχείντν ὕστερον εἷλον Βαδυλώνιοι. 

Στίχ. ἐ-Υ.. -- « Οἱ ἐν Γὲθ, μὴ μεγαλύνεσθε, xot 
οἱ ἐν "Axsip, μὴ ἀνοιχοδομεῖτε ἐξ οἴχου χαταγέλωτα.» 
Ἐπὶ τοὺς περιοίχους τῶν ἐθνῶν τρέπει τὸν λόγον " 
περὶ ὧν χαὶ ὁ μαχάριος ᾿Αμὼς ἔφη, ὡς τὰ αὑτὰ τοῖς 
Ἰπραηλίταις πεισομένων ὑπὸ τῶν ᾿Ασσυρίων χἀ- 
κείνων" Ol τοίνυν, φησὶν, ἐν ἐχείναις ταῖς πόλεσι, μὴ 
μεγάλα φρονεῖτε, τὰς τούτων ὁρῶντες συμφορὰς, μη- 


δὲ πολὴν ἐπ᾽ αὐτοῖς ἐγείρετε γέλωτα. « Γῆν xaza- C 


εξάΞασθε εἰς χαταγέλωτα. » ᾿Αρμόττον γὰρ ὑμῖν xa- 
«ααπάϑασθαι χόνιν, (p. 265) ὑπὲρ ὧν ἑτέροις ἔσεσθε 
τῶω;. Πῶς xal τίνα τὸν τρόπον ; « Κατοιχούσης 
πταλὺς, χαθελῶ τὰς πόλεις αὐτῆς. » "Ὅπως γὰρ ἂν 
νὰ|ρίσητε εὖ τὰς πόλεις οἰκεῖν τὰς ἰδέας ὡς ἐν ἀσφα- 
λεῖ χαϑεστῶτες, ὄψεσθε πασῶν τὴν χαθαέρεσιν. « Οὐχ 
ἐξῆλθε χατοιχοῦσα Αἰνὰν χόψεσθαι οἶχον ἐχόμενον 
αὐτῆς. » ᾿Αλλὰ xáxslvot, φησὶν, ὁρῶντες ἐχ γειτό- 
γῶν ὄντας τοὺς Ἰσραηλίτας, xai τοιούτοις περίπε- 
Ξτωχότας χαχοῖς, οὐχ ἐδουλήθηςσαν προελθόντες τῶν 
ley, χονωντισαι τοῦ πένθους αὐτοῖς, ἡδόμενοι δὲ 
ἐξὶ ταῖς συμφοραῖς αὐτῶν διετέλουν χἀχεῖνοι. Τί 
€v; ε Αὐψεσθε ἐξ ὑμῶν πληγὴν ὀδύνης. » ᾿Αλλ᾽ 
ἐπειδὴ τοὺς ἀλλοτρίοις οὐ συνηλγήσατε χαχοῖς, αὐτοὶ 
ξὰεγὴν 0$» vr,pXy δεξάμενοι, δίχην δώσετε τῆς μοχθη- 
εἷς γνώμης ἐχείνης, χαθ᾽ ἣν τοῖς ἀλλοτρίοις ἐφήδε- 
δε χυχοῖς. « Τίς ἤρξατο εἰς ἀγαθὰ χατοιχούσῃ ὀδύ- 
we; » Καὶ γὰρ οὐδὲ οἷόν τε ἀγαθοῦ τινος μετέχειν 
| Wie Lv ὀδύναις οἰχοῦντας, διὰ τὸ μέγεθος τῶν ἐπ- 
δεχϑέντων αὐτοῖς χαχῶν. Εἶτα εἰς ἀπόδειξιν τοῦ 
ἰκβέντος * « Ὅτι χατέδη χαχὰ παρὰ Κυρίου ἐπὶ 
ταις Ἱερουσαλὴμ, ψόφος ἁρμάτων χαὶ ἱππευόν- 


Esfg. τγ-τ΄. — (p. 266) Εἶτα ἀποστρέφει τὸν λόγον 
ἐξ τὴν Ἀάχεις πόλιν οὖσαν τῇς Ἰούδα βασιλείας xav 
πταλῶν παρανομιῶν μεστὴν, xal φησιν" « Κατοι- 
wi Λάχεις, ἀρχτγὺς ἁμαρτίας αὕτη ἐστὶ τῇ θ0- 





17/4 VEns. 10-13. — « Qui in Geth, nolite ina- 
gnilicari; et qui in Acim, nolite rezdificare ex 
domo in risum. » Finitimos populos hic respicit 
sermo, de quibus etiam beatus Useas aiebat, fore 
ut paria [sraelitis ii quoque ab Assyriis paterentur. 
Qui ergo, inquit, in urbibus illis versamini, ne su- 
perbiatis dum Israelitarum sxrumnas spectatis, ne- 
que altum cachinnum super his extollatis. « Terra 
aspergite derisionem vestram. » Congruum vobis 
aspergite pulverem, quia ceteris risui eritis. Cur, 
aut quomodo? « Destruam civitates ejus, que bene - 
babitat. » Qui bene creditis civitates vestras habi- 
iare, quasi tuto in loco constituti, barum omniuni 
destructionem videbitis. « Non est egressa habi- 
tatrix nan, deplorare domum proximam sibi. » 
llli quidem videntes propinquos suos lsraelitas, 
tantis malis mersós, his gratulantes perstabant. 
Quid ergo? « Accipietis ex vobis plagam doloris. » 
Sed quia alienis non condoluistis malis, ipsi quoque 
acerbam accipientes plagam, poenas improbz illius 
mentis dabitis, qua alienis gavisi estis malis. « Quis 
faciet bonorum initium, si habitet in doloribus ? » 
Profecto fleri nequit, ut ii aliquo bono fruantur, 
qui in doloribus versantur, incumbente ipsis malo- 
rum mole. Mox dicta confirmans : « Quia descen- 
derunt mala a Domino in portas Hierusaleu, stre- 
pitus curruuin et equitatus. » Tanta, inquit, ingruet 
in omnes ira Dei, ut ne llierosolymis quidem par- 
cendum sit, curribus et. equitatu et omni hostili vi 
obsessis. 


wy. » Τοσαύτη γὰρ, φησὶν, ἐπὶ πάντας ἔσται ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ, ὥστε μηδὲ τῆς Ἱερουσαλὴμ τότε γενέσθαι 
φειδὼ χυχλουμένης ὑπό τε ἁρμάτων xal ἵππων xal πάσης τῆς πολεμίας χειρός. 


γεμ5. 12-15. — Postea sermonem convertit ad 
Lachis urbem regni Judze, peccatorum multitudine 
redundantem, aitque : « Quz habitas Lachis, prin- 
ceps peccati hzc est filix Sionis; quia in te invenla 


Ἔδι 


THEODORI ΜΟΡΒΘΌΕΒΘΤΕΝΕ 


sunt scelera Israelis. » Scito et tu, inquit, qua tibi A γατρὶ Σιών ὅτι ἐν σοὶ εὑρέθησαν' αἱ ἀσέδειας τηῦ 


175 cvenient mala, qus malitia dux fuisti urbi 
Hierusalem (nam filiam Sionis hanc nominat), 
nihil differens a Samaria mentis tux perversitate. 
« Propterea dabis emissarios super h:reditatem 
Geth, domos vanas : domus vanorum in vacuum 
fact: sunt regibus Israelis. » Eapropter tu quoque 
captivitatem suslines ; nam « dabis emissarios » 
dicit pro, Mittis in captivitatem, tui causa paria in- 
colis Geth passura, cunctis qua ad impietatem 
struxisti zedificiis tibi pereuntihbus ; quemadmodum 
apud Samariam quoque dejecta sunt fana idolorum. 
« Usque ad hzredes tuos te adducam. » IHIxc pate- 
ris, ie tibi hostes adducente, qui tui erunt hzre- 
des. « Qua babitas Lachis, hzreditas usque ad 
Odollam veniet, gloria filie Sionis. » Hi Laclis 
ipsam tenebunt, et usque ad Odollam extendent 
hareditatem suam, id est totam occupabunt pro- 
missam regionem. Et super hzc, illa etiam gloriosa 
propter conditum in ea templum, capietur Hierusa- 
lem. 

ἐξουσι τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας" (p. 207) πρὸς οἷς 
ληφθήσεται d) Ἱερυυσαλήμ. 

Nonnulli dixerunt, hzc loqui prophetam contra 
Lachis, quia regem Amessiam occiderat : nam pri- 
imo ejuszodi in illa urbe facinus fuit proprii regis 
occidendi; cum apud decem tribuum regnum id 
sepe jam accidisset. Atqui hoc totum fabulosum 
falsumque videre est, ab iis excogitatum qui pro- 
pleiica verba non intellexerunt. Nam nec primus 
Judz tribus regum Amessias proditione fuit inter- 
emptus; nam Joasus pater ejus autea hoc modo 
fuerat eXBtinctus, ut. Regum historia tradit 15, di- 
cens : « Insurrexerunt servi Joasi, et conjuratione 
in eum structa, percusserunt eum : » quos quidem 
ipse Amessias, illius filius, regno potitus postea 
cepit, patrem suum ulcisceis : de quo ipsoait Scrip- 
iura : Εἰ factum est, postquam regnum in Amessiaz 
manu confiriuatuin fuit, percussit servos suos qui 
ipsius 1'76 percusserant '*. Praterea Amessiam 
non videntur Lachis cives occidisse. Sic eniin 
scriptum est : Et revoluta est conirilio adversus 
Amessiam in Hierusalem, qui fugit in Lachis. 
Missique sunt post eum homines ad Lachis, qui 
ipsum ibi interfecerunt, sublatumque in equo, 
Hierosolymis sepelierunt. Ex quo manifeste osten- 
ditur consurrexisse adversus eum quosdam de 
Hierosolymis, fugientemque in Lachis missis ho- 
minibus occidisse. Sic ergo evidens fabula convicta 
est. Porro Lachis propheta alloquitur, in ejus no- 
mine, tanquam in parte, res Jud: regno eventuras 
narraus : quemadmodum et de Samaria locutus est; 
u!pote qui de utroque simul regno et visionem vi- 
derat et loquebatur, sicut vaticinii exordium per- 
spicue ostendit. Jam de Lachis sic pergit propheta 
dicere : 

Vgas. 16. — « Decalvator οἱ tondetor super 


"JV Reg. 230, 20 7* 1Y Reg. xtv, 9. 


Ἰσραήλ. » Ἴσθι δὴ xai σὺ, qnot, τὰ σνμδησόμενά 
σοι χαχὰ, fj, τῇ Ἱερουσαλὴμ (θνγατέρα γὰρ Σιὼν 
ταύτην ὀνομάζει) ἡγεμὼν ἦσθα τῶν χαχῶν, οὐδὲν 
διαλλάττουσα τῶν περὶ τὴν Σαμάρειαν τῇ τῆς ἀσε- 
θείας γνώμῃ. € Διὰ τοῦτο δώσεις ἑξαποστελλομένους 
ἕως χληρονομίας Γὲθ, οἴχους ματαίους * oUxot ματαίων 
εἰς χενὸν ἐγένοντο τοῖς βασιλεῦσιν Ἰσραήλ. » Ὑπὲρ 
δὴ τούτων τὴν αὐτὴν αἰχμαλωσίαν ὑπομένεις xal σύ» 
τὸ γὰρ « δώσεις ἑξαποστελλομένους, ν λέγει ἀντὶ τοῦ, 
᾿Αποστέλλεις εἰς αἰχμαλωσίαν, ἐξ ἑαυτῆς τὰ αὐτὰ 
μὲν πεισομένη τοῖς τὴν Γὲθ οἰχοῦσιν, πάντων δέ oot 
τῶν ἐπ᾽ ἀσεθείᾳ κατεσχευασμένων οἴχων διαφθειβθ» 
μένων᾽ ὄνπερ δὴ τρόπον xa οἱ χατὰ τὴν Σαμάρειαν 
διεφθάρησαν οἶχοι τῶν εἰδώλων. « Ἕως τοὺς χλη- 
B ρονόμους ἀγάγω σου. » 'ὑπομένεις δὴ ταῦτα ἐμοῦ 
τοὺς πολεμίους ἄγοντος, ol τῶν σῶν ἀγαθῶν ἔσονται 
χληρονόμοι. « Κατοιχοῦσα Λάχεις, χληρονομία ως. 
Ὀδολλὰμ ἥξει, δόξα τῆς θυγατρὸς Σιών. » Ot καὶ τὴν 
Λάχεις χτήσονται, xat ἄχρις Ὀδολλὰμ. τὴν χληρον» 
μίαν ἐχτενοῦσι τὴν οἰχείαν" ἵνα εἴπῃ, Πᾶσαν χα» 
χαὶ ἡ ἐπίδοξος εἶναι δοχοῦσα διὰ τὸν ἐν αὑτῇ ναὺν 


Τινὲς δὲ ἔφασαν πρὸς τὴν Λάχεις λέγειν ταῦτα τὸν 
προφήτην, ὡς τὸν ᾿Αμεσσίαν ἀνελοῦσαν τὸν βασιλέδ" 
ἐπειδὴ τοῦτο πρῶτον ἐτολμήθη παρ᾽ αὐτοῖς τὸ οἰχεῖων 
ἀνελεῖν βασιλέα, πρότερόν γε ἐν τῇ τῶν δέχα φυλῶν 
βασιλείᾳ τούτου γεγονότος πολλάχις " ἔστι δὲ mavte- 
χόθεν μῦθον xal πλάσμα τὸ ῥηθὲν ἰδεῖν, ηὐρημένον 
ἀπὸ τῶν τὴν προφητιχὴν οὐ νενοηχότων φωνήν" 
οὔτε γὰρ ᾿Αμεσσίας πρῶτος ix τῶν τῆς Ἰούδα βα» 
σιλευσάντων φυλῆς ἐξ ἐπιδουλῇς ἀνηρέθη, Ἰώας τοῦ 


πατρὸς αὐτοῦ πρότερον ἀναιρεθέντος οὕτως, ὡς ἢ ᾿ 


τῶν Βασιλειῶν ἱστορία δηλοῖ λέγουσα, ὅτι « ᾿Ανέστησαν 
οἱ δοῦλοι τοῦ Ἰώας, xai ἐποίησαν σύνδεσμον, wdk 
συνῆψαν ἐπ᾽ αὐτὸν, καὶ ἐπάταξαν αὑτόν᾽ οὕσπερ οὗνμελ 
᾿Αμεσσίας ὁ τούτου νἱὸς παρελθὼν" εἰς τὴν βασιλείαι 


εἷλεν ὕστερον, τὸν φόνον ἐχδιχῶν τοῦ πατρὸς τοῦ - 


olxelou * περὶ οὗ xai αὐτοῦ φησι" Καὶ ἐγένετο ὡς 
ἐχραταιώθη ἡ βασιλεία ἐν τῇ χειρὶ ᾿Αμεσσίον, ἐπό» 
ταξε τοὺς παῖδας αὐτοῦ τοὺς πατάξαντας τὸν πατέρα 
αὐτοῦ" xal τὸν ᾿Αμεσσίαν δὲ οὐχ οἱ ἐν Λάχεις; ἂν» 
ελόντες φαίνονται" λέγει γὰρ οὕτως" Καὶ συνεστράφη 
σύντριμμα ἐπὶ ᾿Αμεσσίαν ἐν Ἱερουσαλήμ " καὶ ἔφυ» 
γεν εἰς Λάχεις, καὶ ἐθανάτωσαν αὐτὸν ἐχεῖ“ καὶ ἦρεν 
ἐπὶ τὸν ἵππον, (p. 268) xaX ἐτάφη ἐν ᾿ἱερουσαλῆμ’ 
σαφῶς δηλώσας ὅτι ἐπανέστησαν αὐτῷ τινες ἐπὶ τῆς 
Ἱερουσαλὴμ, οἱ χαταφυγόντα εἰς τὴν Αάχει: ἀπο 
στείλαντες ἀνεῖλον. Τοῦτο μὲν οὖν ἄντιχρυς φαίνεται 
πλάσμα" πρὸς δὲ τὴν Λάχεις ὁ προφήτης ἣ 
τὸν λόγον, ἐξ ἐχείνης ὡς ἀπὸ μέρους τὰ περὶ «τὴν 
Ἰούδα βασιλείαν συμδησόμενα λέγων * ὄνπερ οὖν τρῦ"» 
Toy xai τὰ περὶ Σαμάρειαν εἶπεν" ὡς ὑπὲρ ἀμφοτέ» 
"pov xai δωραχὼς, xal λέγων, χαθὰ τὸ προοέμιον 
ἐδῆλον σαφῶς " πρὸς ἣν ἀχολουθῶν ὁ προφήτης 
ἑαυτῷ φησι" 
Στίχ. ις΄.--ε Ξύρησαι καὶ χεῖραι ἐπὶ τὰ τέκνα σοὺ 


---.» 






EE 


COMMENTARIUS IN MICITEJAE CAP. Il. 


954 


τὰ τρυφερά" ἐμπλάτυνον τὴν ξύρησίν σου ὡς ἀετὸς, A filios delicatos tuos : dilata calvitium tuum, sicut 


ὅτι ἠχμαλωτεύθησαν ἀπὸ σοῦ. » Πενθεῖν γάρ Go:, 
φησὶν, ἁρμόττον τὴν αἰχμαλωσίαν τῶν σῶν * οἵ πρό- 
τερον μὲν ὡς ἐν οἰχείοις μετὰ πολλῇς διῆγον τῆς 
τρυφῆς, νῦν 6X τῶν τῆς αἰχμαλωσίας πειραθήσονται 
χαχῶν᾽ τὸ δὲ, « Πλάτυνον τὴν ξύρησίν σου ὡς ἀετὸς,» 
λέγει, ἐπειδὴ ἅπαντα χατὰ χαιρὸν ἀποδάλλειν τουτὶ 
τὸ ὄρνεον τὰ οἰχεῖα λέγεται πτερά. Εἶτα xai λέγε:, 
χατὰ τὸ εἰωθὸς, τῶν χαχῶν «t» αἰτίαν. 
ΚΕΦ. D'. 

Στίχ. α΄ -Ὑ΄. — « Ἐγένοντο λογιζόμενοι χόπους, 
χαὶ ἐργαζόμενοι χαχὰ ἐν ταῖς χοίταις αὐτῶν " xal 
ἅμα τῇ ἡμέρᾳ συνετέλουν αὐτά" » (p. 269) ἀντὶ 
«οὐ, Διετέλουν τοιαύτας ἐν ἑαυτοῖς συστρέφοντες ἐν- 
γοίας, ἀφ᾽ ὧν τούτους ἑαυτοῖς ἀπεγέννησαν τοὺς χό- 
«ποὺς, ἀνατυποῦντες μὲν ἐπὶ τῆς χοίτης τῆς ἰδίας τῶν 
ἀτόπων τὴν ἐργασίαν " ἡμέρας δὲ γενομένης, πέρας 
«οἷς μοχθηροῖς αὐτῶν ἐπιτιθέντες βουλεύμασι. « Διότι 
οὐχ ἦραν πρὸς τὸν Θεὸν χεῖρας αὑτῶν * χαὶ ἐπεθύ- 
pou» ἀγροὺς, xai διήρπαζον ὀρφανοὺς, χαὶ οἴχους 
πατεδυνάστενον, xat διήρπαζον ἄνδρα, χαὶ τὸν οἶχον 
evo, ἄνδρα χαὶ τὴν χληρονομίαν αὐτοῦ. » Πρὸς μὲν 
γὰρ Θεὸν ἀφορᾷν οὐχ ἐδούλοντο, οὐδέ τινα λόγον τῶν 
“-τρ᾽ αὐτοῦ νενομοθετη μένων ποιεῖσθαι" περὶ δὲ τὰς 
“ὧν ἀλλοτρίων ἐπιθυμίας ἠσχολοῦντο, xaX τῶν ἀπρο- 
σιαδσιάστων χαὶ πενήτων διήρπαζον τὰ χτήματα, εἰς 
ἄτοπον τῇ ἑαυτῶν χαταχεχρημένοι δυναστείᾳ. ε Διὰ 
«οὔτο τάδε: λέγει Κύριος " Ἰδοὺ ἐγὼ λογίζομαι ἐπὶ 
τὴν φυλὴν ταύτην χαχὰ, ἐξ ὧν οὐ μὴ ἄρητε τοὺς τρα- 


aquila, quoniam captivi abducti sunt ex te. » Lu- 
gere enim te oportet captivitatem tuorum, qui antea 
tanquam in patria delicate vivebant, nunc vero 
captivitatis mala gustabunt. Jam, «Dilata calvitium 
tuum ut aquila, » ait, quia hxc avis certo ten pore 


cunctas suas abjicere traditur penas. Deinceps 


umore suo causam malorum recitat. 


CAP. Iii. 

VEns. 1-3. — « Facti sunt cogitantes labores, et 
operantes mala in cubilibus suis, et luce matutina 
consummabant ea. » Id est, has animo versabant 
cogitationes, unde ipsis hi parti sunt labores, ima- 
ginantes in lecto suo protervos actus, et mox illu. 
cescente die consilia improba in rem conferentibus. 
« Quoniam non extulerunt ad Deum manus suas, et 
concupiebant agros, et diripiebant virum ac domum 
ejus, virum, 177 inquam, et lizreditatem ejus. » 
Namque ad Deum respicere nolebant, neque ullam 
mandatorum ejus rationem habebant, et alienze rei 
inhiabant, οἱ pauperum ac patrocinio carentium 
facultates diripiebant, potentia sua ad iniquitatem 
abutentes. « Propterea hsc dicit Dominus : Ecce 
ego cogito super tribum istam mala, ex quibus non 
auferelis collà vestra, et non ambulabitis erecti 
subito, quía malum tempus egt. » Propter vestra 
hec consilia et actus, talem vobis poenam edicam, 
ex qua respirare vobis non licebit; sed curvi om- 


χίλους ὑμῶν, xai οὐ μὴ πορευθῆτε ὀρθοί - ἐξαίφνης, c, nino manebitis et humo proni sub incumbentiuin 


ὅτι χαιτρὸς τοονηρός ἐστιν. ν Ὑπὲρ δὴ τούτων ὑμῶν 


malorum pondere. 


τῶν τε βουλευμάτων xal τῶν πράξεων τοιαύτην ὑμῖν ἐποίσω τιμωρίαν, ἀφ᾽ ἧς οὐδὲ ἀνανεῦσαι ὑμῖν ἔσται 
buezióv- διαμενεῖτε δὲ συγχεχαμμένοι παντελῶς xai χάτω νεύοντες ὑπὸ τοῦ μεγέθους τῶν ἐπιχειμένων 


ὙΣΩΥ. 

Στὶχ. 8, ε΄. — « "Ev τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ ληφθήσεται 
ἱφ' ὑμᾶς παραδολὴ xai θρηνηθήσεται θρῆνος, ἐν 
grt λεγόντων. Ταλαιπωρίᾳ ἐταλαιπωρήσαμεν, με- 
f λαοῦ μου χατεμετρήθη (p. 270) ἐν σχοινίῳ * xal 
ex ἦν ὁ χωλύσων αὐτὸν τοῦ ἀποστρέψαι " οἱ ἀγροὶ 
ὑμῶν διεμετρήθησαν. » Τότε δὴ θρῆνος ὑμῖν ὀδυνὴ - 
ρὸς ἁρμόσει" τὸ γὰρ «ἕν μέλει » τοῦτο λέγει. Ὃν ποιή- 
σεϑδὲ τὴν ἑαυτῶν θρηνοῦντες ταλαιπωρίαν, ὁρῶντες τὴν 
«ερίδα τὴν οἰχείαν, τουτέστι τὴν ὑμῖν προσήχουσαν 
τἣν ὑπὸ ἀλλοτρίων χατεχομένην τε xai διαιρουμέ- 
τὴν οὐδενὸς ὄντος τοῦ χωλύειν ταῦτα γιγνόμενα δυνα- 


Vrns. 4, 5. — « [Illa die sumetur super vos pa- 
rabola, et planctus plangetur in cantico, dicendo : 
Miseria miseri facti sumus : pars populi mci funi- 
culo dimensa est, et non erat qui prohiberet euin 
ut averteretur. Agri vestri divisi fuerunt. » Tunc 
vos acerba lamentatio decebit : nam « canticum » | id 
denotat, qued ceantabitis vestram deplorantes mi- 
seriam, portionem vestram videntes, id est vestri 
juris regionem, ab alienis occupatam atque divi- 
sam, nemine id prohibere valente; et agros quos 
prepotentcr obtinueratis, vobis ereptos cernentes, 


μένου, τούς τε ἀγροὺς ὑμῶν οὖς Ex πλεονεξίας χατεσχή- Ὁ et alios dominos vestra sibi partientes. Deinde 


xzzt, ὁρῶντες ὑμῶν μὲν ἀφαιρηυμένους, ἐν διανομῇ δὲ 
ἑτέροις παραδιδομένους. Εἶτα ἐπάγει" εΔιὰ τοῦτο οὐχ 
ἔσται σοι βάλλων σχοινίον χλήρῳ. » Ἐπειδὴ τὸ σχοι- 
νον ἐτὰ τῆς διαμετρήσεως εἴωθε λέγειν, ἀπὸ τῶν ἐν 
9 μετρεῖν «cU, σχοίνοις χεχρημένων * ὡς ὅτ᾽ ἂν λέγῃ" 
ε Σχοινία ἐπέπεσόν μοι ἐν τοῖς χρατίστοις" » ἵνα εἴπῃ, 
ὅτι Διεμετρέθη μοι xa ἐπέλαχεν ἐν χλέρῳ τὸ χάλ- 
δεστον μέρος τῆς γῆς τοῦτο λέγει, ὅτι ὍὌψεσθε τὰ 
ὀμέτερα ἑτέρους μὲν λαμθάνοντας xo διαμετροῦν- 
τας, ὁμέτερον δὲ ἐξ ἀπάντων ὑπάρχον οὐδέν" ἐν ὑμῖν 
οὖν οὐδεὶς ἔσται μετρῶν, οὐδὲ χλῆρον βάλλων" ἐπειδὴ 


99 Psal. xv, 6, 


addit : « Ideo non erit vobis jaciens in hzreditate 
funiculum. » Quoniam [funiculus in dimensione 
dici solet, quia illo utuntur homines ad dimetien- 
dum ; velut ait Psalmista : « Funiculi mihi cecide- 
runt in optimis **; »3c si dicat : Dimensum mihi 
fuit, et optima terr: pars hereditati obtigit ; idcirco 
ait: Dona vestra cernetis ab aliis capi atque dis- 
tribui ; vobis autem nihil esse reliquum. Sic igitur 
nemo inter vos erit qui dimctialur vel sorlem ja- 
ciat, quia vestra omnia auferentur, οἱ aliena fient. 
Vos, inquam, ex tot opibus nullius rei possessiotieut 


355 


THEODOR! MOPSUESTENI 


550 


retinebitis, sed omnia in aliorum 178 dominatum A πάντα μὲν ὑμῶν ἀφαιρηθήσεται, ἔσται δὲ ἑτέρων" 


transire videbitis : alios, inquam, pro suo quesito 
jure, hona vestra inter se tribuere. 


Vzns. 0, 7. — « In Ecclesia Domini nolite flere 
Jscrymis, neque lacrymentur super his; non enim, 
abjiciet opprobria qui dicit : Domus Jacob ad iram 
provocavit Spiritum Domini. » Nolite ergo in ceti- 
bus vestris lacrymari sine poenitentia, sed dolentes 
tantummodo de malorum vestrorum gravitate : et 
cum Deo propemodum expostulando, dicentes : 
Non nos soli Deum irritavimus, neque nos tantum 
p'ave nos gessimus. Quid ? Czteri quidem pro li- 
bito nos vexant, nos vero soli passivi * Atqui ex his 


xaX ὑμεῖς μὲν ix πολλῶν χτημάτων ἔσεσθε xüpta 
αὐδενὸς, (p. 271) ὄψεσθε δὲ αὑτὰ ὑπὸ τὴν ἑτέρων 
Υιγνόμενα δεσποτείαν, καὶ ἑτέρους κατ᾽ ἐξουσίαν διά. 
νεμομένους τὰ ὑμέτερα. 

Στίχ. ς’, ζ΄. — -ςἨἩ Ἐν Ἐχχλησίᾳ Κυρίου μὴ δαχρύετε 
δάχρυσιν, μηδὲ δαχρυέτωσαν ἐπὶ τούτοις“ οὐ γὰρ 
ἀπώσεται ὀνείδη λέγων Οἶχος Ἰαχὼδ παρώργισεν 
Πνεῦμα Κυρίου. » Μὴ τοίνυν συνιόντες δάχρυαι 
χέχρησθε οὐ μεταμελείας, ἀλλ’ ἀλγοῦντες μὲν ἐπὶ 
τῷ μεγέθει τῶν συμδεδηχότων ὑμῖν καχῶν, τρόπον 
δέ τινα χαὶ αἰτίασιν προσάγοντες τῷ Θεῷ, καὶ M- 
γοντες, ὅτι Οὐχ ἡμεῖς μόνον Θεὸν παρωργίσαμεν, οὐδὲ 
παρ ἡμῶν μόνων τὰ ἄτοπα πέπραχται. Τί δῆ ποτ' 
οὖν; ἕτεροι μὲν τὰ δοχοῦντα ποιοῦσιν εἰς ἡμᾶς, 


verbis nullam vos utilitatem capietis; neque ob B ἡμεῖς δὲ πάσχομεν μόνον ; Οὐδὲ γὰρ ἔσται τι, φησὶν, ' 


hane querelam vitabitis malorum experimentum, 
atque a maledicendo ob supervenientia mala cessa- 
bitis. Ilac, inquit, nolite facere. « Si ἢ sunt. or- 
dinationes ejus, nonne boni sunt sermones ejus cum 
ipso, rectique procedunt ? » Illud potius considerate, 
Deum qui talia vobis intulit, nihil debitum omisisse; 
sed et idoneis verbis ves esse allocutum, et sape 
officium docuisse, et futuri? poen: predictione a 
maleficiis vos retrahere voluisse. At vos dictis au- 
scultare renuentes, verborum Dei rectitudinem et 
aquitatem manifeste comprobastis, qui primo qui- 
dem emendare vos voluit przedictionibus ; sed post- 
quam non obtemperastis, necessario vobis non pe- 
nitentibus veritatem dictorum suorum comprobavit. 


ix τούτων τῶν ῥημάτων ὄφελος ὑμῖν, οὐδὲ kx τῆς 
αἰτιάσεως ταύτης διαφεύξεσθε μὲν τῶν χαχῶν τὴν 
πεῖραν, παύσεσθε δὲ ἐπὶ τοῖς συμδεδηχόσιν ὀνειδιξό- 
μένοι χαχοῖς " ταῦτα μὲν οὖν, φησὶ, μὴ ποιεῖτε. Ἐΐ 
δέ; « Εἰ ταῦτα ἐπιτηδεύματα αὐτοῦ ἔστιν, οὐχὶ i 
λόγοι αὑτοῦ καλοί εἰσι μετ᾽ αὐτοῦ, xal ὀρθοὶ πεπῇ 
ρξυνται; » "Exsetvo δὲ μᾶλλον ἀποδλέψατε, ὅτι ὁ ταῦτα 
ἐπάγων ὑμῖν Θεὸς, οὐδὲν παραλέλοιπε τῶν δεόντων" 
ἀλλὰ χαὶ λόγοις ἐχρήσατο τοῖς προσήχουσι πρὸς 
ὑμᾶς" καὶ ἐδίδαξεν ὑμᾶς πολλάχις ἃ δεῖ ποιεῖν " καὶ 
^T μηνύσει τῆς μελλούσης τιμωρίας ἀποστῆσαι τῆς 
χαχοπραγίας ὑμᾶς ἑἐδουλήθη" ὑμεῖς δὲ οὐχ ἐθελή» 
σαντες προσέχειν τοῖς λεγομένοις, (p. 972) τῶν cel 
Θεοῦ λόγων τὴν ὀρθότητα xal τὴν διχαιοχρισίαν ἐξ- 


εδείξατε σαφῶς, οἵ πρότερον μὲν ὑμᾶς βελτιοῦν ἐδούλοντο τῇ μηνύσει, ἐπειδὴ δὲ οὐχ ἐπείσθητε, ἀναγχαίως 
ὑμῖν οὗ μεταμεληθεῖσι τὴν ἀλήθειαν ἐπέδειξαν τὴν οἰχείαν. 
VeRs. 8-10.— Deinde amplians invectionem, ait: 5 Στίχ. w-v. — Εἶτα xa ἐχτείνων τὴν χατηγορίαν" 


« Et antea populus meus eum inimicitia restitit 
contra pacem suam. » Sed vos jam olim inimici- 
tiam quamdam, hostilemque adversus me sententiam 
suscepistis, obedire dictis noluistis, vestrazeque pacis 
magis, quam alterius cujuslibet, adversarii exstitis- 
tis. Ergo vestra! contumaciz lucrum 179 cepistis 
presens bellum. « Pellem ejus excoriaverunt, ut 
spem eriperent, contritionem belli. » Quidquid fuit 
apud pauperes eripuistis, omnemque illorum bo- 
nam spem przcidistis : quam ob causam belli hujus 
contritionem adversus vos concitastis. Cur, vel quo- 
modo ? « Propterea duces populi mei ejicientur ex 
zedibus delicisrum suarum, propter malas adinven- 
tiones suas ejecti sunt. » Cuncti qui principari vi- 


ἐ Καὶ ἔμπροσθε" ὁ λαός μου εἰς ἔχθραν ἀντέστη χα» 
ἐναντι τῆς εἰρήνης αὐτοῦ. » Ὑμεῖς δὲ ἄνωθεν ἔχθραν 
τινὰ xa πολεμίαν γνώμην εἵλεσθε πρὸς ἐμὲ, πείθοφῆε 
μὲν τοῖς λεγομένοις οὐχ ἐθέλοντες, πολεμοῦντες δ ἢ 
οἰκείᾳ εἰρήνῃ μᾶλλον ἤπερ ἑτέρῳ τῆς γοῦν ἀπειθείας 
τῆς ἑαυτῶν χέρδος εἰλήφατε τὸν παρόντα mg 
« Τὴν δορὰν αὐτοῦ ἐξέδειραν, τοῦ ἀφελέαθαι ἐλπίδα, 


συντριμμὸν πολέμου. » Πάντα τὰ περιόντα τοῖς πένῃ" 


σιν ἀρῃρεῖσθε, χαὶ πᾶσαν αὐτῶν ἀγαθὴν ἐξεχόκτεϊε 


ἐλπίδα " ὑπὲρ ὧν δὴ τοῦ παρόντος πολέμου τὴν GVI- 


τριδὴν xa0' ἑαυτῶν χεχινήχατε. Πῶς xai «iva τὸν : 
τρόπον; « Διὰ τοῦτο οἱ ἡγούμενοι τοῦ λαοῦ μου ἀποῤ»- :3 


ῥιρήσονται Ex τῶν οἰκιῶν τρυφῆς αὐτῶν" διὰ τὰ 


πονηρὰ ἐπιτηδεύματα αὐτῶν ἐξώσθησαν. » ἍΛπαντες - 


dentur sua in populum dominatione, et in pauperes D γὰρ οἱ ἐξάρχειν δοχοῦντες διὰ τὴν δυναστείαν ἐν 9) 


iniquitate, ejicienjur domibus in quibus deliciaban- 
tur, ubi plurimas pauperum opes coacervaverant ; 
et hanc nequitize sux: penam luent, quod earum 
rerum possessu excident, quas injuste obtinuerant, 
Quid ergo? « Propiuquate montibus zternis. » 
Surge et proficiscere, quia non hic tibi requies 
propter immunditiam : corrupti estis putredine : 
fugistis, nemine  persequente. Vobis itaque ne 
p'gnandi quidem adversus hostes prztextus super- 
erit, quoniam his a Deo ob nequitiam vestram traditi 
fuistis. Proficiscimini ergo δὰ hostium fines, quos 


λαῷ ὑπὲρ τῆς εἰς τοὺς πένητας ἀδιχίας, ἐξιωσθήσον - 
τα! τῶν οἴχων οἷς ἐνετρύφων, πλοῦτον ἐκ τῶν ws, 
των συλλέγοντες πλεῖστον " (p. 273) ol xal δία 
τῆς μοχθηρᾶς πράξεως δώσουσι, τὸ ἔξω γε 


τούτων-δεσποτείας, ἃ καχῶς προσεχτήσαντο. ΤΕ οὖν: ^ 


« "Eyyloaxs ὄρεσιν αἱωνέοις. » ᾿Ανάστηθι xai π» 
ρεύου, ὅτι οὐχ ἔστι σοι αὕτη ἀνάπαυςις ἕνεχεν ἀχά» 
θαρσίας " διεφθάρητε φθορᾷ ᾿ χατεδιώχθητε, οὐδενὰς 
διώχοντος. Οὐχ ὑπολέλειπται τοίνυν ὑμῖν οὐδὲ μά- 
Xn$ πρὸς τοὺς πολεμίους πρόφαδις, ὑπὸ Θεοῦ παρα» 
δεζομένοις διὰ τὴν μοχθηρίαν τὴν οἰχείαν ἄπιτε δὲ 









COMMENTATUUS IN MICILEJ£ CAP. Iii. 


953 


ρια τῶν πολεμίων, ἃ πόῤῥωθεν ὑμῖν ηὐτρέ- A multo antea vobis paravit Deus, ut illic captivi in- 


Θεὸς, ὡς; àv μετὰ αἰχμαλωσίας οἰχοίητε £v 
ευχεῖν γάρ σε τῆς ἐνταῦθα ἀναπαύσεως, τῶν 
ν" ἐπειδὴ ὑπὲρ ὧν ἀχαθαρσίᾳ συνεξτῖιτε 
ttá τὲ τὴν ἀσέδειαν, χατά τε τὴν τῶν πρά- 
χθηρίαν, τῇ ἐῶν πολεμίων διαφθορᾷ παρ- 
εἰς fjv συνελαύνεαθε, οὐκ ἀνθρώπων ὑμᾶς 
wy, ἀλλὰ Θεοῦ τοῦ τὴν τιμωρίαν ὁρίσαντος 
lv. 
α΄ -ty'. — Καὶ τὴν αἰτίαν λέγων τῆς τῶν πε- 
ev αὐτοῖς διαφθορᾶς, ε Πνεῦμα ἔστησε 
» γέγονε δέ σοι, φησὶ, πάντων αἴτιον τὸ 
v τῇ τῶν ψευδοπροφητῶν ἀπάτῃ. « Ἑστά- 
εἷς οἶνον xai μέθυσμα. » 'Exclvou γὰρ ἀπ- 
; got ταυτηνὶ τὴν τιμωρίαν, ἀφ᾽ ἧς μεθύοντος 
τς οὐδὲν, τὖ ποιχιλίᾳ περιαγόμενος τῶν χα- 
ἔξεμεν (p. 274) δὲ xaX ἑτέρωθι ὅτι τὸν οἶνον 
&popla; λέγει. ε Καὶ ἔσται Ex τῆς σταγόνος 
ἡ «ούτου συναγόμενος συναχθήσεται Ἰαχὼδ 
IV. » "Ex δὲ ταύττς τῆς χαχῶς ὑμῖν ἐγγενο- 
κἄτης τῶν ψευδοπροφητῶν, ἅπαντες εἰς τὴν 
εν ἀϑροίσθητε τιλωρίαν, fjv οὐδαμῶς διαφυ- 
ὧν ωνατόν. ς- Ἐχδεχόμενος ἐχδέξομαι τοὺς 
ποὺς τοῦ ἽἼσραϊλ, ἐπὶ τὸ αὐτὸ θήσομαι τὴν 
φρὴν αὐτῶν. » ἽἌπαντας τοίνυν ὑμᾶς, τούς τε 
y ληφθέντας ὑπὸ τῶν ᾿Ασσυρίων, xal τοὺς 
, ἀναμενῶ τῇ τοσαύτῃ παραδιδομένους τιμω- 
ἥν xat ταυτὸν τῶν τόπων ἀφαιρηθέντες τῶν 
&v03:p371,0:50: εἰς αἰχμαλωσίαν ἀπαγόμε͵ 


colatis ; nam te hoc loco diutius quiescere, impossi- 
bile est; quandoquidem yropter vilze vestrae impu- 
ritatem sive irreligiose sive improbe agendo, 
hostibus vestris ad perniciem traditi estis, ad 
quam ducemini; haud bominibus vos trahentibus, 
sed ipso Dco qui lianc vobis poenaimn decrevit. 


VzgRs. 11—13. — Tum causam corruptele illorum 
dicens : « Spiritus, inquit, statuit mendacium. » 
Causa tibi horum omnium fuit, fidem adhibuisse 
falsorum prophetarum fraudi. « Stillavit tibi in 
vinum et cbrjetatem. » Ex illo tibi instillavit hane 
punitionem , qua factus es ebrio similis, malorum 
variorum multitudine circumactus. Et quidem alibi 
nos ostendimus, vinum dici a Scriptura interdum 
pro punitione. 190 «Et erit, de stilla populi hu- 
jus, congregatione congregabitur Jacob cum om- 
nibus. » Ob hanc 2utem male vobis insinustam a 
falsis prophetis fraudem , cuncti simul ad hane 
adacti penam fuistis, quam non licet effugere. 
«Suscipiendo suscipiam reliquos Israelis, in id ipsum 
ponam aversionem eorum. » Cunctos ergo vos tum 
antea captos ab Assyriis, tum postea, exspectabo 
tali poenze contraditos , ad quam propriis avulsi sc- 
dibus avertemini, in captivitatem ahrepti. « Sicut 
oves in tribulatione, quasi greges in medio cubilis 
sui , exsilient ex hominibus. » Tantus vobis ingruet 


Ὡς πρόδατα tv θλίψει, ὡς ποίμνια ἐν μέσῳ (C pavor: ab. hostium incursu, ut haud dissimiles fu- 


ἰϑτῶν ἐξαλοῦντα: ἐξ ἀνθρώπων. ν Τοσοῦτο 
Ww ἐμπεσεῖται: δέος Ex τῆς ἐφόδου τῶν πολε- 
στε μτδὲν ὑμᾶς ἀπεοιχέναι προδάτων, ἃ 
vta. ἀθρόον ἐπιστάντος λύχου, εἰς ταραχὴν τε 
'ινται xai δέος, περὶ τῆς σωτηρίας ἀγωνίαν 
ξόμενα τῆς olxelaz. ε ᾿Ανάδηθι διὰ τῆς χο- 
pb προτώπου αὐτῶν" διέχοψαν xai διῆλθον 
καὶ ἔξτιλθον δι᾽ αὐτῦς" χαὶ ἔξτλθεν ὁ βασιλεὺς 
πρὸ προσώπου αὐτῶν. » Ἐπειδὴ γὰρ ol Βα- 
δι ἐπὶ πολὺ τὴν Ἱερουσαλὴμ πολιορχοῦντες, 
ἢ pxxzvh uas τὴν πόλιν λαθόντες διένεμον τὸ 
, ϑῦτω τε τὴν εἰς τὴν πόλιν εἴσοδον ἑαυτοῖς 
ατευσάμενοι, ἅπαντας μετὰ τοῦ βασιλέως διὰ 
A. ἐπὶ τὴν αἰχμαλωτίαν ἐξήγαγον" τοῦτο 


turi sitis vvium quz» dormientes, irruente repente 
lupo , tumultu et consternatione turbantur, de sa- 
lute sua trepidare coactse. « Ascende per divisionem 
anle faciem eorum ; diviserunt et transierunt gor- 
tam , el per eam excesserunt : ei rex eorum exivit 
ante ipsos. » Postquam Babylonii Hierusalem diu 
obscederunt, expugnataque demum urbe machinis 
monia diviserunt, atque ingressu sibi patefacto , 
cunctos una cum rege per portam in captivitatem 
expulerunt ; hoc ait : Áscende, vide murum tuum 
divisum , quem hostes demolientes vanam tibi spe- 
ratam ab hoc saluitem effecerunt. Omnibus enim in- 
urbe superstitibus, post occisorum stragem capti. 
vatis, per portam quam rescrare noluistis, exierunt, 


“Ἄνιθι ob, φησὶ, xxi ópa τὸ τεῖχός σου δια- D praeunte in captivitatem illo qui antea rex eorum 


μένον, ὃ διαχύγαυτες ol πολέμιοι ματαίαν cot 
οπκτευομέντν ἐντεῦθεν ἀσφάλειαν πεποιήχασιν" 
ἃς γὰρ τοὺς ἐν τῇ πόλει μετὰ τὴν τῶν πεπτω- 
ἀναίρεσιν, διὰ τῆς πύλης, ἣν ἀνάγειν οὐχ 


esse videbatur. Át enim quomodo hzc hostes patrare 
poterunt ? « Dominus dux illorum erit. » Dominus 
imperatoris vice fungitur apud inimicos vestros. 
Deinde cur hzc patiantur, rursus ait. 


gis, λαδόντες αἰχμαλώτους ἐξῆλθον, προηγουμένου τῆς αἰχμαλωσίας τοῦ βασιλεύειν αὐτῶν πρότε- 
υποῦντος. Καὶ πῶς ταῦτα ποιῖσαι δυνήσονται οἱ πολέμιοι; « Ὃ δὲ Κύριος ἡγήσεται αὐτῶν" 5 
| θεὸς αὐτοῖς ἐν τοῖς χαθ᾽ ὑμῶν στρατηγεῖ πολεμίοις. Εἶτα χαὶ ὑπὲρ ὧν ταῦτα πείσονται πάλιν 
e 


ΚΕΦ, Γ΄. 
χ. 4-9. — « ΚΚαὶ ἐρεῖ" ᾿Αχούσατε δὴ, αἱ ἀρχαὶ 
ἰαχὼδ, xai οἱ χατάλοιποι οἴχου "Iapati: οὐχ 
ἔστι τοῦ γνῶναι τὸ χρῖμα ; » Συμπράξει γὰρ, 
καθ᾽ ὑμῶν τοῖς πολεμίοις, ταύτας ὑμῖν τὰς 
ξ ἐπάγων. χαὶ πρὸς ἅπαντας τούς τε ἐξάρχο"- 


181 CAP. il. 

V&ns. 1-4. — « Et dicet : Audite, principes Ja- 
cob, et reliqui domus Israelis: nunquid non vestrum 
est cognoscere judicium ? » Auxiliabitur, inquit, 
vestris hostibus ; has vobis objiciens causas, et 
cunctis principibus vestris, el reliquis, dicens 


850 


THEODORI MOPSUESTENI 


v 


debuisse vos apprime officium vestrum discernere, A τας ἐν ὑμῖν xa τοὺς λοιποὺς λέγων, ὅτι ἸΙάντων uá- 


vitium aversari, virtutem amplecti, quoniam hzc 
omnia ego vos docueram tum legis constitutione , 
tum aliis quz szpe ob hunc finem edixi. « Vos au- 
tem odio liahetis bonum , et appetitis malum, diri- 
pitis eorum pelles desuper eis , et carnes ex ossibus 
eorum, » Vos vero contrarium doctrine acceptz 
facitis, aversantes bonum , perpetrantes mala, to- 
tamque vestram in pauperes humilioresque exer- 
centes iniquitatem , cunctas eorum mukimodis di- 
ripiendo facultates. Quid ergo? « Sicut populi mei 
carnes comederunt, et pelles ei detraxerunt , et 
ossa comminuerunt, et conciderunt sicut carnes in 
lebete, et sicut carnem in olla: sic ad Dominum 
clamabunt, qui non exaudiet eos, avertetque fa- 


λιστα ὑμᾶς ἐχρὴν διαχρίνειν τὸ δέον, xal ἀποστρὲ- 
φεσθαι μὲν τὸ χεῖρον, αἱρεῖσθαι δὲ τὸ κρεῖττον, ἅτε 
ἁπάντων μὲν τοῦτο παρ᾽ ἐμοῦ δεδιδαγμένων διά τε 
τῆς νομικῆς διατάξεως xal τῶν λοιπῶν, ὁπόσα δὲ 
πρὸς τοῦτο πεποίηχα πολλάχις, (p. 276) ἐπὶ τούτῳ 
δὲ χαὶ τῶν ἀρχόντων εἰς τὴν ἐξουσίαν παρεληλυθότων 
ταύτην. € Οἱ δ᾽ ἔτι μισοῦντες τὰ καλὰ, καὶ ζητοῦντες 
τὰ πονηρὰ, ἀρπάζοντες τὰ δέρματα αὐτῶν ἀπὸ αὐτῶν, 
καὶ τὰς σάρχας αὐτῶν ἀπὸ τῶν ὁστῶν αὐτῶν. » Ol 
δὲ τοὐναντίον ὧν ἐδιδάχθητε διαπράττεσθε, ἀποστρε- 
φόμενοι μὲν τὰ χαλὰ, ἐργαζόμενοι δὲ τὰ χείρω, χαεὶ 
πᾶσαν εἰς τοὺς πένητάς τε χαὶ εὐτελεστέρους ἀδικίαν 
ἐπιδειχνύμενοι τῷ πάντα τὰ προσόντα αὑτοῖς ἀφᾶι- 
ρεῖσθαι ποιχίλως. Τί οὖν ; « Ὃν τρόπον κατέφαγον 


ciem suam ab ipsis tempore illo, quoniam nequiter B τὰς σάρχας τοῦ λαοῦ μου, καὶ τὰ δέρματα αὑτῶν àz 


egerunt in adinventionibus suis. » Quia ves, inquit, 
omnia pauperibus eripuistis, varie illos fraudan- 
tes, opprimentes atque conterentes, ideo facta 
bostium incursione invocabitis quidem necessitate 
premente Deum , nullum tamen impetrabitis ab eo 
auxilium : imo ne respicere quidem vos volet, et 
instantibus omnino malis contradet , propterea 
quod tam indigna , tamque plena injustiti: operari 
vos cognovit. Jam postquam dixit quz fecerint , 
189 et qua sint propterea passuri , quia falsorum 
prophetarum verbis crediderunt, contra ipsos denuo 
falsos prophetas sermonem convertit, et ait: 

παντελῶς δὲ τοῖς χατέχουσιν ἐχδιδοὺς xaxolc, ἐπειδὴ 


προφητῶν πεπιστευχότες λόγοις, 


τοιαῦτα ἄτοπα xal τοσαύτης ἀδιχίας μεστὰ πεπκρ» "ἢ 
χόσι (p. 277) σύνοιδεν ὑμῖν" εἰρηχὼς δὲ ἅ τε ἔπραττον, χαὶ ἃ πείσονται ὑπὲρ τούτων, τοῖς τῶν φευδι" 
ἐπ᾽ αὐτοὺς πάλιν τοὺς ψευδοπροφήτας τρέπει τὸν λόγον, xal φησι" 


αὑτῶν ἐξέδειραν, xal τὰ ὁστᾶ αὐτῶν συνέθλασαν, χαὶ 
ἐμέρισαν ὡς σάρχας εἰς λέδητα, καὶ ὡς χρέα εἰς 
χύτραν, οὕτως χεχράξονται πρὸς Κύριον, xal οὖς 
εἰσαχούσεται αὐτῶν, χαὶ ἀποστρέψει τὸ πρόσωπον 
αὐτοῦ ἀπ᾽ αὐτῶν ἐν τῷ καιρῷ ἐχείνῳ, ἀνθ᾽ ὧν ἐπο- 
νηρεύσαντο ἐν τοῖς ἐπιτηδεύμασιν αὐτῶν ἐπ᾿ 4ὃ- 
τοῖς. » Ἐπειδὴ γὰρ, φησὶν, ὑμεῖς πάντα τὰ τῶν 
πενήτων ἀφῃρεῖσθε, ποικίλως αὐτοὺς ἀδιχοῦντες χρὴ 
ἄρχοντες xat συντρίδοντες, διὰ τοῦτο τῆς ἐφόξου νῶν 
πολεμίων γιγνομένης καλέσετε μὲν ὑπὸ τῆς ἀνάγχες 
τὸν Θεὸν, οὐδεμιᾶς δὲ τεύξεσθε τῆς ἐχεῖθεν Bonüslag ᾿, 
ἀλλὰ μὲν εἰ μηδὲ προσδλέπειν ὑμῖν αἱρούμενος, ἡ 






Vgns. 5-7. — « Hac dicit Dominus super prophe- C Στίχ. e'-7. — « Τάδε λέγει Κύριος ἐπὶ τοὺς € 


tas, qui seducunt populum meum, qui mordent 
dentibus suis , et praedicant eis pacem ; atqui lizc 
tradita non est ori eorum. » Hzc de falsis prophetis 
dicit Deus, qui multifariam fraudibus populum ab 
honesto abducentes, eum propemodum vorant fabu- 
lationibus suis et actibus , ad ea illos provocantes 
quorum causa punitioni fient obnoxii. Constanter 
autem pacem illis nuntiabant, et quod peccatorum 
suorum causa nihil mali forent passuri, juxta 
verba prophetarum. Sed enim haud sincera mente 
loquentes, pacem meam nuntiabant, quam pro- 
mittere edocti a me non fuerant. Unde quid confe- 
cerunt ? « Sanctificaverunt super eos bellum. » Dum 
pacem nuntiant, bellum ipsi concitarunt, quod 
contra eos fieri definierunt. « Propterea nox vobi« 
ex visione erit, el tenebrz vobis erunt ex divina- 
tione : et occumbet sol super prophetas , et obtene- 
brabitur super eos dies. Et confundentur qui vi- 
dent somnia , et risui erunt arioli , et obtrectabunt 
lis omnes ; quia non erit qui illos audiat. » Pro eo 
quod se videre et divinare, populum decipientes, 
simulabant, tenebris ipsi et eis credentes cuncti 
obruentur : adeo ut ne sol quidem splendere eis vi- 
dendus sit magnitudine malorum obtenebratis : et hi 
qui eas visiones videre el narrare simulant, pudore 
suffundentur, rebus contra illorum affirmationem 
testantibus : tum et multus de iis risus exsistet, 


D γὰρ εἰρήνην. πόλεμον αὐτοῖς ἐπήγειραν, ὃν ἀφώ 














qva, τοὺς πλανῶντας τὸν λαόν μου, τοὺς ὃ 
ἐν τοῖς ὀδοῦσιν αὐτῶν, χαὶ χηρύσσοντας ἐπ αὖ 
εἰρήνην" xai οὐχ ἐδόθη εἰς τὸ στόμα αὐτῶν. » 
δὲ, φησὶ, περὶ τῶν ψευδοπροφητῶν λέγει Θεὸς, οἱ 
φόρως ταῖς ἑαυτῶν ἀπάταις ἐξάγοντες τοῦ πρ xd 
τος τὸν λαὸν, μονονουχὶ χατήσθιον αὐτοὺς αὐτὰ Ki 
ὧν ἔλεγόν τε xaX ἔπραττον, ἐπὶ ταῦτα αὑτοὺς bx: 
μενοι ὑπὲρ ὧν τὴν τοσαύτην ἤμελλον δέχεσθαι 
ρίαν" διετέλουν γὰρ εἰρήνην αὐτοῖς ἐπαγγελλό 
xa ὡς οὐδὲν ὑπὲρ. ὧν ἁμαρτάνουσι πείσονται xq: 
χατὰ τὰ Ófjuaca τῶν προφητῶν᾽ ταῦτα δὲ οὐ κατὰ 
μὴν τὴν ἐμὴν ἐπηγγέλλοντο εἰρήνην, ἣν οὐχ ἐδιδέ 
σαν λέγειν παρ᾽ ἐμοῦ. "Ag! ὧν δή τι πεποιήχι 

« Ἡγίασαν ἐπ᾿ αὐτῶν πόλεμον. » Ἐπαγγε 


T. 


σαν εἰς τὸ xaT αὐτῶν γενέσθαι. « Διὰ τοῦτο wi 
ὑμῖν ἔσται ἐξ ὁράσεως, χαὶ σχοτία ὑμῖν Lows ἢ 
μαντείας" χαὶ δύσεται ὁ ἥλιος ἐπὶ τοὺς 
χαὶ συσχοτάσει ἐπ᾽ αὐτοὺς ἡ ἡμέρα" (p. 418} 
καταισχυνθήσονται οἱ ὁρῶντες τὰ ἐνύπνια, xal gem 
γελασθήσονται οἱ μάντεις, χαὶ χαταλαλήσουσι 
αὐτῶν πάντες αὐτοί" διότι οὐχ ἔσται ὁ ἕπακοι 
αὐτῶν. » Ὑπὲρ δὴ τούτων ὧν ὁρᾷν τε xol avete 
εσθαι προσεποιοῦντο τὸν λαὸν ἀπατῶντες, σχοτίᾳ al —- 
τοί τε xal οἱ πειθόμενοι περιδληθήσονται πάντες " 
ὥστε αὐτοῖς μηδὲ τὸν ἥλιον φαίνειν δοχεῖν ὑπὸ «oli. 
μεγέθους τῶν χαχῶν ἐσχοτισμένοις * αὐτοί τε γὰραοῖ " 


COMMENTARIUS IN MICILEJE CAD. 11. 


502 


πὰ ὁρᾷν τε προσποιούμενο! χαὶ λέγειν, A nemine jam. verbis corum przbere aurem volente, 


βεριδληθήσονται, τῶν πραγμάτων ἐναντίων 
ον δειχνυμένων * γέλως τε πολὺς ἐπ᾽ αὐτοῖς: 


postquam experimento didicerunt, quantarum eis 
eerumnarum , fraude sua, causa exstiterint, ' 


ντων γενήσεται, οὐδενὸς οὐδὲ προσέχειν ἐπὶ τοῖς παρ᾽ αὐτῶν λεγομένοις ἐθέλοντος, διὰ τὸ τῇ 
θεῖν ὅσων αὐτοῖς διὰ τῆς ἀπάτης τῆς ἰδίας γεγόνασιν αἴτιοι χαχῶν. 


ἡ-ἰα΄. — ε ᾿Αλλὰ μὴν ἐγὼ ἐνεπλήσθην 
πνεύματι Κυρίου, χαὶ χρίματος χαὶ δυνα- 
Ὁ ἀπαγγεῖλαι τῷ Ἰαχὼδ ἀσεδείας αὐτοῦ, 
ἰσραὴλ ἁμαρτίας αὐτοῦ. » Ἐγὼ δὲ πᾶσαν 
ἣν ἀπάτην ἀφεὶς, πνεύματος ἁγίου πλήρης 
διαχρίνειν τε ἐπίσταμαι τὸ δέον, χαὶ μετὰ 
je ἰσχύος χαὶ τῆς παῤῥησίας προάγομαι, τὸν 
» ὧν ἥμαρτέ τε χαὶ ἠσέδησεν ἐλέγχειν, cl- 

υὗτο αὐτοῖς λυσιτελήσει μᾶλλον εἰς σωφρϑ’ 


Vrns. 8-14. — « Verumtamen ego repletus sumi 
fortitudine in spiritu Domini, et judicio ac 183 
potestate , ut annuntiem Jacob impietates ejus, 
et Israeli peccata ejus. » Ego vero omni illa fraude 
exclusa, spiritu divino plenus, discernere hone- 
stum valeo , multoque cum robore ac fiducia pergo 
populum de peccatis atque impietatibus coarguere ; 
sciens id illis ad emendationem profuturum, quia pec- 
catorum memoria et fuluri comminatione ad bonam 


τῇ τε μνήμῃ τῶν ἁμαρτηθέντων καὶ τῇ D frugem perduci poterunt. « Auditelizec, duces domus 


ὧν ἐσομένων, πρὸ: τὸ δέον ἐνάγεσθαι δυνα- 
. Ἀκούσατε δὴ ταῦτα, οἱ ἡγούμενοι οἴχου 
p- 2179) καὶ οἱ χατάλοιποι οἴχου Ἰσραήλ. » 
«αὑτα τούτου, φησὶ, χοινὸν πρός t£ τοὺς 
ἃς καὶ τοὺς λοιποὺς ἅπαντας ποιοῦμαι τὸν 
πδέδων ὑμῖν τὰ πεπραγμένα. Ποῖα δὴ ταῦτα ; 
ἀοσούμενοι χρῖμα, πάντα τὰ ὀρθὰ διαστρέ- 
» Θὲ «b μὲν χεχριμένως διαγινώσχεεν Ex τοῦ 
| πρεῖττον ἀποστρεφόμενοι, ἐν διαδολῇ δὲ τι- 
gl τὰ παρ᾽ ἑτέρων λεγόμενά τε χαὶ πραττό- 
Bev, ὥστε χαὶ τοῖς ἡμῶν προφητῶν ἀπει- 
€. « Οἱ οἰχοδομοῦντες Σιὼν ἐν αἵμασι, xaY 
ἂμ ἐν ἀδιχίαις. » Πεπληρώχατε πᾶσαν &5- 
" χαὶ ἀδιχίας. « Οἱ ἡγούμενοι αὑτῆς μετὰ 
pevov , xal οἱ ἱερεῖς αὐτῆς μετὰ μισθοῦ 
Kb, xai οἱ προφῆται αὑτῆς μετὰ ἀργυρίο" 
rco , xai ἐπὶ τὸν Κύριον ἐπανεπαύοντο λέ- 
ὑχὶ Κύριος ἐν ἡμῖν ἔστιν ; οὗ μὴ ἐπέλθῃ ἐφ᾽ 
ἃ, » Ol gi» γὰρ ἐξόρχοντες οὐδένα τοῦ δι- 
εἶσθαι λόγο" ἐθέλοντες, χρημάτων ἐν ταῖς 
ἐπώλουν τὸ δίχαιον" οἱ 65 ἐν τῷ ἱερατεύειν 
ες, ἐξ ἀδιχίας χρήματα τῇ προφάσει τῆς 
» ὥσπερ τινὰς μισθοὺς συλλέγειν ἐπειρῶντο" 
καὶ οἱ ψευδοπροφῆται τοῖς χρήμασιν ἡδόμε- 

; τὸ χεχαρισμένον τοῖς παρέχουσι τὰς μᾶν- 


Jacob et reliquj domus Israelis. » De hoc , inquit , 
conimunem orationem ad duces reliquosque omnes 
habeo, facta vestra vobis exprobrans. Quaenam 
vero hzc? « Qui abominamini judicium, et omnia 
recta pervertitis. » Qui a malo bonum distinguere 
recusatis, calumniantes insuper aliorum recte 
dicta et facta, usque adeo ut ne nostris quidem, qui 
prophete sumus, verbis credatis. « Qui zedificatis 
Sionem in sanguinibus , et Hierusalem in iniquita- 
tibus. » Qui eam replestis czedibus et injustitia. 
« Principes ejus cum muneribus judicabant ; et sa- 
cerdotes ejus cum mercede respondcbant : et pro- 
phetz ejus cum argento divinabant, et super Do- 
minum requiescebant dicentes : Nonne Dominus in 
nobis est ? non venient super nos mala. » Principes 
nullam zqui juris rationem liabere volentes , ven- 
debant id in judiciis. Tum et sacerdotes, pecuniam 
injustam, sacerdotii pretextu, ceu mercedes quas- 
dam colligere nitebantur. Denique falsi etiam pro- 
phetze, pecunia delectati, ad gratiam vaticinia 
edebant donantibus. Talibus vero ac tantis onerati 
peccatis , simulabant se Deo addictos , Deumque in 
se habere : nec fleri posse aiebant ut tanto Dei mu- 
nere przditi mala illa experirentur unquam, quz 
a nobis prophetis portenduntur. Quid ergo ὃ 


κοῦντο᾽ εἶτα τοσαῦτα ἐργαζόμενοι xax, προσεποιοῦντο τῷ Θεῷ ἑαυτοὺς ἐπιτρέπειν, (p. 280) Θεὸν 
; ἔχειν λέγοντες * xa οὐχ οἷόν τε εἶναι τοιούτων ἠξιωμένους, πειραθῆναι τῶν χατὰ γνώμην Θεοῦ 


P» μυνυομένων xaxov. Τί οὖν; 


B. --- « Διὰ τοῦτο δι᾽ ὑμᾶς Σιὼν ὡς ἀγρὸς Ὁ εκδ. 12. --- « Ideo, vestri causa, Sion quasi 


ἰσεται, xai Ἱερουσαλὴμ εἰς ὁπωροφυλάχιον 
εὶ τὸ ὄρος τοῦ οἴχου εἰς ἄλσος δρυμοῦ. » 
οένυν τοῖς μὲν ἡμετέροις ἀπειθεῖτε λόγοις 
pav Θεοῦ γιγνομένοις, τοῖς ψευδοπροφήταις 
ἰντες τοταύτας ἀσεδείας τε xal παρανο- 
' ixáatny ἅπαντες ἡμέραν ἐπίτελεῖτε, διὰ 
Ἔσθε τῶν ἡμετέρων λόγων τὴν ἀλήθειαν, 
οσαύτη τις ἐρημία χαταλήψεται τότε Σιὼν 
τὴν ἐπ᾿ αὐτοῦ πόλιν, ὡς τὸ μὲν ἀγροῦ δίκην 
θαι, τὴν δὲ σχηνῆς διαλλάττειν μηδὲν ἐπὶ 
ρβυλαχῇ χατεσχευασμένης, τῶν οἰχοδομημά- 
πανταχόθεν χατεῤῥιμμένων, πᾶν τε, συντό- 
ἵν, τὸ ὄρος ἐγ ᾧπερ ὁ τοῦ Θεοῦ οἶχός ἐστιν, 
ἔσει τότο) συμφύτου, τοσούτων ix τῆς 
ἱναδιδομένων αὐτόθι φυτῶν. ᾿Αλλὰ γὰρ ἅγρ' 


Ῥδτκοι, Gn. LXVI. 


ager arabitur, et Jerusalem quasi custodia 1384 
pomarii erit, et mons templi quasi lucus in saltu. » 
Quoniam itaque nostris discreditis verbis, 40: ex 
Dei sententia protulimus, et falsis prophetis au- 
scultantes, tot iniquitates ac pr:evaricationes quo- 
tidie committitis; propterea nostrorum verborum 
veritatem cognoscetis ; quia tanta tunc in Sione 
monte et in imposita ei civitate solitudo flet, nt 
ille quidem agri instar arandus sit, hec autem haud 
dissimilis futura sit tugurio custodiendis pomis 
erecto; urbanis nempe redificiis ubique prostratis : 
atque ut compendio dicam, mons in quo domus 
Dei est, nihil a plantafo loco differet, tot illis pro- 
pter solitudinem pullulantibus plantis. Jam vero 
narratis hactenus inflictis Israclitis poenis, dicit 


12 


$65 


TUEODORI MOPSUESTENI 


30€ 


deinceps res eorum post capturam futuras ; nimi- A τούτου τὰς ἐπαγομένας αὐτοῖς συμφορὰς elpnxix, 


rum quantam habituri sint in melius conversionem. 
Quem morem fuisse reliquorum proplictarum, no- 
minatimque beati Davidis, sepe ostendimus : ni- 
mirum pradicendi post 2erumnarum cruciatum ju- 
cunda; deinde rursus tristia dicendi, ut hac con- 
tinua memoria, utroque modo eos erudirent, cor- 
ripientes tristium mentione, hortantes autem nuntio 
rerum benigniorum, spem erga Deum fovere. Dicit 
ergo : 


CAP. IV. 

VgRs. 1—3. « Et erit povissimis diebus conspi- 
cuus mons domus Domini, preparatua in vertici- 
bus montium, et sublimis super colles. Et prope- 
rabunt ad eum populi, pergentque gentes multe, 
et dicent : Venite, aecendamus. in montem Domini, 
et ad domum Dei Jacob. Et demonstrabunt nobis 
viam ejus, et ibimus in semitis ejus : quia de Sione 
egredietur lex, et verbum Domini de Jerusalem. Et 
judicabit inter 385 populos multos, et arguet gen- 
tes fortes usque in longinquum. » Verumtoinen 
postquam mala perpessi fuerint, primo quidem ab 
Assyriis captivati, deinde a Babyloniis; tanta flet 
hoc in loco rerum conversio, ut conspicuus omnibus 
futurus sit mons, ia quo Deus habitare existimatnr, 
et cunctis sublimior montibus plurimumque hos 
excedens, omnesque colles, propter manifestatam 
divinz tutelee in eo gloriam. Multi quoque extranei 
multis ex locis concurrent ad bunc Dei montem, in 
quo videlicet habitare Deus creditur, ut hinc do- 
ceantur quomodo eos componere mores oporteat, 
et ex norma honestatis vivere : ita ut lex fiat etiam 
extraneis, illa quzxe hoc loco regnat lex; putentque 
omnes se Dei vocem audire, qua jubentur secun- 
dum instituta civitatis Jerusalem vivere. Sic autem 
merito existimabunt, spectantes evidentem Dei 
potentiam, dum multos ex iis qui male nobis fece- 
runt ad suum judicium pertrahit, arguitque validis- 
simos etiam, quantumvis procul abesse videantur, 
ob illatas nobis injurias; peenasque illis imponit 
facinoribus ipsorum dignam. 
χείαν, ἐλέγχων τε xal τοὺς ἄγαν εἶναι δοχοῦντας 


propheta de rebus lsraelitis eventuris, postquam 
Babylone reversi fuissent ; addentes etiam, typurn 
3uemdam eas fuisse rerum sub Christo Domino ge - 
rendarum. Átqui hos ego, quatenus populi reditum 
Babylone his verbis designari aiunt, ceu optime di- 
centes laudo. Quod autem typus quidam in iisdem 
lateat rerum Christi Domini, haud scio quomodo id 
affirmare animum induxerint : constat enim typum 
imitationem esse quamdam ejus rei, cujus esse di- 
citur typus; dictio autem : « De Sione egredietur 
lex, et verbum Domini de Jerusalem, » multum 
abest a Christi propositione, qui disertis verbis Sa- 
maritang dixit *! : « Mulier, crede mihi, quia venit 


?! Joan. iv, 21. 


B 


ἰσχυροὺς, x3v εἰ πόῤῥωθεν εἶναι δοχοῖεν, 
εἰς ἡμᾶς πεπλημμελήχασι, χαὶ δὴ xal τιμωρίαν αὐτοῖς ἐπάγων τῶν τετολμημένων ἀξίαν. 
Miror autem eos qui affirmarunt, dicta hec ἃ D 


λέγει λοιπὸν xa οἷα τὰ περὶ αὐτοὺς μετὰ τὴν Gm 
ἔσται, ὅσην τε ἕξε: τὴν ἐπὶ τὸ κρεῖττον μεταδολήν — 
ὅπερ οὖν εἰωθὸς ὃν τοῖς λοιποῖς προφήταις ( p. 281) 
χαὶ τῷ μαχαρίῳ Aavtó, πολλάχις ἐδείξαμεν, τὸ μη» 
νύειν μετὰ τὴν τῶν χαλεπῶν πεῖραν τὰ ἡδέα, εἶτα 
πάλιν λέγειν τὰ λυπηρὰ, ἵνα τῇ συνεχείᾳ τῆς: μνήμης 
δι᾽ ἀμφοτέρων αὑτοὺς παιδεύωσι, σωφρονίζοντες μὲν 
τῇ μνήμῃ τῶν λυπηρῶν, προτρεπόμενοι δὲ τῇ μηνύ- 
cet τῶν χρηστοτέρων τῆς ἐλπίδος PU «ἢ; 
θείας. Λέγει τοίνυν * 


5 


ΚΕΦ, A'. 

Στίχ. a'-Y'. — ε Καὶ ἔσται ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν dt» 
ρῶν ἐμφανὲς τὸ ὄρος τοῦ οἴχου Κυρίον, ἕτοιμὸν ἐπὶ 
τὰς χορυφὰς τῶν ὁρέων, xai μετεωρισθήσετει 
ὑπεράνω τῶν βουνῶν * καὶ σπεύσουσιν ἐπ᾽ αὑτὸ λφεὶ, 
xai πορεύσεται ἔθνη πολλά" χαὶ ἐροῦσι, Δεῦτε καὶ 
ἀναθῶμεν εἰς τὸ ὄρος Κυρίον, xal εἰς τὸν οἶχον «τοῦ 
Θεοῦ "laxu6: xaY δείξουσιν ἡμῖν τὴν ὁδὸν αὐτοῦ, 
χαὶ πορευσόμεθα ἐν ταῖς τρίδοις αὑτοῦ" ὅτι kx Σιὰν. 
ἐξελεύσεται νόμος, xaX λόγος Κυρίου ἐξ ἹΙερουσαλῆμς 
xa κρινεῖ ἀνὰ μέσον λαῶν πολλῶν, xal ἐλέγξει ἔθνη 
ἰσχυρὰ ἕως μαχράν. » ᾿Αλλὰ γὰρ μετὰ τὴν πεῖραν 
τῶν χαχῶν ἐν ἧπερ γενήσονται, πρότερον μὲν ὑπὸ 
᾿Ασσυρίων αἰχμαλωτισθέντες, ὑπὸ Βαδυλιωνίων OE 
ὕστερον, τοσαύτη μεταδολὴ περὶ τὸν τόπον γενῆσε- 
ται τοῦτον, ὥστε περιφανὲς ἅπασι τὸ ὅρος γενέσθαι, 
ἐν ᾧπερ οἰχεῖν ὑπείληπται Θεὸς, ἁπάντων τε ὑπερ 
χείμενον δειχθῆναι τῶν ὀρέων, xal πλεῖστον ὅσθν 
ὑπεραῖρον πάντα μὲν ὄρη, πάντας δὲ βουνοὺς, διὰ 
τὴν ἐχ τῆς θείας χηδεμονίας ἐν αὐτῷ γινομένην δὲ 
ξαν" συναχθήσονται 6b πολλοὶ πολλαχόθεν xal τῶν 
ἀλλοτρίων ἐπειγόμενοι τοῦτο δὴ τοῦ θεοῦ κατα λαδεῖν 
τὸ ὄρος, (p. 282) ἐν ᾧπερ οἰχεῖν δοξάζεται Bele 
ἐνταῦθά τε παιδευθῆναι ὃν δὴ τρόπον προτῆχεν ad» 
τοὺς πολιτεύεσθαι, ὅπως τε βιοῦν χατὰ τὸ δέν" 
ὥστε νόμον εἶναι χαὶ τοῖς ἑτέρωθι τὸν ἐνταῦλα xpa- 
τοῦντα νόμον, φωνῆς τε θείας δοχεῖν ἀχούειν Rome 
τας, ἀφ᾽ ἧς προσῆχεν τοῖς Ἱερουσαλὴμ πολιτεύεῦια! ὦ 
νομίμοις" ταῦτα δὲ οἱήσονται δικαίως, ὁρῶντες τ; 
Θεοῦ τὴν δύναμιν ἣν ἐπιδείξεται, πολλοὺς τῶν χαῦνος 
διατεθειχότων ἡμᾶς ὑπὸ τὴν χρίσιν ἄγων τὴν te 
LTEM | 
Ἐβθαύμασα δὲ τοὺς εἰρηχότας λελέχῦαι μὲν ταῦτα, | 
τῷ προφήτῃ ἐπὶ τῶν περὶ τοὺς Ἰσραηλίτας bsogto- 
γων, ἐπειδ᾽ ἂν ἐπανάγεσθαι μέλλωσι τῆς Πχδυλῶνς, 
φήσαντας δὲ τύπον αὐτά τινα xa τῶν χατὰ * 
Δεσπότην ἔχειν Χριστόν * οὗς ὅτι μὲν τὴν Ex. Babu- 
λῶνος ἐπάνοδον τοῦ λαοῦ ση μαίνεσθαι ἔφασαν ἔν 
τοις, ὡς χάλλιστά γε εἰρηχότας ἐπαινῶ ^ ὅτι δὲ UR 
τινὰ τῶν xazà τὸν Δεσπότην ἔχει Χριστὸν, οὐχ δ᾽ 
ὅπως προήχθησαν εἰπεῖν͵ δήλου γε ὄντος ὡς aar 
μίμησιν ἔχει τινὰ πρὸς ἐχεῖνο οὗπερ λέγεταε τῦ. 

«ὃ δὲ Ex. Σιὼν ἐξελεύσεσθαι νόμον, καὶ λόγον Ko, 

ἐξ Ἱερουσαλὴμ, (p. 285) πολύ γε ἀφέστηκεν τῆς! 
Χριστοῦ διατάξεως, ὃς σαφῶς εἴρηχε πρὸς τὴν Σαβ 
ρεῖτιν " « Πίστευέ μοι, γύναι, ὅτι ἔρχεται ὥρᾳ, ἢ 
















505 


COMMENTARIUS IN ΜΙΩῊ ΞΕ CAP. 1V. 


30" 


οὔτε ἐν Ἱεροσολύμοις, οὔτε ἐν τῷ ὄρει τούτῳ προσ- A hora, quando neque Hierosolymis, neque 186 τη 


κυνήσετε τῷ Πατρί" » χαὶ τὴν αἰτίαν λέγων, ε Πνεῦμα 
ὃ Θεὸς, χαὶ τοὺς προσχυνοῦντας αὐτὸν, ἐν πνεύματι 
xai ἀληθείᾳ δεῖ προσχυνεῖν" » σαφῶς γὰρ ἀπεφήνατο 
χαταλυθήσεσθαι τὴν περὶ τὸν τόπον ἀχρ'δολογίαν 
παντελῶς, xai μηδένα λόγον ἔσεσθαι τοῦ ἐν Ἵερου- 
σαλὴμ μᾶλλον f| ἑτέρωθι προσχυνεῖν * ἐπειδὴ ἅπαντες 
καιδευθέντες ἀσώματον εἶναι τὸ Θεῖον, μετὰ τοιαύττς 
αὑτῷ προσχυνεῖν μέλλουσι τῆς διανοίας * ὡς ὅπου 
ποτ᾽ ἂν αὐτὸ διαπράττωνται, οὐδὲν ἀλλοιότερον 
«οιοῦντες " πέρὶ μὲν δὴ τῆς ἐπανόδου τῆς ἀπὸ Ba6v- 
λῶνος ἁρμοττόντως λέγοιτο ἂν, « "Ex Σιὼν ἐξελεύσε- 
*31 νόμος, xai λόγος Κυρίου ἐξ Ἱερουσαλῇμ, » ἐπει- 
δέπερ ἀ-π-εδόθτοαν Ἰσραηλῖται τότε τῷ τόπῳ τῷ Σιὼν, 
ὥστε χατὰ τὴν νομιχὴν διάταξιν, τὴν διατεταγμένην 


monte lioc adorabitis Patrem. » Tum causam assi- 
gnans : « Spiritus, » inquit, « est Deus, et 605 qui 
adorant eum, in spiritu et veritate oportet adora- 
re : » perspicue docens solutum iri omnino loci 
ejus scrupulosam observantiam ; nullique in po- 
sterum curz fore utrum llierosolymis potius quam 
alibi adoretur; quia omnes incorporeum esse Deum 
edocti, tali eum cum mente adoraturi sunt; et 
quidquid ubivis fecerint, perinde alienum non fore. 
Verumtámen de reditu quidem e Babylone conve- 
nienter dici potuit : « De Sione egredietur lex, et 
verbum Domiw' se .erusalem, » quia tunc resti- 
tuti fuerunt [sraelite 1n Sionis stationem, ut ibi 
legalia instituta et prescriptum cultum comple- 


θρησχείαν αὐτόθι πληροῦν, ἣν ἑτέρωθί γε ὄντες πλη- D rent, quem alibi positi factitare non poterant : 


ροῦν οὖχ ἐδύναντο" ὡς xai λέγειν ἐπὶ τῆς Βαδυλῶνος 
ἔγτα:" « Πῶς &sopsv τὴν ᾧδὴν Κυρίου ἐπὶ γῆς ἀλλο- 
«ρίας: » Τύπον δέγε πῶς ἂν ἔχοι πρὸς τὰ τοῦ Δεσπό- 
τοῦ Χριστοῦ, οὗπερ ἡ διάταξις ὁμοίως ἁπανταχοῦ 
ττιρούαθαι τὴν θείαν βούλεται λατρείαν, τρόπῳ, χαὶ 
οὖ τότ διαχρινομένων (p. 280) τῶν εὖ τε χαὶ ysi- 
pov αὐτὴν πληρούντων ; 
as δ᾽, ε΄. — 'AXX 6 γε προφήτης τῇ προῤῥῆήτει 
τῶων πρηχειμέγων ἐπισυνάπτων τάδε, φησὶν ὅτις Κατα- 
χόψουπι τὰς: μαχαίρας αὐτῶν εἰς ἄροτρα, xai τὰ 
ligata αὑτῶν εἰς δρέπανα, καὶ οὐχέτι οὗ μὴ μάθωσ! 
πολεμεῖν. » Δειχνὺς ὅτι παύσεται μὲν ἅπας πόλεμος, 
εἰρένη δὲ πάντα κχαθέξει " ὥστε xal τὰ πολεμιχὰ 
ὄργανα εἰς τὴν τῶν γεωργιχῶν σχευῶν χρῆσιν τρέ- 


unde et Babylone degentes aiebant : « Quomodo 
cantabimus canticum Dumini in terra aliena 5?» 
Quomodo autem hze, inquam, figura sint rerum 
Christi Domini, cujus institutio pari ubique ratione 
Dei adorationem fieri νὰ}! modo tantün, non loco, 
differentibus invicem qui bene ve) scus id officii 
preestant ? 


VEns. 4, 5. — Porro autem propheta. supradi- 
ci:e przedictioni aliam subnectit, nempe : « Et con- 
cident gladios suos in vomeres, et hastas suas in 
falces, et non discent ultra belligerare : » demon- 
Btrans scilicet omne bellum desiturum, et pacem 
ubique fore : quamobrem etiam bellica instrumenta 
in rustica utensilia conversum iri deinceps, be!- 


πεῖν λοιπὸν, ὥσπερ ἧττον μενόντων τῶν πολεμιχῶν, C lico illorum usu cessante, quia finitis bellis, agri- 


πεχαυμένου τοῦ πολέμου, τῆς γεωργίας δὲ ὡς ἐν ct- 

ξῖνη χρατεῖν-ὀτειλούσης. Εἶτα λέγει, ὅτι ε Καὶ ἀνα- 
| Ἐσύσεται ἔχαστος ὑποχάτω ἀμπέλου αὐτοῦ, xai ἔχα- 
πὰς ὑποχάτω συχῆ: αὐτοῦ xal οὐχ ἔσται ὁ ἔχφο- 
ζῶν» σημαίνων δτι πάντες ἀπολαύσουσι τῶν οἰχείων 
πόνων, ὡς ἐν εἰρήνῃ οὐδενὸς ὄντος τοῦ φοδεῖν αὐτοὺς 
τοὶ ἰχταράττειν δυναμένου λοιπὸν, καὶ μεθιστάντος 
τῶν τότωων τῶν οἰχείων. Καὶ ἐπειδὴ παράδοξα τὰ 
 Δεγόμενλ ὧν, χαλῶς ἐπήγαγεν « Τὸ γὰρ στόμα 
— Ἐρίου παντοχράτορος ἐλάλησε ταῦτα ^ » ἵνα εἴπῃ, 
δα ταῦτα ἀπεφήνατο Θεὸς γενέσθαι, xal γενήσεται 
πάντως. « "Ott πάντες οἱ λαοὶ πορεύσονται Exaoto, 
ttv ὁδὸν αὑτοῦ " (p. 985) ἡμεῖς δὲ πορευσόμεθα ἐν 
ἐνέματι Κυρίου Θεοῦ ἡμῶν εἰς τὸν αἰῶνα καὶ ἐπέ- 





th Ξροτέχοντα αὐτοῖς ἔργα διαπράξονται λοιπόν " οἱ 
ἣν iz γεωργίαν, οἱ δὲ ἐπὶ θαλαττουργίαν τρεπό- 
μένοι, οἱ ὃὲ ἐφ᾽ ἔντινα δήποτε τέχνην, ἣν ἂν ἔχαστος 


Στὰ. ς -η.- αἰ Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐχείναις, λέγει Κύ- 
pus. συνάξω τὴν συντετριμμένην, xai τὴν ἀπωσμέ- 
γεν εἰ δέξομαι, xal οὃς ἀπωσάμην * καὶ θήσομαι τὴν 
ευντιτριμμέντν εἰς ὑπόλειμμα, καὶ τὴν ἀπωσμένην 
εἷς ἔθνος ἰσχυρόν" xaX βασιλεύσει Κύριος ἐπ᾽ αὐτοὺς 
ἕν ὄρει Σιών, ἀπὸ τοῦ νῦν xal ἕως εἰς τὸν αἰῶνα. » 


δι [».4]. cxxxvi, Δ. 


πινα.ν Πάντε: μὲν γὰρ ὡς ἐν εἰρήνῃ χαθεστῶτες, D 


. eultura pacis comes ubique regnabit. Mox ait : 


« Et sedebit unusquisque sub vite suá, et unusquis- 
que sub ficu sua; el non erit qui terreat : » si- 
gnificans, cunctos laboribue suis fruituros, nemine 
uL in pace usuvenit eos terrere aut perturbare jan 
valente, et patriis locis abstrahere. Tum quià para- 
doxa dieta hzc erant, reete addidit : « Os Dominj 
omnipotentis 187 hzc locutum est : » scilicet hzc 
Deus decrevit fleri, fientque omnino. « Quia oiines 
populi ambulabunt unusquisque in via sua; nos 
autem ambulabimus in. nomine Domini Dei nostri 
in seternum et. ultra. » Omnes, utpote in pace cone 
stituti, congrua sibi opera facient, alii ad agri cul- 
turam, alii ad maritimam negotiationem conversi, 
alii ad quamlibet artem, quam quisque profitendam 
delegerit : commune tamen opus cuncti deinceps 
habebimus, secundum Dei prescripta in omne 
evum futurum vivere. Atque hzc confirmans ait : 


ἡπτιὼν τυγχάνῃ xotvby δὲ ἅπαντες ἕξομεν ἔργον τὸ χατὰ τὸ δοχοῦν τῷ Θεῷ πολιτεύεσθαι λοιπὸν εἰς 
ὅκαντα τὸν ἑξῆς χρόνον. Καὶ ἐπιδεδαιῶν αὐτὰ πάλιν λέγει" 


Vens. 6-8. — « Diebus illisstlicit Dominus , con- 
gregabo eam qua contrita est, el eam quz ejecta 
fuerat suscipiam, nec non quos repuleram. Et po- 
nam contritam in residuum, et repulsam in gentem 
validam. Et regnabit Dominus super eos in monte 
Sion, abhinc et usque in zternum. » Tunc sane, 


01 


THEODORI MOPSUESTENI 


inquit, maximis malis attritos, atque a.providentia A Τότε δὴ, φησὶ, τοὺς ὑ πὸ τῶν. μεγίστων κακῶν guvtpt- 


mea propriisque sedibus submotos, rursus in.per- 
timentem ad eos regionem reducam ; et eos qui an- 
tea pessumdoti crant, tutela mea sic custodiam , ut 
ex his Israeliticum totum genus propagandum 
denuo sit. Hoc enim dicil «residuum »;potentiores- 
que prz: multis ostendam , qui ob suam nunc infir- 
mitatem patria sunt extorres. Permanebitque Deus 
in monte Sion, potentiam suam demonstrans inco- 
larum tutamine, nec non poena quam eis inferre 
bellum volentibus iipositurus est. Nam quod ait 
«in eternum,»patet totum zxvum dieczve pro valde 
diu, Neque enim ignoramus, rursus eos sub Ma- 
chaliz:is eversionem quamdam expertos , maximam 
vero el prorsus irreparabilem postquam, ob suum 
adversus Christum Dominum facinus, a Romanis 
pertulerunt. captivitatem, patria pulsi, et in diutina 
servitute constituti. Hactenus quidem reditum Ba- 
bylone narrat populi, et quz per illud 188 tem- 
pus obvenerunt ei prosperitates. Posthinc vcro 
rursus molestiarum facit mentionem, futuras alias 
enumerans calamitates. Quamobrem ad Hierusalem 
orationem convertens, sic ait: « Et tu, turris gre- 
gis, squalens filia Sionis. » Quod filiam Sionis 
Hierusalem nominet, exploratum est, sic eam per- 
petuo proplietis ac beato Davide appellantibus; veluti 
cum hic dicit : « Ut annuntiem omnes laudationes 
tuas in portis filie Sionis **, » Quamobrem indu- 
hiunm est, non ad Sedecidm , quod nonnulli nescio 


cur sibi persuaserunt, sed ad Hierusalem converti C 


hic a propheta sermonem ; quam cum filiam Sionis 
de more dixisset, merito turrim gregis nuncupat, 
Aitpote. inter omnes lsraeliticas urbes celsiorem, et 
propter omnium ad eam concursum, sive ob illic 
exercendum Dei cultuin, sive ob auxilium quod inde 
sperabant, quia Deus illic hahitare presumebatur. 
Sualentem contumeliose dicit, velut peccati pze- 
dore obsitam, et gregi ad vitium factam exemplar, 
cmm^contra oporteret ad virtutem przire. « Con- 
tra te veniet, et ingredietur principatus primus, 
regnum Babylonis, o filia Hierusalem. » Propter 
delicta apud te patrata , superveniet tibi maximus 
valdeque potens rex Babylonis , qui tibi talia infe- 
rel mala qualia a potentis regis adventu fieri par 
cst. 


θέντας, xal τῆς τε προνοίας τῆς ἑμῆής xa τῶν τόπων 
ἀποστάντας τῶν ἰδίων, ἐπανάξω πάλιν εἰς τοὺς χαθ- 
ἤχοντας τόπους " χαὶ τοὺς μὲν πρότερον συντετριμμέ- 
νους οὕτω τῇ ἐμαυτοῦ διαφυλάξω προνοίᾳ, ὥστε ἅπαν 
τὸ γένος τὸ Ἰσραηλιτιχὸν ἐξ αὐτῶν αὐξηθῆναι πάλιν" 
τοῦτο γὰρ λέγει «€ ὑπόλειμμα" » δυνατωτέρους τε 
“πολλῶν ἀποφανῶ τοὺς δι᾽ ἀσθένειαν νῦν τῶν τόπων 
ἀποδληθέντας τῶν οἰχείων᾽ διαμενεῖ τε Θεὸς ἐπὶ τοῦ 
ὄρους τοῦ Σιὼν, (p. 286) τὸ χράτος ἐπιδειχνύμενος 
τὸ οἰχεῖον διὰ τῆς περὶ τοὺς ἐνοιχοῦντας χηδεμονίας, 
τῆς τε τιμωρίας ἣν ἐπάγειν μέλλει τοῖς πολεμεῖν ἐθέ- 
λουσιν αὑτηῖς " τὸ γὰρ « καὶ ἕως εἰς τὸν αἰῶνα.» εὔδηλον. 
ὅτι δι᾽ ὅλου τὸ μέχρι πολλοῦ λέγει " οὐ γὰρ ἄδηλον ὡς 
ἐδέξαντο μέν τινα πάλιν ἐπὶ τῶν Μαχχαδαίων μετα» 
θολὴν, μεγίστην δὲ xai ἀδιόρθωτον παντελῶς, ὅτε 
χατὰ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ τετολμηκότες, τὴν ὑπὸ 
Ῥωμαίων ὑπέμειναν αἰχμαλωσίαν παντελῶς, τῆς τε 
γῆς ἐξορισθέντες τῆς οἰχείας, χαὶ ἐν δουλείᾳ καθεστῶ» 
τες paxpi- μέχρι δὲ τούτου τὴν ἀπὸ Βαδυλῶνος ἕπάν- 
οὖον λέγει τοῦ λαοῦ, τά τε χατ᾽ ἐχεῖνον τὸν καιρὸν 
αὐτοῖς προσεσόμενα ἀγαθά. Ἐντεῦθεν δὲ πάλιν τῶν 
λυπηρῶν ποιεῖται τὴν μνήμην, τὰς ἐπελευσομένάς 
αὑτοῖς συμφορὰς διηγούμενος - ὅθεν δὴ πρὸς τὴν 
Ἱερουσαλὴμ αὐτὴν ἀποστρέφων τὸν λόγον, οὕτω φησί" 
« Καὶ σὺ πύργος ποιμνίου, αὐχμώδης θυγάτηρ Σιών." 
Ὅτι θυγάττρ Σιὼν τὴν Ἱερουσαλὴμ ὀνομάζει, δῆλον, 
συνεχῶς καὶ τῶν προφητῶν xol τοῦ μακαρίου Δαυδᾶ 
οὕτως αὐτὴν καλοῦντος " ὡς ὅτ᾽ ἂν λέγῃ * « Ὅπως ἂν 
ἐξαγγείλω πάσας τὰς αἰνέσεις σου, ἐν ταὶς πύλαις 
τῆς θυγατρὸς Σιών» ὡς ἀναμφίθολον εἶναι τὸ μὴ πρὸδ᾽ 
Σεδεχίαν, ὅ τινες οὐχ οἵδ᾽ ὅπως ᾧήθησαν, πρὸς δὲ τὴν 
Ἱερουσαλὴμ. ἀποστρέφοντα ποιεῖσθαι τὸν λόγον ἐγ» 
θάδε τὸν προφήτην " (p. 287) ἣν θυγατέρα Σιὼν xarà 
τὸ εἰωθὸς προειπὼν, εἰκότως πύργον ὀνομάζει τοῦ 
ποιμνίου" ἅτε πάντων τῶν Ἰσραηλιτῶν ἐξέχουδαν 
χαὶ πάντων ἐπ᾽ αὐτὴν χατατρεχόντων, διά τε τὰν 
ἐχτελουμένην αὐτόθι τῷ Θεῷ θεραπείαν, xal τὴν 
βοήθειαν ἧς ἤλπιζον ἐχεῖθεν τυγχάνειν, ὡς ἐχεῖ διά» 
γειν ὑπειλημμένου τοῦ Θεοῦ * αὐχμώδη δὲ αὐτὴν ὀνε;». 
δίζων φησὶν, ὡς δίχην αὐχμοῦ τῇ ἀσεδείᾳ cuveyopi- 
νην, χαὶ δὴ παντὶ τῷ ποιμνίῳ τῶν χειρόνων χατάβ» 
χουσαν, δέον ἐν τοῖς κρείττοσιν ἡγεῖσθαι. « Ἐπὶ σὲ 
ἥξει, καὶ εἰσελεύσεται ἡ ἀρχὴ ἡ πρώτη βασιλεῖα ἐκ 


D Βαδυλῶνος, τῇ θυγατρὶ Ἱερουσαλήμ. » Ὑπὲρ χὰ 


τῶν οὐ δεόντων ἐν σοὶ πραττομένων, ἐπελεύσεταί σοι βασιλεὺς μέγιστος xal ἄγαν δυνατὸς ὁ τῆς Βαδυλῶ» 
νος, ὃς διαθήσει σε, οἷα εἰχὺς δυναςκὸν ἐπεληλυθότα ποιεῖν βασιλέα. 


VEns. 9, 10. — « Et nunc cur in malis versaris? 
Nonne tibi rex tuus erat? Aut consilium tuum pe- 
rii, quoniam te occuparunt dolores quasi partu- 
rientis ? » Jam vero cur tu in mala tanta prolapsa 
cs? Equidem et regem habebas, qui tibi dux belli 
defensorque essel; quem οἱ idcirco olim elegeras, 
deposito (Samuele) quem ego tibi dominari consti- 
tueram. Tum etiam plurimos apud te habere puta- 
bas prudentia praestantes viros. Quomodo ergo in 
mala tanta incurristi , quibus correpta nihil differs 


8 Psal. 1x, 45. ', 


Στίχ. 0, V. — « Καὶ νῦν ἵνα τί ἔγνως xaxá; μὴ 
βασιλεὺς οὐχ ἣν σοι; fj ἡ βουλή σου ἀπώλετο: 
ὅτι χατεχράτησάν σου ὠδῖνες ὡς τιχτούσης, Ad 
᾿Αλλὰ γὰρ ὑπὲρ ὅτου, φησὶν, εἰς τοσαύτην χῷ» 
χῶν κχατηνέχθης πεῖραν ; ἦ γε xal βασιλέα ἐκ» “᾿ 
χτῆσο στρατηγεῖν ἐν τοῖς ὑπὲρ σοῦ πολέμοις Bu. — 
γάμεννον" ὃν χαὶ ἐπ’ αὐτῷ γε εἴλου τούτῳ mapaype 
ψαμένη τὸν ἄρχειν παρ᾽ ἐμοῦ τεταγμένον ὑμῶν * xal 
ἐν συνέσει δὲ πρωτεύοντας ἐχέχτησο πλείστους, ὡς 
(ou πῶς οὖν ὑπὸ τηλιχούτων περιείληψαι χαχῶν, 


COMMENTARIUS IN MICHJE£ CAP. IV. 


$10 


$2' ὧν χεχρατημένη διαλλάττεις οὐδὲν ἐπὶ τοχετῷ A ἃ 189 muliere. in partu dolente? qua nunquain 


τυναιχὸς ὠδινούσης; ὧν οὐχ ἂν ποτε πεῖραν εἰλήφεις, 
εἰ τοῖς νομίμοις ἑσπούδαζες ἕπεσθαι τοῖς ἐμοῖς" 
(p. 258) ὅπερ ἀπειδὴ μὴ πεποίηχας, « "Ὥδινε, χαὶ 
ἀνδρίξου, xaX ἔγγιζε, θύγατερ Σιὼν, ὡς f) τίχτουσα.» 
Ὑπόμενε τὰς ἐπιχειμένας ὠδῖνας, xal ἐν αὐταῖς δια- 
καρτέρει δίχην τιχτούσης, προσεγγίζουοα ταῖς Ex τοῦ 
τίχτειν ὠδίναις. «€ Διότι νῦν ἐξελεύσῃ Ex πόλεως, xat 
χατασχηνώσεις ἐν πεδίῳ, χαὶ ἥξεις ἕως Βαδυλῶνος.ν 
Πέρας γὰρ εἴληφε τὰ κατὰ σὲ, χαὶ ληφθήσῃ μὲν ἐκ 
«ἧς πόλεως εἰς αἰχμαλωσίαν * ἀπαγομένη δὲ εἰς τοὺς 
«υχόντας τότους, ἐῤῥιμμένη διάξεις͵ οἷα εἰχὸς αἰχμά- 
λωτος ἐπαγομένη, ἄχρις ἂν εἰς αὐτὴν γένοιο τὴν 
Βαδυλῶνα, ἐν ἧπερ διάγειν σε μετὰ τῆς συμφορᾶς 
ἀνάγχη τῆς οἰχείας " εἶτα τὴν τιμωρίαν εἰρηχὼς, 


πάλιν λέγει τὴν λύσιν * « Ἐχεῖθεν ῥύσεταίζ σε, xal Β 


ἐχεῖϑεν λυτρώσεταί σε Κύριός ὁ Θεός σου ἐχ χειρὸς 
ἐχθρῶν σου. ». "AJ! ἐπειδ᾽ ἂν εἰς ἐχείνους αἰχμά- 
λυτος ἀφέχῃ τοὺς τόπους, ἀφ᾽ ὧν οὐδὲ μία σοι λύσεως 
ἐλπὶς ὑποφσίνεται, παραδόξου. τεύξῃ τῆς θείας βοη- 
θείας, δ, χατὰ τὴν οἰχείαν δύναμιν, τῆς τε αἰχμαλω- 
οαἷας χαὶ τῆς τῶν χατεχόντων ἀπαλλάξῃ σε δυνα- 
στεΐας. ᾿ 

Στέχ. ua'- ey. -- «Καὶ νῦν ἐπισυναχθήσεται ἐπὶ σὲ 
ἔϑντ ΞΟλλΣ, χαὶ λαοὶ λέγοντες. Ἐπιχαρούμεθα, xat 
ἐξόψονται ἐπὶ Σιὼν οἱ ὀφθαλμοὶ ἡμῶν. » (ρ." 289) 
Τότε δὴ ἔθνη Σχυθιχὰ πολλά τε χαὶ ἀνήμερα (λέγει 
δὲ τοὺς κερὶ τὸν Γὼγ), τὴν εὐπραγίαν οὐ φέροντες 
καὶ τὴν ἐπάνοδον τὴν σὴν, ἐπελεύσονταί σοι, μάλα 


experta fuisses, si legem meam observandam cu- 
rasses. Quod cum non feceris, audi : « Dole, et vi- 
riliter age, et appropinqua, filia Sionis, sicut par- 
Luriens. » Perfer ingruentes dolores, in iisque con- 
stanter age quasi parturiens, propinquantibus par- 
tus doloribus. « Quia nunc egredieris de civitate, 
et habitabis in campo, et venies usque Dabylo- 
nem. » Finis rerum tuarum est, et ex urbe in 
captivitatem deportaberis : abducta vero in qua- 
libet loca, projecta jacebis, ut captive conditio 
fert, donec ad ipsam usque Babylonem perveneris, 
in qua te habitare calamitate tua obrutam necesse 
est. Tum post narratam poram , ejusdem solutio- 
nem connectit:« Inde te liberabit, inde te redimet 
Dominus Deus tuus de manu inimicorum tuorum. » 
Sed posteaquam captiva in ea loca deveneris, unde 
tibi evadendi nulla spes affulgebit , mirabile expe- 
rieris ultra vires tuas Dei auxilium; id esi,ille vi 
propria te servitio et oppressorum expedict dgmi- 
natione. 


Vgns. 11-15. — « Et nunc congregabuntur super 
te gentes multze populique, dicentes : Insultemus ; 
respiciant in Sionem oculi nostri. » Tunc Scythica 
gentes numerosze et. szevae (dicit vero Gogum) pro- 
speritatem tuam reditumque :equo animo non fe- 
rentes, invadent te, valde sperantes facile se quas 


προσδοχῶντες ῥᾳδίως τὰ δοχοῦντα ἑαυτοῖς ἐπὶ σοὶ (C; voluerint tibi zserumnas imponere posse. « Et ipsi 


χατηπράξασθαι xaxá. « Καὶ αὐτοὶ οὐχ ἔγνωσαν τὸν 
λογισμὸν Κυρίου, χαὶ οὐ συνήχαν τὴν βουλὴν αὐτοῦ, 
ὅτ: συνέγαγεν αὐτοὺς, ὡς δράγματα ἅλωνος. » Πε- 
ποίννται δὲ τὴν ἔφοδον, τῷ τε πλήθει xal τῇ δυνάμει 
τὰ ἀχείᾳ θαῤῥοῦντες, xal οὐχ εἰδότες τοῦ ἡμετέρου 
θεοῦ τὴν γνώμην " ὃς διὰ τοῦτο συνεχώρησεν αὐτοῖς 
iz τὰν πόλεμον τοῦτον βουληθεῖσιν ἐξελθεῖν, ἵνα τὴν 
*t περὶ ὑμᾶς ἐπιδείξῃ χηδεμονίαν, xal τὴν οἰχείαν εἰς 
αὐτοὺς ἐλέγξῃ δύναμιν, δίχην θεριζομένων δραγμά- 
twy xal εἰς ἅλωνα ἀπρτιθεμένων, πάντας αὐτοὺς ταῖς 
ἀφαγαῖς τῶν ὑμετέρων χειρῶν ἐχδιδούς - xai ὡς 
τοῦτ γε κάντως ἐσομένῳ θαῤῥῶν, λέγει πρὸς τοὺς 
Ἰξρσηλίτας" ε ᾿Ανάττηθι xal ἀλόα αὐτοὺς, θύ- 
τατερ Σιών. » Λαδοῦσα δὲ, φησὶν, αὐτοὺς Ümoysi- 


βίους τῇ δυνάμει τοῦ Θεοῦ, πάντας αὐτοὺς ὡς ἐν D 


Uwe διαφόροις σύντριψον xal χατανάλωσον ταῖς 
6: αγαῖς. « Ὅτι «à χέρατά σου θήσομαι σιδηρᾶ, καὶ 
τὸς ὁπλάς cou θήσομαι χαλχᾶς. » Δέδωχα γόρ σοι 
kept οὐχ ἧττον σιδηρῶν χεράτων, ἀμύνεσθαι τοὺς 
ἑνεντίους ἐρχοῦσαν, χαὶ πατεῖν μᾶλλον f) ὁπλαῖς τις 
Püxzl; χρώμενος πατήσειεν ἄν. (p. 390) ε Καὶ 
Σατατίξει; Ey αὑταῖς ξθνη, xal λεπτυνεῖς λαοὺς πολ- 
loo; * xaX ἀναθέσεις τῷ Κυρίῳ τὸ, πλῆθος αὐτῶν, xal 
τὴν ἰσχὺν αὐτῶν τῷ Κυρίῳ πάσης τῆς γῆς.» Ταύτῃ 
δὲ τῇ περὰ τοῦ Θεοῦ σοι χορηγουμένῃ ῥοπῇ πάντας 
αὐτοὺς ἀφανιεῖς παντελῶς, πλείστους γε ὄντας, χαὶ 
καντὸς τοῦ πλήθους αὐτῶν τὴν ἀπώλειαν λογιεῖ (58) 


non cognoverunt cogitationem Domini, neque intel- 
lexerunt consilium ejus, quod nempe adunaverit 
eos quasi manipulos arezx. » Expeditionem fecerunt 
numero viribusque suis confidentes, sed Dei nostri 
sententiam nescientes; qui eos idcirco sivit hoc 
cupide bellum contra vos suscipere, ut. providen- 
tiam erga vos suam ostenderet, οἱ vires proprias 
exsereret, demessorum instar manipulorum 190 
et in area. repositorum , universos illos vestrarum 
manuum cadi contradens. Atq"ie hac re sine dubio. 
eventura lztatus, dicit Israelitis : « Surge et tritura 
eos, filia Sion. » 1098 tibi virtute Dei subjectos, 
tanquam in area variis contere et consume czdi- 
bus. «Nam cornua tua. ponam ferrea, et ungulas 
tuas ponam zreas. » Contuli tibi haud minorem 
cornibus ferreis vim, qua propulsare adversarios 
valeas, eosque magis conculcare quam si quis un- 
gulis areis praditus esset, « Et his contabefacies 
conteresque populos multos; et Deo consecrabis 
multitudipera illorum, et fortitudinem eorumdem 
Domino universz terrz. » His tibi a Deo coucessis 
viribus hostes omnes prorsus disperdes, quanquam 
plurimo numero; ei universe ejus' multitudinis 
excidium Deo imputabis, qui eum totius lerra sit 
Dominus, totam illorum pro suo libito fortitudinem 
exsu(flabit. Deinde hostium aggressionem narrans, 
cujus causa qua: supra sunt dicta patientur, ait: 


($8) Cod. Vat. 4^7:f, cod. Vindobon ἀναλογιεῖ, De Wegn. legi mavult. ἀναλογιεῖς (?). 


δι} 


TUEODORI MOPSUESTENI 


$73 


τῷ Θεῷ, ὃς ἀπάσης Κύριος ὧν τῆς γῆς, ἅπασαν αὐτῶν κατὰ τὸ δοχοῦν ἀφανιεῖ τὴν ἰσχύν᾽ εἶτα τὴν τῶν ἕναν. 
τίων ἐπιχείρησιν λέγων ὑπὲρ ἧς δὴ τὰ ῥηθέντα ὑπομένουσιν" 


CAP. V. 


Vkus. 1, 2. — « Nunc sepimento sepietur filia : 
obsidionem posuerunt vobis : virga percutient in 
waxilla tribus Israelis. » [1:86 patientur, inquit, 
quia numero viribusque suis fidentes venerunt , 
sepientes vos οἱ circumdantes ceu quadam sepe 
multitudine $023, ut compreheunsos omnes funditas 
perdant; ac propemodum maxillis vestris poten- 
{8 sum verbera infligentes. Mox etiam belli ducem 
dicit, ut ostendat hxc esse eventura, propterea 
quod eis imperabit ille qui voluntate Dei ad id olli- 
cium est promotus. « Et tu, Bethlehem domus 
Ephrathe, nequaquam minima es, ut sis in milli- 
lus Jude : ex te mihi exiet qui sit princeps in 
Israele; et egressiones ejus 19) ab initio, a die- 
bus zternitatis. » Nam qui nunc Bethlehem orien- 
dus rex vester est, etiamsi vos exiguus videmini 
numerus pre illo hostium, meo tamen favore et 
viribus, contra hostium bellum, inultorum licet 
. atque potentium , abunde sufficiet ;: quandoquidem 
celitus ei hxc electio obvenit, jam inde ab eo 
tempore, quo Davidi Deus promisit fore ut succes- 
soribus ejus .regnum conservet. Quare et hic ab ea 
promissione in regnum provectus, par erit pre- 
sentium malorum sustinendz moli. Loquitur scili- 
cet de Zorobabele : hic enim tunc erat Israelitarum 
rex, Davide oriundus, per tempus teditus Dabylone, 
el Gogi adversus Hierusalem expeditionis. 


ΚΕΦ. Ε΄. 

Στίχ. α΄, β΄. — « Νῦν ἐμφραχθήσεται θυγάτηρ ἐν 
φραγμῷ " συνοχὴν ἔταξεν ἐφ᾽ ὑμᾶς " ῥάδδῳ πανά- 
ξουσιν ἐπὶ σιαγόνα τὰς φυλὰς τοῦ Ἰσραήλ. » Τοιαῦτα 
δὲ πείσονται, φησὶν, ὑπὲρ ὧν τῷ τε πλήθει χαὶ τῇ 
δυνάμει θαῤῥοῦντες τῇ οἰχείᾳ ἐπεληλύθασι, περιφράτ- 
τοντες ὑμᾶς xal περιδάλλοντες ὥσπερ τινὶ φραγμῷ 
τῷ πλήθει τῷ οἰχείῳ, ὡς ἂν συνέχοντες ἄρδην ἀπι- 
λίόσ]οιεν ἅπαντας, καὶ μόνον οὐχ ἐπ᾽ αὐτὰς ὑμῖν τὰς 
σιαγόνας τῆς ἑαυτῶν δυνάμεως ἐπάγοντες τὰς πλῃ- 
γάς. Εἴτα xal τὸν ἡγούμενον τοῦ πολέμου φησὶν, 
ὡς ἂν δείξειεν ὅτι ταῦτα γενήσεται διὰ τὸ ἄρχειν 
αὑτῶν τὸν γνώμῃ Θεοῦ πρὸς τοῦτο ἡγμένον. « Καὶ 
σὺ, Βηθλεὲμ, οἶχο; τοῦ Ἐφραθὰ, μὴ ὀλίγιστος el 
τοῦ εἶναι ἐν χιλιάσιν Ἰούδα" ἐχ σοῦ μοι ἐξελεύσεται. 


Β οὗ εἶναι εἰς ἄρχοντα ἐν τῷ Ἰσραήλ χαὶ αἱ ἔξοδοι 


αὑτοῦ ἀπ᾿ ἀρχῆς ἐξ ἡμερῶν αἰῶνος. » Ὁ γὰρ ἐχ τῆς 
Βηθλεὲμ νῦν βασιλεύων ὑμῶν, (p. 391) χἂν sügph 
θμητοί τινες εἶναι δοχοίητε πρὸς τοὺς πολεμέους, 
τῇ ἐμῇ γε ῥοπῇ τε χαὶ δυνάμει, μάλα γε πρὸς τὸν 
τῶν ἐναντίων πόλεμον πολλῶν τε ὄντων χαὶ δυνατῶν 
ἀρχέσει * ἐπειδήπερ ἄνωθεν αὐτοῦ τὴν προθολὴν ταὖ- 
τὴν τετάχθαι συμδέδηχεν " ἐξότε περ πρὸς τὸν Δαυΐδ 
ἐπηγγείλατο Θεὸς, ὅτι τοῖς ἐξ αὐτοῦ κατὰ διαδοχὴν 
φυλάξει τὴν βασιλείαν" ἕξ ἐχείνης δὲ καὶ οὗτος τῆς 
ἐπαγγελίας προδεδλημένος εἰς τὴν βασιλείαν, ἀρκέσει 
πρὸς τὸ μέγεθος τῶν παρόντων χαχῶν λέγει δὲ τὸν 
Ζοροδάθελ", οὗτος γὰρ ἦν ὁ τότε βασιλεύων τῶν 


Ἱσραηλιτῶν, Ex τοῦ Δαυῖδ χαταγόμενος, ὁπηνίχα ἦτε ix Βαδυλῶνος ἐπάνοδος ἐγίνετο, χαὶ οἱ περὶ τὸν 
Γὼγ τοῖς χατὰ τὴν Ἱερουσαλὴμ ἐπελθεῖν ἐπεχείρησαν. 


Sed tamen illud quoque, manifestum est , quod 


Δέλου γε ὄντος ἐχείνου, ὅτι χἂν περὶ τοῦ Ζοροθά» 


eliamsi de Zorobabele , secundum praecedentium C 6:) ἐκ τῆς τῶν προκειμένων ἀκολουθίας εἴρηται 


tenorem, dicta sint bzc, qui de Davidis posteris 
erat, nihilominus verus dictorum terminus in Chri- 
sto Domino exitum habuerit; quia et tota Davidi 
lacta promissió de regni continuatione , videtur 
priore significatu successores ejus denotare in reguo 
Israelis; re tamen vera Christum Dominum incar- 
uatum portendit , qui de Davidis successoribus or- 
tug, verum et immutabile regnum tenet. Atque hoc 
ex octogesimo przsertim octavo psalmo cognoscere 
quivis manifeste potest ; ubi aflirmat, regni pro- 
wiissiones ad ipsius posteros successores pertinere. 
De quibus tamen dicit : « Si dereliquerint filii ejus 
legem meam, et in judiciis meis non ambulaverint, 
et justilias meas profanaverint, et mandata mea 
non custodierint ; visitabo in virga iniquitates eorum, 
cet in verberibus peccata eorum : misericordiatn au- 
tem meam.non dispergam ab eis **. » Certe patet 
convenire hac Davidis successoribus Israelis regi- 
bus futuris ; quos quidem peccantes puniturum 
199 se spondet, non tamen regno omnino exclu- 
surum. Pergit autem denotare Christum Dcomin"m 


*5 Psal. Lxxxvin, 51-51. 


ταῦτα, Ex τῆς τοῦ Δαυὶδ καταγομένου διαδοχῆς, ἀλλὲ 
τό γε ἀληθὲς τῶν εἰρημένων πέρας τὴν ἔκδασιν d 
ληφεν ἐπὶ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ" ἐπεὶ καὶ πᾶσε ἡ 
πρὸς τὸν Δαυῖϊδ ἐπαγγελία περὶ τοῦ βασιλεύσειν τοὺς 
ἐξ αὐτοῦ γενομένη, δοχεῖ μὲν χατὰ πρῶτον λόγε! 
σημαίνειν τοὺς xazà διαδοχὴν ἐξ αὐτοῦ γεγονότα 
βασιλέας τοῦ Ἰσρχήλ᾽ τῇ ἀληθείᾳ δὲ τὸν Δεσπότην 
Χριστὸν τὸ χατὰ σάρχα μηνύει, ὃς ἐκ τῆς τοῦ rd 
διαδοχῆς γεγονὼς, (p. 292) ἀληθῆ καὶ árapacdist. 
τον ἔχει τῶν ἁπάντων τὴν βασιλείαν. Καὶ τοῦτό v 
ἀπὸ τοῦ ὀγδοηχοστοῦ xai ὀγδόου ψαλμοῦ σαφέστερε! 
Ὑνοίη τις ἂν, ἔνθα δὴ σημαίνει μὲν τὸ. τὰς βασιλείαι 
ἐπαγγελίας τοῖς ἐξ αὐτοῦ χατὰ διαδοχὴν ἐσομένας - 
προσήχειν᾽ περὶ ὧν δὴ φησιν᾽ ε« Ἐὰν ἐγκαταλίκω» 
civ οἱ υἱοὶ αὐτοῦ τὸν νόμον μου, χαὶ τοῖς xplpdi 


D μου μὴ πορευθῶσι, καὶ τὰ δικαιώματά μου βεδηλ» — 


σωσι, χαὶ τὰς ἐντολάς μον μὴ φυλάξωσιν, ἐπισμέν 
ψομαι ἐν ῥάδδῳ τὰς ἀνομίας αὐτῶν, xai ἐν 

τὰς ἀδιχίας αὐτῶν τὸ ὃξ ἔλεός μου ob μὴ διαϑεῖ- 
δάσω ἀπ᾽ αὐτῶν. » Ταῦτα γὰρ εὔδηλον ὅτι τοῖς καϑ- 
Ξξῇς ἀπὸ τοῦ Δαυϊδ χαταγομένοις τε μέλλουσι βασι. 


8:3 


COMMENTAIIUS IN MICHAE/E CAP. V. 


914 


λεύειν τοῦ Ἱσραὴλ ἁρμόσειεν ἂν, οὺς παιδεύειν μὲν A incarnatum, in quo promissionum suarum verita- 


ἀμαρτάνοντας ὑπισχνεῖται, οὐ μὴν παντελῶς ἐξ- 
ωὠθεῖσθαι τῆς βασιλείας " μηνύει δὲ προδαίνων τὸν 
χατὰ σάρχα Δεσπότην Χριστὸν, ἐφ᾽ οὗπερ τῶν ἐπ- 
αγγελιῶν τῶν οἰχείων ἀληθὲς ἔδειξε τὸ πέρας ὁ có" 
τὸ γὰρ, « Θέσομαι εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος τὸ 
σπέρμα αὑτοῦ, xal τὸν θρόνον αὐτοῦ ὡς τὰς ἡμέρας 
τοῦ οὐρανοῦ, χαὶ τὸ σπέρμα αὐτοῦ εἰς τὸν αἰῶνα 
μένει, χαὶ ὁ θρόνος αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος ἐναντίον μου, 
καὶ ὡς ἡ σελήνη χατηρτισμένη εἰς τὸν αἰῶνα,» πρό- 
ὅπλον ὡς ἐπ᾽ οὐδενὸς μὲν τῶν διαδόχων ἕξει χώραν 
λεγόμενα" (p. 295) σαφῶς δὲ τοῦ Δεσπότου Χρι- 
στοῦ δείχνυσι τὴν βασιλείαν διηνεχῇ τε xal ἀσάλευτον, 
μετὰ πολλῆς μὲν τῆς δυνάμεως, πολλῆς δὲ τῆς λαμ- 
πρότητος, εἰς τὸν ἔπειτα διαμένον " οὕτω χαὶ τὴν 
παροῦσαν μαρτυρίαν ἁρμόττουσαν μὲν χατὰ τὸ ἀλη - 
δὲς xai ἀναντίῤῥητον τῶν πραγμάτων ἴδοι τις ἂν 
ἐπὶ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ, χατὰ τὴν ἐν τοῖς Εὐαγ- 
Ὑελίοις φωνήν’ λεγομένων Ex τοῦ Δαυΐδ βασιλέων 
τοῦ Ἵσραὴλ διὰ τὴν ἐπαγγελίαν τὴν θείαν ὅθεν δὴ 
παὶ vuw ὁ προφήτης, ἐπὶ τοῦ Ζοροδάδελ αὐτὴν ἐξ- 
εἴλτφεν εἰχότως ᾿ ἐπειδὴ γὰρ τὰ μετὰ τὴν ἐπάνοδον 
λεγε τὴν ἀπὸ Βαδυλῶνος, καὶ τὴν ἔφοδον τῶν περὶ 
τὸν Ῥὼγ, τὴν τε ἐπενεχθέϊσαν αὐτοῖς παρὰ τοῦ Θεοῦ 
τιμωρίαν, ἀχολούθως μέμνηται xal τοῦ xat ἐπαγγε- 
λίαν θξέαν Ex τῆς τοῦ Δαυῖδ διαδοχῖς τὴν ἀρχὴν αὖ- 
τῶν τότε πεπιστευμένου, ὡς ἂν δείξειεν xa τὰ διὰ 


tem exitum habuisse ostendit Deus. Nam verba : 
«Ponam in seculum szculi semen ejus ; et thronum 
ejus sicut dies cceli; et semen ejus manebit in zer- 
num ; et thronus ejus sicut sol in conspectu meo, 
el sicut luna perfecta in eternum *",»notissimum 
est de nemine successorum Davidis dici potuisse : 
perspicue autem Christi Domini regnum perpetuum 
ostendere, et immobile multa cum virtute multo- 
que splendore in posterum tempus perseveraturum. 


Atque ita przsens testimonium, conveniens quidem 


secundum veritatem atque evidentia actarum re- 
rum comperiemus iu Christo Domino, juxta evan- 
gelicum textum **: sed tamen dici etiam de poste- 
ris Davidis, qui per tempora secundum Dei pro. 


B missionem reges lsraelis exstiterunt : uade nunc 


eliam propheta de Zorobabele merito intellexit. 
Nam cum de rebus post reditum Babylone loquatur, 
et de Gogi incursione, consentanee meniinit et illius 
de Davidis stirpe hominis, cui tunc principatus 
traditus erat ; uL ostendat , quecunque hic ad salu- 
tem gentis fecerit, ea ex Dei ad Davidem promis- 
sione vim accepisse. Unde et dixit : « Egressiones 
ejus ab initio, a diebus aeternitatis :» quibus verbis 
significat, quod supra dictum fuit atque promissum, 
id Deum reapse pronuntiavisse , atque ab initio ut 
lieri posset, constituisse. Postea addit : 


τούτου περὶ τὸ ἔθνος χατορθωθέντα, διὰ τὴν ἤδη γεγενημένην πρὸς τὸν Δαυΐδ ἐπαγγελίαν τοῦ Θεοῦ 
τὴν ἰσχὺν εἰληφέναι" ὅθεν χαὶ εἶπεν τὸ, « Αἱ ἔξοδοι αὐτοῦ ἀπ᾽ ἀρχῆς ἐξ ἡμερῶν αἰῶνος " » ἵνα εἴπῃ ὅτ: 
τὰ ἄνωθεν εἰρημένα vc xai ἐπηγγελμένα, παρὰ τοῦ Θεοῦ προεθάλετο" τοῦτον εἰς τὴν ἀρχὴν δυνηθῆνα 


tt κεποίηχε τοιαῦτα. Εἶτα ἐπάγει" 


Στὶχ. γ᾽, δ΄. — ε Διὰ τοῦτο δώσει αὐτοὺς ἕως χαι- C 


po» τιχτούσης τέξεται. » Ὡδίνειν xal τίχτειν πολλά- 
τις 4 θεία λέγει Γραφὴ (p. 294) τὸ ἐν μέσῳ τῶν δει- 
νῶν καράδοξον τὴν θείαν ἀναφαίνεσθα: βοήθειαν" οὕτω 
λέγει τὸ, ε Διὰ τὸν qó6ov σου, Κύριε, ἐν γαστρὶ ἐλά- 
ἔομεν, χαὶ ὠδινήσαμεν, καὶ ἐτέχομεν πνεῦμα σωτη- 
(2, ὃ ἐποίησας ἐπὶ τῆς γῖς € ἵνα εἴπη, ὅτι Ὑπὲρ 
ὧν ἰφυδούμεθά σε, συνελάδομεν ἐν αὐτοῖς τὴν ἀπόῤ- 
ὑπτόν σου χάριν, ἀφ᾽ ἧς διὰ πολλῶν ὠδίνων ἐν τῷ με- 
τέϑει τῶν χαχῶν σωτηρία ἡ υἵν ἀπετέχθτ, παράδοξος - 
χέταῦθα τοίνυν ὡς ἂν τῆς Ἱερουσαλὴμ συλλαθούσης 
τ lx τῆς θείας χάριτος καὶ τὴν δωρεὰν ἀποτεχούσης 
"rv, ἀφ᾽ ἧς αὐτοί τε περιεσώθησαν, xai παντελῇ 
τὴν ἀτώλειαν ἐδέξαντο οἱ πολέμιο;, τοῦτο λέγει ὅτι 
X ἐναντίους παραδώσει ἀπωλείᾳ, ἐπειδὴ τῇ "Iepou- 
Cibi μετὰ πολλῶν ὠδίνων, ἃς ὑπέμεινεν ἐν τῇ τῶν 
Sole tuy ἐφόδῳ, ἀπετέχθη τοῦ Θεοῦ δωρεά. « Καὶ οἱ 
ἐξῶριποι τῶν ἀδελφῶν αὐτοῦ ἐπιστρέψουσιν ἐπὶ τοὺς 
δὺς Ἰσραήλ. » Τότε γὰρ δὴ πάντες οἱ ἀπὸ τῆς 
εἰχμαλωσίας ἐπανελθόντες, χοινὸν ἡγήσογται βασιλέα 
τὸν Ζοροθάδελ- οὐχέτι ἰδίᾳ μὲν ἀρχομένων τῶν 
ἔξχδ φυλῶν, τῆς δὲ Ἰούδα μόνης μετὰ τῆς Βενιαμὶν 
-οὡς Ex τοῦ Δαυϊδ ϑαπιλέας χατὰ τὸ πρόσθεν ἐχούσης, 
ii πάντων ἕνα βασιλέα τὸν Ζοροθάδελ ἡγουμένων 
λοιπόν. Οὕτω xal ὁ μαχάριος "ane λέγει" « Καὶ συν- 





9 ibi. δ0, 53. 


** Luc, 1, 32. 


47 Isa, xs vit, 18, 


VERS. 5, 4. — «Propterea dabit eos usque ad 
tempus, quo pariens pariet. » Parturire et parere 
siepe dicit divina Scriptura, cum in mediis calami- 
tatibus divinum insperato auxilium affulget. Sic 
ait: «Propter timorem tui, Domine , in ventre con- 
cepimus, et parturivimus ac peperimus spiritum 
salutis quem in terra fecisti *' ; » ut dicat: Quia 
1993 te timuimus, concepimus in nobis ineffabilem 
gratiam tuam , a qua per multos dolores in malis 
maximis salus nobis mirabiliter parta est. Igitur 
hoc quoque loco, quasi Hierusalem ex divina gra- 
Via concepisset, atque hoc donum peperisset, cujus 
beneficio ipsi salvi exstitissent, hostes contra fun- 
ditus periissent, ait se inimicos exitio traditurum, 
quoniam urbi Jerusalem post dolores multos quos 


D pertulit in hostium incursu, mirabile partum est 


Dei donum. «Et reliqui fratres ejus convertentur 
ad filios Israelis.» Tunc omnes a captivitate redu- 
ces, communem existiiabunt regem Zorobabelem: 
baud diutius seorsum decem tribubus sub regno 
constitutis, solis vero Jud: ac Benjamini tribubus 
reges de Davidis stirpe ut antea habentibus ; sed 
cunctis unum regem Zorobabelem abhinc agnoscen- 
tibus. Sic etiam beatus Oseas aiebat: « Et congre- 
gal:untur filii Jude et filii Israelis in id ipsum, con- 


Ν 


515 


THEODORI MOFSUESTENI 


518 


situentque sibi reguum unum **. » Tum et beatus A ay0fsovsa: οἱ νἱοὶ Ἰούδα καὶ οἱ vio: "lopatA ἐπὶ «b 


David : « Ecce quam bonum οἱ quam jucundum 
habitare fratres in id ipsum ** ! » concordiam ipso- 
rum futuram circa reditus tempus his verbis signi- 
ficans, quam conservabant sub uno rege constituti 
deinceps. Hoc itaque pariter loco propheta ait: 
«ei reliqui fratres: » pro eo ac dicat : Cuncti qui 
etra Jud:e tribum sunt, conjungentur cum reli- 
quis Israelis filiis, unum eumdemque regem baben- 
tes. « Et stabit et. videbit el pascet gregem suum 
cum fortitudine Dominus : et in gloria nominis Do- 
mini Dei sui erunt; quia nunc tmagniflcabitur us- 
que ad terminos terre. » Erit, inquit, per ejus 
temporis regen propria cura pascens Deus, qui et 
illos illustres nomine suo efficiet : constanterque 
per universam terram multa cum admiratione lau- 
dabitur, quia tot tantaque pro iis fecit, 19/5 qui 
illius nomen participant ; qui sunt fsraelis filii: 
quos nunc quidem de captivitate praeler oninein 
&pem reduxit: postea vero victoriam pauco illorum 
numero patrabit, qua innumerabilem fortium viro- 
rum multitudinem, per hos humiles paucosque, sua 
virtute omnino profligabit. 


αὐτὸ, (p. 295) xai θήσονται ἑαυτοῖς ἀρχὴν utav. » Kal 
ὁ μαχάριος ὁ Δαυΐδ « Ἰδοὺ δὴ τί χαλὸν xa τέ τερ- 
πνὸν, ἀλλ᾽ J| τὸ χατοιχεῖν ἀδελφοὺς ἐπὶ τὸ αὐτόϊ » 
τὴν ὁμόνοιαν αὐτῶν τὴν ἐπτομένην χατὰ τὸν τῆς ἐπ- 
ανόδυυ χαιρὸν ἐν τούτῳ σημαίνων, ἣν ἀπέσωζον 
ὑφ᾽ ἑνὶ τῷ βασιλεύοντι χαθεστῶτες λοιπόν. Ὁμοίως 
οὖν χἀνταῦθα ὁ προφήτης λέγει, ὅτι « Καὶ οἱ λοιποὶ 
τῶν ἀδελφῶν, » ἵνα εἴπῃ, ὅτι πάντες χαὶ οἱ τῆς Ἰούδα 
φυλῆς ἐχτὸς συναχθήσονται τοῖς λοιποῖς υἱοῖς τοὺ 
Ἰσραὴλ, ἕνα xai τὸν αὐτὸν ἡγούμενοι βασιλέα. « Καὶ 
στήσεται χαὶ ὄψεται, χαὶ ποιμανεῖ τὸ ποίμνιον αὐτοῦ 
ἐν ἰσχύϊ Κύριος" xal ἐν τῇ δόξῃ ὀνόματος Κυρίου 
τοῦ Θεοῦ αὐτῶν ὑπάρξυυσιν" διότι νῦν μεγαλυνθήσε- 
ται ἕως ἄχρων τῆς γῆς. » Ἔσται δὲ, φησὶν, ὁ διὰ τοῦ 
τότε βασιλεύοντος ἅπαντας τῇ οἰχείᾳ χηδεμονίᾳ ποι- 
μαίΐίνων Θεὸς, ὃς καὶ ἐπιδόξους αὐτοὺς διὰ τὴν ὄνο- 
μασίαν ἐργάσεται τὴν οἱἰχείαν " διαμενεῖ τε χατὰ 
πάτης τῆς γῆ: μετὰ πολλοῦ τοῦ Üaupagog ἀνυμνοῦ» 
μενος, ἐφ᾽ οἷς τοσαῦτα xal τηλιχαῦτα πεποίηχε vei 
τοὺς τὴν αὐτοῦ μετιόντας ὀνομασίαν, λέγω δὴ τοὺς - 
υἱοὺς Ἰσραήλ' νῦν μὲν αὐτοὺς Ex τῆς αἰχμαλωσίας 
παρὰ πᾶσαν ἐπανάγων ἐλπίδα * μετ᾽ ἐχεῖνο δὲ ἐν ὅλ 


τοῖς αὐτοῖς νίχην χαταπραττόμενος αὐτὴν, à? ἧς ἀναρίθμητόν τι πλῆθος ἐῤῥωμένων ἀνδρῶν, (p. 496) 
χαὶ εἰς πολεμικὴν ἐμπειρίαν παρεσχευασμένων, διὰ τῶν εὐτελῶν τούτων xal εὑαριθμήτων παντελῶς χατὰ 


τὴν οἰχείαν τροπώσεται δύναμιν. 
Sic autem cum ea dixisset, qua post reditum 


᾿Αλλὰ γὰρ οὕτω τὰ μετὰ τὴν ἀπὸ Βαδυλῶνος kváyo- 


Pabylone futura erant, qux nimirum sub Zoroba- (; δον ὑπάρξοντα αὑτοῖς εἰρηχὼς, ἃ τοῦ Zopo6á6e) xav 


bele, Davidis stirpe orto, juxta Dei promissione 
regnante, ipsis sine dubio contingerent, promissis 
propriis fidelem Deum volens propheta ostendere, 
οἱ inultam iis, qu:e secundum ejusdem beneplacitum 
fiunt, robur prebentem, rerum Zorobabelis exem- 
plo utitur. Caeterum quia multo serius haec even- 
tura videbantur, scilicet a Babylone reditus, et 
Gogi post. illum reditum expeditio; commemorat 
propiora , et qux haud remotum exitum habitura 
erant, res nempe Assyriorum sub Ezecia ; ut ex 
proximis, seu non multo post futuris, fidem iis 
conciliaret qu:e longa post tempora forent. Constat 
autem hiec przdixisse prophetam, ut liber ostendit, 
diebus Joathami, et Achazi, et Ezeci»; ita ut va- 


Licinium prope absit ab Ezecie rebus. Sed tamen D 


tuuc portendebat , et quasi ante pedes proponebat 
exitum oinnium , coram iis qui cum ante rem ge- 
stam excepissent prophetiz: vocem, eventum quasi 
groximum aspiciebant ; ut sic ostenderet rerum 
Ezecis proximarum , cum illis Zorobabelis multo 
post futuris, cognationem ; atque ex utrisque palam 
faceret, quanta essct divinarum promissionum vis. 
Unde non tunc tantummodo cum habebant Israelitae 
Zorobabelem ducem, sed antea quoque cum Eze- 
cias ipsis. dominaretur , ex Dei promissione ipse 
pariter principatum assecutus, tantus exercitus ad- 
versus Jerusalem veniens nihil valuit efficere, quia 


5 055. 1,11. *? Psal. cxxxn, 1. 


m) Cod. αὐτό. 
40) Ita Cod. 


ἐπαγγελίαν θεοῦ Ex τοῦ Δαυϊὸ αὐτῶν βασιλεύοντος περι- 
γενέσθαι πάντως ἤμελλεν αὐτοῖς, ἐπειδὴ ταῖς ἐπαγγε- 
λίαις ταῖς οἰχείαις προσέχοντα τὸν Θεὸν ὁ προφήτης 
ἐδουλέθη δεῖξαι, πολλὴν τοῖς χατὰ τὸ αὐτῷ (59) γε δα- 
χοῦν γιγνομένοις παρέχοντα τὴν ἰσχὺν, ἀποδείξει τοῖς 
κατὰ τὸν Ζορούάθελ χρησάμενος * ἐδόχει δὲ μετὰ πολὺ 
ταῦτα γίνεσθα:, τάτε τῆς ἐπανόδου λέγω τῆς à πὸ Ba- 
Ουλῶνος, xat τὰ μετὰ τὴν ἐπάνοδον ἐχείνην εἰς τοὺς 
περὶ τὸν Γὼγ γεγονότα * μέμνηται τῶν ἐγγὺς xal um 
οὐ πολὺ τὴν ἔχδασιν λαμθανόντων, λέγω δὴ τῶν περὶ 
τοὺς ᾿Ασσυρίους ἐπὶ τοῦ Ἐζεχίου συμθάντων, ἵν᾽ ἐκ 
τῶν ἐγγύθεν χαὶ μετ᾽ οὐ πολὺ γινομένων, τῶν μετὰ 
μαχροὺς ἐσομένων τοὺς χρόνους παράσχηται τὴν πὶ» 
στιν" εὔδηλον γὰρ τι ταῦτα προηγόρευεν ὃ προφήτηζι 
ὡς ἡ Βίδλος δηλοῖ, ἐν ἡμέραις Ἰωάθαμ καὶ ᾿Αχαξ xdi 


᾿ Ἐζεχίου' ὥστε οὐ πόῤῥωθεν ἡ πρόῤῥησις ἦν τῶν κατὰ 


τὸν Ἐζεχίαν " ἀλλὰ γὰρ ἐμήνυε τότε χαὶ παρὰ πόδας 
ἐλάμθανε τὴν ἔχδασιν πάντων, ot (40) πρὸ τῶν πραγμά» 
των τῆς προφητείας ἔτυχον δεδεγμένοι (41) φωνὴν, 
(p. 297) ἐγγύθεν ὁρώντων τὴν ἔχδασιν - ἵν᾽ obse 
δεέξῃ τῶν χατὰ τὸν Ἐζεχίαν ἐγγύθεν ὄντων, πρὸς τὰ 
τοῦ Ζοροδάθελ μετὰ πολὺν τὸν χρόνον ἐσόμενα, ly 
συγγένειαν * δῖ;λόν τε δι᾽ ἀμφοτέρων ποιήσῃ πόση «use 
ἦν τῆς ἐπαγγελίας ἡ ἰσχὺς τῆς θείας" ἀφ᾽ ὧν οὐ «ist 
μόνον (ὅτε) τετύχηχεν ὁ Ἰσραὴλ ἡγουμένου τοῦ Zope- 
6á6sX, ἀλλὰ χαὶ πρότερον ὅτε περ ὁ "Etexlag αὐτῶν 
ἐθατίλευε, χατὰ τὴν ἐπαγγελίαν τὴν θείαν xal αὐτὸς 


(41) Cod. δεδειγ. 


2:1 


COMMENTARIUS IN MICILEJE CAP. Y. 


578 


εἰς τὴν ἀρχὴν παρελθών, στρατοπέδου μὲν ἐπεληλυ- A divinum aderat 195 auxilium ei qui ex Dei pro- 


64:0; τοσούτου τῇ Ἱερουσαλὴμ, ἀνῦσαι δὲ δυνηθέντος 
εὐδὲν, διὰ τὸ τὴν θείαν προσεῖναι ῥοπὴν τῷ χατὰ τὴν 
ἐπαγγελίαν τοῦ Θεοῦ τὴν βατιλείαν ἔχοντι τοῦ Ἰσραήλ᾽ 
χαΐτοι γε τῆς τῶν δέχα φυλῶν βασιλείας οἱ αὐτοί γε 
μετὰ πολλῆς χεχρατήχασι τῆς εὑὐμαρείας, οἵ μετὰ 
πὴν xav' ἐχείνων νίχην ἐπεληλυθότες τῇ Ἱερουσα- 
Abu, μεγίστην ix τῆς τοῦ ἀγγέλου πληγῆς ἐδέξαντο 
τὴν τιμωοίαν. Φαίνεται γὰρ καὶ ἐν ἐχείνοις λέγων ὁ 
Θεὸς, ὅτι Ὑπερασπιῶ τῆς πόλεως ταύτης δι᾽ ἐμὲ xal 
διὰ Δαυΐδ τὸν δοῦλόν μου δειχνὺς ὅτι τῶν ἐπαγγε- 


missione regnum Israelis tenebat. Quanquam vero 
lidem hostes decem wibuum regnum tam facile 
subjugaverant, nihiloiniuus cum post illam victo- 
riam Jerusalem agressi essent , ab angelo cladem 
passi sunt. Exploratum est enim tunc quoque di- 
xisse Deum : Urbem hanc et propter me et propter 
Davidem servum meum defendam ; demonstrans, 
quod promissorum Davidi memor, nunc quoque 
idem praestabit, opem praebens regnum Israelis te- 
nenti, id est Ezeciz. 


λιῶν τῶν πρὸς ἐχεῖνον μεμνημένος, xal τὰ νῦν αὐτὸς διαπράξεται, συνεργῶν τῷ τότε τὴν βασιλείαν ἔχοντι τοῦ 


"Icpatà, λέγω δὴ τῷ Ἐζεχίχ. - 


Στίχ. &', ς΄. — Εἰρηχὼς τοίνυν τὰ χατὰ τὸν Zopo- Β.͵)͵ VEBs. 5, 6. — Postquam itaque dixisset res Zo- 


63661, ὡς ἔφην, πόῤῥωθεν ὄντα, ἀναγχαίως διὰ τὴν 
τῶν πραγμάτων συγγένειαν, εἰς τὴ» τοῦ προχειμέ- 
wu σύστασιν, μέμνηται τῶν χατὰ τὸν ᾿Ασσύριον 
ἐπὶ τοῦ Ἐζεχίου γεγονότων, xal φησιν" (p. 998) 
« Καὶ ἔσται “αὕτη ἡ εἰρήνη, ὅτ᾽ ἂν ὁ ᾿Ασσύριος 
ἐπέλθη ἐπὶ τὴν γῆν ὑμῶν, xal ὅτ᾽ ὃν ἀποδῇ ἐπὶ τὴν 
χώραι μῶν. » Τοῦτο γὰρ δὴ, φησὶν, ὅπερ τότε διὰ 
199 Ζοροδάδελ πεποίηχεν ὁ Θεὸς, παύσας μὲν το- 
οοῦτον πόλεμον, εἰρήνην δὲ ἰσγυρὰν δεδωχὼς τοῖς 
Φ᾽κεέοις, τοῦτο δὴ xal xat' ἐχεῖνον ἐργάσεται τὸν 
x2tp5v μετ᾽ οὐ πολὺ γενησόμενον, ὁπηνίχα ἂν ὁ "Ac- 
σύριος ἐπέλθῃ τῇ ἹἹερουσαλέμ' τότε γὰρ δὴ παρα- 
δόξω; μὲν τὸ τοσοῦτο τροπώϑσεται πλῆθος " παράδοξον 
δὲ τοῖς οἰχείοις παρέξει τὴν εἰρήνην, ᾿Ἐζεχίου βασι- 


λεύοντος ix τῆς τοῦ Δαυΐδ διαδοχῆς χατὰ τὴν ἐπαγ- C 


[av τὴν θείαν. Εἶτα λέγων τὰ ἐσόμενα - « Καὶ 
ἐπεγερθήσονται ἐπ᾽ αὐτὸν ἑπτὰ ποιμένες, xal ὀχτὼ 
δήγματα ἀνθρώπων" xal ποιμανοῦσι τὸν ᾿Ασσοὺρ 
tv ῥομφαίᾳ, χαὶ τὴν γῆν τοῦ Νεδρὼδ ἐν τῇ τάφρῳ 
αὐτῆς. » Τὸ, « ἑπτὰ ποιμένες καὶ ὀχτὼ δήγματα ἀν- 
βρώπων, » μυθωδέστερόν τινες νενοήχασιν' ἑπτὰ 
μὲν ποιμένας, προφήτας ἀριθμοῦντες ἑπτά" ὀχτὼ 
& δήγματα, Ἐξζεχίαν μετὰ τῶν ὑπηρετουμένων 
£r πρὸς τὴν βασιλείαν, λέγοντες " οὖς οὐδ᾽ οἵτινές 
εἶδιν οἱ ὀχτὼ δεδύνηνται λέγειν, ἀποφάσει δὲ τὸν λό- 
Tw ἐπιστώσαντο τὸν οἰχεῖον᾽ εἰ δὲ τοὺς ὑπηρετου- 
μένος τῇ βασιλείᾳ τις λέγειν ἐθέλοι, xai πολλῷ 
πλείους τῶν ὀχτὼ γενέσθαι δυνήσονται. (p. 2999) ᾿Αλλὰ 
πετοίηχε τὴν πλάνην τοῖς οὕτω vevorxóst, τὸ μὴ 
tpk τὸ ἰδίδωμα τῆς θείας Γραφῆς ἀπιδεῖν, ἀναγχα- 
εὔτνα: δὲ ἐντεῦθεν μύθους ἀναπλάσαι γραώδεις, ἵνα 
τι δόξωσι λέγειν. ᾿δίωμα δέ ἐστ’ τῆς θείας Γραφῆς 
τὸ τὸν τέλειον ἀριθμὸν ἐνίοτε καλεῖν ἑπτά" τὸ δὲ 
ὑπὲρ τοῦτο, ἀνθ᾽ ὑπερδολῇ; λαμδάνειν" ἐπειδὴ γὰρ 
ἐν ἐξ ἡμέραις ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν 
Tiv, τῇ δὲ ἑόδόμῃ χατέπανσεν (ὥστε χαὶ ἀργεῖν Ἶου- 
δεύνς τὸ σάδδατον διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν), ἅπας τε 
ὁ τῶν ἡμερῶν ἀριθμὸς ἐν ταῖς ἑπτὰ ταύταις ἀνα- 
χυχλοῦσθαι εἴωθε, πάντων ἀρχομένων μὲν ἀπὸ πρώ- 
τῆς, ἀγγόντων δὲ εἰς τὴν ἐδδόμην, μετὰ δὲ τὴν ἐδδό- 


robabelis adliuc sua xtate remotas, necessario ob 
eventuum cognationem, ad propositionis confirma- 
tionem, memorat expeditionem Assyriorum sub 
Ezecia, aitque : « Et erit hzc pax, quando Assyrius 
venerit in terram vestram, et quando ascenderit in 
regionem vestram. » Quod aliquando (aciet Domi- 
nus per Zorobabelem, tantum sedans bellum, vali- 
danique pacem suis concedens; id ipsum illo tem- 
pore nobis propinquo faciet, quando Assyrius veniet 
contra Hierusalem: tunc enim mirabiliter tantam 
profligabit multitudinem : insperatam autem suis 
concedet pacem, Ezecia regnante, ex Davidis suc- 
cessoribus, secundum divinam promissionem. Mox 
futura dicens : « Εἰ consurgent adversus eum septení 
pastores, et octo morsus hominum. Et pascent 
Assyrium in gladio, et terram Nebrodi in fovea 
ejus. » Septem pastores, et octo morsus hominum, 
fabulosius nonnulli intellexerunt, dum septem 
pastores, septem numerant prophetas; octo autem 
morsus, Ezeciam cum suis regni administris ease 
aientes ; nam nec qui sint hi octo, dicere potuerunt, 


 solaque adfirmatione sermoni suo fidem fecerunt. 


Quod si revera de regni administris cogitare quis 
velit, multo plures quam octo esse poteruut. Sed 
196 enim error his qui ita cogitarunt, ideo obre- 
psit, quia non considerato divin: Scripture idio- 
tismo, coacti sunt fabulas confingere aniles, ut 
aliquid dicere viderentur. Est autem divinz Scri- 
pture idiotismus, perfectum numerum interdum 
appellare septenarium ; quidquid autem ultra septe- 
narium est, pro excessu habere, Nam quia sex 
diebus fecit Deus collum et terram, et septimo 
requievit (quare et Judei hanc ob causam in sab- 
bato otiantur); totus autem dierum numerus intra 
hoc septenarium revolvi solet, cunctis a primo in- 
cipientibus, et in septimum desinentibus; et post 
hebdomadam denuo ad primum recurrentibus ; hac 
de causa divina Scriptura, septem appellat id quod 
est perfectum οἱ absolutum ; octo autem, ut dixi, 
excessum. 


Wy, αὖθις ἐπὶ τὴν πρώτην ἀνατρεχόντων’ διὰ ταύτην ἡ θεία Γραφὴ τὴν αἰτίαν, ἑπτὰ μὲν τὸ τέλειον 
X3t ἀπηρτισμένον χαλεῖ, ὀχτὼ δὲ, ὡς εἶπον, τὴν ὑπερθολήν. 


ὕὕτως ὁ Θεὸς λέγε: τὸ, « Ἕπτὰ ἐχδιχούμενα παρα- 


.9 


9 Gon. iv, 15. 


lia Deus ait: «Septem vindiclas exsolvet **. } 


519 


Ut dicat: 
maximam aliquam plenaumque ipsi impositam com - 
perietur poenam persolvere. Simile quid apud 
Ecclesiastem : « Da partem septem, imo et octo ?*. » 
Ut dicat: Abunde tribue indigentibus, et ne renuas 
hac in re excedere. llinc beatus Petrus: « Quoties 


in me peccabit frater meus, eL dimittam | illi? nun&; 


usque seplies **? » septenarium dicens numerua ut 
eufficientem. Quem ab eo magnopere superari volens 
Dominus, subdidit :« Non dico tibi usque septies, sed 
usque septuagies Scpties.» Consimile quiddam hie 
quoque dicit, Namque Assyrium cum exercitu suo 
advenientem, magna atque gravissima angeli mini- 
sterio irretivit Deus puni&one : multis enim inter- 
fectis, in fugam se rcliqui conjecerunt; et locorum 


THEODORI MOPSUESTENt 
Qui occiderit illum ob summa crimina, Α λύσει" »ν (ya. εἴπη, ὅτι ὁ ἀναιρῶν αὐτὸν ὑπὲρ ἀνηχέστων 


ὅ80 


πταισμάτων, μεγίστην τινὰ xal ἀπηρῤτισμένην αὐτῷ 
τιμωρίαν ἐπιχειμένην εὑρεθήσεται λύων “ τοιοῦτόν 
ἐστι χαὶ παρὰ τῷ Ἐχχλησιαστῇ τό" « Δὸς μερίδα 
τοῖς ἑπτὰ, χαί γε τοῖς ὀχτώ "»ἵνα εἴπῃ, Φιλοτίμῳς. 
δίδου τοῖς δεομένοις, μηδὲ ὑπερδολῇ περὶ τοῦτο. 
χρῆσθαι παραιτούμενος ἐντεῦθεν ὁ μαχάριος ἔτη. 
Πέτρος" « Ποσάχις, ἐὰν ἁμάρτῃ εἰς ἐμὲ ὁ ἀδελφός 
pou, ἀφήσω αὐτῷ; ἕως ἑπτόχις; » ὡς ἀρχοῦντος, τὸν 
τέλειον εἰπὼν ἀριθμόν ὃν ὑπερδῆναι χατὰ πολλὴν 
περιουσίαν βουλόμενος ὁ Κύριος, ἐπήγαγε τὸ, (p. 900) 
« 02 λέγω σοι ἕως ἑπτάχις, ἀλλ᾽ Eug ἐἑόδομηχοντά-. 
xi; ἑπτά. » Τοιοῦτο δὴ τι χἀνταῦθά φησιν" ἐπελη- 


λυθότα vào τὸν ᾿Ασσύριον μετὰ τοῦ στρατοπέδου 490. 


οἰχείου, μεγάλῃ μέν τινι χαὶ βαρυτάτη, διὰ τῆς 


incolis facilis preda effecti, sexcenta passi sunt mul- B ὑπουργίας τοῦ ἀγγέλον, περιδέδληχεν ὁ Geb; τῇ τι- 


tifariam mala atque a multis, dum fugientes facile 
. admodum a/orirentur, et deprehensos occiderent. 
Postremo multa cum ignominia rex eorum ad pro- 
priam ditionem reversus, a liberis suis interemptus 
fuit: ut exploratum 197 sit, punitionem illis in- 
fictam a Deo gravissimam ; nec illis solum ab an- 
gelo circa Hierusalem percussis, sed reliquis etiam 
qui gravi timore correpti indidem fugiebant. De 
quibus etiam beatus dicit David : « Pones eos dor- 
sum ; in reliquiis tuis preparabis vuluum eorum ??. » 
Hoc significans, fore ut omnes in fugam convertan- 
tur; commoveatque iram suam etiam in superstites 
Deus. Hoc igitur vult hoc loco dicere, dum septem 
pastores suacitatum iri ait; declarat scilicet divinae 
punitionis gravitatem, quam perfectam plenamque 
per angeli cladem 3dduxit illis Deus. 


μωρίψ᾽ πολλῶν δὲ ἀναιρεθέντων, εἰς φυγὴν τε ἐτρά». 
πησαν οἱ λοιποὶ, καὶ τοῖς κατὰ τόπους εὐάλωτοι Te- 
γονότες, πλεῖστα ὅσα πεπόνθασιν ἐν διαφόροις παὶ 
παρὰ διαφόρων, τῶν ὡς ἂν φεύγουσι μετὰ molle 
ἐπιόντων τῆς εὐμαρείας χαὶ τοὺς ἐμπέπτοντας ἄνα: 
ρούντων᾽ τὸ τελευταῖον δὲ μετὰ πολλῇ τῆς ἀτιμέας- 
ὁ βασιλεύων αὐτῶν εἰς τὴν χώραν ἀπεληλυθὼς τὶν 
οἰχείαν, ὑπὸ τῶν υἱῶν ἀνῃρέθη τῶν ἰδίων * ὡς gale 
νεσθαι τὴν τιμωρίαν αὐτοῖς ἐπαχθεῖσαν παρὰ «ui 
Θεοῦ βαρυτάτην, οὐ μόνον διὰ τῶν ὑπὸ τοῦ áv Deu 
πληγέντων περὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ, ἀλλὰ καὶ διὰ qua. 
λοιπῶν τῶν μετὰ πολλοῦ τοῦ δέους πεφευγότων €t 
ἐχεῖθεν καὶ ποιχίλως ἀναιρεθέντων" περὶ ὧν δὴ xal 


ὃ μαχάριος Δαυὶδ, « ὅτι θήσεις αὐτοὺς νῶτον, ἐν. 


τοῖς περιλοίποις σου ἑτοιμάσεις τὸ πρόσωπον αὐτῶν" p 
τοῦτο δηλῶν, ὅτι τραπήσονται μὲν ἅπαντες elg Qu. 


γὴν, χινήσει 6b τὴν ὀργὴν τὴν οἰχείαν xal xazk τῶν ὑπολελειμμένων ὁ Θεός. (p. 501), Τοῦτο τοίνυν 


ἐνθάδε βούλεται λέγειν, ἑπτὰ μὲν ποιμένας ἐπεγερθήσεσθαι λέγων" 


ἵνα δηλώσῃ τῆς θείας τιμωρίας τὴν 


βαρύτητα, ἣν τελείαν τε xal ἀπηρτισμένην διὰ τῆς τοῦ ἀγγέλου πληγῆς ἐπήγαγεν αὑτοῖς ὁ Θεός. 


Octo hominum morsus dicil, ut cumulum incu- 
biturorum post fugam illinc malorum denotet, 
multis per ea loca hoininibus, utpote qui in sedibus 
propriis perstabant, fugientes perdentibus; necnon 
et illos qui in patriam se putabant evasisse, quibus- 
cum regem quoque a suis liberis interimi conti- 
git: quam rem elegante vocabulo dixit hominum 
morsus, ut ab angeli punitione distingueret. Postea 
dicere pergit: « Et pascent Assyrium in gladio, et 
terram Nebrodi in fovea ejus. » Ut dicat gladio 
consumendum Assyrium, qui propriam quoque re- 
gionem cernel vastatam : quod reapse malum pas- 
sus postea a Babyloniis est. Jam terram Nebrodi 
illam nuncupat, quia illis fuit in locis Nebrodus 
gigas, qui regiam dignitatem apud ipsos obtinuit, 
magnusque visus est apud ejus temporis homines, 
virium suarum conscientia elatus. Sic enim ait 
Creationis liber: « Hic fuit gigas venator coram 
Deo. Propterea dicent: Sicut Nebrodus gigas vena- 
tor coram Dco : » fuitque caput regni ejus Dabylon. 
Quia igitur hujus causa superbiebant Assyrii, ceu 
magnis prestantes viribus, utpote a tali viro pro- 


*! Eccli. x), 2. ?* Matth, xviii, 21. 


᾿οχτὼ δὲ δήγματα ἀνθρώπων, ἵνα τὴν ὑπερδολὴν 
εἴπῃ τῶν χαταληψομένων αὐτοὺς χαχῶν μετὰ e 
ἐχεῖθεν φυγὴν, διαφόρως τῶν τε χατὰ τόπον ἀνθρώ» 
πων xal τῶν πρὸς αὐτῇ γε αὐτῶν τῇ χώρᾳ καθεστόι 
των, τούς τε φεύγοντας ἀπολλύντων, καὶ τοὺς iw 
τοῖς τόποις χαταπεφευγέναι δοχοῦντας τοῖς ἰδίοις" 
μεθ᾽ ὧν ἀναιρεθῆναι xal τὸν βασιλέα ὑπὸ τῶν vli 
συνέδη τῶν ἰδίων " ὃ xal χαλῶς ἀνθρώπων εἶπε δή. 
Υματα, ἀντιδιαστέλλων αὐτὰ τῇ διὰ τοῦ ἀγγέλου τῷ 
μωρίᾳ. Εἶτα ἐπάγει" €. Καὶ ποιμανοῦσι τὸν ᾿Ασσεὺῤ 


ἐν ῥομφαίᾳ xol τὴν γὴν τοῦ Νεδρὼδ ἐν τῇ τάφρῳ 


᾿Ασσύριος, καὶ τὴν γῆν τὴν οἰχείαν ὄψεται δῃουμέν 


νην, ὅπερ οὖν xal πέπονθεν ὑπὸ τῶν Βαδυλωνίων ' 


ὕστερον " γῆν γὰρ τοῦ Νεδρὼδ ἐχείνην ὀνομάζει; 

ἐν ἐχείνοις τοῖς τόποις τοῦ Νεδρὼδ γεγονότος, 

βασίλειά τε ἔχοντος ἐκείνων, ὃς μέγας ἐφαίνετο παρὰ 
τοὺς τότε ἀνθρώπους ἐπὶ δυνάμει φρονῶν. Οὕτῳ γὰβ 
ἡ τῆς Κτίσεως βίθλος φησίν " « Οὗτος fjv γίγας χὰ» 
v5ybs ἐναντίον Κυρίου * διὰ τοῦτο ἐροῦσιν, Ὡς Ne- 
6006 γίγας χυνηγὸς ἐναντίον τοῦ Θεοῦ" » xal ἐγένετο 
ἡ ἀρχὴ τῆς βασιλείας αὐτοῦ Βαδυλών " ἐπειδὴ τοῖν 


D αὐτῆς » ἵνα εἴπῃ ὅτι, Ξίφει τε χαταναλωθήσεται ὁ d 


COMMENTARIUS IN MICHAEE CAP. V. 


382 


γν«ἔνου μέγα ἐφρόνουν οἱ 'Accóptot, ὡς μεγά- A geniti, hoc fere dicere voluit propheta, quod quae 


ὕναμιν, ἅτε Ex τοιούτου χαταγόμενοι, τοιοῦτό 
φήτης εἰπεῖν ἐδουλήθη, ὅτι ἡ τῶν δοχούν- 
ρείων εἶναι χώρα, πᾶσα ἐν τοῖς οἰχείοις 
πὸ πολεμίων ἀναιρεθήσεται, οὐδὲν ὑπὸ τῆς 
Ἰφελουμένων τῆς οἰχείας" ἐφ᾽ ἦ μέγα ἐφρό- 
t τὴν ὀργὴν τὴν θείαν. ᾿Αχολούθως μέντοι 
ἱἐρημένοις ὁ προφήτης, « Καὶ ῥύσεταί σε, 
€ τοῦ ᾿Απσοὺρ, ὅτ᾽ ἂν ἀπέλθῃ ἐπὶ τὴν γῆν 
e-0'. --- Εἶτα εὐαγγελισάμενος τοῖ; Ἰσραη- 
ἃ μηδὲν ὑπὸ τοῦ ᾿Αστυρίου πείσεσθαι χαχὸν, 
« Καὶ ἕσται τὸ ὑπόλειμμα τοῦ Ἰαχὼδ ἐν 
ισῖν ἐν μέσῳ λαῶν πολλῶν ὡς δρόσος παρὰ 
ἐπιπίπτουσα, χαὶ ὡς ἄρνες ἐπ᾽ ἄγρωστιν, 
συναχθῇ μηδεὶς, μηδὲ ὑποστῇ ἐν υἱοῖς ἀν- 
» Οἱ γὰρ £x τοῦ Ἰσραὴλ ὑπολειφθέντες ἐπὶ 
ἰαίας, εἴτ᾽ οὖν τῆς Ἱερουσαλὴμ, τούτων γε- 
, αἰδέσιμο: φανοῦνται πᾶσι τοῖς ἐχτὸς, xal 
Wet σπουδῆς, o)y ἧττον f] δρόσος ἐστὶ mo- 
ἰς γεωργοῖς χατὰ χαιρὸν χατχφερομένη τὸν 
(p. 503) διοίσουσί τε οὐδὲν προδάτων ἄγρω- 
μυμένων, οὕτως ἅπαντα τῶν ἀπολωλότων τε 


μΜεαυγέτων ἐπιόντες τὰ λάφυρα" ὡς; xaY δέος 


ἐγγενέσθαι τοῖς ἀνθρώποις τοῦ μηδένα ποτὲ 
ἦσαι τῷ xz1' αὑτῶν πολέμῳ. « Καὶ ἔσται τὸ 
gum τοῦ Ἰαχὼδ ἐν τοῖς ἔθνεσιν ἐν μέσῳ λαῶν 
ὡς λέων ἐν τοῖς χτήνεσι τοῦ δρυμοῦ, xa 
ἐνὸς ἐν ποιμνίοις προδάτων ὃν τρόπον ὅτ᾽ 


ἢ καὶ διαστείλας ἁρπάσῃ, χαὶ μὴ fj ὁ ἐξαι- c. 


ς᾽ ὑψωθήσεται ἡ χείρ σου ἐπὶ τοὺς θλίθον- 
καὶ πάντες οἱ ἐχθοοί σου ἐξολοθρευθέσονται. » 
lasts, φησὶν, οὐδὲν λέοντος φοθεροῦ- τοῖς 
ν" οὕτως ἅπασι τοῖς ἀλλοτρίοις ὄντες φοδεροὶ 
διὰ τὴν «τοῖς ᾿Ασσυρίοις ὑπὲρ ὑμῶν ἐπι- 
ἣν πληγήν " ὡς γὰρ ἂν εἴ τις λέων (σχύμνον 
λιν τὸ αὐτὸ λέγει, τὸ τοῦ λέοντος γέννημα 


fortium virorum A96 videbatur esse patria, ea 
tota ab hostibus pessumdabitur, nihil ei suis viribus 
profuturis quibus superbiebat, propter divinam 
iram. Consentanee demuni praedictis propheta, «Li- 
berabitque te, inquit, ab Assyrio cum venerit in 
terram vestram, et cum ad fines vestros ascen- 
derit.» 


ὑμῶν, xai ὅτ᾽ ὃν ἐπιδῇ ἐπὶ τὰ ὅρια ὑμῶν, » 


Vgns. 7-9. — Deinde gratum nuntium lsraelitis 
canens, fore ut nihil mali ab Assyriis patiantur. 
addit : « Et erunt reliquize Jacob in gentibus in medio 
populorum multorum, quasi ros a Domino cadens, 
el quasi agni super gramen, ut non congregetur 
quispiam; neque subsistat in filiis hominum. » 
Etenim qui relicti fuerint in Judza sive Hierusalem, 
venerabiles extraneis cunctis videbuntur, multoque ᾽ 
digni studio, baud secus quam agricolis gratus est 
ros tempore proprio decidens: similesque appare- 
bunt ovibus depascentibus gramen ; sic enim per- 
euntium atque fugientium carpent exuvias : ex quo 
timor fiet cunctis hominibus, quominus eos bello 
quatere velint. « Et erunt Jacob reliqui: in gentibus 
in medio populorum multorum, ut leo in jumentis 
silve et ut catulus leonis in gregibus pecorum, 
qui cum transierit et dividens rapiat, non est qui 
eruat. Exaltabitur manus mea super tribulantes te, 
et omnes inimici tui interibunt. » Haud dissimiles 
leoni eritis bestiis tremendo: adeo cunctis extraneis 
posthinc terribiles, propter cladem Assyriis: vestri 
causa illatam. Nam sicut leo (catulum autem rursus 
dicit eumdem, leonis natum sic appellans) gregi 
ovium repente indicens, quotquot ex his voluerit 
pro suis viribus rapit, ita vos fortiores hostibus 
vestris abhinc esse reputabimini, quoniam tanta 
pernicies aggressoribus vestris obvenit. 


πλῶν), ποίμνῃ προδάτων ἀθρόον ἐμπεσὼν, ὁπόσα βούλεται ἐξ αὐτῶν χατὰ τὴν ἰσχὺν ἁρπάσῃ 
κεἰἷαν, οὕτως τοῖς ἐχθροῖς τοῖς ὑμετέροις δυνατώτεροι νομισθήσεσθε τοῦ λοιποῦ, ἅτε τοιαύτης 
ἃς ἐπενεχθείσης τοῖς ἐπιχεχειρηχόσιν ὑμῖν ἐπελθεῖν. 


.CAg', — Ταῦτα περιέσεσθαι τοῖς Ἰσραηλίταις 
| τῶν ᾿Αστυρίων πληγῆς εἰρτχὼς ὁ προφήτης, 
καὶ τὴν xav αὐτῶν τῶν "Accuplov τιμωρίαν 
ἔρον λέγει. Κατὰ γὰρ ἐχεῖνον δὴ τὸν χαιρὸν, 
ἰάντας τούς τε ἵππους καὶ τὰ ἄρματα ἀφανιεῖ" 
ἢ ἵνα εἰπῃ" Τὴν ὁπλιτικὴν παρασχενὴν ἄχρη- 
Zoyayti πᾶσαν ἀπολεῖ δέ cou τὰς πόλεις 
» χἂν εἴ τινες ἰσχυραΐ τε χαὶ μετὰ πολλῆς τε- 
ἱέναι τῆς ἀσφαλείας ἐν αὐταῖς εἶναι δοχοῖεν" 
λέσει δὲ αὐταῖς xat πάντα ὁπόσα περ διὰ τῆς 
σῆς μετήεις (42) θεραπεία; "τὰ γὰρε φάρμακά 
τοῦτο λέγει, ἵνα εἴπῃ τὰς ἐπωδὰς χαὶ τοὺς 
μοὺς, χαὶ ὁπόσα δὴ τοιαῦτα ἔθος ἦν γίνεσθαι 
υὑτοῖς “ οὐ τοίνυν οὐδὲ τοὺς ἀποφθεγγομένους 
δι τοὺς ταῖς μαντείαις xal χρησμοῖς χεχρη μέ- 
ἐπειδὴ χαὶ τὰ εἴδωλά σου πάντα χαὶ τὰς acf, 
ἰανισμῷ παντελεῖ παραδώσει" ὡς μηδὲ βουλο- 
δ0: δυνατὸν εἶναι τὰ αὐτὰ τοῖς πρόσθεν ποιεῖν 
βοτχυνεῖν τοῖς ἔργοις; τῶν χειρῶν τῶν ὑμετέ- 


3) Cod. μετιείς. 


Vrns. 10-15. — Postquam hsc lsraelitis even- 
tura, plagze causa Assyriis impositx, propheta 
199 edixit, deinde eorumdem Assyriorum poenam 
latius narrat. Namque illo tempore, ait, cunctos 
equos currusque destruet Dominus; ut dicat: Uni- 
versum bellicum apparatum przstabit inutilem: 
cunctasque luas urbes perdet, quanquam ex his 
aliquze satis firm: multoque munit? przsidio -esse 


. videantur : cuin iisque peribunt quotquot tu diemg- 


niaco cultu prosequebaris: nam vocabulo veneficià 
id denotat ; nempe incantationes, auguria, et quay 
cuuque hujusmodi apud eos fleri consueta. Ergo- 
ne respondentes quidem per oracula erunt, sive di- 


vinationibus oraculisque ulentes: quia idola ty, 
omnia titulosque supremo tradet exitio: ita ut Tere 


volueris quidem, veteres ritus tuos frequentare! 
valeas, et opificia manuum vestrarum adorare. Ex- 
cidentur etiam luci, in quibus superstitioncs, vestras 
agitis : civitates denique omnes destruam. Atque ut 


383 


THEODORI MOPSUESTENI 


954 


summatim dicam, ira ac furore commotus maximam A ρων" Ἐχχοπήσεται δὲ xoi τὰ ἄλση kv οἷς τὰς ϑρη- 


gravissimamque vobis poenam imponam atque per- 
niciem, quia mea noluistis abstinere terra; sed 
hanc quoque przter beneplacitum meum depopulari 
voluistis. Jam ubi de futura pena Assyriorum di- 
eendi finem fecit, propter illorum adversus Hieru- 
salem ausum, ad populum verba convertit, nunc 
opportune ingratum illius animum reprehendere 
aggrediens. Quin adeo tribunal quoddam statuens 
propheta, sic ait : 

πει πρὸς τὸν λαὸν τὸν λόγον, ἐν χαιρῷ νῦν μάλιστα 
δὴ xaX χριτήριόν τι καθίζων ὁ προφήτης οὕτω φησίν’ 


CAP. Vi. 

VERs. 1-5. — « Surge et judicio discepta eum 
montibus, et audiant colles vocem tuam. Audite, col- 
les, judicium Domini, nec non valles fundamenta 
terr», quia judicium Domino cum populo suo, et 
cum lsraele disceptabit. » Sed quia tot tantisque 
200 in eos collatis a Deo beneficiis, ingratum nibi- 
lominus animum retinent, cujus causa etiam Baby- 
lonicam pertulerunt captivitatem, sane perlibenter 
judicium instituam inter Deum et illos : sumamque 
judices montes et colles vallesque, 4028 antea innu- 
merabilem illam exceperunt Assyriorum multitudi- 
nem Hierusalem aggredientium , per omnes extra 
locos dispersam : unde plurimus urbis incolas timor 
incessit; dein repente tot habuerunt circa se projecta 
cadavera hominum tanta nuper superbia elatorum. 
Digni certe fide testes hi erunt in judicio, qui et 
spectatores fuerunt. Mox tanquam pro tribunali 
sedens, et fam convicta Israelitarum vecordia, co« 
ram judicibus rerumque testibus, introducit postea 
dicis causa Deum ipsum eis dicentem : « Popule 
meus, quid feci tibi, auLin quo molestus tibi fui 7» 
Profecto res Assyriaca qua fuerit, constat, et qua- 
lis vos providentie mez demonstratio exstitistis. 
Superest ut mihi dicatis, num parum vel multum a 
me contristati fueritis, num aliquando nocuerim, 
aut omnino molestus vel gravis visus vobis fuerim. 
Mox, quasi nihil contra hsc hiscere audentibus, 
«Responde mihi,» inquit, quasi dicat, Fare age si 
quid habes; admittam enim, si vera loqueris. Tum 
ceu illis prorsus silentibus conscientia sua convic- 


σχείας ἐπιτελεῖτε τὰς οἰχείας, τάς τε πόλεις ὑμῶν 
ἁπάσας ἀφανιῶ xai, συντόμως εἰπεῖν, ὀργῇ καὶ 
θυμῷ χρησάμενος, μεγίστην χαὶ βαρυτάτην ὑμῖν 
τὴν τε τιμωρίαν ἐποίσω χαὶ τὴν ἀπώλειαν, ὑπὲρ ὧγ 
ἀποσχέσθαι τῆς χώρας οὐχ ἠδουλήθητε τῆς ἐμῆς, 
ἀλλὰ γὰρ ᾿λπίσατε παρὰ τὸ ἐμοὶ δοχοῦν ἐρημίᾳ πα» 
ραδιδόναι χαὶ ταύτην. Καὶ ἐπειδὴ συνεπέρανε τὴν 
ἐπαχθησομένην -τοῖς ᾿Ασσυρίοις τιμωρίαν, ὑπὲρ ὧν 
ἐπελθεῖν τετολμήχασι τῇ Ἱερουσαλὴμ, (ρ. 505) Ya 


τὴν ἀγνωμοσύνην αὐτῶν ἐλέγχειν ὑπειληφώς. Ke 


ΚΕΦ. ζ΄. 
Στίχ. α΄-', — « ᾿Ανάστηθι, χρίθητι πρὸς τὰ ὄρη" 


B 2x ἀχουσάτωσαν βουνοὶ φωνήν aov ἀχούσατε, βουνᾶς 


τὴν χρέσιν τοῦ Κυρίου, xa αἱ φάραγγες θεμέλια τῆς. 
γῆς, ὅτι χρίσις τῷ Κυρίῳ πρὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ, xl, 
μετὰ τοῦ Ἰσραὴλ διελεγχθήσεται. » ᾿Αλλ᾽ Emu 
τοιούτων, φησὶ, τῶν παρὰ Θεοῦ γεγονότων εἰς αὖ-. 
τοὺς, οὐθὲν ἧττον ἐπὶ τῆς ἀγνωμοσύνης μένουσι eie 
οἰχείας, ὑπὲρ ὧν δὲ καὶ τὴν ix Βαδυλῶνος ὑπομό-. 


νουσῖν αἰχμαλωσίαν, ἥδιστα ἂν χρίσιν ποιησαΐμην͵ 


τοῦ τε θεοῦ χἀχείνων " xai δέξομα: χριτὰς τά τε ὄρη 
xai τοὺς βουνοὺς xal τὰς φάραγγας, & πρότερον μὲν 
ἐδέξατο τὸ ἀναρίθμητον Exslvo τῶν ᾿Ασσυρίων πλῆθος 
ἐπεληλυθὸς τῇ ᾿Ιερουσαλὴμ χαὶ χατὰ πάντας τοὺς 
ἔξωθεν διεσπαρμένον τόπους " ἀφ᾽ οὗ δὴ χαὶ φόθος 
τοῖς χατὰ τὴν πόλιν, ὡς εἰχὺς, ἐπέχειτο πλεῖστορ᾽ 
εἶτα ἀθρόον νεχρὰ τὰ τοσαῦτα σώματα ἔσχεν ἕν 
ἑαυτοῖς ἐῤῥιμμένα τῶν πρὸ βρλχέος μεγάλα ops- 
νούντων" ἀξιόπιστοι γὰρ οὗτοι πρὸς τὴν xplo 
ἕσονται ταύτην, οἱ xal θεαταὶ τῶν γεγονότων. E'— 
ὡς ἂν χριτήριον χαθέσας, καὶ δὴ πρόδηλον τῶν 


᾿ Ἰσραηλιτῶν τὴν ἀγνωμοσύνην ποιήσας ὑπὸ χριτεῖς | 


τοῖς xal μάρτυσι τῶν γεγονότων, εἰσάγει λοιπὸν ἐξ : 
περιουσίας τὸν Θεὸν λέγοντα πρὸς αὐτούς - (p. SIN) 
« Λαός μου, τί ἐποίησά σε, ἣ τί παρηνώχλησά σοι; ! 
᾿Αλλὰ γὰρ τὰ μὲν χατὰ τὸν ᾿Ασσύριον δῆλα, φηδ, 
ὅπως ἔσχεν, ὅσην τε τῆς χηδεμονίας μου τῆς «i 
ὑμᾶς mapégynse τὴν ἀπόδειξιν - ἐπιτρέπω δὲ UN. 
λέγειν, εἴ τι μιχρὸν ἣ μέγα πώποτε λελύπησθε qup 
ἐμοῦ, εἰ πεποίηχά τι βλάπτων ὑμᾶς, εἰ λελύπηχα , 
χαθάπαξ, εἰ φορτιχὸς ἕν τισιν ὥφθην ὑμῖν" εἶθ᾽ ὡς 


“εὖ... 


tis, et Dei verba nullatenus falsitatis arguere valen- D ἂν οὐδὲ πρὸς ταῦτα φωνὴν ἐχόντων, ε ᾿Αποχρίϑητί 


tibus, pergit dicere : « Quia eduxi te de terra 
JKgypti, et de domo servitutis redemi te; et misi 
ante faciem tuam Moysem et Aaronem et Ma- 
.xjam. » Num ergo hac mihi retribuis, quia te. in- 
sperato tam acerba liberavi servitute, Moyse, 
Aarone, ac Maria ministris ac ducibus tanti benc- 
ficii utens? « Popule meus, memento, quid cogitaverit 
^untra (e rex. Moabita, et quid responderit ei Balac 
Mo2Witarum rex; et 201 quid responderit ei Ba- 
iaam filius Beori, de Schoenis usque ad Galgala, ut 
agnoscatur justitia Domini. » Jam tu fac memineris 
Balaci quoque regis Moabitarum, qui ad se contra 
vog vocavit Dalaamum ; hic autem primo quidem ire 


μοι, » φησίν ἵνα εἴπῃ" Λέγε, εἴ τι ἔχεις " δέξομαι 
γὰρ, ἂν ἀληθεύων λέγῃς. ΕἾθ᾽, ὡς σεσιωπηχότων χαβ» ^ 


, ἀπαξ διὰ τὴν συνείδησιν, xaX διὰ τὸ μηδὲν ἔχειν, 


τῶν εἰρημένων ὑπὸ τοῦ θεοῦ ἐλέγχειν ψευδὲς, ἐπάγει". 
€ Διότι ἀνήγαγόν σε Ex vis Αἰγύπτου, καὶ ἐξ οἶχε 
δουλείας ἐλυτρωσάμην ac * χαὶ ἐξαπέστειλα πρὸ προθ-. 
που τὸν Μωσῆν χαὶ 'λαρὼν καὶ Μαριάμ. à ᾿Αλλὰ 
μὴ τοῦτό μοι, ὅτ! σε παρὰ πᾶσαν ἐλπίδα τὴς οὕτω πε" 
χρᾶς ἀπίλλαξα δουλείας, Μωσῇ τε xat ᾿Ααρὼν xal Mae 
ριὰμ ὑπηρέταις τε xal προηγουμένοις τῆς δωρεᾶς χρη» 


σάμενος ταύτης. « Λαός μου, μνόσθητι τί ἐβουλεύσατο 


χατὰ σοῦ Βαλὰχ βασιλεὺς Mod6- xai τί ἀπεχρίθη 
αὐτῷ Βαλαὰμ νίὸς τοῦ Βεὼρ ἀπὸ τῶν σχοίνων ξως τοῦ 


COMMENTARIUS IN MICHAEAE CAP, VI. 


986 


ὡς γνωσθῇ ἡ διχαιοσύνη τοῦ Κυρίου. » A noluit, mandato meo : postea profectus, nullatenus 


Δλλὰ γὰρ ὑπομνήσθητι xal τὴν xat τὸν 
ἰωαδιτῶν βασιλέα, ὃς ἀπέφειλε μὲν καλῶν 
καθ᾽ ὑμῶν" ὁ δὲ πρότερον μὲν οὐδὲ ἀπελ- 
κίταγμα ἐδούλετο τὸ ἐμόν ^. ἀπεληλυθὼς 
κατηράσατο μὲν οὐδ᾽ ὅλως, ηὐλόγησε δὲ 


maledixit, sed prout ego volui bénedixit. Quibus 
ex omnibus compertum vobis est, me rectum jus 
pro vobis semper persecutum contra adversantes 
vobis injuste, quos omnes absque ulla venia pu- 
nivi. 


ob γε δοχοῦν " ὥστε διὰ πάντων εὔδηλον ὑμῖν elvat, ὅτι uel τὸ δίκαιον ὑπὲρ ὑμῶν ixlvnoa . 
διχεῖν ὑμᾶς ἐπιχειρούντων, πάντας τε αὐτοὺς χατὰ πολλῆς ἐτιμωρῃσάμην «fc ἀφειδίας. 


T. -- Καὶ ἐπειδὴ μηδεμίαν ἀντίῤῥηφιν 
εἰρημένα, ὡς ἂν συνηγόρου τινὸς τάξιν 
gio» ὁ προφήτης, Ex τοῦ ἐχείνων προσ- 
| φησίν * « Ἐν τίνι χαταλάδω τὸν Κύ- 
ἤψομαι Θεοῦ μου ὑψίστου; » Ὡς γὰρ 
πὶ λέγοντος, οὕτω φησὶν, ὅτι Ἐπειδὴ διὰ 
χομαι ἐπὶ πολλαῖς ταῖς εὐεργεσίαις 
γονὼς, τί δή με ποιῆσαι προσῆχεν, ἵνα 
ιάδωμαι τοῦ Θεοῦ, οὗπερ ἐμαυτὸν διὰ τῶν 
MG τῶν οἰχείων ; χαὶ πῶς φανῶ τῶν αὐτῷ 
ἱντεχόμενο: ; « Εἰ καταλήψομαι αὐτὸν ἐν 
Uv, ἐν μόσχοις ἐνιαυσίοις ; εἰ προσδέξεται 
λεάσι χριῶν, ἣ ἐν μυριάσι χιμάρων πιό- 
«e πρωτότοχά μου ὑπὲρ ἀσεδείας pou, 
Mac μου ὑπὲο ἁμαρτίας ψυχῆς μου; » Ὡς 
κύστων αὐτῶν, ὅτι χαὶ ποιῆσαι προσῆχεν αὖ- 
βακείᾳ τῆς τοσαύτης ἀγνωμοσύνης, οὕτω 
596) Ἐξιλάσομαι, φησὶν, αὐτὸν ἄρα, εἰ 
Ἀε ὅλοχαυτώματα μόσχων ἐνιαυσίων, ἣ [et] 
| μυριάδας χριῶν τε αὐτῷ προσαγάγοιμι 
pu, ἣ εἰ τὰ πρωτέτοχα τῶν ἐμῶν γεννη- 
) προσαγάγω, ὡς ἂν τῆς ψυχῆς ἀφέλω 
ιν τῆς ἐμῆς; Πρὸς δὲ ταύτην τοῦ λαοῦ 
tw ἀποχρινόμενος ὁ προφήτης φησίν" 
ἢ σοι, ἄνθρωπε, τί χαλὸν, xaY τί Κύριος 
ρὰ σοῦ, ἀλλ᾽ f| τοῦ ποιεῖν χρῖμα, xal 
ον, xaX ἕτοιμον εἶναι τοῦ πορεύεσθα! σε 
ἰσυ τοῦ Θεοῦ σου; » Πάρες δὴ, φησὶν, 
πα xal θυσιῶν πλῆθος χαὺ πρωτοτόχων 
ν" εἰ δέ σοι φροντὶς ἐξιλάσασθαι τὸ Θεῖον, 
patat ἅπερ ἄνωθέν σοι προσέταξεν διὰ 
; ποιεῖν ὁ Θεός. Πυΐα δὴ ταῦτα; “ἵν᾽ 
πάντων ποιΐς τὴν χρίσιν χαὶ τὴν δοχιμα- 
ἣν ἐχλέγειν ὀφείλεις ἀπὸ τοῦ χείρονος 


VEns. 6-8. — Et quia nullam contradictionem 
verba hzc patiebantur, patroni veluti personam 
pro populo propheta sumens,hzc ait: « In quo appre- 
hendam Dominum? suscipiam Deum excelsum? » 
Tanquam populo hoc dicente, sic ait : Quoniam 
multis beneficiis ingratus fui, quid nunc me facere 
oportet, ut Deurn mibi recuperem, a quo moribus 
meis me sejunxi? Et quomodo placitorum ejus jam 
studiosus videbor? « Num apprehendam Dominum 
holocaustis, et vitulis anniculis? Num suscipiet 
Dominus mille arietes, vel decem millia pinguium 
hircorum ? Num dabo primogenita inea pro impie- 
tate mea, fructum ventris mei pro peccato meo? » 
Quasi ambigentibus ipsis quid agere deceret ob 
vecordiz tante remedium, sic ait ; Num illum pla- 
cavero, si holocausta vitulorum anniculorum ob- 
tulero, vel millia aut decem millia arietum ei affe- 
ram atque oviuin? Εἰ si primogenita generationum 
mearum ei exhibeam, num ex anima mea peccatum 
delevero? lluic vero populi dubitationi respondens 
propheta ait : « Nuntiatumne tibi fuit, o hoino, 
quid sit bonum, et quid Dominus requirat a te, 
nisi ut facias judicium, et diligas misericordiam, 
el paratus sis ambulare post Dominum Deum 
tuum? » Omitte, inquit, holocausta ct victiinarum 
multitudinem, et primogenitorum oblationem. Quod 
sj tibi curz est 909 Deum placandi, illa fac quae 
tibiolim facere mandavit per Moysem Deus. Quxnam 
liec? Rectum in omnibus exercere judicium et dis- 
crimen, ut bonum mnalo przferas : quantam poteris 
benignitatem et misericordiam in proximos tuos 
expromere; paratum te esse ut omnimode Dci vo- 
luntatem sequaris. Dicitinsumma **: «Diliges Domi- 
num Deum tuum toto corde tuo, et tota mente 


, xai ἵνα πᾶσαν τὴν δυνατὴ» σοι φιλαν- D (tua, et tota anima tua; et diliges proximum tuum 


xai συμπάθειαν ἐπιδειχνύμενος εἰς τοὺς 
λῇς, xat ἵνα παρεσχευασμένος ἧ [ς] εἰς 
ὅπῳ τὰ δοχοῖντα μετιέναι Θεῷ. Λέγει δὲ, 


Sicut Le ipsum : » quzquidem dicta fuerant antiqui- 
tus per Moysem. Hzc facito, inquit, quz Deus pre 
victimis zestimat. 


ἱπεῖν, τὸ « ᾿Αγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς χαρδίας cou, χαὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας 
ὅλης τῆς ψυχῆς σου, χαὶ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν" (p. 509) ἅπερ εἴρητο πά- 
Ξέως " ταῦτα δὴ μέτιθι, φησὶ, προτιμότερα θυσιῶν ὄντα Θεῷ. 


ff. — « Φωνὴ Κυρίου τῇ πόλει ἐπιχλης- 
ἃ σώσει φοδουμένους τὸ ὄνομα αὐτοῦ. » 
raUta , φησὶ, ποιοίης, φωνὴ τις Θεοῦ φα- 
υὅλις τὰ δοχοῦντα αὐτῷ ποιοῦσα, ἔργῳ τε 
κιδειχνῦσα τὸν θεῖον, ὦ»τε χαὶ ἐπὶ παντὸς 
)ς θείας ἀξιουμένους χηδεμονίας τοὺς ἐν 
τῶτας, μηδενὸς Aus poo δέχεσθαι πεῖραν " 
πτιχῶς πάλιν ὁ προφήτης τρέπει πρὸς αὖ- 
Ὅν «Ἄχουε, φυλὴ. τίς χοτιῆσει πόλιν; μὴ 
ἧς ἀνόμου θυ σαυρίζων θηταυρηὺς ἀνόμους 
I. Xil, 97. 


Vrgns. 9-19. — « Vox Domini civitati acclama- 
bitur, salvabitque timentes nomen ejus. » Hzc si 
fecerit, vox quadam Dei esse videbitur civitas, 
beneplacita ejus faciens; et opere divinam legem 
demonstrans : quo fiet ut in quovis periculo cives 
ejus divina tutela protecti, nullam roolestiam ca- 
piant. Exin adhortando, rursus verba ad populum 
convertit propheta. « Audi, o tribus : et quis or- 
nabit civitatem? Num ignis et domus iniqui thesau- 
rizans thesauros iniquos, οἱ contumelis injurias? » 


889 


THEODORI MOPSUESTENI 


986 


summatim dicam, ira ac furore commotus maximam A ρων’ Ἐχχοπήσεται δὲ xol «à ἄλση ἐν οἷς τὰς θρη- 


gravissimamque vobis peenam imponam atque per- 
niciem, quia mea noluistis abstinere terra; sed 
hanc quoque preter beneplacitum meum depopulari 
voluistis. Jam ubi de futura pena Assyriorum di- 
eendi finem fecit, propter illorum adversus [tieru- 
salem ausum, ad populum verba convertit, nunc 
opportune ingratum illius animum reprehendere 
aggrediens. Quin adeo tribunal quoddam statuens 
propheta, sic ail: 

«et πρὸς τὸν λαὸν τὸν λόγον, ἐν χαιρῷ νῦν μάλιστα 
δὴ καὶ χριτήριόν τι καθίζων ὁ προφήτης οὕτω φησίν" 


CAP. Vi. 

VERs. 1-9. — « Surge et judicio discepta cum 
montibus, et audiant colles vocem tuam. Audite, col- 
les, judicium Domini, nec non valles fundamenta 
terr», quia judicium Doinino cum populo suo, et 
cuin lsraele disceptabit. » Sed quia tot tantisque 
200 in eos collatis a Deo beneficiis, ingratum nihi- 
lominus animum retinent, cujus causa etiam Baby- 
lonicam pertulerunt captivitatem, sane perlibenter 
judicium instituam inter Deum et illos : sumamque 
judices montes et colles vallesque, qu: antea innu- 
merabilem illam exceperunt Assyriorum multitudi- 
nem Hierusalem aggredientium, per omnes extra 
locos dispersam : unde plurimus urbis incolas timor 
incessil; dein repente Lot habuerunt circa se projecta 
cadavera hominum tanta nuper superbia elatorum. 
Digni certe fide testes hi erunt in judicio, qui et 
spectatores fuerunt. Mox tanquam pro tribunali 
sedens, et fam convicta Israelitarum vecordia, co- 
ram judicibus rerumque testibus, introducit postea 
dicis causa Deum ipsum eis dicentem : « Popule 
meus, quid feci tibi, autin quo molestus tibi fui ?» 
Profecto res Assyriaca qua: fuerit, constat, et qua- 
lis vos providenti:? mex  denmionstratio exstitistis. 
Superest ut mihi dicatis, num parum vel multum a 
me contristati fueritis, num aliquando nocuerim, 
aut omnino molestus vel gravis visus vobis fuerim. 
Mox, quasi nihil contra hzc hiscere audentibus, 
« Responde mihi,» inquit, quasi dicat, Fare age si. 
quid habes ; admitiam enim, si vera loqueris. Tum 
ceu illis prorsus silentibus conscientia sua convic- 


tis, et Dei verba nullatenus falsitatis arguere valen- D àv οὐδὲ πρὸς ταῦτα φωνὴν ἐχόντων, « ᾿Αποχρίθε 


tibus, pergit dicere : « Quia eduxi te de terra 
JKgypti, et de domo servitutis redemi te; et misi 
ante faciem tuam Moysen et Aaronem et Ma- 
. riam. » Num ergo hzc mihi retribuis, quia te. in- 
sperato tam acerba liberavi servitute, Moyse, 
Aarone, ac Maria ministris ac ducibus tautl bene- 
ficii utens? « Popule meus, memento, quid cogitaverit 
^uitra te rex. Moabita, et quid responderit ei Balac 
Mo?Mbitarum rex ; et 201 quid responderit ei Da- 
iaam filius Beori, de Schaenis usque ad Galgala, ut 
agnoscatur justitia Domini. » Jam tu fac memineris 
Balaci quoque regis Moabitarum, qui ad se contra 
vos vocavit Dalaamum ; hic autem primo quidem ire 


. &ma& διὰ τὴν συνείδησιν, xaX διὰ τὸ μηδὲν 


σχείας ἐπιτελεῖτε τὰς οἰχείας, τάς τε πόλεις ὑμῶν 
ἀπάσας ἀφανιῶ" xal, συντόμως εἰπεῖν, ὀργῇ xa) 
θυμῷ χρησάμενος, μεγίστην χαὶ βαρυτάτην ὑμῖν 
τὴν τε τιμωρίαν ἐποίσω χαὶ τὴν ἀπώλειαν, ὅπὲρ ὧν 
ἀποσχέσθαι τῆς χώρας οὐκ ἠδουλήθητε τῆς ἐμῆς, 
ἀλλὰ γὰρ ἠλπίσατε παρὰ τὸ ἐμοὶ δοχοῦν ἐρημίᾳ πα» 
ραδιδόναι xal ταύτην. Καὶ ἐπειδὴ συνεπέρανε τὴν 
ἐπαχθησομένην «τοῖς ᾿Ασσυρίοις τιμωρίαν, ὑπὲρ ὧν 
ἐπελθεῖν τετολμήχασι τῇ Ἱερουσαλὴμ, (p. 305) τρέ- 
τὴν ἀγνωμοσύνην αὑτῶν ἐλέγχειν ὑπειληφώς. Καὶ 


ΚΕΦ. (qr. 
Στίχ. a'-&', — « ᾿Ανάστηθι, χρίθητι πρὸς τὰ δρη" 


Ὁ 431 ἀχουσάτωσαν βουνοὶ φωνήν aou ἀχούσατε, Bovwl, 


τὴν xpfsty τοῦ Κυρίου, xal al φάραγγες θεμέλια sie. 
γῆς, ὅτι χρίσις τῷ Κυρίῳ πρὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ, κεῖ - 
μετὰ τοῦ Ἰσραὴλ διελεγχθήσεται. » ᾿Αλλ᾽ ἐπειδῆ ] 
τοιούτων, φησὶ, τῶν παρὰ Θεοῦ γεγονότων εἰς αὖ-. : 
τοὺς, οὐθὲν ἧττον ἐπὶ τῆς ἀγνωμοσύνης μένουσι τῆς. ; 
οἰκείας, ὑπὲρ ὧν δὲ xai τὴν àx Βαδυλῶνος ὑπομᾶ». 
νουσιν αἰχμαλωσίαν, ἥδιστα ἂν χρίσιν ποιησαίμῆν͵ 
τοῦ τε θεοῦ χἀχείνων " xal δέξομα! χριτὰς τά τε ὅῃ 
χαὶ τοὺς βουνοὺς χαὶ τὰς φάραγγας, ἃ πρότερον ib 
ἐδέξατο τὸ ἀναρίθμητον ExsTvo τῶν ᾿Ασσυρίων πλῖϑος 
ἐπεληλυθὸς τῇ Ἱερουσαλὴμ χαὶ κατὰ πάντας τοὺς | 
ἔξωθεν διεσπαρμένον τόπους " ἀφ᾽ οὗ δὴ καὶ φόδεξς . 
τοῖς χατὰ τὴν πόλιν, ὡς sig, ἐπέχειτο πλεῖστος" 1 
εἶτα ἀθρόον vexpk τὰ τοσαῦτα σώματα ἔσχεν b 
ἑαυτοῖς ἐῤῥιμμένα τῶν πρὸ βρυχέος μεγάλα φρο Á 
νούντων" ἀξιόπιστοι γὰρ οὗτοι πρὸς τὴν xplon. 
ἔσονται ταύτην, ol χαὶ θεαταὶ τῶν γεγονότων. Em 1 
ὡς ἂν χριτήριον χαθίσας, καὶ δὴ πρόδηλον E. 
᾿ Ἰσραηλιτῶν τὴν ἀγνωμοσύνην ποιήσας ὑπὸ xproske 1 
τοῖς χαὶ μάρτυσι τῶν γεγονότων, εἰσάγει λοιπὴν i 
περιουσίας τὸν Θεὸν λέγοντα πρὸς αὐτούς " (p. BU r 
« Λαός μου, τί ἐποίησά σε, ἣ τί παρηνώχλησά oni, 
᾿Αλλὰ γὰρ τὰ μὲν κατὰ τὸν ᾿Ασσύριον δῆλα, qti: 
πως ἔσχεν, ὅσην τε τῆς χηδεμονίας μου τῆς wf 
ὑμᾶς παῤέσχητε τὴν ἀπόδειξιν - ἐπιτρέπω δὲ Og 
λέγειν, εἴ τι μικρὸν f| μέγα πώποτε λελύπησθε qa 
ἐμοῦ, εἰ πεποίηχά τι βλάπτων ὑμᾶς, εἰ λελύπηρεξ 
καθάπαξ, εἰ φορτικὸς ἕν τισιν ὥφθην ὑμῖν εἶδ' τὰ 






















pot , » φησίν " ἵνα εἴπῃ" Λέγε, εἴ τι ἔχεις " δέξομαι 4 
γὰρ, ἂν ἀληθεύων λέγῃς. Εἶθ᾽, ὡς σεσιωπηχότων ai 


τῶν εἰρημένων ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἐλέγχειν ψευδὲς, E 
€ Διότι ἀνήγαγόν σε Ex. γῆς Αἰγύπτου, xat ἐξ eli 
δουλείας ἐλυτρωσάμην os * xal ἐξαπέστειλα πρὸ T 
tou τὸν Μωσῖῆν xai "Aagüvy xal Μαριάμ. à 4 
μὴ τοῦτό μοι, ὅτι σε παρὰ πᾶσαν ἐλπίδα τῆς ς 5 | 
χρᾶς ἀπήλλαξα δουλείας, Μωσῇ τε xal ᾿Ααρὼν 
ριὰμ ὑπηρέταις τε xa προηγουμένοις τῆς δωρ 
σάμενος ταύτης. « Λαός μον, μνήσθητι τί ἐδο 
χατὰ σοῦ Βαλὰχ βασιλεὺς Mod: καὶ τί 
αὐτῷ Βαλαὰμ υἱὸς τοῦ Βεὼρ ἀπὸ τῶν ayolvu 


COMMENTARIUS IN MICHLE/E CAP. VI. 


985 


ὅπως γνωσθῇ ἡ διχαιοσύνη τοῦ Κυρίου. » A noluit, mandato mco : postea profectus, nullatenus 


) ᾿Αλλὰ γὰρ ὑπομνήσθητι χαὶ τὴν xazà τὸν 
v Μωαδιτῶν βασιλέα, ὃς ἀπέφειλε μὲν καλῶν 
ἂμ xa0' ὑμῶν * ὁ δὲ πρότερον μὲν οὐδὲ ἀπελ- 
b ἐπίταγμα ἐδούλετο τὸ ἐμόν " ἀπελυλυθὼς 
),ν, χατηράσατο μὲν οὐδ᾽ ὄλως, ηὐλόγησε δὲ 


maledixit, sed prout ego volui benedixit, Quibus 
ex omnibus compertum vobis est, me rectum jus 
pro vobis semper persecutum contra adversantes 
vobis injuste, quos omnes absque ulla venia pu- 
nivi. 


ἐμοί γε δοχοῦν ὥστε διὰ πάντων εὔδηλον ὑμῖν εἶναι, ὅτι uci τὸ δίχαιον ὑπὲρ ὑμῶν ixivnca 
9 ἀδιχεῖν ὑμᾶς ἐπιχειρούντων, πάντας τε αὐτοὺς χατὰ πολλῆς ἐτιμωρη σάμην τῇς ἀφειδίας. 


Sn. — Καὶ ἐπειδὴ μηδεμίαν ἀντίῤῥησιν 
ἃ εἰργμένα, ὡς ἂν συνηγόρου τινὸς τάξιν 
τληρῶν ὁ προφήτης, ἐχ τοῦ ἐχείνων προσ- 
ἄδε φητῖν" « Ἐν τίν: χαταλάθω τὸν Κύ- 
πιλέγομαι Θεοῦ poo ὑψίστου; ν Ὥς γὰρ 
τουτὶ λέγοντος, οὕτω φησὶν, ὅτ' Ἐπειδὴ διὰ 
ἐλέγχομαι ἐπὶ πολλαῖς ταῖς εὐεργεσίαις 
γεγονὼς, τί δή με ποιῆσαι προσῆχεν, ἵνα 
πξιλάδωμαι τοῦ Θεοῦ, εὗπερ ἐμαντὸν διὰ τῶν 
χώρισα τῶν οἰχείων ; χαὶ πῶς φανῶ τῶν αὐτῷ 
v» ἀντεχόμενο:; « Ei χαταλήέψομαι αὐτὸν ἐν 
«pasty, ἐν μόσχοις ἐνιαυσίοις ; εἰ προπδέξεται 
vgusás: χριῶν, ἢ ἐν μυριάσι χιμάρων πιό- 
bmw πρωτότοχά uoo ὑπὲρ ἀσεύείας μου, 
κοιλίας μου ὑπὲο ἁμαρτίας ψυχῆς μοῦ » Ὡς 
πορούντων αὐτῶν, ὅτι χαὶ ποιῖσαι προσ X2 αὖ- 
θερα--: τῆς τοσαύτης ἀγνωμοσύνης, οὕτω 
p. 308) Ἐξιλάτομαι, φησὴν, αὐτὸν ἄρα, εἰ 
yotp: δλοχαυτώματα μότχων ἐν:αυσίων, f, [st] 
χαὶ μυριάδα: χριῶν τε αὐτῷ προσαγάγοιμι 
ἀτων, ἢ εἰ τὰ πρωτύτοχα τῶν ἐμῶν γεννη- 
ὑτῷ πρυπαγάνω, ὡς ἂν τῆς ψυχῆς ἀφέλω 
vay cn. ἔμῖς; Πρὸς δὲ ταύτην τοῦ λαοῦ 
ρίαν ἀποχρινύμενος ὁ προφήτης φησίν" 
ἕλη σοι, ἄνθοωπε, τί χαλὸν, χαὶ τί Κύριος 
παρὰ ποῦ, ἀλλ᾽ ἣ τὸῦ ποιεῖν χρῖμα, χαὶ 
ἔλεον, καὶ ἔτοι λον εἶνα! τοῦ πορεύεσθα! σε 
ἰυρίου τοῦ Θεοῦ σου; » Πάρες δὴ, qni», 
(gaza χαὶ θυσιῶν πλῆθος χαὶ πρωτοτόχων 
εδὲν" εἰ δὲ 20: τρυπὶς ἐξιλάσασθα! τὸ Θεῖον, 
μάπραξα! ἅπερ ἄνωϑέ., σοι προτέταξεν διὰ 
Mag Toiv ὁ Θεός. [Da δὴ ταῦτα; “Ἵν᾿ 
p ἀπάντων nr χοίσιν χαὶ τὴν δοχιμα- 
δ᾽ ὅν ἐχλέγειν ὀφείλεις ἀπὸ τοῦ χείρονος 
πον, xii 543 πάτα τῇ) δυνατή) Got φιλαν- 
| τὸ χαὶ τυμπάσε:. ἐπιδειχνύμενος εἰς τοὺς 
ἰατελξς, ΧΑ, 5.2 πλρετχευχημένος ἧ [ς] εἰς 
: τρότωυ τἀ δυχοῖντα μετιένα! Θεῷ. Λέγει δὲ, 


VEgns. 6-8. — Εἰ quia nullam contradictionem 
verba hzc patiebantur, patroni veluti personam 
pro populo propheta sumens,hzc ait: « In quo appre- 
hendam Dominum? suscipiam Deum excelsum? » 
Tanquam populo hoc dicente, sic ait : Quoniain 
multis beneficiis ingratus fui, quid nunc me facere 
oportet, ut Deum mihi recuperem, ἃ quo moribus 
meis me sejunxi? Et quomodo placitorum ejus jam 
studiosus videbor? « Num apprehendam Dominum 
holocaustis, et vitulis anuiculis? Num suscipiet 
Dominus mille arietes, vel decem millia pinguium 
hircorum ? Num dabo primogenita mea pro impic- 
tate mea, fructum ventris mei pro peccato meo? » 
Quasi ambigentibus ipsis quid agere deceret ob 
vecordizx lante remedium, sic ait : Num illum pla- 
cavero, si holocausta vitulorum anniculorum ob- 
tulero, vel millia aut decem millia arictum οἱ affe- 
ram alque oviun? Et si primogenita generationum 
mearum ei exhibeam, num ex anima mea peccatum 
delevero? Iluic vero populi dubitationi respondens 
propheta ait : «  Nuntiatumne tibi fuit, o homo, 
quid sit bonum, et quid Dominus requirat a te, 
nisi ut facias judicium, et diligas misericordiam, 
et paratus sis ambulare post Dominum Deum 
tuum? » Omitte, inquit, holocausta ct victimarum 
multitudinem, et primogenitorum oblationem. Quod 
si tibi curze est 909 Deum placandi, illa fac quae 
tibiolim facere mandavit per Moysem Deus. Quxnam 
haec? Rectum in omnibus cxercere judicium et dis- 
crimen, ut bonum malo praferas : quantam poteris 
benignitatem et misericordiam in proximos tuns 
expromere; paratum te esse ut omnimode Dci vc - 
luntatem sequaris. Dicitinsumma **: « Diliges Don -- 
num Deum tuum (oto corde tuo, el tota. mer: 


D tua, et tota anima tua; et diliges proximum 11" 


sicut te ipsum :» quaquidem dicts fuerav! 57: 
tus per Moysem. Hzc facito, inquit. χε P: - 
victimis zstimat. 


gg εἰπεῖν, τὸ € ᾿Αὐχπήτεις Κύριον τὸν Θεό; σοῦ ἐξ ὅλης τῆς χαρδίας ego, χαὶ ἐξ $2:7 
A& Gang τῆς τυγῖς 099. xal ἀγαπήσεις τὸν πλητίον σοῦ ὡς σεαυτόν" (p. 530". 5- 


Μωσέως . , 

gay. — cov.z Rocio τ 

4 καὶ 30725 τοῦνιμένοος τὸ buona αὐτοῦ. » 
δὴ 12972, 2021. ποιοῖτς, φωνῇ, 7t; Θεοῦ z2- 
Uf πόλις τὰ δυχοστα αὐτῷ 7919233, ἔογῳ τὲ 
ὃν ἐπιδειχν 11 τὸν θεῖο». ὦ εΞ χαὶ ἐπὶ παντὸς 
" τῆς Oda; ἀξευυμέσυς χηδεμονίας τοὺς ἐν 
τϑεστῶτας, μτδενὺς 12777, 052 δέχεσθαι πεῖραν" 
ἰρβαινετιχῶς πάλιν ὁ vtro τρέπει 

νλόγον" «Αχηυξ, τοιῦ, τὶς χοτρῆσε 

V οἶχος ἀνόμου ἢν, 5χυρίχν θη ταν! 

latib. xn, 37. 


bitur, salvabitque timente:; nnm 
fecerit, voi quedam Dee "πὴ" 
beneplaecita ejus facien: TU 
demonstrans : que f^. τ" 

ejus divina tu^. : 

piant. Exin" — 

*swvertt 97 

wbit c7 

eger. 


$81 


THEODORI MOPSUESTENI 


m | . 888 


Neque ignis ornare urbem valet, quam potius de- A xai μετὰ ὕδρεως ἀδιχίας " » Οὔτε γὰρ πῦρ οἷόν τε 


struit: neque impius vir multo cum studio peccans; 
contumeliose et inique vivens, vitabit punitionem. 
Pessumdant enim , haud secus quam ignis, homines 
hujusmodi civitatem. « Num justificabitur in statera 
injustus, et in saccello pondera dolosa? de quibus 
divilias suas impietatis impleverunt, et habitantes 
in ea loquebantur mendacia, et lingua eorum exal- 
tata est. in ore ipsorum? » Sicut enim in anomala 
et. inzequali statera justum cerni nequit, neque pon- 
. dera fraudulenta et vitiata recipi: ita nec illi qui 
opes suas ex iniquitatibus augent frui his poterunt. 
Nam isti omnes civitatis incole, cum fallacia vi- 
ventes, 903 et superba utentes mente, nullamque 
Dei rationem habentes, necessario divinam vindic- 
tam experientur. 


χοσμῆσαι πόλιν ' τοὐναντίον γὰρ αὐτὴν ἀφανίζει" 
οὔτε γὰρ παράνομος ἀνὴρ xal μετὰ πολλῆς τῆς ἐπι- 
μελείας τὴν παρανομίαν ἐργαζόμενος, καὶ πολλῇ μὲν 
ὕδρει, πολλῇ δὲ ἀδιχίᾳ συζῶν, χερδανεῖ τὴν τιμωρίαν" 
ἀφανιοῦσι γὰρ οὐχ ἧττον πυρὸς οἱ τοιοῦτοι τὴν πόλιν 
οἰχοῦντες. « Εἰ δικαιωθήσεται ἐν μαρσίππῳ στάθμια 
δόλου; ἐξ ὧν τὸν πλοῦτον αὐτῶν ἀσεδείας ἐνέπλησαν, 
xai ἐνοιχοῦντες αὐτὴν ἐλάλουν ψευδῆ, καὶ 4) γλῶσσα 
αὑτῶν ὑψώθη ἐν τῷ στόματι αὐτῶν; » Ὡς γὰρ οὐχ 
οἷόν τε ἐν ἀνωμάλῳ τε xal ἀνίσῳ ζυγῷ qavijvas τὸ 
δίχαιον, ἣ στάθμια δεδολωμένα xaX διεστραμμένα eb- 
παράδεχτα γενέσθαι, (p. 510) οὕτως οὐδ᾽ ol τὲν 
πλοῦτον τὸν οἰχεῖον ἐχ παρανομιῶν αὔξοντες ἀπο- 
λαῦσαι δυνήσονται τῶν προσόντων" πάντες γὰρ οἱ 


Β τοιοῦτοι πόλιν οἰχοῦντες, deutet τε συζῶντες καὶ 


ὑπερηφάνῳ χεχρημένοι διανοίᾳ, ὡς μηδένα τῆς ἐπὶ τούτοις τιμωρίας τοῦ Θεοῦ ποιεῖσθαι λόγον, ἐξ ἀνάγο 


χης ὑπὸ τὴν τιμωρίαν γενήσονται τὴν θείαν. 

γε. 15-16. — « Et ego incipiam te percutere: 
delebo vos in peccatis vestris. » Qui ita vivitis, ego 
castigatione mea percutiens congruo peccatis vestris 
nodo omnes pessumdabo. « Tu comedes, et non 
saturaberis. » Brevi enim partas opes tempore te- 
nens, haud usque in finem iis frueris, quia tibi 
pone causa eripientur. « Fientque tibi tenebrz, 
et declinabis, et non salvaberis. » Caligine veluti 
obrueris ultione mea, cujus vim declinare volens, 
non poteris. « Et quicunque salvati fuerint, gladio 
iradentur. » Etiamsi brevi fortasse tempore evadere 
videaris hostium ultionem; attanien omnino ca- 
pieris. « Tu seres oleam, et oleo non ungeris; vi- 
num cultura parabis, et non bibes vinum. » Belli 
stragi succumbens, ne laboribus quidem tuis, ut 
par est, frueris; quos omnes ab hostibus vastari 
consentaneum est, « Et delebuntur legitima populi 
mei, et omnia opera domus Achaabi. Et ambulastis 
in voluntatibus eorum, ut darem te in perditio- 
nem, et omnes habitantes in ea in sibilum, et op- 
probria populi mei accipient. » Tunc omnia colen- 
dorum idolorum legitima quas obscervabatis, imi- 
tantes Acliaabí et 2 qualium illi regum exempla ; 
coacervata destruentur, et vos cum illis : quo flet 
ut exteri omnes vestrum exitium spectantes exsi- 
bilent, et mirentur tantam vestri fortunz conver- 
sionem, vobisque exprobrent quod peccatorum 
vestrorum causa hzc patimini. Alque ita eventu- 
ram illis ultionem minatus, exin more suo dicit 
-«ausas futurorum eventuum, sub lamenti figura 
narrationem instituens : decebat enim apprime 
prophetam sub 90/4 gemituum forma, condolen- 
lem. nimirum patientibus, et eorum sibi peccata 
sumentem. Quid ergo ait? 


D μένοι τὰ παρά τε τοῦ 'Ayaà6 xal τῶν xav' hgie . — 


Στίχ. ιγ'-ἰς΄. — « Καὶ ἐγὼ ἄρξομαι τοῦ πατάξει 
σε, ἀφανιῶ ὑμᾶς ἐν ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν.» Τοιαῦτα 
γὰρ ποιοῦντας τῇ τιμωρίᾳ πλήξας τῇ ἐμῇ, ἅπαντας 
ὑμᾶς ἀνάλογον ταῖς ἁμαρτίαις ἀπολῶ ταῖς ὑμετέραις. 
« Σὺ φάγεσαι (42) xa οὐ μὴ ἐμπλησθῇς.» "Ev ὀλίγω 
γὰρ τῶν προσόντων μετασχὼν, οὐχ εἰς τέλος ἕξεις 
αὐτῶν τὴν ἀπόλαυσιν, ἀφαιρούμενος αὑτῶν διὰ τῆς 
τιμωρίας. « Kat συσχοτάσει ἐν σοί " χαὶ ἐχνεύσεις, 
χαὶ ob μὴ διασωθῇς.» Ὡς σχήτῳ γὰρ περιδληθήσῃ 
τῇ παρ᾽ ἐμοῦ τιμωρίᾳ " καὶ βουλόμενος ἐχκλίνειν τῶν 
χαχῶν τὴν πεῖραν, οὐδαμῶς δυνήσῃ. « Καὶ ὅσοι ἂν 
διασωθῶσιν, εἰς ῥομφαίαν παραδοθήσονται. » Κἂν 
γὰρ πρὸς βραχύ πως διαφεύγειν δόξῃς τῇ τῶν πολε-. 
μίων τιμωρίᾳ, χαταληφθήσῃ πάντως. « Σὺ σπερεῖς 
ἐλαίαν, καὶ οὐ μὴ ἀλείψῃ ἔλαιον * χαὶ ποιήσεις οἶνον, ᾿ 
καὶ οὗ μὴ πίῃς οἶνον. » Ὑποπεσὼν γοῦν τῇ σφαγῇ; 
τοῦ πολέμου, οὐδὲ τῶν πόνων ἀπολαύσεις, ὡς elsi: 
τῶν οἰχείων, (p. 5141) ἐπειδὴ πάντας αὐτοὺς ἀδ-. 
νιοῦσιν, ὡς εἰχὸς, οἱ πολέμιοι" τοῦτο γὰρ βούλεται E , 
ὅλου λέγειν. ε Καὶ ἀφανισθήσεται νόμιμα λαοῦ ilr 
xai πάντα ἔργα οἴχου ᾿Αχαάδ * xaX ἐπορεύθητε ivi : 
ταῖς βουλαῖς αὐτῶν, ὅπως παραδῶ as εἰς ἀφανισμῶξ,» 
καὶ τοὺς χατοιχοῦντας αὐτὴν εἰς συριγμὸν, καὶ iwi 
λαοῦ μου λήψονται. » Τότε γοῦν ἅπαντα ἃ ἐπὶ ἄν 
τῶν εἰδώλων θρησχείᾳ νόμιμα ἑφυλάττετε, pie 













βασιλέων, ἐπεισυναχθέντα ὑμῖν ἀφανισθήσεται eii 
ὑμῖν ὥστε ἅπαντας τοὺς ἔξωθεν ὁρῶντας ὑμῶν τῇδ: 
ἀπώλειαν συριγμῷ χεχρῆσθα: θαυμάζοντας τὴν tM: 
αὐτὴν ὑμῶν ἐπὶ τὸ χεῖρον μεταδολὴν, ὀνειδίζειν tio. 
ὑμῖν ἐφ᾽ οἷς ὑπὲρ τῆς παρανομίας πεπήνθατε Vli. 
οἰχείας " ἐν δὴ τούτοις τῆς ἐπαχθησομένης 
τιμωρίας τὴν ἀπειλὴν εἰρηχὼς, ἑξῆς πάλιν, κατὰ 
εἰωθὸς, λέγει τὰς αἰτίας τῶν ἐπάγεσθαι μελλόντων - 


αὐτοῖς, ἐν σχήματι θρήνου τὴν ἀφήγησιν αὐτῶν ποιούμενος " ἐπεὶ xal σφόδρα ἥρμοττεν τῷ πῤοφέτῃ ἀλγοῦν 
cc ἐφ᾽ οἷς πάσχουσι, καὶ τὰ πλημμελήματα αὐτῶν οἰχειουμένῳ τῶν ὀδυρμῶν τὸ σχῆμα. Τί οὖν φησιν; 


CAP. Vil. 
VeRs. 1. — «V2 mihi! qui factus sum ut qui 


(43) Cod. φάγεσε χά 


ΚΕΦ. Z. 
vix. α΄. — « Otyot! ὅτι ἐγενήθην ὡς συνάγων xiv 





$83 


COMMENTARIUS IN MICHJEJE CAP. VII. 


200 


λάμην ἐν ἀμήτῳ, xat ὡς ἐπιφυλλίδα ἐν τρυγήτῳ οὐχ 4 stipulam in messe colligit, et racemulos in vinde- 


$á&pyov:o; βότρυος " τοῦ φαγεῖν πρωτόγονα ἐπεθύ- 
μῆσεν ἡ Ψυχή uou. » ᾿Αλλὰ γὰρ θρηνεῖν ἔπεισί μοι 
τοσαύτην τὴν ἐπὶ τὸ χεῖρον ῥοπὴν βλέποντι τοῦ λαοῦ, 
(p. 512) ὡς μηδένα διχαιοσύνης ἐν αὐτοῖς ἀναφαίνε- 
ὅθα: χαρπόν * τοιοῦτο γοῦν τι πάσχειν ἐπ᾽ αὐτοῖς 
Ἐροάγομαι, οἷον ἂν εἴ τις πάθοι γεωργὸς, f] ἐν χαιρῷ 
βερισμοῦ παντελῶς τῶν χαρπῶν ἀπολωλότων, xa- 
λάμην τινὰ ἀντὶ δραγμάτων εὐτελῆ συλλέγειν ἀναγ- 
κπαζόμενος, ἣ ἐν ταῖς τῶν χαρπῶν εὐφορίαις ἐχπίπτειν 
εἴωϑε τῶν δραγμάτων " f| τρυγητοῦ παρόντος βότρυας 
μὲν οὐχ εὑρέτχων, ἐπιφυλλίδας δέ τινας βραχείας 
συλλέγων " ἐπεὶ χαὶ νῦν τοῦ χα!ροῦ, μετὰ τοσαύτην 
κηδεμονίαν τε χαὶ ἐπιμέλειαν τὴν παρὰ τοῦ Θεοῦ 
γεγενημένην εἰς αὐτοὺς, ἀναγχαίως «τῆς τε θεοσε- 


mia, cum non sit Lbotrus. Primitiva comedere de- 
siderdvit anima mea. » En mihi lugere subit, tan- 
tam populi ad malum inclinationem videnti, ut 
nullus apud eos justitie fructus appareat. Perinde 
igitur egu patior atque agricola, si messis tempore 
cunctis illi fruges depereant, vilemque stipulom 
loco manipulorum cogatur colligere : vel certe in 
fructuum abundantia, manipulorum penuria labo- 
ret ; vel vindem'a instante, botros nullos compe- 
riat, sed vix breves racemulos colligat. Sane hoc 
tempore, post tantam a Deo impensain curam ac 
sedulitatem, necessario demum pietatis atque vir- 
tulis fructus exspectans, rara apud ipsos omnino 
comperio bona opera; nam nec primitias aliquas 


(«iac xal τῆς ἀρετῆς τοὺς χαρποὺς ἐπιζητοῦντος, B apud eos videre est, quanquam id maxime opta- 


σκανίζον ἐν ἅπασιν αὐτοῖς παντελῶς εὑρίσχω «b 
καλόν" οὐδὲ γοῦν ἀπαρχὴν τινα ἐν αὐτοῖς ἀναφαινο- 
δέντιν ἔστιν ἰδεῖν - ἐπιθυμία δέ μοι πλείστη χαθ- 
ἔστηχε τουτὶ τοιοῦτον ἰδεῖν * ἐπειδὴ γὰρ ἐκ τῆς τῶν 
παρπὼν τελειότητος εἰώθαμεν ἀπαρχὰς λαμᾶθάνειν, 
τοῦτο δέ ἐστι xal τὰ πρωτότοχα " ὅθεν ὁ μαχάριος 
Δαυΐδ « Καὶ ἐπάταξε πᾶν πρωτότοχον ἐν γῇ Al- 


bam. Εἰδηΐπ sicut ex maturis íructibus primitias 

solemus sumere, id est primitivos; unde et beatus 

David : « Et percussit omne primogenitum in terra 

AEgypti, primitias omnis laboris. eorum in taber- 

naculis. Chami **;»hoc dicere propheta vult : In 

magna sterilitate, cupiditas me incessit inveniendi - 
aliquid apud ipsos quod primitiarum loco esset. 


Ὑύπτου, ἀπαρχὴν παντὸς πόνου αὐτῶν ἐν τοῖς σχηνώμασι Χάμ "»τοῦτο βούλεται εἰπεῖν, ὅτι Διὰ τὴν 
ὑπερόολὴν τῆς ἀχαρπίας ἐπιθυμία με κατέσχεν εὑρεῖν τι ἐν αὐτοῖς, ἀπαρχῆς τάξιν ἐπέχειν δυνάμενον. 


Στίχ. β΄-δ΄. — (p. 515) Καὶ ἐπιμένων τοῖς ὀδυρ- 
pol; ^ « Οἴμοι ! φυχὴ, ὅτι ἀπόλωλεν εὐλαθὴς ἀπὸ τῆς 
τῆς, χαὶ χατορθῶν ἐν ἀνθρώποις οὐχ ὑπάρχει " πάν- 
τς εἰς αἵματα διχάζονται, ἔχαστος τὸν πλησίον αὖ- 
τοῦ ἐχθλέδουσιν ἐχθλιδῇ - ἐπὶ τὸ χαχὺν τὰς χεῖρας 
αὐτῶν ἑἐτοιμάζουσιν - ὁ ἄρχων αἰτεῖ, χαὶ ὁ χριτὴς 
εἰφηνιχοὺς λόγους ἐλάλησε, καταθύμιον ψυχῆς αὐτοῦ 
ἐστι. » Πῶς γὰρ οὐ θρηνεῖν ἄξιον, ὅτι φόδος μὲν 
Θοῦ παρ᾽ αὐτοῖς οὐδαμοῦ ; ὅθεν οὐδὲ ἔστιν εὑρεῖν 

ὧν ἐπιμελεῖσθαι τοῦ προσήχοντος ἐθέλοντα * πάντα 

Ὦ εὐτοῖς περὶ φόνων γυμνάζεται τὰ ἐγχλήματα, οὐχ 

ἐπχομένοις μιχρὰ πταίειν, ἀλλ᾽ ἄχρι φόνων τὰς χεῖ- 

psc ἐχτεινόντων τὰς ἰδίας * Ἰχαστός τε αὐτῶν ὡς ἂν 
in δυνάμεως ὀδύναις χαὶ ἀνάγκαις περιδάλλειν τὸν 
ἐγγὺς πένητα πειρᾶται, παρεσχευασμένοι τε περὶ 

τὴν τῶν χαχῶν εἰσιν ἐργασίαν " εἴτα ἐπὶ τούτοις ὁ 

βὲνὲν τῷ ἄρχειν χαθεστὼς, ἀμελῶν τοῦ προσήχον- 

Ὡς χρήματα ζητεῖ, xai τούτοις διαχρούεται τῶν 


VEns. 2- 4, — Et ploratibus insistens : « Ve mibi, 
anima, quia periit pius de terra, et qui emendate agat 
in hominibus non est : omnes de sanguinibus judicio 


C contendunt, 905 unusquisque proximum suum 


pressura premit, ad malum manus suas parat. Prin- 
ceps poscit, judex pacifica verba loquitur, deside- 
rium animz ejus est. » Quidni digne plorandum sit, 
siquidem nullus Dei tiinor apud eos usquam esi? 
quo fit, ut nemo qui officium sequi velit inveniatur. 
Cuncta horum crimina in ezdibus versantur, quia 
non sustinent levia peccare, sed ad homicidia ma- 
nus intendunt : unusquisque'pro viribus, doloribvs 
angustiisque proximos sibi pauperes irretire cona- 
tur, et οὐ patranda scelera alacres sunt. Preterea 
princeps zquitatis immemor, pecuniam poscit, 
atque ob hanc dissimulat peccantium iniquitates : 
judex autem, omissa juris dictione, blandis utitur 
sermonibus, ut his injusta sibi lucra conciliet, ad 


ἐμαρτανόντων τὰς ἀδιχίας * ὁ δὲ τοῦ xplvew εἴλη- ] qux animi cogitationem intentam habet. « Et au- 


9X τὴν ἐξουσίαν, ἀφεὶς «b δίχαιον ὁρίζειν, θερα- 
πιυτιχοξ; χέχρηται ῥήμασιν "ὡς ἂν διὰ τούτων ἑαυτῷ 
πρικοιήσειεν ἄδιχα χέρδη, πρὸς ἃ δὴ τεταμένον ἔχει 
Δὸν λογισμὸν τῆς ψυχῆς. « Καὶ ἐξελοῦμαι τὰ ἀγαθὰ 
εὐτῶν, ὡς σὴς ἐκτρώγων χαὶ βαδίξων ἐπὶ χανόνος ἐν 
ἡμέραις σχοπιᾶς σου. » (p. 314) Ὑπὲρ δὴ τούτων 
ἐν ταυτελεῖ σε χαταστήσω τῶν ἀγαθῶν ἐνδείᾳ, δίχην 
σητὸς, διὰ τῶν πολεμίων πᾶν ἀφανίζων ὅ τι χαλόν 
ἐστιν ἐν σοί" ὡς γὰρ ὁ τὴς ἐν χανόνι ξύλου γεγονὼς, 
ἐδὼ βαδίζων, ἅπαν αὐτὸ χατεσθίει χαὶ ἀναλίσχει ταῖς 
ἘΣτὰ μέρος διαφθοραῖς, οὕτω χατὰ μιχρὸν ἅπαντα 
ὑμῶν ἀφελῶ τὰ ἀγαθά " χατὰ τὸν καιρὸν ἐν ᾧ δὴ τὸ 


* P123], Liv, 26. 


feram bona eorum, quasi tinea comedens, et am- 
bulans super regulam in die speculalionis sus. » 
Ob hzc in absoluta te constituam bonorum egestate, 
more tinez, hostium manu quidquid est apud te 
praeclarum destruens. Nam sicut tinea in ligni tra- 
becula exsistens, via gradiens totam illam vorat 
atque consumit, particulatim corrumpens, sic 
ego paulatim bona vestra auferam; et postea, 
secundum tempus quo magnitudinem peccatorum 
vestrorum speculatus fuero, congruum factis sup- 


* plicium inferam. « Ve! va! ultionestuz venerunt; 


nunc erunt fletus eorum. » Venit dies, quo tu pec- 


$91 


"THEODORI MOPSUESTENI 


592 


catorum ponas des; quorum causa nunc fe flere A μέγεθος περισχοπήσας τῶν ἁμαρτημάτων ὑμετέρων͵ 


decet, quia ex inlatis malis sentis quantum tibi 
nocueris tuo in vitium lapsu. 


ἀνάλογον ἐπάξω τοῖς πραττομένοις τὴν τιμωρίαν, 
« Οὐαὶ, οὐαὶ, ἐχδικήσεις σου ἤχασι" νῦν ἔσονται χλαυ» 


θμοὶ αὐτῶν. » Παραγέγονεν 1j ἡμέρα τοῦ δοῦναί σε δίχην τῶν πλημμελημάτων, ὑπὲρ ὧν δὴ νῦν σε προῦ- 
ἔχε δαχρῦσαι διὰ τῶν ἐπαγομένων χακῶν αἰσθανόμενον, ὁπόσον ἑλυμαίνου σαυτῷ τῇ περὶ τὸ χεῖρον 


ῥοπῇ. 


ψεπβ. 5-7. — Et futurorum malorum magnitu- 
dinem demonstrans :« Nolite credere, inquit, amicis ; 
neque speretis a ducibus : ei, qux tecum cubat, 
cave quidquam concredere : quia filius eontume- 
liam facit patri, et filia consurgit adversus matrem 
suam, nurus $06 adversus socrum suam; etinimici 
hominis, cuncti domestici ejus, » Nemo tunc alteri 
auxiliabitur, non amicus amico, non princeps 


Στίχ. εἰ -ζ΄, — Καὶ δειχνὺς τῶν ἐπελευσομένων αὖ- 
τοῖς χαχῶν τὸ μέγεθος, « Μὴ χαταπιστεύετε ἐν φί» 
λοις, μὴ δὲ ἐλπίζετε ἐπὶ ἡγουμένοις " ἀπὸ τῆς συγ- 
χοίτου σου φύλαξαι τοῦ ἀναθέσθαι τι αὐτῇ " διότι 
υἱὸς ἀτιμάζει πατέρα, θυγάτηρ ἐπανέστηχεν ἐπὶ τὴν 
μητέρα αὐτῆς, νύμφη ἐπὶ τὴν πενθερὰν αὐτῆς" 
ἐχθροὶ ἀνδρὸς πάντες οἱ ἄνδρες οἱ ἐν τῷ οἴχῳ αὐτοῦ.» 
Οὐδὲ μία δὴ, φησὶν, οὐδενὶ παρ᾽ οὐδενὸς ἔσται τότε 


subdito, non vir uxori, non filio pater, non matri B ἦ βοήθεια * οὐ φίλῳ παρὰ φίλου, οὐχ ἀρχομένῳ παρὰ 


filia, non nurui socrus : nam calamitatis maguitudo 
de.sua quemque salute anxium esse cogens, ne- 
cessario cunctos inimicitia inter se committit, ne- 
mine de alterius utilitate cogitante, dum unus- 
quisque plurimi facit salutem suam. Deinde rursus 
post aerumnarum przedictionem, more solito con- 
versionem in melius nuntians, « Ego autem, inquit, 
ad Dominum aspiciam, exspectabo Deum salvato- 
rem meum : audiet me Deus meus. » Sed quamvis 
tales tantzeque sint calamitates, de Dei patrocinio 
non desperabo: constanter ad ipsum respiciam, 
salutem inde exspectans, quam etiam mihi sine 
dubio prebebit; eum, qui in hujusmodi calamita- 
tibus petit auxilium, exaudiens. 

αὐτοῦ thv σωτηρίαν ἀναμένων" fjv xal παρέξει μοι 
“ἣν βοήθειαν ἀχοῦύσας. 


Vzns. 8-11. — «Ne lieteris, inimica mea, super 
me, quia 51 cecidi, consurgam : si ambulavero in 
tenebris, Dominus illuminahit me. » Licebit mihi 
aliquando ad inimicos meos, pracipueque ad. Idu- 
mas dicere : Vanum est de lapsu meo vos lae- 
tari : surgam de casu, Deo adjuvante : etsi quasi 
per medias tenebras in malis gradiar, luce mibi 
splendidius affulgebit Dei auxilium. « Iram Dei por- 
tabo, quoniam peecavi ei, donec causam meam 
judicet, et peragat judicium meum. Educet me in 
lucem, videbo justitiam ejus. » Iram ejus, ct mo- 
lestias inde manantes propter peccata expertus 
sum. Concedet tamen mihi conversionem in melius, 
ipse mihi jus reddens de iis quz a cunctis inimicis 
meis pertuli inique, mihique quod »quuim est ad- 
judicabit : meque adeo in propriorum bonorum 
splendore collocabit, ut manifesta atque $07 in- 
dubia appareat Dei voluntas, qua de juris zquitate 
sollicitus, ab incumbentibus molis me sublevavit, 
el qui mihi temere injuriam faciebant juste puni- 
vit, id enim denotant verba: « Videbo justitiam 
ejus.» Et, «Aspiciet inimica mca, et operietur confu- 
sione, qua dicit mihi : Ubi est Dominus Deus 
tuus?» Tunc eam pudebit, quod mihi exprobraverit, 
nullum me habere a Deo auxilium, dum videbit 
arcanum ejus erga me patrocinium. « Oculi mei spe- 


ἄρχοντος, (p. 515) οὐκ ἀνδρὶ παρὰ γυναιχὸς, οὐχ 
υἱῷ παρὰ πατρὸς, οὐ μητρὶ παρὰ θυγατρὸς, οὗ νύμφῃ 
παρὰ πενθερᾶς ἣ γὰρ ὑπερδολὴ τοῦ χαχοῦ sé 
τῆς ἰδίας ἕἔχαστον ἀναγχάζουσα ἀγωνιᾷν σωτηρίας, 
ἀναγχαίιω; πάντας ἐχθροὺς ἀλλήλων ἀποδείχνυδσεν, 
οὐδενὸς τὸ τῷ πέλας χρήσιμον σχοπεῖν δυναμένον, 
διὰ τὸ μέγιστον ἡγεῖσθαι, εἰ ἑαυτῷ τινα repente 
σειεν σωτηρίαν. Εἶτα μετὰ τὴν τῶν καχῶν μήνυσιν 
εὐαγγελιζόμενος πάλιν συνήθως τὴν ἐπὶ τὸ χρεῦττον 
μεταθολὴν ε« Ἐγὼ δὲ ἐν τῷ Κυρίῳ ἐπιόλέψομαι, ἐπι» 
μενῶ ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ σωτῇρί μου * ἐπαχούσεταί μου ὅ 
Θεός μον. » ᾿Αλλὰ γὰρ xal τοσούτων ὄντων καὶ τὴ» 
λιχούτων τῶν χαχῶν, οὐχ ἀπογνώσομαι τοῦ Θεοῦ 
τὴν χηδεμονίαν * μενῶ δὲ πρὸς αὐτὸν ὁρῶν, καὶ map 


πάντως ἐν ταῖς ἀνάγχαις ἐχείναις, αἰτοῦντος αὐτοῦ 


Ü 


Στίχ. η΄-τα΄, — « Μὴ ἐπίχαιρέ pot, ἡ ἐχθρά μου, 
ὅτι πέπτωχα xal ἀναστήσομαι" διότι ἐὰν καὶ ποβεῦὺ» 
θὼ ἐν τῷ σχότει, Κύριος φωτιεῖ μοι. » Ἐξέσται 8 
μοι τότε χαὶ πρὸς τοὺς ἐμοὺς, καὶ μάλιστά γε πάν 
των πρὸς τοὺς Ἰδουμαίους λέγειν, ὡς Περιττὸν ὑμῖν. 
τὸ ἐφήδεσθαί μοι πεσούσῃ * ἀναστήσομαι γὰρ 4 


πτώματος τῇ ῥοπῇ τῇ θείᾳ * ὥστε εἰ καὶ δίχην axi- ' 


τοὺς ἕν μέσῳ πεπόρευμαι τῶν καχῶν, ἀλλὰ φωτός 
μοι λαμπροτέρα γενήσεται τοῦ Θεοῦ ἡ βοήθεια. « Ὁρ- 
γὴν Κυρίου ὑποίσω, (p. 516) ὅτι ἥμαρτον αὐτῷ, 
ἕως διχαιώσῃ τὴν δίχην μον, xoi ποιήσῃ τὸ xplpá 
μου" χαὶ ἐξάξει με εἰς τὸ φῶς, xal ὄψομαι τὴν δ 
χαιοσύνην αὐτοῦ. » Τῆς μὲν γὰρ ὀργῖῆ;ς αὐτοῦ xal 
τῶν ἐντεῦθεν λυπηρῶν ὡς ἡμαρτηχὼς ἐπειράθην" 
παρέξει δέ μοι τὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττον μεταδολὴν, αὖ» 
τό: μοι διχάσας ὑπὲρ ὧν πέπονθα παρὰ πάντων τῶν. 


p ἐχθραινόντων ἀδίχως, χαὶ δὴ xal ἀπονείμας μοι τὸ - 


δίκαιον ἐν τῇ xpioet* οὕτω τέ με ἐν τῇ λαμπρότητι 
τῶν οἰκείων χαθιστὰς ἀγαθῶν, ὥστε πρόδηλόν τε καὶ 
ἀναμτφίθολόν μοι γενέσθαι τὴν γνώμην τοῦ Θεοῦ, 
χαθ᾽ fjv τοῦ διχαίου φροντίσας, ἐμέ τε τῶν περ» 
ἐχόντων ἀπήλλαξε χαχῶν, xai τοὺς ἠδιχηχότας με 
μάτην ἐτιμωρήσατο δικαίως * τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, 
«"Ojopat τὴν διχαιοούνην αὐτοῦ. ». Καὶ, « "Ὄφεται 
ἡ ἐχθρά μου, καὶ χαλύψει αὐτὴν αἰσχύνη, ἡ λέγουσα 
πρός με" Ποὺ Κύριος ὁ Θεός σου: » Τότι δὴ aloyvs- 


E 


x 


393 


COMMENTAR!US IN MICILEJE CAP. VII. 


δ᾽} 


θήσεται τ᾽ οἷς ὠνείδιτέ pot, ὡς οὐδεμιᾶ; τυγχά- A ctahunt illud. » Ego en:m non zrumnis solum li- 


γοντ: τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ βοηθείας, ὁρῶν αὑτοῦ τῆς 
περὶ ἐμὲ χηδεμονίας τὸ ἀπόῤῥητον. « Οἱ ὀφθαλμοί 
poo ἐπόψονται αὐτήν. » Οὐ γὰρ αὐτὸς μόνου ἀπαλ- 
λαγέσομαι τῶν χαχῶν, ἀλλὰ γὰρ xaX τὰς τῶν ἐχθραι- 
γόντων μοι τιμωρίας ὄψομαι. « Nov ἔσται εἰς χατα- 
πάτημα ὡς πνλὸς ἐν ταῖς ὁδοῖς " ἡμέρα ἁλοιφῆς 
αλίνθου, ἐξάλειψίς σου ἡ ἡμέρα ἐχείνη. » Καταπατη- 
θήσῃ γὰρ ὑπὸ τῶν πολεμίων πηλοῦ δίχην ἐν ἐδοῖς τε 
ὑπὸ πλήθους τῶν ὁδοιπορούντων πατουμένου, χαὶ 
ἐπὶ πλίνθων ἐργατίᾳ διαμαλαττομένου ποιχίλως, 
(p. 517) ὅπερ οὖν τοῖς τὰ τοιαῦτα ἐργαζομένοις ἔθος 


berabor, sed etiam inimicorum meorum suppli- 
cium videbo. « Nunc erit in conculcationem ut 
lutiin viarum. Dies litura lateris : deletio tua dies 
illa. » Conculcaberis ab hostibus luti ritu in viis 
quod a turba itinerautium calcatur, et ad usum la- 
teris varie mollitur, quemadmodum ii plerumque 
faciunt qui eam artem exercent, ut. mitigata ma- 
teria ad usum illum sit aptior. Talis tui quoque 
erit per illud tempus deletio, id est deleberis ab 
livstibus varie conculcantibus te, ct crudeliter ad- 
Tmodum conterentibus. 


ἐπὶ πλεῖστον ποιεῖν, ὡς ἂν λεχυθεὶς πρὸς τὴν προχειμένην ἐπιτηδειότερος γένοιτο χρείαν, To:astr 
xai σοῦ, φησὶ, χατ᾽ ἐχεῖνον τὸν χαιρὸν ἐξάλειψις ἔσται, τουτέστιν οὕτως ἐξαλειφθήσῃ ὑπὸ τῶν bmóv- 
τῶν σοι πολεμίων, πυιχίλως χαταπατούντων τέ σε χαὶ συντριθόντων μετὰ πολλῆς τῆς ἀφε!δίας. 


Στίχ. ι8΄, ιγ΄. — € ᾿Απώσεται νόμιμά σου ἡ ἡμέρα Ü — Vens. 19, 15.—«Espellet legitima tua, dies illa. » 


ἐκείνη. » "Epfptsto, φησὶν, ὑπομενεῖς παντελῆ" 
ποῦτο γὰρ δηλοῦ τῶν νομέμων ἡ ἀφαίρεσις" ἐπειδὴ 
κάΞξης πολιτείας χαὶ ἀρχῆς συνεστώσης μὲν, ἀνάγχη 
«ἃ νόμιμα κρατεῖν, οἷσπερ οὖν εἰώθασιν οἱ xaz' αὐ- 
τὸν χεγρῆσθαι" ἐρημία; δὲ xai αἰχμαλωσίας χαταλα- 
Go001,;, ἀφανίζεσθαι τῶν νόμων ἀνάγχη τὴν τάξιν" 
ἐξάγει Y οὖν « Καὶ αἱ πόλεις σου ἥξουσιν εἰς συγ- 
Xheigphw xai διαμερισμὴν ᾿Αὐσυρίων. » Τὴν γὰρ 
eiziz» τῆς τῶν νομίμων ἀφαιρέσεως δηλοῖ εἰρηχὼς 
ὅτι ᾿Ασσύριοι χαθελοῦσί τε τὰς πόλεις, xal διαμε- 
τριοῦνται χατὰ τὸ δοχοὺῦν ἑαυτοῖς. « Καὶ αἱ πόλει: 
σου αἱ ὀχυραὶ ἕσοντα' εἷς διαμερισμὸν ἀπὸ Τύρου ἕως 
«99 ποταμοῦ Συρίας, καὶ ἀπὸ θαλάσσης ξως θαλάσσης, 
xii ἀπὸ τοῦ ὄρους ἕω; τοῦ ὄρους. » "Iva εἴπῃ ὅτι 
iro. τούτων χρατήσουσιν οἱ ᾿Ασσύριο: τῶν πό- 

po ew τοῦτο δὲ χαὶ ὁ προφήτης ᾿λμὼς δηλοῖ, τὰ χα- 
τοληψόμενα ὑπὸ τῶν ᾿Ασσυρίων χαχὰ τοὺς περιοί- 
τοὺς λέγων « Ἡμέρα ὕδατος xal θορύθδου (&&* χαὶ 
Ur ἡ γῇ εἰς ἀφανισμὸν μετὰ τῶν χατοιχούντων a5- 
τὰν, (p. 518) ἀπὸ χαρπῶν ἐπιτηδευμάτων αὑτῶν. » 
Ἐχεεύσεται γὰρ ὑμῖν πλῆθος πολεμίων, δίχην ὕδα- 
οκ ἱκιχλύζον ἅπαντας, ἀφ᾽ οὗπερ αὐτοί τε πολλῆς 
τλερωθήσεσθε τῆς ταραχῇς᾽ xal πάντα ὃὲ τὰ ὑμέ- 
*t)a σὺν ὑμῖν ἀφανισθήσεται, ἐπειδὴ τῶν πραττομέ- 






Σείχ. ιδ΄ - ιζ΄. ---- Ποίμαινε τὸν λαόν σου ἐν ῥάδδω 
φὴς σου, πρόδατα χληρονομίας σου, χατασχηνοῦν- 
"A χατὰ μόνας δρυμόν. » ᾿Αλλὰ γὰρ σὺ, φησὶν, 
ἀξιλλαγμένος μὲν θορύδων χαὶ ταραχῆς χαὶ πολέμων, 


Gov ἐπειδὴ σὲ χτῇσιν οἰχείαν λογισάμενος ὁ Θεὸς 
ipD£ τε τῶν πολεμίων, καὶ χ:χωρισμένου; ἀπάν- 
Ὧν δίχην προδάτων σὺν ἀδείᾳ νέμεσθαι δέδωχεν ἐν 
"εἷς οἰχείοις. « Ἐν μέσω τοῦ Καρμήλου νεμήσονται 
τὴν Βασανέτιν xat τὴν Γαλαχδίτιν χατὰ τὰς ἡμέρας 
ἊΝ αἰῶνος xai χατὰ τὰς ἡμέρας τῆς ἐξοδία; aou ἐχ 
πῆς Δἰγύπτου δείξω αὐτοῖ; θαυμάτια, » ᾿Απολήψου - 


" Àmos. τὴν, 19. 
44) Animadvertamus apud Mopsuestenum trium 


Pscedentima. verborutn. biblieum additamentum, 
Paraot. Gs. LXVI. 


Solitudinem, inquit, universalem patieris. [d enim 
denotat legitimorum ablatio; nam quandiu durat 
politia aliqua et principBtus, necesse est legitima 
quoque perseverare, quibus ii uti solent qui in ea 
republica sunt; verum facta captivitate, legum or- 
Jdiuem tolli nccesse est. Addit igitur : « ἘΠ uites 
tu: venient in conclusionem divisionemque Assy- 
riorum. » Auferendorum causam legitimorum dicit, 
qued Assyrii delebunt urbes, ct pro libito suo 
partientur. « Et urbes tux munie partitionem 
patientur ἃ Tyro usque ad Syrie flumen , et a mari 
ad inare, et a monte ad. montem. » Id est, Cunctis 
istis potientur Assyrii urbibus. Hoc ct;am propheta 
Amosus significat **, dum mala quic ab Assvriis 
906 (linitimi patientur dicit. « Dies δᾳιξ ac tu- 
inultus. Eritque terra in deàtructionem cum habi- 
tatoribus suis, qui erunt. fructus adiuventionum 
eorum. » Superveniet vobis hostium multitudo, 
aquz instar cunctos inundans ; uude vos mul!a 
perturbatione implebimini, οἱ vestra omnia vo- 
biscum destruentur, quia factorum vestrorum jus- 
taut hanc. poenam luetis. Jam postquam hactenus 
dixit inimicorum varieque eos excruciantium pa- 
nam, convertit in sequentibus ad populum verba, 


we ὑμῖν τιμωρίαν ταύτην ὑφέξετε διχαίαν" εἰρηχὼς δὲ τῶν ἐχθραινόντων αὐτοῖς πολυτρόπως τε αὐτοὺς 
Mivznxózwv ἐν τούτοις τὴν τιμωρίαν, τρέπει λοιπὸν πρὸς τὸν λαὸν τὸν λόγον. 


Vrns. 14-17. — « Pasce populum tuum virga 
tua, oves hzreditatis tuze, solitalim habitantes in 
saltu. » Sed jam tu, inquit, ἃ tumultu, peiturba- 
tione et hostibus liber, et in pace versans , da ope- 


iv εἰρήνη δὲ τυγχάνων, χατὰ τὸ δέον ἄγειν σπούδαζε p) ram ut honeste te geras ; quoniam te Deus possessio- 


ne:u suam reputans, eruit ex hostibus, et scorsum 
ab omnibus, quasi oves cum securitate pasci con- 
cessit in. patria. « In. medio Carmeli pascentur 
Basanitidem et Galaaditidem, sccundum dies s:e- 
culi : cl secundum dies cgressionis tux: de terra 
AÉgypti ostendam eis mirabilia. » Recuperabunt 
loca propria, sicut olim 4 gvpto egressi muta cum 


quod aguoscit etiam int^rpzes Yrabicus in poly- 
glo:tis. 


13 


905 


erunt, que nunc mirabilia ipsorum causa opera- 
bor. « Videbunt gentes, et confundentur super 
omni fortitudine sua. » Quz borum gratia flent, 
incutiendo pudori idonea erunt illis qui antea bel- 
luin inferre voluerant, quia hos a divino patrocinio 
tanta vi munitos videbunt. « Imponent manum ori 
suo. » Mirantes scilicel gestarum rerum magnitu- 
dinem. « Aures eorum obsurdescent. » Ne auditu 
quidem tolerare poterunt rerum, ut dixi, gestarum 
magnitudinem. « Lingent pulverem sicut serpentes 
qui terram 909 attrahunt. » Nihil autem rebus 
vestris jam adversari valentes, in terram corruent 
more serpentium qui circa illam volvuntur. « Te- 
hebuntur in conclusione sua. » Non modicas an- 


THIEODORI MOPSUESTENI 


potentia obtinuerunt. Neque enim priscis minora À ται, φησὶ, τοὺς τόπους 


$96 
“οὺς olxtloug, xa0k xal τὸ 
πρότερον ἐξεληλυθότες τῆς Αἰγύπτου μετὰ Toll 
κατέσχον αὐτοὺς τῆς δυναστείας" οὗ γὰρ ἔλαττον τῶν 
τότε χαὶ νῦν ἄξια θαύματος ἕσται τὰ περὶ αὑτοὺς γι- 
νόμενα παρ’ ἐμοῦ. « "Ὄψεται ἔθνη xal αἰσχυνθήσεται 
Ex πάσης τῆς ἰσχύος αὐτῶν. » (p. 519) "Ixav& γὰρ 
ἔσται τὰ περὶ αὐτοὺς γινόμενα, χαὶ τοὺς πολεμεῖν 
πρότερον αὐτοῖς ἐγνωχότας εἰς πολλὴν περιθδαλεῖν 
αἰσχύνην, ὁρῶντας τῇ θείᾳ χηδεμονίᾳ τοσαύτης kset- 
λημμένους δυνάμεως. ε Ἐπιθήσουσι χεῖρας ἐπὶ τὸ 
στόμα αὑτῶν. » θαυμάζοντες ἐπὶ τῷ μεγέθει τῶν y 
νομένων. « Τὰ ὦτα αὐτῶν ἀποχωφθήσεται. ν Οὐ δὲ 
ἀχοῇ φέρειν δυνήσονται τῶν γιγνομένων 75 μέγεθες. 
« Λείξουσι χοῦν ὡς ὄφις σύροντες γῆν. » ᾿Ανύειν δὲ 
ἐ πὶ τοῖς περὶ ὑμᾶς γινομένοις δυνάμενοι πλέον οὐδὲν, 


gustias patientur, hostibus eos in czedem conclu- P ὄφεων δίχην εἰς γῆν πεσοῦνται περὶ ταύτην εἰλούμε- 


dentibus. « In Domino Deo nostro obstupescent, 
et a tc formidabunt. » Maguitudine rerum vestri 
eausa a Deo patratarum, extasim quamdam patien- 
tur, pavore concidentes, et vos in posterum non 
dubitabunt nonnisi a Deo talem adeptos esse pro- 
videntiam. 


Vrns. 18, 19.— — Deinde post praedictionem even- 
turorum ipsis bonorum, gratiarum quamdam 
actionem ad hsec omnia in sequentibus Deo exse- 
quitur : « Quis Deus ut tu , qui aufers iniquitatem, 
et transis peccata reliquiarum lizreditatis tua?» 


Nuno cum maxime a rebus ipsis demonstratum (Σ Νῦν εἴπερ ποτὲ ἄλλοτε ἐξ αὐτῶν δέδειξαι τῶν πρε- 


est, et magnum te Deum esse, et cuuctos benignitate 
superare, et peccata dimittere , et dissimulare iin- 
pietates, et erga tuorum reliquias liberalitatem 
tuam expromere. « Et non retinuit in testimonium 
iram suam, quoniam volens misericordiam est. » 
Neque enim justam quam habebat adversus vos 
iram diu retinere passus est, quanquam ea jure 
optimo uti potuit : etenim szpe nobis contestatus 
fuerat qua paseuri ob peccata nostra essemus; 
quanquàm nos minarum admonitionem pensi non 
habuimus. Verumtamen ille cuncta vicit misericor- 
dia ua, quam super omnia exaltare solet. « Ipse 
convertetur et miserebitur nostri, et projicientur in 
profundum maris omnia peccata nostra. » Nam qui 
nos in captivitatem abegit, sua denuo misericordia 
utens , nos reduxit, delens omnino peccata nostra, 
et veluti in abyssum quamdam ca projiciens, unde 
18 exsurgere et adversus nos praevalere nunquam 
poterunt. Denique hcrum omnium causam reci- 
tans, « Dabis, inquit, veritatem tuam Jacob, mise- 
ricordiam Abrahamo, sicut jurasti 910 patribus 
nostris, juxta dies priores. » Cuncta hzc, inquit, 
fecisti memor promissionum tuarum, quas patribus 
nostris, temporibus priscis pro tua constante libc- 
ralitate fecisti : promissiones, inquam, illas tunc 
eis fecisti, quae nunc erga nos illorum posteros a te 
in rem eollate fucrunt. 


D τῆς θαλάσσης πᾶσαι al ἁμαρτίαι ἡμῶν.» Ὁ γὰρ ἀπ. 


νο:. € Συσχεθήσονται ἐν συγχλεισμῷ αὐτῶν. » "Y'we- 
μενοῦσι συνοχὴν οὐ τὴν τυχοῦσαν, συγχλειόντων 
αὐτοὺς εἰς σφαγὴν πολεμίων. ε Ἐπὶ Κυρίῳ τῷ Guip 
ἡμῶν ἐχστήσονται, xal φοδηθέσονται ἀπὸ σοῦ. ἡ 
Ἐπὶ γάρ τοι τῷ μεγέθει τῶν παρὰ τοῦ Θεοῦ qwi- 
μένων εἰς ἔχστασίν τινα πεπτωχότες, φοδεροὺς καὶ 
ὑμᾶς λοιπὸν νομιοῦσι τοσαύτης ἠξιωμένους τῆς παρὰ 
τοῦ Θεοῦ προνοίας. 

Στίχ. ιη΄, 0". — Εἶτα μετὰ τὴν μήνυσιν τῶν €peg- 
ἐσομένων αὐτοῖς ἀγαθῶν, ὡς εὐχαριστίαν τινὰ ἐξ 
ἁπάντων προσάγει τὰ ἑξῆς τῷ Θεῷ ε Τίς θεῖς 
ὥσπερ σὺ, ἐξαίρων ἀδικίας, xal ὑπερδαΐίνων &m- 
θείας τοῖς χαταλοΐποις τῆς χληρονομίας αὐτοῦ: » 






















μάτων, μέγας Θεὸς δυνάμει τε xal φιλανθρωπίᾳ ᾿ 
πάντας νιχῶν, (p. 520) καὶ λύων μὲν ἁμαρτήμαεα,. 
παραπεμπόμενος δὲ ἀσεδείας, cic δὲ τοὺς ὑπολοέκρως : 
τῶν οἰχείων τὴν φιλοτιμίαν ἐπιδειχνύμενος τὶν d: 
χείαν. « Οὐ συνέσχεν εἰς μαρτύριον ὀργὴν αὐτοῦ, δὰ: 
θελητὴς ἐλέους ἐστίν. » Οὐδὲ γὰρ τὴν ὀργὴν fol 
εἶχε καθ᾽ ἡμῶν, χατέχειν ἐπὶ πλεῖστον νέφια 
καίτοι γε δικαίως ἂν αὐτῇ χρησάμενος" ἐπειδὴ : Mi | 
λάχις μὲν ἡμῖν διεμαρτύρατο, περὶ ὧν δὴ vscolgifli 
πταίοντες͵ οὐδαμῶς δὲ τῷ σωφρονισμῷ τῶν ἀπειλ 
προσεσχήχαμεν". τῷ ἐλέῳ δὲ ἅπαντα νενίχηχε τῷ UO 
χείῳ, ὃν ἔργον αὐτῷ πάντων ὑπερτιθέναι πάντιοιὰ 
ε Αὐτὸς ἐπιστρέψει καὶ οἰχτειρήσει ἡμᾶς" κατ 
τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν, καὶ ἀποῤῥιφήσονται εἰς τὰ 


πέμψας ἡμᾶς εἰς τὴν αἰχμαλωσίαν, οἰκείῳ fy 
ἐλέῳ χρησάμενος, ἡμᾶς ἐπανήγαγεν, παντελῶς d δ 
ἀφανίσας τὰς ἁμαρτίας, xoi ὥσπερ εἴς τινα fuil 
αὑτὰς χαταῤῥίψας, ἀφ᾽ οὗπερ αὐτὰ; ἀνανεῦσαϊ € 
ἰσχύσαι xaO" ἡμῶν οὐχ ἕνεστι τοῦ λοιποῦ. Καὶ τὴν 
τίαν ἀπάντων λέγων, «Δώσεις ἀλήθειάν σον τῷ "essi 
ἔλεον τῷ ᾿Αὐραὰμ, χαθάπερ ὥμοσας τοῖς πατράφαι t 
ἡμῶν χατὰ τὰς ἡμέρας τὰς ἔμπροσθεν. » “Απαντα p 
ταῦτα, φησὶ, πεποίηχας, (p. ὅ21) τῶν ἐπαγγελιῶν. 
μνησθεὶς τῶν οἰχείων, ὧν πρὸς τοὺς πατέρας τοὺς 
ἡ μετέρους χατὰ τοὺς ἄνωθεν πεποίησαι χρόνους qUe- 
τιμίᾳ τινὶ βεθαίᾳ" καὶ τὰς πρὸς ἐχείνους ὑποσχέσει, 
τότε πεποιημένος, xal νῦν ἐφ᾽ ἡμῶν τῶν ἐξ ἐχείγων εἰς 
ἔργον αὐτὰς ἐχδαλών. 


COMMENTARIUS IN NAHUMUM. 





EPMHNEIA NAOYM TOY IIPOOHTOY. 


IENTARIUS IN NAHUMUM PROPHETAM. 


e» 


| SÉ ἣν μεγάλη, πλήθει τε χομῶσα, ἃ — Ninive urbs magna fuit, populi numero abun- 


ε διδάσχει Γραφὴ, xai τῶν ἐν ᾿Ασσυρίοις 
T4 πασῶν, ἐν f) τά τε βασίλεια ἐτύγχα- 
| 6 τῶν ᾿Ασσυρίων βασιλεὺς τὰς πλείστας 
εριδά: ἀλλὰ γὰρ οὗτοι, λέγω δὲ τοὺς 
ΜΝ Νινενὴ, βουλομένου μὲν τοῦ Θεοῦ τῆς 
ἰτὸς ποιήσασθαι τὴν ἀπόδειξιν, καθὼς 
ἐπὶ τῆς τοῦ μακαρίου Ἰωνᾷ προφητείας 
ἔντες, ἀπὸ μόνης ἀπειλῇς ὑπὸ ἀγνώστου 
Νδρὸς, τοσούτῳ κατεσχέθησαν «τῷ δέει, 
φολλοὺῦ τοῦ τάχους μεταδληβθέντες πρὸς 
Ubi ἐπειδὴ 5X ἐνδέδωκεν αὐτοῖς ὁ Θεὸς 
μαι ἐπιδεῖξαι τὴν oixcíav, τοσαύτῃ μὲν 
μοχϑηρίᾳ γνώμης, τοσαύτῃ δὲ ὠμότητι 
κακία, (p. 322) ὥστε πάντας μὲν τοὺς 
δῶν ἐπιστρατεύσαντες αἰχμαλώτους λα- 
μαντὲς τε αὐτῶν τὰς πόλεις, καὶ τὰ προσ- 
δε ἀρπαγῆς ποιησάμενοι πάντα, ὁρμῶπαι 


dans, et Assyriacarum orenium illustrissima , «uhi 
regia palatia erant, rexque Assyriorum plurimo 
anni tempore versabatur. Porro liujus urbis cives, 
volente Deo sus gratix& ostensionem facere , sicuti 
jam planius diximus dum ad beati Jon» prophetiam 
commentaremur, Ninivit, inquam, ob unius ignoti 
hominis minas, adeo metu correpti fuerunt, ut cc- 
leriter admodum resipiscentes, ad virtutem specta- 
verint. Postquam vero indulsit eis Deus, quominus 
prepositum suum exsequeretur, tanta usi sunt 
pravitate animi, tanta crudelitate et malitia morum, 
wt suscepta bellica contra decem tribus expe- 
ditione, omnes in captivitatein abduxerint ; vasta- 
tisque harum urbibus et opibus ubique direptis, 
adusque Hierosolyma propinquaverint, quam urbe 
capere nitebantur, sine ulla vel templi vel religionis, 
qua ibidem Deus colebatur,reverentia. 


ps εἷς Ἱερουσαλὴμ, ἣν xal αἱρήσειν ἔσπευδον, οὐδεμίαν αἰδῶ τοῦ τε ναοῦ χαὶ τῆς αὐτέθι 


"Ὁ Θεοῦ λαμδάνοντες θεραπείσς. 

γονε παραπλήσιον τοῖς ἐν Αἰγύπτῳ ποτὲ 
lug Φαραώ τε ὁ βασιλεύων ἐν αὐτοῖς, xal 
ι Δέἐγύπτιοι διὰ σπουδῆς εἶχον τόν τε Ἶα- 
ν ἸἾωσὴνρ, καὶ πάντας τοὺς προσήκοντας 
ἃ γένος, ἄχρι ταύτην αὐτοὺς ἀποσώζειν 
! πιαρεασχεύαζεν ὁ Θεός" ὡς δὲ ἐπεδέδωχεν 
δος ὁ λαὸς, ἔπειγεν δὲ ὁ τῆς ἐξόδου καιρὸς, 
P τε Φαραὼ καὶ τοῖς Αἰγυπτίοις τὴν éav- 
ισΐνους ἐπιδεῖξαι χαχίαν, ὥστε καὶ πάσῃ 
Φεουδῇ πάντας αὐτοὺς ἄρδην ἀνελεῖν" 
DRUSI) χρησάμενος οὕτω: αὐτοὺς ἐξήγαγεν 


Αλγύπτου. Τοῦτο γοῦν ὁ μαχάριος λέγων (C 


λαΐέστειλε βασιλεὺς, » φησὶ, « xaX ἔλυσεν 
ὧν λαοῦ xal ἀφῆχεν αὑτόν" χατέστησεν 
νν τοῦ οἴχου αὐτοῦ, xai ἄρχοντα πάσης 
'ς αὐτοῦ" τοῦ παιδεῦσαι πάντας τοὺς ἄρ- 
V ὡς ἑαυτὸν, xai τοὺς πρεσδυτέρους αὖ - 
8" » λέγει δὲ τὴν περὶ τὸν Ἰωσὴφ τιμὴν 
age ὑπὸ τοῦ Φαραὼ γεγονυῖαν" οἷς ἐπά- 
B) « Καὶ εἰσῆλθεν Ἰσραὴλ εἰς Αἴγυπτον, 
| παρῴχησεν ἐν γῇ Χάμ. xai ηὔξησε τὸν 
} στέδρα. xai ἐκραταίωσεν αὐτὸν ὑπὲρ 
ὃς αὐτοῦ. » Καὶ ἐπε:δὴ xal τοῦ Ἰαχὼόδ εἶπε 
', χαὶ ὁπόσον εἰς πλῆθος ἐπιδεδώχασιν οἱ 
ἀντες, ἐπάγει" € Μετέστρεψε τὴν χαρδίαν 
μισῆσαι τὸν λαὸν αὑτοῦ, τοὺ 093109302: ἐν 
! lbid. 25. 


civ, 90-29. ** jbid. 25, 24. 


Tunc simile quid contigit atque olim in Agypto 
vensantibus, ubi principio quidem Pharao rex om- 
nesque AEgyptii studio impenso Jacob et Josephum 
cunctamque horum cognationem fovebant , quoad 
eis Deus banc mentem conservavit. Sod $31 
postquam in multitudinem excrevit populas, insta - 
batque. demigrandi tempus, Pharsoncm sivit Deus 
sique AEgyptios suam expromere contra Hebrzos 
malitiam, ia ut omni vi niterentur eos funditus 
exstingueré : qua occasione Deus utens Israelitas 
A&gypto eduxit. Rem his verbis beatus narrat Da- 
vid :« Misit rex, inquit, et solvit eum ; princeps po- 
puli, et dimisit eum. Constituit eum dominum 
domus sua, et principem omnis possessionis sus, 
ut erudiret principes ejus sicut se ipsum, et senes 
ejus prudentiam doceret **, » Loquitur scilicet de 
Josepho, deque honorificertia et officiis quibus 
eum prosecutus est Pharao. Post hsec addit : « Εἰ 
intravit Israel in Agyptum, et Jacob accola fuit in 
terra Chami. Et auxit populum suum vehemen'er, 
roboravitque eum pre inimicis ejus **. » Jam ubi 
Propheta narravit Jacob ingressum , quantumque 
iu numerum populus universus crevisset , subdit : 
4 Convertit cor illius ad odio habendum populum 
suum, insidiasque struendas servis suis *. » Signi- 
ficans, Deo permittente, iminutatos animus Agy- 


$99 


THEODOR! MOPSUESTENI 


4co 


ptiorum cum rege δυο, qui jam deinceps oderant A τοῖς δούλοις αὐτοῦ. » "Δῆλον ὅτι τοῦ Θεοὺ ἐνδόντος 


Israelitas, eosque internecioni destinabant. Exin 
vero demigrationem narrat beatus David. 


Nunc quoque Deus pariter primo quidem gratiz 
sue edidit luculentam demonstrationem, dum 
Assyfiorum regem cunctosque Ninives incolas ad 
meliora convertit : haud multo post autem, cum iis 
concessissel. ut suam malitiam declararent, sivit 
cos arma contra Israelitas commovere, ita ut de- 
cem tribus vastaverint, et Hierosolyma obsederint, 
tanta insania ruentes quasi ipsi Deo bellum quo- 
dammodo inferrent. Sed enim hic statim illis gra- 
vissimam manu angeli plagam imposuit ; versosque 
in fugam reliquos variis irretivit. calamitatibus 
quoad in ditionem suam cum 9149 summa ignomi- 
nia regressus Sennacherimus, Assyriorum illa 
vlate rex, necem a propriis liberis perpessus est. 
Deinde gentis quoque imperium funditus delevit 
D»us qni per Dabylonios obsidendam Niniven vas- 
tandamque curavit : adeo ut innumerabili populo 
frequens civitas et nobilissima atque regina, captiva 
(uerit ac desertissimze solitudini tradita. Nam sicuti 
priore tempore, de quo beatus Jonas própheta lo- 
quitur, su: gratix indicium Deus fecit, dum repente 
Assyrios omnes ad virtutem convertit: ita nunc 
eosdem sceleribus iterum deditos, maximo et hor- 
rendo ultionis genere affecit : utraque re genera- 
tim homines erudiens, ut et gratiz ejus magnitu- 


dinem noscant, siquando vult suam in homines C οὕτως ἐνταῦθα τὴν xaxlav ἐπιδειξαμένους τὴν οἶχε 
henevoleniiam expromere : et vindictze terrorem, si- 


quando hac dignos existimat, qui pervicacem pec- 
candi sententiam retinent. 


μετεδλέθησαν ol Αἰγύπτιοι σὺν τῷ βασιλεῖ πάντες, 
ὥστε xai διὰ μίσους ἔχειν τοὺς Ἰσραηλίτας, καὶ 
βούλεσθαι παντελῶς αὐτοὺς ἀνελεῖν. Οἷς τὰ τῆς Mal 
δου λοιπὸν ὁ μαχάριος ἐπάγει Δαυῖδ. 

Τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον χάνταῦθα πρότερον μὲν τῆς 
οἰχείας χάριτος ἐπίδειξιν ποιούμενος ὁ Θεὸς, ἀϑράαν 
τοῦ τε βασιλέως τῶν ᾿Ασσυρίων xal πάντων δὴ τῶν 
χατὰ τὴν Νινευὴ τὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττον μεταθολὸν 
γενέσθαι πεποίηχε * μετ᾽ οὐ πολὺ δὲ ἐνδοὺς αὑτοῖς 
τὴν οἰχείαν ἐχφῆναι χαχίαν, εἴασε τοιαῦτα περὶ τοὺς 
Ἰσραηλίτας παρ᾽ αὐτῶν γενέσθαι, ἀφ᾽ ὧν ἐπόρθησάν 
τε τὰς δέχα φυλὰς, xai ἐπεστράτευσαν τῇ "Iopse- 
σαλὴμ, μετὰ πολλῆς ὁρμήσαντες τῆς ἀπονοίας , ὡς 
xai αὐτῷ γε μιχροῦ πολεμήσοντες τῷ Θεῷ " ἀλλὲ 


: D γὰρ εὐθὺ μὲν βαρυτάτην αὑτοῖς διὰ τοῦ ἀγγέλου vip 


“ληγὴν ἐπήγαγεν ὁ θεὸς, τρέψας δὲ τοὺς λοιποὺς 
εἰς φυγὴν πολυτρόποις περιδέδληχε τοῖς xaxel;: 
(p. 534) καὶ τὸ τελευταῖον ἐπὶ τῆς οἰχείας χώρας 
γεγονὼς μετὰ πολλῆς τῆς ἀτιμίας Σενναχηρεὶμ ἢ 
τότε τῶν ᾿Ασσυρίων βασιλεὺς τὴν ὑπὸ τῶν ἰδίων ville 
ὑπομεμένηχε σφαγήν εἶθ᾽ ὕστερον καὶ παντελῶς 
αὑτῶν τὴν βασιλείαν χαθεῖλεν, διὰ τῶν Βαδυλωνίων 
πολιορχηθῆναι παρ᾽ αὐτῶν παρασχενάσας τὴν Νινευῆ, 
ὥστε τὴν πολυανθρωποτάτην καὶ περιφανῇ καὶ rdi 
σιλίδα αἰχμάλωτόν τε γενέσθαι καὶ εἰς ἐρημίαν a 
ταστῆναι παντελῇ (45)* ὡς yàp ἐν τοῖς προτέρω, 
ἅπερ ὁ μαχάριος Ἰωνᾶς ὁ προφήτης διηγεῖται, φῇς | 
χάριτος τὴν ἐπίδειξιν ὁ Θεὸς ἐποιήσατο τῆς οἰχεδαή, 7 
ἅπαντας αὐτοὺς ἀθρόον μεταϑεὶς ἐπὶ τὸ xg 









μεγίστῃ τινὶ καὶ φοδερᾷ περιδέδληχε τῇ τιμωρίᾳ 
δι' ἀμφοτέρων ἅπαντας παιδεύων ἀνθρώπους, ὡς d 
xai τὸ τῆς χάριτος αὑτοῦ μέγεθος εἰδεῖεν ὁπότ' δι 


ἐθέλῃ περὶ τοὺς ἀνθρώπους τὴν οἰχείαν ἐπιδείχνυσθαι φιλοτιμίαν, xal τῆς τιμωρίας τὸν φόδον ὅτ᾽ ἂν τα 


ἀξίους εἶναι νομίξζῃ τοὺς ἀδιόρθωτον ἐπὶ τῷ πταίειν ἔχοντας τὴν γνώμην. 


lllud igitur Jonas propheta declarat, boc Nahu- 
mus, ultionem vaticinaus multifariam in eos exse- 
rendam, qui tanta superbia adversus lsraelitas ac 
Hierose!yma usi fuerant, necnon contra universa- 
lem, qui colebatur ibidem, Deum. Unde omnibus 
claruit, haud permissurum Deum fuisse hzc ls- 
raelitis mala al: Assyriis aceidere, nisi hzc perpeti 
eb suam impielatem dignos se prebuissent. Age vero 
postquam Hebraei passi sunt mala ab Assyriis im- 
pacta, illamque pertulerunt captivitatem, dum im- 
pietatis suze poenas. penderent; consequenter Deus 
ad cos, qui calamitates illas conflaverant, iram 
suam transtulit, consilii vesaaiam puniens, quo 
nusi fucrant contra Deum ejusque familiares arma 
capere. Igitur [sraelitas quidem, ceu 213 pene 
obnoxios ob impietatem οἱ peccata sua, sic afflizi 
permisit; Assyrios autem qui crimine proprio 
Hebrais molesti fuerant, necessario punivit ac ultus 
est, propterea quod animi vesania ac pravitate 


ducti, in tantum sceleris venerant, ut quantum in 


(45) Ninives a Babyloniis capturam et cestructio. 
uem narrat Diodorus Siculus lib. i1. 24, et 9? ; pr;e- 
dixerat sanctus Tobias cap. xiv, 6, Attate demum 



















Ἐχεῖνα μὲν οὖν Ἰωνᾶς ὁ προφήτης δηλοῖ" «mj 


δὲ ὁ Ναοὺμ, τὴν τιμωρίαν λένων τὴν rox asc di 
τοῖς ἐπάγεσθαι μέλλουσαν, ὑπὲρ ὧν τοσούτῳ esi 
μᾶτι χατά τε τῶν Ἰσραηλιτῶν ἐχρήσαντο καὶ sd 
Ἱερουσαλὴμ, (p. $35) τοῦ τε ἐν αὐτῇ θεραπευορμέν 
τῶν ὅλων θεοῦ " δι᾽ ὧν ἅπασιν ἐγίνετο δῆλον, 
οὔτ᾽ ἂν ἐχεῖνα παθεῖν συνεχώρησε παρ᾽ αὐτῶν i 
Ἰσραηλίτας, εἰ μὴ τοῦ τοιαῦτα παθεῖν δι᾽ ὧν Lad 
αὑτοὶ παρέσχον ἑαυτοὺς ἀξίους - καὶ ἐπειδὴ πειό 
θασιν οὗτοι τὰ παρ᾽ ἐχείνων αὐτοῖς ἐπαχϑέντα wi 
τὴν αἰχμαλωσίαν ὑπερμεμενήχασιν ἐχείνην, δὲ 
τῆς ἀσεθείας διδόντε: τῆς οἰχείας, ἀχολούθως à € 
ἐπὶ τοὺς τοιαῦτα πεποιηχότας μετάγει τὴν day 
τιμωρούμενος αὐτοὺς, ὑπὲρ ὧν μοχθηρίᾳ 
πεποιήχασί τε xal τετολμήχασι χατά τὰ «τοῦ € 
xal τῶν αὑτῷ προσηχόντων᾽ τοὺς μὲν γὰρ Ἶσρα 
λίτας ὡς ἀξίους τοιούτων ὑπὲρ ὧν ἐσέδουν «s MEN 
ἡ μμάρτανον εἴα παθεῖν, τοὺς δὲ ἐκ τῆς οἰχεΐας μοχὶ " 
ρίας τοιαῦτα χατ᾿ αὑτῶν πεποιηχότας, ἀναγχαΐα 
óznv: τῇ τιμωρίᾳ, δίχας αὐτοὺς εἰσπραττόμενοξ, 
nostra enormes illius ruin: ac monumenta effodiun- 
tur Gallorum sumptib's et industria. ' ' 


COMMENTARIUS IN NAHUMI CAP. I. 


403 


«volg. τε xai μοχθηρίᾳ γνώμης ἐλόμενοι A ipsis erat bellum Deo indixerint. Jam sicuti Abdias 


τὸν ἐξώχειλαν ἀσεδείας, ὥστε χαὶ ἐπὶ τὸν 
di πόλεμον τό γε ἐπ᾿ αὐτοῖς "ὥσπερ γὰρ 
ἣν κατὰ τῶν Ἰδουμαίων λέγει τιμωρίαν, 
ιν ἤμελλον ὕστερον μετὰ τὴν ἀπὸ Βαδυ- 
olov τοῦ λαγῦ, ὑπὲρ ὧν πεπλημμελήχεσαν 
ουσαλὴμ εἴς τε τοὺς οἰχοῦντας αὐτὴν 
mtpby ἐχεῖνον, δῆλον τῇ μηνύσει ποιῶν 
γνώμην Θεοῦ τὰ περὶ αὐτοὺς γενήσεται 
; 6, μαχάριος Ναοὺμ ἐπὶ τῆς βίδλου ταύ- 
ιαχϑησομένην τοῖς ᾿Ασσυρίοις παρὰ τοῦ 
βίαν φησὶν, (p. 326) ἧνπερ οὖν χαὶ διὰ 
y ὑπέμειναν ὕστερον * δηλῶν xal αὐτὸς 
"ὥμτν Θεοῦ xal παθεῖν ταῦτα οἱ Ἰσραη- 


Ilum:is canit punitionem, quam deinde passuri 
erant, post Hebraei populi Babylone reditum, ob ca 
qux adversus Hierosolyma eorumque incolas antea 
dcliquerant ; significans omnino fore, ut hzc a Dei 
voluntate illis eveniant: ita beatus hoc libro Nahu- 
mus superventuras Assyris a Deo penas recitat, 
quas reapse a Babyloniis perpessi sunt postea : ipse 
pariter ostendens, quemadmodum Dei nutu et lizc 
contingere Israelitis permissum fueril; et ipsi de- 
mum Assyrii scelera sua tempore idoneo supplici:s 
expiaturi essent. Et libri quidem argumentum ejus- 
modi est. Nunc ad singula explananda incumben- 
dum est. 


ἣν οἰχείαν συνεχωρήθησαν ἀσέδειαν᾽ xaV ᾿Ασσύριοί γε τῆς ἀπονοίας τῆς ἑαυτῶν xatà χαιρὸν 
ς πεπλημμελήέχεσαν δώσουσι δίχην. TY μὲν δὴ τῆς ὑποθέσεως τοῦ βιδλίου ταῦτα * προσεχτέον 


k μέρος λοιπόν. 
ΚΕΦ. A'. 


-- ελῆμμα Νινενὴ, βιδλίον ὁράσεως 
Ἑλχεσαίου. » Τοῦτο μὲν οὖν ἡ εἰωθυΐα 
Wie προφητιχῶν * τοῦ λήμματος δὲ σαφη- 
pun τὴν διάνοιαν * ἐν μὲν γὰρ ἦν τὸ Πνεῦμα 
| i, τῶν τοιούτων ἱξιωμένοις τὴν οἰχείαν 
χέριν' καθὼς ὁ μαχάριος Παῦλός φησιν" 
|! δὰ αὐτὸ Πνεῦμα τῆς πίστεως χατὰ τὸ 
W* Ἐπίστευσα, 0: χαὶ ἐλάλησα" xal 
repay, διὸ χαὶ λαλοῦμεν" » δειχνὺς ὅτι 
»u ἁγίου Πνεύματος χάριτος οἵ τε πάλαι 
εἰ οἱ τῷ τῇς Καινῆς Διαθήχης ὑπερητού- 
Ip Ep * διάφοροι δὲ πρὸς τὸ χατεπεῖγον τῆς 
Ἑλοῦντο αἱ ἐνέργειαι" € Διαιρέσεις γὰρ, » 
σμάτων εἰσὶ, τὸ δὲ αὐτὸ Πνεῦμα. » Διά- 


ἵναε τὰ διδόμενα λέγων, ἕν δὲ τὸ παρέχον C 


toga. Εἰπὼν γοῦν xal τὸν τῶν χαρισμά- 
γον, « "Q μὲν γὰρ διὰ τοῦ Πνεύματος 
;ς σοφίας, ἄλλῳ δὲ λόγος γνώσεως χατὰ 
εῦμα,, » χαὶ τὰ ἑξῆς (p. 527) ἐπάγει" 
b πάντα ἐνεργεῖ τὸ Ev χαὶ αὐτὸ Πνεῦμα 
4 ἑκάστῳ χαθὼς βούλεται" » δειχνὺς ὅτι 
93 ἁγίου Πνεύματος ἅπαντα ἐνηργεῖτο" 
δὲ xai χατὰ τὴ" ypzlav ἐνεγίνοντο αὑτοῖς 
x30' ἃς τὶν ἀποχάλυψιν ἐδέχοντο τῶν 
Ἐχοτάτει μὲν οὖν ἅπαντες ὡς εἰχὸς 
ητοτέρων ἐδέχοντο τὴν γνῶσιν, ἐπείπερ 
€ ταῖς ἐννοίαις πόῤῥω mou τῆς παρού- 
σεως γεγονότας, οὕτω δυνηθῆναι τῇ τῶν 
ty θεωρίᾳ προσανέχειν μόνῃ εἰ γὰρ ἡμᾶς 
ἀχριδὴ παρὰ τῶν παιδευόντων δέχεσθαι 
tw, εἰ μὴ πάντων ἑαυτοὺς &zoonásavseq 
dg πολλῇ προσέχοιμεν τοῖς λεγομένοις, f, 
οὔτω φοδεράς τε xal ἀποῤῥήτους: θεωρίας 
αὐτοῖς ὑποδέχεσθαι, μὴ τῷ λογισμῷ πρό- 
| τὸν τῆς θεωρίας χαιρὸν ἐξισταμένοις τῶν 
, θὕτω τὸν μαχάριον λέγει Πέτρον ἐν ἐχ- 
Ἰονότα τὴν σινδόνα ἰδεῖν ἐχ τοῦ οὐρανοῦ 
iyny * ἐπειδὴ ἡ τοῦ Πνεύματος χάρις π 
Ὦ τ διάνοιαν ἀποτπᾶτα τῶν παρόντων, 
bid. 8. 


. w, 13. *ICor. 2,6. ὁ 


CAP. 1. 

Vgns. 1. — « Lemma, assumptio, Ninives, 
liber visionis Noahumi Elces:ei. » Hic quidem con- 
suetus librorum propheticorum titulus esl : voca- 
buli tamen lemma notionem enucleare, pretium 
operze erit. Unus erat sanctus. Spiritus, qui horum 
munerum dignis suam gratiam suppeditabat, teste 
beato Paulo: « llabentes autem eumdem Spiritum 
fidei, sicuti, scriptum est : Credidi, propterea locu- 
(us sum; et nos quio credimus, idcirco loqui- 
mur *. » Quibus verbis significat, eadem sancti 
Spiritus gratia tum veteres illos potitos, tum etiam 
recentiores qui Novi Testamenti mysterio operam 
suam locaverunt. Diverse vero pro insiantia operis 
prestabantur facultates : « Divisiones 9144 enim, . 
inquit, gratiarum sunt, idem tamen Spiritus *. . ». 
Diversa dona ait, unum nihilominus, qui omnia 
suppeditat, Spiritum. Imo et gratiarum catalogum 
reciiat: « Alii quidem per Spiritum dotur sermo 
sapientie, alii sermo scientixe juxta. eumdem Spiri- 
tum *. » Tum reliqua subdit : « Hzc autem omnia 
operatur unus οἱ idem Spiritus dividens seorsum 
singulis prout vult *. » Omnia scilicet «b uno Spi- 
ritu fieri confirmat ; czxterum varias, prout res 
postulat, facultates dari, quarum ope gravissimarum 
rerum notitiam excipiebant prophelz. Itaque exetasi 
quidem omnes, ut credibile est, ad sublimiorum rc- 
rum coguitionem comparabantur. Oportebat enim 
eorum mentes a presenti natura procul abesse, ut 


p uni possent revelatarum rerum contemplationi 


vacare. Nam si fieri nequit, ut nos accurate a pra- 
ceptoribus imbuamur doctrina aliqua, nisi animis 
ab omni evagatione cohibitis, sedulo dictis menteni 
intendamus ; num prophet terrificas ade» atque 
inenarrabiles visiones percipere potuissent, nisi 
mentem antea, nempe sub ipsuin visionis tempus, 
abalienatam terrenis habuissent? Sic becaium Pe- 
trum Scriptura dicit in exstasi positum vidisse sin- 
donem de colo demissam. Spiritus enim gratia 
mentem ejus primo abstraxit terrestribus, tum 


* |bid. 4*. | ΝΕ ΕΣ 


$19 


THIEODORI MOPSUESTENI 


$80 


Ut dicat: Qui occiderit illum ob summa crimina, A λύσε!"» (ya εἴπτ,, ὅτι ὁ ἀναιρῶν αὐτὸν ὑπὲρ ἀνηχέστων 


maximam aliquam plenamque ipsi impositam com- 
perietur poenam persolvere. Simile quid apud 
Ecclesiastem : « Da partem septem, imo et octo "".» 
Ut dicat: Abunde tribue indigebtibus, et ne renuas 
hac in re excedere. Hinc beatus Petrus: « Quoties 
in me peccabit frater meus, et dimittam illi? nun& 
usque septies **? » septenarium dicens numerum ut 
eufficientein. Quem ab eo magnopere superari volens 
Dominus, subdidit :« Non dico tibi usque septies, sed 
usque septuagies scplies.» Consimile quiddam hic 
quoque dicit, Namque Assyrium cum exercitu suo 
advenientem, magna atque gravissima angeli mini- 
sterio irretivit Deus puni&ione : multis enim inler- 
fectis, in fugam se reliqui conjecerunt; et locorum 


πταισμάτων, μεγίστην τινὰ xal ἀπηρῤτισμένην αὐτῷ 
τιμωρίαν ἐπιχειμένην εὑρεθήσεται λύων" τοιοῦτόν 
ἐστι χαὶ παρὰ τῷ Ἐκχχλησιαστῇ τό" « Δὸς μερίδα 
τοῖς ἑπτὰ, xal γε τοῖς ὀχτώ "»ἵνα εἴπῃ, Φιλοτίμῳς 
δίδου τοῖς δεομένοις, μηδὲ ὑπερθολῇ περὶ τοῦτο. 
χρῆσθαι παραιτούμενος " ἐντεῦθεν ὁ μαχάριος ἔφη. 
Πέτρος" « Ποσάχις, ἐὰν ἁμάρτῃ εἰς ἐμὲ ὁ ἀδελφός 
μον, ἀφήσω αὐτῷ; ἕως ἑπτόχις;; » ὡς ἀρχοῦντος, τὸν 
τέλειον εἰπὼν ἀριθμόν ὃν ὑπερδῆναι κατὰ πολλὴν 
περιουσίαν βουλόμενος ὁ Κύριος, ἐπήγαγε τὸ, (p. 300) 
« Οὐ λέγω σοι ἕως ἑπτάχις, ἀλλ᾽ ἕως ἑδδομηχοντά-. 
χις ἑπτά. » Τοιοῦτο δή τι χἀνταῦθά φησιν" ἐπελῆῃ- 
λυθότα γὰρ tbv ᾿Ασσύριον μετὰ τοῦ στρατοπέδου τοῦ. 
οἰχείου, μεγάλῃ μέν τινι χαὶ βαρυτάτη, διὰ τῆς 


incolis facilis preda effecti, sexcenta passi sunt mul- B ὑπουργία; τοῦ ἀγγέλον, περιδέδληχεν ὁ͵ Θεὸς τῇ τι» 


lifariam mala atque a multis, dum fugientes facile 
admodum adorirentur, et deprehensos occiderent. 
Postremo multa cum ignominia rex eorum ad pro- 
priam ditionem reversus, a liberis suis interemptus 
fuit: ut exploratum 197 sit, punitionem illis in- 
fllictam a Deo gravissimam ; nec illis solum ab an- 
gelo circa Hierusalem percussis, sed reliquis etiam 
qui gravi timore correpti indidem fugiebant. De 
«quibus etiam beatus dicit David : « Pones eos dor- 
sum ; in reliquiis tuis preparabis vultum eorum *?. 
lloc significans, fore ut oinnes in fugam convertan- 
Lir; commoveatque iram suaui etiam in superstites 
Deus. lloc igitur vult hoc loco dicere, dum septem 
pastores suacitatum iri ait ; declarat scilicet divinae 
punitionis gravitatem, quam perfectam plenamque 
per angeli cladem adduxit illis Deus. 


μωρί πολλῶν δὲ ἀναιρεθέντων, εἰς φυγήν τε ἐτρά». 
πησαν οἱ λοιποὶ, xa τοῖς χατὰ τόπους εὐάλωτοι γ8-. 
γονότες, πλεῖστα ὅσα πεπόνθασιν ἐν διαφόροις su 
παρὰ διαφόρων, τῶν ὡς ἂν φεύγουσι μετὰ πολλῆς 
ἐπιόντων τῆς εὐμαρείας xal τοὺς ἐμπίπτοντας &wpe- 
ρούντων᾽ τὸ τελευταῖον ὃὲ μετὰ πολλῆς τῆς ἀτιμῖας. 
ὁ βασιλεύων αὐτῶν εἰς τὴν χώραν ἀπεληλνθὼς τεὴν 
οἰχείαν, ὑπὸ τῶν υἱῶν ἀνηρέθη τῶν ἰδίων * ὡς φαῖο 
νεσθαι τὴν τιμωρίαν αὐτοῖς ἐπαχθεῖσαν παρὰ τοῦ. 
Θεοῦ βαρυτάτην, οὐ μόνον διὰ τῶν ὑπὸ τοῦ ἀγγέλφυ 
πληγέντων περὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ, ἀλλὰ xai διὰ «us. 
λοιπῶν τῶν μετὰ πολλοῦ τοῦ δέους πεφευγότων «E 
ἐχεῖθεν καὶ ποιχίλως ἀναιρεθέντων" περὶ ὧν δὴ xs 
6 μαχάριος Δαυὶδ, « ὅτι θέσεις αὐτοὺς νῶτον, in - 
τοῖς περιλοίποις σου ἑτοιμάσεις τὸ πρόσωπον αὐτῶν" ὃ 
τοῦτο δηλῶν, ὅτι τραπήσονται μὲν ἅπαντες εἰς que 


γὴν, χινήσει δὲ τὴν ὀργὴν τὴν οἰχείαν xal χατὰ τῶν ὑπολελειμμένων ὁ Θεός. (p. 501) Τοῦτο τοίνυν 
ἐνθάδε βούλεται λέγειν, ἑπτὰ μὲν ποιμένας ἐπεγερθήσεσθαι λέγων" (va διλώσῃ τῆς θείας τιμωρίας τὴν 
βαρύτητα, ἣν τελείαν τε xal ἀπηρτισμένην διὰ τῆς τοῦ ἀγγέλου πληγῆς ἐπήγαγεν αὐτοῖς ὁ Θεός. 


Octo hominum morsus dicit, ut cumulum incu- 
biturorum post. fugam illinc malorum denotet, 
multis per ea loca hominibus, utpote qui in sedibus 
propriis perstabant, fugientes perdentibus; necnon 
et illos qui in patriam se putabant evasisse, quibus- 
cum regem quoque a suis liberis interimi conti- 
git: quam rem elegante vocabulo dixit hominum 
morsus, ul ab angeli punitione distingueret. Postea 
dicere pergit: « Et pascent Assyrium in gladio, et 
terram. Nebrodi in fovea ejus. » Ut dicat gladio 
consumendum Assyrium, qui propriam quoque re- 
gionem cernet vastatam : quod reapse malum pas- 
sus postea a Babyloniis est. Jam terram Nebrodi 
illam nuncupat, quia illis fuit in locis Nebrodus 
gigas, qui regiam dignitatem apud ipsos obtinuit, 
magnusque visus est apud ejus temporis homines, 
virium suarum conscientia elatus. Sic enim ait 
Creationis liber: « Mic luit gigas venator coram 
Dco. Propterea dicent: Sicut Nebrodus gigas vena- 
tor coram Dco : » fuitque caput regni ejus l'abylon. 
Quia igitur hujus causa superbiebant Assyrii, ceu 
maguis praestantes viribus, utpote a tali viro pro- 


*! Eccli. x1, 3. ** Matth, xviri, 91. 


᾿Ὀχτὼ δὲ δήγματα ἀνθρώπων, (va τὴν ὑπερδολὴν 
εἴπῃ τῶν χαταληψομένων αὐτοὺς χαχῶν μετὰ cip 
ἐχεῖθεν φυγὴν, διαφόρως τῶν τε χατὰ τόπον ἀνθρώ» 
πων xal τῶν πρὸς αὐτῇ γε αὐτῶν τῇ χώρᾳ καθεστῶν 
των, τούς τε φεύγοντας ἀπολλύντων, χαὶ τοὺς ἐν 
τοῖς τόποις καταπεφευγέναι δοχοῦντας τοῖς ἰδίϑις“ 
μεθ᾽ ὧν ἀναιρεθῆναι xal τὸν βασιλέα ὑπὸ τῶν υἱῶν 
συνέδη τῶν ἰδίων " ὃ xal χαλῶς ἀνθρώπων εἶπε δῇ» 
γματα, ἀντιδιαστέλλων αὑτὰ τῇ διὰ τοῦ ἀγγέλου te 
μωρίᾳ. Εἶτα ἐπάγει" « Καὶ ποιμανοῦσι τὸν ᾿Ασσεὺῤ 
ἐν ῥομφαίᾳ καὶ τὴν γὴν τοῦ Νεθρὼδ ἐν τῇ «ágpp 


D αὐτῆς" » ἵνα εἴπῃ ὅτι, Ξίφει τε χαταναλωθήσεται ὁ ἅ 


᾿Ασσύριος, xa τὴν γῆν τὴν οἰχείαν ὄψεται δῃουμέ» 
νην, ὅπερ οὖν xal πέπονθεν ὑπὸ τῶν Βαδυλωνίωε ' 
ὕστερον" YT, γὰρ τοῦ Νεδρὼδ ἐχείνην ὀνομάζει; d 
ἐν ἐχείνοις τοῖς τόποις τοῦ Νεδρὼδ γεγονότος, ΒΕΓ * 
βασίλειά τε ἔχοντος ἐκείνων, ὃς μέγας ἐφαίνετο παρὰ 
τοὺς τότε ἀνθρώπους ἐπὶ δυνάμει φρονῶν. Οὕτῳ vip 
ἡ τῆς Κτίσεως βίθλος φησίν " « Οὗτος ἣν γίγας we 
νηγὸς ἐναντίον Κυρίου * διὰ τοῦτο ἐροῦσιν, Ὡς Νε- 
6000 γίγας χυνηγὸς ἐναντίον τοῦ Θεοῦ" » χαὶ ἐγένεϊο 
ἡ ἀρχὴ τῆς βασιλείας αὐτοῦ Βαδυλών ἐπειδὴ τοῖν 





331 


COMMENTARIUS IN MICHAEE CAP. V. 


588 


νῦν ἐξ ἐγ. ίνου μέγα ἐφρόνουν οἱ ᾿Ασσύριοι, ὡς μεγά- Α geniti, hoc fere dicere voluit propheta, quod quz 


λοι τὴν δύναμιν, ἅτε ἐχ τοιούτου χαταγόμενοι, τοιοῦτό 
τοι ὁ προφήτης εἰπεῖν ἡδουλήθη, ὅτι ἡ τῶν δοχούν- 
των ἀνδρείων εἶναι χώρα, πᾶσα ἐν τοῖς οἰχείοις 
«“ὅποις ὑπὸ πολεμίων ἀναιρεθήσεται, οὐδὲν ὑπὸ τῆς 
ἰσχύο; ὠφελουμένων τῆςς οἰχείας" ἐφ᾽ ἧ μέγα ἐφρό- 
νοῦν, διὰ τὴν» ὀργὴν τὴν θείαν, ᾿Αχολούθως μέντοι 
v: τοῖς εἰρημένοις ὁ προφήτης, « Καὶ ῥύσεταί σε, 
φησὶν͵ Ex τοῦ ᾿Α:σοὺρ, ὅτ᾽ ἂν ἀπέλθῃ ἐπὶ τὴν γῆν 

Στίχ. ὥ-.-θ΄. — ΕἩἶτα εὐαγγελισάμενος τοῖς Ἰσραη- 
λίταις τὰ μηδὲν ὑπὸ τοῦ ᾿Ασσυρίου πείσεσθαι χαχὸν, 
ἐπάγει" « Καὶ ἕσται τὸ ὑπόλειμμα τοῦ Ἰαχὼδ ἐν 
τοῖς ἔθνεσιν ἐν μέσι» λαῶν πολλῶν ὡς δρόσος παρὰ 
Κυρίου ἐπιπίπτουσα, xaX ὡς ἄρνες ἐπ᾽ ἄγρωστιν, 


ὅπως μὴ συναχθῇ μηδεὶς, μηδὲ ὑποστῇ ἐν υἱοῖς ἀν- Β 


θρώπων. » Οἱ γὰρ Ex τοῦ Ἰσραὴλ ὑπολειφθέντες ἐπὶ 
tt; Ἰουξαΐας, εἴτ᾽ οὖν τῆς Ἱερουσαλὴμ, τούτων γε- 
τονότων, αἰδέσιμοι φανοῦνται πᾶσι τοῖς ἐχτὸς, xal 
ταλλῖς ἄξιοι σπουδῆς, οὐχ ἧττον f| δρόσο; ἐστὶ πο- 
ϑεινὴ τοῖς γεωργοῖς χατὰ χαιρὸν χαταφερομένη τὸν 
οἰχεῖον " (p. 503) διοίσουσέ τε οὐδὲν προδάτων ἄγρω- 
στιν νεμομένων, οὕτως ἅπαντα τῶν ἀπολωλότων τε 


xii πεφευγότων ἐπιόντες τὰ λάφυρα" ὡς; xai δέος 


ἅπασιν ἐγγενέσθαι τοῖς ἀνθρώποις τοῦ μηδένα ποτὲ 
ἐπκιχειοῆσα: τῷ xav αὐτῶν πολέμῳ. ε Καὶ ἔσται τὸ 
ὑπόλειμμα τοῦ Ἰαχὼδ ἐν τοῖς ἔθνεσιν ἐν μέσῳ λαῶν 
πολλῶν, ὡς λέων ἐν τοῖς χτήνεσι τοῦ δρυμοῦ, xal 
€x σχύμνος ἐν ποιμνίοις προθάτων ὃν τρόπον ὅτ᾽ 


fortium virorum 19$ videbatur esse patria, ea 
tota ab hostibus pessumdabitur, nihil ei suis viribus 
profuturis quibus superbiebat, propter divinam 
iram. Consentanee demum praedictis propheta, «Li- 
berabitque te, inquit, ab Assyrio cum venerit in 
terram vestram, et cum ad (ines vestros ascen- 
derit.» 


ὑμῶν, χαὶ ὅτ᾽ ἂν ἐπιθῇ ἐπὶ τὰ ὅρια ὑμῶν, » 


VEgns. 7-9. — Deinde gratum nuntium Israelitis 
canens, fore uL nihil mali ab Assyriis patiantur. 
addit : « Et erunt reliquiz Jacob in gentibus in medio 
populorum multorum, quasi ros a Domino cadens, 
el quasi agni super gramen, ut non congregelur 
quispiam; neque subsistat in filiis bominum. » 
Etenim qui relicti fuerint in Judza sive Hierusalem, 
venerabiles extraneis cunctis videbuntur, multoque " 
digni studio, haud secus quam agricolis gratus est 
ros tempore proprio decidens: similesque appare- 
bunt ovibus depascentibus gramen ; sic. enim per- 
euntium alque fugientium carpent exuvias : ex quo 
timor fiet cunctis hominibus, quominus eos bello 
quatere velint. « Et erunt Jacob reliquis in gentibus 
in medio populorum multorum, ut leo in jumentis 
silve et ut catulus leonis in gregibus pecorum, 
qui cum transierit et dividens rapiat, non est qui 
eruat. Exaltabitur manus mea super tribulantes te, 
et omnes inimici tui interibunt. » Haud dissimiles 


ἂν διέλθῃ xa διαστείλας ἁρπάσῃ, xal μὴ ἧ ὁ ἔξαι- c; leoni eritis bestiis tremendo: adeo cunctis extraneis 


Ῥούμενο; “ ὑψωθήσεται ἡ χείρ cou ἐπὶ τοὺς θλίθον- 
«ἐς σε, χαὶ πάντες οἱ ἐχθροί σου ἐξολοθρευθέσονται. » 
Καὶ διοίσετε, φησὶν, οὐδὲν λέοντος φοδεροῦ- τοῖς 
χτήνεσιν “οὕτως ἅπασι τοῖς ἀλλοτρίοις ὄντες φοδεροὶ 
γατὸν, διὰ τὴν «τοῖς ᾿Ασσυρίοις ὑπὲρ ὑμῶν ἐπι- 
γενομένην πληγήν " ὡς γὰρ ἂν εἴ τις λέων (σχύμνον 
τὰρ πάλιν τὸ αὐτὸ λέγει, τὸ τοῦ λέοντος γέννημα 


τὴν οἰχείαν, 


Στὰ. ὑ-ιε, — Ταῦτα περιέσεσθαι τοῖς Ἰσραηλίταις 
δὰ τῆ; τῶν ᾿Αστυρίων πληγῆς εἰρηχὼς ὁ προφήτης, 
ἐρεξῆς xai τὴν xaz' αὐτῶν τῶν ᾿Ασσυρίων τιμωρίαν 

τ) ετύτερον λέγει. Κατὰ γὰρ ἐχεῖνον δὴ τὸν καιρὸν, 
$14, πάντας τούς τε ἵππους καὶ τὰ ἅρματα ἀφανιεῖ" 
(. 904) ἵνα eim Τὴν ὁπλιτικὴν παρασχενὴν ἄχρη- 
€ ἀποτανεῖ πᾶσαν ἀπολεῖ δέ σου τὰς πόλεις 
ἐξάσχς͵ χἂν εἴ τινες ἰσχυραί τε χαὶ μετὰ πολλῆς τε- 
πισμέναι τῆς ἀσφαλείας ἐν αὐταὶς εἶναι δοχοῖεν " 
Ὡλξολέσει ὃὲ αὑταῖς xai πάντα ὁπόσα πὲρ διὰ τῆς 
kgowxrne μετέεις (49) θεραπείας " τὰ γὰρε φάρμακά 
9 0 τοῦτο λέγει, ἵνα εἴπῃ τὰς ἐπῳδὰς xal τοὺς 
Wwesuos,, xat ὁπόσα δὴ τοιαῦτα ἔθος ἦν γίνεσθαι 
"39 αὐτοῖς “ οὐ τοίνυν οὐδὲ τοὺς ἀποφθεγγομένους 
Us ἔτι τοὺς ταῖς μαντείλις xal χρησμοῖς χεχρυμέ- 
V4 * ἐπειδὴ xal τὰ εἴδωλά σου πάντα xal τὰς στή- 
τς ἀζανιτμῷ παντελεῖ παραδώσει" ὡς μηδὲ βουλο- 
P» $6: δυνατὸν εἶναι τὰ αὐτὰ τοῖς πρόσθεν ποιεῖν 

1: Ξξρητχυνεῖ) τοῖς ἔργοις τῶν χειρῶν τῶν ὑμετέ- 

Ad) Cod. μετιείς. 


posthinc terribiles, propter cladem Assyriis: vestri 
causa illatam. Nam sicut leo (catulum autem rursus 
dicit. eumdem, 1conis natum sic appellans) gregi 
ovium repente indicens, quotquot ex his voluerit 
pro suis viribus rapit, ita vos fortiores hostibus 
vestris abhinc esse reputabimini, quoniam tanta 
pernicies aggressoribus vestris obvenit. 


dw xav), ποίμνῃ προδάτων ἀθρόον ἐμπεσὼν, ὁπόσα βούλεται ἐξ αὐτῶν xatà «hv ἰσχὺν ἁρπάσῃ 
οὕτως τοῖς ἐχθροῖς τοῖς ὑμετέροις δυνατώτεροι νομισθήσεσθε τοῦ λοιποῦ, ἅτε τοιαύτης 
ἐκωλείας ἐπενεχθείσης τοῖς ἐπιχεχειρηχόσιν ὑμῖν ἐπελθεῖν. 


Vrns. 10-15. — Postquam hzc [sraelitis even- 
tura, plage causa Assyriis impositz, propheta 
199 edixit, deinde eorumdem Assyriorum penam 
latius narrat. Namque illo tempore, ait, cunctos 
equos currusque destruet Dominus; ut dicat: Uni- 


p versum bellicum apparatum przsstabit inutilem: 


cunctasque tuas urbes perdet, quanquam ex his 
aliquz satis firmx multoque munit praesidio 6550 


. videantur : cum iisque peribunt quotquot tu diem 


niaco cultu prosequebaris: nam vocabulo vencficià, 
id denotat ; nempe incantationes, auguria, et quay 
cunque hujusmodi apud eos fleri consueta. Ergo- 
ne respondentes quidem per oracula erunt, sive di- 
vinationibus oraculisque ulentes : 


: quia idola t, 
omnia titulosque supremo tradet exitio: ita ut nf DE 


volueris quidem, veteres ritus tuos frequentare! 
valeas, et opificia manuum vestrarum adorare. Ex- 
cidentur etiam luci, in quibus superstitioues vestras 
agitis : civitates denique omnes destruam. Atque ut 


383 


THEODORI MOPSUESTENI 


98 


summatim dicam, ira ac furore.commotus maximam A pov* Ἐχχοπήσεται δὲ xol τὰ ἄλση kv οἷς τὰς θρη- 


gravissimamque vobis penam imponam atque per- 
niciem, quia mea noluistis abstinere terra; sed 
banc quoque prater beneplacitum meum depopulari 
voluistis. Jam ubi de futura pena Assyriorum di- 
eeudi (inem fecit, propter illorum adversus Hieru- 
salem ausum, ad populum verba convertit, nunc 
opportune ingratum illius. animum reprehendere 
aggrediens. Quin adeo tribunal quoddaca statuens 
propheta, sic ail: 

πεῖ πρὸς τὸν λαὸν τὸν λόγον, ἐν χαιρῷ νῦν μάλιστα 
δὴ xai χριτήριόν τι χαθίζων ὁ προφήτης οὕτω φησίν’ 


CAP. Vi. 
VgRs. 1-5. — « Surge et judicio discepta cum 


montibus, et audiant colles vocem tuain. Audite, col- iU 


les, judicium Domini, nec non valles fundamenta 
terr2, quia judicium Domino cum populo suo, et 
cuim l[sraele disceptabit. » Sed quia tot tantisque 
9200 in eos collatis a Deo beneficiis, ingratum nihi- 
lominus animum retinent, cujus causa etiam Baby- 
lonicam pertulerunt captivitatem, sane perlibenter 
judicium instituam inter Deum et illos : sumamque 
judices niontes et colles vallesque, 4028 antea innu- 
merabilem illam exceperunt Assyriorum multitudi- 
nem Hierusalem aggredientium, per omnes extra 
locos dispersam : unde plurimus urbis incolas timor 
incessil; dein repente tot habuerunt circa se projecta 
cadavera hominum tanta nuper superbia elatorum. 
Digni certe fide testes hi erunt in judicio, qui et 
spectatores fuerunt. Mox tanquam pro tribunali 
sedens, et jam convicta Israelitarum vecordia, co« 
ram judicibus rerumque testibus, introducit postea 
dicis causa Deum ipsum eis dicentem : « Popule 
meus, quid feci tibi, aut in quo molestus tibi fui 7» 
Profecto res Assyriaca qua» fuerit, constat, et qua- 
lis vos providentie mex demonstratio exstitistis. 
Superest ut mihi dicatis, num parum vel multum a 
me contristati fueritis, num aliquando nocuerim, 
aut omnino molestus vel gravis visus vobis fuerim. 
Mox, quasi nibil contra bzec hiscere audentibus, 
« Responde mihi,» inquit, quasi dicat, Fare age si. 
quid habes ; admittam enim, si vera loqueris. Tum 
ceu illis prorsus silentibus conscientia sua convic- 


tis, et Dei verba nullatenus falsitatis arguere valen- D ἂν οὐδὲ πρὸς ταῦτα φωνὴν ἐχόντων, « ᾿Αποχρίϑηθξ᾽. 


tibus, pergit dicere : « Quia eduxi te de terra 
JEgypti, et de domo servitutis redemi te; et misi 
ante faciem tuam  Moysem et Aaronem et Ma- 
. jam. » Num ergo hac mihi retribuis, quia te in- 
swerato tam acerba liberavi servitute, Moyse, 
Arone, ac Maria ministris ac ducibus tauti bene- 
ficii utens? « Popule meus, memento, quid cogitaverit 
^witra te rex Moabita, et quid responderit ei Balac 
MooMilarum rex ; et 201 quid responderit ei Ba- 
iaam (ilius Beori, de Schoenis usque ad Galgala, ut 
agnoscatqur justitia Domini. » Jan tu fac memineris 
Bolaci quoque regis Moabitarum, qui ad se contra 
vos vocavit Dalaamum ; hic autem primo quidem ire 


. ἀπαξ διὰ τὴν συνείδησιν, xal διὰ τὸ μηδὲν ἔχεν 


σχείας ἐπιτελεῖτε τὰς οἰχείας, τάς τε πόλεις ὑμῶν 
ἁπάσας ἀφανιῶ" xat, συντόμως εἰπεῖν, ὀργῇ xa) 
θυμῷ χρησάμενος, μεγίστην χαὶ βαρυτάτην ὑμῖν 
τὴν τε τιμωρίαν ἐποίσω χαὶ τὴν ἀπώλειαν, ὑπὲρ ἄν 
ἀποσχέσθαι τῆς χώρας οὐχ ἠδουλήθητε τῆς ἐμῆς, 
ἀλλὰ γὰρ ἡλπίσατε παρὰ τὸ ἐμοὶ δοχοῦν ἐρημίᾳ xe- 
ραδιδόναι χαὶ ταύτην. Καὶ ἐπειδὴ συνεπέρανς τὴν 
ἐπαχθησομένην «τοῖς ᾿Ασσυρίοις τιμωρίαν, ὑπὲρ ὧν 
ἐπελθεῖν τετολμήχασι τῇ Ἱερουσαλὴμ, (p. 305) τρέ» 
τὴν ἀγνωμοσύνην αὐτῶν ἐλέγχειν ὑπειληφώς. Καὶ 


ΚΕΦ. ζ΄. 
Στίχ. α΄-ε΄', — ε« ᾿Ανάστηθι, χρίθητι πρὸς τὰ δρη" 
xaX ἀχουσάτωταν βουνοὶ φωνήν cov * ἀκούσατε, βουνεῖς 
τὴν χρῖσιν τοῦ Κυρίου, xat αἱ φάραγγες θεμέλια τῆς- 
γῆς, ὅτε χρίσις τῷ Κυρίῳ πρὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ, καῇ, 
μετὰ τοῦ Ἰσραὴλ διελεγχθήσεται. » ᾿Αλλ' ἐπειδῆ, 
τοιούτων, φησὶ, τῶν παρὰ θεοῦ γεγονότων εἰς ab-. 
τοὺς, οὐθὲν ἧττον ἐπὶ τῆς ἀγνωμοσύνης μένουσι eie 
οἰχείας, ὑπὲρ ὧν δὲ xai τὴν ix Βαδυλῶνος ὑπομέ-. 
ἰνουσιν αἰχμαλωσίαν, ἥδιστα ἂν χρίσιν ποιησαίμην͵ 
τοῦ τε Θεοῦ χἀχείνων " χαὶ δέξομα: χριτὰς τά τε ὅδῃ 
χαὶ τοὺς βουνοὺς χαὶ τὰς φάραγγας, ἃ πρότερον μὲν 
ἐδέξατο τὸ ἀναρίθμητον ἐχεῖνο τῶν ᾿Ασσυρίων πλῆθος 
ἐπεληλυθὸς τῇ Ἱερουσαλὴμ καὶ κατὰ πάντας τοὺς 
ἔξωθεν διεσπαρμένον τόπους ᾿ ἀφ᾽ οὗ δὴ χαὶ φόδος 
τοῖς χατὰ τὴν πόλιν, ὡς εἰχὺς, ἐπέχειτο πλεῖστορο 
εἶτα ἀθρόον νεχρὰ τὰ τοσαῦτα σώματα ἔσχεν ἕν 
ἑαυτοῖς ἐῤῥιμμένα τῶν πρὸ βραχέος μεγάλα ope- 
νούντων᾽" ἀξιόπιστοι γὰρ οὗτοι πρὸς τὴν κρίσιν ! 
ἔσονται ταύτην, οἱ χαὶ θεαταὶ τῶν γεγονότων. : 
ὡς ἂν χριτήριον χαθίσας, καὶ δὴ πρόδηλον τῶν E 
Ἰσραηλιτῶν τὴν ἀγνωμοσύνην ποιήσας ὑπὸ 1 
τοῖς καὶ μάρτυσι τῶν γεγονότων, εἰσάγει. λοιπὸν. ὃ 
περιουσίας τὸν Θεὸν λέγοντα πρὸς αὐτούς " (p. 
« Λαός μου, τί ἐποίησά σε, ἣ τί παρηνώχλησά σοι; I, Ἢ 
᾿Αλλὰ γὰρ τὰ μὲν χατὰ τὸν ᾿Ασσύριον δῆλα, quM, 
ὅπως ἔσχεν, ὅσην τε τῆς χηδεμονίας pou τῆς 
ὑμᾶς παρέσχητε τὴν ἀπόδειξιν - ἐπιτρέπω δὲ Opi 
λέγειν, εἴ τι μιχρὸν ἣ μέγα πώποτε λελύπησθε κα 5 
ἐμοῦ, εἰ πεποίηχά τι βλάπτων ὑμᾶς, εἰ λελύπηχε : 
καθάπαξ, εἰ φορτιχὸς ἕν τισιν ὥφθην ὑμῖν cU à 





El 
















μοι, » φησίν “ἵνα εἴπῃ" Λέγε, εἴ τι ἔχεις" δέξομαι 
γὰρ, ἂν ἀληθεύων λέγῃς. Εἶθ᾽, ὡς σεσιωπηχότων xsf- 


τῶν εἰρημένων ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἐλέγχειν ψευδὲς, ἐπάγει" 
€ Διότι ἀνήγαγόν σε Ex. γῆς Αἰγύπτου, καὶ ἐξ 
δουλείας ἐλυτρωσάμην σε" xax ἐξαπέστειλα πρὸ πμ 
ὦπου τὸν Μωσῆν χαὶ 'Λαρὼν xal Μαριάμ. ) ὯΔ. 
μὴ τοῦτό μοι, ὅτι σε παρὰ πᾶσαν ἐλπίδα τῆς οὔτω f" 
χρᾶς ἀπήλλαξα δουλείας, Μωσῇ τε xat ᾿Ααρὼν καὶ M 
ριὰμ ὑπηρέταις τε xa προηγουμένοις τῆς δωρεᾶς χρῆ' 
σάμενος ταύτης. « Λαός μον, μνήσθητι τί ἐδουλεύσα. 
χατὰ σοῦ Βαλὰχ βασιλεὺς Mwd6-: καὶ τί ἀπεχρίθῃ 
αὐτῷ Βαλαὰμ υἱὸς τοῦ Βεὼρ ἀπὸ τῶν σχοίνων ἕως τοῦ 


COMMENTARIUS IN MICHAE/E CAP. VI. 


986 


ug γνωσθῇ ἡ διχαιοσύνη τοῦ Κυρίου. » A noluit, mandato meo : postea profectus, nullatenus 


λλλὰ γὰρ ὑπομνήσθητι xal τὴν χατὰ τὸν 
ωὡαδιτῶν βασιλέα, ὃς ἀπέφειλε μὲν καλῶν 
καθ᾽ ὑμῶν * ὁ δὲ πρότερον μὲν οὐδὲ ἀπελ- 
κίταγμα ἐδούλετο τὸ ἐμόν " ἀπεληλυθὼς 
κατηράσατο μὲν οὐδ᾽ ὅλως, ηὐλόγησε δὲ 


maledixit, sed prout ego volui bénedixit. Quibus 
ex omnibus compertum vobis est, me rectum jus 
pro vobis semper persecutum contra adversantes 
vobis injuste, quos omnes absque ulla venia pu- 
nivi. 


X γε 6oxouv - ὥστε διὰ πάντων εὔδηλον ὑμῖν εἶναι, ὅτι wei τὸ δίχαιον ὑπὲρ ὑμῶν ἐχίνησα. 
δικεῖν ὑμᾶς ἐπιχειρούντων, πάντας τε αὐτοὺς χατὰ πολλῆς ἐτιμωρησάμην τῆς ἀφειδίας. 


|. — Καὶ ἐπειδὴ μηδεμίαν ἀντίῤῥηςιν 
ρημένα, ὡς ἂν συνηγόρου τινὸς τάξιν 
βὼν ὁ προφήτης, Ex τοῦ ἐκείνων προσ- 
; φησίν * « Ἐν τίνι χαταλάδω τὸν Κύ- 
ἤψομαι Θεοῦ μου ὑψίστου; » Ὡς γὰρ 
τὶ λέγοντος, οὕτω φησὶν, ὅτι Ἐπειδὴ διὰ 
ἤἴχομαι ἐπὶ πολλαῖς ταῖς εὐεργεσίαις 
γονὼς, τί δή με ποιῆσαι προσῆχεν, ἵνα 
ἄδωμαι 709 θεοῦ, οὗπερ ἐμαυτὸν διὰ τῶν 
σα τῶν οἰχείων ; χαὶ πῶς φανῶ τῶν αὐτῷ 
πγρεεχόμενο: ; « Εἰ χαταλήψομαι αὑτὸν ἐν 
Ry, ἐν μόσχοις ἐνιαυσίοις ; εἰ προσδέξεται 
M&st χριῶν, f] ἐν μυριάσι χιμάρων πιό- 
me πρωτότοχά pou ὑπὲρ ἀσεδείας μου, 
lae μοῦ ὑπὲο ἁμαρτίας ψυχῆς μου; » Ὡς 
ὕντων αὐτῶν, ὅτι χαὶ ποιῆσαι προσῆχεν αὖ- 
μεπκείᾳ τῆς τοσαύτης ἀγνωμοσύνης, οὕτω 
$08) Ἐξιλάσομαι, φησὶν, αὐτὸν ἄρα, εἰ 
it ὁλοχαυτώματα μόσχων ἐνιαυσίων, fj [zt] 
, μυριάδας χριῶν τε αὐτῷ προσαγάγοιμι 
Ww, ἣ εἰ τὰ πρωτότοχα τῶν ἐμῶν γεννη- 
| προσαγάγω, ὡς ἂν τῆς ψυχῆς ἀφέλω 
» τῆς ignc; Πρὸς δὲ ταύτην τοῦ λαοῦ 
ν ἀποχρινόμενος ὁ προφήτης φησίν" 
ἢ σοι, ἄνθρωπε, τί καλὸν, χαὶ τί Κύριος 
ρὰ σοῦ, ἀλλ᾽ ἣ τοῦ ποιεῖν χρῖμα, xat 
ν, xal ἕτοιμον εἶναι τοῦ πορεύεσθαί σε 
9u τοῦ Θεοῦ σου; » Πάρες δὴ, φησὶν, 
τα καὶ θυσιῶν πλῆθος χαὶ πρωτοτόχων 
»" εἰ δέ σοι φροντὶς ἐξιλάσασθαι τὸ Θεῖον, 
Ῥραξαι ἅπερ ἄνωθέν σοι προσέταξεν διὰ 
; ποιεῖν ὁ Θεός. Iloia δὴ ταῦτα; "lv 
πάντων ποιῖΐς τὴν χρίσιν xat τὴν δοχιμα- 
ἣν ἐχλέγειν ὀφείλεις ἀπὸ τοῦ χείρονος 


VERs. 6-8. — Εἰ quia nullam contradictionem 
verba hzc patiebantur, patroni veluli personam 
pro populo propheta sumens,hzc ait: « In quo appre- 
bendam Domiaum? suscipiam Deum excelsum? » 
Tanquam populo hoc dicente, sic ait : Quoniam 
multis beneficiis ingratus fui, quid nunc me facere 
oportet, ut Deum mihi recuperem, ἃ quo moribus 
meis me sejunxi? Et quomodo placitorum ejus jam 
studiosus videbor? « Num apprehendam Dominum 
holocaustis, et vitulis anniculis? Num suscipiet 
Dominus mille arietes, vel decem millia pinguium 
hircorum ? Num dabo primogenita mea pro impie- 
tate mea, fructum ventris mei pro peccato meo? , 
Quasi ambigentibus ipsis quid agere deceret ob 
vecordis tante remedium, sic ait : Num illum pla- 
cavero, si holocausta vitulorumn anniculorum ob- 
tulero, vel millia aut decem millia arietum ei affe- 
ram atque oviuin? Et si primogenita generationum 
mearum ei exhibeam, num ex anima mea peccatum 
delevero? lluic vero populi dubitationi respondens 
propheta ait : «  Nuntiatumne tibi fuit, o homo, 
quid sit bonum, et quid Dominus requirat a te, 
nisi ut facias judicium, et diligas misericordiam, 
et paratus sis ambulare post Dominum Deum 
tuum? » Omitte, inquit, holocausta ct victimarum 
multitudinem, et primogenitorum oblationem. Quod 
si tibi cure est $09. Deum placandi, illa fac quae 
tibiolim facere mandavit per Moysem Deus. (uxnam 
hac? Rectum in omnibus exercere judicium et dis- 
crimen, ut bonum malo praeferas : quantam poteris 
benignitatem et misericordiam in proximos tuos 
expromere; paratum te esse ut omnimode Dci vo - 
luntatem sequaris. Dicitinsumma **: Diliges Domi- 
num Deum tuum (oto corde tuo, et tota mente 


, χαὶ ἵνα πᾶσαν τὴν δυνατὴν aot φιίλαν- D tua, et tota anima tua; et diliges proximum tuum 


καὶ συμπάθειαν ἐπιδειχνύμενος εἰς τοὺς 
λῇς, καὶ ἵνα παρεσχευασμένος ἢ [ς] εἰς 
ὅταν τὰ δοχοῦντα μετιέναι Θεῷ. Λέγει δὲ, 


sicut te ipsum : » quzquidem dicta fuerant antiqui- 
tus per Moysem. Hzc facito, inquit, qu:e Deus pre 
victimis aestimat. 


πεῖν, τὸ « 'Avard;seu Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς χαρδίας σον, χαὶ ἐξ ὅλης 7f; διανοίας 
ὅλης τῆς ψυχῆς σου, χαὶ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν" (p. 509) ἅπερ εἴρητο πά- 
ως ταῦτα δὴ μέτιθι, φησὶ, προτιμότερα θυσιῶν ὄντα θεῷ. 


B. — «Φωνὴ Κυρίου τῇ πόλει ἐπιχλη- 
ἡ σώσει φοδουμένους τὸ ὄνομα αὐτοῦ. » 
'aUta , φησὶ, «otolnz, φωνή τις Θεοῦ qa- 
te τὰ δοχοῦντα αὐτῷ ποιοῦσα, ἔργῳ τε 
τιδειχνῦσα τὸν θεῖον, ὥ»τε χαὶ ἐπὶ παντὸς 
€ θείας ἀξιουμένους χηδεμονίας τοὺς ἐν 
ξῶτας, μηδενὸς λυπτροῦ δέχεσθαι πεῖραν " 
ετιχῶς πάλιν ὁ προφήτης τρέπει πρὸς a3- 
ν᾿ «ἼΑχουε, φυλὴ, τίς χοτι λήσει πόλιν; μὴ 
ὃς ἀνόμου Un σχυρίζων 07322005; ἀνόμους 
. Xil, 97. 


Vgns. 9-19. — « Vox Domini civitati acclama- 
bitur, salvabitque timentes nomen ejus. » Hzc si 
fecerit, vox quadam Dei esse videbitur civitas, 
beneplacita ejus faciens; et opere divinam legem 
demonstrans : quo fiet. ut in quovis periculo cives 
ejus divina tutela protecti, nullam roolestiam ca- 
piant. Exin adbortando, rursus verba ad populum 
convertit propheta. « Audi, o tribus : et quis or- 
nabit civitatem? Num ignis et domus iniqui thesau- 
rizans thesauros iniquos, οἱ contumeli:e injurias? » 


$81 


THEODORI MOPSUESTENI 


20000 ΤΕΣ: 


Neque ignis ornare urbem valet, quam potius. de- A xat μετὰ ὕδρεως ἀδιχίας ; » Οὔτε γὰρ πῦρ οἷόν τε 


struit : neque impius vir multo cum studio peccans; 
contumeliose et inique vivens, vitabit punitionem. 
Pessumdant enim , haud secus quam ignis, homines 
hujusmodi civitatem. « Num justificabitur in statera 
injustus, et in saccello pondera dolosa? de quibus 
divitias suas impietatis impleverunt, et habitantes 
in ea loquebantur mendacia, et lingua eorum exal- 
tata est. in ore ipsorum? » Sicut enim in anomala 
οἵ inzequali statera justum cerni nequit, neque pon- 
dera fraudulenta et vitiata recipi: ita nec illi qui 
opes suas ex iniquitatibus augent frui bis poterunt. 
Nam isti omnes civitatis incole, cum fallacia vi- 
ventes, 903 et superba utentes mente, nullamque 
Dei rationem habentes, necessario divinam vindic- 
tam experientur, 


χοσμῆσαι πόλιν" τοὐναντίον γὰρ αὐτὴν ἀφανίζει" 
οὔτε γὰρ παράνομος ἀνὴρ xai μετὰ πολλῆς τῆς ἐκι- 
μελείας τὴν παρανομίαν ἐργαζόμενος, χαὶ πολλῇ μὲν 
ὕδρει, πολλῇ δὲ ἀδιχίᾳ συζῶν, χερδανεῖ τὴν τιμωρίαν" 
ἀφανιοῦσι γὰρ οὐχ ἧττον πυρὸς οἱ τοιοῦτοι τὴν πόλιν 
οἰχοῦντες. ε Εἰ διχαιωθήσεται ἐν μαρσίππῳ στάθμια 
δόλου; ἐξ ὧν τὸν πλοῦτον αὐτῶν ἀσεδείας ἐνέπλησαν, 
χαὶ ἐνοιχοῦντες αὐτὴν ἐλάλουν ψευδῆ, καὶ ἡ γλῶσσα 
αὑτῶν ὑψώθη ἐν τῷ στόματι αὐτῶν; » Ὥς γὰρ οὖχ 
οἷόν τε ἐν ἀνωμάλῳ τε xal ἀνίσῳ ζυγῷ φανῆναι: eb 
δίχαιον, f στάθμια δεδολωμένα xaX διεστραμμένα εὖ- 
παράδεχτα γενέσθαι, (p. 510) οὕτως οὐδ᾽ οἱ τὸν 
πλοῦτον τὸν οἰχεῖον ἐχ παρανομιῶν αὔξοντες àmwe- 
λαῦσαι δυνήσονται τῶν προσόντων’ πάντες γὰρ οἱ 


Β τοιοῦτοι πόλιν οἰχοῦντες, ψεύδει τε συζῶντες καὶ 


ὑπερηφάνῳ χεχρημένοι διανοίᾳ, ὡς μηδένα τῆς ἐπὶ τούτοις τιμωρίας τοῦ Θεοῦ ποιεῖσθαι λόγον, ἐξ &váye 


χης ὑπὸ τὴν τιμωρίαν γενήσονται τὴν θείαν. 

Vgns. 15-16. — « Et ego incipiam te percutere : 
delebo vos in peccatis vestris. » Qui ita vivilis, ego 
castigatione mea percutiens congruo peccatis vestris 
modo omnes pessumdabo. « Tu comedes, et non 
saturaberis. » Brevi enim partas opes tempore te- 
nens, haud usque in finem iis frueris, quia tibi 
poen: causa eripientur. « Fientque tibi tenebre, 
el declinabis, et non salvaberis. » Caligine veluti 
obrueris ultione mea, cujus vim declinare volens, 
non poteris. « Et quicunque salvati fuerint, gladio 
iradentur. » Etiamsi brevi fortasse tempore evadere 
videaris hostium ultionem, attanien omnino ca- 
pieris. « Tu seres oleam, et oleo non ungeris; vi- 
num cultura parabis, et non bibes vinum. » Belli 
stragi succumbens, ne laboribus quidem tuis, ut 
par est, frueris; quos omnes ab hostibus vastari 
consentaneum est, « Et delebuntur legitima populi 
mei, et omnia opera domus Achaabi. Et ambulastis 
in voluntatibus eorum, ut darem te in perditio- 
nem, et omnes habitantes in ea in sibilum, et op- 
probria populi mei aecipient. » Tunc omnia colen- 
dorum idolorum legitima quae observabatis, imi- 
tantes Achaabí et 2qualium illi regum exempla ; 
coacervata destruentur, el vos cum illis : quo flet 
ut exteri omnes vestrum exitium spectantes exsi- 
bilent, et mirentur tantam vestre fortunz conver- 
sionem, vobisque exprobrent quod pcecatorum 
vestrorum causa h:ec patimini. Alque ita eventu- 
ram illis ultionem minatus, exin more suo dicit 
sausas futurorum eventuum, sub lamenti figura 
narrationem instituens : decebat eniin. apprime 
grophetam sub 90/4 gemituum forma, condolen- 
lem nimirum patientibus, et eorum sibi peccata 
sumentem. Quid ergo ait? 


D μενοι τὰ παρά τε τοῦ 'Ayaà6 xal τῶν xav bib s, 


Στίχ. ιγ΄-ιἰς΄. — « Καὶ ἐγὼ ἄρξομαι τοῦ πατάξει 
σε, ἀφανιῶ ὑμᾶς ἐν ταῖς ἁμαρτίαις αὑτῶν.» Τοιαῦτα 
γὰρ ποιοῦντας τῇ τιμωρίᾳ πλήξας τῇ ἐμῇ, ἅπανιας 
ὑμᾶς ἀνάλογον ταῖς ἁμαρτίαις ἀπολῶ ταῖς ὑμετέραις. 
« Σὺ φάγεσαι (42) χαὶ οὐ μὴ ἐμπλησθῇς.» "Em ὀλίγω 
γὰρ τῶν προσόντων μετασχὼν, οὐχ εἰς τέλος ἕξεὶς 
αὑτῶν τὴν ἀπόλαυσιν, ἀφαιρούμενος αὑτῶν διὰ Vic 
τιμωρίας. « Καὶ συσχοτάσει ἐν σοί" χαὶ ἐχνεύσεις, 
xaX οὗ μὴ διασωθῇς.» Ὡς σχύτῳ γὰρ περιδληθήσῃ 
τῇ παρ' ἐμοῦ τιμωρίᾳ " xaX βουλόμενος ἐχκλένειν τῶν. 
χαχῶν τὴν πεῖραν, οὐδάμῶς δυνήσῃ. « Καὶ ὅσοι &s . 
διασωθῶσιν, εἰς ῥομφαίαν παραδοθήσονται. » Kis - 
γὰρ πρὸς βραχύ πως διαφεύγειν δόξης τῇ τῶν quM. 
μίων τιμωρίᾳ, χαταληφθήσῃ πάντως. « Σὺ σπερεῖξ᾿ 
ἐλαίαν, χαὶ οὐ μὴ ἀλείψῃ ἔλαιον " xal ποιήσεις olt, 
χαὶ οὐ μὴ πίῃς οἶνον. » Ὑποπεσὼν γοῦν τῇ σφαγῆὶ" 
τοῦ πολέμου, οὐδὲ τῶν πόνων ἀπολαύσεις, ὡς einig: 
τῶν οἰχείων, (p. 511) ἐπειδὴ πάντας αὐτοὺς ie - 
νιοῦσιν, ὡς εἰχὸς, οἱ πολέμιοι" τοῦτο γὰρ βούλεται ὅδ. 
ὅλου λέγειν. « Καὶ ἀφανισθήσεται νόμιμα λαοῦ Site: 
xaX πάντα ἔργα οἴχου 'Ayaáb " xal ἑπορεύθηιε UH 
ταῖς βουλαῖς αὐτῶν, ὅπως παραδῶ cs εἰς ἀφανιαμὰῃρ. 
καὶ τοὺς χατοιχοῦντας αὐτὴν εἰς συριγμὸν, καὶ ὀνοδῆβς" 
λαοῦ μου λήψονται. » Τότε γοῦν ἅπαντα ἃ ἐπὶ sie 
τῶν εἰδώλων θρησχείᾳ νόμιμα ἐφυλάττετε, paler 















βασιλέων, ἐπεισυναχθέντα ὑμῖν ἀφανισθήσεται aie- 
ὑμῖν (31: ἅπαντας τοὺς ἔξωθεν ὁρῶντας ὑμῶν Tie - 
ἀπώλειαν συριγμῷ χεχρῆσθα!: θαυμάζοντας τὴν 9 5-: 
αὐτὴν ὑμῶν ἐπὶ τὸ χεῖρον μεταδολὴν, ὀνειδίζειν fla ; 
ὑμῖν ἐφ᾽ οἷς ὑπὲρ τῆς παρανομίας πεπόνθατε 3 
οἰχείας * ἐν δὴ τούτοις τῆς ἐπαχθησομένῃης 
τιμωρίας τὴν ἀπειλὴν εἰρηχὼς, ἑξῆς πάλιν, κατὰ 
εἰωθὸς, λέγει τὰς αἰτίας τῶν ἐπάγεσθαι μελλόπω- 


αὐτοῖς, ἐν σχήματι θρήνου τὴν ἀφήγησιν αὐτῶν ποιούμενος * ἐπεὶ xal σφόδρα ἥρμοττεν τῷ πῤοφήτῃ ἀλγεῦνεβ 
cc ἐφ᾽ οἷς πάσχουσι, χαὶ τὰ πλημμελήματα αὐτῶν οἰχειουμένῳ τῶν ὀδυρμῶν τὸ σχῆμα. Τί οὖν φησιν; 


CAP. ΥἹΙ. 
VERs. 1. — εὐ mihi! qui factussum ut qui 


(43) Cod. φάγεσε χά 


ΚΕΦ. Z. 
Στίχ. α΄. — « Otpot! ὅτι ἐγενήθην ὡς συνάγων X 


a m ὦ. «ΑΔ. “ὦ 5. 








$83 


COMMENTARIUS IN MICHJEJE CAP. VII. 


200 


λάμην ἐν ἀμήτῳ, xat ὡς ἐπιφυλλίδα ἐν τρυγήτῳ οὐχ 4 stipulam in messe colligit, et racemulos in vinde- 


ὑπάρχοντος βότρνος " toU φαγεῖν πρωτόγονα ἐπεθύ- 
μτσεν 4j Ψυχὴ μου. » ᾿Αλλὰ γὰρ θρηνεῖν ἔπεισί μοι 
«οσαύτην τὴν ἐπὶ τὸ χεῖρον ῥοπὴν βλέποντι τοῦ λαοῦ, 
(Ρ. 512) ὡς μηδένα διχαιοσύνης ἐν αὐτοῖς ἀναφαίνε- 
ὅθα: χαρπόν * τοιοῦτο γοῦν τι πάσχειν ἐπ᾽ αὐτοῖς 
προάγομαι, οἷον ἂν εἴ τις πάθοι γεωργὸς, ἣ ἐν χαιρῷ 
ϑερισμοῦ παντελῶς τῶν χαρπῶν ἀπολωλότων, χα- 
λάμτιν τινὰ ἀντὶ δραγμάτων εὐτελῆ συλλέγειν ἀναγ- 
καζόμενης, ἣ ἐν ταῖς τῶν χαρπῶν εὐφορίαις ἐχπίπτειν 
εἴωθε: τῶν δραγμάτων " f) τρυγητοῦ παρόντος βότρυας 
μὲν οὐχ εὑρίτχων, ἐπιφυλλίδας δέ τινας βραχείας 
συλλέγων" ἐπεὶ χαὶ νῦν τοῦ xa:poO, μετὰ τοσαύτην 
κηδεμονίαν τε χαὶ ἐπιμέλειαν τὴν παρὰ τοῦ Θεοῦ 
γεγενημένην εἰς αὐτοὺς, ἀναγχαίως «τῆς τε θεοσε- 


mia, cum non sit botrus. Primitiva comedere de- 
siderdvit anima mea. » En mihi lugere subit, tan. 
tam populi ad malum inclinationem videnti, ut 
nullus apud eos justiti:e fructus appareat. Perinde 
igitur ego palior atque agricola, si messis tempore 
cuncte illi fruges depereant, vilemque stipulam 
loco manipulorum cogatur colligere : vel certe in 
fructuum abundantia, manipulorum penuria labo- 
ret ; vel vindemia instante, botros nullos compe- 
riat, sed vix breves racemulos colligat. Sane hoc 
tempore, post tantam a Deo impensain curam ac 
sedulitatem, necessario demum pietatis atque vir- 
tutis fructus exspectans, rara apud ipsos omnino 
comperio bona opera; nam nec primitias aliquas 


δείας xal τῆς ἀρετῆς τοὺς χαρποὺς ἐπιζητοῦντος, B apud eos videre est, quanquam id maxime opta- 


σκανίζον iv ἅπασιν αὐτοῖς παντελῶς εὑρίσχω τὸ 
καλόν - οὐδὲ γοῦν ἀπαρχὴν τινα ἐν αὐτοῖς ἀναφαινο- 
έντιν ἔστιν ἰδεῖν - ἐπιθυμία δέ μοι πλείστη χαθ- 
ἔσττικε τουτὶ τοιοῦτον ἰδεῖν * ἐπειδὴ γὰρ ἐχ τῆς τῶν 
παρπκῶν τελειότττος εἰώθαμεν ἀπαρχὰς λαμδάνειν, 
τοῦτο δέ ἔστι xal τὰ πρωτότοχα " ὅθεν ὁ μαχάριος 
&zyi$- « Καὶ ἐπάταξε πᾶν πρωτότοχον ἐν γῇ AI- 


Ὑύπτου, ἀπαρχὴν παντὸς πόνου αὐτῶν ἐν τοῖς σχηνώμασι Χάμ "»τοῦτο βούλεται εἰπεῖν, 


bam. £tenim sicut ex maturis fructibus primitias 
solemus sumere, id est primitivos; unde et beatus 
David : « Et percussit omne primogenitum in terra 
JEgypti, primitias omnis laboris. eorum in taber- 
naculis Chami ** ;»hoc dicere propheta vult : In 
magna sterilitate, cupiditas me incessit inveniendi - 
aliquid apud ipsos quod primitiarum loco esset. 

τι Διὰ τὴν 


δχερόολὴν τῆς ἀχαρπίας ἐπιθυμία με χατέσχεν εὑρεῖν τι ἐν αὐτοῖς, ἀπαρχῖς τάξιν ἐπέχειν δυνάμενον, 


Zety. B-8. — (p. 515) Καὶ ἐπιμένων τοῖς ὀδυρ- 
Βοῖς ^ « Οἴμοι ! ψυχὴ, ὅτι ἀπόλωλεν εὐλαδὴς ἀπὸ τῆς 
Ἰῆς, xai χατορθῶν ἐν ἀνθρώποις οὐχ ὑπάρχει " πάν- 


VEns. 2- 4. — Εἰ ploratibus insistens : «Ve mihi, 
anima, quia periit pius de terra, et qui emendate agat 
in hominibus non est : omnes de sanguinibus judicio 


τες εἰς αἵματα δικάζονται, ἔχαστος τὸν πλησίον αὖ- C contendunt, 905 unusquisque proximum suum 


τοῦ ἐχθλίδουσιν ἐχθλιδῇ ἐπὶ τὸ xaxhv τὰς χεῖρας 
αὐτῶν ἑτοιμάζουσιν * ὁ ἄρχων αἰτεῖ, χαὶ ὁ χριτὴς 
εἰρηνιχοὺς λόγους ἐλάλησε, καταθύμιον ψυχῆς αὐτοῦ 
iet. » Πῶς γὰρ οὐ θρηνεῖν ἄξιον, ὅτι φόδος μὲν 
Θιοῦ παρ᾽ αὐτοῖς οὐδαμοῦ ; ὅθεν οὐδὲ ἔστιν εὑρεῖν 
ἐὸν ἐπιμελεῖσθαι τοῦ προσήχοντος ἐθέλοντα * πάντα 
Ὦ αὐτοῖς περὶ φόνων γυμνάζεται τὰ ἐγχλήματα, οὐχ 
ἐνεχομένο:ς μιχρὰ πταίειν, ἀλλ᾽ ἄχρι φόνων τὰς χεῖ- 
[ας ἐχτεινόντων τὰς ἰδέας * ἔχαστὸς τε αὑτῶν ὡς ἂν 
ἔῃ δυνάμεως ὀδύναις xax ἀνάγχαις περιδάλλειν τὸν 
ἐγγὺς Ξένητα πειρᾶται, παρεσχευασμένοι τε περὶ 
thv τῶν χαχῶν claw ἐργασίαν " εἶτα ἐπὶ τούτοις ὁ 
piviv τῷ ἄρχειν χαθεστὼς, ἀμελῶν τοῦ προσῆχον- 
*W χρήματα ζητεῖ, xal τούτοις διαχρούεται τῶν 


pressura premit, ad malum manus suas parat. Prin- 
ceps poscit, judex pacifica verba loquitur, deside- 
rium animz ejus est. » Quidni digne plorandum sit, 
siquidem nullus Dei timor apud eos usquam est? 
quo fit, ut nemo qui officium sequi velit inveniatur. 
Cuncta horum crimina in ezdibus versantur, quia 
non sustinent levia peccare, sed ad homicidia ma- 
nus intendunt : unusquisque'pro viribus, doloribvs 
angustiisque proximos sibi pauperes irretire cona- 
tur, et ad patranda scelera alacres sunt. Preterca 
princeps :zquitatis immemor, pecuniam poscit, 
atque ob hanc dissimulat peccantium iniquilates : 
judex autem, omissa juris dictione, blandis utitur 
sermonibus, ut his injusta sibi lucra conciliet, ad 


ἐμαρτανόντων τὰς ἀδιχίας * ὁ δὲ τοῦ xplvew εἰλη- Ὦ qux animi cogitationem intentam habet. « Et au- 


φὸς τὴν ἐξουσίαν, ἀφεὶς τὸ δίχαιον ὁρίζειν, θερα- 
πυτιχοζ; χέχρηται ῥήμασιν * ὡς ἂν διὰ τούτων ἑαυτῷ 
πριποιήσειεν ἄδιχα χέρδη, πρὸς ἃ δὴ τεταμένον ἔχει 
τὸν λογισμὸν τῆς Ψυχῆς. « Καὶ ἐξελοῦμαι τὰ ἀγαθὰ 
ear, ὡς σὴς ἐχτρώγων χαὶ βαδίζων ἐπὶ χανόνος ἐν 
ἡμέραις σχοπιᾶς σου. » (p. 514) Ὑπὲρ δὴ τούτων 
ἐν ξαγτελεῖ σε χαταστήσω τῶν ἀγαθῶν ἐνδείᾳ, δίχην 
C9, διὰ τῶν πολεμίων πᾶν ἀφανίζων ὅ τι χαλόν 
ἐστιν ἐν col " ὡς γὰρ ὁ τὴς ἐν χανόνι ξύλου γεγονὼς, 
ἐδ βαδίρων͵ ἅπαν αὐτὸ χατεσθίει xal ἀναλίσχει ταῖς 
Mti μέρος διαφθοραῖς, οὕτω χατὰ μιχρὸν ἅπαντα 
ὑμῶν ἀφελῶ τὰ ἀγαθά " χατὰ τὸν χαιρὸν ἐν ᾧ δὴ τὸ 


* P3al, εἰν, 36. 


feram bona eorum, quasi tinea comedens, et am- 
bulans super regulam in die speculalionis sus. » 
Ob hzc in absoluta te constituam bonorum egestate, 
more linez, hostium manu quidquid est apud te 
praeclarum destruens. Nam sicut tinea in ligni tra- 
becula exsistens, via gradiens totam illam vorat 
atque consumit, particulatim corrumpens, sic 
ego paulatim bona vestra auferam; et postea, 
secundum tempus quo magnitudinem peccatorum 
vestrorum speculatus fuero, congruum factis sup- 


. plicium inferam. « Ve! vae! ultionestuz venerunt; 


nunc erunt fletus eorum. » Venit dies, quo tu peo« 


391 


"THEODORI MOPSUESTENI 


592 


catorum ponas des; quorum causa nunc te flere A μέγεθος περισχοπήσας τῶν ἁμαρτημάτων ὑμετέρων͵ 


decet, quia ex inlatis malis sentis quantum tibi 
nocueris tuo in vitium lapsu. 


ἀνάλογον ἐπάξω τοῖς πραττομένοις τὴν τιμωρίαν, 
« Οὐαὶ, οὐαὶ, ἐχδιχήσεις σου ἔχασι "νῦν ἔσονται χλαυ» 


θμοὶ αὐτῶν. » Παραγέγονεν ἡ ἡμέρα τοῦ δοῦναί σε δίχην τῶν πλημμελημάτων, ὑπὲρ ὧν δὴ νῦν σε προῦ- 
ἔχε δαχρῦσαι διὰ τῶν ἐπαγομένων χακῶν αἰσθανόμενον, ὁπόσον ἑλυμαίνου σαυτῷ τῇ περὶ τὸ χεῖρον 


ῥοπῇ. 


Vrns. 5-7. — Et futurorum malorum magnitu- 
dinem demonstrans :« Nolite credere, inquit, amicis ; 
neque speretis a ducibus : ei, quz tecum cubat, 
cave quidquam concredere : quia filius eontume- 
liam facit patri, et filia consurgit adversus matrent 
suam, nurus 906 adversus socrum suam; etinimici 
hominis, cuncti domestici ejus, » Nemo tunc alteri 
auxiliabitur, non amicus amico, non princeps 


subdito, non vir uxori, non filio pater, non matri B 


filia, non nurui socrus : nam calamitatis magnitudo 
de sua quemque salute anxium esse cogens, ne- 
cessario cunctos inimicitia inter se commitlit, ne- 
mine de alterius utilitate cogitante, dum unus- 
quisque plurimi facit salutem suam. Deinde rursus 
post aerumnarum przdictionem, more solito con- 
versionem in melius nuntians, « Ego autem, inquit, 
ad Dominum aspiciam, exspectabo Deum salvato- 
rei meum : audiet me Deus meus. » Sed quamvis 
tales tantzeque sint calamitates, de Dei patrocinio 
non desperabo: constanter ad ipsum respiciam, 
salutem inde exspectans, quam etiam mihi sine 
dubio prabebit; eum, qui in liujusmodi calamita- 
tibus petit auxilium, exaudiens. 

αὑτοῦ thv σωτηρίαν ἀναμένων fjv xal παρέξει μοι 
“ἣν βοήθειαν ἀκούσας. 


Vzns. 8-11. — «Ne leeteris, inimica mea, super 
me, quia s! cecidi, consurgam : si ainbulavero in 
tenebris, Dominus illuminabit me. » Licebit mihi 
aliquando ad inimicos meos, przecipueque ad ldu- 
mieos dicere : Vanum est de lapsu meo vos lze- 
tari : surgam de casu, Deo adjuvante : etsi quasi 
per medias tenebras in malis gradiar, luce mihi 
splendidius affulgebit Dei auxilium. « Iram Dei por- 
tabo, quoniam peecavi ei, donec causam meam 
judicet, et peragat judicium meum. Educet me in 
lucem, videbo justitiam ejus. » Iram ejus, et mo- 
lestias inde manantes propter peccata expertus 
sum. Concedet tamen mihi conversionem in inelius, 
ipse mihi jus reddens de iis qux a cunctis inimicis 
meis pertuli inique, mihique quod equum est ad- 
judicabit : meque adeo in propriorum bonorum 
splendore collocahit, ut manifesta atque 9077 in- 
dubia appareat Dei voluntas, qua de juris zquitate 
sollicitus, ab incumbentibus malis me sublevavit, 
el qui mihi temere injuriam faciebant juste puni- 
vit, id enim denotant verba: « Videbo justitiam 
ejus.» Et, «Aspiciet inimica mca, et operietur confu- 
sione, que dicit mihi : Ubi est Dominus Deus 
tuus ?*» Tunc eam pudebit, quod mihi exprobraverit, 
nullum me habere a Deo auxilium, dum videbit 
arcanum ejus erga me patrocinium. « Oculi mei spe- 


Στίχ. ε'-ζ΄. — Καὶ δειχνὺς τῶν ἐπελευσομένων αὖ- 
τοῖς χαχῶν τὸ μέγεθος, « Μὴ χκαταπιστεύετε ἐν φί» 
λοις, μὴ δὲ ἐλπίζετε ἐπὶ ἡγουμένοις * ἀπὸ τῆς συγ- 
χοίτου cou φύλαξαι τοῦ ἀναθέσθαι τι αὐτῇ " διότι 
υἱὸς ἀτιμάζει πατέρα, θυγάτηρ ἐπανέστηχεν ἐπὶ τὴν 
μητέρα αὐτῆς, νύμφη ἐπὶ τὴν πενθερὰν αὐτῆς" 
ἐχθροὶ ἀνδρὸς πάντες οἱ ἄνδρες ol ἐν τῷ οἴχῳ αὐτοῦ.» 
Οὐδὲ μία δὴ, φησὶν, οὐδενὶ παρ᾽ οὐδενὸς ἔσται τότε 
ἡ βοήθεια * οὐ φίλῳ παρὰ φίλον, οὐκ ἀρχομένῳ παρὰ 
ἄρχοντος, (p. 315) οὐκ ἀνδρὶ παρὰ γνναιχὸς, οὔχ 
υἱῷ παρὰ πατρὸς, οὐ μητρὶ παρὰ θυγατρὸς, οὐ νύμφῃ 
παρὰ πενθερᾶς ἣ γὰρ ὑπερδολὴ τοῦ xaxou περὶ 
τῆς ἰδίας ἕχαστον ἀναγχάζουσα ἀγωνιᾷν σωτηρίαρ, 
ἀναγχαίω; πάντας ἐχθροὺς ἀλλήλων ἀποδείχνυθεν, - 
οὐδενὸς τὸ τῷ πέλας χρήσιμον σχοπεῖν δυναμένον, 
διὰ τὸ μέγιστον ἡγεῖσθαι, εἰ ἑαυτῷ τινα περιποιῖω 
σε!εν σωτηρίαν. Εἶτα μετὰ τὴν τῶν καχῶν μήνυσιν 
εὐαγγελιζόμενος πάλιν συνέθως τὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττον 
μεταθολήν * « Ἐγὼ δὲ ἐν τῷ Κυρίῳ ἐπιδλέψομαι, ἔτι» 
μενῶ ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ σωτῆρί μου" ἐπσχούσεταί μου ὃ 
Θεός pou. » ᾿Αλλὰ γὰρ καὶ τοσούτων ὄντων καὶ 4f» 
λιχούτων τῶν χαχῶν, οὐχ ἀπογνώσομαι τοῦ Θεοῦ 
τὴν χηδεμονίαν * μενῶ δὲ πρὸς αὑτὸν ὁρῶν, καὶ παρ᾽ 


πάντως ἐν ταῖς ἀνάγχαις ἐχείναις, αἰτοῦντος αὐτοῦ 


Στίχ. η'-τα΄. — € Μὴ ἐπίχχιρέ μοι, ἡ ἐχθρά μου, 
ὅτι πέπτωχα xal ἀναστήσομαι " διότι ἐὰν xal moptu- 
θῶ ἐν τῷ σχότει, Κύριος φωτιεῖ μοι. » Ἐξέσται 84) 
μοι τότε xal πρὸς τοὺς ἐμοὺς, καὶ μάλιστά γε πάν»: 
των πρὸς τοὺς Ἰδουμαίους λέγειν, ὡς Περιττὸν ὀμῖν, 
τὸ ἐφήδεσθαί μοι πεσούσῃ * ἀναστήσομαι γὰρ τοῦ — 
πτώματος τῇ ῥοπῇ τῇ θείᾳ * ὥστε εἰ καὶ δίκην σχό» ΄ 
τοὺς ἕν μέσῳ πεπόρευμαι τῶν χαχῶν, ἀλλὰ φωτός. 
μοι λαμπροτέρα γενήσεται τοῦ Θεοῦ ἡ βοήθεια. « Ὃρ- 
γὴν Κυρίου ὑποίσω, (p. 516) ὅτι ἥμαρτον αὑτῷ, 
ἕως διχαιώσῃ τὴν δίχην μου, xal ποιήσῃ τὸ χρῖμά 
μου" xal ἐξάξει με εἰς τὸ φῶς, χαὶ ὄψομαι τὴν δι- 
χαιοσύνην αὐτοῦ, » Τῆς μὲν γὰρ ὀργῆς αὑτοῦ xa 
τῶν ἐντεῦθεν λυπηρῶν ὡς ἡμαρτηχὼς ἐπειράθην" 
παρέξει δὲ μοι τὴν ἐπὶ τὸ κρεῖττον μεταδολὴν, αὖ» 
10; μοι διχάσας ὑπὲρ ὧν πέπονθα παρὰ πάντων τῶι. 

-" 


p ἐχθραινόντων ἀδίχως, xaX δὴ xal ἀπονείμας μοι 


δίκαιον ἐν τῇ χρίσει" οὕτω τέ με ἐν τῇ λαμπρότητι 
τῶν οἰκείων καθιστὰς ἀγαθῶν, ὥστε πρόδηλόν τε καὶ 
ἀναμφίδολόν μοι γενέσθαι τὴν γνώμην τοῦ Θεοῦ, 
χαθ' ἣν τοῦ διχαίου φροντίσας, ἐμέ τε τῶν περν 
ἐχόντων ἀπήλλαξε xaxov, xai τοὺς ἡδιχηκχότας με 
μάτην ἐτιμωρήσατο διχαίως * τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, 
«"Ojopat τὴν διχα:οσύνην αὐτοῦ. » Καὶ, « "Ὄφεται 
ἡ ἐχθρά μου, καὶ χαλύψει αὐτὴν αἰσχύνη, fj λέγουσα 
πρός με" Ποὺ Κύριος ὁ Θεύς σου: » Τότι δὴ αἰσχνν- 


3935 


COMMENTAR!US IN MICILEAE CAP. VII. 


δ: 


θήσεται ἐφ᾽ οἷς ὠνείδιξέ pot, ὡς οὐδεμιᾷ; τυγχᾶ- A clahunt illud. » Ego en:m non φὩρυημἷ8 solum li- 


yoyt: τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ BorOciag , ὁρῶν αὐτοῦ τῆς 
περὶ ἐμὲ χηδεμονίας τὸ ἀπόῤῥητον. « Οἱ ὀφθαλμοί 
poo ἐπόψονται αὐτήν. » Οὐ γὰρ αὐτὸς μόνον ἀπαλ- 
λαγήσομαι τῶν χαχῶν, ἀλλὰ γὰρ χαὶ τὰς τῶν ἐχθραι- 
γόντων μοι τιμωρίας ὄψομαι. « Nov ἕσται εἰς χατα- 
πάτημα ὡς πηλὸς ἐν ταῖς ὁδοῖς ^ ἡμέρα ἁλοιφὴς 
«λίνθου, ἐξάλειψίς σου ἡ ἡμέρα ἐχείνη. » Καταπατη- 
θήσῃ γὰρ ὑπὸ τῶν πολεμίων πηλοὺ δίγην ἐν ἐδοῖς τε 
ὑπὸ πλήθους τῶν ὁδοιπορούντων πατουμένου, xal 
bz πλίνθων ἐργατίᾳ διαμαλαττομένου ποιχίλως, 
(p. 317) ὅπερ οὖν τοῖς τὰ τοιαῦτα ἐργαζομένοις ἔθος 


berahor, sed etiam inimicorum meorum suppli- 
cium videbo. « Nunc erit in conculcationem ut 
lutum viarum. Dies litura lateris : deletio tua dies 
illa. » Conculcaberis ab hostibus leti ritu in viis 
quod a turba itinerautium calcatur, et ad usum la- 
teris varie mollitur, quemadmodum ii plerumque 
faciunt qui eam ariem exercent, ut mitigata ma- 
teria ad usum illum sit aptior. Talis tui quoque 
erit per illud tempus deletio, id est deleberis ab 
luustibus varie conculcantibus le, ct crudeliter ad- 
moduin conterentibus. 


ἐπὶ πλεῖστον ποιεῖν, ὡς ἂν λεχυθεὶς πρὸς τὴν προχει μένην ἐπιτηδειότερος γένλιτο χρεία", To:astr 
χαὶ σοῦ, φησὶ, xaz' ἐχεῖνον τὸν χαιρὸν ἐξάλειψις ἔσται, τουτέστιν οὕτως ἐξαλειφθήσῃ ὑπὸ τῶν imóv- 
τῶν σοι πολεμίων, ποιχίλως χαταπατούντων τέ σε χαὶ συντριθόντων μετὰ πολλῆς τῆς ἀφε!δίας, 


Στίχ. «9', ιγ΄. — € ᾿Απώσετα: νόμιμά σου ἡ ἡμέρα Ü — Vgns. 12, 15.—«Espellet legitima tua, dies illa. » 


ἐχείνη. » ἙἘρήμωσιν, φησὶν, ὑπομενεῖς παντελῆ" 
τοῦτο γὰρ δτλοῖ τῶν νομίμων ἡ ἀφαίρεσις" ἐπειδὴ 
πάξης πολιτείας xal ἀργῆς συνεστώσης μὲν, ἀνάγχη 
«ἃ νόμιμα κρατεῖν, οἷσπερ οὖν εἰώθασιν οἱ xat' a5- 
τῶν κεχρῆσθαι" ἐρημία; δὲ xav αἰχμαλωσίας χαταλα- 
δούσης, ἀφανίζεσθαι τῶν νόμων ἀνάγχη τὴν τάξιν" 
ἐπάγει τ᾽ οὖν « Καὶ αἱ πόλεις σου ἥξουσιν εἰς συγ- 
Ἀλεισμὴὸν xai διαμερισμὸν ᾿Α:συρίων. ν Τὴν γὰρ 
αἰτίαν τῆς τῶν νομίμων ἀφαιρέσεως δηλοζ εἰρηχὼς 
ὅτι ᾿Ασσύριοι χαθελοῦσί τε τὰς πόλεις, χαὶ διαμε- 
τριοῦνται χατὰ τὸ δοχοῦν ἑαυτοῖς. « Καὶ αἱ πόλεις 
σὰ αἱ ὀχυραὶ ἕσοντα: εἰς διαμερισμὸν ἀπὸ Τύρου ἕως 
τοῦ ποταμοῦ Συρίας, καὶ ἀπὸ θαλάσσης ἕως θαλάσσης, 
xii ἀπὸ τοῦ ὄρους ἕω; τοῦ ὄρους. » "Iva εἴπῃ ὅτι 
πάντων τούτων χρατήσουσιν οἱ ᾿Ασσύριο: τῶν πό- 
Amm τοῦτο δὲ xal ὁ προφήτης "Ap δηλοῖ, τὰ χα- 
τοληγόμενα ὑπὸ τῶν ᾿Ασσυρίων χαχὰ τοὺς περιοί- 
τοὺς λέγων « Ἡμέρα ὕδατος χαὶ θορύθδου (ἀφ᾽" χαὶ 

ἴστιν ἡ γῇ εἰς ἀφανισμὸν μετὰ τῶν χατοιχούντων αὖ- 

tiv, (p. 518) ἀπὸ χαρπὼν ἐπιτηδευμάτων αὐτῶν. » 

Ἐχελεύσεται γὰρ ὑμῖν πλῖθος πολεμίων, δίχην ὕδα- 

ας ἱκιχλύζον ἅπαντας, ἀφ᾽ οὗπερ αὐτοί τε πολλῆς 

τληρωθήσεσθε τῆς ταραχῆς᾽ xai πάντα δὲ τὰ ὑμέ- 

tta σὺν ὑμῖν ἀφανισθήσεται, ἐπειδὴ τῶν πραττομέ- 










Σείχ. 4-7. — « Ποίμαινε τὸν λαόν σον ἐν ῥάδδῳ 
φυλῆς σου, πρύδατα χληρονομίας σου, χατασχηνοῦν- 
"M χατὰ μόνας δρυμόν. » ᾿Αλλὰ γὰρ σὺ, φυσὶν, 
ἐξιλλαγμένος μὲν θορύδων χαὶ ταραχῆς xa πολέμων, 
iv εἰρήνη δὲ τυγχάνων, κατὰ τὸ δέον ἄγειν σπούδαζε 
Qvo ἐπειδὴ σὲ χτῆσιν οἰχείαν λογισάμενος ὁ Θεὸς 
AE τε τῶν πολεμίων, χαὶ χ:χωρισμένου; ἀπάν- 
ἴων xrv προδάτων σὺν ἀδείᾳ νέμεσθαι δέδωχεν ἐν 
εἷς οἰκείοις. « Ἐν μέσῳ τοῦ Καρμήλου νεμήσονται 
τὴν Βεσχνίτιν xal τὴν Γαλαλδίτιν χατὰ τὰ; ἡμέρας 
*W αἰῶνος xai χατὰ τὰς ἡμέρας τῆς ἐξοδίας aou ἐχ 
τῆς Δἰγύπτου δείξω αὐτοῦ; θαυμάτια. » ᾿Απολήγψον- 


" Àmos τοι, 19. 
(4) Animadvertamus apud Mopsuestenum trium 


Pscedeatimin. verborum. biblicum aJditamentum, 
ParBaot. Gas. LXVI. 


Solitudinem, inquit, universalem patieris. [ enim 
denotat legitimorum ablíatio; nam quandiu durat 
politia aliqua et principftus, necesse est legitima 
quoque perseverare, quibus ii uti solent qui in ea 
republica sunt; verum facta captivitate, legum or- 
diuem tolli necesse est. Addit igitur : « Et uibes 
tuz venient in conclusionem divisionemque Assy- 
riorum. » Auferendorum causam legitimorum dicit, 
qued Assyrii delebunt urbes, ct pro libito suo 
partientur. « Et urbes tux:* munit. partitionem 
patientur ἃ Tyro usque ad Syrize flumen , ct a mari 
ad mare, et a monte ad montem. » Id est, Cunctis 
istis potientur Assyrii urbibus. lloc ctiam propheta 
Amosus significat *", dum mala qui ab Assyriis 
9068 inimi patientur dicit. « Dies aqua ac tu- 
inultus. Eritque terra in deatructionem cum hlabi- 
tatoribus suis, qui erunt. fructus adinventionum 
eorum. » Superveniet vobis hostium multitudo, 
aqux instar cunctos inundans : unde vos multa 
perturbatione implebimini, οἱ vestra omnia vo- 
biscum destruentur, quia factorum vestrorum jus- 
tau! hanc. ponam luetis. Jam postquam hactenus 
dixit inimicorum varieque eos excruciantium pao- 
nam , convertit in sequentibus ad populum verba, 


ww ὑμῖν τιμωρίαν ταύτην ὑφέξετε διχαίαν᾽ εἰρηχὼς Ok τῶν ἐχθραινόντων αὐτοῖς πολυτρόπως τε αὐτοὺς 
λελυξηχότων ἐν τούτοις τὴν τιμωρίαν, τρέπει λοιπὸν πρὸς τὸν λαὸν τὸν λόγον. 


Vrns. 14-17. — « Pasce populum luum virga 
tua, oves hereditatis tue, solitatim habitantes in 
salt. » Sed jam tu, inquit, a. tumultu, peiturba- 
tione et hostibus liber, et in pace versans , da ope- 


p ram ut honeste te geras ; quoniam te Deus possessio- 


ne:n suam reputans, eruit ex hostibus, et seorsum 
ab omnibus, quasi oves cum securitate pasci con- 
cessit in. patria. « In. medio Carmeli pascentur 
Basanitidem et Galaaditidem, sccundum dies s:e- 
culi : ct secundum dies egressionis tue de terra 
Agypti ostendam eis mirabilia. » Recuperabunt 
loca propria, sieut olim .A'gvpto egressi inu'ta cuin 


quod aguoscit etiam jnt^rpzes Yrabicus in poly- 
glo:tis. 


13 


905 


erunt, quee nunc mirabilia ipsorum causa opera- 
bor. « Videbunt gentes, et confundentur super 
omni fortitudine sua. » Quz horum gratia flent, 
incutiendo pudori idonea erunt illis qui antea bel- 
lum inferre voluerant, quia hos a divino patrocinio 
tanta vi munitos videbunt. « Imponent manum ori 
suo. » Mirantes scilicet gestarum rerum magnitu- 
dinem. « Aures eorum obsurdescent. » Ne auditu 
quidem tolerare poterunt rerum, ut dixi, gestarum 
magnitudinem. « Lingent pulverem sicut serpentes 
qui terram 909 attrahunt. » Nihil autem rebus 
vestris jam adversari valentes, in terram corruent 
more serpentium qui circa illam volvuntur. « Te- 
hebuntur in conclusione sua. » Non modicas an- 


THEODORI MOPSUESTENI 


potentia obünuerunt. Neque enim priscis minora À tat, φησὶ, τοὺς τόπους 


$96 
ποὺς olxelouz, xa0k xoi τὸ 
πρότερον ἐξεληλυθότες τῆς Αἰγύπτου μετὰ πολλῖς 
κατέσχον αὐτοὺς τῆς δυναστείας" οὐ γὰρ ἔλαττον τῶν 
τότε χαὶ νῦν ἄξια θαύματος ἕσται τὰ περὶ αὐτοὺς vt- 
νόμενα παρ᾽ ἐμοῦ. « "Odezat ἔθνη χαὶ αἰσχυνθήσεται 
Ex πάσης τῆς ἰσχύος αὐτῶν. » (p. 519) "Ixavà γὰρ 
ἔσται τὰ περὶ αὐτοὺς γινόμενα, xal τοὺς πολεμεῖν 
πρότερον αὐτοῖς ἐγνωχότας εἰς πολλὴν περιδαλεῖν 
αἰσχύνην, ὁρῶντας τῇ θείᾳ χηδεμονίᾳ τοσαύτης ἕπει- 
λημμένους δυνάμεως. ε« Ἐπιθήσουσι χεῖρας ἐπὶ τὸ 
στόμα αὐτῶν. » θαυμάζοντες ἐπὶ τῷ μεγέθει τῶν γι 
νομένων. « Τὰ ὦτα αὐτῶν ἀποχωφθήσεται. » Οὗ δὲ 
&xof, φέρειν δυνήσονται τῶν γιγνομένων τὸ μέγεθος. 
« Λείξουσι χοῦν ὡς bot; σύροντες γῆν. ν» ᾿Ανύειν δὲ 
ἐ πὶ τοῖς περὶ ὑμᾶς γινομένοις δυνάμενοι πλέον οὐδᾶν, 


gustias patientur, bhustibus eos in ezedem conclu- D ὄφεων δίχην εἰς γῆν πεσοῦνται περὶ ταύτην εἰλούμε- 


dentibus. « In Domino Deo nostro obstupescent, 
et a tc formidabunt. » Magnitudine rerum vestri 
eausa a Deo patratarum, extasim quamdam patien- 
tur, pavore concidentes , et vos in posterum non 
dubitabunt nonnisi a Deo talem adeptos esse pro- 
videntiam. 


Vens. 18, 19.— — Deinde post przedictionem even- 
turorum ipsis bonorum, gratiarum quamdam 
actionem ad hec omnia in sequentibus Deo exse- 
quitur : « Quis Deus ut tu , qui aufers iniquitatem, 
et transis peccata reliquiarum lhzreditatis tue? » 


Nuno cum maxime a rebus ipsis demonstratum ΟΣ Νῦν εἴπερ ποτὲ ἄλλοτε ἐξ αὐτῶν δέδειξαι τῶν spe» 


est, et magnum te Deum esse, et cunctos benignitate 
superare, et peccata dimittere , et dissimulare itn- 
pietates, et erga tuorum reliquias liberalitatem 
tuam expromere. « Et non retinuit in testimonium 
iram suam, quoniam volens misericordiam est. » 
Neque enim justam quam habebat adversus vos 
iram diu retinere passus est, quanquam ea jure 
optimo uti potuit : etenim szpe nobis contestatus 
fuerat qua paseuri ob peccata nostra essemus; 
quanquam nos ininarum admonitionem pensi non 
habuimus. Verumtamen ille cuncta vicit misericor- 
dia δι, quam super omnia exaltare solet. « Ipse 
convertetur et miserebitur nostri, et projicientur in 
profundum maris omnia peccata nostra. » Nam qui 
nos in captivitatem abegit, sua denuo misericordia 
utens , nos reduxit, delens omnino peccata nostra, 
et veluti in abyssum quamdam ea projiciens, unde 
18 exsurgere et adversus nos pravalere nunquam 
poterunt. Denique herum omnium causam reci- 
tans, « Dabis, inquit, veritatem tuam Jacob, mise- 
. ricordiam Abrahamo, sicut jurasti 910 patribus 
nostris, juxta dies priores. » Cuncta hzc, inquit, 
: fecisti memor promissionum tuarum, quas patribus 
nostris, temporibus priscis pro tua constante libe- 
ralitate fecisti : promissiones, inquam, illas tunc 
eis fecisti, quae nunc erga nos illorum posteros a te 
iu rem eollate fuerunt. 


D τῆς θαλάσσης πᾶσαι al ἁμαρτίαι ἡμῶν.» Ὁ γὰράπε: 


νοι. « Συσχεθήσονται ἐν συγχλεισμῷ αὐτῶν. » Ὑπο- 
μενοῦσι συνοχὴν οὐ τὴν τυχοῦσαν, συγκλειόννων 
αὐτοὺς εἰς σφαγὴν πολεμίων. « Ἐπὶ Κυρίῳ τῷ Gu 
ἡμῶν ἐχστήσονται, xal φοδηθέσονται ἀπὸ σοῦ. Ὁ 
Ἐπὶ γάρ τοι τῷ μεγέθει τῶν παρὰ τοῦ Θεοῦ γενδ-.Ἅ 
μένων εἰς ἔχστασίν τινα πεπτωκότες, φοδεροὺς xil 
ὑμᾶς λοιπὸν νομιοῦσι τοσαύτης ἠξιωμένους τῆς παρὰ 
τοῦ Θεοῦ προνοίας. 


Στίχ. tn', ιθ΄. — Εἴτα μετὰ τὴν μήνυσιν τῶν προρ- 
ἐσομένων αὐτοῖς ἀγαθῶν, ὡς εὐχαριστίαν τινὰ a 
ἁπάντων προσάγει τὰ ἑξῆς τῷ Θεῷ « Τίς Θεῖς 
ὥσπερ σὺ, ἑξαίρων ἀδιχίας, xal ὑπερδαίνων &tt- 
θείας τοῖς χαταλοίποις τῆς χληρονομίας αὐτοῦ: » 



















Ὑμάτων, μέγας Θεὸς δυνάμει τε xal φιλανθρωπί 4 
πάντας νιχῶν, (p. 520) xaX λύων μὲν ἀμαρτήμειε, : 
παραπεμπόμενος δὲ ἀσεδείας, εἰς δὲ τοὺς ὁπολοίποές.: 
τῶν οἰχείων τὴν φιλοτιμίαν ἐπιδειχνύμενος τὴν ΓΝ | 
χείαν. « Οὐ συνέσχεν εἰς μαρτύριον ὀργὴν αὐτοῦ, Wi. 

θελητῆς ἐλέους ἐστίν, » Οὐδὲ γὰρ τὴν ὀργὴν ἣν Gail! 
εἶχε xa0' ἡμῶν, κατέχειν ἐπὶ πλεῖστον νέου, 
καίτοι γε δικαίως ἂν αὐτῇ χρησάμενος" ἐπειδὴ dio 
λάχις μὲν ἡμῖν διεμαρτύρατο, περὶ ὧν δὴ πειοδμάδια 
πταίοντες͵ οὐδαμῶς δὲ τῷ σωφρονισμῷ τῶν ἀπειλῇ 
προσεσχήχαμεν". τῷ ἐλέῳ δὲ ἅπαντα νενίχηχε τῷ ΜΕ: 
χείῳ, ὄν ἔργον αὐτῷ πάντων ὑπερτιθέναι mávoetb 
« Αὐτὸς ἐπιστρέψει καὶ οἰχτειρήσει ἡμᾶς" κατ 
τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν, καὶ ἀποῤῥιφήσονται εἰς τὰ 


πέμψας ἡμᾶς εἰς τὴν αἰχμαλωσίαν, οἰχείῳ 
ἐλέῳ χρησάμενος, ἡμᾶς ἐπανήγαγεν, «-αντελῶς ἡμῶν 
ἀφανίσας τὰς ἁμαρτίας, καὶ ὥσπερ εἴς τινα 
αὑτὰς χαταῤῥίψας, ἀφ' οὗπερ αὐτὰς ἀνανεῦσαϊί ς 
ἰσχύσαι xa0* ἡμῶν οὐχ ἕνεστι τοῦ λοιποῦ. Καὶ 
τίαν ἁπάντων λέγων, c Δώσεις ἀλήθειάν σὸν τῷ 
ἔλεον τῷ ᾿Αὐραὰμ, καθάπερ ὥμοσας τοῖς wat 
ἡμῶν χατὰ τὰς ἡμέρας τὰς ἔμπροσθεν. » "Axavis yis 
ταῦτα, φησὶ, πεποίηκας, (p. 521) τῶν ἐπαγγελιῖ. 
μνησθεὶς τῶν οἰχείων, ὧν πρὸς τοὺς πατέρας τὰς 
ἡμετέρους xav τοὺς ἄνωθεν πεποίησαι χρόνους qe ^ 
τιμίᾳ τινὶ βεθαίᾳ' xal τὰς πρὸς ἐχείνους ὑποσχέσει, 
πότε mE Ttt) μένος, Xa νῦν ἐφ᾽ ἡμῶν τῶν ἐξ ἐχείνων εἰς 
ἔργον αὐτὰς ἐχθαλών. 


COMMENTARIUS IN NAHUMUM. 





EPMHNEIA NAOYM TOY IIPOOHTOY. 


NTARIUS IN NAHUMUM PROPHETAM. 


e 


uc fjv μεγάλη, πλήθει τε χομῶσα, A — Ninive urbs magna fuit, populi numero abun- 


άσχκει Γραφὴ, χαὶ τῶν ἐν ᾿Ασσυρίοις 
κασῶν, ἐν f| τά τε βασίλεια ἐτύγχα- 
ὧν ᾿Ασσυρίων βασιλεὺς τὰς πλείστας 
ἀς ἀλλὰ γὰρ οὗτοι, λέγω δὲ τοὺς 
τνενὴ, βουλομένου μὲν τοῦ Θεοῦ τῆς 

φοιήσασθαι τὴν ἀπόδειξιν, χαθὼς 
tcc τοῦ μαχαρίου Ἰωνᾷ προφητείας 
ξ. ἀπὸ μόνης ἀπειλῆς ὑπὸ ἀγνώστου 
Ij. τοσούτῳ κατεσχέθησαν τῷ δέει, 
ἰοῦ τοῦ τάχους μεταδληθέντες πρὸς 
* ἐπειδὴ ὃὲ ἐνδέδωχεν αὐτοῖς ὁ Θεὸς 
ἐπιδεῖξαι τὴν οἰχείαν, τοσαύτῃ μὲν 
Sole γνώμης, τοσαύτῃ δὲ ὠμότητι 
dg, (p. 322) ὥσςε πάντας μὲν τοὺς 
ἀπιστρατεύσαντες αἰχμαλώτους λα- 
Íg τε αὐτῶν τὰς πόλεις, χαὶ τὰ προσ- 
φπαγῆς ποιησάμενοι πάντα, ὁρμῶαι 


dans, et Assyriacarum orenium illustrissima , «bi 
regia palatia erant, rexque Assyriorum plurime 
anni tempore versabatur. Porro liujus urbis cives, 
volente Deo sus grati: ostensionem facere , sicuti 
jam planius diximus dum ad beati Jon prophetiam 
commentaremur, Ninivitz, inquam, ob unius ignoti 
hominis minas, adeo metu correpti fuerunt, ut cc- 
leriter admodum resipiscentes, ad virtutem specta - 
verint. Postquam vero indulsit eis Deus, quominus 
prepositum suum exsequeretur, tanta usi sunt 
pravitate animi, tanta crudelitate et malitia morum, 
wt suscepta bellica contra decem tribus expe- 
ditione, omnes in captivitatein abduxerint ; vasta- 
tisque harum urbibus et opibus ubique direptis, 
adusque Hierosolyma propinquaverint, quam urbem 
capere nitebantur, sine ulla vel templi vel religionis, 
qua ibidem Deus colebatur,reverentia. 


ἧς Ἱερουσαλὴμ, ἣν xoi αἱρήσειν ἔσπευδον, οὐδεμίαν αἰδῶ τοῦ τε ναοῦ xal τῆς αὐτέθι 


90 λαμδάνοντες θεραπείσς. 

παραπλήσιον «ol; ἐν Αἰγύπτῳ ποτὲ 
βεραώ τε ὁ βασιλεύων ἐν αὐτοῖς, xol 
γὐπτιοι διὰ σπουδῆς εἶχον τόν τε "la- 
sche, καὶ πάντας τοὺς προσήκοντας 
νος, ἄχρι ταύτην αὐτοὺς ἀποσώζειν 
βεαχεύαζεν ὁ Θεός" ὡς δὲ ἐπεδέδωχεν 
| λαὸς, ἕπειγεν δὲ ὁ τῆς ἐξόδου καιρὸς, 
Φαραὼ καὶ τοῖς Αἰγυφτίοις τὴν ξαυ- 
wc ἐπιδεῖξαι χαχίαν, ὥστε καὶ πάσῃ 
υδῇ πάντας αὐτοὺς ἄρδην ἀνελεῖν" 
ἢ χρησάμενος οὕτω: αὐτοὺς ἐξήγαγεν 


Tunc simile quid contigit atque olim in Zgypto 
versantibus, ubi principio quidem Pharao rex om- 
nesque /Egyptii studio impenso Jacob et Josephum 
cunctamque horum cognationem fovebant , quoad 
cis Deus banc meniem conservavit. Sed 933 
postquam in multitudinem excrevit populas, insta- 
batque. demigrandi tempus, Pharaonem sivit Deus 
stique AEgyptios suam expromere centra Hebrzos 
malitiam, iia ut omni vi niterentur eos fanditus 
exstingueré : qua occasione Deus utens Israelitas 
&gypto eduxit. Rem his verbis beatus narrat Da- 


ὕπτου. Τοῦτο γοῦν ὁ μαχάριος λέγων (C vid :« Misit rex, inquit, et solvit eum ; princeps po- 


πειλε βασιλεὺς, » φησὶ, « xai ἕλυσεν 
λαοῦ καὶ ἀφῆχεν αὐτόν" χατέστησεν 
X) ofxou αὑτοῦ, xal ἄρχοντα κάσης 
ὅτου" τοῦ παιδεῦσαι πάντας τοὺς ἄρ- 
ς ἑαυτὸν, χαὶ τοὺς πρεσδυτέρους αὖ - 
λέγει ὃ τὴν περὶ τὸν Ἰωσὴφ τιμὴν 
ὑπὸ τοῦ Φαραὼ γεγονυΐαν" οἷς ἐπά- 
Καὶ εἰσῆλθεν Ἰσραὴλ εἰς Αἴγυπτον, 
ρῴκησεν ἐν γῇ Χάμ" xai ηὔξησε τὸν 
4pa, καὶ ἐκραταίωσεν αὐτὸν ὑπὲρ 
"τοῦ. » Καὶ ἐπειδὴ χαὶ τοῦ Ἰαχὼδ εἶπε 
iV ὁπόσον εἰς πλῆθος ἐπιδεδώχασιν οἱ 
ς. ἐπάγει « Μετέστρεψε τὴν χαρδίαν 
σαι τὸν λαὸν αὐτοῦ, τοῦ δολιοῦσθα: ἐν 
! lbid. 20. 


90-99. ** lbid. 25, 21. 


puli, e& dimisit eum. Constituit eum dominum 
domus su, et principem omnis possessionis sus, 
ut erudiret principes ejus sicut se ipsum, et senes 
ejus prudentiam doceret **, » Loquitur scilicet. de 
Josepho, deque honorificertia et officiis quibus 
eum prosecutus est Pharao. Post hec addit : « Ft 
intravit Israel in Agyptum, et Jacob accola fuit iu 
terra Chami. Ft auxit populum suum vehemen'er, 
roboravitque eum pr: inimicis ejus **. » Jam ubi 
Propheta narravit Jacob ingressum , quantumque 
in numerum populus universus crevisset , subdit : 
« Convertit cor illius ad odio habendum populum 
guum, insidiasque struendas servis suis *. » Signi- 
ficans, Deo permittente, imimutatos animos /Egy- 


899 


THEODOR! MOPSUESTENI 


4c 


ptiorum cum rege suo, qui jam deinceps oderant A τοῖς δούλοις αὐτοῦ. » Δῆλον ὅτι τοῦ Θεοῦ ἐνδόντος 


Israelitas, eosque internecioni destinabant. Exin 
vero demigrationem narrat beatus David. 


Nunc quoque Deus pariter primo quidem gratie 
sue edidit luculentam demonstrationem, dum 
Assyriorum regem cunetosque Ninives incolas ad 
meliora convertit : haud multo post autem, cum iis 
concessisset. ut suam malitiam declararent, sivit 
cos arma contra [sraelitas commovere, ita ut de- 
cem tribus vastaverint, et Hierosolyma obsederint, 
ianta insania ruentes quasi ipsi Deo bellum quo- 
dammodo inferrent. Sed enim hic statim illis gra- 
vissimam manu angeli plagam imposuit ; versosque 
in fugam reliquos variis irrelivit. calamitatibus 
quoad in ditionem suam cum 919 summa ignomi- 
nia regressus  Sennacherimus, Assyriorum illa 
vlate rex, necem a propriis liberis perpessus est. 
Deinde gentis quoque imperium funditus delevit 
Dous qui per Dabylonios obsidendam Niniven vas- 
tandamque curavit : adeo ut innumerabili populo 
frequens civitas οἱ nobilissima atque regina, captiva 
fuerit ac desertissima solitudini tradita. Nam sicuti 
priore tempore, de quo beatus Jonas própheta lo- 
quitur, sux gratiz indicium Deus fecit, dum repentc 
Assyrios omnes ad virlutem convertit: ita nunc 
eosdem sceleribus iterum deditos, maximo et hor- 
rendo ullionis gencre affecit : utraque re genera- 
iim homines erudiens, ut et gratix ejus magnitu- 


dinem noscant, siquando vult suam in homines C οὕτως ἐνταῦθα τὴν xaxlav ἐπιδειξαμένους τὴν οἶχε 
benevoleniiam expromere ; el. vindictze terrorem, si- 


quando hac dignos existimat, qui pervicacem pec- 
candi sententiam retinent. 


ἐθέλῃ περὶ τοὺς ἀνθρώπους τὴν οἰχείαν ἐπιδείκνυσθαι φιλοτιμίαν, xal τῆς τιμωρίας τὸν φόδον ὅτ᾽ ἂν 
ἀξίους εἶναι νομίζῃ τοὺς ἀδιόρθωτον ἐπὶ τῷ πταίειν ἔχοντας τὴν γνώμην. 


lllud igitur Jonas propheta declarat, hoc Nahu- 
mus, ultionem vaticinans multifariam in eos exse- 
' rendam, qui tanta superbia adversus Israelitas ac 
Hierosolyma usi fuerant, necnon contra universa- 
lem, qui colebatur ibidem, Deum. Unde omuibus 
claruit, haud permissurum Deum fuisse hzc ls- 
raelitis mala al: Assyriis aceidere, nisi hzc perpeti 
ob suam impietatem dignos se przbuissent. Age vero 
postquam llebrai passi sunt mala ab Assyriis im- 
pacta, illamque pertulerunt captivitatem, dum im- 
pietatis su: poenas penderent; consequenter Deus 
ad cos, qui calamitates illas conflaverant, iram 
suam transtulit, consilii vesaniam puniens, quo 
ausi fucrant contra Deum ejusque faniliares arma 
capere. Igitur Israelitas quidem, ceu 213 penc 
obnoxios ob impietatem et peccata sua, sic affligi 
permisit; Assyrios autem qui crimine proprio 
Hebraeis molesti fuerant, necessario punivit ac ultus 
est, propterea quod animi vesania ac pravitate 
ducti, in tantum sceleris venerant, ut quantum in 


(45) Ninives a Dabyloniis capturam et destructio. 
uem narrat Diodorus Siculus lib. i1, 24, et 9? ; prie- 
dixerat sanctus Tobias cap. xiv, 6, Atate demum 


: B γὰρ εὐθὺ μὲν βαρυτάτην αὐτοῖς διὰ τοῦ ἀγγέλου vip 


μετεθλήθησαν ol Αἰγύπτιοι σὺν τῷ βασιλεῖ πάντες, 
ὥστε χαὶ διὰ μίσους ἔχειν τοὺς Ἰσραηλίτας, καὶ 
βούλεσθαι παντελῶς αὐτοὺς ἀνελεῖν. Οἷς τὰ τῆς il 
δου λοιπὸν ὁ μαχάριος ἐπάγει Δαυΐδ. 

Τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον χάνταῦθα πρότερον μὲν τῆς 
οἰχείας χάριτος ἐπίδειξιν ποιούμενος ὁ Θεὸς, ἀθρόαν 
τοῦ τε βασιλέως τῶν ᾿Ασσυρίων xal πάντων δὴ τῶν 
χατὰ τὴν Νινευὴ τὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττον μεταξολὰν 
γενέσθαι πεποίηχε" μετ᾽ οὐ πολὺ δὲ ἐνδοὺς αὐτοῖς 
τὴν οἰχείαν ἐχφῆναι χαχίαν, εἴασε τοιαῦτα περὶ τοὺς 
Ἰσραηλίτας παρ᾽ αὐτῶν γενέσθαι, ἀφ᾽ ὧν ἐπόρϑησέν 
τε τὰς δέχα φυλὰς, xal ἐπεστράτευσαν τῇ "Iageo- 
σαλὴμ, μετὰ πολλῆς ὁρμήσαντες τῆς ἀπονοίας, dg 
καὶ αὐτῷ γε μιχροῦ πολεμήσοντες τῷ Θεῷ" ἀλλὰ , 


“πληγὴν ἐπήγαγεν ὁ Θεὸς, τρέψας δὲ τοὺς λοιποὺς 
εἰς φυγὴν πολυτρόποις περιδέδληχε τοῖς καχεοῖξ" — 
(p. 524) χαὶ τὸ τελευταῖον ἐπὶ τῆς οἰχείας χώρας 

γεγονὼς μετὰ πολλῆς τῆς ἀτιμίας Σενναχηρεὶμ Ὁ 
τότε τῶν ᾿Ασσυρίων βασιλεὺς τὴν ὑπὸ τῶν ἰδίων υὖθέι. 
ὑπομεμένηχε σφαγήν εἶθ᾽ ὕστερον xal παντοδῶς Ἶ 
αὐτῶν τὴν βασιλείαν χαθεῖλεν, διὰ τῶν Βαδυλωνδόν " 

πολιορχηθῆναι παρ' αὐτῶν παρασχενάσας τὴν News, ἢ 
ὥστε τὴν πολυανθρωποτάτην καὶ περιφανῆ καὶ p». | 
σιλίδα αἰχμάλωτόν τε γενέσθαι xal εἰς ἐρημίαν 25. 
ταστῆναι παντελῇ (45)* ὡς γὰρ ἐν τοῖς προτέροις : 
ἅπερ ὁ μαχάριος Ἰωνᾶς ὁ προφήτης διηγεῖται, eligi 
χάριτος τὴν ἐπίδειξιν ὁ Θεὸς ἐποιήσατο τῆς obuia 
ἄπαντας αὐτοὺς ἀθρόον μεταϑεὶς ἐπὶ τὸ Χρ 
































μεγίστῃ τινὶ καὶ φοδερᾷ περιδέδληχε τῇ τιμωρίᾳ 
δι’ ἀμφοτέρων ἅπαντας παιδεύων ἀνθρώπους, ὡς δὲ 
xaY τὸ τῆς χάριτος αὐτοῦ μέγεθος εἰδεῖεν ὁπόν᾽ a 


Ἐχεῖνα μὲν οὖν Ἰωνᾶς ὁ προφήτης δηλοῖ" eni 
δὲ ὁ Ναοὺμ, τὴν τιμωρίαν λέγων τὴν ποικίλως ὁ 
τοῖς ἐπάγεσθαι μέλλουσαν, ὑπὲρ ὧν τοσούτῳ egli 
μᾶτι χατά τε τῶν Ἰσραηλιτῶν ἐχρήσαντο xoi t 
Ἱερουσαλὴμ, (p. 535) τοῦ τε ἐν αὑτῇ θεραπεῦυοι T 
τῶν ὅλων Θεοῦ" δι᾽ ὧν ἅπασιν ἐγίνετο δῆλον, 
οὔτ᾽ ἂν ἐχεῖνα παθεῖν συνεχώρησε παρ᾽ pun i 
Ἰσραηλίτας, el μὴ τοὺ τοιαῦτα παθεῖν δι᾽ ὧν ἐσ 
αὐτοὶ παρέσχον ἑαυτοὺ; ἀξίους " xa ἐπειδὴς vini 
θασιν οὗτοι τὰ παρ᾽ ἐχείνων αὐτοῖς ἐπαχϑέντα 
τὴν αἰχμαλωσίαν ὑπερμεμενήχασιν ἐχείνην, hdi 
τῆς ἀσεθείας διδόντες τῆς οἰχείας, ἀχολούθως ὃ € 
ἐπὶ τοὺς τηιαῦτα πεποιηχότας μετάγει τὴν δὲ d 
τιμωρούμενος αὐτοὺς, ὑπὲρ ὧν μοχθηρίᾳ γνᾶξι 
πεποιήχασί τὲ xal τετολμήχασι χατά τὲ «τοῦ 4 
xal τῶν αὐτῷ προσηχόντων τοὺς μὲν γὰρ "opdii 
λίτας ὡς ἀξίους τοιούτων ὑπὲρ ὧν ἐσέδουν es uH 
ἡμάρτανον εἴα παθεῖν, τοὺς δὲ ix τῆς olxslac poy 
ρίας τοιαῦτα xav' αὐτῶν πεποιηχότας, ἀναγχαι 
ὑτὴγξ τῇ τιμωρία, δίχας αὐτοὺς εἰσπραττόμενου, 
nostra enormes illius ruinze ac monumenta efodiun- 
tur Gallorum sumptibis οἱ industria. * 


COMMENTARIUS IN NAHUMI CAP. I. 


403 


᾿νοίᾳ τε xai μοχθηρίᾳ γνώμης ἑλόμενοι À ipsis erat bellum Deo indixerint. Jam sicuti Abdias 


rov ἐξώχειλαν ἀσεδείας, ὥστε χαὶ ἐπὶ τὸν 
δι πόλεμον τό γε ἐπ᾿ αὐτοῖς * ὥσπερ γὰρ 
ἣν χατὰ τῶν Ἰδουμαίων λέγει τιμωρίαν, 
ιν ἤμελλον ὕστερον μετὰ τὴν ἀπὸ Βαδυ- 
olov τοῦ aou, ὑπὲρ ὧν πεπλημμελήχεσαν 
ρουσαλὴμ εἷς τε τοὺς οἰχοῦντας αὐτὴν 
αἰρὸν ἐχεῖνον, δῆλον τῇ μηνύσει ποιῶν 
γνώμην Θεοῦ τὰ περὶ αὑτοὺς γενήσεται 
; ὁ μαχάριος Ναοὺμ ἐπὶ τῆς βίόλου ταύ- 
εχϑησομένην τοῖς ᾿Ασσυρίοις παρὰ τοῦ 
xav φησὶν, (p. 336) ἥνπερ οὖν χαὶ διὰ 
» ὑπέμειναν ὕστερον * δηλῶν xal αὐτὸς 
πόμτν Θεοῦ xal παθεῖν ταῦτα οἱ Ἰσραη- 


Idum:zis canit punitionem, quam deinde passuri 
erant, post llebrzi populi Babylone reditum, ob ca 
qui adversus Hierosolyma eorumque incolas antea 
dcliquerant ; significans omnino fore, ut hec a Dei 
voluntate illis eveniant: ita beatus hoc libro Nahu- 
mus superventuras Assyriis a Deo penas recitat, 
quas reapse a Babyloniis perpessi sunt postea : ipse 
pariter ostendens, quemadmodum Dei nutu et lizc 
contingere Israelitis permissum fuerit; et ipsi de- 
mum Assyrii scelera sua tempore idoneo suppliciis 
expiaturi essent. Et libri quidem argumentum ejus- 
modi est. Nunc ad singula explananda incumben- 
dum esi. 


ἣν οἰχείαν συνεχωρήθησαν àcéÓstav: καὶ ᾿Ασσύριοί γε τῆς ἀπονοίας τῆς ἑαυτῶν χατὰ χαιρὸν 
€ πεπλημμελήχεταν δώσουσι δίχην. TX μὲν δὴ τῆς ὑποθέσεως τοῦ βιδλίου ταῦτα * προσεχτέον 


b μέρος λοιπόν. 
ΚΕΦ. A'. 
-- ε λῆμμα Νινευὴ, βιδλίον ὁράσεως 
ἝἙλχεσαίου. » Τοῦτο μὲν οὖν ἡ εἰωθυῖα 
WV προφνητιχῶν * τοῦ λήμματος δὲ σαφη- 
pest τὴν διάνοιαν * ἐν μὲν γὰρ ἦν τὸ Πνεῦμα 
lis τῶν τοιούτων ᾿ξιωμένοις τὴν οἰχείαν 
gipo' χαθὼς ὁ μαχάριος Παῦλός φησιν" 
᾿ δᾶ αὐτὸ Πνεῦμα τῆς πίστεως χατὰ τὸ 
W* Ἐπίστευτα, διὸ χαὶ ἐλάλησα" xo 
réepev, δι χαὶ λαλοῦμεν" » δειχνὺς ὅτι 
πῷ ἁγίου Πνεύματος χάριτος οἵ τε πάλαι 
εὶ οἱ τῷ τῆς Καινῇ: Διαθύχης ὑπερητού- 
|php * διάφοροι δὲ πρὸς τὸ χατεπεῖγον τῆς 
£Àosvco αἱ ἐνέργειαι" €. Διαιρέσεις γὰρ, » 
t v εἰσὶ, τὸ δὲ αὑτὸ Πνεῦμα. » Atá- 
wat τὰ διδόμενα λέγων, ἕν δὲ τὸ παρέχον 
μα. Εἰπὼν γοῦν xal τὸν τῶν yaptapá- 
γον, « Ὧ μὲν γὰρ διὰ τοῦ Πνεύματος 
i σοφίας, ἄλλῳ δὲ λόγος γνώσεως χατὰ 
μα, » xal τὰ ἑξῆς (p. 527) ἐπάγει" 
| πάντα ἐνεργεῖ τὸ Ev xal αὐτὸ Πνεῦμα 
4 ἐχάστῳ χαθὼς βούλεται" » δειχνὺς ὅτι 
δ ἁγίου Πνεύματος ἅπαντα ἐνηργεῖτο" 
δὲ χαὶ χατὰ τὴν χρείαν ἐνεγίνοντο αὑτοῖς 
xa0' ἃς τὴν ἀποχάλυγιν ἐδέχοντο τῶν 
Ἐχσοτάτει μὲν οὖν ἅπαντες ὡς εἰχὸς 
πποτέρων ἐδέχοντο τὴν γνῶσιν, ἐπείπερ 
ς ταῖς ἐννοίαις πόῤῥω που τῆς παρού- 
"gto; γεγονότας, οὕτω δυνηθῆναι τῇ τῶν 
v Utopia προσανέχειν μόνη" εἰ γὰρ ἡμᾶς 
ἀχριδὴ παρὰ τῶν παιδευόντων δέχεσθαι 
m9, εἰ μὴ πάντων ἑαυτοὺς ἀποσπάσαντες 
Kg κολλῇ προσέχοιμεν τοῖς λεγομένοις, ἢ 
οὕτω φοδεράς τε χαὶ ἀποῤῥήτου: θεωρίας 
αὐτοῖς ὑποδέχεσθαι, μὴ τῷ λογισμῷ πρό- 
| τὸν τῆς θεωρίας χαιρὸν ἐξισταμένοις τῶν 
θύτω τὸν μαχάριον λέγει Πέτρον ἐν ἐχ- 
[υνότα τὴν σινδόνα ἰδεῖν ἐχ τοῦ οὐρανοῦ 
νον" ἐπειδὴ ἡ τοῦ Πνεύματος χάρις πρό- 
Ὁ τὴν διάνοιαν ἀποσπᾶτα τῶν παρόντων, 
bid. 8. 


αν, 15. ?' ICor. xu, 6. ὁ 


5 Ibid. 4f. | ΝΕ 


CAP. 1. 

Vgns. 1. — « Lemma, assumptio, Ninives, 
liber visionis Nohumi Elces:ei. » Hic quidem con- 
suetus librorum propheticorum titulus est : voca- 
buli tamen lemma notionem enucleare, pretium 
operz erit. Unus erat sanctus. Spiritus, qui horum 
inunerum dignis suam gratiam suppeditabat, teste 
beato Paulo: « labentes autem eumdem Spiritum 
fidei, sicuti, scriptum est : Credidi, propterea locu- 
(us sum; et nos quia credimus, idcirco loqui- 
mur *. » Quibus verbis significat, eadem sancti 
Spiritus gratia tum veteres illos potitos, tum etian 
recentiores qui Novi Testamenti mysterio operam 
suam locaverunt. Diversz vero pro insiantia opcris 
prastahantur facultates : « Divisiones 9144 cnim,. 
inquit, gratiarum sunt, idem tamen Spiritus *. ». 
Diversa dona ait, unum nihilominus, qui omnia 
suppeditat, Spiritum. Imo et gratiarum catalogum 
reciiat: « Alii quidem per Spiritum dotur sermo 
sapientie, alii sermo scientie juxta eumdem Spiri- 
tum *. » Tum reliqua subdit : « Πς autem omnia 
operatur unus οἱ idem Spiritus dividens seorsum 
singulis prout vult *. » Omnia scilicet «b uno Spi- 
ritu fleri confirmat; ceterum varias, prout rcs 
postulat, facultates dari, quarum ope gravissimarum 
rerum notitiam excipiebant prophetz. ltaque exstasi 
quidem omnes, ut credibile est, ad sublimiorum rc- 
rum cognitionem comparabantur. Oportebat enim 
corum mentes a praesenti natura procul abesse, ut 


p uni possent revelatarum rerum contemplationi 


vacare. Nam si fieri nequit, ut nos accurate a pra- 
ceptoribus imbuamur doctrina aliqua, nisi animis 
ab omni evagatione cohibitis, sedulo dictis mentem 
intendamus : num prophet terrificas ade» atque 
inenarrabiles visiones percipere potuissent, nisi 
mentem antea, nempe sub ipsum visionis tempus, 
abalienatam terrenis habuissent? Sic bca:ium Pe- 
trum Scriptura dicit in exstasi positum vidisse sin- 
donem de colo deivissam. Spiritus enim gratia 
mentem cjus primo abstraxit terrestribus, tum 


403 


TIEODORI MOPSUESTENI 


ipsum idoneum reddidit demonstrataruim rerum A τότε προσανέχειν τῇ θεωρίᾳ παρεσχεύασε 


intuitui. Ac veluti in somno dum tantisper a pre- 
senti corporis conditione degredimur, revelationum 
Linagines animo recipimus : sic prophete imigra- 
tione quadam mentis sub sancti Spiritus constituti 
gratia, oblatas mox res contemplabantur. 

Jam vero in bac positis conditione interdum 
quidem tale exhibebat magisterium sancti Spiritus 
gratia, ut sibi viderentur audire quodammodo ali- 
quem loquentem eosque erudientem ; eoque pacto 
imbuebantur rerum quz opus erant cognitione. Sic- 
uti revera beatus Petrus animadversa sindone, 
audire insuper existimabat 915 vocem sibi dicen- 
tem : «Consurgens, Petre, caede et manduca *. » Hinc 


χνυμένων, ἵν᾽ ὥσπερ ἔξω τῆς παρούσης 
χαταστάσεως χαθ᾽ ὕπνους τῶν ἀποχᾶλυν' 
δεχόμεθα τὴν θεωρίαν, οὕτω πως τῇ μετασ 
διανοίας ὑπὸ τῆς τοῦ ἀγίου Πνεύματος xal 
χάριτος, τῶν δειχνυμένων ὑποδέχοιντο τὴν 
( p. 528) ᾿Αλλὰ γὰρ ἐν τοιαύτῃ χαταστά 
μένοις αὐτοῖς ποτὲ μὲν τοιαύτην τινὰ παρε 
διδασχαλίαν τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἣ χά; 
δοχεῖν αὐτοὺς ὥσπερ τινὸς λαλοῦντος ἀχού 
παιδεύεσθαι " οὕτω τΞ δέχεσθαι τῶν ἄναγλ 
γνῶσιν ὥσπερ οὖν χαὶ ὁ μαχάριος Πέτρι 
σινδόνος φωνῆς ἀχούειν ἐδόχει λεγούσῃς 
τὸν" « ᾿Αναστὰς, Πέτρε, θῦσον xai φάγε. » 


etiam 511238 propheta ait : «Domine, quis credidit B χαὶ ὁ προφήτης "Haatag φησίν" « Κύριε 


2uditui nostro 3.» auditus nomine appellans exhibi- 
tam sibi divinitus revelationem, siquidem ceu le- 
quentem aliquem auscultare se arbitrabatur. In- 
terdum etiam post aliquam visionem sibi oblatam, 
loquentis vocem exaudiebant. Veluti beatus Petrus 
sindonem simul cernebat, et rerum, quz sibi di- 
cebantur, doctrinam excipiebat. Quin adeo beatus 
quoque Isaias, cum aiebat se Deum seraphimque 
videre *, voces pariter ad se missas audiebat. Pro- 
pterea Ser'itura inodo ait: « Sermo Domini qui 
factus * » est huic vel illi; sermonem appellans 
eum vim, qua ille qui erudiebatur, putabat se a 
voce quadam necessariis notionibus informari. 
Modo eadem Scriptura dicit : « Visio, quam vidit » 
hie vel ille !*; revelationem hac appellatione desi- 
grans, secundum quam propheta spectare aliquid 
credens, id quod sibi opus erat discebat. ldem si- 
gnificat locutio : « Et fuit manus Domini super 
me *!, » Nam hic etiam manus Domini dicitur pro 
sancti Spiritus virtute; qua Deus veluti attingens 
prophctz: mentem, doctrinam ei tradebat necessa- 
riam. Ejusmodi quid significat ctiam vox lemma, 
assumptio. Namque admirabile aliquid saepenumero 
demonstrare prophetis volens Deus, subitam eis 
inentis faciebat converstonem, ut hoc animi habitu 
affecti, majore cum reverentia futurorum scientiam 
acciperent. Assumptionem itàque hanc dicit; quta 
Spiritus sancti gratia tanquam repente cortipiens 


ὅτευδὲ τῇ àxof] ἡμῶν; » ἀχηοὴν χαλέσας * 
σχεθεῖσαν ἀποχάλυψιν αὐτῷ θειόθεν, ἐπε 
κινὸς λέγοντος ἀχούειν ἐδόχει. Ἔστι δὲ ὅτ 
ὁπτασίαν ὁρῶντες μετ᾽ ἐχείνης ἤχουον t6 
νῶν ὡς ὅτε μαχάριος Πέτρος ὁμοῦ xal τ 
ἑώρα καὶ τῶν λεγομένων πρὸς αὑτὸν M 
διδασχαλίαν᾽ xaX μὴν χαὶ ὁ μαχάριος "Hat 
Yet μὲν ἑωραχέναι τὸν Θεὸν, καὶ τὰ σεραφὶ͵ 
χαὶ τῶν πρὸς αὐτὸν γινομένων φωνῶν. Auk: 
μὲν λέγει, « Λόγος Κυρίου ὃς ἐγένετο» vf 
τόνδε, λόγον χαλῶν τὴν ἐνέργειαν, xa' 
φωνῇ τινι διδασχόμενος παιδεύεσθαι τὸ ( 
6b ,« Ὅρασιν, ἣν εἶδεν » ὅδε ἣ ὅδε ; τὴν ὁ 
οὕτω χαλῶν, xa0' ἣν ὁρᾷν *« δοχῶν km 
προσῖχον" τὸ αὐτὸ σημαίνει, xiv, « "E 
ἐμὲ χεὶρ Κυρίου, » λέγῃ" (p. $29) xaX xà, 
χεῖρα Κυρίου τὴν ἐνέργειαν τοῦ ἁγίου 

ὀνομάζει * xa0' ἣν ὥσπερ ἐφαπτομένη τῇ 
φήτου διανοίας τὴν διδασχαλίαν αὐτῇ tap 
ἀναγχάίων. Τοιοῦτο δὴ τι βούλεται xat τὸ ι 
ἐχπλέξεως γάρ τι γέμον πολλάκις ὕπο 
κροφέταις βουλόμενος ὁ Θεὲς, ἀθρόαν αὐτὶ 
νοίας τὴν μετάστασιν ἐποιεῖτο, ὡς ἂν ἅμα 

καταστάσει μετὰ μείζονος τοῦ φόδου τῶν 
δέχοιντο τὴν γνῶσιν " λῆμμα οὖν τοῦτο xà 
τοῦ Πνεύματος ἣ χάρις ὥσπερ ἀθρόον ἃ! 
μένη τῆς τοῦ προφήτου διανοίάς πρὸς τὴν ὁ 
αὑτὴν μεθίστη τῶν δειχνυμένων. Τὸ αὖτ 


prophet: mentem, convertit eam ad rei démonstra- D ταῦθά φησι € Λῆμμα Νινευὴ, βιδλίο' 


Ue contemplationem. Pari ratione hic quoque di- 
citur : «Assumptio Ninives, liber visionis Nabhumi 


Elceszi.» Nempeintelligitur prophetae mens a sancti. 


Spiritus gratia repente cotreptà, atque ad contem- 
plationem rei revelatz conversa; unde cognitis 
futuris Ninives casibus, scientie oblat:e nuntium 
propheta audientibus Impertivit. Idcirco aulem as- 
sumptionemn simul et visionem ait, ut priore nimi- 
rum vocabulo declaret moduin. quo Spiritus 916 


Ναοὺμ τοῦ 'EXxssalou: » ἵνα εἴπῃ ὅτι 

χάριτος ἀθρόον ἡ τοῦ προφήτου ληφθεῖ: 
πρὸς τὴν θεωρίαν ἐχείνων μετέστη, δι᾽ 
Νινευὴ συμδησόμενα μαθὼν, τὴν ἐκ τῶν. 
αὐτῷ διδασχαλίαν παρείχετο τοῖς ἀχούουσι 
xai λῆμμα χαὶ ὅρασιν εἰρηχὼς, ἵνα τῷ μὲν 
τῆς ἐνεργείας τοῦ ἀγίον Πνεύματος δηλώσῃ 
δὲ τῶν δειχθέντων αὑτῷ τὴν θεωρίαν. "Ἃ 
οὕτως᾽" 


sancti vig se prodit; posteriore autem visionis vocabulo, demonstratorum oraculorum intuit 


cet. Incipit autem aic : 
VgBs. 9, 5. — « Deus aelator et ultor Dominus, 
iracundus ultor Dominus, deinimicis suis ultionem 
4 
Act. x, 15. 


* Isa. 1it, 1. ^ Isa. vi, 2, 


* Jer. xL, 1. 


Στίχ. P, γ΄. — « Θεὸς ζηλωτὴς xax ἐχδιχι 
xaX ἐχδιχῶν Κύριος μετὰ θυμοῦ, xal ἔχδιχ 


1? [sg, 1, 1. 1} Ezech. 1, à. 


405 


COMMENTAR!IUS IN NAHUMI CAP. I. 


408 


τοὺς ὑπεναντίους αὐτοῦ, χαὶ ἐξαίρων αὐτὸς τοὺς À exigit Dominus, eosque de medio tollit. » Zeli no- 


ἐχθροὺς αὐτοῦ. » Ζῆλον xalel τοῦ Θεοῦ τὴν ὀργὴν, 
(p. 530) ἣν ἐπὶ τοῖς ἄγαν ἀτόπως γινομένοις παρ- 
οξυνόμενος δέχεται χατὰ τῶν ἀσεδούντων * οὕτως λέ- 
Tet τὸ, ε Εἶδεν Κύριος xat ἐξέλωσεν, χαὶ παρωξύνθη 
δι᾿ ὀργὴν υἱῶν αὐτοῦ καὶ θυγατέρων. » Κἀνταῦθα 
τοίνυν ἐπειδὴ ὀργὴν ἤμελλε λέγειν παρὰ Θεοῦ χατὰ 
τῶν Νινευϊτῶν χινηθεῖσαν, εἶτ᾽ οὖν τῶν ᾿Ασσυρίων " 
ἐν γὰρ τῇ βασιλευούσῃ πόλει τὸ ἔθνος ἅπαν δηλοῖ" 
ézip ὧν ἀσεθείᾳ τε χαὶ παρανομίᾳ πλείττῃ χρησά- 
μενοι, τοσαῦτα μὲν xal τηλικαῦτα χαχὰ πολλούς τε 
ἑτέρους διέθτχαν, χαὶ πρὸς ὅἅπασί γε τοὺς Ἰσραηλί- 
τας  ἐπεληλυθότες δὲ xal τῇ Ἱερουσαλὴμ, μιχροῦ ve 
πρὸς αὐτὸν fipavto πόλεμον τὸν Θεόν * χαλῶς ἐντεῦθεν 
ἤρξατο, « Θεὸς ζηλωτὴς » λέγων, ἀντὶ τοῦ σφόδρα 


mine appellat iram quam Deus vesanis hominum 
actibus exacerbatus concipit adversus impios. Sic 
dicitur : « Vidit Dominus, zeloque excanduit, pro- 
pter iram ad quam eum provocaverunt filii sui. et 
filie '*. » Par est nunc quoque Scripture locutio, 
dum iram Dei recitatura est contra Ninivitas sive 
Assyrios commotam (namque in urbe dominatrice 
universam gentem designat), quia summa impietate 
ac scelere usi, tot tantaque mala tum aliis multis 
intulerant populis, tum denique etiam lsraelitis : 
quin adeo Hierosolyma adorti, ipsum propemodum 
Deum bello lacessiverant. Quamobrem przclarum 
fccit initium propheta appellans Deum Zelatorem : 
nempe ut diceret, Qui magnopere irasci criminibus 


πλροργίζεσθαι ἐπὶ ταῖς ἀσεδείαις εἰδὼς, xat μετὰ D solet, multaque irz vi qus patrantur ab hominibus- 


vallis μὲν ἐχδιχῶν τῆς ὀργῆς τὰς παρὰ τῶν ἀνθρώ- 
πὼν ἐπιτελουμένας ἀσεδείας, πάντας δὲ τοὺς ἐχθρὰν 
χαὶ ἐναντίαν πρὺς αὐτὸν γνώμην α'ρουμένου; τιμωρού- 
pavé. τε xal παντελῶς ἀφανίζων. Εἶτα ἐπειδὴ νῦν 
SEWUE, φησὶ, πολλὴν τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίαν περὶ αὖ- 
τοὺς ἐπιδεδειγμένου, ὁπηνίχα τῷ τοῦ μαχαρίου Ἰωνᾶ 
πηρύγιρατι πεισθέντες πρὸς μετάνοιαν εἶδον " « Κύριος 
paxpéltogoc, χαὶ μεγάλη ἡ ἰσχὺς αὐτοῦ " xaX ἀθωῶν 
οὖχ ἀθωώσει Κύριος.» Ὥσπερ γὰρ, φησὶν, ἀνεξιχαχεῖν 
οἶδεν xs! zapopdv ἁμαρτημάτων τε χαὶ ἀσεδημάτων 
πλῆβος͵ ἐκπειδ᾽ ἂν νεύσαντας ἴδῃ πρὸς μεταμέλειαν, 
(p. 531) οὕτως ἀρχοῦσαν ἐπιδείχνυται τὴν ἑαυτοῦ 
δύναμεν τῷ μεγέθει τῆς τιμωρίας, ἐπειδ᾽ ἂν ἀμετα- 
νόητα πτλίοντας ἴδῃ xal πρὸς ἄχρον &oc6slac ἐληλα- 
πότα:, o); οὐχ ἀπαλλάττει τῶν ἐγχλημάτων, οὐδὲ 
ι "φῆς ἐπὶ τοῖς ἀμαρτήμασι τιμωρίας, ἅτε Ex τῶν ol- 
1 πείων πράξεων χαταχρινομένους. 
Στίχ. 8, ε΄. — Καὶ τίς ἡ τούτων ἀπόδειξις ; € Ἐν 
ευντελείᾳ καὶ ἐν συσσεισμῷ ἡ ὁδὸς αὐτοῦ. » Ὃδὸν 
ψελεῖ τοῦ Θεοῦ τὴν πρᾶξιν τὸ αὐτὸ δὲ τοῦτο χαὶ 
ἐξὶ τῶν ἀνθρώπων φησὶ πολλάχις" ὡς τὸ, « Γινώσχει 
Kopwc τὰς ὁδοὺς τῶν ἁμώμων. » Ἐνταῦθα οὖν τοῦτό 
quere ὅτι, Νῦν τοῦτο πράττειν ἔγνωχε, xal ἐπὶ τού- 
«w δὴ τὴν ὁρμὴν ἔχει τὴν χαθ᾽ ὑμῶν, ὥστε ἅπαντα 
μὲν τὰ καρ᾽ ὑμῖν συσσεῖσαι, παντελῆ δὲ ὑμῖν ἐπαγα- 
γεῖν τὴν ἀπώλειαν. ε Καὶ νεφέλαι χονιορτὸς ποδῶν 
αὐτοῦ. » ᾿Αχολούθως τῷ « ὁδὸς » εἰπεῖν, ἐπήγαγς, 
e Ἠεφέλαι χονιορτὸς ποδῶν αὐτοῦ * » ἐπειδὴ γὰρ ἕπε- 
tz τῷ μετὰ πολλῆς ópyiovet τῆς χινήσεως τὸ χονίορ- 
«ὃν βαδίζοντα χινεῖν, Τούτον, φησὶ, χονιορτὸς ποδῶν 
οἱ νεφέλαι ἵνα εἴπῃ. ὅτι Ὁρμῶν ἐφ᾽ ὑμᾶς, τὸν ἀέρα 
πέντα χαθ' ὑμῶν συστρέφει «€ ᾿Απειλῶν θαλάσσῃ xal 
ξιμείνων αὐτὴν χαὶ κάντας τοὺς ποταμοὺς ἐξερημῶν.» 
δὲ καὶ μόνῃ φωνῇ θάλασσάν τε ξηρᾶναι χαὶ 
φιαροὺς σὺν ἐχείνῃ, δηλῶν ὅτι οὐδεὶς πόνος αὐτῷ τὸ 
ἀμέτερον σύστημα χαὶ τὸ πλῆθος τὸ παρ᾽ ὑμῖν ἀνελεῖν 
βολλεθέντι. Εἶτα χαὶ τοῦ γινομένου τὴν ἀπόδειξιν παρ- 
ἐρόμενος" « Ὠλιγώθη ἡ Βασανῖτις χαὶ ὁ Κάρμηλος, (p. 
$33) χαὶ πάντα τὰ ἐξανθοῦντα τοῦ Λιδάνου ἐξέλιπεν" 
τὸ Bom ἐσείσθη ἀπ᾽ αὐτοῦ, χαὶ οἱ βουνοὶ ἐσαλεύθησαν, 
1 ἀγεστάλη ἡ yn ἀπὸ προτώπου f) σύμπασα, xal 




















* Dent, yxxu, 19, ** Psal. xxxvi, 18. 





scelera vindicare, atque eos omnes qui hostili et. 
adverso in eum animo sunt, ponis irretitos exitio 
addicere. Deinde qui Παῖς nuper dixerat, idem mul- 
tam à Deo benevolentiam erga Assyrios adhibitam 
ait, quo tempore beato Jonz concionanti assentien- 
tes resipuerunt. « Dominus patiens ; maguum ro- 
bur ejus. Absolvendo non absolvet Dominus. » 
Quantum enim, inquit, patienter ferre et dissimu- 
lare peccata ac scelera novit, siquando homines 
ad meliora converti viderit, tantumdem demonstrat 
vires suas in paene magnitudine, siquando sine: 
peenitentix spe lapsos senserit, atque in malitiam 
summam proyectos. Nimirum eos neque a crimina- 
tione liberat, neque a culparum pena; quippe qui. 
jam suismet actibus damnati sunt. 


Ves. 4,5.—9 0] 7 Qusnam porro est harum rerum 
demonstratio? «In consummatione et in commo- 
tione via ejus. » Viam dicit Dei actum ; quam locu- 
tionem de hominibus quoque sepe usurpat Scrip- 
tura; veluti: «Novit Dominus viam immaculato- 
rum **. » Hoc loco ait, sibi id nunc propositum esse, 
atque idcirco in vos ruere, ut vestra omnia usque- 
quaque commoveat, vobisque exitium inferat. « Ne- 
boe pulvis pedum ejus. » Consequenter, quia « viam » 
dixerat, addit, « Nebule pulvis pedum ejus. » Nam 
sicuti accidit ut is qui multo cum impetu currit, 

D pulverem in incessu excitet; ita divinorum, inquit, 
pedum pulvis nebulze sunt. Nempe signiflcat a Deo 
in vos irruente universum acrem contra vosmel 
convolvi. « Minitans mari, illudque exsiccans, et 
flumina cuncta devastans. » Qui potest scilicet unius 
ope vocis mare fluviosque pariter exsiccare. Quibus 
verbis Deus declarat perfacile sibi esse vestrum 
populum quantumlibet numero ingentem exscin- 
dere, siquando voluerit. Deinde rei gestze demonstra- 
tionem proferens : « Imminuta est, ait, Basanitis 
ct Carmelus, et omnis Libani flos defecit: montes 
a Deo concussi fuerunt collesque commoti: tellus 
coram co cum colonis suis inhibita est. » Enimvero 


407 


THEODON! MOPSUESTENI 


408 


quidquid, iuquit, vestris manibus passi sunt Israe- A πάντες οἱ χατοιχοῦντες ἐν αὐτῇ. » Καὶ γὰρ καὶ ὁπόδα, 


lit», ejus id omne voluntate contigit, qui illorum 
sceleri infensns sivit eos piti, quzcunque vobis 
; patrare collibuit : quare haud vestrarum virium illa 
' fuerunt, sed divini consilii opera. Proptereaque et 
Basanitis et Carmelus et Libani decor exitio dati 
fuerunt, montesque propemodum et colles simul 
omnes commoti sunt. Atque ut summatim dicam, 
cunctam ab aspectu suo terram illam cum incolis 
ejus submovit Deus, vitia illorum abominans. 


Ves. 6-10. — A facie irz: ejus quis sustinebit ? 
furori irz ejus quis resistet? Furor ejus 918 dis- 
solvit principatus, petrz ab eo conteruntur. » Ilinc 
enimvero vobis constat, neminem posse potestati 
Dei resistere, qui quidem par est conterendis im- 
periis maximis ac potentissimis, iisque funditus 
destruendis. Tum similia priorum dicens : « Bonus 
Dominus exspectantibus eum in die tribulationis : 
novit ipse qui se pie colunt. » Est, inquit, clemens 
sdmojum et valde beneficus erga illos qui spem 
suam in eo collocaverunt, ejusque minas reveren- 
tur. «In diluvio transeunte consumniaationem faciet. 
Qui euin. irritaverint. atque oderint, persequentur 
«os tenebrz. » Verumtamen ubi ad iram spectave- 
rit, dignosque hac aliquos nactus fuerit, diluvium 
nescio quod impetu suo convehet, quo summam 
cladem improborum edet: cunctosque sibi adver- 


sautes, sibique resistere audentes, tenebris multis- C τῆς ὁρμῆς ἐπάγει τῆς οἰχείας, 6v ἧς παντελῇ μὲν 1 


que angustiis circumveniet per impositaruim wagni- 
tudinem calamitatum. « Quid cogitatis contra Donii- 
num?» Quznan, inquit, consilia in eum molimini ? 
Num bellum adversus Deum geri posse putatis? 
Sane ex quo prinium llierosolyma oppugnare co- 
pistis, his Deum blasphemiis lacessistis. « Consum- 
mationem ipse faciet; non viudicabit bis rem eam- 
dem iu tribulatione. » Decreta quippe suprema per- 
uicie vestra, adeo violenter suain in vos voluntatem 
exsequetur, ut opus ei non sit iterato ictu ferire: 
subitum enun vel prima plaga interitum vobis pa- 
riet. «Quoniam usque ad fundamentum vastabun- 
tur,» ita ut omnia apud vos solitudo liant. « Tortilis 
more smilacis devorabuntur, et sicut calamus ari- 
ditate occupatus. » Ejus instar herbx* qux sxpibus 
circumplicatur, atque ab obviis quibusque belluis 
consumitur, cuncti ab liostibus absumemini : aridi- 
que ritu calami, aggressorum vestrorum tanquam 
igne destruemini, quorum incursibus sustinendis 
pa7es non erilis. 

ἀναλισχομένης χτηνῶν, χαταναλωθήσεσθε πάντες 
ἀφανισθήσεσθε τῶν ἐπιόντων ὑμῖν" οὐδαμῶς ἀρχεῖν 


219 VEns. 11-15. — « Ex tc egressa est machi- 
natio contra Dominum; improba atque hostilia 
consilia animo volvisti. » Ausus es haze facinora 
mente agitare ct agere contra Dominum, armis vr- 
bem adoriens divino templo preditam : eamque 
facile te. eapturum existimasti, quasi nihil a Deo 


φησὶν, ὑμῶν ἐργαζομένων ἔπασχον οἱ Ἰσραηλῖται, 
χατὰ τὴν αὑτοῦ γνώμην ἐγίνετο" ὃς χατεγνωχὼς 
αὐτῶν διὰ τὴν ἀσέδειαν, εἴασεν αὐτοὺς πάσχειν ἅπερ 
αὑτοῖς ἐπάγειν ἐδούλεσθε" ὥστε οὐχ ὑμετέρας δυνά- 
μεως ἦν οὐδ᾽ ἐχεῖνα, ἀλλὰ γνώμης ἔργα τῆς θείας" 
xax διὰ τοῦτο καὶ ἡ Βασανῖτις xató Κάρμηλος καὶ τὰ 
σεμνὰ τοῦ At6ávou πρὸς ἀπώλειαν εἶδεν, ὄρη τε xal 
βουνοὶ μιχροῦ συνεχινήθησαν πάντες xal, συντόμως 
εἰπεῖν, ἄπασαν τῆς προσόψεως τῆς οἰχείας ἀφεῖλεν 
τὴν γὴν ἐχείντν σὼν τοῖς οἰχοῦσιν αὐτὴν, μισήσας 
αὐτοὺς διὰ τὴν ἀσέδειαν. 


Στίχ. ς’-΄. “- « Πρὺ προσώπου ὀργῆς αὑτοῦ τίς 
ὑποστήσεται ; καὶ τίς ἀντιστήσεται ἐν ὀργῇ θυμοῦ αὖ- 


p τοῦ; ὁ θυμὸς αὐτοῦ τῆχει ἀρχὰς, καὶ πέτραι διεθρύ- 


6ncav ἀπ᾽ αὐτοῦ. » Ἔχετε τοίνυν ἐξ ἐχείνων τὴν 
ἀπόδειξιν, ὅτι οὐδεὶς ὁ ἀνθίστασθαι δυνάμενος τῇ 
ὀργῇ τῇ θείᾳ, αὐτάρχως ἔχοντι xal τοὺς ἐν μεγάλαις 
δυναστείαις, χαὶ τοὺς ἐν πλείστῃ καθεστῶτας ἰσχύξ 
διαθρυδεῖν τε καὶ παντελῶς ἀφανίζειν. Καὶ τὰ Üppen 
τῶν πρόσθεν λέγων" « Χρηστὸς Κύριος ὑπομένουσιν 
αὐτὸν ἐν ἡμέρᾳ θλίψεως, (p. 355) καὶ γιγνώσκων 
τοὺς εὐλαδουμένους αὐτόν. » Ἔστι μὲν γὰρ, φησὶν, 
ἄγαν φιλάνθρωπος καὶ ἄγαν εἰδὼς εὐεργετεῖν τοὺς 
πρὸς αὐτὸν ὁρῶντας, καὶ τὴν ἀπειλὴν αὐτοῦ δεδοιδιέ» 
τας. « Καὶ ἐν χαταχλυσμῷ πορείας συντέλειαν ποιή- 
σεται * τοὺς ἐξεγειρομένους καὶ τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ 
διώξεται σχότος. » Ἐπειδ᾽ ἂν δὲ πρὸς ὀργὴν νεύσῃ, 
ταύτης τινὰς εὑρηχὼς ἀξίους, χαταχλυσμόν τινα διὰ 


ἐργάξεται τὸν ἀφανισμὸν τῶν μοχθηρῶν " ἅπαντας 
δὲ τοὺς ἐπανισταμένους αὐτῷ xat τολμῶντας αὐτῷ t 
βούλεσθαι ἐναντίον, σχότῳ περιδάλλει xal ἀπορίξ 
πολλῇ τῷ μεγέθει τῶν ἐπαγομένων αὐτοῖς χαχῶν. 
« Τί λογίζεσθς ἐπὶ τὸν Κύριον ; » Ὁ μοίαν τοίνυν. 


φησὶν, ἔχετε περὶ αὐτοῦ τὴν ἕννοιαν ; fj μὴ νομίζετε 
δυνατὸν ὑμῖν εἶναι πολεμεῖν τῷ τοιούτῳ ; ἀφ᾽ οὗ δὴ 


1 


καὶ πρότερον ἐπεληλύθατε τῇ Ἱερουσαλὴμ, οὕτω τὲ ᾿ 


βλασφήμους εἰς τὸν Θεὸν ἐξετείνατε λόγους. « Zuvti- 
λειαν αὐτὸς ποιήσει, καὶ οὐχ ἐχδικήσειδὶς ἐπὶ τὸ αὐτὸ 
ἐν θλίψει. » Δοχιμάσας γὰρ ὑμῶν παντελῇ ποιῆσαι τὸν 
ἀφανισμὸν, οὕτως ἀθρόον τὸ δοχοῦν αὐτῷ καθ᾽ ὑμῶν 


i 


ἀπεργάζεται ὥστε μὴ δεηθῆναι δευτέραν αὐτὸν sini - 


ἐπενεγχεῖν, ἀθρόαν δὲ ὑμῖν ἀπὸ τῆς πρώτης πληγῆς τὴν 


Ὁ ἀπώλειαν ἐγγενέσθαι. « Ὅτι ἕως θεμελίου αὐτῶν ysg- 


σωθήσονται. » (p. 554)" Ὥστε εἰς καντελῆ χαταστῆναι 
πάντα τὰ παρ᾽ ὑμῖν ἐρημίαν. « Καὶ ὡς σμίλαξ περι 


πλεχομένη βριυθήσονται, καὶ ὡς καλάμη ξηρασίας am — 


i δ 
περιπλεχομένης, εἶτα ὑπὸ πάντων τῶν eiim 


στή.» Δίχην δὲ ἐχείνης τῆς βοτάνης τῆς τοῖς e 


Στίχ. ia'-u. — ς CEx σοῦ ἐξελεύσεται λογισμὸς 
χατὰ τοῦ Κυρίου, πονηρὰ βουλευόμενος ἑναντία. " 
Εἶτα δὴ τ τετόλμηχας. τοιαῦτα βουλεύσασθαι χατὰ τοῦ 
Θεοῦ, καὶ δὴ xai διαπράξασθαι, ἐπελθὼν τῇ πόλει 
^3, τὸν ναὸν ἐχούσῃ τὸν θεῖον ; οὔτε τε πρόχειρον ἐνό- 
αὐτὰς αὐτὴν ἀνελεῖν ὡς οὐθὲν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ βοηθεῖσθαι 






“ 


ὑπὸ πολεμίων xaláyms τε δίκην ξηρᾶς ὡς ὑπὸ πυρδ.᾿ s. 
πρὸς τὴν ἔφοδον αὑτῶν οἷοί τε ὄντες. 


COMMENTARIUS IN NAHUMI CAP. If. 


410 


γῆν, Tl οὖν; « Τάδε λέγει Κύριος xazápyov A juvanda foret. Quid ergo? « Ic ait Dominus rector 


) πολλῶν. » "Axous τοίνυν ἅτινα ὑπὲρ τοῦ 
Mxtoc éxtivou νῦν ἀποφαίνεται Θεὸς ὁ πάντων 
' «ὧν χατὰ γῆν ἐθνῶν’ τοῦτο γὰρ λέγει τὸ c ὑδά- 
λῶν. » « Καὶ οὕτως διασταλήσονται.» Ὥς γὰρ 
ἰς,φησὶν, ὑδωρὲξ ὕδατος ἕν τινι τόπῳ συνεστὼς 
ολλὴς διαστήσειεν τῆς εὐμαρείας, οὕτω πάντων 
ἰφοριεῖ τῶν ἐθνῶν ὁ Θεὸς παραδοὺς ἀπωλείᾳ. 
Ὠεοὴ οὐχ ἐναχουσθήσεται ἕτι "» ὡς μηχέτι aoo 
ποῖἣν εἶναι τοῦ παντελῶς ἀπολωλότος. «Kat νῦν 
po τὴν ῥάδδον αὐτοῦ ἀπὸ σοῦ, χαὶ τοὺς δε- 
σου διαῤῥέξω. » Πάντα γάρ σον τὰ σχῆπτρα, 
v βασιλείαν ἦν ἔχειν ἐδόχει;, συγχόψω " (p. 
2b πᾶσαν τὴν δυναστείαν ὧν χατὰ τῶν ὑποχε:- 
Tys;, ὥσπερ τισὶ δεσμοῖς αὑτοὺς τῇ ἐξουσίᾳ 
λων τῇ οἰχείᾳ, παντελῶς διατέμω, ἅτε μετὰ 
λείας fv ὑπομένεις πάτης σου τῆς βατιλείας 
ὅ πράτους xai τῆς ἐξουσίας fv καθ᾽ ἑτέρων 
᾿ς εἰχὸ; ἀφανιζομέντς. « Καὶ ἐντελεῖται περὶ 
M ec. » Ταῦτα yàp περὶ σοῦ γενέσθαι χεχέ- 
ΦΘθεός. « Οὐ σπαρήσεται Ex τοῦ ὀνόματός σου 
ἝῬἝπειδὴ οἱ ὑπὸ βασιλείας ὄντες εἰώθασιν ἐπὶ 
Ιεελέε:ς ἅπαντα ἀναφέρειν, xal ix τῆς ἐχεί- 
λεῖσθαι εροτηγορία:, ὡς ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν 
τὴν ἐχείνων, οὐχ ἔτι σου, φησὶν, ἡ ὀνομασία 
Sb φανίσεται παντελῶς ἀπολλυμένου. « Ἐξ 
βροῦ σου ἐξολοθρεύσω γλυπτὰ, καὶ χωνευτὰ 
δι ταφὴν σου, ὅτι ἡτιμώθης. » Συναφανιῦν γάρ 
b τὰ εἴδωλα, οἷς πολλὴν ἀπένεμες τὴν τιμὴν, 
BOKEQ τις ταφή σοι γενήσεται συναπολλύμενα, 
ναφανιζόμενα, xai μονονουχὶ συνθαπτόμενα τῇ 
t τὸ σῇ. « Διότι ἰδοὺ ἐπὶ τὰ ὄρη πύδες εὐαγγε- 
leo xal ἀπατγέλλυντος εἰρήνην, » Τότε δὲ, 
. ἔσονται πολλοὶ οἱ ἀνὰ τὰ bor, τῆς ᾿Ιερουσαλὴμ 
ἔχοντε: xal τὴν ἀπώλειαν εὐαγγελιζόμενοι πᾶσι 
ἣν, xai τὴν ἐντεῦθεν χαθέξουσαν αὑτοὺς εἰρὴ- 
t Ἕῤρταζε, 'loóóa, τὰς ἑορτάς σου, ἄποδος τῷ 
th; εὐχάς σου, διότι οὐ μὴ προσθῶσιν ἔτι τοῦ 
εἶν εἰς παλαίωσιν. » (p. 356) Ἔσο δὴ xai σὺ 
νὲν ἡδοναῖς, καὶ τὰς χαθηχούσας ἑορτάς τε χαὶ 
pp Θεῷ μετὰ πάσης ἐχπλήρου τῆς σπουδῆς 


aguarum multarum. » Auli porro quasnam ausibus 
illis nunc poenas decernat Deus cunctorum in orbe 
populorum Dominus. Ut enim cuilibet, inquit, licet 
congregatas alicubi aquas facillime separare: sic 
vos ab omnibus gentibus discernet Deus cuim exitio 
tradet. « Neque audietur diutius auditio. » lta ut 
ue famam quidem ejus qui periit jam sis auditurcs. 
« Et nunc contritam avertam virgam ejus a te, et 
vincula tua dirumpam. » Cuncta enim sceptra et 
imperium, quod habere videbaris, comminuam : 
universam poteniiam tuam quam in subditos exer- 
cebas, et qua ceu vinculis populum bunc in tua 
ditione retinebas, omnino przcidam : omni scili- 
cet ditione spoliaberis: vires atque potestas, qua:n 
in alias gentes exercebas , jam merito evanescent. 
« Et przcipiet de te Dominus. » ll:ec fieri mandavit 
Deus. « Haud seretur de tuo diutius nomine. » 
Quoniam regum subditi solent ad reges suos omnia 
referre, atque ab illorum vocitari nominibus, quo- 
rum ditioni parent ; baud diutius, inquil, nomen 
tui funditus pereuntis exstahit. « De domo Dei tui 
ejiciam sculptilia, ponamque conflatilia sepulcrum 
tuum, quia dchonest:tus. es. » Destruam. tecum 
idola, quibus multum tribuebas honorem ; atque 
hzc, inquam, fient tanquam tumulus tibi, tecum 
scilicet perdita atque destructa, ac propemodum 
ignominiz (u.e contumulata. « Quamobrem ecce in 
montibus pedes leta nuntiantis, 220 pacemque 
pradicantis. » Tune, ait, multi per Hierosoly- 
morum :montes discurrent, cladem tuam palam 
nuntiantes, suamque inde conscecuturam pacem. 
« Age, Juda, solemnitates tuas, redde Deo vota 
t12; quia jam nemo in posterum res tuas anti 
quabit. » Esto et. tu deinceps in deliciis, legiti- 
masque solemnitates ac vola Deo persolve cui 
omnimoda solennitate ac lztitia; neque enim ani- 
plius supervenient qui res tuas pessumdent, quan- 
doquidem illi jam perierunt. Quare addit : 
« Consspunatus est atque sublatus. » Destructus 
cst, inquit, qui b:ec ausus fuerat. 


γε θαῤῥῶν ὡς οὐχ ἂν ἐπέλθοιεν Ext ἐπὶ τῷ τι διαφθεῖραι τῶν προσηχόντων ὑμῖν ἀπολωλότες ἅπαξ͵ 
πάγει « Συντετέλεσται, ἐξῖρται.» Ἡφάνισται γὰρ, φησὶν, ὁ ταῦτα τολμῶν. 


ΚΕΦ. B, 


dy. α΄-ὃ. — « ᾿Ανέδη ἐμφυσῶν εἰς πρόσωπον 
&, ἐξαιρούμενος Ex θλίψεως. » Θεία γάρ τις ὀργὴ 
φὲρφυσήματι τινὶ παντελῶς αὐτὸν ἔσδεσε χαθ᾽ 
νὲἐξαπτόμενον : ὥστε σε μηδεμίαν θλίψιν ἐντεῦ- 
ὑπυκτεύειν λοιπόν. Ταῦτα ὡς πρὸς τὸν Ἰούδαν 
πὼς, δορτάζειν ὀτζείλοντα ἐπὶ τῇ τοῦ τοιαῦτα τὲ- 
ισχότος χατ᾿ αὑτῶν ἀπωλείᾳ, τρέπει δὴ λοιπὸν 
ς τοὺς Νινευῖτας τὸν λόγον. « Σχόπευτον ὁδόν. » 
α δὴ, φησὶ, τοὺς ἐπιένα: cot μέλλοντας « Κρά- 
ὃν ὀσφύος.» Σύσφιξον πρὸς τοσαύτην ἔφοδον εἰ 
ἢ σαυτόν. « Ανὸρισαι τῇ ἰσχύϊ σφόδρα. » Nvv 
thv grim v ἐχείνην ἐπίδειξα: δύναλιν, ε Διότι 
e:prytv Κύριος τὴν ὕδοιν Ἰαχὼδ, καθὼς ^p) 
16031). ν ᾿Αλλὰ Ὑὰρ οὐ δυνατόν 991 τὰ ots 


CAP. 1]. 


Vins. 1-4. — « Ascend:t. qui insufllet in faciem 
ejus, qui de calamitate eripiat. » Divina, inquit , 
ira ceu flatu quodam prorsus illuin exstinxit, qui 
contra vos accensus fuerat : quare jam nullam hinc 
cladem suspicari poteritis. llis Judam verbis allocu- 
tus, quibus eum jussit festum agere propter adver- 
sarii sui perniciem, sermonem deinceps ad Ninivi- 
Las convertit. « Observa viam. » Videsis quinam tibi 
superveniant. « Lumbos robora. » Δα ejusmodi incur- 
sionem, si vales, sustinendain " przecingitor. « Virili- 
ter admodum age. » Nunc tuas illas ingentes ostende 
vires. 4 Quoniam. avertit. Dominus contuineliauw 
Δ (οὐ, sicut contumeliam Israelis. » Profecto liaud 
pots eventura. mata. vitare; naar qua tu Israeli 


411 

fecisti, eadem Dcus in 
« Quare excutiendo exculierunt eos, et. palmites 
eorum corruperunt, arma potentie ejus ex homi- 
nibus. » Tantz, inquit, erunt adversum te hostium 
vires, ut ritu eorum qui vestem excutiunt, dignitate 
tà proterendus 518; atque omnia amissurus, qui- 
bus tw olim stipatus ac veluti famulitio cultus 
superbiebas. Prorsus 49] ut verba ad compendium 
c nferam, bellica omnis peritia tua cunctaque vis ex 
incolatu hominum exterminabitur. Deinde veterem 
eorumden potentiam memorat, quz ab illis contra 
fas exercita, nihil in praesenti profutura erat. 
« Viri strenui ignem ludibrio habentes. » Vos 
quondam, ait, tantis viribus pollebatis, uL ipsi 
flámms certare non dubitaretis. « Haben: cur- 


THEODORI MOPSUESTENI . 
caput tuum  rcetorsi!. A μενα xaxà διαφυγεῖν, ἐπειδὴ ἃ πεποίηχας εἰς τὸν 


413 


Ἰσραὴλ, el; τὴν χεφαλὴν ἔτρεψε τὴν σὴν ὁ Θεός. 
€ Διότι ἐχτινάσσοντες ἐξετίναξαν αὐτοὺς, xai τὰ χλῇ- 
ματα αὐτῶν διέφθειραν, ὅπλα δυναστείας αὑτοῦ ἐξ 
ἀνθρώπων. » (p. 357) Τοσαύτη γὰρ ἕσται κατὰ σοῦ 
τῶν πολεμίων ἡ δύναμις. ὥστε σε δέχην τῶν ἐχτινατ- 
τόντων ἐσθῆτα, τῆς ἀξίας ἀποθαλεῖν τῆς οἰχείας, ἀπο- 
λέσαι τε ἅπαντα ἐφ᾽ οἷς ὡς χεχυχλωχόσι σε χαὶ περὶ 
τὴν θεραπείαν ἡσχολημένοις τὴν σὴν μέγα ἐφρόνεις " 

χαὶ, συντόμως εἰπεῖν, πᾶσάν σου τὴν πολεμιχὴν ἐμ» 
πειρίαν χαὶ πᾶσαν τὴν δύναμιν ἐξ ἁπάντων ἀπολέ- 
σουσι τῶν ἀνθρώπων. Εἶτα xal τὴν παλαιὰν αὐτῶν 
ἐντίθεται δύναμιν ἧπερ οὐχ εἰς δέον ἐχρήσαντο, ὡς 
οὐδὲν αὐτοὺς ὠφελήσουσαν ἐν τῷ παρόντι χαιβῷ» 
« Ἄνδρες δυνατοὶ ἐμπαίζοντες ἐν πυρί. » Ὑμεῖς 


ruum illorum, in die preparationis ejus; equites B ἦτε, φησὶν, οἱ δι᾿ ὑπερθολὴν ἰσχύο; οὐδὲ πυρὸς χατα» 


turbabuntur in viis. » Equis olim curribusque fi- 
distis, qui nunc inutiles sunt. Nam quo tempore 
Deo visum fuerit penam vobis infligere , trepidatio 
currus et equites occupabit, ita ut metu hostium 
nihil agere queant. « Confuudentur currus, et in 
plateis collidentur. » In fugam, inquit, se conji- 
' ient : bac autem trepidatione inter se collisi, ante 
hostium adventum pess:m ibunt. « Aspectus eorum 
vt lampades ignez, ut fulgura discurrentia. » Iro- 
nice id dicit : nempe vos nihil fulgure differre 
vosmet pulavistis, qui Jucentibus armis prediti, 
vehementi impetu in hostes ferebamini. 


τολμᾷν ὀχνοῦντες. « Al ἡνίαι τῶν ἁρμάτων αὐτῶν 
ἐν ἡμέρᾳ ἑτοιμασία: αὐτοῦ, xax οἱ ἱππεῖς θορυδηϑῇ» 
σονται ἐν ταῖς ὁδοῖς. » Οἱ μέγα ἐφ᾽ ἵπποις τε 9po- 
νοῦντες xai ἅρμασιν, ἃ δὴ πάντα νῦν ὑμῖν ἄχρηστα 
φανεῖται" ἐν γὰρ τῷ καιρῷ καθ᾽ ὃν παρεσχεύασται 
παρὰ Θεοῦ τὰ τῆς τιμωρίας ὑμῖν, θόρνδος xe τὲ. 
ἅρματα χαὶ τοὺς ἱππεῖς καθέξει, οὐθὲν ἐπιτελεῖν bue 
τὸ δέος τῶν πολεμίων οἵους τε ὄντας. « Συγχυθήσεται 
τὰ ἅρματα, xal συμπλαχήσονται ἐν ταῖς; πλατείαις." 
Πρὸς φυγὴν γὰρ, φησὶν, ὁρμήσουσι πάντες ᾿ ὥστε 
ὑπὸ τῆς κατεχούσης αὐτοὺς ἀπορίας, ἀλλήλοις αὐτοὺς 
συμπλεχομένους πρὸ τῆς ἐφόδου τῶν πολεμίων ἔδυ" 


τοὺς ἀπολλύειν. ε Ἡ ὄρασις αὐτῶν ὡς λαμπάδες πυρὸς, χαὶ ὡς ἀστραπαὶ διατρέχουσαι. » (p. 998) Εἰρωνιχῶς 


ἐπὶ διασυρμῷ τοῦτο λέγει " καίτοι γε, φησὶν, οὐδὲν ἀστραπῶν καὶ πυρὸς διαλλάττειν ἐνομίζεσθε ἐχλάμ- 
ποντές τε τοῖς ὅπλοις χαὶ μετὰ πολλῆς τῆς σφοδρότητος ἐπιόντες τοῖς ἐναντίοις. 


Vrns. 5-7. — « Fuga interdiu memores eruntopti- & Στίχ. εἰ-ζ', — « Καὶ μνησθήσονται ol. μεγιστᾶνες» 


males: in trepidatione sua festinabunt mania te- 


nere ; propuguacula sua preparabunt. ». Vester ille 
apparatus atque armatura in cassum fiet. Itaque 
omisso prelio fugam meditabimini : neque hac 
ipsa expedite utemini ; sed cum ingenü consterna- 
tione currentes ob ingruentem hostium metum, ad 
menia, quz sola reliqua erunt, festinabitis, pugna 
ob desperationem omissa : atque hinc tutelam ex- 
spectabitis, el ad consuetam murorum custodiam 
studio omni incumbetis. Quod vero gravius est, 
« Porte. urbium patuerunt, regia palatia concide- 
runt, opes revelata sunt. lpsa ascendit, et ancillz 
ejus pr:cedebant, ceu columbae loquentes in corde 
800. » Sed enim ne perfugii quidem $99 ad muros 
ulla vobis utilitas e«t; potientur enim civitate ho- 
sies, perque portas multa eum securitate ingre- 
dientur; regias domos a fundamentis evertent ; 
opes tuas omnes atque thesauros dum diripiunt, 
publicos facient ; quecunque scilicet diligenti olim 
et arcana custodia servabas.' « Et ipsa ascendit.» 
Ninivem scilicet dicit propheta. (Pro «ascendes » 
ait « ascendit, » more suo tempora commultans.) 
Ascendes, inquit, ad inimicum regem deducta, ca- 
pliva deinde mansura: cunctzeque tibi subdite ur- 
bes atque pagi (his euim ancillarum nomina facit) 


(16) Cod. ἀναθή τη. 


καὶ φεύξονται ἡμέρας, xal χρατήσουσιν ἐν τῇ áxoplp 
αὐτῶν xal σπεύσουσιν ἐπὶ τὰ τείχη, καὶ ἑτοιμάσουθι. 
τὰς προφυλαχὰς αὐτῶν. » Τὰ μὲν δὴ τῆς παρασκευῆς 
ὑμῖν ἐχείνης, xai τῆς δυνάμεως περιττὰ γενήσενκι 

πάντα τὸ πολεμεῖν δὲ ἀφέντες, φυγῆς λήψεσθε μυὴ» 
μὴν xal οὐδὲ ταύτῃ χρώμενοι τῷ δρόμῳ διὰ τὴν 
ὑπερθολὴν τοῦ ἐπιχειμένου δέους τῶν πολεμίων gir 

ἀναδραμεῖσθε δὴ λοιπὸν ἐπὶ τὰ τείχη, τὸν μὲν sls- 

pov διὰ πολλὴν ἀπόγνωσιν ἀφέντες, τὴν ἐξ Exslvur- 
δὲ προσδοχῶντες ἕξειν ἀσφάλειαν, καὶ δὴ καὶ περὶ 

τὰς εἰωθυίας ἐπὶ τῶν τειχῶν φυλαχὰς πᾶσαν ἕξετε 
τὴν ἀσχολίαν. Καὶ πὸ δὴ μεῖζον" « Πύλαι τῶν πόλεων.- 
διηνοίχθησαν, χαὶ τὰ βασίλεια διέπεσε, καὶ ἡ ὑκό- 
στασις ἀπεκαλύφθη - καὶ αὕτη ἀνέθαινε, xai αἱ δοῦ- 


“«- Wenam 


D λαι αὐτῆς ἤγοντο, καθὼς περιστεραὶ φθεγγόμενει bv- 
καρδίᾳ ἑαυτῶν. » ᾿Αλλὰ γὰρ οὐδὲ τῆς περὶ τὰ celpug .. 







σπουδῆς ὄφελός τι γέγονεν ὑμῖν " χρατήσουαι 
πόλεως οἱ πολέμιοι, (p. 539) xal διά γε τῶν e 
μετὰ πολλῆς εἰσελεύσονται τῆς ábslac- τὰ Bestasd.- 
τε παντελῶς ἀφανιοῦσι" πᾶσάν τὲ σου τὴν ὕπαρδεν 
xai πάντας τοὺς περιόντας σοι θησαυροὺς δι᾿ ἀρκαε΄“ 
γῆς ποιησάμενοι, χαταφανῇ πᾶσιν ἐργάσονται, wor 

τὰ πάλαι σοι διὰ πολλῆς τε ὄντα φυλαχῆς χαὶ χεχρῶ ^ 
φθαι δοχοῦντα. « Καὶ αὑτὴ μὲν ἀνέδαινε (40). » Πρὸ Φ 
τὴν Νινευὴ δὲ ὁ προφήτης φησὶν, ἀντὶ τοῦ, ε να 7 


4135 


COMMENTARIUS IN NAHUMI CAP. 1l. 


44s 


δήσῃ,» τὸ « ἀνέδαινεν » εἰπὼν, καθὼς ἐναλλάττειν A multum valere jubentes pristinum imperium tuum, 


εἴωθε τὸν χρόνον. ᾿Αναδήσῃ γὰρ, φησὶν, ἐπὶ τὸν τῶν 
πολεμίων ἀγομένη βασιλέα ὡς αἰχμάλωτος οὖσα λοι- 
πόν" ταὶ πᾶσαι δέ σου αἱ ὑπήχοοι πόλεις τε xal 


servilio tecum addieentur; tacita cogitatione, co- 
lumbz more, suam pariter atque tuam moerentes 
calamitatem. 


χῶραι, δούλας γὰρ ταύτας ὠνόμαζε, μαχρὰ χαίρειν εἰποῦσαι τῇ προσούσῃ, cot πρότερον βασιλεί, ἐπὶ τὴν 
αἰχμαλωσίαν ἀχθήσονται πᾶσλι σὺν σοὶ, xat! ἔννοιαν περιστερᾶς δίχτιν τὰς ἑαυτῶν τε xal σοῦ ατενάζουσαί 


“Ξ xal ὀδυρόμεναι συμφοράς. 

Στίχ. w',0. — Εἴτα τὴν παλαιὰν εὐπραγίαν αὖ- 
τῶν φησι, διαιρῶν εἰς ταῦτα τὸν λόγον * xaX ποτὲ μὲν 
ἐν οἵοις ἐξετασθήσεται χαχοῖς διδάσχων, ποτὲ δὲ τὴν 
-άλαι προσοῦσαν αὐτοῖς ἐχτιθέμενος δυναστείαν " ὡς 
ἂν χαὶ τούτῳ τὸ συμύχϊῖνον αὐτῇ πάθος αὐξήσειεν, 
εἰ ἀπὸ τοιούτων εἰς τοιαῦτα ἀφιχνεῖσθαι μέλλει. 
« Καὶ Νινευὴ ὡς κολυμδήθρα ὕδατος τὰ ὕδατα αὖ- 
Vhs^ χαὶ αὐτοὶ φεύγοντες οὐχ ἔστησαν, χαὶ οὐχ ἦν ὁ 
ἐπιόλέπων. » Πάλαι μὲν γὰρ χολυμδήθρας μεγίστης 


διήλλαττεν οὐδὲν ὑπερχευμένης τῷ ὕδατι πανταχό- B 


θεν, (p. 540) xai πολλοὺς ἐν ἑαυτῇ τρεφούσης ἰχθύας“ 
φὕτω πολλοῦ μὲν γέμουσα πλήθους οἰχείηυ * πολλοὺς 
δὲ Ex τῶν πολέμων αἰχμαλώτους ἔχουσα παρ᾽ ἑαυτῇ" 
vuv δὲ εἰς τοῦτο χατέστησαν ταλαιπωρίας, ὡς μηδὲ 
βιμαχύτετον στῆναι πρὸς τοὺ; πολεμίους δυνάμενοι, 
Ἐρὸς φυγὴν ἰδεῖν - εὑρίσχετο δὲ οὐδεὶς τοῖς τοσούτοις 
ἑφορῶν χαχοῖς, f, τινα διόρθωσιν αὐτοῖς ἐπάγων. 
« Διήρπεζον τὸ ἀργύριον, διήρπαζον τὸ χρυσίον. » 
“Λξανῖα δὴ λοιπὸν δι᾽ ἁρπαγῆς οἱ πολέμιοι τὰ παρ᾽ 
αὗτοξ; ἐποιοῦντο. « Καὶ οὐχ fjv πέρας τοῦ χόσμου 
Si-Zc. » ᾿Αναρίθμητόν τινα πλοῦτον αὐτῶν ἀφαιρού- 
ἔξνοι, ᾧπερ ἐχοσμοῦντο τὸ πρόσθεν. « Βεθάρυνται 
ὑπὲρ πάντα τὰ σχεύη αὑτῆς τὰ ἐπιθυμητά. » Πολλὴν 


VEns. 8, 9. — Deinde pristinam felicitatem dicit, 
sic distributo sermone, ut modo mala quibus illa 
cruciabitur narret, modo veterem commemoret 
dignitatem , nimirum ut incidens infortunium ideo 
gravius flat, quod talis urbs ad talia devenerit. 
« Ninive, ut aqua piscina aque ejus. lpsi arrepta 
fuga nusquam substiterunt; nec erat qui aspice- 
ret. » Olim quidem a piscina maxima non differe- 
bant, aquis undique affusis, multitudine piscium 
ibidem alita. Sic videlicet Ninive multitudine po- 
puli redundabat; multos quoque bello captos homi- 
nes apud se habens. Nunc vero tanta adversitate 
sunt oppressi, ut ne brevissime quidem contra ho- 
stes in acie steterint, quominus se fugz statim com- 
milterent. Porro autem nemo inventus est, qui his 
malis mentem intenderet, aut iisdem medicinam 
aliquam faceret, « Diripuerunt argentum, diripue- 
runt aurum.» Cunctas horum opes pred» ha- 
bnuerunt hostes. « Neque erat [finis ornamento- 
rum ejus. » Innumeras divitias eripuerunt, qui- 
bus 9939 antea ornabatur. « Aggravati sunt super 
omnem supellectilem ejus desiderabilem.» Vehe- 
menti studio ad pretiosa quaque ruerunt, multam- 


τοῦν μάλιστα τὴν σπουδὴν ἐποιοῦντο τὰ δοχοῦντα (. que diripiendi eam cupiditatem prz se tulerunt. 


τίμια εἶναι, xal ἃ μετὰ πολλῆς ἔσχον τῆς ἐπιθυμίας 
ἀτελέσθαι παρ᾽ αὐτῶν" τὸ γὰρ « βεδάρυνται, » ὅμοιόν 
ἔστι τοῦ ἐν ταῖς Βασιλείαις, « Ἐδαρύνθη ὁ πόλεμος 
ἐπὶ Σαοὺλ, » ἵνα εἴπῃ ὅτι xat! ἐχεῖνο τὸ μέρος 
ἐπέχειντο μάλιστα οἱ πολέμιοι " οὕτω χἀνταῦθα τὸ 
« δεδάρυνται » λέγει, ἵνα εἴπῃ ὅτι πλείων περὶ ἐχεῖνα 
ἡ σπουδὴ τοῖς πολεμίοις ἐγίγνετο. 

Σείχ. c, ια΄. — « Ἐχτιναγμὸς xaX ἀνατιναγμὸὺς, 
ἐχθρασμὸς χαὶ χαρδίας θραυσμὸς, χαὶ ὑπόλυσις γου- 
νάτων, xai ὠδῖνες ἐπὶ πᾶσαν ὀσφὺν͵ χαὶ τὸ πρόσ- 
wzov αὑτῶν ὡς πρόσχαυμα χύτρας. » Βούλεται εἰπεῖν 
ὅτι κοικίλοις Ex τῶν πολεμίων περιδληθήσονται τοῖς 
χαχοῖς (p. 941) ἐχτιναττόμενοι xat ἐχδραζόμενοι" ὡς 
«αντελῶς μὲν αὐτοῖς τῆς διανοίας σδεσθῆναι τὸν λο- 


Nam dictio aggravati sunt, idem significat atque in 
Regnorum libris: «Aggravatumest prelium contra 
Saule :*, » ut denotetur, illa potissimum parte vi- 
res liostiuni sese intendisse. Ita hic eliam eggravati 
sunt dicitur, ut intelligamus, potissimum hostium 
studium circa opes esse versatum. 


VgBs.10,11.—« Excussio et rediscussio, et ebulli- 
tio, et cordis confractio et genuum dissolutio, et dolo- 
res omnium renum, et facies eoruin ut aduatioollz. » 
Significat fore ut eos inimici variis afficiant malis, 
crebro excutientes, et ejicientes, ita ut universum iig 
exstinguatur mentis ratiocinium. Timore autem 
enerves ne stare quidem facile poterunt, et com- 


TGgév- ἐχλελυμένους δὲ ὑπὸ τοῦ δέους μηδὲ στῆ- D munibus quatientur angoribus: atque ut. breviter 


vit δύνασθαι ῥᾳδίως, ἐν ὀδύναις τε χοιναῖς ἅπαντας 
εἶναι" xal συντόμως εἰπεῖϊν,τοιούτους ἐχ τῆς τῶν χα- 
χῶν ἀπορίας εἶναι, ὡς μηδὲν ἀπεοιχέναι χεχαυμένης 
χύτρας ὑπὸ πυρός. Καὶ πάλιν ἐπὶ τὴν μνήμην ἄγων 
αὐτοὺς τῆς παλαιᾶς δυναστείας" « Ποῦ ἔστι τὸ χατ- 
οἰχητήριον τῶν λεόντων xal dj νομὴ ἡ οὖσα τοῖς 
σκύμνοις ; » ᾿Αλλὰ γὰρ οἴχεται δὲ αὑτῶν xal fj νομὴ 
πᾶξλ'᾽ xaX Ὑὰρ σχύμνους τὸ αὑτὸ λέγει, τουτέστι 
€ λέοντας βούλεται δὲ εἰπεῖν ὅτι Πάλαι μὲν οἱ 
τὴν Νινευὴ χατοιχοῦντες, λεόντων δίχην ἦτε πᾶσ! 
VAS. λοιποῖς φοδεροὶ, xai tà πανταχόθεν Ex τῶν 
πολέμων λαμθάνοντες ᾿θροίζετ: ταρ᾽ ἑαυτοῖς voy 


Δ} Reg. x11), Ὁ. 


dicam, tantis ob has clades prementur angustiis, ut 
ferventis ab igne olla haud dissimiles visuri sint. 
« Ubinam est leonum habitaculum, et paacua catu- 
lorum? » Periit leonum habitaculum, et omnia pa- 
$cua eorum. Nam catuli iidem sunt atque leones. 
Significat autem, Ninives olim incolas leonum in- 
star cunctis populis fuisse terribiles, eL undequaque 
bellia sibi opes parasse. Nunc vero etiam Ninive, 
inquit, habitaculum vestrum periit, simulque quid- 
quid opum illic antea congesta habuistis. « Quo 
abiit leo, ut ingrederetur? » Valde hoc irridenter. 
Nam quia Assyrii perpetuis in bellis versati fuc- 


415 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


416 


rant, semperque aliquos veluti venando persecuti ; A δὲ xal Νινευὴ τὸ χατοιχητήριον ὑμῶν οἴχεται, καὶ 


Quonam, inquit, dux vester abiit? in quam vena- 
tionem pro:ectus est ? Utique dicit (inem bellandi 
factum, οἱ potentiam vimque pristinam fuisse de- 
positam. 


πάντα σὺν αὑτῇ ὁπόσα τε ἡθροισμένα παρ᾽ &avutol; 
τὸ πρότερον εἴχετε. ε Ποῦ ἐπορεύθη λέων, τοῦ εἰσ- 
ελθεῖν ; » Σφόδρα διασυρτιχῶς * ὡς γὰρ ἕν πολέμοις 
αὑτῶν πάντοτε ὄντων, xal ἀεΐ πού τισιν ἐπιόντων 


ὡς ἐπί «ta θήραν, Ποῦ δὴ, φησὶ, νῦν ἀπελήλυθεν ὁ κρατῶν ὑμῶν ; ἐπὶ ποίαν ἀπελήέλυθε θήραν ; ἵνα εἴπῃ 
ὅτι πέπαυται τοῦ πολεμεῖν, ἀπέθετο τὴν ἐξουσίαν χαὶ τὴν δύναμιν τὴν πρόσθεν. 


VeRs. 12, 15. — 99 & Idcirco addit: « Ibi catuli 
leonum erant, nemine territante; leo venabatur 
catulis suis alimoniam, et catulorum suorum gratia 
suffocabat; venatione nidum suum complevit, cu- 
bile suum rapinis. » Antea quidem, ait, leonum 
more passim vim faciebatis, nullusque vos ab 
ea violentia deterrebat metus. Direptis alienis, 
ingentes vobis opes comparavistis, quibus vestri 
quoque liberi fruerentur. Occidistis, suffocastis po- 
pulos, atque hos preda instar soboli vestrze uten- 
dos objecistis; rapina οἱ scelere divitias vestras 
exaggeravisis. Quid porro? « En ait tibi Domiuus 
omnipotens : TIncendam fumo multitudinem tuam ; 
leones tuos gladius absumet; venationem tuam ex- 
terminabo ; et non audientur ultra opera tua. » Ob 
ea scelera omnia, de te nunc ita edixit Deus, flam- 
mis atque pressuris plurimis consumptum iri po- 
pulum tuum; fortissimum quemque civium tuorum 
ab hostibus czesum iri ; quzecunque improbe coacer- 
vasti, vastatum iri; destructum iri denique domi- 
natum tuum, nullamque tui mentionem deinceps 


futuram, quasi hominis qui aliquid fecerit, idem- (; 


que mox funditus perierit. 


CAP. IH. 

Vrns. 1-5. — Deinde punitione dicta, malitiam 
rursus objurgat. « O sanguinaria civitas, tota men- 
dax, iniquitate plena!» Patiemini bxc, inquit, 
quia semper czdibus indulsistis, multosque mor- 
tales per. fraudem atque mendacium injustis neci- 
bus irretire conati estis : veluti Rhapsaces falsis 
promissionibus nisus est Hierosolymorum cives 
urbe deducere '*, « Non contrectabitur venatio. » 
Nempe haud amplius venandi occasio suppetet ; 
multaque moliens, nihi! efficere poteris. ldque ait 
sumpta metaphora ob iis qui curiosa aliquid con- 


(p. 342) Στίχ. (€, ιγ΄. — Διὸ ἐπάγει" « "Ext 
σχύμνοι λεόντων, xal οὐχ fv ὁ ἐχφοδῶν λέων 
ἔρπασε τὰ ἱχανὰ τοῖς σχύμνοις αὐτοῦ, καὶ ἀπέπνιξε 
τοῖς λέουσιν αὐτοῦ, χαὶ ἔπλησε θῆρας νοσσιὰν αὐτοῦ, 
xai τὸ χατοιχητήριον αὐτοῦ ἁρπαγῆς. » Πρότερον 
μὲν γὰρ λεόντων δίχην ἐπήειτε πᾶσι, χαὶ φόδος 
ὑμᾶ; τοῦ τοιαῦτα ποιεῖν ἐπεῖχεν οὐδείς" δι' ἁρπαγῆς 
δὲ τὰ ἑτέρων ποιούμενοι, πλοῦτον ἑαυτοῖς συνελέγετε 
πλεῖστον, αὐτάρχη χαὶ τοῖς ἐξ ὑμῶν εἰς ἀπόλαυσιν, 
ἀναιροῦντές τε χαὶ συμπνίγοντες ἑτέρους, ὥσπερ’ 
τινὰ θέραν τοῖς γεννήμασι συνελέγετε τοῖς οἰχεῖοις; 
ἐξ ἁρπαγῖς xal παρανομίας τὸν πλοῦτον αὔξοντες" 
τὸν οἰχεῖον. Τί οὖν - « Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ ἐπὶ ob, λέγει 
Κύριος παντοχράτωρ᾽ xal ἐχχαύσω ἐν χαπνῷ πλῆ- 
θός Gov, xaX τοὺς λέοντάς σον χαταφάγεται μάχαιρα" 
xa ἐξολοθρεύσω ἐχ τῆς γῆς τὴν θήραν cou- xal οὗ 
μὴ ἀχουσθῇ ἔτ: τὰ ἔργα σου. » Ὑπὲρ δὴ πάντων 
ἐχείνων ἀπεφήνατο χατὰ σοῦ νῦν ὁ θεὸς, ὅτι ἐν πυρὶ 
μὲν ἀναλωθήσεται χαὶ στενοχωρίᾳ πλείστῃ τὸ πλῆ- 
θος σόν" τοὺς δὲ ἐν σοὶ δοχοῦτας εἶναι δυνατοὺς 
ἀνελοῦσιν οἱ πολέμιο:᾿ ἀφανισθήσεται δὲ πάντα 
ὁπόσα συνέλεξας χαχῶς, ὡς πᾶσαν μέν coo χαταλυ- 
θῆναι τὴν δύναμιν, ἀχουσθᾷναι δὲ περὶ σοῦ μηχέτε 
μηθὲν, ὥς τι πεποιηκότος χαὶ ἀπολωλότος καθάπαξ. 

ΚΕΦ. Γ΄. 

(p. 543) Στίχ. a'-y'. - Εἶτα τὴν τιμωρίαν εἰπὼν, 
ὀνειδίξει πάλιν τὴν xaxíav* « Ὧ πόλις αἱμάτων, 
ὅλη Ψευδὴς, ἀδιχίας πλέρης. » Πείσεσθε δὴ ταῦτα, 
φησὶν, ὑπὲρ ὧν περὶ φόνους ἅπασαν εἴχετε τὴν ayo- 
λὴν, καὶ πολλοὺς ψεύδει τε καὶ ἀπάτη χεχρημένοι 
ἀδιχεῖν ἐπειρᾶσθε τὰ ἀνήχεστα " οἷόν τι ὁ Ῥαψάχης 
ἐπὶ τῆς Ἱερουσαλὴμ ἐποίει ὑποσχέσεσιν ἀγαθῶν αὖ- 
τοὺς ἐξαγαγεῖν βθουλόμενος. « Οὐ ψηλαφηθήσεται 
θήρα...» Ἵνα εἴπῃ ὅτι, Οὐχέτι θήρας ἕξεις χαιρὸν, 
καὶ πολλὰ ζητήπας οὐχ ἰσχύσεις τι διαπράξασθαι" 
τοιοῦτον, Ex μεταφορᾶς αὐτὸ τῶν ἐπιμελῶς τι ψηλᾶ- 


trectatione vestigant. Cur? «Vox verberum et 295 D «ta ζητούντων, εἰρηχώς. Διὰ τί; « Φωνὴ μαστίγων, 


vox commotarum rotarum, et equi persequentis, 
currusque ferventis, equitis agitantis, gladii splen- 
didi, et armorum luce micantium, multitudinis 
vulneratze, gravisque ruinz. » Hzc vos, ait, pro 
suneriore fortuna manent, verbera, et rotarum so- 
nitus, et equorum persecutio, et enses, cum czaetc- 
ris armis vel ipso splendore terribilibus , unde multi 
czdentur, multaque interfectorum funera. erunt. 
« Et non erat (finis) gentibus cjus. » Subditorum 
ejus mala non interquiescent, sed aliud cx alio 
consequetur. «Infirmabuntur in corporibus suis a 
multitudine fornicationum. » Multis interfectis, ad 
paucos admodum redigetur illorum numcrus. Hie 


9 JY Reg. vvin, 28. 


xaX φωνὴ σεισμοῦ τροχῶν, xal ἵππου διώχοντος, καὶ 
ἅρματος ἀναδράσσοντος, ἱππέως ἐλαύνοντος, καὶ 
στιλδούστς ῥομφαίας, καὶ ἐξαστραπτόντων ὅπλων, 
xai πλέθους τραυματιῶν, καὶ βαρείας πτώσεω;.:» 
Ταῦτα γὰρ ὑμᾶς ἀντὶ ἐχείνων διαδέξεται, que, 

μάστιγες, καὶ χτύπος τροχῶν, xaX ἵππων ἐλασία, καὶ 
ἁρμάτων θόρυδος πολὺς, xaX ἑππέων δίωξις, καὶ ξίφη 
μετὰ τῶν λοιπῶν ὅπλων φοδερὰ καὶ ἰδεῖν τῇ λαμ- 
πρότητι τῇ οἰχείᾳ " ἀφ᾽ ὧν δὴ πολλοὶ μὲν πληγῆ- 
σοντα!, πολὺς δὲ θάνατος ἔσται τῶν ἀναιρουμένων. 
( Καὶ οὐχ ἣν τοῖς ἔθνεσιν αὐτῆς. » Καὶ οὐδὲ στήσε- 
ται τοῖς ὑπτχόοις αὐτῆς τὰ γαχὰ, ἀλλ᾽ ἀεί τι τὸ πρῶ- 


τον ἕτερον διαδέξεται χαχόν. « Καὶ ἀσθενήσουσιν ἐν 





417 


COMMENTARIUS IN NAHUMI CAP. ΠΙ. 


43 


vol; σώμασιν αὐτῶν ἀπὸ πλέθους πορνείας. » Πολ- A enim significatus est verborum infirmabuntur ἐπ 


λῶν δὲ, φτσὶν, ἀναιρουμένων, (p. 344) εἰς ὀλιγίστους 
ἄγαν αὐτῶν ὁ ἀριθμὸς περιστήσεται " τοῦτο γὰρ λέ- 
γει τὸ, ε᾿Ασθενήσουσιν ἐν τοῖς σώμασιν αὐτῶν, » ἵνα 
εἴπῃ, ὅτι Ὀλίγα περιλειφθήστεται σώματα * xal τὴν 
αἰτίαν λέγων, « ἀπὸ πλήθους πορνείας. » Ταῦτα γὰρ 


corporibus suis. Pauca, inquit, supererunt cor- 
pora; causamque rei tradit multitudinem fornica- 
tionum. Hzc, ait, patientur, quia imirum quantum 
a Deo recesserunt. Atque hac Dei placita merito 
ad exitum deducenda sunt. 


πείϑονται, φησὶν, ὑπὲρ ὧν πλεῖστον ὅσον ἐξετράπησαν τοῦ Θεοῦ * xal τουτὶ πράττειν ἄξιον τῶν δοχούντων 


αὐτῷ. 
Στίχ. δ᾽΄- ζ΄. — Εἴτα ὀνειδίζων ἐπάγει " « {ύρνη 
xaAh xai ἐπίχαρις ἡγουμένη φαρμάχων. » Σὺ δὴ, 
ςησὶν, ἦσθα ἡ τοῦ προσήχουτος ἐχτετραμμένη, εὑ- 
πρεπὴς μὲν ἑαυτῇ φαινομένη διὰ τὴν περιοῦσαν 
δυναστείαν͵ ἐπίχαρις δὲ διὰ τοὺς ταύτης ἕνεχέν σε 
61pa:0stv. ἐσπουδαχότας, xai δὴ χαὶ πάντων ἕξαρ- 
yes τῶν τῆς ἀσεόείας ἐθῶν ἑτέροι; ἐγίγνου. « 'H 
πωλοῦσα ἔθνη ἐν τῇ πορνείᾳ αὑτῆς, xai φυλὰς ἐν τοῖς 
φαρμάχοις αὐτῆς. » Ὁλόχληρα γὰρ ἔθνη xa φυλὰς 
ὅλας τῇ ἐξουσίᾳ χαταχεχρημένη τῇ οἰχείᾳ, εἰς τὴν 
αὐτὴν σοι συμμετῆγες ἀσέδειαν, xal πᾶσαν δὴ τὴν 
“περὶ τὰ τοιαῦτα σπουδὴν. « Ἰδοὺ ἐγὼ ἐπὶ σὲ, λέγει 
Κύριος ὁ Θεὸς ὁ παντοχράτωρ᾽ χαὶ ἀποχαλύψω τὰ 
éziz σοῦ ἐπὶ τὸ πρόσωπόν σου" xal δείξω ἔθνε- 
σιν τὶ; αἰσχύνην σου, xal βασιλείαις “ἣν ἀτιμίαν 
370, XXX ἐπκιῤῥίψω ἐπὶ σὲ βδελυγμὸν, xat τὰς ἀχα- 
θχρσία; σου" χαθίσομαί os εἰς παράδειγμα. » Tot- 
τερκῦν ἐγὼ σοι, φησὶν ὁ Θεὸς, ἀνάλογον ταῖς τοιαύ- 
taii; ἀτοκίαις ἐπάξω τὴν τιμωρίαν " περιδαλῶ γάρ 
σ:, φησὶν, αἰσχύνῃ παντοίχ, (p. 915) ὥσπερ ἂν εἴ τις 
eixi7t303! τινα μέλλων, ἀφελὼν τὴν ἐσθῆτα ἐπὶ τὸ 
πρόσωτον ἐλχύσειεν ἅπασαν, ὡς αἰσχρὰν μὲν εἶναι 
-τ ς γυμνώσεως τὴν θέαν, πιχρὰν δὲ τοῦ αἰχισμοῦ 
τὴν προσδυχίαν  περιδεόλημένος δὲ τῇ ἐσθῃτι τὸ 
πρόσωπον, μηδὲ διορᾷν τὰ προχείμενα δύνασθαι. 
οὕτω δὴ, φησὶν, ἅπαντά σου τὸν χόσμον ἀφελὼν, εἰς 
ἑτιμίαν καταστήσας τὴν ἐσχάτην, τῇ τῶν πολεμίων 
ἰχδώσω τιμωρίᾳ, ὥστε πᾶσι μὲν τοῖς ἀπανταχου 
τερίφανῖ, σου τὴν αἰσχύνην xat τὴν ἁτιμίαν γενέσθα:, 
ἰδελυχτὴν δέ c: xal διὰ τῆς ἀχοῆς ἅπασι φαίνεσθα: 
νης, ὑπὲρ ὧν εἰς τοσαύτην εὐτέλειαν χατενήνεξαι" 
τὰτεμά τε γεγονυῖα πάντων xal παράδειγμα τῆς 
ἱπχάτης ἀτιμίας ἀποδειχθεῖσα τῇ, ὑπερδολῇ τῶν χα- 
χῶν, « Καὶ ἔσται, πᾶς ὁ ὁρῶν σε, καταδήσεται ἀπὸ 
οἷ, xaX ἐρεῖ, Δειλαία Νινευὴ, πίς στενάξει ἐπ᾽ αὖ- 


Υεμβ. 4-7. — Deinde convicians ait : « Meretzix 
pulchra et gratiosa, dux veneficiorum. » Tu, inquit, 
illa es qux ab «officio recessisti, quzque speciosa 
tibi ob imperium videbaris, gratiosa propter eos qui 
dominatus tui causa te colere certabant ; et quidein 
celeris quoque impiorum morum auctrix fuisti. 
« Quse vendis gentes fornicatione tua, et. tribus 
plarmacis tuis. » Gentes integras tribusque totas, 
potestate tua abutens, ad itnpietatis tua» societatem 
pellexisti. « Ecce ego super te, ait, Dominus Deus 
omnipotens ; revelabo posteriora tua super faciem 
tuam : óstendam gentibus ignominiam tuam, regi- 
bus probrum tuum, jaciamque super te abominatio- 
nem et imuinditiain luam ; statuam te. in exem- 
plua. » Quamobrem, ait Deus, congrias 996 huic 
vesanie panas lmponam : cooperiam, inquit, te 
ignominia omnin.oda, veluti cum quis aliqueiu 
excruciaturus delractam ei vestem in vultum con- 
gerit universam, ut turpe sit. nuditatis speclacu- 
lum, amara autem cruciatuum exspectatio ; qui 


c quidem capite vestibus obvoluto, ne rem quidein 


praesentem cernere potest. Prorsus ita, ait, detraeto 
onini ornatu tuo, in extrema te ignominia constitu- 
tam, hostibus puniendam tradam. Sic omni genti 
probrum tuum ac turpitudo exploratissima flet : 
tuique nominis vel sola auditio cunctis erit abomi- 
nabilis, postquam in tantam vilitatem decideris, 
proculeata ab omnibus, excessuque malorum ad 
summi ignominiz: exemplum proposita. « Ft erit, 
quicunque viderit, descendet a ie, dicctque : Ninive 
infelix, quis ilii ingemiscet? quodnam ei solamen 
conquiram? » Qui hzc in posterum viderint, ac 
superioris glorim tux probe meminerint, omissa 
illa de te «stimatione, odium misericordia cominu- 
tabunt ; id enim aiunt verba descendet a te; tua- 


«bv, τόϑεν ζητήσω παράχλησιν αὐτῇ ; » Οἱ δὴ ταῦτα p que mala miserabuntur, mente reputantes fleri non 


wwzby ὁρῶντες, xai thv προσοῦσάν σοι πρόσθεν εὖ - 
τραγίαν εἰξότες σαφῶς, ἀποστάντες τῆς ὑπολήψεως 
ἐκείνης ἧς εἶχον περὶ σοῦ, s[; ἔλεον τὸ χατὰ σοῦ με- 


posse ut digne quis inflictam tibi calamitatem de- 
ploret, aut. solamen aliquod vel remedium exco- 
gitet. 


«Ὡστήσουσι μῖσος " τοῦτο γὰρ λέγει τὸ « χαταδήπεται ἀπὸ σοῦ, » ὥστε xal ἐλεεῖν σε τῶν χατεχόντων 
χαχῶν, συλλογιζομένους ὡς οὔτε δινατόν τινα ἐπαξίως ὀδύρασθα: τὴν ἐπιγεγονυῖάν σοι συμφορὰν, 
(p. 516 ) ἀλλ᾽ οὐδὲ παράχλησίν τίνα χαὶ θεραπείάν εὑρεθῆναι οἷόν τε τῶν τοσούτων χαχῶν. 


Ydy. η΄. — « "Apuosat χορδὴν, ἑτοίμασαι, μερὶς 
Δμμὼν, χκατοιχοῦσα ἐν ποταμοῖς, ὕδωρ χύχλῳ αὖ- 
T4 σὴ ἀγχὴ θάλασσα, xal ὕδωρ τὰ τείχη αὑτῆς.» 
Tri; ᾿Αμμὼν ἔφασαν ἐνταῦθα λέγεσθαι τὴν ὀνομα- 
ζμέντν νῦν ᾿Αλεξάνδρειαν ἐπὶ τῆς Αἰγύπτου" χαίτοι 
τι Ulew ὅτι ἐγγύς που μετὰ τετραχόσια ἔτη τῆς 
-ακουηπείας ταύτης ᾿Αλέξανδρος ὁ vr; Μαχεδονίας 
vive ϑατιλεὺς, ὃς σὺν πολλοῖς ἑτέροις χατεσχηχὼς 
τίς Αἰγύπτου, ἐπώνυμον ἑαυτῷ τὴν ᾿λλεξάνδρειαν 


Vins, 8.—« Apta chordam, compara te, pars Am- 
mon, quz incolis flumina : aqua in circuitu ejus,ini- 
tium ejus mare, aqua menia ejus. » Nonnulli dixc- 
runt Ammonem hic appellari Alexandriam /Egvpti. 
Atqui compertum est,quadringentis circiter post hanc 
prophetiam annis Alexandrum Macedonum regem 
exstitisse, qui occupata cum aliis multis regionibus 
JEgypio, cognominem sibi Alexandriam condidit, 
Quod si quis dicat, ante hunc quoquc exstitisse iu 


410 


THEOTL.ORI MOPSUESTENI 


430 


eo loco urbem nomine Ammonen, deque bac modo A πεποίηχεν εἰ μὴ ἄρα τις ἐκεῖνο λέγοι ὅτι «αἱ πρὸ 


prophetam loqui; profecto, quod sepe jam monui, 
supervacaneam 99,7 esse arbitror super his rebus 
curiositatem ; siquidem nihil ea confert ad rei pro- 
positze intelligentiam. Quare subtilior de hís dispu- 
tatio, vana ostentatio bominum, qui videri volunt 
incertiorum locorum nomina interpretari. lllud est 
apud eos.fabulosius, cum aiunt de Alexandri:e 
exitio prophetam loqui, ut ostendat nil mirum esse, 
si idem quoque Ninivz acciderit. Neque enim so- 
lari verbis Niniven propheta vult. Porro ad sola- 
men pertinet, aliene calamitatis commemoratio, 
quasi liec malis exercitum recreet. Revera mo- 
stos consolari: solemus mentione paria patientium, 
ne plus :quo animis concidant, quasi aliquid inu- 
silati ipsis acciderit. Contra omnino exploratum 
est, prophetam eventuris Ninive malis veterem il- 
lius felicitatein adjungere, qua calamitas ejus 
cemparatione gravior evadebat. Sed hzc super- 
fluitate quadam sermonis dicta sunto. Loci vero 
sententia est : Venit usque in Zyyptum Assyrius, 
multa ibi quoque mala patravit; et quidem profu- 
gos illuc Jsraelitas ibidemque degentes maximis 
incommodis affecit, ut Oseas propheta demonstrat : 
« Propterea ecce fugient ab adversitate "Egypti, 
recipiet eos Memphis, sepeliet eos Machmas '*. » 
Siguificat quee ab Assyriis Egyptum ingressis per- 
pessuri erant profugi Israelitz. Sicuti ergo in su- 
perioribus, postquam correptura Assyrios mala re- 


τούτου πόλις ἣν αὐτόθι ᾿Αμμὼν λεγομένη, περὶ ἧς τὰ 

νῦν ὁ προφήτης φησίν" ἀλλὰ γὰρ, ὃ πολλάχις ἔφην, 

περιττὴν εἶναι τῶν τοιούτων ἡγοῦμαι τὴν ἀχριδολο- 
Υἷαν, ὁπότ᾽ ἂν μηδὲν εἰς φανέρωσιν τῆς προχειμένης “ 
συντελῇ διανοίας" ὥττε xal ἐπίδειξίν τινα κενὴν εἶναι 
τὴν περὶ τὰ τοιαῦτα ἀχριδολογίαν, ἵνα δὴ δοχῶσι 
τοὺς ἀδηλοτέρους ταῖς ὀνομασίαις ἑρμηνεύειν τόπους. 
Μυθωδέστερον δὲ ἔτι τὸ παρ᾽ αὐτῶν λεγόμενον, ὅτι τῆς 
᾿Αλεξαυδοείας τὴν ἀπώλειαν ὁ προφήτης λέγει" ὡς 
ἂν δείξειεν ὅτι μηδὲν θαυμαστὸν, εἰ xaX περὶ «τὴν 
Νινευὴ τι γέγονε τοιοῦτο" οὐ γὰρ Ψψυχαγωγεῖΐν ἐν 
τοῖς λόγοις ὁ προφήτης πειρᾶται τὴν Νινενή " ψυχα» 
γωγίας δὲ ἣν τὸ ἑτέρων συμφορᾶς μεμνῆσθαι, ὡς ἂν 
ἐχ ταύτης ὁ πεπονθὼς παραχαλοῖτο. Εἰώθαμεν γοῦν 
ἀεὶ τοὺς πενθοῦντας τῇ μνήμῃ (p. 547) καρακχαλεῖν 
τῶν ὁμοίων, ὡς ἂν μὴ ἄγαν ἀθυμοῖεν, χαινόν τι τὰ 
χατ᾽ αὐτοὺς νομίζοντες εἶναι. Τοὐναντίον μὲν οὖν 
διὰ πάντων δηλός ἔστιν ὁ προφήτης τῇ μηνύει τῶν 
προσεσομένων τῇ Νινευὴ χαχῶν, τὴν παλαιὰν αὐτῆς 
συνάπτων εὐπραγίαν, ἀφ᾽ ἧς δὴ μάλιστα τὸ eup- 
βαῖνον αὐτῇ xaxbv αὐξάνεσθαι ἤμελλεν. ᾿Α)λὰ γὰρ 
ταῦτα μὲν ix περιουσίας εἰρήσθω " ὁ δὲ νοῦς τῶν 
ἑητῶν οὗτός ἐστιν" Εἰσελήλυθεν ἄχρι τῆς Αἰγύπτου 
ὁ ᾿Ασσύριος. πλεῖστα χαὶ τοὺς αὐτόθι διατιθεὶς χαχὰ, 
ὥστε χαὶ τοὺς ἐχπεφευγότας τῶν Ἰσραηλιτῶν καὶ 
αὑτόθι διάγοντας μεγίσταις περιδαλεῖν συμφοραῖς, 
ὡς ὁ προφήτης δείχνυσιν Ὡσηέ" « Διὰ τοῦτο ἰδοὺ 
πορεύσονται ἐχ ταλαιπωρίας Αἰγύπτον, xal ἐχδέξε» 


citavit, ad Jude tribum verba convenit, jübens c «at αὐτοὺς Μέμφις, καὶ θάψει αὐτοὺς Μαχμάς" " κἧ- 


eam festum agere, et pace in posterum írui, quan- 
doquideim aggressori ejus exstingui contigerat; ita 
etl nunc ad Aimonem 4Egypti urbem loquela 
conversa ait : Sume citharam, multoque cum gau- 
dio para te ad canendum fidibus Assyrii exitium 
tuamque pacem; tu que aquis undique cincta, 
mari Juviisque vallata, nihil inde protecta fueras 
ab Assyrii incurgione ; nunc demum universa tibi 
ialeficii ab eo patiendi formido sublata est. Deinde 
addit : 


λον δὲ &rep ὑπὸ τῶν ᾿δοσυρίων εἰσεληλυθότων εἰς τὴν 
Αἴγυπτον πάσχειν ἤμελλον οἱ ἐπ᾽ αὐτὴν xacamtgte- 
τες τῶν Ἰσραηλιτῶν. "Ὥσπερ τοίνυν ἐν τοῖς ἀνὼω» 
τέροις τὰ καταληψόμενα τοὺς ᾿Ασσυρίους λέγων χακὰ, 
ἐπὶ τὸν Ἰούδαν ἀπέστρεψε τὸν λόγον, ἑορτάζειν αὐτῷ 
χελεύων ὡς ἐν εἰρήνῃ χαθεστῶτι λοιπὸν, τῷ τὸν 
ἐπεληλυθότα αὐτῇ πολέμιον ἀνῃρῆσθαι" οὕτω κἀν —— 
ταῦθα ἐπὶ τὴν ᾿Αμμὼν πόλιν οὖσαν τῆς Αἰγόκτω 
τρέπει τὸν λόγον, xal φησιν" ᾿Ανάλαδε κιθάραν wi 
μετὰ πολλῆς τῆς ἡδονῆς παρασχεύασαι διὰ ταύτας 


κοῦ μὲν ᾷδειν τὴν ἀπώλειαν, σοῦ δὲ τὴν εἰρήνην fj πανταχόθεν ὕδατι περιδεδλημένη θαλάττῃ τε ὠχνυρωμένῃ 
xai ποταμοῖς, ὄνησαι Ex τούτων οὐδὲν, (p. 548) ἐπεληλυθότος τοῦ ᾿Ασσυρίου" νῦν μέντοι γε laa τῆς ἐκείνου 


χαχίας λέλυταί σοι ἡ ὑπόνοια. Εἶτα ἐπάγει" 


298 Vrns. 9-12. — « Φιορία atque ZEgyptus ἢ Στίχ. θ'-ιβ'. — « Αἰθιοπία ἡ ἐσχὺς αὐτῆς xe AF-— : 


fortitudo ejus. Non est terminus fugs tu. Phut 
el Libyesauxiliares ejus sunt. Ipsa in deportatio- 
nem ibit captiva. Parvulos ipsius solo allident in 
viarum ejus capilibus. » Nam et hi, inquit, /Ethio- 
pes οἱ Libes, ca'crique quorum mentionem feci, 
federa tecum | inierant, seque tibi in orani bellica 
necessitate adfutluros receperant. Verumtamen ni- 
hil opis hine. retulisti; dumque fugam  maturares, 
capta es hostium manibtus et abducta ; qui sane ne 
parvulorum quidem tuorum miserti, exanimes abji- 
cient passim in compitis, vario czedium gcnere 
cnecalos. Constat aulem hic. /£thiopas dici non 
illos longe dissitos, sed qui Agvptiis sunt flnitimi. 


-e- 


!'* Osc. ix, 0. 


3 
γυπτος, xal οὐχέτι πέρας τῆς φυγῆς σον * Φοὺτ χεὶ 
Λίδυες ἐγένοντο βοηθοϊ αὑτῇ ς᾽ xal αὑτὴ εἰς μετοιχεσίαν 
πορεύσεται αἰχμάλωτος, xal τὰ νῆπια αὑτῆς ἐδεφιοῦ ᾿ 
σιν ἐπ᾽ ἀρχαῖς τῶν ὁδῶν αὐτῆς. » Καὶ γὰρ καὶ οὗται, 
φησὶν, Αἰθίοπές τε xal Λίδυες χαὶ πάντες M 
πεποίημαι μνήμην, συμμαχίαν ἔθεντο πρὸς σὲ ΣΡ 
ἀπάταις βοηθεῖν ἐπαγγελλόμενοί aot ταῖς ἀνάγχαις" 
ὠφέλησαι δὲ οὐδὲ ἀπὸ τούτων οὐδὲν, περὶ φυγὴν τὸ 
ἀσχολουμένη xai αἰχμάλωτος; ταῖς τῶν πολεμίων 
ἀπαγομένη χερσὶν, οἱ οὐδὲ τῶν νηπίων τῶν καρὰ 
σοὶ φειδὼ ποιησάμενοι ἐῤῥίφασιν αὐτὰ νεκρὰ χατὰ 
πᾶταν ὁδὸν πολυτρόποις ὑποδαλόντες σφαγαῖς. EU 
δηλον δὲ ὅτι Αἰθίοπας οὐ τοὺς πόῤῥω Tou ἀπῳχισμέ- 








V 





4 


COMMENTARIUS IN NAIIUMI CAP. Ill. 


422 


νους φησὶν, ἀλλὰ τοὺς ὅσους ὁμόρους εἶναι συνέδαινεν Α « Super preclara quique ejus mittent sortes, cuu- 


Αἰγυπτίοις. « Καὶ ἐπὶ πάντα τὰ ἔνδοξα αὑτῆς βα- 
λοῦσιν χλήρους, χαὶ πάντες οἱ μεγιστᾶνες αὐτῆς 
δεθήσονται χειροπέδαις. » ἽΔπαντα μὲν γὰρ τὰ παρὰ 
σοὶ τίμια ἀφελόντες οἱ πολέμιοι διενείμαντο χλέροις" 
xai τοὺς μέγα δὲ τῶν ἐν σοὶ δύνασθαι νομιζομένους 
χειροπέδαις ἐμόαλόντες ἐπὶ τὴν αἰχμαλωσίαν eTAxov. 
(p. 549.) « Καὶ σὺ μεθυσθήσῃ. » Ἐπειδὴ τὸν οἶνον 
ἐξὶ τιμωρίας λαμόάνειν εἴωθε, βαρυτάτην, φησὶν, 
ὑπομένεις τὴν τιμωρίαν" ὥστε δίχην μεθύοντος τῇδε 
χἀχεῖσε περιαντλεῖσθαι τοῖς χαχοῖς. « Καὶ ἔσῃ παρ- 
εωραμένη. v Λόγος δὲ οὐδενὶ γενήσεται τῶν χατὰ 
ci.« Καὶ σὺ ζητήσει; σεαυτῇ στάσιν ἐξ ἐχθρῶν 
οου. » Ἕπιθυμήσεις δέ τινα ἄνεσιν τῶν χαχῶν λα- 
Gv, ὁπόσα δή σοι παρὰ τῶν πολεμίων χατὰ τὸν 
χαιρὸν kxsivov ἐπάγεσθαι μέλλει. « Πάντα τὰ ὀχυρώ- 
pa:& σου ὡς σύ. » Καταλυθήσεται γὰρ παραπλησίως 
ew πάντα ὁπόσα δὴ πρὸς ἀσφάλειαν οἰχείαν πρότε- 
gov εἶχες. « Καὶ σχοποὺς ἔχουσι ἐὰν σαλευθῶσι, xal 
πεσοῦνται εἰς στόμα ἐσθίοντος. » Πειράσῃ δὴ διὰ 


ctique optimates ejus manicis vincientur. » Omnia 
tibi pretiosa eripientes hostes, sorte inter se divise- 
runt, cunctosque qui apud te potentatu pollebant 
manicis injectis in captivitatem abduxeruut. « Et tu 
inebriaberis.»Quia vino significare punitionem Scri- 
ptura solet, gravissimam illi aitinflictum iri penam, 
ut ebrii instar hinc inde obruatur adversitatibus. 
« Et despicieris, » Nulla tui ratio babebitur. « Et tt 
quzres tibi requiem ab inimicis tuis.» Optabis leva- 
mine aliquo malorum potiri, quz tiLi eo temporc ab 
hostibus tuis accident. « Omnes munitiones tuz si- 
cut tu. » /ZEque ac tu corruent omnia quz olim 
«υἱοῖς tuz* gratia tenebas. « Etiamsi speculatores 
habent, nihilominus quassat: corruent in os voran- 
tis. » Conaberis quidem multis exploratoribus ven- 
tura pranoscere, statim ac propinquantem hostem 
audieris, sed tamen custodum nullus fructus erit, 
namque ab imperatis stationibus dejecti in hostium 
potestatem incident. 


τῶλων ἀτοοσχοπεῖν τὰ ἐσόμενα, ἐπειδ' ἂν τῆς παρουσίας τῶν πολεμίων δέξῃ τὴν ἀχοΐήν οἱ δὲ óvf- 
ewosí Gt οὐδέν - ἐχτραπέντες γὰρ τῶν ἐντεταλμένων πεσοῦνται ὑπὸ τοῖς πολεμίοις. 


Lej. τῦςις. « Ἰδοὺ λαός cou ὡς γυναῖχες ἐν σοί" 
τοῖς ἐχθροῖς σου ἀνοιγόμεναι ἀνοιχθήσονται πύλαι 
τῆ; γῆς σου, xal χαταφάγεται πῦρ τοὺς μοχλούς σου. » 
Πάντες σου, φησὶν, ol χατὰ τὴν πόλιν ὑπήχοοι γυ- 
ναιχὼν δίκην ἐν ὁλολυγαῖς γενήσονται xai δέει" 
ἐπειδ᾽ ἂν τὰς μὲν πύλας ὑπὸ τῶν πολεμίων ἴδωσιν 
ἀνοιγεῖσσς" κεχραττμέντν δὲ ὑπ᾽ αὐτῶν τὴν πόλιν 
ξάτος τῆς πρότερον αὑτῇ δοχούσης ἀσφαλεέα: προσ- 
εἶναι ὡς; ὑπὸ πυρὸς ἀθρόον ἀναλωθείσης. (p. 550) 
« Ὕδωρ περιοχῆς ἐπίσπασαι σεαυτῇ. καὶ χαταχρά- 
1439» τῶν ὀχυρωμάτων σου. » Πολλοῖς ἔθος ἐστὶ πρὸ 
οὖν τειχῶν τάφρους ἐργάζεσθαι μεγίστας, xat πλη- 
pr» τεύτας ὕδατος, ὡς μὴ ῥᾳδίαν ἐπὶ τὰ τείχη τοῖς 
“αλειῖοις εἶναι τὴν διάδασιν. Τοῦτο οὖν λέγει χἀν- 
ταῦδα ὅτι, Ἐφέλχυσαι τὴν ἐχ τοῦ ὕδατος βοήθειαν, 
v3 περίδαλε τούτῳ τὸ τεῖχος τὸ οἰχεῖον, xal πάντων 
ve» εἰς ἀσφάλειάν σοι χατεσχευάσθαι δοχούντων, 
πωλὴν ποίησαι τὴν ἐπιμέλειαν, εἴ πού-τι Ex τούτων 
ἴκελος δέξαιο. Αέγει δὲ αὐτὰ εἰρων:χῶς διασύρων, 
€; οὐδενὶ βοηθεῖσθαι χατ᾽ ἐχεῖνον τὸν χαιρὸν οἴων 
τε ὅτων. Ἐπάγει: γοῦν᾽ ε "Εμόὄηθι εἰς πηλὸν, xal 
οὐρπατίθητι ἐν ἀχύροις " χαταχράτησον ὑπὲρ πλίν- 
ἴνν" ἐχεῖ χαταφάγεταί σε πῦρ, ἐξολοθρεύσει σε μά- 
]npa^ χαὶ καταφάγεταί as ὡς ἀχρὶς, xoi βαρυν- 
Vi ὡς βροῦχος " ἐπλήθυνας ἐμπορίας σου ὑπὲρ τὰ 
ἔπρα τοῦ οὐρανοῦ. » ᾿Αλλ᾽ οὐδὲν ἔσται σοι πρὸς 
δαηρίαν μηχάνημα τότε τοὐναντίον μὲν οὖν, 
&nap slg τινα πηλὸν ἐμπέσῃ, τὸ μέγεθος τῶν 
Ἰχῶν, δίχην ἀχύρων iv ποιήσει πλίνθων συμπατου- 
Mw τε καὶ συναναφυρομένων τῷ πηλῷ ἐν ἅπασι 
"ἧς τότε φυρόμενος χαχοῖς καὶ αὐτός - ἀναλώσει μὲν 
γὰρ σε δίχην πυρὸ; ὁ πολέμιος “ ἀφανισθήσῃ δὲ 


Vgnas. 13-16. — «Ecce populus tuus tanquam 
feminz apud te. llostibus tuis patefient porte 2999 
regionis tue; ignis adurel vecles luos. » Omnes 
qui dicto tuo obtemperabant per urbem cives, fe- 
minarum ritu ululatibus indulgebunt atque formi- 
dini, statim ac portas hostibus patentes viderint, 
captamque ab his urbem, cujus vetus omnis mu- 
nitjo tanquam igne subito evanescet. « Aquam ob- 
sidionis attrahe tibi, obtine propugnacula tua.» 
Multorum mos est pre moenibus foveas maximas 
effodere easque aquis complere, ne sit. expeditus 
hostibus ad moenia accessus. ld utique nune ait: 
Pete ab aqua przsidium, atque hac circamda mu- 
rum tuum ; nihilque eorum pratermitte quz tutclie 
prodesse videntur ; si forte hine aliquid opis impe- 
trare queas. Loquitur vere ironice et subsannans, 
quoniam hzc nulli wsui per id tempus futura erant. 
Ergo addit : «Ingredere lutum, conculcare in pa- 
leis, roborare super laterem : ibi vorabit tc flamma, 
perdet te gladius, comedet te quasi locusta, grava- 
beris ut bruchus. Multiplicasti negotiationes tuas 
super astra celi. » Verumtamen nulla tunc tibi 
ad salutem inachinatio proderit; imo veluti in lu- 


D tum in malorum barathrum incides, et palearum 


instar quie, cum lateres con(iciuntur, conculcan- 
tur et luto immiscentur, omnibus illius temporis 
malis et ipse commisceberis. Quippe ignis instar 
absumet te hostis; c:edibus variis peribis : bruchi 
el locustze more superveniet tibi hostium agmen, 
qui le consument, acerbumque tibi malorum sen- 
sum eflicient : otiosze tibi erunt opes illae, quarum 
numerum stellis caelestibus parem congesseras. 


Crral; ποικίλαι; " βρούχου τε xal ἀχρίδος δίκην ἐπελεύσεταέ cot τῶν πολεμίων τὸ πλῆθος, (p. Sol) 
ταταυλλίσχκοντές σε xo βαρεῖαν ἐξεργαζόμενοί σοι τῶν χαχῶν τὴν πεῖραν" ἄπραχτος δέ σοι πᾶ: ὁ 
ξίοῦτος ἐχεῖνος γενήσεται, ὃν συνέλεξας ὡσπερεὶ τοῖς ἄστροις ἁμιλλώμενος τοῦ οὐρανοῦ. 


45 

εις. 16-19. — «Druchys. irruit et. evolavit; A 
exiliit, quasi attelabus, commistus tuus : ut locusta 
qua insedit spem in die gelu. Ortus est sol, et 
illa avolavit ; neque coguitus 930 est locus ejus.» 
Omnes, inquit, subditi tui, quos multis e locis con- 
traxeras, incrementum, ut arbitrabaris, virium 
tuarum (id enim signilicet vox commistus), bruchi 
riu | avolaverunt. quaquaversus, diffugeruntque 
instar a'telabi. lmitoti sunt locustam qua hora ge- 
lida szepem insidet : bzec. enim manet. in statione 
im:olilis a frigore, donec orto sole geluque reso- 
Into, vim volandi recuperaus, exsilit, nullo sui 
vestigio relicto. Dicit, autem : Mi pariter qui tibi 
aniea melus causa oltemperabant, mox ubi ad- 
versa fortuna laberaveris, tanquam libertate re- 
cepta, cuncti a. te ovantes recedent. Deinde lugu- B 
briter generatimque propheta exclamat : « Vze illisl 
dormitaverunt pastores Lui; rex Ássyrius conso- 
pivit potentes tuos. » Flebiles, ait, vos omnes : nam 
duces, ceu sopore quodam, punitione correpti oc- 
cubuerunt. Tale est illud apud beatum Davidem : 
« Dormitaverunt qui ascendebant equos "" . » Porro 
rege vestro neci tradito. commortui sunt omnes 
qui apud eum dignitate prestabant. « Diffugit ad 
montes populus tuus, neque erat qui eum excipe- 
ret. » Cuncti jam ad fugam spectabant, quoniam 
neme reliquus eral qui przsenti malo suppetias 
ferret. « Nonest confractionis medela. » Cura omnis 
atque emendatio malorum (tuorum sublata est. 
« Yulnus tuum intumuit. » Crevit calamitas tua, 
jamque est. insanabilis. « Omnes qui rei nuntium 
audient, manibus plaudent super tc. Ad quem 
enim non devenerat perpetua malitia tua ?*»  Pro- 
fecto populos omnes fama cladium tuarum oblecta- 
hit, hique manuum plausu quantopere pernicie tua 
lietentur significabunt. Tu enim bellum adversus 
omnes susceperas,neminemque pro viribus molestia 
ac detrimento non afficiebas. llinc tuus interitus 
commune gaudium omnibus attulit. 


τὴν ἡδονὴν. Ἐπειδὴ γὰρ κοινὸν πρὸς ὅπαντας ἤρου τὸν πόλεμον, 
κοῦν χατὰ τὴν δύναμιν ἔσπευδες τὴν οἰχείαν, διὰ τοῦτο χοινὴν ἅπασιν ἡδονὴν ἐχ 


00a: ουνέδη τῆς σὴ 


*' Psal, rxxv, 7. 


THEODORI MOPSUESTENI 


c; λοιπὸν, ἐπεὶ μηδεὶς ἦν ὁ βοηθεῖν δυνάμενος «τοῖς πα’ | 


421 


Στίχ. tc'-10', — « Βρυῦχος ὥρμησε xat ἐξεκειά- 
σθη, ἐξήλατο ὡς ἀττέλαδος ὁ σύμμιχτός σου, ὡς 
ἀκρὶς ἐπιδεθηχυῖα ἐπὶ φραγμὸν ἐν ἡμέρᾳ πάγου" 
ὁ ἥλιος ἀνέτειλε, χαὶ ἀφήλατο, καὶ oüx ἐγνώσθη 6 
τόπος αὑτῆς. » Πάντες, φησὶν, οἱ ὑπήχοοέ σου 95; , 
πολλαχόθεν συνήγαγες αὔξων ὡς (pou τὴν δύναμιν 
ἑαυτῷ, τοῦτο γὰρ λέγει ε σύμμιχτον, » ὥσπερ τις 
βροῦχος ἀπέπτη σου παντελῶς, xal ἐξεπήδησεν ἀτ- 
τελάδου δίχην" ἐμιμήσατό τε ἀχρίδα ἐν πάγῳ, bm- 
δεθτκχυῖαν φραγμῷ, f| ἀκίνητος ἐχ τοῦ χρίους ἐπὶ 
τῆς στάσεως μένουσα τῆς οἰχείας, ἡλίου φανέντος τὸ 
xaX διαλύσαντος τὸν πάγον, ἀθρόον τῆς πτήσεως τῆς 
οἰχείας ἀπειληφυῖα τὴν δύναμιν ἀφίπταται, οὐδὲν 
ἴχνος; τῆς στάσεως αὐτῇς χαταλιποῦσα τῆς πρότε» 
pov. Οὕτω γὰρ, φησὶ, καὶ οὗτοι πρότερον μὲν ὑπὸ 
σοὶ χαθεστέχεσαν τῷ δέει" χαταλαδούσης δέ σε τῆς 
συμφορᾶς, ὥσπερ ἐν ἐλευθερίᾳ τινὶ γεγονότες, τὸν 
ix σοῦ χωρισμὸν ἀγαπήσουσιν ἅπαντες. Εἶτα θρῆ- 
νητιχῶς ἐφ' ἅπασιν ὁ προφήτης λέγει " « Οὐαὶ .δὺ- 
τοῖς * ἐνύσταξαν οἱ ποιμένες σου" βασιλεὺς ᾿Ασσύβιος 
ἐχοίμισς τοὺς δυνάστας σου. » (p. 552) Θρήνων. qadu, 
ἄξιο: πάντες ὑμεῖς " οἱ μὲν γὰρ ἡγούμενοι Gsm 
ὕπνῳ τινὶ τῇ τιμωρίᾳ κατενεχθέντες πεπτώκασι. 
Τοιοῦτον δέ ἐστι xai τὸ παρὰ τῷ μαχαρίῳ δΔαυβ, 
« Ἑνύσταξαν oi ἐπιδεδηχότες ἵππους. » Ὁ δὲ βα- 
σιλεὺς ὁ ὑμέτερος ἀπωλείᾳ παραδοθεὶς συναπώλϑ. 
σεν ἑαυτῷ πάντας τοὺς παρ᾽ αὐτῷ δυναστεύοντας 
πρότερον. « ᾿Απῆρεν ὁ λαός σου ἐπὶ τὰ ὄρη, sn 
οὐχ ἦν ὁ ἐχδεχόμενος. » Πρὸς φυγὴν ἅπαντες ele | 














ροῦσι χαχοῖς. « Οὐκ ἔστιν ἴασις τῆς συντριδῆς. 9 
Πᾶσα γὰρ θεραπεία τε xol διόρθωσις τῶν σῶν &p- 
ἤρηται χαχῶν. « Ἐφλέγμανεν ἢ πληγή σου. » Ηὐξῆβῃ 
γάρ σου τὸ χαχὸν, ὥστε χαὶ μένειν ἀνίατον. « Πάντας,. 
οἱ ἀχούσαντες τὴν ἀγγελίαν σου χροτήσουσι qula ᾿ 
ἐσὶ σὲ, διότι ἐπὶ τίνα οὐχ ἐπῆλθεν ἢ χαχία ooo διὰ 
παντός ; » ᾿Αλλὰ γὰρ οἱ πανταχοῦ τῶν περὶ σὲ zu" 
δεξάμενοι τὴν ἀχοὴν ἠσθήσονται, τῷ χρότῳ τῶν JF 
ρῶν τῶν οἰκείων ἐπιδειχνύμενοι τῆς σῆς ἀπωλεῖβς 
xai πᾶντα ὁντιναοῦν βλάπτειν χαὶ we 
τῆς ἀπωλείας γεν» 


σαι» ἘΞ  -- - π-ς--,-ς.-- πὰ E 


EPMHNEIA ABBAKOYM TOY IIPOOHTOY. 


COMMENTARIUS IN HABACUCUM PROPHETAM. ^ 


931 Postquam jam decem tribus Assyrius in 
suam regionem captivas abduxerat, et deinde expc- 
ditione adversus llierusalem suscepta , terribilem 





(P. $33) Ἤδη τοῦ ᾿Ασσυρίου τοὺς piv τῶν δέχε 


φυλῶν αἰχμαλώτους εἰς τὴν οἰχείαν ἀπαγαγόντος 
χώραν, ἐπεληλυθότος δὲ τῇ Ἱερουσαλὴμ, χαὶ τὴν 





as 


COMMENTARIUS IN IlABACUCI CAP. I. 


496 


φοδερὰν kxsivry διὰ τοῦ ἀγγέλου πληγὴν δεξαμένον, A illam ab angelo cladem acceperat, multaque, ut par 


μετὰ πολλῆς ὡς εἰχὸς ἐντεῦθεν τῆς ἀτιμίας ὑποστρέ- 
ψαντος εἰς τὰ οἰκεῖα, ὁ μαχάριος ᾿Αμδαχοὺμ (47) 
ἐπὶ τῆς Ἰουδαίας τὴν προφητείαν ποιεῖται ταύτην, 
εἰς δύο μερίζων τὸν λόγον, εἴς τε τὴν αἰτίασιν τῶν 
ἐν τῷ λαῷ δυναστενόντων τε xal χρινόντων, οἵ πολ- 
λαῖς xat διαφόροις ταλαιπωρίαις τοὺς πένητας περι- 
ἐόαλλον, ὑπὲρ ὧν δὴ μάλιστα ἐπαχθήσεσθαι τὰ παρὰ 
τῶν Βαδυλωνίων αὐτοῖς μνημονεύει xaxá^ χαὶ εἰς 
τὴν αὐτῶν τῶν Βαδυλωνίων χατηγορίαν ὡς χεχρα- 
τηχότων μὲν τῆς Ἱερουσαλὴμ, οὐχ εἰς δέον δὲ τῷ 
πράτει χρησαμένων, πολλὴν δὲ τὴν ἀμετρίαν τῆς 
ὠμότητος xav αὐτῶν ἐπιδεδειγμένων - ὑπὲρ ὧν δὴ 
x3i τούτους τιμωρηθήσεσθαι λέγει" ὥστε κατά γε τὴν 
διαίρεσιν ταύτην ἑοιχέναι τῷ ἐνάτῳ ψαλμῷ δοχεῖν 
αὐτοῦ τὴν προφητείαν, ὃς ἐστὶ μὲν εἷς τῷ ἀριθμῷ 
ἐπὶ τῆς Ἑλληνιχῆς ἐκφωνήσεως, δύο δὲ ἐπὶ τῆς 
Ἕδραίων γλώττης, ἰδίαν ἑχατέρου τὴν ὑπόθεσιν 
ἔχοντος. ὡς τοῦ μὲν προτέρου ἀρχὴν μὲν εἶναι τὸ, 
« Ἑξομολογήσομαέ σοι, Κύριε, ἐν ὅλῃ χαρδίᾳ μου, 
διηγήσομαι πάντα τὰ θαυμάσιά σου" » πέρας δὲ τὸ, 
t Ἑατάσενσον, Κύρις, νομοθέτην αὐτοῖς, γνώτωσαν 
ἔϑνη ὅτι ἄνθρωποί εἰσι. » Τοῦ δευτέρου δὲ ἀρχὴν μὲν 
«b, « Ἵνα τί, Κύριε, ἀφέστηχας μαχρόθεν ; (p. 354) 
ὑπερορᾶ; ἐν εὐκαιρίαις, ἐν θλίψεσι; » τέλος δὲ, « Τὴν 
ἔτοινασίαν τῆς καρδίας αὐτῶν προσέσχε τὸ οὕς σου, 
zplvex ὀρφανῷ καὶ ταπεινῷ, ἵνα μὴ προσθῇ ἔτι τοῦ 
μεγαλαυχεῖν ἄνθρωπος ἐπὶ τῆς γῆς. » Τούτων δὲ ἐν 
μὲν τοῖς προτέροις τοὺς ἀλλοτρίους αἰτιᾶται, λέγω δὲ 


erat, cum ignominia illinc in patriam regressus 
fuerat; beatus Habacucus hoc edidit de Judza 
vaticinium, diviso in partes duas sermone ; quarum 
priore principes judicesque incusat, qui multis 
variisque aerumnis pauperes implicuerant ; quam ob 
rem precipue eventura illis a Babyloniis mala 
memorat : allera vero pars Babyloniorum ipso- 
rum increpationem continet, qui Hierusalem po- 
titi, haud recte victoria usi erant, sed multum cru- 
delitatis excessum adversus Judaeos exprompse- 
rant; cujus causa punitum iri dicit. Quare secun- 
dum hanc divisionem, videtur prophetia haec nono 
similis psalmo, qui unus est in Greca interpreta- 
tione, duo autem in Hebrza lingua, cum suo quis- 
que argumento. Et prioris quidem initium est :- 
« Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo; nar- 
rabo omnia mirabilia tua. » Finis autem : « Con- 
situe, Domine, legislatorem eis; sciant gentes 
quoniam homines sunt. » Alterius vero psalmi 
initium esL : « Ut quid, Demine, recessisti longe, 
despicis in opportunitatibus, in tribulationibus? » 
Finis : « Preparationi cordis eorum attendit auris 
tua, judicare pupillo et humili, ut non apponat 
ultra magnificare se homo super terram. » Jam 
vero in priore psalmo alienigenas increpat, id est 
finitimos, qui magnopere contra Judazos szvierant, 
ac propierea ponam 932 ipsis a Deo inflictam 
dicit; in altero populi ditiores ac principes objur- 


τοὺς περιοίχους, ὡς πολλῇ τῇ xat' αὑτῶν ὠμότητι C gat, qui pauperes iniquitate, detriinentis, injuriis- 


χρησαμένους, ὑπὲρ ὧν δὴ xaX τιμωρίαν αὐτοῖς ἐπ- 
ἔχθϑαι λέγει παρὰ τοῦ Θεοῦ“ ἐν δὲ τοῖς δευτέροις, τοὺς 
ἃ, τῷ λαῷ τῷ τε πλούτῳ xol τῇ δυναστείᾳ ἐπ᾽ ἀδι- 
πίαν καὶ βλάδην xai ἐπήρειαν τῶν πενέτων χεχρη- 
μένους, οὖς xai αὐτοὺς οὐχ ἔξω τιμωρίας ἔσεσθαί 
ψῃῆσι. Τοιοῦτο γάρ τι xai νῦν ὁ μαχάριος 'Au6axoup. 
ὁ προφήτης ποιεῖ, μερίζων τὸν λόγον εἴς τε τοὺς 
exp αὑτοῖς ἐπ᾽ ἀδιχίᾳ τῶν πενήτων τῇ προσυύσῃ 
πεγρτιμένους δυναστείᾳ * τούτους γὰρ ἐν τοῖς προτέ- 
pe αἰτιασάμενος, λέγει xat τὴν ἐπαγομένην αὐτοῖς 
ὑπὲρ τούτου τιμωρίαν᾽ xa εἰς τοὺς Βαδυλωνίους, ὦ» 
χαὶ αὑτῶν πλεῖστα ὅσα διατεθειχότων χαχὰ τὸν λαὸν 
ἐπαχθησομένην ὕστερον τιμωρίαν μηνύει. ᾿Αλλὰ γὰρ 


ü οὕτως " 
ΚΕΦ. Α΄. 


Στ. β΄. — «"Eox τίνος, Κύριε, χεχράξομαι, xai 
V) μὴ εἰσαχούσῃς ; βοήσομαι πρὸς σὲ ἀδιχούμενος, 
δεὶ οὐ μὴ σώσῃς ; » (p. 995) Οὐχ ὡς αἰτίασίν τινα 
τῷ tip προσάγων ὁ προφήτης ταῦτά φησιν, ἀλλὰ 
we; ἔθος αὐτοῖς ἐπὶ τῶν τινα δια πόρησιν ἐχόντων, 
À χεὶ ἀγανάχτησιν χινούντων διχαίαν κατὰ τῶν 
πκούντων, ἐν αἰτιατιχῷ λέγειν σχήματι τῶν πρατ- 


ὧν καὶ ὁ μαχάριος λέγει Δαυΐδ τὸ, «ἵνα τί, Κύριε. 


(47) In titulo 'A66. 
PaTrB20L. Gs. LXVI. 


Ἡμένων thv &ronlav: οὕτω χἀνθάδε φησίν * ὥσπερ. 


que vexabant; atque hos etiam haud penam eva- 
suros ait. Idem fere nunc agil heatus Habacucusg 
propheta, bipartito sermone, primo quidem ad- 
versus eos qui pauperes injusta vi opprimebant : 
his enim apprime increpitis, eventuram delicto 
penam praedicit; deinde in Babylonios converti- 
tur, qui cum innumera mala populo Judaico intu- 
lissent, punitionem ipsis impositum iri przdicit. 
Nunc postquam verborum prophete argumentum 
exposuimus, sequitur ut partes singulas conside- 
remus. Prait solitus libello titulus : « Assumptio 
quam vidit Habacucus propheta. » Sic autem exor- 
ditur : 


τοιαύτης τινὸς οὔσης τῆς ὑποθέσεως τῶν τοῦ προφήτου ῥημάτων, τὰ xatà μέρος σχοπητέον λοιπόν. 
Πρύχειται μὲν οὖν ἡ εἰωθυζα προγραφὴ τοῦ βιδλίου, « Τὸ λήῇμμα ὃ εἶδεν ᾿Αμδαχοὺμ ὁ προφήτης » ἄρχεται 


CAP. 1. 


Vgas. 9. — « Usquequo, Domine, clamabo, et 
non exaudies? vociferabor ad te vim patiens, et 
non salvabis * » Non tanquam expostulans, hzc ait 
propheta, sed more illorum, qui in re aliqua 
anxii, vel eliam justa indignatione commoti, figu - 
Tato ad expostulationem sermone de rerum acta- 
rum iniquitate queruntur. Ita scilicet hoc se loco 
gerit propheta. Sicut ergo beatus etiam ait David : 
« Ut quid, Domine, recessisti longe, despicis ἰὴ 


1", 


χὰ] 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


488 


opportunitatibus, in tribulationibus? Dum extollitur A ἀφέστηχας μαχρόθεν, ὑπερορᾷς ἐν εὐκαιρίαις, kv θλί- 


impius, incenditur pauper !*, » et reliqua; haud 
Deum culpans ita loquitur, sed illis irascens qui 
alia agunt, et quodammodo exzstuans, quod non 
cito panas debitas luerint. Ita et alibi: « Cur, 
Deus, repulisti in finem ? iratus est furor tuus ad- 
versus oves pascui tui * ? » Etenim magnitudine ma- 
lorum populo illatorum attonitus, sic etiam hoc 
loco loquitur. Velut etiam beatus Jeremias dicit : 
« Cur via impiorum  prosperatir, 993 beate 
agunt omnes reprobantes reprobrationes "9 ἢ» 
Nam ne iste quidem Deum accusans sic loquitur, 
sed indignans potius quod delictorum poenas 
non pertulerint. Pari enim prophetz oinnes animo 
erant. Quin et. illud apud beatum Davidem di- 


ψεσιν ; kv τῷ ὑπερηφανεύεσθαι τὸν ἀσεδῇ, ἐμπυρί- 
ζεται ὁ πτωχὸς, » xal τὰ ἑξῆς " οὐ γὰρ τὸν Θεὸν αἱ- 


. πκιώμενος ταῦτα λέγει, ἀγαναχτῶν δὲ χατὰ τῶν 


τοιαῦτα ποιούντων, καί τινα τρόπον διαπορῶν, ἀνθ᾽ 
ὅτου μὴ δίχας διδόασιν ὀξέως. Οὕτω χαὶ ἀλλαχοῦ" 
εἼνα τί, ὁ θεὸς, ἀπώσω εἰς τέλος, ὠργίσθη ὁ θυμός 
σου ἐπὶ πρόδᾳτα νομῆς σον ; » Διαπορῶν γὰρ ἐπὶ τῷ 
μεγέθει τῶν γεγονότων εἰς τὸν λαὸν, κἀνταῦθά quac 
καὶ πολλὰ δὲ τοιαῦτα &Üpot τις ἄν" ὥσπερ οὖν καὶ ὁ 
μαχάριος Ἱερεμίας φησί " « Τί ὅτι ὁδὸς ἀσεδῶν sb- 
οδοῦται, ηὐθήνησαν πάντες οἱ ἀθετοῦντες ἀδετή- 
ματα; » Οὐδὲ γὰρ οὐδ᾽ οὗτος τὸν Θεὸν αἰτιώμενος 
λέγει, ἀγαναχτῶν δὲ ἐφ᾽ οἷς ἔπραττον ὅτι μὴ διδόαφι 
δίκας " ἐπείπερ οἱ προφῆται πάντες ὁμοίως ἦσαν qs 


ctum : « Domine, in ccelo misericordia tua, et ve- B πρισμένοι, ἐχεῖνο δὴ τὸ παρὰ τοῦ μαχαρίου Δαυῖξ 


ritos tua usque ad nubes : justitia tua, sicut mon- 
les Dei; judicia tua abyssus multa *! : » quz ni- 
mirum dicit, benignitatem Dei demirans erga ho- 
mines tanquam infinitam, et quod multam de viro 
jisto gerat sollicitudinem, imperscrutabile dicens 
Dei examen οἱ judicium, quo seras peccantibus 
poenas imponit, quas szpe differt, quanquam multa 
inter homines mala versentur. Eodem prorsus modo 
hic quoque dicit propheta , iniquitati irascens 
principum populi, qui multam variamque pauperi- 
hus injuriam faciebant : magnopere quidem co- 
gnoscens digna esse suppliciis ea qux fiebaut, do- 
leus autem quod Deo ultionem differente, multa 


Aeyópevov * « Κύριε, ἐν τῷ οὐρανῷ τὸ ἔλεός cou, ἢ 
ἀλήθειά σου ἕως τῶν νεφελῶν, ἡ δικαιοσύνη σοὺ ὡς 
ὄρη Θεοῦ, τὰ χρίματά σου ἄδυσσος πολλή " » ἅπερ 
οὖν ἔφη xai τὴν φιλανθρωπίαν ἐχπληττόμενος vul 
Θεοῦ ὡς ἀμέτρητον οὖσαν, (p. ὅ56) καὶ τοῦ δικαίου 
τὴν φροντίδα ὅτι πολλήν γε ποιεῖται ταύτην " ἀνέ» 
uxcoy δὲ εἶναι λέγων τοῦ Θεοῦ τὴν δοχιμασίαν καὶ τὴν 
χρίσιν, καθ᾽ fiv οὐχ ὀξείας ἐπάγει τοῖς πταέουσι τὰς 
τιμωρίας, ἀναδάλλεται δὲ αὐτὰς πολλάκις, χαΐτοι γε 
ἐν ἀνθρώποις πολλῶν πασχόντων χαχῶς. Τὸν αὐτὸν 
δὴ τρόπον χαὶ ὁ προφήτης ἐνταῦθά φησιν, ἀγαναχτῶν 
ἐπὶ τῇ ἀδιχίᾳ τῶν ἐν τῷ λαῷ δυναστευόντων, xal 
πολλήν τινα xal πολύτροπον τοῖς πένησι τὴν ἐπ- 


adversus pauperes vigeret injustitia. Propterea, ceu (, ἦρειαν ἐπαγόντων " xal σφόδρα μὲν εἰδὼς, ὡς vip 


qui saepe expeliverat vindictam de iis capi tam 
prave agentibus, nihil vero impetraverat : « Us- 
quequo, inquit, Domine clamabo, et non exau- 
dies? » Nam sumpta sibi patientium injuste per- 
^ona dicit: Quousque tandem miseriis multis exer- 
citis clamo tuum eaxposcens auxilium, neque 
taruen id impetro? 


σώσῃς ; » ᾿Αναλαδὼν γὰρ τὸ τῶν ἀδικουμένων πρόσωπον οὕτω φησὶν, ὅτι Ἄχρι τίνος ἐν ταλαιπωρίαις se 
Axig ἐξεταζόμενος βοῶ μὲν αἰτῶν τὴν σὴν βοήθειαν, οὐ τυγχάνω δὲ ταύτης ; 


VEns, 5-5. — « Quare mihi ostendisti labores et 
do:ores, videre miseriam et impietatem? » Nil 
aliud quotidie video nisi laborem atque pressu- 
ram, quam mala ineunte principes pauperibus in- 
ferre conantur. « Contra me factum est judicium, 
et judex accipit. Propterea dissipata cst lex, et 
non deducitur ad finem judicium. » Queror itaque 
quod sepe vidi, nempe judicio instituto, jus om- 
nino contemni, sed respicientem personas judicem, 
hunc sibi proponere sentenlix suc scopum, ctmu- 
lando scilicet 994 oppressi detrimentum. Hinc 
legum tuarum observantia negligitur, nullaque ha- 
rum ratio habetur : nullius judicii bonus est exitus, 
sed manifesta iniquilate laborat. « Quia impius 
praevalet. adversus justum. » Qui igitur impie vi- 
vunt, et legitima tua pensi non habent, injuriarum 
umne genus pro sua prapotentia in egenos cou- 
ferunt, Nani. justum hoc loco dicit pro oppresso 


95 Psal. x, 1. !* Psal. Lxxin, 1. 


9 Jer, xui, 4. 


ρίας ἄξια τὰ πραττόμενα, ἀθυμῶν δὲ ὅτι τὴν ttpar- 
ρίαν ἀναθαλλομένου τοῦ Θεοῦ, πολλή τις f) χατὰ viv 
πενήτων γίνεται ἀδιχία. Διὰ τοῦτο ὡς ἂν πολλάχις 
αἰτήσας τοῦ Θεοῦ τὴν τιμωρίαν ἐπενεχθῆναι vl; ᾿ 
οὕτω διαπραττομένοις χαχῶς, ἀνύσας δὲ πλέον οὐδὲν, 
ε Ἕως τίνος, φησὶ, Κύριε, κεχράξομαι xai οὗ μὴ 
εἰσαχούσῃς, βοήσομαι πρὸ; σὲ ἀδιχούμενος, xal οὐ μὴ 














Στίχ. γ'-ε΄. — ε Ἵνα τί μοι ἔδειξας κόπους πῇ 
πόνους ἐπιθλέπειν ἐπὶ ταλαιπωρίαν χαὶ ἀσέδειαν: " 
Οὐδὲν γοῦν ἕτερον καθ᾽ ἐχάστην ἡμέραν ὁρῶ, ἀλλ᾽ ἢ 
πόνον χαὶ συντριδὴν, ἣν οἱ δυναστεύοντες ἀσεβεῖ 4. 
γνώμῃ τοῖς πένησιν ἐπάγειν πειρῶνται. ε Ἐξεναντίας 
μου γέγονε χρίσις, καὶ ὁ χριτὴς λαμθάνει" διὰ τοῦθ 
διεσχέδασται νόμος, (p. 597) xai οὐ διεξάγεται εἰς 
τέλος χρῖμα. ν» Αἰτιῶμαι γοῦν ἃ πολλάκις εἶδον, 5 
δίχης σογχροτουμένης παρορᾶται μὲν παντελῶς τὸ 
δίχαιον, πρὸς σχήματα δὲ ὁρῶν ὁ διχαστὴς τούτῳ 
πέρας ποιεῖται τῆς δίχης, ἐπαύξων τῷ hbun 
τὴν βλάδην ἐντεῦθεν γοῦν ἡμέληται μὲν τῶν vga. 
τῶν σῶν ἡ ἀχρίδεια, καὶ λόγος τούτων οὐθεὶς οὐδεν' ἢ 
δίχη δὲ οὐδεμία πέρας δέχεται χρηστὸν, ἀλλ᾽ εἰς ἀδρ΄ 
χίαν πρόδηλον χαταντᾷ. « Ὅτι ὁ ἀσεδὴς xir 
ναστεύει τὸν δίκαιον. » Οἱ γοῦν ἀσεδείᾳ συζῶντες πε ᾿ 
τῶν σῶν νομίμων οὐδένα ποιούμενοι λόγον, πᾶν εἶ“ 
δος ἐπηρείας κατὰ τὴν οἰκείαν δυναστείαν ἐπάγουθ 


'! Psal, xxxv, 6. 


429 


COMMENTARIUS IN HABACUCI CAP. 1. 


450 


«οἷς πενομένοις " δίχαιον γὰρ ἐνταῦθα τὸν ἀδιχού- A paupere, qui justam impetrandi defensionem di- 


μενον πένητα χαλεῖ, ὡς διχαίας γε τῆς ἐχδιχίας 
τευξόμενον. ε Ἕνεχεν τούτου ἐξελεύσεται τὸ χρῖμα 
διεστραμμένον. » Ἐντεῦθεν οὐδὲ παρὰ τοῦ χριτοῦ 
γινόμενόν τι μὴ διεστραμμένον ἴδο: τις ἄν ἐπειδὴ 
κἀκεῖνος ἀμελῶν τοῦ διχαίου πρὸς τὸν δυναστεύοντα 
«ὶν πᾶσαν ἔχει ῥοπήν. Εἶτα τὴν τῶν πραττομένων 
αἰτιασάμενος ἀτοπίαν ἐν τούτοις, ἐπάγει λοιπὸν τὴν 
“ἰμωρίαν " ὡς ἂν μετὰ τὴν ἕντευξιν τῶν πρὸς τὸν 
Θεὸν ἐξ ἀποχαλύψεως θείας ἐγνωχώς τε αὐτὴν xal 
μηνύων ἅπασι δικαίως. ε Ἴδετε, οἱ χαταφρονηταὶ, 


xgi ἐπιδλέψατε, χαὶ θαυμάσατε᾽ xat ἴδετε θαυμάσια, “- 


xai ἀφανίσθητε - διότι ἔργον ἐγὼ ἐργάζομαι ἐν ταῖς 
ἡμέραις ὑμῶν, ὃ οὐ μὴ πιστεύσητε ἐάν τις ἐχδι- 
τῖται. » (p. 558) ᾿Αλλὰ γὰρ οὐχ εἰς τὸ παντελὲς 


gnus erat. « Propterea egredietur judicium per- 
versum. » llinc nihil ne a judice quidem nisi per- 
versum fieri quisquam videat; nam et isle, zequi- 
tate omissa, ad potentem toto sui pondere inclinat. 
Deinde hanc operum szvitatem vituperans, poenam 
mox subdit, quasi hanc in tractatu cum Deo revc- 
latione superna novisset, camque merito cunctis 
portenderet. « Videte, contemptores, et respicite, 
et admiramini, et speclate mirabilia, et disperdi- 
mini, quia opus ego operor in diebus vestris, quod 
non crederetis si quis narraret. » Verumtamen 
haud perpetuo hxc a vobis fieri poterunt diviri 
judicii contemptoribus : videbitis enim miram 
quamdam punitionem vobis impactam, et omnimodo 


ὑμῖν ἐξέσται :οἰαῦτα ποιεῖν τῆς χρίσεως χαταφρο- B exilio parem; namque ita Deus vobiscum «get: 


γοῦσι τῆς θείας -" ὄψεσθε γὰρ θαυμαστήν τινα τιμω- 
ρίαν ἐπαγομένην ὑμῖν, xat πρὸς ἀφανισμὸν ἀρχοῦ- 
σαν παντελῆ, ἐπειδὴ τοιαῦτα ὑμῖν ἐπάξε: Θεός" 


quippe ita valent verba : Opusego operabor, quod 
incredibile narratu videbitur, ante hujus experi- 
mentum. Quod quale sit, dicit. 


touto γὰρ λέγει, " Epror ἐγὼ ἐργάζομαι, ὃ καὶ ἄπιστον ἂν ἐκ μόνης διηγήσεως γένοιτο πρὸ τῆς πείρας " 


“ποῖον τοῦτο λέγων. 

Στέχ. c^. —« Διότι ἐγὼ ἐγείρω τοὺς Χαλδαίους, 
τὸ ἔδνος τὸ πιχρὸν xai τὸ ταχινὸν, τὸ πορευόμενον 
à τὰ πλάτη τῆς γῆς, τοῦ χαταχληρονομῆσαι 
σκηνώματα οὐχ αὐτοῦ.» Ἐπάξω γὰο ὑμῖν τοὺς Βα- 
δυλωνίου; τῆς τοσαύτης ὑμῶν ἕνεχεν παρανομίας, 
ἔϑνος ὠμότατον, χαὶ μετὰ πολλοῦ τοῦ τάχους ἐπιτε- 
λοῦν ἃ βούλεται, ὃ πᾶσαν διὰ τὴν προσοῦσαν αὑτῷ 
δύναμιν μιχροῦ γε ἐπελεύσεται τὴν γῆν, ὡς ἂν περι- 
φάλοιτο χτῆσιν, τὴν μηδαμόθεν αὐτῷ προσήχουσαν 


VeRs. 6-8. — « Quia ego Chaldaeos suscito, gen- 
tem acerbam et velocem, quz ambulat super lati- 
tudines terre, ut possideat tabernacula non sua. » 
Adducam contra vos Babylonios, propter tantum 
scelus vestrum, gentem szvissimam, et ad id quod 
voluerit exsequendum expeditissimam, quz viribus 
quibus pollet universam ferme terram occupabit, 
ut ea sibi subjiciat, qua nullatenus ad se pertine- 
bant. « Terribilis 935 et illustris est » multum- 


μηδαμῶς. «Φοδερὸς xax ἐπιφανής ἐστι,» πολλοῦ γέ- C que terrorem afferens, notaque omnibus ob po- 


pare τοῦ φόδου xal χαταφανὴς ἅπασιν ix δύνασθαι 
μεγάλα. «ε Ἐξ αὐτοῦ τὸ χρῖμα αὐτοῦ ἔσται, χαὶ τὸ 
λῆμμα αὐτοῦ ἐξ αὐτοῦ ἐξελεύσεται.» Οὐθὲν τῇς ἐτέ- 
go» δεόμενος τυμμαχίας, ἀλλ᾽ αὑτὸς οἰχείᾳ τῇ δυνάμει 
πάντα διαπραττόμενος, ὥστε xal χρίνειν xai χατα- 
χρατεῖν ὧν βούλεται, ἀθρόον τε ἣν ἂν ἐθέλῃ τιμω- 
βίαν ἐπάγειν αὐτοῖς. « Καὶ ἐξαλοῦνται ὑπὲρ παρδά- 
δεις ob ἵπποι αὐτοῦ, καὶ ὀξύτεροι ὑπὲρ τοὺς λύχους 
«ἧς ᾿Αραδίας, xal ἐξιππάσονται οἱ ἵπποι αὐτοῦ, 
(p. 359) χαὶ ὁρμήσουσι μαχρόθεν᾽ χαὶ πετασθήσονται 
ὡς ἀετὸς πρόθυμος ἐπὶ τὸ φαγεῖν.» Ἱππιχὸν μὲν αὖ- 
τῷ παρεσχευαλσμένον ἐστὶ πρὸς πόλεμον, παρδάλεών 
τι xal τῶν κατὰ τὴν ᾿Αραδίαν λύχων ὀξύτερον" ol 
δὲ ἱππεύοντες τοσαύτῃ πρὸς τὸ πολεμεῖν χέχρηνται 
τῇ xpoüuuía, ὥστε θαῤῥοῦντας ἐπὶ γῆν ἐλαύνειν 


tenti? 5:8 magnitudinem. « Ex ipsa judicium cjus 
erit, el assumptio ejus ex ipsa egredietur. » Nul- 
lius auxilio indigens, sed suapte potentia cuncta 
exsequens, ita ut et decernat, et quod yult obti. 
neat, subitamque pro suo libito poenam hostibus 
impingat. « Et exsilient plus quam pardi equi ejus, 
et velociores lupis Arabiz. Εἰ equitabunt equites 
ejus, et de longinquo irruent, et. volabunt quasi 
aquila ad vorandum percita. » Equitatus vest illi ad 
bellum paratus, pardis et Arabiz lupis velocior. 
Tantus vero est equitum ad bellandum impetus, 
ut ad longinquas regiones alacriter discurrant, ac 
volare propemodum videantur iis qui procul ha- 
bitant, aquil:e instar quie in praedam insilit. 


πόῤῥωθεν χειμένην, xai μόνον οὐχ ἐφίπτασθαι «ul; 


τέῤῥωδεν αὑτῶν ἀπῳχισμένοις δοχεῖν, ἀετοῦ δίχην ἐπὶ θήραν ἑτοίμου. 
Σ-ῖχ, θ-τδ΄, — « Συντέλεια ἐπ' ἀσεδεῖς ἥξει ἀνθ- Ὁ — Vens. 9-14. — « Consummatio in impios veniet 


ttzxóta; προσώπῳ αὐτῶν ἐξ ἐναντίας. » Οὗτοι 
πάντας τοὺς ἐν τῷ λαῷ, τὴν χατὰ τῶν πενήτων ἀσέ» 
(μαν ἐπιδειχνυμένους παντελῶς ἀπολέσουσιν, οὐδὲ 
τρὸς τὸ βραχύτατον ἀντιδλέπειν αὑτοῖς, ἣ ἀνθίστα- 
ela; τολμῶντας. « Καὶ συνάξει ὡς ἄμμον αἰχμαλω- 
slav: χαὶ αὐτὸς ἐν βασιλεῦσιν ἐντρυφήσει, χαὶ τύ- 
pavvo; καίγνιλ αὑτοῦ * xai αὐτὸς εἰς πᾶν ὀχύρωμα 
ἐχξαίξεται, χαὶ βαλεῖ χῶμα, καὶ χρατήσει αὐτοῦ.» 
Πολλοὺς μὲν οὖν αἰχμαλώτους ἐργάσεται, ἀναριθμὴ - 
τοὺς οὐχ ἧττον fi ἄμμος" αὐτὸς δὲ τὴν ἰδίαν ἡδονὴν 
Siu) τῷ πολλὰς καθελεῖν βασιλείας " ὧν τὸν 


resistentes faciei ipsorum ex adverso. » Hi.cunctos 
de populo, qui adversus pauperes iniqui fuerunt, 
funditus perdent; nam ne brevissimo quidem tem- 
pore ex adverso intueri hostes aut iis obsistere 
audebunt. « Et congregabit quasi arenam captivi- 
tatem. Et ipse de regibus delicias capiet, et tvran- 
nus ludibria ejus : ot ipse cuilibet munitioni illu- 
det; el struel. aggerem, et capiet. illam. » Multos 
itaque faciet captivos, iino. innumerabiles quantum 
arena est. lpse vero voluptatem suam cumulabit 
multorum regnorum destructione, quam sing las 


451 


THEODORI MOPSUESTENI 


bore multo et quasi ludens patrabit; atque eadem A ἀφανισμὸν οὐ μετὰ πολλοῦ toU πόνον, ὡς ἂν παίζων 


facilitate munitissimas quoque urbes arcesque ob- 
ütinebit, struens expeditissime aggeres, atque omnia 
.ubruens sive menia sive aliud quidvis tutamen 
videtur. « Tuac mutabit spiritum, et pertransibit, 
el propitiabitur. » Verumtamen maximam hanc 
punitionem inspiciens Deus, et quidem a talibus 
talique animo praditis inflictam hominibus, suam 
adversus nos 936 iram onittet : οἱ per medios 
nos, ut ita dicam, providentia sua transibit, ve- 
niam priscis peccatis indulgebit, et impositam ho- 
ruin causa poenam remittet. « Hac est fortitudo 
Deo meo. Nonne tu a principio, Domine Deus 
sancte meus? Et non moriemyr? » Hoc est poten- 
tig opus, quod desuper pro nobis ostendit ille qui 
sanctus cst, et oui rei exsistenti superior : quam- 
obrem vivere quoque speramus, post pene de- 
pulsionem. « Domine, ad judicium rem hanc con- 
stituisti; et formavit me ut arguam disciplinam 
ejus. » Nempe ut erudiam correptione mea reli- 
quos homines, ne securi peccent. Deinde ad ipsum 
Deum convertit sermonem : «Purus oculus tuus, 
ne mala videat, et contemplari molestias non po- 
teris. » Multa tibi sequi juris cura est : quare male 
agentes spectare non sustinebis, et qui molestia- 
. ruin aliis οἱ contritionis auctores sunt. « Cur aspi- 
eis contemptores? Tacebisne, dum justum devo- 
rat impius? Et facies homines quasi pisces maris, 
et quasi reptilia non habentia ducem? » Non ergo 
spectare patieris eos qui punitionis tuz? contemptu 
. haec agunt; neque tantam iniquitatem dissimula- 
. bis, ut justi ab impiis propemodum devorentur. 
Alioqui videbimur a piscibus atque reptilibus duce 
. carentibus nihil differre, nisi tu punitionis tue 
demonstratione, palam fias ceu prases noster et 
.actuum omnium humanorum scrutator accuratus. 


B 


δὲ ποιήσεται ῥᾳδίως μετὰ πολλῆς δὲ τῆς εὐμαρείας 
χαὶ τῶν ἄγαν ὠχυρωμένων πόλεών τε χαὶ φρουρίων 
χρατήσει, χῶμά τε ἐγείρων μετὰ πολλῆς τῆς εὖχο- 
λίας, xai χατασπῶν πᾶν εἴτε τεῖχος εἶθ᾽ ἑτέρως 
πως ἡσφαλίσθαι δοχοῦν. ( p. 960) ε Τότε μεταθαλεῖ 
τὸ πνεῦμα αὐτοῦ, xat διελεύσεται, xal ἐξιλάσεται.» 
᾿Αλλὰ γὰρ μεγίστην τὴν ἐπαχθεῖσαν τιμωρίαν ἰδὼν 
ὁ θεὸς, ἅτε παρὰ τοιούτων χαὶ οὕτω διαχειμένων 
ἐπαγομένην ἀνδρῶν, μεταδαλεῖ μὲν τὴν χαθ᾽ ἡμῶν 
ὀργήν " ὥσπερ δὲ εἰς μέσους ἡμᾶς τῇ χκηδεμονίᾳ παρ- 
ελθὼν, συγγνώμην μὲν ὑπὲρ τῶν πάλαι πεπλημ- 
μελημένων δώσει, λύσει δὲ τὴν ἐπιχειμένην ἡ μὲν διὰ 
ταῦτα τιμωρίαν. «€ Αὕτη ἡ ἰσχὺς τῷ Θεῷ μου " οὐχὶ 
σὺ ἀπ᾽ ἀρχῆς, Κύρις ὁ Θεός μου ὁ ἅγιος; xai οὐ 
μὴ ἀποθάνωμεν.» Τοῦτο γὰρ τῆς σῆς δυνάμεως τὸ 
ἔργον, ὅπερ ἄνωθεν ἐπιδέδειξαι περὶ ἡμᾶς ἅγιος ὧν, 
xai πάντων ὑπερχείμενος τῶν ὄντων, ὑπὲρ ὧν δὲ xe) 
ξήσεσθαι προσδοχῶμεν, λυθείσης ἡμῖν τῆς τιμωρίας. 
« Κύριε, εἰς χρῖμα τέταχας αὐτὸ, xal ἔπλασέ με τοῦ 
ἐλέγχειν παιδείαν αὐτοῦ.» Ἄνωθεν γάρ με αὐτὸς εἰς 
τὴν τῶν ἁμαρτανόντων διέπλασας χρίσιν" ὡς ἂν καὶ 
παιδεύοιμι διὰ τῶν ἐλέγχων αὐτοὺς, ἔξω τῆς τοῦ 
πλημμελεῖν χαθίστασθαι ἀδείας * εἶτα πρὸς αὐτὸν 
ἀποστρέψας τὸν Θεὸν τὸν λόγον, « Καθαρὸς 6 ὀφθαλ)» 
μός cou τοῦ μὴ ὁρᾷν πονηρὰ, καὶ ἐπιδλέπειν ἐπὶ πά» 
νους οὗ δυνήσῃ.» Πολλὴ φροντίς σοι τοῦ διχαίου " ὅθεν 
οὐδὲ βλέπειν ἀνέχῃ τοὺς τὰ πονηρὰ ἐργαζομένους, 
πόνων τε χαὶ συντριθῆς ἑτέροις χαθισταμένους αἷ» 
τίους. (ρ.561) «Τί ἐπιδλέπεις ἐπὶ χαταφρονοῦντας:; 
παρασιωπήσῃ ἐν τῷ χαταπίνειν ἀσεδῆ τὸν δίχαιον" 
xai ποιήσεις τοὺς ἀνθρώπους ὡς τοὺς ἰχθύας τῆς θα» 
λάσσης, xai ὡς ἑρπετὰ οὐχ ἔχοντα ἡγούμενον. » Οὲ 
τοίνυν ἀνέχῃ θεωρεῖν τοὺς χαταφρονήσει τῆς σῆς qw 
μωρίας τοιαῦτα διαπραττομένους, οὐδὲ παραπέμει» 
σθα: τὴν τοσαύτην ἀδιχίαν, ὥστε διχαίους μονσνουχὶ 


καταπίνεσθαι ὑπὸ ἀσεδῶν * φανούμεθα γὰρ ἰχθύων τε xal ἑρπετῶν οὐχ ἐχόντων ἡγούμενον διαλλάττονῃξ, 
οὐδὲν, εἰ μὴ τῇ τιμωρίᾳ τῇ σῇ δῆλος γένοιο, ἐπιστατῶν τε ἡ μῖν χαὶ πᾶσαν ἐξέτασιν ἀχριθῇ τῶν ἀνθρωπείων 


“ποιούμενος πραγμάτων. 

Vens. 18-11. — Postquam hec omnia de Babv- 
loniis dixit, qui seve admodum populura tractave- 
rant, exponit deinceps hostis ejusdem potentiam, 
cujus ope quotquot vult' malis innumeris facile 
irretit. « Hamo sustulit illum ad consummationem, 
traxitque eum reli suo, el in sagenis suis aduna- 
wit. Propterea Lelabitur et gaudebit; propterea 
937 imnmolabit sagen; sux, et thurificabit reti 
euo. » (Quasi hamo aliquo ac reti plurimos poten- 
-tia sua circumveniens, supremo tradet exitio. Sic 
autein in potestatem suam cunctos rediget, ut οἱ 
operibus suis gavisurus sit, ac. propemodum quasi 
Deo alquo viribus suis propriorum gestorum ma- 
gnitudinem tributurus. Nam verba, « Imimnolabit sa- 
gens, et thurificabit reti , » dicit sumpta meta- 
phora ab iis qui in casu ejusmodi, gratias Deo 
referunt. Vult ergo dicere illum Dei instar imagi- 
nari omnia posse pro suo libito efficere; causam- 
que exponens, « Quia in ipsis, inquit, incrassavit 

(43) Cod. Συναγωγαῖς, 


D 


Στίχ. ιε΄-ἰζ΄, --- Ταῦτα δὲ ἅπαντα περὶ τῶν Bafue 
λωνίων εἰρηχὼς, ὡς πολλῇ xavà τοῦ λαοῦ τῇ ἀφειδίᾳ 
χρησαμένων, διηγεῖται λοιπὸν αὐτοῦ καὶ τὴν δύνα- 
μιν, f| χρώμενος, ὁπόσους ἂν ἐθέλοι μυρίοις χαχοῖς 
περιθάλλει ῥᾳδίως. « Συντέλειαν ἐν ἀγκίστρῳ ἀνέσπεα: 
σεν αὐτὸν, καὶ εἴλχυσεν αὐτὸν ἐν ἀμφιδλήστρῳ ai- 
τοῦ " χαὶ συνήγαγεν αὐτὸν ἐν ταῖς σαγήναις (48) αὖ» 
τοῦ " ἕνεχεν τούτου εὐφρανθήσεται χαὶ χαρήσεται" 
ἕνεχεν τούτου θύσει τῇ σαγήνῃ αὐτοῦ, καὶ θυμιάσει 
τῷ ἀμφιδλήστρῳ αὐτοῦ.» Ὡς γὰρ ἀγχέστρῳ τινὶ 
ἀμφιδλήστρῳ τῇ οἰχείᾳ δυνάμει πλείστους ὅσους κπε-- 
ριδαλὼν εἰς παντελῇ παραδίδωσιν ἀπώλειαν " οὕτω 
τε ἅπαντας ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν ἀθροίζει τὴν olxsiav, 
ὥστε ἥδεσθαι μὲν ἐπὶ τοῖς ἔργοις τοῖς ἰδίοις, χινδυ- 
νεύειν δὲ ὡς ἄν τινι Θεῷ τῇ οἰχείᾳ δυνάμει λογίζε- 
σθα! τῶν παρ᾽ αὐτοῦ γινομένων τὸ μέγεθος " (p. 501) 
τὸ Yàp,« Θύσε: τῇ σαγήνῃ, καὶ θυμιάσει τῷ ἀμφιδλή- 
στρῳ,,» τοῦτο λέγει Ex μεταφορᾶς τῶν ἐν τοῖς τοιοῦ» 
τοῖς τὴν εὐχαριστίαν ἀποτιννύντων τῷ Θεῷ. Βούλε- 


ν-" 


COMMENTARIUS IN HABACUCI CAP. li. 


4S4 


ἵν ὅτε μονονουχὶ Θεοῦ δίχην φαντάζεται A partem suam ; et cibi ejus electi. » Propriis viribus 


ἄντα χατὰ τὸ δοχοῦν ἑαυτῷ ποιεῖν" xal 
uev * «Ot ἐν αὐτοῖς ἐλίπανεν μερίδα 
τὰ βρώματα αὐτοῦ ἐχλεχτά.» Τῇ γὰρ 
sig λογίξεται τῶν χατωρθωμένων τὸ μέ- 
Uv δὴ προσγέγονεν αὐτῷ τὸν πλοῦτον αὐ- 
κεῖον * τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, ε« Ἐλίπανε με- 
» Ἐντεῦθεν δὲ, φησὶ, xal πάντων δὴ τῶν 
χαὶ ἐχλεχτῶν τὴν ἀπόλαυσιν ἔχει" ὅπερ 
(el τὰ βρώματα αὐτοῦ ἐχλεχτά. --- Διὰ 
1λεῖ τὸ ἀμφίδληστρον αὐτοῦ, xal διαπαν- 
ty ἔθνη οὐ φείσεται.» "Ex δὲ ὧν χατώρ- 
ες θαῤῥῶν Ext τῇ οἰχείᾳ χρῆται δυνάμει, 


rerum bene gestarum magnitudinem tribuit, unde 
illi opum cumulus accessit. Sic enim valent verba : 
«Partem suam incrassavit. » Hinc, inquit, rei omnis 
bomse et elect:e. fructum consecutus est; namque 
ita verba « Cibi ejus electi » intelligenda sunt. « ld- 
circo extendet rete suum, et cedi populorum 


"nunquam parcet. » Repetitis successibus elatus. 


potentiam suam exercebit, perpetuisque bellis in- 
dulgens, multam crudeliter devictorum stragem 
edet. Jam vero Babylonii gestis narratis ejusque 
per omuia adversus Judaicum populum scelere 
exaggerato, pergit dicere : 


€ χρώμενος ἀπαύστοις, πολὺν ἀφειδῶς τῶν ἐμπιπτόντων ἐργάζεται τὸν φόνον * εἰρηχὼς 65 τὰ 
Ιδυλωνίου γινόμενα, xa διὰ πάντων αὐτοῦ τὴν εἰς τὸν λαὸν παρανομίαν αὐξήσας, ἐπάγει λοιπόν" 


ΚΕΦ. Β΄. 
" -- 4 Ἐπὶ τῆς φυλαχῆς uou στήσομαι, 
μαι ἐπὶ πέτραν.» Ἐχ μεταφορᾶς τῶν ἐν 
φολιορχίᾳ τὴν τοῦ τείχους διαιρουμένων 
ἱπὶ τῆς φυλαχῆς, φησὶν, ἐγὼ στήσομαι τῆς 
ἵπῃ ὅτι Τοῦ ἐμοὶ προσήχοντος οὐκ ἐχστή- 
83) ἀλλὰ γὰρ ἕξομαι τούτον, ἐν ἀσφαλείᾳ 
waleccávat νομίζων εἰ ταῦτα ποιοίην. 
9v ποιῶν ὃ λέγει " « Καὶ σχοπεύσω τοῦ 
GE ἐν ἐμοὶ, χαὶ τί ἀποχριθῶ ἐπὶ τὸν 
4 Βούλεται εἰπεῖν ὅτι, Ἔργον ἡμῶν πρὸς 
ρᾷν, xal τὰ ἐχεῖθεν γινόμενά τε xal 
ἰέχεσθαι, ἐντεῦθεν γάρ pot xal ἀσφάλεια 
σέβται. Διχμενῶ τοίνυν, φησὶν, ἀφορῶν 
περὶ τῶν γινομένων ἀποφαίνεται Θεὸς, 


; μαθὼν ἀποχρίνωμαι χαὶ αὐτὸς τὰ δει- C 


λαῷ εἰς ἔλεγχόν τε αὑτῶν ἑξῆς. Ὥσπερ 
ιωτέροις τῶν ἐν τῷ λαῷ τὰς πλημμελείας 
E ἀποχαλύψεως ἐγνωχὼς θείας τὴν ἐπ- 
y αὐτοῖς διὰ τῶν Βαδυλωνίων τιμωρίαν 
πάνταυθα τοῦ Βαδυλωνίου τὰς παρανο- 
€» λέγει μὲν ἀναμένειν παρὰ τοῦ Θεοῦ 
τί ποτε χαὶ περὶ τούτων ἀποφαίνεται" 
me τὴν ἐπὶ τούτοις ἀποχάλυψιν αὐτῷ γε- 

φησι’ « Καὶ ἀπεχρίθη πρός με Κύριος, 
Γράψον ὄρασιν σαφῶς εἰς πυξίον, ὅπως 
γινώσχων αὐτά. » ᾿Αναμένειν γὰρ εἰρη- 
ἅτινα περὶ τούτων ἀποφαίνεται ὁ θεὸς, 
κοχεχρίσθαι πρὸς αὐτὸν φησὶ τὸν Θεόν " 
v αὐτῷ ὡς ἐν ὁράσει θεία εἰς πυξίον γρά- 
μενα, ἵνα πᾶσιν f] σαφῇ τε xal δῆλα 
δόαιν τὰ εἰρημένα τε χαὶ γεγραμμένα. 
πι δὲ τὰ περὶ τοὺς Βαδυλωνίους ἐσόμενα, 
φησιν. Εἶτα ἐπάγει" «Διότι ἔτι ὅρασις 
ιακρὸν, xai ἀνατελεῖ εἰς πέρας χαὶ οὐκ 
Τὸ μὲν γὰρ δειχλέντα οὐ παραυτίχα ἐκ- 
ἱλὰ μετά τινὰ χρόνον, ὃς ἀφέστηχε νῦν, 
πῶς xai λήψεται πέρας " ἐπεὶ urbb μά- 
t, ἀλλ᾽ ὡς xai ἐσόμενα πάντως. « Ἐὰν 
πόμεινον αὐτὸν, ὅτι ὁ ἐρχόμενος ἥξει xai 
3). » Ὥστε εἰ xat. τις ὑπέρθεσις δόξειεν 
γτων γίνεσθα:, τέως ἀναμείνατε πάντως 
ἢ &reo ὡς ἐσόμενά τι χαὶ ἐλευσόλεν 


CAP. II. 


Vyns. 1-4. « Super custodia mea stabo, et supra 
petram ascendam. » Metaphora sumpta ab iis qui 
belli tempore οἱ obsidionis custodiendi muri vices 
sibi distribuunt. «Super custodia, inquit, mea staho;» 
pro eo ut dicat, Officio meo non deero, sed illud 
observabo: etenim valde tutum me existimabo, 
si ila me' geram. Atque adhuc apertius 93$ lo- 
quens, « Et contermplabor, inquit, ut videam quid 
in meloquatur, et quid respondeam ad correptio - 
nem meam.» Dicere vult. officii esse nostri ad Deum 
respicere, et quz inde accidunt et ostenduntur, 
excipere. Hinc enim mihi plurimum tutamen erit. 
Perseverabo itaque spectans, quid forte Deus ali- 
quando de rerum eventu revelet, ut hoc cognito, 
renuntiem ego quoque populo ostenta ihi ad il- 
lius futuram correptionem. Sicut autem in supe- 
rioribus, postquam populi peccata recitavit, tan- 
quam divina revelatione illustratus, imponendam 
populi poenam dixit : ita etiam hoc loco, dictis Ba- 
bylonii sceleribus, ait se exspectare a Deo monitio- 
nem, quid aliquando de his quoque patefacturus 
sit. Mox addit, quam super his acceperat revelatio- 
nem. Idcireo ait : « Et respondit mihi Dominus 
dixitque : Scribe manifeste visa in buxo, ut per- 
sequatur qui legit ea. » Postquam dixit. exspectare 
sea Deo moneri, quale de his oraculum reddat; 
hzc sibi a Deo responsa dicit : Jussisse videlicet 
tanquam ex divina visione in buxo scribere quz 
ostensa fuerant, ut omnibus perspicua flerent ac 
patentia legentibus qux» dicta eraut οἱ scripta ; 
nempe ea qua a Dabyloniis eventura erant, et a se 
inferius dicenda. Tum addit : « Quia adhuc visio in 
longum tempus, et orietur in finem, et non in va- 
cuum. » Etenim qua ostensa sunt, haud statim 
exitum habebunt, sed post aliquod tempus, quod 
nunc abest , sed tamen omnino erit, ac finem ac- 
cipiet : non enim lixc. frustra. revelata sunt, sed 
prorsus ut eventura. « Si moram fecerit, exspecta 
illum, quia veniens veniet, et non tardabit. » Quare 
eliamsi dilatio forte aliqua eorum qux pradicta 
eunt, fieri videbitur, constanter interim exspectate ; 
siquidem qua futura eventuraque predicta sunt, 


4355 


THEODORI MOPSUESTENI 


A36 


ea, Inquam, evenient fientque prorsus, neque in A μεμήνυται, ταῦτα δὴ ἧξε: τε xat γενήσεται πάντως, 


perpetuam dilationem íncurrent. « Si se subira- 
xerit, non bene placebit anime: mee 939 super 
euni ; justus autem ex (ide mea vivit. » Si quis ad 
fidem futuris rebus predam torpuerit, et ancipiti 
animo erit, hic mihi valde est invisus : ego enim 
justum illum esse definio, qui promissionibus cre- 
dit, et utilitatem ex eis capit; 


Vgns. 5, 6. — His circa revelationem diclis, at- 
que ad credendum ostensis hortatus, deinceps vi- 
sionem evolvens ail : « Vir autem presumptiosus 
et contemptor atque supcrbus nihil perducet ad 
inem. » Probe ergo cognoscite hunc hostem ve- 
strum, Babylonium designans, immodica arrogan- 


οὐ μὴν εἰς ὑπέρθεσινἐμπεσεῖτα: ma yveA m. € "E.àv ὕπο- 
στείληται, οὐχ εὐδοχεῖ 4) duyt) μον ἐπ᾽ αὐτῷ ᾿ ὁ δὲ 
δίκαιος ix πίστεώς pou ζήσεται.» Ὥστε εἰ xal τις 
ὀχνήσειε περὶ τὴν πίστιν τῶν ἐσομένων, xal ἄμφι- 
θάλλων εἰ γενήσεται πάντως, σφόδρα μοι διὰ μίσους 
ἐστὶν ὁ τοιοῦτος * ἐπειδὴ δίχαιον ἔγωγε ὁὀρέζομαι τὸν 
πιστεύοντά τε τοῖς ἐπηγγελμένοις, xaX τὴν ἐξ αὐτῶν 
κομιζόμενον ὠφέλειαν. 

Exly. &', ς΄. — Ταῦτα περὶ τῆς ἀποχαλύψεως tb 
ρηχὼς, xai προτρεψάμενος πιστεύειν τοῖς δειχνυμέ-» 
νοις, λοιπὸν ἐπάγων τὰ τῆς ὁράσεως οὕτω φησίν" 
« Ὃ δὲ χατοιόμενος καὶ χαταφρονητὴς ἀνὴρ dia on 
οὐθὲν οὐ μὴ περάνῃ. » Εὖ ἴστε τοίνυν, φησὶν, tov- 
τονὶ τὸν πολέμιον τὸν ὑμέτερον * λέγει δὲ τὸν Βαδυ- 


tia elatum, divinzeque patienti. contemptorem, et B λώνιον, (p. 565) τὸν ἀμέτρῳ τῷ οἰήματι χεχρημέ- 


aliorum calamitatibus exsultantem, hunc, inquam, 
dominationis sue negotium felici exitu non con- 
clusurum, sed terribilein quamdam a divina vindi- 
cta conversionem experturum. « Qui dilatavit sicut 
infernus animam suam, et mortis instar est insa- 
tiabilis ; qui adunabit sibi ommnes gentes, et cun- 
ctos populos ad se recipiet. » Qui quasi infernus 
adversus omne& vim suam extendit, passim inter- 
ficiens, et mortis imitator nullam occisorum satie- 
tatem cepit, captivans plurimos, ei ubique omnes 
sub süam potestatem redigens, hic formidabilem 
quamdam abs divina ira subversionem patietur. 
v Nonne hiec omnia parabolam adversus eum &u- 
inent, et problema de ipso narrabunt ? dicentque : 
γα qui sibi non sua multiplieat ! Quousque collare 
" suum aggravabit vehementer ? » (Cuncti postea 
quotquot ubique sunL, rerum ejus conversione at- 
tonili , tanquam in. parabola, dicent : Miserrimus 
ille omnium qui alienz rei rapina suas opés auget, 
qui gravis subditis fit ob sux s:xvitatis pondus : id 
enim significat dictio, collare suum graviter ag- 
gravans. Profecto haud poterit ad extremum us- 
que haec agere : namque id denotatur vocabulo 
quousque, quod in medio 240 positum, ad 
omnia refertur : quasi dicatur : Haud in perpetuum 
lioc statu erit, sed conversionem res ejus patien- 
tur, propter infligendam ipsi a Dco poenam. 


voy xai χαταφρονοῦντα τῆς ἀνεξιχαχίας τῆς Osla;, 
xai ἐν ταῖς ἑτέρων ἀλαζονενόμενον δυσπραγίαις, οὐκ 
εἰς πέρας μὲν οὖν τὰ ἐπὶ τῆς ἑαυτοῦ δυναστείας, 
qo6spàv δέ τινα τῇ ἀπειλῇ τῇ θείᾳ τὴν μεταδολὴν 
ὑπομενοῦντα. « "Og ἐπλάτυνε χαθὼς ὁ ἄδης τὴν 
Ψυχὴν αὐτοῦ, xal αὐτὸς ὡς θάνατος οὐκ ἐμπιμπλά.- 
μενος " xai ἐπισυνάξε:! πρὸς αὐτὸν πάντα τὰ ἔθγη, 
χαὶ ἐχδέξεται πρὸς αὐτὸν πάντας τοὺς λαούς. » Ὁ 


γὰρ δίκην boo κατὰ πάντων ἐχτείνας λαυτὸν, χαὶ 


πάντας μὲν ἀναιρῶν, κατὰ μίμησιν δὲ θανάτου χό- 
ρον τῶν ἀναιρουμένων οὐκ ἔχων, χειρούμενός τὲ 
πλείστους, χαὶ τοὺς πανταχόθεν ὑπὸ τὴν οἰκείαν ἄγων 
ἐξουσίαν, φοδεράν τινὰ τὴν μεταδολὴν διὰ τῆς ὀργῆς 
ὑπομενεῖ τῆς θείας. « Οὐχὶ ταῦτα πάντα παραδολὴν 
χατ' αὐτοῦ λήψονται, καὶ πρόῤδλημα εἰς διήγησιν αὖ» 
τοῦ ; xaX ἐροῦσιν, Οὐαὶ ὁ πληθύνων ἑαυτῷ τὰ os 
ὄντα αὐτοῦ Ἰἕως τίνος xai βαρύνων τὸν χλοιὸν αὑτοῦ 
στιθαρῶς :ν Δπαντες δὴ λοιπὸν οἱ πανταχοῦ τὴν 
χατ' αὐτὸν μεταδολὴν ἐκπληττόμενοι ὡς ἐν mapse 
ὀολῇ, πάντες ἐροῦσιν Ἐλεεινότατος δὴ πάντων d 
τὰ ἑτέρων ἀφαιρούμενος, xal τὸν οἰχεῖον αὔξων 
πλοῦτον, ὁ βαρὺς τοῖς ὑπηκχόοις διὰ τὴν ὑπερδολὶν 
τῆς ὠμότητος " τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, « βαρύνων τὸν 
χλοιὸν αὐτοῦ στιδαρῶς - » o) γὰρ εἰς τὸ παντελῆς 
δυνήσεται τὰ τοιαῦτα ποιεῖν τοῦτο γὰρ λέγει τὰ 
« ἕως τίνος, νῦ διὰ μέσου χείμενον, (p. 566) πρὸς 
ἅπαντα ἀποδέδοται, ἵνα εἴπῃ, ὅτι Οὐκ εἰς τὸ παν" 


λὲς γενήσεται τοιοῦτος, μεταδολὴν τῶν xav' αὐτὸν δεξομένων, διὰ τὴν ἐπαγομένην αὐτῷ παρὰ τοῦ el 


νιμωρίαν. 


Vgns. 7-10. — Deinde qualiter quomodeque ea D Στίχ. ζ'-ι΄. — Εἶτα πῶς xal τίνα τὸν τρόπον M- 


ent dicit : « Quia subito cousurgent qui mordeant 
eum, et vigilabunt insidiatores tui, et eris in ra- 
pinam eis. » Emergent preter omnem erspecia- 
tionem hostes, damnis tuis intenti, bona tua omnia 
diripientes. « Quia tu spoliasti gentes multas, 
spoliabunt te omnes -reliqui populi, propter san- 
guinem hominum, et. impietatem regionis ac civi- 
Latis, et cunctorum incolarum ejus. » Quemadmo- 
dum ipse impetu facto aliena rapuisti, ita vicissim 
iua diripientur ab iis qui puniendi tui causa relicti 
sunt, quia tu nempe plurimos Dei famulos intet- 
fccisti, et adversus Dei regionem ac civitatem im 
pie egisti, contra onines denique illius incolas, llic- 






γων, € Ὅτι ἐξαίφνης ἐξαναστήσονται δάκνοντες eb» 
τὸν, xal ἐχνήψουσιν οἱ ἐπίδουλοί cou, καὶ ἔσῃ abe - 
εἰς διλρπαγὴν. » ᾿Αναφανήσονται γὰρ παρὰ 
ἐλπίδα πολέμιοι, λέγει δὲ τοὺς Πέρσας, οἵ ι 
δήγμασι ταῖς ἐφόδοις ταῖς οἰκείαις διασπάσουσί UM ' 
τὴν δύναμιν καὶ τὴν ἐξουσίαν, μετὰ πολλῆς μὲν VÀ 
ἐπιμελείας τὰ πρὸς βλάδην σὴν ἐργαζόμενοι" δ᾽ 
ἁρπαγῆς δὲ xal τά σοι προτόντα τιθέμενοι πάν 
« Διότι σὺ ἐσχύλευσας ἔθνη πολλὰ, σχυλεύσουσί et 
πάντες οἱ ὑπολελειμμένοι λαοὶ δι᾽ αἵματα ἀνθρώ» 
πων, καὶ ἀσεθείας γῆς καὶ πόλεως xal πάντων τῶν 
χατοιχούντων αὐτήν. » Ὅνπερ γὰρ τρόπον UM 
ἐπιὼν ἀφήρου τὰ ἑτέρων, τὸν αὐτὺν δὴ τρόπον ἀφει» 


COMMENTARIUS IN lIABACUCT CAP. 1l. 


438 


, τά co: προσόντα παρὰ τῶν εἰς *tjit)- A rusalem scilicet, et quidquid ad eam pertincbat. 


talelsipévev* ὑπὲρ ὧν ἀνεῖλές τε 
) τῷ Θεῷ προσηχόντων, χαὶ ἡσέδησας 
! τὴν θείαν χαὶ τὴν πόλιν, χαὶ πάντας 
ἦντας αὑτὴν, λέγει ὃὲ περί τε τῆς 1ε- 
, τῶν xaT' αὐτὴν ἁπάντων. ET0' ὡς ἂν 
ὁτῷ διχαίως πεπονθότι τοιαῦτα, λέγει 
ας ὑπὲρ ὧν τὴν τοιαύτην δέδεχται τι- 
δ πλεονεχτῶν πλεονεξίαν χαχὴν τῷ οἴχῳ 
T) τάξαι εἰς ὕψος νοσσιὰν αὑτοῦ, τοῦ 
kx χειρὸς xaxov! ἐδουλεύσω αἰσχύνην 
, συνεπέρανας λαοὺς πολλοὺς, xal ἐξ- 
fj σον.» Αὐτὸς 130a, φησὶν, ὁ ἀμέτρῳ 
ἢ πλεονεξίᾳ ἐπὶ τῷ τὸν πλοῦτον αὔξειν 
Lv ἀλλοτρίων xaxov, ὑψηλήν τε τῆς 
λείας ἀποδεῖξαι τὴν σύστασιν “ εἴτα 
"οίεις, ὅπως δ᾽ ἂν δυνηθείσης τῶν ἐπ- 


Postlinc quasi ei juste insultans talia passo, sce- 
lera recitat, quorum causa yosnam hujusmodi luit. 
« O qui ampliat avaritian malam domui sue, ut 
ponat in excelso nidum suum, ut eruatur de manu 
malorum i Cogitasti confusionem domui ἴθ, con- 
sunipsisti populos multos, et peccavit anima tua. ν» 
Tu, inquit, immodica habendi cupiditate percitus, 
ob opes tuas. ex alienis damnis augendas, subli- - 
memque regni tui conditionem ostentandam ; duin 
hzc ageres, haud tamen potuisti discernere quo- 
modo imponendorum tibi malorum pondus ν᾽ ἄγος : 
sed multos interim ledens, atque in ounes secure 
peccans; haud divitias, ut credebas, sed ignomi- 
niam, ut reapse exitus ostendit, domui tu: conci- 


B liasti ; nam ob hzc omnia quz fecisse te constat, 


hanc poenam persolvisti. 


χαχῶν ἀπαλλαγὴν εὕρασθαί τινα, συνιδεῖν οὐ δεδύνησαι * ἀλλὰ γὰρ πολλοὺς ἀδιχῶν παρανομῶν 
€ ἀδεῶς, οὐ πλοῦτον, ὡς (ou, αἰσχύνην Ok, ὡς ἡ ἔχδασις δεδήλωχε, τῷ οἴχῳ συνήγαγες; τῷ 
| γὰρ ἁπάντων ὧν διαπεπραγμένος ὦψαι, τὴν τιμωρίαν δέδωχας ταύτην. 


-— € Διότι λίθος Ex τοίχου βοήσεται, 
: ἔχ ξύλου φϑέγξεται αὐτά. » Τοιγαροῦν 
νὸς τῶν χαχῶν, xal Ex τῶν οἰχοδομῶν 
ἤγειρα: ἀναπέμπονται ὡσπερεὶ ςωναί 
Ἰροῦσαί σου τὴν πλεονεξίαν, τῶν τε λί- 
ἢ φωνὴν ἀφιέντων χατὰ σοῦ τοιαύτην, 
λήχων δὲ σὺν αὐτοῖς ὁπόσους ἐν μέσαις 
uv τε xai πλίνθων ἁρμογαῖς ἐμφωλεύειν 
y μέσοις πολλάχις εὑρίσχεσθαι τοῖς ξύ-. 
ὧν γὰρ ἐνταῦθα λέγει τὰ ἕν τε ξύλοις 
, (p. 368) ἕν τε τοίχοις ἐν μέσῳ τῶν 
Mac ἐμφωλεύειν, ὡς ἄν τις εἴποι ζωῦ- 
πώληχας οὕτως ὀνομάζων, ὡς ἂν χοινῇ 
Ἰγορίᾳ καλουμένων ἁπάντων τῶν τοιού- 
& τινα ἐν τοῖς χαταγαίοις εἰωθότα μᾶλ- 
") τῆς νοτίδος εὑρίσχεσθαι ἃ χανθαρίδας 
ἃς 6b ἔφασαν τὸν Σύρον πάσσαλον λέ- 
δητον εἴη ἂν ἀφέντας τῆς "E6patboc τὴν 
ἣν ὁ προφήτης ἐφθέγξατο, ἥνπερ οὖν 
je οἰκείας ἑνμηνείας σαφῆ χατέστησαν 
λήχοντα, δόχιμοξ τε xal ἀχριδῶς τῆς 
ἰστήμονες ἐχείνης, Σύρῳ προσέχειν με- 
τὴν ᾿'Εδραΐων εἰς τὴν Σύρων εἶτα πολ- 
Iepa τὸ οἰχεῖον, νόμον βουληθέντι θεῖναι 
"κεῖ pot, μὴ συνεὶς ὅ τί ποτε λέγει, τὸν 


Vgns. 14. — « Quia lapia de pariete clamabit, 
et scarabzus de ligno loquetur ea. » Igitur 94] 
ex cumulo malorum, necnon ex :edificiis quz con- 
tra fas struxisti, voces veluti quaedam mittuntur 
qui tuam avaritiam accusant, saxis ipsis propemo- 
dum sic contra te clamantibus, necnon el ver- 
mibus quotquot in mediis saxis laterumque jun- 
cturis latitare solent , et intra ligna sxpe coimperiri. 
Etenim scarabeum hoc loco appellat animalcula 
que in lignis occurrunt, et in muris intra lapides 
lateresve cubitant, quasi, inquam, hoc nomine dicat 
animalcula quavis et vermes, ceu si Omnia coti- 
muni hac appellatione vocitentur. Sunt etiam sub- 
terranea quedam in media precipue rubigine in- 
veniri solita, quas cantharidas vocant. Nonnulli 
vero dixerunt. apud Syrum interpretem pasillum 
legi. Atqui stultum est omissa Hebraica lingua, 
qua propheta locutus est, cujus vocabulum propria 
interpretatione septuaginta viri nobis declararunt, 
probati nimirum illi et ejus lingua accurate periti, 
Syro attendere qui Hebraicum scriptum ad Syro. 
rum sermonem transtulit : qui sepe errorem suum 
pro linguz regula vult obtrudere, quantum mibi 
videtur, quid dicat minime intelligens : itaque pro 
scarabzxo passim in muris cubitare solito, paxilluu 


vu γε εἰωθότα ἐμφωλεύειν τοῖς τοίχοις p posuit, ut quamdam sermonis sequelam retinere 


Ve » τεθειχέναι, ἵνα δοχῇ τινα τὸ λεγό- 
υϑέαν ἔχειν χαίτοι γε πάσσαλον ἐχ ξύ- 
'ϑαι ἀναχόλουθον ἄγαν, ἐπειδὴ ἐχ τοίχον 
ενον, Ex ξύλου δὲ οὐχέτι" οὐ γὰρ ὥσπερ 
υντίθεται τοῖχος, οὕτως ix πασσάλων 


ιε΄. — Οὐ μέντοι γε προφήτης ἐπειδὴ χαὶ 
ἰὼν εἴτε τῶν Evióvtov αὐτοῖς ἔφη τὴν 
γίνεσθαι xax! αὐτοῦ, καλῶς ἐπήγαγεν" 
οοδομῶν πόλιν ἐν αἵματι, χαὶ ἑτοιμάξων 
ἱκίαις * οὗ ταῦτά ἔστι παρὰ Κυρίου παν- 
* (p. 369) χαὶ ἐξέλιπον λαὸν ἰχανὺν ἐν 
ve πολλὰ ὠλιγογύζησεν, ὅτ' πλταθήσε- 


videretur. Atqui paxillum ex ligno loqui, nou est 
consentaneun) : nam si ex muro polest, ex ligno 
nequaquam : non enim sicut ex lapidibus murus 
conficitur, ita ex paxillis lignum. 


Vens. 12-15. — Ergo propheta, quandoquidem ex 
muris et ex hzrentibus illic aniinalculis accusation «m 
fieri contra Babylonium dixit, praeclare addidit : « V.c 
qui »dificat civitatem in sanguinibus, et przparat 
wbem in iniquitatibus! Non sunt liec ἃ Domino 
omnipotente. Et defecerunt populi multi in igne, οἱ 
gentes mult animo conciderunt. Quia rceplcebitue 


439 


THUEODORI MOPSUESTENI 


δὴ 


terra, ut cognoscat gloriam Domini : quasi aqua A «at ἣ γῆ τοῦ γνῶναι τὴν δόξαν Κυρίον, ὡς ὕδωρ πολὺ 


multa 9/49 operiens maria. » Quis te non defleat 
urbes czdibus et iniquitatibus zdificantem? Neque 
enim cernis quaenam tibi hujus rei causa a Deo 
[nferentur mala. Tu quidem multos, quot nemo 
recitabit, quasi igne crudelitate tua consumpsisti : 
multos ad vitz exitum intolerandis zsrumnis de- 
duxisti : quamobrem nunc hzc sustines : ut. ita 
omnes per orbem terrarum homines agnoscant ma- 
gnam Dei providentiam talia operantem, tibique 
ob facinora tantam poenam imponenti, peccatorum 
tuorum multitudini convenientem. Rursusque cum 
exprobratione : « O. qui propinat, inquit, proximo 
suo subversionem turbidam, et inebriat ut inspiciat 
in speluncas eorum! » Dixi jam sape, vinum et 
ipsam potationem pro zrumnis dici. Tu ergo es, 
qui universis hominibus turbidum potum propinas, 
iuebriare ac subvertere potantes omnino valentem, 
id est, gravissimum supplicium cunctis infers. Hze« 
faciebas, inquit, dum aliena concupisceres, et alic- 
nos thesauros scrutareris, ut in rem tuam sevo- 
cares. 


Vens. 16-18. — « Saturitatein ignominiz de glo- 
ria bibe et tu : cor commovetor et concutitor. » 
Quz igitur aliis fecisti, dignus ipse pati es ; ut post 
omnem illam gloriam ignominia ohrutus, nutans et 
concidens, quasi crapula quadam, a magnitudine 


χαταχαλύψαι θαλάσσας. » Οὐχ ἄν σε θρηνήσειεν ix 
φόνων χαὶ ἀδιχιῶν χατασχευάζοντα πόλεις; Οὐ yap 
συνεώρας ἅτινα ὑπὲρ τούτων ἐπενεχθήσεταί σοι 
παρὰ τοῦ Θεοῦ " ἀλλὰ πολλοὺς μέν τινας καὶ ἀμυθῆ- 
τους ὥσπερ πυρὶ τῇ σαυτοῦ χαταναλώσας ὠμότητι, 
πολλοὺς δὲ πρὸς αὐτὸ τὸ τέλος ἤγαγες τοῦ βίου ταῖς 
ἀνηχέστοις συμφοραῖς " ὑπὲρ ὧν δὴ ταῦτα νῦν ὑπο- 
μενεῖς, ὥστε ἅπαντας τοὺς χατὰ γῆν ἀνθρώπους 
ἐπιγνῶναι τῆς θείας οἰχονομίας τὸ μέγεθος τοιαῦτα 
ἐργαζομένης " οὕτω τέ σοι τῷ τοσαῦτα δυνηθέντι καὶ 
πεποιηχότι, φοδερὰν ἐπάγοντι τὴν τιμωρίαν, xal 
πρέπουσάν Ye τῷ πλήθει τῶν ἡμαρτημένων ὑπὸ 
σοῦ. Καὶ πάλιν ὀνειδιστιχῶς λέγων" « "D ὁ ποτίζων 
τὸν πλησίον αὐτοῦ ἀνατροπὴν θολερὰν, καὶ μεθύ- 
σχων ὅπως ἐπιδλέπῃ ἐπὶ τὰ σπήλαια αὐτῶν. » Εἶπον 
πολλάκις ὅτι τὸν οἶνον xal τὸ πίνειν αὐτὸν ἐπὶ τῆς 
συμφορᾶς λέγει. Σὺ οὖν, φησὶν, ἦσθα ὁ πᾶσιν ἂν 
θρώποις πόμα θολῶδες προσάγων, βεθύσχειν τε καὶ 
ἀνατρέπειν τὸν πίνοντα δυνάμενον παντελῶς va 
εἴπῃ, τιμωρίαν βαρυτάτην ἅπασιν ἐπάγων " ταῦτα 
δὲ, φ»σὶν, ἐποίεις τῶν ἀλλοτρίων ἐπιθυμῶν, (p. 810) 
xai τοὺς θησαυροὺς τοὺς ἀλλοτρίους ἀνερευνώμενος 
χαὶ σαυτοῦ ποιεῖν ἐθέλων. | 
Στίχ. ις΄-τη΄. — « Πλησμονὴν ἀτιμίας Ex. δόξης 
πίε χαὶ σύ" χαρδία σαλεύθητι, xal σεΐσθητι. » "À 
τοίνυν πεποίγχας ἑτέροις, δίχαιος ἂν εἴης παθεῖν" 
ἵν᾿ ἐξ ἀπάσης ἐχείνης τῆς δόξης ἀτιμίας πληρωθεὶς, 
διασαλευόμενός τε xai καταπίπτων ὡς ὑπό τινος pé- 


punitionis fias. « Circumdedit te calix dexter Do- (. θης τῇ τῆς τιμωρίας διαμένοις ὑπερδολῇ. « "Exi- 


mini, et aggesta est ignominia super gloriam tuam.» 
Adduxit tibi calicem suum Deus, pro eo ut dicat 
decretam a se poenam, ut gloria tua in ignominiam 
plurimam undique in te congestam deinceps con- 
vertatur. « Quia impietas Libani operiet te, et mi- 
seria bestiarum terrebit te, propter sanguines ho- 
minum, et impietates terrze et urbis ejusque inco- 
larum. » Sicut enim adversus populum impie cgisti, 
nunc penam lues, hostibus ferarum ritu 9493 tibi 
ingruentibus, atque in miseria multa constitueris ; 
propter homines a te Hierosolymis interfectos, ct 
quia sceleste contra Dei regionem urbemque egi- 
sti, nemini parcens incolarum ejus. Jam postquam 
illi peccata adversus populum templumque expro- 
»ravit, consequenter subdit : « Quid prodest scul- 
plile, quia sculpserunt illud? Fecerunt illud con- 
flatile, vanum simulacrum, quoniam confidit fictor 
in figmento suo, muta facere idola. » Tu quidem 
verum Deum negligebas; peccabas secure contra 
res vel homines ad eum pertinentes; ab idolis te 
adiutum iri putabas : quod humanz manus vano 
simulamento formaverant, tu adorare studebas, ju- 
vari te. ab idolis mutis et humana ianu formatis 
sperans. 


χλωσεν ἐπὶ σὲ ποτέριον δεξιᾶς Κυρίου, xal συνήχϑῆ 
ἀτιμία ἐπὶ τὴν δόξαν σον. » Ἐπήγαγε γάρ σοι * 
οἰχεῖον ποτίριον ὁ θεὸς, (va εἴπῃ τὴν Ex τῆς οἰκείας 
ἀποφάσεως τιμωρίαν, ὥστε Gol τὴν δόξαν εἰς bte 
μίαν πλείστην πανταχόθεν ἀθροιζομένην ἐπὶ σὲ ur 
ταδεθλῆσθαι λοιπόν. « Διότ! ἀσέδεια τοῦ Λιδάνου 
χαλύψει σε, χαὶ ταλαιπωρία θηρίων πτοήσει δε, e 
αἵματα ἀνθρώπων, καὶ ἀσεδείας γῆς καὶ πάντων 
τῶν κατοιχούντων αὑτήν. » Ὡς γὰρ εἰς τὸν λαὸν 
ἐσέδησας, νῦν δώσεις δίκην δικαίως, ὥσπερ ὑπό τ. 
νων θηρίων τῶν ἐπιόντων σοι πολεμίων" εἰς φόθον 
xai ταλαιπωρίαν καταστήσῃ πολλήν " ὑπὲρ ὧν ἀνεΐ» 
Me τε ἀνθρώπων κατὰ τὴν Ἱερουσαλὴμ, καὶ ἡσέδεις 
elg τς τὴν γῆν τὴν θείαν xal τὴν πόλιν, οὐδὲ μίαν 


D τῶν οἰκούντων αὐτὴν φειδὼ ποιεῖσθαι βουλόμενος.» 


Καὶ ἐπειδήπερ αὐτῷ τὴν εἰς τὸν λαὸν xal τὴν πόλιν 
χαὶ τὸν ναὸν ὠνείδισεν ἐν τούτοις πλημμέλειαν, ἀκθ» 
λούθως ἐπάγει" € Τί ὠφελεῖ γλυπτὸν, ὅτι ἔγλυξα. 
αὐτό : ἔπλασαν αὐτὸ χώνευμα φαντασίαν ψευδῆ, 
πέποιθεν ὁ πλάσας ἐπὶ τὸ πλάσμα αὐτοῦ ποιῆσαι εἰ» γ 
δωλα χωφά. » ᾿Αλλὰ γὰρ ἡμέλεις μὰν, φησὶν, τοῦ 
ὄντος Θεοῦ (ρ. 571) xal ἐπλημμέλεις ἀδεῶς εἰς «ἃ 
αὑτῷ γε προσέχοντα * ὑπὸ δὲ τῶν εἰδώλων ὠφεληθϑή" 
σεσθαι (pov ὃ ταῖς ἀνθρωπίναις εἰργασμένον yspalv 






ἐν ἀπατηλῇ τινι φαντατίχ θεραπεύειν ἔσπευδες, ὠφεληθή σεσθαΐ τι οἰόμενος ἀπὸ εἰδώλων ἀφώνων ἀνθρωτείξβ 


πλαπθέντων χειρί. 

Vrns. 19.20. —- Postea consentaneo sermone pro- 
sequitur : «€ Yie qui. dicit ligno :  Expergiscere, 
sgtirge ; et lapidi : Extollere : nihil vero aliud quam 


Στίχ. ιθ΄, xw. Εἶτα ἀχολούθως ἐπάγει" ε Οὐαὶ 6 
λέγων τῷ ξύλῳ, Ἔχνηψον, ἐξεγέρθητι" καὶ τῷ λίθῷ, 
ὙὙψώθητι" χαὶ αὐτό ἔστι φαντασία " τοῦτο δέ ἔστι 


COMMENTARIUS IN HABACUCI ORATIONEM. 


402 


χρυσίου xai ἀργυρίου, xat πᾶν πνεῦμα A phantasia est ; id est auri argentive lamina, nullus- 


αὐτῷ ὁ δὲ Κύριος ἐν ναῷ ἁγίῳ αὐτοῦ 
ἱπὸ προσώπου αὐτοῦ πᾶσα ἡ γῆ. » Πῶς 
iwótatoc εἴης ἂν ὡς ἐγρηγορότι τῷ ξύλῳ 
ν καὶ βοήθειαν ὡς ἐξ ὑψηλοῦ ζητῶν τοῦ 
ραντάζει μὲν τὸν ὁρῶντα μόνον ὡς ἐξ 
ξυασμένον τιμίας, ἔρημον δὲ ζωτιχῆς 
δυνάμεως ; πολλῷ γὰρ fjv ἄμεινόν σοι, 

χαταφρονεῖν χαὶ μηδένα λόγον αὐτῶν 
ναλογίζεσθαι δὲ τοῦ Θεοῦ τὸ μέγεθος, 

φοδερὸν xaX ἀπόῤῥητον ναὸν «b τῶν 
Ἰτήριον, χεχτημένου δὲ ναὸν χαὶ ἐπὶ γῆς 
ἀνθρώπων χρείαν πρὸς ὃν οὐ σὲ μόνον, 
νας τοὺς χατὰ γῖν ἀνθρώπους ἀφορῶν- 
ὑλλοῦ προσῆχχον ὧν τοῦ δέους xai τὴν 


V ἐν ἑαυτοῖς τὴν ἐχείνου. Ἐν μὲν δὴ B 


πέρανε τῶν προειρημένων ἡμῖν τὴν 
ὁ μαχάριος 'Au6axoup, (p. 372) τῶν τε 
καταδυναστευόντων τοὺς πένητας χαθ- 
gi τὴν ἐπαχθησομένην αὐτοῖς διὰ τῆς 
ἐφόδου τιμωρίαν εἰπών. Καὶ μετ᾽ ἐχεῖνο 
c τῶν Βαδυλωνίων εἰρηχὼς χαὶ τὴν 
περί τε τοὺς λογτποὺς xal τὴν Ἱερουσα- 
MUS τούς τε οἰχοῦντας αὐτὴν, ὅπως τε 
Bg τῆς οἰχείας δεδώχασι παρανομίας. 

ΠΡΟΣΕΥΧῊ ΑΜΒΑΚΟΥ͂Μ. | 

F.-— Τρέπει δὲ ἐπὶ προσευχὴν ἐντεῦθεν 
| σχήματι προσευχῆς τὰ παρὰ τοῦ θεοῦ 
ὃν ἐσόμενα μηνύων ἀγαθά. "Apyecat δὲ 
Qu, εἰσαχήχοα τὴν ἀχοὴν aoo, xal ἔφο- 
ιοἣν λέγει τὴν ἐγγενομένην αὐτῷ παρὰ 
μεᾶάλυψιν * ὥσπερ χαὶ ὁ μαχάριος 'Hoata 
ἔστευσε τὴν ἀχοὴν ἡμῶν; » xai ὁ μα- 
h  Κλινῶ εἰς παραθολὴν τὸ οὗς μου" » 
Vi ἐν τοῖς ἀνωτέροις πεποιήμεθα μνή- 
θα τοίνυν τοῦτό φησιν, ὅτι Δεξάμενός 
ακάλυψιν, δι᾽ ἧς ἐγνώρισας, ὅπως μὲν 
Koc ἐν τῷ λαῷ παρανομοῦντας διὰ Ba6u- 
(c δὲ πάλιν τοῖς Βαδυλωνίοις ἀνάλογον οἷς 
xesav ἑπάξεις τὴν τιμωρίαν, φόδον πᾶς 
χότως. (p. 575) « Κύριε, χατενόησα τὰ 
αἱ ἐξέστην. » ᾿Αναλογνισάμενος γὰρ ὅσα 
αἀπράττῃ περὶ τοὺς ἀνθρώπους ἀνεξι- 
ἣ δεούσῃη χεχρημένος, xaX ἀδιορθώτως 


que in eo spiritus est. Dominus autem in tempío 
sancto suo : revereatur a facie ejus universa terra. » 
Quidni ergo miserrimus sis, qui lapidem ceu vigi- 
lantem alloqueris ; et auxilium, quasi ex alto, ab 
idolo exposcis, quod phantasiam tantummodo spe- 
ctanti objicit, ceu pretiosa materia constans, sed 
tamen vi omni vitali caret ? Multo tibi melius erat, 
hzec contemnere ac flocci facere ; et cogitare potius 
de Dei magnitudine, qui tremendum arcanumque 
habet in ccelo habitaculum, et in terris quoque 
templum possidet hominum usui accorumodatum ; 
ad quem non te solum, sed et omnes per orbem 
homines respicere multa cum reverentia oporteret, 
ejusque memoriam mente tenere. Atque in his 
conclusit illam de qua nos hactenus egimus pro- 
phetiam beatus Habacucus; principes simul qui 
pauperes opprimebant increpans, simulque in- 
ferendam illis a Babyloniis penam 9A dicens. 
Postea Babyloniorum ipsorum narravit szvitiam, 
quam et in ceteros et contra Jerusalem ejusque 
cives exprompserant, et quo pacto οἱ isti nequitize 
sue penas meritas dederint. 


ORATIO HABACUCI. 

Vgns.1, 2. — Convertit deinde ad orationem verba 
propheta, et sub orantis specie eventura populo a 
Deo bona przedicit. Sic autem incipit : « Domine, 
audivi auditionem tuam, et timui. » Auditionem 
dicit factam sibi a Deo revelationem ; sicut etiam 
apud beatum [Isaiam : « Quis credidit auditioni 
nostr ?*? » ltem. beatus David : « Inclinasbo in 
parabolam aurem meam ** : » cujus rei in superio- 
ribus quoque mentionem fecimus. Hoc igitur etiam 
loco ait : Accepta ego revelatione tua, qua me do- 
cuisti, quomodo puniturus sis Babyloniorum manu 
peccantes in populo, et quomodo vicissim Babylo- 
niis congruam delictis eorum poenam sis impositu- 
rus; pavore sum repletus, el merito. « Domine, 
consideravi opera tua, et obstupui. » Considerans 
quanta multifariam feceris erga homines idonea 
patientia utens, et eos qui sine poenitentia prolapsi 
sunt conveniente ratione puniens, stupore sum 


μετὰ λόγου τοῦ προσήχοντος τιμωρούμε- D correptus, arcanz tux providentie sapientiam ad- 


τασιν ἐλήλυθα ἐπὶ τῷ θαύματι τῶν οὕτως 
παρὰ τῆς Gne οἰχονομουμένων σοφίας. 
» δύο ζώων γνωσθήσῃ. » Ἰδοὺ γὰρ xal 
lv δύο ζώοις τοῖς τε ἐν τῷ λαῷ πλημμε- 
3c Βαδυλωνίοις μετ᾽ ἐκείνους, ἐξ ὧν περὶ 
τεποΐηχας, τὴν τε δύναμιν xal τὴν σο- 
ν περὶ τὸ δίχαιον ἐπιμέλειαν ἐγνώρισας 
Ev τῷ ἐγγίζειν τὰ ἔτη ἐπιγνωσθήσῃ, ἐν 
t τὸν καιρὸν ἀναδειχθήσῃ. » Nov μὲν γὰρ 
τοχαλύψεως χατέστησας ἡμῖν γνώρισμα" 
ἰνου δὲ τοῦ χαιρηῦ, χαθ᾽ ὃ προσῖχεν αὐτὰ 
δοῦν Go: πέρας λαύεῖν, μείζονά τε xal 
αὐτοῖς ἔργοις τῆς οἰχεία: δυνάμξως xal 


Lu, ΤΠ. 5 Psal. xrpvri, 5. 


mirans. « In medio duorum animalium cognosce- 
ris. » Ecce enim el nunc, quasi in duobus anima- 
libus, i4 est populi peccatoribus, et mox in Baby- 
loniis, ex iis que circa utrosque fecisti, potentiam 
tuam atque sapientiam justitiseque curam osten- 
disti. « Cum appropinquaverint anni, cognosceris ; 
cum tempus aderit, demonstraberis. » Nunc hzc 
nota nohis revelando fecisti : sed adveniente 245 
tempore, quo ea oportet te volente exitum habere, 
majorem ac manifestiorem potentix€ ac sapienlie 
tux operibus ipsis facies demonstrationem. « Cum 
turbata. fuerit anima. mea, tu in ira miser:cordize 
recordaberis. » Tunc summa tua apparebit benigni- 


4^ 


THEODORI MOPSUESTEN| 4 


tas erga Judzze incolas, cum eos, propter iuflictam A σοφίας, τὴν ἐπίδειξιν ποιήσῃ. « "Ev. τῷ ταραχθῆναι 


peccatorum poenam, turhatos animis et vix sui com- 
potes, misericordis iux memor, aerumnis subtra- 
hes, et preter omnem humanam spem postlimiuio 
in patriam restitues, 


τὴν Ψυχήν μον, ἐν ὀργῇ ἐλέους μνησθήσῃ. » Τότε 
φανήσεταί σου καὶ" τῆς φιλανθρωπίας fj ὑπερδοων 
περὶ τοὺς τῆς Ἰουδαίας, ὧν ὑπὸ τῆς ὀργῆς ti 
σῆς τῆς τε ἐπαχθείσης αὐτοῖς ὑπὲρ ὧν πεπλημμελῇ. 


χᾶσι τιμωρίας διατεταραγ μένων τὴν Ψυχὴν καὶ οὐδὲ Ev ἑαυτοῖς ὄντων, μνήμην τῆς φιλανθρωπίας τῆς olxtla; 
ποιησάμενος, ἀπαλλάξεις τε αὐτοὺς τῶν xaxàv, xal ἐπανάξεις ἐπὶ τὰ οἰκεῖα παρὰ πᾶσαν ἀνθρωπίνην ἐλπίδα, 


Vgns. δ-ὅ. — « Deus de Thainan veniet, sanctus 
de monte umbroso. » Thzwan dicit ldumzeze metro- 
polim : montem autem unibrosum, illum in quo 
llierusalem, utpote Dei protectionem undique sor- 
titum. Tunc ergo apparebis de Thzenan [duinzeorum 
veniens, quos propter suas erga nos jnjurias jam 
puniveris; de sancto autem Sionis monte, quatenus 
eum reditu nostro clarissimum cunctis feceris. 
« Operuit ccelos virtas ejus, et laudis ejus plena est 
terra. » Operum suorum magnitudine coedlum ter- 
ramque replebit, in tantum ut cuncti ad hymnum 
converlantur, sapientiam ac magnitudinem gesto- 
ruin ab ipso admirantes. Nam hoc etiam loco 
quod commune est per dizresim dicit, quein non 
infrequentem divina Scripture idiotismum esse 
ostendimus.  Seilicet coelos terramque ait virtute 
Dei opertos, ut omnia dicat : laudemque ejus propter 
168 gestas abomnibus cumulari oportere. « Splen- 
dor ejus quasi lux erit. » Adventu suo, inquit, 
cuncta lumine implebit. « Cornua in manibus ejus.» 
Ostend.& habere se idoneas ad suos defendendos 


Στίχ. Y'-£'. — « Ὁ Θεὸς ἀπὸ Θαιμὰν ἥξει, ὁ Bp 
ἐξ ὄρους χατασχίου. » (p. 574) Θαιμὰν μὲν τὴν μη- 
τρόπολιν λέγει τῆς Ἰδουμαίας " ὄρος δὲ xavcácxwr 
τὸ τῆς Ἱερουσαλὴμ, ὥσπερ πανταχόθεν τῆς θείας 
ἠξιωμένον σχέπης. Τότε οὖν φανήσῃ ἀπὸ Θαιμάν τε 
τῆς Ἰδουμαίας ἐρχόμενος, οὃς τιμωρήσῃ ὑπὲρ τῆς 
εἰς ἡμᾶς πλημμελείας, καὶ ἐχ τοῦ ἁγίου ὄρους τῶ 
Σιὼν ὃ λαμπρὸν διὰ τῆς ἐπανόδου πᾶσιν ἐργάσῃ τῆς 
ἡμετέρας. « Ἐχάλυψεν οὐρανοὺς ἡ ἀρετὴ αὐτοῦ, καὶ 
τῆς αἰνέσεως αὐτοῦ πλήρης ἡ γῇ. » Τῷ γοῦν μεγένε 
τῶν παρ᾽ αὐτοῦ γινομένων xal οὐρανὸν πληρώσει xek 
γῆν" ὥστε ἅπαντας πρὸς ὕμνον τρέπεσθαι λοιπὸν, 
θαυμάζοντας τὴν τε σοφίαν καὶ τὸ μέγεθος τῶν παρ' 
αὐτοῦ γινομένων. Κατὰ διαίρεσιν γὰρ χἀνταῦθα τὸ 
χοινὸν λέγει, ὅπερ οὖν ἐπὶ πολλῶν ἐδείξαμεν ὅδε 
ἰδίωμα τῆς θείας ὑπάρχον Γραφῆς. Καὶ γὰρ καὶ 
οὐρανοὺς χαὶ γῆν χεχαλύφθαι λέγει τῇ ἀρετῇ τοῦ 
Θεοῦ, ἵνα εἴπῃ τὸ σύμπαν xal τὴν αἵνεσιν αὐτοῦ 
τῶν γεγονότων ἕνεχεν παρὰ παντὸς χρῆναι πληροῦ» 
σθαί φησι. « Καὶ φέγγος αὐτοῦ ὡς φῶς ἔσται. » TE 
μὲν οὖν ἐπιφανείᾳ τῇ οἰχείᾳ, φησὶν, ἅπαντα πληρώ- 


vires, et hisinfestos domandos : metaphoram porro (Σ oet φωτός. « Κέρατα ἐν χερσὶν αὐτοῦ ὑπάρχει αὑτῷ." 


ab animalibus quz cornibus decertant, sumpsit. 
« Et posuit dileclionem robustam fortitudinis 
suz. » Haec nimirum faciet, 946 magnitudine suz 
erga nos dilectionis utens. « Ante faciem ejus ibit 
verbum. » Rebus ipsis prait futuri revelatio, que 
cum omnibus a Deo prophetis facta fuerit, nunc 
mili quoque haud secius oblata fuit. « Et egredietur 
ad correptionem per vestigia ejus. » Subsequitur 
vtro opus ipsum ; ita ut utroque modo erudiantur 
ad oflicium homines, Quz res futurz sunt praedictae, 
€x postea nactze sunt exitum. 


ὥστε Bv ἀμφοτέρων τοὺς ἀνθρώπους παιδεύεσθαι τὸ δέον " δι᾽ ὧν τε προείρηται τὸ ἐσόμενον, xai εἰς ἔργν 


ἐχδέδηχεν ὕστερον. 

VEns. 6-19. — « Stetit, et commota est terra. » 
Tantum apparens, terram commovet. Veluti est 
iilud : « Deus stetitin synagoga deorum** ;» id est 


in medio eorum apparuit. « Aspexit, et extabuerunt D αὐτῶν. « Ἐπέδλεψε, xol ἐτάχη ἔθνη διεθρύδη sh. 


gentes : contriti sunt. violenter montes, labuerunt 
colles zeterni a gressibus zternis ejus. » Vel solo 
aspectu gentes omnes pessumdat, et montes colles- 
que conterit, qui tanto tempore vi propria vide- 
bantur perstare. Namque hzc coelitus facere mos 
ejus est. et his operibus regiminis sui cursum  de- 
iionstrare solet. « Pro laboribus vidi tabernacula 
JEthiopum, pavebunt tentoria terrze Madian. » Nam- 
que el olim cum in ZÉgypto serviremus, postea- 
quam tibi libuit nosex illo servitio expedire, deserta 
vidimus et habitationes /Éthiopum, ac Madianita- 


** Psal. Lxx»i, 1l. 


(p. 575) Δείξει δὲ αὐτὸν ἀρχούντως ἔχοντα ἀμύνειν 
μὲν τοῖς οἰχείοις, χειροῦσθαι δὲ τοὺς EyOpatvety αὑτοῖς 
ἐπιχειροῦντας" ἐκ μεταφορᾶς τῶν τοῖς χέρασι μά» 
χομένων ζώων οὕτως εἰπών " « Καὶ ἔθετο ἀγάπησιν 4 
χραταιὰν ἰσχύος αὐτοῦ᾽ » ἅπερ οὖν διαπράξεται διὰ 
τὸ μεγίστῃ τῇ περὶ ἡμᾶς ἀγάπῃ κεχρῆσθαι. ε Βμὺ 
προσώπου αὐτοῦ πορεύεται λόγος" » πρὸ μὲν οὖν. 
τῶν πραγμάτων, ἀποφαίνεται τὸ ἐσόμενον, ὅπερ οὖν 
πάντοτε διὰ τῶν προφητῶν ποιῶν, οὐχ ἧττον καὶ vi 
πεποίηχε δι᾿ ἐμοῦ. « Καὶ ἐξελεύσεται εἰς madii 
κατὰ πόδας αὐτοῦ. » ᾿Αχολουθεῖ δὲ xai τὸ ἔργοί 


1 









Στίχ. ς΄ -ἰβ΄. — « Ἔστη, xoi ἐσαλεύθη ἡ và.» 
Φανεὶς μόνον σαλεύει τὴν γῆν" ὡς τὸ, « Ὁ θεὸς: 
ἔστη ἐν συναγωγῇ θεῶν" » ἵνα εἴπῃ ὅτι ὥφθη ἐν μέσῃ. 


ὄρη βίᾳ, καὶ ἐτάχησαν βουνοὶ αἰώνιοι πορείας ew. 
νίους αὐτοῦ. » ᾿Απιδὼν δὲ μόνον ἔθνη τε 
ὅλα, xal ὄρη xaX βουνοὺς διαθρύπτει Ex. πολλοῦ 
συνεστάναι κατὰ τὴν ἰσχὺν δοχοῦντα τὴν οἰχείσεέ' 
ἐπειδὴ ἄνωθεν αὑτῷ τοιαῦτα διαπράττεσθαι ἔργον ἢ 
xai διὰ τοιούτων ἔργων τῆς οἰχονομίας τὴν πορείαν 
ἐπιδείκνυσθαι τῆς οἰχείας. « ᾿Αντὶ δὲ χόπων εὖ 
σχηνώματα Αἰθιόπων, πτοηθήσονται σκηναὶ T6 
Μαδιάμ. » Καὶ γὰρ πάλαι πρότερον ὁπηνίκα κατὰ 
τὴν Αἴγυπτον ἡμῶν δουλεύοντες, ὅτε βουληθεὶς 
ἀπήλλαξας ἡμᾶς τῆς ὑπ᾽ Αἰγυπτίοις δουλείας, eet 


COMMENTARIUS IN HABACUCI ORATIONEM. 


446 


τὰς οἰχήσεις Αἰθιόπων τε xat Μαδιηναίων, A rum, et quotquot tunc ^ inimicitiam adversus nos 


δν γε ὁπόσοι τὴν ἔχθραν ἐροῦντο τότε τὴν 
v. € Μὴ ἐν ποταμοῖς ὀργισθῇς, Κύριε, ἣ 
ἧς ὁ θυμός σου, (p. 510) ἣ ἐν θαλάσσῃ τὸ 
Vu ; » Ἔθος σοι χατὰ ποταμῶν χαὶ θαλάσ- 
ὀργὴν ἐπιδείχνυσθαι τὴν olxsíav* τὸ γὰρ 
οξαμοῖς, » ἀντὶ τοῦ, Οὐχ ἐν ποταμοῖς χαὶ 
ξάντοτε τὴν ὀργὴν χαὶ τὸν θυμὸν ἐπιδέδειξαι 
τὸν οἰκεῖον. Ἐπάγει γοῦν" « Ὅτι ἐπιδήσῃ 
πποὺς σου, χαὶ ἡ ἱππασία σου σωτηρία. » 
te βουληθῇς, φησὶν, ὥσπερ ἐφ᾽ ἵππων τινῶν 
ταῖς ἀοράτοις xai λειτουργιχαῖς δυνάμεσιν 
;* οἱ δὲ πάντας μὲν ἀθρόως τιμωροῦνται 
ξέους - σωτηρία δὲ ἐντεῦθεν ἐπιγίνεται τοῖς 
ντείνων ἐντενεῖς τὸ τύξον σου ἐπὶ τὰ σχῆ- 
ει Κύριος. » Συνεχέσι δὲ ταῖς τιμωρίαις 
wA, τοὺς ἐν βασιλείᾳ xal δυναστείᾳ χαθ- 
ἀχκοῦντας. « Ποταμοῖς ῥαγήσεται ἡ γῆ. » 
! ποταμῶν τὴν ἀναίρεσιν Ex τῆς ὀργῆς 
μένην τῆς σῆς διαῤῥῆξαι τὴν γῆν ἔθος 
! τῇ Tf] μειωθέντων ὑπομένειν τῶν ὑδάτων 
βαχολουθούσης ξηρότητος ὕστερον. « "Odoy- 
VÀ ἀδινήσογυσι λαοί. » Ἕν ὀδύναις ἔσονται 
οὐδὲ τὴν πρόσγνιν ἐνεγχεῖν δυνηθέντες 
(Ρ. 5171) « Σχορπίξζων ὕδατα πορείας. » 
& γὰρ βουληθεὶς ἅπασαν ὕδατος διέξοδον. 
! $ ἄδυσσο; φωνὴν αὐτῆς, ὕψος φαντασίας 
[ὅτε δὴ xal ἄδυσσος ὥσπερ τινὰ φωνὴν 
μέγεθος ἀφήσει τὸ οἰχεῖον, τῷ νεύματι: 
ἢ τῷ σῷ. « Ἐπέρθη ὁ ἥλιος, καὶ ἡ σελήνη 
ἢ τάξει αὐτῆς.» Ἐπειδὴ δύειν λέγει τὸν 
kv ἀνάγχαις, ἐνταῦθα τοῦτο βούλεται εἰ- 
l'ol; παρὰ σοῦ ἐν εὐπραγίᾳ χαθισταμένοις 
ατὰ τὴν οἰχείαν φύσιν φανεῖται ὁ ἥλιός τε 
νη. « Εἰς φῶς βολίδες σου πορεύσονται" » 
; xai μετὰ πολλῆς τῆς λαμπρότητος ἐπ- 
κληγὰ; τοῖς ἐναντίοις. « Εἰς φέγγος ἀστρα- 
! 903. » ᾿Αστραπῆς δίχην ἐχλάμψει σου τὰ 
εἴπη, 'H χατὰ τῶν πολεμίων ἰσχύς. « Ἐν 
υ ὁλιγώσεις γῆν, xal ἐν θυμῷ κατάξεις 
ἔσαν τὴν γῆν μετὰ τῶν οἰχούντων αὐτὴν 
ἀποφάσει μόνῃ παντελῶς ἀπολλύεις. 
ζ-ιἰς΄. — « Ἐξῆλθες εἰς σωτηρίαν τοῦ 
τοῦ σῶσαι τοὺς χριστούς σου. » "Anav:a 
Stc ἐπὶ σωτηρίᾳ τοῦ οἰχείου λαοῦ ἅτε ἐξει- 
παρὰ σοῦ" χριστοὺς γὰρ ἐνταῦθα τοὺς 
νους λέγει, οὐ τοὺς χεχρισμένους * ὡς ὁ 
Δαυῖϊδ περί τε τοῦ ᾿Αθραὰμ. καὶ τοῦ Ἰσαὰχ 
ἰακὼδ, λέγων, « Μὴ ἄπτεσθε τῶν χριστῶν 
ἐν τοῖς προφήταις μου μὴ πονηρεύεσθε" » 
90 ὡς χεχρισμένους, ἀλλ᾽ ὡς ἐξειλεγμένους 
ρηχώς. (p. $78) « “δαλες εἰς χεφαλὰς 
ἀνάτον. » Ὑπὲρ τούτου θανάτῳ περιδαλεῖς 
tou;. « Ἐξέγειρες δεσμοὺς ἕως τραχήλου 
» Καὶ δεσμίους αὐτοὺς ἡττηθέντας ἀπορα- 
ixoja,; ἐν ἐχστάσει χετραλὰς δυναστῶν. » 
τερον δυναστεύοντας οὕτω τῇ σαυτοῦ ópyf 


il. CIv, 05. 


susceperunt. « Num fluminibus iratus es, Domine, 
num (inquam) adversus flumina furor tuus, et con- 
tra mare impetus tuus? » Mos tibi est adversus flu- 
mina el mare iram tuam demonstrare ; id est contra 
innumerabiles populos soles iratus potentiam tuam 
ostendere. Nam locutio, « num fluminibus, » pori- 
tur. pro, Non fluminibus atque mari iram semper 
furoremque tuum vis demonstrare. Addit itaque : 
« Quia ascendes super equos tuos ; et equitatio tua, 
salvatio. » Nam cum volueris, inquit, tanquam equos 
quosdam  conscendens, invisibilibus m'nistrisque 
virtutibus imperas : ἢ: vero cunctos subito puniunt 
adversarios : atque hinc populo tuo salus creatur. 
« intendens intendes arcum tuum super 947 


D sceptra, dicit Dominus. » Perpetuis castigationibus 


pulsas eos qui in regno ac potestate constituti vi— 
dentur. « Fluminibus scindetur terra. » Fluminibus 
repente ab íra tua exstinctis, terra scindetur. Mos 
enim est ut hoc terra patiatur, imminutis 2quis et 
consequente mox siccitate. « Videbunt te, et dole- 
bunt populi. » Plurimidoloribus corripientur, nc- 
que ferre poterunt aspectum tuum. «  Dispergeus 
aquas itineris. » Prazecludis, si forle volueris, om- 
nem aqua exitum. « Dedit abyssus vocem suam. 
altitudo phantasie ejus. » Tunc quidem abyssus 
eliam vocem quamdam pro sua magnitudine edet, 
nutu tuo concussa. « Elevatus est sol, et luna 
stetit in ordine suo. » Quoniam sol occidere dicitur 
angustiatis, nunc vult. dicere fore ut illis, quos 
tu in prosperitate constituisti, sol etluna secundum 
propriam naturam splendidi appareant. « In luce 
jacula tua ibunt. » Splendide multaque cum clari- 
tate plagas adversariis tuis impones.« In splendores 
coruscationis armorum tuorum. » Fulguris instar 
splendebunt arma tua, iil est contra. hostes forti- 
tudo. « In comininatione tua imininues terram, ct 
in furore tuo detrahes gentes. » Universam terran 
cum incolis suis, cum iratus fueris, uno decreto 
pessum das. 


D  Vess. 12-16. — « Egressus es in salutem populi 


tui, ad salvandos christos tuos. » Omnia pro salute 
proprii populi agis, qui constat ex electis tuis : 
christos enim hic electos appellat, non vero unctos. 
Sicut beatus David de Abrahamo, Isaaco et Jacobo 
loquens : « Nolite, inquit, tangere christos meos, et 
in prophetis meis nolite malignari **; » christos vi- 
delicet eos appellans, non quia unctos, sed quia 
electos. « Misisti in capita iniquorum mortem. » 
Propterea adversarios morte occupabis. « Susci- 
tasti vincula usque ad collum, in finem. » Supera- 
tos a te, vinctos etiam vostentabis. 9468 « Preci- 
disti in stupore capita principum. » Eos qui antea 
dominabantur, tam velicmenter ira tua. concidisti, 
ut omnibus stupor fuerit. « Relaxabunt frena sua, 


411 


sicut pauper comedens in absconso. 
ora sua ad liberum sermonem non audebunt ; sed 
more pauperis, qui subfuratus aliquid latenter co- 
medit, ne forte deprehendatur, multo cum timore 
loquentur. « Εἰ superduxisti in mare equos tuos, 
turbantes aquas multas. » Immisisti invisibiles po- 
teslates tuas adversus hostium maltitudinem, mul- 
tam illis. turbationem commoventes. « Custodivi, 
et expavil venter mcus a voce orationis labiorum 
meorum, et ingressus esL tremor in ossa mea, el 
subter me conturbata est habitudo mea. » Sape 
igitur circa mala qua agebantur silentium tenere 
malens, et orationi vacare, futurorum eventuum 
revelatione accepta, timor mentem meam occupavit, 
el Loto. corpore contremui. « Requiescam in die 


tribulationis, ut ascendam ad populum incolatus D 


mei. » Miratus sum audita ineredilibi per poten- 
tiam tuam re futura; quod nempe ex tali tribula- 
tione tantisque malis, quibus in captivitate exerci- 
tus fui, requiem consequar et molestiarum depul- 
sionem : quin etiam ad incolatus nostri locum 
pergam cum proprio populo. 


THEODORI MOPSUESTENI 
» Resolvere A σφοδρῶς διέτεμες, ὥστε ἅπατιν ἐγγενέσθαι θαῦμο, 


« Σεισθήσονται ἐν αὐτῇ. » Σαλευόμενοι τιμωρίᾳ. 
« Διανοίξουσι χαλινοὺς αὐτῶν ὡς ἐσθίων πτωχὸς 
λάθρα. » Διανοῖξαι τὸ στόμα αὐτῶν εἰς πεπαῤῥηδσιε- 
σμένην οὐ τολμήσουσι λαλιάν" δίχην δὲ πένητος χε- 
χλοφότος τι χαὶ λαθραίως ἐσθίοντος ὡς ἂν μὴ ἁλῷ, 
μετὰ πολλοῦ φθέγξονται τοῦ δέους. « Kal ἐ πεδίδασες 
τοὺς ἵππους cou ἐπὶ τὴν θάλασσαν ταράσποντας 
ὕδατα πολλά. » Ἐπαφῆχας τὰς ἀοράτους δυνάμεις 
τῷ πλήθει τῶν πολεμίων, μεγίστην αὐτοῖς ταραχὴν 
ἐνεργαζομένας. « Ἐφυλαξάμην, xai ἐπτοήθη fj xag- 
δία μον ἀπὸ φωνῆς προσευχῆς χειλέων μου " χαὶ 
εἰσῖλθε τρόμος εἰς τὰ ὀστᾶ μου, καὶ ὑποχάτωθέν 
μου ἐταράχθη ἡ ἕξις μου. » Πολλάχις γοῦν ἐπὶ τοῖς 
πραττομένοις χαχοῖς τὴν ἡσυχίαν ἑλόμενος ἀγαγεῖν 
τῇ προσευχῇ χρησάμενος, καὶ περὶ τῶν μελλόντων 
ἐντεῦθεν ἀποχάλυψιν λαδὼν, φόδῳ τε χατεσχάθην τὴν 
διάνοιαν, xaX τρόμος ὅλον us δι᾽ ὅλου κατέσχεν. 
(p. 579) « ᾿Αναπαύσομαι ἐν ἡμέρᾳ θλίψεως τοῦ ἄνῃ» 
θῆναι εἰς λαὸν παροιχίας pou. » Καὶ γὰρ ἐθαύμαζον 
μαθὼν πρᾶγμα ἄπιστον ἐσόμενον πἦ δυνάμει τῇ atr 
ὅτι ἐκ τοσαύτης θλίψεως xal τοσούτων καχῶν, Ev 


διὰ τῆς αἰχμαλωσίας ἐξητάσθην, ἐν ἀναπαύσει τε ἔσομαι χαὶ ἀπαλλαγῇ τῶν δεινῶν" xai δὴ καὶ ἐπὶ τὴν 
παροιχίαν τὴν ἡμετέραν ἀνελεύσομαι μετὰ τοῦ λαοῦ τοῦ οἰχείου. 


VrRs. 17-19. — « Quoniam ficus non fructifica- 
bit, et non erunt germina in vitibus, mentietur 
opus olive, οἱ arva non afferent escam; destituit 
esca oves, el non sunt boves in przsepibus. » Vide- 
bam, iuquit, iram quoque adversus contumaces 
terribilem, ob quam illos non hostilis tantum cala- 
mitas corripuit, sed etiam sterilitate omnimoda 
occupati fuerunt, nullum de germinibus lignisve 
carpere fructum valentes. Peribunt insuper jumenta 
omnia, pascui et alimonie defectu. « Ego autem in 
Domino 2/9 exsultabo, lztabor in Deo salvatore 
meo. » Et resquidem illorum ita se habebunt ; nobis 
autem, te suppelias ferente, voluptas erit atque sa- 
lus; Nam pronomen, ego, dicit in propria persona 
de universo populo; qui mos prophetarum perfre- 
quens est. Sicut etiam beatum Davidem preces pro 
communi populi persona facientem videmus ; veluti 
cum ail : « In te, Domine, speravi, non confundar 
in eternum **. » [tem : « Domine, exaudi orationem 
meam, et. clamor meus ad te veniat *". » Haec enim 


ex communi dicit captivorum persona ; ita ut sin- 


guli prece hac commode uti queant. Eodem nunc p χραυγὴ uou πρὸς σὲ ἐλθέτω.» Ταῦτα γὰρ ix-: 


modo propheta tanquam ex communi persona lo- 
quitur, quandoquidem et de communi utilitate agit. 
« Dominus Deus, virtus mea : οἱ ponet pedes meos 
quasi cervi, et ad excelsa me deducit, ut vincam 
in eantico ipsius. » ls mihi in omnibus vires suppe- 
ditat, qui nos celeriter admodum captivitati subdu- 
cel : nam more cervorum celerem inde faciemus 
reditum. Sublimes autem nos pre omnibus osten- 
det ; ita ut nobis nihil aliud supersit, quam canticis 
atque hymnis Deum celebrare : quandoquidem vic- 


36 Ps], xxx, 2... V Psal ci, 2. 


Στίχ. ιζ΄-ιθ΄, — « Διότι συχῇ οὐ xaprogopton , 
χαὶ οὐχ ἔσται γεννήματα ἐν ταῖς ἀμπέλοις * ψεύσεται 
ἔργον ἐλαίας " χαὶ τὰ πεδία οὐ ποιήσει βρῶσιν " ἐξ- 
ἐλιπεν ἀπὸ βρώσεως πρόδατα, xal οὐχ ὑπάρχουθδιν 
βόες ἐπὶ φάτναις. » ᾿Εώρων γὰρ, φησὶ, xat τὴν κατὰ 
τῶν ἑναντίων ὀργὴν φοδεράν τινα οὖσαν, ἀφ᾽ ἧς εὖ 
τὰ Ex τῶν πολεμίων αὐτοὺς μόνον συνεῖχε xaxá*' 
ἀλλὰ γὰρ καὶ ὑπὸ ἀκαρπίας χατείχοντο παντελοῦς, 
οὐχ ἐχ γεννημάτων, οὐχ £x ξύλων χαρπὸν κομίσασθαι ἢ 
οἷοί τε ὄντες" προσαπολέσονται δὲ xal τὰ xciv." 
πάντα, ἐρημίᾳ νομῆς τε xal βρωμάτων. « Ἐγὼ ὃ 
ἐν τῷ Κυρίῳ ἀγαλλιάσομαι, χαρήσομαι ἐπὶ τῷ e$ 
τῷ Σωτῆρί μου. » Kal τὰ μὲν περὶ ἐχείνους fom: 
τοιαῦτα * ἡμῖν δὲ τῇ σῇ βοηθείᾳ ἡδονή τε προσέσται; í 
xai σωτηρία" τὸ γὰρ, ἐγὼ δὲ, ix προσώπου τοῦ el- . 
χείου περὶ τοῦ χοινοῦ λέγει λαοῦ, ὅπερ οὖν ἔθος zi 
λαχοῦ τοῖς προφήταις ποιεῖν (p. 580) ὡς καὶ οἰ. 
μαχάριος Aavto τὰς αἰτήσεις Ex προσώπου τοῦ αὐτῶν .. 
ποιούμενος φαίνεται" ὡς ὅτ᾽ ἂν λέγῃ" « Ἐπὶ σα, 
Κύριε, ἤλπισα, μὴ καταισχυνθείην εἰς τὸν αἰῶνα "ν᾽ 
xai, « Κύριε, εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς pou , καὶ i 







χοινοῦ λέγει τῶν ἐπὶ τῆς αἰχμαλωσίας ὄντων, ὡς . 
ἑχάστου ἁρμοδίως τῇ φωνῇ χρησαμένου ταύτῃ. TU 
αὐτὸν δὴ τρόπον xai νῦν ὁ προφήτης ὡς ἀπὸ ew 
χοινοῦ λέγει ταῦτα, ἐπειδὴ xal περὶ τῶν τῷ χοῦ. 
προσεσομένων διαλέγεται. ε Κύριος ὁ Θεός μοῦ" 
δύναμίς pou: xal τάξει τοὺς πόδας μου ὡσεὶ ἐλάφου" 
χαὶ ἐπὶ τὰ ὑψηλὰ ἐπιδιδᾷ με, τοῦ νιχῆσαϊ kv τῇ 
ὠδῇ αὐτοῦ. » Αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ τὴν ἐν ἅπασι δύνα» 
piv μοι χαριζόμενος * ὃς ἀφελεῖ μὲν ἡμᾶς μετὰ πολ- 
λοῦ τοῦ τάχους τῆς αἰχμαλωσίας, δίχην ἐλάφων 


COMMENTARIUS IN SOPHONLE CAP. 1. 430 


ἐκεῖθεν ἀναχώρησιν ποιονμένους * ὑψη- A toriam nobis de hostibus, prseter omnem hurmanain 
ἡμᾶς πάντων ἀποφαίνει, ὥστε μηδὲν — spem, concessit. 

ἁρμόττειν λοιπὸν, ἣ τὸ ἐν ῳδαῖς xai ὕμνοις εἶναι τοῖς ὀφειλομένοις τῷ Θεῷ ὑπὲρ ὧν τὴν 
θρῶν τῶν ἡμετέρων νίκην παρὰ πᾶσαν ἀνθρωπίνην ἐλπίδα δέδωκεν ἡμῖν. 





EPMHNEIA ΣΟΦΟΝΙΟΥ TOY ΠΡΟΦΗΤΟΥ͂ 


IENTARIUS IN SOPHONIAM PROPHETAM. 


τοῦ μαχαρίου ᾿Αμδαχοὺμ τῷ χρόνῳ τὴν Β Haud procul beati Habacuci tempore prophetiam 


καὕτην ὁ μαχάριος πεποίηται Σοφονίας" 
pou τοῦ βασιλέως τῆς Ἰουδαίας, καθὼς 
got, προφητεύει τὰ παρόντα μεθ᾽ ὃν 
ἡλυθότος χρόνον, (p. 581) ἐπεληλύθασί 
Ισαλὴμ οἱ Βαθδυλώνιοι, xai πλεῖστα ὅσα 
δα διαθέντες φυλὴν, xal πολλοὺς μὲν 
ϑείστους δὲ ἀπαγαγόντες αἰχμαλώτους, 
πδρδϑησαν τὴν Ἱερουσαλὴμ, καὶ δὴ xol 
τοῦν τὸν θεῖον xat τῶν τῆς πόλεως olxo- 
τὰ χάλλιστα χατέφλεξαν ἅπαντα. ἔτι xal 
διῆς παντελῶς χαθελόντες, ὡς μηδὲ 


hanc beatus fecit Sophonias: nam sub Josia rege 
Judzz, sicut liber demonstrat, przsentia vaticinatur. 
Post quem brevi interposito spatio, expeditionem ^ 
fecerunt adversus Hierusalem Babylonii, plurimis- 
que cladibus Judae tribum affecerunt, interfectis 
multis, plurimis in 950 captivitatem abductis, 
ipsa vastata Hierusalem, templo divino inflammato, 
et pulcherrimis urbis zdificiis igne crematis: de- 
nique moenibus etiam funditus dirutis, ne quod 
munimen incole, si forte aliqui vellent, habere 
possent. Sequitur vero consuetus libri titulus. 


να τοὺς ἐνοιχοῦντας, εἴπερ οὖν τινες ἐπιθυμοῖεν τούτου, δύνασθαι ἔχειν. Αὔτη μὲν οὖν ἡ 


γραφὴ τοῦ βιέλίου. 
ΚΕΦ, Α΄. 

^. — « Λόγος Κυρίου ὃς ἐγένετο πρὸς 
"τοῦ Χουσὶ, υἱὸν Γοδολίου, τοῦ 'Apaplovu, 
», kv ἡμέραις Ἰωσίου υἱοῦ ᾿Αμὼς βασι- 
' » ἐν οἷς δεδήλωχε τόν τε προφήτην 
εἰ ὅθεν χαταγόμενος χαὶ ἐν τίνι χαιρῷ 
| προφητείαν. “Ἄρχεται δὲ τῆς τῶν ἐσο- 
᾿δήδεως οὕτως᾽ « Ἐχλείψει ἐχλιπέτω 
Γροσώπου τῆς γῆς, λέγει Κύριος. » Te- 
γὰρ αἰχμάλωτοι παντελῶς αἱ δέχα φυ- 
ἡχότες δὲ ἐχείνων ᾿Ασσύριοι ἐπῆλθον 
Ἵερουσαλὴμ ὡς αἱρήσοντες xai ταύτην. 
φοδερὰν ἐχείνην ἐδέξαντο διὰ τοῦ ἀγγέ- 
, μετὰ πολλοῦ μὲν τοῦ δέους εἶδον ol 
φυγὴν ὁπόσοι γε τῆς διὰ τοῦ ἀγγέλου 
ryóvecav ἐχπός" ἐν εἰρήνῃ δὲ βαθείᾳ τὰ 
ἱερουσαλὴμ γέγονεν ἐχ τούτου “ ἐπειδὴ 
τῆς Ἰούδα φυλῆς τούς τε τὴν Ἱερουσα- 
ας, οὐ τῆς τιμωρίας τῶν ᾿Ασσυρίων τὸ 


CAP. I. 

Vrgns. 1-5. — « Verbum Domini, quod factum est 
ad Sophoniam filium Chusi, filii (49) Godoliz, filii 
Amarix, filii Ezecie, in diebus Josiz filii Amosi 
regis Jude. » Ex his demonstratur quis fuerit pro- 
pheta et a quibus stirpem ducat, οἱ quo tempore 
prophetiam faciat. Exorditur autem futurorum prz- 
dictionem sic : « Defectione deficiant omnia a facie 
terre, dicit Dominus. » Captivee jam cuncte erant 
decem tribus; victores autem illarum Assyrii 
aggressi sunt etlam Hierusalem, ceu hanc pariter 
capturi. Postquam autem terribilem illam experti 
sunt ab angelo cladem, reliqui cum ingenti metu, 
quotquot extra angeli animadversionem fuerunt, in 
fugam conversi sunt. Exin alta in pace fuit Hieru- 
salem. Quoniam itaque Jud: tribum et Hlierusalem 
cives magnitudo poenze Assyriis impositae non emen- 
davit, nec decem tribuum captivitas. terrefecit, 
perstiteruntque baud minus illis injuste impieque 


Wppóvtsev, οὐ τῶν δέχα φυλῶν ἐφόδησεν ἡ D viventes, hinc necessario exorsus est dicens, ne- 


» μεμενήχασι δὲ οὐθὲν ἔλαττον ἐχείνων πα- 
καὶ ἀσεδεία συζῶντες χαὶ οὗτοι, ἀναγκαίως 
Mato τοῦτο λέγων, ὅτι ἀνάγχη χαὶ τοὺς 
ἐχλιπεῖν τοῦ λαοῦ, ἀφαιρεθέντας μὲν τῆς 
γγελίας, ἀπαχθέντας δὲ εἰς αἰχμαλωσίαν " 
τοι μεμενηχότες, οὐδὲν ἐχείνων ἔλαττον 
'"εδοῦντες. (p. 582) Καλῶς δὲ χαὶ ἐν ἀπο- 
ἱξνυσιν ποιεῖται" ὡς ἂν δεικνὺς ὅτι τού- 


cc filium, 


*cesse fore ut reliqua etiam populi pars deficiat, de 
terra promissionis abrepta, et in captivitatem tra- 
ducta: quandoquidem bi etiam qui illic remanse- 
rant, haud minus illis visi sunt peccatores. Egregie 
autem cum absoluta sententia facit prezdictionem, 
ut ostendat dignos illos semet malis his, per ea 
quz gesserant, effecisse; unde et Deus talia de 
95] iis decernere adductus sit. Jam postquam ge- 


«51 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


Am 


neraliter dixit, « Defliciant omnia,» pergit dicere A των ἀξίους ἑαυτοὺ; δι᾽ ὧν ἔπραττον πεποιήχασιν' 


particulatim : «Deficiat homo, et jumenta deflciaat, 
necnon coli volucres, οἱ maris pisces: οἱ infir- 
mabuntur impil, et auferam iniquos a facie terree, 
dicit Dominus. » IHyperbolice quidem hominibus ac 
jumentis volucres quoque οἱ pisces copulavit: vel 
etiam tropice, ceu solet loqui ; ita uL volucres dicat 
illos qui principatu inter czteros homines eminent, 
pisces vero plebeios qui valde humiliter repunt. 
Mox et causam addens, « Et infirmabuntur, inquit, 
impii, et auferam iniquos de facie terre, dicit Do- 
minus. » Qui impie injusteque vivunt, ad extremam 
deducentur infirmitatem, quia sub hostilis manus 
ictu cadent : reliqui vero mancipio capti, abducen- 
lur a regione, quam a me acceptam non sine multis 
sceleribus retincbant. 


ὅθεν δὴ xal ἀποφήνασθαι περὶ αὐτῶν τοιαῦτα vow. 
ῆχται Θεός. Εἶτα χαθολιχῶςεἰπὼν,ε Ἐχλιπέτω πάν: 
τὰ, ᾽ἅ ἐπάγει χατὰ μέρος" « Ἐχλιπέτω ἄνθρωκες, 
xai κτήνη ἐχλιπέτω, τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ xelel 
ἰχθύες τῆς θαλάσσης " καὶ ἀσθενήσουσιν ol ἀσεθεῖς" 
καὶ ἐξαρῶ τοὺς ἀνόμους ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς, M- 
γει Κύριος. » Ὑπερδολιχῶς μὲν τοῖς ἀνθρώποις xal 
τοῖς χτήνεσι τά τε πετεινὰ xai τοὺς ἰχθύας συνῆψεν’ 
ἣ χαὶ τροπιχῶς, χαθὼς εἴωθεν λέγειν, ἵνα πετεινὰ 
μὲν εἴπῃ τοὺς δυναστείας ὑπεραιρυμένους τῶν λοι- 
πῶν, ἰχθύας δὲ τοὺς ἐν τῷ δήμῳ διὰ ταπεινότηϊῃ 
ἕρποντας πολλήν. Καὶ τὴν αἰτίαν δὲ ἐπάγων, « Καὶ 
ἀσθενήσουσιν οἱ ἀσεθεῖς, καὶ ἐξαρῶ τοὺς ἀνόμους &sh 
προσώπου τῆς γῆς, λέγει Κύριος. » Οἱ γὰρ ἀσεδείᾳ 


D χαὶ ἀνομίᾳ συζῶντες, (p. 583) εἰς παντελῆ καταντή- 


σουσιν ἀσθένειαν, ὑπὸ τῇ τῶν πολεμίων πεπτωχότες χειρί" οἱ λοιποί τε αἰχμαλωσίᾳ ληφθέντες, ἀφαιροθή- 
σοντιι τῆς γῆς, ἣν παρ᾽ ἐμοῦ λαθόντες μετὰ πολλῇς χατεῖχον τῆς παρανομίας. 


VYens. 4-6. — Deinde de quibus hzc dicat, clarius 
explanans, « Extendam, inquit, manum meam super 
Judam, et super omnes Hierusalem incolas.» Post- 
quam de tribu et urbe capturum se poenas dixit, 
necessario tantae animadversionis causas recitat : 
« Et auferain de loco isto nomina Baalim, et nomina 
delubrorum cum sacerdotibus, et qui adorant super 
tecta exercitum coli, et qui jurant per Dominum, 
et qui jurant per Melchomum, et qui declinant a 
Domino, et qui Dominum non quzrunt, et qui non 
retinent Dominum.» Ejiciam omnino de loco hoc, 
partim czdi tradens, partim captivitati : idola simul 
omnia destruens, et illorum culturam, cum iis qui 
sacerdotes eorumdem videbantur; postremo illos 
qui super tecta. luminaribus coeli cultum exhibere C 
studebant. Sed justam apprime ii patientur poenam, 
qui eirca templum meum versantes, non erube- 
scunt idolorum cultui vacare: sed modo 954 qui- 
dem, cultus mei se memores ostendentes, per ine 
Jurant; modo autem per idola quoque jurant: et- 
enim Melchomum idolum nominat, ut ex uno, prout 


sulet, cuncta denotet idola. . 


ἐνδείχνυυται θεραπείας φροντίζειν ὅτ᾽ ἂν αὐτοῖς ὀμνύειν xav! ἐμοῦ δοχῇ, ποτὲ δὲ κατὰ τῶν εἰδώλῳ 
ὀμνύουσι" Μελχὸμ γὰρ τὸ εἴδωλον λέγει " ἵν᾽ ἀφ’ ἑνὸς, καθὼς εἴωθεν, ἅπαντα εἴπῃ τὰ εἴξωλα, 


Multas memini me prztermittere fabulas eorum 
qui ad Syriacam interpretationem respiciunt, ne 
ineptiis viderer divinau implere Scripturam. Nunc 
vero opportune existimo rei hujus facere mentio- 
nem, ob coarguendum tum id quod ab ipsis nunc 
incongrue dicitur, tum eliam czetera hujusmodi, 
que ab iisdem dicta, ego tamen ob eam quam re- 
(uli causam. prattermisi. Dicunt igitur vocabulum 


Melchomuim hoc 1060 regem significare; quia Mel- ^ 


chom rex dicitur in Syrorum atque Hebrzorum 
lingua; sed interpretes errore deceptos, pro rege 
Melehomum dixisse, quod est idolum. Atqui illud 
imprimis oportebat considerare, divinam Scri- 
pturam llebraico sermone fuisse dictatam, ad Sy- 
rorum autem usum translatam fuisse abs quolibet 
homine (neque enim ad hunc usque diem quis ille 
fuerit rescitum est). In Graecorum autem linguam 


Στίχ. δ' -ς΄. --- Εἶτα xai περὶ τένων λέγει σαφέστεροι 
ποιῶν, «€ Καὶ ἐχτενῶ τὴν χεῖρά μον ἐπὶ "dim 
xai ἐπὶ πάντας τοὺς χατοιχοῦντας Ἱερουσαλῆμ, 4 
Κατά τε τῆς φυλής, χατά τε τῆς πόλδως b 
ἀξειν εἰρηχὼς τὴν τιμωρίαν, ἀναγχαίως δὲ χαὶ τὰς 
τῆς τοσαύτης τιμωρίας λέγων αἰτίας" ε Καὶ ἐξυρῶ 
ix τοῦ τόπου τὰ ὀνόματα τῶν Βααλὶμ, xal τὰ éw- 
ματα τὰ τῶν ἱερῶν μετὰ τῶν ἱερέων, xal τοὺς SpA- 
χυνοῦντας ἐπὶ τὰ δώματα τῇ στρατιᾷ τοῦ οὐρανοῦ, ui 
τοὺς ὀμνύοντας χατὰ τοῦ Κυρίου, καὶ τοὺς ὀμνύσι» | 
τας κατὰ τοῦ Μελχὸμ, xal τοὺς ἐχχλίνοντας ἁδὺ 
τοῦ Κυρίου, xaX τοὺς μὴ ζητοῦντας ἐὸν Kópwnm, 
xa τοὺς μὴ ἀντεχομένους τοῦ Κυρίου. » ᾿Αψελῶ pig: 
παντελῶς τοῦ τόπου τούτου, τοὺς μὲν τῇ σφαγῇ, τοὺς 
δὲ τῇ αἰχμαλωσίᾳ, συναφανίξων αὐτοῖς χαὶ τὰ sug 
πάντα, τὴν τε ἐπ᾽ αὐτοῖς θεραπείαν, μετὰ τῶν T 
ρατεύειν αὐτοῖς ἐοχούντων, πρὸς ἄπασί τε τοὺς ii 
τῶν δωμάτων τοὺς xaz' οὐρανὸν φωστῆρας θερακεύδῃ 
ἐσπουδακότας" δικαίαν γὰρ δὴ μάλιστα οὗτοι Mi. 
ται τὴν τιμωρίαν, οἵ περὶ τὸν ναὸν οἰχοῦντες 
ἐμὸν οὐχ αἰσχύνονται περὶ τὴν τῶν εἰδώλων | 
λούμενοι θεραπείαν" (p. 584) ἀλλὰ “ποτὲ μῶν μὰ 




















᾿Αλλὰ γὰρ πολλὰς μὲν οἶδα μυθολογίας παρεὶς elit 
πρὸς τοὺς Σύρους χεχῃνότων, ὡς ἂν μὴ gluepsi 
δοχοίην ἐμπιμπλᾷν τὴν θείαν Γραφήν" ἐν καιρῷ A 
νῦν ἐνόμισα διὰ τούτου ποιήσασθαι μνήμην, εἰς Unt 
yov εἴτε τοῦ νῦν οὗ δεόντως παρ᾽ αὐτῶν 
εἴτε χαὶ τῶν λοιπῶν, ἃ λεγόντων αὐτῶν 
fj» ἔφην αἰτίαν. Λέγουσι γὰρ ὅτι Μελχὸμ ivy 
τὸν βασιλέα βούλεται εἰπεῖν Μελχὸμ γὰρ τοῦ f 
λέως λεγομένου χατὰ τὴν Σύρων xal Ἑδραίων Υ᾽ 
ταν, πλανηθέντας τοὺς ἑρμηνεύσαντας, ἀντὶ τοῦ 
σιλέως, Μελχὸμ εἰπεῖν, ὅπερ ἐστὶν τὸ εἴδωλον. 
ἐχρὴν πρὸ πάντων ἐχεῖνο συνιδεῖν, ὅτ: χατὰ μὲν τι 
E6paiv γλῶτταν εἴρηται τὰ τῆς θείας Γραφῆς. 
ἡρμήνευται δὲ ταῦτα εἰς μὲν τὴν Σύρων παρ᾽ ὅται 
δήποτε (οὐδὲ γὰρ ἔγνωσται μέχρι τῆς τήμερον ὅστις 
ποτὲ οὗτός ἐστιν)" εἰς δὲ τὴν Ἑλλήνων ἑδδομήχοντα 
ἐτεγηνόχασιν ἄνδρε; πρεσθύτεροι τοῦ λαοῦ, tmr 


COMMENTARIUS IN SOPHONIJE CAP. I. 


$3 


ιριδῶς τῆς γλώττης τῆς olxelac, ἐπιστέ- A septuaginta viri converterunt, seniores de populo, 


τῶν θείων Γραφῶν, ὑπό τε τοῦ ἱερέως 
τοῦ Ἰσραηλιτιχοῦ λαοῦ δοχιμασθέντες, 
ἂν πάντων μάλιστα πρὸς τὴν ἐρμννείαν 
ἦν τε ἑρμηνείαν xai τὴν ἔχδοσιν χαὶ οἱ 
όστολοι δεξάμενοι φαίνονται προδήλως, 
"πὸ ἐθνῶν πεπιστευχόσιν οὐδ᾽ ὅλως προτ- 
ἔρον τοῖς τῆς Παλαιᾶς Διαθήχης, παρ- 
isla; Γραφὰς ἐπὶ τῆς ᾿Ἑλλένων χειμένας 
ὰ τὴν τῶν ᾿Εὐδομήχοντα ἑρμηνείαν' παρ᾽ 
ἀραλαθδόντες. αὐτὰς νῦν ἔχομεν ἅπαντες 
κῷ Δεσπότῃ πεπιστευχότες Χριστῷ, ἕν τε 
αἰς ἀναγινώσχοντες xat χατ'᾽ οἶχον ἔχοντες. 
ἀνόητον νομίζειν ὅτι οἱ μὲν Εδδομήχοντα 
. καὶ τοιοῦτοι xal οὕτω δεδοχιμασμένοι 
) περὶ λέξιν, οἱ xal πρὸ πάσης ἑρμηνείας 
we τὸ ἐν τῇ θείᾳ χείμενον Γραφῇ, καὶ εἴ- 
ἐγει, εἴτε εἴδωλον; ᾿Αξιοπιστότερον δὲ 
πίνων ὑπειλῆφθαι προσῆχεν ἕνα τινὰ 
τὴν Σύρων γλῶτταν μεταδεδληχότα τὰ 
$e γέ φασι" πρὸς τῷ χἀχεῖνο δῆλον εἶναι, 
εἰδώλων ἕνεχεν θεραπείας αὐτοὺς ὁ Θεὸς 
«οὐτοις διὰ τοῦ προφήτου" xai ἐπειδὴ 
ἂν τὸν θεῖον ὄντες τοιαῦτα διεπράττοντο, 
c ἐκιμέμφεται, ὅτι xat τὸν τοῦ ναοῦ Θεὸν 
δδέκουν, τουτέστι τὸν τοῦ παντὸς Κύριον, 
ν εἰδώλων οὐχ ἀπείχοντο θεραπείας. Τοῦ 
πότου μέμνηται χαὶ ὁ μαχάριος ᾿Αμὼς ὁ 
ν 586) ὡς ὑπὸ ᾿Αμμανιτῶν θεραπενομέ- 
εὅτως" Καὶ πορεύεται Μελχὸμ ἐν αἰχμα- 
ρεῖς αὐτοῖ, xal οἱ ἄρχοντες αὐτῶν ἐπὶ τὸ 
Κύριος" τοῦτο λέγων ὃ χαὶ πολλαχοῦ φαί- 
W προφν τῶν εἰρημένον, ὅτι f) χατὰ ὀργὴν 
μένη τιμωρία τοῖς ἀλλοφύλοις ἄχρι τῶν 
τῶν ἱερατενόντων αὐτοῖς ἐξετείνετο. "Ort 
τὴν περὶ τὰ εἴδωλα θεραπείαν ἐχ τῶν 
ἔλλησι θρησχευομένων δαιμόνων εἴλχυσαν 
zt, δῆλον ὡς ὁ μαχάριος λέγει Δαυῖδ' 
γησαν ἐν τοῖς ἔθνεσι, xat ἔμαθον τὰ ἔργα 
ἐδούλευσαν τοῖς γλυπτοῖς αὐτῶν » δειχνὺς 
νων ἡσπάσαντο εἰδωλολατρείαν᾽ ὡς τὸν 
ἰ6ϑθαι τρόπον xai τὴν περὶ τὸ εἴδωλον, ὃ 
λεῖτο, θεραπείαν αὑτοὺς ποιεῖσθαι. 


peritissimi linguz propriz, periti pariter divinarum 
Seripturarum, a pontifice cunctoque populo Israe- 
litico probati, ceu pra cateris omnibus interpre- 
tando idonei : quorum interpretationem atque edi- 
lionem beatos quoque apostolos receptam habuisse 
apparet ; quietiam accedentibus ad fidem ex cthni- 
cis, et Vetus antea Testamentum prorsus ignoran. 
tibus, divinas tradiderunt Scripturas, Graecorum 
lingua expressas, secundum septuaginta virorum 
interpretationem : a quibus eas acceptas nunc om- 
nes tenemus, qui ex ethnicis in Christi partes con- 
cessimus ; easque et in ecclesiis legimus, et domi 
habemus. Quidni ergo insanum sit existimare, 
sepuuaginta viros tales $53 tantosque adeoque pro- 
batos, errasse in vocabulo; qui et ante quamlibet 
interpretationem probe sciebant quid esset in divina 
Scriptura, et utrum regem ea diceret an idolum? 
Nam majore fide dignum, pre ceteris cunctis, ju- 
dicare oporteret, unum quemlibet obscurum humi- 
nem qui in Syrorum linguam convertit Hebraicum 
textum, ut aiunt. Preterquam quod illud ctiam 
patet, nempe de idolorum cultu Deuni| Israelitas 
hoc loco accusare per prophetam. Et quia circa 
divinum templum incolentes, hzc agebant, hoc 
illis exprobrat, quod cum templi Deum venerari 
viderentur, id est universi mundi Dominum, ab 
idolorum tamen non abstinebant obsequio. Porro 
bujus idoli beatus quoque meminit Àmosus pro- 
pheta, ceu ab Ammanitis adorati. Dicit enim: Et 
vadit Melchum in captivitatem, ejusque sacerdotes, 
et principes populi simul, dicit Dominus. lioc di- 
cens, quod szpenumero apud prophetas legere est, 
quod nempe qualibet ex indignatione, imponenda 
alienigenis poena, usque ad idola borumque sacer- 
dotes deveniet. Quod autem omnem idolorum su- 
perstitionem, ἃ cultis apud ethnicos daemonibus 
Israelit:ie contrazerint, exploratum est, dicente 
beato Davide **: « Et commisti sunt inter gentes, ct 
didicerunt opera eorwm, et servierunt sculptilibus 
eorum ;»quibus verbis demonstratidololatriam suam 
Israelitas ab ethnicis condidicisse. Pari ergo modo 
apparet eos circa idolum, quod Melchom nuncupa- 
batur, superstitionem exercuisse. 


f. Ὁ μέντοι γε προφήτης τοῖς εἰρημέ- D — Vens. 6-9. — Age vero propheta post superiora 


ἐπάγει" « Kal τοὺς ἐχχλίνοντας ἀπὸ τοῦ 
, τοὺς μὴ ζητοῦντας τὸν Κύριον, xal τοὺς 
ἄνους τοῦ Κυρίου. » Βουλόμενος εἰπεῖν 
ὅτων δήλους ἑαυτοὺς χαθιστῶσιν ἀπηλλο- 
παντελῶς τῆς ἐμῆς εὐνοίας, xal μηδένα 
ντας ἐμοῦ τε xal τῶν ἐμοὶ δοχούντων ποιεῖ- 
yov γὰρ ὡς τῆς ἐμῆς γνώσεως ἀντεχόμε- 
& οὐχ ἄν ποτε προσέσχον εἰδώλοις. Eipn- 
ala; τῆς; τιμωρίας τὰς αἰτίας, ἐπάγει" 
θεὲ ἀπὸ προτώπου Βυρίου τοῦ Θεοῦ, 
wet ἐγγὺς ἡμέρα Κυρίου" ὅτι ἡτοίμασε 
; θυσίαν αὐτοῦ, ἡ γίαχε τοὺς χλητοὺς αὖ- 


ΑΥ̓͂, 99. 


ita pergit dicere:« Et cos qui declinant a Domino, 
et qui non querunt Dominum , et qui non retinent 
Dominum. » Significans nimirum , eos ita agendo, 
manifeste ostendere se omnino alienos ab amore 
Dei , nullamque hujus , et przceptorum ejusdem 
habere rationem. Perspicuum est enim, quod si 
fideliter scientiam mei retinerent , nequaquam ido- 
lis adhzrereut. 9544 Jam postquam dixit juste 
animadversionis causam , prosequitur:« Timete a 
facie Domini Dei, quia prope est dies Domini Dei , 
quia paravit Dominus hostiam suam, et sanctifi- 
cavit vocatos suos. » Sed quoniam Deum nmegle- 


«t5 
xistis, necessario nunc timebitis universalem Do- 
minum , cum dignam poenam peccatis vestris impo- 
net. Non enim abest tempus illud, imo proximum 
est , quo vos hostibus quasi victimas tradet : quos 
ille hostes proprio mandato ad hoc elegit voca- 
vitque. Id enim significant verba , « sanctificavit 
vocatos suos,» quasi dicat habere se jam dele- 
ctos, quos ad hanc bostiam mactandam vocavit ; 
bostes nimirum intelligens, qui et vos immolabunt. 
« Et erit in die hostie Domini, et ulciscar super 
principes , et super domui regis , et super orones 
qui induli sunt veste peregrina. Et ulciscar mani- 
feste super vestibula in die illa, qui complent do- 
mum Dei sui iuipietate ac dolo. » Tempore illo pu- 
niam eos qui principes vestri videntur, ipsamque 
regis domum funditus destruam, quia in captivi- 
tatem abducendus est is qui tunc rex vester vide- 
bitur : atque in omnes prorsus animadvertam, qui 
tantopere imitationi ethnicorum semet tradiderunt, 
ut eliam vestium illarum usum affectaverint , quie 
alege vetite , gentibus congruunt. Cunctos, in- 
quam ante vestibula templi puniam , contra quod 
iapie egerunt ; dum illuc ingrederentur quidem 
ob simulandum cultum meum, sed nonnisi cum 
hypocrisi et dolo introire illuc auderent : siquidem 
uullam verz religionis rationem habere voluerunt , 
sed idolis potius studiuse adhzrere. 

σεως δὲ xai δόλου ποιεῖσθαι τὴν εἴσοδον τολμῶντες, 
σθαι, τοῖς εἰδώλοις δὲ προτανεῖχον σπουδῇ. 

Vegns. 10, 11. — «Εἰ erit die illa, dicit Dominus, 
vox clamoris a porta czdentium , et ululatus a se- 
cunda , el contritio magna a collibus. » Tunc sane 
vox quadam terribilis exaudietur, a porta inci- 
piens, propter hostes irrumpentes imultamque 
occidionein 955 facientes. Excipiet vero vocem 
illam ululatus intolerabilis hominum per domos 
contritorum varieque pereuntium ; insuperque eo- 
rum qui ad celsiora loca spe evadendi confugient 
( id enim dicit vocabulum collibus ), neque tamen 
quidquam opis invenient, sed extremum suppli- 
cium perferent. Quibus consentaneo subdit :« Plan- 
gite, qui habitatis concisam. » Nunc, inquit, la- 
mentari dignum est habitatores Hierusalem , quam 
varia cx de incolarum hostes concident, ejusque 
«αἰδοῖα perfringent , et inquilinos trucidabunt. 
«Quia universus populus assimilatus est Cha- 
naani, disperierunt omnes qui elati erant argento. » 
Quandoquidem Chananaeorum mores imitati sunt, 
ideo par illis sustinuere supplicium, pessumdati; 
quemadmodum scilicet et illi perierunt cum regio- 
nem Israelitis tradidit Deus. Simul peribunt cum 
reliquis, illi qui superbiebant, divitiis se fultos 
cernentes : nullum a suis opibus emolumentum 
Babebunt , sed contra omnino bonis suis spoliati , 
pauperrimis similes flent. 


THEODORÍ MOPSUESTENI 


4S 
A τοῦ. » ᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ ἀμελῶς περὶ τὸ Θεῖον ἐσχήκατε, 
νῦν γοῦν ὑπ᾽ αὑτῆς τῆς ἀνάγκης φοδηθήσεσθε τὸν τοῦ 
παντὸς Κύριον, ὅτε τὴν τιμωρίαν ὑμῖν ἀξίαν ἐπάγει 
τῶν πλημμελημάτων" οὐδὲ γὰρ ἀφέστηχεν ὁ xmpk 
ἐχεῖνος, ἀλλὰ xal μάλα γε ἐγγύθεν ἐστὶν, ἐν ᾧπερ 
ὑμᾶς τῇ τῶν πολεμίων παραδώσει θυσίᾳ, οὖς οἰκείῳ 
προστάγματι ἀφώρισέν τε καὶ χέχληχεν ἐπὶ τούτῳ" 
τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, εἡγίασε (50) τοὺς χλητοὺς αὐτοῦ,» 
ἵνα εἴπῃ ὅτι ἀφωρισμένους ἔχει τοὺς εἰς τὴν θυσίαν 
ταύτην χεχλημένους" λέγει δὲ τοὺς πολεμίους, οἵ xate- 
θύσουσιν ὑμᾶς. « Καὶ ἔσται ἐν ἡμέρᾳ θυσίας Kupleu, 
xal ἐχδιχήσω (51) ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας, καὶ ἐπὶ τὸν 
οἶχον τοῦ βασιλέως, xai ἐπὶ πάντας τοὺς ἐνδεδυμδ» 
νους ἐνδύματα ἀλλότρια" xol ἐχδιχήσω ἐπὶ πάντα; 
ἐμφανῶς ἐπὶ τὰ πρόπυλα ἐν ἐχείνῃ τῇ ἡμέρξ, τοὺς 
B πληροῦντας τὸν olxov τοῦ Θεοῦ αὐτῶν ἀσεδείας καὶ 
δόλον.» Ἐν ἐχείνῳ δὴ τῷ χαιρῷ τοὺς ἄρχειν ἐν ὑμῖν 
δοχοῦντας τιμωρήσομαι" αὐτόν τε παντελῶς ἀφανιῶ 
τοῦ βασιλέως τὸν οἶχον, ἅτε πρὸς; αἰχμαλωσίαν ἄν» 
ἄγεσθαι μέλλοντος τοῦ τότε βασιλεύειν ὑμῶν δοκοῦν- 
τος" (p. 588) xal πάντας δὲ χαθάπαξ τιμωρήσομαι 
τοὺς οὕτω πρὸς τὴν ᾿Ελληνιχὴν μίμησιν ἑαυτοὺς i» 
δεδωχότας, ὡς καὶ τῶν ἱματίων ζηλοῦν τὴν χρῆσιν 
τὴν τῷ νόμῳ μὲν ἀπηγορευμένην, τοῖς ἔθνεσι δὲ ἄρ- 
μοδίαν. Πάντας δὴ, φησὶ, περιφανῶς τιμωρήσοβαι 
πρὸ τῶν τοῦ ναοῦ προθύρων, εἰς ὃν ἡσέθουν, claw 
τες μὲν τῷ δοχεῖν εἰς ἐμὴν θεραπείαν, μεθ᾽ ὁποπρβῖ» 
εἴ γε τῆς μὲν εὐσεδείας οὐθένα λόγον ἐδούλοντο sau 


Q Στίχ. v, ια΄. — « Καὶ ἔσται ἐν ἐχείνῃ τῇ ἡμέῤβᾳ, 
λέγει Κύριος, φωνὴ χραυγῆς ἀπὸ πύλης ἀποχεντοῦ» 
των, xal ὀλολυγμὸς ἀπὸ τῆς δευτέρας, xal συντρῃ» 
phe μέγας ἀπὸ τῶν βουνῶν. » Τότε δὴ φοδερὰ pls 
τις γενήσεται φωνὴ ἀπὸ τῆς πύλης λαδοῦσα τὴν dp 
χὴν, διὰ τῶν εἰσιόντων τε πολεμίων, καὶ πολὺν ἐβγώ 
ζομένων τὸν φόνον᾽ διαδέξεται δὲ τὴν φωνὴν ixsieio 
ὁλολυγή τις ἀφόρητος τῶν χατ᾽ οἰχίαν συντριδομόαν 
τε χαὶ ἀπολλυμένων ποιχίλως, ἔτι καὶ τῶν ἐν pp: 
λοτέροις τόποις ἐλπίδι φυγῆς κατατρεχόντων (τοῦ 
γὰρ λέγει ε βουνῶν »), οὐ μόνον οὐδὲν ὠφελεῖσθθι᾽ 
δυναμένων ἐντεῦθεν, ἀλλὰ γὰρ καὶ τὴν ἐσχάτην δεχῷ 
μένων τιμωρίαν. Οἷς ἀκολούθως ἐπάγει" εθρηνεῖπξ 
οἱ κατοιχοῦντες τὴν καταχεχομμένην. » Ἐνταῦθα Sy. 
φησὶ, θρηνεῖν ἅπαντας ἄξιον τοὺς οἰκοῦντας τὴν "s. 
ρουσαλὴ μ, ἣν διαφόρως διὰ τῶν οἰχούντων καταχέρ. 
Ψουσιν οἱ πολέμιοι, τάς τε οἰκοδομὰς αὑτῆς — 
μνοντες, xal τοὺς κχατοιχοῦντας ὃ 
« Διότι (59) ὡμοιώθη πᾶς ὁ λαὸς Χαναὰν, ἐξωλοῦ 
θησαν πάντες οἱ ἐπηρμένοι ἀργυρίῳ. » Ἐπειδὴ 
τῶν Χαναναίων ἐμιχήοαντο τὸν τρόπον, (p. 589) 6 
τοῦτο παραπλησίως ἐχείνοις χαὶ τὴν τιμωρίαν 
ἀπολλύμενοι παντελῶς, ὄνπερ δὴ τρόπον 
κἀχεῖνοι ὁπηνίχα τοῖς Ἰσραηλίταις παρεδίδου τὴν τῇς. 
ὁ Θεός" συναφανισθήσονται γὰρ δὴ πάντες τοῖς )“ 
ποῖς καὶ οἱ μέγα φρονοῦντες ἐπὶ πλούτῳ θεωροῦνῃς 





















D 


ἑαυτοὺς, μηδὲν ix τῆς εὐπορίας χέρδος λαθόντες " τοὐναντίον μὲν οὖν ἐν τῇ ἀφαιρέσει τῶν οἰκείων Sn 


ραπλῆσιοι γεγονότες τοῖς παντελῶς πενομένοις. 


(50) [ta hic cod. 
(91) Cod. ἐχδίχησιν. 


(53) Cod. διὰ τί. 


COMMENTARIUS IN SOPHONLE CAP. I. 


458 


εις". — «Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, Α Vgns. 18-10. — « Et erit in die illa, scrutabor 


w τὴν Ἱερουσαλὴμ μετὰ λύχνου. ». Ἐπειδὴ 
νδύτατα xal σχότῳ πως κατειλημμένα ζη- 
δος ἀύχνῳ χεχρῆσθαι πρὸς ἀχριδεστέραν 
ὧν ἀποχεχρυμμένων, τοῦτο λέγει, ὅτι μετὰ 
ἰς ἀχριδείας ἐξερευνηθήσεται πάντα τὰ τῆς 
hp, ὡς μηδὲν τῶν ἐνόντων διαλαθεῖν τοὺς 
«Ὅπερ | F. ᾧπερ] ἀχολούθως ἐπήγαγεν τὸ, 
ρεύθησαν πάντες οἱ ἐπηρμένοι ἀργυρίῳ » 
t obo πάντα τῶν εὐπόρων ἀφαιρεθήσεται 
οὐθενὸς λαθεῖν νῶν πολεμίων τὴν ἔρευναν 
. € Kal ἐχδιχήσω ἐπὶ τοὺς ἄνδρας τοὺς 
ὥντας ἐπὶ τὰ φυλάγματα αὐτῶν, τοὺς λέ- 
«αῖς χαρδίαις αὐτῶν, Οὐ μὴ ἀγαθοποιῆσῃ 
δὲ μὴ κακώσῃ. » Τιμωρήσομαι γὰρ, φησὶ, 


p. 390) οἵ τῶν μὲν προσταγμάτων τῶν B 


«ἧς θεραπείας χατεφρόνουν παντελῶς τῆς 
' ὧν δὴ φυλάττεσθαι καὶ διατηρεῖσθαι ix 
ὕναντο ἐπηρείας διαχειμένους δὲ ὅτι μὴ 
παχὺν αὐτοὶς ἐπενεχθῆναι τοιαῦτα Tapa- 
φὸ γὰρ, « Οὐ μὴ ἀγαθοποιήσῃ Κύριος, » 
wmv ἀναγνωαστέον, ἀντὶ τοῦ, ᾿Αγαθο- 
« eh ἔσται ἡ δύνχιλις αὐτῶν εἰς διαρπα- 
ἢ οἶκοι αὐτῶν εἰς ἀφανισμόν xa οἰχοδομῆ- 
ας, καὶ οὗ μὴ χατοιχήσωσιν ἐν αὐταῖς" 
υτεύσουσιν ἀμπελῶνας, χαὶ οὐ μὴ πίωσι 
κότων ὅτι ἐγγὺς ἡμέρα Κυρίου ἡ μεγάλη, 
; ταχεῖα σφόδρα. » Ιᾶσα μὲν οὖν αὐτῶν 
ὁπὸ τῶν πολεμίων περιαιρεθήσεται" ἀφα- 
ι δὲ χαὶ πάντες αὐτῶν ol ofxov* xat οὔτε 
ἀπολαύσουσιν, οὃς μετὰ πολλῆς οἰχοδομὴ- 
ἐμελείας, οὔτε τῶν γεωργιῶν τῶν οἰχείων 
τὼν χαρπόν᾽ ἐπειδὴ πάρεστιν xal πλησίον 
! ἡμέρα τοῦ Θεοῦ, χαθ᾽ ἣν ἐχδήσεται πάντα 
ἀποπέφανται xaz αὐτῶν ὁ Θεός. « Φωνὴ 
vplou πιχρὰ xal σχληρὰ τέταχται. » Με- 
áp ὃ χαιρὸς τῆς ἀποφάπεως τῆς θείας, 


Hierusalem cum lucerna.» Quoniam corum, qui in- 
tima etin tenebris condita quaerunt, mos est lucerna 
vti ad accuratiorem latentium rerum vestigationem, 
idcirco sic loquitur, fore nempe ut multa cum se- 
dulitate vestigentur res omnes Hierusalem, ut nihil 
epum ejus hostes lateat. Quo fit ut consentanee 
subjungat, « Disperierunt omnes elati argento; si- 
gniticans fore ut cuncti divitum thesauri diripiantur, 
cum nihil hostium vestigationem vitaturum sit. 
« Et ulcisear super viros, qui contemnunt custodias 
suas, qui dicunt in cordibus suis : Utique ne faciat 
bene Dominus, et non faciat male.» Hos, inquit, pu- 
niam qui precepta mea cukumque omnino asper- 
nantur, quibus custodiri ac servari ab omni 9568 
detrimento poterant : contraque existimant fleri non 
posse ut inali aliquid eis accidat talia peccantibus. 
Nam dictio « Ne bene faciat, » figurate legenda est 
pro, bene faciet. « Et erit fortitudo eorum in dire- 
ptionem, et domus eorum in dissipationem : et 
sdificabunt domos, et nen habitabunt in veis; et 
plantabunt vineas, et non bibent vinum earum, 
quia juxta est dies Domini magna, juxta est et 
velox nimis. » Universa, inquit, eorum fortitudo 40 
hostibus exstinguetur, destruentur cunet:e domus 
eorum : neque zdificiis fruentur quz sedula cura 
exstruxerant, neque de arvis suis fructum carpent. 
Quoniam adest propeque est Dei dies, quo cuncta 
evenient quz de illis decrevit Deus. « Vox diei Do- 
mini amara et dura posita est. » Praedicitur tempus 
divini decreti, amaritudine multa et asperitate ple- 
num. « Potens dies irz. » Validus adinodum diei 
illius furor. « Dies illa, dies tribulationis et angu- 
stis, dies Intempestivitatis et exitii, dies tenebra- 
rum et caliginis, dies nebulz et turbinis, dies tube 
el clamoris super urbes munitas et super angulos 
excelsos. » 


ἐρίας τε xai τραχύτητος γέμων. « Auvazh ἡμέρα ὀργῆς. » Ἰσχυρὸς ἄγαν τῆς ἡμέρας ἐκείνης ὁ θυ- 
μμέρα ἐχείνη, ἡμέρα θλίψεως χαὶ ἀνάγχης, ἡμέρα ἀωρίας χαὶ ἀφανισμοῦ, ἡ μέρα σχότους xal γνό- 
& νεφέλης χαὶ ὀμίχλης, ἡμέρα σάλπιγγος καὶ χρανγῆς (p. 591) ἐπὶ τὰς πόλεις τὰς ὀχυρὰς, χαὶ ἐπὶ 


ς τὰς ὑψηλάς.» 

*, Uy. — Τότε γὰρ ἀνάγχη τε χαὶ θλίψις 
λὴ. καὶ θάνατοι ἄωροι «ov ἐν νηπίᾳ σφα- 
S fixi: ἀφανισμός τε ἀνθρώπων πολὺς, 
Ey ἅπαντας δοχεῖν σχότῳ, γνόφῳ f) τινι 


VE£ns. 17-18. — Tunc enim angustis erunt, et 
tribulatio multa, et immaturz mortes in tenera oc- 
cisorum zlate, cedes hominum multa, ita ut abhinc 
videantur omnes tenebris, caligine, et nebula qua- 


ἐρικεχύσθαι xal ὀμίχλῃ" f; τε γὰρ πολε- p dam ac turbine circumfundi. Nam et bellica tuba, 


πγξ, xai ἡ μετὰ ταύτης φωνὴ τῶν πολε- 
στον ἡ χήσει προσημαίνουσα τῶν τε ἰσχυρῶν 
mi τῶν μεγίστων οἰχιῶν τὴν χαθαίρεσιν. 
Βλίψω τοὺς ἀνθρώπους, xai πορεύσονται 
, ὅτι τῷ Κυρίῳ ἐξήμαρτον xal ἐχχεῶ τὸ 
ὧν ὡς χοῦν, xal τὰς σάρχας αὐτῶν ὡς 
» Τῇ μὲν γὰρ ὑπερδολῇ τῆς θλίψεως διοί- 
ῥλῶν οὐδέν" οὐδὲ τὰ πρὸ ποδῶν ὁρᾷν οἷοί 
* φείσονται δὲ ἅπαντα συντόμως εἰπεῖν, 
) ἄγαν ᾿σέδησαν εἰς Θεόν ὑπὲρ ὧν αἵματός 
€ ὡς ix πολλοῦ γενήσεται φόνου" ai τε 
Ἰνυσχόντων σάρχες ἀτάφων μενόντων τῶν 
ἔνων, ὡσεὶ χόπρο; τις χατὰ παντὸς Óu- 
PaTRoL. Ga. LXVI. 


et banc subsecutus hostium clamor altissime reso- 
nabit, munitarum urbium ac palatiorum exitium 
portendens. « Et tribulabo homines, et ambulabunt 
ut ceci, quia Domino peccaverunt : eteffundam san- 
guinem eorum sicut pulverem, et carnes eorum 
sicut stercora boum. » Tribulationis excessu, non 
erunt cwcis dissimiles, ne illa quidem quz ante 
pedes sunt videre valentes. Atque, ut summatim 
dicam, nihil non 957 patientur, quia graviter in 
Deum peccaverunt. Ea propter et sanguinis effusio, 
tanquam  multz occisionis erit, οἱ occisorum car- 
nes, insepullis mortuis manentibus, quasi fimus 
quidam omni loco jactabuntur. « Et argentum au- 
15 


A59 


T1HEO0DOIU MOPSUESTENI 


A90 


rumque corum non poterit liberare eos in die ire A σεται τόπου. € Kat τὸ ἀργύριον xai τὸ γρυσίν 


Domini, et igne zeli ejus consumetur universa terra : 
quia consummationem et festinatiohem faciet super 
omnes terre habitatores. » Nilil ipsis proderunt 
civiti: quas injuste coacervaxerunt, quia baec ounia 
tempore illo diviuze cedent. irz, qua ignis inglar 
universam consumet terram , cunctos aulem habi- 
tatores ejus multa cum festinatione pessumdabit. 
Deinde post malorum predictionem, in spem illos 
pro more suo propheta erigens, pergit dicere : 


αὐτῶν οὐ μὴ δυνηθῇ ἐξελέσθαι αὐτοὺς ἐν ἡμέρ: 
ὀργῆς Κυρίου, καὶ ἐν πυρὶ ζήλου αὑτοῦ χαταναλω- 
θήσεται πᾶσα ἣ γῆ διότι συντέλειαν xa σπουδὴν 
ποιήσει ἐπὶ πάντας τοὺς κατοιχοῦντας τὴν γῆν. " 
Ὄνησις αὑτοῖς οὐδεμία τοῦ πλούτου γενήσεται ὃν 
συνήγαγον ἀδίχως, (p. 392) ἐπειδὴ ταῦτα πάντα 
χατὰ τὸν χαιρὸν ἐχεῖνον δεύτερα τῆς ὀργῆς ἔσται 
τῆς θείας, fj πυρὸς δίκην πᾶσαν μὲν χαταναλώσει 
τὴν γῆν, πάντας δὲ τοὺς ἐνοικοῦντας αὐτὴν μετὰ 


πολλοῦ Ys ἀπολέσει τοῦ τάχους. Εἶτα μετὰ τὴν μήνυσιν τῶν xaxGv, εὐέλπιδας αὐτοὺς; καθὼς εἴωθεν ὁ προ. 


φἥτης ποιῶν, ἐπάγει " 
CAP. iH. 

VEgns. 1-5. — « Congregamini, simulque orate, 
gens inerudita, antequam fiatis ut flos pertransiens 
diurnus, antequam veniat super vos ira furoris 
Domini. » Agesis enin, omnes qui bactenus officii 
vestri disciplinam non exeepistis, nunc congregati 
communes Deo preces extollite, ne forte floris instar 
repente marces:entis, supremum exitium patiamini, 
tota iu vos irruente divina ira. « Quzrite Dominum, 
cuncli humiles terre. » Vos qui pre ceteris terr 
incolis, calamitatibus inflictis humiliati fuislis, 
nuuc resumpto verz pietatis studio, misericordiam 
implorate divinam. « Judicium operamini et justi- 
tiam quzrite. » Nunc facti justi debitz honestatis 
judices, discernentesque a deteriore melius, justi- 
ti: date operam. «Quirite mansuetudinem et respon- 
dete ea, ut protegamini in die ire Domini.» Mansue- 
tudinem eligite et patientiam, secus ac olim injuste 
pauperum oppressioni operam dedistis: 2568 quin 


ΚΕΦ, B. 

Στίχ. a'-Y'. — « Συνάχθητε καὶ συνδεήθητε͵ «οὖ 
ἔθνος τὸ ἀπαίδευτον πρὸ τοῦ γενέσθαι ὑμᾶς ὡς ἄνθες 
παραπορενόμενον ἡ μέρας, πρὸ τοῦ ἐπελθεῖν ἐφ᾽ ὑμᾶς 

p ὀργὴν θυμοῦ Κυρίου. » ᾿Αλλὰ γὰρ ὅπαντες ὑμεῖς el 
μέχρι τοῦ δεῦρο τὴν τῶν προσηχόντων ob δεξάμενει 
παιδείαν, νῦν γοῦν συνελθόντες, χοινὰς τὰς δεήσεις 
τῷ Θεῷ προσαγάγετε, ὡς ἂν μὴ δίχην ἄνθους ἀϑρόον 
ἀφανισθέντος παντελῇ τὴν ἀτοώλειαν ὑπομείνητε, 
ὁλοτελοῦς ἐφ᾽ ὑμᾶς ἐνεχθείσης τῆς ὀργῆς τῆς θείας. 
« Ζητήσατε τὸν Κύριον, πάντες ταπεινοὶ γῆς. » Καὶ 
οἱ παρὰ πάντας τοὺς τὴν γῆν οἰχοῦντας ταὶς ἐπενε- 
χθείσαις ὑμῖν συμφοραῖς τεταπεινωμένοι, ἐπιμελη» 
θέντες vf; εὑσεθείας, τὸν ἔλεον αἱτήσατε τὸν θεῖον. 
« Κρῖμα ἐργάσασθε xal ζητήσατε δικαιοσύνην. » 
Nuv ὀρθοὶ τοῦ προσήχοντος γενόμενοι xpvcal, mah 
διακρίνοντες kx τοῦ χείρονος τὸ χρεῖττον ἐπιμελεῖσθε 
τοῦ διχαίου. (p. 595) « Ζητήσατε τ ραότητα καὶ ἀτακερί» 
νεσθε αὐτὰ, ὅπως σχεπασθῆτε ἐν ἡμέρᾳ ὀργῆς ἂν 


adeo spondete, morum horuin fore vos studiosos: id C ρίον. » Ἐπιείχειαν ἔλεσθε xal ἀνεξιχαχίαν, ἀνθ᾽ ἧς 


enim valetdictio, «Respondeteea ; »ut tempore punitio- 
nis consequamini aliquam a Deo opem. Postea recitat 
inferendas alienigenis castigationes, propter illorum 
adversus lIsraelitas iniquitatem, ut sic majorem 
Dei erga hos tutelam demonstret. 

ἀλλοτρίων τιμωρίας ὑπὲρ τῆς εἰς αὐτοὺς ἀδιχίας 
κηδεμονίας τοῦ Θεοῦ ποιήσαιτο τὴν ἀπόδειξιν. 

VrEns. 4-6. -—— « Quia Gaza diripietur, et Ascalon 
in desolationem, et Ázotus meridie projicietur, et 
Accaron eradicabitur. » Alienigen: omnes, propter 
ea quie adversus vos egerunt, non vulgare suppli- 
cium perferent. Jam « imeridie, » cominune . aliis 
vocabulum, dicit pro, manifeste, ita ut res neminem 
lateat. * nam que de singulis dicit urbibus, sive 
Gaza, sive Ascalone, sive reliquis, communiter uc 
omnibus dicit, etsi diviso sermone, ut solet. Vult 
enim dicere cunctas alienigenarum urbes direptum 
destructumque iri, et omni sua proprietate dejectas 
supremum excidium passuras. « Va qui habitatis 
funiculum maris, adven: Cretenses! Verbum Domini 
super vos, Chanaan terra alienorum. Et perdam vos 
de habitatione. Et cfit Creta pascua greguin, et ovile 
pecorum. » Quia maritima: urbes illz erant, ideo 
funiculum maris eas appellavit, sicut cliam beatus 
David ait his verbis : « Dabo tibi terram Chanaan, 
luniculum h:zreditatis vestrz ** : » proeout dicat : 


Psal civ, 41. 


πρότερον χατὰ τῶν πενεστέρων ἐπετηδεύετε ἀδικίας, 
xal δὴ σύνθεσθε περὶ τὴν τούτων ἔχειν σπουδὴν "τοῦ 
γὰρ λέγει τὸ, « Καὶ ἀποχρίνεσθε αὐτὰ, » ὡς ἂν προ» 
γένοιτο ὑμῖν ἐν τῷ καιρῷ τῆς τιμωρίας τυχεῖν τινες 
παρὰ τοῦ Θεοῦ βοηθείας. Εἶτα λέγει τὰς κατὰ wi — 
ἐπάγεσθαι μελλούσας ὡς ἂν μείζονα τῇςς περὶ αὐπτοὺς 


Στίχ. δ'-ς΄. — « Διότι Γάζα διηρπασμένῃ ique 
xaX 'Λσχάλων εἰς ἀφανισμὸν, xal Ἄζωτος μεσῃβ» 
6piaq ἐχριφήσεται, xal ᾿Αχχαρὼν ἔχῃ ιζωθήσεται, " 
Πάντες γὰρ οἱ ἀλλόφνλοι, ὑπὲρ ὧν χαθ' ὑμῶν πι- 
ποιήχασι, τιμωρίαν δέξονται οὐ τὴν τυχοῦσαν τὸ 
γὰρ « μεσημόρίας » χατὰ χοινοῦ λέγει ἀντὶ τοῦ 
προδήλως, ὡς μηθένα τὸ γινόμενον λαθεῖν“ ἃ γὰβ, 
περὶ ἑχάστης λέγει τῶν πόλεων, εἴ τε Γάζης, εἴ 5 
᾿Ασχάλωνος, εἴ τε τῶν λοιπῶν, κατὰ κοινοῦ 

D πασῶν λέγει διελὼν τῷ λόγῳ, χαθὼς εἴωθε, Bui 
λεῖα! γὰρ εἰπεῖν ὅτε πᾶσαι τῶν ἀλλοφύλων al vil - 
διαρπαγήσονταί τε xal ἀφανισθήσονται, xe τὸς — 
οἰκείας εὐπραγίας ἀποῤῥιφεῖσαι παντελῇ δέξονται τὴν 
ἀπώλειαν. « Οὐαὶ οἱ κατοιχοῦντες τὸ σχοίνισμα τῆς 
θαλάσσης, πάροιχοι Κρητῶν * λόγος Κυρίου ἐφ᾽ ὑμᾶς, 
Χαναὰν yr, ἀλλοφύλων " xal ἀπολῶ ὑμᾶ; ἐχ κατὴ» 
xiag* καὶ ἔσται ἔρήτη νομὴ ποιμνίων, καὶ μάνδρα 
προδάτων. » (p. 594) Ἐπειδὴ παραλίους εἶναι X6 
πόλεις συνέθαινε, σχοίνισμα θαλάσσης αὐτὰς χέ- 






COMMENTARIUS IN SOPIIONLE CAP. II. 


403 


'΄ς ὁ μαχάριος λέγει Δαυὶδ λέγων" ε Σοὶ A D'ossessioni vestr» addicam Chananzorum regionem, 


ν Yr» Χαναὰν, σχοίνισμα χληρονομίας 
να εἴπη, ὅτι Εἰς χτῆσιν ὑμῖν ἀφοριὼ τὴν 
V γῆν. ἐχ μεταφορᾶς τῶν σχοίνῳ μετοούν- 
ε διορ'ζόντων τὴν yv. Οὕὔτος οὖν χχνταῦηα 
) Gyoivi3ua τῆς θαλάσσης, » ἀντὶ τοῦ, Οἱ 
θαλάττιον οἰχοῦντες μερίδα. Τὸ 0i « πάρ- 
πῶν » λέγει, ἐπειδή τινες Ex Κρήτης χατ᾽ 
αὐτόθι παραγεγουνότες ὡς sl; παραθα- 
πόλεις, οἱχεῖν εἴλοντο παρ᾽ αὑτοῖ;. Ὡς 
τῷ ᾿Αμὼς λέγει" « Κατακύτω φυλὴν ἐς 
᾿αῤῥὰν. » περὶ τῶν ἐχεῖθεν τῇ Δαμασχῷ 
"tty λένψων᾽ οὕτω; YXp χαὶ ἐνταῦθα παρ- 
τῶν Χχαλεῖξ, ἵνα εἴπη τοὺς παρ᾿ αὑτοῖς 
Κρητῶν βούλεται οὖν εἰπεῖν ὅτ: ᾿Αθλιώ- 


sumpta metaphora ab iis qui funiculis metiuntur ae 
dividunt terras. Ita nunc ctiam « funiculum maris » 
dicit, pro maritima partis incolis. Denique « advenas 
Cretenses »dicit, quia nonnulli ex Creta. inercaturz 
causa illuc progressi utpote ad urbes maritiinas, 
ibi habitare malucrunt, Sicut etiam apud Amosum 
dicitur : « Concidam tribum ex viris Charran **, » 
loquens scilicet de illius regionis advenis circa Da- 
mascum incolentibus. Sic nunc quoque Cretensium 
advenas dicit, pro ea parte 959 incolarum qua 
Creta erat oriunda. Vult ergo dicere : Infelicissi:.i 
omninm cuncti YOS, qui maritimam partem pabitatis 
cum Cretensibus advenis. Decrevit contra vos omneg 
Deus, o Chananzam habitantes alienigenze, perditu. 


στων, πάντες ὑμεῖς ol τὴν παραθαλάττιον D rum se vosomnino, necnon a Creten$ibus apud τὸ: 


μερίδα, μετὰ xal τῶν παροιχούντων ὑμῖν 
ἀποτέφανται Ὑὰρ κατὰ πάντων ὑμῶν ὁ 


habitatam regionem (qua pascuum fiet. gregum, et 
statio ovium) in solitudinem vastam rediget. 


οἰχούντων τὴν Xavavaíav ἀλλοφύλων᾽ ὅτι ὑμᾶς τε ἀπολέσει παντελῶς, xal τὴν Ex τῶν Κρητῶν παρ᾽ 
μένην χώραν, νομὴ τε ποιμνίων xat οἴχησις προθάτων, διὰ τῆς ἐρημίας παραδώσει τῆς πολλῆς. 


— « Καὶ ἔσται τὸ σχοίνισμα τῆς θαλάστης 
Δοίποις οἴχον Ἰούδα" ἐπ᾽ αὐτοὺς νεμήσον- 
Ec οἴχοι: ᾿Ασχάλωνος, δείλτς χαταλύσουπσι 
βώπου τῶν υἱῶν Ἰούδα, ζει ἐπέσχεπται αὖ- 
us; 6 θεὸς αὐτῶν, χα! ἀπέστρεψε τὴν αἱχ- 
! αὐτῶν. » (p. 399) Οἱ vào περισωζόμεν»:, 
; fc τοῦ Ἰούδα φυλῖς, πάσης δὴ τῆς παρᾶ- 
| χκαθέξουσι μερίδος, καὶ πᾶσαν αὑτὴν ὡς 
ἐμήσονται χώραν, ὥστε τοὺς τῆς ᾿Ασχάλω- 


εται δὲ ix μιᾶς τὰς ὅλας τῶν ἀλλοφύλων C 


πεῖν, καθὼς εἴωθεν ἀπὸ μέρους τὸ ὅλον χὰ- 
ρωμένου; τῶν υἱῶν Ἰούδα τὴν ἰσχὺν, μετὰ 
ὦ δέους τοῖς οἰχείοις διάγειν τὸ γὰρ, c δεί- 
ελύσουσι, » τοῦτο λέγει. Ἐπειδὴ γὰρ τὸ 
lplac » εἴληφεν ἐπὶ τοῦ προφανῶς, τὸ « δεί- 
δεν ἐπὶ τοῦ δέους" ὡς τῶν λανθανόντων 
ν μὲν τὸν ἡμερινὸν χαιρὸν, ἐπὶ δὲ τὸν ἐσπές- 
πρέχειν εἰωθότων ἐλπίδι τοῦ λαθεῖν. Ταῦτα 


Vgns. 7. — « Et erit funiculus maris reliquis 
de domo Judz : super ipsos pascentur in domibus 
Ascalonis, ad vesperam requiescent a facie filiorum 
Jud:e, quia visitat eos Dominus Deus eorum, et aver- 
tit captivitatem ipsorum. » Nam qui servati fuerint, 
inquit, de Judze tribu, totam tenebunt maritimam 
partem, illamque omnem quasi suam incolent re- 
gionem usque Ascaloneimn. Vult autem ex una cun- 
ctas alienigenarum urbes dicere, more suo a parto 
totum significans, timentes filiorum Jud fortitu- 
dinem, multo cum pavore in proprio solo degentes. 
Nam dictio, « Àd vesperam requiescent,» hoc si- 
gnificat. Sicut enim « meridie » pro mauifeste, ita 
« vesperam » pro timore : quasi ii qui latere student 
diurnum tempus vitent, vespertino autem discur- 
rere soleant, latitandi spe. Hzc, inquit, erunt cum 
Deus Jude tribum visitans avertet eos a captivitate 
atque in patriam rursus auxilio $80 restituet, 


. ἔσται, ἐπειδὰν ἐπισχενάμενος ὁ Θεὸς τοὺς τῆς Ἰούδα φυλῆς ἀπαλλάξειέν τε αὐτοὺς τῆς αἰχμα- 
αὶ πρὸς τὰ οἰχεῖα πάλιν» μετὰ τῆς ἰδία; ἐπαναγάγοι βοηθείας 


η-ὑ΄. — Elta ἀπὸ τῶν ἀλλοφύλων ἐφ᾽ ἐτέ- 
τάγων τὸν λόγον, « "Hxouca ὀνειδισμοὺς 
τὶ χονδυλισμοὺς υἱῶν ᾿Αμμὼν ἐν οἷς ὠνεί- 
ν λαόν μου, xal ἐμεγαλύνοντο ἐπὶ τὰ ὅρια 
εχ τοῦτο ζῶ ἐγὼ, λέγει Κύριος τῶν δυνά- 
ib; Ἰσραὴλ, ὅτι Μωλό ὡς Σόδομα ἔσται, xal 
μὼν ὡς Γόμοῤῥα. ν Καὶ τὰ παρὰ Μωαθδιτῶν 
μανιτῶν εἰς τοὺς ἐμοὺς γινόμενα ἑώρων, 
ἅτε ἕλε οὐ αὑτοῖς ὀνειδίζοντες ὡς οὐδὲν ix 
᾿ὠφελουμένοις θεραπείας, ὅτα τὲ αὐτοῖς χατὰ 
μὲν τὴν οἰχείαν ἐπῆγον xaxá " ὥστε xat μεθ᾽ 
030; τς μεγαλαυχίας τῶν ὁρίων ἐφάπτε σθαι 
,, ὡς ἂν αὐτοῖς προσύχειν ὀφειλόντων λοιπόν " 
δὴ Σοδόμων τε χαὶ Γομύῤῥων μιμήπονται 
aav. « Καὶ Δαμασχὸς ἐχλελειαιλένη ὡς θη- 
yo; χαὶ ἐφανισμένη εἰς τὸν αἰῶνα " χαὶ ol 


os, 1, ὄ. 


Vrgns. 8-10. — Deinde ab alienigenis ad alios 
sermonem transferens, ait : « Audivi opprobria 
Moab, et contumelias filiorum Ammon, quibus ex- 
probrabant populo meo, et magniflcabantur super 


D terminos ejus. Propterea, vivo ego, dicit Dominus, 


quia Moab sicut Sodoma erit, et filii Ammon qua:i 
Gomorrha. » Moabitarum quoque et Ammanitarum 
adversus meos videbam facinora, et quod eis con- 
viciantes dicerent, nullum 960 iis fore emolu- 
mentum cultus mei; quanta denique mala viribus 
suis intulerunt. Atque ita gloriabundi fines meos 
invaserunt, ceu futuros in posterum juris ipsorum. 
Quamobrem Sedomorum atque Gomorrhz expe- 
rientur vastitatem. « Et Damascus derelicta sicut 
acervus arem, ac dissipata in aeternum. Et qui 
reliqui fuerint de populo mco diripient eos, et re- 


285 « 


THEODOR! MOPSUESTENI 


ol 


sidui gentis mec possidebunt eos. » Damascus A χατάλοιποι λαοῦ μου διαρπῶνται αὐτοὺς, xal ol xe- 


etiam, inquit, quasi acervus in area contritus el 
concuicatus destruetur, atque ignobilis flet, ex 
tumore maximo multaque superbia in imam de- 
tracta humilitatem : ita ut qui reliqui de meis fue- 
rint, reditumque sortiti, cunctos sint direpturi, 
et alienas opes pro suis possessuri. « Hgec erunt 
eis pro contumelia sua, quia conviciati sunt et 
magnificati sunt. super populum Domini omnipo- 
tentis. » lec, inquit, patientur propter suam ad- 
versus Deum audaciam, et propter contuinelias 
quibus mibi populoque meo conviciali sunt, iu-: 
sullantes ei scilicet tanquam extremis malis de- 
merso. 


Vgns. 14, 12. — «Apparebit Domihus super eos, 
el disperdet omnes deos gentium terrz, et adora- 
bunt eum singuli de loco suo, cunctz insule gen- 
tium. » lllustrem faciet ultionem suam Deus, ita 
ut alienigenas omnes cum cultis ab eis diis disper- 
dal : quo fiet ut reliqui omnes ubique homines, 
in urbibus insulisque, Dei facinoribus attoniti, 
commune illi obsequium exhibeant, in sua quisque 
sialione summam illius potentiam confitentes. « Et 
vos , ZEthiopes, vulnerati gladio meo. » Vos quoque 
gladio a meis puniemini, propter ea qua adversus 
hos peccastis. /Ethiopesautem nunc etiam dicit illos 
Agypto finitimos. Sic autem loquitur beatum imi- 


τάλοιποι ἔθνους μου χληρονομήσουσιν αὐτούς. » Καὶ 
ἡ Δαμασχὸς δὲ, φησὶν, ὡς ἂν θημωνιὰ bv ἅλωνι συν 
τριδεῖσα ἀφανισθείη, οὕτως ἀφανὴς γενήσεται ἐξ 
ὄγχου μεγίστου xal ὑπερηφανίας πολλῆς εἰς cant 
νότητα καταχθεῖσα μεγίστην" ὥστε τοὺς ὑπολιμπα- 
νομένους τῶν ἐμῶν χαὶ τῆς ἐπανόδου τυχόντας, iv 
διαρπαγῇ τε ποιήσασθαι πάντας αὐτοὺς χαὶ κτῆσιν 
ἰδίαν σχεῖν «à ἐχείνων. ε Αὐτὴ αὐτοῖς ἀντὶ τῆς 
ὕόῤρεως αὐτῶν, διότι ὠνείδισαν xaX ἐμεγαλύνθησαν 
ἐπὶ τὸν λαὸν Κυρίον παντοχράτορος. » Ταῦτα γὰρ, 
φησὶ, πείσονται ὑπὲρ ὧν ἐτόλμησαν εἷς Θεὸν, sel 
ἐξυδρίζειν ὀνειδίζοντες τοῖς ἐμοῖς ἐπ᾽ ἐμοὶ χατεκαι» 


p ῥόμενοι αὐτῶν ὡς ἂν ἐν συμφοραῖς ὄντων ἐσχά- 


ταις. 

Στίχ. τα’, ιβ΄. — « Ἐπιφανὴς ἔσται Κύριος Ex' αὖ» 
τοὺς, χαὶ ἐξολοθρεύσει πάντας τοὺς θεοὺς τῶν ἐθνῶν 
τἧς γῆς (p. 597) καὶ προσχυνήσουσιν αὐτῷ ἕχαστος 
ix τόπου αὐτοῦ πᾶσαι αἱ νῆσοι τῶν ἐθνῶν. » Περι- 
φανῇ τοίνυν ποιήσεται τὴν οἰχείαν ἐχδικίαν ὁ θεὸς, 
ὥστε πάντας τοὺς ἀλλοτρίους μετὰ τῶν παρ᾽ αὐτοῖς 
θρησχευομένων ἀπολέσαι θεῶν’ ἅπαντάς τε τοὺς 
πανταχοῦ λοιπὸν ἀνθρώπους, εἴ τε ἐν πόλεσιν εἶ τὸ 
ἐν νήσοις, πολλὴν ἐπὶ τοῖς παρὰ τοῦ Θεοῦ γινομένοις 
τὴν ἔχπληξιν λαθόντα, χοινὴν αὐτῷ τὴν προσχύνη- 
σιν ἀποδιδόναι, ἐν τοῖς ἰδίοις ἑχάστου τόποις ὅμολθ» 
γοῦντος τῆς δυνάμεως αὐτοῦ τὴν ὑπερδολῆν. « Καὶ 
ὑμεῖς, Αἰθίοπες, τραυματίαι ῥομφαίας μου tok. » 


tans prophetam Aimosum, qui dum Israelis nec non C Καὶ αὐτοὶ δὲ ξίφει (55) διὰ τῶν ἐμῶν τιμωρηθήσεσβε 


llierusalem futuros casus recitat, meminit 961 si- 
mul alienigenarum, qualia scilicet passuri sint Dama- 
sceni, Tyrii, ldumasi, Ammanite, czterique omnes 
quorum facit mentionem. Eodem igitur modo bea- 
tus Sophonias postquam eventura urbi IIlierusalem 
a Babyloniis mala prsedixit, memorat etiam quot- 
quot bis ab aliis gentibus clades erant per illud 
lempus superventure. Quapropter post ante dicta 
sermonem transfert ad Assyrios et Niniven, quia 
nimirum tunc Babylonii Assyriorum imperium dele- 
verunt, regia ipsorum urbe Ninive subversa et 
vaslitati omnimoda tradita. Unde addit : 


ὑπὲρ ὧν πεπλημμελήχατε εἰς αὐτούς * Αἰθίοπας & 
καὶ νῦν τοὺς πλησιάζοντας Αἰγύπτῳ λέγει. Ταυτὶ ple 
οὖν χαθ᾽ ὁμοιότητα τοῦ μαχαρίου Ἀμὼς τοῦ προ» 
φήτου φησὶν, ὃς τά τε τῷ Ἰσραὴλ, τά τε τῇ "Iepov- 
σαλὴμ συμδησόμενα λέγων, μέμνηται καὶ τῶν ἀλλο» 
τρίων ὁπόσα πείσονται xal αὐτοὶ, Δαμασχηνοί τὸ 
λέγω xa Τύριοι, Ἰδουμαῖοι xal ᾿Αμμανῖται, καὶ 
πάντες δὲ ὁπόσων πεποίηται μνή μην τὸν αὐτὸν γὰρ 
δὴ τρόπον xal ὁ μαχάριος Σοφονίας τὰ περὶ τὴν 
Ἱερουσαλὴμ ἐσόμενα παρὰ τῶν Βαδυλωνίων ἐν eub» « 
τοις λέγων, μέμνηται xal τῶν ὅσα τοῖς ἀλλοτρίοις 
xaz' ἐχεῖνον συμθαίνειν ἤμελλεν τὸν καιρόν. Ὅθεν. 


δὴ μετὰ τὰ προῤῥηθέντα ἐπὶ τοὺς ᾿Ασσυρίους τε καὶ τὴν Νινευὴ μετάγει τὸν λόγον " ἐπειδὴ τότε Βαδυλώνιᾳ - 
xa) τὴν ᾿Ασσυρίων καθεῖλον ἀρχὴν, τὴν βασιλεύουσαν ἐν αὐτοῖς πόλιν, (p. ὅ98) τὴν Νινευὴ λέγω, ἐκπορθῆσαν» ? 


τές τε xal ἐρημίᾳ παντελεῖ παραδόντες. Ὅθεν ἐπάγει" 

VERS. 
super aquilonem, et perdet Assyriuin, et ponet Ni- 
niven in desolationem inaquosam quasi desertum. 
Et pascentur in medio ejus greges, et omnes bestie 
terre, et chamzleontes et ericii in prasepibus ejus 
cubabunt : et besti: clamabunt in foweis ejus, et 
corvi in portis ejus, quia cedrus altitudo ejus. » 
l'rofecto etiam ab Assyriis poenas reposcam, qui 
tali cum proposito Hierusalein aggressi sunt. Et- 
cnim ipsorum regiam urbetin Niniven adeo destruam, 
ul plane deserta fiat, et in medio ejus pascantur 
greges, et ferze habitent, et quotquot animalia solent 
in deseriissimis locis cubitare. Has autem justas 


153) Cod. ξίφη. 


15-15. — « Et. extendet. manum suam D. Xzly. vy'-:6'. — « Καὶ ἐχτενεῖ τὴν χεῖρα αὐτοῦ bm 


— ἰὼ. 


βοῤῥᾶν, xal ἀπολεῖ τὸν ᾿Ασσύριον, xal θήσει τὴν 
Νινενὴ εἰς ἀφανισμὸν ἄνυδρον ὡς ἔρημον, xai γε» 
μήσεται ἐν μέσῳ αὐτῆς ποίμνια, χαὶ πάντα τὰ 
τῆς γῆς, χαὶ χαμαιλέοντες xal ἐχῖνοι ἐν τοῖς 
μᾶσιν αὐτῆς χοιτασθήσονται, χαὶ θηρία φωνήσει iv | 
τοῖς διορύγμασιν αὐτῆς, xal χύραχες ἐν τοῖς πυλῶ» 
σιν αὑτῆς " διότι χέδρος τὸ ἀνάστημα αὐτῆς. » Καὶ 
γὰρ καὶ παρὰ τῶν ᾿Ασσυρίων τότε δὴ λήψομαι δίκας, 
μετὰ τοιαύτης γνώμης ἐπελθεῖν ἐπιχειρησάντων τῇ 
Ἱερουσαλήμ * ἀφανιῶ γὰρ αὐτῶν xat Νινευὴ τὸν 
βασιλίδα πόλιν’ ὥστε γενέσθαι μὲν αὐτὴν ἔρημον 
παντελῶς, ἐν μέσῳ δὲ αὐτῆς ποίμνιά τε νέμεασθοι, 






COMMENTARIUS IN SOPHONLE CAP. Ilf. 


Ao6 


διάγειν, χαὶ τὰ λοιπὰ δὴ ζῶα ὁπόσα ἐν τοῖς A dabit poenas, quia contra omnes superbiebat civi- 


ις ἐμφωλεύειν εἴωθεν τόποις. Ταύτην γὰρ 
Ιν διχαίαν ὑπὲρ ὧν μέγα xatà πασῶν 
ὧν πόλεων, ὡσανεὶ χέδρου δίχην πρὸς τὰ 
ivre φυτὰ ὑπερφέρουσα τῶν ἀπάντων. 
Wt ἡ φαυλίστρια ἡ χατοιχοῦσα ἐπ᾽ ἐλπίδι, 
ἐν χαρδίᾳ αὐτῆς, Ἐγώ εἰμι, xai οὐχ ἔστι 
5t.» Εὔδηλον δὲ ὅτι ix τῆς πόλεως τῶν ἐνοι- 
! φρόνημα λέγει " οὐ γὰρ δὴ περὶ τῶν ἀψύ- 
ταῦτά φησιν. Αὕτη τοίνυν, φησὶν, ἔστιν 
Xa, ἀντὶ τοῦ, ἡ πάντα μὲν ἐχφαυλίζουσα, 
xi μηθὲν εἶναι τοὺς λοιποὺς ἡγουμένη 
ἣν, ἀρχεῖν δὲ ἑαυτῇ πρὸς ἅπαντα ὑπειλη- 
o γάρ ἐστι τὸ « χατοιχοῦσα ἐπ᾽ ἐλπίδι, » 
ἐλπίδα περὶ ἑαυτῆς ἔχουσα ὡς οὐδὲν οὐ- 
σομένη παρ᾽ ἑτέρου xaxóv* διαχειμένη τε, 
μόνη τε οὖσα, καὶ οὐδὲ ἐν τῷ εἶναι χρίνε- 
V οὐσῶν τῶν λοιπῶν πόλεων πρὸς αὐτήν. 
σεικῶς ταῦτα εἰπὼν, xai τὴν χατὰ πάντων 
περαψίαν αὐτῇ, χάλλιστα ἐπάγει" «Πῶς ἐγέ- 
Ἱανισμὸν νομὴ θηρίων ; πᾶς ὁ παραπορενό- 
ἧς συριεῖ, xal χινήσει τὰς χεῖρας αὐτοῦ. » 
p elav ὑπομεμένηχας τὴν μεταδολὴν, ὅπως 


tates, quasi cedrus inter reliquas arbores caput ex- 
tollens. « Hzxe est civitas vilipendens, qu habitat 
in spe, qus dicit in corde suo : Ego sum, et non 
est post me amplius. » Patet prophetam urbis no- 
mine incolarum superbiam denotare : neque enim 
de insensatis lapidibus h:c dicit. ΗΠ. est ergo, 
iuquit, urbs vilipendens, id est omnium contemp- 
trix, ctomnes reliquas prz se flocci faciens, sibique 
ipsi ad omnia suflicere existimans. Id enim signifi- 
cant 264 verba « babitans in spe, » id est, spem 
fovens nihil unquam mali se abs quolibet passuram : 
unicam semet existimans, nuHamque urbem esse 
dignam quz secum comparetur. His non sine con- 
vicio dictis, ejusque adversus omnes superbia ob- 
jurgata, egregie addit : « Quomodo facta est in so- 
litudinem, in pascuum bestiarum? Omnis qui per 
eam transibit, sibilabit manusque suas commove- 
bit. » lem qualem experta es conversionem, in tan- 
tum ut pascuum bestiarum evaseris , ut omnes qui 
juxta te transeunt, exsibilent, manusque suas erga 
te intendant, tantam mirantes conversionem ! Quid 
vero dicentes ? 


[αν χαταστὰς νομὴ γέγονας θηρίων; ὥστε ἅπαντας τοὺς παριόντας συρίττειν τε ἐπὶ σοὶ xal xtvelv 
ὦν θαυμάδοντάς σου τὴν τοσαύτην μεταθολήν᾽ χαὶ τί λέγειν ; 


ΚΕΦ. Γ΄. 


(B. --- €0 ἡ ἐπιφανὴς χαὶ λελυτρωμένη 
πριστερὰ οὐχ εἰσήχουσε φωνῇς, οὐδὲ ἐδέ- 
lav, ἐπὶ τῷ Κυρίῳ οὐχ ἐπεποίθει xal πρὸς 
τῆς οὐχ ἤγγισεν. » Ταῦτα, φησὶν, ἐροῦ- 
ἢ τις ἣν ἡ ταύτης περιφάνεια, ὅπως ἀπάν- 
MXGTO τῶν χαχῶν ;; τοῦτο γὰρ λέγει, « λε- 
|^» ὀπόση τις αὐτῆς ἣν ἡ εὐπρέπεια ; 
Εριστερὰν τοῦτό φησιν, ἐπειδή πως τερπνὸν 
εἶναι δοχεῖ τὸ ζῶον xoi σοδαρῶς βαδίζον " 
) μαχάριος λέγει Δαυΐδ « Ἐὰν χοιμηθῆτε 
) τῶν χλήρων, (p. 400) ἐκεῖ πτέρυγες περι- 
ριηργυρωμέναι, xal τὰ μετάφρενα αὐτῆς 
πει χρυσίου" » ἀπολαδόντας τὴν γὴν τῆς 
€, ἀπάντων φανεῖσθαι τοὺς Ἰσραηλίτας 
Ιοὺς λέγων τῇ τῆς περιστερᾶς ὁμοιώσει’ 


Ci 


CAP. ΠΙ 


Vgns. 1, 2.— « O illustris et redempta civitas, co- 
mba! Non exaudivit vocem ; non admisit discipli- 
nam;in Domino non est coní(isa, et Deo suo nonap- 
propinquavit. » Sic omnes, inquit, dicent : Quanta 
fuit hujus celebritas ! quantum omni calamitato 
aberat! Idquippe denotat dictio, « redempta.»Quanta . 
cjus pulchritudo erat! hoc enim denotat columbze 
vocabulum, quod animal videtur inter aves apprime 
delectabile et cum dignitate incedens. Sic etiam 
beatus ait David : « Si dormiatisinter medios cle- 
ros, ibi alze columb:ze deargentate, et dorsum ejus 
cum pallore auri**.» Dicit nimirum postacquisitam 
promissionis terram, lsraelitag videri pre caeteris 
delectabiles, ad columba similitudinem. lta hoc 
etiam ioco dicere voluit pro pulchra οἱ speciosa. 


αὖϑα εἰπεῖν ἡδουλήθη, ἀντὶ τοῦ, ὡραία ἣ ἢ Velut etiam beatus Nohumus ci convicians ait: 


£* ὡς xat ὁ μαχάριος Ναοὺμ ὀνειδίζων αὖ- 
ιὃ, « Πόρνη χαλὴ xoi ἐπίχαρις. » Τοιαύτη, 
BE, τῆς τοῦ πεμφθέντος πρὸς αὐτὴν προ- 
νῆς οὐχ εἰς τέλος ἤχουσεν, οὐδὲ παντελῇ 
εν ἐδέξατο διδασχαλίαν " πρὸ; μιχρὸν δὲ 
εσθαι δοχοῦσα, αὖθις ἐπὶ τὴν ἑαυτῆς ἀν- 
καχίαν᾽ οὐδὲ γοῦν λόγον τινὰ τοῦ τὸν προ- 
Βεστεΐίλαντος ἐποιήσατο Θεοῦ, οὐδὲ ἐδοχίμα- 
λοιπὸν προσανέχειν, τοιαύτην εἰληφυΐα 
[οὐναντίον μὲν οὖν ἀπέστη τε αὐτοῦ παντε- 

πρὸς πόλεμον αὑτοῦ χατέστη, μετὰ τὴν 
| φυλῶν ἀναίρεσιν ἐπεληλυθυΐα τῇ "lepousa- 
ἧπερ εἶναι τοῦ Θεοῦ συνέθαινε τὸν ναόν. 
ι πάλιν οἱ θαυματτοὶ μυθολόγο: τῶν Σύρων, 


.vwwrr, 14, 3. Nab. an, 4. 


« Meretrix. pulchra et gratiosa ?'. » Talis cum es- 
set (Ninive) missi ad eam prophete noluit vocem 
usque ad finem audire, neque perfectam admisit 
disciplinam ; sed tantisper visa converti, rursus ad 
eamdem recurrit nequitiam. Nihil pensi Deum ha- 
buit qui prophetam miserat, neque 963 illi obe- 
dire deinceps voluit, quanquam tale tantumque 
experimentum ceperat. Sed contra potius a Deo. 
prorsus recessit, iio bellum in eum commovit, 
cum post decem tribuum excidium, Hierusalem 
adorta est, qua in urbe templum Dei erat. Rursus 
hie mirabiles Syrorum  mythologi aiunt : 20Ν2 
Syrorum lingua appellari columbam. Sophoniaim. 
igitur, voluisac hanc appellare prophete Jong ut- 


461 


THEODORI MOPSUESTENÍ ut 


bem , qui illic pradicavit : at Grecum interpretem A ᾿Ιωγῶ, φασὶ, λέγεται κατὰ τὴν Σύρων γλῶτταν ἡ 


columbaim non sine errore dixisse. Sed enitn quod 
non sepiuaginta viri erraverint, sed ipse potius 
Scripturz Syrus interpres errores passus creden- 
dus sit, dictum a nobis antea satis fuit. lllud vero 
quomodo hi miri mythologi non inte!ligunt, «uod 
per convicium dicit : « O illustris et redempta civi- 
tas, columba?» ILec sunt enim et alia. hujusmodi, 
veluti apud Nabumum: «Meretrix pulchra et gratio- 
52,» Similiter nune etiam exprobat illam qua antea 
gloriabatur formositatem. Verumtamen Jonz pro- 
phetze urbem , propterea quod ab illo salvata fuit, 
nunquam cam si conviciaretur, dixisset. At isti 
dictione non intellecta, ad Syriacas anilesque fa- 
bulas conversi sunt. 


περιστερά" ὁ μὲν οὖν προφήτης, Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου 
πόλιν αὐτὴν βούλεται λέγειν διὰ τὸ αὐτόθι χηρύξαι" 
ὁ ἑρμηνεύσας δὲ, περιστερὰν αὑτὴν εἶπεΞ διασφαλείς. 
Περὶ μὲν οὖν τοῦ μὴ τοὺς ᾿Εὐδομέχοντα ἐσφάλβθαι, 
(p. 401) τὸν ὃΣ εἰς τὴν Σύρων γλῶτταν ἡρμηνευχόϊα 
τὴν Γραφὴν πολλῷ δικαιότερον ἂν νομισθῆναι τοῦτο 
πεπουθέναι, εἴρηται πρόσθεν ἡ μῖν ἀρχούντως " ἐχεῖνο 
δὲ οἱ θαυμαστοὶ μυθολόγοι πῶς οὐ συνεῖδον ὅτι ὀνεί- 
δίξων τῇ πόλε: λέγει, « Ὦ ἐπιφανὴς καὶ λελυτρω- 
μένη πόλις, ἡ περιστερά ; » Τοιαῦτα γὰρ xal τὰ 
ἑξῆς, οἷον ἐστὶ xaX παρὰ τῷ Ναοὺμ τὸ,ε Πόρνη καλὴ 
xai ἐπίχαρις "ν ὁμοίως γὰρ αὐτῇ κἀνταῦθα ὀνειδίζει 
ἐφ᾽ f) πρόσθεν ἐπεμνύνετο εὐπρεπείᾳ * Ἰωνᾶ δὲ may 
αὑτὴν τοῦ προφήτου διὰ τὸ ἐξ ἐχείνου σεσῶσθαϊ; 


Οὐχ ἄν ποτε Óvztbl ouv ἔφη᾽ ἀλλ᾽ οἱ μὲν οὐ νενοτιχότες τὸ εἰρημένον, ἐπὶ Συριαχούς τε xal γραώδεις ἐτράτοντθ 


μύθους. 


Vrns. 5-6. — Verum propheta conseutanee se- Β Στίχ. γ ς΄. — Ὁ δὲ προφήτης ἀκολούθως καὶ τὰ 


quentia quoque addit, priscam illius felicitatem 
ironice simul et cum convicio memoraus : « Prin- 
cipes ejus in ea veluti rugientes leones. » Adeo po- 
toutes, et adversus omnes asperi. « Judices ejus 
ul lupi Arabie, nihil dimittebant in. mane. » Ad 
rem conficiendam celeres, ut una eademque die 
cuncta concidant, nihilque non confeetum in po- 
sterum relinquant. « Prophet: ejus spiritu perciti, 
viri contemptores. » Qui apu ipsam, inquit, va- 
ticinari spoudent, multo cum fastu visa sibi loque- 
bantur. « Sacerdotes ejus contaminant sancta, 
peccant in legem. » Qui apud eos fungi sacerdotio 
videbantur, 264, coutra legem meam contraque 
templum impie agebant; et quos. obsequentes ha- 


lebant, 4.1 lige. ipsa scelera studiose concitabant. C 4£5£6ouv, διεγείρειν ἐπὶ ταῦτα τοὺς πειθομένους 


Quamobrem consequenter subdit : « Dominus au- 
lem justus in medio eorum, et nibil aget iniquum : 
immane proferet judicium suum in lucem. » At enim 
nihil eis profuit illa iniquitas : namque in me- 
dio eorum versab:tur Deus, etiamsi eum flocci 
faciebant : qui tamen. magnopere justiti:e tenax, 
renunc quidem horum iniquitatem diu dominari 
sinet : etenim cum iniquum reputet impunes dimit- 
tere hujusmodi homines, properatuim judicium de 
his exercebit, publicamque imponet eis peccato- 
um punitionem, Nam duplicata dictio , « mane 
mane, » sumimamnm celeritatem denotat. Deinde rei 
effectum. significans :« In corruptela, inquit, traxi 
superbos, dissipati suut. anguli eorum, desertas 
omnino faciam vias eorum, ita ut nemo illuc per- 
transeat : defecerunt civitates eorum, quia nemo 
superest vel inlabitat. » Corruptelz tradidi illos 
propter superbiam : destruam cunctas ipsorum 
civitates, resque illorum ad tantam solitudinem 
redigam , ut ips: incoguitze futurze sint transeun- 
tium penuria ; quo: ipsum cunctis quoque urbibus 
eveniet, quia nul'us deinceps incola invenielur ia 
eis. Jamvero poscquam Lis. verbis Ninives desola- 
tionem ostendit, et Assyriaci imperii eversionem, 
vertit a] Judzos sermonem, aitque : 


ἑξῆς ἐπάγει. τὴν παλαιὰν εὐπραγίαν αὐτῆς εἰρωνιχῶς 
τε ἅμα λέγων καὶ ὀνειδιστιχῶς " « Οἱ ἄρχοντες αὐτῆς 
ἐν αὑτῇ ὡς λέοντες ὠρυόμενοι. » Οὕτω δυνατοὶ καὶ 
χατὰ πάντων Üoncuvóusvot. « Οἱ χριταὶ αὐτῆς dx 
λύχοι τῆς ᾿Αραδίας, οὐχ ὑπελίποντο εἰς τὸ πρωΐ, ? 
ξεῖς πεοὶ τὸ πέρας ἐπιτιθένα! τοῖς πράγμασιν, 
(032: αὐθήέμεοον ἅπαντα τέμνειν, χαὶ μηδὲν ἀτελὲς 
εἰς τὴν ign; ἀφιέναι. « ΟἹ προφῆται αὐτῆς πνεὺ- 
ματοςφόροι ἄνδρες καταφρονηταί. » Καὶ οἱ ἐν αὐτῇ 
ὃὲ, qr, μαντεύεσθαι ἐπαγγελλόμενοι, μετὰ πολλῆς 
ὑπεροψίας τὰ δοχοῦντα ἐφςθέγγοντ.. « Οἱ ἑερεῖς αὖ» 
τὺς ϑεθνλοῦσι τὰ ἅγια, καὶ ἀσεδοῦσιν εἰς τὸν νόμον. 1 
(p. 402) Καὶ οἱ δοχοῦντες 5k παρ᾽ αὑτοῖς ispa- 
πεύτιν, εἴς τε τὸν νόμον τὸν ἐμὸν εἷς «s τὸν ναὸν 


























ajzol; πᾶσαν ἔχοντες τὴν σπουδήν. Οἷς ἀχολούϑως 
ἐπήγαγεν "ε Ὁ δὲ Κύριος δίχαιος ἐν μέσῳ αὐτῶν, 
xai οὐ μὴ ποιήσῃ ἄδιχον mput δώσει χρῖμα αὐτοῦ 
εἰς φῶς. » ᾿Αλλὰ γὰρ οὐθὲν ὄφελος αὐτοῖς γέγονεν : 
τῆς παρανομίας ἐχείνης * xal γὰρ καὶ ἀχόντων ab 
τῶν ἐν μέσῳ Θεὸς ὑπῆρχεν, εἰ xal μτδένα λόγον . 

αὐτοῦ ποιξῖσθαι ἐδούλοντο᾽ ὃς πολλὴν ἔχων οὖ Ν᾽ 
διχαίου φροντίδα, οὐδὲ νῦν ἀνέξεται τῆς παρὰ τοῦ» 
πων ἐπιτελουμένης ἀδιχίας ἐπὶ πολὺ χρατούσης" 
ἄδιχον δὲ ἡγησάμενος τὸ ἀτιμωρήτους ἀφεῖναι τοῦδ 
τους ὄντας, ὀξεῖαν χρίσιν τῶν xat' αὑτοὺς ποιή σεταῖ, 
xai πρόδηλον αὐτοῖς ἐπάξει τὴν ὑπὲρ τῶν ἐπταισρδν 
νῶν τιμωρίαν * τὸ γὰρ « πρωΐ πρωΐῖ » τὴν ἄγαν 
χύτυτα λέγει. Εἶτα τίνα τὰ ix τούτου 
λέγων" « "Ev διαφθορᾷ χατέσπασα ὑὕπερη 
ἠφανίσθησαν γωνία: αὐτῶν - ἐξερημώσω τὰς 
αὐτῶν τὸ παράπαν τοῦ μὴ διοδεύεσθαι » ἐξέλιπον 
viu αὐτῶν παρὰ τὸ μηδένα ὑπάρχειν μηδὲ κατοῦ 
x:iv. » Διαφθορᾷ μὲν γὰρ αὑτοὺς διὰ τὴν ὁπερηφεῦ" 
νίαν αὑτῶν παραδέδωχα" ἀφαν:ὦ δὲ πάσας αὐτῶ 

τὰς πόλεις" εἰς τοσαύττιν ti bpnulav ἄξω τὰ καῇ 

αὐτοῖς, (p. 405 ) ὥστε xai τὰς ὑδοὺς λοιπὸν ἀδέλφι 

εἶναι ἐρημία τῶν διοδευόντων, ἧπερ οὖν παραδώσα 

xai τὰς πόλεις αὐτῶν ἁπάσας, ὥστε μηθένα οἱἰχοῦνξ 

εὐρίτχιτῆαι iy αὐταῖς. ᾿Αλλὰ γὰρ δηλώσας ἐν τοῦ 


COMMENTAIIUS IN SOPHONLE CAP. 11]. 


412 


|. Νινευΐῖ τὴν ἐρημίαν, τῆς τε τῶν ᾿Απσσυρίων ἀρχῆς τὴν χαθαΐρεσιν, τρέπει πρὸς τοὺς τῆς "lov- 


w λόγον xil φησιν" 


ξ΄, τ΄. - «Εἶπον Πλὴν ςοδεῖσθέ με, xai δέ- A 


αιδείαν, χαὶ οὗ μὴ ἐξολοθρευθῆτε ἐξ ὁ-θαλμῶν 
tà πάντα ὅσα ἐξεδίχησα ἔπ' αὐτήν. ν "Mor, μὲν 
δλαδὼν διΞμαρτυράμην ὑμῖν διὰ τῶν προφη- 
τε ἐν ςέδῳ μὲν ἔχειν ἐμὲ, ἅτε ῥᾳδίως ὑμᾶς 
μετε χαὶ τιμωρεῖσθαι δυνάμενον, δέξασθαι δὲ 
σααγομένην ὑμῖν διδα τχαλίαν ἐπαγγειλάμενος " 
ανίζειν ὑμᾶς, εἰ ταῦτα ποιοῖτε, τῆς προῦ- 
the ἐμῆς ἀφαιρεθέντας τῶν τόπων, ἐν οἷσ- 
ιτέταχται τῆς θεραπείας ὑμᾶς ἐπιμελεῖσθαι 
ἧς “ οὐτ᾽ ἕτι διαπράξασθαι τούτων ἃ νῦν 
ὃν Üuiv εἰς ἐχδιχίαν ὧν πεπλυμιελέχατε πολ- 

Ἕτοιμάζου, ὄρθρισον, διέφθαρται πᾶσα ἣ 
ς αὑτῶν. » "AXY ἐπειδὴ τότε τὸ δέον παρελί- 
V πεπόνθατε τοιαῦτα, νῦν γοῦν ἑαυτοὺς εἰς τὸ 


ἰρασχευάσατε εἰς τὸ μετὰ πάσης ἐπιμελείας Β 


Σπουδτς τῶν παρ᾽ ἐμοῦ διατεταγμένων ἀντ- 
. ἅτε xal τῆς χηδεμονίας μοῦ τῇς περὶ ὑμᾶς 
x» ἔχοντες τὸ πᾶσαν παντελῶς ἀφαιρεθῆναι 
φαμὲν τῶν ἐχθρῶν. « Διὰ τοῦτο ὑπόμεινόν 
Qut Κύρις, (p. 40} εἰς ἡμέραν ἀναστάσεώς 
le μαρτύριον. » Καὶ διατελεῖτε δὴ πρὸς tpi 
vtzc, χαὶ «ty παρ᾽ ἐμοῦ βοήθειαν ἀναμένοντες 
τὰ χαιρὸν ὑμῖν παρέξω, ὡς ἐχ νεχρῶν ὑμᾶς 
ν, καὶ ἀπαλλάττων μὲν τῖς αἰχμαλωσίας, 
wy δὲ πάντας ὑμᾶς ἐπὶ τὰ οἰχεῖα. Ταῦτα γὰρ 
mg διὰ τῶν προφητῶν xai νῦν ὑμῖν ἐπήγγελ- 
ρέξειν, ὡς ἂν μαρτυρίαν τῇς ἀληθείας τῶν 
, 
, 8, d. — εΔιότ: τὸ χρῖμά μου εἰς συναγω- 
ὧν τοῦ εἰσδέξασθαι βασιλεῖς τοῦ ἐχχέαι ἐπ᾽ 
κᾶσαν ὀργὶνν θυμοῦ qoo διότι ἐν πυρὶ ζήλου 
κταναλιυθήσεται πᾶσα ἡ γῆ. » Τότε γὰρ δὴ 
α σαφῆ τὶν χρίτιν ἐπιδείξομαι τὴν ἐμὴν ἣν 
μῶν ποιήσομαι, τοὺς πανταχόθεν ἀθροιτομέ- 
ὧν ἐθνῶν ὑπὸ τιμωρίαν ἄγων ᾿ πολλοὺς γὰρ 
Udag τε καὶ σατράπας σὺν τοῖς οἰχείοις στρα- 
tg ἐπὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ χωροῦντας εἰσδέξομαι, 
vw ἐλθεῖν ἑάτω, ὥστε σατῇ μέν pou τὴν χη- 
ἂν τὴν περὶ ὑμᾶς αὑτῶν ποιῆσαι τῶν mpa- 
Ν πολλὴν δέ τίνα τὴν ἐπ᾽ αὐτοὺς ὀργὴν 
» Ἐδσάν τε αὐτὴν xas' αὐτῶν χινῖ σαι ἐπε!δὴ 
| διὰ πυρὸς ἀναλώσω πάντας αὑτοὺς ζήλῳ τινὶ 
νόμενος, ὅτι χατὰ τῶν οἰχείων τῶν ἐμῶν τε- 
κάσι τοσοῦτον᾽ (p. 405) λέγει δὲ τῶν περὶ 
sq ἕνεχεν, οὺς μετὰ τὴν ἐπάνοδον ἐπεληλυθότας 
: ἄναριθμήτουνς ὄντας ἀπώλεσεν ἅπαντας. 
τότε μεταστρέψω ἐπὶ λαοὺς γλῶσσαν εἰς 
e αὑτῶν, τοῦ ἐπιχαλεῖσθῆαι πάντας τὸ ὄνομα 
", τοῦ δουλεύειν αὐτῷ ὑπὸ ζυγὸν Eva. » θαῦμα 
χοινὺν ἅπαντας λήψεται τοὺς πανταχοῦ τῶν 
ων ἐπὶ τῇ xxwói:nu τῶν “ινομένων, ὥστε 
MR opti γλώττῃ, χεχρη μένους τοὺς ἐν διαφόροις 
βεστῶτας τόπο':, χαὶ εἰς διάφηρα σνυντελουντας 
συμφώνως Θ-:ὁ) 5: ὁμωλο εἴν τὸν τῶν Ἰτραη- 
8:shw, ὥστπεο ὑφ᾽ δλ ζυγῷ πάντας χαταττάυ- 
ιαχαρι στ ἐγεῖτῆα! τὴν ὑπ᾽ αὑτῷ δουλείαν, 


Vgns. 7, 8. — « Dixi : Verumtamen timete rue, 
et excipite disciplinam, atque ita non peribitis ex 
oculis illius, propter ea omnia, quz ultus sum con- 
tra eam. » Jampridem testatus vobis euni per 
prophetas, ut me timeretis, qui facile possum, si 
peccaveritis, punire; atque ut data monita recipe- 
reis denuntiavi, nunquam vos, si ita vos gesse- 
ritis, me destructurum, neque a locis quos ego 
aspectu. meo dignos judico, expulsurum : deni- 
que niliil eorum gesturum, quz nunc peccatorum 
vestrorum multitudine $65 commotus ira vindice 
perpetravi. « Preparare, consurge diluculo, cor- 
rupta ext frondositas eorum. » Sed quia tunc ofli- 
cium vestrum deseruistis, ideoque hzc pertulistis ; 
nunc vosmet comparate ad obedienduin mandatis 
meis sedulitate omni ac studio; quippe qui mez 
erga vos providentie demonstrationem babetis , 
hostium vestrorum potentie supremüm exlermi- 
nium. « Propterea exspecta me, dicit Dominus, in 
diem resurrectionis me:e in testimonium. » Ad ine 
continenter respicite, meumque auxilium exspe- 
ctate quod suo tempore conferam, dum vos tanquam 
a mortuis suscitabo, et expediam captivitate, alque 
ad propria unumquemque loca reducam. Quippe 
bec olim per prophetas, et nunc denuo collaturum 
me vobis spondeo, ut veritatis promissionum mea- 
rum testis vobis sit rerum exitus. 


en, 


παρ᾽ ἐμοῦ προηγορευμένων ἔχοιτε τῶν γινομένων τὴν 


Vgas. 9, 10. — « Quia judicium meum ad ccn- 
gregationes gentium, ut corripiam reges, ut effun- 
dam super eos totam iram furoris mei, quia in 
igne zeli mei consumetur universa terra. » Tunc 
maxime ultionem meam manifestam reddam, quam 
pro vobis faeturus sum, cum gentes undique coa- 
cervatas peuz subjiciam. Multos entm reges atque 
saurapas cum suis exercitibus adversus llierusa- 
lem irruentes excipiam, id est venire permitiam, ut 
meam mox erga vos tutelam rebus ipsis demon- 
sirem : multam in eos iram effundam, totoque 
impetu intorquebo, quia tanquam igne omnes 
consumam zelo quodam correptus, propterea quod 
contra populum meum talia ausi sunt. Insuper de 
Gogi quoque exercitibus verba facit, quos post 
Israelitarum reditum cum infinito numero incur- 
sionem facientes perdidit. « Quia tunc convertam 
super populos linguam in generationes eorum, ut 
invocent omnes nomen Domini, 66 ut ci tan- 
quam uno sub jugo serviant. » Admiratio omnes 
cominunis corripiet ubique gentium, propter acta- 
rum rerum novitatem, ita ut cuncti unà veluti 
lingua utentes, qui diversis habitant regionibus, 
et in varias scissi sunt gentes, una voce Deum ese? 
confiteantur, Israelitarum Deum, et tanquam ni 
jugo subjecti beatum existiment. ei servire, ca 
nimirum beneficia cernentes quibus ego vos digna- 
turus. sum. « Usque a. finibus fluminum AEthiopi 


1l THEODORI MOPSUESTENT. 


δὰ 


excipiam supplicantes mibi : cum dispersis (meis) A ἀφ᾽ ὧν αὐτοί γε ἀξιοῦσθαι μέλλετε παρ᾽ ἐμοῦ. « Ex 


mihi victimas afferent. » Venient itaque, meoque 
servitio accedent, ab AEthiopum regionibus, qui 
vobiscum nunc captivitate dispersis, tunc autem 
reducibus, communiter mihi victimas adducent. 


περάτων ποταμῶν Αἰθιοπίας προσδέξομαι τοὺς [xs- 
τεύοντα:, μετὰ τῶν διεσπαρμένων οἴσουσι θνσίας 
μοι. » Ἐλεύσονται γοῦν τῇ δουλείᾳ προστρέχοντες 
τῇ ἐμῇ ἀπὸ τῶν Αἰθιοπίας μερῶν, ob μεθ᾽ ὑμῶν δὴ 


τῶν νῦν μὲν διεσπαρμένων ἐν τῇ αἰχμαλωσίᾳ, ἐπανεληλυθότων δὲ τότε, χοινάς μοι προσάξουσι τὰς θυσίας. 


γεκβ. 11-15. — « In die illa non confunderis ab 
omnibus adinventionibus tuis, quibus impie egisti 
in me, quia tunc auferam a te vilipendia eontume- 
lie tuz, et ultra non adjicies ut glorieris super 
inontem sanctum meum. » lllo quidem tempore 
nibil experieris eorum, qua nunc impietatis tuze 
causa patiens pudore plurimo obrueris. Cuncta enim 
qu: egistis, obsequium meum negligentes, mihique 
omne genus injurizt per idolorum servitutem infe- 
rentes, hzec inquam procul omnibus vobis faciam, 
ponas simul ob ea vobis impositas auferens, ut 
vos deinceps in monte qui cultui meo est addictus, 
tali cum superbía non consistatis, mei quidem 
obliti, cultum vero omnem exhibentes idolis. « Et 
relinquam in te populum mansuetum et humilem. » 
Reducam vos satis eruditos ex captivitate, ut jam 
mansuete hureiliterque viventes, pie cultu meo 
fungamini. Unde addit : « Et verebuntur a nomine 
Doniini reliquie Israelis, et non facient iniquita- 
tem, ei non loquentur vana, et non invenietur in 
ore eorum lingua dolosa, quoniam ipsi pascentur, 
et non erit 9677 qui exterreat eos. » Perseverabitis 
antem vos reduces e captivitate nomen meum 


Στίχ. ia'-w'. — (Ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ οὐ μὴ 
χαταισχυνθῇς Ex πάντων τῶν ἐπιτηδευμάτων σὸν 
ὧν ἠτέδησας εἰς ἐμὲ, ὅτι τότε περιελῶ ἀπὸ σοῦ τὰ 
φαυλίσματα τῆς ὕδρεώς σου, καὶ οὐχ ἔτι μὴ προῦ- 
θῇς τοῦ μεγαλαυχῆσαι ἐπὶ τὸ ὄρος τὸ ἅγιόν pov.» 
Ka7 ἐχεῖνον δὴ τὸν χαιρὸν οὐχ ὑπομενεῖς οὐθὲν τῶν 
ὅσα Già τὰς ἀπσεδείας σου πάσχουσα νῦν αἰσχύνῃ, 
περιδέδλησαι πλείστῃ πάντα γὰρ ὅσα πεποιήχατε 
ἐχφαυλίζοντές ve τὰ ἐμὰ, xal παντοίας ὕδρεώς μοι. 
διὰ τῆς περὶ τὰ εἴδωλα θεραπείας γινόμενοι πρόξι» 
vot, (p. 406.) περιελῶ δὴ ἐξ ἁπάντων ὑμῶν, ἅτε καὶ 
τὰς ἐπὶ τούτοις ἐπαχθείσας ὑμῖν τιμωρίας ἀφαιρῶν" 
ὡς μηχέτι μὴ δὲ ὑμᾶς ἐν τῷ ὄρει τῷ πρὸς θεραπείαν 
ἐμὴν καθεστῶτι μετὰ ὑπερηφανίας διάγειν τοσαύτῃς, 
ἀμελοῦντας μὲν τῶν χατ᾽ ἐμὲ, θεραπείαν δὲ πᾶσαν 
προσάγοντας τοῖς εἰδώλοις. « Καὶ ὑπολείψομαι ἐν 
σοὶ λαὸν πρᾶον xal ταπεινόν. » ᾿Επανάξω γὰρ ὑμᾶς 
πεπαιδευμένους kx «fc αἰχμαλωσίας, ὥστε πραότητι 
xai ταπεινότητι συζῶντας δι᾽ εὐλαδείας ἔχειν τὰ 
ἐμά. Ὅθεν ἐπάγει" « Καὶ εὐλαδηθήσονται ἀπὸ τοῦ. 
ὀνόματος Κυρίου οἱ κατάλοιποι τοῦ Ἰσραὴλ, καὶ ob 
ποιήσουσιν ἀδικίαν, xai o2 λαλέσουσι μάταια" καὶ 
οὐ μὴ εὑρεθῇ ἐν τῷ στόματι αὐτῶν γλῶσσα δολία" 


timori habentes, ab iniquitate omni abstinentes, et C διότι αὐτοὶ νεμήσονται, xal οὐχ ἔσται ὁ ἐχφοδῶν 


omni vitio purgati, cui antea fuistis obnoxii : ca- 
vebitis autem quominus cultum meum dolosa mente 
*imuletis, dum idolis adhzretis. Hinc vobis con- 
tinget ul secure prorsus pascamini, vestrisque bonis 
fruamini, atque in alta requie vivatis, nemine vos 
turbare vestrisque sedibus abducere valente. Hzc 
Mis post reditum fore vaticinatus, deinde addit : 
« L:etare valde, filia Sion ; praedica, filia lierusa- 
l^m ; exsulta et delectare toto corde tuo, filia Hie- 
rusalem; abstulit Deminus peccata tua, redemit te 
Dominus de manu inimicorum tuorum; regnat 
Pominus in medio tui : non videbis mala ulterius. » 
jn omnimoda deinceps voluptate versare, o Hieru- 
salem , cum omni letitia et delectatione vitam 


exige : nam cum tua omnia peccata Deus deleve- D 


rit, necessario te ab inimicorum potentatu sub- 
duxit, quibus eras subjecta dum justas ponas 
lueres. Erit vero apud te abhinc Deus, per suum 
erga [6 patrocinium, proprium regnum demon- 
strans. Quare nulla jam ad te propinquare calami- 
1.5 poterit. 


αὑτούς. » Διαμενεῖτε γὰρ ot ἐπανεληλυθότες Ex τῆς 
αἰχμαλωσίας ἐν φόδῳ μὲν ἔχοντες τὴν ἐμὴν óvopa- 
σίαν, ἀδιχίας δὲ ἀπεχόμενοι πάσης, xai τῶν &te- 
πιῶν χαθαρεύοντες ἃς δὴ μετήειτε πρότερον " φνλᾶ- 
ξεσθε δὲ τότε xal τὸ δολερᾷ τῇ διανοίᾳ προσποιεῖ» 
σθαι μὲν τὴν ἐμὴν θεραπείαν, προσχεῖσθαι δὲ τοῖς 
εἰδώλοις * ἐντεῦθεν γοῦν ὑμῖν προσέσται xal τὸ μετὰ 
πάσης ἀδείας νέμεσθαί τε χαὶ ἀπολαύειν τῶν οἰχείων, 
ἐν ἀπάσῃ τε διάγειν ἀναπαύσει, μηδενὸς ὑμᾶς ἔχε" 
ράττειν τε xat ἀφιστᾷν τῶν οἰχείων τόπων ofou τε 
ὄντος. Ταῦτα ὑποσχόμενος αὐτοῖς παρέσεσθαι ix 
τῆς ἐπανόδου, ἐπάγει λοιπόν " ε Χαῖρε, θύγατερ 
Σιὼν, σφόδρα" χήρυσσε, θύγατερ Ἱερουσαλὴμ, 
(p. 407) εὐφραίνου xai χατατέρπου ἐξ ὅλης τῆς 
χαρδίας σου, θύγατερ Ἱερουσαλήμ" περιεῖλε Kup 
τὰ ἀδιχήματά σου" λελύτρωταί σε Κύριος Ex. χειρὸς 
ἐχθρῶν σου" βασιλεύει Κύριος ἐν μέσῳ σου" οὐκ 
ὄψει καχὰ οὐχέτι. » Ἐν ἡδοναῖς δὲ λοιπὸν δίαγε παν. 
τοίαις; ὦ Ἱερουσαλὴμ, μετ᾽ εὐφροσύνης καὶ τέρ- 
ψεως διάγουσα παντελοῦς " ἀφελὼν γάρ δου πάντα τὰ 
παρανομήματα ὁ Θεὸς, ἀναγχαίως σε xal τῶν ἐχθρῶν 


ἀφεῖλε δυναστείας, ὑφ᾽ οὗς ἑπεπτώχεις, τῆς τιμωρίας διδοῦσα δίχας " ἕσται τε Κύριος ἐν σοὶ λοιπὸν διᾶ τῆς 
εἰς σὲ χηδεμονίας τὴν οἰχείαν βασιλείαν δειχνύων᾽ ὡς μδδὲν Exc oot προσεγγίσαι οἷόν τε εἶναι χαχόν. 


VgRs. 16.20. — « Tempore illo dicet Dominus 
Hierusalem : Confide,Sion, non dissolvantur manus 
tue. Dominus Deus tuus in te : potens salvabit te, 
et renovabit te charitate sua, οἱ letabitur in te 
delectatione, quasi in die solemni. kt congregabit 
confractos. » Tunc ab omni infirmitate tuebitur 


Στίχ. tc'-x'. — ε Ἐν τῷ xaipip ἐχείνῳ ἐρεῖ ΚΚύρως 
τῇ Ἱερουσαλήμ * Θάρσει, Σιὼν, μὴ παρείσθωσαν αἱ 
χεῖρές σον * Κύριος ὁ Θεός σου ἐν aot, δυνατὸς σώσει 
σε, ἐπάξει ἐπὶ ok εὐφροσύνην, xal καινιεῖ σε ἐν τῇ 
ἀγαπήσει αὑτοῦ, xa εὐφρανθήσεται ἐπὶ σοὶ ἐν cdp- 
qt; ὡς ἕν ἡμέρα ἑορτῆς, xai συνάξει τοὺς συντε- 


rA] 


COMMENTARIUS IN. KkGGAEDM. 


bis 


«ριμμένους. » Τότε δὲ πάσης ἐχλύσεως ἀπαλλάξει A. Hierusalem Deus, ipse illam sua virtute salvabit, 


τὴν Ἱερουταλὴμ ὁ Θεὸς, αὑτὸς αὐτὴν διὰ τῆς οἰχείας 
περισώζων δυνάμεως, ἐν πολλῇ τε χαθιστὰς εὐφρο- 
σύνῃ ἀναχαινιεῖ τὴν περὶ ὑμᾶς ἀγάπην * τοιαῦτα δὴ 
πράττων τε xai ἐπιδειχνύμενος τῆς ὑμετέρας ἕνεχεν 
σωτηρίας, οἴάπεο ἐπεδείξατό ποτε μετὰ πολλῶν τερά- 
ttv τε xal θαυμάτων ἐξαγαγὼν ὑμᾶς τῆς Αἰγύπτου. 
Οὕτω γὰρ δὴ χαὶ νῦν ὑμᾶς ὑπὸ τῆς αἰχμαλωσίας συν- 
τοιδέντας ἀπαλλάξει τε τῶν χατεχόντων χαχῶν, xal 
ἀποδώσει τοῖς οἰχείοις πάλιν. « Οὐαὶ, τίς ἔλαθεν ἐπ᾿ 
αὐτὴν ὀνειδισμόν ; Ἰδοὺ ἐγὼ ποιῶ ἐν σοὶ ἕνεχεν ἐμοῦ, 
λέγει Κύριος.»(ρ. 408) ᾿Αλλὰ γὰρ ἐλεεινότατοι ot «t πε- 
αλημμεληχότες εἰς αὐτὴν, εἰς oüc ὑπὲρ ὑμῶν τὴν 
eixzíav ἐπιδείξεται δύναμιν ὁ Θεός * ὥστε xal παρὰ 
«ἄπιν ἀνθρώποις ὀνομαστοὺς ὑμᾶς ἐπὶ τοῖς γεγονόσιν 
ὑμῶν γε ἕνεχεν εἶναι. « Ἐν τῷ χαιρῷ ἐχείνῳ σώσω τὴν 
ἐχξεπιεσμένην, xai τὴν ἀπωσμένην εἰσδέξομαι" » 
τιμωρήσομαι μὲν γὰρ ἐχείνους, περισώσω δὲ τοὺς ὑπὸ 
-ηλικούτων καχῶν πιεσθέντας τοὺς ἀπωσμένους τε τῶν 
οἰχεΐων ἐ πανάξω πάλιν ἐπὶ τὰ οἰχεῖα. « Καὶ θήσομαι 
αὑτοὺς εἷς χχύχημα, xal ὀνομαστοὺς ἐν πάσῃ τῇ γῇ ^» 
ict ab to, Ex τῶν παρ᾽ ἐμοῦ περὶ αὐτοὺς γιγνομένων 
ἐνθαύματῖτε xat ἐπαίνοις παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις εἶναι. 
ε Καὶ χαταισχυνθήσονται ἐν τῷ χαιρῷ ἐχείνῳ ὅτ᾽ ἂν 
καλῶς ὕμῖἷν ποιήσω, xai ἐν τῷ χαιρῷ ὅτ᾽ ἂν εἰσδέξιυ- 
μαι: ὑμᾶς. » Περιδληθήσονται γὰρ αἰσχύνῃ πάσῃ οἱ 
ὑμέτεροι τολέμιοι, ἐπειδ᾽ ἂν τὰ χάλλιστα περὶ ὑμᾶς 
διαπραττόμενος, εἷς τὰ οἰχεῖα πάλιν ὑμᾶς ἐπαναγάγω. 
« Διότι δώσω ὑμᾶς ὀνομαστοὺς, χαὶ εἰς χαύχημα ἐν 
--ἶσι τοῖς λοιποῖς τῆς γῆς, ἐν τῷ ἐπιστρέφειν με τὴν 


αἰχμαλωσίαν ὑμῶν ἐνώπιον ὑμῶν, λέγει Κύριος.» € 


Ἰοσαῦτα γὰρ xai τηλιχαῦτα περὶ ὑμᾶς τε xaX ὑπὲρ 


alque in multa hilaritate constituens, suam erga 
vos charitatem instaurabit: paria illis faciens et 
ostentans vestrz salutis causa, qualia olim osten- 
tavit, cum non sine prodigiis multis atque mira- 
culis Kgypto vos eduxit. Sie nunc etiam vos cala- 
mitate 268 contritos 3b urgentibus malis libera- 
bit, et in patriam restituet. « Vz, qui acceperit 
super eam opprobrium! Ecce ego facio in te pro- 
pter me, dicit Dominus. » Profecto infelicissimi 
erunt qui aliquid adversus llierusalem egerint, 
cujus gratia Deus potentiam suam expromel; in 
tantum ut apud omnes homines famosi evadatig 
ob collatam vobis coelestem opem. « Tempore illo 
salvabo oppressam, et expulsam recipiam. » Pu- 
niam illos, salvaho autem tot malis obrutos, et 
sua patria expulsos postliminio in eam reducam. 
« Et ponam eos in gloriam, et famosos in universa 
terra. » Hos certe, ob ea qux ipsorum causa feci, 
admiratione ac laudibus omnes homines prose- 
quentur. « Et confundentur tempore illo quando 
bene vobis fecero, et tempore quo suscepero vos. » 
Pudore omnino suffundentur inimici vestri, cum 
rebus vestris egregie consulens, in patriam vos 
restituam. « Quia faciam vos illustres atque nobi- 
les inter reliquos omnes terrx populos, cum con- 
vertero captivitatem vestram coram vobis, dicit 
Dominus. » Tot tantaque circa vos proque vobis 
adversus vestros inimicos agam, ut ubique omnes 
memoraturi sint vos ac laudaturi, mirantes quo- 
modo tali vos captivitate expeditos in patriam re- 
stituerim (54). 


ὑμῶν χατὰ τῶν ἐχθρῶν ἐργάσομαι τῶν ὑμετέρων, ὥστε ἅπαντας τοὺς πανταχοῦ διὰ μνήμης τε ἔχειν ὑμᾶς 
xai ἐπαίνων, (p. 409) θαυμάζοντας ᾧτινι δὴ τῷ τρόπῳ τῆς τοιαύτης αἰχμαλωσίας ὑμᾶς ἀπαλλάξας ἐπανῆγα- 


To» εἰς; τὰ οἰχεῖα. 


($4) Postquam de vero Sophonia egimus, in 
BWebrsrorum armarium Christiangque Ecclesise ca- 
monem recepto, non piget alium quoque comme- 
mersre sed apocryphum Sophoniam, quem citant 
Clemens Alex. Sirom. lib. v, 14, et S. Athanasius 


in S. Scripture synopsi n. 75. Imo et Virgilius 
Tolosanus grammaticus a nobis editus AA. class. 
t. V, p. 20, quidam Sufphonis llebrzi (falsi ta- 
men) verba insperato nobis recitat. 





EPMHNEIA ΑΓΓΑΙΟΥ TOY IIPOÓHTOY. . 


ἢ cOMMENTARIUS IN AGG/EUM PROPHETAM, 


Ὡτεὶ μὲν xai Ἰωὴλ xai 'Apé xat Μιχαίας οἱ D 469 Beau prophete Oseas et Joel et Amosus 
μαχάριοι προφῆται xowby πρὸς ἅπαντα τὸν Ἰσραηλι- — atque Michzeas ad universum pariter Israelitarum 
t:xby λαὸν ἐποιοῦντο τὸν λόγον, τούς τε τῶν δέχα φυ- — populum verba fecerunt, nempe et ad decem tribus, 
up» ὧν ἐδασίλευεν ἡ Σαμάρεια, xal μὴν xol τὸς — quarum metropolis Samaria erat, itemque ad Juda 
τῆς Ἰούδα φυλῆς, τούς τε τὴν Ἱερουσαλὴμ οἰχοῦντας, conjunctim tribum — civesque Hierosolymorum ; 
ἀμφοτέρους ὁμοίως ἐπί τε ταῖς ἀσεδείαις xal ταῖς — quos omnes peccatis deditos et diversorum erimi- 


415 


TIIKODORI. MOPSUESTENI A16 


"um reos zque objurgabant; adjectis impenden- A παρανομίαις ἐλέγχοντες αἷς διεπράττουτο ποιχίλως" 


tium malorum minis, si sine penitentia delinque- 
rent : ceu reapse illis accidit, decem scilicet primo 
tribubus ab Assyriis, deinde Jud» tribui a. Babhy- 
loniis. Sed tameu cum his predictionibus felicem 
quoque rerum conversionem spondebant prophetz, 
nempe quod populus captivitate expeditits in. pa- 
triam reversurus esset. Deatus. autem — Abdias 
penas ldumzis circa reditus tempus infligendas 
narrat. Beatus Jonas excidium  Ninivitis minatur, 
nisi a sua malitia resipuerint. Beatus Nahumus 
Ninives obsidionem, universique imperii Assyrio- 
rum eversionem prazcinit, quam a Dabyloniis exper- 
turi erant. Beati. prophete Abacucus ac. Sophonias 
posteaquam decem tribus Assyrii jam populati 
fuerant, suisque sedibus abreptas in captivitatem 
transtulerant, Jud:e tribum, quae sola crat reliqua, 
civesque urbis llierosolymorum de sua iniquitate 
legumque violatione coarguunt, atque adfuturam 
aiunt a Dabyloniis ultionem, haud equidem sero 
pede, sed jam proximam, cum malorum omnium, 
qu:e praedicta fuerant, cohorte : et sane propinquum 
rerum exitum Soplionias propheta canit. 


προστιθέντες δὲ xax τὰ ὑπὲο τούτων αὐτοῖς ἄμετα- 
νοΐύτως πταΐίουσι 32460755152 χαχὰ, τά τε ταῖς ixi 
φυλαῖς πρότερον ὑπὸ τῶν ᾿λσσυρίων συμθάντα, χαὶ 
τὰ τοῖς τοῦ Ἰούδα φυλῆς ὑπὸ Βαδυλωνίων ὕστερο) 
γεγονότα * οἷς T:0 οὖν χαὶ τὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττον αὐτῶ) 
μεταθολὴν ἐπισυντπτον ταῖς προῤῥῥσσι ταῖς ἑαυτῶν, 
ὅτι vs ἀφεθέντες τῆς αἰχμαλωσίας ἐπὶ τὴν χώραν πάλιν 
ἀνελεύπονται τὴν οἰχείαν. 'A60102 μὲν τοῦ μαχάρῥου τὴν 
Ἰδουμαίοις χατὰ τὸν τῖς ἐπανόδου χαιϊρὸν ἐπαχθηπσομέ- 
νηνλέγοντος τιμωρίαν * Ἰωνᾶ δὲ τοῦ uaxaplou τὴν xa- 
ταστροφὴν ἀπειλέσαντος Νινευΐταις, εἰ μὴ τῆς ἐσυτῶν 
μεταδάλοιντο xaxlaz* (p. 410) τοῦ μαχαρίου 8t 
Ναοὺμ σαφῶς τὴν τε πολιορχίαν τῆς Νινευὴ, xal 
τὴν χαθαΐρεσιν ἁπάσης τῆς τῶν ᾿Ασσυρίων βασιλείας 


B μηνύοντος προδήλως, ἣν ὑπὸ Βαδυλωνίων ἔμελλον 


ὑπομένειν. ᾿Αμθαχοὺμ δὲ xal Σοφονίας οἱ μαχάριοι 
προφῖιτο! ἤδη τῶν ἐν ταῖς δέχα φυλαῖς ἐκπορθηθέντων 
τε ὑπὸ τῶν ᾿Ασσυρίων χαὶ παντελῇ τήν τε αἰχμαλι» 
clay χαὶ τὴν Ex τῶν τόπων τῶν οἰχείων μετάστασιν 
δεξαμένων, τοὺς τῆς Ἰούδα φυλῖς μόνους, τούς τὶ 
ἐπὶ τῇς Ἱερουσαλὴμ οἰχοῦντας, ἐπὶ ταῖς ἀσεθεΐαις 
αὐτῶν ἐλέγχουσι xal ταῖς παρανομίαις, λέγοντες τὴν 


διὰ τῶν Βαδυλωνίων ἐπὶ τούτοις ἐπαχθησομένην αὑτοῖς παρὰ τοῦ Θεοῦ τιμωρίαν, οὐ μετὰ πολύν γε ἐσομένην 
τὸν χρόνον, ἀλλ᾽ ὡς εὐθύ γε xaX παραχρῆμα τῶν μηννομένων χαχῶν ἐπελευσομένων αὐτοῖς ἁπάντων, xat ἐγ- 
γυτέραν γε τῶν ἐσομένων τὴν ἔχῦασιν Σοφονίου μηνύοντος ἔσεσθαι τοῦ προφήτου, 


970 Beatus vero Aggzus propheta, cujus nunc 
explanandi cum Dcei gratia consilium a nobis sus- 


ceptum est, vaticinium suum non modo circa recen- (. 


tem IHierosolvmorum a Babyloniis captorum cala- 
mitatem facit; verum etiam solutos jain servitute 
Israelitas, atque i» patriam praeter omnem huma- 
nam spem Dei gratia restitutos, oratione sua re- 
duces alloquitur, qui in. propriis laribus versaban- 
tur, tantoque beneficio mirabiliter usi fuerant; atque 
eorum in templi aedificatione segnitiem objurgat : 
quod templum ut zdiflcaretur, haud equidem sui 
causa tantam curam. gerebat Deus, qui ezteroquin 
ait : « Colum mihi thronus, terra autem scabellum 
pedum meorum. Qus est ista domus quam mihi 
weilificatis, ait Dominus; aut quisnam locus quietis 
nez ?*? » Profecto nihil non parvum est, si quz 
diximus cum. Dei magnitudine comparentur, quie 
res omnes creatas tantum excedit, quantum homini 
nec fari. licet. Verumtamen Deus, cui. animarum 
cura est, Israelitarum potius causa de templi zdifi- 
catione tantopere laborabat. Nam quia in mandatis 
dederat, ut eo in loco temploque congregati con- 
gruum legitimis institutionibus cultum sibi persol- 
verent ; atque his ceremoniis exerceri a. populo 
religionem volebat, ut apte illinc tempore suo ad 
communem peragendam salutem Christus Dominus 
in carne emergerct ; ideo de hoc zdificio sollicitus 
necessario erat; nempe ut conventibus in eo cele- 
braudis mores suos emendaret populus, cui prze cze- 
teris, ut dixi, hominibus tantam Deus curam di- 
gnanter impertiebat. Nam sicuti sacriflcia et czetera 


** fs3, r«vi, 1. 


᾿Αγγαῖος δὲ ὁ μαχάριος προφήτης, οὗ δὴ πρόχειτατι 
νῦν ἡμῖν Θεοῦ χάριτι ποιεῖσθαι τὴν σαφήνειαν, οὗ 
τῆς αἰχμαλωσίας μόνον ἤδη γεγενημένης τῆς ὑπὸ 
Βαθδυλωνίων τοῖς κατὰ τὴν Ἱερουσαλὴμ ἐπαχθείσης 
ποιεῖται τὴν προφητείαν, ἀλλὰ γὰρ ἀπαλλαγέντων 
μὲν τῶν Ἰσραηλιτῶν ἔδη τῆς αἰχμαλωσίας, ἐπανελῆ- 
λυθότων δὲ πάλιν εἰς τὴν χώραν τὴν οἰκείαν παρὰ 
πᾶταν ἀνθρωπίνην ἐλπίδα χάριτι θείᾳ, (p. 414) τοῖς 
λόγοις Xfypnzat τοῖς οἰχείοις, τοὺς ἐπανεληλυθότας τε 
καὶ ἐπὶ τῆς οἰχείας διάγοντας χώρας «fi; τοσαύτης 
χάριτος παραξόξως τετυχηχότας ἐλέγχων ἐπὶ τῇ περὶ 
τὴν οἰκοδομὴν τοῦ ναοῦ ῥᾳθυμίᾳ" οὗ τῆς οἰκοδομῆς 
“οόδηλον ὡς οὐχ ἑαυτοῦ γε ἕνεχεν εἶχε φροντίδα πο}» 
λὴν ὁ Θεὸς, ὡς αὐτὸς περὶ ἑαυτοῦ φησιν" ε Ὁ obpa- 
νός μοι θρόνος, ἡ 65 γῇ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν μου" 
ποῖον τοῦτον οἶχον οἰχοδομήσετέ μοι, λέγει Κύριος: d 
τίς τόπος τῆς χαταπαύσξώς uno ἐστί; » Kalco: γε μι" 


D χρὸν χαὶ τοῦτο, εἰ πρὸς τὸ μέγεθος τὰ εἰρη μένα σχο» 


πεῖτο τὸ θεῖον, ἁπάντων γε τῶν ὄντων προδήλως ὑπεβ- 
χείμενον, οὐδ᾽ ὁπόσον εἰπεῖν τε f) νοῦ, σα: δύναιτο ἄν τις. 
'AXA ὑπὲρ αὐτῶν γε τῶν Ἰσραηλιτῶν ὁ τῶν ἀνθρω» 
πείων Ψυχῶν χηδόμενος, τῆς οἰχοδομῆς «o0 ναοῦ 
πολὺν ποιεῖται τὸν λόγον. Ἐπειδὴ γὰρ διετάξατο μὲν E : 
ἐν ἐχείνῳ τῷ τε τόπῳ χαὶ τῷ ναῷ συνιόντας τὶν 
χαθήχουσαν αὐτῷ τοῖς νομιχοῖς παραγγέλμασιν ἀχο» 
λούθως ἀποδιδόναι θρη τχείαν, διὰ πάντων δὲ τούτων 
ἐπὶ τῆς εὐσεδείας ἐδούλετο συνέχεσθαι τὸν λαὸν, ὡς 
ἂν προστχόντως ἐχεῖθεν κατὰ χαιρὸν ὀφθείη τὸν 
δέοντα ὑπὲρ τῆς ἀπάντων σωτηρίας ὁ Δεσπότης τὸ 
χατὰ σάρχα Χριστὸς, ἀνχγχαίως τῆς χατασχιυῆς 
ἐπιμέλειαν ἐποιεῖτο τοῦ ναοῦ, ὡς ἂν ὁ λαὺς διὰ τῆς 


en 


CUMMENTARIUS IN AGG.EI CAP. I. 


F5 


ἐν αὑτῷ συναγωγῆς τὴν βελτίωσιν δέχοιτο, ὑπὲρ ἀπάν- A ejusmodi Deus recipit, non quia ipse his egeat, 554 


των, ὡς ἔφην, ἀνθρώπων τῆς οὕτω πολλῆς τε xol 
μεγίστης ἀξιούμενος ἐπιμελείας᾿ ὡς γὰρ θυσιῶν 
ἀνέχεται χαὶ τῶν ἄλλων δὴ «ov τοιούτων ὁ Θεὸς, οὐθὲν 


τουτωνδεόμενος χαθάπαξ αὐτὸς διὰ τὴν ἡ ueté oav χρείαν, 


(p. 412) οὕτω xal τῆς περὶ τὸν ναὸν εἴχετο φροντίδος, 
οὐχ ξαυτοὺ γε ἕνεχεν, ἀλλ᾽ ὑπὲρ ἐχείνων, οὖς αὐτόθι συν- 
κέναι τε xal τὴν χαθήχουσαν τῷ Θεῷ θεραπείαν ἀποδι- 
δόναι προστιχον ἣν ὑπὲρ ἀπάντων γε ἀνθρώπων, ὥσπερ 
οὖν ἔφθην πρόσθεν εἰπών. Ἔχε: δέ τινα χαὶ μήνυσιν 


utilitatum nostrarum causa; sic etiam templi stu- 
dium pr: se ferebat, non equidem sui gratia, sed 
Judsorum, quos illic congregari justamque Deo 
religionem persolvere, prx 971 cxteris, ut paulo 
ante dixi, homínibns, equum erat. Futurarum prze- 
terea rerum mentio aliqua in libello est; quarum 
notitiam ex ipsis scriptis cognoscere prestat. 
Hoc est igitur argumentum libri, qui jam singillatim 
explanandus est. ' 


ἐσομένων τὸ βιδλίον, τῶν περὶ τὸν Γὼγ φημὶ, fiv ἀπ᾽ αὐτῶν τῶν γεγραμμένων ἄμεινον ἴδοι τις ἄν" ἀλλ᾽ οὗ - 
τος μὲν 6 τοῦ Bi6Alou σχοπός. Προτεχτέον δὲ τοῖς χατὰ μέρος λοιπόν. 


ΚΕΦ. Α΄. 

Zziy. α΄, β΄. — « Ἐν δὲ τῷ δευτέρῳ ἔτει ἐπὶ Aa- 
geioo τοῦ βασιλέως, ἐν τῷ μηνὶ τῷ ἔχτῳ, μιᾷ τοῦ 
prn. ἐγένετο λόγος Κυρίου ἐν χειρὶ ᾿Αγγαίου τοῦ 
περυρῆτου λέγων" » ἐν δευτέρῳ μὲν ἕτει Δαρείον 
Περσῶν βασιλεύοντος τοῦ τετάρτου μετὰ Κῦρον ὃς 
πρῶτο: Μέδων τε χαὶ Περσῶν χατὰ ταυτὸν ἐδατσί- 
λευσεν, ἐπανεληλυθότων ἤδη εἰς τὰ οἰχεῖα τῶν τε τὺς 
Ἴούξδα φυλῖς καὶ τῶν λοιπῶν ὁπόσο! περ αὐτοῖς συν- 
αντ-λθεῖν προθυμίαν ἔσχον, καὶ δὴ καὶ τῇς Ἱερουσα- 
Ah ἀπειλτοότων τὴν οἴχησιν, ᾿Αγγαῖον τὸν μαχά- 
ρον προφήτην ἀποχαλύψεως ἠξιῶσθαι θείας φησὶν, 
ἐπὶ τῷ τὴν τῶν προσηχόντων διάλεξιν πρὸς τοὺς ἀν- 
εἀγλυθότας ποιήσασθαι τῶν Ἰουδαίων, χαὶ πρό vc 
“ὧν ἄλλων τῆς οἰχοδομῆς χαταμελοῦντας ἐλέγξαι τοῦ 
ναοῦ, ὃν δὴ μάλιστα ἐπανεληλυθότας ἀπὸ τῆς αἰχμα- 
λωσίας μετὰ πολλῆς ἀν:γεῖραι τῆς προθυμίας προσ- 
ἧκον ἦν. Ἐπιτημαίνεται δὲ χαὶ τὸν μῆνα xal τὴν 


CAP. I. 
VrnRs. 1, 2. — « Anno Darii. regnantis secundo, 
mense sexto, die una (prima) mensis, factus esl 


B sermo Domini in manu Aggzi prophetz dicens : » 


anno secundo Darii Persarum regis, quarti post 
"Cyrum illum qui primus Medorum simul atque 
Persarum imperium tenuerat, cum jam in patriam 
se recepissent quotquot ex Jud:e tribu et ex reliquis 
sponte cum illa redire voluerant, cumque ii IHieroso- 
lymorum urbem jam incolerent, beatus Aggius 
propheta divina revelatione collustratus dicitur; 
nt is nimirum reduces Judzos de officiis admoneret, 
atque apprime negligentiam eorum iu zdilicando 
templo objurgaret, qui sane excitandi illius maxi- 
mum studium debuissent expromere. Significat 
etiam mensem ac diem, quo secundum Dei revela- 
tionem propheta ad populum loqui orsusest;ut deinde 
ordinatim dicat quid eis acciderit ob neglectum templi 


ἡμέραν καθ᾽ fv ἐξ ἀποχαλύψεως θείας ὁ προφήτης C adificium ; quantoque meliore in statu tunc fuerint, 


&ypr,:o τοῖς πρὸς Ἰουδαίους λόγοις, ὡς ἄν τεταγμέ- 
γως δείξειεν ὅπως μὲν αὐτοῖς (p. 415) τῆς οἰχοδομῆς 
ὁμελοῦπι τοῦ ναοῦ τὰ πράγματα διαχεῖσθαι συνέθδαι- 
γεν, ὄτην δὲ μετάστασιν ἐπὶ τὸ χρεῖττον ἔλαθον 
ἐπτνίχα τῆς περὶ τὸν ναὸν οἰχοδομῆς τὴν προσήχου- 
c1» ἔχειν ἤρξαντο φροντίδα. Tiva δὲ ἦν ἅπερ εἰπεῖν 
τρὺς αὐτοὺς ὁ προφήτης ἐχελεύσθη παρὰ τοῦ Θεοῦ, 
ἐξ: φησίν. « Εἰπὸν πρὸς Ζοροθάδελ τὸν τοῦ Σαλαθιὴλ 
Ex τυλῆς Ἰούδα, xal πρὸ; Ἰησοῦν τὸν τοῦ Ἰωσεδὲκ 
“ἂν ἱερέα τὸν μέγαν λέγων * Τάδ: λέγει Κύριος παν- 
τοχράτωο λέγων" Ὁ λαὸς οὗτος λέγουσιν, Οὐχ ἤχει ὁ 
χΣιρὸς τοῦ οἰχοδομκῖ σαι τὸν οἶχον Κυρίου. » Κελεύει 
Tip αὐτῷ πρός τε τὸν Ζοροθάθδελ ὃς τῆς Ἰούδα φυλῆς 
ὑπάρχων, ἔχ τε τοῦ μαχαρίου Saut χαταγόμενος χατὰ 
«ἃς ἐπαγγελίας τὰς θείας ἐδασίλευε πότε τοῦ λαοῦ " 
xxi μὴν χαὶ πρὸς τὸν Ἰωπεδὲχ Ἰησοῦν, ὃς τὸ τῆς 
ἀρχιερωσύνης ἔργον ἀνοληυθίᾳ γένους χατὰ τὴν Μω- 
εὐχῶν διάταξιυ dx τοῦ ᾿Ααρὼν χαταγόμενος ἐχτε- 
atly ἐπεπίστευτο, εἰπεῖν ταῦτα ἅπερ οὖν ἐπ᾽ ἐλέγχῳ 
τῆς περὶ τὸν ναῦν τοῦ λαοῦ ῥᾳθυμίας διδάξαι προσ- 
zx) ἦν. Ταῦτα yàp δὴ πρὸς τούτους μάλιστα ὡς 
γηυκένους εἰχότως ἐλέγετο ἅτε χαὶ τοὺς λοιποὺς 
Gryilpsty ἐπὶ τὸ πρᾶγμα ὀφείλοντας, φαίνετα: οὐχ 
αὑτοῖ: ἐν τῷ λόγῳ χαταμεμφόμενος, ἀλλὰ τῷ λαῷ " 
(o; δῖον εἶναι ὅτι οἱ μὲν τὴν προσύχουσαν εἶχον περὶ 
τὸ πρᾶγμα προθυμίαν, (p. 61 ἐκτελεῖν δὲ ὅπερ 
166725710. ἀδυνάτως εἶχον, οὐχ ἐθέλοντο: αὑτοῖς 
b ivy τοῦ 0259. ποντείνουτα λέγει, ὡς ἦν sz 


cum structuram illam alacri animo urgere coeperunt. 
Jam quz:nam iis propheta dicere a Deo jussus fuerat, 
in sequentibus declarat : « Loquere ad Zorobabelem 
Salathielis filium de tribu Jud:e, et ad Jesum Josedeci 
filium sacerdotem magnum,dicens : Hzc ait Dominus 
omnipotens dicens : Populus iste dicit, Non venit tem- 
pus zedi(icandi domum Domini. »Maudat ei, ut Zoroba- 
beli qui de Judz 9749ttribu ortus, et de beati DaviJis 
posteris, juxta divinas promissiones regnabat in po- 
pulo ; item Jesu Josedeci fllio, cui sacerdotalis operis, 
ob seriem generis juxta Mosaicam constitutionem, uL- 
pote ex Aarone oriundo, administratio commissa fuc- 
rat, mandat lizc dicere αυ ad reprehendendam circa 
templum segnitiem apta erant. Porro hxc presertim 
ducibus merito dicebantur, qui reliquum populum 
ad opus exstimulare debebant : et nihilominus non 
tam duces quam populum objurgare propheta vide- 
tur; constabat enim duces convenientem operis cu- 
ram gessisse, haud tamen voti compotes fieri , re- 
nuente populo ad id cooperari : quamobrem his ea 
qux ad populi objurgationem pertinebant dicil, ut 
οἱ ipsi magis ad opus excilarentur, el populus con- 
gruam correptionem acciperet, quo omni alacritate 
:dificii laboribus instarent, suisque ducibus multa 
cum docilitate obedirent, quatenus sibi hoc in ne- 
gotio preciperent, tanquain Dei jussa facturis. 


τοῦ λαοῦ ποὸς τοῦτο συμπράττειν διόπερ τούτοις τὰ ἐπ᾽ 
τε μᾶλλον ἐπὶ τὸ ἔργον διεγερθεῖον, χαχεῖνο! 05 διόρθωσιν 


V;9 


THEODORI MOPSUESTENI 


δέξαιντο τὴν προσήχουταν, sl; τὸ πάσῃ τῇ προθυμίᾳ τὰ συντείνοντα εἰς τὴν οἰχοδομὴν τοῦ ναοῦ διαπράτιϑ. 
σθαι, xal μετὰ πολλῆς γε πείθεσθαι τοῖς ἡγουμένοις τῆς ἑτοιμότητο;, πρὸς ἅπερ ἂν αὐτοῖς περὶ τούτου 
κελεύωσιν, ὡς κατὰ βούλησιν θείαν τὸ ἐπίταγμα ποιουμένοις. 

Vgns. 5-5. — Jam vero ad populi reprehensionem A Στίχ. γ᾽ -ε΄. — Τὠρεπόμενος δὲ ἐπὶ τὸν ἔλεγχον τοῦ 


conversus, preclare ex ipsorum simulata excusa- 
tione initium ducit, qua utentes, specioso cum prz- 
texlu existimabant se posse opus negligere. Aiunt 
enim, inquit, nondum tempus zdificandi templi 
adesse, ita ut merito cessare ab opere viderentur. 
Deinde falsam hanc defensionem coarguens ex ne- 
quitia ortam ad desidia obtentum pergit dicere : 
« Εἰ factum est. verbum Doniini in. manu Aggzi 
propliet:e, dicens : Si tempus quidem vobis est ha- 
bitandi in domibus vestris laqueatis, domus autem 
hzc deserta est? » Deinde ait : Ad vestras quidem 
:dilieationes sedulo incumbitis, quas non solum 
studiosa opera excitatis, verum ctiam totis viribus 
exornatis : solius autem. templi exstruendi tempus 
adhnc non adest? Neque vos pudet, causam vobis 
cujuslibet boni Deum, in 978 tanta vastitate relin- 
quere? ita uL vestrie quidem domus non zdificentur 
tantuminodo, verum etiam omni cum sedulitate 
exornentur; area vero templi prorsus deserta sit, 
nihil vobis ad ejus structuram conferre volentibus. 
« Et nunc hzc dicit Dominus omnipotens : Ponite 
corda vestra ad vias vestras. » Reputate, inquit, res 
vestras, eL facta. explorate, qui divinuin templum 
negligitis; et quanam vobis proinde contigerint. 
Patet auteni prophetam vocabulo viz,illorum opera, 
prout solet, designare. 


VERs. 6-8. — Postea dicit : « Seminastis multa, 
el intulistis pauca : comcedistis, et non ad saturita- 
tei : bibistis, et non ad ebrietatem : induistis vos, 
et non estis calefacti in eis : et qui mercedes con- 
gregabat, coacervavit eas in sacculum pertusum. » 
Considerate, in quantam vestiz ignaviz causa 
devcnerilis egestatem et rei necessariz penuriam : 
ita ut de multis seminibus exiguum fructum col- 
legeritis, et neque esca neque potu neque vesti- 
menio aatis frui potueritis, neque urgentem ege- 
statem satiare, quia vobis necessaria omnis de- 
fuerunt. Hinc etiam pensiones vestre, quotquot 
locandis agris vel aliis hujusmodi comparavistis , 
ad nihilum redacti» fuerunt : etenim pessumdatis 
fructibus , ne pensiones quidem a redemptoribus 
dari potuerint. Sicut autem in crumena aut pan- 


B 


λαοῦ, χαλῶς bx τῆς πεπλασυμένης αὐτῶν ἀπολογία; 
ποιεῖται τὴν ἀρχὴν, ἧπερ χεχρημένοι εὐπροσώπως 
χαταμελεῖν ἐδόχουν τοῦ ἔργου. Λέγουσι γὰρ, φησὶν, 
οὕπω παρεῖναι τῆς οἰχοδομῆς τοῦ ναοῦ τὸν xatp^y, 
ὡς ἂν διχαίως ἀμελοῦντες φαίνοιντο τοῦ ἔργου. 
Εἶτα πεπλασμένην ἐλέγχων τὴν ἀπολογίαν ἐκ χαχίας 
πὐρημένην εἰς προχάλυμμα τῆς ῥᾳθυμίας, ἐπάγει" 
« Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου ἐν χειρὶ ᾿Αγγαίου τοῦ 
προφήτου λέγων * Εἰ χαιρὸς μὲν ὑμῖν ἔστι τοῦ οἰχεῖν 
ἐν οἴχοις ὑμῶν χοιλοστάθμοις, ὁ δὲ οἶχος οὗτος ἐξτρή- 
μωται ; » Εἶτά φησίν * Περὶ μὲν τὰς οἰχοδομὰς tà; 
οἰχείας οὕτως ἑσπουδάκατε, οὐ μόνον μετὰ πολλῆς 
αὑτὰς ἀνεγείροντες τῆς προθυμίας, ἀλλὰ xaX χαλλω- 
πίζοντες αὑτὰς σὺν πάσῃ δυνάμει " τῷ δὲ ναῷ μόνῳ 
xaiphg olxoboung οὐ πάρεστιν ; οὐδὲ αἰσχύνεσθε τὸν 
πάσης ὑμῖν τῆς σωτηρίας αἴτιον ἐν τοσαύτῃ τυγχά- 
νοντα περιορῶντες ἐρημίᾳ, (p. 415) ὡς τὰ μὲν οἰχή- 
ματα ὑμῶν xal γεγονέναφ μετὰ 0X. χεχαλλωπίσθαι 
μετὰ πολλῆς ἄγαν τῆς ἐπιμελείας, τοῦ ναοῦ δὲ τὸν 
τόπον ἐρημίᾳ παραδεδόσθαι ἕτι, μηθὲν ὑμῶν εἰς οἶχο- 
δομὴν αὑτοῦ ποιῆσαι χαθάπαξ ἑλομένων. « Καὶ νῦν 
τάδε λέγει Κύριος παντοχράτωρ᾽ Τάξατε τὰς χαρδίας 
ὑμῶν εἰς τὰς ὁδοὺς ὑμῶν. ν» ᾿λναλογίσασθε, φησὶ, 
τὰ xa0' ἑαυτοὺς xai δοχιμάσατε μὲν ἃ πεπράχατε, 
τοῦ ναοῦ χαταῤῥᾳθυμοῦντες τοῦ θείου, τίνα δὲ ὑμῖν 
Ex τούτου συμθέθηχεν. Εὔδηλον γὰρ ὅτι ὁδοὺς αὐτῶν 
τὰς πράξεις αὑτῶν χαλεῖ, χαθὼς εἴωθεν. 

Στίχ. ς’-η΄. — Elta λέγει - « Ἐσπείρατε πολλὰ, 
χαὶ εἰσηνέγχατε ὀλίγα" ἐφάγετε, χαὶ οὐχ εἰς mÀnopo- 
νήν" ἐπίετε, xal οὐχ εἰς μέθην: περιεθάλεσθε, xal 
οὐκ ἐθερμάνθητε ἐν αὐτοῖς" xal ὁ τοὺς μισθοὺς συν- 
άγων, συνήγαγεν εἰς δεσμὸν τετρυπημένον. » "Ev- 
νοήσατε γὰρ ἐν ὅσῃ διὰ τὴν ῥᾳθυμίαν ἐχείνην xat- 
ἔστητε ἐνδείᾳ τε xal σπάνει τῶν ἀναγχαίων " ὡς ἀπὸ 
πολλῶν μὲν σπερμάτων βραχὺν συλλέγειν χαρπὸν, 
ἀπολαύειν δὲ μὴ τροφῆς, μὴ πότου, μὴ ἐνδυμάτων 
πρὸς χόρον τῆς χατεπειγούσης χρείας, ἅτε πάντων 
σπανιζόντων ὑμῖν τῶν ἀναγχαίων. Ἐχ δὲ τούτου χαὶ 
τὰ μισθώματα ὑμῖν, ὡς εἰχὸς, ὅσαπερ ἐποιεῖσθε 
ἀγρούς τε ἐχμισθοῦντες, χαὶ ὁπόσα δὴ τοιαῦτα εἰς 
οὐδὲν ἐγίνετο ὄφελος * ἐπειδὴ τῶν χαρπῶν ἀπολλυ- 
μένων, οὐδὲ τὰ μισθώματα ὑμῖν παρὰ τῶν ἐχλαμᾶα- 
νόντων τελεῖσθαι δυνατὸν ὑπῆρχεν. (p.416) “Ὥσπερ 


nieulo aut quovis alio involucro, quod pertusum D δὲ ἐν βαλαντίῳ ἢ ῥάχει ἢ τινι ὅλως ἀποδέσμῳ εἰ τε- 


fuerit , coacervari argentum nequit , quod omnino 
efflueret ac periret, sic etiam pereuntibus fructi- 
bus, vestras quoque pensiones deperire necesse 
fuit. « ll:ec ait Dominus omnipotens : Ponite corda 
vesira ad vias vestras : ascendite in montem , et 
przecidite ligna, et deferte, ac templum zdificate, 
et delectabor in eo , et glorificabor, ait Dominus. » 
Fia ergo liec reputantes , facite qux liactenus ne- 
glexistis, 97/4 et de templo exstruendo solliciti 
estote, lisna pravcidentes , ac reliqua zdificationi 
idonca multo cum animi fervore parantes. Ego 


τρυπημένον εἴη, συλλέγεσθαι ἀργύριον οὐδαμῶς Sv- 
νατὸν, διεχπέπτον xal ἀπολλύμενον πάντως, οὕτως τῷ 
τῶν χαρπῶν ἀπωλείᾳ χαὶ τὰ μισθώματα ὑμῖν συν- 
διαφθεέρεσθαι ἀναγχαῖον ὑπῆρχεν. « Τάδε λέγει Κύ- 
prog παντοχράτωρ᾽ θέσθε τὰς χαρδίας ὑμῶν εἰς τὰς 
ὁδοὺς ὑμῶν᾽ ἀνάδητε ἐπὶ τὸ ὄρος, xoi χόψατε ξύλα, 
xai οἴσατε, χαὶ οἰχοδομήσατε o[xov, xa εὐδοκήσω ἐν 
αὑτῷ xai ἐνδοξασθήσομαι, εἶπε Κύριος. » ᾿Αλλὰ γὰρ 
ταῦτα ἀναλογισάμενοι, διορθώσασθε μὲν τὰ νῦν παρ᾽ 
ὑμῶν ἀμελούμενα, καὶ φροντίσατε τῆς οἰκοδομῆς τοῦ 
ya". * ξύλα τε ἐχτεμόντες, καὶ τὰ λοιπὰ δὴ τὰ πρὸς 


COMMENTARIUS ΙΝ 


AGGAEI CAP. IL i2 


οδομὴν ἐπιτήδεια μετὰ πολλῆς εἰσενέγχαντες A vero vicissim hoc vestro templi zdificio delecta- 


νθυμίας * ἀρεσθεὶς δὲ xal αὐτὸς τῇ γενομένῃ 
μῶν οἰχοδομῇ τοῦ ναοῦ, τοιαῦτα εἰς ὑμετέραν 
τέαν ἐργάσομαι, ἃ παρὰ πᾶσί με ποιήσει γνώ- 
ὡς μέγιστα τοὺς εὐνοίᾳ μοι πείθεσθαι βουλο- 
δυνάμενον ὠφελεῖν. 

, θ-ια΄. -- Εἶτα πάλιν ὑπομιμνήσκων αὐτοὺς 
tpéttpov διὰ τὴν ῥᾳθυμίαν ὑπέμενον, xai εἰ- 
Ἑπεύλέψατε εἰς πολλὰ, χαὶ ἐγένετο ὀλίγα, 
ηνέχθη εἰς τὸν οἶχον, χαὶ ἐξεφύσησα αὐτά. » 
m ὅτι" Οὔτε τοὺς χαρποὺς ὑμῖν ἐχ τῆς γῆς παρ- 
εἴων χαὶ τὰ δοχοῦντα γίνεσθαι, ἀπόλλνον. 
e ἐπάγει" € Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος 
ράτωρ, (p. M7) ᾿Ανθ᾽ ὧν ὁ οἶχός μου ἐστὶν 
νδιμεῖς δὲ διώχετε ἕχαστος εἰς τὸν οἶχον αὐτοῦ, 
πὸ ἀνέξει ὁ οὐρανὸς ἀπὸ δρόσου, χαὶ ἡ γῆ 
ες τὰ ἐχφόρια αὐτῆς ἐφ᾽ ὑμᾶς " καὶ ἐπάξω 
εν ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ ἐπὶ τὰ ὄρη, xai ἐπὶ τὸν 
ιαὰ ἐπὶ τὸν οἶνον, xaX ἐπὶ τὸ ἔλαιον, xol ἐπὶ 
ἶσα ἐχφέρει ἡ γῆ, χαὶ ἐπὶ τοὺς ἀνθρώπους, 
ι τὰ κτήνν, xal ἐπὶ πάντας τοὺς πόνους τῶν 
αὐτῶν. » Βούλεται δὲ διὰ τούτων αὐτοὺς ὧν 
MES τοῦ ναοῦ πεπόνθεσαν ὑπομνῆσαι. Ὅτε 
πρὶ, τὸν οἶχον τὸν ἐμὸν ἐν ἐρημίᾳ τυγχάνοντα 
ὥντες, περὶ τὴν οἰχοδομὴν τῶν οἴχων ἔσπου - 
eipy ἰδίων, τότε, φησὶν, ὅ τε ὑετὸς ἐπείχετο, 
γῇ τὸν χαρπὸν οὐχ ἐδίδου, xai ὥσπερ τινὶ 
᾿ἄντας τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς ἠφάνιζον χαρποὺς, 
weg xai ἀνθρώπων χαὶ χτηνῶν πολλάχις, 


:£ συντόμως εἰπεῖν ἀπολλὺς ὑπὲρ ὧν ἐπονεῖτε. (c 


to τῇ προτροπῇ τοῦ ἀναδῆναι xai χόψαι ξύλα 
ν τε καὶ φροντίσαι τῆς οἰχοδομῆς, ταῦτα ἐπ- 
τῷ μνήμῃ τῶν γεγονότων φοδῶν αὐτοὺς μὴ 
ες δέξασθαι τὸ ἐπίταγμα. ᾿Επάγει γοῦν " 


. sB'-. — « Ἤχουσε Ζοροδάδελ ὁ τοῦ Σαλα- 
t φυλῆς Ἰούδα, xai Ἰησοῦς ὁ τοῦ Ἰωσεδὲχ ὁ 
ὦ μέγας, καὶ πάντες οἱ χατάλοιποι τοῦ λαοῦ, 
Wc Κυρίου τοῦ Θεοῦ αὐτῶν, καὶ τῶν λόγων 
leu τοῦ προφήτου, χαθότι ἐξαπέστειλεν αὐτὸν 
: & Θεὸς αὐτῶν πρὸς αὐτοὺς, xai ἐφοδήθη ὁ 
πὸ προσώπου Κυρίου. » Δειχνὺς ὅτι οὐχ ἀν- 
Ic οἱ λόγοι γεγόνασι πρὸς αὐτοὺς, πάντες δὲ 
& τῶν εἰρημένων φοδηθέντες ἀπειλὴν ἕνευσαν 
P δέον " 
WO τὸν προφήτην εἰπεῖν πρὸς αὐτοὺς, « Ἐγώ 
ul ὑμῶν, λέγει Κύριος.» Ὡς ἂν δείξειεν ὅτι 
αὐεδάλοντο τὸν τρόπον, χαὶ περὶ τὴν olxobo- 
99 ναοῦ τὴν σπουδὴν ἔσχον, xal εὐθὺς ἐπηγ- 
ve Θεὸς ἐν ἅπασιν αὐτοῖς τὴν ἑαυτοῦ παρασχεῖν 
wylav* τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ, « Εἰμὶ μεθ᾽ ὑμῶν, 
Κύρως,» ἀντὶ τοῦ, συνών τε ὑμῖν xa χκηδό- 
: χαὶ πᾶσαν χρείαν ὑμῖν πληρῶν. «Καὶ ἐξήγειρξ 
ὃς τὸ κνεῦμα Ζουροθδάθελ τοῦ Σαλαθιὴλ ἐχ φυλῆς 
&, xai τὸ πνεῦμα Ἰησοῦ τοῦ Ἰωσεδὲχ τοῦ 
'ς 909 μεγάλου, καὶ τὸ πνεῦμα τῶν χαταλοίπων 
ὃς τοῦ λαοῦ, χαὶ εἰσῆλθε, χαὶ ἐποίουν ἔργα ἐν 
τῳ Κυρίου παντοχράτορος Θεοῦ αὐτῶν.» Οὐ γὰρ 
τεῦατο μόνον αὐτὸς τὴν οἰχείαν κηδεμονίαν ὁ 


tus, ea vobis beneficia conferam , 408: me palam 
ostendent, illos maxime juvare valentem qui be- 
nevolo obsequio mihi obediunt. 


Vgas. 9-11. — Rursus postea commemorans, 
qua antea propter suam segniliem pertulerunt , 
ait: « Respexzistis ad multa, et facta sunt pauca, 
et illata sunt in domum, et exsufflavi ea. » ld est, 
Ne fruges quidem vobis a terra suppeditari sivi : et 
quz natz videbantur, eas pessumdedi. Tum pergit 
dicere : « Propterea hzc ait Dominus omnipotens : 
Quia domus mea deserta est , vos autem properatis 
unusquisque in propriam domum, idcirco abstinebit 
colum a rore, et terra subtrahet procreationes 
suas vobis. Et inducam gladium super terram, et 
super montes , et super (riticum, et super vinum , 
et super oleum, et super omnia quz tellus gere 
minat, et super homines, et super jumenta, et 
labores quoslibet manuum vestrarum. » His verbis 
vult eis in memoriam revocare quz ob neglectum 
templum mala pertulerant. Dum enim, inquit, 
templum meum in vastitate jacere sinentes, ve- 
strarum zdium exstructioni operam dabatis ; tunc, 
inquit, imber probibitus fuit, tellus fruges negavit, 
et quodam veluti gladio cunctos ego terrz fructus 
destruxi , boininibus quoque ac jumentis haud 
raro percussis ; cunctis denique, ut summatim 
dicam , laboribus vestris pessumdatis. Jam preter 
exhortationem ut ad precidenda ac deferenda li- 
gna ascenderent , et zedificii curam gererent, hzc 
addidit, praeteritorum nimirum memoria terrens 
illos quominus segniter mandatam exciperent. Ad- 
dit igitur: 

Vgns. 12-14. — « Et audivit Zorobabel Sala- 
thielis filius de tribu Judz , et Jesus Josedeci filius 
47} sacerdos magnus, et reliqui omnes de po- 
pulo, vocem Domini Dei sui, et sermones Aggzi 
prophete, prout miserat eum Dominus Deus eorum 
ad ipsos, timuitque populus a facie Domini. » 
Ostendit baud inaniter facta verba ad eos fuisse ; 
etenim cuncti predictas minas verentes ad οὔϊ- 
cium redierant : ita ut missus a Deo propheta di- 


(p. 48) ὥστε καὶ ἀποσταλέντα παρὰ D xerit eis: « Ego vobiscum sum, ait Dominus. » 


Nempe ut ostendat, quod simul ac mores immu- 
tarunt, et adificando templo studium impende- 
runt, statim Deus promiserit se patrocinium ad 
omnia exhibiturum. Etenim hoc denotant verba : 
« Vobiscum sum, ait Dominus ;» id est, Vobis 
alsum, consulens, et quidquid vobis opus est 
suppeditans. « Et suscitavit Dominus spiritum Zo- 
robabelis (ilii Salathielis de tribu Jude, et spiri- 
tum Jesu filii Josedeci , sacerdotis magni , οἱ reli- 
quorum de omni populo, qui ingressus est ad 
opus faciendum in domo Domini omnipotentis Dei 
sui. » Nimirum baud suum tantummodo patroci- 
nium promisit Deus, sed alacritatem simul ducum 
concitavit universique populi, ut carerig. cuuctis 


483 


THEODORI MOPSUESTENI 


A84 


Omissis smdifilcando templo vacarent, utque pro A Θεὸς, ἀλλὰ xzi τὴν προθυμίαν κατὰ ταυτὸν τῶν τε 


viribus ad finem opus perducerent. Posthinc ala- 
eritatem illorum magis adhuc confirmans, Deus 
prophetze apparet , bzec dicens : 


ἡγουμένων ἐπέῤῥωσε χαὶ παντὸς τοῦ λαοῦ, ὥστε 
πάντα óh τὰ λοιπὰ παρωσαμένους περὶ τὴν οἶκοδο- 
μὴν ἀσχολεῖσθαι τοῦ ναοῦ, xat τὸ ὅπως ἂν αὐτοῖς εἰς 


τέλος ἀφίχοιτο τὸ ἔργον. Εἶτα xai τὴν προθυμίαν αὑτῶν ἐπὶ πλέον ἐ πιῤῥδωννὺς ὁ Θεὸς ἐπιφαίνεται πάλιν τῷ 


“προφήτῃ ταῦυτὶ λέγων" 
CAP. Il. 

Vrns. 1-5. « Loquere Zorobabeli Salathielis filio 
de tribu Julie, ct Jesu Jesedeci filio, el reliquis 
omnibus de populo, dicens: Quis e vobis vidit 
domum istam in g'oria sua priore? et quomodo 
videtis ipsam nuuc, quasi non sit coram vobis? Et 
nunc coufortare, Zorobabel, dicit Dominus : confor- 
tare item, Jesu Josedeci fili, sacerdos magne: con- 
fortletur denique universus terr populus, dicit 


ΚΕΦ. P'. 

Στίχ. a'-&. — «Εἰπὸν δὴ πρὸς Ζορυδάθελ τὸν τοῦ 
Σαλαθιὴλ ἐχ φυλῆς Ἰούδα, καὶ πρὸς Ἰησοῦν τὸν τοῦ 
Ἰωσεδὲχ τὸν ἱερέα τὸν μέγαν, χαὶ πρὸς πάντας τοὺς 
χαταλοίπους τοῦ λαοῦ, λέγων * Τίς ἐξ ὑμῶν ὃς εἶδε 
τὸν οἶχον τοῦτον ἐν τῇ δύξῃ αὐτοῦ τῇ ἔμπροσθεν; 
καὶ πῶς ὑμεῖς βλέπετε αὐτὸν vuv χαθὼς οὐχὶ 
ὑπάρχοντα ἑνώπιον ὑμῶν ; χαὶ νῦν κατίσχυε, Zopes 
θάδελ, (p. M49) λέγει Κύριος " καὶ κατίσχυε, Ἰησοῦ 


Dominus omnipotens : 9766 et Spiritus ueus astitit p ὁ τοῦ Ἰωσεδὲκ ὁ ἱερεὺς ὁ μέγας " xa κατισχνέτω 


in medio vestiri, » Si quis vestrum, inquit, veterem 
domus hujus gloriam novit, et qualia ego hujus 
causa sxpe fecerim, vel pro populo qui ejusdem 
sollicitudinem gessit, utique agnosceret. quantum 
illa priora ἃ presentibus diflerant. Nune plerique 
vestrum illa ignorantes, ct pr:sentia tartum spe- 
ctautes, nihil propemodum vos videre putatis, pro- 
pter obsidentem templum hoc solitudinem seu rui- 
nam. Verumtamen si perseverante alacritate zdifi- 
cationi ejus instabitis, atque omnia ad ejus comple- 
mentum studiose contuleritis, meam enimvero pro- 
videntiam sentietis ; et quasi omne officium erga Dei 
tei plum prestiteritis, reliquorum beneficiorum 
compotes eritis, Eroque vobiscum, inquit, factis 


ipsis id demonstraus; meamque gratiam conseque- ( 


mini, vobis quodammodo astantem vestrasque res 
adininistrantem atque regentem. Nam verba «Spiritus 
meus, 5 gratiam ab co collatam significant. 


Quandoquidem Spiritus sancti. hypostasim pro- 
priam, tanquam in singulari persona agnitam apud 
Deui veteris Testamenti homines non aguoverunt ; 
cuncti autem ante. Christi Domini adventum, et 
Deum et creationem sciebant, sed pr:eterea nihil ; 
divina tunc Scriptura asseclas suos ita docente; in 
invisibili autem creatura nihil unicum agnoscente, 
$cd angelos atque virtutes cunctas appellante invi- 
sibiles ac ministrantes substantias, quas subservire 
per omnia tradebat divinis nutibus. Spiritum san- 
ctum itaque in propria hypostasi apud Deum agno- 
scere nequiliat: nam neque inter ministrantes nume- 
rari poterat quod erat unicum, neque cuim Dco 2777 
collocari quidquid in peculiari persona consistere 
dicebatur : nihil enim hujusmodi tunc scitum erat ; 
scd id demum nos edocuit Christus Dominus, qui 
apostolis suis mandavit, « Euntes docete omnes 


(55) Sequitur Theodori disputatio, quod veteris 
atate Testamenti Spiritus sancti persona. nota non 
fuerit; quam suam opinionem idem nobis oggessit 
etiam retto p. 85. Atqui Nicetas Aquileiensis, Theo- 
doro ferme contemporaneus, ex hoc ipso Aggei loco 
contrariam "Theodoro tuetur sententiam in egregio Pe 
Spiritu saucto tractatu,quem nos ex Vaticano codice 
edidimus, in Script. Vet. tom. YIl. Ait. euim 


πᾶς ὁ λαὺς τῆς γῆς, λέγει Κύριος παντοχράτωρ, xai 
τὸ Πνεῦμά μου ἐφέστηχεν ἐν μέσῳ ὑμῶν.» Εἰ γάρ τις 
ὑμῶν, φησὶ, τὴν παλαιὰν τοῦ οἴκου τούτου δόξαν 
ἠπίστατο, καὶ οἷάπερ τὰ περὶ αὐτὸν παρ᾽ ἐμοῦ γιγα» 
νότα πολλάχις, εἴ τε περὶ τὸν λαὸν τῆς ἐν αὐτῷ τελοῦ» 
μένης σπουδῆς ἕνεχεν, συνεῖδεν ἂν ὁπόση τῶν τότε 
xaX νῦν ἐστιν dj μεταθολή " νῦν γὰρ ἐχεῖνα μὲν οὐχ 
εἰδότες ὑμῶν οἱ πολλοὶ, τὰ παρόντα δὲ ὁρῶντες, ὡς 
ἂν οὐκ ὄντα διὰ τὴν χατέχουσαν αὑτὸν ἐρημίαν 
ὁρᾶτε * ἀλλὰ γὰρ ἐπιμείνατε τῇ περὶ τὴν οἰχοδομὴν 
προθυμίᾳ, καὶ πάντα δὴ μετὰ τῆς προσηχούσης ἐπι» 
τελεῖτε σπουδῆς εἰς ἐκπλήρωσιν τοῦ ναοῦ" αἰσθήσεσθε 
γὰρ τῆς ἐμῆς κηδεμονίας τότε, χαὶ οἷον τὰ χαθή- 
χοντα ἐν τῷ ναῷ περὶ τὸν Θεὸν πληροῦντες, τεύξεσθε 
τοῦ λοιποῦ" ἔσομα! δὲ, φησὶν, ἐν ὑμῖν, δι᾽ αὐτῶν τῶν 
πραγμάτων δειχνύμενος, xal τὰ χάριτος τεύξεσθε 
τῖς ἐξ ἐμοῦ μόνον οὐχ ἐφεστώσης ὑμῖν, οὐχονομούπης 
τε xaX διοιχηύσης τὰ καθ᾽ ὑμᾶς" τὸ γὰρ γεῦμά μου, 
τὴν χάριν τὴν ἐξ αὑτοῦ λέγει. 

Ἐπειδὴ Πνεύματος ἁγίου ὑπόστατιν ἰδίαν ὡς ἐν 
προσώπιῳ γνωριζομένην οἰχείῳ παρὰ τὸν Θεὸν οἱ τῆς 
παλαιᾶς οὐχ ἠπίσταντο Διαθέχης (55). (p. 480) 
πάντων τῶν πρὸ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ παρουσίας 
Θεὸν εἰδότων xal χτίσιν, ἕτερον δὲ οὐδένα τε, καὶ 
τῆς θείας Γρατῆς τοῦτο παιδενούσης τοὺς οἰκείους 
ἐν τῷ τότε χαιρῷ, ἐν ἀοράτῳ δὲ χτίσεε μοναδικὸν 
μὲν οὐδὲν ἐπιτταμένης “ ἀγγέλους δὲ xal δυνάμεις 
χοινῶς καλούσης ἁπάσας τὰς ἀοράτους καὶ λειτουργν 
χὰς οὐσίας, ἃς ὑ πηρετεῖσθαι ἐν ἅπασιν ἐδίδασκε «elc 


D νεύμασι τοῖς θείοις, Πνεῦμα τοίνυν ἅγιον ἐν ἰδίᾳ 


ὑποστάσει παρὰ τὸν Θεὸν εἰδέναι οὐκ ἐδύναντο " οὔτε 
γὰρ ἐν λειτουργικοῖς ἀριθμεῖν οἷόν τε ἦν τὸ μονα 
διχὸν, οὔτε Θεῷ συντάττειν ἐν ἰδίῳ τι λ - 
προσώπῳ ἐπεὶ μηδὲν ἔδεσαν τοιοῦτο" ταῦτα ἃ 
ἡμᾶς ὁ Δεσπότης Χριστὸς ἐξεδίδαξεν, ὃς τοῖς ἑαυτοῦ 
παρέδωχεν ἀποστόλοις τὸ, ε Πορευθέντες μαθητεύ- 


p. 325 : de Spiritu sancto, quod adsit ubique, dicil 
propheta er persona Domini, « Ego in robis, e 
Spiritus. meus stat in medio vestrum. » lbidemque 
alia recitat tesumonia Jobi, Davidis, Salomonis. 
Quod argumentum latus tractarunt alii Patres, de 
quibus videndus Petavius De Trin. lib. νι, 1. De 


hac Ν rursum nos disscremus ad Zachariz capilu 
um 11. 


COMMENTARIUS IN AGGAEI CAP. 1]. 496 


ἄντα τὰ Eüvr, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα 
ἱτρὸς xat τοῦ Υἱοῦ xai τοῦ ἁγίου Πνεύματος" » 
| δὴ μανθάνομεν Πατρός τε πρόσωτων ἴδιον, 
"lou πρόσιυπον ἴδιον, xal Πνεύματος ἁγίου 
Tov ἴδιον, τῆς θείας χαὶ ἀϊδίου οὐσίας ἕκαστον 
) εἶναι νομίζοντες ὁμοίως, ἅτε μιᾶς μὲν τῆς 
εἰας cans fiv ἐπὶ διδασχαλίᾳ τῆς θείας ἐξεπαι- 
0 γνώσεως * ἑνὸς δὲ τοῦ βαπτίσματος τοῦ ἐπ᾿ 
:t τούτων πληρουμένου. Ἢ Παλαιλδὶ, ὡς ἔφην, 
α ἅγιον ἐν ἰδίῳ προσώπῳ καὶ ὑποστάσει ἰδίᾳ, 
ἰσμένως τοῦ Θεοῦ οὐχ ἠπίστατο" Πνεῦμα ói 
ἐχάλει, ἦτοι Πνεῦμα Θεοῦ, τὴν χάριν αὑτοῦ, 
ἐπιστασίαν, ἣ τὴν χηδεμονίαν, ἣ τὴν περί τι 
ιν, ἣ εἴ τι τοιοῦτον (p. 421) «Ποῦ πορευθῶ ἀπὸ 
εὐματός σου; xal ἀπὸ τοῦ προσώπου σὸν ποῦ 
» Βούλεται γὰρ εἰπεῖν ὅτι "E&u τῆς ἐπιστασίας 
νέσθαι οὐ δυνατὸν, ἐπειδὴ πάρει τοῖς πᾶσιν" 
| γοῦν πρὸς τὸν Θεὸν, οὐχέτι Πνεύματος με- 
νος" « Ἐὰν ἀναδῶ εἰς τὸν οὐρανὸν, σὺ ἐκεῖ εἶ" » 
rg ὅτι “Ὅπου ποτ᾽ ἂν ὦ, ὑπὸ τὴν ἐξουσίαν χαθ- 
t τὴν σὴν, xa0' fjv ὅπως ἂν ἐθέλῃς τε τοῖς πᾶσι 
P τὰ xav ἐμὲ διοιχεῖς “ ε Τὸ Πνεῦμά σοὺ τὸ 
Ν Uberhset μὲ ἐν γῇ εὐθείᾳ" » ἵνα εἴπῃ, "Aya- 
1 Ξάντοτι τὰ χατ᾽ ἐμὲ διοιχήτας, κατὰ ταύτην 
3 νῦν ἐπανάξεις “ « Τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἅγιον μὴ 
ἅδῃ: ἀπ᾿ ἐμοῦ,» ἵνα εἴπῃ, Τὴν ἐξαίρετόν σου 
Ζιλεγμένην χτδεμονίαν ἀπ᾿ ἐμοῦ μὴ ἀφέλῃς. 
zai ἐνταῦθα λέγει᾽ «Kal τὸ Πνεῦμά μου ἐφ- 
ry kv μέσῳ ὑμῶν" » ἵνα εἴπῃ, ἯΙ χάρις ἡ ἐμὴ, 
κερὶ ὑμᾶς διάθεσις συνέσται ὑμῖν, ἐφεστῶσά 
τὴν ἑαυτῆς ἡμῖν παρέχουσα ὠφέλειαν. Ὡς γὰρ 
rp» ἐπὶ τοῦ Θεοῦ λέγει, οὐχ ὑπόστασίν τινὰ, 
περὶ «t διάθεσιν οὕτως ὀνομάζων" οἷον ὅτ᾽ ἂν 
« Τὰς νεομηνίας ὑμῶν xat τὰ σάδθατα μισεῖ 1) 
109, » ya τὴν διάθεσιν εἴπῃ χαθ᾽ ἣν ἐμίσει τὰ 


ιδτῶν γινόμενα μοχθηρῶν ὄντων τὸν τρόπον * οὕτως xaX τὸ Πνεῦμα λέγει. ᾿Αλλὰ γὰρ ταῦτα μὲν ὑπὲρ 


ος εἰρήσθω τῆς ἀχριδείας. 

ε. C"-t. -- Ὁ δέ γε Θεὸς ἐπειδὴ διήγειρε μὲν 
ἰς προειρημένοις τὸν λαὸν διὰ τοῦ προφήτου 
τὸ ἔργον «fj; οἰχοζομῆς αὐτάρχως xal προθυ- 
οὖς εἰργάσατο, (p. 422) ἑώρα δὲ συλλογιζομέ- 
οὖθεν ἂν αὑτοῖς προσγένοιτο τοσαῦτα ἔτι πενο- 
: Ex. τῆς αἰχμαλωσίας, ἀφ᾽ ὧν δυνατὸν χατὰ τὸ 
ἱκὸν τε ἀπαρτισθτνα: τὸν ναὸν χαὶ πᾶσαν αὑτῷ 


φοσήχουταν εὐπρέπειαν ἀποξοθῆναι, otav δὴ τὸ D 


pov εἶχεν ἐν οἰχοδομαῖς τε xal σχεύεσιν ἁγίοις 
κἷς λοιποῖς, ἐπάγε: « Θαρσεῖτε, μὴ δὴ φο- 
p. » Περὶ τούτων, φησὶ, xal πῶς ἕνεστι, μὴ 
σϑε. « Mi τάδε λέγει Κύριος παντοχράτωρ᾽ 
3,π25 ἐγὼ σείω τὸν οὐρανὸν xal τὴν γῆν xal 
Ιάλασ5σα. χαὶ τὶν ξτράν' χαὶ συστείσω πάντα τὰ 
xai ἔξει τὰ ἐχλεχτὰ πάντων τῶν ἐθνῶν xal 
ω τὸν οἶχον τοῦτον δόξης, λέγει Κύριος παντοχρά- 
διότι μεγάλτ, ἡ δόξα τοῦ οἴχου τούτου, f; ἐσχάτη 
Sky ποώτην, λέγει Κύριος παντοχράτωρ, xat ἐν 
ὅπω τούτω δώσω εἰρήντν, λέγει ζύριος παντο- 


ἃ gentes, haptizantes eos in nomine Patris et Filii et 
Spiritus sancti ** : » unde discimus Patris personam 
propriam, et Filii personam propriam, et Spiritus 
sancti personam propriam, unumquemque horum 
divinam ac sempiternam zque habere substantiam 
censentes ; quandoquidem una est doctrina, qua in 
divine scientie traditione imbuebantur : unum 
item baptisma in nomine horum collatum. At Seri- 
ptura vetus, ut dizi, Spiritum sanctum in propria 
persona, et in propria hypostasi, seorsum a Dci 
generali notione nescivit : Spiritum vero sanctuimn 
sive Spiritum Dei, gratiam ipsius vorabat, vel im- 
perium ac providentiam, vel erga aliquid affectio- 
nem, vel quidvis hujusmodi. « Quoa Spiritu tuo ibo? 
et a fácie tua quo fugiam **? » Vult enim dicere 
fieri non posse, ut extra tuum imperium sim, quo- 
niam omnibus rebus ades. Pergit itaque dicere de 
Deo omissa Spiritus mentione: ε Si ascendero in 
ccelum, tu ibi es *5; »ubicunque fuero, sub potestate 
tua sum constitutus, quà quomodocunque volueris 
cunctis presens, res meas gubernas. «Spiritus tuus 
bonus deducet me in terram rectam **; » id est, Do- 
nitate tua res meas gubernans, hac ipsa me nunc 
reduces. « Spiritum sanctum tuum ne auferass a 
me ; » id est peculiare selectumque patrocinium a me 
non auferas. Sic etiam hoc locoait? : « Spiritus meus 
astitit in medio vestri ; »id est, Gratia mea meusque 
erga vos affectus vobiscum est, przsidens suamque 
vobis opem pr:ebens. Sicut videlicet animam in Dco 

c dicit, non quasi quamdam nypostasim, sed affectum 
erga aliquid ita nominans. Veluti cum dicit; « Calen- 
das vestras, et sabbota odit anima mea ** ; » aff..- 
ctionem 278 illam significans, qua illorum opera 
oderat improbis moribus preditorum. lta Spiritum 
quoque dicit. Verum delis satis superque dictum sit. 


VEns. 6-10. Et Deus quidem cum excitasset in 
predictia populum per prophetam ad zdificii opus, 
satisque eum promptum effecisset, cernebat tamen 
eum reputantem, undenam sibi pauperi ex captivi- 
tate facultas foret digne templum exstruendi, «t 
congruum ornatum addendi, qualem antea habuerat 
jn structuris ac vasis sanctis et reliquis; ideoque 
addit : « Confidite, neque metuatis. » Ilxc, inquit , 
quomodo íutura sint, ne ambigatis. « Quia haec 
dicit Dominus omnipotens : Adhuc eso colum con- 
cutio et terram ac mare et aridam : et commovebo 
omnes gentes: et venient electa quzque oinnium 
gentium : et implebo domum hauc gloria, dicit 
Dominus omnipotens : quia magna erit gloria domus 
hujus, posterior pra priore, dicit Dominus omnipo- 
tens: et hoc in loco dabo pacem, dicit Dominus 
oinnipotens, οἱ pacem animz in acquisitionem om- 
ni zedificanti, ut templum hoc exstruat. » De penu- 
ria necessariorum, inquit, ne solliciti sitis : ego 


Mattb, xxvi, 19. 7? Psal, cxxxvirr, 7... lbid. 8. "* Psal. exti, 10. 57 Paal. t, 190. 18 [ga, :, 


$81 


THEODORI MOPSUESTENI 


sS 


enim cunctas pene covmovens gentes, magno nit- A χράτωρ, καὶ εἰρήντν ψυχῆς εἷς περιποίησιν παντὶ τῷ 


mero multisque proditas opibus, ad vos venire 
peermittam. Dieit autem Gogi populum, quo adve- 
niente, tunc maxime domus hujus gloria inclarescet 
propter meam tutelam : nam illorum argentum et 
aurum, et quidquid, ut summatim dicam, ii habent, 
meum est, quoniam nihil in mundo meum non est , 
quia creatura omnis opus meum est : qua» ego ipsis 
erepta ad vos transferam, nullam iis injuriam fa- 
ciens qui non sua possidebant; sed mea jure me- 
ritoque meis conferens ; ita ut gloriam meam in hoe 
templo per ea quz geram ostensurus sim, preces ve- 
stras $979 illic excipiens, vobisque adversus he- 
stes vires suppeditans, tales tantosque qui et 
omnem numerum exsuperant, et bellica peritia in- 


χτίζοντι, τοῦ ἀναστῆλαι τὸν ναὸν τοῦτον. » Περὶ δὲ 
τῆς σπάνεως τῶν ἐπιτηδείων, φησὶ, μὴ φροντίξετε" 
μόνον γὰρ οὐχ ἅπαντα συσσείσας τὰ ἔθνη, πολλά τι 
xa πολλοῦ Ὑέμοντα πλούτου, ἐφ᾽ ὑμᾶς ἐλθεῖν ἑάσω. 
Λέγει δὲ τοὺς περὶ τὸν Ty, ὧν ἐληλυθότων τότε δὴ 
τῆς δόξης τοῦ οἴχου τούτου τὸ μέγεθος ἐχφανὲς 
ποιήσω διὰ τῆς χηδεμονίας τῆς ἐμῆς xai γὰρ καὶ 
τὸ ἀργόριον τὸ προσὸν ἐχείνοις, (p. 425) καὶ τὸ χρυ- 
clov, καὶ πάντα δὴ συντόμως εἰπεῖν τὰ προσόντα 
ἐχείνοις ἐμά ἅτε δὴ πάντα ὄντα ἐμά" ἐπεὶ xal πᾶσα 
ἔργον ἢ χτίσις ἐμόν" ἅπερ οὖν ἀφελὼν, εἰς ὅμᾶς 
μεταστήσω, οὐκ ἀδιχῶν τοὺς ἔχοντας οἵ γε εἶχον τὰ 
μὴ αὐτῶν" τὰ ἐμὰ δὲ εἰχότως διδοὺς τοῖς ἐ μοῖς" ὥστι 
τὴν τότε δειχνυμένην περὶ τὸν οἶχον τόῦτον δόξαν 


victi sunt : quo flet ut cunctis major appareat pri- B ἀφ᾽ ὧν διαπράττομαι, δεχόμενός τε ὑμῶν τὰς ἐν αὐτῷ 


sens, quam preterita templi hujus gloria : quia 
majus hoc videbitur facinus, quam prius illud sub 
Assyriis vel quibusdam aliis: prepterea quod non 
multitudine tantum, sed vigore etiam atque peritia 
presentes bostes priscis antecellant. Quibus omni- 
bus virtute mea mirabiliter superatis, in omnimoda 
pace vivetis, tranquillo animo propter cujuslibet 
hostis depulsionem, plurimisque manubiis inde re- 
portatis, quarum politi facilem habebitis copiam 
pro vestro libito templum hoc exstruendi et in 
altum attollendi, αἱ decus suum habeat, propter 
eos qui orandi et cultum exhibendi causa conve- 
nient. 


μίοις προσόντων λάφυρα συναγαγόντες * ἃ περιποιήσα 


δεήσεις, καὶ παρέχων ὑμῖν τὸ χατὰ τῶν πολεμίων 
κράτος, τοσούτων τε ὄντων xal τοιούτων, ὡς ἀριθμὸν 
μὲν αὐτοὺς τῷ πλήθει νιχᾷν, ἀχαταμαχήτους δὲ εἶναι 
διὰ δύναμίν τε xal πολεμιχὴν ἐμπειρίαν * τοῖς πᾶσι 
δοχεῖν μείζονα φαίνεσθαι τῆς ποτὲ περὶ τὸν οἶχον 
τοῦτον φανείσης δόξης ἅτε xal τοῦ ἔργου μεῖίξονος 
ὄντος ἣ πρότερον ἐπί τε τῶν ᾿Ασσυρίων, f| xal τινων 
ἑτέρων ἐγένετο" διὰ τὸ οὐ πλήθει μόνον, ἀλλὰ καὶ 
δυνάμει xal ἐμπειρίᾳ πολεμιχῇ τοὺς νῦν ὑπεραίρειν 
τῶν πάλαι" ὧν δὴ πάντων τῇ ἐμῇ δυνάμει παραδόξως 
περιγεγονότες ἐν εἰρήνῃ παντελεῖ γενήσεσθε, ἀθόρυ» 
δοί τε ταῖς ψυχαῖς διαμένοντες διὰ τὸ παντὸς ἀπηλ- 
λάχθαι πολεμίου, xal πλεῖστα ὅσα Ex τῶν τοῖς πολέ» 


ντες ἑαυτοῖς, εὔχολον ἕξετε βουληθέντες τὴν δύναμιν 


τοῦ τὸν ναὸν τοῦτον χατασχευάσαι τε xal ἀνεγεῖραι, ὡς ἂν τὴν οἰχείαν εὐπρέπειαν ἔχοι, τῆς τῶν ἐν αὐτῷ συν- 


ἰόντων ἕνεχεν εὐχῖς τε χαὶ θεραπείας. 


γεμββ. 11-15. — Jam postquam praedictis omnibus C Στίχ. ια’-τε’. ---- (p. 424) Διὰ δὴ πάντων τῶν προειλη- 


salis eos adhortatus est, atque ad operam φαϊ Ποδηὰὶ 
impulit, promissionibus etiam in spem erexit, fore 
ut multa beatitate fruantur facti hostibus superio- 
res, et quod omnia ad templi :edificationem idonea 
habituri affatim sint. Caeterum recte illos posthinc 
victuros putavit, et in reliquis curaturos peccato- 
rum suorum emendationem. Sic autem dicil : 
« Quarta et vicesima inensis noni, anno secundo sub 
Dzrio, faclus est. serio Domini ad Agg:eum pro- 
phetam dicens : lc dicit Dominus onnipotens : 
Interroga runc sacerdotes legem dicens: Si sum- 
p»erit. homo carnem sanctam in summitate vesti- 
menti sui, et tetigerit summitas vestimenti ejus pa- 
nem aut rem coctam aul vinum aut oleum, aut quem- 
libet cibum, num sanctificabitur? Responderuntque 
sacerdotes et dixerunt : Nequaquam. Dixitque Ag- 
g:zeus : Si tetigerit animo pollutus de omnibus bis, 
num contaminabitur? Responderuntque sacerdotes : 
Contaminabitur. ltesponditque Aggzus, εἰ dixit : Sic 
populus iste, et sic gens liec coram me, dicit Doni- 
nus; et 280 sic omnia opera manuum eorum : et 
quicunque appropinquaverit illuc, contaminabitur. » 
Vult illos reprehendere, qui sacra vasa, et reliqua di- 


(50) Ita Graecus textus. etiam Vaticanus, cum Arabico. Scd melius in 


vulgato dicuntur contaminari omnia illic oblata. 


φότων ἀρχούντως αὐτοὺς προτρεψάμενός τε xal πα 
popy.t;sag ἐπὶ τὸ ἔργον τῆς οἰκοδομῆς, χαὶ δὴ χαὶ ταῖς 
ἐπαγγελίαις εὐέλπιδας ποιήσας, ὅτι πολχῇς μεθέξουσι 
τῆς εὐπορίας χεχρατηχότες τῶν πολεμίων, ὡς ἂν 
ἅπαντα πρός τε τὴν οἰχοδομὴν τοῦ ναοῦ xol πρὸς 6 
τι ἂν ἐθέλοιεν ἄφθονα ἔχοιεν. Τοῦ λοιποῦ καλῶς ἔχειν 
ἡγήσατο χαὶ τὴν ἐν ἑτέροις διόρθωσιν αὐτοῖς mpos- 
αγαγεῖν ἐν οἷσπερ ἡμάρτανον. Λέγει δὲ οὕτως: « Ti 
τετράδι xal εἰχάδι τοῦ ἐνάτου μηνὸς, ἔτους δευτέρου 
ἐπὶ Δαρείου, ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς ᾿Αγγαῖον 
τὸν προφήτην λέγων Τάδε λέγει Κύριος παντοχρά» 
τώρ' ᾿Επερώτησον τοὺς ἱερεῖς νόμον λέγων: Ἐν 
λάδῃ ἄνθρωπος κρέας ἅγιον ἐν τῷ ἄχρῳ τοῦ ἱματίου 
αὑτοῦ, καὶ ἄψηται τὸ ἄχρον τοῦ ἱματίου αὐτοῦ ἄρτω 
ἢ ἑφψήματος ἣ οἴνου ἣ ἐλαίου καὶ παντὸς βρώματος, 
εἰ ἁγιασθήσεται ; Καὶ ἀπεχρίθησαν οἱ ἱερεῖς, xai εἶ- 
mov Οὐχί. Καὶ εἶπεν ᾿Αγγαῖος" Ἐὰν ἅψηται ut- 

μιασμένος ἐπὶ ψυχῇ ἀπὸ πάντων τούτων, εἰ μιανθή- 

σεται: ; Καὶ ἀπεχρίθησαν οἱ ἱερεῖς xai εἶπον: Μια» 
θήσεται. Καὶ ἀπεχρίθη ᾿Αγγαῖος͵ χαὶ εἶπεν" Οὕτως ! 

λαὸς οὗτος, xai οὕτως τὸ ἔθνος τοῦτο ἐνώπιον ἐμοῦ, 

λέγει Κύριος " καὶ οὕτως πάντα τὰ ἔργα τῶν χειρῶν 

αὐτοῦ " χαὶ ὃς ἐὰν ἐγγίσῃ ἐχεῖ (56), μιανθήσεται.» 


Hebraico, Syro atque Lat 


439 


COMMENTARIUS IN AGG.EI CAP. 1]. 


490 


Βούλεται μὲν αὐτοὺς ἐλέγχειν ὡς τῶν σχευῶν τῶν A vino cultui congrua negligenter indifferenterque tan» 


ἑερατιχκῶν, xal τῶν λοιπῶν δὴ τῶν τῇ τοῦ θείου θερα- 
«είς προστηχόντων ἀμελῶς χαὶ προχείρως ἐφαπτομέ- 
νους, χαὶ οὗ μετὰ τοῦ προσήχοντος δέους, (p. 423) 
ὑπὲρ οὗ δὴ τοῖς ἱερεῦσι προσαγαγεῖν τὴν ἐρώτησιν 
ταύτην προσέταξε τῷ προφήτῃ, ἅτε ἐν ἐχείνοις ὃν 
τὸ τὰ τοιαῦτα ἐὺ ἀμελείᾳ ποιεῖσθαι, ἣ μετὰ τοῦ προσ- 
fjixovto; δέους. Κάλλιστα δὲ χαὶ τὴν ἐρώτησιν ἀπὸ 
εὐτελῶν ἐποιήσατο, ἵνα μειζόνως τὸ χατὰ τὰ σχεύη 
τὰ ἅγια πλημμέλημα αὐξήσῃ. Λέγει τοίνυν ὅτι, Εἴ 
τις χρέα; ἅγιον τὸ ἀπὸ θυσίας fj τινος προσφορᾶς 
ἐγιασμένον ἐν μέρει τινὶ τοῦ ἐματίου ἐμδάλῃ τοῦ ol- 
χεΐου, εἶτα τοῦτο δὴ τὸ ἄχρον ἑτέρου τινὸς ἅψεται 
οἴνου ἢ ἐλαίου f| ὅτου δὴ ποτὲ τῶν βρωτῶν, ἄρα 
ἅγιον ἔσται τὸ τοιοῦτο διὰ τὴν τοῦ ἄκρου τοῦ ἱματίου 
ἀτὴν, ἐν ὥπερ ἀπέχειτο τὸ χρέας ; Οἱ δὲ ἀχολούθως 
ἔγασαν ὅτι μὴ ἅγιον γίνεται τὸ τοιοῦτο, ὡς οὐχ αὖ- 
τάρχως ἔχοντος τοῦ ἄχρον τοῦ ἱματίου διὰ τὸ ἐγχεί- 
μενον xp£ac ἅγιον ἑτέρῳ βρωτῷ τὸν ἁγιασμὸν παρέ- 
χειν. Εἶτα πάλιν ἐρωτᾷ, Ἐὰν δέ τις μεμιασμένος 
ko ὅτῳ δήποτε ἄγηται τῶν ταούτων, μιαίνει ἄρα 
«άντως αὐτὰ, ἣ οὔ; Οἱ δὲ ἔφασαν μιαίνειν. Ἦδου- 
My, δὲ διὰ τούτων εἰπεῖν ὅτι, Ὥσπερ τὸ ἄχρον τοῦ 
ἱματίου, o5 διὰ τὸ ἐπιχείμενον ἅγιον ἀγιάζειν δύνα- 
ται τὸ προσεγγίζον, ὁ μεμιασμένος δὲ ἁπτόμενος τῶν 
τοιούτων μιαίνει πάντω: αὐτὰ, οὕτω χρὴ νομίζειν 
χαὶ δ ἃ; ἀπτομένους προχείρως, (p, 426) καὶ οὐ μετὰ 
τοῦ προσήχοντος σεόάσματος τῶν ἱερχτιχῶν σχενῶν, 
ἣ τῶν ὅπως ποτὲ τῷ Θεῷ προσηχόντων, ὅτι οὐχ ὁ 


ἐγείνων ἀγιασμὸς ὑμᾶς ἁγιάζει, ὁ δὲ ὑμέτερος τρό- C 


€»; μεμιλαμένος ὧν ὕδριν προστρίδεται τοῖς ἁγίοις, 
εἴπερ οὖν αὐτῶν ἔξω τοῦ προσήχοντος ἐφαπτόμενοι 
φαΐνοισθε. Ὅθεν χαὶ ὁ προφήτης ἀποχρίνεται ὡς τοῦ 
Θεοῦ εἰπόντος ὅτι, Τοιοῦτο δὴ χαὶ τὸ παρ᾽ ὑμῶν 
τινόμενον ἔστιν, ὅτ᾽ ἂν ἄπτησθέ τινος τῶν ἐμοὶ προῦσ- 
«τχήυτως ἁγίων ὥστε προσέχειν ὑμᾶς εἰδέναι ὅτι 
£i; ἐγγίζων ἐμοὶ ( ἐγγίζειν γὰρ ἐμοὶ λέγω, τὸ τῶν 
ἐμοὶ προστνιχόντων τε χαὶ ἀναχειμένων ἐφάπτεσθαι) 
εἰ πρυχείρως xai ἐν ἀμελεί xal χαταφρονέσει τοῦτο 
twr, o) μόνον οὐθενὸς ἀπολαύει χέρδους ix τῆς 
ἁφῆς, ἀλλὰ γὰρ xai μολύνεται προσαδιχούμενος xal 
Ξροσδλατιτόμενος, ὑπὲρ ὧν τῶν οὕτως ἁγίων ἥψατο 
τροχείρωξ;. € ἜἝνεχεν τῶν λημμάτων αὑτῶν τῶν 
ἐρδρινῶν ὀδυνηθήτονται ἀπὸ προσώπου πονηριῶν 
αὐτῶν, xai ἐμισεῖτε ἐν πύλαις ἐλέγχοντας. » Λημ- 
μάτων αὐτῶν, ἵνα εἴπῃ ὡς ἐπελαμδάνοντο πράτ- 
τοῦτες οὐ δεόντως. Ὑπὲρ vXo ὦν, φησὶν, ἐπεχειρεῖτε 
πράξεσιν ἀτότοις, ὄρθριοι εἰς τοῦτο διανιστάμενοι, 
τὶ μετὰ πάσης τὰ ἄτοπα τῆς σπουδῆς ἐπιτελοῦντες, 


gebant, et non cum conveniente pavore : qua super re 
sacerdotes ipsosinterrogari a propheta Deus jubet, 
in quorum arbitrio erst bzec vel negligenter vel cum 
debito metu Lractare. Egregie vero interrogationem 
vilibus in rehus facit, αἱ adversus sacra vasa pec- 
catum magis augeat. Ait igitur : Quodsi quis san- 
ctam carnem de victima aut qualibet oblatione, in 
partem aliquam vestimenti sui conjecerit; deinde 
hujus vestis summitas aliud aliquid contigerit sive 
vinum sive oleum, sive quamlibet aliam escam, 
nuin id, inquam, sapctuin evadet propter summi ve- 
stimenti contactum, in quo caro reposita erat? 
Illi vero congruenter responderunt, rem hujusmodi 
sanctam non fore, quatenus non sufficiebat vestis 


B summitas, in qua caro sancta inclusa esset, com- 


municando alteri esca sanctificationem. Mox denuo 
interrogat : Si quis quomodocunque pollutus res 
hujusmodi attigerit, num illas omnino contaminat? 
llli vero dixerunt : Contaminat. Voluit autem per 
hzc dicere, quod vestimenti quidem summitas pro- 
pter rem sanctam inclusam sanctificare proximum 
aliquid nequeat ; sed quod homo pollutus si quid 
ejusmodi tangat, plane illud contaminel: ideoque 
credendum, quod si vos temere, et sine debita re- 
ligione vasa sacra, vel quidquid divino cultui ad- 
dictum est, ietigerilis, haud illorum sauctitas voa 
sanctificet, sed vita vestra inquinata contumeliam 
rebus sanctis aspergat, siquidem illas absque (6- 
bita reverentia contrectare videamini. Quamobrem 
etiam propheta respondet, tanquam Deo loquente, 
hoc ipsum 2&8] ab iis fieri quotiescunque res san- 
clascultui meo addictas tetigerint. Quamobrem scire 
debetis, quemlibet mihi propinquantem (propin- 
quare autem mihi illum dico, qui res meas mmihive 
oblatas attingit), si temere ac socorditer aut con- 
temptim id agat, non modo nullum ex contactu ca- 
pere emolumentum, verum etiam inquinari nonsine 
sua culpa ac damno, propterea quod temere re: 
adeo sanctas contrectaverit. «Propter munera δι 
matutina dolebunt a facie iniquitatum suarum: et 
oderatis arguentes in portis. » Muncra dicit qu non 
recte agendo accipiebant. Propter improbos actus 
vestros, quos diluculo consurgentes, omnimoda se- 
dulitate exercebatis, in gravia mala incidistis, pra- 
sertim quia proplietarum reprehensionem zquo ani- 
mo non Lulistis ; indignatus his dum in portis con- 
sisterent, ut communen: cunctis ingredientibus et 
exeuntibus dictis suis suaderent emendationem. 


τὶ δϑαρύτντι τῶν προσγεγονότων ὑμῖν περιπεπτώχατε χαχῶν, xat πολλῷ γε πλέον ἐπειδὴ τὸν παρὰ τῶν mpo- 
φισῶν ἔλενχον οὐχ ἐδέχεσθε" (p. 427) ἐδυσχεραίνετε δὲ πρὸ; αὐτοὺς ἐπὶ ταῖς πύλαις ἑστῶτας, ὡς ἂν χο!- 
γὴν ἅπασι τοῖς εἰσιου5ί τε χαὶ ἐξιοῦσι τὴν ἀπὸ τῶν λεγομένων προσάγο!εν ἐνδιόρθωσιν. 


Στίχ. ιτ΄-χ΄. — « Καὶ νὺν θέσθε δὴ ἐπὶ τὰς xap- 
Ex; ὑμῶν ἀπὸ τῆς ἡμέρας ταύτης xai ὑπεράνω 
πρὸ τοῦ θεῖναι: λίθον ἐπὶ λίθον ἐν τῷ ναῷ Κυρίου * 
ve; ὅτε ὅτε ἐνεδάλλετε εἰς χυψέλην εἴχησι σάτα, 
χαὶ ἐνίνετο δέχα σάτα xodinc* vai εἰσεπορεύετο εἰς 
ὦ ὑπολήνιον ἐξαντλῦσαι πεντέχοντα μετρητὰς xai 
ἐγξνοντο εἴχοσιν" ἐπάταξα ὑμᾶς ἐν ἀτφορί xai ἐν 


ParRoL. Gn, LXVI. 


VERS. 16-20. — « Et nunc ponite in cordibus 
vestris a die hac et supra, antequam poneretur lapis 
super lapidem in templo Domini : quinam fueritis, 
quando mittebatis in cypselen viginti sata, et fiebant 
decem sata hordei : et ingrediebamini torcular ut 
bauriretis quinquaginta amphoras,et fiebant viginti. 
Percussi vos sterilitate, οἱ acris corruptione. et graue 

ι 


&91 


THEODOR! MOPSUESTENI 


492 


dine omnia opera manuum vestrarum; el non A ἀνεμοφθορίᾳ καὶ ἐν χαλάζῃ πάντα τὰ ἔργα τῶν χει- 


reversi estis ad me, dicit Dominus. Apponite nunc 
corda vestra a die ísta el supra, a quarta et vice- 
Sima noni mensis, et a die qua fundamenta jacta 
sunt templi Domini. Ponite in cordibus vestris, 
utrum adhuc cognoscetur super aream, et num 
adhuc viti et flcui et malogranato, et arboribus 
olez, quz fructum negant, ex hac die benedicam. » 
Comparatione instituta superioria temporis, quo 
templi zdificationem negligebant, et presentis quo 
urgere opus caperant, ostendere voluit rerum quz 
2489 ipsis obvenerant differentiam : et in. quanta 
negleclus tempore versali fuissent sterilitate, et 
quanta bona experti postquam exstruendo templo 
multam -contulissent sedulitatem. Ergo, inquit, 


ρῶν ὑμῶν" xoi οὐκ ἐπεστρέψατε πρός ut, λέγει 
Κύριος παντοχράτωρ᾽ τάξατε δὴ τὰς χαρδίας ὑμῶν 
ἀπὸ τῆς ἡμέρας ταύτης καὶ ἐπέχεινα, ἀπὸ τῆς τε- 
τράδος xal εἰχάδος τοῦ ἑνάτον μηνὸς, xal ἀπὸ τῆς 
ἡμέρας ἧς ἐθεμελιώθη ὁ ναὸς Κυρίου * θέσθε ἐν ταὶς 
καρδίαις ὑμῶν εἰ ἔτι ἐπιγνωσθήσεται ἐπὶ τῆς Ex 
xai εἰ ἔτι ἡ ἄμπελος καὶ fj συχῇ xai ῥοὰ χαὶ τὰ 
ξύλα τῆς ἐλαίας τὰ οὐ φέροντα χαρπὸν, ἀπὸ τῆς 
ἡμέρας ταύτης εὐλογήσω. » Παραθέσει πάλιν τῶν 
τε πρότερον, ὅτε περ ἡμέλουν τῆς οἰχοδομῆς τοῦ 
ναοῦ, xal τῶν νῦν ἐξότε περ σπουδάξειν ἤρξαντο 
περὶ τὸ ἔργον, ἢδουλήθη δεῖξαι τῶν γεγονότων περὶ 
αὐτοὺς τὴν διαφοράν" xat ἐν ὅσῃ μὲν ἀμελοῦντες 
ἀφορίᾳ vsyóvecav, ὅσων δὲ ἀγαθῶν ἐν πείρᾳ χατέ- 


reputate superiora tempora, cum nondum sdifi- B στησαν, ἐπειδὴ τῇ τοῦ ναοῦ προσέχειν οἰχοδομῇ προθυ» 


candi templi curam susceperatis, in quibusnam 
rerum adjunctis versaremini, cum nimirum manipu- 
los colligebatis viginti satorum fructui suppedi- 
tando idonea, vix autem exstabant decem propter 
frugum corruptelam. Et quidem etiam vitis fructum 
tantum colligebatis quantum amplioris quinquaginta 
implendis satis erat ; attamen vix viginti efficieba- 
tis, quia et hic ab aere exustus fuerat. Sane ego 
vobis immisi sterilitatis aerisque pestilentis plagas, 
quin etiam grandine vestros omnes labores per- 
didi: vos autem post illa quoque contumaciain 
vestram retinuistis. Sed ea, inquit, praeteriti tein- 
poris sunt. Nunc vero considerate, quznam vobia 
ex illa die evenerint, qua ad templi ddificationem 
coepistis incumbere : comperielis enim, neque 
arez fructum, neque arborum, comparandum cum 
superiore : ex his enim antea nullus vobis proventus 
exstabat : postquam vero templi mei curam geritis, 
omnia vestra benedictionibus meis cumulans, ube- 
ren vobis eíffeci frugum usum. Jam postquam ita 
cos cohortatus fuerat, atque ad epus eaxcilaverat 
veterum rerum memoria, et posteriorum adjec- 
nione, propler suam adliuc ambigentes penuriam, 
rursus animos eis addit dicens : 


Vgns. 21-95. — « Εἰ factum est verbum Domini 
secundo ad Agezum prophetam quarta et vicesima 
mensis, dicens : Loquere ad Zorobabelem Sala- 
thielis filium de tribu Jude», dicens : Adhuc ego 
semel commoveo caelum ei terram, ac mare et ari- 
dam. Et subvertam thronos regum, et perdam for- 
titudinem regis gentium, subverlainque currus et 
ascensores : et descendenl equi οἱ ascensores eo- 
rum, unusquisque cum gladio 983 adversus fra- 
trem suum. » Similia prioribus dicit; talia quippe 
sunt verba: «Etfactum est verbum Domini secundo ad 
Agg:eum. »Atqui in superioribus apparct s:epe divi- 
nam revelationem aecepisse prophetam, et secun- 
dum illam populo locutum. Sed nunc ait « secun- 
do,» quia res Gogi denuo denuntiat, ut qui propter 
illarum magnitudinem discredebant, sententiam 
firmam susciperent, quoniam haud semel tantum- 
modo, verum etiam secundo, denuntiabat eas 


μίαν ἔσχον πολλήν, ᾿Αναλογίσασθε οὖν, φησὶ, τὰ τῖς 
ἡμέρας ἀνώτερα, (p. 428) ὅτε οὔπω τῆς οἰκοδομῆς 
ἐφροντίζετε τοῦ ναοῦ, ἐν οἵοις ἧτε, ὅτι συνελέγετε 
μὲν δράγματα ἱκανὰ καρπὸν εἴχοσι σάτων ἀποδιδό- 
ναι, μόγις δὲ ἐξεδίδοτο δέχα ἐχ τοῦ τοὺς χαρποὺς δι:» 
φθάρθαι. Καὶ μὴν χαὶ τῆς ἀμπέλου καρποῦ συνελέ- 
γετε πρὸς πεντήχοντα μετρητῶν ἀρχοῦντα φορὰν, 
χαὶ μόγις ἐχομίζεσθε εἴχοσι διὰ τὸ χἀχεῖνα ἐξηράν- 
θαι τῷ ἀέρι" χἀγὼ μὲν ἐπήγαγον ὑμῖν πληγὰς ἀφο- 
ρίας τε καὶ ἀνεμοφθορίας, καὶ δὴ xai χαλάζῃ πάντας ᾿ 
ὑμῶν ἡἠφάνισα τοὺς πόνους " ἐμένετε δὲ ἀχαμπεῖς 
xai πρὸς ἐχεῖνα. ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν πρὸ τούτου, φησὶν. 
᾿Αναλογίσασθε δὲ ἐπ᾽ ἐχείνοις οἷάπερ ὑμῖν ἀπὸ τῆς 
ἡμέρας ἐχείνης προσγέγονεν ἐν ἧπερ περὶ τὴν ebxo- 
δομὴν ἑσπουδάσατε τοῦ ναοῦ “ εὑρήσετε γὰρ οὔτε τὸν 
«ἧς ἅλωνος χαρπὸν, οὔτε τὸν τῶν δένδρων, παρα- 
θέσει τῶν τότε ἐπιγνωσθῆναι δυνάμενον. Πρότερον 
μὰν γὰρ ὑμῖν οὐδεὶς ἐξ αὐτῶν ἐδίδοτο χαρπός " ἐξότε 
δὲ περὶ τὸν ναὺν ἑσπουδάσατε τὸν ἐμὸν, πάντα εὖλο- 
Υίας πληρώσας τὰ προσόντα ὑμῖν, ἄφθονον ἔχειν 
ἐποίησα τῶν χαρπῶν τὴν ἀπόλαυσιν. Εἶτα τούτοις 
αὐτοὺς πάλιν προτρεψάμενος χαὶ διεγείρας περὶ τὸ 
ἔργον τῇ μνήμῃ τῶν παλαιῶν χαὶ τῇ παραθέσει 
τῶν ὕστερον, διὰ τὴν πενίαν ἀμφιδάλλοντας ἕτι τὶν 
οἰχείαν, παραθαῤῥύνει πάλιν xal φησιν οὕτιος" 

( p. 439) Στίχ. xa'-xy'. — « Καὶ ἐγένετο λόγος Ko- 
plou &x δευτέρου πρὸς ᾿Αγγαΐον τὸν προφήτην, ἐν τῇ 
τετράδι χαὶ εἰχάδι τοῦ μηνὸς, Mov: Εἰπὸν πρὸς Ze- 


Ὁ 00646c) τὸν τοῦ Σαλαθιὴλ ἐχ φυλῆς Ἰούδα, λέγων" 


Ἔτι ἅπαξ ἐγὼ σείω τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν xal τὴν 
θάλασσαν χαὶ τὴν ξηράν xol χαταστρέψω θρόνους 
βασιλέων, καὶ ἐξολοθρεύσω δύναμιν βασιλέως ἐθνῶν. 
xal χαταστρέψω ἅρματα, καὶ ἀναδάτας" xal we 
ταδήσοντα. ἵππο: χαὶ ἀναδάται αὑτῶν, ἕχαοστοι iy 
ῥομφαίᾳ πρὸς τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ. » Τὰ αὐτὰ τοῖς 
προτέροις λέγει " τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ, « Καὶ ἐγένετο 
λόγος Κυρίου ἐκ δευτέρου πρὸς ᾿Αγγαῖον. » Kaltw 
γε φαίνεται ἐν τοῖς ἀνωτέροις πολλάχις ἀποχάλυφψίν 
τε θείαν δεξάμενος ὁ προφήτης χαὶ χατὰ ταύτην 
διαλεχθεὶς τῷ λαῷ. ᾿Αλλὰ τοῦτό φησιν « Ex δευτέ- 
ρου, » ὅτι τὰ περὶ τοῦ Γὼγ νῦν πάλιν αὑτὸς ἐπαγ- 
γέλλεται, ἵνα μὴ διὰ τὸ μέγεθος ἀπιστῶσι τῷ λεγο- 
μένῳ, ἀναμφίδολον δὲ ἔχωσι τὴν γνώμην, &x τοῦ μὴ 


4953 


COMMENTARIUS IN ZACIIARIAM. 


491 


μόνον ἅπαξ, ἀλλὰ xai δεύτερον ἐπαγγεΐλασθαι τὰ A Deus. Dicit enim ei : En ego propemodum omnia 


αὐτὰ «bv Θεόν. Εἶπε γὰρ αὐτῷ, φη ἦν, ὅτι Movo- 
veuyi σνσδείσας ἅπαντα χαταστροφὴν ἐργάσομαι 
«ολλῶν βασιλέων θρόνοις βαειλιχοῖς χοσμουμένων, 
«ὴν δύναμέν τε πᾶσαν αὐτῶν ἀφανίδων, xai xara- 
σιρέφων τὰ ἅρματα σὺν τοῖς ἐπκαναθδεθηχόσιν αὖ- 
«οἷς ὥστε εἰς ἀλλήλους αὐτοὺς συμπεσόντας, ( p. 450) 
«οὐ; τε ἵππους xal τοὺς ἐπιδεδηχότας τῶν ἵππων, 
ἀλλήλων γενέσθαι σφαγέας, καὶ πολὺν ἀποτελεσδῆνωι 
«ὃν φόνον, ἀναιρουμένων αὐτῶν ὑπ᾽ ἀλλήλων ὅπερ 
οὖν ἐργάσομαι, 63:5 δῆλον ἐξ ἁπάντων γενέσθαι, 


conculiens, subversionem — patrabo — multorum 
regum thronis regalibus  przditorum, | omnem 
illorum potentiam destruens, et currus cem ascen- 
seribus suis subvertens; iia ut. invieem Impin- 
gentes tum equi tum equorum ascensores, mutui 
occeisorea flant, multamque exdem efficiant alter 
aMerum interimentes. Quod quidem ego agam, ut 
palam omnibus flat, haud manuum vestrarum opus 
hane esse belli conversionem atque victoriam, sed 
potentie mes viribus omnia esse confeeta. 


ὅτι οὐ τῆς ὑμετέρας διὰ χειρὸς ἔργον ἡ τροπὴ τοῦ πολέμου καὶ ἡ vb, ὑπὸ δὲ τῆς δυνάμεως ἀποτε- 


«ἔλεσται τὸ πᾶν τῆς ἐμῆς. 


Στὲχ. xi. — « Ἐν τῇ ἡμέρα ἐχείνῃ, λέγει Κύριος 
παντοχράτωρ, λήφψομαΐ σε, Ζοροδάδελ, τὸν τοῦ Σα- 


γεκβ. 24. — « Die illa, dicit Dominus omnipo- 
tens , assumam te Zorobabelem Salathielis ülium, 


λοθιὴλ τὸν δοῦλόν μον, λέγει Κύριος " xat θήσομαί σε p servum meum, dicit Dominus : et ponam te tan- 


ὡς σφραγῖδα διότι σε ἡρέτισα, λέγει Κύριος παντο- 
πράτωρ. » Τότε δὴ, φησὶν, ὦ Ζοροδάδελ, τῆς οἰχείας 
ἀξιώσας ἐγούμενον τοῦ Ἰσραηλιτιχοῦ λαοῦ, πάντων 
χρατῆσαι παρασχευάσω' ὥστε ἐξ αὐτῶν δῆλον γε- 
νέσθαι τῶν ἔργων, ὅτι ψήφῳ τῇ ἐμῇ βασιλεύς τε 
ἄρησαι βεδαίως, xat ἀρεσχείᾳ τῇ ἐμῇ εἰς τὴν ἀξίαν 
πραχεγείρισαι ταύτην " παντὸς συνέντος ὅν ῥαδίως 
δ:ι δυνηθῆναί σε ταῦτα οὐδαμῶς οἷόν τε ἦν, εἰ μὴ 
πατὰ γνώμην ἐμὴν τὸ βασιλεύειν ἔχων, ἐμῇ τῇ ῥοπῇ 
καὶ τὴν τοζεύτην χατεπράξω νίχην. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ 1) 
σφραγὶς ἐπετιθεμένη ἀσφάλειάν τινὰ τοῖς ἐμδαλλο- 
μένοις παρέχειν δοχεῖ, τοῦτο λέγει τὸ,ε θήσομαί σε 
ὡς cppaitia νἀντὶ τοῦ, Δείξω σὲ ἀσφάλειαν xal βε- 
Δαίωσιν ὄντα καντὸς τοῦ λαοῦ, ἅτε τοσούτων τῇ ἦγε- 


quam signaculum; quia te elegi, dicit Dominus 
omnipotens. » Tunc vero te, ait, o Zorobabel, meo 
dignans auxilio ducem populi Israeliticl, cunctis 
dominari faciam : ita uL ex ipeis operibus explors- 
tum Bat, te suffragio meo regem stabilem electum, 
meoque beneplacito ad banc assumptum diguitatem; 
ut nemo non facile intelligat te nullatenus talia 
potuisse patrare facinora, nisi voluntate mea rex 
facetus, ope pariter mea victoriam tantam retulisses. 
Nam sicut signaculum impositum tutelam quamdam 
suppositze rei conferre videtur, ideo dicit : « Ponam - 
te tanquam signaculum, » id est, Ostendam te esse 
984 tutelam totiusque populi Grmamentum, qui 
talia ducatu tuo consecutus est, qui meo suffragio 


μονίᾳ τυγχάνοντος τῇ σῇ, ἐπειδὴ ψήφῳ πρὸς τοῦτο C ad id officii electus es. Bie etiam in. Evangeliis di- 


Spaces τῇ ἐμῇ. Οὕτω: xat ἐν τοῖς ἘΒὐαγγελίαοις λέ- 
y&^ «Τοῦτον γὰρ ὁ Πατὴρ ἐσφράγισεν ὁ Θεὸς, » 
ἀντὶ τοῦ, Τοῦτον βεδαίως ἀπέδειξε πρόξενον ὅπασιν 
ἀνθρώποις τῶν μεγίστων ἀγαθῶν. (p. 451) Καὶ ὁ 
βακάριος δὲ Παῦλος. ε 'H γὰρ σφραγὶς τῆς ἐμῆς 
ἀπεστολῆς ὑμεῖς ἐστε, » ἀντὶ τοῦ, Βεδαιοῦτέ μοι 
«τὴν ἀποστολὴν, ὑμεῖς οἱ πεπιστευχότες. Τὸν αὐτὸν 
οὖν τρόπον χἀνταῦθα λέγει τὸ, « Θήσομαί qe ὡς 
αϑρεγΐδα, » ἀντὶ τοῦ, Βεόαίαν ἀποδείξω τὴν βασι- 
λείαν τὴν σὴν bx' ἀσφαλεῖ ἀπάντων τῶν οἰκείων, 
àptoxs[a προδεδλημένην τῇ ἐμῇ. Εἰχότως δὲ ἀπαν- 
*eyeo χοινῇ πρός τε τὸν Ζοροδάδελ xa τὸν Ἰησοῦν 
διαϊεγόμενος, ἐνταῦθα πρὸς τὸν Ζοροδάδελ μόνον 
ἐπκήσατο τὸν λόγον, ἐπειδήπερ τοῦ πολέμου τὴν 
ἐπιμονέαν τῷ βασιλεῖ μάλιστα προσήκειν ἐχρῆν. 


ρα, v1, 97. 551 Cor. ix, 3. 


eitur : «Hune euim Pater signavit Deus **, 4 est, 
HuscÓrmiter prebuit Deus datorem cunctis homipi- 
bus maximorum bonorum. Tum et beatus Paulus : 
« Signaculum apostolatus nostri vos estis, »id est, 
Firmatis mihi apostolatum vos qui credidistis. Eo- 
dem itaque modo hic etiam dicit ** : « Ponamte ut 
signaculum, » id est, Stabile ostendam regnum tuum, 
«quod ob tuorum omnium tutelam, voluntate mea 
constitutum fuit. (ám eum ubique communiter Zo- 
robahelem simul et Jesum allocutus sit, merito 
Bunt  Zorobabelem solum alloquitur, — quan- 
doquidem belii ducatus regi precipue conve- 
niebat. 





EPMHNEIA ΖΑΧΑΡΙΟΥ TOY ΠΡΟΦΗΤΟΥ͂. ΄ 


COMMENTARIUS IN ZACHARIAM PROPHETAM. 


Κατὰ τὸν αὐτὸν χαιρὸν ᾿Αγγαίῳ προφήτῃ 5736; 
Utt. χαὶ ὁ μακάριος προφητεύων Ζαχαρίας" ἐν ἕτει 


Sub idem tempus, quo beatus Aggzus in pro- 
phetis versabatur, beatum etiam Zachariam vaticl- 


495 


T1HEODOHI MOPSUESTENI 


4v6 


nium suum cecinisse compertum est. Namque A γὰρ δευτέρῳ Δαρείου, χαθὼς ἐξ αὐτῆς ἔστι μαθεῖν 


anno Darii secundo, ut ex ipsis cognoscere licel di- 
vinis Litteris, aiebat ille se post acceptam revela- 
lionem initium facere prophetandi; et nunc iste 
similiter. Quare post reditum Israelitici populi, qui 
Babylone in Judam se recepit, prorsus constat 
utrumque prophetiam edere. Cum enim Cyrus, 
qui primus Persis simul et Medis imperitavit, re- 
erii in patriam Judais concessisset, non exigua 
vis populi in urbem Hierusalem atque in Judam 
regressa est, duce Zorobabele. Atque hi reduces 
fundamenta templi jecerunt, in eoque altare exci- 
taverunt. Sed enim postquam opus impediri ceptum 
est, partim molestorum hostium malitia, partim 
ipsa Jud:eorum desidia, $855 tunc beatus Aggzeus 
propheta divina instinctus revelatione segnitiem 
illorum objurgabat, atque operis neglecium vecor- 
die eorumdem imputabat, qui privatos quidem 
lares non solum seduloexstruebant, verum omni 
quoque elegantia exornabant ; Dei vero habitaculum 
negligebant : et sic omnes ut instarent operi perur- 
gebat; quam rem ipse prophets liber demon- 
sirat. 


Jam et beatus Zacharias, divina accepta revela- 
tione, suis pariter pradictionibus confirmat populi 
reditum ; fidemque insuper facit, fore ut rursus 
urbs llierusalem proprium decus recuperet, rege 
10] divina sententia electo, coelestique gratia in- 
structo, ita ul. et urbem gubernet, et. exterorum 
hostium bellis resistat : denique ait sacerdotium 
4enuo cum vetere hilaritate dignitatem suam rece- 
pturum. Atque ita reducibus quoque lirmam fore in 
patria stationem suadebat : namque adhuc dubi- 
tare 608 verisimile erat, utrum domi essent man- 
suri necne, sive propter acerbam captivitatem 
quam nunquam se perpessuros putavissenl, sive 
propter ipsius reditus mirum prodigium. Denique 
etiam reliquos, qui adhuc jn eaptivitate versaban- 
tur, redituros iu Judam spondebat; quae res in 
primis stabile fore postliminium, his qui jam rec- 
Aierant, testimonii loco erat. Videtur autem com- 
p:ures diversasque revelationes vidisse, quarum 
singillatim vim enarrat. Significat etiam bellicani 
Gogi incursionem, cjusque futuram internecionein ; 
quippe eujus vires Judizi prz:ter omnem spem 
dehellaturi erant, rege Zorobabele ac duce. Mala 
cuoque his superventura memorat, σι Maccha- 
bxorum φίλο ἃ Macedonici imperii successoribus 
contigerunt. 


τηγούμενοι. Μέμνηται δὲ xa τῶν μετ᾽ £xelvo προσεσομένων αὑτοῖς λυπηρῶν, ἃ xatà τοὺς τῶν Mae 
θαίων αὑτοῖς ἐγένετο χρόνους ὑπὸ τῶν διαδόχων τῇς Μαχεδονιχῆς βασιλείας. 


Neque est mirandum si qua jam praeterita, tau:en 
imstar rei iuture, in revelatione 286 ostenduntur: 
velu.1 cum quatuor cornua, quz Ísraelem dispsr- 
serant, eoniracta vidit propheta : namque hoc non 
futurum, sed jam peracta fuerat. Sive enim Assy- 
rios, Dabylonios, Medos, Persasque his quatuor 
cornibus innuit, ut nonnullorum op:nio lert, satis 


τῆς θείας Γραφῆῇς, ἐχεῖνός τε xatà ἀποχάλυψιν 
θείαν ἄρξασθαι λέγει τῆς προφητείας, καὶ μὴν χαὶ 
οὗτος ὁμοίως, ὡς μετὰ τὴν ἐπάνοδον τοῦ Ἰσραηλι- 
κιχοῦ λαοῦ ἀπὸ τῆς Βαδυλῶνος εἰς τὴν Ἰουδαίαν 
ἐπαναχθέντος ἀμφοτέρους προδήλως φαίνεσθαι ποιου- 
μένους τὴν προφητείαν. Κύρου γὰρ τοῦ πρώτῳ 
Περσῶν τε καὶ Μήδων χατὰ ταὐτὸν βασιλεύσαντος 
ἐπανελθεῖν εἰς τὴν οἰχείαν ἐπιτρέψαντος χώραν, ἄνε- 
λήλυθεν (p. 454) μὲν πλῆθος εἴς τε τὴν ἹἹερουσα- 
λὴμ καὶ τὴν Ἰουδαίαν οὐχ ὀλίγον ἡγουμένου τοῦ 
Ζοροθάδελ, oi xal τοὺς θεμελίους κατεδάλοντο τοῦ 
ναοῦ χαὶ τὸ θυσιαστήριον ἀνήγειραν ἐν αὐτῷ. Ὡς 
δὲ τὸ ἔργον ἀχθῆναι πρὸς πέρας ἐχωλύετο,, νῦν μὲν 
διὰ τὴν τῶν ἐνοχλούντων αὐτοῖς χαχίαν, αὖθις δὲ διὰ 


B τὴν αὐτῶν ἐχείνων ῥᾳθυμίαν, ᾿Αγγαῖος μὲν ὁ μα- 


χάριος προφήτης κατὰ θείαν ἀποχάλυψιν ἐμέμψατό 
τε αὑτοῖς περὶ τῆς ῥᾳθυμίας, xal μοχθηρίζ γνώμης 
ἀμελοῦντας ἐλέγξας τοῦ ἔργου, ἀφ᾽ ὧν περὶ μὲν τοὺς 
ἑαυτῶν ἑσπούδαζον οἴχους, ὅπως ἂν αὐτοὺς μὴ 
ποιοῖεν μόνον, ἀλλὰ xa μετὰ πολλῆς ἐργάζοιντο tlc 
εὐπρεπείας, τοῦ δὲ οἴχου χατημέλουν τοῦ θείου, 
διήγειρεν ἅπαντας ἐπὶ τὸ ἔργον, ὡς αὑτὴ δείκνυσιν 
ἡ τοῦ προφήτου Bl6Xoc. 

Ζαχαρίας δὲ ὁ μαχάριος χατὰ ἀποχάλυψιν θείαν 
καὶ αὐτὸς ὁμοίως βεδαιοῖ μὲν ταῖς οἰχείαις προῤῥήσεσι 


τὴν ἐπάνοδον τοῦ λαοῦ" πιστοῦται δὲ τὸ καὶ τὴν 


Ἱερουσαλὴμ ἐπὶ τῆς οἰχείας ἔσεσθαι πάλιν εὐπρο» 
πείας, βασιλέως τε ἐν αὐτῇ τοῦ χατὰ θείαν γεγενῆ- 
μένου ψῆφον, καὶ τῆς ἐχεῖθεν ἠξιωμένον, διέποντός 
4€ τὰ xav' αὐτὴν xal προμαχοῦντος ἁπάντων εἰς 
τοὺς χατὰ τῶν ἀλλοτρίων πολέμους " τῆς ἱερωσύνης 
τε πάλιν μετὰ τῆς παλαιᾶς φαιδρότητος; τὸν οἰχεῖον 
ἀπολαδούσης χόσμον᾽ ὡς ἂν διὰ τούτων xal τοὺς 
ἀνεληλυθότας ἤδη πείσειεν βεδαίαν ( p. 433) αὐτοῖς 
ἐσομένην ἡγεῖσθαι τὴν ἐπὶ τῶν τόπων οἴκησιν, περὶ 
ἧς εἰχὸς fjv αὐτοὺς xal ἐπανεληλυθότας ἀμφίθδολον 
ἔτι τὴν γνώμην ἔχειν, εἰ μενοῦσιν βεθαίως, εἴτε διὰ 


τὴν γεγενημένην βαρύτητα τῆς αἰχμαλωσίας, fjv oix. 
ἄν ποτε ἤλπισαν ὑπομένειν, εἴτε xal διὰ τὸ τῆς 
πανόδου παράδοξον. Καὶ δὴ xaX ἑτέρους τῶν ἐπὶ τῆς 


αἰχμαλωσίας ὄντων ἕτι διδάξειεν εἰς τὴν Ἰουδαίαν 


ἐπανελευσομένους * ὃ δὴ μάλιστα xaX τοῖς ἀνελθοῦδι 

τοῦ βεδαίου τῆς ἐπανόδου πίστις ἐγίνετο. Φαίνεται 
ὃὲ πολλάς τινας χαὶ διαφόρους ἀποκαλύψεις βλέπων, . 
D 5, ἐχάστης τὴν δύναμιν ἐξηγεῖται" μηνύει δὲ χαὶ 


τῶν περὶ τὸν Γὼγ τὴν ἔφοδον, τήν τε ἀπώλειαν αὐτῶν 
ἐσομένην παντελῶς xai ὅτι παραδόξως καὶ 
πᾶσαν ἀνθρωπίνην ἐλπίδα χρατήσουσιν αὐτῶν 
δαῖοι ὑπὸ τῷ Ζοροξάθελ βασιλενόμενοέ τε xaX 


Θαυμάξειν δὲ οὐ προσῆχεν, εἴ τινα xol γεγονότα 
ἤδη, ὡς ἐσόμενα δι᾿ ἀποκαλύψεως δηλοῖ" ὡς ὅτανλ 
ὅτι τέσσαρα χέρατα διασχορπίσαντα τὸν "lopat s 
συντριθόμενα. Ταῦτα γὰρ εὔδηλον, ὅτι οὐχ ἔσεσθαι 
ἔμελλεν, ἀλλ᾽ ἐγεγόνει. Εἰ μὲν γὰρ τὸν ᾿Ασσύριον 
καὶ Βαδυλώνιον xa Μτιδον χαὶ Πέρσην σημαίνει διὰ 
τῶν τεσσάρων χεράτων ( p. 498) ὡς ὁ ἐνίων ϑούλεται 






COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. I. 


498 


ρόδηλον μὲν ὅτι xal ᾿Ασσύριοι xai Βαδυ- A constat Assyrios ὃς Babylonios ante id tempus 


δώχεσαν ἤδη δίχας χατὰ τὸν χαιρὸν Exslvov. 
δ Κῦρος καθεῖλε" μεθ᾽ ὃν τέταρτος γέγονε 

παρὰ Περσῶν δὲ οὐδὲ γέγονέ τι χαλεπὸν 
ἡαηλίταις " τοὐναντίον μὲν οὖν εὖ ὑπὸ τῆς 
; ἔπαθον ἐχείνης, πρότερον μὲν αὐτοὺς Κύ- 
πρώτου βασιλεύσαντος ἀφέντος τῆς αἰχμα- 
μετ᾽ ἐχεῖνο δὲ Δαρείου τοῖς λοιποῖς τῶν 
ν τοῦ ἀνελθεῖν εἰς τὰ οἰχεῖα παρασχόντος 
αν. Εἰ δὲ xal ἕτερά τις βούλοιτο σημαίνε- 
tíscapa χέρατα χαχῶς διατεθειχότα τοὺς 
τᾶς ἐπὶ τοῦ τῆς αἰχμαλωσίας χαιροῦ, πρό- 
. κἀχεῖνα πέρας εἰλήφει. ᾿Αλλ᾽ ἔοιχεν ὁ προ- 
9v τοιούτων διὰ τοῦτο μνημονεύειν, ὡς ἂν 
βείας χάριτος διὰ τοῦτο νῦν αὐτῷ τοῦτο δει- 
55 ἵν᾿ ἐχ τῆς ἀποχαλύψεως τῆς θείας αὐτός 
αν ἔχῃ τῶν γεγονότων τὴν πίστιν, χαὶ τοὺς 
& δὲ ἀχριδῶς πεπεῖσθαι διδάσχῃ, ὅτι μένει 
ὧν λελνπηχότων αὐτοὺς τιμωρία" μένει δὲ 
ἧς βέδαια τὰ τῆς δοθείσης εὐεργεσίας. Εἴρη- 
εῦτα ἡμῖν οὐχ ἁπλῶς, ἀλλ᾽ ἵνα μὴ ἐπὶ τῆς 
ἔρος ἐρμηνείας ὁρῶντές τινα μηνυόμενα, ὡς 
i898 , ἃ γέγονεν ἔδη, θαυμάζωμεν ἣ διαπορῶ- 
ἃ τοῦ σχήματος τοῦ λεγομένου. (p. 455) Τὰ 
ἧς ὑποθέσεω; ἐν τούτοις " χατὰ μέρος δὲ προσ- 
e xbv, χαθὼς ἂν ἡ θεία χάρις διδῷ. 

ΚΕΦ. A'. 

α΄-ἃ. — « Ἐν τῷ ὀγδόῳ μηνὶ ἔτους δευτέρου 
ου, ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ζαχαρίαν 
Βαραχίου, υἱν Ἐδδὼ, τὸν προφήτην, λέ- 
[ὃν μὲν χρόνον ἐδήλωσεν ἐν τούτοις χαθ᾽ ὃν 
τῆς ἀποχαλύψεως «ἧς θείας" τίνα δὲ ἅπερ 
ly πρὸς τὸν λαὸν εἰπεῖν, ἑξῆς ἐπάγει. « Ὧρ- 
ἔύριος ἐπὶ τοὺς πατέρας ὑμῶν ὀργὴν με- 
» Πρέπον τῷ xa:pip τὸ προοίμιον ἐποιήσατο 
τῆς" ἐπειδὴ γὰρ νεαρὰν χαὶ ἕναυλον τῶν τῆς 
σίας χαχῶν εἶχον τὴν μνήμην, ἄρτι τε αὖ- 
λλαγέντες καὶ εἰς τὰ οἰχεῖα ἐπανελθεῖν δυνη- 
εἰκότως πρὸ παντὸς λόγου τῆς συμφορᾶς αὖ- 
ομεμνέσχει τῆς ἀρτίως γεγενημένης " ὡς ἂν 
tfj τῶν γεγονότων φυλάξτοιντο εἰς πεῖραν τῶν 
καταστῆναι πάλιν. Ἔττε γὰρ, φησὶν, ὀργι- 
Mxgw τοῖς πατοάτι τοῖς ὑμετέροις ἐπέγαγον 
I9, οζων τε αὑτοὺς διὰ τὴν ἀπείθειαν ἐν zelpa 
ὅπ χαχῶν, ἀφελὼν μὲν τῆς γῆς τῆς οἰχείας, 
ὧν δὲ αἰχμαλώτους εἰς γῆν ἀλλοτρίαν, ἣν 
pita pov εἶδον. « Καὶ ἐρεῖς πρὸς αὐτοὺς, Τάδε 
ὕριος παντοχράτωρ' Ἐπιστρέψατε πρός με, 
ἰὕριος τῶν δυνάμεων, χαὶ ἐπιστραφήσομαι 
adc, λέγει Κύριος τῶν δυνάμεων᾽ χαὶ μὴ γί- 
mb; οἱ πατέρες ὑμῶν οἷς ἐνεχάλουν αὐτοῖς 
ται οἱ ἔμπροσθεν λέγοντες, (p. 4960) Τάδε 
ἰύροος παντοχράτωρ, ᾿ΑΛποστρέψατε δὴ ἀπὸ 
ὧν ὑμῶν τῶν πονηρῶν, χαὶ ἀπὸ τῶν ἐπιτη- 
wv ὑμῶν τῶν πονηρῶν * χαὶ οὐχ ἤχουσαν, xal 
ιαὲσχον τοῦ εἰσαχοῦσαί μου, λέγει Κύριος 
δάτωρ. » ᾿Αλλὰ νῦν γοῦν ἀποστάντες τῆς 


Gr. filium. 


poenas luisse. Medos item imperio a Cyro spolia- 
tos scimus : post quem reliquus est quartus Da- 
rius. Porro a Persis nihil molestum Israelitis ac- 
cidit; imo omnia secus ab istorum regno experti 
sunt; Cyro primum imperii auetore captivitatem ἡ 
solvente, deinde. Dario Judzeis reliquis ut in pa- 
triam redirent largiente. Quod si quis aliud quid 
his quatuor cornibus, quse lsraelitis captivitatis 
tempore nocuerunt, significari arbitratur, constat 
id quoque jam tunm finem fecisse. Sed enim videtur 
propheta idcirco horum meminisse (divina scilicet 
gratia ob id ipsum hac eadem ei demonstrante), 
ut a colesti revelatione certum ipse rerum per- 
actarum testimonium acciperet , suosque auditores 
omnino certiores faceret de decreta inimicis eo- 
rum pona, et de beneflcii impetrati constantia. 
Atque baec ego non temere prefatus sum, sed ut 
dum in cursu interpretationis qusedam forte ceu 
futura occurrent, qus jam evenerant, ne miremur, 
neque de rei, quz dicitur, oblata specie ambiga- 
mus. De prophetizv argumento hactenus. Superest 
ut res singulas, prout divina gratia eoncesserit, 


persequamnr. 


CAP. I. 

VERS. 4-1. — « Octavo mense anni secundi, im« 
perante Dario, factus est sermo Domini ad Zacha- 
riam Baracbiz, filii (57) Eddonis, prophetam. » His 
verbis tempus significat, 987 quo divina reve- 
latione dignus habitus est : deinceps vero addit 
que ad populum loqui jussus fuit. « Grandi ira 
adversus parentes vestros iratus est Dominus. » 
Congruum tempori exordium proplieta fecit; nam 
quia recentem adhuc pr:esentemque malorum in 
captivitate ezantlatorum retinebant memoriam; 
quippe qui vix eam depulerant, vixque lares suos 
recuperare potuerant; merito antequam aliud 
dicat, calamitatem iisdem refricat, quam nuper 
perpessi fuerant ; ut nimirum preteritorum ma- 
lorum memores caverent utique ne in eadem rur- 
sus inciderent. Nostis, inquit Deus, quantas ego 
iratus parentibus vestris poenas imposueriin, quan- 


D tisque adversitatibus propter ipsorum contuma- 


ciam eos obruerim, patria spoliatos, in alienam 
regionem quam nunquam viderant serviliter ab- 
actos. « Dicesque eis, Hzc ait Dominus omnipo- 
tens : Revertimini ad me, dicit Dominus virtu- 
tum ; et ego convertar ad vos, dicit Dominus viriu- 
tum. Neque flatis ut. patres vestri , quos repre- 
hendebant superiores propheta dicentes : Heec ait 
Dominus omnipotens : Recedite a viis vestris ma- 
lis, atque a studiis vestris malis. Illi tamen mihi 
non obediverunt, neque meis verbis aurem pre- 
buerunt, ait Dominus omnipotens. » Nunc ergo 
omissa imitatione majorum vestrorum ad me re- 


499 


THEODOR! MOPSUESTENI 


spicite, meisque dielis ac monis erecto oculo A μιμήδεως τῶν πατέρων τῶν οἰχείων, πρός με ἀπο» 


attendite, ut ege quoque vos respiciam, vestrique 
curam libeater geram. Ne patres vestros imitemini 
vehementer cavete, qui cam diu multumque a 
priscis prophetis admoniti fuissent atque exorati, 
quo scilicel Δ sua pravitate reoederent, neque 
auscultare voluerunt, neque ullam admonitionum 
rationem habere. 


δλέψατε, xai πρὸς τὰ παρ᾽ ἐροῦ λεγόμενα ὑμῖν κεὶ 
συμδουλενόμενα τεταμένον ἔχετε τὸ ὄμμα, ὡς b: 
καὶ αὐτὸς ἐφορᾷν ὑμῖν xal 6C ἐπιμελείας ἔχειν τὰ 
καθ᾽ ὑγᾶς ἑλοίμην φυλάξασθε δὲ πᾶσαν μίμησιν 
τἣν πρὸς τοὺς πατέρας τοὺς ὑμετέρους " Ub πολλὴν 
καὶ συχνὴν παρὰ τῶν προφητῶν τῶν πκρότεβον γὲ» 
νομένων συμδουλὴν δεξάμενοι χαὶ καραίνεσιν, ὥσιε 


τῆς γχαχίας ἀποθτῆναι «fc οἰκείας, καὶ κερδᾶνας τὴν ὑπὲρ τῶν χαχῶς πεπραγμένων αὐτοῖς τιμωρίαν, 
οὔτε προσέχειν φῦτε λόγον τινὰ πκοιεζοθαι τῶν διᾶχσχόντων ἐδούλοντο. 


Vans. 5,6.—. Patres vestri ubinam sumi? et 
propheta num semper vivebt ? Ela meos sermones 
289 legemque meam excipe, quidquid ego vi- 
delicet prsacipio in Spiritu exeo. servis meis pro- 
phetis, qui patres vestros comprehenderunt. » Pro- 
fecto sequum est vos reputare, quod neque patres 
vestri jai» supereigt neque propheta : nam et hos 
et illos communis nature interitus intercepit, 
quominus vitain diutius propegarent. Et illi qui- 
dem e vivis excesserunt, conlumacis suz ponam 
experti; prophete autem elsi hujus vite (nem 
fecerunt, nihilominus verberum suorum veritatem 
factis. comprobaverunt ; quandoquidem vel ipsis 
mortuis vaticinia suum exitum aque habuerunt; 
quia hec nimirum me jubente edita fueraut. His 
eremplis monitos ea, qux prophetae meo nomine 
giunt, non parvipendere decet, imo his auscultare 
quae spiritali gratia commoti loquuntur : nam ne- 
que dicta ab iis irritari queunt, neque vobis dicto- 


rwm neglectus vacare periculo potest. His verbis c χάριτος " ἐπεὶ μήτε φευσθῆναι οἷόν τέ ct τῶν aye 


compunctus populue, quorum veritati locuples facta 
testimonium dabant, sic respondit, ut docilitatem 
animorum suorum manifestam faceret. « Respon- 
derunt, inquit, atque dixerunt : Sicuti disposuit 
Dominus omnipotens facere nobis secundum vias 
nostras, εἰ secundum studia nostra, sic fecit nobis. » 
Verbum:disposuit»pro disposuerat ponitur : etenim 
haud de presenti, sed de preeterita re sermo est. 
Fatemur, inquit, quae Deus nobis eventura por- 
tenderat, congruo facinoribus nostris decreto, ea 
nos revera expertos fuisse : quare vehementer 
nobis persuasum est dictorum divinorum verita- 
tem esse cerlissimam. Hzo elocutus, revelationem 
deinceps propheta narrat sibi a Deo oblatam, ex 


qua cum ipse non dubiam publics felicitatis confir- D xat πεπόνθαμεν ὥστε σφόδρα ἡμᾶς 


mationem percepit, tum fidenter auditoribus visa 
nuntiavit. Sic autem ait : 


τῶν παρ᾽ αὐτοῦ λεγομένων. Τούτων οὕτως εἰρημένων, ἀποχάλυψιν λοιπὸν ὁ προφήτῃς διηγεῖται δὲ 
αὐτῷ παρὰ τοῦ Θεοῦ, ἀφ᾽ ἧς αὐτός τε ἀκριδῃ τῶν περὶ τὸν λαὸν ἀγαθῶν τὴν πίστιν ἐλάμδανε, 
ἀχούουσι θαῤῥούντως εὐηγγελίζετο τὰ φαινόμενα.Λέγει δὲ οὕτως " ; 


280 Vias. 7-10. — ε Die vicesima quama 
mensis undecimi, qui est aabat, secunde Darii an- 
no, sermo Domini factus est ad Zachariam Bara- 
chis, &lii (58) Eddonis, prophetam, dicens. » Verba 
« Sermo Domini faotua est e pro, divina revelatione 
ego dignus habitus sum, ponuntur ; unde revelatie- 
nem indicans : « Vidi per &octem, » inquit. Neque 


Στίχ. τ’, ς΄.--τθοὲ κατέρες ὑμῶν ποῦ εἰσι ; χαὶ d 
προφῆται μὴ εἰς τὸν αἰῶνα ζήσονται : Πλὴν ck 
λάγους μου καὶ τὰ νόμιμά μου δέχεσθε, bea ἐγὼ 
ἐντέλλαμαι ἐν Πνεύματί pou τοῖς δούλοις μον tui 
προφήταις, οἵ χατέλαδον touc πατέρας ὑμῶν. s Mab 
τοι γε καλῶς ἂν ἔχοι χἀκεῖνο ὑμᾶς δυλλογέσανθαι, 
ὅτι οὔτε οἱ πατέρες ὑμῶν εἰσὶν Exc, οὔτε οἱ προφῆν 
ται" προχατελάδετο δὲ χἀχείνους χαὶ τούτους ὃ ἢ» 
νὸς τῆς φύσεως θάνατος, ἐπὶ πλεῖστον ἐχοεταμένιν 
ἔχειν τὴν οἰκείαν ζωὴν οὐκ ἐῶν" (p. 457) ἀλλ᾽ d 
μὲν ἀπεληλύθασι τὴν ἐκ τῆς ἀπειθείας δεξάμινι 
τιμωρίαν * οἱ προφῆται δὲ xal παυσάμενοι τοῦ "m 
βρόντος βίου τῶν οἰχείων ῥημάτων Epro.; ἐπέδειξεν 
τὴν ἀλήθειαν - ἐπεὶ καὶ τετελευτηκότων αὐγῶν, 
οὐθὲν ἧττον ἅπερ εἶπον εἰς πέρας ἐξήγεῖο, δ 
xat' ἐμὴν εἰρημένα γνώμην. Πρὸς δὴ τοῦτο ἀψ» 
ρῶντας προσήχοι ἂν μὴ πάρεργα ποιεῖσθαι τὰ mag 
ἑμοῦ διὰ τῶν προφητῶν λεγόμενα " δέχεσθαι αὶ 
πάντα ὅσαπερ ὑμῖν διὰ φπνευματιχῆς λέγουει «ἘΣ 



















μένων παρ᾽ αὐτῶν, μήθ᾽ ὑμῖν ἀχίνδυνον ἀμοδοῖ 
ἐθέλουσι τῶν παρ᾽ αὐτῶν λεγομένων. Ἐπὶ δῇ eobunb ; 
εἰκότως τοῖς ῥήμασιν οἱ τοῦ λαοῦ, Ke τῶν πραγμᾶβ' 
«wy τῇ τῶν λεγομένων ἀληθείᾳ μαρτυρυύνξων q x 
κως, ἀπόχρισιν ἐποιήσαντο, cat) τῆς εὐγνωμουῦνῃ. 
ἑαυτῶν παρεχόρενοι τὴν ἀπόδειξιν. ε Καὶ ἀπεκρίθην 
eav γὰρ, φησὶν, καὶ εἶπον - Καθὼς vupat - 
Κύριος παντοχράτωρ τοῦ ποιῆσαι ἡμῖν κατὰ uii 
ὁδοὺς ἡμῶν, καὶ κατὰ τὰ ἐκιτηδεύματα ἡμῶν, εὔναξβι 
ἐποίησεν ἡμῖν. » Τὸ « παρατέταχται, » Παρετέτα οι 
λέγει" οὐ γὰρ περὶ πδρόντων διαλέγεται, ἀλλὰ 
τῶν γεγονότων ἤδη. Ὁμολογοῦμεν, φησὶν, ὅτι 
περ ὁ θεὸς ἀπεφήνατο γενέσθαι περὶ ἡμᾶς, 
οἷς ἐπράττομεν ἐχδαλὼν τὴν ἀπόφασιν, τοιαῦτα 


(p. 438) ὅτι ἀναντέῤῥητος ςῶν παρὰ θεοῦ Je 
ἀλήθεια " χαὶ οὐχ ἀκένδυνον ἡμῖν ἀμελεῖν fk 


Στίχ. ζ' -΄. — « Τῇ τετράδι καὶ εἰκάδι, eb 
xátp μηνὶ, οὗτός ἐστιν ὁ μὴν σαδὰτ, ἐν δὲ σἂ 
τέρῳ ἔτει ἐπὶ Δαρείσυ, ἐγένενο λόγος Koplon 
Ζαχαρίαν τὸν τοῦ Βαραχίου, υἱὸν Ἐδδὼ, «bv € 
τὴν, λέγων. » Τὸ ,᾿ Ἐγένετο λόγας Kuploo, » ἀνεῖ 
᾿ἀποχαλύψεως ἠξιώθην θείας" ὅθεν τὴν ἀποιάλ 
λέγων λοιπὸν, -« Ἑώρακα, φησὶ, τὴν νύχτα. 9 


(58) Greece filium. Scholion Gracum a manu recentiore, ut et sequentia. 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. 1. 


509? 


éve; τοῦ Κυρίου οὐδὲ Κύριος ἤμελλεν λέγειν A enim vel sermo Domiui vel Dominus dicturus erat 


&xa τὴν vóxt1a* νάλλὰ δηλονότι ὁ προφήτης 
v ἐχείνου τοίνυν δηλώσας ἀποχάλυψιν αὐτῷ 
αι θείαν, ἐν τούτοις τὴν ἀποχάλυψιν, τίς 
ἡγεῖται" διὸ λέγει" « Ἑώραχα τὴν νύχτα, » 
5, Εἶδον ἀποχάλυψιν τοιάνδε. Εἶτα χαὶ λέγει 
w ἥτις ἐστί. ε Καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ἐπιδεδηχὼς 
πυῤῥόν" xal οὗτος εἱστήχει ἀναμέσον τῶν 
ὧν χατασχίων᾽ xal ὀπίσω αὐτοῦ ἵπποι πυῤ- 

“«ποιχίλοι xai λευχοί" χαὶ εἶπον, Τί οὗτοι, 
Καὶ εἶπε πρός με ὁ ἄγγελος ὁ λαλῶν ἐν 
Pré δείξω σοι τί ἐστι ταῦτα " καὶ ἀπεχρίθη 
ὃ ἔφεστηχὼς ἀναμέσον τῶν ὀρέων, (p. 459) 
t πρός ut * Οὗτοί εἰσιν o0; ἐξαπέστειλε Κύ- 
μοδεῦσαι τὴν γῆν * xal ἀπεχρίθησαν τῷ ἀγ- 


«Per noctem vidi.» Sed enim hic loqui prophetam 
constat. lgitur postquam ait divinam sibi accidisse 
revelationem, quanam ista fuerit pergit dicere. 
Ait :«Ego per noctem vidi,»pro, hoc ostentum vidi. 
Mox ejus rei rationem edisserit. « Ecce vir equo 
rufo insidens : hic in montium umbrosorum medio 
stabat : post eum equi rufi οἱ varii et albi. Dixi- 
que : Quinam isti sunt, Domine? Dizitque mihi an- 
gelus qui in me loquebatur: Ego tibi rem hanc 
declarabo. Responditque vir ille qui inter medios ἡ 
montes constiterat, dixitque mihi : Hi sunt quos 
misit Dominus ad perlustrandam terram. Porro 
responderunt angelo Domini qui in mediis monti- 
bus stabat, dixeruntque : Terram universam per- 


aplou τῷ ἐφεστῶτι ἀναμέσον τῶν ὀρέων, xat B ambulavimus, et ecce universa terra babitatur et 


βεριωδεύσαμεν τὴν γῆν πᾶσαν, xai ἰδοὺ πᾶσα 
δοικεῖται χαὶ ἡσυχάζει. » Εὔδηλον ὅτι πάντα δὴ 
poten δειχθέντα, γνωρίσματά τινων ὑπῆρχε 
σον (59)" ὡς γὰρ ὁ Ἰωσὴφ εἶδε δράγματα 
UJ ναὶ σελήνην χαὶ ἀστέρας, ἕχαστον δὲ τούτων 
"πᾶς τινος ἐσομένο") δήλωσιν εἶχεν " χαὶ ὁ Φα- 
χοᾶς τε xai βόας, τοὺς μὲν εὐπαθεῖς, τοὺς 
sabe, ἦν δὲ χαὶ ἐν τούτοις ἕτερα τὰ Ex. τῶν 
dv» σημαινόμενα " τὸ αὐτὸν δὴ τρόπον χαὶ ó 
9€ ταῦτα μὲν δι᾽ ἀποχαλύψεως ὁρᾷ θείας, 
Ak τῶν δεικνυμένων αὐτῷ σημεῖόν τι xal 
' πράγματος εἶχεν. Οὕτω xal ὁ μαχάριος 
εἶδε σινδόνα ἀπ᾿ οὐρανοῦ χαταφερομένην, 
«΄-αντοδαπῶν ζώων καθαρῶν τὲ καὶ ἀχαθάρ- 


quiete fruitur. » His ostentis propheta oblatis si- 
gniflcari facta nonnulla, nemo non videt. Nam sic- 
ut Josephus manipulos vidit et solem et lunam et 
astra *!, quz singula facti alicujus significationem 
habebant ; itemque Pharao spicas et boves partim 
crassas partim macie confectas **, qui pariter 
certum quid aliud innuebant ; eodem modo etiam 
propheta res, quas diximus, divina revelatione 
spectat; sed tamen singula ostenta facti alicujus 
indicium afferebant. Sic etiam beatus Petrus sin- 
donem vidit ccelo demissam 990, "5 omnigenis bel- 
luis, tum mundis tum etiam immundis plenam, que 
visio aliud quid designabat. Hoc pacio Zacharias 
quoque propheta revelationem suam proponens, ait 


| φαινόμενα δὲ ἑτέρων τινῶν δήλωσιν εἶχε. C in primis se virum vidisse equo rufo insidentem, 


ὧν δὲ τρόπον xal ὁ μαχάριος Ζαχαρίας τὴν 


qui in medio umbrosorum montium constiterat. 


pev διηγούμενος λέγει πρὸ τῶν ἄλλων ὅτι ἄνδρα εἶδεν ἐπὶ ἵππον ἐπιδεδηχόιτα πυῤῥὸν, ὃς ἀνα- 


ἂν ὁρέων εἰστήχει τῶν χατασχίων. 

ἧς δὲ πλάνη: xol ἀνοίας ἐστὶ μεστὸν, καὶ οὐδὲ 
C ἀψεστὼ:, τὺ παρά τίνων λεγόμενον, (p. 440) 
γῶν ἑώρα τοῦ Θεοῦ ἐνταῦθα * δήλου γε ὅν- 
οῶν πρὸ τῆς τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ παρου- 
Mic ἠπίστατο Πατέρα καὶ Υἱὸν (60), οὐ 
ι Θεὸν Υἱοῦ Θεοῦ πατέρα, οὐχὶ Υἱὸν Θεὸν υἱὸν 
; θεοῦ, τοῦτο ὄντα ὅπερ ἐστὶν ὁ Πατὴρ, ἅτε καὶ 
ξαὑτοῦ “ἐπειδὴ πατρὸς μὲν ὀνομασία χαὶ vlov, 
ΜΒ. xzxvu6. "Gen. xi. Act, x, 11. 
" xa ἀγροιχία" εἰ μὴ ἐχάθενδον xay 


tpa ἕόλεπον ix γχολιχῇς διαθέ- 
rdi περὶ πραγμάτων pris ol λόγοι" ἀλλ᾽ 
γνεύωυν οὗ τοῦτο σχοπεῖ, πρόδηλον bv, ἀλλὰ 
οἴου χαὶ τί τὸ πρᾶγμα ὃ σημαίνει ὁ λόγος. 
ins boc et indoctum. Nisi forte dormiebant, et 
istentia somnia videbant ex melancholica 
jone , propheta omnino de rebus loquun- 
$ res hoc, quamvis evidens, non Prin 
uw isque res sit quam sermo significat. 
) eoim. ᾿νούστατε χαὶ τῷ ὄντι πλάνε" 
& οὐχ ἐγίνωσχον Πατέρα xai TM xai ἅγιον 
&, διὰ τοῦτο οὐχ ἐχρήσαντο ταῖς ὀνομασίαις, 
τι οὔ δυνατοὶ τοιαῦτα ἀχούειν, πρὸς οὖς ἔλεγον" 
Bc ἄλλαις ὀνομασίαις ἴσαις τούτων ἐχρῶντο 


tk δυναμέναις * ἐπεὶ πόθεν ἔγνωμεν τὸν Θεὸν 
á , €! 1 o) χἀπὸ τῶν προφητῶν ; 
mtissime vereque fallaz ! Non quod ignorarent 


eta) Peirem οἱ Filium et Spiritum sanctum, 


Multo autem errore ac dementia scatet, neque ab 
impietate abest quod nonnulli ajunt, Filium Dei a 
propheta bic visum: cum constet neminem qui 
ante Christi Domini adventum vixerit, agnovisse 
Patrem ac Filium, minime, inquam, Deum Patrem 
Dei Filii patrem, neque Filium Deum Dei Patris 
filium, eumdem substantia ac Patrem, utpote ex 
ipso oriundum. Patris utique ac. filii appellatio in 


D idcirco horun nominibus non utebuntur, sed quia 


intelligendis his non erant idouei homines apud quos 
verba aciebant, propterea paria his nomina pone- 
bant idem significantia. Alioquin undenam Deum in 
tribus personis cognovimus , nisi etiam a prophetis ? 
Hanc sententiam quod SS. Trinitas ignota prorsus 
fuerit etiam prophetis. jam recitaverat Mopsue- 
stenus etiam ad Ágg:i 1i, 5. Jam vero notos Judzeis 
Patrem et Spiritum sanctum, Filium ignotum, ait 
Photius Ampbil. ΧΕ}, 17. et CXC, 2. Sed inno- 
tuisse Danieli etiam Filium observant flippolytus 
et Apollinaris ia catena quam nos edidimus ad 
Dan. cap. ui, 92, 95. Porro Mopsuesteni sententia 
diserte refutatur ab lis quee sunt apud Eusebium 
Hist. eccl. 1, 2, 5, Δ, et contra Marcellum 1, 19, nec 
non toto pene opere Eclogarum proph. (quod a cl. 
bcneinereutissimo viro Thoma Gaisfordio editum 
habemus.) Miror Petavium De Trin. u, 7. non 
ponere satis notam Eusebii luculentam di»putatio- 


$05 
Velere Testamento erat : Patre quidem generaliter 
Deo appellato hominum eura ejus ;ruentium; his 
vicissim filiis appellatis, qui plus aliquid haberent 
propter Dei familiariiatem. Sed tamen Deum Pa- 
trem, ut jam dixi, Dei Filii, et Filium Deum Patris 
Dei, sciebat hominum illius 2vi prorsus nemo. 
Etenim Deum tantummodo et creationem noverant 
juotquot ante Christi Domini adventum veram re- 
ligionem edocti fuerant : Deum quidem sempiter- 
nam  agnoscentes substantiam et rerum omnium 
causam ; 991 creationem autem, ut breviter di- 
cam, res ab illo ex nihilo ad exsistendum produ- 
ctas, 406 satis demonstratur vel ex ipsis aposto- 
lis, qui in Domini adventu, longo tempore cum eo 
versati, Christum quidem eum conftitebantur, prout 
ex multo magisterio didicerant; Filium tamen, ea 
qua dixi ratione, Dei esse nesciebant : nisi quod 
peculiariter Dei Filium dicebant Christum, antiquio- 
rum more sanctorum atque justorum. Hinc Phi- 
lippus Domino aiebat : « Ostende nobis Patrem 
tuum, et sufficit nobis **; » quod nunquam dixis- 
set, si quinam esset Filius, quinam item Pater, sci- 
visset. Alloqui plane noverat invisibilem esse divi- 
nam naturam. Uude et Dominus illi dixit : « Tanto 
tempore vobiscum sum, el non cognovisti me, Phi- 
lippe "δ: » ostendens, quod ne ipsum quidem agno- 
sceret, quem scire putabat : ideoque Patrem quo- 
que videre postulat, impossibilem rem cupiens. 
Subdit ergo Dominus : « Qui videt me, videt et Pa- 
trem meum ** : » ostendens se, ad deitatem quod 
attinet, eumdern esse ac Patrem, invisibilem pari- 
ter : eumdemque esse utriusque conspectum. Alibi 
vero manifestius dixit illis Doininus : « Hzc in pro- 
verbiis locutus sum vobis; sed venit hora cum jam 
non in proverbiis loquar vobis, sed aperte Patrem vo- 
bis annuntiabo 57 : » significans quod tanquam inaeni- 
gmate Patris vocabulum audierant, de natura bumana 
secundum eamdem relationem id intelligentes ; at 
postea verum Dei Filium 292 agnituros Deum ex 
Deo, substantialiter ex ipso exsistentem, eamdem- 


* Joan. xiv, 8. "Ibid. 9. ** Ibid. 
nem inter eos auctores qui ex Vet. Testamento 
l'ilii divinitatem astruxerunt. Jam praesens inveetio 
fortasse fit adversus Hieronymum, qui Christuin 
Dominum hoc loco agnoscit. Et quidem oppugna- 
tun fuisse alio opere a Mopsuesteno Hieronymum, 
demonstrat Cavzeus, Quanquam si fortasse nonnisi 
Grzcos auctores legebat hic noster, respiei ab ipso 
puto vel Hippolytum vel Origenem vel Didymum, 
quos. appellat Hieronymus in. pref. ad Zach. De- 
nique non est dissimulandum, abs IHieronymo ad 
Ivan. x, 21. xii, 1, non Christum, sed angelum apud 
Zachariam intelligi, sicut etiam a Theodoreto, qui 
Mopsuesteno nostro solet subscribere. 

(601) Mopsuesteni interpretatio nic non est ad- 
mittenda in confessione certe Petri : Tu es Christus 
Filius Dei vivi, cic. Etenim S. Ililarius De Trin. 
vi, δύ : Non est, inquit, evangelica et apostolicu 
fides, Filium Dei nomine potius quam natura. cre- 
didisse. Si enim adoptione h«c. nuncupatio ὁδί, et 
non idcirco Filius est, quia exierit a Deo ; quero unde 
beatus Simon. Barjona est confessus: Tu es Clii- 
eius lilius. Dci vivi? Anne. cum. omnibus potestas 


TIIEODORI MOPSCESTEN 


501 
A ἐπὶ τῆς Παλαιᾶ: ἣν Διαθήχης᾽ πατρὸς; μὲν xowag 
χατὰ χυηδεμονίαν τοῦ Θεοῦ λεγομένου τῶν τῆς ἐκεῖθεν 
ἐπιμελείας ἀξιουμένων ἀνθρώπων, υἱῶν δὲ τῶν ἐχόντων 
τι πλέον χατὰ οἰχείωσιν Θεοῦ" Πατέρα δὲ Θεὸν, ὥσπερ 
οὖν ἔφην ἤδη, Ylou θεοῦ, xat Υ͵ὸν Θεὸν Θεοῦ Πατρὸς, 
ἠπίστατο τῶν τότε χαθάπαξ οὐδείς " Θεὸν γὰρ xai 
χτίσιν μόνον ἔδεσαν οἱ πρὸ τῇς τοῦ Δεσπότου Χρι- 
στοῦ παρουσίας παιδευόμενο! τὴν εὐσέδειαν" Θεὸν μὲν 
τὸν ἀΐδιον γνωρίζοντες οὐσίαν xal πάντων αἰτίαν " 
χτίσιν 05 πάντα συντόμως εἰπεῖν τὰ ὑπ᾽ αὐτοῦ ix 
«09 μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι παρεληλυθότα. Καὶ τούτου 
γε ἀπόδειξις αὑὐτάρχης Ex τῶν μαχαρίων ἀποστόλων 
γένοιτο ἂν, οἵ ἐπὶ τῆς τοῦ Δεσπότου παρουσίας ἐπὶ 
μαχρῷ τῷ χρόνῳ συγγεγονότες αὐτῷ, Χρ!ιστὸν μὲν 
αὑτὸν ὡμολόγουν, ἐγνωχότες διὰ πολλῆς διδασχαλίας" 
B Υἱὸν δὲ, χαθ᾽ ὃν ἔφην λόγον, θεοῦ οὐχ ἣ᾿πίσταντο" 
πλὴν ὅσον χατὰ οἰχείωσιν ἔλεγον Θεοῦ υἱὸν τὸν Xgt- 
στὸν χατὰ τὸ τῶν πρόσθεν ἔθος ἀγίων τε χαὶ δι- 
χαίων (61). Ἐντεῦθεν ὁ Φίλιππος λέγει πρὸς τὸν 
Κύριον 'εΔεῖξον ἡμῖν τὸν Πατέρα σου, xai pel 
ἡμῖν "γοὐχ ἄν γε τοῦτο εἰκὼν εἰ ἠπίστατο, τίς μὲν ὁ 
Υἱὸς, τίς δὲ ὁ Πατὴρ" ἠπίστατο γὰρ πάντως, ὡς δὲ 
ἀθέατον ἡ θεία φύσις" (p. 441) ὅθεν χαὶ ὁ Κύριος 
λέγει πρὸς αὑτόν" « Τοσοῦτον χρόνον μεθ᾽ ὑμῶν εἰμι, 
χαὶ οὐχ ἔγνωχάς με, Φίλιππε; »δειχγὺς ὅτι οὐδὲ αὖ- 
τὸν ἠπίστατο, ὅν εἰδένα! ᾧξτο. Καὶ τούτον γε ἕνεχεν 
χαὶ τὸν Πατέρα ἰδεῖν αἰτεῖ, πράγματος ἐφιέμενος 
ἀδυνάτου * ἐπάγει γοῦν" « Ὃ ἑωραχὼς ἐμὲ, bopaxs 
τὸν Πατέρα" » δειχνὺς ὅτι χατὰ τὴν θεότητα τοῦτό 
ἐστιν ὅπερ ὁ Πατὴρ, ἀθέατος ὁμοίως ἐχείνῳ, καὶ 
C ὄψις αὐτὴ ἐχείνου ἢ χαὶ τούτον. Καὶ ἑτέρωθι δὲ es- 
φέστερον πρὸς αὐτοὺς ὁ Κύριος λέγει" « Ταῦτα ἐν 
παροιμίαις λελάληχα ὑμῖν, ἀλλ᾽ ἔρχεται ὥρα ὅτε οὖ» 
ἐτι ἐν παροιμίαις λαλήσω ὑμῖν, ἀλλὰ παῤῥησίᾳ 
περὶ τοῦ Πατρὸς ἀπαγγελῶ ὑμῖν " » δειχνὺς ὅτι ὡς ἐν 
αἰνίγματι τὴν τοῦ Πατρὸς ἤχονον φωνὴν, ixi τῆς 
ἀνθρωπείας φύσεως χατὰ σχέσιν αὐτὴν ἐχλαμθάνον» 
τες, γνώσονται δὲ ἀληθῶς Υἱὸν ὅτ᾽ ἂν γνῶσι Θεὸν ἐξ 
Θεοῦ xa:' οὐσίαν ὄντα ἐξ αὐτοῦ, xaX τοῦτο ὄντα τὰν 
οὐσίαν ὅπερ ἐχεῖνος. Εἰ δὲ οἱ προφῆται καὶ οἱ πρόθ» 


V Joan. xvi, 95. 


sit per sacramentum regenerationis in filios 
nasci? Si secundum hanc muncupationem Filius 
Christus est, interrogo quid illud sit, quod Petra 
D « non caro neque sanguis revelavit, sed Pater qui ia 
calis est? » Generalis professio quid βαθεῖ. 
aut que revelationis est gloria in publica con 
Si ex adoptione Filius est, unde hec in Petro 
confessio est, hoc Filio deferenti quod est comm 
sunctorum ? Ultra humanam autem intelligentiam d 


fides apostolica protendit. Pergit alia. ibidem €8« : 


mulare Iilarius, quz breviter hic recitari non 
sunt, Consonat autem. llilario altera dog 










basis S. Athanasius De sent. Dionysii, n. 8, & ' 
Contra Arianos orat, IT, n. 18. 69, et alibi, Sicét- . 


nique Petri verba de naturali Filio Dei Christo di- 
cla intellexerunt summates alii Patres Ainbrositt, 


Augustinus, Cyrillus, Chrysostomus, quos Tirimes 


wemorat ad Matth, xvi, 16. Nos igitur necessarier 
hanc criticam adnotztionem | faciendam judicavie 
mus, praesertim quia. Grzecus. scholiastes, qui alis 
in Mepsuesteno notavit, nihil hoc in loco anime 
advertit. 


COMMENTARIUS IN ZACHARL£E CAP. f. 


506 


θεν δὴ πάντες ἡ πίσταντο Πατέρα xal Υἱὸν, xai δὴ A que Patris substantiam labentem. Quod si proplie- 


«οὔτο ix τῶν θείων ἐδιδάσχοντο Γραφῶν, πρὸ τῶν 
ἄλλων ἤδεσαν ἂν οἱ ἀπόστολοι τοῦτο " ἀλλ᾽ εὔδηλον 
ὡς οὐχ ἥἤδεσαν, ἔμαθον δὲ ὁπηνίχα τοῦ Πνεύματος 
ἕλαδον τὴν χάριν φοιτήσασαν ἐπ᾽ αὐτοὺς μετὰ τὴν 
εἰς οὐρανοὺς ἄνοδον τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ. Ὅθεν xal 
ὁ Κύριός φησι πρὸς αὐτοὺς, « Ἔτι πολλὰ ἔχω λέγειν, 
ἀλλ᾽ οὐ δύνασθε βαστάζειν ἄρτι" ὅτ᾽ ἂν δὲ ἔλθη ἐχεῖνο 
τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ( p. 442) ὀδτγήσει ὑμᾶς εἰς 
ᾶσαν τὴν ἀλήθειαν. » Εἰ δὲ τὴν θεότητα τοῦ Movo- 
Tiveo. ἠπίσταντο, χαὶ δὴ xal Πατέρα τὸν ὡς Θεὸν 
Θενῦ Πατέρα, «(6h τούτων μεῖζον ἣν, ὃ μανθάνειν 
ἔμελλον ὕστερον; Τὴν τοίνυν θεόττιτα τοῦ Μονογενοῦς 
αὖτι ἐπίστατό τις τῶν πρὸ τῆς τοῦ Δεσπότου Χριττοῦ 
καρουσπίας, οὔτε τις τῶν προφητῶν περὶ ταύτης 0:a- 
λέγεται (62). | 
Ἕπεὶ χἀχεῖνο πάσης ἀνοίας ἐστὶ μεστὸν, ἀληθέ- 
στερον δὲ εἰπεῖν, φρενούλαδείας, τὸ λέγειν ὅτι ὅτ᾽ 
ἂν ἀττέλου τε μέμνηται χαὶ Βυρίου, χατὰ τοῦτον f) 
Ἰλλαιὰ τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ λέγει " οὃς ἐχρὴν αἰσχυν- 
Vtvat τοῦν, τοῦ μαχαοίου Παύλου τὴν φωνὴν διαι- 
ρυῦντος Ux τῶν ἀγγέλων τὸν Υἱὸν, xaX δειχνύντος 
ὡς τούτου τε χἀχείνου τὸ μέσον ἐστὶ xal τοσοῦτον, 
ὅσον γε ὑπηρέτου xaX Δεσπότου. Λέγει γοῦν οὕτως" 
« Καὶ πρὸ; aiv τοὺς ἀγγέληυς λέγει, Ὃ ποιῶν τοὺς 
ἀγγέλους αὑτοῦ πνεύματα, xai τοὺς λειτουργοὺς 
αὐτοῦ πυρὸς φλόγα" » πρὸς δὲ τὸν Υἱὸν, « Ὁ θρό- 
νὸς σου, ὁ Θεὸς, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος - ῥά- 
Glo; εὐθύτητος ἡ ῥάδδος τὴς βασιλείας sov, » δε!- 
ποὺς ὁπόσον ἐστὶ τὸ διάφορον, Υἱοῦ τε χαὶ ἀγγέ- 
λων" καὶ ὅτι μηδὲ συνελθεῖν οἷόν τε τὰς φωνὰς 
ἀλλήλαις ταύτας, τῶν μὲν ἀοράτων δυνάμεων xx 
pb; λειτουργίαν ἐχτεταγμένων εἰχότως ἀγγέλων 
καὶ λειτουργῶν, διὰ τὴν ὑπουργίαν χαλουμένων sl; 
ἂν ἐτύγχανον προδεδλημένοι " τοῦ Υἱοῦ 6b ταύτας 
piv οὐ προσιεμένου τὰς φωνὰς, μόντν δὲ ταύτην 
ἀναδεξαςμένου τὴν φωνὴν διχαίω:, thv, « Ὃ θρόνος 
“0, 6 Θεὸς, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος, (p. 415) ῥά- 
Glo; εὐθύτττος ἡ ῥάδδος τῆς βαπιλείας σου,» ὅπερ 
ἐστὶ λέγοντος ἀΐδιον βατιλέα Κύριον τῶν ἀπάντων, 
ἐν εὐθύτητι πάσῃ τὸ πᾶν διοιχοῦντα᾽ πῶς οὖν οὐχ 
ἀνόητον xai μανιχὸν τοσαύτης ὑπὸ τοῦ μαχαρίου 
Βελου τῆς διαφορᾶς ἡμῖν ὑποδεδειγμένης, τολμᾷν 
φυνάγειν τὰ ἀσύμθατα, καὶ λέγειν xal ἄγγελον xai 
Κύριον δυνατὸν λέγεσθαι τὸν Υἱόν ; ᾿Αλλ᾽ εὔδηλον ὅτι 
ὁπότ᾽. ἄν τὲ τοιοῦτον ἐν τῇ θείᾳ φέρητα! Γραφῇ, ἀγγέ- 
y μὲν μέμντται τοῦ πρὸς τὴν ὑπηρεσίαν ἐχτεταγμέ- 


(ξ eL illi veteres cuncti novissent Patrem ἃς Filiuui, 
idque a divinis Scripturis edocti fuissent, utique 
apostoli prz? caeteris scivissent. Sed constat eos 
ignorasse, εἴ tum demum didicisse, cum Spiritus 
sancti gratiam receperunt in. eos iinmissam post 
Christi Domini in celos reditum. Unde et Dominus 
aiebat illis *: « Adliue multa labeo vobis dicere, sed 
non potestis portare modo; cum autem venerit ille 
Spiritus veritatis, deducet vosin omnem veritatem. » 
Quod si deitatem Unigeniti scivissent, itemque Pa- 
trem ceu Deum Dei Patrem, quid majus supererat 
quod postea discerent? Igitur Unigeniti deitatem 
nec quisquam novit ante Christi Domini adventum, 
neque aliquis prophetarum de hac loquitur. 


Jasuper et illud putze insipientize plenum est, imo, 
ut verius dicatur, insaniz, videlicebsiquis dicat, quod 
ubi angeli mentio fit ac Domini, ibi Vetus Scriptura 
Filium Dei denotet. Atqui oportebat revereri beati 
Pauli vocem distinguentis ab angelis Filium, et inter 
hunc atque illos intervallum tantum ponentis, quan- 
tum est inter famulum Dominurnque. Sic ergo ait : 
« Et ad angelos quidem dicit : Qui facit angelos suos 
spiritus, et ministros suos ignis lammameAdFilium 
autem:« Thronus tuus, Deus, in seculum s:culi : 
virga zquitatis, virga regni tui δ᾽; » demonstrans 


quanta sit differentia Filii ab angelis, οἱ quod ne 


comparari quidem hzc vocabula 299 inter se 
possint : invisibilibus quidem potestatibus, et mi- 
nistrando addictis, merito angelorum nomine ct 
ministrorum propter ministerium appellatis, cui 
sunt creati ; Filio autem hujusmodi dictiones non 
patiente, unam vero juste adimittente,id est: « Thronus 
tnus, Deus, in secula, virga zquitatis virga regi 
tui ;»quod perinde est ac dicere sempiterium re- 
geu Dominumque omnium, omni zquitate cuncta 
regentem. Quidni igitur insipiens sit atque furio- 
sum, tanta nobis a beato Paulo differentia monstra- 
ta, copulare audere qux componi nequeunt, ac di- 
cere fleri posse ut augelus ac Dominus dicatur Fi- 
lius? Plane igitur exploratum est, quod ubi hujus- 
modi aliquid in divina Scriptura fertur, ibi de an- 
gelo agitur ministerio eorum, de quibus sermo, 


p addicto : ** quia omnes sunt administratorii spiri- 


tus in ministerium missi propter eos qui hzredita- 
tem capient salutis, ut beatus ait Paulus. 


wp τῶν δειχνυμένων᾽ ἐπειδὴ πάντες εἰσὶ λειτουργιχὰ πνεύματα εἰς διαχονίαν ἀποστελλόμενα διὰ τοὺς 
εὔλλοντα: χληρονομεῖν σωτηρίαν, ὡς ὁ μαχάριος Παῦλός φησι. 


Ἰξύριον δὲ ὀνομάζει οὐ τὸν ἄγγελον οὕτω χαλῶν, 
ἐπὶ Θεὸν δὲ ἀναφέρων τοῦ γινομένου τὸ ἔργον " ὥτ- 


Dominum autem nominat, non quod angelum ita 
appellet, sed ad Deum rei geste. operam referens. 


exp οὖν xai oi προφῆται πολλάχις τὰ ἁρμόττοντα — Veluti eliam prophet sspe verba dicunt Deo 


€ Joan. xvi, 12, 15. * Ilcbr. 1, 7, 8. 


μεγάλτς βουλτς ἄγγελος, ἄγγελον αὑτὸν εἶνα! λέγει, 


οὐ κατὰ τὶν οὐσίχυ τῶν ἀγγέλων, ἀλλὰ χατὰ τὴν 


£05; ὡς ἀπὸ αἰτίου), χες UI £351, ἀντ ζιλε vio 


^ ibid. 14. 


ἡμῖν τὴν σωτηρίαν: ὥς πὸ) xal αὐτὸς φησὶν, "A 
ἔχουσα παρὰ τοῦ Πατρὸς ἀνήγγειλα ὑμῖν" χαὶ μὴ 
παράτρεπε τὴν ᾿Αποστόλου ῥῆσιν δι ἑτέραν εἰσαχθεξ- 
σαν αἰτίαν. lloc ilem imperite arbitraris. Isaias 
enim sicut per trisagium tres personas. indicat, ita 
etiam illis verbis:« Hic appellatvr magni-consilit au- 
qelus (Isa. 1x, 6),» angelum ipsum esse dicit, nos 


507 : 


THEODORI MOPSUESTENI 


convenientia, non quod sibi dicta illa tribuant, sed A λέγουσι τῷ Θεῷ, οὐχ ἑαυτοῖς λογιζόμενοι τὰ λεγύ» 


Deo causam eorum imputantes. Atque hoc statim 
ex presente propheta quispiam cognoscet. Nam 
postquam ait : « Verbum Domini factum est ad Za- 
chariam, dicens, » addidit : « Iratus est Dominus 
adversum patres vestros ira magna, » Atqui consen- 
taneum erat dicere : Factum 681 verbum Domini 
dicens : ]ratus sum adversum patres vestros; ne 
verba Demini ad prophetam facta, de alio quodam 
viderentur domino dicere tanquam irato. Sed enim 
patet, quod cum dictio, « Factum est verbum Do- 
mini,» revelantem significet, addit mox verba pro- 
pheta qua Deus ipse locutus est; neque sua dicit, 
sed quz Deus pronuntiavit, exponit. Eodem plane 
modo et cum angelum dixit, deinde etiam Dominum 
294 nominat, angeli quidem vocabulo ministrum 
denotat; Domini vocabulo, illum qui per angeles 
illa fieri mandavit. Sed et illud exploratum est, 
angelos visibiliter hominibus apparentes, cum id 
Deo placuerit, humanam formam imitari solere, 
qua congrua est cernentibus ct revelationem exci- 
pientibus. Atque hoc ex Novo quoque Testamento 
condiscere quispiam potest. Etenim Christi Domini 
resurrectionem divina Scriptura narrans, ail ange- 
lum visum qui lapidem revolverat *!. Mox descri- 
bens quis esset, e£ quomodo visus, « Erat, » inquit, 
« facies ejus ut fulgur, vestimenta aufem alba 
tanquam nix **, Et post Domini in ccelum reditum, 
hiante ore stupentibus ad rei novitatem discipu- 
lis **, « Ecce, » inquit, « duo viri astiterunt in veste 
candida. » Erant autem angeli, qui discipulos rem 
gestam docebant. Eodem modo nunc etiam angelum 
videt propheta a gratia missum ob eaadministranda 
qux» humane saluti conferunt. 


μενα, ἐπὶ Θεὸν δὲ αὐτῶν ἀναφέροντες τὴν αἰτίαν, 

Καὶ τοῦτό γε εὐθὺς ἐχ τοῦ προφήτου τοῦ παρόντες 

ἴδοι τις ἄν" εἰπὼν γὰρ ὅτι, « Ἐγένετο λόγος Kuples 

πρὸς Ζαχαρίαν λέγων, » ἐπήγαγεν" « Ὠργίσθη Κύ- 

ριος ἐπὶ τοὺς πατέρας ὑμῶν ὀργὴν μεγάλην. » Καί. 
«ot γε ἦν ἀχόλουθον εἰ (65) ἄρα εἰπεῖν ὅτι, Ἐγένετο 
λόγος Κυρίου πρὸς Ζαχαρίαν λέγων, Ὡργίσθην ἐπὶ 
τοὺς πατέρας ὑμῶν ὡς ἂν μὴ ὁ γεγονὼς λόγος τεῦ 
Κυρίου πρὸς τὸν προφήτην, περὶ ἐξέρον τενὸς φαδνη» 
ται χυρίου λέγων ὡς ὀργισθέντος. ᾿Αλλ᾽ εὔδηλον im 
τὸ, « Ἐγένετο λόγος Κυρίου, » τὸν ἀποχαλύψανια 
εἰπὼν, (p. 444) ἐπάγει λοιπὸν τὰ ῥήματα ὁ προφήτης. 
ἅπερ αὐτὸς εἶπεν ὁ Θεὸς, οὐχ οἰχεζα λέγων, τὰ ἃ 
παρὰ τοῦ Θεοῦ λελεγμένα ἐχτιθέμενος. Τὸν αὐτὸν δὴ 
τρόπον xal ὅτ᾽ ἂν ἄγγελον λέγῃ, εἶτα καὶ Κύρων 
ὀνομάξῃ, τῷ μὲν ἀγγέλῳ τὸν ὑπουργοῦντα δεέκυν» 
σιν, τῇ δὲ τοῦ Κυρίου φωνῇ τὸν ἐπιτάξαντα διὰ τἂν 
ἀγγέλων ἐκεῖνα γενέσθαι. ᾿Αλλὰ γὰρ εὔδηλον ὅτι τοὺς 
ἀγγέλους αἰσθητῶς φαινομένους τοῖς ἀνθρώπαις, 
ὅτ᾽ ἂν τοῦτο δοχῇ τῷ Θεῷ, ἔθος ἀνθρώπων εἶδες 
μιμεῖσθαι, ὅπερ οἰχεῖόν ἐστι τοῖς ὁὀρῶσί τε wal παι» 
δευομένοις. Τοῦτο Ók xai ix τῆς Καινῆς Διαθήκης 
οὐχ ἧττον μάθοι εις ἄν’ τὰ γὰρ χατὰ τὴν ἀνάστα» 
σιν τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ διηγηυμένη ἡ θεία Γραφὴ 
λέγει, ἄγγελον ὥφθαι τὸν ἀποχυλίσαντα Tbv λέθον" 
εἶτα διαγράφουσα οἷός τις ἣν, καὶ ὅπως ὥφθη. c Ἦν 
αὐτοῦ, » φησὶν, € ἡ εἰδέα ὡς ἀστραπὴ, τὰ δὲ ἱμάτια 
λευχὰ ὡς χιών. » Καὶ μετὰ τὴν ἄνοδον δὲ τοῦ Kw- 
plou τὴν εἰς οὐρανὸν, κεχηνότων πρὸς τὴν τοῦ γεγο» 
νότος χαινότητα τῶν μαθητῶν, « Ἰδοὺ, » quel, « δύο 


ἄνδρες εἱστήχεισαν ἐν ἐσθῆτι Aux]: » ἦσαν δὲ &ypye- 


λοι διδάσχοντες αὐτοὺς ἃ προσῇῆχον ἦν ἐπὶ τοῖς 78» 
γονόσιν εἰδέναι, Τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον κἀνταῦθα ἐν 


ἀνθρώπου μορφῇ ἄγγελον θεωρεῖ πρὸς ὑπουργίαν ὑπὸ τῆς χάριτος τεταγμένον τῶν εἰς σωτηρίαν tunbvum 


ἀνθρωπίνην. 

V&ns. 9, 10, —Species itaque externa angelum ex- 
hibebat ; at ipsius adjuncta, significabant res quae 
fiebant. Equum itaque inscenderat, ob significandum 
celeritatem, qua omnia exsequi invisibiles potesta- 
les solent Dei mandata. Rufus autem erat equus, 
ob iram denotandam, qua pro eis angelus contra 
alienos erat incensus. Inter montes denique umbro- 
805 constiterat : οἱ montes quidem celsam firmamque 
potentiam angeli administratorii demonstrabant ; 
umbrosa autem qualitas, perfectionem quam prz- 
bere populo suo Deus promiserat. Interrogat ergo 
prophieta : « Quid isti? » revelatione eum ad inter- 
rogandum impellente, ut edocendo via paudatur. 
« Respoudit autem, inquit, angelus qui loquebatur 
in me: Ego ostendam tibi quid sint hac. » Dicit 
veroipsum virum, quem insidentem equo rufo vi- 
derat. Idcirco etiam dixit,« Qui loquebatur in me, » 


9 Matth, xxvi, 3. ** Jbid. ὅ. 55 Act. 1, 10. 


secundum. angelorum. substantiam , sed secundum 
suam, id est Domini. Si enim «issus [uit a. Patre 
tanquam causante, angelus est ; nuntiactt enim nobis 
salutem ; wt aligubi ipse dicit : « Qua audivi a Pa- 


Στίχ. 0', (, — Ἢ μὲν οὖν ὄψις ἄγγελον ἐδήλου" πὰ 
περὶ αὐτὸν δὲ ἦν μηνυτιχὰ πραγμάτων" ἵππου μὲν 
οὖν ἐπιδεδλήχει εἰς δήλωσιν τοῦ τάχους, μαθ᾽ οὗ πάντα 
ἐπιτελεῖν ταῖς ἀοράτοις δυνάμεσιν ἔργον ἐστὶν ἅπερ 
ἂν ἐπιτάττῃ Θεός" (p. 445) πυῤῥοῦ δὲ, ὡς ἂν οὖν 
θυμὸν δειχνύῃ ὃν ὑπὲρ αὐτῶν εἶχεν χατὰ τῶν ἀλλο. 
τρίων. Ἐν μέσῳ δὲ κατασχίων ὀρέων εἰστήχει" τῶν 
μὲν ὁρέων, τὸ ὑψηλὸν καὶ στεῤῥὸν τῆς δυνάμδοιες 


D τοῦ λειτουργοῦντος φανερὸν ποιούντων" τῶν NEUH- 


σχίων δὲ, δήλωσιν ἐχόντων τῆς σχέπης ἣν παρέχειν 
ὁ Θεὸς εὐηγγελίξετο τῷ λαῷ τῷ οἰχείῳ. "Eperci 

οὖν ὁ προφήτης, « Τί οὗτοι; » τῆς ἀποχαλύψεως 
πρὸς τὴν ἐρώτησιν αὐτὴν χινησάσῃς, ὡς ἂν καὶ 
ὁδὸν ἡ διδασχαλία λάδοι. « ᾿λποκρίνεται δὲ, » φησὶν, 
€ ὁ ἄγγελος ὁ λαλῶν ἐν ἐμοί" Ἐγὼ δείξω σοι τί àgu 
ταῦτα. ν» Λέγε: ὃὲ αὑτὸν τὸν ἄνδρα ὃν ἐπιδεδηχότε 
ἐπὶ ἵππον εἶδεν πυῤῥόν" διὰ τοῦτο χαὶ τὸ, « ὃ λαλῶν 


tre, nunliavi vobis (Joau. XV, i. » Cave ergo ne 
Apostoli dictum pervertas, quod aliam eb causem 
prolatum (uit. 

(65) Ita cod. 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. |. 


ἐν ἐμοὶ, » λέγει, ἐπειδὴ οὐχ ἔξωθεν φερομένης ἤχουε A quoniam haud extrorsum allatam vocem audicbat, 


φωνῆς, ἀλλὰ κατὰ ἀκοχάλυψιν ἐναποτυπουμένης 
αὐτοῦ τῇ διανοίᾳ. Ὡς καὶ ὁ μαχάριος Πέτρος ἤχονε 
«ὃ, « 'λναστὰς͵ δέτρε, θῦσον xai φάγε. » Εὔδηλον 
δὲ ὅτι οὐχ ἐξ οὐρανῶν ἐφέρετο τοιαύτη φωνὴ πρὸς 
αὐτόν" ἣ γὰρ ἂν xoi πᾶδαν ἐπλήρωσε τὴν οἰχουμέ- 
vr» ἡ τοῦ λεγομένου γνῶσις " ἐναπετυ ποῦτο δὲ αὐτῷ 
à φωνὴ, ὡς ἄν οὐρανόθεν πρὸς αὐτὸν γιγνομένη. 
"Qu δὲ τὸν λαλοῦντα ἄγγελον αὐτῷ, τὸν ἐπιδεδηχότα 
ἐπὶ τὸν ἵππον τὸν πυῤῥὸν λέγει, fov: ὡς γὰρ εἶπεν, 
ε Ἑτὼ δείξω ew τί ἐστι ταῦτα,» ἐπάγει, « Καὶ ἀπε- 
κρέθη ὁ ἀνὴρ ὁ ἐφεστηχὼς ἀναμέσον τῶν ὁρέων, xat 
εἶπιν πρός με΄ Θὗτοί εἰσιν οὖς ἐξαπέστειλε Κύριος 
αερτοδεῦσαι τὴν γῆν" » (p. 446) σαφὼς δεικνὺς ὅτι 
αὑτὸς ἐχεῖνος ὁ ὀφθεὶς αὐτῷ ἀνὴρ ἐν μέσῳ τῶν ὀρέων 


sed vi revelationis ΦΘΕΣ in mente propria impres- 
sam. Sicut etiam beatas Pelrus verba illa audiebat : 
tSurgens, Petre, occide οἱ manduca. » Patet. nimi- 
rum haud de celis allapsam hujusmodi ad illum 
vocem : alioqui uuiversum mundum  implesset 
dictxe rei notitia; sed [ἢ eo imprimebatur vox illa 
tanquam coitus ad eum demissa. Quod vero ange» 
lum sibi loquentem dicit illum qui rufo equo inside- 
bat, manifestum est. Nam postquam ait, « Ego tibi 
ostendam quid sint lnec, » addit, « Et respondit qui 
stabat inter montes, dixitque mihi : Isti sunt quos 
misit Dominus ut terram circumirent * » manifeste 
ostendens, illum qui apparuerat visum inter 
montes umbrosos, eumdem esse qui in eo loque- 


φῶν κατασχίων, αὐτὸς ἦν ὁ λαλῶν ἐν αὐτῷ" ὃς xot B batur, et qui ei receperat docturum esse quodnam 


διδάξειν αὐτὸν ὑπέσχετο, viva δὴ ταῦτα τὰ τῶν ἵππων" 
καὶ δὴ xal ἐδίδαξεν εἰπὼν καθεξῆς ὅτι, Οὗτοι εἰσὶν 
οἱ κέμπεσθαι εἰωθότες παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τῷ τὴν 
Th» ἅπασαν ἐκπεριϊέναι, xal τὴν καθήχουσαν ἐχα- 
ατα υῦ πληροῦν λειτουβγίαν κατὰ τὸ δοχοῦν τῷ θεῷ. 
Εύδελον μὲν οὖν ὅτι περὶ ἀγγέλων φησίν" ἀγγέλων 
τὰρ ἔφτον τῶοτο" τοῦτο δὲ οὐ τοὺς ἵππους λέγει" 
ὅθεν καὶ ὁ ἐῤμηνεύων, ἀπεστάλθαι λέγει τούτους 
ἀπὶ τὸ περιοδεῦσαι τὴν γῆν,, οὐ τοὺ: ἵππους, ἀλλὰ 
τοὺς ἐσιδεύτικότας λέγων᾽ ἀναγχαίως δὲ xai οὗτοι, 
ἅτε ἄγγελοι, ἐφ᾽ ἵκπων ὥφθησαν, χατὰ τὸν ἐπὶ τὸν 
ἕαπον ἐδιθοδηχότα τὸν πυῤῥόν τῶν μὲν ἵππων δη- 
δούγτισν τὴν ταχύτητα τῖςς λειτουργίας. ΓΑλλοι δὲ 
«υὐῥὸν, τὸν θυμὸν ὃν χατὰ τῶν ἀλλοτρίων εἶχον, χαὶ 
wv λυυκῶν δὲ εἰς μήνυσιν τῆς περιεσομένης col; 
Ἰοραηλέεαις λαμπρότητος, ix τῆς αὐτῶν ὑπουργίας, 
ἣν ἐχτελοῦντες οἱ ἄγγελοι, τάς τε τιμωρία; ὁ πάγουσι 
«οἷς τούτιον ἀξίοις, καὶ τὰς δωρεὰς παρέχουσιν οὖς 
ἂν εὐ:οὕτους ἀμείδεσθαι θέλῃ Θεός. 

Σεῖχ. τα’, ιῇ΄. — Ἢ δὲ τῶν λεγομένων ἀπόδειξις, τὰ 
Uc. a ᾿Απεχρίθησαν γὰρ, φησὶν, τῷ ἀγγέλῳ Κυρίου 
τῷ ἑφεστῶτι ἀναμέσον τῶν ὁρέων, xal εἴπον᾽ Περιω- 
διύσαμεν τὴν γῆν πᾶσαν᾽ καὶ ἰδοὺ πᾶσα ἡ γῆ xavot- 
πεῖται xal ἡσυχάζει. » Οὐκ ἂν τοὺς ἵππους αὐτῷ ἀπο- 
πεχρίσθαι εἶπον ποία γὰρ ἂν χαὶ γένοιτο ἀπὸ ἵππων 
qud; (p. 447) ἀλλὰ δῆλον ὅτι τοὺς τῶν ἵππων ἐπιδο- 
Gpolenc λέγει, οἱ ἐν μορφῇ φαινόμενοι ἀνθρώπου, 
τεραπλησίως τοῦ ἀναμέσον τῶν ὁρέων τῶν χατασχίων 


hoc esset equorom negelium. Reapse autem post- 
ea docuit dicens, hos esse qui mitti solent a Dee 
δὰ circeumeundam terram, et conveniens explendum 
nbique ministerium prout Dei voluntas tulerit, 
Constat igitur de angelis prephetam loqui ; est enim 
hoc angeli officium : de his ergo, non de equis, verba 
facit: quamobrem et is qui respondit, missos hos 
fuisse ait ad circumeundam terram, haud equidem 
equos, sed equiies dicens. Necessario aetem hi 
quoque tanquam angeli equis iusidentes apparue- 
runt, ad ejus normam qui equo rufo insidebat; 
equis videlicet ministerii celeritatem indicantibus ; 
rufo autem colore iram qua in adversarios fervebant : 
denique et quidam albi, israelitarum claritstem 
portendebant, ex illorum ministerio fuuram, quod 
Tevera angeli exercent, peenas noxiis imponentes, 
beneficia vero illis quos Deus remunerari volue- 
rit. 


Vgas. 11, 419. — Dictorum autem demonstratio in 
sequentibus fit. « Kt responderunt, inquit, angelo 
Domini, qui stabat iter montes, atque dixerunt; 
Cireumivimus unirersam terram ; οἱ ecce universa 
ierra befátater, et quiescit. » Haud equidem equos 
eibi $96 respondisse dicit ; nam quanam equorum 
wox fuisset? Sed patet equites ab eo diei, qui in 
trominis figura oblati, ad normam ejus qui inter 
montes umbroses equo rufo insidens apparuerat, 


ky ἵππου φανέντος πυῤῥοῦ, εἰχότως ἀνάλογον τῇ p merito congruum speciei cum ee dialogum habituri 


ἔπει τὴν πρὸς αὑτὸν κοιεῖσθαι διάλεξιν ἤμελλον, ἀφ᾽ 
ἧς δὲ καὶ ὁ προφήτης χατὰ ἀποκάλυψιν τῶν λεγομέ- 
Ἰνν ἀχούων, τὴν ἐξ αὐτῶν διδασχαλίαν ἐδέχετο. EC- 
iov γὰρ ὅτι πᾶσα ἡ ἀποχάλυψις καὶ τὰ ἐπ᾽ αὐτῆς 
δυυρούμενα, χαὶ εἴτε ἐρώτησις, εἴτε ἀπόχρισις, 
MN. ὃ τι δήποτε, πάντα ἐπὶ τῆς ἀποκαλύψεως διετυ- 
Rte" ὡς ἂν διὰ πάντων τὴν διδασχαλίαν ὁ προφήτης 
ἀξάμενος, αὐτός τε πίστιν περὶ τῶν ἐσομένων ἔχοι 
Μίείαν, καὶ εἰς ἑτέρους ἐκφέροι τὴν ὠφέλειαν. "Eotxt 
Q τὸν ἐπιδεύηχότα ἐπὶ τὸν ἵππον ἀναμέσον ὁρέων, 
ἄγυελον αἰνίττεσθαι τὸν ἐφεστῶτα τῷ ἔθνει τῶν 
Isparattov , κατὰ τὸ εἰοτ μένον, « Ἔστησεν ὅρια 


" Deut. xxxi, 8. 


eram; ex quo etiam propheta per revelationem 
quz dicebantur audiens, rerum notitiam hauriebat. 
Constat euim quamlibet revelationem, et res in ea 
visas, sive Wuterregando flat, sive respondendo, 
sive quomodolibet, liaud aliter quam revelatienis 
typo fleri : et per hsec omnia jyropheta edoctus, tam 
ipse futurorum eventuum firmam fidem conciperet, 
atque aliis queque utilitatem impertiretur. Porro 
videtur per illum equitem, innuere angelum lsrae- 
litarum genti prasidentem, juxta dictum: «Con- 
stituit terminos populorum juxta numerum angelo. 
rum Dei **. » Quoniam ergo reliqui angeli, curae ut 


THEODORI MOPSUESTENI 


par erat participes, de antedictis loquebantur, alii A ἐθνῶν χατὰ ἀριθμὸν ᾿ἀγγέλων θεοῦ. » Ὥσπερ οὖν οἱ 


vero eliam aiebant universam terram in quicte 
versari ; ex his ille quoque occasionem nactus est, 
qui inter umbrosos montes apparebat, ceu populi 
sibi cura concredita, ac dolens veluti quod cum oin- 
nia quiete agerent, solius Ilierusalem res turbaren- 
Lur, occasionem, inquam, cepit precem quamdam et 
obsecrationem pro universo populo Dei offerendi. 
« Respondit enim, inquit, angelus Domini dixitque 
(ille scilicet qui inter montes consistebat ; nam caz- 
teri universam terram dixerant habitari et quie- 
scerc) : Domine omnipotens, quousque non mise- 
reberis Hierusalem, urbiumque Judz, quas septua- 
ginta jam annos aspernatus es?» Dicens propemo- 
dum : Ceteris gentibus omnibus, tutum prabes in- 


λοιποὶ τῶν ἀγγέλων χοινωνοῦντες ὡς εἰχὸς τῆς φρο» 
τίδος περὶ τῶν προχειμένων διελέγοντο, o! xax ἐμή- 
γυσαν αὐτῷ τὸ πᾶσαν τὴν γῆν ἐν ἡσυχίᾳ χαθεστάνει 
τότε * ἀφ᾽ ὧν δὴ καὶ χώραν ἐχεῖνος λαδὼν ἀναμέσον 
«àv χατασχίων ὀρέων ὀφθεὶς, (p. 448) ὡς ἂν τὴν τοῦ 
λαοῦ φροντίδα πεπιστευμένος, xal τι xal παθὼν εἰ 
πάντα μὲν ἔστιν ἐν ἡσυχίᾳ, τὰ κατὰ τὴν ἹἹερουσα- 
λὴμ δὲ διατετάραχται μόνα, εὐχὴν τινα καὶ δέησιν 
ὑπὲρ παντὸς τοῦ ἔθνους προσάγει τῷ Θεῷ. c'Am- 
χρίϑη γὰρ, φησὶν, ὁ ἄγγελος Κυρίου καὶ εἶπεν. » 
Ἐχεῖνος δὴ ὁ ἀναμέσον τῶν ὁρέων ἐφεστὼς, bxsp 
οὖν εἶπον οἱ λοιποὶ τὸ πᾶσαν τὴν γὴν κατοικεῖσθαι 
xai ἡσυχάζειν. « Κύριε παντοχράτωρ, ἕω; τίνος οὗ 
μὴ ἐλεήσῃς τὴν Ἱερουσαλὴμ xal τὰς πόλεις Ἰούδα, 


colatum et quietem, in qua illas versari concedis ; D ἃς ὑπερεῖδες τοῦτο ἐδδομηχοστὸν Écoz ; » Μονονουχὶ 


sola vero tua, ui videtur, Ilierusalem et reliquae 
Judie civitates communi hoc non fruuntur munere. 
Sed quoniam rei hujus causa peccata exstiterunt, 
atque impietatis studium, 4907 ct .contumacia, 
misericordia malis ejus medetor, et annorum nu- 
merum respiciens quibus his premuntur calamita- 
tibus, su(licientem jam peccatis arbitrator punitio- 
nem mala hzc, quie ipsos tanto tempore obruunt. 
Quamobrem clementia tua peccato omni deleto, 
pristinam redde prosperitatem, ut et Hierusalem 
jaxta priorem formam :edificetur, et reliquze Judze 
civitates denuo consistant. 


λέγων, Πᾶσι τοῖς λοιποῖς ἔθνεσι τοῖς xack γῆν ἀσφαλῇ 
παρέσχες τὴν οἴκησιν xaX τὴν ἡσυχίαν, μεθ᾽ ἧς Esas 
ξας διάγειν αὐτούς " μόνη δὲ ἡ σὴ ὡς ἔοιχεν, Ἴερου» 
σαλὴμ xal αἱ λοιπαὶ τοῦ Ἰούδα πόλεις τῆς κοινῆς 
ταύτης οὐχ ἀπολαύουσι δωρεᾶς. ᾿Αλλ᾽ ἐπειδήπερ 
αἰτία τούτων αὐτοῖς τὰ ἁμαρτήματα γέγονε, καὶ ἢ 
τῆς ἀσεδείας ἐπιμέλεια, καὶ τὸ δυσπειθὲς, ἐλέῳ δὴ 
τὰ xaT' αὐτὰς ἴασαι, fj πρὸς τὸν ἀριθμὸν τῶν Eu» 
ἀποθλέψας ἐν οἷς ἐν ταῖς συμφοραῖς γεγόνασι ταῦ» 
ταις, ἀρχοῦσαν ὑπὲρ ὧν ἥμαρτον λόγισαι τὴν τιμω- 
ρίαν τῶν ἐν τοσούτῳ χρόνῳ περιεσχηχότων αὐτοὺς 
χαχῶν " ἐλέῳ τε οἰχείῳ τὰ ἁμαρτήματα αὑτῶν παρῶ — 


γραψάμενος ἅπαντα, καὶ τὴν παλαιὰν αὐτοῖς ἀποδοὺς εὐπραγίαν - ὥστε χαὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ οἰκισθῆναι 3 
πρότερον σχῆμα xal τὰς λοιπὰς τοῦ Ἰούδα πόλεις αὖθις συστῆναι. 
Vens. 15, 17. — Insuper pergit dicere: «Respou-  Στίχ. ιγ΄, ιζ', — Πρὸς δὲ ταῦτα ἐπάγει" « Kat ἀπε’ 


ditque Dominus omnipotens angelo loquenti ia me 
bona verba et sermones consvlatorios. » Ostendit 
his verbis hanc esse orationem illius qui inter 
montes umbrosos loquebatur in eo: cui inquit 
respondisse Deum plenos benignitate sermones 
multorumque bonorum promissores, quique oni- 
nino ad consolandum su(licerent homines in Lot 
tantisque angustiis versantes. Quibus verbis ipse 
angelus ad fiduciam erectus, significat proplietz, 
qua sibi Deus dixerat maxima bona spondeus, 
quis deinceps urbi Hierusalem conferet. « Dixitque 
iibi angelus qui in me loquebatur : Ulama, dicens: 
Hsc dicit Dominus omnipotens : Zelatus sum Sion 
atque llierusalem zelo magno. Et ira magna ira- 


χρίθη Κύριος παντοχράτωρ τῷ ἀγγέλῳ τῷ AaAoUvetiv - 
ἐμοὶ ῥήματα καλὰ καϊλόγους παραχλητιχούς. ν (p. 49 
ἜἜδειξε xal διὰ τούτου ὅτι αὐτοῦ τοῦ ἀναμέσον τῶν 
ὁρέων τῶν κατασχίων τοῦ λαλοῦντος ἐν αὐτῷ καὶ ἢ 
δέησις ἣν αὕτη * πρὸς ὃν λέγει τὸν θεὸν ἀποχεχρίϑθαι 
πολλῆς ἀγαθότητος γέμοντας λόγους, καὶ πολλῶν 
ἀγαθῶν ἔχοντας ἐπαγγελίαν, xal ἱχανοὺς παντόξαν 
παράχλησιν τοῖς ἐν τοσούτοις τε xal τοιαύταις πβροδο 
ἀγαγεῖν ἀνάγχαις. Ee οἷς δὴ xai ὁ ἄγγελος * 
θαῤῥεῖν λαδὼν, μηνύει τῷ προφήτῃ οἷάπερ αὑτῷ εἴ- 
pnto παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐπαγγελίαν μεγίστων Éyoven 


ἀγαθῶν, ἃ περὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ ἐπιδείξεται τοῦ λοι» 


ποῦ. Λέγει δὲ οὕτως * « Καὶ εἶπε πρός με ὁ ἄγγελος" 
ὁ λαλῶν ἐν ἐμοί" ᾿Ανάκραγε, λέγων " Τάδε λέγει Kó- 


scor ego super gentes qua hostiliter invaserunt: D g:o; παντοχράτωρ᾽ Ἐζήλωχα τὴν Σιὼν καὶ τὴν Ye 


quoniam ego modice iratus fui, illie autein scele- 
siam aggressionem fecerunt. Propterea hic dicit 
Dominus : Revertar ad Hierusalem cum misericor- 
Jia, et domus mea rursus :dificabitur in ca, dicil 
Dominus onnipotens, et mensura extendetur adhuc 
in Hierusalem. Et dixit mihi angelus qui loquebatur 
in me, Clama, dicens: Hzc ait Dowinus omnipo- 
tens : Adhuc affluent civitates bonis, et miserebitur 
adhuc Dominus Sion, et eiiget llierusalem. » 


Accepto, inquit, hoc a Dco responso angelus, tum 
ipse his dictis gavisus est, tum mc quoque con- 


βουσαλὴμ ζῆλον μέγαν " xat ὀργῇ μεγάλῃ ἐγὼ UP 
ζομαι ἐπὶ τὰ ἔθνη τὰ συνεπιτιθέμενα * ἀνθ᾽ ὧν 


μὲν ὠργίσθην ὀλίγα, αὐτοὶ ὃὲ συνεπέθεντο εἷς Mi 
Διὰ τοῦτο τάδε λέγει Κύριος " ᾿Επιστρέψω ἐπὶ ie 
ρουσαλὴμ ἐν οἰχτιρμῷ,, καὶ ὁ οἶχος μου ἀνοιχοδομη- 
θήσεται ἐν αὐτῇ, λέγει Κύριος παντοχράτωρ * χαὶ 
μέτρον ἐχταθήσεται ἐπὶ Ἱερουσαλὴμ ἔτι. Καὶ etos 
πρός με ὁ ἄγγελος ὁ λαλῶν ἐν ἐμοί  ᾿Ανάκραγε, M- 
γων Τάδε λέγει Κύριος παντοχράτωρ᾽" "Ἔτι διαχυ- 
θήσονται πόλεις ἐν ἀγαθοῖς, χαὶ ἐλεήσει Κύριος ἕτι 
τὴν Σιὼν, χαὶ αἱρετιεῖ Exc τὴν Ἱερουσαλήμ. » 

(p. 450) Δεξάμενος γὰρ, φησὶν, ἀπόχρισιν παρὰ 
τοῦ 0:52 τοιαύτην ὁ ἄγγελος, αὐτός τε ἐπὶ τοῖς λε- 


COMMENTARIUS IN ZACIHARUE CAP. I. 


ιἰς ἤσθη, xaX ἐμὲ θαῤῥεῖν ἐχέλευε περὶ πάντων A fidere jussit de omnibus in futurum: ita ut possem 


IER." ὥστε xai θαῤῥοῦντα μηνύειν ἅπασιν ὅτι 
ὑπὲρ τῆς Ἱερουσαλὴμ ὀργίξεται χατὰ τῶν 
ἣν ὠμότητα ἐπιδειξαμένων εἰς αὐτούς οἵ μεί- 
je ὀργῆς τῆς ἐμῆς τὴν τιμωρίαν αὐτοῖς Ex τῆς 
πήγαγον xaxíaQ" τοιγαροῦν ἁπάντων ἕνεχεν 
χρήσομαι περὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ τῷ ἐλέῳ" 
εἰ τὸν οἶχον τὸν ἐμὸν ἐν αὐτῇ γεγονότα τὴν 
τοῖς ἐπ᾿ αὐτὸν συνιοῦσιν ὠφέλειαν παρέχε- 
zt τὴν Ἱερουσαλὴμ ἐπὶ μεῖζον ἣ νῦν ἐχταθῇ- 
ὶ κάσας δὲ, συντόμως εἰπεῖν, τὰ: αὐτῇ προσ- 
; πόλεις ἐν ἀφθονία χαταστῆναι πολλῶν" 
p ἐλέῳ χρήσομαι πολλῷ περὶ αὐτὴν * δεδοχί- 
ἂν ὅ τι χρηπτὸν ἐργάσασθαι εἰς αὐτήν τε xol 
ϑσήχοντας αὐτῇ τοῦ λοιποῦ. Εὔδηλον δὲ ὅτι ὅτ᾽ 
jb, « Ὀργίζομαι ἐπὶ τὰ ἔθνη τὰ συνεπιτιθέ- 
v& ὧν ἐγὼ μὲν ὠργίσθην ὀλίγα, συνεπέθεντο 
GxÀX,» περί τε τῶν ἐχπεπορθηχότων αὐτὴν 
νίων λέγων, xaX τῶν ὅπως ποτὲ εἰς τοῦτο συμ- 
τον αὐτοῖς, τὴν γενησομένην αὑτοῖς τιμωρίαν 
πων σημαίνει. Δεδώχεσαν μὲν γὰρ ἤδη Ba6v- 
Νέκος, xci χαθήοντο μὲν αὐτῶν ἡ βασιλεία, 
ὅδ πόλις παντελῶς ὑπὸ Κύρου τοῦ Ilep- 
iuda τετιμώρηντο δὲ οἱ συμπράξαντες αὖ- 
ϑιυμαῖο! τε χαὶ οἱ λοιποὶ δὴ πάντες " ὥστε δῇ- 
ἵνο εἶναι τὸ παρ᾽ ἡ λῶν ἐπὶ τῆς ὑποθέσεως εἰ- 
ν. ὅτι πολλῶν μέμνηται γεγονότων ἤδη, 
fs6zu»» αὑτὰ ταῖς οἰχείαις ἐπαγγελίαις ὁ 
«εἶ καὶ σφόδρα τούτων ἔδει τότε τοῖς "Iopavl- 
ν ἀμφιδόλω xai μετὰ τὴν σωτηρίαν ἔχουσι 
αν " ὡς μὴ δὲ τὸν ναὸν τὸν θεῖον ἀρξαμένους 
xai», εἴτε διὰ τὴν ἐνόχλησιν τῶν ἐναντίων, 
| διὰ τὴν αὐτῶν ῥᾳθυμίαν αὐξανομένην ὡς 
| τῶν πολεμίων χαχίᾳ δύο μὲν δὴ ταῦτα ix 
μεαλύψεως ἐγνωχέναι ἔφη, ὅτι τε τοὺς ἐδι- 
s τὸν λαὸν τιμωρήσεται ὁ Θεὸς, xai ὅτι τὴν 
αλὴμ εἰς τὴν παλαιὰν εὐπραγίαν ἀποχατα- 
πάλιν. 
, τη - κα΄. — Ἐπὶ βεδαιώσει δὲ ἀμφοτέρων 
Su χαθεξτις ἐχτίθεται ἑτέρας, ἃς ἰδὼν αὖ- 
τὴν ἐπὶ τοῖς εἰρημένοις ἤδη πίστιν εἶχε βε- 
καὶ δ᾽; xai τοὺς τοῦ λαοῦ πάντας ἕπειθεν 
γεῖσθαι ^ χαὶ πρώτην γε περὶ τῆς τῶν bvav- 
ἱμωρίας λέγει, ἤνπερ οὖν xat ἐπὶ τῆς προόχει- 


cum fiducia 99$ palam significare, Deum magno- 
pere Hierusalem causa irasci adversus eos qui 
tantam adversus illam exercuerunt crudelitatem ; 
qui majorem, quam ira mea tulissct, punitionem 
fecerunt adversus israelitas. Horum itaque omnium 
causa multam expromam erga Ilierusalem miseri- 
cordiam : ita ut domus quoque mca, que illic est, 
consuetam convenientibus in ea utilitatem przbeat, 
et urbs Hierusalem majus adbuc spatium sit occu- 
patura, cztereque, ut summatim dicam, ei subjectze 
urbes in multa rerum copia futur: sint. Tunc enim 
multam exhibebo urbi Hierusalem benignitatem : 
quippe decrevi nibil non boni huic facere in poste- 
rum, nec non czteris ad eam pertinentibus. Sine 
dubio autem, cum se irasci dicit gentibus, que 
Hierusalem hostiliter invaserant, cui ego modice 
iratus eram, ipse autem scclestam aggressionem 
fecerant, de Babyloniis loquitur qui ipsam depo- 
pulati fuerant, deque aliis qui socii belli ejus fue- 
runi ; et impendentem illis pcenam bis verbis signi- 
ficat. Sane jam penas luerant Babylonii, eorumque 
regnum corruerat, et urbs a Cyro Persarum rege 
occupata fuerat. ldumszi quoque Dabyloniornm 
adjutores reliquique omnes puniti fuerant. Quam- 
obrem apparet illud quod nos in argumento com- 
mentarii diximus, multas hic res memorari quse 
jam evenerant, quasque suia promissionibus con- 
firmat Deus : his enim magnopere indigebant tunc 
Israelite, qui etiam post reditum de salute sua du- 
bitabant : ita ut ne templi quidem zdificationi, quam 
coeperant, finem imponere curavissent, sive propter 
adversariorum molestiam, sive propter ipsorummet 
segnitiem, ab hostium malitia ut credibile est au- 
ctam. Verumtamen duo hzc ex revelatione inno- 
tuisse ait, quod Judaici populi offensores puniturus 
sit Deus, et quod urbem Hierusalem in pristinam 
felicitatem restituturus. 

Vens. 18-21. Jamvero ad utriusque rei confirma- 
tionem, duas alias posthinc exponit revelationes, 
999 quas cum ipse vidisset, firmam circa res dictas 
fidem retinebat, et populo universo ut idem existima- 
ret suadebat. Priorem quidem de adversariorum pu- 
nitione recitat, quam etiam in superiore revelatione 


ἀξοκαλύψεως προτέραν εἶπεν. « Καὶ ἦρα τοὺς D primam posuerat. « Et. levavi oculos meos, et vidi 


iUe μου xai εἶδον τέσσαρα χέρατα * xal εἶπον 
ὧν ἄνγελον τὸν λαλοῦντα ἐν ἐμοὶ, Τί ἔστι 
Κύριε; Καὶ εἶπε. πρός με" Ταῦτα τὰ χέρατα 
σκορπίσαντα τὸν Ἰούδαν xal τὸν ᾿ἸΙσραὴλ xal 
φουσαλέμ. Καὶ ἔδειξέ μοι Κύριος τέσσαρας 
EG “ xai εἴπον, Τί οὗτοι ἔρχονται ποιῆται, Κύ- 
αἱ εἶπε, Ταῦτα τὰ χέρατα τὰ διασχορπίσαντα 
δαν xa τὸν Ἰσραὴλ, xaX χατέαξαν xal οὖ- 
πῶν ἦρεν γεφαλὴν " (p. 452) χαὶ ἐξῆλθον αὖ- 
ἡ ὀξῦναι αὑτὰ εἰς χεῖρας αὐτῶν τὰ τέσσαρα 
ιτὰ ἔθνν τὰ ἐπαιρόμενα χέρας ἐπὶ τὴν γὴν 
, τοῦ διχτχορπίσαι αὐτήν.» Οἱ μὲν οὖν μυθο- 
ἐθέλοντες, τέσσαρα χέρχτα τὸν ᾽Δ στύριον xal 
ἰδυλώνιον τὸ τε δον χαὶ τὸν Πέοστν φατίν. 


quatuor cornua. Et dixi angelo in me loquenti: 
Quid sunt hzc, Domine? Dixitque mihi: Hzc sunt 
cornua, quz disperserunt Judam et Israelem atque 
Hierusalem, Et ostendit mihi Dominus quatuor 
fabros. Et dixi : Quid isti veniunt facere, Domine? 
Et dixit: Hzc sunt. cornua qux disperserunt Ju- 
dam, atque Israelem confregerunt, et nemo illorum 
levavit caput: οἱ exierunt isti ad ea acuenda in 
manibus suis. Quatuor cornua, gentes sunl qua 
cornu extulerunt super terram Domini ut eam dis- 
perderent.» Qui ergo fabulas uectere volunt, qua - 
tuor cornua dicunt esse Assyrium, Babylonium, 
Medum, ac Persam: considerare enim nolentes, 
Sepe numerum a divina Scriptura haud accurate 


TIEODORI MOPSUESTENI 


numeri causa dici, sed ob aliud aliquidsignificandum, A Οὐ γὰρ «pos£ystv ἐθέλοντες, ὅτι πολλάκις τὰν ἀρι» 


appellationes numero accommodare contendunt; 
quamobrem vanas fabulas consequenter sequi co- 
guntur, ut suum (ictum commentum insiruant: quod 
cum szpe alibi passi sunt, tum in beati Michez 
prophetia dicentis, consurrecturos adversus Assy- 
rium septem pastores, et ocio hominum morsus: 
seplem quidem homines, pastores; octo autem 
homines, morsus numerare studentes 5; quod cum 
faciunt, multa risu digna ob hauc causam eoguntur 
dicere. Pari modo hic quoque quatuor cornua di- 
cunt esse quas nominavimus gentes : non reputan- 
tes, quod jamdiu Assyrius ac Babylonius poenas 
dederant ; Medi autem a Cyro deleti fuerant ; Persze 
denique nihil mali unquam lsraelitis intulerant, 
imo potius captivitate eos dimiserant. 


λωσίας ἀφέντες. 

400 Divina igitur Scriptura quatuor cornua non 
aliquos nominatim homines dicit; sed quia in qua- 
tuor partes distributum orbem dicimus, orientem, 
occasum, septentrionem, ac meridiem, commemo- 
rat sepe hzc climata, ut quz? multis in locis fiuut 
designet. Veluti cum dicit beatus David de lsraelitis : 
« Dicant redempti a Domino, quos redemit de inanu 
inimici, et de regionibus congregavit eos, ab orien- 
te, ab occasu, a borea, et a mari **. » Atqui eon- 
stat, quod nequaquam per quatuor orbis terminos 
dispersos lsraelitas congregavit Deus, sed sub Βα- 
byloniis tantummodo atque Assyriis servitutem 
servientes in propriam regionem restituit. Dicit 
autem Scriptura«ab oriente et occasu et borea et 
mari,»ut denotet quod multis locis dispersos con- 
gregaverit atque in patriam reduxerit. Sic ergo 
hic quoque quatuor cornua dicit, ut designet pu- 
pulos undecunque Israelitis hostiliter supervenien- 
tés, et omnimodis eis nocere volentes, sive hi As- 
syrii fuerint, sive Babylonii, sive Ildumzi, sive Moa- 
bite, sive c:teri finitimi, sive denique alii quili- 
bet. Ea propter quatuor etiam fabros videt, ut mi- 
nistratorias potestates dicat, quasi variis ex locis 
supplicia iis populis adducentes, dum singulze juxta 
Dei decretum ab iilis poenas reposcunt. Jain cor- 
pua «exacuere»dixit, pro, illa extenuare, atque omni 
asperitate spoliare; id est vires, quibus ii aggres- 
sores suffulti erant, eripere. Postquam hac revela- 
tione penam offensoribus Israelitarum imponen- 
dam propheta affirmavit, aliam pergit narrare sibi 
factam revelationem, quz urbis llierusalem instau- 
rationem demonstrabat. Sic autem dicit : 


CAP. It. 

301 V&ns. 1-5. — « Levavique oculos meos, et 
vidi, et ecce vir in cujus manu funiculus geome- 
tricus. Dixique ei : Quo tu pergis? Et dixit mihi : Ut 
dimetiar Hierusalem, et videam quanta sit latitudo 
ejus et quanta longitudo. Et ecce angelus qui loque- 


55 Mich. v, 5. ** Psal. cvi, 9. 


B δυλώνιος δεδώχεσαν δίκας Μῆδοι δὲ ὑπὸ Κύρου xe» 
θήρηντο" Πέρσαι δὲ οὐδὲν αὐτοὺς καθάπαξ ἡἠδιχηχότες εὑρίσχονται, τοὐναντίον μὲν οὖν xai τῆς αἰχμα» 


καὶ βοῤῥᾶ καὶ θαλάσσης. » Εὔδηλον γὰρ ὅτι οὖχ εἰς ei* 


C ἀνατολῶν καὶ δυσμῶν xat βοῤῥᾶ xaX θαλάσσες, » 


θμὸν ἡ θεία Γραφὴ obx ἀριθμοῦ γε ἕνεχεν ἀχριθολε- 
qoupávr λέγει, ἐπὶ δηλώσει δὲ ἑτέρον τινὸς, φιλονεῖ- 
χοῦσι μὲν ἐφαρμόζειν ὀνομασίας τῷ ἀριθμῷ * μυϑε- 
λογεῖν δὲ ὡς εἰχὸς ἀναγχάζονται εἰς τὴν τῶν πλασμά» 
τῶν συνθήχην ὅπερ οὖν πολλαχοῦ μὲν xal ἑτέρωθι 
πεπόνθασι, xal μὴν xal ἐπὶ τῆς τοῦ μαχαρίον Ma 
χαίου προφητείας λέγοντος ὅτι, ε« Ἐγερθήσονται ia 
τὸν ᾿Ασσύριον ἑπτὰ. ποιμένες καὶ ὀχτὼ δήγματα ἂν» 
θρώπων * » ἑπτὰ μὲν ἀνθρώπους τοὺς ποιμένας, ὀχιὼ 
δὲ ἀνθρώπους τὰ δήγματα ἀριθμεῖν φιλονειχοῦνεε: 
ἀναγχαζόμενοί τε διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν -λεΐαστευ 
γέλωτος ἄξια λέγειν. Τὸν αὐτὸν δὲ τρότοον χἀνταῦδα 
τέσσαρα χέρατά φασι τοὺς προῤῥηθέντας ἡμῖν " elu 
ἐννοοῦντες ὅτι πάλαι μὲν ὁ ᾿Ασσύριός τε xal ὁ Be» 



































'H ὃδὲ θεία Γραφὴ τέσσαρα χέρατα οὗ ῥητούς tW: 
ἀνθρώπους λέγει, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ εἰς τέσσαρα πέρεσα ἡ 
μεμερίσθαι τὴν οἰχουμένην φαμὲν, ἀνατολάς τε πεῖ 
δυσμὰς καὶ ἄρχτον καὶ μεσημδρίαν, (p. 455) uique E 
ται τῶν χλιμάτων τούτων πολλάχις τὸ πολλαχοῦ Tur " P 
μενον δηλοῦσα" ὡς ὅταν ὁ μαχάριος λέγῃ Δαυῖδιαμᾷ i 
τῶν Ἰσραηλιτῶν᾽ « Εἰπάτωσαν οἱ λελυτρωμένοι ib: 
Κυρίου, o0; ἐλυτρώσατο Ex χειρὸς ἐχθροῦ, χαὶ ix eis 
χειρῶν συνήγαγεν αὐτοὺς, ἀπὸ ἀνατολῶν xat Ouepii" 


er 





vÉc3apa πέρατα τῆς οἰχουμένης purge | 
«obs Ἰσραηλίτας συνήγαγεν ὁ Θεὸς, ὑπὸ B 


δὲ χαὶ ᾿Ασσυρίοις μόνοις αἰχμαλώτους ὄντας εἰς. } 
οἰκείαν ἐπανήγαγε γῆν. Λέγει δὲ ἡ Γραφὴ τὸ ε ἀπῇ 


εἴπῃ ὅτι τοὺς πολλαχόθι διεσπαρμένους ἤθροισέ͵ 
xai ἐπανήγαγεν εἰς τὰ οἰχεῖα. Οὕτως οὖν καὶ 
ταῦθα τέσσαρα χέρατα λέγει, ἵνα εἴπῃ τοὺς πολλαχῆ 
θεν αὐτοῖς ἐπεληλυθότας xai παντοίως αὐτοὺς Buil 
βουληθέντας, εἴτε ᾿Ασσυρίους εἴτε Βαδυλωνίους t ᾿ 
Ἰδουμαίους, 3) Μωαθίτας ἣ χαὶ τοὺς λοιποὺς i 
ριοίχους, εἴθ᾽ οὔστινας δήποτε ἑτέρους. Διὰ 
xai τέχτονας τέσσαρας βλέπει, ἵνα εἴπῃ τὰς λεεῖξι 
γιχὰς δυνάμεις, ὡς πολλαχόθεν αὐτοῖς τὴν τιμωιρῆ 
ἐπαναγαγούσας, ἑχάστων τοὺς παρ᾽ αὑτοῖς κατὰ eli 
ἀπόφασιν τιμωρησαμένων τὴν θείαν. Τὸ δὲ ε ὀξῦνε 
τὰ χέρατα λέγει ἀντὶ τοῦ ἐχλεπτῦναι αὐτὰ 
πάντα τὸν ὄγχον αὑτῶν ἀφελεῖν" ἵνα εἴπῃ τὴν 
χειμένην τοῖς ἐπελθοῦσι δύναμιν ἀφανίσαι" τὰ 
τῇ ἀποχαλύψει τὴν τῶν ἡἠδικηχότων τοὺς "lc 
τας τιμωρίαν βεβαιώσας ὁ προφήτης, (p. i54) h 
ἀποχάλυψιν λέγει δειχθεῖσαν αὐτῷ δηλωτιχὰν᾽ 
κατὰ τὴν Ἱερουσαλὴμ ἀνανεώσεως. Λέγει δὲ οὕτω 
ΚΕΦ. P'. 
Στίχ. α΄-ε'. — ε Καὶ ἦρα τοὺς ὀφθαλμούς -— 
εἶδον" xa ἰδοὺ ἀνὴρ, xax ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ σχοιν᾽ 
γεωμετριχόν" xal εἶπον πρὸς αὐτὸν, Ποῦ eU πορεὶ 


xai εἶπε πρός με, Διαμετρῆσαι τὴν Ἱερουσαλὲ 
τοῦ ἰδεῖν πηλίχον τὸ πλάτος αὐτῆς ἐστι xal πτλίλ 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. 1l. 


Καὶ ἰδοὺ ὁ ἄγγελος ὁ λαλῶ» ἐν ἐμοὶ clavf)- A batur in me stabst, et angelus alius egrediebatur in 


ἰγγελος ἕτερος ἐξεπορεύετο εἰς συνάντησιν 
; εἶπε πρὸς αὐτὸν λέγων, Δράμε χαὶ λά- 
e τὸν νεανίσχον ἐχεῖνον λέγων, Καταχάρ- 
“εηθήσεται Ἱερουσαλὴμ ἀπὸ πλήθους ἀν- 
zl χτηνῶν τῶν ἐν μέσῳ αὐτῆς " xal ἐγὼ 
:δελέγει Κύριος, τεῖχος πυρὸς χυχλόϑεν, xat 
ἔσομαι ἐν μέσῳ αὐτῆς. » Ἐπειδὴ τοῖς τὰς 
ἐργαζομένοις σχοινίῳ μετρεῖν ἔθος ἐπὶ τῆς 

«πλάτη καὶ τὰ μήχη xai τοὺς τύπους τῆς 
ἀναγκαίως ἄγγελον ὁρᾷ πάλιν χατὰ τὸ εἰω- 
x»xou μορφῇ, σχοινίον χατέχοντα τοιοῦτο" 
ἃς κατὰ τὴν γινομένην ἀποχάλυψιν τῷ προ- 
περ ἄπεισιν, μετρῆσαι ἔφη τῆς "Iepouca- 
δε τὴν olxoboutv, ὁποίαν τε xai ὅσην αὐ- 
αι ποοσήχει. Εἶτα λέγει μὲν πρὸς τὸν 
vw kv αὐτῷ λαλοῦντα, ὃν ἐν τοῖς ἀνωτέροις 
wu μορφῇ χαθήμενον εἶδεν ἐφ᾽ ἵππου πυῤ- 
ἔσον τῶν ὁρέων τῶν χατασχίων (τοῦτο 
bx τῶν προειληφότων ἐγένετο δῆλον, ὅτι 
ἔγγελον ἀναμέτον τε ἑωραχέναι τῶν ὁρέων 
ΒΆ καὶ λαλεῖν ἐν αὐτῷ )" τοῦτον δὴ xal 
iuga φητὶν ἑστῶτα ὡς ἂν ἡδόμενον ἐπὶ τῷ 
* (g. ASS) xai ὅτι τὰ τῆς δεήσεως αὐτῷ 
οὗν Θεὸν πρὸς πέρας ἵχται, ἣν ὑπέρ τε τῆς 
bp. πεὶ τοῦ ἔθνους προσήγαγε τῷ Θεῷ, τῷ 
δειχθῆναι τὴν ἐπαχθησομένην τοῖς 16um- 
ιὰς τιμωρίαν ἀλλὰ xai φανῆναι xal τὸν 
9 ἔχοντα τὸ γεωμετριχὸν σύμδολον τοῦ ἐν 


occursum ejus. Dixitque ei dicens : Curre et 1o- 
quere adolescentulo illi, dicens : Copiose habitabi- 
tur Hierusalem a multitudine hominum et jumento- 
rum in medio ejus. Et ego ero illi, dicit Dominus, 
murus ignis, et in gloria ero in medio ejus. » Quan- 
doquidem mos est zdificantium funiculo terrain 
metiri, latitudinem scilicet et longitudinem atque 
formas struendi zdificii, necessario angelum videt 
rursus more solito humana specie, funiculum hunc 
tenentem ; qui interrogatus, ut facta proplietz re- 
velatio narrat, quonam abiret? ad dimetiendam, 
inquit, Hierusalem zdificationem, qualem quantam- 
que eam fieri oporteat. Deinde ait angelo, qui in 
ipso loquebatur, quem ín superioribus dictum est 
ab eo visum equo rufo insidentem inter montes 
umbrosos (etenim nobis ex ante dictis perspicuum 
fit eumdem esse, quem inter montes vidisse dixc- 
rat, atque illum qui in ipso loquebatur ), hunc, in- 
quam, nunc quoque vidisse ait stantem, et de re 
quz-gerebatur lztantem ; et quod ipsius ad Deum 
oratio scopum esset assecuta, illa nimirum quam 
pro Hierusalem et pro gente Deo obtulerat: cujus 
exitus erat, non solum pena ostensio quam Deus 
inimicis impositurus erat, verum etiam visio angeli 
tenentis funiculum, quod erat indicium coepti jam 
urbis zdificii. 304 Deinde ait alterum angelum 
missum, huic dixisse ut adolescentulo loqueretur 
geometricum habenti funiculum. Sic enim hunc no- 


παὔλεως εἶναι λοιπὸν τὴν οἰχοδομήν. Εἶτα (« minat, quemadmodum in revelatione viderat eum 


vEgoc ἄγγελος ἀποσταλεὶς ἔφη πρὸς αὐτὸν, 
πεῖν τῷ νεανίσχῳ τὸ γεωμετριχὸν ἔχοντι 
(δενίον " οὕτω γὰρ αὐτὸν χέχληχεν ὡς ἐπὶ 
λύψεως εἶδεν ὁ προφήτης τῇ ὄψει τοῦ νεα- 
(θέντα, εἰς δήλωσιν τοῦ μετὰ πάσης ἰσχύος 
«τὰ προχείμενα ἄξειν. Λέγει τοίνυν, φησὶν, 
ἃς ἄγτνελο; τῷ ἐν ἐμοὶ λαλοῦντι ἀγγέλῳ, 
υς τε δραμεῖν xa εἰπεῖν τῷ νεανίσχῳ, ὅτι 
πὰ πολλῆς τῆς εὐθηνίας ἡ Ἱερουσαλὴμ οἱ- 
| db. ἀνθρώπων τε xal χτηνῶν τῶν ὑπηρε- 
αὐτοῖς στενοχωρουμένη᾽ ὡς ἂν ταῦτα γνοὺς 
v ἐχτείνειεν τῆς πόλεως τό τε πλάτος xai τὸ 
υλούστς ἀρχεῖν τῷ πλήθει τῶν οἰχησόντων 
ἀρίξομεν γὰρ αὑτῇ. φησὶ, πᾶσαν ἀσφάλειαν 


propheta speciem adolescentuli prz se ferentem, 
ob significandum robur omnnimodum quo res pro- 
posita ad exitum deducetur. Ait igitur missus 
angelus loquenti in me angelo, ut celeriter cur- 
rai dicatque adolescentulo, fore ut magnopere 
multaque copia habitetur Hierusalem, ab bomini- 
bus et jumentis operam his prebentibus prope 
amgustiata : sicque ait, ut re cognita, in majus 
spatium extendat latitudinem urbis ac longitudi- 
nem, qua incolarum multitudini sufficere debeat, 
Et quidem nos majus ei presidium prebebimus, 
quam murus igne constructus exhiberet qui aggre- 
dientes valeret. comburere. Nam me conspicuum 
factis ipsis οἱ providentia erga ipsos efliciam : et 


Μῷ μείζονα ἣ τεῖχος ἐχ πυρὸς χατεσχευα- Ὁ laudibus przconiisque celebrabor ob meorum erga 


πράσχοι ἂν αὔταρχες ὃν συμφλέγειν τοὺς 
' φανήσομαι δὲ ἐπ᾽ αὐτῶν ἔργων διὰ τῆς 
εἷναι καὶ ἐπαίνοις, ὑπὲρ τοῦ μεγέθους τῶν 


ἢ Ἐπισημαντέον δὲ χἀχεῖνοι ἐν τῷ μέσῳ,» 
σταλεὶ; ἄγγελος τῷ ἀγγέλῳ τῷ λαλοῦντι ἐν 
υτέστι τῷ ἐν μέσῳ τῶν ὁρέων ἐπιδεδηχότι 
Ὁ τοῦ πυῤῥοῦ, AÉYEL-« δράμε xat λάλησον 
! νεανίτχον ἐχεῖνον. » Εἰ δὲ χατὰ τοὺς μυ- 
ἐθέλοντας ὁ ἐν μέσῳ τῶν χατασχίων ὁρέων 
j| τοῦ Θεοῦ fv Υἱὸς, πῶς οἷόν τε fy τὸν ἄγ- 
ἀμῆσαι πρὸς αὐτὸν εἰπεῖν, « Δράμς xoi λά-- 
Ἂς τὸν νεανίσχον ἐχεῖνον, λέγων, Καταχάρ- 
οιχτθήσεται ἡ Ἱερουσαλήμ; » Ἴλγγελον vtv 


eos magnitudinem beneficiorum. 


εἰς αὑτοὺς κηδεμονίας“ ὥστε παρὰ πᾶσιν ἐν sÓgr- 
εἰς αὑτὴν εὐεργεσιῶν. 


llla quoque dictio animadvertenda est « inter » 
quod nempe angelus, angelo loquente in propheta, 
id est angelo inter montes, equo rufo insidenti, 
ail :«Curre et loquere adolescentulo illi.» Nam si 
juxta hos mythologos, is qui inter montes umbro- 
sos apparebat, Dei erat Filius, qui audere potuis- 
581 illi dicere :«Curre et loquere adolescentulo illi 
dicens : Copiose habitabitur Hierusalem tP»Etenim 
angelum Filio Dei praecipere aliquid, impossibile 
est: et hoc credere, summa impietatis est : at an 


519 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


gelum angelo significare quid agendum sit, nil mi- A γὰρ τῷ Υἱῷ τοῦ Θεοῦ χελεύειν, τῶν ἀδυνάτων ἦν, 


rum : nam οἱ famulorum est invicem denuntiare 
voluntates dominicas, multoque magis hoc decet 
illos qui ab omnium Domino ad id mittuntur, prout 
nunc accidit, Namque angelo qui loquebatur in 
propheta, et pro urbe orabat, merito angelus mis- 
sus ex sententia Dei, currere 309 ipsi imperat 
et loqui qux opus erat adolescentulo, atque nun- 
liare preces ejus scopum esse asseculas, Deique 
voluntatem erga Hierusalem factam esse benignam : 
oportere autem ipsum propler impetratum Dei fa- 
vorem, libenter jussibus obsequi ; et celeriter ad- 
modum, ei qui ad zdificandam urbem missus fue- 
rat, significare qux Deus de ipsa decreverat. 


xaX youi,e:v δὲ τοῦτο τῆς ἐσχάτης ἐστὶν ἀσεδείας" 
ἄγγελον δὲ ἀγγέλῳ σημαίνειν τὸ πραχτέον, θανμα- 
στὸν οὐδέν" ἐπειδὴ τῶν ὑπηρετῶν ἴδιον proe: ἀλ- 
Aflotg τὰ δεσποτιχὰ βουλεύματα, χκαὶ πολλῷ γι 
πλέον τοὺς ἐπὶ τοῦτο πεμπομένους παρὰ τοῦ πάντων 
Κυρίου. οἷόν τι χαὶ νῦν ἐγίνετο" τοῦ γὰρ ἀγγέλου 
τοῦ λαλοῦντος ἐν αὐτῷ τὴν ὑπὲρ τῆς πόλεως προῦ- 
αγαγόντος δέησιν, εἰχότως ὁ πεμφθεὶ: ἄγγελος χατὰ | 
γνώμην Θεοῦ, δραμεῖν αὐτῷ xaY λαλῆσα' χελεύει τὰ . 
προσήχηντα πρὸς τὸν νεανίσχον, ὡς ἂν εὐαγγελιζό- 
μενος ὅτι περ αὐτῷ τὰ τῆς δεήσεως ἶχται πρὸς 
πέρας, χαὶ δέδοχται μὲν περὶ τῆς Ἱερουσαλὴμ τῷ 
Θεῷ τὰ χρείττω * χρὴ δὲ χαὶ αὐτὸν ὡς ἰσχύσαντα iy 


οἷς ἐδεήθη παρὰ τῷ Θεῷ, μεθ᾽ ἡδονῆς τε tol; χεχελευσμένοις ὑπηρετεῖσθαι, xal μετὰ πολλοῦ τοῦ 


«ἀχους 


γεκβ. 6-7.— Age vero necessaria fiducia ab his  Στίχ. ς΄ -ζ5-- 


ostentis propheta repletus exclamabat dicens : «O, 
o , fugite a terra boreali, dicit Dominus; quoniam 
a quatuor ventis coeli congregabo vos, dicit Donii- 
nus. Ad Sion salvi confugite, vos qui nunc apud 
filiam Babylonis incolitis. » Mandat etiam reliquis, 
qui adhuc in captivitate versantur, ut multa cum 
festinatione ad Sionis montem accurrant confiden- 
tes Dei promissionibus de Hierusalem, qui unde- 
cunque eos illuc se congregaturum spoponderat. 
Atque hic rursusdictio«a quatuor ventis, »haud ali- 
quem numerum, sed potius undecunque denotat, 
ut Judzi qui adhuc Babylonicam regionem incole- 
bant, ad urbem Hierusalem cuncti festinarenl ; in 
qua degentes stabili posthinc salute perfrueptur, 
Deo ipsos jux!a promissa sua custod.ente : quia 
jam tum deleta fuerat Babylon, totaque Babylonio- 
ru:n dominatio desiverat, Darii nimirum regis tom- 
poribus. Simul tamen przdicit de illis qui per illud 
tempus redituri erant. Nam reapse redierunt sub 
Dario non pauci : nihilominus jubet eos Babylone 
reverti, id est de captivitate quam a BDabyloniis 


perpessi erant. Constat autem prophelam sub jussi 


figura przdictionem rel futurz facere. 


Vgns. 8-12. -— « H»c enim ait Dominus omnipo- 
tens : Post gloriam misit me ad. gentes 41: spo- 
liaverunt. vos, quia qui tetigerit vos, quasi qui 
tangat pupillam oculi ejus. Quia ecce ego inferam 
manuin meam super eos; et erunt preda iis qui 
servierant ipsis: 30/g οἱ cognoscetis quia Dominus 
omnipotens misit me. » II:ec ego, inquit, vobis οἷς 
fata recito, Dei qui sicest elocutus jussu, qui misit 
me gloriam ejus nuntiaturum, ac magnitudinem 
potenti: sux, quam conira offensores vestros 
ostendet : tantopere iis succensens qui vos vexare 
voluerunt, quanto iis irasceretur. qui oculorum 
ipsius pupillas lzederet. Patet autem Deum humano 
loquendi more eximiam providentiam suam deno- 
lare voluisse. Tam gravem , iuquit, inimicis vestris 
poenam inferom, ut ab illis expugnandi sint atque 
vastandi, quos antea famulorum eco habebant. 


τῷ ἐπὶ τὴν οἰχοδομὴν ἀποσταλέντι τῇς πόλεως γνωρίσαι τὰ περὶ αὐτῆς δόξαντα τῷ θεῷ. 


᾿Αλλὰ γὰρ ἀναγχαίως θάρσους ix 
Ξιχθέντων ὁ προφήτης πληρωθεὶς ἐδόα λέγων" 
εὯὩὖ, φεύγετε ἀπὸ γῆς Popp, λέγει Κύριος" (ρ. δῇ ᾿ 
διότι ἐχ τῶν τεσσάρων ἀνέμων τοῦ οὐρανοῦ συνάξω 
ὑμᾶς, λέγει Kopto;* εἷς Σιὼν ἀνασώζεσθε, οἱ κατοι» 
χοῦντες θυγατέρα Βαδυλῶνος. » Κελεύει γὰρ δὴ zsl 
τοῖς λοιποῖς τῶν ἐπὶ τῆς αἰχμαλωσίας ὄντων In, 
μετὰ πολλῆς ἐχτοέχειν τῆς σπουδῆς ἐ πὶ τὸ Σιὼν ὅρος, . 
θαῤῥοῦντας τοῖς ἐπηγγελμένοις τῷ Θεῷ περὶ τῆς 
Ἱερουσαλὴμ, ὃς ὑπέσχετο πανταχόθεν αὑτοὺς tk 
αὐτὴν συνάξειν - χἀνταῦθα μέντοι πάλιν τὸεὲχ τῶν 
τεσσάρων ἀνέμων» οὐχ ἀριθμόν τινα, ἀλλὰ τὸ πανιὰ» 
χόθεν δηλοῖ, ὡς ἂν θαῤῥοῦντες οἱ τὴν BaGulumim 
οἰχοῦντες χώραν ἕτι τῶν Ἰουδαίων, ἐπὶ τὴν Ἵεραν-. 
cau ἐπείγοιντο πάντες * οὗπερ διάγοντες βεδαία᾽ 


“ ἕξουσι τοῦ λοιποῦ τὴν σωτηρίαν, τοῦ Θεοῦ κατὰ ei 


D 


οἰκείας αὐτοὺς φυλάττοντος ἐπαγγελίας, ὅτι ab, 
χαθῃρέθη τότε Βχθδυλὼν, καὶ πᾶπα πέπαυτο f, Βυδν. 
λωνίων ἀρχῇ, χατὰ τὸν Δαρείου τοῦ βασιλέως χαιρὶν 
ὅλον * ἀλλ᾽ ὅμως μηνύων τοὺς xat' ἐκεῖνον ὀφεῖ». 
λοντας τὸν χαιρὸν ἀνελθεῖν. Καὶ γὰρ ἀνῆλθον 
Δαρείου οὐχ ὀλίγοι τὸν ἀριθμόν" ὅμως Ex εἧς Boffe- 
λῶνος αὐτοὺς ἐπανελθεῖν χελεύει, ἵνα εἴπῃ τῆς a3 
χμαλωσίας fjv ὑπὸ Βαδυλωνίων ὑπομεμενήκχεσαι. " 
Πρόδηλον δὲ ὡς ἐν ἐπιτάγματος σχήματι μήνυσιντεδ᾽. 
ἐσομένου ποιεῖται. ΓΑ͂ 
Στίχ. wap. — « Mótt τάδε λέγει Κύριος ταῖν ἢ. 
xpitop* Ὀπίσω δόξης ἀπέσταλχέ με ἐπὶ τὰ ἔϑνη V7 
σχυλεύσαντα ὑμᾶς" διότ' ὁ ἀππτόμενος ὑμῶν, (p: T 
ὡς, ὁ ἁπτόμενος τῆς χόρης τοῦ ὀφθαλμοῦ αὐτοῦ" Ὲ 
ἐγὼ ἐπιφέοω τὴν χεῖρά μου ἐπ᾽ αὑτοὺς, χαὶ E 
σχῦλα τοῖς δουλεύουσιν αὐτοῖς, καὶ γνώσεσδε 
Κύριος παντοχράτωρ ἀπέσταλχέ με. » "Tow 
ὑμῖν, φησὶν, εἰρημένα λέγω, τοῦ εἰρηχότος 
σαντος Θεοῦ, ὃς ἀπέσταλχέ με τὴν δόξαν ὑμῖν 
ριοῦντα, χαὶ τὸ μέγεθος τῆς αὐτοῦ δυνάμεως ἧς Uk 
δείξεται χατὰ τῶν ὑμᾶς ἐδιχτχότων " οὕτως ὀργά 
μένος ἐπὶ τοῖς τι λυπεῖν ὑμᾶς βουλομένοις, ὡς 
ὀργισθείη εἴ τις αὐτοῦ τὰς χόρας ϑλάκπτοι * 
ὀφθαλμῶν * εὔδηλον μὲν οὖν ὅτι ἀνθρωπίνως $9 τὴν 
κηδεμονίας ἐξχίρετον εἰπεῖν ἠδουλήθη. Οὕτω Β' 
βαρεῖαν ἐπάξω; φησὶ, τοῖς ἐχθροῖς τοῖς ὑμετέ 
τὴν curabis, ᾿ ξχείνων ἐχπολιορχτθῆ 




















7t z ὧπ 


δὲ! COMMENTARIUS ΙΝ 


τε χαὶ πορθηθῆναι o0; τὸ πρότερον ἐν δούλων εἶχον 
«κάξει" ὡς ἂν ἐξ αὐτῶν γένοιτο δῆλον τῶν πραγμάτων, 
ὅτι γνώμῃ Θεοῦ τοῦ πάντων Κυρίου εὐαγγελίξομαι 
«τῦτα ὑμᾶς. Εἶτα xai πρὸς τὴν πόλιν ἀποστρέψας 
τὸν λόγον * θυγατέρα γὰρ τῆς Σιὼν τὴν Ἱερουσαλὴμ 
εἴωθεν ὀνομάζειν ε Τέρπου xa εὐφραίνου, θύγατερ 
Σιών * διότι ἰδοὺ ἐγὼ ἔρχομαι, χαὶ χατασχηνώσω ἐν 
μέσῳ σου, λέγει Κύριος. » Ἐν ἡδοναῖς ἔσο τοῦ λοι- 
$00, ἕξεις γάρ με kv σοὶ τῇ χηδεμονίᾳ δειχνύμενον" 
ε Καὶ χαταφεύξονται ἔθνη πολλὰ ἐπὶ τὸν Κύριον ἐν 
«f ἡμέρᾳ ἐκείνῃ " xai ἔσονται αὐτῷ εἰς λαὸν, xal 
πατεσχηνώσουσιν ἐν μέσῳ σου, xal γνώσῃ ὅτι Κύ- 
quc παντοχράτωρ ἐξαπέσταλχέ με πρός σε" xal 
κατεχληρονομήσει Κύριος τὸν Ἰούδαν τὴν μερίδα 
αὐτοῦ ἐπὶ τὴν ἁγίαν γῆν, (p. 459) καὶ αἱρετιεῖ ἔτι τὴν 
Ἱερουσαλήμ. » Τοσαύτην 0i, φησὶ, τὴν περὶ ὑμᾶς 
ἐπχιδείξομαι χηδεμονίαν, ὥστε χαὶ τῶν ἀλλοτρίων 
πολλοὺς ἐφ᾽ ὑμᾶς χαταφυγεῖν, Θεὸν ὁμολογοῦντας 
ἑαυτῶν ἐμὲ τὸν παρ᾽ ὑμῶν γνωριζόμενον" οἵ χαὶ τῶν 
οἰκείων ἀποστάντες τόπων τὴν οἴχησιν αἱρήσονται τὴν 
ἂν σοὶ διὰ τὴν κηδεμονίαν τὴν ἐμήν τότε δὴ μάλιστα 
Ὡασεοθέ με Θεοῦ γνώμῃ τοῦ πάντων Κυρίου ταῦτα 


ZACHARLE CAP. il. 533 


À Quamobrem ex ipso rerum eventu patefict me Dei 
voluntate omnium Domini haec vobis nunc denun- 
tiare. Deinde ad urbem quoque sermonem conver- 
tens (nam filiam Sion solet Ilierusalem appellare ), 
« Laetare, » inquit, « et gaude, filia Sion, quia ecce 
ego venio, et habitabo in medio tui, dicit Domi- 
nus. » Lxtitiis posthinc incede; habebis enim me 
tecum, tutelze vi demonstratum. « Confugientque 
gentes multz ad Dominum die illa : eruntque ei in 
populum, et in medio tui habitabunt, et cognosces 
quod me omnipotens Dominus ad te miserit. Εἰ 
possidebit Dominus Judam quasi partem suam in 
terra sancta, et eliget adhuc Hierusalem. » Tantaum, 
inquit, vestri sollicitudinem pre me feram, ut 
alienigena: quoque multi ad vos accursuri sint, 

B Deumque me confessuri qui apud vos agnoscor: 
isti, inquam, a suis locis digredientes, habitare 
apud te malent, patrocinium meum exquirentes. 
Tum vero maxime vos cognoscetis me Dei omnium 
Domini voluntate hzc vobis nuntiare, qui et Judze 
veterem lerfz assignate partem restituet , totam- 
que Hierusalem cunctis splendidam efliciet. 


Opiv εὐχγγελιζόμενον, ὃς τῷ τε Ἰούδᾳ τὴν παλαιὰν αὐτῷ μερίδα τῆς γῆς ἀποδώσει, πᾶταν τὴν Ἱερουσαλέμ 


«& ἀποφανεῖ ταρὰ πᾶσιν λαμπράν. 

Στίχ. ιγ΄. -- Εἶτα ἀχολούθως ἐπάγει" « Εὐλα- 
(είσθω πᾶσα σὰρξ ἀπὸ προσώπου Κυρίου, ὅτι ἐξ- 
ἐγήγερται Ex νεφελῶν ἁγίων αὐτοῦ. » Ὥστε πᾶσιν 
ὁμοίως τοῖς τε οἰχείοις χαὶ τοῖς ἀλλοτρίοις ἁρμόττειν 
δεδοιχέναι λοιπὸν τὸν Θεὸν, ὃς Ex τῶν ἀνωτέρων τό- 
“πον, οὃς oixsiv τε εἴωθε xal ἁγίους Ex τῆς οἰχήσεως 
ἀποδεικνύναι τῆς οἰχείας, χεχίνηται δὲ ἐπὶ βοήθειαν 
ἡμετέραν ἐλθεῖν, τοῦτον φοδεῖσθαι πᾶσιν ἁρμόττον 
«9L; τε οἐχείοις, ὡς ἂν μὴ παρανομοῖεν χαθάπαξ, καὶ 
«οἷς ἀλλοτρίοις ὡς ἂν μηδὲν περὶ τοὺς αὑτῷ προσ- 
ἥκοντας ἐπιχειροῖεν ἔτι. Οὕτω δὴ ταῖς ἀποχαλύψεσι 
«αὐταῖς τὰ ἐπὶ τῆς πρόσθεν ἀποχαλύψεως μηνυθέντα 
Μέαιώσας, ὅτι τετιμωρήσεται τοὺς ἐναντίους, xal 
ὅκι εὐποιήσει τὴν Ἱερουσαλὴμ, ἅπαντάς τε τοὺς 
προσήκοντας αὐτῇ τῶν Ἰουδαίων, ἐφ᾽ ἑτέρας ἀποχα- 
λυήεις τρέπεται μάλα γε πρὸς τὸ προχείμενον ἀναγ- 
χαίας - ἐν alypalocia μὲν γὰρ τυγχάνοντες, xal 
βασιλέως ἐστέρηντο xal ἱερέως, (p. 460) ἃ δὴ xupu»- 
κατα πρὸς τὴν τοῦ ἔθνους συγχράτησιν ἦν τοῦ βασι- 
λέως μὲν ἕν τε τοῖς πολέμοις χαὶ τῇ τῶν λοιπῶν 
denda: τὴν χρείαν παρεχομένου τὴν οἰχείαν, τοῦ 
ἑερέως δὲ τῶν τε δεήσεων xal τῶν ἱχεσιῶν xal πάσης 
δὴ τῆς Θεῷ προσηχούςης ἐξάρχοντος λειτουργίας. 
Ὅπερ οὖν χαὶ ὁ προφήτης Ὡσηὲ προλέγων, € Διότι 

μέρας, » φησὶ, « πολλὰς χαθίσονται οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ 
οὐκ ὄντος ἄρχοντος, οὐδὲ οὔσης, θυσίας, οὐδὲ ὄντος θυ- 
Φαστηρίου. οὐδὲ ἱερατείας, οὐδὲ δήλων. » Δειχνύει δὲ 
διὰ τῆς παρούσης ἀποχαλύψεως ὁ Θεὸς τῷ προφήτῃ 
εἷς ὥδασχαλίαν παντὸς τοῦ λαοῦ. ὅτι xal ταῦτα ἃ 
δὲ μέγιστά τε ἣν χαὶ πρῶτα καὶ ἀναγχαῖα πρὸς τὴν 

|. — *92 χωινοῦ συγχράτησιν, ὧνπερ ἐπὶ τῆς αἰχμαλωσίας 
εἰχὸς ἑπτέοτιντο, ἀποδοθήσεται νῦν αὑτοῖς παρὰ τοῦ 


ra 


PD 3 - 


9?! Ose. i115, 4. 


Parnmor. Gs. LXVI 


Vgns. 45. — Deinde pergit dicere : « Timeat uni- 
versa caro a facie Domini, quoniam consurrexit 
305 de nubibus sanctis suis. » Cunctos zque 
tum domesticos tum alienigenas timore Dei percelli 
deinceps decet , qui de supernis locis , quos inco- 
lere solet, quosque sanctos incolatu suo cfficit, 
nuuc vero 3d opem nobis ferendam procedit. Hunc 
a suis omnibus timeri oportet, ut omnino non pec- 
cent; ab alienigenis autem, ne unquam postea 
populum ei addictum Izgdere ausint. Sic igitur post- 
quam bis revelationibus, res priore revelatione 
praedictas confirmavit, nempe quod adversarios 
puniet, et urbi Hierusalem bene faciet, nec non 
omnibus in ipsius ditione Judzis; ad alias transit 
revelationes buic proposito apprime congruas. 
Etenim in captivitate versantes, rege carebant ac 
sacerdote, qui ambo maxime ad firmam gentis con- 
stitutionem necessarii erant : ut rex nimirum bellis 
gerendis reliquisque regni usibus exsequendis opr- 
ram suam navaret, sacerdos autem precibus et 
D supplicationibus, el universe Deo debit» liturgi:e 

prxesset. Quod Oseas quoque propheta predi- 

cens , « Quia dies multos, » inquit, « sedebunt filii 

Israelis sine principe, sine sacrificio, sine aitari, 

sine vatibus *".» Presente vero revelatione ostendit 

prophete Deus ad totius populi eruditionem, fore 
ut liec ipsa qua ad continendam rempublicam 
maxima sunt el prima ac necessaria, quibus in 
captivitate carebant, ipsis a Deo reddantur * quia 
urbs nimirum cum gente omnem ornatum suum 
receptura erat. Sic ergo aib: 

Θεοῦ, ἅτε τύς πόλεως σὺν τῷ ἔθνει πᾶσαν τὴν εὐχο- 


C 


Calav ἀπολαμδάνειν μελλούσης τὴν οἰχείαν. Λέγει τοίνυν οὕτωζ᾽ 


11. 


525 
CAP. 1f. 
γε. 1-5. — « Et ost-ndit mibi Dominus Jesum 
sacerdotem magnum, stantem. ante faciem angeli 
6) εἶπ], et diabolus stabat a dextris ejus, ul adver- 
«Sretur οἱ. Et dixit Dominus 306 diabolo : In- 
crepet Dominus te, diabole; et increpet te Dominus 
qui elegit llierusalem. Nonne ecce hoc ut. torris 
erutus de igne est? Et Jesus indutus crat vestibus 
sordidis, et stabat ante faciem angeli. lespondit- 
que, et ait. acstantibus coram facie sua dicens : 
Auferte. vestimenta sordida ab eo. Dixitque ei : 
Ecce abstuli iniquitates tuas; οἱ induite eum po- 
dere, et. imponite mitram ac cidarim mundam su- 
per caput ejus. Et circumjecerunt ci vestimenta : 
et imposuerunt mitram ac cidarim mundam super 
capul ejus. » Necessario sacerdotii restitutionem 
in sacerdotis persona vidct; neque enim sacerdo- 
tium per se visibile est, sed ir iis tantum quibus 
illud gerere commissum est. Videl ergo Jesum sa- 
cerdotem m»gnum (porro magnum dicit illum qui 
successionis jure , ministerium  Aaroni  attri- 
butum gerebat) angelo astantem, quoniam om- 
nium liominum angelis cura commissa est; sicut 
etiam Dominus in Evangeliis ait : « Angeli eorum 
semper vident faciem Patris. mei qui in coelis 
est ὅδ.» Tum et in Actibus beatorum apostolorum, 
« Angelus ejus est, » de beato Petro dixerunt qui- 
dam. Necessario autem hic eliam coram angelo 
ronsistens apparet , id est coram illo cui curandus 


a diviua voluntale coimnmissus fuerat. Stabat item C 


diabo!us adversans ei, cujus negotium est lhomi- 
uum bono adversari. llic , inquit , nocere illi tota 
opera satagebat, omui legitimo ministerio repelleus, 
quod alioquin in captivitate peragere non licebat. 
Dicit autem hunc a Deo increpitum, qui llierusa- 
lem peculiariter sibi asciverat : atque ita ostendit 
diabolicum oranem conatum Dei protectione fuisse 
compressum; qui postquam sibi propriam Ilieru- 
salem vindicaverat , necessario ctiain sacerduti 
dignitatis suze decus reddidit. 


γνοίη πᾶσαν τὴν ἀντίστασιν τὴν διαδολιχὴν ὑπὸ τῆς τοῦ Θεοῦ πεπαυμέντν χηδεμονίας" 


7i£:.0D0Iu MOPSUESTENI 


521 
ΚΕΦ. I. 

Στίχ. a'-s'. — «[Καὐ ἔδειξε μοι Κύριος τὸν Ἰησοῦν 
τὸν ispía τὸν μέγαν ἑ:τῶτα πρὸ προσώπου ἀγγέλῳ 
Κυρίου" xaX ὁ διλύολος εἰστήχει ἐχ δεξιῶν αὐτοῦ τοῦ 
ἀντιχεῖσθαι αὐτῷ xa εἶπε Κύριος πρὸς τὸν διάδο- 
λον" Ἐπιτιμήσαι Κύριος ἐν σοὶ, διάδολε, καὶ ἔπ:τι- 
μέσαι Kootog ἐν σοὶ ὁ ἐχλεξάνλενος τὴν Ἱερουταλέμ. 
Οὐχ ἰδηὼ τοῦτο ὡς δαλὼς ἐξευπασμένος χατὰ πυρύς; 
Καὶ Ἰντοῦς ἣν ἐνδεδυμένος ἱμάτια ῤνπαρὰ, xa εἰ- 
στύίχει πρὸ προσώπου τοῦ ἀγγέλου " xaX ἀπεχρίθη 


χαὶ εἶπ πρὸς τοὺς ἐστηχότας πρὸ προσώπου αὑτοῦ 
λέτων * (p. 461) ᾿Αφέλετε τὰ ἱμάτια τὰ ῥυπαρὰ ἀπ' 


αὐτοῦ" καὶ εἶπε πρὸ; αὐτὸν, Ἰδοὺ ἀφήοηχα ἀπὸ σοὺ τὰς 
ἀνομίας σου" xal ἐνδήσατΞ αὑτὸν ποδήργ, καὶ imi- 
θετε μίτραν xaX χίδαριν χαθαρὰν ἐπὶ τὴν χεφαλὲν 
αὐτοῦ xa περ'έθαλον αὐτὸν ἱμάτια, χαὶ ἐπέθγυχαν 
μίτραν καὶ χίδαριν καθαρὰν ἐπὶ τὴν χεφαλὴν αὑτοῦ.» 
'Avayxaiog δὴ τῆς ἱερωσύνης τὴν ἀποχατάστασιν 
ἐπὶ τοῦ προσώπου τοῦ ἱερέως ὁρᾷ, ἅτε xai τῆς ἱερω» 
avr, οὐ χαθ᾽ αὑτὴν φαινομένης, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῶν μετα» 
χειρίζεσθαι τεταγμένων αὐτήν. Ὁρᾷ τοίνυν Ἰησοῦν 
τὸν ἱερέα τὸν μέγαν, μέγαν δὲ λέγει τὸν χατὰ διαδο- 
XX» τὴν τῷ ᾿Ααρὼν προτήχουσαν ἐχτελοῦντα λει» 
τουργίαν, ποὺς ἀγγέλου μὲν ἑστῶτα, ἐπειδὴ πάντων 
μὲν ἀνθεώπων ἄγγελο! τὴν ἐπιστασίαν εἰσὶν ἐπιτε- 
τραμλιμένοι (02)* χαθὼς ὃ v: Κύριος ἐν τοῖς Ebay 
γελίοις φησίν “ « Ol ἄγγελοι αὐτῶν διὰ παντὸς BM- 
πουσι τὸ πρόσωπον τοῦ ΠΙστρός pou τοῦ ἐν τοῖς οὐ» 
pavoi;* » ἕν «s ταῖς Ποάξετι τῶν uaxapiev ἀπο» 
στόλων, ὅτι € Γλγγελος αὐτοῦ ἔστι,» περὶ τοῦ μα» 
χαρίον λέγοντες Πέτρου. ᾿Αναγχαίω: δὲ xai οὗτος 
πρὸ προτώπου φαίνεται ἀγγέλου, τουτέστι τοῦ τὶν 
χυδεμονίαν αὑτοῦ χατὰ θείαν ἐπιτετραμμένου βου» 
λέν" εἰστέχε! bb xal ὁ διάδολος τοῦ ἀντικεῖσθαι αὖ- 
τῷ, ὅπερ (θ4) ἔργον ἀντιπράττειν τοῖς τῶν ἀνθρώπων 
ἀγαθοῖς. Οὗτος δὴ, φησὶ, καὶ τότε ἐπηρεάζειν αὑτῷ 
πᾶσαν εἶχεν σπουδὴν, ἐξωθῶν αὐτὸν τῆς τεταγμένης 

αὐτῷ λειτουργίας, (403) ἣν οὐδὲ ἐχτελεῖν αὐτὸν ἐπὶ τῆς 
αἰχμαλωσίας οἷόν τε ἦν. Λέγει δὴ τούτῳ τὸν θεὸν 
ἐπιτιμῆσαι τὸν τὴν Ἱερουσαλὴμ ἐκλεξάμενον, ὡς ἂν 


ὃς τὴν Ἱερουσαλὴμ 


ἐχ)εξάμενος, ἀναγχαίως χαὶ τούτῳ τῇ : ἱερωσύνης ἀποδίδωσι τὴν εὐπρέπειαν. 


307 Jam verla;* tanquam torris deigneerutus,» D 


significant, quod Ceu si quis lignum mox igne 
cousumendum, extractum scrvet. incolume: ita 
Deus hunc sacerdotem, igne veluti captivitatis 
correptum et mox comburi periclitantein, erui et 
urgentibus malis subduxi. Indutus porro crat 
vestimentis sordidis Jesus, pro eo ac dicat. illum 
captivitatis luctu obrutum (in quo versaus extra 
einnino divinam liturgiam erat, et gravi setvitio 
addictus), illum, inquam, juberi a Deo sordibus iis 
»poliari adstantium manu, id est liturgicarum 
virtutum opera; que divine voluntati obsequen- 
les captivitatis veste illum. exuerunt, omnique 


VOMaulis xvi, 1. Act. xin, Do. 


Τὸ δὲ, « ἰδοὺ τοῦτο ὡς δαλὸς ἐξεσπασυένος ix 

πυρὺς.ν ἵνα εἴπῃ ὅτι, ὡς ἂν εἴ τις ξύλον μέλλον ὑπὸ 
πυρὴς κατανχλίτχεσθαι ἀθρόον, ἐχοπάσας ἀδλαίὲς 
τηρίσειεν. οὕτω δὴ xal τοῦτον ὡς ἐν πυρὶ τῇ τῆς 
αἰχμαλωτίας ἀνάγχῃ χαθεστῶτα xai χαταφλεχθῆναι 
ὑπ᾽ αὐτῆς μιχροὺ χινδυνεύοντα ἐξέσπασά τε χαὶ τῶν. 

περιεχόντων ἀπέλλαξα xaxov. Ἐνεδέδυτο δὲ͵ φησὶν, 
ἱμάτια ῥυπαρὰ ὁ Ἰησοῦς, ἵνα εἴπῃ ὅτι, Τὸ περιχεχν- 
μένον &x τῆς αἰχμαλωσίας αὑτῶν πένθος, ἕν ᾧπερ 
διΐγε παντελῶς ἔξω τῆς λειτουργίας ὑπάρχων τῆς 
θείας, ἐν βαρύτητι καθεστὼς δουλείας, ταῦτα ἀφελεῖν 
ἀπ᾿ αὑτοῦ τοῖς ἐστηχόσιν ἐπιτάττει Θεός " τουτέστω 
«al; ὑπηρετουμέναις λειτουργιχαῖς δυνάμεσιν, ὅτε 


(65) Ohserva Mopsuesteni, imo SS. Bibliorum, sententiam de angelis hominum custodibus. 


(64^ Num pro οἵπερ 


525 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. ΠΙ. 


596 


«al, θείαις ὑπτρετούμεναι βουλαῖς ἀφεῖλόν τε αὑτοῦ A predicto luctu, et in propriam urbem reduxerunt. 


τῦὺς αἰχμαλωσιας τὴν ἐσῆήτα, xal τὸ πένθος ἅπαν 
ἐχεῖνο, xal εἰς τὴν πόλιν ἐπανήγαγον τὴν οἰχείαν. 
Εἶτα τούτου γεγονότος, φησὶ πρὸς αὐτόν" ᾿Αφήρηχα 
κλπας τὰς ἀνομίας σου" δηλῶν ὅτι τὰ τῆς αἰχμαλω- 
sia; λέλυται χαχὰ, ἐπειδὴ τῶν ἁμαρτιῶν ἀφεΐλε τὴν 
μνήμην. (p.463) Εἶτα ἑξῆς χελεύει τὸν ποδήρη τε 
αὐτὸν ἐνδύσασθαι xal περιτεθῆναί τε αὐτῷ τὴν τε 
μίτραν xa τὴν χίδαριν, εἰς ἔνδειξιν τοῦ τῆς lzpo- 
σαὔνης αὐτῷ λοιπὸν ἐπιτετράφθα' τὴν ἐξουσίαν" ὅπερ 
οὖν χαὶ γέγονε χατὰ τὸ σύνθημα τὸ θεῖον. Ταῦτα 
εἰοηχὼς ὁ προφήτης εἰς ἔνδειξιν τοῦ τὴν ἱερωτύνην 
αὐτοῖς ἀποδεδόσθαι, xal τὸν ἱερέα πάλιν ἐπὶ 
πρᾶγμα παῤῥησίαν τε ἔχοντα χαὶ ἐξουτίαν, ἐπάγει' 
Στίχ. ς΄, ζ΄. --- ες Καὶ ὁ ἄγγελος Κυρίου πρὸς 'In- 
συὺν λέγων, Τάδε λέγει Κύριος παντοχράτωρ᾽ Ἐὰν 
ἐν ταῖ- ὁδοῖς μου πορεύσῃ, χαὶ ἐὰν τὰ προττάγματά 
pos φυλάξτς, xai σὺ διαχρινεῖς τὸν eixó) μη. χαὶ 
ἐὰν διατυλάστῃς τὴν αὐλὴν μου, χαὶ δώσω ἄναστρε- 
φομένους £v p iato τῶν ἑστηκότων τούτων. ν ᾿Αχολού- 
Ow. ἀπειλττότι τῆς ἱερωτύνης τὴν ἐξυυτίαν ταῦτα 
εἰρῖ, σθαὲ φησιν" ὡς ἂν γνοίη ὅπως αὐτὸν μεταχειρί- 
ζεσθαι προτῆχε τὴν λειτουργίαν. EXw γὰρ, φησὶ, 
ἂταμένης τῶν προστεταγμένων παρ᾽ ἐμοῦ φροντίδα 
ποιούμενος, ἔσῃ μὲν ἐν ἱερέως αὐθεντίᾳ χρίνω" τοῖς 
&22- χαὶ τῇ αὐλῇ ὃὲ τῇ ἐμῇ τὴν προτήχουσαν φυλα- 
χὴν διὰ τῆς ἐπιμελείας προσάγων τῆς οἰχείας, z202- 
πίμῴεις Ób xai εἰ: διαδίχους τὴν τιμὴν, οἱ γενή τον- 
«αι ἐν μέσῳ παντὸς τοῦ λαοῦ τὴν προσήχουταν αὐ- 
«οἷς ἐκτελοῦντες λειτουργίαν. Εἶτα xal τῇς βασιλείας 
τὴν ἀποχατάστατιν διλῶν, οὕτω λέγε: " (p. gat) 
« “Ἄχουε δὴ, Ἰησοῦ ὁ ἱερεὺς ὁ μέγας, σὺ xov ol 
&Ànsíow σοὺ ol χαθήμενοι πρὸ προσώπου σου " διότι 
ἄνδρες τερατοπχόποι εἰσίν. » Ἵνα εἴπῃ, Πρὸς σέ μοι 
ὁ λόγος, χαὶ πάντας τοὺς σὺν σοὶ ἄρχε!ιν τοῦ λαοῦ 
-Στ-ιπτευμένους, ἕν τε διδασχαλίᾳ χαὶ ἐξηγήσει νοι - 
μων, καὶ τῇ λοιπῇ τῶν εἰς θεοσέδε:αν ἠχόντων λει- 
enpyía  οὺς τερατοσχόπους διὰ τοῦτο χαλεῖ, ᾧ; τῶν 
mpi τοῦ Θεοῦ παραδόξως: γινομένων τὰς αἰτίας oxo- 
φεῖν τΞ χαὶ εἰδέναι οἵους τε ὄντας, Τί οὖν φησί; 
Ezig. v, θ΄. --- « Διότι ἰδοὺ ἐγὼ ἄγω τὸν δοῦλόν μου 
ἀσετολήν- διότι λίθος ὃν ἔδωχα πρὸ προσώπου 1η- 
wy, ἐπὶ τὸν λίθον τὸν ἕνα ἑπτὰ ὀφθαλμοί εἶτιν. » 
bom rà. φησὶ, τὸν δοῦλον τὸν ἐμὸν, τὸν Ζοροῤάδελ 
λέω», χαὶ ἀποχαθίστημι τῇ βασιλεία, ἀνατολῖς οὐχ 
f λαμπρὸν τῇ τῆς (sic) ἐξουπίχ δειχνύς. Τοῦτον 
δὲ ὥσπερ τινὰ λίθον τίθημι πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν τῶν 
οὖν, £z ᾧπερ ἐστερίχθαι oe χρὴ. παρέχοντα μὲν 
αὐτῷ vh. ix τῶν προσευχῶν xal τῆς ἱερωπύνῃς 
βοίθειαν, χομλιζόμενον Ot παρ᾿ αὐτοῦ τὴν 
ἔν ἐν τοῖς χατὰ τῶν ἐναντίων ἐπιδείχνυται T 


σπουδὴν, 
ολέμοις, 
ὡς 1v ἐν εἰρήνη, διάγοντες ἐχτελοίττε τὴν ἱερωσύνην 
δεόντω: θαῤ΄τ-ῖἷν δὲ σὲ τούτῳ προτῖχε τῷ λίθῳ, 
ἐπτὰ μετέχει αὐτὸν ὀφηῃχλλῶν νομίζοντα. KXvzao0a 
δὲ τῷ ἔπτὰ οὐχ ἐπὶ ἀχοιδολογία: ἀριθιλοῦ λέγει, ἀλλ᾽ 
iva εἴπτ ὅτ᾽ Δυνήσεται ὃς ταῦτα ὁ Ζοροθάθελ 
βχπιλείχν map ἐμοῦ mpojiiots Us S, ἐπε ΜΙΝ πολ 
«:.2 χαὶ dea αὐτῷ z35í20 Ru £zoVay τὴν μὴν, 

(p. 465) καὶ τὴν ἐπιμέλτιαν ἀφ᾽ ἧξ τί γενήσεται 


Quo facto, cunctas, ait, abstuli iniquitates tuas ; ita 
ostendens dissoluta esse captivitatis 1nala, quia 
peccatorum memoriam deleverat. Deinde jubet 
ut podere eum induant, mitram atque cidarim cir- 
cumponant, ut ostendat. traditam. ei in posterum 
sacerdotii dignitatem : quod reapse divino decreto 
contigit. His dictis, ob significaudam sacerdotii 
Israelitis restitutionem, et sacerdotem abhinc con- 
sueto ministerio destinandum fore, qui proprio 
officio confidenter et recto jure fungetur, pergit 
dicere : 


τῆς συνήθους ἐξετάζεσθα: λειτουργίας, τὴν οἰχείαν περὶ τὸ 


B Vens. 6, 7. — «Et angelus Dominidicebat Jesu : 


Hzc ait Dominusomnipotens: Si in viis meis ain- 
bulaveris, et mandata inea servaveris, et tu do- 
mum meam judicabis : et si atrium meum custo- 
dieris, et dabo tibi qui conversentur in medio 
stautiu:n istorum. » Opportune ait dicta hxc fuisse 
homini qui sacerdotii diguititem susceperat, ut 
idem azuosceret quomodo gerere ministerium de- 
beret. Si enim perseveraveris, inquit, in pracepto- 
rum meorum observantia, manebit tibi sacerdota- 
lis auctoritas judicandi de omnibus. Εἰ δὶ atrio meo 
convenienlem custodiam sedulitate tua adlibueris, 
308 posteris quoque d.gnitatem tuam transmnit- 
les, qui in medio universi populi jure ad. se peritis 
nentem exercebunt liturgiam. Postea regui quoque 
instaurationem innuens, ait : «Audi, Jesu sacer- 
dos magne, tu οἱ proximi tui qui sedent ante fa- 
ciemp tux, quia viri spectatores portentoru:n sunt.» 
ld est, Ad te sermo. meus atque ad omnes quibus 
tecum populi principatus creditus est, ut magiste- 
rio legisque interpretatione fungamini, el reliquo 
rerum divino cultui addictarum ministerio : quos 
homines appellat porlentorum spectatores, ceu 
rerum pr:ter exspectationem ἃ Deo patratarum 
causas considerare οἱ, cognoscere idoneos, Quid 
ergo ait? 

Vias. 8, 9. — « Ecce enim ego adluco sereum 
meum, Oriertem : quia lapis quem dedi aute faciem 
Jesu; super lapidem uuum septem oculi sunt. » Ego 
enim, inquil, servum meum, id est Zorobabelein, 
regem constituo, soli orienti splendore parca; ob 
dignitatis 55 amplitudinem. Hunc vero ceu quem- 
dain lapidem propono coram oculis tuis, in quo te 
firmiter niti oportet, eidein que exl bere. precum et 
sacerdotii auxilium, vicissimque ab οὐ referre. tu- . 
lelain, quam. bellis contra. hostea gerendis repen- 
dit, ut pace. fruentes sacerdotio rite. fungamini., 
Confidere autem. te huic lapidi oportet, et septein 
eunt habere oculos existimare, Jun. hoc etiam. loco 
vocabulum septem baud de exacto numero ail, sed 
ub dicat Zorobabelem ad hxc validum fore, a me 
Scilicet in regnum  provectum ; quia ei multam at- 
que ineabilem providentiam meam curamque im- 
pendam, qua majus incrementum capiet. « Ecce ego 
fudio foveam, dicit Dominus omunipet^ns, et. con- 


527 


THEODOR! MOPSUESTENI 


523 


trectabo omnem iniquitatem terr: illius die una. » A πλέον. « Ἰδοὺ ἐγὼ ὀηύσσω βόθρον, λέγει Κύριος 


Adeo illum potentem efficiam, ut omnes viriute 
suia bellica hostes fugans, quasi fovea quadam exi- 
tio eos obruat, mex ukionis minister, propterea 
309 quod mei juris terram violare voluerint, cui 
ego regem  praesse statueram.. Mox auxilii quoque 
magnitudinem ostendens, et quantopere a Zoroba- 
belis ope bellica juvandi sint: «Die illa, dicit 
Dominus omnipotens, convocabit unusquisque pro- 
ximum suum sub ficum suam. » Et hostes quidem, 
hoc duce illa patientur; qui autem de populi mei 
numero erunt, multa cum voluptate frugibus suis 
vescentur, ila ut etiam continuo ad mutua con- 
vivia invitent. Atque hactenus dictis regni et sa- 
cerdotii demonstrata instauratione, deinde ponit 


παντοχροάτωρ, xaX ψηλαφήσω πᾶσαν τὴν ἀδιχίαν τῆς 
γῆς ἐχείνης ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ. » Οὕτω γὰρ αὐτὸν ἐργά- 
σομαι δυνατὸν, ὥστε πάντας διὰ τῆς ἐχείνου στραξτη- 
γΥίας τοὺς πολεμίους τρεπόμενος, ὥσπερ βόθρῳ τιὦὺνὶῖ 
τῇ ἀπωλείᾳ περιδάλλειν διὰ τῆς ἐμῆς τιμωρίας, 
ὑπὲρ ὧν ἂν ἀδιχεῖν ἔλωνται τὴν ἐμοὶ προτέχουσαν 
γῆν, ἮὮσπερ οὖν ἔταξα προεστάναι τὸν βασιλέα Εἶτα 
χαὶ τὸ τῆς βοηθείας μέγεθος δεικνὺς, οἷόν τε Ex τῆς 
τοῦ Ζοροδάδελ ἀπολαύσουσι στρατηγίας, ε Ἐν τῇ 
ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, λέγει Κύριος παντοχράτωρ, συγχαλέ- 
σεται ἕχαστος τὸν πλησίον αὐτοῦ ὑποχάτω συχῆς 
αὑτοῦ. » Οἱ μὲν γὰρ ἐχθροὶ τούτου στρατηγοῦντος 
πείσονται ἐχεῖνα" ol δὲ τῷ λαῷ προσήχοντες τῷ ἐμῷ, 
μετὰ πολλῆς τῆς ἡδονής ἀπολαύσουσι τῶν οἰχείων 


revelationem aliam necessario prorsus post pre- B χαρπῶν, ὥστε xal συνεχῶς ἐπὶ ἑστίασιν συγχαλεῖΐν 


dicta-sibi oblatam. Sic ergo dicit : 


ἀλλήλους. Ἐν δὲ τούτοις τῆς τε βασιλείας xaY τῆς 


ἱερωσύνης τὴν ἀποχατάστασιν δηλώσας, ἑξῆς τίθησιν ἀποχάλυψιν μάλα γε ἀναγχαίως ἐπὶ τοῖς εἰρν, μένοις 


αὐτῷ δειχθεῖσαν. Λέγει δὲ οὕτως " 
CAP. IV. 

Vgns. 1-3. — « Et reversus est angelus qui lo- 
quebatur in me, οἱ suscitavit me sicut suscitari 80 - 
let homo de somno suo. Dixitque mihi : Quid. tu 
vides? » Rursus angelum in se loquentem denotat 
illam humana forma praeditum qui inter montes 
umbresos equo rufo insidens apparuerat. Didici- 
mus enim satis evidenter, ex superioribus, prophe- 
tam de illo ipso in se loquente ubique verba fa- 
cere, à quo nunc etiam se excitatum dicit, quasi 
somno quodam sopitum ob przdictarum rerum con- 
templationem ; et de presente ostento interroga- 
tum, quidnam videret : ut ipse videlicet visionem 
suam recitaret, ille autem ostenti sensum expla- 
naret. « Et dixi: Vidi, et ecce candelabrum au- 
reum, et lampas super ipso, et lucerna septem su- 
per eodem, una dextrorsum, altera sinistrorsum. » 
Candelabrum quidem, indicium divina grati: est, 
in terra quidem succens:e, sed usque ad res ullra 
terram positas devenientis; quippe quae omnia ad- 
ministrat : quam etiam 81 recte, ceu grandem 
atque illustrem, vidit auream totam, quia prz» qua- 
libet terrena materia preliosissimum  auruin est. 
Jam lanipas illi imposita demonstrat radiantem ab 
alto super omnes terrigenas ex divina gratia lucem. 
Videt autem lucernas septem, ut perfectionem  co- 


ΚΕΦ. A'. 

Στίχ. a'-v' .— « Καὶ ἐπέστρεψεν ὁ ἄγγελος 6 λαλῶν 
ἐν ἐμοὶ, καὶ ἐξήγειρέ με, ὃν τρόπον ὅτ᾽ ἂν ἐξεγερϑῇ 
ἄνθρωπος ἐξ ὕπνου αὐτοῦ" xal εἶπε πρός με. Τί σὺ 
βλέπεις ; »"AyYy6Xov πάλιν τὸν ἐν αὐτῷ λαλοῦντα δηλῶν 
ἐχεῖνον τὸν ἐν ἀνθρώπου μορφῇ ἐν μέσῳ τῶν χατασχίων 
ὁρέων ἐφ᾽ ἵππου φανέντα πυῤῥοῦ * μεμαθήχαμεν γὰρ 
ix τῶν ἀνωτέρων ἀχριθδῶς, ὅτι αὐτὸν ἐχεῖνον ἐν αὖ- 
τῷ λαλοῦντα πανταχοῦ λέγει" ( p. 406) ὃν καὶ νῦν 
φησιν ἐξεγεῖραι μὲν αὐτὸν ὡς ἂν ἐξ ὕπνου τινὸς 
χατεχόμενον τῇ τῶν ἤδη δειχθέντων Ücopía - περὶ tk 


C τῶν νῦν δειχνυμένων πάλιν ἐρωτῶντα αὐτὸν ὅ τι ποτὲ 


βλέποι, ἵν᾿ ὁ μὲν εἴπῃ τὴν ὄψιν, ὁ δὲ τῶν δειχθέντων 
δηλώσῃ τὸν νοῦν. Λέγει τοίνυν * « Καὶ εἶπον' Ἑώρα- 
xz, xal ἰδοὺ λυχνία χρυτῇ ὅλη, xal τὸ λαμπάδιον 
ἐπάνω αὐτῆς, καὶ ἑπτὰ λύχνοι ἐπάνω αὐτῆς" καὶ 
δύο ἐλαῖαι ἐπάνω αὑτῆς, μία Ex δεξιῶν τοῦ λαμπᾶ- 
δίου αὐτῆς, xai μία ἐξ εὐωνύμων. » Ἢ μὲν λυχνία, 
δήλωσις τῆς θείας χάριτός ἔστιν, ἁπτομένης μὲν τῶν 
ἐπὶ γῆς, διηχούσης δὲ ἄχρι τῶν ὑπὲρ γῆν πραγμά» 
των, ἅτε τῶν ἁπάντων ταύτῃ διοιχουμένων * ἣν χαὶ 
εἰκότως ὡς μεγάλην τε xai περιφανῆ, χρυσὴν ὅλην 
εἶδεν. Ἐπειδὴ χρυσὸς ἀπασῶν τῶν ἀπὸ γῆς ὑλῶν 
ἐστι τὸ τιμιώτατον * τὸ δὲ ἐπάνω αὐτῆς λαμπάδιον 
δηλοῖ τὸ Ex τῆς χάριτος τῆς θείας ἐξ ὕψους ἅπαντας 
τοὺς ἐπὶ γῆς περιλάμπον φῶς " ἑπτὰ δὲ λύχνους ὁρᾷ, 


p'amque gratie ostendat ; veluti superius aiebat D τὸ τέλειόν τε χαὶ πλούσιον τῆς χάριτος δεικνύς " ὡς 


Deus, « superuno lapide oculos septem, » ob signifl- 
candam providenti& sux magnitudinem. Deinde 
narrat utrinque in candelabro oleas, dextrorsum 
unam, sinistrorsum alteram : quz res regnum de- 
notabat ac sacerdotium ; que duo dignitatis cul- 
mina inte: homines esse Deus constituit : et abillo 
quidem negotia tractari, quz ad presentis vitze 
statum sunt idonea ; ab hoc autem bomines usque 
ad Deum admoveri. 

γε. 4.7. — Postquam hzc angelo se vidisse 
dixit propheta, sic prosequitur : « Εἰ interrogavi, 
dixique angelo, qui loquebatur in me, dicens : 
Quid sunt hzc. Domine? ltesponditque angelus qui 


ἀνωτέρω λέγει τὸ, « Ἐπὶ τὸν λίθον «by ἕνα &mtà 
ὀφθαλμοί εἶσιν, » ἵνα εἴπῃ τῆς ἐπιμελείας τῆς οἰχείας 
τὸ μέγεθος. Εἶτα ἑχατέρωθεν τοῦ λαμπαδίου ἐλαίας, 
τὴν μὲν Ex δεξιῶν, τὴν δὲ ἐξ εὐωνύμων᾽ ὅπερ ἐδήλου 
τὴν τε βασιλείαν χαὶ τὴν ἱερωσύνην, ἅπερ ἀχρότατα 
παρὰ τοῖς ἀνηρώποις εἶναι δέδωχεν ὁ Θεός" ὡς τῇ 
μὲν διοικεῖσθαι τὰ πρὸς τὴν τοῦ παρόντος βίου xatá- 
στασιν ἐπιτήδεια, τὴν δὲ αὐτάρχη τυγχάνειν εἰς τὸ 
προσάγειν ἀνθρώπους Θεῷ. 

τίχ. δτ-ξ, — (p. 407) Ταῦτα πρὸς τὸν ἄγγελον 
ἑωραχέναι ὁ προφήτης εἰπὼν, ἐπάγει" « Καὶ ἐκ- 
ηρώτησα, xal εἶπον πρὸς τὸν ἄγγελον τὸν λαλοῦντα ἐν 
ἐμοὶ, λέγων" Τί ἔστι ταῦτα, Κύριε ; Καὶ ἀπεχρίθη 


COMMENTARIUS IN ZACHARUE CAP. IV. 


539 


ὃ ἄγγελος ὁ λαλῶν ἐν ἐμοὶ, xal εἶπε πρός ge λέγων’ À loquebatur in me, arque milii. dicens : Non agno- 


Οὐ γινώσχεις τί ἐστι ταῦτα ; Kal εἶπον, Οὐχὶ, Κύριε. 
καὶ ἀπεχρίϑη xai εἶπε πρός με λέγων" Οὗτος ὁ λό- 
γὸς Κυρίου πρὸς Ζοροδάδελ λέγων, Οὐχ ἐν δυνάμει 
μεγάλῃ, οὐδὲ ἐν ἰσχύϊ, ἀλλ᾽ ἐν Πνεύματί μον, λέγει 
Κύριος παντοχράτωρ. » Οὗτος δὴ ὁ ἄγγελος, ὃν ἐν 
αὐτῷ λαλεῖν ὁ προφήτης λέγει, οὗτος δὴ xai τὰς 
ὑπὲρ τῆς Ἱερουσαλὴμ δεήσεις ὥφθη ποιούμενος, ὡς 
ἀπάντων μὲν τῶν χατὰ τὴν Ἰουδαίαν τὴν ἐπιατα- 
αἰαν ἐπιτετραμμένος " ἀναγχαίως δὲ xai ὑπὲρ τὴν 
αὐτῶν δέησιν προσάγων τῷ Θεῷ. Ὅθεν xal ὁ προ-- 
φήτης τοῦτον χαὶ ἐρωτᾷ, xai τὰ xa0' ἔχαστον μαν- 
Gávst* ἐπειδὴ πάντων τῶν δειχθέντων δήλωσιν ἐχόν- 
των, τῆς περί τε τὴν πόλιν χαὶ τὸ ἔθνος τοῦ Θεοῦ 
φιλοτιμίας, ἀναγχαίως ἥρμοττεν, παρὰ τούτου τὰ 
καθέχαστον τῶν δειχνυμένων, ὅπως ἔχοι, μανθάνειν. 
Συντόμως οὖν εἶπεν αὐτῷ τῶν δειχθέντων τὴν δύνα- 
μιν, ὅτι τῆς χάριτός ἐστι δήλωσις τῆς θείας, ἣ xoi 
τὴν τοῦ Ζοροδάδελ προεχειρίσατο βασιλείαν" ὃς 
οἴκοθεν μὲν δύναται xal καθ᾽" τῇ θείφ προδεδλη- 
μένος, ταύτῃ xal δύνασθαι ἔχει. Ὅθεν χαὶ δειχνὺς 
τῆς περὶ αὐτὸν δωρεᾶς αὐτὸν οὐδὲν χατορθοῦν 
τῶν εἰς τὴν βασιλείαν ἠχόντων xal τὴν τοῦ λαοῦ 
προστασίαν. τῇ δὲ χάριτι τὸ μέγεθος, « Τίς εἰ σὺ 
τὸ ὄρος τὸ μέγα πρὸ προσώπου Ζοροδάδελ τοῦ χατ- 
ὀρθῶται; xal ἐξοίσω τὸν λίθον τῆς χληρονομίας, 
ἰσότητα χάριτος αὐτῆς. » (p. 408) Ἐπειδὴ γὰρ 
λέθον ὠνόμασε τὸν Ζοροδάδελ, ὄρος λέγει μέγα τοὺς 
ἄγαν δυνατοὺς ἐν βασιλείᾳ τε χαὶ στρατοπέδων χαὶ 
ὑπηχόων πλήθει. Τίς γὰρ δὴ, φησὶν, οὕτω μέγας 
ἐστὶν, ἣ οὕτω μέγα δυνάμενος διά τε τὸ πλῆθος τῶν 
ὑπηχόων xai τὴν τοῦ ὁπλιτιχοῦ παρασχευὴν, ὥστε 
δυνηθῆναι ἀϊτεναντίας τι τοῦ Ζοροδάδελ ἰσχύσαι : ὃν 
διάδοχον τῆς βασιλιχῆς ἀποδείξας. χληρονομίας, ἧς 
τὸς ἐπαγγελίας πρὸς τὸν προπάτορα τοῦ γένους 
ἐποιησάμην, λέγω δὲ τὸν Δαυῖδ, ὅλον δι᾿ ὅλου τῆς χά- 
ρος πληρώσω τῆς ἐμῆς. Τοῦτο γὰρ ἰσότητα λέγει 
χάριτος, ἀφ᾽ ἧσπερ αὐτῷ ἀναγχαίως προσέσται τὸ 
μεγάλα ὑπὲρ τῶν οἰχείων στρατηγοῦντι δυνηθῆναι 
κατὰ τῶν ἐναντίων. 

Στίχ. ἢ΄-ἰ΄, — ΕΑἩἶτα τὰς ἐπαγγελίας τὰς περὶ αὖ- 
9v βεόα:ὧν * ε Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρός με 
λέγων, Αἱ χεῖρες Ζοροθάδελ ἐθεμελίωσαν τὸν οἶχον 
τοῦτον, καὶ αἱ χεῖρες αὐτοῦ ἐπιτελέσουσιν αὐτόν" xal 
ἐξιγνγώσεσθε ὅτι Κύριος; πχντοχράτωρ ἐξαπέσταλχέ 
ὃς πρὸ; ὑμᾶς διότι τίς ἐξουδένωσεν εἰς ἡμέρας 
μᾶχράς  ν Αὐτὸς δὲ οὗτος xal τοῦ ἐμοῦ οἴχου τοὺς 
᾿εμελίους χαταδαλόμενος, αὐτὸς αὐτὸν xal πρὸς 
πέρας ἄξει" ὥστε xal ἐχ τούτου πᾶσι δῆλον γενέσθαι 
ὅτι γνυμῃ Θεοῦ παραγέγονα ταῦτα προμηνύσων 
ὑμῖν. Μὴ τοίνυν μηδ᾽ ὡς ἐν χρόνῳ πολλῷ τούτων 
γίνεσθαι μελλόντων ἀπιστήσητε τοῖς λεγομένοις " 
ἀνοήτατος γὰρ εἴη ἂν ὁ τὰς ἀποφάσεις τὰς ἐμὰς 
ἀτελεῖς νομίζων τῷ μήχει γίγνεσθαι τοῦ χρόνου " 
τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, « ἐξουδένωσεν ἡμέρας μαχράς" » 
ἐμοῦ δυ)αμένου οὐ "" ῥᾳδίως πάντα χαθὼς ἂν ἐθελήσω 
ποιεῖν, (p. 469) μετὰ πολλῆς τὲ ἄγειν τῆς συντομίας 

* Deest aliquid. 


scis quid sunt hec? Et dixi : Nequaquam, Domine. 
Et respondit, mihique ait. dicens : Iste est sermo 
Domini ad Zorobabelem dicens : Non in fortitudine 
magna, neque in viribus, sed in Spiritu meo, dicit 
Dominus omnipotens. » Isteangelus, quem in se lo- 
quentem propheta narrat, idem ille est qui visus 
fuit pro urbe llierusalem deprecari, propterea quod 
Judz incolz omnes tutelae ipsius conimissi erant ; 
necessario simul pro illis quoque preces Deo of- 
ferens : quamobrem propheta hune interrogat, et 
res singulas edocetur. Nam quia ostenta omnia eo 
tendebant, ut Dei erga urbem curam ingentem de- 
monsirarent, necessario oportuit prophetam ab boc 
angelo singularum visionum explanationem audire. 
Dreviter ergo patefecit ei ostentorum vim; hanc 
nimirum esse divinze gratie manifestationem, quze 
Zorobabelis quoque regnum constituerat : qui per 
se quidem propriisque viribus nullum regui 311 
negotium expedire valeret, neque populo przesse ; 
sed tamen divina gratia promotus, ab hac agendi 
virtutem habet. Atque ut doni ejus maguitudinem 
ostendat, « Quis tu,inquit, mons magne, aute faciem 
Zorobabelis, ut prospere quidquam agas? Et ef- 
feram lapidem hzreditatis, squalitatem gratiz 
ejus. » Quandoquidem lapidem appellavit Zoroba- 
belem, montem dicít magnum potentes valde lio- 
mines sive regui dignitate, sive bellica virtute, 
sive subditorum multitudine. Quis enim, inquit, 
tantus est tamque validus subditorum numero et 
armorum apparatu, ut adversus Zorobabelem hilum 
possit proficere? quem regalis haereditatis successo- 
rem designavi ; cujus rei promissiones progenitori 
stirpis, Davidi inquam, factas adamussim atque 
omnino gratia mea complebo. Id enim dicunt ver- 
ba : /Equalitatem gratix : qua (íretug nece:sario 
insitam vim liabebit grandia belli adversus hostes 
patrare. 


V£hRs. 8-10. — Postea promissiones de illo factas 
confirmans, ait: « Et factus est sermo Domini ad 
me dicens : Manus Zorobabelis fundaverunt do- 
mum istam, et manus ejus perlicient eam. Εἰ scic- 


p tis quoniam Dominus omnipotens misit me ad vos. 


Quis enim despexit in dies longos? » ldem hic qui 
domus mez fundamenta jecit, idem eidem, inquam, 
coronidem imponet. Quare ex hoc quoque palam 
omnibus fiet, me voluntate Dei hzc vobis nuntia- 
turum venisse. Cavete igitur quominus dictis dis- 
credatis quasi multo tempore post eventuris * nain 
stultissimus foret, qui decreta mea irrita fleri pro- 
lixitate temporis existimaret. ld enim innuunt verba, 
« despexitindies longos:» egoenim facilequeo omnia 
prout voluero facere, multoque compendio ad exi- 
tum res deducere quz lungum tempus desiderarent. 
Tum dicta confirmans, « Et letabuntur, inquit, 


* Expungenda negatio, quam quidem non legit interpres. Epir. 


551 


THEODORI MOPSUESTENI 


533 


atque videbunt lapidem. stanneum ín manu Zoro- A εἰς πέρας τὰ πολλοῦ δεόμενα τοῦ χρόνου. Καὶ Be. 


babelis. » 319 Ne ergo, inquit, fidem dictis dene- 
getis; horum quippe exitum. videbitis, ac l;ctabi- 
mini potentem ad omnia videntes Zorobabelem : 
"am stanneus lapis futuram ejus Deo juvante for- 
titidinem. significat. Quamobrem causam etiam 
addit : « Septem hi oculi Domini sunt, universam 
terram speculantes. » Etenim qui cuncta inspicit ac 
regit salvatque copiose ac varie, idem est qui hxc 
de Zorobabele promisit et ad exitum perducturus 


cs!; nyun hoc item loco vocabulum  « septem » de 
per:ecta re dicitur. 


Vrns. 11-14. —- € Et respondi, dixique ei : Quid 


sunt duce oleie iste , quie a dextris candelabri et a p 


si.istris * Et interrogavi secundo, dixique ei : Quid 
duo rami olearum in. manibus duarum narium au- 
rearum ,. qux infundunt. et. retrahunt. suffusoria 
aurea? Dixitque nihi : Non nosti quid sunt. hae? 
Et dixi : Nequaquam, Domine. Et dixit : Isti duo 
fiit pinguedinis , qui universze terre Domino assi- 
stunt. » Interrogat quid sibi velint du: ole, qua- 
rum una in dextra parte, altera im sinistra cande- 
labri erat, sive. lampadis super co posit: ? Q'id 
item nati ex oleis duo r:mi? De quibus, audiit : 
Mi sunt duo (ilii pmguedinis, qui nniversz terra 
Domino assistunt. Nam quia du: ole: regni ac sa- 
cerdotii indicium erant, quie duo in terra domi- 
nari Deus constituit, duos ramos ex. olea enatos 
dicit Zorobabeletu atque Jesum ; quorum prior a 
divina gratia in regnum fuerat provectus; alter 
vero sacerdotii gratia divino ministerio ad-lictus. 
Propterea pinguedinis quoque eos appellat filios, id 
est ex duobus maximis et apud homines honoran- 
dissimis ortos, regno ac sacerdotio; qui pariter 
Deo deservire jussi sunt omnium Domino. Atque hoc 
toto sermone, res Hierusalem gentisque Judaiece 
maximum honorum incrementum capturas denmon- 
stravit 313 rropheta, hostibus illorum punitis, pro- 
videntia plurima et omnimoda erga lsraelitas a Deo 
exprompta ; quoniam de captivi'ate redituri erant 
alii prope. innumeri, qui adhuc in ca conditione 
tunc crant : dato demum Judicis reguo ac sacerdo- 
tali dignitate, in illorum personis, quas divina gratia 
ad hec offieia promoverat. Sed enim, ne eximia 
bonoru:u przdictio ignaviores Israelitas faceret, ita 
ut divinis confidentes promissis, officium neglige- 
rent, revelationein. posthinc videt, ex qua pavor 
Mis incutiebatur, quo vitium fugerent, virtutem 
amplecterentur. Sic ergo dicit: 


ἀγαθῶν ῥὑχθυμοτέρους αὑτοὺς ἀπεργάτατθαι, θαῤόοῦυ 


ποῦ 
privat ὃὲ τὰ χρξίττω. δέγει δὲ οὕτως" 
CAP. V. 
Vgns. 1-í. — « Et conversus. sum, et levav: 


oculos meos, et vidi, ct ecce falx votans. Dixitque 
mibi : Quid tu. vides " Et dixi : Video faleem volan- 
tem. longi'udinis cubitorum viginti , et iatitudinis 


Cauov τὸ εἰρημένον, « Καὶ yapfsovzat, καὶ ὄψον. 
τὸν λίθον τὸν κασσιτέρινον ἐν χειρὶ Zopo6à52z3. » 
ποίνυν ἀπιστεῖτε, φησὶ, τοῖς λεγομένοις " ἐπειδὴ 
xai διεσῦς αὑτῶν τὸ πέρας, χαὶ χαρέπεσθε τὴν περὶ 
πάντα δύναμιν ὁρῶντες τοῦ Zopofá6:)* τοῦτο γὰρ 
λέγει τὸν χασσιτέρινον λίθον, τὴν mspiesou£vrv αὑτῷ 
δηλῶν ἰσχὺν παρὰ τοῦ Θεοῦ. Ὅθεν xal τὴν αἰτίαν 
ἐπήγαγεν € Ἑπτὰ οὗτοι ὀφθαλμοὶ Κυρίου εἰσὶν, ol 
ἐπιθλέποντες ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν. » Ὃ vio τὰ πάντα 
ἐφορῶν τε xal διοιχῶν χαὶ σώζων πλουσίως τε xal 
ποιχίλως, οὗτός ἐστιν ὁ xal ταῦτα ὑπο:χόμενός τε 
περὶ τοῦ Ζοροθάθελ xa p πέρας ἄξων xai γὰρ 
χἀνταῦγὰ τὸ « ἑπτὰ νυ bzY τοῦ τελείου λέγει. 
Yzty. ta E. — 4 Kal ἀπεχρίθην χαὶ εἶπον πρὸς 
αὐτόν“ Τί αἱ δύο ἐλαῖαι αὗτα! αἱ lx δεξιῶν τῆς Au- 
pis χαὶ ἐξ εὐωνύμων αὐτῆς ; Καὶ ἐπτρώτη σα ix 
υτέρου, χαὶ εἶπον πρὸς αὐτὸν, Τί οἱ δύο χλάδϑι 
τῶν ἐλαιῶν οἱ ἐν ταῖς χερσὶ τῶν δύο μυξωτήρων τῶν 
χρυπῶν τῶν ἐπιχεόντων xal ἐπαναγόντων τὰς ἐπ- 
αρυστρίδας τὰς χρυσᾶς, Καὶ εἶπε πρός με, Οὐχ οἷ- 
δας τί ἐστι ταῦτα ; Καὶ εἶπον, Οὐχὶ, Κύριε" καὶ 
εἶπεν, Οὗτο! οἱ δύο υἱοὶ τῇς πιότητος, οἵ παρεστῆ" 
τῆς γῆς. 0 Ἔρωτᾷ τί μὲν ai 
ὧν ἡ μὲν Ex δεξιῶν, ἦ δὲ ἐξ 
αὐτὴν 
λαμπαδίου ; τί 0i οἱ ἐχπεφυχότες δύο χλάδοι τῶν 
ἐλατῶν; (p. 470) περὶ ὧν ἔχουσεν" Οὗτοι οἱ δύο υἱοὶ τῆς 
πιότττος, οἵ παρεστύχατι τῷ Κυρίῳ πάσης τῆς 
γῆς ἐπειδὴ γὰρ αἱ ἐλαῖαι τῇς βασιλείας χαὶ τῇ; 
ἱερωσύνης ἔσαν γνώρισμα, ἃς ἐπὶ γῆς χρατεῖν Eza- 
ξεν ὁ Θεὸς, δύο χλάδους ἐκ τῶν ἐλαιῶν ἐχπεφυχότας 
λέγει τόν τε Zopo6 562) χαὶ τὸν Ἰησοῦν - ὧν ὁ μὲν ix 
τῖς θείας χάριτος εἰς τὴν βαπιλείαν παρῆχτο, 4 δὲ τῇ 
εἴς ἱερωτύντς χάριτ' ποὺς τὴν λειτουργίαν mpossól- 
64,70 τὴν θείαν. Διὰ τοῦτο xay πιότητος αὐτοὺς ἐχάν 
λεσεν υἱοὺς, ἵνα εἴπῃ, ΟἹ Ex τῶν μεγίστων xal τιμιω- 
τάτων παρὰ τοῖς ἀνθρώποις ἐχπεφυχότες βασιλείας 
«i xa ἱερωσύνης " οἵ πάντες ὑπουργεῖν εἶσι θεῷ 
sca pivot τῷ πάντων Κυρίῳ. Διὰ πάντων μὲν δὴ 
τούτων τὰ χατά «s τὴν ἹΞρουσαλὴμ xai τὸ τῶν 
Ἴουδαίων ἔθνος, ὅτ' μεγίστην ἐπίδοσιν εἰς τὸ xpstz- 
κὸν λήψεται δεδέλωχεν ὁ προφΐτης " τιμωφρουμένων 
μὲν τῶν ἐχηραινόντων αὐτοῖς, χηδεμονίας δὲ πολλῆς 
ἀξιουμένων ἐν ἅπασι) αὐτῶν παρὰ τοῦ Θεοῦ, ἅτε 
χαὶ ἐπανιέναι ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας μελλόντων ἐτέ- 
ptov οὖκ εὐαοιθιΐτων τινῶν, οὖς ἐπ᾽ ἐχείνου τοῦ σχῆ 
ναι τότε συνέδαινεν ἔτι *. ἀποδοθείσης δὲ αὖ- 
ie βασιλιχῦς καὶ τῆς ἱερατιχῇς ἀξίας, διὰ 
0c tas χάριτος ἐπὶ τοῦτο m po6s6) v, μένων. 
ὥστε uf, τὴν ὑπερδάλλουσαν μήνυσιν τῶν 
ἐπανγελίαις ταῖς θείαις, ἀμελοῦντας δὲ 


xa τῷ Κυρίῳ πάτης 
δύο βούλοντα! ἐλαῖαι, 
εὐωνύμκων ἐτύγχανε τῆς λυχνίας, ἔτοι τοῦ ἐπ᾿ 


τὸς € 
χαὶ «T. 
τῶν ἐχ τῆς 
AX vào 


οὐτας μὲν ταῖς 


ἝἜ 


προτίκηντος, ἀποχάλυψιν ὁρᾷ λοιπὸν GU ἧς αὐτοῖς xa φόρος ἐνετίθετο πρὸς τὸ φεύγειν μὲν τὰ χείρω, 


ΚΕΦ. E'. 
— « Καὶ ἐπέστρεψα xa fpa τοὺς 


εἶδον, χαὶ ἰδοὺ Ooiz21vo4 mntz5- 


à 
μένον * χαὶ εἶπε πρός uic Τί σὺ βλέπεις; χαὶ εἶπον" 
(p. 411 ) Ἐγὼ ὁρῶ δρέπανον πετόμενον, λὔχους πη- 


Ec. x «οὐ. 
ὀτθχλούς poo " χαὶ 


535 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAD. Y. 


55$ 


χῶν εἶχοξι, xal πλάτους πηχῶν δέκα " χαὶ εἶπε πρός αὶ eubitorum decem. Dixitque mihi : H:c est male- 


με΄ Αὔτι ἡ ἀρὰ ἡ ἐχπορενομένη ἐπὶ ποόσωπον πά- 
στ τῆς γὺὴ ς΄ διότι πᾶς ὁ χλέπτης Ex τούτου ξως θανάτου 
ἐχδιχτιθήσεται" xal πᾶς ὁ ἐπίορχος Ex τούτου ἕως θα- 
νάτου ἐχδικηθήσεται χαὶ ἐξοίσω αὐτὸ, λέγει Κύριος 
παντοχράτωρ᾽ xai εἰσελεύσεται εἰς τὸν οἶχον τοῦ 
κλέπτου, χαὶ εἰς τὸν olxov τοῦ ὀμνύοντος τῷ ὀνό- 
ματί pou ἐπὶ ψεύδει" xal χαταλύσει ἐν μέσῳ τοῦ 
οἴχου αὐτοῦ, καὶ συντελέσει αὐτὸν χαὶ τὰ ξύλα 
αὐτοῦ xal τοὺς λίθους αὐτοῦ. » Δρέπανον μὲν ὁρᾷ 
ἰχανὸν χάτωθεν τὰ προσπίπτοντα ἐχτέμνειν" πε- 
τόμενον δὲ, εἰς δήλωσιν τοῦ ὀξέους τὴν τιμωρίαν 
ἐπάγεσθαι τὴν θείαν τοῖς ταύτης ἀξίοις " πλάτος δὲ 
χαὶ μῖκος, ὡς ἂν xal τῷ μεγέθει φοδήσειεν τοὺς 
ἀχούοντας. Λέγει ὃὲ τὴν τιμωρίαν ταύτην χατά τε 
χλεπτόντων χαὶ ἐπιορχούντων χινεῖσθαι * δήλου γε 
ὄντος. ὡς οὐ ταῦτα μόνον ἐστὶν ἐν ἀνθρώποις mapa- 
voufuat:a, πολλὰ δὲ xal ἕτερα, φόνος τε χαὶ μοι- 
χεία, χαὶ τὰ λοιπὰ δὴ, ἃ μηδὲ ἀριθμεῖν ῥάδιον. Τί 
οὖν ἐστιν 6 φησιν; Εἰς δύο ταῦτα χυριώτατα μεμε- 
ρἶ:2θαι τὰς ἐντολὰς συμδέθηχε τὰς θείας, εἴς τε τὴν 
περὶ Θεὸν γνώμην, χαὶ εἰς τὴν περὶ τὸν πλησίον 
ἀγάπτιν" ὡς xal ὁ Κύριος εἰπὼν, ε« ᾿Αγαπήσεις Κύ- 
pto» τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς χαρδίας sou, χαὶ ἐξ 
ὅλης τῇ; διανοίας σον, χαὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου" 
χαὶ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν" » ἐπ- 
ἦγάγεν, (p. 472) « "Ev ἐντολαῖς ταύταις ὅλος ὁ νόμος: 
xil οὗ προφῆται χρέμανται" » βουληθεὶς τοίνυν συν- 
τόμος εἰπεῖν τά τε εἰς τὸν Θεὸν χαὶ τὰ εἰς τὸν πλη- 
Giov, τῇ μὲν ἐπιορχίᾳ ὡς εἰς Θεὸν τεινούσῃ τὰς ἀσε- 
6είας πάᾶτας, λέγω δὲ τὰ: εἰς Θεὸν πλημμελείας, 
qf ὄδην λέγει" τῇ δὲ χλοπῇ, τὴν περὶ τὸν πλη- 
σίον" ἐπειδὴ γὰρ ἀφζαίρεσις τῶν οὐ προσόντων ἐστὶν 
$ χλοπὴ. χλοπὴν χοινῶς ὠνόμασε πᾶσαν τὴν τῶν 
ἀλλοτρίων ἀφαίρετιν * ἵνα συντόμως εἴπῃ ὅτι ἡ ἀρὰ 
αὖττ, μεγίστη τε xal φοδερὰ χαὶ παντί γε ἐπιοῦσα, 
εἴτ: εἰς Θεόν τι ἀπσεδοίη, εἴτε εἰς τὸν πλησίον χατά τι 
Ξιλίοι. Λέγει δὲ ὅτι xa* χαταλύσει ἐν μέσῳ τοῦ οἵ- 
x49 αὑτοῦ, xai συντελέσει αὐτὸν χαὶ τὰ ξύλα αὐτοῦ 
χαὶ τοὺς λίθους αὐτοῦ " ἵνα εἴπῃ. ὅτι μὲν Εἶπα τοιούτῳ 


ἀμ:τεννήτως πταίοντι, Ἡ τιμωρία ἡ θεία ἄχρις ἂν c 


αὑτὸν σὺν ἅπασιν ἐξαλείψῃ τοῖς προσήχουσι. Διὰ δὲ 
των αὐτάρχιυυς φοθήσας αὐτοὺς, δείχνυσι διὰ τῶν 
ἕξη; ἀγηρτ μένην αὐτῶν τὴν ὑπὲρ τῶν παρεληλυθό- 


dictio qux egreditur super faciem universa terra ; 
quia omnis fur abhinc usque ad mortem punietur, 
el omnis perjurus abhinc usque ad mortem item 
punietur. Et educam illam ,*dicit Dominus omnipo- 
tens, et ingredietur in domum furis , et in domum 
jurantis nomine meo super mendacio, et diversabi- 
tur in medio domus ejus, et consumet eam, et 
ligna ejus et lapides ejus. » Falcem videt idoneam 
deorsum secando quaecunque occurrerent ; volantem 
autem ob deuotandum divinam poenam cito inferri 
merentibus : denique ejus latitudinem longitudi- 
nemque dicit, ut magnitudine quoque audientes 
terrefaciat. Dicit vero hanc penam adversus fures 
et perjuros commoveri : quanquam alioqui constat 
haud 53. tantummodo versari inter homines pec- 
cata, sed et alia multa, homicidium puta, adulte- 
rium, et cetera que 314 liaud facile numerari 
queunt. Quid ergo dicit? In hzc duo potissima dividi 
solent mandata divina, nempe in Dei scientiam, 
et in charitatem erga proximum. Quare et Domi- 
nus postquam dixit **, « Diliges Dominum Deum tuum 
ex toto, corde tuo , ex tola mente tua, et ex omni- 
bus viribus tuis, itemque proximum tuum sicut 
teipsum ; » addidit : « In his mandatis universa lex 
pendet et. prophetze. » Volens itaque hoc loco bre- 
viter dicere quz» Deum queque proxinum spe- 
ctant ; perjurio quidem quodin Deum tendit, cunctas 
irreligiositates, id est adversus Deum peccata, com- 


C pendio dicit : furto autem, quz adversus proximum 


sunt. Nam quia furtum est rei alienz ablatio, nunc 
furtum generaliter appellavit quidquid alteri an- 
fertur; ut paucis significet inaledictionem hanc 
esse maximam ac terribilem et cuilibet impenden- 
tem, sive is in Deum impius sit, sive proximum 
quomodolibet violet. Dicit autem fore ut ea wale- 
dictio diversetur domi ejus, et consumat illam ac 
lapides ipsius; id est, Dixi huic sinc paenitentia 
peccanti : Divina poena eatenus perseverabit, donec 
peccatorem cuin omni re sua consumat. Age vero 
postquam satis eos terrefecit, ostendit in sequenti- 
bus remissam fuisse przeteritam illorum culpam at- 
que penam ; ut magis inde cognoscant, post impe- 
tratam przteritorum veniam, oportere cos diligen- 


τ», ἀμαρτίαν τε xai τιμωρίαν" ὡς ἂν μειζόνως D tius Dei voluntati obsequi. Quamobrem addit :- 
ἔχοιεν εἰδέναι. ὅτι τῆς τοῖς ἐπὶ προξιληφόσι χάριτος τετυχότας προσέχοι ἂν ἐπιμελέστερον ἀντέχεσθαι τῶν 


δοχυύντων Θεῷ. Διὸ ἐπάγει" 

Στίχ. τ -τ΄. -- « Καὶ ἐξῆλθεν ὁ ἄγγελος ὁ λαλῶν 
ἐν ἐμοὶ, xat εἶπε πρός με’ ᾿Ανάδλεψον τοῖς ὀφθαλ- 
μὲς σου xai ἴδε τί τὸ ἐχπορευόμενον τοῦτο xal εἷ- 
τοι͵ Τί ἐστι; χαὶ εἶπε, Τοῦτο τὸ μέτρον τὸ ἔἐχπο- 
Μυόμενον * xat εἶπεν, Αὕτη ἡ ἀδιχία αὐτῶν ἐν πάσῃ 
τῇ γῇ xal ἰδοὺ τάλαντον μολίδδου ἐξχιρόμενον" 
[p. 415) xaY ἰδοὺ γυνὴ μία ἐχάθητο ἐν μέσῳ τοῦ 
ἀΐπρου, χαὶ εἶπεν, Abc, ἐστὶν ἡ ἀνομία " χαὶ ἔῤῥι- 
{εν αὐτὴν εἰς μέσον τοῦ μέτρου" χαὶ ἔῤῥιψε τὸ τά- 
ἑαυτὴν τοῦ μολίόζου εἰς τὸ στόμα αὐτῆς. » Τὸν αὐτὸν 


" Mouh.. ται! 51, qq. 


VrRs. 5-8. — « Et egressus est angelus qui lo- 
quebatur in me, dixitque mibi : Suspice oculis 
tuis, et vide hoc quod egreditur. Et dixi : Quid 
est? Et ait : Ilec est mensura quie. egreditur. Et 
ait : llc est iniquitas eorum in universa terra. Et 
ecec t«lentum plunibi elevatum: etecce mulier una se- 
debat in mensure medio. Et dixit : Il:ec est 315 iui- 
q'itas. Et conjecit eam in medium mensure; et pro- 
jecit lapidem plumbi in os cjus. » Eumdem videt rur. 
sus angelum, jubentem ei ut aspiceret quod ip pras- 


559 


THEODORI MOPSUESTENI 


centi visione digcurrere videbatur. Moxque propheta A ὁρᾷ πάλιν ἄγγελον, ἀπιδεῖν αὐτῷ χελεύοντα πρὸς τὸ 


jutuitus rogabat : Quidnam hoc est? Angelus vero 
respondit hanc esse mensuram pans, quam per- 
poti merebantur lsraelite morum suorum causa. 
Deinde plumbi talentum videt, quod et suapte 
nalura grave est, et ingenti pondere urget, ut sic 
pone gravitatem ostendat. Porro quamdam mulie- 


rem mensure insidentem videns, hanc ait esse ^ 


peccatum ; nam pro peccati modulo, poen: gravitas, 
ul par est, deputabatur. Deinde mulierem in me- 
diau mensuram conjecit , plumbique talentum, in 
ore ejus posuit , demonstrans, Deum tum peccatum 
tuin consectaneain ei pcenam simul sustulisse, t0- 
tamque malorum gravitatem in illius os contulisse, 
quasi obstruendo impediendoque eam a prada, quo 


siguificel cunctas ei vires ablatas; ita ut ne vocis B 


quidem 80.225 potestatein retineat ; id est, ne forte 
Israelitis exprobret, ob ea quae passi erant, dere- 
lictionem Dei, ouwnem quoque vocis facultatem illi 
ereptam. Sicut beatus ait David : « Muta fiant labia 
dolosa, quz& loquuntur adversus justum iniquita- 
tein €, » Et bzc quidem vidit, ut ostenderetur 
Ísraelitaruin iniquitates eorumque poenas prorsus 
fuisse remissas, Nunc vero, ut palam fiat, poenam 
Israelitis remissam , in eorum hostes fuisse colla- 
tam, pergit dicere " 


ἐν τῇ ὄψει διατρέχειν τῇ παρούσῃ δοχοῦν. E:0' ὁ μὲν 
προφήτης θεασάμενος ἤρετο, Τί δὴ τοῦτό ἔστιν ; ὁ δὲ 
ἀπεχρίνατο, ὅτι μέτρον τοῦτο τῆς τιμωρίας ἣν Üxo- 
μεῖναι προσῆχον ἦν τοὺς Ἰσραηλίτας ὑπὲρ ὧν διε- 
πράττοντο. Εἶτα θεωρεῖ τάλαντον μὲν μολίδδου, ὃ καὶ 
τῇ φύσει βαρὺ καὶ τῷ σταθμῷ πολὺν ἔχον τὸν ὄγκον, 
ὡς ἂν οὕτω τῆς τιμωρίας δείξειεν τὴν βαρύτητα" γυ- 
ναῖχα δέ τινα χαθεζομένην ἐπὶ τοῦ μέτρου, ἣν ἀνομίαν 
ἔφησεν εἶναι" ἐχ γὰρ τῆς ἀνομίας ὡς εἰχὸς ἡ τῆς 
τιμωρίας ἐγίνενο βαρύτης " εἶτα αὐτήν τε ἔῤῥιψεν εἰς 
τὸ μέσον τοῦ μέτρου" χαὶ τὸ τοῦ μολέδδου τάλαντον 
τέθειχεν ἐπὶ τοῦ στόματος αὐτῆς, δειχνὺς ὅτι καὶ 
τὴν ἁμαρτίαν, χαὶ τὴν ἐχ ταύτης τιμωρίαν χατὰ 
ταυτὸν ἡφάνισε, πᾶσάν τε τῶν χαχῶν τὴν βαρύτητα 
εἰς τὸ ἐχείνης ἐνέθηχε στόμα, ὥσπερ ἐμφράττων xal 
διαχωλύων αὐτῇ τὴν λείαν, εἰς ἔνδειξιν τοῦ πᾶσαν 
αὐτῆς ἀφῃρῦσθαι τὴν δύναμιν, xat μηδὲ φωνῆς En 
κυρίαν εἶναι, τῷ χαὶ τοῖς ὀνειδίζουσιν αὑτοὺς πρότερον 
ἐφ᾽ οἷς ἔπασχον ὡς ὑπὸ τοὺ Θεοῦ χαταλελειμμένους, 
ἅπασαν ἀνῃρῆσθαι τοιαύτην φωνήν ὡς ὁ μαχάριο; 
λέγει Δαυΐδ" « “Αλαλα γενηθήτω τὰ χείλη τὰ δόλεα, 
τὰ λαλοῦντα χατὰ τοῦ δικαίου ἀνομίαν. ν ᾿Αλλὰ ταῦτα 


μὲν εἶδεν εἰς ἀπόδειξιν τοῦ τά τε ἀνομήματα καὶ τὰς ᾿ 
ὑπὲρ τούτων τιμωρίας τῶν Ἰσραηλιτῶν παντελῶς 


ἀφηρῇσθαι. ( p. 474) Δειχνὺς δὲ ὅτι ἀφήρηται μὲν 
αὐτῶν fj τιμωρία, el; δὲ τοὺς ἐχθροὺς μετενήνεκται 
τοὺς αὐτῶν, ἐπάγει" 


Vgas. 9-14. — « Εἰ levavi oculos meos, vidique, C Στίχ. θ΄-τα΄,. — « Καὶ ἦρα τοὺς ὀφθαλμούς pes 


«t ecce due mulieres egredientes, et spiritus in 
olis earum. Et ipse habebant alas, ut sunt ale 
upupz. Et extulerunt mensuram inter terram. ac 
celum. Et dixi angelo, qui loquebatur in me: 
Quonain ist: mensuram deferunt? Dixitque nihi : 
Ad zdificandum ei domum in regione Babylonis et 
preparandum. Et ponent illam ibi super pra»paratio- 
nem illius. » Videt 316 insuper duas inulieres, quse 
celeriter admodum volabant ; id enim valent verba, 
« spiritus in alis earum, » a quo veluti impulsz ve- 
lociorem faciebant volatum. Ea propter upupsae dicit 
ipsas habere alas, cujus avis celer est volatus. Haze 
porro, inquit, mulieres illam poen: mensuram ra- 
pientes atque in altum efferentes, multa cum vehe- 
mentia avolabant. ldeirco enim dixit, «inter terram 
ac celum ; » quia ex alto ad citima facilior velocior- 
que est avium volatus. Quzesivi itaque, ait, quonam 
ill: abirent, et quonam mensuram transferrent? co- 
gnovique ex angelo eam ab his transferri in regio- 
nem Babylonicam, ibi domum ei xdificare, ibidemque 
perpetuum habitaculum cidem definire, id est poenam 
omnem Dabylonem se translaturum, quz illic nun- 
quam remissa perseveverabit, secus ac vestra finem 
poena nacta est. En autem ob dicta sua coufirmanda, 
denuo orationem continuat. 


καὶ εἶδον" xal ἰδοὺ δύο γυναῖχες ἐκπορευόμεναι, καὶ 
πνεῦμα ἐν ταῖς πτέρυξιν αὐτῶν’ xal αὖται εἶχεν 
πτέρυγας ὡς πτέρυγας ἕἔποπος " xal ἀνέλαδον τὸ 
μέτρον ἀναμέσον τῆς γῆς χαὶ ἀνα μέσον τοῦ οὐρανοῦ" 
xaX εἶπον πρὸς τὸν ἄγγελον τὸν λαλοῦντα ἐν ἐμοὶ, Bb 
αὗται ἀποφέρουσι τὸ μέτρον ; Καὶ εἶπε πρός με, 
Οἰχοδομῆῇσαι αὐτῷ οἰχίαν ἐν γῇ Βαδυλῶνος καὶ ἔτι» 


μάσαι " xal θήσουσιν αὐτὸ ἐχεῖ ἐπὶ τὴν ἑτοιμασίαν 


αὐτοῦ. » Θεωρεῖ δὴ λοιπὸν ἐπ᾽ ἐχείνοις δύο Yuvalzse 
al μετὰ πολλοῦ διίπταντο τοῦ τάχους " τοῦτο Tip 
δηλοῖ τὸ, « πνεῦμα ἐν ταῖς πτέρυξιν αὐτῶν, » ὑφ᾽ e- 
περ ὡς ὠθούμεναι ὀξυτέραν ἐποιοῦντο τὴν πτῆσιν" 
τούτου δὲ ἕνεχεν xal ὡς ἔποπος λέγει τὰς πτέρυγες 
αὐτῶν εἶναι, ἐπειδὴ ὀξεῖα τοῦ ὀρνέου ἡ πτῆσις " αὗται 


D δὴ, φησὶν, αἱ γυναῖχες, ἐχεῖνο τῆς τιμωρίας τὸ μὲ’ 


«pov ἁρπάσασαί τε χαὶ εἰς ὕψος ἀναγαγοῦσαι, μετὰ 
πολλῆς τῆς σφοδρότητος χαθιπτάμεναι ἀπῆγον διὲ 
γὰρ τοῦτο εἶπε τὸ, « ἀναμέσον τῆς γῆς καὶ ἀναμέσυῃ 
τοῦ οὐρανοῦ" » ἐπειδὴ ἐξ ὕψους ἐπὶ τὰ κατώτερὰ 
εὐμαρεστέρα τοῖς ὀρνέοις ἡ πτῆσις καὶ ὀξυτέρα τίν 
νεται. Ἠρόμτν οὖν, φησὶν, ὅποι μὲν &xiouv, ὅποι 
δὲ ἀπάγοιεν τὸ μέτρον ; ἔγνων δὲ παρὰ τοῦ ἀγγᾶλου 
ὅτι περ αὑτὸ εἰς τὴν Βαδυλῶνος ἀπάγουσι γῆν, αὖ- 
πόθι τε αὐτῷ οἰχίαν οἰχοδομήσουσαι, χἀκεῖ πᾶσαν 
αὐτῷ τὴν οἴχησιν ὁριοῦσαι᾿ ἵνα εἴπῃ, ὅτι τὴν τι- 


μιιρίαν πᾶταν ti; Βαδυλῶναλ ἀπάξει, μένουσαν αὐτοῖς χαὶ οὐ λυθβησομένην ἔτι, ὄνπερ δὴ τρόξοον αὖσιν 


εἷ» 
- 


"» 


ἐδέξατο τὰ ὑμέτερα, (p. 415) ᾿Αλλὰ γὰρ 


" Psal. xxx, 19. 


Be6aitos:y τῶν εἰσημένων, ἐπάγιι πάλιν" 


A] 


551 


ΚΕΦ. q. 

Στίχ. «-m. — « Kal ἐπέστρεψα xoi fpa τοὺς 
ὀφθαλμούς μου, xai εἶδον τέσσαρα ἅρματα ἐχπορευό- 
μενα ἐχ μέσου δύο ὀρέων" χαὶ τὰ ὄρη ἦν ὄρη χαλχᾶ - 
ἐν τῷ ἅρματι τῷ πρώτῳ ἵπποι πυῤῥοὶ, xa ἐν τῷ &p- 

τι τῷ δευτέρῳ ἵπποι μέλανες ' χαὶ ἐν τῷ ἅρματι 
τῷ τρίτῳ ἵπποι λευχοὶ, xal ἐν τῷ ἅρματι τῷ τετάρτῳ 
Ur xot ποιχέλοι ψαροί * χαὶ ἀπεχρίθην xai εἶπον πρὸς 
«ὃν ἄγγελον τὸν λαλοῦντα ἐν ἐμοὶ, Τί ἐστι ταῦτα, Κύ- 
gu ; καὶ ἀπεχρίθη ὁ ἄγγελος ὁ λαλῶν tv ἐμοὶ, xal 
εἶπε πρός με, Ταῦτά ἐστιν οἱ τέσσαρες ἄνεμοι τοῦ οὐ- 
pavoo, οἷ ἐχπορεύονται παραστῆναι τῷ Κυρίῳ πάσης 
τῆς γῆς" ἐν dp ἦσαν οἱ ἵπποι οἱ μέλανες, ἐξεπορεύοντο 
ἐπὶ γῆς βοῤῥδ᾽ χαὶ οἱ λευχοὶ ἐξεπορεύοντο χατόπι- 
Gécv αὐτῶν" xal οἱ πυῤῥοὶ ἐξεπορεύοντο ἐπὶ γῆν 


νότου * καὶ οἱ ποιχίλοι χαὶ ψαροὶ ἐξεπορεύοντο, xal B 


ἐζήτουν xai ἐπέδλεπον τοῦ περιοδεῦσαι τὴν nv: 
z3i εἶπε, Πορεύεσθε xal περιοδεύσατε τὴν γῆν" xal 
περιώδευσαν τὴν γῆν' xai ἀνεδόησε xal ἀνεχάλεσέ με, 
xai ἐλάλησε πρός με λέγων, Ἰδοὺ οἱ ἐχπορενόμενοι 
ἐξὶ γῆν βοῤῥᾶ, ἀνέπαυσαν τὸν θυμόν μου ἐπὶ γῆν 
PL, 

. Tüesupa ἅρματα λέγει, δηλῶν τὰ; ἐν τοῖς τέσ- 
engci κλίμασι τῆς οἰχουμένης ἐφεστώσας ἀοράτου; 
δυνάμεις, καὶ κατὰ θείαν ἅπαντα διαπραττομένας 
βουλήν. Διόπερ ὁ ἄγγελος ἐρωτηθεὶς παρὰ τοῦ προ- 
φήτου τίνα δὶ; ταῦτα εἴη, τέσσαρας ἀνέμους ἔφη τοῦ 
οὐρανοῦ τοὺς παρισταμένους τῷ Κυρίῳ πάσης τῆς 
Ἰῆς-. Ἐπειδὴ γὰρ χατὰ τὰ χλίματα τέσσαρας ἀνέ- 
μους εἶπεν τοῦ οὐρανοῦ τὰς ἐν τοῖς τέσσαρσι χλίμασι 
δυνάμεις, (p. 476) ἃ: οὐρανίους οὔσας παρεστάναι 
λέγει τῷ Θεῷ, τουτέστι διηνεχῇ τὴν λειτουργίαν ἐχτε- 
λοεύσας (65) αὐτῷ * χαλεῖ δὲ αὐτὰς τοῦ οὐρανοῦ, ἵνα εἴπῃ 
ἡμῶν ὑπερχειμένας" ὡς ὅτ᾽ ἂν πετεινὰ λέγῃ τοῦ 
οὑρανοῦ, ἐπεὶ μηδὲν ὑπὲρ οὐρανόν ἐστι τῶν ἀοράτων 
"αἰ λειτουργιχῶν δυνάμεων " χέχληχε δὲ αὐτὰς xoi 
ἀνέμους εἰχότω:, εἰς δήλωσιν τοῦ μετὰ πολλοῦ τοῦ τἀ- 
χους πανταχοῦ παραγίνεσθαι τοῖς συνθήμασιν ὑπερη- 
τουμένας τοῖς θείοις. "Ex μέσου μὲν οὖν ὀρέων εἶδεν 
αὐτὰς ἐχπορευομένας, ὡς ἂν τὸ ὑψηλὸν καὶ δυνατὸν δη- 
λώσῃ τῶν φύσεων " τούτου δὲ ἕνεχεν xal χαλχᾶ εἶναι 
ign ἔφη, ὥστε τὸ στεῤῥὸν αὐτῶν xal εὔτονον περὶ 
ti» ὑπουργίαν δηλῶσαι. Τοὺς μὲν οὖν μέλανας ἐπὶ 
τὸν βοῤῥᾶν ἐξέπεμψεν, τὴν χατήφειαν τῇ χρόᾳ 0n- 


COMMENTARIUS IN ZACHARIA CAP. VI. 


53a 
CAP. VI. 

Vens. 1-8. — « Et conversus sum, et levavi ocu- 
loa meos, et vidi quatuor quadrigas egredientes de 
medio duorum montium , et montes erant montes 
snei. In quadriga prima equi rufi, et in quadriga 
secunda equi nigri, et in quadriga tertia equi 
albi, et in quadriga quarta equi varii cinerei colo- 
ris. Et respondi dixique angelo qui loquebatur in 
me : Quid sunt hzc, Domine? Et respondit ange- 
lus qui loquebatur in me, dixitque : lli sunt qua- 
tuor venti coli, qui egrediuntur ut assistant 
Domino universe terre. In qua erant equi nigri, 
egrediebantur supec regionem aquilonis, et albi 
egrediebantur post eos : et rufi ibant ad regionem 
austri : et varii, seu cinerei coloris, egredicbantur, 
et considerabant ut irent circumire terram. 317 
E: dixit : Ite et cireumite terram. Et circumierunt 
terram. Clamavitque et vocavit me dicens : Ecce 
qui egrediuntur super regionem aquilonis, paca- 
verunt furorem meum super regionem  aqui- 
lonis. » 


Quatuor quadrigas dicit, designans invisibiles 
qua quatuor mundi climatibus przsident potesta- 
tes, et divinam in cunctis exsequuntur voluntatem. 
Quamobrem angelus a propheta interrogatus quid- 
nam hzc essent, quatuor esse ventos codi ait Do- 
mino universa terrz assistentes. Nam quia, juxta 
climatum numerum, quatuor ventos dixit coli illas 
quz sunt in quatuor elimatibus potestates, eas ut- 
pote coelestes Deo assistere dicit, id est continuum 
buic ministerium exhibere. Nominat vero coelestes, 
id est supra nos positas : veluti cum dicit volucres 
celi, quia nulla est supra ccelum invisibilis ac mi- 
nistratoria potestos. Ventos quoque recte eas ap- 
pellavit, ut denotet multa ubique cum celeritate 
adesse ad obsequepdum divinis jussibus. Porro de 
medio montium vidit eas proflciscentes, ut celsita- 
tem potentiamque naturarum declaret. [60 montes 
quoque seneos dixit, ut firmitatem illarum vigorem- 
que ad ministerium demonstret. Equos igitur ni- 
gros ad boream misit, torvitatem colore signifl- 
cantes, in qua constituendi erant omnes illarum 
partium incole, propter inflictas illis poenas. De 


λοῦντας, ἐν fep ἤμελλον καθεστάναι πάντας τοὺς p) quibus angelus dixil, « qui ad borez regionem ibaut , 


αὐτόδι δι᾽ ἧς ἐπήγαγον αὐτοῖς τιμωρίας". περὶ ὧν 
ταὶ φησιν ὁ ἄγγελος, ὅτι « UE ἐχπορενόμενοι ἐπὶ 
Ti βοῤῥᾶ, ἀνέπαυσαν τὸν θυμόν μου ἐπὶ γῆν 
Bp » ἵνα εἴπῃ, ὅτι ᾿Ανάλογον τῷ θυμῷ τῷ ἐμῷ 
εἰ ἐπ’ ἐκείνους ἀπελθόντες τοὺς τόπους ἅπαντα δι- 
tzpáEavto, μεγίσταις αὐτοὺς, xal οἵαις προσῆχον ἦν, 
περιθαλόντες ταῖς τιμωρίαις. Κατόπισθεν δὲ αὐτῶν 
tus λευχοὺς οἱ τῶν Βαδυλωνίων ἀναιρουμένων xal 
eyolipat; περιδαλλομένων ταῖς τιμωρίαις, συνήργουν 
τῇ ἀφέσει τῶν ἀναχωρῆσαι τῆς αἰχμαλωσίας ὀφει- 
λώπων, τὴν περιεσομένην αὐτοῖς λαμπρότητα τοῦ λοι- 
ποῦ τῇ χροιᾶ δειχνύντες τῇ olxe(a c (p. 177) οἱ πυῤῥοὶ δὲ 


(65; Cod. ἐχτεληῦντας 


eos furorem meum pacasse super borez regionem, » 
id est, consentanee furori meo eos qui ad illa loca 
accesserunt, cuncta fecisse, maximas incolis et pro 
s$uo merito penas imponendo. Jam qui post illos 
decurrerunt equi albi, bi Babyloniis jam de medio 
sublatis gravesque poenas expertis, favebant liber- 
tati illorum qui de captivitate redituri erant : quo- 
rum futurum splendorem colore suo portendebant. 
318 Tum ru( ad austri regionem pergebant, fu- 
rorem veluti spirantes adversus eos qui illic lsrae- 
lias afflixerant. Post quos equi varii, seu cinerei 
coloris cgrediebantur, deliberantes quonam  terra- 


5359 


TIEODORI MOPSUESTENI 


510 


rum se abire oporteret. Significat autem reliquis A ἐξεπορεύοντο ἐπὶ γἦν νότου, ὡς θυμοῦ πνέοντες χατὰ 


etiain curam fuisse varium exhibere ministerium, 
quod varietate coloris sui innuebant, paratis ob- 
servare num quid esset pr:sterea abs se prestan- 
dum, juxta Dei voluntatem, ad hostium poenam et 
Judaieg gentis beneficium. Quibus ait : «lte, et 
circumite terram.? Mox et addit : « Et circuinie- 
runt terram, » ostendens scilicet concessum illis 
ul curam suam ad exitum perducerent, οἱ reapse 
ita 56 egisse. 


τῶν αὐτόθι τοὺ: Ἰσραηλίτας διατεθειχότων xaxex- 
μεθ᾽ οὖς οἱ ποιχίλοι καὶ Ψψαροὶ ὥφθησαν ζητοῦντες, 
ὅποι ποτὲ ἀπελθεῖν αὐτοὺς δέοι τῆς γῆς. Δηλοῖ δὲ 

ὅτι χαὶ τοῖς ὑπολειπομένοις φροντὶς ἣν πρὸς ποιχίλην 
λειτουργίαν, χατὰ τὴν χροιὰν ἐχτετχγμένοις ἰδεῖν μῇ 
πού t: xaX ἕτερον ἔστιν γενέσθαι παρ᾽ αὐτῶν ὀφεῦρν, 
χατὰ τὸ δοχοῦν τῷ Θεῷ, εἰς τιμωρίαν τε τῶν ἕναν- 
τίων, χαὶ εὐεργεσίαν τοῦ τῶν Ἰουδαίων ἔθνους" 
πρὸς οὖς λέγει, « Πορεύεσθε χαὶ περιοδεύσατε τὴν 


γῆν" » εἶτα xaX ἐπήγαγεν, ε Καὶ περιώδευσαν τὴν γῆν, ν δεικνὺς ὅτι xal ἐπετράπησαν τὴν φροντίδα τὴν 
οἰχείαν ἀγαγεῖν εἰς πέρας, xal ἐπιτραπέντες εἴχοντο τούτου. 


εις. 9-15. — « Et factus est serino Domini ad 
me dicens : «Accipe quie de captivitate sunt a 
principibus, et abs optimatibus ejus, et ab iis qui 
cognoverunt cam, ab Eldai, et à Tobia, et ab Ideo. 
Et iugredieris tu dic illa in domum Josiz filii So- 
phonie, qui venit de Babylone. Accipiesque argen- 
tum et aurum, faciesque coronam, et impones su- 
per caput Jesu, Josedeco geniti, sacerdotis magni. 
Dicesque ei : Πς ait Dominus oinnipoteus : Ecce 
vir, cui nomen Oriens, et subter eum orietur. Et 
eedificabit domum Domini, et ipse accipiet virtutem, 
et sedehit ac. dominabitur super throno suo. Et 
erit sacerdos a dextris ejus, et inter. utrosque erit 
consilium pacificum. Corona autem exspectautibus 
erit, et optimatibus ejus, et qui cognoverunt eam, 
et in gratiam filii Sophoniz, et in psalinum domui 
Domini. Et qui procul iis sunt venient, et :edifica- 


bunt in domo Domini : et scietis quia Dominus ( 


omnipotens misil me ad vos. Εἰ crit, si exaudien- 
tes exaudieritis vocem Domini Dci vestri. » 

pios παντοχράτωρ ἀπέσταλχξέ με πρὸς ὑμᾶς " xal 
τοῦ Θεοῦ ὑμῶν. » ' 

Quemadmodum vero beatus Moyses /Egypto e- 
gressus, divino jussu accepit ἃ populo quz ad ta- 
bernaculi aedificium ornatumque conferebant, ita 
beatus quoque 319 Zacharias jubetur accipere a 
reducibus de captivitate, sive ducibus, sive quo- 
modolibet largiendo idoneis, imo ab universis qui 
patriam recuperaverant. Optimates terree dicit eos, 
qui ob suas divitias conferre aliquid huie usui va- 
lebant. Cognoscentes vero eam, dicit qui eam, id 
est patriam, recuperaverant, ceu. qui preter spem, 
ea deperdita potiti erant. Sic nimirum a singulis 
pro sua copia offerentibus accipiendo, domum Dei 
conditum et pro dignitate exornatum iri. Itecitatis 
vero aliquot etiam hominum nominibus ad id 
maxime idoucorum, mox jubet ad Josie Sophonia 
nati domum accedere, viri de Dabylonica captivi- 
tal? reversi, eisterosque omnes copia reruia et ala- 
critate ad opus superantis. Ab lioc autem quidquid 
argenti aurique collatum fuerit, coronam inde fieri 
vult sacerdotis capiti inyponendam, ad sacerdotii 
ornatum ac decus. ITac 1aox. sacerdotis capiti im- 
posita, moneri eum vult, ut de retro. expositis re- 
hes multis ac. maximis fiduciam sumat. Etenim 
divina sententia. virum apparuisse, cui ex rerum 
evehtu nomen cst Oriens ; dicit vero Zorebabelem, 


Στίχ. 0'-t£'. — « Καὶ ἐγένετο λόγο; Kuplou πρός 
μὲ λέγων" Λάδε τὰ Ex τῆς αἰχμαλωσίας παρὰ τῶν 


p ἀρχόντων, καὶ παρὰ τῶν χρησίμων τῆς γῆς, καὶ 


παρὰ τῶν ἐπεγνωχότων αὐτὴν παρὰ "EXóat καὶ παρὰ 
Τωῤίου, xaX παρὰ Ἰδέου " xai εἰσελεύσῃ σὺ ἐν τῇ 
$uépa ἐκείνῃ εἰς τὸν οἶκον Ἰωσίου τοῦ Σοφονίου τοῦ 
ἕἥχοντος Ex Ἰβχθυλῶνος " xal λέγῃ ἀργύριον xal χρυ- 
σίον, καὶ ποιήσεις στέφανον, xai ἐπιθήσεις ἐπὶ τὴν 
χεφαλὴν Ἰησοῦ τοῦ Ἰωσεδὲκ τοῦ μεγάλου, xa ἐρεῖς 
πρὸς αὐτόν Τάδε λέγει Κύριος παντοχράτωρ * Ἶϑιὰ 
àvto, ᾿Ανατολὴ ὄνομα αὐτῷ, xal ὑποχάτωθεν αὐτοῦ 
ἀνατελεῖ, χαὶ οἰχοδομλήσει τὸν οἶχον Κυρίου" καὶ 
αὐτὸς λήψεται ἀρετὴν, χαὶ χαθιεῖται καὶ χατάρξει ἐπὶ 
θρόνου αὐτοῦ " xai ἔσται ὁ ἱερεὺς ἐκ δεξιῶν, xal 
βουλὴ εἰρηνιχὴ ἔσται ἀναμέσον ἀμφοτέρων" ὃ δὲ 
στέφανος ἕπται τοῖς ὑπομένουσι xal τοῖς χρησίμοις 
αὐτῆς καὶ τοῖς ἐπεγνωχόσιν αὐτήν καὶ εἰς χάριτα 
υἱοῦ Σοφονίου, xat εἰς ψαλμὸν οἴχῳ Κυρίου " χαὶ εἰ 
μαχρὰν ἀπ᾿ αὐτῶν ἥξουσι, (p. 478) xat οἱχοδομή- 
σουτιν ἐν τῷ οἴχῳ Κυρίου " χαὶ γνώσεσθε ὅτι Κύ' ᾿ 
ἔσται ἐὰν ἀχούοντες εἰσαχούσητε τῆς φωνῆς Kupls 


Ονπερ δὴ τρόπον ὁ μαχάριος Μωσῆς ἐξεληλυθὼς 
τῆς Αἰγύπτου, κατὰ πρέσταγμα θεῖον εἴληφε παρὰ 
τοῦ λαοῦ τὰ πρὸς χατασχευΐν τε xal εὐχοσμίαν τῆς 
σχηνῖς συντελοῦντα, τὸν αὐτὸν δὴ xat ὁ μακάριος 
Ζαχαρίας χελεύεται παρὰ τῶν Ex τῆς αἰχμαλωσίας 
ἐληλυθότων, εἴτε ἐγουμένων, εἴθ᾽ ὅπως δήποτε & 
εὐπορίαν ἐπιτηδείων πρὸς τοῦτο xal παρὰ πάντων 
δὴ τῶν ὅλως ἀπειληφότων τὰ οἰχεῖα " χρησέμους "ply 
γὰρ λέγει τῆς γῆς, τοὺς δι᾽ εὐπορίαν συνε: σενεγχεῖν 
τι τῇ χρείᾳ δυναμένους " ἐπεγνωχότας δὲ αὐτὴν, τοὺς 


p ἀπειληφότας αὑτὴν, ὡς παρ᾽ ἐλπίδας δεξαμένους ἣν 


ἀπολωλέχεσαν ἤδη" ὥστε παρὰ τούτων ἁπάντων 
ἑχάστου δὴ τὰ χατὰ δύναμιν εἰσφέροντος λαβεῖν ἐπὶ : 
τῷ τὸν o:xov τοῦ Θεοῦ γενέσθαι τε xal χοσμ | 
xal χατὰ τὸ προσῖχον. Εἰρηκὼς δὲ καί cwevéw-^ 
pasix; τῶν μάλιστα ὡς εἰκὸς ἐπιτηδείων, πρὶς 
τοῦτο χελεύει εἰς τὸν Ἰωσίου τοῦ Σοφονίου αἶχον 
εἰσεληλυθότα, ἐληλυθότος μὲν Ex τῆς κατὰ “ἣν 85» 
Θυλῶνα αἰχμαλωσίας χαὶ αὐτοῦ, νιχῶντος δὲ TO. 
ἄλλους «a süzopía xal τῇ περὶ τὸ πρᾶγμα «προῦν" 
pla. Καὶ δὴ χομισάμενον ἀργύριόν τε καὶ χρυσίον 
ὁπότον ἀναδιδῷ, στέφανον ἐξ αὑτοῦ χατασχευάσξι 
τῇ τοῦ ἱερέως ὁὀςείλοντα χεφαλῇ, εἰς τὰν 
τῆς ἱερωσύνης εὐχοτμίαν τε χαὶ εὐπρέπειαν, (p 479) 
Τοῦτον 63 Yevevóta ξπιθεῖνα! μὲν τῇ τοῦ ἱερέως χε" 







«by ἐπιχεῖσθα!: 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. VII. ' 


519 


ἦν δὲ πρὸς αὐτὸν ὡς ἂν περὶ τῶν προχει- A ad regalem principatum ab ipsis rebus gestis splen- 


λλῶν τε ὄντων xal μεγίστων, ἔχοι θαῤῥεῖν - 
| θείᾳ ἀνὴρ ἀναπέτανται, ᾧπερ Ex. τοῦ 
; ὄνομα ᾿Ανατολή. Λέγε: δὲ τὸν Ζοροθάθδελ, 
; βασιλικῆς ἡγεμονίας δι᾽ αὐτῶν λαμπρὸν 
V τῶν πραγμάτων" « ᾿Ανατελεῖ δὲ, φησὶν, 
y αὐτοῦ * ) ἀντὶ τοῦ Πᾶσα λαμπρότης ἐξ 
στα! τῷ πλήθει τῶν Ἰουδαίων" τόν τε 
᾿ὗτος οἰχοδοιύσει, χαὶ πᾶσαν ἐχ τῆς stas 
κὴν περιθέμενος ἐπὶ τῆς βασιλικῆς χαθ- 
ενεῖ βεδαίως. Ἐχ τούτου δή σοι τὸ θαῤῥεῖν 
κροχειμένων περιέσται" ἔσῃ γὰρ αὐτῷ 
ἧς συνὼν tfi; τιμῆς " τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, 
x δεξιῶν αὐτοῦ, ») ὁμονοίας ἐν ἀμφοτέροις, 
δούσης ᾿" ὡς σοί τε τὰ πράγματα διὰ τῆς 
'ξουσίας γίνεσθαι ἑῥάω, ἐκεῖνόν τε διὰ τῆς 
Tlac πολλῆς τυγχάνειν τῆς θείας ῥοπῆς. 
K τοῦ περ'τεθέντος στεφάνον χόσμος, οὐχ 
uU, παντὸς δὲ ἔπαινος ἔσται τοῦ πλήθους 
ς τὴν θείαν ὁρώντων ἐλπίδα, χαὶ τῶν νῦν 
ἱενα συμδαλλομένων πρὸς τὴν τοῦ οἴχου 
ν, χαὶ πρό γε πάντων τοῦ Σοφονίου to3- 
οδειγμένου τὴν φιλοτιμίαν. "A δὴ πάντα 
X3) γίνετα', ὡς ἂν διηνεχὴς fj τε τῶν 
Ρευργία, xai οἱ διὰ τῶν συνιόντων Üp.vot 
by ἐχπλτιροῦσθαι δύναιντο. (p. 480) Καὶ 


dideevectum. « Orieturautem, inquit, subter ipsum;» 
id est, Claritas omnis ex 60 confiet populo Judseo- 
rum; nam templum hic zdificabit, et omni virtute 
Deo juvante ornatus in regali sede manebit firmi- 
ter. linc tibi confidere predictis rebus licebit ; 
etenim secum multo cun honore versaberis, Nam- 
queita valent verba, « ἃ dextris cjus erit, » con- 
cordia inter vos ambos perseverante, ita ut et rcs 
tu: regalis. potentatus ope fiant meliores, et ille 
propter tuum sacerdotium divino fulcimento frua- 
tur. Jam et impositie corone ornamentum haud 
tibi ipsi tantum, sed universo populo laudi 320 
erit, divinam spem prx oculis labenti et nunc pro 
viribus ad templi zdificium stipem conferenti, 
Sophonia in primis tantum rei studium prz se 
ferente. Quse omnia et facta sunt οἱ fiunt, ut per- 
petuum sacerdotum sit ministerium, et congrega- 
torum in templo hymni ad Deum extolli possint. 
Imo et longinquos plurimos bue concurrentes vi- 
debitis, symbolam suam ad templi azdiflcationem 
conferentes. Quare ex factis ipsis perspicuum 
omnibus flet me Dei sententia hzc nuntiaturum 
ad vos venisse; qux: quidem exitum suum nanci- 
scentur, si vos certe legitimis meis obedientes con- 
stanter fueritis. 


ἃ τῶν πόῤῥωθεν ὄντων πλείστους ὅσους συντρέχοντας ἔψεσθε, τὰ παρ᾽ ἑαυτῶν εἰς τὴν τοῦ οἴχου 
ντας οἰχοδομὴν ὡς ἐξ αὐτῶν πρόδνλον ἅπασι γενέσθαι τῶν πραγμάτων, ὅτι γνώμῃ Θεοῦ νῦν 
μενο; ὑμᾶς ἐλήλυθα ταῦτα, ἅπερ οὖν χαὶ πρὸς πέρας ἐλεύσεται, ἐάνπερ διαμείνητε τοῖς νομίμοις 


ZW. πείθεσθαι τοῖς ἐμοῖς. “ 
ΚΕΦ. Z'. 

-ε — Μετὰ τοῦτο λέγει, τετάρτῳ ἔτει 
ὃς Aap:ío) ἀπεστάλθαι μέν τινας παρ᾽ 
ἂν τοῖς ἀλλοτρίοις τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ βα- 
, Th; τοὺς ἐπὶ τῆς Ἱερουσαλὴμ ἱερεῖς 
οτήπας" ὥὧττε ἐξιλάσασθα: μὲν Θεὸν θυ- 
| ὧν Ἀμαρτηχότι συνήύδεσαν ἑχυτοῖς * ἐρω- 
αὶ μαθεῖν εἰ τὸν οἶχεῖον ἀπείλυηφε χόσμον 
3 ναὸς, ὡς ἂν xai ταῖς χαθγχούσαις ἐπὶ 
οὐ θεραπείι χοήύσαιντο ντστείαις. Ὅπερ 
εποιΐχατιν ἐπὶ πλείοσι τοῖς ἔτεσιν ἤδη" 
δὲ τούτου παρ᾽ ἐχείνων, χαὶ δὴ xal τῶν 
νων παρόντων τε χαὶ τὴν χρείαν ἔχπλη- 
9 ἧπερ ἔσταν ἀπεσταλμένοι, δι᾽ ἀποχαλύ- 
τῷ προοφήτῃ χελευσῦζναι ταῦτα πρός τ 
'παντὰα τἴς vn; χαὶ τοὺς ἱερεῖς διαλεχθῇ- 
οὖν χἀχείνους μαθεῖν παρόντας ἐχρῆν, ὡς 
μενον, μὴ τῶν οἰχείων μόνον, ἀλλὰ xal 
ότων ἔχη διδατχαλίαν. "Hy δὲ τὰ λεγό- 
:2* Οὐ σπουδὴ pot, φητὶ, νγηστεύοντας 
χηπτομένους βλέπειν" οὐ vào ἐν τούτοις 
τοῦ τίθεμαι θεραπείαν" ἐπὶ ἐδδομήχοντα 
ἕξεσιν ἐν τῇ αἰχμαλωτίχ γεγονότες, οὐδὲ 
εἰξχτθΞ vnozslav: (p. Aal) χαὶ ὅμως οὐδὲν 
1p' ὑμῶν αἰτέτας, μεταϊαλομένους Sfi χα- 
M ἀποχαπτέττττι τοῖς οἰχείοις" εἴτε Ὑὰρ 
ιαὶ πίοιτε, εἴτε χαὶ μὴ, ὑμετέρα μὲν τὸ 
TÓAXUS:,. ὁ 


m^ 
PI 


ὑμετέρα 6i xaY τὸ μὴ φαγεῖν 
bac 28 ovo. τούτων οὐδείς, Καὶ δειχνὺς 


C 


Lad 
v) 


CAP. VII. 


Vrgns. 1-5. — Postea dicit quarto Darii re- 
guantis anno missos fuisse aliquos a quibusdam 
qui inter alienigenas Israelitic:e genti imperitabant, 
ad sacerdotes in urbe lierusalem atque prophetas, 
ut Deum sacrificiis placarent pro suis quorum con- 
scii"erant peccatis; atque ut exquirerent nui sa- 
tis conveniente ornatu templum Dei instructum es- 
set, quo ipsi ad Dei honorem congrua jejunia per- 
agerent ; quod pluribus jam annis fecerant. Quod 
cum illi egissent, przsentibus qui missi fuerant, 
ét negotio cujus causa venerant peracto, per re- 
velationem propheta jussus est hiec omnia apud 
universum terr:e populum sacerdotesque enuntiare, 
qu: scilicet ipsos quoque scire oportebat ; ut qua 
diccrentur, non popularibus tantum, verum etiam 
advenis magisterio forent. Erant autem dicta hzec: 
Nil mea interest jejunantes vos et gementes videre; 
neque enim in his cultus mei rationem positam 
esse judico. Certe annis septuaginta captivitate de- 
tenti nullum jejunium observastis ; attamen 321 
nihil hujusmodi a vobis expetens, postquam vidi 
a nequitia resipiscentes, in patriam postliminio 
revocavi. Nam seu vos comedatis atque bihatis, 
sive secus, vestra est comedendi voluptas, vestra 
item a comedendo abstinentia ; mihi vero nulli res 
hujusmodi eurz sunt. Atque ut ostendat haud nunt 
primum h:ec illis dicere ; 
τι οὐ νῦν ταῦτα πρῶτον φησι pb αὐτούς" 


δέ 


THEODORI MOPSUESTENI 


Wi 


Vzgns. 6-12. — « Nonne, ait, ista verba sunt, A Στίχ. c'-f'. — « Οὐχ οὗτοι ol λόγοι εἰσὶν οὗὃς ἐλά" 


qua locutus est Dominus in manibus prophetarum 
qui fuerunt prius, quando Hierusalem populo opi- 
busque aff'uebat: itemque oppida ejus finitima et 
montana et. campestria incolis frequentabantur? » 
Hzc et olim, inquit, per prophetas olim dicebam, 
quo tempore Hierusalem domestica lautitia abun- 
dabat, cunctzque urbes ei subjects, qux sive in 
montana sive in campestri regione, idonea populi 
multitudine plenx erant. Nihilo tamen minus vobis 
tunc aiebam me nullam jejunii vestri rationem 
habere, quod sine bono mentis habitu observaba- 
tis. Quaenam vero mihi grata essent, quaque 
polissimum vobis factitanda, per prophetas vos 
edocebam. « Judicium justum judicate, et  miseri- 
cordia ac miseratione utimini unusquisque erga 
fratrem suum, et viduam et pupillum, et adve- 
nam, et pauperem ne opprimatis, et malitiz 
unusquisque [ratris sui ne memineritis in cordibus 
vestris. » Suasi vobis omni tempore justitiz pluri- 
mam curam gerere, et compassione erga proximos 
uti, et omni pauperum ac derelictorum detrimento 
abstinere; item simultatem et iram mutuam vi- 
tare, deposita illarum qux vulgo incidunt offensa- 
rum memoria. Profecto ego, jejunium vestrum ΓΘ. 
nuens, hzc vobis agenda suadebam. « Et noluerupt 
attendere, et averterunt. dementer dorsum suum, 
et aures suas aggravaverunt ne audirent, et cor 
suum contumax fecerunt ne obedirent legi mex ac 


verbis que misit Dominus omnipotens in Spiritu c, αὐτῶν ἔταξαν ἀπειθῇ τοῦ μὴ εἰσακούειν τοῦ vipsi 


suo per 399 superiorum prophetarum manum. » 
Ne his quidem attendere voluistis, sed cum insania 
multa dicta illorum aversati estis. Id enim valent 
verba, « Averterunt dementer dorsum suum. » Ilis 
que dicebantur aurem pr:bere noluistis, mente 
prorsus obfirmata, quominus leges meas sequere- 
mini, quas per superiores prophetas vobis expla. 
nabam. Quid vero hinc accidit? 


Vgns. 15, 14. — « Εἰ processit ira magna a 
Domino omnipotente. » Propterea tántum susti- 
nuistis supplicium, quoniam ego jejuniis vestris 
contemptis hortabar vos ad Segum debitam obser- 


vantiam : at vos contra flocci fecistis leges meas. D στα προσῆχον ἦν ὑμᾶς τῶν νόμων ἀντέχεσθαι. Mb 


« Eritque, quemadmodum ipse dixit, nec ei auscul- 
tarunt, ita clamabunt, nec ego exaudiam, ait 
Dominus omnipotens. » Sicut illi dicta mea nolue- 
runt audire, ita ego vicissim clamori eorum in 
angustiis constitutorum aurem non pra-bebo. Quid 
porro egi ἢ « Propcellam eos tanquam turbine inter 
gentes quas non noverant, et terra post eos deso- 
labitur absque transeunte vel revertente : posue- 
runtque terram electam in vastitatem. » Commina- 
tus sum, vos omnes quasi venti procella maxima 
me dispersurum, et captivitati traditos ad regio- 
nen expulsurum quam antca ignorabatis, et vasti- 
tate terram vestram me obruturum przedixi, ne- 
(nine postca illinc. revertente, aut iter facicute, 


λησε Κύριος ἐν χεραὶ τῶν προφητῶν τῶν ἔμπροσθεν, 
ὅταν ἣν Ἱερουσαλὴμ κατοικουμένη xai εὐθηνοῦσα, xe 
αἱ πόλεις αὐτῆς χυχλόθεν, καὶ fj ὀρεινὴ xa ssl 
χκατῳχεῖτο; » Ταῦτα δὲ, φησὶ, xxi πάλαι διὰ τῶν προ- 
φητῶν ἔλεγον πρὸς ὑμᾶς, ὁπηνίχα ἐπί τε τῆς οἰκείας 
εὐθηνείας ἦν fj Ἱερουσαλὴμ xal πᾶσαι αἱ ὑπ᾽ αὑτὴν 
πόλεις ὡσαύτως, ἅτε xal τῆς ὀρεινῆς xal τῆς πεδι» 
Vie χώρας τῆς προσηχούσης αὐταῖς πεπληρωμένης 
τῶν οἰχούντων * καὶ ὅμως ταῦτα τότε πρὸς ὑμᾶς Da- 
yov ὅτι μοι λόγος οὐδεὶς τῆς νηστείας ὑμῶν eim ᾿ 
ἀγαθῇ γνώμῃ νηστενόντων " τίνων δέ μοι λόγος, ὧν 

ἐπιμελεῖσθαι μάλιστα προσήχειν ὑμᾶς ἐδίδασχον διὰ 

τῶν προφητῶν. « Κρίμα δίκαιον xplvare, καὶ Eam 

xai οἰχτιρμὸν ποιεῖτε ἔχαστος πρὸς τὸν πλησίσν 

αὐτοῦ, xai χήραν καὶ ὀρφανὸν καὶ προσήλυτον πιὰ 

πένητα μὴ καταδυναστεύετε" χαὶ χαχίαν ἔχαστος τοῦ 

ἀδελφοῦ αὐτοῦ μὴ μνησιχαχεῖτε ἐν ταῖς καρδίαις, 
ὑμῶν. » Συνεδούλευον γὰρ ὑμῖν ἀπανταχοῦ τοῦ ὃ» 
xalou ποιεῖσθαι πρόνοιαν πλείστην, συμπαθείᾳ τὸ, 
χρῆσθαι πρὸς τοὺς πέλας, (p. 482) καὶ δὴ καὶ πάσης 
βλάδης τῆς εἰς τοὺς πένητάς τε xal ἀπροστασιάσταυξ 
ἀπέχεσθαι" xai μήνιδο; δὲ χαὶ ὀργῖις τῆς xev ὅλ» 
λήλων ἀφεστάνα:, ἀφαιροῦντας τὴν μνήμην ἑαυτῶν 
τῶν ἐν μέσῳ πως συμδάντων λυπηρῶν. ᾿Αλλ᾽ ἐγὼ 
μὲν τὴν νηστείαν παρωθούμενος, ταῦτα συναθεῦ. 
λενον ὑμῖν. Τί δέ; « Καὶ ἠπείθησαν τοῦ προσέχει, 
xaX ἔδωχαν νῶτον αὐτῶν παραφρονοῦντα, καὶ τὰ ὅδε . 
αὐτῶν ἑδάρυναν τοῦ μὴ εἰσαχούειν, καὶ τὴν xs pila 






















pou, xat τῶν λόγων ὧν ἐξαπέσταλχεν Κύριος save : 
χράτωρ ἐν Πνεύματι αὐτοῦ, ἐν χερσὶ προφητῶν eii 
ἔμπροσθεν. » Οὐδὲ τούτων δὴ λόγον ποιεξαθαι 
λετε, ἀλλ᾽ kx παραφροσύνης μὲν πολλῆς παντελῆ 
ἀπεστρέφεσθε τὰ λεγόμενα " τοῦτο γὰρ λέγει, e ἜΣ 
xav νῶτον αὐτῶν παραφρονοῦντα" » προσέχειν BP 
τοῖς λεγομένοις οὐχ ἐθέλετε, χρίναντες xetémdl 
ἀπειθῶς ἔχειν πρὸς τοὺς νόμους τοὺς ἐμοὺς, οἷς AP 
τῶν προφητῶν τῶν πρόσθεν ὑμῖν ἐξηγούμην. ἘΜ 
οἷς τί γέγονε : 

Στίχ. ιγ΄, ιδ΄, — ε Καὶ ἐγένετο ὀργὴ μεγάλη τῷ 
Κυρίου παντοχράτορος. » Ὑπὲρ τούτων τὴν seek: d 
τὴν ὑπομενήχατε τιμωρίαν, ὑπὲρ ὧν τὰς νηστείᾳ, 
ὑμῶν παρωθούμενος ἐκεῖνα συνεδούλευον ὧν pied 


γος δὲ ἣν ὑμῖν τῶν νόμων οὐδεὶς τῶν ἐμῶν. c d 
ἔσται, ὃν τρόπον εἶπε, xal οὐχ εἰσήκουσαν αὐπῇ 
οὕτως χεχράξονται xal οὐ μὴ εἰσαχούσω, λέγεε 
ριος παντοχράτωρ. » "Ὥσπερ δὲ ἐκεῖνοι τῶν ἡ 
ἐμοῦ λεγομένων ἀχούειν οὐχ ἤθελον, (p. 483) 
δὴ χἀγὼ γεγονότων αὐτῶν ἐν τοιαύταις d 
βοώντων οὐ προσεῖχον. Τί δὲ πεποίηχα:; « Ke is] | 
6aXo αὐτοὺς ὡς ἐν λαίλαπι εἰς πάντα τὰ ἔθνη D 
οὐχ ἔγνωσαν" xal fj γῇ ἀφανισθήσεται χατόκιθθεν 
αὑτῶν ἐκχδιοδεύοντος xal ἐξαναστρέφοντος" xd 
ἔταξαν γῆν ἐχλεχτὴν εἰς ἀφανισμόν. » "Haifyes 
(3p ἅπαντας ὑμᾶς ὡσπερεὶ συστροφῇ περιδαλὼν 
ἀνέμου μεγίστῃ διασχορπίσαι τε, xal αἰχμαλωσίξ 
παραδοὺς εἰς χώραν ἀπαγαγεῖν ἣν οὐχ ἤδειτε πρότι 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. VIII. 


546 


) «& περιδληθήσεσθαι τὴν γῆν ἀπεφη- A propter summam locorum solitudinem. Hzc et 


πέραν, οὐχ ἀναστρέφοντο; ἐπ᾽ αὐτῆς 
ὁδεύοντος διὰ τὴν ὑπερδάλλουσαν ἐρη- 
ἡ xai ἠπείλησα, φησὶ, xai πεποίηχα " 
Ὑῶν πρότερον εἰς χτῆσιν ὑμετέραν, 
αξέδωχα - τὸ γὰρ « χεχράξονται » xai 
20, ν» ὡς ἐπὶ μέλλοντος λέγει, τὸ γε- 
'νος, τὸν χρόνον χατὰ τὸ εἰωθὸς ἐναλ- 
λαχοῦ γινόμενον ἐπὶ τῆς θείας Γραφῆς 
χαρίῳ Δαυὶϊδ χαὶ τοῖς λοιποῖς προφή- 
ww ἐδείξαμεν ἤδη. Ὅπερ οὖν καὶ δε- 
, € Καὶ ἔταξαν γῆν ἐχλεχτὴν εἰς ἀφα- 
Ὁ γὰρ ὅτι οὐ μέλλον πρᾶγμα λέγει, 
δός τε ἤδη xai γεγονός. Ἠδουλήθη 
Iv , ὅτι Τὴν μὲν νηστείαν ὑμῶν παρ- 
; γινομένην, συνεδούλευον δὲ ἃ προσῇ- 
θαι παρ᾽ ὑμῶν χαὶ ἐπειδὴ τούτοις μὴ 
εὐτην ὑμῖν ἐπήγαγον τιμωρίαν. ᾿Αλλὰ 
; φησι νῦν δὲ τί; 
ΚΕΦ. H'. 

“-- εΤάδε λέγει Κύριος παντοχράτωρ " 
Ἱερουσαλὴμ xai τὴν Σιὼν ζήλον μέ- 
P μεγάλῳ ἐζήλωσα αὐτήν.» Μεταδέ- 
ἱπερὶ αὐτὴν σχέσιν, (p. 484) ὥστε xal 
B ὑπὲρ ὧν πέπονθε χατὰ τῶν ἡἠδιχη- 
καὶ ἐπιμένων τοῖς εἰρημένοις, « Τάδε 
ξκιστρέψω ἐπὶ Σιὼν xai κατασχηνώ- 
paucas * χαὶ χληθήσεται t) "lepouca- 
uvh , xat ὄρος Κυρίου παντοχράτορος, 
Επανάξω γάρ pov τὴν περὶ τὸ ὄρος 
zai φανοῦμαι πάλιν διὰ τῆς χηδεμο- 
€ ἐπὶ τῆς Ἱερουσαλήμ * ἀποδείξω τε 
Ξῷς συνεστῶσαν, χαὶ ἐν εὐθηνίᾳ χαθ- 
* «ὁ τε ὄρος ἐφ᾽ οὗπερ ἡ πόλις olxo- 
) ἀποδείξω, ὡς τῆς παρουσίας ἐξιω- 
Wk. Καὶ προστιθεὶς ἔτι τοὶς αὐτοῖς " 
ἱύριος παντοχράτωρ, Ἔτι χαθίσονται 
εἰ πρεσδύτεραι ἐν ταῖς πλατείαις "Ie- 
ἃστος τὴν ῥάδδον αὐτοῦ ἔχων ἐν τῇ 
τὸ πλήθους ἡμερῶν " χαὶ αἱ πλατεῖαι 
᾿ησθήσονται παιδαρίων χαὶ χορασίων 
alc πλατείαις αὐτῆς. » Οὕτως δὲ, φη- 
λάξω τὴν πόλιν xal πάντας τοὺς οἷ» 
» ὥστε μὴ παραπλησίως: τοῖς πρόσθεν 
ὄντων χαχῶν ἀώρους ὑπομένειν θανά- 
ὀθηνίᾳ δὲ πολλῇ τῆς πόλεως οὔσης, 
| τοῖς οἰχοῦσιν αὑτὴν παρεχτείνεσθαι 
z καὶ ἀσθενοῦντας, διὰ τὸ μῆχος τοῦ 
ἧς βαχτηρίαις ἀναγχάζεσθαι εἰς τὴν 
ἤθειαν (ρ. 485) ἔσται δὲ xal ἡ πόλις 
ὧν τε xai χορασίων παιζόντων᾽ εὐθη- 
καὶ πολυανθρώπου πόλεως σημεῖον χαὶ 


— ES ἐπειδῆ πως πρὸς τὰ παρόντα 
t εἶναι ἐφαίνετο, « Τάδε λέγει Κύριος 
Εἰ ἀδυνατήσει ἐνώπιον τῶν χαταλοί- 
«οὐτου ἐν ταῖς ἡμέραις ἐχείναις, μὴ 
τοῦ ἀδυνατήσει, λέγει Κύριος παντο- 
ἱλ᾽ εἰ χαὶ ἀδύνατα, φτοὶ, ταῦτα ὑμῖν 


comminatus sum, inquit, et peregi : quam elegeram 
antea terram ad incolatum vestrum, vastitati tradi- 
di ; etenim verba, « clamabunt, » et, « desolabitur, » 
dicit tanquam de re futura, cum reapse de przte- 
rita loquatur, tempus more solito invertens : quod 
sepe fieri tum apud beatum Davidem tum apud 
czteros prophetas in divina Scriptura, jamdiu 
affatim demonstravimus. Quem ipsum tropum hic 
usurpat dicens : « Et posuerunt. terram 393 ele- 
ctam in desolationem : » ostendit enim se non de 
re futura loqui, sed de preterita et jam peracta. 
Vult autem per hec omnia dicere Deus, se jeju- 
nium vestrum renuere vitiose actum; suasisse 
autbm quz vos facere oportebat ; et quia morem 
ei gerere noluistis, tantam vobis imposuisse poe- 
nam. Sed tunc quidem hzc, inquit, fuerunt. Nunc 
vero quid? 


CAP. VIII. 

Vegas. 1-5. — «Hecdicit Dominus omnipotens: 
Lelatus sum Hierusalem atque Sion zelo magno, 
furore magno zelatus eam sum. » Convertam meum 
erga illam affectum, ita ut magnopere calamitatum 
ejus causa injustis ejus inimicis irascar. Et sua 
dieta continuans inquit: «Ilzc ait Dominus: Re- 
vertar ad Sion; et habitabo in medio Hierusalem. 
Et vocabitur Hierusalem urbs vera, et mons Domini 
omnipotentis, ngous sanctus.» Reducam ad me 
meum erga Sionis montem affectum, meoque erga 
Hierusalem patrocinio innotescam; efficiamque eam 
vere urbis nomine dignam, et multa fruentem rerum 
copia ; montemque ubi urbs condita, sanctum esse 
ostendam, utpóte quem mea prasentia dignatus 
sim. Pergitque predicta cumulare: « Hzc ait Domi- 
nus omnipotens : Adhuc sedebunt senes anusque in 
plateis llierusalem, singuli baculos suos manibus 
tenentes pre dierum multitudine. Et urbis platez 
replebuntur puerulis puellisque ludentibus in plateis 
ejus.» Adeo incolumem servabo, inquit, uibem 
omnesque ibi incolentes, ut minime, prout antea 
usuveniebat, immaturos obitus ab impendentibus 
malis exspectent ; iia ut urbe prosperitatem pluri- 
mam habente, civibus quoque vit:e spatium proro- 


D gelur : quo flet ut vite longzvitate cogantur baculis 


inniti ob incessus adjumentum. Erit item 994 urbs 
pl^na puerulis puellisque lusitantibus; namque 
el hoc laute. cum numeroso populo civitatis indi- 
cium est. 

VERs. 6-9. — Deinde quia, pre przsenti rerum 
statu, impossibilia hec videbantur, « Hsec ait (per- 
git dicere) Dominus omnipotens : Si impossibile 
videtur reliquiis populi hujus diebus illis, num coram 
me quoque erit hoc impossibile, dicit Dominus om- 
nipotens?» Etiamsi hzc impossibilia videantur his 
qui exiguitatlem spectant nunc in urbe congrega- 
torum: altamen mibi certe haud impossibile est 
tantam operari rerum conversionem, ut ex presenti 
miseria ad prosperitatem plurimam et urbem et 


511 


THEODORI MOPSUESTENI 


ejus res omnes transferam. Atque ex semet possi- À καταφαίνεται ἀφορῶσι πρὸς τὴν ὀλιγότητα τῶν νῦν 


bilitatem promissxe rei confirmans, prosequitur di- 
cens: Multos sane alios Jsraelitas pluribus ex locis 
ad hanc urbem contraham, qui adhuc in captivitate 
versantur, et a ue patriz terr:e incolatui reddentur. 
Et propter meam erga illos sollicitudinem clarus 
fiam, quia illos re ipsa populum meum esse osten- 
dam, quatenus tali tantaque providentia mea fruen- 
tur: vereque videbor illorum Deus, dum firmam 
meam exhibeo eis gratiam ; meaque justitia utens 
cunctos puniam qui aliquando cos ledere ausi fue- 
rint. Cumulat hiec promissa, dicens: « llc ait Do- 
minus ommnipotens : Roborentur manus vestra qui 
auditis bis dicbus sermones lios ex ore prophetarum, 
jam inde'a die quo fundata est domus Domini om- 
nipolentis, et templum zdificari coeptum.» Age 
nuuc, inquit, his promissis meis attendentes, quz 
$Ppe per prophetas vobis significavi, multa cum 
sedulitate domum meam absolvendam curate; re- 
putantes, a quo tempore huic operae iucumbitis 
domus mez iedificandie, quanto ancliores res vestrae 
evaserint., 


προσέχοντες ταῖς ἐμαῖς, ἃς πολλάχις διχ τῶν προφητῶν 


λείας: τὸν οἶχον ἐχπληρῶσσι σπεύσατε τὸν ἐμὸν, 


συνειλεγμένων ἐπὶ τῆς πόλεως, ἀλλ᾽ οὐχ ἐμοί γε 
ἀδύνατον τοσαύτην ἐργάσασθαι τῶν πραγμάτων τὴν 
μεταθδολὴν, ὥστε ἐκ τῆς νῦν ταλαιπωρίας εἰς εὐθη- 
γίαν πολλὴν μεταστῆναι τὴν τε πόλιν χαὶ và xav αὖ- 
τὴν ἅπαντα. Καὶ πιστωσάμενος ἐξ αὐτοῦ τὸ δυνατὸν 
τῶν ἐπτγγελμένων, προστίθησι πάλιν Oct , Πολλοὺς 
μὲν xal ἑτέρους τῶν Ἰσραηλιτῶν πολλαχόθεν ἐπ' αὖ- 
ftv συνάξω τῶν ἐπὶ τῆς αἰχμα)ωσίας ὄντων ἕτι, dl 
ἀποδώσω τῇ οἰχέσει τῆς γῆς τῆς οἰχείας " ἔσομαι δὲ 
αὐτοῖς διὰ τῆς χυδεμονίας γνωριζόμενος, ὡς ἐχείνους 
τε Ex τῶν πραγμάτων δείκνυσθαι αὐτῶν ὄντως Gel, 
ἀφ᾽ ὧν βεθαίαν τε αὑτοῖς παρέχω τὴν οἰκείαν χάριν, 
xai τῇ διχαιοσύνῃ τῇ oixsía χεχρημένος πάντας τὸ 
μωροῦμα: τοὺς ὅπως ποτὲ βλάπτειν αὑτοὺς ἐπιχὲν 
D ροῦνταξ. Ταύταις ἐπισυνάπτει ταῖς ἐπαγγελίαις " 
« Τάδε λέγει Κύριος παντοχράτωρ, Καὶ ατισχνέτωσεν 
αἱ χεῖρες ὑμῶν τῶν ἀχονόντων (p. 486) ἐν ταῖς ἣμί- 
pXtg ταύταις τοὺς λόγους τούτους ἐκ στόματος τῶν 
προφητῶν, ἀφ᾽ ἧς ἡμέρας τεθεμελείωται ὁ οἶχες 
Κυρίου παντοχράτορος, xal ὁ ναὺς ἀφ᾽ οὗ ᾧκχοδόμῃ: 
ται. , ips τοίνυν, φησὶ, ταύταις ταῖς ἐπαγγελίσι: 
πρὸς ὑμᾶς ἐποιησάμτν, μετὰ πολλῆς τῆς buque 


ἀναλογιζόμενοι ἐξότε περ περὶ ταῦτα ἐσχήχατε xai περὶ 


τὴν κατασχευνὴν τοῦ οἴχου τοῦ ἐμοῦ, ὁπόσην τὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττο) μεταθολὴν ἐδέξατο τὰ ὑμέτερα. - 


Vrns. 10. — 395 Deinde ex priorum compara- 
tione conversionem ostendens: « Quia ante dies illos, 
inq:it, merces hominum non erat in lucrum, et mer- 
ces jumentorum nulla erat, et seu egredienti seu 
iugredienti nulla pax a tribulatione: et mittam om- 
nes bomines unumquemque super proximum suum.» 
Olim, inquit, et ante templi zdificationem in multa 
versabamini miseria, et ne ex jumentorun quidem 
vestrorum opera, neque ex multis laboribus lucrum 
aliquod reportabatis ; nam iufructuosa omnia vobis 
elliciebat pacis cujusvis desiderium, dum perpetuis 
variisque tribulationibus vexarentur omnes qui 
urbein vestram ingrediebantur aut inde exibant, id 
est urbis cives. Augebat autem tribulationem ve- 
stram, quod. nulla pace utebamini, multis extra 
cousurgentibus liominibus, dum ego mea vobis 
averteram. Per hiec auteui videtur eodem sensu quo 
beatus Ággszeus propheta, mauifeste exprobrare illis 
ignaviam ; memorabat enim Agg:eus subnata illis 
inala, cuin ad zedificationem torpebant ; 
simul quanta facta fuisset in melius conversio, post- 
quam caperant divini templi adificium urgere. 
ldem hoc loco beatus Zacharias dicit, nempe vos 
multas expertos esse calamitates, dum templum 
negligebatis: sed postquam mutata sententia, debi- 
tau suscepistis templi curam, quid tum contigit? 
ἦτε, φησὶ, ταλαιπωρίαις ἀμελοῦντες τοῦ οἴχου" ἐπειδὴ 
περὶ τὸν οἶχον σπουδὴν, τί γέγονε ; 

Vgns. 11-15. — «Et nunc non juxta dies priores 
facio relicuiis populi hujus, dicit Dominus omni- 
poteus, sed pacem ostendam. Vinea dabit fructum 
suum, et terra dabit germina. sua, et caeluin dabit 
rorem suum, faciamque ut reliquia populi mei hec 
Omnia possideant. Et ciit, sicut eratis. ima'edictio 


ostendebat p) χαρίου ᾿Αγγαίου τοῦ προφήτου σαφῶς (p. 487) ὄνα» 


Στίχ. V. — Εἶτ᾽ ix παραθέσεως τῶν προτέρων 
δειχνὺς τὴν μεταῤολήν" « Διότι πρὸ τῶν ἢ μερῶν ἔχῃ» 
νων ὁ μισθὸς τῶν ἀνθρώπων οὐχ ἣν εἰς ὄνησιν, καὶ 


ὁ μισθὺς τῶν χτηνῶν οὐχ ὑπῆρχε, καὶ τῷ Exmopree ἢ 
μένῳ καὶ τῷ εἰσπορενομένῳ οὐχ ἣν εἰρήνη ἀπὸ τῆς ᾿ 


ὑλίψεως " καὶ ἐξαποστελῶ πάντας τοὺς ἀνθρώπφεξ 
ἕκαστον ἐπὶ τὸν πλησίον αὐτοῦ. » Πάλαι μὲν via, 
φησὶ, χαὶ πρὸ τῆς οἰχοδομῆς τοῦ ναοῦ ἐν πολλῇ xul 
εἰστήχκειτε ταλαιπωρίᾳ * καὶ οὔτε τῇ τῶν χτηνῖῶν 
τῶν ὑμετέρων ἐργασίᾳ προσχείμενοι Ex. τῶν meia: 
τι πόνων ἀπεφέρεσῦθε χέρδος " ἀνόνητα γὰρ ὑμ: 


ἅπαντα ἐποίει τὸ μηδεμιᾶς μὲν εἰρήνης ἀπολαύεαι, i 


ἐν θλένεσι ὃὲ πάντοτε ἐξετάζεσθαι ποιχέλαις δπαναβἢ 
τοὺς ἐπὶ τῆς πόλεως εἰσιόντας τε xal ἐξιόντας edP; 
ἐν ὑμῖν, ἵνα εἴπῃ τοὺς ἐπὶ τῆς πόλεως ἀναστρεφῳῷ 1 
νους. Πῦξανε δὲ ταῦτα ὑμῖν τὴν τε θλίψιν, xat τὸ αὶ M 
ἐν εἰρήνη, χαθεστάναι, τὸ πολλοὺς ὑμῖν ἐπεγείρευαι δ᾽ 
τῶν ἔξωθεν ἀνθρώπων͵, διὰ τὴν ἀποστροφὴν I 
ἐμῆν Éotxe δὲ ταῦτα κατὰ τὴν ἔννοιαν τοῖς τοῦ pe 


δίζων αὑτοῖς τὴν ῥᾳθυμίαν" ἐμνημόνευσε μὲν 
ἐπιγεγονότων αὐτοῖς χαχῶν, ὁπηνίχα τῆς οἰχοὶ ᾿ 
χατεῤῥᾳθύμουν " ἐδήλωσε δὲ πόσην ἔσχε 
ἐπὶ τὸ χρεῖττον τὰ χατὰ τοὺς ἑλομένους «ἧς 
μῆς τοῦ ναοῦ φροντίζειν τοῦ θείου " τοῦτο γὰρ wi 
ταῦθα ὁ μαχάριος Ζαχαρίας λέγει, ὅτε Ἐν τ 
ὃὲ μεταθαλόντες τὴν γνώμην, τὴν προσήχουσαν 


Στίχ. τα τιε΄ς — « Kat νῦν o5 κατὰ τὰς ἡμέρας τὶς 
ἕμπροτθεν ἐγὼ ποιῶ τὸῖς καταλοίποις τοῦ λαοῦ τοῦ 
του, λέγε: Κύριος παντοχράτωρ * ἀλλ᾽ ἣ δείξω sigle 
νην" ἡ ἄμπελος δώσει τὸν χαρπὸν αὐτῆς, χαὶ ἡ 
δώσει! τὰ Ὑενήματα αὐτῆς, καὶ οὐρανὸς δώσει τῷ ἢ 
δρότον αὐτοῦ" xii χαταχληρογομήσω τοῖς χαταλθρ᾽ 












599 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. VIT. 


560 


ποῖς «τοῦ λαοῦ μου πάντα ταῦτα xal ἔστα! ὃν) τρόπον ἃ inter gentes, o domus Jud:e οἱ domus Israelis, ita 


ἧτε χατάρα ἐν τοῖς ξύνεσιν, οἶχος Ἰούδα, χαὶ οἶχος 
Ἰσραὴλ, οὕτως διασώσω ὑμᾶ;:, xat ἔσεπθε ἐν εὐλο- 
γίᾳ.ν Οὐχ ὅμοια «ol; πρόσθεν τὰ νῦν περὶ τοὺς ἐπαν- 
ἐληλυθότας γενήσετα:, οὗς ἐχ πολλῶν τῶν ἀπολομέ- 
νων ὀλίγους περιλειφθέντας αὐξέσω πάλιν ἐγὼ xal 
πρὸς rro; ἄξω, εἰρήνης τε αὐτοὺς πλήρεις ἐργα- 
σάμενος, χαὶ τὴν ἀπὸ τῶν χαρπῶν εὐθηνίαν αὑτοῖς 
παρέχων. χαὶ πάντων δὴ συντόμως εἰπεῖν τῶν ἀγα- 
(uv δωρούμενος αὐτοῖς τὴν ἀπόλαυσιν ᾿ ἵν᾽ ὥσπερ τὸ 
καλαιὸν τιμωρίας ἐφαίνεσθε πᾶσιν ἄξιοι διὰ τὴν Óp- 
γὴν τὴν ἐμὴν, (p. 488) οὕτως ix τῆς ἐμῆς χηδεμο- 
wes μαχαριστοὶ φαίνοιοθε παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις " 
καὶ πλέον παραθαῤῥύνων αὐτοὺς, « ΘοῤῥΞεϊτε xa χατ- 
ἐὔχύετε ἐν ταῖς χερσὶν ὑμῶν. Διότι τάδε λέγει Κύ- 
ριος παντοχράτωρ, "Ov τρόπον διενοήθην τοῦ χαχῶ- 
σαι ὑμᾶς ἐν τῷ παροργίσαι με τοὺς πατέρας ὑμῶν, 
λέγει Κύριος παντοχράτωρ, χαὶ οὐ μετενόησα, οὔ- 
«τως Ξκαρατέταγμαι xal διανενόημαι ἐν ταῖς ἡμέρα!:ς 
ταύταις ποῦ χαλὼς ποιῆσαι τῇ Ἰερουσαλὴμ xal τῷ 
οἴχῳ Ἰούδα. » ᾿Αποθέμενοι δὴ πάντα qó6ov χαὶ πᾶ- 
σαν ἀπόγνωσιν, ἐν εὐθυμίαις ἔσεσθε χαὶ θάρσει πολ- 
λῷ " καὶ μετὰ πολλῆς τῆς σπουδῇ: ἔχεσθε τῆς olxo- 
δομῆς τοῦ νδοῦ" εὖ εἰδότες ὅτι ὥσπερ πρότερον τι- 
μωρίαν ἀπεφηνάμην χαθ' ὑμῶν ὑπὲρ ὧν πλημμελεῖν 
τοὺς ὑμετέρους συνέθαινεν εἰς ÉpE, χαὶ ταύτην ἢγα- 


silvabo vos, et eritisin benedictione.» llaud :eque 
ac antiquioribus, ita posteris eveniet, quos ex 
multis exstinclis paucos relictos, rursus ego 396 
augebo et in multitudinem proveham, pace eos 
cuniulans, et. frugum copiam suppeditans ; atque 
ut compendio dicam, omnium bonorum eisdem usum 
tribuens, ut sicuti olim pana videbamini digni ob 
iram meam, ita propter palrociuium meum beati 
videamini cunctis lominibus. Et magis adhuc fidu- 
ciam eis augens, « Confidite, inquit, et roborentur 
manus vestre : quoniam hzc dicit Dominus omui- 
potens : Quemadmodum cogitavi vos affligere, quia 
me patres vestri exacerbaverant, dicit Dominus 
omnipotens, neque tunc me ponnituit, ita constilui 


B ac dcliberavi diebus his bene facere urbi lierusga- 


lem et Judi domui. » Omni seposito timore et omni 
desperatione, in gaudio eritis multaque fiducia, 
studioseque adinodium ad zdificationem templi in- 
cuimbetis : probe scientes, quod sicut antea poenam 
in vos exprompsi, propter patrum vestrorum ad- 
versus me iniquit:tes, atque illam reapse immobili 
sententia consumimnavi: ita nune promissa mea 
prorsus exsequar, quia de llierusalem significavi 
deque universa Jud:e tribu ; quod nempe illa rerum 
copia diffluet, hxc multa felicitate fruetur. 


T9» εἰς πέρας, οὐ μεταδαλόμενος τὴν γνώμην * οὕτω νῦν τὰς ἐπαγγελίας εἰς πέρας ἄξω πάντως ἃς περί τε 
εἷς Ἱερουπαλὴμ ἀπεφηνάμην, χαὶ πάσης δὴ τῆς Ἰούδα φυλῆς ᾿ ὡς ἡ μὲν ἐν εὐθηνία γενήσεται, οἱ δὲ πολλῆς 


μεθέξουσι τῆς εὐετηρίας. 
Σ-χ. ις΄, t. -ὶ Καὶ δειχνὺς ὅ τι ποτὲ ποιοῦντας 


VenRs. 16, 17.—Atque ut suadeat debere eos, qui 


£posiixs τῷ βεύαίῳ θαῤῥεῖν τῶν ἐπαγγελιῶν" «8ap- c recte facerent, firmitati. promissorum confidere, 


erixz, οὗτοι οἱ λόγοι οὖς ποιήσετε, λαλεῖτε ἀλήθειαν 
ἔχαστος πρὸς τὸν πλησίον αὐτοῦ͵, χαὶ χρίμα εἰρηνι- 
av χρίνατε ἐν ταῖς πύλαις ὑμῶν * xal ἕχαστος τὴν 
παχίαν τοῦ πλησίον μὴ λογίζεσθε ἐν χαρδία:ς ὑμῶν, 
z3i ὄρχον ψευδῆ μὴ ἀγαπᾶτε" διότι ταῦτα πάντα 
ἐμρίστσα, λέγει Κύριος παντοχράτωρ. » (p. 489) Θαῤ- 
ἐμεῖτε δὴ ταῖς ἐπαγγελίαις ταῖς ἐμαῖς - εἰ τούτων δὴ 
ὅνξερ οὖν συμδουλεύω πολλὴν ἔχοιτε τὴν ἐπιμέλειαν, 
ἀδόλως μὲν τὰ πρὰς ἀλλήλους διατιθέντες, ἀληθινῇ 
ἃ διανοίᾳ τὴν πρὸς ἀλλήλους ἀποσώζοντες φιλίαν, xal 
δὰ ςροντίζοιτε πάσας τὰς ἐμπιπτούσας φιλονειχίας 
διαλύσσες εἰς φιλίαν σῃηνάγεσθαι πρέπουσάν γε xal 
πρὸς εἰρήνην συνιοῦσαν, τῶν ἀμφισδητουμένων 
ποιούμενοι τὴν διάλυσιν, τὰ συμδαίνοντά τε παρα- 
λογίζεσθαι τῶν πταισμάτων, xai πᾶπαν ἔχοιτε φρον- 
vila τοῦ μὴ μετ᾽ ἐπιορχίας ὀμνύναι " ταῦτα γὰρ ἐμοὶ 

διὰ μίσους ἐστὶν ἄγαν ^ ὑμεῖς δὲ εἰ τοῖς λοιποῖς 
᾿αυβδόμενοι τοῖς E uoi; βούλοισθε σπουδῇ δια πράττεσθαι 
«τὰ παρτιγγελμένα ὑμῖν ἀγαθῶν. 

Zcig. ιη΄, ιθ΄. — « Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου παν- 
«ὐχράτορο: πρός με λέγων " Τάδε λέγει Κύριος πᾶν- 
τοκράτω Νηστεία ἡ τοῦ τετάρτου, xa νηστεία 
$52 πέμπτου, xal νηστεία τοῦ ἑθδόμου, καὶ νηστεία ἡ 
122 δεχάτου ἔσονται τῷ οἴχῳ Ἰούδα εἰς χαρὰν xaX εἰς 
εὐτροτόντν χαὶ ἑορτὰς ἀγαθὰς;, καὶ εὐφρανθήσεσθε, 
zi τἂν ἀλήθειαν xai τὴν εἰρήνην ἀγαπύσατε.» 
Ἔπεξι γὰρ ἐν τοῖς ἀνωτέροις παρόντων τῶν ἀλλο- 


€piov 02; οἱ τῶν ἐθνῶν ἀπεττάλχεσαν QX3U. zi, π10- 


« Confidite, inquil ; isti sunt sermones quos facietis : 
loquimini veritatem unusquisque ad proximum 
suum, et justum judicium judicate in portis vestris. 
Et unusqduisque nialum proximo suo ne macliine- 
mini in cordibus vestris, et neendax jusjurandum 
ne diligatis, quia hiec omnia odi, dicit Dominus 
omnipotens. » Confidite promissis meis; si certe 
consiliorum qua vobis suasi rationem habueritis, 
sine dolo invicem tractantes, et verace mente mu- 
tuam charitatem servantes ; Οἱ si operam dederitis, 
ut incidentibus jurgiis przcisis in amicitiam coea- 
tis debitam et 397 pacis sociam, οἱ sublatis liti- 
bus offensas qu:e occurrere solent neglexeritis ; 
omni denique diligentia perjurium vitaveritis. Hac 


D enim ego vehementer odi. Vos vero si reliquic 


monitionibus meis obedientes, studiose eas obser- 
vabitis, promissa vobis bona consequemini. 


VrRs. 18, 19. — « Et factus est sermo Domini 
omnipotentis ad me dicens : τς dicit Dominus 
ommpotens ; Jejunium quarti, et jejunium quinti, et 
jejunium septimi, et jejunium decüni erunt in domo 
Judi in gaudium et lztitiam et bonas solemnitate; 
et l:tabimini, et. veritatem pacemque diligetis. » 
Quia in superioribus, propter alienigenarum prz- 
gentiam quos gentium reges miserant, reprobaverat 
Deus jejunium, ct ea opera substitucrat, quz ficri 


551 THEODORI 


MOPSUESTENI 


oportere censebat, ut suos simul et alienos qui A Ἡτήσατο μὲν τὴν νηστείαν, ἀντεισήγαγε δὲ ἃ χρῆναι 


aderant erudiret, necessario in subsequente mo- 
nito sic loquitur, demonstrare volens haud se jeju- 
nium simpliciter improbasse , sed illud tantum quod 
incongrue fiebat : secus vero si convenienter agatur, 
tunc se libenter excipere. Hoc ergo ait : Vos antea 
pro peccatis vestris cum luctu jejunabatis, quorum 
causa tantis correpti fuistis calamitatibus : nunc 
autem reditum consecutis congruit vobis haud 
cum luctu jejunium paragere, sed libenter jucunde- 
que, festo dignum reputantes jejunium; quia nos 
Dei propinquos facere idoneum est. Decebit enim 
vos jejunare lztanter, si veritatis ac pacis respectum 
habebitis. Atque ut ostendat bonorum magnitudinem 
quorum gratia decet eos in solemnitate ac lzetitia 
jejuniis uti, sic prosequitur : 


πράττεσθαι ἀναγχαῖον ἡγεῖτο, ὡς ἂν καὶ τοὺς οἰχείους 
χατὰ ταυτὸν χαὶ τοὺς ἀλλοτρίους παρόντας παιδεύ- 
σειν, ἀναγχαίως μετὰ τὴν τῶν χαθεξῆς διδασχαλίαν 
ἐπάγει ταυτὶ, δεῖξαι βουλόμενος ὡς οὐ τὴν νηστείαν 
ἁπλῶς παραιτεῖται, (p. 490) ἀλλ᾽ ὅτ᾽ ἂν γίγνηται 
μὴ δεόντως. Εἰ δὲ μετὰ τοῦ προσήχοντος γίγνοιτο, 
xaX μάλα γε αὐτὴν ἀποδέχεται γιγνομένην " τοῦτο 
τοίνυν φησὶν ὅτι, Πρότερον μὲν ὑπὲρ τῶν ἅμαρτη- 
μάτων νηστεύοντες ἐπενθεῖτε τῶν οἰχείων, ὑπὲρ ὧν 
δὴ xat τοσαύταις five περιδεδλημένοι ταῖς συμφοραῖς" 
νῦν δὲ ἐπειδὴ τῆς ἐπανόδου τετυχήχατε, ἄἀρμόττον 
εἴη ἂν ὑμῖν πένθει μετιέναι τὴν νηστείαν, ἀλλὰ μεῦ 
ἡδονῆς τε xaX εὐφροσύνης, ἑορτῆς ἄξιον τιθεμένοις 
τὸ νηστεύειν ὡς αὔταρχες ὃν οἰχειοῦν Θεῷ " ἁρμόσει 


B γὰρ ὑμῖν τὸ μεθ᾽ ἡδονῖις νηστεύειν, εἰ ἀληθείας τε 


xal εἰρήνης ποιοῖσθε λόγον. Καὶ δειχνὺς τῶν ἀγαθῶν τὸ μέγεθος ἐφ᾽ οἷς προσῆχεν αὐτοὺς ἑορτάζοντάς τ 


xai εὐφραινομένους χρῆσθαι ταῖς νηστείαις, ἐπάγει" 

Vgns. 23-93. 398 — : Hec ait Dominus omni- 
potens : Adhuc venient populi multi, et habitatores 
urbium multarum. Et qui habitant unam convenient 
ad alteram civitatem, dicentes : Euntes eamus ut 
deprecemur faciem Domini, ut quseramus faciem 
Domini omnipotentis. Pergam et ego. » Nil mirum, 
inquit, hec apud vos contingere, siquidem multi 
alienigenze diversis in urbibus habitantes, ex una- 
quaque urbe in unum coibunt : ita enim valet dictio, 
« Qui habitant unam, convenient ad alteram civita- 
tem. » Ili excitabunt mutuoque hortabuntur ad huc 
adventandum, ut et ipsi in orando Deo perseverent, 
atque ab eo quodlibet bonum exspectent. Quare 
alterutrum hortabuntur dicentes: «Peryam etego; » 


iu est, Unusquisque sedulitate ad hujusmodi opus C ὥσθ᾽ &xactov προτρεπόμενον τὸν ἕτερον λέγειν, 


utens, ad par studium czteros quoque excitabit. 
Deinde dicit, plurimos ex multis diversisque genti- 
bus ventaturos Hierusalem Deum propitiaturi pro 
peccatis suis, οἱ de qualibet ipsorum necessitate 
deprecaturi. Mox addit : « Hxc ait Dominus omni- 
potens : Diebus illis apprehendent decem viri ex 
omnium gentium linguis, apprehendent, inquam, 
fimbriam viri Judzi dicentes : Veniemus tecuin, 
q'ia audivimus Deu;n vobiscum esse. » Adeo illu- 
sirem faciet reliquiarum Israelis reditum, ut multi 
diversis oriundi gentibus, et illius calamitatis parti- 
cipes, animadversa Dei erga populum suum provi- 
dentia, apprehenso ipsorum quolibet, eo duce utan- 
tur reditus ad urbem llierusalem, cunctis satis ad 


id concitatis ex evidenti notione quod vobis adsit D 


Deus, teste operum erga vos mirabilitate. Etenim 
hoc eliam loco «decem viros » liaudde numero dicit, 
sed ut«multos»significet. Exin memorat gentes quie 
Dei timore ita se gerent, tum et alias quz ob super- 
biam suam nullius pensi rem hanc - habebunt. Pro- 
pterea dicit : 


Στίχ. x -xq'. — ε Τάδε λέγει Κύριος παντοχράτωρ" 
"Ext ἥξουσι λαοὶ πολλοὶ, καὶ χατοιχοῦντες πόλεις πολ» 
λάς " xai συνελεύσονται κατοιχοῦντες μίαν elc play 
πόλιν (66) λέγοντες, Πορευθῶμεν πορευόμενοι Bem. 
θῆναι τοῦ προσώπου Κυρίου, καὶ ἐχζητῆσαι τὸ mple- 
ωὠπὸν Κυρίου παντοχράτορος" πορεύσομαι x&yé. » 
Θαυμαστὸν γὰρ οὐδὲν, φησὶν, εἰ παρ᾽ ὑμῶν γίνοειο 
ταῦτα, ὅπου γε πολλοὶ xal τῶν ἀλλοτρίων ν διαφό- 
pote πόλεσιν οἰχοῦντες, ἐπὶ ταυτὸν ἀφ᾽ ἑκάστης πό- 
λεως γεγονότες " τοῦτο γὰρ λέζει τὸ, « Συνελεύσονται 
χατοιχοῦντες μίαν εἰς μίαν πόλιν. » Διεγεροῦσι δὲ 
xai προτρέψονται ἀλλήλους εἰς τὴν ἐνταῦθα παρεὺ» 
σίαν, ὡς ἂν xal αὐτοὶ διαμένοιέν τε δεόμενοι esi 
Θεοῦ, xal παρ᾽ αὐτοῦ πᾶν ὃ τι ἀναμένοντες ἀγαθόν" 




















(p. 491) « Πορεύσομαι χἀγὼ, » ἵνα εἴπῃ, ὅτι ἔχαστος 
προθυμίᾳ τῇ περὶ τὸ πρᾶγμα χεχρημένος, ἐπὶ v 
ὅμοια διεγερεῖ χαὶ τοὺς ἄλλους" εἶτα ὅτι πλεῖστοι 00m 

Ex πολλῶν xai διαφόρων ἐθνῶν παρέσονται εἷς τὴν - 
Ἱερουσαλὴμ ἐξιλεούμενοί τε τὸ Θεῖον ἐπὶ ταῖς ἐδ.» 

τῶν ἁμαρτίαις, καὶ πᾶν ὅτου ἂν δέοιντο παρ᾽ αὐτοῦ ᾿ 
ζητοῦντες. Οἷς ἐπάγει" « Τάδε λέγει Κύριος παν» | 
xpáztop * Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐχείναις ἐπιλήψονται δέκα 
ἄνδρες ἐχ πασῶν [τῶν γλωσσῶν] τῶν ἐθνῶν, xi 
ἐπιλήψονται τοῦ χρασπέδου ἀνδρὸς Ἰουδαίου λέγον» ᾿ 
τος, Πορευσόμεθα μετὰ σοῦ, διότε ἀχηχόαμεν ὅτε ᾿ 
θεὸς μεῦ᾽ ὑμῶν ἐστιν. » Οὕτω γὰρ λαμπρὰν τῶν ὅπ» 
λειπομένων ποιήσεται Θεὸς τὴν ἐπάνοδον, ὥστε πρὸ 
λοὺς &x διαφόρων ὄντας ἐθνῶν χαὶ τῆς συμφορᾶς 
χοινωνηχότας ἐχείνης, θεασαμένους τοῦ θεοῦ τὴν 
τὸν λαὸν κηδεμονίαν, ἐπιλαδέσϑαι τε ὅτου δήποτε 
ἐξ αὐτῶν, καὶ ἡγουμένῳ χρήσασθαι ἐχείνῳ εἰς τὴν ἐπ 
τὴν Ἱερουσαλὴμ ἐπάνοδον διεγειρομένων αὐτάρχως ^ 
ἁπάντων ἐπὶ τοῦτο ἐχ τοῦ γνῶσιν ἀχριδῇ λαθεῖν τοῦ ὦ 
μεθ᾽ ὑμῶν εἶναι τὸν Θεὸν διὰ τοῦ παραδόξου τῶν api 
ὑμᾶς γινομένων * xat γὰρ χἀνταῦθα τὸ « δέκα ἄνδρες ἢ 


οὐχ ἐπὶ ἀριθμῷ λέγει, ἀλλ᾽ ἵνα εἴπῃ «πολλοί, » Εἶτα μέμνηται τῶν ἐν τοῖς ἔθνεσι τῶν μὲν ἐργασομένων 
τοῦτο δέει τοῦ Θεοῦ, τῶν δὲ δι᾽ ὑπεροψίαν οὐ ποιησαμένων τούτου λόγον. Διὸ qtysl- 


(86) lta Theodori codex hic οἱ infra, conseutiens 
cum Blebreo et antiquis interpretibus. Attamen 
Griecus textus, etiam Vaticanus, χατοιχοῦντες πέντε 


πόλεις εἰς μίαν. Sed in Complutenai deest πένεξ, 
quod tamen legebat Arabs interpres. 


ΚΕΦ. θ΄. 

y. --- «Λῆμμα λόγου Κυρίου ἐν γῇ Ebpáy: 
ὃς θυσία αὐτοῦ" διότι Κύριος ἐφορᾷ ἀν- 
4i πάσας φυλὰς τοῦ Ἵσραΐλ, χαὶ Ἠμὰθ 
τς αὑτῆς.» Δαμασχηνοὶ μὲν γὰρ, φησὶν, 
'EbpXy καὶ τῆς Ἐμὰθ, μετὰ πολλῆς τῆς 
Ἰοσάξουσι τῷ Θεῷ θυσίας ὡς: ἂν Δεσπότῃ 
, (p. 492) καὶ μὲν ἀνθρώπους ἐφορῶντι 
t «€ xal οἰχέτας ἰδίους, ἐξαίρετον ὃὲ νέ- 
ηδεμονίαν τῷ Ἰσραήλ. « Τύρος xa Σιδὼν, 
uv σφόδρα " καὶ ζὑχοδόμησε Τύρος ὀχύρωμα 
ἐθυσαύρισεν ἀργύριον ὡς χοῦν, xai χρυ- 
ὧν ὁδῶν. Διὰ τοῦτο Κύριος χληρονομήσει 
πατάξει εἰς θάλασσαν τὴν δύναμιν αὐτῆς, 
) πυρὶ χαταναλωθήσεται. » Τύριοι μέντοι 
ι ἐπειδὴ μεγάλῳ χρησάμενοι τῷ φρονή- 
Sov τῆς ἐμῆς θεραπείας, χαὶ ἀρχεῖν Eav- 
μέες τῆς τῶν τειχῶν ἐπεμελήσαντο ἀσφα- 
ἣν τε χαὶ ἄργυρον πηλοῦ δίχην ἀθροίσαν- 
ὃν τῆς ἀπονοίας τῆς οἰχείας δέξοντα: τὴν 
κτήσεται γὰρ αὐτοὺς ὁ Θεὸς χαὶ ταπει- 
ες αὐτοὺς, ἐγγύθεν οὔσῃ τῇ θαλάσσῃ πᾶ- 
ϑίνεμιν παραδούς " ἔσται δὲ αὐτὴ πυρὸς 
ὃν ἔκιόντων αὐτῇ πολεμίων. Ταῦτα περὶ 
si Σιδῶνος εἰπὼν, ἐπάγει" 
᾿, “- εἰὐὔψεται ᾿Ασχάλων, χαὶ φοδηθή- 
Τάζξα, καὶ ὀδυνηθήσεται σφόδρα * xai 'Ax- 
πατησχύνϑη ἐπὶ τῷ παραπτώματι αὐτῆς. 
αι βασιλεὺς Ex Γάζης " καὶ ᾿Ασχάλων οὐ μὴ 
“αὶ κατοιχήσουσιν ἀλλογενεῖς ἐν ᾿Αζώτῳ᾽ 
δόριν ἀλλοφύλων, χαὶ ἐξαρῶ τὸ αἷμα αὖ- 
, βδελύγματα αὐτῶν ἐχ μέσου ὀδόντων αὖ- 
πολειφθήσονται χαὶ οὗτοι τῷ Θεῷ ἡμῶν 
ὡς χιλίαρχος ἐν τῷ Ἰούδα, χαὶ ᾿Αχχάρων 
doc. » Βούλεται μὲν εἰπεῖν ὅτι τοὺς ἀλλο- 
ἱξεται τιμωρία μεγίστη, (p. 495) παραλε- 
| τὴν περὶ τὸν Θεὸν θεραπείαν. Λέγει δὲ 
ωὡς ἀπαριθμούμενος τὰς πόλεις * ὅτι φόδῳ 
ὧν ληφθήσεται, ἐν ὀδύναις δὲ ἔσται Γάζα, 
κξναύτοϊῖς αἰσχννθήσεται ἐφ᾽ οἷς f apre xal 
'᾿ἄφανισθήσεται δὲ xal τῆς Γάζης ὁβασιλεὺς, 
ἐμᾶδν οὐχ οἰχουμένης ἔτι " ἀλλοτρίων δὲ τὴν 
toU yttov* ταῦτα δὲ ἐπήγαγεν οὐχ ὅτι τόδε μὲν 
οὔ "οἷον εἰπεῖν Γάζῃ τόδε, xaX τόδε οἷον 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. IX. 


À 


554 


CAP. ΙΧ. 

399 Vzns. 1-4. —«Assumptio verbi Domini iu 
terra Edrach. Et Damascussacrificium ejus. Quia Do- 
minus inspicit homines etomnes tribus lsraelis,atque 
Emath in (nibus ejus. » Damasceni quidem, inquit. 
et Edrach incole atque Emath, multo cum studio 
Deo sacrificia adducent ceu omnium Domino, et 
homines speculanti ceu opera famulosque suos, pe- 
culiari vero Israelem providentia tuenti. « Tyrus ac 
Sidon, quoniam sapientes fuerunt nimis. Et :di. 
ficavit Tyrus munitiones suas, et thesaurizavit ar- 
gentum ut pulverem, et aurum sicut lutum viarum. 
l'ropterea Dominus possidebit eos, et detrabet in 
mare fortitudinem ejus, et ipsa igne consumetur. » 
Tyrii quidem atque Sidonii, quia magna superbia 
elati cultum meum contempserunt, sibique sufficere 
putantes, murorum securitatem procurarunt, au- 
rumque et argentum luti instar coacervarunt, 
dignam insania sua ponam referent. Occupabit 
enim eos Dominus, omnesque humiliabit, cunctam 
illerum substantiam propinquo mari contradens. 
Ipsa vero (urbs) ignis prreda fiet ab irruentibus in 
eam hostibus. llis de Tyro atque Sidone dictis, 
prosequitur : 


εκ, 5-7. — « Videlit Ascalon, et timebit ; et 
Gaza, et dolebit nimis; et Accaron, quoniam con- 
fusa est super ruina sua : οἱ peribit rex de Gaza, 
el Ascalon non habitabitur; et babitabunt alienige- 
n2 in Ázoto. Et destruam injuriam alienigenarum, 
et auferam sanguinem eorum de ore ipsorum, et 
abominationes eorum de medio dentium ipsorum. 
Et relinquentur et. isti Deo nostro; eterunt ut 
tribunns in Juda, οἱ Accaron sicut Jebuszus. » Di- 
cere vult fore ut alienigenas poena maxima corri- 
piat, 830 quia nimirum Dei cultum dereliquerant. 
Varie autem panas illas exponit, urbes enumerans : 
nempe quod Ascalon timore occupalitur, Gaza do- 
lebit, Accaronem item pudebit, dum peccaturvm 
suorum panas luet : quin et Gaza rex deponetur, 
et Azotum incolent extranei. llac autem elocutus 
est, non quia hoc quidem futurum esset, ct aliud 
secus : quasi dicat Gazz hoc, illud vero Ascaloni ; 
sed idiotismo suo, quod commune est divisim di- 


ἄλωνι, ἀλλὰ χατὰ τὸ οἰχεῖον ἰδίωμα ἐν τῇ D cit, nempe quod casus hujusinodi cunctis evenient 


ὃ χοινὸν εἰπὼν, ὅτι ταῦτα περὶ πάντας ἔσται 
ὅλους. Ὅθεν μετὰ τὴν ἀπαρίθμησιν ἐπ- 
ἱ καθελῶ ὕόριν ἀλλοφύλων, » ἵνα εἴπῃ ὅτι, 
δῆς αὐτοὺς τιμωρήσομαι τῆς παροινίας" 
utt αὐτοῦς ἀνάλογον οἷς ἐξέχεαν αἴμασι τῶν 
yo, ἔτι συγχαθελὼν αὐτοῖς χαὶ τὰ εἴδωλα 
ἢ θρησχεύειν ἐδόχουν * ὥστε Ex τῆς ἐπαγο- 
ὃξς τιμωρίας, πολλοὺς χαὶ τούτων ληφθέν- 
t τῶν γινομένων, ἐπὶ τὴν τοῦ Θεοῦ χατα- 
pelav, οἷ μεθ᾽ ἡμῶν ἀριθμέσονται χιλιάρχου 
σντες τάξιν. Οὕτως ἑαυτοὺς τῆς ἡμετέρας 
οι μερίδος * περισωθήσονται δὲ οὐχ ἧττον 
'δαίου καὶ οἱ ἐξ ᾿Αχχάρων τοιοῦτοι" xal 
ὧϑα ἀπὸ τῆς μνήμτς τῆς ᾿Αχχάρων τοὺς 
l'arasot. Ga. LXVI. 


alienigenis. Ideo post illam enumerationem addi! : 
« Et destruam injuriam alienigenarum ; » id est, 
illorum omnem ulciscar vesaniam. Puniam autem 
illos poena digna ob effusum lsraelitarum sangu:- 
nem; idola simul omnia destruens, quz ipsi 
adorare videbantur. Atque ita er inflicio ipsis 
supplicio, multi ex his timore eventuum correpti, 
ad Dei cultum confugient ; qui vobiscum connume- 
rabuntur, tribuni quodammodo ordinem tenentes, 
dum se ad vestras partes adjungunt. Salvi autem 
fient, baud secus quam Jebussus; quippe et hi 
Accaronis cives. Nam bic etiam, commemorata 
Accarone, quinque satrapiarum bomines ad pieta- 
tem conversos dicere vult; significans, lore ut 


18 


955 


THEODOR! MOPSUESTENI 


5*6 


Israelitico populo connumerentur, atq[ue ita salvi A ἐχ τῶν πέντε σατραπειῶν νεύσαντα:; πρὸς τὸ δέον. 


fiant, imminenti pone subiracti, quicunque ex 
ipsis facii frugi ad. rectam vitae rationem spectave- 
rint. 


VEgRs. 8-10. — « Et przstabo domui mez eleva- 
lionem, quominus in ea fiat cursus et recursus : 
neque superveniel eis ulira abaetor, quia nune vidi 
oculis meis. » Validum quoddam populo mco sus- 
citabo auxilium, quod omnes extraneos longe 
submovebit, neque sinet fines familiarium meorum 
ingredi, ila ut nemojam invadere audeat, neque re- 
gionem vexare ad me pertinentem ; siquidem onm - 
nino prospicere iis decrevi, 831 et mea providen- 
tia dignari. Nam verba, « domui mez, » de tota 
regione dicit Israelis, utpote ad se pertinente. Mox 
manifestius pandens, cujus opera hzc fient, et 
quisnam a Deossit electus: « Laetare, inquit, roa- 
gnopere, filia Sion; praedica, tilia Hierusalem. Ecce 
re1 tuus venit tibi justus et salvans : ipse huniilis, 
et insidens jumento et pullo novello. Et perdam 
quadrigas ex Ephraimo, et equum de Hierusalem : 
et. dissipabitur arcus bellieus : eritque multitudo, 
el pax ex gentibus. » Gaude igitur, o llierusalem, 
tanto τόσα tibi divinitus suppeditato, qui tihi ad- 
erit, salvare potens populum suum ob insitam sibi 
divinam vim, et omnimodam adversariis inferet pu- 
nitionem : qui vili quidem animali insidet, ceu 
nuper de captivitate egressus, sed multam contra- 
het fortitudinem ex divina vi: in tantum ut ex 
Ephraimo et llierusalem cunctos adversariorum 
. destructurus sit currus, et equitatum universum, et 
arcum. bellicum. Pro eo ac dicat : Omnes profligabit 
hostes, ut nemo deiuceps adversarius Judaicz re- 
gioni supersit. Perdet, inquit, magnum hostium 
nuimeruin, ac pace oinni privabit, contrilos nimirum 
ac perditos bello quod ipseuiet geret. 
ἐναντίων, χατὰ τὰ τῆς χώρας εἶναι τῆς Ἰουδαίας ἔτι" 


(fv: 9b πάτης ἐχτὸς αὑτοὺς χαταστήσει, ὅτε συντριδομένους τε xal ἀπολλυμένους τῷ παρ᾽ αὐτῶν 


πολέμῳ. 

Jam quod hxc de Zorobabele nunc dicantur, 
exploratum est. Attamen ego miratus sum nonnul- 
les, qui in absurdas abeuntes opiniones, partem 
quidem dicti hujus de Zorobabele intelligunt, par- 


tem autem. de. Christo Domino : quod aliud nihil D Χριστοῦ * 


est, nisi inter Zorobabelem et Christum Dominum 
prophetiz divisio; quae summa insania est. Verus 
zutem locorum hujusmodi sensus ille est, quem 
jam antea me dixisse $cio, nempe quod umbra 
omnium Christi Domini rerum lex fuerit. Multa 
igitur mire acta, sive circa populum, sive circa 
nonnullos ad aliquod munus electos, 339 recitat 
hyperbolice de predictis Scriptura , cum tamen 
dictio in sensu obvio veritatem non contineat : sed 
ea tum demum vera comperiuntur, cum de ipso 
censentur Christo Domino , qui sublata ubique 
legis umbra, et propria veritate subintroducta, jure 
meritoque hujusmodi quoque dictionum ostendit 
veritatem, Tale. est. illud Abrahamo dictum, quod 


εἰπεῖν ἡδουλέθη, δηλῶν ὅτι συναριθμήσονταί τε τῷ 
λαῷ τῷ Ἰσραηλιτιχῷ, xai περισωθήσονται ἐχσκα- 
σαθέντες τῆς ἐπαγομένης αὐτοῖς τιμωρίας, οἷ ἂν ἐξ 
αὐτῶν σωφρονισθέντες νεὔσωσ!: πρὸς τὸ δέον. 

Στίχ. η' -ἰ΄. — «Καὶ ὑποστήσομαι τῷ οἴχῳ poo ἀνά- 
στημα τοῦ μὴ διαπορεύεσθαι μτδὲ ἀναχάμπτειν" 
(p. 494) καὶ οὐ μὴ ἐπέλθῃ ἐπ᾽ αὐτοὺς οὐχέτι ἐξελαύ- 
νων, διότι νῦν ἑώραχα ἐν τοῖς ὀφθαλμοῖς μου.» 
Ἰσχυρὰν δὴ τινα τοῖς ἐμοὶ προσήχουσιν ἀναστήσω 
βοήθειαν, f) πάντας τοὺς ἀλλοτρίους μαχρὰν διώξεται, 
ἐπιδαίνειν τῶν ὁρίων οὐκ ἐῶσα τῶν ἐμοὶ προσηχόν- 
των, ὡς μήτε ἐπιέναι τινὰ τολμᾷν ἔτι, pit 
ἐπὶ τὴν χώραν ἐλαύνειν τὴν ἐμοὶ προσήκχου- 
σαν " ἐπειδήπερ ἅπαξ ἑἐφορῖῆν αὐτοὺς ἐδοχίμασα, 


Β τῆς t: προνοίας ἀξιοῦν τῆς ἐμῆς " τὸ γὰρ ε τῷ οἴχῳ 


μου,» πάπῃ τῇ χώρᾳ λέγει τοῦ Ἰσραὴλ ὡς αὐτῷ 
προσηχούσῃ. Εἶτα χαὶ σαφέστερον ποιῶν δι᾽ ὅτου 
περ ἔσται ταῦτα, xal τίς ὁ ἐπὶ τοῦτο παρὰ τοῦ Θεοῦ 
προδεθλημένος" 4 Χαῖρε σφόδρα, θύγατερ Σιὼν, 
χέρυσας, θύγατερ Ἰερουσαλήμ' ἰδοὺ 6 βασιλεύς ew 
ἔρχεταί σοι δίχαιος xaX σώζων αὐτὸς πρᾶος καὶ 
ἐπιθεθηχὼς ἐπὶ ὑποζύγιον χαὶ πῶλον νέον " χαὶ ἐξ- 
ολοθρεύσω ἅρματα ἐξ 'Εφραῖμ, καὶ ἵππον ἐξ Ἵερου- 
ax^hu, καὶ ἐξολοθρευθήσεται τόξον πολεμεκόν" καὶ 
πλῆθος, καὶ εἰρένη ἐξ ἐθνῶν. » Εὐφραίνου τοίνυν, ὦ 
Ἱ:ρουσαλὴμ, τοιούτου Got βασιλέως παρὰ τοῦ Θεοῦ 
προθεθλημένου, ὃς παρέστη σοι περισώζειν τε δυνά» 
μενος ποὺς οἰχείους διὰ τὴν προσοῦσαν αὐτῷ θείαν 
ῥοπὴν, χαὶ πᾶσαν τοῖς ἐναντίοις τὴν δικαίαν ἐπάγων 
τιμωρίαν ὃς ἐπιδέθηχε μὲν ἐπ᾽ εὐτελοῦς τοῦ ζώσι, 
τε νῦν Ex τῆς αἰχμαλωσίας παραγεγονὼς, πολλῆς ΄ 
δὲ ἐπιλήψεται δυνάμεως διὰ τῆς θείας ῥοπῆς, ὥστε 
ἀπό τε τοῦ Ἐφραῖμ καὶ ἀπὸ τῆς Ἱερουσαλὴμ πάντα 
μὲν τῶν ἐναντίων ἀφανίσαι τὰ ἅρματα, πάντα δὲ 
ἵππον xal πᾶν τόξον πολεμιχόν " (p. 495) ἵνα εἴξῃ ὅπ 
πάντας τροπώσεται τοὺς πολεμίους, ὡς μηδενὶ τῶν! 
ἀφανιεῖ δὲ, φησὶ, καὶ πλῆθος πολὺ τῶν ἐναντίων, εἷ- 














Ὅτι μὲν οὖν ταῦτα περὶ τοῦ Zopo6á6s) ἐντευῖν 
λέγεται, δῆλον. Ἐγὼ δὲ ἐθαύμασα τῶν ἐπ᾽ ἀλλοχέ» 
τους τρεπομένων διανοίας, xat τὸ μέν τι μέρος ἐξ 
τοῦ Zopobá6s) ἐχλαμδανόντων, τὸ δὲ ἐπὶ Δεστότον 
ὅπερ οὐθὲν ἕτερόν ἐστιν ἣ μεριζόντων τῷ 
τε Ζοροθάδελ χαὶ τῷ Δεσπότῃ Χριστῷ τὴν προῦ 
κείαν. Ἔστι δὲ ταῦτα μὲν ἀνοίας τῆς ἐσχάτης " 68 
ἀληθὴς τῶν τοιούτων νοῦς, Exelvóc ἔστιν ὃν xal 
θεν εἰρηχὼς οἶδα, ὅτι σχιὰν ὁ νόμος εἶχεν ἁπάντων. 
τῶν χατὰ τὸν Δεσπότην Χριστόν. Πολλὰ τοίνυν τῶν 
παραδόξως γινομένων, εἴτε περὶ τὸν λαὸν, els τοὺς 
ἐπί τισιν ἐχλεγέντας, λέγει μὲν ὑπερδολιχώτερον π᾿ 
αὐτῶν ἐχείνων ἡ Γραφὴ, τῆς λέξεως κατὰ «b πρό" 
χεῖρον τὴν ἀλήθειαν οὐχ ἐχούσης * εὑρίσχεται δὲ ἀλτ' 
07, τὰ τοιαῦτα, ὅτ᾽ ἂν ἐπ᾽ αὐτοῦ χρίνηται τοῦ Δεσπό" 
του Χριστοῦ, 0; ἐν ἅπασι παύσα; μὲν τοῦ νόμου τὰ 
σχιὰν, ἐπεισαγαγὼν δὲ τὴν ἀλήθειαν τὴν οἰχείαν, 
εἰχότως χαὶ τῶν φωνῶν τῶν τοιούτων ἐπιδείκνυσι τὴν 
ἀλήθειαν. Τοιοῦτόν ἐστι τὸ πρὸς τὸν ᾿Αδραὰμ, Un 


b59 


THEODORI MOPSUESTENI 508 


e Àdventat, » cum tamen jam de captivitate re- A 62A προσήχειν τὰ εἰρη μένα, ὅτι « ἔρχεται » ὃ προς ἧτε: 


diisset cum reliquis Zorobabel, hoc satis frigidum 
superfluunique est, et hominis divinarum Scriptu- 
rarum imperiti. 

Cerle οἱ illud : « Tanquani ovis ad occisionem 
ductus est *', » non tanquam futurum, sed tanquam 
preteritum effertur : non enim dixit, ducetur, sed, 
«ductus est : » quare ne hoc quidem Christo 
Domino quadraret, juxta sapientissimorum horum 
valiocinium, quos polius scire oporteret tempo- 
rum variam enallagen apud divinam Scripturam ; 
quod nos copiose salisque in Psalmorum ac Pro- 
phetarum interpretatione 83... docuimus. Hoc au- 
tem loco ne usus quidem dictionis, si quis eam ad 
normam temporis exigat, Christi Domini adventui 


congruit; hic enim post multum tempus futurus B 


erat ; at propheta non ait, Aderit, quod de re futura 
diei oportebat, sed, « Adventat, » quod de rebus 
instantibus, et quz illico fiunt, dici solet. Sane 
juxta horum interpretandi rationem, plura quoque 
4lia invenientur supervacue apud prophetam po- 
sita : quia Jesu quoque nunc detrahi dicit sordida 
: vestimenta, qua captivitatis indicia erant; quan- 
quam exploratum est ipsum pariter cum Zorobabele 
jam rediisse, captivitate liberum, et sacerdotali 
Wabitu indutum. Quamobrem et beatum Aggzum 
prophetam communiter tum Zorobabeli, tum Jesu, 
' dicere apparet suscipiendam esse templi zditi- 
candi curam ; poenzque mensuram nunc ablatam, 
una cum Israelis peccato, ait Babylonem transla- 
"tam. Attamen. jam Cyrus Persarum rex de capti- 
vitate populum emiserat, Babylonemque vastave- 
rat. Porro constat dici ᾿ς a propheta regnante 
* Dario, qui fuit quartus a Cyro. Quare inteinpesti- 
vum fuisset, juxta talis sententie auctores, dicere 
nunc fieri, que olim et multo tempore ante eve- 
ncrant. Sed enim perspicuum est res quidem illas 
jam evenisse, prophetam vero revelatione illustra- 
'tum easdem nunc cognoscere peracias fuisse : ut 
sic universus populus certior feret, nihil eorum 
qua acta fuerant, casu vel per 86 contigisse, scd 


divina voluntate ac decreto comparata esse quz-: 


€unque ipsis acciderant bona. Quamobrem haud 
absurdum est, nunc etiani de populi futuris casibus 


sub Zorobabelis regno, Dei sententia ad id electi, B 


loquentem prophetam, dicere « Adventat justus et 
salvator; » ut significet adesse illum ad id nego- 
tii, el a Deo regem electum, ut ea prastet, qua in 
-subsequentibus, pro populo ab eo peracta fuisse, 
dicit. 


3359 Vrns. 10-19. — Sed hactenus a nobis ob 
"tradendam accuratiorem doctrinam dictum sit. Jain 
propheta de Zorobabele loquens, deque eodem nunc 


*' 158. Lii, 7. 
(66) Granditer libereque more suo criticas herme- 


rneuticze regulas tradidit hoc loco Theodorus ; quibus 
t9nien, tim hic tim alibi nonnisi ex communiore 


ἔφη, xaíxot γε πάλαι τοῦ Ζοροδάδελ &th «nz αἰχμαλω- 
σίας μετὰ τῶν λοιπῶν ἐπανεληλυθότος, (p. 498) ψυχρ» 
ληγίας ἐστὶ περιττῆς χαὶ ἀπειρίας τῶν θείων Γραφῶν. 

Τὸ γοῦν, « Ὡς πρόδατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη. » οὖχ 
ὥσπερ μέλλοντος, ὡς περιγεγονότος δὲ ἤδη λέγει" 
οὐ γὰρ ᾿Αχθήσεται εἶπεν, ἀλλ᾽ Ἤχθη" ὡς οὐχ ἂν 
ἁρμόσειεν οὐδὲ τοῦτο τῷ Δεσπότῃ Χοιστῷ κατὰ τὸν 
τῶν σοφωτάτων λόγον, οὕς ἐχρῆν εἰδέναι τῶν χρόνων 
τὴν ἐναλλαγὴ» ποιχίλην οὖσαν ἐπὶ τῆς θείας Γρα- 
φῇς, ὅπερ οὖν διὰ πολλῶν ἡμεῖς ἐν τῇ τῶν Ψαλμῶν 
ἑρμηνεία, καὶ ἐπὶ τῶν προφττῶν ἐδείξαμεν αὐτάρβ- 
χως. Ἐνταῦθα μέντοι γε οὐδὲ f χρῖσις τῆς φωνῆς, εἰ 
δή τἰς αὐτὴν χατὰ τὸν χρόνον χρίνοι, ἁρμόττουσα τῇ 
τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ παρουσίᾳ" ἡ μὲν γὰρ μετὰ 
πολὺν ἤμελλεν γενέσθαι τὸν χρόνον, 6 δὲ οὐχ Ἐλεύσε- 
ται εἶπεν, ὅπερ ἤἥρμοττεν ἐπὶ τοῦ μέλλοντος εἰπεῖν, 
ἀλλ᾽ «Ἔρχεται,» ὅπερ εἴωθεν ἐπὶ τῶν ἐγγὺς καὶ xapa- 
χρῆμα γινομένων λέγεσθαι. Κατὰ δέ γε τοῦτον αὐτῶν 
τὸν λόγον πολλὰ xal ἕτερα περιττῶς εὑρεθήσεται 
χείμενα παρὰ τῷ προφήτῃ ἐπεὶ xal τοῦ Ἰησοῦ νῦν 
ἀφαιρεῖσθαι λέγει τὰ ῥυπαρὰ ἱμάτια, ἅπερ fv δήλω- 
σις τῆς αἰχμαλωσίας, νῦν τε αὐτῷ τὸ ἱερατιχὸν 
περιτίθεσθαι σχῆμα * χαΐτοι γε δῆλον ὅτι xal αὐτὸς 
μετὰ τοῦ Zopo6á6EA ἐληλύθει, ἀπαλλαγείς τε τεῆς 
αἰχμαλωσίας xa ἐν τῷ τῆς ἱερωσύνης σχήματι χαθ- 
εστώς. Ὅθεν χαὶ ὁ προφήτης μαχάριος ᾿Αγγαῖις 
χοινῇ πρὸς τὸν Ζοροδάδελ xal πρὸς αὐτὸν φαίνεται 
λέγων τὸ χρῆναι τῆς οἰχοδομῆς τοῦ ναοῦ φροντίσαι, 
χαὶ τὸ μέτρον δὲ τῆς τιμωρίας νῦν ἀφαιρεθὲν μετὰ 
τῆς ἁμαρτίας τοῦ Ἰσραὴλ, φησὶν εἰς Βαδυλῶνα ἂς» 
εἐνηνέχθαι. Καίτοι γε Κύρος μὲν ὁ τῶν Περσῶν fag 
λεὺς τῆς τε αἰχμαλωσίας ἀπέλυσε τὸν λαὸν, (ρ. 488) 
xai τὴν Βαδυ;ῶνα καθεῖλε" φαίνεται δὲ ταῦτα ἐπεὶ 
Δαρείου τοῦ βασιλέως λέγων ὁ προφήτης, ὃς τέταρ- 
τος ἣν ἀπὸ Κύρον᾽ ὥστ᾽ οὐχ εἶχε χαιρὸν, κατά γε 
τοὺς τῶν τοιούτων νομοθέτας, νῦν λέγειν γίνεσθαι ἃ 
πάλαι xal πρὸ πολλοῦ γεγόνει τοῦ χρόνον " ἀλλ' ε- 
δηλον ὅτι τὰ μὲν πράγματα γέγονεν, ὁ προφήτης δ 
δι᾿ ἀποχαλύψεως ὁρᾷ νῦν αὑτὰ γινόμενα, ὡς ἂν ταὶ 
γεγονότων οἱ τοῦ λαοῦ μάθοιεν πάντες, ὅτι μην 
ἀπὸ ταυτομάτου γέγονε, θείᾳ δὲ βουλήσει xa ὅρῳ 
ἐπιτετέλεσται δὴ πάντα τὰ περὶ αὐτοὺς ἀγαθά " ὥστ' 
οὐδὲν ἀπειχὸς ἣν, χαὶ νῦν περὶ τῶν προσεσομένων 
τῷ λαῷ διὰ τῆς τοῦ Zopobá6s) βασιλείας κατὰ Θεοῦ 
γνώμην εἰς τοῦτο προχειρισθέντος λέγοντα τὸν προ- 
φήτην εἰπεῖν, ὅτι « Ἔρχεται δίχαιος xai σώζων, » ἃς: 
ἂν δηλώσειεν ὅτι ἐπὶ τούτοις πάρεστί τε καὶ πρὸς 
βασιλείαν ἐξείλεχται παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τὸ ποιῆσαι 
ταῦτα, ἅπερ οὖν ἐν τοῖς ἑξῆς περὶ τὸν λαὸν δι" αὐτοῦ 
γεγενῆσθαί φησιν. 

Στίχ. ι΄-ιβ', — ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν εἰς ἀχριδεστέραν ᾿ 
εἰρήσθω διδασκαλίαν (66). '0 δὲ προφήτης περὶ «ui 
Ζοροδάθελ λέγων, xal περὶ αὐτοῦ δὴ τὰ νῦν spot 






norma sanctorum Patrum utemur. Conferantur 
ce:te in hoc Zacliaria: capitulo Hieronymus, Theodo- 
retus, Cyrilliüs. Ad Joannis autem xn, 15, locum lee 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE €XP. 1X. 


$02 


αἱ τινα φαντασίαν ὡ; προφήτης xat αὑτὸς À vaticinaps, siquidem phantasiam quamdam de futu- 


ελλόντων εἶχεν, ἐπάγει "ε Κατάρξει ὑδάτων 
'ἢς ἕω; θαλάσσης, xol ἀπὸ ποταμῶν ἕως 
The. ν ῬὙπερθολιχῶς xal τοῦτο χατὰ τὸ 
eG, ὅτι πολλῶν περιγενήσεται τῶν ἐν- 
b πολλὴν χαθέξει χώραν, Ἰουδαίοις τὴν 
"fe παραδούς. Τοιοῦτός ἐστι xal παρὰ τῷ 
auto ὁ ἑδδομηχοστὸς a' ψαλμὸς, ἐν εὐχῆς 
ἥλωσιν ἔχων τῆς χατὰ τὸν Σολομῶνα εὐ- 
θα φησίν" « Πρὸ τοῦ ἡλίου διαμενεῖ τὸ 
Ὁ, xal πρὸ τῆς σελήνης γενεὰς γενεῶν" 
3i χαταχυριεύσει ἀπὸ θαλάσσης ἕως θα- 
ὃ τουταμῶν ἕως περάτων τῆς οἰχουμένης *» 
γνότι ὑπερδολιχῶς εἴρηται xai ταῦτα ; εἶτα 
Καὶ σὺ ἐν αἴματι διαθήχης σου ἐξα πέστει- 


ris rebus ipse quoque ceu propheta habebat, addit : 
« Dominabitur aquis a mari ad mare, et a fluminibus 
usque ad exitus terrx. » flyperbolice hoc etiam more 
suo dicit, quod nenipe multos superabit hostes, mul- 
tamque obtinebit regionem, quam Judzis incolendam 
tradet. Talis est etiam apud beatum Davidem septua- 
gesimus primus psalmus, sub prcecis specie declarans 
Salomonis prosperitatem, ubi ait: « Ante solem per- 
manebit nomen ejus, et ante luiram per generationes 
generationum. Et dominabitur a mari ad mare, et ἃ 
fluminibus usque ad terminos terrz**. » Noune et 
hec hyperbolice dicta fuerunt * Mox subdit : « Et 
tu in sanguine testamenti tui emisisti captivos tuos " 
de lacu aquam non habente et sedebitis In munitio- - 


ὡς σου ix Aáxxou οὐχ ἔχοντος ὕδωρ * καὶ B ne captivi Synagoge: et pro uno die peregrinationis 


iv ὀχυρώματι δέσμιοι τῆς συναγωγῆς, xal 
ἡμέρας παροιχεσίας cou διπλᾶ ἀνταπο- 
8 Ἕν ἅπασι δὴ τούτοις μάλιστα τὰ περὶ 
Ιόμενα ἐν ταῖς τοῦ Ζοροδάδελ ἡμέραις μη- 
; Uv λέγει ὅτι πολλοὺς ἀνελὼν, χαὶ πολλῶν 
tse, xai τῇ τῶν ἑναντίων ἀναιρέσει 
V ουνϑῆχαις βεδαιώσας ἑαυτῷ τὴν τοῦ λαοῦ 
, ἀχαλλάξει μὲν ἅπαντας χινδύνων μεγί- 
Mg ὥσπερ ἐν λάχχῳ τινὶ διάγουσιν ὕδωρ 
ν ἕνα εἴπῃ, ἀπαραμυθήτοις χαχοῖς ψυχα- 
Ἰσσιν οὐδεμίαν * διαμενεῖτε δὲ οἱ πάλαι δέ- 
κῶν Ἰουδαίων συναγωγῆς μετὰ πολλῆς τῆς 
διάγοντες ἐν τοῖς οἰχείοις τῇ προεστῶτος 


tux, duplicia tibi retribuam.» In his omnibus res 
przcipue Gogi futuras Zorobabelis :etate innuit : cui 


dicit fore ut, multis interemptis et multorum san- 


guine effuso, et adversariorum casede, quasi foedere 
quodam, populi sibi regno asserto, fore, inquam, ut 
omnes maximis periculis expediat, in quibus tan- 
quam lacu quodam aquis carente degunt, id est in 
malis solatio omni et recreatione carentibns. Perse- 
verabitis autem qui olim eratis δι αἱ captivi, multa 
cum securitate in patria sub przsidis vestri tutela. 
Quare pro iis qua passi estis captivitatis tempore, 
multo major vobis praesentium bohorum copia re- 
tribuetur. 


eÀslg- ὥστε ἀνθ᾽ ὧν πεπόνθατε, ὁπηνίχα ἐν αἰχμαλωσίαις ἧτε διάγοντες, μείζονά cou πολλῷ - 


"y ἀγαθῶν γενέσθαι τὴν ἀντίδοσιν. 


f'.— Εἶτα ἀχολούθως ἐπάγει " « Aux C. 8936 Vrae. 15-17. — Postea prosequitur : « Pro- 


mawá ct ἐμαυτῷ, Ἰούδα, ὡς τόξον, ἔπλησα 
ἔμ xai ἐξεγερῶ τὰ τέχνα Σιὼν ἐπὶ τὰ 
) Ἑλλήνων, καὶ ψηλαφήσω σε ὡς ῥομ- 
χητοῦ. » Ἰούδα xai Ἑφραῖμ λέγει, ἵν᾽ ἐχ 
ὦ χυριωτάτον τὸ σύστημα τῶν Ἰουδαίων 
501) Ὡς τόξον τοίνυν ἐντεταμένον χατὰ 
εἴων ὑμᾶς ipyásopat ἰσχυροὺς, ὥστε χατὰ 
ὧν ἐπεληλυθότων ὑμῖν ἀλλοτρίων μετὰ πολ- 

ὁρμήσαντας τῆς προθυμίας πολὺν αὐτῶν 
Rt τὸν φόνον χαὶ ὅσον εἰχὸς ἐξ ἀνδρὸς γε- 
|! μάχαις xal πολέμοις xal φόνοις τὸ ξίφος 
ἔζοντος τὸ οἰχεῖον. Καὶ ὅθεν ταῦτα αὑτοῖς 
, δηλῶν, « Καὶ Κύριος ἐπ᾽ αὑτοὺς ὀφθήσεται, 
’σεταε ὡς ἀστραπὴ βολὶς αὐτοῦ " χαὶ Κύριος 


pterea tetendi te mibi, Juda, ut arcum ; replevi . 
Ephraimo. Et concitabo filios Sion adversus filios . 
Grzcorum, et attrectabo te tanquam gladium bel- 
latoris. » Judam atque Ephraimuin dicit, ut a parte . 
principaliore nationem Jud«*orum denotet. Quasi 
arcum itaque extentum adversus hostes faciam vos 
validos, ut multa cum alacritate contra omnes ex- 
traneos aggressores impetum facientes, copiosam : 
illorum oceidionem patretis : nempe prout viro de- 
ceret in pugnis bellisque et c:edibus gladium suum 
vibrare consueto. Atque hzc undenam illis sint 
obventura docens, « Et Dominus, inquit, supra eos 
apparebit, οἱ exibit quasi fulgur sagitta ejus. Et. 
Dominus Deus omnipotens tuba canet, et procedet 


κντοχράτωρ ἐν σάλπιγγι σαλπιεῖ, xaX ἐχπο- D in procella minarum suarum: Dominus omnipotens 


ἐν σάλῳ ἀπειλῆς χύτου" Κύριος παντοχράτωρ 
εἴ αὐτῶν᾽ xal χαταναλώσουσιν αὑτοὺς, χαὶ 
γυδιν αὑτυὺς ἐν λίθοις σφενδόνῃς, xal ἐχπίον- 
12 αὑτῶν ὡς οἶνον, xal πλήπουσι τὰς φιάλας 
; θυσιαστήριον.» Γενήσεται δὲ ταῦτα, φησὶν, 
μεὸς στρατηγῶν ὑμῖν φοδερὸν χατὰ τῶν 
μένων ὑμὶν ἀνατείνει τὸ ὄμμα, ἀστραπῆς 
πέμπων αὑτοῖς τὰ ξίφη " χαὶ ὥσπερ τινὶ 
Ll 1x31, 5-8. 

ugustinus im Joan. serm. 51, Chrysostomus 


Joan. howil. 66, Cvrillus. comm. in Joan. 
IV, p. $98, denique Theophylactus opp. T. 


tuebitur eos. Et illos pessumdabunt, et obruent 
eos lapidibus funda ejaculatis, et bibent sanguinem 
illorum quasi vinum, et implebunt phialas oleo, sic- 
ut altare. » Fient hzc, inquit, quia Deus, bellorum 
vestrorum dux, terribilem adversus hostes oculuin 
intendit, fulguris instar immittens eis gladios: eL. 
tanquam classico quodam, virtute sua, vos omncs 
ad bellum concitans, dux vester erit, minis suis 


|, p. 675, ed. Ven., qui omnes prophetiam de: 
Christo simpliciter intelligunt, 


δῦ 


THEODOR! MOPSUESTENI - 


564 


cunctos quatiens adversarios: tantasque vobis favo- A σάλπιγγι τῇ olxsla δυνάμει πάντας ὑμᾶς εἰς τὸν πό- 


re suo suppetias feret, ut incolumitate vobis ma- 
nente, adversarios omnes interimatis, et. lapidum 
ictibus obruatis; sanguinem denique illorum pro- 
pter nimiam effusionem propemodum bibere videa- 
mini, dum ezdi illorum multa cum alacritate in- 
dulgetis. Atque ita post victoriam plenas oleo phia- 
las, sacrificii instar Deo offeretis, ob demonstran- 
dam (Dei) clementiam, a qua tantas vires impetra- 
&lis. Mox subnectit fore ut Deus suos omnes salvet, 
ovium instar incolumes custodiens; cujus rei cau- 
sam recitans, «Quia lapides sancti, inquit, volvun- 
tur super terram 3377 ejus, quia si quid bonum, 
ejus; el si quid pulchrum, ejus. » Multi enim, in- 
quit, inter vos invenire est virtutis studiosos, qui 


λεμον διεγέίρας, προηγήσεται ὑμῶν, τῇ ἀπειλῇ τῇ 
ἰδίᾳ πάντας σαλεύων τοὺς ἐναντίους * τοσαύτην τε 
ὑμῖν παρέξει διὰ τῆς οἰκείας συνεργίας τὴν βοήθειαν, 
ὥστε ὑμᾶς ἀθδλαθεῖς διαμεῖναι, xal τοὺς ἐναντίους 
χαταναλῶσαι πάντας " xal ταῖς τῶν λίθων χαταχῶσαι 
βολαῖς, τὸ αἷμά τε αὑτῶν τῇ ὑπερδολῇ τῆς ἐχχύσεο;ς 
μόνον o)x ἐχπιεῖν, πολλῇ τῇ τῆς ἀναιρέσεως αὑτῶν 
προθυμίᾳ χεχρημένους" ὥστε μετὰ τὴν νίχην πλη- 
ρώσαντας ὑμᾶς ἐλαίου φιάλας, θυσίας δίχην τῷ θεῷ 
προσχομίσαι, (p. 503) εἰς ἔλεγχον τῆς φιλανθρωπίας 
6v ἣν τετυχήχατε τῆς τοσαύτης δυνάμεως. Τούτοις 
ἀχολούθως ἐπάγε!:, ὅτι πάντας τοὺς οἰχείους περι- 
σώσει Θεὸς, προδάτων δίχην ἀδλαδεῖς φυλάττων" 
xaX τὴν αἰτίαν λέγων, « Διότι λίθοι ἅγιοι κυλίονται 


cum reliquis hominibus in terra repere videntur, B ἐπὶ τῆς γῆς αὐτοῦ " ὅτι εἴ τι ἀγαθὸν, αὐτοῦ - xal εἴ 


ignoti pluribus. At Deus horum gratia, ne reliquos 
quidem despiciet. Nam quidquid bonum pulchrum- 
que est, opus illius est: ideoque sanctorum οἱ vir- 
lutis seclatorum sibimet vindicans passiones, pa- 
ratus est alteri quoque propter illos benc facere. 
Posthinc ubertatem quoque ipsis nuntians post 
hostium exdem, pergil dicere : 


τι καλὸν, αὐτοῦ. » Πολλοὺς μὲν γὰρ iv ὑμῖν εἶναι 
συμθέδηχε, φησὶν, ἀρετῆς ἐπιμελομένους, οἵ μετὰ 
τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων ἐπὶ τῆς γῆς ἕρπειν δοχοῦσιν, 
ἀφανεῖς ὄντες τοῖς πολλοῖς " Θεὸς δὲ δι᾽ ἐκείνους οὐδὲ 
τοὺς λοιποὺς περιόψεται" ἐπειδὴ πᾶν ὅ τι ἀγαϑόν τε 
xaX χαλὸν, ἔργον αὐτοῦ " διὸ δὴ χαὶ τῶν ἁγίων καὶ 
πρὸς ἀρετὴν βλεπόντων οἰχειούμενος τὰ πάθη, ἔτοιμδξ 


ἐστι xal ἑτέρους ὑπὲρ αὐτῶν εὐποιεῖν. Εἶτα χαὶ εὐετηρίαν αὐτοῖς εὐαγγελιζόμενος μετὰ τὴν τῶν πολεμίων 


σφαγὴν, ἐπάγει" 
CAP. X. 

Vens. 1-9. — «Petite a Domino pluviam oppor- 
tunam, matutipam et serotinam.. Dominus | fecit 
planitasias, et imbrem liemalem dabit eis, uni- 
cuique lierbam in agro. » ÀÁb ipso postulate pluvias 
3doneas frugum proventui: qui multo cum terrore 
solitus aerem conturbare, et mentem omnium com- 
movere terra incolarum magnitadine phe»nomeno- 
rum, pluviam potest congruentem vobis suppeditare, 
ut omnia de tellure enascantur vobis necessaria: 
namque herbam generatim dicit pro quolibet fru- 
ctu ; veluti e«t illud: «Germinet terra herbam 
feni *;* ubi constat euncia denotari quz de terra 
nascuntur germina. Deinde rursus salutaris moni- 
tionis eausa, preterita mala commemorans, addit : 
«Quoniam hi qui loquebantur, locuti sunt labores, 
el divini falsas visiones, et somnia fallacia narra- 
bant, et vane consolabantur. [60 arefacti sunt 
sicut oves, et afflicti sunt, quia non erat sanatio. 


Super pastores concitatus est furor meus, et agnos Ὁ τοὺς ποιμένας παρωξύνθη ὁ θυμός pou, xai ἐπὶ «al 


meos visitabo. » Olim quidem, inquit, quando di- 
vinis atlendebatis multa cum falsitate vobis omnia 
dicentibus, et prophetis vestris neglectis, dictis 
illorum potius eredebatis ; tunc vos insanabiles et 
inemendabiles 338 nactus, tanquam oves suppli- 
ciis tradidi, pari ira adversus duves οἱ adversus 
subditos utens, qua et hos et illos simul perdidi. 
Alque hec quidem ob illa tunc pertulistis. 


Vzns. 4-7. — Nunc vero quid? « Et visitavit Do- 
minus omnipotens gregem suum, do: um Judi, » 


* Gen. 1, 11. 


ΚΕΦ. l'. 

Ecly. a'-Y'. — « Αἰτεῖσθε παρὰ Κυρίου ὑετὸν καϑ' 
ὥραν πρώϊμον xal ὄψιμον" Κύριος ἐποέξησε φανῖκ- 
clag, xal ὑετὸν χειμερινὸν δώσει αὐτοῖς, ixáot 
βοτάνην ἐν ἀγρῷ. » Παρὰ τούτου δὴ xai δετοὺς αἵ 
τεῖτε ἐπιτηδείους εἰς τὴν τῶν καρπῶν φοράν᾽ ὃς 
εἰωθὼ; μετὰ πολλοῦ τοῦ φόδου συστρέφειν τὸν ἀΐβα, 
xai φαντάζειν ἅπαντας τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς τῷ μεγέθει 
τῶν γινομένων, αὐτάρχης ὑετὸν ὑμῖν παρασχεῖν τὸν 
χαθέχοντα, ὥσθ᾽ ἅπαντα φύειν ἐχ τῆς γῆς τὰ Op 
àvayxata* βοτάνην γὰρ χοινῶς τοὺς χαρτοὺς λέγαι" 
οἷόν ἐστι χαὶ τὸ, « Βλαστησάτω ἡ γῆ βοτάνην χόρτον " 
εὔδηλον γὰρ ὅτι χἀχεῖ πάντα λέγει τὰ ἐχ γῆς φυόμεα 
τῶν σπερμάτων. Εἶτα πάλιν ἐπὶ σωφρονισμῷ τῶν 
προειληφότων αὐτοὺς ὑπομιμνήσχων ἐπάγει" « dab 
ἀποφθεγγόμενοι ἐλάλησαν χόπρυς" καὶ οἱ μάντως ᾿ 
ὁράσεις ψευδεῖς xal τὰ ἐνύπνια ψευδῆ ἐλάλουν, 
(p. 505) μάταια παρεκάλουν" διὰ τοῦτο ἕξη ράνθηθαιν 
ὡς πρόδατα, xax ἐχαχώθησαν, ὅτι οὐχ ἦν ἴασις " ἐπὶ 






















ἀμνούς μου ἐπισχέψομαι. » Πάλαι μὲν γὰρ, φηδν 
ὁπηνίχα τοῖς μάντεσι προσείχετε μετὰ πολλοῦ ' 
ψεύδους ἅπαντα διαλεγομένοις ὑμῖν, xat δὴ τῶν ΜΕ 
προρττῶν ἢμελεῖτε τῶν ἐμῶν", τοῖς παρ᾽ ἐκείνων 8: 
λεγομένοις ἐπείθεσθε μᾶλλον, τότε δὴ ἀνίατά τε "αὶ 
ἀδιόρθωτα τὰ xa0' ὑμᾶς εὑρὼν, ὡσανεὶ πρόθα!Β 
τιμωρίαις ἐχδέδωχα, ἑνὶ τῷ θυμῷ, ἐπί τε τοὺς free 
μένους, ἐπέ τε τοὺς ὑπηχόους χρησάμενος, ᾧ δὲ xi 
κείνους χατὰ ταυτὸν ἀπώλεσα xal τούτους " τότε 
65 xai τοιαῦτα ὑπὲρ ἐχείνων πεπόνθατε... 

Στίχ. 8-7, — Νυνὶ δὲ τί; ε Καὶ ἐπισχέψεται Ke 
οἷος ὁ παντοχράτωρ τὸ ποίμνιον αὐτοῦ, τὸν clgm 


COMMENTARHIUS ΙΝ ZACHARLE CAD. X. 


596 


) xai τὰ ἑξῆς, ὧν ὥστε μὴ μηχύνειν, τὴν λέ- A et reliqua, quce nune, ne prolixus siu, coptextum 


αν ἐπὶ τοῦ παρόντος ἐχτιθέναι παρεὶς, τὸν 
»,γφ Θεοῦ χάριτι, ταῖς προφητιχαῖς λέξεσιν αὖ- 
rhv τῶν ἐντυγχανόντων χατανόησιν ἐφαρμότ- 
πι γὰρ, ὅτι ᾿Ἐπιμελήσομαι τοῦ οἴχου Ἰούδα 
zp ποίμνιον ἴδιον ἐθέμην" γενήσονται δὲ 
κατὰ τῶν ἐναντίων ἐν τοῖς πολέμοις, μᾶλλον 

ἰσχυρὸς ὑπὸ ἀυδρὸς πολεμιστοῦ χατὰ τῶν 
y ἐξελαυνόμενος" ἐξ αὐτοῦ γὰρ, λέγω δὴ τοῦ 
Epozióoy χρῆναι τὸν Ζοροδάδελ προδληθῆναι, 
' αὑτὸν λαδὼν εἰς τὴν βασιλείαν ἔταξα, ἰσχυ- 
ὑτὸν xaX θυμοῦ πνέοντα χατὰ τῶν ἐναντίων 
ετιν, ἐπειδὴ καὶ χαθάπαξ ix τῆς Ἰούδα φυλῆς 
ἸῬοξέναι τοὺς ἄρχοντας, (p. 5041) οὖς xal 
ϑαε προσῆχεν ἐν τοῖς πολέμοις πάντοτε τοῦ 


totum in prasenti recitare omittlens, sensum ejus 
exponam, Deo favente, propbheticis verbis hunc 
accommodans, ut eum lectores cognoscant. Ait 
enim : Sollicitus ero de domo Judz, quam ut gre- 
gei mibi proprium reputo. Fient autem validi ad- 
versus hostes in bellis plus quam validus equus a 
hellicoso viro in hostes adactus. Ex hac enim domo, 
previdi oportere Zorobabelem eligi; reque vera 
inde eum sumptum regia dignitate donavi ; validum- 
que ipsum, et iram adversus bostes spirantein feci, 
quia prorsus de Jud: tribu decrevi procedere prir- 
cipes, quos semper populi duces esse in bellis dc 
cebit: namque hosles suos preliando superaturi 
sunt, ut eos conculcare luti instar possint quod in 


κεὶ xai χαταχρατήσουσιν οὕτω τῶν tvav- B Ylis a transeuntibus teritur. Tanta, inquit, hostes 


«τοῖς πολέμοις, ὥστε χαταπατεῖν αὑτοὺς 
χὴν ἐν ὁδοῖς ὑπὸ τῶν διιόντων πατουμένον" 
κείσονται͵, φησὶν, οἱ πολέμιοι πάσχοντες μὲν, 
νᾶσθαι δὲ δυνάμενοι οὐθέν " καὶ θαῤῥοῦντες 
φάντας παρατάξονται τοὺς ἐναντίους, τὴν 
Mele παρεῖναι πιστεύοντες βοήθειαν τότε 
ἰσυνται μὲν τῶν πολεμίων οἱ ἐφ᾽ ἵπποις μέγα 
δς" ψφανήσονται δὲ οὗτοι μεγάλοι τε καὶ 
Wi ἐμῇ βοηθείᾳ " οἶχον γὰρ Ἰούδα καὶ οἶχον 
ἕνα εἴπῃ τὸν λαὸν, ix. μέρους τὸν ὅλον óvo- 
παρέξω τε αὐτοῖς ἀσφαλῆ τὴν ἐν τοῖς ἰδίοις 
ἐπειδήπερ αὑτοὺς ἀγαπήσα:; ἐδοχίμασα αὖ- 
ἐμῆς μὴ ἀποδαλεῖν προνοίας" ἔσομαι γὰρ 
κὑὐτῶν, xai ἐν ἀνάγκαις τὴν ἐμὴν αἰτούντων 


clade afficientur, ut repugnare nequeant. At mei 
grandi fiducia contra adversarios omnes pugnabunt, 
divinum sibi affore auxilium credentes. Tunc pu- 
debit hostes qui equis suis magnopere gloriantur: 
at isti magni fortesque apparebunt, ope mea ipsis 
suppeditata. Dicit enim domum Jude et domum 
Josephi, ut populum denotet, a parte totuin appel- 
lans. Efficiam vero ipsis tutum in.patria incolatum: 
quoniam eos diligens, nolui ipsos providentia mea 
procul abjicere: sed illis semper adero, et in an-- 
gustiis auxilium meu implorantes exgudiam ; et 
in praeliis superiores. discedent $399 (nam cum 
Ephraimi tribum dicit, rursus à parte populum 
designat), ita ut victores czede hostium magis gavi- 


, ἀἄχούσομαι" xal χρατήσουσι μάχῃ τῶν bvav- C suri sint, quam illi qui vino pleni exsultant. 
γὰρ « οἱ τοῦ Ἑφραῖμ, » πάλιν ἀπὸ μέρους τὸν λαὸν λέγει" ὥστε αὐτοὺς ix τῆς σφαγῆ: τῶν 
γενικηχότας χαίρειν τῇ διανοίᾳ, μᾶλλον ἐμφορηθέντων οἴνου. 


{-β΄. --- Ταῦτα δὲ χαὶ οἱ ἐξ αὐτῶν ἰδόντες, 
φύναις γενήσονται διὰ τὴν ὑπάρχουσαν αὖ- 
b φοῦ Θεοῦ βοήθειαν" ὥσπερ σάλπιγγι τοίνυν 
ἅπαντας αὐτοὺς ἀθροίσω τε xal εἰσδέξομαι, 
αὐτοὺς πάσης ἀνάγχης " ὥστε μετὰ ἁσφα- 
κοῖς οἰχείοις διάγοντας, εἰς πλῆθος ἐπιδοῦ- 
πλησίως τῷ πρόσθεν χρόνῳ. (p. 505) στενο- 
νὺς τε ἐπὶ τῆς γῆς τῆς οἰχείας ὑπὸ τοῦ 
teu olxsíou, ἐν πολλοῖς διασπαρῆναι xal τῶν 
9, ὧν καταχρατήσαντες κτήσονταί τε xat ol- 
τὴν χώραν᾽ οἱ πάντες μνήμῃ τῇ ἐμῇ διὰ τὸ 
μένων μέγεθος, οὐ μόνον βλάψουσιν οὐδὲν, 
) καὶ πᾶσαν αὐτῶν ἐπιμέλειαν ποιήσονται" 
p λέγει τὸ, « Εχθρέψουσι τὰ τέχνα αὐτῶν xol 


Vens. 8-12. — Hac autem fllii ipsorum videntes 
letitiis incedent propter concessum sibi a Deo au- 
xilium. Igitur quasi tuba signum canens cunctos 
congregabo et ad me recipiam, omni eos pressura 
liberaus ; quo fiet ut in patrio solo securi degentes, 
in wwultitudinem excrescant seque ac superiore 
tempore ; in tantum ut in propria terra jam numero 
angustiati, ad multos dispergantur locos extraneo- 
rum, quos devincentes possidebunt, habitabuntque 
illerum regionem: qui omnes mei meinores, ob 
actarum rerum magnitudinem, non modo meis non 
nocebunt, verum etiam curam omnimodam eurum- 
dem: gerent. ld enim denotant verba, «Nutrient 
filios eorum, et convertentur ; » id est, hzc agent, 


Suetv, .» ἀντὶ τοῦ, Ταῦτα ποιήσουσι, πρὸς P »d me meique notitiam animum convertentes. Cx- 


εντες xai τὴν γνῶσιν τὴν ἐμήν. Πανταχόθεν 
| φοὺς ἐξ αὐτῶν διεσπαρμένους. εἴτε xat 
^. εἴτε ἐν τῇ τῶν ᾿Ασσυρίων χώρᾳ, μετα- 
c ἑπανάξω εἰς τὰ οἰχεῖα, ὥστε τοὺς τόπους 
ὡς οἰχείους, μηδενὸς ἔξω τούτων διάγοντος 
'& πολλοῦ παρελεύσονται πλήθους, στενοχω- 
μὲν τῷ πλήθει τῶν ἐναντίων, χαταχρατοὺν- 
τῶν τῇ ἐμῇ δυνάμει, ὥστε xal πᾶσαν αὐ- 
wear τὴν ἰσχὺν, ἅπαντάς τε αὑτοὺς δίχην 
; πυματουμένης ἀγριαινυμένους xaü' ὑμῶν 
1σθα:, περιστῖσαί τὲ τῇ oixela tipo pia χαὶ 


terum quaqueversus eos dispersos, sive in Agypto 
sive in Assyriorum regione, converso affectu redu- 
cam eos in patriam, ut suos singuli locos incolant, 
nemine extra hos deinceps degente. Ergo in magnum 
numerum excrescent : ilum hostium multitudine 
angustiati, his nihilominus virtute mea superatis, 
cunctam illorum enervabunt fortitudinem ; omnes- 
que illos, quasi mare procellosum saevientes iu per- 
niciem vestram, contraria vice supplicio εἰ cade 
ad nihilum redigetis. Sie enim intelligenda sunt 
verba, « Etexsiccabuntur profuuda fluminum,» id 


b65 


THEODOR! MOPSUESTENI - 


566 


cunctos quatiens adversarios: tantasque vobis favo- A σάλπιγγι τῇ οἰχείᾳ δυνάμει πάντας ὑμᾶς εὶς τὸν m. 


re $uo suppetias feret, ut incolumitate vobis ma- 
nente, adversarios omnes interimatis, et lapidum 
ictibus obruatis; sanguinem denique illorum pro- 
pter nimiam effusionem propemodum bibere videa- 
inini, dum czdi illorum multa cum alacritate in- 
dulgetis. Atque ita post victoriam plenas oleo phia- 
las, sacrificii instar Deo offeretis, ob demonstran- 
dam (Dei) clementiam, a qua tantas vires impetra- 
stis. Mox subnectit fore ut Deus suos omnes salvet, 
ovium instar incolumes custodiens ; cujus rei cau- 
sam recitans, «Quia lapides sancti, inquit, volvun- 
tur super terram 337 ejus, quia si quid bonum, 
ejus; et si quid pulchrum, ejus. » Mulii enim, in- 
quit, inter vos invenire est virtutis studiosos, qui 


λεμον διεγείρας, προηγήσεται ὑμῶν, τῇ ἀπειλῇ τῇ 
ἰδίᾳ πάντας σαλεύων τοὺς ἐναντίους * τοσαύτην τε 
ὑμῖν παρέξει διὰ τῆς οἰχείας συνεργίας τὴν βοήθειαν͵ 
ὥστε ὑμᾶς ἀδλαθεῖς διαμεῖναι, xal τοὺς ἐναντίους 
χαταναλῶσαι πάντας * xal ταῖς τῶν λίθων χαταχῶσαι 
βολαῖς, τὸ αἷμά τε αὑτῶν τῇ ὑπερδολῇ τῆς ἐχχύσεω; 
μόνον οὐκ ἐχπιεῖν, πολλῇ τῇ τῆς ἀναιρέσεως αὐτῶν 
προθυμίᾳ χεχρημένους" ὥστε μετὰ τὴν νέχην πλη- 
ρώσαντας ὑμᾶς ἐλαίου φιάλας, θυσίας δίχην τῷ θεῷ 
προσχομίσαι, (p. 503) εἰς ἔλεγχον τῆς φιλανθρωπίας 
6€ ἣν τετυχήχατε τῆς τοσαύτης δυνάμεως. Τούτοις 
ἀχολούθως ἐπάγε:, ὅτι πάντας τοὺς οἰχείους περι» 
σώσει Θεὸς, προθάτων δίχην ἀδλαδεῖς φυλάττων" 
καὶ τὴν αἰτίαν λέγων, « Διότι λίθοι ἅγιοι χυλίονται 


cum reliquis hominibus in terra repere videntur, B ἐπὶ τῆς γῆς αὐτοῦ " ὅτι εἴ τι ἀγαθὸν, αὐτοῦ " καὶ εἴ 


ignoti pluribus. At Deus horum gratia, ne reliquos 
quidem despiciet. Nam quidquid bonum pulchrum- 
que est, opus illius est: ideoque sanctorum et vir- 
tutis seclatorum sibimet vindicans passiones, pa- 
ratus est alteri quoque propter illos bene facere. 
Posthinc ubertatem quoque ipsis nuntians post 
hostium ezdem, pergit dicere : 


τι χαλὸν, αὐτοῦ. » Πολλοὺς μὲν γὰρ ἐν Opliv εἶναι 
συμδέδηχε, φησὶν, ἀρετῆς ἐπιμελομένους, οἵ μετὰ. 
τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων ἐπὶ τῆς γῆς ἔρπειν δοκοῦσιν, 
ἀφανεῖς ὄντες τοῖς πολλοῖς" Θεὺς δὲ δι᾽ ἐκείνους οὐδέ | 
τοὺς λοιποὺς περιόψεται * ἐπειδὴ πᾶν 6 τι ἀγαθύν τ΄ 
xai χαλὸν, ἔργον αὑτοῦ " διὸ δὴ καὶ τῶν ἁγίων XX. 
πρὸς ἀρετὴν βλεπόντων οἰχειούμενος τὰ πάθη, ἕτοιμός, 


ἔστι καὶ ἑτέρους ὑπὲρ αὐτῶν εὐποιεῖν. Εἶτα καὶ εὐετηρίαν αὐτοῖς εὐαγγελιζόμενος μετὰ τὴν τῶν πολεμίων, 


σφαγὴν, ἐπάγει " 
CAP. X 

γεμε. 1-5. — «Petite a Domino pluviam oppor- 
tunam, matutinam et serotinam. Dominus fecit 
plantasias, et imbrem hiemalem dabit eis, uni- 
cuique herbam in agro. » Ab ipso postulate pluvias 
3loneas frugum proventui: qui multo eum terrore 
solitus aerem conturbare, et mentem omnium com- 
movere terre incolarum magnitudine phaenomeno- 
rum, pluviam potest congruentem vobis suppeditare, 
ut omnia de tellure enascantur vobis necessaria : 
naimnque herbam generatim dicit pro quolibet fru- 
ctu ; veluti e«t illud: «Germinet terra. herbam 
feni **;» ubi constat cuncta denotari qua de terra 
nascuntur germina. Deinde rursus salutaris moni- 
tionis eausa, praterita mala commemorans, addit : 
«Quoniam hi qui loquebantur, locuti sunt labores, 
ei divini falsas visiones, et somnia fallacia narra- 
bant, et vane consolabantur. ldeo arefacti sunt 
Sicut oves, et afflicti aunt, quia non erat sanatio. 


Super pastores concitatus est furor meus, et agnos Ὁ τοὺς ποιμένας παρωξύνθη ὁ θυμός μου, καὶ E 


meos visitabo. » Olim quidem, inquit, quando di- 
vinis attendebatis multa cum falsitate vobis omnia 
dicentibus, et prophetis vestris neglectis, dictis 
illorum potius credebatis ; tunc vos insanabiles et 
inemendabiles $368 nactus, tanquam oves suppli- 
ciis tradidi, pari ira adversus duves οἱ adversus 
subditos utens, qua et hos et illos simul perdidi. 
Alque bsec quidem ob illa tunc pertulistis. 


Vins. 4-7. — Nunc vero quid? « Et visitavit Do- 
Dnus omnipotens gregem suum, domum Jud, » 


9? Cen. 1, 41. 























ΚΕΦ, l'. 
Στίχ. α'-Υ΄. — « Αἰτεῖσθε παρὰ Κυρίου δετὸν a] 
ὥραν πρώϊμον καὶ ὄψιμον. Κύριος ἐποίησε gum 
σίας, καὶ ὑετὸν χειμερινὸν δώσει αὐτοῖς, ἔχάστι 
βοτάνην ἐν ἀγρῷ. » Παρὰ τούτου δὴ xal ὑ 
τεῖτε ἐπιτηδείους εἰς τὴν τῶν καρπῶν φοράν δ 
εἰωθὼς μετὰ πολλοῦ τοῦ φόδου συστρέτειν τὸν Ag 
xaX φαντάζειν ἅπαντας τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς τῷ D itia 
τῶν γινομένων, αὐτάρχης ὑετὸν ὑμῖν παρασγεῖν" 
xa0f,xovza, ὥσθ᾽ ἅπαντα φύειν Ex τῆς γῆς τὰ ὕἱ 
&vayxaia* βοτάνην γὰρ χοινῶς τοὺς καρποὺς M 
οἷόν ἐστι χαὶ τὸ, « Βλαστησάτω ἡ γῇ βοτάνην γύρτον 
εὔδηλον γὰρ ὅτι χἀχεῖ πάντα λέγει τὰ ix γῆς quia 
τῶν σπερμάτων. Εἶτα πάλιν ἐπὶ σωφρονισμ s 
προειληφότων αὐτοὺς ὑπομιμνήσχων ἐπάγει" «X 
ἀποφθεγγόμενοι ἐλάλησαν χόπρυς " καὶ οἱ pw 
ὁράπεις ψευδεῖς xai τὰ ἐνύπνια ψευδῇ à 
(p. 503) μάταια παρεχάλουν" διὰ τοῦτο ἔξτράνθη 
ὡς πρόθατα, καὶ ἐχαχώθησαν, ὅτι οὐκ ἣν ἴασις 


ἀμνούς μου ἐπισχέψομαι. » Πάλαι μὲν Ὑϑρ: Ρἴ 
ὁπηνίχα τοῖς μάντεσι προσείχετε μετὰ 3 " 
Ψεύδους ἅπαντα διαλεγομένοις ὑμῖν, xax δὴ Ξ 
προφηπῶν ἡμελεῖτε τῶν ἐμῶν, τοῖς παρ᾽ Exel 
λεγομένοις ἐπείθεσθε μᾶλλον, τότε δὴ ἀνίατα, 
ἀδιόρθωτα τὰ xa0' ὑμᾶς εὐρὼν, ὡσανεὶ τὶ 
τιμωρίαις ἐχδέδωχα, ἑνὶ τῷ θυμῶ, ἐπί τε, ὦ A 
μένους, ἐπέ τε τοὺς ὑπηχόους γρησάμεν" 
χείνους χατὰ ταυτὸν ἀπώλεσα καὶ τοῦτοι 
65 xaX τοιαῦτα ὑπὲρ ἐχείνων πεπόνθα!α 
Στίχ. 6-7. - Νυνὶ δὲ τί; « Καὶ ἐπ 
pios ὁ παντοχράτωρ τὸ ποίμνιον qi 


τ 


* 


-- "o 


Ὁ 
φιλεῖ μ᾿. — - 
245, 9 2 -a 
SVP LL — n "T . 
LP .occdt - τς . lili onn 
uM m ITA , - ^. - 
ΕΠ ΡΟ E P 2o - 


dio ^ ookiee* 


du. d ao^. ndn 
ἀπε ΤΟΤΕ v ^»... stis 
aub... 0 Lue. als aM 


pc ἀμμὲ o - s.s co 
BUSH) csUlaed. Apnd o. . 
Δ. pf4as νι». τ " 


τῷ nni. " 


ΔΙΝ T bs . s .* . 
9* EH fot 
n , 4 " 
* 
.À - » 
-— a - - "- P 
8. * o. * 
hd Pi did - €* - - - 
"A . 


*A95.9 pue " 


v lio .. 


- LI - A» v. «ian. 
dre " 
» . . Aa- a 
“ md 
-— ὦ nip. 


H to ET ΠΝ... οί 


aea pum 
- - - pend 


507 


syrlis vires adversus meos supererunt, neque JE- 
gvptiis ; quorum hi olim Judzos in mancipio habe- 
bant; ilii autem postremo captivos abduxerunt. 
Quomodo vero hzc fient? « Et roborabo eos in 
Domino Deo suo, et in nomine ejus gloriabuntur, 
ait Dominus.» Nam validos eos efüciam 9/50 et 
hostibus cunctis invictos, ut nomine meo auxilio- 
que gloriaturi sint. His dictis, prosequitur : 


THEODOR] MOPSUESTENI 
est, tanti numeri bostes profligabunt. Et neque As- A c;a71 εἰς 


568 
μτδὲν τοὺς τοσούτους " τοῦτο γὰρ λέγει, 
« Καὶ ξηρανθήσεται πάντα τὰ βάθη ποταμῶν ,»ἷνα 
εἴπῃ, ὅτι ᾿Αφανιεῖ τοὺς οὕτω πολλούς * οὔτε δὲ ᾿᾽Δ6- 
συρίοις ἰσχὺς ἔτι περιλειφθήσεται τουτὶ δύνασθαι 
xat' αὐτῶν, οὔτε Αἰγυπτίοις, ὧν οἱ μὲν αὐτοὺς πά- 
λαι εἶχον ἐν τῇ δουλείᾳ, οἱ δὲ ὕστερον ἀπήγαγον 
αἰχμαλώτους: ἀπαλλαγήσονται γὰρ ἁπάντων. Τίνι τῷ 
τρόπῳ ; ε Καὶ χατισχύσω αὐτοὺς ἐν Κυρίῳ Θεῷ αὐ- 
τῶν, (p. 506) xat ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ καυχήσονται, 


λέγει Κύριος. » Ἐπειδὴ ἰσχυρούς τε αὐτοὺς ἐργάσομαι καὶ ἀλήπτους πᾶσι τοῖς ἐναντίοις, ὥστε αὖ- 
«τοὺς xai σεμνύνεσθα! ἐπί τε τῇ ὀνομασία χαὶ τῇ βοηθείᾳ τῇ ἐμῇ. Ταῦτα εἰρηχὼς,, ἐπάγει " 


CAP. ΧΙ. 


ΚΕΦ. ΙΑ΄. 


Vgns. 1-5. — «Aperi, Libane, portas tuas, et αὶ Στίχ. α΄-γ΄. — «Διάνοιξον, ὁ Λίδανος, τὰς θύρας 


comedat ignis cedros tuas. Ululet pinus, quia ceci- 
dit cedrus, quia optimates valde miseri facti sunt. 
Ululate, quercus Basanitidis, quia succisus est 
saltus consitus. Vox lugentium pastorum, quoniam 
misera facta est magnificentia ipsorum. Vox rugien- 
tiuin leonum, quia debilitata est superbia Jordanis.» 
Quoniam diserat se undecunque eos congregatu- 
rum, nempe ex Egypto et ex Assyriorum regione, 
nibilque hujusmodi eos in posterum) experturos ; 
consentanee deinceps ad eos qui dominatu oppri- 
mebant convertit sermonem dicens: O magni, et 
instar Libani magnitudine gloriantes cedrorum, 
fortitudinemque vestram ostentantes, nunc omissa 
familiarium meorum oppugnatione, quasi portas 
quasdam fines vestros pandite, cunctis liberum con- 
cedentes a vobis in patriam discessum, priusquam 
iguis instar ultio mea potentes vestros consumat ; 
et ululare cogat infiriniores, duum potentium ruinam 
vident. Sic enim signiflcat : « Ululet pinus, quia 
cecidit cedrus. » Nam conspecta potentium ruina, 
de se ipsis, ut par est, desperabunt. /Eque oinnes 
qui aliqua gloriabuntur potentia ululabunt, viden- 
Les populi sui multitudinem tanquam consitum sal- 
tum vastatam, ignis instar ingruente eis divina 
punitione. Nam principes vestri in luctu erunt, qui 
ineis familiaribus bellum indicere ausi sunt, suas- 
que omnes vires succisas videbunt. Lamentabuntur 
vero, quasi leones qui suis confidebant viribus, dum 
cunctos miseria pressos 9/41 videbunt qui adver- 
sus Jordanem superbiebant. Nam quia Jordanes flu- 
vius pars Judae erat, commemorato Jordane regio- 
nem l|sraelitarum signiflcat propheta: tum quia 
Hierusalem in veterem reslituetur prosperitatem, 
reddito genti sacerdotio ac regno ; tum quia populus 
undequaque congregabitur ; tum quia denique eo- 
rum hostes puniet Deus, et in plurimorum bonorum 
copia suos constituet. Quin adeo Zorobabeli ad 
vegnuim electo inaximas suppeditabit vires, quibus 
validi evadent contra hostes, devincent autem Goyi 
exercitum innumerabilem et antea invictum. Atque 
ut paucis dicam, cunctis qu: hactenus dixit. de- 
claravit, quantus futurus sit Israelitarum in melius 
progressus. 


σου, xal καταφαγέτω πὺρ τὰς xébpouc σου" ὅλολυ- 
ξάτω πίτυς, διότι πέπτωχε χέδρος, ὅτι μεγιστᾶνες 
μεγάλως ἐταλαιπώρησαν᾽ ὀλολύξατε, δρύες τῆς Βα- 
σανίτιδος, ὅτι χατεσπάσθη ὁ δρυμὸς ὁ σύμφυτος" 
φωνὴ θρηνούντων ποιμένων, ὅτι τεταλαιπώρηκεν ἢ 
μεγαλωσύνη αὐτῶν ᾿ φωνὴ ὀδυρομένων λεόντων, ὅτι 
τεταλαιπώρηχε τὸ φρύαγμα τοῦ Ἰορδάνου. » Ἐπειδῆ 
γὰρ εἶπεν ὅτι, Πανταχόθεν αὐτοὺς ἄξω, ἀπό τε τῆ; 
Αἰγύπτου, χαὶ ἀπὸ τῆς ᾿Ασσυρίων χώρας, καὶ ὅτι 
μηδενὸς ἔτι πειραθήσονται τοιούτον, ἀχολούθως λα» 
πὸν ἐπὶ τοὺς κατέχοντας τρέπει τὸν λόγον, τοῦτο λό» 
γῶν" Ot μεγάλοι καὶ δίκην τοῦ Λιθάνου τῷ μεγέβε; 
σεμνυνόμενοι τῶν χέδρων, τὴν ἰσχὺν ἐπιδειχνύμενι 
τὴν οἰχείαν, ἀποστάντες τοῦ ἔτι μάχεσθαι τοῖς ἐμεὶ 
προσήχουσιν, ὥσπερ τινὰς θύρας ἀνοίξατε τὰ Esv- 
τῶν, πᾶσιν ἀδεῇ παρέχοντες τὴν ἀφ᾽ ὑμῶν ἀναχώ- 
ρησίν τε xal ἐπάνοδον εἰς τὰ οἰχεῖα, (p. 507) πρὶν. 
ἣ πυρὸς μὲν δίχην τὴν ἐμὴν τιμωρίαν τοὺς ἐν ὑμῖν 
ἀφανίσαι δυνατοὺς, ὁλολύζειν δὲ τοὺς ἀσθενεστέρους 
ὁρῶντας τῶν δυνατῶν τὴν πτῶσιν τοῦτο γὰρ λέγει, 
« Ὁλολυξάτω πίτυς, διότι πέπτωχε χέδρος. νΘεασάμενοι 
γὰρ τὴν τῶν δυνατῶν ἀπώλειαν, ἀπογνώσονται ἃς 
εἰχὸς ἑαυτῶν" xal πάντες οἱ ἐπί τινι δυνάμει μέγε 
φρονοῦντες ὁλολύξουσιν, ὁρῶντες τὸ οἰχεῖον πλῆθες 
ὡσανεὶ σύμφυτον δρυμὸν ἀςανιζόμενον, δίχην πυρὸς 
ἐπιπιπτούσης αὐτοῖς τῆς θείας τιμωρίας" ἔσονται 
μὲν γὰρ οἱ ἐξάρχοντες ἁμῶν ἐν θρήνοις, ἀνθίσεασθαι᾽ 
ἕτι τοῖς ἐμοὶ προσήχουσι τολμῶντες, ὁρῶντες ἅπασιν 
αὐτῶν τὴν ἰσχὺν ἀπολλυμένην " θρηνήσουσι δὲ καὶ εἰ 
λεόντων δίχην τῇ οἰκείᾳ πεποιθότες ἰσχύξ, qvum 
ὁρῶντες ἐν ταλαιπωρίαις ὄντας τοὺς μέγα msppowr - 
χότας κατὰ τοῦ Ἰορδάνου. Ἐπειδὴ τὰρ μέρος de 
Ἰονδαίας ἣν ὁ Ἰορδάνης ποταμὸς, ἀπὸ τῆς τοῦ τοῖο: 
μοῦ μνήμης τὴν χώραν τῶν Ἰσραηλιτῶν δεδή M 
προφήτης" ὅτι τε ἡ Ἱερουσαλὴμ εἰς τὴν παλαιᾶς 
ἀποχατασταθήσεται εὐπραγίαν, ἀποδοθείαῃς μὲν ἧς 
τε ἱερωσύνης xal τῆς τε βασιλείας τῷ ἔθνει, mou 
αχθέντος δὲ τοῦ λαοῦ πανταχόθεν " xaX ὅτι τιμωρή» 
σεται μὲν αὐτῶν τοὺς ἐχθροὺς ὁ θεὸς, ἐν ἀγαθῶν δὲ 
πλείστων ἀφθονίᾳ χαταστήσει τούτους. ᾿Αλλὰ κεὶ 
τι τῷ Ζοροθάθελ πρὸς τὴν βασιλείαν ἐξειλεγμένῳ. 
πλείστην τινὰ παρέξε: τὴν ῥοπὴν, ἀφ᾽ ἧς ἰσχυρεὶ 
μὲν ἔσονται χατὰ τῶν ἐναντίων, περιγενήσονται δὲ 






xa τῶν περὶ τὸν Γὼγ ἀναριθμήτων τε ὄντων χαὶ ἀμαχωτάτων᾽ xol συντόμως εἰπεῖν διὰ πάντων τῶν 
τλιῤΨηθέντων ἐγνώρισεν ὁπόσην ἐπὶ τὸ χρεῖττον τὰ xaz' αὐτοὺς λήψεται τὴν ἐπίδοσιγ, 


R9 


COMMENTARIUS IN ZACHARULE CAD. XI.. 


519 


Ἐπειδὴ δὲ οὐχ εὖ ἐχρήσαντο Ἰουδαῖοι τῇ τε εὐ. A — Sed quia Judzi non bene usi sunt. felicitate ac 


πραγίᾳ καὶ τῇ εἰρήνῃ ἧς ἐπὶ πλεῖστον ἀπέλαυσαν, 
(p. 508) μεταδαλόμενοί τε ἐντεῦθεν πρὸς τὸ χεῖρον 
ἐξώχειλαν, πρὸς τοὐναντίον μὲν αὑτοῖς ἐχδέδηκεν 
ἅπαντα * πολλὴ; δέ τις ἀχοσμία καὶ σύγχυσις αὐτῶν 
χατείληφε τὸ ἔθνος, ἅτε τῶν νόμων ἀμελουμένων παρ᾽ 
αὐτοῖς τῶν θείων " ἔνιοι γὰρ τῶν ὑποδεεστέρων πρὸς 
τοὺς ἀρχιερέας καὶ ἡγουμένους τοῦ λαοῦ παντὸς, μετὰ 
πολλῆς τε διέποντας αὐτὸν τῆς &xpi6elac , kx τοῦ 
πρὸς τὸ χεῖρον ῥέπειν, αὐτοὶ διηνέχθησαν ὡς elxbs, 
xal μηδὲν xas' αὐτῶν ἰσχύσαντες, διὰ τὴν παρὰ τῷ 
λαῷ δόξειν τῶν ἀνδρῶν, ἐπὶ τοὺς βασιλέας ἐληλύθασι 
τοὺς ix τῆς Μαχεδονιχῆῇς διαδοχῆς τῶν χατὰ τὴν 
Συρίαν χρατοῦντας μερῶν, χαὶ παρεσχεύασαν μὲν ἐν 
χινδύνοις τοὺς ἡγουμένους αὐτῶν γενέσθαι, ἄνδρα: 


νομίμως τε ἱερατεύοντας χαὶ δοχίμως " μεθίστατο δὲ B 


τὸ τῆς ἀρχιερωσύνης εἰς ἑτέρους παρὰ τὴν τῶν θείων 
μων ἀχολουθίαν, χατὰ τὸ τοῖς βασιλεῦσι δοχοῦν " 
οἱ μονονουχὶ πωλοῦντες τὸ ἔθνος τοῖς βασιλεῦσι, χαὶ 
χρημάτων παρὰ τὸ δέον τὴν προστασίαν ὠνούμενοι 
τοῦ λαοῦ, πλεῖστα μὲν ὅσα διεπράττοντο χαχὰ, ἐν 
ἀχοασμίᾳ δὲ xai συγχύσει χαθίστων ἅπαντα τὸν λαόν " 
χαὶ κατελέλυτο μὲν χαθάπαξ ἡ τῶν νόμων ἀχρίδεια, 
ἀντεισήγετο δὲ ἀταξία τε xal τὸ πρὸς τοὐναντίον τοῖς 
θεΐοις νόμοις ἅπαντα γίγνεσθαι " ὑπὲρ δὴ τούτων 
ἀπάντων μυρίοις μὲν ὅσοις περιεθδλήθησαν τοῖς xa- 
xel; Ἰουδαῖοι" τῶν Μαχχαδαίων δὲ ἐχ τοῦ μὴ φέρειν 
τὴν περὶ τὰ θεῖα πλημμέχειαν, μηδὲ ἀνεχτὸν ἡγεῖ- 
σθαι ἡσυχάζειν, (p. 509) οὕτω μὲν παραδαινομένων 
τῶν νόμων θείων, τοσαύτης δὲ ἀσεδείας ἀντεισαχθεί- 
σης τε καὶ πολιτενομένης, ἐν αὐτοῖς τὸν πρὸς τοὺς 
Μιαχεδονικῆς διαδοχῆς βασιλέας πόλεμον ἀναδεξαμέ- 
νων. οὐχ ὀλίγοι τινὲς τῶν εἰς τὸ ἔθνος τελούντων τὴν 
ἐχείνων ξνλώσαντες γνώμην ἐχοινώνησαν τοῦ προῤ- 
(xOtvzog πολέμου * xal γέγονε μὲν περί τε τὴν πόλιν 
καὶ τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ, χαὶ πᾶν δὴ τὸ ξῦνος συντόμως 
εἰξεῖν μυρία ὅτα παρὰ τῶν Μαχεδόνων χαχὰ, ἃ μηδὲ 
ῥῴδιον εἰπεῖν ἐδέξατο δὲ ταῦτα διόρθωσιν, ὁπηνίκα 
Θεὸς τῇ γνώμῃ τῶν περὶ τὸν Μαχχαδαῖον ἀρεσθεὶς, 
παρέηπχεν αὑτοῖς τὴν οἰχείαν ῥοπὴν" ὥστε παρὰ 
πᾶσαν ἐλκίδα χεχρατηχότας ἐχείνους τῶν βασιλέων, 
τοῖσοι γε εὐαριθμήτους ὄντας χαὶ πρὸς πολλὴν 
δύναμεν μαχομένους, δυνηθῆναι τὴν πρέπουσαν εὖχο- 

Vaisy ἀκοδοῦναι τῷ ἔθνει. ᾿Αναγχαιότατα δὶ xal τού- 


pace qua diu fruiti erant, et inde animo mutato ad 
vitium deflexerant, in contrarium eis cuncta cesse- 
runt; multaque perturbatio et confusio gentem 
ipsorum occupavit, divinis nimirum legibus apud 
eos neglectis. Nonnulli enim humilioris conditionis 
homines, adversus pontifices et populi universi 
duces, quem omni cum diligentia administrabant, 
propter suam pravam agendi rationem ininiicitias 
susceperunt, ut pronum factu erat; quibus cum 
prevalere non possent, propter virorum illorum 
apud populum majestatem, ad reges profecti sunt, 
qui ex Macedonica successione Syri» provinciis 
imperabant; et pericula conflarunt principibus 
suis, qui probe legitimeque sacerdotium gerebant ; 
ita ut pontificatus ad alios homines transferretur 
preter legum divinarum ordinem, pro regum libito. 
lili videlicet gentem suam propemodum regibus 
vendiderunt, et pecunia preter fas emerunt populi 
dominatum, et plurima mala invexerunt, populum- 
que universum in perturbationem et confusionem 
copjecerunt. $449 Tunc omnino desiit legum obser- 
vantia, successiL autem iniquitas, el ut contraria 
legibus divinis cuncta fierent. Jam ob hec omnia, 
innumeris malis Judaei correpti fuerunt. Tunc 
Macbabzi non ferentes illatam religioni offensam, 
neque sibi quiescendum putantes divinis legibus 
tantopere violatis, tantaque invecta ac dominante 
impietate, in se bellum adversus Macedonice suc- 


C cessionis reges receperunt, et haud pauci de geute 


sententiam eorum aemulantes, predictum bellum 
participarunt. Hinc urbi et Dei templo,et universa, 
ut uno verbo dicam, genti mala innumera a Mace- 
donibus illata fuerunt, qua dici facile nequeunt. 
Sed enim his remedium adfuit, cum Deus Macha- 
bz»orum proposito delectatus, suum illis. adjunxit 
auxilium ; ita ut preter omnem spem superatis 
regibus, quanquam pauci numero adversus magnum 
exercitum decertantes, decentem ordinem populo 
restituere potuerint. Apprime igitur necessariam 
rerum harum nactus prophela a divina revelatione 
cognitionem, przdicit populo futura; scriptamnque 
horum ad posteros transmittit notitiam insequentibus 
ita loquens. Sic autem incipit: 


τὧὐ τὴν γνῶσιν δεξάμενος ὁ προφήτης ἐξ ἀποχαλύψεως θείας, μηνύει τε τῷ λαῷ τὰ ἐσόμενα " xaX ἔγγραφον a3- 
τῶν εἰς τοὺς ἑξῆς παραπέμπει τὴν γνῶσιν Ev τοῖς χαθεξῆς τοῖς περὶ τούτων χρώμενος λόγοις. “Ἄρχεται δὲ οὕτως" 
Στίχ δ᾽, ε΄. — « Τάδε λέγει Κύριος παντοχράτωρ, D — VrEns. 4, 5. — «Hxc ait Dominus omnipotens : 


Βοίμαινε τὰ πρόδατα τῆς σφαγῆς.» "Eo; τῇ θείᾳ 
Γραφῇ πολλάχις προσταχτιχῷ σχήματι μηνύειν τὸ 
gov, οἷόν ἔστι τὸ, εΧαΐῖρε σφόδρα, θύγατερ Σιών" 
παῖτος τε οὐδὲ ἐν ἐπιτάγματι χεῖται τὸ χαίρειν, ἐπεὶ 
gite παρόντων τῶν ἡδέων δυνατὸν μὴ χαίρειν, χαί- 
ρβεῖν τε οὐκ ἔνεστιν ἀπόντων τῶν ἡδέων * ἀλλὰ μηνύ- 
᾿ em βουλομένη τὴν προσεσομένην αὐτοῖς ἡδονὴν Ex 
-ἧς τοῦ Ζοροδάδελ ἡγεμονίας, προσταχτιχῶς τοῦ λό- 
ve» πεποίηται τὴν ἀρχήν. (p. 910) Καὶ μετὰ βραχέα" 
« Αἰτεῖτε παρὰ Κυρίον ὑετὸν χαθ᾽ ὥραν πρώϊμον xat 
ὄψιμον" » δέλου μὲν ὄντος ὡς οὐχ ἄν τις ἐν χρείᾳ 
ἣν παρα ποῖ τὸ αἰτεῖν, εἴπερ οὖν ὅτ' δοθήσεται 


Pasce oves occisionis. » Mos est divinz Scriptur:e 
sepe modo imperativo futurum denotare. veluti est 
illud:«La:tare vehementer, filia Sionis. » Atqui la 
titia imperari nequit; nam neque lztari non pos- 
sumus si jucunda adsint; neque vicissim laetari 
possumus si absint jucunda. Verum Scriptura 
signiücare volens futurum Israelitarunr gaudium ex 
Zorobabelis principatu, Imperative facit dicendi 
initium. Et paulo post: « Petite a Domino pluviam 
tempestivam, matutinam et serotinam. » Atqui per- 
spicuum erat fore ut nemo pluvia indigens 3453 
postulare omitteret, si certe se impetraturum sciret. 


5T! 


pluviam Deum concessurum, imperativo modo prz- 
dictionem futuri facit. Eadem ratione nunc quoque, 
eventura populo mala imperativo modo vaticinatur, 
dicens videlicet : ll?c ἃ me populo evenient, quem- 
admodum nuper dixi; οἱ tantis populus fruetur 
bonis, et Hierusalem copiis diffluet, ct hostibus 
superiores evadent, ex quibus multas sibi colligent 
opes, Verumtamen quia non recte felicitate utentur, 
et ad pejus spectabunt, sub pastoribus futuri sunt 
talibus, a quibus ovium instar ad cedem agentur. 
Sicuti est apud beatum Davidem : « ZEstimati sumus 
sicut oves occisionis '*:»quod de iisdem Judieis 
dictum fuit. Significat autem nulla cos Dci cura 
dignos futuros, sed omnia mala passuros, tauquain 
cidi tantummodo addictos. Reique modum dicens: 
«Quas(oves), inquit, possessores sui jugulabant, et 
non eos panitebat.:Judzorum videlicet reges do- 
mini, haud tauquam rei sux parcebant, sed eos 
quasi hostes inclementer interficiebant. ld enim 
valet : Et non poenitebat. «Et qui vendebant eos 
dicebant: Benedictus Dominus, quia divites facti 
sumus. » Qui tradiderant regibus gentem, et pecu- 
niam inde conflaverant, tantum aberant ut talem 
tantamque avaritiam sibi ignominix ascriberent, 
ut ob hujusmodi opes gratias Deo agendas putarent. 
« Et carum pastores nullum erga eas patiebantur 
alfectum. » Traditi ad regendum fuerunt viris, qui 
nullam eis misericordiam exhibere volebant, 


Vgns. 6. — «Ideo non parcam ulterius terree in- 
colis, dicit Dominus.» Propterea hos deseram, 
nullaque mea providentia dignabor. « Et ecce trado 
lomines, unumquemque in manum proximi sui, 
et in manus regis sui, el concident in terra Cha- 
naan.» Sinam illos pati cravissima tum a scelestis 
inter suos, tum a regibus bello eos appetentibus, 
3A quandoquidem semetipsos, per haec quie 
agunt, dignos talia pati efficiunt. Sic omnes prope- 
modum Judza incole interficientur. Sic enim sonant 
verba: «Concident terram ;»nullo a me prestito 
iis auxilio quo se hostium dominatui subtraherent. 


Ducaique eos ad cedem, cul ab operibus propriis 


addicti fuerunt, et quidem ut par est ante oculos 
Chananzorum. Nam verba: «Pascam oves occisio- 
nis, » ponuntur pro, ducain cas ad occisionem, non 
quod ipse occidam, sed quia permitto, Namque et 
hoc positum est in divin: Scripturz more, ut per- 
missiunem divinam tanquam rem actam dicat. Velut 
illud: «Declinasti semitas nostras a via tua ?!:» 
non quod Deus eas declinavisset, sed «uia siverat 
ipsos iis passionibus corripi, qu: a recto officio 
cosdem deflectere idonex erant.«ln terra vero 
Chanaan, »id est in conspectu alienigenarum. Mo- 
lestius enim accidebat, illos qui veterem Judzeorum 


19 Psal, xti, 22... 7! Ibid. 19. 


THEODORI MOPSUESTEM 


Sed tamen dicere volens copiose illis ac tempestive A πάντως εἰδείτ, " 


i 


᾿λφθόνως ὑ αἷν καὶ xat ὥραν τὸν ὑξτὸν puis 
Θεὸς, ἐν σχέματι προπταχτιχῷ τὴν μένυσιν πεποίτ- 
ται τοῦ ἐσομένου. Τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον χάνταυθα τὰ 
περὶ τὸν λαὸν ἐσόμενα χαχὰ προσταχτιχῷ σχί μπτι 
προλέγει, τοιοῦτό τι λέγων, ὅτ: Τὰ μὲν παρ᾽ ἐμοῦ 
πρὶ τὸν λαὸν Eszat οἷάπερ ἔφθην εἰπών “ χαὶ «0300» 
τῶν μὲν ἀπολαύσε:! τὸ ἔθνος ἀγαθῶν, ἐν τοσαύτῃ δὲ 
γενήσεται ἡ Ἱερουσαλὴμ εὐθηνίξζ͵, χαταχρατῇ σουσί 
τε τῶν πολεμίων, ἀφ᾽ ὧν δὴ χαὶ πολὺν ἀθροίσουσι 
πλοῦτον " οὐχ εἰς δέον δὲ τῇ εὐπραγίᾳ᾽' χογη σάμενοι, 
xai δὴ «ph; τὸ χεῖρον ἰδόντες, ὑπὸ ποιμένας ἔσονται 
τοιούτους ὥστε δίχτν προθάτων ἄγεσθαι ὑπ᾽ αὐτοῖς 
εἰς σφαγὴν ἐχχειμένων οἷόν ἐστι χαὶ παρὰ τῷ μα- 
χαρίῳ Δαυϊδ τὸ, « Ἐλογίσθημεν ὡς πρόθατα σρα- 
Υὖς,ν περὶ τῶν αὐτῶν εἰρημένον. Βούλεται δὲ εἰ- 
πεῖν, ὅτι Οὐδεμιᾶς ἀξιωθήσονται ἐπιμελείας, πάντα 
δὲ πείσονται ὡς elg τὸ σφάττεσθαι μόνον ἐχδεδομένοι. 
Καὶ τὸν τρόπον λέγων" «"À οἱ χτησάμενοι κατέσφα- 
ζον, xa οὐ μετεμέλοντο. » Οἱ μὲν γὰρ χρατοῦντες 
αὐτῶν βασιλεῖς οὐχ ὡς ἰδίων ἐπεμελοῦντο χτη μάτων, 
ὡς δὲ πολεμίους ἀνήρουν ἀνηλεῶς * τοῦτο γὰρ δηλεῖ 
τὺ, οὐ μετεμέλοντο. « Καὶ οἱ πωλοῦντες αὑτὰ ἔλεγον, 
Εὐλογττὸς Κύριος, καὶ πεπλουτήχαμεν. » Οἱ δὲ ἀπο» 
διδόμενοι τοῖς βασιλεῦστι τὸ ἔθνος, καὶ πόρους Ex τού» 
του συλλέγοντες, τοσοῦτον ἀπεῖχον τοῦ αἰσχύνεϑθαι 
ἐπὶ τῇ τοσαύτῃ πλεονεξία, (p. 511) ὥστε xal εὖχα- 
ριστίας ἄξιον ἡγεῖσθαι τὴν τοιαύτην εὐπορίαν. «Kel 
οἱ ποιμένες αὑτῶν οὐχ ἔπασχον οὐδὲν ἐπ᾽ αὐτοῖς.) 
Ἐπιστεύοντο δὲ αὐτῶν καὶ τὴν ἐπιστασίαν ἄνδρες 
οὐδένα ἔλεον αὑτῶν ποιεῖσθαι ἐθέλοντες. 
τίχ. ς΄. — εΔιὰ τοῦτο οὐ φείσομαι οὐχέτι ἐπὶ 
τοὺς κατοιχοῦντας τὴν γῖν, λέγει Κύριος. ν Ὑπὲρ 
τούτων αὐτοὺς ἀφήσω, μηδεμιᾶς ἀξιῶν προνοίας τῆς 
παρ᾽ ἐμοῦ «Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ ἀποδίδιυμι τοὺς ἀνθρώπους 
ἕκαστον εἰς τὰς χεῖρας τοῦ πλησίον αὐτοῦ, καὶ εἰς 
χεῖρας βασιλέως αὐτοῦ - xai χαταχόψουσιν εἰς τὸν 
γῆν Χαναάν. » Καταλιμπάνω δὲ αὐτοὺς πάσχοντας 
τὰ ἀνήχεστα παρά τε τῶν ἐν τοῖς οἰχείοις μοχϑῆ- 
ρῶν, χαὶ παρὰ τῶν βασιλέων ἐπιστρατ ευόντων αὖ» 
τοῖς, ἐπειδήπερ ἑαυτοὺς ἐξ ὧν πράττουσι, τούτων 
ἀξίους ἐργάζονται ᾿ οὕτω τε πάντες μὲν ἀναιρεϑήν 
σονται μιχροῦ οἱ τὴν Ἰουδαίαν οἰχοῦντες * τοῦτο γὰρ 
λέγει, «Κατακόψουσι τὴν γῆν,» οὐδεμιᾶς αὑτοῖς περ 
ἐμοῦ βοηθείας παρεχομένης εἰς τὸ τῆς τῶν ἐναντίων 
ἐπιχρατείας ἀπαλλαγῆναι" ἄξω δὲ τοὺς πρὸς iw 
σφαγὴν Ex τῶν οἰκείων ἔργων ἐχχειμένους, ὡς abi 
ἄγεσθαι τοὺς τοιούτους ἐπ᾿ ὄψεσι τῶν Χαναναίων" 
τὸ γὰρ, «Ποιμανῶ τὰ πρόδατα τῆς σφαγῆς, εἶνα εἶπ, 
ὅτι Ἐπὶ τὴν σφαγὴν αὐτοὺς ἄξω, οὐχ ὡς αὐτὸς 
ποιῶν, ἀλλὰ τῷ ἀφιέναι ἐπεὶ χαὶ τοῦτο ἔθος τῇ 
θείᾳ Γραφῇ τὸ τὴν συγχώρησιν τὴν θείαν ὡς xpdyps 
λέγειν * (p. 612) οἷόν ἐστι τὸ, ε Ἐξέχλινας τὰς τρίδους 
ἡμῶν ἀπὸ τῆς ὁδοῦ σου" » οὐχ ὅτι Θεὸς ἐξέχλινεν, ἀλλ 
τι συγεχώρτσε παθεῖν ἅπερ αὐτοὺς ἐχτρέψαι τοῦ 
προσέχοντος ἣν ἱκανά. Τὸ δὲ, «Εἰς τὴν γῆν Χαναὰν," 


573 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. XI. 574 


τουτέστιν ἐπ᾽ ὄψεσι τῶν “ἀλλοτρίων " βαρύτερον γὰρ A felicitatem conspexerant, nunc subito vidore hos 


ἂν τὸ τοὺς τὴν παλαιὰν αὐτῶν εὐπρατίαν εἰδότας, 
ἀθρόον ἰδεῖν ἐν τοιούτοις ἐξεταζομένους χαχοῖς. 
Στίχ. QV η΄ -- «Καὶ λήψομαι ἐμαυτῷ δύο ῥάδδους, 
τὴν μίαν ἑχάλεσα χάλλος, xal τὴν δευτέραν ἐπεχά- 
413a σχοίνισμα " καὶ ποιμανῶ τὰ πρόδατα. ν» "Aq δέ- 
δωχὰ αὐτοῖς, φησὶν, εἰς ἡγεμονίαν συντελούσας 
ἄρχᾶς, βασιλείαν τε καὶ ἱερωσύνην, αἷς δὴ μάλιστα 
χοσμεῖσθαί τε αὐτοὺς xal συγχρατεῖσθαι πρὸς τ 
δὲον ἐχρῆν, ταύτας, ἐπειδὴ μοχθηροὶ τὸν τρόπον γε- 
γόνατιν, ἀφελὼν ἐξ αὐτῶν, ἡγήσομαι αὑτῶν ἐπὶ τι- 
μωρίᾳ λοιπόν ὃ γὰρ εἶπεν ἀνωτέρω, «Ilotavo τὰ 
πρόδατα τῆς σφαγῆς, » τοῦτο πάλιν ἐνταῦθα δευτε- 
ρῶν εἶπε, «Kal ποιμαινῶ τὰ πρόδατα. Καὶ ἐξαρῶ 
τοὺς τρεῖς ποιμένας ἐν μηνὶ ἑνί. » Οὐδὲ ἐνταῦθα τὸ 
τρεῖς ἀριθμὸν βούλεται λέγειν, ἀλλ᾽ ἐπειδήπερ ἀπὸ 
Ἴτ ποῦ τοῦ Ἰωσεδὲχ μέχρις ἐχείνων τῶν χαιρῶν ὑπὸ 
ἀρχιερεῦσιν ἐποιμαίνοντο δοχίμοις, Λπαντας, φησὶν, 
ἐχείνου; τοὺς ἱερέα; τοὺς δοχίμους ὑφ᾽ ἑνὶ τῷ 
καιρῷ παύσω, ὅτε δὴ πρὸς τὸ χεῖρον οὗτοι τραπέντες, 
&và τῆς χρεΐττονος ἱερωσύνης xat νομίμον, τὴν χεί- 
ἔνα x3 παράνομον ἑαυτοῖς ἐπιλέξονται. Εἰωθότως 
τὰρ τὰ συμβαίνοντα αὐτοῖς xaxk τῷ προσώπῳ τοῦ 
Θεοῦ περιάπτει, ὡς ἂν ἐν τιμωρίας εἴδει φαίνοιτο 
wívcz αὐτοῖς περιγεγονότα τὰ χείρω. Οὕτω xai ὁ 
paxápso; λέγει Παῦλος, (p. 543) ποτὲ μὲν, « Παρ- 
ἔδωχεν αὐτοὺς 6 Θεὸς εἰς ἀδόχιμον νοῦν, » οὐχ ὡς τοῦ 
Θεοῦ παραδόντος, ἀλλ᾽ ἐν τιμωρίας μέρει τιθεὶς, χαὶ 
τὴν χείρονα αἵρεσιν τῶν πρὸς τοῦτο νευόντων, ὡς ἂν 


tot malis exercitos. 


VrRs. 7, 8. — 1:EL sumam mihi duas virgas, 
unam appellavi decorem, et alteram funiculum, εἰ 
pascam oves. » Quas dedi eis regimini aptas digni- 
tates, regnum ac sacerdotium, quibus potissimum 
ornari eos atque ad rectum morem conformari 
oportebat, bas ego postquam pravo more 6.56 60- 
perunt iisdem eripiens, ducam eos deinceps ad 
supplicium, Nam quod superius dixit, «Pascam 
oves occisionis ; » nunc iterum ait : «Pasco oves. Et 
auferam tres pastores in mense uno. » Ne hoc loco 
quidem vocabulum «tres» significat numerum; sed 
quia abs Jesu Josedeci usque ad illa tempora a pon- 
tificibus probis recti fuerunt, Omnes, inquit, probos 
illos pontifices uno tempore desinere faciam, quo 
videlicet isti ad deterius conversi, pro meliore 
legitimoque sacerdotio, deterius et illegitimum 
malent. More enim solemni 345 suo, quz Judzis 
eveniebant, in Dei personam confert, ut sub poene 
specie appareant omnes quz illis contingunt cala- 
mitates. Sic etiam beatus Paulus modo ait: « Tra- 
didit illos Deus passionibus ignominiz **;» modo 
autem : « Tradidit illos Deus reprobo sensui **;» 
non quod Deus reapse tradiderit, verum id poena 
loco ponit, proptef pejorem electionem illorum qui 
ad vitium spectabant ; quasi ii a divina tutela alieni 
essent, quoniam adeo contumacem ad vitium ce- 


τῶν τοιούτων ἀλλοτριουμένων μὲν τῆς θείας χηδε- (Σ perant inclinationem. Hoc igitur etiam loco ait fore, 


μονίας, οὕτω δὲ ἀμεταμέλητον τὴν ἐν τῷ χείρονι 
λεμόανόντων ῥοπήν. Κάνταῦθα οὖν τοῦτό φησιν, ὅτι, 
Παυθήσεται μὲν ὑν᾽ ἑνί τινι χαιρῷ " τοῦτο γὰρ λέγει 
«ὃ, Ἐν μηνὶ ἑνὶ ἡ τῶν πάλαι χαλῶς ποιμαινόντων 
αὐτοὺς ἐπιστασία " ἔσονται δὲ ὑπό τινας μοχθηροὺς 
χεὶ Ξαρανόμως τῇ προστασίᾳ ταύτῃ χεχρημένους, 
ε Καὶ βαρυνθήσεται ἡ ψυχή pou ἐπ᾽ αὐτούς. » “Ὅθεν 
δὴ μάλιστα μέγιστον xaz' αὐτῶν ἀναδέχομαι τὸ 
εἶϑος, ὁρῶν αὐτοὺς ἀντὶ τοιούτων τοιαῦτα ἑλομένους, 
καὶ οὔτω ἐχδεδληχότας μὲ» τὰ χρείττω, ἑλομένους 
ἃ τὰ χείρω. Καὶ δειχνὺς ὅτι διχαίαν αὐτοῖς ταύτην 
ἐξέῆταγε τὴν τιμωρίαν, ἀνθ᾽ ὧν αὐτοὶ γεγόνασιν ol- 
xtl1 μοχθηρί xaxol. « Καὶ γὰρ αἱ ψυχαὶ αὐτῶν 
ἐξωρύοντο ἐπ᾿ ἐμέ. » Τοιαύτῃ γὰρ, φησὶν, ἐχρησάμην 


ut ea rerum conditio uno quodammodo tempore 
desinat. Sic enim intelligenda sunt verba : Mense 
üno desinet bonorum apud eos pastorum dignitas ; 
et quibusdam subjicientur improbis, qui illegitime 
sacrum hunc magistratum tenebunt. « Et zgre feret 
illos anima mea. » linc ego maximo eos odio pro- 
sequar, videns eos talia prz talibus malentes, atque 
ita dimisso melioris rei studio, pejora sequi. Mox- 
que ostendit se justam illis adduxisse poenam, 
propterea quod ipsi spontanea malitia improbi 
evaserant. «Siquidem aniimnz eorum rugiebant contra 
me.» Hoc, inquam, animo fui adversus illos, quia et 
illi ferarum instar contra me furorem suum ex- 
prompserunt: nam quidquid contra probos sacer- 


τνώμη περὶ αὐτοὺς, ἐπειδὴ χἀχεῖνοι δίχην θηρίων D dotes egerunt, adversus me manifeste ausi sunt. 


χατ᾿ ἐμοῦ τὸν θυμὸν αὐτῶν ἐξέτειναν *. ἐπειδὴ ἅπερ 
εἰς τοὺς δοχίμους ἔπραττον ἱερέας, εἰς Ep προδήλως 
ἐτόλμων “ οἷόν ἐστι τὸ πρὸς τὸν Σαμουὴλ, « Οὐ σὲ 
ἑξουξενώχασιν, ἀλλ᾽ ἐμέ. » 

Zety. θ΄, c. -- Καὶ εἶπον, Οὐ ποιμανῶ ὑμᾶς. » 
Ἐντεῦθεν τοῦ τε ποιμαίνειν αὐτοὺς ἀπέστην xal τοῦ 
τὴν προσήχουσαν αὐτῶν ἐπιμέλειαν ὡς προδάτων 
οἰκείων ποιεῖσθαι. “Ἔδειξε δὲ ὅτι ἐν τοῖς ἀνωτέροις 
-δι ποιμανῶ νὲπὶ τοῦ, Παραδώσω τῇ τιμωρίᾳ, λέγει. 
ἰρ. 514) Ἐνταῦθα γοῦν σαφὼς τέθειχεν, τὸ « οὐ ποι- 
μανῶ,» τὸ μετ᾽ ἐπιμελείας ποιμαίνειν ov μαίνων, xal 
it: ταύτην αὐτοῖς οὐχ ἕξε: τὴν θεραπείαν. Ἑπάνει 
75 [hid. 48. 


** Rom, 1, 30. "* [ Reg. vin, 7. 


Velut. illud ad Samuelem: «Non te spreverunt, 
sed me "*.» 


*  Vgns. 9, 10. — «Et dixi: Non pascam vos.» 


Abhinc ego desivi a pascendo vos, ,et congruam 
curam quasi ovibus propriis impertiendo. Demon- 
stravit insuper vocabulum, «pascam,»in superiori- 
bus dictum fuisse pro, supplicio tradam. Nunc 
vero manifeste posuit dictionem, «Non pascam,»si- 
gnificans regimen cum diligentia, el quod hoc illis 
non exhibebit officium. Addit ergo: «Quod moritur, 


* 


515 

moratur; et quod deficit, deficiat ; 
reliqui fuerint comedant unusquisque carnes. pro- 
ximi sui.» Sinam, inquit, unumquemque ex. pro- 
pria malitia percipere punitionem, invicem consu- 
mentibus per contentiones, dimicationes, et insi- 
diarum structuram. € Et sumam. virgam. meam 
pulchram, et projiciam eam ob dispergendum 
Lestamentum meurm, quod statuer:imm cum omnibus 
terr:? populis.» Auferam probatissimum et opti- 
mnm sacerdotium, humi jam prostratum ab iis qui 
oppugnaverant illud: quin et extraneos ab eo ab- 
a'icnabo. Nam extranei qui multo antea cum studio 
ad templum meum confluebant ob rituum reveren- 
tiam qui illic legitime perticiehantur, ipsi quoque 
a priore consuetudine recedent propter regnantem 
illie confusionem ac perturbationem, a solito tem- 
pli accessu deterriti. IHloc enim significant verba, 
«dispergere testamentum meum, quod statueram 
«uu omnibus terre populis. » Dicit nimirnm : Curabo 
ut desinat, quoJ ab extraneis etiam antea fiebat ; 
proprie scilicet persone accommodans, quod ex 
aliorum malitia contingebat. Quamobrem ire, ut 
summalim dicam, pessima signa apparebunt. 


Vgns. 11, 12. — «Et fiet dispersio in die illa, et 
cognoscent Chananzi oves quz me observant, quia 
sermo Domini est.» Tunc, inquit, desinet adver- 
sariorum erga templum meum obsequium, dissoluto 
sic fcedere quod cum illis pepigeram : notique flent 
etiam extraneis quinam vere mei sint, et voluntatis 
mes observandz satis solliciti : et quod divinum 


decretum improbis mala immittit; virtutis vero 


studiosis, licel paucis, curam multam rmpendit ; ut 
vere appareat meam ipsis amicitiam lucro esse ; 
quatenus tantam mei providentiam sortiuntur, ut 
a.lversariis multis atque potentibus facile potiantur. 
l'einde ut ostendat egregios suorum mores, de 
Machab:eis scilicet loquens, qui pro gente et pro 
divinis legibus bellum contra Macedonum 347 
reges gesserunt, addit: «Et dicam eis: Si bunum 
est in conspectu vestro, date mercedem meam, aut 
renuite. » Tantopere, inquit, probi erunt erga 1ne 
firmique, ut ego fiducialiter cis dicere queam: Si 


THEODOR! MOPSUESTENI 
346 el qui A γοῦν᾽ « Τὸ ἀποθνῆσχον &rofivrox£zo, xaX τὸ ἐχλεΐπην 


bi6 


ἐχλιπέτω, xal τὰ χατάλοιπα χατεσθιέτω ἔχαστος τὰ; 
σάρχας τοῦ πλτ, σίον αὐτοῦ. » ᾿Αφίημι δὲ, φησὶν, Exa- 
στον ἐχ τῆς ἑαυτοῦ χαχίας δέχεσθαι τὴν τιμιυρίαν, 
αὐτῶν ἀλλήλους, ἀναλισχόντων, ταῖς sz ἔρισι χαὶ ταῖς 
μάχαις καὶ τῇ τῆς ἐπιδουλῖς ἐμμελείᾳ. « Καὶ λῆ.- 
ψομαι τὴν $á66ev μου τὴν χαλὴν καὶ ἀποῤῥίψω αὐτὴν 
τοῦ διασχεδάσαι τὴν διαθήχην μον, ἣν διεθέμην πρὸς 
πάντας τοὺς λαοὺς τῆς γῆς. » ᾿Αφελῶ δὴ τὴν δοχ'- 
τάτην xal ἀρίστην ἱερωσύνην, xaX χαμαί πον xti» 
μένην ὑπὸ τῶν χαταδαλόντων αὑτὴν, ἀφ᾽ ἧς μετα» 
στήσω χαὶ τὰ τῶν ἐχτὸς τοῦ ἔθνους πρὸς τοὐναντίον, 
Oi γὰρ Ex τῶν ἀλλοτρίων μετὰ πολλῆς πρότερον τῆς 
προθυμίας ἐπὶ τὸν ναὸν χατατρέχοντες τὸν ἐμὲν͵ 
αἰδοῖ τῶν αὑτόθι νομέΐμως ἐχτελουμένων, ἀποστῆσον- 
ται χαὶ οὗτο! ταῦτα αὐτὰ ποιεῖν ὑπὸ τῆς κρατούσης 
τὰ αὐτόθι συγχύσεώς τε χαὶ ἀχοσμίας, ἀνιέναι συν» 
ἐθως εἰς τὸν vaby χωλυόμενοι. Τοῦτο οὖν λέγει, « Διά» 
σχεδάσαι τὴν διαθήέχην pou, ἣν διεθέμην πρὸς πάντας 
τοὺς λαοὺ; τῆς γῆς » ἵνα εἴπῃ, ὅτι Παύσω τοῦτο 
γινόμενον, ὃ xal παρὰ τῶν ἀλλοτρίων ἐγίγνετο vpl- 
τερον * τῷ οἰχείῳ προσώπῳ πάλιν περιτιθεὶς τὸ ἐκ 
τῆς ἑτέρων συμδαῖνον καχίας ᾿ ὥστε ὀργῆς αὐτοὺς, 
συντόμως εἰπεῖν, ἅπαντα τὰ χείρω φαίνεσθα: σδη» 
μεῖα. . . 
Xcly. ta', ιβ΄. — « Καὶ διασχεδισθήσεται ἐν τὶ 
ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, (p. 515) xal γνώτονται οἱ Χαναναῖοι τὰ 
πρόδατα τὰ φυλασπόμενά με, διότι ὁ λόγος Κυρίου 
ἐστί, » Τότε, φησὶ, παύσεται μὲν ἡ παρὰ τῶν ἕναν» 
τίων εἰς τὸν ναὸν χρνομένη θεραπεία, συγχαταλυομές- 
νης ὡς εἰχὸς τούτῳ τῆς διαθήχης ἣν πρὸς αὐτοὺς ἐθέν 
μὴν ἔσονται δὲ γνώριμοι καὶ τοῖς ἀλλοΣρίοις οἱ ὄντως 
ἐμοὶ, καὶ πολλὴν τῆς τῶν ἐμοὶ δοχούντων φυλαχῆς 
ἔχοντες τὴν φροντίδα" χαὶ ὅτι ὄρος τίς ἐστὶ θεῖος ὁ 
τοὺς μὲν μοχθηροὺς ἐχδοὺς τοῖς χείροσι, τῶν δὲ τὸ 
δέον ζητουμένων χαὶ ὀλίγων ὄντων οὕτω πολλὴν 
ποιούμενος τῆς ἐμῆς οἰχειότητος αὐτῶν γίνεσθαι δ8ἢ» 
lov: ἐξ ὧν τοσαύτης ἀξιοῦνται τῆς παρ᾽ ἐμοῦ πρὸ» 
νοίας, ὡς χαὶ τῶν ἐναντίων πολλῶν τε ὄντων καὶ 
δυνατῶν ῥχδίως χρατεῖν. Εἶτα βουλόμενος δεῖξαι φὸ 
δόχιμον τοῦ τρόπου τῶν οἰχείων, λέγει δὲ τοὺς περὶ 
τῶν Μαχχαθαίων, οἱ τὸν ὑπὲρ τοῦ ἔθνονς xai τῶν 
νόμων τῶν θείων πόλεμον πρὸς τοὺς τῶν Μαχεδόνων 
εἵλοντο βασιλέας, ἐπάγει « Καὶ ἐρῶ πρὸς αὐτούς" 


vobis placet mihi esse subjectis, et mex subesse p Εἰ καλὸν ἐνώπιον ὑμῶν ἐστι, δότε τὸν μισθόν μον, 


potestati, utique prebete mihi benevolentiz obe- 
dientieque vestrze remunerationem. Quod si mole- 
sium vobis est, ob vestrum erga me obsequium tot 
mala experiri, quot nunc ab hostibus perferre 
cogimini, publicam ἃ dominatu meo facite aposta- 
siam, Namque id simile est. Domini διὰ discipulos 
dicto: «Num vos quoque vultis abire "*?» quod 
sane laud eos avertendi causa ἃ consortio aiebat, 
sed ut hoc dicto firmiores efficeret. Pari modo nunc 
dicit, se fducialiter hanc illis optionem offerre ; 
probe sciens fore ut malint molesta perpeti, quam 
meliore sorte fruentes extra meum dominatum fleri. 


" Joan. vn, 68. 


ἣ ἀπείπασθε. » Οὕτω γὰρ, φησὶν, ἔσονται δόχιμοι περὶ 
ἐμὲ xal βέθαιοι, ὥστε θαῤῥοῦντά ps πρὸς ὶ 
λέγειν ὅτι, Εἰ μὲν ἀρεστὸν ὑμῖν τὸ ὑπ᾽ ἐμοί τε εἶναι 
xai τῆς ἐπιστασίας ἀξιοῦσθαι τῆς ἐμῆς, καὶ δὴ παβ» 
ἐχετέ μοι τῆς εὐνοίας xaX τῆς ὑπαχοῆς τῆς ὑμετέρας 
τὸν μισθόν" εἰ 65 βαρὺ τὸ πρὸς ἐμὲ νεύοντας τοσιύ- 
των πειρᾶσθαι χαχῶν, ὁπόσα περ ὑπομένειν ἀναγ» 
χάζεσθε νῦν παρὰ τῶν πολεμίων, φανερὰν «ἧς ἐμῆς 
ἐπιστασίας ποιήσασθε τὴν παραίτησιν. (p. 51€) 
Ὅμοιον γάρ ἔστι τῷ παρὰ τοῦ Κυρίου πρὸς τοὺς 
μαθητὰς εἰρημένῳ, « Μὴ καὶ ὑμεῖς θέλετε ὑπάγειν;» 
ὅπερ οὐχ ἀποτρέπων αὐτοὺς συνεῖναι λέγει, ἀλλὰ «f 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. XI. 


910 


δαιοτέρους δειχνύς. Τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον A Subdit ergo. «Et statuerunt mercedem meam tri- 


ι λέγει, ὅτι Θαῤῥῶν αὐτοῖς προτείνω τοῦτο, 


δέξονται τὸ δι᾽ ἐμὲ πάσχειν χαχῶς, f| ἐν 
| τῶν χρειττόνων εἶναι τῆς ἐπιστασίας ἔξω 


ἐς τῆς ἐμῆς. Ἑπάγει τοίνυν * « Καὶ ἔστη- 


ginta argenteos. » Ne hoc quidem loco dicit triginta 
quasi numerum, sed ut dicat: Multam mihi bene- 
volentiam rependerunt, suumque constanter bonum 
animi affectum demonstraverunt. 


4806v μου τριάχοντα ἀργυρίου. » Οὐχ ἀριθμὸν οὐδὲ ἐνταῦθα λέγων τὰ τριάχοντα, ἀλλ᾽ ἵνα εἴπῃ 
ἦν μοι τὴν εὔνοιαν ἀπέδωχαν τὴν οἰχείαν, καὶ διέμειναν τὴν εὐγνωμοσύνην ἐπιδειχνύντες τὴν 


214". —« Καὶ εἶπε Κύριος πρός με’ Κάθες 
; τὸ χωνευτήριον, xal σχέψαι εἰ δόχιμόν 
τρόπον ἐδοχιμάσθην ὑπὲρ αὐτῶν " xaX ἔλα- 
ὄντα ἀργυρίους, xai ἐνέδαλον αὐτοὺς εἰς 
Κυρίου εἰς τὸ χωνευτήριον. » Βούλεται δὲ 
Ὥσπερ χωνείχ τινὶ τῷ πειρασμῷ τῶν 
εδέδληχα αὑτῶν τὴν περὶ ἐμὲ προαίρετιν, 
ἰδεῖν εἰ οὕτως εἰσὶ δεδοχιμασ μένοι περὶ 
) ἐγὼ περὶ αὐτῶν, τουτέστιν, εἰ οὕτω βε- 
St περὶ ἐμὲ τὴν εὔνοιαν, ὧς: ἐγὼ δὴ βεδαίαν 
ἐπιστασίαν παρέχω τὴν ἐμήν. Ἐμδέδληχα 
Vae εἰς τὸν οἶκον Κυρίου εἰς τὸ χωνευτή- 
Pag τὸ « εἰς τὸν οἶχον » εἰπὼν, ὑπὲρ οὗ 
«ὃν ἀγῶνα ὑδριζομένου παρὰ τῶν πολε- 
&, ἕνα εἴπῃ ὅτι καὶ διὰ τῆς χωνείας τῶν 
ἴδησαν δόχιμοι. (p. 517) Εἶτα τὴν τῶν οἱ- 
κᾶν εἰρηχὼς, ἀποδίδωσι τοῖς προτέροις τὸ 
ἢ ἐπειδήπερ εἶπεν ἐν τοῖς ἀνωτέροις, ὅτι 
τὴν ῥάδδον μου τὴν χαλὴν xai ἐπέῤῥιψα 
κάγει" « Καὶ ἀπέῤῥιψα τὴν ῥάδδον τὴν δευ- 
σχοίνισμα, τοῦ διασχεδάσαι τὴν διαθήχην 


εκ9. 13-15.—« Dixitque mihi Dominus : Pone eos 
in conflatorio, et vide num probatum sit, sicut ego 
probatus sum erga eos. Et accepi triginta argenteos, 
et injeci eos in domum Domini in conflatorium. » 
Dicere vult: Ego ceu conflatura quadam tentatione 
malorum exploravi illorum erga me propositum, ut 
cognoscerem an ita sint erga me probati, quem- 
adimoduin ego illis ; id est, num adeo firmam mihi 
servent benevolentiam, ut ego iis constans przbeo 
patrocinium meum. Conjeci ergo eos in domum 
Domini in conflatorium. Merito dixit «in domum Do- 
mini,»pro qua ab hostibus violata certamen omne 
susceperant. Ait nimirura illos in coyflatorio malo- 
rum Q8 visos esse probatos. Jam postquam suo- 
rum benevolentiam commemoravit, reliqua verba 
ad priores, id est ad extraneos, refert. Et quia re- 
tro dixerat :«Sumpsi virgam meam pulchrain, et cam 
projeci, »addit: «Et projeci virgam mram alteram ; 
funiculum, ut dispergerem fedus meum cum Juda 
et cum Israele. » Id est, Regnum et hujus bona iis 
eripui propter morum improbitatem. Pulchritudi- 


ἶσον Ἰούδα xai ἀνὰ μέσον Ἵσραήλ. » "Iva (; nem enim appellavit sacerdotium, quod decores 


ἰαὶ τὴν βασιλείαν xai τὰ Ex ταύτης ἀγαθὰ 
ιδτῶν διὰ τὴν μοχθηρίαν τοῦ τρόπου" χάλ- 
tp. χέχληχε τὴν ἱερωσύνην, ὡς εὐπρεπεῖς 
ug ἐργαξζομένην Θεῷ " σχοίνισμα δὲ, τὴν 
ὡς διαμετροῦσαν xal διορίζουσαν τοῖς 
ὃ πρέπον. Οἷόν ἐστι τὸ λέγον, « Σοὶ δώσω 
rvakv σχοίνισμα χληρονομίας ὑμῶν, » ἀντὶ 
μἄσης, δέδωχα εἰς χληρονομίαν, 
', t€". — Εἶτα xai δειχνὺς ὅτι ἐπὶ πλεῖστον 
στραφήσονται τοῖς χαχοῖς, ἐπάγει" « Καὶ 
᾿ς πρός με" "Ext λάδε σεαυτῷ σχεύη ποι- 
μένος ἀπείρου" διότι ἰδοὺ ἐγὼ ἐξεγερῶ 
κειρον ἐπὶ τὴν γῆν τὸ ἐχλεῖπον οὐχ ἐπι- 
χαὶ τὸ ἐσχορπισμένον οὐ μὴ ζητήσῃ, xol 
κμμένον οὐ μὴ χατευθύνῃ τὰ χρέα τῶν 
ιαστατάγεται, χαὶ τοὺς ἀστραγάλους αὐτῶν 
. 9 Ἕνταῦθα πάλιν ἐν προστατιχῷ σχήματι 
ὃν λέγει. Ἐπιμένει γὰρ, φησὶν, ἡ περὶ 
κ τῶν χαχῶς ποιμαινόντων ταλαιπωρία, οἵ 
ὥνται τὴν ἱερωσύνην χαχῶς σχεύη γὰρ 
, ἀνήχοντα τῇ προδολῇ τῇς ἱερωσύνης ἔργα 
ὧν ταύτην ἔθος ἐχτελεῖσθαι τὴν λειτουρ- 
ἐλήψονται τοίνυν, (p. 518) φησὶ, τῆς ἱερω- 
jpeg οὐδεμίαν τοῦ πράγματος ἐμπειρίαν 
οὐδέ τι πράττειν τῶν δεόντων εἰδότες, οἵ 
ϑενηχὸς ἐπισχέπτονται, οὔτε τῶν ἀφιστα- 
σιν ποιοῦνται, θεραπείαν τε τοῖς χεχαχω- 


εἰν, 11. 


probatosque facit Deo homines: funiculum vero 
regnum, quod dimetitur definitque subditis equum 
jus. Veluti est illud: « Tibi dabo terram Chanaan 
funiculum hzreditatis vestrz:'**;»pro, Terram Cha- 
naan, vobis distribuens atque abs qualibet regione 
disterminans, vobis possidendam dedi. 


τοῦ, Τὴν γῆν Χαναὰν ὑμῖν διελών τε χαὶ ἀφορίσας 


Vgns. 15,16. — Postea ut ostendat diu illos in his 
fore malis, addit : « Dixitque mihi Dominus: Adhuc 
sume tibi vasa pastoralia pastoris imperiti. Quia 
ecce ego suscitabo pastorem imperitum super ter- 
ram: quod deficit non visitabit, et dispersum non 
requiret, et confractum non sanabit: carnem electo. 
rum vorabit, et talos illorum subvertet. » Rursus 
hic imperativa figura rem futuram dicit. Perseverat, 
inquit, miseria populi, malorum pastorum carsa, 
qui malis artibus sacerdotium arripient. Nam vasa 
pastoralia, convenientia sacerdotali officio opera 
denotant, quibus solet liturgia peragi. Occupabunt 
itaque, ait, sacerdotium viri nullam rei peritiam 
habentes, bonum quodlibet facere nescii ; qui neque 
infirmum visitabunt, neque absentes requirent, ne- 
que medelam agris ullam afferen! : sed neque inco- 
lumium cura illis erit, ut in sua sanitate conser- 
ventur. Contra vero illorum qui meliorem frugem 
sectantur, carnes ipsas, si fieri potest, talosque 


THEODORI MOPSUESTENI 808 


9 Adventat, » cum (lamen jam de captivitate re- A ὄελ προσήχειν τὰ εἰρημένα, ὅτι « ἔρχεται ν Ó προς ἤτη; 


diisset cum reliquis Zorobabel, hoc satis frigidum 
superfluumque est, et bominis divinarum Scriptu- 
rarum imperiti. 

Cerle et illud : « Tanquam ovis ad occisionem 
ductus est *', » non tanquam futurum, sed tanquam 
preteritum effertur : non enim dixit, ducetur, sed, 
« ductus est : » quare ne hoc quidem Christo 
Domino quadraret, juxta sapientissimorum horum 
raliocinium, quos potius scire oporteret tenipo- 
yum variam enallagen apud divinam Scripturam; 
quod nos copiose satisque in Psalmorum ac Pro- 
phetarum interpretatione 834 docuimus. Hoc au- 
tem loco ne usus quidem dictionis, si quis eam ad 
normam Lemporis exigat, Christi Domini adventui 


congruit; hic enim post multum tempus futurus B 


.erat ; at propheta non ait, Àderit, quod de re futura 
diei oportebat, sed, « Adventat, » quod de rebus 
instantibus, et quz illico fiunt, dici solet. Sane 
juxta liorum interpretandi rationem, plura quoque 
alia invenientur supervacue apud prophetam po- 
sita : quia Jesu quoque nunc detrahi dicit sordida 
- vestimenta, qua captivitatis indicia erant; quan- 
quam exploratum est ipsum pariter cum Zorobabele 
"jam rediisse, captivitate liberum, et sacerdotali 
habitu indutum. Quamobrem et beatum Aggzum 
prophetam communiter tum Zorobabeli, tum Jesu, 
dicere apparet suscipiendam esse templi zdifi- 
candi curam; poenzque mensuram nunc ablatam, 
una cum Israelis peccato, ait Babylonein transla- 
'tam. Attamen jam Cyrus Persarum rex de capti- 
vitate populum emiserat, Babylonemque vastave- 
rat. Porro constat dici hsc a propheta regnante 
* Dario, qui fuit quartus a Cyro. Quare interinpesti- 
vum fuissct, juxta Lalis sententize auctores, dicere 
nunc (fleri, quz olim et multo tempore ante eve- 
ncrant. Sed enim perspicuum est res quidem illas 
jam evenisse, prophetam vero revelatione illustra- 
'tum easdem nunc cognoscere peractas fuisse : ut 
sic universus populus certior fleret, nihil eorum 
qua acta fuerant, casu vel per se contigisse, scd 


divina voluntate ac decreto comparata esse qua-: 


€unque ipsis acciderant bona. Quamobrem haud 
absurdum est, nunc etiam de populi futuris casibus 


*sub Zorobabelis regno, Dei sententia ad id electi, B τῷ λαῷ διὰ τῆς τοῦ Zopo6á6s) βασιλείας κατὰ θεοῦ —: 


loquentem prophetam, dicere « Adventat justus et 
saivator; » ut significet adesse illum ad id nego- 
tii, et a Deo regem electum, ut ea przstet, qua in 
-subsequentibus, pro populo ab eo peracta fuisse, 
dicil. 


335 Vrns. 10-19. — Sed hactenus a nobis ob 
"tradendam accuratiorem doctrinam dictum sit. Jain 
propheta de Zorobabele loquens, deque eodem nunc 


" ]sa. Lut, 7. 
(66) Granditer libereque more suo criticas herme- 


neuticze regulas tradidit hoc loco Theodorus ; quibus 
tomen. tum hic tum alib, uonnis; ex communiore 


ἔφη, χαίτοι Ye πάλαι τοῦ Ζοροδάδελ ἀπὸ τῆς αἰχμαλω- 
σίας μετὰ τῶν λοιπῶν ἐπανεληλυθότος, (p. 498) γυχρ» 
λογίας ἐστὶ περιττῆς καὶ ἀπειρίας τῶν θείων Γραφῶν. 
Τὸ γοῦν, « Ὡς πρόδατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη.. » οὐχ 
ὥσπερ μέλλοντος, ὡς περιγεγονότος δὲ ἤδη λέγει" 
οὐ γὰρ ᾿Αχθήσεται εἴπεν, ἀλλ’ Ἤχθη" ὡς οὐχ ἂν 
ἁρμόσειεν οὐδὲ τοῦτο τῷ Δεσπότῃ Χοιστῷ xac τὸν 
τῶν σοφωτάτων λόγον, oo; ἐχρῆν εἰδέναι τῶν χρόνων 
τὴν ἐναλλαγὴν ποιχίλην οὖσαν ἐπὶ τῆς θείας Tpa- 
φῆς, ὅπερ οὖν διὰ πολλῶν ἡμεῖς ἐν τῇ τῶν Ἑαλμῶν 
ἑρμηνείᾳ, xal ἐπὶ τῶν προφητῶν ἐδείξαμεν αὐτάρ» 
χως. Ἐνταῦθα μέντοι γε οὐδὲ ἡ χρῇ σις τῆς φωνῆς, εἰ 
δή τις αὐτὴν κατὰ τὸν χρόνον χρίνοι, ἁρμόττουσα τῇ 
toU Δεσπότου Χριστοῦ παρουσίᾳ ᾿ ἡ μὲν γὰρ μετὰ 
πολὺν ἤμελλεν γενέσθαι τὸν χρόνον, ὁ δὲ οὐκ Ἐλεύσε- 
ται εἶπεν, ὅπερ ἥρμοττεν ἐπὶ τοῦ μέλλοντος εἰπεῖν, 
ἀλλ᾽ «"Ἔρχεται,» ὅπερ εἴωθεν ἐπὶ τῶν ἐγγὺς καὶ παρα- 
χρῆμα γινομένων λέγεσθαι. Κατὰ δέ γε τοῦτον αὐτῶν 
τὸν λόγον πολλὰ xal ἕτερα περιττῶς εὑρεθήδεπεαι 
χείμενα παρὰ τῷ προφήτῃ" ἐπεὶ xal τοῦ Ἐησοῦ νῦν 
ἀφαιρεῖσθαι λέγει τὰ ῥυπαρὰ ἱμάτια, ἅπερ ἦν δήλω- 
σις τῆς αἰχμαλωσίας, νῦν τε αὐτῷ τὸ ἱερατικὸν 
περιτίθεσθαι σχῆμα * χαΐτοι γε δῆλον ὅτι xal αὐτὸς — 
μετὰ τοῦ Ζοροδάδελ ἐληλύθει, ἀπαλλαγεῖς τε τῆς 
αἰχμαλωσίας xaX ἐν τῷ τῆς ἱερωσύνης σχήματι καἢ- 
ἑστώς. Ὅθεν xal ὁ προφήτης μαχάριος ᾿Αγγαΐις 
χοινῇ πρὸς τὸν Ζοροδάδελ xal πρὸς αὐτὸν φαίνετει 
λέγων τὸ χρῆναι τῇς olxobouT τοῦ ναοῦ φροντίσει, 
χαὶ τὸ μέτρον δὲ τῆς τιμωρίας νῦν ἀφαιρεθὲν μετὰ 
τῆς ἁμαρτίας τοῦ Ἰσραἢλ, φησὶν εἰς Βαδυλῶνα àgp- — | 
ενηνέχθαι. Καίτοι γε Κύρος μὲν ὁ τῶν Περσῶν Bage 
λεὺς τῆς τε αἰχμαλωσίας ἀπέλυσε τὸν λαὸν, (ρ. 498) 
xai thv Βαδυγῶνα χαθεῖλε" φαίνεται δὲ “ταῦτα ἐπὶ 
Δαρείου τοῦ βασιλέως λέγων ὁ προφήτης, ὃς τέταρ». 
τος ἦν ἀπὸ Κύρον᾽ ὥστ᾽ οὐχ εἶχε καιρὸν, κατά qe. 
τοὺς τῶν τοιούτων νομοθέτας, νῦν λέγειν γίνεσθαι ᾷ. 
πάλαι xai πρὸ πολλοῦ γεγόνει τοῦ χρόνου " ἀλλ' el- 
δηλον ὅτι τὰ μὲν πράγματα γέγονεν, ὃ προφήτης M. 
δι' ἀποχαλύψεως ὁρᾷ νῦν αὐτὰ γινόμενα, ὡς ἂν ἃ ᾿ 
γεγονότων οἱ τοῦ λαοῦ μάθοιεν πάντες, ὅτι μεᾶν.᾿ 
ἀπὸ ταυτομάτον γέγονε, θείᾳ δὲ βουλήσει καὶ ὅρῳ | 
ἐπιτετέλεσται δὴ πάντα τὰ περὶ αὐτοὺς ἀγαθά - Ger 
οὐδὲν ἀπειχὸς ἣν, καὶ νῦν περὶ τῶν προσεσομένων : 










γνώμην εἰς τοῦτο προχειρισθέντος λέγοντα τὸν προ». 
φήτην εἰπεῖν, ὅτι « Ἔρχεται δίκαιος xai σώζων, » 
ἂν δηλώσειεν ὅτι ἐπὶ τούτοις πάρεστί τε καὶ πρὸς 
βασιλείαν ἐξείλεχται παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐπὶ τὸ ποιῆσιε 
ταῦτα, ἅπερ οὖν ἐν τοῖς ἑξῆς περὶ τὸν λαὸν δι' αὐτοῦ, 
γεγενήσθαί φησιν. 

Στίχ. ἐ-ιβ', — ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν εἰς ἀχριδεστέραν -᾿ 
εἰρήσθω διδασκαλίαν (66). '0 δὲ προφήτης περὶ τῦ΄ 
Ζοροθάθελ λέγιυν, καὶ περὶ αὐτοῦ δὴ τὰ νῦν προφῆ» 


norma sanctorum Patrum utemur. Conferantur 
ce:te in hoc Zacharias capitulo Hieronymus, Theodo- 
retus, Cyrillüs. Ad Joannis autem xu, 15, locum lee 


COMMENTARIUS IN ZACIIARLE €ÀP. IX. 


50g 


ὦ τινα φαντασίαν 0; προφήτης xat αὐτὸς A vaticinans, siquidem phantasiam quamdam de futu- 


λλόντων εἶχεν, ἐπάγει" « Κατάρξει ὑδάτων 
ἣς ἕως θαλάσσης, xal ἀπὸ ποταμῶν ἕως 
ἧς. » Ὑπερθολιχῶς xal τοῦτο χατὰ τὸ 
οὡς, ὅτι πολλῶν περιγενήσεται τῶν ἐν- 

πολλὴν χαθέζξει χώραν, Ἰουδαίοις τὴν 
ἣς παραδούς. Τοιοῦτός ἐστι χαὶ παρὰ τῷ 
ευῖδ ὁ ἑδδομηχοστὸς α' ψαλμὸς, ἐν εὐχῆς 
λωσιν ἔχων τῆς χατὰ τὸν Σολομῶνα tó- 
la φησίν' c Πρὸ τοῦ ἡλίου διαμενεῖ τὸ 
4 xai πρὸ τῆς σελήνη: γενεὰς γενεῶν" 
i χαταχυριεύσει ἀπὸ θαλάσσης ἕως θα- 
| ποταμῶν ἕως περάτων τῆς οἰχουμένης *s 
νότι ὑπερδολιχῶς εἴρηται xai ταῦτα ; εἶτα 
λαὶ σὺ ἐν αἵματι διαθήχης σου ἐξαπέστει- 


ris rebus ipse quoque ceu propheta habebat, addit : 
« Dominabitur aquis a mari ad mare, et a fluminibus 
usque ad exitus terrx. » Hyperbolice hoc etiam more 
Suo dicit,quod nempe multos superabit hostes, mul- 
tamque obtinebit regionem, quam Judzis incolendam 
tradet. Talis est etiam apud beatum Davidem septua- 
gesimus primus psalmus, sub prccis specie declarans 
Salomonis prosperitatem, ubi ait : « Ante solem per- 
manebit nomen ejus, et ante lunam per generationes 
generationum. Et dominabitur a mari ad mare, et a 
fluminibus usque ad terminos terre **. » Nonne et 
hec hyperbolice dicta fuerunt * Mox subdit : « Et 
tu in sanguine testamenti tui emisisti captivos tuos - 
de lacu aquam non habente et sedebitis In munitio-- 


M; 300 ix λάχχου οὐκ ἔχοντος ὕδωρ * xaX Β ne captivi Synagoge: et pro uno die peregrinationis 


v ὀχυρώματι δέσμιοι τῆς συναγωγῆς, xal 
ἡμέρας παροιχεσίας σον διπλᾶ ἀνταπο- 
) Ἐν ἅπασι δὴ τούτοις μάλιστα τὰ περὶ 


μενα ἐν ταῖς τοῦ Ζοροδάδελ ἡμέραις μη- 


ὃν λέγει ὅτι πολλοὺς ἀνελὼν, χαὶ πολλῶν 
plac, χαὶ τῇ τῶν ἐναντίων ἀναιρέσει 
συνθήκαις βεδα!ώσας ἑαυτῷ τὴν τοῦ λαοῦ 
ἀπαλλάξει μὲν ἅπαντας χινδύνων μεγί- 
ς ὥσπερ ἐν λάχχῳ τινὶ διάγουσιν ὕδωρ 
ἕνα εἴπῃ, ἀπαραμυθέτοις χαχοῖς ψυχα- 
391v οὐδεμίαν * διαμενεῖτε δὲ οἱ πάλαι δέ- 
ὧν Ἰουδαίων συναγωγῆς μετὰ πολλῆς τῆς 
διάγοντες &v τοῖς οἰχείοις τῇ προεστῶτος 


tuz, duplicia tibi retribuam.» In his omnibus res 
przcipue Gegi futuras Zorobabelis :etate innuit : cui 
dicit fore ut, multis interemptis et multorum san- 
guine effuso, et adversariorum czede, quasi fcedere 
quodam, populi sibi regno asserto, fore, inquam, ut 
omnes maximis periculis expediat, in quibus tan- 
quam lacu quodam aquis carente degunt, id est in 
malis solatio omni et recreatione carentibus. Perse- 
verabitis autem qui olim eratis Juda captivi, multa 
cum securitate in patria sub przsidis vestri tutela. 
Quare pro iis quz passi estis captivitatis tempore, 
multo major vobis presentium bonorum copia re- 
tribuetur. 


Ug ὥστε ἀνθ᾽ ὧν πεπόνθατε, ὁπηνίχα ἐν αἰχμαλωσίαις ἧτε διάγοντες, μείζονά aou πολλῷ - 


ων ἀγαθῶν γενέσθαι τὴν ἀντίδοσιν. 


καθ. — Εἶτα ἀχολούθως ἐπάγει "«ε Ak C. 43,436 Vrns. 15-17. — Postea prosequitur : « Pro- 


νά cs ἐμαυτῷ, Ἰούδα, ὡς τόξον, ἔπλησα 
p^ xx ἐξεγερῶ τὰ τέχνα Σιὼν ἐπὶ τὰ 

Ἕλλήνων, xai ψηλαφήσω σε ὡς ῥομ- 
[ητοῦ. » Ἰούδα xai ἙἘφραῖμ λέγει, ἵν᾿ ἐχ 
ἡ χυριωτάτου τὸ σύστημα τῶν Ἰουδαίων 
301) Ὡς τόξον τοίνυν ἐντεταμένον xac 
nv ὑμᾶς ἐργάσομαι ἰσχυροὺς, ὥστε χατὰ 
Νν ἐπεληλυθότων ὑμῖν ἀλλοτρίων μετὰ πολ- 
ὁρμήσαντας τῆς προθυμίας πολὺν αὐτῶν 
& τὸν φόνον χαὶ ὅσον εἰχὸς ἐξ ἀνδρὸς γε- 
μάχαις χαὶ πολέμοις χαὶ φόνοις τὸ ξίφος 
ἤοντος τὸ οἰχεῖον. Καὶ ὅθεν ταῦτα αὐτοῖς 
δηλῶν, « Καὶ Κύριος ἐπ' αὑτοὺς ὀφθήσεται, 
Ξεται ὡς ἀστραπὴ βολὶς αὐτοῦ " καὶ Κύριος 


pterea tetendi te mibi, Juda, ut arcum ; replevi - 
Ephraimo. Et concitabo filios Sion adversus filios . 
Grzcorum, et attrectabo te tanquam gladium bel- 
latoris. » Judam atque Ephraimuin dicit, ut a parte 
principaliore nationem Jud«orum denotet. Quasi 
arcum itaque extentum adversus hostes faciam vos 
validos, ut multa cum alacritate contra omnes ex-- 
traneos aggressores impetum facientes, copiosam : 
illorum oceidionem patretis : nempe prout viro de- 
ceret in pugnis bellisque et caedibus gladium suum 
vibrare consueto. Atque hac undenam illis sint 
obventura docens, « Et Dominus, inquit, supra eos 
apparebit, et exibit quasi fulgur sagitta ejus. Et 
Dominus Deus omnipotens tuba canet, et procedet 


wtoxpázup ἐν σάλπιγγι σαλπιεῖ, xai ἐχπο- D in procella minarum suarum: Dominus omnipotens 


ν σάλῳ ἀπειλῆς χύτου" Κύριος παντοχράτωρ 
[ 20720»: χαὶ χαταναλώσουσιν αὐτοὺς, xa 
)αιν αὑτοὺς Ev λίθοις σφενδόνης, xal ἐχπίον- 
2 αὑτῶν ὡς οἶνον, xal πλήσουσι τὰς φιάλας 
θυσιαστήριον.» Γενήσεται δὲ ταῦτα, φησὶν, 
she στρατηγῶν ὑμῖν φοθερὸν χατὰ τῶν 
ἔνων ὑμῖν ἀνατείνει τὸ ὄμμα, ἀστραπῆς 
πέμταυν αὑτοῖς τὰ ξίφη xaY ὥσπερ τινὶ 
, LX31, 5-8. 

igustinus im Joan. serm. 51, Chrysostomus 


oan. bomil. 66, Cyrillus. comm. in Joan. 
V, p. $98, denique Tlicophylactus opp. T. 


tuebitur eos. Et illos pessumdabunt, et obruent 
eos lapidibus funda ejaculatis, et bibent sanguinem 
illorum quasi vinum, et implebunt phialas oleo, sic- 
ut altare. » Fient bxc, inquit, quia Deus, bellorum 
vestrorum dux, terribilem adversus hostes oculuin 
intendit, fulguris instar immittens eis gladios: eL. 
tanquam classico quodam, virtute sua, vos omnes 
ad bellum concitans, dux vester erit, minis suis 


|, p. 675, ed. Ven., qui omnes prophetiam de. 
Christo simpliciter intelligunt, 


bes 


THEODORI MOPSUESTENI - 


564 


cunctos quatiens adversarios: tantasque vobis favo- A σάλπιγγι τῇ οἰχείᾳ δυνάμει πάντας ὑμᾶς εἰς τὸν πτό- 


re suo suppetias feret, ut incolumitate vobis ma- 
nente, adversarios omnes interimatis, οἱ lapidum 
ictibus obruatis ; sanguinem denique illorum pro- 
pter nimiam effusionem propemodum bibere videa- 
mini, dum cadi illorum multa cum alacritate in- 
dulgetis. Atque ita post victoriam plenas oleo phia- 
las, sacrificii instar Deo offeretis, ob demonstran- 
dam (Dei) clementiam, ἃ qua tantas vires impetra- 
siis. Mox subnectit fore ut Deus suos omnes salvet, 
ovium instar incolumes custodiens ; cujus rei cau- 
sam recitans, «Quia lapides sancti, inquit, volvun- 
tur super terram 337 ejus, quia si quid bonum, 
ejus; et si quid pulchrum, ejus. » Multi enim, in- 
quit, inter vos invenire est virtutis studiosos, qui 


λεμον διεγέίρας, προηγήσεται ὑμῶν, τῇ ἀπειλῇ τῇ 
ἰδίᾳ πάντας σαλεύων τοὺς ἐναντίους * τοσαύτην τε 
ὑμῖν παρέξει διὰ τῆς οἰχείας συνεργίας τὴν βοήθειαν, 
ὥστε ὑμᾶς ἀδλαθεῖς διαμεῖναι, xal τοὺς ἑναντίους 
καταναλῶσαι πάντας * χαὶ ταῖς τῶν λίθων χαταχῶσαι 
βολαῖς, τὸ αἷμά τε αὑτῶν τῇ ὑπερδολῇ τῆς ἐχχύσεως 
μόνον οὐχ ἐχπιεῖν, πολλῇ τῇ τῆς ἀναιρέσεως αὑτῶν 
προθυμίᾳ χεχρημένους" ὥστε μετὰ τὴν νίχην πλη- 
ρώσαντας ὑμᾶς ἐλαίου φιάλας, θυσίας δίχην τῷ θεῷ 
προσχομίσαι, (p. 502) εἰς ἔλεγχον τῆς φιλανθρωπίας 
δι' ἣν τετυχήχατε τῆς τοσαύτης δυνάμεως. Τούτοις 
ἀχολούθως ἐπάγε;, ὅτι πάντας τοὺς οἰχείους περι» 
σώσει Θεὸς, προδάτων δίχην ἀδλαδεῖς φυλάττων’ 
xaX τὴν αἰτίαν λέγων, « Διότι λίθοι ἅγιοι κυλίονται 


cum reliquis hominibus in terra repere videntur, B ἐπὶ τῆς γῆς αὐτοῦ " ὅτι εἴ τι ἀγαθὸν, αὑτοῦ * καὶ εἴ 


ignoti pluribus. At Deus horum gratia, ne reliquos 
quidem despiciet, Nam quidquid bonum pulchrum- 
que est, opus illius est: ideoque sanctorum et vir- 
lus seciatorum sibimet vindicans passiones, pa- 
ratus est alteri quoque propter illos bene facere. 
Posthine ubertatem quoque ipsis nuntians post 
hostium exdem, pergit dicere : 


τι καλὸν, αὐτοῦ. » Πολλοὺς μὲν γὰρ ἐν ὑμὲν εἶναι 
συμθδέδηκχε, φησὶν, ἀρετῆς ἐπιμελομένους, οἵ μετὰ 
γῶν λοιπῶν ἀνθρώπων ἐπὶ τῆς γῆς ἕρπειν δοχοῦσιν, 
ἀφανεῖς ὄντες τοῖς πολλοῖς" Θεὸς δὲ δι᾽ ἐκείνους οὐδέ 
τοὺς λοιποὺς περιόψεται * ἐπειδὴ πᾶν ὅ τι ἀγαθόν τε 
καὶ καλὸν, ἔργον αὐτοῦ " διὸ δὴ xa τῶν ἁγίων xil 
πρὸς ἀρετὴν βλεπόντων οἰχειούμενος τὰ πάθη, ἔτοιμάς 


ἐστι xai ἑτέρους ὑπὲρ αὐτῶν εὑποιεῖν. Εἶτα xa εὐετηρίαν αὐτοῖς εὐαγγελιζόμενος μετὰ τὴν τῶν πολεμίων 


σφαγὴν, ἐπάγει * 
CAP. X. 

Vens. 1-2. — «Petite a Domino pluviam oppor- 
funam, matulinam et serotinam. Dominus fecit 
planiasias, et imbrem hiemalem dabit eis, uni- 
cuique herbam in agro. » Ab ipso postulate pluvias 
3doneas frugum proventui: qui multo eum terrore 
solitus aerem conturbare, et mentem omnium com- 
movere terrz:: incolarum magnitadine phz»nomeno- 
rum, pluviam potest congruentem vobis suppeditare, 
ut omnia de tellure enascantur vobis necessaria: 
namque herbam generatim dicit pro quolibet fru- 
ctu; veluti e«t illud: «Germinet terra herbam 
feui **;» ubi constat cuncta denotari quz de terra 
nascuntur germina. Deinde rursus salutaris moni- 
tionis eausa, praterita mala commemorans, addit : 
«Quoniam hi qui loquebantur, locuti sunt labores, 
οἱ divini falsas visiones, et somnia fallacia narra- 
bant, οἱ vane consolabantur. [Ideo arefacti sunt 
sicut oves, et afflicti sunt, quia non erat sanatio. 


Super pastores coneitatus est furor meus, et agnos Ὁ τοὺς ποιμένας παρωξύνθη ὁ θυμός μον, xa ἐπὶ eat. 


meos visitabo. » Olim quidem, inquit, quando di- 
vinis attendebatis multa cum falsitate vobis omnia 
dicentibus, et prophetis vestris neglectis, dictis 
illorum potius credebatis; tunc vos insanabiles et 
inemendabiles 338 nactus, tanquam ovee suppli- 
ciis tradidi, pari ira adversus duves et. adversus 
subditos utens, qua et hos et illos simu! perdidi. 
Atque hzc quidem ob illa tunc pertulistis. 


Vans. 4-7. — Nunc vero quid? « Et visitavit Do- 
minus omnipotens gregem suum, domum Juda, » 


** Cen. 1, 11. 


ΚΕΦ. l'. 

Exly. α’-Υ΄. — « Αἰτεῖσθε παρὰ Κυρίου ὑετὸν χαϑ' 
ὥραν πρώϊμον xal ὄψιμον. Κύριος ἐποίησε aves. 
σίας, καὶ ὑετὸν χειμερινὸν δώσει αὐτοῖς, ἐχάστῳ 
βοτάνην ἐν ἀγρῷ. » Παρὰ τούτου δὴ καὶ δετοὺς ef 
τεῖτε ἐπιτηδείους εἰς τὴν τῶν καρπῶν φοράν" ὃ; 
εἰωθὼς μετὰ πολλοῦ τοῦ φόδου συστρέφειν τὸν &ips, 
xaX φαντάζειν ἅπαντας τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς τῷ μεγέδει 
τῶν γινομένων, αὐτάρκης ὑετὸν ὑμῖν παρασχεῖν τὸν 
καθήκοντα, ὥσθ᾽ ἅπαντα φύειν ἐκ τῆς γῆς τὰ ἐν 
ἀναγκαῖα" βοτάνην γὰρ χοινῶς τοὺς χαρποὺς λέγει" 
οἷόν ἐστι χεὶ τὸ, « Βλαστησάτω ἡ γῇ βοτάνην χόρτον" v 
εὔδτλον γὰρ ὅτι χἀχεῖ πάντα λέγει τὰ ἐχ γῆς φυοόμεα, 
τῶν σπερμάτων. Εἶτα πάλιν ἐπὶ σωφρονισμῷ :'ν 
προειληφότων αὐτοὺς ὑπομιμνήσκων ἐπάγει᾽ c iai 
ἀποφθεγγόμενοι ἐλάλησαν χόπρυς " xal οἱ μάντεις 
ὁράπεις ψευδεῖς xai τὰ ἐνύπνια ψευδῆ Dem 
(p. 505) μάταια παρεκάλουν διὰ τοῦτο ἐξηράνθησαι . 
ὡς πρόδατα, xax ἑχαχώθησαν, ὅτι οὐχ ἦν ἴασις " i 





















ἀμνούς μου ἐπισχέψομαι. » Πάλαι μὲν γὰρ, eus 
ὁπηνίκα τοῖς μάντεσι προσείχετε μετὰ πολλοῦ. 
ψεύδους ἅπαντα διαλεγομένοις ὑμῖν, xai δὴ τῶν ἡ 
προρττῶν ἡμελεῖτε τῶν ἐμῶν, τοῖς παρ᾽ ἐκείν Um 
λεγομένοις ἐπείθεσθε μᾶλλον, τότε δὴ ἀνίατά «s wi 
ἀδιόρθωτα τὰ χαθ' ὑμᾶς εὑρὼν, ὡσανεὶ πρόδα!" 
τιμωρίαις ἐχδέδωχα, ἑνὶ τῷ θυμῷ, ἐπί τε τοὺς dee 
μένους, ἐπί τε τοὺς ὑπηκόους χρησάμενος, ᾧ δὴ sb" 
χείνους χατὰ ταυτὸν ἀπώλεσα xai τούτους " τότε 
δὴ xai τοιαῦτα ὑπὲρ ἐχείνων πεπόνθατε... 

Στίχ. 8-7. — Νυνὶ δὲ τί; « Καὶ ἐπισχέψεται K*- 
ρος ὁ παντοχράτωρ τὸ ποίμνιον αὐτοῦ, τὸν clum 


COMMENTARIUS IN ZACHARIJE CAD. X. 


5956 


ai τὰ ἐξῆ:, ὧν ὥστε μὴ μηχύνειν, τὴν λέ- κα et reliqua, qua nune, ne prolixus sim, contextum 


| ἐπὶ τοῦ παρόντος ἐχ-τιθέναι παρεὶς, τὸν 
δεοῦ χάριτι, ταῖς προφητιχαῖς λέξεσιν αὖ- 
'ξῶν ἐντυγχανόντων χατανόησιν ἐφαρμότ- 
γὰρ, ὅτ: Ἐπιμελήσομαι τοῦ οἴχου Ἰούδα 

ποίμνιον ἴδιον ἐθέμην γενήσονται δὲ 
κὰ τῶν ἐναντίων ἐν τοῖς πολέμοις, μᾶλλον 
υρὸς ὑπὸ ἀυδρὸς πολεμιστοῦ χατὰ τῶν 
ξελαυνόμενος᾽ ἐξ αὑτοῦ γὰρ, λέγω δὴ τοῦ 
εἶδον χρῆναι τὸν Ζορυδάθδελ προδληθῆνα:, 
ὑτὸν λαδὼν εἰς τὴν βασιλείαν ἔταξα, ἰσχυ- 
bv xai θυμοῦ πνέοντα χατὰ τῶν ἐναντίων 
^, ἐπειδὴ χαὶ χαθάπαξ ἐχ τῆς Ἰούδα φυλῆς 
ξέναι τοὺς ἄρχοντας, (p. 505) οὗς xal 
€ προαῆχεν ἐν τοῖς πολέμοις πάντοτε τοῦ 
. χαὶ χαταχρατήσουσιν οὕτω τῶν ivav- 
οἷς πολέμοις, ὥστε χαταπατεῖν αὑτοὺς 
v ἐν ὁδοῖς ὑπὸ τῶν διιόντων πατουμένον" 
σονται, φησὶν, οἱ πολέμιοι πάσχοντες μὲν, 
σθαι δὲ δυνάμενοι οὐθέν * xaX θαῤῥοῦντες 
ντας παρατάξονται τοὺς ἐναντίους, τὴν 
ig καρεῖναι πιστεύοντες βοήθειαν " τότε 
VER. μὲν τῶν πολεμίων οἱ ἐφ᾽ ἵπποις μέγα 
* φανήσονται δὲ οὗτοι μεγάλοι τε xal 
ἐμῇ βοηθείᾳ " οἶχον γὰρ Ἰούδα xai οἶχον 
| εἴπῃ τὸν λαὸν, ἐχ μέρους τὸν ὅλον ὀνο- 
pl τε αὐτοῖς ἀσφαλῇ τὴν ἐν τοῖς ἰδίοις 
ϑήπερ αὐτοὺς ἀγαπήσα; ἐδοχίμασα αὖ- 
ἧς μὴ ἀποδαλεῖν προνοίας " ἔσομαι γὰρ 
ξῶν, xaX ἐν ἀνάγχαις τὴν ἐμὴν αἰτούντων 


totum in presenti recitare omiltens, sensum ejus 
exponam, Deo favente, propheticis verbis hunc 
accomunodans, ut eum leciores cognoscant. Ait 
enim : Sollicitus cro de domo Judz, quam ut gre- 
gem mibi proprium reputo. Fient autem validi ad- 
versus hostes in bellis plus quam validus equus a 
hellicoso viro in hostes adactus. Ex hac enim domo, 
previdi oportere Zorobabelem eligi; reque vera 
inde eum sumptum regia dignitate donavi ; validum- 
que ipsum, et iram adversus hostes spirantem feci, 
quia prorsus de Judzx tribu decrevi procedere ῥεῖ!» 
cipes, quos semper populi duces esse in bellis ὁ - 
cebit: namque hostes suos praliando superaturi 
sunt, ut eos conculcare luti instar possint quod in 


B viis a transeuntibus teritur. Tanta, inquit, hostes 


clade aíficientur, ut repugnare nequeant. At mei 
grandi fiducia contra adversarios omnes pugnabunt, 
divinum sibi affore auxilium credentes. Tunc pu- 
debit hostes qui equis suis magnopere gloriantur: 
at isti magni fortesque apparebunt, ope mea ipsis 
suppeditata. Dicit enim domum Jude et domun 
Josephi, ut populum denotet, a parte totum appel- 
lans. Efficiam vero ipsis tutum in.patria incolatum: 
quoniam eos diligens, nolui ipsos providentia mea 
procul abjicere: sed illis semper adero, et in an-: 
gusliis auxilium meum implorantes exgudiaim ; et 
in preliis superiores- discedent 399 (nam cum 
Ephraimi tribum dicit, rursus a parte populum 
designat), ita ut victores czde hostium magis gavi- 


κούσομαι" xal χρατήσουσι μάχῃ τῶν bvav- C suri sint, quam illi qui vino pleni exsultant. 
p «oi τοῦ Ἐφραῖμ, » πάλιν ἀπὸ μέρους τὸν λαὸν λέγει" ὥστε αὐτοὺς ix τῆς σφαγῇ: τῶν 
rwxnxó:a, χαίρειν τῇ διανοίᾳ, μᾶλλον ἐμφορηθέντων οἴνου. 


f. — Ταῦτα δὲ χαὶ οἱ ἐξ αὐτῶν ἰδόντες, 
Mte γενήσονται διὰ τὴν ὑπάρχουσαν ab- 
οὖ Θεοῦ βοήθειαν ὥσπερ σάλπιγγι τοίνυν 
κεντας αὐτοὺς ἀθροίσω τε xaX εἰσδέξομαι, 
ποὺς πάσης ἀνάγχης " ὥστε μετὰ ἀσφα- 
ς οἰχείοις διάγοντας, εἰ: πλῆθος ἐπιδοῦ- 
ησίως τῷ πρόσθεν χρόνῳ᾽ (p. 505) στενο- 
g τε ἐπὶ τῆς γῆς τῆς οἰχείας ὑπὸ τοῦ 
! οἰχείον, ἐν πολλοῖς διασπαρῆναι xal τῶν 
ὧν κατακρατήσαντες χτήσονταί τε καὶ oi- 
|! χώραν" οἱ πάντες μνήμῃ τῇ ἐμῇ διὰ τὸ 
ὼν μέγεθος, οὗ μόνον βλάψουσιν οὐδὲν, 
αἱ πᾶσαν αὐτῶν ἐπιμέλειαν ποιήσονται" 
ἔγει τὸ, c Ἐχθρέψουσι τὰ τέχνα αὐτῶν xal 


γεβε. 8-12. — Hac autem filii ipsorum videntes 
letitiis incedent propter concessum sibi a Deo au- 
xilium, ]gitur quasi tuba signum canens cunctos 
congregabo οἱ ad me recipiam, owui eos pressura 
liberans ; quo del ut in patrio solo securi degentes, 
in multitudinem excrescant seque ac superiore 
tempore ; in tantum ut in propria terra jam numero 
angustiati, ad multos dispergantur locos extraneo- 
rui, quos devincentes possidebunt, babitabuntque 
illorum regionem: qui omnes mei memores, ob 
actiarum rerum magnitudinem, non modo meis non 
nocebunt, verum etiam curam omnimodam eurum- 
dem: gerent. ld enim denotant verba, «Nutrient 
filios eorum, . et convertentur ; » id est, hzc agent, 


Ry, ν ἀντὶ τοῦ, Ταῦτα ποιήσουσι, πρὸς P 934} me ineique notitiam animum convertentes. C;e- 


reg xa τὴν γνῶσιν τὴν ἐμήν. Πανταχόθεν 
buc ἐξ αὐτῶν διεσπαρμένους. εἴτε χατ᾿ 
εἴτε ἐν τῇ τῶν ᾿Ασσυρίων χώρᾳ, μετα- 
πανάξω εἰς τὰ οἰχεῖα, ὥστε τοὺς τόπους 
οἰχείους,. μηδενὸς ἔξω τούτων διάγοντος 
πολλοῦ παρελεύσονται πλήθους, στενοχω- 
ν τῷ πλήθει τῶν ἐναντίων, χαταχρατοῦν- 
ν τῇ ἐμῇ δυνάμει, ὥστε xat πᾶσαν a5- 
αι τὴν ἰσχὺν, ἅπαντάς τε αὐτοὺς δίχτν 
Ὡματουμένης ἀγριαινομένους χαῦ᾽ ὑμῶν 
aj, περιστῆσαί τὰ τῇ οἰχείχ τιμωρὶχ χαὶ 


terum quaqueversus eos dispersos, sive in ZEgypto 
sive in Assyriorum regione, converso affectu redu- 
cain eos in patriam, ut suos singuli locos incolant, 
nemine extra hos deinceps degente. Ergo in magnum 
numerum excrescent : tum hostium multitudine 
angustiati, his nibilominus virtute mea superatis, 
cunctam illorum enervabunt fortitudinem ; omnes- 
que illos, quasi mare procellosum szevientes in per- 
niciem vestram, contraria vice supplicio οἱ cede 
ad nililum redigetis. Sie enim intelligenda sunt 
verba, « Etexsiccabuntur profunda fluminum, iid. 


507 


syrlis vires adversus meos supererunt, neque 4£- 
gyptiis ; quorum hi olim Judzos in mancipio hahe- 
bant; illi autem postremo captivos abduxerunt. 
Quomodo vero hzc fient? « Et roborabo eos in 
Domino Deo 800, et ih nomine ejus gloriabuntur, 
ait Dominus.» Nam validos eos efficiam 3/40 et 
hostibus cunctis invictos, ut nomine meo auxilio- 
que gloriaturi sint. His dictis, prosequitur : 


THEODOR) MOPSUESTENI 
est, tanti numeri hostes profligabunt. Et neque As- A στα" 


ἢ εἰς μηδὲν τοὺς τοσούτους " τοῦτο γὰρ λέγει, 
ε Καὶ ξηρανθήσεται πάντα τὰ βάθη ποταμῶν ,εἶνα 
εἴπῃ, ὅτι ᾿Αφανιεῖ τοὺς οὕτω πολλούς * οὔτε δὲ "Aa- 
συρίοις ἰσχὺς ἔτι περιλειφθήσεται τουτὶ δύνασθαι 
xat' αὐτῶν, οὔτε Αἰγυπτίοις, ὧν οἱ μὲν αὐτοὺς πά- 
Aat εἶχον ἐν τῇ δουλείχ, οἱ δὲ ὕστερον ἀπήγαγον 
αἰχμαλώτους: ἀπαλλαγήσονται γὰρ ἀπάντων. Tivi τῷ 
τρόπῳ ; « Καὶ χατισχύσω αὐτοὺς ἐν Κυρίῳ Θεῷ ab- 
τῶν, (p. 506) καὶ ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ χαυχήσονται, 


λέγει Κύριος. ν» Ἐπειδὴ ἰσχυρούς τε αὑτοὺς ἐργάσομαι xai ἀλήπτους πᾶσι τοῖς ἐναντίοις, ὥστε αὖ- 
τοὺς xai σεμνύνεσθαι ἐπί τε τῇ ὀνομασίᾳ χαὶ «7| βογθεία τῇ ἐμῇ. Ταῦτα εἰρηχὼς, ἐπάγει * 


CAP. XI. 


ΚΕΦ. ΙΑ΄, 


Vgns. 1-5. — «Aperi, Libane, portas tuas, et αὶ Στίχ. α΄-γ΄. — «Διάνοιξον, ὁ Al6avoc, τὰς θύρας 


comedat ignis cedros tuas. Ululet pinus, quia ceci- 
dit cedrus, quia optimates valde miseri facti sunt. 
Ululate, quercus Basanitidis, quia succisus est 
saltus consitus. Vox lugentium pastorum, quoniam 
misera facta est magnificentia ipsorum. Vox rugien- 
tium leonum, quia debilitata est superbia Jordanis.» 
Quoniam dixerat se undecunque eos congregatu- 
rum, nempe ex JEgypto et ex Assyriorum regione, 
nihilque hujusmodi 608 in posteruni experturos ; 
consentanee deinceps ad eos qui dominatu oppri- 
mebant convertit sermonem dicens: O magni, et 
instar Libani magnitudine gloriantes cedrorum, 
fortitudineimque vestram ostentantes, nunc omissa 
familiarium meorum oppugnatione, quasi portas 
quasdam fines vestros pandite, cunctis liberum con- 
cedentes a vobis in patriam discessum, priusquam 
iguis instar ultio mea potentes vestros consumat ; 
et ululare cogat infiriniores, dum potentium ruinam 
vident. Sic enim significat : « Ululet pinus, quia 
cecidit cedrus. » Nam conspecta potentium ruina, 
de se ipsis, ut par est, desperabunt. /Eque omnes 
qui aliqua gloriabuntur potentia ululabunt, viden- 
^s populi sui multitudinem tanquam consitum sal- 
tum vastatam, ignis instar ingruente eis divina 
punitione. Nam principes vestri in luctu erunt, qui 
meis familiaribus bellum indicere ausi sunt, suas- 
que omnes vires succisas videbunt. Lamentabuntur 
vero, quasi leones qui suis confidebant viribus, dum 
eunctos miseria pressos 941 videbunt qui adver- 
sus Jordanem superbiebant. Nam quia Jordanes flu- 
vius pars Judzez erat, conmemorato Jordane regio- 
nem Israelitarum significat propheta: tum quia 
llierusalem in veterem restituetur prosperitatem, 
reddito genti sacerdotio ac regno ; tum quia populus 
undequaque congregabitur ; tuni quia denique eo- 
rum hostes puniet Deus, et in plurimorum bonorum 
copia suos coustituet. (uin adeo Zorobabeli ad 
reguuin electo maximas suppeditabit vires, quibus 
validi evadent contra hostes, devincent autem Goyi 
exercitum innumerabilem et antea invictum. Atque 
ut paucis dicam, cunctis qu: hactenus dixit de- 
claravit, quantus futurus sit Israelitarum in melius 
progressus. 


σου, καὶ χαταφαγέτω πῦρ τὰς xébpouc σου" ὅλολυ- 
ξάτω πίτυς, διότι πέπτωχε χέδρος, ὅτι μεγιστᾶνες 
μεγάλως ἐταλαιπώρησαν" ὀλολύξατε, δρύες τῆς Βα» 
σανίτιδος, ὅτι χατεσπάσθη ὁ δρυμὸς ὁ σύμφυτος" 
φωνὴ θρηνούντων ποιμένων, ὅτι τεταλαιπώρηκεν ἢ 
μεγαλωσύνη αὐτῶν " φωνὴ ὀδυρομένων λεόντων, ὅτι 
τεταλαιπώρηχε τὸ φρύαγμα τοῦ Ἰορδάνον. » Ἐπειδὴ 
γὰρ εἶπεν ὅτι, Πανταχόθεν αὐτοὺς ἄξω, ἀπό τε τῆ; 
Αἰγύπτου, xoi ἀπὸ τῆς ᾿Ασσυρίων χώρας, καὶ ὅτι 
μηδενὸς ἔτι πειραθήσονται τοιούτον, ἀχολούθϑως jM» 
πὸν ἐπὶ τοὺς χατέχοντας τρέπει τὸν λόγον, τοῦτο M- 
γῶν" Οἱ μεγάλοι καὶ δίκην τοῦ Λιδάνου τῷ μεγέθει 
σεμνυνόμενοι τῶν χέδρων, τὴν ἰσχὺν ἐπιδεικνύμενει, 
τὴν οἰχείαν, ἀποστάντες τοῦ ἔτι μάχεσθαι τοῖς ἐμεὶ 
προσήχουσιν, ὥσπερ τινὰς θύρας ἀνοίξατε τὰ Eav- 
τῶν, πᾶσιν ἀδεῇ παρέχοντες τὴν ἀφ᾽ ὑμῶν ἀναχώ» 
ρησίν τε χαὶ ἐπάνοδον εἰς τὰ οἰχεῖα, (p. 507) πρὶν 
ἣ πυρὸς μὲν δίχην τὴν ἐμὴν τιμωρίαν τοὺς ἐν ὑμῖν 

ἀφανίσαι δυνατοὺς, ὁλολύζειν δὲ τοὺς ἀσθενεστέροις 

ὁρῶντας τῶν δυνατῶν τὴν πτῶσιν" τοῦτο γὰρ λέγει, 

« Ὁλολυξάτω πίτυς, διότι πέπτωχε χέδρος. "Θεασάμενοι 

γὰρ τὴν τῶν δυνατῶν ἀπώλειαν, ἀπογνώσονται ὥς 

εἰχὸς ἑαυτῶν " xaX πάντες οἱ ἐπί τινι δυνάμει μέγα 

φρονοῦντες ὀλολύξουσιν, ὁρῶντες τὸ οἰκεῖον πλῆθες 

ὡσανεὶ σύμφυτον δρυμὸν ἀφανιζόμενον, δίχην πυρὶς 

ἐπιπιπτούσης αὐτοῖς τῆς θείας τιμωρίας" ἔσονται 

μὲν γὰρ οἱ ἐξάρχοντες ὑμῶν ἐν θρήνοις, ἀνθίδτασθαι᾽ 
ἕτι τοῖς ἐμοὶ προσήχουσι τολμῶντες, δρῶντες Exae 
αὐτῶν τὴν ἰσχὺν ἀπολλυμένην" θρηνήσουσι δὲ καὶ el 
λεόντων δίχην τῇ οἰχείᾳ πεποιθότες ἰσχύξ, πάντας 
ὁρῶντες ἐν ταλαιπωρίαις ὄντας τοὺς μέγα πεφρονη" 
κότας χατὰ τοῦ Ἰορδάνου. Ἐπειδὴ γὰρ μέρος vie 
Ἰουδαίας ἣν ὁ Ἰορδάνης ποταμὸς, ἀπὸ τῆς τοῦ zet9- |. 
μοῦ μνήμης τὴν χώραν τῶν Ἰσραηλιτῶν 
προφήτης" ὅτ' τε ἡ Ἱερουσαλὴμ εἰς τὴν παλαιὰν 
ἀποχατασταθέσεται εὐπραγίαν, ἀποδοθείσης μὲν τῆξ 
τε ἱερωσύνης xai τῆς τε βασιλείας τῷ ἔθνει, ἐἔπιδυν 
αχθέντος δὲ τοῦ λαοῦ πανταχόθεν " χαὶ ὅτι τιμωρή- 
σεται μὲν αὐτῶν τοὺς ἐχθροὺς ὁ θεὸς, ἐν ἀγαθῶν δὲ 
πλείστων ἀφθονία χαταστήσει τούτους. ᾿Αλλὰ καὶ 
ὅτι τῷ Ζοροδάδελ πρὸς τὴν βασιλείαν ἐξειλεγμένῳ 
πλείστην τινὰ παρέξε: τὴν ῥοπὴν, ἀφ᾽ ἧς ἰσχυροὶ 
μὲν ἔσονται χατὰ τῶν ἐναντίων, περιγενήσονται δ. 






xdi τῶν περὶ τὸν Γὼγ ἀναριθμέτων τε ὄντων καὶ ἀμαχωτάτων᾽ καὶ συντόμως εἰπεῖν διὰ πάντων vi» 


ποοῤῥηθέντων ἐγνώρισεν ὁπόστν ἐπὶ τὸ κρεῖττον τὰ xaz' 


αὑτοὺς λέγεται τὴν ἐπίδοσιγ, 


F9 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. ΧΙ.. 


519 


Ἐπειδὴ δὲ οὐχ εὖ ἐχρήσαντο Ἰουδαῖοι τῇ τε εὖ. A — Sed quia Judzi non bene usi sunt. felicitate ac 


πραγίᾳ καὶ τῇ εἰρήνῃ ἧς ἐπὶ πλεῖστον ἀπέλαυσαν, 
(p. 508) μεταδαλόμενοί τε ἐντεῦθεν πρὸς τὸ χεῖρον 
ἐξώχειλαν, πρὸς τοὐναντίον μὲν αὑτοῖς ἐχδέδηκεν 
ἅπαντα “ πολλὴ; δέ τις ἀχοσμία καὶ σύγχυσις αὐτῶν 
χατείληφε τὸ ἔθνος, ἅτε τῶν νόμων ἀμελουμένων παρ᾽ 
αὐτοῖς τῶν θείων " ἔνιοι γὰρ τῶν ὑποδεεστέρων πρὸς 
τοὺς ἀρχιερέας καὶ ἡγουμένους τοῦ λαοῦ παντὸς, μετὰ 
πολλῆς τε διέποντας αὐτὸν τῆς ἀχριδείας, kx τοῦ 
πρὸς τὸ χεῖρον ῥέπειν, αὐτοὶ διηνέχθησαν ὡς εἰχὸς, 
χαὶ μηδὲν xax' αὐτῶν ἰσχύσαντες, διὰ τὴν παρὰ τῷ 
434) δόξαν τῶν ἀνδρῶν, ἐπὶ τοὺς βασιλέας ἐληλύθασι 
-οὺς ix τῆς Μαχεδονιχῆῇς διαδοχῆς τῶν χατὰ τὴν 
Συρίαν χρατοῦντας μερῶν, καὶ παρεσχεύασαν μὲν ἐν 
χινδύνοις τοὺς ἠγουμένους αὐτῶν γενέσθαι, ἄνδρας 
"ομίμως τε ἱερατεύοντας xai δοχίμως " μεθίστατο δὲ 
τὸ τῆς ἀρχιερωσύνης εἰς ἑτέρους παρὰ τὴν τῶν θείων 
νόμων ἀχολουθέαν, κατὰ τὸ τοῖς βασιλεῦσι δοχοῦν " 
οἷ μονονουχὶ πωλοῦντες τὸ ἔθνος τοῖς βασιλεῦσι, χαὶ 
χρτιμάτων παρὰ τὸ δέον τὴν προστασίαν ὠνούμενοι 
τοῦ λαοῦ, πλεῖστα μὲν ὅσα διεπράττοντο χαχὰ, ἐν 
ἀχοσμέᾳ δὲ xai συγχύσει καθίστων ἅπαντα τὸν λαόν " 
x3 χκατελέλυτο μὲν χαθάπαξ ἡ τῶν νόμων ἀχρίδεια, 
ἀντεισήγετο δὲ ἀταξία τε xal τὸ πρὸς τοὐναντίον τοῖς 
θείοις νόμοις ἅπαντα γίγνεσθαι - ὑπὲρ δὴ τούτων 
ἀπάντων μυρίοις μὲν ὅσοις περιεδλήθησαν τοῖς xa- 
ποῖς Ἰουδαῖοι" τῶν Μαχχαδαίων δὲ ix τοῦ μὴ φέρειν 
τὴν περὶ τὰ θεῖα πλημμέχειαν, μηδὲ ἀνεχτὸν ἡγεῖ- 
σθαι ἡσυχάζειν, (p. 509) οὕτω μὲν παραδαινομένων 
τῶν νόμων θείων, τοσαύτης δὲ ἀσεδείας ἀντεισαχθεί- 
σὴς τε καὶ πολιτευομένης, ἐν αὐτοῖς τὸν πρὸς τοὺς 
Μαχεδονικῆς διαδοχῆς βασιλέας πόλεμον ἀναδεξαμέ- 
γων. οὐχ ὀλίγοι τινὲς τῶν εἰς τὸ ἔθνος τελούντων τὴν 
ἐχεένων ζηλώσαντες γνώμην ἐχοινώνησαν τοῦ προῤ- 
ὑπθέντος πολέμου " καὶ γέγονε μὲν περί τε τὴν πόλιν 
χαὶ τὸν ναὸν τοῦ θεοῦ, καὶ πᾶν δὴ τὸ ἔθνος συντόμως 
ε:ξεῖν μυρία ὅτα παρὰ τῶν Μαχεδόνων χαχὰ, ἃ μηδὲ 
ῥάδιον εἰπεῖν" ἐδέξατο δὲ ταῦτα διόρθωσιν, ὀπηνίχα 
Ci; τῇ γνώμῃ τῶν περὶ τὸν Μαχχαδαῖον ἀρεσθεὶς, 
πταρέαπχεν αὑτοῖς τὴν οἰχείαν ῥοπήν ὥστε παρὰ 
πᾶσαν ἐλπίδα χεχρατηχότας ἐχείνους τῶν βασιλέων, 
' 

xafeee γε εὐαριθμήτους ὄντας xal πρὸς πολλὴν 
δύναμεν μαχομένους, δυνηθῆναι τὴν πρέπουσαν εὖχο- 

αμίαν ἀτοδηῦναι τῷ ἔθνει. ᾿Αναγχαιότατα δὶ xol τού- 


pace qua diu fruiti erant, et inde animo mutato ad 
vitium deflexerant, in contrarium eis cuncta cesse- 
runt; multaque perturbatio et confusio gentem 
ipsorum occupavit, divinis nimirum legibus apud 
eos neglectis. Nonnulli enim bumilioris conditionis 
homines, adversus pontifices et populi universi 
duces, quem omni cum diligentia administrabant, 
propter suam pravam agendi rationem ininiicitias 
susceperunt, ut pronum factu erat; quibus cum 
prevalere non possent, propter virorum illorum 
apud populum majestatem, ad reges profecti sunt, 
qui ex Macedonica successione Syrie provinciis 
imperabant; et pericula conflarunt principibus 
suis, qui probe legitimeque sacerdotium gerebant ; 
ita ut pontificatus ad alios homines transferretur 
preter legum divinarum ordinem, pro regum libito. 
lili videlicet gentem suam propemodum regibus 
vendiderunt, et pecunia preter fas emerunt populi 
dominatum, et plurima mala invexerunt, populum- 
que universum in perturbationem et confusionem 
copjecerunt. 8449 Tunc omnino desiit legum obser- 
vapntia, successit autem iniquitas, οἱ ut contraria 
legibus divinis cuncta fierent. Jam ob hec omnia, 
innumeris malis Judaei correpti fuerunt. Tunc 
Macbabzi non ferentes illatam religioni offensam, 
neque sibi quiescendum putantes divinis legibus 
tantopere violatis, tantaque invecta ac dominante 
impietate, in se bellum adversus Macedonice suc- 


C cessionis reges receperunt, et haud pauci de geute 


sententiam eorum aemulantes, prziedictum bellum 
participarunt. Hiuc urbi et Dei templo,et universas, 
ut uno verbo dicam, genti mala innumera a Mace- 
donibus illata fuerunt, quas dici facile nequeunt. 
Sed enim his remedium adfuit, cum Deus Macha- 
bzoruwm proposito delectatus, suum illis adjunxit 
auxilium ; ita ut preter omnem spem superatis 
regibus, quanquam pauci numero adversus magnum 
exercitum decertantes, decentem ordinem populo 
restituere potuerint. Apprime igitur necessariam 
rerum harum nactus propheta a divina revelatione 
cognitionem, przedicit populo futura; scriptamnque 
horum ad posteros transmittit notitiam insequentibus 
ita loquens. Sic autem incipit: 


τῶν th» γνῶσιν δεξάμενος ὁ προφήτης ἐξ ἀποχαλύψεως θεία:, μηνύει τε τῷ λαῷ τὰ ἐσόμενα * xaX ἔγγραφον αὖ» 
τῶν εἰς τοὺς ἑξῆς παραπέμπει τὴν γνῶσιν Ev τοῖς καθεξῆς τοῖς περὶ τούτων χρώμενος λόγοις. Ἄρχεται δὲ οὕτως" 
Σείχ δ᾽, ε΄. — « Τάδε λέγει Κύριος παντοχράτωρ, D — Vens. 4, 5. — «Hxc ait Dominus omnipotens : 


βοίμαινε tà πρόδατα τῆς σφαγῆς.» !Εθος τῇ θείᾳ 
Γραφῇ πολλάχις προσταχτιχῷ σχήματι μηνύειν τὸ 
μέλον, οἷόν ἔστι τὸ, ε«Χαΐρε σφόδρα, θύγατερ Σιών"» 
τοῖτοι γε οὐδὲ ἐν ἐπιτάγματι χεῖται τὸ χαίρειν, ἐπεὶ 
μὴτε παρόντων τῶν ἡδέων δυνατὸν μὴ χαίρειν, χαί- 
βειν τε οὐκ ἕνεστιν ἀπόντων τῶν ἡδέων" ἀλλὰ μηνύ- 
$21 βουλομένη τὴν προσεσομένην αὐτοῖς ἡδονὴν Ex 
-ἧς τοῦ Ζοροδάδελ ἡγεμονίας, προσταχτιχῶς τοῦ λό- 
ve» πεποίηται τὴν ἀρχήν. (p. 910) Καὶ μετὰ βραχέα" 
« Αἰτεῖτε παρὰ Κυρίου ὑετὸν χαθ᾽ ὥραν πρώϊμον καὶ 
δυιμον" ν 5165 μὲν ὄντος ὡς οὐχ ἄν τις ἐν χρείᾳ 
"" περχρίποι τὸ αἰτεῖν, εἴπερ οὖν ὅτ' δοθήσεται 


Pasce oves occisionis. » Mos est divinze Scriptur:e 
sepe modo imperativo futurum denotare, veluti est 
illud :«Lztare vehementer, filia Sionis. » Atqui lae 
titia imperari nequit ; nam neque latari non pos- 
sumus si jucunda adsint; neque vicissim laztari 
possumus si absint jucunda. Verum Scriptura 
signiüicare volens futurum Israelitarunr gaudium ex 
Zorobabelis principatu, lmperative facit dicendi 
initium. Et paulo post: « Petite a Domino pluviam 
tempestivam, matutinam et serotinam. » Atqui per- 
spicuum erat fore ut nemo pluvia indigens 3443 
postulare omitteret, si cerle se impetraturum sciret, 


5I 


THEOCORI MOPSUESTENI 


$2 


Sed tamen dicere volens copiose illis ac tempestive A πάντως zlós(m " ἀλλ᾽ ὅπως βουλόμενος εἰπεῖν ὅτι, 


pluviam Deum concessurum, imperativo modo pra- 
dictionem futuri facit. Eadem ratione nunc quoque, 
eventura populo mala imperativo modo vaticinatur, 
dicens videlicet : Hzc ἃ me populo evenient, quem- 
admodum nuper dixi; ct tantis populus fruetur 
bonis, et Hierusalem copiis diffluct, οἱ hostibus 
superiores evadent, ex quibus multas sibi colligent 
opes. Veruintanien quia non recte felicitate utentur, 
et ad pejus spectabunt, sub pastoribus futuri sunt 
talibus, a quibus ovium instar ad ccedem agentur. 
Sicuti est apud beatum Davidem : « JEstimati sumus 
sicut oves occisionis '*:3quod de iisdem Judzis 
dictum fuit. Significat autem nulla cos Dci cura 
dignos futuros, sed omnia mala passuros, tauquain 
czedi tantummodo addictos. Reique modum dicens: 
«Quas(oves), inquit, possessores sui jugulabant, et 
non eos penitebat.:Judzorum videlicet reges do- 
mini, haud tanquam rei sux parcebant, sed eos 
quasi hostes inclementer interflciebant. Id enim 
valet: Et non ponitebat. « Et qui vendebant eos 
dicebant: Benedictus Dominus, quia divites facti 
sumus. » Qui tradiderant regibus gentem, οἱ pecu- 
niam inde conflaverant, tantum aberant ut talem 
tantamque avaritiam sibi ignominixw ascriberent, 
ut ob hujusmodi opes gratias Deo agendas putarent. 
« Et carum pastores nullum erga eas patiebantur 
alfeetum. » Traditi ad regendum fuerunt viris, qui 
nullam eis misericordiam exhibere volebant, 


Vens. 6. — «Ideo non parcam ulterius terre in- 
colis, dicit Dominus.» Propterea hos deseram, 
nullaque mea providentia dignabor. « Et ecce trado 
homines, unumquemque in manum proximi sui, 
et in manus regis sui, et concident in terra Cha- 
naan.» Sinam illos pati gravissima tum a scelestig 
inter suos, tum a regibus bello eos appetentibus, 
3A quandoquidem semetipsos, per haec que 
agunt, dignos talia pati efficiunt. Sic omnes prope- 
modum Judze incole interficientur. Sic enim sonant 
verba: «Concident terram ;»nullo a me praestito 
iis auxilio quo se hostium dominatui subtraherent. 


Ducainque eos ad cedem, cui ab operibus propriis: 


addicti fuerunt, et quidem ut par est ante oculos 
Chananzorum. Nam verba: «lascam oves occisio- 
nis, » ponuntur pro, ducam eas ad occisionem, non 
quod ipse occidam, sed quia permitto. Namque et 
hoc positum est in divin: Scripture more, ut per- 
missionem divinam tanquam rem actam dicat. Velut 
illud: «Declinasti semitas nostras a via tua ?!:) 
non quod Deus eas declinavisset, sed quia siverat 
ipsos iis passionibus corripi, qu: a recto officio 
cosdem deflectere idonex erant.«ln terra vcro 
Chanaan, »id est in conspectu alienigenarum. Mo- 
lestius enim accidebat, illos qui veterem Judaeorum 


" Psal, xti, 22. 7! Ibid. 19. 


'AgÜ0óvo; Oulu. xa xa ὥραν τὸν ὑξτὸν παρέξει 
Θεὸς, ἐν σχήματι προπταχτιχῷ τὴν μένυσιν πεποίγ. 
ται τοῦ ἐσομένου, Τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον χἄνταῦθα τὰ 
περὶ τὸν λαὸν ἐσόμενα χαχὰ προσταχτιχῷ oytuzu 
προλέγει, τοιοῦτό τι λέγων, ὅτι Τὰ μὲν παρ᾽ ἐμοῦ 
περὶ τὸν λαὸν ἕασται οἷάπερ ἔφθην εἰπών " xal τοσοῦ» 
των μὲν ἀπολαύσει τὸ ἔθνος ἀγαθῶν, ἐν τοσαύτῃ δὲ 
γενήσεται ἡ Ἱερουσαλὴμ εὐθηνίξ, χαταχρατῇ σουσί 
τε τῶν πολεμίων, ἀφ᾽ ὧν Gh xai πολὺν ἀθροίσουσι 
πλοῦτον " οὐχ εἰς δέον δὲ τῇ εὐπραγίᾳ" χοησάμεναι, 
xa δὴ πρὺς τὸ χεῖρον ἰδόντες, ὑπὸ ποιμένας ἔτονται 
τοιούτους ὥστε δίχτν προδάτων ἄγεσθαι ὑπ᾽ αὑτὰ; 
εἰς σφαγὴν ἐχχειμένων οἷόν ἔστι χαὶ παρὰ τῷ με- 
χαρίῳ Δαυϊὸ τὸ, « Ἐλογίσθῦημεν ὡς πρόθατα cya- 
Yf5e.» περὶ τῶν αὐτῶν εἰρημένον. Βούλεται δὲ εἰ- 
πεῖν, ὅτι Οὐδεμιᾶς ἀξιωθήσονται ἐπιμελείας, πάντα 
δὲ πείσονται ὡς εἰς τὸ σφάττεσθαι μόνον ἐχδεδομένοι. 
Καὶ τὸν τρόπον λέγων «(Ὁ οἱ χτησάμενοι κατέσφα- 
Cov, xaX οὐ μετεμέλοντο. ν» Οἱ μὲν γὰρ χρατοῦντες 
αὐτῶν βασιλεῖς oby ὡς ἰδίων ἐπεμελοῦντο χτημάτων, 
ὡς δὲ πολεμίους ἀνήρουν ἀνηλεῶς " τοῦτο γὰρ δηλεῖ 
τὸ, οὐ μετεμέλοντο. « Καὶ οἱ πωλοῦντες αὐτὰ ἔλεγον, 
Εὐλογητὸς Κύριος, καὶ πεπλουτέχαμεν. » Ot δὲ ἀπο" 
διδόμενοι τοῖς βασιλεῦσι τὸ ἔθνος, καὶ πόρους Ex τούς 
τοῦ συλλέγοντες, τοσοῦτον ἀπεῖχον τοῦ αἰσχύνεσθαι 
ἐπὶ τῇ τοσαύτῃ πλεονεξίᾳ, (p. 511) ὥστε xal εὐχε- 
ριστίας ἄξιον ἡγεῖσθαι τὴν τοιαύτην εὐπορίαν. ε Καὶ 
οἱ ποιμένες αὐτῶν οὐχ ἔπασχον οὐδὲν ἐπ᾽ αὐτοῖς.» 
Ἐπιστεύοντο δὲ αὐτῶν xal τὴν ἐπιστασέαν ἄνδρες 
οὐδένα ἕλεον αὐτῶν ποιεῖσθαι ἐθέλοντες. 
τίχ. ς΄. — εΔιὰ τοῦτο o2 φείσομαι οὐχέτι ἐπὶ 
τοὺς χατοιχοῦντας τὴν γῆν, λέγει Κύριος. ». Ὑπὲρ 
τούτων αὐτοὺς ἀφήσω, μηδεμιᾶς ἀξιῶν προνοίας τῆς 
παρ᾽ ἐμοῦ «Kat ἰδοὺ ἐγὼ ἀποδίδωμι τοὺς ἀνθρώπους 
ἕκαστον εἰς τὰς χεῖρας τοῦ πλησίον αὐτοῦ, καὶ εἰς 
χεῖρας βασιλέως αὐτοῦ " xal χαταχόψουσιν εἰς τὴν 
γῆν Χαναάν. » Καταλιμπάνω δὲ αὐτοὺς πάσχοντας 
τὰ ἀνήχεστα παρά τε τῶν ἐν τοῖς οἰχείοις μοχϑῆ- 
ρῶν, καὶ παρὰ τῶν βασιλέων ἐπιστρατευόντων al- 
τοῖς, ἐπειδήπερ ἑαυτοὺς ἐξ ὧν πράττουσι, τούτων. 
ἀξίους ἐργάζονται * οὕτω τε πάντες μὲν ἀναιρεϑῆ» 
σονται μιχροῦ οἱ τὴν Ἰουδαίαν οἰχοῦντες " τοῦτο γὰρ 
λέγει, «Καταχόψουσι τὴν γῆν,» οὐδεμιᾶς αὑτοῖς περ 
ἐμοῦ βοηθείας παρεχομένης εἰς τὸ τῆς τῶν ἐναντίων 
ἐπιχρατείας ἀπαλλαγῆναι" ἄξω δὲ τοὺς πρὸς ew 
σφαγὴν Ex τῶν οἰχείων ἔργων ἐχχειμένους, ὡς εἴ 
ἄγεσθαι τοὺς τοιούτους ἐπ᾽ ὄψεσι τῶν Χαναναῖν" 
πὸ γὰρ, «Ποιμανῶ τὰ πρόθατα τῆς σφαγῆς, εἶνα εἶπῷ, 
ὅτι Ἐπὶ τὴν σφαγὴν αὐτοὺς ἄξω, οὐχ ὡς αὐτὸς 
ποιῶν, ἀλλὰ τῷ ἀφιέναι - ἐπεὶ xal τοῦτο ἔθος τῇ 
θείᾳ Γραφῇ τὸ τὴν συγχώρησιν τὴν θείαν ὡς πρᾶγμϑ 
λέγειν " (p. 519) οἷόν ἐστι τὸ, ε Ἐξέχλινας τὰς τρίδους 
ἡμῶν ἀπὸ τῇς ὁδοῦ σου" » οὐχ ὅτι Θεὸς ἐξέχλινεν, ἀλλ' 
τι συνεχώρτσε παθεῖν ἅπερ αὐτοὺς ἐχτρέψαι τοῦ 
προοήχοντος ἣν ἱκανά. Τὸ δὲ, «Εἰς τὴν γῆν Χαναὰν," 






COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. XI. 


574 


(A ὄψεσι τῶν “ἀλλοτρίων " βαρύτερον γὰρ A felicitatem conspexerant, nunc subito videre hos 


ue τὴν παλαιὰν αὑτῶν εὐπραγίαν εἰδότας, 
&iv ἐν τοιούτοις ἐξεταζομένους χαχοῖς. 
᾿ η΄. -- «Καὶ λήψομαι ἐμαυτῷ δύο ῥάδδους, 
ἐχάλεσα χάλλος, xai τὴν δευτέραν ἐπεχά- 
νισμα xai ποιμανῶ τὰ πρόθδατα. » “ἃς δέ- 
τοῖς, φησὶν, εἰς ἡγεμονίαν συντελούσας 
ἀσιλείαν τε xai ἱερωσύνην, αἷς δὴ μάλιστα 
αἰ τε αὐτοὺ: xal συγχρατεῖσθαι πρὸς τὸ 
ἷν, ταύτας, ἐπειδὴ μοχθηροὶ τὸν τρόπον γε- 
ἀφελὼν ἐξ αὐτῶν, ἡγήσομαι αὐτῶν ἐπὶ τι- 
ἱπόν᾽ ὃ γὰρ εἶπεν ἀνωτέρω, « Ποιμανῶ τὰ 
τῆς σφαγῆς, » τοῦτο πάλιν ἐνταῦθα δευτε- 
; «Kal ποιμαινῶ τὰ πρόθατα. Καὶ ἐξαρῶ 
€ ποιμένας ἐν μηνὶ ἑνί. ν» Οὐδὲ ἐνταῦθα τὸ 
θμὸν βούλεται λέγειν, ἀλλ᾽ ἐπειδήπερ ἀπὸ 
U Ἰωσεδὲχ μέχρις ἐχείνων τῶν χαιρῶν ὑπὸ 
πν ἐποιμαίνοντο δοχίμοις, ἽΛπαντας, φησὶν, 
ς ἱερέα; τοὺς δοχίμους ὑφ᾽ ἑνὶ τῷ 
ὕσω, ὅτε δὴ πρὸς τὸ χεῖρον οὗτοι τραπέντες, 
ερείττονος ἱερωσύνης xal νομίμον, τὴν χεί- 
«αράνομον ἑαντοῖς ἐπιλέξονται. Εἰωθότως 
"ῃϑαίνοντα αὐτοῖς xaxk τῷ προσώπῳ τοῦ 
κᾶπτει, ὡς ἂν ἐν τιμωρίας εἴδει φαίνοιτο 
tel; περιγεγονότα τὰ χείρω. Οὕτω xal ὁ 
λέγει Παῦλος, (ρ. 515) ποτὲ μὲν, ε Παρ- 
ὑπτοὺς ὁ Θεὸς εἰς ἀδόχιμον νοῦν, » οὐχ ὡς τοῦ 
αδόντο:, ἀλλ᾽ ἐν τιμωρίας μέρει τιθεὶς, xal 
"να αἵρεσιν τῶν πρὸς τοῦτο νευόντων, ὡς ἂν 


τῶν ἀλλοτριουμένων μὲν τῆς θείας χηδε- ( 


ὕτω δὲ ἀμεταμέλητον τὴν ἐν τῷ χείρονι 
ων ῥοπήν. Κἀνταῦθα οὖν τοῦτό φησιν, ὅτι, 
gi μὲν ὑφ᾽ ἑνί τινι χαιρῷ * τοῦτο γὰρ λέγει 
ιηνὶ ἑνὶ ἡ τῶν πάλαι xaÀo; ποιμαινόντων 
κεστασία * ἔπονται δὲ ὑπό τινας μοχθηροὺς 
νόμως τῇ προστασίᾳ ταύτῃ χεχρημένους. 
γυνθήσεται fj ψυχὴ μου ἐπ᾽ αὐτούς.» Ὅθεν 
nz μέγιστον xav αὐτῶν ἀναδέχομαι τὸ 
ὧν αὑτοὺς ἀντὶ τοιούτων τοιαῦτα ἐλομένους, 
ἐχδεδλιχότας μὲν» τὰ χρείττω, ἑλομένους 
pe. Καὶ δειχνὺς ὅτι διχαίαν αὐτοῖς ταύτην 
κὴν τιμωρίαν, ἀνθ᾽ ὧν αὐτοὶ γεγόνασιν ol- 
ληρίς χαχοί. « Καὶ γὰρ αἱ ψυχαὶ αὑτῶν 
ἢ ἐπ᾽ ἐμέ. » Τοιαύτῃ γὰρ, φησὶν, ἐχρησάμην 


tot malis exercitos. 


VrRs. 7, 8. — : Εἰ sumam mihi duas virgas, 
unam appellavi decorem, et alteram funiculum, et 
pascam oves. » Quas dedi eis regimini aptas digni- 
tates, regnum ac sacerdotium, quibus potissimum 
ornari eos atque ad rectum morem conformari 
oportebat, has ego postquam pravo more 6.86 c«c- 
perunt jisdem eripiens, ducam eos deinceps ad 
supplicium, Nam quod superius dixit, «Pascam 
oves occisionis ; » nunc iterum ait : «Pasco oves. Et 
auferam tres pastores in mense uno. » Ne hoc loco 
quidem vocabulum «tres? significat numerum; sed 
quia abs Jesu Josedeci usque ad illa tempora a pon- 
tificibus probis recti fuerunt, Omnes, inquit, probos 
illos pontifices uno tempore desinere faciam, quo 
videlicet isti ad deterius conversi, pro meliore 
legitimoque sacerdotio, deterius οἱ illegitimum 
malent. More enim solemni 345 suo, qux Judzis 
eveniebant, in Dei personam confert, ut sub poene 
specie appareant omnes quz illis contingunt cala- 
mitates. Sic etiam beatus Paulus modo ait: « Tra- 
didit illos Deus passionibus ignominiz"*!;» modo 
autem : « Tradidit illos Deus reprobo sensui '5;» 
non quod Deus reapse tradiderit, verum id pena 
loco ponit, propteft pejorem electionem illorum qui 
ad vitium spectabant ; quasi ii a divina tutela alieni 
essent, quoniam adeo contumacem a4 vitium ce- 
perant inclinationem. Hoc igitur etiam loco ait fore, 
ut ea rerum conditio uno quodammodo tempore 
desinat. Sic enim intelligenda sunt verba : Mense 
ἀπο desinet bonorum apud eos pastorum dignitas ; 
et quibusdam subjicientur improbis, qui illegitime 
sacrum hunc magistratum tenebunt. « Et zgre ferc? 
illos anima mea. » Hinc ego maximo eos odio pro- 
sequar, videns eos talia prz talibus malentes, atque 
ita dimisso melioris rei studio, pejora sequi. Mox- 
que ostendit se justam illis adduxisse poenam, 
propterea quod ipsi spontanea malitia improbi 
evaserant. «Siquidem anima eorum rugiebant contra 
me.» Hoc, inquam, animo fui adversus illos, quia εἰ 
illi ferarum instar contra me furorem suum ex- 
prompserunt: nam quidquid contra probos sacer- 


ερὶ αὐτοὺς, ἐπειδὴ χἀχεῖνοι δίχην θηρίων D dotes egerunt, adversus me manifeste ausi sunt. 


. hy θυμὸν αὐτῶν ἐξέτειναν " ἐπειδὴ ἅπερ 
οκίμους ἔπραττον ἱερέας, εἰς ἐμὲ προδήλως 
οἷόν ἐστι τὸ πρὸς τὸν Σαμουὴλ, « Οὐ σὲ 
ezatv, ἀλλ᾽ ἐμέ.» 
'y C. — ε Καὶ εἶπον, Οὐ ποιμανῶ ὑμᾶς. » 
" τοῦ τε ποιμαίνειν αὑτοὺς ἀπέστην xal τοῦ 
Ιήχουσαν αὐτῶν ἐπιμέλειαν ὡς προδάτων 
ποιεῖσθαι. “δειξε δὲ ὅτι ἐν τοῖς ἀνωτέροις 
xw) » ἐπὶ τοῦ, Παραδώτω τῇ τιμωρίᾳ, λέγει. 
Ἕνταῦθα γοῦν σαφῶς τέθειχεν, τὸ « οὐ ποι- 
$ μετ᾽ ἐπιμελείας ποιμαίνειν σημαίνων, χαὶ 
Ιν αὐτοῖς οὐχ ἔξε: τὴν θεραπείαν. Ἑπάγει 


135,96. 1) Ibid. 28. "' 1 Reg. vins, 7. 


Velut illud ad Samuelem: «Hon te spreverunt, 
sed me 7". » 


^  Vgns. 9, 10. — «Εἰ dixi: Non pascam vos.» 


Abhinc ego desivi ἃ pascendo vos, «οἱ congruam 
curam quasi ovibus propriis impertiendo. Demon- 
stravit insuper vocabulum, «pascam,» in superiori- 
bus dictum fuisse pro, supplicio tradam. Nunc 
vero manifeste posuit dictionem, «Non pascam, »si- 
gnificans regimen cum diligentia, et quod hoc illis 
non exhibebit officium. Addit ergo: « Quod moritur, 


* 


515 


THEODORI MOPSUESTENI 


576 


moriatur; et quod delicit, deficiat ; 9/5 et qui A γοῦν’ « Tb ἀποθνῆσχον ἀποθνησχέτω, xaX τὸ ἐχλεῖτην 


reliqui fuerint comedant unusquisque carnes pro- 
ximi sui.» Sinam, inquit, unumquemque ex pro- 
pria malitia percipere punitionem, invicem consu- 
mentibus per contentiones, dimicationes, et insi- 
diarum structuram. «Et sumam virgam meam 
pulchram, οἱ projiciam eam ob dispergendum 
Lestamentum meum, quod statueram cum omnihus 
terr? populis.» Auferam probatissimum et opti- 
niin sacerdotium, humi jam prostratum ab iis qui 
oppugnaverant illud: quin et extraneos ab eo ab- 
a'icnabo. Nam extranei qui multo antea cum studio 
ad templum meum confluebant ob rituum reveren- 
tiam qui illic legitime perficiebantur, ipsi quoque 
a priore consuetudine recedent propter regnantem 
illic confusionem ac perturbationem, a solito tem- 
pli accessu. deterriti. IHloc enim significant verba, 
«dispergere testamentum meum, quod statueram 
«uui omnibus terra populis, »Oicit nimirnm : Curabo 
u! desinat, quod ab extraneis etiam antea flebat ; 
proprie scilicet persone accommodans, quod ex 
aliorum malitia contingebat. Quamobrem ire, ut 
summatim dicam, pessima signa apparebunt. 


Vess. 11, 12. — «Et fiet dispersio in die illa, et 
cognoscent Chananzi oves quz me observant, quia 
sermo Domini est.» Tunc, inquit, desinet adver- 
sariorum erga templum meum obsequium, dissoluto 
sic foedere quod cum illis pepigeram : notique fient 
etiam extraneis quinam vere mei sint, et voluntatis 
mes observandz- satis solliciti: et quod divinum 


decretu:m improbis mala immittit; virlutis vero 


studiosis, licet paucis, curam multam impendit ; ul 
vere appareat meam ipsis amicitiam lucro esse ; 
quatenus tantaur mei providentiam sortiuntur, ul 
a.lversariis multis atque potentibus facile potiantur. 
l'einde ut ostendat egregios suorum mores, de 
Machab:eis scilicet loquens, qui pro gente et pro 
divinis legibus bellum contra Macedonum 347 
reges gesserunt, addit: «Et dicam eis: Si bonum 
est in conspectu vestro, date mercedem mean, aut 
renuite. » Tantopere, inquit, probi erunt erga tne 
firnmmique, ut ego fiducialiter eis dicere queam : Si 


ἐχλιπέτω, xol τὰ κατάλοιπα χατεσθιέτω ἕχαστος τὰς 
σάρχας τοῦ πλησίον αὐτοῦ. » ᾿Αφίημι δὲ, φησὶν, Exa- 
στον ἐχ τῆς ἑαυτοῦ χαχίας δέχεσθαι τὴν τιμιυρίαν, 
αὐτῶν ἀλλήλους ἀναλισχόντων, ταῖς vs ἔρισι χαὶ ταῖς 
μάχαις xa τῇ τῆς ἐπιδουλῖς ἐμμελείᾳ.. « Καὶ λῆ- 
ψομαι τὴν ῥάθδων μου τὴν χαλὴν καὶ ἀποῤῥίψω αὐτὴν 
τοῦ διασχεδάσαι τὴν διαθήχην μου, ἣν διεθέμην πρὸς 
πάντας τοὺς λαοὺς τῆς γῆς. 9» ᾿Αφελῶ δὴ τὴν δοχ'- 
μωτάτην χαὶ ἀρίστην ἱερωσύνην, χαὶ yapal που χει» 
μένην ὑπὸ τῶν χαταθαλόντων αὐτὴν, ἀφ᾽ ἧς μετα» 
στήσω χαὶ τὰ τῶν ἐχτὸς τοῦ ἔθνους πρὸς τοὐναντίον, 
Ol γὰρ Ex τῶν ἀλλοτρίων μετὰ πολλῆς πρότερον τῆς 
προθυμίας ἐπὶ τὸν ναὸν χατατρέχοντες τὸν iyi, 
αἰδοῖ τῶν αὐτόθι νομέμως ἐχτελουμένων, ἀποστῆσον- 


Β ται χαὶ οὗτο: ταῦτα αὐτὰ ποιεῖν ὑπὸ τῆς κρατούσης 


τὰ αὐτόθι συγχύσεώς τε xal ἀχοσμίας, ἀνιέναι συν» 
ἐθω; εἰς «bv ναὺν χωλυόμενοι. Τοῦτο οὖν λέγει, « Διά» 
σχεδάσαι τὴν δδιαθέχην μον, ἣν διεθέμην πρὸς πάντας 
τοὺς λαοὺς τῆς γῆς" » ἵνα εἴπῃ, ὅτι Παύσω τοῦτο 
γινόμενον, ὃ xaX παρὰ τῶν ἀλλοτρίων ἐγίγνετο Ἐρόν 
τερον " τῷ οἰχείῳ προσώπῳ πάλιν περιτιθεὶς τὸ ix 
τῆς ἑτέρων συμδαῖνον καχίας ᾿ ὥστε ὀργῆς αὐτοὺς, 
συντόμως εἰπεῖν, ἅπαντα τὰ χείρω φαίνεσθα! qa. 
μεῖα. . . 

Στίχ. ta', ιβ΄. — « Καὶ διασχεδασθήσεται ἐν τ 
ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, (p. 515) καὶ γνώτονται οἱ Χαναναῖοι τὰ 
πρόδατα τὰ φυλασσπόμενά με, διότι ὁ λόγος Κυρίο 
ἐστί, » Τότε, φησὶ, παύσεται μὲν ἡ παρὰ τῶν ἕναν» 
τίων εἰς τὸν ναὸν χρνομένη θεραπεία, συγχκαταλυομέ» 
γης ὡς εἰχὸς τούτῳ τῆς διαθήχης ἣν πρὸς αὐτοὺς ἐθέ. 
μὴν ἔσονται δὲ γνώριμοι xal τοῖς ἀλλοξρίοις οἱ ὄντως 
ἐμοὶ, χαὶ πολλὴν τῆς τῶν ἐμοὶ δοχούντων φυλαχῆς 
ἔχοντες τὴν φροντίδα" xal ὅτι ὄρος τίς ἐστὶ θεῖος ὁ 
τοὺς μὲν μοχθηροὺς ἐχδοὺς τοῖς χείροσι, τῶν δὲ τὸ 
δέον ζητουμένων χαὶ ὀλίγων ὄντιυν οὔτω πολ 
ποιούμενος τῆς ἐμῆς οἰχειότητος αὑτῶν γίνεσθαι δή» 
λον ἐξ ὧν τοσαύτης ἀξιοῦνται τῆς παρ᾽ ἐμοῦ πρὸ» 
νοίας, ὡς χαὶ τῶν ἐναντίων πολλῶν τε ὄντων καὶ 
δυνατῶν ῥᾳδίως κρατεῖν. Εἶτα βουλόμενος δεῖξαι φὸ 
δόχιμον τοῦ τρόπου τῶν οἰχείων, λέγει δὲ τοὺς περὶ 
τῶν Μαχχαθαίων, οἱ τὸν ὑπὲρ τοῦ ἔθνους καὶ τῶν 
νόμων τῶν θείων πόλεμον πρὸς τοὺς τῶν Ἀξαχεδόνων 
εἵλοντο βασιλέας, ἐπάγει" «€ Καὶ ἐρῶ πρὸς αὐτούς" 


vobis placet mihi esse subjectis, et me: subesse ἢ El χαλὸν ἐνώπιον ὑμῶν ἔστι, δότε τὸν μισθόν μον, 


potestati, utique prebete mihi benevolentiz obe- 
dientieque vestrz remunerationem. Quod si mole- 
stum vobis est, ob vestrum erga me obsequium tot 
mala experiri, quot nunc ab hostibus perferre 
cogimini, publicam a. dominatu meo facite aposta- 
siam, Namque id simile est. Domini ad discipulos 
dicto: «Num vos quoque vultis abire 157» quod 
sane haud eos avcrtendi causa ἃ consortio aiebat, 
sed ut lioc dicto firmiores efliceret. Pari modo nunc 
dici, se fiducialiter hanc illis optionem offerre ; 
probe sciens fore ut malint inolesta perpeti, quam 
meliore sorte frucntes extra meum dominatum fleri. 


"7 joan. vn, 68. 


ἣ ἀπείπασθςε. » Οὕτω γὰρ, φησὶν, ἔσονται δόχιμοι περὶ 
ἐμὲ xal βέδαιοι, ὥστε θαῤῥοῦντά με πρὸς αὐτοὺς 

λέγειν ὅτι, El μὲν ἀρεστὸν ὑμῖν τὸ ὑπ᾽ ἐμοὶ τε εἶναι Ὁ 
xat τῆς ἐπιστασίας ἀξιοῦσθαι τῆς ἐμῆς, καὶ δὴ καβ» 
ἐχετέ μοι τῆς εὐνοίας χαὶ τῆς ὑπαχοῆς τῆς ὑμετέρας 
τὸν μισθόν" εἰ ὃὲ βαρὺ τὸ πρὸς ἐμὲ νεύοντας τοσιύ» 
των πειρᾶσθαι χαχῶν, ὁπόσα πὲρ ὑπομένειν ἀναγ» 
χάξζεσθς νῦν παρὰ τῶν πολεμίων, φανερὰν τῆς ἐμῆς 
ἐπιστασίας ποιήσασθε τὴν παραίτησιν. (p. 546) 
Ὅμοιον γάρ ἐστι τῷ παρὰ τοῦ Κυρίου πρὸς τοὺς 
μαθητὰς εἰρημένῳ, « Μὴ καὶ ὑμεῖς θέλετε ὑπάγειν;» 
ὅπερ οὐχ ἀποτρέπων αὐτοὺς συνεῖναι λέγει, ἀλλὰ «τῇ 


COMMENTARIUS ΙΝ ZACHARLE CAP. XI. 


0 


leGavocépou, δειχνύς. Τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον A Subdit ergo. «Et statuerunt mercedem meam tri- 


ja λέγει, ὅτι Θαῤῥῶν αὐτοῖς προτείνω τοῦτο, 
ἐι δέξονται τὸ δι᾽ ἐμὲ πάσχειν χαχῶς, ἣ tv 
πὶ τῶν χρειττόνων εἶναι τῆς ἐπιστασίας ἕξω 
ντες τῆς ἐμῆς. Ἑπάγει τοίνυν " « Καὶ ἔσττη- 


ginta argenteos. » Ne hoc quidem loco dicit triginta 
quasi numerum, sed ut dicat : Multam mihi bene- 
volentiam rependerunt, suumque constanter bonum 
animi affectum demonstraverunt. 


μισθόν μου τριάχοντα ἀργυρίου. » Οὐχ ἀριθμὸν οὐδὲ ἐνταῦθα λέγων τὰ τριάκοντα, ἀλλ᾽ fva εἴπῃ 
Adj» μοι τὴν εὔνοιαν ἀπέδωχαν τὴν οἰχείαν, καὶ διέμειναν τὴν εὐγνωμοσύνην ἐπιδειχνύντες τὴν 


ἐγ -u^. --- Καὶ εἶπε Κύριος πρός ue: Κάθες 
εἰς τὸ χωνευτήριον, χαὶ σχέψαι εἰ δόχιμόν 
v τρόπον ἐδοχιμάσθην ὑπὲρ αὐτῶν" xai ἔλα- 
Exov:a ἀργυρίους, xaX ἐνέδαλον αὐτοὺς εἰς 
v Κυρίου εἰς τὸ χωνευτήριον. » Βούλεται δὲ 
ὅτι Ὥσπερ χωνείχ τινὶ τῷ πειρασμῷ τῶν 
ἱΞριδέδληχα αὐτῶν τὴν περὶ ἐμὲ προαίρεσιν, 
P ἰδεῖν εἰ οὕτως εἰσὶ δεδοχιμασ μένοι περὶ 
κερ ἐγὼ περὶ αὐτῶν, τουτέστιν, εἰ οὕτω βε- 
οὐυαι περὶ ἐμὲ τὴν εὔνοιαν, 0; ἐγὼ δὴ βεδαίαν 
ἣν ἐπιστασίαν παρέχω τὴν ἐμήν. Ἐμδέδληχκα 
ὑτοὺς εἰς τὸν oixov Κυρίου εἰς τὸ χωνευτή- 
κότω; τὸ « εἰς τὸν οἶχον » εἰπὼν, ὑπὲρ οὗ 
α τὸν ἀγῶνα ὑδριζομένον παρὰ τῶν πολε- 
γον, ἵνα εἴπῃ ὅτι xal διὰ τῆς χωνείας τῶν 
ἄγθησαν δόχιμοι. (p. 517) Εἶτα τὴν τῶν ol- 
ἵνειξν εἰρηχὼς, ἀποδίδωσι τοῖς προτέροις τὸ 
wei ἐπειδήπερ εἶπεν ἐν τοῖς ἀνωτέροις, ὅτι 
W τὴν ῥάδδον μου τὴν χαλὴν xal ἐπέῤῥιψα 
ἐπάγει᾽ « Καὶ ἀπέῤῥιψα τὴν ῥάδδον τὴν δευ- 
b σχοίνισμα, τοῦ διασχεδάσαι τὴν διαθήχην 


εκβ. 15-15.-- - Dixitque mihi Dominus : Pone eos 
in conflatorio, et vide num probatum sit, sicut ego 
probatus sum erga eos. Et accepi triginta argenteos, 
et injeci eos in domum Domini in conflaturium. » 
Dicere vult: Ego ceu conflatura quadam tentatione 
malorum exploravi illorum erga ime propositum, ut 
cognoscerem an ita sint erga me probati, quein- 
admodum ego illis ; id est, num adeo firmam mihi 
servent benevolentiam, ut ego iis constans prabeo 
patrocinium meum, Conjeci ergo eos in domnum 
Domini in conflatorium. Merito dixit cin domum Do- 
mini,»pro qua ab hostibus violata certamen omne 
susceperant. Ait nimirura illos in coyflatorio malo- 
rum 3/48 visos esse probatos. Jam postquam suo- 
rum benevolentiam commemoravit, reliqua verba 
ad priores, id est ad extraneos, refert. Et quia re- 
tro dixerat:eSumpsi virgam meam pulchrain, et eam 
projeci, »addit: «Et projeci virgam mcam alteram ; 
funiculum, ut dispergerem fedus meum cum Juda 
et cum lsraele. » Id est, Regnum et hujus bona iis 
eripui propter morum improbitatem. Pulchritudi- 


μέσον "loóba xai ἀνὰ μέσον Ἱσραήλ. » "Iva (; nem enim appellavit sacerdotium, quod decores 


; Ke τὴν βασιλείαν xol τὰ Ex ταύτης ἀγαθὰ 
) αὑτῶν διὰ τὴν μοχθηρίαν τοῦ τρόπου " χάλ- 
Ἰὰρ κέχληχε τὴν ἱερωσύνην, ὡς εὐπρεπεῖς 
ιους ἐργαζομένην Θεῷ " σχοίνισμα δὲ, τὴν 
& ὡς διαμετροῦσαν xal διορίζουσαν τοῖς 
b πρέπον. Οἷόν ἐστι τὸ λέγον, « Σοὶ δώσω 
(αναὰν σχοίνισμα χληρονομίας ὑμῶν, » ἀντὶ 
βακάπτης, δέδωχα εἰς χληρονομίαν, 
u^, τς΄. — Εἴτα xai δειχνὺς ὅτι ἐπὶ πλεῖστον 
€ στραφήσονται τοῖς χαχοῖς, ἐπάγει" ε Καὶ 
μος πρός με" "Ett λάδε σεαυτῷ σχεύη mot- 
πεμένος ἀπείρου" διότι ἰδοὺ ἐγὼ ἐξεγερῶ 
ἄπειρον ἐπὶ τὴν γῆν " τὸ ἐχλεῖπον οὐχ ἐπι- 
s καὶ τὸ ἐσχορπισμένον οὐ μὴ ζητήσῃ, xol 
ριμμένον o0 μὴ χατευθύνῃ " τὰ χρέα τῶν 
"πκατατάγεται, χαὶ τοὺς ἀστραγάλους αὐτῶν 
E. 5 Ἕνταῦθα πάλιν ἐν προστατιχῷ σχήματι 
rov λέγει. Ἐπιμένει γὰρ, φησὶν, dj περὶ 
kx τῶν καχῶς ποιμαινόντων ταλαιπωρία, οἵ 
κοῦνται τὴν ἱερωσύνην χαχῶς  σχεύη γὰρ 
à, ἀνήχοντα τῇ προδολῇ τῆς ἱερωσύνης ἔργα 
ιἢ ὧν ταύτην ἔθος ἐχτελεῖσθαι τὴν λειτουρ- 
πιλήψονται τοίνυν, (p. 518) φησὶ, τῆς lepo- 
νδρες οὐδεμίαν τοῦ πράγματος ἐμπειρίαν 
οὐδέ τι πράττειν τῶν δεόντων εἰδότες, ol 
᾿σ)ενηχὸς ἐπισχέπτονται, οὔτε τῶν ἀφιστα- 
ἴτησιν ποιοῦνται, θεραπείαν τε τοῖς χεχάχω- 


l. εἰν, 11. 


probatosque facit Deo homines: funiculum vero 
regnum, quod dimetitur definitque subditis equum 
jus. Veluti est illud: « Tibi dabo terram Chanaan 
funiculum hzreditatis vestrz'*;»pro, Terram Cha- 
naan, vobis distribuens atque abs qualibet regione 
disterminans, vobis possidendam dedi. 


τοῦ, Τὴν γῆν Χαναὰν ὑμῖν διελών τε xai ἀφορίσας 


νεβς. 15,16.— Postea ut ostendat diu illos in his 
fore malis, addit : « Dixitque mihi Dominus : Adliuc 
sume tibi vasa pastoralia pastoris imperiti. Quia 
ecce ego suscitabo pastorem imperitum super ter- 
ram: quod deficit non visitabit, οἱ dispersum non 
requiret, et confractum non sanabit: carnem electo- 
rum vorabit, et talos illorum subvertet. » Rursus 
hic imperativa figura rem futuram dicit. Perseverat, 
inquit, miseria populi, malorum pastorum carsa, 
qui malis artibus sacerdotium arripient. Nam vasa 
pastoralia, convenientia sacerdotali officio opera 
denotant, quibus solet liturgia peragi. Occupabunt 
itaque, ait, sacerdotium viri nullam rei peritiam 
habentes, bonum quodlibet facere ncscii ; qui neque 
infirmum visitabunt, neque absentes requirent, ne- 
que medelam zgris ullam afferen! : sed neque inco- 
lumium cura illis erit, ut in sua sanitate conser- 
ventur. Contra vero illorum qui meliorem frugem 
sectantur, carnes ipsas, si fleri potest, talosque 


5.9 


THEODOR! MOPSUESTENI 


comedunt, quomodolibet eos vexantss : et modo ip- A μένοις ἐπάγουσι» οὐδε μίαν * ἀλλ' οὐδὲ τῶν ὑγιῶν λό- 


sis, modo eorumdem bonis nocentes; quia malz 
vit» homines 949 hostili animo sunt erga virtutis 
amatores. Quibus gravi cum stomacho inclamat, 
Dci plurimam ob res actas indignationem declarans : 
«Oqui pascitis vana, qui derelinquitis oves ! Gladius 
super brachium ejus, et super oculum ejus dextrum. 
Drachium ejus dextrum arescens arefiet, et oculis 
ejus dexter exczecatus exczecabitur. » At enim haud 
impunita hzc, inquit, vobis erunt, qui pastorali offi- 
cio ad nequitiam utimini, et Dei populum occisioni 
contraditis. Namque in brachiis oculisque penas 
luetis, illis quidem prorsus enervatis, his vero ex- 
cxcatis. Dicere porro vult vires illorum omnes ἃ 
divina punitione deletum iri, necnon inspiciendi 
c:teros facultatem. llis subjungit : 


γὸς αὐτοῖς, ὅπως ἂν ἐπὶ τῆς οἰχείας μένοιεν εὑρω- 

τίας" τοὐναντίον μὲν οὖν τῶν πρὸς τὸ χρεῖττον 
ὁρώντων, χαὶ τὰς σάρχας εἰ οἷόν τε, xai τοὺς ἀστρα- 
Ὑάλους κατεσθίουσι, παντὶ τρόπῳ χαχῶς αὐτοὺς δια- 
τιθέντες xaY τὰ μὲν αὐτοῖς, τὰ δὲ τοῖς προσήχουσιν 
αὐτοῖς λυμαινόμενοι, ἐπειδὴ πρὸς τὸ χεῖρον ῥέῥέποντες 
αὐτοὶ πολεμίως ἔχουσι πρὸς τοὺς τοῦ δέοντος ἐρα» 
στάς * οἷς χαλῶς μετὰ ἀποδυσπιτήσεως ἐπάγει πολλῇς, 
ἐμφαίνων τὴν ἐπὶ τοῖς γινομένοις ἀγανάχτησιν τοῦ 
Θεοῦ πλείστην οὖσαν. « "ol ποιμαίνοντες τὰ μάταια, 
καὶ χαταλελοιπότες τὰ πρόδατα - μάχαιρα ἐπὶ τοῦ 
βραχίονος αὑτοῦ, xal ἐπὶ τὸν ὀφθαλμὸν αὐτοῦ τὸν 
δεξιόν * ὁ βραχίων αὐτοῦ ξηραινόμενος ξηρανθήσεται, 
χαὶ ὁ ὀφθαλμὸς αὐτοῦ ὁ δεξιὸς ἐχτυφλούμενος ἐκχτυ» 


B φλωθήσεται. » ᾿Αλλὰ γὰρ οὐχ ἀτιμώρητα ταῦτα ἔσεαι, 


φησὶν, ὑμῖν τοῖς ἐπὶ καχῷ τῇ ποιμασίᾳ χεχρημένοις, xal πρὸς σφαγὴν ἐχδεδωχόσι τοῦ Θεοῦ τὸν λαόν" εἰς 
(Xp τοὺς βραχίονας καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς δώσετε δίχην, τῶν μὲν μαραινομένων παντελῶς, τῶν δὲ ἐχτυφλοῦ- 
μένων βούλεται Bk εἰπεῖν ὅτι χαὶ ἡ ἰσχὺς αὑτῶν πᾶσα διὰ τῆς τιμωρίας ἀφαιρεθήσεται τῆς θείας, xal 


ἡ ἐξουσία τοῦ δοχεῖν ἐφορᾷν ἑτέροις. Τούτοις ἐπάγει" 


CAP. XII. 

VxBs. 1-5. — « Assumptio verbi Domini super Is- 
rael. Dicit Dominus qui extendit coelum, fundavitter- 
ram, et finxit spiritum hominisin eo.» ld est, Hec per 
revelationem a Deo mihi patefacta recito, qui crea. 
tor rerum omnium est, idemque hominem fecit,eique 
animam et ratiocinandi vim impertitus est. Quasi 
dicat Deug: ut voluit consensisse ut hzc fierent, 
qui utpote omnium Dominus concedit hominibus, 
cum ei libuerit, quod voluerint perficere. Quid ergo 
hic, quid, inquam, dicit? «En ego pono Hierusalem 
ut propylzea commovenda cunctis in circuitu popu- 
lis, et in Judza erit obsidio adversus Hierusalem. » 
Ego itaque, inquit, propter incolarum malitiam in- 
firmitati tradidi plurimz Hierusalem, ut cunctis vo- 
lentibus liceat ipsam aggredi et prout libuerit con- 
cutere ; unde etiam a Macedonibus regibus coortum 
350 est bellum. « Et erit die illa ponam Hierusa- 
Jem lapidem conculcatum ab omnibus gentibus. Qui- 
cunque conculcaverit eam, illudens illudet, et con- 
gregabuntur adversus eam omnes gentes terrze. » 
Hinceaminvadent alienigenz ; cunctisque invadenü- 
| us facultas erit faciendi ei quidquid voluerint ; 
nam multi, rei bujus causa, contra eam congloba- 
buntur. Deinde recitatis calamitatibus, quz Deo 


permittente evenerant, dicit futuram in melius con- D αὐτὴν ἅπερ ἂν ἐθέλοιεν, ἅτε xal πολλῶν ἀθροισϑηϑι» 


versionem, quam Deo volente experieutur. 


συμφορὰς ὡς xasà συγχώρησιν τοῦ θεοῦ γενομένας, λέγει λοιπὸν xoi τὴν ἐπὶ τὸ κρεῖττον μεταδολὴν, 


ἕξουσι τοῦ Θεοῦ βουληθέντος. 

γεβ5. 4,5.—« Die illa, dicit Dominus omnipotens, 
percutiam omnem equum stupore, ct ascensorem 
ejus amentia. Super domum autem Jude aperiam 
oculos meos, et omnes equos populorum percutiam 
cxcitate. Et diceut tribuni Jud: omnes in cordibus 
suis: Inveniemus nobis incolas Hierusalem in Do- 
mino omnipotente Deo ipsorum. » "Verunitamen 
haud usque ad extremitatem eis malorum sensuin 
intendi sinam, sed subitum cunctis przbebo auxi- 
lium ; neupe per illos qui meo confidunt auxilio, 


ΚΕΦ. IB'. 

Στίχ. w-Y'. — « Λῆμμα λόγου Κυρίου ἐπὶ τὸ» 
Ἰσραὴλ’ λέγει Κύριος ἐκτείνων τὸν οὐρανὸν, xdi 
θεμελιῶν τὴν γῆν, πλάσσων πνεῦμα ἀνθρώπου ἐν 
αὑτῷ. » ἵνα εἴπῃ, (p. 519) Ταῦτα κατὰ ἀποχάλυψίν 
μοι δειχθέντα παρὰ τοῦ Θεοῦ λέγω, ὅς ποιητὴς μὲν 
ἁπάντων ἐστὶ τῶν ὄντων, αὐτὸς δὲ χαὶ ἄνθρωτον πε- 
ποίηχε, ψυχῆς τε αὐτῷ καὶ προθέσεως λογικῆς μεῖα» 


δούς ἵνα εἴπῃ ὅτι ὡς ἐδουλήθη Θεὸς συνεχώρηε 
καῦτα γενέσθαι, ὃς ἅτε πάντων Κύριος συγχωρεῖ χεὶ. 
C ἀνθρώποις ὁπότ᾽ ἂν ἐθέλοι τὰ δοχοῦντα αὐτοῖς ποιεῖν. 


Τί οὖν οὗτος ; τί φησιν; ε Ἰδοὺ ἐγὼ τίθημι τὴν "le 
ρουσαλὴμ ὡς πρόθυρα σαλευόμενα πᾶσι τοῖς λαοῖς 
χύχλῳ, xal ἕν τῇ Ἰουδαίᾳ ἔσται περιοχὴ ἐπὶ "Isgew- 
σαλήμ. » Ἐγὼ τοίνυν, φησὶ, διὰ τὴν τῶν οἰκούντων 
χαχίαν ἀσθενείᾳ παραδέδωχα πλείστῃ τὴν Ἱερουσδ- 
λὴμ, ὥστε πᾶσιν ἐξεῖναι τοῖς βουλομένοις ἐπιέναι τὰ 


αὐτῇ χαὶ σαλεύειν ὡς ἂν ἐθέλοιεν, ὅθεν δὴ καὶ ὁ παρὰ 


τῶν Μαχεδονίας βασιλέων αὐτοῖς ἐπεγήγερται πϑε- 
μος. « Καὶ ἕεται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ θήσομαι τὴν 
Ἱερουσαλὴμ λίθον χαταπατούμενον πᾶσι τοῖς ἔθνεδι" 
πᾶς ὁ καταπατῶν αὐτὴν ἐμπαίζων ἐμπαίξεται, v 
ἐπισυναχθήσεται ἐπ᾽ αὐτὴν πάντα τὰ ἔθνη τῆς γῆς.; 
Ἐντεῦθεν αὐτὴν ἐπιδήσονται μὲν ἀλλότριοι, πᾶσι & 
τοῖς ἐπιδαίνουσιν ἄδεια γενήσεται τοῦ πράττειν εἷς 


μένων ἐπ᾽ αὐτὴν, τούτου γε ἕνεχεν" εἶτα εἰρηχὼς τ} 


Στίχ. δ΄, ε΄. — « Ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, λέγει Κύριος; 
παντοχράτωρ, πατάξω πάντα ἵππον ἐν ἐχατάσει, κεὶ 
τὸν ἀναθάτην αὑτοῦ ἐν παραφρονήσει " ἐπὶ δὲ sin 
οἶχον Ἰούδα ἀνοίξω τοὺς ὀφθαλμούς pou, xa πάντες 
τοὺς ἵππους τῶν λαῶν πατάξω ἐν ἀποτυφλώσει " χαὶ 
ἐροῦσιν οἱ χιλίαρχοι Ἰούδα πάντες ἐν ταῖς χαρδίαις 
αὑτῶν, (p. 5320) ὑρήσομεν ἑαυτοῖς τοὺς χατοιχοῦντα: 
Ἱερουσαλὴμ ἐν Κυρίῳ παντοχράτορι Θεῷ αὐτῶν." 
᾿Αλλὰ Ὑὰρ οὖχκ εἰς τέλος αὐτοῖς ἐπιτείνεσθαι ἐάσω 
τῶν χακῶν τὴν πεῖραν, ἀθρόαν ὃς ὅπασιν αὐτοῖς 











COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. XII. 


522 


) τὴν βοήθειαν, xai διὰ τῶν πρὸς τὴν ἐμὴν A intelligit autem Machabzos, cunctam hostilis equi- 


t βοήθειαν (βούλεται δὲ τῶν Μαχχαθαίων 
πᾶσαν τὴν ἱππιχὴν τῶν ἐναντίων χαταπλήξω 
, ὥστε χαὶ τοὺς ἐπιδεδηχότας αὐτῶν εἰς 
παραφροσύνην τῷ μεγέθει τῶν χαχῶν ἐμπε- 
ai ταῦτα μὲν περὶ τοὺς ἐναντίους ἐργάσομαι" 
kx τῆ: Ἰούδα φυλῆς, ἐξ ἧσπερ ἦσαν καὶ οἱ 
"᾽ς τοῦ πολέμου Μαχχαθαῖοι, τὴν τε ἐποψίαν 
πηδεμονίαν παρέξω τὴν ἐμὴν, ἅπαν τῶν ἐναν- 
ἱππιχὸν ὡς ἂν τυφλώσει τινὶ περιδάλλων, xal 
Ixpaxtov χατὰ τῶν ἐμοὶ προστχόντων ποιῶν " 
λοιπὸν οἱ ἡγούμενοι τοῦ Ἰούδα ἡσθήσονται ὅτ: 
οἷς ἄδεια δέδοται παρὰ τοῦ Θεοῦ τοῦ πάλιν 


tatus potentiam terrefaciam, ita ut equites omnimo- 
do stupore ob malorum magnitudinem percellantur. 
atque hzc quidem inimicis faciam : 2t Jud: tribui, 
ex qua oriundi erant qui duces belli fuerunt Macha- 
bzi, providentiam curamque meam impendan, uni- 
versum hostium equitatum quasi ceiecitate obstruens. 
atque ita invalidum adversus meos familiares eífi- 
ciens. Tunc vero duces Judas gaudebunt datam sibi 
4 Deo facultatem redeundi IlHierusalem confidenter, 
ibique cum priore prosperitate habitandi, servatis 
omnibus quz illic servari decet ofliciis, ab iis qui 
Deo sint placituri. Postea prosequitur: 


| «ε εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ μετὰ παῤῥησίας χαὶ μετὰ τῆς πρόσθεν αὐτὴν οἰχεῖν εὐθηνίας, ἀπάντων 
μένους ὧν προσῆχόν ἐστιν ἐπιμελεῖσθαι τοὺς οἰχοῦντας αὐτόθι, εἰ δὴ μέλλοιεν ἀρέσχειν Θεῷ. Καὶ 


᾿ ἐπάγει" 


ς’-η΄. — «Ἐν τῇ ἡμέρῃ ἐχείνῃ θήσομαι sov; Β 458 Vers. 0-8. — «Die illa ponam tribunos 


c Ἰούδα ὡς δαλὸν πυρὸς ἐν χαλάμῃ ^ xat xa- 
παι ἐχ δεξιῶν χαὶ ἐξ εὐωνύμων πάντας τοὺς 
ἰχλοθεν " xat χατοιχήσει Ἱερουσαλὴμ ἕτι xa0' 
w Ἱερουσαλήμ (ρ. 521) xaX σώσει Κύριος 
νώματα Ἰούδα χαθὼς ἀπ᾽ ἀρχῆς ’ ὅπως μὴ 
νπαὶ καύχημα οἴχου Δαυῖδ, xal ἕπαρσις τῶν 
Gr Ἱερουσαλὴμ ἐπὶ τὸν Ἰούδαν. » Τότε 
Ww eUtex; ἰσχυροὺς ἐργάσομαι τοὺς ἡγουμένους 
Ma φυλῆς χατὰ τῶν πολεμίων, ὥστε πάντας 
ealc πληγαῖς xai τῷ φόνῳ δίχην πυρὸς ἐπι- 
t ξύλοις ἐπιπεπτωχότος ἣ χαλάμῃ " οὕτως 
γντεῦθϑέν τε χἀχεῖθεν xal πανταχόθεν ἐργάσον- 
v9 τῶν ἐναντίων * περιγενήσεται δὲ τῇ Ἱερου- 
ὃ kv εἰρήνῃ διάγειν λοιπὸν, μηδεμίαν ὄχλησιν 


Jud: sicuttorrem ignis in stipüla ; vorabuntur a dex- 
tris et a sinistris omnes circa populos. Et habitabit 
Hierusalem adhuc per se in Hierusalem, et servabit 
Dominus tabernacula διά: sicut ab initio , ne am- 
plificetur jactantia domus Davidis, et elatio habi- 


 tatorum Hierusalem super Judam. » Tunc sane, in- 


quit, tam validos efficiam duces tribus Juda ad- 
versus hostes, ut hos omnes vulneribus czedibusque 
consumant ; flammse instar quz ín ligna vel stipu- 
lam incidit. Adeo multam hinc et illinc et ubicun- 
que stragem edent inimicorum ! Tunc qti Hierusa- 
lem in pace degere lieebit, nullam ab hostibus mo- 
lestiam patienti ; me scilicet δυάδα tribum eique ad- 
dictos salvante, et in priorem felicitatem vindi- 


. ἀναντίων δεχομένῃ, ἅτε πάντας ἐμοῦ τοὺς C cante. Tune vero bonis suis superbire, Davidis 


βα «unc, τούς τε προσήχοντας αὑτοῖς πε- 
toc xa ἐπὶ τὴν πρόσθεν ἐπανάγοντος εὐπρα- 
πε δὲ τοῦ μὲν μεγάλα φρονεῖν ἐπὶ τοῖς ἑαυ- 
βοῖς, οἵ τε Ex τοῦ Aavtó xal πάντες οἱ τὴν 
Ah οἰχοῦντες Ἰουδαῖοι παύσονται * αἰσθή- 
ἃ ἐξ αὐτῶν τῶν πραγμάτων ὅτι πρότερόν τε 
γίαις ἦσαν ἐμοῦ βουλομένου, οὐθὲν Ex τῆς 
ἰαυτοῖς περιποιεῖν δυνάμεως οἷοί τε ὄντες, 
ἐμῆς ἀποδληθέντες χηδεμονίας διὰ τὴν ἑαυ- 
ϑηρίαν ἠλέγχθησαν ἀσθενέστατοί τε ὄντες xal 
ν ἑαυτοῖς βηήθειαν παρέχειν δυνάμενοι" καὶ 
ὕτο γενήσεται λέγων, «Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἐμέρᾳ 
ὑπερασπιεῖ Κύριης ὑπὲρ τῶν χατοιχούντων 
ἱλήμ " xai ἔσται ὁ ἀσθενῶν ἐν αὑτοῖς ἐν 
8 ἡμέρᾳ ὡς Δαυΐδ ὁ δὲ οἶχος Δαυῖδ ὡς οἶχος 
ὃς ἄγγελος Κυρίου ἐνώπιον αὐτοῦ. » Αἰσθή- 
Ἂρ τότε τῇ ἐμῇ βοηθείᾳ τοσοῦτον χατὰ τῶν 
v δυνάμενοι πάντες, (p. 522) ὡς πρὸ βρα- 
θενεῖς, ἐν τοταύτῃ γνωρίζεσθαι δυνάμει κατὰ 
λεμίων, ἐν ὅσῃ περ ὦπται Δαυῖδ χατὰ τὸν 
καιρὸν τῇ ῥοπῇ τῇ θείᾳ ἔσται τε ζηλωτὸς ὁ 
ῷ Δαυῖδ πάλιν, χαὶ θαυμαζόμενος, ἀφ᾽ ὧν οἱ 
χαὶ τῆς ἐχείνου φυλῆς τοῦ λαοῦ προεστῶτες, 
ν ὥφθησαν ἰσχύοντες χατὰ τῶν ἀλλοτρίων, 
ιντας χαταφεύγειν bm" αὐτοὺς ὡς ἐπ᾿ οἶχον 
ολλὴν τοῖς χαταφυγοῦσι παρέχοντα τὴν Bof- 


posteri et incole Hierusalem δυάφ', desinent : 
sentient enim ex rebus ipsis, se antea me volente 
felices fuisse, nihil tamen viribus propriis se ac- 


quirere potuisse: etmox a mea tutela desertos pro- 


pter suam nequitiam, infirmissimos esse compertos, 
nullumque sibimet subsidium ferre valentes. Quo- 
modo auteni id sit futurum dicens, « Et erit, in- 
quit, die illa proteget Deminus habitatores Hieru- 
salem. Et erit infirmus inter illos tanquam David, 
et domus Davidis tanquam domus Dei, ut angelus 
Domini coram ipso. » Sentient tunc. ob ausilium 
meum tantopere omnes se valere adversus hostes, 
ul qui antea infirmi erant, lantum nunc exserant 
contra hostes vigorem, quantum visus est zetate sua 


D pavid habere a divino instinctu. Eritque iterum 


optabilis admirabilisque domus Davidis, quia pos- 
teri hujus, et qui de δυάς tribu populo przerant, 
tantopere hostibus superiores fuerunt, ut passim 
homines ad eos accurrerint tanquam 3542. ad do- 
mum Dei, mu!tam confugientibus ad se tutelam 
priebentem ; vel tanquam ad quemdam angelum ad 
cedem hostium missum, quemadinodum scilicet 
Assyriis Hierusalem obsidentibus, ad Dei domum 
omnes confugerunt, atqueillic contigit angelum mis - 
sum tantam hostium multitudinem interimere. Quo- 
modo autem id accidet, w:ox dicit : 


| ὥσπερ ἐπὶ τινα ἄγγελον ἐπὶ πληγῇ πεμφθέντα τῶν ἐναντίων" ὄνπερ δὴ; τρόπον ἔδη τῶν ᾿Ασσυρίων 


tus 


THEODOR! MOPSUESTENI 


ἐπεληλυθότων τῇ Ἱερνυσαλὴμ, ἐπὶ τὸν οἶχόν τε κατέφυγον ἅπαντες τοῦ Θεοῦ, κἀχεῖθεν αὐτοῖς περιγέ- 
γὸνς τὸ τὸν ἄγγελον ἐπεληλυθότα τοσοῦτο πλῆθος ἀνελεῖν τῶν πολεμίων. Καὶ τίνα τρόπον ἔσται τοῦτο 


λέγων * 


Vegas. 9, 10. — « Et erit die illa queram auferre A Στίχ. 9', v. --- «Kal ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ ζη- 


omnes gentes qua veniunt contra llierusalem. Et 
effundam super domum David, et super habitato- 
res Hierusalem spiritum gratie et misericordiz. » 
Tunc quidein omnes Hierusalem aggressores per- 
dam. Super domum autem Davidis, id est super 
oriundos inde duces populi, omnesque ad Hierusa- 
lem ditionem perlinentes, multam meam gratiam 
ac benignitatem effundam, omne genus ipsis lar- 
giens patrocinii. Ex quo quid accidet? « Et aspi- 
cient ad me quem trans&xerunt. Et plangent. super 
eum planctu magno tanquam super dilectum, et 
dolebunt dolore tanquam super primogenito. » Tunc 
qui antea tam contraría voluntati mes factitave- 
rant, tantaque audacia adversus me usi fuerant, 
inconsiderantiam suam et iniquitatem agnoscent ; 
adeo ut poenitentes grandem luctum sint acturi, 
quali scilicet is uteretur qui primogenitum suum 
lugeret. Deinde ait multos Hierusalem poenitentes 
cives planctus ejus fore participes, qui contraria 
honesto prius fecerant ; sed nunc gentis ad virtutem 
conversionem cernentes, resipiscere ut par erat a 
suis iniquitatibus volent. Peryit mox enumerare tri- 
bus, ostendens unamquamque illarum in luctu fore; 
summatim vero omnes qui pejora secuti fuerant, 
nunc ponitentiam acturoà. Nam quanta fuerat an- 
tea gentis ad deteriora declinatio, tanta postea sub 
Machabseorum ducatu in melius conversio 853 
exstitit, ex quo divinum adepli erant auxilium. 


τήσω ἐξᾶραι πάντα τὰ ἔθνη τὰ ἐρχόμενα ἐπὶ "Ispov- 
σαλὴμ, καὶ ἐχχεῶ ἐπὶ τὸν οἶχον Δαυῖδ καὶ ἐπὶ τοὺς 
οἰχοῦντας Ἱερουσαλὴμ πνεῦμα χάριτος καὶ οἰχτιρ.- 
μοῦ.» Τότε γὰρ δὴ τοὺς μὲν χατὰ τῆς Ἱερουσαλὴμ 
ἐπιχεχειρηχότας πάντας ἀφανιῶ “ ἐπὶ δὲ τὸν οἶχον 
Δαυῖδ, ἵνα εἴπῃ τοὺς ἐχεῖθεν ἡγουμένους τοῦ λαοῦ 
ἅπαντάς τε τοὺς τῇ Ἱερουσαλὴμ προσήχοντας,, see 
λὴν τήν τε χάριν xat τὴν φιλανθρωπίαν ἐπιδείξομαι 
τὴν ἐμὴν, πᾶν εἶδος αὐτοῖς παρέχων χηδεμονίας" ἀφ᾽ 
οὗ δὴ τί γενήσεται; « Καὶ ἐπιδλέψονται πρός μὲ εἰς 
ὃν ἐξεχέντησαν, καὶ χόψονται ἐπ᾽ αὐτῷ χοπετὸν ὡς 
ἐπὶ ἀγαπητῷ, xal ὀδυνηθέσονται ἐπ᾽ αὐτῷ ὀδύνην ὡς 
πὶ πρωτοτόχῳ. » Τότε δὲ οἱ τἀναντία cà τῶν ἐμοὶ &- 
χούντων ἑλόμενοι πρότερον, (ρ. 595) καὶ τοσαύτῃ 
τόλμῃ χρησάμενοι xav' ἐμοῦ, τῆς ἀδουλίας καὶ τῆς 
παρανομίας αἰσθήσονται τῆς ἰδίας" ὥστε xal μεῖα-᾿ 
μελομένους αὐτοὺς μεγάλῳ χρῆσθαι κοπετῷ, xal οἴῳ» 
περ ἄν τις χρήσαιτο ὀδυνώμενος ἐπὶ τελευτῇ πρωτο- 
τόχου. Εἶτα λέγει μὲν ὅτι πολλοὶ τῶν τῆς "lepouca- 
λὴμ μεταμελόμενοι τοῦ χοπετοῦ μεθέξουσι τούτου, 
οἵ τἀναντία τῶν δεόντων αἱρούμενοι πρότερον, τὴν 
ἐπὶ τὸ χρεῖττον μεταδολὴν τοῦ ἔθνους θεασάμενοι, 
ταμέλεσθαι ὡς εἰχὸς ἐπὶ ταῖς παρανομίαις fuse 
λον ταῖς ἰδίαις. Λέγει δὲ καὶ καθεξῆς ἀπαριθμούμε» 
νος τὰς φυλὰς, δηλῶν ὅτι ἐχάστη χαθ᾽ ἑαυτὴν χρή- 
σεται τῷ πένθει, ἵνα συντόμως εἴπῃ ὅτι πάντας τοὺς 
τὰ χείρονα ἑλομένους μεταμέλεια λήψεται " ἐκειδὴ 
Ὑὰρ πολλὴ μέν τις πρότερον ἣ ἐπὶ τὸ χεῖρον ἐνεγόνει 


Quamobrem et hostes suos exstinxerunt, et in urbe C ῥοπὴ τοῦ ἔθνους, πολλὴ ὕστερον ἡ Ex τῆς τῶν Max- 


ac Dei templo legitima ac sacerdotale offi- 
cium decente cura tractari cceperunt ; ac tum de- 
mum Judsi necessario resipuerunt ab ea in quam 
antea incurrerant impietate ac legum inobedientia. 
Jam qui planctum dixerat et poenitentiam, idem 
conversionem quoque rerum in melius non reti- 
cuit, que nimirum tantam illam poenitentiam in 
cunctis commoverat. 


xafaluv προστασίας ἐπὶ τὸ χρεῖττον μεταδολὴ τετυ-. 
χηχότων τῆς θείας ῥοπῆς * ὡς ἀναιρεθῆναι μὲν τοὺς 
ἐναντίους ὑπ᾽ αὐτῶν, ἀποχαταστῆναι δὲ τῇ πόλει χαὶ 
τῷ τοῦ Θεοῦ ναῷ τὴν εὐχοσμίαν, τοὺς νόμους τε πά» 
λιν τοὺς θείους τὴν τε τῆς ἱερωσύνης ἐπιμέλειαν τῆς 
προσηχούσῃς τυγχάνειν σπουδῆς, ἀναγχαίως ἄρα ix 
τῆς μεταθολῇς μετεμέλοντο, ἐφ᾽ οἷς πρόσθεν εἰς τὸ» 
σαύτας ἀσεδείας τε xal παρανομίας ἐξώχειλαν. Ag- 


λώσας δὲ τὸν χοπετὸν χαὶ τὴν μεταμέλειαν, λέγει τὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττον μεταδολὴν, ἀφ᾽ ἧς δὴ μάλιστα 


τὰ τῆς τοσαύτης μεταμελείας ἐνεγίνετο πᾶσιν. 
CAP. Xlil. 

Vgns. 1-7. — «llla enim, inquit, die omnis lo- 
cus apertus erit domui Davidis. » Id est, cuncti li- 
benter illos duces excipient, cum omui ad eos ala- 
critate confugientes, ut pios et adversus hostes 
divina palam ope adjutos. Deinde ostendens quo- 
modo res religiose ad rectum statum per Macha- 
bzorum potentiam revertentur, curantibus illis 
vitiosa omnia destruere, et Deo placita instaurare, 
« Et erit, inquit, die 1114, dicit Dominus, delebo no- 
mina idolorum de terra, neque ulterius mentio il- 
lorum erit. Et pseudoprophetas ac spiritum impu- 
rum de terra auferam. » Tunc sane sub illorum 
praefectura onis idolorum cultus auferetur, et 
omnis pseudoprophetarum fraus dissolvetur, ne- 
mine audente quidquam hujusmodi attentare, Atque 


ΚΕΦ. IT", 


Στίχ. a' -y'. — «Ἐν ἐχείνῃ γὰρ, φησὶ, τῇ ἡμέρᾳ 
πᾶς τόπος ἕσται διανοιγόμενος τῷ οἴχῳ Δανῖδ. » "ἵνα. 
εἴπῃ ὅτι πάντες ἑτοίμως ὡς ἡγουμένους προσδέξον»͵ 
ται, (p.524) μετὰ πάσης αὐτοῖς προθυμίας προστρᾶ- 
χοντες, ὡς εὐσεδέσι τε χαὶ ἰσχυροῖς τῇ θείᾳ ῥοκῇ 
χατὰ τῶν ἐναντίων φανεῖσιν. Εἶτα δειχνὺς ὅπως καὶ 


τὰ τῆς θεοσεδείας ἐπὶ τὸ δέον διὰ τῆς τῶν Μαχχα- 
θαίων ἐπικρατείας μεταστήσεται, παρασκεναζόντων 
ἀφανίξεσθαι μὲν ἅπαντα τὰ χείρω, χρατεῖν δὲ τὰ τῷ 
Θεῷ δοχοῦντα, « Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, λέγει 
Κύριος Σαδαὼθ, ἐξολοθρεύσω τὰ ὀνόματα τῶν εἰδώ- 
λων ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ οὐχέτι ἔσται αὐτῶν μνεία " χαὶ 
τοὺς ψευδοπροφήτας xal τὸ πνεῦμα τὸ ἀχάθαρτον 
ἐξαρῶ ἀπὸ τῇς γῆς. » Τότε γὰρ δὴ διὰ τῆς ἐχείνων 
ἐπιστατίχς πᾶσα μὲν ἡ τῶν εἰδώλων ἀφαιρεθήσεται 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. XIII. 


596 


» πᾶσα δὲ χαταλυθήσεται τῶν ψευδοπροφη- A ut demonstret quam late honestas dominatura sit, 


mát, οὐδενὸς ἐπιτολμῶντος οὐδὲν ἐπιτη- 
κμοῦτο. Καὶ δεικνὺς ὁπόση τις ἡ ἐπιχράτεια 
t τοῦ x2)00, φησὶν ὅτι εἰ τολμήσειέ τις παρ- 
τὰ τὸν χαιρὸν ἐχεῖνον προσποιήσασθαὶ τι 
Mwov μηνύειν ix πνεύματος ἐνεργούμενος 
^ οὐδεγὸς ἐπὶ τῷ τολμήματι τούτῳ xal τῷ 
ἡματι οὐδὲ παρὰ τῶν γεννησαμένων αὐτὸν 
ne f| ἐλέου τεύξεται ἔτι" αὐτοῖς γὰρ ἐχεῖνοι 
L| ἀυνδήσαντες αὐτὸν, ὑπὲρ δὴ ψευδεῖ xol 
avo) προφητείᾳ χεχρῆσθαι τολμᾷ, παραδώ- 
ὠρίᾳ * οὕτως αἰσχύνῃ μὲν περιθληθήσονται 
À τηνικαῦτα τοιούτοις ἐπιχειροῦντες, πρὸς 
ταν δὲ νεύσουσι xal πένθος ἐχ τῶν ἐπιγινο- 
"τοῖς xaxov. (p.525) Τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, 
ras δέῤῥιν τριχίνην"» οἷόν ἐστι παρὰ τῷ μα- 
wtà τὸ, « Διέῤῥηξας δὲ τὸν σάχχον μον, xal 
ἀς μὲ εὐφροσύνην" » ἵνα εἴπῃ, Τὸ πέν- 
ελὼν εὐφροσύνης pe πεπλέρωχας. Οἱ ξὴ 
φησὶ, πρὸς μεταμέλειαν νεύσαντες, χαὶ πεν- 
θέμενοι σχῆμα, ἀπαρνήσονται τὴν ἀπάτην 
Ev, λέγοντες, ὡς οὔτε ἴσασί τι, οὔτε χρήσον- 
κούτῳ, ἀσχοληθήσονται δὲ τοῦ λοιποῦ περὶ 
slav τῆς γῆς, ὅπερ οὖν χαὶ ἐπιτηδεύειν εὖ- 
μάτης ἔμαθον ἡμέρας παρὰ τῶν γεννησαμέ- 
de. K3v εἴ τινες δὲ αὐτοὺς ἔτι νεαρὰς φέ- 
My τυπτησάντων αὐτοὺς τὰς πληγὰς ἐρω- 
v δὴ ταύτας ἐπιφέροιντο, ἐπαγγελοῦσι σα- 


Nemo,inquit, illo tempore audebit, in medium pro- 
cedens, simulare aliquod vaticinium alieno spiritu 
instinctus; neque enim quisquam 90b id facinus 
alque scelus vel ab ipsis parentibus veniam aut mi- 
sericordiam consequeretur. lpsi enim illi hunc pro- 
pemodum ligantes, falsa fraudulentaque 354$ pro- 
phetia abuti ausum, supplicio traderent. Sic ignomi. 
nia quidem obruentur omnes qui tunc bzc scele:a 
admiserint : de poenitentia autem luctuque cogita- 
bunt propter ingruentes ipsis calamitates. ld enim 
significant verba : « Induentur pelle cilicina. » Sic- 
ul est apud beatum Davidem : « Conscidisti sac- 
cum meum, et circumdedisti me lztitia"* ; » id est, 
luctu depulso, gaudio me complevisti. At hi, in- 


D quit, ad penitentiam conversi, ct lugubri induti 


habitu, imputatam aibi fraudem denegabunt dicen- 
tes, se nihil hujusmodi scire, neque talia unquam 
commissuros, sed colende deinceps terre vacatu- 
ros ; quod vitze genus statim ἃ pueritia abs paren- 
tibus suis didicerant. Quod si quis illos adhuc re- 
centibus plagis tumentes rogaverit, unde eas retu- 
lissent, fatebuntur aperte nibil negantes, quod 
alienum sibi oflicium usurpantes, propria in domo 
verbera illa ab iis acceperint, quibus przecipue cari 
esse videbantur, ceu liberi parentibus, qui peccan- 
tibus non pepercerunt, propterea quod religionis 
curam naturali compassioni pretulerunt. 


bw ἀρνησάμενοι ὅτι ἐπιχειροῦντες οἷς οὗ προσῆχον ἦν, ἐπὶ τῆς olxíag τῆς ἑαυτῶν εἶεν ὃ:- 
τὰς μάστιγας παρ᾽ ἐχείνων οἷς δὴ μάλιστα πάντων ἀγαπητοὶ τυγχάνειν ἐδόχουν, ἅτε γονεῦσιν 
μηδεμίαν αὐτῶν φειδὼ πεποίηνται ἁμαρτανόντων, ἐπειδὴ τῆς εὐσεδείας τὴν ἐπιμέλειαν ἀνωτέ- 


γνσικῆς ἔθεντο συμπαθείας. 


^. «᾿Αλλὰ γὰρ τὴν ἐπὶ τὸ χρεῖττον μεταθολὴν CQ — VERs. 7. — Age vero post nuntiatam rerum in 


μάτων εἰρηχὼς ὁ προφήτης, ὅπως τε τῇ τῶν 
lev προστασίᾳ χαθηρέθτισαν μὲν οἱ évav- 
we δὲ ἐν εὐχοσμίᾳ τὸ ἔθνος πολλῇ, ὥστε 
kv ἀσέδειαν ἐξ αὑτῶν χαὶ παρανομίαν ἀν- 
πρατεῖν δὲ πάντα γε ὁπόσα τοῖς θείοις νό- 
ἰουθα συνέδαινεν εἶναι, ὥσπερ Ex τῆς τοιαύ- 
αλύψεως, ὧν Ex τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος 
ἐνεργείας, ἔνθους τε γεγονὼς, xaX χατιδὼν 
τὰ ἐσόμενα, οἷά τε ἐξ οἵων γενήσεται τὰ 
, xai oiav μὲν ix τῆς τῶν Μαχχαθαίων 
ἔς διόρθωσιν δέξεται τὰ xav αὐτοὺς, ἐν 
ἔγονεν àxospía (p. 520) ἐχ τῆς ἐχείνων 
ς οἱ παρὰ τῶν βασιλέων παρά τε τὸ πρέπον 
le νόμοις ἀχόλουθον τοῖς Üzio:z τὴν τε ἱερω- 
δεχόμενοι χαὶ τὴν τοῦ λαοῦ προστασίαν, συγ- 
ιεἸγίσττς: πεπληρώχασιν ἅπαντα, μεγίστην 
ἀγανάχτησιν ἐπὶ τῇ μοχθηρίᾳ τῶν τοῦ το- 
ἐχοῦ γεγονότων αἰτίων δεξάμενος, τοιάδε 
t Ῥομφαία, ἐξεγέρθητι ἐπὶ τὸν ποιμένα xa 
ι πολίτην αὑτοῦ, λέγε: Κύριος παντοχρά- 
ροσταχτιχῶς πάλιν χάνταυθὰ τὸ ἐσόμενον 
καὶ ὥσπερ πρὸς αὑτὸ τὸ ξίος τρέψας τὸν 
ινήέθητι C5, φησὶν, ὦ μάχα:ρα χατά τε ἐχεί- 
οὕτω χαχῶς τῇ προστασίᾳ χρετσαμένων, xat 


l. xxix, 13. 
Par&koL. Gn. LXVI. 


melius conversionem, et quomodo in Macchaboo- 
rum principatu deleti fuerint hostes, et gens bene 
admodum composita, abjecta scilicel omni impie- 
tate ac nequitia, revocaloque divinaruin legum stu- 
dio; ex hujusmodi revelatione, quam Spiritu san- 
cio operante acceperat, mente percitus propheta, 
ac futura evidenter cernens, et qusenam et ex qua- 
libus res Judzeorum forent, et quantam sub Mac- 
chabworum principatu emendationem nacturz es- 
sent; quantaque rursus perturbatio futura ob illo- 
rum improbitatem, qui a regibus, praeter fas legi- 
timum acdivinum, tum sacerdotalem dignitatem, tum 
etiam populi ducatum accipientes, maxima confu- 
sionc omnia repleverunt ; summa indignatione adver - 


D sus 355 horum improbitatem commotus, qui tan- 


torum malorum causa fuerunt, in lixec verba erum- 
pit : « Framea, consurge adversus pastorem, et su- 
per virum civem ejus, dicit Dominus omnipotens.» 
Rursus hoc etiam loco imperative rem futuram 
significat; et quasi ad ipsum gladium verbis con- 
versis, Commovetor, inquit, o gladie, tum contra 
illos qui tam male principatu utuntur, tum etiam 
contra omnes qui genti nostre jure societatis ad- 
dicii, favere illorum improbitati curarunt. «P'er- 


19 


1.87 


TIIEODOR! MOPSUESTENI 


cute pastorem, et dispergantur oves. » Tuo verbere A κατὰ πάντων τῶν ὅσοι τῷ ἔθνει προσήχοντες σδυμ- 


necem infer his qui tam male populi ducatu usi 
fuerant, totumque faventiuim illis ccetum, eodem 
cum illis ictu paenaque disperge. His imperative 
dictis, ad rei futurx:* przdictionem, pergit loqui, 
consentaneam preedictioni formam sermonis te- 
nens : « Et convertam manum meam contra. minu- 
tos pastores. » Si qui sub principum potestate fue- 
rint, et impio illorum imperio favere voluerint, et 
ipsi quoque parte aliqua officii sibi concredita, 
prave se gerere ceperint, hos item puniam. Nam- 
que hos appellat minutos pastores. 


πράττειν αὑτὼν ἔσπευδον τῇ μοχθηρίᾳ. « Πάταξον 
τὸν ποιμένα, καὶ διασχορπισθέτω τὰ πρόδατα. » Τῇ 
γὰρ πληγῇ τῇ οἰχείχ θάνατον μὲν ἐπάγαγε τοῖς οὕτω 
xaxüx τῇ mposvasia τοῦ λαοῦ χρησαμένοις, ἅπαν 
δὲ τῶν συμπραττόντων αὑτοῖς τὸ σύστημα ἅμα τῇ 
ἐχείνων πληγῇ διασχέδασον τῇ τιμωρἔχ. Ἑαῦτα προῦ- 
ταχτιχῶς εἰρηχὼς εἷς τὴν τῶν ἐσομένων μήνυσιν, 
ἐπάγει τὰ ἑξῆς, ἀχόλουθον ἐπαγαγὼν τοῖς μηννο» 
μένοις τοῦ λόγου τὸ σχήμα᾽" « Καὶ ἐπιστρέψω τὴν 
χεῖρά μοῦ ἐπὶ τοὺς μιχροὺς ποιμένας. » Kat γὰρ καὶ 
εἴ τινες ὑπὸ τοῖς ἡγουμένοις εἶεν, συμπράττειν τὲ 


αὑτῶν τῇ μοχθηρᾷ προστασίᾳ βουλόμενοι, xal δὴ χαὶ αὐτοὶ χατά τινα τάξιν τὴν δηοχοῦσαν αὑτοῖς ἔμ- 
πεπιστεῦσθαι, χατάρχειν ἑσπουδαχότες τοῦ χείρονος, τιμωρήσομαι χἀκείνους. Μιχροὺς γὰρ ποιμένας τοὺς 


τοιούτους xat. 
Vrns. 8, 9. — Postea pone wquitatem demon- 


Στίχ. πη’, θ΄. — Εἴτα δεικνὺς τὸ τῆς τιμωρίας &- 


strans , « Et erit, inquit,die illa in omni terra, dicit p χαῖον " « Καὶ ἔσται Ev τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, &v πάσῃ 


Dominus, du: ipsius partes peribunt et deficient, et 
tertia relinquetur in ea. Et traducam tertiam par- 
tem per ignem ; et inflammabo eos ceu iuflammatur 
argentum, et probabo eos sicut probatur aurum. 
Ipse invocabit nomen meum, ct ego exaudiam eum. 
Dicamque : Populus meus hie est. » Quod bi justam 
patientur. poenam, res ipsa demonstrat, quoniam 
tantam fecerunt populi ad pejus declinationem, ut 
dux populi partes ad vitium prolapse supplicio 
tradite sint, Caeterum duas partes dicit, pro plu- 
rimis. Nihilominus haud pauci adhuc supererunt 
honestatis 356 amatores, quanquai hi pauciores 
illis: id enim denotatur a«tertia parte»: qui veluti 
igne quodam, inflictorum malorum gravitate proba- 


τῇ γῇ, λέγει Κύριος. τὰ δύο αὐτῆς μέρη ἐξολοθρευ- 
θήσεται xaX ἐχλείψει, ( p. 527) τὸ δὲ τρίτον πο. 
λειφθήσεται ἐν αὐτῇ " καὶ διάξω τὸ τρίτον διὰ πυρός" 
χαὶ πυρώσω αὐτοὺς ὡς πυροῦται τὸ ἀργύριον, καὶ 
δοχιμῶ αὐτοὺς ὡς δοχιμάξεται τὸ χρυσίον " αὑτὸς 
ἐπιχαλέσεται τὸ ὕνομά poo , xol ἐγὼ ἐπακούσομδι 
αὐτῷ" καὶ ἐρῶ, Λαός μον οὗτός ἔστι" χαὶ αὐτὸς ἐρεῖ, 
Κύριος ὁ Θεός μου.» Ὅτι γὰρ, φησὶ, δικαίαν ὑπο- 
μενοῦσιν οἱ τοιοῦτοι τὴν τιμωρίαν, αὐτὸ δηλοῖ τὸ 
πρᾶγμα, οἵ τοσαύττν ἐποίησαν bri τὸ χεῖρον τοῦ 
ἔθνους τὴν Extporchv , ὥστε τὰ δύο μέρη τοῦ λαοῦ 
ῥέψαντα πρὸς τὸ χεῖρον τιμωρίᾳ παραδοθῆναι " τὰ 
δὲ δύο μέρη φησὶν, ἵνα εἴπη τοὺς πλείστους. ᾿Αλλὰ 
γὰρ οὕτως ὑπολειφθήσοντα!: οὐχ ὀλίγοι τοῦ δέοντος 


ti, majus virtutis proprie specimen dederunt, plu- C ἐρασταὶ, εἰ xaX ἐλάττους ἐχείνων οὗτοι " τοῦτο γὰβ 


rima passi mala, neque idcirco a meo deflcientes 
amore : qui ad auxilium meum respicientes, co 
digui fuerunt. Ego vero eos in numero meorum 
collocavi, meam spondens curam; illique vicissim 
suas res omnes dominatui patrocinioque meo con- 
crediderunt, Exin denuo locutus de dominante ma- 
litia, ewlpa eorum qui male rebus praeerant, οἱ de 
inflicta idcirco illis poena, memorat vicissim tu- 
telam suam quam sibi flrme adhzrentibus largitu- 
rum promiserat. 


λέγει € τὸ zplxov *» ol ὥσπερ διὰ πυρός τινος τῷ pu- 
γέθει τῶν ἐπαχθέντων αὑτοῖς χακῶν δοχεμασθέντες, 
μείξονα τῆς ἀρετῆς τῆς οἰχείας παρέσχοντο τὴν ἀπό" 
δειξιν, πλεῖστα μὲν ὅσα ὑπομεμενηχότες καχὰ,, οὖ» 
δαμοῦ δὲ τῆς περὶ ἐμὲ ἐχστάντες εὐνοίας " el δὲ καὶ 
πρὸς τὴν ἐμὴν βοΐθειαν εἶδον xal τετυχήχασι ταὖν 
τῆς ἐγώ τε γὰρ αὐτοὺς οἰχείους ἐθέμην, τὴν κηδε- 
μονίαν ὑποσχόμενος τὴν ἐμὴν, κἀχεῖνοι δὲ ἕν ἐμεὶ 
τὸ πᾶν ἔθεντο, τῇ τε δεσποτείᾳ xai τῇ προστασίᾳ *b 
πᾶν πιστεύσαντες τῇ ἐμῇ. Καὶ δὴ πάλιν εἰπὼν τὴν 


«s γεγενημένην ἐπιχράτειαν τοῦ χαχοῦ, τῇ τῶν χαχῶς προξστώτων μοχθηρίᾳ, xai τὴν ἐντεῦθεν Es 
αχθεῖσαν αὐτοῖς τιμωρίαν, ἀντιπαρατίθησι τὴν χηδεμονίαν ἣν τοῖς περὶ αὐτὸ μεμενηχόσι βεδαίως παρ- 


ἐσχετο. 
CAP. XIV. 

Vens. 1-4. — « Ecce dies Domink venit, et divi- 
dentur spolia tua in te. Et congregabo omnes gentes 
adversus Ilierusalem ad bellum ; et capietur civitas, 
diripientur domus, et mulieres polluentur : et egre- 
dietur dimidia pars civitatis in captivitatem : et 
pars reliqua populi mei non peribit de civitate. » 
Adest, inquit, tempus, quo plurima alienigenarum 
multitudo expeditionem faciet adversus Hierusalem, 
totamque intus spoliabunt. Et ipsa quidem ab ho- 
stibus capietur, diripientur vero omnia qua in zdi- 
hus fuerint ; tantaque victores percellentur insania, 
ut ne ἃ mulierum quidem corporibus violandis abs- 
tinean!, plurimosque cives — abducant. captivos. 


ΚΕΦ, Iw. 

Στίχ. a'-8. — εἸδοὺ ἡμέρα ἔρχεται Koplou- χαὶ 
διαμερισθήσεται τὰ σχῦλά σοὺ ἐν σοὶ, xal ἐπισυνάξε 
πάντα τὰ ἔθνη ἐπὶ Ἱερουσαλὴμ εἰς πόλεμον, χαὶ 
ἁλώσεται ἡ πόλις, (p. 528) καὶ διαρπκαγήσονται αἱ 
οἰχίαι, xa αἱ γυναῖχες μολυνθήσονται, καὶ ἐξελεύ- 
σεται τὸ ἥμισυ τῆς πόλεως ἐν αἰχμαλωσίᾳ, ol δὲ xe 
τάλοιποι τοῦ λαοῦ μου οὐ μὴ ἐξολοθρευθῶσιν Ex τῆς 
πόλεως.» Παραγένεται γὰρ, φησὶ, καιρὸς ἐν ᾧ 
πλεῖστοι τῶν ἀλλοτρίων ἐπιστρατεύσαντες τῇ Ἵερου- 
σαλὴμ, ἅπασσν αὑτὴν σχυλεύσουσιν ἕνδον " καὶ 1) μὲν 
ὑπὸ τῶν πολεμίων ληφθέσεται, διαρπαγήσετα:ι δὲ 
πάντα πὰ ταῖς οἰχίχις ἐνόντα, τοσαύτῃ τς οἱ ἐπειδ- 
ἐληλυθότες τῇ πόλει χρήσονται τῇ παροινίλ, ὡς ἦτε 


559 


COMMENTARIUS IN ZACHARIA CAD. XIV. 


550 


45e εἰς τὰ σώματα τῶν γυναιχῶν ὕδρεως ἀποσχέ- A Tis nihilominus ita peractis ab aliorum malitia , l.i 


a9at , xal πλείστου; ὅσους τῆς πόλεως αἰχμαλώτους 
λαδεῖν - ἀλλὰ xai τούτων οὕτω γινομένων διὰ τὴν 
ἑτέρων χάχίαν οἱ τῆς ἔμῆς. εὐνοίας ἀντεχόμενοι, 
ἀδλαδεῖς ἐπὶ τῆς πόλεως τῇ πηδεμονίᾳ διεφυλάχθην 
αν τῇ ἐμῇ. Εἶτα λοιπὸν ἐφεξῆς τὴν βοήθειαν λέγει 
τὴν θείαν ἀφ᾽ ἧς ἅπαντα αὐτοῖς ἐπὶ τὸ χρεῖττον τῇ 
τῶν Μαχχαύαίων προστασίᾳ μετέστη " Ἡροηγήσεται 
μὲν γὰρ, φησὶ, τῶν οἰκείων ὁ Θεὸς ὥσπερ ἐν παρα- 
τάξει πολέμου νόμῳ, στραττ γῶν τε αὐτοῖς xat χατὰ 
«ὧν ἐναντίων παραταττόμενος. Σταθεὶ; Ob, φησὶ, 
ἐκὶ τὸ τῶν Ἐλαιῶν ὄρος κατέναντι τῆς ἹἱἹερουσαλὴμ, 
πλονήστι μὲν τὸ ὄρος, σνυγχινήσει δὲ ἅπαντα τὰ πρὸ 
t5; κόλεως χαὶ τὴν πόλεν αὐτήν" ὥστε δοχεῖν μὲν 
ποικίλως διατέμνεσθαι τὸ ὄρος τῷ φόδῳ τοῦ χινήμα- 


tamen qui in mei amore permanserint, incolumes 
in civitate patrocinio meo custodientur. Deinde per- 
git dicere divinam opem, qua oinnia ipsis in melius 
sub Maccbabzorum principatu versa sunt. 357 
Precedet, inquil, suis Deus tanquam in acie, legé 
belli, dux facetus et coptra hostes instructus : 
stansque, inquit, super monte Olearum cx adverso 
llierusalem, concutiet montem, commovebit ante 
urbem omnia, ipsamque urbem: ita ut videatur 
varie confringi mons motu eo pavcfactus rerumqué 
easum similem esse terrze motui illi, quem sub Ozia 
rege a divina ira concitari contigit. Dicit ergo omnia 
hyperbolice, ut solet, et quod maghitudine auxilil 
suis prabiti, et adversus hostes indignatione, om: 


τος, δοκεῖν δὲ τὰ τότε πράγματα ἐἑοιχέναι τοῖς ἐπὶ D aia prope quassare videbitur. 8΄55 est autem Ὀζία 


«οὐ σεισμοῦ γεγονόσιν, ὃν ἐπὶ τῆς Ὀζίου βασιλείας 
χατὰ θείαν ὀργὴν ἀποτελεσθῆναι συνέδη. Λέγει μὲν 
οὖν ἅπαντα ὑπερθολιχῶς ὡς εἴωθε, (p. 520) xai ὅτι 
«τῷ μεγέθει τῆς βοηθείας ἦν καρέχεναι τοῖς οἰχείοις 
«f τε χατὰ τῶν ἐναντίων ἀγαναχτήσει ὡσπερεὶ σα- 
λεύειν ἅπαντα δόξει" ἐχρήσατο δὲ τῇ πρὸς τὸν Ὀζίαν 
διμμοιότητι, ὁπειδὴ κἀχεῖνος οὐθὲν τῇ ἱερωσόνῃ προσ- 
ἤχων, ἐπεχείρησεν αὐτῆς ἐπιλαδέσθαι" ἐφ᾽ p δὴ 
καὶ τῷ μεγέθει τοῦ σεισμοῦ τὴν ἀγανάχτησιν τὴν οἷ- 


πείαν ὁ Θεὸς ἐκεδείξατο. Τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον xol νῦν, φησὶν, διὰ 


sunilitadine, quoniam iHe quoque nullatenus sa- 
cerdolii particeps, hoc usurpare voluit : cujus rci 
ceusa Deus terrsemotos magnitudine indignationem 
suam declaravit. Pari medo nunc quoque, inquit, 
propter eos qui mente impis legitimum ordinem 
pratergrediuntur, et sacerdotium contra fas usur- 
pant, multam Deus ostendet indignationem suam, 
elementa omnia commovens ad hostium poenam, 
suorum vero salutem. His addit : 

τοὺς ἀσεθδεῖ γνώμῃ παρωσαμένους 


μὲν τὴν νυμιχὴν εὐταξίαν, τῇ ἱερωσύνῃ δὲ παρὰ τὸ πρέπον ἐπιχεχειρηχύτας, πολλὴν ἐπιδείξεται τὴν 
ἀγανάκτησιν ὁ Θεὸς τὴν οἰχείαν, συσσείων ἅπαντα, ἐπὶ τιμωρίᾳ μὲν τῶν ἐναντίων, σωτηρίᾳ δὲ τῶν οἷ- 


κείων. Οἷς ἐπάγει" 


Στίχ. ἐ-ζ΄. «- « Καὶ ἥξει Κύριος ὁ Θεός μον, xol  ὙκΆ59. 5-7. — « Et veniet. Dominus Deus meus, 


φάντες οἱ ἅγιοι μετ᾽ αὐτοῦ. » 'Am' αὐτοῦ γὰρ δὴ, 
φηῖι, τοῦ μεγέθους τῶν πραγμάτων ὡσανεὶ πόῤ- 
£v ποθεν εἰς βοήθειαν ἡμῶν ἐληλυθὼς ὁ Θεὸς 
φενεῖται, ἄγων τὸ οἰχεῖον στρατόπεδον ἅπαν σὺν 
βαυτῷ. Λέγει δὲ τὰς ἀοράτους δυνάμεις" ταύτας 
γὰρ καλεῖ τοὺς ἁγίους, al πρὸς ἅπαντα αὐτῷ τὰ 
δοποῦντα ἐν τοῖς περὶ τοὺς ἀνθρώπους γινομένοις 
ὑπηρετεῖσθαε εἰώθασιν. « Καὶ ἔσται ἐν ἐχείνῃ τῇ 
fpipa , οὐκ ἔσται φῶς, ἀλλὰ ψύχος καὶ πάγος ἔσται 
μιᾷ ἐπῆρ...» Οὐ φῶς ὄντως xa ψύχος xal πάγος 
λέγει, ἀλλ᾽ ὥσπερ εἴωθεν λέγειν, ὅτι ὁ ἥλιος σχοτι- 
εδῆσεται, καὶ δύσεται αὐτοῖς ὁδλιὸς, χαὶ ὅσα τοιαῦτα " 
ὡς τῶν ἐν συμφοραῖς ὄντων οὐδεμίαν αἴσθησιν τοῦ 
φωτὸς λαμδανόντων, ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐν σχότῳ τινὶ τότε 


et omnes sancti cum eo. » Ex magnitudine, inquit, 
rerum gestarum, de longinquo veluti loco, ad au- 
xilium nostrum veniens Deus apparebit, cunctum 
suum secum agens exercitum, id est invisibiles po- 
testates; has enim sanctorum nomine appellat ; 
40 ad omne ejus libitum, jn humanis rebus mi- 
pistrare solent. « Et erit die illa, non lux erit, sed 
frigus et gelu erit una die. » Tlaud reapse lucem vel 
frigus geluve dicit, sed potius more suo, fore ut 
50] obscuretur, vel occumbat illis; aut alia hujus- 
modi : quasi homlnes in calamitatibus versantes nul- 
Ium lucis sensum babeant, sed quibusdam tenebris 
circumsepti videantur. Ita hic etiam ait: Casuum 
maguitudine videbuntur homines ne lucem 358 


εἶναι δακούντων. Οὕτω κἀνταῦθά φηόδι" Δόξουσι μὲν D quidem aspicere, sed frigore geluque pulsati, in tre- 


yàp ὑπὸ τοῦ μεγέθους τῶν γινομένων ol ἄνθρωποι, 
φιοὶν, οὐδὲ φῶς ὁρᾷν, ὥσπερ δὲ ἐν ψύχει xal πάγῳ 
«-αραττόμενοι ἐν τρόμῳ τε καὶ χλόνῳ μενοῦσι, συν- 
δράττοντες τοὺς ὀδόντας τῷ μεγέθει τῶν γενησομένων 
καχῶν kx τῆς ἐπιφανείας τῆς θείας " ( p. 550) οἷόν 
bett καὶ τὸ παρὰ τοῦ Κυρίαυ λεγόμενον, ε "Exsi ἔσται 
6 βρυγμὸς τῶν ὀδόντων. » —« Καὶ ἡ ἡμέρα ἐχείνη γνω- 
sth τῷ Κυρίῳ. » Ἵνα εἴπῃ ὅτι χατὰ γνώμην θεοῦ γε- 
νέσεται τοιαῦτα, ἐπείπερ ἀρεστὸν αὐτῷ τὸ οὕτω ταῦτα 
τότε au pr vat * οἷόν ἐστι τὸ, «Ἔγνω Κύριος τοὺς ὄντας 
αὐτοῦ  » ἀντὶ τοῦ, Ὠχειώσατο αὐτοὺς χαὶ ἀρεστοὺς 
ἐνόμισεν ἑαυτῷ. Οὕτω χαὶ τὴν ἡμέραν λέγει γνωστὴν 


*' Matti. viu, 12. ** HE Tim. 01, 19; 


more et concussione manebunt, dentibus infrenden- 
tes, ob ingruentium malorum magnitudinem in Dei 
adventu juxta Domini dictum: « lbi erit stridor - 
dentium ?*, » — « Et dies illa nota Domino. » Id est. 
juxta Dei sententiam talia flent, quoniam ei libuit 
hzec tunc evenire. Veluti illud :« Novit Dominus qui 
sunt ejus ** ; » id est, familiares suos fecit, et in 
charorum numero babuit.Sic diem ait notam Domi- 
no, nempe ipsi gratam, quia ex ejus sententia die 
illa fient talia, ad hostium punitionem, amicorum 
autem salutem. « Et non dies neque nox, et post 
vesperam lux erit. » lncumbentibus malis, tanta 


obl 


THEODO'M MOPSUESTEM 


5.3 


omnibus offundentur tenebre, ut nulla sit noctis a A τῷ Κυρίῳ, ὡς ἀρεατὴν αὐτῷ, τῷ χατὰ γνώμην αὐτοῦ 


die distinctio : adeo tenebrze cuncta occupabunt ! Ilis 
tamen. succedet (id enim innuitdictio« post vespe- 
rau »),succede,inquam,lux,id est divinum auxilium : 
quia cuncla illa fiunt. ad hostium punitionem, ut 
suos ad se recipiat. Propter hzc igitur addit : 


εἶναι νυχτός τε xai ἡμέρας διαφοράν" οὕτω σχότος 


τὰ τοιαῦτα ἐν αὐτῇ γενέσθαι, ἐπὶ τιμωρίᾳ μὲν τῶν 
ἐναντίων, σωτηρίᾳ δὲ τῶν οἰχείων. “Ὅθεν ἐπάγει" 
« Καὶ οὐχ ἡμέρα, καὶ οὐ νὺξ, καὶ πρὸς, ἑσπέραν 
ἔσται φῶς" » ἐπικρατούντων μὲν γὰρ τῶν xaxov, 
τοσοῦτο περιχυθήσεται σχότος ἅπασιν, ὡς μηδεμίαν 
λέψεται τὰ πάντα" ἀχολουθήσει ὃὲ τούτοις (τοῦτο 


γὰρ λέγει « πρὸς ἑσπέραν ») φῶς, τουτέστιν ἡ ἀντίληψις ἡ θεία " ἐπειδὴ πάντα ἐχεῖνα διαπράττεται ἐπὶ 
«ιμωρίᾳ τῶν ἐναντίων, ὡς ἂν τοὺς οἰχείους ἑαυτῷ περιποιήσειεν. Διὰ τούτων ἐπάγει γοῦν" 


Vxns. 8-11. — « Et dieilla egredietur aqua vivens 
cx lierusalem. » Idest, tunc purum sacerdotium in 
urbe llierusalem constituetur atque legitimum, nec- 
non principatus Deo placens, et doctrina divinis 


legibus consentanea, qua non illius tautum tempo- B 


ris gentibus opportuna erit, verum etiam posteris. 
Nam mare primum priores dicit, postremum poste- 
ros. Quibus addit: «Estate et verno tempore ita erit, » 
1d est,per omne tempus divino patrocinio perseve- 
rabit prosperitas. Sic, inquit, universa terra regem 
agnoscet et confitebitur unum Deum rerum omnium 
creatorem ac Dominum. lpse enim per ea qua facit, 
suam demonstrat providentiam ac potestatem : per- 
que terram omnes (id est gentis sut homines) per- 
severant deinceps omni errore 359 liberi, solum 
ipsum appellantes Deum. Exin difersos locos me- 
morat, volens per omnia dicere, fore ut in parte 
qualibet nostre regioni finitima constanter Deus 
agnoscatur atque adoretur, fraude omni atque 


τίχ. η-ια', — «Καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἐξελεύ- 
σεται ὕδωρ ζῶν ἐξ Ἱερουσαλήμ. » Ἵνα εἴπῃ, Τότε 
χαθαρὰ ἱερωσύνη ἐπὶ τῆς Ἱερουσαλὴμ ἐπιτελεσθή- 
σεται χαὶ νόμιμος, προστασία τε ἀρέσκουσα τῷ 
Θεῷ, καὶ διδασκαλία τοῖς νόμοις ἀχόλουθος τοῖς 
θείοις, ftt; οὐ τοῖς xat! ἐχεῖνον τὸν χαιρὸν τοῦ 
ἔθνους: ἐπιτηδεία μόνον ἔσται, ἀλλὰ xal τοῖς μετὰ 
ταῦτα. Θάλατσαν μὲν γὰρ πρώτην τοὺς τότε λέγει" 
ἐσχάτην δὲ τοὺς μετ᾽ ἐχείνους᾽ οἷς προστέθεικεν 
ὅτι ε« Ἐν θέρει χαὶ ἐν ἕαρι ἔσται οὕτως. » ( p. 551) 
Ἵνα εἴπῃ ὅτι κατὰ πάντα χαιρὸν διὰ τῆς θείας χῃ- 
δεμονίας ἐπιχρατήσει τὰ χρείττω" οὕτω €8, quel, 
xa:à πάσης τῆς γῆς ἔσται βασιλεὺς γνωριξόμενός 
τε χαὶ ὁμολογούμενος μόνος εἶναι Θεὸς; ὁ τοῦ παντὶς . 
ποιητής τε xal Κύριος αὐτός τε γὰρ δι᾽ ὧν ποιεῖ, 
^t» χηδεμονίαν xai τὴν ἐξουσίαν ἐπιδείχνυται τὴν 
οἰχείαν * xal bt, xal πάντες οἱ χατὰ γῆν {ἵνα εἴπῃ 
τοὺς τοῦ ἔθνους ) διαμένουσι λοιπὸν ἀπηλλαγμένοι 
μὲν πλάνης ἁπάσης, τὴν ὀνομασίαν δὲ μόνην τὴν 


impietate depulsa, Cum hac, inquit, Dei notitia ha- αὐτοῦ χαλοῦντες ὡς Θεοῦ. Εἶτα καὶ περὶ τόπων λέγει 


bitabunt deinceps Hierusalem constanter omnes 
qui genti nostra sunt devoti, remoque in populo 
irreligiosus erit aut a Deo alienus, Sic enim valent 
verba, «Non erit ulterius anathema.» Nempe,ut beatus 
ait Paulus, « Si quis non amat Dominum Jesum 
Christum, anathema sit 3". » Igitur nihil ejusmodi 
posthinc erit; quia 9nemo item abhinc crit a 
Deo alienus :cunctique habitabunt deinceps lHieru- 
salem multa cum securitate, quam civitas ἃ divina 
tutela assequetur propter suum virtutis studium. 
Atque in his finem facit de Macchabaicis rebus pro- 
phetia, et de illorum temporum casibus, et de futuris 
populi peccatis, et de malis adversariorum manu 
infligendis, nec non de cura quam Deus circa illos 
ostendet, honesti videlicel asseclis suum impendens 
auxilium. Exin vero resumit res ante tempora 
. Maechabaica abs se dictas, ubi przstandis a. Zoro- 
! babele genti Judaicz bonis recitatis, adjunxerat 
j exercituum Gogi occisionem. Rerum harum hoc 
, eliam loco resumit przdictionem, utpote proxiina- 
rum; ut illis etiam quz post plurimum intervallum 
eventurz erant, Macchabaicis, inquam, fidem face- 
rent ea quz nuper circa Gogum acciderant : atque 
ita propheta vaücinium suum utiliore prxdiclione 
concluderet. Ait igitur : 


διαφόρων, βουλόμενος διὰ πάντων εἰπεῖν, ὅτι χατὰ 
παντὸς μέρους προσύήγχοντος τῇ γῇ τῇ ἡμετέρῃ δια- 
μενεῖ Θεὸς γνωριζόμενός τὰ xal προσχυνούμενος, 
ἀπεληλαμένης πάσης πλάνης τε xal ἀσεδείας ἐξ 
ἡμῶν. Μετὰ ταύτης δὲ, φησὶ, τῆς γνώσεως χαὶ 
οἰχήσουσι πὴν Ἱερουσαλὴμ, λοιπὸν ἅπαντες βεδαίως 
οἱ τῷ ξῦνει προσήχοντες τῷ ἡμετέρῳ, xal οὐθεὶς 
ἔσται λοιπὸν ἐν τῷ ἔθνει &az6zla χαίρων, οὐδὲ ἀπχὰ- 
λοτριωμένος Θεοῦ τοῦτο γὰρ λέγει, « Καὶ ἀνάθεμα 
οὐχ ἔσται ἕτι. » Ὡς γὰρ ὁ μαχάριος λέγει Παῦλος, 
« Εἴ τις οὐ φιλεῖ τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν, ἤτω 
ἀνάθεμα" » οὐκ ἔσται οὖν, φησὶν, οὐχέτι τοῦτο᾽ 
ἐπεὶ μηδέ ἐστὶ τις λοιπὸν ἡλλοτριωμένος Θεοῦ" δια» 
μενεῖ τε λοιπὸν οἰχουμένη ἡ Ἱερουσαλὴμ ὑπὸ πάν- 
των μετὰ πολλῆς τῆς ἀσφαλείας, ἣν ὑπὸ τῆς θείας 
ἕξει χγδεμονίας διὰ τὴν τοῦ χρείττονος ἐπιμέλειαν. 
Ἐν μὲν δὴ τούτοις συνεπέρανε τῶν Μαχχαδαϊκῶν 
τὴν προφητείαν, xal τὰ xas' ἐχεῖνον ἐσόμενα τὸν 
χαιρὺὸν, τά τε παρ᾽ αὑτῶν πλημμελεῖσθαι μέλλοντα κὶ 
χαὶ τὰ περὶ αὑτοὺς γενησόμενα παρὰ τῶν ἐναντίων, 
(p.532) χαὶ μὴν χαὶ ὅσην τινὰ τὴν περὶ αὐτοὺς 
ἐπιδείξεται χηδεμονίαν ὁ Θεὸς, τοῖς τοῦ χαλοῦ πρὸ» 
εστῶσι τὴν οἰχείαν παρέχων ῥοπήν, Ἐντεῦθεν δὲ ἄνα" 
λαμδάνει τὰ «ph τῆς τῶν Maxxa6atxov μηνύσεως 
αὑτῷ ῥηθέντα " ἐν οἷς τὰ διὰ τοῦ Ζοροδάθελ προῦ- 


εφόμενα τῷ ἔθνει χαλὰ λέγων, προσέθηχε. τῶν περὶ τὸν Γὼγ τὴν ἀναίρεσιν. Τούτων δὴ χἀνταῦθα πάλιν 
ἀναλαμθάνει τὴν μήνυσιν, ἅτε xal ἐγγύθεν ἐσομένων, ὡς ἂν τοῖς vs μετὰ πλεῖστον γίγνεσθαι μέλ" 


δι } Cor. xvi, 22. 


595 


COMMENTARIUS IN ZACHARLE CAP. XIV. 


δ. 


λουσι τὸν χρόνον, λέγω bb τοῖς Maxxa6aixoi;, πίστις j| τὰ πρόσφατον περὶ τὸν Γὼγ γινόμενα. val 
τῷ προφήτῃ δὲ ἐγγένηται τὴν οἰχείαν προφητείαν εἰς χρηστοτέραν μένοσιν συμπερᾶνα!. Λέγει τοίνυν " 
Στίχ. ιβ'-θ΄. — « Καὶ αὕτη ἔσται ἡ πτῶσις fiv α Vens. 12-19. — « Εἰ hic. erit ruina qua perfu- 


κόψει Κύριος πάντας τοὺς λαοὺς, ὅσοι ἐπεστράτευσαν 
ἐπὶ Ἱερουταλήμ. » Τοῦ γὰρ ἔθνους, φησὶν, ἐκείνου 
τοῦ μεγίστον τε xal ἀμαχωτάτου περιέσονται τῇ 
θείᾳ δυνάμει" ὡς ἐστώτων μὲν αὐτῶν ταχῆναι τὰς 
σάρχας, οὐδὲ προδαίνειν ἐπὶ τὸν πόλεμον ἐἑωμένων, 
«τῷ φθάνειν αὐτῶν τὴν ὁρμὴν τὸν Θεὸν διὰ τῆς ἐπ- 
ἀγομένης αὐτοῖς τιμωρίας " ἀφαιρεθήσεται δὲ αὐτῶν 
παὶ ἡ τοῦ βλέπειν ἰσχὺς, kx τοῦ μεγέθους τῶν χα- 
«οιαμθανόντων αὐτοὺς χαχῶν, μενοῦσί τε ἄφωνοι 
διὰ τὴν τῶν συμδάντων ἀπορίαν " χαὶ συντόμως, φησὶ, 
«οσαύτη αὐτοὺς ἀθρόα χατὰ θείαν ὀργὴν ἔχστασις 
χήψεται, ὥστε ἔχαστον ἐπὶ τὸν πλησίον τρέποντα 
τὴν οἰχείαν χεῖρα, μηδὲ τοῦτο εἰδέναι, ἀλλ᾽ οἴεσθαι 
ἀλλοξρίων ἐφάπτεσθαι, ὡς xatá γε τὸ πλεῖστον 
ἔργον αὐτοὺς ἀλλήλων γενέσθαι, πλείονάς τε αὐτῶν 
διὸ τῶν οἰχείων f) ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων πληττομένους 
κεσεῖν. (p. 555) ᾿Αλλὰ γὰρ ἐν τοιούτοις χαχοῖς 
ἐξεταζομένων ἐχείνων, παρατάξεται, φησὶ, καὶ Ἰού- 
δας tv Ἱερουσαλῆμ" ἵνα εἴπῃ, ὅτι θαῤῥῶν ἐπὶ τὸν 
κατ᾿ αὐτῶν ἐξελεύσεται πόλεμον ὑπὸ τῷ Ζοροδάδελ 
στρατηγούμενος, ὃς Ex τῆς τοῦ Ἰούδα φυλῆς βασι- 
λεὺς αὐτῶν χατὰ θείαν ἀναδέδειχται χρίσιν - οὕτω 
τε χρατήσοσσι τῶν ἐναντίων, ὥστε πάντα αὐτοῖς τὰ; 
προσόντα, χρυσόν τε χαὶ ἄργυρον χαὶ ἐσθῆτα, χαὶ 
ὅ τί ποτ᾽ ἂν ἔχοιεν παρ᾽ ἑαυτοῖς ἀγαθὸν, ταῦτα δὴ 
πάντα ἀφελομένους τὸν οἰχεῖον αὐξῆσαι πλοῦτον. 
Toute γὰρ εἶπε, « Καὶ συνάξει τὴν ἰσχὺν πάντων 
τῶν λαῶν χυχλόθεν" » ἰσχὺν αὐτῶν εἰπὼν τὰ προσ- 
ὄντα ἀφ᾽ ὧν εἶχον τὸ δύνασθαί. Ὅθεν. xal σαφηνί- 
(wv αὐτὸ, ἐκήγαγε' « Χρυσόν τε xal ἄργυρον xai 
ἐμκατισμὸν εἰς πλῆθο; σφόδρα. » Τούτοις ἐπάγει, 
ὅτε πολλή τις ἀπώλεια χαὶ ἵππων ἔσται χαὶ ἡμιό- 
νῶν χαὶ χαμήλων xai ὄνων xai πάντων τῶν προσ- 
ὄντων αὐτοῖς χτηνῶν, ὁπόσα περ ἑπιτήδειά πως 
ἑαυτοῖς εἰς τὸν πόλεμον νομίσαντες εἶναι, συλλαδόυ- 
τες ἦγον μεθ᾽ ἑαυτῶν. Ὁ μὲν δὴ θάνατος αὐτῶν, φησὶ, 
καὶ ἢ ἀπώλεια τοταύτη τις ἔσται xal τοιαύτη “ ὁπόσοι 
δ᾽ ἂν αὐτῶν περισωθεΐξεν, ἐπιγνόντες τοῦ Θεοῦ τὴν δύ- 
vzgiv ἐξ ὧν πεπόνθασι, νόμον θήσονται παρ᾽ ἑαυτοῖς, 
διηνεχᾶς ἁνιόντες ἐπὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ τὴν χαθήχου- 
σαν ἀποτιννύναι τῷ Θεῷ προσχύνησιν, ἐπιτελεῖν δὲ 
uel τὴν δορτὴν τῆς σχηνοπηγίας, ἐπειδὴ τοῖς πόῤῥωθεν 
παἰι:ραγινομένοις ἐπιτήδειος ὁ χαιρὸς θερινὸς ὑπάρχων" 


tiet Dominus: omnes populos, quicunque militave- 
runt contra llierusalem. » Gentis illius, inquit, ma- 
xime et inexpugnabilis victores evadent divina 
virtute : tanquam si stantium illorum tabescerent 
carnes, neque 360 sd pugnam procedere sinerent, 
Deo ipsorum impetum praeveniente pens imposi- 
tione. Auferetur quoque ipsis cernendi vis a ma- 
gnitudine incumbentium malorum, mutique fient 
ob eventuum angustias. Jn summa, tanta illis a Dei 
ira mentis perturbatio incidet, ut singuli invicem 
manus afferentes, haud sentiant, sed extraneos pul- 
sare se putent, fiantque mutuz cadis auctores, ma- 
jorque illorum pars a suis quam a Juda'is percussa 
cadat. Verum dum illi his malis implicantur, com- 
parabit se ad preelium Judas in urbe Hierusalem, id 
est , audacter exidit ad hostium oppugnationem duce 
Zorobabele, qui rex ipsis divino judicio constitutus 
est. Atque ita potientur hostibus, ut omnes corum 
opes, aurum, argentum, vestem, οἱ quidquid boui 
secum habuerint, diripientes ad suarum opum cu- 
mulum conferant. Sicenim significant verba : * Con- 
gregabit fortitudinem populorum omnium in circui- 
tu, » fortitudinem illorum dicens opes a quibus 
vires accipiebant. Quod declarans, ait : « Aurumque ct 
argentum et vestem valde plurimam.»His add.t, 
multum fore equorum detrimentum, et mulorum, et 
camelorum, atque asinorum, omniumque apud eos 
jumentorum, quotquot bello utilia zstimantes, se- 


Ο cum adducebant. Et interitus quidem illorum 2tque 


exitium tale erit. Quotquot autem ex ipsis salvi 
supererunt, agnoscentes Dei potentiam ex his qux 
sunt passi, legem sibimet statuent ascendendi per- 
petuo ad urbem Hierusalem, ibique debitum Dco 
obsequium persolvendi, nec non tabernaculorum 
festum agendi, quandoquidem iis qui de longinquo 
veniunt verdium tempus idoneum est. Multis autem 
superbe hzc negligentibus poenas inferam, pluviam 
et ubertatem frugum negando, ut agnoscant se 
universalis 861 domini honorem neglexisse. Et si 
Agypti incolz, et si quidam alii hac prava mente 
fuerint, penam similem perferent. Vult autem di- 
cere, extraneus multos magnitudine eventuum ter- 
ritos, variis ex locis ad urbem llierusalem concur- 


mi πολλοῖς δὲ τῶν δι᾽ ὑπεροψίαν οὐχ ἀποπληρούντων D suros, debitum Deo obsequium oblaturos; et nisi 


Tute, τιμωρίαν ἐπάξω, ἀδροχίᾳ xai τῇ ἐντεῦθεν 


fecerint, poenam relaturos. llis addit : 


καταδιχάζων αὐτοὺς, (p. 534) ὡς ἂν αἴσθοιντο τῆς τοῦ πάντων Κυρίου τιμῆς ἀμελοῦντες, 
Kt» οἱ τῆς Αἰγύπτου δὲ, χἂν εἴ τινες δή ποτε ταύτην ἀναδέξωνται τὴν γνώμην, τὴν αὐτὴν δώσουσ: τιμωρίαν" 
βούλεται δὲ εἰπεῖν ὅτι, πολλοὶ τῶν ἀλλοτρίων ἐκπλαγέντες ἐπὶ τῷ μεγέθει τῶν γεγονότων πολλαχόθεν ἐπὶ τὴν 
Ἱερουσαλὴμ συῤῥεύσουσι, τὴν χαθήχουσαν τῷ Θεῷ προτχύνησιν ἀποδιδόντες, ὡς καὶ τιμωρίαν ἀπεχδέχεσθαι 


εἰ μὴ τοῦτο ποιοξεν. Τούτοις ἐπάγει " 

Z:ly. XY. — « "Ev τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ ἔστα! τὸ ἐπὶ 
ὃν χαλινὸν τοῦ ἵππου ἅγιον τῷ Κυρίῳ παντοχράτορι" 
χαὶ ἔσονται ol λέδητες ἐν τῷ οἴχῳ Κυρίου ὡς cula: 
tob προπόπου τοῦ θυσιαστηρίου. » Βούλεται μὲν 
εἰπεῖν ὅτι πολλὰ xax τῷ Θεῷ ἀνατεθήσεται παρὰ τῶν 
Ἵτρατλιτῶν ἀπὸ τῶν λαφύοων, X πδρὰ τῶν πολεμίων 


Vgns. 90. — « Die illa erit quod super frenum 
equi est, sanctum Domino omnipotenti. Et erunt 
lebetes in domo Domini sicut phiale ante facien 
altaris. » Forc dicit, ut complura Deo offerantur ab 
lIsraclitis de manubiis qui ex hostibus  rctulerint, 
multa sane et. innumcrabilia. Sicuti fecit. bcatus 


595 


THEODORI MOPSUESTENI 


596 


David post Goliathi cxdem gladium Deo dedicans. A λήψονται, πολλά τε ὄντα xa ἀριθμὸν νιχῶντα * οἷον 


ldem hic quoque dicit, nempe quod equorum frenos 
injeremptis ablatos Deo cfferent. Namque a freno 
tanquam a parte, reliqua arma et spolia denotat, 
qui oblaluri erant, singulis pro suo proposito ex 
manubiis quod visum fuerit afferentibus, Unde 
addit, lebetes plurimos adductum iri quos hostes 
secum habuerant, utpote coquendis carnibus ido- 
neos, quorum multitudo phialarum vice fungelur 
in domo Dei exposita. Vult autem frenis, armorum 
oblationem designare ; lebetibus, divitiarum ; more 
Scripture consueto a parte multitudinem deno- 
tandi, quotiescunque supervacaneam judicat par- 
tium accuratam enumeralionem. Certe bic super- 
fluum erat enumcerare singillatim hastas, gladios, 


πεποίηχεν ὁ μαχάριος Δανῖδ μετὰ τὴν τοῦ Γολιὰθ 
ἀναίρεσιν τὸ ξίφος ἀναθεὶς τῷ Θεῷ. Τὸ αὐτὸ δὲ λέγει 
χἀνταῦθα, ὅτι xal χαλινοὺς ἵππων, οὗς τῶν ἀναιρε: 
θέντων ἀφείλοντο, προσοίσουσι τότε τῷ Θεῷ " ἀπὸ γὰρ 
τοῦ χαλινοῦ ὡς ἀπὸ μέρους ἠδονλήθη τὰ λοικὰ ὅπλα 
τε χαὶ λάφυρα εἰπεῖν, ἅπερ οὖν ἀνατιθέναι ἤμελλον, 
ἐχάστου χατὰ τὴν οἰχείαν πρόθεσιν προσάγοντος τὸ 
δοχοῦν ἐχ τῶν λαφύρων. Ὅθεν ἐπάγει, ὅτε προσαχθή- 
φονται xal λέδητες πλεῖστοι οὃς ἐπήγοντο ol πολέ- 
μιοι, ἐπιτηδείους ἑαυτοῖς εἶναι νομίζοντες εἰς τὴν 
ἕψησιν τῶν κρεῶν, ot διὰ τὸ πλῆθος, φιαλῶν δίκην, 
ἔσονται τοῦ οἴχου προχεέμενοι τοῦ Θείου. ᾿ῬΙδουλήθη 
δὲ ἀπὸ μὲν τοῦ χαλινοῦ τὰ ἀπὸ τῶν ὅπλων ἀνατιθέ- 
μενα εἰπεῖν, (p. 535) ἀπὸ δὲ τῶν λεδήτων τὰ ἀπὸ 


loricas, lebetes, et quidquid ad usum homioum D τῶν χτημάτων, ὡς εἴωθεν ἀπὸ μέρους τὰ πλεῖστα 


cst, verbi gratia catinos, pocula, et si quid aliud 
hujusmodi est. Sed a parte, ut nuper dixi, et szpe 
adnotavi, se totum designare demonstrat. Jam yu 
ostendat oblatorum lebetum usum, aic prosequitur: 


δηλοῦν ἡ θεία Γραφὴ, ὅτ᾽ ἂν κεριττὴν ἡγῆτῳ τὴν 
χατὰ μέρος ἀγχριδολογίαν " ἐπεὶ χἀνταῦθα περιττὸν 
ἣν τὸ ἀριθμεῖν δόρατα xat ξίφη καὶ θώραχας, Més- 
τάς τε xa τὰ ἐν ἀνθρώπων χείμενα χρήσει, οἷοι 


εἰπεῖν πινάχια, ποτήρια, 7| xaX εἴ τι τοιοῦτο" ἑὰς δὲ τοῦ μέρους, ὡς εἶπόν τε ἤδη, καὶ ἐπεσημηνάμην 
“πολλάχις, ἐδήλωσε τὸ πᾶν εἰπεῖν. Δειχνὺς τῶν λεδήτων τῶν ἀνατιθεμένων τὴν χρείαν, ἐπάγει" 


VEns. 21. — « Eritque omnis lebes in urbe Hie- 
rusalem et apud Judam sanctus Domino omnipo- 
tenti. 364 Et venient cuncti immolautes, et su- 
ment inde, e& coquent in eis. » Oblati quidem 
lebetes, sancti erunt, utpote oblati im posterum 
Deo. Commoditas vero hinc erit adducentibus 
victimas, copiam habendi ubi coquere oporteat, et 
sacrificia decenter perficere. Nonne enim in primo 
Regnorum sic loquitur divina Scriptura, dum nar- 
rat filiorum Heli iniquitatem ? nempe quod veniebal 
puer sacerdotis, fuscinulam tridentem habens in 
manu sua, mittebatque fuscinulam in lebetem seu 
caeabum seu caldariam; et omne quod levabat 
fuscinu!'a, tollebat sacerdos sibi *. Vult ergo di- 
cere, convenientibus ad Dei cultum in urbe llie- 
rssalem copiam fore lebetum, quibus opus erat 
ipsis ad explendum sacrificiorum ritum. His addit : 
« Et non erit Chananzus ulterius in domo Domini 
omnipotentis die illa. » Quia infames erant Chana. 
nei ob irreligiositatem morumque pravitatem , 
innuit sic propheta desituros deinceps cunctos de 
populo Israelitico ab impietate aut qualibet morum 
malitia, eventibus ipsis edocti quantum bonum sit 
pietas et virtutis studium. Sic etiam beatus Oseas 
ait 59. « Chanaan, in manu cjus statera iniquitatis, 
opprimere prazpotenter dilexit. Dixitque Ephraim : 
Verumtamen dives facetus sum, inveni mibi sola- 
tium. » Scilicet Chananzorum — nomine lsraeli- 
tas illos appellat qui illicita agebant, Chananzo- 
rum mores imitantes, 


Xcly.ta',. — (Ka £ocat πᾶς ὁλέδηςἐν Ἱερουσαλὴμ καὶ 
kv τῷ Ἰούδᾳ ἅγιος τῷ Κυρίῳ παντοχράτορι" καὶ ἥξουσι 
πάντες οἱ θυσιάζοντες, xal λήψονται ἐξ αὐτῶν, xal 
ἐψήσονσιν ἐν αὐτοῖς. » Οἱ μὲν γὰρ προσκομισθέντες 
λέδητες, φησὶν, ἅγιοι Écoveat, &ce. ἀναχείμενοι λοιπὸν 
τῷ Θεῷ ἀφθονία δὲ ἐντεῦθεν ἔσται τοῖς προσάγουθι 
κὰς θυσιάσεις, τῷ ἔχειν ὅποι προσῆχεν ἐψήσανεαςᾷ 
«à τῶν θυσιῶν πληρῶσαι τὸ πρέπον " ἢ γὰρ eby 


C οὕτως ἐν τῇ πρώτῃ τῶν Βασιλειῶν ἡ θεία λέγει Dess 


διηγουμένη τῶν vlov "HA τὴν παρανομίαν ; ὅτε p 
χετο τὸ παιδάριον τοῦ ἱερέως ὡς ἂν ἡψήθη τὸ χρέας, 
καὶ χρεάγρα τριόδους ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ, καὶ xallin 
αὐτὴν εἰς τὸν λέδητα, ἢ εἰς τὴν χύτραν, ἢ εἰς τὸ 
χαλχίον * καὶ πᾶν ὃ ἀνέδαινεν ἐν τῇ χρεάγρᾳ ἐλάμ 
ὄανεν ἑαυτῷ ὁ ἱερεύς ; Τοῦτο οὖν εἰπεῖν ἡδουλήθη, 
ὅτι ἀφθονία λοιπὸν τοῖς ἐπὶ τῇ θεραπείᾳ τοῦ Θεαῖ 
συνιοῦσι εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ ἔσται λεδήτων, ἐν οἷς 
προσῆχεν αὐτοὺς τὴν ἐπὶ ταῖς θυσίαις χρείαν ἑαυτῶν 
ἐχπληροῦν. Τούτοις ἐπάγει" « Καὶ οὖκ ἔστι Xeve- 
ναῖος Ext ἐν τῷ οἴχῳ Κυρίου παντοχράτορος, (p. ὅ58) 
ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ. ». Ἐπειδὴ ἐπιδεδλη μένοι Xave- 
ναῖοι τὸν τρόπον ἧσαν ἐπέ τε ἀσεδείᾳ ἐπί τε tn 


μοχθηρίᾳ, τοῦτο βούλεται εἰπεῖν,ὅτι παύσονται πὲ 
Ὁ τες λοιπὸν οἱ τοῦ Ἰσραὴλ τοῦ πρὸς ἀσέθειαν ἢ κα: 


μοχθηρίαν νεύειν 100v, ἐξ αὐτῶν δεδιδαγμένοι τῶν 
πραγμάτων ἡλίχον ἀγαθὸν εὐσεδείας τε καὶ ἀρετῆς 
ἐπιμέλεια. Οὕτω καὶ ὃ μαχάριος Ὠσηὲ λέγει" « Ae 
ναὰν, ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ ζυγὸς ἀδικίας, καφαδυνᾶν 
στεύειν ἡγάπησς' xai εἶπεν Ἐφραῖμ, Πλὴν πεπλοῦ" 
τηχᾶ, εὕρηχα ἀναψυχὴν ἐμαυτῷ " » τῇ τῶν Xevelv 


προσηγορίᾳ, τοὺς Ἰσραηλίτας τὸ μὴ δέον διαπραττομένους χαλέσας, ὡς ἂν τὸν ἐχείνων τρόπον prpe 


μημένους. 


8 Πρ. 1, 15,  Osc. xu, 7. 


1 
! 


COMMENTARIUS IN MALACIILAS CAP. I. 08 





EPMHNEIA MAAAXIOY TOY ΠΡΟΦΗΤΟΥ. 


IMMENTARIUS IN MALACHIAM PROPHETAM. 


-— 


» μαχαρίων προψητῶν 'Ayralou τε xaX Zaya- A. 39 Cum beati prophetz? Aggsns ac Zacharias 


μετὰ τὴν ἀπὸ Βαδυλῶνος ἐπάνοδον τοῦ λαοῦ 
ϑείαν προφητευσάντων ἐνέργειαν, ᾿Αγγαῖος 
Βαχάριος περί τε τῆς ναοῦ οἰχοδομῆς διείλε- 
ᾧ λαῷ, καὶ δὴ xe τῶν περὶ τὸν Γὼγ μηνύει 
πώλειαν * ὃ δὲ μαχάριος Zayaplag ταῦτά τε λέ- 
φοστιθεὶς xal τὰ χατὰ τοὺς Μαχχαθαίους μετὰ 
Ὑεγονότα τὸν χρόνον, xat δὴ χαὶ ἀποχαλύψεις 
8 καὶ διαφόρους ἐχτίθεται, δι᾽ ὧν τό τε ποιχί- 
j£ περὶ αὐτοὺς εὐεργεσίας ἐδήλωσε τοῦ Θεοῦ, 
διδασχαλίαν παρέσχετο, θεοσεδείᾳ τε xal ἐπι- 
ᾳ βίου προσάγειν αὑτοὺς δυναμένην αὐτάρχως. 
EJ) Ἐπειδὴ δὲ τῆς θείας προνοίας ἀξιωθέντες 
πε, χαὶ τῆς ἀπὸ Βαδυλῶνος ἐπανόδου, πλεί- 
τε ὅσων τετυχηχότες ἀγαθῶν, xal δὴ xoi ἐν 
Tg καταστάντες πολλῇ, οὐχ εἰς δέον ἐχρή- 
«Ὦ ἀνέσει, τὰ μὲν τῶν ἱερέων, τὰ δὲ xal τοῦ 
κλημμελοῦντος παντὸς, ὡς xal τὰς χατὰ νόμον 
va θυσίας μὴ μετὰ τοῦ προσέχοντος ἐχτελεῖν, 
πἰἴως ὁ παρὼν οὐτοσὶ προφήτης χατὰ θείαν 
Ey ἐπὶ τοῦτο προδληθεὶς, ἐλέγχει μὲν τῶν τε 
ν χαὶ τοῦ λαοῦ τὰς πλημμελείας, ἃς αἵτινές 
ἐξ αὐτῶν τῶν γεγραμμένων ἄμεινον μάθοι τις 
ἱπνόει δὲ xal τινα τῶν ἑπτομένων, "Ὄνομα δὲ 
͵οφήτῃ, χατὰ μὲν τὴν Ἑλλήνων γλῶτταν, "Ar- 


post populi Babylone reditam divino instinctu pro- 
phetarent, beatus quidem Agg:eas detempli zdifica- 
tione disseruit eum populo, et Gogi etiam exitium 
predixit; beatus autem Zacharias eadem dixit, 
adjectis etiam Macchabzorum rebus que multo 
tempore post evenerunt : tum et multas diversas- 
que revelationes addidit, quibus et beneficiorum 
Dei erga Judzxos varietatem declaravit, et doctri- 
nam tradidit admovendo illos :doneam pietati 
morumque probitati. Sed quia divinam previden- 
tiam adepti Judzi nec non Babylone reditum, ct 
plurima dein bona consecuti, multaque fruentes 
felicitate, haud bene hoc solatio sunt usi; sacer- 
dotibus nimirum ac populo universo peccante, ita 


B ut ne statuta quidem sacrificia convenienter face- 


rent: necessario hic noster propheta divina ope- 
ratione ad hoc electus, sacerdotum pariter atque 
populi peccata redarguil: quz? cujusmodi fuerint, 
ex ipsis scriptis melius quispiam cognoscet. Quie- 
dam etiam futura przdicit. Nomen autem prop'c- 
te est Grecorum quidem lingua angelus, at He- 
brzorum Malachias; quoniam angelum ita dicere 
solent Hebraei. Quamebrem in Gra:corum sermone 
angelus appellatur pro Malachia. Sic autem dicit : 


* κατὰ δὲ τὴν Ἑθραίων, Μαλαχίας " ἐπειδὴ τὸν ἄγγελον οὕτω χαλεῖν Ἕ δραίοις ἔθος“ ὅθεν χαὶ 
λῇ τῇ εἰς τὴν ᾿Ελλήνων γλῶτταν ἄγγελος χέχληται ἀντὶ Μαλαχίου. Λέγει δὲ οὕτως " 


ΚΕΦ. Α΄. 


x. €, Β΄. — « Λῆμμα λόγου Κυρίου ἐπὶ τὸν € 


δ ἂν χειρὶ ἀγγέλου αὐτοῦ.» να εἴπη, ὅτι κατὰ 
) νέργειαν ἐνεπιστεύθη τὸ τῆς προφητείας ἔρ- 
V ἄγγελος εἰς ἔλεγχον τοῦ Ἰσραὴλ, ἐπειδὴ χοινῇ 
| προσνγορίᾳ τούς τε ἱερέας xa τὸν λαὸν em. 
ἕν ἤμελλεν " Ἰσραηλῖται γὰρ ἅπαντες ἐλέγοντο 
ς" εἶτα μετὰ τὴν εἰωθυῖαν ταύτην προγραφὴν 
εροφητιχῶν βιδλίων, ἄρχεται τῶν οἰχείων λό- 
| προφήτης οὕτως « Θέσθε δὲ ἐπὶ τὰς χαρδίας 
.  Κάλλιστα ὡς ἂν παραλελοιπόσιν ἄχρι τοῦ 
| ἃ ποιεῖν αὐτοὺ; mpoonxov fv * χελεύει νῦν 
ὧν εὖ λογίτασθαι, (p. 558) x-Y συνιδεῖν μὲν 
ἔπραττον, ξοχιμάσαι ὃξ ὁπόσον ἐξέδαινον τοῦ 
ἕχοντος, ὡς ἄν τινα xaX διόρθωσιν ταῖς ἑαυτῶν 
πγάγοιεν πληυμμελείαις. Εἶτα μετὰ τὴν προ- 
Xv xa τὴν παραΐνεσ!ν χαθ᾽ ἣν ἐπιμελεστέρους 
ὺς περὶ τὸ δέον εἰργάζετο, ἐπάγει" ε« Ἠγάπησα 
5» λέγει Κυριος.» Καλῶς γὰρ τοῖς ἀγνώμοτ: πρὸ 
"wy τὴν ἀγάπην λέγει τὴν οἰχείαν, ὠὡτανεὶ πρὸς 
Ἣν χρένοιντο μάλιστα ἐλεγχομένοις ἐπὶ τὸ ραυ- 


CAP. 1. 

WVggs. 1, 9. — « Assumptio verbi Domini super 
]sraelem in manu angeli ipsius. » Id est 364 di- 
vina operatione concreditum est prophetis opus 
angelo, ad Israelis reprehensionem : namque hoc 
nomine sacerdotes simul et populum denotare 
volebat : cuncti. dicebantur commniter Israelitz. 
Deinde post hoc solitum prophceticorum librorum 
procemium seu titulum, sic initium facit sermonum 
suorum propheta :« Ponile in cordibus vestris. » 
Egregie sic alloquitur illos qui hactenus debita 
officia neglexerant. Jubet ergo nunc quid opus facto 
sit cogitare, et quid egerint considerare, et quan- 
tum a rectitudine exorbitaverint, ut. aliquam pec- 
catorum suorum emendationem curent. Mox post 
impulsum et adhortationem, qua eos diligentiores 
ad officium reddidit, prosequitur : e Dilexi vos, 
dicit Dominus. » Dene ingratis ante omnia memo- 
rat amorem suum, ut inde judicentur, de suorum 
morum pravitate. convicti. « Εἰ dixistis : In. quo 
dilexisti nos? » Atqui omnibus exploratum crat, 


509 


THEODORI MOPSUESTENT 


quantorum ipsis bonorum auctor exstitisset, sive A λότητι τῶν τρόπων τῶν οἰχείων. « Καὶ εἴπατε, "Ev 


antea gestis, sive postea sspe numero, sive etiam 
 wuper patratis. Sed mos est divine Scriptura 
vocem pro re adhibere, et hominum statum vel 
affectum voce designare. Velut illud : « Dixerunt : 
Quis videbit eos **? » id est, ita se habuerunt, quasi 
eos nemo spectaret. Atqui nihil hujusmodi dixe- 
rant. ltem : «Dixit enim in corde suo : Non 
movebor ἃ generatione in generationem , sine 
malo**, » Sic enim sese habebant, quasi nihil 
unquam mali essent passuri. Multaque ejusmodi 
quis inveniet, qua& coacervare non hujus temporis 
est. Sic ergo nunc etiam dicit : « Et dixistis : In 
quo dilexisti nos? » Quasi dicat : A me dilecti, ct 
beneficiis szpe affecli, improba ingrataque mente 
uistis, quasi nec a me dilecti, neque ullo unquam 
beneficio donati, Dein facta dicit, unde hi cogno- 
Sccre possent, quanta 3 Deo bona accepissent, 


tivt ἡγάπησας ἡμᾶς ; » δήλου παρὰ πᾶσι τυγχάνον. 
τος ὁπόσων αὐτοῖς ἀγαθῶν αἴτιος ἐγεγόνει, εἴτε ἐχ 
τῶν πρόσθεν ὑπαρξάντων, εἴτε καὶ τῶν ὕστερον 
πολλάχις, χαὶ δὴ xai τῶν πρόσφατον γεγονότων" 
ἀλλὰ γὰρ ἔθος τῇ θείᾳ Γραφῇ τὴν φωνὴν ἐπὶ πρά- 
γμᾶτος λέγειν, χαὶ τὴν τῶν τι ποιούντων διάθεσιν 
φωνῇ σημαίνειν " οἷον τό * « Εἶπον" Τίς ὄψεται αὐὖ- 
τούς ; » ἀντὶ coU, Διέχειντο ὡς οὐδενὸς ἔφορῶντος τὰ 
γινόμενα οὐ γὰρ δὴ ἔλεγον οὕτως * xat, « Εἶπε γὰρ 
ἐν χαρδίᾳ αὐτοῦ, Οὐ μὴ σαλευθῶ ἀπὸ γενεᾶς εἷς γε- 
νεὰν ἄνευ χαχοῦ. » Διέχειντο, γὰρ, φησὶν, ὡς οὐθὲν 
ὑπομενοῦντες πώποτε χαχόν" xal πολλὰ τοιαῦτα εἷ- 
ποι τις ἂν, ἃ μὴ τοῦ παρόντος ἐστὶ συλλέγειν xa:pei 
οὕτως οὖν χἀνταῦθα λέγει τὸ, « Καὶ εἴπατε, "Ev τίνι 


B ἐγάπησας ἡμᾶς; » ἀντὶ τοῦ, ᾿Αγαπηθέντες παρ᾽ 


ἐμοῦ, xai εὖ πεπονθότες πολλάχις, μοχθηρᾷ καὶ 
ἀγνώμονι χεχρηλένοι τῇ διανοία διέχεισθε, ὡς ἂν 


οὔτε ἠγαπημένοι παρ᾽ ἐμοῦ, οὔτε τινὸς τετυχηχέτες πώποτε ἀγαθοῦ. (p. ὅ59) Εἶτα λέγει τὰ πράγματα 
ἃ φ᾽ ὧν ἐξῆν αὐτοὺς συνορᾷν ἡλίχων ἔτυχον παρὰ τοὺς ἄλλους ἀγαθῶν. 


4365 εις. 5-5. — « Nonne frater erat Jacob 
Esau? dicit Dominus; et tamen dilexi Jacob, Eszu 
autem odio habui. Et statui terminos ejus in deso- 
lationem, et hzreditatein ejus in domos deserti. 
Quia si dixerit : Idumza eversa est, et revertemur 
atque xedificabimus deserta ejus: hac ait Dominus 
oinnipotens : Ipsi zdificabunt, ct ego desitruam. Et 
vocabuntur ipsis termini iniquitatis, et populus ad- 
versus quem stat in acie Dominus usque in szcu- 


Στίχ. γ΄ «ε΄. — « 02x ἀδελφὸς ἦν Ἡσαῦ τοῦ "Taxe ; 
λέγει Κύριος" xai ἢγάπησα τὸν Ἰαχὼδ, τὸν δὲ 
Ἡσαῦ ἐμίσησα xal ἕταξα τὰ ὅρια αὐτοῦ εἰς ἀφα» 
νισμὸν, xai τὴν χληρονομίαν αὐτοῦ εἰς δώματα ἐρέρ 
poo * διότι ἐὰν εἴπῃ, Ἢ Ἰδουμαία(θ8) χατέστροπται, 
xai ἐπιστρέψομεν καὶ ἀνοιχοδομήσομεν τὰς fignum 
μένας αὐτῆς, τάδε λέγει Κύριος παντοχράτωρ, Αὖ» 
«οἱ οἰχοδομήσουσι, xal ἐγὼ καταστρέψω xal ἔπι» 
χληθήσεται αὐτοῖς ὅρια ἀνομίας, xai λαὸς ἐφ᾽ ὅν 


lum. Et oculi vestri videbunt ; et vos dicetis : Ma- C παρατέταχται Κύριος; ἕως αἰῶνος " xal οἱ ὀφθαλμὰ 


gnificatus est Dominus super terminos Israelis. » 
Nuper fuerant Idumsi puniti, et plurimas experti 
calamitates, propter mala quz Israelitis intulerant, 
quo tempore Assyrii primum et postea Bahylonii 
hostes supervenerant. Jamque hzc predicta fue- 
rant a beato Davide in Psalmis, ubi ait: « Memor 
esto, Domine, filiorum Edom, in die Jerusalem, qui 
dicunt : Exinanite, exinanite "usque ad funda- 
menta ejus. Filia Babylonis misera **! » Quibus 
verbis ostendit, Babylonios poenas daturos, propter 
illata Israeluis mala. ldumzi etiam cum ijs pu- 
nientur, qui in aífligendis Israelitis socii ipsorum 
fuerunt. Idem postea przedixerat etiam beatus Ab- 
dias propheta. Nunc quia illa exitum habuerant, 


ὑμῶν ὄψονται, xal ὑμεῖς ἐρεῖτε, Ἐμεγαλύνθη Ki 
pios ὑπεράνω τῶν ὁρίων Ἰσραὴλ. » Πρόσφατον ἦσαν 
Ἰδουμαῖοι τετιμωρημένοι, xal πλείστων ὅσων ἐν 
πείρᾳ γεγονότες χαχῶν, ὑπὲρ ὧν διατεθεέχεσαν τοὺς 
Ἰσραηλίτας χατὰ τὸν χαιρὸν ἐχεῖνον χαθ᾽ ὅν ᾿Ασσύ- 
ριοί τε αὑτοῖς πρότερον χαὶ Βαδυλώνιοι μετὰ τοῦτο 
ἐπῆλθον. Ταῦτα δὲ προείρητο μὲν τῷ μαχαρίῳ Aut 
ἐν Ψαλμοῖς " λέγει γὰρ, ε Μνήσθητι, Κύριε, τῶν 
υἱῶν Ἐδὼμ τὴν ἡμέραν Ἱερουσαλὴμ, τῶν λεγόντων, 
Ἐχχενοῦτε, ἐχχενοῦτε ἕως τῶν θεμελίων αὐτῆς "θν- 
γάτηρ Βαδυλῶνος ἡ ταλαίπωρος" » ἐν οἷς ἔδειξεν 
ὅτι καὶ Βαδυλώνιοι δώσουσι δίκας ὑπὲρ ὧν αὐτοὺς 
διατεθείχασι χαχῶν " xoi Ἰδουμαῖοι δὲ τιμωρηβϑή- 
σονται συμπράξαντες αὐτοῖς ἐν τοῖς xarà τῶν "lapat 


recentesque apud omnes erant inflictze Idumzis ἃ D λιτῶν χαχοῖς. Προεῖπε δὲ xai ὁ μακάριος ᾿Αὔδιοὺ ὁ 


Deo poena, merito ex comparatione cum illis de- 
monstrat suum erga Israelitas amorem, ab liorum 
progenitoribus atque ab Idumzis sumpto initio. 
Erat enim illorum progenitor Jacob ; horum autem, 
Esau. Dicit ergo, ambos fuisse fratres; cumque 
nature lex coromunia ipsis omnia faceret, proge- 
nitorem quidem vestrum, inqui!, dilexi, at illorum 
odi Esau : ct usque in hodiernum diem persevera- 
vi, amoris 966 erga vos, odii vero erga illos ar- 
gumenta exhibere. Namque universam illorum rc- 


5! Psal. xin, 6. ** Psal. x, 6. 


(68) Variat hic interpunctio apud antiquos inter- 
pretes, aliisante. Idumcam, aliis post pausantibus. 


86 Psal. cxxxv, 1. 


προφήτης μετὰ τοῦτο" ἀλλ᾽ ἐπειδὴ νῦν εἰλήφει sip. 


ἔχθασιν ἐχεῖνα, καὶ νεαρὰ παρὰ πᾶσιν ἦν ἡ uvigh ᾿ 


τῆς ἐπιγενομένης χατὰ τῶν Ἰδουμαίων παρὰ τοῦ 
Θεοῦ τιμωρίας, (p. 540) εἰχότως ἐκ παραθέσεως τῆς 
πρὸς ἐχείνους ἐνδείχνυται τὴν ἀγάπην ἑαυτοῦ τὴν περὶ 
τούτους, ἀπὸ τῶν προπατόρων τούτων τε χαὶ τῶν 
Ἰδουμαίων τὴν ἀρχὴν ποιησάμενος. "Ho γὰρ τούτων 
μὲν Ἰαχὼδ, Ἡσαῦ δὲ ἐχείνων. Λέγει τοίνυν, ὅτι 
᾿Αδελφοὶ μὲν ἦσαν ἀμφότεροι" τοῦ νόμου δὲ τῆς QU 
σξως χοινὰ πάντα αὐτοῖς ποιοῦντος, ἡγάπησι μὲν 


Cum Gizeco conspirat Arabs, cum Tlebraico Latinas 
vulgatus, 


. ES m 


COMMENTARIUS IN MALACHLE CAP. I. 


609 


τὸν ὑμέτερον προπάτορα, ἐμίσησα δὲ τὸν ἐχείνων τὸν A gionem vestri gratia desolavi, peemas ab iis repo- 


Ἡσαῦ. xat δὴ διαμεμένηχα μὲν ἄχρι τοῦ δεῦρο, τῆς 
τε περὶ ὑμᾶς ἀγάπης, xaX τοῦ περὶ ἐχείνων μίσους 
τὴν ἀπόδειξιν παρεχόμενος " κᾶπαν μὲν γὰρ αὑτῶν 
τὴν χώραν ἡφάνισα 5 ὑμᾶς͵ δίχας αὐτοὺς εἰσπρατ- 
τόμενος ὧν χαθ᾽ ὑμῶν τετολμήχασι * πᾶσαν δὲ αὐτῶν 
τὴν χτῆσιν μετέστησα εἰς ἐρημίαν, ἣν τοσαύτην 
αὐτοῖς ἐπήγαγον χαὶ οὕτω χαλεπὴν, ὥστε χἂν εἰ 
μεταδαλόμενοί ποτε βουληθεῖεν διορθώσασθαι τὰ ol- 
χεΐα, xai ἀνοιχοδομῆσαι τὰ; ἢρημωμένας αὐτῶν πό- 
λεις τε χαὶ χώρας, μηθὲν δύνασθαι τοῦτο ποιεῖν " ἀπ- 
εφηνάμην γὰρ χακ᾽ αὐτῶν ἐρημίαν, χαὶ οὐδαμῶς οἷόν 
τε συστῆναι τὰ ἐχείνων πάλιν ^ ἐπειδὴ χἂν ἐπιχει- 
ρήσωσιν olxolouncat, χαταστρέψω πάλιν " ὥστε ἐχεί- 


scens ob ea qus in vos ausi sunt : tum et illorum 
predia omnia in. solitudinem verti, quam tantam 
tamque horridam iis intuli, ut etiamsi forte con- 
versi voluerint aliquando semet emendare, et de- 
sertas urbes regionesque restaurare, nihil sint ef- 
fecturi. Decrevi enim illorum locorum vastitatem, 
nec omnino fieri poterit ut res ipsorum reparentur. 
Nam si zdificare moliantur, ego rursus evertarm : 
ita ut iis locis appellatio hzreat, Termini iniquita- 
tia, utpote ab iniquitate desotatis. Αἱ vobis ita 
bene facere constitui, ut. spectatores ipsimet facti 
bonorum vobis collatorum, Dei potentiam agnosca- 
tis, qui tantis bonis vitam vestram kretificat. 


νοις μὲν ὄνομα ἐπιχεχλῇσθαι ᾿Ανομίας ὅριον, ἅτε ὑπὸ. παρανομίας ἢρημωμένοις " περὶ ὑμᾶς δὲ οὕτως 
ἐδοκίμασα πᾶν ὃ τι χαλὸν διαπράξασθαι, ὥστε αὑτοὺς ὑμᾶς θεατὰς γεγονότας τῶν δωρουμένων ὑμῖν ἀγαθῶν, 
ἐπιγνῶναι τοῦ Θεοῦ τὴν δύναμιν τοσούτοις φαιδρύναντος ἀγαθοῖς τὰ ὑμέτερα. - 

Στίχ. ς΄. — (p. 541) Εἶτα ἐπιτείνων τὸ ἔγχλημα, B.— Ven. 6.—Deinde expostulationem intendens, « Fi 


€ Υἱὸς δοξάζει πατέρα, καὶ δοῦλος τὸν χύριον αὐτοῦ 
φυδηθήσεται " xal εἰ πατήρ εἶμι ἐγὼ,, ποῦ ἐστιν ἡ 
δόξα μου; χαὶ εἰ Κύριός εἰμι ἐγὼ, ποῦ ἐστιν ὁ φόδος 
goo; λέγει Κύριος παντοχράτωρ. » Ylov μὲν οὖν 
ἴδιον, qus, τοιαῦτα διαπράττεσθαι, ἀφ᾽ ὧν χόσμος 
τις xai σεμινολογία περιέσται τοῖς πατράσι" δούλων 
& τὸ μετὰ πολλοῦ τοῦ δέους ὑπηρετεῖσθαι τοῖς δε- 
σκοτιχοῖς ἐπιτάγμασιν ^ ἐγὼ δὲ, φησὶν, εἰμὶ μὲν 
ὑμῶν Kopto;, ἅτε Ex τοῦ μὴ ὄντος ὑμᾶς εἰς τὸ εἶνα» 
παραγαγών * δι᾽ ὑπερδάλλουσαν δὲ φιλανθρωπίαν το 
xai χρηστότητα ᾧχειωσάμην τε ὑμᾶς χαὶ ἐδεξάμην 
υἱοὺς ἐμοὺς χαλεῖσθαι * μεταδέδωκά τε ὑμῖν παῤῥη- 
eias τοῦ πατέρα ὑμῶν ὀνομάζειν ἐμέ - ὁρῶ δὲ πρὸς 
οὐδέτερον ὑμᾶς εὐγνωβονοῦντας * οὔτε γὰρ ὡς πα- 
τέρα τῇ χαλοχαγαθίᾳ τῶν ἐπιτηδευμάτων τῶν οἰχείων 
σεμνύνειν ἑσπουδάχατε, οὔτε ὡς Δεσπότην δεδοιχότες 
τῶν ἐπιταγμάτων φροντίζετε τῶν ἐμῶν. Οὕτω δὴ 
χοινὸν χατὰ πάντων τὸν ἔλεγχον ποιησάμενος, διορί- 
ζει χαὶ τὰ πρόσωπα χαὶ τὰ πράγματα, χαὶ δὴ δια- 
λεγόμενος πρὸς τοὺς ἱερέας οὕτω φησίν" « Ὑμεῖς, 
οἱ ἱερεῖς, οἱ φαυλίζοντες τὸ ὄνομά μον.» Ὑμεῖς, φη- 
div, οἱ τὴν λειτουργίαν ἐμπεπιστευμένοι τὴν θείαν, 
πὶ ὁδηγοὶ τοῖς λοιποῖς ὀφείλοντες εἶναι τῶν χρεῖτ- 
tive, τοιαῦτα διαπράττεσθε ἀφ᾽ ὧν οὐδενὸς ἄξιον 
ὄντα με λόγου δεΐχνυτε τοῖς τὰ παρ᾽ ὑμῶν πραττό- 
μενα ὁρῶσι. « Καὶ εἴπατε, Ἐν τίνι ἐφαυλίσαμεν τὸ 
δνομά σου; » Ὁμοίως χἀνταῦθα λέγων τὸ elzacs, 
fva εἴπῃ ὅτι, "Ex πολλῆς τῆς ἀπροσεξίας οὐδὲ αἴ- 


lius, inquit, honorat patrem, et servus dominum 
suum timebit. Quod si pater ego sum, ubi est honor 
meus? et si Dominus ego sum, ubi est timor meus? 
ait Dominus omnipotens. » Filiorum quidem offt- 
cium est, inquit, ea agere unde ornamentum quod- 
dam et decus parentibus confletur : servorum au- 
tem multo cum metu herilibus subservire jussibus. 
Ego vero, inquit, Dominus vester sum, ccu qui ex 
nihilo vos ad exsistendum produxi ; et summa mca 
benignitate ac bonitate in meam familiaritatem re- 
cepi, et meos filios appellare vos sum dignatus, 
fiduciamque vobis indulsi ut Patrem me vocare- 


. εἶδ. Ceterum vos nulla in re gratos video : nam 


neque ut patrem, vestrorum actuum honestate me 
homorare satagitis; neque ut Dominum verentes , 
mandata mea pensi habetis. Sic ergo communiter 
cunctis objurgatis, mox personas singillatim distin- 
guit et actus; et sacerdotes quidem alloquens, sic 
ait: « Vos sacerdotes,qui despicitis 3967 nomen 
meum. » Vos, quibus divinum ministerium com- 
missum est, quique duces czteris ad virtutem esse 
debetis, ita vivitis, ut nullo me dignum respectu 
ostendatis iis, qui mores vestros observant. « Et 
dixistis : In quo despeximus nomen tuum? » Simi- 
liter hoc etiam loco ait « dixistis, » pro, Ob gra- 
vem socordiam vestram, ne sensum quidem tanti 
peccati habetis, sed ita animo affecti estis, quasi 
nihil incongruum  gesseriis, quanquam tantam 


αῦησιν ἔχετε ἐπὶ τῷ τοσούτῳ πλημμελήματι, ἀλλὰ p eulpe molem sustinetis. 


διέκεισθε ὡς οὐδὲν ἄτοπον διαπραττόμενοι, xalvot γε 
“ἰσοῦτον ἐργαζόμενοι xaxóv. 

Στίχ. ζ΄. — ΕἩἶτα λέγει χαὶ τὸ γινόμενον" « Προσ- 
ἄλοντες πρὸς τὸ θυσιαστήριον ἄρτους δλισγημέ- 
νους. » Οὐ γὰρ χατὰ τὴν τοῦ νόμου διδασκαλίαν, οὐδὲ 
χατὰ τὰς Μωσαϊχὰς διατάξεις, (p. 542) σὺν ἐπιμε- 
λείᾳ ποιεῖσθε τῶν ἄρτων τὴν πρόθεσιν, ἀλλὰ χοινοὺς 
χαὶ dv; ἔτυχεν γεγονότας παρὰ τὸ διατεταγμένον λα- 
όντες, αὐτοὺς ἐπιτίθετε τῇ τραπέζῃ * λέγει δὲ « ἣλι- 
σγηένους » τοὺς ζυμωτοὺς, 0 προδήλως ἐναντίον ἣν 
τῷ véuto ἀζύμους ἐπὶ τοῦ θυσιαστηρίου κελεύοντι 
&£53á7;:30a: τοὺς ἄρτους, ζομωτὸν ὃὲ τιηδόλως. Πᾶ- 


Vgns. 7. — Mox et rem gestam narrat: « Obtuli- 
stis altari meo panes pollutos. » Haud juxta leyis 
doctrinam, neque juxta Mosaicas constitutiones, ac- 
curate fecistis panum propositionem, sed communcs 
et prout vobis occurrerunt praeter fas sumentes, 
mense imposuistis, Pollutos autem appellat panes 
fermentatos ; manifeste id enim contrarium legi erat 
azymos jubenüi panes offerre, fermentatum nihil. 
Omnem enim, inquit, oblationem quam Deo afferc- 
tis,sine azymo facictis, Quod cum tam perspicue 


60 


THEODORI MOPSUESTENI 


604 


mandatum fuisset, contrarium erat pauum fermen- A cav γὰρ θυσίαν, φησὶν, ἣν ἂν προσφέρητε Κυρίῳ οὐ 


tatorum oblationi, cujus causa juste cam iis expo- 
Stulat, ut legi prorsus coatradicentibus. « Et dixi- 
stis : In quo polluimus ipsos? » Atque ita, inquit, 
agentes ne comsiderare quidem voluistis rei acte 
absurditatem. Nam voeabulum « dixistis, » hic 
etiam pro animi affectione ponit : id est,qnasi ni- 
hil feceritis, ita animo affecti estis, socorditer et 
absque sensu tantam patrantes iniquitatem. « In eo 
quod dicitis : Meusa Domini despecta est, et res ei 
impositas despexistis. » Rursus lic quaeque dum 
ait, « in eo quod dicitis, » pro actu affectum animi 
dicit : iJ est, dum ita vos agitis, nihil aliud mente 
agitare demonstratis, neque aliter vos esse affectos ; 
vel quod mensa mea nullo sit digna respectu, idee- 
que nc imponendorum quidem panum delectum 
ullum habeatis : cujus rei indicium 3686 est qued 
socorditer panum impositionem facitis, nullius pensi 
habentes legitime instituüonis observantiam, quo- 
niam illos potissimum mense imponendos panes 
curare oporteret, ceu pro universo populo oblatos. 
Nam Deus mandaverat, ut sex numero essent, duas 
tribus in singulis agnoscendo, μὲ in sex panibus 
duodecim Lribus reputarentur, pro quibus panum 
propositionem fieri jubebat. 


ποιήσετε Copaovóv* οὗπερ οὕτω σαφῶς διατεταγμέ- 
νου ἐναντίον ἦν τῷ ζυμωτοὺς προσφέρειν τοὺς ἄρτους, 
ὑπὲρ οὗ δὴ αἰτιᾶται διχαίως αὐτοὺς ὡς τἀναντία τῷ 
νόμῳ διαπραττομένους προδήλως. « Καὶ εἴπατε, "Ev 
κίνε ἡλισγήσαμεν αὐτούς ; » Καὶ τοῦτο, φησὶν, 
φοιοῦντες, οὐδὲ συλλογίζεσθαι βούλεσθε τοῦ γινομένου 
τὴν ἀτοπίαν" τὸ γὰρ, « Καὶ εἴπατε, » χάνταῦθα πά- 
λιν τὴν διάθεσιν λέγει" ἵνα εἴπῃ, ὅτι Ὡς οὐθὲν δια- 
πραττόμενοι διάχεισθε, ἀναισθησίᾳ xaY &rpocskls 
τὴν τοσαύτην ἐργαζόμενοι πλημμέλειαν. « "Ev τῷ 
λέγειν ὑμᾶς, Τράπεζα Κυρίου ἐξουδενωμένη ἐστὶ, xal 
τὰ ἐπιτιθέμενα ἐξουδενώσατε. » Πάλιν χἀνταῦθα τὸ 
€ ἐν τῷ λέγειν » οὕτω φησὶν, ὡς ἀντὶ πράγματος τὴν 
διάθεσιν δηλῶν " βούλεται γὰρ εἰπεῖν, ὅτε Τὸ ταῦτα 


Β ποιεῖν ὑμᾶς, οὐχ ἕτερόν τι χατὰ διάνοιαν ἔχοντας 


δείχνυσιν, οὐδ᾽ ἑτέρως πὼς διαχειμένους, ἀλλ᾽ ἢ ὡς 
οὔτε τῆς τραπέζης «fic ἐμῆς τυγχάνειν τινὸς ὀφειληύ- 
σῆς σπουδῆς, ἀναγχαίως τε χαὶ τῶν ἐπιτιθεμένων 
οὐδενὸς ὀφειλόντων ἀξίων εἶναι λόγου " (p. 545) τοῦτο 
δηλοῖ τὸ ῥᾳθύμως ὑμᾶς ποιεῖσθαι τῶν ἄρτων τὴν πρό- 
θεσιν, οὐ φροντίζοντας ὅπως ἂν χατὰ τὴν νομιχὴν 
ἐπιτελεσθείη διάταξιν. Καὶ πρῶτον μὲν εἶπε τὸ τῶν 
ἄρτων, ὡς ἂν πρῶτον ἁμάρτημα " ἐπειδήπερ ixsl- 
νους μάλιστα τοὺς ἐπὶ τῆς τραπέζης προτιθεμένους 


ἄρτους ἐπιμελείας τυγχάνειν ἐχρῆν, ὡς τρόπον τινὰ ὑπὲρ παντὸς τοῦ λαοῦ προσαγομένους " ἐπειδήπερ 
ἐχέλευσεν αὐτοὺς ὁ Θεὸς, καὶ ἕξ εἶναι τὸν ἀριθμὸν,δύο φυλῶν ἐν ἑκάστῳ γνωριζομένων, ὡς ἂν Ev τοῖς ἕξ αἱ 
δώδεκα παραλογίζοιντο φυλαὶ, ὑπὲρ ὧν δὲ; τὴν πρόθεσιν ἐκέλευσε γίγνεσθαι τῶν ἄρτων. 


εκ. 8,9. — Aliud quoque mox subdit illorum C Στίχ. v, 9. -- Ἑξῆς δὲ ἐπάγει xa ἑτέραν αὑτῶν 


peccatum. « Quoniam si obtuleritis ezecam victi- 
mam, non est malum. Et si obtuleritis claudam 
vel :&:grotantem, non est malum. » Dum ejusmodi, 
inquit, victimas. offertis, peccare non existimatis. 
Et rci act: absurditatem ostendens : « Offer id, in- 
quit, duci tuo, si excipiet, si suscipiet faciem tuam, 
dicit Dominus omnipotens. » Agesis, si per rei actse 
absurditatem non agnoscis, fac periculunr in offe- 
rendo principi gentis tuz, et videsis num excipiat, 
num tui reverens hanc injuriam diesimulet, Non- 
ne contra a te magis offensus quam honoratus, 
contumeliose te rejiciet cum tali oblatione tua? 
Demonsirata vero utraque absurditate tum panum 
tum victimarum, addit : « Nunc vero placate faciem 
Dei vestri, eumque deprecemini, ut vestri miserea- 
tur. » Áge jam abhinc priora emendate peccata, et 
his omissis, preteritorum etiam postulate a Deo 
veniam. lisque merito timorem incutiens, « In vestris, 
inquit, manibus hac sunt. » Recens est calamita- 
tum experientia, in quas paulo ante incidistis ob 
debiti officii negligentiam, quorum precipue me- 
mores studium omne honestati debetis impendere. 
« Anex vobis suspiciam facies vestras? dicit Do- 
minus omnipoteas. » llinc 3969 debetis cognoscc- 
re, me ne nunc quidem vos peccantes, respectu 
dignos habiturum, nisi peenitendo delicta vestra 
emendetis. 


πλημμέλειαν. « Διότι ἐὰν προσαγάγητε τυφλὸν εἰς 
θυσίαν, οὐ xaxóv* καὶ ἐὰν προσαγάγητε χωλὸν d 
ἄῤῥωστον, οὐ χαχόν. » Ἐν δὲ τῷ τοιαῦτα, φησὶ, 
προσφέρειν τῷ Θεῷ θυσίας ἕνεχεν, οὐχ ἁμαρτάνειν 
οἴεσθε" xal δειχνὺς τοῦ γινομένου τὴν ἄτοπίαν" 
« Προσάγαγε δὴ αὐτὸ τᾧ ἡγουμένῳ σον, εἰ προσδέξε- 
ται, εἰ λήψεται πρόδωπόν σου, λέγει Κύριος παν» 
τοχράτωρ. » ᾿Αλλὰ γὰρ εἰ μὴ κατὰ σαυτὸν συνορᾷς τοῦ 
γινομένου τὸ ἄτοπον, πειράσθητι αὐτὸ προσαγαγεῖν 
τῷ τὴν ἡγεμονίαν ὑμῶν πεπιστευμένῳ“ καὶ θέασαι 
δὴ εἰ δέξεται, εἰ αἰδοῖ τῇ πρὸς σὲ χομιεῖται τὴν ὕδριν 
οὐχὶ δὲ τοὐναντίον ὡς ἂν ὑδρισμένος παρὰ σοῦ μᾶλ 
λον f| τετιμημένος, προσυδρίσας σε ἀποπέμψει μετὰ 
κοῦ προσχομισθέντος ὄντος τοιούτου  Δείξας αὐτῶν 


D ἀμφοτέρας τὰς ἀτοπίας τὴν τε ἐπὶ τῶν ἄρτων x 


τὴν ἐπὶ τῶν θυμάτων, ἐπάγει. « Καὶ νῦν ἐξιλάσχεσϑε οὗ 
πρόσωπον τοῦ θεοῦ ὑμῶν, καὶ δεήθητε αὐτοῦ, (p. δδ8) 
ἵνα ἐλεήσῃ ὑμᾶς. ν» ᾿Αλλὰ γὰρ χἂν τοῖς μετὰ ταῦτα 
διωρθώσασθε τὰ πρόσθεν ὑμῶν ἁμαρτήματα, καὶ καν- 
σάμενοι κοῦ τοιαῦτα διαπράττεσθαι, ἔτι ὑπὲρ νῶν 
παρεληλυθότων αἰτῆσατε συγγνώμης τυχεῖν παρὰ τοῦ 
Θεοῦ. Καὶ φοδῶν εἰχότως " « Ἐν χερσὶν ὑμῶν γέγονε 
ταῦτα. » Ἐγγύθεν γὰρ ἔχετε τῶν χαχῶν τὴν πεῖραν" 
οἷς οὐ πρὸ πολλοῦ περιπεπτώχατε διὰ τὴν τοῦ προῦ- 
ἥχοντος ἀμέλειαν, ὧν τῇ μνήμῃ μάλιστα πᾶσαν ἔχειν 

ὑμᾶς ἐπιμέλειαν προσήχει τοῦ χαλοῦ, « El λήψομαι 

ἐξ ὑμῶν πρόσωπα ὑμῶν, λέγει Κύριος παντοχράτωβ. » 


'Ag' ὧν ὀφείλετε εἰδέναι, ὡς οὐδὲ νῦν ὑμᾶς ἀμαρτάνοντας αἹδεσθύσομα:, εἰ μὴ μεταμελεία τινὰ διόρθωσιν 


ἐπαγάγοιτε τοῖς πλημμελουμένοις nap. ὑμῶν, 


COMMENTARIUS IN MALACHLE CAP. I. 


606 


ἔχ. ἐἰ-ιβ΄.--- Διότι xat ἐν ὑμῖν συγχλεισθήσονται A — VkRs. 40-12. — « Quoniam et in vobis clau- 


t, χαὶ οὐχ ἀνάψετε τὸ θυσιαστήριόν uou δωρεάν.» 
'àp χαλεπόν μοι xat νῦν ἄδατον ὑμῖν ποιῆσαι τὸν 
τὸν ἐμὸν, χαὶ παῦσαι πάλιν ὑμᾶς τοῦ τῷ θυσια- 
Up ὑπηρεφτεῖσθαι τῷ ἐμῷ, διαπραττομένους τοι- 
,* ὅπερ οὖν ἤδη πεποίηκα, παραδοὺς μὲν πυρὶ 
, ἐπειδὴ πλημμελοῦντας ὑμᾶς ἀνήχεστα ἑώρων 
ὑτῷ * αἰχμαλωσίᾳ δὲ ὑμᾶς παραδοὺς, ἐν f| xa6- 
πες, οὐδὲν τῶν εἰς ἱερατιχὴν λειτουργίαν fixóvcov 
v οἷοί τε ἦτε. « Οὐχ ἔστιν θέλημά μου ἐν ὑμῖν, 
| Κύριος παντοχράτωρ, χαὶ θυσίαν οὐ προσδέ- 
& Ex τῶν χειρῶν ὑμῶν. » Εὖ γὰρ ἴστε ὅτι ἄχρις 
χλαῦτα διαπράττεσθε, ἀποστρέφομαί τε τὰ παρ᾽ 
! γινόμενα, xal τὰς θυσίας ὑμῶν οὐ προσίεμαι" 
οὐδὲ τὸ κέρδος ἀποίσεσθε, (p. 545) οὗπερ οὖν 


dentur ostia, neque succendetis altare meum gra- 
tis. » Non est enim mihi arduum, templum meum 
vobis inacceseum efficere, vobisque ministerio ai- 
taris mej interdicere, talia agentibus : quod reapse 
jam feci, igni templum tradendo, postquam vus 
intolerabiliter peccare in eo animadverti, nec non 
in captivitatem amandando, in qua constituti nihil 
ad sacerdotale ministerium pertinens agere pote- 
ratis. « Non est voluntas mea in vobis, dicit Do- 
minus omnipolens ; neque victimam accipiam de 
manibus vestris. » Probe scitote, me quandiu ita 
vos geritis, aversaturum quidquid fit a vobis, ne- 
que sacrificia vestra admissurum : quamobrem ne 
einolumentum quidem reportabitis, cujus spe sa- 


k τῶν θυσιῶν τὴν προσχομιδὴν ποιεῖσθε. « Διότε P crificia adducitis. « Quoniam ab ortu solis usque 


ἱνατολῶν ἡλίου xat ἕως δυσμῶν αὐτοῦ τὸ ὄνομά 
ϑξάσειεν τοῖς ἔθνεσι, χαὶ ἐν παντὶ τόπῳ θυμίαμα 
ἄγεται τῷ ὀνόματί μου, καὶ θυσία χαθαρά " διότι 
τὃ ὄνομά μου ἐν τοῖς ξῦνεσι, λέγει Κύριος παν- 
kwwp. » ᾿Απανταχοῦ, φησὶ, γῆς τὴν ὀνομασίαν 
ψὰν ἅπαντες διώκουσιν οἱ ὅπου ποτὲ χαθεστῶτες 
ἀνθρώταυν Θεὸν γὰρ σέδειν ἑσπούδαχεν ἔχαστης 
ἣν τούτου περιέπειν ὀνομασίαν, ὡς ἂν Δεσπότου 
αὶ Κυρίου" ὅπερ οὖν ὄντως εἰμὶ ἐγώ" ὥστε εἰ 
κεπλανημένοι οἷς οὗ προσῆχε τὴν ὑνομααίαν 
πϑέασι τὴν ἐμὴν, ἀλλὰ τὴν ἐμήν γε ὅπως πε- 
ναῖν ἅπαντες, xal ἐπ᾽ ὀνόματι τῷ ἐμῷ τὰς 
€ ἐπετελοῦσι, πάντων μέγιστον xal πάντων ἦπ» 
v νομιζόντων τὸ Θεῖον ὑμεῖς δὲ τὸ παρὰ πᾶσιν 
μέγα τε νομιζόμενον καὶ σεπτὸν ἐξυδρίζοντες 
Ge * ἐπειδὴ ἐν τῷ τὴν τράπεζαν τὴν ἐμὴν χοι- 
γεῖσθαι, xai μηδὲν ἔχουσαν πλέον τῶν λοιπῶν, 
ἐπιτιθέμενα μηδεμιᾶς ἄξια νομίζειν σπουδῆς, 
τά τέ μοι προσφέρειν, τὴν ἐμὴν ὀνομασίαν προ- 
| ἐνυδρίζοντες, φαίνεσθε ἐν οὐδενὸς μέρει τιθέ- 
τὸ Θεῖον, ὃ παρὰ πᾶσιν οὕτω τε μέγα καὶ φο- 
ὑπείληπται xai σεθάσμιον xal πάντων ἧπερ- 
ἐπαίως. 
χ. εγ΄, ιδ΄ ---- « Καὶ εἴπατε, Ταῦτα ἐχ χαχοπᾶ» 
ἐστί xai ἐξεφύσησα αὐτὰ, λέγει Κύριος παν- 
ἰδωρ. » Εἶτα ὑμεῖς μὲν, φησὶ, σεμνύνεσθε ὡς ἐχ 
| zal ἱδρώτων xal χαχοπαθείας προσφέροντες 
, (p. 546) ἐγὼ δὲ αὐτὰ ἀπέῤῥιψα, τοσαύτην οὖς 


ad occasum ejus, nomen meum honorificatur, et 
ja omni loco incensum offertur nomini meo, et 
mundum sacrificium. Quia magnum esi nomen 
meum in gentibus, dicit Dominus omnipotens. » 
Ubique, inquit, terrarum nomen meum cuncti se- 
ctantur cujusque regionis incol». Nam singuli 
Deum colere satagunt, ejusque nomen venerari 
ceu principis atque domini : cujuscemodi revera 
ego sum : adeo ut, eüamsi errore decepti nomen 
lis quos non decet imponunt, nihileminus nomen 
adhuc meum quodamumodo honorant emnes, εἰ 
in nomine meo sacrificia per&ciunt, dum omnium 
rerum maximam et ezcellentissimam judicant di- 
vinitatem. Vos tamen rem omnium opinione ma- 
gnam ac venerabilem contumelia prosequi vide- 
mini, quia dum mensam meam existimatis profa- 
nam, ei nihilo pluris quaro alias, et qua illic 
jmponitis nulle delectu dignamini, et hsec mihi 
offerentes nomini meo manifeste injurii estis, hiuc, 
inquam, Deum 370 (locci fieri ἃ vobis constat, 


.qui omnium judicio magnus est eL terribilis et 


2ugusius et res omnes merito excedens. 


Vegas. 15, 18. —— « Et dixistis : Hxc ab xrumna 
eunt. Et exsufflavi ea, dicit Dominus omnipotens. » 
Deinde vos, inquit, gloriamini quasi ex labore, 
sudoribus, srumnaque propria offerentes ; attamen 
ego hzc rejeci, tantum vestram in offerendu con- 


pup» τὴν ἐν τῇ προσχομιδῇ χαταφρόνησιν θεω- p temptum videns. « Et inferebatis rapinas, et clauda, 


« Kal εἰσ» έρετε ἁρπάγματα, xol χωλὰ, xal τὰ 
sópiva* xat προσφέρετε αὑτὰ εἰς θυσίαν εἰ 
ἰέξομαι αὐτὰ ἐχ τῶν χειρῶν ὑμῶν, λέγει Κύριος 
ntpátup.» Ἐπειδὴ δὲ χαὶ ἐν ταῖς θυσίαις τοιαῦτα 
κομίζετε, ἔτι μᾶλλον αὑτὰ ἀπεπεμπόμην ὡς 
 χαὶ ἐχ φαύλης προσφερόμενα γνώμης. Εἶνα 
ὄμον τιθεὶς, « Καὶ ἐπιχατάρατος ὃς ἣν δυνατὸς 
πῆρχεν ἐν τῷ ποιμνίῳ αὑτοῦ ἄρσεν " xai ἡ εὐχὴ 
) àv αὐτῷ χαὶ θύει διεφθαρμένα τῷ Κυρίῳ " 

βασιλεὺς μέγας ἐγώ εἶμι, λέγει Κύριος παν- 
ἄτωρ᾽ xai τὸ ὄνομά μου ἐπιφανὲς ἐν τοῖς 
"t. » Πᾶς δὴ , φησὶν, εὐχὴν ἐπὶ θυσίχ πεποιημέ- 
εἶτα εὐπορῶν xai δυνάμενος Ex τῶν προσόντων 
| ποιμνίων προσχγαγεῖν ἄἀρ1.) τε χαὶ δόχιμον 


et languida, et ea sacrilicii loco dabatis. Num ego 
ea recipiam de manibus vestris ? dicit Dominus 
omnipotens. » Quoniam he victimz causa affe- 
rebatis, equidem wt vilia vilique ex mente oblata 
respuebam. Mox et legem recitans : « Maledi- 
ctus, » inquit, « qui dives erat, habebatque in 
grege suo masculum : et oratio cjus in ipso : 
et sacrificat corrupta Domino. Quia rex magnus 
ego sum, dicit Dominus omnipotens, nomenquc 
meum illustre in gentibus. » Quicumque, inquit, 
precem facit sacrificando , et cum sit dives possit- 
que ΟΣ suis gregibus offerre masculum, οἱ proba- 
tum, et quod Deo offeratur dignumn ; si id tamen 
minime offerat, scd vile aliquid et corruptum Deo 


6^7 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


603 


SJcrilicet, is, inquam, sunima dignus poena est : A καὶ οἷον προσάγεσθαι πρέπον Θεῷ " xal τοῦτο μὲν 


quia Deo omnium dominatori, et cunctis homini- 
bus ob proprie naturae magnitudinem cognito , 
copiam rei dignae habens, deteriorem offert. 


CAP. 1I. 


Vens. 1, 2. — « Et nunc mandatum boc ad vos, 
o sacerdotes : Nisi audieritis, οἱ misi posueritis in 
corde vesiro dare gloriam nomini meo, ait Domi- 
nus omnipotens, mittam super vos maledictionem, 
et maledicam benedictioni vestrae, et mialvdteam ei: 
et 971 dissipabo benedietionem vestram, et non 
erit in vobis, quia vos non ponitis in corde ve- 
stro. » En ego hzc de vobis decerno, qui sacerdo- 
tali niinisterio fungimini; quod nisi nunc velitis 
sedulo dietis meis attendere, et ministerii seduli- 
tate debitam convenientemque Deo gloriam reddere, 
maximam vobis poenam inferam ; et hunc honorem 
quo interim fruimini, in dedecus et arumnarum 
experimentum convertam ; vobisque omnem sacer- 
dotalem detraham honorem, ita ut nemo vestrum 
dignitati huic succedat. Patet enim maledictionem 
dici pro poena et erumnarum experimento : béne- 
dictionem vero, pro bonorum fÍruitione. Quam- 
obrem sic sacerdotium quoque appellat, ceu bono- 
rum multorum causam tum his qui illud possident, 
tum etlam illis quorum gratia id exerceri con- 
tingit. 


Vegas. ὅ, 4. — Deinde ob magis demonstrandam 
indignationem suam, « Ecce ego, ait, projiciam 
humerum, et dispergam ventriculum in facies 
vestras, et suscipiam vos in id ipsum. » Mandatum 
erat a lege, ut. quasi electam aliquod, separaretur 
Deo humerus. Haud u!tra igitur ne hoc quidem a 
vobis recipiam; etenim nulla re ego indigens, 
utilitatis vestre gratia sic fleri constitueram,. Nunc 
autem quia tantum mei contemptum ostenditis, ut 
me re tali honorare putetis, humerum nimirum 
mihi offerendo, vobis hunc retroago, ut indigna- 
tionis me; argumentum vobis exhibeam. Sinam 
vero vos hoc etiam vesci cum animalium stercore ; 


ob προσάγων, φαῦλον δέ τι xoY διεφθαρμένον ϑύων 
τῷ Θεῷ, τῆς ἐσχάτης ἄξιός ἔστι τιμωρίας ἐπειδῇ. 
Θεῷ πάντων βασιλεύοντι, καὶ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις 
ὁμοίως ἐπὶ τῷ μεγέθει τῆς οἰχείας ἐγνωδμένῳ φύ- 
σεως, εὐπορῶν ὧν δεῖ, προσάγει τὰ μὴ τοιαῦτα. 


᾿ κεφ. P. 


Στίχ. a', β΄. — « Καὶ νῦν ἡ ἐντολὴ αὕτη πρὸς 
ὑμᾶς, οἰἱερεῖς" Ἐὰν μὴ ἀκούσητε καὶ ἐὰν μὴ θέσθε εἰς 
τὴν καρδίαν ὑμῶν τὸ δοῦναι δόξαν τῷ ὀνόματί μου, 
λέγει Κύριος παντοχράτωρ' xai ἐξαποστελῶ ἐφ᾽ 
ὑμᾶς τὴν κατάραν, χαὶ ἐπιχαταράδσομαι τὴν εὖλο- 
4lav ὑμῶν, καὶ καταράσομαι αὐτὴν, καὶ διασχεδάσδω 
τὴν εὐλογίαν ὑμῶν * χαὶ οὐχ ἔσται ἐν ὑμῖν, ὅτι ὑμεῖς 
οὐ τίθεσθε ἐπὶ χαρδίας ὑμῶν. » (Ρ. 547) ᾿Αλλὰ γὰρ 
ἰδοὺ ταῦτα περὶ ὑμῶν ἀποφαίνομας τῶν ἐπὶ τῆς 
ἱερατιχῆς χαθεστώτων λειτουργίας" ὅτι εἰ μὴ νῦν 
γοῦν βουληθείητε σπουδῇ τοῖς παρ᾽ ἐμοῦ λεγομένθις 
προσέχειν, καὶ τῇ τῆς λειτουργίας ἐπιμελείᾳ τὴν 
προσήχουσάν τε χαὶ ὀφειλομένην ἀποτῖσαι τῷ Θεῷ 
δόξαν, μεγίστην ὑμῖν ἐπάξω τιμωρίαν, καὶ τὴν τιμὴν 
δὲ ταύτην ἧς ἀπολαύετε νῦν, εἰς ἀτιμίαν τε xal 
πεῖραν μεταστήσω χαχῶν, πᾶσάν τε ὑμῶν τὴν lepe- 
τιχὴν ἀφελῶ τιμὴν, ὡς μηδένα ἐξ ὑμῶν ἔτι διάδοχον 
«nc ἀξίας γενέσθαι ταύτης ^ εὔδηλον γὰρ ὅτι xat- 
ἀραν μὲν τὴν τιμωρίαν λέγει, χαὶ τὴν πεῖραν τῶν χα» 
κῶν" εὐλογίαν δὲ, τῶν ἀγαθῶν τὴν ἀπόλαυσιν " ὅθεν 
οὕτω χαὶ τὴν ἱερωσύνην ὀνομάζει, ὡς πολλῶν ἄγα- 
θῶν αἰτίαν τοῖς τε ἔχουσι xaV τοῖς ὑπὲρ ὧν ἐπιξελεῖ» 
αθαι συμδέδηχε ταύτην. 

Στίχ. y', δ΄. — Εἴτα εἰς μείζονα ἔνδειξιν τῆς ἄγαν» 
αχτήσεως τῆς οἰχείας *« Ἰδοὺ ἐγὼ ἀφορίζω ὑμῖν οὖν 
ὦμον, καὶ σχορπιῶ ἕνυστρον ἐπὶ τὰ πρόσωπα ὑμῶν, 
καὶ λήψομαι ὑμᾶς εἷς τὸ αὐτό. » Κεχελευσμένον ἦν ἐν 
τῷ νόμῳ ὥς τι ἐξαίρετον ix τῶν θυσιῶν ἀφαιρεῖσθαι 
τῷ Θεῷ τὸν ὦμον" Οὐχέτι οὖν, φησὶν, οὐδὲ τοῦτο δέξομαι 
παρ᾽ ὑμῶν, ἐπεὶ μηδὲν δεόμενος εἰς ὠφέλειαν ὑμετέβαν 
διεταξάμην οὕτω γίνεσθαι" ἐπειδὴ δὲ ἐν τοσούτοις 
τὴν περὶ ἐμὲ δεικνύντες ἀμέλειαν, τούτῳ με οξεσθε 
τιμᾷν, τῷ τὸν ὦμον ἀφαιρεῖν μοι, ὑμῖν αὐτὸν ἀπο" 
στρέφω, τῆς ἀγαναχτήσεως ἔλεγχον παρεχόμενος τῆς 
ἐμῆς" ἐάσω δὲ ὑμᾶς καρποῦσθας καὶ τοῦτο μετὰ τῆς 
κόπρου τῶν ζώων᾽ ἐπειδὴ τοῦτο ὑμῖν ἐν ταῖς ἑορταῖς 


quoniam hoc a vobis in solemnitatibus offerri D προσάγεσθαι πρέπον, (p. 548) ἃς τῇ κακίᾳ τῶν πρατ- 


dignum est, quas nequitia polluitis ; communemque 
|ob ea quas egistis ponam adducam. ld enim si- 
gniflcant verba,« suscipiam vos in id ipsum. » 
« Et scielis, quod ego Dominus miserim ad vos 
preceptum hoc, ut esset testamentum meum ad 
levitas, dicit Dominus omnipotens. » Tunc ex cor- 
ripiente 379. vos ignominia ponaque accurate co- 
gnoscetis potentatum virtutemque mcam; et quod 
ego bene faciendi vobis causa jam inde ab initio 
3d sacerdotalem extuli dignitatem ; hxc vobiscum 
fodera componens, ut concesso a me fruentes 
honore, cuncta ad utilitatem agerctis illorum pro- 
pter quos sacerdotium tenetis. Vos vero nullius 
hac pensi habuistis, scd datum vobis conculcastis 


τομένων μολύνετε, χοινὴν τε ἅπασιν ὑμῖν τὴν sp. ^ 
τῶν πραττομένων ἐπάξω τιμωρίαν" τοῦτο γάρ ἐστ 
τὸ,« λήψομαι ὑμᾶς εἰς τὸ αὐτό. » —« Kal ἐ πιγνώσεσθε 
διότι ἐγὼ Κύριος ἐξαπέσταλχκα πρὸς ὑμᾶς τὴν bvee- 
λὴν ταύτην, τοῦ εἶναι τὴν διαθήχην μου πρὸς τοὺς 
Λευΐτας, λέγει Κύριος παντοχράτωρ. » Τότε ix τῆς 
περιγινομένης ὑμῖν ἀτιμίας τε χαὶ τιμωρίας αἰσθή- 
σεσθε ἀχριδὼς τῆς τε ἐξουσίας xal τῆς δυνάμεως τῆς 
ἐμῆς χαὶ ὅτι ἐγὼ μὲν εὐποιεῖν ὑμᾶς βουλόμενος ἐξ 
ἀρχῆς εἰς τὴν ἱερατικὴν παρήγαγον ἀξίαν, τοιαύτας 
τινὰς θέμενος πρὸς ὑμᾶς τὰς συνθήχας, ἵνα τῆς παρ' 
ἐμοῦ δοθείσης ἀπολαύοντες τιμῆς, ἅπαντα πρὸς τὴν 
ἐκείνων ὡφάλειαν ποιῖτε ὑπὲρ ὧν μέτιτε τὴν leger 
σύντν" Suit Gb οὐδένα τούτων ἐποιήσασθε λόγον, 


Lene] 


COMMFNTARIUS IN MALACHILE CAP. ll. 


619 


δοθείτης ὑμῖν ὑπερίδετο τιμῆς, xol ἀμε- A honorem, meumque ministerium socordia tanta 


ἢ τὴν ἐμὴν παραδεδώχατΞ λειτουργίαν. 
᾿ς -- Εἴτα ἐπειδὴ τὰ τῆς ἱερωσύνης ἐχ 
εἴληφε τὴν ἀρχὴν, ὃς πρῶτος ἀρχιερεὺς 
προδολὴν ἀπεδείχθη, ἐπάγει" « 'H δια- 
v μετ᾽ αὐτοῦ τῆς ζωῆς xal τῆς εἰρήνης * 
αὐτῷ φόδον φοδεῖσθαί με, xal ἀπὸ προσ- 
ετός pou στέλλεσθαι αὐτόν" νόμος ἀλη- 
τῷ στόματι αὐτοῦ, xal ἀδιχία οὐχ τὑρέθη 
αὐτοῦ" ἐν εἰρήνῃ χατευθύνων ἐπορεύθη 
καὶ πολλοὺς ἀπέστρεψεν ἀπὸ ἀδιχίας " ὅτι 
i$ φυλάξεται γνῶσιν, (p. 549) xai νόμον 
ty ix τοῦ στόματος αὐτοῦ, ὅτι ἄνγελος 
τοχράτορός ἔστι. » "Exslvoy γοῦν πρῶτον, 
μεξάμενος, συνθήχας πρὸς αὐτὸν ἐθέμην, 


i£vo; μὰν αὐτῷ καὶ quf]; μαχρᾶς xal εἰ- D 


λαυσιν, χελεύπσα: δὲ τὸν φόδον ἐπὶ τῆς 
εἰν τὸν ἐμὸν, xai μετὰ πολλοῦ τοῦ δέους 
ἤμην ποιεῖσθαι τὴν ἐμήν ἠχολούθγσε δὲ 
καρ᾽ ἐχείνου πρέποντα τῇ τιμῇ τῇ παρ᾽ 
δὴ τέθειχε μὲν ἑαυτῷ νόμον τοῦ ζῇν τε 
t, καὶ ἅπαν ἀποστρέφεσθαι ψεῦδος" ἐφθέγ- 
ιξοιύποτε ἄδιχον οὐθὲν, οὔθ᾽ ὃ βλάδης αἴτιον 
" ἱερωσύνην ἐγίγνετο “ὑπὲρδὲ τούτων ἀχο- 
e£ ἐπαγγελίαις ταῖς ἐμαῖς, αὐτός τε ἐν εἰ- 
ννὲν οὐδενὶ πώποτε πρός με διενεχθεὶς, οὐδέ 
ἱἰ διαπραξάμενος ἐναντίων τοῦτο γὰρ λέγει 
vp χατευθύνων ἐπορεύθη μετ᾽ ἐμοῦ "» xal 
ὅσους ἐπὶ τὸ χρεῖττον Ex τοῦ χείρονος ἐπ- 
'νοόμως τε εἰπεῖν, μάλιστα πρέπον Tv 
ἄττετο, διδάσχων μὲν τῆς ἀληθείας τὴν 
Jg δὲ τὸν νόμον τὸν θεῖον ἅπαντας τοὺς 
ἐπανάγων, xai διδάσχων ὅπως ἂν ásyo- 
ἴοτε περὶ αὐτόν" τοῦτο γὰρ ἱερέως ἔργον, 
νὸς τάξιν ἐπέχειν τεταγμένου τοῖς λοιποῖς 
, χσὶ πάντας ἐπὶ τὴν ἀρετὴν ἐπανάγοντος, 
αὶ τοῖς ἀγγέλοις περὶ ἡμᾶς ἔργον ποιεῖν. 
y δὴ πρὸς τὸν ᾿ΑΔαρὼν ἐθέμην τὰς συνθή- 


gessistis. 

Vgns. 9-7. — Exin quia sacerdotium ex Aarone 
initium ceperat, qui primus pontifex divina ele- 
ctione processit, prosequitur : « Foedus meum fuit 
cum eo vita et pacis, et indidi ei timorem ut 
timeret me, et a facie nominis mei formidaret. Lex 
veritatis fuit in ore ejus, et iniquitas non est 
inventa in labiis ejus : in pace dirigens ambulavit 
mecum, et multos convertit ab iniquitate. Quoniam 
labia sacerdotis custodient scientiam, et legem 
requirent ex ore ejus, quia angelus Domini omni- 
potentis est. » Cum illo itaque primo omnium 
electo foedus pepigi, promittens ei longe vita pa- 
cisque usum, mandansque eidem ut mei timorem 
mente retineret, multaque cuni reverentia mentio- 
nem mei faceret. Εἰ quidem ille legem sibimet 
constituit, veritatem per omnem vitam servandi, et 
omne genus mendacii vitandi. Nihil autem un- 
quam injustum locutus est, vel quod vituperatio- 
nis occasio sacerdotibus fleret. Propterea promissis 
ineis consentanee, et ipse pacificam exegit vitam, 
nulla mecum inimicitia suscepta, nihilque mihi 
contrarium agens. Sic enim fere sonant verba ; 
« in pace dirigens ambulavit mecum. » Plurimos 
item ad meliorem frugem ex deteriore transtulit. 
In summa, quidquid precipue sacerdotem decebat 
egit, veritatis 373 tradens notitiam, atque ad Dei 
legem cunctos sibi subjectos pertrahens, et quo- 
modo eam  observarent docens. Hoc est enim 
sacerdotis opus, ul sit nimirum angeli instar 
caeteris hominibus datus, ut omnes ad virtutem 
deducat, quod ipsorum angelorum erga nos ofii- 
cium est. Il»c ego cum Aarone fadera pepigi, qui 
reapse consentaneos legi mex: mores prz se tulit. 
At enim vos sacerdotium illius successione sortiti, 
mirum quantum a przdictis moribus abhhorretis, 
Quomodo id, inquam? 


0) ὃς xal ἀχόλουθα τοῖς ἐμοῖς διεπράττετο νόμοις " ὑμεῖς δὲ ol τὴν ἱερωσύνην διαδεξάμενοι 
ν, πάμπολυ τούτων ἐστὲ χεχωρισμένοι, Πῶς χαὶ τίνα τὸν τρόπον ; 


4. -— € Ὑμεῖς δὲ ἐξεχλίνατε Ex τῆς ὁδοῦ, 
᾿σατε πολλοὺς ἐν νόμῳ, διεφθείρατε τὴν 
τοῦ Αευῖ, λέγει Κύριος παντοχράτωρ. » 
τε τὰρ τῆς περὶ ταῦτα σπουδῆς * ὥστε xal 
2€, ῥᾳθύμους περὶ τὸν νόμον ποιῆσαι" οὕτω 
ξυντόμω; εἰπεῖν τὰς συνθήχας, ἃς πρὸς 
ἔμῆν, βουλόμενος αὐτὰς xal ἐπὶ τῶν ἐχεί- 
ww χρατεῖν, τῇ οἰχείᾳς διεφθείρατε χαχίᾳ. 
» δέδωκα ὑμᾶς ἐξουδενωμένους xal παρει- 
| πάντα τὰ ἔθνη * ἀνθ᾽ ὧν ὑμεῖς οὐχ ἐφυ- 
ἃς ὁδούς pou , ἀλλ᾽ ἐλαμθάνετε πρότωπα 
» Καλῶς ix τῶν πρὸ βραχέως γεγονότων 
ῳρονίψει" Τοιαῦτα γὰρ, φησὶν, ὑμᾶς δια- 
yug εὑρὼν, αἰχμάλωτα παραδέδωχα τὸ 
γδείξας, χαὶ πάντη τῆς ἱερατιχῆς ἔξω χα- 
«tp; ἀνθ᾽ ὧν οὐδένα λόγον ποιεῖσθαι 
αγμάτων ᾿δούλεσθε τῶν ἐμῶν, συνεπράτ- 
καὶ τοῖς λοιποῖς: ἀμελ-ἷν τῶν νόμων, 02; 
οὔαι παρ᾽ ὑμῶν δίχαιον ἦν" τοῦτο tào 


Vgns. 8-10.—«Vosg autem declinastis a via , mul- 
tosque in lege infirmastis, corrupistis Levi fuedus, 
ait Dominus omnipotens. » Tantopere ab hujus of- 
ficii observantia declinasiis , ut ceteros eliam circa 
legem socordes feceritis : atque ita , ut breviter di- 
cam, malitia vestra corrupistis foedera quie cum ÀÁa- 
rone pepigerani , volens ea cum illius quoque suc- 
cessoribus permanere.«Et ego dedi vos coutemptos 
et abjectos in omnes gentes , propterea quod vias 
meas non custodistis, sed accipiebatis personas 
in lege. » Praeclare ex iis qu: paulo ante accide- 
rant illos commonet: Talia enim, inquit, cum 
vos patrare comperissem , captivitati tradidi, ad 
nihilum redactos , et omni sacerdotali bonore spo- 
liatos : quandoquidem nullam mandatorum meo: 
ruin rationem habere voluistis, imo ct aliis eque 
legem negligentibus cooperatores fuis:is , quos 
potius a vobis emendari oportebat. Sic enim in- 
(clligenda sunt. verba,« accipiebatis personas in 


611 


THUEODORI MUPSUESTENI 


lege ; »id est, reprehendere adversus legem pec- A λέγει τὸ, « ἐλαμδάνετε πρόσωπα ἕν νόμῳ, » ἀντὶ 


canles noluistis. « Nonne Deus unus vos cieavit? 
nonne Pater unus oranium vestrum? Cur ergo 
unusquisque sivistis fratrem vestrum profanare 
testamentum patrum vestrorum ? » Atqui et vos, 
inquit, et ille, id est Aaron, ab uno Deo creati 
estis, quos etiam pari cura atque honore dignatus 
fuit: wque enim illi vobisque dixit :«Ego dixi : 
Dii estis , et filii Altissimi omnes? ; » quod di- 
ctum 808 apprime respicit qui sacerdotalem 974 
dignitatem , vel ducatum populi tenent. Unde igitur 
tantam morum corruptelam traxistis, ut ille qui- 
dem sui temporis liomines emendaverit, atque ad 
oflicium diligenter impülerit ; vos autem subjectos 
sacerdotio fratres vestros negligatis, tantopere 


τοῦ, Ἐλέγχειν τοὺς ἁμαρτάνοντας παρὰ τὸ τῷ νόμῳ 
δοχοῦν οὐκ ἑἐδούλεσθε. « Οὐχὶ Θεὸς efe ἔχτισεν 
ὑμᾶς ; οὐχὶ Πατὴρ εἷς πάντων ὑμῶν ; τί ὅτι bv. 
χατελίπετε ὅλαστος τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ τοῦ fa6r- 
λῶσαι τὴν διαθήχην τῶν πατέρων ὑμῶν; » Καΐτοι 
γε, φησὶν, καὶ ὑμεῖς κἀχεῖνος (λέγει δὲ τὸν ᾿Ααρὼν) 
(p. 551) ὑφ᾽ ἑνός τε γεγόνατε Θεαῦ, κηδεμονίας «t 
χαὶ τιμῆς ἠξιώθητε τῆς αὑτῆς “ χοινῇ γὰρ χαὶ πρὸς 
ὑμᾶς ἔφην τὸ, ε Ἐγὼ εἶπον, Θεοὶ ἐστὲ, xal υἱοὶ 
ὙψΨίστου πάντες" ν ὅπερ δὴ μάλιστα τοῖς τῆς ἱερα- 
τιχῆς προεδρίας ἐπειλημμένοις, χαὶ ἡγουμένοις by- 
κεῦθεν τοῦ λαοῦ ἁρμόττον. Πόθεν τοίνυν τοσαύτην 
ἐπὶ τῶν Ἰρόπων ἐσχήχατε τὴν διαφθοράν ; ὥστι 
ἐχεῖνον μὲν ἐπανορθοῦσθαι τοὺς xa0' ἑαυτὸν, καὶ 


peccantes, ac propemodum legum mearum obser- D πρὸς τὸ δέον ἐπανάγειν σπουδῇ, ὑμᾶς δὲ παρορᾷν 


vantiam pedibus conculeantes ? Quid ergo accidit ? 


τοὺς ὑπὸ τὴν ἱερωσύνην ὄντας ἀδελφοὺς ὄντας ἰδίους, 


ἐξαμαρτάνοντάς «s οὕτως, καὶ μονονουχὶ πατοῦντας τῶν νόμων τῶν ἐμῶν τὴν ἀχρίδειαν. Τοιγαροῦν τί 


γέγονεν ; 

Vgns. 11, 19. — « Derelictus est Judas, οἱ 8400. 
minatio facta est in Israele et Hierusalem, quia 
contaminavit Judas sancta Domini quz dilexerat, 
et alienis diis studium impendit. » Igitur, quia et 
populus illicita patrabat, et vobis sacerdotibus 
nulla fuit corrigendi illum sollicitudo, destituti 
providentia mea in captivitatem  abiistis : quia 
nimirum cultu Dei neglecto, quem a vobis potis- 
simum vehementi:cura observari oportebat, ad 
idolorum obsequium conversi estis. Atque ita ἃ 
sacerdotibus ad omnes verba transferens, quasi 
et reliqui in eadem sacerdotum nequitia versa- 
rentur, communis castigationis ergo liec addit : 
c Perdet Dominus hominem qui hxc fecerit, do- 
nec humilietur de tabernaculis Jacob, οἱ de offe- 
rentibus omnipotenti Domino sacrificium. » Nisi ab 
hoc vitz? genere recesseritis , omnimoda vo3 ruina 
cunctos corripict , ita ut in extremam abjectio- 
nem tuin reliqui deveniant : tum et vos ex. sacer- 
dotii functione et sacrificiis qui pro aliis offerre 
simulatis, nullam seu vos seu illi utilitatem ca- 
pietis. Posthinc ad aliud illorum transit peccatum. 
Namque a captivitate reversi, et data a Deo feli- 
citate potiti , ad lascivam versi vitam, priores suas 
uxeres dimiserant, atque aliis oculum cupiditatis 
adjecerant : et illas quidem qu:e longo cum eis 
tempore vixerant , et malorum etiam captivitatis 
participes illic fuerant, 375 nunc temere ejece- 
rant, atque aliis per libidinem adhzrebant. Jam 
cum nullum miseris mulieribus ferretur auxilium , 
nec quisquam facta hac objurgaret, necessario 
injuriam ignominiamque non ferentes ipse mulie- 
res, idcirco »d Deum confugiebant multis cum 
laerymis multisque cjulatibus, Deique providen- 
tiam ut in re desperata implorabant. Propterea sic 
loqui pergit : 


Στίχ. ia^, ιβ΄, — - Ἐγκατελείφθη Ἰούδας, xal 
βδέλυγμα ἐγένετο ἐν τῷ Ἰσραὴλ καὶ ἐν Ἱερουσαλήμ᾽ 
διότι ἐδεδήλωσεν ᾿Ιούδας τὰ ἅγια Κυρίου ἐν οἷς ἡγά- 
πησε, xal ἐπετήδευσεν εἰς θεοὺς ἀλλοτρίους. » ἴοι» 
γαροῦν ἐπειδὴ χαὶ οἱ τοῦ λαοῦ τὸ μὴ δέον ἔπραττον, 
χαὶ ὑμῖν τοῖς ἱερεῦσι λόγος οὐθεὶς ἦν τῆς ἐχείνων 
διορθώσεως, ἀφεθέντες τῆς προνοίας τῆς ἑμῆς εἰς 
αἰχμαλωσίαν ἀπεληλύθατε " ὑπὲρ ὧν δὴ τῆς θερα- 
πείας ἀμελήσαντες τοῦ Θεοῦ, fiv δὴ μάλιστα μετὰ 


πολλῆς ὑμᾶς μετιέναι προσῆχον fv τῆς σπουδῆς, 
εἰς εἰδώλων ἐξετράπητε θεραπείαν " οὕτως ἀπὸ τῶν 


C ἱερέων εἰς ἅπαντας ἐχδαλὼν τὸν λόγον, ὡς By τῇ 


τούτων χαχίᾳ χαὶ τῶν λοιπῶν γεγονότων τοιούτων, 
εἰς σωφρονισμὸν ἀπάντων χοινῇ λοιπὸν ἐπάγει" 
« Ἐξολοθρεύσει Κύριος τὸν ἄνθρωπον τὸν ποιοῦντα 
ταῦτα, ἕως ἂν xal ταπεινωθῇ ἐχ σχηνωμάτων ἴα: 
κὼδ, xaX ix προσαγόντων θυσίαν τῷ Κυρίῳ παντο» 
χράτορι. » (p. 562) ᾿Αλλ᾽ εἴ γε μὴ τούτων ἀπο» 
σταίητε, φησὶ, παντελὴς ἀπώλεια λήψεται mdvtu; 
ὑμᾶς, ὥστε εἰς τὴν ἐσχάτην ταπείνωσιν τούς τε λον 
ποὺς ἀχθῆναι, xal δὴ xaX ὑμᾶς τοὺς ἱερατεύειν es 
καὶ τὰς ὑπὲρ ἑτέρων θυσίας προσποιοὺυ μένους, οὐθὲν 
οὔτε ὑμῶν οὔτε ἐχείνων τῇ προσαγωγῇ τῶν θυσιῶν 
ὠφελεῖσθαι οἵων τε ὄντων " ἐντεῦθεν ἐφ᾽ ἑτέραν αὐτῶν 
μεθίσταται παρανομίαν * ἐπανελθόντες γὰρ ἀπὸ τῆς 
αἰχμαλωσίας, xoi τῆς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ παρασχεθείσης 


D αὐτοῖς εὐπραγίας μετεσχηχότες, εἰς ἀχόλαστον iw 


τραπέντες βίον, τὰς πρόσθεν ἑαντῶν vuvatxag ᾿φίν» 
σαν, ἐφ᾽ ἑτέρας ὅπως ποτὲ τρέποντες τὸ ὄμμα" d 
τὰς μὲν ἐν μαχρῷ τῷ χρόνῳ συγγεγονυίας αὑτεῖξι 

xaX δὴ xaX τῶν χατὰ τὴν αἰχμαλωσίαν καχῶν τῶν 
τε αὐτόθι ταλαιπωριῶν χεχοινωνηχυίας αὐτοῖς &m 
ἐδαλλον ἀδεῶς, ἐφ᾽ ἑτέρας δὲ ἐτρέποντο ἐξ ἀχολασία:" 

εἶτ᾽ οὐδεμιᾶς ἐντεῦθεν βοηθείας προσαγομένης κακῶς. 
πασχούσαις ταῖς γυναιξὶν, οὐδέ τινος τοῖς γινομένοιᾷ - 
ἐπιτιμῶντος, ἀναγχαίως τὴν τε ὕδριν χαὶ τὴν ἀτιμίαν 


αἱ γυναῖχες οὐ φέρουσαι, ταύτῃ ἐπὶ τὸν Θεὸν χατέτ2εχον, πολλοῖς μὲν τοῖς δάχουσι, πολλαῖς δὲ ταῖς οἰμωγαῖς 
xcypnpévat, xat τῆς παρὰ Θεοῦ προνοίας ὡς Bv ἀδοηθήτοις ἀξιοῦσαι τυχεῖν. Ὑπὲρ δὴ τούτων οὕτω φησί 


81 Psal, rxxxt, 6. 


COMMENTARIUS IN MALACIHLE CAP. 1l. 


ei6 


ἔχ. ty. — ε Καὶ ταῦτα ἃ ἐμίσουν ἐποιεῖτε ᾿Α — Vrns. 15. -- « Et ας qui oderam faeiebatis : 


ὕπτετε δάχρυσι τὸ θυπιαστήριον Κυρίου, χαὶ 
θμῷ xal στεναγμῷ ix χόπων᾽ ἔτι ἄξιον ἐπι - 
ἂς εἰς θυσίαν ὑμῶν, ἣ λαθεῖν δεχτὸν ix τῶν 
ὃν; à Ἐχαλύπτετε δάχρυσι τὸ θυσιαστήριον 
ὃν, (p. 553) xat χλαυῦμῷ χαὶ στεναγμῷ" οὐ πρὸς 
ὀδυρομένους φησὶν, ἀλλὰ πρὸς τοὺς αἰτίονς τού - 
οὗ γὰρ δὴ ταῖς ἀπὸ τοσαύτης ἀνάγχης τε xol 
lac ἐπὶ τὸν Θεὸν χατατρέχειν ἀναγχαζομέναις 
tà συμόεθηχότα αὐταῖς ἀποδυρομέναις xaxà, 
εσθαι ἤμελλεν ὑπὲρ ὧν ταῦτα ποιοῦσιν, ἀλλ᾽ 
Ww ὅτι τοῖς ἀδιχοῦσι xal τῶν τοιούτων οἰμωγῶν 
ἃ δαχρύων αἰτίοις ἐπιμέμφεται διχαίως. Τὸ οὖν 
λύπτετε » λέγει ἀντὶ τοῦ, Παρεσχευάξετε χά- 
σθαι. Ἐποιεῖτε δὴ, φησὶ, xai τοῦτο ὃ πάντων 
rea ἀπειρημένον ἣν ἐμοὶ, xal πολλοῦ γε μίσους 
ἧμενον ἄξων" οἷς χαλῶς ἐπήγαγε τὸ, « "Ett 
ἑκιδλέψαι εἰς θυσίαν ὑμῶν, ἣ λαθεῖν δεχτὸν Ex 
κειρῶν ὑμῶν; » Πῶς γὰρ δὴ, φησὶ, καὶ δυνατὸν 
αν ἣ ἄλλο τι τῶν παρ᾽ ὑμῶν προσχομιζομένων 
Se ps, τῶν γυναιχὼν τῶν ὑμετέρων ἐπὶ 
παῖς ἀδιχίαις τε xal παροινίαις ἃς ὑπομένουσι 
ὑμῶν, τοσούτῳ μὲν χλαυθμῷ, τοσούτοις δὲ 
μοῖς ἐπ᾿ ἐμοῦ χεχρημένων ; ἃς παριδεῖν οὐχ εὐ- 
ἃς ἐμοί" ὥττε εἰ χαὶ τὰς εἰς ἐμὲ γινομένας 
y πλημμελείας παοίδοιμι, ἀλλ᾽ οὔ τί γε τὰς ἀδι- 
παρόζομαι τῶν γαμετῶν τῶν ὑμετέρων * ὅμοιον 
τι τῷ τοῦ Κυρίου ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις λέγον- 
ε Ἐλν προιφέρῃς τὸ δῶρόν σου ἐπὶ τὸ θυ- 
ριον, χαὶ ἐχεῖ μνη θῇς ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἔχει 
τὰ σοῦ, gs; ἐχεῖ τὸ δῶρόν σου ἐπὶ τὸ θυσια- 
ον, χαὶ ὕπαγε πρῶτον, διαλλάγηθι τῷ ἀδελφῷ 
αὶ τότε λθὼν πρόσ:ερε τὸ δῶρόν σου.»(Ρ.ὅ54) Ὡς 
ἱχεῖ περιττὴν εἶναι λέγει τὴν προσχομιδὴν μὴ 
Bn μένου θεραπευθέντος πρότερον, οὕτως xàv- 


operlebatis lacrymis altare Domini , et plancta ac 
gemitu de laboribus. Adhucne dignum esL respi- 
cere sacrificium , aut suscipere acceptabile doe 
manibus vestris ? » Operiebatis lacrymis altore Do- 
mini, et planetu ac gemita ; quod non de lugenti- 
bus dicit, sed de iis qui lugendi causa erant. Non 
enim Deus mulieribus quz ex tantis angustiis at- 
que injuria ad se eonfugere cogebantur, suamque 
calamitatem deflebant, exprobraturus erat quod ita se 
gererent ; sed patet, Deum" injuriam facientibus et 
hujusmodi ploratuum ae lacrymarum auctoribus me- 
rito irasci. Ergo « operiebatis » dicit, pro, operien- 
dum curabatis, id vero agebatis quod a me prz- 
cipue vetitum est, multoque odio dignum apparet. 


D Quibus precisare addit : « Num. dignum adhuc est 


me ad vestrum sacrilücium respicere, vel quod- 
libet de manibus vestris munus accipere ? » Nam 
qui (leri poterit ut ego sacrificium vel quidvis 
aliud a vobis oblatum admittam , quand:u mulieres 
vesirzx im tel injuriis ae petulantiis quas a vobis 
patiumiur, tante me gemitu ploratuque pulsant ? 
quas aspcraari, indecorum mihi foret : adeo ut si 
[orte peccata vestra adversus me negliyerem , liaud 
tamen ,vestrarum uxorum injurias aquo animo 
passurus sim. Par vero hoc est Domini in Evan- 
geliig effato : « Si offeras munus tuum ad altare, 
ibique recordatus fueris fratrem tuum habere ali- 
quid adversus te , relinque ibi munus 378 tuum 
in altari , et vade prius reconciliari fratri tuo, et 
Lunc veniens offer munus tuum **, » Namque ut 
illic vanam esse dicit oblationem antequam laeso 
sads(at; iia nunc ai& non posse aliquid de vobis 
suscipi oblatuin , quandiu has ita ἃ vobis injuriose 
(raciafas cerno. 


k φησιν, ὅτι μὴ δυνατόν με δέξασθαί τι xao! ὑμῶν προδφερόμενον, τὰς τοιαῦτα παρ᾽ ὑμῶν ἠδιχημένας 


sa. 

ἰχ. ιδ΄, τε΄. — « Καὶ εἴπατε, Evexey τίνος ; »Káv- 
1 πάλιν τὸ « εἴπατε » ὁμοίως εἰπὼν ἀντὶ τοῦ, 
μαπράττεσθε τοσοῦτο χαχὸν, ὡς οὐθὲν ἐργαζό- 
ἐν τοιαύτην τινὰ διάθεσιν ἐπὶ τῇ τοσαύτῃ 
εμένοι παρανομίᾳ. Εἶτα δειχνὺς τοῦ γινομένου 
kzexíav, ἐπάγει" «Ov. Κύριος διεμαρτύρατο 
pie coo xai ἀνὰ μέσον Ὑυναιχὸς νεότη- 
ew, ἵν ἐγχατέλιπες, χαὶ αὐτὴ χοινωνός σου, 
γυνὴ διαθήχης σου" xal οὐχ ἄλλος ἐποίησε, 
ὑπόλειμμα πνεύματός σου. » Ἐγὼ μὲν γὰρ, 
M ἄνωθεν χαὶ ix πρώτης διεταξάμην τῆς δη- 
"γίας πατέρα τε xal μητέρα ἀφιέντας, τῇ γυ- 
; προσχολλᾶσθαι τῇ loa, ὡς ἂν εἶεν εἰς σάρκα 
οἱ δύο" ὑμεῖς δὲ τοσοῦτον τῶν νόμων ἢμελήχατε 
ἐμῶν, ὥστε τὴν Ex νεότητός σοι συναφθεῖσαν 
; τάμον, xai χοινωνόν σοι τοῦ βίου γεγονυῖαν, 
ὸς ἀφιέναι δίχα λόγου τῆς οἰχίας ἐξωθούμε - 
69) «5; ἰδίας, πρὸς ἣν τοιαῦτα! σοι διὰ τῶν γα- 
ὧν νόμων εἰσὶν αἱ συνθῆχαι " ὡς ἂν μία τε εἴτε 


Matth. v, 25. 
i9) Cod. v pro 4. 


Vgag. 14, 15. — « Et dixistis, Car? » Hoc etiam 
loco rursus verbum «dixistis,»ait, pro, tantum ma- 
lum egisiis ; et quasi nihil egeritis, hoc animi 
habitu estis in tanta nequitia. Postea ostendens 
τοὶ acise pravitatem , addit : « Testis est. Dominus 
inter te et uxorem adolescentie tux , quam dese- 
ruisti: quanquam ipsa particeps tua erat, et 
uxor foederis tui. Haud alius hoc fecit (id es!, 
nuptias copulavit, nisi Deus) el sunt reliquize 
spiritus tui. » Equidem , inquit, olim et ab initio 
constitui" creationis, ut viri, patre ac matre reli- 
cta , uxori proprixt adhzrerent, ut duo essent in 
carne una: vos vero tantopere leges mess negle- 
xistis ut feminam tibi nuptiis ab adolescentia co- 
pulatam , et vite tuze sociam , nulla interveniente 
causa domo propria pulsam dimittatis; cum qua 
tamen tam grave exstiterat ex nuptialibus legibus 
foedus ; ut nempe caro una essetis , et communía 
omnia inter vos haberetis. Postea nihilominus hac 


615 


THEODOR! MOPSUESTENI 


dimissa, tam legitime tibi copulata, ad aliam A σὰρξ, xal xotyi ἡγοῖσθε τὰ ἀλλήλων. Εἶτα ταύτην 


libidine stimulante trausilis. Neque illud reputas, 
nuptias ob generis successionem constare, ut 
stirps humana, qux morte exstinguitur, libero- 
rum genitura conservetur. Quamobrem nmupti:x 
successionis machinamentum a Deo invent sunt : 
id enim aiunt verba « reliqui: spiritus tui ,» id est, 
cum presentis temporis vitam deponere debeas 
( prout. dictum est, « exibit spiritus ejus , οἱ rever- 
tetur homo in pulverem suuin ** » )netotus perire 
videaris, reliquit tibl Deus successionem memo- 
rie instar, et residuum substantiae personzve tuse. 
Ea propter respicieniem te ad nuptiarum causam, 
oportebat 377 rem lianc revereri , neque peccare 
contra leges de his a Deo antiquitus positas, sed 


eas inviolatas custodire, et in priorum conjugio B 


perseverare, quas predictas ob causas duxistis, et 
non potius suadente libidine, dimissis primis, ad 
secundas transire. 


Tum mirabiliter admodum addidit : « Εἰ dixistis : 
Quidnam quzrit Deus aliud quam semen? » Quo- 
niam videbantur ex illegitimis etiam uxoribus 
liberos suscipere, Hoc, ait, facitis, non quia sacras 
reveretini leges de nuptiis a Deo positas, sed quia 
more pecudum ad coitum tantummodo atque ad 
gignendum incumbitis ; et tanquam a Deo sic 
comparati, ita priores uxores dimittitis, atque ad 
alteras transitis, nihil interesse putantes utrum 
ex his liberos suscipiatis an ex illis : cum soire 
deberetis, liberam propagalionis licentiam brutis 
convenire ; rationalibus vero, nuptiarum juxta Dei 
leges vinculum, atque ex his velle sibi successio- 
nem comparare. Etenim hocetiamloco verbum, «di- 
xistis, »haud vocem denotat ; nam nec fieri poterat 
ut dicerent, Deum nihil aliud quam eemen quz- 
rere, sed iinprobam mentis affectionem vult de- 
monstrare ; et quod omnia agerent, non tanquam 
homines rationales, qui legibus debent divinis 
vivere, sed more pecudum coitum tantummodo 
el propagationem affectarent. Deinde legem quoque 
peat : « Et custodite in spiritu vestro; et uxorem 
juventutis tuz& ne deseras. » Omni itaque seduli- 
late date in posterum operam, ut non absque 
decente affectu. cum uxoribus vivatis quas olim 
duxistis, nedum bas dimittatis. Et quia ipse Deus 
per Moysem libellum repudii dari jussit uxoribus, 
quanta sit inter utramque rem differentia ostendit 
dicens : 

Vrns. 16. — « Sed si odio habueris, dimitte, dicit 
Dominus Deus]srael.»Si quando ex 878 acerbitate 
mu.ieris , aut pravo ingenio , aut vitio quolibet eam 
odio dignam faciente, in hujusmodi de ea senten- 
tiam adductus fueris, tunc eam dimittere mandavi, 
haud equidem nuptialem legem dissolvens, sed ex 
rei przsentis adjunctis, non tam ob tuam quere- 
lam permittens cam dimittere, quam ut ne quoti- 


δ Eccle. x11, 7; Ssp. xvj, dt. 


ἀφεὶς τὴν ἐπὶ τοιούτοις σοι συναφθεῖσαν, ἐφ᾽ ἑτέραν 
μετήεις ἐξ ἀχολασίας" οὐδὲ ἐχεῖνο λογισάμενος ὅτι 
ἐπὶ διαδοχῇ γένους ὁ γάμος συνάστηχεν, (p. 555) 
ἵνα θανάτῳ διαφθειρόμενον τὸ γένος ἀνασώζξηται τῇ 
τεκνογονίᾳ ὥστε ὁ γάμος μηχάνημα τῆς διαδοχῆς 
eÜpntat παρὰ τοῦ Θεοῦ" τοῦτο γὰρ λέγει τὸ « ὑπό- 
λειμμα πνεύματός σον, » ἀντὶ τοῦ, Ἐπειδὴ ἀποτί- 
θεσθαι μέλλεις τοῦ παρόντος βίου τὴν ζωὴν, οἷόν 
ἐστι τὸ, ε Ἐξελεύσεται τὸ πνεῦμα αὐτοῦ καὶ ἐπι 
στρέψει εἰς τὸν χοῦν αὐτοῦ, » ὡς ἂν μὴ παντελῶς 
ἀπόλλυσθαι δοχοίης, ὑπελίπετό cot τὴν διαδοχῖν 
μνημόσυνον ὁ Θεὸς, xai λείψανον τῆς τε ὑποστάσεως 
«ἧς σῆς ^ ὥστε xal πρὸς τὴν αἰτίαν ὁρῶντα τοῦ v- 
μου, δεδίττεσθαι τὸ πρᾶγμα ἐχρῆν, xal μὴ πλημμε- 
λεῖν εἰς τοὺς περὶ τούτου τεθέντας νόμους ἄνωθεν 
παρὰ ποῦ Θεοῦ, φυλάττειν δὲ αὐτοὺς ἀχεραίους τῷ 
μένειν ἐπὶ τῶν προτέρων, ἃς οὕτω τε καὶ ἐπὶ τούτοις 
ἠγάγεσθε, μὴ μὴν ἔξ ἀχολασίας ἀφιέναι μὲν τὰς 
πρώτας, μεθίστασθαι δὲ ἐφ᾽ ἑτέρας. 

Καὶ θαυμασιώτατα ἐπήγαγε" « Καὶ εἴπατε, Τί 
ἄλλο ζητεῖ ὁ Θεὸς, ἣ σπέρμα; » Ἐπειδὴ ἐδόκουν 
xai ix τῶν παρανόμως συναπτομένων γυναικῶν 
“παιδοποιεῖσθαι, Τοῦτο, φησὶν, οὐχ ὡς νόμους al- 
δεῖσθε θείους τοὺς περὶ τοῦ γάμον τεθέντας παρὰ 
«οὔ Θεοῦ, ἀλλ᾽ ὡς δίχην ἀλόγων εἷς συνουσίαν τε 
χαὶ τῷ τίχξειν μόνον ἐχχείμενοι" xat ἐπὶ τούτῳ γε" 
γονότες παρὰ τοῦ Θεοῦ, οὕτω τὰς μὲν προτέρας 
ἀφίετε, ἐφ᾽ ἑτέρας δὲ ἔρχεσθε, οὐδεμίαν διαφορὰν 
εἶναι νομίξοντες, ἢ ἐξ ἐχείνων τεχνογονεῖν 9) Ex τοῦ» 
ων δέον εἰδέναι, ὅτι τὸ μὲν ἀδεὲς τῆς διαδοχῆς 
ἀλόγοις ἁρμόττον, (p. 530) τοῖς δὲ λόγου μετειλη- 
φόσι πρέπον τὸ μετὰ τῶν νόμων τῶν θείων μετιέναι 
«ε τοὺς γάμους, καὶ τὴν ἐντεῦθεν στέργειν διαδοχὴν" 
χἀνταῦθα γὰρ τὸ ε εἴπατε, » οὗ φωνὴν λέγει, ἐπεὶ 
μηδὲ οἷόν τε ἣν αὑτοὺς τοῦτο εἰπεῖν, ὅτι οὐδὲν ἄλλο 
ζητεῖ Θεὸς ἀλλ᾽ ἣ σπέρμα, ἀλλ᾽ ἵνα τὴν διάθεσιν 
εἴπῃ τῆς διανοίας μοχθηρὰν οὖσαν" xai ὅτι οὕτω 
πάντα ἔπραττον, οὐχ ὡς ἄνθρωποι λογικχοὶ νόμοις 
ζῇν ὀφείλοντες θείοις, ἀλλ᾽ ὡς δίχην ἀλόγων πρὸξ 
τὴν μίξιν μόνον χαὶ τὴν διαδοχὴν ἐχχεῖσθαι" εἶτα wu 
νόμον τιθεὶς, « Καὶ φυλάξασθε ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν, 
xa γυναῖχα νεότητός σου μὴ ἐγχαταλίπῃς. » Τοιγαβ' 
οὖν πᾶσαν ἐπιμέλειαν ποιήσασθε τοῦ λοιποῦ τοῦ 


Ὁ μετὰ τῆς πρεπούσης διαθέσεως ταῖς γαμεταῖς συν» 


εἶναι, ἃ; ἄνωθεν εἰλήφατε, μὴ μὴν ἀφιέναι ταύτας" 
xal ἐπειδὴ αὐτὸς διὰ Μωῦσέως βιδλίον &soctasim 
προσέταξε δίδοσθαι ταῖς γυναιξὶ, δειχνὺς ὁπόσον 
τὸ διάφορον, ἐπάγει" 

Στίχ. ις΄. — « ᾿Αλλ᾽ ἐὰν μισήσῃς, ἐξαπέστευσα, 
λέγει Κύριος 6 Θεὸς τοῦ Ἰσραήλ. » "Oc' ἂν μὲν γὰῤ ᾿᾿ 
Ex δυσχολίας γυναιχὸς, fj τινο; μοχθηρᾶς, ἢ ὅλωςὦ 
ἑτέρων τινῶν τῶν ἀξίαν αὐτὴν τοῦ μισεῖσθαι δειχνύν» 
των, εἰς τὸ τοιαύτην ἔχειν τὴν γνώμην περὶ αὐτὴν 
χαταστῆς, ἀπολύειν αὐτὴν ἐχέλευσα τότε, οὐ τὸν γε- 
pov λύων νόμον, ἐκ δὲ τῶν συμβαινόντων, οὐ παρὲ 
τὴν σὴν αἰτίαν ἐπιτρέπων σοι μᾶλλον αὐτὴν dgio 







COMMENTARIUS IN MALACIILE CAP. Il. 


613 


χαϑημερινοὺς χαθίστασθαι πρὸς αὐτὴν δια- A dianis jurgiis cum ea ceontenderes, et ne gravius 


ϑμοὺς, (p. 557) μήποτέ τι xal χεῖρον ὁ pa- 
ργάσηται χρόνος, xal που χαὶ πρὸς φόνον 
ἧς τῆς γυναικός. Οὕτω γὰρ χαὶ ὁ Κύριος ἐν 
δαγγελίοις πρὸς Φαρισαίους ἐρωτήσαντας, 
jv Μωῦσῆς ἔδωχε βιόλίον ἀποστασίου ; » ἐπ- 
e Πρὸς τὴν σχληροχαρδίαν ὑμῶν ἐπέτρεψεν 
ἕωῦσῆς, ἀπ᾽ ἀρχῆς δὲ οὐ γέγονεν οὕτως" ὁ 
ιήσας ἐξ ἀρχῆς, ἄρσεν χαὶ θηλυ ἐποίησεν αὖ- 
αἱ εἶπεν. Ἕνεχεν τούτου καταλείψει ἄνθρω- 
| πατέρα αὐτοῦ xal τὴν μητέρα αὐτοῦ, xal 
λληθήσεται πρὸς τὴν γυναῖχα αὐτοῦ, xal 
οἱ δύο εἰς σάρχα μίαν. » Τοῦτο λέγει, ὅτι τὸ 
ἱλιστον ἣν χατὰ τὸν ἄνωθεν μετὰ τοῦ προσ- 
; διαμένειν, ἀλλήλοις συνόντας, ἄνδρα τε xal 
t* εἰδὼς δὲ ὑμῶν τὰς ὀργὰς ἀχαθέχτους οὗ- 
ἔλενεεν, εἰ αἱ φυόμεναι ἐν ὑμῖν αἰτίαι δο- 
εαροξυσμόν τινα παρέχειν, μᾶλλον ἀφιέναι 
πῖκα ἣ ix μίσους πρὸς ἐπιδουλὴν xa0laca- 
ἔνου. Εἶτα ἐπειδὴ ἐνῆν αἰτίαν οὐ παρεχούσης 
υαιχὺς, ix τῆς πρὸς ἑτέραν ῥοπῆς, μέσος 
δαυτῷ τὸ μὴ δίχαιον, « ᾿Αποχαλύψει ἀσέδεια 
vpgágata ὑμῶν, λέγει Κύριος παντοχράτωρ. » 
) gd τούτων οὕτως ἐχόντων, πλαττόμενοι τὴν 
ἀποκέμποισθε τὰς ἄνωθεν ὑμῖν συναφθείσας 
Mc, ἐστὶν ὁ τῶν ἀσεδειῶν ὑμῶν ἐξεταστὴς 
ἧς καλῶς ἐπήγαγε" « Καὶ φυλάξασθε ἐν τῷ 
πε ὑμῶν, xa μὴ ἐγχαταλίπητε τὴν συνθήχην"» 


aliquid longum tempus adduceret, et fortasse etiam 
δὰ uxoris ciedem manum armares. Sic enim etiam 
Dominus in Evangeliis, Pharismis sciscitantibus, 
« Cur ergo Moyses repudii libellum dedit ? » respondit: 
« Ob duritiam cordis vestri permisit ita Moyses : 
ab initio autem non fuit sic. Nam qui ab initio 
creavit, masculum et feminam fecit eos, dixitque: 
Propter hoc derelinquet homo patrem suum ac 
matrem suam, et adharebit uxori sux, et erunt 
duo in carne una. » Hoc nempe ait : Pulcherrimum 
profecto erat juxta priscam legem in debito officio 
permanere, convictu junctos virum atque uxorem; 
verumtamen iras vestras effrenatas videns, prz- 
cepit ut si forte nate inter vos quere!'x graviore 
exacerbatione (üerent, uxor potius dimitteretur, 
quam ex odio ad inferend:x necis consilium vir 
procederet. Deinde quia fieri poterat, ut causam 
non prebente uxore, cupiditate alterius mulieris 
odium injustum simularet maritus, « Revelabit, in- 
quit, iniquitas cogitationes vestras. » Si ergo rebus 
ita se habentibus, simulata causa repudiaveritis 
copulatas vobis olim uxorcs, est vestrorum ini- 
quitatum inquisitor Deus. Tum benc addidit : « Et 
custodite in spiritu vestro, neque faedus deseratis. » 
Tota mente debitoque animi affectu nuptialem 
custodite legem, et pacta inviolata servate, qui- 
buscum olim ad nuptialem convictum accessistlis. 


φησὶν, (p. 558) ὅλῃ διανοίᾳ xaY διαθέσει τῇ προσηχούσῃ μετὰ τῆς δεούστς εὐγνωμοσύνης τὸν γα- 
φυλάττετε νόμον, xal τὰς συνθήχας παραδάτους τηρεῖτε μεθ᾽ ὧν ἄνωθεν εἰς τὴν γαμιχὴν 


EUCS xotvovylav. 


Ve. — Συμπεράνας δὴ τὰ τῶν γυναιχῶν ἐντού. G— VgRs. 17. — Sic absoluto de uxoribus sermone, 


χει xal ἑτέραν αὐτῶν οὐ πλημμέλειαν ἀπλῶς, 
ἐδειαν πολλοὶ γὰρ τῶν ἀνθρώπων τὰ μὲν παρ᾽ 
ἀμαρτανόμενα ὁρᾷν οὐχ ἐθέλουσιν, ἀλλ᾽ οὐδέ 
psv ὑπὲρ τούτων ἔχονται τοὐναντίον μὲν οὖν 
εραίνουσιν ἐν πείρᾳ χαθιστάμενοι λυπηρῶν», 
πα ἧττον πολλάχις πάσχοντες τῆς ἀξίας“ ὑπὲρ 
A μέμφονται τῷ Θεῷ προχείρως, ὡς ἁμαρτα- 
) wkw πλεῖστα, δίχας δὲ οὐ διδόντων. Τοῦτο 
ἱ παρ ἰνίων τῶν ἐν τοῖς Ἱσραηλίταις τότε γι- 
wm, ἐν τούτοις αἰτιώμενος ὁ προφήτης οὕτω 
'€ Οἱ καροξύνοντες τὸν Θεὸν ἐν τοῖς λόγοις 
χαὶ εἴπατε. Ἐν τίνι παρωξύναμεν αὐτόν ; Ἐν 
esp ὃμᾶς, Πᾶς ποιῶν πονηρὰ, χαλὸν ἐνώπιον 
i, καὶ kv αὐτοῖς αὐτὸς ηὐδόχησε * xal ποὺ ἐστιν 


dicit et aliam Israelitarum non nequitiam 379 ἰΔη- 
tummodo sed impielatem. Multi enim homines 
peccata sua spectare nolunt, sed nec quidquam ob 
hzc patiendum sibi putant. Contra potius, agre 
ferunt si quid molestum eis accidat, etiamsi id 
infra ipsorum meritum sspe sit. Verum ad alios 
quod attinet, irascuntur facile Deo, quod ii pluri- 
mum peccent, nec ponas luant. Quod cum apud 
nonnullos quoque Israelitas tunc contingeret, hoc 
reprehendens prophela sic aii: « Qui provocatis 
Deum in sermonibus vestris. Et dixistis : In quo 
provocavimus eum ? In eo nempe quod vos dicitis : 
Omnis qui male facit, bonum est coram Domino, et 
in his ipse complacuit. Et ubinam est Deus justi- 


«ἧς δικαιοσύνης ; » ᾿Αλλὰ γὰρ οὐδὲ ἐχείνην D (ix? » Sed ne illam quidem pretermittam impie- 


καρῆσω τὴν ἀσέδειαν, ἐφ᾽ ἧπερ εἰς ἀγανάχτη- 
V ἑαυτῶν χινοῦντες τὸν Θεὸν οὐχ αἰσθάνεσθε - 
8, € Καὶ εἴπατε, Ἐν τίνι παρωξύναμεν αὖ- 
' κἀνταῦθα ἐπὶ τῆς διαθέσεως αἰτιώμενος λέγει, 
89) ὡς οὐδὲ τοῦ ἀσεθεῖν ἐπὶ τοιούτοις αἴσθησιν 
ie. TE δὲ ἦν τὸ ἀσέδθημα δηλῶν, Φατὲ, φησὶν, 
επεν ἀρέσχεσθαι τοῖς τὰ χαχὰ διαπραττομένοις 
e* χαὶ τοῦτο δῆλον ἐξ ὧν ἐπὶ τοιαύταις πλημ- 
αις ob. διδόασιν ἄνθρωποι δίχας ᾿ χαίτοι γε εἶ 
γος τοῦ δικαίου τῷ Θεῷ, προσηκόντως ἂν αὖ- 
κόλα τὴν ὑ παγαγόντι τὴν ἐφχάτην. Τί οὖν; 


ParRoL. GR. LXVI. 


tatem vestram, qua vos nescitis quantopere Deum 
exasperetis. Nam verbis,« Et dixistis : In quo eum 
provocavimus? » hic pariter illorum animum accu- 
sat, ceu qui sic loquendo, impios se esse non 
sentirent. Et quxnam esset impietas, declarans: 
Dicitis, inquit, videri Deum delectari male agenti- 
bus; idque inde apparere, quod ob talia peccata 
poenas homines non persolvant. Quod si Deus juris 
rationem baberet, merito illis supremum suppli- 
cium decerneret. Quid ergo? 


6:9 


CAP. 1. 

Vrens. 4. — «Ecce ego mitto angelum meum, et 
in«piciet viam ante faciem meain, et statim veniet 
ad templum suum Dominus quem vos quzritis, et 

.lestamenti angelus quem vos vultis. » Quia igitur 
! haec dicitis, et justiti2 curam ut punitio fiat, a me 
exquiritis, mittam angelum qui placitis meis subser- 
viat. Nam verba, «Inspiciet viain ante faciem meam,» 
lioc dicunt ; id est, iste dabit operam, ceu quidam 
precursor, 8380 ut voluntatem meam exsequatur. 
Repente autem adero illi ego quoque, operibus me- 
met manifestans in templo : quandoquideni fà cun- 
clis quz Dei decreto flunt, ministerium quidem an- 
gelorum intelligitur, sed Deus in ipsis operans per 
ca qua fleri praecipit. Sic etiam manna cibum an- 
gelorum ceu ministrorum dicit: « Panem, » inquit, 
«angelorum manducavit bomo?! ; » Dei autem ceu 
dari jubentis : « Mandavit enim nubibus desuper, et 
januas coeli aperuit, et pluit illis manna ad mandu- 
candum?*. » Porro verbum t veniet » cousuete dicit 
tanquam in rebus angeli ministerio actis, Deo facto 
conspicuo qui negotii peracti causa est. Veluti est 
apud beatum Davidem : « luclinavit ccelos, et descen- 
dii; et caligo sub pedibus ejus**. » ld est ipsius ad 
auxilium nostrum venientis, ex operibus sensuin 
capimus. Quare postquam dixit :« Veniet in templum 
suuin Dominus quem quaritis,» addidit, «Et testa- 
menti angelus quem vos viltis : » demonstrans, 
quod in rebus ministerio angeli effectis, presentiam 
suam Deus ostendet. Ego igtur veniam, inquit, 
quem peccatorum vindicem exquiritis. Aderit simul 
angelus foederibus inserviens, quz spe vobiscum 
pepigi ; quem quaerentes, ultorem comperietis trans- 
gressionis illorum. Hze consentanea prioribus di- 
xil propheta. Hanc autem de beati Joannis Daptistz 
adventu pronuntiatam fuisse locutionem  **, non 
est mirandum, quia ex rebus verum iunc evasit 
effatum, posteaquam precursor atque minister 
decretorum Dei advenit beatus Joannes; cum eo- 
que apparuit etiam ille, cui testimonium dabat, 
Christus Dominus, in quo omnium hominurm perfi- 
cienda salus erat. 


THEODORI MOPSUESTENI! 


69) 


ΚΕΦ. I". 

Στίχ. a'. — ε Ἰδοὺ ἐγὼ ἐξαποστελῶ τὸν ἄγγελέν 
μον, xal ἐπιύλέψεται ὁδὸν πρὸ προσώπου μο2 " xol 
ἐξαίφνης ἧξει εἰς τὸν ναὸν ἑαυτοῦ Κύριος, ὃν ὑμεῖς 
ζητεῖτε, χαὶ ὁ ἄγγελος τῆς διαθήχης ὃν ὑμεῖς θέλετε.» 
Ἐπειδὴ τοίνυν τοιαῦτά φατε, χαὶ τὴν περὶ τὸ δίκαιον 
ἐπιμέλειαν διὰ τῆς τιμωρίας ἐπιζητεῖτε παρ᾽ ἐμοῦ, 
ἀποστελῶ μὲν ἄγγελον ὑπηρετησόμενον τοῖς ἐμὰ 
δοχοῦσι" τὸ γὰρ,ε Ἐπιθλέψεται ὁδὸν πρὸ προσώπου 
pov, » τοῦτο λέγει᾽ ἀντὶ τοῦ, Ὃς σπουδὴν θήσεται, 
ὥσπερ τις πρόδρομος, διαπράξασθαι τὰ ἐμοί γε 
δοχοῦντα * παρέδομαι δὲ ἀθρόον ἐν αὐτῷ xàv διὰ 
πὧν ἔργων ἐμαυτὸν δειχνὺς ἐν τῷ ναῷ ᾿ ἐπεὶ χαὶ ἐν 
ἅπασι τοῖς γιγνομένοις ὅρῳ Θεοῦ ἡ μὲν ὑκουργᾷ 
νοεῖται τῶν ἀγγέλων, Θεὸς δὲ ὁ ἐν αὐτοῖ; ἐργαζό- 


Β μενος δι᾽ ὧν ἐπιτάττει γίγνεσθαι" οὕτω xal τὴν τοῦ 


μάννα τροφὴν ἀγγέλων μὲν ὡς ὑπηρετησαμένων 
λέγει " € "Αρτον γὰρ, φησὶν, ἀγγέλων ἔφαγεν ἄνθρω- 
TOS * » θεοῦ δὲ, ὡς κελεύσαντος δοθῆναι" « "Evetal- 
λατο γὰρ νεφέλαις ὑπεράνωθεν, xal θύρας οὐρανοῦ 
ἀνέῳξε, καὶ ἕόρεξεν αὐτοῖς μάννα φαγεῖν. » Τὸ & 
ἥξει, συνέθως λέγει ὡς ἂν ἐν τοῖς ὑπουργίξ τοῦ ἀγ- 
Ὑέλου γιγνομένοις θεοῦ διαφαινομένου τοῦ τῶν ἀπο" 
τελουμένων αἰτίου " (p. 560) οἷόν ἐστι χαὶ παρὰ τῷ 
μαχαρίῳ Δαυῖδ τὸ, « ἜἜχλινεν οὐρανοὺς, xal κατέδη, 
χαὶ γνόφος ὑπὸ τοὺς πόδας αὑτοῦ"» ἵνα εἴπῃ, ὅτι 
Παραγεγονότος εἰς βοήθειαν ἡμετέραν, ἐκ τῶν ἔργων 
ἐλάθομεν αἴσθησιν. “Ὅθεν εἰπὼν, ὅτι « Ἥξει εἰς τὸν 
ναὺν ἑαυτοῦ Κύριος ὃν ὑμεῖς ἐζητεῖτε, » ἐπήγαγεν, 
«€ Καὶ ὁ ἄγγελος τῆς διαθήχγς ὃν ὑμεῖς θέλετε" b 
δεικνὺς ὅτι ἐν τοῖς ὑπουργίχᾳ τοῦ ἀγγέλου γιγνομέ. 
vot; τὴν παρουσίαν ἐνδείξεται τὴν οἰχείαν ὁ Θεός. 
Ἐγώ τε οὖν, φησὶν, ἐλεύσομαι, ὃν τιμωρὸν ἐπιζη- 
κεῖτε τῶν πλημμελουμένων * παρέσται δὲ xal ὁ ἄγ- 
γελος ὁ ταῖς συνθήῆχαις ὑπηρετησάμενος αἷς πεποίηκα 
πρὺς ὑμᾶς πολλάχις * ὃν ἐπιζητοῦντες εὑρήσετε τὸν 
πρὸς ἐμὲ συνθηχῶν ὑμῶν τιμωρούμενον τὴν παρέ- 
θασιν. Ταῦτα μὲν δὴ τοῖς προῤῥηθεῖσιν ἀχολούϑως 
εἴρηχεν ὁ προφήτης «xb bb ἐπὶ τῆς τοῦ uaxople 
Ἰωάννου τοῦ Βαπειστοῦ παρουσίας τὴν φωνὴν εἰρῆ» 
σθαι ταύτην, οὐ θαυμαστὸν, ix τῶν πραγμάτων ἐπ» 
αληθευούσης τότε τῆς φωνῆς, τῷ παραγίνεαθαι μὲν 


πρόδρομον καὶ ὑπηρέτην τῶν ὡρισμένων τὸν μαχάριων Ἰωάννην, ἅμα δὲ αὐτῷ παρόντα φανῆναι καὶ 
τὸν ὑπ᾽ αὐτοῦ μαρτυρούμενον Δεσπότην Χριστὸν, ἐν ᾧπερ ἡ πάντων ἀνθρώπων ἤμελλεν οἰχονομεῖσθαι 


σωτηρία. 


Vas. 2. — Mox sibi consentaneus propheta pro- D Στίχ. β΄. — ᾿Αχολουθῶν μέντοι γε à προφῇι 


sequitur :« Ecce venit, ait Dominus omnipotens. Et 
quis sustincbit diem introitus ejus? Aut quis ferre 
poterit aspectum 381 ejus ᾽ν Cum venerit, inquit, 
Deus publicus haud recte factorum vindex, nemo 
vestrum qui haic dicere nunc audet, punitionis gra- 
vitatem sustinebit. Evidenter autem his verbis pra- 
dicit illis ea quee sub Maccliabzis eventura mala 
erant, qua scilicet ob suam populus nequitiam 
pertulit. 1460 qui hane dictionem convenire existi- 
mat Christo Doinino, nec de alio quam de co pro- 
nuntiatam, videtur ignorare rerum hic scriptarum 


*! Psal. Lxzvii, δῦ. ** ibid. 25. 


* Psal. xvii, 10. 


ἑαυτῷ, ἐπάγει" « Ἰδοὺ ἔρχεται, λέγει Κύριος — 


κράτωρ" xai τίς ὑπομενεῖ ἡμέραν εἰσόδου αὑτοῦ; elg ' 


ὑποστήσεται ἐν τῇ ὁπτασί αὐτοῦ ; » (p. 561) "Esa 
δὰν γὰρ παραγίνηται, φησὶν, ὁ Θεὸς τιμωρὸς ἐπι» 
φαινόμενος τῶν οὐ δεόντως γινομένων, οὐδεὶς ὑμῶν 
τῶν ταῦτα νῦν λέγειν τολμώντων ὑποστήσεται τῆς 
τιμωρίας τὸ μέγεθος " δῆλος δέ ἐστιν ἐν τούτοις τὰ 
ἐπὶ τῶν Maxxa6aiov αὐτοῖς μηνύων καχὰ, ἅπερ τῆς 
ἑαυτῶν ἕνεχεν ὑπομεμενήχασι χαχίας " ὡς ὅ γε εὖ- 
τὴν τὴν φωνὴν ἁρμόττειν οἰόμενος τῷ Δεσπότῃ 
Χριστῷ ὡς ἂν περὶ αὐτοῦ καὶ οὐχ ἑτέρου τον ffr 


** Matth. xi, 10 ; Marc, 1,9; Luc. 1, 17; m, 27 


- 
-.. 9B  Bmoamae — ambe B uen d 


m -(- 


6?1 


COMMENTARIUS IN MALACHL£E CAP. Ill, 


023 


θεῖσαν (70), ἔοιχεν ἀγνοεῖν τὸ διάφορον τῶν ἐνταῦθά A differentiam ab illis quz in Christi Doniini adventu 


τε γεγραμμένων, xai τῶν ἐπὶ τῆς παρουσίας olxovo- 
μηθέντων τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ, ὃς εἰ χαὶ χριτοῦ 
δίχην διέχρινεν ἐν Ἰουδαίοις τοὺς φαύλους ἀπὸ τῶν 
πρειττόνων, τοὺς μὲν ἐπ᾽ αὐτὸν πεπιστευχότας ἐπὶ 
τὸ χρεῖττον μεταστήσας, τοὺς ἡ πιστηχότας δὲ παρα- 
δοὺς τιμωρίᾳ, ἀλλ᾽ εὔδηλον ὅτι τῷ χοινῷ λόγῳ σχο- 
πὸν τῆς οἰχείας ἔσχηχε παρουσίας, ὃν ὁ μαχάριος 
Ἰωάννης δεδήλωχεν εἰπὼν, «Ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ 
αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ χόσμου * » χαὶ τὰ ἐφεξῆς δὲ 
ἔτι μᾶλλον δείχνυσι τῶν ῥημάτων τὸν σχοπόν. 'Ená- 
vtt γάρ" ᾿ 

Στίχ. v, 8. — ε Διότι αὐτὸς εἰσπορξύεται ὡς πῦρ 
χωνευτηρίου, xai ὡς πόα πλυνόντων " καὶ χαθιεῖται 


per dispensationem acta sunt : qui quamvis officio 
judicis discrevit Judeorum improbos a melioribus, 
credentes sibi ad meliorem frugem traducens, incre- 
dulos poena afficiens : aLtamen exploratum est, quod 
generali ratione scopum habuerit adventus sui illum 
quem beatus Joannes declaravit dicens :« Ecce Agnus 
Dei qui tollit peccatum mundi**. » Tum in sequen- 
tibus proplieta magis adhuc aperit verborum suoe 
rum scopum. Addit enim: 


Ygas. 5,4. — «Quia ipse ingreditur quasi ignis 
eonflatorii, ct quasi herba fullonum. Et sedebit 


χωνεύων xai χαθαρίζων ὡς «b ἀργύριον xai «b B conflans et purgans sicut aurum et sicut argentum. 


χρυσίον * καὶ χαθαριεῖ τοὺς υἱοὺς Λευὶ, xal ἐχχεεῖ 
αὐτοὺς ὡς τὸ χρυσίον καὶ ὡς τὸ ἀργύριον * καὶ 
ἔπονται τῷ Κυρίῳ προσάγοντες θυσίαν ἐν διχαιοσύνῃ " 
χαὶ ἀρέσει τῷ Κυρίῳ θυσία Ἰούδα ἐν Ἱερουσαλὴμ, 
καθὼς αἱ ἡμέραι τοῦ αἰῶνος, xal χαθὼς τὰ ἔτη τὰ 
ἔμπροσθεν. » (p. 562) ᾿Αλλὰ γὰρ ἕσται τι, φησὶ, 
πέρδος ix τῆς ἐπαχθησομένης τότε τιμωρίας ὑμῖν " 
δέχην μὲν γὰρ πυρὸς ἐν χωνείᾳ ἀργύριόν τε χαθαί- 
porcos xal χρυσίον, ἣ καὶ πόας διὰ τῶν πλυνόντων 
καθαιρούσης ἐσθῆτα, ταῖς συμφοραῖς ταῖς τηνιχαῦτα 
ἐξαγομέναις ὑμῖν χαθαριεῖ πάντας τοὺς τὴν ἱερω- 
σύνην τολμῶντας ἐχτελεῖν ἀδοχίμως * ὥστε αὐτοὺς 
τοῖς ἐπιγινομένοις σωφρονισθέντας χαχοῖς προσάγει 
λοιπὸν τῷ Θεῷ θυσίας, ὡς νόμιμον προσάγειν Θεῷ 


προεστῶτι τοῦ διχαίου, ᾧ δὴ μετὰ πολλοῦ τοῦ δέους C 


thv λειτουργίαν προσῆχον ἐχπληροῦν, ὡς εἰδότι xal 
τιμωρεῖσθαι τοὺς χαταμελεῖν ἐθέλοντας αὑτοῦ. Τότε 
δὴ, φησὶν, Ἰουδαῖοι ἐπὶ τῆς Ἱερουσαλὴμ ἀρεστὰς 
προσοίσουσι τῷ Θεῷ θυσίας" ἀνάλογον τῷ πρόσθεν 
χρόνῳ, ἐν ᾧπερ τοῖς γεγονόσι χατὰ καιρὸν δικαίοις 
ἐπιμελησαμένοις τοῦ προσήχοντος, τὰς ἑαυτῶν 
προσάγειν θυσίας νόμιμον ἣν οὔτε δὲ τὸ, «Καθαριεῖ 
φιὺς υἱοὺς Atul, » οὔτε τὸ, «᾿Αρέσει τῷ Κυρίῳ θυσία 
Ἰούδα ἐν Ἱερουσαλὴμ, » ἁρμόσει, εἰ τῷ Δεσπότῃ 
Χριστῷ τις προσέχειν οἴοιτο τὰ λεγόμενα " οὐδὲ γὰρ 
vi. τοῦ Λενὶ μόνοι τὸν χαθαρμὸν ἐδέξαντο τότε, ἀλλὰ 
«ἄνιτες ἄνθρωποι οἷσπερ οὖν ἀρμόττουσα ἡ τοῦ μα- 
χαρίου Παύλου φωνὴ, ε Ἐχχαθάρατε τὴν παλαιὰν 
ζύμην, ἵνα ἧντε νέον φύραμα, καθὼς ἐστὲ ἄζυμο:. » 
᾿Αλλ᾽ οὐδὲ ἡ Ἰούδα θυσία ἐν Ἱερουσαλὴμ δεχτὴ τότε 
Té ove τῷ Oc: τοὐναντίυν μὲν οὖν πεπαυμένη 
ἀβάσης νομικῆς θυσίας ἐν Ἱερουσαλὴμ γινομένης, 
(p. 565) ἅτε xoi συγχαταλελυμένης τῇ τοῦ τόπου 
περαττιρήσει, ἀνεδείχθη θυσία ἀπόῤῥητός τε xat λο- 
qub (71), ἣν ἐπὶ μνημοσύνῳ τοῦ τε πάθους τοῦ 
*! Joan. iv, 31]. 


* joan. 1,99. δ I Cor. v, 7. 


(70) Rectius omnino in commentariis Hierony- 
mus, Cyrillus ac Theodoretus Malachiz verba de 
Joannis tautum przedicatione Christique adventu 
e1plicant. Noster autem more suo rem illam potius 
xiv (xÓacw, id est secundum eventum pleniorem, 
mavult intelligere, et huic quoque loco Macchabaica 
tempora importune admiscere et accommodare ni- 
litur. Notas propterea sunt contra Mopsuestenum, 


Et erunt Domino adducentes sacrificium in justitia. 
Et placebit Domino sacrificium δυάς in Hierusalem 


Sicut dies szeculi ct sicut anni pristini. » Verunmta- 


men aliquid vobis emolumenti continget ex impacta 
poena. Namque ignis instar in conflatorio argentum 
Durgantis et aurum, vel herbe etiam qua fullonuin 
opera vestem emundat, calamitatibus tunc vobis 
inflictis purgabit Deus illos qui sacerdotium improbe 
tractare audent : ut hi incumbentibus malis emun- 
dati, Deo posthinc offerant sacrificia, prout Deum 
382 decet justitiz vindicem, cui certe multo cum 
timore sacrum ministerium persolvendum est, ceu 
valenti contemptores suos punire. Tunc Judi, in- 
quit, in urbem Hierusalem grata Deo adducenl sa- 
crificia, superioris zetatis more, in qua ajustis per 
tempora erzsistentibus, recti officii studiosis, sacri- 
ficia propria offerri legitimum erat. Nam neque ver- 
ba «Purgabit filios Levi,» neque item illa, «Placebit 
Domino sacrificium Jude in Hierusalem,» conve- 
nienter dicta fuerint, si quis ea Christo Domino 
congruere judicet. Neque enim fllii Levi tantummodo 
tunc purgationein experti sunt, sed omnes homi- 
nes: quibus idcirco congruit beati Pauli locutio: 
« Expurgate vetus fermentum, ut sitis nova consper- 
sio, sicut estis azymi*t, » Sed neque Jud? sacrifi- 
cium in urbeHierusalem tunc acceptabile Deo fuit : 
imo contra, cessante omni secundum legem apud 
Hierusalem sacrificio, quia simul cum loci posses- 
sione desivit, exstitit posthinc sacrificium inauditum 
atque rationale, quod ob memoriam passionis Domi- 
nica ac resurrectionis, non ia urbe Hierusalem, 
sed ubique terrarum quotquot credidimus pariter 
offcrimus.«Crede enim mihi, inquit, o mulier, quia 
venit hora, quando neque Hierosolymis neque in lo- 
co isto adorabitis Patrem *!.)Reique causam dicens : 


quasi ἰουδαιόφρονα,, veterum criminationes. Cum 
predicatorum autem, aliorumque Patrum Christiana 
magis presentis loci interpretatione recentiores 
etiam critici uno ore consonant. 
(14) Hationale sacrificium, id est, absque mate- 
riali victima. Confer tamen quas nos adnotavimus 
t. Vl, ad Theodori Andidensis De SS. missa tra- 
citatum, p. 998. 


625 


THEODOR! MOPSUESTENI 


631 


| « Spiritus,» inquit,« Deusest, el eos qui adorant eum, A Δεσποτιχοῦ xal τῆς ἐχεῖθεν ἀναστάσεως, οὐχ Lv ἿὯε- 


in spiritu ac veritate oportet adorare; nain Pater 
tales quxrit qui adorent euin ** : » manifeste osten- 
dens, se illos quidem repudiasse, qui intra Hieru- 
salem ac Samariam Dei adorationem circumscribe- 
bant; plurimi autem facerehos veritatis amatores, 
qui ubique terrarum perinde offerunt sacrificium 
creatori omnium Deo ubique pariter przsenti. 


ρουσαλὴμ, ἀλλὰ πανταχοῦ γῆς οἱ πεπιστευχότες ἐπι- 
τελοῦμεν ὁμοίως" « Πίστενε γάρ μοι, » φησὶν, « γύναι, 
ὅτι ἔρχεται ὥρα ὅτε οὔτε ἐν Ἱεροσολύμοις οὔτε kv τῷ 
τόπῳ τούτιυς προσχυνήσετε τῷ Πατρί" » χαὶ τὴν al- 
τίαν λέγων, « Πνεῦμα ὁ Θεὸς, καὶ τοὺς προσκυνοῦν. 
τας αὐτὸν, ἐν πνεύματι χαὶ ἀληθείᾳ δεῖ προσχυνεῖν" 
xaX γὰρ ὁ Πατὴρ τοιούτους ζητεῖ τοὺς προσχυνοῦντα; 


αὐτόν" » σαφῶς δειχνὺς ὅτι ἐχείνους μὲν ἀπεπέμψατο, τοὺς τῇ Ἱερουσαλὴμ καὶ τῇ Σαμαρείᾳ περιγρά- 
φοντας τὴν προσχύνησιν τὴν θείαν, περὶ πολλοῦ δὲ ποιεῖται τούτους τοὺς ἐραστὰς τὴς ἀληθείας, οἷ 
πανταχοῦ γῆς ὁμοίως προσάγουσι τὴν θυσίαν τῷ τῶν ἀπάντων ποιητῇ Θεῷ, xal πανταχοῦ γε παρόντι ὁμοίως. 


Verumtamen convenienter liec Macchabzorum 
tempori dicta fuerunt; quo cum 8683 plurima es- 
sent tum eorum qui sacerdotio fungi videbantur, 
tum etiarn populi peccata, objecit eos Deus bello 
Macedonice successionis, a quibus plurimis impli- 
citi fuerunt zerumnis. Sed Juda Maccabzo tutelain 
divine legis gereute, bellumque pro ea adversus 
Macedonicos reges suscipiente, multa in melius 
conversio univers gentis facta est. Nam Dei auxi- 
lium nacti Macchabzi, et reges debellaverunt, et 
improbis illorum ministris punitis, ordini ac pro- 
speritati gentem totam restituerunt : ila utet divine 
leges apud eam pravalerent, et omnis antea late 
grassans iniquitas expelleretur: sacerdotium deni- 
que et omue hujus proprium ministerium debito 
ritu tractaretur. Quod item beatus Zacharias in suis 
significavit sermonibus. IIoc itaque nunc etiam di- 
cit, nempe Quoniam judicium postulatis, tempus 


aderit cum vestra peccata puniam, vosque mode- c 


sliores mala infligendo efficiam, et quasi conílatorio 
a pristinis peccatis purgans, comparabo vos ad om- 
nium Deo gratorum officiorum observantiam, et 
quidem etiam ad placita Deo sacrificia offerenda. 
Quibus subnectens, quoniam iufligende iis poenae 
utilitatem narraverat, perfectiorem se iis curaturum 
emendationem, ita dicit : 


᾿Αρμοττόντως δὲ ταῦτα τῷ κατὰ τοὺς Maxxabalox 
εἴρηται χαιρῷ, ὅτε πλείστης ὅσης, παρά τε τῶν l- 
ρατεύειν δοχούντων, xal παρὰ τῶν τοῦ λαοῦ γινομέ- 
νης τῆς πλημμελείας, παρέδωχε μὲν αὑτοὺς ὁ Geb; 
τῷ πολέμῳ τῶν ἐχ τῆς Μαχεδονιχῆς βασιλευόντων 
διαδοχῆς, ὑφ᾽ ὧν δὴ πλείστοις πὲριεδλήθησαν xaxolc: 
τῶν δὲ περὶ τὸν Μαχχαθαῖον Ἰούδαν τοῦ νόμου προ- 
στάντων τοῦ θείου, χαὶ τὸν ὑπὲρ αὐτοῦ πόλεμον 
ἀναδεξαμένων πρὸς τοὺς τότε βασιλεύοντας τῶν Ma- 
χεδόνων, πολλὴ τὶς ἐπὶ τὸ χρεῖττον μεταδολὴ περὶ 
ἅπαν γέγονε τὸ ἔθνος * τετυχηχότες γὰρ τῆς θείας 
ῥοπῆς οἱ Μαχχαθαῖοι τούς τε βασιλέας κατηγωνί- 
σαντο, xal τοὺς παρ᾽ αὐτοῖς τῶν μοχθηρῶν τιμωρῆ- 
σάμενοι, (p. 564) ἐν εὐσταθείᾳ τε καὶ εὐχοσμίᾳ τὸ 
ἔθνος ἅπαν παρεσχεύασαν εἶναι " ὥστε xal τοὺς νό» 
μους τοὺς θείους χρατεῖν παρ᾽ αὐτοῖς, παρανομίαν τε 
πᾶσαν ἐξ αὐτῶν ἀπελαθῆναι πρότερον χρατοῦσαν" 
χαὶ δὴ xai τὴν ἱερωσύνην πᾶσάν τε τὴν ταύτῃ καθή- 
χουσαν λειτουργίαν μετὰ τοῦ προσήχοντος ἐχτελεῖ- 
σθαι ὅπερ οὖν xal ὁ μαχάριος Ζαχαρίας ἐν τοῖς 
ἑαυτοῦ δεδήλωχε λόγοις " τοῦτο τοίνυν xávtaubé 
φησιν, ὅτι Ἐπειδὴ τὴν διχαίαν ζητεῖτε χρίσιν, 
ἔσται καιρὸς ὁπηνίχα τιμωρήσομαι μὲν ὑμῶν τὰς 
πλημμελείας, σωφρονεστέρους δὲ ὑμᾶς διὰ τῶν ἐπι» 
Υἱνομένων ἐργασάμενος χαχῶν, xai ὥσπερ τινὶ 
χωνείᾳ τῶν παλαιῶν ἐχχαθήύρας πλημμελημάτων, 


παρασχευάσω δὴ πάντων τε ἐπιμελεῖσθαι τῶν Θεῷ δοχούντων, xal δὴ καὶ τὴν τῶν θυσιῶν προσχομιδὰὴν 
ἀρεσχόντως ποιεῖσθαι Grip: οἷς ἀχολούθως ἐπειδὴ τῇς ἐπαχθησομένης αὐτοῖς τότε τιμωρίας τὸ χέρδος 
ἔφη, ὡς ἂν ἐντελεστέραν προσαγάγοι τοῖς ἀχούουσι τὴν διόρθωσιν, οὕτω φησίν" 


Vens. 9-7. — « Et accedam ad vos in judicio. » 
Id est, vobis apparebo vestra opera judicaturus. « Et 
ero Lesüs velox super veneficos, et super adulte- 
ras, et super jurantes in nomine meo cum inen- 
dacio, et super fraudantes mercedem mercenarii , 
et viduarum oppressores, et orphanorum verbe- 
ratores, et qui pervertunt judicium advenz, el 
qui me non timent , dicit Dominus omnipotens. » 
Mis verbis nimirum ostendit quot quantarumque 
patratarum iniquitatum penas daturi sint. Jam 
locutionem 3&/$ «Testis velox» dicit pro, Celerem 
ponam adducam, quippe qui vestra omnia accu- 
rate scio : et adversus omnino cunctos, quotquot 
libere, omisso timore meo, nequitie adhorent, 
hanc poenam indicam. Mox addit : « Quia ego Do- 
minus Deus vester, et non immutor. Et vos, filii 
Jacob, non receditis a peccatis patrum vestrorum , 


38 Joan. iv, 95. 


Exly.&'-,. — « Καὶ προσελεύσομαι πρὸς ὑμᾶς ἐν 
χρίσει" » ἀντὶ τοῦ, Φανοῦμαι iv ὑμῖν τότε xplwm 
τοῖς παρ᾽ ὑμῶν πραττομένοις. « Καὶ ἔσομαι μάρτυς 
ταχὺς ἐπὶ τοὺς φαρμαχοὺς, xal ἐπὶ τὰς μοιχαλίδας, 
xal ἐπὶ τοὺς ὀμνύοντας τῷ ὀνόματί μον ἐπὶ ψεύδει, 
xaX ἐπὶ τοὺς ἀποστεροῦντας μισθὸν μισθωτοῦ, χεὶ" 
χαταδυναστεύοντας χήρας, καὶ χονδυλίξζοντας ὄρφας 
γοὺς, xai τοὺς ἐχχλίνοντας χρίσιν προσηλύτου, καὶ 
τοὺς μὴ φοθουμένους με, (p. 565) λέγει Κύριος 
παντοχράτωρ. » Δειχνὺς διὰ τούτων ὕπὲρ ὁπόσιν 
ὧν διαπράττονται τότε χαχῶν δώσουσι δίκας. Τὸ ἃ 
« μάρτυς ταχὺς, » ἵνα εἴπῃ, Ὀξεῖαν ἐπάγων τὶν 
τιμωρίαν, ὡς ἂν ἀχριθῶς τὰ χαθ᾽ ὑμᾶς ἐπιστάμενος. 
Ἐπὶ πάντας δὴ τούτους, φησὶν, χαὶ χαθάπαξ δὲ ig 
ἅπαντας ἔσοι τοῦ φόθου χαταμελοῦντες τοῦ ἐμοῦ τοῖς 
χείροσιν ἀδεῶς προστετήχασι τοιαύτην ἐπάξω τιμω" 
οἷαν. Εἶτα ἐπάγει" « Διήτε ἐγὼ Κύριος ὁ θεὸς 


COMMENTARNIUS IN MÁLACHIAE CAP. Il, 


023 


ebx ἡλλοίωμαι᾽" καὶ ὑμεῖς viol Ἰαχὼδ A declinastis a legitimis melg, nec ea eustodistis. » 


&-dwb τῶν ἁμαρτιῶν τῶν κατέρων ὑμῶν, 
δρμιμά μου, παὶ οὐχ ἐφυλάξατε. » Ἐγὼ 
M; εἶμι πάντοτε ἐμαυτῷ, καὶ ἀνεξιχα- 
Ἰσῆνεν εἰδὼς, καὶ τιμωρίας χαιρὸν ἐπι- 
ἡμεῖς V ἀχριδεῖς ἐστε μιμηταὶ τῶν πα- 
πημάτων, παραπλησίως ἐχείνοις, τῶν «€ 


Ego, inquit, semper mihi consto, et quandonam 
patienter ferendum sit scio, et puniendi pariter 
tempus novi. Vos vero summi estis imitatores pa- 
ternorum peecalorum, sque ac illi legum mearum 
prevaricatores , nec de earum observantia solli- 
citi ; quam ob rem justam patiemini punitionem. 


ἀπέντες τῶν ἐμῶν, καὶ τῆς φψυλαχῆς αὐτῶν οὐδένα ποιούμενοι λόγον, ὑπὲρ ὧν δὴ καὶ τὴν 


Unete δικαίαν. 

f. -- Μεθίσταται δὲ πάλιν ὁ προφήτης 
ᾳλημμέλειαν, ἣν περί τε τὰς ἀπαρχὰς 
v καὶ τὰς δεχάτας, ἀποδιδόναι ταύτας 


Ὁ νόμου διάταξιν οὐχ ἐθέλοντες. « Ἐπι- Β 


pé; με, καὶ ἐπιστραφήσομαι πρὸς ὑμᾶς, 
€ παντοχράτωρ. » Νεύσατε δὲ πρός με, 
ἣν ἀχόλουθα ὑμῖν ὑπάρξειεν χαὶ τὰ παρ᾽ 
Ὁ εἴπατε, Ἐν τίνι ἐπιστρέψομεν ; » 
M γὰρ οἴεσθε, φησὶ, μηδὲ δεῖσθαι τινὸς 
" οὕτως ἀναίσθητον τινὰ ἀπ᾽ ἐμοῦ πε- 
| kxtpoxfy. « Εἰ πτερνίζει ἄνθρωπος 
égal; πτερνίζετέ με; » Καὶ ταῦτα, φη- 
Wai ete, ἀπατᾷν με οἰόμενοι" ὅπερ οὖν 
υϑρώποις περὶ Θεὸν, τῆς ἐσχάτης ἐστὶν 
μναὶ μανίας. « Καὶ εἴπατε, Ἐν τίνι 
lp es ; » ἀλλ' οὐδὲ τοῦτο ποιοῦντες, αἴσθη- 
ξ ἀτοπίας τοῦ γιγνομένου. Εἶτα τὸ ἀμάρ- 
“ἃ Ὅτι τὰ ἐπιδέκατα xal αἱ ἀκαρχαὶ 
ὅσι" xal ἀπούλέποντες ὑμεῖς ἀποδλέπετε 
B ὑμεῖς ἐμὲ πτερνίζετε. » Τὰς γὰρ δεχα- 
ἀπαρχὰς οὐ χατὰ τὸ νενομισμένον προσ- 
κρεῦσιν, ἀλλ᾽ ἔχετε παρ᾽ ἑαυτοῖς" εἶτά τι 
Mi, ἐντεῦθεν προξενεῖν νομίζοντες, καὶ 
μεγίστην ὠφέλειαν ἀφορῶντες, εἰς ταῦτα 
μῶν ἀποδίδοσθαι προσῆχον ἦν, τοῦτο μὲν 
ιϑεεῖν οὐχ ἐθέλετε " βραχέων δέ τινων xal 
βσαγωγῇ, τὸ νόμιμον ἀποδιδόναι προῦ- 
teg οὖν οὐδὲν ἕτερον ἐστὶν, ἀλλ᾽ ἢ ἀπα- 
ζόντων" ἀπάτης γὰρ εἴη ἂν τὸ μὴ εἷλι- 
Busy χρέος ἀποπληροῦν, κανουργεῖν δὲ 
ἣνν ἀκοπλήρωσιν πειρᾶσθαι. Εἶτα ἐπάγει" 
πνετελέσθη " xal εἰσηνέγχατε πάντα τὰ 
᾿ φοὺς θησαυροὺς, καὶ ἢ ἁρπαγὴ τοῦ 


Vzas. 8-10. — "Pransit denuo prepheta ed aliad 
peccatum , quod eirca primitias decimasque com- 
miserant, nolentes eas juxta legis constitutum 
persolvere. « Revertimini ad me, et ego revertar 
ad vos, dicit Dominus omnipotens. » Respicite ad 
me , inquit, ut consentanea vobis a me eveniant. 
« Et dixistis : In quo revertemur ? » Quippe existi- 
matis , inquit, nulla reversione indigere : sdeo in- 
sensatum a mo discessum fecistis ! « Num supplan- 
tabit homo Deum, quia vos supplanta»dis me? » 
Quod profecto homines adversus Deum audere, 
extreme stultitiss insaniseque est. « Et dixistis : lu 
quo supplantavimus te? » Sed neque, dum ita age- 
retis, sensum vestrse absurditatis habuistis. Mox 
peccatum recitans, ait : « Quoniam decime primi- 
tisque apud vos sunt. Et vos respicientes respicitis 
in jd ipsum. Et vos me supplaptastis. » Nam deci- 
mas atque primitias nequaquam prout legitimum 
est sacerdotibus offertis, sed ipsi reünelis. Attamen 
quasi aliqued emolumentum capere existimantes , 
οἱ quasi 80} maximam aliquam utilitatem spe- 
etantes , nempe si quod opus est reddatis, nequa- 
quam integre id vultis facere, sed exiguorum ali- 
quot atque vilium oblatione, quod legitimum est 
prestare simulatis. Quod sane nihil aliud est, 
quam hominum me decipere putantiom (facinus. 
Nam fraus est, debitum legitimum integre nou 
persolvere , sed malitiose cum Deo cirea hanc so- 
ljutionem se gerere. Tum.pergit dicere : « Annus 
completus est. Ek intelistis omnes fructus in hor- 
ret, -e& rapina pauperum in domibus vestris est. » 
Anni certe exitus est, et anni conversiones juxta 
meam ordinationem periodum suam compleverunt., 


ιοῖς οἴχοις ὑμῶν. » (p. 567) Τὸ μὲν γὰρ D unde fructuum confectio fit. AL vos maturis de 


πέρας, ναὶ al τοῦ ἕτους τροπαὶ χατὰ 
ἱκαξιν τὴν ἀχολουθίαν πεπληρώχααι τὴν 
' ὧν ἢ τῶν καρπῶν γέγονε φορά" εἶτα 
We τοὺς ἀπὸ τῆς γῆς χομισάμενοι χαρ- 
γμπὲρ τούτων ἀποτίσαι τῷ Θεῷ τὴν εὐχα- 
᾿«ῆς τῶν ἀπαρχῶν καὶ τῶν δεχατιῶν 
» τοῦτο μὲν οὐ πεποιήχατε" βραχέα δέ 
"à προσρίψαντες τοῖς ἱερεῦσιν, εἰς τοὺς 
ἔπαντα τοὺς οἰχείους εἰσηνέγχατε " οὐδὲ 
σάμενοι, ὅτι οὐδὲν ἀπέοιχεν τοῦτο, τοῦ 


ἤτων διαρπάζειν τροφὰς, ὑπὲρ ὧν ταῦτα δίδοσθαι χεχέλευται 


tellure sublatis fructibus, cum pro his gratias re- 
ferre Deo debuisselis, primitias decimasque aífe- 
rendo, nibil hujusmodi egistis ; sed exigua quax 
dam sacerdotibus projicientes , omnia in horrea 
vestra intulistis : ne hoc quidem pulantes , perinde 
id esse ac si alimenta pauperum diripiatis, quo. 
rum gratia hec ἃ vobis suppeditari jussum est; 
nempe ut et qui altari deserviunt, et qui egestalig 
causa templo meo adsident, necessaria vitze sub- 
sidia hinc referant. Quibus subnectit : 

καρ' ὑμῶν᾽ xal ὡς ἂν οὗ τε τῷ 


| λειτουργοῦντες, οἵ τε διὰ πενίαν τῷ vaip προσεδρεύοντες τῷ ἐμῷ (72), τὰς ἀναγχαίας xo- 


tag. Οἷς ἀχολούθως ἐπήγαγεν " 


y sub lege etiam Mosaica morem pau- 
plo assistentibus largiendi eleemosynam 
X sacris opibus. Sic et illc claudus apud 


poriam templi Speciosam eleemosynam a l'etro 
apostolo petebat (Act. iu, à). 


03; 


THEODORI MOPSUESTENI 


633 


Vias 11-12. — « Revertimini ergo in hoc, dicit A Στίχ. τα’, ιβ΄. — « Ἐπιστρέψατε δὴ ἐν τούτῳ, λέγει 


Dominus omnipotens. Nisi aperuero vobis catara- 
etas coli, et effundam in vos benedictionem meam 
donec sufficiat. Et distribuam vobis in cibum, et 
non corrumpam vestras terra fruges, et vilis vestra 
in agro non infirmabitur, ait Dominus omnipotens. 
Et beatos vos dicent omnes gentes ; quia eritis terra 
desiderabilis, ait Dominus omnipotens. » Agesis, 
inquit, conversi hzc omnia emendate. Videbitis 
enim, quomodo vobis ego copiosum imbrem prz- 
bebo, et quomodo frugum copiam ad satietatem 
suppeditabo. ld enim 3686 denotant verba, « Bo- 
nedictionem meam donec sufficiat, » ut ex his pingue 
v0$ babeatis nutrimentuin. Naw verba, «Distribuam 
vobis in cibum:» id significant, Conservabuntur 
autem volis incolumes fructus omnes, largum vo- 
bis vite eliam vestra potum prabente: ita ut ob 
generalem apud vos copiam, cuneti etiam exteri 
vos beatos dicturi sint, et quod vere vobis Deus 
optima quzeque decernit, dum terrz vestre pluri- 
main pre ceteris frugum abundantiam concedit. 


Vgns. 13-16. — Deinde ad priores redit sermo- 
nes, quasi nova admonitione dignans improbos 
illos ac impios, aitque: « Aggravavistis super me 
sermones vestros, dicii Dominus omnipotens. » 
Asperis, inquit, conviciis me appetivistis. « Et 
dixistis : In quo tibi oblocuti sumus? » Siccine 


Κύριος παντοχράτωρ᾽ &iv μὴ ἀνοίξω ὑμῖν tuy; 
χαταῤῥάχτας τοῦ οὐρανοῦ, χαὶ ἐκχεῶ ὑμῖν τὴν εὖλω» 
γίαν μου ἕως τοῦ ἱχανωθῆναι, χαὶ διαστε) ὦ ὑμῖν εἰς 
βρῶσιν, καὶ οὐ μὴ διαφθείρω ὑμῶν τὸν χαρπὸν τῆς 
γῆς, καὶ οὐ μὴ ἀσθενήσῃ ὑμῶν ἡ ἄμπελος ἐν τῷ ἀγρῷ, 
λέγει Κύριος παντοχράτωρ’ xal μαχαριοῦσιν ὑμᾶς; 
πάντα τὰ ἔθνη, διότι ἔσεσθε ὑμεῖς γῇ θελητὴ. λέγει 
Κύριος παντοχράτωρ. ν ᾿Αλλὰ γὰρ, φησὶ, μεταδαλό- 
psvot, διόρθωσιν τούτων δὴ ποιήσασθε πάντων’ 
ὄψεσθε γὰρ ὅπως μὲν ὑμῖν πλούσιον παρέξω τὸν ὑε» 
τὸν, ὅπως δὲ ὑμῖν τῶν χαρπῶν παρέξω τὴν ἀφθονίαν 
εὶς χόρον " τοῦτο γὰρ λέγει, « τὴν εὐλογίαν uou ἕως 
τοῦ ἱχανωθήναι, » (p. 568) ὥστε πλουσίαν ἔχειν 
ὑμᾶς τὴν ἐξ αὐτῶν ἀπόλαυσιν’ τὸ γὰρ, « Ka διαστελῶ 


D ὑμῖν εἰς βρῶσιν, » τοῦτο σημαίνει" Διαφυλαχθήσονταί 


τε ὑμῶν ἀδιάφθοροι πάντες οἱ χαρποὶ, πλουσίαν 
ὑμῖν καὶ τῆς ἀμπέλου τὴν οἰκείαν ἀπόλαυσιν παρ" 
ἐχούσης ὥστε ἐκ τῆς πολιτευομένης ἐν ὑμῖν εὐθη- 
νίας, ἄπαντας δὴ τοὺς ἐχτὸς μαχαρίζειν ὑμᾶς, ὅτι 
ὄντως ὑμῖν τὰ χάλλιστα βεδούληται Θεὸς, ὥστε wai 
τῇ v3] ὑμετέρᾳ πλείστην παρὰ τοὺς λοιποὺς παρέχειν 
τὴν ἀφθονίαν τῶν χαρπῶν. 

Στίχ. ιγητς΄, — Εἶτα ἐπὶ τοὺς πρόσθεν ἀνατρέχει 
λόγους, ὡς ἂν δυσσεθδεῖς χαὶ μοχθηροὺς δευτέρας 
ἀξιῶν νουθεσίας, καὶ φησίν' « Ἐθαρύνατε ἐπ᾽ ἐμὲ 
τοὺς λόγους ὑμῶν, λέγει Κύριος παντοχράτωρ᾽ » 
χαλεπαῖς, φησὶ, λοιδορίαις ἐχρήσασθε xat' ἐμοῦ, 
« Καὶ εἴπατε, Ἐν τίνι κατελαλήσαμέν σου; » εἶτα 


ergo ne sensum quidem tantz blasphemiz habetis ? C οὐδὲ αἴσθησιν τῆς τοσαύτης λαμδάνετε δυσφημίας. 


Ubique enim hic propheta verbum « dixistis » 
ponit, quasi ipsis exprobrans gravem stupidita- 
tem, qua improbe agebant, nullum rei sensum 
capientes, sed ita in suis peccatis versantes ceu 
δὶ non peecasse existimarent. Mox quale fuerit 
peccatum edisserens, « Dixistis, inquit, inutile esse 
Deo servire. » Neque enim nobis aliqua utilitas 
accidit mandata servantibus : neque Deum szpe 
deprecantibus boni quidquam accessit. Eo demum 
res nostre cesserunt, ut nos in angustiis pressu- 
risque languentes, beatos alios dicamus qui nul- 
lam divina voluntatis rationem habent, quibus in 
melius res procedunt, quanquam Deo semper 
adversantibus, a quo tamen nibil detrimenti pa- 
tiuntur. « Hzc oblocuti sunt, qui timebant Domi- 
num, unusquisque ad proximum suum. » Hac 
quidem, inquit, inter sp invicem loqui nou du- 
bitarunt, qui simulabant se pr'e omnibus alienige- 
nis timorem meum retinere. Quibus Deus attendens, 
memuriam eoruni scriptam posteris reliqui, 387 
proeo tempore quo poenas persolvent hi qui hujusmodi 
uluntur sermonibus, seque omni generi nequitiae 
addicunt. Secus vero, nibil boni non eveniet iis 
qui meas vere leges observabunt ; quos equidem 
tempore illo quo malos puniam, providentia mea 
diguabor : sic nimirum declarans, se hos habere 
in suorum necessariorum numero, et omnia optima 
illis retributurum : quemadmodum aliquis erga 
proprium filium alficeretur, qui multum sibi 


διόλου γὰρ ὁ προφήτης οὗτος τὸ « εἴπατε » τέθεικεν, 
ὥσπερ ὀνειδίζων αὐτοῖς ἀναισθησίαν πολλὴν, pad 
ἧς ἔπραττον τὰ ἄτοπα, οὐδεμίαν ἐπ᾽ αὐτοῖς λαμδά- 
νοντες αἴσθησιν, ἀλλ᾽ οὕτως ἐπὶ τοῖς ἀμαρτήμασι δι» 
«ιθέμενοι τοῖς ἑαυτῶν, ὡς μηδὲ ἁμαρτάνειν ἡγεῖ- 
σθαι. Εἶτα λέγων τὸ ἁμάρτημα" « Εἴπατε, φησὶν, 
ὡς ἀνωφελὲς τῷ Θεῷ δουλεύειν" » οὐδὲ γὰρ ἡμῖν 
προσεγένετό τι ὄφελος ἐπιμεληθεῖσι τῆς quia τῶν 
παρ᾽ αὐτοῦ προστεταγμένων * ἀλλ᾽ οὐδὲ δεηθεῖσιν eb 
ποῦ πολλάχις, οὐδὲν ὑπῆρξε πλέον" (p.569) κεριέστηςξ 
δὲ εἰς τοῦτο τὰ πράγματα, ὥστε ἡμᾶς μὲν εἶναι ἐν 
ἀνάγχαις xal θλίψεσι, μαχαρίζειν δὲ ἑτέρους, οὐδένα 
τῶν αὐτῷ δοχούντων πεποιημένους λόγον, οἷς ἐπὶ € 
χρεῖττον προθδαίνει τὰ πράγματα, ἀνθεστηκόσι pit 
αὐτῷ πάντοτε, βλαπτομένοις δὲ οὐδὲν ἐχ "OU OIN. 
« Ταῦτα χατελάλησαν οἱ φοδούμενοι τὸν Κύρι, 
ἕχαστος πρὸς τὸν πλησίον αὐτοῦ. » Ταῦτα δὴ, ek 
πρὸς ἀλλήλους λέγειν οὐχ ὥχνουν, ol προσποιούμενα 
παρὰ πάντας τοὺς ἀλλοτρίους τὸν φόξον ἔχειν τὸν 
ἐμόν’ οἷς προσεσχηχὼς ὁ Θεὸς, ἐν γραφῇ τὴν prr 
μὴν αὑτῶν τοῖς μετέπειτα καταλέλοιπεν, ὀπηνίμε 
μὲν δώσουσι δίχας οἱ τοῖς τοιούτοις χεχρη μένοι 1 
γοιῖς, καὶ πρὸς πᾶν εἶδος παρανομίας ἑαυτοὺς ixit- 
δωχότες * περιέσται δὲ πᾶν ὅ τι ἀγαθὸν τοῖς ὄντω; 
ἐπιμελομένοις τῶν νόμων τῶν ἐμῶν, οὖς περ οὖν ἐν 
ἐχείνῳ τῷ καιρῷ καθ᾽ ὃν τιμωρήσομαι τοὺς φαύλουζι 
τῆς χηδεμονίας ἀξιώσω τῆς ἐμῆς " οὕτως αὐτοὺς b 
τοῖς οἰχειοτάτοις ἔχειν αἱρούμενος, καὶ πᾶν ὃ τι χά)» 
λιστον πεοὶ αὐτοὺς δοχιμάξων ποιεῖν“ ὡς ἂν εἴ τίς 


COMMENTARIUOS IN MALACHLE CAP. IV. 


059 


περὶ υἱὸν ἑαυτοῦ διανεθείη, πολλὴν τὴν εὐγνωμοσύνην A amorem omni tempore ostendisset. Deinde ad- 


ἐπιδεδειγμένον πάντοτε κερὶ αὐτόν, Εἶτα ἐπάγει" 
Στίχ. η΄. — « Καὶ ἐπιστραφήσεσθε, xal ὄψεσθε ἀνὰ 
μέσον διχαίου, xaX ἀνὰ μέσον ἀνόμον, χαὶ ἀνὰ μέσον 
«τοῦ δουλεύοντος Θεῷ, xal ἀνὰ μέσον τοῦ μὴ δουλεύον- 
τος αὐτῷ. » Τότε φανερὰ γενήσεται ἡ διάχρισις τῶν 
€& διχαίων, καὶ τῶν παρανόμων, xai τῶν δουλεύειν 
«ε ἐσπουδαχότων Θεῷ, xal τῶν μηδένα τούτον ποιεῖν 
σθαι λόγον ἐθελόντων, τῆς τε τοῖς χαχοῖς ἐπαγομέ- 
νης (p. 570) τιμωρίας, χαὶ τῶν τοῖς εὐγνώμοσι 
περιγινομένων ἀγαθῶν, χαὶ τῶν ὄντων χαχῶν σαφῆ 
ποιουμένων τὴν διάχρισιν, τῶν τε ὄντων ἀγαθῶν χαὶ 
τῶν ὄντων καχῶν᾽ λέγει δὲ xal ταῦτα ἀχολούθως 
voi; πρόαθεν περὶ τῶν ἐσομένων χατὰ τὸν τῶν Max- 
παδαίων χαιρὸν, ὅτε δὴ μάλιστα βαρυτάτην μὲν οἱ 


dit : 

« Et convertemini, et cernetis inter justum et 
injustum ; et inter famulantem Deo, et non famu- 
laatem eidem. » Tunc manifesta fiet distinctio 
justorum ab iniquis, εἰ eorum qui servire Deo stu- 
duerunt ab illis qui nibil pensi id habuerunt : item 
inter inflictam improbis poenam, et inter bona pro- 
bis impertita : omnino discretio erit inter malos, et 
inter bonos. Ait autem haec consentanee dictis an- 
tea de rebus ztate Maccabzorum futuris : quo 
tempore quotquot fuere mali in populo gravissi- 
mum passi sunt supplicium ; maximumque vicis- 
sim nàcti sunt a Deo auxilium qui virtutia seclato- 
res fuerunt. Quare ob dictorum con(irmationem 


xaxoi τοῦ λαοῦ τὴν τιμωρίαν ἐδέξαντο, μεγίστης δὲ B εἰς prosequitur : 


ἐν ἅπασι τῆς θείας ἔτυχον ῥοπῆς οἱ τοῦ χρείττονος 
ἐρασταί. Ὅθεν εἰς βεδαίωσιν τῶν εἰρημένων ἐπάγει" 


ΚΕΦΑΛ. A'. 


Στίχ. α΄-β΄. — «Ὅτι ἰδοὺ ἡμέρα ἔρχεται καιομένη 
ὡς xA avoc, xai φλέξει αὑτούς * xal ἔσονται πάντες 
el ἀλλογενεῖς xai πάντες οἱ ποιοῦντες ἄνομα, καλάμη" 
xai kvóryex αὐτοὺς ἡ ἡμέρα ἡ ἐρχομένη, λέγει Κύριος 
καντοχράτωβ' χαὶ οὐ μὴ ὑπολειφθῇ αὐτῶν ῥίξα οὐδὲ 
χλῆμα.» Ἐν ἐχείνῳ γὰρ, φησὶ, τῷ καιρῷ ὡς ὑπὸ 
ευρὶ φλεχθήσονται οἵ τε ἀλλότριοι πάντες, xal οἱ 
«ἧς dvopía; ἐργάται καλάμης δίχην ὑπὸ τῆς προσ- 
πιπτούσης αὐτοῖς ἀφανιζόμενοι τιμωρίας " xai περὶ 
μὲν οὖν τοὺς χαχοὺς ταῦτά φησι" τοῖς δὲ qo6ou- 
μένοις tL; « Καὶ ἀνατελεῖ ὑμῖν τοῖς φοδουμένοις τὸ 
δνομά μου ἥλιος δικαιοσύνης, xal ἴασις ἐν ταῖς πτέ- 
ρυξιν αὐτοῦ. » Ὑμῖν δὲ πολλὴ μὲν περιέσται λαμ- 
«ρότης δικαίως ὑμῖν παρὰ τοῦ Θεοῦ χορηγουμένη 
ὑκὲρ τῆς εἰς αὐτὸν εὐνοίας" ἀπαλλάξει δὲ ὑμᾶς 
ᾳαντὸς χαχοῦ, ὥσπερ τισὶ πτέρυξι τῇ κηδεμονίᾳ σχέ- 
“ὧν τῇ οἰχείᾳ" ( p. 571) καὶ διοίσετε, φησὶν, οὐδὲν 
μοσχαρίων ἀπολνθέντων τε ἐχ δεσμῶν xal μετὰ πολ- 
λῆς σκιρτώντων τῆς ἡδονῆς " χρατήσετε γὰρ xal τῶν 
παρανομούντων, οἷ σποδοῦ δίχην ὑπὸ τοῖς ποσὶν ἔσον- 
«αἱ τοῖς ὑμετέροις, χατὰ τὸν χαιρὸν ἐχεῖνον οὐδὲ μιᾶς 
ἐπιμελείας fj τινος ἀξιούμενοι διορθώσεως Ecc " λέγει 
Ub «οὖτα, ὡς πολλάχις ἔφην, ἐπὶ τοῦ χαιροῦ γεγο- 
υὗτα τῶν Μαχχαθαίων, ὁπηνίχα τὴν ἑαυτοῦ παρα- 


CAPUT IV. 


Vgas. 1, 2. — «Quia ecce dies venit ardens sicut cli- 
banus, et comburet eos. Eruntque omnes alienigense 
omnesque agentes iniqua, sicut stipula. Et suceendet 
eos dies veniens, dicit Dominus omnipotens; et 
non supererit illorum, radix aut ramus. » lllo, in- 
quit, tempore tanquam ab igne comburentur aliee 
nigen:?e omnes ; et nequitize operatores stipula in " 
slar a corripiente eo$ poena desuuentur. Et de 
improbis 888 quidem ait bzc. De timoratis vero 
quid ? « Et orietur vobis timentibus nomen meum sol 
justitie, οἱ sanitas In pennis ejus. » Vobis quidem 
multa, ut par est, gloria erit, a Deo propter vestram 
erga eum benevolentiam concessa. Tum et omni 
malo expediet, alis veluti providentia sua tegens. 
Nibilque differetis a vitulis qui vinculis 8015 
multa cum voluptate ezxsiliunt, Dominabimini 
eliam iniquis, qui quasi cinis pedibus vestris sub- 
erunt, quia illo tempore cura mea nulla vel leva- 
mento digni habebuntur. Hsec autem ait, ut szpe 
dixi, de rebus qux Maccabzorum tempore conti- 
gerunt, cum suum praebens auxilium Deus, malos 
pena implicuit, in solatio autem et prosperitate 
eos constituit qui leges ipsius prolegebant : qui 
certe puniverunt atque domuerunt omnino adver- 


σχὼν ῥοπὴν ὁ Θεὸς Eruuopf,cavo piv τοὺς xaxouc, D sarios suos, non ex alienigenis tantum, verum etiain 


ἐν ἀνέσει δὲ xol εὐπραγίᾳ κατέστησε τοὺς τῶν αὐτοῦ 
νομίμων ἀντεχομένους" ol xai ἐτιμωρήσαντο xal 
πατεχράττσοαν παντελῶς τῶν ἐναντίων, οὐ τῶν παρὰ 
tol; ἀλλοτρίοις μόνον, ἀλλὰ γὰρ χαὶ τῶν οἰχείων * ἀφ᾽ 
ὧν δὲ) καὶ 60v ἅπασιν ἐγένετο ὅσον ἐστὶ τὸ μεταξὺ 
«τῶν τε δουλευόντων Θεῷ, χαὶ τῶν τἀναντία φρο- 
νούντων, ἀφ᾽ ὧν οἱ μὲν βαρυτάτην ἐδέξαντο τιμωρίαν, 
οἱ δὲ ἐν εὐθτνίᾳ τε xal εὐπραγίξ χατέστησαν πλεί- 


ex popularibus suis. Ex quo cunctis innotuit quid 
interesset inter Deo servientes, et inter contrarium 
agentes; qua de causa lhi gravissimam poenam 
pertulerunt, illi autem prosperos successus felici- 
tatemque plurimam nacti sunt. Et prophetia quidem Ὁ 
beati Angeli ita se habuit, quam de rebus tum zta- 
te illa, tum sub Maccabzis, ad lsraelitas pertineu- 
tibus fecit. 


στῇ. Ἢ μὲν δὲ πρὸς τὸν λαὸν προφητεία τοῦ μαχαρίου ᾿Αγγέλου τοῦτον ἔσχε τὸν τρόπον, ἣν περὶ 
7i. αὐτοῖς προστχόντων κατά τε τὸν χαιρὸν ἐχεῖνον, χατά τε τὸν τῶν Μαχχαθαίων ἐποιῆσατο. 


Ἐπειδὴ δὲ τελευταῖος οὕτω; ἐγένετο προφήτης 
ἁπάντων τῶν γραφῇ τὰς ἑαυτῶν παραδεδωχότων 
προφητείας, χαλῶς ἔχειν ἡγήσατο λοιπὸν δεῖξα: μὲν 


τοῦ υδιιου τὴν κατάλυσιν, δεῖξαι δὲ τὰ μετὰ τοῦτο 


Quia vero postremus Lic omnium propheta- 
rum fuit, qui suas scripto prophetias mandarunt, 
recte se facere judicavit demonstrando deinde lc- 
gis cessationem, et quae postea csscnt conseculura, 


651 


THEODOR] MOPSUESTENI 


632 


« Mementote legis Moysis servi mei, sicut ei prze- A ἐσόμενα ^ διό φησι (Στίχ. c^)" « ΜἩνήσθητε νόβου 


cepi in Choreb ad universum lsraelem mandata 
et justificationes. Et ecce ego mittam vobis Eliam 
Thesbitem, aate quam veniat dies Domini magna 
et illustris, qui reconciliabit cor patris erga filium, 
et cor honiinis erga proximum suum, ne ego veniens 
funditus omnia percutian. » $89 Verumtamen 
preter omnia qus& dicta fuerunt, hoc vobis postre- 
mum mandatum trado, ut legis mex: memores si- 
tis, quam per Moysem universo Israeli imposui, 
quecunque ab eo fieri oporteret manifeste edi- 
cens. Sic ergo in primis obedientie dabitis indi- 
cium, si Dominum venientem exceperitis Christum, 
qui propter omnium hominum salutem apparebit ; 
quique legi finem imponet, et perfectionem pro- 
priam demonstrabit. Profecto bene fuisset vos sta- 
tim, el in primo ejus adventu credere, atque bunc 
agnoscere illam esse quem Moyses cunctique pro- 
phetae innuerant, finem legi impositurum, et com- 
munem omnium palam effecturum salutem : ex quo 
illud quoque omníbus innotuisset, hoc esse ceco- 
saomie totius legis caput maximumque bonum, 
nempe ut omnes homines ad Christum Dominum 
adducerentur, qui tanti boni gratia tempore suo 
adventurus erat. Sed quia pr:esenti illi malevolen- 
tiam vestram ostendetis, beatus ad vos mittetur 
Elias, ante secundum Christi Domini adventum 
qui de colo futurus est, ut eos qui religionis causa 
inter se dissident copulet, nec' non ul parentes per 
ipsius religionis notitiam ad concordiam cum libe- 
ris pertrabat, dissidentes antea ejusdem religionis 
causa : in summa, ut omnes homines uno eodem- 
que vinculo constringat : ita ut qui tunc. inventi 
fuerint irreligiosi, ab eo notitiam veritatis susci- 
piant, et cum religiosis deinceps conspirent. Hxc 
faciet qui omnium hominum salutis curam gerit 
Deus ; ne forte in impietate perseverantes, tremen- 
dum adventum ejus experiantur, qui ad supremum 
hnproborum exitium flet. 


δὲ xal τὴν ἐντεῦθεν πρὸς τοὺς εὐσεθεῖς χοινωνίαν" 


Μωσῇ τοῦ δούλου μον, χαθότι ἐνετειλάμην ( p. 578) 
αὐτῷ ἐν Χωρὴδ πρὸς πάντα τὸν Ἰσραὴλ προστά- 
γματα xal διχαιώματα, xaX ἰδοὺ ἐγὼ ἀποστελῶ ὑμῷ 
Ἡλίαν τὸν Θεσδίτην, πρὶν f| ἐλθεῖν τὴν ἡμέραν Κυ- 
ρίου τὴν μεγάλην καὶ ἐπιφανῆ, ὃς ἀποχαταστήσει 
καρδίαν πατρὸς πρὸς υἱὸν, καὶ χαρδίαν ἀνθρώπου 
πρὸς τὸ) πλησίον αὐτοῦ, μὴ ἐλθὼν πατάξω τὴν γῆν 
ἄρδην. » ᾿Αλλὰ γὰρ ἐφ᾽ ἅπασι τοῖς εἰρημένοις ἐσχά- 
τὴν ταύτην ὑμῖν παραδίδωμι τὴν ἐντολὴν, ἵν᾽ ἔχητε 
τὸν νόμον ἐν μνήμῃ τὸν ἐμὸν, ὅν διὰ τοῦ Μωσέως 
πρὸς ὅπαντα δέδωχα τὸν Ἰσραὴλ, ἅτινα πράττειν 
αὐτοὺς ἐφ᾽ xác χρὴ, σαφῶς εἰρηχώς ὥσπερ οὖν 
πρῶτον, τοῦ πείθεσθαι παρέξετε γνώρισμα, τὸ τὸν 
Δεσπότην παραγεγονότα δέξασθαι Χριστὸν, ὑ πὲρ τῆς 
ἁπάντων ἀνθρώπων φανούμενον σωτηρίας, ὃς παύσει 
μὲν τὸν νόμον, ἐχφανεῖ δὲ τὴν τελειότητα τὴν οἰχείαν’ 
ὅπερ οὖν χαλῶς μὲν εἶχεν ὑμᾶς εὐθὺ καὶ κατὰ πρώ- 
τας φανέντι πιστεῦσαι, xal γνῶναι τοῦτον ὄντα Exsi- 
νον Óv Μωσῆς τε xal πάντες ἐμήῆννον οἱ προφῆται, 
τέλος μὲν ἐπιθήσοντα τῷ νόμῳ, τὴν χοινὴν δὲ ἀπάν» 
των ἐκχαλύψοντα σωτηρίαν" ὥστε χἀχεῖνο δῆλον 
ἅπασιν γενέσθαι, ὅτι δὴ τοῦτο πάσης τῆς χατὰ τὸν 
νόμον οἰχονομίας ἐστὶ τό τε χεφάλαιον xal τὸ μέγι- 
στον ἀγαθὸν, τὸ πάντας ἀνθρώπους τῷ Δεσπότῃ προῦ- 
ἀγαγεῖν Χριστῷ ἐπὶ τοῖς τοσούτοις ἀγαθοῖς κατὰ els 
καιρὸν φανουμένῳ τὸν οἰχεῖον" ἐπειδὴ δὲ xol ἐπὶ 
τῆς ἐχείνου δείξεως τὴν ἀγνωμοσύνην ἐπιδείξετε τὴν 
οἰχείαν, (p. 5715) Ἠλίας ἀποσταλήσεται πρὸς ὑμᾶς 
ὁ μαχάριος, πρὸ τῆς δευτέρας τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ 
παρουσίας, ἣν ἀπ᾽ οὐρανῶν ποιήσεται" ὥστε τοὺς 
διὰ τὴν εὐσέθειαν πρὸς ἀλλήλους διῃρημένους σὺν» 
άψαι, xal δὴ xai πατέρας διὰ τῆς χατὰ τὴν εὖσό- 
ὄειαν ἐπιγνώσεως εἰς τὴν τῶν τέχνων ἀγαγεῖν ὁμό- 
νοιαν, διῃρημένους πρότερον Ex τῆς χατὰ τὴν εὐσέ- 
θειαν αἰτίας " πάντας τε ἀνθρώπους συντόμως εἰπεῖν 
εἰς μίαν xal τὴν αὐτὴν χαταστῆσαι συνάφειαν " τῶν 
ἕν ἀσεδείᾳ τότε χαταλαμδανομένων, δεχυμένων μὲν 
παρ᾽ αὐτοῦ τὴν τῆς ἀληθείας ἐπίγνωσιν, ἐχομένων 
ταῦτα δὲ ποιήσεται τῆς ἀπάντων ἀνθρώτων φρῦν» 


τίζων σωτηρίας ὁ Θεός " ὡς ἂν μὴ μένοντες ἐπὶ τῆς ἀσεδείας, φοδερᾶς αὐτοῦ τῆς παρουσίας πειραθῶσιν, 


ἐπὶ ἀφανισμῷ παντελεῖ τῶν μοχθηρῶν γινομένης. 





FRAGMENTA IN GENESIN. 655 





THEODORI MOPSUESTENI 
(GMENTA IN VETUS TESTAMENTUM. 


IN GENESIN. 
Ez concilio Constantinopolitano anni 555, actione IV, num. LVII-LX, LXII. 


pedori ex libro quinto commenta de A autem qui futurus est, cum renovans omnia ad 
5 quibus ei. bona ei mala a Deo δὲδ6 imymutabilitatem transferet: quorum principium 
nobis ostendit in dispensatione Domini Christi, 
quem ex nobis exsislemten) resuscitavit ex mor- 
(uis, et immortalem corpore, et immutabilem fecit 
animam [fort. anima]: per quod demonstravit, 
quia circa universam creaturam hoc futurum est. 


imortem non sponte et preter judicium 
bominibus, neque peccato aditum ad 
Mem dedit; nec enim hoc fieri no- 
larat: sed quoniam sciebat utile esse 
,egtem omnibus rationabilibus, prius 
lm et deteriorum fleri aditum, post- Ejusdem ex quarto libro de creatura. 


Wleri quidem Lze, introduci autem ^ plo eerto eonatituto, quod quemadmodum no- 
» im duos status divisit Deus creatu- — pi, per resurrectionem et corpus incorruptum et 
éem et futurum; in illo quidem ad  jnmutabilis anima erit, eodem modo e£ invisibi- 
sm et immutabilitatem omnia ductu-  ybus et rationabilibus naturis immutabilem me- 
enti vero creatura in mortem 96 IU reri coptingit, nunc quidem accipientibus conver- 
aierim nos dimittens. Nam siquidem — gionem, sicut versa multoties decem millia deemo- 


iie immortales noe feceritet. immu- B pure ostendunt, tunc autem. in. immutabilitatem 
iua differentiam adirrationabilia habe- — nopiscum faturis, . 


Prim nescientes bonum. lgnorantes Kjusdem ex quinto libro, quod sciens Deus. expedire 
Mütatem, immutabilitatis ignorabamus ^ , $ i 4 
olentes mortem, immortalitatis lucrum kominibus peccatum, hoc fieri disposuit. 

js ignorantes corruptionem, non lau- Nam sciebat quidem quod peccabunt omnimodo, 
eotruptlionem : nescientes passionum — concedebat vero hoc fieri, expedire els cogno- 
aapassibilitatehn non mirabamuwr, Com- — scens: quoniam nec erat possibile eum, qui cum 
S86, ne longum sermonem faciam: ne- — fecerit non. exstanies, e£ tantorum quidem demon- 
lorum experimentum, bonorum illo-  siraverit dominos, tanta vero boma proposuerit 


(eramus scientiam mereri. ut eis fruantur, non prohibere peccati aditum, si 
iisd . expedire eis hoe cognosceret. Sed enim non erat 
" a eililer ma dos, εἰ mines, et de- possibile, nos aliter discere peccatum, οἱ pafyio- 


num molestiam, et deteriora, ct nostram infirmi- 
tatem in bis demonstrandam, ad ostendendam 
C magnitudinem immutabilitatis, quam postea nobis 
esset donaturus, nisi sic ab initio hsec fuissent a 
Deo dispensata, ut collatione οἱ experimento infi- 
nitorum illorum bonorum possemus scire mogpi- 
tudinem: et hujus gratia, utpote profuturum nobis, 
peccatum intrare dimittens, magnum in ejus bello 


Merimeniis judicium, et dicentis. quod — auxilium invenit. 
ret mortalia omnia facla sunt, et ilerum — ,.. . 
wmutabilia et tmrlortalia statim. post — Ejusdem Theodori detrahentis que sunt de flammea 


lomem erunt secundum — similitudinem [ramea et de cherubim dicta (Gen. ui). 

Nam flammeam quidem (rameam dicunt, ut 
idem placuit Deo, hoc erat, in duos dicat quia ignis est terribilis coruscans, in habitu 
dere creaturam : unum quidem qui gladii extensus, ut biferiam terribilis quidam 
t, in quo mutabilia omnia fecit; allerum — visus essct videntium, et ex natura et. ex. hapitu 


est autem, omnia simul rationabilia, 
eo, et nos ipsos, quibus mortale qui- 
iÉrpus, anima autem per omnia ejus- 
ibilibus et rationalibus substantiis, hic 
sentem mulabilitatem pati, ut optima 
doctrina religiositatis, οἱ ad benevolen- 
Iuamur. ; 


6b 

ejus quod osterdebatur : 
assiduitate motus coruscans, terribilem οἱ majo- 
rem videnti timorem faceret. Cherubim vero ani- 
malium dicit quasdam formas terribiles et potea- 
tes tremefacere videntem. Sicut enim nos anima- 
lia quzedam forsitan januis constituimus, sic Deus 
flammeam frameam constituit et cherubim, ut per 
eam, qua est terribilis de visu, Adam cum timore 





— 


THEOLOR! MOPSUESTENI 
quam et verti diiit, ut A prohibitus introitu paradisi, merito castigareuu. 


Non enim invisibiles quasdam virtutes dicit che. 
rubim hic, sicut quidam arbitrantur : quoniam noa 
aliquid valebat invisibilis matora.ihi, cum sensi- 
bilis visus esse deberet, et αυόΖό' Adam castigaret, 
Nec igitur flammea framea natura erat ignis, sed 
talis visus: nec cherubun animalia, sed visu 
talis. 





FRAGMENTA ALIA IN GENESIN. 


Ex Catena Nicephori monachi, Lipsise 1772 in-fol. (a). 


CAP. I. 


Vzns.14. — Theodori. Fiant luminaria in calo, 
ait, non ei adlierentia, sed velut super illud de- 
stinatuim sibi cursum perficientia. Pariter enim de 
Adam dictum est : Posuit eum ἐπ paradiso, non 
sane terre affixum, sed super terram huc illucque 
vagantem. Simili ratione jubet hic luminaria in 
firmamento coeli reponi. Recte autem adjicit ad 
illuminationem super terram, quasi dicat, ut terre 
jnserviaut. His enim de causis in celo collocata 
8unt. 


CAP. II. 


VEns. 9. — Εἰ consummavit Deus in die sexto 
opera sua, qu& fecit; et requievit in die scptimo, et 


ΚΕΦ. Δ', 


Στίχ. ιδ΄. — Θεοδώρου. Ὥστε εἶναι, φησὶν, αὖ» 
τοὺς ἐπὶ τοῦ οὐρανοῦ οὐ πεπηγότας, ἀλλ᾽ ὡς iw 
αὐτοῦ, τὸν οἰχεῖον ἐξελαύνοντας δρόμον. Ὥς xal ἐπὶ 
τοῦ ᾿Αδάυ, φησιν, Ἔθετο αὑτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ, 
οὐχ ὡς πεπηγότα ἐπὶ τῆς γῆς, ἀλλ᾽ ὡς χινούμενον 
ἐπ᾽ αὐτῆς" οὕτω χἀνταῦθα εἶναι μὲν ἐν τῷ στερεώ» 
ματι τοῦ οὐρανοῦ τοὺς φωστῆρας χελεύει. Καλῶς ik 
ἐπήγαγεν, Εἰς φαῦσιν ἐπὶ τῆς γῆς" ἵνα εἴπῃ, im 
τὴν χρείαν παρεχέτωσαν τῇ γῇ. Τούτου γὰρ ἕνεκεν 
ἐπὶ τοῦ οὐρανοῦ τέθεινται. 


ΚΕΦ. Β΄. 


Στίχ. Q'. -- Καὶ συνετέλεσεν ὁὃ Θεὸς ἂν τῇ 
ἡμέρᾳ τῇ ὅκχτῃ τὰ ἔργα αὐτοῦ, ἃ ἐποίησε, sd 


extera. Quibus declarat, se die sexto ita cuncta (? χατέπαυσεν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἐδσδόμῃ, καὶ τὰ ἑξῆς... 


consummasse, ut nihil novi deinde iis adjiceret, 
quando omni ex parte perfecta videbautur. Se- 
vtimo autem die operari destitit. ideo autem istum 
diem adject, quamvis omni opere vacuum et 
ab omni creatione liberum , ut illo hujusce diei 
otio probaret omnia jam prorsus perfecta esse. 
Quod enim et primo, et secundo, et tertio, et quarto, 
et. quinto, et sexto die semper quid novi protulerat, 
quod creationi deesse videbatur, manifestum fit, 
ideo eum septimo die ab omni opere abstinuisse , 
ut iito otio declararet creatiunem tandem consum- 
natam esse. Seplem ergo dierum numero definivit 
dierum seriem, cum idem sex illorum dieruimn 
spatio facere potuissel, quibus creationem per- 
fecit. Sex igitur isti dies rationem pre&bent eorum 
qua facla sunt; septimus autem indicat cuncta 
finem suum conligisse, et jam nulla ex parte 
deficere. 

Manifestum quod nihil novi post. sextum diem 
factum sit, licet quotidie el planta et semina οἱ 
animalia nascautur. 36 enim non nova, sed ad 
[ormam eorum qua yrius condita suut, et ad eam- 
dem legem, juxta indictam ipsis a Deo benedictio- 
yem, singulis diebus crescunt. 


(a) Titulum integrum vide iufra. 


Δειχνὺς, ὅτι ἐπὶ μὲν τῆς Éxtnc συμπεπλήρωκε,. 
πάντα, ἅτε μηδὲν αὐτοῖς προστιθέναι μέλλων xevis, 
ἐπειδὴ μηδὲ λείπειν τι αὐτοῖς ἡγεῖτο. Ἐπαύσατο δὲ 
ἡμέρᾳ τῇ ἐδδόμῃ τοῦ ποιεῖν. Τούτου γε ἕνεκεν 
ἡμέραν ταύτην προστέθειχεν, ἄπρακτον οὖσαν, κεὲ 
ἢ καθάπαξ πεποίηχεν οὐδὲν, ὡς ἂν τῇ χατὰ τὴν 
ἀργίᾳ δηλώσειεν, ὅτι πάντα ἔχει πέρας αὐτῷ. 'U 
xai τῇ πρώτῃ, καὶ τῇ δευτέρᾳ, xat τῇ τρίτῃ, κεὶ 
τετάρτῃ, xa τῇ πέμπτῃ, xat τῇ ἔχτῃ del εἰ 
πεποιηχὼς, ὃ λείπειν ἡγεῖτο τῇ χτίσει " εὔδηλον, Bn 
διὰ τοῦτο ἐπὶ τῆς ἑδδόμης τοῦ ποιεῖν ἀπεπαύσει, 
ὡς ἂν τῇ ἀργίᾳ τῇ ἐν αὐτῇ δείξειε τὸ πέρας εν 
ναι τὴν χτίσιν. Ὅθεν χαὶ ἐν ἑπτὰ ἡμέραις τὸν 
χύχλον τῶν ἡμερῶν περιέγραψε, δυνάμενος ἐν 
BE τοῦτο ποιῆσαι, ἐν αἷς δυνεπλήρωσε τὴν 
ἵνα αἱ μὲν ἕξ, δήλωσις ὦσι τῶν γεγονότων" ἢ 
ἑὐδόμη, πάντα εἰληφέναι πέρας καὶ μηδὲν αὑτοῖς a 
πειν ἔτι. . 
Εὔδηλον γὰρ ὡς οὐδὲν οὐχ ἕτι χαινὸν μετὰ τῷ 
ἔχτην ἐγένετο, γινομένων μὲν ἀεὶ xal φυτῶν, πὲ 
σπερμάτων, xai ζώων * οὐ καινῶν δὲ, ἀλλ' οἷάπερ V 
τὰ πρότερον γεγονότα, xav ἐχεῖνον τὸν ὄρον, καὶ τὴ" 
ἐπ᾿ αὐτοῖς ἀπόφασίν τε xal εὐλογίαν τοῦ Θεοῦ, ἦν 
τῶν Xa0* ἑχάστην ἐπιδιδόντων τὴν ἡμέραν. 











FRAGMENTA IN GENESIN. 


658 


— Tol; μὲν γὰρ ἀλόγοις ἀπὸ τῆς εἰσπνοῆς A — Vkns. 7. — Animalia quidem ratione destituta 


rv ἀέρα πνεύματος ἑψυχῶσθαι, ἐδόθη «b 
ν᾽ ἐξ αὐτῆς τῆς ἀθανάτου xai διαφερούσης 
γεφύσησε γὰρ ὁ Θεὸς εἷς τὸ πρόσωπον 
γὴν ζωῆς, καὶ éyérsco ὁ ἄνθρωπος εἰς 
σαν. Καὶ τοῖς μὲν, δουλεύειν χαὶ ἄρχε- 
πάγη, τῷ δὲ ἄρχειν χαὶ δεσπόζειν. 
£ δὲ͵ ὅτι ἐγένετο ἢ σὰρξ εἰς ψυχὴν ζῶσαν, 
&to ὁ ἄγθρωπος εἰς ψυχὴν ζῶσαν, τῇ τοῦ 
χρησάμενας óvogasla, f| χοινή γέ ἐστι τοῦ 
ρου. Καὶ ταύτην μὲν εἰρηχὼς, δι᾽ ὅλου 
ὅτερον ἐδήλου. Τῇ διαιρέσει δὲ τῆς ποιή- 
ρίνας τὰς φύσεις, xol τῷ μὲν, ἔπλασε 
τῆς γῆς, τὴν σάρχα δηλώσας " τῷ δὲ, 
: αγοὴν ζωῆς, τὴν ψυχὴν ἐμφήνας " εἶτα 
} πάλιν ἐπήγαγε, Καὶ ἐγέγετο ὁ ἄγθρωπος 
ζῶσαν. 
- Ἐδὲμ δὲ ἔοιχεν ὀνομάζειν τὸν τόπον τὸν 
λὰς χείμενον, ἐν ᾧπερ ὁ παράδεισος Rv, οὐ 
μέρος τῆς γῆς οὕτω χαλῶν. Μέγαν γὰρ 
y παράδεισον, εἴγε ὁ τοῦτον ἄρδων ποταμὸς 
πεένου χρείαν ἔξω φερόμενος, τέσσαρας οὕτω 
ἀποτελεῖ ποταμούς. Καὶ μετ᾽ ἀλίγω" Ὥστε 
ἂμ προσηγορίᾳ μὴ τὸν παράδεισον ὀνομά- 
ὃν, ἀλλὰ χαὶ ἔξωθεν οὐ βραχύν τινα τόπον, 
εἶναι νομιζόμενον τοῦ Ἐδὲμ χαλουμένου 
ϑεγγίζοντα δὲ, ὡς εἰχὸς, τῷ παραδείσῳ. 
| ποῦ Κάϊν οὕτω φησί " Καὶ ἐξῆ.1θ0ε Κάϊν 
ὅπου τοῦ Θεοῦ, xal κατῴκησεν ἐν γῇ 
ἔναντι Ἐδέμ. Ὡς ἂν πρότερον uiv αὐ- 
Mp. οἰχούντων, ἔνθαπερ αὐτοῖς xal ὁ Θεὸς 
. Ἐπειδὴ δὲ ἔξω τῶν τόπων ἐγένετο Excl- 
μφεὶς τοῦ Θεοῦ διὰ τὴν οἰχείαν χαχοπρα- 
ἔρῳ τόπῳ λοιπὸν οἰχεῖ, ἐπονομαζομένῳ 
yxp) τοῦ Ἐδὲμ ὑπῆρχε τόπου, ἐν (p τὸ 
ἤχουν. Οὕτω γὰρ χαὶ τὸν ᾿Αδὰμ ἐχόλῃ- 
ταραδείτου, χατωχίσθαι ἔφη χατέναντι τοῦ 
.» Tolvoy ἐξ ἁπάσης τῆς γῆς ὥσπερ τινὰ 
ὃν κατὰ ἀνατολὰς ἐχλεξάμενος, Ἐδὲμ ὀνο- 


vitam obtinent, dum flatu spiritus animantut qui 
per aera; homo autem ipsius immortalis et prze- 
stantissimae nature particeps. Insufllavit enim Deus 
in [aciem ejus spiraculum vite, εἰ (actus est homo in 
animam viventem. Alia quidem servire et obedire 
jubentur, alius vero dominari et regnare. 

Non dixit autem, Facta est caro in animam viven- 
tem, sed, Facius est homo in animam viventem, 
nomen hominis usurpans, utrique sexui com- 
mune. Sane hac appellatione designabat utrumque 
conjungi; distinctione autem creationis naturas 
discreverat, illo, et finxit pulverem de terra,carnem 
indicans, illo autem, et insufflavcit spiraculum vite, 
declarans animam ; deinde utraque simul addit : Et 


B [actus est homo in animam viventem. 


Vens. 8. — Videtur nomine Edem non parvsm 
terra partem appellasse, sed illam omnem regio- 
nem quz ad orientem, qua paradisus erat. Magnum 
eniin fuisse paradisum declarat illud quod flumine 
irrigalus fuerit, in quatuor maximo flumine diviso, 
quod dein ad exteriora ferchatur. Et paulo post : 
Nomine Edem designatur non paradisus modo, sed 
regio externa haud parva, quse pars putabatur 
esse Edem, paradiso autem adjacebat. Unde de 
Cain dixit : "Egressus est autem Cain a facie Dei, et 
habitavit in terra Ned contra Edem (Gen. 1v, 16). 
Credas igitur eos prius in Edem habitavisse, ubi 
Deus ipsis apparuerat. Quando autem postca e locis 
illis egreditur, propter malitiam suam procul ἃ 
Deo rejectus , deinceps alium locum incolit, Ned 
vocatum, qui contra Edem priorem ipsius sedem. 
Simili ratione dicitur Adam e paradiso ejectus, 
centra paradisum collocari. Ex omni igitur terra 
elegit Deus ad orientein continuam quamdam re- 
gionem, qua paradisum institueret. Quam etiam 
homini creato incolendam tradidit, ipsum vene- 
raturus. 


, kv αὐτῷ δὴ τὸν παράδεισον χατεσχεύασεν. Ἐν ᾧ δὴ τιμῆσαι βουληθεὶς γεγονότα «bv ἄνθρωπον 


itv. 

. “-- Οὐχ ὅτι ἄλλα ζῶα μετὰ τοιαῦτα πε- 
E τῆς γῆς, ἀλλὰ περὶ τῶν ἤδη γεγονότων 
ἄλνψιν, διὰ τὸ προχείμενον λέγει. Τὸ δὲ, 
ς ἰδιώματος τῆς Ἑδραῖδος προστίθησι γλώσ- 
xaX τὸ, ᾿Εξαγέτειιλεν ἔτι ὁ Θεὸς ἐχ τῆς 


ΚΕΦΑΛ. I*. 


. -- ᾿Ανοΐτως τινὲς ἔφασαν πεπληρῶσθαι 
τοῦ διαδόλου πρὸ; τὴν γυναῖχα ῥηθέν" 
μὲν ἔφτ, Διαγοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ég- 
cal ἔσεσθε ὡς θεοὶ, γινώσκοντες xaór 
pÓv * ὁ προζφήτις δὲ ἅμα τῷ φαγεῖν, ἔφη, 
ἐχθησαν οἱ ὀφθαιϊμοὶ τῶν δύω, καὶ 
ὅτε γυμνοί εἶσι δέον συνιδεῖν, ὅτι πολὺ 
ἔνων τὸ διάφορον. Ὃ μὲν qào διάδολος, 
Evo τῶν ὀφθαλμῶν οὕτω φητὶν, ὡς ἂν χατ' 
ξυτέσων Esouivew, xaX δυνχμένων δίχην 


γεμ5. 19. — Non quesi alia animalia posthaec de 
terra finxisset , sed occasione dala, illa rursus 
memorat quz antea facta fuerant, Vox autem ad- 
huc llebraicze linguz proprietas. Ut etiam illud : 
Εἰ produzit adhuc Deus de terra. 


CAP. lil. 


V&ns, 7. — lnepte quibusdam visum est impleta 
fuisse quze diabolus ad mulierem dIxerat, hisce : 
Aperientur oculi vestri , el eritis sicut dii , scientes 
bonum εἰ malum. Docuerunt hoc, quia propheta, 
gustato cibo, protinus addit : Et aperti sunt. oculi 
amborum, et agnoverunt quia nudi erant. ÀL notan- 
duin est hiec multiplici ratione inter se differre. 
Nam diabolus oculos eo sensu aperiendos dicil, 
quasi ipsis mens acrior futura esset , et facultas 
ad exemplar Dei animo intuendi οὐ bonum ἃ malo 


653 


THEODOR! MOPSUESTENI 


discernendi. Nihil autem aliud declarat propheta A Θεῶν ὁρᾷν τε ταῖς ἐννοίαις καὶ διακρίνειν ἐκ τοῦ 


nisi eos nuditatem suam sensisse ac de ea eru- 
buisse. Prius enim nec eam observaverant nec ea 
erubuerant ; postea vero ista nuditate ita afliciun- 
tur, ut ea intellecta, statim erubescant. Neminem 
fugit animo inesse rationem cur, re visa, nunc 
sic, nunc aliter moveamur. Infantes enim non 
pudet nuditatis suz, neque balneo utentes; non 
quod eam non videant, sed quia hic aspectus nul- 
los pravos sensus apud eos excitat. Adam igitur 
et 80cia, recens nati, peccato nondum inquinati, 
vel ne ullum quidem malum suspicati, neque nu- 
ditatem, neque aliam nature sux formam turpem 
existimabant. Postquam autem peccaverant, a Dei 
legibus abhorrentes , tunc etiam perceperunt , ju- 
bente Deo, pudoris sensum, quo a peccato averte- 
rentur, et pessimus quisque reprimerelur impetus. 
Primo autem'de organis erubuerunt qus ad pro- 
creationem liberorum inserviunt, ut pudor hic 
liomines procul ab omni intemperantia deterreret. 


πονηροῦ τὸ χαλόν * ὁ προφήτης δὲ οὐ ταύτην εἶπεν, 
ἀλλὰ χαθ᾽ ἂν εἶδόν τε xaX ἤσθοντο τῆς οἰχείας γυ» 
μνώσεως. Πρότερον μὲν, οὐδὲν ἐπ᾽ αὑτῇ πάσχοντες, 
οὐδὲ αἰσχυνόμενοι * ὕστερον δὲ, τοιαύτην τινὰ ἐπὶ τῇ 
γυμνώσει τὴν αἴσθησιν λαδόντες, ὡς καὶ πρὸς μόνην 
αἰσχύνεσθαι τὴν ἐν τῇ γυμνώσει τοῦ σώματος θεω» 
ρίαν. Οὐ γὰρ ἄδηλον, ὡς ὁ λογισμός ἔστι τῆς ψυχῆς, 
ὁ τὴν ἐπὶ τῇ θεωρίᾳ διάθεσιν νῦν μὲν τοιάνδε, αὖϑις 
δὲ τοιάνδε ποιῶν. Τὰ γοῦν βρέφη οὐχ αἰσχύνονται 
ἐπὶ τῇ γυμνώσει, οὔτε μὴν οἱ ἐν βαλανείῳ, οὗ τῷ 
μὴ βλέπειν αὐτὴν, ἀλλὰ τῷ μηδὲν φαῦλον ἀπὸ τῆς 
θεωρίας ἐπὶ τῆς ἐννοίας εἰσδέχεσθαι. Ol τοένυν περὶ 
τὸν ᾿Αδὰμ ἄρτι μὲν γεγονότες, ἁμαρτάνοντες δὲ οὗ- 
δὲν, χαὶ οὔτε φαῦλόν τι εἶναι μαθόντες, οὔτε ἄλλο 
οὐδὲν τῆς οἰχείας φύσεως, αἰσχρὸν οὐχ ἡγοῦντο τὴν 
ζύμνωσιν. Ἐπειδὴ δὲ ἥμαρτον, τἀναντία τοῖς τοῦ 
Θεοῦ διαπραξάμενοι νόμοις, ἐνετέθη μὲν αὑτοῖς ὁ }6- 
γισμὸς τῆς αἰσχύνης ὑπὸ ϑεοῦ εἰς τὴν χατὰ cie 
ἁμαρτίας βοήθειαν, αὐτάρχης ὧν ἐγχόπτειν αδεῆς 


τὴν ὁρμήν. Πρώτην δὲ τῆς αἰσχύνης τὴν ἔννοιαν ἀναγχαίως ἐπὶ τοῖς παιδογόνοις ἔλαθον ὀργάνοις " ἔπε 
πόῤῥωθεν τοῖς ἀνθρώποις ἣ αἰδὼς ἐχχόπτῃ τὴν ἀχόλαστον μίξιν. 


Vgns. 8. — Quando vocem Dei deambulantis, 
dum adhuc folia consuerent, audierunt, abscon- 
derunt se sub lignum, ut videtur, non diversum ab 
illo cujus folia consuebant. Hoc autem idem erat 
de quo mandatum perceperant, testante propheta : 
Nam absconderuni se, ait, in medio ligni paradisi. 
De illo autem, fructu manducato, folia decerpse- 
ruut, propter verecundiam suam de nuditate. Atqui 


Στίχ. η΄. — Ἐπειδὴ ῥάπτοντες ἔτι τὰ φύλλα, 
ἤχουσαν τῆς φωνῇς τοῦ Θεοῦ περιπατοῦντος, ὑπὸ 
τὸ ξύλον ἐχρύθησαν, οὐκ ἄλλο δηλονότι, ἀλλ' ἢ οὗπερ 
ἔῤῥαπτον τὰ φύλλα. Τοῦτο δὲ ἣν ἐφ᾽ ᾧ τὴν ἐντολὴν al- 
λήφεισαν, ὡς ὁ προφήτης φησίν" ᾿Εχρύδησαν tip, 
φησὶν, ἐν μέσῳ τοῦ ξύλου τοῦ παραδείσου. 'Às 
αὐτοῦ δὲ καὶ βεδρωχότες, τὰ φύλλα ἔῤῥαπτον διὰ τὴν 
γενομένην αὐτοῖς αἰσχύνην ἐπὶ τῇ γυμνώσει. αδια 


hzc erant profeclo fici, ergo ficus erat arbor de C δὲ ἣν φύλλα συχῆς ἀναντιῤῥήτως, ἄρα τὸ δένξρον 


qua mandatum acceperant. Negant autem hoc non- 
nulli, stulte, ni fallor, existimantes mirum quid 
fuisse illud lignum, non cogitantes quod peccati 
pondus neque a qualitate ligni pendet, neque a 
novitate cibi, sed a legis conditione. Quz quali- 
cunque modo violata fuerit, eadem erit usque 
culpa. 

Vggs. 17, — Audivi nonnullos dicentes : Si Deus 
previdit Adam legem violaturum, qua de causa 
prebuit huic transgressionis occasionem, ferendo 
legem? Respondebo eum ideo hzc fecisse, quod 
sciebat mortalitatem hominibus profuturam. Nam 
immortales qui sunt, in aeternum labuntur. Nostri 
ergo intererat ut soluto corpore mortis, simul et 
solveretur corpus peccati. Deus autem non con- 
stituit nos protinus in optimo (mortalitatis scili- 
cel) statu, ne propterea accusaretur quod immor- 
talitatem non ab initio dederit. At prius statuit 
illam legem, quam noverat negligendam fore. 
Qua ratione probavit homines , etiamsi obedienti- 
bus immortalitas promilteretur, rebellibus autem 
intenderetur mors, adeo nihilominus de conditore 
et benefactore suo dubitaturos, ut sperarent se 
non solum immortalitatem habituros , si non obe- 
diissent, sed divinitatis eliam dignitatem consecu- 
turos esse. Quod si caro etiam eorum immortali- 
tatem sortita fuisset, quanto magis credidissent se 


deos per inobedientiam futuros * Quos enim nec 


συχῇ ἦν, ἐφ᾽ ᾧ παρειλήφεισαν τὴν ἐντολήν. "AXI οὗ 
προσίενται τοῦτό τινες, διὰ πολλὴν εὐήθειαν * ipd 
δοχεῖ, οἰόμενοι χρῆναι καινόν τι εἶναι τὸ ξύλον, ml 
οὗ λογιζόμενοι, ὅτι μὴ τῇ ποιότητι τοῦ ξύλου, pal 
τῇ καινότητι τῆς βρώσεως τὰ ἁμαρτήματα κρίνεται, 
ἀλλὰ τῇ δόσει τῆς ἐντολῆς. Ἣν τὸ ἐφ᾽ ὁτουδῆποι 
παραδῆναι ἴσην ἔχει τὴν μέμφιν. 

Στίχ. ιζ΄. --- Ἐπειδὴ τινῶν ἀχήχοα πυνθανομένων 
Εἰ προΐδει ὁ Θεὸς, ὅτι παραχούσει ὁ ᾿Αδὰμ, ele, 
ἕνεχεν τῇ δόσει τῆς ἐντολῆς παρέσχε τῇ παρανιῇ 
πρόφασιν ; τοσοῦτον ἐρῶ, ὅτι μάλα ὁ Θεὸς cit 
συμφέρουσαν ἀνθρώποις τὴν θνητότητα ^ divers; 
γὰρ ἀθάνατοι, πταίσουσιν ἀθάνατα " καὶ ὅτι Aum. . 


D τοῖς τοιούτοις, θανάτῳ λυομένου τοῦ σώματος, ene? . 


χαταλυθῆναι xaX τὸ τῆς ἁμαρτίας " οὐχ εὐθὺς 
τὸ συμφέρον, ἵνα μὴ βλασφημῆται, ὡς μὴ 
ἐξ ἀρχῆς τὴν ἀθανασίαν. ᾿Αλλὰ πρότερον δίδωσι τὴν 
ἐντολὴν, ἣν οὐχ ἀνεξομένους fist " ἵνα δείξῃ, ὅτι εἰ πῶ 
προτεινομένης αὐτοῖς ἀθανασίας ἀπὸ τῆς ὑπακοῆς, 
xai θανάτου ἀπειλουμένου διὰ τὴν παραχοὶῇ, τοσοῦ- 
τον ἡπίστησαν τῷ ποιητῇ χαὶ εὐεργέτῃ, ὡς ἐλπίσαι, 
εἰ παραχούσειεν οὐ μόνον τὴν ἀθανασίαν ἕξειν, ἀλλὲ 
xai τὸ τῆς θεότητος ἀξίωμα προσλήψεσθαι. Εἰ καὶ 
ἡ σὰρξ αὐτοῖς εἰλήφει τὴν ἀθανασίαν, πῶς οὗ μᾶλλον 
ἀνεπείσθησαν εἶναι θεοὶ διὰ τῆς παρακοῆς 1 Οἷς γὰρ 
οὖν ἤρχεσεν ἀπειλὴ θανάτου εἰς τὴν ψυλαχὴν τῆς 
ἐντολῆς, τὸ τῆς ἀθανασίας βέδαιον πάντως ἂν ἀδεὲς 
εἰς τὸ πταίειν Tv, χαὶ διγνεχὲς, τῷ τῆς ἀθανασίας 






FRAGMENTA IN GENESIN. 


642 


Ἰἰαῤῥηχόσι. Πρῶτον οὖν δείχνυσι τῇ τε A impendens mors ad observandum mandatum mo- 


πολῆς, καὶ διὰ τῆς mapaxonc τῶν περὶ 
ὅτι συμφέρει ἡ θνητότης " χαὶ τότε ταύ- 

ὁμοῦ χαὶ πείθων ἀνθρώπους, καὶ τῶν 
ν οὐχ ἀφιστάμενος. Ὅτι γὰρ τῷ θνητῷ 
ϑωπὸν ηὐτρέπιζεν, αὐτὸ τὸ σχῆμα τοῦ 
τοῦ θήλεος δείχνυσιν, ἐν τῇ δυνάμει τὴν 
εὐθὺς χαὶ ἐχ πρώτης δειχνύμενον. Ὥστε 
ις ἡτοιμάσθη τῷ θνητῷ βίῳ * ἡ δὲ τῆς 
ς, χαὶ τὸ αὐτεξούσιον προεγύμνασε, χαὶ 
eun τῶν αὐθαιρέτων ἀγώνων τὴν πρό- 
5 τῆς θνητότητος συμφέρον ἔδειξεν. 


vere valuit, iidem immortalitatis munere confíir- 
mati, securius sibi seternam ruinam peperissent. 
Primum igitur ostendit Deus legis constitutione, 
el per hanc Adami inobedientiam, nobis prodesse 
mortalitatem; ac deinde mortales nos instituit, 
simul reprehensionibus nostris occurrens, et com- 
modis nostris inserviens. Quod enim mortales nos 
efficere decreverit, probat ipsa maris et feminz 
distinctio, qua facultas liberos creandi vel ab 
initio data. Ad mortalem igitur vitam constituti 
fuerant homines ; mandati autem lex et liberos nos 


& exercende voluntatis occasionem prrebuit , et declaravit quantum nobis prodesset 


--- Ἐζητεῖτε τί ἔστι χιτῶνας δερματί- 
εἰ μὲν ζώων σφαγέντων, ἐξ αὐτῶν ἐγέ- 
ὅματα, εὔδηλον ὅτι ἐπέλιπε τὸ γένος τῶν 
"Apt μὲν τοῦ Θεοῦ ἄῤῥεν τε xaX θῇλυ 
ν θύπου;" δὲ οὐδενὸς τεταγμένου, πρὸς τῷ 
ἐνδέχεσθαι νομίζειν, ὅτι ζῶα σφάττεσθαι 
Θεὸς, ὅτε μήπω χρεοφαγία ἦν ἐπιτε- 
ες ἀνθρώποις * τοὺς μὴ ὄντας δὲ χιτῶ- 
WP ἐπρεπὲς νομίξειν, ὅτι παρήγαγεν ὃ 
τοῦ ἀνθρώπου ποιήσει τοῦ ποιεῖν τι μὴ 
κτο, ὡς ἐν τούτῳ τοῦ χόσμου παντὸς συμ- 
! ποίησιν. Εὔδηλον οὖν, ὡς οὐδ᾽ ἂν χιτῶ- 
νους ix τοῦ μὴ ὄντος παρήγαγεν. ᾿Αλλὰ 
EV, ὡς ἔοιχεν, οἱ περὶ τούτων ζητοῦντες, 
t Φῦ μόνον τὰ Ex τῶν ζώων ἀφαιρούμενα 
X xai τὰ Ex τῶν δένδρων, & χαὶ φλοιοὺς 
Bog τοῖς πολλοῖς. "Ex δένδρων τοίνυν, 
πιὺς φλοιοὺς ἐχόντων εἰς ἐνδυμάτων 
οὗ περὶ τὸν ᾿Αδὰμ fixov, τοῦ Θεοῦ χατ᾽ 
ofc ὑποθεμένου, πῶς χρὴ τοῦτο ποιῆσαι. 
— Οὐχ ἀοράτους τινὰς δυνάμεις λέγει 
Ἀν ὥς τινες οἴονται" ἐπεὶ μηδὲ συνετέλει 
φύσις ἐχεῖ, αἰσθητῆς ὄψεως ὀφειλούσης 
ὃν ᾿Αδὰμ παιδευούσης. Οὔτε οὖν ἡ φλο- 
Ia oisi; ἣν πυρὸς, ἀλλ᾽ ὄψις τοιαύτη " 
ουδὶμ. ζῶα, ἀλλ᾽ ὄψις τοιαύτη " ἐπεὶ xal 
ἐτραπρόσωπα τὰ Χερουδὶμ ὁρᾷ. Τετρα- 
ἰδόρατος φύσις οὐχ ἔστιν" ἀλλὰ Χερου- 
τᾶν τὸ δυνατόν * οὕτω λέγει, Ὁ χαθ- 
Tür Xcpov6lp, ἀντὶ τοῦ, ὁ δυνατὸς βασι- 


γεκβ. 22. — Rogastis quid sibi velint ille tn» 


B nic pellicege. Quod si ex immolatis animalibus 


vestes conficiende , manifestum genus istorum 
animalium ad exitum esse perductum. Deus autem 
nuper ea condiderat masculum et feminam, nec 
unquam quid statuerat, unde concludere possimus, 
quod animalia mactari jusserit , dum novdum car- 
nem edere hominibus liceret. Absurdius etiam foret 
contendere Deum tunicas ex nibilo fecisse, qui 
hominis conditione creationi ex nihilo finem im- 
posuit, tanquam in illo rerum omnium perfectio- 
nem consummans : unde eliam apparet, tunicas 
pelliceas non ex nihilo factas. Non attenderunt 
autem, ut mihi videtur, qui hac de re inquirunt, 
pelles vocari non solum qus ex animalibus, sed 
etiam qua ex arboribus, quas cortices nominari 
plerumque solent. Àb arboribus igitur opportune 
cortice instructis desumpsit Adam vestimenta sua, 
docente Deo qua ratione boc faciendum sit. 


VERS. 94. — Non invisibiles quedam virtutes 
vocantur hic cherubim, uti pluribus visum est. 
Quid enim prestitisset illic invisibilis natura, 
cum sensibili spectaculo Adam erudiendus erat? 
Nec flammea igitur rhomphza ignis erat natura, 
sed ita apparebat ; nec erant cherubim animalia, 
sed ita videbantur. Nam Ezechiel quoque vidit 
cherubim quadruplici facie instructos, licet talia 
non sit natura invisibilis. At cherubim vocat quod- 
cunque potestate prestat; sic dicens, Qui sedet 


ἃ, "Exé6n ἐπὶ Χερουδὶμ, xal ἐπετάσθη, D super cherubim ( Psal. xcvi , 4) , quasi dicat, qui 


Ιατὰ πολλῆς παρεγένετο τῆς δυνάμεως. 
u£s τὰ Χερουδίὶμ, ἵνα εἴπῃ Δυνατήν τινα 
v ὄψιν xal μορφὴν ὠσανεί τινων ζώων 
ἢ εἰσόδῳ τοῦ παραδείσου, ὥστε ἀπείργειν 


ΚΕΦΑΛ. ΙΘ΄. 
— Οὐτε τῇ φύσει ἄνδρες ἧσαν, ἀλλ᾽ 
2t, οὖτε ἔφαγον ὡς ἄνθρωποι, ἀλλ᾽ ἐδόχουν 
ὄψει τῶν ὁρώντων, ἀναλισχομένων τῶν 
ων χατὰ θείαν ἐνέργειαν. 
. — Οὐχοῦν οὐ πάθος ἀχολασίας Ἦλασεν 
ἰὰ φειδὼ τοῦ γένου;. Ὅθεν εὐσύγνωστοι. 


potens est rex ; ita etiam, Ascendit super cherubim 

et volavit ( Psal. xvi, 11), hoc est, multa cum po- 

testate apparuit. lllud igitur, ordinavit cherubim, 

idem sonat ac : Potentem et terribilem quemdam 

visionem ac formam , tanquam animalium, ante 

aditum paradisi constituit, qua Adam averteretur. 
CAP. XIX. 

Vgns. 5. — Non erant natura homines, sed esse 
videbantur ; nec comedebant nt bomines, sed vide- 
bantur comedere cernentium oculis, sublatis divina 
potentia quse offerebantur. 

Vrns. 51. — Non indulgebant igitur libidinis 
motibus, sed generi suo parcebant. Unde venia 
digna. 


613 


Vgn*. 59. — Εὐυτι] se cum patre miscent. Non 
fugiebat enim eas sobrii patris temperantia. 


CAP. XX. 


Vrsns. 5. — Non intemperantia, inquit, volui cum 
ea conjungi, sed magni esse credidi, si mulierem 
sanctam et viri sancti sororem in matrimonium 
ducerem. 


CAP. XXVII. 


Vegns. 1. — lloc quoque, divinse gratie opus, wt 
interim ope Rebecce Jacobo benedictionem sub- 
ripere liceret. 


CAP. XXVIII. 


Vens. 18. — Superfudit Jacob oleum in cacumen 
lapidis, et vocavit locum, Domus Dei. Hic autem 
figura Mosaici tabernaculi, quod constructum et 
eedificatum unxerunt. 


CAP. XXX. 


Vgns. 59. — Quando in Mesopotamia subelbs 
oves queruntur, nigreque caprae, in Palwstina 
autem contrarium valet, commodis  inserviebat 
patriarcharum res ante dieta. 


CAP. XXXII. 


Vers. 1. — Jacobo a Laban liberato occurrerunt 
angeli , profecto. a Michael principe Israelitarum 
missi, quippe qui illis prieerat, dicente Gabriel ad 
Danielem : Michael princeps vester (Dan. τι, 9t). 
Quando enim liber a forniidine Laban. Esavim re- 
formidare coeperat, docetur Jacob ab occurrentibus 
angelis, ne occursum eoruin timeat qui circa fra- 
trem erant. 


Vers. 94, — Transmissis omnibus suis trans 
flumen , solus tunc remanet Jacob, et luctatur cuin 
quodam ipsi apparente. Hic autem certe non alius 
preter illum qui super scalam incumbebat in Be- 
thel visam. Angeli autem qui aseendebant et de- 
scendebant in eadem, non diversi ab eis quibus 
occurrerat. 


Vers. 95. — Vidit autem, ait, quia nom valet erga 
eum, el tetigit latitudinem femoris ejus, et obtorpuit. 
Jacob vidit quia non valet erga angelum, angelus 
autem tetigit latitudinem femoris ejus. 

Vers. 26. — Non alia de causa dicit angelus : 
Dimitte me, quam ut Jacobum excitet illique occa- 
sionem prwbeat respondendi : Non te dimittam, 
nisi me benedizeris. 

Vers. 27. — Hic autem rogat : Quod est nomen 
tuum ? Αἱ ille dixit : Jacob. Et dixit ei : Non voca- 
bitur ultra nomen tuum Jacob, sed Israel erit nomen 
tuum : quia invaluisti cum Deo, οἱ cum hominibus 
petens eris. Sufficiens tibi benedictio, ait, collucta- 
tio cum Deo; maximum tibi signorum novum no- 
men lsrael, quod interpretatur homo videns Deum. 
Sane si angelus vere fuisset qui apparuit, perperam 
vocaretur Jacob Israel,cum verum Deum non vidis- 
set. Deus erat igitur idem ac homo et angelus; 


THEODORI MOPSUESTENI! 


6 
À Στίχ. Ag. -— Ἀλέπτουσι τοῦ πατρὸς τὴν χοίτην, 
Ἤδεισαν γὰρ νήφοντος τὴν σωφροσύνην αὐτοῦ. 
ΚΕΦΑΛ. Κ΄. 

Στίχ. ε΄. — Οὐχ ἀχολασία. φησὶν, ᾿δουλέθην συν. 
ελθεῖν αὐτῇ, ἀλλ᾽ ὡς διχαίαν xal ἀδελφὴν διχαίου 
μέγιστον ἡγησάμην, εἰ ἀγάγοιμι πρὸς γάμον. 


ΚΕΦΑΛ. KZ. 

Στίχ. α΄. — Καὶ τοῦτο τῆς θείας χάριτος ἔργον" 
ἵνα ἐν μέσῳ χαιρὸς γένηται τῇ Ῥεδέχχᾳ κλέψαι τῷ 
Ἰαχὼδ τὴν εὐλογίαν. 

ΚΕΦΑΛ. ΚΗ’. 


Στίχ. ιη΄. 'Eziysev ὁ Ἰαχὼδ ἔλαιον ἐπὶ οὖ 
Β ἄχρον τοὺ γίθου, xai ἐχάλεσε vv τόπον, Οἶχος Θεοῦ, ᾿ 
"Hy δὲ τὸ πρᾶγμα τύπος τῇς Μωσαῖχῃς σχηνῆῇς" ἢ 
κατασχευάσας xa ἀναστήσας, ἔγριΞεν". ] 
KE9AA. A. 


Στίχ. MU. — Ἐπειδὴ δὲ ἐν τῇ Μεσοποταμίᾳ τὸ 
λευχὰ ζητεῖται πρόθατα, καὶ αἱ μέλανες αἶγες. ἐν ἐξ 
τῇ Παλαιστίνῃ τὸ ἐναντίον, πρὸς τὸ τῶν πατριαρχῶν 
συμφέρον οἰχονομεῖται τὰ προειρημένα. 

ΚΕΦΑΛ. AB. 


Στίχ. α΄. — Τοῦ Λάδαν ἀπαλλαγεὶς ὁ Ἰαχὼδ, ὁρᾷ 
παρεμδολὴν ἀγγέγων᾽ πάντως moo τὴν ὁρισθεῖδαν 
μετὰ Μιχαὴλ τοῦ ἄρχοντος τοῦ λαοῦ Ἰσραΐλ᾽ ὃς χα 
ἐστ αὑτοῦ προεστάναι, ὡς Γαδριὴλ φησι πρὸς τὸν 
Aavià, Μιχαὴϊ ὁ ἄρχων ὑμῶν. Ἐπειδὴ γὰρ 9i» 
«09 Aá6av φόδον ἀποθέμενος, μετέθειχε τὰς oper 
τίδας εἰς τὰ χατὰ Ἡσαῦ, δείχννται ἡ παρεμδολὴ τῶν 
ἀγγέλων, ὡς ἂν μὴ φοδοῖτο τὴν παρεμβολὴν τῶν 
συνόντων αὑτοῦ τῷ ἀδελφῷ. 

Στίχ. x9. — Πάντας δὲ τοὺς αὐτοῦ παραγαγὼν διὰ 
«00 ποταμοῦ, xal αὐτὸς ὑποληφθεὶς, τότε παλαίαι 
τῷ φανέντι. Καὶ οὗτος fjv ἄρα ὁ ἐπὶ τῆς χλίμαχες 
ἐστηριγμένος τῆς ἐν Βαιθὴλ φανείσης αὐτῷ. Οἱ δ 
ἄγγελοι οἱ ἀναδαίνοντες χαὶ χαταθαίνοντες, ἢ δ» 
ρεμθολὴ fv. 

Στίχ. κε΄. — Εἶδε δὲ, φησὶν, ὅτε οὐ δύναται spe 
αὐτόν" καὶ ἥψατο τοῦ πλάτους τοῦ μηροῦ αὐεοῦ, 
καὶ ἐνάρχησεν. Ὁ μὲν Ἰαχὼδ εἶδεν, ὅτι o0 δύνε!α 
πρὸς τὸν ἄγγελον, ὁ δὲ ἄγγελος ἥψατο τοῦ πλάταις 
D τοῦ μηροῦ αὐτοῦ. 

Στίχ. xc'. Τό γε μὴν τὸν ἄγγελον εἰπεῖν, Ἀπ6 

Adv με, προτρεπομένου fjv, καὶ παῤῥησίαν 

τῷ Ἰαχὼδ εἰπεῖν, Οὐ μή σε ἀποστείλω, εἰ pd fl 

εὐλογήσῃς. 


C 


Στίχ. xy'. — Ὁ δὲ ἐρωτᾷ, Τί τὸ ὄνομά σενὶ 
ὁ δὲ εἶπεν, Ἰακώδ. Elze δὲ αὐτῷ, Οὗ κληθϑήσειθ. 
τὸ ὄνομά σου Ἰακὼδ, 4A ἣ Ἰσραὴλ ἔσται δ ἡ 
ἔγομά σου " ὅτι ἐγίσχυσας μετὰ Θεοῦ, καὶ ptr 
ἀνθρώπων δυνατὸς ἔσῃ. Ἰχανὴ co, φησὶν, εὐλεγξ 
τὸ παλαῖσαι μετὰ Θεοῦ. Καὶ σημεῖον ἔστω σοι pl- 
γιστον τὸ Ἰσραὴλ μετονομασθῆναι, ὕπερ ἐστὴν ἄν ας 
θρωπος ὁρῶν Θεόν. Kai μὴν εἰ τὴν ψύσιν noe 7 
ἣν ὁ φανεὶς αὑτῷ, ψευδῶς ἀνεχλήθη Ἰσραὴλ ih c 
τοῦ τὸν οὐχ ὄντα Θεὸν ἑωρακέναι. Οὐχοῦν Θεὸς ἦν ὁ 


| 
| 
| 












FRACMENTÁ IN GENESIN. 


C16 


νθρωπος, καὶ ἄγγελος " πάντα ἀληθῶς. A omnia vere: sed homo, quia incarnatus ; angelus ex 


, -ἧς ἐνανθρωπήσεως " τὸ δὲ, τῆς olxo- 
ν τῆς φύσεως, 
KE9AA. M. 

- IKórÜv μὲν, “ὦ λεγόμενον ἀκλοπότιον 
Οἰωνισμῷ οἱωνίζεται ἐν αὐτῷ, τοῦτό 
κριτον, ὡς ἄρχοντος, τοῦτό ἐστιν a5- 
'σνυνεσθιομένοις αὑτὸ τὸ ποτήριον. Ἔχει 
iov ὥσπερ αὐτὸ τῆς ἀρχῆς αὐτοῦ πάσης 


ΚΕΦΑΛ. Μθ΄. 
, Ἐπειδὴ γὰρ ἴδιόν ἐστι τοῦ ὕδατος θερ- 
, ποῦ πυρὸς ὑποχειμένου, xal ἀποτίθε- 
ΛῊΝ ταχέως, τοῦ πυρὸς ἀφα!ιρεθέντος, 
8, φησὶν, ἀπόλλοιο, xat ἀφανισθείης 


officio ; Deus dutem natura. 


CAP. XLIV. 

Vers. 5, — Condy voz nil preter poculum si- 
gnificat. At illud, Augurio euguratur in eo, indicat 
illud fuisse presstantius, tanquam principis, hoc est 
poculum quo inter solemnia utebatur. Innuit ergo 
res eos vel ipsius imperio invidisse. 


CAP. XLIX. 

Vers. 4. — Cum ea sit aqua natura , ut admoto 
igne effervescat , et remoto igne bullire protinus 
desinat , eadem ratiope , inquit, ne pereas, neque 
morte omnino evanescas. Hoc enim declarat illud, 


Me τῷ θανάτῳ. Τοῦτο γὰρ λέγει, ὡς B sicut aqua non effervescas. Quamvis peccato tuo, ait, 


ἤσῃς. El γὰρ xoi τὸ ἁμάρτημα, φησὶν, 
ἱεθρόν σοι ἐπαγαγεῖν, ἀλλὰ μὴ οὕτως 
ἃ δίχην ὕδατος διαφθαρείη:, τὴν ἑνοῦ- 
ac θέρμην, τῷ διαδοχὴν ἐχ σοῦ μηδε- 
le 

Ἐϊρηχὼς τὸ τῆς ὄνου, ἤγουν τοῦ πώλου, 
ίαθη πρὸ τοῦ πάθους ὁ Κύριος, ἐπ- 
φάθους τὴν μήνυσιν. ILivrei ἐν οἴνῳ 
αὐτοῦ, xai τὰ ἑξῆς. “Ἔθος τῇ Γραφῇ 
ζειν τὰ; τιμωρίας xal τοὺς θανάτους * 
μὸν ἐν χειρὶ Κυρίου οἴνου óxpátov * 
 &wÀ τῆς ἐξουσίας ἐστὶ τῆς αὐτοῦ τὰς 
γαγεῖν οἷς βούλεται. Κἀνταῦθα τοίνυν τὸ 


θάνατον οἶνον εἰπὼν, καλῶς προστέθειχε - 
«ἧς σταφυλῆς τὴν περιδολὴν αὐτοῦ * ὡς C 


fgato; ὀνόματι σαφέστερον δηλώσῃ τὸ 
Ν μὲν οὖν αὐτοῦ ὀνομάζει τὴν ληφθεῖσαν 
ορφήν. Εὔδηλον δὲ, ὡς οἴνῳ πλύνεσθαι 
[ὅν τε΄ τοὐναντίον δὲ χαὶ μολύνεται οἴνῳ 
ἃ δυσέχπλυτον εἶναι τὸν ἐξ αὐτοῦ μολυ- 
ἐπειδὴ ὁ θάνατος πᾶσι μὲν ἀνθρώποις 
; ζωῆ;, τῷ δὲ Κυρίῳ οὐχ ἀπόθεσις ζωῆ;, 
εσις πρὸς ἑτέραν τινὰ χρείττονα γέγονε 
χνεχρῶν ἀναστὰς μετελήλυθε " διὰ τοῦτο 
4 dv olv τὴν στολὴν αὐτοῦ, καὶ τὰ 
mp, ὅτι δέξεται τὸ πάθος οὐχ ἐπὶ τιμω- 
vot , ἀλλ᾽ ὡς πολὺ λαμπρότερος ἐξ αὖ- 
, ἀθάνατος xal ἄφθαρτος γεγονώς. 


exitium εἰδὶ promerueris, ne tamen pereas. nec 
instar aqua tollaris, nec exstincto quo ardes calore, 
progenie omnino creas. 


Vers. 10. — Nominato asino seu pullo, cui su- 
persedit Dominns ante passionem suam, nunc et 
ipsam passionem memorat. Larabit in vino stolam 
suam , et csetera. Scripturz mos est vino poenas et 
mortem figurare, uti in illo : Caliz in manu Domini 
vini meri (Psal. Lxxiv, 8), quasi dicat, Penes Deum 
est ponis affligere quoscunque voluerit. Quando 
igitur hic passionem et mortem vinum vocat, bene 
adjecit in sanguine uva esse amictum ejus, ut 
sanguinis nomine passionem manifestius declara- 
ret. Stolam autem appellat assumptam servi for- 
mam. Satis autem apparet vino vestes mundari 
non posse ; ito viuo protinus ita polluuntur, ut bec 
pollutio non nisi difficillime deleri possit. At cum 
hominibus mors vitz: depositio, Domino autem non 
vilae depositio, sed translatie ad aliam meliorem 
vitam, quam e mortuis regürgens accepit, ideo di- 
cit : Lavabit im 9íno stolam suam, et csetera. Hig 
enim significat mortem Chrísto non ad penam 
dari, ut caeteris, sed ut exinde illustrior appareat, 
immortalis et incorruptibilis factus. 


— Χαροποιοὶ ol ὀρθαλμοὶ αὐτοῦ ἀπὸ p — Vers. 13, — Gratifici oculi ejus super vinum, et 


Jevxol ol óOórvrsc αὐτοῦ ἣ γάλα. 
τῶν οἴνῳ πολλῷ χεχρημένων E00; ógal- 
ἵναι τοὺς ὀφθαλμοὺς, τοῦτο λέγει, ὅτι 
κάθος χαὶ τὸν θανάτον ἀλλοίωτίν τινὰ 
ἄμενος " τοσαύτην δὲ ἕξει ἐπὶ τὸ χρεῖτ- 
jw. ὡς γάλαχτος φανῆναι λαμπρότερος. 
m ὀδόντων, ὡς ἀπὸ μέρους, τὸ πᾶν εἰ- 
m * xdi μάλιστα ἐπειδὴ πως ἀποχεχρυμ- 
Iva τοῖς χείλεσι τοὺς ὀδόντας συμθαίνει, 
| δὲ διανοιγομένον τοῦ στόματος. Οὕτω 
4 περὶ αὐτὸν λαμπρότης χεχρυμμένη 
δτάσεως. 


candidi dentes ejus quam lac. Quando oculi bomi- 
num vino deditorum subceruenti videntur , indicat 
his Christum post passionem οἱ mortem novam 
speciem accepturum. Adeo autem meliora sortielur 
ut lacte candidior appareat. Nam ex dentibus, 
tanquam ex parie , totum vult significare. Insuper 
quemadmodum dentes labiis oecultantur οἱ dein 
aperto ore apparent ; ita etiam Christi candor tem- 
pore mortis oceultatus, postea omnibus per resur- 
rectionem apparebit. 

χατὰ τὸν τοῦ θανάτου χαιρὸν ἀναφανήσεται κἄσι 


THEODORI MOPSUESTENI 


FRAGMENTUM IN EXODUM. 


CAP. XXVI. 

Vers. 55. — Candelabrum erat symbolum diei 
ἃ Deo perfecti. Unde etiam septem lucernas habe- 
bat, quibus hebdomas dierum figurabatur. lta qui- 
dein constitutum erat prius tabernaculum. Αἱ simul 
omnia figura posterioris. Nam arca testamenti indi- 
cabat cultum et agnitionem Dei ; tabulae autem 
testamenti qua in arca, et virga Aaron significa- 
bant divinum cultum legis observatione et sacris riti- 
bus perfici. Urna manna habens commendabat me- 
moriam temporis, quo ita a Deo eruditi, manna in 
deserto vescebantur. Declarabat etiam aureum thu- 
tibulun gratam esse Deo et accceptam virtutem 
qus his perficitur. Innuebat aurum ex omni parte 
nihil in terris Deo magis placere quan: bominum 


KE9AA, KGQ'. 

Στίχ. λε΄. — Ἡ δὲ λυχνία σύμδολον ἦν τῆς ἀπο- 
τελουμένης παρὰ τοῦ Θεοῦ ἡμέρας. Ὅθεν καὶ ἑπτὰ 
τοὺς φωστῆρας εἶχε, σύμθολον τῆς ξύδομάδος τῶν fius- 
ρῶν. Οὕτω μὲν οὖν εἶχεν fj πρώτη σχηνή. Λέγει δὲ χαὶ 
τὰ τῆς δευτέρας. "H μὲν οὖν χιδωτὸς τῆς διαθήχης, τῆς 
τοῦ Θείου θεραπείας τε χαὶ ἐπιγνώσεως σύμδολον ἦν’ 
αἱ δὲ ἐν αὐτῇ πλάχες τῆς διαθήχης, xai d) τοῦ ᾿Ααρῶν 
ῥάδδος, τοῦτο ἐσήμαινον τὸ τὴν περὶ τὸν Θεὸν θε» 
ραπείαν διά τε τῆς τῶν νομίμων πληροῦσθαι φυλα- 
χῆς, xaX τῆς χατὰ τὴν ἱερατείαν λειτουργίας. Ἢ δὲ 
τὸ μάννα ἔχουσα στάμνος, ὑπόμνημα ἦν τοῦ χαιροῦ, 
χαθ᾽ ὃν ταῦτα παρὰ τοῦ Θεοῦ παιδευόμενοι, τὸ μάν» 
να χατὰ τὴν ἔρημον διετρέφοντο. Τὸ μέντοι χρυσοῦν 
θυμιατήριον, σύμθολον τοῦ δεχτὸν εἶναι τῷ Θεῷ καὶ 


circa pietatem studium. Cherubim quae desuper B ἡδὺ τὴν ἀπὸ τούτων πληρουμένην ἀρετὴν. Περὶ 


erant, erant memoria invisibilium et ministraloria- 
rum virtutum. Quas inter Deum versari decebat 
cum invisibilibus virtutibus, tanquam ministris, 
uti soleret, et per ea cuncta peragere qua ad uli- 
litatem animarum nostrarum pertinent. 


πάντα δὲ χρυσὸς, elc μήνυμα τοῦ πάντων εἶναι τῶν 
ἐπὶ γῆς τιμιωτέρων Θεῷ τὴν περὶ ταῦτα τῶν ἀνθρώ- 
πων ἐμμέλειαν. Τὰ δὲ ὑπεράνω τούτων Χερουθμ, 
μήνυμα τῶν ἀοράτων xaX λειτουργιχῶν δυνάμεων" 
Qv ἐν μέσῳ τούτων τὸν Θεὸν χρηματίζειν συνέθε» 


νεν ἐπειδὴ χαὶ ταῖς ἀοράτοις δυνάμεσι, διαχόνοις χεχρῆσθαι τῷ Θεῷ ἔθος, xal διὰ τούτων πάντα 
πληροῦν τὰ εἰς ὠφέλειαν συντείνοντα τῶν ἡμετέρων Ψυχῶν. 





EJUSDEM THEODORI 
EXPOSITIO IN PSALMOS. 


Ex catena Corderiana in Psalmos, insertis suo loco fragmentis alias editis. 


PSALMUS I. 

Vgns. 1.—Theodori Antiecheni. Cum Deus proprie 
beatus sit [Paulus enim ait : Beatus ac solus potens 
(1 Tim. vi, 15)), hujus nos appellationis participes 
effecit, ut qui etiam fidelis dictus sit : Fidelis 
enim, inquit, Deus, per quem vocati estis (1 Cor. 
1, 9). Et, Deus fidelis, et non est iniquitas in ipso 
(Deut. xxxn, 4). Sic etiam deos vocat, juxta illud: 
Ego dixi : Dii estis (Psal. txxx1, 6). Nomen ita- 
que beati, fructus est perfectionis in virtute. 

PSALMUS il. 
Vrns. 4. — Theodori Antiocheni. Non dicit gentes 


(1) Speravi quidem majores me partes editurum 
commentariorum Theodori Mopsuesteni ad Psal- 
mo$; verumtamen non semel comperi reliquias 
ejus in catenis obvias, modo esse Theodori incerti, 
modo etiam Theodoreti ; preter multas a Corderio 
praeoccupatas. itaque ne quid ambiguum ederem, 
jlla tantum mihi segmenta vindicavi (i. e. fragm. 
in psal. 11, 1, v, vi, vit, virt, ?x, ΧΙ, XI, ΧΙ, xv, 
XVI, XVI], XXV) , XXVII , XXIX, XL, ΧΕ, qua suis 
locis interseruimus. Ep. Pa15.), quae Theodori no- 
minalim Antiocheni nomen gerebant, quo titulo 


TAAMOZ A', 

Στίχ. α΄. --- Θεοδώρου 'Artioxslac. Kuplsc ἃ 
μαχάριος ὧν ὁ Θεὸς (Παῦλος γάρ φησιν, 'O pasi- 
ριος καὶ μόγος δυνάστης), μετέδωχε ταύτης τῆς 
προσηγορίας ἡμῖν, ὡς; xaX πιστὸς καλούμενος. Hi 
στὸς γὰρ, φησὶν, ὁ Θεὸς, δι᾽ οὗ ἐκλήθητε. Κα, 
Θεὸς πιστὸς, καὶ οὖκ ἔστιν ἀδικία ἐν αὑτῷ. 08» 
"uo, Xa θεοὺς χαλεῖ, χατὰ «b, ᾿Εγὼ εἶχα, (fed. 
ἐστε. Τὸ οὖν μακάριος ὄνομα, τῆς κατ᾽ ἀρετὴν e 
λειότητος ὑπάρχει χαρπός. 4 

ΨΑΛΜΟΣ Β΄. 


Στίχ. α΄. --- Θεοδώρου Ἀντιοχέως (1). Οὐ Mp, 
absolute, ita ut omnino omnes comprehendi pute- D τὰ ἔθγη, μετὰ τοῦ ἄρθρου, ἵνα πάντας περιλαμβένε- 


semper intelligi Theodorum illum, qui fuit Me- 
psuestiz episcopus, exploratum est. Rite item sb 
aliis recudenda non judicavi; et cum otio minime 
abundem, duos tantum evolvi codices, nempe prse 
$tantem ac veterem Vat. 754 (À), et recentiores 
sed multo copiosiorem Vat. 1682 (B). Lauasma 
denique brevium horum excerptorum translationem 
aliis si volent faciendam permisi. Mihi inte 

in prophetas commentarium de Graeco Latinum 
fecisse satis est. (Mai, Bibl. πον. Patr., VM, 599.1 







EXPOSITIO ΙΝ PSALMOS. 


050 


μίσῃς, ἀλλ᾽, ἔθνη, ἐπὶ μεριχόν τι ἄγων τὴν A Lis, sed gentes, quamdam exceptionem subintelli- 


" ἐπειδὴ γὰρ οἱ Ἰουδαῖοι λαθόντες [τὸν Χρι- 
οἷς ἔθνεσιν αὐτὸν ἐξέδωχαν, διὰ τοῦτο ταῦτά 
Τίς ἡ τοσαύτῃ αἰτία, ἣ τί τὸ γεγονὸς, ὡς xal 
ϑὺς συγχινηθῆναι κατ᾽ αὐτοῦ, χαὶ εἰς χεῖρας 
ἀραδοθῆναι τῶν ἐθνῶν; Τὸ δὲ, ᾽Εφρύαξαν, 
4 Ἠλαζονεύοντο. 
€. --- Πρὸ αἰώνων χίὸς, σήμερον γεννᾶται 
ὃς ἄνθρωπος. 
0. --- Οὐχ ὥστε ἀπολέσαι χαὶ ἀναλῶσαι συν- 
ἀλλ' ὥστε ἀναπλάσαι" πρὸς τοῦτο γὰρ σχο- 
κεραμεῖ, συντρίδειν τὰ οἰχεῖα σχεύη, ὅταν μὴ 
ἢ ἀχέραιον σώζῃ τοῦ χαραμέως τὴν διάπλα- 
ἔπω πυρὶ προσωμιληχότα" τούτοις δὲ μαρ- 
M ὁ μαχάριος Ἱερεμίας ὁ προφήτης λέγων 
500 " Ἢ καθὼς ὁ χεραμεὺς οὗτος οὐ δυνή-» 
οὔτο ποιῆσαι ὑμῖν, οἶχος "IlopahA, .1έγει 
᾿ «τουτέστι, οὕτως xal διαπεσόντας ἀναπλάσαι, 
9 εἷς τὸ ἀρχαῖον ἀποχαταστῆσαι. 
ια΄. — Ἐπειδὰν γὰρ φοδηθέντες τὸν Δεσπό- 
προσήχοντα διαπραξώμεθα, πλείστην Ex τῶν 
"wy ἡμῖν ἔχομεν τὴν εὐφροσύνην ἐγγινομέ- 
B συνειδότος ἀγαθοῦ μὲν τυγχάνοντος, με- 
K ἐμοὶ τούτου τὴν χαρὰν παρεχομένου. Ἐν 
ΒΔ, τουτέστιν ἐν χατανύξει, μή ποτε fj τοῦ 
p& εἰς τὴν τοῦ χόύσμου μεταπέσῃ χαράν. 
ιβ΄. — ᾿Απρὶξ ἡμᾶς ἔχεσθαι τῆς τοῦ Κυρίου 
ἰας βουλόμενος, εἰχότως τῇ τοῦ δράξασθε 
κρηται. 
ΨΑΛΜΟΣ Γ΄. 
Y- --- Τοῦτο φανερώτερον δείχνυσιν, ἐπὶ τοῦ 
γεσθαι δεῖν τὸν ψαλμόν. Τὸ γὰρ ἑπανίστα- 
ρίως λέγεται ἐπὶ τῶν πρότερον μὲν ἐν ὑπ- 
ἄξει χαθεστώτων, μετὰ δὲ ταῦτα πόλεμον 
. 
ΨΑΛΜΟΣ E. 
y.— τὸ, Ὁδήγησόν pe, xaX τὸ, Κατεύθυνον 
'σου τὴν ὁδόν μου, τὸ αὐτὸ λέγει ἀντὶ τοῦ, 
wye * τὸ γὰρ, Ἐνώπιόν cov, ἀντὶ τοῦ, Πρὸς 
ἰπτεύθυνον τὴν ὁδὸν, ἵνα ἐπανέλθω πρὸς σὲ 
" Ἰουδαϊχὴν ὑπόληψιν, ὡς ἐν τῷ Σιὼν ὄρει 
ἰδιάγοντος. Τὸ οὖν, Ἕνεχα τῶν ἐχθρῶν μου, 
wu πρὸς ἀμφότερα ἔχον τὴν ἀνταπόδοσιν 
TUTe YÁp μ8, φησὶν, ὥστε ἀπαλλάξαι τῶν 
ὧν ἐχθρῶν, xat ἐπειδὴ εἶπεν, ' Ev τῇ διχαιο- 
yu, τουτέστιν χαθὼς ἔθος σοί ἐστιν χρίνειν 
, δείχνυσιν εὐθὺς ὅπως αὐτὸν ἀπαλλαγῆναι 
τῶων ἐχθρῶν" ἀπὸ τοῦ ἐχείνου τρόπου τὴν 
" ποιούμενος. . 
TAAMOZ Q'. 
γ,--- Ἐξομολογεῖται τῷ Θεῷ ὁ μακάριος Aavtó 
ἰδίας ἁμαρτίας, ἣν εἰργάσατο συγχαθευ- 
ἢ δερσαδεέ. Λέγει δὲ ταῦτα ἐν συμφοραῖς 
ἷς καὶ ἐξητάζετο διὰ τὴν ἁμαρτίαν. 
τὸ μειζόνως εἶπεν " τὸ μὲν γὰρ, ᾿Εταράχθη 
| μου, τὸ ἰσχυρὸν τοῦ συντριμμοῦ xai τῆς 
ᾳαρίστισιν" τὸ δὲ͵, Καὶ ἡ ψυχὴ pov ἐτα- 
Ῥλτποι, ἀκ. LXVI. 


gens : cum Judzi (Christum) apprehensum gentibus 
tradiderint, propterea hzc inquit : Quae ista causa, 
aut quodnam factum, ut populi cuntra ipsum com- 
moverentur, atque in manus gentium traderetur ? 
Fremuerunt autqm pro gloriati sunt. 


Vghs. 7. — Qui ante szcula erat Filius, hodie 
nascitur homo factus. 


Vkns. 9. — Non ad destructionem ac ruinam con- 
fringit, eed ad restaurationem : ad lioc enim agit 
figulus, vasa domestica coníringens, cum opus 
figmenti, nondum igne coctum , nec solidum nec 
purum salvaverit : his testificatur quoque beatus Je- 
remias propheta ex Deo loquens : Nunquid sicut 
figulus iste non potero hoc facere vobis, domus Is- 
ruel, dicit Dominus ? (Jer. xvin, 6.) Hoc est dirutos 
restaurare e£ in pristinum statum restüituerc. 


Vras. 11. — Cum, Dominum timentes, recte aga- 
mus, plurimam ex factis nostris l:etitiam referimus, 
conscientía bona maximum semper gaudium prse- 
bente. In tremore autem, hoc est in compunctione, 
nequando Dei gaudium in gaudium mundi rela- 
batur. 


Vens. 19. — Velementer nos Domini doctrinam 
amplecti volens, merito voce apprehendite utitur. 


PSALMUS Ill. 

Vgas, 2. — Hoc manifestius ostcaditur sub Da- 
vide bunc psalmum fuisse scriptum. lloc enim in-- 
surgunt proprie dicitur de his qui, primum in ditio- 
nem sapienter redacti, bellum postea moverunt. 


PSALMUS V. 


VkgBs. 9. — Deduc me et dirige in conspectu tuo 
viam meam, hoc dicit pro Reduc me : etenim 15 
conapeetu (wo pro Ad te dirige viam meam, ut ve- 
deam ad te secundum Judaicam mentem , quasi in 
montem Sion adducente Domino : propter inimi- 
cos meos inlerim duplex mihi retributio erat : 
Reduc enim me, inqvit, ita ut ab inimicis qui cepe- 
runt me salvus fiam, οἱ postquam dixit In justitia 
tua, hoc est secundum morem tuum judicandi, 
slatim ostendit quomodo sit justum sc ex inimicis 
salvari, modo suo rationem afferens. 


PSALMUS VI. 


Vrns. 9. — Confitetur Deo beatus David de suo 
peccato quod fecerat cum Bersabee dormiendo. 
liec autem dicit cum esset in adversitatibus qui- 
bus propter peccatum probabatur. 

ldein fortius dixit : hoc namque, Conturbata sunt 
05$G mea , magnitudinem contritionis et conturba- 
tionis ostendit : Et anima mea (urbata est vaide, be 

21 


651 


THEODOR! MOPSUESTENI 


a 


est, quze corpus meum contrivit, usque ad ipsam A ράχθη σφόδρα, τουτέστι, Συνερίψασά μου «t σῶμα, 


animam penetravit conturbatio. 
PSALMUS VII. 

Vgns. 4. — Si feci istud quod nunc patior, hoc 
est, si inique egi : unde apertius addit dicens : Si 
est. iniquitas án manibus meis, pro si inique agens 
inventus sum, si reddidi retribuemtibus mibi mala: 
quod majus est secundo loco semper post minus 
ordinat : atqui non incipere injustitias, quod majus 
est quam inique agentes sustinere, secundo loco 
dicil. 

Vkas. 4. — Non qued ipse exaltatur, non enim 
exaltatione indiget, sed quod in nostro cogitatu de 
ipso idea talis inest ; cum aliquid terribile sigmmm 
faciat: propterea dick, In fimibus inimicorum meo- 


rum; hoc est, ultione tua omnes inimicos cireum- B τῶν ἐχθρῶν μου, τοντέστι, 


dans, notam fac inagnitudinem tuam et fortitudinem : 
inde enim maxime celebrabatur, in omnes ultionem 
exercendo, 

Vegas. 8. — Cam in seipsum tempore Absalom 
divisum esset regnum, aliis Davidi, aliis Absalom ad- 
herentibus, consequenter dixit, Insurgentibus in 
me judicia exercentibus secundum tuum man- 
datuin ; rursum autem congregabuntur (populi) ia 
unum, debitas tibi reddeutes gratias : propter hec 
enim excelsus videberis. 


Vzns. 9. — Nec innocentem nec justum se dicit, 
sed nihil mali egisse : porro quemadmodum, iuquit, 
male cuni illis non egi, malum vero hunc ab illis 


patior, ita me judica innocentem , gratis nec juste C 


patientem. 

Vgns. 10. — Loco consumetur, perficietur posuit 
Symmachus. Sive vanitas sive malum male viventes 
maneat, studiosi virtutis cultores , inquit, sibi bo- 
num exitum parabunt, 


Vgns. 17. — lac mihi aperte atque de verbo ad 
verbum in Achitophel impleta esse videntur. Etenim 
cum Chusai consilio e scopo suo dejectus fuisset, 
vir inter omnes preclarus, invidiam non potuit 
sustinere, futuri pravidendi peritus, Ábsaloinque 
prodita esse negotia, seque nunquam e manibus 
Davidis liberandum esse prospiciens, in domo sua 
suspendio seipsum tradit, ac omnia qua suis con- 
siliis genuerat, colligens ac congregaus cadem 
pravitate qua contra Davidem, in propria peruicie 
parturivit. Profundiorem, inquit, lacum aperuit, ex 
metaphora dolum alitudinemque consilii signi&- 
cans. 


Vrns. 18. — Ego autem talem a Deo expertus 
providentiam, hoc beneficium in z:lernum cantabo, 
et narrabo justitiam judiciorum ejus. 

PSALMUS VIII. 

Vgns. 3. — In hoc quoque Christum nobis pro- 
phetat beatus David. Ex inspiratione Spiritus, quo- 
1:)0do eum laudaturi sint in templo infantes, la- 
ctentes ceterique parvuli, praedicat : quidam dicunt, 


διέδυ μέχρις αὐτῆς τῆς ψυχῆς fj ταραχὴ. 
ΨΑΛΜΟΣ Z'. 

Στίχ. U. — Εἰ ἐποίησα τοῦτο ὃ νῦν κάσχω, τοῦτο 
ἐστιν, Εἰ ἠδίχησα " ὅθεν φανερώτερον ἐπάγει λέγων" 
Εἰ ἔστιν ἀδιχία ἕν χερσί μου, ἀντὶ τοῦ, El εὕρημοι 
τι ἄδιχον ἐργασάμενος, εἰ ἀνταπέδωχα τοῖς ἄνταπο- 
διδοῦσέ μοι xax& * ἀεὶ τὸ μεῖζον δεύτερον τάττει τοῦ 
ἐλάττονος " μεῖζον τοίνυν ὃν τοῦ ἀδικοῦντας ὑκορέ- 
pstv, τὸ μὴ ἄρξαι ἀδιχίας, δεύτερον λέγει. 


Στίχ. ζ΄. — Οὐχ ὅτι αὐτὸς ὑψοῦται (o9 γὰρ &pes- 
δεῖται ὑψώσεως), ἀλλ᾽ ὅτι ἐν ταῖς διανοίαις ἡμίῶν τοι» 
αὐτὴ ἑγγίνεται ἔννοια περὶ αὐτοῦ, ἐπειδάν τι καιήσῃ 
qo6spbv σημεῖον" διὰ τοῦτο λέγει, Ἐν τοῖς πέρασι 
Πάντας περιλαδὼν «ἢ 
τιμωρίᾳ τοὺς ἐχθροὺς, γνώριμον ἅπασιν τὸ ὑψηλόν 
σου χαὶ τὸ ἰσχυρόν" τοῦτο γὰρ μάλιστα ἐγνωρίζεῶ 
Ex τοῦ πάντας τιμωρηθῆναι. 

Στίχ. »'. --- Ἐπειδὴ διῃρέθη πρὸς ἑαυτὴν ἐπὶ νοῦ 
᾿Αθεσσαλὼμ fj βασιλεία, τῶν μὲν τῷ Δαυῖδ, τῶν δὲ τῷ 
᾿Αδεσσαλὼμ προσχειμένων, ἀχολούθως εἶπεν, ὅτι Τῶν 
ἐπαναστάντων μοι δίχην δεδωχότων χατὰ τὸ πρόστα- 
γμα τὸ σὸν, ἅπασα μὲν ἦν νῦν τοῖς λαοῖς ἕνουσα... 
παυθήσεται, συναχθήσονται δὲ πάλιν εἰς ἕν, τὰς χαϑ- 
ηχούσας σοι εὐχαριστίας ἀποδιδόντες " διὰ γὰρ τοῦτο 
ὑψηλὸς δειχθήσῃ. 

Στίχ. θ΄. — ᾿Αχαχίαν δὲ οὔτε τὴν ἀπλότητα, ἀλλὲ 
τὸ μηδὲν ἐργάσασθαι χακχὸν λέγει. Ὥσπερ τοίνυν, gg- 
σὶν, ἐγὼ χαχῶς μὲν αὐτοὺς οὐ διέθηκα, πάσχω δὲ 
νῦν ὑπ᾽ ἐχείνων καχῶς " οὕτω μοι χρῖνον ἀδιχουμένῳ 
μάτην, καὶ μὴ διχαίως πάσχοντι. 

Στίχ. i. --᾿ Αντὶ τοῦ συνγτελεσθήτω, ἀπαρεισθήρ 
ἕω ὁ Σύμμαχως τέθειχεν" "H[v] ματαία, φησὶν, ir 
χθείη τῶν χαχίᾳ συζώντων f) πονηρία, σπουδαιότερει 
[o] τῆς ἀρετῆς τρόφιμοι τὴν προχειμένην αὐτοῖς 
πορείαν ποιήσονται. 

Στίχ. ιζ΄. -- Ταῦτά μοι δοχεῖ ῥητῶς xa χατὰ 
λέξιν πεπληρῶσθαι ἐπὶ τοῦ ᾿Αχιτόφελ, Κατὰ γὰρ τὸν 
τοῦ Χουσὶ συμδουλίαν ἐχπεσὼν αὑτὸς τοῦ σχοκοῦ, ὡς; 
ἂν παρευδοχιμηθεὶς, καὶ μὴ οἷός τε φέρειν τὸν φθόνου, 
xai προορῶν, ἅτε δεινὸς ὧν χαταστοχάζεσθαι τὸ pie 
λον, ὡς; προδέδοται τὰ τοῦ ᾿Αδεσσαλὼμ πράγματα, 
μέλλει τε ὅσον καὶ αὐτὸς οὔπω ὑπὸ τοῦ Aaylb ἀπαλ- 
λάττεσθαι, γενόμενος kv τῇ οἰχείᾳ αὑτοῦ ἀγχόνῃ ἐἶ»- 
τὸν παραδίδωτιν, χαὶ πάντα ὅσα τοῖς ἑαυτοῦ Mp " 
σμοῖς ὠδίνησεν, συνάγων xai συλλαμδάνων ky τῇ ἂν 
τοῦ πονηρίᾳ, ὥσπερ μετὰ πονηρίας κατὰ τοῦ Aui 
ταῦτα ἐπ᾽ ὀλέθρῳ τῷ ἑαυτοῦ ἀπέτεχεν. Βαθυτήραν, ' 
φησὶν, εἰργάσατο τὴν ἐπιθδουλὴν, Ex μεταφορᾶς *b - 
δολερὸν χαὶ βαθὺ τῆς βουλῆς παραστήσας. 

Στίχ. τη΄. --- Ἐγὼ δὲ τοσαύτης παρὰ τοῦ θεοῦ πρϑ» 
volag τυχὼν, ὑμνήσω τὸν εὐεργέτην διηνεχῶς, τῆς 
χρίσεως τὸ δίχαιον διηγούμενος. 

VTAAMOZ ἢ. 

Στίχ. γ'.-- Καὶ ἐν τούτῳ τὰ κατὰ τὸν Χριστὸν ἡρῖν 
προφητεύει ὁ μαχάριος Aavtb* προαναφωνεῖ ἐχί τι 6} 
τοῦ Πνεύματος ἐνεργείας], ὡς àv ὑμνήσωσιν αὐτὸνὲν 
τῷ ἱερῷ οἱ παῖδες, οἵ τε [οἱ] ὑπομάξιοι καὶ οἱ Esset 





EXPOSITIO IN PSALMOS. 


654 


vijswx * φασὶ δέ τινες καὶ εἰς τὸν χοινὸν εἰρῆσθαι ἄν- A et haec cst sententia communis, hominem interro- 


B perroy ἐν τῇ τῶν Σχηνοπηγίων ἑορτῇ τοῦτον [λελέχθη] 
τὸν ψαλμὸν ὑπὸ τοῦ μαχαρίου Δαυῖδ, καθ᾽ ὃ ἡ τῶν 
χαρπῶν συγχομιδὴ γίνεται " xal διὰ τοῦτο ἐπιγέγρα- 
“ται, Παρὰ τῶν Anróv. 

ΨΑΛΜΟΣ €. 

Στίχ. β΄. — Μετὰ γὰρ τὴν διήγησιν τῶν σῶν θαυ- 
μασίων, προσέσται μοι xa τὸ εὐφραίνεσθαι ἐπὶ σοὶ, 
ἀναμιμνησχομένῳ τῆς σῆς εὐεργεσίας. 

Στίχ. ε΄. --- Σύμμαχος," Εδρασε χρίσει τὸν θρό- 
γοναὐτοῦ, τουτέστι, Be6alav τὴν χρίσιν ταύτην 
ἐποιήσατο, xal μεταδολὴν τὰ ὑπ᾽ αὐτοῦ χριθέντα 
οὖχ ἐπιδέχεται (1). 

Στίχ. v. — ᾿Αντὶ τοῦ, Καὶ γενήσεται χαταφυγή " 


gatum fuisse in Scenopegiz festo, hunc psalmum 
a Davide fuisse compositum pro tempore quo fru- 
ctuum fit collectio : ideo Pro torcularibus inscri- 
bitur. 


PSALMUS IX. 

Vgns. 2. — Etenim post narrationem mirabilium 
tuorum, mihi beneticiorum tuorum reminiscenti 
ketari quoque superest. 

Vgns. 5.— Symmachus Judicio stabilivit thronum 
ejus, id est, Firmum hoc judicium fecit , mutatio- 
nemque judicia illius non norunt. 


Vegas. 10. — Loco fiet refugium , hoc enim vult 


Ξοῦτο γὰρ ἣ ἀχολουθία βούλεται" ἐνήλλαχται δὲ Ó p contextus, tempus mutatum est. Opportunum enim 


χρόνος. Εὔχαιρος γὰρ ἣ βοήθεια, χατὰ τὸν τῆς θλί- 
φεως γινομένη χαιρόν. 

Στίχ. ιδ΄. — Κἀνταῦθα πάλιν ὑπαλλαγὴ χρόνου, 
ἀνεὶ τοῦ Ἠλέησεν γάρ, 'EAéncov, φησίν " οὕτως xal 
'"Axolac φησίν ᾿Εδωρήσατό μοι" Κύριος εἶδεν' xa- 
πουχίαν μου" τοῦτο δὲ xat ἀχολουθία βούλεται! .--- 
Τοῦτο, φησὶν, ἐστὶ τὸ τέλος τῶν ἀγαθῶν, ἡ τῆς φθο- 
ρᾶς ἀπαλλαγὴ, χαὶ τοῦ θανάτου χατάλυσις, ἧς ἀπο- 
λύοντες εἰς ἀεὶ τὰς σὰς εὐεργεσίας ὑμνήσωμεν. 

Ey. w'. — Πύλας θαγάτου τὸν κίνδυνον χαλεῖ 
τὸν ἄγοντα ἐπὶ τὸν θάνατον. — Σιὼν χαλεῖ τὴν ἐπου- 
φάνιον πόλιν, ὡς ὁ μαχάριος Παῦλος ἐδίδαξεν" πύλας 
& ἐχεένης τὰς ἀπανταχοῦ γῆς Ἐχχλησίας, δι’ ὧν εἰς 
ἐχείνην εἰσίασιν οἱ πιστεύοντες. Ἐνταῦθα τοίνυν, 
φησὶν, ἀγαλλόμενοι χαὶ χορεύοντες ἐπὶ ταῖς ἐλπίσιν 
«ἧς ἀναστάσεως, τὸν τούτων πρόξενον ἀνυμνήσωμεν᾽" 
καὶ ἐπειδὴ τῆς τοῦ θανάτου χαταλύσεως ἐμνημόνευ- 
σεν, εἰχότως ἐπήγαγεν. --- (2) Διὰ τὴν ὑπερδολὴν, 
φασὶν, τῆς ὑπερηφανίας αὐτοῦ xai τοῦ θυμοῦ τοῦ 
xzck τῶν πενήτων, οὐχ ἐχζητεῖ τὸν Δεσπότην, οὐδὲ 
γοεῖ ὅτι ἀπαρέσχον αὐτῷ τὸ γινόμενον. --- Ἐναλλαγὴ 
χἀνταῦθα χρόνου, ἀντὶ τοῦ, Καταχυριεύει" τὸ γὰρ 
Ἰυόμενον ὑπὸ τοῦ ἀδιχοῦντος διηγεῖται, ἀντὶ τοῦ, 
διὰ εοῦτο aártur κρατεῖ, xaX πάντας ἀφειδῶς ἀδι- 
xl. Σαφξέστερον 6b Σύμμαχος; εἶπεν’ Πάντας τοὺς 
ἐχϑροὺς αὑτοὺ ἐχφρυσᾷ. — (5) Σαφέστερον τοῦτο ὁ 

ξόμμαγος ἡρμήνευσεν' Οὐ περιτραπήσομαι δὶς e- 
7ϑὰν ssh γενεὰν, οὔτε ἔσομαι ἐν καχώσει " xai 
«αὐτὴ χέχρηται τῇ θρασύτητι, xal ἡγεῖται μηδὲν δει- 
τὸν ὑποστήσεσθαι, πάντα μετιὼν τῆς χαχίας τὰ εἴδη. 

Σείχ. ις΄. — O0; (4) ἐμηχανέσαντο, φησὶ, καθ᾽ 
ἡμῶν οἱ πολέμιοι, τούτοις ἑάλωσαν αὐτοί. ᾿Αντὶ τοῦ, 

'hxzp ἐσπούδαζον xa" ἡμῶν, ταῦτα ἔπαθον. 


VAAM.'EBPAIK. 

Zuy. 08. —'Ev τούτῳ γὰρ μάλιστα, φησὶ, Παρ- 
ὄξυγε τὸν Δεσπότην ὁ ἀσεδὴς, ἐν τῷ τολμῆσαι 
ἱννοῦσαι περὶ αὐτοῦ ὅτι ἐχδίχησιν τῶν ἀδιχουμένων 
9 ποιεῖται. 


(ἢ) Grammaticalem temporum ernallagen szpe ad- 
hotavit apud prophetas noster Theodorus, qui et in 
δι psalmoruim explanatione, ul nunc et posthinc 
lil, dc eadem se lectores adinonuisse narcat. Mai. 


est adjutorium quod tempore tribulationis advenit. 


V&ns. 14. — Deinde iterum mutatio lemporis ; 
loco enim misertus est, miserere dicit : sic el Aquila 
dicit donavit mihi : Dominus vidit humilitatem meam : 
hoc enim vult quoque contextus. lllud, inquit, est 
summa bonorum , malorum remotio , liberatioque 
mortis a qua liberati in zternum tua beneficia 
cantabimus. 

Vgns. 15. — Portas moriis periculum ad mortem 
duceus vocat. Sion vocat Jerusalem celestem, sicut 
beatus Paulus docuit. Portas autem hujus orbis 
terrarum ecclesias, per quas in illam intrant creden- 
tes : ibi ergo, inquit, laetantes et exsultantes in spe 


C resurrectionis, horum bonorum Domino cantabi- 


mus : cumque mortis liberationis fuit recordatus, 
nos bene deduxit. Propter excessum, inquit 
(Psal. 1), superbiz ejus atque irz adversus pau- 
peres, non quarit Dominum, nec putat displi- 
cere illi quod factum est. Hic quoque mutatio tein - 
poris, loco dominabitur : quod facium est enim ab 
iniquo dicitur, loco propler hoc omnium dominatur, 
ei omnes inique persequitur. Clarius autem Syui- 
macbus dixit, Omnes hos suos inimicos exsufflat. 
lllud apertius explanavit Symmachus, Non movebor 
in generationem εἰ generationem , nec. ero in malo 
(ν. Ὁ) : hacque agit. audacia, confiditque nibil ter- 
ribile esse superventurui, post omnes species ma- 


D litie (estinans. 


VgRs. 16. — lis, inquit, qua machinati fuerant 
contra nos inimici nostri, iisdem ipsi capti sunt. 
Jd cst, Ea que contra nos comminiscebantur, ipsi 
passi sunt, 

PSAL. HEBR. 


VgRs. 4. — Mic enim multum dicit eracerbarit 
Dominum impius, cum de ipso (Deo) fore ut nou 
ulciscatur iniqua agentes cogilare audet. 


(2) Verba sequentia referenda videntur ad 


psal. x secundum llebr., vers. 2, 5, ὃ. Epit. 


(5) Psal. Hebr. vers. 6. 
(4) Ex Corderio. 


655 


THEODORI MOPSUESTENI 


Vgns. 14. — Hc verba sunt ex inversione : loco A Στίχ. ιδ'.--- Πρωθύστερόν ἐστι τὰ ῥήματα" ἀντὶ γὰρ 


cnim quoniam videns , vides legilur; 60 quod sic 
vult textus llebraicus : cum enim de iniquis dixit : 
Dixil enim in corde suo : Non requiret, adduxit, Vi- 
des quoniam (u laborem et dolorem consideras, 
quasi volens ad Deum dicere iniquum usque eo 
venisse ut diceret, non tibi esse curam de iniquis, 
nec delicta requirere, cum eorum furorem ac ma- 
litiam videns, non cito ad ultionem exeas, sed con- 
sideras, id est, moraris, usquedum ex multitudine 
delictorum seipsos in tuas manus tradant, iniqui- 
tatum suarum numero in seipsos vindictam conci- 
tante : hoc dicit ex metaphora eorum qui usque 
ad unum vel secundum delictum non sistunt, sed 
quos multa delicta ad tribunalia ducunt, ubi ini- 
quorum frequentia adest : vult autem Dei longani- 
milatem ostendere» 


Vrns. 17. — Desiderium hic pro prece posuit, 
quia quz desideramus fieri, in eorum postulatione 
instamus. 


PSALMUS XI. 


VEBs. 9. — Vana pro dolosa : communiter enim 
vana vocat omnia qua non decent, sicut bona que 
ab agentibus recte fiunt. — Cum dolo, inquit, unus- 
quisque loquitur ad proximum, sicque labiis utens 
in cor proximi mendacia immittit : illeque iterum 
similiter similia remittit, inde reliquum est ut illis 

. vindictam minetur. 

Vxns. 5. — Dicunt scilicet , inquit, in potestate 
nostra esse quz volumus loqui : quem enim do- 
minum habemus qui timendus sit? Hoc autem 
dicit non quasi sic illis omnino loquentibus , sed 
ratione agendi ostendentibus omnia sic sine ullo 
timore facere, quasi nullus esset judex. 

Vzns. 9. — Cum undique ab impiis cireumdemur, 
nentiquam aliter liberari, nisi Deo adjuvante, pos- 
sumus. 


PSALMUS XII. 


VEns. 2. — In solitudine sua bene mentem ad 
Deum elevabat, atque in animo contrito tremenda 
ejus judicia meditabatur : Num mihi propitius fuit 


τοῦ, Ὅτι βλέπεις, χεῖται, Βλέπεις" ὅτι τοῦτο δὲ ἀπὸ τῆς 
ἑρμηνείας γεγένηται τοῦ "E6paixoUü- ἐπειδὴ γὰρ περὶ 
τῶν ἀδιχούντων εἶπεν τὸ, Εἶπεν γὰρ ἐν καρδίᾳ αὖ- 
τοῦ, Οὐχ ἐκζητήσει, ἐπῆγαγεν τὸ, Βλέπεις, ὅτι σὺ 
πόνον καὶ θυμὺν κατανοεῖς, τοῦτο βουλόμενος ὡς 
πρὸς τὸν Θεὸν εἰπεῖν, ὅτι Προήχθη δὲ ἐκεῖνος ὁ ἄδιχος 
ταῦτα λογίσασθαι, ὅτι μὴ μέλει σοι περὶ τῶν ἀδιχου-» 
μένων, μηδὲ ἐχζητεῖς τὰ γινόμενα, ἐπειδὴ ὁρῶν αὖ» 
τῶν τὴν ὀργὴν xat τὴν πονηρίαν, o5x εὐθὺς ἐξέρχῃ 
xol, γινομένοις, ἀλλὰ καταγοεῖς, τουτέστι μένεις, 
ἕως ἂν ἐκ τοῦ πλήθους τῶν ἰδίων χαχῶν ἑαυτοὺς 
ἐχεῖνοι ταῖς σαῖς παραδῶσιν χερσὶν, τὸ πλῆθος τῆς 
οἰχείας ἀδιχίας ἐπισπασάμενοι xa0' ἐχυτῶν τὴν τι» 
μωρίαν * τοῦτο δὲ λέγει ἐκ μεταφορᾶς τῶν μέχρις μὲν 
ἑνὸς καὶ δευτέρου χαχοῦ μὴ ἰσταμένων, τὸ δὲ πλῆθος 
τῶν γινομένων ἑαυτοὺς ἀγόντων εἰς τὰ δικαστήρια 
τὸ τῶν ἀδιχουμένων πλῆθος * βούλεται δὲ δεῖξαι τοῦ 
Θεοῦ τὴν μαχροθνμίαν. 

Στίχ. ιζ’, — ᾿Επιθυμίαν ἐνταῦθα &v τοῦ, τὴν 
προσευχὴν, λέγει * ἐπειδὴ ἅπερ ποθοῦμεν γίγνεσθαι, 
ταῦτα χαὶ εὔχεσθαι φιλοῦμεν. 


ΨΑΛΜΟΣ IA'. 

Στίχ. γ΄. — Μάταια (1) ἀντὶ τοῦ, δολερά " χοινῶς 
δὲ μάταια οἷδεν ἅπαντα χαλεῖν τὰ ἄτοπα, ὡς εἰχῇ 
παρὰ τῶν πραττόντων γινόμενα. --- Μετὰ δόλου, 
φησὶν, ἀλλήλοις προσδιαλέγονται, xaX οὕτως τοῖς χεί- 
λεσι χρώμενος slg τὴν τοῦ πέλας χαρδίαν τὰ ψευδῆ 
παραπέμπει" χἀχεῖνος πάλιν ὁμοίως ἀντιπέμπει ei 


C ὅμοια * ἐντεῦθεν λοιπὸν αὐτοῖς ἀπειλεῖ τιμωρίαν. 


Στίχ. &', --- Λέγουσιν γὰρ, φησὶν, ὅτι ἐπ᾽ ἐξουσίας 
ἡμῶν ἐστιν ἃ βουλόμεθα φθέγγεσθαι " τίνα γὰρ ἔχομεν 
δεσπότην, ὃν xat δεῖσαι δεῖ ; τοῦτο δὲ [οὐχ] ὡς πάντως 
λεγόντων ἐχείνων φησὶν, ἀλλ᾽ ὡς τῷ πράγματι δει- 
χγύντων τὸ οὕτως ἀδεῶς ἅπαντα πράττειν, ὡς οὐκ 
ὄντος Χρίτου. 

Στίχ. 0'. — Ἐπειδὴ τοὺς ὑπὸ τῶν ἀσεδῶν χκυχκλω» 
θέντας οὐχ ἕνεστιν ἑτέρως τὴν τούτων ἀπαλλαγὴν 
εὕρασθαι μὴ τῷ Θεῷ βοηθῷ χρώμενο[υϊς. 

YAAMOZ IB. 

Στιχ. P'.— Εἰχὸς ἣν αὐτοῦ τούτου μόνον φροντίζω» 
τα τοῦτον Θεὸν ἔχει[ν], xat χατηλλαγμένον ἐχάστοιξ 
διαλογίζεσθαι φοδούμενον ἐν τῇ ψυχῇ " "Aga xai 


Deus? Num ira ejus quievit? lratusne est adhuc? D λαχταί μοι ὁ Θεός ; ἄρα πέπαυται τῆς κατ' ἐμεῦ 


aliaque hujusmodi. Sic ergo loquitur : Usquequo 
hi::c meditabor, el ponam consilia? Donec avertis 
[aciem, inquit, id est, irasceris contra me, necesse 
est post liec cogitare, hb:ecque meditari. Loco hujus 
Symmachus dixit : Curam in corde meo quotidie. 
Ilicc autem scripsit (Psalmist.) ad nostram admo- 
nitionem, quomodo penitere oporleat peccatorum 
docens his verbis, quibus ut medicinis utenduin 
est. 


Vgns. 9. — Deo propter peccatum pati consen- 
liente, fortes interim erant inimici adversus illum, 


(4) Mai ibid. p. 599. 


ὀργῆς, f] ὀργίζεται ἔτι; xaY ὅσα τοιαῦτα. Τοῦτο οἷ. 
φησιν" Ἕως πότε τὰ τοιαῦτα ἐνθυμηθήσωμαι, καὶ βαν- 
λεύσωμαι; Μέχρι ἀποστρέφῃς τὸ πρόσωπον, φηῖν, 
τουτέστιν ὀργίζῃ xaT ἐμοῦ, ἀνάγχη με ταῦτα ὑπ» 
πτεύειν xal ταῦτα λογίζεσθαι " ἀνθ᾽ οὗ Σύμμαχος ἔφγ' 
Μέριμγναν ày τῇ καρδίᾳ μου καθ᾽ ἡμέραν " cauta 
δὲ ἐγράφη πρὸς νουθεσίαν ἡμῶν, πῶς δεῖ μετανοεῖν 
ἐφ᾽ ἁμαρτήμασιν ἐχδιδάσχοντα τοῖς παροῦσι ῥήμασι, 
οἷα δὲ φαρμάχοις χρωμένους. 

Στίχ. γ΄. — Τοῦ Θεοῦ πάσχειν συγχεχωρηχότος 
διὰ τὴν ἁμαρτίαν, ἰσχυροὶ μὲν ἧσαν οἱ πολέμιοι χατ' 


EXPOSITIO IN PSALMOS. 


658 


αὑτοῦ * πάντες δὲ μετὰ πολλῆς τῆς ἀδείας τὰ δοχοῦντα A omnesque cum omni fiducia, qux sibi plaeebant 


διατιθέασαν * ἦσαν δὲ τότε οἱ περὶ τὸν ᾿Αδεσσαλὼμ 
πολειληῦντες αὐτόν" τοῦτο οὖν φησιν" έχρι πότε 
οἱ ἐχθροὶ ὑψη.1οὶ κατ᾽ ἐμοῦ ἔσονται; 


ΨΑΛΜΟΣ IT*. 

Στίχ. c'. — Πτωχοῦ τοῦ Ἐζεχίου ἐνταῦθα λέγει, 
διὰ τὸ ὀλίγους ἔχειν τοὺς ὑπ᾽ αὐτόν. Βουλὴν δὲ ἣν 
συνεδούλευσεν τοῖς Ἰουδαίοις, λέγων χαταφρονεῖν μὲν 
ἐχεῖνον, πεποιθέναι δὲ ἐπὶ τὸν Δεσπότην " ὑμεῖς μὲν, 
φησὶν, ἐγελᾶτε τὴν βουλὴν αὐτοῦ, ὁ δὲ Κύριος ἐλπὶς 
αὐτοῦ ἐστιν. 

Στίχ. ζ΄. — Ἐπειδὴ xai τὰς θυσίας ἐν τῷ ὄρει 
Σιὼν ἀναφέρειν προστεταγμένοι ἦσαν, xal τὰς προσ- 
φορὰς xai πᾶσαν αὐτῶν τὴν λατρείαν Exel ἐπιτελεῖν 


ἦσαν νενομοθετημένοι, εἶχόν τε δόξαν ὡς ἐχεῖ xai Β 


«οὐ Θεοῦ τυγχάνοντος * διὰ τοῦτό. φησιν, Τίς δώσει 
ἐκ Σιὼν τὸ σωτήριον τοῦ Ἰσραή.1; τουτέστιν, Τίς 
ἀπὸ τοῦ Σιὼν ὄρους παρέξει τὴν σωτηρίαν xat τὴν 
βοήθειαν ἡμῖν ; ἵν᾿ εἴπῃ, Ὁ Θεὸς, χατὰ ἀποσιώπῃσιν, 
ὡς ὁμολογούμενον σημήνας τὸ μηδὲν ἕτερον εἶναι ἐν 
τῷ Σιὼν τὸν σώζειν ἀπὸ χινδύνων, ἢ Θεὸν μόνον. 

. YAAMOZ IE. 

Στίχ. αἰ. — Ὁμοιός (1) ἐστι τῷ ἐννάτῳ κατὰ τὴν 
ὑπόθεσιν. Κἀνταῦθα γὰρ εὐχαριστεῖ ὑπὲρ τῆς τῶν 
περιοΐίχων ἀναιρέσεως τιμωρηθέντων ὑπὸ Θεοῦ, ὃ δὴ 
καὶ γέγονεν ἐπ᾽ αὐτοῦ. Πολλοὺς γὰρ χαὶ μιχροῦ πάν- 
«ες τοὺς περιοΐχους ἐτιμωρήσατο διὰ τῆς τοῦ Θεοῦ 
συμμαχίας. "Aravea- μέντοι τὰ τοῦ ψαλμοῦ ὡς ix 
προσώπου τοῦ λαοῦ φησιν. Ἐπειδὴ γὰρ ἐχεῖνο[υ] ἦν 
χέρδος ij τῶν ἐχθρῶν ἀναίρεσις, ἐχείνους διδάσχει 
imc αὐτοὺς προσήχει, χαὶ τίσιν χεχρημένους τοῖς 
ῥῆμασιν, εὐχαριστεῖν τῷ Θεῷ ὑπὲρ τῆς tiv πολεμίων 
&va1xp£csox. 

Zzly. ς΄. — Ἐπειδὴ (2) σχοινίοις ἀεὶ μετρεῖσθαι 
κέφυχεν ἡ γῆ ὥσπερ δὲ ἔχαστον ἔϑνος ἰδίαν εἶχε γῆν 
ἐν χατῴχει, οὕτω χαὶ τῷ λαῷ τῶν Ἱσραηλιτῶν, ὥσπερ 
ἰδίαν τινὰ γῆν ἀπεχλήρωσεν τὴν τῆς ἐπαγγελίας " 
τοῦτο βούλεται λέγειν, ὅτι Ὥσπερ χατὰ διαμέτρησιν 
ἰσληρώθη μοι τὸ ἄριστον μέρος τῆς γῆς * τὸ γὰρ, 

"Esser, ἀντὶ τοῦ, Ἐχληρώθη, ἐκ μεταφορᾶς τῶν 
ελέρων, ὡς xai ἐν ταῖς Πράξεσί φησιν" Καὶ ἔπεσεν ὁ 
£42poc ἐπὶ Ματθίαν. 


instituebant. Erant autem ex partibus Absalom qui 
adversus illum preliabantur; ideo dicit : Usquequo 
inimici exaliabuntur contra me? 


PSALMUS XIII. 


Vgns. 60. — Hzc dicit de Ezechia, inope causa 
paucorum sibt subditorum. Consilium quod dederat 
Judseis dicens illum (Sennacherib) spernere, seip- 
sum vere In Domino confidere. Vos autem, inquit, 
consilio ejus gaudete ; quoniam Dominus spes ejus 
eat. 


Vegas. 7. — Cum etiam hostias in montem Sion 
deferre sacrificiaque omnemque cultum perficere 
ex lege deberent, de presentia Dei bic sedente po- 
terant etiam gloriari : propterea dicit : Quis dabit ex 
Sion salutare 1srael ? id est, Quis ex monte Sion 
prebebit salutem auxiliumque nobis? ut ex reti- 
centia respondeat, Deus ; quasi ex jure significans 
nullum alium esse in hoc monte ad salvandum cx 
periculis nisi solum Deum. 


PSALMUS XV. 


VEns. 1. — Hic psalmus nono similis est, quan- 
tum ad argumentum. Nam etiam hic gratias agit, 
propter eversionem huslium finitimorum, a Deo 
punitorum; quod etiam ipsi contigit. Plurimos 
enim, et fere omnes vicinos ultus est, opitulante 
Deo. Porro omoia qua in psalmo continentur, sub 
populi persona loquitur. Quandoquidem enim 
eversionem inimicorum sibi lucro apponebant, 
docet eos quomodo ipsos deceat , et quibus verbis 
ob hostium eversionem Dco gratias agere. 


Vegas. 6. — Cum funibus semper terram metiri 
soleant, quemadmodum unaqueque gens habebat 
quam terram habitabat, ita quoque hoc vult po- 
pulo leraelitico dicere: quemadmodum propriam 
quamdam terram ex promissione obtinuerat, mihi 
sicut ex mensura optima pars terr: cecidit. Cecidit 
ponitur pro sortitus sum, ex metapbora sortium, 
quemadmodum etiam in Actibus dicitur : Et ceci- 
dit sors super Matthiam. (Act. 1, 26.) 


Σείχ. ζ΄. ---Οὐχοῦν εὐχαριστήσω cot ὑπὲρ ἁπάντων, p — VsBs. 7. — ldeo. gratias ago tibi propter omnia, 


ἔτι eb μόνον γῆν μοι δέδωχας ἐξαίρετον elg χτῇσιν, 
Q)' ὅτι χαὶ σύνεσιν παρέσχες xaX σοφίαν τοῦ πράτ- 
ttiv ἃ δὴ [ἐ]νομοθετήσας περὶ τὴν τῶν πραχτέων xal 
τῶν μὴ τοιούτων. 


Στίχ. η΄. — Διὰ τοῦτο ποῖον ; Ἐπειδὴ Προωρώμην 
Κύριον ἐνώπιόν μου διαπαντὸς, xaX οὐχ ἀπεσφά- 
ἣν, φησὶν, τῶν ἐλπίδων * ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἀεὶ τὴν παρὰ 
νοῦ προσεδεχόμην βοήθειαν, ἔτυχον ὧν ἐξήτουν, xal 
ἐν εὐφροσύνῃ χατέστην πολλῇ . 

Στίχ. τ. --- Κἀνταῦθα πάλιν ἀπὸ τῆς ψυχῆς τὸ ὅλον 
χαλεῖ" ᾿Απολαύσω δὲ τούτων, φησὶν, ἐπειδὴ με αὐτὸς 


(1) Iterum ex Corderio. 


eo quod non solum mihi terram egregiam dedisti 
in possessionem, sed etiam quod prudentiam sa- 
pientiamque concessisti ad facienda qu: przce- 
pisti de his, scilicet, αι agenda sunt ac de his 
qus. non agenda. 

VERS, 8. — Propter hoc quodnam (offeram ) ? 
Cum providerem Dominum in conspectu meo semper, 
nec, inquit, a spe frustrarer; sed cum semper a te 
adjutorium acciperem, qua postulabam nihi ob- 
venerunt, atque in magna lxtitia constitutus sum. 


VEgns. 10. — Ibi animam omnem personam vo- 
cat. His omnibus fruar, inquit, cum custodiens 


(2) Mai ibid. p. 593. 


6*9 


THEODOR! MOPSUESTENI 


οἴ 


me in periculis perire non sinas, nec me illis A φυλάττων οὐχ ἑᾷς ἐναπολέσθαι τοῖς κινδύνοις, οὐδὲ 


corrumpendum trades; sanctumque vocans po- 
pulum ( Israeliticum ) ad discernendum ab aliis ob 
Dei cognitionem. 


Vrns. 11. — Ez vultu tuo, id est, Ex tua mani- 
festatione atque adjutorio adimpleor letitia. — 
Animadvertendum est autem quoque his verbis 
linis psalmi beatum apostolum Petrum in Actibus 
(1,95) ut de Domino dictis usum fuisse, Porro 
sciendum est eodem sensu hsc verba tunc a beato 
Petro adhibita fuisse, cum tunc ad convincendum 
dixerit. Proprie autem, et juxta verum sensum 
verborum, dico eventum babere in Domino, de quo 
quoque in testimonium usus est, quasi rerum 
eventu de illo evidentius testimonium przbente (11. 


PSALMUS XVI. 


Veas. 6. — Mutatio temporis facta est, loco Ex- 
tuli quoniam exatudis me, quoniam exaudisti me. 


Vrns. 8. — Id est resistentibus adjutorio tuo; 
cum enim dixerit , Qui salvos facis sperantes in te 
(v. 71); sperantibus autem in eo succurrit atque 
auxiliatur, resistentes vero sperantibus auxilio 
suo bonos dixit. 

Dominus susceptor, quoniam adjuvat me, nec 
sinit me perverti. lllud enim : A deztris est. mihi, 
ne commorear, idem est atque, auxiliatur mihi ; a 
dextra scilicet et potiori parte auxilium vocans. 


Vuns. 10. — Sic, inquit, delicati sunt, ita ut ne 
ullius turbent mollitiem cavent, conclusum, enim 
hune adipem in magna securitate constituerunt. 
Dicit concluserunt pro prosperitatem suam in magna 
securitate habent, ita ut nullus casus illis timen- 
dus sit, ne dicatur vitz felicitatem perdidisse. 


VERs. 11. — Ad hoc respiciunt, atque ad hoc 
totis viribus tendunt, ut me ex terra hareditatis, 
id est, ex terra promissionis depellant. 


— (4) Qui quondam, inquit, me heatumprz- D 


dicabant, nunc persequuntur et circumdant , 
ut e medio tollant. Sic enim et Symmachus ait, 
Beatum me praedicantes , confestim. cireumdederunt 
me. Projicientes vero hic vocavit eos qui heatum 
pr:dicabant, quia non sincera mente prius bea- 
tum dixerant ; sed ut ejicerent, et ἃ decenti via 
diverterent , ad imposturam usi sunt vocabulis 
beatitudinis. 


Vegas. 12. — Exspectant me, ut perdant, more 
(1!) Πρὸ ultima verba. erronea sunt. Vid. S. S. 


Curs."rompl. t. XV, col, 25. Epir. PAR. 
J2) Ex Corderio. 


παραδώσεις με διαφθαρῆναι ὑπ᾽ αὑτῶν" ὅσιον xàv- 
ταῦθα τὸν λαὸν χαλῶν, πρὸς ἀντιδιαστολὴν ἐχείνων, 
ὡς ἔχοντα τοῦ Θεοῦ τὴν γνῶσιν. 


Στίχ. κα΄. — ᾿Αντὶ τοῦ, Ex προσώπου σου, t0v0- 
ἐστι, Ἐχ τῆς ἐπιφανείας σου xal τῆς παρὰ σοῦ βοη- 
θείας πληροῦμαι εὐφροσύνης. --- Ἐπισημαντέον δὲ 
χἀνταῦθα ὅτι τοῖς τελευταίοις τοῦ ψαλμοῦ ὃ μαχά- 
ριος ἀπόστολος Πέτρος ἐν ταῖς Πράξεσι ὡς περὶ τοῦ 
Κυρίου εἰρημένοις ἐχρήσατο. Ἰστέον τοίνυν ὅτι κἂν» 
ταῦθα xat τὴν αὐτὴν Évvotav ἐξείληπται τῷ μαχαρίῳ 
᾿Αποστόλῳψ᾽ ἐπειδὴ ἐνταῦθα μὲν προτρεπτιχώτερον 
εἴρηται" χυρίως δὲ καὶ χατὰ τὴν ἀληθή ἔννοιαν, τὴν 
πρὸς τὰ ῥητὰ λέγω, τὴν ἔχδασιν ἔχει ἐπὶ τοῦ Κυρίου, 
ἐφ᾽ οὗ καὶ τῇ μαρτυρίᾳ ἐχρήσατο" ὡς τῆς τῶν πρα- 
γμάτων ἐχδάσεως ἐπ᾽ αὐτοῦ χυριωτέραν τὴν μαρτυ" 
ρίαν ἀποφαινούσης. 


ΦΑΛΜΟΣ IG. 


Στίχ. ς΄. — ἙἘναλλαγὴ χρόνου γεγένηται, ἀντὶ τοῦ, 
*Apov: τοῦ “Ὅτι ἑπαχούεις μοι, Ὅτι δαήκουσάς 
μου. , 

Στίχ. η΄. — Τουτέστιν, Ἀγθεστηχότων τῇ βοηθείᾳ 
σου" ἐπειδὴ γὰρ εἶπεν, Ὁ σώζων τοὺς δ.2πίζοντας 
ἐπὶ σοί " τοῖς δὲ ἐλπίζουσιν ἐπ᾿ αὐτῷ αὐτὸς. ἐπαμύ- 
νει xal βοηθεῖ’ τοὺς ἀνθεστηχότας τοῖς ἐλπίζουσιν 
ἐπ᾽ αὐτὸν τῇ αὐτοῦ βοηθείᾳ χαλοὺς ἔφησεν. 

Κύριος (8) ὁ προσδεχόμενος, ὅτι βοηθεῖ, xat οὖχ ἐξ 
περιτραπῆναι. Τὸ γὰρ, "Ex δεξιῶν μού ἐστιν, ἵνα 
μὴ σαλευθῶ, ἀντὶ τοῦ, Βοηθεῖ μοι, ἀπὸ τοῦ δεξιοῦ 
xai τοῦ χρείττονος τὴν βοήθειαν καλέσας. 


Στίχ. ι.-- (5) Οὕτω, φησὶν, εἰσὶν εὐπαθεῖς, ὡς μὴ 
διαδῦναι αὐτῶν τὸνλιπασμόν " ἐπειδὴ γὰρ τὸ συγχεχλει 
σμένον ἐν ἀσφαλείᾳ πλείστῃ χαθέστηχεν, τοῦτο λέγει 
τὸ, Συγέκλεισαν, ἀντὶ τοῦ, Τὴν εὐθηνίαν αὐτῶν ἐν 
πλείστῃ ἔχουσιν ἀσφαλείᾳ, ὡς μηδὲ προσδοχᾷν αὐτῶν 
διαπεσεῖν, ἵν᾽ εἴπῃ ὅτι οὐχ ἀπέδαλον τοῦ βίου τὴν 
εὐπραγίαν. 


Στίχ. ια΄. — Πρὸς τοῦτο ἀφορῶσιν, χαὶ πρὸς τοῦτο 
ἔχουσι πᾶσαν τὴν σπουδὴν, ὥστε ἐμὲ τῆς γῆς ixfe- 
λεῖν τῆς χληρονομίας, τουτέστιν τῆς γῆς τῆς ἐπε)- 
γελίας. 


— ΟἹ ποτὲ, φησὶ, μακχαρίζοντες, vUv xSw 
διώχουσι xal περιχυχλοῦσιν, ὥστε ἀνελεῖν. Οὕτος 
γὰρ λέγει χαὶ Σύμμαχος, Μακχαρίζοντες παραχρᾷβε 
περιεχύχιἬλωσάν ns. "Ex6dAAorcac δὲ τοὺς usse 
ρίζοντας ἐνταῦθα ἐχάλεσεν, ἐπειδὴ μὴ γνησίᾳ τῇ 
διανοίᾳ τὸν μαχαρισμὸν ἐποιοῦντο τὸ πρότερον " irs 
ὃδὲ ἐχδαλεῖν xa ἐχτρέψαι τῆς προσηχούσης δδεῦ, 
ἀπάτης ἕνεχεν τοῖς τοῦ μαχαρισμοῦ βήμασιν ἐχέ’ 
χρηντο. 


Στίχ. 18. »-- Περιμένουσί με, ὥστε ἀνελεῖν, δέκην 


(5) Mai ibid. 
(4) Ex Cerderio. 


661 

λέοντος θῆραν προτδοχῶντος. ᾿Αντὶ δὲ, Πε 
εἶπεν τὸ, "Yxéla6or. Ἐπειδὴ οἱ ὑπολαμδάνοντες, 
ἔσεσθαί τι προδοχῶσι. Τουτέστι, Ταύτην ἔχουσι περὶ 
ἐμοῦ τὴν ὑπόληψιν, ὅτι λήψονται ὥσπερ τινὰ θῇρα. 
Οὕτω xal τὸ, 'YxeAd6oyev, ὁ Θεὸς, τὸ ἔλεός σου, 
τουτέστι, Περιεμείναμεν καὶ προσεδοχήσαμεν ἔσεσθαί 
209 ἐν ἡμῖν τὴν φιλανθρωπίαν. 


Ezfy. v'.— Toe, (1) 'ΡΡομφαίᾳ σου, ἀναγινώσχου- 
atv, ἐπὶ τῆς δοτιχῆς πτώσεως λέγοντες" ἔστι δὲ οὐχ οὔ- 
τως, ἀλλὰ, Ῥομφαίας σου, τῇ γενιχῇ πτώσει λεγόμε- 
νον" οὕτως γὰρ᾽ Αχύλας εἶπε, Μαχαίρας σου. Ὃ δὲ 
βούλεται εἰπεῖν, τοιοῦτόν ἐστιν " Ῥῦσαι τὴν ψυχήν μου, 
φυτέστιν ἐμΣ, ἀπὸ τούτων τῶν. ἀσεδῶν, καὶ ἀπὸ τῇ; 
ῥομφαίας τῶν ἐχθρῶν τῆς χειρός σου * ῥομφαίαν γὰρ. 
χταλεῖ τὴν xaz* αὐτοῦ γινομένην ὑπ᾽ αὐτῶν μηχανὴν, 
πάσης μαχαίρας xat! αὐτοῦ τμητικωτέραν τὴν ἐπι- 
δουλὴν ἐργαζομένην᾽ ἐχθροὺς δὲ τῆς χειρὸς τοῦ Θεοῦ 
χαλεῖ τοὺς ἐχθροὺς τοὺς αὐτοῦ " ἐπε ἰδῇ τὸν ὑπ᾽ αὐτοῦ 
χρισϑέντα εἰς βασιλέα ἑλεῖν ἑσπουδαχότες, αὐτῷ δῆλοι 
Kexv ἐχθραίνοντες τῷ Θεῷ, καὶ τοῖς ὑπ᾽ αὐτοῦ γενο- 
μένοις ἀνθίστασθαι ἑσπουδαχότες. 

Στῖχ. ὦ, — Τὸ μὲν οὖν, ᾿Ἀποιλύων (2) ἀπὸ τῆς 
γῆς, εἶπε πρὸς τὸν Θεὸν, ὡς ἂν αὐτοῦ τὴν τοῦ θανάτου 
ἀπόφασιν χατὰ wv ἀνθρώπων ἐξενέγχαντος " ἵν᾽ 
εἴπῃ, ὅτι Σὺ ὁ πάντας ἀποθνήσχειν ποιῶν τὸ, Διαμέ- 

ρισον, ἀντὶ τοῦ, Διασχόρπισον, ἀπὸ τοῦ. τὸ σχορπι- 
ζόμενον πκάντοςς τῇδε χἀχεῖσε μερίξεσθαι" τὸ δὲ, Tov 
κεκρυμμένων, ἀντὶ τοῦ, Τῶν τιμωριῶν σου ὧν ἔχε:ς 


kv ἀποχρύφῳ, ἃς, ὅτε θέλεις, ἐχφέρῃς, τιμωρούμενος C 


ἀπροσδοχέτως τοὺς ἀνθρώπους, xaX ὡς οὐχ ἴσασιν. 
Zziy. ιε΄. — Τουτέστιν, 'Exsivot μέν τοι τοιαῦτα 
διαπραξάμενοι, ταύτης δίχαιοι τιμωρίας ἀπολαῦσαι" 
᾿Εγὼ δὲ μετὰ διχαιοσύγνης σοι φανεὶς, τουτέστιν 
οὐδὲν ἄδιχον εἰς αὐτοὺς διαπραξάμενος, πληρωθήσο- 


μαι τῆς σῆς βοηθείας, xai ἀπολαύσω τῆς δόξης σου. 


«αρὰ σοῦ. 
ΨΑΛΜΟΣ IZ. 
sby. ς΄. — Ἰὸ δὲ, Προέφρθασάν με, τοιοῦτόν τι 
λέγειν βούλεται" Τοσαῦται, φησὶν, xal τοιαῦται χατ᾿ 
aoo τῶν ἐχθρῶν ἐπιδουλαὶ γεγόνασιν, ὡς προ[σ͵]φθά- 
σας pog χαὶ τὸν λογισμὸν, xal μηδὲ χαιρὸν ἐνδοῦναί 
μοι χαὶ χατανόησιν xai πρὸς τὸ ἀφιδεῖν τίνι δὲ[1] 
τρότῳῳ τὴν φυγὴν τὴν ἐξ αὐτῶν πορίσασθαι. 
Σεῖχ. τ΄. ---Ἶν' εἴπη, (3) ὅτι τοῦ Θεοῦ ἀχούσαντος,. 
καὶ συγχινηθέντος εἰς ὀργὴν, πρῶτον μὲν ἅπαντα 
ἐσαλεύετο, γῆ τε χαὶ ὄρη. Εἶτα ἐδείχθη χαπνὸς τῆς 
ὀργῆς αὐτοῦ τὸ προοίμιον, χαὶ μετὰ τοῦτο πῦρ 
ἀνήφθη, τουτέστι φανερῶς ὀργιζόμενος ἐδείχθη, διὰ 
τῆς χατὰ τῶν ἐχθρῶν τιμωρίας. Εἶτα βουλόμενος 
καὶ τῆς τιμωρίας τὴν ἐπίτασιν εἰπεῖν, τῇ ἀχολου- 
Va τῆς οἰχείας χρησάμενος σωματοποιήσεως, ἐπ- 
ἤγαγεν: ᾿Αγέδη καπνός. 


Στίχ. θ΄. — Πυρὸς γὰρ (4) ἐπὶ πολὺ γενομένου, 


(1) Mai ibid. 
(ἢ Theodorus cuim LXX legit ἀπολύων, disperdens, 
τυ ἀπὸ ὀλίγων, a paucis, quod est. Vulgate lectio. 


EXPOSITIO IN PSALMOS. 


663 


ριμένουσιν, A leonis przedam exspectantis. Pro exspectant autem, 


dixit. susceperunt. Quoniam. qui suscipit, ali- 
quid futurum exspeetant. id est, Talem de me opi- 
nionem habent, ut me veluti feram , quamdam ve- 
nentur et. capiant. Simile est et illud : Suscepimus, 
Domine, misericordiam. (wem ( Psal. xri, 10), 
hec est, Exspectavimus. futuram in nobis. humani- 
tatem tuam. 


Vins. 15.— Quidam ῥομφαίᾳ (cum framea tua) 1c- 
gunt dativo casu. Non autem est ita, sed ῥομφαίας 
(a framea tua) genitivo casu legendum est; sic enim 
dixit Aquila μαχαίρας (a gladio. tuo). Quod dicere 
vult, hec est: Eripe animam meam, id est me- 
ipsum, ab his impiis, atque a framea inimicorum 
manus tuz. Frameam autem vocat omnis generis 
arma ab illis invénta quibus illi insidias-periculo- 
siores parabant. lnimicos vero manus. Dei vocat 
inimicos ipsius, cum quem unxerat in- regem de- 
pellere studerent. Manifeste oderant Deum, factis 
ab ipso ebsistere studentes. : 


VrRS. 14. — De terra ergo disperdens, ad Deum 
dixit tanquam decretum mortis contra homines 
exserentem, ut dicatur morti solus imperare. Di- 
vide pro disperge, unde dispersum omnino undi- 
que dividendum est. — Absconditis autem pro ul- 
tionibus quas abscenditas tenes, quasque cum vo- 
lueris exseris. ad hos homines imparatos atque in- 
scios ulciscendos.. 


Vgns. 15. — Id est, Illi qui talia fecerunt, tali 
ultione ut fruantur digni sunt. — Ego autem in ju- 
stitia coram te apparens, id est, Postquam nibil 
iniqui egero erga illos, adimplebor adjutorio tuo, 
gloriaque tua apud te fruar. 


PSALMUS XVII. 


Vrae, 6; — Preoccupaverunt me quidquam hu- 
jusmodi dicer vult: Tot et tantze contra me inimi- 
corum insidiz factz sunt, ut praeoccupetur etiam 
ratio mea, nec detur tempus neque intelligentia 
ad modum inquirendum ex manibus eorum eva- 
dendi. 


b Vgng, 8. — Ác si dicat : Cum Deus audivisset , 


et ad iram concitatus esset, primum quidem om- 
nia commota sunt, tam terra, quam montes. 
Deinde apparuit initio fumus ire ejus, el post- 
modum ignis accensus fuit; id est, palam iralus 
apparuit , propter supplicium quod inimicis irro- 
gebat. Denique cum εἰ supplicii gravitatem 
explicare vellet, in obvia metaphora a rebus 
corporeis desumpta pergens, subjunxit, Ascen- 
di (umus. 


VEns. 9. — Cum enim ignis plurimus — factus 


Ev. 
(5) Ex Corderio. 
(ἢ) Mai ibid. 


665 


THEODORI MOPSUESTENI 


661 


sit, carbones multos fieri contigit: omnibus his A &v0paxac ἐπὶ πολὺ γενέσθαι συμδαίνει" δι᾽ ὅλων Bov- 


dicere volens, simul orantes exaudivisse, commo- 
tum fuisse contra inimicos, statimque omnia per- 
turbari. ]ra autem ejus ex parte effectibus 
quibusdam patefacta est, nunc vero hostes ulcisci 
coepit : augetur ira ac vehementius illos castigat. 
Deinde perseverans, illos omnino delet : tunc enim 
carbones consumendi mos est, cum ignis, valde 
auctus, ligna subjecta incendit. 


Vgns. 10. — Sed cum ex saeris verbis, qux profe- 
renda sunt, fore ut quidquam indecens aut hu- 
mile videatur pravideat, iterum sermonem extollit, 
dicens : Descendit de colo, et habebat caliginem sub 


ληθεὶς εἰπεῖν, ὅτι ἅμα τε ἤχουσεν εὐξαμένου, xal 
ἐχινήθη χατὰ τῶν ἐχθρῶν’ xal εὐθὺς μὲν ἅπαντα 
ἐσαλεύετο" ὑπεφαίνετο δὲ αὐτοῦ χατὰ μέρος καὶ διὰ 
πραγμάτων ἣ ὀργὴ, νῦν μὲν ἀρχομένου τιμωρεῖσθαι 
τοὺς πολεμίους, προϊόντος δὲ χαὶ σφοδρότερον αὑτοὺς 
χολάζοντος " εἶτα τῆς παραμονῆς χαὶ παντελῶς αὐτοὺς 
ἀφανίζοντος " τότε γὰρ ἔθος ἐστὶν ἀποτελεῖσθαι τοὺς 
ἄνθραχας, ἐπειδὰν τὸ πῦρ ἐπὶ πλεῖον γινόμενον τὰς 
ὑποχειμένας ὅλας χαταφλέξη τῶν ξύλων. 


Στίχ. v. — ᾿Αλλ᾽ ὅταν ἀπὸ τοῦ σχηματισμοῦ dg 
τινὰ ἀπρέπειαν ὑπερφαινομένην, ἢ ταπεινότητα τῇ 
παρενθέσει τῶν Ev μέσῳ, πάλιν αὔξει τὸν λόγον, οἷον 
εἶπεν, ὅτι Κατέδη ἐκ τῶν οὐρανῶν, καὶ εἶχεν rrógor 


pedibus ejus. Porro cum nobis humilior visa fuis- Β ὑπὸ τοὺς πόδας αὑτοῦ. Ἐπειδὴ τοίνυν ταπεινή τις ἐν- 


set haec presentia, addidit (v. 11) : Ascendit 
super cherubim, ostendens illum tanquam regem 
super curru sedentem, cumque majestate apparen- 
tem. Deinde, contextu resumpto, rursus illad di- 
xit : Et posuit tenebras latibulum suum (v. 12), et, 
quod consequens est, caligo sub pedibus ejus. Αἱ 
cum plura de tenebris dixerit, scilicet quas sunt sub 
pedibus ejus illosque abscondunt, quodpiam inde- 
cens ex eloquio sacro provenire videbatur, cum 
asseritur circuitum tenebrosum ejus esse ipsius 
tabernaculum ; sed primo, tenebre, inquit, dum 
ipse latet , adversus inimicos projiciuntur, ipseque 
interim ἃ nemine videtur. Alias hoe tabernaculum 
ejus circa eum erat, ita ut dicatur lux, sicut bea- 


τεῦθεν ὑπεφαίνετο ἡ παρουσία, παρέθηχεν «b, Ἐ πέθη 
ἐπὶ χερουδῖμ, δειχνὺς αὑτὸν ὡς βασιλέα ὕφ' ἅρματος 
ὀχούμενον, xa οὕτω παραγινόμενον * εἶτα τῆς xe- 
λουθίας λαδόμενος πάλιν εἶπεν τὸ, Καὶ ἔθετο σπκόξος 
ἀποχρυφὴν αὐτοῦ, ἀκόλουθον ὃν τῷ, Καὶ γνόφος 
ὑπὸ τοὺς πόδας αὑτοῦ " ἀλλ᾽ ἐπειδὴ πολὺν περὶ τοῦ 
σχότους ἐποιήσατο τὸν λόγον, ὡς ὄντος ὑπὸ τοὺς πό- 
δας αὐτοῦ, καὶ ἀποχρύπτοντος αὐτοὺς, ἑἐδόχει δέ τις 
ἀπρέπεια ἐγγίνεσθαι τῷ σχηματισμῷ" ἀσφαλιζόμενος 
τὸ ὑποπίπτον χύχλῳ αὐτοῦ, φησίν Ἢ σχηγὴ αὑτοῦ. 
᾿Αλλὰ τὸ μὲν σχότος, φησὶν, χατὰ τῶν ἐχθρῶν πρι» 
δέδλητο, ἀποχρύπτον αὑτὸν, xal οὐδὲ ὁρᾶσθαι τοῖς 
ἐναντίοις ποιοῦν * περὶ αὐτὸν δὲ ἡ σχηνὴ αὐτοῦ ἂν 
ἵν᾽ εἴπῃ, τὸ φῶς, ὡς xal ὁ μαχάριος Παῦλος περὶ 


tus Paulus de ipso dicit (7 Tim. vi, 16), Lucem C αὐτοῦ φησιν" Φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον " τῆς γὰρ αδτῆς 


habitans inaccessibilem. In eumdem autem sensum 
hec dao recidunt; quemadmodum enim dicitur 
lucem babitare, ita tabernaculum Dei proprie di- 
citur [ux ; tenebrosa aqua in nubibus aeris, in cir- 
cuitu ejus tabernaculum ejus, rursumque quod prz- 
cedentia sequitur, Et fuerunt tenebre latibulum 
ejus. Addidit: Tenebrosa aqua in nubibus aeris. 
Consequuntur ergo caligo et tenebre; nam omnia, 
inquit, consentanea sunt ex parte Dei iram an- 
nuntiantis ; aer enim condensatus obscuritatem 
generat, idemque evenit de aqua in nubibus aere 


ἐννοίας; ἔχεται ἀμφότερα * ὥσπερ γὰρ φῶς οἰκεῖν M- 
γεται, οὕτω χαὶ fj σχηνὴ τοῦ Θεοῦ λέγοιτο ἂν χυρίως 
τὸ φῶς. Σχοτεινὸν ὕδωρ ἐν γεφέζλαις ἀέρων, xap- 
ενθεντιχῶς τῷ, Κύχιλῳ αὐτοῦ ἡ σκηνὴ αὑτοῦ. Idi 
ἀκολούθως τοῖς προηγουμένοις, τῷ, Καὶ ἔθετο σπόξος 
ἀποκρυφὴν» αὐτοῦ, ἐπήγαγεν " Σχοτεινγὸν ὕδωρ ἐν 
γεφέζλαις ἀέρων * ἀχόλουθον γὰρ ἦν τὸ γνόφος καὶ 
σχότος " συνέχεεν γὰρ, φησὶν, ἅπαντα γινομένου σχῇ 
ματίσας τοῦ Θεοῦ τὴν ὀργὴν" ἡ γὰρ τοῦ ἀέρος 60- 
στροφὴ, πάντως ζόφον εἰργάσατο τοιοῦτον] εἶναι xal 
τὸ ὕδωρ ἐν ταῖς νεφέλαις μελανθείσαις τῇ τοῦ ἀέρας 


condensato obumbratis. D συστροφῇ (1). 


(3) Ejusdem in psalmum vigesimum primum. 


Foderunt manus meas et pedes, et omnia. perscrutabantur, et que agebam, et que conabar. Ns 
foderunt, ex translatione dixit eorum, qui per effossionem scrutari quee in profundo sunt tentam, 
Dinumeraverunt omnia ossa mea, totius mez fortitudinis et totius mex subslantix detentores 
sunt, ut etjam numero mea subjicerent. lstud uutem ex consuetudine quam habent hostes, dixik: 
qui quando obtinuerint, numero et talis subtilem notítiam inventorum faciuat. Propterea et 885 
quenter dicens : Ipsi vero consideraverunt et conspexerunt me , intulit : Diviserunt sibi vestimenta m8, 
el supra vestimentum meum miserunt sortem. Considerantes autem me, ait , et conspicientes quod omaia 
eis evenerunt in me desiderata (conspicere enim ita ut apud nos, dicitur pro eo, quod esi, Vd. 
in eum qua volebat pati eum ), jam tanquam me omnino malis dedito, sicut et hostes «mei post 


bat. Mat. . 

Q2) Citatur hoc fragmentum in concilio Con- 
stantinopolitano anni 553, actione iv, num. 
Mansi, Xl, 212. 


(4) Abhinc usque ad psalmum xxvi. niliil est 
Theodori Antiocheni in hoe codice 1682 (B.) Quam- 
obrem puto «defuisse Caten:e. auctori. quaternio- 
nes aliquot codicis Tlieodori, unde excerpta sume- 


EXPOSITIO IN PSALMOS. 666 


em et captivitatem diviserunt sorte divisionem eorum facientes, ἘΠῚ evangelista quidem in 
verba ex rebus assumens, eis usus, ut hic et in aliis diximus. Nam quod non pertineat ad 
| peslmus, in superioribus evidenter ostendimus. Αἱ vero beatus David supra modum ἰδία 
. bis quz Absalom facta sunt, dixit : quoniam dum recessisset David, jure belli metropolim 
| quidem, omnes obtinuit res regales, non piguit auiem etiam patris cubile inquinare. 


.WAAMOE KG. Α 


^, — Ἡνίχα οὖν (1) πλησίον οὗτοι γεγόνασιν, 
ογευσάμενοί μου τῶν σαρχῶν" τοῦτο γὰρ 
tigsiv τὸ, Τοῦ ραγεῖν τὰς σάρχας μου" ὥστε 
ὧν τὴν ὠμότητα xat τὴν ὀργὴν, μεθ᾽ ἧς ὥρ- 
αὑτούς" τὸ δὲ, Εγγίζειν, ἀντὶ τοῦ, Ἡνίχα 
ἢίον γεγόνασιν, ὡς μηδὲν ἐλλείπειν πρὸς τὴν 
πν τῆς προθέσεως αὐτῶν χαλῶς δὲ αὐτοὺς 
iC ἐκάλεσεν, ὡς διὰ τὴν προσοῦσαν αὐτοῖς 
tac μυρίοις περιδαλόντας χαχοῖς. --- Ka- 
δεοί" ὅτι Ἡμᾶς μὲν ἠδίχησαν οὐδὲν, ἔπαθον 
᾿αὗτοὶ, ἅπερ ἡμᾶς διαθεῖναι προσεδόχων * 
τερον δὲ τὸ, '᾿Πσθένησαν καὶ ἔπεσον, ἀντὶ 
ὑπὸ πολεμίων ἀνῃρέθησαν, οὐδὲ ὑπὸ ἀνθρώ- 


PSALMUS XXVI. 


Vgns. 3. — Dum igitur illi prope facti sunt, 
quasi carnes meas gustantes, hoc enim significat, 
Ut edant carnes meas, ut ostendat eorum crudelita- 
tem atque iram qua in ipsum irruebant. Appro- 
piant autem, pro, Dum tam prope facti sunt, ut nihil 
illis deesset ad implendum eorum propositum. 
Recte autem illos vocavit nocentes, qui ob suam 
potentiam omnes mille malis opprimunt. — Recte 
ipsi, quia nihil quidem nobis nocuerunt, passi sunt 
autem eadem qus contra nos excogitabant. Cum 
majore autem emphasi dicit, Jnfirmati sunt et ceci- 
derunt, pro, Nec ab hostibus deleti sunt, nec ab 
hominibus quidquam terribile passi sunt, sed mi- 


ὅν τι δεινὸν, ἀλλὰ παραδόξως ἄνευ πάσης B rabiliter sine ulla manu bumana, subito ex Dei 


ἃς χειρὸς, ἐξαίφνης εἰς ἀσθένειαν τῇ τοῦ 
ποἔχϑησαν τιμωρίᾳ. 

4, — Ὅτι ἀπόδειξιν ἔχων αὐτάρχη τὰ γε- 
je τοῦ Θεοῦ βοηθείας, παρεμόδολῇς ὅλης χινη- 
ὶ πολέμου, δέδοιχα οὐδένα, ταύτῃ πεποιθὼς 
MO συμμαχίᾳ" τὸ γὰρ, ἐν ταύτῃ, τουτέστι 
καὶ τῇ συμμαχίᾳ τοῦ Δεσπότου. 

—. — Ὥσπερ τινὶ σχηνῇ τῇ οἰχείᾳ σχεπάσας 
μετὰ πολλῆς με τῆς ἀσφαλείας ἐφύλαξεν" 
kp, τοῦ Θεοῦ χαλεῖ τὴν βοήθειαν, ὡς σχεπά- 
κὸν ἀπὸ τῶν χαχῶν᾽ τὸ δὲ, ἔχρυψεν, ἀντὶ 
λαξεν, ἀπὸ τοῦ χαταχρύπτειν ἀεὶ τοὺς βου- 
«ἰ φυλάττειν" Ἐν ἡμέρᾳ δὲ καχῶν μου, ἕν 


᾿ «ἧς συμφορᾶς, ὅτε πολλῶν προσεδόχησ ς 


εσθαι χαχῶν. - 


ΨΑΛΜΟΣ KH'. 


ἤ-. -- Περὶ ταύτης τῆς ἀδύσσου τῶν λογι- 
"y φυσὶν ὁ Δαυΐδ’ Φωνὴ Κυρίου ἐπὶ τῶν 


ΨΑΛΜΟΣ Kr. 


᾿.“-“᾿Αντὶ τοῦ, ταῦτα ἔλεγον" Ἐὰν ἀποθάνω, 
δλος ; ἀποθανὼν γὰρ διαφθεέρομαι., τέφρα 
ς καὶ σποδός. 

ιβ΄. — Ὁ σάχχος χαχίαν xal ἀγνωσίαν ση- 
ἐπειδὴ xal αἱ τρίχες τῶν ἐρίφων ἦσαν 
ἱμένων ἐξ εὐωνύμων χαὶ τοῦ ἀποπομπαίου 


ty. — Εἰπὼν, Οὐ μὴ κατανυγῶ, ἀντὶ τοῦ, 
γνώσομαι ἐπὶ τῇ ψαλμῳδίᾳ, ἐπήγαγεν" Εἰς 
ra ἐξομολογήσομαι, τοῦ ταύτην διατελέσαι 
ὕστως εὐχαριστῶν " αἰῶνα χαλῶν, τὸν τῆς 
ζωΐς χούνον. 


ai ibid. p. 594. 


vindicta in infirmitatem dejecti sunt. 


Vgns. 9. — Cum facta divina de auxilio sperando 
sufficiant, quamvis omnia castra bellumque me 
circumdarent, nihil timebo, in auxilio Dei sperans, 
sperans, inquam, in eo, id est, in adjutorio auxi- 
lioque Domini. 

Vgns. 5. — Quemadmodum quodam tabernaculo, 
adjutorio suo protegens, magna securitate me cu- 
stodivit. Tabernaculum enim vocat adjutorium di- 
vinum, tanquam eum ab eorum malis protegens, 
Abscondit autem, pro custodieit, ex his qui semper 
abscondunt quod servare volunt. In die autem 
malorum, tempore adversitatis, quando me muMa 
mala experturum credidi. 


PSALMUS XXVIII. 


Vans. 5. — De abysso murmurantium aquarum 
dicit David, Voz Domini super aquas. 


PSALMUS XXIX. 


Vegas. 10. — Propterea hzc dicebam : Si mortuus 
fuero, que utilitas ? Nam mortuus corrumpor, ci- 
nis pulvisque fio. 

Vgns. 19. — Saccus malitiam atque ignorantiam 
significat, cum pili essent hircorum qui steterant 
tam ex immolatis quam ex emissariis. 


Vgns. 15. — Et non compungar, pro Non cantare 
desistam; addit, In seculum confitebor, sine fine 
hoc fungi gratias agens, cum szculum malorum 
sit hujus vitee tempus. 


667 


PSALMUS XXX. A 


Vgas. 5. — Cum elamores nostri ad tuam celsi- 
tudinem extollantur, inclina ad me aurem tuam, 
quia in abyssum prolabor, quemadmodum in quod- 
dam evidens periculum. 


VgRs. 5. — Laqueos vocavit captivitatem in qua 
fuit retentus. Quem  absconderunt mihi; eamdem 
figuram persequitur, cum laqueum captivitatera 
appelláverit. Proprium autem laquei est poni la- 
tenter in abscondito loco, sicque importune capere 
predam. 


VgnRs. .. — Propterea enim, dieit, noà juste ἢ - 
herasti, cum illos oderis. ac disperseris, qui tam 
ardenter pravitatem fuerant operali ; no'enim ex 
sstu ire malum operantup, sed sicut. quoddam. 
necessarium. malum. observant, Supervacue, quia. 
nihil proficiunt ex suo mali operandi studio, cum 
puniri, ae non sinere ut ipsi impellanjur in aliquem, 
peroplatum finem oderint. 


PSALMUS XXXI. 


Vgns. 9. — Bene incipit Psalmista, precipue. 
attentis consequentibus. Cum enim Ixtitiam illis 
annuntiasset, ad hymnos agendasque gratias propter 
heneficia excitare debebat, in posterutn propter agen- 
di rationem tremebundos constituere volens, ita ut (c 
genuina decentia hymnos, gratiarumque actiones ad 
Deum referrent.: Prenuntiante, Rectos decet collau- 
datio,admonentur non esse omnium Deum laudare, 
sed solum qui cum rectitudine rationis hoc agunt, 
illos pro beneficiis quorum sunt testes laudationcs 
decere. Cum igitur fuerint digni, cum pietate ad 
laudandum Deum accedant. 


Intitulo. Tempore beati Ezechias Israelitis, per ad- 
mirabilem Assyriorum eversionem, a Deco datam 
victoriam beatus David in hoc psalmo przdicens, 
ipsum tanquam victorie canticum, pro iis qu» 
contigerant, more suo cecinit. Atque hinc ex ar- D 
gumento contra Assyrios, ad universalem Dei lau- 
dationem, et rerum ab ipso gestarum commemora- 
tionem digreditur. Docet autem omnes, ne presen- 
tibus rebus, tametsi magnis, confidant; sed auxi- 
lium Dei rebus omnibus potentius esse ducant. 
lloc enim in Psalmis potissimum advertere oportet, 
quod ab argumentis ad cohortationem pro instru- 
ctione nostra convertatur, hanc diversimode, et ad 
auditorum utilitatem accommodate, instituens. Un:le 
necesse nos est, ad Psalmorum vim recte assequen- 
dom, primum argumenta corum nosse: deinde 


(1) Exin usque ad finem hujus. codicis 755 (Δ) 
nihil Mopsuesteni repericbam, Mati. 
(2) Mai p. 593, et lioc. est ultimum cx fragm2z- 


THEODOR! MOPSUESTENI 


968 


VYAAMOS Λ΄. 
Στίχ. γ΄. — Ἐπεὶ μὴ φθάνει ἡ ἡμετέρα xpavyt 
πρὸς τὸ σὸν ὕψος, Καλῖνον τὸ οὖς σου xpóc ἐμὲ, δὰ 
συγχαταθαίνειν με. 


Στίχ. ε". — Παγίδας ἐχάλεσε τὴν αἰχμαλωσίαν iy 
J| συνείληπτο, ὥσπερ efc τινα χίνδυνον προφανῆ. TU, 
"Hc ἔκρυψάν μοι, ἀκολούθως εἶπεν τῷ mapall 
γματι, ἐπειδὴ παγίδα τὴν αἰχμαλωσίαν ἐχάλεσεν" ᾿ 
ἴδιον δὲ τῆς παγίδος τὸ λανθανόντως τίθεσθαι xpe- ᾿ 
ππομένην, οὕτω, τε ἀπροόπτως λαμδάνειν. τοὺς θη. . 
θωμένηυς. 

Στίχ. QC. — Διὰ τοῦτο γὰρ, φησὶν, ἣμᾶς δικαίως ᾿ 
ἀπήλλαξας, ἐπειδὴ ἐκείνους ἐμίσησας xol ἀπεστρά- 
qnc, τοὺς μετὰ πολλῆς ἐπιμελείας τὰ ἄτοπα δι3» 
πραττομένους " οὐ γὰρ ἀπὸ συναρπαγῆς διαπράτιον- 
ται τὸ xaxbv, ἀλλ᾽ ὥσπερ τι ἀναγχαῖον ; τοῦ κακοῦ 
φυλάττουσι; τὴν πρᾶξιν τὸ δὲ, Διὰ κενῆς, ὅτι οὐδὲν 
ὠφελοῦνται ἐχ τῆς περὶ τὸ χαχὸν πράττειν ἔπιμε- 
λείας, διὰ τὸ μισεῖν αὐτοὺς χαὶ τιμωρεῖσθαι, wl 
μὴ ἐᾷν εἴς τι πέρας ἄγειν αὐτοὺς τὰ 
μενον (1). d 


YAAMOZ AP. 


Σείχ. Y. — Καλὴ (2) ἢ ἐπαγωγὴ τοῦ ῥητοῦ, κεῖ 
μάλιστα τῶν ἑξῆς Evexsv. Ἐπειδὴ γὰρ τὴν εὐφροσύ- 
νην αὐτοῖς εὐηγγελίσατο, ἤμελλεν δὲ brÀ τὴν üpy- 
ῳδίαν καὶ τὴν ὑπὲρ τῶν γεγονότων. εὐχαριστίαν 19e 
τρέπειν" ἑξῆς βουλόμενος αὐτοὺς ἐμφόδους περὶ τὸ 
πρᾶγμα καταστῆσαι, ὥστε μετὰ τῆς προσηχούσῃς 
γνησώτητος ἀναπέμψαι τὴν ὑμνῳδίαν καὶ τὴν εὖχα» 
ριστίαν τῷ Θεῷ, προλαδὼν, τοῖς εὐθέσι φησὶν τὴν 
αἵνεσιν πρέπειν " ἵν᾽ ἀχούσαντες ὅτι μὴ müvam 
ἐστὶν ὑμνεῖν τὸν Θεὸν, ἀλλὰ μόνον τῶν μετ᾽ εὖθύ- 
τήτος λογισμῶν τοῦτο ποιουμένων (οἷς καὶ wpiwm 
ἐστὶν τὸ ὑμνεῖν ἐπὶ τοῖς παροῦσιν ἀγαθοῖς, ἐπείπερ, 
xoi τοῦ τυχεῖν αὐτῶν ἄξιοι χαθεστήκασιν), prs 
πολλῆς εὐλαθσίας προσέλθωσι τῇ τοῦ Θεοῦ ὑμνψξβᾳ, 

Τὴν (5) ἐπὶ τοῦ μακαρίου Ἐζεχίου zapaayelciem 
νίχην τοῖς Ἰσραηλίταις ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, διὰ τῆς παρϑ- 
δόξου τῶ» ᾿Ασσυρίων ἀναιρέσεως, προφητεύων 
τούτῳ τῷ Ψαλμῷ ὁ μακάριος Δαδὶδ, ὥσπερ τινὰ ie» 
νίχιον ὕμνον ἐπὶ τοῖς γε[γε]νημένοις αὐτὸν 
[χατὰ] τὸ σύνηθες αὐτῷ" χἀντεῦθεν διαιερα 
xa ἀπὸ τῆς κατὰ τοὺς ᾿Ασσυρίους ὑποθέσξεοις 
μενος μὲν εἰς χαθολιχὴν ὑμνῳδίαν τοῦ Δεσπότων, 
ἐξήγησιν τῶν ἐπ᾽ αὐτοῦ γεγονότων" παιδεύων Qi 
πάντας μὴ ἐπὶ τοῖς παροῦσι μεγάλοις b 
ἀλλὰ πάντων ἡγεῖσθαι δυνατωτέραν τοῦ Θεοῦ τὴν Belp 
θειαν. Τοῦτο γὰρ μάλιστα ἀφορᾷν kv τοῖς Tel 
προσήχει, ὅτι ix. τῶν ὑποθέσεων ἐπὶ χατηχητθας 
τρέπεται παραίνεσιν, διαφόρως ταύτην ποιούμενθῥο 
xai τοῖς ἀκροαταῖς ὠφελίμως. Ὥστε ἀναγκαῖον μὰν 
ἡμῖν εἰδέναι τὰς ὑποθέσεις πρὸς γνῶσιν τῆς τῶν 























tis ab ipso editis. 
(9) Ex Corderio. 


EXPOSITIO IN PSALMOS, 


970 


φαλμῶν δυνάμεως * προσεχτέον δὲ xal τοῖς λοιποῖς, A vero, ad legentium proventum, οἱ catera perpen- 


οἷς ἐπὶ τῶν ὑποθέσεων χέχρηται, πρὸς τὴν τῶν ἐν- 
ευγχανόντων ὠφέλειαν. 

Στίχ. a'.— Δικαίους ἐνταῦθα καλεῖ τοὺς Ἰουδαίους, 
οὐχ ἀπὸ τῆς τοῦ βίου ἀρετῆς, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς τοῦ Θεοῦ 
γνώσεως. Εἰκότως δὲ εἰπὼν τὸ, Ἀγαλλιᾶσθε, προσ- 
ἔϑηχεν, ἐν τῷ Κυρίῳ. Ἐπεὶ γὰρ ἐν τοῖς ἀνθρωπίνοις 
εὐτελεῖς ἦσαν xal ταπεινοὶ, χαὶ πρόχειροι τοῖς ᾿Δσ- 
συρίοις εἰς ἅλωσιν, πολλοῖς τε οὖσι, xal ἰσχυροῖς, 
«αἱ ἐμπειρίᾳ πολεμιχῇ χεχοσμημένοις, ἐν τῷ Κυρίῳ 
τὴν ἀγαλλίασιν αὐτῶν προσευαγγελίζεται * οὗ τῇ 
βνηθείᾳ παραδόξως [τε]τευχήχασι τῆς σωτηρίας, οὐκ 
ἣν πολέμῳ xal παρατάξει, ἀλλὰ μόνῃ τῇ τοῦ Θεοῦ 
πληγῇ τῶν ᾿Ασσυρίων ἀναιρεθέντων, 


dere, quibus in argumentis usus est. 


VrBs. 1. — Justos hoc loco non a vitz bone- 
state, sed a Dei cognitione, Judaeos appellat. Czte- 
rum cum dixissct, Exsultate, merito addidit, in 
Domino. Quandoquidem enim in humanis viles et 
pauperes erant, et Assyriorum rapinz expositi, qui 
multitudine, robore et belli experientia przestabant ; 
illerum in Domino exsultationem przedicit : cujus 
ope salutem miraculose adepti sunt, non bello, non 
militum expeditione, sed sola Dei czde Assyriis 
gublatis, 


In codice Vatic. D. f. 434A9. b. hoc exstat Theodori argumentum ineditum psalmi XXXIV (1). 
Θεοδώρου. — Ἔν τούτῳ τῷ ψαλμῷ τὰ χατὰ τὸν B /— Hoc in psalmo res beatus David sub Jeremia ge- 


Ἱερεμίαν ὃ μαχάριος προφητεύει Aa6l5 * τό τε Exct- 
νοῦ πρόσωπον λαδὼν ἐν τῇ προφητείᾳ ταῦτα φθέγγε- 
«οἱ, ἅπερ εἰχὸς ἦν ἐχεῖνον εἰπεῖν ἐν τῷ πράγματι 
μαθεστῶτα, φαύτῃ μάλιστα χεχρημένος ἐν τοῖς πλείο- 
«tw τῇ συνηθείᾳ " λέγων τε ἅπερ ἐχείνοις εἰπεῖν ἀρ- 
βόττει περὶ ὧν πεποίηται τὴν προφητείαν" διαλλάτ- 
, «εἰ δὲ οὐδ ὃ ψαλμὸς ὧδε, πλὴν τοῦ προσώπου τῶν 
«ερὶ τοῦ λαοῦ τοῦ ἐν Βαδυλῶνι. Κατὰ γὰρ τὸν αὑτὸν 
γενομένου καιρὸν τοῦ προφήτου, χἀχεῖνα προ[ σλέγον- 
“ος ἐγγύθεν ἐσόμενα, ἄπερ χαὶ οἱ λοιποὶ πόῤῥωθεν 
ἔλεγον προφῆται xal διὰ τοῦτο ἅπαντα πάσχοντος 
tub τοῦ λαοῦ, ὅσα δὴ χαὶ πέπονθεν, τῷ τὰ περὶ ἐχεί- 
wy εἰπεῖν" σαφῶς ἔστιν ἐχεῖνα εἰπεῖν, πρὸς τὸ δεῖξαι 
Ve καὶ δικαίως ἔπασχον, οὐδὲ τῷ πλησίον τῶν χαι- 


stas predicit, cujus assumpta persona, ea loqui- 
tut. que homini conveniunt in eadem conditione 
versato; prout ipsius solemnis consuetudo est, 
dicendi nimirum illa quz iis conveniunt de quibus 
vaticinatur. Jam hic psalmus , mutata tantum per- 
sona, differt ab illis qui de captivis apud Dabylo- 
nem detentis exstant. Fuit enim Jeremias circa 
illud tempus propheta, eademque proximus dicit, 
quz alii multo ante cecinerant ; ideoque ἃ popuio 
qua sunt notissima passus est , quia de eodem vz- 
ticinatus fuerat. Sane manifeste vult. demonstraze 
hzc illos merito passos, quia ne proximo quider: 
temporibus ipsorum prophete crediderant, cüm 
rerum instans eventus predictioni fidem faciebet. 


μῶν προφήτη πειθόμενοι, ὅτε xat ἡ Ex6act; ἐγγύθεν C. Haud tamen de beato solo Jeremia vaticinatur hic 


ἐπιστοῦτο τὴν πρόῤῥησιν τῶν λεγομένων. Ποιεῖται 


δὲ τὴν περὶ τοῦ μαχαρίου Ἱερεμίου προφητείαν ὁ 


beatus David, sed prout in plerisque psalmis s0- 
let, futuros populorum eventus simul addit. 


μεχάριος Aa618 οὐχ ἁπλῶς, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ δι᾽ ὅλου ἐν τοῖς πλείοσι τῶν ψαλμῶν τὰ τοῖς λαοῖς συμδησόμενα 


, φριϊοἰκγορεύει. 
ΨΑΛΜΟΣ AB'. 


Kel ἐν τούτῳ προφητεύει τὰ χατὰ τὸν λαὸν ὧσ- 
eni αἰχμαλευτισθέντα ὑπὸ τοῦ Βαδυλωνίου βασιλέως * 
πε Ex τεῦ ἐχείνων προσώπου φθέγγεται εὐχαριστῶν 
τᾧ Θεῷ, ὡς μελλόντων αὐτῶν ἀπαλλαγήσεσθαι τῆς 
εἰγρολοισίας - διδάσχων, ὡς ἐὰν ἐν ταῖς συμφοραῖς 
LX ὧν θεὸν θῶνται τὴν ἐλπίδα, δυνήσονται ῥυσθῇ- 
νοι τῶν χατεχόντων αὐτοὺς ἀνιαρῶν" ἔπειτα xal μα- 
πνέζει τοὺς ἐν ταῖς συμφοραῖς ἐξετασθέντας, πάσης 


& 
» 







, ὥσπερ αὐτοῦ τευξομένους μόνου por- 


"Mx (9. 
| ΨΑΛΜΟΣ M'. 

Y» τούτῳ τὰ xatk τὸν μαχάριον προφητεύει 
Wyylav ὁ μαχάριος Δαξὶδ, ὅπως τε καὶ τίνος ἕνεχεν 
ἀῤῥόστησεν, λέγω δὴ τῆς ἁμαρτίας" χαὶ τί ἐν τῷ 
fug τῆς ἀῤῥωστίας ὑπὸ τῶν φίλων αὐτῷ γέγονεν " 
ἔπειτα διδάσχει ὡς διὰ τὴν εἰς τοὺς πένητας ἐπι- 
μίλειαν, τῆς ὑγείας ἔτυχεν" πάντας ἑξῆς προτρε- 
τόμενος ποιεῖν (5). 


(4) Mas, Bibl. noe. PP., lll, 455. 
(2 Hoc. Theodori fragmentum (καὶ év.. 
ξ.:χ:) edidit. Any. Mai in Bibl. Nova Pp., Il, 


e) - 


Sine γεγονότας ἐχτόπου πράξεως, xal τοῦ Θεοῦ p 


PSALMUS XXXIX. 

Hoc in psalmo vaticinatur David de populo tan- 
quam jam in potestatem Babylonii regis redacto, 
atque in ejus persona loquitur, Deo gratias agens 
ob futuram ejusdem populi a captivitate liberatio- 
nem; docens nimirum fieri posse ut si afflicti in 
Deo spem collocent , incumbentibus sibi molestiis 
expediantur. Deinde etiam beatos przdicat, pro- 
pterea quod calamitatibus probati, cuivis indigno 
actui valedixerint Deoque adhzserint, a quo uno 
auxilium erant consecuturi. 


PSALMUS XL. 

lloc in psalmo res bcati Ezecliz beatus David 
valicinatur , quoinodo scilicel et cujus rci causa, 
nempe peccati, ille :egrotaverit; quidque ei aegro- 
tanti ab amicis acciderit. Deinde docet quomodo 
propter suam pauperum curam valetudinem re- 
ceperit, cunctos deinceps hortans ut ita se gerere 
velint. 


990, ex cod. Vatic. D., f. 143 D. 
(3) Ἐν τούτῳ... ποιεῖν. Ex. Ang. Mai Dibl. Nov. 
Pb. NH, 297, ex cud. Vatic. B., f. 297. 


THEODORI MOPSUESTENI 


PSALMUS XLIV. 
Vas. 1. — Quid itaque (1) invenietur majus his quz a Christo facta sunt in tanta muadi cemmote- 
tione omnibus agnoscentibus, Deum universorum et pietatis atque virtutis diligentiam habere festinaa- 
tium, et glorificantium quidem Dei Unigenitum, exbibentium vero sancto Spiritui condignam adoratie- 


e "n 


nem : pro quibus B. David ait : Eructavit cor meum verbum bonum (Psal. xvi, 1). 


PSALMUS XLIX. 

Vgas. 1. — Etiam hic psalmus moralis est, verum 
non ad omnes homines dirigitur, sed tantum ad 
Judsos, utpote virtutis contemptores, et in lega- 
libus sacrificiis totum collocantes ; hoc unum sat- 
agentes, ut verba legis scirent, non autem ut 
mandata servarent. llis igitur formidabilem ser- 
monem instituens, judicem judicantem et ipsos 
reos figurate describit. 


PSALMUS LII. 

VERS. 5. — Cum trajectione hoc positum eat. 
Sic enin etiam hic subintelligendum ; quoniam 
li:ec est consequentia : Nonne scient omnes qui ope- 
rantur iniquitatem, qui devorant plebem in cibo 
vanis, quoniam Deus dissipavit ossa hominum ? 
cetera autem inlterjecta sunt. Id est : Nonne scient 
ipsi operarii iniquitatis, qui populum devorant, et 
quasi cibum necessarium ipsos consumere conan- 
tur, te omnes absumere, et abolere, qui hominibus 
placent, Rapsacis exemplo ; quoniam is ad gratiam 
hominum, verba impietatis plena proferebai? Illud 
autem, Deum non invocaverunt ; illic timuerunt. ti- 
more, ubi non erat timor, in medio interjacet, quasi 
dicat, Dei memoriam non facientes, timebant quz 
non exspectaverant. [lla enim qua Jerosolymis 
erant, tanquam futilia et nullius momenti contem- 
neutes, preter omnem spem ἃ Deo supplicio affeeti 
gunt. 


Vegas. 7. — Quoniam Deus in Sion habitare ab C Στίχ. Q. —"Ere:bh ἐν τῇ Σιὼν χατοικεῖν sag ab: ; 


ipsis putabatur, Quisnam, inquit, de monte Sion 
salutem nobis exhibebit? Id est, Deus, tanquam 
id quod in confesso sit, subticens, quandoquidem 
ex monte Sion a nullo alio auxilium accipere pote- 
rant, preterquam a Deo, qui ibidem commorari 
credebatur. 


PSALMUS ΠῚ]. 


Vyns. 3. — Quoniam illi, qui civitatem obside- 
bant, hoc precipue exprobrabant. quod ea quz ab 
Ezechia dicebantur, nil ipsis prodesse possent 
(erant autem hxc, quod nimirum in Deum confi- 
dendum sit, qui ipsos e periculo esset omnino li- 
beraturus), pulchre dixit istud: Inm momine tuo 


salvum me fac. ld est: Quandoquidem nomen tuum D 


invocans ab ipsis derideor, in hoc ipso salutem 
mihi przbe, ne bello vel exercitu sit opus; sed 
gola tua invocatione consequar qua peto, ut discant 
hi quanta virtus sit eorum qui auxilium tuum im- 
plorant. 


Vens. δ. — Attende, inquit, et cum propensione 
audi verba orationis mex. 


(1) Apud Facundum IHermianensem, 1x, f. 


ὄρους ,ἣ τοῦ Θεοῦ, xai διάγειν ἐχεῖ πιατευομένοι." | 


χεχυχλωχότες τὴν πόλιν, ὡς οὐδὲν αδτοὺς 
δύναται τὰ παρὰ τοῦ Ἐζεχίου λεγόμενα ( 
ἦν, ὡς προσῆχεν ἐπὶ τὸν Θεὸν πεποιθέναι, ὃς 
λάξει πάντως αὐτοὺς τοῦ. χινδύνου)" χαλῶς εἶκε 


τὸν σὸν ὄνομα ἐπιχαλούμενος χλευάζομαι παρ᾽. 
νων, ἐν αὐτῷ τούτῳ τὴν σωτηρίαν μοι ! 
ὥστε μὴ πολέμου, μὴ παρατάξεως δεηθῆναι " AME. 
μόνῃ τῇ σῇ προσευχῇ τυχεῖν τῶν σπουδαζομένων, U^. 
μάθωσιν οὗτοι, πόση τῶν τὴν βοήθειαν ἐπικαλομδ ᾿ 
νων ἡ ἰσχύς. 


ΨΑΛΜῸΣ Me'. 

Ysly. α".---Καὶ οὗτος (2) ἡθιχὸς ὅ ψαλμὸς, ἀλλ᾽ οὐχέξι 
πρὸς ἅπαντας ἀνθρώπους, πρὸς Ἰουδαίους δὲ μόνον, 
ὡσανεὶ ἀμελοῦντας μὲν ἀρετῆς, τὸ δὲ πᾶν τιβεμέναις 
ἂν ταῖς θυσίαις τοῦ νόμον, ἕως τοῦ εἰδέναι τὰ ῥή- 
ματα μόνον ἐπιμελουμένους, οὐχέτι δὲ xal τὰ nose. 
τάγματα φυλάττειν. Καὶ φοδερώτερον αὑτοῖς χατα- 
σχευάζων τὸν λόγον, σχηματρποιεῖ χριτὴν, διχάζονια 
χαὶ τοὺς ἐλεγχομένους. 


VTAAMOZ ΝΡ". 

Στίχ. ε΄. — Μεθ᾿ ὑπερδάτου ἐστίν. Οὕτω γὰρ im- 
ἐσημηνάμεθα xàxst- ἡ γὰρ ἀχολουθία αὕτη" Οὐχὶ 
γγώσονται πάντες οἱ ἐργαζώμενοι τὴν ἀνομίαν, 
ol κατεσθίοντες τὸν Aaór ἐν βρώσει ἄρτου, 0nd 
Θεὸς διεσκόρπισε τὰ ὀστᾶ ἀγθρώπ[αρέσκ]ων; τὰ fh 
λοιπὰ διὰ μέσου. Τουτέστιν Οὐκ ἂν μάθοιεν αὐνεὶ di 
τῆς ἀνομίας ἐργάται,, οἱ τὸν λαὸν κατεσθίοντες, xl 
χαταναλίσχειν ὥσπερ τινὰ τροφὴν ἀναγχαίαν αὑτοὺς 
πειρώμενοι, ὅτι πάντας ἀναλίσχεις, καὶ ἀφανίζεις 
τοὺς ἀνθρωπαρέσχους, ὡς ἀπὸ τοῦ ῬΡαψάχου, ἐπειδῆ 
πρὸς χάριν ἀνθρώπων ἀσεδείας ἐφθέγγετο μεστά; 6 
δὲ͵ Τὸν Θεὸν οὐχ ἐπεκαλέσαντο " àxst ἐφοβήθη» 
σαν φόδον οὗ οὐκ ἦν φόδος, διὰ μέσου κεῖται. "Àyd . 
τοῦ, θεοῦ μνήμην μὴ ποιησάμενοι, ἐφοδήθησαν i 
μὴ προσεδόχησαν. Καταφρονήσαντες γὰρ τῶν ἕν τῇ 
Ἱερουσαλὴμ, ὡς εὐτελῶν xa ὀλίγων, παρὰ elem 
ἐλπίδα τὴν παρὰ τοῦ Θεοῦ τιμωρίαν ἐδέξαντο. 






















τοῖς ὑπείληπτο ὁ Θεὸς, τίς ἡμῖν, φησὶν, ἀπὸ e 
Σιὼν ὄρους παρέξει τὴν σωτηρίαν ; ἀντὶ «οῦ,. Θ᾽ 
ὡς ὁμολογούμενον ἀποσιωπήσας, ἐπεὶ μηδὲ 
παρ᾽ ἑτέρου τινὸς ἐχδέξασθαι βοήθειαν ἐχ τοῦ 


YAAMOZ NI*. 
Στίχ. γ.--- Ἐπειδὴ τοῦτο μάλιστα ἐχεῖνοι 


Ἐν τῷ ὀνόματί σου σῶσόν με. Τουτέστιν" 





Στίχ. δ΄. — Φρόντισον, φησὶ, xal μετὰ διαϑέφοωξ 


ἄχουσον τῶν τῆς προσευχῆς poo ῥημάτων. 


(3) Ex Corderio. 


EXPOSITIO IN PSALMOS. 


VAAMOZ NA. 


61. 
PSALMUS LIV. 


vs (1). Τῆς αἰχμαλωσίας ἀπαλλαγέντες A — Dabylonica captivitate Judzi mirabiliter ἃ Dei 


t] τῆς ἐν Βαδυλῶνι παραδόξως τῇ τοῦ 
€t, κατεσχεύασαν μὲν τὸν ναὸν χαὶ οἰχείαν 
αν γῆν, ἀπειλήφει δὲ xal dj πόλις τὸν 
vta χόσμον" ἀλλὰ xai βαθείας ἀπήλανον 
. Καὶ δὴ τοῦ χρόνου παραθαίνοντος, ἀρχ- 
ίϑνους γεγένηται "Oviaz, ἀνὴρ δικαιότατος 
στατος" τότε δὲ τοὺς ἀρχιερεῖς xal τὴν 
νους ἐμπεπιστεῦθαι συνέθδαινεν. Τῇ τοί- 
Vg. τοῦ Ὀνίου, μετὰ πάσης ἀχριθείας τῶν 
υλαττομένων, χαὶ τῆς εἰς τὸν Θεὸν εὖσε- 
α πληρουμένης, Σίμων τις ἐχ τῆς φυλῆς 
ξελεύχου τότε βασιλεύοντος τῆς ᾿Ασίας 
pla; τε xaX Φοινίχης, προστασίαν τινὰ 
voc τοῦ ἱεροῦ, διηνέχθη μὲν οὐχ εὐλόγως 
νέαν " ἐν δὲ τῇ πρὸς αὐτὸν ἡττηθεὶς δια- 
ὕται ᾿Απολλωνίῳ τῷ στρατηγῷ, φήσας 
πάμπολλα χρήματα, ἐν τῷ ναῷ, ἃ δυνατὸν 
"ἔσιμα τῷ βασιλεῖ γενέσθαι πρὸς στρατο- 
παι δὲ τοῦτο xat τῷ βασιλεῖ γνώριμον διὰ 
ΜΝ "καὶ δεξάμενος τὰ παρὰ τοῦ στρατηγοῦ 
᾿λιόδιορόν τινα τῶν οἰχείων ἀποστέλλει 
ὰ χρήματα. Καὶ δὴ παραγεγονὼς ὁ Ἡλιό- 
χρημάτων μὲν οὐχ εἶναι τοσοῦτον πλῆθος 
ὅσον ἡ τοῦ Σίμωνος ἐδούλετο διαδολὴ, εἶναι 
L| ταῦτα παραχα[τα]θήχας ἑτέρων, οἵ πρὸς 
(ay τοῦ τόπου xai τὴν τοῦ Θεοῦ δύναμιν 
8&6, τὰς παραχα[τα]θήχας ἀπέθεντο συν- 
b ὃ Ὀνίας, μηδὲν ἐπιχειρῆσαι λαθεῖν τῶν 


potentia liberati, instauraverunt templum, suamque 
rursus patriam incoluerunt ; ipsaque urbs totum 
recepit splendorem veterem , altaque pace cuncti 
fruebantur (11 Mach. nr, 1v). Progressu autem 
temporis pontifex gentis factus est Onias, vir ju- 
stissimus et religiosissimus : tunc enim ad ponti- 
fices principatus quoque gentis deferri solebat. 
Ergo Onia rei publice prgsidente, legis jure ac- 
curate observato, religione erga Deum optime 
exercita, Simon quidam de tribu Benjamini , Se- 
leuco Asie universe Syrieque et Phoeniciz impe- 
rante , quadam templi prapositura praeditus, pa- 
rum honeste ab Onia dissidebat: in qua conten- 
tione victus, convenit Apollonium praefectum, 
eique indicavit plurimam esse in templo pecu- 
nm, quis inde protracta, regi ad militum sti- 
pendia utilis foret. Quod cum a prefecto regi 
sigbilicatum fuisset, hic eo indicio usus Heliodo- 
rum quemdam familiarem suum misit qui pecu- 
niam caperet. Jam vero illuc profectus lleliodorus, 
comperit non tantas esse in templo opes quantas 
Simon delator dixerat, sed thesaurum modicum, 
et quidem ex alienis depositis hominum qui loco 
&dentes et Dei potentiam religionemque spectantes, 
ibi sua reposuerant. Hortabatur porro Ileliodorum 
Onias, ne quid inde detralieret : etenim Deo fa- 
ctum iri injuriam gravemque offensam, si deposita 
apud ipsum pecunia diriperetur. Verumtamem hzc 


v. "Y6pt Y&p, φησὶν, εἰς τὸ Θεῖον τὸ γινό- C, nibil pensi Heliodorus habebat, cui pre omnibus 


λυπήσεις Exelvo, οὗ τὴν παραχα[τα]θήχην 
; Ἔμελλεν τούτων οὐδὲν τῷ Ἡλιοδώρῳ, 
viv χρίναντι τὸ τοῦ βασιλέως εἰς πέρας 
ἰσταγμα. Εὐχαὶ μὲν οὖν χαὶ θρῆνοι χατὰ 
γέγνοντο ἐπὶ τούτοις, ἱχετευόντων τὸν Θεὸν 
εἶν ἀνεχδίχητον τὴν τόλμαν" εἰσήει δὲ τῇ 
ἃ χρήματα ληψόμενος " καὶ ὁ Θεὸς ταῖς 
» πλήθους ἐπινεύσας, χαὶ τοῦ ἀρχιερέως 
ιαν ἀποδεξάμενος, φοδερωτάτῃ τινὶ Ent- 
j τολμήματος ἀπεσχεύασεν. Ὥφθη γὰρ 
λοντι (xo; διὰ τοῦ ἀέρος φοδερὸς μὲν 
pe δὲ τὸ σχῆμα, ἐποχούμενόν τε ἔχων 
le τῆς πανοπλίας, ὃς καὶ μετὰ πολλοῦ τοῦ 
«ταῖς ἐμπροσθίαις ὁπλαῖς τὸν ᾿Ηλιόδωρον 
jo τε νεανίαι, φοδεροὶ χαὶ οὗτοι τὴν θέαν, 
φὸ σχῆμα, περιστάντες ἐντεῦθεν κἀχεῖθεν 
. Καὶ οὕτως ἀπὸ τῆς ὀπτασίας χαὶ τῶν 
ιταπεσὼν ἤρθη, μιχροῦ νεχρὸς ὑπάρχων. 
dori Mopsuesteni prolixum argumentum 
9» xLv, in quo Judaeorum historia a tem- 
püvitatis usque ad Antiochum Tlilustrem 
igam in Egyptum summatim attingeba- 
isse ms. apud Anglum Galzum, narrant 
que Fabricius, ubi de scriptis doctissimi 
ni pro ipsorum instituto agunt. Écce 
| quoque 1d argumentum in Vaticana ad 
) catena nactus sum, in codice, inquam, 


214. Simul tamen comperi, errore typo- 
icribi apud predictos auctores 45, pro 54, 


nempe numeralibus notis : nau re qui- 


boc argumentum non xLv, sed riv psalmi 


cordi erat regis mandatum exsequi. Preces igitur 
ac lamentationes tota urbe erant orantium Deum, 
ne is ausus foret inultus. Ecce autem ille sequenti 
die ingrediebatur pecuniam sumpturus ; cum Deus 
populi precibus annuens ac pontificis pietatem 
respiciens , terribili admodum visione facinus in- 
hibuit. Apparuit enim jam ingredienti equus in 
acere terribilis aspectu, splendida forma , equiteiu 
gerens aurea tectum armatura ; isque valido cum 
impetu prioribus calcibus Hleliodorum percussit. 
Duo insuper juvenes, terribili pariter specie, ac 
splendido ornatu, utrique lateri astantes llelio- 
dorum verberabant. Atque ila tum ea visione tum 
plagis consternatus, semivivus inde elatus est. 


p Tum vero Heliodori comites Oniam orabant , apud 


Deum intercessorem fieri, ut ille imminente morte 
li eraretur. Quod illico faciens Onias, sacrificio ejus 
gratia oblato, bominem infirmitate expedivit, Deo 


est ; quod ne diutius lateat, typis sine mora im- 
pritmere decrevi. Nobile quippe fragmentum est, 
inter pluriz:;à que auctoris hujus vulganda. nihi 
supersunt: nec tam merito historico, utpote In re 
pervulgata, commendatur, quam quia hinc denuo 
cognoscimus, quomode famigeratus SS. Bibliorum 
interpres Theodorus ab historia Veteris Testamenti 
ad res Novi Foederis, atque ad vaticinia de Christo 
transire solitus fuerit: quam rem in ejus integro 
eliam ad ΧΙ prophetas minores commentario, 
quem nos oliin edidimus Script. tet. t. Vl, obser- 
vare non semel licuit. Mai, Biblioth, nova Patrum, 
Ill, 455 


615 


TUEODORI MOPSUESTENI 


ipsi apparente, multasque gratiaa pontifici reddere A Δεήσεις ὑπὲρ τούτων πρὸς τὸν Ὀνίαν ἐγέγνοντο καρὰ 


jubente. Sic ille servatus, oblatis Deo victimis, 
ad regem reversus est, qua sibi acciderant narra- 
turus. Non tamen destitit a sua nequitia Simon, 
neque a calumniis contra Oniain struendis : ita ut 
hic ad regem profectus, et criminationes aibi il- 
jatas cognoverit, οἱ simul populo idoneam pacem 
conciliaverit. 


τῶν συνόντων τῷ Ἡλιοξώρῳ, ἱχετεῦσαι τὸν Gaby, 
χαρίσασθαι αὐτῷ τοῦ προσδοκωμένου θανάτον τὴν 
ἀπαλλαγήν. Ὃ xal ποιήσας ὁ Ὀνίας εὐθὺς, xat ἔν- 
σίας προσαγαγὼν ὑπὲρ αὐτοῦ, ἀπήλλαξε τῆς χατεχού- 
σης νόσου * ἐπιφανέντος τε αὐτῷ τοῦ Θεοῦ, xal πολ» 
λὰς ἔχειν χάριτας τῷ ἀρχιερεῖ παρακελευσαμένου, 
Οὕὔτω διασωθεὶς xaX θυσίας τῷ Θεῷ προσχομίσας, 


ἐπανῆλθεν πρὸς τὸν βασιλέα διηγησόμενος τὰ γεγονότα * ἀλλ᾽ οὐκ ἀφίστατο τῆς οἰχείας μοχθηρίας ὁ Σέμων, 
παρέμενεν δὲ πολλαῖς κατ᾽ αὐτοῦ χεχρημένος διαδολαῖς " καὶ διὰ τοῦτο μέχρις τοῦ βασιλέως Ὀνίας γενόμενος, 
ἔγνω τὰς κατ' αὐτοῦ πάσας διαδολὰ:, ὥπτε χαὶ τῷ ἔθνει περιποιῆσαι τὴν προσήχουσαν "εἰρήνην. 


ll»ec dum ageret Onias , Seleucus moritur, re- 
gnumque occupavit Antiochus Illustris; cui Jason 
quidam , Oniz frater, pecuniam plurimam se da- 
turum spopondit , si pontificatuin ipse impetraret. 
Alia insuper dona plurima offerebat, si gynina- 
sium in urbe struere, cireumcisionem antiquare, 
atque omnino legis usus abolere sibi permittere- 
tur. His promissis persuasus Antiochus, dignita- 
tem illi contulit. Igitur Onias quidem religiosissi- 
mus ac justissimus vir, exauctoratus pontificatu est ; 
Jason autem sacerdotio simul et principatu potitus , 
statiin ad etlinicos mores aggressus est Judaeos tra- 
ducere, el gymnasium przter Judaicam consuetudi- 
pem adificavit: οἱ legem immutare pergens, cunctis 
a Dei cultu przeceptisque legalibus recedere suade- 
bat , atque etinicorum mores suscipere, gymnasia, 
palzstras, et alia hujusmodi frequentare. Jamque 
omittebatur cireumcisio , sabbatorum observantia 
negligebatur, generatimque ethnicam formam ci- 
vitas induebat. Hzc videns beatus Onias diu fleri, 
angebatur animo, ferebat :egerrime, ac deplorabat. 
Mulo autem quotidie ingravescente, urbem dere- 
liquit, aque in ZEgyptum profectus altare ibi ere- 
1it, templum adornavit, divinique ibi cultus cu- 
ram gessit, Judxis indigenis in his quz ad reli- 
gionem pertinent ministerium suum comnodans. 


Gf pióv τε ἑπέξατο, xal ναὸν κατεσκεύασεν, xal τῆς ci, τὸν Θεὸν εὐσεδείας ἐπεμελήσατο, τοῖς ἐχεῖ "Ioolsli / 


τὰ δέοντα περὶ τὴν τοῦ Θεοῦ θεραπείαν ὑποτιθέμενος. 
[᾿ς beatus David presente psalino vaticinatur ; 


assumptaque Oniz persona ea dicit, qus diei ab “ 


illo oportebat qui insidias a suis passus erat, et 
ab Antiochi satellitibus sacerdotio dejecius, et qui 
ob incolarum urbis nequitiam , postremoque ob ir- 


religiosorum civium prapotentiam, legalium rituum p τὴν πόλιν οἰχούντων, διά τε τὰς ἐν αὐτῇ 


abolitionem , semperque auctam malorum molem, 
se in pedes dederat. Ceaeteroqui hunc psalmuimn 
David Saule insectante composuit , cum exsul es- 
set et deserta loca incolere coactus. Pradicit simul 
Judzorum quoque adversus Servatorem insidias , 
atque in se ipso Domini passionem ante tempus de- 
scribit. Ipse enim a Saule, cui benefecerat, exagita- 
tus, et ab aliquot familiaribus proditus , Dominum 
spiritalibus oculis previdebat eadem passurum. 
Propterea etiam inscriptio in finem ad res pradi- 
ctas lectorem transmittit, sapienterque dictis at- 
tendere monet , ceu prophetico sensu illic latente , 
qui suo tempore ad finem deducendus crat. Insu- 
per bic psalmus inter hymnos quoque  nuueratur, 


τοῦ Σωτῆρος ἐπιξουλὰς, καὶ ἐν ἑαυτῷ xpobu k 
τὰ τοῦ Δεσπότου παθήματα. Αὐτός τε γὰρ ὑπὸ s 

εὑὐεργετηθέντος Σαοὺλ ἐξηλαύνετο, xal ὑπό «tvwe TRI" 
ρίμων προ[ὑ]δίδοτο, xal τὸν Δεσπότην προεώρε ταῖς 
τοῦ Πνεύματος ὀφθαλμοῖς ταὐτὸ τοῦτο πεισόμενιν". 
διὰ τοῦτο xatelc τὸ téAoc ἡ ἐπιγραφὴ παρακέμῃι " 
τὸν ἐντυγχάνοντα, xal συνετῶς προσέχειν τοῖς Ane 
μένοις παρεγγυᾷ, ὡς τῆς προφητιχῇς διανοίας se ἢ 


'AAX ἐν τούτοις ὄντος τοῦ Ὀνίου, τελευτᾷ μὲν 
ὁ Σέλευχος, παραλαμθάνει δὲ τὴν βασιλεῖαν ὁ Ἔκι- 
φανὴς ᾿Αντίοχος, ἐφ᾽ οὗ Ἰάσων τις ἀδελφὸς 9 
Ὀνίου ἔφησε πολλῶν χρημάτων πρόσοδον τῷ βα63» 
Ast προσάξαι, εἰ λάδοιτο τῆς ἀρχιερωσύνης αὐτές" 


D δώσειν δὲ καὶ ἕτερα πλείονα, εἰ καὶ γνμνάσιον κατα» 


σχευάσειεν ἐν τῇ πόλει, καὶ τὴν περιτομὴν αὐτῶν 
λύσειεν, xaX ὅλως ἐξαλλάξαι τὰ νόμιμα συγχωρηθῇν 
Ἐπείσθη τούτοις τοῖς ῥήμασι, παραδίδωαί τε eb 
τῷ τὴν ἀρχήν. Καὶ ὁ μὲν Ὀνίας εὐσεδέστατός «s 
καὶ διχαιότατος ὧν ἀνὴρ, ἕξω τῆς ἀρχνιρωσένης 
κατέστη" ὁ δὲ Ἰάσων, τῆς τε ἱερωσύνης χαὶ τῆς 
ἐξουσίας ἐπιλαθόμενος, εὐθὺς ἐπὶ τὸν ᾿Ἑλληνοῖν 
χαρακτῆρα μετήγαγεν τοὺς Ἰουδαίους, γυμνάσιόν wt 
χατεσχεύασεν παρὰ τὸ Ἰουδαϊχὸν ἔθος " χαὶ τὰ wi 
pipa δὲ ἐξαλλάξαι mapaoxeuáca; , ἅπαντας μὲν 
ἀνελεῖν τῆς εἰς τὸν Θεὸν θεραπείας καὶ τῶν τοῦ w- 
μου προσταγμάτων ἔπεισεν, προσέχειν δὲ τοῖς Beso 
τοῖς Ἑλληνικοῖς, γυμνασίοις, xai παλαίστραις, su 
τοῖς τοιούτοις * ἡμελεῖτο δὲ λοιπὸν καὶ τὰ τῆς ERR 
τομῆς, χατεφρονεῖτο xai τῶν σσδδάτων t) τήρηδς, 
χαὶ ὅλως εἰς Ἑλληνιχὸν σχῆμα τὰ κατὰ τὴν we 
μετέπεσεν. Ταῦτα ὁρῶν ὁ μαχάριος Ὀνίας ἐπὶ πὼδ 
γινόμενα, ἠθύμει xal ἠγανάκτει καὶ ἐστέναξεν ἀξ. 
δὲ καὶ προδαῖνον ἑώρα τὸ χαχὸν, καταλιπὼν dvgbe ; 
ρησεν. xai εἰς τὴν Αἴγυπτον xaXov(ita cod.), ἔνα. 

















Ταῦτα ὁ μαχάριος προφητεύει Δαδὶδ kv τῷ eph δ᾿ 
ψαλμῷ * καὶ τὸ τοῦ Ὀνίου πρόσωπον ἀναλαδὼν, sem 
ἐφθέγγετο, ὅσα εἰχὸς ἦν λέγειν ἐχεῖνον, ἐπιθουλω ; 
μενον ὑπὸ τῶν οἰκείων, ἐχδαλλόμενον τῆς ἱερωσίνᾳ | 
ὑπὸ τῶν ᾿Αντιόχου " ὁρῶντα τὴν μοχθηρίαν τῶν ei, 


xai τὴν τῶν νομίμων ἐναλλαγὴν, καὶ τὴν b 
γινομένην τῶν καχῶν ἐπίτασιν, ἤδη καὶ esee 
βουλευόμενον. Εἴρηκε μὲν τὸν ψαλμὸν ó μα 
Δαδὶδ, ὑπὸ τοῦ Σαοὺλ διωχόμενος, καὶ μεταν! 
γενόμενος, ἐν ἐρήμῳ τε διάγειν ἀναγκαζόμενος" diff 
θεσπίζει δὲ κατὰ ταὐτὸν xal τὰς τῶν Ἰουδαίων 





EXPOSITIO IN PSALMOS. 


618 


ive, καὶ petà χρόνου δεχομένης τὸ τέλος. A quia passionis Dominicz continet adumbrationem- 


«τούτοις xai τοῖς ὕμνοις ὁ ψαλμὸς ἐγχατεί- 
Σχιαγραφίαν τινὰ ἔχων τῶν Δεσποτιχῶν πα- 
)" δίχαιον γὰρ ἀεὶ ὑμνεῖν τὸν ταῦτα παθεῖν 
ig τῶν ἀνθρώπων ἀνασχόμενον σωτηρίας. 
γδεὶς τῇ ταπεινότητι τῶν ῥημάτων προσέχων, 
auta ἡγείσθω τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ * σχο- 
b ὡς ὁ χολῆς xat ὄξους xal τῶν τοιούτων 
&V0;, οὐχ ἂν λόγων ταπεινότητα παρῃτήσατο. 
βα γὰρ εἶναι τὰ ῥήματα προσήχει τοῖς πρά- 
αὐτοῦ δέ ἐστιν ἡ φωνὴ τὸ, Μάθετε ἀπ᾽ ἐμοῦ 
ἧς εἶμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ, καὶ εὑρή- 
xuvciv ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν * καὶ πάλιν " 
| ἕλαδον, τί εἴπω xat τί λαλήσω, xai οὐδὲν 
ποῦ ποιῶ xai, Θεό μου, Θεά μου, Tva τί 


Merito enim ille hymnis celebrandus est , qui talia 
pro homiuum salute pati voluerit. Jam nemo di- 
ctionum humilitatem considerans, indignas has 
Servatore Christo existimet : consideret potius, 
cum qui fel acetumque et alia hujuscemodi tolera- 
verit , eumdem facile ne dictionum quidem bumi- 
litatem recusavisse. Etenim verba consonare factis 
consentaneum eat. Nam et ipsius vox est : Discite 
G me quia milis sum et humilis corde, et invenietis 
requiem animabus vestris (Math. xi, 29). Εἰ rursus, 
Mandatum accepi , quid dicam et quid eloquar, et 
nibil a me ipso facio. Et, Deus meus, Deus meus, 
quare dereliquisti me ? Hac et hujus generis alia 
humano nire loquebatur, ut humanam suam na- 


κέλιπες; Ταῦτα δὲ xai τὰ τοιαῦτα ἀνθρωπί- B turam ostenderet , atque ut se Judaeorum infirmi- 


qyexo, καὶ τὴν ἀνθρωπείαν φύσιν ὑπεδείχνν, 
νομῶν (cod. οἰχοδομῶν) τὴν τῶν Ἰουδαίων 
ν" ἐνταῦθα μέντοι ὁ θεῖος Δαδὶδ χαὶ τὴν εἰς 
γενημένην ἀδιχίαν διδάσχει, καὶ τὴν εἰς τὸν 
y ἐσομένην προδιαγράφει, τῇ χοινωνίᾳ τῶν 


tati accommodaret. Hoc certe loco David οἱ inju- 
rias sibi illatas docet, et simul Domino eventuras 
predicit ; ob passionum communionem plaudens 
sibi, ac propemodum cuin Paulo exclamans : Ego 
stigmata Domini Jesu in corpore meo porto. 


"Ὁ ἐναδρυνόμενος xai μονονουχὶ βοῶν μετὰ Παύλου" Ἐγὼ «à στίγματα τοῦ Κυρίου ᾿Ιησοῦ ἐν τῷ 


μον βαστάζω. 
VYAAMUZ NAÀ', 


f. — Νὴ διαπτύσῃς (1), μηδὲ χαταφρονήσῃς, 
αὐτὴν χαὶ εὐτελῆ λογισάμενος. ἹὙπεριδεῖν 
ESSE τὸ χαταφρονῆσαι, ὡς μιχροῦ χαὶ οὐ- 


Y'- --- Αδολεσχίαν χαλεῖ παντὸς πράγματος 


PSALMUS LIV. 

Vgns. 3. — Noli respuere, vel contemnere, par- 
vam et vilem illam zstimans. Despicere enim di- 
citur idem quod contemnere, tanquam quid parvi 
et nullius momenti 

VEBs. 9. — Exercitationem vocat cujuscunque 


w. Τὸ οὖν, ᾿Εἰυπήθην ἐν τῇ ἀδολεσχίᾳ C negotii continuationem. Istud igitur, Contristatus 


M ἐταράχθην * τουτέστι, Συνεχῇ τὴν λύπην 
V τὴν ταραχὴν ἀπὸ τοῦ πλήθους τῶν χαχῶν, 
E ἄλλοι; ἀεὶ συμδαινόντων. 


W. — Σύμμαχος, .21ὰ σὺ ἄνθρωπος ὁμό- 
αἰαὶ συνήθης, καὶ γνώριμος. Τὸ δὲ, Ἡγεμών 
Mag ὡς πρὸς τὸν Σίμωνα " ἐπειδὴ τοῦ μαχα- 
Mou ἀρχιερατεύοντος, προστασίαν τινὰ ἐγχε- 
« Οὕτως ἡγεμόνα; xai ἄρχοντας βασιλέων 
v τοὺς ὑπ᾽ αὐτῶν πράττοντας, εἴτε παρ᾽ αὖ- 
ἀρχὴν ἐγχεχειρισμένους. 


. ΨΑΛΜΟΣ NZ'. 


sum in exercitatione mea, et conturbatus ; id est, 
Continuam habui tristitiam et conturbationem a 
multitudine malorum, dum alia ex aliis semper 
oriuntur. 

VkB8.-14. — Symmachus, Sed tu homo eorwm- 
dem morum, et familiaris meus, et notus. lllud 
vero, Duz meus, recte tanquam ad Simonem di- 
cium; ut qui, Onia supremo sacerdotio fungente, 
praefecturam aliquam gerebat. Hoc modo duces et 
imperatores regum appellamus eos qui ipsis sub- 
ordinali sunt, sive qui ab ipsis imperium sibi 
concreditum acceperunt. 

PSALMUS LVII. 


M. —'H δὲ εἰς ὑμᾶς, φησὶ, τιμωρία εὐφρο- p — Vas. 11. — Vestrum autem, inquit, supplicium 


παρέξει τοῖς διχαίοις, τοῖς νῦν ὑφ᾽ ὑμῶν ἐπι- 


Ρένοις. 

ἄρου. Τὸ νίπτεσθαι f, θεία Γραφὴ συνεχῶς 
π ἐπὶ τοῦ ἣ χοινωνεῖν τινε ἢ μὴ χοινὼω-- 
ὅτο γὰρ ἔθος toI; παλαιοῖς, διὰ τοῦ νίπτεσθαι 
(ac σημαίνειν ὁπότερον ἂν ἑδούλοντο. Οὕτω 
Misoc ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις φαίνεται τῷ νίψα- 
ig χεῖρας σημαίνων, ὅτι μὴ χοινωνῇ τῷ φόνῳ 
ὦ Χριστοῦ. Οὕτω xai ἑτέρωθί φησιν ὁ μαχκά- 
ιδἰδ. Νίψομαι ἐν ἀθώοις τὰς χεῖράς μου" 
τ, Τὴν πρὸς αὐτοὺς ἀσπάπομαι χοινωνίαν. 
Ba οὖν τοῦτο λέγει, ὅτι ὁ δίχαιος ἐν τῇ σφαγῇ 
θανάτῳ τοῦ ἁμαρτωλοῦ δειχθήσεται μηδεμίαν 


ἃς Corderio. . 


letitiam przbebit justis illis, qui nune a vobis in- 
sidiis impetuntur. 

Igip. — Theodori. Verbum  laeandi Scriptura 
divina semper accipit pro communicatione vel non 
communicatione alicujus. llla enim erat consuetu- 
do veteribus, ut per lotionem manuum alterutrum, 
prout volebant, significarent. Sic etiam Pilatus in 
Evangeliis videtur per lotionem manuum signifi- 
casse, se non cominunicare czdi Christi. Sic etiam 
alio loco beatus David ait : Lavabo inter innocentes 
tianus meas; id est, cum ipsis amplectar commu- 
nicationem. Hic ergo dicit, justum in czede ac morte 
peccatoris declaratum iri nullam habere cum iis 


679 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


communicationem, hoc est, justum appariturum. A ἔχειν πρὸς αὐτοὺς κοινωνίαν, τουτέστιν, ἀποφανθή- 


Cum enim illi propterea puniantur, hi autem ma- 
neant nil mali patientes, horum virtus demon- 
stratur. 

Vgns. 19. — Nonnulli istud, Utique est fructus 
justo, per interrogationem legerunt; ac si scisci- 
tarentur utrum sit : quod in syllogismis dicere 80- 
lemus, Nunquid boc? id est, Ergone hoc? sic 
etiam hoc loco ait, quod cum hac facta fuerint, 
omnes dicturi sint, Quoniam vere est fructus justo, 
et non sine mercede justitiam exercet. Ecce enim 
propterea puniti sunt qui ipsis insidiabantur. . 

᾿ PSALMUS 10}}]. 

Vgns. 7. — llic etiam est temporis immutatio, 

pro converianiur, et circumeant, et famem patiantur. 


σεται δίχαιος. Ὅταν γὰρ ἐχεῖνοι διὰ τούτων χολά» 
ζωνται, οὗτοι δὲ μένωσι μηδὲν πάσχοντες χαχὸν, δεί- 
xvutat τούτων ἡ ἀρετή. 

Στίχ. ιβ'.--- Τινὲς τὸ, ρα éctl καρπὸς τῷ διχαίῳ, 
xat' ἐρώτησιν ἀνέγνωσαν " ὡσανεὶ πυνθανομένων, ὅτι 
Εἰ ἔστιν ἄρα, ὅπερ ἔθος ἡμῖν ἐν τοῖς συλλογισμεῖς 
λέγειν, εἰ μὴ τόδε ; ἀντὶ τοῦ, Οὐχοῦν τόδε ; οὕτω κὰγ» 
ταῦθα λέγει, ὅτι τούτων γενομένων, πάντες ἐροῦσιν, 
ὅτι ἀληθῶς ἔστι τῷ δικαίῳ χαρπὸς, xal οὐχ &uoll 
τὴν διχαιοσύνην ἐργάζεται. Ἰδοὺ γὰρ ὑπὸ coóun 
ἐτιμωρήθησαν οἱ ἐπιδουλεύοντες αὐτοῖς. 

ΨΑΛΜΟΣ NH'. 

Στίχ. ζ'. --- Ἐναλλαγὴ χἀνταῦθα χρόνου, ἀντὶ τοῦ, 

᾿Επιστρεψάτωσαν, χαὶ xvxAocárocar χαὶ λιμω- 


Quod autem dicit est ejusmodi : Quoniam canum pg ξάτωσαν. Ὃ δὲ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν" Ἐπειδὴ τῶν κυνῶ 


proprium est noctis tempore circuire civitatem 
universam, et majoribus uti vocibus; maxime au- 
tem hoc faciunt, quando contigerit ipsos esurire 
cibi indigos. Simile quid, inquit, hostibus eveniat ; 
ἃ presenti felicitate in pejus per supplicium tuum 
convertantur : ei sicut canes, noctis tempore a fa- 
me obsessi, in circuitu ululantes circumeunt civi- 
tatem , sic et hi supplicio tuo icti ejulent ad instar 
canum; ita ut ex ipsa voce ejulatuum tui in ipsos 
supplicii appareat magnitudo. Temporis autem im- 
mutationem indicat Symmachus dicens, Convertan- 
tur ad vesperam. 


Vgns. 8. — Ilic etiam istud ecce adjectum est ex 


phrasi Hebraea. Symmachus vero ait :*Ipsi. autem (, πται ἀπὸ τοῦ E6patxoü ἰδιώματος. Σύμμαχος δέ quanh: 


singultiunt comedentes ore suo, et quasi gladios labiis 


suis [egerunt]. Nam et hic tempus immutavit, cum: 


futurum pro praesenti dixit. lpsi enim, inquit, per 
os suum et per labia sua loquuntur verba omni 
gladio pejora, et que omni ense atrocius valeant 
vulnerare. Quoniam quis audivit ? id est, Nemo. Por- 
ro hic etiam vox dicentes subauditur, quasi per 
relicentiam Prophetz dicta ; sicut etiam in psalino 
secundo istud : Astiterunt reges terra, et principes 
convenerunt in unum, adversus. Dominum, et ad- 
versus Christum ejus. Dirumpamus vincula eorum, 
et projiciamus a nobis jugum ipsorum : nam eliam 
ibi per reticentiam subauditur vox dicentes, ul 
sensus sit, dicentes, Dirumpamus vincula eorum : 
ita etiam hic, Ecce ipsi loquentur in ore suo, εἰ gla- 
dius in labiis corum : quonium quis audivit? Ex- 
pressius autem in psalmo quadragesimo quarto 
adnotavimus, sicut consuetudo est Prophetze, istud 
dixit et dicens, ei si quid sit istiusmodi, per reti- 
centiam poni. Vult enim de ipsis dicere, quasi di- 
cant : Minime supplicium formidavimus, sed pro 
virili in ipsos irruimus, eos occidentes et iuterti- 
cientes : dum enim etiam multa alia fecissemus, 
quis audivit eos gen:entes? vel attendit ipsis inju- 
ria oppressis? vel quis ultus est interfectores? Non 
quasi hec. onmino dixerint inimici, sed a re ipsa 
pro sua consuetudine istud dixit ponens ; simile 
enim est isti, Dixit enim in corde suo : Non requiret ; 


p καὶ ἀποῤῥίψωμεν dg' ἡμῶν τὸν ζυγὸν aiti 


ἴδιον κατὰ τὸν τῆς νυχτὸς χαιρὸν περιιέναι τε τὴν alles 
ἅπασαν, xoi μείζοσι χεχρῆσθαι ταῖς φωναῖς" qoum 
δὲ αὑτὸ μάλιστα, ἐπειδὰν συμδαίνῃ καὶ πεῖν 
δεχθέντας τροφῆς " τοιοῦτόν τι περὶ τῶν ἐχθρῶν 
φησι " Μεταστραφήτωσαν ἀπὸ τῆς νῦν εὐπραγίας elg 
τὸ χεῖρον τῇ παρὰ σοῦ τιμωρίᾳ" καὶ ὥσπερ κόνες, 
χατὰ τὸν καιρὸν τῆς νυχτὸς ὑπὸ λιμοῦ συνεχόμονα, 
χύχλῳ βοῶντες τὴν πόλιν ἐχπεριίασιν" οὕτω καὶ οὗπε 
τῇ παρὰ σοῦ τιμωρίᾳ πληγέντες ὁλολυζέτωσαν ὅμαα! 
τοῖς χὺσίν᾽ ὥστε xai τῇ φωνῇ τῶν ὁλολυγμῶν qii» 
νεσθαι τῆς τιμωρίας σου τῆς εἰς αὐτοὺς τὸ μέγεϑές. 
Τὴν δὲ ἐναλλαγὴν τοῦ χρόνου δείκνυσι Σύμμαχες εὖ 
Tiv, ᾿Επιστρεψάτωσαν εἰς ἑσπέραν. 

Στίχ. η΄.--- Θεοδώρου. Κἀνταῦθα τὸ, Ἰδοὺ, προασέῤῥῥ’. 


| 


























Αὐτοὶ μὲν ἀποθδλύζουσι τοῖς στόμασιν bavell 
xal ὡς μαχαίρας τοῖς χείλεσιν αὑτῶν. Kávosli 
γὰρ ἐνήλλαξε τὸν χρόνον, μέλλοντα εἰρηχὼς &m 
τοῦ ἐνεστῶτος. Αὐτοὶ γὰρ, φησὶ, φθέγγονται domm. 
διὰ τοῦ στόματος αὐτῶν καὶ τῶν χειλέων πάσης qi 

ρονα μαχαίρας, xaX παντὸς ξίφους εὐτονώτερον πὰ hs 
τεῖν δυνάμενα. Ὅτι τίς fixovcer ; ἀντὶ τοῦ, OUR 
Ἔστι δὲ χἀνταῦθα τὸ, λέγοντες, ἀπὸ κοινοῦ 
νον, ὡς χατὰ ἀποσιώπῃσιν εἰρημένον τῷ πὶ 
οἷον xaX ἐν τῷ δευτέρῳ ψαλμῷ τὸ, Παράστης 
βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχε 
ἐπὶ τὸ αὑτὸ κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χμ 
στοῦ αὐτοῦ" Διαῤῥήξωμεν τοὺς δεσμοὺς s ἘΠ 


τ᾽. 
3 


ἀπὸ χοινοῦ yàp κἀχιεῖ͵ xarà ἀποσιώπησιν vosiy 
λέγοντες " lva f Δέγοντες" Διαῤῥήξωμον colli 
σμοὺς αὑτῶν. Οὕτως οὖν χἀνταῦθα, Ἰδοὺ. " 
ἀποφθέγξογνται ἐν τῷ στόματι αὑτῶν, xal vel 
ἐν τοῖς χείλεσιν αὐτῶν" ὅτι τίς ἤκουσεν ; δῇ 
δέστερον δὲ ἐν τῷ μδ' ψαλμῷ ἐπεσημηνάμεθα, ἢ 
ἔθος τῷ προφήτῃ, τὸ, Εἰπὲ, καὶ, Λέγων, xa εἴ vt al 
οὔτον, κατὰ ἀποσιώπησιν τιθέναι. Βούλεται γὰρ ὦ 
αὐτῶν εἰπεῖν, ὅτι φασίν’ Οὐ προσῇχε δεδιέναι τιμωβ 

ἀλλ᾽ ἐπιδῶμεν αὑτοῖς ὅσῃ δύναμις, ἀναιροῦντες e 
χατασφάττοντες " πολλὰ γὰρ καὶ ἕτερα πεποιηκόν 
ἡμῶν, τίς ἤχουσεν αὐτῶν στεναζόντων; ἣ τίς προσὲδ 
αὐτοῖς ἀδιχουμένοις ; fj τίς ἐπήμυνεν ἀναιρουμένν. 


EXPOSITIO IN PSALMOS. 


032 


πὸ ἔλεγον πάντως οἱ kyOpol* ἀλλ᾽ ἀπὸ A et isti, Quis videbil eos (Psal. r.xui, 6) * idem enim 


voc xatà «b οἰχεῖον ἔθος τὸ εἶχε τεθει- 
γάρ ἔστι τῷ, Elxe γὰρ ἐν καρδίᾳ av- 
ζητήσει" καὶ τῷ, Εἶπον" Τίς ὄγεται 
αὑτὸ γὰρ χἀνταῦθα εἰπεῖν βούλεται. Ὅτι 
5:3 πράττουσιν, ὡς οὖχ ἀχούοντος οὐδενὸς, 
ifovtoc τῶν γιγνομένων. Ἴδιον δὲ τοῦ 
ἰδιδ τὸ διὰ τοῦτο μάλιστα αἰτεῖν τοῦ Θεοῦ 
ὃν ἁμαρτανόντων τιμωρίαν᾽ διὰ τὸ τῶν 
εἷς ἀδικίαις αἰτιωμένων τὸν Θεὸν, ὡς οὗ 
τὸν Δεσπότην᾽ ὥσπερ γὰρ ἀδιχοῦντες 
ες οὐδὲν, τοιαύτην τοῖς πολλοῖς τὴν ὑπό- 
ὄνται " οὕτω τιμωρούμενοι, τὸ ἐναντίον 
πτεύειν παρασχευάζουσι. Δείχνυσιν οὖν 


hoc loco vult dicere. Quoniam sic omnia agunt, ac 
si nemo audiret, vel curam gereret eorum qug fiunt. 
Proprium autem est beati Davidis ob boc maxime roga- 


re Deum, ut peccatores puniat ; quia plurimi injuriis 


affecti incusant Deum, ac si minime providus esset 
Dominus : sicut enim, dum iniquitatem facientes, 
nihil patiuntur, istiusmodi opinionem plurimis in- 
gerunt; ita dum puniuntur, omnes contrarium 
faciunt opinari. Ostendit itaque se non ideo quod 
aliquid patiatur, exigere ut de injuriam irroganti- 
bus supplicium sumatur, sed ut hominibus exinde 
melior de Deo opinio ingeratur, docens nos, ut 
omnia ad Dei gloriam perficere satagamus. 


ἃ τό τι παθεῖν, τὸν κατὰ τῶν ἀδιχούντων αἰτοῦντα τιμωρίαν, ἀλλ᾽ ὥστε κρείττονα περὶ τοῦ 
ἰνθρώποις ἐντεῦθεν ᾿ἐγγενέσθαι τὴν ὑπόληψιν, ἡμᾶς παιδεύων, διὰ πάντων τὸ πρὸς δόξαν 


νῦν ἐπιζητεῖν. 


— Κετ'᾽ ἐρώτησιν ἀναγνωστέον. ᾿Αντὶ τοῦ Β Vens. 12. — Per interrogationem hoc legendum. 


ἡποὺς ἀποχτείνῃς,ὥστε μὴ ἐπιλαθέσθαι τοῦ 
στε, φησὶν, οὔτε διὰ τοῦτο οἷόν τε αὐτοὺς 
P τιμωρίαν. Ὃ δὲ λέγει τοιοῦτόν ἐστι" Πρὸ 
φὸότου Χριστοῦ παρονσοίας τὴν προσήχου- 
δεῖαν πίστιν περὶ τῆς ἀναστάσεως οὐχ 
Wyto τοὺς τελευτῶντας παντελῶς ποῦ εἷ- 
᾿εσθαι, xai μὴ δύνασθαι λόγον τινὰ f 
B ἔχειν" διὰ τοῦτό φησί πον, "Ott οὐχ 
(p θανάτῳ ὁ μνημογεύων cov: xal 
χ οἱ νεχροὶ αἱνέσωσί σε, Κύριδ. Kat 
ἔστιν εὑρεῖν ταύτην τὴν χρῆσιν ἐν τῇ 
fcn. Ἐπειδὴ τοίνυν ὡς τῶν μὲν ἐνταῦθα 
ὧν Θεὸν, τῶν δὲ Ex τῶν τοῦ βίου γινομέ- 
εμνῆσθαι ἔτι τοῦ Θεοῦ οἷόν τε ὄντων, 
* *A))' οὐχ ἀποχτενεῖς αὐτοὺς, φησὶν, 
sg τὴν κατ᾿ αὐτῶν τιμωρίαν, ὡς ἂν μήτε 
εἷς λήθην τῆς σῆς ἔλθοιεν δυνάμεως. 
iy οἷόν τε οὐδὲ διὰ τοῦτο ἀναδάλλεσθαι 
v* εἰ μὲν γὰρ ἐμέμνηντό σου τῆς δυνά- 
Jv γνῶσιν εἶχον τὴν σὴν, xai ἤδεσαν ἃ 
', εἰκὸς διὰ τοῦτο φείσασθαι, ὥστε μὴ 
' «ἣν σὴν περιαιρεθῆναι μνήμην ἐξ αὐ- 
| δὲ τοσοῦτον ἀπέχουσι τοῦ ἐνταῦθά σον 
, ὥστε εἰς τὸ ἐναντίον ἅπαντα πράττειν, 
ὡς οὐκ ὄντος τοῦ ἐφεστῶτος τῷ βίῳ" 
Wtog τὰ πραττόμενα, τοιαῦτα δὲ xol 
ἡδεὶς 6 ἀχούων, ἣ φροντίζων τῶν γιγνο- 
οὐχ ἕνεστιν ἐχεῖνα λογίσασθαι ἃ τῆς 


Quasi dicat : Nunquid occides eos, ne obliviscan- 
tur legis tuz? ita ut, inquit, neque propterea 
possint supplicii lucrum facere. Quod autem dicit 
est istiusmodi : Ante Christi Domini adventum, 
cum non haberent perfectam fidem resurrectionis, 
existimabant defunctos penitus anuihilari, et non 
posse rationem aliquam aut memoriam Dei ha- 
bere ; idcirco alibi dicit, Quoniam non est in morte 
qui memor sit tui (Psal. vi, 6); οἱ alio loco, Non 
mortui laudabunt te, Domine (Psal. cx, 17). Et 
omnino frequentem in Veteri Testamento istius- 
modi usum loquendi reperire licet. Quasi itaque 
ili qui hic sunt Deum laudarent, hi vero qui e 
vivis excesserunt ne memoriam quidem Dei am- 
plius habere possent, hoc dicit : Sed non occides, 
inquit, eos, verum differes supplicium eorum, ne 
videlicet morientes in oblivionem veniant poten» 
ti tuz. Quasi dicat: Neque per hoe poterunt 
evadere supplicium : nam si virtutis tue memores 
fucrint, et notitiam tuam habuerint, et ea qu» 
conveniebant cognoverint, par est ut idcirco par- 
catur iis, ne ipsis morientibus memoria tua ab 
illis auferatur : verum cum tantum absint a me- 
moria tua bic recolenda, ut e diverso cuncta fa- 
ciant tam inique, ac si nemo huic vitz? praesset, 
et ea quz geruntur dijudicaret; quin etiam talia 
dicant, ac si nemo audiret, aut curaret ea qu'a 
flunt. Neque etiam illa licet cogitare quz sortis 


σὶ μοίρας xai τῆς χρείττονος περὶ σοῦ p sunt optime et sanioris circa te opinionis, ne 


ὡς μὴ λήθη παραδοῖεν «X xazà σὲ, θα- 
u& τιμωρῆσαι xal ποιχίλαις χαχώσεσι, 
μᾶλλον ἣ τῷ θανάτῳ ὑποθαλεῖν. Ὁ γὰρ 
ς τῶν δεινῶν ὑπόμνησιν ἐμποιεῖ τῶν 
ἰαὶ τοῦτο δὲ βούλεται διὰ πάντων εἰπεῖν; 
olg πρόσεστιν ἄξιον, τοῦ φειδοῦς τυχεῖν 


.- Ἐπειδὴ τὰ γιγνόμενα πάντως χαὶ ἀπκαγ- 
τολλάχις ἀντὶ τοῦ γιγνομένου τὴν ἐπαγ- 
t Ὥς τό' "Axovrisic με ἀγαλλίασιν 
rur: ἀντὶ τοῦ, Παρέξεις μοι πάντως " 
νέμενον, τοῦτο val ἀχουτιεῖν ἔμελλε. 
"TROL. Gh. LXVI. 


oblivioni tradant ea qux ad te spectant, morte 
simul ac diversis malis ipsos puni, atque his po- 
tius quam morti subjiciantur. Tractus siquidem 
molestiarum memoriam reíricat peccatorum. At- 
que loc per omnia vult dicere, quod nihil in ipsis 
sit quod aliquam indulgentiam mereatur. 


VrRs. 15. — Quoniam ea quse flunt omnino 
etiam annuntiantur, frequenter pro facto annun- 
tiationem dicit. V. g. Audire te facies. exsultatio- 
nem et laiitiam (Psal. L, 10) ; id est, prebebis 
omnino mihi : nam id quod flebat, futurum erst 


M. 


6992 


THEODOR! MOPSUESTENI | e 


ut audiri faceret. Hoc loco igitur etiam illud, Au- A Κἀνταῦθα οὖν «b, Διαγγελήσονται ἐν συντελείᾳ, 


nuntiabuntur in consummatione, id est erunt. Exse- 
crationem vero et mendacium vocat ea qua ab 
ipsis fiehant, utpote mendacii plena atque exse- 
cratione digna. Ex his igitur, inquit, quz faciunt, 
ex iisdem consummabuntur, et morientur : siqui- 
dem hac ipsis causa erunt consuinmationis ac 
mortis. Utrobique autem sibi ipsi consonat, ex 
moribus ipsos majori supplicio dignos demonstrare 
volens; sic enim ait : Non licet ipsis a te suppli- 
cii lucrum facere, quasi tui. memores essent, aut 
te cognoscerent : quoniam hoc ipso potius pena 
digni apparent, propter ea quz dicunt et faciunt : 
hzc enim maxime necessarium ipsis supplicium 
afferunt ; quinimo etiam consummationein, 


ἀντὶ τοῦ "Ecovtat, ᾿Αρὰν δὲ xat ψεῦδος χαλεΐ τὰ rap 
ἐχείνων γιγνόμενα, ὡς ψεύδους μεστὰ xal κατάρες 
ἄξια. ᾿Απὸ τοίνυν τούτων, φησὶν, ὧν πράττουσι, 
ἀπὸ τούτων συντελεσθήσονται, χαὶ ἀποθανοῦνται" 

ταῦτα γὰρ αὑτοῖς τῆς συντελείας ἔσται xal τοῦ [ε- 
vázou τὰ αἴτια. Δι᾽ ὅλον δὲ ἑαυτῷ ἠχολούθῃησεν, ἀπὸ 
τοῦ τρόπον μείζονος αὐτοὺς τιμωρίας ἀξίους δεῖξαι 
βουλόμενος. Οὕτω γάρ φησιν" Οὐχ ἕνεστιν αὐτοὺς 

χερδάναι τὴν παρὰ σοῦ τιμωρίαν, ὡς μεμνημένως 

σου, fj εἰδότας ae * ὅτι δ᾽ αὐτὸ τοῦτο μᾶλλον ἄξιοι gal- 

νονται τιμωρίας, ἀφ᾽ ὧν λέγουσί τε xal ποιοῦσι" 

ταῦτα γὰρ μάλιστα ἀναγκαίαν αὐτοῖς ἐπάγει τὸν 
τιμωρίαν " ἔτι δὲ χαὶ τὴν συντέλειαν. 


Vrns. 14. — Et quoniam szpe nobis exprobrant, B Στίχ. ιδ΄. — Καὶ ἐπειδὴ πολλάκις ἡμῖν ὀνειδίζου- 


quod praefectura tua. minime digni habiti simus, 
ct idcirco maxime indecenter adversus nos insidiis 
usi sunt ; ex supplicio ipso cognoscent, quod non 
solum noster, Sed universe quoque terre herus 
sis ac Dominus : propter hoc vindica nos quantum 
volueris, eos qui injuriam nobis faciunt puniendo. 
Expressit autem totum consequenter ad ista verba, 
Ne occidas eos : deinde ex superioribus resumit 
contra illos exsccrationem, et ail : 

Vgns, 45. — ld quod superius ipsis exprobrando 
dixerat, hoc etiam hic resumendo dicit, postquam 
ipsos supplicio dignos esse demonstraverat. Itaque, 
inquit, quoniam minime licet ipsis parcere, tan- 
quam nunc quidem te curantibus, sed, si mortui 
fuerint, oblivioni te tradituris; e contra utique, 
cum ingrati sint, ex supplicio debitum agnoscent : 
justissimam igitur poenam subeant, et supplicio tuo 
rejecti, ululent instar canum noctis tempore per 
civitatem circumvagantium. 

PSALMUS ΠΧ, 

Vgns. 9. — Caterum si etiam hac pati permi- 
sisti, haudquaquam certe malis immorari permi- 
sisti, promptissimam nobis clementiam tuam exhi- 
bens. ' 

VEns. 4. — Qui rebus materialibus adh:re- 
scunt, et terrena sapiunt, cum illis delectentur, 
eo quod iis alficiantur, existimant se stabilitatem 
et imperturbationem obtinere : verum istiusmodi 


σιν, ὡς τῆς παρὰ σοῦ προστασίας οὐκ ἀξιωθεῖσι, 
χαὶ διὰ τοῦτο μάλιστα ἀδεέστερον ταῖς xa0' ἡμᾶν 
ἐπιδουλαῖς ἐχρῶντο * διὰ τῆς τιμωρίας γνώσονται, 
ὅτι δεσπότης τα xai Κύριος οὐχ ἡμῶν μόνον, ἀλλὰ 
γὰρ καὶ πάσης τῆς γῆς * διὰ τοῦτο ἡμῖν ἐπάμνην, 
τοὺς ἀδιχοῦντας τιμωρούμενος ὅσα ἐθέλεις. "As. 
δωχε δὲ τὸ πᾶν χατὰ ἀχολουθίαν, τὸ Μὴ dxoxtalrge 
αὐτούς" εἴτα ἀναλαμθδάνει ἄνωθεν τὴν xaz' αὐτῶν 
χατάραν, καί φησιν" 

Στίχ. w'.— Ὅπερ ἄνω εἶπεν ἐπαρώμενος αὐτοῖς, 
τοῦτο χἀνταῦθα ἀναλαμδάνων λέγει, μετὰ τὸ δεῖξει 
αὐτοὺς ἀξίους ὄντας τῆς τιμωρίας. Οὐχοῦν, φησὶν, 
ἐπειδὴ καὶ φείσασθαι αὑτῶν οὐχ οἷόν τε, ὡς νῦν μέν 
σου φροντιζόντων, ἐπιλησομένων δὲ εἰ ἀποθάνοιεν" 
τοὐναντίον δὴ ἀγνώμονες ὄντες, ἀπὸ τῆς τιμωρίας «ὦ 
δέον ἐπιγνώσονται " διχαιοτάτην οὖν τιμωρίαν δπ0» 
μεινάτωσαν, καὶ τῇ παρὰ σοῦ τιμωρίᾳ βληθέντες, 
ὀλολυζέτωσαν δίχην τῶν χατὰ τὴν πόλιν ἐχπεριιόντον 
χυνῶν ἐν τῷ τῆς νυχτὸς χαιρῷ. 

TAAMOZ ΝΘ’. 

Στίχ. y'. — ᾿Αλλ᾽ εἰ χαὶ ταῦτα παθεῖν συνεχώρῃ" 
σᾶς, οὐ μὴν ἐναφῆχας τοῖς χαχοῖς, ὀξυτάτην τὴν 
παρὰ σοῦ φιλανθρωπίαν ἡμῖν παρεχόμενος. 


Στίχ. δ΄. — Οἱ προσπαθοῦντες τοῖς ὑλικοῖς, καὶ ek 
ἐπίγεια φρονοῦντες, τερπόμενοι ἐπ᾽ αὐτοῖς, τῷ ip- 
παθεῖς elvat, οἴονται εὐστάθειαν καὶ ἀταραξίαν ἔχειν 
βλάδην bk ἡ τοιαύτη κατάστασις φέρει" ὅθεν χρήῶ- 


siatus illis detrimentum affert; unde utile est, ut p) μον, ἐλέῳ Θεοῦ συσεισθῆναι αὐτὴν καὶ ταραχϑδμιε᾽ " 


per misericordiam Dei concutiatur ac conturbetur 
ratione penitentiz. Sciens enim quam noxium sit 
vebus materialibus inhzrere, et terreni hominis 
imaginem sapere, turbationem et commotionem 
patiatur, a priori prava vita ad probanm ac beati- 
tudinis plenam translata ; contrita nempe, el sen- 
sum percipiens contritionum ex invisibilibus ho- 
stibus exsistentium, invocabit utique eum qui di- 
cit: Ego sum Dominus sanans te : cum enim 
medicus sit, sanabit eam. Caterum possit quoque 
terre motio induci iis qui in ea sunt, daemonibus 
translatis ad oracula divina suscipienda. 

Ipin. — Quandoquidem corum affectiones assum- 
pserat super terram, propria usus est sequela; et 







μεταμελείας τρόπῳ. Γνοῦσα γὰρ ὡς ἐπι 
ὑλιχοῖς ἐνέχεσθαι, xal φρονεῖν τὴν τοῦ χοϊκοῦ 
τάραχον καὶ συσσεισμὸν σχοίη, μετατιθεμένῃ B 
προτέρου φαύλου βίου ἐπὶ σπουδαῖον καὶ μαχαριδῆι. - 
τος πλήρη " ἀμέλει γοῦν, συντριδεῖσα αἴσθησιν »» 
δοῦσα τῶν ὑπαρξάντων συντριμμάτων Ex τῶν dab 
των πολεμίων, παραχαλέσει τὸν λέγοντα, ἐγώ εἶμι 
Κύριος ὁ ἰώμενός σε" ἰατρὸς γὰρ ὑπάρχων, ἰάσεται 
αὑτὴν. Δυνατὸν δὲ xat σάλον ἐπαχθῆναι τῇ γῇ pre 
τιθεμένων τῶν ἐπ᾽ αὐτῆς δαιμόνων ἐπὶ παραδηὴν 


θείων θεσπισμάτων. 


Ἐπειδὴ τὰ αὐτῶν πάθη ἀνέλαδεν ἐπὶ τῆς γῆς. 
οἰκεία ἐχρήσατο ἀχολουθίᾳ" καὶ διὰ τοῦτο Oen 


EXPOSITIO IN PSALMOS. 


: ὑπερθολῆς τοῦ σεισμοῦ τῆς γῆς συντριδείσης A idcirco quasi ex hyperbole motionis terre con- 


λυθείσης οὕτω φησί" Θεράπευσον τὰ πάθη, 
lugo» τὰς συμφοράς. 

ινυξιν λέγει τὸ ἐφόσῳ δήποτε πράγματι παθεῖν 
χὴν * οὕτως: ὅταν λέγῃ, τὸ διεσχίσθησαν, 
ὃ κατενύγησαν, τουτέστιν, ἀποτυχόντες 
€, οὐδὲ οὕτως ἔπαθον τὴν Ψυχὴν, οὐδὲ 
ὧσαν ἑαυτῶν. Τοιοῦτόν ἐστι xal τὸ, "A 
ε ἂν ταῖς καρδίαις ὑμῶν, ἐν ταῖς κοίταις 
καξανύγητε. Τουτέστιν, ἃ βουλεύεσθε χατὰ 
y», ἐφ᾽ ἡσυχίας ὄντες, ἐν τῇ χλίνῃ λογισάμενοι 


ce ἑαυτῶν, xal μεταμελήθητε ἐφ᾽ οἷς διεπρά»᾿ 


θύτω χαὶ ἐπὶ τῆς Σουσάννας περὶ τῶν πρεσ- 
ν φησὶν, ὅτι κατενύγησαν τῇ καρδίᾳ" του- 
ἕπκαθον ἐπ᾽ αὐτῇ ὑπὸ τῆς ἐπιθυμίας συνεχό- 
Κἀνταῦθα οὖν χατάνυξιν χαλεῖ τὴν ἐπιθυμίαν, 
ἃς ἐνεργαζόμενον τῇ ψυχῇ. Ὡς γὰρ μεταμέ- 
b χατάννξις πράγματος πάθος ἐμποιεῖ, χαὶ ὡς 
ἰα καὶ ἔρως χαλεπὸν, οὕτως ἀθυμία πάθος 
νεται. Τὸν δὲ οἶνον ἐπὶ τῆς συμφορᾶς ἀεὶ λέγει 
᾿φιμωρίας" ἀπὸ τοῦ τὸν οἶνον πλείονα δοθέντα 
Kw τοὺς λογισμοὺς, xal παραφέρειν, καὶ τὴν 
οὐ Θεοῦ τιμωρίαν ἐχτὸς τοῦ χαθεστῶτος ἐρ- 
We. Τοῦτο οὖν φησιν’ Ὅτι τιμωρίαν ἡμῖν 
ϑῆνει συνεχώρησας, οὕτω μὲν δαψιλῶς, ὥστε 
εἷς ἀπόγνωσιν τῆς τιμωρίας μετέχειν * οὕτω 
πὴν, ὡς πάθους xai ἀθυμίας αὐτάρχως πλη- 
ΙΝ Φυχήν. 


. ς΄. — ᾿Αλλ Ev μέσῳ τοσούτων ὄντας xaxov 
ἥχας παθεῖν, ὥσπερ δὲ σημείῳ τινὶ διαχρίνας 
ὕτως ἐν μέσῳ τῶν χαχῶν στρεφομένους ἀνεπὶ - 
mus φυλαχθῆναι ἐποίησας τῆς τῶν ἐναντίων 
llc. Τοῦτο δὲ ἐχ μεταφορᾶς λέγει τῶν ἐν τοῖς 
ις πολλάχις ἀναμιγνυμένων τοῖς πολεμίοις, 
ἀλλήλοις διδόασι σημεῖα καὶ σύμόολα οἱχειό- 
χαὶ γινώτχουσιν ἀλλήλους ἐν ἀπομιμήσει τοῦ 
Ὡς, ὡς μὴ ἀθρόαν xal ἀπροσδόχητον ὑπο- 
τὴν τιμωρίαν" οἱ γὰρ τοῦτο ποιοῦντες, ἀεὶ ση- 
* πάντως ἀλλήλοις xot σύνθημα διδόχσιν, ὡς 
ἀπὸ τῆς χατὰ τὸ σχῆμα χοινότητος ἀλλήλους 
we πολεμίων ἀνέλωσι * σημείῳ δέ τινι γνωρίμῳ 
lett; ἀλλήλους, φυλάττονται μὲν τὰς xa 
νν σταγὰς, πράττουσι δὲ μετὰ πάσης ἀδείας 
οὔντα εἰς τοὺς πολεμίους * ὃ δὴ ποιῖ σαί τε xal 
καθαι ἐχείνους οὐχ οἷόν τε τῷ σχήματι μὲν 
μένους, τὸ σύνθημα δὲ οὐχ εἰδότας. Τοῦτο οὖν 
* “Ὅτι ὥσπερ σημείῳ τινὶ διαχρίνας, πάσης 
ἐῤῥύσω τῆς παρ᾽ ἐχΞξίνων ἐπιδουλῆς, ὡς ἂν 
ὑπὸ τόξων φερομένων μήτε ὑπό τινος ἑτέρου 
μέν τι δεινόν. Τοῦτο δὲ καὶ ἀπὸ τῶν χατ᾽ Αἴγυ- 
λαδὼν εἶπεν, ὅτι ὥσπερ σημείῳ τινὶ τῷ ἐπὶ τῶν 
| εἶῖματι διαχοίνας τούτους ἀπὸ τῶν Αἰγυπτίων, 
υς μὲν ἀθλαύεϊς διετήρησεν, ἐχείνους δὲ ἐτιμιυ- 
m. 

q. ζ΄. — Ταῦτα δὲ, φησὶν, ἐποίησας ὑπὲρ ἡμῶν 
ταπτμένων ὑπὸ σοῦ, ἵνα ἡμεῖς ἀπαλλαγῶμεν 
κείνων ἐπιουλῖς. Εἶτα χαὶ εὐχόμενος ἐπιφέρει, 
: Yàp, φησὶν, ἀδλαδεῖς διαμείναντες, ῥυσθῶμεν 


trite ἃς dissolute sic ait : Medere affectionibus, et 
dissolve calamitates. 

1810. — Compunctionem vocat quamlibet animse 
erga quamcunque rem affectionem ; ut cum dicit, 
Dissipati sunt, nec. compunéti (Psal. xxxiv. 15), id 
est, saepenumero frustrati, nequedum animo moti 
sunt, neque semetipsos accusarunt. Tale est et 
illud, Que dicitis in cordibus vestris, in cubilibus 
vestris. compungimini (Psal. iv, 5). Id. est, Qus 
mente volvitis, jn quiete constituti, in lectulo ra- 
tionem ineuntes vosmetipsos condemnate, et poe- 
nitentiam agite pro commissis. Sic etiam ad Su- 
sannam de senioribus ait, Quoniam compuncti sunt 
corde (Dan. xxn, 56); id est, affecti fuerunt erga 
illam ἃ concupiscentia detenti. Hoc loco igitur 
compunctionem vocat concupiscentiam, ut quz in 
anima excitet affectionem. Quemadmodum enim 
poenitentia οἱ compunctio rei affectum inserit, et 
sicut concupiscentia et amor molestiam, sic animi 
dejectio passionem ingerit. Porro vinum semper 
de calamitate et supplicio dicit; eo quod vinum 
copiosius datum cogitationes transferat, et trans- 
vertat, et supplicium a Deo illatum a suo statu 
mentem dimoveat. Hoc itaque dicit : Quoniam no- 
bis supplicium  irrogari permisisti, idque adeo 
ubertim, ut pre pona in desperatienem inducere 
videreris ; adeo autem grave, ut passione eL pusil- 
lanimitate animam abundanter impleret. 

V£gns. 6. — Caeterum in medio tantorum malo- 
rum exsistenles non permisisti ledi, sed tanquam 
signo quodam nos distinguens; sic in medio ma- 
lorum versantes, ab insidiis adversariorum tutos 
custodiri fecisti. Hoc autem dicit ex metaphora 
eorum, qui in bellis sepenumero hostibus permi- 
sti, sibi mutuo signa quzdam ac symbola familia- 
ritatis seu amicitiz prabent, unde se invicem agno- 
scant in similitudine figure, ne repentinam et 
inexspectatlam csdem incurrant : qui enim hoc 
faciunt, semper omnino sibi mutuo signum aliquod 
ex condicto tradunt, ne propter communem spe- 
ciem se invicem pro hostibus ipterimerent : porro 
signo aliquo notabili invicem discernentes, a mue 
tuis quidem cedibus abstinent, cum omni vero 


p securitate faciunt ea qua contra hostes videntur 


opportuna : quod utique ipsi facere atque observare 
minime possent, si specie quidem deciperentur, 
cendictum vero signum ignorarent. Hoc itaque ait : 
Quod sicut signo aliquo discernens, omncs nos ab 
illorum insidiis liberasti, ut neque ἃ sagittariis. 
neque ab alio aliquo quidpiam mali pateremur."Hoc 
autem eliam dixit exemplo eorum qus& in AEgypto 
contigerunt : quia quasi signo «;uopiam sanguine 
liminarium bos ab /Egyptiis distinguens, illesos 
custodivit, /ZEgyptios vero punivit. 

VgBs,. 7. — lloc autem, inqui:, pro mobis a te 
dilectis effecisti, ut ab illorum ins:.iiis liberaremur. 
Deinde etiam rogans subjungit, Ut nimirum, in- 
quit, illesi permanentes, a facie arcus liberare- 


et 


THEODOR! MOPSUESTENI 


esa 


wur, dilectis tuis predictum signum tradidisti. Α ἀπὸ προσώπου τόξον, τοῖς ἀγαπητοῖς aou τὴν λεχϑεῖ- 


Hoc autem etiam hic dicendum, quod tunc libe- 
rari poterunt ab inimicis invisibilibus, quande eos 
servabit dextera tua, Filius tuus unigenitus. Hic 
enim dextera Dei szpenumero interpretatus est, 
praesertim quando praepositum est illud, Stabilivi 
te dextera justa mea (Isa. xvi, 10) ; et, Dextera mea 
firmavit. celum (1sa. xtviu, 15). Sciendum quo- 
modo iterum ordine intelligenti: sese habeant ea 
que proferuntur. Primum enim ubi exaudiverit, 
servat. Deus : et hzc consequeuter est connexio 
orationis, post Salta, exaudi me babentis. Nisi forte 
sic intelligatur; quasi dicat : Salvans dextera 
exaudi me, ita ut. mihi servato in volis sit divina 
bowa postulare; hzc autem non sunt alia quam 
Φοκὰ Spiritus sancti. Porro dilecti Dei sunt illi, 
qui ob morum probitatem digni sunt ab illo diligi. 


PSALMUS LXVII. 


Vgns. 18. — Cum igitur populus quasi captivus 
essct in Egypto serviens, extraxit eos e servitute 
Deus, et liberavit lege belli : nam cum hostes pu- 
nivisset, tunc ipsos eripuit. Captivitas autem dicl- 
tur, quidquid lege belli capitur. Hoc est quod di- 
eit; ac si dicat : Captivitatem (scilicet nos, qui 
quasi in captivitate serviebamus) captivam ducens 
(tanquam fortis dux belli lege vincens) abduxisti, 
et extraxisti. Istud autem, Ascendisti in. altum : 
demonstratue es, inquit, magnus et excelsus : id- 
eirco accepisti dona in hominibus. Tunc etiam Deus 
ipsis praeceperat, ut peterent vasa argentea et au- 
rea ; atque ubi hec petivissent acceperunt ( Exod, 
1x): deinde morte primogenita invadente ( Exod. 
xir), eruperunt ex /Eyypto, jubente Deo, liabentes 
etiam vasa. Non igitur, inquit, nos solum extra- 
xisti, et e servitute liberasti, sed etiam dona acce- 
pisti ab hominibus, quasi cum donis omnibus ipsos 
dimittentibus. Cseterum Apostolus boc testimonio 
usus est ( Ephes. 1v, 8) quasi de Christo ; quoniam 
et ipse nos sub diabolo captivos exsistentes, cum 
ipsum prelio inito devicisset, exemit. Propterea 
eum istud accepisti dona nostro loquendi mori non 
quadraret, quo in ecclesiasticis sententiis utimur, 
immutans verbum accepisti, dixit dedisti. Hoc enim 
Christo magis congruebat, ut qui non acceperit, 
sed post ascensum suum in colos Spiritus sancti 
dona largitus sit. 


PSALMUS LXVIII. 


(4) Ejusdem de interpretatione sexagesimi octavi psalmi, in verba illa : 


σαν σημείωσιν ἔδιυχας. Δεχτέον δὲ xal ὅδε, τότε 
ῥνσθῆναι ἀπὸ πολεμίων ἀοράτων δυνήσονται, ὅταν 
σώσῃ ἡ δεξιά σον, ὁ μονογενὴς σου Υἱός. Οὗτος γὰρ 
δεξιὰ Θεοῦ ἡρμήνευται πολλάκις, μάλιστα ὅτε προ- 
ἐχειτο τὸ, Ἡσφαισάμην c8 τῇ δεξιᾷ τῇ δικαίᾳ 
μου" xat, Ἢ δεξιά μου ἐστερέωσε τεὸν οὐρανόν. 
Ἐπιστατέον ὡς ἔμπαλιν τῇ τάξει τῆς νοήσεως ἔχει 
τὰ τῆς προφορᾶς. Πρότερον γὰρ εἰσαχούσας, ϑώζει 
Θεός * xal αὕτη ἡ ἀχολούθως ἁρμονία τῆς λέξεως, 
μετὰ τὸ Zocor τὸ ᾿Επάχουσόν μου ἐχούστς. Εἰ μὴ 
ἄρα οὕτω νοηθείη" Σώσας τῇ δεξιᾷ ἐπάχουσόν μὸν, 
εὐχῆς οὔσης ἐμοὶ τῷ σωθέντι περὶ θείων ἀγαθῶν al» 
τουμένῳ * οὐχ ἄλλα δὲ ταῦτα τῶν τοῦ πνεύματος χα- 
ρισμάτων. ᾿Αγαπητοὶ δὲ τοῦ Θεοῦ τυγχάνουσιν, d 
διὰ χαλοχἀγαθίαν ὄντες ἄξιοι τοῦ ἀγακᾶσθαι ὁπ' 
αὐτοῦ. : 
VAAMOZ EZ. 

Στίχ. ιη΄. — Ἐπειδὴ οὖν ὁ λαὸς ὡς αἰχμάλωτος 
ἦν ἐν τῇ Αἰγύπτῳ δουλεύων, ἐξέσπασεν αὐτοὺς εἧς 
δουλείας ὁ ϑεὸς, xat ἀπήλλαξε πολέμου νόμῳ " τιμω- 


ρησάμενος γὰρ τοὺς ἐναντίους, οὕτω τούτους ἀφεῖλεν. 


Αἰχμαλωσία δὲ λέγεται, ἅπαν τὸ ἐν πολέμου νόμῳ 
λαμθανόμενον. Τοῦτό φησιν" ὡς ἂν εἴπῃ " Τὴν ai- 
xpaAocíay ( δηλονότι ἡμᾶς, τοὺς ὡς ἐν αἰχμαλω- 


σίᾳ δουλεύοντας) αἰχμαλωτεύσας ( ὡς ἰσχυρὸς στρα» ᾿ 


πκιώτης πολέμου νόμῳ vixfcag) ἀφεῦες, καὶ &m- 
ἔσπασας. Τὸ δὲ, 'AvéOnc εἰς ὕψος, ἐδείχθης, ene, 
μέγας xoi ὑψηλός " διὰ τοῦτο δλαδες δόματα iy 
ἀνθρώποις. Προσέταξε γὰρ αὐτοῖς τότε ὁ Θεὸς, αἱ» 


C τῆσαι σχεύη ἀργυρᾶ καὶ χρυσᾶ" xai ταῦτα αἰτήσαν- 


τες ἔλαδον" εἶτα χαταλαδόντος τοῦ θανάτου τῶν 
πρωτοτόχων, ἐξώρμησαν τῆς Αἰγύπτου τῷ προστάγ» 
ματι τοῦ Θεοῦ, ἔχοντες καὶ τὰ σχεύη. Οὐχ ἡμᾶς οὖν, 
φησὶ, μόνον ἀφείλου, xat τῆς δουλείας ἀπήλλαξες" 
ἀλλὰ xat δόματα ἔλαδες παρὰ τῶν ἀνθρώπων, ὡσανεὶ 
μετὰ δώρων πάντων αὐτοὺς ἐχπεμψάντων. Ἐχρῆ» 


cato δὲ ὁ ᾿Απόστολος ταύτῃ τῇ μαρτυρίᾳ, ὡς vd . 


τοῦ Χριστοῦ * ὅτι xal αὐτὸς αἰχμαλώτους ἡμᾶς ὕνερε 


ὑπὸ τοῦ διαδόλου, μάχῃ τῇ πρὸς αὐτὸν νικήσας, ἀφεῖ». 


λετο. Διὰ τοῦτο ἐπειδὴ τὸ "E.a6sc δόματα οὐχ ἢ» 
μοττε χατὰ τὸ παρ᾽ ἡμῖν ἔθος, ὥσπερ ἐν ταῖς bue 
λέξεσι ταῖς ἐχχλησιαστικαῖς χεχρήμεθα, δπαλλάξες 






τὸ " EAa6sc, εἶπεν τὸ Ἔδωκας. Τοῦτο γὰρ &ppoluiee A" 
aw 


pov ἑπὶ Χριστοῦ, οὐ λαβόντος, ἀλλὰ μετὰ τὴν Belli 
τὴν ἐν τοῖς οὐρανοῖς δεδωχότος τοῦ πνεύματος 
ρἰσματα. 
Y AAMOZ EH'. 

Dederunt in escam mem M, 


et in siti mea potaverunt me aceto. 


Quoniam cibi et potus suaves quidem fiunt in tempore gaudii, insuavia. autem et amara ia tr 
stitia; talia erant, inquit, qua ab illis flebant, ut ex tristitia et ira esset quidem mihi im lec 
fellis cibus, esset autem et potio aceto nihil differens, Maxime autem hoc flt in [racundiis 48 
in tribulatione flunt, quod verisimile erat pati eos contra suos. Usus autem est evangelista ME 


testimonio in Domino, et ipse autem Dominus : 


Zelus domus tum comedit me, de seipso dicesi; 


(4) Ex eoncilio CP. supra citato, Mansi IX, 218, 


| 


EXPOSITIO IN PSALMOS. 


090 


Paetus de Judwis loquens : Fiat mensa eorum , etc. ; et beatus Petrus de Juda: Fiat Aa- 
8 deserta. Et certe diversis consttutis rebus, non quasi psalmo modo quidem pro his 
"um sutem de illo, et iterum de alio: sed quia de Judzis dicta sunt plura, qui se se- 
| de Deo et lege, convincentia illorum indevotionem, necessarius est testimoniorum 
| et ex rebus captus qualis est, Dederunt in escam meam fel εἰ in siti mea potaverunt 


». — Καὶ (1) ἀπέχειντο πάντα δρῶντες À Υγεες. 27. — Εἰ institerunt omnia adversus nos 


, ἀεὶ ταῖς προλαμδανούσαις συμφοραῖς 
ἄγοντες, καὶ οὐδέποτε λήγοντες τοῦ πρὸς 
μου. 

[^ — Οὐχ ἔχει ὁ Θεὸς αἰτίαν, εἰ πρὸς ὃν 
παραδέδονται, δηλαδὴ τῷ Θεοῦ ἀποστατήῆ- 
ὅλῳ ἐξαπέστειλε γοῦν αὐτοὺς χατὰ τὰ 
ata τῶν χαρδιῶν αὐτῶν διὸ προστιθέασιν 
κ᾽ ἀνομίαις. Τὴν σχιὰν δὲ τοῦ νόμου τῆς 
ᾳ«ροτιμήσαντες ἀληθείας, ἐξώσθησαν xal 
«ἧς τυπινῆς λατρείας, τῇ προτέρᾳ mpos- 
μαρτίᾳ, ἐν τῷ τῆς Ἰουδαίας ἔξω βούλεσθαι 
Wv, διὸ οὐχ εἰσέρχονται ἐν δικαιοσύνῃ τῇ 
΄ς Ἶησον Χριστοῦ * περὶ ἧς εἴρηται" Νῦν 
ψόμου δικαιοσύνη Θεοῦ πεφρανέρωται, 
μένη ὑπὸ τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν. 
ντὰρ ἔχοντες ἀεὶ, πῶς εἰσήρχοντο ἐν δι- 
Ινἡγνόησαν Θεοῦ ; Τὴ» ἰδίαν γὰρ ζητοῦν- 
E, tQ δικαιοσύνῃ τοῦ Θεοῦ οὐχ ὑπετά- 
εὐτὸν γὰρ τὸ ὑποταγῆναι, τῷ εἰσελθεῖν ἐν 


y. — ᾿Εξαλειφρθεῖεν, τουτέστιν dxo0d- 
ὅλον δὲ λέγει ζώντων, ὡς τοῦ Θεοῦ ὥσπερ 
πνὶ τοὺς ζῶντας ἔχοντος καταλεγομένους, 
φᾶς τῶν βασιλέων, τῶν ἐν ταῖς βίδλοις 
ΠΠεγραμμένους τοὺς τῶν στρατιωτῶν xa- 


ΨΑΛΜΟΣ ΟΑ΄. 


»— Τὸ zpó οὐχ ὡς ἐπὶ χρόνου λέγει, ὥς 
σαν * ἐπεὶ ποίαν ἕξει πρὸς τὸ παραμένειν 
^; Συμπαραμενεὶ γὰρ, φησὶ, τῷ ἡλίῳ 
ἧς σελήνης γεγεὰς γεγεῶν. Τὸ μὲν γὰρ 
ιὄνειν εἰς τὸ ἑξῆς λέγεται, τὸ δὲ πρό ἐπὶ 
κὐόντων. Οὐδεὶς οὖν λέγε: ὅτι πρὸ τοῦδε 
vet. Ei δέ τι; τὸ συμπαραμενεῖ μὴ ϑού- 
!xotvo9 νοεῖσθαι, καὶ τὸ, πρὸ τῆς σελήνης 
med, οὐδὲν ποιήσει, ἀλλ᾽ ἢ χωλὸν xal 
) ἔχον τὴν διάνοιαν" οὐ γὰρ συνῆπται αὐτῷ, 
Vc ὑπάρχει, ἣ ὅτι ἦν, f τι τοιοῦτον. Τὸ 
υμπαραμενεῖ χατὰ χοινοῦ λέγει" τὸ δὲ 
ἃ τῆς τοῦ χρόνον λέγει ὑπεροχῆς, ἀλλ᾽ ἐπὶ 
εὐτὸ τὸ διαμένειν. Διαμενεῖ τοίνυν, φησὶ, 
ἰαχϑήσονται ἡ εἰρήνη χαὶ τὸ δίχαιον ἴσα τῷ 


tentare, praecedentibus calamitatibus semper alias 


: superinducentes , et nunquam a bello adversum nos 


cessantes. 

VERs. 28. — Deus non est in causa, si traditi 
sint illi quem desiderarunt, scilicet diabolo Dei 
desertori : dimisit igitur eos secundum adinven- 
tiones cordium ipsorum ; idcirco apposuerunt ini- 
quitates super iniquitates. Caeterum cum legis 
umbram venture veritati przetulerint, eliam expulsi 
sunt e loco cultus figuralis, hoc peccato priori 
adjicientes, quod extra Judeam voluerint ista fa- 
cere, ideo non intrant in justitiam, quz est per 
fidem Jesu Christi, de qua dictum est : Nunc autem 
sine lege justitia Dei manifestata est, testificata ἃ 
lege et prophetis (Rom. m, 21). Cum enim semper 
umbra adhzrerent, quomodo intrassent in justl- 
tiam Dei quam ignorabant ? Suam enim querentes 
statuere, justitie Dei non sunt subjecti (Rom. x, δ) : 
nam idem est subjici, quod intrare in eam. 


Vgns. 29. — Deleantur, id est moriantur. Librum 
autem dicit viventium, quasi Deus in libro quopiam 
viventes habeat receisitos, ex metaphora regum, 
qui in libris scriptos habent catalogos ducum exer- 
citus 


PSALMUS LXXI. 

Vgas. 5. — Istud ante non quasi de tempore 
dicit, ut aliqui putarunt ; nam qualem hoc haberet 
connexionem cum verbo permanere? Nam comper- 
manebit, inquit, cum sole ei ante lunam, in genera- 
tiones generationum. Itaque verbum permanere ad 
sequeutia, prapositio vero ante ad precedentia 
refertur. Nemo igitur dicit, quod antehac perma- 
nebit. Si quis vero istud compermanebit aliquid 
subaudiendo intelligi nolit, etiam istud, ante lunam in 
generationes generationum, nil nisi mancum et clau- 
dum sensum faciet ; non enim illi adjunctum, quod 
sit, quod exsistat, vel quod fuerit, vel quid simile. 
Itaque istud compermanebit aliquid subaudiendo 
dicit; istud vero ente non de temporis excessu 
dicit, sed de ipsa permanentia. Permonebit igitur, 


Xovt1, xal ὑπὲρ τὴν σελήνην, ὥστε xal D inquit, et custodietur pax alque justitia. instar, 


τῆς σελήνης χατὰ τοῦτο. Διὰ τί ὃΣ xal 
΄ς σελήνης ; Ὅτι ἡ μὲν ἔχει χαὶ μειώσεως 
αιροὺς, αὕτη δὲ ἐν τῷ διαμένειν ἀεὶ, xal 
, φυλάττεται. Τὸ δὲ, γεγεὰς γενεῶν, χατὰ 
ἰδίωμα εἶπεν ἀντὶ τοῦ ἐπὶ πολύ. 


solis splendida, et supra lunam, iia ut etiam lunain 
ipsam in hoc superet. Quare autem lunam quoque 
ipsam antecellit? Quia nimirum ipsa etiam multa 
tempora defectionis babet , hzec autem dum semper. 
permanet, etiam augetur, et. custoditur, Cseterum 


generationes generationum, sccundum Seripturz proprium loquendi modum dixit pro diu, . 


Corderio. 


651 


THEODORI MOPSUESTENI 


Vins. 7 --. Ostenderat se istud permanebit cum A — Xzty. C. — Ἔδειβδεν ὅτι τὸ, συμπαραμενεῖ τῷ 


sole, de pace ac justitia dixisse: eadem igitur usus 
similitudine, istud orietur quasi de sole quoque di- 
xit; id esl apparebit. Jta, inquit, lucebit sicut sol. 
Nunc itaque hoc ipsum manifestius declaravit. 
Atque omnia, inquit, per curam tuam tam alta pax 
continebit, ut z::que impossibile futurum sit, pa- 
cem ejus ac lunz substantiam dissolvi. Solet au- 
tem Scriptura in similibus uti hyperbolis; ut in 
psalnio octogesimo octavo, Pouam in seculum se- 
men ejus, εἰ thronum. ejus. sicut. dies coli ( Psal. 
Lxxxvii, 50). Cum magis hyperbolice dixisset, re- 
gnum in successoribus Davidis eque ac coelum in- 
dissolubile permansurum, in sequentibus vero ite- 
rum ait, Et thronus ejus sicut sol in conspectu meo, et 
sicut luna perfecta in. eternum (Jbid. 58) : qua ulti- 
que revera non ita contigerunt, sed hyperbolice 
dicta sunt a Scriptura divina 


Vgns, 8. — Non quod omnino imperabit et re- 
get, sed quia fama et gloria omnes ipsum tanquam 
Dominum suum adinirabundi venerabuntur : quod 
etiam revera factum reperitur. 


Vgns. 17. — llic etiam deinonstravit istud ante 
non de tempore dici, ut Christo convenire existi- 
metur : quod aliqui putarunt. Nam si istud ante 
de tempore ac de praexsistentia diceret, quomodo 
permanebit, quod in. sequentibus ait? Adeo igitur, 
inquit, nomen ejus manet admirabile, non secus 
ac 60] et luma. Atque hujus demonstratio est, 
quod usquedum sol ef luna permanent, ipse quo- 
que ab omnibus hominibus memoretur, et admira- 
tioni sit propter sapientiam, et gloriam, et hono- 
rem, quem apud omnes consecutus est. 


Isin. — Hic maxime adduxit causam sermonum 
ad ipsum habitorum, quia ob commune bonum 
narrat ejus decora. Siquidem omnis honor regis, 
et presertim justi cura, communem utilitatem 
spectat subditorum. Propter ipsum enim, inquit, 
admirationi erunt omnes tribus, id est omnis 
Israel. Atque hujus argumentun est, quod regina 
Austri ad ipsum veniens, beatos pronuntiaverit 
ministros ejus, quod assidue sapientia ejus frue- 
rentur. 


PSALMUS LXXI. 


Vgns. 10, — Et vivent cum saturitate, dum ita 
ab ipsis vita instituitur, ut nullus vitz dies pr:ter- 
fluat, ipsis a morte prazventis. Hoc autem dicit, 
non quasi omnino determinatum tempus sit cu- 
juslibet hominis viventis, sed quod nos frequen- 
ter, cum natura simus passionibus obnoxii, ab 
erumnis et afflictionibus vel aliquibus similibus 
mortem sustineamus ; quam si declinare potuisse- 
mus, longissimo tempore vixisseinus. Alie enim 
mortes sunt qua ab srumnis inferuntur, alie 
item qua non ab externis malis, sed ex ipsius- 
met nature conditione proficiscuntur. Nam licet 


ἡ ἰίῳ, ἐπὶ τῆς εἰρήνης εἶπε καὶ τοῦ δικαίου * ἐχρή- 
σατο οὖν xal τῇ ὁμοιότητι, τὸ ἀνατε.λεῖ ἐπὶ τοῦ 
ἡλίου εἰπών" ἀντὶ τοῦ φανήσεται. Οὕτως λάμψει, 
φησὶν, ὡς ὁ ἥλιος. Νῦν οὖν αὐτὸ ἐδέλωσε σαφέδσεε: 
ρον. Καὶ οὕτω, φησὶ, βαθεῖ πάντα χαθέξει d εἰρήνη 
διὰ τὴν παρὰ σοῦ χηδεμονίαν, ὡς ὁμοίως ἀδύνατον 
εἶνα!, λυθῆναί τε τὴν ἐπ᾽ αὑτοῦ εἰρήνην καὶ τῆς σι- 
λήνης τὴν ὕπαρξιν. Ταῖς δὲ ὑπερδολαῖς ἐπὶ τῶν 
τοιούτων ἔθος χεχρῆσθαι τῇ θείᾳ Γραφῇ, ὡς χαὶ ἐν 
τῷ πη’ ψαλμῷ, τὸ, Θήσομαι εἰς τὸν alova τὸ 
σπέρμα αὑτοῦ, καὶ κὸν θρόνο» αὐτοῦ ὡς τὰς ἡμέ» 
ρας τοῦ οὐρανοῦ. Ὑπερδολιχώτερον εἰπὼν, τὴν 
βασιλείσν Ev τοῖς διαδόχοις τοῦ Δαδὶὸ ἴσα τῷ οὐρανῷ 
ἀδιάλυτον παραμένειν xal ἑξῆς δὲ πάλιν͵ Kal ὁ θρύ- 
voc αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος ἐναντίον μου, καὶ ὡς d 
σελήνη κατηρτισμένη εἷς τὸν αἰῶνα" ἅπερ κατὰ 
μὲν τὸ ἀχριδὲς οὐχ οὕτω γέγονεν, ὑπερδολιχώτερου 
δὲ εἴρηται τῇ θείᾳ Γραφῇ. 

Στίχ. τ΄. — Οὐχ ὅτι χρατήσει πάντως καὶ βασι» 
λεύσει, ἀλλ' ὅτι τῇ φήμῃ καὶ τῇ δόξῃ πάντες ὡς 
Κύριον ἑαυτῶν θαυμάτονται᾽ ὃ xal ἀληθῶς γεγονὸς 
εὑρίσκεται. 

Στίχ. ιζ΄’. --- Ἔδειξε χἀνταῦθα ὅτι τὸ πρό οὐχ ἐπὶ 
χρόνου λέγει, ἵνα τῷ Χριστῷ ἁρμόττειν νομιαθῇ, ὃ 
τινες ᾧζήθησαν. Εἰ γὰρ τὸ πρό ἐπὶ χρόνον λέγει καὶ 
προυὐπάρξεως, πῶς τὸ διαμενεῖ, ὅπερ ἐπὶ τῶν ἑξῆς; 
λέγει; Οὕτω τοίνυν, φησὶ, τὸ ὄνομα αὐτοῦ μένει 
θαυμαζόμενον, οὐχ ἔλαττον ἣ ὁ ἥλιος καὶ ἡ σελήνῃ. 


C καὶ τούτου ἀπόδειξις, τὸ ἄχρι τῆς δεῦρο τοῦ τε ἡλίου 


xai τῆς σελήίνης διαμενόντων, διαμένειν χάχεῖνεν 
παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποι; μνημονευόμενόν τε, καὶ δαυ- 
μαζόμενον ἐπὶ τῇ σοφίᾳ, ἐπὶ τῇ δόξῃ, ἐπὶ τῇ τιμῇ, 
ἧς παρὰ πάντων ἔτυχε. 

Ἐνταῦθα μάλιστα συνήγαγε τῶν εἰς αὑτὸν λύΎΩΥ 
τὴν αἰτίαν, ὅτι διὰ τὸ χοινὸν τοῦ πλήθους τὰ περὶ 
αὑτὸν διηγεῖται καλά. Πᾶσα γὰρ τιμὴ βασιλέως, xi 
μάλιστα ἣ τοῦ δικαίου φροντὶς, χοινὸν ὄφελος τῶν 
βασιλενομένων. Θαυμασθήσονται γὰρ, φησὶ, δι' αὐτὸν 
πᾶσαι αἱ φυλαὶ, τουτέστι, πᾶς ὁ Ἰσραήλ. Καὶ τούτον 
ἀπόδειξις, τὸ τὴν τοῦ νότον βασίλισσαν παραγενομέν 
νην, μαχαρίσαι τυὺς ὑπηρετουμένους, ὅτι διηνεκῶς 
ταύτης ἀπήλαυον τῆς σοφίας. 


ΨΑΛΜΟΣ ΟΒ΄. re 


Στίχ. V. — Καὶ ζήσονται μετὰ ἀδείας, cvyva ee 
μένης αὐτοῖς τῆς ζῳῆς, ὡς μὴ παραιρεῖσθαι μηδν 
μίαν αὑτῶν ἡμέραν, τοῦ βίου προλαμδανομένων bl 
τοῦ θανάτου. Τοῦτο δὲ λέγει, οὐχ ὡς πάντως & 
νον καιρὸν παντὸς ἀνθρώπαυ ζῶντος, ἀλλ᾽ ὡς so- 
λάκις, ἡμῶν διὰ τὸ παθητοὺς εἶναι τὴν φύσιν, 02 
συμφορῶν xal θλίψεων ἣ χαί τινων τοιούτων ὑκοβῖ᾽ 
νόντων θάνατον * ὃν εἰ δυνηθείημεν ἂν ἐκχλίνανθε: 
ἐπὶ μήχιστον βιῶναι. “Ἕτεροι γὰρ οἱ ἀπὸ τῶν συβ᾽ 
φορῶν γιγνόμενοι θάνατοι, καὶ ἕτερο: οἱ obx ix 9^ 
ἔξωθεν χαγῶν, ἀλλ᾽ ἀπ᾽ αὑτῶν ἐν τῇ χατασχευΐ τῷ 
φύσεως συμβαίνηντες. Κἂν γὰρ μηδὲν ἔξωθεν 17 


* MEAS À 


EXPOSITIO IN PSALMOS. 


099 


ν ὁ διὰ ξίφους ἣ τινὸς τοιούτου θάνατος), A extrinsecus nibil acciderit ( v. g. mors per gla- 


ἀντως ἡ φύσις εἰς γῆρας ἐλάσασα, ἀναγ- 
utat τὸν θάνατον. Ὡς οὖν πρότερον ab- 
οιαῦτα ὑπομενόντων, χαὶ ὑπὸ τῶν χατ- 
χῶν πολλάχις προλαμδανομένων εἰς τὸν 
UtÓ φησι ὅτι οὐχέτι πείσονται τοιοῦτον 
ἔξονσι τὰς ἡμέρας πλήρεις, τὸν ἀπὸ τῆς 
ἅτον ἐχδεγόμενοι μόνον. 


ἙΑΛΜΟΣ ΟΙ". 


- Ἔχει μὲν πολλὴν ἀπὸ τῆς ἑρμηνείας τὴν 
ὃ ῥητόν. Λέγει δὲ αὐτὸ Σύμμαχος σαφῶς" 
' σημεῖα αὐτῶν ἐπισήμως, γνώρισμα 
ἴσοδον ἐπάγω. Ἕπειδὴ γὰρ ἔθος fv τοῖς 


dium aut simili modo illata), ipsa tamen natura 
per se omnino ad senium provecta, necessario se- 
cum mortem attrabit. Tanquam igitur ipsi prius 
multa istiusmodi perpessi sint, et a malis in- 
gruentibus sepe immatura morte preventi sint, 
ait ipsos nil simile amplius in posterum passuros, 
sed dies plenos habituros, ex solius nature de- 
fectu mortem tantum obituros. 


PSALMUS LXXIII. 
VeBs. 5. — Dictum hoc multam habet in inter- 
pretando difficultatem. Symmachus autem clare 


hoc ait: Poswerunt signa sua insigniter, indicinm 
ad ingressum superne. Cum enim antiquis usitatum 


ποὺ τινὰ ἐχράτησαν πόλιν, ἐπὶ τῆς πύλης B esset, ut si quando civitatem aliquam cepissent, in 


διαχαράττειν, τὴν ἑαυτῶν προσηγορίαν 
, ὡς ἑνίχησάν τε xal ἔλαδην τὴν πόλιν 
* πολλάχις δὲ χαί τινα ὡς σημεῖα καὶ 
καταπηγνόμενοι, οἷα δὴ πολλὰ ἡμῶν τὰ 
| τὰ σύμδολα, ἐπισήμως πρὸ τῆς πύλης 
; Χρατήσαντες, ὡς αἰχμάλωτον αὐτὴν 


“- Οὕτω τε αὐτὴν ἀφειδῶς ἐπόρθησαν, ὡς 
" οἰχημάτων θύρας ἀξίναις καταχόπτειν, 
λα τις ἐν ὕλαις τέμνοι, ἀναγχαίως διὰ 
βρώπων τεμνόμενα χρείαν. 

ΨΑΛΜΟΣ OA. 


— Kal ἀπὸ τοῦ σοῦ ὀνόματος, φησὶ, χαλέ- C 


οὖς. ᾿Αντὶ τοῦ, Δεσπότην σε ὁμολογήσο- 
iv, προστάτην, εἰχότως ἀφ᾽ ὧν ἀπηλαύ- 
ὑφέλιμον παιδευόμενοι. “Ἴδιον γὰρ τῶν 
τὸ ἀπ᾽ ἐχείνων χαλεῖσθαι τῶν δεσποζόν- 
γετούντων. Οἷον ὅταν λέγωμεν, Ὁ τοῦδε 
, εἴτε οἰχεῖος, εἴθ᾽ ὅτι δήποτε τοιοῦτον. 

— Ἐνταῦθα ἐνιχῶς εἶπεν, οὐ Διηγησόμεθα 
θαυμάσιά σου, ἀλλὰ Διηγήσομαι. Οὐχ 
λόμενος εἰπεῖν, ἀλλ᾽ ὡς ἑἐχάστου τοῦ λέ- 
) ἐν τῇ χοινῇ πάντων γίγνεται φωνῇ. Αα- 
! σχολῆς xal εὐχαιρίας, xal ἀπαλλαγεὶς 
| τῶν πολεμούντων ἔργον θήσομαι, τῶν 
τὸ μέγεθος διηγεῖσθαι. Τοῦτο δὲ αὐτὸ τὴν 


v λέγει. Εὐχαριστία γὰρ εἰς Θεὸν, τὸ ὅμο- ἢ 


γετεῖσθαι, διηγούμενον τὰς χάριτας " οἷον 

0 ψαλμῷ τό" ᾿Εξομοιλογήσομαί σοι, 
ὅλῃ τῇ καρδίᾳ μου" διηγήσομαι πάντα 
γιά σου. Ποῖα οὖν θαυμάσια διηγεῖται ; 
ὅεηετας χρινῶ. Ταῦτα, ὅτι ἐπηγγείλω χρί- 
γτας, ὡς τοῦ Θεοῦ τοῦτο εἰπόντος xal ἐπαγ- 
.. Δέδειχται γὰρ πολλαχοῦ, ἀντὶ τοῦ ἔργου 
xai τὴν ἐπαγγελίαν λαμδάνων. Οὐ δεῖ δὲ 
, ὅτι μὴ εἶπε, Διηγήσομα: τὰ θαυμάσιά σου, 
| χαιρόν. Ἴδιον γὰρ αὐτοῦ, τὸ Ex τῆς ἀχο- 
fttv. τὰ ἔχ τινων ῥηθέντα, χαὶ μὴ προστι- 
ἱπών, ἣ 1έἐγων, ἢ τι τοιοῦτον. Καὶ πολλα- 
; εῦρο: ζητίσας τῶν Ἑαλμῶ"᾽" οἷον ἐν τῷ 
M Κύριον ἐν τῷ 0. UCecOu! pe ἐκέχραξα. 


porta quasdam litteras insculperent, que nomen 
eorum indicarent, ac modum quo civitatem devi- 
cissent, atque ἴῃ suam potestatem  redegissent : 
sepenumero autem quzdam quasi sigBa seu syin- 
bola imprimebant, aut insculpebant, qualia nimi- 
rum sunt multa nostra tropea οἱ symbola, 4088 
insigniter ante portam posuerunt, tanquam qui 
illam in suam potestatem redegerint, et captivam 
fecerint. 

Vg8s. 6. — Tam immaniter eam vastarunt, ut 
etiam domorum januas securibus infringerent, 
non secus ac qui ligna in silvis c:edunt, neces- 
sario illa secant ad usum humanum. 


PSALMUS LXXIV. 


VrBs. 2. — Et ex nomine tuo, inquit, nos ipsos 
appellabimus. Id est, te Dominum confitebimur, 
benefactorem, praesidem, ab iis qua consecuti su- 
mus utilitatem edocti. Proprium enim hominum, 
ut a suis dominis aut benefactoribus appellentur, 
v. g. dum dicimus : Hic illius est sive servus, sive 
domesticus ac familiaris, sive quid istiusmodi. 

Vgns. 3. — Hic singulariter dizit, Non enarra- 
bimus omnia mirabilia tuas, sed Enarrabo. Non 
aliud quid volens dicere, quam quod unusquisque 
dicat id quod communi omnium voce flt. Nactus 
igitur otium et opportunitatem, et ab insultu ho- 
stium liberatus, hoc mihi negotium proponam, ut. 
eorum qua facta sunt magnitudinem enarrem. Hoc 
ipsum autem gratiarum actionem vocat. Gratitudo 
enim in Deum est, confiteri beneficium, gratias. 
comniemorando ; quale est et illud in psalmo nono : 
Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo ; narrabo 
omnia mirabilia tua (Psal. 1x, 1). Qualia igitur mira- 
bilia enarrat? Ego justitias judicabo. llec sunt, 
quod promiseris justitias judicare, quasi Deo hoc 
dicente ac promittente. Plurimis enim locis osten- 
sum est, quod pro opere sermonem ac promissio- 
nem acceperit. Non oportet autem mirari, quod 
non dixerit, Enarrabo mirabilia tua, cum acce- 
pero tempus. Proprium enim ipsius, ut ex conse- 
quenti referat ea qux ab aliquibus dicta sunt, et 
non addat verbum aiens, vel dicens, aut quid si- 
mile. Atque hoc frequenter quis reperiet in. Psal 


60253 


THEODORI MOPSUESTENI 


696 


»uis, si querat ; utin psalmo centesimo decimo nono, ἃ xal εἰσήχουσέ μου * καὶ ob 7poattÜsuaus; τὸ εἰπών 


Ad Dominum cum tribularer clamavi : et exaudivit 
si? (Psal. cxix, 4); et non adjungens verbum dicens, 
subjunxit, Domine, libera animam meam, per reti- 
centiam, ex consequenti significans istud dicens ; et 
clarius in secundo psalmo : Astiterunt enim, in- 
quit, reges terre, et principes convenerunt in unum 
adversus Dominum, εἰ adversus Christum ejus. Di- 
rumpamtus vincula eorum (Psal. 11,2). Nunc. autein 
relinquens verbum dicentes, usus est ubique pro- 
pria consequentia. Atque omnino hoe plurimis locis 
reperire liceat. Sed hzc sufficiat proposuisse in testi- 
monium ejus quod a nobis dictum. In ipsa deinceps 
interpretatione szpe dicta phrasis occurrit; legen- 
tium utique erit meminisse semper subauditionis 
seu adsignificationis. 

VEns. 7. — Exitum szpenumero vocat solis or- 
tum, ut illud, Exitus matutini et vespere delectabis 
(Psal. xiv, 9). Quia etiam exitum solis vocat ipsum 
orientem, ut istud, À summo celo egressio ejus (Psal. 
xv11,7). Lgressionem igitur seu exitum dicit partium 
orientalium, desertum vero montium septentriona- 
lium et meridionalium. Nam quia duorum istorum 
climatum partes ali:& quidem sunt inhabitatz ac 
desertze, propter excessum glaciei (scilicet boreales), 
ali:? vero propter nimium calorem (nempe australes), 
hiec duo climata desertum montinro appellavit. Vult 
autem dicere, quod nullibi sit Deum effugere. Quo- 
cunque enim ad quatuor coeli climata recesseris, 
Deum communem judicem et ubique presentem 
effugere nequaquam potes. 

Vgns. 8. — Vinum accipit de supplicio, eo quod 
illi qui puniuntur instar ebriosorum circuinagan- 
tur, et succumbant plage Dei. ITabet enim, inquit, 
in manu sua calicem plenum mero vino; ac si 
dicat terribiliores poenas, eo quod vinum merum 
magis feriat, seu perturbet. Porro mistum non de 
commistione dicit (quomodo enim, cum merum 
dixerit, rursus mistum appellaret?), sed quia mi- 
stionem sz»pe vocamus mensuram, qua ad haustum 
sufficiat. Hoe nimirum voluit dicere, quod lstíus- 
modi mistio fuerit adeo magna, ut calicem imple- 
verit. Ex utroque enim vult significare supplicii 
intensionem ; tum ex eo quod merum vinum fuerit, 


tum ex eo quod calix plenus exstiterit : mero qui- p 


dem austeritatem et vehementiam deelaraus, pleni- 
tudine vero sufficientiam seu abundantiam, et quod 
ad omnes pertingeret. Graviorem auten) poenam 
appellavit fzecem. Ego, inquit, magis clarum ebibi; 
id est minoribus malis subjectus fui. Ipsam, vero 
fzcem Babylonii bibent, id est, graviora pro faci- 
nogribus suis luent. 


ἐπήγαγε, Κύριε, ῥῦσαι τὴν ψυχήν μου, xav &no- 
σιώπησιν σημάνας Ex τῆς ἀχολουθίας τὸ εἰπών" xal 
σαφέστερον ἐν τῷ δευτέρῳ Ψψαλμῷ, Παρέστησαν 
139. φησὶν, οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ ἄρχοντερ 
συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὑτὸ κατὰ τοῦ Κυρίου, καὶ 
κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ. Διαῤῥήξωμεν τοὺς δέει 
σμοὺς αὑτῶν. Nov δὲ παραλιπὼν τὸ A£yortec, ἐχρήν 
cavo τῇ οἰχείᾳ δι᾽ ὅλων ἀχολουθίᾳ. Καὶ ὅλως πὸ» 
λαχοῦ τοῦτο ἔστιν εὑρεῖν. ᾿Αρχεῖ γὰρ ταῦτα πᾶραι 
θεμένους εἰς μαρτυρίαν τοῦ xap' ἡμῶν λεγομένου, 
Ἕν αὐτῇ καθεξῆς ἑρμηνείᾳ δεῖξαι πολλαχοῦ φερόβμε: 
voy τὸ ἰδίωμα" τῶν ἀναγινωσχόντων μέντοι εἴη ia 
μνημονεύειν ἀπανταχοῦ τῆς ἐπιαημασίας. 


Στίχ. QC. — "Ἔξοδον πολλαχοῦ καλεξ τὴν τοῦ tiles 
ἀνατολὴν, ὡς τὸ, Ἐξόϑους πρωΐας καὶ ἑσπέρας 
τέρψεις. Ἐπειδὴ καὶ ἔξοδον τοῦ ἡλίου καλεῖ αὐτὴν 
τὴν ἀνατολήν" ὡς τὸ, Ἀπ᾿ ἄχρου τοῦ obparov ἢ 
ἔξοδος αὐτοῦ. "Ἔξοδον οὖν λέγει τῶν ἀνατολῶν, ἔρῆ- 
pov δὲ ὀρέων ἄρχτου καὶ μεσημόρίας. Ἐπειδὴ và 
τῶν δύο τούτων χλιμάτων τὰ μέν ἔστιν ἄοιχα καὶ 
ἔρημα, δι᾽ ὑπερδολὴν χρύους (λέγω δὲ τὰ ἀρχτῷα), 
τὰ δὲ δι’ ὑπερδολὴν θάλπους (ὡς τὰ μεσημδρινὰ, 
ἐρήμων ὀρέων ἐχάλεσε ταῦτα τὰ δύο χλέματα. Βού- 
λεται δὲ εἰπεῖν, ὅτι οὐδαμόθεν ἔστι διαφυγεῖν c 
Θεόν. Ὅπου ποτὲ γὰρ ἂν ἀπέλθῃς τῶν τεσσάρων χλι- 
μάτων τοῦ οὐρανοῦ, διαφυγεῖν οὐχ οἷόν τε τὸν θεῖν. 
χοινὸν ὄντα διχαστὴν xal πανταχοῦ παρόντα. 


Στίχ. η΄. — Τὸν οἶνον ἐπὶ τῆς τιμωρίας λαμβάνει, 
ἀπὸ τοῦ περιάγεσθαι, καὶ καταπίπτειν τῇ τοῦ Θεοᾶ 
πληγῇ, τοὺς τιμωρουμένους δίχην μεθνήντων. "Ἔχει 
γὰρ, φησὶν, ἐν τῇ ἑαυτοῦ χειρὶ ποτήριον πεπληρωμδ' 
νον ἀχράτου οἴνου " ἵνα εἴπῃ φοδερωτέρας τιμωρίας, 
ἀπὸ τοῦ τὸν ἄχρατον οἶνον μειζόνως χαθάπτεσθϑαι, 
Tb δὲ χεράσματος o0 κεχραμένου λέγει" (πῶς γάβι 


οἷόν τε εἰπόντα ἀχράτου, πάλιν εἰπεῖν κεχραμένον!} ᾿ 


ἀλλ' ἐπειδὴ χρᾶσιν πολλάχις καλοῦμεν τὸ μέτρσι, ὃ 
πρὸς πόσιν ἀρχεῖ. Τοῦτο ἠδουλήθη εἰπεῖν, ὅτι vous 
τὴν χρᾶσιν οὕτω μεγίστην, ὥστε πληρῶσαι τὸ ποτῆ- 
ριον. Βούλεται δὲ εἰπεῖν ἐξ ἀμφοτέρων τῆς τιμωρίας ci 
ἐπίτασιν" xal ἐχ τοῦ ἄχρατον εἶναι τὸν οἶνον, xal ἐξ 


τοῦ πεπληοῶσαι τὸ ποτέριον" τῷ μὲν ἀχράτῳ τὸ αὖστη. - 
ρὸν καὶ εὔτονον δειχνὺς, τῷ δὲ πλήρει τὸ διαρχὲς, u^ 


πάντων ἀπτόμενον. Τὴν χαλεπωτέραν ὃὲ τι ς 
τρυγίαν ἐκάλεσεν. Ἐγὼ, φησὶ, τὸ διειδέστεβον : 
τουτέστιν, ἐλάττωσιν ὑπεδλήθην κακοῖς. Αὐτὴν δὲ dp 
ὑποστάθμην Βαθυλώνιοι (4) πίονται * ἀντὶ τοῦ, yel 
πώτερα ὧν εἰργάσαντο πείσονται. 


) Legendum ᾿Ασσύριοι monet Otto. Frid. Fritzsche De Theod. Mops. Vita et Script, p. 50. μι 


a 
1816. Epit. 







! 


IN JOBUM. 


IN JOBUM. 


leodori reprobantis et librum Job, et A sibi et filie suz ad fabularum figmenta communio- 


nscriptorem ejus, id est , sanctum Spi- 
cratis quod pagana sapiens hunc librum 
Me pro doctrina hominum scripta sunt, 
is libri connumerandi sunt, id est, Pro- 
relesiastica, qua ipse ex gua persona 
utilitatem composuit, cum prophetiz 
tiam non accepisset , prudentie vero 
uz evidenter altera est preter illam, 
eati Pauli vocem. 


Et post alia. 


w satis idoneum, supervacua quidem 
δ 3uferre Scripture : que autem ad si- 
Ὦ vitz? ejus necessaria erant exponere, 
Sufficiebant quemlibet ad meliora con- 

saemulatorem facere boni. Nunc vero 
8 fecisset, ad vani "honoris amatorem 
rium respiciens, non in mininiis existi- 
W nocuit apud eos, qui divinas Scri- 
um debita devotione judicare solent, et 
08 fecit scripta iuculpare , et ad accu- 
trahere beati Job. . 


Et post alia. 


m verba , ex quibus incipere eum dicit 
, €Um pervenissent amici, quis consi - 
mnia videns, omnia vel dicens, putet 
ΜΙ unquam menti convenire? Maledicta 
ilta colligere statim ab initio, et re- 
onere quz maledictum suscipere non 
ia nec subsistere creduntur, quis exi- 
'OBvenire, qui cum tanta sapientia et 
'verentia suam vitam gubernasset ? 


8 reprobans scripturam Job, et con- 
valedicens ( idem autem est dicere san- 
ti ), in fine interpretationis blasphemiae 
cit: 


iutem et istud flagitium ad hoc quod 
um est. Hoc enim quod dixit, tertiam 
Awalthee cornu eum vocasse, nihil 
usm ostendere eum paganicis fabulis 
», ei idololatriz figmenta diligentein, 
8 constituto, qued nec scire quidem 
jaturno et Junone paganicas fabulas 
beatus , homo barbarus et Edomitanus 
id si et sciret, sed non fili: sue mira- 
itus natz, ex idololatrizt paganis fabulis 
neret, decorare eam existimans si ita 
lisset. Hoc enim erat paganis fabulis 
s , et idololatriz diligentis figmenta , et 
'are per ea volentis , et desiderantis et 


nem esse videri. Sed quod omne hoc figmentum 
est , omnibus certum est. 


Et post alia. 


Et conscriptor quidem manifestus est, ex amore 
magno et importuno vani honoris hoc passus. Ut 
enim semepipsum ostenderet et extranea erudi- 
tum esse doctrina , et paganorum fabularum scien- 
tiam habuisse, quas de illis quos deos putabant , 
firmas habebant , minimum existimavit nominatio- 
nem istam inde acceptam justo imponere, quasi 
per eam filiam suam decorari volenti. Mibi vero ex 
tota libri conscriptione liquet conscriptorem pa- 
ganica scientia esse eruditum, ad cujus imitatio- 


B nem prasentem volens scripturam componere, no- 


cuit historie pulehritudini. Qui enitn apud illos tra- 
gredias componunt, causas quidem accipiunt ah his 
quz inulti loquuntur, quando etiam eam contigerit 
quodammodo apud plurimos opinionem veritatis 
hahere : pura autem causa utentes, suam artem 
et sapientiam in compositione fabularum osten- 
dere festinant, et personas introducentes sibi pla- 
citas, et voces circeumponentes eis, a quibus cla- 
riores fleri arbitrantur et decorari, ut et queri- 
moniam et laudem quz a scriptis infertur, sive 
per intellectum, sive per ipsa verba scriptor pec- 
caverit , non ad personas quarum verba confingit , 
legentes referaut, sed ad fabule conscriptorem. 
Et iste autem cum invenisset et de beato Job hi- 
storiam maximam et claram , que in ore omnium 
siiniliter ferebatur non solum lsraelitici. generis , 
sed et aliorum , quem etiam clariorem Dei testi- 
monium faciebat quod factum est ad prophetam, 
gloriam ex magnitudine causs volens suscipere , 
hanc scripturam composuit, non cogitans, quod 
multa differentia est, inter historiam justi secun- 
dum diving Scripturz et simplicitatem et subtili- 
tatem propositam, et inter verba superflua, et ad 
probationem conficta. Inde et illas plasmationes 
fecit, in quibus certamen ad Deum fecit diabo- 
lum, et voces sicul voluit circeumposuit, alias 
quidem justo, alias vero amicis : jn quibus voci- 
bus quantum competenti excessit, dictum est 
etiam in superioribus. lilum autem Elium in po- 
stremo introduit tautz injuriz plena dicentem 
adversus justum, et iu fine person:z magnitudinis 
divine nature circumposuit talem dictionem, in 
qua non piguit etiam figmentum cetus addere. Ex 
hoc autem importuno vani honoris amore, et no- 
minationem hanc ex fabulis paganicis arreptam . 
beato Job applicavit. 


neilio CP. supra laudato, ut sequentia etiam fragmenta. 


^ 





THEODORI MOPSUESTENI 1 


IN CANTICUM CANTICORUM. 


Ad hec (1) autem despernit idem Theodorus et Canti- A tanquam insipientium , et sine causa alienigeus 


cum canticorum, et sicut ad amatam sibi hac Sa- 
lomonem scripsisse , dicit, infanda Christianorum 
auribus de hoc exponens. Habet autem sic : 


Cum me piguisset Cantica canticorum perlegere, 
quoniam neque secundum propheticam speciem 
exposita sunL, neque secundum historiarum tradi- 
tionem , sicut scriptura regnorum, neque demon- 
strativa admonitione studii utuntur, nescio quo- 
modo tuarum litterarum preceptum de Cantico 
canticorum exigens a nobis irrecusabiliter cau- 
sam, fecit me circa eum diligentiorem, violenter 
quidem. Et sic nec enim cessavi, et initio ipso le- 
ctionis quasi studiosa alacritate oscitans frequen- 
ter, et dormitans, sicut convivio codicis nuptiali, 
ei hoc regali , percantatus. 

Et post pauca. 

Sed sic per sapientiam gentibus et Judais pre- 
dicabilem et terribilem exsistentem ut solertem. 
Unde et pax ei firmior, quam in anterioribus tem- 
poribus erat, timore summa circa ea prudentiz 
frenatis gentibus bella amantibus , /JEgyptiacum 
convivium facit, Salomonem apud Judsos vitio- 
sum, tanquam legum paternarum pravaricatorem, 
abdicantium alienigenas nuptias, et ad puellae 
convivium cecidit fugiendze quidem etiam ipso pa- 
trio deformi colore ( nocturnorum enim colorum 
JEgyptus genitrix), magis vero fugiend:e, quoniam 
qui genus habebat ex Cham, qui hzres fuit anti- 
qui maledictionis Noe, ex quibus passus est ali- 


vocantium ea qua cognita sunt. 


Et post alia. 

Qui enim canit oninem cantationem, se dele- 
ctat; ego vero quidem cano propositam cantatio- 
nem : quibus vero cano, non cum illia me delectans 
cano : nolebam enim imnearum nuptiarum detractio- 
nis esse in szcula conscriptor. Necessitate autem 
excusationis volens canere, quorum non volo, 
cantationem canere cogor, ut sit mihi canticum 
super morem cantici. Canere enim modo eum 
sponsa cogor, quz& vituperant publicam excusatio- 
nem, et clamare ea qua abscondere nubentibus 
decet. Quoniam enim confligere nos vituperationi- 
bus putant , et reprehensionum opprobriis dividere, 
audiant nos nostros amplexus canentes calidies , αἱ 
nuptialium nostrorum unguentorum amplius ode- 
rem accipiant : circumsonent canticis tragicis ne- 
strorum osculorum : clama tuam nigritudinem, 
sponsa, purpuream, gratiosam clama : tuum genes 
vituperatur laudabilis originis, Israel congentile, 
Incipe initio responsionis ad eos : Ex calidis oseu- 
lis meis cognoscant, quod amatoriis sermonibus 
adinvicem fruimur; discant percutientes vitupera- 
tionibus tacitam citharam nuptias amantem; 60» 
gnoscant moledictionibus, quod saltare in mels 
nuptiis a nobis putati sunt. Non maledicere sciant, 
quod excitaveruut amorem resonantem jucundiora 
vituperatoribus ; intret aures eorum ainarus ali- 


quid Salomon circa conjugis desiderium, et op- C quis in corde stimulus nostroram osculorum. Sed 


probrio prevaricationis irritatus , componit canti- 
cam excusationem, ut gratior etiam uxori sil, 
canticis delectatus pro ea factis : et improperantes 
s3pienter percussit, tanquam conscripti causam 
"illi dantes letitiarum , et non ponitentie propter 
nuplias tanquam pravas. Unde ab osculis nuptiali- 
bus statim ei et initium est, tanquam sistenti no- 
vam nuptam reclamantem vituperantibus : Oscu- 
letur me sponsus ab osculis oris ejus , et vestrum 
mibi cura nulla opprobrium latrantium. Et iterum 
irritatio ad vituperationes pro sponsa sua calidior. 
Nigra sum et bona, filie Jerusalem , sicut taberna- 
cula Cedar, sicul pellis Salomonis. Ne mihi , dicit , 
colorem ad vituperationem proponite, nisi forte 
eliam bene compositarum 3 zdilicationum ex nigro 
lapide Arabiz miraculum , vituperationem esse pu- 
tatis : quorum lapidum mihi membra similia sunt , 
sicut quidam lapides pretiosi. Caeruleo enim ipso 
coloris, quod vituperantes canitis, similitudo est 
talium lapidum , οἱ regalis purpurz, ct regalis non 
simpliciter, sed qualem Salomon circumdatur, qui 
plus omnibus regibus ornamenta amat. SeJ et cie- 
teri. cantici expositio , irritatio est vituperationum 


(1) Ex eadem concilo Constaut. 


intellectus quidem conscriptori ejusmodi est, he- 
bebat vero intellectum , eo quod sine nomine coa- 
scriptionem fecit, tantummodo non clamans δὲ 
Israel , quod non ipsius Salomonis est conscripter, 
sed necessitate z:emulationis. 


Εἰ posi pauca. 

Qua omnia oportet legentes librum cogitande, 
nec ad impudicitize bhortationem putare esse 648- 
scriptionem sapientissimi, et propter hoc odisse 
(qualis enim esset utilitas Salomoni festinare δέ - 
conscriptionem impudicitie, cui et sine " 
ptione potestas erat impudicitiz? ), nec collasdu. 
codicem , sicut habentem prophetiam dictatiome 
bonorum Ecclesi. Si enim propheticam grates 


D meruisset, mentionem alicubi Dei fecissed (im 


nulla enim prophetica scriptura Deus nom memo 
ratur), sed scire debent omnes, zeinulotionis nt 
ptialis codicem imensale canticum esse, aicut εἰ 
de amore postea convivium Plato conscripsit. Unde 
nec Judiris, nec nobis publica lectio unquarm Car 
tici canticorum facta est, tanquam domesticus el 
nuptialis Salomonis conviviis cantus opprobrià 
Spons:e sonans. 


30! COMMENTARIA IN NOYUM TESTAMENTUM. 08 
—————————————»—»—»————————————— 


THEODORI MOPSUESTENI 
COMMENTARIORUM IN NOVUM TESTAMENTUM 


QUAE REPERIRI POTUERUNT. 


COLLEGIT , DISPOSUIT,  EMENDAVIT 


OTTO FRIDOLINUS FRITZSCHE, 


ἘΞ. νᾶ. ET ΙΧ ACADEMIA TURICENSI P. P, 0., BIBLIOTHECJE REIPUBLICA TURIC. H. T. PRAFECTUF 
SOCIETATIS HIST, THEOL. LIPS. SODALIS. 


( Turici, sumptu Meyeri et Zelleri. 1847, in 85.) 


-—— 


IE PRAEFATIO. 


Cum ia commentatione, quam ante hos undecim annos de Theodori Mopsuesteni vit et scriptis Halae 
edid: (1), me mox qua restarent de Theodoro disputaturum significarem, non fore exislimavi, ut lideu 
datam tam diu fallerem. Sed ut fit, alia me alio traxerunt. Et primum quidem, cum paulo post patriam 
cum Helvetia commutassem, novi muneris retiones rerumque vicissitudines effecerunt, ut ad alias ani- 
mem appellerem; deinde vero cum mihi interdum otium, quo nibil est dulcius, fecissem, alia studia 
amumum sive erectum oblectarunt sive dejectum erexerunt. Sed nihil ad alios domesticze mez sive 
delectationes, sive sollicitudines, quanquam seposui qux aliquando depromam. Ad Theodorum ut rever- 
lar, nunquam quidem ejus prorsus immemor fui, sed cum viderem quotannis fere nova ejus fragmento 
ex tenebris ad lucem protrahi, satius habui opportunitatem disserendi opperiri. Nunc vero tempus esse 
credidi, ut primum omnia ejus fragmenta, qux hucusque publicata sunt, in unum colligamus et digera- 
mus. Hzec enim preterquam quod diversissimis in libris, quorum aditus non multis patet leguntur, fleri 
Mas peterit, ut et adulterinis genuina facilius discernamus et cum uno quasi tenore animo ea persequi 
possimus qualis Theodorus ejusque mens fuerit accuratius indagemus. Omnino quod praeteriens moneo: 
aen eam hucusque quam oportuit viri docti in eorum scriptorum ecclesiasticorum, quorum libri maxi- 
mam partem perierunt, fragmentis colligendis operam impenderunt. Cui rei si magis vacaverint, mihi 
credite plures eorum quasi ex mortuis resuscitabuntur, neque solum historia litteraria, verum ipsa etiam 
Wsteria ecclesiastica magnam inde percipiet utilitatem. 
Wee igitur libro Theodori commentariorum in Novum Testamentum reliquias comprehendi et cum 
1. C. Orellius , collega et amicus egregius, potestatem mihi fecisset indici lectionum per semestre quod 
inist hibernum in nostra academia habendarum preludendi, hac occasione usus sum Theodori De 
Teernatione Filii Dei librorum qua supersunt collecta et emendata exhibere, qui libellus Turici typis 
Ordi Fusslini et sociorum ἃ impressus est. Quz restant Theodori fragmenta dogmatica et in Vetus 
Tutsmentum exzegetica tam edam cum hoc virorum doctorum interesse cognovero. 

bs bejus libri institato paucis defungi licet. Nam cum non id agerem, ut Theodorum explicare, 
wiuejus verba emendata exhiberem , raro notas subjeci et fere verbo tantum siguificavi si quid 
iw per linguz sive per alias rationes notabile mihi esse videretur. In textu emendando non audacia 
* vi grassatus sum, sed quam fieri potuit maxime codicis vestigia legi. Scio catenarum textum ple- 
"uque admodum esse vitiatum οἱ corruptum, alia esse omissa, alieno loco posita alia, denique li- 
Mer egisse auctores ; verumtamen si quis liac re nisus libros scriptos minus curaverit, is ut. mul:a 
iMeniose , ad veritatem pauca disputabit. Sed haud raro levi mutatione interpunctionis vel accentuum 
tine lectiones restitui poterant. 


. 
e. 
** «9 6 6 à 6 9 06 à 9 e o6 et » ὃ 9 o6 «e * 9» » 9. e οΘ᾽᾽ο €* e * 9 8$ 9 ὁ 9 9» 9 ὃ υ 9 " 9 09 9 9" 95 9 * e. e. e 


Meliquum est , ut questionem perdifficilem de Theodoro monacho paucis attingam. Codex Crameri 


(1) Exstat initio hujus voluminis. 


LUE THEODORI MOPSUESTENI Ὧἱ 


Bouleianus cum catenam in Epistolam ad Romanos tantummodo usque ad caput nonum contipere, 
Cramer e codice Monacensi , de quo v. Reiser. Catal. theolog. , p. 9, supplementum satis amplum p. 
163 ss. adjecit. Is codex XXXIX fragmenta Theodoro monacho adscribit. Horum sedecim, adde unum 
Theodoreto tributum , fide codicum Bodleiani et Vaticani, quam male addubites, Mopsuesteni sumat, 
duo Theodoreti pp. 416, 469; v. ej. Op. ed. Hal., III, pp. 125, 159, quatuor c. Bodlei. Diodoro assig- — 
nant, pp 188, 199, 296, 252 ; cf. pp. 105. 114, 128, 140 et unum p. 212 convenit ez parte cum íra- | 
gmentis in c. Bodl. p. 119 s. Diodoro tributis, ita vero ut catenarum auctores eodem fonte usos ese  . 
appareat. Addo quod idem codex p. 193 s. Diodorea dicit, quae pp. 219, 990, Severiano et Theodore 
adscribuntur. Restant sedecim fragmenta pp. 185, 960, 965, 965, 521, 298, 381, 587, 592, $95,591, 
401, 415,417, 477, 508, qui quin Theodori aut monachi, aut Mopsuesteni , aut Diodori sint non est 
quod dubites. Idem valet de octo scholiis quee Theodoro tribuuntur, v. p. 358. (Hzc iis repugaaa, 
qua ad eunidein 1. 9,95 c. Vatic. Theodorum Mops. disputantem facit v. infra p. 35 s.) 559, 44, A8, 
609 , 516,518, 526. Quis horum hec scripserit ex indole fragmentorum zgre efílicias, cum δὶ intet- 
pretes inter se admodum similes fuerint. Qua cum ita sint temere egisse mihi viderer si hsec in hame 
librum recepissem, imo exspectandum existimavi, donec codicum fides hunc nodum expediret. M 
vero quierat quispiam quis fuerit ille Theodorus inodo monachus et presbyter, modo monachus, mode 
presbyter dictus, qui in catenis szepe memoratur. Ád quam quzstionem ne nunc quidem (v. commenist. 
meam) habeo quod respondeam. Plures viros ita appellatos fuisse scimus, v. Fabricii Bibl. Gr., sed horum 
quemquam Scriptur:» sacrz interpretem claruisse memori: non est proditum. Deinde ex fragmentis ipsis 
hucusque impressis ne conjectura quidem assequaris, qualis fuerit et quo tempore vixerit. Quanquam 
virorum liujus nominis, in quos incidi, hic unus tantummodo videtur in censum venire posse, Theodorus 
Alexandrinus, monachus, qui Severianis erat addictus. Claruit sub s:reuli sexti initio. Dixit de eo ἴα. 
cund. 2, 5., ejus libros contra Themistium memoravit Photius Bibl. c. 108; omnino v. Fabricii Bibl. Gs. 
ed. Harl. X,pp. 572, 710. Ne plura; disquirant alii me doctiores de viro illo, qui síne ulla dubitatione da 
interpretanda Scriptura sacra bene meruit. Fragmenta ejus leguntur in catenis in Mattheum ἃ Posalas 
et Cramero editis, illa continet tria I. pp. 35, 65, 214; h:ec quindecim pp. 13, 25, 34, 51, $9, 48, 51, δ8, 
15, 18, 79, 87, 88, 195, 945. Denique cod. Coisl. catenz; in Acta apostolorum a J. A. Cramero Oxesil 
1858 edit duo fragmenta tribuit Theodoro monacho et presbytero pp. 53, 227, cl. pp. 427, 458, quise esd, 
Nov. Colleg. Theodoro Ancyrano asaignat. lloc si verum, sane Theodoti scribendum est, quanquam ilsi 
mire cecidit, quod in altero codice utroque loco Theodori Anc. exaratum est. 


Seribebam Turici Kal. Septembr. ἃ. MDCCCXLVII. 







0. F. FRITSCHE, 





€ €—Ó —ÉÉ——— ——————'ae— —— 


THEODORI MOPSUESTENI 
IN EVANGELIUM MATTHJE] COMMENTABRII FRAGMENTA (1). 


(2) Mattheus quidem evangelista post tentationes dicit, quod accedentes angeli ministrabsst d 
(Matth. iw, 41) : scilicet cum eo constituti, et cooperantes, et omnibus circa eum Deo minis 
quod jam per certamina ad diabolum ostensus est clarior. Sed et quod passuro ei aderant a 
Evangeliis discimus : et cum resurrexit, in monumento visi sunt. Per omnia etenim ista mon 
dignitas Christi, quod inseparate ei angeli aderant, et omnibus circa eum ministrabant. Sicut esit £ 
peccantibus separantur, sic et per meritum honoratis subveniunt. Propter quod bene Dominas δ - 
(Joan., 1, 51,52) : Quod majus videbitis, et quod colum aperietur omnihus per me, et omnes angel 
semper mecum erunt, nunc quidem ascendentes, nunc vero descendentes , sicut ad domesticum Dei 
el amicum. 

(5) Nam rationis quidem proprium est, discretio bonorum et malorum. Cum vero non essent eoe 


(4) Evangelium Matthei Theodorus , teste Ebe- — Evangelii] libro primo : sed v. quaedlxi in Commest. 
diesu (Asseman. Bibl. Or. Ml, 1, p. 52), uno tomo de Theodori M. vita et scriptis. Hal. 1836 (μεθ 
p 
ad Julium explicavit. volumini przfixa). 
(9) Act. conc. Const, Il, iv, 26. Mansi IX, p. 214, (5! Aet. C. Const. IT. iv, 55, Vir. C. 56, Ez hà 
Vigil. const. 27, Mansi IX, p. 79. Ejusdem de inter — qua sunt in Ev. sec. Matth., in quibus dixit : «(wd " 
retatione Evangelii [ vett. |. secundum Joannem. Deus creavit contraria, i. e. bona et maia. », 
» g 


IN EYANGELIUM MATTHAI. 708 
| erat ei possibile aliquid discernere. Primum igitur In his qu: creata sunt, magnam contra- 
δεῖς. ᾿ 
aiam autem non obaudiit Adam, deinde subditus est morti : et factum est loc propter inobe- 
quod et citra inobedientiam propter utilitatem nostram a Creatore factum est, edocti suinus 


catum. 

ΚΕΦ. A'. 
. “- Τὸ Πνεῦμα (2) τὸ ἅγιον μία τίς ἔστι 
᾿ς ὑπόστασις, xal οὔτε Πατὴρ ὀνομάζεται, 
ἀλλ᾽ ἐξαίρετόν τι ὄνομα ἔχει. τὸ καλεῖσθαι 
τόν, ὥς φησιν ὁ Σωτὴρ πρὸς τοὺς ἑαυτοῦ 
Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ 
εἰζωντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Ila- 
τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος. 
p χοινωνόν ἐστι Πατρί τε xai Yli εἰς 
ντὸς δημιουργίαν, οὕτω χαὶ τὸ ἐχ τῆς Παρ- 
Σωτῆρος σῶμα χατεσχεύασε. 

ΚΕΦ. Β΄. 
^, — Ὅσον (3) γὰρ χρόνον ὑπώπτευδεν ὁ 
ναι ἀπὸ τῆς τοῦ Χριστοῦ γεννήσεως διὰ 
γῶν ἐλεύσεως, τοσούτων ἑτῶν παῖδας ἀκπο- 


CAP. 1. 

Ves. 18. — Spiritus sanctus una est persona 
Trinitatis, que neque Pater vocatür neque Filius, 
sed prop: ium habet nomen, Spiritus sanctus, juxta 
id, quod Salvator ad discipulos ait : Euntes docete 
omnes gentes, baptizantes eos in nomine Pairis et 
Flii et Spiritus sancii (Matth. xxvii, 4t ). Quemad- 
modum enim Patri et Filio cooperatus est Spiritus 
sanctus in creatione mumdi, ita et Salvatoris cor- 
pus ex Virgine matre ipse aptavit et construxit. 


CAP. 1l. ΄ 

V£Rs. 40. — Quantum enim tempus ab ortu 
Christi habita ratione adventus Magorum.opinatus 
est Herodes effluxisse, tantse statis puerulos tru- 


φεχελεύσατο. Μὴ τοίνυν ὑπολάδῃς αἰτίαν B cidandos curavit. Ne vero existimes causam esse 


ὧν παίδων ἀδίχου σφαγῆς τὴν τοῦ Χριστοῦ 
BA τὴν τοῦ Ἡρώδου ἀθεῖαν τε xat ἀνο- 
δ γὰρ οἱ τὸν Χριστὸν σταυρώσαντες τότε 
νηροὶ. ἀλλὰ προυὐπάρχοντες xal χαιροῦ 
βαυτοὺς ἐφανέρωσαν οἴτινες ἦσαν, 


ΚΕΦ. Γ΄. 
Ko Ἐν εἴδει (4) περιστερᾶς ἐφάνη τὸ 
ἅγιον ὡς φιλόστοργόν τε χαὶ φιλάνθρωπον, 
xu ὑφ᾽ ἡμῶν ἀθετούμενον πάλιν ἔχεται 
εὐεργετεῖ διὰ τὴν αὐτοῦ ἀγαθότητα. Ἡ 
τερὰ φιλόστοργον οὖσα xal φιλάνθρωπον 
ἀνθρώπων ἀδιχουμένη τὰ ἐχείνης ἔχγονα 
wy» τε χαὶ ἐσθιόντων, οὐχ ἀφίσταται τῶν 
[λλ᾽ ἔχεται παντοίως. 


cedis puerorum nativitatem Christi : verum [16 - 
rodis impietatem ac furorem immanissimum. Ne- 
que enim qui Christum aflixeruut cruci, mali tum 
primum fuerunt, sed cum jamdudum tales essent, . 
arrepta occasione, se ipsi prodiderunt quales 
essent. 

CAP. 1i. 

Vgns. 16. — In specie columbz apparuit Spiritus 
sanctus uipote natura benevolus, οἱ bominum 
generis amans: et licet a nobis sepe repulsus 
exclususque rursus requirens amplectensque nos, 
beneficiis fovens, propria quadam liberal.tatis in« 
nate bonitate. Columba enim benevolum hominum- 
que amans animal, violata licet ab liomin:bus qui 
pullos ei suos substrahunt eosque comedunt, nun 


men infestas eorum rapinis domos ac nidos, quibus semel insuevit, sed in iis hzret, et 
git. 

5, — Nam (5) et illud : Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui, insania evidens 
) Verbo putare dicere eum. Qui enim dixit : Hic est Filius meus. dilectus; et intulit: in quo 
lacui , sign:üicavit quod aperte ad comparationem hoc dicit aliorum filiorum, qui nec dilecti ei 


placere nimis potuerunt ei. 
ΚΕΦ. A'. 

. — Ὅτε (6) ὁ Χριστὸς ἐπείνασεν, ὡς γέ- 
δότε ὁ διάδολο: ἐπιτίθεται πειράσων, ἐπεὶ 
φεθαύμαχε τὴν ἐν τεσσαράχοντα ἡμέραις 
Ἰινώσχων τὸν ᾿Ηλίαν τοσαύτας ἡμέρας νη- 
. Διὸ xal θαῤῥήσας προπέθαλεν, ὅμοιον 
εἶσας εἶναι xal οὐ 8cóv. 


CAP. IV. 

VgBRs. 3. — Quando Christus esuriit, ut scri- 
ptum est, tunc diabolus in euim invadit tentaturus. 
Scilicet non niwium adiniratus est. quadraginta 
dicrum jejunium, memor Eliam totidem dies jeju- 
nio continuasse. Inde igitur animo sumpto lanquam 


D in Eliz similem (111 Reg. xix, 8), nibilque humano 


286 habentem, audacter, aleam certaminis exspectaturus, vadit. 


, C. Const. i1, 1v, ὅδ. Vig. Const. 57, Ejus- 
mro [ vett. libri, ez eodem libro | quod Deus 
decnit et morlem. introduxi!;. v. quie dixi 
mt. p. 64, n. 5 (infra, col. 55). 

untur hzc in Matth. fragmenta Graeca in 
IMersm in Matheum. tomus. prior exhi- 
mem Grac. Patr. unius et viginti nunc 
editam. Ex bibliotheca — illustrissimi — D. 
Montchal archiep. Tolosani Petrus Possi- 
ὄφει sacrar.. Litterarum Tolosa professor, 
issimis membranis eruit, Latina interpre- 


tatione et scholiis illustravit, librumque addidit de 
concordia evangelistarum in genealogia Christ. 1o- 
lose 1646. f. Singulis prawissa sunt v. Θεοδιῦρον 
Μοψονεστίας, uni (ad xxii, 15.) 8. ᾿Αντιοχέως. Quod 
primo loco posui, invenitur p. 13. 

9) Possini cat. p. 51. 

3) Possini cat. p. 45. 

(5) Act. C. Const. i, iv, 40, Vigil. const. 40, 
Ejusdem Theod. ex interpretatione sec. Matheum 
Evangelii ; sed v. qua dixi in comment, 

(6) Possini cat. p. 40. 


191 
CAP. Y. 
Vens. 40. — Convenit non declinare contentio- 
nem cum adversariis, quando ca pro religione aut 
pietate luerit. Tunc enin exantlandi alacriter labo- 
res omnes, et mala quaecunque perferenda etiam 
cum gaudio. Quod si adsit aliqua copia tempora- 


THEODOR! MOPSUESTENI 
A 


ΚΕΦ. E'. 

Στίχ. μ'. -- Προσέχει (4) τὴν πρὸς τοὺς ἐναντίους 
μὴ ἐχχλίνειν φιλονειχίαν, ὅταν ὑπὲρ τῆς εὐσεδείας 
τυγχάντ,, μᾶλλον μὲν οὖν χαὶ τὰ δεινὰ ὑπομένειν καὶ 
χαίρειν ἐπὶ τούτοις, Εἰ δὲ ἕτερόν τι τῶν βιωτιχῶν 
ὑπάρχει, ἡδέως παραχωρεῖν τῷ βουλομένῳ καὶ μηδ' 


lium rerum, toleranda libenter ejus jactura, et ὁπωστιοῦν ἀντιφθέγγεσθαι. 
eripere volenti concedendum, niliil quidquam hi- 
scendo conira. 

CAP. VIII. 


Vens. 15. — Supplicahat (2) autem ei, inquit, ut curaret puerum. Ad quem Dominus dicit : Ego we- 
niens curabo eum. Propterea maxime ipse promptius ire promisit, ut virtus centurionis cum refugit appa- 
reret. Etenim, Non sum dignus, dicit, ut intres sub tectum meum; igitur verbo tantum dic, et loc curae 
sufliciet. Primum igitur reverentiam multam, secundo autem maximam fidem ostendit. Deinde et cem 
prudentia fidem propriam monstrans: Nam et ego B — Bene intulit: (3) Namque et ego homo sum, ut diesl 
homo sum sub potestate, habens sub me milites, et dico — Nihil mirandum si hoc potes, cum sis homo aeei- 
huic, Vade, et vadit; et alii, Veni, ei venit;et servo meo, — piens a Deo : quoniam et ego cum hoc sim, accipe 
Fac hoc, et facit. Prudentizte enim erat, secundum — obedientes, semel habens jubendi potestaiem 
rationem quz ei videbatur, talia credere deChristo. — propter datoris indulgentiam. 

Homo enim et ego: sed tamen, quorum accepi po- 
testatem, horum sum dominus : qux mihi videntur, 
ea fiunt ἃ meis subjectis. Ergo nihil ab re est, et 
te hanc sumente a Deo potestatem, verbo tantum 
jubente expelli passiones. Neque enim tanquam 
Dei Filium, et ante omnem creaturam subsistentem, 
el omnium que sunt. opificem, adierat centurio. 
ΠῈΣ enim neque discipulorum erat tunc scire ante 
crucem, sicut in reliquis ostendemus, Domino ad- 
juvante, subtilius: sed tanquam hominem per vir- 
Litem adeptum ἃ Deo majorem quam est. hominis 
potestatem, Unde ei dixit; Nam et ego homo . | 

1 


Quapropter (4) nec incongruum est, et t6 accepta 
ista a Deo potestate, verbo solo jubentem abigere 
passiones. Nec enim tanquam Filio Dei et amis 
universam creaturam exsistenti, et Creatori eorem 
qua sunt, accessit centurio. 


sum. 

VrRs. 34. — Rogobant igitur ut ad alios fines 
transiret, quasi non digni essent qui tanto boro sua 
in patria fruereutur, territi scilicet propter peccata 
SUP 


Exly. 39. — Παρεχάλεϑαν τοίνυν ἐφ᾽ ἑτέρους pre 
θῆναι τόπους, ὡς οὐχ ἄξιοι ὄντες τοσοῦτον ἀγαϑὸν iol 
«ἧς οἰχείας ἔχειν χώρας, δείφαντες δήπου ἀμαρβερ 
μάτων ἕνεχεν. 

ΚΕΦ. &. 

Στίχ. η΄. --- θεῖον τὸ πρᾶγμα γινώσχουσιν, ew . 
ποιήσαντα ὁρῶσιν ἄνθρωπον’ διὰ τοῦτο ὡς δωρεὰν 
τοῦ Θεοῦ, xai οὐχ ὡς αὐτοῦ δύναμιν θαυμάζουσι. — 

ΚΕΦ. 1. 

Στίχ. ε΄. — Οἱ Σαμαρεῖται (δ) πόλεις κατῴκουν ἐν 
μέσῳ τῆς Ἰουδαίας, δι᾽ ὧν ἀναγχαῖον ἣν τοὺς ἀπ" 

D στόλους πορεύεσθαι. Διὸ xai ἐκώλυεν αὐτοὺς, ulpa. 
éA0ncs* ἐπὶ δὲ τῶν ἐθνῶν οὐχ εἶπε Μὴ εἰσέμαρῃ, 
ἀλλὰ Μὴ ἀπέ,1θητε. ; 

τῇ 


Στίχ. τς". — Ἐάν τις (6) περιστερᾶς ἀφαιρῆῖμαε 
τοὺς νεοσσοὺς, ἐν τῷ τόπῳ ἐχείνῳ πάλιν νεοττεύθιο 
Διὸ χαὶ ὑμεῖς, φησὶν, ἐπιδουλευόμενοί τε καὶ Geb 
μενος: μένετε ἐν τῇ ἐμῇ πίστει xal μηδ᾽ ὅλως &l- 
στασθε- xal ὥσπερ 6 bow φεύγων καὶ χρύπτων ἑευτὸν 


σώζεται, οὕτω χαὶ ὑμεῖς φεύγοντες τοὺς μέλλοντα 
ἀναιρεῖν ὑμᾶς ζήσεσθε. 


CAP. IX. 
VERs. 8. — Opus quidem divinum videtur; ille 
autem qui fecit, homo; qua de causa velut donum 
Dei, non ut virtutem Christi mirantur lllud. 


CAP. X. 

Vegas. 5. — Samaritani civitates habitabant in 
media ipsa Judxa sitas, per quas necessarium iter 
erat apostolis ultro citroque per Judz:zam commean- 
tibus. Occasione igitur szepius occursura introeundi 
ejusmodi urbes, vetat ipsos : ne introieritis. De geu- 
tibus vero non dixit, ne introieritis, sed ne eatis. 

Vrgns. 16. — Si quis columb:e pullos abstulerit, 
amen illa in loco codem iterum ova incubabit et 
exeludet. Itaque et vos, ait, insidiis et persecutio- 
nibus appetiti, manete in mea fide, ncque averti, 
abiüucive vos quoquam sinite. Czeterum ut serpens 
fugiens occultansque seipsum evadit salvus, ita el 
vos si fuga vitaveritis eos qui cruentis armati odiis 
vos ad cedem quzrunt, vivetis. 


(1) Possini cat. 4) Ibid 
() Pacund. Po Lodo nsione tr. capitul. wn, 4. (S Possini cat. p. 194. 
tac ι. i 
ex quarto loro. comment. 'sec. Markt consti, $2 (5) !bid. 


IN 


δ᾽, — Θυσιῶν μὲν, φησὶν (1), οὐ προσδέομαι, 
δὲ ταύτας τῇ τῆς ὑμετέρας ἀσθενείας γνώμῃ 
ἐδαίΐίνων, ἀπαιτῶν δὲ τὰ δύο ταῦτα, τήν τε 
d εὔνοιαν xal τὴν εἰς τὸν πέλας φιλανθρω- 
εῦτα γὰρ νομοθετῶν πρῶτα τέθειχα" 4γα- 
Κύριον τὸν Θεόν σου καὶ τὸν πιησίον 
' éavtór. 

My. --- Ὧ, φησὶ, πάντων ἀνθρώπων πονη- 

χαὶ κατὰ μηδὲν τῇ πονηρίᾳ τῶν ἐχιδνῶν 
κότες" οὐ θαυμαστὸν εἰ μηδὲν φθέγγεσθε ἀγα- 
etai γὰρ τῇ διαθέσει τῆς ψυχῆς τὰ ῥήματα 
ὃς εὔφημα φθέγγεσθε, τὰ χείρω προῃρημένοι 
E καὶ πρὸς τὸ χεῖρον ἐχχλίνοντες; 

ΚΕΨ. IT" 
λγ΄. — ᾿Αλεύρου (2) σάτα τρία “Ἕλληνας 
δαίους καὶ Σαμαρείτας ὀνομάζει" τούτοις τοῖς 
μεδληθεῖσα ἡ ζύμη Ev φύραμα τὴν φύσιν πάν- 
γάσατο. 
ΚΕΦ. IA'. 

α΄. — "Excpó; (5) ἐστιν Ἡρώδης ὁ βασιλεὺς, 
φος ὁ τετράρχης ὁ υἱὸς αὐτοῦ. Μετὰ γὰρ τὸν 
λέως Ἡρώδου θάνατον εἰς τετραρχίας διεῖχον 
alo. τὴν βασιλείαν αὐτοῦ, ὁ δὲ τούτον υἱὸς 
'- τῆς τετραρχίας εἶχεν οὗτος δὲ fjv ὁ τὸν 
gov χαρατομήσας, xai διὰ τοῦτο δίχας ἔδω- 
εἰς μαχράν. 
, X8, --- Τετάρτην (4) λέγει φυλαχῆν τῆς νυ- 
|» τριωρίαν τὴν μετὰ τὴν ἐνάτην ὥραν τῆς 


ΚΕΦ. ΤΕ". 
. εΥ΄. --- Μανιχαῖοι δὲ βουλόμενοι δειχνύναι τὸν 
ὖχ εἶναι τοῦ Πατρὸς τοῦ Χριστοῦ, ταύτῃ 
vat τῇ μαρτυρί:, πλεῖστον ὅσον τῆς ἀληθείας 
έντες : οὐ γὰρ περὶ τῆς χατὰ νόμον λέγει 
8c, ἀλλὰ τῆς τῶν Φαρισαίων αἱρέσεως, οἵ 
πείαις ἐπινοίαις πλεῖστα ἐναντία τοὺς πειθο- 
αὑτοῖς ἐξεπαίδενον, καθὼς xai αὐτὸς ὁ Κύριος 
Rs φαίνεται σαφῶς ἐλέγχων αὐτούς. 
. Mf. — Οὔπω τὴν βούλησιν συνῆχαν, ὅτι τὴν 
lig τροφαῖς αὖθις θαυματουργίαν ὑπὲρ τῆς πί- 
ὁ Κύριος ἐδούλετο παρασχέσθαι, xalxot ἣ ἐπ» 
M; εἰ: τοῦτο αὐτὸ διανίσττσιν, ὡς ὁ Ἰωάννης 
an τῷ " Πόθεν ἀγοράσομδν ἄρτους, ἵνα φά- 
ροῦτοι; 
adeo γὰρ διαγυμνάζεσθαι τὴν τῶν μαθητῶν 
ἡ εἰς τὸ πιστεύειν τῇ θείᾳ αὐτοῦ δυνάμει, ὅτι 
ας μόνον, ἀλλὰ χαὶ ἔργοις τοὺς ἀχολουθοῦντας 
twv, 
t ἀγνοοῦντος ἡ ἐρώτησις, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὴν αἴσθησιν 
δυτοῦ δυνάμεως ἐνάγοντος. 


CAP. 


EVANGELIUM ΜΑΤΤΙΙΑ͂Ι. 
ΚΕΦ. IB'. À 


110 


CAP. XII. 

VgRs. 7. — Sacriflciis, inquit, non indigeo, illa 
tamen suscipio me vestra infirmitati accommo- 
dans : at duo hzc postulo, ut me amore et proxi- 
mum quenique humanitate prosequamini; qua 
enim primas inter mandata mea teneut : Diliges 
Domiuum Deum tuum, et proximum sicut teipsum 
( Mauh. x1n,31, 59). 

Vens. $4. — O, inquit, hominum omnium sce- 
lestissimi et malitia viperis similes, non mirum 
si nihil boni loquimini ; verbis enim mentis affe« 
ctus exprimuntur : et quoniodo benedicere potestis 
qui nihil nisi deteriora sentilis et ad deteriora 
usque declinatis? 

CAP. XIII. 


B  Veas. 55. — Farinze sata tria Grecos, Judzos 


el Samaritanos vocat. His enim tribus injectum 
fermentum evangelica: doctrine unam ex omnibus 
massam comminiscuit. 
CAP. XIV 

VgnRs. 1. — Alius est Herodes rex, alius tetrar- 
cha filius ejus. Etenim post obitum regis Herodis 
in letrarchias diviserunt Romani regnum ejus. 
llarum unam filius ejus obtinuit, hic qui Przcur- 
sorem decollavit. Cujus sceleris poenas non diu 
post dedit. 


V&ns. 25. — Quartam vocat noctis vigiliam trium 
horarum spatium qua post nonam noctis horam 
numerabantur. 

CAP. XY. 

Vzns. 15. — Hoc quidem testimonium usurpant 
Manichzi ut probent legem non fuisse a Christi 
Patre constitutam, sed quam longissime a veri- 
tate aberrant. Hic enim non agitur de legis prz- 
ceptis, sed de Pharisaeorum doctrinis, qui, opinio- 
nibus suis indulgentes, asseclis suis disciplinam a 
lege quamplurimun dissentientem inculcabant, uti 
vel ipse Salvator illud eis supra aperte exprobravit. 

γεμβ. 94. — Nondum intellexerant Dominum ad 
confirmandam fidem consilium cepisse cibos rur- 
sus mira ratione multiplicandi, licel id ipsum hxc 
interrogatio intenderet, sicuti docet illud Joan- 
'nis : Unde ememus panes ut manducent hi? 


Cupiebat enim ita animam discipulorum insti- 
tuere ut jam non de divina ipsius virtute dubita- 
rent, ideoque erudiebat eos non sermonibus tan- 
Lum, sed operibus. 

Interrogat non quasi ignoret, sed ut clarius vir- 
tutem suam demonstret. 


XVI. 


M.5. — Dominus enim Cliristus (5) erat quidem et Deus et bomo, utrumque secundum naturaro 
iler: ex altero quidem apparens, ex altero vero ulpole secundum naturam divinam, invisibilis exstans. 
suem unum quidem omnibus manifestum vtpote quod apparebat : hominem enim eum omnes 


) Possini cat. p. 202. 
) lbid. 
; lbid, 


(4) Ex Catena Crameri, ut sequentia duo fragmenta. 
(5) Faeund. 1. l. :x, 9. Videtur hoc fragmentum 
ex l. quodam Theodori dogmatico depromptunm. 


THEODOR! MOPSUESTENI 112 


tinc lemporis zstimabant esse, et amplius niliil. Quod enim in illo latebat, omnibus erat incredibile 
priore tempore : sed ex magnitudine eorum quz circa illum agebantur, et novitate miraculorum, qus- 
cunque ad doctrinam videntium efficiebat , et ex gratia sancti Spiritus qui super apostolos venit, iulel 
leetus est postea et creditus verus Deus, essentialiter exstans Filius verus Dei zeterni. Quoniam vero in 
priore tempore ignorabatur hoc secundum essentiam exstare, ex eo autem quod apparebat videntibus 
homo purus putabatur, secundum hominem pleraque, et secundum eam qua apparebat naturam loque- 
batur, Et hiec ex his quie in Evangelio scripta sunt quivis inveniet animadvertens attentius. 

Proximus (1) etiam passioni ad discipulos Dominus dixit : Si me sciretis, utique εἰ Patrem meum sciretis 
(Joan. vin, 19); et ad Philippum : Tanto tempore vobiscum sum, et non cognovistis me? (Joan. x1v, 9.) Pki- 
lippe, qni videt me, videt et Patrem meum; ostendens quoniam neque divinam naturam sciebant Unigeniti, 
neque Deum sciebant verum Patrem. Unde neque dicentem de proprio Patre veluti de Deo dicentem 


4M 


aliquatenus advertebant : sed divisa intelligentia eadem ipsa putabant etiam illa. Hinc etiam adductes ἢ 


esi Philippus ad dicendum : Ostende nobis Patrem, et sufficit nobis (Joan. xiv, 8). Si enim sciret integre, 
quia Patrem suum dicebat eum, qui re vera ejus esset pater, ex quo erat vere sicut Deus ex Deo, nua- 
quam dixisset, ostende nobis Patrem tuum, bene sciens quia invisibilis est hominibus divina natura. 
Consequenter itaque et Dominus disit ad illum : Tanto tempore vobiscum sum, et non cognotistis me, Pki- 
lippe? (114. 9.) Velle enim Patrem videre, indicium erat eo quod neque ipsum sciret quis esset secus 
dui naturam , neque quem diceret. Patrem essc, Filius ex eo exstans. Et aperiens hoc ipsum addidit : 
Qui videt me, videl εἰ Patrem. Si enim cognoveris, inquit, quis sim, cognosces et illum, secundum quod 
possibile est, per ime contemplans Patris naturain, cujus sum Filius ex ipso exstans secundum essentiam, 
et ejusdem cum illo exstans essentiz., Quoniam vero nescis me, neque Patrem meum scis quem dico: 
cognoscens autem me, cognosces et Patrem quem dixi : me videns contemplatione intelligentiz, per me 
videbis omnino etiam illum. Addidit etiam : Usque nunc nihil petistis in nomine meo (Joan. xvi, 21). Εἰ 
aperiens quoniam necdum divinam naturam ejus intelligentes, neque orationes ei offerebant ut Des 
neque petitiones aliquas in ejus nomine faciebant, sicut oportebat facere in nomine Dei exstantis el Εἰ 
Dei omnium : et quia propter hanc eorum infirmitatem in. similitudinibus de Patre loquebatur, eo quod 
neque illi potuerunt integre scire ea quas dicerentur, vel de quo diceret Patre, vel qualiter exstante, adhuc 


apertius indicatur. Dixit enim : Hec in parabolis locutus sm vobis; venit hora, quando non jam im pare» . 


bolis loquar tobis, sed manifeste de Patre annuntiabo vobis (Joan. xvi, 25). Qnid autem erat quod de Patre 
non man:feste dixerat, nisi quia re vera divinam naturam Unigeniti nesciebant, ex quo possent discere 
Deum Patrem, qui ex certo ejus esset Pater, ut Deus Dei ex eu nati secundum essentiam ? Cujus rei gratia 
per similitudines eis de Patre loquebatur : nunc quidem nomine tantum apud eos utens, ejus autem 
veram intelligentiam in posteruin illis reservaus edicere, quando eos gratia Spiritus sancti quae super eos 
venit, instituens perceptibiles tant:e doctrinz perficeret. Propter hoc etiam ipse Dominus in eodem ipse 
sermone proximus passioni, ut infirmitatem eorum ostenderet, unde possent doctrinam perfectiorem asse- 
mere, dicebat : Multa habeo vobis dicere (lbid. 12). Cujus ergo rei gratia modo non dicis? quia aon 
potestis modo portare : non invidens, sed quia non sulficitis ad majorem rerum perceptionem, infrmies 
adhuc affecti, quam ut horum dogmatum integritatem possetis edoceri. Quando ergo poterunt, vel unde 
Quando venerit ille Spiritus veritatis, indueet vos in omnem veritatein. Superveniet enim super we 
Spiritus sancti gratia, ex qua cuncta dogmatum subtilitatem cognoscetis. Proinde s divinitatem Unigeniti 
docerentur et Patrem Deuin utique docerentur utpote Dei Filii Patrem, ecquid perfectius ad dogmatem 
scientiam eis remaneret? 

CAP. XXIII. Α 

γεμδ. l5. — Multam (inquit) in eo diligentiam 


ΚΕΦ ΚΓ΄". 
Στίχ. te, — Πολλὴν (9) ἐπιμέλειαν ἐπιδείκνυι, 


cxpromitis ut aliquem ex iis qui ab Israclitis alieni 
sunt, ad veram religionem adducatis, οἱ efficiatis 
proselytum. At hujus ubi estis voti compotes, si- 
mul, inquam, aliquem mvsteriis ver religionis 
initiastis intimeque admovistis, tum vero pestilen- 
tibus exemplis malorum operum vestrorum filjum 
geliennz ipsum facitis. 
CAP. XXIV. 

VEns. 99. — Grxcorum sapientes qui futuram 
confitentur. mundi conflagrationem, quz? quidem 
liie de sole ac luna dicta sunt facile recipiunt. At 


(1) « Post aliquanta sic iterum vicit. » 
(2) Possini cat. p. 505. 


φησὶν, ὥστε τινὰ τῶν ἀλλοτρίων τοῦ Ἰσραὴλ tsi eig 
εὐσέδειαν ἀγαγεῖν καὶ ποιῆσαι προσήλυτον᾽ ἐπειδὰν 
δὲ τοῦτον τέλειον ποιήσητε καὶ τῆς εὐσεδείας obisi- 
τατον, τότε διὰ τῶν ὑμετέρων πράξεων υἱὸν γεέννης 
αὐτὸν ἐργάζεσθε. 


ΚΕΦ. KA'. 
Στίχ. — χθ', Οἱ τὴν (5) ἐχπύρωσιν εἰσάγοντες τῷ 
κότμου 'Ελλένων σοφοὶ, τὰ μὲν περὶ ἡλίου xai atit 
γῆς εἰρημένα δέχονται, οὐχέτι δὲ χαὶ τὴν ἐξ οὑρφνῖ 


(5) Possini cat. p. 523. 


-»" aütha—. κα... ,.. H7 A. 





uf," 


713 


IN EVANGELIUM MARCI. 


76 


τῶν ἀστέρων πτῶσιν ὁμολογοῦσιν, ὡς ἀγνοοῦντες τὴν A quie de casu stellarum e celo hie habentur admit- 


τοῦ Θεοῦ δύναμιν xal ὅτι πάντα τῷ θελήματ' αὐτοῦ 
ἀχολουθεῖ. 

Στίχ. μη΄ μθ΄ — Τὸ μὲν οὖν (1) λέγειν τὸν καχὸν 
δοῦλον, ὅτι Χρονίζει ὁ κύριος, τέθειχε σημαίνων ὅτι 
εὖχ ἄλλως ἁμαρτάνουσιν, ἀλλ᾽ ἢ τῷ μὴ παρεῖναι τὸν 
«ριτὴν, μηδ᾽ ὅλως (2) ἔσεσθαι χρίσιν ἐννοεῖν αὐτούς" 
«τὸ δὲ͵ εὐπτειν τοὺς συγδούζλους, λέγει, τῷ μεγίστην 
γένεσθαι τοῖς ἀρχομένοις βλάδην χατὰ Ψυχὴν διὰ τῶν 
σφαλμάτων τῶν διδασχόντων. 


ΚΕΦΑΛ. KE. 

Στὶχ. xb. — Καταχρύπτει (5) τὸ τάλαντον ἀγνώ- 
pev ὧν xat ὀχνηρὸς, xal μηδὲν ἐργασάμενος ὧν ὁ 
xopt; αὐτῷ ἐνετείλατο" διὸ xal ἀρθήσεται χαὶ δο- 
ϑέσεται ἔχοντι xal ἐργαζομένῳ. 

ΚΕΦΑΛ. Κῷ. 

Στίχ. xc'. — Οὐχ (4) εἶπε' Τοῦτό ἐστι τὸ σύμδολο 
«οὔ σώματός μου, καὶ τοῦτο τοῦ αἵματός μον, ἀλλὰ, 
Τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου καὶ τὸ αἷμά μου, διδάσχων 
ἡμᾶς μὴ πρὸς τὴν φύσιν ὁρᾷν τοῦ προχειμένον, ἀλλὰ 
διὰ τῆς γενομένης εὐχαριστίας εἰς σάρχα xaX αἷμα 
μξταδάλλεσθαι. 


(1) Possini cat. p. 320. 
(ἢ Cst., μὴ δὲ ὅλως. 


tere. recusant, ignorantes videlicet Dei potentiam, 
cujus "nutibus εἰ voluptati cuncta obsequuntur. 

,V&Rs. 48, 49. — Quod inducitur sic secum di- 
cens malus servus : Tardat venire dominus... eo 
significatur non alia fere de causa peccare homi« 
nes quam quod praesentem judicem non videant, 
nec omnino unquam futurum judicium reputent. 
Quod addit malum servum verberare conservos, 
ideo dicit quod maximum ac plagis quibusvis οἱ 
verberibus par incommodum in animas redundet 
subditorum ex culpis erroribusque magistrorum. 

CAP. XXV. 

Vgns. 24. — Occultat talentum ingratus et piger, 
nihilque operatus eorum qu& dominus ipsi przece- 
perat. Ideo auferetur ab illo et dabitur habenti et 
negotianti. 

CAP. XXVI. 

VeRs. 260. — Non dixit : Hoc est symbolum cor- 
.poris mei, et hoc symbolum sanguinis mei, sed : 
lloc est corpus meum ei sanguis meus. Docet nos 
non altendere naturam rei subject: ac sensibus 
proposite : ea enim per gratiarum actionem et 
verba super eam pronuntiata, in. carnem et san- 
guinem mutata est. 


9) Possini cat. p. 338. 
4) Possini cat. p. 950. 





THEODORI MOPSUESTENI 
AD EVANGELIUM MARCI COMMENTARII FRAGMENTA (1). 


ΚΈΦΑΛ. Γ΄. 

Σεῖχ. δ. — Ἐρωτᾷ (2) τοὺς Ἰουδαίους ὁ Σωτὴρ εἰ 
lev ἐν Σαδδάτῳ θεραπεύειν, xaX ψυχὴν σῶσαι f) 
πέσει" οἱ δὲ σιωπῶσιν, εἰδότες ὅτι πάντως αὐτὸν 
imo. 


CAP. lii. 
V&hs, 4. — Judxos Salvator interrogat an liceat 
in Sabbato &apare et animam salvare aut perdere ; 


bi vero silent, exspectantes donec omnino curetur 
infirmus. 


CAP. IV. 


Tras. 91. — Per modium (5) quidem malitia atque terrena prudentia, per lacernam vero virtus intel- 
lads est. Hzc itaque sub malitia collocari non potest. Lectulus autem pigritiae symbolum est, quippe 
i quietem przebens. Virtus itaque in excelso custodienda, non per pigritiam occultanda est ; bonum 


uin neglectum perit. 


Icy. xc'-x9. — Βουλήματι ἡμετέρῳ (4) ἐπιτρέ- 
Wwivrau0a ὁ Σωτὴρ τὴν ἐργασίαν, ἵνα μὴ τὸ πᾶν 
tni; κατεργαζόμενος φαίνηται, καὶ ἡμῶν ἀχούσιον 
ἔπει τὸ ἀγαθὸν, καὶ μὴ κατὰ προαίρεσιν ἡμετέραν, 


() Theodorum Marci Evangelium singulari com- D ex 


iMalario illustravisee nec veterum quisquam pro- 
i, hee probabile eat. Sed cum Marcum prorsus 
igere non posset, videtur rem ita instituisse, 
V llarci ubi opus esset in reliquorum Evangeliorum 
temmentariis rationem haberet, ex quibiis pauca 
Íngmenta, qua supra posui, manarent Οἱ, qui 


Pa1&0t. Gn. LXVI. 


Vgns. 26-29. — lloc loco voluntati nostre Sal- 
vator committit. opus, ne ipee omnia fecisse vi- 
deatur, nec virtus nostra sit involuntaria aut inde- 
liberata, quare lioc subjungit : Terra enim sua 


sui in cemment. 
4) Catena Gr. Patrum in Ev. sec. Marc. collect. 
atque interpr. Petro Possino. Rom. 1675, f., 
d (5) Catena Gr. Patrum in Lucam Latine ed. Balth. 
rius, Antv. 1628, f., p. 526. 
(4) Possini cat. in Marc. p. 91. 


93 


H5 


coacta. Profert. autem primo herbam, secundum 
nature legem, deinde spicam ; jam vero ubi fru- 
ctus incrementum cepit et agri albescunt ad mes- 
sem, agricola solers faleem promit ut frumenta in 
horrea colligat. 


CAP. XIIf. 

VEns. 50. — Dicit alius verba generationem pra- 
vam tropico, nou proprio sensu intelligenda, quasi 
doceret Christus se adstantibus et cernentibus 
impiis ac Christi interfecteribus gloriam suam ce- 
lestem revelaturum, ita ut adimpleatur illud : 
Videbunt in quem transfizerunt (Joan. xix, 57; 
Zach. xn, 10). 


(I) Ex catena Crameri. Oxon. 


THEODOR! MOPSUESTENI 
sponte fructus profert, neque necessitate quadam A διὰ τοῦτο ἐπάγει" Αὐτομάτη γὰρ ἡ γῆ xapxopopsi, 
ἀλλ᾽ οὐχ ἀνάγχης τρόπῳ * καρποφορεῖ δὲ ἡ γῇ πρῶτον 


χόρτον νόμῳ φύσεως, εἶτα στάχυν’ ὅταν δὲ παραδς 
ὃ καρπὸς καὶ αἱ χῶραι λευχανθῶσι πρὸς θερισμὸν 
ἐχτείνει τὸ δρέπανον ὃ χαλὸς γεωργὸς, ἵνα συγάξῃ 
τὸν χαρπὸν εἰς τὰς ἀποθῆχας. 

ΚΕΦΑΛ. IT*. 

Στίχ. λ΄. — “Ἄλλος δέ (1) φησι, γενεὰν λέγειν αὐ. 
κὸν πογηρὰν τῷ τρόπῳ,, καὶ οὐ τοῖς προσώποις, δι- 
δάσχων ὅτι παρόντων xal ὁρώντων τῶν &stÓon χεὶ 
Χριστοχτόνων δείξει τὴν ἀπ᾽ οὐρανοῦ δόξαν αὑτοῦ, 
ὥστε πληρωθῆναι τὸ, Ὄψονται εἰς ὃν ἐξεχόγτησαν. 





THEODORI MOPSUESTENI | 
IN EVANGELIUM LUC COMMENTARII FRAGMENTA (1). 1 


CAP. 1. 

Vgns. 51,22. Apostolo dicente (Rom. 11, 29), Nui 
Judzorum solum Deus, nonnc etiam gentiuni ? resti- 
pulatur Julianus : « Curnam inter Judaeos misit pro- 
pheticum munus, et Mosen, etunctiones, el prophe- 
tas, et legem, et portenta prcdigiosa fabularum? Au- 
dis vero ipsos dicentes : Panem angelorum manduca- 
vit homo (Psal. Lxxvii, 25). Denique et Jesum iis mi- 
sit.» Successione verotemporum eadem hzc et oinni- 
bus missa sunt, qui licet tunc omnes baud acceperint, 
postea tamen acceperunt. Vehementer enim supe- 


riore tempore concutiehantur a prophetis, et porten- 


tis antea factis. Succubuerunt vero omnino, cum 
deos vestros victos tempore Christi viderent, fictio- 
uesque et fabulas, nihilque preterea, omnia ea 
esse, qux de iis dicerentur invenirent. Cum enim 
immobiles essent propter idolorum fraudem quae 
omnium aures obturabat, illisque (idolis) prout 
salvatoribus confisi, tenerentur; propter hoc Deus 
omnes eos inimicis omnibus tradidit commisceri, 


() Lucam. et Joannem "Theodorus, Ebediesu 
teste, duobus Lomis ad Eusebium enarravit. 

(2) Commentarii Theodorei in Lucam fragmenta 
sex Graca Frid. Muenter in libro : Fragmenta Pa- 
irum Graecorum. Fascic. I. Hafn. 4788, 8, p. 79 ss., 
primus edidit et illustravit eaque exscripsit Romze 
in bibl. Corsin. ex apographo viri docti, quem 
Fugginum fuisse suspicatur. Sumpta sunt cx cod. 

alat. XX, catenam Patrum in Lucam continerte, 
'rimo przemissa sunt verba : 8. M. &x τῆς πρὸς τὰ 
χατὰ Χριστιανῶν κατηγορίας Ἰουλιανοῦ τοῦ παρα- 
6ás0v, alteri v. Τοῦ αὑτοῦ ἐχ τῶν αὐτῶν, ei denique 
quod ad Luc. xxi, 7 ss. spectat, v. Ἔχ τῆς πρὸς 
Ἰουλιανόν. His verbis nisus Muenter Theodorum 
librum contra Julianum scripsisse opinatus est, ex 
quo illa fragmenta petita essent. Ego vero Theodo- 
qum bac ipsa in commentario in Lucam disputasse, 


B KZ9AA. B. 


Στίχ. λα, XJ. — Tou ᾿Αποστόλου (9) εἰ πόντος" "E 
Ἰουδαίων (5) Θεὸς μόνον, οὐχὶ δὲ xal ἐθνῶν ; b» 
τεπεριτᾷ Ἰουλιανὸς καὶ, Τοῦ χάριν, φησὶν, πολὺ μὲν 
εἰς τοὺς Ἰουδαίους ἔπεμπε τὸ προφτ, τιχὸν χάριδμε 
xai τὸν Μωῦσέα καὶ τὸ χρίσμα xal τοὺς προφήτε: 
xaX τὸν νόμον xai τὰ παράδοξα τεράστια τῶν μύϑων; 
᾿Αχούεις γὰρ αὑτῶν βοώντων’ "Apror ἀγγέλων ipe 
γεν ἄνθρωπος. Ἐπὶ τέλους δὲ xa τὸν Ἰησοῦν ἕἔπεμ» 
ψεν ἐχείνοις (6). Ἐν δευτέροις δὲ τὰ αὐτὰ ταῦτα χαὶ 
πᾶσιν, εἰ δὲ μὴ παρεδέξαντο πάντες τότε, ἀλλ᾽ ὅσι- 
pov παρεδέξαντο. Διεσαλεύθησαν γὰρ πρότερον ὑπὺ 
τῶν προφητῶν χαὶ τῶν προλαθόντων τεραστίων, ie- 
ἐπεσὸν δὲ παντελῶς ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ, ἧττηθένεις 

ς ὑμῶν θεασάμενοι τοὺς θεοὺς, xal πλάσματα καὶ κῥ» 
θους ὄντας εὑρόντες τὰ λεγόμενα περὶ αὐτῶν, xl 
μηδὲν πλέον. Ἐπειδὴ γὰρ ἀμεταθέτως εἶχον ἀπὸ τῆς 
τῶν εἰδώλων ἀπάτης πᾶσιν ἀποφραττούσῃς τὰς éask, 
καὶ ὡς σωτῆρσιν ἐχείνοις πειθόμενοι, διὰ τοῦτο wk 
πολεμίοις συνεχώρησεν ὁ Θεὸς πάντας πᾶσιν àwpe 


in quo Juliani commenta pluribus refa 
comment, probabiliter docuisse mihi videor, 


TH 


4) Articulus ὁ ante Θεός errore videlur desee — 


4) Hucusque Theodorus Juliauum ca disserer- 
tem fecit, qua jam refutare volebat : Deum Jedi: 
rum tantummodo curam gessisse. Nexus verberem 
Juliani, ut ex libro 1 Cyrilli Alex, adv. Jal. (6l. 
Ez. Spanhem. Lips. 1696, p. 106) intelligitur, le 
est : Docent Moses, Christus et. Paulus, Deam ὃν 
initio Judzorum solum euram gessisse, eet tamea 
in hac de Deo doctrina summa Pauli inconstentit: 
Δίχαιον οὖν ἐρέσθαι τὸν HaoXov (scil. prepter jecas 
cit. Rom. 11, 29), Εἰ μὴ τῶν Ἰουδαίων μόνων ἦν | 
Θεὸς, ἀλλὰ καὶ τῶν ἐθνῶν, τοῦ χάριν, x. τ. à. Theo 
dorus autem suam, quam adjecit, refutationem iti 
instituit, ut Juliani verba exciperet, b. r. : Recte 
Contigerunt illa Judmis, Verum — , 


D 


ΖΝ EVANGELIUM LUCA. 


718 


ι τὸν ἑαυτῶν ἔχαστοι θεάσωνται θεὸν fice. A quo quisquis suum videret deum, neque sibi, ne- 


s ἐχείνοις βοηθτ, σαι δυνάμενον, xal γνῶσιν, 
ty ἐν αὑτοῖς σωτηρίας ἐλπίς. Ὑφ᾽ ἕνα &v- 
Ισούτων γενομένω» ἐθνῶν xai θεῶν τῶν 
ποτὲ πάλαι μὲν ὑπὸ Μαχεδόσι μόνοις γε- 
, εἶτ᾽ αὖθις ὑπὸ Ρωμαίοις, καὶ ζητούντων 
p ἀσφαλῶς χαταπιστεύσειαν ἑαυτοὺς, ἐν 
) ὥφθη Χριστὸς χαὶ δεομένοις ἐπεφάνη 
V, πρότερον μὲν οὐ κατὰ ἔθνη, ἀλλὰ χατὰ 
γόμενος (5) ἀπὸ τῶν ἐθνῶν, o0; ἀνεύρισκε 
€, νῦν δὲ χατὰ ἔθνη. Οὐ γὰρ βιάζεσθαι 
» ἐθέλειν ἡμῶν ὁ Θεὸς, ἵν᾽ ὅπερ θέλομεν 
ἔν’ τοῦτο γὰρ οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν f) μετα- 
φύσιν ἡμῶν. 


que suis opitulari valentem, atque nullam omnino 
iu 115 esse salutis spem cognosceret. Redactis ita- 
que sub potestatem unius viri tot populis atque diis 
hisce quondam imperantibus, a solis quidem olini 
Macedonibus, denique vero a Romanis subjectis, 
lisque Deum qu:zerentibus, ut illi tute sese crede- 
rent committerentque : per id tempus visus est 
Christus, et opportune apparuit indigentibus. Primo 
quidem nun singulas gentes, sed singulos homi- 
nes, quos fideles invenit degentibus elegit : nunc 
vero singulas gentes. Deus enim non vult vim vo- 
luntati nostra inferri, ut, quod volumus, non vo- 
luerimus. Hoc enim nihil aliud est, nisi mutare 
naturam nostram. | 


ξένος χάριν ποτὲ μὲν τούτῳ, ποτὲ δὲ ἐχείνῳ Β Εἰ quam ob causam alias quidem huic, alias vero 


ἐς χαθολιχωτέρας τῆς οἰχουμένης ἐξουσίας 
ὁ Θεὸς, ὡς τοῖς χατὰ (5) χαιρὸν χρατοῦσιν 
ἡμᾶς πάντας τε χρῆσθαι (6) τοὺς ὑπ- 
εἰ δι᾽ ἄλλας μὲν πολλὰς αἰτίας ταύτας συν- 
; μεταθδολὰς γίνεσθαι καὶ διὰ τὸ χρῆσθαι 
θωσιν (7) ἐξ ἀνάγχης ἐπὶ τὸ ζητεῖν τὸν 


illi populo universale in orbem terrarum tradidit 
dominium Deus, ita ut nos quoque omnes legibus 
hoc tempore imperantibus morem geramus? Alias- 
que multas ob causas hasce mutationes fleri, Dco- 
que uti concessit, ut necessitate coacti veniant ad 
qu:erendum verum Deum. 


CAP. ΤΙ. 


Ll. — Hoc enim (8), quod : Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacuit, in baptismate 
B demonstrat secundum comparationem Judaicz adoptionis, quia et ad illos dictum erat : Ego 
estis, εἰ [ilii Excelsi omnes (Psal. txxxu, 6); et: Filios genui et exaltavi ( Isa. 1, 2) : ejus 
, precipuum, eo quod dixit, dilectus, et in quo ταὶ εἰ complacuit, ostendens. Propter hoc et vox 
et adoptionem confirmans, et Filii nominatione per adoptionem secundum gratiam eum qui 
s est, demonstrabat : cujus conjunctio ad veram οἱ firmam adoptionem istum constituebat : et 
inelus in specie columb:e descendens, permansit super eum, quatenus in conjunctione ad eum 
Tlius est, ejus cooperationi intentus maneat, firmam adoptionis habens dignitatem : per omnia 
[80 primo adoptionis preformabatur baptisma, dico autem Domini Christi, ex Patre et Filio et 


acto hoc quod fiebat, complebatur. 
KE9AA. Δ΄. 


— Οὐδὲν (9) xawbv, ἀσεδέστατε Ἰουλιανὲ, 
’σχετα! ὑπὸ τῶν δαιμόνων xaX ὁμολογεῖται 
κιράζεται ὑπὸ τοῦ ἄρχοντος τῶν δαιμόνων 
ῶντος τὴν αὐτοῦ βασιλείαν. Οὐ γὰρ xat 
χρόνον, ἀλλὰ πρότερον μὲν ἀγωνίζεται 


istum dici recte observavit Muent. 
εούτοις. Muent.: per id tempus. Malim, 


| scribas — ἄνδρας ἐχλεγομένους — (Dóo- 
beolog. Biblioth. Lips. 1788, iv, 7, p. 
yor libri Muenter. (Góttinger gel. Anz. 
946) recie monuit, v. xazà ἔθνη et χατὰ 
ributive sumenda esse (cf. Cord. cat. in 
. 041. Theod. οὐ καθ᾽ ἕνα xal χατὰ μέρος 
ντων — ). Enarra : principio ( rerum Chri- 
) nom singwlos populos, sed viros, quos 
s reperiebat, de populis elegit, nunc vero 
lempore loquitur Theodorus) siwgulos 
am quari polerat, cur. non stalim post 
lventum populi facti essent Christiani. 
hanc Theodorus reddidit rationem, quod 
Christiane professio, nisi forte Deus 
naturam commulassel, ab ipsis homi- 


fragmentum cum przcedenti paucis for- 
ἐς iuterjectis cohzsit. 
hl. τοῖς τόν. 


CAP. IV. 


VEns. 1 sqq. — Non est novum quid, impie Ju- 
liane, Jesum, licet daemones eum cognoscant, 
Deumque esse confiteantur, nihilo tamen secius a 
principe deemonum, regnum ejus haud professo, 
tentari ( Luc. 1v, 54, 41, al.) : non enim eodem tem- 


. (6) Muent. πάντας χεχρῆσθαι, h. e. — ita ut le- 
gibus, quibus tum vis. erat, etiam nos omnes, qui 
subjecti sumus, uleremur. Sed preterquam quod 
perfecto offendaris, verba illa videntur Juliani esse, 

(7) Muent. — xax διαχρῆσθαι Θεῷ ἔλθωσιν — , 
Fortasse locus valde mutllatus est. Sed Theodorea 
sane sententia mea conjectura efficitur : — et ut 
Deo uterentur (ut dei, quem quisque coleret, infli- 
mitatem experirentur) quo necessitate coacti veni- 
rent ad querendum verum Deum. Theodori dispu- 
tatio δὰ est: Deus modo apud hunc, modo apud 
illum populum summum imperium esse ideo maxime 
voluit, ut gentes pulilica calamitate pressa ad suum, 
quem putarent deum se converterent, quo ejus in- 

rmitatem experti ad verum ducerentur. Hoc vero 
tum demum recte fieri poterat, cum summum im- 
perium non apud unum eumdemque populum essc: , 
sed ab lioc ad illum transferretur. 

(8) Act. C. C. wu, iv, 18, Vigil. const. 19, Eju;- 
dem Th. M. de commento sec. Lucam Evangelii; 

. (9) In lioc fragmento pura refelluntur qux contia 
bistoriam tentationis Christi Julianus protulit. 


IN EVANGELIUM LUCA. 723 


μρασθείς. Ti δὲ θαυμάξεις, (1) ὅτε μὴ A expers peccati. monstrabatur, qui nondum ubiquc 
ὄψηλον ἐν τῇ ἐρήμῳ λέγεται ὁ. διάδολος — versattis esset et in onmibus euin pecesto dimica- 
ὑτὸν εἰς ὄρος ὑψηλὸν λίαν; Ἐν στιγμῇ — verit : propterea necessario opus erat, eum ἃ dia- 
λέγει (2), σαφῶς δεικνὺς φαντασίαν ὄρους — bolo ad arbitrium ipsius tentari, ut manifeste pec- 
' πεποιηχέναι xal οἰχουμένην βασιλευο- cati expers esse videretur; non quidem quod non 
ἄνθρωπον ὁρᾷν οὕτω δυνάμενον (5). Οὐ — tentatus esset, sed quod in tentatione sese proba- 
be ἣν ἢ ἐπείραζεν ὁ διάδολος fj ἐπειρά- — verit. Quid vero miraris dicl eum a diabolo duc- 
γὰρ οὐκ ἣν πειρασθῆναι, ἀλλὰ ἀπατῇ- tum fuisse in montem excelsum (Luc. 1v, 5), cum 
ον. ᾿Αλλὰ πῶς, φησὶν, εἰς τὸ πτεούγυον ἰδ deserto mons haud sit ezcelsus? En. momento 
Νν Κύριον ἀνήγαγεν ὁ διάδολος ὄντα ἐν enim, temporis faetum id esse dicit, bene indicans, 
Διότι οὐχ ἐπ᾽ ἀπολείψει τῆς ἐρήμου εἰς — visionem montis a diabolo procreatam fuisse, eum- 
v ἀνήγετο, ὅθεν τῷ ἐν ὀλίγῳ ἀπολειφθῇῆ- — que in modum orbem terrarum, cui imperaturus 
ἐν- πολλῷ, xai ὡς ἐχεῖσε πάλιν ἐπανελευ- — esset, secundum hürnanam nataüram ἃ Jesu videri 

λέγεται γὰρ ἐξεληλυθέναι ix «cfc ipf- potuisse. Secundum divinam enim naturam neque 
'περ γάρ τις ἐν πόλει f| οἰχίχ γενόμενος, tentatus est, neque eum tentavit diabolus : hoc 
pas ἣ μῆνας ἣ ἐνιχυτοὺς ἐν τῇ οἰκίᾳ f) τῇ B enim potius erat deceptio, quam tentatio. Sed quo- 
ἐκεῖσε λέγεται ποιῆσαι, xXv ἔξω ποτὲ — modo, pergit Julianus, Dominum, cum in deserto 
t EK ἀπολείψε: τελείᾳ τῆς πόλεως f| τῆς csset, diabofus duxit in pinnaculum tempti ? Quare 
) xai ὁ Χριστὸς ἀναχθεὶς εἷς τὴν ἔρημον — non, cum a deserto, quod brevi praterea temporis 
ν x&v ἔξω τῆς ἐρήμου πειραζόμενο; Ev£- — spatio relicturus erat, discederet, in. pinnacuIlem 
π᾿ ἀπολείψει τῆς ἐρήμου, εἰχότως ἐν τῇί ducebatur, cum jam in illud iterum redire opor- 
τῶι εἶναι, xal (7) τεσσαράχοντα ἡμέρας — terev? At non de Jesu. narratur. eum rediisse ex 
ἐξεληλυθὼς τῆς ἐρήμου. Tb δὲ, Οὐκ éx- — eremo. Quemadmodum enim de homine, qui dies, 
KUpicr τὸν 850r. σόν, οὐ λέγει, ὅτι Ἐμὲ, — menses, vel annos in urbe vet domo quadain com- 
ἣν οὐ γὰρ ὡς Θεὸν ἐπείραζεν (8) ὁ διά- — imnoratus est, etiamsi aliquando discesserit, tetam 
ὡς Θεὸς πειραζόμενος ἀπεχρίνατο" ἀλλ᾽ tamen commorationis tempus haud ante. infegram 
΄ς ἀληθῶς πειραζόμενος (9), τὰ τῶν ἂν. — urbis vel domus derefictionem eomputatur : ita 
gxpivato, τὸ μὴ ἐχπειρᾶσαι τὸν Θεόν. Ὁ — quoque Christos, qui in desertum, ut ibt tentare- 
ζῶν τὺν Θεὸν φαίνεται μὴ πιστεύειν αὑτῷ, tur, subduetas, licet extra id, non tamen pest- 
ζητῶν πιστεῦσαι, Διήλεγξεν οὖν αὐτοῦ — quam er eo egressus esset, tentatus faerit, merito 
κύχλῳ χαὶ Ex περιόδου, εἰς τὸ ἀπιστῆσαι C in deserto falsse dicitur adeoque quadraginta dies 
tip προσάγοντος διὰ τοῦ δοχεῖν πάνυ πι- οχ eo haud egressus transegit. Verbis vero : Non 
uj. Κάἀχεῖνο δὲ λεχτέον, ὅτε ἀπὸ τῆς πει- tentabis Dominum Denm ttum (Luc. iv, 19), licet Deus 
νθρωπότητος ἔλεγε τὸ, Ἀύριον τὸν Θεὸν csset, haud ait, non tentabis me: diabolas enim ewin 
υγήσεις, xol αὐτῷ μόνον (10) λατρεύ- — non sieut Deum tentavit; neque at Deus, sed ut 
ξαερῶν τῇς προσχυνήσεως τοῦ Πατρὸς τὸν — homo, qui revera tertabatar, verba humatna respon- 
xai τὸ ἅγιον Πνεῦμα. dit : Non tentabis Deum. Qui enim Denm tentat, is 


Morus ita disputat : Moses et Elias non γὰρ, x. τ. ὁ. muniunt progressa, οἱ heec ipsa v. 
jejuninm tentati , quia minora perficere τοῦτο γὰρ x. τ. à. muniuntur. 

contra Servator, cui prior illa mortis (5) Muent. ix τῆς Αἰγύπτου. Cum multa v. d. 
ibolenda esset. Quippe in iis tantum Sa- — tn hoc peccavit, quod etiam v. διότι --- ἐπανελευ- 
imes ad prava incitare potest, qua in σόμενος Juliano tribuit, interrogationem iis coni- 
potestate posita sunt. Sic Adamum de- ποτὶ opinatus. Αἰγύπτου errore malum esse con- 
wm legislatio non in Mosis, sed in Dei textus satis docet, ul sileam illa ratione Theodor: 
'sset , Mosen non potuit. Jam cum prior — argumentatione errore niti, qui laud dnbie ab co 
| sententia. nonnisi ab ἀναμαρτήτῳ abo- D alienus erat. Pro Aiy. scribendam esse ἐρήμου 
ἐν nec vero ille, qui nondum in omnibus " jam dudum viderunt censores illi Muenteri , Lip- 
PCalum pugnassel, ἀναμάρτητος evasis- — sienais f Doederl. l. 1. p. 494.) et Goetting. (Goct- 
ἃ diabolo necessario tentandus erat, ut — tíng. gel. Anz. 1.1... p. 12106.) ᾿ 


tentalioni noun suecubuissel, vere ἀν- (61 V. & cenjeetura restitui. 
᾿ exsisteret. (1) Kat apud Muent. deest. Fortasse pro ἐποίησς 
DL, λέγει πεποιηχέναι. ᾽ βογί βοβιόνβ ποιῆσα:ς. 
* — manifesto ἰπἀΐοδη5., diabolum visum (8) Fort. acrib. Θεὸν αὐτὸν ἐπείρασεν. 
orbem terrarum ( visum orbis terrarum ), (9) Severus Antioch, adv. Jultanum Halicarn. 
(Satana ) regeretur ( qu sibi pareret, cf. — (Spieileg. Rom. X. p. 195) : « Cyrillus Theodorum 
!) effecisse homini , videre ita valenti. ( sed fortasse serib. Diodorum) castigat, qui dixe- 


i$ pro ἀπατῆσα! scribi ἀπατηθῆναι b. s. — ratsaselitatis. viriwtisque. in Christe defeetum, 
(si diabolus Jesu Deo visum montis os- — quo tempore ab inimico tentatus fuil, ἃ superve- 
| non fuisset, tentari, imo decipi. Sed — niente in cum sub. columbze specie Spiritu sancto 
bene habet, si v. τοῦτο γὰρ, x. τ Δ. ad. fuisse suppletum. » ΠΕ Ὸ si Theodori fuisset sen- 
egressa relers : diabolus Jesu visum mon- — tentia, eum iis quc supra disputat conciliari 
lit, (fieri hoe potuit) neque. enim Dess — ;egre posset. 

'st. Nain. hoc (Deum tentari) non. tentari (10) tta Muent., sed non dubito, quin Tlicolorus 
nd decipere (si Deus tentatus esset, non— εὐνὼ scripserit. 

fuisset, sed ipse decepisset). Htàque v. οὐ 


IN EVANGELIUM LOÜC.E. 12 
(ἦματι xat δοχήσει πολιτεύεσθαι δοχῶν, δει- & Patris consilio duceretur a(que judicio ejus obc- 


Ἰάνατον χατὰ φύσιν ἀνθρώπων xal εὔχεται 
ὕεται ὑπὸ ἀγγέλου (1). Τῆς μὲν ψυχῆς αὐ- 
υμουμένης λογισμῷ αἱρεῖσθαι ὑπὲρ πάντων 
rov, τοῦ δὲ σώματος διαπίπτοντος τῇ δειλίᾳ, 
ὗν ἀνδρείαν ψυχὴν ἦν θεάσασθαι ἐν ἀσθενείᾳ 
λογισμῷ μόνῳ πρὸς τὴν φύσιν μαχομένην 
οὖσαν (2). Μὴ οὖν σύγχει τὰ λεγόμενα ὑφ᾽ 
| γὰρ ἐπειδὴ Θεὸν λέγομεν τὸν Χριστὸν χατὰ 
w καὶ ἄναρχον ἐχ Θεοῦ καὶ Πατρὸς φύτιν, 
ἄνθρωπον ἀληθῶς ὁμολογοῦμεν αὐτὸν κατὰ 
καῖρον xai μετὰ πολλὰς γενεὰς γενομένην ἐξ 
v διαδοχήν (5) ; Οὐ γὰρ τῷ μεταδληθῆναι 
γενέσθαι τὸν Θεὸν Λόγον σάρχα, ἀλλὰ τῷ 
ν Gápxa (4). Μαθεῖν δὲ τὸν Λουχᾶν περὶ τοῦ 


dientiam przstaret. Sed cum non in figura tan- 
tum atque pro forma obedire vellet, mortem quo- 
que secundum humanam naturam timuit, oravit- 
que, et ab angelo corroboratus est. Anima enim 
ejus consilio, mortis in salutem omnium eligende, 
inhzerente, corpore autem pra timore evanescentoe, - 
fortem sane animam, in infirmitate corporis solo ; 
suo consilio cum natura dimicantem, victricem- . 
que videre erat. Ne igitur verba nosua coufua- 
das : cum enim Christum dicamus Deum secun- 
dum aternam atque increatam ejus ex Deo Patre 
naturam, nonne etiam eum hominem verum con- 
fitemur, seeundum successionem ejus ex homini- 
bus temporariam, atque post multaa generationes 


πολλαχόθεν ἦν δυνατόν" πρῶτον μὲν παρὰ D factam? Non enim mutatione, sed susceptione car- 


al τῶν Zt6sbaiou υἱῶν εὐχομένῳ παρόντων 
ὅ, ἔπειτα xal παρ᾽ αὐτοῦ μετὰ τὴν ἀνάστα- 
Rpáxov:a ἡμέρας αὐτοῖς συναυλιζομένου. 
Qe δὲ τοῦτο Ἰωάννης εἰδὼς, ἐπεὶ καὶ ἄλλα 
ἰὼς οὐχ ἔγραψε, τάχα χαὶ διότι οὗτος ἔφθη 
5). Πῶς δὲ ἐχεῖνο οὐ χαθορᾷς, ὡς οὐχ ἅμα 
lat τὸν "17s00v χαθεύδοντες οἱ μαθηταὶ πα- 
B, ἵνα μηδὲ θεάσωνται τὸν ἄγγελον, εἴγε 
πρὸς τὸ θεάσασθαι ;Οὐδὲ γὰρ πόῤῥω θέας 
£ ἦσαν, παρατεινομένης δὲ τῆς εὐχῆς αὐτῷ 
| τοῖς μαθηταῖς τὸ βαρεῖσθαί τε χαὶ καθεύ- 
λως τε xat (6) τρίτον προσευξαμένου xal 
ἱένων εἰς τὸ προσεύχεσθαι ὁρᾷν γε (7) τὸν 


nis, Deum Verbun carnem esse facium dicimus. 
Multis autem ex locis Lucas de angelo discere 
potuit : primo quidem a Petro et a filiis Zebedzi, 
qui cum Jesus oraret praesentes essent (Math. 
xxvi, 51; Marc. xiv, 55) ; dein quoque ἃ Jesu 
ipso, post resurrectionem quadraginia per dies 
cum illis commorato. Joannes vero, hoc licet probe 
noverit, haud scripsit, cum et alia plurima, licet. 
sciens, omiserit (Acl. 1, 5, 4), facile et in hoc 
quoque ἃ Luca jam praeventus. Quomodo vero 
non animadvertis, quod haud omnes discipuli, si- 
mul ac Jesus oraret,somno dediti essent, ut angc-. 
lum, si modo videndum sese prabuerit, non vi-. 


Vuvé6a.vev Ev νυχτὶ πανσελήνῳ (8), καὶ ἄνευ C dissent? Non enim procul erant a visu atque auditu ; 


€ (9) τοῦ ἐν νυχτὶ πολλῷ περιαστραπτομέ- 
(10), ἣ χαὶ αὑτοῦ τοῦ Ἰησοῦ παραδηλώσαν- 
ς τότε τὰ παραχολουθήσαντα αὐτῷ προσευ- 
ἕνα μᾶλλον αὑτοὺς εἰς προσευχὴν διανα- 


prorogata autem ab illo oralione, evenil discipu- 
lis ut somno gravarentur ei dormirent. Praecipue 
vero in nocte plenilunio illustrata videre potue- 
runt angelum, cum tertia jam vice oraret, illique 
ipsi expergefacti essent ad orandum (Matth. xxvi. 


absque luce hac, multum in nocte splendorem reddemte, vel ab ipso Jesu, quo melius ad 
s» incitarentur, de illis, que inter orandum ei evenissent, edoceri potuerunt. . 


ΚΕΦΑΛ. KI". 
π΄. "soo; δὲ (11) ἐπαχθεὶς πρὸς Ἡρώδην 
ἔησε σημεῖον, χαίπερ ἐχείνου ἐπιθυμοῦντος 
Ιοὔσαί τι λέγοντος, ἐπειδὴ ἤδει ὡς οὐχ εὐερ- 
και. Τὰ γὰρ σημεῖα οὐχ ἁπλῶς ἐποίει (12), 
ς ἐπίδειξιν ἵνα αὐτὸς θαυμάζηται, ἀλλ᾽ ἵνα 
ἰστεύσαντες σωθῶσιν. Δῆλος γὰρ fjv οὐχ ἐπὶ 


, Leont. (Gallaud. Bibl. Pattr., xw, p. 
immii mortem lanquam hanc enixe (ugiens, 
aquam sponte sustinere voluisset, nisi tuam 
el lizam | admonitionem nucius.— esset, 
te fciam angelo attribuis. 

tait Theodorus, Jesum sensim ac paulatim 
s smis eum facium esse, qui fuisset. Cf. 
» C. Const. n, 1v, 32, 29. 

eili eonjectura scribere possis : Τί γάρ; 
«διαδοχὴν ; sed cave ne que Theodorus 
ler scripsit corrigas. lta recte, credo, con- 
sor ille Lips. l|. 1. p. 495. Mueut. μετα- 


eod. ap. Leont. / Mai. 1. 1. p. 310, Ban- 
tal. cdd. msscr.. bibl. Med.-Laur., V. p. 
μεῖς εἰληφέναι ἄνθρωπον τὸν Θεὼν Λόγον 
ἦρα φαμὲν, γεγενῆσθαι δὲ ἄνθρωπον, xai 
vollinaristas) οὐχ ἄν ποτὲ εἰ ποῦ) ἀνατχοίμ:ῆα 


CAP. XXIII. 

Vgnas. 8. — Jesus vero, coram Herode ductus, 
nullum fecil miraculum, licet ille valde cuperet 
miraculum videre, vel sermones ejus audire : probe 
sciens, Herodem a se non beneficio ornatum iri. 
Non enim frustra vel ostentationis causa mira- 
cula fecit, ut Herodes eum admiraretur; sed ut 


(5) Probat Theodorus antiquae. Ecclesi; senten- 
tiam qua Joannes, reliquis Evangeliis probaiis, 
suum suppleimenli causa scripsit, eamque latius 
exposuit in Proem. in Joann.. infra. 

(6) Muenter : δὲ xat —. Errat Theodorus; v. Matth. 
xxvi, 44 sq. 

(7) Muenter ἐραν δε. 

(8) Pascha Jud:corum (d. xiv m. Nisan) semper 
in tempus plenilunii incidere constat. 

(9) MuenL.: αἀνεὺ δὲ φωτος. 

(10) Intellige, αἱ verissime monuit censor con.- 
mentat. meg in |. ab Rheinwaldio edito Allg. lie. 
peglorium für die theol. Literatur, T. xxv, fasc. 
4,1859, illud lumen, quo angeli circu.ndati esse 
putabantur. 

(14) Muent. 1. c. p. 1 s. Pramissum legitur 
8-o5upos. 


(12) Cf. Theod. ad Joan. xi, 34. 


IN EVANGELIUM JOANNIS. 


730 


τα ἃ μάλιστα ἀναγχαΐα μὲν χρίνει πρὸς A mandaret, quod et fecit. Unde statim in exordio 


4 καραλελειμμένα ὃὲ ὁρᾷ τοῖς λοιποῖς 
ἰὰ σπουδῆς, ὃ δὴ xal πεποίηχεν. "O0cv 
di ἐξ ἀρχής περὶ τῶν τῆς θεότητος ἔφι- 
ογμάτων, ταύτην ἀναγχαίαν χρίνων τοῦ 

ἔσεσθαι τὴν ἀρχὴν, χαὶ οὕτω ἐπὶ τὴν 
μεταδὰς, τότε χαὶ αὐτὸς περὶ τοῦ Κυρίου 
ὥσαν ἀληθεστάτην ἀρχήν. 

ΚΕΦΑΛ. Α΄. 

“-- Τινὲς μὲν οὖν (4) οὕτως ἀνέγνωσαν, 
"ἂν αὐτῷ, ἀντὶ τοῦ, δι᾽ αὐτοῦ, λέγοντες" 
εὔηθες fjv, εἰ τοῦτο ἔμελλε λέγειν ὁ Εὐαγ- 
ὃς τι διδάσχων ἡμᾶς χαινὸν χαὶ τοῖς ἀν- 
νωστον; Ὃ χᾶἂν ὁ τυχὼν εἰπεῖν ἐδυνήθη 
ἸΙχόντος" Χωρὶς αὐτοῦ ἐγέγετο οὐδὲ ὃγ τῶν 


reyovótur. Πᾶς γὰρ ὁστισοῦν xai περὶ D 


τὸ ἐρεΐ, ἐπείπερ δῆλον ὡς ἐπὶ παντὸς τῶν 
παπραττομένων οὐχ ἂν εἴποι τις ἑτέρως, 
* Ór αὑτοῦ γενομένων οὐδὲν γέγονε 
οὔ. Τινὲς δὲ ἑτέρως ἀνέγνωσαν " Καὶ 
οὗ ἐγένετο οὐδὲ ἔν" εἶτα" "O γέγονεν 
νὴ ἦν πολλὰ γὰρ &uftoya ζωῆς ἐστιν, 
ὄρη. “Ἔστιν οὖν πλοχὴ χαὶ βεδαίωσις τοῦ 
εἶτα xal ἡ σαφήνεια. Εἰπὼν γὰρ, ὅτι 
αὐτοῦ ἐγένετο, ἐπήγαγε" Καὶ χωρὶς 
& ἕν ὃ γέγονεν, τουτέστι xal συντόμως 
ἢν τῶν γεγονότων ἄνευ αὐτοῦ γεγένηται, 
Ἰατρὸς ὑπεξηρη μένου τῆς αὐτοῦ ποιήσεως 
ῳ Πνεύματι, ἐπειδήπερ ἀεὶ συνὼν αὐτοῖς, 
V κατὰ τὴν τῶν ὅλων δημιουργίαν αὐτοῖς 
z. 
πεν (2) διὰ πάντων βαυληθεὶς δεῖξαι (5), 
εἰ συνῆν τῷ Πατρὶ, ὡς ὅμοιος τὴν φύσιν, 
)ὶς τῆς δημιουργίας, ὡς συνὼν μὲν ἀεὶ, 
ἁενος δὲ ὅτε ἔδει γενέσθαι τὰ ὄντα. Σαφῶς 
ὅτι τὸ, δι᾽ αὑτοῦ, οὐ διαχονίας ἕνεχεν 
4, ἄλλα συνεργείας " xal τοῦ μηδὲν ὕφεξ - 
εἧς αὑτοῦ ποιήσεως τῶν γεγονότων, τὸ 
" Kal χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν», ὃ 
jj. 

— Ἐν (5) αὐτῷ ζωὴ qv: ἀντὶ τοῦ, 
Ἰν ζωτιχὴν δύναμιν, ὡς μὴ μόνον αὐτὸν 
xai ζῶντα ποιεῖν, ὅπερ χαὶ fjv ἀχόλουθον 
ωρὶς αὑτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν ὃ γέγονεν. 


de divinitate accurate disseruit : hinc Evangelium 
necessario auspicandum ratus, ae deinde ad 
incarnationis opus transiens, rerum ἃ Domino 
dictarum vel gestarum non aliud prater hoc veris- 
simum esse principium perspectum habens. 


λεχθέντων ἣ γεγονότων οὐχ ἑτέραν τινὰ, ἀλλ᾽ ἣ ταύ“. 


CAP. 1. 

Vzns. 9. — Legerunt quidem plures, quod factum 
est in ipso, pro per ipsum, dicentes : Qui autem non 
esset ridiculum , si ita loquendo Evangelista , nos 
rem novam et hoininibus ignotam docere inten- 
derit? Vel obvius quisque et de obvio quoque idem 
asserere potuisset : Sine ifío [actum esi nihil 
eorum qua per. ipsum facta sunt. Nam quilibet vel 
de quolibet idem profitebilur, cum appareat de 
quovis rem quamcunque perficiepte eadem dici, 
Eorum qua per ipsum (acia sunt nihil sine ipso (ac- 
tum est. Quidam autem aliter legerunt, nau primo : 
Et sine ipso factum est nihil, et deinde : Quod factuan 
€st in ipso vita erat; multa enim vita carent, uti 
terra et montes. Hac igitur praecedentia com- 
plicant οἱ confirmant, imo et elucidant. Nam 
post illa, Omnia per ipsum facia sunt, addit, ΕἸ sine 
ipso nihil quod factum, hoc est ut uno verbo loquar, 
Nihil eorum qua facta sunt ab alio facta sunt, nisi 
forte a atre ejus et Spiritu sancto ; nam quando 
ab eis nunquam dividitur, et rerum omnium crea- 
tionem una cum eis operetur oportet. 


lloc dixit, ut per hzc omnia confirmaret Filium 
semper adesse Patri, ut qui ejusdem sit naturz, 
el consors operationis, semper quidem ei coexsi- 
stens, cooperans vero cum expediebat universa 
produci. Clare autem ostendit , illud, per ipsum, 
de eo non ministerii causa, sed cooperationis gra- 
tia dictum esse, el ne quid rerum ab ipsius 
fabricatione eximeretur, adjunctum et illud : Εἰ 
sine ipso faclum est nihil, quod factum est. 

VgRs. 4. — In ipso vita erat. Quoniam vim vivi- 
ficam facit scaturire, ita ut non solum vivat 
ipse, verum etiam aliis vitam przstet. Unde 
sequitur : Et sine ipso factum est nihil quod [ας- 


ἀρ, φησὶ, τὰ ὄντα, πηγάζων τὴν ζωὴν, xaX D (um est. Fecit enim, inquit, omnia, vitam suppe- 


μόνον φύσεις ἁπλῶς, ἀλλὰ γὰρ xat ζῶσας 


jJ: Αὐτὴ μέντοι ἡ ἐν αὑτῷ δύναμις οὐ 
μόνον ἱχανὴ, ἀλλὰ καὶ γνώσεως πληροῦν 
νθρώπων ψυχάς. 

. -- Μετεληλυθὼς (0) λοιπὸν ἐπὶ τὴν ἐπι- 
ὅ Υἱοῦ, τίνα ἂν εὗρεν ἀρχὴν ἑτέραν, ἣ τὰ 
ἰωάννην; ᾿Αφ᾽ οὗ γνωρίζεσθαι, ὅστις ἣν ὃς 
ἐδέξατο. 


aticana Evang. catena ed. Ang. Maius Seri- 

nora collect., t. 1, p. 225. qui p. 575 con- 
hunc locum Griecum cum Latino apud 

im Bibl. concion., |, p. 281. 

. Cat. p. 17. 


ditans, ita ut non naturas duntaxat simpliciter 
producat, sed etiam vivificet. 

Quoniam eadem in ipso virtus, non vivificandis 
solum animabus hominum, verum etiam omni co- 
gnitione illas imbuendis abunde sufficit. 

Vgns. 6.— Caeterum ad Filii apparitionem trans- 
iens, quidnam aliud principium invenit quam 
illud secundum Joannem? Unde licet intelligere 
quis sit qui principium accepit. 


(3) V. δεῖξαι in catena uon legitur. 
(4) Cat. p. 16, ὃ ἐγένετο. 

(5) Cord. cat. p. 18, 19. 

16) Cord. cat. p. 21. 


IN EVANGELIUM JOANNIS. 


190 


Ἂς " xal τοῦτο δὲ οὐ μιχρὸν τὸ φιλάληθες A veracitatis characterisque eorum. Ceeterum vexan- 


Su c£ τεχμήριον " xaX ἄλλως δὲ τὸν al- 
ὑπὲρ τῶν ὑδριχότων, οὐχ ὑπὲρ τοῦ παρ- 
αἰσχύνεσθαι χρή - οὗτος γὰρ ταύτῃ 

βῴεν, xat μετὰ τὴν ὕδριν τοσαύτην τῶν 
κοιούμενος πρόνοιαν * ἐχεῖνοι δὲ ἀγνώμο- 
pet παρὰ πᾶσιν ἐφάνησαν, τὸν ἐπὶ τοσού- 
vvópevoy ἀγαθῶν ὡς ἐχθρὸν ἀπωσάμενοι 
ον" οὐ ταύτῃ μόνον ἐδλάχησαν, ἀλλὰ χαὶ 
ἕν ὧν ἔτυχον οἱ λαδόντες αὐτόν. 

,.-- Σκηνὴν δὲ ([) xai ἐπὶ ἀνθρώπων ὁ 

᾿«κὸ σῶμα xa)et, λέγων" Kal γὰρ οἱ ὄντες 

re: στενάζομεν" xa πάλιν, Οἴδαμεν ὅτι 
yeseoc ἡμῶν olxía τοῦ σχήνους κατα- 
bpa δὲ τῆς Γραφῆς ἀπὸ τῆς σαρχὸς τὸν 


πον καλεῖν, ὡς τὸ, Πρὸς σὲ πᾶσα σὰρξ ὃ 


τὸ Ἐκχχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματος μου 
' σάρχα. 


, — Τὸ (8), ὀπίσω, ἔμπροσθεν, χατὰ τὴν 
t καὶ τὴν παρὰ ἀνθρώποις ὑπόληψιν᾽ εἰ 
y, εἶπεν ἀντὶ τοῦ, Γενήσεται, οὐ θαυμα- 
; γὰρ τῷ χύδην εὑρίσχεσθαι ταύτην ἐν τῇ 
| τὴν συνήθειαν, ἔτι χαὶ τὸν εὐαγγελιστὴν 
ὑτέρω οὕτως εἰρηχότα ἐδείξαμεν, τὸ, Οὐ 
. σαφῶς εἰπόντα, ἀντὶ τοῦ, Οὐχέτι λήψεται. 
.-—— Μηδὲν ὑφορώμενος μετὰ τῆς προσ- 
ευθερίας τὰ περὶ τοῦ Χριστοῦ πᾶσιν ἀναχῆ - 
αχάριος Ἰωάννης " διὰ γὰρ τοῦτο χαὶ τὸν 


tibus contumeliis erubescens, vexatum non erube- 
scere debet ; sic enim tanto magis splendescit, cum 
imprimis, talibus contumeliis perpessis, vexantibus 
providet. Illi stulti gacrilegique omnibus apparue- 
runt, cum, qui propter bonum venerat, boni tan- 
quam ' inimicum et hostem repellendo. Non solum 
in hoc erraverunt, sed etiam non consequendo 
quod consecut? sunt qui eum receperunt. 


Vrns.14.— Apostolus etiam humanum corpus .a- 
bernaculum appellat, dicens : Nam et qui sumus in 
hoc tabernaculo , ingemiscimus (11 Cor. v, 4). Et 
iterum : Scimus quoniam si terrestris domus nostra 
hujus habitationis dissolvatur (ibid., 1). Usitatum 
autem Scripture, a carne totum hominem appellare, 
ut in illo : Ad te omnis caro veniet (Psal. τιν, 2). 
Et in eo : Effundam de spiritu meo super omnem car- 
nem (Joel. v, 98). 

VgRs. 15. — Post et ante juxta opinionem dicit, 
sitque ad intellectum hominum. Si dicit factum 
est hoc est pro fiet ; quid miruin ? cum ostenderi- 
mus hanc Scripturz, sacre hoc persepe di- 
cendi consuetBdinem, nostrum etiam Evangelistam 
dixisse supra: mon comprehenderunt ( v. 6.) pro 
comprehendent. 

Vgns. 97. — Nihil suspicans aperta libertate , 
qui&& ad Christum spectant, annuntiat beatus Joan- 
nes. ldeo autem etiam signat locum ( v. 28 ) Evan- 


ἡμαίνεται ὁ εὐαγγελιστὴς, ἵνα τὴν παῤ- (^ gelista, ad flduciam praeconis magna annuntiantis 


ἔξει τοῦ μεγαλοφωνοτάτου χήρυχος τὸν 
νὴῆν χαταλαῤζὼν, ἐν μέσῳ τῷ πλήθει παρ- 
ytuv τῶν ὑπ᾽ αὑτοῦ βαπειζομένων (βα- 
ip ἐπέστησαν οἱ "Iouóato:), τὴν θαυμαστὴν 
ῥηξε φωνήν Obx εἰμὶ ἱκαγὸς Avca 
z τοῦ ὑποδήματος αὑτοῦ. 

|. — Ταῦτα δὲ ἐγένετο οὐχ ἐν τῇ Βηθα- 
ἐν τῇ Βηθαρᾷ, ὡς τὰ ἀχριδῇ περ!έχει τῶν 
w* ἣ γὰρ Βηθανία οὐχὶ πέραν Ἰορδάνου, 
ἧς ἐρήμου fjv, ἀλλ᾽ ἐγγύς που τῶν Ἱεροσο- 
οὺς δὲ τόπους ἐπισημαίνεται ὡς τὰ πρὸ 
μόάντα τοῦ χρόνου διηγεῖσθαι μέλλων, xai 
ντας xal θεωμένους μάρτυρας ποιούμενος 
ας τῶν λεγομένων. 


ostendendam. Cum enim ad Jordanem devenisset, 
in media turba omnium astantium ab eo baptizato- 
rum (ad baptismum enim ejus concurrerant Judzi ) 
haee mirabilia verba denuntiavit : Non sum dignus 
ut solvam ejus corrigiam calceamenti. 


εκ. 28. — Hzc autem facta sunt non in Betha- 
nia, sed in Bethara, ut habent accuratiora exempla- 
ria. Bethania enim non erat cis Jordanem , nec 
in deserto , sed prope Jerusalem. Hzc loca autem 
notat quia paulo post facla eo tempore narraturus 
est, utque astantes veritatis verborum testes habeat. 


y. — Εἰρηχὼς ἐντσῦθα ὁ Βαπτιστὴς, ὅτι p — VEns. 29. — Ilic Baptista dicens : llic est qui tol- 


κεν ὁ alpor τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου, 
. 6 μονογενὴς Υἱὸς, οὐδὲ, ὁ ὧν ἐν τοῖς 
rov Πατρὸς, οἷα φαίνεται ἐν τοῖς ἀνωτέρω 
χαΐτοι ἔδοξεν ἂν νῦν ἀχολουθότερον αὐτοῦ 
ὃς λέγειν τῆς φύσεως εἰς ἐπιδείξιν τῆς 
i τῶν δι᾽ αὐτοῦ δοθησομένων ἀλλὰ τοῦτο 
qn, Ayurór δὲ αὐτὸν ἐχάλεσεν τοῦ Θεοῦ * 
νόμα τοῦ πάθους σημαντιχόν " ἐπείπερ ἐν 
τὴν ἁμαρτίαν χατέλυσεν. Ταύτης γὰρ ἐν 
«tt τὴν ἐπίτατιν δεξαμένης, τοῦ δὲ θανά- 
(Om ἐχείναις χαθ᾽ ἡμῶν σφιχθέντος, ἐλη- 
ζἰύριος ἡμῶν ὁ Σωτὴρ Ἰητηὺς Χριστὸς, ἐχεί: 


:d. cat. p. 51. 


lit peccatum mundi, non dixit : ecce Filius unigeui- 
Ius, nec ecce qui est in sinu Patris, ut supra vidi- 
mus (v. 18). Attamen videretur magnitudo naturz 
recle enuntiari ad promissiones eorum quz da- 
turus erat probandas. Sed hoc non dixit, Agnum 
vero Dei wocat illum, quo passio significabatur, 
cum passione sua peccatuin diluerit. Peccato enim 
in nostra mortalitate regnante , ac vicissim morte 
propter peccatum nobis adlizerente, Dominus  no- 
ster Jesus Christus venit,hanc et illud nobis condo- 
naus;ac morte per mortem suam destrueta,destruxit 
quoque peccatum in nostra mortalitate radicatum. 


(2) Mai ibid. 


IN EVANGELIUM JOANNIS. 


788 


θείας ἕνεχεν μαρτυρεῖν αὐτῷ τὰ γνωρί- A tatis causa ejus manifestaret perfectiones. Propter 


πὸ δὲ τῆς κατὰ τὴν ἔρημον διατριδῆς xal 
ιϑενωνήτου τῆς διαγωγῆς τοῦτο αὐτὸ δια- 
ioc ἔλεγε" Κἀγὼ οὐχ δειν αὐτὸν͵ 
pyac ua βαπτίζειν ἐν ὕδατι ἐχεῖγός μοι 


7. -- 'H Ναζαρὲτ (1) πάνυ διαδέδληται 
Ιουδαίοις ἄνωθεν, δηλονότι ὡς ὑπὸ ἔθνι- 
ἣν οἰχούμενον τὸ χωρίον χαὶ ἀγαθὸν ἐνεγ- 
οτέ τι δυνάμενον. Ὅθεν xal οἱ Ἰουδαῖοι 
Mg τὸν Νιχόδημον * "Epsórncor καὶ ἴδε τὸ, 
"ἀκτῆς l'adclalac οὐχ ἐγήγερται. Ἰζαλῶς 
Φίλιππος πρὸς τὸν Ναθαναήλ" "Ἔρχου 
Ἐπειδὴ γάρ μοι, φησὶ, τὴν παλαιὰν προ- 
ιν, ἐγώ σοι τὰ πράγματα δειχνύναι ἐπαγ- 


commorationem vero ejus in deserto, atque inso- 
ciabile vitae institutum, illud ipsum etiam testatus 
dixit : Et ego nesciebam eum; sed qui misit me ut 
baptizarem aqua, is mihi dixit Joan, 1, $5). 


εκ. 47. — Nazareth olim a Jud:is valde con- 
temnebatur, quia nimirum ab etbnicis fere regio 
illa incolebatur, nec unquam boni quidpiam pro- 
tulerit. Unde etiam Judei dicebant Nicodemo: 
Scrutare Scripturas et vide, quia a Galilea pro- 
pheta non. surgit (Joan. vir, 59). Hecte igitur Phi- 
lippus Nathanaeli ait: Vade et vide. Cum enim 
mihi , inquit, antiquam objicias opinionem, ego 
tibi res ipsas declarare instituo.Deinde Jesus,videns 


)). Εἶτα ὡς Ἰησοῦ πόῤῥωθεν θεασαμένου τὸν B alonge venientem ad se Nathanael, dixit : Ecce verus 


, Χαὶ εἰπόντος, "I65 ἀληθὴς Ἰσραη.ίτης 
σοῦχ ἔστι" καὶ τοῦ Ναθαναὴ.1 εἰπόντος, 
μινώσχεις ; ᾿Απεχρίθη Ιησοῦς" Πρὸ τοῦ 
Lor φωγῆσαι, χαὶ ἑξῆς " ὅθεν χαὶ ὁ Να- 
mot; αὐτοῖς τὴν ἀπόδειξιν λαδὼν, φησί" 
Tóc τοῦ Θεοῦ ὁ βασιιεὺς τοῦ "opas. 
lovótt περὶ τοῦ Χριστοῦ προσεδόχων ὡς 
ΙΒ παρὰ πάντας Θεῷ, ὡς βασιλέως τοῦ 
ἔ καὶ ἀμυδρότερον αὑτὰ χαὶ σωματιχώτερον 
Νδόχων * οὔτε γὰρ ὅπως ἣν Υἱὸς Θεοῦ 
τότε εἰδέναι δυνατὸν ἦν, ἀλλ᾽ οὐδὲ ὅπως 
ἀλλ᾽ οὐδὲ ἦν τοῦ Ναθαναὴλ εὐθὺς ἐχεῖνο 
ν ὃ μαχρῷ χρόνῳ xai τοὺς ἀποστόλους 
νωχότας ἔστιν εὑρεῖν * ἐπείπερ ἐθεώρει 
γπὸν ^ τὰ δὲ παρὰ τοῦ Κυρίου λεχθέντα 
| οὕπω τοιαῦτα ἦν, ὥστε τὴν φύσιν ἐχείνην 
' ἐπεὶ xal προφητῶν ἔργον τοῦτο dv: 
ἝΒλισσαϊος ἐλέγχει τὸν οἰχεῖον μαθητὴν τὸν 
δόντα παρὰ τοῦ Nespv, χαΐτο: γε πλείστῳ 
uact πόῤῥωθεν " ἀλλ᾽ 6j; xal τὸ πρᾶγμα 
to ὑποχάτω τῆς συχῆς πιστεύεις ; 
οὔτων ὄψει" xaX οὕτως ἔδειξεν ὅτι οὐδὲν 
ερ᾽ αὐτοῦ λεχθὲν, μηδὲ οὕτω ἱχανὸν ὥστε 
ὑτὸν, ὅστις εἴη, παραστῆσαι... 

— Αὐτάρχως (5) ἐμφαίνων αὐτῷ τῆς ol- 
pst; τὴν περιουσίαν, ὅθεν xal ὁ Ναθα- 
ες αὑτοῖς τὴν ἀπόδειξιν λαδὼν, φησίν" 


Israelita, in quo dolus non est. Dicit ei Nathanael : 
Unde me nosti? Respondit Jesus : Priusquam te Phi- 
lippus vocaret, et reliqua..... Unde et ipsis operi- 
bus convictus fuerat ut diceret : Tu es Filius Dei, tu 
esrez lsrael (v. 59). Christus profecto exspectabatur 
tanquam Dei prz: omnibus familiaris, tanquam rex 
Israel, nisi etiam forte obscurius magisque carna- 
liter ; nec enim quomodo esset Filius Dei Judaeos 
erat possibile scire, nec quomodo rex; nec ergo 
possibile erat Nathanael statim hoc scire, quod pust 
longum tempus ipsos apostolos tandem cognovisse 
videmus. Hic enim tantum hominem videbat ; qua 
autem ad ipsum a Domino dicta fuerant, ad demon- 
strandam alteram naturam non poterant sufficere. 
Namque de prophetis talia narrantur : haud dubie 
Eliseus discipulum suum reprehendi (4 Y. Reg.v, 26) 
quod a Naaman aurum acceperat , quamvis longe 
abesset. Attamen et tantum propter quod factum 
est (v. 50) sub ficu credis? Majus his videbis. Sic 
ostendit nihil esse magnum quod ille dixerat, nec 
ad plane patefaciendum qualis erat sufficiens. 


Vyns. 50. — Abunde profecto satis ipsi virtutis 
suse magnitudinem declaraverat, quandoquidem 
Nathanael ab ipsis etiam operibus accepta decla- 


b sl ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, σὺ εἷ ὁ βασιλεὺς D ratione, dieat : Rabbi , tu es Filius Dei , tu es rez 


4.1. Ταῦτα γὰρ δηλονότι περὶ τοῦ Χριστοῦ 
Le 


Israel. lista videlicet atque ejusmodi de Christo 
exspectabant. 


B), tu es Filius Dei, tu es rex Israel, hoc est : Tu es ille qui de longe prazedicatus est Christus. 
seilicet de Christo sperabat, sicut domestico constituto preter omnes Deo. 

juidei (5) et ipse erat, Filium Dei non secundum deitatis dicens nativitatem, sed secundum . 
estieus Deo erat : per quod filii Dei, qui per virtutem domestici Deo constituti komines, inte- 


aniur. 

ΚΕΦΑΛ. P. 
— "Λξιον (6) ζητῆσαι πόθεν ἐπῆλθεν τῇ 
& τι φαντασθῆναι περὶ τοῦ παιδός - σημεῖον 
fv πεποιηχώς ^ ταύτην γάρ φησιν ἀρχὴν 


l. p. 60. EE 

t Theodorus ap. Maium ibid. 

l. cat. p. 61. - 

1. Th. de interpret. sec. J. Evangehi, de 


CAP. MN. 
Vrns. 3. — Merito inquirendum cst unde matri 
de filio hzec taeita fiducia orta esset ; nullum enim 
miraeulum fecerat , cum evangelista dicat (v. 11) 


libro primo, Act. C. C. n, iv, 35. Vig. C. 23. 
(3) Et post alia. Act. C. C. M, 1$, 54. Vig. C. δέ. 
(6) Mai ibid. 


IN EVANGELIUM JOANNIS. 


KEeAA. T". 

— Τὸν τρόπον (1) ἐξηγήσατο τῆς διὰ τοῦ 
€ ἀναγεννήσεως, τοῦ μὲν ὕδατος, ἐν ᾧ 
τὸ ἔργον εἰπὼν, τοῦ δὲ Πνεύματος ἐν τῷ 
ἱκείαν πληροῦντος ἐνέργειαν. Ὃ Θεὸς γὰρ 
t υἱοθεσίας λέγεται, οὐχ ὕδωρ, ἐπειδὴ τού- 
ipt τὴν ἀναγένντσοιν δεχόμεθα τούτου γε 
ἂν τῷ βαπτίσματι τὸ μὲν Πνεῦμα μετὰ 
| Υἱοῦ ὀνομάζομεν, τοῦ δὲ ὕδατος οὐ με- 
b; φαίνεσθαι, ὅτι τὸ υὲν σύμδολην xai 
; ἕνεχεν παραλαμδάνεται, τὸ δὲ ὡς ivsp- 
Πατρὸς καὶ ΥἹοῦ ἐπιχαλούμεθα, ἐπεὶ xal ὁ 
€ τὸ, Δύναται εἰς τὴν κοιλίαν τῆς μη" 
θεῖν xal γεγνηθῆναι, τὸ ἐξ ὕδατός τε 
τος ἀντέταξεν. Ὥσπερ ἐπὶ τῆς φυσικῆς 
ἢ χοιλία τὸ φυσιχὸν ἐργαστήριόν ἐστι, ἐν 
ὄμενον ἀποτελεῖται θείᾳ δυνάμει, ἣ (3) 
Μῶθαν ὄρον αὐτὸ διαπλάττει" οὕτω xal ἐν- 
δωρ ἐν τάξει τῆς μητρὸς λαμδάνεται, τὸ 
ἂν τάξει τοῦ διαπλάττοντο; Δεσπότον. 


f. --- Καλῶς (5) εἶπεν᾽ Ὁ τὰ gavJa 
καὶ, Ὁ ποιῶν τὴν ἀ.1ήθεια;" οὔτε, Ὁ 
πῶν, οὔτε, Ὃ ποιήσα:. Ἐγχωρεῖ γὰρ καὶ 
WO τὸ χαχὸν ἀποστῆναι μὲν τῆς χαχίας, 
ἃς τὸ χαλὸν, xai τὸν τῇ ἀληθείᾳ χαίρειν 
Mov νεῦσαί ποτε πρὸς τὸ χεῖρην. Διὸ εἷ- 
ἄσσων xai τὸ ποιῶν" οὔτε γὰρ ἕνεστι 
κχίαν διαχείμενον χαίρειν τῷ καλῷ, καὶ ὁ 


744 
CAP. 1i. 

V&as. 5. — Modum quo per baptismum regene- 
remur, exposuit, dum in aqua quidem conferri 
illum, sed sancto Spiritu propriam in elemento 
virtutem exserente , perfici negotium hoc aflirmat. 
Deus siquidem , et non aqua , Spiritus adoptionis 
appellatur, quandoquidem virtute solius Dei rege- 
neremur. Quam ob eausam in baptismo etiam Spi- 
ritum ena eum Patre Filioque nominamus , aquas 
vero neutiquam meminimus, ut vel inde manife- 
stum sit, illam quidem instar signi cujusdam 
ac note, ad quidpiam significandum assumi : 
Spiritum vero tanquam effectorem una eum Patre 
Filioque invocari , quandoquidem etiam Dominus 
istis verbis, Potest in ventrem matris introire el 
renasci, hoc de aqua et Spiritu opposuit : ut quem- 
admodum in naturali generatione, venter naturz, 
in qua fetus divina, uti ante dictum est , virtute 
ipsum efformante perficitur, officina exsistit : sic 
et hoe loco, aqua quidem matricis , Spiritus vero 
effectoris Domini vices subit. 

Ven. 21. — Scite autem, qui male facit, et qui 
facit veritatem , non vero, qui fecit, dixit. Siqui- 
dem contingit, eum qui mala perpetravit, nonnun- 
quam resipiscere, οἱ a pravitate abstinere : rursum 
vero est videre, eum, qui et honestatis οἱ veritatis 
amator habitus sit, mutare aliquando, et ad malui 
vergere quocirca qui facit dixit : fieri enim nequit, 
uL qui malitis deditus est, virtuti sit addictus, 


ἂς ἐραστὴς πάντως ἐστὶ τῶν χαλῶν ἐπι- Q et quisquis veritatis amator est, virtutum quoque 


,*»"OAa (δ) ταῦτα πρότερα γεγονότα τῆς τοῦ 
καϑείρξεως τῶν λοιπῶν εὐαγγελιστῶν, εὐθὺ 
Ὁ Kuplou βάπτισμα, καὶ τοὺς διαθόλου πει- 
ἰωτθαίου μὲν εἰπόντος" ᾿Αχούσας ὅτι Ἰωάν- 
ὅϑη, ἀνεχώρησεν ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας sic 
kay: εὔδηλον μέντοι ὅτι xal Λουχᾶς 
ἐκείνοις ἀχολουθίαν ἐζήλωσεν τῆς διδα- 
€ φαίνεσθαι ὅτι δεῖ χαταλ[ε]ιπόντων ἐχεῖί- 
» τῆς Ἰωάννου χαθείρξεως ὑπὸ τοῦ Κυρίου 
καῦτα μάλιστα αὐτὸς ἐφρόντισεν, El δέ 
Καὶ μὴν ὁ Ματθαῖος εἰπὼν βεδαπτίσθαι 
w καὶ τὸ Πνεῦμα ἐπ᾽ αὐτὸν χαταδεθηχέ- 
βᾷμα ἐπιφέρει, Τότε ἐκδά.1.ει τὸ Πγεῦμα 
Tiv ἔρημον, λεχτέον ὡς ἡ τότε λέ- 
A τὸ παραχρῆμα σημαίνει, ἀλλ᾽ ἔσθ᾽ ὅτε 
πὰ πολὺν χρόνον συμδησόμενα" ὡς τὸ, 
yt" Ἰουδαίᾳ φευγέτωσαν, ὥσπερ xal 


ΚΕΦΑΛ. A. 
.— Διδάσχει (5) δὲ ἡμᾶς, ὅτι οὐχ ὡς 
&' ἔχθραν τὸ ὕδωρ δοῦναι παραιτήσατο, 
λοντα τὸν ἐξ ἀρχαίου χείμενον αὐτῷ vó- 
ραδῆναι ὑπ᾽ ἀνάγχης ὑπομνῆσαι βουλομένη. 


l. eat. p. 88. 
omissa v. f, prebet deinde αὐτά pro 


semper est eultor. 


Vns. 94. — Omnia hac prima ad incarceratio- 
nem Joannis Baptist spectantia , apud cseteros 
evangelistag, statim post Domini baptismum ten- 
tationesque diaboli evenerunt ; Matthzeo quidem 
dicente (iv, 19), Cum audisset Jesus quod Joannes 
tradiius esset, secessit a Judea in Galilgam. Notum 
est etiam Lucam pre czteris catenam factorum di- 
vinorum accurate retulisse, ut videre cst, cum, 
eeleris omittentibus qua incarcerationem Jo»nnis 
antecesserant, tempore autem Christi facta fuerant, 
ad illa maxime incubuerit. Quidam forte dicet : 
Imo Matthzus, postquam dixit Jesum  baptiza- 
tum fuisse, ac Spiritum sanctum super eum de- 
scendisse , statim addit : Tunc Spiritus expulit eum 
in desertum (Matth. iv , 1; Marc. 1, 12). Dicendum 
est vocem func non semper statim significare ; sed 
aliquando quse longo post tempore eventura sunt ; 
scilicet : Tunc qui in Judaea sunt fugiant (Matth. 
xxiv, 16), quemadmodum etiam cito. 


CAP. IV. 


Vegas. 9. — Docet auteni nos, quomodo non tan- 
quam alicui alterius sectze, propter inimicitiam, 
ili aquam dare recusaverit, sed quod ipsum obli- 
gationis su& monitum vellet, nc antiquam legen 


(5) Cord. cat. p. 102. 
(4) Mai ibid. 
(9) Cord. cat. 121. 


15 


veiante, neque alienigenarum carnem contreetare 
ausi erant, putantes se hoc modo coinquinari. 


CAP. V. 


Vgas. 12. — Cum enim opus illi sit, majora 
hominibus administrare, nullaque lege prohibeatur, 
neque etiam operandi terminum habet ; idcirco 
inquit : Et ego operor, quoniam volo, nullum meis 
actionibus prefinitum tempus habens, pro com- 
muni bominum salute. Si igitur nemo Patrem 
reprehendat, quia summum illi dominium, jus 
fasque tribuit, neque me quisquam accusare pra. 
sumat; non enim mibi, quam illi, minus licet 
facere quod lubet. 

Vgns. 19. — Postquam dixisset : 
lius a se facere quidquam, causam addidit : nisi 
quod viderit Patrem facientem : quecunque enim ille 
fecerit, hec εἰ Filius similiter facit; non enim alia 
sunt ab illo facta, et alia ἃ me secundum similitu- 
dinem eorum quae faeta sunt ab ipso ; sed qus- 
cunque facit ille, hzc et ego facio, ex communi ope- 
ratione, meque et illo eadem per(icientibus. Non 
dixit simpliciter, Hec et Filius facit, ita ut operatio 
superior in ipsis videatur, sed addidit similiter, ut 
non solum communia esse op?ra, sed etiam modum 
operationis, aique identitatem potenti: et volun- 
tatis ostenderet. Merito ergo dixit non posse a se 
facere quidquam ; cum enim communia sint et facta 
et modus operationis, quomodo consilium et vo- 
luntas facti dividi possent ? Pater diligit Filium, 
ei omnia demonstrat ei, sic inlerpretandum est : 
Cum Dominus noster, Salvatorque Jesus Christus, 
sit Deus et homo, in Deo autem omnia essent insila, 
in hominem vero omnia deinceps devenerint, per 
idoneam copulationem ; sic tanquam homo ab illis 
arguitur quod sabbatum solvit, et ex testimonio 
verbi Dei non solvi demonstrat ; licere autem ipsi 
omnia quzcunque facere voluerit. Quapropter de 
hujus nature magnitudine loquitur. Ex exprobra- 
tione Judaeorum occasionem capit, ut suam natu- 
ram demonstret quanta et qualis esset: tum a divino 
ad humanum transit, cum dicta tam inultum dis- 
crepent a factis. 


τὴν οἰκείαν φύσιν, xa0' ὅσον ἐνῆν, οἵα τίς ἔστιν * διὰ τοῦτο ἀχολούθως ἐπὶ τὸ ἀνθρώπινον ἐντεῦδεν β 
ίσταται, ἐπειδῆπερ xal πολὺ ἀπάδοντα τοῦ φαινομένου τὰ λεγόμενα. 
Vrns. δύ. — llle siquidem quasi lucernae vicem D Στίχ. λε΄. --- Ἐπειδὴ (6) ἐχεῖνος μὲν 


obibat, cujus, absente sole, in tenebris usus est. 
Orto autem sole, superflua est, nec ad quidquam 
prodest. 

VERS. 45. — Ego quidem, inquit, cum vos ad 
Deum adducam, nihil in hac vita magnifici polli- 
cendo, doctrine mez difficultatem subterfugitis. 
llle vero, cum omnem auam in presenti gloriam 
estentet, plurimam in se credentibus stabilitam 


4) Cord. cat. p. 148. 
2) Mai ibid. 
(5) Cord. cat. p. 161. 


THEODOR! MOPSUESTENI 
violaret. Lege siquidem, ne immundum tangerent, A Τοῦ γὰρ νόμου εἰρη χότος " 


7H 
᾿Αχαθάρτου μὴ ἄφψησθε, 


οὐδὲ τῆς σαρχὸς τῶν ἀλλογενῶν ἐτόλμων ἅψασθαι, 
νομίζοντες ἐχ τούτου μολύνεσθαι. 
ΚΕΦΑΛ. E'. 

Στίχ. ιβ΄. — Ὥσπερ (1) γὰρ ἔργον ἐχείνῳ τὰ ὑπὲρ 
τῶν ἀνθρώπων οἰχονομεῖν χαὶ νόμος οὐδεὶς ὁ χωλύων 
αὐτὸν, οὔτε μὴν ὅρον ἔχει τῆς πράξεως, οὕτως εἶκε" 
Κἀγὼ ἐργάζομαι, διότι καὶ βούλομαι, οὐδένα καιρὶν 
ἀφωρισμένον ἔχων τοῖς παρ᾽ ἐμοῦ γενομένοις ὑπὲρ 
τῆς κοινῆς τῶν ἀνθρώπων σωτηρίας. EL δὲ οὐδεὶς ὁ 
μεμφόμενος ἐκείνῳ (ἡ γὰρ δεσποτεία τὴν ἄδειαν χαρί- 


ζετα!), ἐγκαλείτω δὴ μηδ᾽ ἐμοὶ μηδείς. Ὁμοίως γὰρ 
ἕξεστι χἀμοὶ ποιεῖν βουλομένῳ. 


Non potest Fi- D Στίχ. ιθ'.--- Εἰπὼν (2), ὅτι 00 δύναταε ὁ Υἱὸς ἀρ 


ἑαυτοῦ ποιεῖν οὐδὲν, τὴν αἰτίαν ἐπήγαγεν, ἐὰν μῇ 
τι βλέπῃ, φησὶ, κὸν Πατέρα ποιοῦντα " ἃ γὰρ ἂν 
éxeiroc ποιδῖ, ταῦτα xal ὁ Υἱὸς ὁμοίως ποιοῖ" 
οὐ γὰρ ἕτερα μὲν τὰ παρ᾽ ἐχείνου γινόμενα, Eotgi 
δὲ τὰ παρ᾽ ἐμοῦ, χαθ᾽ ὁμοίοτητα τῶν map ἐχείει ἢ 
γενομένων͵, ἀλλ᾽ ἅπερ ἐχεῖνος ποιεῖ, ταῦτα wipb 
ποιῶ, χοινῇῆς οὔσης τῆς ἐργασίας, τὰ αὐτὰ ἐμοῦ € 
κἀκείνου ἐπιτελοῦντος * χαὶ οὐχ εἶπεν ἀπλῶς, im 
Ταῦτα καὶ ὁ Υἱὸς ποιεῖ, ὥστε μὴ δοχεῖν ὑπηρετω» 
μενον ἐν αὐτοῖς ἐργάζεσθαι, ἀλλὰ προσέθηκεν «ὃς- 
ὁμοίως, ὥστε δεῖξαι ὡς οὐ μόνον κοινὰ τὰ ἔρια, 
ἀλλὰ καὶ τῆς ἐργασίας ὁ τρότως, χαὶ τῆς δυνάμευῃ ὁ 
καὶ τοῦ βουλήματος ἡ ταυτότης " ὥστε καλῶς Egal 
τὸ μὴ δύνασθαι ἀφ᾽ ἑαυτοῦ μηδὲν ποιεῖν " ἔνθα villi 
χοινά τε τὰ γινόμενα, xal τῆς ἐργασίας ὁ τρόπο 
πῶς ἂν δυνατὸν διασπᾶσθαι τὴν βουλὴν καὶ τὴν κ 
θεσιν τοῦ γινομένου ; Τὸ δὲ, 'O Πατὴρ ριβδεῖ 
Yiór, καὶ πάντα δείχνυσιν abc. , οὕτως bi 
τέον" ᾿'Επειδήπερ ὁ Κύριος ἡμῶν xal Σωτὰρ "b 
Χριστὸς, ὁ Θεὸς ὧν xat ἄνθρωπος, xal τῷ μὲν 
πάντα προσῆν ἐμφύτως, τῷ δὲ ἀνθρώπῳ πάντα κ 
ἐγένετο ὕστερον, διὰ τῆς πρὸς Exsivo[v] « 
εἰχότως ὡς ἄνθρωπος παρ᾽ αὐτῶν ἐγκαλούμενις,ἥ 
παραθαίνει τὸ Xá66avov , ἀπὸ τῆς τοῦ Geou Ald 
ἀξιοπιστίας, τὸ μὴ παραθαίνειν ἀποδείκνυσιν, δὲ 
ναι δὲ αὐτῷ πάντα ποιεῖν ἃ ἂν βούληται" καὶ ἃ 
τοῦτο τῆς φύσεως ἐχείνης λέγει τὸ ἀξίωμα' | 
Ἰουδαίων μέμψιν ἀφορμὴν λαδὼν εἰς τὸ : 





















χνου τάξιν ἐπεῖχεν, ὃς οὐ παρόντος τοῦ 3A feo τῦῦῷ 
cxóv τὴν χρείαν παρέχεται. Παραγενομένιο. 
ἐχείνου περιττός ἐστι, μηδὲν συμδαλλόμενος. 1 
Στίχ. μγ΄. --- Ἐγὼ μὲν (4), φησὶν, ἐπειδήπερ! 7 
πρὸς τὸν Θεὸν ἀνάγω, οὐδὲ" ἐν τῷ βίῳ περίθλι -— 
ὑμῖν ἐπαγγελλόμενος, ἀποφεύγετε τῶν παρ᾽ ip | 
λεγομένων τὴν δυσχολίαν (6). Ἐχεῖνος δὲ, ἐπειδί - 


ἐν τῷ βίῳ τούτῳ τὴν πᾶσαν ἑαυτοῦ δόξαν ἐπιδεὶλ. 


(4) Cord. cat. p. 168. - 
(5) Cat. Crameri p. 240, «. ἐμοῦ. 
(6) Cram. διδασχαλίαν. 


IN EYANGELIUM JOANNIS, 


ν τὴν ἐνταῦθα τοῖς ἐπ᾽ αὐτὸν πιστεύουσιν A satellitio 


xai δορυφορίαν (1) ἐπαγγελλόμενος, ἐπιθυ- 
ταρούσης δόξης ἐπ᾽ αὐτὸν συνδραμεῖσθε. 
ΚΕΦΑΛ. G'. 

f". — ᾿Ανῆλθεν (2) εἰς τὸ ὄρος διδάσχων 
τὸν μάλιστα Θεῷ προσιόντα πάσης ἀπηλλά- 
αραχῆς xaX καιρὸν χαὶ τόπον θορύθου χαθα- 
v. 

᾿ς — Πῶς οὐχ (5) ἀναθαίνει εἰς τὴν ἑορτὴν, 
τῶν ἐπειγομένων εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα, αὐτὸς 
ἀλιλαίαν ἔρχεται ; λοιπὸν ὑπεξέλυσε τὸν νό- 
ρμὴν λαμδάνων ἀπὸ τῆς ᾿Ιουδαϊχῆς πονη- 
σημαίνεται δὲ ὁ εὐαγγελιστὴς καθ᾽ ὅν ἔμελ- 
μεῖον ποιεῖν, ὡς ἂν φαίνεσθαι ταῦτα πρὸ 
; ἑορτῆς γεγενῆσθαί τε xal ἡρῆσθαι ἃ δι- 
μέλλει. Kal ἀναδλέψας τοῖς ἐςρθαϊμοῖς 
» πολύν" δείχνυσιν ὅτι οὐδέποτε ἁπλῶς 
ιετὰ τῶν μαθητῶν, ἀλλ᾽ ἴσως ἀχριδολογού- 
πρὸς αὐτοὺς, χαὶ ἐπιστρέφων πρὸς ἑαυτὸν, 
, αὑτοῦ τὴν χηδεμονίαν ἐνδείχνυται, xat 
Iu xai τὸ συγχαταθδατιχὸν τὸ πρὸς ἐχείνους" 
vto γὰρ πρὸς ἀλλήλους ὁρῶντες * εἶτα ἀνα- 
ill τὸν ὄχλον, καὶ τὰ ἑξῆς. 

᾿,-- Εἰ δὲ (5) πρὸς ἕνα λέγειν ὁ Κύριος 

᾿οὖν γε χοινὸν ὑπὲρ τῆς ἁπάντων χρείας τὸν 
Miiko. Ὅμως ὁ εὐαγγελιστὴς ἑρμηνεύων χαὶ 
ἤκεως «bv τρόπον ἐπάγει" Τοῦτο δὲ ἔλεγε 
᾿Οὺὖὗτὸν, ἀντὶ τοῦ, δοχιμάζων, εἰπὼν, ἵνα 
μον ποιῶν. Τὸ γὰρ διαπορῆσαι πρότερον 


746 


securitàtlem  promittendo ,  prescntis 
glorie cupiditate allecti , ad ipsum omnes con- 
fugietis. 


CAP. VI. 

VERS. 9. — Ascendit in montem, ul nos doceret, 
eum qui Deo maxime appropinquare velit, tumul- 
tum omnem evitare, ac locum tempusque ab eo 
liberum quzrere debere. 

Vkns. ὅ. — Quare non ascendit ad festum, sed, 
cum omnes Jerusalem concurrunt, ipse in Galilaeam 
vadit? Uno verbo legem dissolvit, ex pravitate 
Judaica occasionem capiens. Tempus autem desi- 
gnat evangelista quo miraculum patraturus era;, 
ut notum esset paulo ante festum patratum fuisse, 
fidemque faceret dicendis. Cum sublevasset. ergo 
oculos Jesus, et vidisset quia multitudo maxima ve- 
nit: ex his nunquam otiose cum discipulis suis 
sedisse ostendit, sed semper de aliquo accurate 
apud illos disserentem, semetipsum ue recolligen- 
tem, humilitatem atque ad illos descensum mira- 
biliter probasse. Sedebant ergo simul aspicientes; 
deinde cum sublevasset oculos videl turbam, εἰ 
reliqua. 

V£Rs. 6. — Etsi uni tantum loqui Dominus vido- 
retor, communem tamen de omnium indigentia 
sermonem instituit. Interrogationis autem modum 
simul explicans evangelista, subjungit : Hoc autem 
dicebal tentans eum , id est probans, ac si. dicat, 
probatum reddens. Nam cum primum animi 


ἃ τὴν ἔνδειαν, εἶτα ἐχ παραδόξου θεωρῆται (; penderet, ac deinde quod inopinato flebat mira- 


vov θαῦμα, ἐδίδασχεν αὐτὸν ἀεὶ τῷ θεῷ τὸ 
ἔπειν, xal μηδέποτε ὑπὸ ἐνδείας στενοχω- 
ὃν λογισμόν. 

'. — Ταῦτα μέντοι (4) ἔφη, ὡς μὴ διὰ τὴν 
μείαν ἀποχρύπτεσθαί τι τῶν ἐνόντων δοχοίη. 
γὰρ τοῦτο (5) μηδὲν ἣν πρὸς τοσοῦτο πλῦ,- 
€ τε ἔφη xal τὸ πρᾶγμα οὐχ ἑτέρως ἔχει. 
JF. — Συναγάγετε (0) τὰ περισσεύσαγτα 
&. Ἰοῦτο μὲν λέγειν δόξας εἰς τὸ cümpos- 
Mei; χελεῦσαι τὴν τῶν χλασμάτων motf- 
λλογὴν, ἐχεῖνο ὃὲ οἰχονομούμενος ὅπερ ἐξ 
ψηχολούθει τοῦ πράγματος, τὸ ἐπὶ πλέον 
ΜΝας μᾶλλον τοῦ γεγονότος μεμνῆσθαι θαύμα- 
W ὥστε δοθῆναι xal ἑτέροις (7) τὸ γεγενη- 


culum videret, edoctus fuit totum Deo semper 
committendum , nec unquam propter penuriam 
animo deficiendum esse. 

Vtns. 9. — Hzc tique dixit, ne earn, in qua re- 
ipsa versabantur, penuriam celare videretur. Nain 
ista tantze multitudini quasi nihil esse, et vcre 
dixit, nec aliter res se habebat. 

VrEns. 9. — Colligite que superaverunt [rcg- 
menta, Hoc quidem dicere visus est, ut benevole 
illos fragmenta colligere juberet ; rem vero totam 
ita dispensavit, ut quo plures copiosius reficeren- 
tur, eo magis tanti miraculi memores forent , vel 
ut etiam alii ejus facti participes redderentur. 
Gratizx siquidem ubertas in illa ciborum redundan- 


| γὰρ xo τὸ δαψιλὲς τῆς χάριτος ἐν D tia, multitudini apparebat, Christumque quidlibet 


πῆς περισσείας xai ὅτι πάντα χατὰ τὸ 
Vei διαπράττεται. Συνεχώρησε δὲ περισσεῦ - 
WE χλάσματα οὐ Ov ἐπίδειξιν, ἄπαγε, ἀλλ᾽ 
φαντασίαν νομισθῆναι τὸ πρᾶγμα. 
uU. --- Τοῦτό (8) φησιν ὁ Κύριος συνεὶς, ὅτι 
αὐτῶν ὑπερδαίνει τὴν ἀχοὴν ὁ περὶ τοῦ 
Wm λόγος" τοῦτο γὰρ fv (9) ἡ πνευματιχὴ 
)ὺκ εὐθὺς οὖν ἐπιτρέχει τῇ διηγήσει, ἀλλ᾽ 
mta τῇ πρεπούσῃ πρὸς τὸν λόγον. Ἢ γὰρ 


am.,óupocopíav. 
vd. cat. p. 171. 
ἃ ibid. p. 3599. 

ord. cat. p. 172. 
rd. cat. p. 414. 


Ῥατδοι. Gn. LXVI. 


pro placito gerere. Tot fragmenta superesse per- 
misit , non propter ostentationem , absit , sed ne 
quis putaret opus in specie tantum factum esse. 


VEgns. 29. — Hoc ait Dominus quod. mysterii 
nomen captum eurum excedere non ignoraret : erat 
enim cibus spiritalis. Quarc non illico intulit expli- 
cationem, sed conimodum tenuit orationis cursum. 
Nam fides, inquit, in me, viam vobis sternet. ^d 


(5) Cat., γὰρ τό. 

(6) Cord. cat. p. 1*6. 
(1) Catena. Cram., p. 245, εἰς ἑτέρους. 
(8) Cord. cat. 151. 

(9) C. Cr., p. 243, oniittit 5» et mox τῇ, 


24 


IN EVANGELIUM JOANNIS, 


190 


t θέλων τοῦτο ἔλεγεν, ἀλλὰ λῦσαι μᾶλ- 4 ex Joseph esse existimabat, non dicta ipsius rece- 


ἂρ ἀπὸ τοῦ Ἰωσὴφ αὐτὸν εἶναι νομί- 
καρεδέξατο τὰ λεγόμενχ᾽ ὁ δὲ πεισθεὶς 
you χαταδέδηχεν, χαὶ ἐχεῖ ἀναδήσε- 


pev ἄν προσέχεε τοῖς λεγομένοις. 
ΚΕΦΑΛ. 7’. 


-- Ἐπειδήπερ ἐν τῇ προτέρᾳ ἑορτῇ 
εὖτες αὐτῷ ἐπὶ τοῦ παραλύτου τὴν τοῦ 
σιν, τὴν δοχηῦσαν ἀπολογίαν τῆς ἀπι- 
ἐνελὼν, τὸν πεοὶ ἐχείνου λόγον ἀναλαμ- 
καὶ φησι ᾿ Οὐ Μωσῆς δέδωκεν ὑμῖν 
eal οὐδεὶς ἐξ ὑμῶν ποιεῖ τὸν Νόμον, 
8 ἀποχτεῖνγαι" ἐχεῖνος μὲν γὰρ νομο- 
Mac ἀπέχεσθαι χελεύει * ὑμεῖς δὲ ἤδη 


pit; qui vero eum e celo descendisse illucque 
ascensurum crediderat, libentius verbis ejus obse- 
quebatur. 


CAP. VII. 


Vgns. 19. — Cum in praecedenti festo ilium vio- 
latienis Legis in sanando paralytico aceusassent, 
quod videbatur excusatio ipsorum incredulitatis tol- 
lens, de hoc iterum loquitur, dicens : Nonue Moyses 
dedit vobis. Legem ? et nemo ez vobis facit Legem ; 
quoniam qveritis me interficere : ille autem Legem 
ferens, homicidio ut abstineatur precipit ; vos vero 
jam maxima malitia de me occidendo consultaus. 


πονηρίας περὶ τῆς ἐμῆς ἀναιρέσεως B Hoc autem ita sit : Sed Moysis, inquit, Legem vin- 


B xai οὕτως " ᾿Αλλὰ τὸν Μωσέως, φη- 
Νόμον δείξατε τοίνυν ἐπὶ τῶν ἔργων 
v φυλαχὴν, xai εἴπατε τὴν αἰτίαν ἧς 
με βούλεσθε, ὃ πάντων ἀνοσιώτατον τῷ 
ται. Οἱ ὃὲ πρὸς ὕδριν ἀποχριθέντες εἷ- 
" ἔχεις" τίς σε ζητεῖ ἀποκτεῖναι; 
& καὶ θυμοῦ καὶ ψυχῆς ἀναισθητούσης 
Mec ἐληλέχθαι. Εἶτα ἄφυκτον βουλό- 
αι τὸν ἐπιδουλευόμενον, διὰ τῆς ἀρνή- 
βιοῦσιν * αὐτὸς δὲ ἀφεὶς ἐλέγξαι τοῦτο, 
αχυντοτέρους ποιῆσαι, πάλιν τῆς ἀπο- 
ι ὑπὲρ τοῦ σαδθάτου, ἀπὸ τοῦ Νόμου 
ig αὑτούς ᾿ χαὶ ὅρα πῶς συνετῶς * Οὐ- 
f, φησὶν, εἰ ἐμοῦ παραχούετε, ὅπου γε 
9 Νόμον ἐχούσατε" ἐπειδὴ γὰρ ἔλεγον 
ld.inxev ὁ Θεὸς, τοῦτον δὲ οὐκ οἵδα- 
wer, δείχνυσιν ὅτι χαὶ εἰς ἐχεῖνον 


"Exslvoc (4) μὲν γὰρ νομοθετῶν μιαιφο- 
Eb χελεύει, ὑμεῖς δὲ δι᾽ ἀχρότητα πονη- 
; ἐμῆς ἀναιρέσεως βουλεύεσθε ; ἀπὸ τοῦ 
ζόμενος πρὸς αὐτούς φησιν" "Ev ἔργον 
| ἀάγντες θαυμάζετε, τουτέστι, ταράτ- 
ἴσθε. 

“Ἑοδαψιλὲς(1) τῆς χάριτος αἰνιττόμενος, 
φησι, Πηγὴ ὕδατος ἁἀλιλομένου εἰς 
P, τουτέστι, πολλὴν ἕξε: χάριν, ἀλλαχοῦ 
ὄψον λέγει, ἱνταῦθα δὲ ὕδωρ ζῶν, 


dicate. Ostendite ergo de quanam observatione 
operum Legis, causamque dicite propter quam occi- 
dere me vultis; haud dubie hoc crimen maxime 
impium Lege prohibitum est. llli autem ad hoc 
opprobrium respondentes dicunt : Demonium habes : 
quis te quarit interficere ? Hoc verbum ira, furore 
pravaque conscientia fuit prolatum. Deinde illum 
volentes sine spe aufugiendi capere, per mendacium 
exitum adipiscuntur. llle sutem, ut hoc a se repel- 
lant sinens, ne nimio pudore suffundantur, iterum 
excusationem de sabbati violstione perstringit, ex 
ipsa Lege illos convincens ; videre est quam sa- 
pienter : Nihil mirabile, inquit, si. me non auditis, 
cum ne ipsam quidem Legem audiatis; nam cum 
dicerent quia Moysi locutus est Deus : hunc autem 
nescimus unde sit (Joan. 1x, 99), ostendit ipsi quo- 
que illos conviciari. 


V&ns. 23.— lllequidem Lege vetuit ne homicidium 
admitteretis : vos autem propter summags malitiam 
vestram de morte mea cogitatis, Qua ratione iusti- 
tuto argumenio dicil : Unum opus feci, et omnes 
miramini, hoc est, perturbumini, tumultuamini. 


YERS. 98. — Abundantiam gratis signilicat, de 
qua alibi dicit : Fons aque solientis in vilam cter- 
nam (Joan. iv, 14); id est, multam gratiam habe- 
bit ; alibi autem dicit, vitam eternam, hic vero 


roov ἀεί" εἰ γὰρ τοῦ Πνεύματος yá- ἢ aquem vivam, id est, semper operantem. Etenim 


lg καθαρὰν διάνοιαν ἔλθῃ καὶ ἐνιδρυνθῇ, 
' μᾶλλον ἀναδλύζει, χαὶ οὐ διαλιμπάνει, 
οὐδὲ χενοῦται᾽ xal ἴδοις ἂν τὸ λεγόμε- 
ν τοῖς ἀποστόλοις, πῶς οὐδὲν αὐτοὺς 
; ὀφίστατο, οὐ δήμων θυμὸς, οὐ τυράν- 
σεις, ἀλλ᾽ ὡς ποταμὸς πολλῷ τῷ ῥοίζῳ 
tto πάντα παρασύροντες ἀπίεσαν. 


ΚΕΦΑΛ. Π'. 
— Απελθεῖν (2) δέ με, φησὶ, «postixtt, 


imeri catena. 


bid. 
cat. p. 228. Theolorus pericopam de 


Spiritus sancti gratia, cum in snimam puram veniat 
atque habitel in ea, omni fonte abundantius exsi- 
lit, nec intermittit, nec sistit, nec exbauritur. Vi- 
dere est in apostolis hoc perspicue dictum, quomodo 
nec territi sint nec victi, nec populorum furore, 
nec potentia tyrannorum, sed tanquam flumen 
multis aquis exundans, ou.nia secum Irahentes 
abierint. 


CAP. VIII. 
Vrns. 21. — Abeundum autem mihi , inquit , est 


muliere adultera, qux: paulo ante legitur non inter- 
pretatus est teste scholio cod. Dasil. 1 (Griesb.) 


IN EVANGELIUM JOANNIS. 794 


ΚΕΦΑΛ. 9. 
. -- Εὔλογον μὲν αἰτίαν εἶναι τοῦ συμ- 
'στενον, xal οὐχ ἂν ἁπλῶς αὐτῷ συμθῆναι 
«τοῦ Θεοῦ τὸ ἀνθρώπινον ἐπιμελημένου πρα- 
κατὰ ὃὲ τὴν ἀνθρωπίνην ἀσθένειαν, οὐδὲν 
λαδεῖν δυνηθέντες, τὴν τοῦ συμύόάντος al- 
ἁμαρτίαν μόνην ἀνέφερον, ἧτοι γονέων ἣ 
πεπονθότος * οὐχ ὡς διὰ τὸ ἁμαρτῆσαι πα- 
ὥς γὰρ οἷόν τε ἣν ἁμαρτεῖν τὸν μηδέπω 
1; ἀλλ᾽ ὡς ἂν διὰ τὸ μέλλειν ἁμαρτάνειν, 
μετὰ πρόγνωσιν αὐτὸν τῷ πάθει πέριθδα- 


^ -- Εἰπὼν, Ἵνα φαγερωθῇ ἡ δόξα τοῦ 
ἃ ἑαυτοῦ φησιν, οὐ περὶ τοῦ Πατρός" ἐχεί- 

δόξα φανερὰ ἦν" ἐπειδὴ γὰρ ἤχονον ὅτι 
ἔησε τὸν ἄνθρωπον χοῦν λαδὼν ἀπὸ τῆς γῆς, 
καὶ αὐτὸς ἐποίησεν .([). Τὸ μὲν γὰρ εἰπεῖν, 
εἶμι ὁ καὶ τότε πλαστουργήσας τὸν ἄνθρω- 
Ιάαντες ἐδόχει τοῖς ἀχούουσι διὰ 6b τοῦ 
to δειχνύμενον, οὐχέτι λοιπὸν προσίστατο * 
αὑτὸς λαδὼν χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ φυρῶν 
ατι, οὕτως τὴν χεχρυμμένην αὐτοῦ δόξαν 
t* οὐ μιχρὰ γὰρ δόξα τὸ δημιουργὸν αὐτὸν 


1 τῆς χτίσεως " εἰ γὰρ περὶ τοῦ μείξονος ἧ ᾿ 


ἐτὸ ἔλαττον ἐδεθαχίου " χτίσεως γὰρ ἁπάσης 
v ὁ ἄνθρωπος, χαὶ τῶν ἐν ἡμῖν μελῶν τι- 
ὃ ὀφθαλμός * οὐχ ὕλης δὲ ἕτερα τὸν πηλὸν 
ἀλλ᾽ ἑαυτὸν εἶναι διδάσχων δημιουργόν" 
ἀπολῦσα: χαὶ ὅτι περὶ ἑαυτοῦ φησιν, "Iva 


CAP. IX. 

VEnRs. 2. — Causam infortunii verisimilem: esse 
credebant, nec ei immerito eventuram esse adver- 
sitatem, Deo, humano more, res humanas curante. 
Infirmitatis human: causa, nihil amplius cogitan- 
tes, soli peccato seu parentum, seu ipsius patienlis 
causam infortunii tribuebant, non quidem peccato 
jam ab illo commisso : quomodo enim nondum natus 
peccare potuisset ? sed peccato comniittendo,. Deo, 
juxta przvisionem, adversitatem providente. 


VgBs. 9.— Cum dicit : Ut manifestetur gloria Dei, 
de seipso dicit, non de Patre; hujus enim gloria 
manifesta erat. Nam Deum, limo e terra sunipto, 
hominem fecisse audierant, propter quod ipse quo- 
que fecerat. Si enim dixisset: Ego sum qui lunc 
quoque plasmavi hominem, durius hoc illis visum 
fuisset. Hoc opus cum sit patraturus nihil amplius 
addidit. Ipse ergo quoque e terra limum sumens, 
sputoque miscens, sic absconditam suam gloriam 
manifestavit ; non enim erat ei modica gloria crea- 
tionis auctorem existiinari. Nam si de majore crea- 
tio haberetur, quod erat minus confirmabat. Quem- 
admodum enim omni creatione nobilior est homo, 
sic omnibus membris nostris nobilior est oculus. 
Nihil aliud quam limum sumens, sicque docens esse 
creatorem, jubens quoque lavari ut sanaretur ; 
addens quoque de seipso, Ut manifestetur gloria 


| ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ, ἐπήγαγεν" Ἐμὲ δεῖ (αὶ Dei : me oportet operari, id est, Oportet me mani- 


δε, τουτέστι, Δεῖ με φανερῶσαι ἐμαυτὸν xal 
ἃ δυνάμενα" δεῖξαι μὲν τὰ αὐτὰ τῷ Πατρὶ 
ὃ μείζονός ἐστιν ἀπαραλλαξίας. 
Iw 3 περὶ τὸν τυφλὸν θεραπεία αὐτῷ τε λυ- 
ἕνετο, τοῦ πάθους τὴν ἀπαλλαγὴν ἀφορμὴν 
ἧς τοῦ Μονογενοῦς ἐπιγνώσεως, καὶ ἕτεροι 
τὴν ἐπ᾽ αὐτὸν πίστιν ἁπάντων προτιμᾷν 
᾿Ισαν, εὔδηλον " ὅτι δὲ τοῦτο ἔσεσθαι xal 
&& λυσιτελῇ εἶναι τὴν πήρωσιν αὐτοῦ συν- 
ἱπαντας τοὺς ἀνθρώπους πρὸ τῆς ἐχδάσεως 
|w ἀνάγχη᾽ οὕτως νῦν ἀπὸ τοῦ παρόντος 
to tà λοιπά * ἐπειδὴ διαφόρως ἐν τοῖς γενομέ- 
atv τὴν οἰχείαν ἀγνωμοσύνην ἐπεδείχνυντο 
,é ἐχ τῶν προλαδόντων ἔγνωμεν" μάλιστα 


2 σαδδάτου θεραπεύειν ἡμέρᾳ, xat διώχειν D 


τινα χαὶ παράνομον ἐπειρῶντο" aá6- 
ἦν χατ᾽ ἐχείνην τὴν ἡμέραν ὅταν θεραπεύειν 
ὧν x γενητῆς τυφλόν" ὅθεν χαὶ οἱ φαρισαῖοι 
w πρὸς τὸ θαῦμα οὐ δυνάμενοι, ἀπὸ τῆς 
ἐαδάλλειν τὸ γεγονὸς ἐπειρῶντο λέγοντες " 
᾿ ἄνθρωπος οὐχ ἔστι zupá Θεοῦ, ὅτι τὸ 
Y οὗ τηρεῖ" χαλῶς προλαδών φησιν" Ἐμὲ 
ἄσθαι τὰ ἔργα τοῦ πέμψαντός μὲ. Οἶδα, 
Ὁ μαχήσονται φαρισαῖοι περὶ τῆς ἡμέρας, 
δῇ xai παράνομον ὡς τὸ σάθθατον λύοντα 
ξουσιν * ἀλλ᾽ οἱ μὲν ταῦτα xaX λεγέτωσαν χαὶ 
av, ἐμὲ δὲ τοῦ πέμψαντος ἔργα ποιεῖν προ:- 


festare facereque quod potens sum ; tandem se ea-- 
dem ac Patrem facientem ostendens, maximam si- 
militudinem demonstrat. 

Czci sanationem illi profuisse, cum ex sanatione 
infirmitatis occasionem ceperit ad fidem Unigeniti 
constituendam, czeterosque multos fidem ejus omni- 
hus anteposuisse, cunctis patet. Omnia autem hzc 
fore, ad quz fuit utilis infirmitas, omnes ante even- 
tum ignorare necesse erat. Ita hoc miraculo nunc reli- 
qua confirmata sunt ; etenim, ut ex antecedentibus 
novimus, diverse stultitiam suam Judzi de miracu- 
lis ostenderant, imprimis de sanationibus die sabba- 
ti, illumque persequi ut impium quemdam Legisque 
prevaricatorem tentaverant. Sabbatum autem erat 
die qua czicum ἃ nalivitate erat. sanaturus ; unde 
Pbariszi, qui miraculo contradicere non poterant, 
ob diem damnare factum tentarunt, dicentes : Non. 
est hic homo a Deo, qui sabbatum non custodit (v. 10). 
Bene respondens Jesus dixit : Me oportet operari 
opera ejus qui misit me (v. 4). Scio , inquit, phari- 
sos de die decerlaturos, meque impium et Legis 
pre:varicatorem , tanquam sabbatum solventem , 
accusaturos esse; sed haec dicant ac faciant; me 
autem mittentis opera facere decet, hzc perficien- 
tem opera qui ipse statuit, cum horum tempus ad- 
sit opportunum. Erit enim tempus quo me ab liis 
operibus desistere oportebit, Quemadmodum enini 


ecunque enim ille fecerit, hec. et Filius similiter, cap. v, vers. 4. 


IN EVANGELIUM JOANNIS, 


753 


) διελέγοντο. Διόπερ ὁ Κύριος ἀπὸ τούτου À unde gloriari videbantur, majus illis imputans-pecca- 


πίαν αὐτοῖς ἐπιτείνας, ἐφ᾽ ᾧπερ  Exsivot 
; ἐδόχουν, Τί γὰρ, φησὶ, φατὲ ὅτι βλέπετε ; 
ἣν ὑμᾶς πηροὺς εἶναι τὰς ὄψεις" ἐγίνετο 
; ὑμῖν ἐντεῦθεν ἀπιστοῦσι συγγνώμη. Νυνὶ 
περ ὁρᾷν δοχεῖτε,χαὶ αὐταῖς ὄψεσι τόν ποτε 
v βλέποντα θεασάμενοι ἀπιστεῖτε τοῖς γεί- 
μίαν ἔχειν ἀπολογίαν δυνάμενοι, ὧμολο- 
ἰέχεσθε τῆς ἀπιστίας τὴν xaváxpiatv. 


ΚΈΦΑΛ. l'. 


᾿, — Αὐλὴ μὲν (1) ἡμῖν ὑποχείσθω τῶν 
! 8j νομοδιδασχαλία, πρόθατα δὲ οἱ ὑπὸ ταύ- 
Στῶτες xai ὑπὸ τὸν Νόμον ζῇν ἅπαξ ἐπαγ- 


&, θυρωρὸς δὲ τῆς αὐλῆς ταύτης ὁ μαχάριος B 


6 τὴν αὐλὴν ταύτην διὰ τῆς τῶν "νομίμων 
χατασχευάσας. Ποιμὴν δὲ ἔστω τῶν προ- 
ἧς ὁ τὸ διδασχαλιχὸν Ex. τῶν πραγμάτων 
σμένος ἀξίωμα, ὃς τῇ νομίμῳ χρησάμενος 
ουτέστιν, ὃς χατὰ πᾶσαν àxpl6s:av τοῦ Νό- 
παυσάμενος, xat οὕτως χατὰ τὴν αὐλὴν ταύ- 
ἱ τὴν πρέπουσαν γεγονὼς ἀχρίδειαν. Τότε 
λοιποὺς, ὥσπερ πρόδατα, ἐπὶ νομήν τινα 
ἃ μέρος ἐξάγει διδασχαλίαν. Οὐχοῦν εἴπερ 
ἐμὴν, χλέπτης ἀχολούθως χαὶ λῃστὴς ὁ μὴ 
ἀλλ' ἁπλῶς ἐπεισπηδῆσας τῇ εἰσόδῳ xal τῷ 
| καὶ τὰ ἐπὶ λύμῃ τῶν προδάτων ἐργασάμε- 
παστέον οὖν φημι ἐφ᾽ ὑμῶν τε, εἰ δοχεΐ, xal 
'& τῇ νομίμῳ χρησάμενος εἰσόδῳ, τίς ὁ τῆς 
p ἐπιμελησάμενος τοῦ Νόμου, τίνι Μωῦσῆς 
€ τοῦ Νόμου ἀνοίγει. Ἡ γὰρ τῶν νομίμων 
mg εὑρίσχεται παρ᾽ ἐμοὶ μᾶλλον ἣ παρ᾽ 


7, — Ταυτὶ μὲν (2) παραδολιχώτερον εἰπεῖν 
ἐδιχαίωσεν, ὥστε μὴ δοχεῖν φορτικὸν elvat, 
μεγαλαυχοῦντα πρὸς αὑτούς " καὶ λέγοντας 
ὅτι οὐχ ὑμῖν, ἀλλ᾽ ἐμοὶ πρόσεστι μᾶλλον τὸ 
πὸν ἀξίωμα Ex τῶν πραγμάτων αὐτῶν * ἐν- 
, ληυπὸν περὶ ἑαυτοῦ μόνου διηγούμενος * οὐ 
᾿φορτιχὸν περὶ ἑαυτοῦ λέγειν τινὰ, xal χατὰ 
ws ἑτέρων ὑπερφέροντα ἑαυτὸν δειχνῦναι, 
ὅτε ἐχείνων πρὸς οὖς διελέγετο. Καὶ καῦτα 
fps δοχούντων τοῦ λαοῦ σαφέστερον ἄρχεται 
rs πρόσεστιν αὐτῷ ἡ τοῦ ποιμένος ἀξία. 

b) — Θύραν ἑαυτὸν ὠνόμασεν, οὐχ ἐναντία 
μένοις " διὰ τῆς θύρας ἑαυτὸν εἰσιέναι φη- 
M γὰρ πρὸς φαρισαίους διελέγετο χατὰ Νό- 
»ντας τοῦ λαοῦ, ὡς ὃν o) δικαίως τόν ποτε 
ἐχκδάλλοντας, εἰχότως ἑαυτὸν συγχρίνων αὖ- 
ἃ τὴν νομικὴν ἀγωγήν ᾿ ὡς ἂν μᾶλλον αὐτὸς 
κθείας ἐπιμελησάμενος τοῦ Νόμου, καὶ διὰ 
᾽ριώτερον ἄρχοντα τῶν προδάτων ἑαυτὸν διὰ 
tc εἰσιέναι ἔφη, ὡς ἂν xal αὐτὸς ὑπὸ τὸν Νόμον 
ὃς, xat τῇ νομικὴ χρησάμενος εἰσόδῳ " ἐν- 
t ἑαυτόν φησι τῶν προδάτων εἶναι τὴν θύραν" 
ὑτὸς πᾷσα ἀργὴ τῆς εἰς τὴν ἀλήθειαν εἰσόδου 


yrd. cat. p. 205. 


tum, Quid enim, inquit, dicitis vos videre? Melius 
profecto vobis esset escis : nam hine vobis incre- 
dulis venia saltem aliqua superesset. Nunc vero, 
cum videre vidéamini, aique oculis vestris eum 
qui quondau czecus erat, modo videntem intueaml- 
ni, non credentes vicinis vestris, nullam jam re- 
liquam habere poteritis excusationem, quominus 
manifestam incredulitatis condemnationem sus- 
tineatis. 


CAP. X. 


V£g8s. 1 sqq. — Ovile quidem ovium nobis pro- 
positum sit doctrina Legis: oves vero, qui eidem 
subditi sunt, quique sub Lege semel vixisse com- 
probantur. Ostiarius autem bujus Oovilis beatus 
est Moyses, qui ovile hoc legitimis explanationi- 
bus stabilivit. Pastor aulem sit ovium, quisquis 
reipsa digne doctorali munere insignitus, legitima 
via utitur, id est, qui in Legeomni diligentia versa - 
tus et in eadem probe excultus ovile hoc admini- 
strandum debita et convenienti ratione suscepit. Tunc 
utique czeteros, instar ovium, sigillatim ad doctrinz 
pascua educit. Cum itaque qui est hujuscemodi, 
pastor sit, fur consequenter et latro sit, qui non 
est lalis, sed temere insiliendo ad dignitatem 
grassalur, et ovium perniciem machinatur. Inqui- 
rendum igitur, penes vos, inquam, si ita videtur, et 
me,quis legitimo usus sit ingressu, quis diligentem 
et accuratam Legis curam habeat, cui Legis ostia- 
rius Moyses aperiat. Legum certe recta affectio 
penes me polius reperiatur, quam penes vos. 


Vgss. 6.—Hac autem in parabola dicere Dominus 
voluit, ne illis, de setam magna loquens, onerosior 
videretur. Sunt etiam qui dicunt non vobis sed mibi 
magis prodesse doctrinam magistri ex ipsis actibus. 
Dein autem de se ipso loquitar. Nemo autem dicet 
illum onerosiorem fuisse, nec ostendet eum super- 
biisse juxta pravaricationem eorum,maxime contra 
quos loquebatur. Tuncque apertius omni vulgi lin- 
gua dicere incipit habitum pastoris ad se pertinere. 


Vgns. 7. — Se vocans ostium, non illis contra- 
dicit. Seipsum per ostium intrare dicit. Phariszis 
enira loquebatur qui juxta Legem duces erant po- 
puli, sed qui injuste caecum ejecerant; alioquin se 
illis juxta Legis instituta zequiparans. Accuratius 
Legem: observaturus, ideo se ducem tutiorem 
ovium per ostium intrare dicit, cum etjam se Legi 
subjecturus sit legitimeque ingressurus. Ibi autem 
se ovium esse ostium dicit, lanquam omne princi- 
pium introitusin veritatem ipse futurus. Per me, in- 
quit (v. 9), si. quis introierit, salvabitur. Qui autem 
ingressi fnerint mei erunt, per me insuper verita». 


(3) Mai ibid, p. 402. 


IN EVANGELIUM JOANNIS. 


162 


E γέγονεν ὕστερον τοῖς χατὰ τὸν Λάζαρον᾽ A autem post ea que ad Lazarum pertinent , facium 


ϑείχνυσιν ὁ εὐαγγελιστὴς, ὕστερον αὐτὸ 
εἰδὴ δὲ ἔμελλεν μνημονεύειν χαὶ τούτου 
πολουθίαν ὡς γεγονότος, προλαδὼν ὡς τοῦ 
σαφηνίσας, τίς d) γυνὴ ὑπὲρ ἧς ἐνταῦθα 
σημαίνεται ὅτι αὐτὴ ἡ χἀχεῖνο ἐργασα- 
νῦν ἐπὶ τοῦ Λαζάρου. 


— (1) T$, Γ1δὲ ὃν φιιεῖς ἀσθενεῖ, πολλῆς 
πόδειξιν ἔχει. Οὕτω γὰρ ἔδεσαν πολλὴν 
ᾧ Κυρίῳ δύναμιν, ὡς θαυμάζειν, ὅτι χαθ- 
161a ἀνδρὸς φιλουμένον παρ᾽ αὐτοῦ. 


-- Ἐχεῖνο( 1) δὲ θαυμαστὸν, εἰ τοῦ Λαζάρου 
πος, ὁ Κύριος οὐ πρὸς θάνατον εἶναί φησι 
uy * οὐ γὰρ ἦν αὐτῷ θάνατος μετὰ βραχὺ 
ἄντως ἀνίστασθαι, ὅπερ φανερὸν ποιήσει 
ξβον, ὕπνον χαλῶν, xat οὐ θάνατον. 


— Τούτοις προστίθησιν ὁ εὐαγγελιστὴς, 
ὃ Ἑησοῦς τὴν Μάρθαν καὶ τὴν Μαρίαν xal 
Ν" εἰς τὸ δεῖξαι τῶν ἀνθρώπων τὴν ἀρε- 
ὑνον ἐχόντων τῶν περὶ τοῦτο τὴν γνώμην. 
.-- Ζητήσωμεν (2) ἐν ποίῳ τόπῳ f$» 6 
& ταῦτα ἕλεγεν᾽ ὅσον γὰρ ἀπὸ τοῦ Εὐαγ- 
1 ἦν ἕξω τῆς Ἰουδαίας. Πῶς οὖν λέγει τοῖς 
ΚΆγωμεν εἰς τὴν Ἰουδαίαν ; εἰ μὴ ἄρα 
Iv τις τὰ τοιαῦτα ἐξετάζων λέγοι, χατὰ τὸ 


est, idque demonstrat evangelista, illud poste- 
rius dicendo. Cum in serie factorum hoc quoque 
deinceps relaturus esset (cap. seq., v. 5), factum 
anticipat, ostendens quz sit mulier de qua hic lo- 
quitur, et premonet eamdem esse ac quz hoc fece- 
rat, ac nunc agitur de Lazaro. 


VrRns. ὅ. — llla verba, Ecce quem amas infirma- 
tur, magnam fidem declarant. Tantam enim Domi- 
no virtutem inesse aguoscebant,ut mirarentur etiam 
corripi morbo posse eum qui ab ipso dili- 
geretur. 

Vkns. 4. — lloc quidem mirabile fuisset si Laza- 
rus fnisset defunctus; sed Dominus dicit infirmita- 
tem banc non esse ad mortem: illi enim more 
mon erat, qui brevi erat omnino ressurrecturus, 
quod evidens paulo post faciet, somnuin et non 
mortem cam vocans ( v. 11 ). 


Vypns. 5. — Addit ad hzc evangelista Jesum di- 
lezisse Martham et Mariam et Lazarum, ut osten- 
deret virtutem hominum, qui idipsum invicem 
sentiunt ( Rom. xn, 16 ). 


Vgns. 6. — Quasramus quonam in loco Jesus 
fuerit, quando hzc dixit. Quantum enim ex Evan- 
gelio colligi potest, non erat extra Judeam. Quo- 
modo ergo dicit discipulis: Eamus in Judeam? 
msi forte quis simplicius ista examinando dicat, 


V αὑτὸν γεγονέναι ἔξω τῆς Ἰουδαίας. Εἰ- C ipsum tacite Judza egressum fuisse. Cum itaque 


Ἄγωμεν záAi clc τὴν ᾿Ιουδαίαν, ἀχούει 
ιαϑητῶν τὸ, Καὶ πάλιν ὑπάγεις ἐχεῖ; 
οὖχ ἂν ὠφεληθείη ἀσχῶν εἶναι Ἰησοῦ μα- 
" χωρεῖν τοῖς χινδύνοις ὑπὲρ σωτηρίας xal 
ἀρατέρησιν ἀνθρώποις ἀπεγνωσμένων ; 

, “- Xalpo (5), φησὶν, ὑμῶν ἔνεχα. Τὸ 
αἱ με ἐχεῖ συντελέσει πρὸς τὴν πίστιν τὴν 
ἐπείπερ εἰ ἔμην (4) ἀῤδωστοῦντα ἐθερά- 
ἐρὸν δὲ ἦν τοῦτο τὸ θαῦμα εἰς δυνάμεως 
Ἐκειδὴ δὲ ἐγὼ ἀπελελείμμην, ὁ δὲ θάνα- 
£t0, μέλλω ὃὲ ἐγὼ αὐτὸν ἀπιὼν ἀνιστᾷν, 
εἷς τὴν πίστιν βεθαιωθήσεσθε τὴν ἐμὴν, 
Ll με χαὶ τοῦτο δυνάμενον, τοὺς νεχροὺς 


φότας &vcoxáv. 


^, — Καλὸν μὲν (5) ἦν πεισθέντα μεῖναι, 
ἂς τῶν ἐχθρῶν τὴν ἐπιδουλήν" ἐπειδὴ δὲ 
εται πάντως αὐτῷ ἀπελθεῖν, Συγαπέ.λθω- 
μεῖς * χρεῖττον γὰρ ἀποθνήσχοντας χοινω- 
ἡανάτον, ἣ τῆς οἰχείας σωτηρίας προνοου- 
Ἰλειφθῆναι τοῦ διδασχάλου. 


ὕ. -- Ἔξεισι (0) μὲν οὖν ἡ Μάρθα ἀχού- 
τοῦ Κυρίου παρουσίαν, οὐχ ἀναχοινωσα- 


!. est. p. 278. 

ibid. p. 405. 

l. eat. p. 279. 

δ τίς... ἀπεγν., qui deest apud. Cor- 
upplevit Mai ibid. 


dicit: Eamus in Judeam iterum, audit ἃ discipu- 
lis : Et iterum vadis illuc? quis non. sibi videretur 
beatus discipulus fidelis esse Jesu, atque in peri- 
cula manusque hominum pravaricatorum propter 
salutem se inferre ? 


Vgns. 15. — Gaudeo, inquit, propier vos. Quod 
enim illuc non adfuerim, conducel fldei vestra: 
quia si adfuissem, inürmum curassem ; illud au- 
tem miraculum perexiguum fuisset, ad virtutem 
meam demonstrandam. Cum autem ipse derelictus 
ero, et mors supervenerit, ego autem eo vadens 
euin suscitatum eani, magis in lide mea confíir- 
mabimini, cum me videritis mortuos, et qui- 
dem jam corruptos ac fotentes ad vitam revo- 
care. 


Vans. 16, — Pulchrum quidem erat, fide adbi- 
bita, manere, et inimicorum insidias devitare ; at 
quia ipsi hoc omnino persuasum est, Eamus et nos 
cum illo; melius enim cum eo communi morte 
perire quam propria saluti consulentes ejus disci- 
plina destitui. 


Vgns. 21 sqq. — Egressa quidem Martha, ubi 
audiverat Dominum adventare : nihil autem sorori 


(3) Cord. cat. p. 381. 

(4) Cram., μὲν παρήμην. 

(5) Ex Crameri catena, p. 815. 
(6) Cord. cat. p. 284. 


137 

γε. 9-14. — Forte siquidem novi quidpiam 
ex ipso intelligere exspectabant, ut qui a peregrinis 
et ignotis bominibus locis rediret. Quamobrem 
principes sacerdotum plurimam multitudiaem La- 
zarum videndi cupiditate trabi conspicati, de illo 
quoque una cum Christo interficiendo cogitabant : 
perspectum scilicet habentes, non in Lazari visione 
populum subsistere, sed ipso viso eum quoque per 
quem suscitatus erat contemplantes, per ipsum ad 
Christi fidem adduci cognoscebant, quasi vero qui 
semel ipsum suscitaverat, secundo, si opus foret, 
excitare non posset. 

Vrns. 13. — Vides maxime illos suffocare, om- 
nibus persuasum esse illum mon esse Dei inimi- 
cum, omenque infaustissimum, plebem illum di- 
cere a Patre venire. Quapropter clamabant : Bene- 
Jictus qui venit in nomine Domini ; id est : Noli 
timere, filia Sion. Cum ex omnibus eorum regi- 
bus plerique essent injusti, quidam avari, eum 
tradiderunt inimicis suis : multitudinem corrupe- 
runt, illumque seditiosum faciebant apud hostes. 
Confide, inquit, non enim talis es, sed bonus et 
mansuelus : dignosciturque ex asino; nou enim 
exercitum trahens ingressus est, sed unum asinuin 
habens. 

VrRs. 16. — Vides pleraque ignorantes facere, 
nec ipsum revelasse. Quando enim dixit: Solvite 
templum hoc, et in tribus diebus excitabo illud (n, 19), 
neutiquam illud intelligebant. IIoc vero recte illos 
celabat, utpote adhuc supra illos. Ideo alius evan- 
gelista dicit omnes doluisse contristatosque fuisse 
( Matth. xvii, 92 ). Dolebant autem quod verbum de 
resurrectiene non intelligerent. 

Vrns. 21. — Propter magna miracula quz? ubique 
apud Jud:os ficbant, templique sanctitatem, multi 
ex Grxcis, nisi omnes, legitimorum erant partici- 
pes. Ascendebant igitur ut Deum adorarent, festi- 
que, quantum possent, essent participes ; ceterum 
prope crat ut essent proselyti. Fama ergo percre- 
brescente, hi accesserunt ad Philippum , dicentes 
illi : Domine, tolumus Jesum videre. Philippus vero 
adit Andream qui erat prope illum, auboque rem 
illi deferunt. Sed nulla potestas annuitur. Audierat 
enim ( Philippus) : In viam gentium ne  abieritis 
( Mauh. x, 5); ideo primum discipulo colloquitur, 
deinde ad magistrum referunt : ambo enim dixe- 
runt ei. Jesus vero respondit eis diceus: Venit hora; 
tempus est ad passionem veniendi; nam omnia 
impleta erant. Cum ergo, post mortem suam, hos 
ad gentes discipulos missurus esset, illosque festi- 
nantes videret, dixit : Tempus est ad crucem ve- 
niendi. Non permisit enim illis prius, ut sit illis in 
testimonium. Usquedum enim suis manibus ipsum 
tenuisseut alque crucifixissent, non dixit : Euntes 
docete omnes gentes ( Matth. xxvii, 19), sed : /In 


(1) Cord. cat. p. 504. 

(2) Αὐτοῦ, scil. τοῦ Λαξάρου. 

(Ὁ) Theodoret. proem. in XII. proph. ἀλλ οὐδὲ 
μέχρι τούτων ἔστη τῆς διδαυχαλίας ἡ χάρις. — Ad 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


168 

Α Στίχ. θ’-ἰα'. — Τάχα γάρ (1) τὲ που xat ἀχούσε-. 
σθαι χαινὸν προσεδόχων ἀπ᾽ αὑτοῦ (2), ὡς àv ξένων 
χαὶ ἀγνώστων τοῖς ἀνθρώποις ἴχοντος τόπων. "Ὅθεν 
οἱ ἀρχιερεῖς θεασάμενοι, ὅτι τοῦτο μάλιστα τὸ πλῆθος 
πρὸς τὴν θέαν ἐφέλχεται ἡ τοῦ Λαζάρου ἐπιθυμία, 
ἑθρυλεύοντο xal αὐτὸν συναποχτεῖναι τῷ Χριστῷ τὸν 
Λάζαρον, ὁρῶντες ὅτι μηδὲ μέχρι μόνης (5) ἴστατο 
τῆς θέας τοῦ Λαζάρον τὸ πλῆθος, ἀλλ᾽ εὖ εἰδότες ὡς 
ὁρῶντες ἐχεῖνον δι᾽ ἐχείνου τῇ πίστει τοῦ Χριστοῦ 
προσήγοντο, ὥσπερ οὐ δυναμένου τοῦ ἅπαξ αὐτὸν 
ἀναστήσαντος χαὶ πάλιν ἐγεῖραι ἂν δέῃ. 


Στίχ. ιγ'΄.- Ὁρᾷς (4) ὅτι τοῦτο μάλιστα αὐτοὺς ἀκ. 
ἔπνιγε, τὸ πεισθῆναι πάντως ὅτι οὐχ ἔστιν ἀντίθεος" 
xai τοῦτο μάλιστα ἔῤῥει τὸν δῇμον τὸ λέγειν αὑτὸν 

B παρὰ τοῦ Πατρὸς ἤχειν' διὰ τοῦτο καὶ αὐτοὶ ἐδόων, δ» 
«":λογημένος ὁἐρχόμενος ἐν ὀγόματι Κυρίου, τουτέστι, 
Μὴ φοδοῦ, θύγατερ Σιών " ἐπειδὴ πάντες αὑτῶν d 
βασιλεῖς ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἄδιχοί τινες ἦσαν πλεονέχται, 
χαὶ παρέδωκαν αὐτοῖς τοῖς ἐχθροῖς, xal τὸ πλῆθος 
διέστρεφον xal ὑπευθύνους ἐποίουν τοῖς πολεμίθιζ" 
Θάῤῥει, φησὶν, ὡς οὐ τοιοῦτος, ἀλλὰ πρᾶος καὶ im 
χής xai δείχνυται ἀπὸ ὄνου" οὐ γὰρ στρατόπεδον 
ἐπισυρόμενος εἰσῆλθεν, ἀλλ᾽ ὄνον ἔχων μόνον. 


Στίχ. tc^. — Ὁρᾷς ὅτι τὰ πλείονα ' ἀγνοοῦνεις 
ἐποίουν, xal αὐτὸς obx ἀπεχάλυψεν " xol γὰρ ὅτ 
εἶπεν Λύσατε τὸν ναὸν τοῦτον, καὶ ἐν τρισὶν ἡμῖ» 
ραις ἐγερῶ αὑτὸν, οὐδὲ τοῦτο ἔδεισαν * ἀλλὰ τοῦτα 
μὲν εἰχότως ἐχρύπτετο, ὡς μεῖζον ὃν f) κατ᾽ αὐτούς" 

C διὸ xai ἕτερος εὐαγγελιστὴς λέγει, ὅτι χαθ' Exasw 
ἤλγουν xal ἧσαν ἐν χατηφείᾳ" τοῦτο δὲ ἔπασχον ix 
τοῦ μὴ εἰδέναι τὸν περὶ ἀναστάσεως λόγον. 

Στίχ. χα’. --- Ἐπειδὴ διὰ τῶν ἑκάστοτε γινομένων 
περὶ τοὺς Ἰουδαίους θαυμάτων σφόδρα xal τὸν vale 
αὐτὸν σεπτὸν εἶναι συνέθαινεν, πολλοὶ χαὶ τῶν Ὦ» 
λήνων, ἢ xal μὴ πάντες, μετεῖχον τῶν νομίμων" 
ἀνίεσαν γοῦν τῷ θεῷ προσχυνήσοντες, καὶ τῆς ἑορτῆς 
χαθ᾽ ὅσον οἷόν τε μεθέξοντες - ἐγγὺς ὄντες λοιπὸν τὸ 
προσήλυτο! γενέσθαι " «fc φήμης οὖν ἀποδοθείδης, 
oUtot προσῆλθον Φιλίππῳ xal ἡρώτων αὐτὸν λέγον. 
vec Κύριδ, θέλομεν τὸν Ἰησοῦν ἐδεῖν " ὃ δὲ Φῇχε» 
πὸς παραχωρεῖ τῷ ᾿Ανδρέᾳ, ἅτε πρὸ αὐτοῦ ὄντι, ssh 
τὸ πρᾶγμα αὑτῷ χοινοῦται " ἀλλ᾽ οὐδὲ οὗτος αὐτὸς 
αὐθεντεῖ" ἔχουσε γὰρ,δτι Εἰς ὁδὸν ἐθνῶν μὴ dsáb; 
0nc& * διὰ τοῦτο μετὰ τοῦ μαθητοῦ xot 
διδασχάλῳ ἀναφέρουσι" ἀμφότεροι γὰρ eUroy dili o 
δὲ Ἰησοῦς ἀπεχρίνατο αὐτοῖς λέγων " Ἐλήλυῖν ἢ 
pu. Καιρός ἔστι, φησὶ, ἐπὶ τὸ πάθος ἐλθεῖν, πάν 
πεπληρωμένων " ἐπεὶ οὖν ἔμελλεν ἀφήσειν τοὺς pato 
τὰς ἐπὶ τὰ ἔθνη λοιπὸν ἱέναι μετὰ τὸν σταυρὸν, ipi 
δὲ αὐτοὺς προπηδῶντας, φησίν" Καιρός ἐστιν ἐξ 
τὸν σταυρὸν ἐλθεῖν "οὐ πρότερον γὰρ αὐτοὺς εἴε!αν, 
ἵν᾽ f εἰς μαρτύριον αὐτοῖς " ἕως γὰρ διὰ τῶν Epit 
αὑτὸν διεχρούσαντο xal ἐσταύρωσαν, oüx εἶν, 









Ezech. 1, 98: — διδάσχων ἡμᾶς μὴ μέχρι τοῦτοι 
é31áva:. 


(ἢ) Mai ihid. p. 409. 





IN EVANGELIUM JOANNIS, 


e 


710 


tc, μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, ἀλλ᾽, A viam gentium ne abieritis. Cum vero crucifixissent 


ϑνῶν μὴ ἀπέλθητε " ἐπεὶ δὲ ἐσταύρωσαν 
λοιπὸν ἀτρῆχεν αὐτούς. 
— Καιρὸς (1), φησὶν, λοιπόν ἐστ' ἐπὶ τὸ 
y πάντων πεπληρωμένων. El γὰρ μέλ- 
ot μὲν ἀπειθοῦσι προησεδρεύειν, ἐχείνους 
aÉvoug μὴ προσίεσθαι ἀνάξια τῆς ἡμετέ- 
«Uta χηδεμονίας. Ἐπεὶ (2) οὖν ἔμελλεν 
ς μαθητὰς ἐπὶ τὰ ἔθνη λοιπὸν ἱέναι μετὰ 
» ὁρῶν (5) δὲ αὑτοὺς προπηδῶντας, φησί" 
«τὸν σταυρὸν ἐλθεῖν. Οὐ πρότερον γὰρ αὐ- 
. ἵνα ἢ εἰς μαρτύριον αὑτοῖς. Ἕως γὰρ 
ὧν αὐτὸν διεχρούσαντο, ἕως αὐτὸν ἑσταύ- 
πε * Πορευθέγτες μαθητεύσατε πάντα 
λὰ, Εἰς ὁδὶ» ἐθνῶν μὴ ἀπέλθητε, xal, 
τἀϊην, εἰ μὴ εἰς τὰ ἀποιλωϊότα πρό- 
v» Ἰσραὴ.1, καὶ, Οὐχ ἔστι Aa6etvr. τὸν 
' κέχγων καὶ βαλεῖν τοῖς xvraploic. 
ἐμίσησαν αὐτὸν χαὶ οὕτως ἐμίσησαν ὡς 
ἰριττὸν ἦν προσεδρεύειν διαχρουομένων 
ὃ γὰρ (4) παρῃητήσαντο αὐτὸν λέγοντες * 
» βασιιΐζέα, εἰ μὴ Καίσαρα" τότε δὴ λοι- 
ἀφτχεν. Αὕτη δὲ (3) διάλεχτος γέγονε 
καὶ τρίτῃ τῆς ἑύδομάδος, ὡς οἱ ἄλλοι λέ- 
Ὑελισταὶ, χαὶ τῇ τετράδι ὁ Ἰούδας συν- 
Ἰουδαίοις παραδοῦναι αὐτοῖς τὸν Κύριον. 


,- Ἐπειδὴ ἀπὸ λόγων οὐχ οὕτως ἕπει- 
ἧς τῶν πραγμάτων αὑτὸ πείρας μεῦ- 
^ Ἐπεὶ xai ἐν τῷ σίτῳ (6) τοῦτο γίνεται" 
εἰ χαρπὸν, ὅταν ἀποθάνῃ. Ei ὃξ ἐν τοῖς 
οῦτο, πολλῷ μᾶλλον ἐν ἐμοί. ᾿Αλλ᾽ οὐχ 
ιαθηταὶ τὰ λεγόμενα. 
στιν ὁ χόχχος τοῦ σίτου ; Περὶ τοῦ 
ἰγει " ἵνα γὰρ μὴ θορυθῶνται ἐννοοῦν- 
χαὶ Ἕλληνες προσῆλθον, τότε ἀνῃρέθη, 
P μὲν οὖν τοῦτο μάλιστα αὐτοὺς ποιήσει 
xai αὐξῆσαι τὸ ἐμὸν χήρυγμα" εἶτα 
λέγων οὐχ ἔπειθεν, ἀπὸ τῆς τῶν πραγμά- 
τείρας μεθοδεύει λέγων" "Enel xai ἐν τῷ 
γίνεται, μᾶλλον φέρει χαρπὸν ὅταν ἀπο- 
ἐν τοῖς σπέρμασιν tovto, πολλῷ μᾶλλον 
À' οὐχ ἔδεισαν οἱ μαθηταὶ τὰ λεγόμενα" 
: αὐτὸ τίθησιν ὁεὐαγγελιστὴς ἀπολογούμε- 
Ie μετὰ ταῦτα φυγῆς. 
. “- Ταῦτα δέ (7) φησιν, οὐχ ὡς τῆς ψυ- 
& τι πασχούσης, ἀλλὰ τῆς ψυχῆς φιλίαν 
δοχεῖν αὐτὴν χατέχειν, xat ὥσπερ σωτή - 
ροδιδόναι τοῖς συμδαίνουσι χινδύνοις - 


—Ipozp£st (8) ἀχοὺ) ουθεῖν, μιμουμένους 
ἢ τὴν πολιτείαν αὐτοῦ ζηλοῦντας xaX τὴν 
ἃ εἴποιμι δ' ἂν πάντα τὸν ὁτιποτοῦν χατὰ 
πράττοντα διαχονεῖν τῷ λόγῳ χαὶ ὑπτηρε- 
ᾧ τοῦ Θεοῦ, χαὶ ἀχολουθεῖν αὑτῷ μηδὲν 


l. cat. p. 509. 
r. P. $921 Ἐπειδέ, 
). ὁρᾷ. 


). γάρ, et mox αὐτόν om. 


eum, tunc illis annuit omnem potestatem. 


VEns. 25. — Tempus, inquit, czterum est, om- 
nibus impletis, ad passionem accedendi. Nam si 
his contumacibus inhareremus, illos autem qui 
spontanei sunt rejiceremus, hoc sane nostra foret 
providentia indignum. Cum igitur discipulos post 
passionem suam ad gentes missurus esset, videret 
autem eos pravertere, Jam, inquit, tempus ad cru- 
cem accedendi. Non enim prius eos dimisit, ut 
essel in testimonium cis. Etenim priusquam eum 
de facto repellerent, antequam crucifigerent, non 
dixit : Euntes docete omnes gentes. (Matth. xxviii, 
19); sed : 1n viam gentium ne abieritis (Matth. x, 5); 


B et : Non sum missus nisi ad oves que perierunt 


domus Israel (Matth. xv, 24); et : Non bonum est 
accipere panem filiorum, et mittere canibus (Ibid. , 
26). Cum autem odio eum prosequerentur, et qui- 
dem tanto ut eum interficerent, superfluum erat 
persequentibus inbzrere. Etenim recusarunt, ab- 
negaruntque eum, dicentes : Non habemus regen 
nisi Cesarem (Joan. xix, 15). Tunc demum eos re. 
liquit. Iste autem sermo, ut οφίογὶ evangeliste 
aiunt, habitus est secunda et tertia die septimanz, 
quarta vero ejusdem Judas contulit cum Judais de 
prodendo Domino. 

VEns. 24. — Cum non ita verbis persuaderet, 
rerum ipsarum experientia id aggreditur, dicens, 
hoc in frumento, contingere ut mortuum majorem 
fructum afferat. Quod si ia seminibus id evenit, 
multo magis in me ; sed non intellexerunt discipuli 
quid diceret. 

Quid est vero granum frumenti ? De morte 
loquitur ne scandalizentur, reminiscentes eum, 
quando venerunt gentiles, nisi mortuum fuerit 
dicere : Ex lioc ergo maxime proficient, inquit , 
meumque Evangelium proypagabunt. Deinde cum 
verbis meis non crediderint, factis credent. Cun: 
hoc in frumento fiat, scilicet multum ferat fru- 
ctum, quando mortuum fuerit; si autem hoc in 
seminibus, multo magis in me. Sed h»c verha non 
intellexerunt discipuli. Ideo hoc breviter notat evan- 


p gelista, ut fuge eorum mox seculurze indulgentius 


parceretur. 

Vgns. 25. — Ilec autem ait. non quasi anima 
quid hic pateretur, sed animam amari dicit ab iis 
qui illam servare videntur,el quibus nihil antiquius 
quam corpus ab instantibus quibuslibet periculis 
eripere. 

Vrns. 26. — Excitat ad. sequendum vitam imi- 
tando, honestatemque et virtutem suam zemulanilo, 
Dicam autem omnia quzcunque juxta verbum Dei 
facientem, ministrare verbo et servire Filio Dei, 


(5) Cramer. ἡ. 

(6) Cat. Cramer. σπέρματι. 
(7) Ex Crameri catena. 

(8) Mai iliud. 


Til 


THEODOR! MOPSUESTENI 


Ti3 


ad sequeiidumsimpliciter ambulantem iavitat. Multi A ἀλόγως πράττοντα, Οὐ γὰρ ἀπλῶς περιπατοῦντι 


namque ex impiis cum eo ambulabant atque seque- 
bantur, ut sive. sermone caperentur, sive actibus 
ejus appreliendi possent. Ut autem discipuli vestigia 
virtutis ejus divinaque lionestatis sequantur, mansio 
casestis. eis promittitur ; Et ubi sum ego, id est in 
corlo, illic οἱ minister meus erit. Siquis mihi mini- 
straverit, honorificabil cum Pater meus. 


Vens. 97. — IT:ec, inquit, peto, quic magnas οἷον 
rie sunt causa ; Scilicel ut. vos, sicut decet, non 
ad mortem Liineats, sed qe sunt. placita Deo Ja- 
Ciatis- Hiec cum dixisset. Dominus, facta. est vox 
de caelo ad. confirmandos magis discipulos de his 
quie ad. illos erant dicta. Vox. distincta. non. fuisse 
videtur, idcoque scinditur turba ; alii augelum, alii 
tonitru esse purabant, adeo astautes. Iragore fue- 
raut. percussi, D.scipulis vero, ad quos serio [ie 
bat, à θυμὸ fortasse verbuin hoc revelatum est. 


εκ". 55. — Exemplo declaravit se οἱ moiteia 
experturum, uon tamen in morte mansurum esse, 
dum ipse se lucem nominavit. Quemadmodum 
enim, inquit, lux. hic solaris, postquam decessit, 
jou non videtur esse, non tamen. exstinguitur, 
neque penitus aboletur, sed in propria natura 
exsislete perseverat, et convenienti tempore rursus 
spparet : sic eliam, inquit, de me cogitate. 


D 


ἕπεσθα: παοαχελεύει " πολλοὶ γὰρ ἦταν τῶν ἀσεθὼν 
συμπεοιπατοῦντες αὐτῷ xal ἀκολουθοῦντες, ἵνα d 
λόγῳ παγιδεύσωσιν, ἣ ῥήματι αὐτοῦ λαδέσθαι δυνη- 
θῶσι" τοῖς ὃὲ μαθηταῖς κατ᾽ ἴχνος αὐτοῦ τῆς ἀρετῆ; 
xai τῆς ἐνθέου πολιτείας ἀχολουθοῦσιν, αὐτόθεν 
ἐπαγγέλλεται τὴν xav' οὐρανὸν οἴχησιν - Ὅπου γὰρ, 
crt), ἐγώ εἰμες πο)τέστιν ἐν τῷ οὐρανῷ, ἐκεῖ καὶ 
c διάκενος ὁ ἐμὸς ἔσται" ἐάν τις ἐμοὶ διακονεῖ, τι- 
μήσει αὐτὸν ὁ Πατήρ. 

Στίχ. χξ', — Ταῦτα, φησὶν, αἰτῶ, & πολλῆς altis 
γίνεται δόξης" ὡς οὕτω προσῆχεν χαὶ ὑμᾶς μὴ πρὸς 
πὸν θάνατον δειλιᾶν, ἀλλ᾽ ἐχεῖνα πράττειν 3 τῷ θιῷ 
ἀρεστὰ καθέστηχεν. Ταῦτα εἰρηχότος τοῦ Kuplo, 
ἐγένετο φωνὴ ix τοῦ οὐρανοῦ εἰς μεέζονα πίστωκι 
τῶν πρὸς τοὺς μαθητὰς; εἰρημένων ᾿ δῆλον δὲ ὅτι 
ἀσημοτέρα ἢ φωνὴ ἐγένετο, καὶ διὰ τοῦτο σχίζεται τὸ 
πλτθος, «0i; μὲν ἄγγελον, τοῖς δὲ βροντὴν νομιζόν» 
των, ἤχῳ μᾶλλον τοὺς παρόντας πλέξασα᾽ τοῖς δὲ 
μαθτταῖς ἴσω;;, πρὸς οὖς χαὶ ὁ λόγος ἐγένετο, τὸ 
Κυρίου χαταφανὲς τὸ εἰρημένον τῆς ἀποκαλύψεως 
χατέστη. 

Στίχ. λε΄. — Παραδείγματι (1) ἔδειξε, xat ὅτι 
πειραθῆναι δεῖ τοῦ θανάτου, χαὶ ὅτι οὗ μένει ἀκπ0» 
θανὼν, φῶς ἑαυτὸν ὀνομάσας. “Ὥσπερ γὰρ τὸ fjus- 
χὴν τοῦτο φῶς, φησὶν. ἀναχωροῦν οὐχ εἶναι δοχεῖ, οὖ 
pt» ἀποσθέννυται πάντη xal ἀπόλλυται, μένει i ἐν 
τῇ οἰχείᾳ φύσει τε xal ὑπάρξει xal χατὰ xh 
ἀναφαινόμενον τὸν προσέχοντα, οὕτω δή τι xal περὶ 
ἐμοῦ νομίζετε. Οὐ γὰρ ἀποθνήσχω ὡς μένων ἐν ᾧ 


Non enim ita morior, quasi in morte permansurus (, θανάτῳ, ἐπείπερ οὐδὲ φθαρέσεταί μου τὸ σῶμα, πρὸς 


Sim, cum neque corpus meum corrunipendum sit, 
anima vero paulisper a corpore decedens, statk.n 
Tesurrectura. propriumque denuo corpus resumplu- 
ra Sit incorrupiurm. 

VEgns. οὐ. —  Abscondit se ab eis. Servaus se 
nimirum in prastitutam passioni diem, qui erat 
Pascha, quando et novam victimam pasehalem ap- 
paraturus erat, pro ove ista, quam tum Judzi im- 
molabant, semetipsum, pro peccato inundi ex- 
piando, agnum offereus rationalem. 


CAP. XIII. 

Vgns. 10. — Cum Petrus existimaret se baptismi 
loco lavandum, atque per hoc se Domini. partici- 
pem futurum, atque ideirco diceret ut se totum la- 
varet, si ita res se haberet ; Dominus ejus corri- 
geus ignorantiam, respondit : Qui lotus est, non in- 
diget. uisi t pedes lavet. 

VERS. 12. — lic facti sui rationem reddit. Su- 
perius enim Petium alloquens dixerat: Scies autem 
postea ; lic dixit : Scitis quid fecerim vobis? id est, 
Scius facti mei rationem ac finem? 


Vgus. 95-27. — Recumbernti in Christi sinu 
loanni (iili. ipsi videlicet qui l;occe. scripsit Evau- 
gelium), inuuesat. Petrus, utpote. vieiniori, et qui 
519. 


920. 


994. 


(1j Cord. cat. p. 
(21 Gard. cat, p. 
(o. Cord. cat. p. 


ὀλίγον δὲ τῆς ψυχῆς χωρισθείσης ἀπὸ τοῦ cuju 
aj", *b μὲν ἀναστήσεται, fj δὲ τὸ οἰχεῖον ἄφθορβιν 
ἀπολήψεται. 


Στίχ. Ag. — Ἀπεχρύδη (2) ἀπ᾿ αὐτῶν φυλᾶν» 
των δηλονότι χατὰ τὴν προσήχουσαν ἡμέραν Lave 
τῷ πάθει. Αὕτη bb ἣν ἡ τοῦ Πάσχα, χαθ' ἣν vim 
πάσα χατασχευάζειν ἔμελλεν, ἀντὶ τοῦ παρὰ le» 
δαίοις προδάτον λογιχὸν ἀμνὸν ἑαυτὸν ὑπὲρ τῆς €i 
χόσμου προσάγων ἁμαρτίας. 

ΚΕΦΑΛ. ΙΓ’. 


Στίχ. ΄. — Πέτρου (5) οἱκθέντος ἐν βαπτίσμανς 
χώρᾳ νίπτεσθα:, καὶ διὰ τοῦτο τὴν κοινωνίαν αὐτῷ πρὸ 4 ἢ 


τὺν Κύριον γίνεσθαι, ἐντεῦθεν καὶ διὰ τοῦτο φῆι 
ὅτι “Ὅλον με λοῦσον, εἰ ταῦτα οὕτως ἔχει, διο iy" 
αὐτοῦ τὴν ἄγνοιαν ὁ Κύριός φησιν" Ὁ JeJAowliit- 
ob χρείαν ἔχει ἣ τοὺς πόδας νίψασθαι, 

τίχ. ιβ΄. — Ἐνταῦθα (4) τοῦ γενομένου éxilus 
τὴν αἰτίαν, "Avo γὰρ εἰπὼν πρὸς τὸν Πέτρον' l'ydeg 
δὲ μετὰ ταῦτα, ἐνταῦθα Eon* Γινώσκετε τί ποκοίηχα 
ὑμῖν; ἀντὶ τοῦ, ἔγνωτε τοῦ γενομένου τὴν aki 
xai τὸν σχοπόν ; 

Στίχ. χγ-χζ΄.-- Λναχειμένῳ (5) τῷ Ἰωάννῃ, αὐτῷ 
δὴ τούτῳ τῷ xal τὸ Εὐαγγέλιον γεγραφότι, ἐπὶ T 
χύλπου τοῦ Χριστοῦ υξύει Πέτρος, ὡς ἂν ἐγγυτέρω [0] 

(4) Cord. cat. p. 556. ΄ 
(Ὁ) Cord. cat. p. 512, 543. 

(0) Vel ἐγγυτέρῳ. Cat, ἐγγυτωτέρῳ. 


«-- 






IN EVANGELIUM JOANNIS. Ti 


2va pw ἡσυχῇ πυθέσθα: παρ᾽ αὐτοῦ, τίς A subinisse eum rogare posset, quis eum esset tradi- 
κροδώσων αὐτόν. ᾿Αναπεσὼν οὖν ἐπὶ τὸ Uurus. Recumbens itaque in Christi pectus, clancu- 
ἡ Ἴησοῦ, ὥστε μὴ εἰς ἐξάχουστον βοῆσαι lum, ne ἃ czleris audiretur, eum interrogavit 

ν ἐπύθετο. 


γὰρ χρύπτειν ἐδόχει καὶ χαθ᾽ ἑαυτὸν ἑνό- Cum proditionem occultare putaret, eamque ta- 
ἄν, χαταφανὲς ἐγένετο τῇ δόσει τοῦ du - citus secum animo volutaret, buccelle traditione 
λαθηταῖς. Τοσοῦτον δὲ ἀπέσχε τοῦ θαυμά- discipulis innotuit. Tantum autem aberat ut men- 
jv δύναμιν τοῦ κατὰ τὴν Ψυχὴν ἐπισταμέ- tem suam cognoscentis, et occultas ejus cogitatio- 
Uc ἐν χρυφῇ λογισμοὺς τοῖς πᾶσιν ἐχφαί- [65 omnibus propalantis virtutem miraretur, et 
χφρονηθῆναι δὲ αἰσχυνθέντα τὸν ἐπὶ τῶν 99} δ83Π), quam coram aliis tulerat reprehensionem 
ἔλεγχον, ὥστε xal μᾶλλον αὐτῷ βεθαιῶ- verecundia motus emendaretur, quin vel idcirco 
ὶ τῆς olxelac ψυχῆς xai τὸν ἔλεγχον Bvev- potius animum obfirmaret, et zegre reprehensionem 
ἕως θᾶττον ἐπιθεῖναι τοῖς δεδογμένοις τὸ ferens, tanto citius machinaliones suas exsequeretur. 
ἔἴγεσθαι. Ταύτην εἴσοδον ἐχάλεσεν εἰκότως Hane itaque gralissimarum diabolo cogitationum 
Là εὐαγγελιστὴς, τὴν χύρωσιν τῶν xaza- p confirmationem, Satanz ingressum ab evangelista 
διαδόλῳ λογισμῶν. vocatum esse verisimile est. 


*, — Τὸ δὲ (2), Ἔτι μικρὸν μεθ' ὑμῶν VERs. 53. — lllud autem, Ad/tuic modicum vobis- 
τὸν μέχρι τοῦ πάθους καιρόν. Tot; μὲν — Cum sum, dicit tempus usque zd passionem. Judais 
εἰπὼν, Ζητήσετέ με, ἐπήγαγε, Kal οὐχ — nanque dicens: Queretis me, subjungit : Et non 
ἐπειδὴ μὴ ἔμελλον ὁρᾶν αὐτὸν ἔτι * τοῖς — invenietis ; quandoquidem non erant amplius ipsum 
€* Ζητήσετε' xa γὰρ ἐξήτουν, ὡς εἰχὸς, — Visuri. Discipulis vero ait : Queretis; nam ipsum, 
«ἧς διαθέσεως χινούμενοι, τὸ δὲ τοσούτου — Uli par erat, cum tanto tamque provido Magistro 
*& xal χηδεμόνος ὁρῶντες ἑαυτοὺς ἐστε- 58ὲ destilulos cernerent, amore instigati quzsive- 
ἀλλὰ xal εὗρον. Εἶδον γὰρ μετὰ τὴν — Cunt, sed et invenerunt. Viderunt enim ipsum post 
καὶ συνεγένοντο xai συνέφαγον ἄχρι τῆς — leSUrrectionem, et cum 60 conversali sunt, ac co- 
ὃς ἀναλήψεως. mederunt, usque dum in collum ascenderet. 


b ἄρτι προστεθειχώτ᾽ τὸ μὲν γὰρ μὴ δύ- Scite addidit modo, siquidem non poterant abire 
λθεῖν ὅπουπερ ὑπῆγε λέγει «b μὴ φέρειν — QUO ipse ibat, uti dixit, quod illi non essent in to- 
lex; αὐτῷ χατατολμᾷν τοῦ θανάτου ἀμέ- lerando suppares, ita nimirum ut morti se expone- 
; μὲν ἔφυγον, Πέτρος δὲ xal μεθ᾽ ὄρχων C "€ auderent. Omnes namque fugerunt, ct ipsemet 
Προσέθηχε δὲ τὸ ἄρτι, δεικνὺς ὅτι ὕστερον Petrus eum cum jurejurando negavit. Addidit autem 
) κινδύνων xal τοῦ θανάτου χαταθαῤῥή- "040, ut declaret eos postea εἰ contra mortem et 
ἃ γὰρ τὴν τοῦ Πνεύματος χάθοδον ἔτι xai — Dericula audaciores futuros; nam post Spiritus 


Gyevttg ὑπὲρ τοῦ Χριστοῦ, βεδαίαν ἅπαξ descensum etiam gaudebant pro Christo pati, firma 
ν μελλόντων xal τῶν χατὰ τὸν Χριστὸν  l'erum futurarum et Christi fide instructi. 


δεξάμενοι. 

ησὶ, x&v ὑπὸ τῆς διαθέσεως χινούμενοι 
ἃ γὰρ ὅτι τοῦτο ὑμῖν προσέσται τῆς περὶ 
» ἀλλ᾽ οὔπω δύνασθε νῦν ἔργῳ τὴν διάθεσιν 
4, τῆς φυσιχῆς ἀσθενείας ἀποδειλιᾷν ὑμᾶς 
᾿ούσης πρὸς τὸν θάνατον. vobis. 


À statu ergo, inquit, dimoti quieretis me, de hoe 
enim amor vester erga me certiorem me fecit : sed 
non potestis nunc opere firmitatem demonstrare, 
nsturali infiemitate ad mortem suggestura timorem 


- Ὃ Νόμος (3) ἐχέλευεν" ᾿Αγαπήσεις τὸν Vas. 34. — Lex jubebat, Diliges proximum tuum 
ov ὡς ἑαυτόν" ἣ δὲ τοῦ Κυρίου φωνὴ xal — sicvt teipsum; sed vox Domini etiam plusquam nos 
bg ἀγαπᾶν ἡμᾶς βούλεται τοὺς οἰχείους — ipsos, domesticos fidei amari cupit. Tanti namque 
$. Οὕτω γὰρ μέγιστον ἡ ταύτης φυλαχὴ, " est mandati hujus observatio, ut sufficiens signum 
νώρισμα αὕὔταρχες εἶναι τῆς μαθητείας — sit discipulatus mei. Hinc eliam existimo Aposto- 
'ντεῦθεν, οἶμαι, xat ὁ ᾿Απόστολος μεμαθη- — jum, charitatis virtutem edoctum, plenitudinem 
; ἀγάπης δύναμιν, πλήρωμα αὐτὴν Νόμου legis cam appellasse. Clarum utique est, eum qui 
ἦλον γὰρ ὡς ὁ xal αὐτῆς τῆς ψυχῆς τοῖς — nnimam ipsam pro amicis ponit, catera omnia 
χωρῶν ἁπάντων γε τῶν ἄλλων ἡδέως libenter impensurum, multoque magis qu.dlibet 
καὶ πολὺ μᾶλλον συγχωρέ ssi. Τούτου 6€ — condonaturum. Iloc autem si fiat, nullus erit mali- 
οὐ xaxla; πρόφασις οὐδεμία, οὐδὲ ypría — (ie przetextus, nihil opus erit. particularibus man- 
μέρος παρυγγελμάτων, πάντων ἐν τούτῳ — datis, omnibus in hoc uno summatim compre- 


εριειλη!λλένων. hensis. 
τῷ βεδ. non sana esse inihi videntur. (331 Card, eat. p. 748. 
iv Bz6.. vel si v. αὐτῶ, quo. oflendor, (9; Cord. cat. p. 921, 


21023021 vel certe 2:6a:52232522:. 


3:5 
CAP. XIV. 
VEns. 4. — Id est, Ne propter jam dicta animo 
deficientes turbemini. lloc in primis virtutem divi- 
nitatis ostendens, quod quz animo gerebant in me- 
dium afferre posset, imperatque ne perturbentur. 


Vgns. 2. — Mansionem esse dixit perennem Lo- 
norum possessionem eo quod in propriis requiem 
tantummodo et felicitatem habemus. Cum sit 
quoque hominum moris, quando loci angustissimi 
sunt, hos locos przoccupare, dicere voluit : Drevi 
hoc idem apud homines me occupalurum esse di- 
xissem vobis , si quominus magna aliqua sit pos- 
sessio recusantibus, cum hzc possessio bonorum 
est diu exspectandorum. 

Vgns. 6. -- Labore non opus est ut viam cogno- 
scatis. Doctrinam meam habcetis,per me veri!atem 
cognoscitis, vitam zternam estis consecuturi, bo- 
norum illorum participes eritis, vobis ero dux in 
via, vos tandem ad bonorum speratorum possces- 
sionem manu ducam. Conciseque dicens, aüdit: 
Nemo venit ad Patrem nisi per me ; nec illum potest 
cogmobscere, aut aliter apud illum cognitione et 
amicitia donari. 


VEgBs, 9. — Ut qui verbis suis qux ad ipsos ha- 
buit Dominus, sufficientem Philippo rei hujus de- 
monstrationem  prabbuisset, ait : Tanto tempore 
vobiscum sum, el non cognovisti me, Philippe? Àc si 
dicat, Nonne tantum tempus suflecit, ut. οἱ ine ct 
Patrein docerem, ut adliuc existimes te videre eui 
posse? Si me cognovisses, utrumque fieret, ut et 
Potrem per me coguosceres, et non existimares 
oculis corporis videri eum posse. 


Pulchre autem subinfert : Quomodo tu dicis ut 
ostendam tibi Palrein, nisi me penitus ignores? ut 
verum sit quod anlea dictum ^st : Neque me 
novistis, neque Patrem : si enim me cognotisselis, uti- 
que et. ipsum cognovissetis, propter omnimodam si- 
ini'itulinem ipso in me cognito. 

Vrns. 10. — /Equalitatem oppositionis declara- 
vit, vel potius similitudinis accurationem, utpote 
sic ipso in Patre, et Patre in ipso inexistente, ut 
utriusque in altero similitudo ostendi possit. Deinde 
etiam dicta sic probat atque confirmat : Verba quc 
ego luquor vobis, a meipso non loquor. Si non cre- 
dis, inquit, iis, scitole tantam esse natur: ac sen- 
tenti virtutisque conformitatem, ut neque verbo- 
rum sit differentia, sed quacunque loquor sint 
ita communia, ut neque solus quidquam loqui 
videar. 


JAEqualitas — antistrophes. . . culmen  sum- 
mum  proximitatis vides, uniusque substantiz 
demonstrationem. Talem, habeo, inquit, ad illum 


(1) Cord. cat. p. 353. 
(17) Mai ibid. 
(3) Cord. cat. p. 358. 


B 


TIEODOR] MOPSUESTENI 
λ 


KEQAA. IA. 

Στίχ. α΄. -- ᾿Αντὶ τοῦ (1), Μὴ ἀπὸ τῶν, 
εἰς ἀπόγνωσιν ἐμπεσόντες ταράσσεσθε " τοῦ 
τῆς θεότητος αὑτοῦ τὴν δύναμιν ἐνδειχνύ; 
ἃ χατὰ Ψυχὴν εἶχον, ταῦτα οἷδεν εἰς μέσον 
xai ἐπιτάττει μὴ ταράττεσθαι. 

Στίχ. β'.---Μονὴν (4*) εἶπεν τὴν διηνεχῇ τί 
ἀπόλαυσιν, ἀπὸ τοῦ ἐν οἰχίαις ἡμᾶς «da 
χαὶ ἀπόλαυσιν ἔχειν χαὶ ἐπειδὴ ἔθος ἐστ 
θρώποις, ἔνθα μάλιστα πολλὴν εἶναι τῶν τὶ 
θαίνει τὴν στένωσιν προχαταλαμδάνεσθαι τὸ 
ἐντεῦθεν ἐθουλήθη εἰπεῖν, ὅτι Τάχα ἂν Og. 
τὸ παρὰ τοῖς ἀνθρώποις χρατοῦν εἶπον, εἰ 
πἰς ἡ ἀπόλαυσις τοῖς μὴ βουλομένοις, δι 
ποδῶν τῶν προσδοχωμένων ἀγαθῶν χαταδ' 

Στίχ. ς΄. — Οὐ χρεία πόνων ὑμῖν, φησὶ! 
γνῶναι τὴν ὁδόν τῆς ἐμῆς ἔχεσθε γνώμη 
ἑλοῦ γνώσεσθε μὲν τὴν ἀλήθειαν, τεύξει 
τῆς αἰωνίου ζωῆς, μεθέξετε δὲ χἀχείνων τῷ 
ἔσομαι ὃὲ ὑμῖν ἐν 6692 τάξει, δι᾽ ἐμοῦ χει 
μένων ὑμῶν πρὸς τὴν τῶν προσδοχωμένω' 
σιν χαὶ ἔτι σφίγγων τὰ εἰρημένα φησῖν 
ἔρχεται πρὸς τὸ» Πατέρα, εἰ μὴ δι ἐμοῦ' 
δύναται γνῶναι τὸν llazépa, ἣ τὴν πρὸς ai. 
χαὶ οἰχείωσιν ἑτέρως δέξασθαι. 

Στίχ. θ΄. — Ὡς ἂν (3) αὐτάρχη διὰ τὸ 
ὀν μάτων ὧνπερ ἔλεγεν ὁ Κύριος πρὸς abro 
σχόμενος τῷ Φιλίππῳ τὴν ἀπόδειξιν, eret: 
χρόνον μεθ᾽ ὑμῶν εἰμι,χαὶ οὐχ ἔγνωχάς pe, 
Οὕτω φησὶν, Οὐδὲ ὁ χρόνος ἱχανὸς γέγον 


᾿ διδάξαι χαὶ τὸν Πατέρα, ὡς οἴεσθαί σε καὶ 


D 


τὸν δύνασθαι ; Εἴπερ fct; με, ἀμφότερα 
ἐγένετο, τότε εἰδέναι τὸν Πατέρα δι᾽ ἐμοῦ 
νομίζειν δύνασθαι τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτὸν 
σαρχός. 

Καλὴ δὲ (5) xa ἡ ὑπαγωγή - Πῶς σὺ] 
σοι δείξω τὸν Πατέρα, εἰ μὴ πάντως ἂγν 
ὥστε ἀληθὴς ὁ προειρτυμένος λόγος, ὅτι Oi 
δατεα, οὔτε τὸν Πατέρα: δἵπερ ἐμὲ ἤδειεε, 
ἤδειτε dv, t, ὁμοιότητος ἀχριθῶς ἐχεῖνο 
γνωριζούσης. 

Στίχ. v. — Τὸ ἴσον (4) τῆς ἀντιστροφῇ 
μάλιστα τὸ τῆς ὁμοιότητος ἀχριδὲς, ὡς αὖ 
τος ἐν τῷ Πατρὶ xot τοῦ Πατρὸς ἐν αὐτῷ, ' 
τῆτος ἑχάτερον ἐν τῷ ἑτέρῳ δεικνύναι 8 
Εἶτα xal ἀπόδειξιν τῶν λεγομένων παρὲ 
fjiaca,d ἐγὼ λαλὼ ὑμῖν, ἀπ᾿ ἐμαυτοῦ οὗ 
oi ἀπιστεῖς τούτοις, φησὶν, γινώσχετε τοσαὖῦ 
τῆς φύσεως καὶ τῆς γνώμης xal τῆς δυνά 
συνάφειαν, ὡς μηδὲ τοὺς λόγους χεχωρίσ 
ὅσαπερ φθέγγομαι χοινὰ εἶναι τὰ ῥήματα 
ἔμοῦ μόνου τοῦ φθέγγεσθαι δοχοῦντος. 

Τὸ ἴσον τῆς ἀντιστροφῆς, x. τ. à. κ΄ a; 
derium, cui tamen deest sequens clausu. 
ἐγγύτητος ὑπερθολὴν, xai pid; οὐσίας ὑτ 


(5) Cord. cat. p. 559. 
(ὦ) Cord. cat. p. 360. 


IN EYANGELIUM JOANNIS. 


ne 


(ων πρὸς αὑτὸν οὐσιώδη τὴν ἐμφέρειαν, ὡς Α substantialem, similitudinem, ut vox mea illius sit, 


"μὰς εἶναι φωνάς - καὶ ἅπερ ἂν δρῶ ἐγὼ, 
à πιστεύεσθαι εἶναι χατορθώματα. - 


-- Ὑμᾶς μὲν (1), φησὶ, αἰτεῖν προσήχει | 


[απῶντας xal τὴν ἀγάπην δειχνύντας τῇ 
ν ἐντολῶν, οὕτω δὲ διαχειμένοις παρέξω 
πος τὴν χάριν, ὥστε ἔχειν ὑμᾶς αὐτὸ διη- 

συνὸν xal τὴν ἀλήθειαν ἐχπαιδεύον 
Ü πάντων μεθέξετε (2) τῶν χαλῶν. "Αλ- 
ἔκλητον λέγει ἀντὶ τοῦ ἄλλον διδάτχαλον, 
" λέγων τὴν ἐν τοῖς δεινοῖς διδισχαλίαν, 
Πνεύματος τῇ οἰχείᾳ χάριτι μέλλοντος 
v αὐτοῖ; τὰ παρὰ τῶν ἀνθρώπων ἐπαγό- 
lov φέρειν παρασχευάζοντος, ὃ δὴ χαὶ ἐπ᾿ 
(9 τῶν Πραγμάτων τῶν μαθητῶν, οὕτω 


ac quodcunque facio, illius esse justitia credatur. 


VgRs. 15 sqq. — Vos, inquit, primum rogare 
convenit, diligendo, et mandatorum observatione 
dilectionem manifestando; atque ita dispositis 
prebebo Spiritus sancti gratiam, ut illum vobiscum 
semper habeatis docentem vos omnem veritatem, 
unde et omnium bonorum participes efficiemini. 
Alium autem dicit Paracletum, id est alium prz- 
ceptorem, doctrinam in rebus diificilibus Paracle- 
tum vocans, ut qua propria Spiritus gratia, ea 
qua iis 3b hominibus inferentur mala, leviora red- 
dat, ut facile ista ferre poséint, uli in apostolorum 
Actis perspicue ostensum est; qui quidem prius 


ον δεδιότων τὸν θάνατον, οὕτω δὲ μετὰ B mortem formidabant, post descensum vero Spiritus 


ιύματος χάθοδον ἐφ᾽ οἷς ἔπασχον ἡδομέ- 
Πνεῦμα δὲ ἀληθείας ἐχάλεσεν ὡς οὐδὲν 
Ν ἀλήθειαν διδάσχων τὸ μηδ᾽ ἐπιδέχεσθαι 
ἱναντίον τροπέν. Κἀχείνῳ δὲ προσεχτέον, 
ήσω σχηματίσας μᾶλλον εἶπεν, ἀντὶ τοῦ 
le τὸν χάριν " οὗ γὰρ δὴ πρεσδεύειν ἔμελ- 
ἰωσι, τοῦτο δῆλον ἐξ ὧν προώριστο οὕτω 
τρὰ τοῦ Θεοῦ διὰ τὴν ἡμετέραν χρείαν καὶ 
το, ἀμέλει πρὸς τοὺς μαθητὰς ὁ Κύριός 
b περιμένειν τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ Πατρὸς, 
t, El δὲ ἡ ἐπαγγελία ἔχεξιτο, περιττὴ τῶν 
ὧν ἡ atero. 


.-— Τότε ἀπ᾿ αὐτῶν (3) μαθήσεσθε 
ἄτων, ὅτι ἀλτθῆ τὰ παρ᾽ ἐμοῦ λεγόμενα, 
νῦν ἀμφιδάλλειν ὅτι δοχεῖτε, καὶ ὅτι ἐγὼ 
Πατρὶ διὰ τῆς πρὸς αὑτὸν ὁμοιότητος χαὶ 
᾿δμεῖς δὲ ἐν ἐμοὶ διὰ τῆς εἰς ἐμὲ πίστεώς 
ae, ἕτι xal τῆς τοῦ Πνεύματος δόσεως 
ἐμὲ χοινωνίαν λαμδάνοντες, χἀγὼ δὲ ἐν 
ἑκό:. Ἢ γὰρ συνάφεια τοῦτο παρασχευά- 
ἀναγεννηθέντων ὑμῶν τῇ δυνάμει τοῦ 
χαὶ ἐν τάξει po: σώματος γενομένων χε- 
gy ὑμῖν ἐπέχειν ἐπ᾽ ἐμέ. Addit Mei : Πᾶς 
ὧν με καὶ φυλάσσων τὰς ἐντολὰς, ἀπολαύ - 
€ παρ᾽ ἐμοῦ τε χαὶ τοῦ Πατρὸ; ἀγάπης, 
| μου xai τῆς χατὰ τὴν ἐπίγνωσιν ὄψεω; " 
ττούμενος ἀπὸ τοῦ μὴ σωματιχῶς ἰδεῖν " 
τοι; ἐν τῷ καιρῷ τῆς ἀναστάσεως ἀπο-͵ 
übpevo? με παραγινόμενον ὀψόμενος͵ 
ΚΕΦ. ΤΕ΄. 


quidlibet etiam libenter patiebantur. Vocavit au- 
tem Spiritum veritatis, ut qui nihil przeter verita- 
tem doceat, nec ullam suscipiat in contrarium mu- 
tationem. Observandum autem, verbum istud, ro- 
gabo, ügurale potius dictum, pro, accipietis meam 
gratiam. Non eniu rogaturus erat ut acciperent, 
uli manifestum fit ex co, quod ante id apud Deum 
pro nostra necessitate atque indigentia definitum 
aC slatutlum erat, aique promissum; uli vide- 
licet ipse Domsinus discipulis, Sed exspectate, in- 
quit, promissionem Patris quam audistis. Qued si 
ergo fuerit promissio, superflua fuerit promissorum 
postulatio. 

Vrns. 20. — Tunc reipsa comperietis vera esse 
quz dixi, de quibus etiamnum dubitare videmini : 
quod nimirum ego in Patre sim per similitudi- 
nem et naturam, ei vos in me per fidem et dile- 
ctionem meam, insuper et dono Spiritus saneti 
mei participes effecti, et ego in vobis, uti par est. 
Hoc siquidem conjunctio efficit, ut vobis virtute 
Spiritus regeneratis, mihique quodammodo incor- 


'poratis, in me quasi caput sit. 


Omnis autem qui diligit me e servat mandata 
mea, ex mequidem et ex Patre meo amore fruetur, 
inveniet me visionemque im scientja, qux visio 
omni corporali visione minor non erit; eum his 
fruiturus sit jn die resurrectionis, e caelo descen- 
dentem me videns. 


CAP. XY. 


, “-- Ὥσπερ 1 ἄμπελος, φησὶν, ἐπὶ τῆς τῆς D V&B$s. 4. — Quemadmodum, inquit, vitis in terra 


Usa οἰχείαν ἔχει τὴν ζωὴν, fjv ἀπὸ τῆς γῆς 
g-0, χλήματα δὲ ἐχδίδωσιν, ἀναφέρει μὲν 
"καρπὸν μέχρις ἂν ἐν τῷ φυτῷ μένειν συμ- 
σιρεθέντα δὲ, οὐχέτι τὸν χαρπὸν δίδωσι, 
ἐφ᾽ ὑμῶν νομιστέον, ὅτι ἀμπέλου μὲν τάξιν 
᾿ πρῶτο; πᾶσαν ἐν ἑαυτῷ τὴν χάριν δεξά- 
ἃ τὴν χοινωνίαν᾽ hactenus Mai. 


defixa propriam habet vitam, quara semel e terra 
accepit, palmites producit, refertque proprium 
fructum usquedum manserit in stipite; cum vero 
excisi fuerint hi palmites, non jam referunt fru- 
ctum ; sic a vobis existimandum est vos esse vilis 
imaginem. Ego primus in memetipso omnem qra- 
tiam accepi juxta. communionem : vos autem estis 


mihi adhzrentes virtute regencrationis Spiritus sancti. 


PATwOL. GR. LXVI. 


(5) Cord. cat. p. 569. . 


179 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


Vgms. 4-6. — Vos, inquit, estis palmites, per A Στίχ. δ' -ς’.-- Κλήματα (1), φησὶν, ὑμεῖς 


regeneratione:u Spiritus mihi conglutinati, qui in 
. trunco manentes fructum ferunt, recisi vero nul- 
lum. ldem vobis usu veniet, ut si mcam dilectio- 
nem habueritis, necessario uberrimum virtutis 
fructum laturi sitis; sin vero ab amore mco desci- 
veritis, necessario etiam omni bono destituemini. 
Et quemadmodum agricola palmitiim. usum explo- 
rat, eosque quos pulchros videt, et fructu ferendo 
aptos, illos cura sua reddit fecundiores; quos 
vero infecundos, nec ulli usui futuros cernit, eos 
seirel igni tradit : ita Pater uniuscujusque mentem 
exploraus, quos quidem in dilectione mea con- 
stantes cernit, magnam eorum curam gerit, spiri- 
talium bonorum maximam eis impertiens abundan- 
iiam; quos vero ab amore meo defecisse videt, eos 
futurze reservat punitioni. 


Vrns. 26. — Hoc autem non ad gratiam dictum 
esse, testatur ipsemet Spiritus, qui ex Patris sub- 
stantia procedit. Nam nisi per vocabulum procedit 
naturalem intelligeret processionem, sed extrinse- 
cam quamdam inissionem , incertum essel, de quo 
ex multis, qui in ministerium missi sint, spiritibus 
in communi loqueretur, de quibus Paulus aposto- 
lus : Nunquid omnes, inquil, ewnt. minisiratorii 
spiritus in. ministerium missi ? (Hebr. 1, 14.) Mic 
vero proprietatem notat unde sufficienter cognosci 
possit solus ex Patre processisse, qui Spiritus vo- 
cabulo in sacra Scriptura propric significatur. Vos 
aulem, inquit, tesles estis, quoniam ab initio me- 
eum estis. Nam ex eo quod semper mecum faeritis 
necessario fide dignum testimonium exsistit, vobis 
quidem loquentibus, Spiritu vero dictis vestris te- 
stimonium perhibente, per miracula qwe conti- 
gerunt. 


CAP. XVI. 


Nems. 8. — Tam terribilis, inquit, est. sancti 
Spiritus descensus, ut ipso delabente, hominibus 
eorum qui mihi insidiantur peccatum appareat. 


XrRs. 26. — Superius dicit : Et ego rogabo Pa- 
trem,et alium Paracletum dabit vobis; hic vero : Et 
non dico vobis, quia ego rogabo Patrem de vobis. 
Videntur autem ista contraria esse, veruin. ibi de 
ascensu suo ad coelos disseruit, post quem Spiritus 
sanctus descendit, quod congruebat ejus dispensa- 
tioni : hic vero, Divinitatis, inquit, me: dignita- 
tem celare cognoscetis, et hoc videtur aon rogare 
declarans non opus fore ut illud roget pro iis, 
eum ipse id similiter dare possit. Ne autem id 
aperte dicendo, discipulis suis, utpote adhuc im- 
becillioribus, insolescendi ansam praeberet. Cum 


1) Cord. cat. p. 379. 
2) Catena, οὐχ ἕτι. 
(9) Cord. cat. p. 288. Cat. Cramer., ὅτι οὐδὲν 


P d 


ρος, 
(4) Cramer. oim. τοῦ Πατρός. 


νήσει τοῦ Πνεύματος ἐμοὶ συναπτόμενοι, 
φυτῷ τυγχάνοντα δίδωσι τὸν χαρπὸν, ἀφ: 
οὐχέτι (2). Οὕτως ἴδε xal ἐφ᾽ ὑμῶν, τῆς 
ἐχομένους τῆς περὶ ἐμξ φέῤειν πολὺν 

τὸν χαρπὸν ἀνάγχη, ἀποστάντας δὲ τῆς 

ἐμῆς ἐρήμους ἀνάγχη παντὸς εἶναι καὶ 
περ ἐνταῦθα δοχιμάξων ὁ γεωργὸς τῶν 
τὴν χρῆσιν ὅσα μὲν ὁρᾷ καλά τε xal προ 
πῶν ἐπιτήδεια, ταῦτα τῇ ἐπιμελείᾳ χρησ' 
θίστησιν, ὅσα δὲ ἄχαρπά τε xai μηδὲ 1 
ὠφελεῖν δυνάμενα, ταῦτα τῷ πυρὶ καθά! 
δωσιν" οὕτω τὴν ἐχάστου διάνοιαν δοχιμά, 
οὃς μὲν ὁρᾷ τῆς ἐμῆς ἐξημμένους ἀγάτ 
ἐπιμελεῖται πολλὴν αὐτοῖς τῶν πνευματε 


B τὴν περιουσίαν χαριζόμενος" oüc δὲ βλέ: 


ἀπεσχοινισμένους διαθέσεως εἰς τὴν μὲ] 
τεῦθεν ἔδη φυλάττει χόλασιν. 

Στίχ. xz2'. — Ὅτι δὲ οὐ πρὸς (5) χά 
ἐπιμαρτυρεῖ τὸ Πνεῦμα τοῖς λεγομένοις, 
τοῦ Πατρὸς (4) τῆς οὐσίας ἔχει τὴν ὕπαρ 
μὴ (5) φυσιχὴν ἐχεῖθεν πρόοδον ἔλεγε διὰ τι 
ται, ἀλλὰ τὴν (6) ἀποστολὴν ἔξωθεν γινομέ 
περὶ τίνος λέγει, πολλῶν ὄντων χοινῶς τί 
χονίαν ἀποστελλομένων πνευμάτων, ὡς Tft 
στολός φησι" Οὐχὶ πάντες εἰσὶ Aecovp 
ματα, εἰς διακονία" ἀποστελλόμενα; ' 
ἰδιχόν τί φησι xat ὡς ἄν Exclvo γνωρῖίο 
μόνον ἐχ τοῦ Πατρὸς ἐχπορεύεται τῇ τοῖ 
φωνῇ χυρίως χαλούμενον ἐν (7) τῇ θείᾳ ] 
ὑμεῖς δὲ μαρτυρεῖτε, φησὶν, ὅτι ἀπ᾿ ἀρχῇ 
ἐστε, "Ex γὰρ τοῦ συνεῖναι πάντοτε ἀξιόπιι 
τὴν μαρτυρίαν χαθεστάναι, ὑμῶν μὲν φῦ 
τοῦ δὲ Πνεύματος ἐπιμαρτυροῦντος ποῖς 
διὰ τῶν ἐπιτελουμένων θαυμάτων. 


ΚΕΦ. IT. 


Στίχ. η΄. --- Οὕτω (8) φοδερά τίς ἔστι 
ἁγίου Πνεύματος ἢ χάθοδος, ὡς ἐπιφοιτί 
ἀνθρώποις φανῆναι τῶν ἐπιδεδουλευχότοω 
ἁμαρτίαν. ᾿ 

Στίχ. xc'. — Ανωτέρω (9) λέγει" Κὰγι 
τὸν Πατέρα, καὶ dA4ov. Παράχιλητον δι 
ἐνταῦθα δέ Καὶ οὐ 1έγω ὑμῖν, ὅτι ἀγί 
τὸ» Πατέρα περὶ ὑμῶν, δοχεῖ δὲ ταῦτα 
ναι. ᾿Αλλ᾽ ἐχεῖ μὲν περὶ τῆς ἀνόδου τῆς ε 
διελέγετο, μεθ᾽ ἣν ἡ τοῦ Πνεύματος ἐγῖνε 
τοῦτο δὲ τῇ οἰχονομίᾳ ἕρμοττεν " ἐνταῦ 
τῆς θξότητός μου ἀξίαν γνώσεσθε, φησὶ, σι 
οὐκ ἐρωτᾷν ἀποφαίνεται, δειχνὺς ὅτι οὐ 
αἰτεῖν ὑπὲρ αὐτῶν διδόναι καὶ αὐτὸς ὁμοίε 
νος. Ἵνα δὲ μὴ σαρῶς αὐτὸ εἰπὼν ἀσθενι 
τοῖς μαθηταῖς διαχειμένοις αὐθαδείας ἀπ᾿ 


(5) Cramer. add. τήν. 
(6) Τινά Cramer. 

(7) Cramer. om. ἐν. 
(8) Cord. cat. p. 3593. 
(9) Cord. cat. p. 401. 


IN EVANGELIDM JOANNIS.. 


- 


iv γὰρ ὑμᾶς, φησὶν͵ ὁ Πατὴρ ὑπὲρ τῆς περὶ A enim, inquit, Pater vos amet, mei gratia cuncta 


e. ϑώσει πάντα ὑμῖν. 

.-- (1) Ἴσως δὲ τοῦτο γνώσονται, ὅτι ὁ Πα- 
.6 ἐξ αὐτοῦ γεννήσας Υἱὸν, ὅπερ οὐπώποτε 
M ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ συνίεσαν Πατέρα αὐτοῦ χατὰ 
Ν, νομίζοντες ὡς xaX τῶν λοιπῶν ἀνθρώπων 


ΚΕΦ. IZ'. 

— Βούλεται εἰπεῖν ὅτι δῇλόν σε πᾶσιν 
κοῖς ἀνθρώποις, οὐδενὶ βασχῆνας τῆς διδα- 
eb μὴν πάντες ὁμοίως ἐπίστευσαν" ἀλλ᾽ ἡ 
φιλοτιμία, πάντας μαθεῖν ἐδούλετο" ἡ δὲ 
i£» τοὺς οἰχείους διέχρινεν" ἀπὸ γὰρ τοῦ 
πντὸς οἱ ἀληθῶς προσήχοντες τῇ τῆς γνώ- 
ἐχειότητι, οὗτοι τοῖς ἐμοῖς λόγοις ἐπίστευ- 
α δὲ πρὸς βεδαίωσιν ἔφη τῶν μαθητῶν. 


ΚΕΦ. ἸΗ͂’. 
d. — (2) El μὲν ἑαυτοῖς ἐπιτρέπετε τὴν 
Uo καὶ τὴν ἐξέτασιν ὡς βούλεσθε“ εἰ δὲ ἐπ᾿ 
igis χρῖναι τὸν ἄνδρα, τὴν αἰτίαν ὑμᾶς 
uTxalov. 
α΄. — El μὲν ἑαυτοῖς, φησὶν, ἐπιτρέπετε 
WM, αὐτοὶ xal τὴν ἐξέτασιν ὡς βούλεσθε ποιή- 


ἢ ἐπ᾽ ἐμοῦ βούλεσθε χριθῆναι τὸν ἄνδρα, . 


" ὑμᾶς εἰπεῖν ἀναγκαῖον " τί οὖν Ἰουδαῖοι ; 
bu ἔξεστιν ἀποχτεῖγαι οὐδένα διὰ τὴν 
α ἡμέραν ὡς ἂν τῷ παραδοῦναι τὸν Ἰησοῦν 
Wy. μὴ φονεύειν αὐτὸν νομίζοντες " χαὶ ἐπά- 
γχελιστῆς, "Ira ὁ Aóyoc τοῦ Ἰησοῦ zAn- 
εἶπεν, xaX τὰ ἑξῆς... 

λη΄. — Οὕτως (5) αὐτὸν εἷλε τοῖς βραχέσι 


€ 


ὥς εἰπεῖν" TL ἐστιν ἀλήθεια; Σχεδὸν γὰρ ἐξ 


Ν ᾿φάνιστο τὸ πρὶν χαὶ ἢγνοεῖτο ὑπὸ πάν- 
lv ἀπιστίᾳ ἐξεταζομένων. 


ΚΕΦ. ΙΘ΄. 
ξ΄. --- Ἐνομίσθη (4) διαφωνία τις εἶναι 
ι πισι τοῦ μὲν Ἰωάννου λέγοντος, ὅτι βα- 
ὃν σταυρὸν αὐτοῦ ἐξῆλθε, τῶν δὲ λοιπῶν, ὅτι 
ϑρηναίῳ τὸν σταυρὸν ἐπέθηχαν. ᾿Αμφότερα 


5, χαθὰ εἴρηται ἐν τοῖς εἷς τοὺς ἄλλους εὐαγ-. 


ὑπομνήμασιν. 
ΚΕΦ. K'. 


vobis dabit. 

Vens. 30. — Fortassis vero tunc cognoscent Pa- 
trem ex se Filium generasse, quod nondum scie- 
bant. Quinimo nondum cognoscebant Patrem om- 
nia gubernare, existimantes ipsum pro czterorum 
more hominum sic appellari. 


CAP. XVII. 

Vgms. 6. — Dicere vult :.- Manifestum te feci 
omnibus bominibus, sine invidia erga ullum do- 
ctrinam communicans (Sap. vn, 43). Attamen non 
omnes sequaliter crediderunt ; sed mesa ambitio 
omnes docere volebat : eleetio autem (tuos discre- 
vit : ex toto enim mundo, vere amatores sapientis 
(uz, verbis meis crediderunt. Hzc autem dixit ad 
confirmandos discipulos. 


CAP. XVIII. 

Vzns. 29. — Siquidem vobis ipsi judicium ar- 
yogatis, ipsi quoque inquirite prout vultis. Sin- 
vero me vultis virum indicare, etiam causam pro- 
feratis necesse est. 

VgRas. 51. — Si quidem vobismetipsis, inquit, 
judicium assumitis, cognoscite de illo quomodo 
volueritis, si autem hunc hominem a me judicari 
vultis, causam necesse est vos offerre. Quid ad 
hoc Judei? Nobis nom licet interficere quemquam 
propter diem Paschz, Quasi, postquam fuisset tra- 
ditus in mortem Jesus, non interfecisse eum cre- 
didissent. Additque cvangelisia : Ut sermo Jesu im- 
pleretur quem dizit, et reliqua. 

Vgns. $8. — Ita movit illum brevibus verbis ut 
diceret : Quid est veritas ? Nam olim ab hominibua 
pene ignorabatur et omnes fugiebat qui adhuc ia- 
credulitati inserviebant. 


CAP. XIX. 
Vgns. 17. — Quidam etiam putarunt et hic 6880 
aliquam dissonantiam, cum Joannes quidem dicat, 
quod egressus sit. bajulans sibi crucem; reliqui 
vero Simoni Cyrenzo dicant crucem imposuisse. 
Sed utrumque contigit, atl in aliorum evangelista- 
rum expositione dictum. 


CAP. XX. 


B. —- Οἰκονομίας (5) ἦν τὸ στραφῆναι αὖ- ἢ Υελβ. 14. — Dispepsationis erat ut convertere- 


ME χάριτος τοῦτο ἐνεργησάσης xal «b στρα- 
ἢ ἐπιγνῶναι αὐτὸν, ὥστε μὴ αἰφνίδιον αὐτὴν 
P ἐλπίδα θεασαμένην τοῦτον, ὃν ἔτι νεχρὸν 
εν εἶναι, ἐχπλαγῆναι τὴν ψυχὴν δαιμονιώδη 
'ἱασίαν ὑπολαδοῦσαν τὸ φαινόμενον, χατὰ μέ- 
κπλεχθεῖσαν ὡς ἀνθρώπῳ πρότερον xal γνοῦ- 
ζῶντι διαλέγεται ἀληθῶς, τότε ἐπιγνῶναι 
παρόντα ὅστις ἐστὶν, ὁμοῦ δὲ xal πιστεῦσαι 
ὅσαι τοῦ γενομένου τὸ μέγεθος. 


yd. eat. p. 405. 
1n. οὔπω τότε ἐπίστανται. 
td. cat. p. 428. Catena Crameri, p. ὅ85, 


tur, divina gratia illud operante, et ut conversa 
illum non agnosceret; ne subito et preter spem 
videndo eum, quem adhuc mortuum opinabatur, 
percelleretur, putans illusionem quamdam esse 
dzmoniacam, spectrumve aliquod quod appareret : 
sed ut sensim et per partes illi primum loquere- 
tur tanquam homini, sciendo vere se cum vivente 
colloqui, ac tum demum intelligeret quisnam ei 
presens adesset, et simul crederet, et miraculi 
mnagnitudinem admiraretur. 


ascribit hec Ammonio. Ex Cram. caten. 
(4) Cord. cat. p. 457. 
($ 5) Cord. cat. p. 4δέ. 


18$ 


THEODORI MOPSUESTENI 


780 


Vzas. 17. — Videtur quidem prohibereillinetan- A — Ezly. ιζ΄. — Δοκεῖ ply (4) ἐπέχειν αὐτὴν «fc 


gat, ut quze non eodem quo solebat modo jam ad 
contactum corporis sui debeat accedere, longe vi- 
delicet jam alio ac multo przstantiore corpore ef- 
fecto. Verum etiam aliquid aliud insinuat : nihil 
enim a contaclu mulierem prohibuisse patel ex 
eo, quod discipulis &zpe se tangendum exhibuerit, 
ct fixuras jusserit contrectare, quas corporia cla- 
vis impressas mansisse par erat. Duo igitur his 
verbis innuit, tum quod corpus modo posl resur- 
reclionem potioris esset conditionis quam ante 
eam, adeoque non simplici ratione, humano con- 
taclui exponendum; tum eliam, quod futurum 


ἁφῆς, ὡς ἂν οὐχ ὁμοίως ὀφείλουσαν ἐγχειρεῖν τῇ τοῦ 
σώματος ἁφῇ, ἄλλου δή τινος καὶ πολὺ χρείττονος 
γενομένου τοῦ σώματος. ᾿Αλλὰ xal τι ἕτερον ἐμφαΐ. 
νει. Ὅτι γὰρ τῆς ἀφῇς οὐδὲν ἀπεῖρξε τὴν Tuvolta 
δῆλον, ἐξ ὧν τοὺς μαθητὰς ἄψασθαι πολλάχις ze 
ποίηχε xai τῶν τύπων αἴσθησιν λαθεῖν, οὖς ἀπὸ τῶν 
ἥλων ὡς εἰχὸς ἐγγενέσθαι τῷ σώματι τυνέδη. Δύ 
τοίνυν ἐμφαίνει διὰ τῶν ῥημάτων, τό τε πολὺ xpsh- 
τον εἶναι τὸ σῶμα νῦν μετὰ τὴν ἀνάστασιν, ἃ d 
πρότερον, ὡς διὰ τοῦτο μηδὲ ἀπλῶς ἐγχεῖσθαι ὀφεί» 
àov (2) ἀνθρωπείᾳ ἀφῇ, καὶ τὸ μέλλειν εἰς οὐρανοὺς 
ἀναλαμδάνεσθαι 


esgel ut in coelum assumeretur. 


Hoc quidem (3) quod est, ad Patrem meum el Patrem vestrum, et Deum meum et Deum vestrum, nae 
sic demens est, ut alii cuidam convenire diceret, nisi templo Dei Verbi, assumpto pro nostra salute he- 
mini; qui et mortuus est, et resurrexit, et ascensurus esset in ccelos , et Patrem sili ascripsit cem 
discipulis Deum, et ipse gratia adoptionem meritus, et Deum suum appellat, quia cum czaeris homiai- 
bus similiter ut. esset. accepit. Unde propter communitatem quidem nature Patrem meum ei Patrem se 
strum dicit, et Deum meum et Deum vestrum : divisit aulem iterum suam personam ab ipsis, praecipaum 
gratie significans, propter quam ad Deum Verbum conjunctionem in loco veri Filii 3b omnibus bosere- 
tur hominibus. 

Vzns. 22. — lloc (4) quod dictum est, accipite, pro accipietis dicit. Si enim cum insufflasset, Spirl- 
tum dedisset discipulis, quod valde quidam stulte existimaverunt, superfluum erat dicere postea bis 
ct maxime in tempore ascensus ad celos, non separari ab Jerusalem, sed exspectare promissionem Sgb 
ritus. Et in sequentibus : Sed accipietis virtutem superveniente Spiritu sancto in vos (Act. 1, 8). Et adven- 
tum autem ipsum sancti Spiritus super discipulos, aperte Lucas factum esse dicit quinquagesime die 
resurrectionis, post ascensum. Et illud autem animadvertendum est, quod si ab iusufflatu suscepisset 
Spiritum, non diceret, accipite, sed, quoniam accepistis. Hoc enim quod dictum est, accipite, his cam 
venit qui nondum aeceperunt. 

Vzns. 28. — Dicit (5) ad Thomam : Infer digitum tuum huc, εἰ vide manus meas, et porrige masem 
tuam, el mitte in latus meum, et noli esse incredulus, sed fidelis. Quoniam, dicit, non credis, et te 
ctum solum sufficere tibi ad credendum putas, hzc enim dicens, non me latuisti, tange manu, αἱ esià 
experimentum, et disce credere et non diffidere. Thomas quidem cum sic credidisset, Dominus meus di 
Deus meus, dicit, non ipsum Dominum et Deum dicens, non enim resurrectionis scieutia docebat d' 
Deum esse eum qui resurrexit, sed quasi pro miraculo facto Deum collaudat. 

Seculo (6) futuro illi, qui elegerunt hic honesta, cum laude accipient jucunditstem bonorum, well 
vero, qui tota sua vita ad wala declinaverunt, cum supplicio ct metu ejus ordinati fuerint mente (ὦ 
puerint) et honesta elegerint οἱ didicerint, quantum peccaverint, cum in malis persisterent neque d 
sent in bonis, et acceperint per hzc scientiam doctrine primariz timoris Del. et eruditi fuerint, dd 
voluntate bona eum apprehendant, digni facti erunt jucunditate liberaliiatis divine. Neque eniro unqui 

dixissel : Usquedum reddideris quadrantem ultimum (Matth. v, 26), nisi fieri posset, ut cum lulssesms 
peccata poenis dealbaremur ab illis. Nee porro dixisset : Vapulabit multis, et, Vepulabit paucis (Luc. ΣΕ, 
41, 48), nisi posiquam emensi essent (pertulissent) poenas secundum peccata tandem ac.iperca 
tionem. 













ΚΕΦ. KA'. | 
Esíy. xz. — Yipos0fxn μᾶλλόν ἔστι τεϑειχότοζ 
μὲν αὐτό τινος τῶν φιλοπόνων ἔξωθεν, εἰς xapárt- 
σιν τοῦ πλείονα τῶν γεγραμμένων εἶναι τὰ epit 
μένα παρὰ τοῦ Κυρίου θαύματα " χατὰ μέρος δὲ δ᾽ 


CAP. ΧΣΙ. Β 


Vgns. 35. — Hxc verba potius ab extraneo scripto- 
re iuseria sunt, ad probandum plura esse quam qua 
scripta sunt miracula a Deo faeta: Ex parte primus, 
ignorantibus caeteris, fortasse liac inseruerit, parsque 


sec. ἢ. Evangelii, ubi dicit—. 
(6) Hoc Theodori fragmentum. Syriace edidit 
Assemanus 1. |. Ill, 1, p. 535, ex Salomonis ef- 
Bassorz libro, qui est De fine penarum demon 
et peccatorum, quod cum nonnisi verbis Thesdert 
comment. in Evangel. citetir, ad cujusnam Eva i 
interpretationem pertinuerit segre dicas. 


(1) Cord. cat. p. 455. 

(3) Cat. ὀφείλων. 

(5) Act. ἃ. C. ut, 1v, 15. Vig. C. 14. Ej. ex. in- 
terpr. Ev. sec. Joannem l. sexto. 

(41 Act, C. €. n, 1v, 14. Vig. C. 15... Ej. Th. ex 
eod. l. commenti sec. Jonnnem : quihus dicit —. 

(9) Acl... ὦ. C. ai, iv, 1ὃ. Ej. Thi. ex commento 


IN ACTA APOSTOLORUM, 786. 


qvele τοῦ πρώτου τυχὸν ἔσω τεθὲν, xa A facta est. Evangelii scripture; deinde tempore ac 
p τοῦ Εὐαγγελίου γραφῆς γινόμενον" εἶτα consuetudine factum est ut hc ab omnibus sicut 
ΜΝ καὶ τῆς συνηθείας διὰ πάντων αὐτὸ τῶν — quoddam Evangelii referrentur. Ita persuasio firma 
wv φέρεσθαι καρασχευάσαντος" οὕτω βεδαίαν — hzc esse vere partem finemque Evangelii in fidelibus 
; παρὰ πᾶσαν τὴν δόξαν τοῖς πιστοῖς ὡς — nata est. 

βῆρος ἕν xsi τέλος παρὰ τοῦ Εὐαγγελίου γραφέντων (1). 


helion hoc recitat Grace cum varietate 118 8088 commentum esse fatetur. Evangeli ü 
id. Mattheius (N. T., Rige 1786)et in dem clausulam hyperbolice scriptam? Intellis " 
sot compertum codicibus fuit. Sed neme, δ. Cyrillus et Theophylactus ; ipsam tamen habent ᾿ 
αι, dixerat esse Mopsuesteni, ut nunc Re- plerique omnes codices, quos inter velustissimi 

X affirmat. Cseterum id nullius esse — duo Vaticanus et Alexandrinus, cuncieque pariter 
patet ex ipsis auctoris verbis, qui men- agnoscunt priscze versiones. Maj. 


MERLO ......ὕ0 Ὁὦῳ0Χ0ΧΚΧ0 ΧΚ(ΧΚὁΧὍ0ὕ0ΧΚ......-.-.ὕ.0..:.ὕ...:---ὕ.ὅ........ϑὲ 
THEODORI MOPSUESTENI. 


IN ACTA APOSTOLORUM COMMENTARH FRAGMENTUM (1). 


CAP. Π. 


B. — Ille autem (2) dixit, oportere penitentiam agentes eos pro erueis iniquitate, et 2gno- 
lvatorem et Dominum eL omnium auctorem bonorum Jesum Christum quomodo propter ista 
E assumptus est de divina natura, in. ipsum quidem fldem suscipere et ejus discipulos fleri, 
iz ad baptisma accedentes, quod et ipse tradidit nobis, preeformationem quidem habens spera- 
srerum, in nomine autem celebrandum Patris et Filii et saneti Spiritus. Hoc enim quod est, 
(ur unusquisque ἱκ nomine Jesu Christi (Act. m, 53), non hoc dicit, ut vocationem qu:e in no- 
is et Filii et sancti Spiritusest, relinquentes, Jesum Christum in baptismate vocent, sed quale 
aed in Moyse baptizati sunt in nube et in marl (1 Cor. 1,9), ut diceret, quia sub nube e£ mari 
Wi separati sunt, liberati eorum servitute ut Moysis leges attenderent ; tale est, ef baptizelur 
ae in nomine Jesu Christi, u& cum ad ipsum accessissent tanquam Salvatorem et omnium boao- 
Wem, et doctorem veritatis, ab ipso, utpote auctore bonorum et doetore veritatis 
v: sicut omnibus hominibus quamcunque sectam sequentibus, consuetudo est ab ipso 
Inventore vocari, ut Platonici et Epicurei, Maniehzi et Marcionits, et si quidam tales dicuntur. 
iln modo et nos nominari Christianos judicaverunt aposteli (δ), tanquam per boc certum facien. 
istius doctrinam oportet attendere: sie quod et ab ipso datum est, susciperent baptisma, in 
FRA primo constitutum, qui et primes baptizatus est: ab ipso autem et eseterie traditum, ut 
| praeformationem futurorum eelebretur. 


we |. Ebediesu testo ad Basilium, ut — quodicit, qnod buptizari im nomine Jesu Christi, si- 
lf comment. episcopum Rapbance  cri- — mile est scripto illi, quod baptizati eunt in Moyse ; 
: et vocari Christianos, simile est. illi, qued vocan- 
, €. C. v, iv, 16; Vig. const. 17. Pelagil — twr Píatonici, et Epicurei, et Manichaei et Marcio- 
p. ad Eliam. Ejusdem Theodori ex com- mite ab inventoribus dogmatum, 

M est in Actis apostolorum, libro primo in (3) Huc usque epist. Pelag. 


' (4 


THEODOn MOPSUESTENI 


Juxtaitlud : Cum enim gentes, que legem non habent, Α ποιῇ (1), καὶ τὰ ἑξῆς. Λέγεται νόμος xs 


naturaliter ea qua legis sunt, faciunt (Rom. n, 14), 
et csetera. Dicitur etiam lex vel Moysis historia, 
uti! quando in Epistola ad Galatas scribit : Dicite 
mihi, qui sub lege vultis esse, legem non legistis ? Scri- 
ptum est enim, quoniam Abraham duos filios habuit, 
et reliqua. (Gal. iv, 21, 29.) Vocat quoque legem 
prophetias, uli: In lege scriptum est : quoniam in 
aliis linguis et labiis aliis loquar populo huic ( 1. Cor. 
xiv, 21); ista autem apud Isaiam. ( /sa. xxvin, 11.) 
Nunquam vero Christi doctrinam de moribus le- 
gem appellat, et in illo : Qui in lege justificamini : 
a gratia excidistis (Gal. v, 4, nos a Moysis littera 
revocat. — Circumcisionem igitur hic aliam dicit 
a concisione (Phil. πὶ, 2), et legem spiritualem 
(Rom. vit, 14) intendit. Potest etiam hic lex de 
naturalibus sensibus intelligi : proficit enim anima, 
qua spiritualiter circumciditur amputatis cupidi- 
tatibus; et quae legem observat, ea qua perficienda 
sunl operando. Nec inepte làta ad verbum inter- 
pretaberis, contendens ea ad illos pertinere qui 
de Jud:xis erant : nam Paulus factus erat Jud:eis 
tanquam Judaeus, ut Judaeos lucraretur (1. Cor. 
ix, 20), Timotheum circumcidit (Act. xvi, 5) et 
totondit et purificavit juxta legem, ita ut Judzis di- 
cerel : Circumcisio quidem prodest, si legem obser- 
ves ; illos autem qui de gentibus, prohibet ne cir- 
cumcidantur : nulla tamen ratione secum pugnat. 

Cum Abrahamo lex de circumcisione tradita 
est, non statutum fuit (Gen. xvu, 12) gentiles 
eircumcidendos esse, sed eos tantum qui de se- 
mine ejus et vernaculos et emptitios; similiter in 
Levitico (xir, 5) nonnisi de /filiis Israel agitur. 
Non est igitur cur proselytos isti legi subjicias. 
Quando enim aliquid de Levitis proprie definitur, 
aut de sacerdotibus, aut de senioribus, nemini li- 
cet idem de aliis quoque interpretari. Quoties- 
cunque autem lex aliquid de proselvtis procipit, 
illos nominatim memorat : ita pluries de sacrifi- 
ciis; presertim vero anno qui sanctificatio ( Lev. 
xxv, 9) vocatur offerebant ipsi quoque proselyti. 
lta etiam dicjt Dominus deeem leprosis qui mun- 
dati fuerant : Ite, ostendite vos sacerdotibus. ( Luc. 
xvi, 14.) Unus autem ex. illis Samaritanus erat, 
uti testatur. ipse Salvator : Nonne decem mundati 
sunt ? Εἰ novem. ubi sunt? Non est inventus qui 
rediret, et daret gloriam Deo, nisi hic alienigena. 
(ibid. 17, 18.) Quod si quis illa Exodi ( xii, 48) 
objiciet. dicentis proselytos pascha mauducare 
cupientes cireumcldendos esse, respondebimus, 
in uno tantum loco pascha immolandum fuisse, 
et hoc statuto, jam non spectat circumcisio ad 
prosclytos. 

VEns. 29. — In spiritu, non sancto; non agitur 
enim de hominibus in gratia bonum operantibus, 
sed per omnia eos intendit qui extra legem illa 
qua legis sunt perficiunt, eosque prx illis extol- 


(1) Cat. ποιεῖ. 
(2) Cat. : ávàyxr, δὲ, el inox τούτους. 


ἱστορία, ὡς ὅταν ἐν τῇ πρὸς Γαλάτας « 
γετέ μοὶ οἱ τὸν νόμον ἀναγενώσχοντδρ 
οὐχ ἀκούετε; γέγραπται γάρ" 'A6pad, 
ἔσχε, xaX τὰ ἑξῆς. Καλεῖ δὲ xal τὰ np 
pov, ὡς" Ἐν τῷ νόμῳ γέγραπται" « Ἔν 
σοις καὶ ἐν χείλεσιν ἑτέροις .λαλής 
τούτῳν͵ ἐν Ἡσαῖχ᾽ μήποτε δὲ χαὶ τὴν Σ 
τῶν πραχτέων διδασκαλίαν νόμον καλ 
q&oxn* Οἴτινες ἐν νόμῳ διχαιοῦσθε, 1 
ἐξεπέσατε, ἀνατρέπει ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ Μι 
ματος. Περιτομὴν οὖν ἣν αὐτός φησι, 
λέγει παρὰ τὴν χατατομῆν καὶ νόμον τὸ 
χόν. Δύναται δὲ νῦν νόμος νοεῖσθαι καὶ 
φυσιχὰς ἐννοίας * κατὰ γὰρ τὴν τῆς ψυχῖ 


B, πνευματιχῶς περιτεμνόμενος ὠφελεῖτι 


τῶν φαύλων περιαίρεσιν, διὰ δὲ τοῦ κα 
νόμον τὰ πρακτέα ἐργαζόμενος. Δύνατα 
χατὰ τὸ ῥητὸν ἐχτὸς ἀναγωγῆς ἐξηγήσε 
τὸν, xal φησιν ὅτι πρὸς τοὺς ἀπὸ "loud 
γόμενος τοῦτό φησιν" ἐγένετο γὰρ τοῖς " 
Ἰουδαῖος, ἵνα Ἰουδαίους χερδῆσῃ, t| 
Τιμόθεον xaV χειράμενος χαὶ xa0ai 
νόμον, ὥστε χαὶ πρὸς αὐτοὺς λέγειν * If 
γὰρ ὠφελεῖ, ἐὰν νόμον πράσσῃς, πρὶ 
ἐθνῶν διαλεγόμενος, ταύτην χωλύει, μὴ 
νὸς ἑαυτῶ. | 


Ἐπειδὴ δὲ εἴρηται ἐν τῷ περὶ cad 
᾿Αδραὰμ τοὺς ἐξ ἐθνῶν περιτέμνεσθαι, 
ἀπὸ σπέρματος αὐτοῦ xal τοὺς οἶχογενι 
ἀργυρωνήτους, ὁμοίως δὲ χαὶ ἐν τῷ M 
τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ εἴρηται μόνον, οὐχ &v 
τοὺς προσηλύτους τούτοις προσυπαχού 
οὐδὲ τὰ περὶ τῶν Λευϊτῶν ἰδιχῶς vsvogto 
τὰ περὶ τῶν ἱερέων, ἧ τὰ περὶ τῆς γερι 
υπαχούειν αὐτοῖς δίδωσι xai ἑτέρους " ὅ 
τοὺς προσηλύτους βούληταί τι διαπράττε; 
xai αὑτῶν μέμνητα:, ὡς ὅταν περὶ θυσίας « 
xai συνεστη χότος τοῦ χαλουμένου ἀγιάᾶσΊ 
ἐφερὴν χαὶ προσήλυτοι" ὡς χαὶ περὶ ti 
“ρῶν τῶν χαθαρθέντων ὁ Κύριο: ἔφη" ἢ 
δείξατε ἑαυτοὺς τοῖς ἱερεῦσι, ἀφ᾽ ὧν 
εἷς ἣν, ᾧ μαρτυρῶν ὁ Σωτὴρ φησιν" O0 
ἐχα2αρίσθησαν ; οἱ δὲ ἐννέα ποῦ; οὔχ 
ὑποστρέψαντες δόξαν δοῦναι τῷ 88 
ἀ.1:ἰογενὴς οὗτος ; El δέ τις τὰ ἀπὸ 
ἀνθυποίσει περὶ τῶν ἐσθίειν τὸ πάσχα 
προσηλύτων, ὡς δεῖ αὑτοὺς περιτέμνεσθα 
ὡς ἐν ἑνὶ τόπῳ θύεσθαι τὸ πάσχα προσέτι 
τούτου δὲ ἱσταμένου, vov περιττὴ ἡ περι! 
ἐθνῶν. 


Στίχ. x0'. — Τῷ πνεύματι (5), οὗ τὰ 
γὰρ περὶ τῶν ἐν τῇ χάριτι χατορθούντων 
ἀλλ᾽ ὑποτίθεται δι᾽ ὅλου τοὺς ἔξω τὰ τοῦ 
οὔντας, χαὶ δείχνυσι χρείττονας τῶν ἃ 


(9) Spicil. e. Cram. p. 14. 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


194 


πνδιτων. Συνάδει δὲ ἅπαντα χαταλλήλως τῷ A lit qui in lege legem Lransgrediuntur. Consentiunt 


σχοπῷ, πρόθεσιν ἔχων καὶ τοῦ φυσιχοῦ νόμου 
e£ δεῖξαι καραδάτα:, χαὶ Ἰουδαίους πρὸς τῷ 
) παὶ τοῦ θετοῦ, ἵνα διὰ πάντων στήσῃ τὸ τῆς 
; χρήζειν ὅἄκαντας" Λέγει δὲ τό“ ἐν π»εύ- 
ἐνεὶ τοῦ τῇ προθέσει, ὡς ἐν τῇ τῶν ᾿Αριθμῶν 
ψησὶν ὁ Θεός ὅτι Πάντες οἱ παροξύναντές 
 ὄγψονται τὴν γῆν᾽ ὁ δὲ παῖς μου Xd- 
), ὅτι ἐγεγήθη πνεῦμα δτερον ἐν αὐτῷ καὶ 
δούθησέ μοι, xaX τὰ ἑξῆς,. φανερῶς πνεῦμα 
ϑεσιν εἰπών xal ὁ προφήτης" Πνεύματι 
ας ἐπιλαγήθησαν, ἵνα εἴπῃ, πρόθεσιν ἔσχον 
ἦν. 


ΚΕΦ. T". 


autem omnia cum proposito fine; nam Paulus pro- 
bare cogitat Grzcos quidem naturalis legis trans- 
gressores, et. Judgos simul legis naturalis trans- 
gressores ac latze a leo, ut omnino demonstret omnes 
gratia indigere. Dicit autem in spiritu, pro : mente, 
uli asserit Deus in libro Numerorum : Omnes irri- 
tantes me non videbunt terram. l'uer autem meus 
Chaleb, quoniam spiritus alius in eo et obsecuius est 
mihi (Num. xiv, 25, 94) οἱ cztera, profecto spiri- 
tum vocans menlis affectus. Ita etiam propheta : 
Spiritu fornicationis seducti sunt (Ose. wv, 12y; 
quasi dicat : mente fornicalioni inservierupt. 


CAP. lI. 


| V. — "Iva. εἴπῃ (2)* "Aye τοίνυν μετὰ xbv g — Vens. 9. — Quasi dicat : Age igitur, confutatis 


Y ($) ἔλεγχον τῶν ἡμετέρων τὸ μέγεθος δείξο- 


| V — Τῇ μαρτυρίᾳ (5) οὐχ ὡς προφητιχῶς εἰἴ- 
|j ἐχρήσατο, ἀλλ᾽ ὡς ἀρροζούτῃ τοῖς ἀποδε- 
MAG τῷ περιληπτιχῶς περὶ ἑπταιχότων λέγειν 
i» Δαδίδ᾽ ὥσπερ οὖν καὶ (6) ἡμεῖς ἄχρι τῆς 
ly ταῖς ἐχχλητιαστιχαῖς διαλέξεσι μαρτυρίαις 
μεθα, ὡς ἂν ἁρμόζειν δυναμέναις ἀπὸ τῆς 
ς εἷς παρ᾽ ἡμῶν λεγομένοις. Ὁ γὰρ ψαλμὸς 
(b περὶ πάντων ἀνθρώπων εἴρηται τῷ Δαδίδ» 
ν᾽ ἐξ ὧν φησιν" Οὐχὶ γνώσονται πάντες ol 
ivo: τὴν ἀνομίων, οἱ ἐσθίοντας τὸν Aaóy 
Ἀρώσει ἄρτου ; Τίνα δὲ ἔμελλεν ὀνομάζειν 
Θεῷ ὁ περὶ πάντων ἀνθρώπων ὡς εἰς τὸ (ἢ 
πριλινάντων ἀποφηνάμενος ; 
XP. — Πάντω; (8) ἐρεῖτέ μοι" τίς ἐπεισελ- 
We τοῦτον ἐξέθαλεν ; ἐπειδὴ νόμῳ πέφωχεν ὃ 
λύεσθαι νόμος. Πρὸς o0; φησιν * O0 νόμος 
ἐπεισελθὼν τὸν πρότερον ἕλυσεν, χάλλιστα 
t» ἐχεῖνος χατά γε τοῦτο, νόμος δὲ πέστεως 
ἐλυθὼ; περιττὸν (9) εἰχότως τοῦτον ἀπέφηνεν 
; τὴν ἀπὸ τοῦ νόμον τῶν ἔργων, ἐπειδὴ 
piv ἀπὸ τῆς θείας ὑπάρχει χάριτος, ἃ σὺν 
ᾧ πόνῳ προσγίνεσθαι ἀπὸ τῶν προτέρων οὐχ 
p Ἔδειξε δὲ διὰ γόμου πίστεως εἰπὼν, καὶ 
ἧς διὰ πίστεως [τὸ μὲν διχαιοῦἾ]σθαι πρὸς τὸν 
ς ἀλλότριον ((10) εἶναι, εἰ χαὶ] ἐπὶ τῶν οἰχείων 
garopíav ἀσπάζεται. 
wa. --- Τὸ δὲ (41), .1ογιζώμεθα, οὐχ ἐπὶ 
Mac λέγει ἀλλ᾽ ἀντὶ τοῦ * Λογισμῷ τῷ προσ- 
ἢγοῦμαι τῆς χατὰ πίστιν δικαιώσεως ἄνευ 
"μου πάντα ἄνθρωπον βουληθέντα μετέχειν. 
uev δὲ ὡς οὐχ ἀπλῶς εἶπεν χωρὶς ἔργων 
ὡς ἂν εἰ χαὶ ἐργαζοίμεθα ἀρετῆς ἐπιμελού- 


. Cram., Χάρεδ. 

ipicil., c. Cram. p. 17. 

» Cram., rA lov. 

. Cram., μεν. 

pitil., c. Cram. p. 18 

^ Craw., καὶ om. 

ibri, àtz τό. 
picil., in e. Cram p. 25 tribuitur Origeni, 
ore tantum Thcodori. nomen vidctur exct- 


illis, praestantiam nostram ostendamus. 


Vegas. 19. — Hoc testimonio utitur non tanquam 
propbetia, sed quia argumento convenit, quod 
illud generatim de lapsis David pronuntiet. lta 
enim eti nos adbuc in ecclesissticis coneionibus 
testimonia usurpamus, a genuino quidem sensi de- 
torta, nostris autem dictis accommodata. lllum sane 
psalmum non de omnibus hominibus intendit David, 
ut ex ipsissimis ejus verbis apparet : Nonne cogno- 


- scent omnes qui operantur iniquitatem, qui devorant 


populum meum cibo panis? (Psal. xin, 4.) Quis fuis- 
set autem ille populus Dei, si omnes bomines in 
malum declinavissent ? 


Vgns. 97. — Sciscitamini ἃ me : Qus lex nova 
legem hanc excludit? nain ca est natura lex que 
non nisi praestantiori lege solvatur. Quibus re- 
spondet : Non lex factorum posterius coustituta 
priorem legem solvit; nam juxta facta aptissime 
fuerat illa instituta. At superfluam probavit illam 
merito lex fidei, gloriationem vincentis qua per 
legem factorum, cum gratia Dei multa uobis 
prasto sint, 4025 summo labore nequicquam in lege 
factorum quaesiviases. Declaravit autem non sim- 
pliciter fidem, sed, legem fidei vocans, justificatio- 
nem nostram velut aliena ope perfici, licet nostra 
dicatur. 


Vens. 98. — lllud arbitramur non dubitantis est, 


D sed dicere intendentis : Apta conclusione existinio 


justificationis, quz secundum fldem sine operibus 
fidei, ormnem hominem participem fleri quicunque 
voluerit. Notandum non absolute proferri illud: 
sine operibus legis, ita ut etiam si opera virtutis 


(9) Hic nisi quedam exciderunt satis negligen- 
ter scripsit Theodorus; post. v. τὴν adde xav- 
χη σιν. . 

(10) Codicum lacunam uncis notatam utcunque 
supplevi, neque enim quanta sit ab editoribus ac- 
curate indicatur. Ceterum cum eadem lacuna et 
apud Cram. reperiatur et in duobus Maii codd. sit, 
lios codices ex eodem fonte manasse manifestum 


es. 
(1!) Spicil., c. Cram. p. 21. 


195 


THEODOR! MOPSUESTENI 


fuerimus operati, illud non necessitate legis facia- A μένοι, οὐκ ἀνάγχῃ νόμου τοῦτο ποιούντων, ἀλλ᾽ bg 


inus, :el ab alio ad hoc perducamur. 

Vens. 90 — Ad Jud:eos spectat illud ex fide ; licet 
enim aliis rationibus ad inquirendam justificatio- 
nem moverentur, non poterant. tamen eam conse- 
qui nisi ex fide. Ad gentes autein pertinent illa per 
fidem. 


CAP. IV. 

Y&Rs. 8. — Mire hzc duo testimonia conjunxit, 
alterum de (ide : Et reputatum est illi ad justitiam 
(tom. 1v, 2); alterumque de operibus : Cui non im- 
2ulavit. Dominus peccatum. llic igitur tantum va- 
luit fides, ut reputaretur illi in justitiam, bic au- 
tem opera vel prava non reputantur, misericordia 
Dei opera quaeque superante. 

Vegas. 11. — Hoc verbo : Ut sit pater omnium cre- 
dentium, juxta Paulinam loqnendi rationem eodem 
modo proferuntur ac illa : Ut sint. inexcusabiles 
(ftom. 1, 90 ), ad rem videlicet afrmandam qux cum 
factis necessario cohzret, Unde etiam addit : Com- 
munis est omnium pater, qui fidem similiter sus- 
ceperunt. 


CAP. V. 

Vgns. 13. — Non enim solvit peccatum, inquit, 
lex postea data, sel quamdiu lex apud homines 
fuit, et valuit et dominata est, peccatum etiam au- 
gebatur, nihil prestante lege ad tollendum illud. 
Quod ut confirmaret, asserere non dubitavit : Pec- 


. Qrol, τὴν ἀμαρτίαν ἔλυσεν, ἀλλ᾽ ἄχρις fjv τε ὁ vigne 


ἑτέρου πρὸς τοῦτο ἀγομένων. 
Στίχ. Y. --- Ἐπὶ τῶν Ἰονδαίων (1) «b, ἐκ πίστεως, 


τέθειχεν, ὡς ἂν ἐχόντων μὲν καὶ ἑτέρας ἀφορμὲς 


πρὸς διχαίωσιν, οὐ δυναμένων δὲ αὐτῆς μετέχειν 
πλὴν ἐκ τῆς πίστεως" ἐπὶ δὲ τῶν Ἑλλήνων διὸ 
τῆς (3) πίστεως. 

ΚΕΦ. A. 

Στίχ. η.--Θαυμασιώτατα (5) δὲ τὰς μαρτυρίας δυν 
ἔχρουσεν, ἐπὶ μὲν τῆς πίστεως " Καὶ ἐ.ἰογίσθη αὐτῷ 
εἰς δικαιοσύνην." ἐπὶ δὲ τῶν ἔργων" Kal οὗ μὴ Jo- 
γίσηται (Δ Κύριος ἁμαρτίαν. "ExsÜ γοῦν fpus- 
σεν (5) ἢ πίστις, ὥστε λογισθῆναι αὐτῷ εἰς διχάϊθ» 
σύνην, ἐνταῦθα δὲ τὰ (6) ἔργα καὶ πρὸς τὸ ἐναντίον 
ῥέποντα οὐ λογίζεται, ὅταν ἡ τοῦ Θεοῦ φιλανθρωκίε 
τῶν γεγονότων ἀνωτέρα φαίνηται (ἢ). 

Στίχ. τα’. — Εἰς (8) τὸ Εἶναι αὑτὸν πατέρα xár- 
των τῶν πιστευόντων κατὰ τὸ οἰχεῖον ἰδίωμα κἂν» 
ταῦθα εἶπεν ὡς τό' εἰς τὸ Εἴγαι αὐτοὺς draxole- 
γήτους " λέγει γὰρ τὸ ἀναγχαίως τοῖς vryodew 
ἑπόμενον. Ἐντεῦθέν φησι" Κοινός ἔστιν ἀπάντων 
πατὴρ, ἐπειδὰν τὴν πρὸς αὐτὸν ὁμοιότητα τῆς zl 
στεως δέξωνται (9). 

ΚΕΦ. Ε΄. 
Στίχ. ιγ΄. --Οὐδὲ γὰρ (10) ὁ νόμος ἐπεισελθὼν, 


md m^ 


xal ἐπολιτεύετο xal ἐχράτει παρὰ τοῖς ἀνθρώποις, 
ἐλάμδανε xal τὰ τῆς ἁμαρτίας προσθήχην, o —. 
πρὸς τοῦτο τῆς τοῦ νόμου θέσεως συμδαλέσθαι (11) 


calum. aulem non. imputabatur, cum lex non esset. C δυνηθείσης αὐτοῖς. Καὶ πρὸς ἀπόδειξιν τοῦ xpuEt- 


Peccatum non fuisset, ait, nisi esset lex, nedum lex 
peccatum auferre possit. Legem vocat hlc judi- 
cium illud, quo seu lege seu natura duce, de rerum 
bonitate pronuntiamus. Nisi enim exsisteret hoc 
judicium, non est cur quis peccare diceretur ; si 
quidem nou peccat nisi qui a bono ad perspectum 
agnitumque w:alum deflectit. Ilzc attulit ad pro- 
banda illa : Ju quo. omnes peccaverunt. — Proposi- 
lam autem doctrinam evolvens adjecit : Sed regna- 
tit mors ab. Adaw; usque ad Moysen etiam in eos, 
qui non prevaricaverunt. in similitudinem pravari- 
cationis Ade, qui est forma futuri. Verba illa : etiam 
in eos qui non peccaverunt in. similitudinem prava- 
ricationis Ad hoc sensu .interpretanda, quod in 
omnes mors regnavit, quocunque modo peccave- 
rint. Non euim ideo mortis immunes sunt czteri 
homines quod eorum peccata diversi generis sint 
ac peccatum Áde; sed vel quacunque ratione 
peccantibus dominata est mors. Mors scilicet non 
lalis aut talis peccati, sed omnis peccati poena de- 
finita est. — Ast repetendus sermonis nexus ab 


(!) Spicil., c. Cram. p. 25. 

(2) V. τῆς in Spicil. male deest. 
(5) Spicil., c. Cram. p. 98. 

(4) C. Cram., λογίσεται. 

(5) €. Cram., ἐχεῖ (Xo £oz3ev. 
(6) Tà om. iu Spic. 

(7) C. Cram., φαίνεται, 

(8) Spic , c. Cram. p. 29. 

(9) Spic., δείξωνται, 


μένου ἐπάγει" ᾿Αμαρτία δὲ οὐκ &Aloreira: μὴ le. ᾿ 
τος νόμου. Τοποῦτον γὰρ ἀπεῖχεν ὁ νόμος, eod, 
ποῦ τὴν ἀμαρτίαν ἀνελεῖν, ὥστε οὐδ᾽ ἂν viwm : 
ἁμαρτία, εἰ μὴ νόμος εἴη. Νόμον δὲ νῦν καλεῖ τῷ 
ἥντινα δήποτε διάχρισοιν εἴτε ἀπὸ φύσεως, εἴτε ii 
θέσεως ἐγγινομένην. μὴ γὰρ οὔσης τῆς διακρίσεως 
οὐχ ἄν τις λέγοιτο ἁμαρτάνειν (12) ἁμαρτίαν, εἰ ἢ 
ὁ τὸ φαινόμενον χαχὸν καὶ διαχεχριμένον ἀτὸ τῷ 
χαλοῦ μετιών. ᾿Αλλὰ τοῦτο μὲν εἰς αὔξησιν τοῦ" "Ey 
ᾧ πάντες ἥμαρτον, τέθειχεν, Ἐχόμενος δὲ τῆς ΄ 
χείας ἀχολουθίας ἐπήγαγεν" "AAA ἐδασίλευσεν ὃ ᾿ 
θάνατος ἀπὸ ᾿Αδὰμ μέχρι Μωυσέως καὶ ἐκὶ τοῖς 
μὴ ἁμαρτήσαντας ἐν τῷ ὁμοιώμωει τῆς zapsl- 

σεως ᾿Αδὰμ, ὅς ἐστι τύπος τοῦ μάλλονεος. ΜΕ 
οὗν: Καὶ ἐπὶ τοὺς μὴ ἁμαρτήσαντας ἐν eq δα i. 
ματι τῆς zapa6dceuc Ἀδὰμ, τοῦτο λέγει, i B. ^ 
θάνατος ἐχράτησεν ἁπάντων τῶν ὁπωσδήποτε disp 
τηχότων. Οὐ γὰρ ἐπειδὴ οὐχ ὅμοιον ἦν τὸ τῆς ἀκ 
τίας εἶδος τό τε τοῦ ᾿Αδὸμ, xal τῶν λοιπῶν ἀνθρίξια, 
θανάτου γεγόνασιν ἐχτὸς οἱ λοιποὶ, ἀλλ᾽ ὑπὲρ ὧν 
ἡμάρτανον ὁπωσδήποτε, τοῦ θανάτου τὴν ἀπόγεσιν 


* . o ad 







(10) Spic., c. Cram. p. 45. 

(11) Spic., συμδάλλε:θαι. 

(12) V. ἁμαρτάνειν om. in Spicil.; ib libri, ti& 
el post v. μετιὼν commale tantummodo intere 
gunt. Fortasse post v. μετιὼν apodosis qusdam ei^ —— 
cidit, quanquam sententia ex mea textus conform — 1 
tione recte. habet. h, m. : sj δὴ sicvidem (sil. 
ἁμαρτάνειν Xéyszas)—. 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


198 


πᾶντες" οὐ γὰρ τῆς τοιᾶσδε ἁμαρτίας τι- A illis: Non. solum autem : sed et gloriamur in. Deo 


θάνατος ὥρισται, ἀλλὰ πάτης ἁμαρτίας. 
ἔνθ᾽ δρᾷν ἀπὸ (1) τοῦ " Οὐ μόνον δὲ, ἀ.1.1ὰ 
μενοι ἐν τῷ Θεῷ διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν 
ζριστοῦ (3). Λέγει γὰρ ὅτι οὐχ ἐπὶ τούτῳ 
υχώμεθα, ὅτι διὰ τοῦ Χριστοῦ χατήλλαξεν 
εὸς ἑαυτῷ, ἀλλ᾽ ὅτι χαὶ πάντα δὴ τὰ παλαιὰ 
m&- ποῖα ταῦτα; Ἡμαρτηχότος γὰρ τοῦ 
δὲ μὴν καὶ θνητοῦ διὰ τοῦτο γεγονότος, fj «e 
πᾶροδον ἔλαδεν εἰς τοὺς ἑξῆς, καὶ ὁ θάνατο; 
ἱπράτει τῶν ἀνθρώπων ὡς εἰχός. Πάντων 
ptrxótov, εἰ xai μὴ παραπλησίαν τῷ ᾿Αδὰμ 
V ἀλλ' οὖν γε ὁπωσδήποτε, τῶν μὲν οὕτω, 
τω, ἀνάγχη xai τὸν θάνατον ἣν χρατεῖν ἐφ᾽ 
ὁμοίως. ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ ὁ νόμος ἐπεισελθὼν ἀνε- 


per Dominum nosirum Jesum Christum. Non enim, 
ait, ideo tantum gloriamur, quod nos sibi Deus 
per Christum reconciliavit, sed etiam quod prisca 
quique mala solvit. Quz autem hic? Quando sci- 
licet Adam peccavit et propterea mortis imperio 
addictus est, inde peccatum in posteros ejus trans- 
lit, et dominata est inorsin omnes hoinines, ut par 
erat. Nam cum omnes, licet non eadem ac Adam, 
saltem qualicunque malitia peccaverint, alii sic, 
alii vero aliter, necesse est ut omnibus pariter 
dominetur. Non erat autem lex qua liomines ἃ 
peccato liberaret, imo etiam peccandi nobis occa- 
sionem prsebuit, cum sublatis legibus, ue ullum 
quidem peccatum judicari potuissel. Αἱ tantis 


fe κὶ τῶν ἀνθρώπων ἐδυνήθη τοὐναντίον μὲν D miseriis afflictos homines, et jam omni spe desti- 


| τοῦ ἁμαρτάνειν ἀφορμὴ ἐντεῦθεν ἡμῖν ἐπε- 
τῷ μηδὲ οἷόν τε εἶναι ἀμάρτημα κρίνεσθαι 
tc. "θντων ξὲ τῶν χαθ᾽ ἡμᾶς ἐν τούτοις ὡ; 
P ($) τῆς ἐπὶ τὸ χρεῖττον μεταδολῆς ónogat- 
affa, λύσιν ἀπάντων ὁ Χριστὸς εἰργάσατο 
ὧν. Διὸ συντόμως ἐπήγαγε τὸ, "Oc ἐστι τύ- 
μέλίοντος, ἵνα εἴπη, ὅτι Ἐγένετο δὲ τὰ 


lutos meliora consequendi, solvit Christus ab oiu- 
uibus eorum malis. Unde uno verbo addit : Qui est 
forma fwtwri, quasi dicat : Que per Adam facta 
sunt figura eorum qua per Christum facienda; nam 
quemadmodum per illum mala queque in uos 
trausierunt, ita per hunc bona quaeque percipieuda 
sortiemur. 


p ᾿λδὰμ τύπος τῶν χατὰ Χριστὸν, ἐπειδὴ ὥσπερ δι᾿ ἐχείνου τῶν χειρόνων ἡ πάροδος ἐγένετο, 
τούτου τῆς τῶν χρειττόνων ἀπολαύσεως τὴν ἀφορμὴν ἐδεξάμεθα. 


w. --- Καὶ οὐδὲ (4) τοῦ παραπτώματος. 


σὲ, τοσοῦτον (5), ὅσον τὸ τοῦ χαρίσματος " 
mi ἡ τοῦ ἑνὸς ἁμαρτία τοῖς ἀνθρώποις τὸν 
ἀπήγαγεν, ἀλλ᾽ οὖν γε dj διὰ τοῦ Χριστοῦ 
εἴζων τις περὶ τοὺς ἀνθρώπους ἐγένετο. Τὸ 
£0AAocl ἀπέθωνον, ἀντὶ τοῦ πάντες λέγει, 
Mp ἀπέθανον, ὡς αὐτὸς ἀνωτέρω φησίν" 
ὄντας ἀνθρώπους διῆλθεν ὁ θάνατος. Δῇ- 
ι τὸ Καὶ εἰς τοὺς πο.λλοὺς ἐπερίσσευσεν, 
brc τοῦ εἰς xárrac λέγει" χοινὴ γὰρ xai 
ἐναστάσεως χάρις, ἁπάντων ἀνισταμένων 


"ς΄. — Μίαν ταύτην (7) αἰτίαν λέγει τῆς 
^. Ἐχεῖ μὲν γὰρ, φησὶν, εἷς ἡμαρτηχὼς xai 
jelg διὰ τοῦτο, εἰς τοὺς ἑξῆς τὴν τιμωρίαν 
Uu παρεσχεύασς, πάντας χοινωνοὺς τῆς ἀπὸο- 
ἐσχηχὼς τοῦ θανάτου. Ἡ δέ γε (8) χάρις 
Mc: 00 γὰρ ἀφ᾽ ἑνὸς ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ᾿Αδὰμ 
ἐλήλυθεν, ἀλλὰ πολλῶν ὄντων τῶν ἤδη 
Βιμένων, σύντομον εἴς τε τοὺς πρότερον καὶ 
ἑξῆς ἀνθρώπους τῆς δωρεᾶς ἐποιήσατο τὴν 
κν" ἔστιν οὖν μείζων πολλῷ, εἴπερ ἐχεῖνο 
αμῴε τοὺς ἑξῆς, τοῦτο δὲ οὐ τοὺς ἑξῆς μόνον 
ν, ἄλλλχ γὰρ χαὶ τοὺς προειληφότας (9) ἔλυσε 
λημάτων. 
ιζ΄. -- ἘἘπτι μὴν (10) χἀχεῖνο, φησὶ, πολλὴν 
ν τὴν διαφορὰν, ὅτι ἐχεῖ μὲν ὁ θάνατος εἰσ- 
τοῦ ᾿Αδὰμ ἀμαρτίχ xai χρατήσας ἐπὶ τῶν 
ibri, ἔστι δὲ ἐν τῷ πᾶν ἀπό. 
» 44. Post v. Χριστοῦ adduntur. in cat. 
'. €) λέγει γὰρ 17,5 τοι τὸΞ ἁμαρτία; τιμωρία 
ὃς ὥρισται, ἀλλὰ πάσης ἁμαρτίας. Sed lege 
κα e clt la 
vic. , c. Craut. p. 48. 


e 


Vgns. 15. — Non autem tanta, iuquit, delicti ia- 
&nitudo quanta doni. Nam licet unius peccatum 
mortem bominibus promeruerit, majus tamen 
donum sunt homines per Christum adepti. lilud : 
Multi mortui sunt, pro omnes. dicit; nam omnes 
mortui sunt, uti ipse supra asseruerat : /n omnes 
homines periransiit mors. 118 manifestum illud : 
In multos abundavit, pro in omnes occurrere. Nam 
communi resurrectionis gratia, omnes pariter re- 
surgent. 


Vas. 16. — Unam tantum hanc causam affert 
jstius differente. lilic enim, ait, unus pec- 
cans et propterea damnatus in posteros suos poe- 
nas comparavit, omnesque communi mortis im- 
perio subjecit. Gratia autem non ita; etenim non 
ab uno in posteros (lantum transiit. sicut. Adz 
peccatum, sed cum multi jam damnati essent, 
simul eos qui antea fuerant et qui postea nati 
sunt bomines dono suo ditavit. Multo major igitur 
quando peccatum posteros modo infecit, donum 
autem, et posteros omni crimine solvit, simul et 
eos qui jam antea erraverant. 


Vgns 17. — Hoc etiam multo praestat donum, 
quod mors Ad» peccato hominibus illata, eisque 
dominata, redimita erat; doni autem gratia nobis 


(5) Spic., τοιοῦτον. 

(6) Libri, εἰ. 

(7) Spicil., c. Cram. p. 50. 
(8) Vox γε om. in cat. Cram. 
(9) Libri, προσειληφότας. 
(10) Spic., c. Cram. p. 50. 


799 


THEODOR! MOPSUESTENI 


per Christum parta, qua resurrectionem continge- A ἀνθρώπων, ἐδέξατο λύσιν" ἡ δέ γε τῆς δωρεᾶς ἀκὸ- 


mus, et in justitia peccati immunes vivemus, nun- 
quam auferenda: permanebimus enim continuo 
venturam vitam possidentes. 


Vgas. 18. — Cum his versibus sat probaverit 
quantum peccatum et donum inter se differant, 
denuo argumenta instituit juxta. illud : Propterea 
sicut per unum hominem peccatum in mundum ἐπ- 
travit, verbaque illa. explicat dicendo : His nobis 
probatum est quomodo, Adamo nobis peccati et 
mortis auctore facto, Cliristus nobis peccatorum 
solutionem largitus 681, et mortis liberationem spe 
resurreclionis, qua extra omne peccatum ambula- 
bimus ; lioc enim vocal justificationem vite. Sicut, 
ait, illius peccatum ceteros homines mortales effe- 
cit et ideo ad peccatum pronos ( hoc enim signifi- 
cal esse peccatores), ita Christus nobis resurre- 
ctionem donavit, ut in immortali natura constituti, 
ab omni peccato liberi vivamus, in perfecta justitia 
ambulantes. Probavit οἱ eam bic vocem mulii pro 
omnes usurpari. Nam cum dixerat : in omnes ho- 
mines ad justificationem vite, addidit : peccatores 
constituti sunt multi, unde apparet et hic οἱ supra 
vocem multi pro omnes dici. 


λαυσις διὰ τοῦ Χριστοῦ mpocytyovula ἡμῖν, δι᾽ ἣν 
xai τῆς ἀναστάσειυς τευξόμεθα καὶ ἐν δικαιοσύνῃ 
διατελέσομεν ἁμαρτεῖν οὐχ ἐπιδεχόμενοι, λύσιν οὗ 
δέξεται" διαμενοῦμεν γὰρ τῆς μελλούσης ζωῆς δι 
νεχῶς ἀπολαύοντες. 

Στίχ. ιη΄. --- ᾿Αρχούντως (1) ἐν τοῖς προχειμένοι; 
τὴν διαφορὰν δείξας τῶν πραγμάτων, συλλογίζεται 
ἐνταῦθα τὸ πᾶν πρὸς τό Διὰ εοῦτο ὥσπερ δι᾿ ἐγὸρ 
ἀνθρώπου ἡ ἁμαρτία εἰς τὸν κόσμον εἰσῆεε, 
ταῦτα ἀποδιδοὺς χαὶ λέγων, ὅτι δέδεικται διὰ τούτων 
ἡμῖν, ὅπως κοῦ ᾿Αδὰμ καὶ ἁμαρτήσαντος καὶ θα- 
νάτυυ αἰτίου γεγονότος, ὁ Χριστὸς xai τὴν λύσιν τῶν 
ἁμαρτημάτων ἡμῶν ἐχαρίσατο, καὶ τὴν ἀπαλλαγὴν 
τοῦ θανάτου τῇ τῆς ἀναστάσεως ἐλπίδι, καθ' ἣν Ee 


D πάστς ἁμαρτίας, πολιτευσόμεθα - τοῦτο γὰρ λέγει 


διχαίωσιν ζωῆς. Καὶ ὥσπερ ἡ ἐκείνου, ques, 
ἁμαρτία τοὺς λοιποὺς ἀνθρώπους θνητούς τε ἐποίησε 
καὶ ἐπιῤῥεπεῖς διὰ τούτου περὶ τὴν ἁμαρτίαν eum, 
τοῦτο γὰρ λέγει (2) τὸ ἁμαρτω.1οἱ, οὕτως ὁ Xpuntie 
τὴν ἀνάστασιν ἡμῖν ἐδωρήσατο, ὥστε ἕν ἀθανάτῳ τῇ 
φύσει χαταστάντας, πάσης ἁμαρτίας διάγειν De 
θέρους, ἐν ἀχριδεῖ τῇ δικαιοσύνῃ πολιτευομένιν,, 
ἜΣδειξε δὲ χἀνταῦθα, ὅτι τὸ οἱ σο.1.λοὶ ἀντὶ τοῦ sd 
τες λέγει" εἰπὼν γὰρ τό' Εἰς πάντας ἀνθρώκους 
εἰς δικαίωσιν ζωῆς, ἐπήγαγεν" ἁμαρτωκλοὶ καζ- 


ἐστάθησαν οἱ xo.110l, ὥπττε δῆλον ὅτι οἱ πο.1.λοὶ ἀντὶ τοῦ οἱ πάντες λέγει xaX ἐν τοῖς ἀνωτέροις xi 


ταῦθα. 


Vgns. 21. — lllo, in morte regnare peccatum, 


Στίχ. xa'. — Τῷ βασιλεῦσαι (5) ἐν τῷ θανάτῳ τῷ 


intelligit nos, mortis lege admissa, ad peccatum C ἁμαρτίαν οὕτως λέγει" μείζονα περὶ τὸ &paprkun 


promptiores esse. Saepius enim labimur proptor 
voluptatem circa cibos et potus et externum mun- 
dum ei cum mulieribus conversationem, cum 
multi istis non convenienter utantur, aut ea immo- 
dice usurpent. Hiec autem de immortali natura 
non valerent. Qux: enim voluptas, qui locus ava- 
ritis maneret apud naturam immortalem? Quando 
autem natura mortales effecti sumus et exsi&iimus, 
praedictis cupidiiatibus quam vehementissime per- 
tutbamur, illisque &rpissime ad peccata propelli- 
mur. Recte igitur dicit regnare in morte peceastum, 
eo tantum sensu nobis imperans quod ideo faci- 
lius. ad peccata feramur. Quemadmodum igitur 
dicit peccatum nobis dominatum essc, vel invite 


sepius ad malum labentibus, ita nos suscipiet D ἡμῖν ἐντεῦθεν περὶ τὸ ἁμαρτάνειν ῥοπῆς. A 
οὖν τότες φησὶν, fj ἁμαρτία ἡμῶν ἐκράτει cám : 


Dei benignitas, et in nos constanter regnabit, 
cum per resurrectionem divina vita instructi, in 
vera et firma justitia vivamus oportet, jam nullum 
admittentes peccatum. 


ῥοπὴν θνητοὶ γεγονότες ἐσχήκαμεν. Πολλὰ μὲν vig 
ἀπὸ ἡδονῆς τῆς περί τε βρῶσιν καὶ móstv καὶ τ. 
ἔξωθεν χόσμον xal μὲν xai τὰς τῶν γυναιχῶν ἐπι 
μιξίας ἐγγίνεται (4) ἡμῖν πταίσματα, ἐφ᾽ ixáemt 
τούτων οὐκ ἐπὶ τοῦ πρέποντος τῶν πολλῶν lovsgb 
νων, ἀλλ᾽ εἰς ἀμετρίαν ἐχφερομένων " ταῦτα δὲ dim 
νάτῳ μὲν οὐχ ἄν ποτε ἐγγένοιτο φύσει" ποία Tie 
ἡδονὴ. τίς δὲ φιλαργυρία ἐπὶ τῆς ἀθανάτου χώρα! 
ἕξει φύσεως ; ἐπειδὴ δὲ θνητοὶ γεγόναμέν τὸ μὲ 
ἐσμὲν τὴν φύσιν, ἄφατον μέν τινα ἀπὸ τῶν προς 
ρημένων παθῶν τὴν ἐνόχλησιν ὑπομένομεν, volg 

δὲ τὴν περὶ τὸ ἁμαρτάνειν ῥοπὴν ἐντεῦθεν ripis 
Καλῶς οὖν ἔφη βασιλεῦσαι ἐν τῷ θανάτῳ τὴν papi 
τίαν, μονονουχὶ χρατοῦσαν ἡμῶν Uu, τῆς 





μένων ἐπ᾽ αὐτὴν, xal παρὰ γνώμην πολλάκις, dii 
δὴ ἡ τοῦ Θεοῦ χαθέξει φιλοτιμία, ἀσάλευτον τὴν Br 
σιλείαν ἔχουσα ἐν ἡμῖν, ἐπειδὰν τῆς αἰωνίου QE 


χαταξιωθέντες διὰ τῆς ἀναστάσεως, ἐν ἀληθινῇ καὶ βεθαίᾳ τῇ διχαιοσύνῃ διάγειν μέλλομεν, ápapith 


οὐχ ἐπιδεχόμενοι. 


CAP. VI. 


VERs. 9. — An ignoratis hoc, inquit, per La- 
pismum nos cum Christo commori? Nam velut 


(1) Spicil., c. Cram. p 53. 
(3) V. διχαίωτιν ζωῆς... ... 


τοῦτο γὰρ λέ- 
γεῖ in cat, Cram. exeiderunt. 


εἶναι, 


KE$. ζ΄. 


Στίχ. γ΄. — Ἢ οὐχ ἴστε (5), φησὶν, ἐχεῖνο, hn 
τὸ βάπτισμα χοινωνοὺς ποιεῖ τοῦ θανάτου τοῦ Jt 


(3) Spic., c. Cram. p. 56. 
(4) Spic. , ἐγγίνητα!. 
(9) Spic., c. Cram. p. 60. 








IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


80 


) ὥσπερ συνθάπτεσθαι δοχοῦμεν αὐτῷ A consepeliri cum eo videmur baptizati juxta figuram 


πατά γε τὸν τύπον, ὥστε προσέχειν 
tp ὁ Κύριος Ex νεχρῶν ἀναστὰς εἰς ἐτέ- 
να κατέστη ζωὴν, οὕτως xal αὐτοὺς ἐν 
ἢ καθεστάναι μετὰ τὸ βάπτισμα, λογι- 
ὃν ἐπιδείχνυσθαι τὸν βίον τῆς ζωῆς 
|v διὰ τοῦ βαπτίσματος γεγενῆσθαι πι- 


«Δῆλον δὲ (1) ἄρα χἀχεῖνο, φησὶν, ὡς 
πιχῶς χοινιυνήσαντας. τῷ θαγάτ'», μὴ 
ἀπσεως ἐπ᾽ αὐτῷ τυχεῖν τῶν πραγμάτων. 
p τὸ σύμζυτοι, περί τε νεχρώσεως xal 
διαλεγόμενος. ἐπειδὴ χαὶ τῶν φυτῶν 
νεχροῦσθαι μὲν ἐν τῇ φυτείᾳ, μεθέστα- 
'δ χρεῖττον xai ἐνδυξότερον πολλῷ. Καὶ 
ὧν παρόντων τὰ μέλλοντα ἐπιστώσατο " 
Mov fv ὡς; Πνεύματος μετεῖχον ἐν τῷ 
τοῦτο δὲ ὑπ᾽ αὐτῶν σαφῶς ἐδείχνυτο 
wy, χαλῶς ἀπὸ τοῦ φαινομένου τότε τὸ 
! αὐτοὺς ἐπιστώσατο. 

: Δέγει χαὶ (2) τὸ πάθος τοῦ Κυρίου ἐπὶ 
. Si; μείζονα πίστιν τῶν εἰρη μένων. 
ὑπὸ τὴν ἀπόφασιν γενόμενοι τοῦ θα- 
ὧν ὅσον ἐπιῤῥεπέστεροι (2) πρὸς τὸ 
ὑπὸ τῆς θνητότητος ἐγινόμεθα, τῷ 
᾽ς ἑσταυρωμένῳ (4) ὥσπερ ἅπασα ἡμῶν 
ἡτότητα χειμένη φύσις συνεσταυρώθηῃ, 
daa αὐτῷ συνανέστη, πάντων ἀνθρώ- 
μετασχεῖν ἐλπιζόντων τῆς ἀναστάσεως, 
ξυναφανισθῆναι μὲν τὴν περὶ τὸ ἀμαρ- 


quidem, ita ut nos deceat, sicuti Dominus ἃ mor- 
tuis resurgens aliam novam vitam adeptus est, sic 
et ipsos post baptismum in nova quadam vita con- 
stitai, si dies nostros vita illa dignos probare vo- 
luerimus , quam nos per baptismum conscecutos 
esse credimus. 


Vgns. 5. — Gertum autem et hoc quoque , ^ait, 
howines per figuram cum eo commortuos, cuin eo 
eliam resurrectionis beatitudine frui. Recte vocem 
complantati adhibet, de moriificatione et de vivi- 
ficalione disputans. Nam ea est plantarum natura 
ul pereundo germinent, itaque in statum multo 
meliorem el prestantiorem mutentur, Convenien- 


B tes etiam per ea qus sunt futura innuit. Cum 


enim manifestum nos Spiritus participes fleri in 
baptismo, et hoc aperte ipsis operibus probatur, 
apte per ea qua tunc apparent, nos ea qui non- 
dum manifesta sunt, docet. 

Vgns. 6. — Οὐδ ut magis confirmet, describit 
etiam qua ratione Domini passio facta sit. Quando 
mortis imperio donec inserviimus, quam premptis - 
simi ad peccatum eramus propter mortalitatem 
nostram, cum Cliristo, inquit, crucifixa est velut 
tota nostra, morti obioxia natura, et tota cum eo 
resurrexit. Omnes spem cum eo resurgendi ha- 
bent, ita ut, eorpore immortalitatem adepto, exinde 
tollatur ad malum proclivitas, et a necessitate 
peccandi liberemur. 


"xoA(av διὰ τῆς ἐπὶ τὴν ἀθανασίαν τοῦ σώματος μεταστάσεως, γενηθῆναι δὲ xal ἡμᾶς ἔξω 


ἧς τοῦ ἁμαρτάνειν ἀνάγχης. 


. — Λέγει μὲν (5), ὅτι τούτων οὕτως C ὙΥεκδ. 12-14. — Dicit quidem, re ita se habente, 


ziv ἡμᾶς μὴ ἁμαρτάνειν χατὰ τὸν 
κἂν ἔτι θνητοὶ τὴν φύσιν ὄντες, πλείονα 
τοῦτο ῥοπήν. Ἐπειδὴ ob τὸ βασιλεύειν 
ίας τέθειχε, χαλῶς εἶπε τό" Μὴ παρ- 
iédn ὑμῶν * παρεστάναι γὰρ τοῖς βασι- 
)ὺς δορυφόρους. Μὴ τοίνυν, φησὶν, ὡς 
μαρτίᾳ σπεύδοντες ὑπηρετεῖσθαι δια- 
xb δεῖ, σπουδάσατε δὲ μᾶλλον ἑαυτοὺς 
Θεῷ χατὰ τοὺς Ex νεχρῶν ἀναθδιώσον- 
λων τὰ διχαιοσύνης ἔργα ποιεῖν ἐσπου- 
ιαπιώτατον δὲ αὑτοῦ τὸ, 'Qcel (6) ἐκ 
ac, δειχνύντος ὅτι οὐ τὸ πρᾶγμα παρ’ 
ἵ, ἀλλὰ τὴν χατὰ τὸ δυνατὸν μίμησιν" 
kp ix νεχρῶν τότε ἔσοντα:, νυνὶ δὲ ὡς 
ντες, φησὶν, ἀντὶ τοῦ χατὰ τὸ δυνατὸν 
ἱενοι. Καὶ χαλῶς πείθων αὐτοὺς μὴ 
» περὶ τὸ ἁμαρτάνειν ῥοπὴν xal τὰς 
πεῖς, εἰ τὰ τῆς γνώμης ἀχέρα!α σώζοιτο, 
ptía γὰρ ὑμῶν οὐ κυριεύσει. Ἐπειδὴ 
μελλόντων μὴ δεῖν αὑτοὺς ἁμαρτάνειν 
ὕθως ἐπέγαγεν, ὅτι χρατῆσαι ὑμῶν 
ἁμαρτίαν τῶν ἀδυνάτων ἔσται γὰρ 


. Cram. p. 6]. 

, Cram. p. 64. 

wmm., ἐπιῤῥεπέστερον 

| anacoluthon, cuin. Th. deinde pro 


nobis hac in vita peccaudum non esse, licet mor- 
ilales cum natura adhuc simus, ad malum po- 
tius feramur. Meuiorato peccati regno aptissime 
sonat illud : Ne exhibeatis membra vesira ; regibus 
enim satellites exhiberi solent. Nolite igitur, ait, 
velut regi peccato inservire studentes , ea facere 
que non oportel ; studete potius Deo adhzrere inter 
eos qui ex mortuis vivunt, unice per omnia justi-- 
ti: opera perücientes. Admiratione autem dignum 
illud : Tanquam ex moriuis viventes ; declarat his se 
ab hominibus non postulare ut ita sint, dummodo 
id fieri conentur. Tunc enim viventes ex mortuis 
eriuus, nunc autem tanquam ex mortuis viventes 
vocauur, pro viribus finem illum insecuti. Deinde 
rectissime eos doceus, proclivitatem ad malum non 
reformidare, nec pravos quosque motus, donec 
mentem puram retinuerint, adjicil : l'eccatum enim 
vobis non domiuabitur. Quando enim probavit illis 
jam non amplius peccandum esge, consequenter 
contendit, fleri non posse ut eig peccatum omnino 
dominetur. Erit enim tempus, quo ab omni peccato 
liberati aubulabitis, ita ut sj nunc vobis mens sana, 


οὕτω xat scripserit ἐπειδὴ xai. 

" Spic., c. Cram. p. 67. 

o) De lectione ὡσεὶ v. Fritzschium ad Row. vi, 
15,1, p. 404. 


95 


THEODORI MOPSUESTENI 


omne genus peccati vilantibus et bonum operari A χαιρὸς ὁ μέλλων, ἐν ᾧ πάσης ἁμαρτίας d 


studentibus, jam non ad malum proclivitatem ti- 
meatis. Sanabuntur enim haec omnia tempore 
congruo, nec opus est nolis ut ad hoc laboremus. 
]mo dicit : Non enim sub lege estis, sed sub gratia. 
Peccatum enim non modo non reformidabitis, sed 
legibus non indigehitis, quid faciendum sit decla- 
rantibus ; nam gratia et benignitate Dei Spirilus 
dona consequeiini. 
vóuovy ὑμῖν δεήσει τῶν ὑποδειχνύντων ἃ πράττειν 
τοῦ Πνεύματος ἀπολαύσετε (1) δωρεᾶς. 

γεπβ8. 15. — Πα διιάοῖδ praeprimis dicenda 
erant : legem definire quid agendum, quidque 
omittendum sit. Quod si igitur nobis nulla lex, 
nil prohibebit quominus quodlibet faciamus ; quod 


πολιτεύσεσθε, ὥστε εἰ vov τὰ τῆς Y 
ὑγιαίνοι, ἅπαν εἶδος ἁμαρτίας ἀποστρε 
σπουδῇ τὰ χαλὰ ποιεῖν ἐθελόντων, οὗ ὁ 
τὴν ἐπὶ τὸ χεῖρον ῥοπὴν" λήψεται γὰρ 
πάντως ἐν χαιρῷ τῷ προσύχοντι καὶ 
ἡμετέρων πρὸς τοῦτο πόνων, χαὶ τὸ μεὶ 
ἐστε ὑπὸ γόμον, ἀ.1..} ὑπὸ χάριν. Ἶ 
ἀφέξετε τότε xal τι τοιοῦτον δεδοιχένα 


προσήχει, χάριτί τε χαὶ φιλοτιμίᾳ τοῦ — 6p 


Στίχ. w'. — Τοῦτο (3) Ἰουδαίοις μά 
ἐνῆν, ὅτι νόμου φύσις διορίζει τί μὲν πρ 
ἤχει, τί δὲ μή. Εἰ μὲν οὖν ἔξω νόμου 
οὐδὲν ἂν χωλύοι τὸ προστυχὸν ἅπαντας 


8i autem lex quadam observanda, nos vero illa B δέ ἐστί τις πραχτέων καὶ μὴ τοιούτω 


non illuminaverit, rursus sub lege erimus, et pra- 
dicta de nobis verba nil erunt prater vanam ápe- 
ciem. Sibimet igitur ipse objiciens quz objici 
poterant ait :,Quomodo peccati imniunes erimus, 
quando lege destituemur, οἱ quowodo gratia nobis 
immuuitatem a peccato non prabet ? Statim de 
more 8510 conclamat : Absit , vel nomen peccati 
fugiendum putans. Hoc autem modo objecta diluit : 
Quicunque homo alteri obedire volucrit, servum se 
illius agnoscit ut ei inserviat, ejusque voluntatem 
perficiat. Qui igitur peccato indulget, 4088 peccati 
sunt faciat oporlet, itaque mortem exinde oriun- 
dam suscipiat ; qui autem justiti;e inservit, justa 
quaque operetur necesse est, et inde bona quaeque 
exspectet. 


VgnRs. 17. — Convenienter dicit illud : Gratias 
autem Deo ; nam tantorum bonorum a Deo nobis 
concessorum dona enarrare cupienti, gratie pri- 
mum exhibenda erant. Aptissime avtem illud : 
[formam doctrine in quam traditi estis. Apostoli 
enim ubique terrarum dictilare non cessabant : 
Ve:era soluta sunt, mors victa est, peccatum ex- 
slinctum est, opere quidem postea, sermone autetn 
jam nunc. Quamdam  forimam et. figuram istorum 
implemus in baptismo, tradito nobis in ipso Spi- 
ritus dono velut renatis ad imitationem eorum quae 
tuuc erunt. Hoc igitur dicit : Mente. disciplinam 
rostram suscepislis, qua vos adduximus et prope 
tradidimus futurorum forinz / per baptismum : his 
auteni credentes. consona operentur oportet , imi- 
tantes ca vita, ad qus figura constituti sunt. 


Vins. 21, — Interrogative legendum illud : Quem 
ergo (ructum habuistis? deinde respondetur illud : 
In quibus nunc erubescitis. Non ignoramus enim, 
ait, quid valeat illud studium de rebus, in quibus 
erubescitis si alii ea narraverint. 


(1) Libri, ἀπολαύσεται 
(2) Spic., c. Cram. p. 71. 
(Ὁ) Spic., c. Cram. p. 71. 


ὑπὸ νόμον πάλιν ἐσμὲν, χαὶ σχῆμα Ψιλὸ' 
γόμενα παρ' ὑμῶν. Ταύτην τοίνυν àvi 
τὴν ἀντίῤῥησιν, λέγει μὲν πῶς ἁμαρτία 
mpoonxsv ἡμᾶς οὐχ ὑπὸ νόμον ὄντας, b 
χάριτος ἀπόλαυσις οὐχ ἄδειαν ἡμῖν τοῖ 
παρέχεται. Καὶ εὐθὺς μὲν ἐπάγει xac. 
αὑτῷ Μὴ γένοιτο, τοῦ ἁμαρτάνειν x 
ηγορίαν φευχτὴν εἶναι ἡγούμενος. Tin 
τῆς ἀντιθέσεως οὕτω ποιεῖται" πᾶς & 
περ ἂν ὑπαχούειν ἕληται, φησὶ, δοῦλον ἐδ 
χατέστησεν εἰς τὸ πείθεσθαί τε αὐτῷ κι 
δοχοῦντα πράττειν ἅπαντα " ἣ τοίνυν 
πείθεσθαι ἑλόμενοι τὰ ἐχείνῃ δοχοῦντα 
χὴν ἔχετε, τὸν ἐπιγινόμενον ἐντεῦθεν θ 


C χόμενοι, ἣ τῇ δικαιοσύνῃ προσνεῖμαν 


δεήσει πάντως τὸ ταύτης βούλημα πληρ' 
θεν ἀγαθὰ περιμένοντας. 


Στίχ. ιζ΄. --- ᾿Αναγχαιότατον (5) μὲν 
Χάρις δὲ τῷ Θεῷ' ἔδει γὰρ ἀπὸ εὐχαριστ 
τόν γε τοσούτων ἀγαθῶν δόσιν παρὰ Θεοὶ 
ἡμῖν ἐξηγεῖσθαι μέλλοντα. Καιριώτατα ὃ 
παρεδόθητε τύπον διδαχῆς" οἱ γὰρ ὁ 
ἐτέλουν ἁπανταχοῦ λέγοντες, ὅτι λέλυτα 
πέπανται θάνατος, ἔσξεσται (4) ἀμαρτί 
ὕστερον, ἐπαγγελίᾳ δὲ ἤδη. Τύπον δέ τι 
60). πληροῦμεν ἐχείνων ἐπὶ τοῦ βαπτίσμ 
δεδομένης ἡμῖν ἐν αὐτῷ τοῦ Πνεύματος δι 
ἀναγεννώμενοι χατὰ μίμησιν τῶν ἐσο 


D Τοῦτο οὖν λέγει" ὅτι γνώμῃ τὴ) ἡμετέι 


λίαν εἴλεσθε, 6i ἧς προσηγάγομεν ὑμᾶς 
οὐχὶ παρεδώχαμεν τῷ τύπῳ τῶν μελλό 
βαπτίσματος" τούτοις δὴ πεισθέντας ἀνάγ 
διαπράττεσθαι, μιμουμένους ἐχεῖνα τῷ 
τῷ τύπῳ χατέστητε. 

Στίχ. κα΄. — Κατ ἐρώτησιν (5) 6 
τό (0) Τίνα οὗν καρπὸν εἴχετε τότε 
ἀπόχρισιν, Ἐφ᾽ οἷς νῦν ἐπαισχύνεσθε.. 
τὸ χέρδος, φτσὶ, τῆς περὶ ἐχεῖνα σπουδῆ 
γόντων ἑτέρων αἰσχύνεσθε. 


(4) Spic., ἔσθηται. 
(9) Spic., c. Cram. p. 73. 
(0) V. τὸ om. Spic, 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS, 


— Δειχνὺς (1) τῶν xatà Χριστὸν τὸ 
ἱπάγει" "Iva χαρποφορήσωμεν τῷ Θεῷ. 
luc δὲ λέγει τὸ Tra (2), ἀλλὰ τὸ ἑπόμενον 
τι κατὰ τὸ σύνηθες αὐτῷ" βούλεται γὰρ 

ἂν ταύτῃ γενόμενοι τῇ ζωῇ, διηνεχεῖς 
| δικαιοσύνης τῷ Θεῷ τοὺς καρποὺς, τῆς 
πολιτείας ἀπηλλαγμένοι. θαυμασιώτατον 
) μὴ εἰπεῖν ἐθανατώθητε διὰ τοῦ βαπτί- 
Ak διὰ τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ. 'Apyh 
ἧς παρούσης ζωῆς ὁ ᾿Αδὰμ πᾶσιν ἀν- 
ἔνετο, τῆς δὲ μελλούσης ὁ Χριστός" ὥσπερ 
| παρόντος βίου τὴν πρὸς τὸν ᾿Αδὰμ χοι» 
φύσεως ἔχομεν, οὕτως ἐπὶ τοῦ μέλλοντος 
ν Χριστὸν ὁμοιότητα λαμδάνομεν, ἐχεῖθεν 
bs τῆ: ἀναστάσεως ἔχοντες " μέρος οὖν τοῦ 
ἐγόμεθα τοῦ Κυρίου, ἅτε δὴ τὴν πρὸς 
ννίαν δεχόμενοι. Ὅθεν ἐπειδὴ τυπικῶς ἐν 
b τοῦ βαπτίσματος γεγενῆσθαι πιστεύο- 
λέγει, ὅτι μέρος γενόμενοι τοῦ σώματος 
ὃ διὰ τῆς χατὰ τὴν ἀνάστασιν χοινωνίας, 
» *Q βαπτίσματι πληροῦν τοὺς τύπους 
vexpbc μὲν ἐν (4) τῷ παρόντι βίῳ λοιπὸν, 
€ ὃπὸ τὸν νόμον πολιτείας χαθέστηχα;, 


A 


$08 
CAP. VII. 


Vegns. 4. — Declarans quid nobis Christus pro- 
sit, dicit : Ut fructificemus Deo. Non ad causam: 
indicandam , sed ad designandum effectum adhi- 
betur de more Paulino vox τη. Dicere enim intendit, 
nos ista vita donatos, continuos justitie fruetus 
Deo laturos, omissa conversatione quse juxta legem 
est. Admiratione summa dignum, illum non asse- 
rere: Per baptismum nortificati estis, sed pe? cor- 
pus Christi. Nam presentis vit:e. omnibus auctor 
Adam, futurs autem Christus. Quemadmodum 
igitur presenti in hac vita communem cum Adam 
naturam habemus, ita in futura ad similitudinem 
Christi informamur, et hac de causa resurgemus. 
Pars igitur corporis Domini dicimur, utpote ipsius 


B participes faeti. Cum ideo typice in illis per ba- 


ptismuin constitui credimus, hoc dicit, nos partem 
corporis Christi effectos esse per conimunionem 
juxta resurrectionem, cujus figuras in baptismo 
complere videmur. Mortificatus deinceps, et prz- 
senli hsc vita liberatus, illique conversationi 
alienus qus juxta legem, jam nulli crimini obno- 
xius eris, si legis respueris precepta, cum illa 
iis niodo dominetur qui presenti hac vita vivunt. 


ἐρων ἑαυτῷ διαδολὴν, εἰ μὴ κατὰ ταὐτὸν πολιτεύοιο, ἐπειδὴ φύσις αὐτῷ τὸ xpattlv- ἐπὶ τῶν 


Ey ζώντων ζωήν. 


. “- 'H θεία Γραφὴ (5) ποτὲ μὲν σάρχα 
γύσιν αὐτὴν, ποτὲ δὲ οὐ τὴν φύσιν ἁπλῶς, 
ἧς θνητότητος οὕτως αὑτὴν ὀνομάζει, ὡς 
ϑυναμένην οὕτω χαλεῖσθαι, εἰ δὴ ἀπωθοῖτο 
Ν" ὡς ὅταν λέγῃ τό: Σὰρξ καὶ αἷμα βα- 
ἰοῦ κιηρογομῆσαι οὐ δύνανται, ὡς ἂν 
m5; οὔτε οὔσης οὔτε ὀνομάζεσθαι δυναμέ- 
Ἰ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος γεγοννίας ἀθανάτου. 
τε xai τὸ πάθος αὐτὸ σάρχα οἷδε καλεῖν, 
γ᾽ Ὃς ἐν ταῖς ἡμέραις τῆς σαρκὸς αὖ- 
εἴπῃ, ἐν τῷ xat τοῦ πάθους, ὅτε πρὸς 
δε γενέσθαι τῷ θανάτῳ. Καὶ μὴν xal τὸ 
v καὶ εὐδιάλυτον ἅπαν οἷδεν οὕτω χαλεῖν, 
ᾳρὸς Κορινθίους εἰπών: Ἀ.2:1ὰ τὰ μωρὰ 
ov ἐξελέξατο ὁ Θεὸς, ἵγα καταισχύνῃ 
γὺς, καὶ τὰ ἀσθενῆ. ἵνα καταισχύνῃ τὰ 
al zà ἐξουθεγημένα καὶ τὰ μὴ ὄντα, ἵνα 
ἀεαργήσῃ, ἐπήγαγεν (6), "Ὅπως μὴ xav- 
αῷσα σὰρξ ἐνώπιον" αὑτοῦ, καίτοιγε 
ζώων μνησθεὶς, ἀλλ᾽ ἴνα εἴπῃ, ὥστε πάντα 
πρα φανῆναι ἄτονα πρὸς τὴν τῆς εὐσεύδείας 
, οὕτω δὲ τοῦ μὲν ἀθανάτου ζῶντος ζιυὴν 
ταύτη χαλουμένου τῇ φωνῇ. Σαρχὸς δὲ ποτὲ 
σεως λεγομένης, ποτὲ δὲ τῆς προσηγορίας 
ἧς φύσεως λαμδανομένης, ἀλλ᾽ ἐπὶ σημασίᾳ 
τητος, ὑφ᾽ ἦν εἶναι συμδέδηχεν ἡμᾶς, ποτὲ 
"οσχαΐρου παντὸ; τὴν ὑπὸ τὸν ὅρον τοῦ θα- 
μένην χαλεῖ. Ὡς τό" Σὰρξ καὶ αἷμα βασι- 
γῦ «κληρονομῆσαι οὐ δύνανται, οὕτως λέγει 


Vzns. 5. — Divina Scriptura nunc carnem natu- 
rsm dicit ipsam, nunc autem non naturam sim- 
pliciier, sed naturam mortalem, ita ui jam non 
ita vocari excussa morte, possit. tà quando dicit : 
Caro εἰ sanguis regnum Dei possidere non. possuwat 
(1 Cor. xv, 50); caro certe nec vocari nec esse 
potest, que in futura vita immortalis facta est. 
Sit etlam ut carnem vocet passiones nostras, ut in 
illo, Qui in diebus carhis sue (Hebr. v, 7), quasi 
dicat, in tempore passionum, quando ad mortem 
ferebatur. Interdum etiam caduca et fluxa queque 
hoc nomine designat, uti in Epistola ad Corin- 
thios : Sed que stulia sunt mundi elegit Deus , ut 
confundas sapientes ; et. infirma, ut. confundat for- 
tia ; et contemptibilia, el e& que& non sunt, ut ea 
que sunt destrueret, ut non. glorietur omnis caro 
in conspectu ejus. (I Cor. 1, 27-29.) — Licet utram- 
que vitam bic non distinguat, dicere tamen videtur, 


οὗ p vel prestantissima bujus vita cum pictatis scientia 


conferri non posse; illum autem qui immortali 
vita vixerit , nunquam isto nomine vocabitur. Cum 
caro nunc naturam designet, nunc aulem non 
ipsam naturam, sed mortalitatem cui obnoxii 
sumus, aut etiam caduca quzque, eam nonnisi 
mortalia indicare declarat. Unde illud : Caro et 
sanguis regnum Dei possidere non possunt. lta 80 
habent haec : Cum. essemus in. carne; boc est, eum 
essemus mortales, eadem vocans in carne esse ac 
mortales esse. Qui enim Christo crediderunt, οἱ 


(4) Libri, εἶ, 
(5) Spic.. c. Cr. p. 81. 
(ὦ) V. ἐπήγαγεν ow. Spic. 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


810 


αἱ ἑτέρων πλειόνων ὧν ἐν τοῖς ἀνωτέροις A perius prolata, Legem incriminari tanquam causam 


διαδολήέν τινα ἐπιφυομένην τῷ νόμῳ ὡς 
(4) καὶ ποιητιχῷ τῶν ἁμαρτημάτων, τρέ- 
ἐπὶ τὸν περὶ τούτων λόγον. ΓΑρχεται δὲ 
ἐσεως οὕτω λέγων" TI οὖν ἐροῦμεν; Ὁ 
eptía; ᾿Αλλ ἄρα φησὶ, μὴ τοῦτο ἀπὸ τῶν 
δείχγυται ῥημάτων, ὅτι δὴ φαῦλος xal 
ἁμαρτίας ὁ Νόμος, Μὴ γένοιτο" ἀλλὰ 
εἰαν οὐχ ἔγνων, εἰ μὴ διὰ Νόμου. Toovav- 
ἂν ἔγνων τὴν ἁμαρτίαν, δι᾽ ἧς ἐχχλίνειν 
τὴν πρᾶξιν, εἰ μὴ Νόμος ἣν ὁ τῇ διχχρίσει 
Σλοῦ χαὶ του χεέρονος παιδεύων ἡμᾶς ἅ 
εἶν xal ὧν ἀπέχεσθαι δεῖ, ὥττε ὁ Νόμος 
μίσους τῆς ἀμαρτίϑς ἐγένετο αἵτιος, ὃς 
«& αὐτὴν καὶ ἀποφεύγειν προσέταξε " xal 


el auctorem peccatorum, rem mnunc explicandam 
suscipit. Occupans igitur qua objici potuissent, 
ait : Quid ergo dicemus ? Lex peccatum est? Ast, in- 
quit, verbis nostris nulla ratione innuimus, Legem 
malam esse οἱ peccati auctorem. Absit : sed pecca- 
tm non cognovi, nisi per Legem. mo peccatum non 
cognovissem, quo a bono declinare possumus, nisi 
Lex, bonum a malo distinguens, nos doceret quid 
agendum, quid omittendum sit. Unde Lex nobis 
peccatum odibile effecit, dum illud nobis descri- 
psit et fugiendum declaravit. Qu:xe ut clarius etiam 
exprimat, addit : Nam concupiscentiam nesciebam, 
nisi Lex diceret : Non concupisces. Multa enim con- 
cupiscimus prasenti hac in vita, non cibos tantum, 


Ν ποιῶν τὸ εἰρημένον ἐπήγαγεν" Τήν τὸ p et potus, et stupra, sed gloriam quoque et divitias. 


"μίαν οὐχ ἤδειν, si μὴ ὁ Νόμος ἔλεγεν, 
υμήσεις. Πολλῶν ἐπιθυμεῖν ἡμᾶς χατὰ τὸν 
Mov συμδέδηχεν, οὐ βρωμάτων χαὶ πομά- 
Tape χοινωνίας μόνον, ἀλλὰ χαὶ δόξης 
ἔτων * ὧν δὲ τὴν ἐπιθυμίαν ἐνοῦσαν ἔχομεν, 
Ὡς ἄν ποτε εἶναί τι φαῦλον ἡγησάμεθα, μὴ 
ἄσχοντος ἡμᾶς, ὧν ἐπιθυμοῦντας ἀπέχεσθαι 
, ὥσπερ οὖν xal τὸ ἄλογον ἕχαστον (3) 
tesc τὴν οἰχείαν ἐχπληροῦν ἐπιθυμίαν ἐπεί- 
& δὴ οὐδενὸς αὐτὰ πρὸς τοὐναντίον ἀνθέλ- 


Licet enim horum concupiscentia nobis insit, nun- 
quam putavissemus illam esse malam, nisi nos Lex 
docuisset, qu:& concupiscere non liceat. lta enim 
brutum animal ad complendam concupiscentiam 
vi quadam necessaria fertur, nec exsistit quod illud 
in contrarium trahat, quo ad reprimenda desideria 
moveatur. Qux doctrina historia Adz manifestius 
probatur; nam lex eratillud mandatum de arbore 
datum, et quz ipsi acciderunt aptissime cum his 
sermonibus de Lege consentiunt. 


φ᾽ οὗ πρὸς μάχην τῆς oixclag ὀρέξεω: χαταστήσεται. Εἶτα ὑποδείγματι χέχρηται τοῖς περὶ 
β εἰς μείζονα τοῦ γενομένου σαφήνειαν " νόμος γὰρ ἣν xol ἡ πρὸς ἑἐχεῖνον ἐντολὴ περὶ τοῦ 
μένη xal συνεδάλλετο τὰ χατ᾽ ἐχεῖνον sl; σύστασιν τῶν περὶ τοῦ Νόμου λόγων. 


f. -- Ὑποδείγματι (Δ) χέχρηται soi; περὶ Ο — Vgns. 8. — Exemplo adhibetur Ade historia ; 


1, ἐπεὶ χἀχεῖνος προχειμένων ἐπὶ τοῦ zapa- 
ἦν φυτῶν ἀδεῶς ἁπάντων μεταλαμόάνειν 
WU μὴ νόμος αὑτῷ τις (5) περὶ ἀποχῆς ἔτυχε 
ιδὲ οὐχ ἦν ἁμάρτημα τὸ μετὰ τῶν λοιπῶν 
rg (6) χἀχείνου φαγεῖν. Ἐπειδὴ δὲ ἐντολὴν 
ἐποσχέσθαι τοῦ φυτοῦ τῆς βρώσεως, ἐπι- 
V τις ἐνὴν αὑτῷ τῆς μεταλήψεως, ὡς εἰχὸς, 
οὔ, ἐχωλύετο δὲ ὅμως (7) ὑπὸ τῆς ἐντολῆς, 
& εἶναι τὸ φαγεῖν τῶν ἀπηγορευμένων (8) 
€* ἐντεῦθεν fj ἀμαρτία πάροδον ἔσχεν, τῆς 
We ἐπεχούσης τὴν βρῶσιν, τοῦ δὲ ᾿Αδὰμ οὐ 
ι ἀξιοπιστίαν τῆ: ἐντολῖις βουληθέντος (9) 
δὰ πιστωθέντο; μὲν τοῦ ἐπιδούλου τοῖς λό- 
98 τῆς ἐπιθυμίας (10) τοῦ φαγεῖν γεγονότος. 
ἀφορμὴ τῆς ἁμαρτίας (1) ἐντεῦθεν 

ἄλλα γὰρ ἔτι (13) χἀχεῖνο ἐμάθομεν, ὡς οὐχ 
«εἷς (15) ἐπιθυμίαις προσῆχεν ἕπεσθαι 
κιμάζοντας δὲ ἃ χρὴ ποιεῖν τῶν ἑτέρων ἀπ- 


d seribe, αἰτίῳ. Libri, ἀναιτίῳ, quod ferri 
δεῖ, nisi audacter ἢ. s. sumpseris, utpote 
i$am et rationem non habuerit, 

ἢ. Cram., ἡμᾶς ὥστε. 

bri, καὶ τὸν λόγον ἔχαδστουν. 


Wc., €. Cram. p. 89, et altera vice ibidem. 


lonacensi p. 169, ubi Th. monacho trilui- 
| discedit in nonnullis textus c. Mon. ab 
Matim ab initio ita habet : Τάχα δὲ xa εἰς 
τὸν ᾿Αδὰμ ὡς ἐν ὑποδείγματος λόγῳ εἴποι 
ἐρεσθαι τὸ προχείμενον, ἐπεὶ χἀχεῖνος 12: 
» αὑτῷ φυτῶν ἀδ. ἀπ. p. ἐδύνατο. 


Parrot. δ. LXVI. 


nam ille omnibus paradisi arboribus absque timore 
frui potuissct, nisi lex ei de vitanda arbore data 
esset, et absque peccato de illa sicut el de caeteris 
manducare cupiisset. Quando autem mandatum 
suscepit de fugiendis illius arboris fructibus, con- 
cupiscentia invasit illum profectu sumendi fructus ; 
prohibebatur autem mandato, peccaturum se ratus 
si de eo manducaret; unde peccato iter factum est, 
mandato quidem ne edat vetante, Adam vero man- 
dato inservire nolente, imo inimici sermonibus 
confidente, et omnino edendi cupiditate obczcato. 
Lege quidem non occasio tantum peccandi exorta 
est, sed hoc etiam illa docuit, nobis non omnes con- 
cupiscentias admitlendas esse, probantibus que 


D facienda et qux fugienda sint; quod ni fecerimus, 


ad peccatum prorsus deficiemus, Ita peccato per 
mandatum iter stratum est, non eo tantum quod 
de arbore mauducavimus, sed etiam quod de vitan- 


(5) V. τις om. c. M. 

(6) V. βουλτῦ. om. c. M. 

(7) V. ὅμως om. c. M. 

8) C. M., ἀπαγορευθέντων. 

9) C. M. ἀξιοπ. αὐτῆς Bou. 

(10) C. M. : ἀλλὰ τοῦ ἐπιζούλου πιστωθ. τοῖς λόγ. 
xaX ὅλου τῆς in:0. 

(41) C. M., τῆς ἐπιθυμίας, 

(13) V. γὰρ ἔτι om. c. M. 

(15) Spic. et c. Cram., οὐχ ἀπάτῃ ταῖς, et mox 
δοχιμάζοντες. 


9S 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


αλέγεται, τὸ χρειῶδες αὑτοῦ xal ὠφέλιμον A que mandatum ad Adam facium memorat, cum 


(1), ὅθεν xai τῆς πρὸς τὸν ᾿Αδὰμ μέμνηται 
ἐπειδὴ ἀρχὴ νόμου τοῖς ἀνθρώποις ἐχεῖνος 

καὶ συμπλέχων ἀμφότερα ἐπάγει (9) " 
μὲν νόμος ἅγιος, καὶ ἡ ἐντοιὴ ἁγία (5) 
" καὶ ἀγαθὴ, ἵνα εἴπῃ, ὅτι ἀμφάτερα τοίνυν 
λιμα. Καλῶς δὲ ἐπὶ zc ἐντολῆς πλείοσιν 
«οἷς ἐπαίνοις, ἅτε δὴ xal τῆς δόσεως οὐχ 
alot; κατὰ τὸ πρόχειρον δοξάσης δεδόσθαι 
V9 παρεχτιχῆς ἅπασι γενομένης " ἐχάλεσε 
ὁγίαν μὲν ὡς τὰς ἀφορμὰς παρέχουσαν τῆς 
MU καὶ τοῦ καχοῦ διαχρίσεως χαὶ τὸ χρεῖτ- 
οὗ χείρονος ἀφορίζουσαν, δικαίαν δὲ ὡς 
; μετὰ τὸ δεῖξαι τὸ χαλὸν ἐπάγουσαν τῷ 


illud hominibus prima omnium legum. Utraque 
unà complectens, ait : Lez quidem sancta, et mcn- 
daium sanctum, ei justum, et bonum, quasi dicat 
utraque utilissima essc. liaud immerito autem 
mandatum pluribus laudibus effert, velut donum 
non necessario ad hoc datum et mortis causam 
omnibus factum. Vocat illud sanctum, quia nobis 
bonum a malo discernendi occasionem prebet et 
meliora a pejoribus distinguit ; justum quia neces- 
sario bono demonstrato, transgressoribus penas 
irrogal ; et onum, quia virtutum causa, et prasstan- 
tiores virtules agnBoscendas et per(iciendas com- 
mendat. 


τὴν τιμωρίαν, ἀλλὰ xaX ἀγαθὴν ὡς χαλῶν παρεχτιχὴν, τό τε παρέχειν τὴν διάγνωσιν χαὶ τὸ 


ειἰθομένοις ὑπισχνεῖσθαι χαλά. 


᾿--- T αγευματικὸς (4) ἀντὶ τοῦ ὠφελεῖν Β. Vias. 14. — Lex spiritualis, animam scilicet ju- 


ὅειν ἃ δεῖ δυνάμενος τὴν ψυχὴν, τὸ δὲ cap- 
ἢ τοῦ θνητὸς xal διὰ τοῦτο πολλὴν περὶ τὸ 
iV ἔχων ῥοπήν᾽ τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, πεπραμέ- 
γὴν ἁμαρτίαν, ἐπειδήπερ ἡ πρᾶσις δοῦλον 
μεῖ τὸν πεπραμένον ὑπὸ τὴν τῆς ὑπηρεσίας 
νὸν ἀνάγχην, ὡς ἂν οὕτω xal ἡμῶν διὰ τῆς 
ς εἰς τὴν τοῦ ἁμαρτάνειν ἑτοιμότητα χατα- 
Βούλεται γὰρ εἰπεῖν, ὅτι χαλὸς μὲν ὁ Νόμος, 
[ἂρ τὴν ψυχὴν, τίνα μὲν ἀγαπᾶν, τίνα δὲ 
ισθαι προσήχει, καὶ τὸ πάντων προτιμᾷν 
w τὸ βούλημα" ὄφελος δὲ ἐμοὶ πρὸς τὸ 
αι τῆς ἁμαρτίας ἐντεῦθεν οὐ γίνεται " θνη- 
ὃν τὴν φύσιν χαὶ πολλὴν διὰ τούτου περὶ τὸ 
tv τὴν εὐχολίαν δεξάμενος, ἀπηλλάχθαι τοῦ 


vare et officia docere potest. Ego εατγναίΐα, hoc est, 
mortalis et idcirco ad peccatum promptissimus. 
Hoc enim significat illud : Venundatus sub peccato, 
quia venditio servum omnino facit eum qui venun- 
datus est, et imperio domini eum subjicit; ita nos . 
propter mortalitatem nostram ad faciendum pecca. 
tum cogimur. Intendit enim dicere : Lex quidem 
bona, quia animam docet quid ipsi diligendum, 
quidque respuendum sit, el facil ut voluntatem 
Dei pro ombibus insequatur. Inde autem ad de- 
pellendum peccatum mibi non prodest. Nam cum 
mortalis sim natura, et propterea malum quani fe- 
cillime suscipiam, a deliciis avocari nequeo, licet 
millies per Legem anima doceatur quid eam de- 


ὦ δύναμαι, χἂν μυριάχις ἃ προσήχει διὰ C ceat. 


v εαιδεύωμεν τὴν ψυχήν. 
δ, τη΄ — Καὶ τοῦτο (5) μὲν Νόμου, φῃσὶ, 


aov δείχνυται, ἀφ᾽ ὧν οὐδενὶ τῶν πραττο- 
μέσχομαι " ὁμολογῶ γὰρ ἄτοπα εἶναι, χᾶν 


αὑτὰ διαπράττωμαι, τῷ (60) πεπαιδεῦσθα: 
ὃ τοῦ Νόμου * φαίνεται δὲ ἡ τῆς ἁμαρτίας 
w poo διὰ τὴν θνητότητα χρατοῦσα, ὡς xal 
Νλλάκις ἐπὶ τὴν τῶν ἀτόπων καταφέρεσθαι 
[gl τὸ αὐτὸ πάλιν, Οἷδα γὰρ, ὅτι οὐκ οἰχεῖ 
τουτέστιν ἐν τῇ capxi μου, tó ἀγαθόν. 
ἐπίσταμαι, ςτσὶν, ὅτι ὅσον ἐπὶ τῇ σαρχὶ, 
μύσῃ τὴν φύσιν, οὐδὲν τῶν εἰς ἀρετὴν συν- 
y impayOrvat δύναται * ἡ μὲν γὰρ θνητότης 
'νεων ἐφίεσθαι μόνον ἡμᾶς παραπχευάζει, 
; περὶ ταῦτα σπουδῆς ἁμαρτήματα τίχτεται 
πατορθῶσαι δὲ (1) ἀρετὴν el; ἄχρον οὐδαμῶς 
ἢ τῶν παρόντων ὑπερορῶντα, χρεΐττονι λο- 
Ιανάτων ἐφιέμενον πραγμάτων. 
y. — Ἐπιμένων (8) τοῖς αὐτοῖς * Οὐ γὰρ ὃ 
jet, ποιῶ ἀγαθὸν, ἀ.1.1) ὃ οὐ θέϊλ{ι xaxcr, 


, γέγονε... . διδάσχων οϑίοη!δ scriptor iu 
| decurtavit : χατεχρίθην * ἐλήλυθε δὲ φησὶν, 
' ἐπὶ τούτους ἀπὸ τοῦ νόμου τοὺς λόγους, 
ὡς οὐ φαῦλον ἡγεῖται αὑτὸν, χοινῶς δὲ περὶ 
μου φύσεως διαλέγετα!, τὸ χρειὥδες αὐτοῦ 


». 
Cram. p. 94, 175, ἀμφότερα χαλῶς ἐπάγει, 
Agéócs ga λέγει. 


Vens. 17, 18. — Hoc tamen, inquit, prodest mibi 
Lex, quod operum meorum nulli assentiam. Fateor 
enim illa exsecranda esse, licet eadem millies ad- 
mittam, hac de re per Legem edoctus. Videtur 
etiam ita mibi dominari propter mortalitetem vis 
peccati, ut vel invitus szepe ad peragenda mala per- 
ducar. Et rursus : Scio enim, quod non habitat in 
we, hoc esi in carne mea, bonum. Etenim scio, ait, 
quantum in carne est, mortali natura instrucia, 
nullam virtutem a nobis perfici posse; nam mor- 
talitas facit ut presentibus modo adhsreamus; 
quorum astem studium peccata plerumque parit, 
nec fieri potest ut quis summam virtutem adipisca-- 
tur, nisi presentia negligat, et saniori mente ope- 
ribus immortalibus adbxrest. . 


VERs. 19. — lisdem instans : Non enim quod 
tolo, inquit, bonum facio : sed quod nolo malum, 


(5) lluc nsque c. M. 

(4) Spic., c. Cram. p. 100. 

(5) Spic., c. Cram. p. 100. 

(6) Libri, “ὦ. . 

(1) V. ἀμαρτήματα τ. p.. x. δέ in cat. Cram. non 
leguntur. 

(8) Spic., c. Cram. p. 107. 


815 


THEODOR] MOPSUESTENI 


hac ago. Si autem quod nolo illud facio, jam non ego A τοῦτο πράσσω" εἰ δὲ ὃ οὗ θέλω, τοῦτο ποιω, 


operor illud, sed quod habitat in. me peccatum. Hoc 
enim οἱ hic dicit: Mente quidem bonum eligo, per 
Legem edoctus quid deceat, facio autem szepe non 
quz volo, sed potius quz nolo. Volo enim qua di- 
vinis legibus conveniunt, facio autem longe diver- 
$3 ab illig virtutibus quee sentio et volo, ita ut ex 
hoc appareat vis peccati, quod mihi propter mor- 
talitatem meam dominatur, et me vel invitum ad 
sua opera pertralit, Nam illud : Non ego operor, et 
bic et supra interpretandum invitus operor. Per hzc 
autem omnia ab illo : Scimus enim quia Lez spiri- 
iualis est, innuere cupit, Legem quidem bonam 
esse, ac docere animam quz oportet, ac ideo quam 
utilissimam, ego autem propter mortalitatem pec- 
cata quam facillime admittens, per legis disciplinam 
a delictis revocari nequeo. Multum quidem valet 
lex ad erudiendam animam, illudque patet ex eo 
quod facilis inde nobis boni aut mali discretio; 
atque ideo nunquam peccatorum multitudo scien- 
tiam illam nobis eripiet, imo vel peccando millios 
peccati malitiam non poterimus non agnoscere. 
Lex tamen nos a peccato non liberat, propter mor- 
talitatem nostram ad delinquendum semper proin- 
ptissimos; el etiamsi Legis disciplina sensus nostros 
quam opüime informet et instruat, gzpius adhuc 
inviti et. velut nescii ad malum delabimur. 


οὐκέτι ἐγὼ xatsepydtoyuac αὐτὸ, ἀ.1.2᾽ ἡ olxobca i» . 
ἐμοὶ ἁμαρτία. Τὸ γὰρ αὐτὸ χἀνταῦθα λέγει, ὅτι 
τῇ μὲν ψυχῇ αἱροῦμαι τὸ χαλὸν, ὑπὸ τοῦ Νόμον κει- 
δευόμενος ἃ δεῖ, ποιῶ δὲ οὐχ ἅ βούλομαι πολλάχις, 
ἀλλὰ ἃ μὴ βούλομαι μᾶλλον" βούλομαι μὲν γὰρ τὰ 
τοῖς θείοις νόμοις ἀχόλουθα, πράττω δὲ τἀναντία, ὧν 
ἐπίσταμαί τε καὶ βούλομαι χαλῶν, ὡς ἐντεῦθεν τῆς 
ἁμαρτίας φαίνεσθαι τὴν ἰσχὺν, ἣν κατ᾽ ἐμοῦ διὰ τῆς 
θνητότητος ἐπεχτήσατο, εἴπερ δὴ καὶ παρὰ γνώμην 
ἐπὶ τὴν οἰχείαν με χαθέλχειν δύναται πρᾶξιν. Τὸ γὰρ, 
Οὐκ ἐγὼ κατεργάζομαι, ἀνωτέρω χἀνταῦθα λέγει τὸ 
παρὰ γνώμην. Διὰ πάντων δὲ τούτων ἀπὸ τοῦ, 
Οἵδαμεν γὰρ ὅτι ὁ Νόμος πνευματιχός ἔσει, βοῦ- 
λεται εἰπεῖν, ὅτι χαλὸς μὲν ὁ Nóuoc παιδεύων ἃ δεῖ τὰν 


Β Ψυχὴν, χαὶ τούτου γε ἕνεχεν σφόδρα χρήσιμος, ἐγὼ 


δὲ διὰ τῆς θνητότητος πολλὴν περὶ τὸ ἁμαρτάνειν 
τὴν εὐδουλίαν (1) δεξάμενος, ἀπηλλάχθαι τοῦ xtalm 
διὰ τῆς τοῦ Νόμου (2) διδασχαλίας οὐ δύναμαι" ΓΝ | 
λὴν μὲν γὰρ ἔχει τὴν ἰσχὺν ὁ Νόμος ἐν τῇ τῆς ψυχῆς | 
διδασκαλίᾳ, χαὶ τοῦτο δῆλον ἐξ ὧν ἀχριδὴς ἔγχειτεί 
ἡμῖν fj τε τοῦ χαλοῦ xal τοῦ χαχοῦ διάχρισις ^ ell 
πώποτε γοῦν ὑπὸ τοῦ πλήθους τῶν ἁμαρτημάτων d 
εἰδέναι τοῦτο ἀπεδάλομεν, τοὐναντίον δὲ xal popa 
πταίοντες τοῦ γοῦν εἰδέναι τῆς ἁμαρτίας τὴν qae 
λότητα kxt1bg οὐ γεγόναμεν " οὗ μὴν ἀφελεῖν ἡμῶν" 
ἁμαρτάνειν δεδύνηται, τῆς θνητότττος πολλὴν τιὖ» | 


του (3) τὴν εὐχολίαν ἡμῖν ἐργασαμένης, ἀλλὰ xàv σφόδρα διὰ τῆς οἰχείας διδασχαλίας πολλὴν wi ἢ 


προσήχοντος ἐνεργάσηται (4) τὴν διάθεσιν, ἄχοντες, xal ὡς οὐχ ἴσμεν, πολλάχις εἰς τὴν τῶν ἀτόπων ὑπ!» 


φερόμεθα πρᾶξιν. 

Vrns. 21. — Distinguenda phrasis : 
tur Legem mihi volenti facere bonum, ab illis : quo- 
niam mihi malum adjacet. Pars enim quzque suum 
habet sensum perfectum et absolutum ; illud mihi 
volenti ad animam referendum, ad carnem auteia 
illud quoniam mihi malum adjacet. Dicit enim: 
juxta animam quidem utilis Lex, eam disciplina 
sua ad bonum propellens, a malo revocans; at 
nunquam proclivitatem ad peccatum tollet, qua 
propter mortalitatem nostram laboramus. 


Vegas. 22. — Animo, ait, valde condelector legi- 
lius Dei, illasque laudo et multi facio; sed pecca- 
tum anime voluntati repugnans me per omnia, ut 
ita dicam, membra in suas trahit. Recte habet : in 
membris meis, quia varium peccalum, seque om- 
nibus membris accommodare potest; nam nunc ocu- 
lis, nunc lingua, aut aliter etiam delinquimus. Ad- 
miratione digni hie qui quxrunt an tres aut qua- 
tuor leges Apostolus dicere voluerit, cum clara et 


(1) V. πολλὴν T. τ. à. t. &26. in cat, Cram. 
emissa sunt, 

(3) piis τοῦ λόγου. 

(5) V. τούτου ἃ c. Cram. abest. 

(4) €. Cram., NUTS 

(3) Spic., c. Cr. p. 114. 

(Ὁ) Verha τὸ μέν t quie sequuntur in. c. Monac. 
(c. Vr. p . 190) ic. Augustanus (v. Theodoreti Opp. 
ed. Ila! IH, p. 78) οἱ Crameri. Monacensis unus 


Invenio igi- C Στίχ. xa'. — Κατὰ διαίρεσιν (5) ἀναγνωστῶν" | 


b ὡς εἰπεῖν, τῶν μελῶν ἐπὶ τὴν ἑαυτῆς μεθέλχει "a 

















Εὐρίσκω ὅρα τὸν Νόμον ἐμοὶ τῷ O£Aovri som 
τὸ καλὸν, εἶτα ἑξῆς, ὅτι ἐμοὶ τὸ κακὸν xapázstar: 
ἕχαστον γὰρ αὑτῶν ἰδίᾳ τελείαν xal ἀπηρτισμένῃ " 
ἔχει τὴν ἔννοιαν, τὸ μὲν (θ), τῷ θέλοντι ἐμοὶ καιδ" 
τὴν ψυχὴν λέγοντος, τὸ δὲ, ὅτι ἐμοὶ τὸ κακὸν παμᾶν 
x&itai xaxà τὴν σάρχα. Λέγει γὰρ, ὅτι χατὰ μὲν τὰ. 
Ψυχὴν χρήσιμος ὁ Νόμος, παιδεύων αὐτὴν ἐφίεσθαι : 
τοῦ χαλοῦ, ἀποστρέφεσθαι δὲ τὸ χαχόν " τὴν περὶ Νὴ 
ἁμαρτάνειν δὲ ἡμῶν εὐχολίαν οὐδαμῶς δύναται 
ελεῖν, ἥτις ἀπὸ τῆς θνητότητος ἐνεγένετο.- 


Στίχ. xf. — Σφόδρα μὲν γὰρ (7) ἐπὶ τοῖς ei 
Θεοῦ νόμοις ἥδομαι, φησὶ, τὴν ψνχὴν, ἐπαινῶν. 
αὐτοὺς xal περὶ πολλοῦ ποιούμενος, ἄντι ἡ 
δὲ ἡ ἁμαρτία τῷ βουλήματι τῆς ψυχῆς διὰ 


Καὶ χαλῶς (8) εἶπεν, ἐν τοῖς μέλεσιν, ἐπειδὴ 
τροπος ij ἁμαρτία, διὰ πάντων ἐπιτηδεύεοθαι iei 
ἔχουσα τῶν μελῶν " τὰ μὲν γὰρ δι' ὀφθαλμῶν, ck 77 
διὰ γλώττης, τὰ δὲ ἑτέρως ἁμαρτάνομεν. Θαυμάθαι: 


idemque videtur esse| falso Theodoreto assignae- 
tur : Σὺ δὲ τὸ μὲν τ. 0. ἐμοὶ τὸ χαλὸν ποιεῖν τῇ 
πρόσαψον, τὸ δὲ — παρ. τῇ σαρχέ. --- V. ὁ 
locantur statim posl v. ὅτι, in line denique legit 
ἥτις ἡμῖν εἰ ἐγένετο. 

Ἢ pic., c. Cram. p. 116. 

(8) V. Kai χαλῶς, x:i. prabet etiam c. Meaat. 
(c. Cram. p. 202) sib nomine Th. monachi. 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


$18 


νταῦϑα τοὺς διαπορήταντας (1), πότερον A absoluta mens videatur. Nam pro peccatum habet 


σαρας νόμους ὁ ᾿Απόστολος βούλεται λέ- 
; οὔσης χαὶ ἀπολύτου τῆς διανοίας (9). 
(S) τοῦ εἰπεῖν τὴν ἁμαρτίαν, νόμον 
»εΐας, οὐδὲν ἀλλοιότερον λέγων, χατά τι 
πον τεθειχὼς ἰδίωμα * οὕτω (4) χαὶ ἐν τοῖς 
ἔγει ὅτι διὰ γόμου πίστεως, καὶ μετὰ 
" Ὁ γὰρ γόμος (5) τοῦ πνεύματος τῆς 
| «οὐ εἰπεῖν, τὸ χγεῦμα τῆς ζωῆς (6). 


legem peccati, idem significans οἱ propriam quam- 
dam adhibens loquendi rationem. lta enim et supra 
dixit quoniam per legem fidei (Rom. n1, 27) ; et pau- 
lo inferius (vin, 2) dicet : Lex enim spiritus vile, 


quasi habeat : Spiritus vite. Quando suus cuique 


Legi finis, de unoquoque nomen legis addit, ita ut 
dicat finem rei, de qua loquitur, rem ipiam et non 
aliam f£ntendens. 


tp σχοπός ἔστι Νόμου παντὸς ἴδιος (7), ἐφ᾽ Exáscou «b τοῦ νόμου προστίθησιν ὄνομα, ἵνα εἴπῃ 


ν τοῦ πράγματος, περὶ οὗπερ ἂν λέγῃ, 
y. — Θεωρήσας (9) τῷ νῷ τὸν διὰ τοῦ 
ατὰ τῆς ψυχῆς γενόμενον (10) πόλεμον xal 
ὃν ἄνθρωπον αἰχμαλωτιζόμενον, χαταφὺυ- 
ας (11) ζητεῖ καὶ τὸν ῥνόμενον περιθλέ - 
αὐτὸ τὸ σῶμα τοῦ θανάτου εἰς σῶμα ζωῆς 
y^ εἶτα ὡς εὑρεθέντος τοῦ ῥυομένου xal 
rte πρὸς τὴν χάριν σωτηρίας (12), τὴν 
! εὐχαριστίαν ἀναπέμπει τῷ Θεῷ διὰ Ἰη- 
οὗ, δι᾽ οὗ αὐτῷ xai τὸ ῥυσθῇνα: τοῦ πολε- 
ἐγένετο. Οὐ λέγει δὲ ἁπλῶς, οὐδὲ εὔχεται 
οῦ σώματος, ἀλλὰ τοῦ χατασχόντος τὸ σὥῶ- 
" διὰ τῆς ἁμαρτίας τοῦ θανάτου" θέλει (13) 
ga αὐτοῦ ζωῆς εἶναι σῶμα, οὐ σῶμα θα- 
& σῶμα ἁμαρτίας (14). 
ΚΕΦ. H'. 

— Τῇ μὲν (15) γὰρ ψυχῇ, φησὶν, αἱροῦμαι 
€ τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ, ὑπὸ δὲ τῆς “θνητότη- 


αὐτὸ (8) τὸ πρᾶγμα χαὶ οὐχ ἕτερον λέγων. 


γεβδ. 24. — Considerans mente bellum per cor- 
pus cum anima gestum, et hominem per illud in 
captivitatem redactun, salutare confugium quzrit, 
ei a quo eruatur circumspicit, ut corpus ipsum 
mortis in corpus vitz permutetur. Deinde quasi 
illum a quo erueretur invenisset, et qui gratiam 
salutis largiretur, meritis gratiarum actionibus 
Deum celebrat per Jesum Christum, per quem ipse 
ab inimico liberatus est. Non postulat simpliciter, 
non optat ut de corpore liberetur, sed de morie 
corpus morlis per peccatum occupante. Desiderat 
enim corpus suum vitz, corpus esse, non corpus 
mortis, nec corpus peccati. 


CAPUT ΥἹΙΙ. 
Vgns. 1. — Anima quidem, inquit, ea volo qua 
legi Dei conveniunt, at mortalitate ad peccatum 


ν ἁμαρτίαν χαθέλχομαι" ἀλλ᾽ ἀπηλλάγμεθα C trahor. Sed ab his liberati sumus et ab omni pena 


μἄντων xal τιμωρίας ἁπάσης χατέστημεν 
Νὰ τῆς ἐπὶ τὸν Χριστὸν πίστεως ἔξω γενό- 
θνητότητο: xal τοῦ xaz' αὐτὴν ζῇν " τοῖς 
ἧς καὶ τὴν ἐπὶ τὸ χεῖρον ῥοπὴν δεχομένοις 
6 Νόμος, ἀπείργων τοῦ χείρονος, ἀθανάτοις 
έπτοις γεγονόσ, περιττὸς ἐξ ἀνάγχης χαθ- 


. ““- Τῇ τοῦ (16) πνεύματος μετουσίᾳ τὴν 
 4Μίνεσθαι ὁ ᾿Απόστολός φησι" Σπείρεται 
, σῶμα ψυχιχὸν, ἐγείρεται σῶμα πγευ- 
ὡς ἂν αὐτοῦ τότε χρατοῦντος ἡμᾶς ἐν ἀφ- 
| χαὶ ἀτελευτότητι (17). Πνεῦμα οὖν αὐτὸ 
Wl, ὡς ἂν τῆς ἀθανάτου ζωῆς παρεχτιχὸν, 

θα. Τὸ τοίνυν πνεῦμα, φησὶ, τὸ ἐπ᾽ 
ἀθανασίας ἡμῖν δεδομένον, οὗ τὴν ἀπό- 


liberi, quicunque per fidem in Christum jam non 
amplius mortalitate opprimimur, nec secundum 
illam vivimus. Nam mortalibus et ad malum pronis 
Lex necessaria ut illos a pravis avertat; immorta- 
libus autem et immotis, quz necessaria olim fuerat, 
superflua facta est. 


Vsns, 9. — Spiritus participatione resurrectio- 
nem fieri dicit Apostolus. Nam seminalur corpus 
animale, ait, surget corpus spiritale (1 Cor. xv, 44), 
ut, hoc dominaánte, in incorruptione et immortali - 
tate constituamur. Spiritum vitz vocat illum, 
tanquam immortalis vitz? auctorem, quam tunc 
adipiscemur. Spiritus igitur, inquit, nobis in spem 
immortalitatis datus, quem nobis fides in Christum 


Expositiones antique ab GOEcumenio et D fragmenta exegelica babentur, que qui excutiat 


Pecte. Veron. 1352, f., p. 305 s., et 
gum disserit Methodius in cat. Cram. 
Θαυμάσαι.... τ. διανοίας om. c. Mon. 
Mon., 'Av:t δέ. Mox. C. Cram. om. τῆν. 
Moe., ἁμαρτίας xazá τι olx. ἰδίωμα * οὕτω, 
Dsysv ὅτι διά, Spic. et c. Cram., λέγει 


Mon., xai πάλιν * ὁ νόμος. 

ἐντὶ... ζωΐς om. c. Mon. 

£., C. Cr., ἰδίως. 

x. εἴπῃ περὶ οὗ ἂν λέγῃ πράγματος τὸν 
4 — e 


t fragmentum in cat. Cram. p. 117 le- 
smiseis v. Σευηριανοῦ xai Θεοδώρου * C. 
p. 208 ascribit Severiano. Severiani, Ga- 
ep. et Theodoro zqua!is, multa in catenis 


videat, ne quz Severi sunt Severiano tribuat οἱ 
vice versa ; nam Severiani et Severi acephali, stre- 
nui concilii Chalcedonensis adversarii , nomina inu 
catenis sz»pissime confunduntur. Severiani lioini- 
lias XV Armeniace et Latine primum edidit J. Bapt. 
Aucher, Venetiis 1827, 8. — ὦ. Mon. : θεωρ. 
τοίνυν. 

(10) C. Bodl., γινόμενον. 

(11) C. M. : ζητ. χαταφυγὴν σωτ. 

(19) V. τῆς σωτ. om. c. M. 

(13) C. M., c. θανάτου τῇ ἁμαρτίᾳ θέλε: --. 

(14) €. M., γὰρ ζωῆς ἑαυτοῦ εἶναι τὸ σῶμα, οὐ 
0av., οὐὸδ ἀμ. 

(15) Spic., c. Cram. p. 119. . 

(16) Spic., c. Cram. p. 120. 

(17) Vocem ἀτελευτότης ignorant lexica. la Syicil. 
legitur, Atpa sins, CX COUtC Cone, exe. 


$19 


THEODOIU MOPSUESTENI 


przstitit, liberavit me a morte et a peccato. Mani- A X2ucty ἡ ἐπὶ τὸν Χριστὸν πίστις παρέσχηκι 


festum est eum dona nobis a Christo data per ea 
probare qux olim peragenda erunt, quando reipsa 
perficientur; nam tunc liberabimur a morte, non 
resurgentes inodo, sed etiam immortali vita donati ; 
tunc etiam eruemur a peccato, quippe qui immu- 
tabiles Spiritus gratia facti, jam peccati immunes 
erimus. Praesenti autem hac in vita certum nos 
morti obnoxios esse, et peccati motibus agitatos. 


ἀπίλλαξέ μὲ τοῦ τε θανάτου xai τῆς ἀμαρτῖς 
λον δὲ ὅτι ἀπὸ τῶν μελλόντων ποιεῖται τὴν ἁ 
τῶν διὰ Χριστοῦ παρχαχεθέντων ἡμῖν, ὅτε 
πραγμάτων τὴν ἔχθασιν λήψεται, ἐπεὶ xal f 
νάτου ἐλευθερία τότε ἡμῖν προσγενήσεται, 
ἰσταμένοις μόνον, ἀλλὰ γὰρ xaX ἀθανάτου ζωΐ 
μένοις * τότε ὃὲ χαὶ τῆς ἁμαρτίας ἀπαλλαι 
τότε ἄτρεπτοι γεγονότες τῇ τοῦ Πνεύματος 


ἀμαρτεῖν οὐχ ἐπιδεχόμεθα " xack γάρ το! τὸν παρόντα βίον πρόδηλον ὡς θνητοί τέ ἐσμεν καὶ ὕ 


τῆς ἁμαρτίας ἐνόχλν σιν χείμεθα. 

Vins. ὅ. — Lex quidem, licet anima prosit, ail, 
ad perficiendam virtutem nulla ratione nos adju- 
val, cum illi mortalitas repugnet , et nos conti- 
nuis peccati motibus permoveat. Filius autem Dei, 
naturam hanc mortalem et peccatis obnoxiam non 
alia de causa suscipiens, quam ut ejus peccatum 
tollat, liberavit eam de peccati potestate cui inser- 
vire videbatur, sublata ipsius mortalitate, ablato 
etiam simul peccato, ita ut in futurum finis et mens 
Legis a nobis perficiantur, a mortalitate solutis, et 
in immortalitate constitutis. Quod enim Lex in no- 
bis facere non valuit, dum adliuc mortales natura 
eramus, licet permulta de vitando peccato dis- 
seruerit, hoc eversa mortalitate contigimus, nec 
fieri potest ut adhuc ullo malo motu perturbemur, 
quando natura prorsus immortales sumus. 


Στίχ. Y'. — Ὃ μὲν οὖν (4) Νόμος, εἰ καὶ 
χὴν ὠφελεῖ, φησὶν, ἀλλὰ τῇ κατορθώσει τῆς 
ἁτονῶν ἐφαίνετο, ἀντιπραττούσῃης αὐτῷ τῆς 
τττος, χαὶ πολλὴν τῆς ἁμαρτίας τὴν ἐνόχλη! 
ἐνεργαζομένης (2) * ὁ δέ γε Υἱὸς τοῦ Θεοῦ à 
γεγονὼς τῇ φύσει τῇ θνητῇ χαὶ ἁμαρτίαις 
μένῃ, οὐχ ἑτέρου ἕνεχεν, ἀλλ᾽ f] ὥστε ἀφελεῖ 
τὴν ἁμαρτίαν, ἀνεῖλε τὸ ἐνεῖναι δοχοῦν αὖτ 
τῆς ἁμαρτίας, ἀφελὼν μὲν αὐτῆς τὴν θνι 
συνανελὼν δὲ αὐτῇ καὶ τῆς ἁμαρτίας τὴν Ev 
ὡς λοιπὸν τοῦ Νόμου τὸν σχοπὸν xai τὸ βού 
ἡμῖν πληροῦσθαι, τοῖς ἀπηλλαγμένοις μὲν 1 
τότητος, ἐν ἀθανασίᾳ δὲ χαθεστῶσιν " δ᾽ 
ἴσχυσε ποιεῖν ἐν ἡμῖν ὁ Νόμος, ὅτε ἕτι θνι 
φύσιν ὦμεν, χαίτοιγε πλεῖστα περὶ τοῦ μὴ δεὶ 
τάνειν διαλεγόμενος, τοῦτο ἡμῖν ἐν τῇ τῆς O 


τος ἀφα:ρέσει προσεγένετο, οὐδεμίαν ἐνόχλησιν ἁμαρτίας δυναμένοις ὑπομένειν, ἐπειδὰν ἅπαξ sip 


ἀθάνατοι γενώμεθα. 


Deinde pluribus probat mortales peccato neces- C 


sario inservire, immortales autem factos ab eo 
liberari, ita ut ex comparatione appareat quanto 
Christi dona Legi prxstent ; lisc enim mortem tol- 
lere non potuit, nec nos ab invicto peccati imperio 
eripere, licet millies oflicia sua animam docucrit ; 
Christus autem mortem abstulit, et simul cum ea 
peccati motus quibus agitabamur. Ab illis : Jusiifi- 
cati ergo ex. fide, pacem habeamus ad Deum per 
Dominum Jesum Christum (Rom. v, 1), demonstrare 
reeperat intec alia multa magnitudinem eorum, qui 
nobis per Cliristum data sunt, et eorumdem  prz- 
stantiam cum Lege collatorum. Cum autem sum- 
marum disquisitionui solutionem aggressus est, il- 
las defendens, uti clarius in pradictis probavi- 
mus, ct presertim. Legem tanquam peccati causam 
incusantem, demonstravit illam necessario utilem 
esse : quod sane ex nuper explicatis manifestius 
apparet. Rursus Legem cum magnitudine donorum 
Cliristi conferens, ad pristinas disquisitiones redit, 
el probat Christum nobis summorum bonorum au- 
ctorem fuisse; qua de causa et hic multis rationi- 
bus ostendere conatur mortales peccato inservire, 
immortales autem ab 60 liberari. Quapropter dicit : 
Qui enim secuudum. carnem sunt, qua carnis sunt 
sapiunt, οἱ caetera. Hoc. est: Qui. natura mortales 


(1!) Spic., c. Cram. p. 191. 
(9: Cat. Cram., ξργαξομένος. 
(3) Sjic., c. Cram. p. 1260. — "Axercev2:r, Eu- 


᾿Απξντεῦθεν (3) λοιπὸν διὰ πλειόνων λέ 
τοῖς μὲν θνητοῖς τὸ ἁμαρτάνειν ἕπεται πάντε 
vazot ὃὲ γεγονότες ἀπτλλάγμεθα τούτου, GM 
παράθεσιν φανῆναι τὰ χατὰ Χριστὸν πλεῖστο 
ἐχοντα τοῦ Νόμου, εἴπερ ἐχεῖνος μὲν ἀφελεῖν 
νατὸν οὐχ ἠδύνατο, xal ἀνάγχη πᾶσα ἣν xp 
ἡμῖν τὴν ἁμαρτίαν, χἂν μυριάχις ἐπαιδεύετι 
τὸ δέυν * ὁ δέ γε Χριστὸς τόν τε θάνατον ἀξ 
«ty ἐνοῦσαν ἡμῖν τῆς ἁμαρτίας ἐνόχλῃσιν Gg 
τῷ θανάτῳ. Ἥρξατο μὲν οὖν ἀπὸ τοῦ, Átxat 
οὖν ἐκ πίστεως, εἰρήγην ἔχομεν πρὸρτ 
διὰ τοῦ Κυρίον ἡμῶν "IncoU Χριστοῦ, τῶι 
Χριστοῦ παρασχεθέντων ἡμῖν ἐξηγεῖσθαι τὸ 
αὺν πολλοῖς ἑτέροις, παραθέσει τῇ πρὸς τὲ 
δείξας αὐτῶν τὴν ὑπεροχήν. Ἐπειδὴ δὲ εἰς 


D ἀναχυπτόντων ζητημάτων ἐτράπη λύσιν, ἀκ! 


μενος ὑπὲρ αὐτῶν, ὡς ἐν τοῖς προχειμένοις ὃ 
ἡμῖν σαφέστερον, χαὶ δὴ xaX ὑπὲρ τοῦ à 
ποιγτιχὺν λέγειν τὸν Νόμον, ἔδειξε μὲν αὐτοῦ 
σιμὸν ἀναγχαίως " xai τοῦτο δὲ ἐν τοῖς ἀρ 
μηνευθεῖσι σαφέστερον δεδηλώχαμεν., Πάλιν 
παράθεσιν τοῦ Νόμου λέγων τῶν διὰ τοῦ Χρι 
μέγεθος, ἐπὶ τὸν τῶν πρώτων ζητημάτων ἂν 
λόγον χαὶ τὸ δειχνύναι, ὡς; μεγίστων ἡμῖν & 
Χριστὸς ἐγένετο πρόξενος * οὗπερ ἕνεχεν x 
βούλεται διὰ πολλῶν δεικνύναι, ὅτι τῇ μὲν θ᾽ 


tyi. Z. in Matth. ἔσο, Mosq., Y, p. 45 
mss. ; Stephan. Tes. ed. Lond. 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS, 


899 


Ῥτάνειν ἕπεται, ἀθάνατοι δὲ γεγονότες ἀπηλ- A necessario sepissime peccatorum motibus turban- 


x τούτου. Δ'ό φησιν - Οἱ γὰρ κατὰ σάρκα 
fà τῆς σαρχὸς φρονοῦσι, χαὶ τὰ ἑξῆς " 
ἔγει “ ὅτι οἱ μὲν θνητοὶ τὴν φύσιν ἀναγχαίως 
ἣν τοῦ ἁμαρτάνειν τὴν ἐνόχλησιν ὑπομένουσι " 
ἂν καὶ βουλεύσαιτο ἀθάνατον τύσις θνητή ; 
xal τίς ἐστιν ἐν ἡμῖν ἀρετὴ, οὐ τῆς σαρχός 
ἰὅτη, ἀλλὰ τοῦ φρονήματος τῆς ψυχῆς, ἐπει- 
τέρα γένηται τῶν παρόντων.- Οἱ μέντοι τοῦ 
ἔτος ἤδη μετεσχηχότες χρείττονα τούτιυν 
«τὸν λογισμὸν, ἀθάνατοι γεγονότες τὴν φύσιν 


tur: quid enim immortale vel desideraret natura 
mortalis? Quod si enim que virtus in nobis, non 
carnis est illa, sed ad prudentiam anim: spectat, 
qu:e sublimior est przsentibus. Qui autem spiritus 
jam participes facti sunt, przstantiori ratione utun- 
tur, natura immortales facti, et ab omnibus cupi- 
ditatum sensibus liberati. Hoc enim significat pax, 
quando supra apud mortales natura bellum esse 
dixit, peccato anim: voluntati reluctante, pacem 
hic vocat malorum motuum sedationem. 


σης τῆς ἀπὸ τῶν χειρόνων ἐνοχλήσεως ἀπηλλαγμένοι * τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, εἰρήνην, ἐπειδὴ ἐν τοῖς 
Vote παρὰ τοῖς τὴν φύσιν θνητοῖς πόλεμον εἶναι ἔφη, τῆς ἁμαρτία; ἀντιπραττούσης τῷ βουλήματι τῆς 
, εἰρήνην ἐνταῦθα λέγων τὸ ἀφαιρεῖσθαι (1) τῆς ἁμαρτίας τὴν ἐνόχλῃησιν. 


', κα΄. — Προειπὼν (2) Πνεῦμα Χριστοῦ, πάλιν 


γεββ. 11. — Spiritum Christi priusdixerat, nunc 


Τὸ Πνεῦμα τοῦ ἐγείραντος Χριστὸν olxst ἂν p iterum ait: Spiritus ejus, qui suscitavit. Jesum. 


ἐκαναγαγὼν ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ τὸν Πατέρα, 
ἕτερον, ἀλλ᾽ (5) f| σαφῶς διδάσχων, ὅτι τοῦ 
E) καὶ τὸ Πνεῦμα οὐχ ἀλλότριον τῆς πατριχῆς 
ὅς ἐστι * xat οἷς μία ἡ ἐνέργεια, τούτοις πάν- 
&i ἡ οὐσία τῷ Πατρὶ συναΐῖδιος. ᾿Αχολούθως 
᾿ἀνοιχήσαντος Πνεύματος ἁγίου xal τῆς ἅμαρ- 
ἐχρωθείσης, ἕπεσθαι τοῖς ἀγωνιζομένοις τὰ 
b φησιν, ὧν πρῶτον xat μέγιστον ἦν f) ἐχ νε- 
ἐνάστασις. 

ι 1δ΄. — Δῆλον οὖν (5) ὅτι οἱ τοιοῦτοι τὴν μα- 
) ζωὴν παρὰ τῷ ἑαντῶν Πατρὶ ζήσονται. 

. π΄. — Τὸ πάλιν (6) ὡς πρὸς τὸ δου.1είας 
Χεν * ἀναγνωστέον οὖν οὕτως * Οὗ γὰρ ἐ.14- 
πνεῦμα, εἶτα διαστήσαντα ἐπαγαγεῖν χρὴ, 
lac πάλιν elc φόδον. Περὶ γὰρ τῶν ἐν νόμῳ 
καὶ ἐν τῇ πρὸς Γαλάτας, ὅτι, μία μὲν ἀπὸ 
Σινὰ εἰς £ovAslar γεγγῶσα, δούλους τοὺς 
M παραθέσει τῶν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος χαλῶν, 
|j οὗτοι μὲν ὑπὸ προστάγματα ὄντες f) παρα- 
τες ἐτιμωροῦντο, ἣ φυλάττοντες ἐπαινοῦντο, 
ὧν τῶν δούλων ἴδιον εἶναι συμδέθδηχεν, ἐχεῖνοι 
ὅτι τοῦ Δεσπότου τῶν μελλόντων ἀγαθῶν xo- 
rw τὴν ἀπόλαυσιν, οὐδεμίαν ἔτι μετσδολὴν 
νται, ὅπερ οὖν ὑπάρχει τοῖς τέχνοις ix τῶν 
ων ἔθος. (7) Ὥσπερ γὰρ ἐν τῇ πρὸς Τιμόθεον 
Οὐ γὰρ ἐλάδετε πνεῦμα δειλίας, οὐχ ὡς 
δειλίας πνεῦμα (8), ἀλλ᾽ ἀντὶ τοῦ, ταῦτα ἐμ- 
4. φᾳνεῦμα φύσιν οὐχ ἔχει, οὕτως ἐνταῦθα * Οὐ 
Mdéste χνεῦμα δου.1είας (9) πάλιν εἰς gó6or, 
οὖ, πνεύματος μετεσχήχατε, οὐχ ἵνα πάλιν ὑπὸ 
ἔν ἧἦτε xal φόδον κατὰ τοὺς ἐν Νόμῳ, ταῦτα 
μεῖναι τοῖς παντελῆ τοῦ πνεύματος δεξαμένοις 
luv οὐχ οἷόν τε. Ἐλάδετε (10) πνεῦμα υἱοὺς 
ἔμενον (11) Θεοῦ, ὅθεν χαλεῖν Πατέρα τὸν θεὸν 
μεθα δῆλον γὰρ ὅτι χατὰ τὴν τοῦ Κυρίου 


Spic., ἀφαιρήσθαι. Fortasse Theodoro ἀφ- 
at restituendum. 


Se » Cram. p. 129. 
. ἄλλ᾽ in c. Cram. non legitur. 
Spi. : ὅτι. ix τοῦ υἱοῦ. 
.9 €. Cram. p. 150. 
Spic., c. Cram. p. 130. 
Nonnulla eorum qu:e sequuntur continet ctiam 
n. (c. Cram. p. 259. 0. Movxyoo.) lta vero 


a mortuis, habitat in vobis, deducens nos a Christo 
ad Pawem, non alia de causa quam ut doceat 
clare, Filii spiritum non alienum esse a patria di- 
vinitate; et quibus una operatio, his omnino et na- 
tura Patri cozterna. Habitante autem Spiritu sancto 
in nobis οἱ mortificato peccato, athletis premia 
distribuenda dicit, quorum primum et maximum 
resurrectio a mortuis. 


Vrans. 14. — Manifestum igitur quod tales beata 
vita apud Patrem suum vivent. 

Vgns. 15. — Vox iterum ad vocem servitutis 
referenda. Legendum igitur ita: Non enimaccepis- 
lis spiritum ; deinde distinctione facta: servitutis 
iterum in timore. De hominibus enim quz sub lege 
sunt ait etiam in Epistola ad Galatas (1v, 24): Unum 
quidem in monte Sina. in servitutem generans; ser- 
vos vocat qui sub Lege, per comparationem cum 
bonis futuri s:xculi, quia przceptis subjeeti, aut 
puniuntur si ea violant, aut laudantur si ea ob- 
servant: quod sane servis evenire solet. llli autem 
gratia Dei futura bona adepti, jam nullam muta- 
tionem suspicantur, quod natis patres tribueze 
solent. Nam uti in Epistola ad Timotheum : Non 
enim accepistis. spiritum. — timoris (11 Tim. 1, 47), 
non quasi exsistat spiritus timoris, sed quasi di- 
cat, talia : Sentire spiritus nature non inest; ita 
hic : nom enim accepistis spiritum servitutis, quasi 


D dicat, spiritum accepistis, non ut iterum in servi- 


tutem et timorem eatis veluti qui sub Lege: bxc 
enim inesse iis qui perfectamspiritus gratiam acce- 
perunt, feri nequit. Accepistis spiritum in filios 
adoptantis Dei, unde Deum patrem vocare jube- 
mur. Manifestum enim eos qui baptismo donati sunt 
Deum patrem vocare juxta illud Domini effatum: 


habent : Ἢ τάχα τό οὐχ ἐλάδετε mv. δουλείας, οὐχ 
ὡς ὄντος πνεύματος δουλείας εἶπεν ἀλλ᾽ — . 

(8) ὦ. Cram. ἐλάδ. πνεῦμα δουλείας. . 

(9) Spic., δειλίας. V. οὕτως ἕντ. — ἀντὶ τοῦ non 
Jeguntur in c. Mon., sed post v. πνεύματος additur 
ὑμεῖς. 

" 0) C. Mon, ἐλάδετε δέ. 
(11) luc usque c. Mon. 


823 


TUEODOR! MOPSUESTENI 


Pater noster qui es. in celis (Matth. vi, 9). Haud A παράδοσιν thv, Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν toic obparoie, 


inepte illud : Abba, Pater, cum parvulorum sit pa- 
tres Abba vocare. Parvuli autem erant adhuc juxta 
banc vitam qui per baptismum in filios adoptati 
sunt, filios autem vere et perfecte se in venturo 
zvo futuros existimant. Vocem Abba Pater. adhi- 
buit, tum ad memorandauni perfectionem qux ex- 
spectatur, tum ad presentem nostrum statum si- 
gniflcandum, in quo velut parvuli partem tantum im- 
perfectam bonorum consequimur, csetera autem 
speramus juxta promissiones qu: nunc facte sunt, 
nobis largienda esse. 


Vens. 16, 17. — Ipse Spiritus sanctus. testimo- 
nium reddit spiritui nostro, quod spiritualiter vivi- 
mus, ideoque filii Dei sumus. Quod si igitur cum 
Christo compatimur, hoc est, si easdem passiones 
admittimus, quas Christus, veritatis pracco, libenter 
adiit; si persequentes sustinemus, et alia hujusce 
generis pro pietate patünur, congloriflcabimur cum 
eo filii Dei et cobarredes. Christi facti. Quse autem 
᾿ς hireditas prius dictum est, quando illud (Rom. 
iv, 14) explicavit : Si enim qui ex Lege, haeredes 
sunt, exinanita est. fides. 

Vens, 18. — lllud existimo pro congruo argu- 
mento persuasum habeo lioc verum esse. lta illud : 
Arbitramur enim justificari hominem per. fidem sine 
operibus Legis (Rom. 11, 28). 

Vans. 19. — Vox χαραδοχεῖν idem sonat ac 
sperare, ἀποχαραδοχεῖν autem idem ac firmiter spe- 
rare. Quod igitur ita interpretandum : Unum cor- 
pus effecit Deus omnem creaturam . Unde etiam 
mundus vocantur cuncta tum visibilia, cum invisi- 
bilia, ut in Epistola ad Corinthios dicit : Quia spe- 
claculum facti sumus mundo et angelis et hominibus 
(! Cor. ww, 9). Quando igitur aliqua ratione inter 
se discrepent, aliaque visibilia sint, et alia invi- 
sibilia, omnia ut uno complectatur, effecit hiomi- 
nem, visibile simul et cum sensibili creatura co- 
gnatum corpus habentem (nain terra constat et aere 
εἰ aqua et igne ), atque animam invisibilem invisi- 
bilibusque similem. Creavit illum tanquam pignus 
quoddam amicitize in omnes : nam utilia illi sensi- 
ilia, ut ex experientia discimus, et illis przesunt spi- 


rituales naturze ut ea nobis utilia efliciant; hoc testa- D τὸ fjutv ὠφέλιμον αὐτὰ χινοῦσαι * καὶ τούτου PET 
tur Apostolus de adversa potestate, dicens: Secundum ὁ ᾿Απόστολος περὶ τῆς ἐναντίας λέγων δυνάμαᾳ». 


principem potestalis aeris hujus spiritus, qui nunc 
operatur in filios diffidentie (Ephes. v, 2), ita ut 
omnibus appareat, ante lapsum diaboluimn inter illos 
annumeratum fuisse qui aeris motibus prasunt. 
Solent etiam sane nos juvare disciplinam pietatis 
docendo, uti Apostolus dicit : Nonne omnes sunt 
ad ministratorii spiritus , in. ministerium missi pro- 


(1) Sequentia v. habet. etiam c. Monac. (c. Cram. 
p. 240) sub nomine Theodoreti [v. etia Theo- 
doreti Opp. ed. Hal, Ill, p. 851 : Ἢ χαὶ ἐπειδὴ 
τῶν —. 

(3) V. Ext om. c. Mon. 

(3) Cat. Crain. ὁλοτελῶς. ib. ὁλοτελῇ τῶν ἀγαθῶν 
gv μετουσίαν ixopíoa2yso. luc usque c. Mon. 


ἐχάλουν πατέρα τὸν Θεὸν ol τοῦ βαπτίσματος ἴξιω- 
μένοι. Καλῶς δὲ τὸ, 'A66a ὁ Πατὴρ, ἐπειδὴ τῶν (1) 
νηπίων ἴδιόν ἐστι τὸ ἀδδα καλεῖν τοὺς πατέρας" 
νήπιοι δὲ ἔτι (2) κατὰ τὸν παρόντα βίον ἦσαν οἱ διὰ 
τοῦ βαπτίσματος ἠξιωμένοι τῆς υἱότητος, τὴν τελείαν 
xai ἀληθῆ ἐπὶ τοῦ μέλλοντος προσδοχῶντες αἰῶνος " 
τὸ οὖν 'A66ü ὁ Πατὴρ τέθειχε τὸ μὲν εἷς μήνυσιν 
τῆς προσδοχωμένης τελειότητος, τὸ δὲ σύμδολον τῆς 
παρούσης καταστάσεως, ἐν f] νηπίων δίχην οὐχ ὅλο» 
«£3, (5) τῆς μετουσίας τῶν ἀγαθῶν χομισάμενοι τὴν 
ἀπόλαυσιν, περιέμενον τὸ ποτὲ αὐτοῖς προσέσεσθαι 
κἀχεῖνα ταῖς νῦν ἐπαγγελίαις ἀχολούθως, 

Στίχ. τς’, ιζ΄. — Αὐεὸ τὸ (Ἰ) Πγεῦμα τὸ ἄγων 
συμμαρτυρεῖ τῷ πνεύματι ἡμῶν, ὅτι πνευματοιδς 


D ξιάγομεν " διὸ καὶ ἐσμὲν τέκνα Θεοῦ (5). 'Eàw ehe 


συμπάσχωμεν τῷ Χριστῷ, τουτέστιν ἐὰν τὰ αὐτὲ 
πάσχειν αἱρησώμεθα, ἅπερ ὁ Χριστὸς τὴν ἀλήθεων . 
πρεσδεύων ἔπαθεν ἐχὼν, ἐὰν διωχόμενοι χαρτερῶμεν 
καὶ ὅσα ὅμοια πάσχωμεν ὑπὲρ εὐσεδείας, avvale. -" 
σθησόμεθα αὐτῷ Ev τῷ γενέσθαι τέχνα Θεοῦ χαὶ eve ᾿ 
χληῤονόμοι Χριστοῦ " τίς δὲ ἡ χληρονομία, geb — 
ρηται ὀπίσω, ἔνθα ὁ λόγος ἦν περὶ τοῦ, El γὰρα! ᾿ 
àx Νόμου xAnporópot, κεχένωται ἡ πίσεις. i 
Στίχ. ιη΄. — To, λογίζομαι(6,) ἀντὶ τοῦ λογισμῷ ῷ 7 
προσήχοντι πέπεισμαι τοῦτο οὕτως ἔχειν. ὡς (ὦ, ᾿ 
Λογιζόμεθα οὖν πίστει δικαιοῦσθαι ἄνϑρωμεν 
χωρὶς ἔργων Νόμου. | 
Στίχ. ι΄. — Καραδοχεῖν (7) λέγεται τὸ &4sifns, 
ἀποχαραδοχεῖν δὲ (8) τὸ ἀπειλπέζειν" ὃ τοῖνυν λέγει ὦ 
τοιοῦτόν ἐστιν "Ev σῶμα τὴν σύμπαϑαν wdew. 
ἐποίησεν ὁ Θεὸς, ὅθεν χαὶ χόσμος λέγεται πάντα, du 
ὁρατὰ, εἴτε ἀόρατα, ὡςὲν τῇ πρὸς Κορινθίους "Exsswid, 
φησιν" Ὅτι θέατρον ἐγεγήθημεν τῷ κόσμῳ καὶ ἀγγδ' 
Acte xal ἀνθρώκοις. Ἐκπειδὴ τοίνυν διαφορά τίς ésto - 
ἐν αὐτοῖς, τὸ τὰ μὲν εἶναι ὁρατὰ, τὰ δὲ ἀόρατα, Bé 1 
λόμενος εἰς ἕν τὰ πάντα συνῆφθαι, πεποίηκε τὸν ἄν». 
θρωπον, ἐξ ὁρατοῦ μὲν συγχείμενον τοῦ σώματος s. 
συγγενοῦς τῇ φαινομένῃ χτίσει (Ex γῆς γὰρ σύγκαν 
ται χαὶ ἀέρος καὶ ὕδατος xal πυρὸς), ἀοράτου δὲ τῆς 
ψυχῆς χαὶ οἰχείας τοῖς ἀοράτοις (9)" καὶ δὴ cexolwi 
αὑτὸν ὥσπερ τι φιλίας ἐνέχυρον τοῖς πᾶσι" 
μὲν γὰρ αὑτῷ τὰ φαινόμενα, ὡς αὑτῇ τῇ πείρᾷ pa 
θάνομεν, ἐφεστᾶσι δὲ αὐτοῖς al νοηταὶ quat 

















Κατὰ τὸν ἄρχοντα τῆς ἐξουσίας τοῦ ἀέρος οὖ : 
πνεύματος τοῦ νῦν ἐνεργοῦντος àw τοῖς wi . 
τῆς ἀπειθείας, ὡς εἶναι δῆλον ἡ μῖν, ὅτι πρὸ τῆς se 
ραδάσεως εἰς τοὺς ἐφεστῶτας τῇ τοῦ ἀέρος xivieu 
ὁ διάβολος συνετέλει * xal μὴν xal τοῖς πρὸς διδαῦχξν 
λίαν τῆς εὐσεθείας el; ἡμετέραν ὠφέλειαν ὑκῆβε" 
τεῖσθαι σύνηθες αὐτοῖς, ὡς ὁ ᾿Απόστολός (10) quee 


(4) Spic., c. Cram. p. 152. 

(5) Spic., τέχνα πνεῦμα θεοῦ. 

(0) Spic., c. Cram. p. 135. ib. v. τῷ om. Spit... 
(7) Spic., c. Cram. p. 155. 

(8) V. δέ om, c. Cram. 

(3) V. xat οἰκείας τ. ἀοράτοις om. in Spic. 

(10) C. Cram., σύν. αὐτοῦ ὡς καὶ &m. 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


82$ 


vrsc εἰσὶ λειτουργικὰ πνεύματα, εἰς δια- αὶ pter eos qui hereditatem capient salutis (Bebr. 3, 14)? 


ἔποστε.λλόμενα διὰ τοὺς μέλλοντας xAn- 
"σωτηρίαν; Ἐντεῦθεν τοίνυν αἱ (1) àópacot 
lg οἰχεΐα τίθενται τὰ xa0' ἡμᾶς εὐφραινό- 
| δὴ ποτε (2) πρὸς τὸ χρεῖττον ῥέπειν ἡμᾶς 
τ xal τοῦτο ἡμᾶς ὁ Κύριος διδάσχει λέγων, 
ἃμαρτωλῷ μετανοοῦντι xal ἀγγέλους χαί- 
οὐρανοῖς" δῆλον δὲ ὅτι χαὶ λύπην αὐταῖς 
τὰ xa0' ἡμᾶς ἐπὶ τὸ χεῖρον διαχείμενα" 
ἂν εὐφραίνοιντο (5) ἡμῶν ἀφισταμένων τῆς 
ων πράξεως, εἰ μὴ xal λύπην αὐταῖς ἐκίνει 
fud; ἐπ᾽ ἐχείνων. Οὕτω δὴ γνώμης ἔχου- 
| ἡμᾶς, ὡς ἅτε δὴ οἰκεῖον ζῶον καὶ συγγενὲς 
ἰνίχα γεγονὼς ὁ ᾿Αδλμ ἐδέξατο τοῦ Θεοῦ τὸ 
E, ὁμοῦ χἀχεῖνο ἀχούσαξ, ὡς παραδὰς ἀπο- 


Hinc igitur invisibiles potestates de nobis curant, 
ct lantur si nobis meliora affectare contingit ; 
hoc enim docet nos ipse Dominus dicens: Gau- 
dium erit coram angelis Dei super wno peccatore 
penitentiam agente (Luc. xv, 10). Manifestum etiam 
eos de nobis dolere si deteriora senserimus ; non 
enim gauderent de nobis peccatorum operationem 
omiltentibus, nisi iidem lugerent nostram in malo 
constantiam. [labemur ergo ab eis velut animal 
familiare et cognatum, quando natus Adam Dei 
precepta audivit, et illud didicit simul se moritu- 
rum si ea transgrederelur, considerabant quis 
eum finis maneret. Et quando lege violata, mor- 
talis factus est propter negationem, et divisa est, 


» ἐσχόπουν ἥντινα ἄρα τὰ xaz' αὐτὸν τὴν D uti. videtur, a corpore anima, solutusque est crea- 


λήψεται * xal ἐπειδὴ παραδὰς θνητὸς ἐγένετο 
ἐποφάσεως, ἐχωρίζετό τε, ὡς εἰχὸς, ἡ Ψυχὴ 
Ets; xal ὁ μηχανηθεὶς διὰ τοῦ ἀνθρώπου 
M τῆς χτίσεω; διελύετο, τούτῳ τῷ τρόπῳ 
παζον al νοηταὶ φύσεις ἐπὶ col; γιγνομένοις, 
ἧς τε οὐχ εἶχον οἰχείως, ὡς ἂν τοιούτων γε- 
αἰτίου; χαχῶν" ὡς δὲ καὶ (4) τοῦ χρόνου 
X οἱ χαθεξῆς ἄνθρωποι μειζόνως ἐπὶ τὸ χεῖρον 
Wig ἐπέσφιγγον ἑαυτοῖς τοῦ θανότου τὴν 
, πάντα μὲν τὰ χαθ᾽ ἡμᾶς ἀπεγίνωσχον, 
b χαθ' ἡμῶν ἀνεδέχοντο τὸ μῖσος " ὅθεν οὐδὲ 
" ὑπὲρ ἡμῶν ἑδούλοντό τι λοιπὸν, τοῦτο μὲν 
πρίους ἑαυτῶν ἀποστρεφόμενοι, τοῦτο δὲ 
᾿ς τοῦ Θεοῦ μυσαττόμενοι (5). TC οὖν ἐπὶ 
γένετο; ἔφησεν αὐτοῖς ὁ Κύριος, ὡς ποιήσει 
᾿ ἡμᾶς διόρθωσιν, ἀναστήσας τε ἡμᾶς καὶ 
x; ἐργασάμενος, ὡς μηκέτι δεδοιχέναι μηδὲ 
δὲν μεταδολὴν xal διάλυσιν τοῦ χοινοῦ συν- 
ἧς χτίσεως. Ταύτην δεξάμενοι τὴν ὑπόσχεσιν 
v, μαθόντες ὡς dj θεία χάρις τῶν ἡμῖν 
ἔνων ποιήσεται τὴν διόρθωσιν, χαὶ φιλοτιμίᾳ 
εἶν ἀποδώσει, ὧν ἡμεῖς ἑαντοὺς διὰ μοχθη- 
στερήσαμεν τρόπου, χαὶ μενεῖ μὲν ὁ χαθόλου 
'ς διάλυσιν οὐδεμίαν ἐπιδεχόμενος τοῦ λοι» 
πἴ δὲ ἄῤῥηχτος χαὶ τῇ χτίσει πρὸς ἑαυτὴν ἡ 
ἐππεῦθεν xal πράττειν ἅπαντα ὑπὲρ ἡμῶν 
WV, καίτοιγης ἐν τοῖς χείροσιν ἐξεταζομένων, 
μελλόντων ἐλπίδι διὰ τὴν τοῦ Θεοῦ ἐπαγγε- 
πουύμενοι (0). Τοῦτο οὖν λέγει, ὅτι ἡ χτίσις 


tur: nexus per hominem intentus, adeo doluerunt 
spirituales natura de re facta ut Ὁ nobis recede- 
rent, velut a tantorum malorum auctoribus. Unde 
tempore procedente cum homines magis ac magis 
ad deteriora deflectentes mortis imperio gravius 
oppressi sunt, exstinetum est illorum studium in nos, 
imo odio nos habuerunt. Qua de causa jam non 
amplius nobis prodesse voluerunt ut alienos nunc nos 
respuentes, nunc etiam ut Dei inimicos abominantes. 
Quid igitur postea factum est 1 Nantiavit eis Do- 
minus, se nos reparaturum, resurrectione et immor- 
talitate donandos, ita ut jam non metuenda sit nostra 
destructio et solutio vinculorum quibus creatura una 
conjungitur. Quo cognito, animum receperunt, di- 
scentes nos divina gratia reparandos esse et boni- 
tate Dei vmnia nobis condonanda ; quibus per mo- 
rum pravitajem ipsi nos frustraveramus, et resti- 
tuendus universi nexus jam in futurum indissolu- 
bilis et infractus, consociatis amore variis ereatu- 
re partibus. Unde etiam pro nobis omnia facere 
non dubitabant, vel ad pejora lapsis, spe futurorum 
per Dei preedicationei confirmati, Hoc igitur dicit : 
creatura szpius pro nobis nostra desperans, illam 
suscipit rerum omnium restitutionem, exspecta- 
tionem scilicet futurorum, nos omnes resurrecturos 
ut immortales fiamus, Nam revelationem filiorum Dei 
vocat resurrectionem, generatim adoptionem immor- 
talitatem dicens, cum idem sit apud eum filios Dei esse 
ac immortales esse. Unde etiam David haec babet : 


ἡμῖν πολλάχι; τὰ χαθ᾽ ἡμᾶς ἀπελπίσασα, p Ego dizi: Dei estis et filii Excelsi omnes. Vos ew- 


ἀπεχδέχεται τῶν ἀπάντων διόρθωσιν, τὴν 
ἰαν τῶν μελλόντων, ὅτι ἀναστησόμεθα πάντες 


temsicut homines moriemini(Psal. uxxxi, 6, 7) ; non 
est. enim cur moriantur qui filii Dei vocantur. 


ἧναι ἀθάνατοι" τὴν γὰρ ἀποχάλυψιν τῶν υἱῶν toU Θεοῦ λέγει τὴν ἀνάστασιν, καθόλου τὴν (7) 
ἣν τὴν ἀθανασίαν χαλῶν, ἐπειδὴ υἱῶν εἶναι νομίξει Θεοῦ τὸ ἀθανάτους εἶναι" ὅθεν (8) χαὶ ὁ Aa- 


, αἱ om. c. Cram. 

, ποτε om. c. Cram. 

ε.. εὐφραίνοντο. 

. xal om. c. Cram. 

. τοῦτο δὲ ὡ;. E. τ. 0. μυσαττ. in Spic. non 

r. 
uentia v. habet etiam sub nomine 8. Mo- 
on. (c. Cram. p. 248), sed ea qua pr:e- 

more suo contraxit : Ἕτερος 4k χτίσιν μὲν 

ἂν Παῦλον νῦν ἀπεφήνατο τὰς ἐφεστηχυίας 


7 


ταῖς ἀψύχοις ὕλαις τὰς ταγείσας παρὰ Θεοῦ τὴν 
χτίσιν διέπειν, ἀποχαραδοχίαν δὲ τὴν ἀνελπιστία»"» 
ἡ χτίσις γὰρ. φησὶ, ἐπιμενόντων ἡμῶν τῇ χαχίᾳ χαὶ 
ἐπισφιγγόντων ἑαυτοῖς τοῦ θανάτου τὴν ἀπόφασιν, 
τόγε.... 

(1) V. τήν om. Spic. 

(8) C. Mon. τὴν ἀνάστασιν λέγει, υἱοθεσίαν τὴν 
ἀθανασίαν χαλῶν " ὅθεν —. V. xai υἱοὶ — ἀποθν. 
om. c. Mon. ib. V. à» om. c. Mon. 


821 
6:6 λέγε!" 


"THEODORI MOPSUESTENI 
Ἐγὼ εἶπα" Θεοί ἐστε xal υἱοὶ Ὑψίστου πάντες, ὑμεῖς δὲ ὡς ἄγθρωποι ἀποθ' 


ἂν οὐχ ἔχοντος λόγον τοῦ (1) ἀποθνήσχειν τοὺς νἱοὺς τοῦ Θεοῦ χρηματίσαντας. 
ἵεκβϑ. 20. — Utique, inquit, cum prius nihil A Στίχ x'.— ᾿ἸΑμέλει (3), φησὶν, οὐδὲν E 


amplius pro nobis facere vellent angeli, omnia nunc 
facere non dubitant propter illam pr:edicationenm, 
et licel cirea vana moremur, illud juxta Dei prie- 
dicationem persuasum ipsi habent, omnia jam cor- 
ruptionis et perturbationum et mutationis immu- 
nia fore, quando ipsi resurrectione digni habiti, 
immortales Dei virtute flemus. 

Vgns. 21. — Liberabuntur, inquit, tunc et ipsi 
angeli a servitute qua corruptibilibus rebus inser- 
viunt, quando immortales fiemus, nec jam ulli erunt 
mutatiori obnoxii, cum nulla deinceps necessi- 
tale corruptibilium rerum motibus inservient. 


Vgns. 22. — Recte congemiscit et simul parturit, 
dicit, non autem gemiscit et parturit quando hic 
omnis creatura nominetur, dum superius creaiura 
tantum vocetur. Vult autem indicare omnem crea- 
turam eadem una. sentire, ut communis hic omnis 
creature sensus eos doceat calamitatum tolerantia 
communionem cum omnibus tueri. Qua autem ra- 
tione dicitur Hlud sufferre omnis creatura? Invisi- 
biles creatuez: sane gemunt, utpote ratione et re- 
rum intellectu przdit, visibiles vero operi com- 
municando. 

VERs. 24. — Nondum, inquit, resurrectionem 
contigimus, sed promissione accepta , spe resurgi- 
inus. Salutem vocat perfectam a ialis liberationem 
quam in futuro zvo adipiscemur; liec igitur con- 
sequendi, ait, firma spes przsenti huic vite coni- 
petit. 


Quod si, inquit, bonis quz exspectamus jam frue- 
remur, oculis nostris omnino cernerentur; non 
est autém cur ea unquam speremus, quas appareut ; 
quando autem ea speramus velut non apparentia, 
oportet ut omnium eventum exspectantes cuncta 
sustineamus quixcunque pro illis sufferenda sunt. 


Vgns. 20. — Πος juxta morem divinz Scriptu- 
τὰ figurate dictum est, aliud signiflcare rem leviter 
consideranti videtur, aliud autem significat. Signi- 
ficat quidem quod nos ea nec exspectare natur: 
viribus possumus ; sed spiritus gratia, cujus pri- 
mitias hie accepimus, absque ullo dubio ea nobis 
pristabit. Istud autem innuit : quae exspectamus, 
hiec etiam Deum rogamus ; quie autem contingere 
non sper»mus, bxc postulare non auderemus. Illud 
quid oremus, sicut. oportet, nescimus, idem sonat 
ac ea exspectare non possumus, quaudo, uti dixi, 
né rogares quidem, qua nulla ratione exspectare 


(4) Sic c. Mon. : duo alii n. 
(2) Spic., c. Cram. p. 159. 
5) C. Cram. .. γινόμεθα. 

(4) Spic., c. ὕγδιν. p. 140. 
(9) Spic., c. Cram. p. 141. 
(6) Spic. ; in c. Cram. p. 142 lioc fragm. Diodoro 


: λόγου τό. 


C 


ἡμῶν οἱ ἄγγελοι ἀνεχόμενοι, διὰ τὴν ἐπ᾿ 
τὴν εἴλαντο πάντα ποιεῖν, χαίτοιγε πε; 
ἡ μῶν ἀσχολουμένων, τοῦτο χατὰ τὴν τι 
γελίαν ἀπεχδεχόμενοι, τὸ πάντα ἀπαλ 
ρᾶς καὶ μεταδολῶν xal τροπῆς, ἔπειδ 
ἀξιωθέντες τῆς ἀναστάσεως, ἀθάνατοι 
δυνάμει γενώμεθα (3). 

Στίχ. χα΄. — ᾿Απαλλάττονται (4) và 
xai αὑτοὶ τοῦ ὑπηρετεῖσϑθαι φθοριμαίοι 
ἐπειδὰν ἡμεῖς ἀθάνατοι γενώμεθα καὶ 
ἀπαλλαγῇ τοῦ τρέπεσθαι, ἐπεὶ μηδὲ Ec 
τὸ συναναγχάζον αὐτοὺς πρὸς τὴν τὸ 
τεῖσθαι χίνησιν. 

Στίχ. xf'.— Καλῶς (D) οὐκ εἶπεν, 
ὠδίνει, ἀλλὰ συστεγνάζει καὶ συγωδίνγε 
τὸ πᾶσα ἡ κτίσις ἐνταῦθα προσέθηκεν 
σις εἰρηχὼς μόνον" βούλεται δὲ εἰπεῖ" 
νως ἐπιδείχνυται τοῦτο πᾶσα ἡ κτίσις 
παρὰ πάσης τὸ αὐτὸ γίνεσθαι ὁμοίως 1 
τους τὴν πρὸς ἅπαντας χοινωνίαν alpe 
λυπηρῶν χαρτερίᾳ. Πὼς δὲ πᾶσαν ἔφῃ ’ 
νειν τὴν χτίσιν ; Τὰς μὲν ἀοράτους, ὡς 
λογιχὰς xal τῶν γινομένων ἐχούσας 1 
τὰς δὲ ὁρατὰς τῇ χοινωνίᾳ τοῦ πράγμ 

Στίχ. x0'. — Οὐδέπω γὰρ, (6) φησὶ, 
σεως τετυχήχαμεν, ἀλλὰ δεξάμενοι τὶ 
ταῖς ἐλπίσι ψυχγατωγούμεθα. 

Σωτηρίαν (7) καλεῖ τὴν παντελῇ τῶν 
λαγὴν, ἥτις αὐτοῖς ἐπὶ τοῦ μέλλοντος αἱ 
νεσθαι ἔμελλς " ταῦτα tolvuv φησὶ βεῦι 
ὅτ: προσέσται ἡμῖν ἐπὶ τοῦ παρόντος Bi 

Εἰ μὲν (8) γὰρ ἀπελαύομεν ἤδη τῶν 
vov, φησὶν, ὑπ᾽ ὄψιν ἔχειτο πάντως τὶ 
περὶ δὲ τῶν φαινομένων ἐλπίζειν οὐδαμὲ 
ἐπειδὴ ὃὲ ἐλπίζομεν περὶ αὑτῶν ὡς οὐ 
εἰκότως ἀνάγχη ἅπασαν τὴν ἔχθασιν αἱ 
νοντας, ὑπυμένειν ἅπαν ὅ τι ἂν καὶ 
ἐχείνων δέοι. 


Στίχ. xc'. Σχηματισμός (9) ἐστι xat 
τῇ θείᾳ Γραφῇ τὸ εἰρημένον, ὡς ἕτερον (!: 
τῷ προχείρῳ μᾶλλον, ἣ ὃ βούλεται λέγε; 
Ὑὰρ ὅτι ἡμεῖς οὐδὲ προσδοχᾷν ἐχεῖνα 
τῆς φύσεως ἀχολουθίαν δυνάμεθα, ἀλλ᾽ 
ματος χάρις, ἧς τὴν ἀπαρχὴν ἐνταῦθ. 
ἀναμφιθόλως ἡμῖν ἐγγυᾶται τὴν μετοὺυς 
Ἐσχημάτισε δὲ οὕτως *  προσδοχῶμε' 
αἰτοῦμεν παρὰ θεοῦ, ἃ δὲ μὴ δυνατὸν EX: 
ταῦτα 020' ἂν αἰτῇσαί ποτε ἀνασχοίμεθι 
δύνασθαι προσδοχᾷν ἐχεῖνα τὸ μὴ εἰδέν 
προσεύξασθα! περὶ αὑτῶν ἐχάλεσεν, ἔπει 


tribuitur. 
(7) Spic., c. Cram. p. 149 
(8) Spic., c. Cram. , 443. 
(9) Spic. , €. €ram. p. 144. 
(10) ibri, ἑτέρου. 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


830 


᾿ ἂν αἰτήσειέν τε ἃ μηδενὶ λόγῳ δύναται A nequis: nos autem spiritus virtute hxc consecu- 


ν τὸ δὲ τῇ τοῦ πνεύματος δυνάμει πάντως 
ἰὰ περιέσεσθαι ἐλπίζειν τὸ πνεῦμα ἐντυγχά- 
ἐπειδὴ γὰρ εὐχῇ (1) πολλάκις λαμδάνομεν 
μηδαμῶς ἑαυτοῖς περιποιῆσαι δυνάμεθα, 
t αὐτοῖς xal τὸ πιστεύειν περὶ τῶν (2) μελ- 
ἐπὶ τοῦ παρόντος βίου τοῦ πνεύματος δό- 
» φησὶ, τὸ σγεῦμα ἐντυγχάνει ὑπὲρ ἡμῶν, 
ὅτι τοῦτο ἡμῖν ἐχείνων αἴτιον, ὅ ὥσπερ ἐν 
€ τάξει χατὰ τὸν παρόντα βίον ἡμῖν δοθὲν, 
€ xai περὶ τοῦ τελείου πιστεύειν ποιεῖ" ὅθεν 
wage περὶ εὐχῆς λέγειν αὐτὸν ἀληθῶς, 
στεναγμοῖς ἀ.λα.λήτοις, ἵνα εἴπῃ ὅτι ἀποῤ- 
Tp ἐκεῖνα ἐφέλχεται " τὸ γὰρ ἐπὶ ταῖς μελ- 
καγγελίαις χατά γε τὸν παρόντα βίον δεδο- 


ἵν καρέχεται πάντως ἡμῖν ἐχεῖνα. Καὶ τὸ Β 


xc δὲ ἀχολούθως τῷ σχηματισμῷ ὡς ἐπὶ 
gm, ἐπειδὴ πως μετὰ στεναγμῶν εὐχόμενοι 
ι νομίζονται μᾶλλον, ὡς ἂν συντονώτερον 
X τὰς δεήσεις. Οὕτω χαὶ ἀνωτέρω περὶ τῆς 
ign τὸ στενάζειν χαὶ περὶ ἡμῶν ὅτι στε- 
, στεναγμὸν ἀπανταχοῦ τὴν προσδοχίαν 


turos omnino sperare indicat illud spiritus postulat ; 
nam s:pe votis ea prosequimur qux nullo modo 
contingere possumus ; itaque in hac presenti vita 
donum spiritus nobis datum est ut de futuris con- 
fidamus. Ipse spiritus, inquit, postulat pro nobis, 
quasi dicat: hic. nobis illorum bonorum auctor, 
qui tanquam pignus nobis hac in vita datur, facit 
ut de eorumdem perfectione confidamus. Unde ne 
credas illum seipsa de prece loqui, adjicit: gemiti- 
bus. inenarrabilibus, quasi dicat, illa ineffabili modo 
concedi. llle enim nobis hac in vita propter futuras 
promissiones datus prestat nobis ea omnino. 
Vocem gemitibus figuratum dicendi genus retinens, 
pro precibus adhibet, quia cum gemitibus orantes 
potius exaudiri videmur, quasi aptius flagitaremus. 
lta enim sopra de creatura dictum est. ingemiscit 
et de nobis gemimus, gemitum ubique vocans illo- 
rum bonorum exspectationem ; hic similiter spiri- 
tum dicit cum gemitibus postulare, quiu nobis ea 
prsestat, et ezspectat quibus perficiantur, 

ἐχείγων χαλέσας, ὥσπερ οὖν χἀνταῦθα ἔφη τὸ πνεῦμα 


ναγμῶν ἐντυγχάνειν, ὡς ἂν παρέχον ἡμῖν ἐχεῖνα xal προσδοχᾷν, ἃ τῶν παρασχευαζόντων τὴν 
5). 


£P. — Ἐνταῦθα (4) βούλεται εἰπεῖν, ὅτι 
μὴν παρασχεθήσεται ὑπὸ τοῦ πνεύματος 
εοῦ, ὃς ἐπειδὴ ἡδουλήέθη τὴν ἀπαρχὴν ἡμᾶς 
coc; ἐπὶ τοῦ παρόντος χομίσασθαι βίου, 
ἐς παρέξει χἀχεῖνα, ὧν ἐπ᾽ ἐλπίδι ταύτην 
ula. Ἐπεὶ δὲ ἐσχημάτισεν ὡς ἐπὶ εὐχῆς τὸ 
ἱνταῦθα ἀπαρχῆς τοῦ πνεύματος ἀναγχαίως 
βαδοχᾷν xal τὰ μέλλοντα, ἀναγχαίως ἐπήγα- 
καὶ ὁ Θεὸς εἰδὼς τὸ βούλημα τοῦ πνεύματος, 
ιατὰ γνώμην αὐτοῦ τὰς αἰτήσεις ποιεῖται, 
τῇ προσευχῇ. Καλῶς δὲ xaY τὸ ὑπὲρ ἁγίων, 
SEV πρὸς τοῦτο ἀφωρισμένων χαὶ μετεσχη- 
it τοῦ πνεύματος. Ἐντυγχάνειν δὲ τὸ πνεῦμα 
μα λέγει τὸ ἐπὶ τοῦ παρόντος ἡμῖν δεδομένον 
8) καὶ ἀπαρχὴν τοῦ πνεύματος, οὐ τῆς ὑπο- 
αὐτοῦ xo)sl, ἀλλὰ τῆς τότε ἡμῖν εἰς πᾶν» 
woucíay τῶν ἀγαθῶν προσδοκωμένης δοθή- 
Ιἄριτος" ὅτι μέντοι σύνηθες τῇ θείᾳ Γραφῇ 
ξειν τάδε ἀπὸ τῶν παρὰ τῷ μαχαρίῳ Δαδὶδ 


Vens. 91. — Hic innuit, illa nobis a spiritu de 
Dei sententia praeberi, qui, cum decreverit nos prz- 
senti in hac vita spiritus primitias habere, illa 
eliam necessario praestabit, quorum ob spem 
primitias accepimus. Quando finxit nobis per ora- 
iones futura petenda esse qu:e hie per primitias 
spiritus designantur, addit Deum, quia desideria 
spiritus scit et secundum ipsius sententiam postu- 
lationes quae fiunt, orationem necessario exaudire. 
Aptissime autem illud pro sanctis, quasi dicat, pro 
illis qui ad hoc electi sunt et spiritus jam partici- 
pes effecti. Spiritus vero postulare gratiam dicitur 
nobis ad hanc vitam concessam, québ etiam primitie 
spiritus ejus vocatur, nop itypostaseos ejus, sed gra- 
ti: quam exspectamus quaque perfectam bonorum 

' hereditatem consequemur. Quod sane divina Scri- 
ptura figuratum dicendi genus usurpare soleat, pér- 
spicuum ex beati Davidis scriptis, qui continuo 
talia profert; ita illud caligo sub  pedibws ejus 


«lk τοιαῦτα λέγειν εἰωθότι, Trózor ἔχοντα Ὁ (Psal. xvn, 10), et caetera quac eodein loco habentur; 


be πόδας. καὶ ὅσα xaz' &xelyo τὸ μέρος qn- 
δ τὰρ τοῦ παρόντος ἅπαντα λέγειν ἔστι χαι- 
! δὲ (5) τῷ xy' πρός τε τὰς πύλας φωνὴν 
Ker (6), ὡς ἂν ἀνοιχθῆναι ὀφειλούσας, xol 
τῶν ἀπόχρισιν" τούτων γὰρ οὐδὲν μὲν, ὡς 
, νοεῖσθαι δύναται, ἕτερα δέ τ'νά ἐστι τὰ ἀπ' 
ἱμφαινόμενα" ἐγὼ μέντοι τέθειχα χαὶ τοῦτο, 
ηδένα χαινόν τι νομίζειν λέγεσθαι παρ᾽ ἡμῶν 
ἃ σχηματισμὸν εἰρῆσθαι τῷ ᾿Αποστόλῳ τὰ 
μενα. 


Loco εὐχῇ praeb:t Spic., ἀρχῆ, c. Cram., 
Àn forte legendum, εἰχὴ ἢ V. τῶν non habet 


Duz suoiilze qua jam sequuntur in cat, Cram., 
inii. sunt, V. cat, supia l. p. 311, et cat. 


nam hic non tempus ommia referendi. lta etiam 
psalmo vicesimo tertio (vers. 7) portas alloquitur 
figurate ut. aperiantur, illeque dant responsum. 
Que profecto, uti dictum est, ad verbum intelligi 
non possunt, aliud autem per ipsa innuitur. Ego 
vero ista protuli, ne quis putaret me nova exco- 
gitare, dum versus hos ab Apostolo per figuram di- 
ctos contendo. 


Cram. infra p. 260. 
(3) Spic., c. Cram. p. 146. 
(4) V. 6 deest in c. Cram. 
(^) V. δέ om. Spic. 
(6) Libri, σχηματίζειν, 


85] 


THIEODORI MOPSUESTENI 


Vegas. 28. — Non est quid mireris, ait, si tanta A — Zc(y. xw. — Οὐ δεῖ θαυμάζειν (1), φησὶν, εἰ 


$2 tunc consecuturos exspectant, qui nunc nialis 
gravissimis agitantur; sciunt enim quod mos Deo 
diliz^ntes se per omnia fovere, copiam eis bono- 
rum abundantissimam largiens, ita αἱ vel per ea 
quie calamitosa videntur, majora sibi premia pro- 
mereantur zeterna. lloc auteu) vere scimus, nam 
rem asserit omnibus perspectam et indubitatam, 
quod Deus diligentibus se bona largitur; cum 
vel malos sustineat, et super eos solem oriri et 
pluviam pluere facit (Matth. v, 45). Deinde argu- 
mento quod dixi confirmans ait : iis qui secundum 
propositum vocali sunt sancti. Jam dudum enim 
cognoscebat Deus horum de semetipsis proposi- 
tum, quale futurum erat, unde eos etiam vocavit 
ut mente dignam mercedem perciperent. 


ἔσται, ὅθεν αὐτοὺς xal ἐχάλεσεν ἐπὶ τῷ τῆς οἰχείας ἀξίως τιμῆσαι προαιρέσεως. 
Vrns. 37. --- Cum probaverit pondus illatorum B Στίχ. λζ΄. Δειχνὺς (4) ὅτι μηδὲ τὴν βαρύτητα δεδεῖνσι 


malorum non esse reformidandum, adjicit : Sed ἐπ 
fis omnibus superamus, propter eum qui dilexit nos. 
Pr:estat enim ipse ut ea eliam leventur quz gra- 
via videntur mala, et ope sua facit ut vel difticil- 
lima facillime perferanus. 


Vens. 58. — Recte habet illud certus sum, quasi 
non propria virtute, sed Cliristi auxilio omnia pro- 
ficiat. Illa neque mors, neque vita pro neque odiosa, 
neque gratissima; et. illa neque angeli, neque prin- 
cipatus, neque virtutes absque dubio invisibiles na- 
turas designant. Quibus exemplis declarare vole- 
bat se pietatem pluris omnibus czeteris facere. Ast 
lllud neque altitudo, neque profundum, hoc est ne- 


que celeberrima, neque maxime ingloria, majori c 


admiratione dignum. Nam cum omnes omnia spe 
futurorum. perficiant, ut panas effugiant tunc im- 
piis a Deo inferendas aut bonis fruantur quie Deus 
diligentibus se praparat, dicit ipse neque propter 
illa se a pietate deflexurum : declarans sane se 
non mercedis gratia pietatem colere, sed charitate 
in Christum hominibus tot bonorum auctorem fa- 
ctum, se omnia libenter facere et pati. Ea est enim 
charitatis natura, ut amator nunquam sua cogitet, 
sed omnia agere et sufferre velit, quibus amatum 
juvare speraverit. Omnia quidem magna quz pro- 
feruntur et charitati beati Pauli in Christum ac- 
commodata, pri omuibus autem illud neque creatura 
alia quod cateris adjicit. Cum enim prinum cun- 
cto memoravisset. qualicunque modo sint et cer- 
nantur, imo et addidisset invisibiles potestates et 
quie futura esse speramus, postremum etiam illud 
adjicit neque creatura alia, contirmans cuncta hzc 
«um charitate in Cbristum conferri non posse, 
imo etiam si alia supervenerit cum istis creatura, 


EA » €. Cram. p. 148. 
(2) Scribi malim, δὲ τό, 

(5) V. δι᾽ a libris abest. 

(ἢ) Spic., c. Cr. p. 151. 

(5) Hoc fragm. in c. Cram. non legitur. 

(0) C. Moaac. (c. Cr. p. 291»; 8. Mováqo». Ἢ 


τοιαῦτα μὲν τότε προσδοχῶμεν ἡμῖν ἀγαθὰ περιέσε- 
σθαι, ἐν ἀνηχέστοις δὲ ἄγαν χαχοῖς κατὰ τὸ παρὸν 
εὑρισχόμεθα, πάνυ γε εἰδότας ὡς διὰ πάντων εὑερ- 
γετεῖν ἔθος τῷ Θεῷ τοὺς ἀγαπῶντας αὑτὸν, ἄφθονον 
αὐτοῖς τῶν ἀγαθῶν τὴν χορηγίαν παρεχόμενος, ὥστε 
καὶ ἀπὸ τῶν δοχούντων εἶναι λυπηρῶν μείζονας αὖ- 
τοῖς τοὺς αἰωνίους προξενεῖτθαι μισθούς. Καλῶς & 
τοῦτο (2) οἴδαμεν, ἐπειδὴ σφόδρα ὧμολογημένον [gg 
πρᾶγμα, παντὸς οὗτινος οὖν πάνυγε συνθησομένοι, 
ὅτι τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτὸν ἀγαθῶν πρόξενος γίνεται 
Θεὸς, ὅπου γε xaX πλημμελούντων ἀνέχεται, ἡλίου τι 
ἀνατολὴν καὶ ὑετῶν χορηγίαν αὐτοῖς χαριζόμεις. 
Εἶτα καὶ δι᾽ (5) ἀποδείξεων, ὅπερ ἔφην, πιστούμενος" 
Τοῖς κατὰ πρόθεσιν κιλητοῖς οὖσι" τούτων γὰρ flu 
xal πάλαι ὁ Θεὸς τὴν περὶ αὐτῶν πρόθεσιν, οἷα τις 


προσέχει τῶν ἐπαγομένων χαχῶν, εἰχότως ἐπήγαγεν 
Ἀ.1.1᾽ ἐν τούτοις πᾶσιν ὑπερνικῶμεν διὰ τοῦ 
ἀγαπήσαντος ἡμᾶς" παρ᾽ αὐτοῦ γὰρ fjulv καὶ τὸ 
δοχοῦν εἶναι βαρὺ τῶν θλίψεων ἐπιχουφίζεται, 
ἀνεπαίσθητον τῇ παρ᾽ αὐτοῦ συνεργείς τῶν γυπηρῶν 
ἐργαζομένου τὴν πεῖραν. 

τίχ. λη΄. Καλῶς (5) τὸ πέπεισμαι εἶπεν, ὡς ἂν οὐκ 
ἔτι τῇ οἰχείᾳ δυνάμει, τῇ δὲ τοῦ Τριστοῦ συνεργεῖξ 
τὸ πᾶν ἐπιτρέψας. Τὸ μὲν οὖν, οὔτε θάνατος, obra 
ζωὴ, ἀντὶ τοῦ, οὔτε τὰ λυπηρὰ οὔτε τὰ ἄγαν ἠδέα' d 
δὲ, οὔτε ἄγγειιοι, οὔτε ἀρχαὶ, οὔτε δυνάμεις, WV 
λον μὲν ὅτι τὰς ἀοράτους λέγει φύσεις " ἐδουλῆθη 
δὲ xal ἀπὸ τῆς ἐχείνων ἀξιοπιστίας δεῖξαι, ὅτι πάνεξ 
ἐλάττονα εἶναι τῆς εὐσεδείας νενόμιχεν" τὸ μέντοι, 
οὔτε ὕψωμα, οὔτε βάθος, τοῦτ᾽ ἔστιν οὔτε τὰ ἄγεν 
ἄδοξα, οὔτε μὴν τὰἄγαν ἐπίδοξα, θαυμασιώτερον (B). 
᾿Απάντων γὰρ τῆς τῶν μελλόντων προσδοχίας ἕνεκεν. 
ἅπαντα διαπραττομένων, ὥστε ἐχχλῖναι μὲν τὴν 
ἐπαγομένην τότε τοῖς ἀσεδέσι παρὰ τοῦ Θεοῦ «ume 
ρίαν, ἀπολαῦσαι δὲ τῶν ἡτοιμασμένων τοῖς ἀγεπῶ: 
σιν αὑτὸν ἀγαθῶν, αὐτὸ; μηδὲ ὑπ᾽ ἐχείνων λέγει εἷς 
εὐσεδείας ἐξίστασθαι, εἰχότω-, ὡς ἂν οὐ μισθῷ μετὸν 
τὴν εὐσέδειαν, ἀλλὰ ἀγάπῃ τῇ περὶ τὸν Χριστὸν τοῦ» 
οὕτων αἴτιον γεγονότα τοῖς ἀνθρώπης xai. 
ἅπαντα xal ποιεῖν xai πάσχειν αἱρούμενος * 
γὰρ ἡ τῆς ἀγάπης φύσις, οὐδαμοῦ τῶν καθ᾽ 
φροντίζειν τὸν ἀγαπῶντα ποιοῦσα, ἀλλὰ πάντα πρὸ 
καὶ ὑπομένειν παρασχευάζουσα, ἀφ᾽ ὧν ἂν ὠφιδεῖ» 
σθαί τι νομίξῃ τὸν ἀγαπώμενον. Πάντα μὲν οὖν ps- 


^ mmis DOE em λυσαν αν. οἰὐνοποῦι δ. οὐδ... cisci... —— ον acm —. m ERR ν ρον Ro. ttm. 








D γάλα τὰ προειρημένα xai πρέποντα τῇ περὶ τὸν 


Χριστὸν ἀγάπῃ τοῦ μαχαρίου Παύλου, ὑπὲρ ἅπανιξ 
δὲ τὸ, οὔτε τις κτίσις ἑτέρα τοῖς λοιποῖς ἐπηγμὲν 
voy * ἐπειδὴ γὰρ ἔπαντα ἐπεξῆλθεν τὰ ὅπως ποτὲ vta 
τε χαὶ φαινόμενα, προστεθειχὼς xal τὰς ἀοράτους 
δυνάμεις χαὶ μὴν χαὶ τὰ προσδοχώμενα ἔσεσθαι, 


ἐνεστῶτα xal μέλλοντα τὰ παρόντα φησὶν ὃ καὶ d 
προσδοχώμενα φοδερὰ, καὶ epe zum 
ἐπίδοξα, βάθος δὲ τὰ ἄγαν ἄδοξα. ib. Ita recte bs 
seutentia. Quanquam hic [rane quidam excide- 
runt et Th. jt scripsit : σιώτερον δὲ τὸ, ἀπ᾿ 
τῆς ἀγ. ἡ λῶν (flom. 8, 59)" ἀπάντων vá». 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


854 


v ἐπήγαγεν 9b, οὔτε τις χτίσις ἑτέρα, δει- A nihil hzc fore putat in comparatione cum iila clia- 


οὕτως ἅπαντα ταῦτα εἶναι ἀντίῤῥοπα τῆς 


ritate. 


Κριστὸν ἀγάπης νενόμιχεν οὐδαμῶς, ὅτι xdv cl ἕτερα ς σὺν τούτοις γένοιντο, τὸ μηδὲν εἶναι αὐτὰ 


ἄϑεσιν ἡγεῖται τῆς ἀγάπης ἐχείνου. 
ΚΕΦ. e. 

* —"Opxtp (3) πιστοῦται τὸν λόγον. Ἐπειδὴ 
! ὅτι οὐχ ἔστιν ὃ δύναται αὑτὸν χωρίσαι τῆς 
οὔ Χριστοῦ, ἐπάγει ὅτι μόνον (2) τῆς συγ- 
εὐτοῦ ἡττᾶται" περὶ πάντων δὲ τῶν ἐξ 
σι. ᾿Ηδέως οὖν φησι xal σῶμα xat ψυχὴν 
Qv ἐχπεπτώχασι, ταῦτα πάλιν (5) ἀνα- 
πὲ πιστεύσαντες εἰς Χριστόν" τί γὰρ τῶν 
& Ἰουδαίων fjv, ἐφ᾽ οἷς νῦν τὰ ἔθνη σεμνύ- 

ἢ δόξα, ἡ διαθήχη, χαὶ τὸ δὴ μέγιστον, ἐξ 


CAP. ΙΧ. 


Vzgas. ὅ, — Jurejurando fidem facit dictis. Nam 
post illa nihil esse quo a charitate Christi separari 
possit, confirmat se uno suorum studio teneri : de 
omnibus autem lsraelitis loquitur. Libenter ait , 
et corpus et animam meam trado, ut in Chri- 
sium credentes ex eis eripiantur in qum de- 
lapsi sunt. Quid enim eorum bonorum quibus nunc 
Judai gloriantur, olim ad Judsos nen spectabat? 
Gloria ipsis, et testamentum, et quod przstantis- 


ὶ ὁ Χριστὸς τὸ χατὰ aápxa, ὅς ἐστι Θεὸς οὐ B simum, ex ipsis etiam Christus secundum carnem, 


κῶν, ἀλλὰ xoti] πάντων. Ἵνα οὖν ταῦτα 
νται, ἡδέως ἐγὼ ὑπὲρ αὐτῶν ἀνάθεμα 
. Τὸ δὲ ἀνάθεμα τὸν ἀλλότριον δηλοῖ, 
τὸ ἀνατεθὲν τοῦ ἀνα[τε]θέντος ἀλλότριον (6). 


.-- Τί οὖν, φησὶν, εἴποιτε ἂν περὶ τοῦ χατὰ 
b καὶ τὸν Ἰαχὼδ, ὅπου xai πατὴρ εἷς xai 
g καὶ σύλληψις fj αὐτὴ; Τὸ γὰρ, ἐξ ἐνὸς 
'OUOG, τοῦτο λέγει; τὸ τὴν αὐτὴν ix τοῦ αὖ- 
Età διαφόρους τεχεῖν συλλήψεις. Καὶ οὕτω 
πα καὶ προγόνων οἰχειότητι χαὶ τοχετῷ 
wy αὐτῶν, ὅμως ὁ Θεὸς πρὶν γεννηθῆναι 
ὦ τι ποιῆσαι χαλὸν f) χαχὸν, προλαδὼν οὗ 
δεν αὐτοὺς, ἀλλὰ xa ἀνέτρεψεν, εἰ δεῖ 
ewexsiv τῆς φύσεως τὴν ἀχολουθίαν τὸν 
νυλεύσειν ἀποφηνάμενος τῷ ἐλάττονι, εἰδὼς 
sc ὁ)ποῖοί τινες ἔσονται, οὐχ ἀναμείνας δὲ 
οἰκείων διαγνωσθῆναι τρόπων, ἀλλὰ πόῤ- 
ἡποὺς διελὼν, ὥστε διὰ πάντων φανερὰν 
ve ἐχλογῆς τὴν χάριν, ἣ xal φύσεως xal 
w*v προτιμοτέρα. Εὐχαιρότατα μὲν οὖν 
περόντα χαὶ τὸ, μήπω γὰρ γαγνηθέγτων" 
διαψεύσασθαι φησὶ οὐχ οἷόν τε Θεὸν, ἕτερα 
νοούμενον, ἕτερα δὲ ποιοῦντα, ὅτι xal πρὸ 
Ἰσεως τὸν ἑχάστου τρόπον εἰδὼς ἐχλέγεται 
μυς εἶναι νομίσῃ. Τίς ἂν οὖν γένοιτο ἐπὶ 
sso διαμαρτία, ὥστε τοῦτο χατὰ τὸν τῶν 
βξεεν λόγον ; Δειχνὺς δὲ ὅτι ἡχολούθησεν τῇ 


qui Deus non illorum tantam, sed communis 
omnium. Quis, ut recuperarent, libentius pro ipsis 
apatbema (lerem. Vox autem anathema (sepositio) 
alienum designat, alienus enim sepositus a se- 
ponente. 


Vzas. 10. — Quid igitur dicetis, inquit, de illa 
lsaac et Jacob memoria, ubi et pater unus et matcr 
una et unus idemque conceptus. Nam illud ez uuo 
concubitu habens declarat eamdem ex eodem nun 
pluribus conceptibus, sed uno peperisse. Jta per 
omnia licet parentum unione et conjunctione pa- 
rerentur ( Esau et Jacob), Deus tamen antequam 
nati sint, aut aliquid boui aut mali egissent, prius 
distinxit eos, imo etiam, ut vera lequar, lsges na- 
turz subvertit; nam decrevit ut major minori in- 
serviret, sciens quidem quales fnturi erant, non 
autem exspectans donec moribus suis probarentur, 
sed ab antiquis przdestinavit €os, ita ut electionis 
gratia per omnia appareret, quae natura ei omni. 
bus prestantior. Aptissime cum argumento con- 
gruit illud cum nondum nati fuissent; ita enim de- 
clarat Deum mendacii expertem non alia pol- 
liceri, alia vero facere, cum, antequam nascere- 
EBur, perspectis cujusque moribus, seligat eos quos 
dignos existimaverit. Quis enim ad eum errorem 
veniret, ut crederet hanc electionem fleri nulla 
morum ratione habita. Ut autem demonstret facta 
gratie vocationi respondisse, addit: Sicut scriptum 


Ψ ἐκλογῇ xal τὰ πράγματα, ἐπάγει" Καθὼς p est, Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Per omnia 


w* Τὸν "laxo6 ἠγάπησα, τὸν δὲ Ἡσαῦ 
"διὰ πάντων μέντοι σαφῶς ἀπέφηνεν ὅτι 
€ ἀχολουθίᾳ δουλεύειν οἷδε Θεὸς, χάριτι 
ἱλοτιμίᾳ τούτους ἐχλέγεται, οὗς ἂν ἀξίους 


ε. ἴω c. Cram. p. 162 tribuitur hoc fragm. 

sed magna est lectionis varietas. Lectio- 

. Sunt hz: ἄνα τῷ παρέποντι (1 

5. πρέτωντι) ὁ. Tt. t. λόγον - προειπὼν Y τὰ 

yit τὶ ὃ δυνήσεται αὐτόν. 

Cr., τῶν Cds ib. C. Cr.: ἧττᾶται * φησὶν οὖν 
3lwy ἡδέως ἂν x. σῶμα x. ψυχὴν 


Ca τὰ ἃ αὐτὰ πάλιν. 
Cr., σεμνύνεται ; 1j υἱοθεσία, ἡ ὃ., αἱ δια- 
ἐπαγγελίαι, ἡ λατρεία, οἱ θεοφιλεῖς πατέ- 


vero manifestius declaravit, Deum naturze legibus 
non inservire, sed bonitate et gratia sua eos vo- 
care, quoscunque vocatione dignos reputaverit. 
Qui autem prius ab co gratia donati sunt, tunc de- 


pex. τὸ ἐξ ὧν aX, τὸ χ, σὶς ἐξ αὐτῶν φησιν 

ὁ Χριστός. ὃς δὲ οὐ αὐτῶν, ἀ. χοινῇ ἐπὶ 

θεὰς. τούτων οὖν πάντων ἐχκεπτώχασιν 

"abdlote "E ἵνα ταῦτα ádvaxt. φῆσιν ἡδέως ἂν 
E C. ὑπὲρ ἐπεὶ ἐγενόμην ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ. 

* Ur, & e. 

(o Adjicitur in c. Cr., ἄνα [rotos e ὅσην ἔχει 

περὶ αὐτοὺς διάθεσιν δείχνυσιν, ἵνα να μὴ τις τοὺς xaT 

αὑτῶν i ἀπέχθειαν λέγε αι ὑποδάλλοι, 

His verbis explicit cod. godleianus, quo Cramer 

usus est. 


$55 


TIIEODOI1 MOPSUESTENI 


R36 


stinatum sibi munus complebunt, mentem suam A εἶναι τῆς ἐχλογῆς νομίδῃ, οἵτινες τῆς παρ᾽ αὐτοῦ 


justa gratiz vocationem informantes. 


VEns. 14. — Quid ergo dicemus? ail. Nunquid 
iniquitas apud. Deum? Absit. lec autem dii, in- 
quit, ut ostenderem Deum legibus naturz non in- 
servire, sed eos gratia et benignitate seligere quos 
electione sua dignos existimaverit. Nemo autem 
"Hec interpretetur quasi dicam iniquam esse Dei 
electionem, temere et absque judicio alios quidem 
penelficiis, alios vero poenis prosecuti. Ne unquam 
talia asserere videar. Deinde ut adversariorum 
sententiam explicet : Moysi enim dicit : Miserebor 
cujus misereor, οἰ misericordiam prastabo cujus 


miserebor, et allato testimonio, eorum nomine ra- B ρήσω ὃν ἂν οἰκτείρω" καὶ μετὰ τὴν μαρτυρίαι 


tiocinatur : Igitur non volentis neque currentis, sed 
miserentis est. Dei ; aliumque Scripturz locum pro- 
ferens : Dicit enim Scriptura Pharaoni : Quia in hoc 
ipsum ezxcilavi te, ut oslendam in te viriutem meam : 
el ut annuntietur nomen meum in universa terra, Con- 
cludit rursus : Ergo cujus vult miseretur, et quem 
vult. iudurat. Ilaec omnia velut adversariorum no- 
mine profert, et sane testimonia ita adhibet, tan- 
quam ab eis ad suam confirmandam doctrinam 
usurpata, argumentaque consequenter ipsorum no- 
mine instruit. Duo sunt qua in pridietis repre- 
henduntur. Si Deus bonos et malos juxta mentem 
facit quos vult, num in potestate nostra bonum 
aut malum seligere? Qui autem punit quos vult et 
rursus bonis donat ad nutum suum, si nostri est 
hoc aut illud amplecti? Posterius argumentum 
prioris corollarium. Quod si confiteantur in nostra 
potestate esse bonorum aut malorum electionem, 
confutatur illud nobis non inesse causam eorum 
qus (iunt. Quod si autem nobis non facultas ea fa- 
ciendi quz voluerimus, non ipsi eorum qua circa 
nos fiunt causa, sed agentis Dei beneplacitum. 
Optime autem beatus Paulus distincte respondet. 
Cum prius argumentum totam ren evertat, illud pri- 
nium valida ratione solvere conatur, et postea poste- 
rioris solutionem velut corollarium conjuuxit. Dictis 
qui nomine illorum proferuntur rursus ca. affectat 
que cum precedentibus congruant: Dicis itaque 
mihi, quid adliuc queritur ? Voluntati enim cjus quis 
resistit? lloc est : Scripture testimoniis confisus, 
quasi eadem docerent quae tu asseris, dicis te nul- 
lius criminis, nulliusque poene esse reum, nil de 
sententia sua facientem, sed ca necessitate operan- 
tem qux Deo placent, nec alia priter ca eligere 
valentem. Deinde uno verbo declarans quam ab- 
surda sint qux& objiciuntur. Et quidem, o homo, 
ait, tu quis es, qui respondeas Deo? Mire per ipsum 
illorum responsum ostendit quam inepta sint eo- 
rumdem verba. Non enim proferuntur h:ec ut re- 
prehendantur, uti quibusdam visum est; nam 
prersus alienum est a beati Pauli more advwersario- 


(1) V. συναπελέγγχεσθαι lexica non habent, 


D φομένον, ἐχεῖνο πρότερον μετ᾽ ἰσχυρᾶς τῆς 


πρότερον ἀξιωθέντες χάριτος, τότε τὰ παρ᾽ ἑαυτῶν 
συνεισφέρειν δύνανται, ἀνάλογον τῇ χάριτι τὴν οἷ- 
χείαν ἐπιδεικνύντες προαίρεσιν. 

τίχ. ιδ΄, ---Τί οὖν ἐροῦμεν; φησί" Μὴ ἀδικία zapà 
τῷ Θεῷ; Μὴ γένοιτο" ἀλλ᾽ ἐμοὶ μὲν εἴρηται ταῦτα, 
φησὶ, βουλομένῳ δεῖξαι τὸν Θεὸν οὖκ ἀχολουθίᾳ φύ- 
σεως ἑπόμενον, χάριτι δὲ xal φιλοτιμίᾳ ἐχλεγόμενον 
οὃς ἂν ἀξίους εἶναι τῆς ἐχλογῆῇῆς νομίζῃ τῆς ἑαντοῦ" 
οἰέσθω δὲ μηδεὶς ἄδιχον εἶναι λέγειν ἡμᾶς τοῦ θεοῦ 
τὴν ἐχλογὴν, εἰχῆ χαὶ ἄνεν κρίσεως τοὺς μὲν ὦψε- 
λεῖν, τοὺς δὲ βλάπτειν ἑσπουδαχότος" μὴ γὰρ γένοιτ 
τοῦτό ποτε παρ᾽ ἡμῶν φανῆναι λεγόμενον. Εἶτα καὶ 
ἐξεργαστιχώτερον τῶν ἐναντίων τιθείς’ Τῷ γὰρ 
Μωῦσεϊ 1έγει" ᾿Ε.:εήσω ὃν ἂν àA60, καὶ olxta- 































ἐπισυλλογίζεται Ex τοῦ ἐχεέίνων προσώπου * "Aps 
οὖν οὗ τοῦ θέλοντος οὐδὲ τοῦ τρέχοντος, ἀλδὲ 
τοῦ ἐλεοῦντος Θεοῦ " χαὶ Ὑραφικχὶν ἑτέραν quilp 
τεθειχώς᾽ Λέγει γὰρ ἡ Γραφὴ τῷ Φαραὼ, δει Εἰς 
αὑτὸ τοῦτο ἐξήγειρά σε, ὅπως ἐνδείξωμαι ir σὰ 
τὴν δύναμιν μου, καὶ ὅπως διαγγελῇ τὸ δνορῖ 
μου ἐν πάσῃ τῇ γῇ συλλογίζεται πάλιν " "Apa ol: 
Óv Θέλει ἐλεεῖ, ὃν δὲ θέ.λει σχληρύγει. Ταῦτα pip. 
οὖν ἅπαντα ὡς ἀπὸ τοῦ ἑτέρων ἔφη προσώπου, πὲς: 
τε γραφιχὰς μαρτυρίας οὕτως εἰπὼν, ὡς ἂν ἐχείῃῃ. 
αὐτὰς εἰς σύστασιν τοῦ οἰχείου λόγον προβάλλευδᾳ. 
εἰωθότων, xaX τοὺς συλλογισμοὺς ἀχολούθως àxb wj 
ἐχείνων ἐπαγαγὼν προσώπου. Δύο δέ ἔστι τὰ ἐν wl 
εἰρημένοις στρεφόμενα " εἰ Θεὸς ἀγαθούς τε εἶμῃ 
ποιεῖ xai χαχοὺς τὴν γνώμην οὖς βούλεται, ἢ πε 
ἡμῖν ἡ τῆς αἱρέσεως ταύτης ἐξονσία ; xal mícg" 
αὐτὸς χολάζει τε οὗς θέλει καὶ πάλιν εὐεργετεῖ igi 
τὸ δοχοῦν αὐτῷ, ἢ παρ᾽ ἡμῖν τοῦ πειρᾶσθαι coim 
τε χἀχείνων ἐστὶν ἡ αἰτία ; ἔχεται δὲ τοῦ «pde ὦ 
δεύτερον. ᾿Ομολογουμένον μὲν γὰρ τοῦ παρ᾽ ig 
εἶναι τὴν ἐξουσίαν τῆς τε τῶν καλῶν xal τῶν qugi- 
νων αἱρέσεως, συναπηλέγχετο (1) xal τὸ τὰ ποῦ; 
ἡμᾶς γινόμενα ἀπὸ τῆς ἡμετέρας συμδαΐνειν 
τῆς δέ γε τοῦ ποιεῖν ἐξοντίας ἅπερ ἂν 
ἐν ἡμῖν οὐχ οὔσης, οὐδὲ τὰ περὶ ἡμᾶς γινόμενα 
νετο ἀλλ᾽ ἢ χατὰ τὸ δοχοῦν τῷ ποιοῦντι θεῷ. 
λιστα δὴ χαὶ ὁ μαχάριος Παῦλος διαιρεῖ μὲν 4 
ἀπόχρισιν" ὥσπερ δὲ ἐν τῷ πρώτῳ τοῦ παγτὸς 


ξεως λύειν πειρᾶται, καὶ μετ᾽ ἐχεῖνο ὡς ἂν infit 
θον ἐπισυνάπτει τοῦ δευτέρου τὴν λύσιν. "Esq 
δὴ πάλιν μετὰ τὰ προτεθέντα ἀπὸ τοῦ ἐχείνων Ἐβ80» 
(mou, ὅπερ ἀκόλουθον ἦν τοῖς εἰρημένοις " "Epsig 
οὖν μοι" Τί ἔτι μέμφεται; τῷ γὰρ βουλήματι ab- 
τοῦ τίς ἀνθέστηχεν ; ἀντὶ τοῦ, Θαῤῥήσας δὲ eek 
γραφικαῖς μαρτυρίαις ὡς ἂν σύμφωνα οἷς Aye 
αὐτὸς διδασχούσαις ἡμᾶς, ἐρεῖς ὡς οὔτε pipe 
οὔτε τιμωρίας ἄξιος εἴ τινος, γνώμῃ μὲν 
πράττων οὐδὲν, ἀνάγχῃ δὲ εἴχων τοῖς δοκοῦσιν αὑτῷ» 
xal οὐδὲ αἱρεῖσθαι παρ᾽ ἐχεῖνα δυνάμενος ἕτερα. Καὶ 
συντόμως τοῦ εἰρη μένου τὴν ἀτοπίαν ἐλέγχων * Mev- 





IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


838 


vépuxe, σὺ τίς εἶ ὁ dvcaxoxpirópevroc A rum. objecta. diluentis , illos reprehendere ante- 


Ιεαυμασιώτατα ἀπὸ τῆς ἐχείνων ἀποχρί- 
λεγομένου δειχνὺς τὸ εὔγθες. Οὐ γὰρ 
ὃς τινες ζήθησαν, τοῦτο ἐ πήγαγεν, ἐπείπερ 
ὄτριον τοῦ μαχαρίου Παύλου τὸ πρότασιν 
wv τιθέντα, ἐπιτίμησιν ἐπάγειν πρὸ τῆς 
ἕνου λύσεως “ ἐχρῆν δὲ τοὺς τοῦτο oiv O£v- 
'Ἰς ἐχεῖνο ἰδεῖν, ὅτι ἐπὶ λύσεως τὸ uevovrTs 
θαι τῷ ᾿Αποστόλῳ, ἀντὶ τοῦ, xal μὴν, τὸ 
λέγοντι. Καὶ τοῦτο μετ᾽ οὐ πολύ τις &€Ü- 
γπείνας γὰρ ἑαυτῷ, 'AAAd ye .12έγω, μὴ 
ray; ἐπάγει" Μεγοῦνγε εἰς πᾶσαν τὴν 
ev ὁ φθόγγος αὐτῶν, σαφῶς ἐπὶ λύσει 
ἕντος τὴν ἐπαγωγὴν ποιησάμενος. Οὕτω 
λύων τὸ μὴ ἐν αὐτοῖς εἶναι ποιεῖν ἅπερ 


quam difficultatem solverit. Animadvertendum erat 
etiam iis qui ità rem sunt interpretati Paulum il- 
lud et quidem ad diluenda objecta s:epissime usur- 
pare, et quidem pro quin etiam dicentem. Jta paulo 
post (x, 18), habebit, seipsum confutans : Sed 
dico : Nunquid non audierunt? et quidem in omnem 
terram exivit sonus eorum, quibus aperte predictam 
difficultaters diluit. Similiter et hic πὶ refelleret 
eos qui asserunt sibi non inesse facultatem fa- 
ciendi quse voluerint, dixit : Et quidem , o homo, tu 
quis es, qui respondeas Deo ? Dicis, inquit, te nulla 
reprehensione dignum, quia tui non est facere qua: 
vis. Quin etiam non aliunde, sed peripsissimum tuum 
respongum apparet quam absurda asseras. Dic enim 


at, ἐπήγαγεν: Μενοῦνγε, ὦ ἄνθρωπε, σὺ B mihi, o homo, quisquis es qui talibus Deum ar- 


ατοχρινόμεγος τῷ Θεῷ ; Λέγεις, φησὶν, 
ὃς εἶ μέμψεως, οὐδὲ γὰρ ἐν σοὶ τὸ ποιεῖν 
καὶ μὴν οὐχ ἑτέρωθεν τοῦ λεγομένου συν- 
ἠἸθειαν, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς σῆς ἀποχρίσεω:" 
οι, ὦ ἄνθρωπε, ὅστις ποτ᾽ ἂν εἴης ὁ τού- 
Ἰεὺν κεχρημένος τοῖς ῥήμασιν, τίνα εἶναι 
καλοῦ τε xal χαχοῦ διάγνωσιν, ὡς φὴς» 
χεῖν δυνάμενον, οὐδὲ ἐχλέγειν τὸ χαλὸν 
ἰρονος εἰδότα, ἀνάγχῃ δὲ ποιοῦντα τὸ δο- 
e καὶ πρὸς τοῦτο ῥέποντα xal τούτῳ 
εἶτε χαλὸν εἶναι εἴτε χαχὸν αὐτὸ συμδαί- 
ὥς οὐ τοῦτο ἐπὶ τῶν (2) σαυτοῦ δειχνύεις 
τοὐναντίον μὲν οὖν Éotxac ἀφ᾽ ὧν ἀντι- 
Θεῷ ἀχριδῶς εἰδέναι τοῦ χαλοῦ xal τοῦ 
ἣν διάχρισιν, ὅπου γε χαὶ λόγους περὶ 
οὕτων ποιῇ, xai τὴν αἰτίαν τῶν γιγνομέ- 
ὃν ἀναφέρειν ἑσπούδαχας, ἑαυτὸν ἀπολύων 
εἰς πεπραγμένοις (9) αἰτιάσεως " ἣ οὐχὶ 
εἰδότο; ἐστὶν τοῦ τε χαλοῦ χαὶ τοῦ χείρο- 
πιν, xal ἐχλέγειν ἐχάτερον αὐτῶν ἀπὸ τοῦ 
Μαμένου σαφῶς; Καιριώτατα μέντοι xal 
ἀντέχρουσεν (4) εἰς μείζονα ἔμφασιν τοῦ 
τῆς ἀτοπίας " εἰρηχὼς γὰρ kx τοῦ τῶν 
poctbxou: Τῷ γὰρ BovAnpart αὐτοῦ τίς 
Ψ, ἀντεπήγαγεν᾽ Σὺ τίς el ὁ ἀγταχοχρι» 
p Θεῷ; σαφῶς ἐναντίον ὃν τῷ εἰρημένῳ " 
βποχρίνεται, δῆλον ὅτι ἀνθέστηχεν, ὥστε 
iK á&vat ψεῦδος. Ἔστι τοίνυν τοιουτότροπός 


guis vocibus, quid tibi vis, boni et mali discretio- 
nem qui contendis tibi nullam competere, nec bo- 
num a malo cognoscendi facultatem ; scd necessi- 


.tate dicis te agere qua Deo placent, et ad illa 


deferri, et illis lactari, sive bonum aive malum quid 
accidat ἢ Quomodo hiec tecum pugnare non vide- 
rentur? Nam licet. contraria contenderis, quam 
optime bonum a malo videris distinguere, dum de 
unaquaque borum rerum natura disseris, et cau- 
sam facti cojusque ad Deum referre, teque ab 
omni crimine liberare conaris. Nonne hzc hominis 
sunt naturam boni ct mali pernoscentis, ct unum 
pre alio eligero manifeste valentis? Aptissime 18- 
men. Verba retorquet quo magis appareat dicto- 
rum vanitas Nam cum ex adversariorum persona 
dixisset : Voluntati enim ejus quis. resistit? oppo- 
suit deinde hoc: Tw quis es, qui respondeas Deo? 
Quod aperte cum illo pugnat; nam si respondet 
manifestum eum Deo resistere ; ideoque falsura nos 
Deo resistere non posse. Hocee modo igitmr se 
habet breviter questionis solutio : Nibik agis de 
sententia tu3, omnia autem jszta Dei beneplaci- 
tum, cum contendas memáni ullam facultatem 
inesse resistendi Deo; qui igitur illi respondes? 
Manifestum quod ei resistis, non igitur per oninia 
Dei beneplaeito inservis, sed agis de sententia tua, 
seligens quaecunque tibi recta se habere videban- 
tur. Deinde in genere argumentatur : Nunquid 


ψυντόμῳ τοῦ ζητουμένου ἡ λύσις" Οὐδὲν D dicit. figmentum ei, qui se finxit : Quid me fecisti 


ἐκεῖ; τῇ γνώμῃ, ἅπαντα δὲ κατὰ τὸ δο- 
dj, ἐπειδὴ ἀνθεστάναι τοῖς αὐτῷ δοχοῦσιν 
εἶναι δυνατόν * πῶς οὖν ἀνταποχρίντ, ; δῆ- 
, ἀνθέστηκχας * οὐχ ἄρα τοῖς αὐτῷ δοχοῦσιν 
kxavta πράττεις, ἀλλ᾽ οἰχείᾳ τῇ γνώμῃ, 
ᾧ σοι φαίνηται χαλῶς ἔχειν αἱρούμενος. 
mb τοῦ χαθόλου * Μὴ ἐρεῖ τὸ πιάσμα τῷ 
, Τί με ἐποίησας οὕτως ; οὐδὲ γὰρ οἷόν 
ὡς ὑπὸ τοῦ (5) τὸν Δη μιουργὸν αἰτιάσασθαι 
τασχευΐ τῆς οἰχείας φύσεως " χαίρει γὰρ 


ὁν βούλεις τε. 
ἐφ ἐπὶ τόν. 
ἡ πεφραγμένοις. 


sic? Non enim creature est Creatorem de nature 
su:xS constitutione arguere: nam ipsi placet cujus- 
que nalyra qualiscunque sil; qui igitur do eo ar- 
gueretur quo pre cseteris omnibus gavisus est? 
Eseinplo etiam ratiocinationem con(irmans : Annon 
potestatem habet figulus. luti, ait, ex eadem masse 
facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in 
contumeliam ? Nam consideremus, si libuerit, figu- 
lorum opera, ex eodem luto pro libidine multa, vas 
quodcunque ad usum quem voluerint informabunt, 


(4) Spic., ἀντέχρουσες. 
(5) Spic., ὑπὸ ced, 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


peofxov ἕν τε τοῖς xaAol; xal τοῖς χείροσιν A ris inflati, nec adversa agre ferentes ei sliucera 


βαι ὁμοίως, ὥστε βάσανον ἀχριδῆ τῆς &xáv- 
ἐσθαι προαιρέσεως, xol τοὺς μὲν ἀγαθοὺς 
διαθέσει τὴν ἀρετὴν μετιόντας, ὅτ᾽ ἂν ἐν 
t$ τοῦ βίου ταῖς μεταδολαῖς τὰ ὅμοια ἕπι- 
ἐς φαίνωνται, οὔτε ἐν εὐθηνίαις χαυχώμενοι, 
δυσπραγίαις δυσανασχετεῖν ἀναγχαζόμενοι, 
εχαχοὺς διὰ πάντων ἐραστὰς ἐλέγχεσθαι τῶν 
ν ἕν τε τῇ ἀπολαύπει τῶν ἀγαθῶν ἀγνωμό- 
| τὸν αἴτιον διατιθεμένους, καὶ ἐν τῇ πείρᾳ 
κτρῶν ἐπιτείνοντας τοῦ τρόπου τὴν μοχθη- 
κοδίδωσι δὲ ἐχάστῳ τὸ xat ἀξίαν ἐπὶ τοῦ 
);ἧς αἰῶνος " ὥστε τοίνυν μὴ ἀπ'στεῖσθα: τού- 
ἔχόασιν, αἰνίγματα αὐτῶν ἐπὶ τοῦ παρόντος 
τὴν ἀπάντων παρέχεται διόρθωσιν" χαὶ τι- 
t μὲν ἐνίους τῶν φαύλων εἰς σωφρονισμὸν 
ηδεύειν τὰ ἄτοπα βουλομένων, εὐδοχέμους δὲ 
’γάζεται τῶν καλῶν εἰς προτροπὴν τῶν ἐναρέ- 
μετιέναι ἑσπουδαχότων. Θέων οὖν, φησὶν, 
γδεῖξαι τὴν ὀργὴν καὶ τὸ δυνατὸν, ἵνα εἴπῃ 
παντας τιμωρεῖται τοὺς τὰ ἄτοπα διαπραττο- 
ἀνέχεται πολλάχις χαχῶν, συγχωρῶν αὐτοὺς 
ν (1) ἐπιδιδόναι χατὰ τόνδε τὸν βίον, ὥσπερ 
ξηχεν xai ἐπὶ τοῦ Φαρχώ᾽ εἶτα χαταφανεῖς 
αὐτῶν χαχίᾳ παρὰ πᾶσι γεγονότας τιμωρεῖ- 
αἰως, σαφέττερον γνώρισμα παρεχόμενος 
V μὴ ἀτιμώρητα πταίειν τοὺς ἁμαρτάνοντας" 
ἢ τοῦτο χαὶ ἐπὶ τῶν ἀγαθῶν διαπράττεται 
wi ἐξ ἀδόξων αὑτοὺς παρὰ πᾶσαν ἐλπίδα 
εἷς ἐργασάμενος "τοῦτο δὲ ἐπί τε τοῦ Μωυσέως 
Mey πολλῶν χατὰ διαφόρους πεποίηχς τοὺς 
ὃ (3) τῆς ἐσομένης ἐπὶ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος 
ρέτοις δόξης πχρέχεται τὴν ἀπόδειξιν. Συμ- 
, τὴν πρὸς τὰ ζητήματα ἀπόχρισιν ἐν τούτοις, 
ἰάνει τοῦ λόγου τὴν ἀχολουθίαν. Προὔχειτο 
'αδτῷ δεῖξαι ὅτι Θεὸς οὐ πρὸς φύσιν βλέπει, 
b οἰχείᾳ τοὺς ἀξίους ἐχλέγεται, ἀποδοχιμάζων 


mente adhzrere videantur, mali autem per omnia 
deterioribus indulgeant, in secunda fortuna de 
bonorum auctore errantes, in adversa vero se in 
,llagitia magis ac magis ingurgitantes. In futuro 
autem zevo retribuet Deus sua cuique pro meritis. 
Ut tamen homines finem hunc credant, documenta 
quedam futurorum prastat etiam hac in vita Dei 
providentia; ideoque malos, nonnunquam poenis 
affligit ad eos docendos qui ad prava delabi vellent. 
bonos autem nonnullos beneficiis exornat δὰ eos. 
inflammandos qui jam virtutis studio flagrant. Vo. 
lens igitur, inquit, ostendere éram el potentiam, hoc 
est, quod omnes prava operantes puniat, s:epius 
malos sustinet, imo et hac in vita presperis auget, 


B uti de Pharaone factum est. Deinde vero ubi mali- 


tia sua apud omnes innotuerunt, affligit eos juste, 
oinnibus manifestius declarans meritas panas red - 
dituros quicunque fuerint lapsi. Rursus eadem in 
bonos demonstrat, illosque summis calamitatibus 
oppressos prater spem omnem illustrat : ita se in 
Moysem et in alios etiam p»rmultos diversis tem- 
poribus gessit, documentum gloria praebens qua 
sancti futuro in &vo essent illumiuandi. Quasstionibus 
igitur ita solutis, ad prepositum redit. Nam probare 
voluerat, Deum non naturam respicere, sed gratia 
sua dignos eligere, malos homines respuentem. 
Occupatis igitur qux objici potuissent, et rite so- 
lutis, ad argumentum revertitur et dicit : Quos et 
vocavil nos non solum ex “μα αἷς, sed etiam ex. gen- 
tibus, ionuens quod suam bonitatem et nunc pro 
more declarans Deus, nos gratia sua elegit alios cx 
Judaeis, alios ex gentibus, utrinque ad pielatem 
vocans quoscunque dignos judicaverit ; non ad 
naturam respexit, nec bac de causa nos ab aliis 
distinxit, sed comprobatis moribus, alios rejecit, 
alios autem vocavit. 


íxoo; τῶν ἀνθρώπων" ἐπειδὴ 56 ζητήματα ἀπὸ τῶν ῥηθέντων ἀνέχυψεν, λύσιν αὐτῶν ποιησά- 
ἣν προσήχουσαν, ἐπὶ τὸ προχείμενον ἀνατρέχει xal φησιν Οὖς καὶ ἐκάλεσεν ἡμᾶς οὐ μόνον 
δαίων, àdAAà xal ἐξ ἐθνῶν, τοῦτο λέγων ὅτι τὴν οἰχείαν xal νῦν χρηστότητα συνήθως ἐπι- . 
'νος ὁ Θεὸς, ἐξελέξατο ἡμᾶς χάριτι τοὺς μὲν ἀπὸ" Ἰουδαίων, τοὺς δὲ ἀπὸ ἐθνῶν, ἑκατέρωθεν o5; 
ἰάσατο τούτους ἐπὶ τὴν εὐσέδειαν χαλέσας, o0 πρὸς φύσιν ἀποδλέψας οὐδὲ ταύτῃ διαχρίνας ἡμᾶς 
"ἐτέρων, δοκιμασίᾳ δὲ τρόπου τοὺς μὲν ἀποδάλλων, τοὺς δὲ εἰσδεξάμενος. 


ἀφ. — Οὐχ ὼς περὶ τῶν ἐθνῶν" εἰρημένῃ πρό- 
νυ οἵτινες ἐτώθησαν, ὃ ᾿Απόστολος ἐπὶ τοῦ 


Vgas. 25. — Istud testimonium Osee usurpat 
Apostolus hoc in loco, non quasi de gentibus pro- 


€ ἔχρήσατο τῇ μαρτυρίᾳ τοῦ "Qon, εἴρηται p phetico more dictum sit, quie servat. sunt ; nam 


P Ἰουδαίων σαφῶς, ἀλλ᾽ ὡς δυναμένῃ δει- 
Kt φύσιν οὐχ αἰδεῖται Θεὸς, δοχιμασίαν δὲ 
«οιεῖσθαι εἴωθεν, ὅπου γε χαὶ Ἰουδαίους 
Ιδατο, τοὺς μοχθτ,ροὺς (3) ὄντας τὴν γνώμην 
μβενος τιμῆσαι διὰ τὴν φύσιν, xal οἰχειώσατο 
τοὺς μεταδαλομένους τὸν τρόπον τοῦτο γὰρ 
; παρούσῃ; δείχνυτα: μαρτυρίας, ὅθεν χαὶ δι 
«ὃ αὐτὸ πιστούμενος ἐπάγει" "Heatac δὲ 
καὶ τὰ ἑξῆς. 

xv. -- Καὶ óc ἑτέρας μαρτυρία: τὸ αὐτὸ 


Spic. . αὔξειν. 
V. 5 in Spic. non legitur. 


PATROL. Gn. LXVI. 


de Judzis manifeste prolatum est ; sed quia exinde 
apparet Deum ad naturam non respicere, sed mo- 
rum probationem facere. Judzos respuit, mento 
corruptos propter naturam servare nolens, el im- 
mutatis enim moribus rursus eos in suos recepit. 
Hoc enim ex allato testimonio patet, unde etiam 
alio idem confirmat : Isaias autem clumat, etc. 


Ygns. 27. — Idem alio etiam confirmatur testi- 


(9) Spie., ἀπεποιέσατό τε μοχθ. 
τι 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


246 


οὖκ ἔτυχον, xal ταύτην οὐδαμῶς περι- A runt enim in lapidem offensionis, quod mirabiliter 


υτοῖς δεδύνηνται * Προσέχοψαν γὰρ τῷ 
εροσχόμματος (1), ὅπερ θαυμασεύτατα 
στε δεΐξαι ὅτι οὐ τὰ πρότερα αὐτῶν, ἀλλὰ 
ἔται. "Ἔτρεχον οὖν, φησὶ, πρὸ τούτου (2) 
μὸν διχαιοσύνης τὸν δρόμον,, xal ἣν αὐτοῖς 
μῆήαν τινὰ ἐπαγαγεῖν ὑπὲρ τῶν προτέρων, 
λίθῳ τινὶ τῷ Κυρίῳ διὰ τῆς ἀπιστίας 
ππες (3) καὶ βαρὺ τὸ χατάπτωμα ὗπο- 
μάταιον ἅπαντα τὸν ἐν τοῖς προειληφόσιν 
βόμον (δ). Καὶ μαρτυρίαν ἐπάγει οὐ τοῖς 
μόνον χατάλληλον, ἀλλὰ xal πρὸς ἅπαν 
ipa συμδαλλομένην, Καθὼς γέγρακται " 
με ἐν Σιὼν «1ίθον προσχόμματος καὶ 
βνδάϊλου, καὶ πᾶς ὁ πιστεύων àx' αὐτῷ 


adjicit, ut ostendM se eos, non de priscis, sed de 
recentioribus arguere. Cucuwrrerunt igitur antes, 
ait, cursum justitise quse juxta legem, nee erat quid 
iis priora exprobrares, sed tanquam in lapidem in 
Dominum propter incredulitatem offenderunmt, et 
gravi lapsu deficientes, vanum probaverunt pristi- 
num cursum. Testimonium ergo adhibet non solum 
dictis simile, sed etiam generali argumento eque 
conveniens : Sicut scriptum esi: Ecce pono in. Sion 
lapidem offensionis, et petram scandali, et omnis qui 
eredit in eum non confundetur. Nam hoc offenderuit 
in lapidem offensionis similitudinem quamdam ha- 
bet cum illo : Ecce pono lapidem offensionis; cum 
generali autem capitis argumento congruit illud : 


χυγθήσεται * χατάλληλον μὲν γὰρ τὸ p et omnis qui credit non con[undetur ; sibi enim pro- 


w tQ Mq τοῦ xpooxóppactoc τῷ ἰδοὺ 
» προσχόμματος" πρὸς ἅπαν δὲ αὐτῷ 
) ὡς ἔφην τὸ νόημα, τὸ πᾶς ὁ πιστεύων 
κυνθήσεται, βουλομένῳ δεῖξαι μέγα τι 
καὶ ixavby, τοὺς μὲν οἰχείους, τοὺς δὲ ἀλ- 
γάδασθαι, εἴπερ δὴ καὶ παρὰ τοῖς προ- 
και τὸ τὴν πίστιν ἱκανὴν εἶναι πάντα ὄν- 


bare proposuerat fidem magni momenti esse, οἱ 
Dei famulog ab alienis secernere, quando a pro- 
phetis dictum sit eam esse üdem, quie unumquemque 
Dei bonis complest. Cum autem non rejectionem 
tantum Judssorum annuntiavit, sed et causam pro- 
tulit rejectionis, confrmat rursus se non invidia loqui 
et odio in eos, ideoque habet quse infra occurrunt. 


; παρὰ θεοῦ πληρῶσαι καλῶν. Kal ἐπειδήπερ οὐ τὴν ἀποδολὴν ἔφη τῶν Ἰουδαίων μόνον, ἀλλὰ 
eec τὴν αἰτίαν, πιστοῦται πάλιν τὸ μηδὲν ἀπεχθείᾳ λέγειν τῇ πρὸς αὐτοὺς, καί φησι τὸ 


ΚΕΦΟΙ. 


y.— θαυμάσαι ἄξιον ὅσης πιχρίας νόημα 
κώτατα τῇ εἰρωνείχ χατεχάλυψεν, τῇ τοῦ 


CAP. X. 


VERs. 2-4. — Mirum est quam amaram suam 
sententiam solertissima dissimulatione tegat, effati 


εροσθέχῃ τὸ βαρὺ χολάσας τοῦ ῥήματος" C invidiam illo testimonium perhibee imminuens. Vi- 


^p αὐτοῖς χατὰ τὸ πρόχειρον xal τι xal 
ἐἰγαθὸν, φαίνεται δὲ, προσποίησιν μὲν εἶναι 
ϑεοῦ τὸν ζῆλον, ἀγνωσίαν ἐπιμέμφεται, 
M ἐγχλημάτων ἄξιον τὸ τοιοῦτον * Ἰου- 
Bv αὐτοῖς μετὰ τῶν λοιπῶν ἐπιγνῶναι τὸ 
ίᾳ τῇ γνώμῃ τὴν μάθησιν αὐτοῦ παρ- 
Τοῦτο γοῦν φησὶν, ὅτι τὴν μὲν παρὰ τοῦ 
γελθεῖσαν ἡμῖν διχαίωσιν παρεῖδον,, oln- 
πὸ τῶν οἰχείων ἔργων ἀχολούθως τῷ νόμῳ 
νοι τοῦτο ἑαυτοῦ περιποιῆσαι δύνασθαι, 
ἔθεντο σπουδὴν τοῦ πιστεῦσαι Χριστῷ, 
κεῖθεν ἡμῖν χατὰ χάριν ἐπαγγελθεῖσαν 
ἔξασθαι. 

ἢ xal φασιν, ὅτι νόμῳ πολιτεύεσθαι ἑσπου- 
& ἧ διχαίωσις αὑτοῖς προσγένηται, ἀλλ᾽ 
"μετὰ πάσης εὐμαρείας διὰ τῆς ἐπὶ τὸν 
΄στεως χομίσασθαι ἔξεστιν, xal ὅπερ αὐ- 
χεῖν μὲν ὁ νόμος ἑσπούδαχεν, οὐχ ἰσχύει 
ἡμῶν ἀσθενὲς, χαὶ ὅτι μὴ ῥάδιον ἡμῖν 
ιτορθοῦν ὡς βούλεται, τοῦτο ἡμῖν ὁ Χρι- 
στευχόσιν ἐπ᾽ αὐτὸν ὑπισχνεῖ παρέξειν 
χάριτι πόνων ἐχτὸς, ὥστε ὁ νόμου πλη- 
κὸς ἐν ἡμῖν. 

V. --ΤΤοῦ νόμον xat τῆς xat' αὐτὸν 
χρήσιμον ἐν τούτοις βούλεται συστῆσαι 


nlur etiam in c. Mon. (c. Cram. p. 
: θαυ ipic δὲ ἐπήγαγε τὸ 
t βουλόμενος, ὅτι, 


detur enim bic de bono quodam eis testimonium 
perhibere ; diceres autem illum ficta mente agere, 
dum zmulationem Dei laudat, ignorantiam vero 
reprehendit, licet hzc nulli crimini obnoxia. Ju- 
dai enim cum sibi officia sua cognoscere cum cz- 
teris liceret, libenti animo Christi doctrinam re- 
spuerunt. Hoc igitur dicit : circa justitiam a Deo 
predicatam erraverunt, existimantes se operibus 
suis ad legem instructis justilicandos esse, nec 
ulla ratione in Christum crodere, et ita per gra- 
tiam nobis promissam justificationem consequi 
studuerunt. 


Quid sane contendunt, se legi summo cum stu- 


D dio inservire ut justitiam adipiscantur 3 Sed id- 


ipsum facillime per fidem in Christum contingere 
possent. Quod eis quidem lex promittit, dare autem 
nequit, quia infirma nobis natura, et precepta ejus 
interdum observatu quam difficillima, illud polli- 
cetur Christus se nobia credentibus propria gratia 
absque labore daturum, ita ut legis finis in. nobis 
impleatur. 


Vens. 14, 15. — Qu: sit legis utilitas, et vitze ad 
legem instruetz his vult explicare Apostolus, el 


(3) c. Mon. γάρ φησι πρὸ «oU τούτου. 


Mon., σπταίσαντες. 
( ἢ Huc usque c. Mon. 


847 


THEODORI MOl'SUESTENI 


cum superius argumentum liocce modo absolverit : A τοῖς ῥητοῖς ᾿Απόστολος, καὶ ἐπειδὴ tà ἀνωτέρω αὐτῷ 


Omnis enim, quicunque invocaterit. nomen Doniini, 
salvus erit, exinde exordium posterioris sumpsit 
dicendo : Qitomodo ergo invocabunt , in quem non 
crediderunt ? [I:wc autem sic interpretanda. Certum 
est nobis, inquit, ex divinis Scripturis, salvum 
fieri quicunque invocaverit ita ut etiam gentibus 
salutem consequi liceat, dummodo voluerint ; sed 
inquirendum quo pacto invocent. Prius eis creden- 
dum est, non poteris enim invocare nisi prius cre- 
dideris ; at fides, unde veniet ? ex auditu et disci- 
pli:a. At nemine docente, non est quid discas, nec 
apparebunt doctores nisi divina gratia mittantur, 
cujus solius est tales seligere. Pre omnibus igitur 
opus ut doctores appareant, qui ad hoc electi per 
totum terrarum orbem ad docendam veritatem 
mittantur, a quibus pietatem discere liceot, et edo- 
clos credere, et credentes invocare deinceps spe 
salutem ex vocatione contingendi. Quos autem do- 
ctores non aliunde selegit, nec alios ad tantum 
munus aptos existimavit, przter eos qui lege et 
legis disciplina fueraut eruditi. Quippe qui longo a 
tempore per prophetarum effata didgicerant Christi 
adventum, velut multorum bonorum causam 'ex- 
spectare, ita ut ne locum quidem ignorarent unde 
ille egressurus erat. Sic a disciplina in lege pendet 
hominum salus per Christuim largienda, tum quia 
eis primum tribuenda erat qui eam sperabant, 
tum quia exinde primi discipuli occurrerunt, qui 
divina gratia digni habiti sunt qui czeteros omnes 
erudirent. Quod si igitur Christus exinde, ait, et 
omnes discipuli ejus, apostoli, magna profecto 
Deus de lege providit, omnium salutem cum ea 
intime consocians. Ita licuit hominibus doceri quz 
oportebat, et edoctis credere, et credentibus invo- 
can:ibusque salutem consequi vocatione conces- 
sain. Cum autem omnia apostolorum doctrinz sub- 
jecisset ut legis utilitatem demonstraret, δὶ quidem 
oinnium doctores pr:ebet apostolos, aptissime ad- 
jecit : Sicut scriptum est : quam speciosi pedes, etc. 
Hzc autem non de apostolis a propheta dieta sunt, 
sed de eis qui Judicis ventura bona annuntiaturi 
eranl. At si. illorum pracones, ait, tanta admira- 
tione digui habentur, quam necessaria οἱ quam 


προχείμενα συνεπλήρωσεν sl; τὸ Πᾶς γὰρ ὃς dày 
ἐπικαιλέσητωι τὸ ὄνομα Κυρίου, σωθήσεται, tv 
τεῦθεν τοῦ ἑξῆς λόγου τὴν ἀρχὴν» ἐποιήσατο, τὸ, 
Πῶς οὖν ἐπικαλέσονται eic ὃν οὐκ ἐπίστευσαν; 
εἰρηχώς " ὃ δὲ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν. Πρόδηλον ἡμῖν͵ 
φησὶν, x τῶν θείων Γραφῶν, ὅτι παντὶ τῷ ἐπιχαλουν 
μένῳ dj σωτηρία προσγίνεται, ὡς μηδὲ τοὺς ἀπὸ 
ἐθνῶν κωλύεσθαι τοῦ τυχεῖν, εἰ δὴ βούλοιντο, ἀλλὰ 
πῶς ἂν αὐτὸν ἐπιχαλέσοιντο, ζττεῖν ἄξιον. Πιστεῦσαι 
προσήχει πρότερον, οὐ γὰρ οἷόν τε ἐπιχαλεῖσθαι μὴ 
πιστεύοντα πρῶτον" fj δὲ πίστις, πόθεν ἂν γένοιτο : 
ἀπὸ ἀχοῦς xai μαθήσεως" ἀλλὰ μὴ ὄντος τοῦ διδά» 
ξαντος, μαθεῖν οὐχ οἷόν τε, καὶ τοὺς διδάξοντες δὲ 
οὐχ ἑτέρως φανῆναι δυνατὸν, ἀλλ᾽ ἢ τῆς θείας χάρι- 
τὸς αὐτοὺς προθαλούσης, ἧς δὴ μόνης ἐστὶν εἰδέναι 
ὅπως ἐχλέγειν προσήχει τοὺς τοιούτους. Οὐχοῦν πρὸ 
πάντων χρεία τούτων, οἵ πρὸς διδαχὴν ἐκχλεγέντες 
ἀποσταλήσονται τῆς οἰχουμένης χέρυχες, à ὧν 
δυνατὸν χαὶ μαθεῖν τὴν εὐσέδειαν, xal πιστεῦϑαι 
μαθόντας, χαὶ πιστεύσαντα; ἐπιχαλεῖσθαι λοιπὸν 
ἐλπίδι τοῦ τὴν ix. τῆς ἐπιχλήσεως σωτηρίαν λαθεῖν" 
ἀλλὰ τούτους οὐχ ἑτέρωθεν ἐξελέξατο ἣ χάρις ὃ» 
τηδείους εἶναι νομίσασα, ἀλλ᾽ fj ἀπὸ τῶν Orb e» 
νόμον xai τὴν τούτου γεγονότων παιδαγωγίαν, d 
μαχρῷ τῷ χρόνῳ ταῖς τῶν προφητῶν προαγορεύσοαιῃ 
τὸ περιμένειν τοῦ Χριστοῦ τὴν παρουσίαν ἐπὶ πολ» 
λῶν ἀγαθῶν aiz(a (1) βεδαίως εἰλήφεισαν, ὡς μη 
τὸν τόπον ἄδηλον εἶναι αὐτοῖς ὅθεν φανήσεσθαι Enti» 
λεν, ὥστε τῆς ἐν νόμῳ παιδαγωγίας ἤρτηται ἢ δὲ 
Χριστοῦ τῶν ἀνθρώπων σωτηρία, τῷ "τε bulle 
φανῆναι παρ᾽ οἷς xal ἠλπίζετο, xal τῷ τοὺς πρώ" 
τους πεπιστευχότας ἐχεῖθεν γενέσθαι, ot τῆς ἄνωθεν 
ἀξιωθέντες χάριτος ἰχανοὶ πρὸς τὴν ἀπάντων διδ8» 
σχαλίαν εἶναι ἐχρίθησαν. Οὐχοῦν εἰ ὁ Χριστὸς ἔχεν 
θεν φησὶ χαὶ οἱ ἀπάντων διδάσχαλοι ol ἀκόστολα, 
μεγάλη τις ἡ κατὰ νόμον οἰχονομία τοῦ Θεοῦ, πᾶν» 
των ἐμπεριειλημμένην αὐτῷ τὴν σωτηρίαν ἔχουδε" 
οὕτω γὰρ ὑπῆρξεν τοῖς ἀνθρώποις μαθεῖν τε ἃ 
προσήχει, xal μαθοῦσι πιστεῦσαι, πιστεύσαεί τὸ 
ἐπιχαλεσαμένοις δὲ τὴν Ex τῆς ἐπιχλήσεως σωτηΡθν 
λαθεῖν. Καὶ ἐπειδὴ πάντα τῆς τῶν ἀποστόλων ἀπῇ» 
τησεν διδαχῆς, ὥστε δεῖξαι τοῦ νόμον τὸ m Α 
εἴγε τοὺς ἀπάντων ἀνέδειξεν διδασχάλους "A M 


perfecta videbitur omnibus apostolorum doctrina. D &záyet* Καθὼς γέγραπται, ὡς ὡραῖοε οἱ sil 
xai τὰ ἑξῆς" (2) εἴρηται δὲ ταῦτα οὐ περὶ τῶν ἀποστόλων τῷ προφήτῃ, ἀλλὰ περὶ τῶν μελλόντων 8" 
νύειν τὰ περὶ Ἰουδαίους ἐσόμενα ἀγαθά. Εἰ δὲ ol μηνυταὶ ἐχείνων, φησὶν, οὕτω νομίζονται θαύμανῃξ 
ἔξιοι, & πού γε ἀναγχαῖόν τε πρᾶγμα (Ὁ) καὶ λυσιτελέστατον ἅπασι δεῖ νομίξειν τῶν ἀποστόλων τὸν 


διδαχήν. 

Vgns. 16. — lllud Sed non omnes obediunt. Evan- 
gelio interrogative legendum, illudque sibi objicere 
videtur, quasi diceret : ast oppones forte, quod non 
omnes crediderunt. Non est cur hoc mireris ; nam 
jam olim descripta est ab lsaia paucitas creden- 
tium ; lam paucos indicat eos ut dicat : quis ergo 
suscipiet ea, quz divina gratia edocti predicamus ὃ 

(4) Spic., αἰτία. 

(2) Hzc extrema fragmenti v. inveniuntur etiam 
[n c. Mon. (c, Cram. p. $19) 0. Μονάχου : Elon- 


Στίχ. vg". — Τὸ, 'AAA" οὐ πάντες δπήκουσαν τῷ 
EvayreA(q κατὰ ἐρώτησιν ἀναγνωστέον, ἀντιϑέσδως 
μέρει παρὰ τοῦ ᾿Απουστόλου τεθὲν ἀντὶ τοῦ ἀλλ' ἐρεῖς 
ὅτι μὴ πάντες ἐπίστευσαν * θαυμαστὸν οὐδὲν, πόῤ- 
ῥωθεν γὰρ εἴρηται τῷ Ἡσαῖχς τῶν πειθομένων τὸ 
σπάνιον" οὕτω γοῦν ἐν ἀπόρῳ τίθεται τὸ πρᾶγμα 
ὡς λέγειν, τίς ἄρα ἔσται ὁ δεξόμενος ταῦτα ἅπερ 
σθαι δὲ ταῦτα ἔφη τις οὐ. 

(9) C. Mon. πολλῷ γε μᾶλλον ἀναγχ. wp. Me 


idem ἅπαντας. 


* 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


850 


εἴς ὑπὸ τῆς θείας χάριτος μεμαθηχότες xn- A Non novum igitur quod nunc fit. Cum vero testi- 


wv; οὐχοῦν οὐδὲ vov γεγένηταί τι καινόν" 
σᾶς τῇ μαρτυρί τὴν ἀντίθεσιν, ἀπ᾽ αὑτῆς ἐπι- 
(etat τὰ πρὸ τῆς ἀντιθέσεως, τὸ, Πῶς οὖν 
Moortat slc ὃν οὐχ ἐπίστευσαν, xaX τὰ 
at φησίν. "Apa ἡ πίστις ἐξ ἀχοῆς, ἡ δὲ ἀχοὴ 
ματος Θεοῦ. Πρόδηλον δὲ ἡμῖν, φησὶν, ἀπὸ τῆς 
οφήτου φωνῆς χἀχεῖνο ὅπερ ἐλέγομεν, ὅτι πί- 
ἰαϑήσεως ἐχτὸς οὐχ ἄν ποτε γένοιτο, xaX μά- 
ὡσεδείας οὐχ ἂν συνέστη, μὴ Θεοῦ τἀληθὲς 
γος * ὅπερ οὖν καὶ νῦν διὰ τῶν ὑπὸ τῷ νόμῳ 
ωὠγουμένων ἐγένετο, οὖς ἐν μαχρῷ τῷ χρόνῳ 
v προφητῶν ἀναμένειν ταῦτα παιδεύσας Θεὸς, 
pip τῷ προσήκποντι διδασχάλους τῆς ἀληθείας 
ἀνθρώποις ἀνέδειξεν. 

. τ. — Τὸ, Μενοῦνγε εἰς πᾶσαν τὴν γῆν 
m Ó φθόγγος αὐτῶν, πρόδηλον ὅτι μὴ ὡς 
πρὸς περὶ αὐτῶν εἰρημένον τέθειχεν, ἀλλ᾽ ὡς 
εἰν τοῖς παροῦσιν δυνάμενον πρόγμασι. Ká- 
b ἰστέον ἐντεῦθεν, ὅτι τὸ μεγοῦνγε ἐπὶ λύσει 
Gt, ὡς μὴ εἶναι ἄδηλον ὅτι xal ὅτ᾽ ἂν λέγη, 
PTS, ὦ ἄνθρωπε. σὺ τίς εἶ ὁ ἀνταποχρινό- 
τῷ Θεῷ, λύων τὸ ζητούμενον, οὐχ ἐπιτιμῶν, 
€ οἴονται, λέγει. 

V uM. — Πάλιν ἑτέραν ἀντίθεσιν ἐπάγει,᾽Α.11ὰ 
ph Ἰσραὴ.ϊ οὐκ ἔγγω ; ἀντὶ τοῦ ἀλλὰ μὴ 
ἰρεῖς ὅτι χαινὸν αὐτοῖς τὸ πρᾶγμα νενόμισται 
ς ἐξ ἐθνῶν προσειλῆφθαι εἰς τὴν εὐσέδειαν, 
ἃ τοῦτο ὡς ἐπὶ χαινῷ ταραττόμενοι τὸ δόγμα 
νεται τὸ ἡμέτερον xaX μὴν εὐθὺς Μωῦσῆς ὁ 
pov αὐτοῖς δεδωχὼς φαίνεται πόῤῥωθεν Ex τοῦ 
Ιαμαρτυρόμενος, ὅτι δὴ τούτων πρὸς τὸ χεῖρον 
πων, xai αὐτὸς ἐχλέξεται τὰ ἔθνη πρὸ τούτων, 
ὃυς τῆς οἰχείας ἀξιώσει προνοίας, ὥστε “«ἴ- 
! αὑτοὺς ἀπὸ τῶν πραγμάτων λαθεῖν. 


ΚΕΦ, ΙΑ΄. 


[. α΄. -- Ἐπειδὴ τοῦ τε νόμου τὸ χρέσιμον ἀπὸ 
επιστευχότων ἔδειξεν, xal τῇ πρὸς τὰς ἀντιῤ- 
ἀποχρίσει τὴν χατὰ τῶν ἠπιστηχότων χατ- 
ν ἐπέτεινεν (1), ὡς οὐδὲ μίαν τῇ ἑαυτῶν χαχίᾳ 
ἣν τῷ νόμῳ φερόντων. ἀπολογεῖται λοιπὸν καὶ 
MP μηδὲν ἐπὶ διχδολῇ τῆς τοῦ ᾿Αδραὰμ συγ- 
f εἰρηχέναι διὰ τις χατὰ τῶν ἡπιστηχότων 
Me. "Apa γὰρ, φησὶν, τοῦ μὲν νόμου τὴν olxo- 
! θαυμαστήν τινα εἶναι νενόμιχα, τὴν συγγέ- 
ὃ τοῦ ᾿Αὐραὰμ ἐν τοῖς λόγοις ἀδόκιμον οὖσαν 
gp; μὴ γένοιτο" τίς δὲ τοῦ με (2) ταῦτα λέ- 
ἀπόδειξις : Καὶ γὰρ ἐγὼ, φτσοσὶ, Ἰσραηκίτης 
καὶ τὰ ἑξῆς. Εἶχεν μὲν εἰπεῖν πολλοὺς ix τοῦ 
; πεπιστευχότας Χριστῷ, ἀλλὰ πρὸς τὸ, .16γὼ 
κῦτο ἦν οἰχειότερον τὸ καθ᾽ ἑαυτὸν εἰπεῖν * πῶς 
ἰόντε ἣν ἀπώσασθαι τὸν Θεὸν τὸν (3) ἐπὶ τῇ 
t esuvovópgevov, xai περὶ ταύτης διδάσχειν 
σούμενον ἑτέρους ; Καλῶς δὲ οὐ τὸν προπάτορα 


monio hoc objecta diluisset, illa eodem confirmat 
qu: prius asseruerat, nempe illud, Quomodo ergo 
invocabunt, in. quem non crediderunt ? etc., adjicit- 
que: Ergo fides ex auditu, auditus autem. per. ver- 
bum. Dei. Perspicuum nobis, inquit, ex prophetz 
eloquio, illud etiam quod asserimus, quod nulla 
fides absque disciplina, nec ulla pietatis disciplina, 
nisi Deus veritatem ostendat. lloc igitur nunc ab 
hominibus factum est per legem instructis, quos 
veteribus a temporibus hanc exspectationem Deus 
edocuit, ut die opportuno veritatis doctores omni - 


bus apparerent. 


Vgns. 18. — lllud, Et quidem in omnem terram 
exivit sonus eorum, uaurpat, non quasi prophetiam 
de illis exhibeat, sed quia cum rebus bic przdica- 
tis aptissime congruit. Hoc prseterea illic notan- 
dum, quod illud et quidem pro solutione adhibetur, 
ita ut appareat in illo quoque et quidem. O homo, 
Ix quis es, qui respondeas Deo (Supra ix, 20), 4088 - 
stionem solvi, non fieri increpationem, uti qui- 
busdam videtur. 

Vegas. 19. — Rursus sibi illud objicit : Sed dico, 
nunquid lsrael non cognovit ? Quasi dicat : Noll 
putare quod gentium vocatio ad Dei cultum lsrae- 
litis novum quid fuerit et inauditum, íllosque 
propterea velut de re nova perturbatos. doctrina 


C nostre repugnare. Nam ipse Moyses, qui legem eis 


tradidit, jam ab antiquo Dei nomine testatus est 
se, jllis ad deteriora deflectentibus, gentes in eo- 
rum locum vocaturum, easque su3 providentia 
culturum, itia ut re perfecta intelligant .. 


CAP. XI. , 


Vgns. 1. — Cum legis utilitatem, per creden- 
tium disciplinam probavit, et objecta solvendo 
adversus incredulos demonstravit, propter mali- 
tiam eorum legem nullo modo reprehendendam 
esse, Ostendit nunc se, incredulis confutatis, de 
cognatione cum Abraliam minime detrahere. Nun- 
quid enim, ait, legis constitutionem mirabilem esse 
cxigümavi, sed cognationem Abraham in sermoni- 
bus meis maledico, dente lacesso? Absit. Quo- 
modo autem hoc auderem ? Nam εἰ ego, ait, [srae- 
lita sum, οἱ caetera. Multos quidem memorare 
poterat qui ex eodem genere in Christum credide- 
runt, sed post illud Dico ergo convenientius erat de 
semetipso verba facere. Nam qui Deus illum repu- 
lisset qui tam graviter de fidedisscrebat, et ceteros 
illam docere conabatur ? Rectenutem non patriar- 
ebam modo nominat, sed et tribus principem, ul 
probet se non fictam predicare cognationem. 


! (Unt, ἀλλὰ xal τὸν φύλαρχον, ὥστε δεῖξαι ὅτ: οὐ πλάττεται τὴν οἰχειότητα. 


ic, ἐπέτειλεν. 


) Ῥι.. 102 4t. 


(5) V. &ztos. τ. 0. τὸν ego adjeci, ne manca. seu- 
tentia. esset. 


871 


THEODORI MOPSUESTENI 


Vsns. 2. — Vos eorum immemores esse vide- A Στίχ. (f. — Ἐπιλέλησθε, φησὶ, τῶν xacà τὸν Ἡλίαν, 


mini, ait, que apud lsaiam referuntur. Quippe 
qui lsrael incusabat ad malum deficientem, et 
homines tam insanos rursus accedere fugitabat. At 
Deus respondit illi se septem millia virorum habere 
de cultu suo adhuc sollicitorum, et nondum ad 
deteriora deflectentium, ideoque liortatus est eum 
ut doctrine predicande muneri invigilet, tum 
quia certus se jam non in vanum laboraturum, 
tum quia Deo suflicit si ex omni populo Judzorum 
septem millia prophetarum disciplina in pietate 
relineanluir ; / non est igitur quid mireris si hodie 
plures etiam occurraut, qui pietatis. doctoribus 
obedire recusent. Non possunt tamen propterea 
promissiones reprehendi a Deo generi fact ; nam 
probat quid valeat credentium salus, exterorum 
autem infidelitas non nisi suam malitiam demon- 
strat, si ex Dei cura fruclus nullos percepe- 
runt. 

Vgns. 7. — Sunt qui ineptissime ita legerunt : 
Quid ergo quaerebat Israel 5 addentes deinde hoc 
quod non est consecutus, apostolica verba adhuc 
obescantes, ut. ineptiam suam probare videantur. 
Tollunt illud quod pre voce querebat positum, 
scribunt Aoc quod non est consecutus, quasi dicat 
Apostolus : Quid crat igitur quod Israel qu:erebat ? 
Illud profecto quod non est consecutus. Ridicule 
putant Apostolo animo esse ut definiat quod ab 
Israel quzreretur, et non intelligunt eum hic svl- 
logismum pracedentibus attexere. Hocce modo 
igitur leges : Quid igitur, quasi dicat : Quid igitur 
ex predictis concludemus, quibus incredulos re- 
prehendimus, et probavimus quam recte credentes 
doctrine veritatem profiteantur? Quod quarebat 
Israel, hoc non est consecutus, quia [sraelitis non 
contigit illud assequi quod quasrebant, hoc est, 
justitiam. Consentit locus cum illo : Jsrael vero 
sectando legem justitie, ad legem justitie non perve 
nit. Deest vox omnes, ut habeatur hoc. Non sunt 
omnes conseculi. Nam addit : Vocatio autem conse- 
cula est, celeri autem excecati sunt, quasi dicat : 
justitiam contigerunt qui vocati sunt, propter mo- 
res digni boc munere labiti ; ceteri autem omnes 
rejecti sunt propter malitiam suam. 


γεμβ. 9. — Voces istas pro:ert non quasi per 
prophetiam dict2 sint, sed quia reipsa Judeis 
conveniunt de quibus prolat:e sunt, et ut ostendat 
simul eos nihil novi pati; sed lunc jam similia 
sortili sunt, malum pluris quam bonum facientes. 
Quando enin de rejectione sua christianam do- 
etrinam lacerare Judaei conabantur, Apostolum plu- 


(1) Εἰς μάτην. V. Lucian. Tragodopod. vs. 28, 
211 


(2) V. ἔργου in. Spic. non icgitur. 
(5) Haec posterior fragmenti parsetiam in c. . Mon. 
(c. Cram. p. $94,) exstat : Θ, Moviyov. Τί οὗ" cr. 


D éxécvysv, οἱ δὲ Aoixol. &xapiüncer , Tv. d) 
ὅτ: (5) ἔτυχον μὲν τῆς διχαιώσεως οἱ τῆς ἐχλογῆς ἀπὸ τοῦ olxtíou (6) τρόπου νομισθέντες do, ᾿ 
λοιποὶ πάντες ἀπεθλήθησαν διὰ τὴν ἑαυτῶν (7) χαχίαν. 


ὡς Éotxev, ὅπως ὁ μὲν ἡτιᾶτο τὸν Ἰσραὴλ τῆς ἐπὶ τὸ 
χεῖρον ἐχτροπῆς, ὀχνῶν ἀποστέλλεσθαι ἔτι πρὸς τοὺς 
οὕτως ἀγνώμονας * ἀπεχρίνατο δὲ αὐτῷ 6 Θεὸς ἑπτα- 
κισχιλίους ἔχειν, τοὺς ἔτι τῆς αὐτοῦ γνώσεως im- 
μελουμένους, χαὶ μὴ πρὸς τὸ χεῖρον νεύσαντας, διὰ 
τούτου προτρέπων αὐτὸν ἔχεσθαι τοῦ τῆς διδασχα- 
λίας ἔργου, ὡς àv οὐχ εἰς μάτην (1) πονοῦντα τοῦ 
λοιποῦ, χαὶ ὅτι Θεὸς ἀρχεῖν ἡγήσατο, εἰ ἀπὸ παντὸς 
τοῦ δήμου τῶν Ἰουδαίων ἑπταχισχίλιοε τῇ τῶν προ- 
φητῶν διδασχαλίᾳ ἐπὶ τῆς εὐσεύείας μένοιεν, ὥστε 
οὐδὲν ἀπειχὸς, πλείονας εἶναι καὶ νῦν τοὺς ob βου» 
λομένους τοῖς περὶ τῆς εὐσεδείας λεγομένοις κπεῖ-- 
θεσθαι" οὐ μὴν ταῖς περὶ τὸ γένος ἐπαγγελίαις τοῦ 
Θεοῦ διαδολήν τινα φέρει τὸ γιγνόμενον " τοῦ μὲν 
γὰρ ἔργου (2) τὸ χρήσιμον ἐν τοῖς πιστεύουσι ὃ» 
δείκνυται, ἡ δέ γε τῶν λοιπῶν ἀπιστία ἔλεγχον ἔχει 
τῆς αὐτῶν χαχίας, εἰ μηδὲν ὄφελος ἀπὸ τῆς τοσαύτης 
χηδεμονίαφ ἐδέξαντο. 

Στίχ. C. — Τινὲς ὑπὸ πολλῇς τῆς ἀνοίας οὕτως 
ἀνέγνωσαν * Τί οὖν ἐπιζητεῖ ᾿Ισραή.1 ; συνάψανιις 
τούτῳ τὸ ὃ οὐκ ἐπέτυχεν, Ust καὶ τὰς λέξεις ὡς 
ἀποστολικὰς ἀφανίσαντες, ἵνα τὴν ἑαυτῶν ἰστάναι 
δόξωσιν ἄνοιαν, χαὶ τὸ Ó ὅπερ χεῖται πρὸ τοῦ Exil 
τεῖ Ἰσραὶλ ἀφελόντες, xal τεθειχότες κὸ τοῦτο ὃ 
οὐχ ἐπέτυχεν, ὡς ἂν τοῦ ᾿Αποστόλου λέγοντος, d 
ποτὲ οὖν ἄρά ἐστιν τὸ παρὰ τοῦ Ἰσραὴλ ἐπιζητοῦ» 
μενον; τοῦτο δὴ ὅπέρ οὐχ ἐπέτυχεν, γελοιότατά γε 
οἰγθέντες τὸν ἀπόστολον δειχνύναι σπουδάζειν τὸ 
παρὰ τοῦ Ἰσραὴλ ἐπιζητούμενον, τί ποτε ἄρα ἐστὶ, 
xai o) συνεωραχότες, ὅτι ἀπὸ τῶν προειρημένα! 
χατὰ συλλογισμὸν αὐτὸ ἐπήγαγεν. ᾿Αναγνωστέον οὖν. 
οὕτως * Τί οὖν, ἀντὶ τοῦ, (5) τί τοίνυν τὸ ἐκ οὖν 
προειρημένων ἡμῖν συναγόμενον, ἐν οἷς (4) τῶν Ὁ 
ἐπιστηχότων χατηγορήσαμεν, xai τοὺς πεκιστεῦν» 
πας διχαιότατα τὴν τῶν δογμάτων ἀλήθειαν parat 
μηχότας ἐδείξαμεν ; ὃ ἐπιζητεῖ "opatA, τούτου 
οὐκ ἐπέτυχεν, ὅτι τοῖς Ἰσραηλίταις τυχεῖν οὐκ 
ἐγένετο τούτου, ὃ δὴ ζητεῖν δοχοῦσιν, ἵνα εἶπῃ τῆν 
διχαιοτύνης * ὅμοιον γάρ ἔστι τῷ " ᾿Ισραὴμ δὲ Ui. 
κων γόμον διχαιοσύνης, εἰς νόμον διπαιοσόνηρ 
οὐχ ἔφϑασεν" λείπει δὲ τὸ πάντες, ἵνα ἧ, cobeee 
πάντες οὐχ ἐπέτυχον" ἐπάγει γὰρ, ἡ δὲ ἐπλοχὴ 







Στίχ. θ΄’. — Οὐχ ὡς προφητιχῶς εἰρημέναις ipfe 
σατο tal; φωναῖς, ἀλλ᾽ ὡς ἀρμοττούσαις αὐτοῖς ἀπὸ 
τῶν πραγμάτων τῷ xai περὶ Ἰουδαίων αὑτὰς elgir 
σθαι, ὁμοῦ χἀχεῖνο δειχνὺς ὅτι μηδὲν χαινὸν ἐγένε!α 
νῦν, παρόμοια δὲ τοῖς τότε ὑπομεμενήχασιν, Tf" 
τετιμηκότες τοῦ χρείττονος τὸ χεῖρον" ἐπειδὴ τὰ 
ἀπὸ τῆς ἑαυτῶν ἀπούόολῆς ἐπειρῶντο τὸ Χριστιην» 


σιν, ἀντὶ τοῦ τ' οὖν ἐχ. — ib. C. Mon., τὸ ewe 
(3) V. ἐν οἷς a Spic. absunt. 
(5) V. ὅτι om. c. Mon. 
(6) C. Mon. τοὺ ἰδίου, 
(7) Mon. αὐτῶν. 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


85 


διασύρειν Ἰουδαῖοι, ἀναγκαίως διὰ πλειό- A ribus probare oportebat eos ubique et semper 


ἰσνολος δείχνυσι κάντοτε τοιούτους αὐτοὺς 
ῥοέδειαν γεγονέναι. 

e Ml. — ᾿Αλλὰ μὴ τοῦτο φαμὲν ὅτι σφα- 
Á τὴν εὐσέδειαν xol μὴ πιστεύσαντες τῷ 
ἐντελῆ τὴν ἀποδολὴν ὑπέμειναν, ὡς μηδε- 
€ ἐλκίδα σωτηρίας περιλειφθῆναι, xàv εἰ 
ποτε πρὸς τὸ χρεῖττον ἰδεῖν ; μὴ γένοιτο" 
' γὰρ μέμνημαι εἰρηχὼς, ὅτι κἂν τοὺς (1) 
αὐτῶν διὰ τὴν ἀπιστίαν αὐτῶν ἀποὔδληθῆ- 


|» ἀλλ᾽ οὖν γε οἱ πεπιστευχότες ἐξ αὐτῶν. 


ἔγαν ὄντες εὐαρίθμητοι, πᾶσι τοῖς ἐξ 
πρίας ἐγένοντο πρόξενοι, ἐπείπερ ἅπαντες 
«τῆς εὐσεδείας μαθήματος τὰς ἀφορμὰς 
ἑξαντο, ὥστε ἔξεστιν xol τοῖς νῦν ἀπι- 


eosdem eirca Del eultum fuisse. 


Vras. 11, 12. — Nunquid autem hoe dicimus, 
quod cirea pietatem errantes, et fldem Christo 
negantes, ita prorsus reject sunt, ut jam nulla eis 
supersit spes salutis, etiam si voluerint unquam 
ad saniora se recipere? Absit. Imo memini me 
dixisse, quod etiam si plerique eorum propter in- 
credulitatem rejicerentur, qui ex eis erediderint 
licet numero paucirsimi, gentibos salutis auctores 
fuere, quia ill: omnes ab eis pietatis disciplinam 
decendam acceperunt. Unde etiam Judsmis qui 
nunc dissentiunt eos imitari licet qui ex elg credi- 
derunt, et honesto studio ad affectandum bonum 


» Ἰουδαίων τοὺς ἐξ αὐτῶν πεπιστευχότας D converti, Certum enim quod | istos, si credere vo- 


saca, ζήλῳ τε ἀγαθῷ τῆς πρὸς τὸ χρεῖτ- 
εἶσαι foxnc: ὁ γὰρ ἐχείνους πεπιστευχότας 
Ἄμενο; μόνον, ἀλλὰ xal διδασχάλους ἀπο- 
᾿οἰχουμένης, δῆλον ὡς οὐδὲ τούτους πιστεῦ- 
Myra; εἰς αὐτὸν ἀδοχέμους ἡγήσεται. Τὸ 
b παραζρμλῶσαι αὐτοὺς, οὐ τοὺς ἐξ ἐθνῶν 
φήθησαν λέγει, ἀλλὰ τοὺς ἐξ αὐτῶν, 
fw αὑτὸ εἰρηχὼς τοῦ ἐξεῖναι εἰσδεχθῆναι 
x, εἰ δὴ πιστεῦσαι βούλοιντο᾽ τὸ μέντοι, 
ραημλῶσαι αὐτοὺς, οὐχ ἐπὶ αἰτίας λέγει, 
εόμενον ἑαυτῷ συνήθως, ἀντὶ τοῦ εἰ ἐκεῖνοι 
μ:βουληθέντες εἰσεδέχθησαν xa διδάσχαλοι 
"ὧν ἐγένοντο, πρόδηλον ὡς ἔξεστι καὶ τού- 
μίμησιν ἐχείνων τῆς εἰς τὴν πίστιν εἰσ- 
w Rica xai ποθεινὴν αὐτῶν τὴν ἐπιστρο- 
δέμενος ἐπάγει καὶ φησίν (3) " εἰ γὰρ ἐν 
met, (5) xot. ἄγαν εὐαριθμήτοις τοσαύτης 


luerint, ille Deus non respuet, qui non modo ere- 
dentes suscepit, sed eos etiam magistros ad eru- 
diendas gentes emisit. Nam illad s illos eemulentur 
non ad gerítes referendam uti quidam putaverunt, 
sed ad eos qui ex Judsis; probare enim intendit, 
quod et ipsi suscipientur dummodo eredant. Atta- 
men illud at iilos ewwlentur interpreteris, non 
quasi causam, sed pro more suo effeetum indies; 
ita igitur eoneludit : Bi illi eredere volentes sus- 
cepti sunt, et. gentium ἴδει! sunt doetores, mani- 
feste his etiam licet, iliorum instar fidei gratiam 
contingere. Deinde ut conversionis desiderio eos- 
dem permoveat addit insuper : Si enim vel pauci 
et numerus tam exiguus omnibus hominibus ton- 
forem bonorum causm fuerunt, quid sane feri 
potabimus, si cunetos una Christus ut suos rece- 
perit ? 


«οἷς κατὰ τὴν οἰχουμένην ἀνθρώποις τυχεῖν ἀφθονίας ἀγαθῶν, τί ποτε ἄρα δεῖ (δ) νομίζειν ἔσεσθαι, 
, αὐτοὺς συμφώνως ὑποδέξασθαι τὸν Χριστὸν συνέδη (5) ; 


f. -- Τίνος ἕνεχεν τῇ πάντων διορθώσει 
egy ἡγεῖται ὁ ᾿Απόστολυς ἔψεσθαι πάντων, 
᾿ εἰπεῖν. Τοῖς μὲν ἀλόγοις φυσιχῶς ἅπαντα 
» καὶ οὐχ οἷά τε ἐστὶν τὸν χαχὸν ἀπὸ τοῦ 
ερένοντα ἐξουσίᾳ γνώμης τὸ δοχοῦν ἑλέσθαι, 
πᾶσα τοῖς ὄροις ἐμμένειν τῆς φύαφως, διᾷ 
περιττὸς ἅπας ἐστὶν νόμος ἐχείνοις, οὔτε 
πε μὴ συνιέναι τι τοιοῦτο δυναμένοις" τοῖς 
B- πᾶν τοὐναντίον" χαὶ γὰρ διαχρίνειν τὸ 


Vegas. 15. — Qua de causa. Apostolus, omnibus 
conversis, ómnium resurrectionem habendam esse 
putet, nunc dicendum. Animala quidem ratione 
destituta natura: sponte quseque perficiunt, nec ea 
sunt qux betium a malo discernerent, ei ad libidi- 
nem suam agerent, sed vi necessatia naturae legibus 
inserviunt, unde legc non indigent quam nec disce- 
re nec intelligere possent. At de ratione prasditis 
longe aliud, Quippe quz et bonum a malo discer- 


j φοῦ καχοῦ δύνανται, xal ἐξουσίᾳ γνώμης D nere, et more suo videre valent, legibus ergo aptis- 


| αἸροῦνται, fj τε τῶν νόμων ἔχθεσις ἄγαν 
ἰΦούτοις ἐστὶν, ἅτε δυναμένοις ἐχεῖθεν τὸ 
ἰδεύεσθαι. Τοιοῦτο δὴ τὸ ἡμέτερον γένος ὁ 
πργάσατο, τὴν τε φύσιν ἡμῖν ἐπιτηδείαν 
Ιησιν δεδωχὼς, χαὶ νόμων ἐχθέσει ποιχίλω- 
) πρεῖττον ὑποδείξας " οὐδὲ γὰρ ἀδίδαχτον 
lg τεῆς ἀρετῆς ἐνεδέχετο τὴν ἕξιν λογιχοὺς 
e τὴν φύσιν, ἐπείπερ αὕτη σαφὴς λογιχῶν 
Vra διάχρισις, τῷ τὰ μὲν ἐν τῇ φύσει παν- 
ec οὖν (6) ἔχειν τὴν εἴδησιν περαιτέρω δυ- 


Ae. χᾶν εἰς τούς. 
s. v. φησίν Th. procul dubio textum vs. 12, 


et postrema fragmenti verba habet etiam c. 
, Diodoro tribuit (c. Cram. p. 400) : E! ov 


sime instruuntur quibus ad bonum informarentur. 
Ita Igitur constituit Deus genus nostrum, ut natu- 
ram haberemus discipline capacem, variarumque 
legum institutione bonum doceremur. Non enim 
passus est mentem nobis inesse virtutis doctrina 
carentem, eum naturam ratione przedítam conse- 
euti simus. Nam perspicua distinctio animalium 
prout ratione carent aut ipstruuntur; alia ἃ prin- 
cipio scientiam quamdam natura habent, nec plura 


discere possunt ; alia vero procedente tempore ple- 
ἐν ὀλίγοις καὶ — ib. c. Mon. : ἐγένετο. 
(4) Spic., δεῖ ἄρα δεῖ. 

(5) C. Mon. ὑπεδ. συμφ. 

(6| Spic., ὃν τινος οὖν. 


€55 


THEODORI MOPSUESTENI 


raque discum que prius ignorabant, Quapropter A νάμενα μανθάνειν οὐδὲν, τοὺς δὲ τοῦ χρόνου προῖόν- 


inortales quidem secundum istam vitam nos effecit, 

leges autem nobis dedit aptissimas, quibus nos ad 

bonum perficiendum deduceret, ideeque perfectam 

virtutis scientiam consequeremur. Unde licet nobis 

uagna insit ad deteriora proclivitas, firma tamen 

instruitur anima virtutis cognitione, nec ullum in- 

venies hominem, qui prorsus nesciat quid sit 

bonum in vita. ]ta certam nos, firmamque docet 

hac in vita virtutis disciplinam. Quando autem bo- 

num noscere, facilius quam perficere dum morta- 

litate laboramus, alteram dabit nobis Creator per 

resurrectionem vitam, presenti vita multo melio- 

rem, immortalem et perturbationis expertem et ab 

omni peccato liberam. Erit igitur illud non solum 

renovatio et emendatio przsentium, sed et perfectio, B 
Quas enim hic vel edocti facere non valemus, hzc 
tunc absque labore summa cum facilitate perficie- 
mus, quia tunc ab omni opere pravo abhorrere et 
insuperabili boni studio flagrare anime contirfget. 
Quia nos stati:n. illis donari noluit sapientissimus 
animarum Conditor, ne velut caeco et indiscreto 
impetu ad colendam virtutem ferremur, et hac in 
vita praedicto more boni disciplina instruimur, 
aptissime el necessario futurorum conslitulionem 
memorat : aptissime quidem ut presentium com- 
paralione accurate sciamus quo pacto ἃ futuris 
differant, necessario autem, ut modo cum ratione 
cougruo intelligamus qu:e eit boni perfectio, absque 
ullo labore tunc spiritus gratia in nobis perfecta c 
videntes, qux hic juxta inelfabilem Dei sapientiam " 
varie docemur, licet hac in vita ne imperfectius 
quidem vel summis laboribus a malorum opera- 
tione abstinere possimus. Hac diximus, ut clarius 
appareat quid sibi Apostolus velit dicens : Que 
ussumptio, nisi vita ez morluis? Quasi illud rerum 
cinnium consummationem malurarel : nos autem 
ca de causa hac ia vita mortales sumus, ut prius 
convenienter virtutis disciplina instruamur, deinde 
etiam futura consequamur ad perfecium agnita ve- 
ritatis cultum, boc dicit : Pauci credentes ex ipsis 
auclores salutis fuerunt gentibus, el per eos totus 
terrarum orbis prope ad Deum conversus est. Quod 
si aulem omnes credidissent Judii, juxia legis 
disciplinam sentientes, manifestum gentes etiain 
unanimi bac professione permotas facilius fldem in 
Christum admissuras fuisse. Omnibus autem ita 
pietatis doctrina instructis, nihil obstitissel quin 
siatiin. ultimum bonum, resurrectio mortuorum 
(ieret : nam non alia de causa, illud nondum con- 
ligimus, quam ut prius accuratam virtutis scien- 
tiam doceremur; quae δὶ nobis inesset, resurrectio 
etiam omnino fieret. Beatus tamen Paulus quando 
conversionem Judaeorum descripsit velut omnibus 
utilem, gentiles per omnia hortari intendit, ut cos 
potius admittant, non autem respuant, quicunque 
veritatis doctrinam amplecti voluerint, exemplis, 


(1) V. βουλόμενος in Spic. nen exsia' 


D πρὸς thv τῶν ἐνθάδε συντελοῦντος τελείωσιν. 


τος τὰ πλείονα μανθάνειν ὧν οὐκ ἡπίσταντο πρότερον, 
Τούτου ἕνεχεν θνητοὺς μὲν ἡμᾶς κατὰ τὸν παρόντα 
τουτονὶ πεποίηχε βίον, νόμους δὲ ἔδωχεν ἰχανοὺς. 
εἰς ὑπόμνησιν ἡμᾶς ἄγειν βουλόμενος (1) τῆς τοῦ 
χαλοῦ διορθώσεω;, ὡς ἂν ἐντελῇ τῆς ἀρετῆς οὕτως 
τὴν μάθησιν χομισαίμεθα - ἐντεῦθεν x&v πολλὴν τῶν 
πρὸς τὸ χεῖρον ἔχειν ἡμᾶς τὴν ῥοπὴν συμδαίνῃ, ἀλλ' 
οὖν γε βεδαίαν ἐπὶ τῆς ψυχῆς τοῦ καλοῦ τὴν εἴδηξιν 
ἔχομεν, χαὶ ἔστιν ἀνθρώπων οὐδεὶς, ὃς οὐχὶ πάντως 
ἐπίσταται τὸ χρεῖττον τί ποτέ ἐστιν ἐν βίῳ. Οὕτω 
μὲν οὖν ἀσφαλῇ τε καὶ βεδαίαν ἐπὶ τοῦ παρόντες 
βίου τῇς ἀρετῆς τὴν διδασχαλίαν ἡμῖν παρέχεται. 
Ἐπειδὴ δὲ οὐχ ὥσπερ ἴσμεν τὸ χαλόν, οὕτω xat ποιεῖν 
αὑτὸ ῥᾳδίως δυνάμεθα, ἄχρις ἂν ἐπὶ τῆς θνητέξη» 
τος διαμένωμεν, δεύτερόν τινα βίον τὸν μέλλοντε | 
ἡμῖν διὰ τῆς ἀναστάσεως ὁ ποιητὴς δεδώρηται, χαδὲ 
πολὺ τοῦ παρόντος; ἀμείνω, ἀθάνατόν τε xai ἁπαῇ᾿ 
xai πάσης ἁμαρτίας ἀπηλλαγμένον. Ἔστιν elem 
οὐχ ἀναχαινισμὲὸς xal διόρθωσις μόνον τῶν παρόνῃμ 
ἐχεῖνα, ἀλλὰ γὰρ xal τελείωσις“ ἃ γὰρ ἐνταῦθα pe 
θόντες ποιεῖν οὐχ ἰσχύομεν, ταῦτα τότε ἡμῖν πη 
ἐχτὸς μετὰ πολλῆς προσέτται τῆς εὑμαρείας, eiu 
ἀπηλλάχθαι λέγω τῆς τῶν χειρόνων πράξεως καὶ b 
ἄσχετόν τινα τῶν χαλῶν ἐπὶ τῆς ψυχῆς ἔχειν τὸν 
ἔρωτα. Εὐθὺ μὲν ἡμᾶς ἐν ἐχείνοις καταστῆσαι" e, 
χαλῶς ἔχειν ἡγησαμένου τοῦ σοφοῦ τῶν ψυχῶν Ole 
νόμου, ὡς ἂν μὴ ἄλογόν τινα xa ἀδιάχριτον ἑνοῦ 
σαν ἡμῖν ἔχοιμεν τοῦ χαλοῦ τὴν ἕξιν, ἐγγενομένης &. 
ἡμῖν ἐπὶ τοῦ παρόντος βίου χαθ᾽ ὃν ἔφην τρόπον vig. 
τοῦ χαλοῦ μαθήσεως. εὐχαιρότατα καὶ μάλα γε ἀναγ. 
καίω: τῶν μελλόντων παρέχεται τὴν χατάσταϑιν" ' 
τοῦτο μὲν, ἵνα κατὰ παράθεσιν τῶν παρόντων ἄχρι. ! 
δῶς εἰδέναι τῶν τότε τὸ διάφορον ἔχωμεν, τοῦτο ὅδ, 1 
ὡς ἂν λογιχῇ πρεπόντως. φύσει τῆς τοῦ χαλοῦ XST- ᾿ 
ορθώσεως αἰσθανώμεθα, ὧν ἐνταῦθα κατὰ τὴν ἀπό» . 
ῥητον τοῦ Θεοῦ σοφίαν ποικίλως τὴν εἴδησιν Malls] 
μεθα, ταῦτα τότε πόνων ἐχτὸς τῇ τοῦ πνεύματος, 
χάριτι χατωρθωμένα ἐν ἡμῖν ὁρῶντες, καίτοιγε ἐπὶ 
τοῦ παρόντος οὐδὲ μετὰ πόνων παραπλησίως τοῖς τόδε, 
χαθαρεύειν τῆς τῶν ἀτόπων δυνάμενοι f 
Ταῦτα ἡμῖν εἴρηται ἐπὶ τὸ σαφέστερον γενέσθαι ἢ 
ποτε ὁ ᾿Απόστολος βούλεται λέγειν τὸ, Tic ἡ 


Any'tc, εἰ μὴ ζωὴ ἐκ νεχρῶν" ὡς γὰρ ἐκπείγου 













τοῦτο ἡμῶν ἐπὶ τοῦ παρόντος βίου γεγονότων Bn 
τῶν, ἵνα τῆς ἀρετῆς ἡ διδασχαλία κατὰ τὸ 54" 
fixov ἡμῖν ἐγγένηται πρότερον, εἶτα τῶν μελύναΝ 
ἐπὶ τελείᾳ κατορθώσει τῶν ἐγνωσμένων δεξόμεθα 
τὴν ἀπόλαυσιν, τοῦτο λέγει, ὅτι ὀλίγοι πεπιστευκόϊες 
ἐξ αὐτῶν αἴτιοι τῆς τῶν ἐξ ἐθνῶν σωτηρίας ἐγένου, 
xal δι᾿ ἐκείνων τὸ τυχεῖν τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ χαῖαλ’ 
AaYyns ὑπῆρξε μικροῦ παντὶ τῷ χόσμῳ᾽ εἰ δὲ πάντες 
ἐπίστευσαν Ἰουδαῖοι ἀχόλουθα τῇ τοῦ νόμου rade 
γωγίᾳ φρονήσαντες, πρόδηλον μὲν ὡς ἑτοιμοτέρα καὶ 
τοῖς ἔθνεσι διὰ τῆς τούτων συμφωνίας ἡ ἐπὶ τὸν 
Χριστὸν ἐγίνετο πίστις πᾶσι δὲ λοιπὸν τοῦ τῆς δ)" 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


νόντος μαθήματος, οὐδὲν ἂν ἐχώλυσεν τῶν A probare conatus, quod non rejiciendi, sed studio - 


ἣν ἀνάστασιν ἀχολουθῆσαι τούτοις (1) τὸ 


fovendi qui ad meliora properare volunt. 


Ν ἀγαθὸν, καὶ οὐ δὴ ταύτης ἕνεχεν τῆς αἰτίας οὐ τετυχήχαμεν ἄχρι τοῦ δεῦρο, ὥστε ἀχριδῇ 
ἢμῖν τοῦ καλοῦ τὴν μάθησιν ἐγγενέσθαι, ὡς εἴγε τοῦτο ὑπῆρξεν, εἴπετο χἀχεῖνο πάντως. Ὁ 
μάριος Παῦλος ἐπειδὴ ἀπεφήνατο τὴν μεταθολὴν αὐτῶν ἐν ἀγαϑοῦ δεῖν τίθεσθαι μοίρᾳ, τοῦτον 
lou σχοπὸν τοὺς ἐξ ἐθνῶν παιδεῦσαι, προσίεσθαι μᾶλλον αὐτοὺς, μὴ μὴν ἀπωθεῖσθαι βουλομέ- 
κέναι τῷ (2) τῆς εὐσεδείας μαθήματι, πειρᾶται xaX ἀπὸ πραγμάτων δειχνύναι ὡς. οὐχ ἄδεκτοι, 


b ἄξιοι πρὸς τὸ χρεῖττον βουλόμενοι ῥέπειν. 
*,— Τινὲς ταὐτὸ λέγειν τὸν ᾿Απόστολον τὴν 
Ν καὶ τὴν ῥίζαν ᾧήθησαν (5), οὐδὲ ἐχεῖνο 
δὲ ὅτι ἡ μὲν ἀπαρχὴ μετὰ τὴν τοῦ παντὸς 
συλλογὴν, ἢ δὲ ῥίζα ἀρχή τις νενόμισται 
;* ὅθεν χἀνταῦθα ἀχολούθως ἀπαρχὴν μὲν 
ὧν Χριστὸν, ὡς ἂν (4) ἐχ παντὸς εἰλημμέ- 
ὧν Ἰουδαίων συλλόγου, ῥίζαν δὲ λέγει (5) 


Vna. 16. — Quibusdam visum est idem signi- 
ficare delibationem et radicem. At fugit eos deli- 
bationem seu primitías pertem tolius esse, ra- 
dicem autem rei initium. Unde hie absque dubio 
Christum delibationem vocat, utpote ex toto Judao- 
rum genere desumptum, radicem autem dicit A- 
braham, a quo tota gens exordium ducit, Rectis- 


kg, RE οὗπερ ἅπαν ἔφυ (6) τὸ γένος, χαλῶς B sime vero per utrumque demonstrat, Judaos a 


Ὁ τὸ πρὸς τὴν εὐσέδειαν αὐτῶν ἐπιτήδειον 
θέμενος, εἰ μὴ γνώμῃ τὰ χείρονα αἱ- 
᾿ γελοῖον γὰρ τὴν μὲν ἀπαρχὴν αὐτῶν ἀπά- 
αν ἡγεῖσθαι τιμῆς, τουτουσὶ δὲ προσιέναι 
€ τῷ τῆς εὐσεδείας (9) μαθήματι ἀπωθεΐ- 
ἐπε ἀξίους τοῦ πράγματος. 

P. — Σοὶ μέντοι, φησὶν, ἔξεστι δι' ἑκατέρου 
φαιδεύεσθαι " xal λογιζόμενος μὲν τὴν περὶ 
B φιλοτιμίαν ἧς ἠξιώθης διὰ τὴν πίστιν, 
pec vlvou περὶ τὴν εὐσέδειαν, ἐννοῶν δὲ 
ὡς διὰ τὴν ἀπιστίαν ἀπεποιήσατο, πάσῃ 
M τοῖς αὐτοῖς περιπεσεῖν φυλάττου. ᾿Απο- 
᾿φὸκ ὠμότητα λέγει, ἀλλὰ τὴν ἀποτομὴν, 
uec διεΐλεν αὐτοὺς xal ἀπέτεμεν τοῦ xata- 
εὐοφεδῶν. Ἐάν τε οὖν ὑμεῖς μεταδληθῆτε 
"», φησὶν, οὐδὲν ὄφελος ἔσται τῶν παρόντων, 
ᾳάλιν ἔξεστιν μεταδαλλομένοις τῆς παρὰ 
rgglv οἰχειώσεως. 

.«»- Οὐχ ὀχνήσω δὲ, φησὶν, ὑμῖν κἀκεῖνο 
Ιϑὲγε ἄδηλον ὃν, ὥστε μὴ ἀγνοίᾳ τοῦ ἐσο- 
ὅτατα αὐτῶν ἀπεγνωχένα!: νομίζειν ὑμᾶς - 
w gh ἧτε xap' ἑαυτοῖς φρόνιμοι, ἀντὶ 
γομίξητε συνετόν τι παρ᾽ ἑαυτοῖς ἔχειν τὴν 
ὄγνωσιν. Τί δὲ τοῦτά ἐστιν; ὅτι οὐχ εἰς 
; ἀλλότριοι τῆς εὐσεδείας οὗτοι μενοῦσιν, 
ὸς καθ᾽ ὄν ἐπιγνώσονται xal αὐτοὶ τάλη- 
v οἱ πανταχόσε ἄνθρωποι τὸ τῆς εὐσεύδείας 
κ᾽ μάθημα, καὶ οὕτω πᾶς TopatA σωθή- 


veritate non fuisse rejiciendos, nisi de sententia 
ipsi deteriorA maluissent. Nam ridiculum erat eos 
quorum delibatio omni laude digna, pietatis do- 
etrina, tanquam hoc munere indignos, privandos 
esse, etiamsi illam amplecti vellent. 


Vzas. 53. — Tibi autem, inquit, utraque licet 
ad ea quae decent informari. Nam bonitatem Dei 
recordatus quam propter fidem consecutus es ar- 
dentiori studio circa pietatem verseris, et cogitans 
quomorlo eos propter incredulitatem respuit, pro vi- 
ribus cave ne iisdem affligaris. Abscissionem (seve- 
ritatem) non crudelitatem dicit ; abscissionem vero, 
quasi dicat, quomodo eos divisit et abscidit de ca- 
talogo piorum. Quod si igitur vos sententiam mu- 
tatis, nibil vobis proderuut qus» presto sunt, et 
licet eis ad saniora reducibus amicitiam Dei rur- 
$us contingere. 

" Vegas. 88, —Fateri tamen illud etiam non dubito, 
inquit, etsi mysterium sit, ne futurorum ignorantia 
putetis justissima de causa eos desperare. Nam 
illud &£ non sitis vobis ipsis eaplentes , quasi dicat, 
ne putet mens vestra desperationem illorum zqui- 
teli consontaneam esse. Quid autem vult sibi il- 
lud ? Quod non in seternum a pietate alieni mane- 
bunt, tempus autem erit quo ipsi quoque veritatem 
agnoscent, quando homines ubique pietatis doctri- 
nam admiserint, et sic omnis l'erael salvus fiet : qui- 


εἴπῃ οἵ τε ἀπὸ τῆς φύσεως τὴν πρὸς τὸν D cunque scilicet genere cum 1srael cognati sunt, 


γγένειαν ἔχοντες, ἀντὶ τοῦ οἱ Ἰουδαῖοι. 
dle πίστεως ἀξίους ταύτης ἑαυτοῖς τῆς 
€ καταστήσαντες, λέγει δὲ τοὺς ἐξ ἐθνῶν. 
. — "Exsivo τοίνυν ὑμᾶς εἰδέναι προσ- 
b τοῦ μὲν Εὐαγγελίου ἕνεχεν, (10) ὅταν αὐτὸ 
ύλωνται, τὴν ὑμετέραν αἰτιώμενοι πρόα- 
εὔτην ὡς οἴονται ἀφορμὴν εὔλογον προ- 
«οὔ μὴ πείθεσθαι (11) τοῖς ἡμετέροις δι- 


“τούτους. 

p in Spic. non legitur. 
continet eiiam c. Mon. (c. Cram. p. 411): 
. Πλὴν ἱστέον ὡς ἔστ: à: φορὰ ῥίξης xal 
ἡ μὲν γὰρ ἀπ'. 

) om. v 

tt om. c. Mon 


nempe Judzi, et qui per fidem easdem sibi promis- 
siones promeruerunt, nempe oui de gentibus sunt. 


Vras. 28. — Hoc vos scire decet, quod. ego eos 
propter Evangelium, quando illud arguere volue- 
runt, adoptionem vestram crimini verteutes, et 
eam tanquam sequam rationem praebentes a nostris 
doctrinis abhorrendi , existimavi inimicos csse, et 


im c Mon., ὅλον Eo 


V; k VON om. c. Mon. 
V. μὴ -- om. Spic. ib. C. Mon., τούτους. 


(9) C. Mon., βουλ. τῇ εὐσεδείᾳ. 

(10) Haec continet etiam c. Mon. (c. Cram. p. 420): 
O. Mováyou ; Ἥ xai οὕτως * ἐγὼ μὲν τοῦ εὖ. 

(M) Spte., πείσετθαι. 


859 


TIIEODOT] MOPSUESTENI 


pro (dei adversariis habui. Atque ideo nihil eorum A δάγμασιν, ἐχθροὺς αὐτοὺς εἶναι νενόμιπ 


reticeo qui ad exprobrandam illorum malitiam con- 
veniunt. Αἱ propter meam cum patribus eo)yum 
cognationem eos tanto studio prosequor, ut li- 
bentissime vel gravissima pro salute eoruin per- 
ferrem. Non enim ignoro Deum illos non eam ob 
causam rejecisse, quod eum de federe peniteret 
cum patribus icto, sed ipsi mentis malitia sponte a 
Deo defecerunt. 


CAP. XII. 
VEns. 1. — Stabilita doctrinarum veritate, mo- 
res informandos suscipit, aptissime ab obsecratio- 
nibus incipiens. Veritas enim volentibus facillime, 


πολεμίους τῆς πίστεως " τότε γὰρ οὐδενὸς | 
τῶν ὅοα πρὸς ἔλεγχον τῆς αὐτῶν χαχίας εἶ: 
ἥχει, διὰ δὲ τὴν πρὸς τοὺς πατέρας οἰχκειότ 
αὐτοὺς περὶ πολλοῦ ποιεῖσθαι ἑσπούδαχα 
πάΐχειν fjv τι δέῃ ὑπὲρ τῆς αὐτῶν σω 
ὀχνεῖν" οἷδα γὰρ ἀχριδῶς ὅτι ὁ Θεὸς ob 
θεὶς ἐπὶ τῇ τῶν πατέρων ἐχλογῇ, τούτους 
σατο, αὐτοὶ δὲ μοχθηρίᾳ γνώμης τῆς πα 
Θεοῦ ἀλλοτριώσεως ἑαντοῖς γεγόνασι πρόξι 
ΚΕΦ. IB 

Στίχ. α΄. --- Ἐπειδὴ; τοὺς δογματικοὺς Gv 
λόγους, τῶν ἡθιχῶν ἐντεῦθεν ἅπτεται, diva 
ἀπὸ παραχλήσεως τὴν ἀρχὴν ποιούμενος ^ i 


tradita disciplina, retinenda erat ; cum virtute au- p μὲν γὰρ οὐ χαλεπὸν fv τοῖς βουλομένοις 


tem conjungitur labor, ita ut eam tardius ample- 
ciamur, et opere suscepta nonnisi multa cum de- 
fatigatione perficiamus. Allevat igitur obsecraudo 
yei onus, et obnixius obsecratur addendo per mi- 
sericordiam Dei. Quando superius in docenda Dei 
misericordia versatus est, qua omnes homines 
fovet, necesse erat ut hac quoque memoria eos po- 
tissime ad colendam virtutem hortaretur. Quippe 
qui nobis non desidix causa sit, sed contra pro- 
pterea ardentiori studio ad bonum flagremus, ut ne 
nos ingratos pr:ebeamus in tam bonum Dominum. 
Quis auteni illa obsecratio : ut. exhibeatis corpora 
vestra? et cetera. /Equum dicit igitur nos corpora 
nostra Deo dedere, legibus ejas inservientes, nam 
opus Dei decet virtutis iustrumentum fieri, non 
malitia. Jllud igitur exrhibeatis idem significat ac 
dedatis, per metaphoram ab eis ductam qui regum 
aut dominorum in servitium adstant, cunctaque 
servorum munera complent : ita enim supra dixe- 
rat (vi, 12) : Non. ergo. regnet peccatum in vestro 
mortali corpore, et deinde eamdem cum rege com- 
parationem retinens (vi, 15) : Neque. ezhibeatis 
membra vestra arma. iniquitatis peccato : sed -ài- 
bele tos Deo, tanquam ex moriuis viventes, el mem- 
bra vestra arma justitie Deo. Mire autem conürmat 
per omnia sententiam suam, non solum ut corpus 
exhibeamus suadens, sed etiam illud hostiam vo- 
caus ; ita enim declarat nulla ratione nobis ad ma- 
luiff corporis viribus abutendum esse, quando ad 


μάθησιν χατέχειν τὰ εἰρημένα, τῇ δέ γε 

πόνος συνέξζευχται, ὥστε μετὰ πολλοῦ μέν ' 
ἱέναι τοῦ ὄχνου τῇ αὑτῆς ἐργασίᾳ, χαὶ ἀρῚ 
πολλοὺ δεῖσθαι χαμάτου πρὸς τὴν wztópc 


' χουφίζει τοίνυν τῇ παραχλήέσει τοῦ pk 


ἐπίπονον, δυσωπητιχωτάτην δὲ εἰργάσατο ! 
χλησιν εἰπὼν, διὰ τῶν οἰχτιρμῶν τοῦ Θεὸ 
γὰρ πλείστην ἐν τοῖς δογματιχοῖς περὶ τῆι 
φιλανθρωπίας τὴν διδασχαλίαν ἑποιήσατι 
πάντας ἀνθρώπους χρῆται, ἀναγχαίως τ 
ὑπομνήσει δυσωπεῖ μᾶλλον αὐτοὺς ἀρετῆς 
σθα:, δειχνὺς ὅτι οὐχ ἐφόδιον ῥᾳθυμίας ain 
γίνεσθαι δίχαιον, τοὐναντίον δὲ πάλιν Bi 
τὴν σπουδὴν συνεισφέρειν, αἰσχυνομένους 


( τὸν οὕτω χρηστὸν ἀγνώμονας φαίνεσθαι. 


παράχλησις παραστῆσωι τὰ σώματα ὃ 
πὰ ἑξῆς" λέγει μὲν ὅτι ἀφορίσαι δίχαιον 
ἑαυτῶν σῶμα τῷ Θεῷ, ὑπηρετούμενον ἃ 
νόμοις, ἐπείπερ δίχαιον τὸ παρὰ τοῦ Θεὸ 
μὴ χαχίας ὄργανον etvas, ἀλλὰ τῆς ἀρετῆι 
οὖν παραστῆσαι ἀφορίσαι λέγει, tx μεταφι 
λαδὼν τῶν ἣ βασιλεῦσιν f] δεσπόταις κρὸς' 
c:7) παρεστώτων, οἷς ἕπεται πάντως τὸ τὰ 
τῆς ὑπηρεσίας πληροῦν, ὡς καὶ ἀνωτέρω 
οὖν βασιΐευέτω ἡ ἁμαρτία ἐν τῷ θγὴ 
σώματι, εἴτα ὡς ἐπὶ βασιλέως ἀχολούθως 1 
Μηδὲ παριστάγνδιδ τὰ μέλη ὑμῶν Ox. 
τῇ ἁμαρτίᾳ, d.14à παραστήσατε ἑαυτοῦ, 
ὡς ἐκ νεχρῶν ζῶντας, καὶ τὰ μέλη Ox 


communem hominum usum brutis uti jam nefas D σύνης τῷ Θεῷ (5). θαυμασιώτατα δὲ τὴν : 


qua juxta legem Deo consecrata fuerant. Sanctam 
vocat illam, quia victim: juxta legem oblatze post 
sacrificium mortua erant, hiec autein ea. de causa 
Deo offertur ut vivens Dei legibus inserviat. Unde 
etiam sauctam illam dicit, dum hoc non erat legalis 
victima offerentium malitia fodata ; imo etiam 
Deo plucentem, quod rursus de legali non omnino 


(1) C. Mont., σωτ. «2p2vte?0031. ib. Spic., ὅτι 02 
Θεὸς pszap., c. Mon., μεταθληθείς. 

(2) C. Mon., γνώμης μοχθ. τῆς ἀπό. ib. C. Mon. : 
αὐτοῖς. 

(5) I:ec leguntur etiam in c. Mon (c. Cr. p. 451): 
6. Μονάχου. θαυμ. 

(1) €. Μοιι., παρέτεινεν. 


διὰ πάντων ἐπέτεινεν (4), οὐ τῷ παραστῆ 
εἰπεῖν, ἀλλὰ γὰρ xai (5) τῷ θυσίαν αὐτὸ 4 
ἔδειξεν γὰρ ὡς οὐδενὶ λόγῳ προσῆχεν εἰς τὶ 
χαταχρήσατθαι (6) τῇ τὸῦ σώματος ὕὅπηρει 
περ οὐδὲ τὰς προσαγομένας τῷ Θεῷ κατὰ 1 
ἀλόγων θυσία: τῇ (7) χοινῇ χρήσει παραδίδι 
ἀνθρώπων θεμιτὸν ἦν ἔτι (8)" ζῶσαν ἃ 


(5) C. Mon.. ἀλλὰ xal. ib. Spie. : αὑτῷ 
λόγῳ om. c. Mon. 

(0) Spic. : καταχεχρῇσθαι. 
. (T) €. Mon., θυσ. τ. àXóy. et paulo, 
ἀνῦρ, παραδίδ. 

(8) Huc usque c. Mon., qui loco sequentig 
adnectit ; εἶτα μὴ ἀρχεσθεὶς τούτῳ xal ἔτει! 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 60 


ειδὴ τὰ μὲν χατὰ νόμον προσχαμισθέντα A valebat. Declarat autem presertim illud rationa- 
Ν θυσίαν ἦν ὡς εἰχὸς, ταῦτα δὲ αὐτοῦ — bile obsequium vestrum, quantum hsec hostia ἃ le- 
ty Θεῷ προσήγετο, ὥστε àv τῷ ζῇν τὰ gali differat. Longe enim aliud oblationes ratione 
ὅμοις πράττειν ἀχόλουθα" ὅθεν xol — carentes Deo offerre οἱ aliud rationis perfectione 
πᾶν ταύτην, ἐπειδὴ ἐχείνην ἐνεχώρει eum Deo operibus consentire. 

Vau τῇ τῶν προσχομιζόντων χρινομένην χαχίᾳ, ἀλλὰ καὶ εὐάρεστον τῷ Θεῷ, ἐχείνη γὰρ 
αὔτη " xal τὸ, τὴν» .1ογιχὴν «λατρείαν ὑμῶν πολὺ τὸ διάφορον ἔδειξεν, οὐ γὰρ ὅμοιον ἀλό- 
mpi) λατρεύειν Θεῷ xal λογισμῶν τελειότητι τὴν πρὸς τὸν Θεὸν συνείδησιν ἐπὶ τῶν ἔρ- 


" 

ἰὰ μὲν οὖν προλαδόντα περὶ τῆς χαθόλου 

"e καλὼς ἔχειν ἠδύνατο " ἐξέρχεται δὲ 

(8) κατὰ μέρος, πρὸ πάντων (5) τὴν 
ὡς ἂν χεέριστον ἀπαγορεύων οὐχ ἔτι 

ἀλλ᾽ αὐθεντίᾳ μᾶλλον * o0 γὰρ ὅμοιον 


Vrns. 5. — Predicta de virtute in genere recte 
habentar; nunc autem de singulis virtutibus. Pra 
omnibus superbiam, velut. Jabem pessimam probi- 
bet jam non obsecratione, sed auctoritate potius. 
Nam aliud ad virtutem propellere, aliud a malis 


οτρέπειν xal τὴν τῶν ἀτόπων ànayo- p operibus avertere. Unde hortanti obsecratio, pro- 


"ὅθεν ἐχείνῃ μὲν παράχλησιν συνῆφθαι 
ὅτῃ δὲ καὶ σφοδρότης ἁρμόσει πολλά- 
τῇ προσθήχῃ τῆς χάριτος τῆς δοθεί- 
μυτέραν εἰργάσατο τοῦ χαχοῦ τὴν ἀπο- 


"ἢν τὴν ὑπερηφανίαν εἰπὼν, ὑγιῆ δὲ 
μετριότητα. Ἵνα μὴ ἐντεῦθεν σύγχυ- 
σθαι δόξῃ, ὡς ἂν οὐδὲ τῆς ἐχχλησια- 
ig δι᾽ ὑπερδολὴν μετριότητος φυλάττε- 
| δφειλούσης, χαλῶς ἐπάγει, ὀχάστῳ 
μᾶρισε μέτρον πίστεως. Βούλομαι, 
ev μὲν ἅπαντας, φυλάττεσθαι δὲ ἐν 
kv ἀναλόγως τοῖς νενεμημένοις ὑμῖν 
᾿χαρίσμασιν" ἐπειδὴ γὰρ πλεῖστα ἦν 


hibenti autem vehementia διερὶαδ ᾿σοηγοηΐι. Terri- 
bilius etiam reddit interdietum addendo illud per 
gratiam que data est mihi. 


Amentiam vocal superbiam, modestiam autem 
sapientiam. Ne autem" exinde. omnia cenfundere 
videatur, quasi propteP exsggeretam modestiam 
ecclesiasticum ordinem tollat, reete adjicit : Uni- 
euique sicut Bous divisit mensuram fidei. Volo, in-- 
quit, omnes medeste sentire; servetur autem inter 
vos ordo juxta donationes constitutus quas vobis 
Deus largitus est. Quando enim plurime apud eos 
erant donatienes, distributionem ei mensuram fidei 


πρίσματα, μερισμὸν πίστεως xal ἐπι- C dicit denationum divisionem. 


t 9v χαρισμάτων τὴν διανομήν. 

T$, ὁ προϊστάμενος ὃν σπουδῇ, ἀντὶ 
μενος λέγει * οὕτως xat ἐν τῇ πρὸς 
στολῇ" Εἰ δό τις τοῦ ἰδίου οἴχου προ- 
Mer, πῶς Ἐχκιησίας Θεοῦ ἐπιμο.ή- 
€ τὴν προστασίαν ἐπὶ τῆς ἐπιμελείας 
pot γὰρ τρόποι τότε μάλιστα εὐκοιῖας 
πορωτέρων εἰς τοὺς πενεστέρους τῶν 
ἤνοντο, περὶ ὧν νῦν λέγει χαὶ τὸ, ὁ 
καὶ τὸ, ὁ προϊστάμενος, καὶ τὸ, ὃ 
Bv αὐτῶν λέγων. 

F5, «ij φιλαδελρίᾳ sic ἀλλήλους φι- 
ttv. μὲν ὅμοιόν πως τῷ, ἡ ἀγάπη ἀν- 
μπείπερ οὐδὲν διαλλάττει τοῦ ἀληθινῶς 
ΙΒρα στέργειν " ἔχει δέ τι πλέον τῇ τοῦ 
* προσθήχῃ ᾿ τὴν γὰρ αὐτὴν σπουδὴν 
λλήλους ἔχειν βούλεται, ἐπεὶ μηδὲ οἷόν 
κεῖσθαι τὴν ἀγάπην, ἀλλ᾽ ἣ τοῦ ἀγα- 
εὗτῆν σώζειν περὶ τὸν ἀγαπῶντα γνώ- 
ὅτος, ὅπερ εἰ μὴ γίγνοιτο, ἀφέξεται 
πάντως ὁ ἀγαπῶν ὅσην ἂν ἔχῃ τὴν 
ἐχόμενος φιλῶν περιορᾶσθαι. 

- Ταῖς χρείαις, φησὶ, τῶν ἁγίων xot- 
ἕνια δὲ τῶν ἀντιγράφων ταῖς prelauc 


v λογικὴν λατρείαν ὑμῶν qnot, τουτέστι 
είνης νόμους" τοῦτο γάρ ἐστιν ἁγίαν 
ἃ εὐάρεστον θυσίαν τὰ σώματα ὑμῶν 
τὸ μηδὲν ἔξω τῶν χατὰ τὴν λατρείαν 
Ἰϑέντων πολιτεύεσθα: * δεῖ γὰρ ἄμτω, 


Vuas. 3. — ()ui preest in. sollicitudine, hoe est 
qui curam gerit. Ha etiam in Epistola ad Timo- 
theum : δὲ quis autem domui sue preesse nescit, 
quomodo Ecclesie Dei diligentiam habebit (1 Tim. 
nt, 57? Manifestem hic przesse pro curare aesur- 
pari. Nam diversis modis presertim tunc temporis 
divites pauperiores ex fidelibus fovebant, de qui- 
bus hic habentur seque ot illud Qui tribuit, et illud 
qui praost etrillüd qui miseretur. 


Vzns. 10. — lilud charitate fraternitatis invicem 
diligentes consentit prope cum illo Dilectio sine si- 
mulatione : nam nulla ratione differt verus amor a 
vehementi dilectione; sed aliquid amplius signi- 
ficat addito illo invicem. Vult enim omnes eodem 
studio invicem flagrare, cum non aliter charitas 
dominari possit, quam si dilectus diligentem ea- 
dam mente redamet ; quod nisi fiat, amare desistet 
amator quantacunque charitate inflammetur, quia 
contemptum sufferre nequit. 


Vgns. 13. — Necessitatibus, ait, sanctorum com- 
municantes ; quidam autem codices mentionibus ha- 


τὴν πίστιν τῷ βίῳ, καὶ τὸν Blov συνομολογεῖν τῇ 
π 


"S 

(1) Spic. à . 

S Spic. rud 

(5) Spic., πρὸς πάντων. 


, 


863 


THEODORI MOPSUESTENI 


bent, quod idem sonat. Dicit enim zquum est vos A ἔχει (1), τῆς αὐτῆς οὔσης διανοίας * AE 


ubique sanctorum meminisse, communesque eorum 
necessilates recordari, et ita tenuitatem eoruin 
sustentare. 

VEns. 16, 17. — | Nolite, inquit, prudentes esse 
apud vosmetipsos; hoc rursus ἃ superbia alium. 
Nuli, ait, mentis tuz sententiam prz omnibus tueri, 
quando communi sensui improbabitur. Recte au- 
tem eL illud, nulli malum pro malo reddentes ; rur- 
sus enim transit ab ofliciis qua in fratres ad ea qu» 
alienus respiciunt ; addidit igitur Nulli, quasi dicat, 
ne in incredulos auidem noli te talem prebere. 


CAP. XIII. 


Vegns. 5. — Duplici de causa, ait, decet nos re- 
g.bus subditos esse, tuin quidem ut decori inser- 
vientes peenas effugiamus, tum ut reges venerati 
leo conscientia assentire videamur qui ista con- 
stituit. Certum est autem quod hic beatus Paulus 
nos ita principibus obedire jubet, ut tamen impia 
precipientibus resistere non dubitemus; nam 
aperle finem describit imperii, et quo pacto Deus 
sic humana constituerit, ut iniqua imperare nun- 
quam imperii fini respondeat, sed libidinem prodat 
hominum imperio male abutentium, Non enim est 
principum judicare de eis quze ad Deum spectant, 
cum non Sint ad hoc constituti; sed de eis que 
inter homines agitantur, et de variis hominum in 
invicem officiis, mediatorea velut et arbitri :equi- 


B 


δίχαιον ὑμᾶς μνημονεύειν πάντοτε τῶν 
νάς τε αὐτῶν τὰς χρείας νομίζειν, καὶ o 
ἐπιχουφέζειν τὴν ἔνδειαν 

Στίχ. ις’, ιζ΄. — Μὴ γίνεσθε, φησὶ 
παρ᾽ ἑαυτοῖς, τοῦτο πάλιν ἕτερον γιν 
ὑπερηφανίας. Μὴ τὸ τῇ διανοίᾳ σου, φησ 
ἀπλῶς αἱροῦ, ὅταν τῇ κοινῇ ὑπολήψει qx 
πον. Καλῶς δὲ χαὶ τὸ, μηδενὶ κακὸν | 
ἀποδιδόντες " πάλιν γὰρ ἐπὶ τὰ πρὸς τὸ 
ἀπὸ τῶν πρὸς ἀλλέλους ἐξελήλυθεν" πρὸ 
τὸ μηδενὶ ἀντὶ τοῦ οὐδὲ ἐπὶ τῶν ἀλλοτι 
GtEtoc τοῦτο ἐπιδείχνυσθαι δίχαιον. 


ΚΕΦ. Γ΄. 

Στίχ. €. — Κατ᾽ ἀμφότερα, φησὶ, τὸ ὕποτ 
τοιούτοις πρέπει, τοῦτο μὲν ἵνα τὸ πρέκ 
τόμενοι τὴν ἐχεῖθεν τιμωρίαν ἐχχλίνωμ, 
ἵνα τῇ πρὸς τούτους αἱδοῖ τὴν ὀφειλομέι 
σιν τῷ ταῦτα τάξαντι Θεῷ ἀποδιδόντες qat 
Δῆλον δὲ ἄρα χἀχεῖνο ὡς ὑποτάσσεσθαι «t 
ἐν τούτοι; ὁ μαχάριος (5) Παῦλος παᾶραι 
χἂν ἀσεδεῖν ἀναγχάζωσι πειθώμεθα, cag 
τὸν σχοπὸν εἶπεν τῆς ἀρχῆς, καὶ οὗπερ ἕν 
οὕτως ἔταξε τὰ ἀνθρώπινα, ὥστε τὸ περ 
θείας νομοθετεῖν ἃ μὴ δεῖ οὐ τοῦ σχοποὶ 
εἴη ἂν, ἀλλὰ τῆς γνώμης τῶν οὐχ εἰς δέο 
χεχρημένων (4) " τὰ μὲν γὰρ εἰς θεὸν ἃ 
οὐ τῶν ἀρχόντων χρίνειν ἴδιον, ἐπειδὴ μηδὶ 
κατέστησαν, περὶ δὲ τῶν ἐν ἀνθρώποις 


tatis instituti sunt reges et quotiescunque deman- C xai τῶν πρὸς ἀλλήλους διχαίων, μεσῖτε 


datum sibi munus retinuerint, declarabunt pre- 
stantissimum et necessarium esse imperium. 


Vas. 7, — Tributum vocat quod pro terra, vecti- 
gal quod pro mercatura aut arte qualibet solven- 
dum. 

Vxas. 10. — Uno verbo dicit plenitudo legis di- 
lectionis perfectio, et quando hoc effatum coinmu- 
ni sensu. recedere videtur, addit qua infra ha- 
bentur. 

Lex tota in eo est ut malum aliquod prohibeat, 
aut bonum aliquod imperet ; alia enim constituit 
legislator ne alter alterum ledat, alia autem ut 
aller allerum pro viribus adjuvet : hzc autem 
omuia complectitur przceptum quo proximum dili- 
gere jubemur. Recte igitur illud recapitulatur 
quasi dical : cuncta illa multis legibus ordinata 
velut sumiatim comprehenduntur in hoc uno, 
Diliges proximum tuum. 

Qui enim diligit, ait, dilectum ledere nequit, 
dummodo eum vero studio prosequatur ; dilectio- 
nis ergo perfectio legis totius plenitudo. Deinde, 
hortari coepit,et αυ sequuntur profert. 


(1) V. de hac lectione Fritzschium ad hi. 1. Hl, 
p. 82 ss. 

(2) Hzc leguntur etiam in e. Mon. (c. Cram. p. 
462) : Θ, Μονάχου δῆλον οὖν ἄρα. 


D 


βραδευταὶ τοῦ διχαίου ol ἄρχοντες xa 


ὅταν ἀχόλουθα τῷ οἰχείῳ σχοπῷ Bum 


ἀναγχαιότατόν τι χρῆμα δειχνύουσι τὴν ἐ 
Στίχ. Q. — Φέρον χαλεῖ τὴν ὑπὲρ τῇ 
λειᾶάν, téloc δὲ τὴν ὑπὲρ τῆς ἐμπορέ 
χνῆς σωματιχῆς (5). 

Στίχ. v, — Συντόμως εἰπεῖν, γόμου 
τῆς ἀγάπης ἡ φυλαχὴ, χαὶ ἐπειδὴ «ap 
Ἦν τὸ λεγόμενον, ἐπήγαγεν τὸ ἑξῆς. 


“-ἐ 
-ἃ 


ἽΛπαν νόμιμον ἣ ἀπαγόρευσιν ἔχει xa 
ξιν χαλοῦ " τὰ μὲν γὰρ ἵνα μὴ βλάπτωμι 
ὁ νομοθέτης ἐξέθετο, τὰ δὲ ἵνα τι xal ad4 
λήλους κατὰ δύναμιν, ἀλλὰ πάντα ταῦτ 
τται ἐν τῷ ἀγαπᾷν τὸν πλησίον ἐπιτάττο 
χαλῶς οὖν τὸ ἀναχεφαλαιοῦται ἀντὶ τοῦ € 
τὰ διὰ πολλῶν νενομοθετημένα ὥσπερ τ 
φαλαίωσιν ἐν τῷ τὸν πλησίον ἀγαπᾷν περι 


Ὁ γὰρ ἀγαπῶν, φησὶ, βλάπτειν τὸν à 
οὐχ ἀνέχεται, εἴπερ ἀληθῇ περὶ αὐτὸν ἔχ 
οὐχοῦν τῆς ἀγάπης ἡ φυλαχὴ τοῦ παντός 
χατόρθωσις. Εἶτα ἐπὶ παραίνεσιν ἐχφέρε 
χαὶ φησὶ τὸ ἑξῆς. 


(3) V. μαχ. om. c. Mou. ib. C. Mc 
χωρεῖ. 

(4) IIuc usque c. Mon. 

(δ) Eadem est Thcodoreli sententia. 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


666 


^. — Οὕτως ἀναγνωστέον, xal τοῦτο, εἶτα A. — Vans. 11. —[ta legendum et hoe, deinde distincte 


ντα εἰδότες τὸν καιρὸν, xal τὰ ἑξῆς " βού- 
p εἰπεῖν ὅτι xal τούτου δὲ ἡμῖν ἐπιμελητέον 
πράττοιμεν ἃ δεῖ, εἰδότες ἐφεστῶτα τὸν χαι- 
ποθέσθαι τὴν ἐπὶ τοῖς ἀμαρτήμασιν ἡδονὴν, 
twà ὕπνον βαθύν. Σωτηρ΄αν δὲ ἡμῶν χαλεῖ 
πᾶσιν, ἐπειδὴ τότε τῆς ἀληθινῆς ἀπολαύο- 
ρίας. 

β΄. — 'Byuépar χαλεῖ τὸν ἀπὸ τῆς τοῦ Χρι- 
ουσίας χαιρὸν, ὡς τῆς αὐτοῦ φανερώσεως 
ἣν τῶν τε χαλῶν χαὶ μὴ τοιούτων ποιησα- 
"διάχρισιν, νύχτα δὲ τὸν πρὸ τούτου χρόνον" 
ὡς πρὸς ixsivouc μάλιστα λέγει τοὺς εἰδώ- 
έχοντας, παρ᾽ οἷς οὐχ ἦν νόμιμα οὐδὲ διδα- 
mv πραγτέων. Ὁ τῆς ἀγνοίας οὖν, φησὶ, 


scientes tempus, οἱ caetera. Dicere enim intendit, 
hoc nobis curz sit oportet ut αι: decet. agamus, 
scientes tempus adesse voluptatem excutiendi qua 
nos peccata vinciunt velut somno quodam altis- 
simo. Salutem vocat resurrectionem nostram, 
quia tunc vera salutis donum contingemus. 


Vins. 12. — Diem vocat tempus quo Christus 
adveniet, quia tunc manifestissimuin revelabit ho- 
nestorum et maloruni discrimen ; moctem vero 
przcedentia tempora. Utrumqne autem praeprimis 
ad eos qui idolis inserviebant, quibus nec lex erat 
nec ulla agendorum disciplina. Precessit, ait igi- 
tur, teinpus ignorantiz, quo velut in nocte eratis 


πρῆλθεν, ὅτε ἦτε ὡς ἐν νυχτὶ οὔτε Θεὸν B nec Deum agnoscentes, nec legum disciplinis eru- 


οὔτε νομίμων δεδεγμένοι διαγόρευσιν, ἐπ- 
) «ἧς ἡμέρας χαιρὸς, ἀντὶ μεγίστου φωτὸς 
Κριστοῦ παρουσίας ἐπιλαμψάσης ἡμῖν. 

VW. — 'AAA' ἐνδύσασθε, φησὶ, τὸν Κύριον 
Χριστὸν, καὶ τῆς σαρχὸς πρόνοιαν μὴ 
δὲς ἐπιθυμίας. Τὸ ἐνδύσασθε ἀντὶ τοῦ 
σϑε λέγει " βούλεται γὰρ εἰπεῖν ὅτι διὰ τῆς 
σεως τοῦ βαπτίσματος συναφθέντες τῷ Χρι- 
μέλος τοῦ χοινοῦ σώματος τῆς Ἐχχλησίας 
ἱνξες οὗπερ ἐχεῖνός ἐστι χεφαλὴ, ὥσπερ 
le αὐτὸν τῇ κοινωνίᾳ τῶν προσδοχωμέ- 
ὃ καὶ συμμετασχεῖν αὐτῷ τῆς ἀναστάσεως 
* δίκαιοι τοίνυν ἂν εἴητε τὰ πρέποντα τῇ 
Mt φρονεῖν ἐχείνῃ. ἐν ἧπερ ἅπαντα πεπαῦ- 


diti; venit autem tempus diei, splendidissimz vi« 
delicet lucis, omnibus nobis illucescente Christ 
adventu. 

Vgas. 14. — Sed induimini, inquit, Dominum 
Jesum Ghristum, et carnis curam ne feceritis in de- 
sideriis. lllud induimini pro induti estis habetur. 
Hoc enim sibi vult : Quando per regenerationem 


. baptismi cum Christo conjuncti, et membrum com- 


munis corporis Ecclesiz effecti cui ille caput, quem- 
admodum eum communione exspectatorum induti 
estis, ita et resurrectionis cuin eo participes fleri 
speratis, jequum est vos quoque ea sentire qua 
huic resurrectioni conveniunt, in qua mala quaz- 
que deponantur oportet. Ne talia igitur perficia- 


χμαῦτα ἀνάγχη * οὐδὲν οὖν ἐπιτελεῖν τοιοῦ- C mus, qua svum illud non admittet. Homines allo- 


ἧχεν ἡμᾶς, olov ὁ μὲν αἰὼν ἐχεῖνος οὐ δέξε- 
δὲ τῶν φιλαμαρτημόνων πάροδον ἔχει χατὰ 
στα xa pb», ἔνθα φθορᾷ μὲν ἔτι τὸ ἡμέτερον 
ιΦῶμα, πολλὴ δὲ xal τῶν παθῶν ἐντεῦθεν 
ἄχλησις γίνεται. Εἰρήχαμεν δὲ χαὶ ἀνωτέρω 
ἢ Γραφὴ πολλάχις οὐ τὴν φύσιν αὐτὴν, 
Ιννητὸν ἦτο: τὸ πρόσχαιρον οὕτω χαλεῖ" τοῦτο 
pula λέγει, τῆς σαρχὸς πρόνοιαν μὴ ποι- 
» ἐπιθυμίας, οὐ τῆς φύσεως αὐτῆς λέγων, 
eeu μὴ ταῖς ἐπιθυμίαις ἑαυτῶν ἐξαχολου- 
τοῖν τιθέμενοι ἐχεῖνα πράττειν, ἃ κατὰ τὸν 
δον διὰ τῆς ἐνούσης ὑμῖν θνητότητος τὴν 
ἔχεται. Σαρχὸς οὖν πρόνοιαν λέγει τὴν περὶ 
κὰ «tot xat τὰ ἄτοπα σπουδὴν, ὡς ἂν ἐν τῷ 
wp πράττεσθαι δυνάμενα νόμον, ἐπὶ δὲ τοῦ 
€ ἀϊῶνος οὐχ ἕτι * ὅθεν αὐτὸ χαὶ ἀντέταξεν 
ἵασθε τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν, ὃ δὴ 
tlc μελλούσης ἐστὶ χαταστάσεως. Μὴ τοίνυν 


πὸ, φησὶν. ἔχετε τὴν σπουδὴν. ὅπως ἂν τὰς τοῦ 


! μέλλουσαν χατάστασιν χοινωνία. 
ΚΕΦ. [Δ΄. 

ᾧ.6΄, — Τί λέγω, φησὶν, περὶ τοῦ ἐσθίειν 
μὴ ἐσθίειν ; οὔτε ζῶντες ἑαυτῶν ἐσμεν, οὔτε 
mov: o" xà» γὰρ ζῶμεν, τὴν αὐτοῦ ζωὴν 
χἂν ἀποθνήσχωμεν, χατὰ τὸν ὅρον ἀποθνή - 
ἐχείνου * σχοπὼν τοίνυν ázavtayou προσῆχεν 
&toy εἶναι, τῷ Θεῷ ἀρέσχειν, λογιζομένοις ὅτι 
καὶ ἀποθνήσχοντες ἐχείνου πάντω; ἐσμέν " 


quitur hac in vita peccandi avidos, qua corpus 
nostrum adhuc corruptioni subjacet, el ea de 
causa permultis cupiditatibus agitatur. Jam supra 
adnotavimus carnem in Scriptura ssepius usurpari 
non ad designandam naturam ipsam, sed niortali- 
tatem aut caduca quzeque. ldem igitur et hic signi- 
ficat illud carnis curam me feceritis in desideriis, 
non natura videlicet ; quasi dicat : Nolite inservire 
cupiditatibus vestris, ea agere studentes, ad quz 
bac in vita propter mortalitatem ferimur. Carnis 
igitur curam vocat studiuin de presentibus aut de 
malis, quse quidem hac in vita qusri possunt, ín 
futuro autem zvo non amplius, Unde illud oppo- 
suit. Induimini Dominum Jesum Christum, quod 
imitationem venture constitutionis innuit. Noliie 
ergo, ait, circa hzc studere, ne presentis zvi cu- 
piditatibus inserviatis, quibus nulla cum futura 
coustitutione communio. 

παρόντος αἰῶνος ἐπιθυμίας ἐπιτελῆτε, αἷς οὐδεμία 


CAP. XIV. 

VERS. 7-9.— Quid dico, inquit, de manducan- 
tibus, et de non manducantibus ? Non nobis vivi- 
mus, nec nobis morimur. Nam sive vivimus, ei 
vivimus; sive morimur, die ab ipso definito ejus 
morimur; hoc igitur ubique intendamus, quomodo 
Deo placeamus, cogitantes quod sive vivimus, sive 
morimur, ejus sumus. Deinde demonstrans hoc 


861 


TUEODOR] MOPSUESTENI 


non propter creationem lantum valere, sed eliam A καὶ δειχνὺς ὅτι οὐχ ἀπὸ τῆς ποιήσεως μόνο 


propter ea qui nobis caro factus Christus nuper 
est largitus, addidit : In hoc enim Christus, et ce- 
tera, Recordemini enim, inquit, quod Christus pro 
vobis mort(uus est, et mortuus resurrexit, et post 
resurrectionem vivit, omnia pro nobis continuo 
vivificans, ul et nos mortui resurreclionis parti- 
cipes fiamus, et vita fruamur. Undique igitur ap- 
paret nobis Christo inserviendum esse, siquidem 
vel morientes ejus sumus, qui pro nobis mortuus 
est, ut resurgamus; el viventes ei vitam debemus, 
qui nobis spem tribuit post mortem altera vita 
[ruendi. 

Vgns. 10, 11. — lllud quidem quid judicas ad 
eos qui ex Judicis, el illud quid spernis ad eos qui 
ex gentibus; neutris, inquit, neutrum convenit, 
cum cuique ante tribunal Christi gestorum ratio 
reddenda sit. Quod effatum ut adhuc confirmet, 
profert tesiimonium : Scriptum es! enim : Vivo ego, 
dicit Dominus, et cztera. Quod ad confirmanda 
qui de Christo dicta sunt testimonium adbibeatur, 
cerium ; illud autem notandum, quod apud Isaiam 
(xv, 18) continuo legatur: Ego sum Dominus, et 
non est ultra; et (Ibid. 21): Ego Deus, et non est 
alius absque me justus, salvator, non est prater ne, 
et cetera. Qusrendum igitur quomodo hxc Apo- 
Stolus 3d Christum referat. Adversus hzreticos, 
qui Unigeniti divinitatem omni ratione minuere 
conantur, dices forte quod seu Paulus ea velut de 
Christo habita usurpet, seu ea de P'atre dicta a pro- 
pheta de Domino interpretetur, tanta sane utrinque 
Unigenito divinitas tribuelur ac Patri; nam non 
alia profecto divinitas Filii, si de Christo sque ha- 
beri possunt, quzecunque de Patre fuere dicta. {Ὡς 
adversus hzreticos profiteri possunt. Veritas autem 
sic 8e habet: illud neque de Patre neque de Filio 
proprie dictum, sed absolute de divina natura re- 
rum omnium precipua causa, ideoque Apostolus 
ilud ad Christum refert, licet s»eque Patri et Filio 
conveniant, quasi nulla sit natura inter utrumque 
differentia. Pariter prope in Epistola sd Hebrzxos 
(1, 19) illud : Tu autem idem ipse es, et anni tui non 
deficient de Christo interpretari videtur. 


xaY ἀπὸ τῶν προσφάτως οἰχονομγηθέντων διὰ X 
ἐπήγαγεν, εἰς τοῦτο γὰρ Χριστὸς, καὶ τ 
Λογίσασθε γὰρ, φησὶν, ὅτι Χριστὸς καὶ ἀπέθαι 
ὑμῶν, καὶ ἀποθανὼν ἀνέστη, καὶ ἀναστὰς C 
διηνεχῇ ὑπὲρ ἡμῶν ἅπαντα ποιήσας, ἵνα x 
ἀποθανόντες τῆς τε ἀναστάσεως αὑτῷ χοινων" 
xal τῆς ζωΐῖς ἀπολαύσωμεν, ὡς πανταχόθε' 
σθαι ἐμᾶς xal Χριστῷ δουλεύειν ἀνάγκην ἔχε 
γε καὶ ἀποθνήσχοντες ἐχείνου πάντως ἐσμ 
ὑπὲρ ἡμῶν ἀποθανόντος, ὥστε ἀναστῆσαι" καὶ 
ἐχείνῳ τὴν ζωὴν ὀφείλομεν, ὅς παρέσχεν ἢ 
μετὰ θάνατον παρ᾽ ἐλπίδα ζωὴν. 

Στίχ. τ΄, ια΄. — Τὸ μὲν, τί χρίνεις πρὸς 
Ἰουδαίων εἴρηται, τὸ 05, τί ἐξουθενεῖς πρὶ 
ἐθνῶν * οὐδετέρῳ, φησὶν, ὑμῶν πρέπον οὗ 
ἐπειδὴ ἀνάγχη πάντως τῷ χριτηρίῳ τοῦ 
παραστάντας τὰς εὐθύνας τῶν βεδιιυμένων δ' 
χαὶ εἰς πίστωσιν τῶν εἰρημένων μαρτνρίαν 
Γέγραπται γὰρ, Ζῶ ἐγὼ, Aéyet Κύριος, καὶ. 
Ὅτι μὲν οὖν εἰς πίστωσιν τῶν περὶ Χρισε 
Yu£vov αὐτῷ τὴν μαρτυρίαν παρήγαγεν, 
ἐχεῖνο δὲ ἱστέον ὅτι ἔνθα τοῦτο Ἡσσῖας φησὶ, 
εἴρηται τὸ, ᾿Εγώ εἶμι Θεὸς, καὶ οὐκ ἔσειν | 
Ἐγώ εἶμι Κύριος καὶ οὐκ ἔστιν ὅἅλλος πὸ 
δίχαιος καὶ σωτὴρ, οὐκ ἔστιν πάρεξ ἐμοῦ, 
τοιαῦτα " ζητητέον οὖν πῶς τούτοις ὃ πὶ τοῦ 
συνεχρήσατο ὁ ᾿Απόστολος. Πρὸς μὲν τοὺς al 
ἐλαττοῦν τὴν θεότητα τοῦ Movoyevoug πανί 
βουλομένους εἴποι ἄν τις ὅτι εἴτε ὡς περῖ! 

τοῦ λεγομένοις τούτοις ἐνταῦθα ἐχρήσαϑι, 
1j ἀξία τῆς θεότητος τοῦ Μονογενοῦς xac" οὐ 
τουμένης τοῦ Πατρὸς, εἴτε περὶ τοῦ Πατρὸς 
νοις παρὰ τῷ προφήτῃ περὶ τοῦ Κυρίου λέγων 
στολος ἐχρήσατο τῇ μαρτυρίᾳ" xaX obe 1 
οὐχ ἕτερος ὧν θεότητος ὁ Υἱὸς, ὅπου γε συν 
τῇ φωνῇ, ὡς ἂν ὁμοίως xat ἐπὶ τοῦ X pisseo3 | 
δυναμένῃ, χἂν περὶ τοῦ Πατρὸς εἰρημένη 1 
Τοῦτο μὲν οὖν πρὸς τοὺς αἱρετικοὺς ases i 
δέ γε ἀληθὲς ἐχεῖνο, ὅτι μηδὲ περὶ τοῦ Fla 
και ἰδικῶς μήτε περὶ τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ᾽ ds 
^f; θείας φύσεως τῆς ἀνωτάτω xal ἐπόντωι 
χαὶ διὰ τοῦτο ὁ 'Anóccoloc τῇ μαρνυρὲᾳ διὰ 


στοῦ χατεχρήσατο, ὁμοίως xal Πατρὶ χα Υἱῷ τὰ ποιαῦτα πρέπειν νομίζων, ὡς ἂν οὐδεμιᾶς 
τὴν φύσιν διαφορᾶς" παραπλησίως τοῦτο χαὶ ἐπὶ τῆς πρὸς Ἑόραίους τὸ, Σὺ δὲ ὁ αὑτὸς el, καὶ 
σου οὐχ ἐκ.ἰείψουσι, περὶ τοῦ Χριστοῦ χρησάμενος φαίνεται. 

Vxns. 15. — Non ergo amplius, ait, invicem judi- D Στίχ. ιγ΄. — Μηκέτι οὖν, φησὶν, ἀ.1.λη8ι 


cemus : hoc quidem in genere dictum est ; deinde 
eos qui de gentibus preprimis alloquitur, quasi 
suflicienter ad Judaeos dixisset. Non vobis, ait, 
fideles vestri judicandi sunt, cum omnes Christi 
tribunal maneat, sed hoc judicate magis ne ponatis 
offendiculum (ratri vel scandalum, Nam cum apud 
Romanos numero prstantiores essent et. fortuna 
qui de gentibus, multa agebant ad detractandos 
Judaeos, coram ipsis ea manducantes ἃ quibus illi 
abstinere maxime studebant, iia ut liis perturbati 
judai a pielate szpius deficerent, aut saltem cons 
cilia sacra negligerent. 


YüpI£Y * τοῦτο μὲν εἴρηται χατὰ χοινοῦ " àm 
λοιπὸν πρὸς τοὺς ἀπὸ ἐθνῶν τείνει λόγον, ὡς ἂν 
τως τὰ πρὸς Ἰουδαίους εἰπών. Οὐ δέκαιον ei 
φησὶ, χριτὰς χαθέστασθαε τῶν ὁμοπέστων, | 
ἅπαντας τοῦ χριτηρίου τοῦ Χριστοῦ, ἀ.2.2ὰ vo 
vare μᾶλλον τὸ μὴ τιθέναι κρόσκομματῷ 
ἢ σκάνδαλον. Πολλὰ γὰρ οἱ ἀπὸ 'EXMjw 
Ῥωμαίοις ἐπιχρατέστεροι ὄντες xal τῷ X 
πἢ τῶν προσώπων ἀξιοπιστίᾳ, διεπράττοντο 
ἐπὶ διασυρμῷ τῶν Ἰουδαίων, ἐπ᾽ ὄψεσιν 

ἐσθίειν ἐπιτηδεύοντες ταῦτα, ὧν δὴ μάλιστα 
σθαι σπουδὴν εἶχον, ὡς ἐντεῖθεν ἐχείνοις ταρ 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


8:0 


A «jc εὐσεδείας ἀφίστασθαι πολλάχις xal μὴν xai τοῦ xotvou συλλόγου χαταρᾳθυμοῦντας ἐφ᾽ iav- 


εσθαι. 


, V, ιε΄. -- Εἰπὼν ὅτι χαλὸν τοῦτο μᾶλλον A ὙΥΕΒ8. 14, 15. — Postquam dixisset : melius est 


κιμάσαι τὸ μηδὲν ποιεῖν εἰς βλάδην τοῦ ἀδελ- 
RE τοιαῦτα πράττειν ἃ τῆς εὐσεδείας ἐχεῖνον 
it, ἵνα μὴ δόξῃ τὴν τῶν βρωμάτων παρατή- 
αὶ αὐτὸς ἐπεισάγων ταῦτα λέγειν, εἰχότως 
zv * Οἷδα καὶ πέπεισμαι, ὅτι οὐδὲν κοιγὸν 
οὔ, καὶ τὰ ἑξῆς, ἀναγχαίως χαὶ τῇ διατάξει 
ενὸς εἰς τὴν τοῦ λεγομένου πίστωσιν, xat τῇ 
οὗ προσθήχῃ ἀξιοπιστοτέραν τὴν ἀπόφασιν 
μενος, ὡς ἂν ἀρχοῦντος τοῦ Χριστοῦ πάντα 
δειχνύναι. ᾿Αχάθαρτον οὖν φησιν οὐδὲν εἶναί 
ὧν εἰς βρῶσιν χειμένων, εἰ μὴ τις ἀσθένεια 


ὧν τοιαύτην περὶ τῶν ἐδεσμάτων λαμδάνει τὴν. 


, Οὕτως οὐ τὴν τοιαύτην ἀποδέχομαι παρα- 
» ᾿Αλλὰ τι ἐπήγαγεν; Εἰ γὰρ διὰ βρῶμα 


nihil in perditionem (fratris agere, et ab illis abhor- 
rere quibus a pietate averterelur, ne ipse videatur 
ciborum ritus tueri, convenienter addit: Scio et 
confido, quia nihil commune per ipsum, et csetera. 
Aptissime hac re instat ut. eam conlirmatioreim 
reddat, et addendo per ipsum enuntiationem cer- 
tiorem afficit, quasi sufliciat Christus ad omnia 
mundanda. Immundum igitur nibil, inquit, eorum 
quae» manducentur, nisi quis forte rationis infirmi- 
tate talia de cibis sentiat. Multum abest igitur ut 
ciborum observationem defeudam. Quid autem ad- 
jecit ? Si autem propter cibum frater tuus contrista- 
(ur, jam nom secundum charitatem ambulas. Noli, 
ait, propter cibum fratrem contristare, cum chari- 


póc cov "λυπεῖται, οὐχ ἔτι κατὰ ἀγάπην B tate. vel a majoribus abstinendum. 
κοῖς" ἀλλ᾽ ὅτι μὴ δίκαιόν σε, φησὶ διὰ βρῶσιν λυπεῖν τὸν ἀδελφὸν, δέον τῇ ἀγάπῃ xal μειζόνων 


αι. 
wp. --- "Ἄξιον μέντηι χἀχείνους γελάσαι τῆς 
€ ἐντεῦθεν, οἵ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἐσθίειν τε 
εἰν ἡμᾶς νομίζουσιν, σφόδρα δὴ ἐναντία ὑπο- 
υσεες τῇ Παύλου φωνῇ. οὐχ ἐν βρώσει χαὶ 
rh» βασιλείαν τοῦ Θεοῦ περιορίζεσθαι φά- 
αϑ', χγ΄. — Μακάριος, φησὶν, ὁ μὴ κρίνων 
ἐν ᾧ δοκιμάζει. Φωνὴν τέθεικεν οὐχ ἐχείνοις 
ἰαν μόνοις, ἀλλὰ γὰρ καὶ πᾶσι τοῖς ὁτιδήποτε 
ἀκρίδειαν συντεινόντων μετιέναι βουλομένοις. 
ἂρ, φησὶν, ἐχεῖνον μαχάριστον εἶναι τίθεμαι, 
ἰάν τι δοχιμάσῃ δι᾽ ἀχρίδειαν xat ἀρετὴν μετ- 
κεται μὲν τοῦ ἔργου, οὐ μὴν ἑαυτὸν ὑπερέχειν 
ve νομίζει τῶν οὐ τὸ αὐτὸ μετιόντων " καλὸν 
σης ἑχτὸς οἰήσεως τὴν ἀρετὴν ἐπιτελεῖν, μὴ 
εν ἑαυτὸν διὰ ταῦτα νομίζοντα, ἅπερ ἂν Ect- 
Xy χρειττόνων μετίῃ, μηδὲ μὴν ἀποδοχιμά- 
iv οὖχ ἐν τοῖς αὐτοῖς ἐξεταζόμενον. Τοῦτο μὲν 
[te χατὰ χοινοῦ τῷ ᾿Αποστόλῳ οὐχ ἐπὶ τῶν 
sv μόνον, ἀλλὰ γὰρ ἐπὶ παντὸς οὗτινος οὖν 
ale: ἀξίον. Πάλιν δὲ ἐπὶ τὸ προχείμενον ἀν- 
ὃν Myov* Ὁ δὲ διαχριγόμενος ἐὰν φάγῃ 
irae, ὅτι obx ἐκ πίστεως" πᾶν δὲ ὃ οὐκ 
ἔδως. ἁμαρτία ἐστίν. Ὁ δὲ διαχρινόμενος 
, τῷ ὁμοπίστῳ * ὁ μὲν γὰρ διὰ πίστιν, φησὶν, 
mel ἀδιαφόρως μεταλαμδάνων τῶν εἰς βρῶσιν 
po ἐσθίει χάλλιστα, ὁ δέ γε πρὸς τὸν ἀδελφὸν 


VEnRs. 17. — Eorum quoque deridenda stultitia 
qui putant nobis etiam post resurrectionem mandu- 
candum et bibendum esse; nam omnino aliena a 
Pauli sententia cogitant, non in esca et potu re- 
gnum Dei esse asserentis. 


' VEns. 22, 25. — Beatus, inquit, qui mon judicat 
semetipsum in eo quod probat. Sententiam exprimit 
non eis tantum necessariam, sed et omnibus qui- 
cunque aliquid eorum agere voluerint que ad 
perfectionem perducunt. Ego enim, ait, illum bea- 
tissimum existimo, qui quando aliquid propter 


C perfectionem et virtutem perficere decreverit, operi 


quidem instat, sed se non propterea eis przstare 
putat qui idem non agunt. Nam pulchrum absque 
ulla arrogantia virtulem peragere, neque seipsum 
propterea niniis extollendo, si quidquid honestorum 
desiderio fecerit, neque alios despiciendo qui non 
iisdem inservierint. Hoc quidem ab Apostolo in 
genere dictum est, non de przsentibus tautum, sed 
de re quacunque quam observemus digna. Rursus 
deinde ad argumentum redit: Qui autem discernit 
et manducaverit, damnatus est, quia non ez fide: 
omne aulem quod mon ez fide, peccatum est. Qui 
discernit non de fratre: nam qui propter (idem, 
ait, simpliciter et indiscriminatim accipit quzcun- 
que proferuntur, optime manducat ; qui autem a 


μενος διὰ τοῦτο xal μετὰ τῆς πρὸς ἐχεῖνον ἔρι- D fratre dissentit, et propterea el cum invidia in eum 


mv βλάπτεται, μᾶλλον ἀφορμὴν “ἧς πρὸς τὸν 
᾿ ἔριδος τὸ βρῶμα ποιούμενος * ἔοιχεν γὰρ οὐ διὰ 
αὐτὸ ποιεῖν ἀδιαφόρως, ἀλλὰ φιλονειχίᾳ μᾶλ- 
πρὸς ixtivov: τὸ δὲ μὴ ἁπλότητι γινόμενον 
ἰστεως, ἀλλ᾽ ἔριδι τῇ πρὸς τὸν πλησίον, ὧμο- 
yov ἁμάρτημα. 
ΚΕΦ. IE 

, 4’.---οῦτο πάλιν πρὸς τοὺς ἀπὸ ἐθνῶν λέγει, 
ον τοὺς ἀπὸ Ἰουδαίων τῆς νομιχῆς παρατη- 
ἕνεκεν. Ὑμεῖς τοίνυν, φησὶν, οἱ δυνατοὶ, δίχα!τοι 
€ ἀνέχεσθαι τῆς ἀσθενείας ἐχείνων, xaX φέρειν 


manducat, offendit, cibum potius occasionem fa- 
ciens proximi lacessendi. Qui enim illud non pro- 
pter fidem et indiscriminatim agere videtur, sed 
invidia potius in illum ; quod autem non simpliciter 
fil et cum fide, sed ad proximuin lacessendum, sane 
peccatum. 

CAP. XV. 

Vgns. 1. — Hoc rursus ad eos qui de gentibus, 
quod propter legales ritus eos obtrectabant qui ex 
δυάδα. Vos ergo, inquit, firmiores, infirmitates 
illorum sustineatis oportet, illosque sufferatis «ui 


871 


THEODOR! MOPSUESTENI δι 


a pristina sententia recedere nequeunt. Nolite ve- Α αὐτοὺς ἀποστῆναι τῆς παλαιᾶς οὐ δυναμένους γνώ- 


stra tantum cogitare, nam lioc esset vobis placere ; 
melius autem et ea quz fratris sunt cogitare, ut 
ille quoque proficiat ; atque ut exemplo eos ad hoc 
hortetur, addit qux infra. 


Vgns. 5. — Dicit enim : Deus vobis omnem pa- 
tientiam et omne solatium largietur, ita ut in in- 
vicem consentientes fidei in Ghristum adbzreamus, 
atque ita unanimi ore Deum Patrem celebremus. 
Hec autem exhortatio per speciem precationis ; 
nam quales eos esse vult, tales optat ut sint. 
Deinde redit unde diverterat . 


Vgns. 7. — Quo infirmiores potius suscipere 
velitis, inquit, cogitate quod et vos a pietate alie- 
uos Christus in suos suscepit ut ἃ Dco futuram 
gloriam consequamini. Deinde, quando multum 
sermonem ad eos qui de gentibus fecerat, firtniores 

eos vocans, et fidem illorum laudans circa ciborum 
' paturam, ne videatur Judzos ipsos tanquam indi- 
gnos detrectare, addit quz sequuntur. 


VgRs. 8. — Pradicta omnia, inquit, protuli ad 
carpendos eos qui post. adventum Christi, legum 
observationem retinere volunt; nam absurdum 
existimavi, cunctis a Christo perfectis, ad illa re- 
meari, Nihil autem ad incusandam legem dizi. 
E contra omnia illa mirabilia putavi et magna, 
non ignorans illa a Deo fuisse constituta, qui 
Abraham cum eligeret permulta ei pollicitus est, se 
generis curam gesturum, et per feedus cum eo ac 
genere ipsius ictum cunctas gentes benedictionibus 
suis repleturum, ita nt omnes Deum rerum om- 
nium creatorem agnoscant, et patrem suum habeant 
Abraham, plurimi facientes suam cum semine ejus 
cognationem. Perliclend:e igitur erant promissiones 
ad Abraham factz de benedictionibus divinis per 
ipsum et semen ejus a cunctis gentibus obtiaendis. 
Cum autem plerique Judzorum Dei cura digna 
non egerunt, et Dei promissiones propter illorum 
inalitiam impleri nequiverunt, Christus ex eis se- 
cundum carnem ortus, circumcisionem suscipere 
austinuit, licet juxta czeteros Judzos nihil ea indi- 
geret, qui propter suam dementiam in corne sua 
necessario morum crimen ferunt. Qui enim Chri- 
stus externis indigeret qui sua. de sententia pro- 
missa confirmavit, el legis voluntatem coiplevit ἢ 
Ast hoc etiam sustulit, ut signum liaberet foederis 
cum patriarcha facti, atque ita quando omnes in 
Christum crediderint ex genere Abraham ortum, 
appareret cum cognatione secumdum naturam 
signum et promissiones Abraham date vere et firmi- 
ter perfecte. ordirentur, gentibus in Christum 
semen ejus credentibus, ac simul Abraham pater 
vocaretur, et. preedictionum confirmaretur veritas, 
omnibus per societatem cum filio Abraham divina 


(Y) Spic., yaptiscza:. 


D λαδεῖν ὑποσχέσεις διὰ τὴν ἐκείνων ἐδύναντ sim, 


μῆς " μὴ μὴν τὸ ἑαυτῶν περισχοπεῖτε μόνον, τοῦτο 
γάρ ἐστι τὸ ἑαυτοῖς ἀρέσχειν, ἄμεινον δὲ καὶ τὸ τοῦ 
ὁμοπίστου περισχοπεῖν, ὅπως ἄν βελτιωθείη xàmi- 
νος * xai παραδείγματι πείθων αὑτοὺς τοῦτο ποιεῖν, 
ἐπήγαγεν τὸ ἑξῆς. 

Στίχ. ε΄. --- Λέγει μὲν ὅτι χαρίσεται (4) Sylv 6 
Θεὸς πᾶσαν ὑπομονὴν καὶ παράχλησιν, ὥστε ὁμὸ- 
νοοῦντας πρὸς ἀλλήλους τῆς ἐπὶ τὸν Χριστὸν ἔχεσθαι 
πίστεως, οὕτω τε σύμφωνον τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ τὰν 
ὑμνῳδίαν ἀποδιδόναι. "Ἔστι δὲ xal τοῦτο παραίνεσις 
ἐν σχήματι προσευχῆς * οἵους γὰρ αὑτοὺς εἶναι βού- 
λεται, τοιούτους εἶναι ηὔξατο" ὅθεν οὐκ ἐξιστάμενι 
τοῦ οἰχείου σχοποῦ πάλιν ἐπάγει. 

Στιχ. ζ΄. — Ὥστε, φησὶ, δίχαιον ὑμᾶς μᾶλλον ἐφ- 
ἔλχεσθαι τοὺς ἀσθενεστέρους, λογιζομένους ὅτι δῇ 
xai ὑμᾶς ἀλλοτρίους ὄντας τῆς εὐσεδείας ὃ Xpunk 
οἰχειώσατο ἐπὶ τῷ τῆς μελλούσης παρὰ Θεοῦ δέξης 
τυχεῖν. Καὶ ἐπειδὴ πολὺν ἐποιήσατο πρὸς τοὺς πὸ. 
ἐθνῶν τὸν λόγον, δυνατοὺς αὐτοὺς καλῶν xol «ien 
ὀνομάζων τὴν περὶ τῶν βρωμάτων γνώμην αὐτῶν, 
ἵνα μὴ δόξῃ τὰ Ἰουδαίων αὐτὰ ὡς ἂν οὐδενὸς Bs 
λόγου διασύρειν, ἐπήγαγεν τὸ ἑξῆς. 


Στίχ. η΄. — Τὰ μὲν οὖν προειρημένα, φησῖν, elg 
ταί μοι τὸ ἄκαιρον ἐλέγχοντι τῶν μετὰ τὴν τοῦ Χρ». 
στοῦ παρουσίαν βουλομένων ἀντέχεσθαι τῆς τῶν 
νομιχῶν παρατηρήσεως, ἐπεὶ xo ἄγαν ἄτοκαν εἶνε! 
νενόμιχα μετὰ τὴν τελειότητα τῶν κατὰ Χρισιὲν .᾿ 
ἐπέχεινα παλινδρομεῖν" ἐπὶ διαδολῇ δὲ τῶν κατὰ τὸν . 
νόμον ἔφην οὐδέν " τοὐναντίον γὰρ ἅπαντα ἐκεῖνα θαυ. 
μαστὰ καὶ μεγάλα εἶναι νενόμικα, εἰδὼς αὑτὰ διατάξεις 
ὄντα Θεοῦ, ὃς τὸν ᾿Αὐραὰμ ἐχλεξάμενος ἃ 
πρὸς αὐτὸν ἐποιήσατο τοῦ ἐπιμελήσεσθαι μὲν τῶν E 
αὐτοῦ, ποιήσειν δὲ xat τὰ ἔθνη πάντα διὰ τῆς πρὸς αὐ» 
τόν τε καὶ τὸ αὐτοῦ σπέρμα οἰκειώσεως τῶν παρ᾽ αὖ» 
τοῦ τυχεῖν εὐλογιῶν, ὥστε ἅπαντας Θεόν τε τῶν ἀπά» 
πων αἴτιον ἐπιγιγνώσχειν, καὶ πατέρα οἰκεῖον ἐπε 
γράφεσθαι τὸν ᾿Αδραὰμ,, περὶ πολλοῦ τὴν πρὸς 9. 
σπέρμα αὐτοῦ τιθεμένους οἰκείωσιν. "Ἔδει μὲν eh 
τὰς πρὸς ᾿Αὐραὰμ ἐπαγγελίας πέρας λαθεῖν" ead 
τοῦ ἅπαντα τὰ ἔθνη δι’ αὐτοῦ τε καὶ τοῦ cxi pene: 
αὐτοῦ τυχεῖν τῶν παρὰ τοῦ Θεοῦ εὐλογιῶν" ἃ 
δὲ οἱ πλεῖστοι τῶν Ἰουδαίων οὐδὲν τῆς τοῦ Θεοῦ, 
μονίας ἄξιον διεπράττοντο, οὐδὲ ἔκδασιν αἱ 















ὁ τοίνυν Χριστὸς ἐχεῖθεν κατὰ cápxa τὸ γένες Ἐκ 
ἄγων, ἐνέσχετο δέξασθαι τὴν περιτομὴν, παίτοηξ 
οὐδεμίαν ἔχων ἀνάγχην χατὰ τοὺς λοιποὺς Ἰουδείοκο, 
οἵ διὰ τὴν οἰκείαν ἀγνωμοσύνην ἀναγκαίως ἐπὶ τῆς 
σαρχὸς τοῦ τρόπου τὸν ἔλεγχον φέρουσι" τίνος vig 
καὶ ἔδει τῶν ἔξωθεν τῷ Χριστῷ ἐπὶ τῆς olxalac TU 
μὴς τάς τε ὑποσχέσεις βεδαιοῦντι xaX τοῦ vigo six 
ροῦντι τὸ βούλημα ; ᾿Αλλὰ xal τοῦτο εἴλετο, beu 
ἔχειν τῆς πρὸς τὸν προπάτορα ἐπαγγελίας τὸ aipfe- 
λον, ἵνα ὅταν ἅπαντες ἐπὶ Χριστὸν «ιστεύσωσι, τὸν 
ἐχ τοῦ 'A6paàp τὸ γένος χατάγοντα, ἐπαγόμεν" 
μετὰ τῆς κατὰ τὴν φύσιν οἰχειότητος καὶ τὸ σύμθ0» 


IN EPISTOLAM AD ROMANOS. 


8.4 


ἧς πρὸς Exelvov ὑποσχέσεως ἀληθῆ xaX βεύαίαν A bona consecutis. Suscepit, ait, Christus cireumci- 


(δασιν δεχομένης, ὅτι ol (1) ἀπὸ ἐθνῶν ἐπὶ τὸν 
ὃν ἐχείνου σπέρμα τυγχάνοντα πιστεύσονται, 
τε τὸν 'A6paày. ἐπιγράφεσθαι πατέρα, χαὶ διὰ 
tpb; τὸν ἐξ αὐτοῦ οἰχειώσεως τῶν παρὰ τοῦ 
καλῶν ἀπολαύοντας, βεδαιοῦν τῶν εἰρημένων 
ἰήθειαν. ED, φησὶν, ὁ Χριστὸς τὴν περιτομὴν, 
£voc ὥσπερ τις διάχονος γενέσθαι τῶν ὑποσχέ- 
ἐπὶ τούτῳ δοθεισῶν τῷ συμδόλῳ, ὥστε τοῦ 
φανῆναι τὴν ἀλήθειαν, πέρας τῆς πρὸς τοὺς 
Mg ὑποσχέσεως οὕτω λαμδανούσης. Οὐχοῦν 
οι μὲν ἐπειδὰν ἐχεῖθεν Χριστῷ πιστεύσωσιν, 


sionem, velut minister factus promissionum hoc 
signo datarum, ita ut Dci appareret veritas, ct 
perficcretur sic promissio ad patres ejus facta. 
Judzi igitur quando a lege ad Christum transeunt, 
a bonis ad meliora feruntur ; qui autem de genti- 
bus credunt, Dei benignitate ista consequuntur. 
Hzc igitur dicit ad ea commendanda qus juxta 
legem, ut ostendat quo pacto gentiles et Judzei iuter 
se differant, nec predictis legem detrectare videatar. 
Merito autem rursus stabilit Juds:is non esse cur 
gentes incusarent, tanquam adoptatas. 


Ἰόθως ἀπὸ τῶν χαλῶν ἐπὶ τὰ χρείττω μεθίστανται, οἱ δέ γε ἀπὸ Ἑλλήνων προσιόντες φιλανθρωπίᾳ 
τὴν πρὸς ταῦτα οἰχείωσιν δέχονται. Ταῦτα μὲν οὖν εἰς σύστασιν ἔφη τῶν χατὰ νόμον ἐπὶ τῷ δεῖξαι 
εἰς ἐστὶν τῶν Ἑλληνιχῶν xal τῶν κατὰ Ἰουδαίους fj διαφορὰ, ὥστε (2) μὴ ἀπὸ τῶν προειληφό- 
κιασύρειν τὰ τοῦ νόμου δοχεῖν * ἀχολούθως δὲ πάλιν ἀσφαλίζεται τὸ μὴ Ἰουδαίοις ἀφορμὴν παρα- 
! xatà τῶν ἀπὸ ἐθνῶν ὡς ἂν πρόσφατον δεδεγμένων. 


y. θ΄--β΄.--- Ταύταις ἐχρήσατο ταῖς μαρτυρίαις, Β — Vas. 9-19. — Hac testimonia profert ut probet 


δεῖξαι ὅτι ἀεὶ xal παρὰ τοῖς προφήταις δεδοχί- 
zt τὰ ἔθνη ἀξιόπιστα εἶναι πρὸς τὸ τῆς εὖσε- 
μάθημα, εἰ δὴ βούλοιντο, εἴ γε χαὶ εὐχαριστεῖν 
West ταῖς ἐχείνων ὁ προφήτης ἐπαγγέλλεται, 
ναῖν τε τῇ; εὐφροσύνης τῷ λαῷ προστάττονται 
ipsouc ἀναπέμπειν Θεῷ. 


ἰχ. ιε΄. — Τολμηρότερον δὲ, φησὶν, ἔγραψα dX 
ὕς " χαλῶς τὸ, ἀπὸ μέρους, ἵνα μὴ (3) καθόλου 
τοῦτο ἀποφαίνεσθαι περὶ ἑαυτοῦ, χαὶ τὴν οἷ- 
| ἐχδάλλειν οὕτω διδασκαλίαν, ἐπείπερ οὐδὲ 
ν αὐτὸ ἐχρῆν, εἰ δὴ χαθόλου τολμηρὸν ἐπεχείρει 
βὴ προσήχουσι " γυνὶ γὰρ τῇ τοῦ ἀπὸ μέρους 
βήχῃ xai τὸ &vayxaiov τῆς ἑαυτοῦ διδασχαλίας 
ἴξατο, xai τὴν αἰτίαν σαφῆ πεποίηχεν δι᾽ ἣν 
λρότερον ἔφη γεγραφ[ηχ]έναι, οὐ τῷ αὐτοὺς δι- 
ἕν, ἀλλὰ τῷ μετὰ Πέτρον. Δειχνὺς γοῦν τὸ τοῦ 
ματος ἀναγχαῖον, Ὡς ἑπαναμιμνγήσχων ὑμᾶς, 
Καλῶς τὸ ἐπαγαμιμγήσχων. Οὕτω γὰρ, φησὶν, 
ἔχομαι ἐχεῖνα χαὶ θαυμαστὰ εἶναι ἡγοῦμαι, 
οὐδὲ διδάσχειν ἐπαγγέλλομαι, ἀλλ᾽ εἰς ὑπόμνη- 
γειν ὧν μεμαθήχατε * χαὶ δειχνὺς ὅτι ἁρμόττον 
«ὃ ποιεῖν, τοῦτο ἐπήγαγεν" Διὰ εὴν χάριν τὴν 
'Ισάν μοι ὑπὸ τοῦ Θεοῖ', καὶ τὰ ἑξῆς. Τῆς παρὰ 
Bus χάριτος ἐξιώθην, φησὶν, εἰς τὸ ὑπηρετεῖ- 
με tip Χριστῷ, τοῖς ἁπανταχόσε ἀνθρώποις ὃδι- 
làevta τῶν δι᾽ αὐτοῦ παρασχεθέντων ἡμῖν τὸ 
Boz, ἐπὶ τὸ χἀχείνους πιστεύσαντας χαὶ τῆς τοῦ 
ἡματος ἀξιωθέντας χάριτος, τῶν μελλόντων ἐπι- 
ἵν ἀγαθῶν. ᾿Αναγχαίως οὖν χαὶ τοῦτο Evyetpt- 
; πέχρτιμαι τῇ πρὸς ὑμᾶς διδασχαλίζ, οὐ χαινόν 


semper vel apud prophetas gentes describi tanquam 
pietatis disciplina dignas, dummodo eam volue- 
rint; siquidem in conspeciu eorum gratias agere 
dicitur propheta, et cum plebe Dei lztari jubentur 
et Deum hymnis celebrare. 


Vrns. 15. — Andacius awtem, ait, scripsi ex 
parte, Recte dicit ex parte, ne illud omnino de 
seipso asserere videatur, atque ita suam doctrinam 
evertat ; nam profecto nullam sibi fidem promere- 
tur, si omnino audacius ad immodica labitur. Nunc 
autem illud ex parte addens, ostendit quam neces- 
saria sua eit doctrina, etj causam aperte declarat 
de qua se audacius scripsisse fatetur ; nam non eos 
nova docens, sed Petri doctrinam in mentes revo- 
cat. Quam necessaria res fuerit prabet illud Tan- 
quam vobis in memoriam reducens. Recte ina memo- 
riam reducens ; illa enim, inquit, tam snirabilia esse 
existimo et confido, ut non ea docere profitear, 
sed in memoriam vobis reducere 4885 didicistis. Et 
declarans quod hoc agere sibi licebat, addit: 
propter gratiam qua data est mihi a Deo, et cetera. 
Gratiam Dei, ait, consecutus sum, ut Christo mi- 
nistrarem, ubique hominibus przedicans magnitu- 
dinem eorum qus per Christum nobis contigerunt, 
ut illi quoque credentes, et gratiam Spiritus adepti, 
futura bona sortiantur. Quod igitur apud vos ten- 
tans docendos vos suscepi, non novam doctrinam 
professus, nec a Petro nondum przedicatam, sed 
vos δὰ memoriam predictorum revoco. 


βάσχειν ὑπισχνούμενος, οὐδὲ ὅπερ οὐχ ἔγνωτε παρὰ Πέτρου, εἰς ὑπόμνησιν δὲ τῶν προειληφότων 


! ὑμᾶς. 

ty. κβ΄. -- Διὰ τοῦτο, φησὶν, ἐγὼ πρὸς ὑμᾶς 
ir ἐπειχόμην, ἐπειδὴ ὑμῖν μὲν ἀρχοῦντα τῆς 
Belac διδάσκαλον ἀπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸν Πέτρον, 
Ὦ περὶ τὴν τῶν λοιπῶν ὠφέλειαν ἀσχολεῖσθαι 
λετο. 


) Spic., τὃ τούς, qux v. in ὅτι οἱ mutanda cez- 
Caterum sententia anacolutho affecta. est. Cf. 
4 — ἐπιγράφεσθαι — pzoxwiov. 


Parhor. Gn. LXVI. 


Vens. 22. — Propter quod, ait, impediebar venire 
ad vos, quod vobis Deua idoneum pietatis magi- 
strum miserat, me autem czeterorum necessitatibus 
inservire volebat. 


(2) Spic. οὖς τε. 
(2) Spic. v. μή abest. 


? 


$13 


THEODORI MOPSUESTENI 


Ygas. 24. — Illud ex parte dicit, quasi eos ite- A Στίχ. xQ'.- Τὸ (1) ἀπὸ μέρους εἶπεν ὡς καὶ αὖθις 


rum inviserit, quando non semel tantum Romam 
vertit beatus Paulus. 

Vgns. 28. — Εἰ obsignavero. eis. (ructum hunc, 
quasi dicat, complevero, hof est attulero et dedero. 
Nam eliam ei dantium mente perfectus fuerit fru- 
ctus, usu imperfectus erat, cum ii. illum nondum 
acceperant quorum causa datus fuerat. Mirabilis 
profecto beati Pauli praescientia, tam accurate 
rescribentis se ad eos venturum, et deinde in 
llispaniam profeciurum, et boc non semel futurum 
declarans, per illud ex parie rem innuens. Qua 
autem in(ra, mirabiliora etiam. 


— YgAs. 29. — Aperte declarat se neque ignorare 


πρὸς αὐτοὺς γενησόμενος, mel ne p οὐχ ἅπαξ μόνον εἰς 
κἣν Ῥώμην ἀφίχετο ὁ μαχάριο; Παῦλος. 

Στίχ. χη. — Καὶ σφραγισάμενος αὑτοῖς τὸν xap- 
πὸν τοῦτον, ἀντὶ τοῦ, πληρώσας αὐτὸν λέγει, ἵνα 
εἴπῃ, ἀποχομίσας xaX δεδωχώς " εἰ γὰρ καὶ τῇ γνώμῃ 
τῶν δεδωχότων τέλειος ἣν ὁ χαρπὸς, ἀλλὰ «ἧ χρείᾳ 
ἀτελὴς, οὔπω δεξαμένων ὥνπερ οὖν ἕνεχεν ἐδόθη. 
Θαυμαστὴ μὲν οὖν ἡ πρόγνωσις τοῦ μακαρίον Παύ- 
λου, οὕτως ἀχριθῶς ὑποσχομένου τὸ ἀπελεύσεσθαι 
πρὸς αὐτοὺς, xal ἀπ᾿ αὑτῶν εἰς τὴν Σπανίαν, καὶ 
ποῦτο οὐχ εἰς ἄπαξ ἐμφήναντος ἔσεσθαι, ὅπερ οὖν τὸ 
ἀπὸ μέρους ἐμήνυσεν" ὑπερθολὴν δὲ ἔχει θαύματος 
τὸ ἑξῆς. 

Στίχ. x0'. — Σαφῶς δείχνυσιν ὡς xai τὸν τρόπον 


quo modo ad eos venturus erat, hoc est captivum Β ἠπίστατο χαθ᾽ ὃν ἔμελλεν ἀπιέναι πρὸς αὑτούς " τοῦτο 


se ex Judza ltomam pro pietate deducendum esse. 
Quod non inodicum documentum scientie qua 
futura pr:esciebat. 


Vegas. 33. — Predictis miseriis quibus agitandus 
erat, aptissime eos obsecrat ut eum orationibus 
adjuvent, ideoque optat ut semper pace fruantur, 
declarans se, licet ipse pro aliis tanta sufferat, 
optare ut czteri cum summa quiete pietatem pro- 
fiteantur. 

CAP. XVI. 

Ygns. 10. — Non alius videtur bic ab illo quem 
beatus Lucas in Actibus commendat, tanquam vi- 
rum eloquentem , et ex Scripturis sacris Judzos 
confatantem. 

Vgns. 18. — lllud benedictiones pro laudes et 
adulationes quibus multos seducebant. Illos autem 
intendit qui ex Judzis, qui fideles et gentibus cre- 
dentes ubique circumveniebant ut eos ad observa- 
tionem rituum legalium adhortarentur. Quos sufil- 
cienter confutat diceade : Domino mostro Jesu 
Christo non serviunt , eed. suo ventri, quando nil 
intentatum reliaequunt οἱ alios seducendo ventrem 
suum compleant. Declarot etiam et hic quod plu- 
rupi Petri doctrinam facit, cum per omnia illis 
retinenda sit, οἱ ab eis declinandum qui prater 
hane doctrinam aliquid decere tentarentur. 


Vzns. 95. — OEconomum civitatis vocat. quaesto- 
rem eui munus demandatum erat de victu compa- 
rando ab extermis priucipibus ad instruendam 
eivitatein. Qui absque dubio unus erat eorum qui 
in Christum eredebent. 


(4) Cf. scholion Cennadii c. Cram. p. 510. 


δὲ ἣν «b δέσμιον αὐτὸν (2) ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας εἰς τὲν 
Ῥώμην ὑπὲρ τῆς εὐσεδείας ἀχθῆναι" ἣν δὲ χαὶ τοῦτο 
οὐ μικρὸν εἰς ἀπόδειξιν τῆς γνώσεως, ἣν περὶ τῶν 
μελλόντων ἐχέχτητο. 

Στίχ. λγ'. — Ὡς αὐτὸς ἐν πολλοῖς ἐξετάζεσθαι 
μέλλων θορύδοι;, παραχαλέσας τε αὐτοὺς εἰχότως 
χαὶ προσεύχεσθαι, τούτου γε ἕνεχεν ἐπεύχεται bxsl- 
νοις τὸ τῆς εἰρήνης ἀπολαύειν ἀεὶ, δεικνὺς ὅτι xlv 
αὐτὸς ἐν τούτοις ὑπὲρ ἑτέρων ἧ, τοὺς γοῦν λοιποὺς 
μετὰ πάσης ἀνέσεως τὴν εὐσέδειαν μετιέναι εὔχεται. 

ΚΕΦ. IGAM, 

Στίχ. v. — Ἔοιχεν οὗτος εἶναι οὗ καὶ ἕν τεῖς 
Πράξεσιν ὁ μαχάριος μέμνηται Λουχᾶς, ὡς ἑλλογί- 
μου xal ἀπὸ τῆς γνώσεως τῶν θείων Γραφῶν τ» 
ἐχοντος τοὺς Ἰουδαίους ἐν τοῖς ἐλέγχοις. 

Στίχ. τη΄. — Τὸ μὲν τῆς εὐ.2ογίας,, ἵνα εἴπῃ τῆς 
εὐφημίας χαὶ τῆς κολακείας, ἣν ἐπὶ ἀπάτῃ πολλάκις 
ἐποιοῦντο" λέγει δὲ περὶ τῶν ἀπὸ Ἰουδαίων" οἵ ἀπαν- 
ταχόδε περιιόντες, τοὺς ἀπὸ ἐθγῶν πιστεύοντας τῆςνορι 
κῆς ἔχεσθαι παρατηρήσεως πείθειν ἐπειρῶντο, οὖς els 
ἀρχως διέσυρεν τῷ εἰπεῖν, ὅτι Τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ 
Χριστῷ οὐ δουλεύουσιν, à14à τῇ ἑαυτῶν woule, 
εἴγε ὑπὲρ τοῦ ἀπατῶντας δύνασθαι τὴν ἑαυτῶν γε- 
στέρα πληροῦν πάντα ποιοῦσιν. “Ἔδειξεν δὲ xiv 
τούτῳ ὅτι σφόδρα ἐπαινεῖ τὰ Πέτρου διδάγματα, 
ὅπου γε ἐπ᾽ ἐχείνων αὐτοὺς βούλεται μένειν, καὶ 
ἀποστρέφεσθαι τοὺς παρ' ἐχεῖνά τι διδάσχειν ἐπιχεν- 
ροῦντας. ᾿ , 


D Στὰ. xy'. — Olxovópor tnc πόλεως καλεῖ d» 


βιωτιχήν τινα ἐγχεχειρισμένον φροντίδα καρὰ τῶν 
ἔξωθεν ἀρχόντων ἐπὶ διορθώσει τῆς πόλεως " δν ἃ 
καὶ οὗτος τῶν πεπιστευχότων δηλονότι Χριστῷ. 


(3) Spic., αὐτῶν. 


| 


IN EPISTOLAM 1 AD CORINTHIOS. 


---ττρΠρΠρρρρρρῤρῤ͵͵͵͵...᾽ ο΄. 


THEODORI MOPSUESTENI 
EPISTOLAM I PAULI AD CORINTHIOS COMMENTARII FRAGMENTA (1). 


ΚΕΦΑΛ. Α΄. 
᾿, — Τουτέστιν (8) χατὰ μερίδα τινὲς μὲν 
οὔ ἔλαχον, ἄλλοι δὲ ἄλλους, οἱ μὰν Κηφᾶν, 
Mus, ὃς λέγεται πρῶτος ἐπίσαχοκος γεγονέ- 
ων. ᾿ 


“ --- Ὁ τοῦ Σωτῆρος σταυρὸς (5) οὐχ kxs- 
μὴ ἐν ψιλοῖς ἔχει λόγοις, ἀλλ᾽ ἐν αὐτῷ τῷ 
τὸ σεπτόν τε xal ἀξιάγαστον * πλὴν λελό- 
pla παρά γε τοῖς οὐχ εἰδόσι τὴν ἀλήθειαν, 
γεῖιν αὐτῷ τὸ ὡς ἐνλέξει λαμπρὸν, χαθάπερ 
| φοῖς παρ᾽ αὐτοῖς λόγοισιν (4) * ἀλλ᾽ ἐχεῖνοι 
εξίᾳ χαταχρωννύντες τὸ ψεῦδος, ἀποδέουσι 
τῶν τὰ δηλητήρια μέλιτι συγχιρνώντων" 
Ν δείων χηρυγμάτων ἱερουργοὶ γεγονότες, 


wp καὶ τῶν ὡραϊσμῶν ἐλευθέραν προτι- 
Β 


᾿λήθειαν. 
ἔγκχς". --- ᾿Αντὶ τοῦ (5) πρὸς ἅπαντας τοὺς 
εῆς εὐσεύδείας ἡμεῖς τὸν σταυρὸν τοῦ Χρι- 
λόμεθᾳ. Οἷα δὲ τὰ χατὰ τὸν σταυρὸν ἐξ- 
φησιν, ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι νομίζουσι μὲν αὐτὸν 
ἔλληνες δὲ μωρίαν, ἡμεῖς ὃΣ δύναμιν xal 
μ τοῦ Θεοῦ πιστεύομεν αὐτὸν, τῶν δι᾿ αὐτοῦ 
γντων τὸ μέγεθος ἀχριδῶς ἐπιστάμενοι, 
Θεοῦ νῦν χαὶ σοφίαν οὐ τὴν θεότητα τοῦ 
ἣν ἀλλὰ τὸ περὶ τοῦ σταυροῦ χήρυγμα xai 
ἂν τὴν φύσιν τοῦ πράγματος εἰρῆσθαι 
avtsc. Καὶ διελέγχει γε, φασὶν, τοὺς ᾿Αρείον 
ἴου καχῶς ἐντεῦθεν πειρωμένους δεικνύναι 
! Θεὸν Λόγον ὀνομαζόμενον " ἐντεῦθεν γὰρ 
x τῆς παροιμιαχῆς φωνῆς βλασφημίαν 
ἔουσι (δ). Δείξας δὲ ὁ θεῖος ᾿Απόστολος vb 
le συνέσεως ἄτονον, xal τὸ ὅδηθες τῶν ἐπ᾽ 


edorus Epistolas Pauli ad Corinthios 
iue rogatu Theodori enarravit. Fragmeuta 
lionis Epistola prioris invenimus in l. 
; S. Pauli Epp. ad Corinthios. Ad fidem 
. ed. J. A. Cramer. Oxon. 1841, 8. Editor 
p. Paris. 237 usus esi, qui commentarium 
i. Ep. continet autebac ineditum. Codex 
eus οἱ sz. xvi esse exaratus videtur. 
wenta Theodoro tribuuntur, qui quin 
"-ns sit. dubitari nequit. ut in alias 
€ in hanc quoque hic illic errores irre- 
Nam animadversiones ad. v. μεμέρ. ὁ 
, ad viu, 2; ix, 5; xu, ὅ, in cat. p. 18, 
Q36, Θευδώρου καὶ Θεοδωρίτου esse di- 
ed verba quidem sunt Theodoreti. ltem 
teá&vvou x. Θεοδώρη"), verba sunt Chryso- 
d. hourl. Δ. iu Ep. l ad Cor.; — et p. 466 
) καὶ Ἰωάννου vid. etiam cat. OEcum. et 
upra laud., p. 465). Theodoreti (vid. ej. 
lal. li, p. 349). Deinde adnotationes Theo- 
, 333, 240, 2485, 229, falso Theodoro tri- 
Contra non omuia, quie Theodoreto ascri- 
eauina sunt; cerle in ejus ΠΟΙ ΘΙ ΓΙῸ 


CAP. 1. 

Vras. 15. — Hoc est, partim quidam Christum 
sorti sunt, alii alios; hi quidem Cepham, illi 
Apollo, qui dicitu? primus fuisse Cofinthloru 
episcopus. 

Vaas. 1T. — Non evacuata. est Salvatoris crux, 
quia non pedestri oratione, sed ipsa sua vi vene- 
rabilis est et amabilis. Attamen stultitia reputatur 
apud eos qui veritatem ignorant, quia orationis 
cultu caret, que ipsorum sermones ornantur. lii 
autem mendaeia orationis elegantiis illustrant, 
baud dissimiles ab eia qui venenum melle tempe- 
rant; sed prsdicatores divinarum doctrinarum 
verialem nudam propsussi εἰ omai ornamento 
sermonis destitutam. 


Vans. 92-40. — Quesi dicat, adverens omnes 
pietatis inimicos-crucem Christi defendiwns. Talis 
antem de crncee explanans ait: Judeis ignominia 
habeur, Gescis siuliilia; nos autem credimus yu- 
tutem illam esse et sapientiam Dei, magaitpdinisg 
esrum que per crucem perfecta aunt aque con- 
scii , virtutem autem Dei et sapieutiam dicunt, noa 
divinitatem Unigeniti, sed ipsam de cruce prsedi- 
cationem φῇ yeluf rei naturam declarare inten- 
dentes. Kt ecopfujabat, δίψης, Arii οἱ Eunomii 
sectatores qui male exinde probare conati sunt sa- 
pientiam vocari Deum Verbum. Hine enim et ex 
proverbiorum — vocibus. blasphemias przparant. 
Divus autem -Apestolus primum probavit, quam 
infrma sii naturalis intelligenti, et quam fatui 
sint qui de ea superbiunt, et hoc. quidem, rebus 


in 1 M. Cor. plures observationes frustra 
. Vi 


lise si non omnia, ez parie tamen 
Theodoresa esse licot conjicere. 

2jllpcscholion sssignatur ip cod. Roe 16 (cat.Cram. 
p-177)et in cat. OEcum. et Ar. laud. p. $86 Θεοδωρ., in 
cat. Cr. p. 16, Theodoreto, sed in hoe non reperi.Cat, 
Cr. p. λαθεῖν δὲ ἄλλον ἐν Κορινθίοις. Verum 
qua in eat. Cram. p. 478 ex eodem cod. Roc 16 δῆηι- 
runtur 8co sunt Theodoreti. V Opp. ed. Hal.11l, 0.548. 

(5) C. Cram. p. 18. 

(4) Λόγοισιν. . Matthiz Ausf. ariech. Granimat. 
eg. n, 1, à 150. 

(5) C. Cram. p. 28. 

(6) V. δύναμιν δὲ Θεοῦ... χατασχευάζουσι catene 
sciiptor ex "Theodoreto desumpsit, nisi quod ver- 
borum structionem paulo immnutavit, et v. x. οἱονεὶ 
— ὑπολαμό. ex Theodoro credo adjecit. Nou unum 
solum interpretem ejus animo obversatum esse verba 
φασὶν indicavit. In seq. etiam v. excerpendis uagna 
libertate versatus. est. 


879 


TIIEODORJ MOPSUESTENI 


880 


rite examinatis ut arrogantiam tollat eorum qui Α αὐτῇ μεγαλοφρονούντων, τοῦτο δὲ ἀπὸ «Tg τῶν πρα- 


propterea primas tenere et czeteris dominari volue- 
rint. Probata igitur varíitate eorum qui ea de re 
gloriantur, ita ut pro bono repulent ab ea vocari, 
tertiam probationem adit exhortatoriam, nempe a 
geinetipsig, 


Vkns. 26.— Quasi dicat, In vobis secundum hanc 
vitam. 

CAP. Il. 

VrRs. 12. — Mundum enim vocat omnem crea- 
turam, uti alibi (v, 9) dixit : Spectaculum [acti 
sumus mundo et angelis et hominibus. 

Vgns 15. — Quasi dicat : per spiritus argumen- 
ta spiritus doctrinam confirmamus. Nam comparan- 
tes non pro conferentes dicit, sed pro demonstran- 
tes. llic comparare significat demonstrare per 
melaploram ab eis desumptam qua comparatione 
demonstrationem probatiorem efficiunt. 


CAP. Ill. 

VERs. — Prastantissima documenta non solvun- 
tur cum hac vita, sed majori etiam luce splende- 
bunt operibus tunc probata.Qui igitur hzec docet, ait, 
qus tunc magis eliam permanere poterunt, quando 
Dominus apparebit, pro his omnino mercedem 
accipiet. Qui autem contraria docet, ait, hac in 
vita forte sufficere poterit, evanescet autem omni- 
no tempore quo cuncta perficientur. Ille non solum 
mercedem laborum susceptorum hic percipiet,quam 
sibi promeritus est pro virtute laborans, sed et alia 
de causa salvus erit, qua etiam salvari potuisset, 
ignis probatione purgatus, quz? pro malis operibus 
ci subeunda ; hoc enim dicit, sic tamen quasi per 
ignem. 


CAP. IV. 


Vrns. 12, 15. — Qui enim in tantis malis nulla 
externa consolatione levatur, sed summo cum la- 
bore sibi victum quotidianum comparat, intolera- 
bili premitur miseriarum pondere. Maledicimur, et 
benedicimus ; persecutiones patimur, et sustinemus; 
blasphemamur, et obsecramus. Maledicta vocat con- 
tumelias quibus afficitur, blasphemias autem quz 
ab adversariis ad incusandam vitam in nos profe- 
runtur ; unde primum benedicimus dicit, hoc est 
oramus pro injuriis, et deinde obsecramus, hoc est 
blande cum increpantibus conversamur, obsecran- 
tes eos ne nos calumnientur. 

Vox Peripsema per metaphoram dicta est de cis 


(1) Seg ani. Thes. Gr. ἰ. ed. Lond. « συνεξ:- 
παῖε videlur esse. contendere, παραθεωρεῖν, Bud. 
sed 1. non proferens... Συγεξέτατις bpiph. 1, 960. » 

(2) V. &noó... φρονούντ. videntur delenda. esse. 

(5) €. Cram. p. 50. Θεοδώρου xa Θεοξονρέτου. ib. 
Que θα. 'lieodoreti: sant. In. Thieodoreto 
sccibe ex lise eat, χαὶ vxo χαὶ ἔχ. 


(4) C. Cram. p. 4». 


Ὑμάτων συνεξετάσεως (1) ἐπὶ τὸ χαθελεῖν μὲν τὸν 
τῦφον τοῦ διὰ τοῦτο χατάρχειν χαὶ πρωτεύειν βουλο- 
μένου τῶν λοιπῶν, ἀποδείξας δὲ τὸ εὔτιθες τῶν ix 
αὐτὸ μεγάλα φρονούντων (2), ὡς Ev ἀγαθοῦ δὴ τίθε- 
σθαι μοίρᾳ τὸ καὶ ἀπ᾽ αὐτοῦ χαλεῖσθαι, ἐπὶ τρίτην 
ἀπόδειξιν μεθίσταται μάλα ἐντρεπτιχῆν, τὴν ἀπ᾽ 
αὐτῶν. 

Στίχ. xc'. ---Ἶνα εἴπῃ (5) Ἔν ὑμῖν χατὰ τόνδε τὸν 
βίον. 

ΚΕΦΑΛ. P. 

Στίχ t9. --- Κόσμον γὰρ (4) τὴν σύμπασαν ὀνομά- 
ζει χτίσιν, χαθὼς ἑτέρωθί φησιν, ὅτι Θέατρον ἐγε- 
γήθημεν τῷ χόσμῳ καὶ ἀγγέιοις καὶ ἀνθρώκοις. 

Στίχ. t'. — ᾿Αντὶ τοῦ (5) Διὰ τῶν τοῦ Πνεύματος 
ἀποδείξειυν τὴν τοῦ Πνεύματος διδασχαλίαν πιστού- 
μεθα. τὸ γὰρ, συγχρίνοντες, οὖχ ἀντὶ τοῦ, παρεξετά- 
ζοντες λέγει, ἀλλ' ἀντὶ coU, ἀποδειχνύντες, συγκρίνειν 
τὸ ἀποδειχνύναι εἰρηχὼς ἐπὶ τοῦ παρόντος ix. juta- 
φορᾶς τῶν τῇ συγχρίσει μείζονα τοῦ δοχιμιωτέρου τὴν 
ἀπόδειξιν ποιουμένων. 

ΚΕΦΑΛ. Γ΄. 

Στίχ. ιε΄. — Τὰ χἀάλλιστα (0) τῶν διδαγμάτων οὗ 
συγχαταλύεται τῷ παρόντι βίῳ, μένει δὲ λαμπρότεβα 
ἐπὶ τῶν ἔργων τότε δειχνύμενα. "Oc ἂν οὖν ταῦτα 
διδάσχει, φησὶν, ἃ χαὶ τότε δύναται μένειν μειζόνως, 
τοῦ Δεσπότου φανέντος Κυρίον, χομιεῖται τὸν ogg 
τούτων πάντως μισθόν " ὃς δ᾽ ἂν τὰ ἐναντία διδάσκει, 
φησὶν, ἄχρι μὲν τοῦ παρόντος βίου δύναταί πὼς χρ8- 


C τεῖν, ἀφανίζεται δὲ πάντως τῷ τῆς συντελείας καιρῷ" 


οὐ μόνον ζημιοῦται τῶν ἐνταῦθα πόνων τὸν μισθὸν, 
ὃν ἢδύνατο χαρποῦσθαι, πονεῖν ὑπὲρ τῶν χαλλίστων 
αἱρούμενος, ἀλλὰ καὶ ἂν σώζηται διά τιν ἑτέραν 
αἰτίαν σώζειν αὑτὸν δυναμένην, οὐ διαφυγὼν τὴν δεὲ 
πυρὸς ἐξέτασιν, ἣν ὑποσχεῖν αὑτὸν ὑπὲρ τῶν χειρῖ 
στων ἀνάγχη διδαγμάτων" τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, Οὕτως 
δὲ ὡς διὰ πυρός. 
ΚΕΦΑΛ. Δ΄. 

Στίχ. ιβ', v'.— Τὸ γὰρ (7) ἐπὶ τοσούτοις μηδεμίαν 
ἔχειν ἔξωθεν παραμυθίαν, ἀλλὰ χαμάτῳ πορίζεσθαι 
τὴν ἐφήμερον τροφὴν ἀννυποίστως ἐποίει τῶν χαχῶν τὴν 
πεῖραν. Λοιδορούμενοι, εὑ:λογοῦμαν " διωχόμενοι, — 
ἀνεχόμεθα" βιασφημούμενοι, παρακαλοῦμεν dec 


p δορίαν λέγει τὰς εἰς αὐτὸν ὕδρεις, βλασφημίαν δ ek 


παρὰ τῶν ἑναυτίων λεγόμενα ἐπὶ διαδολῇ βίου, ἔδεν 
ἐπὶ μὲν τοῦ πρώτου τὸ, δὐ.2ογοῦμεν", τέθεικεν ἀντὶ τεῦ, 
Εὐχόμεθα ὑπὲρ τῶν ὑδριζόντων, ἐπὶ δὲ τοῦ δευτέριν, 
IlapaxaAobDgerv, ἀντὶ τοῦ, ἡ πίως τοῖς διαδάλλουσι δι» 
λεγόμεθα, παραχαλοῦντες μὴ καταψεύδεσθαι ἡμῶν. 


Τὸ, Hepi pia, Ex μεταφορᾶς εἴρηται τῶν τὰς (8) 

(5) C. Cram. p. 43. V. διὰ τοῦτο — συγχρίνον» 
422, quie praemittit cat.. Theodoreti sunt, ib. áro- 
δείξεων scripsi ad sententiani certe verissime. Cra, 
θαυμάτων. Cod., θανάτων. 

(6) C. Cram. p. 61. 

(7) €. Cram. p. 85. 

(8) Cat. Cram. : €ip. ταύτας τὰς. 


IN EPISTOLAM I AD CORINTHIOS. 


882 


τὰ τὸν τοῦ φαγεῖν xatp^)v ἀποψώντων xat A qui cona confecta mensas abstergunt οἱ velut 


"wv ὡς περιττὰ ψήγματα. 
KE$AA. E 


“- Ἐδυσώπησεν (1) τῇ μνήμῃ τοῦ Χρι- 
μὴ τῇ χάριτι τῇ πρὸς ἐχεῖνον παριδεῖν 
ιΙραδοῦγαι τὸν τοιοῦτον τῷ Σατανᾷ sic 
ἧς capxóc, ἵνα τὸ πνεῦμα σωθῇ ἐν 
τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. 
ραδοῦναι τῷ Σαταγᾷ, οὐχ ὡς αὐτὸς τοῦτο 
ἔζων εἶπεν, ἀλλ᾽ ὡς ἂν τῷ «rc Ἐχχλησίας 
διὰ τῆς τοῦ Θεοῦ ἀλλοτριώσεως ὑπὸ τὴν 
ME Ὑτενομένην ἐξουσίαν * ἡ μὲν γὰρ παρ᾽ 
»pla ἣν τὸ τῆς Ἐχχλησίας αὐτὸν ἐξῶσαι, 


μου πάντως ἐχεῖνο συνέδαινεν" ὁ μέντοι. 


frusta superflua dejiciunt. 


CAP. V. 


Vrns. 5. — Exorat eos memoria Christi, ut ne 
gratia n eum neglecta munere fungantur ct 
istum hominem Satane tradant in interitum carnis, 
δὲ spiritus saleus sit. in. die Domini nostri Jesu 
Christi. Tradere Satang dicit, non quasi ipse hoc 
definiat, sed. quod homo ex Ecclesia rejectus, ut- 
pote ἃ Deo alienus factus, imperio Satanz subji- 
citur. Ipsa enim poena rejectio ex Ecclesia, hoc 
autem factoillud simul accidebat. Apostolus autem 
non ponam memorat sed quas postea eventura 
erant, quo vehementius terreat. Rejiciendum esse 


; ἀντὶ τῆς τιμωρίας τὸ (2) ἀποδαῖνον εἶπεν, B dicit eum, non ut omnino alienetur, sed ut peccati 


σαι μᾶλλον. Ἐξῶσαι δέ φησιν αὐτὸν, οὐχ 
κι πάντη βουλόμενος, ἀλλ᾽ ἵνα τοῦ (9) 
Φόμενος πλημμελήματος, μεταμελείᾳ τινὶ 
uz póvca βίον συντρίψας ἑαυτὸν, δυνηθῇ τῆς 
σωτηρίας ἄξιον ἑαυτὸν χαταστῆσαι. "Ο.16- 
σαρχὸς τὴν κατὰ τὸν παρόντα βίον διὰ τῆς 
t£ συντριδήν. Καὶ ἐπειδὴ ἡ ἀνάστασις ἡμῶν 
ὕμα:ος δυνάμει γενέσθαι μέλλει, πολλάχις 
στάσεως χαὶ τῆς ἀθανασίας τὴν τοῦ πνεύ- 
βᾶνει σημασίαν’ οὕτως Ev τῇ πρὸς Ῥωμαίους 


sui conscius, poenitentia se hac in vita affligat, ideo- 
que futuram salutem adipisci mereatur. Interitum 
carnis vocat corporis afflictationes per poenitentiam 
his in terris acceptas. Et cum resurrectio nostra 
virtute spiritus perficienda, szpius resurrectionere 
et immortalitatem, spiritum commendando, signi- 
ficat : ita in Epistola ad Romanos : Vos autem in 
carne non estis, sed in spiritu (Rom. vin, 9); quasi 
dicat : a mortis imperio liberati in spe immortali- 
tatis constituti estis. 


εεῖς δὲ οὐχ ἐστὲ ἐν capxl, ἀ.1.1 ἐν xveópati, ἀντὶ τοῦ, "Ἔξω τῆς τοῦ θανάτου γεγονότες  àno- 


! ἐλκίδι τῆς ἀθανασίας χκαθεστήκχατε. 

— ᾿Αχολούθως (4) xa νῦν ἐχρήσατο τῇ 
uà τὴν ἀπόφασιν - ὡς γὰρ παρὼν, οὕτω 
καρόντας λοιπὸν διαλέγεται, xal φησιν" Ὁ 


Υ̓Εμ5. 8. — Apte post precepta nunc induetio- 
nem etiam adhibet. Nam velut prassens cum pre- 
sentibus conversatur, et ait : Qui intima cum malo 


νημμένος χατὰ διάθεσιν ἀναγχαίαν δέχε- (. societate conjungitur necessario labentibus annis 


βόνῳ τὴν πρὸς αὐτὸν χοινωνίαν * xaY &xo- 


| παραδείγματι, ἀπὸ τῶν πραγμάτων τὴν 
'ς ποιεῖται παραίνεσιν. 


ΚΕΦΑΛ. G*. - 


ν θ΄. — Ζητήσειεν (5) ἄν τις τίνος ἕνεχεν 
ὃς Ῥωμαίους πᾶσαν ἐξουσίαν ἀπὸ Θεοῦ 
wai xai σφόδρα γε ἐπαίρων, ἐνταῦθα ἀδί- 
'ς ἔχάλεσεν xa0ólou; “Ὅτι ἔχεῖ μὲν περὶ 
ἃ ὀφειλόμενα χἀχείνους πληροῦν διαλεγό- 
Θεοῦ χἀχεῖνα εἰχότως τετάχθαι λέγει αὑτὰ 
, ἀπὸ τοῦ σχοποῦ καθ᾽ ὃν τέταχται χρίνων 


εὖθα δὲ πρὸς τοὺς χρινομένους λέγει (6), 


λεαθαι τῷ τε χρόνῳ καὶ τῇ περιουσίᾳ χαὶ 
Ma συντρίδειν αὐτούς * πρὸς γὰρ οὐδὲν τού- 
γητες ἐξαρχεῖν δυνάμενοι, οὐ ῥᾳδίως τοῦ 
χάνειν δύνανται. ᾿Αδίχους ἐχάλεσεν ἀπὸ 
" γνώμης, ἀντὶ τοῦ χαταφεύγειν ἐπ᾽ ἐχεί- 
οἷς δύνῃ συγχαλύψαι τὴν κατὰ τοῦ πένητος 
tà πολλῶν ὅθεν xat χαλῶς εἶπεν, ToAjq. 
τὸ ὅτι οἱ ἅγιοι τὸν κόσμον κριγοῦσι; 
90e, φησὶ, τούτους ὑμεῖς, ὧν ἡ ἀρετὴ 
ἥνει τὸν χόσμον, οὐ χατὰ ἐξέτασιν, ἀλλὰ 
Msctv. 

Cram. p 92 


rov. τό in cal. legitur γάρ. 
ἰ,, ἀλλὰ τοῦ. 


ab eo inficitur ; atque, argumento instans, re me- 
morata, hortatur eos. 


CAP. YI. 


Vzas. 1, 8. — Quiseres forte quare in Epistola ad 
Romanos (xir, 1) omnes potestates a Deo esse di- 
cat, et summis eas laudibus extollat, hic autem 
iniquos in genere nominet? Quia tunc ad Romanos 
de officiis complendis disserit, dicit munera omnia 
Dei jugsu optime constituta esse per ipsa, judicans 
ea a fine ad quem ordinata sunt; hic autem liti- 
gantes alloquitur, quia fratres more ct opibus ct 
potestate conterere conantur. Nam istis destituti 
pauperes, non facile jura tueri possunt. iniquos 


D vocavit eos ab istorum mente, quasi dicat :. ad 


eos confugitis, apud quos iniquitatem vestram in 
pauperem multis velare possitis : unde et recte 
dicit Asndet. Nescitis quia. sancti mundum. judi- 
cabunt? Vos, inquit, eos respuitis quorum virtus 
omnem mundum judicabit, non per probationegi, 
sed per comparationem. 


(4) C. Cram. p. 95. 
t C. Cram. p. 101. - 
(6) V. κρινομ. λέγειν ego adject, Vo, ὍΔ. wo. 


885 


THEODOR! MOPSUESTENI 


Vens. 2, 5. — A quibus omnis mundus judicatur, α Στίχ f, γ΄. -- Ὑφ᾽ ὧν ([) ἅπας ὁ xóspoc κρίνεται, 


ii de divitiis pronuntiare non poterunt? Animum 
autem priesertim permovel illud in vobis, comple- 
elens simul 605 qui respuunt, quosi semetipsos 
repudiarent fideles repudiando. Ut rem 2ugeat 
wdjieit :  Nescitis quoniam angelos judicabimus? 
Nam hoc quasi majus addit. Mundi igitur opponit 
minima judicia, velut indigna qua cum eo confe- 
rantur, et angelis secularia, quia illi ab boc szeculo 
alieui. 


Vins. 4, 5. — Secularia igitur judicia si habue- 
ritis : num contemptibiles eos qui sunt in Ecclesia 
constituitis ad judicandum? Ne eis przcipere vi- 
deatur ut vere humillimum quemque exquirant, et 
tales. pro Judicibus constituant, addit : Ad were- 
cundiam veslram dico. Qui autem judices eligendi, 
addit. 

Vsgns. 11. — Iloc enim dicit : Licet ista olim 
egeritis, nunc sanctificationem adepti communione 
cum Spiritu propter fidem in Christum, illa sum- 
mo studio effugiatis oportet. 

VgnNs. 12. — At dices forte, ait : Omnia. mihi 
licent. Deinde adjicit : Sed non omnia* expediunt, 
concedens omnia licere, sed non omnibus licentia 
ulendum. Nam cuim non omnia expediunt, ma- 
nifestum ea non omnibus peragenda, sed tantum 
quibus prosunt. Deinde antithesim resumens, ali- 
tér eam proponit : Omnia mihi licent, sed ego sub 
niílius redigar potestate. Video enim, ait, ne liber- 
latem quidem salvam et incolumem remansuram, 
si omnia simpliciter aggrediar, non illis ad utilita- 
tem meam usus ; ita nec concesso hoc omnia lice- 
re, non omnia facienda erunt. Sic demonstrat etiam 
neque omnia licere, sed quaecunque nulla lege 
prohibentur; declarans per comparationem 4υ8- 
dam in nobis, quzdam vero non in nobis. 


Vrsns. 14. — Noli putare quod corpus morte sal- 
vatur. Qui enim Christum suscitavit, nos quoque 
suscitabit omnino. Nam quemadmodum mandu- 
candi facultatem dedit, cum venter ad hoc crea- 
tus sit et olim destruatur, ita fornicandi facultatem 


χρημάτων ἀμφισδήτησις ὑπὸ τούτων οὐ δύναται διε- 


λύεσθαι ; Ἑντρεπτιχώτατον δὲ μάλιστα τὸ, El ἐν ὑμῖν, 


συμπεριλαδὼν χαὶ τοὺς παραιτουμένους, ὡς ἂν αὐτῶν 
ἑαυτοὺς παραιτουμένων ἐν τῷ παραιτεῖσθαι τοὺς 
ὁμυπίστους. Κατὰ αὔξησιν δέ φησιν * οὐχ olbate 
ὅτι ἀγγξλους κρινοῦμεν; ὡς γὰρ μεῖζον τοῦτο 
ἐπήγαγεν, Ἐπὶ μὲν οὖν τοῦ χόσμου ἐϊάχισεα πριτί- 
pia τὰ περὶ τῶν χρημάτων ἑχάλεσεν, ὡς ἄγαν ὄντ 
μικρὰ τῇ πρὸς ἔχεῖνον συγχρίσει" ἐπὶ δὲ τῶν ἀγγέ- 
λων διωειχὰ, ὡς ἂν ἐχείνων οὐ χατὰ τὸν βίον τοῦτον 
ὄντων. 

Στίχ. 98, ε΄’. --- Βιωεικὰ (2) μὲν' οὖν κριτήρια 
ἐὰν ἔχητε, τοὺς ἐξουθεγημένους ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, 
τούτους καθίζετε. Καὶ ἵνα μὴ δοχῇ κελεύειν αὐτοῖς 
ἀληθῶς τοὺς ἀπάντων εὐτελεστέρους ἐπιζητεῖν elo- 
vig εἰσι, xai τούτους ἐπὶ τῶν τοιούτων αἱρεῖσει 
κριτὰς, Πρὲς ἐντροπὴν ὑμῖν, φησὶν, «λόγω. Tiu; 
ὃὲ οἱ χρίνειν ὀφείλοντες, ἐπάγει. 

Στίχ. ta'.— Ταῦτα (5) γὰρ, φησὶν, εἰ καὶ πρότεβεν 
ἐπράττετε, ἀλλὰ νῦν τετυχηχότες ἁγιασμοῦ τῇ τοῦ 
Πνεύματος μετουσίᾳ διὰ τῆς ἐπὶ τὸν Χριστὸν πίστεως, 
μετὰ πάσης ἀποφεύγειν προσῆχει τῆς σπονδῆς. 

Στίχ. ιβ΄. — ᾿Αλλὰ τοῦτο φὴς. φησὶν, ὅτι Hárra 
μοι ἔξεστιν" εἶτ᾽ αὑτὸς ἐπιφέρει" "AJ οὐ κώτα 
συμξέρει" οὐχ ἀνελὼν τὸ ἐξεῖναι τέως, ἀλλὰ τὸ μὴ 
δεῖν τῇ ἐξουσίᾳ χεχρῆσθαι" ἐπειδὴ γὰρ οὐ πέντε 
συμφέρε!, δῆλον ὡς οὐ πᾶσι" χρηστέον, ἀλλὰ uk 
ὠφελοῦσι μόνοις. Εἶτα πάλιν τὴν ἀντίθεσιν τεϑειπὰς, 


C ἑτέρως αὐτὴν μεθώδενσε * Πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλΊ 


οὐχ ἐγὼ ἐξουσιασθήσομαι ὑπό τινος. "Opà vh, 
φησὶν, οὐδὲ τὴν ἐξουσίαν μοι σωζομένην ἀχέβαιν, 
ἄνπερ δὴ πᾶσιν ἀπλῶς ὑπάγωμαι, ul; πρὸς τὸ θυ} 
φέρον τὴν χρῆσιν αὐτῶν ποιούμενος * οὕτω δὲ zedi 
συγχώρησιν τοῦ πάντα ἐξεῖναι τὸ xal πάντα κράττα 
ἀνελεῖν (4) δεῖ, Οὕτω δείκνυσιν ὅτι οὐδὲ πάντα ἔξεστιν, 
ἀλλ' ὅσα μὴ νόμῳ τινὶ ποιεῖν χεχωλύμεθα, ved 
παράθεσιν τινὰ μὲν ἐν ἡμῖν, τινὰ δὲ οὐκ ἐν - 
ἀποφαίνων. 

Στίχ. ιδ΄. — Οὐδὲ (5) συγκαταλύεσθαι τῷ παρῃ | 
βίῳ τὸ ἡμέτερον νομίζωμεν σῶμα * ὁγὰρ τὸν Xpurib 
ἀναστήσας xai ἡμᾶς ἀναστήσει πάντως. Ὥσπερ vig 
ἐπὶ τοῦ ἐσθίειν ἐξουσίαν ἔδωχεν ἀπό τε νοῦ gg 
τοῦτο γεγενῆσθαι καὶ ἀπὸ τοῦ παύεσθαι πάντωβ δ 


negavit, cum corpus non ad hoc factum sit οἱ p τως ἐπὶ τοῦ πορνεύειν τὸ μὴ ἐξεῖναι συνέστηαν ἀπό 


post resurrectioneim restituendum. 


Vrns. 15. — Membra Christi nos omnes quicun- 
que per Spiritus regenerationem ipsi appositi su- 
mus spe cum eo simul resurgendi. 


Vgns. 18. — Caetera peccata, ait, videntur alia 
corpora ledere; hoc autem prs omnibóüs ipsum 
peccatorem |zdunt; ipse enim suum corpus in- 
quinat. 


(1) C. Cram. p. 102. 
(2) C. Cram. p. 101. 
(5) C. Cram. p. 108, 
(1) Cat., ἀνελὼν, 


τε τοῦ μὴ πρὸς τοῦτο γεγενῆσθαι xol ἀπὸ wi ὦ 
σῶμα μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἔσεσθαι πάλιν. 

Στίχ. ιε', --- Μέλη Χριστοῦ (8) πάντες ὑμεῖς, el 
διὰ τῇς τοῦ Πνεύματος ἀναγεννήσεως τὴν πρὸς αὐτοὺς 
δεξάμενο: συνάφειαν ἐλπίδι τοῦ xal ἀναστσεσει 
ὁμοίως αὐτῷ. 

Στίχ. ιη΄. --- Τὰ μὲν (T) λοιπὰ, φησῖν, ápaptipass 
ἕτερα βλάπτειν δοχεῖ" τοῦτο δὲ, πρὸ τῶν λοιπῶν xiv 
των τὸν διαπραττόμενον * τὸ οἰχεῖον γὰρ οὗτος pe 
νει σῶμα. 


(8 δ Cram. p. 11]. 
C. Cram. p. 112. 
7) C. Cram. p. 11$. 


IN EPISTOLAM 1 AD CORINTHIOS. 


ΚΕΦΑΛ. Z'.' 

ε΄. — Axpacíar, οὗ (1) τὴν ἀσέλγειαν λέγει, 
Ν xpat&lv οὐ δυνάμενον εἰς πορνείαν χατα- 
κ, 

W Ox εἶπεν (2) αὐτῷ γνώμης χατόρθωμα, 
lag χάριτος ἔργον " εἰχότως " τὸν γὰρ ἑναντία 
 χατορθοῦν αἱρούμενον (5), οὐ τῆς ἡμετέρας 
ὃς, ἀλλὰ τοῦ τῆς φύσεως ποιητοῦ * οὕτω xal 
€, Οὐ πάντες, φησὶν, χωροῦσι τὸν λόγον, 
r δέδοται, δόσιν αὐτὸ χαὶ χάριν καὶ αὐτὸς 


τῶν. 
ιδ΄. --- Κατὰ τὸ (4) ἡμέτερον δῆλον ὅτι ἀγό- 
"nga ἅγιον εἶναι δύναται (5). 

v. --- Περιττὸν γὰρ (6) οἴεσθαι ταῦτα ἐμπο- 
ᾧ πρὸς εὐσέθειαν γίνεσθαι, ἐν οἷς τὸ πρότε- 


886 
e CAP. VII. 

Ves. 5. — Incontinentiam dicit, non lascivia ; 
qui autem sui impotens, ad fornicationem dela- 
bitur. 

Vgns. 8. — Opus dicit non propria de sententia 
susceptum, sed divina gratia absque dubio per. 
fectum. Nam ea peragere, qus? naturz repugnant, 
non nostre virluli, sed nature auctori competit. 
Sic etiam Dominus : Non omnes, inquit, capiunt 
verbum istud, sed quibus datum est. (Matth. xix, 
11). Ipse rem donum et gratiam vocat. 

Vgns. 14. — Quantum in nobis est certum quod 
directa voluntas poterit sancta esse. 

Vins. 17. — Absurdum estet. cogitare eadem a 
pietate avertere, 4088 prius non prohibuerant quin 


ληθῆναι πρὸς τὴν πίστιν οὐχ ἐχωλύθη " τοῦτο Β ad fidera vocarentur. Hoe enim indicat illud sicut 


ἱαίνει τὸ, ὡς κόχιληκχεν" χαὶ δειχνὺς τὸ τοῦ 
λματος ἀναγκαῖον, Καὶ οὕτως ἐν ταῖς 'Ex- 
€ πάσαις διακάσσομαι. 
ιη΄. — Τὴν ἀφῃρημένην (7) σάρχα οὐ δήπου 
lat δυνατόν" ὁ μαχάριος δὲ Ἐπιφάνιος ὁ Κύ- 
ννατὸν ἔφη τοῦτο γίνεσθαι" τὸ δὲ ὅπως τοὺς 
wc εἰδέναι παραπέμψωμεν τοῖς ὑπ᾽ αὐτοῦ 
᾿ς ἐντυχεῖν (8). 
πε΄. --- Δῆλον ὅτι (9) καὶ περὶ τούτου γεγρα- 
ναύτοῖς ἀποχρίνεται, ἀμφότερα πάντως μαθεῖν 
πὼν αὐτῶν, xal εἰ τοὺς ἐν γάμῳ προσῆχεν 
ἀπέχεσθαι, χαὶ εἰ τοὺς μηδέπω πειραθέντας 
κὶ τοῦ προτέρου σχήματος. Ὅτ' ἂν οὖν εἴπῃ, 
y παρθένων, δῆλον ὅτι περὶ τῆς παρθενίας 
| ὅμοια xal ἐπὶ τούτου περί τε τῶν ἀνδρῶν 
τυναιχῶν φθεγγόμενος. 
ι8΄.-- Παρενθεὶς (10) τὴν καθόλου παραίνεσιν, 
κείαν ἀχολουθίαν ἀνατρέχει, ἑρμηνεύων τὸ, 
᾿ἀνεστῶσαν ἀνάγχηνγν, xo τὸ, 6Anjiv τῇ 
ἔουσιν. 
λζ΄. --- Καλῶς παρέθηχε (14) τὸ, Mi) ἔχων 
" ἐγχωρεῖ γὰρ πολλάχις προειλῆφθαί τινα (19) 
'ς ἐγγύην, ὑφ᾽ ἧς ἐπὶ τὴν ἔχδοσιν συνωθεῖται 
ας παιδός * ἔστιν δὲ ὅτε xat οἰχέτης ὧν φυ- 
iv βούλεται, οὐ δύναται δὲ τῷ τὸν δεσπότην 
iy ἔχδοῦναι βούλεσθαι, 
ΚΕΦΑΛ. Θ΄. 
g.— Ὑπὸ νόμον (15) αὐτὸν λέγειν τοὺς 
δαίοις προσηλύτους" ᾿Ασθεγεῖς δὲ, τοὺς ἀπὸ 
9 πεπιστευχότας xai ἔτι δι᾽ ἀσθένειαν λογι-" 
le νομιχαῖς παρατηρήσεσι χρατουμένους. 
ΚΕΦΑΛ. l'. 
Y-*9. — Πνευματιχὸν (14) καλεῖ xol Τὸ 
αὶ tó πόμα, ὡς 3v τοῦ Πνεύματος ἄμφω διὰ 
σόως χατὰ τὴν ἀπόῤῥητον αὑτοῦ παρασχόντος 


Cram. p. 135. 

Cram. p. 134. ib. Fort. leg., αὐτοῦ. 

St v. aip. aliquid videtur excidisse. Addc 
ty vel simile quid. 

Cram. p. 154. " 
Iduntur nonnulla, qus& Theodoreti sunt. 
Cram. p. 155. 

Cram. p. 111. 

. Photium ac de rc in cat. p. 199. disseren- 


vecavil. Quam necessarium sit praceptum declarat 
illud, et sic in omnibus Ecclesiis .doceo. 


Vens. 18. — Ablata caro profecto restitui nequit. 
Attamen beatus Epiphanius Cyprius hoc fleri posse 
asserait. Scripia ejus adeas, si quomodo hsec fa- 
eienda essent scire libueril. 


Vgas. 45. — Manifestum eum bac de ro con- 
sulentibus respondere , utrumque sb eo omnino 
sciscitantibus, si conjugum alter ah altero abss- 
nere debeat, et ei in pristinis moribus iis permanen- 
dum, quiimatrimonio carent. Quando igitur dicit de 
virginibus hoc de virginitate interpretaberis , et si- 
milia hacde re tum ad yires, tim ad mulieres referes. 


Vzns. 93. — Interpositis qux in genere monet, 
ad suum argumentum redit explicans illa Propter 
inslantem necessitatem οἱ tribulationem carnis ha- 
bebunt. 

Vegas. 57. — Recte posuit illud Non habens ne- 
cessitatem, Fit enun. expius ut quis jam sponsalia 
pignora aeceperit,'ideoque ad tradendam filiam co- 
gatur; accidit etiam cum domesticus suam sefvare 
velit, non possit autem quia dominus eam nubere 
jusserit. 

CAP. IX. 

Vgns. 90. — Sub lege dicit eos qui apud Judzos 
proselyti, Infirmos autem qui de Judzis crediderunt, 
sed adhuc propter rationis infirmitatem legalibus 
ritibus inserviunt. 

CAP. X. 

VERS. 9-5. — Spiritalem vocat οἱ escam et potum, 
quia Spiritus utrumque per Movsem juxta ineffabi- 
lem sua:u virtutem pronuntiavit. Ita etiam spirita- 


tem. Ceterum Theodorum credo priora tantam v. 
scripsisse, posteriora (ὁ pax.) — catenae awetorem 
adjecisse, 

(9) C. Cram. p. 144. 

(10) C. Cram. p. 150. 

(11) €. Cram. p. 152. ib. (δι... ἐκχωρεῖ. 

(19) Cat., τινας. 

(13) C. Cram. p. 180. 

(14) €. Cram. p. 185, 


857 


THLODOBRI MOPSUESTENI 


lem vocavit. petram, quasi Spiritus virtute aquas A δύναμιν * οὕτω δὲ xa Πνδι'ματικὴν ἐχάλ, 


profundentem, et consequentem eos quia ubique per 
desertum eos fluvius aqux sequebatur, iia ut. vel 
in locis aridissimis nunquam potu carerent. Hlud 
aulem Petra. erat. Christus , quasi dicat : boc illis 
erat petra, quod nobis Cbristus, cujus sanguinem 
nos fideles bibimus, spiritualiter in mysteriis traps- 
mutatum. 


Vens. 6. — [loc autem in figura facta sunt no- 
stri, non quod ideo illi muletati sint; qui enim boc 
fieri posset ? sed quia ea illorum sors qu:e nes velut 
figura erudiat, 

Vias. 12. — Omittit juxta sententiam vocem no- 
strum. 


VEgnRs. 13. — Ecce enim, ait, non calamitates, non B 


necessitates preter humana sustulistis, 41:5 ho- 
mini cuique subeunda, in delubro propter benigni- 
tatem excipit eos convivio Deus, et de prasentibus 
commodis tantum inftamini. 


Vgns. 29.— A mulari dicitur qui de duobus nunc 
unum nunc alterum miratur, ut utrumque ad be- 
nevolentiam sibi conciliet. Hoc autem non tentabit 
debilior in fortiores; nam fortior indignaretur si 
alium cerneret a debiliore cultum. Sed decet eos 
qui certa ratione praestant; inferiores enim su- 
periorum favorem affectant, eoque frustrati zgre 
ferunt. 


CAP XI. 


Vegas. $. — Hoc intenait dicere, quod a Christo 
ad Deum transimus, a quo ipse est, et a viro ad 
Christum. Nam ex illo sumus juxta posteriorem 
nostram subsistentiam, qua simul cum eo resur- 
gentes immortales erimus, Spiritus gratiam una in 
eo adepti. Passibiles dum eramus , caput babeba- 
mus Adam, ex quo orti sumus; sed impassibiles 
facti caput habemus Christum, qui nos impassibiles 
elfecit. Similiter dicit a muliere ad virum, quia ipsa 
de viro facta est. 


VEns. 7, — Demonstrat illud et pietatis et na- 
ture et creationis legibus repugnare. 


VERs. 18.— Prz omnibus, ait, vobis illud expro- 
bro. Nam vox primum idem ac pre omnibus sonat 
uti etiain in Epistola ad Romanos : Primum quidem 
quia credita sunt. illis eloquia. Dei (Rom. wm, 9). 

Vrns. 20. — Dominicam vocat ccenam et a tem- 
pore et a loco, quiaillam in die Dominica ct in con- 
ventus loco manducare solebant, 


(1) C. Cram. p. 189. 
(2) C. Cram. p. 190. 
(5) C. Cram. p. 194. 
(4) Cat., ὑπό. ]h. V. Xin cat. non exstat. 
(9) Cal., zusup vox. 


πέτραν, ὡς ἂν τῇ δυνάμει τοῦ Πνεύματος 
τὰ ὕδατα, ἀχοιϊουθοῦσαν δὲ, ἐπειδὴ τὸ fh 
ὕδωρ εἵπετο αὐτοῖς χατὰ τὴν ἔρημον, ὥστε 
δεηθῆναι πότου τῶν τόπων ὄντων ἀνύδρω 
Ἧ πέτρα ἦν ὁ Χριστὸς, ἵνα εἴπῃ" Τοῦτο ky 
ἢ πέτρα, ὅπερ ἡμῖν ὁ Χριστὸς, οὗ τὸ αἷμα 
οἱ πιστοὶ, πνευματιχῶς ἐπὶ τῶν μυστηρέι 
ποιούμενον. 

Στίχ. ς΄. — Taura δὲ (1) τύποι ἡμῶν d 
σαν, οὐχ ὅτι διὰ τοῦτο ἐτιμωρήθησαν kxsh 
γὰρ οἷόν τε), ἀλλ᾽ ὅτι τὰ παρ᾽ ἐχείνοις γεν 
τάξει τύπων δύναται ἡμᾶς: παιδεύειν. 

Στίχ. ιβ΄. — Λείπει (2) χατὰ τὴν διάν 
ἁμῶν. 

Στίχ. ιγ΄. -- Ἰδοὺ γὰρ (5), φησὶν, oüx ἂπ 
των, οὗ διωγμῶν, οὐκ ἀνάγχης τινὸς ὑπὲῤ 
ἀνθρωπίνων τούτων, ἃ xal ἅπασιν ἀνάγκη 


᾽ναι ἀνθρώποις, ὅσην ὑπεμείνατε βλάδην, ἐν 


μὲν διὰ φιλίαν ἑστιώμενοι, ὑπὸ δὲ τῶν qj 
“λεονεχτη μάτων τοσοῦτον φυσιούμενοι (δ). 

Στίχ. xB'. — IlaputinAoUr (60) λέγεται τὸ 
νων δύο ποτὲ μὲν τοῦτον θαυμάζειν, ποτὲ δὲ. 
ἐπὶ τὸ εἰς εὔνοιαν ἀμφοτέρους ἀγαγεῖν ἕαυτο 
δὲ παρὰ μὲν ἐλάττονος εἰς μείζονας οὐχ ! 
γένοιτο (πότε γὰρ ἂν παροξυνθείη ὁ ὑπερέ 
τῇ παρὰ τοῦ ἐλάττονος εἰς ἕτερον γινομένβ 
γίνεται δὲ παρὰ τῶν χαθότι δήποτε ὑπερεχόι 
γὰρ ἐλάττονες χαὶ ἐφίενται τῆς παρὰ τῶν μ 
τιμῆς, xat ἀποτυγχάνοντες δάχνονται. 

ΚΈΦΑΛ. ΙΑ΄. 

Στίχ. γ΄. --- Τοῦτο βούλεται (7) εἰ πεῖν, ὅτι i 
τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ τὸν Θεὸν χωροῦμεν, ἐξ οὗκε! 
ἀπὸ δὲ τοῦ ἀνδρὸς ἐπὶ τὸν Χριστόν " ἐξ ἐχεξ 
ἔσμεν κατὰ τὴν δευτέραν ὕπαρξιν, xa0* ἣν 
σιν ὁμοίως αὐτῷ πάντες ἐσόμεθα ἄφθαρβτι 
μετουσίαν τῆς ἐν αὐτῷ τοῦ Πνεύματος χάριτι 
θητοὶ μὲν γὰρ ὄντες, χεφαλὴν ἡγούμεθα τὸν 
ἐξ οὗπερ τὸ εἶναι εἰλήφαμεν" ἀπαθεῖς δὲ vm 
κεφαλὴν ἡγούμεθα τὸν Χριστὸν, ἐξ οὗπερ ὁ 
εἶναι ἐσχήκαμεν. Ὁμοίως δὲ, φησὶν, καὶ à 
γυναικὸς ἐπὶ τὸν ἄνδρα, ἐπειδὴ ἀπ᾽ ἐχεΐνου 
εἴληφεν. | 

Στίχ. C. — Δείχνυσιν (8) abb. ἄτοπον ἃ 


D cüocÓrlag; xaX ἀπὸ τῆς φύσεως καὶ ἀπὸ 4 


μιουργίας. 

Στίχ. ιη΄. — Πρὸ γὰρ (9) ἁπάντων ὑμῶν 
αἰτιῶμαι, φησίν " τὸ γὰρ Πρῶτον ἀντὶ τοῦ $p 
των λέγει, ὡς χαὶ ἐν τῇ πρὸς Ῥωμαίους, ἢ 
μὲν, ὅτι ἐπιστεύθησαν τὰ Aóyia τοῦ Θεοῦ 

Στίχ. x'.— Κυριαχὸν (10) αὑτὸ xai ἀπὸ tov: 
καὶ ἀπὸ τοῦ τόπου λέγει, ὡς ἂν ἐπ᾽ ἐχείνης τῇ 
pas ἕν τῷ τῆς συνελεύσεως τόπῳ κατὰ 1 
ἐσθίειν αὐτοὺς τοῦ νενομισμένου. 


(6) C. Cram. p. 195. 

(7) C. Cram. p. 2U6. 
(8) C. Cram. p. 211. 
(91 C. Cram. p. 9114. 
(19) C. Cram. p. 216, 


IN EPISTOLAM 1 AD CORINTHIOS. 


T- To, Hapé.la6&or (1) ἀπὸ τοῦ Κυρίου, A — Vkus. 93. — Ego accepi a Domino, quasi dicat, 


| «eU, Παρέλαδον, ὡς αὐτοῦ τοῦ Κυρίου 
αὐτοῦ (8) τοῖς μαθηταῖς παραδιδομένων. 
η΄. — "Exactoc, φησὶν (3). ἐξεεαζέτω τὴν 
ἄνοιαν, ἥντινα περὶ τῶν μυστηρίων χέχτη- 
βὔληψιν, καὶ τότε αὐτῶν μετεχέτω" τὸ γὰρ, 
ἀντὶ τοῦ, τὴν διάνοιαν ἑαυτοῦ, λέγει, καϑ- 
τῆς τῶν μυστηρίων ὑπολήψεως ἐν τούτοις 


V. -- Τινὲς (8) οὐ προσεσχηχότες τῇ διανοίᾳ 
νων, νομίζουσι τοῦ ᾿Αποστόλου πληροῦν τὸν 
εἰ σπανιώτατά vou τῶν μυστηρίων μετ- 
ev αὐτοὺς συνιδεῖν, ὅτι εἴπερ πάντη xafa- 
ἐμαρτίας βούλεται χοινωνεῖν, πρῶτον μὲν 

ἀδύνατον πάντη χαθαρεύειν ἄνθρωπον 
repov δὲ, εἰ καὶ τοῦτο ἦν ϑυνατὸν, ἀλλ' οὐχ 
τοῦτο περὶ ἑαυτῶν ὑπειληφότας χοινωνεῖν 
* xai ποῦ στήσεται τὸ, Ὁσάχις ἐὰν ἐσθίη- 
ιᾶν γὰρ δείχνυσι τῆς χοινωνίας τὸ εἰρη- 
δὴ σύνδρομος xai ὁ ἐπὶ τῆς Ἐχχλησίας 
ἄντοτε ἐπιτελεῖσθαι βουλόμενος τὰ μυστή- 
Dv μυστηρίων τὸν μὲν τὰ μέγιστα xa ἄγαν 
μᾶνα διαπραττόμενον ἀπέχεσθαι ὅσιον 
παὶ ὃ ᾿Απόστολος ἀπεφήνατο σαφῶς, οὐχ 

€ βασιλείας τυχεῖν τὸν διαπραττόμενον" τῷ 
mp τότε καλὸν μετέχειν (5) αὐτῶν, ἐπειδὰν 
fp cuv δέει, τῶν νενομοθετημένων ἀπό- 
ὅτερον. Τῶν δέ γε λοιπῶν ὅσα συμόαΐνειν 
; ἀνάγχη, πολλὰ μὲν xal ὑπὸ τῶν καθημε- 
πεωμάτων, πλεῖστα δὲ xal ὑπὸ τῆς ἀσθε- 
φύσεως, σπουδάζειν μὲν ὅση δύναμις ἀπ- 
tgectixev* ἐπιμέλεια γὰρ ἀρετῆς, xal ἡ 
Mb τοῦ βίου μελέτη ἐλαττοῦν τὰ τοιαῦτα 
ἄντως * περιπίπτοντας (6) δὲ τοῖς τοιούτοις 
δρεῖν τῶν μυστηρίων χαλὸν ἑαυτοὺς, προσ- 
πλείονι τῷ φόδῳ, λογιζομένους μὲν αὐτῶν 
ξ, ποιουμένους δὲ ἐπ᾽ ἐλπίσιν ἀγαθαῖς τὴν 
ν ὡς ἂν χαὶ ἀφέσεως ἡμῖν ἐχεῖθεν προσ- 
ν ὅταν (7) ἀπεχώμεθά γε τούτων χατὰ δύ- 
τῶν λοιπῶν μὴ χαταμελοῦντες φαινοίμεθα, 
di πνευματιχῆς συνεργείας πρὸς εὐμαρε- 
Ὁ βίου κατόρθωσιν" πάντα γὰρ ὅσα διὰ 
wo προσγέγονεν ὑμῖν (8) τοῦ Χριστοῦ, ταῦτα 


accepi ipsum Dominum sie faciendum tradidisse ; 
e: enim aderat quando hoc ille discipulis trade- 

ι. 

Vas. 98. — Probet, ait, suam mentem quisque, 
quid de mysteriis sentiat, et tune fiat eorum par- 
ticeps. Nam Seipsum pro mentem suam dicit in ge- 
nere opinionem de n:ysteriis intendens. 


Vegas. δέ. — Quidam predictorum sensum male 
capientes , existimant Apostoli menti respondere, 
si rarissime mysteriorum participes fiunt. At no- 
tandum eis erat, si non conimunicandum nisi om- 
nino ἃ peccato purgatis, primo quod homini impos- 


B sibile omnino a peccato purgari; secundo quod etiam 


si hoc possibile esset, nobis de ipsis talia non fuisset 
presumendum, et quid significabit illud Qwoties- 
cunque manducabitis? Nam declarat hoc quam fre- 
-quenter facienda sit communio, sicut et conventus, 
et lex illa Ecclesi: dat ut semper mysteria perfi- 


'eiantur. Sanctum quidem si a mysteriis abstineant 


qui se maximis et gravissimis delictis inquinant, de 
quibus etiam Apostolus ([ Cor. vi, 9, 10) aperte 
pronuntiavit eos regnum non esse consecuturos. 
Abistiusce modi bominibus abstinendum, dum pec- 
eatis suis inserviunt. Ceteri autem oportet. pro vi- 
ribus effugiant, que bomines szpe quotidianis 
delictis ssepissime naturse infirmítate peccare so- 
lent. Nam virtutis studie et quotidiana vite cura 
minuuptur in dies isti lapsus. Qui autem sic la- 
buntur non se mysteriis privent, sed majori cum 
timore ea adeant, illorum maguitudinem conside- 
rantes, et spe bona suscipientes , quia hoccemodo 
et remissionem delictorum contingemus, si a malo 
pro viribus reeesserimus, bonaque alia oon neylexe- 
rimus, imo et Spiritus auxilium q«o vitam nostram 
facilius instituamus. Quis enim vobis per mortem 
suam Christus promeruit, eadem per mortis ejus 
cormesporationem repetenda , ità ut asserere non 
dubitem, quod si quis vel gravissima deliquerit, sed 
a malo recedere et virtuti se tradere decreverit, 
meres suos ad Christi praccepta informans, nyste- 
riorum particeps flat, certus se omnium renissio- 


ὧν συμδόλων ἐπιτελεῖσθαι τοῦ θανάτου δί- D nem adepturum; nec unquam sperauis frustrabitur. 
τε ἐγὼ θαῤῥῶν εἴποιμι ἂν, ὅτι xÀv τὰ μέγιστά τι; ἡμαρτηχὼς τυγχάνοι (9), δοκιμάσας δ: 
ὅπου πράξεως ἀπέχεσθαι τοῦ λοιποῦ χαὶ βλέπειν εἰς ἀρετὴν, ἀχολούθως τοῖς νόμοις πολιτευό- 
Χριστοῦ, τὴν τῶν μυστηρίων μετάληψιν ([0) ποιήσαιτο πάνυ πεπιστευχὼς ἁπάντων λήψεσθαι τὴν 
tv, οὐδαμῶς ἀποτεύξεται τῶν πεπιστευμένων. 


ΚΈΦΑΛ. IB. 
Ὁ — "Avi τοῦ (11), Θέλω ὑμᾶς xaX τῶν 
uv χαρισμάτων εἰδέναι τὴν τάξιν, ὥστε 
«t καὶ περὶ τούτων εἰπεῖν. 


272m. LS 418. 
-» παρ᾽ ξαυτοῦ. 
yam. p. 219. 
ram. p. 221. 

|. μετέχε!. 

, περιπίπτοντα. 


CAP. XII. 
Vens. 1,.— Quasi dicat, volo vos ct spiritualium 
gratiarum ordinem scire, ideoque nonnulla de bis 
proferam. 


(7) Cat., δτ᾽ ἄν, εἰ mox, γε τῶν. 

(8) Cat., kv ὑμῖν. 

(9) Cat , τυγχάνει. 

d 10) V. ON » vel aliquod simile in codice εΣ- 


(ti) C. Cram. p. 225. 


83 


Vrns. 40. —  Prophetiam dicit esse futurorum ἃ 


pradictionem. Dicitur etiam de dono ea explicandi 
qua sive in actibus sive in consiliis plerosque fal- 
lunt, imo etiam de facultate przterita et ignota 
omnibus declarandi, uti Moyses omnia narravit. 


Multi tunc temporis multitudine spiritualium do- 
norum ad decipiendos alios pietatem mentieban- 
tur, ct fidelium instar miracula daemonum ope 
videbantur peragere. Sic filii Sceve velut. exorci- 
ste, dzemones ejicere simulabant ; donum spiritus 
eral igitur etiam ad hoc discernendum, quinam vere 
divini Spiritus ope miracula operabautur , quinam 
autem dzmonum ope veritatem simulabant. 
pst τοῦ θείου Πνεύματος ἐπιτελοῦντες τὰ θαύματα, 
ἀλήθειαν. 

Vgns. 95. Circumdamus ait, non circumjacel ; 
nam non pars nature calceamenta, sed postea a 
nobis reperta sunt.. Et que inhonesta sunt. nostra, 
abundantiorem honestatem habenti ; honesta. autem 
nostra nullius egent. lnhonesta vocat qua sic coin- 
muniter videntur, ita ut uon natura sint inhonesta, 
quando abundantiorem honestatem habent, sed 
conimuni judicio sic habentur, nec honestum judi- 
camus illa absque causa nudare. 


Vgns. 27. — Quando corporis ordinem prabetis 
e diversis membris constituti, Spiritus virtute Do- 
minicum corpus informantes, lanc harmoniam 
servelis oportet, propter donorum diversitatem 
invidie causam nullam adepti. 


CAP. XIV. 


VgRs. 1. — Quasi dicat, volo vos imprimis 
charitatem-affectare ; si igitur vel spiritualia dona 
insequimini, licet qua prastantiora cognoscalis, 
mementote prophetare melius esse quam lingua 
loqui. 


CAP. XV. 


Vrns. 4, 2. — Nam si. Evangelium praedicatum 
est, οἱ acceperunt, ct nunc etiam tenent, hoc enim 
significat illud In quo et statis, superfluum de eo 
scribere, uisi illi Christianam doctrinam specie 
tantuin retinuerint, operibus autem visi fuerint 
aliena perficere. Unde haud immeiito addit illud 
Per quod et salvamini, quasi dicat, ita tenete, quasi 
salutem per id assecuturos sperantes. lllud autein 
(ua ratione pradicaverim vobis, quasi dicat, quis 
finis Evangelii, quie causa ; uti Evangelium Christi 
resurrectio, ita E*augelii finis credere quod omnes 
cum co resurgent. 


Si retinetis et non respuitis omnia, uti decet 
verbis meis credentes, 


(4) €. Cram. p. 231. 
(3. t al. 25327 Ap: 22319, Cl mox Zévz5fa:, 
(5; C. Crim. |. 293. 


THEODORI MOPSUESTENI 


Στίχ. v. — Προξφητείαν (1) δέ φησιν « 
τῶν μελλόντων προλγόρευσιν (2): λέγεται! 
τὰ ἐν πράξει ἦτο: χαὶ βουλεύμασιν ἄδηλα ' 
πολλοῖς εἰπεῖν, ἀλλὰ μὴν καὶ τὸ τὰ maps: 
ἀγνοούμενα τοῖς πᾶσι δυνηθῆναι εἰπεῖν, ὡς 
διηγήσατο ἅπαντα. 

Πολλοὶ τότε διὰ τὸ πλῖίθος τῶν πνευματ 
ρισμάτων ὑπεχρίνοντο τὴν εὐσέδειαν εἰς 
ἑτέρων, χαὶ δὴ xaX θαύματα δαιμονιχῇ τῇ o 
χεγρη μένοι ὁμοίως τοῖς πιστοῖς ἐπιτελεῖν 
οὕτως οἱ τοῦ Σχευᾶ υἱοὶ περιΐεσαν àv km 
σχήματι, δαίμονας xal αὐτοὶ ἀπελαύνειν f 
μενοι δῆθεν. Ἦν οὖν χάρισμα Πνεύματος : 
τοῦτο ὥστε διαχρίνειν, τίνες μὲν οἱ ἀληθῶς 


«τίνες Ob οἱ δαιμονικχῇ συνεργείᾳ ὑποχρινόμε 


Β Στίχ. xy. — Περιτίθεμεν (3) εἶπεν χαὶ ὁ 


χειται, οὐ γὰρ τῆς φύσεως μέρος τὰ ὕπι 
ἀλλ᾽ ὕστερον εὔρηνται παρ᾽ ἡμῶν. Καὶ τὰ 
pora ἡμῶν εὐσχημοσύνην περισσοτέραν 
δὲ εὐσχήμονα ἡμῶν οὗ χρείων ἔχει " ἀσχί 
πρὸς τὴν χοινὴν ὄψιν ἀποχαλεῖ, ὥστε τῇ μ 
οὐχ ἕτι ἀσχήμονα, εἴπερ δὴ περισσοτέραν | 
εὐσχημοσύνην, τῇ δὲ ὑπολήψει χρινόμενα 
οὕτως, xa0' fiv οὐχ εὐσχημοσύνην τὴν ἅνε 
γύμνωσιν αὐτῶν εἶναι νομίζομεν. 

Στίχ. κζ΄. — Οὕτω (4) δὴ xol ὑμεῖς, ἐπει 
ἐπέχετε σώματος Ex διαφόρων συγχειμένου 
τῇ δυνάμει τοῦ Πνεύματος εἰς τὴν τοῦ Bet 
σώματος καταστάντες συνάφειαν " ταύτην ἀν 


C σώζετε τὴν συμφωνίαν, μηδεμίαν ἀπὸ τῆς d 


τῶν χαρισμάτων δεχόμενοι φιλονειχίας παρε 


KE9AA. IA. 

Στίχ. a'. — ᾿Αντὶ τοῦ (5), μάλιστα μὲν 0] 
ἀγάπης ἐπιμελεῖσθαι βούλομαι, εἰ δ' ἄρα. 
πνευματιχῶν χαρισμάτων ἐφίεσθε, x&v γνῶ 
χρείττονα, χαὶ ὅτι τὸ προφητεύειν ἄμεινον τοῦ 
λαλεῖν. 

ΚΕΦΑΛ. IE. 

Στίχ. a^, β΄. — Εἰ γὰρ (6) εὐηγγελίσᾶτο x 
ἐλαύον xat μὴν καὶ χατέχοντιν ἔτι (τοῦτο γάρ 
Ἔν ᾧ καὶ ἑστήκατε), περιττὸν τὸ περὶ τοῦ! 
φειν, εἰ μὴ ἄρα ἐχεῖνοι τῷ δοκεῖν τὰ Χριι 
χατέχοντες δόγματα, ἐπὶ τῶν πραγμάτων τὰ 
φαίνονται ἀσπαζόμενοι" ὅθεν χαλῶς iTfya 
Arc οὗ καὶ σώζεσθε, ἀντὶ τοῦ, οὕτω χατέχετι 
χαὶ σωτηρίας τυχεῖν ἐλπίζοντες ἀπ᾽ αὐτοῦ 
Τίργι ἀόγῳ εὐηγγε.ϊσάμην ὑμῖν», ἀντὶ τοὶ 
σχυπὺς τοῦ Εὐαγγελίον, τίς ἡ αἰτία, ἵνα 
Εὐαγγέλιον T] τοῦ Χριστοῦ ἡ ἀνάστασις, ὁ δὲ 
σχοπὺς τὸ πιστεῦσαι ὅτι χαὶ πάντες Avast 
ἀχολούθως ἐχείνῳ᾽ εἴπερ δὴ χατέχξτε, καὶ μὴ i 
[λ]ετε πάντα, ὡς ἂν εἰχῇ πεπιστευχότες τὸ 
ἡμῶν λεχθεῖσιν. 


(1) 0. Cram. p. 312. 
(9) C. Crain. p. 255. 


(6) C. Cram. p. 255. 


IN EPISTOLAM 1I AD CORINTIIIOS. 


8:1 


. με. — To, ᾿Εγένετο (1) ὁ ἄγθρωπυς εἰς A — Vens. 45. — Seriptum est : Factus. est homo ἐπ 


' ζῶσαν, γέγραπται" τὸ δὲ, ὁ πρῶτος, καὶ τὸ, 
ος ᾿Αδὰμ, αὑτὸς προσέθηχεν, ἵνα εἴπῃ τὸ, 
»ς Ἀδάμ. 

. V. --- Ἐσχάτην (2) σάλπ:γγα ἐνταῦθα ixá- 
μεθ᾽ ἣν ἀνίστανται ἅπαντες" αὕτη γὰρ id) τοῦ 
0 κατάργησις * δῆλον δὲ ὅτι πολλαὶ μὲν φωναὶ 
γῶν γίγνονται, ἑκάστου δέ τινος ἐπιτελουμέ- 
vtt ἔστι σύμδολον ἐπειδὴ τοίνυν τάξει τινὶ 
| ἔχαστον, εἰχότως ἐν τῇ ἐσχάτῃ σάλπιγγι 
ἰσεσθαί φησιν. 

ο we". — Νόμον ἐνταῦθα (5) λέγει ἁπλῶς, εἴτε 
διχὸν, εἴτε τὸν θετόν " βούλεται γὰρ εἰπεῖν ὅτι 
rv τῷ θανάτῳ χαὶ ἢ ἁμαρτία λύεται, xaX νό- 
ES ἀργεῖ, ἐπειδὴ ἄφθαρτοι γεγονότες, τῇ τοῦ 
κτος χάριτι χυδερνώμεθα. 


7». Cram. p. 523. 
^. Cram. p. 551. 





animam viventem (Gen. n, 7); ipse autem adit 
illa, primus Adam et secundus Adum, ut dicat novis- 
simus Adam. 

Vegas. 52. — Novissimam tubam vocat. hic, quà 
omnes resurgent; nam ipsa mortis abolitio. Mani- 
festum tubas sepius canere, el singulis vicibus 
aliquid perageudum defluitur. Quando igitur hac 
ordine quodam usque (ient, non inepte dicit hxc 
in novissima tuba futura. 


Vegas. 96. — Legem hic dicit simpliciter, tum 
naluralem, tum latam. Hoc sibi dicere vult. quod 
cum morte simul peccatum solvitur, et lex ounis 
cessat, quando immortales facti spiritus gratia gu- 


B berpabimur. 


(5) C. Cràm. p. 534. Ib. V. εἴτε τ. quc. in cat. 
non leguntur. 





THEODORI MOPSUESTENI 
! EPISTOLAM Il PAULI AD CORINTHIOS COMMENTARIORUM FRAGMENTA. 


--—e 


Mamen illa in priorem comperimus edita anno 1814 , in Crameri catena, ideoque omittimus. [lla tamen 
3era in posteriorem non habet Cramerus qui ab se editorum ad hanc scholiorum nullum auctorem ap- 


Μ. Jtaque ea nos infra exponimus. Mai. 


KE9AA. Α΄. 
^ Y. — Συνετὸν τὸ ἀπὸ εὐχαριστίας xoi μὴ 
'ατιχῶς ἄρξασθαι τῶν συμδεδηχότων αὐτῷ * 
εὴ δοχεῖν μεγάλα φρονεῖν ἐπ᾽ αὐτοῖς * xal οὐδὲ 
ς Φλίψεως ἤρξατο, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς παραχλήσεως" 
Ιεΐίνεσθαι τὸ μὲν προχείμενον αὐτῷ, τὴν 096p 
ϑαχλήσεως εὐχαριστίαν " ὑπὸ δὲ τῆς ἄχολυυ- 
οὖ λόγου δοχεῖν εἰς τὸν περὶ τῶν θλίψεων ἐξ- 
θαι λόγον. Εὐ.1ογητὸς ὁ Θεός " ἐνταῦθα ὑπο- 
ψν, ἵνα Ti κατ᾽ ἔλλειφιν᾽ νοεῖται γὰρ τὸ, ἡμῶν, 
&, Εὐ.1ογητὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν. 
Ε ζ΄. --- ᾿Αντὶ τοῦ, ᾿Αληθῆ περὶ ὑμῶν ἐλπίζον- 
ἄσχειν αἱρούμεθα. 
[. tB. — Τοῦτο εἶπεν, ἐπειδὴ διεδαλλον αὐτὸν 
περιτοιμῖ,:. λέγοντες, ὅτι Καὶ αὐτὸς φυλάττει 
ἔμον, εἰ χαὶ ὑμῖν ὡς ἀπὸ ἐθνῶν οὖσιν ἑτέρως 
stet. 
(. τε΄. --- Ἐντρεπτιχώτατον τὸ, Kal ταύτῃ, ὡς 
ιοίως ἔτι θαῤῥεῖν δυνάμενος, τῷ μεταχεχλῇσθαι 
c» xai οὐχ ὁποίους εἶνα! περὶ αὐτόν" Ex τῶν λε- 
wv δὲ δῆλον, ὡς πολλὴν περὶ αὐτοὺς ἔσωζε τὴν 
ny. 
y. Y. — Ἔστι, φησὶ, τὸ ἀμὴν φωνὴ συγχατα- 
ap ἐπὶ εὐχαριστίας τῆς εἰς τὸν Θεὸν γινομένης, 
τῇ προτέρᾳ αὐτός φησιν’ Ὃ ἀναπληρῶν τὸν 
ν τοῦ ἰδιώτου, πῶς ἐρεῖ τὸ ἀμὴν ἐπὶ τῇ σῇ 
ῥιστίᾳ; 


. N PP. Vil, 407 (4). 


CAP. 1. 

Vgns. 9. — Prudenter ἃ gratiarum actione  po- 
tiusquam a narratione eorum qux sibi acciderunt 
exorditur, tanquam ílla parvipendente. Nec ἃ tribu- 
latione, sed a consolatione incipit, quasi sibi gra- 
tiarum actionem pro consolatione sibi proponeret ; 
licet ex cursu epistole de tributationibus suis lo- 
qui videatur. Benedictus Deus; animadvertendum 
est hic ellipsim esse ; subauditar enim noster, id 
est, Benedictus Deus noster. 


V&ns. 6. — ld est, de vobis vera sperantes. pati 
malumus. 

Vens. 19. — Hoc dicit, quia qui ex eireumceisio- 
ne, ipsum calumniabantur dicentes observare quo- 
que legem, elsi vobis, qui estis ex gentibus, aliter 
loquatur. 

Vgns. 15. — 1llos maxime pudere debuisset, Apo- 
&tolum non jain tantum apud illos audere, seque 
non quales erant erga eum haberi, Ex dictis au- 
tem patet multos inter illos affectus salvasse. 


VEns. 20. — Amen, inquit, cst conclusio gratia- 
rum actionis qu:e Deo olfertur, juxta id quod dicit 
in prima : Qui. supplet locum idiotte, quomodo dicet 
Amen super (xam benedictionem {1 Cor. xiv, 10) ἢ 


| dn codice Vaticano 763 nonnulla occurrcbant scliolia Theodori in Epistotas ad Corinthios. 


895 


CAP. 1l. 

Vins. 12, 15. — ltequiem Spiritus vocat. impleri 
posse diversas Spiritus donationes. lloc autem erat 
propter aliorum opus ; non enim licet suspicari de 
Paulo ob humanam tribulatiunem docere omisisse, 
cuui invenisset qui possent Evangelium recipere. 


CAP. lil. 


Vgns. 7. — Non dicit : ministratio legis, cum 
haberet quamdam auctoritatem, ut probat ipsum 
nomen legis ; sed Ministratio mortis. Ex ejus utili - 
tate hoc magis dicens , ita ut ejus gloria valde de- 
bilitata esset. Bene etiam ervacuatur pro efficacia, 
id est, ideoque evacuatur. Bene etjam dicit: erit, 
( v. 8), cuin ex futuris eventibus religionis Christi 
magnitudo probetur. Si enim quod evacuwatur per 
gloriam est, multo magis quod manet in gloria est 
( v. 11). Bene hic dicit per gloriam ; cum quilibet 
alius talium nunquam particeps fuerit, ipseque 
Moyses aliquantisper tantus sit factus, Hic quoque 
dicitur in gloria; cum equidem Christus partici- 
pesque glorie semper in eisdem bonis futuri sunt. 


Vens. 17. — Si Dominum esse spiritum dicere 
vellet , spiritum tantummodi diceret, non cum ad- 
ditione articuli : ita ut licet sit simplicissimum, 
Deum esse spiritum diceret. Non enim, quemad- 
modum — Samaritanz, divinitatem in loco conti- 
neri existimanti , necessario Dominus, cum ca 
de his colloquens, illam esse spiritum incorpo- 
reum dixit; non ita, inquam, hic Dominum esse 
Íiucorporeum ostendere volebat Apostolus. (nod 
enim vult hic evidens est. Cum autem non spiri- 
tum dixerit, sed spiritum cum articulo, Domi- 
num non diccre esse spiritum patet, sed Dominum 
spiritum. Nemo enim in toto Novo Testamento de- 
signatum voce spiritus, sive Patrem, sive Filium 
inveniet. Nam cum Deus dicitur spiritus, non desi- 
gualur nomine spiritus, sed Deus nominatur. Cum 
autem dicilur spiritus esse, spiritus hic non cum 
significatione nominis ponitur, tanquam Deus, Do- 
minus, Pater, Filius et his similia quie in Scri- 
ptura sacra leguntur, sed ut deinonstretur in loco 
circumscriptum non esse. 


CAP, IV. 


Vrns. 14. — Bene scientes, cum enim profiteren- 
tur Christi resurrectionem, similiter ad credendum 
czteris incitat Apostolus. Connectit autem vobis. 
cum, ut non putetur ejus esse solius rem dicere. 


CAP. V. 


Vgns. 9. — Dixit contendimus, demonstrans ma- 
guam diligentiam quam in hoc ostendere volebat. 
Deinde quoque acquisitionem virtutis esse neces - 
Bariam ostcudit. 

Vrns. 14. — Scieites ergo timorem Domini ad illos 
compungendos interserit ; reliqua autem consequi 


TIIEODONI MOPSUESTENI 


ΚΕΦΑΛ. B. 

Στίχ. ιβ΄, ιγ΄. — Ἅνεσιν τοῦ Πνεύματος xai τὸ 
δυνηθῆναί τι γενέσθαι χατάλληλον τῆς τοῦ Πυνεύματο; 
δόσεως ταῦτα δὲ ἣν ἡ ἑτέρων ὠφέλεια " οὐδὲ γὰρ ἕν- 
ἐστιν ὑπολαδεῖν ὅτε Παῦλος ἀνθρωπίνης ἕνεχεν 0i. 
(jeg τὸ διδάσχειν ὑπερέθετο, εὑρηχὼς τοὺς τὸ εὐατγ- 
Ὑελικὸν χήρυγμα παραδέξασθαι δυναμένους, | 

ΚΕΦΑΛ. Γ΄. | 

Στίχ. C. —05x εἶπεν, 'H διαχονία τοῦ νόμου, kxuli 
εἶχεν ἀξιηπιστίαν τινὰ χαθ᾽ αὑτὴν f) τοῦ νόμου προσ. ᾿ς 
ἡγορία" ἀλλ᾽, Ἡ τοῦ θανάτου " ἀπὸ τοῦ ἀτογτελέσμεν» 
τος αὐτὸ μᾶλλον εἰρηχὼς, ὥστε τὴν περὶ αὐτῷ 
μειῶσαι φαντασίαν * χαλῶς δὲ χαὶ τὸ, xarapyovpi- 
yn, εἰς αὔξησιν τοῦ πράγματος" ἀντὶ τοῦ, Καὶ ταῦτε 
χαταργουμένην" καλῶς δὲ xoi «b, ἔσται, ἐπειδὴ ἀπὸ 
τῶν μελλόντων πιστοῦται τῶν χατὰ τὸν Χριστὸν τὸ 
μέγεθος. El γὰρ τὸ καταργούμενον διὰ δόξης, 
ποιλιλῷ μᾶ.1λον τὸ μένον ἐν δόξῃ " καλῶς ἐπὶ μὲν 
Exsivou εἶπεν, διὰ δύξης, ἐπειδὴ πρὸς τῷ μηδένε 
ἕτερον μετασχεῖν τῶν ὁμοίων, χαὶ αὑτὸς Μωδεῆς 
πρὸὺς ὀλίγον τοιοῦτος ἐγένετο" ἐνταῦθα δὲ τὸ, ἐν δόξῃ, 
ἅτε δὴ αὐτοῦ τε τοῦ Χριστοῦ xal τῶν χοινωνούντων 
τῆςς δόξης ἀεὶ ἐν τοῖς αὐτοῖς ἐσομένων. 

Στίχ. ιζ".--- Εἰ τὸν Κύριον Πνεῦμα εἰπεῖν ἐδούλεϊε, | 
Πνεῦμα ἂν εἶπεν ἀπλῶς, 05, Τὸ Πνεῦμα. μετὰ τῖς τοῦ 
ἄρθρου προπθέχης ὥστε {Πνεῦμα ὁ Θεὸς, εἰ xal τὲ 
μάλιττα εὔηθες τοῦτο εἰπεῖν “ οὐ γὰρ ὥσπερ ἐν ἐπε 
νοις πρὸς τὴν Σαμαρεῖτιν διαλεγόμενος, οἷομένη ἵ' 
τόπῳ εἶναι τὸ Θεῖον, ἀναγκαίως ἔφησεν αὐτὸ πνεῦμε 
εἶναι ἀσώματον * οὕτω χἀνταῦθα δεῖξαι ὅτι ἀσώματες 
ὁ Κύριος τῷ ᾿Αποστόλω προέχειτο᾽ φανερὸν γὰρ ὡς 
ἐν τούτοι; σχοπὸς αὐτοῦ" ἐπειδὴ δὲ οὐ, Πνεῦμα, εἶπεν, 
ἄλλα, Τὸ Πνεῦμα, μετὰ τοῦ ἄρθρον" δῆλον ὅτι μὴ τὸ - 
Κύριον Πνεῦμα Xév2ty , ἀλλὰ τὸ Πνεῦμα Κύριοι" 
οὐδὲ γὰρ ἔχοι ἂν τις διὰ πάτης δεῖξαι τῆς Kendg 
Διαθήχης τῇ τοῦ Πνεύματος φωνῇ τὸν Πατέρα v 
τὸν Υἱὸν ὑποσημαινόμενον " ἐπεὶ καὶ ὅτ᾽ ἂν λέ 
Πνεῦμα ὁ Θεὸς, οὐ τῇ τοῦ Πνεύματος αὐτὸν aga ^ 
νει προσηγορίᾳ, ἀλλὰ Θεὸν μὲν ὀνομάζει " πνεῦμα Bí 
elval φησιν, οὐχ ἐπὶ στμαπίᾳ τῇ xack τὴν óvopgasier 
αὑτὸ τεθειχὼς, ὡς τὸ, Θεὸς, xal Κύριος, καὶ IIatla, 
χαὶ Υἱὸς, καὶ ὅσα τοιαῦτα ἐπὶ τῆς θείας κεῖται Γραφῆξ: 
ἀλλ᾽ εἰς διδασχαλίαν τοῦ μὴ περιγραπτὸν by τόνῳ 


εἶναι. 







ΚΕΦΑΛ. Δ. 

Ez. ιδ΄. - Καλῶς τὸ, εἰδότες, ὡς ὅτι δὴ ópoe- 
γουμένῃς παρ᾽ αὐτοῖς τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀναστάσεως, 
T πάντως εἴπετο ὅμοια xal ἐπὶ τῶν λοιπῶν Wt 
στΞύειν αὐτούς ἐπισυντῷς δὲ γαὶ, σὺν ὑμῖν, ὃ; 
àv μὴ νομισθῇ ἴδιο) αὑτοῦ μόνου εἶναι τὸ πρᾶγμα 
ἔγε!ν. 


ΚΈΦΑΛ. E'. 

Στίχ. θ΄ — Τὸ, ριοτιμούμεθα, τέθεικεν, πολλὴν 

ἐμφαίνων σπουδὴν, fv περὶ τοῦτο ἐπιδείκνυσθαι ἡμᾶς 

βούλεται * εἶτα δείκνυσι χαὶ ἑτέρωθεν ἀναγχαίαν 
63524 τὴν xz 13i τῇς ἀρ:τῆς. 

X4. uat. — Ἀπὸ τοῦ, Πἰδίτες οὖν τὸν géfor ri 

κυρίευ, καθαπτόμενος αὐτῶν παρενέθηχον᾽ uc 


IN EPISTOLAM AD GALATAS. $48 
ὄλουθα vol; προχειμένοις ἀποδέδωχεν" xaX A videntut. Charitate enim Christi stimulamur (v. 14) 


ἰχόμεθα, φησὶν. ὑπὸ τῆς περὶ τὸν Xpa- 
πῆς εἰς τὸ πάντα πράττειν χατὰ τὸ δοχοῦν 


ΚΕΦΑΛ. ζ΄. 
“.-ὶ να εἴπῃ, Καὶ περὶ τοὺς γνωρίμους χαὶ 
$ ἀγνώστους σπουδάζοντες εἶναι μαχρόθυ- 
metol - τὸ γὰρ, ᾿Αγγότητι, ἀγνοίᾳ λέγε:, xat 
ΚΕΦΑΛ. Z'. 
. - Προάγομαι, φησὶ, περὶ πάντων γρά- 
ὧν οὐδένα ποιοῦμαι λόγον, εἰς μείζονα διά- 
ἃς τῇ βαρύτητι τῶν ῥημάτων ἐξελχόμε- 


ΚΕΦΑΛ. l'. 


ad omnia qua placita sunt ei faciendum. 


CAP. VI. 

Ves. 6. — Quasi dicat, Circa notos et circa igno- 
los studeamus maguanimi esse et honesti ; nam 
Wlud Puritate pro ignorantia non pro castitate di- 
citur. . 

CAP. VII. 

Vsas. 6. — Eo veni, inquit, ut de omnibus seri- 
berem, de quibus etiam non est verbum, gravitate 
verborum, ut meliores sitis, vos ulcerans. 


CAP. X. 


€ .— ἀντὶ τοῦ, Ἐπὶ τῷ πληρωθῆναι ὑμῶν Β Vgns. 5, 6.— Id est, uL impleatur vestra obedien- 


Viv * βούλεται γὰρ εἰπεῖν ὅτι τοὺς ἀπειθεῖς, 
ἀλλοτρίων, εἴτε καὶ τῶν οἰχείων τιμωρού- 
τοῦ Πνεύματος ἐνεργείαις, ἐπὶ τῷ διὰ πάν- 
v τῶν πιστενόντων, τὴν ὀφειλομένην τῷ 


ληροῦσθαι ὑπαχοήν. 


tia. Dicere vult: infideles sive qui foris, sive qui 
intus sunt, virtute Spiritus ulciscimur. Ut per hzc 
omniá, vos qui fideles estis, quod debetis Christum 
obsequium compleatis. 


',— Kas' ἐρώτησιν, ete. fragmentum hoc dicitur in codice Theodori et simul Theodoreti, apud quem 
postremum exstat, ideoque a. nobis omittitur. 


KE9AA. ΙΔ’. 
V. — Ὡς ἐν αὐτῷ v τῷ πάθει, ὡς ἐν 
ἀῤῥωστίᾳ, οὕτως θορυθοῦμαι xal ταράτ- 


ΚΕΦΑΛ. IB'. 
*, — Ἐπειδὴ τοῦ Θεοῦ δείχνυται τὰ γενό- 
giv, ὑπὲρ τὴν τοιούτου καυχήσομαι" εἰ δὲ 
υτοῦ χαυχᾶσθαι ἀναγχαζοίμην, τὰς ἀσθε- 
βαλοῦμαι μόνον " τὸ δὲ, “χουσεν, ὡς ἀπὸ 
αλύψεως εἴπεν, ὡς ἂν δίχην ἀχοῆς τὴν γνῶ- 
Ν δεξάμενος, οἷόν ἔστι τὸ τοῦ προφήτου * 
ξευσετῇ ἀχοῇ ἡμῶν ; ἀκοὴν λέγοντος τὴν 
nv, δι᾽ ἧς ὥσπερ διά τινος ἀχοῆς τῶν προσ- 
τὴν γνῶσιν ἐλάμδανεν ^ τὰ δὲ ῥήματα, 
B εἶναί φησιν * ἑωραχέναι γὰρ αὐτὸν τοῦ 
υ τὸ χάλλος εἰχὸς, xal τὰς ἐν ἐχείνῳ τῶν 
μίας, xat τὴν παναρμόνιον τῆς ὑμνῳδίας 


CAP. XI. 
VeRs. 29. — Quo majore poma et moerore affici- 
uiui, eo majore anxietate et timore afficior. 


CAP. XII. 
Vgns. 1. — Cum mirabilia Dei ostendantur, in- 


. quit, intempestive gloriabor : si autem de me glo- 
riari oportet, infirmitates meas tantummodo obji- - 


ciam. Audivit ( v. 4) ut ex revelatione dixit ; ho- 
rum cognitionem tanquam auditus judicium acci- 
piens, juxta id quod ait propheta : Quis credidit 
auditui nostro (Isa. vw, 1)? auditum dicens revela- 
tionem, per quam, tanquam per aliquem auditum, ve- 
ritatis cognitionem accipiebat. Verba ( v. &) au- 
tem res esse dicit. Onnem enim paradisi pulchri- 
tudinem, e& choros sanctorum viderat, barmoni- 
casque hymnorum voces audierai. 





THEODORI MOPSUESTENI 
IN EPISTOLAM PAULI AD GALATAS COMMENTARII FRAGMENTA (1), 


KE&AA. A'. 
E, ε΄. — Αἰὼν (9) δέ ἐστιν οὐ φύσις tv ὑπο- 
νωριζομένη, ἀλλὰ διάστημα ὅπο;ς ποτὲ ἐπι- 


ieodorus Epistolas Pauli ad Galatas , Ephe- 
illippenses et. Colossenses teste Ebediesu , 
ustratii, eas vero quas ad  Thessalonicen- 
lus dedit rogatu Jacobi explauavit. Fra 

desumpsimus ex 1. Catene. in 58. P. epp. 
, Eph. , Phil. , Col. , Thessal. Ad fidem cdd. 


CAP. I. 
VERs. 4, 5. — Szculum non natura est distincte 
subsistens, sed intervallum temporis nunc miaus, 


mss. ed. J. A. Cramer. Oxon. 1842, 8 Editor co- 
dicem Coisl. CCIV, qui est membranaceus et s;e- 
culi circiter. x:»,. describendum sibi curavit, de 
qua 

(8) C. Cr. p. 13. (8) ibC. Cr. , ἔστιν ὡς ἄλλος 


φησίν. 


Bea. 


399 


THEODORI MOPSUESTENI 


nunc majus mente conceptum : minus quidem, uti A νοούμενον χρόνον, else. μιχρὺν, εἴτε μέγα s μικρὸν 


cuin vitam nostram desiguat : Seculum nostrum in 
illuminatione vultus. sui ( Psal. 1xxxix, 8), majus 
autem, uti quando omne teinpus indicat a consti- 
tutione mundi usque ad secundum adventum Chri- 
eli presentem hanc vitam consummaturi, de quo 
in Evangeliis ipse Dominus dixit : Ecce ego vobis- 
cum sum omnibus diebus, usque ad consummationem 
seculi ( Matth. xxvii, 20). Quod seculum presens 
Apostolus quoque dicit, ita illud vocans, quia in 
ipso presentem banc vitam agimus. Qul autem 
(leri potest ut natura bonum aut nequam szculum 
sit, quod non per se subsistens cernitur ? lloc est 
autem quod Apostolus intendit. Primus homo 
quando factus est, si immortalis remansisset, non 
esset vita nostra prassens, utpote indelinita ; quia 
autem propter peccatum mortalis factus est, prz- 
sens dicitur vita haud immerito conversatio hac 
nustra cum futura comparata. Nunc quidem pec- 
cato inservimus, unde et legibus nobis opus, in 
futuro autem szeculo neque praeceptis ullis indige- 
bimus, quia Spiritus gratia ab omni peccato libe- 
rabimur. Hoc igitur intendit, quod lege quidem 
data peccatum non ablatum est ; nam nostri valde 
dominabatur. Etenim semper legem transgredieba- 
mur, nunc hsec, nunc illa preter legis mandata 
operantes, et nihil erat quod nos a peccato aver- 
teret, imo ipsa nos nature infirmitate ad delicta 
propellente ; Christus autem moriens pro nobis 
et prestans nobis quoque per seipsum resurre- 
ctionis communionem, liberavit nos a conversa- 
tione hujus vite, in qua sepius minime conve- 
nientia operamur, et constituet nos in spem futu- 
re conversationis, in futurum immortales et im- 
passibiles manentes et ab omni peceato liberos. 
Hoc vero nobis lex przstare nunquam voluit; quod 
etiam optime declarans adjecit : Secundum volun- 
tatem. Dei et Patris uostri. lllud eriperet. dixit wt 
indicet hoc non alii cuivis licuisse nec legi nec 
prophetis : nam illud eriperet prope vim significat, 
non autem vim, sed virtutem eruentis. Quare au- 
tem nou vim, sed virtutem? Quia non dixit flapien- 
lis, sed dantis semetipsum pro peccatis nostris, ut 
eriperet nos: ipsa oratio rei dillicullatem innuit 


preprimis. Vocatur autem Pater. noster. Deus, ut ἢ ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, ὅπως éEEAncer: 


adoptione declarata necessitas per legem exeluda- 
tur. Cui gloria in secula, amen : hocetiam novum et 


quo v. Montfauc. Cat. bibl. Cois'. p. 264. Catena 
ipsa maxime e Clirysostomo contexta est. οἱ ad 
Epistolas ad Galataset Ephesios aliquoties, ad re- 
liquas Epistolas semper et accuratissime ea qua 
ejus sunt indicavi. Sed auctor s:zpissime nomiua 
eorum scriptorum , quorum verba attulit, omisit, 
nec nisi verbis ἄλλος φησὶ, ὡς ἄλλος qnoi, et his 
similibus indicavit , quanquam bene evenit , quod 
seriba nescio quis ea in margine haud raro memo- 
ravit, Quod ubi factum, Cram. nomina uncis cir- 
cunisepta apposuit. Ego, ubi per sententiam fieri 
potuit, solummodo fragmenta ipsa attuli, nomen 
et verba, quas eateng auctor praainisit, in margine 
collocavi. Ceterum catene. Tucodorum esse Mo- 


μὲν, ὡς ὅταν τὴν ἡμετέραν ζωὴν οὕτως xai. 0 
αἰὼν ἡμῶν εἷς φωτισμὸν τοῦ προσώπου cow 
μέγα δὲ, ὡς ὅτε τὸ πᾶν διάστημα οὕτω λέγει, τὸ 
ἀπὸ τῆς τοῦ χόσμου χαταδολῆῇς ἄχρι τῆς: δευτέρας 
τοῦ Χριστοῦ παρουσίας ἐπὶ συντελείᾳ αὐτοῦ τοῦ (ἢ) 
παρόντος βίον γινομένης νοούμενον, περὶ οὗ ἐν tak 
Εὐαγγελίοις ὁ Κύριός φησιν" Ἰδοὺ ἐγὼ ua0" üpur 
εἶμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ 
αἰῶνος, ὃν δὴ καὶ ἐνεστῶτα αἰῶνα ὁ ᾿Ατόστολς 
λέγει, οὕτω καλῶν αὐτὸν, ὡς ἂν ἐν αὐτῷ τὴν περ. 
οὔσαν ταυτηνὶ ζωὴν ζώντων ἡμῶν. Πῶς οὖν ἂν viv. 
διάσττμα, ὃ μηδὲ ἐν ὑποστάσει θεωρεῖται, ἢ κελὶν 
ἣ xaxbv κατὰ φύσιν; ᾿Αλλ᾽ ὅπερ βούλεται εἰπεῖν i 
᾿Απόστολος τοῦτό ἐστιν. Ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ὡς ἐγέ' 
νετο, εἰ μὲν ἀθάνατος ἔμεινεν, ἐνεστὼς βίος οὐκ ἂν 
ἣν, ἅτε δὴ τέλος οὐκ ἔχων" ἐπειδὴ δὲ θνητὸς bbw 
διὰ τὴν ἁμαρτίαν, ἑνεστὼς χαλεῖται βίος, ὡς clue, 
ἡ παροῦσα ζωὴ πρὸς τὴν μέλλουσαν ὕστερον, Ἔν 
ταύτῃ μὲν οὖν xai ἁμαρτάνειν ἐπιδεχόμεθα, ὅθεν πὲ 
νομίμων ἡμῖν χρεία, ἐπὶ δέ γε τοῦ μέλλοντος αὐδεες 
οὐδὲ διατάξεως (2) χρεία ἡμῖν τινος, ἐπείπερ Ur 
πάσης ἁμαρτίας τῇ τοῦ Πνεύματος χάριτι φυλανι» 
μεθα. Βούλεται τοίνυν εἰπεῖν, ὅτι δέδοται μὲν àv 
μος, ἀμαρτία δὲ οὐχ ἀνήρητο, ἀλλὰ γὰρ xat cgliqu 
ἡμῖν ἐπολιτεύετο᾽ ἐπειδὴ γὰρ ἑκάστοτε παρεθαΐνεβμεῃ 
ποτὲ μὲν ταῦτα, ποτὲ δὲ ἐχεῖνα παρᾶ τὴν τοῦ νόμῳ 
διαπραττόμενοι διάταξιν, xoi ἦν οὐδὲν τὸ (δ) τοῦ 
ἁμαρτάνειν ἡμᾶς ῥνόμενον, ἀλλὰ αὐτὴ ἡ τῆς quee 
ἀσθένεια χαθεΐλχεν ἐπὶ τὸ πταίειν, ὁ δέ γε 
ἀποθανὼν ὑπὲρ ἡμῶν xal ἀναστὰς, maf 
δι᾽ αὑτοῦ χαὶ ἡμῖν τὴν τῆς ἀναστάσεως petovehik 
ἀπήλλαξεν ἡμᾶς τῆς τοῦ παρόντος βίου ζωῆς, M E 
πολλὰ τῶν οὐ προσηχόντων διαπραττόμεθα, 
χατέστησεν ἐπὶ ἐλπίδι τῆς μελλούσης ζωῆς, τω 
ἀθάνατοί τε καὶ ἀπαθεῖς διαμένοντες καὶ ἔξω sli 
ἁμαρτίας, ὃ μτδαμῶς παρασχεῖν ἢ μὲν ὁ νόμος M 
ἔσχυσεν, ὃ καὶ χαλῶς ἐπισφίγγων προσέϑηχε' Kari 
θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς ἡμῶν. τὸ, ἘΝ 
ται, εἴρηχεν, ἵνα παραστήσῃ ὅτι οὔκ ἦν ἄλλῳ ell 
τινι οὔτε νόμῳ οὔτε προφήταις " τὸ γὰρ, 'EGldei 
μιχροῦ βίαν σημαίνει, ἀλλ᾽ οὐ βίαν, ἀλλὰ δύνα 
τοῦ ῥυσαμένου " πῶς δὲ οὐ βίαν, ἀλλὰ δύναμιν; 
εἶπεν, Τοῦ ἁρπάσαντος, ἀλλὰ, Τοῦ ϑύντος. 


















5A 
αὕτη ἣ λέξις τὸ δυσχατόρθωτον παντὶ Kap πὶ 
ἐττησξ. Κέχληται ὃὲ Πατὴρ ἡμῶν Θεὸς, ἴα 


psuestenum longe est certissimum. Preiterquet: 
enim quod in subscriptionibus p. 240 et Catesa ier; 
P. epp. ad Tim. — ed. Cramer, p. 111, is ipse 
nominatur, perspicue carpitur verborum cem. 
meliis auctoris catenze orthodoxi p. 303, S09. : 
indoles fragmentorum ipsa prorsus est Tlieodoree 
sed unum fragmentum falso "Theodori dicitur ἢ 
18. Est Chrysostomi. Neque vero minus certum ὦ 
indubitatum esse debet, prater ea quae T 
esso dicuntur , alia nonnulla Theodorea in cama 
Αἴ ΓΟ, 

(1) V. τοῦ iu c. Cr. non legitur. 

(21 €. Cr. διὰ τάξεως. 

(5) Vocula τό fortas:e delenda. 





IN EPISTOLAM AD GALATAS. 


φανερουμένης 
Q ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. Ἀμήν. Καὶ 
ἣν xai παρηλλαγμένον᾽ τὸ μὲν γὰρ, ᾿Αμὴν», 
ν ἀρχῇ xaX ἐν προοιμίοις ἐπιστολῆς εὑρί- 
ἔμενον, ἀλλὰ μετὰ πολλά" ἐνταῦθα δὲ 
καὶ τὰ εἰρημένα ἱκανὴν εἶχεν χατηγορίαν 
χαὶ ὅτι λόγο: ἀπηρτισμένος ἐστὶν, τὸ 
ταῦτα τέθειχε" τὰ γὰρ φανερὰ τῶν ἐγχλη- 
wolle δεῖται χατασχευῖ΄ς. ᾿Αναμνήσας 
σταυροῦ, τῇς ἀναστάσεως, τῆς τῶν ἁμαρτη- 
ἰρώτεως, τῆς πρὸς τὸ μέλλον ἀσφαλείας, τῆς 
γνώμης, τῆς τοῦ ΥἹοῦ βουλῆς, τῆς χάριτος, 
ς, πάσης αὐτοῦ τῆς δωρεᾶς, εἰς δοξολογίαν 
; «τὸν λόγον, τὴν αὐτῷ δυνατὴν εὐφημίαν 
οἰκουμένης ἀναπέμπων ἀπάσης * διὰ τοῦτο 


908 


ἐχόληυῇ ἡ διὰ νόμου A inauditum. Nam illud amen nunquam in principio et 


inexordiis Epistolze invenimus positum , sed post 
multa alia. Hic indicans predicta jam sufficere ad 
arguendos Galatas, nec pluribus indigere, procemiuim 
hoc usurpat ; uon enim opus ut manifesta crimina 
multis documentis probentur. Cum igitur crucem 
commendavit, resurrectionem, peccatorum remis- 
sionem, spem certam futuri, patris sententiam, 
filii consilium, gratiam, pacem, omniaque ejus 
dona, collaudatione sermonem concludit, gratiarum 
aciiones quantum in eo erat pro toto terrarum 
orbe referens. Quapropter vehementiora dein ver- 
ba profert, velut memoria divinorum beneficiorum 
vehementer affectus ; nam quando dixit : Cui glo- 
ria in secula, amen, vehementi stupore.commotus 


»ότερον τῷ μετὰ ταῦτα χέχρηται λόγῳ, B sic dicit. 
κυρωθεὶς σφοδρῶς ὑπὸ τῆς ἐννοίας τῶν εὐεργεσιῶν τοῦ Θεοῦ " εἰπὼν γὰρ, Ὦ ἡ δόξα εἰς τοὺς 
ἀμὴν, ἀπὸ σφοδροτέρας ἄρχεται ἐπιπλήξεως, οὕτω λέγων. 


«ἡ. — Διὰ πάντων (1) ηὔξησε τὴν ἀτο- 
ιεταδολῆς, τὸ οὕτως εἰπὼν πολλὴν ἔχον (3) 
ιν, καὶ τὸ ταχέως ἐπισυνάψας xal τὸ, με- 
ν προστεθειχὼς, οὐ, μετάγεσθε, ὡς ἐπὶ ἁψύ- 
Μετατίθεσθε εἰς ἕτερον Εὐαγγέζιον, ἵνα 
tc εἶναι εὐσεδείας μετάθεσις, xal tva 
υγχωρεῖν ἕτερον Εὐαγγέλιον εἶναι, ὃ οὐκ 
€ οὖν εἶπας ἕτερον ; Εἰ μή τινές εἰσιν οἱ 
τες ὑμᾶς καὶ θέλοντες μεταστρέγραι τὸ 
ον τοῦ Χριστοῦ, τὴν ἀπὸ τοῦ ὄντος Εὐαγ- 
παδολὴν ἕτερον εἰπὼν Εὐαγγέλιον. Εἶτα 

τῶν ἀποστόλων πρόσωπα προεδάλλοντο, 
i$ ὅτιοὐχ ἑαυτὸν ἐχείνων προτιμᾷ, ἀλλὰ τὴν 
ἧς ἐκτὸ; οὐδὲ ἑαυτὸν εἶναί τι νενόμιχεν, 
καὶ ἐπαύξων ἔλεγεν, Ἢ ἄγγελος ἐξ οὐρα- 
μηδὲ ἡ τοῦ τόπου ἀξιοπιστία μετὰ τοῦ 
'συναφθεῖσα ἀντίῤῥοπος τῆς ἀληθείας εἶναι 
. Kl μή τινές εἰσιν oi ταράσσοντες ὑμᾶς, 
θέλοντες ἀνατρέπειν τὸ Εὐαγγέλιον τοῦ 
φουτέστιν, Ἕως ἂν ὑγιαίνητε τὸν νοῦν, οὐκ 
'ϑε ἕτερον Εὐαγγέλιον, ἕως ἂν ὀρθὰ βλέπητε, 
ἐστραμμένα, τὰ μὴ ὄντα φανταζόμενοι (5). 
f, — Καλῶς (4) αὐτὸ ἐπὶ τὴν πρόγνωσιν 
499 Θεοῦ, ὥστε xal πρὸ τῆς αὐτοῦ ὑπάρ- 
πεσθαι τῷ Θεῷ τοῦτο δεδογμένον, τοσοῦτον 
ιοῦ καινότητα εἶναί τινα χαὶ εὕρεσιν ἀν- 
ἢ χήρυγμα. 

ΚΕΦΑΛ. B. 


D 
jJ. — Τινὲς (5) τὸν δὲ σύνδεσμον περισσὸν 


ἵναι, διὰ δὲ τοὺς y'sv6abéAgovc: ἣ γὰρ 
ιἐστὶν, ὅτι οὐδὲ T(coc Ἕλλην ὧν ἢναγχάσθη 
ναι διὰ τοὺς παρεισάχτους ψευδαδέλφους, 
φοὺς βουλομένους τηρεῖν τὸν νόμον (6). 


e^ Τινὲς μέν qao: τοῦτο αὑτὸν λέγειν (7), 


l. Cr. p. 16. (8) “Αλλος ὃς πάλιν οὕτως bo- 


2 εἰρημένα. 
τι, etyov. 
uz deinde in cat. sequuntur aliunde. petita 


. Cr. p. 25. (8) Καὶ ἄλλος δὲ εἰς τό " ὅτε ὃξ 
Ἐν ὁ θεὸς ὁ ἀφορίτας p: Ex χοιλίας μητρὸς 


VEns. 6-8. — Per omnia vividius exprimit quam 
indigna sit eorum mutatio ; vox sic magnam vim 
habet, et Cito addit, ac deinde transferimini. non 
traducimini, tanquam de inanimatis ait. (rausferi- 
mini in aliud Evangelium, ut appareat completa 
pietatis mutatio, et ne videatur concedere aliud 
esse Evangelium, addit quod non est aliud. Quare 
igitur aliud dixit * Nisi sunt aliqui, qui vos contur- 
bant et volunt convertere Evangelium. Christi, aliud 
Evangelium vocans quidquid a vero Evangelio 
alienum. Deinde quando illi speciem apostolorum 
ohjiciebant, ut deuonstret non seipsum se illis 


C praeferre, sed veritatem prster quam vel ipse nihil 


erit, non dubitat adjicere: aut angelus de celo; 
ifa nec locus, nec peraona ulla veritati praestare 
poterit. Nisi sunt, ait, qui eos conturbant et volunt 
convertere Evangelium Christi, hoc est, dum mente 
sapielis, non agnoscetis aliud evangelium; dum 
receta ei non perversa cernetis, non somniabitis 
qua non sunt. 


Vens. 15. — Recte illud refert ad prescientiam 
Dei, ita ut antequam nasceretur, hoc jam Dco 
placuerit, tantum abest ut novitas et inventio sit 
hominum vocatio. 


CAP. Il. 

Vegns. ὁ. — Quidam dixerunt conjunctionem sed 
redundare in illis : sed propter falsos (ratres. H:ec 
eM enim consequentia: Titus cum esset geutilis 
non compulsus est circumcidi propter subintrodu- 
ctos falsos fratres, hoc est propter eos 41] Jegem 
servare volunt. 

Vrns. 6. — Contendant. quidam illum innuere, 


μου φησίν. 

(5) C. Cr. p. 29. Θ. Zcurptavó:. 

(6) ldem statuit Theodoretus. Opp. ed. Hal. ΠῚ, 
i" 067. 
(7) lta cat. auctor p. 51 disputat, sed in inarg. 
legitur : αἰνίττετα! Θεόδωρον χαὶ Σευηριανὸν xal 
Εὑσέθδιυν. 


IN EPISTOLAM AD GALATAS. 


008 


t09 χαὶ τοὺς ἐν νόχω τοὺς μὲν, τῆς A ante legem et eoa qui sub lege, piiores naturalem, 


(€ δὲ, τὸν Μωσαϊχὺν παραδαίνοντας" 
cay δὲ τούτων χἀχείνων τὴν ἐπτγγελμέ- 
πίστεω:; προσενάνοχξ σωτηρίαν" πάλιν 
ἐκιεισεν, ἀπὸ [ἐπὶ] ἤεγξεν τέθειχε. 
-- Ἐπισντιαντέον (1) ἐκεῖνο, ὅτι τῶν κατὰ 
εἶται μὲν ἀπὸ τῶν μελλόντων ὡς εἰχὸς 
y, ἐπειδὴ πᾶσα τῶν «ap αὐτοῦ χατορ- 
aly ἡ φανέρωσις ἐπὶ τῶν πραγμάτων 
* καλεῖ δὲ πίστιν μὲν, ἐπειδὴ μηδέπω 
Ki τῶν πραγμάτων, πιστεύομεν τέως 
ἐπαγγελίαν 05, ὡς ἂν τὴν περὶ αὑτῶν 
ἰδηὴ χεχομισμένων ἡμῶν, xai χάριν δὲ 
ἃ ὀνομάζει μάλιστα, ἐπειδὲ δωρεὰ σαφὲς 
ἐστι τὰ διδόμενα, οὐχ ἀπὸ «re ἡμετέρας 
ἀπὸ τῆς αὐτοῦ φιλοτιμίας ἔχοντα τὴν 
παρ:ξετάζει δὲ τὸν νόμον πᾶσιν εἰχότως. 
. ““- Αντὶ τοῦ (9) εἰπεῖν, τέλειοι, τοῦτο 
ον πρὸς τὸ ὑπὸ παιδαγωγὸν τὸ υἱοὶ Θεοῦ 
Γὰρ Υἱῷ τοῦ Θεοῦ οὐδὲν λείπει πρὸς τὲ- 
l. 
, x9. — Tr; παρούσης (4) ζωῆς ἀρχὴ 
σιν ὁ 'Aóky, εἷς δὲ ἄνθρωπος οἱ πάντες 
Td 75; φύσεω:, πρὸς γὰρ δὴ τὸ ᾿χοινὸν 
λους τάξιν ὁ χαθεὶς (5) ἡμῶν ἐπέχει" 
ἃ ἐπὶ τῆς μελλούστς ζωΐς ἀρχὴ μὲν ὁ 
ἵντες δὲ οἱ χοινωνοῦντες αὑτῷ τῆς ἀνα- 
τῆς μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἀθανασίας ὥσπερ 
x πρὸς αὐπὸν, τῇ ὁμοιότητ' τοῦ πράγμα- 
τάξιν ποὺς τὸ χοινὼὸν τοῦ xa9' ἕνα ἡμῶν 
Téxe τοίνυν οὔτε ἄρσεν οὔτε θηΐυ 
οὖ γὰρ ἔστι γαμῖσαι ἢ γακληθῆναι" οὔτε 
οὔτε "EAinv: οὐδὲ γὰρ περιτομὴ ἐν 
e&t χώραν ἔχει, ὥστε διαχριθῆναι περι- 
(6) ἀχρύόνστον: οὔτε δοῦλος οὔτε 
'^$üsa γὰρ ἀνωμαλία πραγμάτων ἀν- 
κειδὴ τοίνυν χατὰ τύπον διὰ τοῦ βαπτί- 
ἐχεῖίνοις “Ἰνόχεθα, τοῦτο λέγει" Ei δὲ 
"εοῦ, ἄρα τοῦ ᾿Αδραὰμ σπέρμα ἐστὲ, 
yeAíar χιϊιηρονόμοι (Ἷ. Ei γὰρ ὑμεῖς 
νῦ σῶμα διὰ τὴν ἐπὶ τοῦ βαπτίσλατος 
wv τύπου ἔχουσαν τῆς τότ: παρετομέντ,: 
"itv ὁμοιότττος, ὁ ὃὲ Χριστὸς τοῦ 
κέρμα, &váyxm xax ὑμᾶς, τὸ ἐχείνου σῶμα, 


posteriores Mosaicam transgredientes ; utrisque 
alexipharmaeum salutis attulit. per fidem conse- 
quendz ; namhic etiam, conclusit, ponit pro arguit. 


Vgns. 25. — Notandum illud, quod ea qui ad 
Christum spectant haud inepte per ea demonstrt 
qu;e ventura sunt ; nàin tunc rebus perfectis omnia 
revelabuntur quz ipse cons'ituit. Recte fidem. vo- 
cat; nam credimus de re donec eam consequamur, 
el promissionem, quia jam pollicitationem de eis 
reportavimus ; presertim autem ea gratiam dicit, 
quia que dantur vcre donum Dei sunt, nom pro- 
pler merita nostra, sed propter Dei benignitatem 
nobis concessum. Merito autem his omnibus legen 


B opponit, 


VEnas. 26. — Quasi dicot perfecti ; hoc enim 
necessarium, cum filii Dei sint, non amplius sub 
pzdagogo; nibil euim deest Filio Dei ad perfe- 
clionein. 

Vens. 28, 29. — IHlujus prasentis vitz: nobís om- 
nibus auctor Adam; unu$ homo sumus oues ra« 
lione naturz, nau generis totius velut membrum 
unusquisque nostrum. Ita etiam future vitas nobis 
auctor Cbristus, «t omnes quicunque cum eo re- 
surrectionis el post resurrectionem immortalitatis 
participes, velut unum fimus cum co, rei sinilitu- 
dine tanquam menbra corporis singuli praiebentes, 
Tunc igitur nec masculus, neque femina cernetur ; 
non enim nubere aut nubi licebit; neque Judaeus 
neque Graecus; non enim circumcisioni locus in 
natura immortali, qui preputiatuim ἃ circeumcise 
disccrnat; neque servus, ncque liber ; nam tolletye 
quavis conditionum inzqualitas. Quando igitur 
Lypice per baptismum in hzc constituimur, ait; Si 
autem vos Christi, ergo semen Abrahe estis, secun- 
dum promissionem heredes. Nam si vos corpus 
Christi per regenerationem in baptismo, figurium 
similitudinis nobis cum eo futurz habentem, αἱ 
Christus semen Abrahae, nos, utpote corpus ejus, 
oportet ejusdem semen simus ac ipse; unde etian 
recie promissionis l:eiedes. Vides quomodo quod 
prius dixerat nuue de semine demenstret, quod 


ἃ Gxípua οὗπερ δὴ χἀχεῖνος " ὅθεν εἰχό- D ipsi et semini ejus datae sunt benedictiones ? 


Hie ἐπαγγελίας χληρονόμο:. Εἶδες πῶς ὅπερ ἔμπροσθεν ἔλεγεν ἀπέδειξε voy τὸ περὶ 


τοῦ 


» ὅτι αὐτῷ xal τῷ σπέριλατ' αὑτοῦ αἱ εὐλογία! εἰσὶ δεδοιένα:; 


ΚΕΦ. A. 
«τ΄. — Οὐσία μὲν (δ) ὑπέθετο τὴν ἀρετὴν 
ιος, τῇ περὶ τὸν Θεὸν ἀγάπῃ χαὶ τῇ περὶ 
"ν Ὑνωριζομέντ, χρῆσιν Cb αὐτῆς οὐχ εἰς 
ἱναντία διαπραττομένους ἁφανίξειν αὐτῆς 
ag:v. "Yaó ἐπιτρέπεις τοίνυν xal ciao- 
r. p. δῖ. 8. 


Sf. p. 98. 8. 
adduntur Clirysostoii suut, uL jam aduo- 


ier. 
τ. p. 59. (8.) “Αλλὸς 1; τὸ αὑτὸ ὁττὸν G6: 


jr, μαθείς. Ceteram v. Winer Grauina- 
rROL. Gn. LNVI. 


) CAP. ]V. 

VEgns. 1-5. — Substautiam amore in Doumi. e 
in proximum  illustratam, virtufjem esse. suppo- 
nebat Apostolus, liujus autem iuopportuno usu, 
pravis seilicet. operibus, ipsius hypostasin deleri, 
Sub tutoribus igitur et acioribus constituti sunius, 


Gk des neutestam. Sprachidioms ed. V, p. 988. 

(0) C. Cr., περιτετμηιμμένον. 

(1) V. sequentia, quie in. eat. intervallo sejuucta 
leguntur, eum arcte coliereant eum przegressis, pro- 
cul dubio eidem scriptori tribuenda suut, Nimirut 
vs. 99 allatus continuum ordinet interrupit. 

(3) €. Cr. p. 60. 0.) "Ades tsi. 


98 


IN- EPISTOLAM AD GALATAS. 
. — "Apa6ía (1) τὸ παλαιὸν οὐχ fj vov οὗ. A — Vins. 95. — Arabia olim dicebatur non ea tan-- 


opávn μόνον ἐλέγετο, ἀλλ' "Avap f, τε ἔρη- 
(8) καὶ τὰ περὶ αὐτὴν οἰχούμενα μέρη, 
αὲ tf; Αἰγύπτου μέρος οὐχ ἐλάχιστον. 
Wet εἰπεῖν κερὶ τῆς “Ἄγαρ, ὅτι τῇ tap 
σαλὴμ, τουτέστι τῇ χατὰ τὸν βίον τοῦτον 
ἡ ἰσοδυναμεῖ ἡ “Ἄγαρ, ταύτην ἡμῖν τὴν 
ούσης τῆς νῦν Ἱερουσαλὴμ, ἐφ᾽ ἧς: τὰ τῆς 
κείνης νόμιμα πληροῦται πρὸς τὰ προ:- 
ὧν δὲ (5) xai τεύξεσθαι ἐπὶ τοῦ μέλ- 
sopev αἰῶνος, ἣν ἐπεῖχεν ἡ "Αγαρ πρὸς 
y χρινομένη Τὸ μέντοι, Aov.lebet μετὰ 
v αὐτῆς, οὐ περὶ τῆς ἼΛγαρ λέγει, ἀλλὰ 
" τῷ Σινᾶ δοθείσης διαθήχης (δ). 
'«λα΄. — Οὐ τὸ τῆς πίστεως (5) xal τῆς 


"τος, ἅτε δὴ προσδοχώντων ἡμῶν τῇ μετου- 
εὔματος τὴν ἀπόλαυσιν δέξασθαι τῶν μελ- 
κωσὶ δὲ xa ἐπὶ τῶν χατὰ νόμον τὸ τῆς 
tg δὴ χατὰ τὸν παρόντα, τουτονὶ βίον (6) 
y τοῦ νόμου δυναμένον ᾿ σάρχα γὰρ τὸ 
! καὶ εὐδιάλυτον λέγει, ὅταν μὴ τὴν ἡμετέ- 
φύσιν. Οἱ τοίνυν τοῦ νόμου προεστάναι 
μενοι τὰ τῆς χάριτος ἀπελαύνουσιν, 
ὁ Ἰσμαὴλ τὸν Ἰσαάχ. ᾿Δ.1:1ὰ el Aéyec ἡ 
ἃ τὰ ἑξῆς * οὐδὲ γάρ ἐστί τις χοινωνία τῶν 
EeÀ τῶν μελλόντων, οὐδ᾽ ἔχει χώραν τὰ 


ὃν ἐπισυλλογίζεται (1). 
ΚΕΦΑΛ. Ε΄. 


C 
«e Τῆς χάριτος Θεοῦ (8) ἦν τὸ χαλέσαι, 


δ Πνεύματος τὴν χάριν, ὑποσχέσθαι τὰ 
τὸ μέντοι μένειν βεδαίους ἐπὶ τῆς πίστεως 
eo, ἀλλ᾽ ὑμέτερον (9). - 

ἐ μέλλετε (10), φησὶν͵ πρὸς ἀλλήλους 
βῳμοῖν ἀνενδότως, οὐ μόνον οὐδὲν ὠφελεῖτε 
πᾶνοντας, ἀλλὰ γὰρ τοὐνάντίον ἔξω παν- 
abis αὐτοὺς τῆς εὐσεδείας παρασχενάζετε, 
ἀναλίσκεσθαι ἐχάλεσεν, ἅτε δὴ μείωσιν 
wi τῷ κοινῷ τῶν τῆς εὐσεδείας dfoye 
4. . ᾿ 
.-- ᾿ἀναιρετιχὸν (12) μὲν θνητότητος ἀθα- 
ινασίας δὲ θνητότης, οὐδὲ γὰρ συμφωνεῖ 
Bac ^ ὅθεν οὐδὲ ἡμῖν ἔξεστι ποιεῖν ἅπερ 


optime consutimari v 
minuunt qui.« pletáte recedunt 


910 


tum regio qua hodie hoc nómine vocatur, sed Agar 
omne desertum et partes qux circum illud habi- 
tantur, atque etiain pars /Egypti haud exigua. foc 
igitur intendit de Agar, illa Jerusalem que apud 
nos, designari, hoc est quie juxta hanc vitam cer- 
nitur ; quod Ágar erat cum Sara comparata, hoc 
est terrestris Jerusalem , in qua illius testamenti 
precepta observantur, cum bonis collata qus in 
futuro sevo nos adepturos speramus. Illud tamen: 


Servit cum filiis ejus, non de Agar habetur, sed de 


testamento in moute Sina dato. 


Vens. 29-51. — Non nomina fidei et promissio- 
᾿μόνον ἐντίθησιν ὄνομα, ἀλλὰ γὰρ καὶ τὸ B nis tanidny, séd et Spiritus proferuntur, cum 


CAP. V. 


Spiritus gratia futura conseculuros exspectamus ; 
ita etiam qus legis sunt, carnis dicuntur, quia lex 
bujus vitz utilitates przstare potest, et caro ca- 
duca et flaxs designat, quoticscurniqüe non ipsam 
nostram naturam. Qài igRur legis principatum de- 
fendunt, gralláis sare ejiciunt, uti Ismael Isaacám. 
Sed quid dicit Sériflára? && reliqua. Non entm ést 
cómmurnio pééisentium cum foturis, nec focus est 
legalibus rhahdatis in nostra €onversatione, quam 
seeundum fgursr resurrectionis coniplénius; et 
caterá velut ab antea dictis árgumentatur. | 
| «ἧς καθ᾽ ἡμᾶς διαίτης, ἣν xack τύπον πληροῦμεν ἑῆς ἀναστάσεως " xaX λοιπὸν ὡς ἀπὸ τῶν 


Vitiis. 5. — Grátis Del era( vocare, dare Siri- 


Vrns. 15. — Si tanto studio, inquit, in invicem 
iuvidetid, mon solum peccátore$ noa adjuvàbitis, 
sed ecoliír órhnino eos a pietate ddertetié, quod & 
Tt; nim et commanitateni 


tds gratiarh, δὶ futura pollicefl; at mariére firmos 
in ftdé noit ejus erat, sed vestrum. 


Vens. 17,— Mortalitati adversa immortalitas, 


et immortalitati mortalitas; non enim hzc inter 
se consentiunt. Unde nobis non licet facere quz- 


ν ἐπεὶ μηδὲ δυνατὸν ἐν ἐχείνοις ὄντας τὰ D conque volumus ; cum immortalibus mortalia 
νος πράττειν" τὸ γὰρ Ira οὐχ ἐπὶ αἰτίας — peragi non possint. Namque «f non ad causam dici- 
tur, sed ad effectam indicandum pro more Paulino. 


! dig ἀχόλουθον χατὰ τὸ οἰχεῖον ἰδίωμα. 
ΚΕΦΑΛ. G. 

e—Néyov Χριστοῦ (103) τὴν ἀγάπην φησίν" 

ποινωνῆσαι αὐτῷ τοῦ φορτίου ὀφείλεις, 


Ρ. p. 71. (8.) Καὶ ἄλλος δέ φησιν. 

65 doctos ad locum Paulinum, 
Vinerum, Schottum et Usterium. 
CP. ὧν δεῖ. 
| deinde p. 79 affertur disputatio, cujus- 
escio; sel quz postea sequuntur 1. 11. Οὐ 
jue ad finem p. 75, sunt Chrysostomi. 
if. p. 73. (8.) “Αλλος δέ qnot. 
F., τουτονὶ υἱόν. 
^ In cat. — p. 77 sequuntur Chrysostomi 


CAP. VI. 


Vgas. 3. — Legem Christi charitatem voeat. At 
oaera ejus tibi portanda; hoe autem δὲ quandó 


sunt. 
(8) C. Cr. p. 72. (8.) “Αλλος δέ φησι. 


(9) Qux deinde ia cat, adduntur esque ad p. 81, 


l. 5, omnia ex Chrysostomo petita sunt. 
m C. Cr. p. 81 (8.) “Αλλος δέ φῃσιν. 
Ἢ Quz. in cat. sequuntur, p. 
sostomi sunt. 
(12) C. Cr. p. 89. (8.) “Αλλος δέ φησιν. 
(13) C. Cr. p. 86. (8.) "Αλλος δέ φησι. 


, 1.95, Cbry- 


911 


THEODORI MOPSLEDESTENI 


913 


solatiis et bonitate Qua. illius animam reficis pec- A τοῦτο δὲ γίνεται, ὅταν διὰ παραινέσεως xal yprczó- 


cati conscientia fractam., 
Vrns. 11. — Quotiescunque alios reprehende- 


bst, quam masimas adhibebat litteras, declarans 
se dicta non renuere, neque de eis erubescere. 


(7) C. Cr. p. 90. (6.) "AXXoc δέ φησι. 


*&nto; ἐπιχουφίζῃης αὑτῷ thv ψυχὴν, ὑπὸ τῆς τοῦ 
ἁμαρτέματος συνειδήσεως βεδαρημένην. 

Στίχ. ια΄. --- Μέλλων (1) καθάπτεσθαι τῶν ἕναν- 
τίων, ἄγαν μείζοσιν ἐχρήσατο γράμμασιν, ἐμφαίνων 
ὅτι οὔτε αὐτὸς ἐρυθριᾷ, οὔτε ἀρνεῖται τὰ λεγό» 
μενα (3). - 


(S) Et qua. precedunt et que sequuntur in cot. Chrysostomi sunt. 





THEODORI MOPSUESTENI 


IN EPISTOLAM PAULI AD EPHESIOS COMMENTARH FRAGMENTA (1). 


Sapenumero miratus sum eos vehementer qui B 


asserere non dubitarunt pietatis sermonem Ephe- 
siis primum a Joanne evangelista fuisse traditum; 
non enim meminerunt Joannem nonnisi ultimos 
X2 annos apud Ephesios egisse,degentem apud eos 
usque ad tempora Trajani regis a diebus Neronis, 
quibus Paulo caput obtruncatum est et bellum Ju- 
daicum exordium suinpsit. Nam hoc furente bello, 
factum est ut omnes apostoli e Judea recederent. 
''unc Joannes Ephesum petivit, ibique reiansit, 
usque ad Trajani tempora perseverans, uti dixi. 
Paulus autein videtur Epistolam scripsisse antequam 
l.phesios invisisset ; et non nisi postea Timotheum 
eorum Ecclesie prxposuit, postquam eos jam adiis- 
set, Quis autem foret adeo stultus ut putet, przesente 


'EnnA0í μοι (2) σφόδρα θαυμάζειν Exclva τῶν e 
ρηχότων, τὸν μαχάριον Ἰωάννην τὸν εὐαγγελιστὴν 
πρῶτον τοῖς ᾿Εφεσίοις παραδεδωχέναι τὸν τῆς εὖσ[- 
θείας Mov * οὐχ ἐνενόησαν γὰρ, ὡς Ἰωάννης τοὺς 
ὑστέρφως χρόνους παρ᾽ Ἐφεσίοις ἐγένετο, διαγενέ» 
μενος ἄχρι τῶν Τραϊανοῦ τοῦ βασιλέως καιρῶν ἀπὸ 
τῶν Νέρωνος ἀρξάμενος, ἀφ᾽ οὗ (5) Παῦλος ἀπετμήϑη 
τὴν χεφαλὴν, καὶ ὁ Ἰουδαϊχὸς πόλεμος ἀρχὴν ἐδέξεξε. 
Ἐπὶ τούτου γὰρ δὴ τοῦ πολέμου πάντας μὲν ἀνε» 
χωρῆσαι τοὺς ἀποστόλους τῆς Ἰουδαίας ἐγένεϊο" 
τότες δὲ xai Ἰωάννης εἰς τὴν Ἔφεσον γενόμενος, 
διετέλεσεν ἐπ᾽ αὐτῆς, ἄχρι τῶν Τραϊανοῦ διαγεγονὰς, 
ὡς ἔφην, καιρῶν. ἸΙαῦλος δὲ οὐδὲ τεθεαμένος αὐτοὺς 
ἐπιστέλλων φαίνεται" χαταλιμπάνει δὲ Τιμόθεον 
μετὰ τοῦτο, ἐπιστατήσοντα τῇ παρ᾽ αὐτοῖς ἐκκλησίᾳ, 


Joanne, Timotheo regendz: Ecclesi: muuus deman- (, γεγονὼς ἤδη, παο᾽ αὐτοῖς, ὡς εἰχός. Τίς δὲ οὕτως ἢ 


datum fuisse? Hoc etiam insuper notandum, quod 
Paulus Ephesios multo prius invisit quam Romam ex 
Judza redierat, uti ex Actibus apostolorum manife- 
»tius disces, ita ut appareat hanc epistolam longe 
antea scriptam fuisse quam Joannes apud Ephe- 
»ios conversaretur. 


pov, ὥστε qaluscÜa: αὐτὸν πανταχόθεν πολλῷ πρότερον τῆς Ἰωάννου διατριδῆς ταῦτα γράφοντα πρξ 


αὐτούς. 
CAP. I. 

V&BS. 9. —— Benedictus, quasi dicat, dignus quein 
laudemus et miremur, Ast illud, Deus et Pater Do- 
mini nostri Jesu Christi, polest etiam distincte legi, 
ita ut illud Deus scorsum cogitetur, et. itidem 
Pater separati. Quod. si tamen illa connectenda 
conten.levis, ita ut. Deus el Pater Christi dicatur 
idem, non est quod. loc rejiciam ; οἱ ideo. incar- 
uiti Deus. erit, qui benedixit nos in omni. benedi- 
ctione spirituali in. celestibus in. Christo. Benedi- 
clioncm | spirítualem vocavit Spiritus largitiones, 
opponens illas benedictionibus quie juxta legem. 


(1) Catena his verbis incipit : Τῶν εἰς τὴν πρὸς 
Ἑρεσίους ἐπιστολὴν ᾿Ιχύλου τοῦ ἀπ. ἔξτυττιχὼν 
ἐγλογῶν τόμος, &zh φωνῆς Ὠριγένους, 552 sz. 
Ἰωόννου, Σξυη οίανοῦ, Θεοδώηυ, 


θιος ὥστ᾽ ἂν οἰηθῆναι, ὅτι παρόντος Ἰωάννου Tigl- 
(zov ἐπὶ τῷ τὴν ἐχχλησίαν οἰχονομεῖν κατελέμπανεν! 
"Est xal τοῦτο πρὸς τοῖς εἰρημένοις λογίζεσθαι χρὴ; 
ὡς ᾿Εφεσίους ἐθεάσατο πολλῷ πρότερον, ἢ ἐπὶ τὴν 
Ῥώμην ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας ἀναχθῆναι ὅλως. ἄς δα 
ταῖς Πράξεσι τῶν ἀποστόλων μάθοι ἄν τις σαφέθθε 


ΚΕΦΑΛ Α΄. rv 
Στίχ. γ΄. — Τὸ evoyntéc (4) ἀντὶ τοῦ ἐτιαιπεῖσθαι 
xat θαυμάζεσθαι ἄξιος. Τὸ μέντοι, Ὁ Θεὸς καὶ Βατὴρ 
τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, δύναται μὲν [ἢ 
xai διτρη μένως λέγεσθαι, iv jj τὸ μὲν Θεὲς κατὰ 
διαίρεσιν ἀπολύτως νογύμενον, τὸ δὲ Πατὴρ xw" 
ἑαυτό. El δὲ τις αὐτὸ ἐπισυμπλέχειν φιλονεικοίῆ, 


D ὠσὰν χαὶ τοῦ Θεὸς χαὶ τοῦ ΠατὰᾺρ ἐπὶ τοῦ προ5- 


ὠποὺ νοεῖσθαι ὀφείλοντος τοῦ Χριστοῦ. οὐδὲ πρὲς τοῦνϑ 
μαχόμεθα, ἵν᾽ f] xaz' οἰχονομίαν αὐτοῦ Θεὸς, ὁ si- 
Aoyücac ἡμᾶς ἐν πάσῃ εὑ.Ἰογίᾳ πνευματιχῇ ἐν 
τεῖς ἐπουρανίοις ἐν Χριστῷ, Εὐκονίων ἐκάλεοε 


(2) C. Cr. p. 97, 8:é&upo; δὲ cv. 
(5) Fortasse legendum ἐφ᾽ οὗ. 

(41 C. Cv. p. 104. 8. δὲ z55:. 

(Ὁ) C. Cr., c-vazat τὸ piv. 


IN EPISTOLAM AD EPIHESIOS. 


91. 


ἱκὴν τοῦ Πνεύματος τὰ χαρίσματα, ἀντι- À Ast illud, in calestibus, quasidicat, dc caelestibus, 


y? ταῖς xaxà τὸ νόμον εὐλογίαις. Τὸ Ob, ἐν 
upariotc, ἀντὶ τοῦ περὶ τῶν ἐπουρανίων, 
ἦν χληρονομήσωμεν χατὰ νόμον, οὐδ᾽ tva 
, πολιτευσώμεθα ([). 
ὃν (2) ὡς ἀπὸ τῶν μελλόντων ἔθος αὐτῷ 
| Χριστὸν ποιεῖσθαι τὴν ἀπόδειξιν, ἅτε δὴ 
νομένων ἐπὶ τοῦ πράγματος" νῦν γὰρ ἐν 
E μόνον αὑτῶν ἐσμεν διὰ πίστεως (5). 
'. — Τοῦτο ἐπίτασιν (4) ἔχει τοῦ προχειμέ- 
iv, ἐπείπερ ἡμῖν ἀγάπη τῆς ἐχλογῆς μεί- 
τὸ τῆς υἱοθεσίας τοῦ ἁγίους xai ἀμώμους" 
ἧς γὰρ ἀπόδειξιν ἔχει ταῦτα μεγίστην. Τὸ 
ὑεὸν, ἵνα αὐτοῦ υἱοὶ λεγοίμεθά τε xal χρη- 
'ν. 
κῃ (5) ὅτ: σφόδρα ἤρεσεν αὑτῷ ταῦτα περὶ 
κράξασθαι - ὡς γὰρ ἐν εὐχαριστίας προσχή- 
ὃν αὐτὰ, πανταχόθεν αὔξει τῶν γεγονότων 
τῷ μεγέθξι τῶν πραγμάτων. 
“.-- Ὥστε, φησὶν, (6) ὑπὲρ τούτων ἐπαι- 
ἃ θαυμάζεσθαι δίχαιον αὐτὸν (7) παρ᾽ ἡμῶν, 
χείᾳ χάριτι τοσαύτης ἡμῖν μετέδωχε δόξης. 
t, ὅ.-- Μυστήριον (8) τοῦ θελήματος τοῦ 
tt, τὸ ἀποχεχρυμμένον αὐτοῦ θέλημα xal 
ἧς πᾶσι μυστήριον αὐτὸ χαλῶν " ὅπερ οὖν, 
ῥύωθεν αὐτῷ δοχοῦν xaX προωρισμένον fv, 
τὰ πολλῆς σοφίας xal φρονήσεως ἐγνώρισεν 
εἴπη. ἐπ᾿ αὐτῶν ἔδειξε τῶν πραγμάτων 
. vuv, Εἷς οἰχονομίαν τοῦ πληρώματος 
ὧν; Ἐπειδὴ κατὰ τάξιν πάντα οἰχονομεῖσθαι 
t οὖν (9) ἐπληρώθη sav οἱ χαιροὶ τῶν λοιπῶν, 
b tbv ἄνωθεν οἰχονομουμέντν τάξιν ἐπὶ τῶν 
Bt χαὶ τὰ περὶ τὸν Χριττὸν ἐδείχθη. 


γ.--- τῷ γὰρ (10) αὐτῷ δὴ τρόπῳ φησὶ, τῶν 
γελίου ῥημάτων ἀχούσαντες, τῇ te πίστει 
ὕθατε xai τῇ τοῦ Πνεύματος μετουσίᾳ τὴν 


non ut terram hiereditemus secundum legem, nce 
ut terrena sapiamus. 


Manifestum Paulum solere per futura dewon- 
strare, quz nobis Christus promeruerit, utpote 
tunc re perficienda ; nunc enim promissionem tan- 
tum eorum habemus per fidem. 

Vens. 5. — Duplici ratione nos Deus benedixit, 
quia in nos cbaritas electionis major, et quia san- 
etos et immaculatos adoptavit; nam hoc amoris 
maximum documentum. Ast illud, ín ipsum, quasi 
dicat, ut filii dicamur et habeamur. 


Quasi dicat quod valde Deo placuit hac in nos 
peragere. Nam velut gratias agendo dicit ista, 
sed undique auget gratiam gestarum magnitudine 
rerum. 


VgnRs, 6. — lta, ait, pro his laudandus et mi- 
randus nobis Deus, qui gratia sua nobis tantam 
gloriam donavit. 


Vrns. 9, 10. — Sacramentum voluntatis Dei dicit, 
secretum et omnibus reconditum cjus voluntatem 
mysterium vocans. Quod igitur a longo tempore, 
ait, Deo placitum et definitum erat, hoc cum 
summa sapientia et prudentia fecit nobis notum , 
quasi dicat, opere perfecit. Quid autem addit In 
consummatione plenitudinis temporum? Quia cuncta 
ordine dispensanda erapt. Quando igitur tempora 
ceterorum completa fuerant, tunc juxta ordinem 
superius dispensatum peracta sunt statutis teni- 
poribus illa quoque qua Christum respiciunt. 


VzgRs, 15. -- Eodem enim modo, inquit, audita 
Evangelii praedicatione, fidem suscepistis, οἱ par- 
ticipatione-Spiritus confirmati estis; nam boc si- 


y ἐδέξτσθε" τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, ἐσφραγί- κηϊῆοαι illud signati estis. Susceperunt insuper per 
ροσεγίνετο δὲ αὑτοῖς διὰ τῆς τοῦ Πνεύματος — gratiam Spiritus confirmationem miraculorum que 


, βεθαίωτι; τῶν ἀκολουθούντων, ὡς εἰχὸς, 
'΄ μειζόνως si; τὴν πίστιν ἐπίσφιγγον αὖ- 
λῶς δὲ αὐτὸ πνεῦμα τῆς ἐπαγγελίας ἐκχά.- 
κειδὴ πάντα τὰ προσδοχώμενα αὑτοῖς ἐπὶ 
yo, αἰῶνος προσέσται (11) ἀγαθὰ τῇ τοῦ 
M μετουσίᾳ. 
δ. -- κληρονομίαν (12) τῶν τότε χαλεῖ τὴν 
iw, ἅτε δὴ βεθαίως αὐτοῖς διδομένων, ἀῤῥα- 
τῆς χιηρονομίας τὴν ἐνταῦθα δόσιν τοῦ 
ὃς, ἐπειδὴ τὰς περὶ τῶν μελλόντων ἐπαγγε- 
ἥμενοι xat τὴν τολείαν τοῦ Πνεύματος προσ- 


Cr., πολιττυταίμεθα. Subnexuitl catenze au- 
ec modo distinguenda, xa* οἱ λοιποὶ ὁμοίως. 
"tip Ἱτσοῦ. 

Cr. p. 105. 0. δὲ φησι. 

tod sequitur in cat. fragmentum Chrysosto- 


Cr. p. 106. 8. δὲ τητ'. 
Cr. p. 108. 8. δὲ φησιν, 
V. ὧδε Me. 


rite sequuntur, atque eo aárctius et plenius fidei 
2a'leserunt. Recte autem vocat. illum . spiritum 
promissionis, quia cuncta qux exspectant bona in 
futuro $vo Spiritus participatione contingent. 


Vens. 14. — Ilereditatem vocat ipsam futuro- 
run bonorum possessionem, utpote firmiter nobis 
datorum ; pignus autem hereditatis, hodiernum Spi- 
ritus donum, quando de futuris promissiones ade- 
pti, et. perfectam Spiritus largitionem exspectan- 


8) C. Cr. p. 1414. Καὶ 8G. δέ φησι. 

9) I Ecc intervallo a pratedentibus scjuncta sunt. 
Theodori fortasse non sunt. 

(10) €. Cr. p 117. 8. «z7:. 

(11) C. Cr., προσέσθαι. 

(12) Hoc scholion, quod pracciens in cat. exei; it. 
eidem scriptori tribuendum videtur. 


H C. Cr., αὐτοῦ. 
( 


8." 


THEODOR! MOPSUESTENI 


Vs, brevem quamdam, uti dixi, delibationem nunc 4 δοχῶντες μετάδοσιν, βραχεῖάν τινα, ὥσπερ οὖν εἶπον, 


receperunt. 

Theodorus ail redemptionem acquisitionis nihil 
20 ease quam per resurrectionem et immortalita- 
{ι m apreesentibus malis liberatos cuin Deo conjungi; 
unde divin: glorie participes effecti, merito Deum 
mirabilem demonstramus, tantorum bonorum no- 
bis auctorem factum : hoc enim declarat illud, /u 
laudem glorie ipsius. 

Vrns. 17, 18. — IHloc postulo, ait, ut praebeatur 
vobis a Deo Spiritus. gratia, et sapientia et Dei 
scientia repleamini, revelationem mysteriorum as- 
secuti, ul mens vestra, velut luce, Spiritus do- 
etrina illuminetur. Qua de causa? Ut sciatis que 
sil spes vocationis ejus, quasi dicat, in quas spes 
vos vocaverit, et qui divitie glorie  ha'reditatis 
ejus in sanctis, εἴ quanam bona sanctos Dei iu 
futuro seculo imauent. Itecie autem gloriam lere- 
ditatis vocavit, quia tunc. illustres erinius, et divi- 
tius glorie , ut donorun priestantiam exprimeret. 
αἰῶνος. Καλῶς δὲ δόξαν" μὲν xAnporoglac ἐχάλεσεν, 
δόξης, ἵνα εἴπῃ τῶν διωρεῶν τὴν ὑπερθολήν. 

CAP. 1H. 

Vrns. 10, — llic non priorem creationem inten- 
dit. sed posteriorem, qua per. resurrectionem. de- 
nuo creamur, ut. qui opere nunquam perficere po- 
tuerimve, naturali infirinitate impediti, eadem 
absque omni labore summa cum facilitate gratia 
Dei nos ad hoc rccreantis peragere possimus. 


Vgns. 15,14. — Nunc Christi mors resurrectio- 
nem nobis largiens, et aliam pro presenti hac vita 


praestans, reconciliavit qui inter se multum dissen-: 


tiebant, Quomodo et qua ratioue? Ipse. enim est 
pax mostra, et csetera. Christus per resurtectionem 
nobis immortalitatem prabens, solvit illam dis- 
tinclioneim ; nam in immortali natufa eircumcisioni 
nullus locus. Ablatfa autem cirenmcisione, jam 
nullum apparebit inter przputiatum et circumci- 
sum discrimen. Quinimo wuandata quoque legis 
abrogavit; nam superflua tunc tota legis consu- 
tulio. ν 

γεββ. 13. — Quasi dicat, per dogmata nova 
resurrectionis, incorruptibilitatis, immortalitatis, 
dogmata vocans ea quasi jam opere perfecta 
essent, operante in nobis divina gratia, ità ut. jam 
non amplius mandatis indigeremusa et preceptis 
aliud quidem imperantibus, aliud autem interdi- 
centibus. 

VERS. 21. — Quando in templum Dei co:difica- 
riur utrique, eadem virtute. spiritus per regene- 
rationem ad unam  aiticationet perficiendam 
vocali. Ast. illud, In quo omnis commissura coa- 


(1!) C. Cr. p. 122. 
B C. Cr., αὐτόν. 
(3) C. Cr. p. 128. 8. δέ φητῖν εἰς τὸ δῴη ὑμῖν 
φυξῦμα σοφίας xaX ἀποχαλύψεως, χαὶ τὰ ἑξῆς, 
(4) C. Cr., τῆς τοῦ. ΝΞ 
(5) C. Cr. p. 1432. 8. δὲ ns τς τὸ αὐτοῦ χὰ 


D τὸ εἰδέναι ὑμᾶς. τίς ἐστιν ἡ ἐλπὶς εῆς κιλήσνως 


ὡς ἂν ἐπιδόξων τότε γινολένων ἡ κῶν, πιλοῦτον δὶ 


C γάριτι τοῦ πρὸς τοῦτο ἐμᾶς ἀναχτίζοντος ἐπιτελέα 


ἀπαρχὴν τοῦ παρόντος ἐλάμόανον. 

Θεόδωρός (1) φησιν ἀποιλύτρωσιν περιποιήσεως 
τὸ διὰ τῆς ἀναστάσεως xal τῆς ἀθανασίας τῶν iv 
τεῦθεν ἁπαλλαττομένους χαχῶν τὴν πρὸς αὑτὸν (8) 
οἰχείωσιν λαμθάνειν, do! ὧν τῆς παρ᾽ αὐτοῦ μεῖα- 
σχόντες δόξνς, εἰχότως θαυμαστὸν ἐχεῖνον ἐνδείχνυ- 
μὲν, τὸν τοσούτων αἴτιον ἡμῖν τῶν ἀγαθῶν γεγονότε' 
τοῦτο γὰρ λέγει τὸ, Εἰς ἔπαινον erc δόξης αὐτοῦ. 

Στίχ. AQ, ιπ΄.--.ἕ Τοῦτο (5) αἰτῶ, φησὶν, ὡς ἂν z2- 
pa7460sir ὑμῖν παρὰ τοῦ 8:02 Πνεύματος χάρις, εἰς 
τὸ σοφίας τε ὑμᾶς πληριυθῆναι χαὶ ἐπιγνώσεως tui 
Θεοῦ δεξαμένους τῶν ἀποῤῥήτων τὴν ἀποχάλνψη, 
ὥστε τὴν διάνοιαν ὑμῶν φωτὸς δίχην τῇ ἀπὸ τοῦ 
Πνεύματος χαταλάμπεσθαι γνώσει" τίνος ἕνεχεν. Ele 























οὐτοῦ, ἀντὶ τοῦ ἐπὶ ποίαις ἐλπίσι χεχλήμεθα παρ᾽ αὐ- 
τοῦ, xal τίς ὁ πλοῦτος τῆς δόξης τῆς κιληρογομίας 
αὑτοῦ ἐν τοῖς ἁγίοις. καὶ ὅτη τὶς περιέσται χρῆσις 
ἀγαθῶν τοῖς τοῦ (4) Θεοῦ ἁγίοις ἐπὶ τοῦ μέλλονες 


ΚΕΦΑΛ. Β΄. 

Στ. v. — Ἐνταῦθα (5) οὐ κατὰ τὴν πρώτιν 
λέγε: δημιουργίαν, ἀλλὰ χατὰ τὴ» δευτέραν, xaf' b 
ἀναχτιζόμεθα διὰ τῇς ἀναστάσειυς, ἵν᾽ ἅ περ ἀπὸ τῆς 
οἰχείας προαιρέσεως χατορθῶσαι οὐδαμῶς ele τὶ 
ἐνενόμεθα τῷ τὴν φυσιχὴν ἀντιπράττειν ἡμῖν &sli- 
νειαν, ταῦτα δ'γα πόνου παντὸς σὺν εὐμαρείᾳ uM 


ἡμῖν ἐγγένηται. . 

Στίχ. ιγ΄, 9. — Νῦν (6) ὁ τοῦ Χριστοῦ θάνατος τὸν 
ἀνάστατ:» χαρισάμενος xal ἕτερον &vtl τοῦ περῖνες 
ἐπεισαγαγὼν ϑίον, συνῖψεν ὑμᾶς τοὺς ἄφεστοῦκες 
πολὺ * πῶς xaX τίνα τρόπον ; Αὑτὸς γὰρ ἐστιν dd- 
pum ἡμῶν (1), καὶ τὰ ἑξῆς. Ὁ Χριστὸν τὴν διὰ εἧς 
ἀναστάσεως ἀθανασίαν ἡμῖν παρασχὼν, κατλοδε 
τὴν διαίρετιν ταύτην᾽ ἐν γὰρ ἀθανάτῳ φύσει qa» 
τομὴ μὲν οὐχ ἂν γένοιτο" τούτου δὲ οὐχ ὄντος ὦ 
δεμία φανήσεται ἀχροδύστου xal περιτετμημῆθι 
διάχριτις " ἀλλὰ μὴν καὶ αὐτῶν τῶν ἐντολῶν eie wh 
μὴν ἐντεῦθεν ἔπαυσε' περιττὴ γὰρ τότε πᾶσα τοῦ 
μου διάταξις. 

Στίχ. ιε΄. — "Iva εἴπῃ (8) διὰ τῶν ἰδίων iplum 
τῆς ἀναττάσεως, τῆς ἀφθαρσίας, τῆς ἀϑαιρεῖας, | 
δόγματα χαλέσας ταῦτα ὡς bv πράγμασιν Oven, vc | 
θείας χάριτος ἐν ἡμῖν καταπραττομένης,, ὡς pel 
προσταγμάτων ἡμᾶς; δεῖσθαι καὶ ἐντολῆς, τῆς i 
ποιεῖν ἢ μὴ ποιξῖν βουλομένης ἡμᾶς. | 

Στίχ. xat. -- Ἐπειδὴ (9) εἰς ναὸν τοῦ Θεοῦ vier 
μεν ἀμφότεροι, τῇ αὐτῇ δυνάμει τοῦ Πνεύματος διὲ 
τῆς ἀναγεννήσεως τοῦ συντελεῖν (10) εἰς μέαν ois 
μὴν δεξάμενοι. Τὸ δὲ, Ἐν qp πᾶσα ἀφὴ cvrappelt- 
ξσμεν ποίημα, χτισθέντες ἐπ᾽ E δε 

(6) C. Cr. p. 145. 8. δέ ona « ἀγαθοῖς 


(1) C. Cr., Ov. 


p. 152. 8. δέ φησιν. 
Δ Legendum videtur τὸ συντελεῖν. 


IN EPISTOLAM AD EPRESIOS. 918 


η (1) , ἵνα εἴπῃ, πᾶς λίθος ὑπὸ ἀφὴν πίστεως, À gmentata, quasi dicat, omnis lapis fide coagmen- 
ὃς ἰδιώματος οὕτως εἰπὼν, ἐν τάξει δηλονότι — tatus, singularem locutionem ita usurpans, lapi- 
9u τὸν λίθον λέγων. dem sane pro homine nominans. 

| KEOAA. I". CAP. Iit. 

v, τε΄. — Τινὲς πατριὰν (2) ἀνέγνωσαν, οὐ Ἧελβ. 14,15. — Quidam familiam legerunt, 
ἰς τὸ κείμενον ᾿ ἔστ' δὲ ρρατρία" πατριὰ μὲν — predicta non intelligentes ; legendum erat societas, 
υγγένεια λέγεται, φρατρία δὲ τὸ σύστημα: ἐν nam familia cognatio dicitur, et societas conven- 

οὐρανοῖς συγγένεια οὐδεμία, συστήματα δὲ — tue; in caelis autem cognatio nulla, sed conven!us 
λά. (δ) Τὸ τοίνυν, τούτου χάριν, ἄνωθεν μὲν multi. Illud igitur, hujus rei gratia, supra (ters. 1) 
ὑκὼς πρὸς τὰ προχείμενα διήγησιν ἔχοντα — ad ea referebat quibus magnitudinem gratie Dei 
(ἔθους τῆς περὶ ἡμᾶς χάριτος τοῦ θεοῦ, iv- — in nos celebrat ; hic autem interpositis aliis, idem 
ἃ αὐτὸ (A) μετὰ τὰ παρεντεθέντα ἀναλαδὼν repetit dicens, pro his omnibus, quz nobis prge- 
ἔγει, ὅτι ὑπὲρ τούτων ἁπάντων, ὧν ἡμῖν παρ- — stitit, et uti predixi tam magnis, tamque admira- 
ai ὡς προεῖπον (3) οὕτως ὄντων μεγάλων καὶ — bilibus donis, semper et usque flecto genua ad 
τῶν, ἐχάστοτε προσπίπτω τῷ Πατρὶ τοῦ Χρι- Patrem Christi, quem omnis societas sive in coelis 
y ἅπαν σύστνημα εἴτε ἐν οὐρανοῖς, εἴτε ἐπὶ γῆς D sive in terra Dominum suum profitetur et repu- 
καλεῖται xaX ἡγεῖται Δεσπότην. tat. 

t, ιθ΄. — Τὸ γνῶναι (6) ἀντὶ τοῦ ἀπολαῦσαι Vegas. 18,19. — Scire pro frui dicit, veram in- 
ἱπὶ πραυμάτων εἰπὼν τὴν γνῶσιν, ὡς ἐντῷ tendens scientiam , uti in Psalmo : Notas mihi fe- 
τὸ, ᾿Εγνώρισάς μοι ὁδοὺς ζωῆς, ἀντὶ τοῦ cisti vias vita ( Psal. xv, 14), quasi dicat, me im 
ἰαύσει με τῆς ζωῆς χατέστησας " ὁμοίως δὲ — possessione vite constituisti. Similiter interpre- 
Ἐξισχύσητε χαταιαδέσθαι, τὸ ἐν ἀπολαύσει — tandum illud, Possitis comprehendere, in rei posses- 
ἦναι τοῦ πράγματος λέγει, xal τοῦτο δείχνυσι — sione constitui, et hoc declarat per illud, cuin 
. σὺν τοῖς ἁγίοις " τὸ δὲ πλάτος xal μῆχος οπιπῖϑαξ sanciis. Latitudo vero et longitudo, et subli-- 
ϑος καὶ ὕψος, ἵνα εἴπῃ τῆς χάριτος τὸ μέγε- πιέίας et profundum, dicit ut. gratie magnitudinem 
ὃ τῶν παρ᾽ ἡμῖν ὀνομάτων. Εὔχομαι τοίνυν nominibus exprimat apud nos usitatis. Opto igitur 
ipae συναπολαῦσαι τοῖς ἀγίοις τῆς οὕτω με- αἱ cum sanctis illud ἰδ magnum et tam mirabile 
καὶ θαυμαστῆς δωρεᾶς τοῦ Θεοῦ, ἣν ἡ πολλὴ donum Dei possideatis, quod nobis prestitit summa 


στοῦ περὶ ἡμᾶς ἀγάπη παρέσχεν ἡμῖν. Christi in nos charitas. 
ΚΕΦΑΛ. A. C CAP. IV. 
Y. — Ἡνεῦμα (7) τὸ ἀναγεννῆῇσαν σῶμα, Vzns. ὅ. — Spiritus corpus regeneratum, quod 
e διὰ τῆς ἀναγεννήσεως χατέστητε. per regenerationem adepti estis. 
. δ η. — Μῆτε (8) τὸ, εἷς Κύριος ἐπ᾽ ἀναι- Vgns. ὅ 8. — Nolite putare illo, unus Dominus, 


οὗ Πατρὸς vontéov, μέτε τὸ, εἷς Osóc ἐπ᾿ Patrem tolli, aut illo, unus Deus, Filium; sed quasi 
Hà τοῦ Υἱοῦ, ἀλλ᾽ ἵνα εἴπῃ, οὐ διαφόρους dicat, neque distinctos Dominos, neque distinctos 
5». Οὐδὲ διαφόρους νομίζομεν θεούς " ἀδιάσπα- — Deos credimus. Nam unum idemque sonat nobis 
ho (niv τῆς θεότητος xai τῆς χυριότητος ἡ — Dominus ac Deus ; unum ideinque diversis quidem 
I, οὐ διαιρουμένων τῶν γνωμῶν ἡμῶν χατὰ — nominibus vocamus atque wuno similique cultu 
) προσώπων ἀριθμὸν, ἀλλὰ τὴν ὁμοίαν &robv-— prosequimur. Qui super omnes, quasi dicat, qui 
προσχύνησιν. Ὁ ἐπὶ πάντων δὲ, ἵνα εἴπῃ ὁ omnibus prestat, et. per omnia nostri quam dili- 
! ὑπερέχων, χαὶ διὰ πάντων ἡμῶν τὴν olxsíav — gentissimam curam habet, et, in. omnibus nobis 
twigsvo; πρόνοιαν, ἐν πᾶσί τε ἡμῖν εἶναι χα! inesse οἱ inhabitare creditur. Αἱ licet nos per 
διστευόμενος. Καὶ ἐπειδὴ διὰ πάντων ἔδειξεν omnia. sque Deus foveat, quaedam tamen nobis 
tip» ὁμόνοιαν, ἐδόχει δέ τις αὐτοῖς εἶναι δια-ὀὨ inzequalitas inest per varietatem largitionum ; addit 
πὸ τῆς τῶν χαρισμάτων ποικιλία;, ἐπιφέρει D enim : Unicuique autem. nostrum data est. gratia 
ἃ δκάστῳ ἡμῶν ἐδόθη ἡ χάρις κατὰ τὸ μέ- secundum | mensuram. donationis Christi. Quod εἰ 
ἧς δωρεὰς τοῦ Χριστοῦ. Ἐὶ δὲ ἴδιόν τι χάρισμα — nostrimn. cuique suum donum, differamus oportet 
€ ἡμῶν ἔχε!, ἡ διαφορὰ γέγονε, χαθὼς τὴν prout cuique donationem mensus fuerit Dominus 
δωρεὰν ἑχάστῳ ἡμῶν ὁ Δεσπότης ἐπεμέτρησε — Christus. 

ς. 


"οὐὰ. N. T. quod sciam omnes : πᾶσα (ἡἡ μὲν γὰρ matptal εἶσι τὰ γένη ^ ἐν δὲ οὐρανῷ πῶς, 
Af. ἔνθα οὐδεὶς ἐξ οὐδενὸς γέγονεν ; ἣ ἐχεῖ τὰ συστήματά 
C. Cr. p. 159. 8. δέ φησι. Qnat πατριὰς, χαθάπερ xai ἐν τῇ Γραφῇ ἐστιν εὑ- 
Ip marg. cat. legitur hoc scholion : ὁ Χρυσό- ρεῖν χείμενον πατριὰ ψατταρεὶ ege Μεραρεὶ Num. 
; πατριαὶ, οἱονεὶ φυλαί. Πριγένης ὁμοίως. ιν, 29), ἀφ οὗ καὶ πατέρες χαλοῦνται. 

urbe πατριὰν ὡς ἐπὶ συγγενείας, Θεόξωρος (4) C. Cr., αὐτῷ. 

las, τὰ συστήματα. V. etiam c. Cr. p. 160, (5) C. Cr., προς: πὼν. 


l. Chrysost. hom. 7, ἘΞ οὗ risa πατριά ᾿ (6) C. Cr. p. 165. 8. cat. 
, Χατὰ ἀριθμὸν ἀγγέλων qni, OX [xa:à (7) C. Cr. p. 165. Θ δέ 1,3:. 
3i τὰς ἄν x3 τὰς κάτω ποιήταντα φυλὰς, (8$) €. Cr. p. 168 Θ. δέ φησ». 


2: αἱ Ἰουξαῖχαιϊ, Idem vero multo post, E2203 


9?5 


THEODORI MOPSUESTENI 


Bomam vinctus perductus. cst; at. cum apud A Ἰουδαίοις ἐχδοῦναι xai διὰ τοῦτο Καίσαρα ἔπιχαλε- 


Neronem | omnibus accusationibus se purgasset, 
b.-nnium Romi permansit, ac tandem plenam di- 
missionem obtinuit. Omnes autem tunc temporis 
persuasum habebant beatum Paulum a Nerone fore 
necandum, szvissimo imperatore; presertim quia 
nova docere videbatur, et 3b acceptis apud Romanos 
doctrinis multum  abhorrentia, Evasit igitur ab 
omni culpa liber, ita ut vel a Roma discedere et 
more suo disciplinam przedicare potuerit. Quo facto, 
omnes stupere et audacius fidem proliteri. Hoc 
igitur dicit, Volo vos scire, quia doctrina mea in 
dies proficit; nam propter vincula mea omnibus 
manifestus sum factus, et crimina quibus me laces- 
sebant. solvi, et sic salvus evasi, ita ut exemplo 


σάμενος, ἀνήχθη δέσμιος εἰς τὴν "Pour, εἰσαχθϑεὶς 
δὲ τῷ Νέρωνι xal ὑπὲρ τῶν xa0' ἑαυτὸν ἀπολογη» 
σάμενος διετῇ χρόνον αὐτόθι διέτριψεν, παντελοῦς 
τετυχηχὼς τῆς ἀφέΞξεως. Τότε τοίνυν προσεδόχων μὲν 
ἅπαντες τὸν μακάριον Παῦλον πάντως ἀναιρεῖσθαι 
ὑπὸ τοῦ Νέρωνος, ὠμοτάτου τὸν τρόπον ὄντος, xdi 
μάλιστα ἐπειδή πως χαὶ χαινὰ ἐδόχει διδάσκειν, πολὺ 
τῆς τότε παρὰ Ῥωμαίοις κρατούσης περὶ Θεὸν δόξης 
ἀλλότρια. Ἕτυχεν οὖν παντελοῦς ἀφέσεως, ὡς καὶ 
ἀναχωρῆσαι τῆς Ῥώμης xal τῷ συνήθει τρόπῳ χρή: 
σασθαι τῆς διδασχαλίας" ἐξέπληττέ τε ἄπαντας τὸ 
γενόμενον χαὶ παῤῥησίαν ἐνεποίει τοῖς πιστοῖς τοῦ 
διδάσχειν. Τοῦτο οὖν λέγει, ὅτι βούλομαι ὑμᾶς εἰδέ- 
ναι, ὡς τὰ τῆς διδασχαλίας ὁσημέραι προχόπτει τῆς 


meo eruditi multi e fratribus jam pietatem confi- B ἐμῆς δῆλος γὰρ ἐπὶ τοῖς δεσμοῖς μου ἅπασιν ἐγενέ- 


dentius peofiterentur. 


μην, καὶ εἰσαχθεὶς περὶ τῶν xaÜ' ἑαυτὸν ἀπελεγῃ 


σάμην, καὶ οὕτως ἀπήλλαξα ἀχινδύνως, ὥστε πολλοὺς τῶν ὁμοπίστων διδάσχειν τὰ τῆς εὑσεδείας ἐπὶ 


τῶν χατ᾽ ἐμὲ τὴν παῤῥησίαν εἰληφότας. 
CAP. Il. 

VEgns. 7. — Ezinanire dicit Scriptura sacra pro 
non apparere. lta. exinanita est fides (Bom. i, 4), 
hoc est non apparet, οἱ inanis est ergo pradicatio 
nostra (1 Cor. xv, 14), quasi dicat vilis et nullius 
momenti. Illud igitur, semetipsum exinanivit, quasi 
dieat, senietipsum non manifestavit. Nam formam 
servi accipiens diguitatem illam  abscoudit, hoc 
reipsa esse repulatus quod videbatur. 

CAP. 1l. 

Vins. 1, 2. — liceos qui ex circumcisione aggredi 
capit, qui c:eleris suadere ut juxta legem. viverent 
couabantur. Illud, eadem scribere, ita habet. non 
quasi revera eadem jan scripsisset; nam talia in 
hac Epistola non reperies, nec aliam ad eosdem 
epistolam scripsisse refertur, sed quia praissens jam 
multa hac de re cum cis disseruerat : qui vobis 
ore jam predicavi, eadem nunc scriptis repetere 
non dubito, quando eorumdem frequens repetitio 
confirimnatiores vos efficit. Canes vocat cos quia 
absque pudore οἱ szpius de doctrina sua arguti, 
iisdem permanent, malos autem operarios, quia non 
siudent docere quie conveniunt. 


γεββ. 9. — Qui Deum spirituali cultu prose- 
quuntur, uli nos decet, οἱ gloriantur in Christo 
nobis illorum auctori facto, sane non in carnalibus 
pietatem definiunt 


Vrns. 7. — lllud, fuerat, memorato simul pristino 
lucro, indicat quantum ei fuerit circa hec stu- 
dium. 

Vgns. 12-14. — Ab illo: Eadem vobis scribere, 


(4) C. Cr. p. 259. (8.) Καὶ ἄλλος δέ φησιν. 

(2) €. Cr., ἀπέφανται. 

5) C. Cr. p. 268. (8.) Λλλος δέ φησιν. 

H Hoc scholion ets. a pracedenti in c. Cram. 
p. 269 intervallo disjunctum eidem Tlicodoro vin- 
dicare haud dubitavi. 

(Ἢ €. Cr. p. 272. (G.) αὶ ἄλλος δὲ ὁμοίως Qn- 
4,.. Que deiude ibidem "Theodoro. tribuuntur, 


ΚΕΦΑΛ. B. 

Στίχ. ζ΄. — Κέγωσιν» (1) 1j θεία l'paofi φησιν εὐ 
μηδὲν, ὡς τὸ, Κεχένωται ἣ πίστις, ἀντὶ τοῦ οὐδὲν 
πέφανται (2), χαὶ, Κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν, 
ἀντὶ τοῦ, οὐδὲν xaX εἰχαῖον" τὸ οὖν, δαυτὸν ἐχέγωσεν, 
ἀντὶ τοῦ, οὐχ ἔδειξεν ἑαυτόν’ μορφὴν γὰρ δούλιν 
.ἰαδὼν τὴν ἀξίαν ἐχείνην ἀπέχρυψεν, τοῦτο τοῖς ὀρῶ- 
σιν εἶναι νομιζόμενος, ὅπερ ἐφαίνετο. 


KE9A4. Γ΄. 
Στίχ. α΄, β΄. — Ἐντεῦθεν (5) ἄρχεται τῶν ix περ» 
C τομῆς καθάπτεσθαι, οἵ πείθειν αὐτοὺς ἐπειρῶντο κατὰ 
νόμον ζῇν. Τῷ, cà αὑτὰ γράφειν, οὐχ ὡς καὶ ἤδη vgl 
qa; λέγει, οὐδαμοὺ γὰρ τῆς Ἐπιστολῆς φαίνεται suf 


αὐτῶν εἰπὼν, ἑτέραν δὲ ὅτι γεγράφ[ηκχ]εν πρὸς atrae. — 


ἐπιστολὴν οὐδαμόθεν ἐμάθομεν, ἀλλ᾽ ὡς διαλεχϑεὲς 
αὐτοῖς πολλὰ περὶ τούτων ὅτε παρῆν τοῦτο λέγει, iu 
ἐμοὶ περὶ ὧν ὑμῖν διελέχθην, περὶ τῶν αὑτῶν πὰ 
γράφειν ὄχνης οὐδεὶς, ἐπειδήπερ ἀσφάλειαν ὑμῖν ἢ 
συνέχεια παρέχει τῶν ῥημάτων. Κύνας δὲ αὐτοὺς 
χαλεῖ ὡς ἀναισχύντους xat πολλάχις ἐλεγχθέντας, M 
οἷς οὐ καλῶς διδάσχουσιν, ἐπιμένοντας δὲ ὅλως, ai 
κοὺς δὲ ἐργάτας, ὡς οὐ τὰ προσήκοντα διδάσχεθ 
ἑσπουδαχότας. CL 
Στίχ. γ΄. — Οἱ ἀσώματον (4) τῷ Θεῷ τὴν equis 
ἀποδιδόντες, ὥσπερ οὖν προσῆχόν ἔστιν, xal χασχϑ» 
D μενοι ἐπὶ τῷ Χριστῷ τῷ τούτων ἡμῖν αἰτίῳ ege, 
οὐ μὴν ἐν τοῖς περὶ τὴν σάρχα τὴν εὐσέδειαν ὀριζό- 
μενοι. 
Στίχ. ζ΄. ---Τὸ, ἣν εἰς (5) σύστασιν τοῦ ποτε χόρδους 
ἔχει τὴν περὶ ταῦτα σπουδὴν. 


Στίχ. ιβ’, ιδ΄.--- Βούλεται (6) ἀπὸ τοῦ, Τὰ αὐεὰ γρέ" 


ΩΝ sunt, nt jam monuit Cram. εἰ 

6) C. Cr. p. 276. (8.) Ταύτην y ἐξήγῃ 
Θεόδωρος οὗ προσίετο βούλεται Nil de 
interpretationem Chrysostomi et Severiani, quorul 
alter : οὐχ ἀσχολοῦμα:, inquil, εἰς τὸ ἀνα μιμνῆσξι" 
σῦχ: τοὺς ἀγῶνάς pou τοὺ: παρελθόντας, ἀλλ εἰ 
τὸ μεριμνᾷν 5! κατορθώξτω εἰς τὰ ἑξῆς. 


"ἃ ͵ 


— 


IN EPISTOLAM AD COLOSSENSES. 


μὲν ἐμοὶ μὲν οὐκ Óxvnpór, δι᾿ ὅλου περὶ τοῦ A mihi quidem. non pigrum, nos suadere vult ne iis 


! πείθεσθαι τοῖς χατὰ νόμον ἡμῖν (1) διαλέγε- 
οὗτο γάρ ἔστιν ὅ φησι" Γεγενῆσθαι ἐμαυτὸν ἐν 
wf] τελειότητι οὐχ ἀποφαίνομαι " οὐδέπω γὰρ 
αὔσει τῶν προσδοχωμένων χατέστημεν" ἀλλ᾽ 
Wc ἐχείνων τὸ μέγεθος, τῶν μὲν παλαιῶν 
Ν οὐδένα ποιοῦμαι λόγον, πρὸς δὲ τὰ μέλλοντα 
ὅ λογισμὸν ἐχτείνων, ἕνα σχοπὸν ἔχω, πρὸς ὃν 
! ἅπαντα πράττω, ὅπως ἂν τύχοιμι τῶν προ- 
ἂν ἡμῖν ἐπάθλων εἰς τὴν ἄνω χλῆσιν, ἵνα εἴπῃ 
τοῖς οὐρανοῖς δίαιταν, ἧς ἐπὶ τὸ τυχεῖν χεχλή- 
'ἄντες. 

Ww. — Avi τοῦ (2) μὴ ὑπὸ νόμον ζῶντες, 
Ole; ἐμοί. Kal σχοκπεῖτε, qnot, τοὺς οὕτω 
κοῦντας͵ καθὼς ἔχετε τύπον ἡμᾶς" καὶ καθ- 


credamus qui justa legem vivunt. Hoc enim hic 
declarat : Fateor me nondum perfectionem veram 
esse consecutum, nec exspeetatis bonis donatum ; 
attamen de eorum praestantia certus, vetera omnia 
nibili facio; sed in futura unice intentus, hoc 
unum persequor, hoc unum pef omnia affecto, ut 
premia adipiscar in supernam vocationem nobis 
destinata; hoc est, slernam in colis vitam, ad 
quam obtinendam omnes vocali sumus. 


VEas. 17. — Quasi dicat, non sub lege viventes, 
sed sicul ego. Et observate, inquit, eos qui ita am- 
bulant, sicut. habetis formam nostram. 1n genere, 


Q9lv, πρὸς τοὺς οὕτω ζῶντας ἀφορᾶτε, χἀχεί- B ait, considerate eos qui ita vivunt, οἱ imitamini 


μεῖσθε. 
. V. — Μέγα, φησὶν (5), νομίζουσι τὸ μὴ τάδε 
, ἀλλὰ τάδε, οὐχ ἐννοοῦντες ὅτι χόπρος γίνεται 
v φάγωσιν, ἣν xat ὁρᾶν αἰσχύνονται" ἰδοὺ τῆς 
ξ αὑτῶν τὸ τέλος. 

ΚΕΦΑΛ. A', 
B^ Y. — Δῆλον ὅτι (4) καὶ αὗται πρὸς ἀλλή- 
ασίαζον περὶ πρωτείων ἐρίζουσαι, ἐνάρετοι 
οἱ, ὡς εἰχὸς, εἰς τὴν περὶ τῶν τοιούτων ἔριδα 
κτουσαι, Δῆλον δὲ ὡς οὐ γυναῖχα ἑαυτοῦ λέγει 
γε, ὥς τινες οἴονται, ἐπεὶ περιττὸν ἣν τὸ 
ν ὃ ἀνδρὶ μὲν ἁρμόττει, γυναικὶ δὲ οὐχέτι“ δέον 
κἀχεῖνο ἐννοῆσαι, ὅτι σύζυγον fj θεία T'ga-2t 
U τὸν γάμῳ συνημμένον λέγει, ἀλλὰ τὸν ὑπὸ 
ἣν πίστιν. Τινὲς δὲ Εὐοδίαν φασὶν εἶναι τὴν 
ι τοῦ δεσμοφύλαχος, Συντύχην δὲ τὸν ἄνδρα. 


τς — Τὸ ἠχαιρεῖσθέ (5) φησιν ἀντὶ τοῦ ἔχω- 
καὶ οὐχ εἴχετε τοῦτο ποιῆσαι ὅπερ ἐδούλε- 


. Cr , ἡμῖν αὐτοῖς βουλομένοις. Fortasse leg. 
XStv (vel ἕπεσθαι vel simile quid) βουλ., nisi 
zciderunt, 

» Cr. p. 268. (8.) "Ἄλλος φησίν, 


illos. 

Vens. 19. — Magnum putant, ait, non hoc, sed 
illud manducare, non cogitantes omnia stercus 
fieri quaecunque mauducaverint, quod vel respicere 
erubescunt. Ecce quis finis istorum studii. 

CAP. IV. 

Vgns. 2, 5. — Manifestum quod illa quoque iu 
invicem dissidebant de primis contendentes, vir- 
tute preedite et, ut videtur, de talibus dissentien- 
tes. Manifestum quoque illo compar non uxorem 
suam declarare, uii quibusdam visum est, cum 
secus vox germane redundaret, qua viro convenit, 
nulla outem ratione mulieri. lilud preterea notan- - 
dum quod Scriptura sacra nunquam compares 
vocet, aui matrimonio conjunguntur, sed qui ejus- 
dem fidei participes. Quidam contendunt Evo- 
diam uxorem fuisse custodis et Syntychem virum 
ipsum. 

VERs. 10. — lllud occupati eratis, quasi dicat, 
impediti eratis, nec poteratis facere quod vole- 
batis. 


(3) C. Cr. p. 279. (8.) "AXAo, δὲ οὕτως. 
(4) C. Cr. p. 281. (8.) "A336; δέ φησιν. 
(5) €. Cr. p: 285. (8.) "AX3o; δέ. 

(0) Que ad untur Chrysostomi sunt. 





THEODORI MOPSUESTENT 
IN EPISTOLAM PAULI AD COLOSSENSES COMMENTARII FRAGMENTA (1). 


*u- 


ΚΕΦΑΛ. Α΄. 
, τΥῦ'. — Οὐχ εἶπεν (2) τοῦ Υἱοῦ, ἀλλὰ τοῦ Υἱοῦ 
da«qc αὐτοῦ" οὐ γὰρ χοινωνοὶ τῆς βασιλείας 


ubseriptio Catenze θὰ est : — Αἰ ἐχλογαὶ 
ἰηνείας τῆς παρούσης Ἐπιστολῆς Ex τοῦ χατὰ 


πο νήματος τοῦ σοφοῦ χαὶ οἰχουμενι χοῦ 
ἴλου ἴω υ τοῦ ἐπισχόπου τῆς Βατιλίδος πό- 
1X Σευηριανοῦ τοῦ Γαθαλῆς xaX Θεοδώρον τοῦ 
στίας ἔχει χαὶ μίαν yofs.) 509 μαχαρίου 
ov. Hac ποι satis recte. habent. Pleraque 


CAP. I. 
Vgns. 15. — Non dixit Filii, sed Filii dilectio- 
nis sue. Non enim regnum Dei Verhi consequimur, 


Chrysostomi sunt, et quidem omnia, si haee exce- 
peris. Mitto Theodorea, Severiani scholia leguntur 
p. 293 (sed v. "A&tov — εὕρομεν sunt Chrysostomi, 
item totum scholion p. 206) 301, 308, 310, 3106, 
520 (hiec habet Chrys. "A34Q« φασίν. — v. ej. Op. 
ed. B. de Montf. ed. Paris. altera t. XI, p. 425) 
931, 925, 525, 526 (alterum scholion lin. 29 est 


947 


THEODORI MOPSUESTENI 


sed hominis in celos suscepti, quocum ejusdem A τοῦ Θεοῦ Λόγου γινόμεθα, ἀλλὰ τοῦ ἀναληφϑέντος 


glorie participes efficimur, propter physicam simi- 
litudinem, ubi erga eum affectum ex operibus demon- 
straverimus. Unde et ipsum Filium dilectionis 
vocavit, quia non natura Patris Filius erat, sed 
dilectione adoptantis haec obtinuit. 


Vens. 15, 16. —Illud, primogenitus, non de tem- 
pore tantum dicitur, sed etiam szpius de prestan. 
tia dignitatis, juxta illud : Jpse invocabit me : Pa- 
ter meus es (u, et ego primogenitum ponam illum 
(Psal. uxxxvir, 97, 28). Sane non hoc dicit Deus, 
quod caeteris tempore antiquiorem faciat unum- 
quemque eorum, sed lc ait David, divinas 'de 
seipso przedictiones commendans, quasi polliceretur 
Deus sc posteros ejus protecturum. Apostolus 
autem illud : Ecclesiam | primogenitorum, qui con- 
scripti sunt. in calis (Hebr. xn, 95), quasi dicat, 
qui przstautissimis honoribus exornantur; ita 
illud : Filius meus primogenitus Israel (Exod. ww, 
22), hoc est mihi charissimus. fta etiam hic : Pri- 
mogenitus omnis creature, quasi dicat, pr:eter omnem 
creaturam bonoratus. 


Non dixit per ipsuin, sed in ipso. Non enim prio- 
rem creaturam intendit, sed posteriorem in ipso 
factam, qua divisa prius denuo in unur conjun- 
guntur, uli et alias dicit : [nstaurare omnia in 
Christo, que in colis, el que in terrasunt (Ephes. 
), 10). 


Qui przdicta interpretari volunt, ct illud : Qui 


ἀνθρώπου, ᾧ κοινωνοῦμεν τῆς τιμῆς διὰ τὴν φυσικὴν 
ὁμοιότητα, ὅταν πρὸς αὐτὸν διάθεσιν ἐπὶ τῶν ἔργων 
ἐπιδειξώμεθα“ ὅθεν xal Υἱὸν ἀγάπης αὐτὸν ἐκάλεθεν, 
ὡς οὐ φύσει τοῦ Πατρὸς ὄντα Υἱὸν, ἀλλ᾽ ἀγάπῃ τῆς 
νἱοθεσίας ἀξιωθέντα τούτων (1). 

Στίχ. t:', ις΄.--τὸ, πρωτότοχος (2), οὖκ ἐπὶ ypbsn 
λέγεται μόνον, ἀλλὰ γὰρ xal ἐπὶ προτιμήσεως vu» 
λάχις, ὡς τὸ, "ExixaAécecal με, Πατήρ pov εἶ σὺ, 
καὶ ἐγὼ πρωτότοχον θήσομαι αὑτὸν, οὐ τοῦτο εἰ» 
πόντος τοῦ Θεοῦ, ὅτι ἔχαστον αὐτῶν πρίτερον zie 
τῷ χρόνῳ τῶν λοιπῶν, ἀλλ᾽ ὅτι περὶ πολλοῦ mode 
pav λέγει δὲ ταῦτα (5) ὁ Δαδὶδ, τῶν πρὸς αὐτὸν 
ἐπαγγελιῶν τοῦ Θεοῦ μνημονεύων, ὡς ἄν ὑποσχομέ- 
νου τοὺς ἐξ αὐτοῦ χατὰ διαδοχὴν οἰχειύσεσθαι. Ὁ 
᾿Απόστολός φησιν τὸ, "ExxAncía πρωκοτόπων dse- 
γεγραμμένων ἐν οὐρανοῖς, ἵνα εἴπῃ τὸν πολλῆς ἄγει 
ἠξιωμένον (4) τῆς τιμῆς, καὶ τὸ, Υἱὸς πρωεόζοπάς 
μου Ἰσραὴ.1, ἀντὶ τοῦ τίμιος ἐμοί" οὕτως φησὶ xi 
ταῦθα, πρωτότοχες πάσης xcícsuc ἂντὶ τοῦ παρὲ 
πᾶσαν τὴν χτίσιν τικώμενος. 


Οὐχ εἶπεν (5), δι᾽ αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἐν αὐτῷ" οὗ γὰρ τὸν 
πρώτην λέγει χτίσιν, ἀλλὰ τὴν ἐν αὐτῷ γενομένῃ 
ἀνάχτισιν, χαθ᾽ ἣν τὰ πάντα διαλελυμένα εἰς συ 
φωνίαν ἤχθη μίαν, ὡς καὶ ἀλλαχοῦ φησιν’ Ἀγακέρα. 
Aauocac0at τὰ πάντα ἐν τῷ Χριστῷ, rd τε ἐν τοῖς 
obparotc xal τὰ ἐπὶ τῆς γῆς. 


Oi δέ γε (6) παρερμηνεύειν βουλόμενοι τὰ ἐμὰ 


est imago Dei. invisibilis, primogenitus omnis crea- C καὶ τὸ, ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦ Θεοῦ τοῦ ἀοράτου, φφρυ- 


tura, de divina natura intelligere conantur, pote- 
runt nunquam interpretationem nostram arguere, 
quod a divinis ad humana aut ab humanis ad divina 
transeat. Nam ipsi quoque hoc agant oportet ; nu- 
per allatas quidem voces de praestantiori natura 
interpretabuntur, ast illud, primogenitus ex mortuis, 
nisi omnem pudorem abjecerint, nunquam ad divi- 
nafn naturam referent. 


Vens. 95.— lloc enim crat opus ejus, predicare 
apud gentes Evangelium, repudiata legis observa- 
tione. 


Chrys.) 950, 251, 332 (scd v. εἶτα — lin. 23-50 sunt D 


Chrys.), Cyrilli Alex. duo p. 3205, 320, sed alterum 
habet etiam Chrysostomus Ἔνιοι δὲ περί. — v. 
Chrys. Op. T. 1. unum Basilii p. 504 et unum Gre- 
gorii Naz. p. 505. Denique in Chrysostemo hzc non 
reperi, qua videntur alius essc : p. 292, lin. 22. 
Qi., — p. 2995, lin. 16, ἐπισυμήνασθαι — πόθον, 
P 297, lin. 9-10, τὴν ἐλπίδα -— ὑμῖν φησίν, p. 902, 
in. 10, 30; p. 303 lin. 1, 15; p. 327 lin. 25, 29. 

(2) C. Cr. p. 302 : ᾿Αλλ᾽ ὁ ἀνόσιος Θεόδωρος τού- 
τοις &vtupÜeyvóuevoc, ἕνα σχοπὸν ἔχων Ἰουδαϊχῶς 
χαὶ Ῥλασφήμως τὰς θείας Γραφὰς ἑρμηνεύειν τὰς 
δειχνύσας τοῦ Χριστοῦ τὴν θεότητα, χαὶ τὴν προχει- 
μένην χρῆσιν οὕτως ἐξτγήσατο᾽ οὐχ εἶπεν, φησίν.-- 
Ast impius Theodorus, lis contradicens, hoc unum 
intendens ut. judaico ct sacrilego more divinas Scri- 
piuras interpretetur quee Christi divinitatem. confir. 
ment, hocce medo illud testimonium coplicavit ; Non 
dixit, inquit. 


tótoxoc πάσης xtícsuc, ξπὶ τῆς θεία: ἐχλαδεῖν ἐξ 
χειρήσαντες φύσεως, οὐδαμῶς συχοταντῆσαι dh 
ἑρμηνείαν ἡ κῶν δυνήσοντα: ἀπὸ τῆς ἀπὸ τῶν εἷς 
ἐπὶ τὰ ἀνθρώπινα μεταθάσεως, ἤτοι τῆς ἀπὸ τῶν 
ἀνθριυπίνων ἐπὶ τὰ Orla: τὸ γὰρ αὑτὸ καὶ avt 
ποιῆσαι &ávávxn. τὰ μὲν ἀνώτερα ἐπὶ τῆς ἄνω iege 
ὀάνοντας φύσεως, τὸ δὲ, πρωτότοχος ἂχ τῶν γ- 
κρῶν, εἰ μὴ (7) τὰ πάντα ἀναισχυντοῖεν, οὐδαμᾶς 
ἐχλαδεῖν ἐπὶ τῆς θείας δυναμένους φύσεως (8). 

Στίχ. xy. — Τοῦτο γὰρ (9) ἦν ἔργον αὐτοῦ, 4 
χηρύττειν εἰς τὰ ἔθνη τὸ Εὐανγέλιον ἔξω τῆς τῶν» 
μιχῶν παρατηρήσεως. 

B 


(!) Addit censor orthodoxus : Τί ἂν er, ἀδιβέετε» 
pow, τοῖς ἐντυγχάνουσιν χαταλείψω  axortelv. 
impie hac dicta sint neminem [mgiet. 

(3) C. Cr. p. 560, 8. δέ φησιν. 

(5) €. Cr., ταῦτα φησίν. 

(4) Fort. leg. τῶν... ἠξιωμένων. - 

(B) C. Cr. p. 308. Θ. δὲ xal ταύτην πλημμελῶς 
ἐξηγεῖται τὴν ῥῆσιν, φάσχων. 

(6) C. €. p. 509. Scholio przcedenti allato et 
tene auctor ita : Ὅτι δὲ ταῦτα Παύλου τοῦ Zsp* 
σατέως φησὶν εἶναι ἀχάριος Ἰωάννης φθάσαντας 
πὰ «θέμεθα . ἐναντιούμενος δὴ συνήθως πᾶσι τοῖς 
ἁγίοις Πατράσι, xai ταῦτα ἐπιφέρει. 

(7) V. μή in c. Cr. non exstat. - 

(8) Adjerit censor noster severus : Dpogews 
τοίνυν χὰν τούτοις ἀπεδείχθη Θεόδωρος τὴν πρὸς δὺς 
ἀνίους πάντα; ἀράμενος μάχγ».- 

(9) C. Cr. p. 312. Θ. ςφν σίν. 


IN EPISTOLAM AD COLOSSENSES. 
. κδ΄, κε΄. --- Ὥστε, φησὶν (1), f£ouat xal πά- A 


ἱπὲρ ὑμῶν" καὶ ἐπειδὴ προλαδὼν ὑπὲρ τῆς 
ας εὐεργεσίας ἔπαθεν ὁ Χριστὸς, ὥστε σῶμα 
ὑμᾶς ἀποφῆναι διὰ τῆς ἀναστάσεως, τὰ προς- 
:-* (2) ταῖς θλίψεσιν αὑτοῦ ταῖς ὑπὲρ ὑμῶν 
ge. Τί δὲ ἣν τὸ προσλεῖπον; τὸ μαθόντα: 
ἵνα ἐστὶ τὰ ὑπὲρ ὑμῶν χατορθωθέντα, παρ᾽ 
ἰέξασθαι τὴν περὶ αὐτῶν ἐπαγγελίαν" τοῦτο 
) πόνων καὶ θλίψεων γενέσθαι οὐδαμῶς οἷόν 
ὑπὲρ δὴ τούτων πάσχω, περειὼν xal χτούττων 
ὰ χατορθωθέντα, ὥστε ὑμᾶς; πιστεύσαντας 
ἔσει τῆς ψυχῆς τὴν πρὸς αὐτὸν οἰχείωσιν δέ- 
' τούτων γὰρ ἐγὼ χατέστην διάχονος. 

,χξ΄-χθ', — Οὗτος (5) ὁ μέγας πλοῦτος ὁ Χρι- 
A τὸ ἐπ᾿ αὐτῷ πιστεύειν’ οὗτος γὰρ ἡ τῆς μελ- 


950 

88. 24, 86. — lia ut gaudeam, inquit, τοὶ 
patiens pro τοῦ δ: quando olim pro vestra salute 
Chrisius passus est, ul.corpus ejus per resurre- 
cionem  videamini , passionibus meis pro vobis 
adimpleo ea quie desunt passionum ejus. Quid 
autein. deerat ? Discentibus qux pro vobis perfecta 
sunt, suscipienda erat vobis a me istorum pr:zdica- 
tio. Hac autem przestare nou poteram absque labore 
et tribulatione. Pro his igitur patior, orbem per- 
lustrans docensque omnes quz peracta sunt, ut 
credentes immentis affectu cuia. eo. conjungamini ; 
borum enim factus sum minister. 


VEns, 27-29. — Tani he divitiz: non aliud prz- 
ter Christum et fidem in eum. Ipse enim spes futu- 


δόξης ἐλπὶς ὁ χαὶ τὴν αἰτίαν ἡμῖν τοῦ προσ- B τὰἢδ glorie, qui nobis illam exspectandi causam 


πεῖνα χαρισάμενο;. Μυστήριον ὃὲ χαλεΐ τὴν 
,ἔθνη χάριν, ὡς ἂν ἄδηλον οὖσαν τοῖς πρὸ 

ἐπίγνωσιν δὲ μυστηρίου τὴν μετουσίαν 
4). 

ΚΕΦΑΛ. B. 

Υ- — ᾿ποχρύφους (ἢ) πάντας τοὺς θησαυ- 
; σοφίας xai τῆς γνώσεως εἶναι ἐν τῷ Χριστῷ 
og ἂν τῶν μετὰ πολλῆς χατορθωθέντων συν- 
à τοὔ Χριστοῦ ὑπὲρ τῆς ἡμετέρας εὐεργεσίας 
ὄντων ἀδήλων, φανησομένων δὲ τότε ὁπότ᾽ 
gtat xat αὐτός. 

ιγ΄. — ᾿Αχροδυστίαν (6) ἐνταῦθα οὐ τὴν τοῦ 
$ λέγει, ἀλλ᾽ ὥσπερ περιτομὴν τὴν ἀφαίρεσιν 
y τῆς θνητότττο;, οὕτως ἀχροδυστίαν τὸ 
θαι ἔτι τὴν θνητότητα. Τοῦτο οὖν λέγει, ὅτι 
μένους ἡμᾶς τοῖς ἀμαρτέμασι διὰ τὴν msp:- 
v θνητότητα συνανέστησεν τῷ Χριστῷ, ἐν 
|» χοινὴν ἀνάστασιν χατεργασάμενος, ἀφ᾽ ἧς 
€ ἁμαρτίας ὑμῶν ἀφανισθήσεται. ᾿ 
ιε΄. --- AL ἀντιχείμενα. (7, δυνάμε:: οὐχ ἄν ποτε 
νὰ ἰσχὺν μὴ ἐπιδεχομένων ἡμῶν ἁμαρτάνειν. 
ποοθέσθαι, φησὶν, τὴν θνητότητα, ἂν ὑπὲρ τῆς 
φεῖλεν εὐ:ργεσίας, ἀπεδύσατο χἀχείνων τὴν 
aw, ἧπερ ἐχέχρηντο xaB' ἡμῶν, μεγίστην 
upl6oXov τὴν χατ᾽ αὑτῶν ἐργασάμενος νίχην, 
"νθῆναι xàxclvou; μάτην τοσοῦτον ἐπιδειξα- 
καθ᾽ ἡμῶν τὸν πόνον, ἀφ᾽ οὗ μηδὲν αὐτοῖ; 
ὄφελος (8), ἐν χρείττον: τῇ χαταστάσε: γεγο- 
μῶν, ὡς μηδὲ ἁμαρτάνειν ἡμᾶς ἐπιδέχεσθαι 


ty. --- Ἐπειδὴ (9) δι᾽ ἀγγέλων ὁ νόμος ἐλέ- 
βόσθαι, ὡς ἂν διαχονησαμένων αὑτοῦ πρὸς 
w, χαθὼς xai ὁ μακάριος Παῦλός φησιν " El 
᾿ἀγγέιων 1λα.ηθεὶς 1όγος ἐγένετο βέβαιος, 
κὸν φυλάττειν αὐτοὺς ἀναπείθοντες ποοεθδάλ- 
0) τοὺς ἀγγέλου:, ὡς ἂν χαὶ ἐχείνων ἀγαν- 


rec Theodorea esse perquam probabile. 

t poc Agi aovta. « ᾿ἰἰροσλείπω, Inscr. Mura- 
, 446, n. 3; Chaudleri. n. 78. Τὰ προσλεί- 
τοῦ ἔργον. Schn. Lez. Πρόπλοιπος, Jambl. 
16. « Steph. Thes. ἰ. gr. ed. Loud. 

, Cr. p. 910. (8.) Kat ἄλλος ὁμοίως, 

μα: adduntur Clirysostoini sunt. 


C 


prastitit. Sacramentum vocat gratiam circa gentes, 
utpote antiquioribus ignotam et sacramenti agnitio- 
nem (Cap. ui, vers. 2), gratize hujus participationem. 


CAP. 1I. 


VERs. 5. — Omnes thesauros sapienti: et scien- 
lie dicit in Christo abscondi , quia qux summa 
cum prudentia pro nostra salute per Christum per- 
fecta sunt, nunc quidem latent, tunc autem appa- 
rebunt , quando et ipse apparebit. 


Vgns. 15. — Praeputium vocat hic non illud cor- 
poris; sed quemaduodum circumcisionem vocavit 
mortalitatis ablationem, ita prieputiatos qui adliuc 
mortalitati inserviunt. Hoc igitur dicit, quod pec- 
catis mortificatos propter nostram mortalitatem 
cum Christo convivificavit, in ipso communem 
omnium resurrectionem praparans, qua peccata 
quaeque vestra tollentur, 

Vgns. 15. — Adversa potestates jam nibll vale- 
bunt, cum non amplius peccato indulgebimus. 
Mortalitatem igitur auferendo, quod pro communi 
utilitate perfecit, abstulit sImul illorum auctorita- 
tein. qua ip nos pollebant, maximam et certissimam 
de illis victoriam referens, ita ut ipsi érubescant, 
frustra in nos tantuni laborem tentantes, quo nihil 
omnino profecerunt ; nos enim meliorem constitu- 
tionem consecuti sumus, ita ut non amplius peccare 
liccat, 


VEBs. 18. — Quando per angelos lex data dicitur, 
legem ferenti scilicet ministrantes uti vel beatus 
Paulus asserit : Si enim qui per angelos dictus est 
sermo, factus est. firmus (Hebr. 11, 2), qui legis ob- 
servationem propugnabant, angelos protendebant, 
quasi ilii quoque contempta lege offenderentur. 


(9) C. Cr. p. 517. (0.) "Λλλος δέ φησιν. 

(6) C. Cr. 531.8. 

(1) C. Cr. p. 335. "AX3o; δὲ οὕτω φησίν. live 
Theodori esse quovis pignore contendo. 

(8) C. Cr. ὄδφειλος. 

(9) €. Cr. p. 525. 8. "II. 

(10) C. Cr. προσ: άλλοντο 


051 


THEODOR! MOPSUESTENI 933 


Deinde profecto modestiam quamdam profiteban- A αχτούντων, εἰ μὴ ὁ νόμος φυλάττοιτο᾽ εἶτα xol με- 


tur, quasi ἃ legis observatione ideo non recede- 
rent, quia angeli legis contemptum z,re ferunt. 
Nolite igitur, ait, istam modestiam professis et an- 
gelos praetendere conantibus credere ; nani mentem 
obcaecati dicunt qua ignorant. 


VEgns. 25. — Obscurus quidem versus; hoc au- 
lem vult dicere, quod talia tradendo doctores qui- 
dam scientiam suam probare videntur, et menterm 
modestam , commendantes fautoribus suis legis 
observationem, ut afflicto corpore et rejecta licen- 
tia carnem omnimodis alimentis nutriendi, potius 
a multis abstineant propter legis traditionem. 


CAP. IV. 
Vens. 17.— Quantum ex scriptis suspicari licet, 
apud Laodicenses erat et ministerium diaconorum 
subibat. 


(4) C. Cr. p. 237. (0. “ἄλλος φησίν. 
(2) €. ὅτ. p. 339. (8.) δέ φησιν. 





THEODORI MOPSUESTENI 


IN EPISTOLAM PRIOREM PAULI AD THESSALONICENSES COMMENTARII FRAGMENTA (1) 


CAP. I. 

Vgas. 1. — lllud, Gratia tobis, ita ponit, quem- 
admodum nos Salvete in inscriptionibus epistola- 
rum scribere solemus; illud vero in Deo l'atre , sic- 
uli et nos in Domino dicimus. 

Vgns. 8,9. — Hic sermo Domini non fidem indi- 
cat ; nam non prodiit ex eis fides, sed quasi dicat, 
omnes cognoverunt quanta pro flde pertulistis, et 
omnes fíidei veste firmitatem mirati sunt ita ut 
et cxteris exemplo fueritis, Notandum, ait, quod 
bic recedentes ἃ simulacris laudans, per opposi- 
tionem ad illa Deum vivum et verum nominet ; 
quotiescunque igitur hac vox occurrerit, non ad 
Patrem referenda quasi Filium excluderet, nec ad 
Filium quasi Patrem tolleret, quum Pater et Filius 
sque veri apud pios. 


CAP. IV. 
Vras. 4,5. — Vas dicit propriam cujusque uxo- 
rem, quod in sanctificationem possidere dicitur , qui 
se non cum aliena inquinat. Per exaggerationem 


(1) Catena continet hypothesin OEcumenii, p. 541, 
tria scholia Theodori, tria Severiani p. 515 (sed 
lin. 15 ταῦτα χτλ. sunt Chrysostomi). p. 355, 365 
et quatuor auctoris incerti, credo Theodori aut 
Severiani, p. 365 lin. 12. p. 565 lin. 12, 51, p. 374; 
lin. 20. iteliqua omnia Chrysostomi sunt. 

(2) Hoc scholion bis iu cat. legitur, primum ad 
Coloss. iv, 18, p. 540, Θεύδωρος, deinde ad hunc 


τριότητά τινα δῆθεν ἐπεδείχνυντο, ὡς ἂν δὲ τῆς τοῦ 
νόμου φυλαχῆς οὐχ ἐξιστάμενοι τῷ μηδὲ τοὺς ἀγγέ- 
λους περιορᾷν τοῦ νόμον τὴν καταφρόνησιν. Μὴ td- 
νυν, φησὶ, τοῖς τὴν μετριότητα ταύτην ἐ πιδειχνυμέ- 
νοις χαὶ βουλομένοις τοὺς ἀγγέλους προδαλέσθαι προῦ- 
ἐχητε" ὑπὸ γὰρ τύφου διανοίας λέγουσιν ἃ μὴ ἴσασιν. 

Στίχ. xy'. — ᾿Ασαφὲς μέν ἐστε (1), βούλεται ἃ 
εἰπεῖν, ὅτι τὸ ταῦτα παραδιδόναι 6oxst μὲν τινας τῶν 
διδασχόντων ἔνδειξιν ἔχειν γνώσεως, xal δῆθεν xl 
μετριοφροσύνης βουλομένους ἐπιμελεῖσθαι τοὺς περὶ 
ταῦτα ἔχοντα: ἐπιδείχνυσιν, ὡς ἂν χαὶ τοὺ σώματος 
ἀφειδοῦντας xal οὐ τίμιον νοιλίζοντας τὸ διὰ πάντων 
πληροῦν τὴν σάρχα, ἀλλὰ γὰρ μᾶλλον αξρουμένους 
ἀπέχεσθαι τῶν πολλῶν διὰ τὴν τοῦ νόμου παράδοσιν, 

ΚΈΦΑΛ. Δ'. . 

Στίχ. qj. --- Ὡς; ἔστιν (2) ix τῶν γεγραμμένων 
εἰχάσαι, παρὰ Λαοδιχεῦσιν ὄντι χαὶ τὴν διαχφυήδι 
ἐγχεχειρισμένῳ τῆ,, διαχονίας (5). 















(3) De scholio p. 310 allato v. δὰ 1 Thessal. 1,1, 





ΚΕΦΑΛ. Α΄. 

Στίχ. a'. — T5, Χάρις ὑμῖν (2), οὕτω τίθησιν, ὥσπερ 
ἡμεῖς τὸ Χαίρειν ἕν ταῖς ἐπιγραφαῖς (3) τῶν mem 
λῶν εἰώθαμεν, τὸ δὲ,. ἐν Θεῷ Πατρὶ, ὡς (1) ὸὦ 
ἡμεῖς ἐν Κυρίῳ γράφομεν. | 

Στίχ. η΄, θ΄. — Αόγον Κυρίου (5) ἐνταῦθα οὗ ty 
πίστιν λέγει, οὗ γὰρ fj πίστις ἀπ᾽ αὐτῶν ἔλαδὲ εἰν 
ἀρχὴν, ἀλλ᾽ ἀντὶ τοῦ πάντες ἔγνωσαν ὅσα ὑπὲρ tk 
πίστεως ἐπάθετε, xal πάντες ὑμῶν τὸ βέδαιον δὼ» 
μάζουσι τῆς πίστεως, ὥστε xal προτροπὴν ξτέρθις 
γενέσθαι τὰ ὑμέτερα. Ἐπισημαντέον δὲ, φησὶν, δα 
ἐν τῇ τῶν εἰδώλων ἀναχωρήσει τὸν Θεὸν καὶ Cuni 
xal ἀληθινὸν προσεῖπεν πρὸς ἀντιδιαστολὴν ἐχεῖνμξ 
ὥστε ὅπου ποτ᾽ ἄν τὴν φωνὴν εὑρέσχομεν calis, 
εἰδέναι χρὴ ὅτι μήτε ἐπὶ Πατρὸς εἰς &valpeeviipi- — 


D ται Υἱοῦ, μῆτε ἐφ᾽ ΥἹοῦ εἰς ἀναίρεσιν Πατρὸς, ἐρείως 


ἀληθινοῦ Πατρὸς χαὶ Υἱοῦ παρὰ τοῖς εὐσεδέσιν. 
KE94AA. A'. 
Στίχ. δ᾽, ε΄. -α Σχεῦος (0) τὴν ἰδίαν ἑκάστου yept- 
τὴν ὀνομάζει, ὃν ἁγιασμῷ κεᾶσθαε αὐτὸ εἰρημὼΣ, 
ὅταν μὴ πρὸς ἑτέραν ῥυπαίνηται" ἐμφατιχώτερον δὲ τὸ 


locum p. 544 sine auctore, ubi Chrysostomi epl- 
cationes pracedunt et sequuntur. Pertinet ad h.l 
ib. P 40 : τὸ δὲ χάρις. 

(5) P. 540, προγρααῖς. 

(4) P. 540, τὰ ἐν Θ. Il. τεθειχὼς, ὡς. 

(Ὁ) C. C. p. 348, 8. "AXAo; φησί. 

(0) C. Cr. 9. 538. (8.) Ἄλλος φησί, 


IN EPISTOLAM AD THESSALONICENSES. 


931 


ϑει ἐπιθυμίας, ὡσὰν τοῦτο ποιοῦντος οὐχέτι A vero habetur illud non in passione desiderii, quasi 


γυναιχὶ συνόντος, ἀλλὰ διὰ μίξιν μόνην 
περ πάθος ἐπιθυμίας ἐχάλεσε. 


hoc faceret non jam illi velut mulieri δὺς adh:zerens, 


sed tantum propter solam coitionem, quod passio- 
nem desiderii vocat. 





THEODORI MOPSUESTENI 


EPISTOLAM POSTERIOREM PAULI AD THESSALONICENSES COMMENTARII 
FRAGMENTA (1). 


ΚΕΦΑΛ, Β΄. 

᾿,.“-Ἶ Ὅτι περὶ (2) τῆς Χριστοῦ παρουσία: xal 
ἐπ᾽ αὐτὸν ἐχείνης ἐπισυναγωγῆς μὴ πείθεσθε 
Ἰμένοις ἀπατᾷν ὑμᾶς͵ ὡς ἂν ἐγγύθεν παρόντος 
Οὔ xa:pou , ἀλλ᾽ εἴτε ὡς ἀπὸ πνευματιχῆς 
᾿λέγειν τις ἐπαγγέλλεται, εἴτε ὡς ἀπὸ λόγου 
Wie ἡμετέρας τοῦτο μαθὼν, μὴ πείσεσθε. 

f, δ΄. — Διὰ τούτου δείχνυσιν ὅτι τὴν εἰδω- 
ιν, fjv ὁ διάδολος συνεστήσατο, αὐτὸς ἐλθὼν 
t, καὶ πᾶσαν αἴρετιν, ἣν ἀντέθηχε τῷ λόγῳ 
Míac, αὐτὸς ἐλθὼν παραλύει, ἵνα xal ἐν 
χρῖμα ἔχωσιν οἱ ἄνθρωποι, ὅτι τὰ ἐφ᾽ οἷς 
Ιϑαν οὐχ αὐτοὶ καθεΐλον, ἀλλ᾽ ὁ πλανῶν αὖ- 
Aag γὰρ τὰς πλάνας χατὰ (3) μέρος συν- 
ὁδιάδολος, ἀφιστῶν τοῦ Θεοῦ χαὶ ἠρέμα τὴν 


CAP. II. 

Vrns. 2. — Nolite de Christi adventu et nostra 
cum eo congregatione illis credere qui vos decipere 
conantur, quasi instaret tempus illud, et quidquid 
seu ex spirituali instinctu praedicent, seu sermoni- 
bus aut epistolis per nos edocti, nolite fidem 
preestare. 

Vgns. $5, 4.—His ostendit quod idololatriam quam 
diabolus constituit, ipse veniens evertet et omnem 
heresim quam verbo veritatis opposuit, ipse veniens 
solvet, ut vel ex eo homines agnoscant non ab ipsis 
ablata esse circa quz errabant, sed ab errorum au- 
ctore. Istos enim errores partito composuit diabolus, 
avocans a Deo et paulatim suum cultum introdu- 
cens, ut quando aderit definitum tempus, ipse in- 


ροσχύνησιν ἀντεισάγων, ἵν᾽ ὅταν μετὰ ταῦτα C veniat homines errantes ac divino auxilio destitu- 


ητοιμασμένα, εὑρηχὼς xai memiavnuévoug 
βώπους xal ἐχτὸς ὄντας τοῦ Θεοῦ τῆς fon- 
ἡχερῶς ἑαυτῷ δόξῃ χατορθοῦν τὸ σπουδαζό- 
ντέστι τὸ προσχυνηθῆναι αὐτὸν παρὰ πάν- 
κυπων᾽ ὡς γὰρ ὑποσχενὴ ἀψῖδος, οὕτως αἱ 

αἴ τε παρ᾽ Ἕλλησι xal αἱ παρὰ τοῖς Χρι- 
τῷ διαδόλῳ ὥσπερ δὲ &yibo; σφιγγείσης 
ύσης τὴν οἰχείαν χατασχευὴν, dj ὑποσχευὴ 
μένει δὲ μόνη ἡ ἁψὶς στεῤῥὰ, οὕτως ὁ διάθο- 
εἰρέσεις τὰς πολλὰς xal τὰς τῆς πλάνης ὁδοὺς 
σχευῆς ὑπέθηχεν, ὥσπερ ἁγῖίδα μεγίστην 
οὔ προσχύνησιν προχατασχευάζων, ἵν᾽ ὅταν 
κῶν πάπας τὰς αἱρέσεις xat αὑτὸς 
tc. 


tos, sicque facilius propositum sibi finem assequi 
videatur, ab omnibus scilicet adoretur liominibus. 
Nam quod substtuctio arcus, hoc diabolo hzreses, 
tum apud gentes cum apud Christianos. Quemad- 
modum enim ubi arcus perfectus est et sna stru- 
ciura constat , substructio tollitur, firmo integro- 
que permanente arcu; sic diabolus omnimodas 
hereses et varia errorum genera velut substru- 
ctionem supponit, super quam arcum, cultum sci- 
Weet suut stabilit, ut quando hzreses omnes ipse 
condemnaverit et deleverit, cultus tamen iste nu- 
dus inter homines remaneat. 


xasapyh (4), γυμνὴν τὴν ἑαυτοῦ προσχύνησιν εἰσάγων 


τ π΄. — Οὐ πιθανὸν (D) ἔμοιγε φαίνεται τοῦτο, Ὦ — VERS. 6-8. — Hoc mihi non. probabile videtur 


ἐπαύσαντο ix πλείονος ἤδη τοῦ χρόνου" si 
μὴ πεπαῦσθαι βούλοιτο λέγειν διὰ τὸ παρά 
Ἰοδευχὴν γίνεσθαι χατὰ τὸ σπάνιον, ἕνια οὐδὲ 
παι χατά γε τοῦτον τὸν τρόπον, ἐπεὶ μηδὲ 
ty πάντη τοὺς ἁγίους οἷόν τε, ἐσομένων xal 
y οὐ προσιεμένων τὴν ἐχείνου διδασχαλίαν, 
διαλάμψουσιν Ev τοῖς ὑπὲρ εὐσεθείας ἀγῶσι. 
; πὸ κατέχον, ὡς ἂν τοῦ διαδόλου μὲν ἐθέλον- 


neter quinque fragmenta Theodorea conti- 
a duo scholia Severiani p. 3588, 590 (cf. 
et unum auctoris incerti p. 385 liu, 20; re- 
mnia ex Chrysostonio desumpta sunt. 

. Cr. p. 586. 8. 7. &. 

al., πλάνας ἃ χατά. 


(nempe illud quid detineat. dona Spiritus sancti in- 
dicare), nam jamdudum cessaveruut, Quod si enim 
quis eo non cessavisse dixerit quia interdum apud 
quosdam orationes occurrunt, neque illo tempore 
cuncta cessabunt, cum omnino deficere nequeant 
sancti , et tunc etiam futuri sint qui doctrinam 
ejus respuant et in certaminibus pro pietate ful- 
geant. Declarat autem illud quid detineat, jamdudum 


(4) Cat., χαταργεῖ, E 

(5) C. Cr. p. 548. Θεόδωρος δὲ ὁμοίως Hi paxa- 
οἷῳ Ἰωάννῃ ταύτην οὐ προσίεται τὴν ἐξήγησιν, 
φάσχων. -— Intelligit allatam interpretationem Se- 
veriani, qui τὸ χατέχον dici putat τἣν «ou. ἁγίον 
νεύματος χάριν. 


925 THE ODORI MOPSUESTENI 9 
diabolo animo esse ut hoc faciat, illum autem a Deo 4 τος καὶ £ór, τοῦτο ποιῆσαι, τοῦ Θεοῦ δὲ κατέχοντος 


prohiberi, quia consummatio sacu:i definitum 
tempus est, quo ille revelandus. Definitione Dei 
dicit Apostolus illum detineri, unde etiam addit : 
Ut reveletur. in suo tempore. Nam illud Mysterium 
jam operatur, quasi dicat, licet non palam discese 
sionem operetur diabolus, sed nunc velut in occulto 
pleraque agit, semper et ubique pro viribus a pie- 
tate revocare conatus quicunque fidei adhzrent. 


Notandum quod revelationem Anticlristi vocat 
manifestationem , superius quidem nisi revelatus 
[verit homo, et hic revelabitur ille iniquus, quasi 
diabolus usque ab adventu Domini hoc ad exitium 
fiominum paraverit, et jam forte perfecisset, nisi 
eum juxta secreta consilia detinuisset, tunc autem 
operaturus ei revelaturus sit quie olim cogitat, 
facultate dala sententiam operibus perficiendi. 
Quem Dominus Jesus spiritu oris sui interficiet. Dum 
ille ista in orbem terrarum aget, inquit, et oinnes 
3 pielate avertet, subito de ccelis apparens Cliristus, 
claniore edito, opus everlet totum, omninoque illum 
interficiet. loc enim declarat. illud spiritu oris 
ejus, quasi dicat, voce, pro liominun nalura locu- 
tus, qui nonnisi spirando voces articulatas pro- 
nuntiare valent. 


αὐτὸν τέως διὰ τὸ καιρὸν ὀρίσαι τῇ συντελείᾳ τοῦ 
αἰῶνος, καθ᾽ ὃν ὀφθῆναι σνγχωρεῖ χἀχεϊνον "^ τοῦτο 
χατέχων ὁ ᾿Απόστολος ὀνομάζει τοῦ Θεοῦ τὸν ὄρον, 
ὅθεν xai ἐπήγαγεν, Εἰς τὸ ἀποκαλυφθῆναι αὑτὸν 
τῷ ἑαυτοῦ καιρῷ. Τὸ γὰρ, Μυστήριον ἤδη ἔνερ- 
γεῖται, ἀντὶ τοῦ, εἰ καὶ μὴ κατὰ τὸ σαφὲς ἤδη τὴν 
ἀποστασίαν ἐργάξεται ὁ διάθολος, ἀλλ᾽ οὖν γε ὡς ἐν 
μυστηρίῳ πλεῖστα xai νῦν διαπράττεται, ἑχάσνεϊε 
διὰ τῶν οἰχείων τῆς εὐσεδείᾳς ἀφιττᾷν πειρώμενες 
τοὺς ποοσιόντας τῇ πίστε:. 

Προσεχτέον (1) ὅτι ἀποχάλυψιν τοῦ ᾿Αντιχρίστου 
ἐχάλεσε τὴν φανέρσωσιν, ἕν τε τοῖς ἀνωτέροις dxoxe 
ἱἱυφθῇ ὁ ἄνθρωπος εἰπὼν κἀνταῦθα daoxadvpt- 
σεται ὁ ἄνομος, ὡς ἂν τοῦ διαόλου πάντοτε μὲν 
ἀπὸ tZ, τοῦ Κυρίον παρουσίας μελετῶντος αὐτὸ ἐπὶ 
τῇ τῶν ἀνθρώπων βλάδῃ χαὶ fbr, γε αὐτὸ xaX παῆ- 
σαντος ἂν, εἰ ui χατὰ τὴν ἀπόῤῥητον αὑτοῦ βουλὶν 
χατεῖχεν αὐτὸν ὁ Θεὸς, ἐργασομένου (2) δὲ τότε κεὶ 
οἵσοντός γε εἰς φανερὸν τὸ πάλαι δοχοῦν αὑτῷ, δ - 
συγχωρηθῇ τὴν olxeiav γνώμην ἐχδαλεῖν εἰ; ἔργσι, 
Ὃν ὁ Κύριος 'Incoog ἀναλώσει τῷ πνεύμαει τοῦ ᾿ 
στόματος αὑτοῦ" ἐχείνου, φησὶ, τοιαῦτα διαπβαῦ» — 
πομένου χατὰ τῆς οἰχουμένης aat πάντας ἀνθρώποις 
ἀφιστῶντος τῆς εὑὐσεδείας, ἐξαίφνης ἀπ᾽ οὐρανὰν 
φανεὶς ὁ Χριστὸς xai μόνον ἐπιδοΐσας παύσει τῇς 
ἐργασίας, ὅλον αὑτὸν ἀναλώσας" τοῦτο γὰρ λέγει τὸ 


τῷ πγεύματι τοὺ στόματος αὑτοῦ, ἀντὶ τοὺ τῇ φωνῇ, ἀπὸ τοῦ παρ᾽ ἡμῖν αὐτὸ εἰρηχὼς, ἐπειδὲ; ἡμεῖς τῷ 
πνεύματι συνεργῷ χεχρήμεθα πρὸς τὴν ἔναρθρον λαλιάν. 
VrRs. 11. — 1460 mittet illis Deus operationem C Στὶχ. ια!. — Διὰ τοῦτο (5) πέμψει αὑτοῖς ὁ θεὸς 


erroris, illam permittet profecto non auteni opera- 
bitur ipse. lloc enim sibi vult Apostolus : Nisi in 
veritate perianseritis, deflectetis ad errorem et 
credetis mendacio ; justas ideo poenas dabitis, quod 
derelicta veritate ad iniquitatem defecistis, hoc est 
ad diaboli cultum : quem iniquitatem vocat quod 
inique ipsi aJbzerent, 


(1) C. Cr. p. 589. Hic Theodorotribuere non du- 
bitavi. Excipiunt ea qu:e modo attulimus neque nisi 
inchoatam loci interpretationem continuant, 


ἐνέργειαν πλάνης, τὴν συγχώρησιν δηλονότι ὡς 
ἔργον τῷ Θεῷ περιῖνψψεν * βούλεται γὰρ εἰ πεῖν, ὅτι ph: 
μείναντες ἐπὶ «nc ἀληθείας προσέξουσι τῇ πλάνῃ μ᾽ 
πιστεύσουσι τῷ Ψεύδει, διχαίαν δεχόμενοι τὴν vii 
plav ὑπὲρ ὧν χαναλιπόντες τὴν ἀλήθειαν πρὸς τῷ 
ἀδιχίαν ἔχλιναν, ἵνα εἴπῃ τοῦ διαθόλου τὴν spei 
vat, ἀδιχίαν αὑτὴν καλέσας ὡς οὗ δικαίως veh 
νὴν παρὰ τῶν ποιούντων, 


el Cat., ἐργασαμένου. 
(9) ὦ. Cr. p. 391. Θεόδωρος δέ φησιν εἰ νό. 





THEODORI MOPSUESTENI 
IN EPISTOLAM PRIOREM PAULI AD TIMOTHEUM COMMENTARII FRAGMENTA (1) 


CAP. 1. 
Vrns. 9, 4. — Rosliquit eum Ephesi non solum ut 
quibusdam nuntiaret ne aliter doccrent, sed quo- 


(4) Theedorus commentarium in Pauli ad Timo- 
theum Epistolas Ebediesu teste ad Peirum misit. 
l'ragmeuta leguntur in |. : Cateng in S. Pauli Epi- 
stolas ad. Timotheum, Titum, Phileinoua et ad. 116- 
reos. Ad [idem codd. mss. ed. 1. A. Gramer. Oxon. 
1845, $. (μιν ex eodem. illo codice Coisl. de- 


D 


KEOQAA. A'. 


Στίχ. v', δ΄. — Οὐ διὰ (2) τὸ παραγγέλλειν póm 
τισὶ μὴ ἑτεροξιδασχαλεῖν κατέλιπεν αὐτὸν ἐν Ἐφέσῳ, 


sumpti sunt, de quo diximus supra. (Quz catesa i 
Pauli Epistolam priorem ad Tinotheum continet, 
ea omnia Chrysostomus suppeditavil, si pauca ex- 
ceperis. Mitto Tlieudorca, Severiani quatuor tastum 
scl:olia 

(2) €, Cr. p. 5. (0.) "AX2Xo; δέ φησιν. 


IN EPISTOLAM 1 AD TIMOTHEUM. 


958 


πάσης ἐπιμελεῖσθαι τῆς ἐχχλησιαστιχῆς A que ut soli ecclesiastice constitutioni consuleret 


εως, περὶ ἧς αὐτῷ xal γεγράφηχε. Δῆλον 
α παραγγείιλῃς τισὶ, περὶ «iv οἰχείων λέγει" 
ἡ τοῖς ἀλλοτρίοις παραγγέλλειν ἠδύνατο" 
y γὰρ xal πολλὰ χαχὰ ὑπέμενον παρ᾽ ἐχεί- 
it δὲ περὶ τῶν Ex περιτομῆς, οὗ πολὺν ὑπὲρ 
δῆθεν ποιούμενοι λόγον, τοὺς ἀπὸ ἐθνῶν ἐπε- 
δάσχειν ἐναντία τοῦ χριστιανιχοῦ δόγματος. 
rov* Πᾶσι μὲν παράγγελ[λ]ς, προηγουμένως 
b ἐθνῶν, μὴ προσέχειν τοῖς μύθοις τοῖς ὑπ᾽ 
λεγομένοις xai ταῖς γενεαλογίαις * πολλὴν 
ὕντο τὴν σπουδὴν τοῦ δειχνύναι τὸν Χριστὸν 
ούὐθως ταῖς ἐπαγγελίαις ἐξ ᾿Αδραὰμ xai 
fovóca, xal διὰ τοῦτο ἐπεχείρουν xai τὰ 
πλαιὰ διηγεῖσθαι δῆθεν, ἀφ᾽ ὧν δὴ πολλοὺς 
ἐθνῶν πεπιστευχότων παρετάραττον, οὐδὲν 
AEN ἀχριδῶς ἐπισταμένων. Καλῶς δὲ αὐτὰς 
&rrovc ἐχάλεσεν, ὡς τῶν ἐπὶ τὰ τοιαῦτα 
wey δυναμένων τῇδε χἀχεῖσε περιάγεσθαι 
ὅπερ ἐν ταῖς γενεαλογίαις γίνεσθαι ἀνάγχῃ, 
ούτου λεγόντων τὸ γένος, αὖθις δὲ τὸ ἑτέρου, 


de qua etiam ipsi scripsit. Manifestum quod illud 
Ut denuniiares quibusdam ad fratres spectat; non 
enim alienis denuntiare poterat, a quibus mala 
multa timenda. Loquitur autem de iis qui ex 
circumcisione, qui utique multa de lege disseren 

tes, eos qui de gentibus disciplinam a ehristianismo 
alienam docere conabantur. Dicit igitur, omnibus 
denuntia, prsecipue autem iis qui de gentibus, ne 
intendant fabulis ab illis przedicatis et genealogiis ; 
nam plurimum in eo versabantur illi ut probarent 
invitis promissionibus Christum non ex Abrahamo 
et David ortum; et propterea genealogias veteres 
fusius explieasbant, quibus multos perturbabant 
eorum qui de gentibus crediderant, nibil de anti- 


D quis accurste pernoecentes. Optime vero ista: 


vocal iméerminatas, cum huc. atque illuc sermone 
deferebantur qui de talibus disserebant, quod ut in 
genealogiis eveniat oportet, nunc hujus, nunc illius 
genere relato, et rursus alio. Fabulas autem hac 
appellat quod abeque necessitate referebantur. 


) ἀπὸ τούτου μεθισταμένων εἰς ἕτερον" μύθους δὲ αὐτοὺς ὠνόμασεν ὡς μὴ ἔχοντας ἀναγχαίαν 


g. --- Εἰχότως (1) δὲ μαχάριον αὐφτὸν ἐν- 

Asl, ὡς ἂν αὐτοῦ μὲν τὸ μαχάριον ἔχοντος ἐν 

διὰ τῆς ἀτρεπτότητος, ἡμῖν δὲ χάριτι τοῦτο 
ΚΕΦΑΛ. B'. 

βι ιδ.---Τὸ, Γυναικὶ δὲ διδάσκειν (2) οὐχ 

ὁ, δηλονότι περὶ τῆς ἐν χοινῷ χαταστάσεως 


Ἶκ598. 11. — Haud immerito vocat beatum hoc 
in loco Deum; nam ille natura beatus proptc' 
immutabilitatem suam ; nos autem gratia Dei εἰ - 
cimur beati. 

CAP. If. 

Vrns. 19-14. — Illud, Meulierí autem. docere non 

permitto, sane ad publicos conventus referendum, 


'ἂν οὐ δέον ἐν ἐχχλησίᾳ αὐτὰς διδάσχειν * C ita ut illis in ecclesia docere non liceat. Nam de 


«et τῆς κατ᾽ οἶχον ἀναστροφῆς αὐτῶν ταῦτα 
σαι οὐχ ἄν ποτε ἠνείχετο Παῦλος, οὐδ᾽ ἂν 
γυναῖχας ἣ ἀσεδοῦντας τοὺς ἄνδρας παιδεύειν 
δειαν, ἣ μὴ δεόντως πολιτενομένους ἐπὶ τὰ 
ἧς ἔργα προάγειν. Καὶ ᾿Αδὰμ οὐκ ἠπατήθη, 
κεἶνου μὲν τῆς ἀπάτης τὴν αἰτίαν εἶχεν αὕτη, 

kw ἐχεῖνον τὴν αἰτίαν στρέφειν οὐκ ἡδύ- 


ΚΕΦΑΛ. Γ΄. 
β΄. — Γελοιότατον (3) παρὰ ποῖς πολλοῖς 
ὑτὸ φυλαττόμενον δῖ,θεν εὑρεῖν “ εἰ μὲν γάρ 
ὥφρων ὡς δευτέραν ἀγόμενος γυναῖχα, τοῦ- 
"οσίενται εἰς χλῆρον᾽ εἰ δὲ βιώσας τις ὡς οὐ 
᾿μίαν ἠγάγετο χατὰ νόμον, οὗτος εἰς μέσον 
πὶ, καίτοι τὸν μὲν δεύτερον γάμον τοῦ μα- 
ϊαύλου σαφῶς ἐπιτρέψαντος γίνεσθαι, πάσης 
ἱπρὰ τὸν νόμιμον γάμον χοίτης πορνείας οὕὔ- 
φῶς χαὶ παρίημι τέως ἐχεῖνο, ὅτι χαὶ δύο 
ς εἰληφότα (σαφῶς νομίμους λέγω), βαπτίσαν- 
τὸν χλῆρον παράγουσιν ἀδεῶς, χαίτοιγε ἐπὶ 


leguntur p. δ, 22, 41, 48 Nh v. Ἐνταῦθα 
wsew sunt Chrysostomi ), incerti auctoris 
e : p. 15, lin. 1 P 44. lin. 14, 20, p. 31, 
P» 5. 1. 5-7 ; p. 95, I. 22, διέστησε — 25; 
. 5, p. 40, 1. 2, 5, 5, 1—9 — φησίν, 25 28; 
, 44, 91; p. 41, 1. 5, ποῖον — 7. $5. Restat 
disputatio, qui factum sit ut. episcopi, qui 
o dignitate pares fuerint presbyteris, ma- 


PaTAO0L. Gec. LXVI. 


privata illarum conversatione talia decernere pro- 
cnl dubio Paulus noluisset, nec vetuit quin impios 
maritos pix mulieres pietatem docerent, aut vitiis 
deditos ad virtutem revocarent. Et Adam non. eit 
seductus ; cum illa viro erroris causa fuit; ipsa 
autem de lapsu suo virum incusare nequivit. 


CAP. lll. 


Vgns. 9. — Perridiculo modo hoc apud pleros- 
que observatur : nam si quis probus secundam 
mulierem duxerit, in clerum hunc non admittent ; 
quod si autem quis male se gesserit, at unam tan- 
tuin uxorem habuerit, hic in. medium adducetur, 
licet aperte secundas nuptias beatus Paulus (ler: 
concedat, et fornicatio sit omnis preter legitimum 
concubitus. Profecto et illud nuuc reprehendo, 
quod vel duas mulieres habentem, legitimas quidem 
dico, baptizantes eum absque ullo timore in cle- 
rum excipiunt, illumque deinceps legem istam ob- 


jorem deinde nanciscerentur auctoritatem et po- 
tentiam, p. 97, I. 25, τὸ παλαιόν — p. 29, J. 17. 
Hane in Chrysostomo frustra quzsivi. Videtur 
Theodori esse. 

1) C. Cr. p. 9. e. ! 

2) C. Cr. p. 20. (8.) "AXXog δὲ εἰς τὸ — φη τ΄» 

(ὅλ €. Cr. ». 235. ss. Θεόδωρος δέ φησι. 


90 


959 


THEODORI MOPSUESTENI 


servaturum putant, quasi baptismi opera jam non Α τῶν λοιπῶν αὐτὸ φυλάττεσθαι δοχοῦντες, ὡς ἂν τοῦ 


amplius cum duabus mulieribus futurum. lta au- 
tem sxpius vel cum hominibus omnino perditis se 
gerentes, optime agere se eredunt, quando obvium 
quemque baptizantes ad cleri ministerium admit- 
tant, ne minimum quidem virtutis aut pietatis do- 
cumentum prastantem. 


Ut de baptismi causa taceam, de qua datur, id 
quod plerique minime respiciunt, hoc illi sciant 
oportet, quod beatus Paulus de moribus disserit qui 
episcopo jam antea exhibendi erant, non de gratia 
per baptisinum concessa. Quod si enim baptismus 
'tanta eíficeret, superflus eseent Pauli leges, et 
permitteret, obvium quemque statim post baptis- 


βαπτίσματος ποιοῦντος αὐτὸν οὐχέτι εἶναι συνῳχη- 
κότα δυσὶ γυναιξί" πολλάχις δὲ τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν 
χαθόλον μοχθηρῶν διαπραττόμενοι, οἴονται χάλλιστα 
ποιεῖν, εἰ δὴ βαπτίζοντες (1) τὸν ὅπως ποτὲ ἐζηχότα 
ἐπὶ τὴν τοῦ χλήρου λειτουργίαν παράγοιεν (3). μηδὲν 
ἀρετῆς καὶ τῆς περὶ τὴν εὐσέδειαν ἐπιμελείας γνώ- 
popa ἐπαγόμενον. 

Ἵνα γὰρ σιωπήσω τοῦ βαπτίσματος τὴν αἰτίαν, 
ἐφ᾽ f δίδοται, πρὸς ἣν οὐδὲ ἀφορᾷν ἐθέλουσιν οἱ sal. 
λοὶ, ἐχεῖνο γοῦν εἰδέναι αὐτοὺς ἐχρῆν. ὅτι ὅ μαχάρες 
Παῦλος περὶ βίου νομοθετεῖ, καθ᾽ ὃν νομίζοι δεῖν Mw» 
χέναι τὸν ἐπίσχοπον, οὐ περὶ συγχωρήσεως διαλέ- 
γεται τῆς χάριτος προσγινομένης (3) τοῖς τὸ péss- 
cya εἰληφόσιν" εἰ γὰρ δὴ τοῦτο γίνεσθαι οὕτως x 


mum in clerum recipi. Hoc autera. prohibet, et prze- B λὸν, περιττὴ πᾶσα ἢ νομοθεσία τοῦ Παύλου, cvy 


cipit ut ille tantum ad episcepatum seligatur, qui in 
preterita sua vita probitatis documenta prebuerit, 
aul usque virtuti inserviens aut poenitentia -pro- 
bans se ἃ malo ad bonum transiisse : quod sane 
melius ex eis quze sequuntur apparet. Multi tamen 
illum morem tanquarm optimum affectant. 


ρήσαντος καὶ τὸν ὅπως ποτὲ βιώσαντα βαπτισϑέντα (ἢ 
εὐθὺς εἰς χλῆρον ἄγειν, ὅπερ ἀπηγόρενται μὲν tují 
τῷ Παύλῳ βουλομένῳ τὸν el; ἐπισχοπὴν &yégtei 
μαρτυρίαν τινὰ τῆς ἑαυτοῦ καλοχάγαθίας x ed 
παρελθόντος ἐπάγεσθαι βίου, ἤτοι πάντοτε veyuphti 
τοιοῦτον, ἣ μεταμελείᾳ γοῦν δειχνύμενον, ὅτι δῆ d 


ἀπὸ τοῦ χείρονος ἐπὶ τὸν χρείττονα μετελήλυθε βίον, ὃ xaX ἄμεινον εἰσόμεθα ἀπὸ τῶν ἑξῆς " yrs B 
παρὰ πολλοῖς νυνὶ, ὥς τι καὶ μέγιστον διαπραττομένοις χαλόν. 


lllud igitur, Unius uxoris virum, quidam hocce 
modo interpretantur, quibus ego libentius assen- 
4ior; sicut multi eodem tempore duas legitimas 
habebant uxores, qued juxta legem  Mosaicamn 
licere videbatur; multi quoquc unam legitimam 
habentes, illa non contenti, aliis etiam aut ancillis 
suis utebantur, aut ssepius cum obviis quibusque 


temere peccabant; quod hodiedum apud eos oc- C ἀδεῶς ἁμαρτάνοντες, ὃ xal μέχρι τῆς δεῦρο 


currit qui bonis moribus non student. Hoc igitur sibi 
vult Paulus, aiunt; talis ad episcopatum eeliga- 
tur, qui uni mulieri conjunctus «um ea pruden- 
ter vixit, illi adbzxrens, et cum ea tantum naturse 
motibus induigens; at si hic, amissa priore, alte- 
vamjuxta leges uxorem duxerit, et cum ista eodem 
vixerit modo, non ei denegetur episcopatus ad- 
itus, ut quidem Paulus praescribit. 


llis omnino assentior quz» beatissimi Pauli do- 
«trinam explicantes quidam protulerunt, praser- 
lim autem persuaderi nolo eumdem qui secundas 
nuptias seque ac primas defendit, dummodo rite 
fiant, de episcopatu illos prohibere, Nam qui  di- 
xerat(! Cor. v, 8) : Dico autem non nuptis et viduis, 
una utrosque conjungens unique legi subjiciens, 
absque dubio utrasque nuptias unum idemque esse 
existimabat. Nec immerito. Nam si natura incita- 
mentis moveris, parvi refert utrum mulierem oninino 
non habueris, aut smissam jam non habeas; nam 
hoc fortunz potius quam rationis. Qui enim mulie- 
rem suam diu possederit, ea fruitur quotiescunque 
voluerit; qui autem illam cito perdit, ad secundas 


(1) Cat., βαπτίζοντας. Scriptor videtur βαπτί- 
σαντες scripsisse. 

(2) Cf. Herodiani fragm. in G. Hermanni De 
emend. Gr. grammat. ratione V, p. 311. s, 


Τὸ οὖν, Μιᾶς γυναιχὸς ἄνδρα, τινὲς οὗτω LEDalla, . 
ὃ xo ἔγωγε μᾶλλον ἀληθὲς εἶναι πείθομαι͵ ἐπιδῇ 
τότε πολλοὶ μὲν χατὰ ταὐτὸν δύο νομίμους εἶχον τῷ 
ναῖχας, ὃ καὶ ἀπὸ τοῦ Μωσαΐϊχοῦ νόμου ποιεῖν eiui; 
ἐπετέτραπτο * πολλοὶ δὲ νομίμην ἔχοντες μέαν, ταῦτῃ ᾿ 
μὲν οὐχ t,pxouvto, ἐχέχρηντο δὲ xoi ἑτέραις em em 
δίσχαις ἑαυτῶν, ἣ καὶ εἰς τὰς τυχούσας κπ | 

















παρὰ τῶν οὐκ ἐπιμελομένων σωφροσύνης. Τοῦτο 
κέναι τὸν Παῦλον ἔφησαν, ὥστε τὸν τοιοῦτον εἰς 
ἐπισχοπὴν παράγεσθαι, ὃς ἀγαγόμενος γυναῖπε eg 
φρόνως ἑδίω μετὰ ταύτης, προσέχων αὐτῇ m M" 
χρις αὐτῆς ὁρίζων τῆς φύσεως τὴν ὄρεξιν, ὡς ἐδ δι 
οὕτω ζῆσας, ἀποδαλὼν τὴν προτέραν νομίμως 8 
γοιτο δευτέραν, τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον βιοὺς καὶ pii 
ταύτης, μὴ εἴργεσθαι αὐτὸν κατὰ τὴν τοῦ οι 
νομοθεσίαν τῆς εἰς τὴν ἐπισχοπὴν παρόδου. ᾿ 
Τοῦτο εἰρῆσθαι παρὰ τοῦ μαχκαριωτάτου ξίαύλουῃ 
νοηχότας τινὰς πάνυ γε ἀποδέχομαι, μάλιστα subeat 
οὗ πειθόμενος ὅτι ὁ τὸν δεύτερον γάμον ὁμοίως tesi 
ᾧας τῷ πρώτῳ, εἰ νομίμως γίγνοιτο, εἰς ἐπιαιιδὴν. 
παριέναι τὸν τοιοῦτον ἐχώλυσεν. Ὁ γὰρ εἰπὼν, 
δὲ ταῖς ἀγάμοις καὶ ταῖς χήραις, χαὶ ὁμοῦ κ᾿ 
αὐτοὺς xat ἕνα νόμον ἐξενεγχὼν, δῆλος ἦν ἕν εἰ ἀμῳδεῖν: 
ρους ἡγούμενος. Εἰχότως᾽ τί γὰρ διαλλάττει χατά voci ᾿ 
τῆς φύσεως ὄρεξιν ἣ χαθόλου μὴ ἐσχηκέναι, ὃ ἐαχῇ" 
κέναι μὲν, ἀποδεδληχότα δὲ οὐχ ἔχειν ; ἐπεὶ xad ew - 
τυχίας τὸ τοιοῦτο μᾶλλόν ἐστιν ἢ γνώμης. Ὃ μὲν τὰ 
ἐσχηχὼς ἐπιπολὺ τὴν ἑαυτοῦ βιώσασαν γυναῖκα, ἀξ’, 
ἔλαυσεν αὐτῆς ἐφ᾽ ὅσον ἐδούλετο" ὁ δὲ μετὰ βραχὺ 
πολλάχις αὐτὴν ἀποδαλὼν, ἐξ ἀνάγκης ἐπὶ ew τὴρ 


(3) Cat., προγινομένης. 
ü) Cat., βαπείζονται 
(9) Cod. ὅτι δεῖ, 


TN EPISTOLAM 1 AD TIMOTHEUM. 
; ἔρχεται γάμον * ἔστι δὲ ταῦτα συντυχίας, A nuptias accedere sataglt : 


ἧς κατορθώματα, ἅπερ ἐξετάζων ὁ μαχάριος 
φαίνεται Ἡαῦλος, τὸν εἰς ἐπισκοπὴν παραγό- 
ἄλιστα ἀπὸ τοιούτων γνωρίζεσθαι δεῖν ἡγού- 
ἱπεὶ χαὶ γελοῖον νομίζειν Παῦλον νόμους τι- 
ἢ γνώμην δοχιμάζοντα, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς συντυ- 
ν διάχρισιν ἐργαζόμενον. El γάρ τις ἐχεῖνο 
& μιχρὰ καὶ τῆς συντυχίας φροντίσας πλείονος 
téelac ἐπιμελόμενος ἐπὶ τοῦ ἐπισχόπου ἐνόμι- 
τὸν ὅπως ποτὲ μιᾷ δεῖν χεχοινωνηχότα γυ- 
πουέτω, ὅτι χατὰ τοῦτον τὸν λόγον οὐδὲ μετὰ 
watoc τοιοῦτον παραγενέσθαι δίκαιον ἦν. UO 
τὸ βάπτισμα f) οὐχ εἶναι αὐτὸν δυσὶν χεκοι- 
wt ποιεῖ γυναιξὶν, ἢ παρὰ πᾶσιν ὡς μιᾷ χεχοι- 
πα ὑπολαμδάνεσθαι " πολλῷ δὲ πλέον τὸν μιᾷ 


γεγονότα κατὰ τὴν νόμιμον συνάφειαν, πολ- Β 


&*ipau ἀκολάστως συμπλαχέντα " xai πρό- 
MÀ τῷ τοιούτῳ γεγονότα βίω εἰς τὴν ἐπισχοπὴν 
fex οὐχ ὅσιον κατά γε τὸν αὐτὸν λόγον διὰ 
Ἰαετίσματος τετυχηχέναι " εἰ γὰρ δὴ τὸν νομί- 
ἣ συμπλακέντα σωφρόνως τε αὐταῖς συνεζη- 
Ῥοθέσει γνώμης φάσχοιθν δι᾽ ἀχρίδειαν ἐπὶ 
texoxhv οὐκ εἶναι δεχτὸν, πολλῷ πλέον τὸν 
ἰλάστως βιώσαντα o0 θεμιτὸν ἐπὶ τοῦτο προ- 
t, ἐπειδὴ τοῦ βαπτίσματος αὐτῷ τυχεῖν ἐγένετο. 


912 
hoc vero casu fit, non 
rationis consilio. Quod quum intelligeret Pau- 
lus, episcopum his moribus presertim conspicuum 
esse debere voluit. Nam inepte putares Paulum 
leges condidisse non ad rationis consilium sed ad 
sertis libidinem respicientem. Quod $i quis hoc 
dicat quod fortaita parum curans, sed perfectionem 
potius intendens, de episcopo statuit ei non nisi 
unam omnino uxorem ducendam, audiat secundum 
banc ratione neque baptizatum talem episcopatu 
donandum. Non facit enim baptismus eum non du- 
as habuisse uxores qui duas reapse habuit, aut ab 
omnibus velut uni modo conjunctum haberi ; multo 
autem inagis si uni legitimo more conjunctus, mul- 
tis aliis impotenter abusus fuerit. Eadem ratione 
manifestum dedecus istiusce modi virupg ad epi- 
scopatum exlolli quod baptiemum contigerit. Nam 
si propter perfectionem ab episcopatu removendus 
qui duabus uxoribus prudenti et sapienti menie 
usus fuerit, multo magis iniquum qui impotenter 
vixerit ideo eligi quod baptismum fuerit sortitus. 
lc sufficiant de unius mulieris viro; fusius et 
clarius rem explicare non necessarium , cuin 
usus apud plerosque receptus rationem parvi f2- 
ciat. 


Wem μὲν εἰρήσθω περὶ τοῦ, Μιᾶς γυναικὸς ἄνδρα, οὗ δὴ τὴν ἑρμηνείαν σαφέστερον εἰπεῖν &vayxatov 
wée, μιχρὰ τῆς χρατούσης παρὰ τοῖς πολλοῖς φροντίσαντες συνηθείας (1). 


, ἴγ΄. -- Ἐχεῖνο δὲ (2) προσθεῖναι ἄξιον, ὅτι 
Ἰανμάζειν, εἰ μήτε ὑποδιαχόνων (5) ἐμνήσθη, 


ναγνωστῶν * τῶν γὰρ ἐν τῇ τῆς Ἐχχλησίας C 


vig. βαθμῶν ἔξωθεν μᾶλλον οὗτοί εἰσι, διὰ τὴν 
ἐπινοηθέντες ὕστερον, ἣν διὰ τὸ τῶν πεπιστεὺυ- 


πλῆθος λοιπὸν δι᾽ ἑτέρων πληροῦσθαι ἠναγχά- 
δεν οὐδὲ νενόμισται αὐτοὺς πρὸ τοῦ θυσια- 


) τὴν χειροτονίαν δέχεσθαι, ἐπεὶ μηδὲ αὐτῷ 
εὖνται τῷ μυστηρίῳ, ἀλλ᾽ οἱ μὲν τὴν ἀνά- 


Vgns. 15.—Hicadjiciam: tibi ne mirum videatur 
si nec subdiaconos, nec lectores memoravit. Hi enim 
in ecclesiastica liturgia potius extra gradus sunt, ad 
usus posterius inventi qui propter fidelium multi- 
tudinem jam aliis subeundi fuerant. Unde nec licct 
eis ante altare ministrare, cum nec ipso sacrificio 
inserviunt. Αἱ alii lectionem perficiunt, alii vero 
intus preparant qua ad diaconorum ministerium 
necessaria et insuper ecclesiastica lumina curant. 


ἐχτελοῦσιν, ol δὲ ἔνδον τὰ πρὸς τὴν τῶν διαχόνων ὑπηρεσίαν εὐτρεπίζουσιν, ἐπιμελόμενοι xol 


"λησιαστιχῶν φώτων. 
, 4. --- Ἐχχλησίας (&) οὐ τοὺς οἴχους λέγει 
ατηρίους, χατὰ τὴν τῶν πολλῶν συνήθειαν, 
ὧν πιστῶν τὸν σύλλογον, ὅθεν xol στύλον αὐὖ- 
ὶ ἐδραίωμα τῆς ἀληθείας ἐχάλεσεν, ὡς ἂν ἐν 
ἧς ἀληθείας τὴν σύστασιν ἐχούσης. 

ΚΕΦΑΛ. A. 


D 
; εἴ. Διδασκαλίαν φησὶ (5) τὴν ἀπόλυτον ἐξ- 


. δαιράκιησιν δὲ τὴν ἀπό τινων συμδεδηχό- 
Ιβοοίαν τε xai ὑπόμνησιν, ἣν ἐνίοτε μὲν xal 
ἡ ποινοῦ γὙἵνεσθαι ἀνάγχη, μαλίστα δὲ xal ἐν 
μὸς τὸν xa0' ἕνα διαλέξεσι. 

, W. — Ἢ καὶ (0) τὸν τῶν ἀποστόλων σύλλογόν 
el συνήεσάν τε αὐτῷ xat συνεφήπτοντο, ὡς εἰ- 
κουυένῳ τὴν ἐπ᾽ αὐτῷ χειροτονίαν, πρεσδυτέ- 


lis auctor οδιδῆδ banc subjecit notam cen- 
; Kai ταῦτα μὲν Θεόδωρος ἀντιχρὺς τοῖς ἐν- 
᾿μαχόμενος, τῇ τε ἐχχλησιαστιχῇ παραδόσει 
σαις ταῖς συνόδοις, πρὸς ἃ δυνήσεταί τις ἀντ- 
χαιροῦ χαλοῦντος. Huc quidem Theodorus 
simee doctrine reluctans et. ecclesiastice tra- 
et omnibus conciliis, que tempore opportuno 


Vrns. 15. — Ecclesias vocat non domos precibus 
sacras juxta multorum consuetudinem, sed fidelium 
cetum, unde illam columpam et firmamentum veri- 
tatis dicit, quia in ipsa veritas constat. 


CAP. 1V. 

Vgas. 13. — Doctrinam dicil. absolutam pradi- 
cationem, ezhortationem vero reprehensiones et 
commendationes, dala occasione factas, quse inter- 
dum et in universum faciendse, maxime sutem 
secreto et sine arbitris. 

Vegas. 14.— Aut apostolorum collegium intendit, 
qui manus imponenti sane consentiebant οἱ ad- 
erant, et presbyteriuin illud vocat bonorifüce. Nune 


ΜΝ A pha «c 


( 
(5) Cat., [ὑπὸ διακόνων. 
(ἡ 6: 3 (9) “Αλλος δέ φησιν. 


(6) C. Gr. o. 56. 6. 


- 


945 


TIIEODORI MOPSLESTENT 


"8 


eliam mos est inepiscopurum consecratione bhujus- A ριον αὐτὸ ὀνομάσας ἀπὸ τοῦ ἐντέμου " τοῦτο δὲ xi 


ce generis manuum impositiones non ab uno sed a 
pluribus in Ecclesia perfici. 


CAP. V. 

Vens. 9. — Non de iis quz ad ministerium seli- 
gendz erant disserit, sed de iis quze in viduarum 
numerum accipiendz. Non enim etate definiuntur 
qui in clerum suscipienda, sed pro virtute existi- 
mande, uti ipsa Timothei electione Paulus com- 
probavit. Sed cum vidus eligebantur ecclesiastica 
cura colende, non virtutis desiderio viduitatem 
amplexz , sed ut absque sollicitudine ab Ecclesia 
quz vitz: necessaria contingerent, et exinde plu- 
rima mala aperte oriebantur, state simul et 


virtute definienda erant quas in viduarum cata- D 


logum referrent. Que fuerit. unius viri uxor , hoc 
est, non eodem tempore duobus adbhzrens, sed 
illi tantum conjuncta et cum eo prudenter vivens, 
sive unum hunc , sive alierum postea habuerit. 


CAP. VI. 

Vgas. 4d, 5. — Invidia quidein zgre ferentium 
gloriam doctoris in colloquiis prevalentis ; conten- 
tiones pugnas aggredientium, blasphemie tum ipso- 
rum sspius proferentium qua: non decet, tum 
maxime externorum nos calumniantium, tanquaim 
quisius studiosos. Exinde eliam suspiciones mala 
de nobis apud alienos oriantur oportet, nam Ao- 


mines menle corrupti, nec ullo veritatis studio ( γίνεσθαι τοῖς ἐκτὸς ἀπὸ τούτων, ἄγθρωκοι ὃ 
ρότες τὴν διάνοιαν xal οὐδεμίαν τῆς ἀληθείας in 


tenentur, omnia lucri gratia exquirunt. 


VeEns. 19. — Hoc est, noli erubescere in confes- 
sione illa. Nam multi pernoscebant beatum Timo- 
thieum beato Paulo pietatis causa adfuisse, et haud 
pauca propterea pertulisse. 


Vgns. 15, 16. — Beatum vocavit illum, quia 
nobis immutabilitatem quondam largietur, poten- 
tem quia resurrectionem operari potest, atque 
profecto regem ac Dominum , quia omnibus impe- 
rare et dominari potuit et mortem auferre; ideo 
etiam solus immortalitatem habet; capax est eniia 
eam nobis tribuendi, et (ucem inhabitat inaccessi- 
bilem, quia in inenarrabili et inaccessibili luce cum 
sit, lucida quoque corpora justorum efliciet. lta 
eliam illud : Quem nullus hominum vidit , sed nec 
videre potest, ut. demonsiret nil mirum esse, si 
nondum appareant quz tunc nobis erunt, quando 
ipse illorum auctor invisibilis nobis omnino na- 
tura cst. 


(4) €. Cr. JA 39. (8.) Καὶ ἄλλος φησῖν. 

(8) Χηρικός. «Const. Ap. m, 4, n, 8, 25; Tzetz. 
Ch. 15, 592; Elberling., mss. » Stephan. Thes. 1. 
Gr. ed. Lon d. 

(9) Cat., ἡλικία, 


D καὶ co φῶς δὲ οἰκῶν ἀπρόσιξον αὐστασιν ἅ M 


νῦν ἔθος ἐν ταῖς τῶν ἐπισχόπων γίνεσθαι προδολαῖς͵ 
τὸ μὴ ὑφ᾽ ἑνὸς, ἀλλ᾽ ὑπὸ πλειόνων τὰς τοιαύτας ἐν 
τῇ Ἐχχλησίᾳ χειροτονίας πληροῦσθαι. 

ΚΈΦΑΛ. E. 

Στίχ. θ΄. — Οὐ περὶ (4) τῶν εἰς διακονίαν προαχῆξ: 
ναι ὀφειλουσῶν διαλέγεται, ἀλλὰ περὶ τῶν εἰς τὸ 
χηριχὸν (2) ἐγχαταλεγῆναι " οὐδὲ γὰρ ἡλιχίᾳ (5) τῶν 
εἰς χλήρον προαγομένων ὀρίζεσθαι χρὴ, ὥσπερ οὐδ 
ἐπ᾽ αὑτοῦ Τιμοθέου ὁ ᾿Απόστολος τοῦτο παρεφυλάξαι,, 
ἀλλὰ τῇ ἀρετῇ τὴν δοχιμασίαν χαραχτηρίζειν. A 
ἐπειδὴ χατελέγοντο χῆραι διὰ τὸ τῆς ἐχχλησιαστεεῖς 
ἐπιμελείας ἀξιοῦσθαι, οὐχ ἀρετῆς ἐπιθυμίᾳ civ χ. 
ρείαν μετιοῦσαι, ἀλλ᾽ ὥστε ἀμερίμνως τὰς σωματαὰς 
ix τῆς Ἐχχλησίας πορίζεσθαι χρείας, àx δὲ ewm 
πλεῖστα, ὡς εἰχὸς, ἐπετελεῖτο χαχά" διὰ τοῦτο dod, ! 
xat ἀρετῇ ὡρίσατο τὴν εἰς τὸν κατάλογον τῶν χηρδο! 
συντελεῖν ὀφείλουσαν. Γεγονυῖα ἐνὸς ἀνδρὸς | 
&v τοῦ, μὴ δεύτερον ἀγαγομένη,, ἀλλ᾽ ἐκείνῳ plug 
προσχαρτερήσασα xal σωφρόνως βιώσασα, she δά! 
τοῦτον εἶχεν, εἴτε χαὶ δεύτερον hréreso. E 

ΚΕΦΑΛ. (ζ΄. 

Στίχ. δ', ε΄, — Φθόνος (δ) μὲν ἑκάστου βασκα 
τος τὸ ὅπως ποτὲ εὐδοχιμεῖν ἐν τῇ διαλέξει 
θέντι, ἔριδες δὲ ἐχφερομένων αὐτῶν εἰς τὰς 
χαὶ βλασφημίαι δὲ πολλὰ μὲν xai αὐτῶν 
οἷα μὴ προσῆχε, μάλιστα δὲ τῶν ἐχτὸς Bi 
των ἡμᾶς , ὡς περὶ τὸ ζητεῖν τὴν σχολὴν yere" 
ἀνάγχη οὖν xal ὑπονοίας πονηρὰς περὶ ἡμῶν ἐν. 





























. 
, 


θυμίαν ἔχοντες, πάντα x£pbouc Evaxsv ἐπι 
Στίχ. ιβ΄. --- Τουτέστι (5), μὴ καταισχύνῃς 
παῤῥησίαν ἐχείνην " πολλοὶ γὰρ ἧσαν ol τὸν ἢ 
Τιμόθεον συνόντα τῷ μαχαρίῳ Παύλῳ εὐσεδείας ΜΕ 
χεν εἰδότες, xal μὲν xal πεπονθότα οὐκ ὀλίγα 
ταύτην. 
Στίχ. t, ic". — Μαχάριον αὐτὸν (0) πάλε 
συστάσει τῆς μελλούσης προσέσεσθαι ἡμῖν 
τητος, δυνάστην δὲ ὅτι δὴ τὴν ἀνάστασιν 
σθαι δυνατὸς, xaX μὴν xal βασιιέα καὶ Κυριον ἃ 
ἀποδείξει τοῦ πάντων χρατεῖν χαὶ δύνασθαι 
καὶ θάνατον ἀφελεῖν, διὰ τοῦτο καὶ διόνον 
ἀθανασίαν, ὡς ἂν ἱχανὸν τοῦτο ἡμῖν 


ἐν ἀφάτῳ τινὶ καὶ ἀπροσίτῳ τυγχάνοντα | 
δὴ φωτεινὰ xai τῶν δικαίων ποιήσειν τὰ « 
οὕτω xat τὸ, Ὃν εἶδεν οὐδεὶς ἀνθρώπων, οὐδὲ 

δύναται, ὥστε δεῖξαι ὅτι οὐδὲν θαυμαστὸν μὴ 
σθαι νῦν τὰ τότε περὶ ἡμᾶς ἐσόμενα, ὅπου γε καὶ 


ὁ τούτων αἴτιος ἀόρατος ἡμῖν κάντη τὴν φύσιν ἐδ ' 


(4) C. Cr. p. 47. (8.) “Ἄλλος φησὶ τό" ἐξ ὧν 
γίνεται, φθόνος. xai E " xai τὰ ine. ἡ εἰς τότ ἐς 
(5) C. Cr. p. 48. 6. V. τουτέστι --- ἐκείνην bebe 


Chrysost , 
d οϑ omus, ex quo fortasse « desumpta sunt. 


IN EPISTOLAM ἢ AD TIMOTHEUM. 





THEODORI MOPSUESTENI 
STOLAM POSTERIOREM PAULI AD TIMOTHEUM COMMENTARII FRAGMENTA (1). 


τὴ ἀχολούθως (2) τῇ προτέρᾳ ταύτην yevpá- A — Paulum banc epistolam non statim post priorem, 


$86 ἐπί τινά διάγοντι τόπον δῆλον, ἀλλὰ μετὰ 
φόνον ἄγαν" ἐχείνην μὲν γὰρ ἀπέστειλεν 
Ἐφέσῳ διάγοντι, ἐν ταύτῃ δὲ πρὸς τῷ τέλει 
υχικὸν ἀπέστειλα εἷς "Ἔφεσον, εἴχε δὲ ἂν, 
p σὲ, εἴπερ ἐπὶ τῆς ᾿Εφέσον διάγοντι χαὶ ταῦ - 
&pt τὴν ἐπιστολὴν " χἀχεΐνην ρὲν οὕτω γρά- 
λός ἐστιν ὅταν μετ᾽ οὐ πολὺ πρὸς αὐτὸν 
ὄνος, ταύτην δὲ ὡς μετ᾽ οὐ πολὺ διὰ τὴν τοῦ 
| ὁμολογίαν τὴν Ex τοῦδε τοῦ βίου μετάστασιν 
€ προσδοχῶν, κελεύει δὲ αὐτὸν xal θᾶττον 
πὸν ἀφιχέσθαι. Γράφει δὲ αὐτὴν ἀπὸ Ῥώμης, 
ἧς εὑσεδείας ἕνεχεν τὴν χεφαλὴν ἀποτέμνε- 
παγείρων αὐτὸν εἰς τὸ μετὰ σπουδῆς τὰ ὑπὲρ 
pev ὠφελείας ἐπιτελεῖν σὺν ἡδονῇ, xai τὸ 
| ὑπὲρ τσύτων αἱρούμενον" μέμνηται δὲ χαὶ 
ὃς τὸ χεῖρον βλεπόντων, οὐ μιχρῶς αὐτῶν 
égavoc - πρὸς δέ γε τῷ τέλει τῆς Ἐπιστολῆς τὰ 
υϑδὸν δηλοῖ, ἡνίχα ἐγένετό τε καὶ ἔσται. 
ΚΕΦΑΛ. Α΄. 
δ. --- Οὐ τοίνυν (5) οὐδὲ δειλιᾷν προσήκει τὰ 
ὑνέξεσθεν ἐπαγόμενα χαχά. Διὰ τί ; ὅτι ἢ ἐνοῦσα 
δ Ἠπννεύματος χάρις ἱκανὴ xaX ἐνισχύειν ἡμᾶς, 
ὶς τὴν ἀγάπην ἐπισφίγγειν τοῦ Θεοῦ, καὶ σω- 
μέρους ἐν τοῖς λογισμοῖς μένειν τοῖς οἰχείοις 


; wy. — Παρακαταθήχην (4) λέγεσθαι νῦν 
ἰμῶνα τοῦ Πνεύματος, ὃν ὥσπερ τινὰ παρα- 
κῆν μοι δεδωχὼς ἐπ’ ἐλπίδι τῶν μελλόντων 


nec certum locum habitanli misisse manifestum, 
sed longum post temporis intervallum. Nam illam 
miserat Ephesum incolenti, in hac vero ad fiuem 
(ιν, 19) dicit : Tychicum autem misi Ephesum ; 
dixisset vero ad te, si Ephesum inhabitanti scri- 
psisset. Priorem scribens innuit se mox ad eum 
venturum, hic autem exspectat sibi brevi propter 
Christi confessionem mortem subeundam, et Ti- 
motheum hortatur ut ad se venire festinet (1v, 8). 
Scribit Roma degens, ubi ei pietatis causa caput 
obtruncatum, et Timotheum orat ut libentius 
ceterorum utilitati inservire studeat, et pro eis 
equo animo quaeque perferre. Memorat etiam qui: 
ad deteriora declinant, eosque haud leviter incre- 
pat ; ad finem Epistolz de ipso loquitur, declarans 
ubi fuerit et abi futurus sit. 


CAP. I. 

Vzas. 7. — Non reformidanda igitur qu» ah 
extrinsecus inferuntur mala. Qua de eausa? Quis 
que nobis inest Spiritus gratia nos confortare 
valet ,*et Dei amore incendere, et efficere ut mo- 
destius ratione nostra utamur. 


εις. 19. — Depositum vocatur hie pignus Spi- 
ritus, quod velut. depositum mihi dedit In spem 
futuroram , ut integrum servetur denec tunc per- 


Mim τοῦτο ἀχέραιον, imi τῷ τὴν ὁλοτελῇ με (, feciam Spiritus gratiam consequar, cujus in spem 


δ᾽ Βνεύματος χομίσασθαι χάριν, ἧς ἐπ᾽ ἐλπίδι 
πόμεσμαι ταύτην. | 
ΚΈΦΑΛ. Γ΄. 
ι ἘΦ. — Φίλαυτοί εἰσιν (5) οἱ πάντα πρὸς 
νῦν ὠφέλειαν ποιοῦντες, ἀ1αζόνες xauyo- 
lio ἃ μὴ ἔχουσιν, ὑπερήφανοι μεγάλα φρο- 
δ πὶ τοῖς οὖσιν (6), βλάσφημοι κατηγορίαις 
tec, ἀνόσιοι ἐπιμέλειαν τοῦ δικαίου μὴ ποιού- 
ἄστορτγοι περὶ οὐδένα σχέσιν ἔχονιες, ἄσπον-- 
Ἡμδαιοι περὶ τὰς φιλίας, οὐδὲ ἀληθεῖς περὶ ἃ 
vent, διάδοιοι ταῦτά τε ἐχεῖ, ἐχεῖνα ἐνταῦθα 
sc ἐπὶ τῷ χατεργάζεσθαι μάχην, ἀχρατεῖς 
: siye παθῶν, ἀνήμεροι οὐδεμιᾶς χρηστότητος 
ιοὕμενοι, τετυρωμένοι μεγάλα φρονοῦντες 
fe μὴ προσοῦσι " διαφέρει δὲ τοῦ ἀλαζόνος τῷ 
» τετυφωμένον ἀπὸ τῆς γνώμης λέγειν, ἀλα- 
b τὸν ἐπὶ ῥήματι χαυχώμενον. 
Catena continet sex scholia Tlicodori, quatuor 
ami, p. 55, 56. 60, 65, duo auctoris incerti, 
lin. 21; p. 74, l. 14 5. τινὲς — Πύθωνος. 
a sunt omnia Chrysostomi. 
2. Cr. p. 52. (8.) “λάλος φησίν. 


hoc accepi. - 


CAP. Ii. 

εις, 2-4. — Seipsos amant, qui eua per omnia 
querunt; rani sunt qwi iis gloriantur qui non 
habent; superbi qui in suis insolenter efferuntur ; 
blasphemi qui contumelias libentius affectant ; sce- 
lesti qui justitiam negligunt; sine affectione qut 
nullo studio tenentur; sime pace (fadifragi) qui 
amicitias facillime frangunt οἱ promissa asepius vio- 
lant ; calwmnniatores qui hic alia, alia illic dicunt 
ad suscitanda bella ; intemperantes qui cupiditatibus 
inserviunt ; immites qui omni bonitate carent; 
tumidi qui alienis inflantur. Differt autem tumidus 


Dp elato in eo quod ille mente, hic verbis 


gloriatur. 


3) C. Cr. p. 57. 8. 

Ἢ C. Cr. Ν᾿ 60. (8.) Αλλος δὲ πάλιν φησί. 

(δ᾽ C. Cr. p. 71 8. . 

(0) Legendum videtur, προσοῦσιν vel ὑπάρχουσιν. 


941 
CAP. IV. 
Vgns. 4. — Fabulas vocat verba pietati adversa. 


Vgns. 10. — Qus nunc Gallia vocatur; ita enim 
appellabant eam omnes veteres. 


(1) C. Cr. p. 77. 8. Verba quz adduntur auctor 
catenz? ex Chrysostomo videtur sumpsisse. 


A 


THEODORI MOPSUESTENI 


ΚΈΦΑΛ. Δ΄, 
Στίχ. δ΄. — Μύθους εἶπε (1) τὰ ἐναντίς 
θείας ῥῆῇματα. 
Στίχ. τ΄. — Τὰς νῦν (2) καλουμένας Ta 
τως Ὑὰρ αὐτὰς πάντες ἐχάλουν οἱ παλαιοί 


(3 C. Cr. p. 79. 8. 
3) Verba sequentia sunt Clirysostomi 





THEODORI MOPSUESTENI 


IN EPISTOLAM PAULI AD TITUM COMMENTARII FRAGMENTA (1). 


CAP. 1. 

Vgss. 1-4. — Prafatio in hie habetur : Paulus, 
servis Dei, apostolus autem Jesu Christi, Tito dilecto 
filio ; interponuntur czetera ab illo : secundum fidem 
electorum Dei, usque ad illud : Tito dilecto filio. 


εκ. 5. — Nam pielatis sermo tradebatur om- 
nibus ab eo, et demandatum fuerat et munus fideles 
regendi, et eos ad norinam ecclesiasticorum prz- 
ecptorum instruendi. 

VEns. 12, 15. — Qui doctrinam christianam im- 
pugnaverunt, dixerunt hic beatum Paulum poetze 
Yocem suscipere, et illam usurpare quasi hzec juste 
Jupiter de Cretensibus dixisset, non attendentes 
quo modo isla. verba adhibeat, nec quod adjicit : 
Testimonium hoc verum est. Non enim poema, nec 
poete effatum adinittit, sed tanquam proverbio 
poete vocibus utitur; usurpabatur forte tunc 
temporis ista vox, ut multa alia veterum effata pro 
proverbiis a posteris adhiberi solent. Quam ob 
causam , ait , increpa eos dure. Sape laudibus mo- 
destiam docet , at cum Cretenses objurgationibus 
incitandi erant, ideo dicit : Increpa eos dure, ut 
sani sint in. fide. Increpare jubet dure, non obvios 
quosque, sed Cretenses tantum ; non enim omnes 
codem modo corrigendi, sed vario et diverso et 
pro rerum statu. 
τόμως οὐ τοὺς ἀλλοτρίους φησὶν, ἀλλὰ τοὺς οἰχείους 
ἀλλὰ διαφόρως χαὶ ποιχίλως χαὶ πρὸς τὰ ὑποχείμενα. 

Vgns. 15, 16. — Quando de cibis accura- 
. tius docere videbantur, juxta legem ab aliig absti- 
nendum, aliis utendum esse, nihil eorum quee sunt, 
ait, immundum, dummodo pura mente ea sus- 
ceperis. Quod si autem quis inquinatam babuerit 
propter incredulitatem conscientiam, nihil ipsi 
mundum, omnibus enim eque leditur. Nam Deus 


(1) Theodorus Epistolas Pauli ad Titum et Phile- 
mona Ébediesu teste rogatu Cyrini interpretatus est. 
Omnia fere, quz catena continet, Chrysostomi sunt. 
Pr:eter scholia Theodorea unum legitur Severiani 
p. M duo auctoris incerti p. 94 ; lin. 14 ; p. 95, 
Ι. 21-25. 


ΚΕΦΑΛ. A'. 

Στίχ. a'-U.—Tà μὲν (2) τῆς προγραφῆς! 
IlavAoc δοῦ.ῖος Θεοῦ, ἀπόστοιλος δὲ 'h 
στοῦ, Τίτῳ γνησίῳ τέκνῳ, καὶ τὰ ἑξῆς, 
δὲ τὰ ἀπὸ τοῦ, Κατὰ πίστιν ἐκιλεκεῶν Θ 
τοῦ, Τίτῳ γνησίῳ τέχνῳ. 

Στίχ. ε΄. — Ὁ γὰρ τῆς (5) εὑσεδείας à 
εδέδοτο πᾶσι παρ᾽ αὐτοῦ, ἐλείπετο δὲ οἶκον 
χατὰ τοὺς πεπιστευχότας xai εἰς ἀρμδνά 
χαταστῇσαι ταῖς ἐχχλησιαστικαῖς Ova vusUM 

Στίχ. ιβ’, ιγ΄. — Οἱ χατὰ (Δ) τῶν γρεστιδ' 
τάξαντες δογμάτων ἐνταῦθα ἔφασαν wal 
ριον Παῦλον ἀποδέχεσθαι τὴν τοῦ ποιητοῦ q 
ἐπιμαρτυρεῖν αὑτῷ, ὡς ἂν δικαίως ταῦεα 
Διὸς περὶ Κρητῶν εἰρηχότι, οὐ προσεσχτῃ 
τῷ τρόπῳ τῆς τοῦ ᾿Αποστόλου χρήσεως, οἵ 
μαρτυρία αὕτη ἐστὶν ἀληθής " οὐ γὰρ « 
οὐδὲ τὴν τοῦ ποιητοῦ χρῆσιν (5) ἀποδέχετο 
παροιμίᾳ τῇ τοῦ ποιητοῦ φωνῇ χρησάμεν 
xai τῶν τότε τῇ φωνῇ χεχρημένων, Gen 
ἕτερα πολλὰ τῶν παρὰ τοῖς ἀρχαίοις qao 
παροιμία[ι]ς χρήσε! τοῖς ὕστερον ἐγένετο. 
τίαν, φησὶν, "EJAerxs αὐτοὺς dxotópo 
πολλάκις ἐπαινῶν ἐπιείκειαν ἐχδιδάσχει, el 
Κρῆτας χρείαν ἔχοντας ὥσπερ χέντρου sz 
ξεως, διὰ τοῦτο εἶπεν " Ἁποεόμως EAepy 
ἵγα ὑγιαίνωσιν ὃν τῇ πίστει. Ἐλέγχειι 


ἀποτόμως * o0 γάρ πᾶσιν ἑνὶ τρόπῳ πρε 


Ὁ Στίχ. u^, tc". — Ἐπειδὴ (θ) περὶ τὰ Boo 


θολογεῖσθαι ἐδόχουν, ὡς ἂν χατὰ νόμον τῶ 
μεταλαμθάνειν, τῶν δὲ ἀπέχεσθαι, τῶν γεγι 
σὶν ἀκάθαρτον οὐδὲν, εἰ δή τις αὐτῶν xata 
Aau6&vot τῇ γνώμῃ ἐπέιδὰν δέ τις δι᾽ ἀπι 


τὴν συνείδησιν μεμολυσμένην, καθαρὸν 
τοιούτῳ" βλάπτεται γὰρ 0g! ἀπάντων ὁμοί 


(2) C. Cr. p. 87. 8. 

(3) 8. Mox C. Cr. : παραδέδοτο. 

(4) C. Cr. p. 91. Kat θεόδωρος δὲ pol 
(5) V. χρῆσιν in cat. non legitur. 

(6) ἃ. Cr. p. 95. (8.) "Ἄλλος φησίν. 


IN EPISTULAM AD PHILEMONA. 


950 


ντα χαθαρὰ ἐποίησεν" εἰ δὲ ἀχάθαρτά ic- A munde fecit cuncta, et si immunda essent , ipse 


ἡ χατηγορία τοῦ δημιουργήσαντος ἅπτεται" 
τό ἐστι, Θεὸν ὁμοιλογοῦσιν εἰδέναι, τοῖς 
(€. ἀρνοῦνται. ᾿Αλλὰ μηδὲν τούτων ἕνεχεν 
, XÀv μὴ δέχωνται, φησὶ, σὺ τὰ σαντοῦ πράττε. 
| τὸ παρατηρεῖσθαι χαθαρότητος, ἀλλὰ χαθα- 
τὸ πάντων χατατολμᾷν᾽ αἱ γὰρ παρατη- 
ix£lvat σύμόολα ἦσαν χαθαρσίων καὶ τύποι" 
αῦτα οὐχ ἀπαιτούμεθα μετέστη γὰρ εἰς τὴν 
τὸ πᾶν οὗ δεῖ τοίνυν προσεδρεύειν ταῖς 
ἀλλὰ τῆς ἀληθείας ἔχεσθαι. 
ΚΕΦΑΛ. Β΄. 

T- --- Οὐχ ὥς τινες (2) ἐνόμισαν, ὅτι χειρο- 
€ ἦν τότε ἐν γυναιξὶ πρεσδυτέρων - διδάσχει 
ως xai τῶν γυναιχῶν τὰς τὴν ἡλιχίαν πα- 


Creator incusaretur : hoc declarat illud Confüitentur 
se nosse Deum, factis autem negant. AL noli pro- 
pterea silere, etiamsi non audierint, ait, munus 
tuum imple. Non puritatis legem observare, sed 
puritatis omnia audere. Nam illz observationes 
symbola eraut purgationum et figure ; nunc autem 
his amplius non indigemus; transierunt enim 
omnia in animam ; non igitur circa umbrag per- 
manendum, sed veritati adharendum. 


CAP. M. 
Vga8. 5. — Non quod Uinc electio quavis pres- 
byterorum mulieribus competeret, uti quibusdam 
visum est; nam pariter de omnibui docet mulieres 


'ς τότε σχῆμα ἔχειν ἱεροπρεπὲς, ἵνα εἴπῃ, B natu majores ut. habitum habeant sanctimoniam 


τὸν xax αἰδέσιμον. 


, Cr. ἐστι — Θεόν. 


decentem, hoc est, mirum et verecundum. 


(2) C. Cr. p. 94. (8.) 


, 





THEODORI MOPSUESTENI 
IN EPISTOLAM PAULI AD PHILEMONA COMMENTARII FRAGMENTA (1). 


€. — Συνεργὸς δὲ (3) τῷ περὶ τὴν τῶν C — Vins. 1. — Adjutor, quia studio circa sanctorum- 


ἰσκουδακέναι θεραπείαν ob utxpà ovp6al- 
|! φοῖς «b Ἐῤαγγέλιον κηρύττειν Eyxeyetpt- 
f. — Καὶ ὥσπερ (5) ἀγαπητὸν ἔχεῖνον Exá- 
δτιο χαὶ ταύτην, ὅτε δὴ μηδὲν διαφέρειν κατὰ 
ἴθειαν ἀνδρῶν τὰς γυναῖχας ἡγούμενος " 
δὲ ταύτην ἐπ᾽ ἐχείνων ἁρμόττειν τὴν προσ- 
P ἐφ᾽ ὧν κάθους αἰσχρότης οὐχ ἐμεσίτευσε. 
αὐτοῦ λέγει (4) τοῦ τε Φιλήμονος χαὶ τῆς 
e 

π΄. — Ἵνα μὴ δόξῃ (5) τὸν ἀλλότριον olx£- 
ππερίζεσθαι, δ'ὰ τοῦτο σοὶ, εἶτα μοί σοὶ 
ἐν δκηρεσίαν, ἐμοὶ χατὰ τὴν βελτίωσιν τοῦ 


aaenam ex scholiis Chrysostomi, Severiani 
sderi constare subscriptio monet. Sed Theo- 
simor tantum continet scholia, unum Seve- 
, 405, unum p. 109 est alterutrius. Reliqua 
anis Chrysostomi. . 

b Gr. P 04. 8e. 


cultum non parva Evangelium predicantibus pre- 
stiterat. 


Ygas. 9. — Quemadmodum illum dilectum voca- 
vit, ita et uxorem, ratus mulieres a viris circa 
pietatem nulfo modo differre ; putabat autem hanc 
vocem lis convenire qui eupiditatum imperio 
nunquam inservierant. 

(Arcbippo) Filio ejus, Philemonis scilicet et 
Amphbise. 

Vegas. 14. -- Ne videatur alienum servum occu- 
pare, ideo habet tibi, deinde mihi: tibi propter 
ministerium, mihi propter morum emendationem. 


(5) €. Cr. p. 105. (8) 

(4) (8.) ΓΑλλος φησίν. 

(8) €. Cr. p. 107. 8. Verba, quse pri&cedunt. in 
cat., falso Theodoro tribuuntur. Sunt Chrysostomi. 

(6) Qua adduntur sunt Chrysostowi. 


951 THEODOIU MOPSUESTENT. ESI 





THEODORI MOPSUESTENI 
IN EPISTOLAM PAULI AD HEBRJEOS COMMENTARII FRAGMENTA (1). 


Nom infidelibus scripsit acerbissimo in Paulum A Οὐχ ἀπίστοις (2) ἔγραφε τοῖς ἄσπονδον πρὸς αὐτὸν 


odio commotis, sed omnium participibus qua fideles 
decent, deinde non obviis quibusque simplicitef, 
sed hominibus qui permulta flrmissime fidei et 
perfectissima virtatis documenta prabuerant, uti 
vel qua in Epistola referuntur aperte probant. 
Epistola igitur hzec velut e Paulo conscripta, sicut 
et ceeterge ipsis tradenda erat ; nisi hoc fleret, jam 
nullius momenti erant quz scripta sunt. Preterea 
demonstrant quod contendo qus ad finem Epistolz 
habentur (xni, 22, 25) : Rogo autem vos, ait, fra- 
tres, ut sufferatis verbum solatii. Etenim perpaucis 
scripsi vobis. Quibus autem diceret scripsi vobis, 
nisi essent illi, quibus epistola tradenda erat? 
Deinde addit: Cognoscite fratrem nostrum Timo- 
theum dimissum, cum quo (si celerius venerit) videbo 
υο8. Cernis ut manifestus est ipse Epistola minister 
et tabellarius, quocum etiam eos se visurum aperte 
pollicetur, si celerius redierit? Qua igitur causa 
(cur nomen suum epistole non przmiserit)? Per- 
spicua et manifestissima. Diviserant ipse et Bar- 
nabas predicationem post illam cum beato Petro 
controversiam, non ut alii hoc, alii illud docerent ; 
nam unus erat cunctis finis, sed ut alii gentibus, 
alii Judzis fidem nuntiarent; cum tunc adhuc 
summam propter invidiam ex conversatione in lege 
ortam Judzi gentibus immisceri nollent, aptissime 
excogitata est hac divisio. Vocabantur ergo alii 
gentium apostoli, alil circeumcisorum, fideles autem 
utrosque communes magistros merito habebant et 
apostolos. Quando igitur Paulus iis qui de gentibus 
scribit, recte se illorum esse apostolum profltetur, 
quando vero iis qui de Judzis, idem jam non 
valet. 


CAP. I. 

Vens. ὅ. — lfoc est, non conditor tantum vocan- 
dus eorum qua sunt, sed etiam cuncta summa 
cum facilitate creavit, quod voce cjus cuncta eon- 
stent. Nam idem sonat hoc atque illud ( Rom. iv, 7): 
Vocavit ea qu& non sunt, tanquam ea que sunt, 


(1) Theodorus commentarium in Epistolam ad 
Hebr:eos, quem Pauli esse. sibi persuasit, Ebediesu 
teste Cyrino inseripsit. Catena in hanc Epistolam 
ex eodem codice desumpta, de quo dixi supra, reli- 
quis multo est. auctior et in afferendis scriptorum 
"ominibus accuratior. Continet non tam scholia 
qua: expositiones, neque solum Chrysostomi, Se- 
:eciani et Theodori, verum etiam Cyrilli Alex. et 
Athanasii ; nonnulla iusunt Gennadii et Thieodoreti, 


μῖσος χεχτημένοις, ἀλλὰ τοῖς μετεσχηχόσιν ἁπάνων 
ὧν δεῖ μετεῖναι τοῖς πιστεύουσιν, εἶτα οὐδὲ τοῖς τὸ. 
χοῦσιν ἀπλῶς, ἀλλὰ τοῖς ἐπὶ τῶν ἔργων τῆς xima; 
τὴν βεδαίωσιν καὶ τῆς ἀρετῆς τὴν ἀκρίδειαν ἐπιδει- 
ξαμένοις, ὡς χαὶ τὰ ἐν τῇ Ἐπιστολῇ κείμενα δείχυν- 
σιν, ὥστε xal ἀποδεδόσθαι αὐτοῖς ἔδει τὴν Ἐ εισνολὴν 
ὡς Παύλου γεγραφότος αὐτοῖς" ὥσπερ οὖν wm ib 
τῶν λοιπῶν ἐγίνετο * οὐδὲ γὰρ αὐτοὺς ὠφελεῖν τι τὲ 
ἀναγεγραμμένα ἐδύνατο, μὴ τούτον γινομένου. Βρὸς 
δ' αὖ τούτοις xal τὰ πρὸς τῷ τέλει τῆς Ἐπισιδ; | 
γεγραμμένα δείχνυσιν 6 φημι" Παρακαλῶ γὰρ épit, 
φησὶν, ἀδελφοὶ, ἀνέχεσθαι τοῦ AÓvov τῆς sept- 
χιλήσεως * καὶ γὰρ διὰ βραχέων ἐπέστειλα ὑρῖν" 
τίσι δὲ ἔγραφεν, ὅτι Ἐπέστει.ῖα ὑμῖν, οὐχ bvtes in. : 
νων, οἷς ἀποδεδόσθαι ἦν ἀνάγχη τὸ γράμμα; de 
ἐπάγει" Γινώσκετε τὸν ἀδελφὸν Τιμόθεον ἐξο». 
JeAupéror , μεθ᾽ οὗ, ἐὰν τάχιον ἔρχηκαι, 6jepm 
ὑμᾶς" ὁρᾷς ὅτι δῆλος ἦν ὁ καὶ τῇ Ἐπιστολῇ τοῦ γρέβ» 
μᾶτος διαχονησάμενος, μεθ᾽ οὗ καὶ ὄψεσθαι eite 
εἰ τάχιον ἐπανέλθοι σαφῶς ὑπισχνεῖται ; Τίς οὖν ἡ’ 
τούτου αἰτία ; εὔδηλος χαὶ ἄγαν σαφής. Διέλοντο "0: 
νάδθας τε xal αὐτὸς μετὰ τῶν περὶ τὸν pan 
Πέτρον τὸ χήρυγμα, οὐχ ἵνα τὰ μὲν οὗτοι, τὰ δὲ iit 
νοι διδάσχωσιν (εἷς γὰρ ἦν αὐτὸς ὁ σχοκπὸς), ἀλλ' δεῖ 
οἱ μὲν τοὺς ἀπὸ ἐθνῶν, οἱ δὲ τοὺς ἀπὸ τῶν Ἰουδοῖι 
τῇ πίστει προσάγωσι, διὰ τὴν τότε χρατοῦσεν inj 
φιλονεικίαν ἀπὸ τῆς ἐν τῷ νόμῳ συνηθείας τῶν Tom. 
δαίων τοῖς ἐξ ἐθνῶν ἐπιμίγνυσθαι οὐκ ἀνεχαμέπαι, 


C οἰχονομιχώτερον τῇ διαιρέσει ταὐύτῇ ypnolpnm 


ἐχρημάτιζον οὖν οἱ μὲν ἐθνῶν ἀπόστολοι, οἱ δὲ sid 
ix περιτομῆς, οἱ δέ γε πεπιστευχότες χοινοὺς, dd 
εἰχὸς, διδασχάλους τε xaX ἀποστόλους ἐνόμιζον diu 
ὅτε μὲν οὖν ἔγραφε τοῖς ἀπὸ ἐθνῶν εἰκότως ὡς aiu 
ἀπόστολος αὑτοῖς ἐπιστέλλει, ὅτε δὲ πρὸς esc i 
'E6paluv, οὐκέτι. . 
ΚΕΦΑΛ. Α΄. : 
Στίχ. Y. — Τοῦτό ἔστιν (ὅ), οὐ ποιητὴν μὲν 
εἰπεῖν τῶν ὄντων, ἀλλὰ γὰρ καὶ τῷ πολλῇ andi 
αὐτὰ περιουσίᾳ τῆς δυνάμεως, ὡς ἂν ἐν τῇ qui e 
τοῦ πάντων ἀπηρτημένων" οὐδὲν γὰρ διαλλάπα 
τοῦτο τοῦ, Καιοῦντος τὰ μὴ ὄντα ὡς ὄντα, ἣ πὸ" 


singula Didymi, Eusebii et. Origenis. 

(2) C. Cr-p. 115. 6. Μοψουεστίας. Ταύτην thy 

αἰτίαν στρέφων Θεόδωρος ὧδε λέγει, dic. — Tniellige 

αἰτίαν a Severiano prolatam, Paulum nomen p 
istolzie non priemisisse (va μὴ τῷ μίσει τῷ 

αὐτὸν ξημιωθῶσι τὴν ὠφέλειαν τὴν m τῆς in- 

στολῆς. 


ἧς 
(5) C. Cr. p. 126. Θ. δέ φησι. 


IN EPISTOLAM AD HEBRJEOS. 


954 


paxaploo Μωΐϊσέως διηγήσεως, λέγοντος A aut et illa Moysis narratio dicentis : Et dizit, 


6, Γενηθήτω φῶς, xal ἐγένετο 9oc* γ8- 
στερέωμα, xal ἐγένετο στερέωμα. 

δ, 3. — Τὸ μὲν (4) τῆς ὑπηρεσίας τὴν ὀξύ- 
ἱμαίνει, τὸ δὲ τὸ τῆς λειτουργίας δυνατόν. 
δὲ αὐτοὺς ἐχεῖθεν γεγενῆσθαι εἰπὼν, παρ- 
ὡς ἐκεῖθεν χαὶ τὸ δύνασθαι ταῦτα ἔχουσι" 
ται δὲ πρὸς τὸ ποιῶν τὸ, Θεὸς καὶ θρόνος 
"'tAslac ῥάδδος, ἃ πάντα τῆς ἀνωτάτω τιμῆς 
ξίας σύμόὄολα * xaX γὰρ τὸ Θεὸς τὴν ἀνωτάτω 
t φύσιν, xai ὁ θρόνος xa ἡ ῥάδδος ἀπὸ τῶν 
νων xat τὸ ταύτης βέδαιον παρίστησιν" εἶτα 
τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος" τὸ μὲν γὰρ ποιῶν 
poU εἶναι τὸ ἧρχθαι δείχνυσι τοὺς γεγονότας, 
| τὸ τῆς βασιλείας ἀΐδιον παρίστησιν. 


fiat (ux, et facta est lux ; fiat firmamentum, et factum 
est firmamentum ( Gen. 1, 36). 

VrRs. 7, ὃ. — Alia vor (spiritus) ministrorum 
celeritatem, alia (flamma ignis) virtutem designat. 
Cum autem angelos hasc exinde factos dicit, in- 
nuit eos exinde eliam hanc potestatem habere. 
Confertur cum voce faciens illud, Deus et thronus et 
virga. regni, quie omnia summse potestatis et digni- 
talis figure. Nam vox PDeus supremam naturam 
declarat, et thronus virgaque ab humanis desumpta 
illius natur: firmitatem indicant. Deinde etiam /n 
seculum seculi, Nam illud faciens, a tempore esse 
et exordium babere definivit qui facti sunt, angeli, 
hoc autem regni zterni talem confirmat. 


, 9. — Jesum enim (2) dicit à Nazareth, quem unxit Deus Spiritu sancto et virtute (Act. x, 58). 
tom de Spiritu unctus est, omnimodo aliquid assumpsit. Quis autem furens dicat de Spiritu ali- 
sampsisse divinam naturam (3), nec non et participum ? Participes enim ejus videlicet vocat, qui 
sneti sunt, et in hoc participes ejus juste facti non aliter unctionis communicare dicuntur, nisi 
asumptus est. Et hoc ipsum autem demonstratur, quod mercedem justam accepit. Pro hoc enim, 
quod dilexisti justitiam et odisti iniquitatem (Psal. xyiv, 8), pro his precipuam unctionem me- 


tff. — Ἐντεῦθεν (A) συνιδεῖν ἔστιν ὅτι περὶ B. Vens. 19. — Hinc videreest quod, de divina natura 


lI φύσεως ὅταν ἡμῖν ἡ Παλαιὰ Διαθήχῃ διαλέ- 
οὗ περὶ τοῦ Πατρὸς ἀφωρισμένως λέγει μό- 
mp οἴονται οἱ αἱρετιχοὶ, τὸ, Ἐγώ εἶμι ὁ 
καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος πιἪλὴν ἐμοῦ, χαὶ ὅσα 
; λαμδάνειν ἐπ᾿ αὐτοῦ πειρώμενοι μόνου" 
ἴον δὲ ὅσα ἂν ὡς περὶ Θεοῦ λέγῃ τὴν ἀνωτάτω 
βηγουμένη, οὕτω φησὶν, ὡς ἂν xaX Πατρὶ καὶ 
b τὴν τῆς φύσεως χοινωνίαν ὁμοίως ἁρμόττειν 
w* ἐπεὶ πῶς ὁ ᾿Απόστολος τὴν δευτέραν 
Νν ἐπ᾽ αὐτοῦ μαρτυρίαν, οὐδὲν ἔχουσαν ὃ τῆς 
'ς τοῦ προσώπου σημαντιχὸν εἶναι ἠδύνατο, 
εὖν καὶ ἀνωτέραν ; ἣ οὐχὶ τὸ αὐτὸ καὶ ἐν τῇ 
Ρωμαίους φαίνεται πεποιηχὼς, ἔνθα φησί" 
peas γὰρ, Ζῶ ἐγὼ, Aéyer Κύριος, ὅτι ἐμοὶ 


quando nobis γοίυ5 Testamentum disserit, non 
de Patre modo seorsum loquitur, uti hereticis 
visum est, illud : Ego sum Deus, et non est alius 
absque ree (Tsa. τιν, 21), et caetera hujusce generis 
ad Patrem solum referre conantibus. Econtra quo- 
tiescunque velut de Deo loquitur summam naturam 
intendens, ea dicit quie zque Patri ac Filio pro- 
pter natuyv:e communionem convenire possunt. Nam 
qui alioquin Apostolus de Christo posterius hoc te- 
stimonium interpretaretur, nihil habens quod per- 
sonam Filii inprimis designare possit, sicut su- 
perius? Nonne idem in Epistola ad Romanos fecit, 
dicens: Scriptum est enim : Vivo ego, dicit Domi- 
nus, quoniam mihi flectetur omne genu (Rom. xiv, 11)? 


| ἀτᾶν γόνυ; Οὐδὲ γὰρ ἐχείνην τὴν μαρτυρίαν C Nam neque. illud testimonium redolet, quod di- 


ν τις τοιοῦτό τι ἔχουσαν, ὃ τούτων ἀφωρισμέ- 
)λου. 


'ΦΑΛ. A', στίχ. ιδ΄. KEPAA. B', στίχ. α΄. 


ἂν (5) λειτουργιχὰ εἶναι πνεύματα ἀπὸ τῆς 
μένης εἶχε μαρτυρίας, ἐπισυνῆψε δὲ λοιπὴν 
τὸ τῆς διαχονίας εἶδος, λέγων, ὅτι (0) Cep 
τέρας σωτηρίας διαχονούμενοι ἅπαντα πράτ- 
* οὗ γὰρ μιχρὸν εἰς προσθήχην εἰδέναι τῆς 
ἂς τὴν χρείαν. Διὰ τοῦτο, φησὶ, δεῖ τοῖς παρ᾽ 
λεχθεῖσι νέμειν τὴν σπουδὴν, φυλασσμένους 
E παρατροπὴν τινα ἀπὸ τῶν χρειττόνων δεξώ- 


stincte Christum declaret. 


CAP. 1, Vzns. 14 ; CAP. II, Vzns. 1. 

lios administratorios esse spiritus ex nuper 
slleto testimonio manifestum, ipse autem ad- 
jecit, ministerii genus definiens, eos pro nostra 
salute ministrantes omnia-agere; nam parvi mo- 
menti scire quid praestent. Propterea, inquit, elc- 
ctis ab eo studendum, caventibus ne a bono un- 
quam avertantur. 


^. Y, δ΄.--- Ἔδειξε (7) xai τοῖς πράγμασι 102- Vens. ὅ, 4. — Demonstrat hic reipsa q'antum 
ολὺ τὸ πρὸς ἐκεῖνα διάφορον, ἐχεῖ μὲν 1όγον D haec ab illis differant, illic sermonem, hic salutem 
ἐνταῦθα δὲ σωτηρίαν" ἐπειδὴ γὰρ ἐχεῖνο νος — commendans. Nam illic non nisi legis latio, hic 


(4) C. Cr. p. 1359. 8. δέ φησιν εἰς τό" xal ὡσεὶ 
περιδόλαιον ἑλίξεις αὑτοὺς, καὶ ἀλλαγήσονται. 

(5) Θ. δέ φησι. 

(6) C. Cr., ὅτι [τοῖς]. 

(7) €. €r. p. 141. 0. δὲ φησιν. 


C. Cr. p. 132. (8.) 8. φησὶ, Ε 

Act. C. C. u, iv, 32. (Vig. const. 52; Pelag. 
., Ep. ad el. 1. l., p. 445). Ejusdem ex com- 
epistole ad Hebreos. 

luc usque cp. Pel. 


IN EPISTOLAM AD HEBRJEOS. 


958 


) δὲ μᾶλλον δείχνυσιν ἡ τῶν ἑξῆς &xolou0la. A — Hoc autem clarius indicsmt qua infra habentur. 


γὰρ ὅτι χωρὶς Θεοῦ ἐγεύσατο τοῦ θανάτου, 
βὸς τοῦτο παραδλαδείσης τῆς θεότητος, xa διὰ 
πὸ τῆς οἰχείας φύσεως τὴν κατὰ βραχὺ τοῦτο 
ἣν ἐδέξατο, ὥστε φαίνεσθαι ἐντεῦθεν αὐτὸν 
τιμῆς μετέχοντα διὰ τὴν πρὸς ἕτερον συν- 
ἐπειδήπερ ἀχόλουθον ἦν τοὺς ταῦτα ἀχούον- 
κττὴν ἐν τῷ τοῦ πάθους χαιρῷ νομίζειν εἶναι 
& Δόγου τὴν ἐνοίχησιν, οὐδὲν τοῖς προχειμέ- 
μδαλλομένην, εἴπερ δὴ χωρὶς ἐχείνου τῆς 
ἐγεύσατο τοῦ θανάτου, ἐπάγει" “Ἔπρεπε γὰρ 
| ὃν τὰ πάντα καὶ 00 οὗ τὰ πάντα, xo1- 
ἰοὺς εἰς δόξαν ἀγαγόντα τὸν ἀρχηγὸν τῆς 
ας αὐεῶν διὰ παθημάτων τελειῶσαι. 
ἀσυντελὴς δὲ fjv οὐδὲ ἡ θεότης, φησίν " ἔπρεπε 


Sine Deo, ait, mortem gus!avit integra remanente 
divinitate, atque ideo natura sua brevem hanc 
diminutionem passus est, ita ut hic videatur 
honorem ipsi competere propter suam cum altero 
conjunctionem. Nam necesse erat ut quicunque 
hzc audierit superfluam existimaret tempore pas- 
sionis Dei Verbi inhabitationem utpote impatibilis. 
Quando igitur sine illo mortem gustavit Christus, 
decebat eum, adjicit, propter quem omnia et per 
quem omnia, qui multos filios in gloriam adduxerat, 
auctorem salutis eorum per passionem consummare. 


Non imperfecta autem erat nec divinitas, ait. 


οἰκεῖα xal ἅπερ ἦν αὐτῇ πρέποντα, τὸ γάρ B Nam decebat eam quod ipsius erat, ipsique conve- 


πάθους οὐδαμῶς αὐτῇ πρέπον ἦν" τοῦτο τὸ 
᾿ϑαφῶ; τὸ χωρὶς Θεοῦ συνέστησεν " ὡς γὰρ 
οὗ πρέποντος τὸ πρέπον αὐτό φησι, δεικνὺς 
αὶ ἅπερ ἔπραττε τότε, τίνα δὲ ταῦτα f. 
* γὰρ αὐτῷ, δι᾽ ὃν τὰ πάντα καὶ δι᾽ οὗ τὰ 
, δηλονότι τῷ Θεῷ Λόγῳ λέγων, ἐπειδήπερ 

τῆς υἱότητος μετέδωχεν χαὶ εἰς τὴν δόξαν 
ταύτην, τὸν τῆς ἁπάντων σωτηρίας ἀρχηγὸν 
ριον ἡμῶν χαὶ Σωτῆρα Ἰησοῦν τὸν Χριστὸν 
p' αὑτοῦ ληφθέντα ἄνθρωπον διὰ τῶν παθη- 
κέλειον ἀποφῆναι, ὥστε φαίνεσθαι xal τούτου 
Vy x&xelvou τὴν χάριν. 

ΚΕΦΑΛ. Γ΄. 

| VP, ιγ΄. — Οὐδὲ γὰρ (1) νῦν, φησὶ, συμὄου- 
προσῆχεν ὑμῖν, ὅπως ἂν ἀποστάντες τῶν 
ΜΝ ἐπὶ τὸ χρεῖττον ῥέψητε διὰ τῆς ἐπὶ τὸν 
v πίστεως" πρὸς γὰρ ἤδη πεπιδστευχότας ὁ 
pot γίνεται, ὥστε τὰ αὐτὰ παραινεῖν ὑμῖν 
ἄν, ὅπως ἂν ἐπιμένητε τοῖς δόξασιν ἅπαξ. 
οὖν λέγει, ὅτι οἱ πιστεύσαντες χαὶ τοῦ Πνεύ- 
μετειληφότες μέτοχο' τῆς ὑποστάσεως τοῦ 
Ü γεγόναμεν, ὥσπερ τινὰ φυσιχὴν τὴν πρὸς 
κοινωνίαν δεξάμενοι" λείπει δὴ λοιπὸν τὸ τὴν 
ταύτην ἐν ἀχεραίῳ διαφυλάξαι γνώμῃ. 
, τς -ἰη΄. — Βούλεται (2) δεῖξαι, ὅτι πάντες οἱ 
σέως ἐξελθόντες ἀπώλοντο δι᾽ ἀπιστίαν, ὥστε 
αλλήλου μειζόνως φοδῇσαι τούτους πρὸς οὗς 
ὃ τὸν λόγον (5). Οἱ δὲ τούτοις ἀντιλέγοντες 


niebat : passiones autem eam nulla ratione de- 
cebant. lllud decebat aperte vocem sine Deo 
confirmat ; nam quia mori non decebat, declarat 
quid decens indicatque simul quod tunc fecit, et 
quid hoc esset. Decebat enim eum, propier quem 
omnia, el per quem omnia, hoc est Deum Verbum, 
quando multos in fiios adoptavit et in gloriam 
adduxit, auctorem omnibus salutis, Dominum 
nostrum et Salvatorem Jesum Christum passioni - 
bus probare, quam perfectus fuerit homo ab ipso 
assumptus, ita ut appareat hujus natura et illius 
gratia. 
CAP. iil. 

ει}. 12, 15. — Non est enim, inquit, eur nunc 
eliam vobis suadeam, ut a malo recedentes ad 
bonum per fidem in Christum accedatis; nam ad 
homines verba facio qui jam credunt, ideoque vos 
hortari sufficit, ut ea retineatis, quse jam novistis. 
Hoc igitur dicit, quod credentes et Spiritn donati, 
participes Christi substantia sumus effecti , velut 
quamdam cum eo naturalem adepti communionem. 
Restat ergo ut deincepe pura mente hoc initium 
conservemus. 


VrRs. 16-18. — Hoc intendit : Omnes ob incredu- 
litatem interierunt quicunque per Moysen ex /Egypto 
profecti sunt, majori igitur timore moveantur oportet, 
ad quos sermonem fecit. Qui his contradicunt non 


(ον οὔτε τῇ ἀχολουθίᾳ τῶν ἑξῆς, τοῦ, Τίσιν p attenderpnt ad consequentiam eorum qui iufra oc- 


σώχθισε; xai, Τίσι δὲ ὥμοσεν ; ἀναγινωσχο- 
μὲν χατ᾽ ἐρώτησιν, τὴν αὐτὴν δὲ ἀπαιτούντων 
βοσιν’ οὔτε ἐχεῖνο συνέεσαν (A), ὅτι Τινὲς δὲ 
ἅντες παρεπίχραγαν, τότε λέγεσθαι xav 
(δ) ἐδύναντο τὴν διάνοιαν, εἴπερ δὴ ὀλίγοι 
λλῶν τοῦτο ὑπομεμενηχότες ἦσαν" λέγομεν 
ἃ τῶν πραττομένων, ὅτι τινὲς (6) ἐποίησαν, 


». Cr. p. 175. Θ. φησίν. 

2. Cr. p. 176. 8. 
cus admodum vitiose in cat. Cr. legitur, 
nonnisi codicis ope prorsus sanore licet. 
uam enim Cramer verba continuo ordine 
iit, manifestum tamen est plura excidisse. 
Idendo et corrigendo Tlicodoro certe senten- 
uam restituisse nihi videor. Nimirum vs, 16 


currunt, nempe : Quibus autem. infensus est ? et, 
quibus autem juravit ? qu: quidem per interro- 
gationem ponuntur, iis idem respondendum ; nec 
illud intellexerunt quod quidam audientes exacer- 
baverunt, juxta ilorum sententiam dici potuisset, 
si pauci e multis hoc recordati essent. Nam dici- 
mus de opere, quod quidam illud fecerunt, partem 


ita credo intellexit. Qui cnim —? verum nonne —? 
ei disputat contra eos, qui scriberent : τινὲς γὰρ --- 
ἀλλ᾽ οὐ —. Primum v. Οἱ δὲ τ. ἀντ. προσεῖχον cgo 
addidi. 

(4) V. συνίεσαν in cat. Cr. non iegitur. 

(ὃ) C. Cr. xat' αὐτήν. 

(6) C. Cr. τίνες. 


IN EPISTOLAM AD n€BR EOS. 


ΚΕΦΑΛ. (ζ΄. 
, ey. -- Τὸ (1), διὰ δύο ἀμεταθέτων, τῷ τε 
wat τὸν ἐπαγγειλάμενον οὐδαμῶς οἷόν τε ψεύ- 
, παὶ τῷ μεθ᾽ ὄρχου ποιήσασθαι τὴν ἐπαγγε- 


, €. — Θεόδωρος (2) δέ φησιν ὁμοίως τῷ μα- 
Ἰωάννῃ, προσθεὶς ὅτι αἰώνιος ἡμῖν γέγονεν 
ὡς ὁ Χριστὸς τῷ πάντας τοὺς καθ᾽ ἐχάστη"»ν 
πιστεύοντας δι᾽ ἑαυτοῦ προσάγειν τῷ Θεῷ ἐπὶ 
ἀναστάσεως ἐλπίδι οὗτος γὰρ ὁ Μελχισεδὲκ 
€ Σαλὴμ, ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου. 
ΚΕΦΑΛ. Z'. 

| Y- --- Διηγεῖτο (5) ὕστερον ὅπως ὁ ναὸς χατ- 
το, καὶ λέγει δύο εἶναι τὰς σχηνὰς, ἀλλ᾽ 
τὴν πρώτην διὰ παντὸς τοὺς ἱερεῖς εἰσιόντας 
μισμένα ἐπιτελεῖν, sl; δὲ τὴν δευτέραν ἅπαξ 
αντοῦ τὸν ἀρχιερέξ μόνον" xal δὴ τὸ ἀπὸ 
σημαινόμενον διδάσχειν βουλόμξνος, ἐπάγει" 
ϑηλοῦντος cov Πνεύματος τοῦ ἀγίου, μήπω 
φρῶσθαι τὴν τῶν ἁγίων ὁδόν. “Ὥσπερ τοίνυν 
οῦ τόπου φύσις fiv ἄδατος, ἐφ᾽ οὗ δὴ τὸν (4) 
ον οἶχον χατεσχευάσθαι συνέδαινεν, ἀλλ᾽ ἡ 
ευὴ xal τὸ νόμιμον xai ἡ τοῦ τόπου ἀφιέ- 
ἔδατον ἐποίει τὸν τόπον, ὅμως σύμδολον ἔφη 
ὕτο τῶν οὐρανῶν, οὕτω χἀνταῦθα βουλόμενος 
ιστὸν ἀρχιερέα δεῖξαι κατὰ τὴν τάξιν Μελχι- 
λέγει τὰ χατ᾽ ἐχεῖνον, οὐ τὴν φύσιν ἐξηγού- 
ἀλλὰ τὴν κατ᾽ αὐτὸν διήγηαιν ἀκὸ τῆς θείας 
ῥραφῆῇς xal ἀπ᾽ ἐχείνης ἐμφαίνων τὸ ὅμοιον. 


Α 


908 
CAP. VI. 
Vgns. 18. — Per duas res immulabiles, cum 
qui promisit Deus mendacii minime capax, et pro- 
missa jurejurando confirmavit. 


Vgas. 90. —. Theodorus consentit cum beato 
Joanni , addens quod :eternus factus est nobia 
pontifex Christus quia omnes fideles cujusvis sint 
generationis per seipsum ad Deum adducet, in 
spem resurrectionis : ipse enim Melchisedech rex 
Salem, pontifex Dei altissimi. 

CAP. VII. 

Vgns. 5. — Narravit postea quz (uerit templi 
structura, et duo dicil esse tabernscula , unum 
quod per omnia sacerdotes ad perficienda sacra 
Subirent, alterum quod non nisi summus p:ntifex 
semel per annum ingrederetur. Et ut doceat quid 
istis significetur, addit : Hoc significante Spiritu 
sancto, nondum propalatam esse sanctorum viam 
(ix, 8). Quemadmodum igitur licet, non loci natura 
invia esset, super quem interior domus erat zdi- 
ficata , sed eonstitutio illum et lex et loci conse- 
cratio invicem efficiebant , et hoc tamen: dicit 
figuram esse celorum ; ita bie ut ostendat Chri- 
stum pontificem esse secundum ordjnem Melchi- 
sedech, refert quse illum respiciunt, non naturam 
quidem describens, sed qus de illo divina Seri- 
ptura narrat, et exinde similia de Christo docet. 
Sine peire igitur dicit eum el sine matre, reticente 


γρα τοίνυν xat ἀμήτορα xat, ὡς τῆς θείας C, Scriptura ipsius parentes ; unde etiam sine genea- 


; γονέας αὐτοῦ μὴ διηγουμένης, ὅθεν ἐπήγαγε 
ψγεαλόγητος, δειχνὺς ὅτι οὐ φύσιν λέγει τοῦ 

ἀλλὰ τῆς θείας Γραφῆς διήγησιν" εἶτ᾽ ἐπι- 
δι᾿ Μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν, μήτε ζωῆς coc 
οὐχ ἐν τῇ φύσει, ἀλλ᾽ ἐν τῇ θείᾳ Γραφῇ. Καὶ 
ταῦτα δυνατὸν (5) ἦν χαὶ ἐπ᾽ ἄλλου λέγεσθαι, 
νευσε γὰρ ἡ θεία Γραφὴ πολλῶν, οὔτε τοὺς 
εἰποῦσα, οὔτε τὴν γενεαλογίαν ἐχθεμένη, xal 
B ὅσου: ἔξω τοῦ Ἰσραηλιτιχοῦ γένους γεγο- 

μεμαθήχαμεν, χαλῶς ἐπήγαγε τὸ, "Ag- 
μόνος δὲ τῷ Υἱῷ τοῦ Θεοῦ, μένει ἱερεὺς 
ϑιηνεχές " οὐχέτι γὰρ χαὶ τοῦτο μετὰ τῶν 
ἦν ἐπ᾽ ἄλλον, ἐμφαίνει δὲ ἀπὸ τῆς χατὰ τὴν 
! διηγήσεως, ὅπως αὐτῷ χαὶ τὰ λοιπὰ προσῆν, 


logia, cum non naturam viri, sed narrationem 
divinse Scripturz referat; deinde addit : Neque 
initium dierum, neque finem vite habens, non juxta 
maturam sane, sed juxta divin: Scripture silen- 
tium. Αἱ cum hsc de pluribus aliis dici possint, 
nam permultos memorat Scriptura , quorum nec 
parentes declarat nec genealogiam, prgserlim ex 
jis quos extra genus lsraeliticum exstitisse disci- 
mus, recte addidit : Assimilatus autem Fili Dei, 
manet sacerdos in perpetuum , quod. jam. non ad 
alium quemlibet referre posses: apparet autem 
ex Scripturse narratione, hzc ipsi competere, sicut 
el extera. Etenim Christus erat sime patre juxta 
bumanam maturam, sine maire autem juxta. divi- 


αἱ τοῦτο. Καὶ γὰρ ὁ Χριστὸς ἣν μὲν ἀπάτωρ D nam. subsistentiam , imo et. sine. genealogia. Nam 
Ι τῆς ἀνθρωπείας φύσεως, ἀμήτωρ δὲ τῇ — quse genealogia ei qui ex Patre tantum ? Quod 


“ «ἧς θείας ὑπάρξεως, ἀλλὰ μὴν xal ἀγενεα- 
χ᾽ τίς γὰρ àv γενεαλογία τοῦ ix Πατρὸς 
ὄνον ; ὅτι δὲ οὔτε ἀρχὴν ἡμερῶν ἔχει, οὔτε 
(ἄζλος, xat τοῦτο δῆλον, ἀλλ᾽ ἐνταῦθα μὲν ἐπὶ 
Y pto, ἐχεῖ δὲ ἐπὶ τῆς διηγήσεως" τὸ μὲν 
μένειν εἰς τὸ διηνεχὲς ἀπὸ τῆ: θείας ἔλαδε 
e, ἐῷ εἰπεῖν Σὺ εἶ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ 
dE Μειϊχισεδὲχκ, ὡσανεὶ χἀχείνον διηνεχῶς 
ἡοντος" διηνεχῇ δὲ αὐτὸν ἱερέα ἐχάλεσεν, ὧσ- 


C. Cr. p. 199. 8. δὲ οὕτω φησί, 
Σ. Cr. p. 201. (8.) 
). Cr. p. 205. (8) 8. φησί: τὰ clon ένα τῷ πρὸ 


autem neque initium dierum habeat, meque vite 
finem, de Christo quoque manifestum, at hic re- 
ipsa verum, illic autem non nisi juxta narrationem. 
lllud vero sacerdotem eum manere in perpetuum 
tribuit Christo ipsa Scriptura dicens: T& es sa- 
ctrdos in aeternum secundum. ordinem Melchisedech 
(Psal. xcix, 4), in. perpetuum videlicet sacerdotio 
fungenti. Hunc autem in perpetuum sacerdotem 
vocavit, quod sacerdotium posteris suis tradidit, 


αὐτοῦ (Severiano) μὴ ἀποδεξάμενος, ταῦτα ἐπάγει. 
(4) ὦ. Cr., δεῖ τόν. 
(0) Cat., ἀδύνατον. 


IN EPISTOLAM AD HEBR.AEOS. 


ΚΈΦΑΛ. T. 

— Tavra μὲν (1) εἴρηται τοῖς ἐν Βαδυ- 
ὃν Θεὸν βουλομένοις εἰπεῖν, ὅτι θυσίας με 
ας, ἀλλὰ μόνον τὸ ὑπαχούειν σου xal τὸ 
ποιεῖν" χαὶ εἰ εὐθυμοῖεν (2) τὰ τῆς ἐπ- 
bv ἀναμφίδολα ἣν" μεταλλάξας οὖν αὐτὴν 
ὑπου τοῦ Χριστοῦ ταύτῃ φησὶν, ἀντὶ τοῦ, 
ν δἰπὼν, κατηρτίσω μοι. 

— ᾿λνάγχη (5) τοὺς ἐνταῦθα πρὸς τὰ 
Ftávtac ἀπὸ τῶν χρειττόνων, ἀναστάν- 
δϑει παραδοθῆναι λοιπὸν, οὐχ ἐπιδεχομέ- 
᾿ἐτάνοιαν " οὐδὲ γὰρ ἐπὶ τοῦ παρόντος 
πάνοιαν ἀναιρεῖ, ἀλλὰ τὸ μὴ εἶναι τότε 
λαθεῖν τὸν ἐπὶ τοῦ πταίειν ἐνταῦθα με- 
δὶ μηδεμίαν ἐπὶ τὸ πταίειν δεξάμενον 
ἰλογίᾳ τινὶ μετὰ πολλῆς ἡδονῇῆς ἅπαν 
(4) ἁμάρτημα. 


ΚΕΦΑΛ. ΙΑ΄. 

W.— Τὸ περὶ (5) τῆς πίστεως ζητούμε- 
οὐυδαίοις μάλιστα εἰδὼς, ἀπό τινος ἀχο- 
Vat; ταῖς περὶ αὐτοῦ χέχρηται ἀποδείξε- 
| μὲν γὰρ προεδάλοντο τὸν νόμον xal τὴν 
V αὐτοῦ διχαίωσιν, οὗτοι δὲ τὴν πίστιν, 
ες, ὅτι xiv μυρίοις τις ἐνέχηται χαχοῖς, 
ὄνον Χριστῷ σύντομον ἁπάντων δέχεται 
γὴν, τῆς παρ᾽ αὐτοῦ διχαιώσεως ἀξιού- 
! δρισάμενος αὐτὴν, ὁμοῦ μὲν ὥστε 
ἧς προειρημένοις, ὁμοῦ δὲ ὥστε μᾶλλον 
fjvac δεῖξαι παρὰ πᾶσι φαινομένην τοῖς 
X παλαιοῖς ἀνδράσιν, ἐπάγει" Ἐν ταύτῃ 
ρήθησαν οἱ πρεσδύτεροι. 

--- Τοῦτο λέγει (6), ὅτι ἀκολούθως ἔτυχεν 
ἴστει " τῇ γὰρ ἀναστάσει πιστεύσας, διὰ 
ἱνῶν ἀποθανόντα αὑτὸν ἐχομίσατο. Τὸ 
ἢ τοῦ θανάτου προσδοχίᾳ γενόμενον μη- 
τοῦ ἀληθῶς ἀναστησομένου σύμθολον fv, 
νάτου πρὸς βραχὺ γευσάμενος, ἀνέστη 
"ῦ θανάτου παθών’ τὸ γοῦν, ἂν παραθδο.Ἰῇ, 
" σνμδόλοις. 


ΚΕΦΑΛ. 18΄. 


— Οὐχ ἁπλῶς (T) εἶπεν ὅτι εἷς πᾶσι τῆς 
)ς καιρὸς (οὐ γὰρ τοῦτο ἣν αὐτῷ προχεί- 
να δείξῃ ὅτι χαὶ τοσαῦτα μὲν πεποιηχότες, 
δὲ πεπονθότες διὰ πίστεως, ὅμως ἔτι πε- 
ἦν ἐπαγγελθέντων τὴν ἀπόδοσιν, οὐ δυσχε- 
ἴγε μεθ᾽ ἡμῶν χομιοῦνται τῶν ὑστέρων, 
μονὴν αὐτῶν ἐδείχνν μείζονα, εἴπερ δὴ 
aov ἔτι περιμένουσι τοὺς ἀγωνίσασθαι 
ἧς ὀφείλοντας, ὥστε μετ᾽ ἐχείνων τυχεῖν 
ιἰῶν ἀπολαύσεως. Μαρτύρων δὲ ἐνταῦθα 
Ἰνθότων λέγει, ἀλλὰ τῶν μαρτυρούντων 
στιν (8). 


, 5. 932. (Θ.) 8. δέ φησιν εἰς τό " θυσίαν 
)ὰν οὐχ ἠθέλησας, x. τ.λ. 
" xaY εὔθυμοι. 

238. (8.) Θ. δέ φησιν. 
. 1 Ioas. Qus deinde in cat. sequumn- 
»lomi sunt. 


966 
A CAP. X. 

— Vrns. 5. — Hsec ad Deum dicta sunt ab. iis qui 
in Babylone, quasi intenderent : Hostiam a me non 
postulasti, sed ut tibi obedirem, tusmque facerem 
voluntalem ; ad saniora vero revocatis certus redi- 
tus. Mutata autem voce, velut ex persona Christi 
locum profert, pro asres, corpus, dicens, perfecisti 
tihi (Psal. xxxix, T). 

Vzas. 26. — Qui his in terris a bono ad malum 
deficiunt, post resurrectionem seternis poenis tradan- 
tur oportet, cum tunc nullus sit peenitentize locus. 
Non enim hic viventibus ponitentiam denegat, 
sed declaret tunc nullam ei veniam futuram, 
qui hic ia pecesto usque permanserit, et malitiaun 
suam nunquam intellexerit, sed dementer summa 


B cam voluptate perfecerit omne peccatum. 


CAP. ΧΙ. 


Vgns. 1, 2. — Cum sciret a Judzis fidem quam 
maxime inquiri, merito permulta hac de re disserit. 
llli enim legem et justificationem per opera tue- 
bantur, Cliristiani vero fidem, dicentes, quod etiam 
si millibus quis agitatus fuerit malis, Christo unice 
confidens breviter ab omnibus liberabitur, ab ipso 
justificationem adeptus. Unde deflniens eam ita ut 
simul et predictis conveniat, et illam potius apud 
omnibus sanctis et veteribus viribus exstitisse dc- 
monstret, adjicit : In hac enim testimonium conse- 

C culi sun! senes. 


VEns. 19. — Hoc dicit, quod fidei convenientia 
sorlitus est. Nam in resurrectionem credens acce- 
pit eum per figuras quasdam defunctum. Quod 
enim in tanta mortis exspeclalione nil moveretur, 
hoc vere resurrecturi figüra, in quantum mortem 
breviter tantum hic gustans, resurrexit, nil per 
mortem perpessus illud igitur im parabola, quasi 
dicat, in symbolis. 


CAP. XII. 


Vegas. 4. — Non simpliciter dicit unum esse 
omnibus mercedis tempus, nam hoc non sibi pro- 


D posuerat , sed vult demonstrare qued vel tanta 


agentes, tantaque perpessi per üdem expletionem 
tamen promissorum exepectant, noa segre ferentes, 
si nobiscum ultima consequantur, quod potentiam 
eorum summam indicat; siquidem vel post mor- 
tem adbuc exspectant eos, qui eadem ratione 
certaturi sunt, ita ut cum eis egregia mercede 
fruantur. Testes hic vocantur non qui passi sunt, 
sed qui fidem profitentur. 


5) C. Cr. p. 919. (Θ.) 8. δέ qot. 
6) C. Cr. p. 250. (8. δ᾽ δέ φησιν εἰς τό" ἐν πα- 
ραδολ ἔχομισατο. 
. Cr. p. 258. (0.) Θ. δέ φ 


σιν. 
Ἢ θυ deinde tolen) addit Chrysostomi sunt. 


961 TIIEODOR: 


MOPSUESTENI δῖ 


Vgns. 12,13. — Ubi sunt qui contendunt abA Σείχ. ιβ΄, ιγ΄. --- Ποῦ εἰσιν (1) οἱ λέγοντες τὸν 


Apostolo in bac Epistola peenitentiam Lolli dicente 
(vi, 4,6) : Impossibile est enim eos qui semel sunt il- 
luminati , οἱ csetera, rursus renovari ad penitentiam ? 
Qui lic putant? Quare remissas manus et soluta 
genua erigere jubet? Et claudicantem qui sanari 
voluerit is qui non peccatorum admitteret poeeniten- 
tiam? Quod autem fidelibus scribat, manifestum ex 
eo quod eis dicat : Rememoremini autem. pristinos 
dies, in quibus. illuminati magnum ceriamen susti- 
nuisiis passionum. 


εκ. 17. — Non cogitat per bec poenitentiam 
tollere, sed docere nos, nisi convenienter tem- 
pore opportuno cónvertamur, eam postea nun- 


quam esse consecuturos, quando tempus aderit B ὕστερον αὐτὴν ἀναχτᾶσθαι, ὅταν ὁ «fic ἀνταποδόσιω; 


quo cuique sua pro meritis retribuentur. Non 
studet enim sibimetipsi pugnare, et boc ita ex 
nuper allatis. Ást etiam ex predicto exemplo 
apparet mens ejus. Primum enim Esau memora- 
vit, iratum quidem quando benedictione frustratus 
est, sed nihilominus vel postea pravos mores reti- 
nentem. Deinde non frustratus est remissione 
peccatorum quasi eum de illis ponituisset; non 
enim id postulavit sed benedictionem, quz ubi 
semel fratri rite data fuerit, jam rursus neque ab 
hoc auferri πος Esau dari poterat. Attamen et in 
his perspicere licet, quod non omnine inutiles ei 
lacryma fuerunt; nam pater propterea vehementius 
pro eo commovetur illique nonnullas benedi- 
ctiones dedit; adeo per hc poenitentiam tollerc 
nolebat. 

Vgns. 26. — Recie ἃ voce prophete, et eorum 
quie nunc sunt mutationem, futurorum firmitatem 
confirmat. Nam illud movebo declarat cuncta hzec 
omnia esse immutanda, sed vocem semel addens 
immutabilitatem indicat eorum quas tunc con- 
dentur. 


CAP. XIII. 


Vgns. 7. — Prepositos dicit Theodorus, qui- 
cunque apud eos sermonem pietatis przdicaverint, 
οἱ a Judaeis ibi interfecti sunt. Multi autem erant, 
non Stephanus tantum et Jacobus qui gladio per- 
cussus est, sed et Jacobus frater Domini, οἱ alii 
innumeri, quorum memoria nulla occurrit. 


Vegas. 10. — Beneficentiam vocavit ad laudanda 
opera, communionem vero quod eis fratres fiunt; 
quasi enim nostra cuim cis nobis communicanda 
essent, ita cum stadio indigentiis eorum occurra- 
mus oportet. 


(4) C. Cr. p. 205. 8. φησί. 
(2) Qui postea in cat. sequuntur sunt Chryso- 
stomi. 


LO C. Cr. p. 266. 8. δέ φησιν. 13. V. οὐχ om. 
(4) C. Cr., εὐλογίας, f. 


o c———D «o. EE m 


᾿Απόστολον ἐν ταύτῃ τῇ Ἐπιστολῇ ἀναιρεῖν τὴν μετά- 
νοιαν διὰ τοῦ λέγειν᾽ ᾿Αδύνατον γὰρ τοὺς φωει- 
σθέντας, καὶ τὰ ἑξῆς, χάλεν ἀνακαινίζειν εἰς μετά- 
γοιαν; πῶς ἄρα ταῦτα νοοῦσιν; πῶς τὰς Χαρει- 
μένας χεῖρας xaX τὰ παρα.λελυμένα γόνατα &vop- 
θωθῆναι χελεύει: toU δὲ ἴασιν ποίαν βούλεται γε- 
νέσθαι ὁ μετάνοιαν τῶν ἡμαρτηχότων οὐ προσιέμε- 
Vos; Oct yàp ταῦτα πιστοῖς γράφει, δῆλον ἐξ ὧν φησι 
πρὸς αὑτούς" ᾿Αναμιμνήσκεσθε δὲ τὰς πρόεξερον 
ἡμέρας, ἐν αἷς φωτισθέντες πολλὴν ἄθλλησν 
ὑπεμείγατα παθημάτων (3). 

Στίχ. ιζ΄. — Οὐ τὴν (8) μετάνοιαν ἀνελεῖν ἐξ 
τούτων βούλεται, ἀλλὰ διδάξαι ὡς οὐχ ἕνεοτω b - 
καιρῷ τὴν προσήπουσαν διόρθωσιν οὐκ ἐπιδεξαμένεις 


χαιρὸς χαταλλήλως ἐπάγεσθαι τῷ ἐχάσνου «pde 
μέλλῃ οὐ γὰρ ἐναντία λέγειν ἐσπούδακεν ἑαντῷ, πὶ 
ταῦτα οὕτως kx τοῦ σύνεγγυς " γνοίη 8 ἂν τις Ix wi 
παραδείγματος ὅ φησι. Πρῶτον μὲν γὰρ ἐμγνημδνεναι 
τοῦ Ἡσαῦ, τότε μὲν ἀθυμήσαντος, ὅτε τῆς εὐλογίας 
οὐκ ἔτυχεν, μείναντος δὲ ἐπὶ τῆς τοῦ «τρόπου xxi; 
ὁμοίως xaX μετὰ τοῦτο" ἔπειτα οὐχὶ συγχωρῆσαις 
ἁμαρτημάτων μετανοήσας οὐχ ἔτυχεν ἐκεῖνος, 68 
γὰρ τοῦτο ἧτει τότε, ἀλλ᾽ εὐλογίαν (δ), ἣν κατὰ τὴν 
ἀξίαν τοῦ τρόπου τῷ ἀδελφῷ δοθεῖσαν ἀψαιρεδξῃια 
αὖθις οὐδαμῶς οἷόν τε fjv καὶ δοθῆναι τούτῳ αὖλιν. 
Ἔστι μέντοι χαὶ τοῦτο εὑρεῖν, ὡς οὐκ ἀνόνητα οὗν 
πάντη τὰ δάκρυα ἐγένετο" ἀμέλει φαίνεται ὁ δειὴρ. 
μετὰ τοῦτο παθὼν ἐπ᾽ αὐτῷ xal τινας εὐλογίας εὐτῷ 
δεδωχώς" οὕτως οὐ τὴν μετάνοιαν ἀνελεῖν διὰ τούτων 
βούλεται. 

Στίχ. χς΄. — Καλῶς (D) ἀπὸ τῆς τοῦ xpopi m 
φωνῆς τῶν τε νῦν τὴν μεταδολὴν καὶ τῶν ὑστέμιη 
τὸ βέδαιον συνίστησιν" τὸ μὲν γὰρ σείειν ἐπκαγγον 
λασθαι τὴν μετάθεσιν αὐτῶν δηλοῖ πάντως ὡς ie 
μένην, τῇ δὲ τοῦ ἅπαξ προσθήχῃ τῶν μετὰ τ 
δηλοῖ τὸ ἀμετάθετον. 

ΚΕΦΑΛ. Γ΄. 

Στίχ. ζ'. — Θεόδωρος (6) δέ φησιν ἡγουμένους 
τοὺς παρ᾽ αὑτοῖς καταγγείλαντας τὸν λόγον «ἧς εἰ, 
σεδείας xaX τελειυυθέντας ὑπὸ Ἰουδαέων αὐτῦθε" 
Ad δὲ ἦσαν, οὔτε Στέφανος μόνον καὶ᾿ 
μαχαίρᾳ ἀναιρεθεὶς, ἀλλὰ καὶ 6 τοῦ Kuplou à 
Ἰάχωθος, ἕτέροι δὲ πλεῖστοι σιωπῇ - 

Στίχ. τις’, — Εὐποιίαν (7) εἶπεν εἰς ἔπαινον € 
γινομένου, κοιγωγίαν δὲ διὰ τὸ περὶ Opesiiwit 
γίνεσθαι" ὡς ἂν δέον χοινωνοὺς ἡγεῖσθαι τοὺς τοῦδ’ 
τους τῶν προσόντων ἡμῖν, οὕτω μετὰ σκουδᾶς tel; 
χρείαις αὑτῶν ἀρχεῖν αἱρουμένους (8). 

C. 
ἢ C. Cr. p. 3Π. (8) t e Mr 
(T) C. Cr. p. 278. 8. δέ φησιν. 


(8) Qux deinde in cat. sequuntur. sunt Chryst- 
stomi, 





















FRAGMENTA DOGMATICA. 





970 


“τῆν ὦ UMEN ED. CQe———— ὁ 





IHEODORI MOPSUESTENI 
FRAGMENTA DOGMATICA. 


;iX LIBRIS DE INCARNATIONE FILII DEI. 


) ez libro primo De incarnatione, interpre- 
| facientis. ἀξ confessione Peiri, in. qua 
4 es Christus Filius Dei vivi *. 

tar per hujusmodi confessionem non 
tbanael habens scientiam ostenditur *, 
Samarite talia sperantes plurimum, 
Dei Verbi a scientia longe erant?) sic 
per confessionem illam, non deitatis 
iC scientiam probatur ὃ, manifeste au- 
»atus Petrus. Adhuc etenim ipsis suffi- 
, l'evelationem illam suscipientibus, prze- 
quid et majus de ipso prater czeterorum 
i:bantasiam accipere. Post resurrectionem 
tu perducti ad scientiam , tunc revela- 
ectam scientiam suscipiebant, uL sci- 


precipuum ipsi prater c:zeteros homi- D 


iquo puro honore ex Deo pervenit , sicut 
hominibus, sed per unitatem ad Dcum 
er quam omnis honoris ei particeps est 
06 23scensum. 

ex libro secundo De incarnatione (3). 
sus similiter omnibus hominibus , nibil 
eonnaturalibus hominibus , quamque 
1] ipsis gratiam dedit, gratia autem data 
)n immutat; sed post mortis destructio- 
rit Deus nomen supra omne nomen *. 
Ejusdem ex eodem libro (3). 

fratres, qui ejusdem mibi matris fi- 
mihi : Non separa hominem et Deum, 
eumdemque dic hominem. Dico conna- 


A puto repugnare, quia alterum Deus Verbum na- 


tura, alterum autem quod assumptum est, quid- 
quid illud sit, concedatur : hoc interim item per- 
sona idem ipse invenitur , nequaquam confusis na- 
turis, sed propter adunationem qus facta est as- 
sumpti ad assumentem. Si enim integre concedi- 
tur hoc alterum esse ab illo natura , οἱ manifíc- 
stum quia sequale non est quod assumptum est ag- 
sumenti, neque simile hoc illi, neque idem quod 
assumptum est assumenti : manifestum quia idem 
ipse invenietur adunatione personz. Sic ergo opor- 
tuit dividere. quz circa Christum sunt : istis enim 
divisionibus contrarium nihil est, bxc enim mul- 
lam etiam cum divinis Litteris consonantiam ha- 
bent. Sic neque naturarum confusio (lect, neque 
persone quadam prava divisio. Maneat enim et 
naturarum ratio inconfusa , et indivisa cognosca- 
tur esse persona. Illud quidem proprietate naturz, 
diviso quod assumptum est ab assumente; illud 
autem adunatione personz in una appellatione totius 
considerata sive assumentis , sive etiam assumpti 
natura , et veluti sic dicam in Filii appellatione si- 
mul et Deum Verbum appellamus, οἱ assumptam 
naturam, quicunque illa sit, consignificamus 
propter adunationem quam ad illum habet. 
Ex libro sexto (5). 

Si ergo hominem dicentes Christum hominicolze 
vocari juste eis videmur , hoc antequam nos dicere- 
mus Scriptura docuit omnes homines per ca quibus 


hi, dico Deum. Si dicam connaturalem C hominem vocare non recusat, sicut superius in 


quomodo homo et Deus unum est? 
Bà natura hominis et Dei, Domini et 
loris eL facture? Homo homini consub- 
est, Deus autem Deo consubstantialis 
(do igitur homo et Deus unum per 
Ι66 potest, qui salvificat οἱ salvifica- 
te ssecula est, et qui ex Maria apparuit? 
Ex libro quinto (4). 
paturas quisque discernit, alterum et 
cessario invenit ; et huic rei neque ipsos 


xvi, 16. * Joan. 1, 45 sqq. 


* joan. xi, 7. 


plerisque locis vocari hoc nomine Christum osten- 
dimus. Sed hominem, inquiunt, purum dicentes 
esse Christum hominicolas oportet vocari : hoc 
jam apertum mendacium est, siquidem hoc dicere 
voluerunt. Nullus enim aliquando bzc nos dicere 
3udivit ; et puto neque istos suscipere posse men- 
tiri mendacium (am apertum : non quia non co- 
gnite se habeant ad mendacium , sed quia redar- 
gui se posse facillime vident : quanquam δὶ mi- 
nus ejus curet, et hoc forsitan contingat. Nos 


* Philipp. τι, 9. 


cilio CP. II, an. 553, actione 1v, n. 95. Mansi IX, 218. 


deni concilio, n. 49. 


n. . 
1dus Hermian., ix, 9. 


| . 


raoL Gu. LXVI. 


E 


THEODORI MOPSUESTENI 91 


enim hzc dicere, id est Unigeniti negare divinitatem, A et civitates el loca ab haereticis, cujus rei gratia! 


summa furi;:e esse arbitramur, aut. quid jam re- 
stat cur ab hzreticis scparemur ? Cujus rei gratia 
el tales et tantas persecutiones sustinemus ? aut 
quis ignorat semper adversum nos ab hzreticis 
bellum agi ? Omne metallum, et omne locum de- 
sertum repletum est ex nostris honiinibus propter 
docirinam pietatis. Et post aliquanta : lc autem, 
inquit, omnia quando beatus Melelius sustinuit 
primus, οἱ cum illo deinde multi per provincias 


Theodori heretici (6) ex libro ejus Contra 
incarnationem vu. 


Si enim (6*) intelligan;us quomodo flt inhabita- 
tio, sciemus etian modum, et quiz differentia 
modi. Inhabitationem igitur alii quidem dixerunt 
factam esse substaitia ; alii vero energia. Excutia- 
tur igitur an aliquid horum sit verum. Ac pri- 
mum nobis illud sit concessum, utrum in omnibus 
inhabitat, an non. Sed quia non in omnibus, ma- 
nifestum est; oc enim tanquam quid eximium, 
sanctis Deus pollicetur ; aut denique his, quos velit 
ipsi dedicatos esse; aut quid igitur prowittebat, 
cum ait, Inhabitabo in eis, et inambulabo, et. ero 
eorum Deua *; et ipsi erunt mihi populus, tanquam 
largiturus illis aliquid egregium, si quidem omnes 
liomines communiter hunc participant? Quare si 
non in omnibus inbabitat, hoc enim manifestum 
csl, non dico in omnibus qu:e àunt solum, sed nec 
in omnibus hominibus; oportet esse propriam 
quamdam rationem inhabitationis, qua in illis 
adest solum in quibus inhabitore dicitur. Atqui 
dicere substantia quidem inhabitare Deum, maxime 
indecorum est. Necesse enim alioqui sit, in his 
solis substantiam ejus includere, in quibus inlia- 
pitare dicatur ; et erit extra omnia aiia : quod ab- 
surdum est dicere in natura infiuila, quz ubique 
est, et nullo loco circumscribitur : aut si dicant, 
ubique Deum esse ratione substantiz, necesse erit 
cum omnibus inhabitationem cjus communicare ; 
et non solum cum hominibus, sed cum animanti- 
bus ratione carentibus, et cum inanimatis ; si di- 
camus inhabitationem ejus substantia fleri, utrum- 


que horum est indecorum : dicere enim inhabi- p αὐτῷ περιγράφειν, ἀπρεπές. Οὐχοῦν οὐσίᾳ τὴν 


tare-in omnibus Deum, absurdum esse certum est 


nonne quia Dominum Christum verum confitebsa- 
tur? nonpe quia verum. praedicabant Filium Dei, 
de essentia paterna genitàm , semper simul exsten- 
tem cum generante Patre, addentes etiam de Spi- 
ritu sancto piam confessionem? Qualiter itaque. 
qui tanta propter lianc confessionem passi sumus, 
calumniam pati ab ipsis possumus, veluti bemi- 
nem purum dicentes , rebus ipsis hanc calumniam 
manifestam redarguentibus ? 


8EOAQPOYT 
'Ex τοῦ Κατὰ (7) ἐναγθρωπήσεως τοῦ Kuplov 
ἡμῶν Ἱησοὺ Χριστοῦ «1όγου ζ'. 

Εἰ γὰρ μάθωμεν ὅπως ἡ ἐνοίχησις γίνεται, εἰσί. 
μεθα xal τὸν τρόπον, καὶ τίς ἢ τοῦ τρόπου διαφορά. 
Τὴν τοίνυν ἑνοίχησιν ol. μὲν οὐσίᾳ γεγενῆσθαι ἀξ» 
εφήναντο, ἕτεροι δὲ ἐνεργείᾳ. Ἐξεταζέσθω τοῖννν d 
τι τούτων ἔστιν ἀληθές. Καὶ πρότερον ἡμῖν ἐκεῖν 
ὁμολογείσθω, πότερον πᾶσιν ἐνοικεῖ, ἢ μή. "AME 
ὅτι μὲν οὐ πᾶσι, δῆλον" τοῦτο γὰρ ὥσπερ τι ἐξοέβν» 
τον τοῖς ἁγίοις ὁ Θεὸς ὑπισχνεῖται " f) ὅλως τούταις, 
οὺς ἀναχεῖσθαι αὐτῷ ἐθέλοι" ἢ τί ποτε ἄρα i9 
ἰσχνεῖτο λέγων τὸ, Ἐνγοιχήσω ἐν αὑτοῖς παὶ ἥν» 
περιπατήσω, καὶ ἔσομαι αὑτῶν Θεὸς, xal αὐτοὶ 
ἔσονταί μοι λαὸς, ὥς τ: χαριούμενος αὑτοῖς Ui 
ρετον, εἴπερ δὲ τούτον παρέντες κοινῇ μετέχομμα 
ἄνθρωπο: ; Οὐχοῦν εἰ μὴ πᾶδιν ἐνοιχεῖ, τοῦτο τὰ 
δῆλον, οὐ λέγω τοῖς οὖσι μόνον, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἀνθρώται, 
ἰδιάζοντά τινα δεῖ εἶναι τὸν λόγον τῆς ἐνοιχήσξι,, 
χαθ᾽ ὃν ἐχείνοις πάρεστι póvov, οἷς ἂν ἑνοικεῖν M 
γεται. Οὐσίᾳ μὲν οὖν λέγειν ἐνοικεῖν τὸν Θεὸν, τῶν 
ἀπρεπεστάτων ἐστίν. Ἢ γὰρ ἀνάγκη τούτοις plan 
αὐτοῦ τὴν οὐσίαν περιδλέπειν, οἷς ἂν ἑνοιχεῖν λέγῃ 
ται" xai ἔσται τῶν ἄλλων ἁπάντιον ἐκτὸς, bep 
ἄτοπον εἰπεῖν ἐπὶ τῆς ἀπείρου φύσεως τῆς ἅπανθ» 
χοῦ παρούσης καὶ οὐδενὶ τόπῳ περιγραφομένες᾽ ἢ 
λέγοντα ἀπανταχοῦ παρεῖναι τὸν Θεὸν τῷ λόγῳ τῆς 
οὐπίας ἅπασιν αὐτοῦ μεταδιδόναι καὶ τῆς éveuciese 
οὐχέτι μόνον ἀνθρώποις, ἀλλὰ καὶ ἀλόγοις, ἦδη πεὶ 
τοῖς ἀψύχοις, εἴπερ οὐσίᾳ τὴν ἐνοίχησιν αὐτῶν 
ποιεῖσθαι φήσομεν. ᾿Αμφότερα δὲ ταῦτα ἀπρεκῇ ὃν 
λονότι" τό τε γὰρ ἅπασιν ἑνοιχεῖν λέγειν τὸν Gui | 
τῶν ἀτόπων ἄντιχρυς ὡμολόγηται" καὶ τὸ τὴν οὐ] 





χησιν λέγειν γίνεσθαι, τῶν εὐηθεστάτων ἂν el. : 


manifeste ; οἱ substantiam ei circumscribere, non dece; imo impium est. Dicere igitur feri οὖ 


stantia inhabitationem, stultissimum est. 
Idem dici potest in energia, sive operatione. 
Aut enim rursus necesse est. operationem illi cir- 


5 Lev. xxvi, 42 ; II Cor. vi, 16. 


(6) Lege S. Thomam lib. 1v Contra gentes c. 34, 
ubi contra Theodorum istum οἱ Nestorium docte 
disputat. Cax. 

(6*) Latina ex Galland. XII, 691, primus ediderat 
Canisius. 

(7) Operis titulum non fuisse x2z4, contra incar- 
nalionem, scd περί, de incarnatione , dixi in prxfa- 
tione : remque confirmat Pelagius 1], papa, qui in 
epistola ad Istri» episcopos laudat Armeniorum 
episcoporuin libellum , in quo Theodori Mopsuo- 


Τὸ à' αὐτὸ ἄν τις εἴποι καὶ ἐπὶ τῆς ἐνεργείας. Ἔ 
γὰρ ἀνάγχη πάλιν αὐτῷ τὴν ἐνέργειαν τούφοις sspe 


steni appellatur opus de incarnatione. Weapee qui 

credat Theodorum in episcopatu consutatema (98 
impudenti titulo, id est contra incarnationem, opt$ 

edidisse? Et quidem Leontius dicit sq^e x" 

«οὔ Ἰὼδ commentarium Theodori inJobum; 

que magis ad rem nostram facit, Theodori apolt- 
iani pro S. Basilio, quia huic potius injurioss 

inscribit Leontius xa:à Βασιλείου Ma, 

vel, V1, 500 sqq. 


FRAGMENTA DOGMATICA. 


974 


λόνοις * χαὶ ποῦ στήσεται ἡμῖν ὁ λόγος, ὁ A cumscribere in his solis (in quibus scilicet inha- 


uv προνοεῖν τὸν Θεὸν xal ἅπαντα διοιχεῖν, 
dew αὑτὸν ἐνεργεῖν τὰ προσήχοντα: "H 
οὔ τῆς ἐνεργείας; μεταδιδόντες, ὅπερ οὖν 
ε χαὶ ἀχόλουθον᾽ ἅπαντα γὰρ ὑπ᾽ αὐτοῦ 
κι, πρὸς τὸ συνεστάναι τε ἔχαστον, xal 
οἰχείαν φύσιν ἐνεργεῖν, πᾶσιν αὐτὸν ἐνοι- 
μεν. Οὐχοῦν οὔτε οὐσίᾳ λέγειν, οὔτε μὴν 
Xóv τε ποιεῖσθαι τὸν Θεὸν τὴν ἐνοίχησιν. 
αὶ ὑπολείπεται; Τίνι χρησόμεθα λόγῳ, ὃς 
ὺν ἰδιάζον φανεῖται φυλασσόμενος ; Δῆλον 
δοχίᾳ λέγειν γίνεσθαι τὴν ἐνοίχησιν προσ- 
ἰοχία δὲ λέγεται ἡ ἀρίστη xaX χαλλίστη θέ- 
Θεοῦ, ἣν ἂν ποιήσητας ἀρεσθεὶς τοῖς ἀνα- 
ὑτῷ ἑσπουδαχόσιν, ἀπὸ τοῦ εὖ xai χαλὰ 
Hp περὶ αὐτῶν, τούτου συνήθως ὑπὸ τῆς 
λημμένου τε xat χειμένου παρ᾽ αὐτῇ. Οὕτω 
cápto; Δαδίδ φησιν" Οὐχ ἐν τῇ δυναστείᾳ 
v θε.λήσει, οὐδὲ ἐν ταῖς χγήμαις τοῦ dv- 
υχήσει. Eb0oxsi Κύριος ἐν τοῖς φοθου- 
κὸν, καὶ ἐν τοῖς ἐλπίζουσιν ἐπὶ τὸ ÉAsoc 
οὔτο λέγων ὅτι οὐχ ἑτέροις συμπράττειν 
οὐδὲ ἑτέροις συνεργεῖν ἐθέλει, ἀλλὰ τού- 
«οἷς φοδουμένοις αὑτὸν, τούτους ποιεῖται 
οὔ, τούτοις συνεργεῖν χαὶ ἐπαμύνειν αὐτῷ 
θύτω τοίνυν xai λέγειν mpoonxsv τὴν ἐν- 
Απειρος μὲν γὰρ ὧν καὶ ἀπερίγραφος τὴν 
ἰρεστι τοῖς πᾶσι" τῇ δὲ εὐδοχίχ, τῶν μὲν 
ἂν, τῶν ὃὲ ἐγγύς. Κατὰ γὰρ ταύτην τὴν 


γεται τὸ, ᾿Εγγὺς Πύριος τοῖς συγτετριμ- C 


hv καρδίαν, xdi τοὺς ταπεινοὺς τῷ 
σώσει" χαὶ ἀλλαχοῦ, Μὴ ἀπειῤῥίψ᾽ῃς μὲ 
προσώπου, xal τὸ Πνεῦμά σου τὸ ἅγιον 
Etgc ἀπ᾿ ἐμοῦ. Ἰξγγύς τε γὰρ γίνεται τῇ 
τῶν ἀξίων ταύτης τῆς ἐγγύτητος " χαὶ 
πάλιν τῶν ἁμαρτανόντων γίνεται, οὔτε τῇ 
γιζόμενηος, οὔτε ταύτῃ πλησιαίτερον χαθ- 
, τῇ ὃὲ σχέσει τῆς γνώμης ἀμφότερα ἐργα- 
Ὥσπερ τοίνυν τῇ εὐδοχίᾳ ἐγγύς τε xal 
νεται (πρόδηλον γὰρ Ex τῶν εἰρημένων, ὅ 
ἅμεν τὴν εὐδοχίαν " τούτον γε ἕνεχεν xal 
αν τἧς προξηγορίας μετὰ πάσης ἐπελθόν- 
κριδείας, οὕτω τῇ εὐδοχίᾳ χαὶ τὴν ἐνοίχη- 
MI). Οὐχ ἐν τούτοις μὲν τὴν οὐσίαν περι- 
τὴν ἐνέργειαν, τῶν λοιπῶν χεχωρισμένος, 
t μὲν παρὼν τῇ οὐσπτίχ, χεχωρισμένος δὲ 
lov τῇ σχέσει τῆς διαθέσεως. Θύτω γὰρ 
Ove τὸ ἀπερίγραφον σώζεται, ὅταν φαί- 
ὡς ἀνάγχῃ τινὶ δουλεύων τῷ ἀπεριγράφῳ 
ὡς. El μὲν γὸρ ἁπανταχοῦ παρὼν τῇ εὐ- 
ἔρως πάλιν ἀνάγχῃ δουλεύων εὑρίσχετο, 
τὰ γνώμην τὴν παρουτίαν ποιούμενος, ἀλλὰ 
Ῥ' τῆς φύσεως, xal τὴν γνώμην ἑπομένην 
δὴ δὲ χαὶ ἅπασι πάρεστι τῇ φύσει, xal 
τ ὧν ἐθέλει τῇ γνώμῃ, οὐδὲν τῶν ἀναξίων 
παρεῖναι τὸν Θεὸν ὠφελουμένων, ἀληθὲς 
σοσῖνι, 10,1]. * Psal. xxxiii, 19. 
llam utilitatem indignis. Οὐδὲν τῶν ἀναξίων 
παρεῖναι τὸ) Θεὸν ὠφελουμένων, ἀληθὲς 


D 


* Psal. 


bitat), et quomodo verum erit, omnia Deuni pro- 
eurare, et omnia gubernare, et in omnibus ipsum 
eperari, qu:e conveniunt ? Aut impartientes omni- 
bus ipsius operationem; quod quidem decens est 
et conaequens : siquidem omnia ab eo firmantur, 
ul unumquodque cousistat, οἱ secundum naturam 
suam operetur, in omnibus inhabitare eum dice- 
mus. Igitur neque substantia, nec operatione ieri 
inbabitationem Dei dici potest. Quid igitur relin- 
quitur? Qua ratione utemur, qus in his vidcatur 
servare proprium ? Manifestum ergo est quod 
oporteat dicere fieri inhabitationem εὐδοχίᾳ, id 
est, beneplacito : εὐδοχία vero, id est beneplacitum, 
est optima voluntas Dei, quam faciet in ijs ac- 
quiescens, qui siuducrunt se ei dicare, ἀπὸ τοῦ εὖ 
xaY χαλὰ δοχεῖν αὐτῷ περὶ αὐτῶν, id est, ex eo dicto 
verbo, quod bene, et bona placeant Deo de illis : sic 
verbum secundum consuetudinem Scripturz acci- 
pitur. Sic ait David : Non in fortitudine equi volun- 
latem habebit, nec in tibiis viri beneplacitum erit ei. 
Beneplacitum est Domino super timentes eum, et in 
iis qui sperant in. misericordia ejus * : hoc dicit, 
quia non alios vult adjuvare, neque cum aliis ope- 
rari, nisi cum iis qui timent eum : hoc magni zsti- 
mat: hos adjuvare el protegere illi placitum est. 
Sic oportet dicere de inbabitatione. Inlinitus enim 
cum sit, et natura incircumscriptus, adest omni- 
bus : beneplacito autem ab aliis longe abest, aliis 
proximus est. In hanc enim sententiam dicitur : 
Prope est Dominus contritis corde, et humiles spiritu 
salcabit" ; et alias: Ne projicias me a facic tua, 
el Spiritum sanctum tuum ne auferas a me *. Proxi- 
ius fit affectione iis qui hac propinquitate digni 
sunt; et rursus longinquus efficitur peccautibus, 
neque nalura separatus, neque hac propinquior 
factus, habitudine vero voluntatis utrumque efli- 
ciens. Sicut igitur beneplacito efficitur propinquus 
et longinquus (liquet enim ex iis que dicla sunt, 
quid dicamus εὐδοχίαν, id est, beneplacitum ; id- 
circo enim quid sententie boc nomen declararet, 
omni diligentia interpretati sumus): sic etiam be- 
neplacito facit inhabitationem, non quidem cir. 
cumscribens in his substantiam vel operationem, 
ab aliis vero separatus; sed potius omnibus adest 
substantia, separatus vero habitudine διαθέσεως, 
id est, affectionis ab indignis. Hoc enim modo ma- 
gis servatur illi incircumscriptio, &i videatur non 
tanquam cuidam necessitati servire incircumscri- 
ptioni nature sua. Si enim qui ubique adest sub- 
slantià, adesset etjam beneplacito, aliter rursus 
servire necessitati reperiretur, non jam secundum 
voluntatem przsentiam exhibens, sed habens vo- 
luntatem infinitati nature consequentem : quoniam 
vero omnibus adest natura, et separatus est volun - 
tate a quibus vult, nullam utilitatem indignis (7*) a 


L, 13. 


αὐτῷ xal ἀχέραιον τὸ τῆς φύσεως ἀπερίγραφον δια- 
σώζεται. TUR. 


- p* 
075 


THEODOR! MOPSUESTENI | "T 


presentia Dei reportantibus, vera οἱ integra incir- A αὐτῷ xal ἀχέραιον τὸ τῆς φύσεως ἀπερίγραφον Uu 


cumscriptio naturz ei servatur. 


Sic igitur aliis quidem adest heneplacito, ab aliis 
vero separatus est, ut si substantia a reliquis separa- 
tus, cum his esset. Quemadmodum igitur inhabitatio 
fit beneplacito, beneplacitum modum inbabitationis 
variat. Quod enim inhabitationem efficit Dei, et 
quod, ratione habita essentiz , ubique presentem 
in quibusdam et valde paucis inhabitantem facit, 
hoc prorsus modum inhabitationis χαρακχτηρίξει, 
id est designat. Sicut enim substantia. omnibus 
prissens, non in omnibus inhabitare dicitur, sed 
in iis quibus adest beneplacito; sic quamvis in- 
habitare dicatur, non tamen omnino aequalitas in- 


σώζεται, 


Οὕτω γοῦν τοῖς μὲν πάρεστι τῇ εὐδοχίᾳ, τῶν & 
χεχώρισται, ὥσπερ ἂν εἰ τῇ οὐσίᾳ τῶν λοιπῶν qu- 
ρ᾽ ζόμενος, τούτοις συνῆν. "Ovnep τοίνυν τρότον d 
εὐδοχίᾳ 1| ἐνοίχησις γίνεται, τὸν αὐτὸν τρόκον ὁ 
εὐδοχία χαὶ τὸν τῆς ἐνοιχήσεως τρόπον ἐναλλάττει, 
Ὃ γὰρ τὴν ἐνοίχησιν ἐργάζεται τοῦ Θεοῦ, xal ὃ τῷ 
λόγῳ τῆς οὐσίας ἀπανταχοῦ παρόντα τισὶ xal σφόδρη 
εὐαριθμήτοι;, ἐκ τῶν ἁπάντων ἐνοιχοῦντα γνωρί-. 
ζει, εὐδοχίᾳ λέγω, τοῦτο πάντως καὶ τὸν τῆς ἐνκ. 
χήσεως τρόπον χαρακτηρίζει. Ὥσπερ γὰρ πᾶσι sj 
οὐσίᾳ παρὼν, οὐ πᾶσιν ἑνοιχεῖν λέγεται, ἀλλὰ τώ» 
τοις οἷς ἂν τῇ εὑὐδοχίᾳ παρῇ, οὕτω xiv ἑνοικῖν 


liabitationis reperitur, quin potius modus inhabi- B λέγηται, οὐχ ἴσον τὸ τῆ; ἐνοιχήσεως πάντως εὗρί- 


tationis consentaneus erit beneplacito. Cum ergo 
vel in prophetis, vel in apostolis, vel denique in 
justis. inhabitare dicilur, tanquam in justis εὑδο- 
xàv, id est beneplacens, inhabitationem facit, veluti 
in virtute przditis acquiescens. In ipso tamen 
(Christo scilicet) non δὶς dicimus factam esse in- 
habitationem, nunquam enim eo denentiz proce- 
demus, sed tanquam in Filio. Sic enim beueplacenus 
inhabitavit. 

'Sed quid est, tanquam in Filio? Quia scilicet cum 
inhabitasset, totum quem assumpserat, sibi univit, et 
fecit eum comparticipare (8) totum honorem, quem 
qui inhabitabat natura. Filius, communem cuim eo 
habere voluit. Ut ad unam quidem personam per- 
tineret secundum unionem (9) cum ipso, sic autem 
omnem principatum cum eo communicare, et sic 
omuia in eo agere voluit, ut judicium totius mundi, 
el examinationem per ipsum, el adventum ejus 
facturus sit. lta scilicet ut differentia in iis, qua 
secundum naturam propria sunt (10), intelligatur. 

Ex eodem libro. 

Sicut igitur etsi in futuro corpus ct anima nostra 
perfecte spiritu. gubernabitur, velut primilias ta- 
men quasdam ex parte hinc habemus, quatenus spi- 
ritu adjuti non cogimur sequi cogilationes anima; 
sic Dominus etsi postea omnino habuit in se Deum 
Verbum universe operantem, ct omnem opera- 
tionem ab eo inseparabilem, antea tamen habuit 
quai maxime operantem in se plurima, quibus 
opus erat; sinebaturque interea ante crucem pro- 
pter utilitatem proprio proposito virtutem pro nobis 
implere, incitatus vero ab eo iu his, et confirma- 
tus ad. perficiendum, qua facere oportebat. Habuit 
enim statim a principio cum in utero formaretur, 
unionem cum ipso. Cum vero ejus aetatis fuit, quae 
nátura in hominibus idonea est ai discernendum 
pravum a recto, imo ante illam ztatem brevius 
et celerius quam reliqui homines facultatem dis- 
cernendi ista ostendit : siquidem aliis hominibus 


(8VFecit eum comparticipare. Πα ρεσχεύασε δὲ αὐτὸν 
συμμετασχεῖν αὑτῷ πάσης τῆς τιμῆς, ἧς αὐτὸς ὁ ἐν- 
οἰχῶν Υἱὸς ὧν φύσει μετέχει. TuR. 

49) Secundum unionem, Γνωμιχὴν xal ἀξιωματι- 


σχεται, ἀλλ᾽ ἀχόλουθον ἔξει τῇ εὐδοχίᾳ xal τὸν τῆς 
ἐνοιχήσεως τρόπον. Ὅταν τοίνυν ἣ ἐν τοῖς ἀποσιύ- 
λοις, ἣ ὅλως ἐν τοῖς διχαίοις ἐνοιχεῖν λέγηται, à; 
ἐν δικαίοις εὐδοχῶν ποιεῖται τὴν ἐνοίχῃσιν, ὡς ἐνε- 
ρέτοις χατὰ τὸν τρόπον ἀρεσχόμενος. Ἕν αὐτῷ 
μέντοι τὴν ἐνοίχησιν οὐχ οὕτω φαμὲν γεγενῆσει, 
μὴ γὰρ ἂν τοσοῦτο μανείημεν ποτὲ, ἀλλ᾽ ὡς ἐν YR. 
Οὕτω γὰρ εὐδοχήσας ἐνῴχῃησεν. 


Τί δέ ἐστι τὸ ὡς ἐν Υἱῷ ; Ὥστε ἐνοιχήσας, Dor 
μὲν ἑαυτῷ τὸν λαμδανόμενον ἕνωσεν, παρεσκεύεσι 
ὃὲ αὐτὸν συμμετασχεῖν αὐτῷ πάσης τῆς τιμῆς, ἧ; 
αὐτὸς ὁ ἐνοιχῶν Υἱὸς ὧν φύσει μετέχει ὡς aur- 
λεῖν μὲν εἰς Év πρόσωπον, χατά γε τὴν πρὸς αὐτὸν 
ἕνωσιν, πάσης δὲ αὐτῷ χοινωνεῖν τῆς ἀρχῆς" οὔτω 

Σ πάντα χατεργάζεσθαι ἐν αὐτῷ, ὡς καὶ τὴν τῷ 
παντὸς χρίσιν τε χαὶ ἐξέτασιν δι' αὐτοῦ τε καὶ τῆς 
αὐτοῦ παρουσίας ἐπιτελεῖν τῆς διαφορᾶς ἐν εἷς 
χατὰ τὴν φύσιν χαραχτηρίζουσι δῆλον ὅτι νοουμένης. 


'Ex τοῦ αὑτοῦ Aóyov. 

Ὥσπερ τοίνυν ἡμεῖς εἰ χαὶ ἐν τῷ μέλλοντι τελείως 
ἐσόμεθα τῷ πνεύματι τό τε σῶμα καὶ τὴν φυχὶν 
χυδερνώμενοι, ἀλλ᾽ οὖν γε μεριχήν τινα ἐντεῦθεν 
ὥσπερ ἀπαρχὴν ἔχομεν, καθ᾽ ὃ καὶ βοηθούμενοι τῷ 
πνεύματι, οὐχὶ χαταχολουθεῖν τοῖς λογισμοῖς τῆς 
ψυχῆς ἀναγχαζόμεθα, οὕτω καὶ ὁ Κύριος, εἰ καὶ 
μετὰ ταῦτα παντελῶς ἔσχεν ἐν αὐτῷ καθόλου de 
Θεὸν ἐνεργοῦντα Λόγον, ἀχώριστον ἔχων πρὸς αἰεὶν 
πᾶσαν ἐνέργειαν, ἀλλ᾽ οὖν γε xal πρὸ τούτου S 
στὸν ὅσον εἶχεν ἐπιτελοῦντα ἐν αὐτῷ τὰ πλεῖστα 
τῶν δεόντων, συγχωρούμενος μὲν τέως πρὸ τοῦ σταν- 
poo διὰ τὴν χρείαν οἰχείᾳ προθέσεϊ τὴν ὑπὲρ μῶν 
ἀρετὴν πληροῦν, παρορμώμενος δὲ ὑπ᾽ αὐτοῦ κὰν 
τούτοις xal ῥωννύμενο: πρὸς τὴν παντελῇ τῶν Ἐρο2- 
τκόντων ἐχπλέρωσιν. Ἔσχε μὲν γὰρ εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς 
ἐν τῇ χατὰ τὴν μήτραν διαπλάσει τὴν πρὸς αὐτὸν 
ἕνωσιν. Ἐφ᾽ ἡλιχίας δὲ γεγονὼς καθ᾽ ἣν ἡ διάχρισις 
ἐγγίνεσθαι πέφυχε τοῖς ἀνθρώποις τῶν τε γαλῶν χαὶ 


χήν, non hypostaticam et substantialem. Ita eaim 
bhxreticus Theodorus haretice sentiebat. Ip. 

(40) Que secundum naturam propria sunt. P 
τοῖς κατὰ φύσιν χαραχτηρίζουσι, ip. 


FRAGMENTA DOGMATICAÁ. 


978 


τοιούτων, μᾶλλον δὲ χαὶ πρὸ τῆς ἡλικίας A non omnibus similiter uno tempore vis discernendi 


, συντομώτερόν τε πολλῷ xal ταχύτερον τῶν 
ἀνθρώπων τὴν διαχριτικὴν τῶν τοιούτων δύ- 
πεδείξατο’ ἐπεὶ χαὶ τοῖς λοιποῖς ἀνθρώποις 
ν ὁμοίως κατὰ τὸν αὐτὸν χαιρὸν fj τῆς δια- 
; ἐγγίνεται δύναμις, τῶν μὲν ταχύτερον 
τῇ φρονήσει τοῖς δέουσιν ἐπιβαλλόντων, τῶν 
Wt τῷ χρόνῳ τῇ γυμνασίᾳ τοῦτο προσχτωμέ- 
περ δὴ ἐξαιρέτως αὐτῷ παρὰ τοὺς λοιποὺς 
V ἣ χατὰ τὴν χοινὴν τῶν λοιπῶν ἡλιχίαν 
Ὄνεν, εἰχότως χαὶ χατὰ τὰ ἀνθρώτινα ἔχειν 


ingeneratur : alii namque velocius majore pruden- 
tia ea qux conveniunt, assequuntur, alii diutius 
exercitatione hoc comparant. Quod quidem eximie 
ipsi prz exteris hominibus celerius quam pro 
communi reliquorum hominum :elate evenit : sane 
oportebat consentanee,'ut plus aliquid in iis quz 
ad hominem pertinent, haberet, atque eo magis, 
quod non ex conjunctione viri el mulieris secun- 
dum communem hominum naturam formatus erat, 
sed divina Spiritus sancti operatione. 


) ὀφείλοντος, ὅσῳ περ οὐδὲ χατὰ τὴν χοινὴν φύσιν τῶν ἀνθρώπων ἑἐτέτεχτο συνδυασμοῦ ἀνδρός τε 
ναιχὸς, ἀλλ᾽ ὑπὸ τῆς θείας τοῦ Πνεύματος ἐνεργείας διέπλαστο. 


κε xai ῥοπὴν οὐ τὴν τυχοῦσαν πρὸς τὰ 


llabuit etiam propensionem non vulgarem ad 


τῇ πρὸς τὸν Θεὸν Λόγον ἑνώσει, ἧς χαὶ B meliora ex unione cum Verbo, qua habitus est di- 


xatà πρόγνωσιν τοῦ Θεοῦ Λόγου, ἄνωθεν 
wogavto; ἑαυτῷ. Οὕτω δὴ τούτων ἁπάν- 
κεν εὐθὺς μετὰ τῆς διαχρίσεως ἔσχε μὲν 
πρὸς τὸ χαχὸν τὴν ἀπέχθειαν, ἀσχέτῳ δὲ 
πρὸς τὸ χαλὸν ἑαυτὸν συνάψας, ἀνάλογόν 
ἱχείᾳ προθέσει, χαὶ τὴν τοῦ Θεοῦ Λόγου 
Ιᾶν δεχόμενος, ἄτρεπτος λοιπὸν τῆς ἐπὶ 
',Νν μεταθδολῇς διετηρεῖτο. Τοῦτο μὲν αὐτὸς 
(wv γνώμης, τοῦτο δὲ τῆς προθέσεως οὕτω 
ἡμένης αὐτῷ τῇ τοῦ Θεοῦ Λόγου auvepyeia * 
[st μὲν σὺν εὐμαρείᾳ πλείστῃ ἐπ᾽ ἀχριδε- 
ἀρετὴν, εἴ τε τὸν νόμον φυλάττων πρὸ τοῦ 
ατος, εἴ τε τὴν ἐν τῇ χάριτι μετιὼν πολι- 
τὰ τὸ βάπτισμα, ἧς δὴ καὶ ἡμῖν τὸν τύπον 
m, ὁδός τις ἡμῖν ἐπὶ τοῦτο χαθιστάμενος. 
b λοιπὸν μετὰ τὴν ἀνάστασιν xal τὴν εἰς 
; ἀνάληψιν ἐπιδείξας ἑαυτὸν, χαὶ ἐχ τῆς 
[νώμης τῆς ἑνώσεως ἄξιον, προσειληφὼς δὲ 
aX πρὸ τούτου ἐν αὐτῇ τῇ διαπλάδει τῇ τοῦ 
) εὐδοχίᾳ, ἀχριθῇ λοιπὸν xa τῆς ἑνώσεως 
κε τὴν ἀπόδειξιν, οὐδεμίαν ἔχων χεχωρισμέ- 

ἀποτετμημένην ἐνέργειαν τοῦ Θεοῦ Λόγον, 
& τὴν πρὸς ἑαυτὸν ἕνωσιν. 


γοῦν πρὸ μὲν τοῦ σταυροῦ xai πεινῶντα 
χαὶ διψῶντα γνωρίζομεν, καὶ δειλιῶντα 
μεν, xai ἀγνοοῦντα εὑρίσχομεν, ἐπείπερ 
πρόθεσιν τῆς ἀρετῆς παρ᾽ ἑαυτοῦ συνεισε- 
Καὶ μάρτυς τῶν λεγομένων "Ἡσαΐας ὁ προ- 
ἰγων, Διότι πρὶν ἣ γγῶγαι τὸ παιδίον dya- 
ππκὸν, ἀπειθεῖ πογηρίᾳ τοῦ ἐκλέξασθαι τὸ 
δηλονότι διαχρίσει, μισήσας μὲν ἐκεῖνο, 
ἀγαπήῆσας. Διαχρίσει γὰρ ἣ ἐχλογὴ πάντως 
τὰ χείρω γίνεται. IIo; οὖν πρὶν f| γνῶναι 
ὃν, τοῦτο διαπράττεται ; Τουτέστ: πρὶν ἐπ᾿ 
γενέαθαι τῆς ἡλιχίας, ἐν f] σύνηθες τοῖς λοι- 
ἡρώποις ποιεῖσθαι τῶν πραχτέων τὴν διά- 
ἔχωντος αὐτοῦ πλέον xal ἐξαίρετον παρὰ τοὺς 
ἀνθρώπους. Εἰ γὰρ ἔτι καὶ παρ᾽ ἡμῖν εὑρί- 
τολλάχις, νήπια μὲν τὴν ἡλικίαν, πολλῆς δὲ 
ς ἐπίδειξιν παρεχόμενα, ὡς εἰς θαῦμα ἄγειν 
ὥντας, διὰ τὸ μείζονα τῇς ἡλιχίας τὴν οἰχείαν 


|. vit, 15, 10. 


gnus secundum precognitionem Filii Dei, qui a 
principio sibi eum univit. Propter lisc omnia sta- 
tim cum discretione cepit magnum odium mali, 
vehementi et indissolubili amore se Deo adjun- 
gens, operationemque Verbi proposito suo con- 
gruentem recipiens, immutabilis deinceps ad de- 
terius esse perseverabat, tum quod ipse bac vo- 
luntate esset ; tum quod operatione Verbi Dei hoc 
illi propositum servaretur. Capessebat autem faci- 
litate absolutissimam virtutem, sive cum leget; 
servaret ante baptismum ; sive cum vitam com- 
munem in statu gratie post. baptisma susciperet, 
cujus nobis formam praebebat, via quadam nobis 
ad hoc factus. Sic deinde post resurrectionem et 
ascensum in coelos demonstravit se ex propria vo- 
luntate dignum unione, qui hanc antea assumpserat 
in ipsa formatione beneplacito Domini, et perfe- 
ctam deinde exhibet unionis ostensionem, nullam 
habens separatam aut abscissam — operationet 
Verbi Dei, qui Deum habcbat omnia in se ipso ope- 
rantem propter unionem cum co. 

ἔχων δὲ ἅπαντα ἐν ἑαντῷ διαπραττόμενον τὸν Θεὸν 


Sic igitur ante crucem quidem el esurire vide- 
mus, et sitire scimus, et timere intelligimus, et 
ignorare reperimus, siquidem propositum virtutis 
ese ipso συνεισεφέρετο, id est conferebat. Testis 
horum est Isaias propheta, cum ail: Quoniam ante- 
quam sciat puer cognoscere bonum et malum, repu- 
gnabit malo, ut eligat banum *, scilicet, discre- 
tione illud quidem odio habens, hoc vero diligens. 
Discretione enim inter meliora et deteriora facta, 
eiectio fit. Quomodo igitur prius quam scial puer, 
hoc fit ? Id est, prius quam ad eam ztatem veniat, in 
qua reliqui homines quz agenda sunt, discernere 
consueverunt, quippe cum plus aliquid, et eximium 
quid ille pra czteris hominibus haberet. Etenim si 
adhuc apud nos s:xpenumero reperiuntur pueri 
quidem :tate, multam vero intelligentiam prz se 
ferentes, ita ut in admirationem adducant cos 
qui vident, quia majorem quam pro :tate. pruden. 


919 


TIIEODONI MOPSUESTENI 


tiam ostendunt, :ulto n:agis oportebat ut ille ho- A ἐπιδείχνυσθαι φρόνησιν, πολλῷ δήπουθεν kxetvoy 


mo caleros omnes homines ei similes superaret. 


Ex eodem libro. 

Jesus autem proficiebat eate, et sapientia, el gra- 
lia apud Deum et homines '?.. tote quidem proficit 
processu temporum; sapientia vero, secundum 
progressum temporum intelligentiam acquirens (11); 
gratia autem, suscipiens virlutem et intelligentia 
et cognitioni consentaneam ; deinceps gratia qua 
illi erat apud Deum, accessionem et. incrementum 
accipiebat. Et in his omnibus proflciebat apud 
Deum et homines : homines quidem progressum 
videbant ; Deus vero non videbat solum,sed testimo - 
nio approbabat, et in ils quz flebant, cooperabatur. 
lllud igitur est etiam manifestum, quod tanto per- 
fectius, et majore facilitate virtutem exsequeba- 
tur, quam reliqui homines exsequi poterant ; 
quanto Deus, qui ín principio ipso formationis ejus 
sibi eum unierat, majorem c se cooperationem 
illi praebebat, ad perficiendum qus opus erant, 
ad salutem omnium omnia illius gubernans, et ad 
perfeciiora incltans, ac labores illius, sive ad ani- 
mam, sive ad corpus pertinerent, ex majore parte 
allevans. Atque ita completionem virtutis majo- 
rem et leviorem illi conflabat. 

Ez eodem libro. 

Unitus enim fuit Deo a principio assumptus se- 

cundum precognitionem, in ipsa | formatione in 


utero facta unionem sortitus. Habitus vero dignus € 


unione, omnia adeptus est, quantum par erat 
adipisci hominem "Unigenito et omnium Domino 
unitum, tanto majoribus donatus pre coteris, 
quanto magis eximia unio ei accidit. Donatus igi- 
tur est inhabitatione Spiritus primus ante exteros, 
donatusque est hac, nonsimiliter ut reli:sui.llic eniin 
totam gratiam Spiritus in se recopit ; aliis vero ex 
parte praebuit totius Spiritus participationem. Sic 
autem factum est ut totus Spiritus in eo operare- 
tur. Qui igitur loquebatur, quatenus vox sonabat, 
homo erat : vis autem eorum quas dicebantur, 
multiplex et varia erat. 


Ex libro vni. 

Et ego gloriam quam dedisti mihi, dedi eis "'. 
Quamnam ? Nempe participare adoptionem. ilanc 
enim accepit ipse secundum humanitatem bapti- 
zalus primum in Jordane, in quo nostrum  ba- 
ptisma tanquam in figura exprimebatur ; et rege- 
neratio confirmabatur testimonio vocis cjus qui 
dixit : Hic est Filius meus dilectus, in quo bene 
complacui **. Et Spiritus descendens mansit super 
euim, sicut futurum erat, ut nos eliam in ipso 
bunc Spiritum participaremus; qui quidem excel- 


Luc. jn, 52. !! Joan. xvni, 22. 


τὸν ἄνθρωπον ἅπαντας ὑπερόαίνειν ἐχρῆν τοὺς xat 


αὐτὸν ἀνθρώπους. 
Ἔχ τοῦ αὐτοῦ «1όγου. 

Ἰησοῦς δὲ προέχοκπεεν ἡλιχίᾳ καὶ cogíg καὶ 
χάριτι παρά τε Θεῷ καὶ ἁγθρώκοις. --- 'Huxi; 
μὲν γὰρ προχόπτει τῶν χρόνων προδαινόντων * σοφίῃ 
b, χατὰ τὴν τῶν χρόνων πρόοδον, τὴν σύνεσιν προῦ» 
κτώμενος - χάριτι δὲ, ἀχόλουθον τῇ συνέσει καὶ τῇ 
γνώσει τὴν ἀρετὴν μετιὼν, ἐξ ἧς ἡ παρὰ τῷ θιῷ 
χάρις αὐτῷ τὴν προσθήχην ἐλάμδανε, xal ἐν xia 
τούτοις προέχοπτεν παρά τε Θεῷ xal ἀνθρώπαις, 
τῶν μὲν ὁρώντων τὴν προχοπὴν, τοῦ δὲ οὐχ ὁρῶντος 
μόνον, ἀλλὰ xal ἐπιμαρτυροῦντος xal συνεργοῦνος 
«ol; γινομένοις. Δῆλον δὲ ἄρα χἀχεῖνο ὡς τὴν ἀρετὰν 


Β ἀχριδέστερόν τε χαὶ μετὰ πλείονος ἐπλήρου τῆς εὖ» 


χερείας ἣ τοῖς λοιποῖς ἀνθρώποις ἣν δυνατὸν, ley 
xai χατὰ πρόγνωσιν τοῦ ὁποῖός τις ἔσται, biviex 
αὐτῷ ὁ Θεὸς Λόγος ἑαυτῷ ἐν αὐτῇ διαπλάσεως ἀρχῇ, 
μείξονα παρεῖχεν τὴν παρ᾽ ἑαυτοῦ συνέργειαν p 
τὴν τῶν δεόντων χατόρθωσιν, ὑπὲρ τῆς ἁπάντων 
σωτηρίας τὰ κατ᾽ αὐτὸν οἰχονομῶν" xal mpoppim 
μὲν ἐπὶ τὰ τελεώτερα, ἐπιχουφίζων δὲ αὐτῷ cin 
κόπων τὸ πλέον" εἴ τε τῶν χατὰ ψυχὴν, εἴ τε καὶ τῶν 
χατὰ τὸ σῶμα" χαὶ οὕτως αὐτῷ μείζονά τε καὶ χοῦ 
»οτέραν τῆς ἀρετῆς χατασκευάζων τὴν bxmif pum. 
'Ex τοῦ αὑτοῦ «ἰόγου. 

Ἥνωτο μὲν γὰρ ἐξ ἀρχῆς τῷ Θεῷ ὁ ληφθεὶς und 
πρόγνωσιν ἐν αὐτῇ τῇ διαπλάσει τῆς μήτρες τὴν 
χαταρχὶν τῆς ἐνώτεως δεξάμενος. “Πδη δὲ τῆς bv- 
σεως ἐξιωμένος, ἁπάντων ἐτύγχανεν ὅσον εἰχὺς ἦν 
ἄνθρωπον τυχεῖν ἡνωμένον τῷ Μονογενεῖ xal τῶν 
ὅλων Δεσπότῃ, μειζόνων ἀξιούμενος περὶ τοὺς Me 
ποὺς, ὅσῳ περ αὐτῷ καὶ τὸ τῆς ἐνώσεως ἑξαΐβεν 
εἶναι συνέδαινεν. Ἠξιώθη γοῦν καὶ τῆς τοῦ Bwei- 
ματος ἐνοιχέσεως πρῶτος παρὰ τοὺς λοιποὺς ἀνϑρῶ- 
πους, xal ἀξιώθη ταύτης οὐχ ὁμοίως τοῖς λοιποῖς. 06- 
τος μὲν γὰρ ὅλην τὴν χάριν τοῦ Πνεύματος ἐν ἑαυτῷ 
ἐδέξατο, ἑτέροις δὲ μερικὴν παρεῖχεν τοῦ παγιὸς 
Πνεύματος τὴν μετουσίαν. Οὕτω δὲ καὶ ἐνεργεῖν ἐν 
αὐτῷ ἅπαν τὸ Πνεῦμα συνέδαινεν. Τὸ μὲν οὖν eley- 
γόμενον κατ᾽ αὐτὴν τῆς φωνῆς τὴν προφορᾶν, ἄν' 
θρωπος ἦν᾽ dj δέ γε τῶν λεγομένων δύναμες τῶν. 


Ὁ τις xai διάφορος. »» 


'Ex τοῦ η’ AóTov. 

Κἀγὼ τὴν δόξαν ἣν ἔδωχάς μοι δέδωκα abet. 
Ποίαν ταύτην ; Τοῦ τῆς υἱοθεσίας μεταλαθεῖν. Tei- 
τὴν γὰρ ἔλαθεν αὐτὸς κατὰ τὸ ἀνθρώπινον, βαπῖι 
σθεὶς πρότερον ἐν τῷ Ἰορδάνῃ, ἔνθα δὴ καὶ wpe 
ετυποῦτο ἐν αὐτῷ τὸ ἡμέτερον βάπτισμα ἢ «e vp 
μένη ἀναγέννησις ἐμαρτυρεῖτα τῇ πατριχῇ φωνῇ 
λέγοντος Οὗτος ἐστὶν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητὸς ir 
ᾧ εὑδόχησα. Καὶ τὸ Πνεῦμα χατελθὸν ἔμεινεν ἐξ 
αὐτῷ, καθὰ καὶ ἡμεῖς ἐν τῷ βαπτίσματι τούτω 
μετέχειν ἐμέλλομεν, ὅπερ λοιπὸν ἐξαιρέτως αὐτῷ 


" ΜΔ0|}). ti, 07. 


(UD) Intclligentiam acquirens.. Ti,» 39231 προσχτώμενος, Tun. 


FRAGMENTA  DOGMATICA. 


Me πρασγέγονε, διὰ τῆς πρὸς τὸν Θεὸν λόγον A lentius prse& nobis, per unionem cum Verbo, ipsi 


; τούτων μετέχοντι ὧν ὁ χατὰ φύσιν υἱός. 


Ἐχτοῦ αὐτοῦ JAóyov. 

ἰχόθεν ἄρα δῆλον, ὡς περιττὸν μὲν τὸ τῆς 
; χαὶ ἀπρεπὲς χαὶ ἀφαρμόζον ἑχάστης τῶν 
ἀδιαλύτως ἐφ᾽ ἑαυτῆς μεινάσης. Πρόδηλον δὲ 
je ἐνώσεως ἐφαρμόζον" διὰ γὰρ ταύτης συν- 
| αἱ φύσεις, ἕν πρόσωπον χατὰ τὴν ἕνωσιν 
αν. » Ὥστε ὅπερ ὁ Κύριος ἐπί τε τοῦ ἀνδρὸς 

γυναιχός φησιν Ὥστε οὐχέτι εἰσὶ δύο, 
ἀρξ μία, εἴποιμεν ἂν xal ἡμεῖς εἰχότως 
ὑσέως λόγον, ὥστε οὐχέτι εἰσὶ δύο πρόσωπα, 
δηλονότι τῶν φύσεων διαχεχριμένων * ὥσπερ 
[ οὗ λυμαίνεται τῷ ἀριθμῷ τῆς δυάδος, τὸ 
[σθαι τὴν σάρχα, πρόδηλον γὰρ xa0' ὃ υἱα 
» οὕτω χἀνταῦθα οὐ λυμαίνεται τῇ τῶν φύ- 
ἀφορᾷ, τοῦ προσώπου ἡ ἕνωσις. Ὅταν μὲν 
| φύσεις διαχρίνωμεν, τελείαν τὴν φύσιν τοῦ 
Tou φαμὲν, χαὶ τέλειον τὸ πρόσωπον " οὐδὲ 
ἰόσωπον ἔστιν ὑπόστασιν εἰπεῖν" τελείαν δὲ 
τοῦ ἀνθρώπου φύσιν, καὶ τὸ πρόσωπον ὁμοίως. 
ἕντοι ἐπὶ τὴν συνάφειαν ἀπίδωμεν, ἕν πρόσ- 
t£ φαμέν. 


'Ex τοῦ αὐτοῦ .lóyov. 
tbv δὴ τρόπον χἀνταῦθα ἰδίαν φαμὲν τοῦ 
trou τὴν οὐσίαν, ἰδίαν δὲ χαὶ τὴν τοῦ ἀνθρώ- 
ἀχεχριμέναι γὰρ al ούσεις, ἕν δὲ τὸ πρόσ- 


| ἑνώσει ἀποτελούμενον. Ὥστε χἀνταῦθα ὅταν C 


; φύσεις διαχρίνειν πειρώμεθα, τέλειον τὸ 
ὄν φαμεν εἶναι τὸ τοῦ ἀνθρώπου, τέλειον δὲ 
ἧς θεότητος. “Ὅταν δὲ πρὸς τὴν ἕνωσιν ἀπο- 
T, τότε ἕν εἶναι τὸ πρόσωπον ἄμφω τὰς φύ- 
βύττομεν, τῆς τε ἀνθρωπότητος τῇ θεότητι 
& τῆς χτίσεως τιμὴν δεχομένης, xal τῆς θεό- 
! αὐτῇ πάντα ἐπιτελούσης τὰ δέοντα. 
Ἔχ τοῦ 9’ Aóyov. 

ὥθα τοίνυν τὸ, ἐγέγετο, οὐδαμῶς ἑτέρως 
t δυνάμενον εὑρήχαμεν, ἣ κατὰ τὸ δοχεῖν - ὃ 
"τὸ λεγόμενον ἐν τῇ θείᾳ Γραφῇ καὶ μάλιστα 
Kupíou δι' ἑτέρων ἐν τοῖς ἀνωτέρω àxp:6£- 
ἐῤδιδάξαμεν" τὸ γὰρ δοχεῖν, ὁ Λόγος σὰρξ 
- Τὸ δὲ δοχεῖν οὐ κατὰ τὸ μὴ εἰληφέναι σάρχα 
ἀλλὰ χατὰ τὸ μὴ γεγενῆσθαι. Ὅταν μὲν γὰρ 


advenit bsec partieipanti, qua Filius secundum na- 
turam. 
Βα eodem libro. 

Ex omni igitur parte manifestum est superva- 
caneam esse et indecoram atque discrepantem 
confusionem, cum unaquaque natura in se indis- 
solubiliter maneat. Rursus manifestum est, aptam 
et congruentem esse unionem : per hanc enim 
naturae copulati unam personam secundum unio- 
nem constituerunt. Quare quod Dominus in viro 
et uxore ait : ()uamobrem non jam sunt duo, sed 
«na caro "; dicere nos consentanee possunius 
secundum rationem unionis, Non sunt jam dux» 
persona, sed una, scilicet naturis discretis; ut 
in viro scilicet et uxore non lzdit numerum duo- 
rum, quod una caro dicatur, manifestum est enim 
quatenus una dicuntur caro; sic hic non ladit 
differentiam naturarum unio persone. Cum euim 
naturas discernimus, perfectam naturam Dei Ver- 
bi dicimus, et perfectam personam; neque enim 
licet dicere hypostasin sine persona : perfectam 
vero etiam naturam hominis, et personam simi- 
liter. Cum tamen ad copulationem respicimus, 
unam personam tunc dicimus. 

Er eodem libro. 

Eodem modo hic, propriam dicimus Verbi Dei 
substantiam, propriam eliam bominis; discret: 
enim sunt nature, una vero persona unione con- 
stituta. Quare hic etiam cum naturas discernere 
aggredimur, perfectam personam hominis dici- 
nius; perfectam item divinitatis. Cum vero urio- 
nem spectamus, (unc unam personam pradicamus 
ambas naturas composite, humanitate honorem a 
creatura accipiente, et divinitate omnia quà opor- 
tebat, in ipsa operante. 


Ex libro 1x. 

Hic igitur illud, faciwm est, non aliter dici 
posse reperimus, quam pro eo quod est τὸ 8o- 
χεῖν, id est, videri, quod quidem in Seriptura 
divina, et maxime in Domino superius in aliis 
diligentius docuimus : quatenus enim apparebat 
sive videbatur, Verbum caro facium est *. Videri 


D autem sive apparere non significat hic, non ac- 


λέγῃ, οὐ χατὰ τὸ δοχεῖν, ἀλλὰ χατὰ τὸ ἀλη- cepisse carnem veram, sed non factum esse car- 


bt * ὅταν δὲ ἐγέγεζο, τότε χατὰ τὸ δοχεῖν " οὐ 
ἐποιήθη εἰς σάρχα. Προσεχτέον οὖν τὴν διά- 
Ὁ Εὐαγγελιστοῦ " οὕτως γὰρ γνωσόμεθα τοῦ 
ou τὴν δύναμιν. 


nem. Quando enim dicit, accepit, non secundum 
speciem apparentem , sed secundum veritatem 
accepisse dicit; quando vero dicit factwm — est, 
tunc. xatà τὸ δοχεῖν, id est, secundum) speciem 


em; non enim mutatum est Verbum in carnem. Adverteuda est igitur mens evangelista : 


! vim dicti cognoscemus. 

'Ex τοῦ αὑτοῦ Aórov. 
? γὰρ ἐφ' ἡμῶν χατὰ τὴν ἐν τόπῳ λέ- 
χέσιν, τοῦτο ἐπὶ τοῦ Θεοῦ χατὰ τὴν τῆς 


Δ. χισ,θ. 5" Joan. Ι, 14. 


Ex eodem libro. 
(129) Quod in nobis dicitur secundum habitudinem 
in loco, lioc in Deo dicitur secundum habitudinem 


Signiüeat hxreticus secundum habitudinem voluntatis intelligi «uod ait Scriptura, Verbun 


cium est. Cax. 


935 


THEODOR! MOPSUESTENI 


voluntatis. Sicut enim dicimus in nobis, γέγονα A γνώμης. Ὡς γάρ φαμεν ἐφ᾽ ἡμῶν ὅτι ἐν τῷδε γέγονε 


in hoe loco, hoc est, faclus sum, pro fui : sic in 
Deo dicimus, Yéyovs, id est, factus est in hoc; 
quia quod in nobis facit transitus ex loco in lo- 
cum, hoc facit voluntas in Deo, qui secundum na- 
turam ubique est. 


Ex libro 


Sicut enim per tales voces ex Scriptura divina 
naturarum differentias (15) edocemur, sic et aduna- 
tionem discimus, quoties ambarum naturarum pro- 
prietates in unum conducit, et sicut de uno quodam 
cloquitar. Hoc enim est simul ostendere et naturas 
differentes, et person: adunationem : ex differentia 


τῷ τόπῳ, οὕτως καὶ ἐπὶ Θεοῦ ὅτι γέγονεν ἐν τῷδε" 
ἐπειδὴ ὅπερ ἐφ᾽ ἡμῶν ἡ μετάδασις ἐργάζεται, τοῦτ 
ἐπὶ τοῦ Θεοῦ ἣ γνώμη, ἀπανταχοῦ τῇ φύσει τυγχά» 
γοντος. 


decimo. 

vir qui anie me. factus est, quia prior me erat, εἰ 
ego nesclebam eum (Joan. 1,29). Hic enim dicendo, 
Vidit Jesum venientem ad se, et dizit : Ecce Aqu 
Dei, manifeste humanitatem significare mihl vide- 
tur. IIoc enim videbat Baptista Joannes, hoc era 
quod susceperat mortem, corpus videlicet quel 


quidem eorum qu: dicuntur, differentia intelligitur p pro omni oblatum est mundo. Quod vero sequi 


naturarum; cum autem rediguntur, manifestam 

suspicinus adunationem. Beatus itaque Joannes 

evangelista dicit : Altera die vidit Jesum venientem 

ad se, et dixit : Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit pec- 

cata mundi. Isteest de quo egodixi, quia post me venit 
Kz libro sive sermone x. 

Apparuit awlem. ei angelus de colo con[ortans 
eum. El factus in agonia prolixius orabat. Et factus 
est sudor ejus sicut gulle sanguinis decurrentis in 
terram **, Intelligimus ergo ex his sustinuisse qui- 
dein Christum manifeste certamen non vulgare. 


Ex eodem libro. 

Quam vero consecutionem babebat, quod dictum 
est : Qui descendit de celo, et est in celo '*? Alter- 
utrum enim altero tollitur. Descendisse de colo 
tollit esse in ccelo : et esse, tollit descendisse. Αἱ 
descendit quidem secundum inhabitationem in ho- 
mine; est autem in calo secundum üincircum- 
scriptionem nature omnibus prsesens. 

Ez eodem libro. 

Consideremus igitur quis homo est de quo 
obstupescit et admiratur, quod scilicet Unige- 
nitus voluit ejus meminisse, et visitationem ejus 
facere (14) : quod autem non est dictum, in supe- 
rioribus demonstratum est; quud autem neque de 
uno quopiam e vulgo, et hoc liquet : ut vero omnia 
omittamus, quod est omnibus credibilius, aposto- 
licum testimonium amplectamur. 


tur, Qui tollit peccata mundi, nequaquam jm 
convenit carni. Non enim illius erat totius mundi 
peccatum auferre, sed erat boc pro certo divisit 
tis opus. 


'Ex τοῦ v' λόγου. 


Ὥφθη δὲ αὑτῷ ἄγγελος ἀπ' οὐρανοῦ ἐνισχύων 


αὐτόν. Καὶ γενόμενος ἐν dyóri, ἐκεενέστεβεν 


προσηύχετο. Καὶ ἐγένετο ὁ ἱδρὼς αὐτοῦ àmd - 


θρόμμοι αἵματος καταδαίνοντος ἐπὶ τὴν τῆν. 

Οὐχοῦν τὸν μὲν ἀγῶνα, χαὶ τοῦτον οὐ τὸν τυχόντα 

φανερῶς ὑπομεμενηχότα τὸν Χριστὸν, ἐκ τῶν εἰβη- 

μένων μανθάνομεν. à 
'Ex τοῦ αὐτοῦ AóTqov. 

Ποίαν δὲ xa ἕξει ἀχολουθίαν τὸ λεγόμενον, Ὁ ἐν 


C τοῦ οὐρανοῦ καταδὰς, καὶ ὁ ὧν ἐν τῷ οὐρανῷ; 


᾿Αναιρεῖται γὰρ θατέρῳ τὸ ἕτερον. Τὸ μὲν χατα» 
δεθδηχέναι ἐξ οὐρανοῦ, τῷ εἶναι ἐν τῷ οὐρανῷ" ὦ ἃ 
εἶναι, τῷ καταδεδηκχέναι. ᾿Αλλὰ καταδέδηκε μὲν, δῇ 
εἰς τὸν ἄνθρωπον ἑνοιχήσει" ἔστι δὲ ἐν οὐρανῷ, τῷ 
ἀπεριγράφῳ τῆς φύσεως πᾶσι παρών. 

Ἐκ τοῦ αὑτοῦ Aóyov. 

Σχοπῶμεν τοίνυν τίς ἄνθρωπος περὶ οὗ ἐχπλῆν» 
τεται xal θαυμάζει " ὅτι δὴ ὁ Μονογενὴς κατηξίωδιν 
αὐτοῦ μνησθῆναί τε xai ἐπισχυπὴν ποιήσασθαι 
ἀλλ᾽ ὅτι οὐ περὶ παντὸς ἀνθρώπου μὲν εἴρηται, ἐν 


τοῖς ἀνωτέρω δέδεικται" ὅτι δὲ οὐδὲ περὶ ἑνός cum. 


τῶν τυχόντων, καὶ τοῦτο εὔδηλον" (va δὲ mane. 


παρῶμεν, τὸ πάντων εὐπιστότερον τὴν à 
μαρτυρίαν ἐχδεξώμεθα. 


'Ἕα libro χι. 
Ad hzc itaque suffieiunt quidem et quz diximus, D quidem υοποβοίυπι accipit, iHe autem benefidem 


ubi el naturarum differentiam ostendimus et per- 

$on;e unitatem, et quod secundum naturas iste 
Ez libro xn. 

idcirco non dixit, Locutus est. nobis ἐν τῷ Υἱῷ, 

id est ἐπ Filio ", cum articulo Grzeco, sed ἐν Υἱῷ, 

id est in Filio, sine articulo (quod quidem dictum 

absolute poterat significare utrumque in eodem ) 


Δ Luc. xxii, 45, 4}. 15 Joan. tu, 12. 


(13) God. Veron. differentiam. 


dat, certa constituta unitate ex qua indivise sb 
universa creatura honor impletur. 


'Ex tov ιβ' λόγου. 
Διὰ τοῦτο οὐχ εἶπεν, "EAdAncer ἡμῖν ἂν τῷ Υἱῷ, 
ἀλλ᾽ ἐν ΥἹῷ " ὃ δὴ χαὶ λεγόμενον ἀπολύτως, ἀμφέν 


τερὰ χατὰ ταυτὸν σημαίνειν ἐδύνατο, πρωτοτνῆαως 
μὲν σημαίνων τὸν ἀληθινὸν Υἱόν " ἀληθῆ, δὲ Yiby λέγω 


17 ΠΠῸ}. 1, 9. 


(14) Acta coneilii CP. IF, collat. γι, cd. Lab. tom. V, col. 5iT. 






' 
* 
d 


FRAGMENTA DOGMATICA. 


ἢ γεννήσει! τὴν υἱότητα χεχτημένον᾽ A πρωτοτύπως, id est principaliter, significans Filium 


συνεπιδεχόμενον τῇ σημασίᾳ, καὶ τὸν 
' «ἧς ἀξίας μετέχοντα, τῇ πρὸς αὐτὸν 


'Ex τοῦ αὐτοῦ Aóyov. 
ὄνται λοιπὸν τῆς ἀνλισχύντου μάχης, 
δὲ λοιπὸν τῆς ματαίας φιλονειχίας, 
ὧν εἰρημένων τὸ προφανὲς ; Πο.1λ:1οὺς 
ἰοὺς elc δόξαν ἀγαγόντα. ᾿Ιδοὺ τοίνυν 
τος λόγῳ, xal συγκατατάττων ὁ "Amó- 
tat τὸν ἀναληφθέντα ἄνθρωπον τοῖς 
χαθ᾽ ὁμοίωσιν ἐχείνοις τῆς υἱότητος 


verum, scilicet cum articulo; Filium verum dico 
eum, qui naturali generatione filiationem habuit; 
consequenter vero significans eum, qui filiationem 
συνεπιδέχεται τῇ σημασίᾳ, id est, flliationem con- 
suscipit significatione, et secundum veritatem di- 
gnitatem participat uniohe cum Verbo facta. 
Ez eodem libro. 

Nunquid desistent deinceps a pugna invere- 
cunda? Discedentne in posterum a vana conten- 
tione reverentes quod aperte dictum est ? Multos 
enim, inquit, filios in gleriam adduxit '*. Ecce 
igitur Apostolus, qui in ratione filiationis nuu.e- 
rat cum mu'tis bominem assumptum, qui non 
similiter ut illi, filiationem participat, sed quatenus 


ἃ xa0' ὁμοίωσιν xa0' 8 χάριτι προσ- B per gratiam flliationem assumpsit, sola divinitate 


ὅτητα, τῆς θεότητος μόνης τὴν φυσι- 
᾿χτημένης. Πρόδηλον γὰρ ἐχεῖνο, ὡς 
αὐτῷ παρὰ τοὺς λοιποὺς ἀνθρώπους 
ξαίρετον, τῇ πρὸς αὐτὸν ἑνώσει " ὅθεν 
leü φωνῇ συνεπινοούμενης συμπαρα- 
᾿Αλλὰ λογοποιοῦνται πρὸς ἡμᾶς, ὅτι εἰ 
ἄσχομεν, πάντως δύο χαὶ τοὺς υἱοὺς 
' ἰδοὺ καὶ Υἱὸς εἴρηται ἐν τῇ θείᾳ 
ιὑτὸ τῆς θεότητος ὑπεξῃρημένης τοῖς 
mote συντεταγμένος" xal οὐχ ἤδη δύο 
οὖς. Εἷς x ὁ Υἱὸς ὁμολογεῖται διχαίως" 
ν φύσεων διαίρεσις ἀναγχαίως ὀφείλει 
Ld τοῦ προσώπου ἕνωσις ἀδιασπάστως 
Καὶ εἰρηχὼς, Πο.1:οὺς υἱοὺς εἰς δό- 
Ω, ἐπάγει, τὸν ἀρχηγὸν τῆς σωτηρίας 
παθημάτων τε.ειῶσαι. 'Opdve πῶς 
θεὸν Λόγον φησὶ παθημάτων τετελειω- 
ληφθέντα ἄνθρωπον, ὃν xal &pyn vov τῆς 
λεσεν, ὡς αὑτόν τε πρῶτον ταύτης ἀξιω- 
ἔροις αἴτιον χαταστάντα. 

Ἑκτοῦ avtov «Ἰόγου. 
| τοῖς τοιούτοις χατὰ τὴν ἐξήγησιν τὸ 
ντες ὄνομα διατελοῦσιν" ἀνθρωπινωτέ- 
ὃν τῶν λεγομένων, ἐδιχαίουν ταύτῃ χε- 
υνῇ, fjv τινα χαὶ εἶναι αὐτῷ τὴν προσ- 
δαινεν" χαὶ ὅτι Ἰησοῦς ὄνομα, τοῦ ἀνα- 
τροσηγορία, ὥσπερ xal τῶν ἀποστόλων 
"Παῦλος, ἣ εἴ τι τοιοῦτο λεγόμενον * οὕτω 


αὐτῷ, μετὰ τὴν γέννησιν τὴν Ex Μαρίας. p 


'Ex τοῦ αὑτοῦ «1όγου. 

; φποῦτό φασιν, ὅτι τὸ Ἰησοῦς ὄνομα Σω- 
ει. Σωτὴρ δὲ, φασὶ, πῶς ἂν ὁ ἄνθρωπος 
τλελυσμένοι ὅτι Ἰησοῦς ἐλέγετο xai ὁ 
V τὸ δὰ θαυμαστὸν, οὐχ ἀπό τινος οὕτω 
υχίας ἐν τῇ γενέσει, ἀλλὰ μετονομασθεὶς 
σέως. ATAow bb ὡς οὐχ ἂν αὐτὸ θεῖναι 
) ἠνέσχετο, εἴπερ θείας ἣν πάντως φύ- 
1xóv. 


Ex τοῦ αὑτοῦ Aójcv. 
X xal ποιυτρέπως xd de c Θεὸς .la- 
πατράσιν" ἐν τοῖς ape ἡταις, ἐπὶ ἐσ γά- 


», 10. 


naturalem filiationem habente. Liquet enim illud, 
quod precipua ratio flliationis praeter czteros 
homines inest in ipso ex unione cam Verbo: unde 
in voce Filii simul cum eo intelligitur, οἱ simul 
accipitur. Sed contra aiunt, si dicamus duo per- 
fectà, necessarios duos fllios dicemus. Sed ecce, 
Filius dictus est in divina Scriptura, sublata divi- 
nitate, cum reliquis hominibus secundum idem 
collocatus et numeratus; neque eontinuo dicimus 
duos filios. Unus vero Filius conceditur, quia di- 
visio, sive discretio naturarum necessario debet 
permanere, et unio persons insolubiliter custo- 
diri. Et postquam dixit, multos filios in gloriam 
adduxit, subjungit, auctorem salutis eorum per 
passionem consummare. Videte, quomodo perspicue 
dicit consummasse Verbum per passiones hominem 
assumptum quem auctorem salutis eorum vocavit, 
quippe qui primus hac salute dignus habitus, etiam 
aliis fuit salutis causa. 
Ex eodem libro sive oratione. 

His enim omnibus secundum exposilionem no- 
men Filii imponunt; cum enim sint humana 4188 
dicnntur, equum esse judicabant uti hac voce, 
quam quidem contigit esse ejus appellationem : 
et quod nomen Jesus appellatio assumpti, sicut 
in apostolis nomen Petri, aut Pauli, aut aliud 
hujusmodi, sic ei impositum est post ortum cx 
Maria. 


Ex eodem libro. 

Sed ad hoc dicunt, quod nomen Jesus signifl- 
cat Salvatorem. Salvator autem quomodo, in- 
quiunt, dicatur homo? Obliti, quod Jesus dice- 
batur filius Nave; et quod magis mirandum est, 
non sic ex quopiam casu fortuito vocatus est in 
ortu suo, sed mutato nemine a Moyse. Liquet 
autem nunquam illum passurum fuisse, ut hoc 
nomen homini imponeretur, si necessario divinam 
naturam significaret. 

Ex eodem libro. 

Multifariam multisque modis olim Deus locutus 

patribus. in. prophictis, in. novissimis diebus locutus 


981 
est in Filio!*. Aperte hie, cum ail ἐπ Filio, in ho- 
mine dicit. 


Ex eodem libro. 

Quare non solum Filium vocat, separans eum ἃ 
Verbo, sed plane ostenditur collocare eum secun- 
dum rationem flliationis cum reliquis hominibus, 
qui filiationem participaverunt. Siquidem gratia 
etiam ipse filiationem participavit, non naturali- 
ter ex Patre genitus, habens tamen pr& reliquis 
excellentiam, quoniam ex unione cum Verbo com- 
paravit filiaionem. Quod quidem magis propriam 
participationem rei ipsi largitur. 

Ex eodem libro. 
Et vocabis nomen ejus Jesum. Hic erit. magnus, 


el Filius Altissimi vocabitur **. Ecce igitur quem- B x .., μέγας, xal Υἱὸς Ὑψίστου 
9 


admodum evangelizaus ortum ex Maria secun- 
dum carnem, Jesum quidem vocari jubet; Filium 
vero Altissimi vocandum esse pranpuntiat, consen- 
tanee illud quidem imponi jubet tanquam nomen 
nati ; hoc vero vocanduin esse prazdicit, quia erat 
lionoris symbolum nomen, quem honorem confir- 
mabat deinceps rei participatio. 
Ex eodem libro. 

Manifestum autem est, quod in distinctione na- 
turarum necessario nobis observatum esl Scire, 
quod Deus Verbum secundum naturalem genera- 
tonem Filius esse dicitur; bomo autem multo 
majore dignitate Filii, quam secundum ipsum con- 
veniebat, frui dicitur propter copulationem cuin 
illo Filio. 

Ex libro xin. 

Qui manifestatus est in carne, justificalus est in 
spiritu *!.. Justiflcatum esse in spiritu dicit, sive 
tanquam qui ante baptismum legem, qua con- 
veniebat diligentia, servavit; sive lanquam qui 
post baptismum vitam in lege grati adjumento 
Spiritus saneti cum multa accuratione gerebat. 


Ez eodem libro. 

Nec enim quod a Joanne dictum est ei, Ego 
opus habeo a te baplizari, el tu venis ad me **, 
tollet quiu homo sit, qui baptizatur. Conveniet 
autem etiam secundum rationem  humanitalis ; 
quandoquidem secundum ipsam virtutem multo 

,prestantior erat quam Joannes, et propter na- 
turam divinitatis habitantem iu eo non supra 
Joannem tantum , sed supra omnes homines, 
imo supra creaturam dignitatem habere juste agno- 
scebatur. 

Ex eodem libro. 

Quamobrem cum Dominus vellet in usu cibi 
tolerantiam et virtutem ostendere, hoc inquit : 
Non postulat necessitas, ut fiat. Sed docens mi- 
nus se cibum curare, οἱ nilil magis quam vir- 
tutem honorare, ait illi : Non in solo pane vi- 
vit hono, sed in omni verbo quod procedit de ore 
pe 33, 

11 J Tim. 111, 


1 Hebr. 1, 1... Luc. 1, 22. 


THEODORI MOPSUESTENI 
À των τῶν ἡμερῶν τούτων ἐλάλησεν ἡμῖν ἐν Υἱῳ.-- 


( πρὸς ἐκεῖνον συνάφειαν. 


Ὁ τε αὐτὴν τὴν ἀρετὴν πολλὴν εἶχε τὴν ὑπερ ἫΝ 


Φανερῶς γὰρ ἐνταῦθα ἐν Υἱῷ, τῷ ἀνθρώπῳ tw 
δείχνυται. 
'Ex τοῦ αὑτοῦ «1όγου. 

"Ὥστε οὐ μόνον Υἱὸν αὑτὸν ἀποκαλεῖ, τοῦ θυ 
Λόγου ἀφορίσας, ἀλλὰ καὶ συντάττων κατὰ τὸν τῆς 
υἱότητος λόγον, τοῖς λοιποῖς τοῖς μετεσχηκχόσι τῆς 
υἱότητος ἐλέγχεται " ἐπείπερ χάριτι καὶ αὐτὸς gm 
ἐσχηχε τῆς νἱότητος, οὐ φυσιχῶς Ex τοῦ Πατρὶς 
γεγενημένος, ἔχων μέντοι παρὰ τοὺς λοιποὺς τῷ 
ὑπεροχὴν, ὅτι τῇ πρὸς αὐτὸν ἑνώσει χέχτηται τῷ 
υἱότητα, ὃ δὴ χυριωτέραν αὐτῷ τοῦ πράγματος up 
ζεται τὴν μετουσίαν. ᾿ 

Ἐκ τοῦ αὑτοῦ AóTov. 

Καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὑτῷ Ἰησοῦν. οι 
κληθήσεται, ἢ 
Ἰδοὺ τοίνυν ὅπως τὸν ἐχ Μαρίας εὐαγγελιζάμδαι 
τόχον χατὰ σάρχα λέγων, καὶ Ἰησοῦν μὲν 
χληθῆναι χελεύει, Υἱὸν δὲ ὙΨίστου κχληϑῆσε 
προαγορεύει εἰχότως, τὸ μὲν τεθῆναι κελεύων δ 
προσηγορίαν τοῦ τικτομένου, τὸ δὲ χληθήσεσθαι v 
αγορεύειν, ἐπειδὴ τιμῆς ἦν σύμδολον τὸ ὄνομα; 
ἑξῆς ἐδεδαίου τοῦ πράγματος f μετουσία. 

'Ex τοῦ αὐτοῦ Aórov. 

Δῆλον δὲ ὅτι περ ἐν τῇ τῶν φύσεων Ou 
πάντως ἡμῖν ἐπιτετήρηται τὸ εἰδέναι" ὡς ὁ μὲν δι 
Λόγος χατὰ τὴν φυσιχὴν γέννησιν, Υἱὸς εἶναι AN 
ται" 6 δὲ ἄνθρωπος, πολλῷ γε μείζονος de" 
xaz' αὑτὸν τοῦ Υἱοῦ τῆς ἀξίας ἀπολαύειν, δὰ ᾿ 
































Ἐχ τοῦ ιγ' 1όγου. 
Ὃς ἐφανερώθη ἐν σαρχὶ, ἐδικαιώθη ir ἈΝ 
ματι. — Δεδικαιῶσθαι Ev Πνεύματι λέγων ev 
εἴτε ὡς πρὸ τοῦ βαπτίσμστος μετὰ τῆς προι '“ 
ἀχριδείας τὸν νόμον φυλάξαντα, εἴτε ὡς sub 
ἐχεῖνο τὴν τῆς χάριτος πολιτείαν τῇ τοῦ Iw 
συνεργείᾳ μετὰ πολλῆς πληροῦντα «ἧς 
Ἐκ toU αὐτοῦ «Ἰόγονυ. ᾿ 
Οὐδὲ γὰρ τὸ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου πρὸς αὐτὸν 
μένον, ὅτι Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ f ᾿ 
καὶ σὺ ἔρχῃ πρός μδ, οὐδὲ τοῦτο ἀναιρῆσει 
ἄνθρωπον εἶναι τὸν βαπτιζόμενον. “Δρμόσει ὙΕΡῚ 
xai χατὰ τὸν τῆς ἀνθρωπότητος λόγον, πα 


Ἰωάννην, xat διὰ τὴν ἐνοικοῦσαν αὐτῷ τῆς SUP 
φύσιν, οὐχ ὑπὲρ Ἰωάννην μόνον, ἀλλὰ καὶ ene 
τας ἀνθρώπους, ἤδη δὲ xo ὑπὲρ τὴν κεῖαν ΜΙ 
τὸ ἀξίωμα, δικαίως ἐγνωρίζετο. ' 
'Ex τοῦ αὐτοῦ «λόγου. 
Διόπερ 6 Κύριος βουλόμενος ἐν τῇ χρείᾳ d 
φῆς τὸ τε καρτεριχὸν χαὶ ἐμφιλόσοφον 
τοῦτο μὲν γενέσθαι οὖχ αἰτεῖ, φησίν. Δειπνὺς Tes 
ἔλαττον αὐτῷ μέλει τῆς τροφῆς; καὶ πρ'πιμότενν 
αὐτῷ «n; ἀρετῆς οὐδὲν, φησὶ πρὸς αὑτόν 00x B 
ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, dAv ἐπὶ xen 
ῥήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ. 


016, 5. Maul, μὲ, 11. 9 Mattb. iv, 4, 


P -» »ν. pamm 


FRAGMENTA DOGMATICA. 


'Ex τοῦ αὐτοῦ Aórov. 

γὰρ ὁ διάδολος ἐσπούδασε, πεῖσαι μὲν αὐτὸν 
px αὑτοῦ φροντὶς τοῦ Θεοῦ. Διὸ ἔλεγεν" El 
toU Θεοῦ, ποίησον τόδε, τουτέστιν ἔργῳ δεῖ- 
μέλει σου τῷ Θεῷ. Αὐτὸς δὲ ὑπισχνεῖτο uc- 
; δι᾿ ἐχείνου μὲν ἀποστήσων τοῦ Θεοῦ, διὰ 
ὑποσχέσεων οἰχειώσων ἑαυτῷ" καὶ τῇ μὲν 
"les τὸν ἄρτον προδάλλεται, τῇ ἡδονῇ 
ἤὼν ἐπὶ τὴν πεῖραν ἐλθεῖν. 


Ἐκ τοῦ αὐτοῦ Aórov. 

) ὁ Κύριος iv τοῖς τρισὶν ἡττήσας αὐτὸν, 
' xav' αὐτοῦ δίχην ἐχαρίσατο. Οὐχ αἰτήσας 
τὸ τὸν ἄρτον γενέσθαι παρὰ τοῦ Θεοῦ, ἔδειξεν 
δονῆς χρατοῦντα " μὴ βαλὼν δὲ ἑαυτὸν χάτω, 
Ῥερεῖδε, πεῖίσα: ἅπαντας ὡς οὐ μέλειν αὐτῷ 
διὰ δὲ τοῦ τρίτου χρατήσας τῶν τοῦ χόσμου 
ἔδειξεν ἑαυτὸν οὐδὲν τούτων ὑπὲρ εὐαεδείας 
ov. 


990 


Ex eodem libro. 

Hoc enim diabolus studuit suadere illi, quod 
nulla esset Dei cura de eo ; idcirco aiebat : Si Fi- 
lius Dei es**, fac hoc, id est, demonstra re ipsa, 
quod curam de te babet Deus. Ipse autem diabo- 
lus magna promittebat, ut per illam suasionem a 
Deo illum alienaret, et disjungeret ; per promissio- 
nes vero sibi conciliaret et adjungeret : et prima 
tentatione panem proponit, ut voluptate ad expe- 
rientiam provocaret. 

| Ex eodem libro. 

Quocirca Dominus cum eum ter vicisset, victo- 
riam de eo reportatam nobis donavit. Cum enim 
non petisset a Deo, ut fleret panis, demonstravi! 
se vincere voluptatem; cum vero non projecit se 


B deorsum, gloriam neglexit, suadens omnibus, non 


se hane curare; terlia tentatione cum vicisset 
bona bujus mundi, demonstravit se pro pietate in 
Deum nullis bonis mundi hujus superari. 


Ex eodem libro. 


m cst (15) in hoc loco maxime concludere 
iatis babeant ea quz? dicta sunt, sive con- 
sive baptizari, sive crucifigi, sive mori, 
eliri et resurgere. Non puro alicui hxc 
es homini dicimus : hoc enim in unaqua- 
lorum demonstratione addere non mora- 
. nullam calumniantibus przebcamus male 
| 6ecasionem ; sed inhabitato quidem a Deo 


'Ex τοῦ ιδ' JAóyov. 
Mtv οὖν xal τοσαύτη γέγονεν περὶ τὸν ἄν- 
b τιμὴ χκαταξιωθέντα θείας ἐνοιχήσεως, τοῦ 
θαι kx δεξιῶν τοῦ Πατρὸς χαὶ προσχυνεῖσθαι 
inc τῆς χτίσεως. Οὐδὲ γὰρ ἂν ὁ Θεὸς οὕτως 
καὶ ἄνευ τινὸς χρησίμου λόγου ἄνθρωπον 
tÓave xai ἤνου πρὸς ἑαυτὸν, προσχυνεῖσθαι 
Ke χτίσεως παρασχευάξων ἀπάσης, τὰς δέ 
€ φύσεις προσχυνεῖν ἐδικαίου, εἰ μὴ τὰ περὶ 
Y9véza, χοινὴ πάσης ἦν εὐεργεσία τῆς χτί- 


'Ex τοῦ αὐτοῦ Aóqpov. 


| & τοῦτο φήσομεν διχαίως καὶ ἐπὶ τοῦ Κυ- 
t περ ὁ Θεὸς Λόγος ἐπιστάμενος αὐτοῦ τὴν 
gat δὴ χατὰ πρόγνωσιν εὐθὺς ἄνωθεν ἐν τῇ 
Ἀάσεως ἀρχῇ, ἐνοιχῆσαί τε εὐδοχήσας, xal 
εὐτὸν ἑαυτῷ τῇ σχέσει τῆς γνώμης, μείζονά 
εἶχεν αὐτῷ τὴν χάριν, ὡς τῆς εἰς αὑτὸν χά- 
€ πάντας τοὺς ἑξῆς διαδοθησομένης ἀνθρώ- 
Wev xat τὴν περὶ τὰ καλὰ πρόθεσιν ἀχέ- 
πῷ διεφύλαττεν. Οὐ γὰρ δὴ τοῦτο φήσομεν, 
ὁ ἄνθρωπο: πρόθεσιν εἶχεν οὐδεμίαν, ἀλλ᾽ 
πεθεῖτο μὲν αὐτῷ τὸ χαλόν * μᾶλλον δὲ πλεί- 
ip τῆς χατὰ πρόθεσιν προσῆν ἢ τε τοῦ χαλοῦ 
καὶ τὸ τοῦ ἐναντίου μῖσος. Διεφυλάττετο δὲ 
, «ἧς προθέσεω: ἀκέραια ὑπὸ τῆς θείας χά- 
νωθεν τοῦ Θεοῦ ὁποῖός τίς ἐστιν ἀγριδῶς Em. 


th. iv, 5, 6. 


Facundus llermian., 11, 2. 


Verbo ab ipsa in utero: matris plasmatione, inha- 
bitato vero, non secundum communenui inhabitatio- 
nem, neque juxta eam qua in multis intelligitur 
gratiam, sed juxta quamdam excellentem, secun- 
dum quam etiam adunari dicimus utrasque natu- 
ras, et. unam juxta aduhationem effectam esse 
personam. 


Ez libro xiv. 

Hinc igitur tantus honor habitus est homini, 
qui habitus est dignus inlabitatione divina, el ut 
sederel ad dexteram Patris, atque ab omni crea- 
tura coleretur. Nec enim Deus sic simpliciter, et 
sine aliqua utili ratione hominem assumeret, si- 
bique uniret, faciens ut ab omni creatura adora- 
retur, justumque esse vellet, ut naturz intellecti- 
les eum colerent, nisi quz: circa illum facta sunt 
commune omnis creatur: beneficium esset. 


Ex eodem libro. 


Hoc ipsum dicemus juste etiam in Domino, 
quod Deus Verbum cum sciret ejus virtutem, ut 
qui secundum pracognitionem statim a principio 
in ipsa formatione voluit inbabitare in eo, et sibi 
eum unire babitudiue voluntatis, majorem quam- 
dam gratiam ipsi prebebst, utpote gratia in eum 
collata, ad omnes homines deinceps manatura. 
Unde et propositum ipsi circa honesta sincerum 
et incorruptum servabat. Non enim hoc dicemus, 
quod nihil propositum babebat hic homo, sed po- 
tius, quod propositum sibi habebat quod honestum 
erat, imo plurimus illi honestatis et virtutis amor 
secundum propositum inerat et vehemens odium 
in contrarium. Servabantur autem illi iotegra qua 
ad propositum pertinebant, a divina gratia : sciebat. 


9^1 


THEOPORI MOPSUESTENI 


9: 


quippe Deus optime a principio, qualis esset, et ad A σταμένου * xal δὴ πρὸς τὴν «οὐτου βεδαίωσιν, πο)» 


hujus rei confirmationem multam ei operam inba- 
bitatione sua pro salute nostra adjungebat. Unde 
non potest diei injustitia esse, aliquid eximium 
prse ceteris omnibus tributum esse homini a Deo 
assumpto. 


λὴν αὐτοῦ παρέχοντος τῇ olxsia. ἑνοιχῆσει τὴν σὺν. 
ἐργειαν ὑπὲρ τῆς ἁπάντων ἡμῶν σωτηρίας, Ὅθεν | 
οὐδὲ ἀδιχίας εἴποι τις ἂν εἶναι τὸ παρὰ πάντας a 
ρετόν τι παρεσχῆῇσθαι τῷ ὑπὸ τοῦ Κυρίου ληφθένπ | 
ἀνθρώπῳ. 


Ejusdem Theodori ex libro quartodecimo De incarnatione, ubi dicit quod imago erat Christmas. δά | 
Verbi , et sicut imago imperialis adorabatur ab omnibus. 


Et secundum dwas rationes locum imaginis obti- 
net. Qui enim amant quosdam, "post mortem eo- 
rum sopius imagines statuentes, hoc sufficiens 
mortis solatium habere arbitrantur, et eum qui 
non videtur, nec presens est, tanquam in imagine 
aspicientes putant videre, ita flammam desiderii 
el vigorem placantes. Sed ctiam illi, qui per civi- 
tates habent imperatorum imagines, tanquam prz- 
sentes et videndos honorare videntur eos qui non 
sunt presentes, cultu et adoratione imaginum. 
Ista autem utraque per illum adimplentur, omnes 
enim qui cum illo sunt, et virtutem sequuntur, et 
debitorum Dei parati redditores, diligunt eum, et 
valde honorant : et charitatem quidem ei divina 
natura, licet non aspiciatur, adimplet in illo qui 
ab omnibus videtur, sic omnibus existimantibus, 


Ex libro xv. 

Cum igitur interrogant, an sit Maria ἀνθρω- 
ποτόχος; ἣ Θεοτόχος, id est hominipara an Deipara, 
dicatur a nobis utrumque ; illud quidem natura rei, 
hoc vero relatione (16). Hominipara quidem na- 
tura, quandoquidem homo erat qui in veritre Marize 
fidt, et ex eo prodivit ; Deipara vero, quia Deus 
erat in homine quem peperit, non circumscriptus 
secundum naturam, sed in ipso exaisteng secun- 
dum habitudinem voluntatis. 

Ex eodem libro. 

Magis enim perturbabatur Dominus, magisque 
certabat eum passionibus anims quam corporis ; 
et fortiore ratione voluptates coercebat, divinitate 
scilicet media, et adjuvante eum ad perficiendum. 


Ejusdem Theodori ex libris De incarnatione. 


Plus inquietabatur Dominus, οἱ certamen habe- 
bat ad animz passiones, quam corporis, et meliore 


animo libidines vincebat, mediante deitate ad. per- D non est possibile ( certum etenim est quad 


fectiouem. Unde et Dominus ad liz:c maxime insti- 
tuens videlur certamen. Cupiditate enim pecunia- 
rum non deceptus, οἱ gloric desiderio non tentus, 
carni quidem prabuit nihil ( nec enim illius erat 
talibus vinci), animam autem si non vecepisset, scd 
deilas est quz: ea vicerat, nullatenus eorum qua 
facta sunt, ad nos respicit lucrum, (qux enim ad 
conversationis perfectionem, similitudo deitatis et 
anite humanz ?) Et. videntur Domini certamina 


*! Joan. xiv, 25. 


(16; Relatione, ἀνα φορᾷ : nam secundum Theodo- 
rum hzreticum, Deus Verbum erat in illo homine, 
quem D. Virgo peperit, χατ᾿ ἀξίαν, secundum di- 
gnitatem, χατὰ σχέσιν γνώμης, secundum habitudi- 
uem voluntatis, κατ᾿ ἀναφοράν, secundum relatio- 


Β ab omni creditur creatura ; et Spiritus autem igi. 


C τῇ φύσει τοῦ πράγματος, τὸ δὲ τῇ ἀναφορᾷ, "Av ᾿ 


ut ipsum videntibus per illum, et illi semper prz- | 
sentibus et honorem vero omnem sic attribuunt; | 
tanquam imaginl imperiali, cum quasi in ipso sil ὦ 
divina natura, et in ipso spectetur. Si enim εἰ fi- | 
lius est qui inhabitare dicitur, sed cum eo esl eliam - 
Pater, et inseparabiliter omnimodo ad Filium eem. | 






















abest, utpote etiam in loco unctionis factus ei, εἴ 
cum eo esi semper qui assumplus esi; εἰ δ 
mirandum est, cum etiam in quibuslibet honíak 
bus virtulein sequentibus cum Filio et Paler ἘΠῚ 
dicitur : Veniemus enim et ego εἰ Pater, et mani 

nem apud ipsum faciemus "δ. Quod. autem et Syl 
tus ejusmodi hominum inseparabilis est, cfl 

est omnibus. | 


Ἐχ τοῦ ιδ' JAóyov. | 
Ὅταν τοίνυν ἐρωτῶσιν, ἀνθρωποτόχος f| Üoria ἡ 
ἡ Μαρία, λεγέσθω παρ᾽ ἡμῶν ἀμφότερα᾽ τὸ pbi yu 


θρωποτύχος μὲν γὰρ τῇ φύσει, ἐπείπερ ἄνθμιυπος ἢ 
ὁ ἐν τῇ χοιλίᾳ τῆς Μαρίας, ὡς χαὶ προῆλθεν be 
θεν - θεοτόχος δὲ, ἐπείπερ Θεὸς ἦν ἐν τῷ cuyo 
ἀνθρώπῳ, οὐκ ἐν αὐτῷ περιγραφόμενος κατὰ! 
φύσιν, y αὐτῷ δὲ ὧν κατὰ τὴν σχέσιν τῆς γνῶ 


'Ex τοῦ αὑτοῦ Aóyov. C 

Πλέον γὰρ ὠχλεῖτο ὁ Κύριος καὶ ἠγωνίζετο τι} 

τὰ Ψψυχιχὰ πάθη ὑπὲρ τὰ τοῦ σώματος, XXL 

χρείττονι λογισμῷ τὰς ἡδονὰς ἐχειροῦτο, τῆς Deleg 

τος δηλαδὴ μεσιτευούσης καὶ βοηθούσης αὐτῷ 
τὴν χατόρθωσιν. 


B 
ΝΕ 
, 


ΜΗ 
ES 


non àd mos respiciens babere lucrum, sed ὃ " 


Ee xxm 
--- En 


tionis cujusdam gratia fuisse. Quod si hog. 


propter nos facta sunt), et majus certamen it 
ad anime passiones, minus autem ad. NS 
quanto et amplius et. magis inquietare illas con 
tingebat, et magis illa erat quie et amplioris inl 
gebat medicine, videlicet quod δἰ carnem et 3 ἦν. 
mam assumens, per utraque pro utrisque certalub: 
mortiflcans quidem in carne peccatum, et mae 
suetans ejus libidines, et facile capiendas meli b 
ratione anim: faciens; erudiens aulem aninmN. 


nem, χατ᾽ ἐνέργειαν, secundum operationem ; idem 
omnino pluribus verbis signi(feans : itaque 
unionem ἀξιωματιχὴν, γνωμιχὴν, ἐνεργητικὴν, ove 
εργητιχῆν, ἀναφοριχήν. Tcn. 


FRAGMENTA DOGMATICA. 


citans el suas passiones vincere, ef carnis A tus est ex Virgine sine semine homo, non est dis- 


re libidines. Hzc enim deitas inhabitans ope- 


ἣν hac inhabitans medebatur utrique eorum. 
Ex libro xv. 

ter quod utrumque juste Filius vocatur, una 

6 persoua, quan adunatio naturarum effecit, 

Ejusdem de sermone incarnationis (47). 

ndum prascientiam Verbi ostensus qui na- 


cretus ἃ Verbo per similitudinem menus eidein 
copulatus, per quam dignatione univit eum sibi et 
monstravit eum secundum operationem indissimi- 
lem sui, auctoritatem et potestatem eamdem inse- 
parabilem habentem atque adorationem pari lege 
non discrepantem. 


Conc. Lateran. anni 649, inter testimonia lizreticorum. Labb. Vl, 518. 





RAGMENTA EX LIBRIS CONTRA APOLLINARIUM. 


ido igitur tu, cui super omnes maxime B qued nalnm est ex Virgine, Deus est ex Dco, et 


entium regimen, illum qui ex Virgine natus 
Im esse, et ex Deo consubstantialem Patri 
wi dicis, nisi forte sancto Spiritui imputare 
eationem nos jubes ἢ Sed quis est Deus ex 
, eonsubstantialis Patri? is idem qui ex 
natus erat, o inirandum ! et qui per Spi- 
mctem secundum divinas Scripturas plas- 
et, et confictionem in muliebri accepit ven- 
rat forsitan, quia mox quam plasmatus est, 
apium Dei esset accepit : non tamen existi- 
| nobis est Deum de Virgine natum esse: 
e idem existimandum nobis est, οἱ quod 
st, et quod est in nato templo, et qui in 
:s& Deus Verbum : non tamen nec secun- 
88 vocem pronuntiandum est, omnino ex 
Deum natum esse, οἱ ex Deo consubstan- 
etri. Nam si non homo est, sicut dicis, 
Βα, qui natus est ex Virgine, Deus vero 
86, quomodo qui natus est, Deus ex Deo, 
ibstantialis dicetur Patri, carne non poten- 
vocem suscipere ? Nam est quidem demen- 
m ex Virgine natum esse dicere. Hoc enim 
Bd est, quam ex semine eum dicere David 
igeuia Virginis genitum, et in ipsa plas- 
quia quod ex semine David et de substan- 
mis est, in materno ventre constitit, et 
Mritus plasmatum virtute, natum fuisse 
de Virgine. Ut autem aliquis ex hoc con- 
tere ipsis, quod Deus ex Deo et consub- 
5 Patri natus est ex Virgine, eo quod est 
le nato, sed non per se natus est Deus 
, incarnatus vero, sicut. dicil iste sapiens. 
' eum carne eum natum esse dicunt, quod 
atum est, Deus ex Deo, et consubstantialis 
, Becesse est hoc et carnem dicere. Quod 
lcírco caro est, quoniam nec Deus ex Deo, 
yabstantialis Patri, sàed ex semine David, 
bstantialis ci, cujus semen est, ct non id 


Ww. vtl, 9. 


eunsubstantialis Patri : nisi forte pars nati, prout 
jpse in inferioribus partem Christi nominat deits- 
tem, sed non divina nalura ex Virgine nata est. 
Natus autem est ex Virgine qui ex substantia vir- 
ginis constat, neu Deus Verbum ex Maria natus 
est. Natus autem est ex Maria qui ex semine est 
David. Non Deus Verbum ex muliere natus est, 
sed gatus ex muliere, qui virtute sancti Spiritus 
plasmatus est in ea. Non ex matre natus, est con- 
substantialis Patri ; sine matre enim est, secundum 
beati Pauli vocem !; sed qui in posterioribus tem- 
poribus in materno ventre sancti Spiritus virtute 


plasmatus est, utpote sine patre propterea dictus. 


Et post alia. 

Mox autem in ipso plasmato Deus Verbum fa- 
ctus est : nec enim in ccelum ascendenti solum in- 
erat, sed etiam ex mortuis resurgenti, utpote et 
resuscitans eum secundum suam proiissionem. 
Nec resurgenti ex mortuis solum inerat, sed etiam 
crucifixo, et baptizato, et evangelicam post bapti- 
$ma conversationem peragenti, nec non etiam ante 
baptisma legalem adimplenti constitutionem , εἰ 
presentato secundum legem, el circumciso, et 
partu pannis obvoluto. Erat autem forte in ipso et 
nascente, et cum in materno ulero esset a prima 
statim plasmatione : dispensationi enim quae circa 
eum erat, ordinem imponebat ; utpote et particu- 
latim ipsum ad perfectionem perducens. 

Et post alia. 

Et per tempus quidem ad baptisma ducens, post 
illud autem ad mortem: deinde secundum suam 
pronuntiationem resuscitaus , ducens in ccelum, 
collocans eum ad dexteram Dei per suam conjun- 
ctionem, ex qua sedet et adoratur ab omnibus, et 
omnes judicabit. Istorum autem omnium flnem 
apud se habebat Deus Verbum, cum in eo erat, et 
omnia per ordinem complebat, quem ordinem ipse 
arbitrabatur bene babere preíhnitione quidem et 


095 


THEODORI MOPSUESTENI 


voluntate, quam antea statuit pro his quz» eventu- A sieut et beatus dicit Paulus : Quica 


ya erant, et bona voluntate quam circa eum habe- 
bat, ab initio similiter inerat ei : per ordinem au- 
tem sibi placitum ad perfectionem ducebat ipsum. 


Ex eodem libro. 


Suam autem cooperationem ad proposita opera 
pr:estabat ei qui assumptus est : ubi hoc facit, in 
loco sensus fuisse deitatem illi qui assumptus est. 
Nec enim eis, quibuscunque suam donavit coope- 
rationem, sensus locum ejus obtinebat. Si autem 
et modo praecipuam quamdam cooperationem do- 
navit illi qui assumptus est, non hoc faciebat lo- 
cum sensus deitatein obtinere. Sed si deitas pro 
sensu fiebat illi qui assumptus est, secundum ve- 
stra verba, quomodo timorem in passione susci- 
piebat * ? Quid vehementioribus orationibus ad 
imminentem necessitatem indigebat , quas cum 
mayna quidem et clamosa voce, cum plurimis 
autem lacrymis ( secundum beatum Paulum ? ) re- 
ferebat Deo ? quomodo timore tanto detinebatur, 
ut ex iiimensa trepidatione fontes sudoris dinit- 
teret, evangelista aperte dicente, quod globis san- 
guinis similis sudor descendebat * ? Quid autem et 
angeli adventu et visitatione egebat, animam refi- 
cientis in experimento malorum, confortantis ejus 
alacritatem, excitantis eum ad imminentem passio- 
nis necessitatem, tolerare fortiter mala suadentis, 
urgentis ad patientiam et tolerantiam malorum, 
ostendentis presentium malorum fructum ex passio- 


ne, mutationem in gloriam bonam cirea eum post C 


yassionem futuram ? Qui enim (secundum evange- 
listze vocem ) confortabat eum, angelus scilicet, 
verbis istis fortem eum faciebat, et infirmitati na- 
ture superiorem fleri cohortabatur, el corrobo- 
rando cogilationes ejus, fortem eum faciebat. 


Et post. alia, in eodem libro idem Theodorus ex 
persona Christi quasi respondentis ad Petrum 
dicentem Christo de passione crucis , Propitius 
tibi , Domine, non erit tibi istud *; iia intulit: 
Vade post me, Satana, scandalum mihi es, quod 

non sapis ea quc& Dei sunt, sed ea que hominum. 
Non est confusio niilii mors, non fugiam ipsam ut 
indecentem , ad humanam gloriam respiciens ; 
sustinebo autem mieliore animo experimentum 
mortis pro plurimis bonis futuris, in quibus et 
ipse fuero, et per me omnes : ne mihi animum la- 
das, neque turbes, tanquam confusione dignum 
fugere admonens mortis experimentum. 


Et post alia. 


Quod enim dictum est : Ducebatur a spiritu *, 
aperte boc significat, quod ab eo regebatur, ab eo 
ad virtutem propositorum confortabatur ; ab eo ad 
hzc qui oportebat ducebatur; ab eo, quod dece- 
bat, docebatur; ab eo cogitationibus  corro- 
borabatur , ut ad tantum ceriamen sufficeret, 


* Matth. xài, 98. ΠΟ. v, 7. 


* Luc. ΧΧΙ͂Ι, 44. 
* Luc. iv, 4. 


* Act, xvii, 51. !'* Matti, xvi, 22. 


spiritu Dei agwuniur , hi sunt filii D 
spiritu dicens illos, qui ab eo guberz 
eo docentur, ab eo ad melius constiti 
eo competentium doctrinam aceiplunt 
xisset autem evangelista , .quod Spiri 
plenus regressus. est a. Jordane * , ! 
monstravit, quod hujus causa Spiritus 
bitationem in baptismate suscepit, ut in 
lam caperet virtutem. Unde et ad certa 
quod pro nobis erat ad diabolum effec 
ritu ducebatur. 


Εἰ post alia. 
Dicant igitur nobis omnium sapien 


p Pr? sensu Domino Christo qui est sees 


nem, deitas faeta esset, sicut. dicunt, « 
Spiritus cooperatione ad hzc Christus 
Nec enim Uvigeniti deitas Spiritu indig 
stiicationem, Spiritu indigebat ad vine 
bolum, Spiritu indigebat ad operamda 
Spiritu indigebat ut doccretur ea quss di 
agere, Syirilu indigebat ut imsnaculatet 
Si enim pro sensu quidem deitas, sull 
tein ad omnia ejus virtus, necesse eras . 
fieri, ut superflua essel sancti Spiri 
Sed nunc unctum esse dicit ipsum Sgh 
bitasse in eo Spiritum, et ad omnia adj 
posita, et doctrinam inde ipsum acormgi 
tutem, οἱ inde impetrasse justificalems 
immaculatum factuin esse. 


Ejusdem Theodori ex tertio libro cont 
Apollinariwum. 


Istum igitur virum, in. quo atatult ὁ 
cere judicium, ad fidem futurorum, e 
tasset eum ex mortuis, el judicem omn 
Strasse , secundum beati Pauli vesrs 
unitate ad seipsuiw dignatus est, e p 
ctionem ad se factam, talium partielgt 
et adorationis communionem baberet 
quidem divine nalure debitam adorsati 
dentibus, comprehendentibus autem ad 
illum quem inseparabiliter scit sibiwy 
ex quo manifestum est, quod ad major 
duxit. 


Et post alia, 


Ita et animam, utpote humanam, e 
lem constitutam, et sensus participem 
piens, el per resurrectionem ἴῃ imme 
constituens, sic et nobis eorumdem ἢ 
resurrectionem praebuit communionem. 
resurrectionem ex mortuis increpat quid 
ut suis eum vocibus scandalizantem *, 
gna trepidatione per tempus passionis « 
apparitione angeli indiget, confortsmti 
patientia'n. et tolerantiam | imminentim 


* Mattb. xvi, 22 sqq. * Matth. 1v, 7, " Roa. 


FRAGMENTA DOGNMATiGA. 


posk resurrectionem autem ex mortuis, A etiam quomodo uti oportebat miraculis, sciebat 


08 aecensum, impassibilis factus et immu- 
Mino, ct ad dexteram sedens Dei, judex 
ssi orbis terrarum, «wtpote in eo divina 
iclente judicium. 
Et post lia. 

lr et bic sapientissime omnium babere 
y Cbristi sensum, ut sanctum Spiritum 
; ἐπ qui sensus Christo aliquam virtu- 
plebat, prudentiam ei przstans ad omuia 
Ada erant, sicut et in przcedentibus de- 
imus, quod ab ipso quidem in eremum 
(ina quze contra diabolum erant, duceba- 
anetione autem illius scientiam, et vim 
ΝΜ agenda erant, accipiebat, et illius par- 


subtiliter, ut notam quidem faceret gentibus pieta- 
tam, pateretur autem laborantium inf&ürmitates, et 
sic ad effectum suam voluntatem educeret : et 
justifieabatur, inde, et immaculatus ostendebatur, 
sive separatione [reparatione] pejorum, sive custo- 
dia meliorum, sive etiam paulatim ad meliora pro- 
fectibus. 
Ex eodem libro. 

Manifestum est (17) enim quod Samosatenus Paulus 
episcopus quidem fuit Antiochenz: Ecclesix Domini 
Dei, et Theodoti autem etArtemonis errore :egrotans, 
qui purum hominem dixerunt esse Dominum Jesum 
Christum, non eum eognoscentes Deum Verbum, 
et in substantia propria Filium Dei ante secula ex 


etu$, non solum miracula faciebat, sed [I| Deo Patre seterno exstantem. 


X9 4! 1όγου τῆς αὑτῆς πραγματείας. 
γε Θεὸς xai £x Θεοῦ ὁμοούσιος τῷ Πατρὶ, 
t τῆς Παρθένου γεννηθέντι ( à θαυμάσιε !), 
5 &ylou Πνεύματος κατὰ τὰς θείας &va- 
Γραφὰς, χαὶ τὴν γε σύστασιν ἐπὶ τῆς 
; δεξαμένῳ γαστρὸς, vv ὡς εἰχός " ἐπειδὴ 
πἰππλασθῆναι,, xal τὸ εἶναι ναὸς Θεοῦ εἰλή- 
Wir τὸν Θεὸν γεγενῆσθαι ἡγητέαν ἡμῖν ἐχ 
[vou * εἰ μὴ ἄρα ταὐτὸν ἡγητέον ἡμῖν τό 
kv xai τὸ ἐν τῷ γεννηθέντι, τὸν ναὸν, xat 
ναῷ Θεὸν Λόγον" οὐ μὴν οὐδὲ χατὰ τὴν 
) ἀκοφαντέον πάντη τὸν ἐχ τῆς Παρθένου 


ἃ Θεὸν εἶναι ἐχ 8:00 , ὁμοούσιον τῷ Πατρὶ, ' 


ὃς οὐ δυναμένης ταύτην προσίεσθαι τὴν 


Es libro m ejusdem tractationis. 

Sed Deus et ex Deo, consubstantialis Patri inerat 
( o admirande! ) in genito ex Virgine, et ab Spiritu 
s9ncto secundum Scripturas formato, et in veutre 
muliebri concreto, ut par erat, postquam simul et 
formatus est, accepit, u£ esset templum Dei ; non 
tamen existimandum est nobis genitum esse Deum 
ex Virgine, nisi patandum esi mobis, idem esse 
genitum, εἰ quod est in genito, templum et Ver- 
bum quod est in templo: neque, ut tu loquerig, 
dicendum nobis est ullo modo, genitum ex Virgine 
Deum esse ex Deo, consubstantialem Patri. Si eninr 
non est homo, ut dicis, assumplus, qui ex Virgine 
natus est; Deus autem incarnatus est, quomodo 


πὶ μὲν γὰρ ἀνόητον, τὸ τὸν Θεὸν ix τῆς C genitus, Deus ex Deo et consubstantialis Patri di- 


γεγενῆσθαι λέγειν. Τοῦτο γὰρ οὐδὲν Éxe- 
e ὃ Ex σπέρματος αὐτὸν λέγειν Δαδὶ)δ, ix 
; τῆς Παρθένου τετεγμένον, xa ἐν αὐτῇ 
ἡμάνον᾽ ἐπεί γε τὸ ix σπέρματος Δαδὶδ, 
€ οὐσίας τῆς Παρθένου συστὰν ἐν τῇ μη- 
pl, καὶ τῇ τοῦ ἁγίου Πνεύματος διαπλασθὲν 
δγενῆσθαι φαμὲν ix τῆς Παρθένου. 


cetur, cum caro non possil bane vocem adinittere ? 
Est enim fatuum dicere, esse Deum ex Virgine 
genitum. Moc enim nihil aliud est, quam dicere 
Deum esse ex semine David, ex substantia Virginis 
editum, et in ipsa formatum : siquidem quod ex 
semine David, el ex substantia Virginis concretum 
est ia malerno utero, et virtute Spiritus sancti 
formatam, ex Virgine factum esae dicimus. 


Ez libro ww. 


B autom (18) et juxta nos homo dicitur ex 
erpore constare, et duas quidem bas di- 
Eras, animam et corpus, unum vero ho- 
ambobus compositum; ut conservemus 
8 utrumque, oportet confundere naturas, 
MEtentes dicere, quoniam anima caro 
'e anima. Et quoniam illa quidem im- 
M δὶ rationalis, caro vero mortalie el irra- 
seconverlentes dicamus, quia immor- 
sertalis, et mortalis immortalis; οἱ ra- 
TAlioRalis, et irrationalis rationalis. Sed 
divisa Scriptura hoc edocti sumus, o 
ime omnium, neque alius quisquam boc 
jue in bodiernum diem, eorum qui 


, ΣΧΙ!, dS. '* Matti, iv, 1. 


undus Hermian., ui, 2. 


sanam bhumenam lLabent mentem, prater vos, 
qui per omnia estis dementes : qui dispeu- 
salionem «qus propler nos facta est auferentes 
ablatjione assumptionis mentis in ipsam mentem 
judicium recepistis, totius insipientise plena loquen- 
les, et cum multa irreverentia leges constituentes. 
Quzscunque enim secundum aliquid discreta, secun- 
dum aliquid acceperunt unitatem, servant suam 
qua discreta suat incolumem rationem, et unitatem 
integram habent. Unum est aliquid natura, sicuti 
Filius et Pater; manet autem personarum diecretio: 
essentia quidem inseparabillter exsistente una, per- 
sons propriam habent discretionem ; ut neque 
Pater dicatur Filius. neque Filius Pater. Similitee 


(18) Facundus Hermian., ix , 4. 


999 


THEODOR! MOPSUESTENI 


elsi natura quedam diversa sunt, secundum aliud A nisi forte cum aliquo additamento, sicul 


vero adunari contigerit ea, neque naturalem per- 
dunt divisionem,.el unitatem propriam habent, 
sicut anima adunata esl corpori, et unus ex am- 
bobus effectus est homo. Manet naturarum divisio: 
alia quidem anima est, alia vero caro; et illud 
quidem immortale est, illud autem mortale; et 
illud quidem rationale est, illud autem irrationale. 
Unus auteni homo utrumque: alterutrum vero in 
seipso homo nunquam dicitur absolute et proprie: 


Ex libro iv contra Apollinarium. 


Dixisti dedisse tibi quosdam ex nostris, quas ἃ 
nullo data sunt eorum qui studuerunt ecclesiasti- 
cai sententiam amplecti. Percunctabamur enim 
an confiterentur Deum Verbum factum esse ho- 
minem ? aut quomodo induxisti, illud dederunt? 
aut quis mente przditus dicat, ut vos dicitis, Ver- 
bum factum esse hominem, nisi prius ex amentia 
vestra zegrotet? Nos enim assumpsisse quidem bo- 
minem asseveranter dicimus ; factum vero esse ho- 
minem, ut vos sentitis, nunquam dicere possumus. 
Ex eadem tractatione libro n. Tanquam ez persona 

Christi sic ait : 

E:o quem videtis, nihil quidem facere possum 
secundum propriam naturam, quippe qui sum ho- 
mo ; operor vero, quia manens in me Pater omnia 
facil ; quia enim, inquit, Ego in Patre, et Pater in 
se !*. Deus autem Verbum unigenitum in me, pa- 
tet quod Pater cum ipso in me et manet, et opera 
facit. Neque mirandum est, quod hoc in Christo 
existimemus, cum ipse aperle dicat de reliquis ho- 
minibus : Qui diligit me, sermonem meum servabit ; 
et Paler meus diliget eum ; et ad eum veniemus, et 
mansionem apud eum [aciemus !**. Si enim apud 
unumquemque talium Pater, et Filius mansionem 
faciunt ; quid mirum, si in Domino Christo secun- 
dum carnem, ambo simul existimentur manere 
communione secundum substantiam, admittente, 
sicut consentaneum est, communionein participa- 
tionis ? 

Ex eadem traciatione libro 1v. 
Qui est, inquit, ante secula, factus est in novis- 


simis; hoc rursus dicit tanquam quidam hoc de- D 


dissent, et hoc dicerent : cuin nemo eorum qui pii 
esse studuerunt, morbo hujus dementis laborare 
voluerit, ut diceret eum, qui est ante sxcula, fa- 
ctum esse in novissimis diebus. 

Et post alia. 

Igitur sequentes leges vestras, et conversionem 
acuminis tui, imo eversionem amplectenles et àp- 
probantes, age, confundamus omnia in ipso; et 
nulla sit deinceps distinctio non forms Dei, non 
formz servi, non teinpli assumpti, non habitantis 
in templo, non templi soluti, non excitantis tem- 
plum, non consummali in passionibus, non ejus 
qui consummavit, non memorati, non memorantis, 
non visitati, non visitantis, non minuti paulo mi- 


1? Joan, xiv, 11. 15 ibid, 91. 


homo et exterior homo, non absolute hom 
terior et exterior: ut appareat aliud qui 
rius hominis, aliud vero exterius. Ita οἱ i 
Christo dicimus, o mirabilis, quopiam 
Dei exstans forma servi, neque 3858DM 
assumptum est, neque quod assumptum t 
mens. Unitas aulem assumpti cirea ass 
inseparabilis est secundum nullum mod 
valens. . 
Ἔχ τοῦ δ' λόγου τῶν κατὰ 'AxoAJAvratpi 
γραφέντων. 
᾿Δεδωχέναι σοί τινας τῶν ἡμετέρων εἶπα 
ἂν δοθέντα παρά τινος τῶν τῆς ἐκχλησιᾶστ' 
ἐχεσθαι δόξης ἐσπουδακότων. Ἐπυνθανόμι 
εἰ τὸν Θεὸν Λόγον ὁμολογοῦσιν ἄνθρωπον vt. 
εἴ mto; ἐπήγαγες ε ἐδίδοσαν,» xal τίς ἂν ἔχων 
θρωπὸον εἴποι τὸν Θεὸν γεγενῆσθαι Λόγον, 
φατε, εἰ μὴ ἄρα τὴν αὐτὴν ὕμῖν πρότεροι 
ἄνοιαν; Ἡμεῖς γὰρ εἰληφέναι μὲν τὸν & 
xai σφόδρα φαμέν " γεγενῆσθαι δὲ ἄνθρω: 
ὑμᾶς, οὐχ ἄν ποτε εἰπεῖν ἀνασχοίμεθα. 
'Ex τῆς αὐτῆς πραγματείας Aóyov γ᾽. Ὥς. 
ὠποὺυ toU Χριστοῦ οὕτως 
Ἐγὼ μὲν, ὅν ὁρᾶτε, δύναμαι μὲν 99 
χατὰ τὴν οἰχείαν φύσιν, ἅτε ἄνθρωπος ἄν" 
μαι δὲ, ἐπειδὴ ἐν ἐμοὶ μέγων ὃ Πατὴρ 
ποιεῖ * ἐπειδὴ γὰρ ἐγώ τὰ, φησὶν, ἐν tli 
καὶ ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοί. Θεὸς δὲ Λόγος ἐν ἐμ 
Θεοῦ Μονογενὴς, δηλονότι χαὶ Πατὴρ αὺν 
ἐμοί τε μένων, καὶ ἔργα ποιῶν. Καὶ θαυμ 
οὐδὲν ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ τοῦτο νομίξειν, σαφὶ 
περὶ τῶν λοιπῶν λέγοντος ἀνθρώπων" Ὁ 
μι, τὸν Aóyov μου τηρήσει" καὶ d Ba 
ἀγαπήσει αὐτὸν͵, καὶ πρὸς abri» éin 
καὶ μονὴν παρ' αὑτῷ ποιήσομεν. Wi 4 
ἑχάστῳ τῶν τοιούτων ὅ τε Πατὴρ xai ὁ. 
μονὴν ποιοῦνται, τί θαυμαστὸν, εἰ kv τῷ κα 
Δεσπότῃ Χριστῷ ἄμφω χατ᾽ αὐτῶν νομέξοι 
τῆς χατὰ τὴν οὐσίαν χοινωνίας προσιεμένγηι 
κὸς, xat τὴν τῆς μετοχῆς χοινωνίαν ; 
Ἐκ τῆς αὐτῆς πραγματείας Adpoy 
Ὃ πρὸ αἰώνων, γέγονεν ἐπ᾽ ἐσχάτων. —. 
τινῶν δεδωχότω" xal τοῦτο λεγόντων, οδὲ 
εὐσεδεῖν ἐσπουδακότων ταύτην ἑλομένων ve 
ἄνοιαν, ὥστε τὸν πρὸ αἰώνων εἰπεῖν kv 
γεγενῆσθαι. 


Καὶ μεθ᾽ ἕτερα. 

Οὐχοῦν τοῖς ὑμετέροις ἑπόμενοι νόμοις, 
ὑπὸ τῆς σῆς ἀγχινοίας νομοθετουμένην ἄντι 
μᾶλλον δὲ χαταστροφὴν, δεξάμενοι, φέρε i 
εἰς αὐτὸν συγχέωμεν, χαὶ μηδεμία λοιπὸν É 
χρισις, μὴ Θεοῦ μορφῆς, μὴ δούλου pop 
ναοῦ ληφθέντος, μὴ τοῦ ἐνοιχοῦντος ἐν τῷ " 
ποῦ λυθέντος, μὴ τοῦ ἐγείραντος, μὴ τοῦ τε 
τος ἐν πάθετι. μὴ τοῦ τελειώσαντος, μὴ τοῦ 
νευθέντος, μὴ τοῦ μνημονεύσαντος, μὴ τοῦ 


FRAGMENTA DOGMATICA. 


1003 


v. ph τοῦ ἐπισχεψαμένου, μὴ τοῦ βραχύ «t A nus ab angelis, non minuentis, non gloria et ho. 


γγέλους ἡλαττωμένοων, μὴ τοῦ ἐλαττώσαντος, 
| δόξη xal τιμῇ ἐστεφανωμένου, μὴ τοῦ στε- 
ἄντος, μὴ τοῦ χαταστάντος ἐπὶ τὰ ἔργα τῶν 
' **U καταστήσαντος, μὴ τοῦ λαδόντος αὐτὰ 
tr], μὴ τοῦ δώσαντος τὴν ὑποταγήν. 

€ τοῦ δ' όγου τῶν κατὰ 'AxoAwapiov. 

δὲ ἄνθρωπον, περὶ οὗ ταῦτά φησιν ὁ προφή- 
Ξαφῶ; ὁ μαχάριος δηλοῖ Παῦλος, τὸν ὑπὸ τοῦ 
ἱνοῦς εἰλημμένον ἄνθρωπον εἶναι" εἰρηχὼς γὰρ 
ἱμαρτύρατο δὲ πού τις «1έγων" Τί ἐστιν 
Soc, ὅτι μιμνήσχῃ αὐτοῦ; ἣ υἱὸς ἀνθρώπου, 
ἡσχέπτῃ αὐτόν; 'HAdtrocac αὑτὸν βραχύ 
p ἀγγέλους, δόξῃ καὶ τιμῇ ἐστεφάνωσας 
. xal χατέστησας αὑτὸν ἐπὶ τὰ ἔργα τῶν 
* σου. Πάντα ὑπέταξας ὑποχάτω τῶν πο- 
ὑτοῦ ἐπάγει" Τὸ δὲ βραχύ τι παρ᾽ ἀγγέ- 
ἡλαττωμένγον, βιέπομεν Ἰησοῦν διὰ τὸ 
w τοῦ θαγάτου, δόξῃ xal τιμῇ éctezarv- 
* σατῶς δειχνὺς ὅτι Ἰησοῦς ἄνθρωπος, περὶ 
maxápio; Δαδίδ φησιν ἐχπληττόμενος, ὅτι ἡ 
σις ἠνέσχετό τε αὐτοῦ ποιήσασθαι μνήμην, 
xa ἐπισχέψεως ἀξιῶσαι οἰχείας * βραχὺ μέν- 
ρὰ τοὺς ἀγγέλους αὐτὸν ἐλαττῶσαι, τῷ γεύσα- 
οεῆσαι θανάτου ᾿ δόξῃ δὲ αὐτὸν xat τιμῇ πάσῃ 
Δεῖν, ὥστς χαὶ Κύριον αὐτὸν ἀποφῆναι τῶν 
wy διὰ τῆς πρὸς ἑαυτὸν συναφείας. 


er. 1, 6, 9; Psal. vin, 5. 





D pedibus ejus ; subjungit : 





nore coronati, non corohantis, non conslituti in 
opera manuum Dei, non cousitituentis, non acci- 
pieutis ea in subjectione, non 'dantis subje- 
ctionem, 


Ejusdem ex iw libro contra Apollinarium. 

llominem vero, de quo lixc ait propheta, aperte 
declarat beatus Paulus assumptum ab Unigenito 
hominem esse; cum enim dixisset : Tesiaiws est 
autem in quodam loco quis dicens : Quid est homo, 
quod memor es ejus, aut filius hominis, quoniam 
visitas eum ? Minuisii eum paulo minus ab angelis, 
gloria et honore corondsli eum, et conslitmisti eum 
super opera manuum tuarum. Omnia. subjecisti sub 
Eum autem qui modice 
quam angeli minoratus est, videmus Jesum propter 
passionem mortis gloria et honore coronatum *, clare 
demonstrans, quod Jesus est homo, de quo beatus 
David loquitur admirans, quod divina natura passa 
est memoriam quidem ejus baberi, et eum visita- 
tiohe sua dignum liabuit, ac paulo quidem minus ab 
angelis minuit, ac fecit, ut gustaret mortem, gloria 
vero et omni honore induit ; ita ut Doininum uni- 
versoruni pet. copulationem cum eo declararet. 


FRAGMENTUM EX LIBRO CONTRA EUNOMIUM. 


ἔχ lbro x. 


ws enim (1) Judi venturum Christum ex 
Rieis vocibus exspectabant, magnum quem- 
Fmaultorum bonorum eis auctorem futurum. 
ppter interrogante Herode post magorum 
Miam Scribas οἱ Phariseos, ubi Christus 
wAr, responderunt illi, et locum dixerunt, 
wJlethleem Jude. Sed non propterea Chri- 
- Dei Deum sciebant, hominem autem 
Farbitrati sunt Christum secundum proba- 


8th. 1, 5. 
Facundus Hermian., ix, 5. 


Acta concilii CP. 11, collat. vi, ed. Labb. tom. V, col. 547. 


--.--.,-.--.--.ὄὕὕΞϑὸὺῷΨὲ}ὅΨὕὕἍὕ.ὕ.....»..-Ἅὕ..᾿ —Á U a€  À 


C tissitos prophetarum futurum, licet parum aliquid 


his meliorem, quod etiam nunc putántes Judios 
quilibet videbit. 


Ez libro x1 (2). 

Ad hzc itaque sufficiunt quidem et qu:e diximus, 
ubi et naturarum differentiam ostendimus et per- 
sone unitatem, et quod secundum naturas iste 
quidem beneficium accipit , ille autem beneficium 
dat, certa constituta unitate ex qua indivise ab 
universa creatura honor impletur. 





DE APOLLINARIO ET EJUS HJERESI. 


6 δῦ enim (1) jam hos annos de incarnatione D bac re delicta, necnon etiam Apollinarii vanam 


πὶ eodicem conscripsimus usque ad 15 millia 


m pertingenteni : in quo Arii et Eunomii de 


Faeundus Hermian., x, 1. 
PATROL. Gn. LXVI. 


praesumptionem, per totum illud opus examinavi- 
mus : ul nihil, sicut mea fert opinio, przlerirem 


23 


1005 


THEODORI MOPSUESTENI! 


ex his qux» et ad firmitatem. ecclesiasticze ortho- A hoc opere dicentes, quod oporteat putare et dicere 


doxiz pertinerent, et ad convincendam eorum im- 
. pietatem. Sed hi qui omnia facillime pressumunt, 
el preterea rursum ab Apollinario, qui princeps 
hujus lzeresis fuerat, instituti, omnibus quidem 
similiter sentientibus opus nostrum manifestum 
fecerunt, si quo modo aliqua invenirent valentia ad 
convincendum ea quz in eo sunt scripta. Quoniam 
vero nullus contra certamen scriptis suscipere 
presumebat, imitati sunt infirmos athletas et cal- 
lidos, qui, dum non possunt contra fortiores cer- 
tare, insidiis eos et maclinamentis quibus possunt 
conantur evertere. Seripserunt enim ipsi inter se 
procul dubio quzdam inepta, quz a nobis unquam 
minime dicerentur. Denique hec ipsa in medio 


nostrorum scriptorum in quadam parle interpo- D pos dictis sermonibus credidisset de hi res, | 


suerunt, et suis familiaribus demonstraveriunt, ali- 
quando autem et nostris, qui per facilitatem suain 
omnia pronis animis audiebant; et hoc quasi do- 
cumentum, sicut putabant, nostre impietatis vi- 
dentibus prebebant. Unum autem ex his scriptis 
erat, duos filios dicere. Sic enim nos fecerunt in 


Ejusdem ez interpretatione psalmi vin. 


Propter hoc igitur differentiam hominis assum- 
pti tantam nobis psalmus demonstrat, Reperiuntur 
aulem hzc. divisa in Novo Testamento. Dominus 
quidem priora in psalmo ad se ipsum refert, et de 
se accipit, in quibus ait se esse auctorem creaturgz, 
magnificentiamque habere supra coelos evectam, 
factumque se mirabilem in universa terra; Apo- 
stolus vero secundam partem psalmi de homine 
accipit et. interpretatur, qui tanto beneficio Filii 
dignus cst habitus. Quomodo igitur non est per- 
spieuum, quod divina Scriptura plane docet nos, 
alium esse Deum Verbum, alium vero hominem ? 
llle memor est, hujus memoria habetur ; ille visitat, 
hic qui tanta visitatione habitus sit dignus, beatus 
praedicatur ; ille beneficii gratia paulo minus ab an- 
gelis minuit, hic beneficium fert in hujusmodi 
minutionc. Atque ille quidem gloria et honore co- 
ronat, hic autem coronatur οἱ in iis laudatur. Ille 
constituit ipsum super omnia opera manuum $ua- 
rum, οἱ omnia subjecit sub pedibus ejus : hic au- 
tem babitus est dignus, ut horum dominus esset, 
quorum prius potestatem non habebat. 


Theodori impii Mopsuesteni de secundo sermone, pro 
miraculis (acto. 


Volo, muudare *, leproso dicens Salvator, osten- 
dit unam esse voluntatem, unam opcrationem se- 
cundum unam eamdemque potestatem productam 
non verbo nature, sed dignationis, per quam uni- 
tus est Deo Verbo, qui per prescientiam ex se- 
mine David postea homo factus est, ex ipso utero 
familiaritatem ad eum affeclualem liabens. 


Δ Mattli. viu, 9. 


C ποιητὴν τε αὐτὸν elvat τῆς χτίσεως, xal ἐπηρμένον 


Ὁ χάτω τῶν ποδῶν αὐτοῦ, ὁ δὲ ἐξιώθη τοῦ - 


duos filios, et vehementer nos istum sermonem 
defendere, dum nos in illa scriptura ubique maai- 
feste diceremus, quod non oporteat duos filios di- 
cere. Necesse eral ergo, non solum inepta, sed 
eliam infirma illa scripta audientibus apparere: 
quoniam neque firma ratione, neque convenienti 
hoc possibile erat ostendi ; οἱ ab illis idcireo ἰῃ- 
firmis erat conscriptum, quatenus ille qui seripse 
rat facilius inde convinci potuisset. Unus ergo ex 
nostris propter multam facilitatem hzc nostra esse 
credidit scripta, et hujus rei gratia dignus δὲς 
ab illis creditus esl qui ista perlegeret, et reses 
liavit nobis ea quie fuerant scripta. Cum erge as- 
dissemus, culpavimus quidem illum, quod eeatra 






























quas ssepius el in ecclesia et privatim dicentes aeg 
audivit, cum fideliorem scriptis nostram vorem 
judicare debuerit, ad documentum nostrae sealen- 
liz, quam in dogmatibus votum nostrum est οἱ. 
servare. 


'Ex τὴς ἑρμηνείας rov η ψαλμοῦ. 


Διὰ τοῦτο τοίνυν τὴν μὲν διαφορὰν τοῦ τε Ow 
Λόγου χαὶ τοῦ ἀναληφθέντος ἀνθρώπου τοσεύτῃν 
ἡμῖν δείκνυσιν ὁ ψαλμός. Διῃρημένα δὲ ταῦτα ἐν τῇ 
Καινῇ Διαθήχῃ εὑρίσκεται! - τοῦ μὲν Κυρίου ἐφ᾽ 
ἑαυτὸν λαμδάνοντος τὰ πρότερα τοῦ ψαλμοῦ, ἐν €; 


ἔχειν ὑπεράνω τὴν μεγαλοπρέπειαν, καὶ τεϑσυμδ.. 
στῶσθαι ἐν πάτῃ τῇ γῇ" τοῦ δὲ ᾿Αποκτόλου τὰ ἂὲ 
«ερᾶ περὶ τοῦ ἀνθρώπου τοῦ τῆς τοσαύτης εὐ. 
σίας ἀξιωθέντος, τοῦ Ἰησοῦ, λαμδάνοντος. Πῶς di? 
πρόδηλον, ὅτι ἕτερον μὲν ἡμᾶς ἡ θεία Γραφὴ tbe: 
σχέει σαφῶς εἶναι τὸν Θεὸν Λόγον, ἕτερον & τὸν δε 
θρωπον ; Πολλὴν τε αὐτῶν οὖσαν δείχνυσιν &nbetigi 
διαφοράν " ὁ μὲν γὰρ μνημονεύει, ὁ δὲ xol τὰ 
ἀξιούμενος μαχαρίζεται. Καὶ ὁ μὲν εὐεργετῶν. ὌΝ 
τοῖ βραχύ τι παρ᾽ ἀγγέλους, ὁ δὲ εὐεργετεῖτοι ὲ 
ἐπὶ τῇ τοιαύτῃ ἐλαττώσει" χαὶ ὁ μὲν δόξῃ zwi 
στεφανοῖ, ὁ δὲ στεφανοῦται xal ἐπὶ τούτοις μαχῶ 
ζεται " xal ὁ μὲν κατέστησεν αὐτὸν ἐπὶ πὶ 
ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ, καὶ πάντα ὑπάς 


πούτων, ὧν πρότερον οὐχ εἶχε τὴν ἐξουσίαν. 
7: 


Θεοδώρου τοῦ ἀσεδοῦς ἐπισχόσον | 
Moyoveczíac ἐκ τῶν εἰς τὰ θαύματα [rir a 


(1) G&.lo, καθαρίσθητε, πρὸς τὸν λεπρὸν εἰπὲν 
ὁ Σωτὴρ, ἔδειξε μίαν εἶναι τὴν θέλησιν, play τὴν 
ἐνέργειαν, κατὰ μίαν xal τὴν αὐτὴν ἐξουσίαν πριν» 
αγιμένην, οὐ λόγῳ φύσεως, ἀλλ᾽ εὐδοχίας, καϑ' ἣν 
ἡνώθη, τῷ Θεῷ Λόγῳ ὁ κατὰ πρόγνωσιν ix exigpt- 
τὸς Δαβὶδ, γενόμενος ἄνθρωπος ἐξ αὐτῆς pipe 
τὴν πρὸς αὐτὸν ἐνδιάθετον ἔχων οἰχείωσεν, 


| 





FRAGMENTA DOGMATICA. 
———————M—MMM———————ÀÀ 





1006 


LIBRO CONTRA DEFENSORES PECCATI ORIGINALIS. 


ale codice, libro quarto, folio decimo, contra A ui, 45) ; pro tanta vero pristina largitate et volup- 


um Augustinum defendentem originale pec- 
l(, el Adam per transgressionem mortalem 
B, catholice disserentem. 


Tantis exstantibus que demonstrent Adam 
wra formatum, ut mortalis prorsus exsiste- 
ι eibum proprium voluit occupare sermo- 
we exinde valens advertere veritatem, pro 
y vero (9), seductorio ex mendacio, advoca- 
jungens, etc. 

€ ait Deus, Mortales eritis, sed Morte mo- 
[Gemes. 11, 17) ; prorsus exsistentibus natura 
ws, inferre mortis experientiam commina - 
im etiam juxta morem propria benignitatis 
tum perducere distulit. Sicut enim cum 
ui effuderit hominis sanguinem, sanguis ejus 
uxdetur (Genes. 1x, 6); non hoc dicit, quia 
derit hominem erit mortalis, sed quia di- 
, hujusmodi morte damnari: sic et in prz- 
m dixit, Morte moriemini; non quod tunc 
P GRerent, sed quod digni essent qui mortis 
am per transgressionem referrent. 

d et divinam sententiam quam post pecca- 
us Ada inferre videtur adverte. Sic eniin 
48. 10, 17-19) : Quia audisti vocem uxoris 
cemedisii de ligno de quo preceperam tibi 
sele non comedere , maledicta terra. in 
[nis ; in tristitia comedes ex ea omnibus 
wite; spinas εἰ tribulos — proferet. (tibi, 
Mes fenum agri, εἰ in sudore vultus tui co- 


Menem (uum, donec reverlaris in. terram. C 


em per hzc comminatus est, quod &rum- 
itam habiturus esset, cum labore deinceps 
ée terra sumpturus, quibus aleretur et 
ret, nequaquam habens, ut pridem, tantam 
am largitatem, quanta ex paradiar copia 
ir. Non eniin operari terram pro supplicio 
us, quasi ex immortali natura in mortalita- 
Wines transferens, quandoquidem et para- 
| «s operaretur εἰ custodiret, indixit ( Genes. 


vemiserat procul dubio Theodorus argu- 
, formatione hominis ex limo terra petila, 
wesolubilis atque ita mortalis natur: esse 
a probaret ; ipsius enim discipuli, magi- 
rime sequaces, locum hunc Genesis argu- 
soliti sunt , tanquam principium diaputa- 
ita Rufinus Syrus in libello Fidei (cap. 29 
i, ua Julianus Opere postremo in S. Augus- 
Mb. m Op. imperf. cap. 50), qvod non 
. sppellaverim librorum quinque Theodori 
ullam, vel succuin, in Cilicia apud ipsuin 
ram confectum (Mercator. lib. δαῦνοί) 

re videtur Augustinum, perinde quasi 
iis Dei verba diaboli sumpsisset. Si enim 
tur llebraicus textus, lectioque Latina vul- 
mo et Gra Syiuniachi, usus est tentator 
numero, cum suaderet peccatum ; singulari 
eum daret mandatum  abstinerdi ab esu 


late paradisi, zerumnosam ejus fore sustentationem 
de terrae fructibus comminatur. Nam prorsug mor- 
lalis factus, et tunc. paradisi fructibus indigebat, 
sicut nunc terrz fructus inquirit; et pro supplicio 
pristinis fraudatus deliciis, hac srumnosissima 
laboriosissimaque conversatione mulctatur. 

4. Unde δὰ postremum consequenter adjecit, 
Quia terra es, et reverteris in terram (Genes. wi, 19), 
hincetiam mortalitatem naturz significans ; non 
enim immortali, et nunc primum ineipienti sen- 
tentiam mortis excipere, sicut sapientissimi de- 
fensores peccati originalis, imo potius patres peceati 
mirabiles, asseverant , vocabulum huic terre com- 
posuit: sed ut ab exordio naturaliter effecto mor- 


B taii, appellationem hanc congruere indicavit divina 


Scriptura, lioe de hominibus vocabulum ad osten- 
sionem corruptibilis et resolubilis eorum nature 
sepius assumens. Nam Recordatus est, inquit, quia 
pulvis sumus ; homo, sicut fenum, dies ejus, et sicut 
flos agri, ita florebit, quia spiritus periransibit in eo, 
et non erit amplius locus ejus (Psal. cu, 15,16). Vult 
autem dicere quod corruptibiles et resolubiles om- 
nes sumus, in modum feni parumper florentis, pe- 
reunlisque post paululum. Nam ad breve quidem 
tempus vitara ducimus ; ad non exsistendum vero 
deinceps omnino pervenimus. Sic et Abraham: 
Ege sum, inquit, terra, ac cinjs (Genes. xvin, 27), 
pro eo ac si diceret, Non sum dignus cum tanto 
Deo colloqui, bomo factus e terra, et omnimodis 
hoc futurus. Magis ergo dicere debuit, quis terra 
eris, el in terram reverteris, siquidem nune primum 
fleret natura mortalis. 


Ez secundo. codice, libro tertio, ente quatuor. folia 
ο fnis libri. 


1. (5) Sed nibil illorum perspicere potuit mira- 
bilis peccati originalis assertor, quippe qui in di- 
vinis Seripturis nequaquam fuerit exercitatus, 
nec ab infantia, juxta beati Pauli vocem, sacras 


fructus. Quanquam Septuaginta plurali quoque 
numero interpretati sunt. llebraicum textum, quo 
iu loco latere arcanum quiddam credidit. Auibro- 
sius (Lib. de Parad. cap. D). 

(3) Catholicum dogma de mortalilale hominis 
oppugnat Theodorus, vel eo maxime quia iniqua 
foret sententia Dei, qui tautam poenam ejusmodi 
peccato irrogaret, cum unius culpa lueretur ab 
omnibus : quod justum negat. Scriptura. Levem 
culpam, nempe esum pomi, gravis posa, mors 
nimirum, sequerétur : quod aequitas velat. Ad oumes 
quos inter plurimi exstitere sancti, Noe, Abrabaun, 
Moyses, David, eic.. ira Dei pertineret, írustra 
obsistentibus tot tantoruaique viroruin. meris 
atque virtutibus : quod divina clementise repugnat. 
Primus justus Abel prima excepisset alieu;e iu- 
justitia vindictam : quod cogitatu nefas est. Dia- 

lus peccati. primus auctor atquc incentor , per- 


4407 


THEOPORI MOPSUESTENI 


{μι 


didicerit litteras (1d Tim. wi, 18). Sed sive de Seri- A sed unusquisque pro delictis suis redditurus sit 


ptur:e sensibus, sive de dogniate sape declamaus, 
multa frequenter, inepta (1) proprie communiterve, 
de ipsis Scripturis. dogmatibusque plurimis impu- 
denter exprompsit : (2) nam potenti;e. motus uul- 
Ium contra. sinebat effari, sed tantummodo taciti, 
qui divinarum S ripturarum habebant notitiam, de- 
trahebant. (3) Novissime vero. in. bane. dogmatis 
exeidit novitatem, qua diecret. quod in ira atque 
furore Deus Adam mortalem esse praceperit; et 
propter ejus unum delictum cunctos, etiam necdum 
natos homines, morte mulctaverit, Sic autem dis- 
putans non veretur, nec. confunditur, ea scntire 
de Deo, qu:e nec de hominibus sanum sapien'!ibus, 
et aliquam justitiie curam gerentibus, unquam quis 


sa'stimare tentavit : sed nec illius divin: vocis re- B 


cordatus est, quod non diceretur ulterius iita para- 
bola in Israel : Patres manducacerunt uvam. acer- 
bam. et filiorum dentes obstupuerunt, qiia hec dieit 
Adonai Dominus : Dentes eorum, qui manducaverint 
uram acerbam, obsiupescent. ( Ezech. xvni, 25); 
ostendens per li:àc quod alterum pro aitero, juxta 
quorumdam errorem , Deus. omnino non puniat, 


stitisset. nibilominus immortalis : quod 3 ratione 
alienum est. Enoch mortuus non est, cuim sit ta- 
men virtutibus longe inferior Moyse, prophetis, 
apo-tolis, czeterisque ἃ Paulo. celebratis martyri- 
bus : Quibus dignus non erat. mundus. Quas 
igitur quitas Dei, aut quomodo apud ipsum 
non foret acceptio personarum, cum ex posterís 
Adami unus quidani minus sanctus eriperetur 
morte, sanctioribus damnatis? Si mors posa pec- 
cati est, Christus potius, qui sanctissimus quam 
Enoch, qui minoris. justitie, debuerit a communi 
necessitate eximi, juxta sapientie disfux leges. 

Inde concludit naturalem esse. hominibus nior- 
talitatem ; idque sapienter ἃ beo constitutum, 
quippe cum utile sit nobis ex mortalitate ad imimor- 
talitatem aspirare : ita ut primum terreni cl mor- 
talis Adami, tum deinde ccelestis οἱ immortalis 
imaginem geramus. Et vero Christus ipse ex im- 
perfectis ad perfecta progrediendum esse, exem- 
plo suo monstravit : nam primuu $e naturz le- 
gisque necessitati subnisit, nascens ex inuliere, 
augescens cremeris, circumcisus, oblatus in tem- 

lo, parentibus obediens, et landem mortuus. 

einde nature legisque Dominum se ostendit, cuin 
immortalis surrexit sepulcro, et ad. dexteram Pa- 
tris constitutus omnium potestate. potitur. Ad bic 
contendit, ex eo quod Verbum cum natura. mor- 
talitatemi. assumpserit , nec. tamen. assuimpserit 
peccatum, coufici mortalitatem in natura — esse, 
peccatum in sola voluntate. 

(1j licertum, ad quem e duobus doctoribus spe- 
ctet oratio. Exprolratio enim qui sequitur, nenipe 
quod assertor ille peccati originalis, ab infantia 
Sacras litteras non didicerit, ut. tangere possit 
Hieronynum, quemadmodum patet. ex. Photio, 
melius tamen in. Augustinum cadit, juxta mentem 
Theodori, aut imperite aul maligne potius loquen- 
tis : sicut et illud de potentize motu intentato. Nam 
utrumque maxime sanctissimo doctori per calum- 
niam objecit Julianus, qui ad Theodorum de Au- 
gustino, scriptis primum ex Oec:dente, deinde fa- 
iniliari sermone in Cilicia retulit. 

(2) Ad hanc querelam calumniantis Juliani re- 
spoudet Augustinus verbis notstu dignissinis ; 
« Ne argumento miserrinio utanini, quo. universi 
vtuniur hzretici, quos a pernicicsa licentia leges 


D 


rationem. 

9. lis consona bcatus quoque Pau!us annectit : 
Deus, inquit, qui reddet unicuique secundum oper: 
sua (iom. u, 6); et, Ünusquisque nostrum. oxu 
suum portabit (Gal. v1, 5); ct, Tw 4. ἰά judicem 
[ratrem tuum ? aut tu quare spernis fratrem tunm? 
omues cnim astabimus aute. tribunal Christi (Rom, 
xiv, 10). 

9. Sed vir mirabilis, propler unius peecatum, 
tanto furore comuotum arbitratus est. Deum, 
ut οἱ illum atrocissimz pone subderet, et ad 
universos oirnes posteros ejus parem semies- 
tiam promulgavet, inter quos quanti justi fueris, 
non facile numerare quis poterit. Ex quibus esm 
maxime considerare convenerat, quod. valde vide- 
retur incongruum, Noe, Abraham, David, Moyses, 
el reliquos innumerabiles justos obnoxios pame 
redditos ob unius delictum, et unum atque ex gutta 
arboris peccatum ; el quod sic, ulra mom 
justitie, iram suam Deus extenderet, ila wie 
justorum virtutes cunctas abjiceret, eosque, propler 
unius peccatum Adz, tanto supplicio nancipane. 























imperatorum Christianorum  reprimunt. O»sei 
quippe hujusmodi dicunt, quod ipse dixisti, labo 
rare illam partem inopia rationis, quze im disse- 
rendo, cum terrorem subiogat, nullum a preden- 
tibus impetrat, scd c:ecui a iueticulosis exiorque 
assensum. » 

(8) Quem tandeni in librmn. intendebat. Theode- 
rus, cum scriberet, novissime Augustinum dixisse 
Deum pre ira Adamum  inobedientize reum, em- 
nesque posteros morti addixisse? An. iu Trada- 
tuin 44. in Joanncom, ad bic. verba : Ira Dei memi 
super eumn(Joan. m, 55), ubi ait : « Omnes qui at 
scuntur habent iram Dei ; scd quam iram Dei? quam 
excepit primus Adam. Sic emm peccavit prium 
homo, el audivit, Morte moriemini ; factus αἱ 
inortalis ille, et coepimus nasci mortales, eum in 
Dei noti sumus. » An potius in Enarrationes 
Psalmi ci ad. haec veiba: 4 facie ire et iudi 
tionis tuc ? uhi Deum Augustinus alloquens : « 
est, » inquit, « ira tua, Domine, in Adam : t 
cum qua omnes nati sumus, cui nascendo columb 
mus; ira de propagine ipiquitatis ; ira de mama 
peccati. secundum) quod dicit Apostolus : Faimes 
et nos aliquando. filii. ira, sicut. et eateri (Fphsi 
jt, 3) ; et unde dicit Dominus : 7ra Dei menej 
per eum. » An tandem in. Commentarium 
xxxvii, ubi ait : « Natura. nolis facta est fe» 
na, ex vindicta primi hominis; quod erat pem 
nobis natura csi? unde dicil. Ap stolus: 
εἰ nos aliquando filii ire, id est, portautes visdi- 
ctam, » etc. 

Verum, etsi loca is'a indicant. aliquatenus iram 
illam Oei quam Theodorus meworsat, viz tamen 
huic voci, norissir:e, congruunt, si sttendsaiur 
tempora scribentis Theodori; nam Augusiipasdixil 
scripsitve Tractatus in Joannem, atqne Enarreltio- 
nes in Psalmos, aut ante exortam Pelagiansm 
haeresim, aut saltem an!:e elaboratos tres libres δὲ 
peccatorum meritis ; cum tamen "heodorus  edide- 
rnt opus cujus excerpta nre manibus hahemet 
duodecim circiter annis post ejusmodi librereu 
editionem. 

Mespexit. igitur, nisi. fallor, in. Enchiridion εἰ 
I aur-ntium, ubi leguotur live verba (cap. 93: 

« Mortis uurippe. supplicium. Dominus homini co» | 
mjnalus tuerat, si Decearet : sic eum munerans lt 


FRAGMENTA DOGMAT;CA. 


1010 


elsi nihil aliud mente perpendens, saltem A nem Deo astitit in templo, parentibusque subjicitur 


'onvenienter zstimare debuerat, qui pri- 
8 exsistens, primus mortuus est; el si qui- 
em Deus statuerat ad poenam hominum, 
non impietatis erat extremz, vivere qui- 
, qui fuit causa peccati, vivere etiam cum 
m molitiz repertricem? lPretermitto autem 
in immortalitate hactenus perdurantem; 
utem justum repertoremque virtutis, pri- 
divini cultus curam gerentem , ante 
Wena3 peccantium fuisse perculsum. 
tebat autem sapientissimum virum et de 
ii non est mortuus, diligenter expendere. 
tanta virtute vel pietate przditus fuit, ut 
mibus exsisteret, Moyse dico et prophetis 
uc vel reliquis omnibus de quibus ait bea- 
'aulus : Quibus diguus non erat mundus 
38) : ita ut, illis mortuis, ipse solus sine 
perientia perduraret. Sed jam ab initio 
habuit apud se definitum, ut primum 
ortales fierent, postmodum vero immor- 
Iuderent, sic ad utilitatem nostram fleri 
Dens. 

wet paululum. Manifestius, inquit, liec 
Eg Ostendit, cum transfert Enoch, et im- 
facit. Nam si per peccatum causa sup- 
p intulit mortem, nec olim definitum hoc 
ad se, ineffabiliter pro nobis, juxta pro- 
lentiam, cuncta. dispensans, nequaquam 
uidem immortalis exsisteret ; Dominus 
wistus ad mortis experientiam perve- 


est. paululum. Idcirco, inquit, Dominus 
anium bonorum hominibus factus est, ut 
a primi εἰ mortalis status exstitit inchoator, 
| secundi et immortalis status exsistens 
primitus Ad: prioris natural'a custodiret; 
itor ex muliere; dum pannis involvitur, 
n selatis incrementa sortitur : Jesus enim, 
oficiebat «tate, et sapientla, et groti& co- 
! hoininibus (Luc. n, 52) ; dum. cireum- 
suscipit; dum juxta legalem consuetudi- 


i£, ut lamen. regeret. imperio, terreret 
jue in paradisi felicitate tanquam in um- 
unde justitia custodita in meliora con- 
. tollocavit, » 
post peccatum exsul effectus (cap. 96), stir- 
[16 suam, quam peccando in se tanquam 
vitiaverat. pana mortis et. damnationis 
L: ut quidquid prolis ex illo, et siinul dain- 
quam peccaverat conjuge, per carnalem 
rentiam, in qua inobedientiz poena 511}}}- 
buta est, nasceretur, taheret. originale 
y. quo traheretur per errores. doloresque 
ad illud extremum, cum desertoribus an- 
istoribus et possessoribus el consortibus 
5 Bae supplicium. Sic per timui hominem 
| dniracit. in. mundum, et per. peccatum 
Ha in omues hominea. pertransiit, in cuo 
wceaverunt (Rom. v, 19. Mandum quippe 
4 eoio:o Apostolus universum genus hu- 


» 
wimo allatis verbis continetur. et ira Dei 
j et punientis vindicta et in. universos lata 


el conversalioni legitimze mancipatur. Sic etiam, 
ad expletionem reliquorum » 6ἱ mortem, utpote 
naturz tributum, postremo suscipit ; ut secundum 
legem bumanz natur: moriens, et a mortuis di- 
vina virtute resurgens, initium cunctis hominibus, 
qui mortem secundum ptopriam "naturam susci- 
piunt, fieret, ut a mortuis surgant, et ad immor- 
talem substantiam commutentur. 

8. Sicut enim conformes Adae secundum statum 
praesentem sumus omnes effecti, sic Christo Domino 
conformes efliciemur in. posterum : Transfigurabit 
enim corpus humilitatis nostra conformes fieri cor- 
poris glorie sua: (Philipp. νι, 91) ; et, Qualis terre- 
nus, tales et terreni ; ct qualis celestis, tales el cale- 
stes ; et sicul porlavimus imaginem terreni, poriemus 
eliam imaginem celestis (1 Cor. xv, 48, 49) : usten- 
dens quod primi status. Adz participes facti, 
necessario etiam secundi Ada Christi Domini 
secundum earnem, futuri status participium con- 
sequimur : ntpote qui ex hac eadem natura constct 
exortus, δὲ cuncta, qux fuerant naturz, suscepe- 
rit ; et idee sustinuerit mortem, ul mortem naturae 
suscipiens , et ἃ mortuis resurgens , naturau libe- 
ram morte perficeret. 

9. Et mortem quidem propterea suscepit, pec- 
catum vero. nequaqu»m , sed ab boc immunis per- 
mansit o:nnino. Quod enim erat natura, id est, 
mortem, indubitanter assumpsit; peccatum vero, 


C quod non erat natur.r, sed volüntatis, nullo pacto 


suscepil, Quod si fuisset in natura peccatum, 
justa. sapientissimi hujus eloquium, peccatum im 
natura prorsus exeislens , necessario suscepisset. 

De codice eecundo cx. libro tertio, folio decimo 

"A ectaco (1). 

1. (2) Si, inquit, peecaturum Deus vere scicbat 
Adam, sit borum sapientissimorum ista responsio, 
quod hoc insanissimug est. vel in cogitatione 
percipere , manifestum est , quod οἱ peccaturum 
eum noverat, et propter loc procul dubio mori- 
turum. Quomodo ergo non est extremz dementiz 
credere quod primitus eum inunorlalem in sex 


mortis senteutia. Deinde Enchiridlon compositum 
es! ab Augustino post obitum Hieronymi, alque 
adeo post ann. 420. At libros quinque de quibus 


D nunc agimus Theodorus adversus Augustinum 


scripsit virciter ann. 493. 

(*^) Contendit Theodorus a nemine posse pruden- 
ter affirmari quod ulla. fuerit Dei voluntas de im- 
mortalitate statim ab ortu Adamo concedenda , si 
modo Dens omnium, ,atque ita peccati ab Adamo 
committendi, przescius dicatur ; id enim vel sapien- 
tix diving, vel potestati derogaret. Cujus enim est 
sapientir, inquit, concedere aliquid tanquam exi- 
miem beneficium, in sex tantum horas ? aut cujus 
tantze potesintis, velle serio hominem esse immor- 
talem, nec impedire quominus a diabolo in mortem 
urahbatur ? . 

(23) Procu! dubio p-riurbatus est. locus vitio 
notaiiorum : Ha vero restituendus : « Numquid pec- 
caturum Deus nesciebat Adam? Sed. cum sit 
lorum. sapientissimorum οἱ ista responsio , qued 
lioc insanissimum est vel iu. cogitatione percipere, 
manifestum est, νυ ctc. 


1011 


TIIEODORI MOPSUESTENI 


1013 


horas fecerit (nom tant:e fuerunt a conditione ejus A pietatibus ct iniquitatibus quantas bestus Paulus 


usque ad commissionem, quandoquidem sexto die 
factus e terra, et comedens contra divinum man- 
datum, de paradiso pulsus est), mortalem vero post 
peccatum monstraverit ? 

$. Certum est enim , quia, si eum immortalem 
esse voluisset, ne ipsum quidem intercedens pec- 
catum Dei sententiam commutassel ; quia nec dia- 
bolum fecit ex immortali mortalem, εἰ quidem 
cunctorum malorum exsistentem principium. 


De secundo codice ex libro tertio, folio vicesimo 
quinto. 


1. (4^) Non enim, inquit, his qui ab Adam usque 
ad adventum Christi Domini in tantis fucrunt im- 


(1) Theodorus, opinor, quasi miraretur pro im- 
mortalitate Adamo innocenti asserenda Augusti- 
num tantis viribus pugnare, conatus est probare 
immortalitatem per se numerandam non esse in 
bonis , sed inter ἀδιάφορα, nec magni facienda, 


propriis verbis ezpressit, ut in superioribus ex ejus 
declaratum vocibus, tanquam magnum quiddam 
resurrectionis collaturus est premium, si eos sup- 
pliciis quibusdam sine fine et sine correctione tra- 
diderit, Nam ubi jam loco muneris resurrectie 
putabitur, si poena sine correctione resurgentibes 
inferatur? 

2. Et post paululum. Quis, inquit, ita demens, εἰ 
tautum bonum credat materiam fleri resurgentibus 
infiniti supplicii, quibus utilius erat omnino aem 
surgere, quam tantorum et talium malorum, pod 
resurrectionem , sub infinitis poenis experieata 
sustinere ? 
nisi conjungatur cum impeccabilitate et beatiteli- 
nis pramio; quandoquidem ipsis quoque impils 
communicanda est, ad incrementum  supplicli; 


non communicanda utique , si tantum esset bos 
quantu:» ἃ defensoribus peccati originalis dicitgr. 





EX TERTIO DECIMO LIBRO CODICIS MYSTICI. 


« Angelus diaboli (1) est, inquit, Samosatenus 
Paulus, qui purum hominem dicere presumpsit 


(1) Facundus Hermian., ui, 2. 








Donunum Jesum Christum, et negavit exsisiestiam 
divinitatis Unigeniti, qux est ante ssecula. » 





EX THEODORI EPISTOLA TII 
AD ARTEMIUM ALEXANDRINUM. 


Quos (1) oportuit scire quia Patrem, et Filium, B dicimus, unamquamque perfectam, et ejusdem et ; 
et Spiritum sanctum adoramus, in istis divinam — sentiz, eterna ac divine, et eorum quas fada 
et :elernam et increatam compleri dicentes Trini- sunt causam arbitrantes esse, οἱ tres aderemm- 
tatem. Quoniam ejusdem esseptixz est. unumquod- — personas, unius eas essenlize credentes revera ü-. 
que horum, hoc est zeternz: omnium factorum cau- — vinz. Quomodo itaque possibile est. quartam pii* : 
s, et revera divine. Et Pater non propter aliud, — sonam super has addere illam qua assumpta af. 
sed propter propriam essentiam adorendus est. servi formam? quam neque ejusdem substantim i. 


Ita etiam et Filius, non pro alio hoc accipiens, sed — bitramur esse, cui neque propler se culius edi: 
quia illius et talis essentize est, circa quam congrue- | 


tur, neque propter propriam essentiam 
bat hzc impleri. Similiter etiam et Spiritum san- — suscipere adorationem agnoscimus, neque. 
ctum ejusdem essentiz cognoscentes, propter pro- 


solam apud se divise in propria persona 
priam essentiam adoramus. Sic et tres personas — sicuti dividi eam putant. 






(1) Facundus Hermian., i1, 5. e, 





nnl 


EX EJUSDEM EPISTOLA AD DOMNUM 
FRAGMENTA (1). 





Naturarun quis juxta εὐδοχίαν fit adunatio, unam C 
utriusque communi nomine appellationem prazstat, 
voluntatem, operationem, auctoritateni, potentiam, 
domiuatum, dignitatem , imperium nullo modo 
divisum , cum una utriusque secundum illam sit 
dicaturque persona. 


'H xa: εὐδοχίαν τῶν φύσεων ἕνωσις μίαν épp- 
τέρων τῷ τῆς ὁμωνυμίας λόγῳ ἐργάζεται τὴν προ" 
τγορίαν,, τὴν θέλησιν, τὴν ἐνέργειαν, τὴν αὐθεντείαν, 
τὴν δυναστείαν, τὴν δεσποτείαν, τὴν ἀξίαν, τὴν 
ἐξουσίαν, μηδενὶ τρόπῳ διαιρουμένην' ἑνὸς ἀμφοτέρων 
x3t' αὐτὴν προτώπου καὶ γενομένου χαὶ λεγομέν"» 
(1) Facundus Hermian., ix, 5, not. a. 


FRAGMENTA DOGMATICA. 


δεῖ πολλὰ λέγειν; Ὁ τῆς χατ᾽ οὐσίαν ἐνώ- 
βύνων τῶν ὁμοουσίων ἡλήθευται λόγος, ἐπὶ δὲ 
μπυσίων διέψευσται" συγχύσεως εἶναι χαθαρὲὸς 
ἔνος * ὁ δὲ τῆς xav' εὐδοχίαν ἐνώσειυς τρό- 
»γχχύτους φυλάττων τὰς φύσεις xat ἀδιαιρέ- 
ἀμφοτέρων τὸ πρόσωπον δείχνυσι, καὶ 
θέλησιν, καὶ μίαν τὴν ἐνέργειαν μετὰ τῆς 
: φούτοις μιᾶς αὐθεντίας xai δεσποτείας. 


yàp τὸν τῆς εὐδοχίας τρόπον τῷ Θεῷ Λόγῳ 
€» ὡς ἔφαμεν, ἐξ αὐτῆς τῆς μήτρας ὁ 
ix τῆς Παρθένου ναὸς μεμένηχεν ἀδιαίρε- 
lv πᾶσιν αὐτῷ ταὐτοδουλίαν καὶ ταὐτουργίαν 
* ὧν οὐδέν ἐστι συναφέστερον. 


1018 
Et post. alia : 

Et quid multis opus est? Unitiopis secundum 
substantiam ratio in solis consubstantialibus vera 
est ; in iis quz alterius sunt substantiz falsa, cum 
sine confusione esse nequeat. Unitionis vero juxta 
εὐδοχίαν modus, inconfusas servans naturas et. 
indivisas , wnam utriusque personam ostendit. 
unamque voluntatem , et operationem unem , cum. 
una quz ista consequitur, auctoritate ac dominatu. 

Et post alia rursum : 

Juxta modum enim εὐδοχίας Deo Verbo conjun- 
ctum , ut diximus , ab ipso utero quod ex Virgine 
natum est templum, mansit indivisum, eamdem 
inomnibus cum ipso habens voluntatem, eamdeuque 
operationem : quibus nihil esse potest conjunctius. 





EX LIBRO AD BAPTIZANDOS. 


enim (1), si duas naturas dicamus, ne- B resuscitans autem eum de mortuis, et ad meliorem. 


ΒΟΒ ulla constringit aut duos dicere filios, 
€ bomines, aut duos Christos : quoniam 
re extrema est amentia. 

im Theodori ex libro Ad baptizandos (9). 
lo enim dicit : De filio suo, qui factus est 
e$ David secundum carnem *, certum qui- 
od filium hic cum qui ex semine David 
i$ secundum carnem, non Deum dicit Ver. 
ΜΝ assumptam servi formam. Nec enim 
-ndum carnem, nec Deus ex semine fa- 
David, sed sumptus pro nobis homo, quem 
mius Apostolus manifeste vocat. 

Ejusdem Theodori ex. eodem libro. 

as alter factus es pro altero, non jam pers 
wiabilis et peccatis circumfusi, sed Christi 
ino inculpabilis per resurrectionem factus 


us (3) est Creator perdit creaturz,et sine 
jone format infantem, perducit ad setatem 
Incrementorum quidem processu nature 
Raem pro modo credulitatis insinuans; 
vero eidem copulatus exsistens, non aberat 
enaretur, non dividebatur cum nasceretur ; 
| eonjunctus est prxsens, in ejus actibus 


rans atque ibi suam connexionem sine pec- 


atodiens. 
Ejusdem ex eodem libro. 
ieitam quidem ejus faceret diligentiam, 


finem perducens. 
Ejusdem Theodori ex eodem libro. 

Deinde ostendens cujus gratia passus est, dimi- 
nutionem infert : Quatenus circa Deum pro omnibus 
gustaret mortem? : quia, divina natura ita volente, 
separata iila, ipse per se pro omnium utilitate 
gustavit mortem; et ostendens quod deitas sepa- 
rata quidem erat ab illo qui passus est secunduin. 
mortis experimentum, quia nec possibile erat 
illam mortis experimentum accipere, non tamen 
illi qui passus est abfuerat secundum diligen- 
tíam. 

Ejusdem ex eodem libro. 

Jesum enim, ait, de Nazareth, quem unzit. Deus 
Spiritu et virtute *, cujus unctionem meritus, et 
immaculatus effectus est per omnia, οἱ ad divinam 
naturam meruit copjunctiomem. Neque enim con- 
jusctionem suscepisset illam, nisi prius immacula- 
tus factus fuisset, ut sic condeceat illius uuita- 
tem. 

Ejusdem Theodori ex interpretatione — sccundsun- 
Mattheum | Evangelii. 

Nam et illud : Hic est Filius meus dilectus, in 
quo mihi complacui *, insania evidens est de Deo 
Verho putare dicere eum. Qui enim dixit: Hic 
est Filius meus dilecius; et intulit : In quo mihi 
complacui, signicavit quod aperte ad comparatio- 
nem hoe dicit aliorum Gliorum, qui nec dilecti ei 


awtem illius propria faceret et toleraret, ἢ) sunt, Bec placere nimis potuerunt ei. 


mes eo ducto passiones, per quas eum se- 
|! euam virtutem perfectum fecit, nec a 
; secundum sus nature legem recedens, 
| praesentia et operatione οἱ gratia liberans 

eum de morte, et malis αι inde sunt; 


B. 1, 3. * llebr. 1, 9. δ Act. x, 58. 


acundus lHlermian., xx. 5. 
.& conc. Constantinop. VI, collat. iv. 


Ejusdem ex libro Ad baptizandos. 
Perimaneus autein, donec secundum suain crca- 
turam et virtutem solvens mortis dolores, libera- 
vit eum ineffabilibus illis vinculis, et de mortuis 
resuscitaus, traustulit. quidem (in immortalem 


* Matth. wu, 17. 


(3) Miserius. est... custodiens. Ex Mario. Merca- 
tore; p. 1059 ed. Migne. 


FRAGMENTA DOUGMATICA. 


1018 


ὅρα τὸ ἐκ Θεοῦ, τῆς μὲν χτίσεως ἀποχωρί- Α sed Spiritum qui ex. Deo est * : separans. illum ab 


yb χωρίσας) ἁπάσης, Θεῷ δὲ συνάψας, ἐξ 
w*' οὐσίαν ἐστὶ ἰδιάζοντι λόγῳ παρὰ πᾶσαν 
διν" ἣν οὐ χατ᾽ οὐσίαν, ἀλλ᾽ αἰτίᾳ δημιουρ- 
Θεοῦ νομίζομεν [νομίζοντες] εἶναι. Καὶ οὔτε 
μέζομεν [νομίζοντες], οὔτε διὰ Υἱοῦ τὴν ὕπ- 
ἀηφός, ᾿Ομολογοῦμεν δὲ Πατέρα τέλειον προσ- 
e Υἱὸν ὁμοίως, καὶ Πνεῦμα δὲ ἅγιον ὧσ- 
σωζομένου τοῦ λόγου τῆς εὐσεδείας ἡμῖν, 
ἔρᾳ καὶ Υἱὸν, ὁμοίως χαὶ Πνεῦμα ἅγιον, μὴ 
νας διαφόρους οὐσίας νομίζειν, ἀλλὰ μίαν τῇ 
ft τῆς θεάτητος γνωριζομένην. Χρὴ δὲ καὶ 
ἢ οἰκονομίας, fjv ὑπὲρ τῆς ἡμετέρας σωτηρίας 
στὰ τὸν Δεσπόξζην Χριστὸν olxovopig ὁ Ae- 
ἐξετέλεσε Θεὸς, εἰδέναι ὅτι ὁ Δεαπότης Θεὸς 
ἔνϑρωπον εἴληφε τέλειον, ix σπέρματος ὄντα 
p και Δαυϊδ, χατὰ τὴν διαγόρευσιν τῶν θείων 
ν τοῦτο ὄντα τὴν φύσιν, ὅπερ ἦσαν ἐχεῖνοι, 
ἂχ σπέρματος hv, ἄνθρωπον τέλειον τὴν φύ- 
ψυχῆς τε νοερᾶς xoi σαρχὸς συνεστῶτα ἀν- 
Qe. Ὃν ἄνθρωπον ὄντα χαθ᾽ ἡμᾶς τὴν φύσιν, 
tag ἁγίου δυνάμει ἐν τῇ τῆς Παρθένου [παρ- 
μήτρᾳ διαπλασθέντα, γενόμενον ὑπὸ [γεγο- 
t] γνναιχὸς, xat γενόμενον ὑπὸ νόμον, ἵνα πάν- 
ἃς ἐξαγοράσῃ τῆς τοῦ νόμου δουλείας, τὴν 
εν προωρισμένην υἱοθεσίαν ἀπολαδήντας, 
κῶς συνῆψεν ἑαυτῷ " θανάτου μὲν αὑτὸν χατὰ 
νϑρώπων πειραθῆναι χατασχευάσας [παρα- 
ic], ἐγείρας ὃὲ àx νεχρῶν, xal ἀναγαγὼν εἰς 
i, χαὶ χαθίσας ἐχ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ. Ὅθεν 
ράνω πάσης ὑπάρχων ἀρχῆς, καὶ ἐξουσίας, 
κότητος, xai δυνάμεως, xal παντὸς ὀνόματος 
WMvou οὐχ ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ μόνον, ἀλλὰ 
«ᾧῷ μέλλοντι, τὴν παρὰ πάσης τῆς κτίσεως 
προσχύνησιν, ὡς ἀχώριστον πρὸς τὴν θείαν 
yov τὴν συνάφειαν, ἀναφορᾷ Θεοῦ καὶ ἐννοίᾳ 
tici τῆ: χτίσεως τὴν προσχύνησιν ἀπονεμού- 
εἰ οὔτε δύο φαμὲν υἱοὺς, οὔτε δύο xuplouc: 
εἷς Θεὸς [ΥἹὸς] κατ᾽ οὐσίαν ὁ Θεὸς Λόγος, ὁ 
de Υἱὸς τοῦ Πατρὸς, ᾧπερ οὗτος συνημμέ- 
ιαὶ μετέχων θεότητος χοινωνεῖ τῆς Υἱοῦ «pos- 
πε καὶ τιμῆς" xal Κύριος xat' οὐσίαν 6 Θεὸς 

συνημμένος οὗτος χοινωνεῖ τῆς τιμῆς " καὶ 
ro οὔτε δύο φαμὲν υἱοὺς, οὔτε δύο χυρίαυς " 


universa creatura, Deoque conjungens, ex quo se- 
cundum substantiam est peculiari ratione prse uni- 
versa creatura, quam non essentialiter, sed cau- 
salitate creationis ex Deo censemus esse, Sod nec 
Filium illum putamus, neque per Filium, suam 
Bubsistentiam habentem. Confitemur autem Patrem 
personaliter perfectum, pari modo Filium, et Spi- 
ritum sanctum similiter. Pietatis autem doctrinam 
integre retinemus, Patrem, et Filium, similiter et 
Spiritum sanctum, non tres aliquas diversas ezxi- 
stimantes substantias, sed unam identitate deita- 
lis agnoscendam. Quin de dispensatione quoque, 
quam salutis nostrze causa in Christi Domini in- 
earnatione Dominus Deus perfecit, nosse oportet, 


B Dominum Deum Verbum hominem secundum natu- 


ram perfectum, ex humana carne οἱ anima ratio- 
nali consistentem, ex Abrahs et David semine as- 
sumpsisse, ut divinse Scripture testantur *, hoc 
ipsum secundum naturam exsistens, quod eraut 
illi, quorum e semine fuit. Quem secondum no- 
eram naturam, nobisque similem hominem exsi- 
stentem, Spiritus sancti virtute in utero Virginis 
formatum, factum ex muliere, factum sub lege, ut 
nos omnes filiorum adoptionem jam olim predesti- 
natam recepturos, a servitutis lege redimeret ὃ, 
inexplicabili quodam modo sibi conjunxit; ac 
ipsum quidem humano more morti objecit, er 
mortuis autem excitavit, e& in caelum assumpsit, 
et ad dexteram Dei collocavit. Cum ergo super 
omnem principatum, et potestatem, et dominatio- 
nem, et virtutem, et omne nomen, quod nominatur 
non solum in hoe ssculo, verum etiam in futuro, 
sit constitutus *, ab universa quoque creatura 
adoratur, tanquam Inseparabilem habens eum di- 
vina natura conjunctionem, cum respectuet ratione 
Dei omnis creatura adorationem ei tribaat. Neque 
duos filios, aut duos domíieós dicimus [inducimus] ; 
quandoquidem unus tantum est per essentiam Fi- 
lius, nempe Deus Verbum, Filius Patris unigenitus, 
cui conjunctus hic, et Deitatis comparticeps, con- 
sors etiam est appellationis et honoris Filii. Ác 
essentialiter quidem Dominus est Deus Verbum, 
cui hie eopulatus particeps est honoris; ideoque 


We [δήλου] τοῦ κατ᾽ οὐσίαν ὄντος Κυρίου τε καὶ D nec duos filios, nec duos dominos dicimus * quia, 


géspurvov ἔχει [ἔχων] πρὸς αὐτὸν τὴν συνάφειαν 
ἧς ἡυετέρας ληφθεὶς σωτηρίας συναναφέρεται 
vop23ía χαὶ τῇ τιμῇ τοῦ τε Υἱοῦ χαὶ τοῦ Κυ- 
Y, ὥσπερ ἡμῶν ἕχαστος xa ἑαυτὸν ὑπάρχων 
ὅϑεν δὴ χαὶ πολλοὶ υἱοὶ χατὰ τὸν μαχάριον 
ja Παῦλον ἀλλὰ μόνος ἐξαίρετον ἔχων τοῦτο 
ἰρὸς τὸν Θεὸν Λόγον συναφεία " τῇ: vs υἱότη- 
; χυριήότττος μετέχων, ἀναιρεῖ μὲν πᾶταν ἕν- 
υᾶξος υἱῶν τε χαὶ χυρίων, παρέχειν δὲ ἡμῖν 
πρὸς τὸν Θεὸν Λόγον συναφείᾳ πᾶσαν ἔχειν 
τὴν πίστιν, χαὶ τὴν ἕννοιαν, καὶ τὴν θεωρίαν, 


Or. n, 18. * Matth. i1, 1 ; Rom. 1, 5, 


8 Galat. iv, 4. 


eum manifeste sit per essentiam Dominus et Fi- 
lius, is qui propter salutem nostram assumptus 
est, ipsi inseparabiliter conjunctus, Domini Filii- 
que nomine et honore cohonestatur, non ad cum 
modum, quo unusquisque nostrum per se fili'is 
exsistit ; unde sane ctiam juxta beatum Paulum *, 
multi fllii dicimur : sed solus eximium hoc habens 
propter societatem  conjunetionemque cum Deo 
Verbo; ac (iiationis et dominationis particeps , 
omnem quidem dualitatis flliorum atque dominorum 
cogitationem excludit: per illam vero cum Deo 


* Ephes. 1, 31. * Galat. 10, 26. 





ANNO DOMINI CDXXY 


SYNESIUS 


PTOLEMAIDIS IN LIBYCA PENTAPOLI EPISCOPUS 


NOTITIA HISTORICA. 


Ex Dionysii Petavii notis ad Synesium, Opp. Synes. ed 1635, p. t. 


Synesio gentili primum philosopho, deinde Christiano, et episcopo, patria fuit eadem, qu:e et Ari- 
ippum et Carneadem celeberrimos olim in philosophia viros edidit, Cyrene Pentapoleos urbs in Li- 
μ Aygypto proxima : quam Battus Lacedaemonius condidit, a quo majores suos ortum accepisse glo- 
atar Epistela adversus Andronicum. Imo vero stirpis suz seriem ab Eurysthene usque primo Dorier- 
wm apud Spartam rege deductam in publicis exstare tabulis ibidem refert. llic philosophie operam 
Mit Alexandrie, magistra usus Hypatia, Theonis insignis mathematici filia; qu: per illud tempus 
imas in omni genere doctrinz ferebat : adeo ut ingens ad eam audiendam concursus bominum fie- 
f, atque apud principes viros, et Augustales priefectos auctoritate floreret οἱ gratia : quz res illi po- 
remo exitium attulit, Nam cum Theodosio Juniore imperante Alexandriam Orestes administraret, qui 
.Bypatiam observabat, et a Cyrillo episcopo dissidebat; ratus populus mutuz illorum concordiz Hy- 
Mam intercedere, membratim -eam discerpsit , ut narrat Socrates lib. vi, cap. 45 : quad Honorio x 
Theodosio vi coss. Martio mense per Jejunii dies accidit ; qui est annus Christi 445. 

Synesio frater fuit Evoptius, qui post illum Ptolemaidis episcopatum tenuit, ut ex Ephesini concilii 
ate n, act. 6, liquet. Meminit et alterius fratris Anastasii ep. 79 ; sororis item Stratonices epist. 75. 
serem Alexandriz duxit; quibus nuptiis Theophilum patriarcham praefuisse testatur ipse epist. 105, 
ia eadem urbe liberos seex illa suscepisse demonstrat epist. 18: quos fuisse numero quatuor, ac 
mie post susceptum episcopatura obiisse variis ex epistolis colligitur, presertim ep. 55 et 4146. Hic 
fhenorifica legatione apud Arcadium imperatorem Cyrenes patrie nomine functus est, sub ipsum il- 
is exordium ; de qua in notis ad Orat. deregno plura dicimus. 

Pestea cum ob philosophiz ac czetlerarum arltiuro raram et exquisitam scientiam illustre sibi nomen 
perisset, adeo uti non gentiles modo, sed etiam Christianos in apsorem admirationemque rapcret 
i Ptolemaidis episcopatum invitue capessere eoactus osi; qua de re paulo nobis est accuratius dis- 
tandum. 

Serbit Evagrius lib. 1, cap. 15, ex eoque Photius cod. 26, et Nicepliorus lib. xiv, cap. 55, Synesium 
philosophum a Christianis adductum esse, ut Christo nomen daret, et baptismum ac deinde 
le munus caperet , quamvis, pro eo ac Platonis decreta sequebatur, resurrectionem corporum 
mium sibi persuadere potuisset ; at illos haud dubia spe fretos, tantis viri virtutibus et ornamentis 
liqua divinitus accessura , Christianam fidem ex dimidio profitentem admisisse. 

Assus quo ad episcopatum evectus est Syaesius, fuit Christi 410, quod demonstrant epistola 13 et 
.. Prior Pascha denuntiat in diem 19 Pharmuthi (Aprilis 14), qui est annus 419. In eadem vero si- 
cat se recens episcopum esse factum. In posteriore scribens ad Theophilum, testatur annum agi 
rium ab reddita communione Joannis Chrysostomi fautoribus, ac sopitis dissensionibus , et recon- 
liata pace; cum antecedente anno nondum episcopus fuisset. Mortuus 981 Chrysostomus anno 407, 
xt cujus obitum statim Theophilus sanciend:ze inter partes ἀμνηστίας auctor fuit : a qua tertius annus 
1440 incidit. Eo igitur episcopatum iniit Synesius, et, si liistoricis iisdem credimus, etiam Christianus 
e caepit. Atqui. 'onge ante hoc tempus Christianum fuisse, non pauca neque levia nobis argumenta 
sppetunt. Primum hymno tertio, a versu 490, testatur se jam tum in legatione triennali, quam pro 
yrene patria sua apud Arcadium imperatorem obiit, pro Christiano se gessisse. Nam de legationis 
titm sol'icitum ait se Ecclesias omnes adiisse , quaecunque ad divina celebranda mysteria constitutae 
"δἱ : ac divis omnibus, hoc est sanctis, quicunque Constantinopoli ct Chalcedone colebantur , necnon 
ngelis supplicassc. 






E | . NOTITIA LITTERARIA. 1028 


sum communione privavit. Eamdem variis affectum calamitatibus et oppressum summa benignitate 
Pvare studuit. Qux omnia ex epistolis 57, 58, 72 οἱ 89, constare possunt. Nec obscurum xquitatis 
us indicium est, quod Theophilo czeteroquin adictissimus, de Joanne tamen Chrysostomo, quocum 
capitales inimicitias exercuerat, perhonorifice sentire ac loqui non duhitarit ad eundem scribens 
eophilum epist. 66. Usus est tatn anteepiscopatum, quam post eum receptum, Synesius principum vi- 
um favore et amicitia. Nam et ab Arcadio imperatore immunitatem a publicis fanctionibus obtinuit, 
epist. 99 testatur; et Aurelianum, Anthemium, Pseonium, viros state illa primarios; necnon Troi- 
D, qui apud Anthemium oronia poterat; Ánysium item et Gennadium, Pentapolcos przfectos, aliosque 
mpleres, quorum in epistolis mentio est, benevolos et familiares habuit. Quandiu in episcopatu 
terit, quove anno-decesserit, a nullo, quod sciam, proditum est. Fit in Prato spirituali, cap. 195, me- 
prabilis cujusdam illius facti mentio, cum Evagrium gentilem philosophum ad Christiana sacra per- 
izit; quam historiam ex eo libro qui volet repetere poterit. (Exstat infra.) 
Quod ad illius scripta pertinet, nescio an aliud exstet hodie przter ea qux in hanc editionem contu- 
mus. Nullius certe mentionem apud quemquam reperi, exceptis Cgnege'icis, quorum ipse meminit 
pistola 155. Stylo usus est grandi, elato, et ad poeticum assurgente. Platonem tamen, ac Dionem Chry- 
ostomum identidem semulari studuit, ut ex ejus oratione perspicuum est. Celebrantur inter illius imo- 
imenta przsertim Epistolae, quas ab lepore ac venustate, necnon sententiarum vi ac crebritate pluri- 
sm Photius commendat, et ante hunc Evagrius, postque ipsum SuiJas et Nicephorus. 











NOTITIA LITTERARIA 


Ex Fasnicn. Bibliotheca Greca ed. Hanrss., t. ΧΙ, p. 91. 


Seripia Synesii qux exstant, hzc sunt : 

ἃ Εἰς τὸν αὐτοχράτορα 'Apxábtvw περὶ βασιλείας, pag. 1-52. De regno bene gerendo ad Arcadium 
Mgeratorem, undeviginti annos natum, biennio post Theodosium Maguum , ipsius parentem, exstin— 
" dicta oratio CPoli circa ἃ. C. 397 (a), cum, necdum episcopus , a Cyrenis missus esset a. co- 
aure munus illi offerendum. Ἐμέ cot πέμπει Κυρήνη, στεφανώ σαντα χρυσῷ μὲν τὴν κεφαλὴν, 
ἰδοσοφίᾳ δὲ ψυχήν, inquit pag. 2. Scythas, h. e. Gothos, removendos, et senatu, dignitatibus, castris, 
8 arcendos monet pag. 22 sqq., nec obscure perstringit Rufinum illis indulgentem pag. 24, 
ipee a Theodosio in belli ac civitatis Societatem receptos dolet τοὺς παλαμναίους Popoixü:, pestes 
maeni imperii, pag. 15. Meminit bujus scripti Synesiai Photius cod. xxvi, et Nicephorus xiv, 55, 
d perperam tradit Theodosio Juniori dicatam esse. ldem error kvagrii lib. 1, c. 15, nisi 
Μοφωνητιχὸς πρὸς Θεοδόσιον, illi memoratus, alius sit, jam deperditus, ac per Theodosium "l'lco- 

sies Magnus ab eo intelligatur. M 
Aste Cornarium Petaviumque Latine vertit Joach. Camerarius, additis notis εἰ prainissa de Sy- 
máe werratione. Lipsis in οἵδε. Val. Papse 1555, 8; Francof. 1585, 8 [ in Opusc. moralibus ἃ 
ἴω Je. Camer. med. Noriberg. editis.: V. Freytag Appar. liter., ll, pag. 502 sqq. ] Joannes 
| . Stanislaus llovius, Polonus. Venet, 1505, 4. Gallice Daniel d'Ange, Grecs lingue 

, Paris. 1555, 8. 

bae oratio Paris. in. bibl. pub. codd. novem; — in cod. Coislin. CCXLIX, (ol. 150, 
me Meatíauc. in Bibl. Coisl. pag. 203. — Florentie in cod. Laurent. Medic. XXVII, n. 22, 
m&. $9. V. Bandin. Cat. codd. Gr. Laur., là, pag. 547. Plura interdum Synesii scripta simul 
Μά in uno eodemque codice: quie brevitatis studio bic memorare juvat. In eadem bibl. Laur, 
ML Vl, n. 240, plct. 53, De regno et alia Synosii opusc., necnon iu cod. LY, n. $-13 
ped. plutei, — In cod. Vl, n. 12-17 (v. Bandin. H, pag. 244, 269 εἰ 591 sqq.; plut. 00. ) 
- ln cod. XIX, 5. 5-8, plut. 89 (Dand. lll, pag. 908). — Effata quedam Synesii, inter sen- 
sias Vil sapient. in cod. Vill, n. 22 ( Bandin. lll, pag. 325.) — Venetiis in bibl, Marciana 
*4 CCLXIV sunt Synesii opera, quae a Fabricio h. l. recensentur, n. 4, 9, ὅ, 4, 5, 0, 8, 10, 11, 


(a) Vide Jac. Gothofredum ad legem Quisquis, — mat. A, pag. 458, autumat secundum verisimi- 
ag. ΤΊ τ4η.. et Tillenontium tom. XH Memor., lem argumentationem Pagii in Crit. Βαγοι... ad À. 
ag. 509. Fasa. — Synesium A. C. 599 cultissi- Ch. 3299 , n. XIX, pag. 919, tom. Vl. HABL. — 
am De regno orationem recitasse, Saxius Ono- Adde P.tav. supra. 


NOTITIA LITTERARIA. T M 


amus. Meminit illius, przter Suidam ct Synesium qui plura ex eadem confutaturus repetit , 
es Tzetzes Chiliad. x1, 725: 
Ὡς ὕστερον Evrécioc ἐγχώμιον zaAdxpac 

'Av0' ὧνπερ ὁ Χρυσόστομος, ὁ Ilpovcasve ὁ Δίων 

IloAv τελῶν xaAa(cepoc αὑτοῦ τοῦ Συνεσίου 

Ῥητοριχῶς συνέγραψεν ψόγον κατὰ φαιϊάχρας. 
ime vertit ante Cornarium ἃς Petavium Joannes Phrea, Britannus; qus versio cum scholiis 
Rhenani subjecta Erasmi Morte, excuse Basil. 4515, 1519, 4; 1521 (a), 8; 1524, ὁ ; 1551, 8. 
| et Graece, subjuncia Phrez interpretatione, in Casparis Dornavii Amphitheatro sapientie Socratice 
rie , tom. I, pag. 281 sqq. ) 
λἐγύπτιος ἢ περὶ Προνοίας. Pag. 88-199. AEgyptius, hoc est, De Providentia liber in duas sectiones 
$, sive, ut Nicephorus xiv, 53, duo libri, atque, ut in προθεωρίᾳ (b) notatum est, scripti de 
flliis, A. C. 400 et 401. Estque znigmatica descriptio calamitatis publice illorum temporum, 
xponitur sub velamine fabulae JEgyptie de Osiride ac Typhone, fratribus contrarii ingenii, 
quomodo in hujusmodi casibus aeccusanda Providentia non sit, demonstratur. Qua de re vide 
02, 116, 120, 125. Λόγον θαυμάσιον Suidas appellat ; meminit et Photius cod. xxvi. Ante Cor- 
& ac Petavium vertit Esromus Rudingerus, Papebergensis, Basil. 1556, 8 [ ap. Hamberg. 1557, 
el Lat., cum epist. ad Orum ], additis etiam notis. [ Exstat in septem codd. Paris. ] 
Opa. Pag. 150, 151. Homilia brevis, quz incipit : Οὐ θήσομαι τὴν πανήγυριν ἄφωνον, dicta 
iai panegyri, monens, dies festos sobrie et pie obeundos , et allegorica explicatione illustrans 
pealmi Lxxiv, 8 : Ποτήριον ἐν χειρὶ Κυρίου, οἴνου &xpátou πλῆρες, εἰς. Novum et Vetus inter se 
pentuin conferens, docet, unum eumdemque Spiritum et per prophetas et per apostolos locutum 
sed instar periti pictoris primum quz vellet, adumbrasse, deinde accurate descripsisse et elabo- 
: "Ev γὰρ ἔπνευνστε Πνεῦμα χαὶ εἰς προφέτην, xai elg ἀπόστολον. Kal xac τοὺς ἀγαθοὺς ζωγράφους 
plv ἐσχιαγράφησεν, ἔπειτα μέντοι διηχρίδωσε τὰ μέλη τῆς γνώσεως. Negat quoque, styli minutias 
6 vel curare in scriptoribus sacris Spiritum sanctum : Οὐδὲν μέλει τῷ Θεῷ θεοφορήτου λέξεως, 
J θεῖον ὑπερορᾷ μιχρολογίαν συγγραφιχήν. Fallitur Caveus, qui Homiliam iu psalmum vxxiv 
in postrema editione accessisse. Nam üsc ipsa est, qux in omnibus tribus anni 1612, 1651 , 
seCO-Latinis legitur: etiam in Greca Turnebi a. 1553, et in Jani Cornarii Latina a. 1560. 
— V. ad n. 8. — Synesii Homiliz duz, et Constitutio s. elogium Anysii, Gr., ex bibliotbeca 
| Messi, augusti sacrique consessus consiliarii, et Lat. jnterprete Fed. Morello, 2p. 
Lutet. 1600, 8. V. Maittaire A. T. , ill, pag. 835; et ib., pag. 846, profertur Synesii $c1á- 
ἐφ vel De benignitate oratio, nunc primum Gr. prodit ex bibl. Regia cum Latina Fed. Morel'i 
we, Paris. ap. Fed. Morel. 1604, 4. De orat. De benignitate, sive Philadelphi, qua est in cod. 
LXXXVIH, n. ὁ, Paris. bibl. publ. v. infra, n. 14 de illa oratione. — Homiliz in quinque 
Gr. Paris. bibl. pub. IlAar. 
ipi ἐνυπνίων. Pag. 1523-158. De insomniis liber, quem epist. 154 ad llypatiam mittens, bis verbis 
δὲ : Θάτερον δὲ Θεὸς xai ἐπέταξεν χαὶ ἀνέχρινεν, ὃ τῇ φανταστιχῇ φύσει χαριστήριον ἀνατέθειται. 
παι δὲ ἐν αὐτῷ περὶ τῆς: εἰδωλιχῆς ἀπάσης Ψυχῆς, καὶ ἕτερα ἄττα προχεχείρισται δόγματα τῶν οὕπω 
γηϑέντων Ἕλλησι. Meminit Nicephorus xiv, 55. Ab deorum cultore adhuc scriptum esse nec ne 
5 cum Caveo, nec cum aliis viris doctis przfracte affirmaverim, licet in hanc sententiam ani- 
agis inclinet , atque id a Nicephoro Gregora etiain videatur probari , qui bunc librum Grzco com- 
ffs illustravit inscripsitque Theodoro Metochitze, Magno Logothetze , ut e mss. Ceesareis regiisque 


i meo exemplari inscripto : Jo. Frobenius 
8. D. Habes iterum Mori encomium pro 
Messimo castigatius, una cum Listrii com- 
die et aliis complusculis libellis, non minus 
8 quam [estivis , guorum catalogum proxima 
Micabit pagella. Bene vale. Ap. inclytam Ba- 
M. b. XIX. Synesii oratio non subjecta est, 
semnissa Erasui Encomio morie. Hoc enim 
sequuntur, quie insunt, opusc.: 1. Ludus 
mei Senece ; 2. Synesius de laudibus calvitii ; 
smi Rot. Morie Encomium ; ἃ. Erasmi epist. 
etico. ad Mart. Dorpium theologum. ldem ordo 
edit. Basil. 1517, 4, quam affert Maittaire 
T., in inJ.. pag. 515. — Exstat separatim 
. ad n. 1 memoratos omittam ) in bibl. 
il. Bodilei. XXI. sive n. 2268, Cat. codd. 
P, C&c., et cod. LXXI, s., n. 3567. ln septem 
bibl. publ. Paris. — Womnz in bibl. Vatic. bis. 
f. Bibl. bibl. mss. , pag. 69 D.) Han. 
Γέγοατται αὲν ἐπὶ τοῦ; Ταύρου πα τὶ χαὶ τό vs 


πρῶτον μέρος τὸ μέχρι τοῦ χατὰ τὸν λύχον αἰνίγμα- 
τος (p. 149) ἀνεγνώσθη, xa0' ὄν μάλιστα χαιρὸν ὁ 
ζείρων ἐχράτει τῇ στάσει περιγενόμενος. Προσυφάν- 
ὃὲ τὸ ἑπόμενον μετὰ τὴν χάθοῦδον..... πραττο- 
μένης οὖν ἔδη τῆς tupavvixi; καθαιρέσεως. συμ- 
προῆλθεν ὁ λόγος τοῖς πράγμασιν. Per Osirin in- 
telligitur Aurelianus, Tauri prefecti filius. in 
consulatu Α. C. 400 Gainz pr:elatus. Per Typho- 
nem Gainas, qui Gothis suis unice favit, et sedi- 
tione ( de qua Zosimus lib. v, c. 19) excitata, Au- 
relianum exsilio affecit, non diu post cum magna 
loria iterum revocatum , ut narrat Socrates vi, 6. 
auri prafecti meutio apnd Ammianum Marcel- 
linum xxu, 5, et Sulpitium Severum lib. 11, cap. 
F6 , etc. Consalatum gessit A. C. 561. Hujus filius 
fuit ille Aurelianus, qui et ipse filium habuit Tau- 
rum nomine, quem τὰς ἀγαθὰς Ῥωμαίων ἐλπίδας 
appellat Synesius cpist, 31. Προνοίας diving wme- 
unnit in epistola 94 , ad Aurelianum. 


1021 SYNESIUS PTOLEMAIDIS EPISCOPUS, 


Lambecius et Doivinus observarunt (a). Cominentarius ille in Petavisna. Syucsii. editione ext 
959-217, cum Latina versione Antouii Pichonii, Paris. , 41586, 8, pridem edita, et ibid. 464 
Fed. Morello recognita. Sed in limine Nicephorus ille male vocatur patriarcha. CPolitanus, cui 
tam vitam vixerit et in monasterio consenuerit , defunctus V. C. 1352 , ut notare ime memini lib. 
p. 900. Synesii liber ms. in Montf. Bibl. Coisliana, pag. 228, Grece lucem viderat Venetiis 1 
apud Aldum , una cum Artemidoro (δ). lude cum Gregor: commentario Grece vulgavit Turnel 
Svnesii opera, Paris. 1555, fol. Latine Synesium De insomniis ante Cornarium Petaviumque 
1489 Marsilius Ficinus dicavitque Petro Medici, recusum Venet. 1497, 1516, fol., et cum 
Ferreri , Tolosatis , libello ejusdem argumenti Lugd. 1541, forma minore [ed. Lugd. 1549, 16 
in. Bibl. anatomica, tom. 1, p. 122, citat de libroque judicat ] et inter Ficiui opera , tom. II, p. 
Paris. 1641, fol. Preter caeteros adhortaius est, non quidquam scripsit in arte ( somniorum inte 
dorum ) ad illius studium Synesius : ob quem etiam. nos. Synesiorum somniorum interpretationem 
vimus. liec Hieronymus Cardanus in limine Somnivrum Synesiorum , qua libris quatuor edid 
1562, 4, recusis tomo V Operum Cardani, Lugd. 4605, fol. FAnn. [ Conf. Morhof. Polyhist. , 
lib. n1, 1, £8. p. m. 456. Han. ] 

7. Ἐπιστολαί. Pag. 159-294. Epistol& CLV. Licet eni in enumeratione singularum nume 
omissus , vicissim 129 bis positus est (c). Plures legisse videtur Nicephorus : nam inter Synesii 
primo loco memorat Ἐπιστυλῶν B.6Alov, ἅπερ εἰσὶ πρὸς vol; ἑχατὸν xai ἐξέχοντα, epistolas a 
Etiam Photius cod. xxvi meminit epistole ad Theophilum Alex. qua hodie non exstat. Mops 
λογίως μετὰ τὴν ἱερωσύνην πεποιημένας, lioe est jam scriptas ab episcopo, notat Evagrius lib. 1, 
et ex eo Nicephorus. Suidas θαυμαξομένας celebrat , et Photius cod. xxvi ait, eas χάριτος xz 


ποστάζε!» μετὰ τῆς ἐν τοῖς νοήμασιν ἰσχύος xai πυχνότητος. Groce primum una cum aliis Gr 


(a) Vindobon. in cod. Cxs. ΟΠ, n. 1, Synesii 
— De iusomniis , cum Nicephori Gregore pra:f. ad 
Magnum Logothetam, Theodorum Metochitam , et 
expositione partim merpinali, artim interliueari. 
V. Laubecii Comm., Vll, pag. 558 sqq., et Laub. 
dignum censet illum cod. qui conferatur cum edit, 
Pet»vii. — Ibid. in cod. LAVIHL, n. 9, sunt Matliu- 
sal, alias dicti Μαχεῖρος, s. Machiris , monaclii 
montis Sinai, collectanea varia, in his excerpta 
ex Synesii libro De insomniis. — Liber ipse Synesii 
est in novem codd. bibl, publ. Paris. et in cod. qui- 
dein DGCCXXX , n. 5, atque cod. MMDCXMIX , 
n. 41, cuin praefat. et cominentario perpetuo Nice- 

liori Gregorie, conjectis passim inter lineas sclio- 
iis miniatis. In cod. DGCCXXXI , n. 7, cum Nice- 
phori Greg. commentariis : et cod. MMCMLXXXIN , 
cum glossis passim inter lineas ininiatis. — Augu- 
six» Vindelie, De insomniis , una cum expositione 
Nicephori Greg. et in alio cod. sinc illo coimen- 
tario, tese Reisero. in. Ind. mss. bibl. August., 
pig. 81 et 86. — Monachii in bibl. elect. cod. 
CLX.l, fin., et cod. CCXLVI, Nicephori Greg. 
in insomnia Synesii cxpusitio ad  Palaologum. 
Cat. c.dd. Gr. Bavar., pag. 65 et 81. — Taurini in 
bibl. Regia cod. CXII, De insomniis, cum Niceph. 
óreg. commentario, additis etiain. interlinearibus 
nonuunquasm glossis. V. Cat. codd. Gr. Taur., 
paz. 216. — Venetiis in cod, Marc, CDXXIIL, 
Synesius de insomniis, ei in. margine conunent. 
cujus init, Ὥσπερ τὰ τῶν [)χτιλειῶν, V. Cat. codd. 
Gr. Marc., pag. 206. — Verona in mus:eo Jo. Sai- 
bante, teste Muntfauc. in Bió. bibl. mss., 1, pag. 490 
A. — στα in bibl. Vaticana in. 11 codd. Petavin., 
teste cod. ibid. pag. 69. — In bibl. Bodlei. inter 
codd. Henr. Savilit, n. 6558, Niceph. Greg. comment. 
in Synesium de. insomniis. — M.triti iu bibl. teg. 
cod, LXXXIV fin. cum particula comment. Ni- 
ceph. Gregor, abinitio. V. lriart. Cat. cod, Gr. 
Mutrit. , pag. 5117. Mant. 

(b) De edit. Ald. 1518. plura dabit tibi Clement. 
in Biblioth. cur. hist. el critique, tom. ll, pag. 150. 
— Editionem Marsilii Ficinii Latinam cum Jambli- 
cho De mysteriis. — Proclo, etc., 1425, quam citat 
Fauric. supra,vol. V. pag. 765, igaorant slailtaire, 
Goeiz. in Mem. bibl. Dresd. À, piz. 492, qui ed. a. 
1191 recenset, Panzer aliique. .E ue dubia esse 


videtur edit. a. 1459. Contra edit. Venet. 1 
cum Janibliclio ,— Proclo, — f orphyrio »7 
aliisque e versione Marsilii F'icini, Venel. 
bus Aldi M. Hl. D. , fol., principem esse 
cel. Panzer A. Typ., lil, pag. 420 sqq., ubi 
landat, qui uberiorem illius dederunt m 
Add. Catal. librorum rarissimorum , eic. , 
]. pag. 99 scq.; Serie dell Ediz. Aldine, gag. 
Denis memor. bibl. Garell., pag. 161. 
bibl. ducis de la Valliére, tom. 1, pag- 
duo exeniplaria ejusd. editionis ( quae. prem 
tion. vocatur) a. 1497 plene citantor, fn 
quidein altero. Synesius de. somniis menor 
inscriptione; in altero autem omittitur. De | 
Ficino v. supra, vol. l1, pag. 53. — 
Synesii de somniis, Jamblichi et reliquorm 
Aldina, Venet. 1516, fol., v. Panzer vo 
pag. 454, n. 795. — Synesii liber de ims 
ad fidem optimorum codd. emendatus, Gr 
seorsim Latine, interprete Anton. Picho 
gio litlerar. Grecar. professore apud Ture 
eum ejusd. nolis, et Nicephori Gregorae cog 
ris, Latinitate nune primum ab eodem ( 
Lutet. ap. Fed. Morel. 1586, 8. V. Maittain 
lil , pag. 79». HaRL. S 77 
(c) Idem quoque de numero epistolarum 
Petavii omnino esse CLVi, nou CLV, u& ἡ 
se fert editio, observat lriart, in Cat. eodd. 
Matrit. , pog. 252, de coud. LXIX , in qi 
a pag. 99 usque ad (in. Sywesii epistele 
quibus post epist. 49 accedit alia et peregrin 
ad marginem nuin. μθ΄, i. e. 49, notala, | 
Amasidis /Egypii regis ad Polycratem , — 
rum eiiam Synesius in hac. epistola memain. 
vero , ait lriarte, apud Herodoti Thaliam oc 
unde in Aldinam aliasque epistolarum Gra 
collectiones transcripta est. Ea igitur in Peta: 
non comparet, Singulas illas epist. ut 
cum glossis inlerscriptis el adnotationi 
liisque ad margines frequentissinmis recenset 
a pag. 218, singularumque initia et discrep 
ab editis adnotat. Desunt veto in illo Cu 
edit. Petavii postremze epp. ad Domitianam 
l:sticum. — omae in bibl. Vatieana, inler 
Petav. epp. Gr. cum iuterpreiatione Dionys 
giensis , teste Montlauc, in Bibl. biblioth, m 


NOTITIA LITTERARIA. 1051 


5 (a) edidit Aldus, Venct. 1469, 4. Deinde Turnebus oum aliis Synesii scriptis, Paris. 4555, 
ine itidem inter Synesii opera Janus Cornarius vulgavit, Basil. 1560. Separatim cum sua ver- 
homas Naogeorgus, Straubingensis, quem non raro graviter labi notavit Meursius Gíossario 
verbaro in '"Pov6alov6oc (b). Minc collatis codd. mss. cum versione et animadversionibus Hadr. 
i, qui publicis prlectionibus eas Parisiis est interpretatus, notisque Francisci Porti , edente 
orello, prodiere Paris. 1605, 8. [ V. Maittaire 4. T. , Ill, pag. 847. ] Exstant et in collectione 
rum Graecarum cum Latina versione excusa Genev. 1606, fol., pag. 169. Incipit : Liberos ego 
raliones. Αἱ Naogeorgianz versionis hoc est exordium : Pueros ego genui libros; Petavianz vero: 
rgo libros sustuli. Expositionem ims. Matthaei Camariote in Synesii epistolas memorat Allatius 
3 de Georgiis , pag. 598. Epistolarum ipsaruin codicem ms. insignem servat in patria mea Lipsi:e 
eca Paulina, ex quo non paucis locis Petavianam editionem posse emendari monuil me, qui antc 
annos contulit, Jo. Fridericus Fellerus. Ex eodem codice, cum voluptate intellexi , novam editio 
rare D. Christianum Fridericum Doernerum, Grzcarum tunc litterarum, hodie S. theologie in 
ia Lipsiensi professorem dignissimum. flic ordinem quoque temporum (c) quo scriptz* a Synesio 
restituet , qui in vulgatis libris est, utin omnibus fere epistolarum veterum συναγωγαῖς, aduodum 
stus. Synesii epistole xxvii breviores, editae Grzece Paris. 1577 ef 1581, 8, una cum aliis alio- 
eligente ea in tironum usus H. Stephano (d). Latine ex Petri Nannii versione epistole Synesii 
ἢ exstant in farragine epistolarum Laconicarum Gilberti Cognati, Basil. 1654, 12. Denique Epistola 
& (e), quam cum /£gyptio, sive libro De Provideutia, Grazce οἱ Latine, ibid. 1656, 8, vulgavit 
is Rudingerus , in editionibus operum Synesii, speciatim Petaviana, legitur sub titulo: Ad Ραο- 
! dono Astrolabii. ln codice bibliothec:e Mantuanz epistolas Synesii ad 157 numerari, adeoque 
sse plures, quam in editis, colligas ex Montfauconii [itinere Italico, pag. 52, licet 30 priores ibi 


entur. 


| D. — Codices multos, in quibus Synesii 
ique reperiuntur epistole , supra enumeravi 
J, pag. 666 seq. ; quibus addes collectionetn 
κᾶν epistolarum in cod. Naniano CCLXX VIII, 
ξ- 450 aliqua: sunt Synesit epp. V. Catal. 
s. Nan. , pag. 460 seq. — Taurini in bibl. 
ed. CLXXII. — CLXXIX.— 11. epp. in cod. 
ΠΧ. — 157 cpp. eodein fere, quo in editis, 
, in cod. CCCXXIX. V. Cat. codd. Gr. Tau- 
eg. 259. 266, 565 et 412. — In alio cod. 
iL, epistole 146 cum glossis; in alio epp. 14. 
yr.. ltiner. per Hisp. , pag. 190. — Mouachii 
. elect. cod. XGVI, Synesii epistola 157, 
iorum epistolis. V. Cat. codd. Gr. Bavar. , 
i. — 1n alia collecticne Auguste Vindel. Syn. 
B, etin alio codice Synesii epp. cum scholiis, 
leisero in lrdice s. catal. codd. August. , 
.ei 81. — Vindobonz in cod. Casar. CCOXCIL, 
sex Synesii epistola , quarum Lertia ( in 
ed. epistola 35, sine nomine llypatiz ) in- 
est τῇ 2130362 Ὑπατίζ. V. Lambec. Comm., 
38 se. — Paris. in bibl. publ. sunt Synesii 
(XXII codd, — Inter codd. ÉEpareini quain 
κεδὶὶ epp. V. vol. X, pag. 480. Han. 
franstulit etiam nonnullas epp. Petrus Nan- 
Alkcmarinus. Preter rem, ni fallor, Syuesio 
Wibuitur epistola ad Dioscorum , Serapidis 
rini sacerdotem, sive Scholia ad Chemi- 
emecriti librum, in editt. operum Syu sii re- 
$ssa, de qua ep. dixi libro s2*to, in recen- 
eriptoruu variorum cheinicorum. — De col- 
6 epistolarum, etc. Aldina ἃ. 1499, 4 , v. 
pag. 616 seq. et cl. Panzeri A. T. , vol. Ill, 
eo. ubi plures laudat VV. DD. HanL. 
Maogeorgi editio inscripta est : Synesii, phi- 
| ac episcopi Ptolemaidis Cyrenaica, epistole 
issime, in utriusque lingum siudiosorum 
m Gr. ac Lat. edite. Thoma Naogeorgo, Strau- 
εἰ, interprete. Basilee, per Jo. Üporin. ln cal- 
inis epistolarum Syuesii 25 Aprilis 1558, 8. 
rantar epp. 156. — Synesii epistole quedan 
et Laconice , Grace, Lutetie , ap. Fed. Mo- 
, 1581, 4. ( Maittaire A. T. , Hl, pay. 782. — 
ἑ epistole et Pythagora carmina , Gr., Ande- 
p. Ant. Hernault, 4. sine a. nota, in biblioth. 
iana p. 130, n. 5117. — Synesit ep. XLIV in 


PATROL. Gn. LXVI. 


Jo. Patusz Encyclopedia philolog., vol. 1, pag. 978. 
— Synesii epp. ad Simplicium . lleliodorum , ad fra- 
trem. tres, et una ad. Theodorum , medicum, in: 
Tov ἑλληνιχῶν ἐπιστολῶν ἀνθολογία. Paris. ex typogr. 
Steph. Prevosteau, 1582, 4. — |n epist. qua- 
dam ad llypaiiam (s. ep. 157) est locus de in- 
strumento quodam, quod Petavius se laud intel- 
lexisse professus est ; de Ferinat vero locum illuni 
explicuit sub finem libri, Gallice versi, De la me- 
sure des eaux courantes , de Benedetto Castelli, par 
le sieur Saporta, Castres 1664, &, et init. libri: 
Diophanti Alexandrini arithmelticorum libri V1, To- 
losa: , Bern. Bosc. 1670, fol., teste Nicer. 1l. c., 
pag. 256. Han. . 

(c) Confer Christfridi Wiechtleri epistolam, in- 
serlam Actis eruditor. a. 1710, pag. 482, et Tillc- 
mont, in Vita Sunesii , Vom. Xll Meuor. 

(d) ln libro inscripto : Epistolia, dialogi br.ves, 
poemalia, ex variis utriusque lingu» scriploribu:, 
1571, 8. — Tres Synesii epistole in libro : Thome 
Galetti , presbyteri J. C. Religiosus, cui adnectun- 
tur sanctorum aliquot varia opuscula nondum edi- 
tà, ejusdem aucto.is studio et opera collecta. Lug- 
duni, sumpt. Horat. Cardon. 1615,8, in altera 
parte. — In conciliorum edit. reg. tom. IV. — Lab- 
bei tom. IL, οἱ Harduini tom. I, ad A. C. 411, est 
synodus Puiolemaideusis , in qua Synesius, coacto 
presbyterio, Andronicum Beronicensem, Peutapo- 
litanz provincie przfectum , qui edicta sua fori- 
bus ecclesiz affixerat , excoiumunicavit , lata seu- 
teniia, quam ad omnes episcopos misit. Ea est 
epistola Synesii 58. Quid postea sit consecutum, do- 
cel idem epistola 72 et 89. — Novissima et in usum 
στο juventutis curata. editio est : Al ἐπιστολαὶ 
Συνεσίου τοῦ Κυρηναίου, μετὰ τῶν σχολίων tou δι- 
δασχάλου νεοφύτου Ἱεροδιαχόνου τοῦ ἰ᾿ελοποννησίου 
ἐχδοθεῖσα: σπουδῇ xai ἐπιστασίχ [Γρηγορίον 'Ispo- 
διαχόνου Δημητριέως τοῦ Κωνσταντᾶ, xai συνδρουῇ 
ἐν μέρει τῶν ἐντιμοτάτων χυρίων ᾿Ελευθερίου Μ-- 
χαὴλ ῬΡαψανιώτον, χαὶ ᾿Αδραμίονυ Χαττ:ῆ, Δημη- 
τρίου ᾿Αμπελαχιώτου. Ἐν Βιέννῃ τῆς Αὐστρίας, ἐν 
τῇ τυπογραφίᾳ Γεωργίου 109 'Βεντότου. φψηβ'. Mai. 

, Πἶλβι.. 

(e Errorem Fabricii ἢ. 1. corrigit Monnoye not. 
ad Bailleti Jugei. , tom. 1. pag. 781. Heus. 


bt 


NUTITIA LITTERARIA, 1038 


aptasse arguit Ju. Ernestus Grabe Notis ad S. Irenzuin, pag. 7. Confer alia quae in illis, licct 
puleberrimis , nolat Tillemontius tom. XII, pag. b07 [et Brucker, 1. cit.]. Primus Grxce edidit 
o reddidit carmiue Guil. Canterus et cum superioribus quatuor opusculis dicavit J. Vincentio 
Basil. 1567, 8. Deinde Henricus Stephanus cum prosaria Francisci Porti versione (a) publicavit, 
568, forma minore. Prodiere etiam Graece cum versione ad calcem subjecta (b), Paris. 1570, 8. 
»nes Grzco-Latinas Lugdunensem, et notis collegii S. ἢ. auctam Turonensem a. 1605, forma 
omittam, Ex Canteriana editione recusi Grece sunt, Romse 1590, 8, apud Franciscum Zannettum, 
lieronymo Brunello S. J., et ibid. 1599, ad calcem selectorum Nazianzeni carminum et Georgii 
Wexaemeri, sub falso Cyrilli Alex. nomine editi. Ex editione H. Stepbani prelis Grece iterum 
ados curavit Joan. Caselius, Rostoch. 4586, 8, cum quibusdam Nazianzeni odis, et ymno Cle- 
Mexandrini. Cum Latina versione (eadem quz: in Petavianis editionibus legitur) exstant in Corpore 
5 Grecorum, tragicorum, comicorum, lyricorum et. epigrammatariorum, quod Grzce et Latine 
Joan. Lectius, Genev. 1614, Tol., tom. II, pag. 102. Infinita sunt qua peccat Petavius in Synesio 
, presertim in hymnis, inquit Jac. Vindetus libro De vita functorum statu, pag. 42,qui de iisdem 
dis cogitavit (c). Gallicis versibus pridein reddidit Jacobus de Courtin, Paris. 1581, 12. Synesii 
ν ὕμνους εὐτόνως αὐτῷ πεποιημένους laudat Nicephorus, xiv, 55. 


Index eorum ad quos scribit Synesius (d). 


asio epist. 22, 45, 40, 79. Τῷ ὑδροχωμήτῃ, 121 (al. ᾿Αθανασίῳ ὑδρομύστῃ). 
᾿Ανδρονίχου, 57, 58. Confer Tillemont. tom. Xll Memor. eccles., pag. 551 sqq. Famn. [Syuesii 
. Contra. Andronicum liber in cod. Escorial., teste Pluero in Jtiner. per Hisp., pag. 190. — Cuv 
ted. Petav. in bibl. Vaticana, Romz ; et ed:tus cum notis margin. in cod. Vatic. inter. codd. 
I$, reginze Sueciz, n. 1954. — Paris,in bibl. Regia inter codd. cardin. Radulphi, n. 64, teste . 
ΙΒ. in. Bibl. biblioth. mss., 1, pag. 69 D, et p. b6 B, et 773 C. Haat.] 
9, 6, 14, 57, 59, 71, 18,95. 
piodoto, 126. 
1asio, 121. Leg. Anastasio. 
iano, 31, 51, 58. 
atio, 60, 116. 
We, Χουσῇ, 82. 
mio, 43. 
anti, 27. 
o, 12. 
ni, 90, 25. ^ 
Hiano scholastico, 154, 155. 
«ip ἡγεμόνι, 21, 62. 
jiscopos, 58, 72. 
scopum, quod Arii dogma non probaret, pulsum episcopatu, 128. 

4M. 
e fratri, 5, 4,8, 18, 52, 355, 56, 38, 50, 51, 52, 55, 54, 55, 56, 65, 81, 83, 84, 85, B6, 88, 9f, 
» M95 (e) , 106, 107, 108, 109, 110, 415, 1, 120, 122, 125, 127, 121, 124, 155. (Hic Evop'ius, 
Wnesii junior, in episcopatu Ptolemaidis ei successit, atque concilio Ephesino A. C. 431 interfuit ! 
doro, 17, 25, 117. 
:liano, 126, 157, 1358, 159, 140, 141, 142, 145, 144, 145. 
di, 19 (cognatuni suum vocat epist. 38). 


t cam Gregorii Nazianz. aliquot odis. Han. 
um Dawasceni hymno acrosticho in. Theo- 
t Gregorii Nazianz. odis quatuor, apud 
ium. V. Maittaire 4. T., Ill, pag. 751. 


lerum enim vero Vindetl crimen esse in- 
» quippe cuin. Petav. non. vertisset. Syne- 
Bnaos, sed lextui adjunrisset versionem 
sei Porti, judicat Niceron. in Vita Petatii , 
seriis VV. cell. , tom. l, p. 955, sec, ver- 
Baemgart. Germ. — Syaesii hymni decem 
ii Nazianz. οὐ quatuor, 6r., Lutet. 

. Morell. 1586. V. Maittaire 4. T., Ul 

, qui pag. 745 Stephanianam edit. cum aliis 
ucem aspexisse 1568. Sed in Catal. Pinell., 
, pag. 81, n. 496, ascribitur a. 1569 Sunt 


quoque epigramma el duo Iragmm. inler epigram- 
mata Gr.: edita a Brunckio, tom. 1l, p. 449, οἱ 
ἃ Jacobs., tom. lil, pag. 155, Anthologie Gre- 
c£. — Ci. Ern. Frid. Car. Resenmüller, in pra- 
senti profess. linguze Arab. in acad. Lips , Germa- 
nice vertit et illastravit quintum Synesii bymnum., 
alque in prooxmnio de vita, ingenio scriptisque | il- 
lius breviter quidem, at bene disputavit. Lips. 
1786 , Mai. 8. Han. — Synesii hymni, cum adjun- 
cta interpret. Lat. Franc. Porti Gretensis. Schaff- 
husii, typis J. C. Suteri. A. MDCLVII, 19 (Cura- 
vit ed. *leph. Spleissius Gymn. Scaph. rect.) D. 
(d) Add. lriart.. Cat. codd. Gr. Matrit., p. 2*2 
sqq. Hanr. 
(e) Epistolam 105 Nicephorus Historie sus 
(xiv , 55) inseruit. 
LY 


VETERUM TESTIMONIA. 


1043 


604, 8, non est Synesii, sed inter Themistii orationes sexta Περὶ φιλανθρωπίας, ut dixi supra 
. Fana. (s. vol. Vl, pag. 796, n. 6). — Conf. supra ad $ V. et de edit. etiam Maittaire A. T., 


e 849. HARL. 


Scripta Synesii deperdita. 


ρωνητιχός ad Theodosium. Evagrius lib, 1, cap. 15, 


nisi, ut Nicephorus, xiv, 55, orationem 


Ιστιλείας intellexerit, quae non ad Theodosium dicta, sed Arcadiam, ut supra notavi. 

ala varia, ut. Κυνηγετιχά, quorum meminit epist. 155. 

edis, et comediz, quas veterum imitatione composuisse se innuit in Dione, sub extrem. 
olae quxdam, ut illa ad Theophilum Alex., cujus meminit Photius cod. xxvi. 








)E SYNESIO QUJIEDAM VETERUM TESTIMONIA. 


" Ex Photii Bibliotheca, cod. xxvt. 


νώσθη ἐπισχόπου Κυρήνης, Συνέσιος αὐτῷ A — Lecti sunt Cyrenensis episcopi , cui Synesio no» 


Περὶ προνοίας, Περὶ βασιλείας, καὶ περὶ 
πνῶν. Τὴν μὲν φράσιν ὑψηλὸς, καὶ ὄγχον 
ἱποχλίνων δὲ xal πρὸς τὸ πολιτιχώτερον [7Ὁ. 
ὅτερον]. ᾿Ανεγνώσθησαν δὲ αὐτοῦ xol ἐπι- 
κάφοροι χάριτος xal ἡδονῆς ἀποστάζουσαι, 
ic ἐν τοῖς νοήμασιν ἰσχύος xaX πυχνότητος. 
ὅτος ἐξ Ἑλλήνων φιλοσοφίᾳ σχολάζων. Ὃν 
ὃς τὸν θειασμὸν τοῦ Χριστιανισμοῦ νεύσαντα, 
ἄλλα παραδέγεσθαι εὐπειθῶς * τὸν δὲ περὶ 
ἕως ( τοῦτο δὲ εἰ μὲν καὶ ἄλλοθεν οὐχ οἷδα " 
ἀπὸ τῆς πρὸς Θεόφιλον αὑτοῦ ἐπιστολῇς ἀρι- 
ταλαμδάνεται) οὐχ ἐθέλειν προσίεσθαι λό- 
λ᾽ οὖν xaX οὕτω διαχείμενον ἐμύησάν τε τὰ 
9 χαὶ ἔτι xol ἀρχιερωσύνης ἠξίωσαν * πρὸς 


men est, tractatus De Providentia, De regno, de- 
que nonnullis aliis. Stylus illi est sublimis et 
grandis , sed qui interim ad poeticum [civile] di- 
cendi declinet genus. Lecte sunt ejusdem et epi- 
stole diverse, venustate ac dulcedine fluentes, 
non sine sententiarum pondere, ac crebritate? 
Erat autem ille de numero gentilium, philose- 
phiam profitens. Quem quidem ferunt, cum in 
Christianum dogma propensus essel, cstera qui- 
dem facile recepisse : sed (quod haud scio an 
aliunde, ex ipsius quidem ad Theophilum epi- 
stola colligitur) resurrectionis fidem admittere no- 
luisse. Verum quamvis sic affectus esset , eum ta- 
men nostris initiarunt mysteriis, et ad episcopi 


Ἰν τοῦ ἀνδρὸς χαλοχαγαθίαν καὶ τὸ xafüapby B provexerunt gradum : cum ad ceteram viri pro- 


ες τοῦ βίου * xai ὅτι οὐχ ἂν οὕτω βιοὺς &v- 
ὃ τῆς ἀναστάσεως οὐχ ἐλλαμφθείη φέγγος. 
ἐλπίδος οὐχ ἐψεύσθησαν. Ῥᾷστα γὰρ αὐτῷ, 
περάτευσε, χαὶ τὸ τῆς ἀναστάσεως εἰς πίστιν 
9t» δόγμα. Ἐπεχόσμει δὲ Κυρήνην, ὅτε 
|. ᾿Αλεξανδρείας ἐπεστάτει. 


bitatem , ac vit» sinceritatem respicerent; tum 
quod fleri non posset, ut, qui sic vitaus& insti- 
tuisset, non et resurrectionis luce collustraretur. 
Nec spes eos fefellit. Nam gullo negotio simul at- 
que factus est episcopus, resurrectionis dogmati 
est aseeiibés. Cyrenen porro illustrabat, quo tein- 
pore Theophilus Alexandris presidebat. 


- Ἐπ libro 1, c. 15, Evagrii Scholastici. 


| get χομγῶς ὡς δυνατὸν πονουμένῳ, φέρε 
ἰσιος ὁ Κυρηναῖος εἰς μέσον ἡχέτω, τῇ ol- 
irn κοσμήσων τὴν διάλεξιν. Οὗτος ὁ Συνέσιος 
ἃ ἄλλα πάντα λόγιος * φιλοσοφίαν δὲ οὕτως 
ρότατον ἐξήσχησεν, ὡς xat παρὰ Χριστιανῶν 
ἦναι τῶν μὴ προσπαθείᾳ, ἣ ἀντιπαθείξ χρι- 
rà ὁρώμενα. Πείθουσι δ᾽ οὖν αὐτὸν τῆς σω- 
e παλιγγενεσίας ἀξιωθῆναι, xal τὸν ζυγὸν 
σύνης ὑπελθεῖν, οὔπω τὸν λόγον τῆς ἀνα- 
φπαραδεχόμενον, οὐδὲ δοξάζειν ἐθέλοντα, εὐ- 
εὖ μάλα στοχασάμενοι, ὡς ταῖς ἄλλαις τἀν- 
"παῖς ἕψεται xai ταῦτα, τῆς θείας χάριτος 
ιπὲς ἔχειν ἀνεχομένης * χαὶ οὐκ ἐψεύσθη- 
ἰλπίδος. ΟἿος γὰρ xat ὅσος γέγονε, τεχμηριοῦσι 
»μψῶς αὐτῷ xai λογίως μετὰ τὴν ἱερωσύνην 
ἐναι ἐπιστολαί * ὅ τε πρὸς αὐτὸν τὸν Θεοδό- 


Hsc mihi quanta fleri potest elegantia concin- 
nanti age et Synesius ille Cyrenensis prodeat in 
medium , ut commemoratione sui orationi huic or- 
namentum afferat. Synesius iste eum ozteris do- 
ctrinis apprime fuit eruditus ; tum in philosophia 
sic excelluit, ut vel Christianis iis admirationi 
esset, qui de rebus, quas vident, non ex amore 
odiove judicant, Itaque persuadent illi, ut et salu- 
tare regenerationis mysterium reciperet, et epi- 
scopatus jugo colla submitteret ; quamvis resur- 
rectionis dogma nondum admitteret, neque pro- 
füleri vellet: cum id prudentissime conjicerent , 
ad reliquas viri virtutes etiam hsc propediem ac 
cessura, quandoquidem divina gratia nihil im- 
perfectum habere se patitur. In quo spes lllos mi- 
nime fefellit. Nam qualis ac quantus exstiterit , 


YETERUM TESTIMONIA. 


1946 


t τρία el; λόγον τῶν πτωχῶν, λέγων * « A£&at A temporis, cum illum induzisset Christianum fieri, 


| χεντηνάρια, xa δίδος πτωχοῖς, καὶ ποίησόν 
ἱμμάτιον, ὅτι ταῦτά μοι ἀποδώσει Χριστὸς ἐν 
λοντι αἰῶνι. » Ὁ δὲ τὸ χρυσίον δεξάμενος, 
ως ἐποίησεν αὐτῷ τὸ γραμμάτιον ὡς ἤθελεν. 
δὲ χρόνου: τινὰς μετὰ τὸ ἅγιον βάπτισμα, 
ξεν τὴν ἐπὶ θάνατον ἀσθένειαν. Καὶ μέλλων 
IV, λέγει τοῖς τέχνοις αὐτοῦ, ὅτι « Ὡς χηδεύετέ 
τον τὸν χάρτην θέτε εἰς τὰς χεῖράς μον, xal 
1&t' αὐτοῦ θάψατέ με. » Οἱ δὲ, τελευτήσαντος 
καθὼς ἐνετείλατο αὐτοῖς, xal πεποιέχασι, xal 
τες αὐτὸν μετὰ τοῦ ἰδιοχείρου χατώρυξαν. Καὶ 
ἢ τῆς ταφῆς ἡμέρᾳ φαίνεται τῷ ἐπισχόπῳ 
) νυχτὸς χαθεύδοντι, λέγων * « Ἐλθὲ εἰς τὸν 
ἔνθα χατάχειμαι, καὶ λάδε σου τὸ ἰδιόχειρον. 
ν γὰρ τὸ χρέος, xaX ἐπληρώθην, χαὶ οὐδένα 
χω πρός σε, χαὶ, πρὸ; τὴν πληροφορίαν σου, 
Ἦν tv αὐτῷ χαθυπέγραψα., Ἠγνόει δὲ ὁ ἐπί- 
, ὅτι συνετάφη τῷ φιλοσόφῳ τὸ αὑτοῦ ἰδεόχει- 
di πρωΐα; μεταστειλάμενος τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ, 
Dvolc, « Τί ποτε χατεθήχατε μετὰ τοῦ φιλο- 
lw τῷ τάφῳ; » OE δὲ ἐνόμιζον, ὅτι περὶ χρημά- 
τοῖς λέγει, χαὶ εἶπον αὐτῷ * «Οὐδὲν, δέσποτα, 
ὧν ἐνταφίων αὑτοῦ ; Τί οὖν ; φασίν. « Οὐδὲ 
τινὰ συνεθάψατε αὐτῷ ; » 0i 65 ἀναμνησθέντες 
Ν γὰρ, ὅτι περὶ χάρτου λέγει) λέγουσιν αὐτῷ" 
δέσκοτα, χάρτην τινὰ τελευτῶν δέδωχεν ἡμῖν, 

Ὡς θάπτετέ με, τοῦτόν po: τὸν χάρτην δότε 
| εἷς τὰς χεῖρας, μηδενὸς τοπαράπαν γινώ- 


. 3 Τότε εἶπεν αὐτοῖς ὁ ἐπίσχοπος τὸν ὄνειρον, (C 


ἃ τὴν νύχτα ἐχείνην θεασάμενος fjv, xal λα- 
τοὺς μετὰ τῶν χληριχῶν, χαὶ τῶν χτητόρων, 
Eg ἀπὸ τῆ: πόλεως, ἀπίη ἐπὶ τὸν τάφον τοῦ 
Ὅυ. Τοῦτον ἀνοίξαντες εὑρίσχουσι τὸν φιλό- 
δίμενον, χαὶ τὸ ἰδιόχειρον τοῦ ἑπισχόπου ταῖς 
; χερσὶν χατέχοντα, λαθόντες ἐχ τῶν αὑτοῦ 
«ὸ ἰδιόχειρον ἤνοιξαν, xaY εὗρον αὐτὸν νεωστὶ 
μιένον τῇ χειρὶ τοῦ φιλοσόφου, οὕτως " Ἐγὼ 
0c φιιϊόσος:ὁς σοι τῷ ὁσιωτάτῳ κυρίῳ 
ῳ ἐπισχόπῳ χαίρει». "EAa6ov τὸ ἐν τούτῳ 
κακίῳ σου γεγραμμένον, καὶ ἐπιιηρώθην, 
δένα .1όγον ἔχω πρὸς σὲ, Erexa οὗ δέδωχά 
σον, ἤγουν διὰ cov , Χριστῷ τῷ Θεῷ καὶ 
ε ἡμῶν. Κατεπλάγησαν ὃξ οἱ βλέποντες, xal 


baptizavit ipsum, et (lios ejus, cunctosque dome- 
sticos illius. Caterum non multo postea quam ba- 
ptizatus fuerat, dedit episcopo auri tria centenaria 
in usum pauperum, dicens: « Accipe aurum istud, 
et distribue illud pauperibus; et fac mihi cautio- 
nem manu tua, quod Christus mihi ipsum reddet 
in futuro sxculo. » Qui suscepto auro, prompte 
illi, ut petebat, cautionem fecit. Vixit itaque post 
baptismuin annos aliquot philosophus, ac tandem 
iufirmatus est ad mortem. Cum vero morti proxi- 
mus esset, dixit filiis suis: « Quando curabitis funus 
meum, chartam istam in meis manibus ponite, et 
mecum illam sepelite. » Mortuo autem illo, fecerunt 
fi!ii sicut eis ipse praeceperat, sepelieruntque eum 


B cum chirographo. Tertia vero post sepulturam die, 


apparuit episcopo Synesio nocte quiescenti, di- 
cens : « Veni ad sepulcrum, ubi jaceo, et accipe 
chirographum tuum : accepi enim debitum, satis- 
factumque mihi est : atque ut certior ejus rei fias, 
propria me subscripsi manu. » lIgnorabat autem 
episcopus, quod chirographum illud consepelissent 
ei. Mane autem facto, accersitis filiis ejus dixit : 
« Num aliquid cum patre vestro in monumento po- 
suistis ? » lll putantes, quod eos de pecuniis inter- 
rogaret, dixerunt ei : « Nihil, domine, prxter pan- 
nos consuetos. — Quid igitur? Nunquid vel char- 
tam aliquam consepelistis ei? » Tunc recordati illi 
(ignorabant enim, quod de chirographo diceret) 
dixerunt ei : « Ita sane, domine : chartam enim 
quamdam moriens dedit nobis, et ait, Quando sc- 
pelietis me, chartam istam mihi in manibus date, 
nullo penitus sciente. » Tunc dixit illis episcopus 
somnium quod nocte illa viderat, sumensque illos 
cum clericis, ac primariis civitatis, accessit ad 
philosophi tumulum. Quo aperto, invenerunt Ja- 
centem philosophum, chirographumque manu 
episcopi conscriptum suis manibus tenentem. Ac- 
cipieutes autem chirographum ex illius manibus, 
aperuerunt, inveneruntque in eo noviter manu 
philosophi subscriptum ita : Ego Evagrius philo- 
sophus tibi sanctissimo domino Synesio episcopo sa- 
lutem. Accepi debitum in his litteris mauu tua con- 
scriptum, satisfactumque mihi est, et. nullum contra 


ἃς κολλὰς, τὸ Κύριε ἐλέησον βοῶντες, ἐδό- D [6 habeo jus, propier aurum quod dedi tibi, el per 


ἂν θεὸν τὸν ποιοῦντα θαυμασίαν, xax τοιαύτην 
Ἰροφορίαν διδόντα τοῖς δούλοις αὑτοῦ. Διεόε- 
) δὲ xai τοῦτο ὁ αὐτὸς χύριος Λεόντιος, ὅτι τὸ 
yy τὸ ἔχον τὴν ὑπογραφὴν τοῦ φιλοσόφου σὼ- 
uypt τῆς σήμερον, xaX ἐν τῷ χειμηλιαρχείῳ 
κλησίας Κυρήνης χεῖται. Οἷο; ἂν προδληθῇ 
ιάρχης ἐχεῖ, μετὰ τῶν ἱερῶν σχευῶν xol 
:Ζραλαμθδάνει, χαὶ φυλάττει αὐτὸ ἐπιμελῶς, 
μετ᾽ αὐτὸν σῶον xat ἀδλαδὲς ἐπιδίδοται. 


te, Christo Deo ei Salvatori nostro. Qui vero con- 
venerant, hoc videntes, obstupuerunt, ei per mul- 
tas horas clamaverunt, Kyrie, eleison, glorificantes 
Deum qui facit mirabilia, talemque ac tantam pro- 
missionum suarum evidentiam dat servis suis. As- 
serebat autem et hoc idem dominus Leontius, 
cautionem illam manu philosophi subscriptam ser- 
vari usque hodie, atque In sacrario sanctae Cyre- 
nensis ecclesi custodiri : et quicunque sacratii 


ingrederetur, hanc illi cum cieteris vasis sacris assignari custodierdam cum omni diligentia, 
rum deinceps successori suo integram illam inviolatamque reconsignarce. 


1049 ORATIO DE REGNO. — MONITUM. 1090 
εἰς τὸ πρόσθεν ἀεὶ προάγει, μέχρι χορωνίδος ἐδίστης ἀπολαύοντα διαγωγῆς παραπέμπον. Θρησχείαν δὲ 
οὔχ ἁπανταχῆ τὴν ἡμετέραν πρεσδεύει, πρὸ τοῦ τὴν ἀληθινὴν εὐσέδειαν χατηχῆσθαισυγγράμματά τινα 
ἤδη εἰς ἀνθρώπους ἐξενηνοχώς. Ἑλληνίξει γὰρ τὰ πολλὰ ἢ μιξέλλην αἰγυπτιάζξει, τὴν συμδολικὴν xal 
ἱερογλυφιχὴν τερατείαν χαὶ ἀτοπίαν ἔσθ᾽ ὅτε ζηλῶν xal μεταδιώχων. ᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ τῆς ἑλληνιχῆς δαιμονο- 
μανίας ἀπαλλαγεὶς τὰ τῶν Χριστιανῶν ἐμυήθη, καὶ τὴν καλὴν λαδὴν ἐλήφθη, οὐδὲν τῆς ἀποστολικῇς παρα- 
δόσεως, xal τῶν θείων λογίων, xai τῆς ἀληθινῆς θεοσεδείας προὐτίμησε. Τοιγαροῦν ἐναύσματα χαὶ ζώπυρα 
αὑτὴὶς ἔτι τισὶ τοῦ αὑτοῦ ἐπιστολῶν ὑποτύφεται, πῦο ταῖς τῶν ἀναγινωσχόντων ψυχαῖς ὑφάπτοντα θαλπνὸν 
xal ἐνεργόν. Σοὶ δὲ πολλῶν ἕνεχα ταύτην τὴν ἔχδοσιν, ὦ ἱερὰ καὶ σεδασμία μοι χεφαλὴ, ἐπεφήμισα. Καὶ 
TÀp ὅτι φιλόσοφον φιλοσόνῳ, xal ἐπίσχοπον ἐπισχόπῳ, καὶ Ἕλληνα φιλέλληνι, καὶ θεόφιλον εὐσεδεῖ προσιέναι 
ἔδε: χατὰ τὸ ὁμηριχὸν, ὡς αἱεὶ τὸν ὁμοῖον ἄγει Θεὸς ὡς τὸν ὁμοῖον " χαὶ δὴ χαὶ ὅτι τούτου προξένου τυχὼν, 
ἴσως τὴν τῆς σῆς εὐνοίας παρεμπορεύσομαι παρενθήχην ἀντὶ παντός μοι γενησομένην. Ἕῤῥωσο. 


—————— ΝΝθἝθἝθἝθὃθὃὃ 
NOTITIA CODICUM MSS. 





P (Ex ed, 1612.) 
Medicei duo, quorum in uno omnia erant Synesii. opera : ME». 

In altero Epistolz ac liber De insomniis : ME». 
Henricianus ex Henrici 11 bibliotheca, in quo prater epistolas omnia continebantur : Hewn. 
Henricianus item, a quo liber De Providentia aberat : ΠῈΝΕ. 

AD EPISTOLAS. 

Medicei duo : Μερ, 
Henricianus : llENR. 
Morellianus quem mihi doctissimus Morellus commodavit : Moh. 

| Petavianus : PETAV. 
MONITUM IN ORATIONEM DE REGNO. 


Tria de hac oratione Synesii inquirenda sunt in eruditi Lectoris gratiam : primo quis ille imperator 
faerit, ad quem habita, cujusque nomice sit inscripta ; deinde quo tempore, ac, si id investigare licet. 
eism anno videatur esse dicla; tertio quam illius legationis occasionem Synesius habuerit, quemve ex 

ἂν faetum ceperit. De imperatore apud quem pronuntiata est, dubitationem movet Evagrius Scholasticus 
C Bb τὶ eap. 15; qui ad Theodosium habitam esse significat, Ὃ τε πρὸς αὐτὸν Θεοδόσιον προσφωνητιχὸς λόγος, 
- ait, illius opera percensens. Cui subscribit Nicephorus lib. xiv, cap. 55, ac Theodosium Juniorem hunc 
addit fuisse. Sed uterque aberrat a vero. Nam coram Arcadio Theodosii filio dictam esse, res est 
exploratissima. Id adeo ex tota oratione cognoscitur, ut cum pag. 4, patrem ait imperatoris ejus, quem 
alloquitur , imperium tanquam virtutis premium adeptum fuisse. Eumdem refert pag. 5, contra tyran- 
mes duos bella gessisse; et paulo post relatam de posteriore victoriam cessisse vita. Qua quidem ad 
alterum neminem, nisi ad Tlieodosium primum, Arcadii et Honorii patrem, pertinere possunt. | 


De tempore conjectura fit ex aliis ejusdem auctoris locis, in quibus legationis illius suzte meminit, 
Libre De insomniis, p. 148, triennalein hanc fuisse significat ; ac se Constantinopoli degentem de quo- 
remdam maleficorum insidiis in somnis admonitum. Demum vero majore, quam quisquam Grecorum 
hactenus, audacia, coram imperatore verba fecisse, ac qw» volebat impetrasse : Ἐμοὶ μὲν οὖν βίος βι- 
Ga xa θήρα᾽ ὅτι μὴ πεπρέσθευχά ποτε, ὡς οὐχ ὥφελον ἀποφράδας ἰδεῖν ἐνιαυτοὺς τρεῖς kx τοῦ βίου. Καὶ 
μὲν τοι τότε πλεῖστα δὶ; xal μέγιστα ὠνάμην αὐτῆς. Ἐπιδουλάς τε γὰρ ἐπ᾽ ἐμὲ Ψψυχοπομπῶν γοήτων ἀχύ- 
ῥοὺς ἐποίησε χαὶ φήνασα, χαὶ ἐξ ἁπασῶν περισώσασα " καὶ χοινὰ συνδιῴχησεν * ὥστε ἄριστα ἔχειν ταῖς πο- 
λέεσι" xal ἐς τὴν βασιλέως: ὁμιλίαν τῶν πώποτε Ἑλλήνων θαῤῥαλεώτερον παρέστησε. Ac mihi quidem vita 
omnis in libris ac venatione posita est; nisi δὶ quando legationem susceperim : quod. utinam nunquam. mihi 


OltATIO DE REGNO. 


e$t 





ZYNEXIOY 


ΠΕΡῚ BAXIAEIAX 
EIZ TON AYTOKPATOPA APKAAION 


SYNESII 
DE REGNO 


AD ARCADIUM 


IMPERATOREM 


INTERPRETE DION YSIO PETAVIO SOC. JRS. PRESB.*. " 


ἢ μή τις ἐχ πόλεω; ἦχοι μεγάλης τ: α ἢ Utrumnetandem nisi quis ex ampla et opulenta 


)ὶφ . xai χομίζοι λόγους γαύρους τε xal 
ους ῥητοριχὴ (1) χαὶ ποιητιχὴ τίχτου- 
«ἐχναι πάνδημα ἔχγονα, τοῦτον, ὅταν 
1, δεῖ χάτω νεύειν, ὡς οὐχ οὔσης αὐτῷ 
βασιλείοις οὐδὲ ἐρυγγάνειν, οὐκ ἔχοντι 
κὸν ὄγχον, οὔτε παρασχεῖν ἀχροα μάτων 
καὶ συνήθων ἡδονὴν χαταδημαγωγη- 
la τε χαὺ τοὺς συνεδρεύοντας ; ἣ xal 
vk ἐπιδημοῦσαν προσήσεσθς, xal τις 
φιγνοήσε! δεῦρο διὰ πλείστου φανεῖσαν, 
εἰ xal χατερεῖ τι αὐτῆς ἀγαθὸν, πρὸς 
ἕται γάρ που τούτων οὐχ ἑαυτῆς, ἀλλ᾽ 
μὴ καταφρονηθεῖσα ἀνόνητος ἂν γενέ- 
μέντοι παρέξεται (2) λόγους, οὐ τοὺς 
ούτους, xal διατιθέντας: ἐν ἡδονῇ τὰ 
' οὔτε ἤθει διαῤῥέοντας, οὔτε λέξεσι 
εὶς νόθου χάλλους ἐπίδειξιν ἀλλ᾽ ἔτε- 
otc ἐφιχέσθαι δυναμένοις, τὸν ἐμδριθῆ 
w, ἀῤῥενωποὺς χαὶ σεμνοὺς καὶ ἀπ- 
ελευθέρου θωπείας χάριν τὰ παρὰ τῶν 
νεῖσθαι. Οἱ δὲ οὕτως ἄρα ἀστεμφῶς 
let πάντολυοι δή τινες, xa ὡς ἐν βα- 
otot, ὥστε οὐδέ φασιν αὑτοῖς ἄπο- 
τις ξυγχωρήσει μὴ πάντα ἐχ πάντων 
βασιλέως xai βασιλέα " ἀλλ᾽ εἴ πη παρ- 
τήσειν ἀνατείνονται, xal ἀπειλοῦσι δή- 
v χαρδίαν οὐχ ἐν χρῷ μόνον, ἀλλὰ xal 


civitate venerit, ac gestientes et molles orationes 
afferat, cujusmodi rhetorica et poetica, vulgo pro- 
stitutze artes, vulgo quzsitos filios pariunt, eum, 
cum huc accesserit, demisso vultu esse oportebit ; 
quasi ne hiscendi quidem in palatio libertas sit, 
quod nec patrix splendore commendetur ; neque 
festivorum, et consuetorum acroamatum, quibus 
imperator et ejus assessores demulceantur, volu- 
ptatem conciliare possit? An adventantem potius 
t:sndem alíquando philosophiam humaniter exci- 
pletis, οἱ quisquam erit qui huc longo intervallo 
prodeuntem non dubie agnoscat; ac tanquam ho- 
spitem deductam apud quos par est cómmendet ? 
Horum enim non sui ipsius, sed vestri causa indi- 
get, minime nt despecta sit Inutilis. Ea vero ser- 
mones institget, ion placidos illos, quique juve- 
num animos oblectatione quadam afficiant, sicut 
nec expressa morum imitatione diffluentes, nec 
verborum lenociniis ad ascititii decoris ostentatio- 
nem instructos : sed contrario plane modo iis qui 
assequi poterunt, gravi nimirum, ac divinum pre 
se aliquid ferente, viriles et majestatis plenos, 
qui illiberali adulatione potentiorum favorem 9 
aucupari detrectent. Hi vero adeo sane rigidi, 
adeoque temerarii sunt, et, ut in regiis sedibus, 
peregrini, ut ne satis quidem sibi fore dieant, si 
quis non omnia omnino laudare, qus ad imperato- 


PDION. PETAVII NOTAE. 


rontulimus cum editione Krabingeri. 
Olovc ῥητορική. Vide cpist. 1. 

κι παρέξεται. Themist. orat. 7 : 
εἰσι, xal οὐχ ἡδεῖς εὐθέως, χαὶ τοσοῦτον 
θωπεύειν, ὥστε χαὶ πολλάχις ἐπιτιμῶσι 
ὅταν τι πλημμελὲς συγγινώσχωπι. ÁAu- 
eque prima fronte jucundi ; ae tautum 
lulatione, ut etiam non raro spectatores 
m delicti aliquid in eis animadrer(unt. 


Vide omnino Gellium lib. v, cap. 3. cujus capitis 
Synesianz huic germana sententia est. 

(δ) Καὶ ἀπειλοῦσι δήξεσθαι. Imitatus est. Pla- 
tonem in Sympos., apud quem sic Alcibiades lo- 
quitur : Ἐγὼ οὖν δεδηγμένος τε ὑπὸ ἀλγεινοτέρου, 
xaX τὸ ἀλγεινότατον ὧν ἂν τις δηχθείη᾽ τὴν χαρδίαν 
γὰρ, ἣ ψυχὴν, f| 6 τι δεῖ αὑτὸ ὀνομάσαι, πληγείς τε 
xal δηχθεὶς ὑπὸ τῶν ἐν φιλοσοφίᾳ λόγων, ot Kyov- 
ται ἐχίόνη: ἀγριώτερον νέου ψυχῆς, χαὶ μὴ ἀψνοῦς. 


hae: - PLI Et. 


hog, τὴ". 
ΠΕΡ. n-iar-. 
..'uendas, brevissimo 


* ow O—cUT4: 00070 3X3 
ΕἸΣ T0* tT! ius omnia quocun- 


eo "4m experiri necesse 


rimum rationem inea- 


te. audias ( consultum 
pi Δ ται 


:e lempus e cubili exci- 
. inquam, quaque regi 
AD ARLABIE GUsraüM 
IKTERTPRIILJUAKEXSGENENEENNRUERC CRGA 


sint; honesta turpibus ex 


1058 

uam vilior, aut 

“ἢ itaque Devo 
:ius dicam, opc- 
im est, Nam qui 

ει optimussit, pro- 
lias, Yerum etiam 
vds, Sive majores, 





10 utramque partem sigil- 

,'od congruum esL agnove- 

i/ vetere, ulpote decreto philo- 
iud autem repudiato; atque 
.cit0, hoec te perpetuo facturum, 

: iissurum in posterum. Quam- 
4tionis tempore, ob ea quie minus 

. Εἰ παν τς :-: TAamc. τεσ -ENILL— 4 32 NNUS. (1 nos una, el tu tibi conscius es, 
στο. καὶ XDIILL. TL Ἔπακες---Ξ--:- mms icnabundus, et pudore suffusus appa- 
eiau; Pncun-- [1.xco—--L—I——-—— - C NUN. m. il in Le esse. comprobatum sit, quod 
πε cEywn: —mwuLIL $T -:ER- —NIILILIIL «σαν. 1 oporteret esse. Fjusmodi nempe color 
mE Pe: xcIe wiunln. c] Xnrp-——r—m aRSÜARÜÉÜA—- n eX sanctorum poenitentia virtutem re- 


kv fulnszin nUD- παν χει: nn we tL; verecundiaque illa divina est, et Ije- 
'ς εὸν ἔγπον. εἶστε — m a MC D COnfessae ignorantiz: dispudet, cautius 


πε x3. zwvhaevdünerpv mE NN """ m medieamento, sed, ut Sapiens dixerit, 
Se ct xcci: -—— cms". inilio, οἱ tractatu difficilem praebet. 

Jai ions EUER ταν--- πῇ αασ» Ὁ. Jam enim quosdam vestrum perturbari, eam- 
ipprrerize: dausslm mp, ««ὐολι}}}6 loquendi libertatem iniquo auimo ferre sentio. 
per: xc: sckesc χει αν: αὐ» "crum id ego me facturum ab initio professus 
Milan: -pio-mo-—p- eee S000; el eorum fuit, qui hoc. intellexissent ante, 


fortiter sese premunire, atque irruentis impres- 
siones excipere. Quanquam tibi hzc et auditu ju- 
cunda sunt, et uno ab omnibus ore przieantur, 
Ego vero una tecum fateor, tantam imperii magni- 
tudinem in nullo eodem homine reperiri, acerva- 
tinque congestas divitias supra veterem illum 
Darium; et repetitum saepius decies millenarium 









: ὁρῶμε- 
εὖ χρεῖττον 
οἰῶν ἅπαντος 
45 συμθαῖνον 
πλέχουσιν ἕπαι- 
i ἥκιστα μὲν ἂν 





ταν, Perperam Tur- 
4 est enim proverbium, 
"saw, Plato in Lyside: 
- γτεηξυτῆς elvat, εἰ àya.30- 

ποτέραν τὴν ἄγραν ποιοῖ ; 


» in Matth., pag. 84 edit. 
1 τὴν αν" eL hom. 1 cont. 


aY 
. οὗ Bouláprvoz &va30613at 
τὴν γλῶτταν. Similis error 
19 apud Isidorum Pelu- 
P. Schotto publicata- 


equorum numerum ; quique iis utantur sagittato- 
res, et loricatos, adversus quos, si ducem ha- 
buerint, imbelle est quidquid opponatur. Urbes 
preterea innumere supplices venerantur; quem 


D neque maxima pars intuite sunt, ἅ, neque intui- 


turas se unquam sperant, spectaculum voto omni 


DION. PETAVII NOTE. 


rum, pag. 285 : Ti xai τοὺς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν ἕτοιμο- 
κάτους ὄντας εἰς τὴν Ἐχχλησίαν μεταφοιτῆσαι ἀδι- 
χεῖς ἀποσοδῶν τὴν θύραν ; leg. θήραν; Quid εἰ 
gentiles paratissimos in Ecclesiam transmigrare ὦ [ἢ- 
cis injuria predam abigens ? 

(9) Τό τοι χρῶμα covco. Aristot. 1v. Eth., cap. t. 
Diogenea Cynicus apud Laertium, χρῶμα τοῦτο ^r. 
ἀρετῆς appellat. Ruborem, quem verecundia suff ΜΗ 
dit, in juvenibus colorem esse virlutis, dixit nescio 
quis veterum. 


ORATIO DE REGNO. 


1058 


τητέον οὖν ἅμα τῷ Θεῷ, xa ἐγχειρητέον A nobilitas est, & nec pro loco ulla unquam vilior, aut 


Xp τῶν λόγων, ἀληθέστερον δὲ φάναι τῶν 
γὰρ ἑνὸς ἀνδρὸς, τοῦ βασιλέως, ἐπιμελη- 
; ἂν ἄριστος εἴη, τὴν συντομωτάτην ἐδά- 
ἃ πάντας μὲν οἴχους ἐπανορθοῦν, πόλεις 
ἔθνη τε πάντα, χαὶ μιχρὰ χαὶ pelo, xal 
χαὶ τὰ πόῤῥω, ἃ πάντα ἀπολαύειν. ἀνάγχη 
ποτὲ ἐχούσης τον βασιλέως Ψυχῆς. Βούλει 
ν οὕτω τὴν πρώτην, ἵνα μοι χαὶ περιμεί- 
yov; Σοτφὸν vào ἂν εἴη μὴ προσοδῆσαι τὴν 
, Λέγωμεν δὴ X τε χρεὼν εἴη βασιλέα 
τε μὴ χρεὼν, ἀντιπαρατιθέντες αἰσχρὰ 
. Σὺ δὲ τοῖς ἐξ ἑχατέρας μερίδος ἐφιστά- 
ιν ἐπιγνῷς τι προσῆχον, τὸ μὲν ἀγαπᾶν, 
λοσοφίας [ pp. σοφίας | ἐγχεχριμένον * τὸ 
πομπεῖσθαι, xai διανοεῖσθαι δὴ, τὸ μὲν 
ἰἦσων * τὸ ὃΣ ὡς οὐχέτ᾽ αὖθις. ᾿Αλλὰ παρὰ 
τῶν λόγων, ἐπὶ τοῖς μὴ χρεὼν, οἷς ἡ μεῖς 
Σαυτῷ συνεπίστασαι, δυσχεραίνων τε φαί- 
. xaX ἐρυθριῶν, ὅτι δὴ πέφηνε σὸν, ὃ μὴ 
σόν. Τό τοι χρῶμα τοῦτο (9) τὴν ἐχ με- 
thv ὑπισχνεῖται " xal αἰδὼς αὕτη θείχ 
A Ἡτιόδι» δοχεῖ. Ὃ ὃΣ ἐπὶ τοῖς ἁμαρτα- 
ἰσχυρογνώμων, αἱσχυνόμενος ὁμολογίαν 
ib χερδαίνει γνῶσιν Ex. μετανοίας, οὐδὲ δεῖ- 
ἰατρῶν, ἀλλ᾽ ἀνὴρ 3v φαΐη σοφὸς, ὅτι xo. 
ὕτω ποὺ τραχεῖά τε ἐχ φροιμίου xoi χα- 
Σοφία προσφέρεσθαι. 


gloriosior exstitit oratio. Pergendum itaque Dco 
auspice, ei orationum, vel, ut verius dicam, opc- 
rum prsstantissimum aggrediendum est, Nam qui 
uni homini, imperatori, ut quam optimus sit, pro- 
spicit, ad omnes non modo familias, verum etiam 
civitates, et nationes sive parvas, sive majores, 
finitimasque aut dissitas constitluendas, brevissimo 
vie compendio progreditur : qua? omnia quocun- 
que modo affectum regis animum experiri necesse 
est. Visne igitur eam nunc primum rationem inea- 
mus, ut dicentem non gravate audias (consultum 
enim fuerit predam non ante tempus e cubili exci- 
tatam abigere)? dicamus, inquam, queque regi 
agenda sint, quaque non sin! ; honesta turpibus ex 
adverso collocantes. Tu vero utramque partem sigil- 
latim expendens, ubi quod congruum est agnove- 
ris, hoc quidem amp'ectere, utpote decreto philo- 
sophie receptum, aliud autem repudiato; atque 
ita in animum inducito, hoc te perpetuo facturum, 
illud nunquam admissurum in posterum. Quam- 
obrem ipso orationis tempore, ob ea qux minus 
decent, quorum et nos una, et tu tibi conscius es, 
apud te indignabundus, et pudore suffusus appa- 
reas, quoniam id in te esse comprobatum sit, quod 
nequaquam oporteret esse. Ejusmodi nempe color 
nonnullam ex sanctorum penitentia virtulem re- 
promittit; verecundiaque illa divina est, et Ile- 


) videtur. Contra qui in delictis pervicax est, quem confessa ignoranti& dispudet, cautius 


icentia consilium non lucratur; 


neque verborum medieamento, sed, ut Sapiens dixerit, 


ne opus habet. lta philosophia asperam sc ab initio, et tractatu difficilem przbet. 
Ἰάνομαι γάρ τοι ἐνίων ὑμῶν ἐχταραττομέ- C. 5. Jam eniin quosdam vestrum perturbari, eam- 


n, xai τὴν ἐλευθερίαν ἐν δεινῷ τιθεμένων. 
σχόμτν τε οὕτω ποιεῖν, xal τῶν προγνόν- 
που φράξασθαι χαρτερῶς, xai ἀντέχειν 
λαῖς * χαίτοι ταῦτα G9 τε χαίρεις ἀχούων, 
τς ὑμνοῦσι. Κἀγώ σοι σύμφημι μέγεθος 
Y μηδενὶ τοσόνδε παρεῖναι, χαὶ πλούτου 
ὑπὲρ τὸν πάλαι Δαρεῖον, χαὶ ἵππον πολλά- 
ν, χαὶ τοὺς χρωμένους τοξότας τε xal θω- 
(€ , πρὸς oO; ἡγεμόνος τυγχάνοντας [ 1p. 
og ], ἀσθενὲς ἅπαν τὸ ἀνθιστάμενον. Πό- 
θμὸν νιχῶσαι προσχυνοῦσιν, οὐδὲ ὁρώμε- 
εἴους, οὐδὲ ἰδεῖν προσδοχῶσαι τὸ χρεῖττον 
θέαμα. Ταῦτά cot χαὶ παρ᾽ ἡμῶν ἅπαντος 
y ἀληθῆ λέγοιντο. Τί οὖν τὸ μὴ συμδαῖνον 


que loquendi libertatem iniquo animo ferre sentio. 
Verum id ego me facturum ab initio professus 
sum; et eorum fuit, qui hoc intellexissent ante, 
fortiter sese premunire, atque irruentis impres- 
siones excipere. Quanquam tibi hae et auditu ju- 
cunda sunt, et uno ab omnibus ore praedicantur. 
Ego vero una tecum fateor, tantam imperii magni- 
tudinem in nullo eodem homine reperiri, acerva- 
tique congestas divitias supra veterem illum 
Darium; et repetitum sepius decies millenarium 
equorum numerum ; quique iis utantur sagittato- 
res, et loricatos, adversus «quos, si ducem ha- 
buerint, imbelle est quidquid opponatur. Urbes 
preterea innumera supplices venerantur; quem 


ίνοις ; Οἱ μὲν ἐντεῦθέν σοι πλέχουσιν ἔπαι- p) neque maxima pars intuite sunt , ᾧ, neque intui- 


καλοῦσιν εὐδαίμονα * ἐγὼ δὲ ἥχιστα μὲν ἂν 


turas se unquam sperant, spectaculum voto omni 


DION. PETAVII NOTE. 


| £poco6nca. τὴν θήραν. Perperam Tur- 
io, θύραν. Graecorum est enim proverbium, 
τὴν θήραν, vel ἄγραν. Plato in. Lyside: 
- 05v ἄν σοι δοχῇ 0r oco; elvat, εἰ ἀνασο- 
ων, xai δυσαλωτοτέραν τὴν ἄγραν ποιοῖ ; 
omus hom. 13 in Matth., pag. 84 edit. 
ὥστε μὴ σοδῆσται τὴν ἄγραν " et hom. 1 cont, 
pag. 995, Καὶ οὐ βουλόμενος ἀνασοθῆσαι 
y τέως ἐπεῖχον τὴν γλῶτταν. Similis error 
| corrigendus modo apud Isidorum Pelu- 
p. 569 Graecarum a P. Schotto publicata- 


rum, pag. 285 : Τί xa τοὺς ἀπὸ τῶν ἐθνῶν ἑτοιμο- 
τάτους ὄντας εἰς τὴν Ἐχχλησίαν μεταφοιτῆσαι ἀδι- 
χεῖς ἀποσοδῶν τὴν θύραν ; leg. θήραν; Quid εἰ 
gentiles paratissimos in Ecclesiam transmigrare aff- 
cis injuria predam abigens? — 

(9) Τό τοι χρῶμα τοῦτο. Aristot. 1v Eth., cap. t. 
Diogenea Cynicus apud Laertium, χρῶμα τοῦτο τῇς 
ἀρετῆς appellat. Ruborem, quem verecundia suff un. 
dit, in juvenibus colorem esse virtutis, dixit nescio 
quis velerum. 


3009 
prestantius. Hzc tibi a nobis dicta fuerint. longe 
aliis omnibus veriora. Quid cause est igitur cur 
mihi non plane cum illis conveniat ? llli inde lau- 
dandi tui materiam suniunt, felicemque appellant ; 
ego autem minime hinc laudandum quemquam cen- 
seo, fortunatum tamen sane pradicabo. Eadem 
porro natura non cest, sed utrunique diversum, 
laus, et beatitatis pr:edicatio. Beatus enim aliquis 
ob ea etia: qua externa sunt, praedicatur; laus 
nonnisi internis convenit, in quibus felicitas sta- 
bilitur. Hlud. improvisum , et inexploratum naturz 
munus est, hoc bonum animi proprium. Ideo l.oc 
quidem per sese constans, οἱ stabile; beatitas au- 
tem incerta est, seepiusque in id quod contrarium 
est, compulsa aequa lance rependitur. Praeterea ad 
eam conservandam Dei ipsius auxilio opus est, ct 
mente, et arte, et tempore, prieclare quoque gestis, 
et ubivis, et variis, quie nec experientia ulla con- 
stant, nec sunt iis, qui experiuntur, facilia : non 
enim quemadmodum homini secundus fortunz suc- 
cessus advenit, ita sine labore ac sollicitudine con- 
servatur. Sed vides nimirum quarumnam vitarum 
copia tragicorum scenis suppeditat ; non in quibus 
plebeii, aut. pauperculi , sed in quibus potentissi- 
mi prineipes aut tyranni incommodis afficiuntur. 
Quippe mediocris domus magnitudinem calamita- 
tis non capit , neque infortuniorum gravitati men- 
dicorum vita obnoxia est: qui vero 'secundiore 
utitur suctessu, is in periculis, οἱ altera fortunz 
eonditione esse solet illustris. Quinetiam virtus 
Sxpentumero secundas res przvenit, lausque ipsa 
beatitatis preedicationem antecessit, quasi fortu- 
nam puderet, si non. manifestis virtutibus testi- 
monium redderet. IHlujus si exemplis fides facienda 
est, non est quod peregrina conquiramus. Veniat 
tibi parentis in memoriam, videbis in virtutis ei 
mercedem imperium obtigissc. At fortuna virtutis 
causa esse nequit. Recte autem, et secundum vir- 
tutem factorum quidam fortasse lactenus una 
felicitatem attraxerunt, Faxit Deus ut ex eorum 
numefo sis, ut ne frustra hie philosophia sermo- 
nem instituerit ! imperatoria tibi majestas eatenus 
honorifica sit, quatenus ad virtutis exercitationem 
contulit, et eamdem provexit; cum οἱ materiam 
&u2 magnitudini consentaneam desideraret ; ne- 
que rege inferiori posset vit:e proposito contineri. 
B Excolendus itaque animus est, uti regie sese ha- 
beat, et fortune patrocinandum est, ne inconsi- 
deranti:? el temeritatis acceusctur; quia non ab 
lisdem primordiis tibi et parenti vità processit. 
Huic militia regnum conciliavit : te ad militiz la- 
borem regia dignitas impellit, virtutemque fortun:e 
acceptam referre debes : illi bona cum labore 


SYNESIL PTOLEMAIDIS EPISCOPI 


1080 
Α ἐντεῦηεν ἐπαινέσαιμι᾽ μάλιστα [ pp. κἀλλισταὶ à 
ἂν μαχαρίσα:μι. Ἔστι δὲ οὐ μία φύσις (10). à 
ἕτερον ἑχάτερον, μαχαρισμὸς xai ἔπαινος. Maxsol- 
ζεται μὲν γάρ τις ἐπὶ τοῖς ἔξωθεν " ἐπαινεῖται δὲ 
ἐπὶ τοῖς ἔνδοθεν, ἐφ᾽ ὧν εὐδαιμονία τὴν ἕδραν ἴσχει. 
κἀκεῖνο μέν ἐστι τύχης ἀτέχμαρτον δῶρον" τοῦτο 
δὲ γνώμης οἰχεῖον ἀγαθόν. Ταύτῃ χαὶ τὸ μὲν ἔστ: 
παρ᾽ ἑα τοῦ βέθδα:ον" εὐτυχία bb πλάνον, xal πολλά- 
χις γε ἀντιπεριϊστάμενον εἰς τοσοῦτον «b ἀντιχείμε. 
νον. Καὶ δεῖ μὲν ἐπὶ τὴν φυλαχὴν αὐτδῦ τοῦ θεοῦ, 
δεῖ δὲ νοῦ, δεῖ δὲ τέχνης, δεῖ δὲ χαιροῦ,, δεῖ δὲ Ep. 
γῶν πολλῶν, καὶ πολλαχοῦ, καὶ παντοδαπῶν δὲ τού- 
των, ὧν οὔτε πεῖρά τίς ἐστιν, οὔτε ἔχει πειρωμένα; 
εὐμάρειαν. Οὐ γὰρ ὥσπερ παραγίνεται τοῖς ἀνθρώ- 
ποις μαχαρισμὸς, οὕτως ἀπραγματεύτως διασώζε- 
ται ἀλλ᾽ ὁρᾷς γὰρ τίσι βίοις αἱ τραγῳδῶν exu 
χεχορήντνται, οὐχ ἀφ᾽ ὧν δυστυχοῦσιν ἰδιῶται κεὶ 
πένητες, ἀλλ᾽ à ὧν ἰσχυροὶ xal δυνάσται xal τὸ» 
pavvo:. Οὐ γὰρ χωρεῖ μέγεθος συμφορᾶς oixía μι- 
χρὰ, οὐδὲ ὄγχον ἀτυχημάτων πτωχεία " τὸν δὲ λαμ- 
πρὸν ταῖς τύχαις, τοῦτόν ἐστ! xai χινδύνοις ἐπιφανῆ 
γενέσθα: καὶ θατέρᾳ μερίδι τοῦ δαίμηνος. ᾿Αλλὰ κεὶ 
πολλάχις μὲν Ἦρξατο εὐτυχίας ἀρετὴ, καὶ Emarm; 
ἡγήσατο μαχαρισμοῦ τοῖς ἀνθρώποις, ὥσπερ αἰσχι- 
νομένης τῆς τύχης ἀρεταῖς ἐπιδήλοις μὴ μαρτυβῆν 
σαι. Κἂν δεήσῃ τοῦτο πιστώσασθαι παραδείγμεδι, 
μὴ θύραθεν αὑτὸ μετίωμεν, ἀνα πέμπασαι δὲ τὸν τε; 
τέρα (11), χαὶ ὄψει τὴν ἀρχὴν αὐτῷ μισθὸν ἀρεῖς 
δοθεῖσαν. Τύχη δὲ ἀρετῆς ἀναίτιος. ᾿Αλλὰ τῶν Yt 
C xaT ἀρετὴν ἔργων ἤδη πού τινες καὶ τύχην σνῊ - 
ἐσπάσαντο. Τούτοις ἐναρίθμιος εἴης, ὦ βασιλεῦ, iw 
μὴ μάτην δεῦρο φιλοσοφία ςθέγγηται Εἴη σοι 9 
βασιλεύειν ταύτῃ σεμνὸν, ὅτι τὴν ἀρετὴν ἐγύμνασε, 
χαὶ προήγαγε δεομένην ὕλης ἀποχρώσης οἰχείῳ pt- 
γέθει, xal οὐχ ἂν χωρηθεῖσαν ἐν ὑποθέσει βίου βε- 
σιλείας ἐλάττονι. ᾿Ασχητέον οὖν τὴν Ψυχὴν ἔχεν 
βασιλικῶς, χαὶ ἀπολογητέον ὑπὲρ τῆς τύχης, P 
μὴ ἀλογίας διώχηται, ὡς οὐχ ὁμοίοις φροιμίοις el 
t£ χαὶ τῷ πατρὶ προῖλθεν ὁ βίος. Τῷ μὲν ἢ στρα 
τεία βασιλείαν προὐξένη σε" σὲ δὲ στρατεύει τὸ Be 
σιλεύειν, καὶ ὀφείλεις ἀρετὴν τῇ τύχῃ" ὁ μὲν τἀτγεῖΣ 
πόνοις ἔἐχτέσατο᾽ σὺ δὲ αὐτὰ ἀπόνως bOrpe 
σα:. Δεῖ δὴ πόνων zi τὴν φυλαχήν. Καὶ τοῦτ᾽ B 
ὃ πάλαι λέγω, τὸ χαλεπὸν, xal μυρίων ὀμμάδιι 
D δεόμενον" μὴ, ὅπερ εἴωθεν ἡ τύχη ποιεῖν, ἀναχέμῃῇ 
μεταξὺ τῆς ὁδοῦ, χαθάπερ οἱ μοχθηροὶ τῶν συνὰν 
πόρων " τούτοις γέ τοι τὸ ἀστάθμητον αὐτῆς οἱ epi 
προσειχάζουσιν. Ὁρᾷς ὅτι xal τῷ πατρὶ (κεῖ 
σαφῶς ἐπὶ χατορθώμασι γενομένης τῆς ἀναῤῥῆσεω;) 
οὐδὲ τὸ γῆρας ἀχόνιτον ἀφῆχεν ὁ φθόνος, cix 
οὐδὲ ὁ Θεὸς ἀστεφάνωτον" ἀλλ᾽ ἐπὶ δύο τυράννους [8] 
ἐλθὼν, xxi ἄμφω βαλὼν, ἐπὶ τῷ δευτέρῳ τρυκεν 
χαταλύε: τὸν βίον, ἀνθρώπων μὲν οὐδενὶ, «fj δὲ git 


DION. ΡΕΤΑΥΙΙ NOTAE. | 


(10) Ἔστι δὲ cb μία φύσις. Vide Aristot, 1 
Niccmach., cap. 12; et vn. Pulit., cap. 2, et iet. 
Senec. lib. De vita beata. 

(01) ᾿Αναπέμπασαι δὲ τὸν zacéfa. Theodosium 
ἢ, de quo Claudianus Paneg. in qv. consul. Ecnor. : 


Digna legi virtus : ultro se purpura supple 
Obiulit, el solus meruit regnare rogatiu. 
(12) Δ. ἐπὶ δύο τυράννους. Maximum ὦ 
Eugenium. Hunc vero paulo ante ebitam devil 


ORATIO DE REGNO. 


1562 


visa; «pb; ἂν οὔτε ὅπλον ἰσχυρὸν, οὔτε, A parta; tu eorumdem sine labore hareditatem sor. 


ἤχανος, ἐντάφιόν «s. ἔσχε τὴν ἀρετὴν, àófj- 
ἕν τὴν βασιλείαν χαταλιπὼν, $v σώζοι μὲν 
th, σώζοι δὲ διὰ τῆς ἀρετῆς ὁ Θεός. Ὡς 
οὔ δεῖ Θεοῦ, χαὶ οὐχ ἥχιστα παρὰ τοῖς οὐχ 
', Οὐδὲ ἀντουργοῖς, ἀλλ᾽ ὥσπερ ὑμῖν χλη- 
τῆς τύχης. "H; ὅτῳ πλεῖστον ἕνειμεν ὁ 
t ὃν ἔτι χομιδῇ παῖδα (15) μέγαν βασιλέα 
" πεποίηχξε, τοῦτον δεῖ πάντα μὲν πόνον αἷ- 
πᾶσαν δὲ ῥᾳητώντν ἀπολιπεῖν, ὕπνου μὲν 
φροντίδων 6b πλεῖστον μεταλαγχάνοντα, εἰ 
1& τὸ βασιλέω; ὄνομα προσῖῆχον αὑτῷ περι- 
Εὖ γὰρ ὁ παλαιὸς ἔχει λόγος, ὡς οὐ τὸ 
tv ὑπηχόων ποιεῖ βασιλέα, οὐ μᾶλλον f) 
P* ἐπεὶ μηδὲ πλῆθος προδάτων ποιεῖ ποι- 
| μᾶλλον ἣ μάγειρον, ὃς ἐλαύνει χαταχόψων 
αὶ ἐμοοουηθτσόμενός τε αὐτὸς, xal ἄλλοις 
ἀποδωσόμενο:. "Icot; ὅροις φημὶ βασιλέα 
τύραννον διεστάναι. Καίτοι τὰ παρὰ τῆς 
ιφοῖν ὅμοια. Ἄρχουσιν ἑχάτερος ἀνθρώπων 
ἀλλ᾽ ὃς μὲν ἂν ἑχυτὸν (14) συντάττῃ τῷ 
Kp τῶν ἀρχομένων χαλῷ, χαὶ ἐθέλῃ μοχθεῖν, 
iv ἐχείνοις T] μοχθηρὸν, καὶ προκινδυνεύειν, 
isla, Excivo: β'οτεύωσι, χαὶ ἀγρυτινεῖν, xal 
αθαι μερίμναις, ἵνα νύχτωρ xal μεθ᾽ ἡμέ- 
ἀζωτι δυσχερῶν, οὗτός ἐστιν ἐν προθδάτοις 
μὴν. ἐν ἀνθρώποις δὲ βασιλεύς. “Ὅστις δὲ 
ἱ τῆς ἡγεμονίας εἰς τρυφὴν, χαὶ χαθηδυπα- 
ἱξουσίαν, οἰόμενος δεῖν ἐἑμπιπλάναι τὰς αὖ- 


D 


ue ὁρέξεις, ὅθεν οἰμώξεται τὸ ἀρχόμενον, (c 


ρδος τοῦ πολλῶν ἄρχειν τιθέμενος, τὸ παρὰ 
αὐτῷ θεραπεύεσθαι τῇς ψυχῆς τὸ ἡδόμενον " 
ἀπαξ εἰπεῖν, ὅστι; οὐ πιαίνει τὴν ἀγέλτν, 
6; ὑπὸ τῆς ἀγέλτς θέλε: πιχίνεσθαι, τοῦτον 
ἰγείρον ἐπὶ βοσχηλάτο, τοῦτον ἀποφαίνω 
γνον, ὅταν T δῖιμο: EXXoyog τὸ ἀρχόμενον. Εἷς 
διλείας σοι γνώμων. Σὺ δὲ ἤδη σαυτὸν πρόσ- 
βασαν:πτηρίῳ * x3v uiv ἐφαρμέζης, χρῆ- 
ιαἰως τῇ σεμνῇ προσηγορίᾳ τοῦ σεμνοῦ 
Ὃς " ἀφαροιλόζων δὲ, ἐπανορθοῦν πειρῶ τὰ 
4, καὶ τῷ χανόνι προσφύεσθαι. Οὐ γὰρ ἀτίο- 
(15) τῇς ἡλιχίας χωρῆσαι πᾶσαν ἐπίδοσιν, 
-“ις αὐτὴν εἰς ζῆλον ἀρετῆς μυωπίσειεν, 
γὰρ ἡ νεότης ἐφ᾽ ἐχάτερα ὁοπῇ " ὥσπερ ol 
tai; δοθείσαις ὁδῶν ἀφορμαῖς, ἀπληστότε- 
ἔρχονται. Ταύτῃ χαὶ δεῖ τῷ νέῳ βασιλεῖ ςι- 
'» ἢ προλαμθανούσης αὐτὸν, f] ἀνθελχούσης 
εἰς ἐχάτερον ἐχρηῖς. ΓΆλλαι μὲν γὰρ ἄλ- 


titus es, labore profecto ad ea tuenda opus esi. 
Atque illud est quod jampridem dicebam, arduum 
et molestum, quod infinitos oculos requirit, ne.. 
ut fortuna solet, medio in itinere gradum referat, 
quemadmodum mali vix comites faciunt , cum his 
enim illius inconstautiam sapientes comparant. 
Videsne ut ne parenti quidem (etsi is manifeste ob 
preclare a se, οἱ cum laude gesta imperator essct 
acclamatus) senectutem laborum expertem invidia 
reliquerit, ut nec ipsi Deus coronz:? Sed cum 
adversus duos tyrannos profectus esset , utrisque 
prostratis, de altero triumphans excessit e vita, non 
ulli quidem hominu:s, sed naturz tamen cedens, 
contra quam neque armorum fortitudo, neque 
ingenii calliditas valet : virtutemque pro sepul- 
turze honore consecutus est, pacato vobis imperio, 
et sine contentione relicto , quod et vobis virtus, 
et virtutis presidio Deus ipse tueatur. Quandoqui- 
dem cum ubicunque Dei auxiliuin necessarium est, 
tum iis presertim, qui fortunam non certaninibus, 
non proprio labore, atque industria quaesierunt, sed 
ut vos hzredes illius exstiterunt. Quam qui felicis- 
simam Dei beneficio est adeptus, cuique in prima 
setate magni regis appellationem concessit, eum nul- 
lum non laborem perferre oportet, et ab omni vite 
commoditate separari, ac somni quam parcissimi, 
sollicitudinum autem pluriniarum esse participem, 
si quisregis nomen non iuimerito sibi velit obtinerc. 
Recteque omnino velus sententia : subjectorum 
multitudinem regem non potius facere, quam ty- 
rannum; sicut nec ovium multitudo pastorem po- 
tius, quam coquum, qui illas abigit, ut iis maetatis, 
non modo ipse famem explea!, sed et aliis epu- 
landas pretio distrahat. lisdem prorsus limitibus 
regem a tyranno distare censeo. Nam quod ad 
fortunain pertinet, anibobus haud dissimilis est : 
in multos uterque homines imperium habet. Veruià 
G «vi id in vits ratione sequitur quod iis quibus 
imperat, commodum videtur; qui laborem et mo- 
lestiam perferre vult, ne quid illis molesti accidat ; 
qui pro illis periclitatur, ut in pace el securitate 
degant; quique vigilare, οἱ in maximo concursu 
sollicitudinum versari sustinet, ut nostu et inter- 


D diu iidem illi malis omnibus vacent : hic in genere 


quidem ovium pastor, in hominum vero genere 
rex est habendus. At qui per luxum potestate ab-' 
utitur, et imperium voluptate ac deliciis conterit, 


D!ON. PETAVII NOTAE. 


(αὶ ὃν ἔτι... παῖδα. Arcadius privato na- 
l'heodosio , biennio fere antequam ἃ Gra- 
ret imperator. Siquidem mortuus est Basso 
po coss. auno zlatis xxxi, ut ait Socrates 
rap. 25. De coss. fidem faciuut. Prosper, 
»rus, Marcellinus, estque liorum annus 
08. Ita natus erit anno 577, vel 378. Ilo- 
'ero natus est Ricomere et Clearcho coss., 
wisi 384, sexto imperii Theodosii. Clau- 
jbro cit.: 

iasceris equeva cum majestate verendus, 
(ullaque private passus dispendia sortis, 


Omnibus acceptis ultro te regia solum 

Proiulit, et patrio felix adolescis in ostro. 
Eodem faciunt 1datii verba in Fastis ad supra me 
moratos coss.: Jpso anno natus est llonorius nob 
in purpuris die v ld. Sept. 

(14) 'AAA' ὃς μὲν ἂν ἑαυτόν. Sumpsit e Puliticc 
Platonis. Vide et Xenoph. vin De. instit, Cyri, et 
Dion. orat. 4 De regno. 

(15) Οὐ γὰρ ἀπογιγώσκω. Imitatus est illa Plato- 
nis in Thecteto : Tu γὰρ ὄντι ἡ νεότης εἰς πᾶν ἐπί» 
δοσιν ἔχει. : 


ORATIO DE REGNO. 


1066 


um vestibulis sphingis efligiem collocant, arcanum utriusque virtutis conjungendz 
us$ qua parte bestia est, robur; qua vero parte homo est, prudentiam demonstrat. Vis 
5 prudenti moderamine destituta preccps ruit, cuncta miscens atque confundens ; rur- 
ime idonea ad agendum ea mens est, qux manuum officio caret. Regium sane quidem 
virtutum omnium concursus est; prudentia tamen pra caeteris maxime regi conve- 
nc tibi asseclam concilies; reliquae enim tres sororem natu grandiorem sequuntur ; sia- 
bernales apud te omnes bellique socias habiturus es. 
p& τοῦτον ἄτοπον ὡς εὐθὺς &xoucat, A — 4. Dicam eum ego sermonem, qui etsi. subinde 


99 τῆς ἀληθείας ἐχόμενον. Ὅταν ἀσθέ- 
ὃς δύναμιν ἐξετάζω, χαὶ πενίαν πρὸς 
τὰς ἐν ἅπασι μειονεξίας πρὸς τὰς ἐν 
ξίας, εἰ δίχα φρονήσεως χαθαραὶ πρὸς 
Xyro, πενία τε xal ἀδυναμία, καὶ βίος 
τῆς μεγίστης ἡγεμονίας, εὐτυχέστεραι 
ficta ἐπηδόλοις νοῦ xai φρονήσεως" 
ἄρα ἐξαμάρτοιεν, τῆς ἐν τῇ γνώμῃ 
εὑρισχούσης πρόοδον εἰς ἐνέργειαν. Τὰ 
τῶν ἀγαθῶν, ἅπερ ὀργανιχὰ χαλεῖν 
ριστοτέλει, χαὶ Πλάτωνι, τοῖς ἐμοῖς 
ρετεῖν οἷδε χαχίαις οὐ μεῖον, ἣ ἀρε- 
καὶ τὼ ἄνδρε τούτω, xai ὅσοι γε ἀπὸ 
t6 φιλοσοτίας ἐῤῥύησαν, οὔτε τῆς ἀμεί- 
τροσηγορίας ἠξίωσαν, οὔτε τῇ χείρονι 
ἀλλ᾽ ὀργανιχὰ χαλοῦσι, νῦν μὲν ἀγαθὰ, 
«αἷς τῶν χρωμένων ἕξεσιν αὑτὰ χρω- 
Ὥσπερ οὖν εὐχῆς ἄξιον ἀπεῖναι τοῦ 
ὄργανα, ὅπως ἀνενέργητον ἔχῃ τὴν 
ὕτω παρεῖναι τῷ χαλῶς χρησομένῳ, οὗ 
ἃὰ πόλεις χαὶ ἰδιῶται ὀνίναιντο * ἵνα μὴ 
ἤπραχτος ἀρ:τῆς φύσις ἀγνοουμένη μα» 
À' εἰς ἀνθρώπων εὐεργεσίας δαπανήσῃ 
, Οὕτω po: χρῶ τοῖς προχειμένοις ἀγα- 
kp μόνως ἂν οὕτως ἀγαθοῖ; χρήσαιο. 
p οἶχοι, χαὶ πόλεις, καὶ δῆμοι, xal 
ξιροι, προνοίας βασιλιχῆς, xat χηδεμο- 
ς, ἣν ὁ Θεὸς αὐτὸς ἑαυτὸν ἐν τοῖς νοη- 
ἰρχέτυπον, δίδωτιν εἰχόνα τῇς προνοίας" 
p τῆἧδε τετάχθαι χατὰ μίμησιν ὑπερχό- 
οὖν τοῦ μεγάλου βασιλέως ὁ δεῦρο ὁμώ- 
| ψεύδηται τοὔνομα. Οὐ ψεύδεται δὲ, ἂν 
παρῇ τῶν ὀνομάτων τοῦ Θεοῦ. Ὃ πρὶν 
y ἄχαιρον εἴη διαλεχθῆναξ τι τῶν παρὰ 
Ιδάδε σαφίνειαν προοιχονομούμενον. 


auditus insolens atque absurdus videbitur, omnino 
tamen est cum veritate conjunctus : quoties aut 
imbecillitatem cum viribus, aut cum opibus pau- 
pertatem, aut superiores in omnibus rebus partes 
cum iuferioribus confero, si a prudentia separate 
sincerzque mutuo comparentur; paupertatis, et 
imbecillitatis, ac privati status, pro principatu, 
conditio, multo iis felicior est, qui mentis nequa- 
quam suat prudentizsque compotes. Etenim minus 
certe deliquerint, & si animi improbitas ipsum ad 
agendum processum expedire nequeat. Nam ex- 
terna bona, quz administra ab Aristotele et Pla- 
tone ducibus meis appellari solent, nihilo secius 
vitiis quam virtutibus inserviunt. Propterea tam 
ambo illi, quam qui ab iis philosophi: rivuli 
manarunt, neque meliori ipsa appellatione dignati 
sunt ; neque deteriori prorsus addicenda esse judi- 
carunt; sed adininistra vocant, qus nunc boni, 
nunc mali rationem habeant, ac pro corum qui 
utuntur aífectu diversis ea coloribus depingunt. 
Quemadmodum ergo magnopere expetendum est, 
ut scelerato homini instrumenta desint, quo in- 
efficax sit illius nequitia, sic ut illi adsint optan- 
dum est , qui recte sit usurus ; à quo omnes cuni 
civitates, tum privati emolumentum capiant, ne 
inutilis et iners virtutis natura iu tenebris atque 
obscuritate marcescat ; quin ipsa potius in homi- 
nes beneficiis juvandos suam facultatem insunt. 


C Àd eum usum parata, et in promptu posita bona 


compares : hoc enim solum pacto bonis iisdem 
uteris. Itaque per familias, et civitates, et populos, 
et nationes , et continentes , universi regia provi- 
dentia, et prudenti sollicitudine fruantur, quam 
Deus ipse, sese in intellectibilibus rebus arche- 
typum prebens, providentia. àu: quamdam ima- 


4, inferioraque ista jubet ex sublimiorum rerum imitatione temperari. Proinde summi 
p est, qui liic eadem cum illo appellatione gaudet, nisi nomen illud falso gerat. Tuna 
falso sustinebit, cum vel alterum ex divinis nominibus in ipso reperietur. Quod ante. 
eemus, non intempestivum erit nonnulla ex philosophia premittere, ut ad eorum, quo 


lectum aditus praparetur. 
ὠδαμῆ πω (19) πέφηνεν ὄνομα τῆς οὐ- 
νὸν τοῦ Θεοῦ ᾿ ἀλλ᾽ ἀτευχτοῦντες αὐτοῦ 


i ἄνθρωποι, διὰ τῶν ἀπ᾽ αὐτοῦ ψαύειν D 


τοῦ. Κἂν πατέρα τὸν [ forte x3v ] ποιη- 
τιοῦν εἴπῃς, χἂν ἀρχὴν, χἂν αἴτιον, 


ὈΙΟΝ. PETA VII 


"Axep ὀργανικὰ καλεῖν ἔθος. Plato in 
mwthgd. et n De Leg., Arist. 1 Ethic. 
De philos. 

y οὐδαμῆ πω. Vide Gregor. Nyss. lihb. 


ATROL. Gn. LXVI. 


5. Nullum usquam nomen inventum est, quod 
Dei naturam assequeretur ; sed cum ab ea expri- 
menda homines aberrarent , per ea , quz ab illo 
fiebant, ipsum attingere conati sunt. Sive ergo 
patrem, sive conditorem, sive aliud quidpiam 


NOTE. 


H vt, 1x, xit contra. Eunom. ; Dasil. epist. 80; 
Cyrillum 1 contra Jul, cx Porphyrii lib. iv Philo- 
sophice historie. 


ORATIO DE REGNO 


1019 


δεια δὲ πρῶτον ὑποδεύλήσθω χρηπὶς ἀσφα- A. 6. Religio autem, et pietas firma imprimis ei 


᾿ἐστήξει τὸ ἄγαλμα ἔμπεδον" xaX οὐ uf- 
περιτρέψῃ χειμὼν τῆς χρηπῖδος ἐχόμενον. 
δὴ xal συναναδήσετα! xal πολλαχοῦ [ryp. 
ρανεῖται᾽" πρὸς τῇ χορυφῇ δὲ οὐχ ἕχιστα. 
ν, φημὶ δεῖν, ἡγουμένου Θεοῦ, τὸν βασιλέα 
τὸν αὑτοῦ βασιλέα εἶναι, xal μοναρχίαν 
| χαταττήσασθαι. Εὖ γὰρ ἴσθι τοῦτο, ὡς 
! τι χρῆμα, οὐδὲ μονοειδὲς ἄνθρωπος, ἀλλὰ 
ὁ θεὸς εἰς ἑνὸς ζώου σύστασιν ὄχλον δυνά- 
μιγῆ τε xal πάμφωνον" xal ἐσμὲν ὕδρας, 
ov ἀτοπώτερον, χαὶ μᾶλλόν τι πολυχέφα- 
p ταυτῷ δήπου νοοῦμεν, xat ὀρεγόμεθα, xal 
,,»οὐδὲ ταυτῷ [γρ. αὐτῷ] xat θυμούμεθα" οὐδὲ 
θα χαὶ φοδούμεθα. ᾿Αλλ᾽ ὁρᾷς ὡς ἕνι μὲν 


basis subjiciatur , in qua stabile atque inconcus- 
sum simulacrum perstet, nec unquam basi firmiter 
insidens ulla vis tempestatis excutiat. llla vcro 
una 10 et ascendet, et pluribus in locis apparebit, 


: potissimumque in vertice residebit. Inde sermonem 


exorsus primum omnium regem, duce Deo, ipsum ' 
sui ipsius regem oportere esse censeo, monar-! 
chiamque sibi quamdam in animo constituere. Sic 
enim habeto, non uniusmodi quidpiam, aut 
simplex esse hominem, scd in unius animalis 
cóagmentationem , promiscuam ac multiplicem 
facultatum turbam simul a Deo esse collatam, 
nosque monsirum esse hydra, ut opinor, prodi- 
giosius, pluribusque capitibus preditum. Non eniin 


οὐτοις, ἕνι δὲ θῆλυ * xat θαῤῥαλέον τε, xaX B eadem parte intelligimus, aut appetimus, aut tri- 


δὲ τὰ παντοδαπῶς ἀντιχείμενα" ἕνι δέ τις 
t6 πάντων φύσις, ἂν νοῦν χαλοῦμεν " ὃν 
λεύειν ἐν τῇ τοῦ βασιλέως ψυχῇ, τὴν ὀχλο- 
t, xal δημοχρατίαν τῶν παθὼν χαταλύ- 
φ᾽ ἑστίας γὰρ ἂν οὗτος βασιλεύσειε τῇ 
w ἀρχὴ τῆς ἡγεμονίας χρητάμενος " ὡς 
ἃς ἀλόγους τῆς duync μοίρας τιθασσοὺς 
fec ποιήσας, χατηχόους τῷ λόγῳ παρ- 
le μίαν ἡγεμονίαν ἔμφρονα συντάξας τὸ 
τός ἐστιν ὁ θεῖος, xal ἰδιώτης, xaX βασι- 
λον δὲ βασιλεὺς, ὅτι τὴν ἀρετὴν οὗτος ἔθνε- 
κοινοῦται, xai τῶν ἑνὸς ἀγαθῶν πολλοὶ 
νται ἄνθρωποι. Τούτῳ γὰρ ἀνάγχη τὸ ἔν- 
ἰσίαστον διάγειν, xal μέχρι: προσώπου γα- 
ιον. Καὶ ἔστιν οὐ φοδερὸν, ἀλλ᾽ ὑπέρσεμνον 
v αἰδοῦς ἀχύμονι διαθέσει, φίλους μὲν 
ἃ εἰπεῖν ἀγαθοὺ:) ἐχπλήττων, τοὺς δὲ 
ε καὶ πονηροὺς χαταπλήττων. Μετάνοια δὲ 
ξεύει τῇ τούτου ψυχῇ" πράττει γὰρ Ó τι 
jJ δεδογμένα πᾶσι τοῖς μέρεσι τῆς ψυχῆς 
τῷ πάντα πρὸς μίαν ἀρχὴν χεχοσμῆ- 
κοσμεῖσθαι], xal μὴ ἀπαξιῶσαι μέρη ^s 
εἰ; ἐν τὸ ὅλον συννεῦσαι. "Ὅστις δὲ διοιχίξει 
ἰολὴν τῶν μερῶν τούτων, ἐνδοὺς αὐτοῖς εἰς 
«ολλοῖς εἶναι, xal ἀνὰ μέρος ἐθέλει ἀνα- 
b ζῶον. τοῦτον ὄψει νῦν μὲν ὑψοῦ τὴν γνώ- 
.& ὕπτιον τεταραγμένον, νῦν μὲν ὁρμῇ" 
ἢ, xai λύπαις, xai ἡδοναῖς, χαὶ ἀτόποις 
ὁμολογεῖ δὲ οὐδέποτε οὗτος ἑαυτῷ. 


stamur, aut irascimur ; neque qua voluptate affi- 
cimur, eadem et timemus. Sed vides ut in iis 
maris insit, femineque diversitas ; alimd quod 
audax, aliud quod formidolosum sit. Insunt prz- 
terea 4085 omnino sibi invicem contraria sunt ; 
inest et media quzdam natura, que omnia hzc 
permeat, quam mentem appellamus, quamque cgo, 
profligato turbz atque incondit:» multitudinis im- 
perio, dignam judico, 4028 in anima rcgis domi- 
natum obtineat. Is enim consentaneum regnandi 
initium ceperit, qui ab eo, quod secundum natu- 
ram est, imperandi auspicium fecerit, quoniam 
quicunque rationis expertes anima partes cieu- 
ratas et tractabiles reddens, rationi obsequentes 
efficit, et sub unicum prudentemque principatum 
multitudinem eomponit, hiec vere divinus, sive rex, 
sive privatus est homo : rex autem eo magis, quo 
suam universis nationibus virtutem communicat, 
et unius bonis quamplurimi homines fruuntur. 
Necesse est enim interiora in eo tranquilla esse 
perpetuo, ac seditione vacare, ac vel oretenus, 
aC vultu, divinam quamdam serenitatem efflore- 
scere. Estque non id formidabile , sed majestatis 
plenum spectaculum ; cum placido minimeqre flu- 
ctuanti ingenwi pudoris affectu, amicis quidem 
(idem autem est ac si bonis dicamus) eui admira- 
tionem injicit; hostes vero, eosdemque malos, 
terrore afficit. Jam penitentia nullus in ejusmodi 
anima locus esse potest; quidquid enim molitur 


ani molitur omnium anim: partium consensu; proplerea quod singule unius ad nutum 
$, neque partes esse, neque in unum idemque totum consenüre detrectant. Αἱ qui 
wüium appulsum et functiones dividit, hisque ut in agendo multiplices sint, permittit , 
i animal in suam sententiam Lrahere nititur, eum nunc excelso, nunc supino, abjecto- 
io videas, et modo appetitu, 11 modo fuga, doloribus, voluptatibus, absurdisque perturbari 


ibus, nec unquam sui ipsius esse similem. 


zyüávo μὲν οἷα δρᾷν μέ. ἰὼ xaxá* 
δὲ κρείσσων τῶν ἐμῶν βουευμάτων, 


D Nec me latet que moz facienda sint mala : 


Sed ira nostra est consilio omni fortior, 


DION. PETAVII NOTE. 


ko τῶν ἀμυέτων λέγειν τολμᾷ, «Πάτερ 
v τοῖς οὐρανοῖς,» μήπω δεξάμενος τῆς υἱοῦε- 
ἰἀρισμα. Hanc orationem non eos qui non- 
ati sunt, sed qui initiantur docemus. Nullus 

iis qui initiati non. sunt, dicere audet : 
i0ster, qui es in calis, » antequam adoptio- 


nis gratiam acceperit. Ideo. competentibus feria w 
Majoris hebdomadzs tradi consueverat, ut indicat 
August. homil. 49, De Orat. Domin., quam homi- 
liam illa die dixit. Porro Christianum fuisse cum 
lanc legationem obiret. Svnesium, in ejus V.ta 
demonstravimus. 


ORATIO DE REGNO. 


-— 


$074 


ἐν τοῖς φίλοις χυρώσει " ἵνα δὲ ἔργα γένηται, A Graecos, quani Barbaros immortalem nominis glo- 


dip δεῖ πολλῶν. 


ue de iis inter amicos consilium capiet ; 


| auxilio opus est. 


δὲ λόγος βαδίζων ἐξάγει τὸν βασιλέα τῶν 
ν, xai μετὰ τοὺς φίλους τοῖς στρατιώταις 
ευτέροις δὴ τούτοις φίλοις, xaX χαταδιδάσας 
᾿εδίον, ἐξεταστὴν ἀνδρῶν, xaX ὅπλων xal 
ptel*. ἔνθα xa ἱππεῖ συνιππεύσει, xal πεζῷ 
ἵται, xal συνοπλιτεύσει τῷ ὁπλίτῃ. χαὶ τῷ 
 συμπελτασθήσεται, χαὶ συναχοντιεῖ τῷ 
τῇ χοινωνίᾳ τῶν ἔργων εἰς ἔμψυχον ἕται- 
ἴστον προσαγόμενος, ἵνα μηδξ πρὸς τούτους 
συστρατιώτας χαλῶν, ἀλλὰ δημηγοροῦντα 
χωσιν αὐτὺν, χαὶ μαρτυρῶσιν ὡς Ex τῶν Ép- 
τὸ ὄνομα λέγεται. Δυσχεραίνεις ἴσω; ὅτι σοι 
τετάττομεν, ᾿Αλλ᾽ ἐμοὶ σὺ πείθου, βασιλιχοῦ 
ἐλάχιστα πόνος ἅπτεται. Ὅστις γὰρ οὐ 
πονῶν, τοῦτον ἤχιστα πόνος νιχᾷ. Βασιλέως 
σχοῦντος, χαὶ θυραυλοῦντος, xal ὅπλοις ἐν- 
€, οἱ πανταχοῦ δῆμοι θέατρόν εἶσι. Τῶν τε 
Ἰόντων ἐπιστρέφει τὰ ὄμματα, χαὶ οὐδεὶς 
| βλέπειν ἀνέχεται, βασιλέως ἐν ἀπόπτῳ τι 
' καὶ τῶν ἀπάντων ἐνηχεῖ τὰ ὦτα πᾶν ἔργον 
; ᾧδὴ γενόμενον. Δύναται δὲ ὁ συνεθισμὸς 


P μὴ σπάνιον εἶναι τῆς βασιλέα θέαμα στρα- 


εὔνοιάν τε αὐτοῦ, xal μάλα ἐῤῥωμένην δη- 


v τῶν στρατιωτῶν ταῖς ψυχαῖς. Καὶ τίς 
Ια βασιλέα τῆς ἔρωτι τετειχισμένης ; Τίς δὲ 
xai μιχρὰ πράττων ἁδεέστερός τε χἀὶ ἀν- 


υτότερος ἐχείνου βατιλέως οὐχ ὃν δεδίασιν, C 


p οὗ δεδίασιν ol ὑπήχοο!; Τὸ δή το! στρα- 
! &0Ut10 φῦλον, ἀπλοῖχόν τέ ἐστι xal γενναῖον, 
συνηθείας ἁλώσιμον. Καὶ Πλάτων (25) φύ- 
| παλεῖ τὸ μαχητιχὺν γένο:, xai χυνὶ μάλιστα 
ἔδει, θηρίω γνώσει χαὶ ἀγνοίᾳ χρίνοντι τό 
) χαὶ τὸ πολέμιον. Τί δ᾽ ἂν αἴσχιον γένοιτο 
e, ὃν bx τοὺ: ζωγράφους ἐπιγινώσχουσιν ol 
μοῦντες ; Ὀνήσεται δὲ οὐ μόνον τοῦτο τῆς 
ἐπιμιξίας, τὸ χαθάπερ ἕν σῶμα συμφνὲς τὸ 
2& περ'χεῖσθχι " ἀλλὰ xal πολλὰ τῶν τοῖσδε 
Ἱενουένων, τὰ μέν ἐστι μελέτη πολεμιχῶν 
τὰ δέ ἔστι στρατηγίας προτέλεια, χαὶ παρα- 
ftv&;, ἃ πρὸς τὰ μείζω τε χαὶ σπουδαῖα 
t Οὐ γάρ τοι σμιχρὸὺν ἐν χρεΐᾳ δορὸς, ὄνο- 
kv στρατηγὸν, ὀνομάσαι δὲ ὑποστράτηγον, xal 
, καὶ ταγματάρχην, xat σημαιοφόρον, εἰ τύχο!, 
4 τοῦ πρεσθυτιχοῦ σὺν ἐπιγνώσε: χαλέσαι τε 
ἐρέγαι, τοὺς ἐν τέλει λέγω χαθ᾽ ἔχαστον ἐπ- 
P χαὶ πεζιχὸν σύστημα, Ὅμηρος μὲν γάρ 
Ν θεῶν παραστήσας τῇ μάχῃ τῶν ᾿Αχαιῶν, 
ππέπτρου φησὶν αὐτὸν πιμπλάναι τοὺς νέους 


riam peperit. Qua igitur agenda fuerint perspiciet, 
ut autem opus ipsum consequatur plurimarum 


9. Paulatim inde nostra procedens oratio re- 
gem e palatio eductum, post amicos, militibus, 
secundis quasi amicis, conciliat, atque in campum 
descendere jubet, ut hominum, armorum, equo- 
rumque recognitionem faciat. lbi et cum equite in 
equo se exercebit: et cum pedite decurret ; et cum 
armato armatus incedet, et cum cetrato cetram 
movebit, et cum levis armaturz militibus jaculum 
torquebit * ut unumquemque, operum commu- 
nione, in vivam societatem, amicitiamque pelliciat, 


.hneve jocari deinceps, et cavillari videatur, dum 
D commilitones vocabit, sed in concione verba fa- 


cientem agnoscant, ac lestentur omnes, reipsa 
nomen istud ab eo comprobari, Invitus fortasse, 
wgreque illud audias, quod tibi a nobis labor 
injungitur. Verum, mihi crede, regium corpus 
minime labore tentatur. Quisquis enim palam 
laborem capessit, nequaquam labore vincitur. Regi 
autem corpus exercenti, atque in stativis, οἱ sub 
dio agenti, et in armis celatein. conterenti, omnes 
ubivis homines, quasi in theatro, spectatores ad- 
sunt. Si quidem prxsentium oculos in sese con- 
vertit; neque alio quisquam intueri sustinet, dum 
rex in conspectu hominum molitur aliquid : ita 
omnium ad aures decantata principis facta perve- 
niunt. Atque ea demum consuetudo, qua imperator 
non raro spectandum se militibus pro:bet, ad 
excitandam in eorum animis sui benevolentiam, 
eamque firmissimam, precipuam vim habet. 13S Ec- 
quod vero tutius imperium est, quam illud, quod 
amore, et charitate munitur? Quisnam privatus, 
quantumvis mediocri conditione, securior, aut ab 
insidiis tutior, quam rez ille, quem non metuunt, 
sed cui metuunt sui? Militaris profecto ista natio 
simplex, et ingenua est, et consuetudine facile ca- 
pitur. Quin ipse Plato militare genus custodes 
appellat, canique presertim comparat, quod qui- 
dem animal amicos, atqve inimicos notitia, ct 
ignoratione discernit. Quid vero indignius eo im- 
peratore, quew) per solos pictores cognitum ha- 
bent propugnatores imperii ? Neque vero id solum 
emolumenti ex frequenti ea consuetudine hauriet, 
quod exercitum, tanquam unum ejusdem natur:e 
corpus, circumfusum liabeat ; verum etiam multa, 
qui per id tempus aguntur, alia ad rei bellice 
exercitationem conferunt; alia velut imperatorii 
muneris praparationes οἱ initia sunt, qua ad ma- 
jora, el seria animum excitare solent. Nec enim 


m est belli tempore ducem exercitus, aut legatum nominare, aut turmarium, aut agminis 
am, aut vexillarium, si necesse fucrit, aut ex veteranis notos appellare aliquos οἱ adhortari : 


üquam, qui in unoquoque tam equestri, quam 


pedestri ordine primas — obtinent. [lomcrus 


PION. PETAVil NOTE. 


hal ILtáceor. Iun i Dc hepublica. 


ORATIO DE REGNO. 


1078 


vta, ἐλάχιστα Cb ἀκούοντας, ἀφ᾽ ὧν πραχτικὴ A qui primi morbi illius auctores exstiterunt, ac 


ς συναθροίξεται, μόνα: ἐδυμένους τὰς τοῦ 
: ἡδονὰς, xal τούτων γε τὰς ὑλιχωτάτας, 
7h τε xai γεῦσις πορίζουσι, βίον ζῶντας θα- 
πνεύμονος (25). Ἕως οὖν ἀπαξιοῦτε τὸν 
»ν, οὐδὲ τῇς ἀνθρώπου τυγχάνετε τελειότητος. 
) οἷς σύνεστε περὶ [γρ. παρὰ] δία:τάν τε xal 
καὶ οἷς ἐστιν εἰς τὰ βασίλεια πάροδος ἀδεέ- 
ἣ στρατηγοῖς τε xai λοχαγοῖς, τούτους o0; 
t ἄρα παρασχευάξεσθε, τοὺς μιχροχεφά- 
 *& xal ὀλιγογνώμονας, οὖς ἡ φύσις ἁμαρ- 
παραχαράτειι, χαθάπερ ἀδιχοῦντες οἱ τρα- 
τὸ νόμισμα [γρ. τὰ νομίσματα], χαὶ γίνεται 
δῶρον ἀπόπλν τος ἄνθρωπος, χαὶ μεῖζον ὅσον 
ἐτότερος οὗτοι γελασείοντες ἐν ταυτῷ xal 
»ντες ἀτελῶς, xai σχήμασι χαὶ ψόφοις xal 
ὅσοις οἷοί τε [1p. οἷόν τε] βωμολοχοῦντες, 
βείρουσιν ὑμῖν σὸν χρόνον, xai τῆς Ψυχῆς 
uv, fv ἐχ τοῦ μὴ φύσει ζῇν ἔχετε, χαχῷ 
παραμυθοῦνται. Τούτων τὰ χολοδὰ διανοή - 
εἰ ῥήματα ταῖς ἀχοαῖς ὑμῶν ἐναρμόζεται 
ἣ νοῦς Ex φιλοσοφίας ἐν γλώττῃ περιτράνῳ 
προγγύλῃ. Ὃ δὲ τῆς θαυμαστῆς οἰχουρίας 
ὅκατε, τοῦ δήμου τὸ μὲν φρόνιμον ὑποπτεύον- 
πρὸς ἐχείνους ἀποσεμνυνόμενοι" τὸ δὲ ἀνόη- 
γόμενοι, χαὶ πρὸς ἐχείνους ἀπογυμνούμενοι" 
εἰδέναι χαλῶς, ὅτι ταῖς αὐταῖς παρασχευαῖς 
αὔξεται, xal συγχροτεῖται. ᾿Αλλ᾽ ἂν ἐπιδρά- 
γῷ τὴν ὅποι ποτὲ τῆς γῆς ἐχταθεῖσαν ἀρχὴν, 
? Παρθναίων, εἴτε τῶν Μαχεδόνων, εἴτε τῶν 
των Μήδων, εἴτε τὴν ἐν ἧ ζῶμεν, ἄνδρες 
ol τε xal στρατιῶται, xal τὰ πολλὰ συν- 
Uvtig τε xal χαμευνοῦντες ἐν ταῖς φάλαγξι» 
P μειονεχτοῦντες πόνων, οὔτε πλεονεχτοῦντες 
ἐχάστην ἐπιχράτειαν ἐπὶ μέγα προήγαγον, 
ελείας ἄνθρωποι χτώμενοι τἀγαθὰ, xal γενό- 
ἡλωτοὶ, χαλεπῶς àv ἔτι τὴν τάξιν τηροῖεν 
ονήσεως. "Eotxs γὰρ εὐτυχία φορτίον εἶναι 
3 περιδριθέστερον. Περιτρέπει γοῦν τὸν ἀνα- 
ν ἣν μὴ πάνυ ῥωμαλέος ὧν τύχῃ. 


pestem quamdam summo in pretio studioque 
habitam temporum successioni tradiderunt. Quam- 
obrem severior illa gravitas, idipsumque quod 
metuitis, ne, si vos sepius spectandos prabeatis, 
nimium sitis hominibus vestris familiares; vos 
domo penitus clausos, et a vobisipsis quasi obses- 
805 detinet ; ul paucissima et videatis, et audiatis, 
a quibus rerum agendarum prudentia colligitur ; 
corporisque duntaxat voluptatibus indulgeatis, et 
iis praesertim, qus sunt prz caleris in materiam 
iunners:e, quas cum tangendi, tum gustandi sensus 
suppeditat, ac marini. pulmonis vitam haud dissi- 
milem agatis. Quandin ergo humanam 15 conditio- 
nem aspernamini, ne perfectam quidem hominis at- 
tingitis. Nam ii, quorum in quotidiano victu aliisve 
in rebus consortium adhibetis, exiguo capite juxta 
et mente, quos natura deerrans adulteratos edidit, 
uti numismata mensarii corrumpere, ac depravare 
solent, ita ut regi ruunus sit stolidus homuncio, 
eoque acceptius, quo stolidior est : ii eodem tem- 
pore imperfecte et ridere, et flere gestientes, inde- 
coris gesticulationibus, strepitibus, aliisque quibus 
possunt scurrilitatibus una vobiscum perperam 
tempus absumunt, mentisque caliginem, quam ex 
eo contrahitis, quod secundum naturam nequa- 
quam vivitis, gravioris mali solatio demulcent, 
horum mutili nec perfecti animi sensus, verbaque 
auribus vestris multo congruunt magis, quam sen- 
tentia aliqua, ex philosophia deprompta, el diserto 
ac volubili ore decurrens. Quod auiem ad eam 
utilitatem spectat, quae ex egregia illa, domesti- 
caque custodia vobis accidit, dum ex populo eos 
quidem, qui mente praediti sunt, suspectos bha- 
betis, atque iis superbe vos, et cum ostentatione 
venditatis; stulti vero duntaxat, et rudes adnmit- 
tuntur, quibus vos palam mianifestos exponitis ; 
id probe intellexisse oporteret, iisdem artibus 
unumquodque augeri, quibus est conflatum. Sed 
si animo percurras quovis terrarum propaga!a 


t, Sive Parthorum, sive. Macedonum, sive Persarum, sive  antiquissimorum Medorum, sive 
m ilud, in quo degimus; homines populares, et militares, qui sepius media in acie sub 
Pent, hunmique dormirent, neque minus laboris, plus voluptatis ferrent, cujusque ditionis 
aMissime protulerunt; homines, inquam, singulari cum diligentia bona comparautes, qui- 
Ὁ ad summam beatitudinem pervenissent, gre hunc ordinem sine prudentia tenuissen!. 
& enim onus quoddam esse videtur plumbo gravius, Eum ergo subvertit, ac deprimit, qui id 


8 imposuerit, nisi omnino sit robustus. 


l'uyt;; àb ῥώμην ὑπισχνεῖται μὲν φύσις, τε- D 


| ἄσχησις. El; fv σε, βασιλεῦ, προτρέπει 
lg φυλαττομένη γενέσθαι τὸ Ex λόγου συμ- 
Tol; γὰρ Evavziotz τῶν συνιττάντων ἔχαστον 
zt. Καὶ οὐχ ἀξιῶ παραθαῆτνα: τῷ Pact 
ὧν τὰ πάτρια. Πάτοια δὲ ἡγοῦ ' Ρωμαίων, οὐ 


11. Animi autem robur ut natura promittit, sic 
assidua exercitatione perücitur. Ad quod tete, 
imperator, philosophia hortatur, id ne eveniat 
cavens, quod ex oratione consequitur. Unumquod- 
que enim contrariis opibus, quam quibus consti- 
tutum est, destruitur. Non ergo patria instituta 


ΟΝ. PETAVII NOTAE. 


βίον ζῶντας 0ulaccícv πιεύμενος. La 
| Philebo, $1» οὐκ ἀνθρώπου βίον dixil, ἀλλά 
εὐμονος, ἣ τῶν ὅσα θαλάττια μετ᾽ ὁστρεΐνων 
ἐστι σιυμάτων. Sic Epicurus Nausiphanein 
)ῶὶ πλεύμονα, ἀπατεῶνα, xai πόρνον Laer- 


tius. 

(36) Τοὺς pir poxezd.lcvc. Cujusmodi fuit, quem 
Domitianus liabuit in deliciis, partulo portentosoque 
capite. Sueton. in. Domitiano. 


., "- "T ὙΠ "ἢ 


y 


4081 


ORATIO DE REGNO. 


1082 


wat xal παντάπασι χαχοδαίμονας ; ᾿Αλλ᾽ ἐχεῖνοί γε A splendorem prodeuntium, ne vos homines esse 


οὐχ ἀποτειχίζοντες [7}. ἐπιτειχίζοντες) τὴν olxtav, 
εἶργον οὔτε τοὺς ᾿Ασιανοὺς, οὔτε τοὺς Εὐρωπαίους 
βαρδάρους, ἀλλ᾽ οἷς ἐποίουν, ἐχείνους ἑνουθέτουν τὴν 
ϑφετέραν ἀποτειχίζειν, θαμὰ διχδαίνοντες τὸν Εὐ- 
φράτην ἐπὶ τὸν Παρθναῖον * τὸν δὲ Ἴστρον ἐπὶ τὸν 
Γέτην τε χαὶ Μασσαγέτην. Οἱ δ᾽ οὖν ἕτερα ἀντὶ τού- 
φων (55) ὀνόματα θέμενοι, ἕτεροι δ᾽ αὐτῶν xal τὰ 
πρόπωπα τέχνῃ παραποιήσαντες [Tp. περιποιήσαν- 
τες], ἵνα δὴ δοχοίη γένος ἄλλο νέον τε xaX ἀλλόχο- 
τον ἐχφύναι τῆς γῆς, δεδίττονται ὑμᾶς ἀντιδιαθαί- 
WWtt;, χαὶ μισθὸν εἰρήνης ἀξιοῦσι πράττεσθαι, 


homines ipsi deprehendant? An potius tunc, cum 
exercitibus praficiebantur homines in propatulo 
vitam agentes, sole adusti, reliquoque iu victu 
sine ullo artificio simplices, non dithyrambicum, 
ac tragicum tumorem spirantes, sed laconicis 
pileis tecti, quoa in statuis pueri spectantes deri- 
dent, quosque senior plebs felices fuisse non pu- 
tat; imo vero, si vobiscum conlerantur, prorsus 
infelices? 1'7 Atqui illi ipsi minime intersepta domo, 
neque Asiaticos, neque Europzos barbaros arce- 
bant ; sed iis rebus, quas agebant, suos iliis fines 


admoncbant esse muniendos ; cum szpissime vel profecti contra Parthos, Euphratem; vel adversus 
Gelas, ac Massagetas, Istrum trajicerent. Nunc illi alia pro his nomina sumentes, nonnulli et vul- 
Wm artificio quodam immutantes, ut novum, et immane gcnus terra editum esse videantur, icr- 
, rem animis nostris injiciunt, adversus nos vicissim flumen trajicientes, pacisque mercedem au- 


ferre postulant, 
El μὴ σύ γε δύσσεαι dAxi]v. 
"IU ἀφείσθω μὲν, εἰ δοχεῖ, τὰ παλαιὰ πρὸς τὰ νῦν 
ἐξετάζειν, ἵνα δὴ μὴ δοχοίημεν ἐν σχήματι παραινέ- 
φῶ; ὀνειδίζειν, δειχνύντες, ὡς, ὅσον ἐπέδωχεν εἰς 
efu& σοδαρὸν τὰ βασιλέως, τοσοῦτον ἀληθείας 
ἀγίρηται. 


d. Εἰ δὲ ὥσπερ ἐν τῇ χαθ᾽ ὑμᾶς ποιχιλίᾳ γενόμε- 
WX ὁ λόγος ἐφιλοχώρησε, νέμοι τινὰ μοῖραν ἑαυτοῦ 
τοὶ τῇ πάλαι τῶν βασιλέων, εἴτε ἀγροιχίαν χαλοῦμεν 
aiv, εἴτε λιτότητα βούλεσθε, χαλῶς ἂν ἀλλήλαις 
ἀντιπκαρεχδύοιντο πολυτέλεια χαὶ εὐτέλεια " xal γυ- 
ἑνὰς ἂν οὕτω θεώμενο:, ἐρασθείης ἀληθινοῦ βασι- 
δίως χάλλους, ἀφεὶς τὸ φαινόμενόν τε xal ἐπιποίη - 
W* οὐχοῦν ἐχείνην μὲν ἀπὸ τῶν χρημάτων τὸ πλέον 


Ni fortia robora sumas. 
Verum mittamus, si libet, eam priscorum tempo- 
rum cum praesentibus contentionem, ne per ad- 
hortationis speciem probrose videamur incessere, 
idipsum declarantes, quantum imperatoribus su- 
perbi, atque arrogantis cultus accessit, tantumdem 
decessisse veritatis. 

19. Si vero, quemadmodum ad eam, qua in vo- 
bis est, varietatem progressa diutius in eo nosira 
immorata est oratio, ita aliquam sui partem pri- 
stinz illi imperatorum, sive rusticitali malimus, 
sive simplicitati, tribuat; non incommode profasio 
ac frugalitas opposite sibi invicem emerserint, 
eoque pacto nuda h:ec ambo considerans, misso 
fucato illo atque adscititio, terum ac germanum 


ἐγράφομεν * ταύτην δὲ οὐχ ἔστιν ἀπὸ τούτων, ἄλλοθεν C regis decorem  amplecteris. Quamobrem illam 


Δλαδεῖν. Οὐ γάρ ἐστιν αὐτῇ περιττὰ, μὴ πραγμα- 
᾿«Βυομένη περὶ αὐτά᾽ τὰ δὲ ἔθη μᾶλλον εἰχόνςς ἂν 
- δὑτῆς εἶεν. Καίτοι καὶ ἔργον εὐθὺς συμπροχύπτει 

φῶν χατὰ φύσιν ἐχόντων βίων val; προθολαῖς [yp. 


- προσδολαϊς). Ἑ ὡς οὖν ἄξιον ἐπιμνησθῆναι βασιλέως, 


13i ἔθους, xai ἔργου * χαὶ γὰρ ἀποχοῶν ὁτιοῦν πάντα 
φυνεφελχύσασθαι. Λέγεται δή τινα τῶν ob May ἀρ- 


h nhe. ἀλλ᾽ ὧν ἂν εἰδεῖεν xal τῶν γερόντων ol záz- 


"WE, εἱ μὴ νένι τοὺς παῖδας ἐτέχνωταν, xal παρὰ 
νέων τῶν παίδων ἐγένοντο πάπποι. Λέγεται δὴ τινα 
ἐχείνων στρατείαν μὲν ἄγειν ἐπὶ τὸν "Aocaxibry εἰς 
Ῥωμαίους 0fplcavza: ἐπειδὴ δὲ πρὸς ταῖς ὑπερδο- 
liie τῶν ᾿Αρμενίων γενέσθαι, πρὶν ἐπιχειρῆσαι τῇ 
φελεμίᾳ, δείπνου τε αὐτὸν ἐρασθῆναι, xat ἐπιτάξαι 
τῇ στρατιᾷ τοῖς ἀπὸ τῶν cxsvozópuv χρῆ θαι, ὡς 
ἐγγύθεν ἐπισιτιουμένοις, ὅν δέῃ. Ἐδείχνυε δὲ ἄρα 
τοὺς Περθυλίων ἀγρούς. Ἐν τούτῳ 05 ὄντων, πρε- 
e&lav Ex, τῶν πολεμίων παρεῖναι" xa οἴεσθχι μὲν 
ἤχουδαν προεντεύξεσθαι «ol; βασιλεῖ παραδυνα- 
δ:εὐουδι" χαὶ τούτων γε αὖ πελάταις τισὶ χαὶ εἰσαγ- 
γελεῦσιν, ὡς εἰς ἡμέραν πολλοστὴν ἀπ᾽ ἐχείνης τοῦ 


quidem opibus maxima ex parle circumscripsimus; 
liujus autem non ex eo, sed aliunde petenda co- 
gnitio est. Neque enim supervacuis opibus predita 
est, cum in earum conquisitiune nequaquam occu- 
petur; sed ipsius imagines in moribus potius, 
vitaque posite fuerint. Quanquam et opus ipsum 
statim una cum ejus vite, quz nature consen- 
tanea est, productione consequitur. Operz pretium 
est igitur unius imperatoris morum operisque fe- 
cisse mentionem. Quodlibet enim ad omnia secum 
trabhenda satis superque erit. Imperatorem olim 
quemdam exstitisse ferunt, haud ita vetustum, sed 
quem hujus temporis senum avi facile cognoscere 
potuerunt; nisi et ipsi juvenes liberos susccepe- 
rint, et à junioribus liberis avi postmodum facti 
sint. Ferunt, inquam, illorum quemdam adversus 
Persas, ad vindicandam illatam ab his Romanis 
injuriam, cum exercitu profectum, cum ad éxtrema 
Armeniorum juga pervasisset, priusquam in hos- 
tile solum excurreret, cibum sumere cupientem, 
exercitui, uLex impedünentorum sarcinis promptis 


DION. PETAVII NOTE. 


Piutarch. de Aristippo Argivorum tvranno : Kal 
δατεχάλει τὸν θαυμαστὸν τύραννον, (3Tsp ἑρπετὸν 
ἂχ 22109 χατερχόμενον. 

-(33) Οἱ δ᾽ οὖ» ἔτερα ἀντὶ τούτων". Darbaros intcl- 


ligit, qui Sevthb:e, Gothi , Wisegzotlii , Ostrogothi, 
Marcomani, Quadi et sexcentis aliis nominibus ap- 
pellati terrori tuin erant liomanis, quos et stipen- 
diarios liabebant. 


ORATIO DE REGNO. 


1085 


; ὧν, οὔτε φαλαχρὸς αἰσχύνετα!, xat χύτραν A rem metumque omnibus injectum ; si cum ejus- 


ἔμενος συνδείπνους χαλεῖ. ᾿Αφικέσθαι δὲ τὸν 
τὸν ἀλαζόνα χατοῤῥωδήσαντα, πάντα εἴχειν 
ὄντα, τὸν ἐν τιάρᾳ xa χάνδυϊ (59), τῷ μετὰ 
φαύλων ἐρίων, χαὶ πίλου. 


τερον δὲ τούτου νεώτερον ἀχοῦεις, οἶμαι. Καὶ 
b εἰχὸς ἀνήχοόν τινα εἶναι βασιλέως ἑαυτὸν 
ς (0) εἴσω τῆς πολεμίας γενέσθαι ἐν χρείᾳ 
κῆς, μιμησαμλένου σχῆμα πρεπσθείας:. Act- 
' τε γὰρ fv τότε, τὸ πόλεών «s. xal στρατευ- 
γεῖσθαι" χαὶ ἐξώμνυντό γε πολλοὶ τὴν το!αύ- 
ἦν. Εἷς δέ τις αὐτῶν χαὶ ἐννεᾶσας (4) τῷ 
ιν, ἀπειπὼν πρὸς τοὺς πόνους ἐχὼν ἰδιώτης 
Ἐπεὶ χαὶ τοὔνομα αὑτό σηι δείξω τοῦ βασι- 
μον, ἐχλιπὲς Ῥωμαίοις γενόμενον ἀφ᾽ οὗ Tap- 
ἡ δῆμος ἐξήλασεν. ᾿Απὸ τούτου γὰρ ἡμεῖς μὲν 
οὔμεν, xal χαλοῦμεν βασιλέας, xal γράφομεν 
μεῖς δὲ εἴτε εἰδότες, εἴτε μὴ, συνηθείᾳ δὲ συγ- 
t$, τὸν ὄγχον τῇς προσηγορίας ἀναδυομένοις 
Οὔχουν οὔτε πρὸς πόλιν, οὔτε πρὸς ἰδιώτην, 
᾿ς ὕπαρχον γράφοντες, οὔτε πρὸς ἄρχοντα 
y ἐχαλλωπίσασθέ ποτε τῷ βασιλέως ὀνόματι" 
γκεράτορες εἶναι ποι:ῖσθε. Ὁ δὲ αὐτοχράτωρ, 
ρατηγίας ἐστὶ πάντα ποιεῖν ὑποστάσης. Kal 
ἧς, xai Περιχλῆς ἔπλεον ᾿Αθήνηθεν αὐτο» 
; στρατηγοί. Καὶ οὐχ ἐλύπει τοὔνομα τὸν 
Ww ἀδυνάστευτον, ἀλλ᾽ αὐτὸς ἐχειροτόνει τὴν 
lav νόμιμον οὖσαν. ᾿Αθήνῃσι μὲν οὖν (42) xal 
«ἰς χαλούμενος μιχρὰ ἔπραττε, xal ὑπεύ- 
, εἷς τοὔνομα τοῦ δήμου, οἶμαι, παίξοντος " 
; ἀχρατῶς ἐλευθέρου. ᾿Αλλ’ ὅγε αὐτοχράτωρ 
πε μόναρχος ἣν, χαὶ σπουδαῖον fjv xaX πρᾶγμα 
α. Πῶς οὖν οὐ σαφὲς τοῦτο τεχμέριον τῆς 
; iv tfj Ῥωμαίων πολιτείᾳ προαιρέσεω:ς, ὅτι 
ova py la. προδήλως ἀποτελεσθεῖσα, μίσει τῶν 
ὃς χαχῶν, διευλαδεῖται, xal φειδομένως 
τοῦ βασιλέως [1p. βασιλείας ] ὀνόματος ; 
ἕν γὰρ διαδάλλει μὲν τυραννὶς, ζηλωτὴν δὲ 
τιλεία, xai Πλάτων αὑτὴν θεῖον ἀγαθὸν ἐν 
ἐς χαλεῖ. Ὁ δὲ αὐτὸς οὗτος, τὸ θείας μετει- 
ἴρας, ἀξιοῖ πάντη ἄτυφον εἶναι. Οὐ γὰρ σχηνο- 
δὲ τερχτουργῶν ὁ Θεὸς, ἀλλὰ 
: 6i ἀφόφου 
πελεύθου κατὰ δίκην cà Ürnv ἄγει, 
ἀπαυταχοῦ παρεστάναι τῷ πεφυχότι μετέχειν 
τῶς ἀξιῶ τὸν βασιλέα χοινὸν ἀγαθὸν χαὶ 
ἵναι. Τύραννο: δὲ εἰ θαυματοποιοῦσι χρυπτό- 


» 
» 


χαὶ σὺν» Exc est ταινόμενο!ι, φθόνος οὐδεὶς 


Β 


modi hostibus dimicandum sit, quorum rex neque 
19 regem seesse, neque calvum pudori habeat, olla- 
que insuper apposita compransores invitet. Moxque 
superbum regem territum accessisse, nihil non 
cedereparatum, eum qui tiara, et candye ornabatur, 
ei, cui ex vilissimis lanis amictus esset, ac pileus. 

15. Aliud eo recentius accepisse te aliquando puto. 
Neque enim cuiquam credibile est non auditum esse 
eum imperatorem, qui sese intra hostium fines 
committens, sub specie legationis, exploratoris 
vicem subiit. Tunc enim publicam obire functio- 
nem, idem erat, ac civitatum exercituumque esse 
ducem ; atque idcirco plurimi tali se abdicabant 
imperio. Ex iis unus, cum juventutem imperando 
contrivisset, laboribus defatigatus, ultro privatus 
consenuit. Nam et serius ipsum tibi regis nomen 
usurpatu:zn indicabo; quoJ ex eo tempore ab Ro- 
manis est suppressum, a quo populus e civitate 
Tarquinios expulit. Nos enim ex illo regium vobis 
nomen tribuimus, et appellando scribendoque 
usurpare consuevimus ; vos autem sive scientes, 
sive nescientes, ac consuetudini servientes, appel- 
lationis bujus invidiam declinare velle videmini. 
Quare neque ad civitatem, neque ad privatum, 
neque ad pr:zefectum scribentes, neque ad barba- 
rum principem, regii nominis decus prz vobis un- 
quam tulistis, sed imperatores vos facitis. Impe- 
rator autem ducatus militaris nomen est, qui 


C agenda omnia suscepit. lta Iphicrates, et Pericles 


Atlienis summa potestate przediti duces navigabant. 
Neque liberum populum nomen illud offendebat ; 
sed ipse legitimam hanc belli praefecturam suffra- 
giis tribuebat. Caeterum Athenis magistratus qui- 
dam regis nomine tenuis erat, reddendisque ratio- 
nibus obnoxius: credo quod populus id nominis 
per ludibrium usurparet, utpote qui mera libertate 
frueretur. Imperator vero neque monarcha tum 
erat ; et cum re, tum nomine serium quiddam ha- 
bebatur. Satin' ergo illud manifestum est in Ro- 
mana republica animi moderatioris argumentum, 
quod illa, etiamsi manifeste in monarchiam desci- 
verit, eorum nihilominus malorum odio, quz ty- 
rannidem consectantur, caute religioseque regium 


D nomen adhibeat ? Quippe monarchiam tyrannis in- 


visam reddit, regia potestas aniabilem cflicit, eam- 
que Plato divinum inter homines bonum appellat. 
Idem 80 autem ipse quod divinz sortis est. parti- 
ceps, omni fastu docet arrogantiaque vacare opor- 
tere. Neque enim Deus quasi in scena scipsuni 


DION. PETAVIL NOT.E. 


1, ut mirum sit Carinum, cum et rex sit, 
9 non erubescere : quod rex sit, ob χύτραν il- 
od calvus, quoniam in conviviis dicla jaci 
$ consueverant, ut ad calvitii encomiuin 


ὑν ἐν τιάρᾳ, xal xaár£vr. Pollux lih. vii, 

Καὶ Π:ρτῶν μὲν 10:2 χάνδυς, χαὶ ἀναξυρὶς, 
ιυρϑαπίαν, χαὶ χίδχριν, χαὶ πίλον χαλοῦτσι, 
τιάραν, fv xax xopbasixv. 


(40) Βασιλέως ἑαυτὸν» ἐπιδέόντος. Galerius hic 
fuisse videtur. Legeudus Eutropius lib. ix. 

(41) Εἷς δέ τις αὐτῶν xal évredcac. Diocletia- 
nus, qui, posite imperio, privatam ad vitam r. diit, 

(42) Αθήνῃσι μὲν cor. Pollux lib. vini Harpo- 
cr.tio, apud quem in voce βασιλιχὴ 6ubpopgf , ι18 
corrupte legitur : Ἔστι δὲ οὗτος εἷς τῶν ἐννέα áp- 
γύντων, ὃς Baso um διαδρομὴ χαλεῖται. Corr. ἀφ᾽ 
οὗ, vel οὗ. Intelligit enim Iampadum certamina. 


ORATIO DE REGNO. 


N 


1050 


καλὰ, τῶν 6 ix τῆς ἐναντίας μερίδος ἀντι- A tia, una cum ea non modo pristina ornamenta rc- 


'σὶν πάντων γενέσθαι. Kal σὺ, βασιλεῦ, τῆς 
"γῆς τῶν ἀγαθῶν ἄοξαιο, xaX ἀποδοίης ἡμῖν 
(ὃν τῆς βασιλείας τὸν βασιλέα. Γὰρ ἐν οἷς 
Ux ἔτι οἷα χωρῖσαι ῥχθυμία [γρ. ῥᾳθυμία, 
la ῥᾳθυμία], οὐδὲ πρότω βῆναι. Νῦν γὰρ 
ἐπὶ ξυροῦ ἴστανται ἀχμῖς ^ xai δεῖ Θεοῦ xal 
ς ἐπὶ τὰ πράγματα, τὴν ὠδινομένην χρόνον 
νὸν τῆς Ῥωμαίων àpyrc τὴν εἱμαρμένην 
ρήσποντος, ἣν, ἅμα συνάπτων τὸ ἑξῆς τοῦ λό- 
αἱ τὸν βασιλέα δημιουργῶν, ὃν ἐνέογμην 
πάγχαλον ἱστάναι, δείξω γε σαφῶς ἐγγὺς 
ἐν μὴ σοφὴ τε xat ἰσχυρὰ βασιλεία χωλύοι" 
b χωλύων αὐτὸς ἧς, ἐχ τῶν ἐνόντων συμπα- 
at [rp. συμπλαχήσομαι]. Θεὸς δὲ ἀγαθοῖς 
αὶ πάντως παραστάτης, xat ἵλεως. Πόθεν οὖν 
ντες τὰ χοινῇ διαπραττόμενα [γρ. διαπλατ- 
, τῷ πλαττομένῳ παρὰ τοῦ λόγον βασιλεῖ, 
τεριηνέχθημεν εἰς τὰ χαθεστῶτα " ᾿ξίου φι- 
τὸν βασιλέα θαμὰ ὁμιλεῖν στρατιώταις, ἀλλὰ 
ιμεύεσθαι. Τὴν γὰρ εὔνοιαν, ἣ μόνη χαὶ μά- 
σιλέως ἐστὶν ἰσχυρὸν φυλαχτήριον, ἐδίδασχεν 
ὁσημέραι συνηθείας ἀθροίζεσθαι. Ποδα-ποῖς 
ἕνος οὖσι τοῖς στρατιώταις φιλόσοφος ἐρα- 
βασιλέως, ἀξιοῖ χαὶ παιδεύειν τὸ σῶμα καὶ 
σθαι; ἣ διλονότι τοιούτοις, o0; ἀγροὶ xal 
ιαὶ χαθάπαξ ἡ βασιλευομένη γῆ, δίδωσι προ- 
καὶ χαταλέγει φύλαχας τῇ πολιτείᾳ τε χαὶ 
totg, ὑφ᾽ ὧν ἐτράφτυσάν τε xai ἐπαιδεύθη- 
οι γάρ εἶσιν, o0; xaX χυσὶν ὁ Πλάτων εἴχα- 
À' οὔτε τῷ ποιμένι μετὰ χυνῶν τοὺς λύχους 
, κἂν σχύμνοι ποτὲ ἀναιρεθέντες τιθασσεύε- 
ea, ἢ χαχῶς αὐτοῖς πιστεύσει τὴν ποέμνην. 
ἀρ τινα ταῖς χυσὶν ἀσθένειαν, f|. ῥᾳθυμίαν 
. αὐταῖς τε xal ποίμνῃ, χαὶ ποιμέσιν ἐπι- 
σιν" οὔτε τῷ νομοθέτῃ δοτέον ὅπλα τοῖς οὐ 
t£, xal τραφεῖσιν ἐν τοῖς αὑτοῦ νόμοις. Οὐ 
; καρὰ τῶν τοιούτων οὐδὲν εὐνοίας ἐνέχυρον. 
Ν ἀνδρὸς θαρσαλέου (45), f] μάντεως, νεότητα 
ἑτεμότροτφον, ἔθεσιν ἰδίοις χρωμένην, ἐν τῇ 
ἃ πολέμια μελετῶσαν ὁρῶντα, μὴ δεδιέναι. 
«tot. πάντας αὐτοὺς πιστεῦσαι φιλοσοφεῖν " 
9 χαλῶς ἀπογνόντας, οἴεσθαι τὸν Ταντάλου 
dp τῆς πολιτείας λεπτοῖς χαλωδίο:ς ἡρτῆσθαι. 
ξ κρῶτον ἐπιχειρέσουσιν, ὅτε πρῶτον αὑτοῖς 
ξι προχωρήσειν τὴν πεῖραν. Τούτου μὲν οὖν 
Ὀδολισμοί τινες ἤδη γίνονται, χαὶ φλεγμαίνει 
νὰ [rp. συχνὰ) τῆς ἀρχῆς, ὥσπερ σώματος, 
μένων αὐτῷ συγχραθῆνα! τῶν ἀλλοτρίων εἰς 
y ὑτγιεινέν * ἐχχρῖνα: δὲ δεῖν τἀλλότριον, ἀπ 
ἰτων xal πόλεων, ἰατρῶν τε χαὶ στρατηγῶν 
ly εἴποιεν. Τὸ ὃὲ μύτε ἀντίπαλον αὐτοῖ; χα- 


D 


stitui, verum etiam eorum quz ab adversa parte 
sunt, omnium esse mutationem. Tu vero, impera- 
tor, revocand:z felicitatis auctor sis, nobisque 
imperatorem imperii rursum administratorem prz- 
beas. Nam ea in quibus versamur non amplius 
jguavia procedere, ulteriusve progredi possunt. 
Nunc enim omnes sunt in summa novacule acie 
collocati ; Deoque et imperatore ad rewpublicam 
opus est, qui Romani imperii fatum istud rescindat, 
quod jatapridem conceptum, et in lucem edendum 
est ; quodque ego simul et reliquum orationis at- 
lexens, et regis specimen informans ; quem velut 
praestantissimum quoddam simulacrum erecturus 
inchoaveram, jamjam instare manifestis judiciis 
evincam, nisi sapientis illud ac fortis imperii ope 
prohibeatur. Ut autem ipse sis, qui prolibeas, 
quantum in me situm erit, allaborabo. Deus autem 
bonis viris perpetuo, planeque opitulator ac pro- 
pitius est. Unde ergo missis iis que communiter 
ad illius regis oflicium spectant, quem oratione 
nostra describimus, animum ad praesentem rerum 
convertimus stalum? Regi cum militibus &epius 
versandum, non domi sese continendum esse phi- 
losophia praecipiebat. Benevolentiam enim, que 
sola firmissimum esl regis przsidium, ex quoti- 
diana consuetudine colligi docebat. Cujusmodi igi- 
tur cum militibus regis amator philosophus corpus 
ipsum et exercere jubet, et iisdem in stativis age- 
re? Cum iis videlicet, quos agri, et civitates, et, 
uno verbo dicam, universa terra imperio subjecta 
propugnatores suppeditat, deligitque reipublicz 
legunmque custodes, ἃ quibus et educationem, 99 
et institutionem acceperunt. li namque sunt, qui 
cum canibus a Platone comparantur. Sed neque a 
p:store inter canes lupi collocandi sunt, etsi ca- 
tuli olim sublati cicurati esse videantur, alioqui 
male ipsis gregem commiserit. Ubi enim aliquam 
in canibus imbecillitatem, aut ignaviam esse sen- 
serint, statim in illos, el gregem, et pastores sx- 
vient. Neque a legislatore danda arma sunt iis qui 
in ipsius legibus nati aut instituti non fuerunt. 
Non enim ab ejusmodi hominibus ullum babet 
benevolentix* pignus. Ac mihi vel nimis audacis 
viri, vel certe vatis esse videtur, numerosam ju. 
ventutem alienis institutis educatam, suis moribus 
utentem, qu: ad bellum spectant in regione exer- 
centem cum videat, nequaquam metuere. Aut enim 
illos necesse est sapientes esse credamus, aut si 
id omnino desperandum est, Tantali lapidem pu- 
temus tenuissimis funibus supra rempublicam esse 
suspensum. Tunc enim primum iuvadent, cum suos 


DION. PETAVII NOTAE. 


Ὡς ἔστιν ἀνδρὸς 0apcaAécv. Contra Scy- 
c est Gothos, Alan0s, Vandalos, Germanos, 


. àc septentrionales omnes populos auda. 


ebitur, a quibus imperio perniciem imminere 
l, quod paulo post accidit, Primus Valens, 
s militibus neglectis, barbaros adhibuit ; 
m Atbalaricuin Gothorum regem cum Fri 


tigero ab Hunnis expulsos humaniter excepit; 
lisque agros assignavit in Thracia, a quibus illato 
deinde bello idem interfectus est. Videndus Am- 
miau. lib. xxxi, 1, nec non Soerat. lib. iv, cap. 34. 
Post hune Gratianus eodem vitio peccans, dum 
paucos ex Alanis, quos ingenli auro ad se transiule- 
rat, anteferret. veteri ac Rhomano militi; adeoque 


ORATIO DE REGNO. 


1094 


εὐτουργεῖν τὰς νίχας, μηδὲ χοινωνίας &veyo- À animi sunt, paulatimque victoriis per scse admini- 


, ἄλλ᾽ ἀπαξιοῦντας ἐν ἀπάσῃ τάξει τὸ Báp6as 


Ἀρχῶν δὲ δὴ xoi πρῶτον ἀπεληλάσθων, xal 
βουλευτηρίῳ γερῶν ἀποχεχόφθων, οἷς ὑπ- 
ἰσχύνη τὰ παρὰ ' Ῥωμαίοις πάλαι χαὶ δοχοῦντα 
εσεμνότατα. Ἐπεὶ νῦν γε xal τὴν βουλαίαν (49) 
αὐτὴν, xal Θεὸν οἶμαι τὸν στράτιον ἐγχαλύ- 
ν΄δταν ὁ σισυροφόρος (50) ἄνθρωπος ἐξηγῆται 
ἐς ἐχόντων, xai ὅταν ἀποδύς τις ὅπερ ἔνγ πτὸ 
, περιδάληται τήδεννον, xal τοῖς Ῥωμαίων 
συμφροντίζῃ περὶ τῶν χαθεστώτων, προ- 
ἔχων παρ᾽ αὑτόν που τὸν ὕπατον, νομίμων 
ὀπίσω θαχούντων. ᾿Αλλ᾽ οὗτοί γε μιχρὸν τοῦ 
πρίου προχύψαντες, αὖθις ἐν τοῖς χωδίοις 
b ὅταν τοῖς ὁπαδοῖς συγγένωνται, τῆς τηδέν- 
αγελῶσι, μεθ᾽ ἧς οὐχ εἶναί φασι ξιφουλχίας 
αν. θαυμάξω δ᾽ ἔγωγε πολλαχῇ τε ἄλλῃ, xal 
ισταὰ ταύτῃ, τὴν ἀτοπίαν ἡμῶν. ἽΛπας γὰρ 
54) ὁ xai χατὰ μιχρὸν εὖ πράττων, Σχυθιχὸν 
' δοῦλον, xal ὁ τραπεζοποιὸς (52), xaX ὁ περὶ 
ὃν (55), καὶ ὁ ἀμφορεαφόρος (54), Σχύθης 
ἰἄστῳ, τῶν τε ἀχολούθων (55) ol τοὺς χθαμα- 
πμποδίσχους ὀχλαδίας ἐπὶ τῶν ὥμων ἀνατι- 
, ἐφ᾽ ᾧ τοῖς ἑωνημένοις ἐν ταῖς ἀγυιαῖς εἶναι 
θαι, Ἐχῦθαι πάντες εἰσὶν, ἄνωθεν ἀποδεδει- 
τοῦ γένους ἐπιτηδείου τε χαὶ ἀξιωτάτου 
ιν Ῥωμαίοις. Τὸ δὲ τοὺς ξανθοὺς τούτους 


Β 


λῶντας Ἑυδοϊχῶς, παρὰ τοῖς αὐτοῖς ἀνθρώ- ς 


3 μὲν οἰχέτας εἶναι, δημοσίᾳ δὲ ἄρχοντας, 
Ww, τῆς θέας γένοιτο ἂν τὸ παραδοξότατον" 
τῇ τοῦτό ἐστιν, οὐχ ἂν εἰδείην ὁποῖον ἂν εἴη 
ὅμενον αἴνιγμα Ἐν Γαλλίχ μὲν οὖν Κρΐξος, 
ἄρταχος ὁπλοφοροῦντες ἀδόξως, ἵνα θεάτρῳ 
) τοῦ δήμου Ῥωμαίων χαθάρσια, ἐπειδὴ 
σαντες τοῖς νόμοις ἐμνησιχάχησαν, τὸν ol- 


strandis assuefaciendi ; ita uL neque ΠΙΟγα"" con- 
sortium ferant, et quidquid barbari est. ab omni 
penitus ordine removeant. 

15. ]gitur a magistratibus primum arceantur, 
et a senatoriis honoribus excludantur, quibus pri- 
dem pudori fuerunt qu:e sunt apud Romanos , οἱ 
esse videntur honestissima. Ut enim se modo reg 
habet, et consiliariam ipsam Theinidem , et belli 
praesidem Deum arbitror pre» pudore occultare 
sese, quoties barbarico renone indutus hono 
chlamydatos ad bellum ducit, vel cum aliquis 
scoriea, qua amiciebatur, penula deposita, togam 
induit, et cum Romanis magistratibus, primum a 
consule subsellium habens, legitimisque viris post 
eum sedentibus, de rerum statu deliberat. llli 
autem paululum curia egressi, rursuwimn pelliceas 
vestes sumunt, togamque, ubi inter comites fue- 
rint, derident, quacum stringendi ensis expeditam 
esse facultatem negant. Ego vero cum in multis 
alis, tum in eo maxime stoliditatem nostram 
demiror. Etenim quzlibet familia, quze paulo com- 
modius degit , Scythiez originis possidet servum ; 
et est unicuique structor, furnarius et amphora- 
rius genere Scytha. Tum jnter pedisequos, qui 
depressiores grabatulos, et plicatiles succollant, 
ut his etiam in via domini insidere possint, Scy- 
tha omnes sunt, quasi jam olim a majoribus 
generi huic sit a natura tributum, ut Romanorum 
servitio accominodatissimum ac dignissimum essct. 
Jam vero flavos illos, et Euboico more comatos 94 
apud eosdem homines privatim quidem servos 
esse, publice vero magistratus, cum insolens est, 
tum in boc spectaculo prz cateris admirandum 
censeo. Ác nisi ita se res babeat, nescio quodnam 
sit illud quod snigma vocetur. Atque in Gallia 
quidem Crixus et Spartacus arma cum infamia 


DION. PETAVII NOTAE, 


i; meliorem vero, propter philosophos, 
|i ad eamdem deprecanlam militiain causa 
estlinr. 

ἙἘχεὶ νῦν γε xal τὴν SovAalay. Claud. πὶ, 


pude! Ausonios ritus et jura regentem 

wre de[ormes ritus, vestemque Gclarum, 
gneinqne habitum Latii mutare, toga'que. 

πὶ captiva pellito judice leges. 

Ὅταν ὁ cicvpozópoc. Sidonius lib. 1, 
; de Theodorico rege : Circumsistit sellam 
rmiger. Pellitorum turba satellitum, ne absit, 
Mr. 

AszGc yàp ὁ olxoc. Mem in Encomio Calritii 
trat, pag. 77. Quod et vetus institutum fuit 
ja, Athenis maxime, ut ex Aristopb. T/e- 
et Scholiastes ejus ad Acharu. publicos mini- 
ipellatos Scythis ait. Apud Suida:n σχύθαινα 
ὁ atque ancilla. Apul Am:nianum, lib. xi, 
s imp. hortantibus ut con:ra Gothos bellum 
XI] Ilis ait sufficere mercatores Galatas, per 
ique si; e conditionis discrimine venundantur. 
Καὶ ὁ τριιπεζυπειός. Structorei vocat Ju- 
sat. 9. Est autem [lesychio, Ὁ τῆς πάσης 
gup Toit παρασχευῆ: ἐπιμελούμενος. 
Ὁ περὶ τὲν ἱπεόν. lHlac voce varia signifi- 


D 


cantur. Hic autem arbitror eum esse, quem ἔπνο- 
χναύστην vocant. Glossarium vetus funarium inter- 
pretatur : qui panilicio praeponitur, vel dulciariis 
operibus. 

(94) Kal ὁ ἀμφορεας-όρος. Wesychius ἀμφορεα- 
φόρους τοὺς μισθοῦ τὰ χεράμια φοροῦντας appellat ; 
Latini aquarios et amphoraftios. Juveu. sat. 6 : 

.... Ceniel conductus aquarius., 

(55) Tov τε ἀχο.ϊούθων. Σχιμποδίσχος proprie 
lecticam signiticat. Hic vero sellau,, hoc est δίφρον, 
esse potius existimo. ld imprimis suadet vox χαθ- 
ἐξζεαθαι, Deinde quod bajulos istos ἀχολούθους, id 
est secutores, ut Glossavium vertit, nominat, quasi 
post heros suos et a tergo sellas bajule: t quas ad 
sedendum rcprasentent.. Facit ad hunc Synesii lo- 
cum quod apud Hesychium legitur : '0xAaó:a;, 
inquit, θρόνο: πτυχτὸς, καὶ δίφρος ταπεινὸς, ὃν ol 
ἀχόλουθοι φέρονται τοῖς εἰς τὰς ἀγορὰς ἐξιοῦσι πλου- 
σίοις. "Preclaris ad eamdem sententiam alter est 
Procopii locus in 'Avexócrctc, p. A1, Καὶ τὸ βάθρον 
ἐπὶ τῶν ὥμων ἀεὶ ἔφερεν, ἐφ᾽ οὗπερ ἐχείνη ἐν τοῖς 
συλλόγοις xa07,50a: εἰώθει. Atheu. xi. Ὀχλαδίας τὰ 
αὑτοῖς ἔφερον οἱ παῖδες. (va μὴ χαθίζοιεν ὡς ἔτυχε. 
Quare falsus. est vir doctus, qui σχιμπόδιον nun- 
quam pro sella usurpari asserit, Certe apud Suidam 
σχίμπονς est σχάμνοξ, el φιλοσόφων χαθέδρα. 


ORATIO DE REGNO. 


1903 


Uv δὲ el; τοὺς ἔξω προὐχώργησαν. Καὶ o) A et Macedonum rex ; quorum ab his quidem, in eos 


ἕως ἂν ὦσι τοῖς χαταντιχρὺ παρὰ τῶν 

ἀντιδιδόμενοι. 'AXA! ὅταν ἐμπέσωσιν» 
b προσδεχομένοις, ἐπὶ χρόνον ταράττου- 
᾿Ασσυρίους πάλαι, χαὶ Μήδους, χαὶ Πα- 
Καὶ τὸ νῦν δὴ τοῦτο, παρ᾽ ἡμᾶς οὐ πολε- 
Ἰλθον,, ἀλλ᾽ ἱχετεύσοντες. ἐπειδὴ πάλιν 
ἰιαλαχωτέροις δὲ ἐντυχόντες, οὐ τοῖς ὅπλοις 
ἀλλὰ τοῖς ἔθεσιν, ὥσπερ ἴσως ἔδει πρὸς 
ς ἀμαθὲς τὸ εἰχὸς ἀπεδίδου, καὶ ἐθρα- 
᾿γνωμόνει τὴν εὐεργεσίαν. Ὑπὲρ οὗ πα- 
Ἰ0) δίκας ἐπ᾽ αὐτοὺς ὡπλισμένῳ διδόντες, 
οἰχτροὶ, xai ἱχέται σὺν γυνα!ξὶν ἐχάθ- 
Xp πολέμῳ νιχῶν, ἐλέῳ παρὰ πλεῖστον 
| ἀνίστη τῆς ἱχετείας, xal συμμάχους 
«ολιτείας hElou , καὶ μετεδίδου γερῶν" 
δάσατο τοῖς παλαμναίοις Ῥωμαϊχῆς, &vho 
'ιρονι χαὶ γενναίῳ τῆς φύσεως ἐπὶ τὸ 
ἄμενος. ᾿Αλλ᾽ ἀρετῆς γε τὸ Báp6apov οὐ 
ἰρξάμενοι γὰρ ἐχεῖθεν, τὸ μέχρι τοῦδε 
) ἡμῶν, εἰδότες ὧν τε ἦσαν ἄξιοι παρ᾽ 
ε ἠξιώθησαν τό τε χλέος τοῦτο γεΐτοσιν 
τὴν ἐφ᾽ ἡμᾶς ὠδοποίησε. Kat τινες ἐχ- 
1) ἱπποτοξόται ξένοι παρὰ τοὺς ῥᾳδίους 
, φιλοφροσύντυν αἰτοῦντες, παράδειγμα 
ὡς χείρους ποιούμενοι * χαὶ προδαΐνειν 
χὸν εἰς τὴν χαλουμένην ὑπὸ τῶν πολλῶν 
ν. Φιλοσοφίᾳ γὰρ οὐ διενεχτέον ὑπὲρ τῶν 
πηρεσίαν τῇ διανοίχ ζητούσῃ, xàv χαμό- 
lg τὰ πράγματα συμπορίζηται τρανὴν τε 
τουσαν. Πῶς οὖν οὐ χαλεπὸν ἀναμαχεσα- 


λέος, 


C 


populos qui trans ipsorum regionem suut ; ab illis 
vero, in eos qui cis erant, pulsi, recesserunt, nec 
prius fugiendi modum faciunt, quam ab iis qui 
utrinque propellant , in eos qui ex adverso sunt, 
protrudantur. Sed com irruptione subita, nec opi- 
nantes oppresserunt, aliquandiu perturbant , ut 
Assyrios olim , et Medos, et Palestinos. Et nunc 
ad nos non bellum inferre cupientes, sed supplices 
venerunt, postquam iterum sedibus suis exaeti 
sunt. Tum vero in Romanos incidentes non armis 
ignaviores, sed moribus ; quales forte erga sup» 
plices esse consentaneum erat ; rude genus homi- 
num et imperitum, subinde quod erat verisimile 
prestare ccpit, ut insolentius sese haberet, ac 
beneficium maleficio compensaret. Quibus de cau- 
sis cum parenti tuo adversus eos cum armis pro- 
fecto ponas dependissent, confestim miseri ac 
supplices eum uxoribus considebant. 1116 veio 
bello victor, misericordia longe inferior crat. Sup- 
plices itaque surgere jussos in belli societatem ac 
civitatis recepit, magistratuumque participes fecit, 
ac Romani agri nonnihil istis reipublicz pestibus 
assignavit; vir indolis magnificentiam et genero- 
sitatem ad mansuetudinem clementiamque con. 
vertens. Verum barbari sensum virtutis minime 
capiunt. [Inde enim exorsi in hunc usque diem 
nos derident, sibiipsis eorum conscii, tam qux de 
nobis meriti essent , quam quibus sunt a nobis 
affecti. Ejus rei fama finitimis quoque illorum 
aditum ad nos patefecit ; et ex peregrinis equestres 
aliquot sagittarii, relicta patria , ad homines ni- 


es proficiscuntur, comiter ac benigne excipi sese postulantes , atque in exemplum sibi 
illos propositos habentes. lta ut ad eam, quam vulgus vocat, $6 persussionem cum ne- 
njunctam malum ipsum progredi videatur. Philosophie enim non multum de nominibus 
|, qua administras sententiarum suarum voces requirit, licet eas ex ima face populi, 
plicandas, dilucidas ac consentaneas corrogare necesse sit. Quomodo ergo non difficil- 


recuperata nominis gloria, 
r ἐνθένδε κύνας κηρεσσιφορήτους; 


Inde canes fatis expellere tristibus actos ? 


ἐμοῦ, τὸ χαλεπὸν τοῦτο τὴν πᾶσαν sbpá- — Sed si me audias, id ipsum quod operosum est, 


φανεῖται " ᾿Αὐξηθέντων ἡμῖν τῶν χαταλό- 
; καταλόγοις τῶν φρονημάτων, xal vevos 
toy τῶν συνταγμάτων, πρόσθες τῇ βασι- 
ὄμενον ἀπ᾽ αὐτῆς ἐλλιπές * xal “Ὅμηρος 
σε τοῖς ἀρίστοις" 

ἢ μέγας ἐστὶ διοτρεζέων βασιλήων. 
ἐπὶ τοὺς ἄνδρας δεῖ, χαὶ ὃ γεωργήσουσιν 
ατὸς, ὥσπερ πάλαι Λαχεδαιμονίοις Μεσ- 
ὅκλα χαταθδαλόντες εἰλώτευον " f| φεύξον- 
τὴν ὁδὸν αὖθις, τοῖς πέραν τοῦ ποταμοῦ 
6, ὡς οὐχ ἐχεῖνα ἔτι παρὰ Ῥωμαίοις 
." ἀλλ᾽ dEnveisal τις αὐτῶν νέος τε xal 


facillimum apparebit, auctis militaribus numeris, 
ac per eosdem et spiritibus, tum propriis exer- 
citibus conflatis, id imperio adjice, quod jampri- 
dem decessit, quod et Homerus praestaptissimis 
viris quasi eximium attribuit : 
Ingens esse solet divini principis ira. 

Animis itaque adversus homines istos opus est, 
ac vel ex imperio terram colent, quemadmodum 
Lacedemoniis olim Messenii positis armis servie- 
runt; aut eadem, qua venerunt, via fugam 
arripient; iisque, qui trans fluvium habitant, 
renuntiabunt, non eamdem amplius in HKomanis 
humanitatem inesse : sed eorum principem esse 
generosum quemdam adolescentem, 


DION, PETAVII NOT.E. 


àp οὗ πατρὶ τῷ σῷ. Vide Jornand. De 
is, dat. in Fastis. 
᾿ξιγες ἐπιφοιτῶσιν. 


PaTROL. Gn. LXVI. 


Thucyd, lib. 1: 


Εἰσὶ δὲ oi Γέται καὶ οἱ ταύτη Zoos! c: τοῖς Σχύθαις 
χαὶ ὀμόσχευοι πάντες ἱπποτοξόται. 


3S 


ORATIO DE, REGNO. 


1102 


rap γὰρ ὄντ: ποὺ xai δεῖ χρημάτων πολλῶν, A gium est. Nam bono principi ubinam tantis pecu- 


υνότητι γνώμης εἰς ἔργα δαπανηρὰ χαθιέντι, 
i σώφρονος χρείας ἀλαζόνα φιλοτιμίαν πρε- 
t, οὔτε μειραχιώδεε γνώμῃ χαταχαριζξομένῳ 
ὶ σχηνῆς παιδιαῖς τοὺς τῶν σπουδαίων ἱδρῶ- 
λ᾽ οὐδὲ εἰς ἀνάγχην ἀφιχνουμένῳ συχνῶν πο- 
οὗς ὁ Λάχων φησὶν οὐ τεταγμένα σιτεῖοθαι ; 
Ἰύλευτον γὰρ xat ἀνεπιχείρητον ὁ λόγος ἐποίει 
θόν. Συνεσταλμένων οὖν αὐτῷ τῶν ἐφ᾽ ἃ δεῖ, 
9 οὐδὲν δεῖ, Τούτων ἔξεστι γίνεσθαι ποριστὴν 
τον, τὰ μὲν àvayxala τῶν ἑλλειμμάτων 
, τὰ δὲ αὐμμετρα ταῖς τῶν εἰσ ρερόντων δυνά- 
γαπῶντα. Βασιλεὺς δὲ ἐρασιχρήματος, αἰσχίων 
v. Ὁ μὲν γὰρ ἔνδειαν (02) οἴκου παραμυθεῖ- 
p δὲ ἀπροφάσιστος ἡ χαχία τῆς γνώμης. 
. φοἱ θαμὰ ἐπισχοπούμενος Exacta τῶν πα- 
τοίους ἡμῖν τοὺς προστετηχότας ἄνδρας παρ- 
πιδεῖν ἐπλοὶ δοχῶ xal τοῖς ἰδιώταις, τὸ χρη- 
xbv τοῦτο φῦλον (63), ὡς ἅπαντος μᾶλλον 
| πὲ ἐστι, χαὶ χαχόηθες, χαὶ ἀχριδῶς ἀνελεύ- 
kv μόνῃ τε ἂν τῇ νοσούσῃ πολιτείᾳ χώραν 
& τὴν οὐ παντάπασιν ἄτιμον. Ot γε xaX φθά- 
ὑφ᾽ αὐτῶν αὐτο! χατεφρονήθησαν, ὅτι τῷ 
ὅτι τῆς φύσεως ἀντιχειμένως διενοήθησαν 
b πρῶτον xal πολλοστόν" ἐπεὶ τὸ μὲν σῶμα 
Kv εἰς ὑπηρεσίαν Ψυχῆς, τὰ ὃὲ ἐχτὸς εἰς 
δώματος " τῷ δὲ ὑστέρῳ δέδωχε δεύτερα οἵ 
σῶμα χαὶ ψυχὴν τῷ τρίτῳ συνάπτουσι. Σφᾶς 
οὺς ἀτιμάσαντες, xal τὸ ἐν αὐτοῖς ἡγούμενον 


niis opus est, cum neque insolenti animi fastu 
sumptuosa opera moliatur, nec pro temperato uei 
inanem atque ambitiosam magniflcentiam affect't, 
neque juvenili consilio in scenicos ludos gnavo- 
rum hominum labores perperam consumat, sed 
nec plurimorum bellorum necessitate cogatur, quz 
demensis minime vesci Laco quidam dicebat? Ab 
insidiis enim et invasione securum eum, qi 
bonus sit, nostra faciebat oratio. 4&8 Quamobrem si 
ad ea contrahatur, qui necessaria sunt, superva- 
euis nibil opus erit. Et eorum haud molestus 
exactor esse potest, cum de residuis quidem, qux 
necessaria sunt, moderabitur; quis vero pro 
cujusque faeultatibus conferuntur, zqui bonique 
consulet. Rez autem pecunie appetens multo est 
institore turpior : bic enim familiz egestati sub- 
venit; in illo vero improbitas animi omni prorsus 
excusatione caret. Equidem szpius unamquamque 
animi perturbationem mecum ipse reputans, qua- 
lesnam sibi deditos homines efficiat, privatos 
adeo ipsos, quastuariam illam nationem dico, 
mihi vi.lcor animadvertere prz ceteris ignobiles, 
et improbos, planeque illiberales esse; in eaque 
sola republica qus intestinis dissidiis laborat, 
non penitus infamem locum obtinere. Qui quidem 
primi sui contemnendi auctores fuerunt, quoniam 
circa id quod przcipuum et infimum est, contraria 
naturse consilia susceperunt. Hxc enim corpus 


ποιήσαντες, τί ἂν ἔτι οὗτοι μέγα xal σεμνὸν (; anima obsequio subjecit; externa ad corporis 


£u£y, ἢ βουλεύσειαν ; O0 ἐγὼ xat μυρμήχων 
πέρους ἀποφηνάμενος, xaX μᾶλλον ὀλιγογνώ- 

οὐχ αἰσχύνομαι τὴν ἀλήθειαν. Οἱ μὲν γὰρ 
ζωῆς μετροῦσι τὸν πόρον" ol δὲ τὴν ζωὴν 
! ἀξιοῦσι τῇ χρείᾳ τοῦ πόρου. Ἐλατέον οὖν 
τε χαὶ τῶν ἀρχομένων τὴν χαλεπὴν ταύ- 
ἦρα, iv ἀγαθὸς ἀγαθῶν ἄρχῃ " xai ζῆλον 

ἀντεισενεχτέον, ἧς αὐτὸς βασιλεὺς χαὶ 
τῆς, xai ἀγωνοθέτης γενέσθω. Καὶ γὰρ als. 
M), ἔφη τις, διαχοντίξεσθαι μὲν δημοσίᾳ, καὶ 
χείζεσθαι, xal στεφάνους εἶναι τοῖς ταῦτα 
, gh διασωφρονίζεσθαι δὲ μηδένα, μηδὲ δι- 
σθαι. Εἰχὸς δὴ που, μᾶλλον δὲ πλέον εἰχότος, 
Wéyxn γε πᾶσα, τοιαύτῃ διαθέσει βασιλέως 


usum contulit; posteriori vero secundas pattes 
dedit; at illi animam et corpus ei quod tertium 
est subjungunt. Sese igitur ipsos aspernantes, 
principemque anim: partem in servitutem redi- 
gentes, quid est quod illi magnum honestumve 
moliri aut deliberare possint? Quos ego formicis 
ignobiliores atque insipientiores pronuntians, ve- 
ritatis eauea non erubescam. flle enim vitz ne- 
cessitate quxestum meliuntur, hi vitam quasgu lu- 
Crique necessitate censent esse meliendam. Pro- 
cul igitur a se et a subjectis sibi perniciosam hanc 
pestem amoliatur, ut princeps bonis bonus impe- 
ret, virtutisque contra amulationem inducat, in 
qua ipse rex et certator, et certaminis arbiter 


Mie τὰς πόλεις βίον βιοτεῦσαι τὸν πάλαι, τὸν D esse. debet. Etenim turpe est, inquit aliquis, ja- 


WM, τὸν ὑμνούμενον, ἀσχολίαν ἐχούσας χαχῶν, 
" δὲ ἀγαθῶν, χαὶ πρώτης τῆς εὐσεδείας “ εἰς 
p&v αὑτὸς ἔσται βασιλεὺς, ἅπαντος ἀρχὴν xal 
; ἔργου xai μείζονος θεόθεν αἰτῶν. Ὡς ἔστι 
" παντὸς σεμνότερον θέαμά τε xal ἄχουσμα, 
Ug ἐν τῷ δήμῳ τὼ χεῖρε αἴρων, χαὶ προσχυ- 


ἣν χοινὸν ἑαυτοῦ τε xal τοῦ δήμον βασιλέα" 


culandi pugnandique solum certamina esse pu- 
blica; imo etiam coronam ab iis, qui ita vicerint, 
reportari; temperantie autem et virlutis csse 
nulla. Quocirca verisimile, vel potius verisimili 
certius, omninoque necessarium est, si eo modo 
affectum regem civitates sequantur, vetustissimam 
illam, auream inquam, ac celeberrimam vitam 


DION. PETAVII NOTAE. 


'O μὲν γὰρ ἔνδειαν. Latinus Pac. Paneg. 
. : Et prieatorum quidem avaritie licet 

tamen aliqua defensio est ; timeiur inopia , el 

lar senecinti, et prospicitur πα τοι. 

Τὸ y(mgyatictixéy. τοῦτο στον. Plautus 


LI 


Nullum «mdepol hodie genus est hominum tetrius, 
Nec minus bono cum jure, quam danisticum, 
(64) Kal γὰρ αἰσχρόν. Vetus hzc Diogenis Cv- 
nici querela apud Laert. : "EAeyé τε περὶ μὲν τοῦ 
παρορύττειν, xal λαχτίψειν, ἀγωνίζεσθα! τοὺς ἀν- 
θρώπους * περὶ δὲ xaloya αϑίας, οὐδένα. 


410 


SYNESII PTOLEMAIDIS EPISCOPI 


110 


instituturas, et ut nullum in malis studium posi- A λόγον τε ἔχει xal τὸ Θεῖον γαννύσχεσθαι χυδαινόμε- 


(turas esse, ita in bonis, potissimumque pietate, 
operam collocaturas : ad quam dux ipse rex erit, 
cujuscunque 99 sive majoris, seu minoris operis 
auspicium a Deo supplex postulans. Nimirum nihil 
videri aut audiri potest honcslius eo rege, qui 
in populo manus altolleng, communem sui ipsius 
populique principem adorat. Nec a ratione alienuin 
est, 
dam necessitudine sibi conciliare. 


voy βασιλέως εὐπτεδοῦς θεραπείᾳ, καὶ ἀῤῥήτοις συν- 
agat; τὸν τοιοῦτον οἰχειοῦσθαι. Κἀντεῦθεν οὖν παρὰ 
τὸ θεοφιλὴς εἶναι, φιλάνθρωπός ἐστι παντὸς μᾶλλον, 
οἵου τυγχάνει τοῦ βασιλέως, τοιοῦτος «οἷς βασιλευν- 
μένοις φαινόμενος. 7Δλλ᾽ kv τούτῳ τί οὐχ ἄν εἰχὸς 
τῶν δεόντων παρεῖναι: Καί μοι πάλιν ὁ λόγος ἐπὶ 
τὰ μιχρῷ πρόσθεν ἀναχάμπτει. 


divinum quoque numen religiosi principis culiu reverentiaque gaudere, eumque arcana qu» 
llinc ergo, quoniam Deo gratus est, ad humanitatem item cea. 


positus erit,.talemque se suis prwbebit, qualem ipse principem experitur, in quo quid non eorum, 
qu£ ad vit usum accommodata sunt, exspectandum erit? Ac mihi rursum ad ea quse paulo 88 


dicebamus, regressa festinat oratio. 

90. Regis signum notamque penes beneficentiam 
statuimus, et in eo posuimus, ut bonorum muni- 
ficus largitor, ac propitius essel, communesque 
cum Deo illius appellationes in memoriam reduxi- 
mus. llxc igitur ipsa, et qua cum his ante dieta 
sunt, quam regem Lac oratione informandum 
reciperemus, nunc per parle3 digerantur, nostrum- 
que istud simulacrum impleant. Quorum summa 
breviter hac erat; ejusmodi priucipem, cum in 
bonis cenferendis liberalitate sit animi praeditus, 
tum nihilo magis ea re defatigatum iri, quam so- 
lem dum suos in stirpes, atque animantia radios 
effundit. Nec enim lucere ei laboriosum est, ut- 
pote cujus in natura splendor et fons ipse luminis 
continetur. Itaque a seipso in id vit:e genus intro- 
duclus cuncta per sese moderabitur, quatenus id 
quod subjectum est providentia ejus assequetur. 
ὅληι eos, quos solio suo propinquiores habet, qui- 


x. Xapaxvnpa βασιλείας εὐεργεσίαν ἐτίθεμεν, τὸ! 
δωρητικὸν πάλιν τῶν ἀγαθῶν, τὸν ἵλεων, τὰς ὀμω- 
γυμίας ἀναπεμπαζόμενοι τοῦ Θεοῦ. Αὐτά τε οἷν 
ταῦτα, xdi ὅσα μετὰ τούτων ἐλέγετο, πρὶν ἐπαγγεί- 
λασθαι πλάττειν τὸν ἐν τῷ λόγῳ βασιλέα, συντετέχν 
νῦν εἰς μέρη, xai πληρούτω τὸ ἄγαλμα. Ὧν δή πα 
χεφάλαιον fv, ὅτι παρεχτιχὸς ὧν ἀγαθῶν, οὐ τ 
μεῖται τοῦτο ποιῶν, οὐ μᾶλλον ἣ τὰς ἀχτῖνας ὁ fü 
φυτοῖς xai ζώοις δωρούμενος. Οὐ γὰρ πόνος αὐτῇ 
χαταλάμπειν, ἐν οὐσίᾳ τὸ λαμπρὸν ἔχοντι, xal τηῇ 
φωτὸς ὄντι. Αὐτός τε οὖν ἑαυτὸν ἐμδιδάξτας τῷ tonii 
τῆς ζωῆς εἴδει, δι᾽ ἑαυτοῦ χοσμήσει πᾶν, εἰς ὅδ 
ἀφιχνεῖται τοῦ ἀρχομένου. Καὶ τοὺς ἀγχοῦ τῆς xat- 
ἐδρας, οἱ μόνου μὲν αὐτοῦ δευτερεύουσι, τῶν δὲ E 
λων πρωτεύουσι, τῷ βασιλιχῷ τῆς Ψυχῆς χόσμῳ συν. 
τάξει, ὠφελητικοὺς ἀνθρώπων ὄντας πρὸς glitgm 
ἕχαστον τῆς νεμηθείσης δυνάμεως. Καὶ πρόεισι plv 
ἐπὶ πλεῖον οὕτω τὴν πρώτην di ἐπιμέλεια τῶν ἐν 


que ab ipso secundi, inter reliquos primas tenent, C θρώπων, πλειόνων αὐτὴν διὰ χειρὸς ἐχόντων. 


regia animi moderatione componet, juvandorum 


hominum pro rata quemque concessas faculisie 


portione studiosos. lta quippe tanto longius sublevandorum hominum cura progreditur, quo piu 


bus commissa fuerit. 

21. Prater hzc vero in tanta imperii magnitu- 
dine exterarum provinciarum prafecti dimittendi 
sunt. Tum juri dicendo magistratuum delectus 
faoiendus est, quia divina hic est, magnificaque 
providentia. Nam singula loca, hominesque, aut 
centroversias velle cognoscere, maximam usque- 
quaque discursionem requirit : neque Dionysius 
ipse, cum unius, nee inlegre quidem, insule 
imperium constituissel, eidem administrandz par 
esse poluit. 90 Verum paucorum curatorum inter- 
ventu plurimorum hominum curam licet susci- 
pere. Hanc divinam, ac. generalem providentiam 
appellarunt, quam in solidis ac constitutis mo- 
ribus manentem, nec in minimas usque partes 
intentam, ne minima quidem partes effugiunt. 
Eamdem ad res gerendas divinum numen adhi- 
bens, non ipsum quidem, qua in his inferioribus 
sunt, minuta quzque persequitur; sed natura tan- 
quam manu utitur, suo constanter in statu ma- 
nens, et bonorum ad extremum usque causa est, 
causarum scilicet omnium ipse causa, Hoe modo 
regi universorum cura capessenda est. llabheat 
ile quam fieri potest justissimos atque optimos 
rectores, in quos imperium dividat. Paucos enim 


κα΄. ᾿Αλλά τοι δὴ δεῖ xaX ὑπερορίους ἁρμοστὰ; Ur " 
πέμπειν, ἐν ἀρχῖις μεγέθει τοσῷδε, Τὸ δὴ μετὰ vua, 
τοὺς ἐπὶ τῆς δίχης ἄρχοντας φιλοχρινητέον, ὡς brav 
αὕτη θεία καὶ μεγαλομερὴς ἡ πρόνοια. “Ἔχαστον git 
Υὰρ τόπον, xal ἄνδρα, xal ἀμφισδήτησιν ine. 
εἰδέναι, πολλῇς γε τῆς ἐχπερίΐξεως, xal οὐδ᾽ ἂν ie 
νύσιος ἤρχεσεν, ὃ νήσου μιᾶς, xat οὐδὲ ὅλης 
ἀρχὴν καταστησάμενος, ἐπιμελεῖσθαι [7}. ἔπε 
σασθαι]. Ἐπιμελητῶν δὲ δι᾽ ὀλίγων ἔστι τῶν 


| 
| 
i 








D φροντίσαι. Ταύτην ἐχάλεσαν θεοπρεπῇ τε xd s 


ολικὴν χτδεμονίαν, ἦν ἐν ἀδρῷ μένουσαν ἥθει, πὰ 
μὴ συγχύπτονσαν ἐπὶ τὰ τυχόντα τῶν μερῶν, ef 
τὰ τυχόντα διαπέφευγε τῶν μερῶν. Ταύτῃ χρύμεης 
ὁ Θεὸς, οὐχ αὑτὸς ἐχλεπτουργεῖ τῶν δεῦρο τὰ Exams, 
ἀλλὰ χρῆται χειρὶ τῇ φύσει, μένων ἐν ἤθει τῷ αὐτο, 
χαὶ ἔστιν αἴτιος μέχρις ἐσχάτου τῶν ἀγαθῶν, τὸνῦ 
αἰτίων γινόμενος αἴτιος. Καὶ ϑασιλεῖ ταύτῃ μετιτέν 
τῶν ὅλων τὴν ἐπιμέλειαν. Διανεμέτω «kv. ἀρχὴν ὡς 
δυνατὸν ἐπιστάταις διχαιοτάτοις τε xal ἀρίστοις. 
Καὶ γὰρ ῥᾷον ὀλίγους f) πολλοὺς γνώσεται, καὶ ῥᾷδν 
ὀλίγων ἁμαρτανόντων f) χατορθούντων αἰπθήσετει. 
᾿Αριστίνδην οὖν, ἀλλὰ μὴ πλουτίνδην, ὥσπερ νῦν; 
ἡ τῶν ἀρξόντων αἴρεσις γινέσθω " ἐπεὶ χαὶ ἰατροῖς 
τὸ σῶμα ἐπιτρέπομεν, οὐ τοῖς πλουσιωτάτοις, ἀλλ᾽ 


ORATIO DE REGNO. 


1109: 


lv ὦσι τῆς τέχνης ἐπηδολώτατοι. "Apyovta. A facilius, quam multos cognoscet, eosdemque faci- 


| μᾶλλον ἀνθαιρετέον τοῦ πλουσίον τὸν ἔχοντα 
πὴν ἐπιστήμην, ὅτι πλείω παρ᾽ αὐτὸν χιν- 
« χεῖρον ἣ βέλτιον χεῖσθαι. Τί γὰρ, εἴ τις 
τοῦ τοῦ χαχὸς εἶναι πλοῦτον συνείλοχεν, 
yy ἄρχειν αὐτὸν, ἀλλὰ μὴ τὸν πένητα μὲν, 
δὲ ἄνδρα καὶ δίχαιον, ὅς δι᾽ αὐτὸ τοῦτο 
ὃς εἶναι πενίᾳ συνοιχῶν οὐχ αἰσχύνεται : 
εἶνος μὲν ὁ πλουτῶν ὁπωσοῦν, ἐωνημένος δὲ 
tw, οὐχ ἂν εἰδείη ὁποῖος ἂν γένοιτο νεμητὴς 
ἰου. Φαίνεται γὰρ, ὡς οὕτως εἰπεῖν, οὐ ῥᾷ- 
οὔτος ἀδιχίαν μισῆσαι, σχολῇ δ᾽ ἂν ὑπεριδεῖν 
y», ἀλλ᾽ οὐχ ἀποδείξειν τὸ ἀρχεῖον, διχῶν 
ον ὡς οὐχ εἰχός γε αὐτὸν διαράμενον βλο- 
φϑαλμοῖς ἀντιδλέψαι χρυσίῳ * τοὐναντίον μὲν 
αἴ τε xai ἐνδοῦναι. χαὶ τελευτῶντα περι- 
2t, ᾧ χαὶ χατ᾽ αὐτὸ τοῦτο χάριν οἷδεν, ὅτι 
ὕτου μοίρας τὴν πολιτείαν [γ. ἐξουσίαν] 
» χαὶ, ὥσπερ ἄλλο τι, τὰς πόλεις μεμίσθω- 
rw οὖν ὅτι διὰ τοῦτ) σεμνός τέ ἐστι, xal 
ϑηται, περιδλεπόμενος ὑπὸ πολλοῦ τε ἄλλου 
τῶν εὖ ἡἠχόντων διχαίων τε xal πενήτων. 
ὁ σι ποίει &pext.; ζηλωτὸν xiv πενίᾳ συνῇ, 
ἀνέτω σε φρόνησις ἀνδρὸς, καὶ διχαιοσύνη, 
κὸς ἑσμὸς τῶν Ψψυχιχῶν ἀγαθῶν ἐσθῆτι φαύλῃ 
&vog * ἀλλ᾽ ἕλχεῖν τε αὐτὸν ἐν μέσῳ, xai 
ἡμοσιεῦσαι τὴν ἀρετὴν, ἣν οὐχ ἄξιον olxov- 
À' ὕπαιθρον εἶναι xal ἐναγώνιον. Εὖ γὰρ 
μὲν ἐχείνους ἐν τῷ παραντίχα χηρύξεις ὁ 


εχηρυγμένος αὐτὸς ἔσῃ διὰ παντὸς, δεῖγμα (c 


διαδοχῇ τοῦ χρόνου βασιλείας εὐδαίμονος. 
ὦ ποιήσῃς, ταχὺ πολλοὺς ὄψει πλοῦτον εἰρ- 
y αἰσχυνομένους, xai ἄλλους ἐγχαλλωπιζομέ- 
Ἰαιρέτῳ πτωχείᾳ * xa μεταπεσοῦνται τοῖς 
x6 αἱ νῦν περὶ αὑτὸν ὑπολήψεις, τὸ [forte τῷ] 
ἐξευρεῖν ὄνειδος εἶναι, χαὶ ἐν σεμνότητος 
πνίαν τηρῖσαι. Ὡς πολλῶν ὄντων ἃ δέδωχεν 
ἀσιλείᾳ ζηλωτὰ καὶ μαχάριλ, οὐδενὸς ἧττον, 
i καντὸς μᾶλλον ἀγασθείη τις ἂν αὐτῆς, xal 
& τὴν ἐν ταῖς ψυχαῖς τῶν ἀρχομένων ἰσχὺν, 
mtn τι βασιλεὺς δόξαν ἤθους ἐγχεχαυμένην 
δαιῷ, χαὶ τρυφῇ τῇ πρώτῃ, τῷ φαίνεσθαι 
E τιμῶν xal περὶ πλείστου ποιούμενος. Ὅτῳ 
Δλεὺς χαίρει, τοῦτ᾽ εὐθὺς αὔξειν ἀνάγχη, xal 
ἴστων ἐπιτηδεύεσθαι, 


D imperii specimen 


lius recte secusve adininistrantes sentiet. Virtutis 
porro, non divitiarum, ut nunc assolet, inita ra- 
tione, magistratuum delectus habeatur. Quando- 
quidem medicis corpus committimus, non qui di- 
tissimi, sed quicunque demum sus artis peritis- 
simi sint. Magistratus vero pre divite rmulto 
inagis is eligendus est, qui regendorum hominum 
peritia valet, quoniam plura ob id ipsum, pejus 
meliusve constituta ne sint, periculum imminet. 
Quid enim, si quis ex hoc ipso, quod improbus 
esset, divitias congessit, num ab illu z2equum est 
magistratum geri, potius quam ab altero, qui sit 
quidem pauper, sed legum tamen justitieque 
cultor, et ob idipsum, quod justus est, paupertste 
laborans pudore non afficitur? Atqui ille sane 
quomodocunque dives, magistratum pecuniis mer- 
catus, cujusmodi sit qui distributor idoneus ne- 
sciat. Videtur enim, ut ita dicam, non facile is 
injustitiam odio prosecuturus, nedum pecunias 
contempturus, aut ex praetorio minime venalium 
judiciorum forum esse facturus : siquidem cre- 
dibile non est eum sublato vultu torvis ac rigidis 
oculis aurum ex adverso intueri posse; contra 
vero verecundia motum iri, nonnibilque remissu- 
rum, ac demum avide amplexurum esse, cui eo 
ipso gratiam habet, quod parte aliqua divitiarum 
reipublice administrationem permutarit, et ut cz- 
teras venglium rerum, civitates conduxerit. No- 
vit ergo se ejus beneflcio in honore esse, sub- 
limique in solio sedere, non solum a numerosa alia 
plebe, sed etiam ab eximiis viris justis, ac paupe- 
ribus magnifice circeumspectum. Tu vero fac ut vir- 
tutis aliquid in pretio habeatur, quamvis sit cum 
egestate conjunctum 91 nec te prudentia lateat ho- 
minis, aut justitia, reliquaque animi bonorum mul- 
titudo sub vili abjectaque veste delitescens : quin 
potius in medium producas, dignumque censeas 
qui virtutem omuium oculis subjiciat, quam qui- 
dem domi segnem contineri nefas sit; sed sub dio 
agere, atque inter certamina versari oporteat. Sic 
enim babeto; illos quidem a te in przsentia col. 
laudatum iri; te vero eum fore perpetuo, cujus 
nomen hoc preconio celebretur; a quo felicioris 
lemporum successioni fuerit 


datum. Quod si ita feceris, multos statim videbis, quos partarum divitiarum pudeat; alios 
qui voluntarie mendicilatis nomine sibi placeant : ex eoque, quod probrosa sit divitiarum 
itio, paupertas vero honestissimo in loco habeatur, inveterata jam de illis inter homines 
lilabetur. Nam cum plurima sint a Deo regim dignitati przstabilia beataque concessa, tum 
88, imo multo magis, quam c:etera omnia vim eam mirabitur quispiam, et przedicabil, quam 
ectorum sibi animis praecipuam habet: propterea quod rex quamlibet ingenii opmionem 
consuetudine, el antecedentibus deliciis inustam tunc nullo negotio mutat, cum id quod 
ium est in pretio habere, maximique facere videtur. Quocunque enim rex gaudet, hoc subinde 
vere, studioseque a plerisque a(fectari necesse est. 

AXÀ' ἐνταῦθα τοῦ λόγου γενόμενος, ἐθέλω τι 92. Verum cum co hactenus orationis pervene- 


jp τῶν αὑτὸς ἐμαυτοῦ παιδιχῶν εὔξασθαι. 
Ins, ὦ βασιλεῦ, φιλοσοφίας χαὶ παιδείας ἀλη- 
Ἀνάγχη γὰρ Ex τῶν εἰρη λένων συνεραστάς 
σθαι πολλοὺς, ὧν tt xai ὄφελος. Ἐπεὶ νῦν 


rim, libet nonnulla in deliciarum mearum gra- 
tiam vota concipere. Utinam te, imperator, philo- 
sophif amor capiat, sinceriorisque disciplinz. 
Necessc enim erit ex iis, qua ante dixi, rivales 


DION, 





3114 


eap 


EK TON 9eIAOXTPATOY, IIEPI ΔΙΩΝΟΣ. 


DE DIONE, EX PHILOSTRATO. 


Ἰὲ τὸν Προυσαῖον οὐκ οἷδ' ὅ τι χρὴ xpoc- Α 89 Dio vero Pruseus quonam potissimum nomine 


hà τὴν ἐς πάντα ἀρετήν. "ApaA06lac 
» ἣν (τὸ τοῦ Aépov), ξυγκείμενος μὲν 
ra εἰρημένων τοῖς ἀρίστοις, βλέπων δὲ 
' Δημοσθένους ἠχὼ, xal Πιλάτωγος, $4 
αἱ μαγάδες τοῖς ἀργάγοις προσηχεῖ ὃ 
αυτοῦ ἴδιον ξὺν dgsAs(g ἐπεστραμμένῃ. 
98 ἐν τοῖς Δίωνος .όγοις καὶ ἡ τοῦ ἤθους 
Υδριζούσαις τε γὰρ πόλεσι πιλεῖστα ἐπι- 
οὐ φι.Ἰοι:λοίδορος, οὐδὲ ἀηδὴς ἔδοξεν, 
"ζκπων ὕδριν χαλινῷ καταρτύνων uaA- 
σειγι. IlóAsov τε εὐνομουμένγων ἐς ἐπαί- 
στὰς, οὐχ ἐπαίρειν αὑτὰς ἔδοξεν, dJA' 
Εν μάλλον, ὡς ἀποιουμένας, εἰ μετα- 
, Ἦν δὲ αὐτῷ καὶ τὸ τῆς ἄλλης φιι.ῖο- 
foc οὗ xowór, οὐδ᾽ εἰρωνίζον, καὶ ἐμὄρι- 
ἐγκείμενον, κεχρωσμένον δὲ οἷον ἠδύ- 
ἷ πραότητι. Ὡς δὲ καὶ ἱστορίαν ἱκανὸς 
doe, noi τὰ Γετιχά. Καὶ γὰρ δὴ καὶ 
ἤλθεν, ὁπότε ἠλᾶτο" τὸν δὲ Ἐὐδοέα, καὶ 
Ριτταχοῦ ἔπαινον, xal ὁπόσα οὐχ ὑπὲρ 
ἑσπούδασται τῷ Δίωνι, μὴ μικρὰ ἡγώ- 
là σοφιστιχά. Σοφιστοῦ γὰρ τὸ καὶ ὑπὲρ 
σπουδάζειν. Γενόμενος δὲ κατὰ χρό- 
c ᾿Απολιώγνιός τε ὁ Τυανεὺς, καὶ Eo- 

Τύριος ἐφιλοσόφουν, ἀμφοτέροις μὲν 
ic εἶχε, καίτοι διαφερομένοις πρὸς dA- 
ἔξω τοὺ φιλοσοφίας ἤθους. Τὴν δὲ ἐς 
b ἔθγη πάροδον τοῦ ἀνδρὸς, φυγὴ» μὲν 


sit appellandus nescio, ob singularem ejus in omnibus 
rebus prestantiam. Fuit enim (quod aiunt) Amal- 
thee cornu; ac, quod ad dicendi quidem attinet fa- 
cultatem, cum eloquentissimis quibusque comparan- 
dus. Platonis enim ας Demosthenis dicendi morem 
imitatus est ; cui quidem in proprio eloguendi genere 
candore quodam, ac contorta simplicitate respondet, 
non minus quam musicis. instrumentis assonant so- 
norum retinacula. Optima vero ac laudatissima est 
in Dionis orationibus affectuum temperatio. Quoties 
enim impotentes et. insolentes. respublicas increpat , 
neque contumeliosus, neque importunus videtur; sed 
perinde earum, ut equorum, ferociam freno potius 
quam [flagello compescere. Sin ad optimis legibus 
institutas civitates laudandas se con[erat, non tam 
erigere, aut ed superbiam excitare, quam continere 
videtur, quasi citius interituras, si alium in statum 
degeneraverint. Sed εἰ reliquum  philosophandi in- 
stitutum tenuit non omnibus expositum, neque simu- 
landi artifex ; sed. ejusmodi, wt gravitate quadam 
instaret,: nom secus ac. condimento, insita sibi ka- 
manitate temperata. Quam porro historie scribenda 
vptus (uerit, argumento sunt. ab eo scripta Gelica. 
Getas enim tunc, cum errando. circumiret, pervenit. 
Quod autem ad Euboicum et Psittaci Encomium 
altinet, ceteraque, gue de minus seriis rebus sunt a 
Dione conscripta, ne quis levia hec aut parva cen- 
seat, sed sophiste potius proposito consentanea. 


| ὀνομάζειν, ἐπεὶ μὴ προσετάχθη αὑτῷ C, Etenim. sophiste ista. quoque studiose tractanda 


οὐδὲ ἀποδημίαν" ἐπειδὴ τοῦ φανεροῦ 
«λέπτων ἑαυτὸν ὀςθαϊμῶν τὸ xal ὥτων, 
ἐν ἄλλῃ γῇ πράττων, δέει τῶν χατὰ τὴν 
tvparr(6a, ὑφ᾽ ὧν ἠλαύνετο φιϊοσοφρία 
"πεύων δὲ xal σκάπτων, xal éxavcAov 
tc xal κήποις, καὶ πο.1:λὰ τοιαῦτα ὑπὲρ 
ργαζόμενος, οὐδὲ τοῦ σπουδάζειν ἡμέ- 
'᾿ ἀπὸ δυοῖν βιδλίοιν ἑαυτὸν ξυνεῖχε" 


ἦν ὅ τε Φαίδων ὁ τοῦ Πιλάτωνος, xal 


ς ὁ Κατὰ τῆς πρεσδείας. Θαμίζων δὲ ἐς 
δα, ἐν οἷσπερ εἰώθει τρύχεσθαι, καὶ 
τιώτας ὁρῶν ἐς νεώτερα ἁρμῶγντας ἐπὶ 
p ἀπεσφαγμένῳ, οὐχ ἐφείσατο, ἀταξίαν 
ἐγεῖσαν, d.L.ià γυμνὸς ἀναπηδήσας ἐπὶ 
fnr, ἤρξατο τοῦ Aóyov ὧδε " 


sunt. Ας cum inea tempora incidisset, quibus Apol- 
lonius Tyaneus εἰ Euphrates Tyrius philosophiam 
profiterentur, utroque familiariter usus est, prater- 
quam in philosophie ratione, cum ii a se invicem 
dissiderent. Nec vero illius ad Getas profectionem 
exsilium (wisse crediderim, cum imperatoris jussu 
non [uerit deporiaius; sed neque peregrinationem, 
quoniam is ex hominum consuetudine penitus ercptus 
est, seseque omnium oculis atque auribus subduait ; 
alia in aliis regionibus agens, quod Romanorum ty- 
rannidem pertimesceret,a qua omnis eral expulsa phi- 
losophia. 9f& Caeterum cum aut serendis arboribus, 
aut fodiendo solo aut hauriende ad balnea vel hortos 
aque, aut aliis ejusmodi victus gratia operam. suam 
locaret, studiorum interim nequaquam securus. fuit ; 
sed duobus libellis per totum illud tempus sese susten- 


rant Platonis Phaeedon, et Demosthenis oratio de falsa legatione. Tandem cum in castra ventitaret, 


labores exantlare. solebat ac. milites animadverteret οὐ 


tyranni cedem. novas res molientes, 


DION. 


41114 


&copsy * τὴν δὲ προαίρεσιν οὐχ εἷς ὁ Δίων, A esse dicitur, sophistee nomen obtineat, si quis eio- 


b τούτων ταχτέος, ἀλλὰ μενὰ 'Aptoto- 
. ἀπεναντίας μέντοι χἀχείνῳ. Ἄμφω μὲν 
ἱπτώχασιν᾽ ἀλλ᾽ ὁ μὲν Ex φιλοσόφου χαὶ 
30007, xal πρόσω χαθειχότος τὸ ἐπισχύ- 
ἰσεν εἰς σοφιστὰς, xal τρυφῆς ἁπάσης οὐχ 
V, ἀλλὰ xal ἐς ἄχρον ἐλήλαχεν' ἐννεά- 
προστασίᾳ τῶν ἐχ τοῦ Περιπάτου δογμά- 
υγγράμματα ἐξενηνοχὼς εἰς τοὺς “Ελλη- 
φιλοσόφου σπουδῆς, οὕτω τι ἥττων ἐγένετο 
στιχῆς, ὡς μεταμέλειν μὲν αὐτῷ γηρῶντι 
wig σεμνότητος " χόψαι δὲ τὰ Ἰταλιχά τε 
νὰ θέατρε μελέταις ἐναγων:ζόμενον. ᾿Αλλὰ 
Bot; ἐδεδώχει (3), xal αὐλητρίδας ἐχόμι- 
V ἐπήγγελλεν ἐπὶ τούτοις συσσίτια" ὁ δὲ 


quentiz exercitationem sophisticum certamen esse 
contendat. De quo tamen cujusmodi sit, paulo post 
inquiremus. Verum quod ad vitz institutum attinet, 
non uniusmodi est Dio ; neque inter illos, sed cuin 
Aristocle potius recensendus, diversa tamen ab eo 
ratione. Utrique enim deseiverunt : sed lric ex phi- 
losopho gravi cumprimis, et supercilium mirum in 
modum subnmittente, in sophistam degeneravit ; ac 
deliciarum generi omni non indulsit modo ; sed ad 
summum quoque pervenit. Cumque in tuendis Pe- 
ripateticorum dogmatibus totum tatis tempus 
contrivisset, scriptaque in Grzcos quamplurima 
edidisset philosophie studio digna, usque adeo so- 
phisticze gloriz desiderio succubuit, ut senem ejus, 


γώμονος σοφιστοῦ, φιλόσοφος ἀπετελέσθη" B quam juvenis prz: se semper habuerat, morum 


ov ἣ γνώμῃ χρησάμενος, τὴν τύχην 


gravitatis poniteret, omniaque {{8|}8 atque 


DiON. PETAVII NOTAE. 


là μετ᾽ "ApgiecoxAéovc. Citatur ἃ» Eu- 
Xi De prap., pag. 300, et Theodoreto 
Contra Grecos. 

1:1ὰ xal χοττάδοις ἐδεδώχει. Sic. apud 
GRis$. : 

Ὃ δ᾽ ἡδογῃ δούς, ctc. 

8. quod genus convivalis ludi fuit, quz- 
in adversaria retulimus ex Athenzo, 
tv, Polluce lib. vi, c. 19, Aristophanis 
, presertim ad lrenen, Suida et Hesy- 
' in studiosz juventutis gratiam hoc loco 
it asCribere. Ac cum mira in eo ludo va- 


iterit, nos eam omnem methodi gratia in C 


rà parliemnur ; unicuique deinde generi 
mas subjiciemus. Neque vero per singula 
torum, unde illa sumpta sunt, verbis 
niis uteniur ; ne identidem interpellanda 
Mhgiores esse cogamur. Satis est. univer- 
m e scriptorum fide ista promentur, ac 
eoruin libris, adnotasse. 

| eottabi, vel cottabismi genus czteris 
fuit, in quo nihil przter.illisi liquoris 
aptabant: quod tribus iodis faciebant. 
potusresiduum in pavimentum jaciebant, 
i& qui clariorem sonum edidisset. [18 
n 'EAAnv. ait Theramenem ἃ Critia ty- 
Kam bibere jussum, ἀποχοτταδίσαι quod 
!supererat. Quod sic expressit Cicero 
: Reliquum sic e poculo ejecit, ut id reso- 
in subjecta minora vasa in altum ejacu- 
bat liquor; ac similiter laudabatur, qui 
onum fecisset. Aut denique lignum arre- 


andelabri in. modum statuebatur, quod D 


simile vas attollebat : et in hoc potus re- 
ongiuquo jactabant, vincebatque qui vas- 
igisset. 
oUabi secundum fuit, in quo id quzre- 
ràs$a qu:edam in subjectam aquam iner- 
2ujus duplex fuit ratio. 1. Pelvi simile vas 
im in medio ponebatur, et in eo vase po- 
atabat, dispositis iu pelvis ambitu myrteis 
n vero unicum [NV] illud poculum ejacu- 
re certamen erat depriumere ; 2. in labrum 
plenum, non unum, sedcomplura mitte- 
etabula quorum qui plura sullatilia pro- 
nersisset, pramiun auferebat. 
| genus χαταχτόν, id est deorsum pensile, 
, appellatur : cujus tres lormas invenio. 
it ejusmodi. Virg.e oblongg candelabri 
pavimentum depactxe transversa impone- 
ἃ, que utrinque velut in trutina vergebat, 


singulis appensis lancibus : quibus du: aque cra- 
terze supponebantur. Sub aqua sigillum erat :seneum 
deauratum, quem μάνην vocabant. Tum ludentium 
quilibet phialam vino plenam manu tenens, atque 
e longinquo stans, vinum omne stillatim effundebat 
in lancem, ut ea pondere degravata , et in aquam 
subsidens sigilli pulsaret caput, ac sonum ederet. 
Quod si vinum e lance non effunderetur, victor 
habebatur, sin minus, victoria cadebat. Altera fuit, 
cum lanx in manen decidens candelabro impositum 
eum in subjectam pelvim decuteret. 


Tertia demum, cum ex utraque trutinz parte 
ellychnia, et sub his cymbia pendebant, labro aqua 
supposito; post altera parte depressa in aquam 
ellychnia demittebantur, quz vicissim sublata, par- 
te altera subsidente, aquam in cymbia depluebant. 
Vincebat qui plura contigisset cymbia. llzc cotta- 
borum fere varietas fuit. Kócca6oz porro tam vasis 
nomen erat quam przmii, quod et χοττάδιον dice- 
bant Λάταξ, seu λατάγῃ residuum potus appella- 
batu», quod e poculo jaciebant. 'Ayxó)n nouina!a 
est ejaculatio ipsa ab circumactu manus, ét flezu. 
Nam in profundendo liquore certa quadam ratione 
brachium contorquebant. Μάνης effigies :nea fuit 
sub aqua -delitescens; aut imposita candelabro, ac 
nonnunquam candelabrum ipsum nmaanis habebat 
formam. 


Victoris fere premium erat cottabus ipse, sive 
vas, in quod humor effundebatur : tum ova, el liba, 
seu placent? ΟΣ sesamo et melle, quem σησα- 
μοῦντα vocabant; vel ex tritico et melle, quem πυ- 
ραμοῦντα dicebant. Opere pretium est vero pris- 
corum circa id ludi genus insaniam apud Athenzeum 
legere : quae eo progressa est, ut uniilli rei rotundi 
ceci fabricarentur, uti cottabo in medio constituto, 
sequis spatiis certamen fieret. IHzc ille lib. n. 

(4) Kal αὐ.1ητρίδας ἐκόμιζε. Philostratus Ἡδονάς 
τε, ὁπόσαι λυρῶν τε xai αὐλῶν, xai εὐφωνίαι (forte 
εὐφωνίας ) εἰσὶ, πάσας εἰτηγάγετο εἰς τὴν δίαιταν. 
Augustinus iu De civit. , cap. 21, ait post Cn. 
Maulii triumphum de Gallogracia inductas in con- 
vivia psaltrias. At Theodosius ministeria ejusmodi 
lasciva  psaltriasque  comessationibus adhibere 
lege prohibuit. Aurelius Vict. Exstatque lex lib. xv, 
Cod. Th., De scenicis. Quod sequitur ἐπήγγελλεν 
ἐπὶ τούτοις συσσίτια. ldem est ac condicere, hoc 
est, uL ait Festus, dicendo denuntiare: Plautus 
Sticho : 

Aliud id ne vos miremini homines servulos 
Potare, amare, atque ad cenam condicere ; 
Licet hoc Athenis nobis. 


DION. 4118 


τοιοῦτος * οὐ προσγυμναζομένου τῷ τόπῳ τοῦ A quidem esse, illud tamen videri ? Ego vero in illas 
ἀλλ᾽ ix διαθέσεως γράφοντος. Ὡς ἐγὼ σφό- — sermonis contrarietates nequaquam diligentius in- 
Σχυρίζομαι " πείσαιμι δ᾽ ἂν xa ἄλλον, ὅστις — quiram : Dionem autem philosophum fuisse, et so- 
e ἤθους εἰρωνείαν τε xal ἀλήθειαν ἐκ παντος — phistica qu:sdam — lusisse, libens concesserim, si 80 
ὄγου φωράσαι. s$quum tantum, ac pacatum erga philosophiam 
rit, nec ullibi in eam unquam contumeliosius insultaverit, neque procacibus et malignis 
ibus insectatus fuerit. Verum ille, prater csteros sophistas, szepissime gravissimeque in phi- 
& juxta et philosophiam invectus est. Nam cum, opinor, firmissimis esset ingenii viribus, ora- 
quoque professionem vere et sine ulla dissimulatione sustinuit; satius esse sibi persuadens. 
ecundum communem hominum opinionem, quam secundum pbilosophis praescripta comparare.. 
|serio adversus philosophos scripta ea oratio est, que expressis rerum similitudinibus, et 
on fgurarum genere refertissima est : et ejusdem generis alia, quam ad Musonium edidit ; 
pao non ut ad eum se locum exerceret, sed ex animo, et ut affectus erat scribente. Quod ego 
Ὁ omnino non dubitem, alterique facile persuaserim, gui deprehendende ex quavis oratione 
lationis, aut veritatis solertia praeditus sit. 

Βπειδὴ δὲ ἐφιλοσόφησεν, ἐνταῦθα δὴ καὶ B 42. Posteaquam autem sese ad philosophiam con- 


ι ἢ ῥώμη τῆς φύσεως αὐτοῦ διεδείχθη. 
τὰρ ἐπιγνούσης ὀψὲ τῆς φύσεως τὸ οἰχεῖον 
ὦ κατὰ μιχρὸν, ἀλλ᾽ ὅλοις τοῖς ἱστίοις ἀπ- 
τῆς σοφιστιχῇς προαιρέσεως ᾿ ὅς γε χαὶ τὰς 
ἃς τῶν ὑποθέσεων οὐχ ἔτι ῥητοριχῶς, ἀλλὰ 
ὥς μετεχειρίσατο. Εἴ τις ἀγνοεῖ τὴν ἐν ταυτῷ 
ματι διαφορὰν τοῦ πολιτιχοῦ χαὶ τοῦ ῥήτορος, 
ὦ μετὰ νοῦ τὸν ᾿Ασπασίας τε χαὶ Περιχλόους 
ὃν. Θουχυδίδου xai Πλάτωνος" ἑχάτερος θα- 
πραπολὺ χαλλίων ἐστὶ, τοῖς οἰχείοις χανόσι 
μος. Ὃ δ᾽ οὖν Δίων ἔοιχε θεωρήμασι μὲν 
ἰς ἐν φιλοσοφίᾳ μὴ προσταλαιπωρῇσαι [7Ὁ᾿ 
b ph ταλ.]., μηδὲ προσανασχεῖν φυσιχοῖς 
Νῳν ἅτε ὀψὲ τοῦ χαιροῦ μετατεθειμένος" 
δὲ τῆς στοᾶς ὅσα ἐς ἦθος τείνει, xot ἠῤῥε- 
παρ᾽ ὁντινοῦν τῶν ἐφ᾽ ἑαυτοῦ * ἐπιθέσθαι δὲ 
Ἰετεῖν ἀνθρώπους, καὶ μονάρχους xal ἰδιώ- 
Bi xx0' ἕνα xai ἀθρόους, εἰς ὃ χρήσασθαι 
κειμένῃ τῇ παρασχενῇ τῆς γλώττης. Διό μοι 
«αλῶς ἔχειν, ἐπιγράφειν ἅπασι τοῖς Δίωνος 
ὅτι πρὸ τῆς φυγῆς, ἢ μετὰ τὴν φυγὴν, οὐχ 
αἴνεται μόνοις ἣ φυγὴ, χαθάπερ ἐπέγραψαν 
ἃς, ἀλλ᾽ ἁπαξάπασιν. Οὕτω γὰρ ἂν εἴημεν 
φιλοσόφους, χαὶ τοὺς αὐτὸ τοῦτο σοφιστιχοὺς 
δαιληφότες ἑχατέρους χωρὶς, ἀλλ᾽ οὐχ ὥσπερ 
πμαχίᾳ περιτευξόμεθα αὐτῷ, νῦν μὲν βάλλοντι 
ἣν καὶ Ζένωνα τοῖς ἐχ Διονυσίων σχώμμασι, 
; (qp. καὶ τὸ τοὺς ] ἀπ᾽ αὐτῶν ἀξιοῦντι πάσης 
θαι γῆς χαὶ θαλάττης, ὡς ὄντας χῆρας πό- 


tulit, tum ibi vero nature vis manifestissime appa- 
ruit. Hac enim sero tandem quasi consentaneuin 
sibi munus agnoscente, non paulatim, sed pas- 
sis velis 8 sophistica professione abductus est; 
utpote qui oratorias etiam malerias non oratorio 
amplius, sed politico more tractaret. Si quis vero 
in eadem ad dicendum re proposita politici et 
eratoris discrimen ignorat, is Aspasiz et Periclis 
epitaphium cum judicio legat, quod est a Thucydi- 
de εἰ Platone scriptum : quorum utruinque, si ad 
proprios canones exigatur, altero longe est pre- 
stantius. Dio itaque ariificiosis in philosophia 
preceptionibus non multum insudasse, neque na- 
Quralibus placitis animum  applieuisse videtur , 
eum serius sese ad hzc studia transtulisset, sed 


ex porticu tantum eam expressisse scientiam, quse 


ad mores informandos pertinet, ac pre cseteris, 
qui eo tempore exstiterunt, animum corroborasse: 
homines vero cum privatos, 38. tum monarchas, 
singulos atque universos castigandos suscepisse, 
et ad id comparatam sibi dicendi facultatem insti- 
tuisse vertere. Propierea consulto factum iri ju- 
dico, si singulis Dionis orationibus ejusmodi in- 
scriptio adderetur, ante exsilium, aut ab exsilio 
eas esse scriptas ; non iis duntaxat, in quibus aliqua 
exsilii indicia sunt, ut nonnulli pridem inscripse- 
runt, sed omnibus omnino. Ita enim foret ut nos 
tam philosophicas quam sophisticas illius oratio- 
nes separatas a se invicem haberemus, nec in eum, 


mb τωλιτείας νῦν δὲ στεφανοῦντί τε αὐτοὺς p perinde ut in nocturno certamine, incideremus, 


pélisc pa τιθεμένῳ γενναίου βίου xaX σὠφρο- 
λόστρατος δὲ καὶ τοῦτο ἀπεριμερίμνως, τὸν 
ον toU Ἑιτταχοῦ καὶ τὸν Εὐδοέα τῆς αὐτῆς 
σεως οἴεται, xai ὑπὲρ ἀμφοῖν ὁμοίως εἰς ἀπο- 
καθίσταται τὴν ὑπὲρ τοῦ Δίωνος, ὡς μὴ ἐπὶ 
χοῦσιν ἑσπουδαχέναι δοχεῖν. Τοῦτο δ᾽ ἤδη 
στὶ ποιήσασθαι θάτερον. Ὁ γὰρ ἀναγορεύσας 
w τοῖς δι᾽ ὁλοχλήρου τοῦ βίου φιλοσοφήσασι, 
οὗ μόνον ἐνδέδωχε, πρὸς τὸ χαὶ σοφιστιχόν 
ἡ εἰργάσθαι τὸν Δίωνα, ἀλλὰ xal mpocamo- 
τὸν ἄνδρα xai τῶν ὄντων Ex. τῆς φιλοσόφου 
, προσνέμων αὐτὰ τοῖς σοφιστιχοῖς. El γὰρ 

τις ἀφαιρήσεται τοῦ σπουδαῖον εἶναι! καὶ 


modo Socratem, aut Zenonem propriis Bacchana- 
lium conviciis lacessentem , eorumque sectatores, 
quasi civitatum ac rerumpublicarum pestes, ter- 
ra marique prolligandos esse przcipientem ; modo 
eosdem ipsos coronantem, et in exemplum prze- 
clare ac temperatioris vitz proponentem. Philo- 
stratus vero psittaci Encomium et Euboicum parum 
considerate eidera instituto tribuit; deque ambo- 
bus idem Dionis patrocinium instituit, ne minimi 
momenti res studiose pertractasse videatur : hoc 
autem nibil aliud est quam in alteram magis pro- 
pendere partem. Nam qui ipsum inter cos recen- 
suisset, qui toto vite temporc philosophiam colue- 


DION. 


1123 


t. Ἔστω παράδειγμα τῆς ἀσφαλῶς xolxu- A anjüvét, grave ac moderatum decus amplectens : 


ng ἑρμηνεία:, ὁ ᾿Εχχλησιαστικός τε καὶ 
rexóc. El δὲ βούλει, xai ὁντινοῦν τῶν πρὸς 
ς εἰρημένων τε χαὶ ἐγνωσμένων (7) προ- 
νος, ἴδοις ἂν ἑχατέραν ἰδέαν ἀρχαϊχὴν" 
ἧς νεωτέρας ἠχοῦς τῆς ἐπιποιούσης τῷ 
«ἧς φύσεως, ὁποῖαι διαλέξεις ὧν πρόσθεν 
iv, ὁ ΔΙέμνων τε xaX [rp. ἐμνημονεύσαμεν, 
καὶ] τὰ Τέμπη; λόγος δὲ οὗτος ὁ xarà τῶν 
w. Κἂν γὰρ οὐ προσποιῆται [70. ἀποπροσ.], 
θεάτρου γίνεται xal τῆς χάριτος" xal οὐχ 
δητορείαν ἐπαφροδιτοτέραν παρὰ τῷ Δίωνι. 
"μάσας ἔχω τὴν τύχην φιλοσοφίας, εἰ μῆτε 
τῶν NegsAor μᾶλλον εὐδοχιμεῖ. Οὐδὲ γάρ 
ναι μετὰ τῆς ἴσης δυνάμεως ᾿Αριστοφάνης 


cujusmodi est vetus illud, et naturz consentaneum, 
et propositia ad dicendum rebus accommodatum : 
quod quidem Dio post vetustissimos illos assequi- 
tur, cum ea, quz ex usu vile sunt, sive oratione, 
sive disputatione percurrit. 2.4) lIujus solidz ac pro- 
prie convenientis specimen elocutionis habet ille 
liber, cui Concionatorio, et is cui Senatorio nomen 
eet. Àut si mavis quamcunque demum ex iis ora- 
tionibus sumpseris, quas ad populum babuit, et 
ex animi sententia scripsit, utrinque facile vetus- 
tum dicendi genus agnoveris, non ex recentiore 
loquendi more petitum, qui nature pulchritudini 
quaedam addidit sermonis lenocinia : quales ha 
sunt declamationes, quarum antea meminimus, 


. Τεχμήριον ποιοῦ τοῦ στρογγύλως xai B Memnon, et Tempe, et illa, quz adversus philoso- 


, προσενηνέχθαι. 


phos scripta est oratio : 40 tametsi id dissimulet 


| theatrum est et leporem apposita; nec aliud temere oratorium artificium apud Dionem, 

invenias. Quo magis ego philosophiz conditionem demiror, cum ne ulla quidem comedia 
ἐξ nobilior. Nullam enim aliam majore vi et facultate elaboravit Aristophanes. Cujus rei 
) übi sil, quod convoluta haec et quasi contorta mira fluendi facilitate pronuntientur. 


διατήξας, εἶτα τὴν Ψψύ.1.:λαν λαδὼν, 
εὖὔεν εἰς τὸν χηρὸν αὐτῆς. τὼ πόδε. 
βυγείσῃ περιέφυσαν Περσικαί. 

ἢ ἀποιϊύύσας, ἀνεμέτρει τὸ χωρίον. 

v δὲ ὁ xpóc Πιιάτωνα (9) λόγος ὑπὲρ τῶν 
“πολὺν ἐχήρυξεν ἐν τοῖς "Ἕλλησιν. Οὗτος 
χνης ἀπάσης ἁμοιρῶν, ὄνγε οὐδ᾽ ἂν ἐπαγά- 
ῥητοριχῆς, οὔχουν ἐχ τοῦ διχαίου xal [rp. 
καὶ] τῶν νόμων τῆς τέχνης * συγχείμενος 
ῥῥήτῳ κάλλει, xal θαυμαστῇ τινι χάριτι, 


Cera liquata, pulicem captum ferens, 
Utrumque cere immersit illius pedem. 
Sic enecato hesere circum Persice, 
Quibus solutis metiebatur locum. 


Aristidi vero ea, quam adversus Platonem pro 
quatuor viris scripsit, oratio insigne apud Grzcos 
nomen famamque conciliavit. Atque ea quidem 
artificii plane omnis expers, quam ne rhetoricz 
quidem generi ascribas ulli ; si legitime atque ex 
artis preceptis dijudicare velis ; abdita nihilominus 


“πιτερπούσῃ τοῖς ὀνόμασι xal τοῖς ῥήμασιν. C ac recondita pulchritudine, et admirabili quodam 


ὁ Δίων ἤχμασε μάλιστα ἐν τῷ χατὰ τῶν 
€, ἵντινα χαὶ χαλοῦσιν ἀχμὴν (10) οἱ 
τοῦτ᾽ ἔστιν ἡρμόσατο πανηγυριχώτερον 
φαλοῦς " καὶ μέντοι γε εἰς τὴν τοιαύτην 
ὃς αὐτοῦ ταύτῃ χράτιστος ἔδοξεν. Οὐ μέν- 
»ν ὁ Δίων kGupyfcaxo τὴν ἀρχαίαν ῥητο- 
οἷς χαὶ δοχεῖ σαφῶς ἀναχωρεῖν τῶν οἱ- 
v, ὡς ἂν xal λαθεῖν ὅτι Δίων ἐστὶ, παρα- 
' τὸ νεώτερον᾽ ἀλλ᾽ εὐλαδῶς ἅπτεται τῆς 
ἰς, xai αἰσχυνομένῳ γε ἔοικεν, ὅταν τι 
ϑονευμένον (11) xaX νεανιχὸν προενέγχη- 


lepore constat, qui temere nescio quo pacto nomi- 
num ac verborum varietate delectat. Dio itidem in 
ea praesertim, quam adversus philosophos edidit, 
orationc viguit - quicunque demum a recentiori- 
bus vigor orationis appelletur : hoc est ambitio- 
siori, quam stabilem solidumque hominem par sit, 
usus est orationis structura ; el vero in eo genere 
maxime pollere ea ratione visus est, neque tamen 
tantopere a vetere rhetorica desultavit, iu iis etiam, 
in quibus manifeste videtur a propria consuetu- 
dine desciscere, ut id latere possit, Dionem esse, 


DION. PETAVYII NOT. 


uror τε xal ἐγγωσμένων. ἘΕἰρημένους 
ab ἐγνωστμένοις distinguo, ut fta sint 
give ex te... pore habite, sive meditatze, 
miiatm; h:: vero sint scriptae duntaxat, 
Δ, non tamen habitz. 
ποιούσης τῷ κάλλει. Verbi hujus fre- 
$ apud hunc auctorem, significatque ad- 
id, innovare et immutare. Sic infra ἔπι- 
; βιδλίοις, et alibi ἐπιποίγτον xáXJog. — 
στείδην» δὲ ὁ πρὸς Il. Exstat oratio in 
yperum Aristidis, scripta adversus Pla- 
o Miltiade, Themistocle , Pericle et Ci- 


ἵγτινα καλοῦσιν ἀχμήν. Duplex ἃ Sy- 
Morice genus distinguitur. Alterum ἀρ- 
erum oratorum proprium, cui tribuit zà 
, et ἀσφαλὲς χυρίως ἔχον, id est solidam 
m elocutionem , et propositis rebus con- 
D, minime tamen affectatam ; alterum ge- 
tiorum sophistarum fuit, quorum propria 


erat ἀχμὴ illa, vigor scilicet orationis, et affectatus 


D dicendi lepos, qui naturze pulchritudini fucum ad- 


dit; quod totum πανηγυριχὸν est. Prius illud Dio 

amplexus est ; cujus dicendi genus simplex est, et 

facile , sed in rebus exprimendis admirabile; ad 

posterius tamen, sed caute, ac religiose deflexit, 

dura gcsliente Angenii facundia paulo uberius se 
iffundit. 


(14) Παρακεχινδυνευμέγον xal vsarixór. En 
proprius τῆς ἀχμῆς illius, et posterioris eloquentiae 
character. Παραχεχινδυνευμένον et. νεανιχὸν dicitur 
id «quod insolentius est affectatum. Philostratus 
Aristide : "Ev ἧ μάλιστα ὑποθέσειυν ἀναδιδάσχει 
ἡμᾶς, πῶς ἄν τις ἀσφαλῶς χεχινδυνευμένας τε 
xal τραγιχὰς ἐννοίας μεταχειρίσαιτο. — Áristoph. 
Παπῖς : 

- - ὅστις φθέγξεται 
Τοιοντονί τι παραχεχιγδυγευνμένον. 


DION. 


λιν δὲ τὴν σπουδὴν ἐπιτείνων, ἀναδιδασμῷ A tim remittendus illetenor, donec, si libuerit, libebit 


ἣν mt. ἀναδασμῷ] χρήσῃ, volobé τε xal 
τσὶ τούτων ἀναγνώσμασιν. Οὕτως ἂν ἄριστα 
ιτρέχων [7p. ὡς ἂν ἄρ. ἀνατρέχων] τὸν χάλ- 
λον, παρὰ μέρος ἐν βιδλίοις ἀεὶ παίζων τε 
ἄζων. ᾿Αξιῶ γὰρ ἐγὼ τὸν φιλόσοφον μηδ᾽ ἄλλο 
μηδ᾽ ἀγροῖχον εἶναι, ἀλλὰ xal τὰ ἐχ χαρί- 
θαι, xal ἀχριδῶς Ἕλληνα εἶναι, τοῦτ᾽ ἔστι 
«οἷς ἀνθρώποις ἐξομιλῆσαι, τῷ μηδενὸς 
χεῖιν ἐλλογίμου συγγράμματος. "Eotxe γὰρ 
τι γεγονέναι προοΐμιον φιλοσοφίας, ἣ πο- 
σύνη γνώσεως * xai ἐν παισὶν ἡ φιλόμυθος 
ξχεσίς ἐστι φιλοσόφου τέλους. Καὶ δῆτα τὸ’ 
τέχνη χαὶ ἐπιστήμη τέχνης f; ἐπιστήμης, ἧς 
τοῦ εἶναι τὸ πάσαις ἐποχεῖσθαι παρα- 
t, εἰ μὴ φιλοχρινοίη τε αὐτὰς, xal τὴν 
ἐριωπῆς ἀποσχοποῖτο, τὴν δὲ xai πρόσω 
ριεργάζοιτο, δορυφοροῖτο δ᾽ ὑφ᾽ ἀπασῶν, 
χε τῇ βασιλίδι : Τὰς δὲ Μούσας οὐχ ὁμοῦ τε 
| ἐμφαίνει τὸ ὄνομα, θεῶν χαλεσάντων, ἧ 
' y& Θεοῦ φέμῃ χρωμένων; Χορός τέ εἶσι, 
δήπου τὴν σύνοδον * μία δὲ αὐτῶν οὐδεμιᾶς 
c& ἐν συμποσίῳ θεῶν ἐπιδείχνυται τὸ οἰχεῖον 
ε τυγχάνει παρὰ ἀνθρώποις βωμοῦ χαὶ νεώ. 
νὲς ἤδη φύσεως ἐνδείᾳ χαταχερματίζουσιν 
χωρίζεσθαι μὴ δυνάμενον, xal ἕτερος ἐτέ- 
λος γέγονεν * ἀλλὰ φιλοσοφία τὸ ἐπὶ πάσαις 
tot τοῦτο αἰνίττεται τὸ τῇ συμφωνίᾳ τῶν 
ὑθὺς τὸν ᾿Απόλλω παρεῖναι. 


autem, vel in id, quod omnino oppositum est, de- 
venias, nihil non eorum percurrens, quz ad re- 
laxandos animos lusere olim Musarum amici homíi- 
nes ; rursumque studium intendens earum rerum, 
aut iis affinium lectione, tanquam gradibus quibus- 
dam ascendes. Atque ita optime feceris, si alternis 
modo animi causa, modo serio libris incumbens, 
eximium, ac reciprocum stadii istius cursum con- 
ficias. Philosophum quippe censeo cum ab omni alia 
labe, tum a rusticitate morum et inurbanitate alie- 
num esse oportere : Gratiarum aufem sacris initia- 
tum esse, planeque sese Graecum prastare, hoc 
est hominum consuetudine uti posse, dum nullius 
omnino eruditi operis ignarus est. Neque enim 


B alidd videtur, prxter ipsam cognoscendi curiosi- 


tatem, philosophiz fuisse primordium; adeoque 
fabularum studiosa in pueris indoles quadam est 
philosophici flnis repromissio. Et sane cujusnam 
artis aut scientiz ars illa, aut scientia esse potest, 
in cujus id ràtione naturaque continetur , ut omni- 
bus insideat, nisi earumdem delectum haberet ; et 
aliam quidem perinde ut ex editiori loco despectaret; 
aliam vero etiam longe progressam, curiosius explo- 
raret ; omnium denique, ut reginam decet, satellitio 
stiparetur? Musas vero una omnes esse non ipsa 
nominis ratio coarguit, sive diis nuncupantibus, sive 
hominibus traditam a Deo appellationem imponen- 
tibus? Chorum enim, ob ipsum nimirum conventum 


Nulla autem ex iis a ceteris divulsa, neque in deorum convivio suz artis specimen praz- 
δ ulli ab hominibus templum, vel ara ponitur. Quanquam nonnulli jam nature inopia minu- 
distribuunt, quod divelli nequaquam potest, alteriusque alter compos est factus : philo- 
ro idipsum est, quod in omnes funditur. Atque hoc ex eo significatur, quod Musarum con- 


gesens statim Apollo interesse soleat. 


b λόγος οὗτος τεχνίτην μὲν xal ἐπιστήμονα ῷ 5. Hac proinde oratione nostra artifex qui- 


' ἀποτεμνόμενον ἡντινοῦν εἴδησιν, ἄλλον 
τήχοντα δαίμονι" φιλόσοφον δὲ τὸν ἧρμοσ- 
Fc ἀπασῶν συμφωνίας, ἕν τὸ πλῆθος ποιή- 
[ τοῦτον μὲν οὕπω, προσεῖναι δὲ δεῖ τὸ χαὶ 
yv ἴδιον ἔργον ὑπερχείμενον τοῦ χοροῦ * 
! ᾿Απόλλω λόγος ἔχει, νῦν μὲν ταῖς Μούσαις 
εὐτὸν ἐξάρχοντα, xal ἐνδιδόντα ῥυθμὸν τῷ 
t* νῦν δὲ αὐτὸν χατὰ μόνας ἄδειν" ἐχεῖνο 
τὸ μέλος τὸ ἱερὸν χαὶ ἀπόῤῥητον. Καὶ ὁ 
ὃ xa0' ἡμᾶς συνέσται μὲν ἑαυτῷ τε xal 
μὰ φιλοσοφίας, συνέσται δὲ τοῖς ἀνθρώ- 
κῶν ὑφειμένων τοῦ λόγον δυνάμεων. Ἐπι- 
μὲν οὖν, ὡς φιλολόγος " χρινεῖ δὲ, ὡς φιλό- 
αστόν τε xal πάντα. Οἱ δὲ ἀστεμφεῖς οὖ- 


dem, aut sciens is appellatur, qui quamcunque 
disciplinam ab aliis sejunctam A43 coluerit, aliusque 
alleri se deorum addixerit : philosophus vero is, 
qui ex omnium concentu sit concordiaque tempe- 
ratus, eamque omnem multitudinem in unum ve- 
luti corpus redegerit. Àut hoc quidem nequaquam 
satis est, sed ejusmodi insuper muneris acces- 
sione opus est, quod et sibi peculiare habeat, et 
sit ceterarum choro sublimius : quemadmodum 
Apollinem fama est nunc Musarum coetui pre- 
euntem, rhythmique precentum auspicantem con- 
cinere : nunc ipsum per sese singulatim canere : 
que quidem sacra est, arcanaque modulatio. Ita 
philosophus noster secum ipse, ac cum Deo 


αὶ ὑπερόπται ῥητοριχῆς xal ποιήσεως, οὔ D philosophise beneficio versabitur : inferiorum vero 


igww οὐδὲ ἐχόντες εἶναι τοιοῦτοι * πενίᾳ δὲ 
δὲ τὰ σμιχρὰ ἱχανοί * ὧν θᾶττον ἂν ἴδοις 
lav, ἣ τὰ ἐν τῇ χαρδίᾳ, ἀδυνατούσης τῆς 


facultatum adminiculo, hominum se consortio 
immiscebit : et qua litteratus quidem, rerum pe- 
ritiam obtinebit ; qua vero philosophus, cuin sin- 


DION. PETAVII NOT. 


hc δὲ Μούσας οὐχ ὁμοῦ τε οὔσας. Nova 
nominis ratio, Musas dictas quasi ὁμοῦ 
it vero huic loco consentaneus et Themi- 
065 orat. 1, ubi eadem de re disputans: 
x xai αἱ Μοῦσαι, inquit, ἐννέα 053a. συγχο- 


ρεύουσιν ἀλλήλαις xal τῷ ᾿Απόλλωνι, xai οὐδεμία 
αὐτῶν ἀγαναχτεῖ πρὸς τὰς ἄλλας, ὅτι μὴ μόνη σοφὴ 
ἐστι, μηδὲ αὐτῇ μόνῃ προσεύχονται οἱ motn zat. 

(14) Οἱ δὲ ἀστεμφεῖς οὗτοι. Vide epist. 154, 


£121 


SYNESII PTOLEMAIDIS EPISCOPI 


gula, tum universa judicabit. At rigidi ili, et rhe- A γλώττης ἑἐξερμηνεῦσαι thv γνώμην. Ἐγὼ μὲν οἷν 


torices poeticesque contemptores, non mihi sponte 
sua tales esse; scd indolis paupertate ne ad 
minima quidem salis idonei videntur ; quorum 
citius cor, quam quz in corde sunt, videris : cum 
eorum lingua expedite 41: in animo sunt enar- 
rare nequeat. Equidem fidem iis ullam adhibere 
nolim, neque reconditioris aliquid ab iis occultari 
dixerim , ut sacrum ἃ Vestalibus ignem : primum 
quia nefas est eum in magnis esse sapientem, qui 
ne in minimis quidem possit; deinde uti Deus se- 
cretiorum suarum facultatum manifestas quasdam 
imagines edidi, idearum scilicet corpora: ita 
decore insignis animus οἱ genitali optimoruin 
quorumque fecunditate przditus, eam vim habet, 
que in externa quoque diffunditur. Nihil enim 
quod divinum sit, extremum esse polest. Si vero 
ad tegenda etiam sacra minimeque profana accom- 
modatior est. qui omnimoda eruditione refertissi- 
inus est, et eam sibi facultatem comparavit, qua 
societates hominum utut volet afficere queat ; ini- 
quiori hac in parte conditione sit. oportet, qui nc- 
que liberalium disciplinarum circulo initiatus est, 
nec musarum orgia celebravit. Etenim cx iis alte- 
rum οἱ accidat necesse est, ut aut taceat, aut ea 
efferat, que taceri lex praecipit. Nam aut ex ci- 
vium infortuniis sermocinandi materiam sumet; 
aleoque importunum sese hominibus prabebit, 
quod libero homini intolerabile est: aut in otio 
deget is, qui se sapienti: principem, ac cory- 
ph:zeum facit. Fortassis enim neque si possit, velit : 
Ag omnino certe non, si velit, possit. At ego 
Pharium imprimis Proteum admiror, quod cum 
maximarum rerum sapientia valeret, cavillatorias 
nihilominus quasdam pr:stigias obtenderit, variis- 
que rerum imaginibus iis, qui adirent, occurrerit. 


Quippe ex admirabili circa eum spectaculo cum stupore discedebant; ut non amplius eorum, que 
satagerent, veritatem investigarent. Esto vero iis, qui nondum initiati sunt, quoddam templi weil, 
bulum : nam qui semel magnifice, et cum ostentatione jactaverit, is non tam dissimulat, quam 4 
rimos stimulos, fomitemque native hominum cupiditati adjicit, qua unusquisque curiosus 
rum rerum inquisitor efficitur. lxion autem nisi nubem pro Junone cepisset, complexuque 
simulacri contentus, liaud sponte sibi unquam ab absurda illa consectatione temperasset. 

6. Est igitur pro sermone sermo in promptu ha- D ς΄. Παρασχεναστέον σῦν ἀντὶ λόγου 


bendus, pro majore scilicet is qui minor est. Egre- 
gium porro eumdem esse consentaneum est, ut ex 
iis, quibus cccurret, plebeii quidem intersistant, 
gratissimeque amplectantur, nec alium eo esse 
putent antiquiorem : at qui divinam indolem sor- 
titus est, hinc sese attollens, illum una percipiat. 
Ei porro qui a Deo impellitur, templi sacraria pan- 
demus. Neque vero Menelaus verum Proteum igno- 
ravit. Grzcus enim vir fuit, generque Jove haud 
indignus, quique illum primum gravissimis de re- 


χαὶ ἀπιστεῖν αὐτοῖς βούλομαι, καὶ οὐδ᾽ ἂν gain 
ἀπόῤῥητόν τι χρύπτειν αὑτοὺς, ὥσπερ τὰς Ἑστιάδας 
τὸ πῦρ' πρῶτον μὲν ὅτι μηδὲ ὅσιόν ἔστι τὰ μεγάλε 
σοφὸν γενέσθα!,, τὸν τὰ μιχρὰ μὴ δυνάμενον" ἔπειτα 
ὥσπερ ὁ Θεὸς τῶν ἀφανῶν ἑαυτοῦ δυνάμεων εἰχόνας 
ἐμφανεῖς ὑπεστήσατο τῶν ἰδεῶν τὰ σώματα᾽ οὕτω; 
ἔχουσα χάλλος ψυχὴ xaY γόνιμος οὖσα τῶν ἀρίστων, 
διαδότιμον ἔχει μέχρι τῶν ἔξω τὴν δύναμιν. Οὐδὲν 
vàp ἐθέλει τῶν θείων ἔσχατον εἶναι. El δὲ xal χρό- 
tet. ἐπιττδειότερος τὰ ἀδέδηλα ὁ παντοδαπῶς ἔχων 
τοῦ λόγου, xal περιθαλλόμενος δύναμιν τοῦ διατίδε- 
σθαι τὰς συνουσίας f| βούλεται * xa οὕτω με:σνεχτεῖν 
ἀνάγχη τὸν ἄνδρα ἐχεῖνον, ὃς οὐ προετελέσθη τῷ 
χύχλῳ, χαὶ τὰ Μουσῶν οὐχ ὠργίαχε. Δυοῖν γὰρ αὖ» 
τὸν χαταλαμῦάνει τὺ ἕτερον, ἤτοι σιγᾶν, 9 λέγειν Gen 
νόμος σιγᾶσθαι, Ἢ γὰρ δὴ τὰς τῶν ἐν ἄστει τύχες 
διαλέξεων ὑποθέσεις ποιήσεται, xal φορτικῶς wk 
ἀνθρώποις συνέσται, ὃ μηδεὶς ἂν ἐλεύθερος ἀξιώσειν 
f| βιώσει ἐν σχολῇ γε ὁ τὴν σοφίαν | yp. τὴν odas 
qíav] χορυφαῖος εἶναι ποιούμενος. Τυχὸν plv ple 
οὐδ᾽ ἂν εἰ δύναιτο, βούλοι" τὸ πάντως Ck οὐδ᾽ ἂν δ 
vasco, εἰ βούλοιτο. "Αγαμαι δὲ ἐγὼ καὶ τὸν Iph 
τὸν Φάριον, εἰ σοφὸς ὧν τὰ μεγάλα,, σοφιστιχήν cm 
θαυματολοηγίαν [yvp. θαυμαστολογίαν] προὐδέδλητο, 
xdi παντοδαπῶς “οἷς ἐντυγχάνουσ! συνεμίγνντο, 
"βχοντο γὰρ àv τὴν περὶ αὐτὸν τραγῳδίαν τεθαυμᾶ- 
χότες, ὡς μὴ ἐπιζητῆσαι: τὴν ἀλήθειαν περὶ ini πρΣ]- 
ματεύοιντο. Ἕστω δέ τι τοῦ νεὼ προτεμένισμα τοῖς 


C ἀτελέστοις - ὁ δὲ καθάπαξ ἀποσεμνυνόμενος, οὐ xpi- 


πτει μᾶλλον, f] ἐρεθίξει, χαὶ ἀναῤῥιπίζει τὴν ἐν τῇ 
φύσει λιχνείαν, ὑφ᾽ ἧς ἕχαστός ἐστι πολυκράγμῃ ᾿ 
τοῦ ἀποῤῥήτου. Εἰ δὲ μὴ ὁ Ἰξίων ἀντὶ τῆς Ἥρας τῷ 
νεφέλην ἡἠρέχει:, καὶ ἢγαπήχει συνὼν τῷ εἰδώλῳ, eia 
ἄν ποτε ἐχὼν εἶναι μεθεῖτο τῆς ἀτόπου διώξεως. 










τοῦ μείζονος τὸν ἐλάττω. Καλὸν μέντοι τινὲ 3 
τοῦτον, (p προεντυχόντες, ὁ μὲν πολὺς &vayelierm, 
xai τοῦτον ἀσπάσεται, xal οὐδ᾽ εἶναι mpecÓbepm 
ἄλλον οἰήσεται" ὁ δὲ λαχὼν φύσεως Osiac buit 
ἀρθεὶς περινοήσει χἀχεῖνον. "Ov δὲ 5 θεὸς qud. 
τούτῳ xal παρ᾽ ἡμῶν ἀνεῴξεται τὰ ἀνάχτορε. Οὐδ 
ὁ Μενέλεως ἱγνόησε τὸν ὄντως Πρωτέα, "Exe T 
ἀνὴρ tv, καὶ τοῦ Διὸς χηδεστὴς ἄξιος, d μηδ τῷ 
πρώτην ἐπὶ φαύλοις συνῆν. Τὰ γὰρ πῦρ, καὶ ὦ ἔν 
δρον (13), καὶ τὸ Ov,plov, λόγοι τινὲς ἧσαν περὶ (oh 


DION. PETAVYII! NOTE. 


(45) Τὸ γὰρ πῦρ, xal τὸ δένδρον, Orpheus iu 
hymno Protei: 
— πάσης eóceoc ἀρχὰς ὃς EÉznqrer, 
"Yr ἀνάσσων ἱερὴν ἰδέαις ποιλυμέρφοις. 


Elementa vero his animalium figuris εἰρειβολὴ 
luculenter docet lleraclius illa, quisquis est, Be 
meri Allegoriarum scriptor. 


DION. 


1150 


υτῶν, ἀλλὰ xal περὶ τῶν πρώτων στοιχείων, A bus convenerat. Si quidem ignis, arbor, et fera, 


εἰται τὰ γινόμενα. Ὁ δὲ οὐδὲ ταῦτα tiyámm- 
* ἐνδοτέρω φύσεως ἠξίου χωρεῖν. Θεῖον οὖν 
τὸ πᾶσιν ἀρχεῖν, ὡς ἕχαστος ἀπολαύειν αὖ- 
"ται. Ὁ δὲ γενόμενος τῶν ἄχρων ἐπιτυχὴς, 
«o xai ἄνθρωπος ὧν, xal δυνάσθω συνεῖνα!: 
:gov ἑχάστῳ. Τί οὖν ἄν τις ἀποχηρύττοι τὰς 
, δι᾽ ὧν ἔστι xal τοῖς ἀνθρώποις ἀρέσχειν, 
tla τηρεῖν ἀχηλίδωτα [70. ἀχηλίδωτα " ἀχὴ- 
. χρωμένους ἐπιχαλύμματι; Εἰ δὲ xal πο!- 
φύσις ἡμῶν, χαμεῖται δήπου πρὸς τὴν ἐν 
τωήν " ὥστε ὑφήσει τοῦ μεγέθους xai χατα- 
, Οὐ γάρ ἐσμεν ὁ ἀχήρατος νοῦς, ἀλλὰ νοὺς 
ψυχῇ. Καὶ ἡμῶν οὖν αὐτῶν (16) ἕνεχα μετι- 
ὃς ἀνθρωπινωτέρους τῶν λόγων, ὑποδοχὴν 
χανωμένους χατιούσῃ τῇ φύσει. ᾿Αγαπητὸν 
πά που πλησίον ἀπονεῦσα:, χαὶ ἀφοσιώσασθαι 
εὖ συστάσει δεομένῃ γλυκυθυμίας, μὴ πόῤῥω 
41), μηδὲ χατὰ πᾶσαν ζῆσαι τὴν ποιχιλίαν 
tee. Ὁ γὰρ Θεὸς τὴν ἡδονὴν περόνην ἐποίησε 
j 9v ἧς ἀνέχεται τὴν προσεδρείαν τοῦ σώ- 
Τοιοῦτον οὖν τὸ ἐν λόγοις χάλλος. Οὐ βαθύ- 
ὡς ὕλην, οὐδὲ ἐμθαπτίζει τὸν νοῦν ταῖς ἐσχά- 
ἄμεσιν, ἀλλὰ δίδωτσιν ἀνανεῦσαι Ov ἐλαχί- 
ἃ εἰς τὴν οὐσίαν ἀναδραμεῖν. "Ἄνω γάρ ἔστι 
κάτω τῇς τοιαύτης ζωῆς. Ὧ δὲ μὴ ἔστιν 
καθαρὰν ἡδονὴν ( δεῖ δὲ τοῦ μειλιχίου τῇ 
τί xal ποιήσει; ποῦ Χαὶ τρέψεται: "Apa ob 
μηδὲ εἰπεῖν ἄξιον; Οὐ γὰρ δὴ τὴν φύσιν 
νῆσουσι [γρ. ὑπερφωνήσουσι), xat πρὸς θεω- 
οὕτως [rp. ἀτρώτως ] ἔχειν ἐροῦσιν, ἀπαθεῖς 
οιούμενοι, θεοὶ σαρχία περιχείμενοι. Εἰ δὲ 
ἴστων ἀντὲ θεῶν, ἣ σοφῶν τε χαὶ θείων 
, χαῦνοι xaX ἀλαζόνες πόῤῥω γενόμενοι. ᾿Α- 
€ ἂν ἧσαν διαστέλλοντες εὖ τὸ προσῆχον 
"τῷ γένει. ᾿Απάθεια μὲν γὰρ ἐν Θεῷ [γρ. ἐν 
ῦσει * ἀρετῇ δὲ ἄνθρωποι (18) χαχίαν ἀμει- 
. μετριοπαθεῖς γίνονται" xai τὸ φνγεῖν τὴν 
ν, αὐτὸ τοῦτ᾽ ἂν εἴη τοῦ σοφοῦ τὸ ἀγώνισμα. 


quidam erant de animantibus, plantisque sermones, 
ac primis iis elementis, e quibus 40. sunt. omnia 
coalescunt. Verum ille minime iis contentus, na- 
turz scrutari penitiora contendebat. Prorsus igitur 
divinum est, omnibus, ut quisque ab sese juvan- 
dus est, posse sufficere. Qui vero summum sapien- 
ti: culmen attigerit, is et hominem 86 esse me- 
minerit, el cum boninibus pro cujusque captu 
congredi possit. Ecquid ergo Musas quisquam ab- 
dicet, quarum ope et hominibus placere possumus, 
et divina quibusdam occultata involucris ab omni 
labe vindicare ? Quod si varia est natura hominum, 
ejus tandem vitze, quz? in contemplatione posita est, 
tedio succumbet : atque ita nonnihil de ea magni- 


B tudine remissura, et quodammodo descensura est. 


Nec enim incorrupte sumus divinzeque mentes, 
sed easdem in animantium animis insitas habe- 
mus. Itaque vel nostri causa humaniores quzque 
AS littere capessendz sunt, ut seipsam demittenti 
nature quoddam velut perfugium comparetur. 
Gtatum enim et jucundum est, cum habeas quo in 
proximum diverias, et animalis temperamento, 
quod nonnulla oblectatione indiget, quantum sat 
est tribuas, non procul excidere, neque omnem iu 
vivendo sequi varietatem naturz. Deus enim vo- 
luptatem anim: fibulz instar inseruit, cujus bene- 
ficio diuturnam in corpore mansionem sustineret. 
Tale itaque quidpiam est disciplinarum elegantia. 
Non hac ad materiam usque pertingit, neque 
mentem in imas facultates deprimit, sed subinde 
emergere, el ad naturam suam recursare permit- 
tit. Supernum eniu illud etiam est, quod in bac 
vita infimum est. At qui sincerz voluptatis oblecta- 
mento caret (natura autem solatio est opus aliquo), 
quid est quod agere possil, aut quonam $ese con- 
vertet? Àn non ad ea, que ne meinoratu quidem 
digna sunt ? Nec enim nature modum excesserint ; 
aut indefesso ad contemplationem animo se esse 


9 aMfectionisque omnis expertes, quasi carne circumfusos deos, se esse putaverint. Sin id forte 
& se non deos, aut sapientes, ae divinos homines, sed longe arrogantissimos esse, et inso- 
ses intelligant. Melius sane fecerint, si, quod cuique generi peculiare est, apte distinguant. 
Wi namque vacuitas in sola Dei natura reperitur : homines vero vitium alternis cum virtute 
iamtes affectuum sibi mediocritatem conciliant ; sic ut in immoderatione vitanda positum sit 
i Omne certamen. 

Ma δὲ ἐγὼ χατενόησα xai βαρδάρους ἀνθρώ- D — 7. Jam vero barbaros ego homines utroque ge- 


E ἀμφοῖν τῶν ἀρίστων γενῶν, θεωρίαν μὲν 
μένους, χαὶ χατὰ τοῦτο ἀπολιτεύτους; τὲ xal 


nere nobilissimos animadverti, qui cum contem- 
plationem proltiteri instituissent, procul a civili 


DION. PETAVII NOTAE. 


|| (46) Kal ἡμῶν οὖν αὐτῶν. Themist. 
: Καὶ Ψυχὴν τοίνυν οὕτως οἰηθῶμεν τῶν μέν 
ναπαυόντων λόγων, τῶν δέ τινων ἐπιμελουμέ- 
ἴσθαι. 
Μὴ πόῤῥω πεσεῖν. Cicero 1 Of. : Ludendi 
wu quidam modus relinendus, ne nimis omnia 
amus , elatique voluptate in aliquam turpi- 
ι delabamur. Quod vero ad carum artium 
tionem pertinet, facit huc Luciani locus in 
τα hist. : Γένοιτο ἂν ἐμμελὴς dj ἀνάπαυσις 
εἰ τοῖς τοιούτοις τῶν ἀνχγνωσμάτων ὁμυληῖιν, 


l'ar&OL. ἀκ. LXVI. 


ἃ μὴ μόνον kx τοῦ ἀστείου τε xal χαρίεντος Ψιλὴν 
παρέξει τὴν Ψψυχαγωτίαν, ἀλλά τινα kal θεωρίαν οὐχ 
ἄμουσον ἐπιδείξεται. 

(18) ᾿Αρετῇ δ' ἄγθρωκο!. Theognis apud. Xe- 
noph. 1! ἈΠΟ". : 


Αὐτὰρ ἀνὴρ ἀγαθὸς ἑτὲ [6v χακὸς, dore δ᾽ 
éc0.1óc. 
llorat. 1 Ser., σι. 7 : 


Pars mulia natat, modo recta capessii : 
Juterdum prcvis otnoxia, 


3G 


DiON. 


4153 


αὶ ἡμερώτερον χέχραται " ὥστε xàv θᾶττον A mus est : ille autem eleganti morum urbanitate, 


Ἐγὼ δὲ βουλοίμην μὲν ἂν εἶναι τῆς φύσεως 
| πρὸς θεωρίαν ἀνατετάσθαι. ᾿Αμηχάνου δὲ 
χαὶ πεφηνότος, βουλοίμην ἂν ἐν τῷ μέρει 
lat τῶν ἀρίστων, ἐν τῷ μέρει δὲ κατιὼν εἰς 
,. ἄπτεσθαί τινος εὐφροσύνης, χαὶ ἐπαλεί- 
qaíq τὸν βίον. Ἐπίσταμαι γὰρ ἄνθρωπος 
ὅτε Θεὸς, ἵνα δὴ χαὶ ἀχλινὴς εἴην πρὸς 
δονὴν * οὔτε θηρίον, ἵνα τὰς σώματος ἡδοί- 
ἄς. Λείπεται δῇ τ' τῶν ἐν μέσῳ ζητεῖν. Τί 
πρὸ τῆ; ἐν λόγοις τε xal περὶ λόγους δια- 
Τίς ἡδονὴ καθαρωτέρα ; τίς ἀπαθεστέρα 
πα ; τίς ἧττον ἐν ὕλῃ ; τίς μᾶλλον ἀμόλυν- 
τῇ δὴ πάλιν τὸν Ἕλληνα τοῦ Βαρδάρου πρῶ- 
καὶ σοφώτερον τίθτμι, ὅτι χατιέναι δεῆσαν, 
γειτόνων ἔστη τὴν πρώτην * εἰς ἐπιστήμην 
. Ἐπιστήμη δὲ, νοῦ διέξοδος " χᾶτα εἰς λό- 
y ἄλλον ἀπ᾽ ἄλλου, δι ὧν xai προῆλθε. Τί 
λόγου νῷ συγγενέστερον ; τί δὲ πορθμεῖον 
οἰχειότερον ; Ὧς ὅπου λόγος, ἐχεῖ vou xoi 
δὲ μὴ, πάντως τις εἴδησις ἐν ὑστέροις νόη- 
Καὶ γὰρ ἐνθάδε χαλοῦνταέ τινες θεωρίαι, 
ἡματα ἔργα ἐλάττονος νοῦ, ῥητοριχά τε 
πχὰ. xai ἐν φύσε', χαὶ ἐν μαθήμασιν" ἀλλά 
t πάντα χοσμεῖ τὸ ὄμμα ἐχεῖνο (21), xai 
«ἣν λήμην, xai διεγείρει, κχαταδραχὺ 
ντα, τοῖς ὁράμασιν" ὥστε Üaponoal πότε 
δύτερον θέαμα, xaX μὴ ταχὺ σχαοδαμύξαι 
y ἀἁτενίσαντα. Οὕτω μὲν àvbp Ἕλλην καὶ 
E, τὴν ἐπιδολὴν γυμνάζει, χαὶ ἀπὸ τῆς «at- 
τὴν πρώτην ὑπόθεσιν ὄφελος ἄρνυται. Καὶ 
pivat, χαὶ συνθεῖναι λόγον, ἣ ποίησιν, οὐχ 
καὶ τὸ λέξιν χχαθήραΐ τε χαὶ ἀποσμιλεῦται, 
ἐφάλαιον ἐξευρεῖν (22) τε χαὶ τάξαι, xa 
ἄξαντος αὐτὸν ἐπιγνῶναι, πῶς ταῦτα xal 
τα χαὶ zaiyv:a ; Οἱ δὲ τὴν ἑτέραν ὁδὸν τὴν 
ἣν ἀδαιλαντίντν εἶνα! βαδίσαντες (ὑ ποχείσθω 
ἐστὶν, ἐνίους αὐτῶν τυγχάνειν τοῦ τέλους) 
Ye οὐδὲ ὁδὸν δοχοῦτι βεδαδιχέναι. Πῶς γὰρ, 
δεμία φαίνεται χαταδραχὺ πρόοδος, μηδὲ 
καὶ δεύτερο», μτδὲ τάξις ; ᾿Αλλ᾽ ἔοιχε γὰρ 
εὐτοὺς πρᾶγμα Qaxysiz χαὶ ἅλματι μανιχῷ 
αἱ θεοφορήτῳ, χαὶ τὸ μὴ δραμόντας εἰς τὸν 
ἔχειν, χαὶ μὴ χατὰ λόγον ἐνεργήσαντα:, εἰς 
να λόγου γενέσθα:. Οὐδὲ γάρ ἐστιν οἷον 
x τῆς γνώσεως, ἣ διέξοδος vou, τὸ χρῖ μὰ 
δὲ οἷον ἄλλο ἐν ἄλλῳ ἀλλ᾽, ὡς μιχρῷ μεῖζον 
χαθάπεο ᾿λοιστοτέλης ἀξιοῖ τοὺς τελουμέ- 


ac miliori temperamento est, adeoque facilius de- 


ficit. Ego vero eam nature nostre conditionem 


esse cuperem, perpetuo ut ad contemplationen 
erecti esse possemus. Quod quia fleri nullo modo 
posse comprobatum est, 47 vicissim ego velim 
modo maximarum rerum contemplatione detineri , 
modo in naturam delapsus aliquid oblectamenti 
capessere, vitamque nonnulla hilaritate perfun- 
dere. Novi enim hominem me esse, non deum, ut 
ad omnem voluptatem rigidus sim, et immobilis ; 
neque item belluam, ut corporis voluptatibus indul - 
geam. Superest profecto ut medium aliquid a nobis 
quzratur, quod quid aliud esse potest, quam otium 
illud, quod in litteris et circa litteras conteritur ? 


B Qu:e voluptas sincerior? quinam affectus ab omni 


affectu purgatior? quis materie minus affixus? 
quis magis impollutus? lTac ego parte rursus Grz- 
cum Barbaris antepono, et prudentiorem judico, 
quod ubi sese demittendum erit, ille statim in 
proximo consistit : in scientia quippe consistit. 
Est autem scientia mentis digressus : hinc ex alia 
in aliam rationem, per quas antea progressus est, 
pervenit. Ecquid vero tandem menti est ratione 
conjunctius ? aut quod ad illam navigium accom- 
mudatius ? Ubicunque enim ratio est, ibi et iaens 
est; sin minus, at cognitio saltem aliqua, sive in 
inferioribus rebus mentis intellectio. Nam et hic 
speculatiunes, ct theoremata quzdam appellantur 
inferioris mentis officia, oratoria scilicet, poctica, 
naturalia, et mathematica : eademque nibilominus 
oculum illum exornant, lippitudinemque discutiunt, 
ct paulatim his, quas cernuntur, assuefacientia 
mentem excitant, ut ad nobiliorem speculationem 
audacior assurgat, nec defixis in solem obtutibus 
protinus conniveat. lta Greci homines etiam vo- 
luptati dum vacant, una et animi cognitionem exer- 
cent, atque ex ludo nonnihil in prioris propositi 
emolumentum reportant. Etenim de oratione, aut 
poemate judicium ferre, a mente alienum non est. 
Dictionem autem castigare, et minutatim quasi 
scalpello deradere, argumentorumque caput inve- 
stigare, ac disponere, sive ab alio dispositum 
agnoscere, hzc quomodo minime seria, aut ludicra 


D esse possunt? At. qui altera via, quz adamantina 


judicatur, incedunt (demus vero, quod revera cst, 
nonnullos ex iis. finem adipisci), mihi certe non 
ulla via incessisse videntur. Qui enim via haec esse 


DION. PETAVII NOT.E. 


oc ust τὸ ὄμμα ἐκεῖνο. Plato vui De repub. : 
εἶν οὐ πάνυ φαῦλον, ἀλλὰ γαλεπὸν πιστεὺ- 
lv τούτοις τοῖς μαθήμασιν ἑχάστοις δργανόν 
ἐχχαθαίρεταί τε χαὶ ἀναςωπυρεῖται ἀπολ- 
xaX τυτλούμενον ὑπὸ τῶν ἄλλων ἐπιτηδευ- 
κρεῖττον ὃν Gur, vat μυρίων ὀμμάτων. Μόνῳ 
p ἀλήθεια ὁρᾶτα!. Ita Clem. Alex. i1 Peda- 
p. V: Τὸ ἴδιον τοῦ ἀνθρώπου τὸ ὄμμα τῆς 
«χαθαΐῖρειν dixit. 

(al τὸ κε: άἰαιον ἐξευρεῖν. Κεφάλαιον hoc 
' loco εἰδιχῷ ac. singulari accipio , ex quo 


argumentum eruitur, uti apud Hermogenem pas- 
siu. Αἱ χεφάλαιον ópuxóv, apud Arrian. in Dissert. 
Epici., lib. u, idem csse suspicor ac eaput, se- 
desque definitionum, id est regulas prz:ceptionesque, 
ad quas exigenda ille sunt. Εἶτα, inquit, ὀρισαμέ- 
vou χαχῶς ὡρίσω, οὐ γὰρ ἀνταχολουθεῖ τῷ χεφα- 
λαιώδει τῷ ὁριχῷ. Tentabam, οὐ γὰρ ἀχολουθεῖν τῷ 
χεφαλαίῳ δεῖ τῷ ὁριχῷ ; vel ἂν ἀχολουθεῖν, οἱ ἔδε!. 
Hoc est, nonue definitionem hanc oportet defini- 
tionis regulas legesque sequi ? 


DION, 


11358 - 


Ost. Ἐχεῖ δὲ, μόνοις τοις οἴχοθεν paxa- A cacissimus est. Hiis igitur nihil ex eo deterius fit, 


Doc ἐπιτυγχάνεται" σπανιώτερον δὲ δήπου 
ὧν τοιούτων Ψυχῶν, ἣ τὸ τοῦ φοίνιχος, ᾧ 
ἰους (25) μετροῦσιν Αἰγύπτιοι. Οἱ δὲ πολ- 
ἂν πονοῖεν xai ἀποτρύχοιντο, δίχα νοῦ τὴν 
σίαν θηρώμενοι, χαὶ μάλιστα οὗς οὐχ ἡ 
σις ἐπὶ τόνδε τὸν βίον ἐξώρμησεν. Οὗτοι 
ἄιντο τῆς ὁρμῆς μᾶλλον δὲ αὐτὴν ἐγὼ τὴν 
Ὁ χινουμένου γνώρισμα ποιοῦμαι. Οἱ δὲ 
δ᾽ οἴχοθεν ἐχινήθησαν, ἀλλ᾽ οὐδὲ, τὸν δεύ- 
μενον πλοῦν, ὑπὸ τῆς σχολῆς εἰς νοῦν διε- 
᾿ὥσπερ δὲ ἄλλο τι τῶν εὐδοχιμούντων, τὴν 
κῖρεσιν ἐζηλώχασι, παντοδαποί τε ὄντες τὰ 
| χατὰ χρείαν ἕχαστοι συνιστάμενοι (26). 
wy δὴ xa σαφῶς διατείνομαι, ὅτι μάτην ἂν 


quod Graecam institutionem non ante capessive- 
rint; que quidem eos qui minus robusti sunt, 
provehit et auscitat, ac quidquid in ipsis divini est 
fovens educit. lllic contra soli ii quibus propria 
et domestica felicitas suppetit, finem adipiscuntur : 
rarius autem sane est animorum istud, quam 
plonicis genus, quo /Egvptii temporum circuitus 
metiuntur. Vulgus vero hominum in eo frustra 
contenderit, seque ipsum labore confecerit, sine 
mente eam naturam investigans, qua mente perci- 
pitur, sed ii presertim, quos minime princeps illa 
natura in hanc vitam induxerit. Illis enim suus 
impelus profuerit, vel potius eum ego impetum 
agitatxzà mentis indicium esse censeo. Sed maxima 


ev, xai τρύχοιντο, οἷς οὔτε αὐτοφυής ἐστι p pars hominum neque jnterius impellitur, nec, 


| ἐπίχτητος. Κινδυνεύει γὰρ οὐδ᾽ εἶναι θε- 
p τῷ τῶν ἐν ἡμῖν τὸν Θεὸν οἴεσθαι ἐνδημή- 
οὔ νοῦ. Νεὼς γὰρ οὗτος οἰχεῖος Θεῷ. Ταῦτ᾽ 
he χαθαρτιχὰς ἀρετὰς σποηυδάζεσθαι παρα- 
Ἕλληνες σοφοὶ, xai βάρθαροι, ἀποτειχί- 
ιᾶσαν τὴν πραγματείαν τῆς φύσεως, ἵνα 
υόδιον παρέχοιτο ταῖς νοήσεσιν. Αὕτη μὲν 
τῶν πρώτων χαταστησαμένων ἑχατέραν 
y. Οἱ δὲ καὶ τὰς ἀρετὰς ἔθεσι μᾶλλον [ yp. 
(27) 4 λόγῳ χρατύνουσι, xai τρεῖς αὐτὰς 
φρόντσιν γὰρ οὐ προσίενται, οἵ γε xat σω- 
* εἴγε καὶ σωφροσύνην εἶναι τὸ κατ᾽ αὐτοὺς 
μεν. "OQ; οὐχ ἔστι, μὴ οὐχ εἰσιέναι (28) 
ινναιρεῖσθαι τὰς ἀρετὰς, διὰ τὴν ἀναγχαίαν 
'θησιν. ᾿Αλλ᾽ οἵονταί γε δεῖν σωφρονεῖν, οὐ 
βονητέον εἰδότες, ἀλλ᾽ ἐπίταγμα λαθόντες, 
μὸν ἀναίτιον, ὃν ὁ μὲν θεὶς οἶδεν ὅτι τοῦτο 
tà τὰς διανοήσεις [7p. νοήσεις] (29), xat ὅτι 
πρὸς ἄνοδον, τὸ πρὸς μηδὲν τῶν ἐν ὕλῃ 
αι" ol 65 ἀπέχονται μίξεων, αὐτὸ δι᾽ αὑτὸ 


qua secunda dicitur navigatio, per otium et quie- 
tem ad mentem excitatur : et, ut aliquid aliud 
eorum, qua in pretio sunt, ac laude hominum, 
preclaram aliquam sectam semulantur : quorum 
quidem multiplicia sunt genera, singulique propter 
necessitatem suam in unum conveniunt. De qui- 
bus ego verissime affirmare ausim, frustra eos 
laboraturos, ac fatigaturos sese, quibus vel natura 
insita mens deest, vel postea comparata. ἂς ve- 
reor ne non fas sit alia in parte nostri, prater- 
quam in mente, presentem Deum esse credere. 
Templum enim istud congruit Deo. Propterea 
purgatricibus virtutibus studendum esse tradidere 
Graci pariter, et barbari sapientes, molestam 
omnem nature occupationem intercludentes, ne 
quod intelligenti: impedimentum possit facessere. 
Hzc fuit eorum ratio, qui primi utramque philo- 
sophiam condiderunt. Verum illi virtutes congue- 
tudine potius, quam ratione stabiliri putant, tres- 
que illas numero esse volunt : prudentiam enim 


DION. PETAYU NOT. 


' € τοῦ Φοίνικος ᾧ τὰς περιόδους. Ape- 

πον! Quistoriam Alian. vi De histor. 
Ἵ . Scribit epim phoenicem quingente- 
ique anno Heliopolim ΖΕ ti elvitatem 
, sacerdotibus interea de adventus illius 
sollicite contendentibus. Qui locus par- 
idandus , partim illustrandus est. Ait ita- 
ἃ ἄλλος: ἐχείνων Eprzóv-tv ἀποσημαίνεται 
; τὸν χαιρὺν, xat πάρεστιν. Ubi interpres, 
€, de alio sacerdote accipit. Verum ἄλλως 
egendum puto, levi quidem verborum, sed 
tentie. mutatione. lle autem. ( pheenix), 
llis altercantibus, etc. , idque sequentia 
Bl : Ui δὲ θύειν ἀνάγχη αὐτοὺς, xa* ópoXo- 
ι τὸν μὲν ἔλιον ἐν ταῖς λέσχαις χαταδύειν 
ιολὴν, οὐχ ἴσασι δὲ ὅτα οἱ ὄρνιθες. Uli in- 
χαταδύειν ἐν ταῖς λέσχαις Ttov, vertit istos 
s disciplinas εἰ litteras consumere , parum 
δ. Est enim potius, ad occasum usque 
nfabulationibus et colloquiis diem terere; 
idere solem appellat Virgil., et Horat. Cal- 
; in Heraclitum : 


— Ἐμνήσθην δ' óccáxic duzócepol 

Ὁ» ἐν Aéc y) κατεξύσαμεν. 

(al χατὰ χρείαν ἕκαστοι συνιστάώμετγοι. 
| hac χρεία ipsemet epist. ad Hvpatiam 


xai οἶσθα τινὰς ἐν τοῖς λογισττρίοις ἀπο-, 


δύντας, f) πάντως ἀπὸ μιᾶς γέ του συμφορᾶς ἀνα- 
πεισθέντας ἐν μεσημύρί τοῦ Div φ'λοσοφεῖν. 

(27) Οἱ δὲ καὶ τὰς ἀρετὰς ἔθεσι μᾶ.11ον. Bar- 
υᾶτγοβ intelligit, qui χαθαρτικὰς virtutes nulla ra- 
tione, sed ἀλόγως eonsectantur, nec prudentiam 
in his numerant. Vide Clem. Alex. vii Strom. Quod 
autem hic ait eos χρατύνειν τὰς ἀρετάς, Out ita 
capiendum, ut sola ipsi exercitatione virtutes eas 
excolant, atque eo impetu quodam animi ferantur, 


D paulatimque confirment ; aut χρατύνουσι idem erit 


ac νομίζουσι χρατύνεσθαι. Quod loquendi genus 
Grzcis familiare. Sic apud Aristotelem szpe οἱ τὸν 
χόσμον γεννῶντες, eb γεννᾶν τὸν χόσμον, de iis qui 
mundum genitum asserebant. Themistius orat. 1, 
πώλους xai σχύλαχας γεννᾷν pro suscipere ex gc- 
nerosis parentibus. Quinetiam Plato in Theect., ποὺς 
ῥέοντας vocat Heraclitum, et alios, qui fluere oinnia 
dicebant. 

(28) Ὡς οὐχ ἔστι γε μὴ ovx. εἰσιέναι. Galenus 
tract. Quod opt. med. sit. philosoph. : «Σύμπασαι 
γὰρ ἀλλήλαις ἔχονται, xal οὐχ οἷόν τε μίαν ἧντι- 
ναοῦν λαθόντι μὴ οὐχὶ xai τὰς ἄλλας ἁπάσας εὐθὺς 

. ἀχολουθοῦσας ἔχειν, ὥσπερ 5x μιᾶς: μηρίνθου δε- 
ἐμένας. 

(99) Διὰ τὰς διανοήσεις. Crediderim hoc glos- 
sea;a esse ab aliquo ad libri oram adnotatum, qui 
ἄλλο istud interpretari vellet. 


DION. 


1142 


; πονηρὺν ἀπέδωχαν xai χαχόγθες, τυφλὰ A mere casuque didicerint, prestantissimam in ho- 


» νοῦ μὲν οὐχ ἄξιον (31) εἰπεῖν, ἀλλ᾽ οὐδὲ 
Seng δὲ ἀτόπου xal φαντασίας ἡμαρτημέ- 
Wteg* τούτους üv ἴδοις γελοίως διαχειμέ- 
39 δὲ λίαν ἐλεεινῶς. λξιον γὰρ ἀνθρώπους 
ἀνθρώπων συμφοραῖς μὴ γελᾶν, ἀλλ᾽ ὁλο- 
Φεῦ τῶν λόγων φεῦ τῶν δογμάτων! Εἰ 
3t φιλοσοφεῖν τοῖς χριοῖς, οὐχ olóa ἅττ᾽ ἂν 
v πρεπθεύσειαν, ᾿Αλλ᾽ ἡμεῖς αὐτοῖς εἴπω- 
᾿ γάρ)" ὦ τολμηρότατοι πάντων, εἰ μὲν 
α ὑμᾶς εὑμοιρήσαντας ἐχείνην τῆς ψυχῆς 
ἣν ᾿Αμοῦς, 1| Ζωροάστρης, ἣ Ἑρμῆς, ἢ 
, 00x ἂν ἠξιοῦμεν φρενοῦν, οὐδὲ διὰ μα- 
εἰν, νοῦ μέγεθος ἔχοντας, ᾧ προτάσεις 
lal ποιεῖν] xa τὰ συμπεράσματα" ἀλλὰ 
ἵν ποτε τῷ τοιούτῳ γένοιτο, σεθοίμεθά τε 
ta ἀξοίμεϑα. Ὑμᾶς δὲ ὁρῶμεν τῆς χοινῆς 
τας ἥττονας, xal οὐ μᾶλλον ἀγχίνους [| 
μᾶς οὖν ἀξιοῦμεν xal νουθετεῖν, ἐν χοινῷ 
τι ἂν ἄριστον ἡμῖν ἐξευρίσχωμεν. "H τοί- 
ὧν πρώτων ὑποθέσεων μένετε" παρέδοσαν 
ἄνδρες ἀγχίποροι τοῦ θεοῦ" καὶ οὕτως [yp. 
ἂν εἴητε χατὰ Πλάτωνα μέσως ἔχοντες, 
ν ἀμαθεῖς, οὔπω δέ γε σοφοὶ, δόξαν ὀρθὴν 
ες, δίχα λόγου καὶ ἀποδείξεων, Τό τε [yp. 
ἀληθὲς οὐχ ὅσιον ἀμαθὲς οἴεσθαι, xal τὸ 
ἅι σοφὸν, οὐδεὶς ἐπιτρέψει λόγος. Ταύτην 
; τὴν τάξιν μετρίως ἂν ἦτε πεπραγότες, 
οι μὲν παρὰ Θεοῦ, ἀναίτιοι δὲ καὶ παρὰ 
* ἀλλὰ χἂν ἐπαίνου διχαίου τυγχάνοιτε. 
) ἀνδρὶ χαὶ τὸ ὅτ: αὔταρχες. Εἰ δὲ μὴ xac 
(t8 [γρ. μένετε], ἀλλ᾽ ἕτι ὀρέξεσθε τοῦ 
τὶ τὸ διότι πολυπραγμονήσετε᾽ χαλῶς μὲν 
€ [Tp. ποιοῖτε] σοφίας ἐρῶντες, ἱεροῦ χρή- 
ἰὰ μὴ ἐφ᾽ ἑχυτῶν πο:ΐ,σθε | p. ποιεῖτε! τὴν 
γύμναστοι γάρ ἔστε, καὶ χίνδυνος εἰς ἄδυσ- 
λυαρίας ἐμπεσόντας [yp. τινα φιλαργυρίας 
|, διαφθαρῆναι" ὃ χαὶ Σωχράτης ἐφοδέθη 
ἃ τὸ πάθο; οὐχ ἀπεχρύψατο φίλους ἄνδρας, 
j$ xai Ζήνωνα. Καίτοι Σωχράτης ἐκεῖνος 
δὲ, οἴπερ ἐστέ" δεινὴ δὲ ὅμως ἡ τόλμα, δό- 
τοῤῥήτοις ἀξιούντων ἐνάλλεσθα!:" χαὶ ταῦτα 
τριοδίτισιν. Ὁ μὲν οὖν Κάδμου σπόρος 
ν ὁπλίτας (φησὶν) ἀνεδίδου σπαρτούς " 
ὃὲ θεολόγους, οὐδείς πω μῦθος ἑτερα- 
Οὐ γάρ ἐστιν ἡ ἀλήθεια πρᾶγμα ἐχχεί- 
δὲ χαταδεδλημένον, οὐδὲ θήρᾳ ληπτόν. Τί 
αῦθα χαλείσθω φιλοσοφία σύμμαχος xal 
αζέσθωσαν ἀνεξόμενοι πάτης ἐχείνης τῖς 
μῆκος ἐχούσης μυρίον, παιδευόμενοι, xal 


mine esse rationem, indeque disciplinam quidem 
omnem, qua inens corroboera!ur, nihili fecere: a 
seipsis vero absurdis quibusdam  ogitationibus 
cientur, et cum se pliilosophiz nomine magnifice 
ostentent, si quid tamen »b aliis traditum accepe- 
rint, hoc suis additamentis pravum ac malignum 
efficiunt ; velut cxcos nescio quos fetus ediderint, 
qui non mentis quidem illi, imo ne intellectus qui- 
dem dici debent, sed ex absurda opinione, et 
aberrante phantasia prodierunt: ridicule, inquaui, 
vel miserabiliter potius illos affectos videas. Ziquuim 
est eniin bomines cuim simus, bominum cala- 
mitatibus non illudere, sed easdem deplorare. l'roli 
quales istorum sermones! proh qualia dogmata! 


B Nam si arietes philosophari vellent, haud scio 


cuinam, przter istiusmodi, studium, adhiberent. 
Nos vero sic eos alloquamur (merito id enim dice- 
mus) : Omnium mortalium audacissimi, si vos exi- 
miam quidem illam nature conditionem feliciter 
adeptos intelligeremus, quam Amus, aut Zoroa- 
stres, aut Hermes, aut Antonius habuerunt, minime 
castigandos, aut disciplinis informandos esse cen- 
seremus, velut eximia mentis magnitudine prazdi- 
tos, apud quam conclusiones ipse propositionum 


' instar sunt: sed sicubi eum hominem inveniremus, 


religioso cultu, ac veneratione prosequeremur. 
Vos autem etiam communi natura inferiores esse, 
nec tom solertes, quam crassos, atque hebetes 
animadvertimus. Jure ergo castigandos esse vos 
ducimus, et quidquid optimi nobis excogitatum 
habebimus, id in medium proponemus. Aut igitur 
in primis cognitionis elementis consistite (nam ea 
sunt a divinis hominibus tradita), atque ita medie 
secundum Platonem conditionis eritis, ut non am- 
plius imperiti, sic nondum tamen sapientes, rectze- 
que opinioni sine ratione et demonstrationibus, 
primas tribuentes. Nam et id quod verum est. ini- 
peritum esse, el sapiens id quod rationis est ex- 
pers, nulia unquam permiitet oratio, Eo si ordinc 
contenti eritis, vobiscum mediocriter agetur, cul- - 
paque tam Dei, quam hominum causa vacabitis; 
imo justa ex ea re laude non carebitis. Etenim 
homini plebeio an sit res, nosse satis superque 


D est. Sin vos loco non contineatis, $9. sed id quod 


ulterius est affectetis, ac propter quid res sit curio- 
sius inquiratis, preclare quidem feceritis, quod 
sacra illius rei, sapientize amor vos ceperit. Verum 
cavete ne soli apud vos ei reiaucupandz studeatis. 
Rudes enim estis, neque satis exercitati; ac peri- 


DION. PETAVII NOTE. 


exprimit, solo narrationis nomine ; ad- 
enim fuit, false aut. prave narrationis, 
Ι5 De [side et Osiride : OS πάντες ἀποδέ- 
ξακουσμάτων , ὥσπερ ἄλλὰ πολλὰ νομίζον- 
,XIX| παράχουσμα τοῦτο restituo. Verum 
sam etiam παράχουτυα pro simpliciter 
b alio narratione sunitur. 
'$ μὲγ οὐκ ἄξιεσν. Pla oris et Aristotelis 


dogmata secutus, νοῦν ct διάνοιαν distinguit. Plato 
in calce l. vi De repub. : Διάνοιαν δὲ χαλεῖν μοι δο- 
χεῖς τὴν τῶν γεωμετριχῶν τε xal τὴν τῶν τοιούτων 
ἕξιν * ἀλλ᾽ ὡς μεταξὺ τι δόξης τε χαὶ νοῦ τὴν διάνοιαν 
οὗταν. Dixerat enim antea νοῦν circa τὰ ἀνυπόθετα 
versari, διάνοιαν vero non circa τὰς ἀρχάς, sed 
circa τὰς ἀποθέσεις, cujusimodi suut mathematica 
discipline. Vide Arist. 1 De anim., c. 4. 


DION; 


1146 


πες ἡδύσματα. “Ἄχρατα γὰρ οὐδεὶς àv ταῦτα A bito honore, prmioque carere slnam ; quoniain 


tto, διά τε στυφότητα, xai τὴν τότε τῶν αἷ- 
ἀπαλότητα. K10' οὕτω ῥώσαντες, καὶ παρα- 
ες ἄλλος δι᾽ ἄλλου, ταῖς ἐπιστήμαις παρ- 
αἱ δὲ παρεσχεύασαν olouc εἶναι τῶν ἄχρων 
Far: ἐχεῖ τὸ γενομένων [rp. τῶν γ.] ὅταν 
t τὰς ψυχὰς ῥαινομένας ἱδρῶτι, xal τὴν 
μῶν ἀπαγορεύουσαν, αὖθις ἀνεχαλέσαντο 
xai ἡ Καλλιόπη παραλαθοῦσα ἧχοντας αὖ- 
ἕως, ἀνέπαυσέ τε εἰς ἀνθηροὺς ἀγαγοῦσα 
$9 ὡς μὴ διαχναισθῆναι τῷ πόνῳ, χαὶ παν- 
καρέθηχεν ᾿Αττιχῶν χαταγλωττισμάτων, xal 
tg ποιητιχῇς᾽ ὑφ᾽ ὧν τὴν μὲν πρώτην διέχεεν" 
μυώπισε λαθοῦσα [Tp. ἐμυωπίασςε λ.), χαὶ 
ιρόν τῶὺς ἐπέστρεψε ^ τελευτῶσα δὲ ἐπὶ τὸν 
ὕμνασεν ἀγῶνα. Καὶ ὅστις δὲ οὐ προτέλειον 
ἰὰς Μούσας, ἀλλὰ τὸ χράτος αὐτὸ τῆς σοφίας 
ἰς εἶναι, χαὶ [7». ἐστὶ, x.] οὐδ᾽ εἴτι περιττὸν 
αί ποτε, xal παραδηλοῦσι, συνιέναι βούλε- 
δὲ ἐγχείμενον αὐτῶν χάλλος ἠγάσθη, xai εἰς 
ῆνε, xal ὑπὸ τούτου χατέχεται " οὐδὲ οὗτος 
μνὸν οὐδὲν εἴργασται, ἀλλὰ xaX πολλὰ ἀγαθά 
| γένοιτο, μουτιχῷ τε ἀνδρὶ xal χαρίεντι. 
εἰ μὴ τεθήπαμεν τοὺς χύχνους, ὥσπερ τοὺς 
ἐρομένους ὑψοῦ ὑπὲρ [γρ. xaX ὑπὲρ] πᾶν τὸ 
y* ἀλλὰ γαννύμεθά γε xal ὁρῶντες αὐτοὺς, 
'ἰοντες τῆς ὠδῆς᾽ xal ἐμοῦ γε ἕνεχα, μηδείς 
twoy τὸ ἔσχατον ἄσειεν. Εἰ ὃΣ βασίλειοί τέ 
ἵνοι, xai διαιτῶνται παρὰ τὰ τοῦ Διὸς σχῇ- 
& τούτους εἴληχέ τις θεῶν Ex Διὸς γεγονὼς, 
ἀπαξιοῦνται τοῦ τρίποδος. ᾿Αετὸν δὲ ἅμα 
'ον γενέσθαι, καὶ τὰ ἀμφοῖν ἔχειν πλεονεχτή- 
νισι μὲν ἡ φύσις οὐ ξυνεχώρησεν" ἀνθρώπῳ 
v 6 Θεὸς, ὅτῳ xat ἔδωχε γλώττης τε εὖ ἥχειν, 
σοφίας ἐπήδολον εἶναι. 


nos a pueris jam tum exceptos educarunt, menteque 
adhuc infirmos, et quasi gros diligentissime cu- 
rarunt, qua utilia essent quadam suavitate con- 
dientes. Etenim mera illa, siuceraque, ob amaritu- 
dinem οἱ delicatam sensuum teneritudinem, nemo 
unquam admisisset. Deinde hunc in modum con- 
firmatos, et ab alio per aliud deductos disciplinis 
commiserunt: ἢ vero ad summum assequendum 
fastigium idoneos reddiderunt : quo cum pervene- 
rimus, ubi sudore perfusos animos, viribusque 
pre lassitudine defectam naturam animadverterint, 
benigne ststim revocant : moxque Calliope squa- 
lidos, ac siticulosos excipiens, in florida prata 
perductos recreat, ne laboris xgritudine conficia- 
mur, lautissimumque quoddam et adjiciale convi- 
vium instruit, Atticis veneribus, ac poeticorum 
lenociniorum venustate refertum : quibus primum 
exhilarat, tum occulte stimulat, paulatimque quo- 
dammodo convertit animum : demum ad futurum 
certamen accingit. Quicunque autem Musas non 
tanquam initiativum quiddam esse censet, sed sum- 
mam in iis sapientiz collocat, neque quod ab iis 
obscure significatur, eximium aliquid ac singu- 
lare, vult intelligere; sed expositum ipsarum de- 
corem amplectitur, ei soli inhiat, eo detinetur : 8A 
nihil is tamen adeo grave committit, sed mulla ei 
insuper, utpote scito et eleganti viro, bona con- 
tingant. Quamvis enim cygnos non tantum, quan- 
tim aquilas miremur, quz sursum super id omne 
feruntur, quod videri potest: illorum nos tamen 
aspectu, atque cantu mirifice delectamur ; acquan- 
tum in me est, nullus unquam cygnorum postre- 
mum cecinerit. Quod si regia ist: sunt, el juxta 
Jovis sceptra degunt, illos tamen deorum aliquis 


las sorlitus est, neque a tripode repelluntur. Aquilam autem simul et cygnum esse, el atrius- 
a possidere, avibus quidem est a natura denegatum, homini vero a Deo permissum; cui 
e£ lingu:ze facundia pollere, et philosophix compoti esse conceditur. EE 


ἰγώνισταί γε πρὸς τοὺς ἀμούσους ὑπὲρ Μου- 
xai χαχοΐθως ἀποδιδράσχουσι τὸν ἔλεγχον 
δίας, τῷ χαταφεύγειν ἐπὶ τὴν λοιδορίαν ὧν 
Mtv, Εἰ δή τι χαὶ σπουδαιότερον εἴρηται παρὰ 
πὴν ὑπόσχεσιν, τὶ μὲν ἂν γένοιτο χαὶ σπου- 
Δ) παιζόντων [7Ὁ0. σπουδαίων π.} οὐ μὴν ἔστι 


ν μὴ ἀπὸ πάσης τῆς ἕξεως" ἀλλ᾽ εἰ τῷ πλέονι D 


w, οὐ τοῦ παντὴς ἁμαρτάνομεν. Παιδιᾷ γὰρ 
ἀλλόμεθα,, ἐνδοθ:ίσῃ μὲν, ἀπὸ τοῦ δεῖν εὑρέ- 
& παρ᾽ ἐμοῦ μαρτυρίαν τὸν Δίωνα, ἵνα μοι 
χαὶ τῆς παιδείας [γ0. τῆς φιλίας] αὐτοῦ χλη- 
6 παῖ; ὁ μοιρίδιο: " δραμούσῃ δὲ ἐπὶ πολλὰ, 


41. Yerum Musarum jam a me adversusineptos, 
et a Musis alienos homines causa perorata est, 
qui maligne inscitie sux reprehensionem vitare 
student eo ipso, quod iis rebus, quas ignorant, per 
calumniam obtrectant. Quod si quid preter pro- 
positum nimis serium a nobis dictum sit, nonnihil 
utique ludentibus serium interdum excidit, Quan- 
quam ita fleri aliquid potest, ut non ex toto habitu 
exerceatur, sed si majori parte ludamus, non a re- 
ipsa penitus aberramus. Ludicris enim seria 
miscemus ; quorum ex eo nata occasio est, quod 
in Dionis gratiam testimonium aliquod dici a nobis 


DION. PETAVII NOTE. 


"1 μὲν ἂν γένοιτο xaloxovóatcr., WVec verba 
interrogatione legenda ; pro γένοιτο μὲν 
juod leve quidem, sed plerumque ab libra- 
nterpretibus non animadversum. Frequeus 
δ estapud Aristotelem inversio, ut 1v PAuysic.. 
: Τὶ; δ᾽ ἀρ:γλός ἔστιν c ἔττ' μὲν ὡς. ἔστι δὲ 
ἔττιν. DU v Phiysic., cap. 2 : T; οὖν ἔσται, 


ὥσπερ τὸ ἀλλοιωπὸν f| σῶμα ἣ ψυχὴ. οὕτω δὴ τὸ γι- 
νόμενον fj χίνησις, ἣ γένεσις. Quse tamen verba cum 
interrogatione leguntur. Primo item De generat., 
cap. 3 : Τὶς μὲν γὰρ γένεσι: &x μὴ ὄντος τινός, ubi 
manifeste erraut, qui interrogationem "addunt, ut 
et cap. 5 his verbis, TY οὖν παθὸν ὑπὸ τούτου ηὑ- 
ξήθη. 


DION. 


4150 


Duct, Τυγχάνει δὲ οὐδ᾽ ὡς ἀχροατῶν (59) A ctaculum preberet. lbi in theatro coufidentibus 


ξτηνος ἄνθρωπος ᾿ ἀλλὰ βούλοιντο μὲν àv 
iat* γελῷεν γὰρ ἄν. Βούλοιντο δ᾽ ἂν xal 
ἱὄνον, ὥσπερ ἀνδριάντα, τὸ στόμα (40), 
pa, ἔπειτα ἀφωνότερον ἀνδριάντος γενέ- 
λαγεῖεν γὰρ ἂν πάλαι δεόμενοι. ᾿Εγὼ δὲ 
€ γὰρ ἄδω, xal taloüs ταῖ; χυπαρίττοις 
δωρ δὲ τουτὶ θεῖ διάττον δρόμον |3p. διὰ 
y] οὐ μεμετρημένον, οὐδὲ πρὸς χλεψύδραν 
ον (4), ó τις ἂν xal ὑπηρέτης μειαγω- 
πος. ᾿Αλλ᾽ ἐγὼ μὲν εἰ μήπω παύομαι, ἀλλ᾽ 
αὐσομαι" εἰ 65 μὴ. xal μετὰ πλεῖστον" οὐ 
εἰς νύχτα γε ἄπομαι. Τὸ δὲ χαὶ πεπαυ- 
xal ῥυήσεται χαὶ νύχτωρ, xai ps0 ἡμέ- 
; νέωτα, xa ἀεί. Τί οὖν με δεῖ προθεσμίᾳ 


Bb» ἐμφορεῖσθαι τῆς αὐτονομίας, xal πε- Β 


ὃς λόγους, T; μοι δοχοῦτιν ἀχτέοι, οὐ xpt- 
Ἰἢὸς ὀλιγωρίαν ἀχροατῶν, ἀλλ᾽ ἐμαυτὸν 
XY. Ἐμοὶ γὰρ δὴ ταύτην ἔδωχε τὴν μοῖζ- 
ἀδέσποτον εἶναι καὶ ἄφετον" ὃς οὐδὲ τρεῖς, 
τεριεποιγσάμην ἐμαυτοῦ μαθητὰς εἶναι, 
δέτσεν εἰς ἀποδεδειγμένον χουνρίον φοιτᾷν, 
δσυγχειμένων πρὸς αὐτοὺς διαλέγεσθαι. 
V γὰρ πολὺ τῆςς ἐλευθερίας ὑποτεμούμενος, 


arridet, gaudetque scilicet, cum intus anlmo cru- 
cietur. Nam et tragacantlie nonnihil edit, ut. alta 
el sonora voce pronuntiet. Atqui ne gravissimus 
quidem inter eos id dissimulaverit, non sibi ma- 
gnopere curze esse, summoque studio  elaborari 
quie ad vocem attinent, cuin. przssertim inter reci- 
tandum conversus ampullam postulet, quam famu- 
lus quidem porrigit (diu enim antea paratam ha- 
bebat), ille vero sorbet, et gargarizatu os fauces- 
que colluit, quo validiori voce carmen emoduletur. 
Verum nihilo tamen ex eo magis infelix hoio 
benignos sibi auditores facit : sed ii decantandi- 
finem ab eo factum plurimum vellent. Tuuc. enin 
riderent, aut eum optarent statuz in modum di- 
ducto ore, sublataque manu sta*ia esse mutiorem : 
ita enim quod jampridem cupiunt, discederent. Ego 
vero mihi ipsi concino, atque hisce cupressis ac- 


' cino, aqua autem ista minime dimenso cursu, aut 


ad clepsydram dispensato salit. ac decurrit, quam 
publicus aliquis licter appendat, Sed si nondum 
desino, 5G. mox tamen desiero, sin minus, multo 
saltein postea : nec enim ad noctem usque cantabo. 
lila vero etat me cessaute defluit, defluetque no- 


DION. PETAVE NOTE. 


mices dulci medicamine liniende swnt, ut 
theatrales moduli audiantur, et cantica; 
we, in opere, in scientia Scripturarum. 


pluendas hortorum areolas utimur; quorum eque 
in orificio unicum foramen est. in. fundo pluribus 
aqua defluit. Lucem inde accipiunt, vicissimque 


1 tantummodo vocis lenocinia constabant, C przbent Empedoclis versus, qui ab Aristotele lau- 


:iborum certo genere. Isidorus. De eccles. 
, Cantores ait fabarios olim appellatos 
|i ad vocem curandam leguminibus ute- 


"χάνει δ᾽ οὐδὲ ὡς áxpoaróv, etc. Plin. 
Wt. 45 : Tametsi ad. audiendum pigre ea- 
sé in. stationibus sedent, tempusque au- 
γε 5 conterunt, ac subinde sibi nuniiari 
&m recilator intzaverit. an dixerit pra'fa- 
& ex magna parte evolverit librum : tum 
tunc quoque lente cunctanterque veniunt, 
permanent, sed. aute. (inem recedunt, alii 
ter et [urtim, alii simpliciter et libere. 


. Gi dáparra μόνον... τὸ στόμα. Yacian. 
Κωτὰ προπωπεῖα διηρημένα τὰ στόμα, 
γεθες χεχηνότα. Usus est Synesius eadem 
juto; ad στόμα el χεῖρα. Est. enim διαί- 
μα hiscere, os diducere : τὴν χεῖρα vero 
ianum attollere, atque extendere. 


νὰ πρὸς κιεφύδραν ταμιευόμενον. Cle- 
as quoddam ad judiciorum usum fuisse 
qain audierit. lllud vero haud zeque pro- 
, quie ejus forma fuerit. Falso enim sibi 
Mt aliquis, huie nostro simile fuisse, quo 
intervalla. partimur. Nam neque duobus 
s veterum clepsydra coustabat, sed uno 
| enque aqua non perpetua. erat, sed quie 
ntidem transiitteretur, subjecto, ut opi- 
recepta; aut. cerle qui singulis ciusis 
[56 appensa transfunderetur. Fuit vero 
wie tenue et angustum foramen: qua 
iet oriücium erat in vicem colli graci'iter 
, per quod guttatim. aqua. deflueret, ut 
eleius ni Metamorph. Altera. vero. parte 
| foramen erat, sed plurima, per quie 
indebatur. Unde translata, ut. arbitror, 
; appellatio ad ea vasa, quibus ad per- 


dantur, lib. De respir. c. 7 : 


ὥσπερ ὅταν παῖς 
Κιιεψύδραις παίζουσα δι' εὐπετέος γχαιῖλκοῖο 
Εὗτε μὲν αὐλοῦ πορθμὸν ἐπ' εὐειδεῖ χερὶ θεῖσα 
Εἰς ὕδατος βάπτῃσι τέρεν δέμας ἀργυφέοιο, 
Οὐδέ γ᾽ ἐς ἄγγος ἔτ' ὅμδρος ἐσέρχεται, d tid μιν 
εἴργει 
'Aépoc ὄγκος ἔσωθι πεσὼν ἐπὶ τρήματα πυχνά. 


Quem enim vocat αὐλοῦ πορθμόν, pars ea fnit 
angustior, per quam aqua ad judiciales usus Tahe- 
retur, quie per τρήματα Tuxv infundebatur. He- 
sych. : Κλεψύδρα xpfvn, T) τις τὸ πρότερον ἐμπεδὼ 
προσηγορεύετο. Σημαίνει δὲ xai τὸ σχεῦος * ἔχε! δὲ 
τὰς ῥύτεις ἀνατελλούσας εἰς τὸν Φαληρέα δήμον ὧρο- 
λόγιον, δργανόν τι ἐν ᾧ αἱ ὧραι μετροῦνται. Quae 
verba transposita sunt, atque ita. ex Suida resti- 


p tuenda, fj τις ἐμπ. προσ. ἔχει δὲ τὰς... σημαίνει δὲ 


xal τὸ σχεῦος, ὡρολόγιον. elc. Apud Suidam legitur 
el δικαστήριον, qui grammatici error est. Nam cum 


apud Aristophan. legisset in Vespis, 
Ὃ νοῦς πέτεται τὴν νύκτα περὶ τὴν xAsyroópar- 


ubi [XXI] seliol., ἀντὶ τοῦ περὶ τὸ δικαστήριον, 
pro vera nominis siguilicatione habnit, addit scho- 
liaetes, ubi aqua omnis effluxerat, oratorem a lictore 
virga percussum (sic enim liec intelligo, xat οὕτως 
ἔπαιον τὸν ῥήτορα) ne dicendo tempus eximeret, ac 
pr:riperet ezeteris. Aliud quod ad eamdem vocem 
attinet non minori observatione dignum atlexam. 
Seribit Hesych. clepsydram alio nomine ἀνάγχτν 
dictam. ᾿Ανάγχη, inquit, ἡ διχαστιχὴ χλεψύδρα. Αἱ 
Pollux dubitanter lib. viti: Ἔνιοι δὲ οἴονται, xai 
ἀνάγχην σχεῦος elvat διχαστιχὸν, εἰπόντος "Apioio 


φάνους. 


DiON. 


1054 


m reportavit. Ego vero malim boni aliquid dicentibus aliis, auscultare, quam ipse dicere, - 
meliores incidere, quam in deteriores, omni est ex parte beatius. 


)' 6 γε τοῦ διδασχάλου Bloc. Λόγον δὲ ἐξῃρή- A 


«τις εἷς, ἢ δύο, φύσει τῶν ἐν τῷ πράγματι 
γεγό.ασι διαφέροντες. Γένοιτο γὰρ ἂν xà- 
U xa0' ἕχαστον ἐπιτήδευμα φανῆναί τινας 
, ἣ ὡς ἁλῶναι τοῖς προσπερυχόσιν αὐτῷ xal 
Στάνουσι πάθεσιν * ἐπεὶ ὅγε διδάσχαλος (44), 
ξαρτέσηται τοὺς θαυμασομένους (45), οὐδε - 
» ἀποδέξεται λέγοντος. Ἢ χίνδυνος χατα- 
αι, καὶ περιϊδεῖν ἀφιπτάμενα τὰ μειράχια. 
3 διοίσεται (46), τὴν ὑπόθεσιν ἔφθειρε - δεῖ 
τηρεῖσθαι διδάσχαλον. Εἱμαρμένη τοίνυν 
ιἰδασχάλου xai φθονερὸν αὐτὸν εἶναι, τὸ μέ- 
χαὶ ὑλιχώτατον τῶν παθῶν. Καὶ ἀπεύξεται 
μηδένα γενέσθαι σοφὸν ἐν πόλει " γενομένου 
νεῖται τὴν δόξαν, ἵνα μόνος ἀποδλέποιτο. 
zi δὲ ὥσπερ χεράμιον ἐπιχειλὲ: (48) τῆς 
καὶ οὐχ ἂν ἔτι χωρῆσον. Οὐχοῦν ἀγαθόν γέ 
, κελχὶς xai βάσχανος (v. Ilo; οὖν ἄν τις 
καλλάξειεν ἀνδρὸς, ὅτῳ μὴ ἕξεστι γενέσθαι 
, Σωχράτης δὲ xal Προδίχῳ παρεῖχεν ἑαυτὸν 
if τι δύναιτο, καὶ Ἱππίᾳ ξυνεχώρει τι λέγειν, 
ἰρωταγόραν ἑἐθάδιζε, χαὶ συνίστη τοὺς πλου- 
ς (49) τῶν νέων τῷ τοιῷδε φύλῳ τῶν σοφι- 
) γὰρ ἐποιεῖτο σοφὸς εἶναι Σωχράτης " ἦν 
ς" xai τοῖς μειραχίοις ἐξῆν, εἰ προσεῖχον 
μὴ ἀγνοεῖν, ὅστις μὲν ὁ διδάσχων Πρωτα- 
"τις δὲ ὁ μανθάνων Σωχράτης. ᾿Αλλὰ xal 


, ἀλλὰ xai Κριτίας Ex τῆς ὁμοίας αὑτῷ δι- 


* xai οὐδὲ Σίμων ὁ σχυτεὺς πάνυ τι συγ- 
βίου Σωχράτει, ἀλλ᾽ ἐπράττετο λόγον ἑχάστου 
λειτοφῶν δὲ χαὶ ἐλοιδόρησεν αὐτὸν ἐν Λυσίου 
στοῦ, xai τὴν ϑρασυμάχου συνουσίαν (50) 


15. Prseceptoris contra vita bzec est, Eximamus 
autem ex eo sermone si quis unus, aut alter natu- 
re felicitate ea quz in hoc genere occurrunt difli- 
cilia superare potuerit. lllud enim itidem evenire 
potest, ut in unoquoque genere studiosorum non- 
nulli multo przstantiores appareant, quam uot vitiis 
illis, ac perturbationibus, qu: indidem adnasci, 
ac pullulare solent, tentari se patiantur: eteniimn 
praeceptor simul atque sibi auditores devinxit , 
nibil jam ab alio dictum probabit. Alioqui pericu- 
lum est ne et contemnatur, οἱ avolantes a schola 
adolescentes retinere non possit. Si enim non 
multum repugnet, positionem nostram evertit ; 
fingimus enim praeceptorem adhuc illum manere. 
Homini igitur praceptori fatale est invidia labo- 
rare, qua» maxima est omnium perturbationum, 


οἱ materig imprimis addicta. Àc nullum quidem in 


civitate sapientem optabit esse ; sin aliquis fuerit, 
ejus famae obtrectabit, ut solus in pretio sit. Se- 
debitque tanquam vas ad usque labra sapienti: 
plenum, quod nihil amplius capere possit. Nec 
sane boni cujusquam capax est, ut qui invidus sit, 
ac malevolus. Qui ergo infelicior ulli exitus esse 
potest, quam οἱ cui meliori esse non licet ? At 
Socrates Prodico sese prabebat, ut si qua possel 
in re juvaretur, et Hippize aliquid dicere permit- 
tebat ; et ad Protagoram accedebat ; atque ejus- 
modi sopbhistarum generi ditissimos adolescentes 
conciliabat. Neque enim sapientem se esse Socra- 
tes arbitrabatur. Quippe sapiens erat; ipsique 
adolescentes, si animum advertissent, facile cogno- 
vissent qualisnam et docens Protagoras, et discens 


DION. PETAVII NOTE. 


ἐπεὶ ὃ γε διδάσκαι!ος, etc. Multa in eam 
δα disputat Themist. orat. 1. 
Esxeuóàr ἐξαρτήσηται τοὺς θαυμασομέ- 
e. Alia translatione utitur Petronius. δὲς 
5 snagister nisi, tanquam piscator, eam im- 
hamis escam, quam scierit appetituros pisci- 
prede moratur in scopulo. Θαυμασο- 
Rit Synesius, id est discipulos; quam hujus 
igstatem non usque co tritam szpius apud 
deprehendi. Atque ita diserte Hesychb. : 
ν θεάσασθαι, xai μανθάνειν. Eodemque 
μβηὶ locum istum accipio 1l. πὶ Dissert., 
Bbeubc νεανίσχος, xai λόγων ἀχουστιχός. 
ὅτο; ἐμὲ θαυμάζει, εἴρηχας τὴν ἀπόδειξιν. 
ὃ χὰρ οὐ διοίσεται. Ma. olim. hunc. locuin 
uterpretatus, ut διοίσεται ad contentionem 
lium referrem, quod cum zmulo ac rituali 
xercet sophista, hoc modo : Nisi enim ab 
Meal, suum prorsus institutum pervertit ; ipsi 
prerceptori manendum est, Quod quidem 
a0n improbeirn, occurrit tamen postinodum 
»dam sententia, quz nescio an ad Synesii 
εὐθυδολώτερος sit. Est ea hujusmodi : Quod 
rylium repugnet, nec molestie ferat destitui 
pulis; illud vero contra ὑπόθετιν nostram 
μὲ suppositionem, ut cum dialecticis loquar. 
4 enim illum praeceptorem esse perpetuo, 
Ὃ instituto desciscere. Est autem «7psi- 
od dialectici dicere as:oleut, supponi, ct 


τηρεῖν supponere, ac in suppositione permanere. 
Arrianus in Dissert. Epict., lib. 1, cap. 7, παρα» 
γωρήσαντι δὲ μενετέον εἰσάπαν ἐπὶ τῆς τηρήσεως. 

useb. x1 De prepar., pag. 299, τετηρῆσθαι δέ μοι 
τὸ μὴν πάντ᾽ ἐπιτυχῶς εἰρῆσθαι τῷ ἀνδρί. De Platone 
loquitur. Quod ad verbum διοίσεσθαι spectat, eadem 
in acceptione usurpatum est 1 De Provid. , K&àv τὸν 
πτωχὸν, xiv τὸν μόναρχον ὑποχρίνηται * διοίσεται δὲ 
οὐδὲν περὶ τοῦ π πείου. 


posu 
(47) Kal ἀπεύξεται μέν. Pro simplici εὔξεται, 


D ut Latinis deprecari, nisi ἐπεύξεται malueris. 


(48) “Ὥσπερ κεράμιον ἐπιχει.ές. Ἐπιχειλὲς de 
genere earum vocum est, 4128 τῶν ἐναντίων σημᾶν- 
τιχαὶ sunt; significat enim interdum non plenum. 
Aristoph. Equit. : 

Ὃς ἐποίησε τὴν zóduw ἡμῶν μεστὴν, δὑρὼν 
[ἐπιχει.ῖη. 
Alias contra, id quod ad labra usque plenum est. 

(49) Ral συνίστη τοὺς πιιουσιωτάτους. Plato 
in Thecteto. 

(50) Kal τὴν Θρασυμάχου συνουσίαν. Hic est, 
qui apud Platonem 1 De rep. cum Socrate disputans, 
el ad incilas redactus subito excandescit. Themist. 
orat. 1, Ποίαν ἤνεγχας λοιδορίαν, οἵαν Σωχράτης τὴν 
Θρασυμάχου ; Árrianus 1v. Dissert., cap. 3 de So- 
crate : Πὼς πάλιν ἠνέσχετο Θρασυμάχου ; πῶς Πώ- 
Àou; πῶς Καλλιχλέους ; πῶς τῆς γυναιχὸς ἠνέσχετο; 
Atque hunc Thrasymachum perperam interpretes 
quidam Juvenalis sat. 7, ad huuc locum, 


SYNESIL PTOLEMAIDiS EPIS'OPI 


1158 


. EL δέ τινα χατὰ τὴν ᾿Ασπασίαν «c xol A stituerelur, sese conferebat. Tu vero si amatoria 


pwt:xà ἐννενόγχας, οὐχ ἀπιστήσεις ὅτι 
ἃς τελεωτάτας ἑποπτεύσασα τελετὰς, 
ὃ χαλὸν ἐπιγνώσεται, xai ἀσπάτεται, xat 
καινέσεται, καὶ ᾿Ασπασίας xal ποιητιχῖ,ς 
Γαύτην μὲν γὰρ ἄντιχρυς (54) εἰργάσατο 
:ῆς, οὐχ ὁ παῖς, οὐδ᾽ ὁ νέος Σωχράτης, 

τὴν ἡλιχίαν ἤδη δίαιταν ἔχων ἐν τῷ 
, ὁπηνίχα παίζειν ἥχιστα χαιρὸς ἣν τη- 
xal ἐν τοιούτοις οὕπω δεινοῖς * τί γὰρ 
by Σωχράτει ; Ἀλλ᾽ οὐδὲ μέντοι παίζειν 
; τῷ Θεῷ φησι πείθεσθαι. Καὶ μὴ ἀπι- 
tto9zo γὰρ αὐτὸν τῇ χοινωνίᾳ xou ἔργου. 
ἧς ἐστιν ὁ τὸ χρηστήριον ἔχων τὸ Πυθοΐζ, 
τὸ ἐν Βραγχίδαις ; Οὗτος μέντοι μετε- 
«τς Ὁμέρου ποιήσεως αὐτῷ προση- 


ejusmodi quz&dam animadverteris, de quibus tum 
cum ÁAspasia Socrates disserebat, facile intelliges 
pbilosophiani augustissimis quibusque sacris in- 
spectis, ubique quod honestum est. agnituram at- 
que amplexurani) esse; et non modo rhet«ricam 
probaturam, sed Aspasiam ctiam, ac poeticam sibi 
adjuncturam esse. Hae enim procul duiio Sucra- 
tes usus est, non puer, aut juvenis Socra- 
tes, sed tuuc cum atate. provectior in carcere 
versaretur, quando ludendi nequaquam tempus 
erat homini natu grandi, et in tantis non dicam 
malis ; quid enim Socrati malum esse possvt ? sed 
ejusmodi tamen, ut in his minime ludendi locus 
esset. Αἱ ille Deo se morem gerere profitebatur ; 
neque ei diffidendum est ; nam illum sibi ejusdem 


B operis communione devinxerat. Àn non poeta is 


| Pythiis, et me hercule inter Branchidas oraculum habet? Et tamen ille Ilomeri sibi 


[Uam propriam arrogat : 

» ἐγὼν, ὁ δ' ἀπέγραφε θεῖος Ὅμηρος. 
ὗν ὑπὸ σοφίας οἱ στασιῶται τῆς εὐγλῶτ- 
τοι, xal τὸν ᾿Απόλλω δεύτερον ἄγοντες 
* ᾿Ασπασίας τε xaX Σωχράτους. Ἡμεῖς 
Xe τοὺς λόγους παραχαλῶμεν τὸν παῖδα, 
μεθα αὐτῷ, μὴν πρὶν ἁμωσγέπως (56) 
t ῥττοριχῆς, xal ποιήσεως, καὶ δύνασθαι 
ν, χαὶ δι᾽ αὐτῶν ἀμύνειν αὐταῖς, ἐντυ- 
ϑράσος ἔχοντι, xai ἑπανισταμένῳ ταῖς 
| γὰρ ἂν καὶ χρήσαιτο τοῖς χτήμασι τοῖς 


Τοὺς μὲν γὰρ ἀγροὺς ἐλάττους ἐποίησα, C 


pot τῶν οἰχετῶν ἰσοπολῖται γεγόνασι " 
οὔτε ἐν φαλάροις ἔχω γυναιχῶν, οὔτε ἐν 
(ὃ τι γὰρ καὶ fj», ἅπαν αὐτὸ ὥσπερ Περι- 
δέον ἀνάλωσα), τὰ βιδλία δὲ πολλαπλάσια 
θέντων ἀπέδειξα, τούτοις οὖν ἅπασι δέον 
χρῆσθαι. 

esi) ; libros autem multo, quam relicti 
se est. 

& ὅτι σοὶ μὴ διώρθωσα (57) τὰ Δίωνος 
δι᾽ ὃν χαὶ προῆλθεν ἐπὶ τοσόνδε ὁ λόγος, 
ἡσχεραίνεις τὸν πατέρα, ἄλλ᾽ οὐδὲ ἄλλο τί 
a4 τῶν τῆς ὁμοίας ἕξεως. Δίωνι γὰρ οὐχ 
58) πρὸς τοῦτο δεήσει. Πάλιν οὖν δεήσει 


lec ego que cecini, livinus scripsit Homerus. 


Quocirca isti, qui eloquentiam omnem repu- 
diant, prz sapiertix: magnitudine non vident, 
secundas a se partes Apollini, necnon Aspasiz, 
et Socrati seipsos tribuere. Verum nobis ad om- 
mia disciplinarum genera puer incitandus est, 
communibusque cum eo volis optandum, ne, 
priusquam utcunque rhetoricam , ac poeticam im- 
biberit, ac mente valere coeperit, sic ut. ipsis 
possit earumdem ope succurrere, in audacem ac 
Musis infensum hominem incurrat. Nai quo pacto 
patriis opibus uti posset? Ego enim agros quidem 
longe, quam acceperam, pauciores reddidi, et 
plurimi ex servis meis eodem mecum civitatis jure 
potiuntur : aurum vero neque in mundis muliebri- 
bus , neque signatum babeo (quod enim mibi erat 
totum a me, uti ἃ Pericle, in necessarios usus 


sunt, plures comparavi, quibus omnibus uti te 


14. Quod si pro eo quod Dionis tibi scripta 
emendatiora non tradidi, patrem aversaris, qua 
mibi fuit hactenus producendi sermonis occasio, 
at nec aliud tibi quidquam instituti ejusdem emen- 
davimus. G6) Dioni enim nulla ejus rei excusatione 


DION. PETAVII NOTE. 


μὲν γὰρ ἄντιχρυς. Plato. in. Pho- D 


Wan. Marcell. 1. xxvii. 

55) Στασιῶται τῆς εὐγιλωττίας, elc. 
punc pro osoribus, alias contrario si- 
ro assertoribns ae patronis, ut apud Pla- 
τατιῶται τοῦ ὅλου, hoc est, universitatis 
et quasi satellites. Sunt enim στατιῶ- 
tes apud Synes. 1 De Provid. et Anti- 


, πρίν ye ἁμωσγέπως. ldem in. puerili 
e cominendatur ordo a Petronio. 
Det primos versibus annos, 
umque bibat felici pectore [ontem : 
᾿ς Secratico plenus grege mittat habenas. 


il.4: 
equodcunque est memorabile; prira monebo; 


Conditor lliados, et amabilis orsa Menandri 
Evolvenda tibi. 


(57) El δ᾽ 0t σοι μὴ διώρθωσα. Altera hzc est 
velut operis pars, quae de inendosis et depravatis 
exemplaribus purgationem habet. Vide epist. ad 
Hypatiam. 

(58) Δίωγε γὰρ οὐκ dzxoAoríac. Utcunque elici 
hic sensus ex corrupta lectione potest : nuila Dioni 
excusatione aut delensione opus fore, cum nec 
aliorum scripta emendatiora habeantur. Quasi dicat, 
non esse iniquiorem hac in parte Dionis quam alio- 
rum scriptorum conditionem. Átenim emotum or- 
dine suo ac perturbatuim hoc colum arbitror ; ita» 
que restiluo τῆς ὁμοίας ἕξεως. Πάλιν οὖν δεήσες ῥτ,- 
τοριχῆς. Δίωνι γὰρ ἀπολογίας πρὸς τοῦτο δεήσει," 
Id cst, Dio a nobis purgationem requiret. 


D!O^. 


i162 


9?u* ἅμα bb xii πρηγύμνασμα αὐτὸ iyco- A periculum faceret, partim ut exercitationis id loco 


διχώτερον ἕτι τῶν ἐπιπέδων ἐν γεωμετρίᾳ 
. Οὐ γὰρ μέγα τὸ ἔργον, στοιχεῖον, 3) συλ- 
τῶ δὲ xal λέξιν, εἰ δὲ βούλει, χαὶ μίαν ὄλτιν 
λόγου ἁρμόσαντα, πάλιν ἑτοίμως χρῖ, θαι 
οὔ βιδλίον. Πάνυ δὲ ὅμοιον τοῦτο τῷ συμ- 
ια4ὰ τοὺς τῶν ἀετῶν νεοττούς. Τοὺς ἀετι- 
τέρες ἄρτι γενομένους ἐχπετησίμους ἄραν- 
μεθιᾶσιν, οἷον ἐπιτρέποντες αὐτοὺς τοῖς 
ἑεροῖς χρῆσθαι " χτα αὖθις ἀναλαμθάνουσι 
νοντες τῆς ἡλιχίας αὐτῶν τὴν ἀσθένειαν - 
πολλάχις, ἕως ἂν τὴν πτῆσιν ἐχμελετήσω- 
| κοίνυν πρὸς μὲν ἄλλον οὐδένα νεαν!εὐσο- 
; σὲ δὲ τάγε ἁληθῇ. Πολλάχις οὐδὲ περι- 
ὦ τοῦ βιδλίου τὴν συμφορὰν, ἵν᾿ ἀγαθόν τί 


esset , puerorum ingeniis magis consentaneum , 
quam planorum ille apud geometras sumptiones. 
Non enim operosum est littera una, aut syllaba, aut 
etiam dictione, vel si mavis integro uno ambitu 
orationis accommodato, deinceps iis quz in libro 
sunt, commode uti et in promptu babere. Est au- 
tem hoc ei simile prorsus, quod aquilorum pullis 
evenit. Nam eos, ubi primum volare ceperint , 
parentes altius sublatos dimittunt, suisque 400. 
dammodo pennis uti concedunt : tum statim xtatis 
imbecillitatem antevertentes recipiunt, idque 525. 
pius repetunt, douec volare didicerint. Ego vero 
apud alium quidem neminem, sed apud te tanfen 
ex rei veritate gloriabor. Sapenumero libri cala: 


αι, ἀλλ᾽ αὐτὸς ἀνέχω τοὺς ὀφθαλμοὺς, xai D mitatem exspectandam esse non censeo , ut mihi 


φῇ προσγυμνάζομαι, μηδ᾽ ἀχαρῇ διαλιπὼν, 
s τῷ χα!ρῷ * xal εἴρων ὥσπερ ἑξῆς ἀναγι- 
πὸ τῆς διανοίας, ὅ τί μοι δοχεῖ τὸ ἀχόλονθον 
τα ἐξετάζω πρὸς τὰ γεγραμμένα τὰ λελε- 
αὶ πολλάχις μὲν οἷδα τυχὼν τοῦ αὐτοῦ μὲν 
ἰὄττις δὲ χαὶ λέξεως ᾿ ἤδη δέ ποτε τοῦ μὲν 
10; εὔστοχο; γέγονα, ὅ τι δὲ xal παραλλάτ- 
ἰξεως, ἀλλ᾽ ὅ τι μάλιστα εἴχαστο πρὸς τὴν 
τοῦ συγγράμματος. El δὲ χαὶ ὁ νοῦς ἕτερος, 
TOV γε ἐχείνῳ τἀνδοὶ τῷ τὸ βιδλίον ποιή- 
L ὃν οὐχ ἀπηξίωσεν, εἰ ἐνεθυμήθη. "Ἤδη δέ 
περιχαθημένων ἀνθρώπιυν, ἐτύγχανον μὲν 
ὧν xal στασίμων τι συγγραμμάτων ἔχων 
ροῖν, δεομένων δὲ ἀναγινώσχειν εἰς χοινὴν 


οίουν οὕτως. El δὲ ποτε παρείχοι, προσ- C 


y ^t, xai ttpoon pif veuca: o9 μὰ τὸν λόγιον, 
ιδεύσα:, ἀλλ᾽ ἐπελθὸν οὕτως συνεχώρησα 
ἢ τε xai τῇ γλώττῃ. Καὶ δῆτα θόρυδος 
ὃς, Καὶ χρότος ἐῤῥάγη, τὸν ἄνδρα ἐπαι- 
πεῖνον, ὅτου τὸ σύγγραμμα fjv, ἐπ᾽ αὑταῖς 
a ταῖς προσθήχαις. Οὕτω μοι τὴν Ψυχὴν ὁ 
My ἐχμαγεῖον ἐποίησε (59) τῶν Ev λέξεσί τε 
χαρακτήρων. Εἰ δὲ xol τῷ τοῖς ἀδιορθώ» 
βιδλίων ἐγγεγυμνάσθαι τὴν προσοχὴν ἐπ- 
lg τοῦτο τὴν ἕξιν ἐπήγαγεν ἡ φύσις merpo- 
lc ἐξηυλημένους τὰ ὦτα (60), παραπέμπει 
xe πεπαυμένου τοῦ μέλους, xal μένουσι 
ὄσυχνον τοῖς αὐλήμασι χαταχώχιμοι. Ἐγὼ 
X€l τραγῳδίαις ἐπετραγῴδησα, xal χωμ- 
κιστωμύλλομα!: πρὸς τὸν πόνον ἐχάστου τοῦ 
€. Ἐΐποις ἂν ἡλιχιώτην εἶναι, vov μὲν Kpa- 
i Κράτητος, νῦν δὲ Διφίλον τε χαὶ Φιλή- 
mi οὐδ᾽ ἔστιν ἰδέα φιλομετρίας τινὸς ἣ ποιή- 
Me ἥντινα οὐ διαίρομαι χαὶ ἐπεξάγω τὴν 
καὶ ὅλα συγγράμματα πρὸς ὅλα ποιῶν, xai 


boni aliquid contingat ; sed sublatis oculis me ad 
ipsum opus exerceo, ne momento quidem intere 
mittens, sed pro re nata suggerens, et perínde ac 
si legerem , quidquid consequens esse videtur, a 
me excogitatum adnectens. Deinde ea qu:e. dicun. 
tur cum iis quae scripta sunt confero, ac memini 
me 8:epius eumdem non modo sensum, verum etiam 
sermonem assecutum ; alias sententiam ipsam so« 
lerter ita conjectatus sum, ut, si quid verborum 
dissideret, id tamen miriflce ad operis coagmen4 
tationem esset excogitatum. G9. Quod si sensus di. 
versus essel, nihilominus libri illius auctori con- 
gruebat, et is crat, quem, si in animum incidisset, 
nequaquam contemneret. Preterea memini me, 
astantibus aliquot *iris, nobilissimum quoddaw 
gravissimumque opus pre manibus habere, quod 
cum a me ut omnibus legerem petiissent , roganti« 
bus morem gessi. Si quando vero id commode fleri 
posset, aliquid de meo addebam, atque insuper 
enarrabam : non id (per numen illud quod litteris 
priest) consulto cogitátoque faciens; sed ea quz 
sponte occurrebant, menti ae lingue pertnittens : 
moxque ingens ab omnibus strepitus plaususque 
concitatus est, ob ipsa potissimum additainenta 
hominem eum laudantium, a quo scriptum opus 
erat. lta mibi Deus animum indidit, iractabile 
quoddam expressorum in verbis ac moribus cha- 
raclerum conceptaculum. Quod si in depravatis 
libris animi attentionem exercere contendissem, 
ad eam perfectionem tentantis habitum natura 
deduxisset. Qui mox tibiam audire desierint, eorum 
aures etiam cessante modulatioue, sonitu quodam 
personant, ac tibize cantibus longiuscule detinentur. 
Ego autem persaepe tragodiis tragice accinui, εἰ 
comediis arguta ac festiva garrulitate respondi, 


DION. PETAYII NOTAE. 


δαλὸν ἐχμαγεῖον ἐποίησε. Respexit ad 
m illud Socraticum apud Platonem in 7 λεα- 
in anima cujusque χήρινον ἐχμαάγεῖζον con- 
ed in aliis χαθαρωτέρου xrgpov, in. aliis xo- 
lobo, et. 3x4 ἐρου. 

ic ἑξηυλημάνους τὰ ὦτα. Post πειρω- 
':xtéoy, ut qus sequuntur ἃ prioribus dis- 


PaTROr. GB. LXVI: 


tinguantur. Ἑξηυλημένοι hoc loco sunt quibus 
ἕναυλος ὁ ἦχος, ut diceret Lucianus. Alioqui ἐξ- 
ηυλημένον est ἄχρηστον * al γὰρ παλαιαὶ γλωσσίδες 
τῶν αὐλῶν ἐξαύλιδες ἐλέγοντο, χὰὶ αἱ xatatetptp- 
μέναι, ait Hesych., οἱ παρεξηυλημένους vépovitti 
vocat Aristoph. Acharn., hoc est ἀχρείους, 


WA 


[185 CALVITII ENCOMIUM. 1166 


In edendo hoc libello, iugeniosissimo sane ac festivissimo, quem ipse Noster precipue se adamasse testa- 
wr id imprimis speciavi, uw quem vocant. textwun ope. codicum mss., in iisque vetustissimorum | aique 
ptimerum, eastigaliorem ederem. 


Preterea. cum. nemo. hucusque fuerit, qui hoc opusculum in sermonem patrium conterteret, Germanicam, 
mam paraveram, interpretationem addere haud alienum mihi visum est. Qua. in re, ut id moneam, ila ver- 
atus sum, ul versus Homericos, quibus SyxEswus. scriptum suum. more Dionis. exornavit, itemque Arateos 
! preestantissima l. H. Vossii interpretatione accuratissime exhiberem. 

Commentario ctitico el exegetico, ne quid desideraretur lectori benevolo, Dioxvsut etiam Pevavu animad- 
Vrsiones inserendas censui , ita lamen, ut auctorum veterum locos a viro egregio laudatos ad optimarum 
wuissimarumque editionum fidem diligenter exigerem, et hic illic a mendis purgarem. Neque pretermisi 
Mierum quoque virorum doclorum annotationes libris suis data occasione ab iis inspersas recipere. 

Quod reliquum est, Cumisriuwo WaLzio, viro humanissimo, qui, licet variis distentus negotiis, tamen in 
neam gratiam plagulas a prelo madentes perlustraverit, et cui eo absente hec demandata erat provincia, 
E»UARbO ÁDANO, theologie in seminario evangelico Tubingensi studioso, juveni solertissimo, gratias quas 
pessum marimas et ago et habeo. 

Monachii, die solstitiali anni 1834. 

Jo. Georgius &RABINGERUS. 


INDEX 


Librorum tam manu. exaratorum quam typis excusorum, quibus in hac editione adornanda usus sum. 


À. — CODICES. 


l. Monacenses. 


& Monacensis 476., olim Augustanus, szculi XIII., bombycinus, forma quadr., foliis 106. Vid. Ign. 
Mardtii Catalog. Codicum mss. Grece. Biblioth. Reg. Bavar. T. V. p. 6. sqq. 
εὖ Monzcensis 481., olim Augustanus, szeculi XIV. bombycinus, forma quadr., foliis 220. Vid. Hart. 
. €. p. 27. sqq. 
. Mosacensis 515., olim Augustanus, szculi XV., chartaceus, forma quadr., foliis 265. Vid. Hardt. 
» €. p. . $qq. 
D Monacensis 29., sseculi XVI., chartaceus, forma maxima, foliis 445. Vid. Hardt. T. 1. p. 


sqq. 
E Monacensis 87., szculi ejusdem, chartaceus, forma maxima. folis; 580. Vid. Hardt. T. c. p. 


sqq. 
Hos libros ipse contuli. 
ll. Florentini Bibliothece Laurentiane. 


À Florentinus Plut. 55. Nr. 6., seculi XI., membranac., form. quadr., foliis 56. Vid. Bandini Catalog. 
Codd. mss. Grxce. Biblioth, Laurent. T. Il. p. 240. sqq. 

B Florentinus Plut. 80. Nr. 19., szeculi Xll,, membranac., form. quadr., foliis 247. Vid. Bandini Ca- 
τοῖος. c. T. lil. p. 208 
' Lectionum varietatem ex his Codd. enotarunt viri doctissimi mihique amicissimi Philippus Bassus, 
historize antiqua in schola, quam vocant, normali apud Parisienses Professor, et Fridericus Reinholdus 
Dietzius Regimontanus, futurus Hippocratis sospitator. 


Hi. Parisini. Bibliothece Regie. 
Δ Parisinus, olim Coislinianus Nr. 249., s:eculi circiter X., membranac., foliis 168. Vid. Montefal- 
dun. Biblioth. Coislin., olim Seguerian. p. 302. sqq. 
B Parisinus e eO XII., ut vidctur, exaratus, membranac. Vid, Catalog. Codicum mss. Bi- 
eg. 1. ll. p. . 
€ Parisinus toas." seculo XIV., ut videtur, exaratus, chartac. Vid. Catalog. cit. T. e. p. 


ssq. 
B Parisinus 1040., anno Christi 1325 exaratus, cbartac., form. quadr., foll. 264. (teste linman. 
3d Platonis Dialogg. Part. 1. Vol. I. Pag. X.), Constantinopoli in bibliothecaui Reg. illatus. Vid. 


ejusdem Catalog. T. c. p. 
Lectiones a 


c. 
variantes quatuor horum Codicum mss. insigni Bassi mei benevolentia acceptas refcro. 
IV. Romani. 


Barberinus 286., seculi ΧΙ]. s. XIV., bombycinus, form. octav. 

Vaticanus 92.. seculi Xlll, bombycinus, form. oct. Vid. Montefalcon. Bibliotheca Bibliothecarum 
iptorum T. I. p. 8, b. 

Excussit utrumque librum Bassus meus anno 1826., quo diutius Rome commorabatur, 


V. Veneti. Bibliothece Marciana. 


À Venetus 456., seculi XIV., bomhycinus, form. quadr., foll. 161. 

B Venetus 964., szculi ejusdem, bombyc., form. quadr. major, foll. 563. 

C Yenetus 442., s:culi XV., cbartac., form. max., foll. 250 

Quorum Codicum lectiones variantes mense Novembri anni 1828. in usum meum benignissime exscri- 
Psit Dietzius meus. 


CALVITII ENCOMIUM. 


1170 


ὅτι ποῦ τὰ τῆ; προνοίας (19) ἐν τῷ A quod eadem de djis cum illo sentirem, sed ut. vi- 


0) ixástov; Kat τί γὰρ ἀδιχῶν 21) 
t ταῖς γυναιξὶν ἀειδέστερος ; Οὐ δεινὸν, 
τόνων (22): τὰ γὰρ ἐς ᾿Αςρηδίττν (93) 
Ὃς, χἂν τῷ Βελλεροφόντηῃ σωφροσύντς 
μι. ᾿Αλλὰ xal μήττρ, ἀλλὰ xal ἀδελ- 
X3, τῷ κάλλει «t νέλουσι (25) τῶν ἀῤ- 
,5ε (20) δὲ ἡ Παρύτατις, ᾿Αρταξέρξην 
tà Κῦρον τὸν χαλὸν ἀποστέρξασα. 


rem ipsam ferunt. el. sorores marium forma nonnihil deferre 


cissim quid possem ostenderem. Ita enim apud me 
dicebam : Ubinam illa providentia est, quz unicui- 
que quod zquum est promeritumque non repeu- 
dit? Nam quo meo merito mulieribus turpior vi- 
debor? Non illud grave quidem esl, si vicinis dun- 
taxat ita esse videar. Sum enim circa res venereos 
juris et aqui servantissimua, planeque mibi vi- 
deor de pudicitia cum Bellerophonte posse conten- 
: idque reipsa Parysatis 


que, ob formosum Cyrum, Artaxerxem regem odio est prosecuta. 


px (27) ἐποτυυύμτν (28), χαὶ μιχρὸν 
Ἐνόουν περὶ τῆς συμφορᾶς. Ἐπεὶ δὲ 5 
| αὐτὴν συγηθ:στέραν ἐποίγσε, xal ὁ 
ὧν χατεξανέττη τοῦ πάθους (51), τὸ ài 
ὁπεξίστατο, ἤδη διὰ ταῦτα ῥάων ἣν xai 
ἢ)" νυνὶ ὃὲ ἀνθυπένεγχεν αὐτὸ ῥεῦμα 
τος αὐτὸς ὁ Δίων, χαὶ ἐπανέχει μοι 
ρου. Πρὺς δύο δὲ, φησὶν ὁ λόγος, οὐδ᾽ 
4), εἰ τοὺς Μολιονίδας (55) ἐχ λόχου 
; οὐχ ἔνεγχεν, ἀλλὰ χαὶ πρὸς τὴν 
ν᾿ ζόμενος, τέως μὲν εἷς ἑνὶ συνεστὴ - 
δὲ ὁ χαρχίνος (51) αὐτῇ παρεγένετο, 
(58), εἰ μὴ τὴν Ἰόλεω συμμαχίαν ἀντ- 
Κἀγώ po: δοχῶ παραπλήσιόν τι πα- 
| Δίωνος, οὐχ ἔχων ἀδελφιδοῦν τὸν 1ό- 
οὖν ἐχλαθόμενο; ἐμαυτοῦ τε χαὶ τῶν 
uyeta ποιῶ (40) θρηνῶν ἐπὶ τῇ χόμῃ. 
πειδὴ φαλαχρῶν μὲν ὁ χράτιστος εἶ, δο- 
ἵναι γεννάδας, ὃς o25 ἐμπάζη τῆς συμ- 
| χαὶ, ὅταν ἕτνους προχειμένου (12) 
«agis γίνηται ([(2), σαυτὸν ἐπιλέγεις, ὡς 
δή τινε (8) φιλοτιμούμενος, οὐκοῦν 
λόγου (45), χαὶ τήρησον ἐν πείσῃ, φασὶ, 
(46), ὥσπερ ὁ Ὀδυσσεὺς (MT) πρὸς τὴν 
τῶν γυναιχῶν ἀνέχπληχτος ἔμεινε " χαὶ 
ιτδὲν ὑπὸ τούτου παθεῖν. ᾿Αλλ᾽ οὐχ ἂν 
φής (48); Καὶ μὴν δυνήσῃ. Τοιγαροῦν 
δ:ἴ δὲ οὐδὲν ἐξελίτεειν (50) τὸ βιθλίον, 
x (51). Καὶ γὰρ οὐδὲ πολύστιχόν ἐστι" 
54) μέντοι, xal τὸ χάλλος αὑτοῦ προ΄- 
νήμῃ (53), ὥστε οὐδὲ βουλόμενον ἐπιλα- 
ζόν τε (51). 


2. lec ego quiritando deos hominesque con- 
testabar, nihil jam animo mediocre de hac cala- 
mitate reputans. Posteaquam autem ei inc. et tem- 
peris diuturnitas GA assuefecit, et ratio ex adverso 
occurrens perturbationi àese opposuit, paulatini 
ea sese subducenle, convalescere ac meliuscule 
me habere coepi. Nunc vero ille ipse Dio novum 
ei impetum adjecit, ac cum patrono et defensore 
rursus invadit. Atqui ne Hercules quidem ipse, 
quod aiunt, contra duos; qui nec Molionidas subi- 
to ex insidüs aggressos sustinere potuit, et cum 
hydra dimicans, solus quidem cum ea, quandiu 
sola fuit, aliquanto tempore congressus est : sed 
cum in ejus subsidium cancer advenisset, omnino, 
nisi lolaum sibi socium adjunxisset, prae labore 
ceucidisset. Mihi vero. cum nullus ex frstre nepos 
3/sit lolaus, ejusmodi tamen quidpiam a Dione 
contigisse videlur. Unde mei rursum et rationis 
oblitus, elegos ac lugubres in comam versus mo- 
lior. Sed tu cum calvorum optimus sis, ἃς stre- 
nuum el audacem te virum przbeas, ac te hujus 
adeo calamitatis non pigeat, ut, cum pulmentario 
apposito in convivarum frontes inquiritur, ultro 
leipsum prodas, ex eoque tanquam ex bono aliquo 
honorem et gloriam affectes : tu, inquam, sequo 
il'am orationem animo feras, ac morigero sis, ut 
aiuut, corde. Atque ut Ulysses olim ancillarum pc- 
tulantiaru. inconcussa animi virtute sustinuit, ita 
tibi enitendum est ut nihilo fias ex illa commo- 
tior. An non istud queas? Quid ais? Poteris sanc. 
Audi igitur : nihil vero necesse fuerit codicem 
evolvere, ipse ex iuemoria dicam; pauci enim 


l, sed omnes sciti imprimis ct eiegantes, quorum infixa aniu bLbaret concinnitas , adeu 
wi quidem memoria unquam exciderint. 


ἀστὰ- ἕωθεν (53), xal τοὺς θεοὺς mpos- D 


κερ εἴωθα, ἐπεμελούμην τῆς χύμης (56). 
| ἐτύγχανον μαλαχώτερον (ὅ7) τὸ σῶμα 
δὲ ἐμέλητο ἐχ πλείονος. Πάνυ γοῦν συν- 
| (58) καὶ συνεπέπλεχτο τὰ πολλὰ αὐτῇς, 
ων (59) τὰ περὶ τοῖ; σχέλεσιν αἰωρούμενα" 
(60) ταῦτα σχλτηρήτερα, ὡς ἂν ix λεπτο- 
γμπεπλεγμένα τῶν τριχῶν. Ἣν οὖν ὁφθῆ- 
(ρία fj κόμη χαὶ βαρεῖα (01) μόλες δὲ δι- 
καὶ τὰ πολλὰ αὐτῆς ἀπεσπᾶτο (02) xal 
Ὁ. Οὐχοῦν ἐπήει μο: τοὺς φιλοχόμους 
(63), οἵ φιλόχαλοι ὄντες (01) χαὶ τὰς χό- 
V πλείστου ποιούμενοι (65), ἀπιμελοῦντα: 
μως, ἀλλὰ χαὶ κάλαμόν τινα ἔχουτιν (66) 


ὦ, « Dilucule surgens, diisque, ut. moris habeu, 
« salutatis, comam  accuraham : ainolliuscule enim 
« uili tum corpus habebat. [lac autem diu pe- 
« glecla fuerat, et convoluta contortaqué fere 
« omnis erat, ut suut. lane illa qu» ip ovibus 
« proximae cruribus dependent, quanquam el no- 
« stra quoque squalidior, utpote ex pilis implexa 
| tenuioribus. Erat igitur et visu ipso horrida cz- 
« saries, el gravis, dissolutuque contumax, quam 
« cum distingueres, undequaque aut avulsam, aut 
« disteutam cerneres. Quamobrem comae studiosos 
« homines impensius tum laudabam, qui cultus 
« atque. elegantiz amore, come, quam magni fa- 
« ciunt, curam habent praciguam, Caes 


CALVITII ENCOMIUM. 


111} 


»t πολλῷ θαυμασιώτερον (96) ἄν φανῆναι, À copia ad dicendum incitari ; quandoquidem multo 


πίον ἐπαινέσαι προελόμενος, τὸ xaÜ' ἡμᾶς 
ια τῆς χεταλῆς,. Ὅ vXo ἐν ἀπόροις εὔπορος (91) 
ἐποίησεν, ἐμπεσὼν ὕλῃ χωρούσῃ τὴν δύναμιν ; 
δ οὔσης αὐτῷ χόμης χαὶ τέχνης, ἐχρήσατο τῇ 
περὶ τῆς χόμης. Ὡς δὲ χαὶ πανούργως (98) 
! εἰς τὸ βιδλίον παρήγαγεν. Οὐ γὰρ ἕτερός τίς 
ὃ ἐν τῷ λόγῳ φιλόχομος, ὁ τῷ χαλάμῳ χαλλύ- 
ἣν χόμην, ἀλλ᾽ οὗτος αὐτὸς (99), ὅτῳ ποτὲ τῷ 
tp τὸν λόγον ξυνέγραψεν (1). Εἰ δὲ χἀγὼ φα- 
& εἶμι, χαὶ δύναμαι λέγειν, χαὶ τὸ πρᾶγμα 
ἰράγματος πλέονι χάλλιόν (9) ἐστιν, ἢ ἐγὼ 
; χείρων, τί οὐχ ἀνταποδύομαι (5), χαὶ λαμ- 
κεῖραν ἐμαυτοῦ τε (δ) xal τῆς ὑποθέσεως, 
ἃ δυναίμην ἀντιπεριστῆσαι τοῖς χομήταις τὸ 
s (5); 'Epo δὲ, οὔτε προοιμιασάμενος ἀχμαῖόν 
πόρον (8), οἵῳ τοὺς ἀγωνιστιχοὺς λόγους ol 
te, ὥσπερ ἐμδόλοις τὰς τριήρεις ὀπλίζουσιν, 
τροᾷσας, ὅπερ Δίων ἐποίησε (7), μέλος ἀναόε- 
νον (8) χαὶ λιγυρὸν, ἅτε χιθαρῳδιχοῦ νόμον, 
Ὑου προαναχρουσάυενος (9) ε᾿Αναστὰς ἕωθεν, 
τοὺς θεοὺς προσειπὼν, ὅπερ εἴωθα, ἐπεμελού- 
(10) τῆς χόμης. Καὶ γὰρ ἐτύγχανον μαλαχώ - 
Ν τὸ σῶμα ἔχων " ἡ δὲ ἡμέλητο ἐχ πλείονος. » 
οὕτω (11) προϊὼν διὰ τῶν συμπτωμάτων τῆς 
lac, ἔλαθεν ἡμᾶς καταστὰς (19) εἰς ἔπαινον τῆς 
λείας (18). Ταῦτα γὰρ ἡμᾶς δρῶσιν οἱ δεινοὶ τῶν 
᾿ δημιουργοί" νῦν μὲν χηλοῦσιν, νῦν δὲ χατα- 
oucty (14). Ἐγὼ δὲ δυναίμην (15) οὐ χεῖρον (16) 


magis admirandus videri potuit, si vim ille suam ^" 
ad id quod contrarium est laudandum, calvitium 
scilicet nostrum, transtulisset. Nam qui in adeo 
jejuna inopique materia copiosus est, quid ab co 
factum iri putandum est, si in eam incideret, quz 
tantam eloquendi ubertatem posset capere? Jam 
vero cum ei el coma essel, et dicendi facultas, in 
laudanda coma facultatem quam habebat expertus 
est. Quam vero callide seipsum in eum librum 
insinuavit! Nec enim alius est is, cujus in illa 
oratione meminit, com» studiosus, qui calamo 
comam venustat, quam ille ipse, quocunque de- 
mum calamo orationem istam scripserit. Ego vero 
cum et calvus sim, et dicendi non imperitus, et 
argumentum argumento longe sit praestantius, 
quam ego Dione sum deterior : cur non adversus 
illum accingor, meique et argumenti ipsius peri- 
culum facio, si forte in crinitos bomines vicissim 
probrum istud retorquere possim? Dicemus sane, 
neque tamen concitatum quid vibratumque przfa- 
bimur; cujusmodi potissimum exordiis conten- 
tios: orationes, non secus ac rostris triremes, ab 
oratoribus instrui solent : peque precentione ute- 
mur ulla, quod a Dione nostro factum est, qui 
canorum suavemque carminis auspicatum ante 
orationem suam, quasi ante citharedicum modum, 
preludii instar emodulatus est. e Diluculo surgens 
« diisque, ut moris habeo, salutatis, comam accu- 


) Guviéyat περὶ πραγμάτων (17): ῥητοριχὴν (18) c “ rabam. Molliuscule enim mili tum corpus habe- 


x ἐργάζομαι, ἀλλὰ προὐστησάμην τοῦ βίον 
€ δύο, qu:nxouciv τε χαὶ χυνοχομεῖν ἐπὶ τῶν 
w τὰ ἀλχιμώτατα. Δάχτυλοι δὲ οὗτοι σχαφίσι 
προδολίοςς (19) ἀντὶ χαλάμων τετρίφαται" 
| κάλαμον λέγοις (20) ἀντὶ τοῦ γραφέως τὸν 
λει. Τούτῳ μὲν γὰρ (31) οὐδὲν θαυμαστὸν εἰ 
τροστετήχασιν, Οὐ δὴ χαταιτχυνῶ τὰ πάτρια 
ἀγρῶν (32), οὐδὲ φανοῦμαι (25) στρογγύλ- 
λογάρια, προοίμιά τινα χαὶ προνόμια " ἀλλ᾽ 
ἔτιστον ἡγοῦμαι xat ἀγροίχῳ (24) πρὸς τρό- 
Φιλὰς αὐτὰς τῶν νοημάτων τὰς φάξεις εἰς 
! χατατιθέμενος, ἀγωνιοῦμαι τοῖς πράγμασι, 
sl τῆς γλώττης τὸν τόνον ἀπὸ τῆς διαλέξεως 
πιστροφὴν (35) μεθαρμόσαιμι, ἀπὸ Δωρίον, 


« bat. Hzc autem diu neglecta fuerat. » Ac dein. 
ceps ita progressus, ex incuri&& eventibus sensim 
ad curationis eomz laudes dilabitur. Ita enim no- 
biscum agere solent periti illi orationis artifices, 
ut hune demulceant, nunc terrorem ac stuporem 
incutiant. Ego autem res quidem ipsas percipere 
animoque dijudicare nibilo deterius altero possim : 
oratoriam tamen nequaqnam profiteor; sed duas 
potissimum artes in vivendi ratione prz me sem- 
per habui : arboribus enim oolendis, alendisque 
ad acerrimas quasque feras consectandas canibus 
operam omnem adhibui; digitique hi nostri sca- 
phiis ac venabulis potius quam calauo attriti 
sunt, niei pro scriptorio forte calamo jaculi nostri 


"ς ἐπὶ Φρύγιον. Act γέ τοι (26) πνεύματος àp- D arundinem usurpare velis, cui traciendz penitus 


Νξ ἐπιχειρήμασιν, ἅττα μοι πολλὰ τὴν. xapólav 
ϑαεῖν μαντεύομαι. 


illos, assuevisse nihil est quod mirere. Nunquai 
ego mehercule paternz-rustieitati pudori futurus 


: meque contortis atque ineitatis oratiunculis procmii ac przludii loco usus videbor; sed quod 
Mimum duco, 67 et rusticorum moribus magis esse consentaneum, nuda ipsa sensuum animi si- 
in medium adducens, solis rebus contendam. Liceat modo linguz et orationis impetum a dispu- 
se ad rei proposite animadversionem considerationemque convertere; a Dorio, ut aiunt, ad 
giwm. Atqui spiritu mihi opus est, qui argumentationibus et ratiocinationibus sulliciat, quas 


, Ul auguror, cor meum uberrime suppeditahbit. 


O0 pÀ; (27) οὖν λόγος ὁριεῖ, πάντων fixwta χρῆ- 
Ιαλαχρὸν ἄνδρα (28) αἰσχύνεσθαι. Τί γὰρ, εἰ ψι- 
μὲν ἔχει (29) τὴν χεφαλὴν, λάτιον δὲ τὸ φρονοῦν, 
τὸν Αἰαχίδτν ἡ ποίητις ὕμνησεν; ᾿Αλλ᾽ οὗτός 
μέλει τῶν τριχῶν (50), ἃς xaY δωρεῖται νε- 
(31). Νεχρὺν γάρ τι καὶ αὗται, xax τοῖς ζῶσιν 


5. Nostra igitur oratione definielur, « Homini 
calvo nequaquam esse pudendum. » Quid si enim 
glibro sit capite, villosa tamen hirsutaque aninii 
prudentia, qualis /Eaciies a poeta. celebratur * At 
is crines admodum conteimpsit, quos et mortuo 
amico lorgius impendebat. Quippe mortui suut 


CALVITII ENCOMIUM. 


δύναμις. Οὕτω (07) γὰρ ol νομοθέται co- A Sed nec ulla forte talium impostorum peritia est, 


τῶν τιμιωτάτων ἐνόμιζον (68) " ἐπὶ δὲ 
ἐς ἔτρεφον τοὺς δημίους. (69) Ὥστε εἰ xai 
ἦν ᾿Απολλώνιος (70), οὐδὲν πρὸς λόγον. 
λα po: πρὸς τὸν ἄ,δρα (71), xaX βουλοίμην 
ναι τοῦ χαταλόγου. Κινδυνεύει γὰρ Bx τῶν 
' ὑγιῶς ἀντιστρέφειν (12) ὁ λόγος * εἰ σοφός 
αλαχρός " εἰ μὴ φαλαχρός τις, οὐδὲ σοφός. 
T$) ἔχει καὶ τὰ δαιμόνων. Ὅς τὴν Διονύσου 
r&Àsthv (74). τὸ μὲν ὅσον ἐστὶ τοῦ θιάσου 
yU τῇ μὲν, οἰχεία - τῇ δὲ, ἀλλοτρίᾳ χατά- 
uxyixbv γὰρ οὐδὲν οὕτως ὡς ἡ νεδρίς (15): 
παρὰ τῶν πιτύων χόμας δανείζονται (76). 
aby ἅπαντας εἶδεν (71) ἀνασειομένους τε 
ὄντας, xal ἐν ἀχόσμοις σχιρτύμασιν, ὡς ἂν, 
μέθῃ χεχρατημένους (78), fict; ποτέ ἐστιν 
lg ἣ μέθη (79) - πλὴν ἀλλ᾽ ἐοίχασιν εἰς τὸ 
ξ ὑπενηνέχθαι τῆς φύσεως. Σειληνῷ δὲ (80) 
ἐδρα χαὶ σχύτος (81) ἐστὶ, χαὶ τοῦ Διονύ- 
ζωγὸς .83) ἀποδέδειχται “ ἔδει γὰρ, οἶμαι, 
ὄντα (85), νοῦν ἔχειν καὶ σωφρονεῖν ἐν το- 
ἰβαχενήσασι. (81) Καίτοι μὴ σμ'ιχρὸν οἱη- 
πὸ τοῦ Διὸς ἁπάντων αὐτὸν προτετιμῇσθαι 
παρεῖναι xai φρενοῦν αὑτῷ τὸ πα!ιδάριον. 
ὰρ αὑτῷ χαὶ γεύσασθαι (86) τοῦ ζωροῦ, 
νιξ ποτε φύσεως ἱμέρῳ, xal προελθεῖν τὴν 
ν (81), ἐς ὃ ταῖς Βάχχαις συνεξορχήσηται" 
αὐτῷ τὴν μανίαν ὁ Σειληνὸς (88), μὴ λάθῃ 
ς ἐπὶ θάτερα, χαὶ γένηται τῷ πατρὶ δυσ- 

᾿Αλλὰ ταχὺ γὰρ ἐντεῦθεν ἐπαναχτέον (89) 
ἀποχρῶν τὸ τεχμέριον, ὡς ἐχεῖ φρένες, 
παι τρίχες; " ἐχεῖ δὲ τρίχες, δεν οἴχονται 
τ᾽ ἄρα (90) καὶ Σωχράτης ὁ Σωφρονίσχου, 
τἄλλα γενόμενος, xal παρ᾽ ὁντινοῦν οἰχείων 
εισάμενος, οὐχ ἠδύνατο μὴ φιλοτιμεῖσθαι 
W Σειληνὸν (91) ὁμοιότητι. "Ev τούτῳ (92) 
ἐνῆν, ὅσον ἐδούλετο, vou δοχεῖον (95) αὐτῷ 
ἰσασθαι τὴν κεφαλήν. 'AXX ὥσπερ ἄλλα 
γνώμης Σωχράτους, xai τοῦτο τοὺς ἡλι- 
ϑανεν, ὅτι τῷ Σειληνῷ (94) λίαν ἑαυτὸν 
εν. Τὸ δὲ δὴ παιδαρίοις μὲν ἐπιπρέπειν (95) 
τῆς χόμης, ἐν (p τοῦ βίου μήπω φρονοῦμεν, 
M); ἀποφοιτᾷᾶν χαὶ μὴ περιμένειν ἡλιχίαν, 
ues νοῦν τε xal φρόνησιν ἐνοιχίζει τῷ 
£l ἂν εἴποις, ἢ χαταδιχάξειν ἀλογίαν τῆς 
Ww τριχῶν; Εἰ δὲ χομᾷ τις xal γέρων (97): 
ppatvst τις γέρων, χαὶ οὐχ ἅπαντες ἄνθρω- 
εν (98) ἐπὶ τὴν ἀνθρώπου φθάνουσι τε- 
Ἔχει μὲν οὖν οὕτως (99) ὡς μὴ περ'μέ- 
α νοῦν sz xal xóuvv , ἀλλ᾽ ὥσπερ φωτὶ 
(3:a3023:.. Ἐπιξζητοῦσι (1) δὲ τὴν αἰτίαν ὁ 
ϑῥητότερος. Il:tpasópe0a δ᾽ οὖν ὅδον εἰς 
igav χρείαν (2) ἀρχεῖ λαθόντες, (5) eoa o 
ι (4) τὸ ὅσον ἀδέδτλον. 


sed portentorum polius artifex, non ars quidem 
illa, sed facultas. Ita enim a legislatoribus sa- 
pientize periti:&que honos semper habebatur, ab 
iisdemque veneflcis et incantatoribus  puniendis 
carnifices alebantur. Quantumvis igilur comatus 
fuerit Apollonius, magni interesse non potest. 
Quanquam mihi cum homine isto ainicitia est, 
eumque plurimum optem ex nostro esse numero. 
Prope euim est, ut ex his qua dicta sunt hactenus, 
apta sit orationis conversio ; si quis sapiens sit, 
eum itidem et calvum esse oportere ; qui non cal- 
vus sit, eum neque esse sapientem. Nec aliter in 
d:emonibus sese res habet, quod novit ille qui 
Bacchi sacroruin ceremoniis interfuerit. In eo ita- 
que conventu atque cou qui birsuti οἱ hispidi 
sunt, pilis partim nativis, partim ascititiis ornan- 
tur. Nec enim nebride ipsa quidquam est Dacchi 
sacris familiarius, alii vel a piceis arboribus capilla- 
menta mutuantur. 1098 autem omnes succussari 
ac gestire videas, et indecore saitare; utpote, 
opinor, temulentia correptos, quzecunque demum 
in sacris tewulentia est. Veruin illi ad omueu  na- 
turi insolentiom οἱ inertiam redacti. ac resoluti 
videntur. Silenus vero cathedram illic suam ac 
scuticam babet, et Dacchi pedagogus est. Op^rte- 
bat enim, ut opinor, eum, qui quidew calvus esset, 
sapere, atque inter tot fanaticos δὲ furiosos esse 
temperatum. Neque vero leve iu aliquid esse suspi- 
cere, ceteris omnibus damonibus ipsum ab Jove 
esse prelatum, ut puerulo suo adesset, eumque 
castigaret. G9 Etenim nonnunquam illum mero 
indulgere opus est, οἱ naturz gestientis illecebra 
furere, εἰ eo usque insaniam progredi, ul cum 
Bacchantibus tripudia ac choreas exerceat. Sed 
furorem moderatur Silenus, ne imprudens in al- 
teram partem (ia! propensior, patrique se demum 
minus tractabilem prabeat. Verum quampriuum 
hinc avocanda esi oratio, si prius evidentissimo 
ista nobis argumento fuerint, ibi demum menti ac 
prudenti locum esse, unde pili recesseriut; ibique 
pilos esse vicissim , unde prudentia recessctt. 
Quam praesertim ob causam Sophronisci filius ille 
Socrates, de se alioqui moderate sentiens el in suis 


p eommemorandis laudibus omnium —parcissimus, 


temperare sibi minime potuil, quin de sua cum 
Sileno ainiilitudine gloriaretur. Nimirum in eo ni- 
hil nou. eorum qux vellet. comprelendebat, cum 
in capite mentis ac prudentiz domicilium statuis- 
sel. Sed cum alia multa consulto ἃ Socrate dict» 
factaque, tum boc potissimum stolidos εἰ ineptos 
homiues latebat, plurimum sibi Socratem ex hac 
cum Sileno collatione gloriz ac splendoris arro- 
gare. Jam illud, pucrulis quidem ea in setate florere 


158 nondum sapiunt ; eademque senio appetlente exducam excidere, nec eam opperiri 


ΗΒ mentem ac sapientium sine controversia affert 


animanti, quid aliud quam pilorum 


inopem ratiouis esse couvinciL? At. est aliquis qui etiamnum cum senectute. comam  ha- 


ipe et senex quoque aliquis desipit, neque. consummatam hominis 


perfectionem — assequi 


$$ hominis. lta ergo natura. cemparatum ($1, ut. hiec duo sese mutuo non. ferant, coma et 


CALVITI] ENCCMIUM. 


1132 


λάζειν μετὰ ἀποθανόντων μερῶν. El τοίνυν ὁ A causa sic appellentur, a sapientibus tamen mentis 


; χειροποίητός (55) ἐστιν εὐσεδὴς, ὁ φύσει φα- 

αὐτοφυῶς ὠᾧχείωται (50) τῷ Θεῷ. Μήποτε 
V τὸ Θεῖον αὐτὸ τοιοῦτόν ἐστιν (57). “Ἵλεων (38) 
τῷ λόγῳ᾽' πάνυ γὰρ ἀπ᾽ εὐσεδοῦς διανοίας 
at (59). 


potius intelligentieque introductoria judicentur. 
Ας qui novissime in calvorum numerum relatus 
fuerit, hic ad sacra recens admissus, ac Theo. 
phaniis, hoc est quz in. deorum apparitione cele. 
brantur, mysteriis initiatus habendus est. Sed ut 


grana quzdam, aut punica mala, nucesve carie contracta, in putaminibus et involucris cor- 
matrescunt: sic improba quadam capita divine sortis expertia mortuarum partium redun- 
eopia conünentur. Ego vero sacerdotes /Egyptios etiam ab iis quz in genis nascuntur, 
bhorrere animadverti : qui erant. illi quidem visu ridiculi, sed prudens 71 tamen ejus faciendi 
sm iis non defuit, ut callidos homines et /gyptios decet. Quz enim natura constant :eterna, 
aque substantia vita est ipsa, nefas est quidquam eis esse cum partibus mortuis consortii, 
Bi omnes novacula manuquederasi bominum, pii ac religiesi censendi sunt, qui natura calvus 
Mos nature sponte cum Deo affinitate conjunctus est. Ας nescio an non eo modo divinum 
| pumen affectum sit. Quanquam eorum qua ἃ me dicentur causa propitium illud esse ve- 
enim omnino pia ac religiosa mente proferetur. 

Jaov μὲν οὖν ἐστι (40) τοῦ θείου xb μὴ φαινό- Β 8. Quidquid igitur divini numinis arcanum ac 


εἰ ἄν τις περιεργάζοιτο, ἅπαξ γε μὴ βουλόμε- 
μενὲς εἶναι (41); Τὸ δὲ ὁρώμενον (42) ἅπαν, 
Ic εἰσι σφαῖραι, ἥλιος, σελήνη, πάντες ἀστέρες, 
le τε xai πλάνητες. Εἰ 6b μείους xai μείζους 
5), ἀλλ᾽ ὁμοιοσχήμονες ἅπαντες. Τί δ᾽ ἂν 
€ γένοιτο (44) φαλαχρότερον ; τί δὲ θεσπεσιώ- 
Δέτεται δέ τις xal λόγος, ὅτι βούλεται μὲν f) 
ἐμεῖσθαι Θεόν (45). Ὁ δέ ἐστιν ὁ τρίτος θεὸς, 
ὅσμου ψυχὴ (46), ἣν ὁ Πατὴρ μὲν αὐτῆς, τοῦ 
ἰατικοῦ χόσμου δημιουργὸς ἐπεισήγαγε τῷ 
ν τέλεον αὐτὸν χαὶ ὅλον χαὶ πᾶν ἐχ πάντων 
πων τε χαὶ σωμάτων ἀπεργασάμενος, ámobouc 
te καὶ σχῆμα σχημάτων τὸ περιεχτιχώτατον. 
& τῶν μὲν ἰσοπεριαέτρων μεῖζον (47) ἀεὶ τὸ 
νότερον * τῶν δὲ πολυγώνων ἁπάντων χύχλος 
téBot; * ἐν ὃξ τοῖς βάθος ἔχουσι σφαῖρα. Ἴσα- 
πωμετρίας xat στερεομετρίας ἐπήθολοι (48). 
yy ὅλη ψυχὴ σφαῖραν ὄντα τὸν ὅλον x53pov (49) 
80), αἵ τε ἀπὸ τῆς ὅλης ῥυεῖσαι (51), xaX μέρη 
αὶ θέλουσιν ἐχάστη τοῦθ᾽ ὅπερ ἡ πᾶσα 
διοιχεῖν σώματα χαὶ χόσμων εἶναι ψυχαὶ. ὃ 
ὅ μερισμοῦ γέγονεν αὐταῖς αἴτιον. Οὕτως 
πῇ φύσει σφαιρῶν μεριχῶν. "Avo. μὲν οὖν 
p. χάτον δὲ χεφαλαὶ διεπλάσθησαν (92) ἵν 
m ψυχῶν, ἐν χόσμῳ χόσμοι μιχροί" ἔδει γὰρ, 
ἕναι τὸν χόσμον ζῶον ἐχ ζώων συγχείμενον (55). 
ἂν οὖν εὐπηθιχωτέρα:ις ψυχαῖς οὐδὲν διαφέ- 
) καὶ εἰς χομῆτιν χεφαλὴν ἑἐνοιχίσασθαι, παρὰ 


reconditum est, quid est quod a quoquam curio- 
sius inquiratur, cum nulli possit esse manife- 
stum? Quidquid autem ex eo oculis subjicitur, 
prater exactos globos spbarasque nibil! aliud vi- 
deas, solem nimirum, lunam, fixa omnia, erra- 
bwndaque sidera. Quze etsi alia sunt. aliis majora 
minorave, at eadem plane omnia figura constant. 
Jam quid sphaera, aut calvius esse potest, aut 
divinius? Celebris nonnullorum sermone sententia 
est, « Animam, quoad ejus fleri potest, Deum 
imitari ; » tertium illum Deum intelligo, qui mundi 
est animus, quique ab eodem et parente, au- 
ctoreque sui, et mundi hujus corporei opi(ice in 
wniversum introductus est. Quem idcirco perfectum, 
ac lotum, universumque universis ex corpori- 
bus ac seminibus formavit , eique figuram omnium 
concessit maxime capacem. Est autem ex his 
figuris, qux» s&quali ambitu ac circuitu compre- 
benduntur, major illa semper, quee pluribus angu- 
lis constat, multangulas autem omnes circularis 
inter planas magnitudine excedit ; ut et earum, 
que profunditate constant, omnium est sphzra 
capacissima. Quod ii norunt qui geometriam ac 
solidorum metiendorum artem assecuti sunt. Quare 
sicut tota integraque anima totum ipsum univer- 
sum, quod spharice form: est, animatur ; ita que 
a tota illa anima effluxere partes, singulz, quod 
cuivis animz natura insitum est, gubernare cor- 


Ν οὖσαν τῆς ἀχριδείας τοῦ σχήματος (55): p pora mundorumque esse animz desiderant ; que 


| ψυχὴ πρὸς ἀξίαν Exáctr τὴν ἑαυτῆς, ἡ μὲν 
, ἣ δὲ φαλάχραν ἑνείματο (260). Εἰ γὰρ ἡ τῇδε 
ἀσθενεῖ πρὸς τελέαν ἀχρίθειαχν, ἀλλὰ «fv 
| ἄνω καὶ πρὸς οὐρανὸν ἐπιφάνειαν ἡμῶν οὐχ 
tt μὴ οὐ (58) χόσμον εἶναι τῷ σχήματι. Ἡ 
ia. τοίνυν xal οὐρανὸς ἡμῖν ἀναπέφηνεν οὖσα (53) 
t τι; ἂν εἴποι σφαίρας ἐγχώμια,, αὐτὰ ταῦτα 
ἰάχρας ἐγχώμια διεξέρχεται. 

emotius est : 


divisionis illis causa fuit. Ita factum, ut nature 
particularibus sphzeris opus esset ; atque hinc su- 
perne quidem sidera, inferne vero capita formata 
sunt, animarum habitacula, et in. imajore mundo 
minores. Mundum enim animal esse oportuit, ex 
animalibus coagmentatum. Ac stolidioribus qui- 
dem animis parum interest, an comatum caput 
subierint, quod ab exacta figura circularis imita- 


sapientibus autem pro cujusque merito ac dignitate, aliis sidus, aliis 799 cal. 


obigit. Quamvis enim inferiorum natura sinceram et exactam in rebus elaborandis perfe- 


B assequi non possit, 


at superior extremaque corporis facies, quz colum versus erigitur, 


i$ quin sit ligure imitatione ferre non potest. Ex his ergo omnibus calvitium — manifesto ccelum 


im esse constat ; 
 ealvitium necesse sit. cominendari, 


ila ut quicunque in sphicraim 


prieconia  congesscrit quispiam, | iisdem | ipsis 


CALVITII ENCOMIUM. 


1136 


ἐγὼ γὰρ ἀχούω (89)λεγόντων, ὡς ἂν A vero quotidiano ejus ct aspectu fruuntur ct ailo- 


90) τέχνην ἐπὶ τοὺς θεοὺς (91) ἔχει, 
ὥσθ᾽ ὅταν ἐθέλοι μικρὸν ὑποδαρ- 
λχυσεν (92) ὅσον ἐστὶ τοῦ θείου τὸ 
σεν ἕπεσθαι. Παρὰ τούτων (95) οὖν, 
) ληπτέον τοῦ θείου τὰς ἀληθεστέρας 
* ἀπόχρη, τὸ op:xpi πρότερον εἷ- 
"ἥλιον ἰδόντι xal τοὺς ἀστέρας μηδὲν 
θαι. Εἰ δέ τίς ist: χαὶ χομήτης 
μὲν οὐδείς * χώρα γὰρ ἀστέρων τὸ 
γούμενον (96), περὶ fiv οὐδὲν οὐδέ-- 
ίνεται (97) ὁ 0$ ὑπὸ σελένην τό- 
t μεθόρια τῆ: γενέσεως, οὗτος ἴσχε: 
, Ψευδωνύμους ἀστέρας, τῷ μὲν 
συγχινουμένους, τῷ δὲ μὴ τῆς αὖ- 

πλημμελῶς χινουμένους. Ἧχέ τις 
tpla; σημεῖον (99) ἀπὸ τοῦ θυτη- 
, ἥξει παραφερόμενος ἐπὶ τὸν πόλον 
! μὴ φθάσῃ προαπολόμενος. Τούτων 
λυμήχη (5), χαὶ τήμερυν μὲν, àv 
Óxo; ἐπέχοντα" εἰς τρίτην (4) δὲ, 
(S) εἰς δεχάτην δὲ χαὶ εἰς τρια- 
ς ποιῶν οἴχεται, χατὰ σμιχρὸν 
ὑδεὶς γενόμενος οὐδαμοῦ. Τούτους 
jy ἐστιν ἀστέρας χαλεῖν. Εἰ δὲ σὺ 
* οὐχοῦν τοσοῦτόν ἐστιν ἡ χόμη 
Y ἄστρῳ θνητὸν εἶδος ἐργάζεσθαι. 
δὰ, τέρας εἰσὶ πονηρὸν, οὖς οἱ τερα- 
μάντεις ἐχθύονται. Δημοσιωτάτας 
.(9) συμφορὰς, ἐθνῶν ἀνδραποξι- 
ναστάσεις (10), βασιλέων ὁὀλέθρους, 
b μέτριον (11), ἀλλὰ πάντα πέρα 


quio; non unus duntaxat, aut alter, cujus in xi- 
bus versetur : neque ut ipsi visum, aut quoties 
fuerit. Sed id praterea multorum ad me fama 
detulit, Jgyptios pelliciendorum deoruw artificium 
atque illecebras quasdam tenere, quibus, quanuo 
libuerit, barbaris aliquot vocibus insusurratis, 
deos omnes eliciant, quicunque certis attractioni- 
bus deduci naturg suz conditione possunt. Ab iis 
ergo, non a Gracis, verior ac sincerior est su- 
menda numinis effigies. Quanquam id satis quidem 
essc possil, quod est a nolis paulo ante dictu:v, 
solem sideraque si spectemus, nihil ut. sil quod 
praterea curiosius investigare oporteat. S«d si 
aliqua videtur esse crinita siella, nulla quidem est 


D ejusiodi. Etenin stellarum locus corpus illud est, 


quod iu orbem agitur, in quo nihil uuquam inno- 
vari potest. Lunse autem subjecta regio, ipsumque 
generaiionis quoddam confinium, faces ejusmodi 
ac fomitles edit, falsa sideris appellatione, que 
cum deinceps seriatimque subjecte sint aliis cor- 
poribus, cuin ipsis una rapiuntur ; quia vero ejus- 
dem naturz n.n sunt, vaga et immoderata agita- 
tione fluctuant. Jam ab are coelestis signo quod ad 
squinoctialem raperetur animadversum cst ; unde 
rursum in borealem polum transveisum | agatur, 
nisi prius exstinctum fuerit. Horum aliqua oblonza 
specie porrigi ; et hodie quidem, si contigerit, 
unius signi maguitudinem — exiequare videas, 
7A tertia die vix trientem; decima vero, aut 
vicesima, preclare faciens perit, ac paulatim 
evanescit, nee ulfibi amplius cernitur. 1115 equi- 
dem appellare stellas nefas arbitror; quo si tu 


jesse contenderis, id saltem ex eo constabit, tantum malum esse coman, ut vel 


mortalem 
Migiorum interpretibus ct 
tes , 


gentes in servitutem redigendas, 


conditionem jossit afterie. Adde quod malum, dum apparent, omen 
vatibus quibusdam sacris procurantur. Publicas vero 


urbes solo zquandas, regum interitus, 


4 mediocre, gravia denique omnia acerbissimaque poriendunt, 


υῦεν ἀπευθὴς éx Διὸς ἀστὴρ (15), 


θεν ἀχούομεν. 

λωλεν (14), οὐχ ἔστιν ἀστὴρ, ἀλλὰ 
X μαχάρια σώματα (15). Ἐμοὶ δὴ 
χρείη τουτὶ τἀγαθὸν, ὅ ps ποιεῖ 
ἧσιον᾽ οὐ γὰρ ἕτεροί τινές εἰσιν 
ἐχόντων (16) ἀντίθεοι, οὐδ᾽ c3; 
Ἰεοειδέας χαὶ θεοειχέλους χαλεῖΐν, 
X τοῦ θείου χάλλους ὀνόματα. Καὶ 
ἑτέρως δὲ γίνεται (17)" ἀλλ᾽ ἀχού- 
μένων xai ἄντιχρυς σελήνια χα- 
αχρούς (18). 

με παρῆλθεν αὐτὸ τοῦτο τὸ πάντων 
ατον, ἧ σελήνη xaX τῆς σελήνης 
αχρῶν παῖδες ὁμώνυμοι χαὶ ὁμοιο- 
) ἄρχεται μηνοε:δὴς (20) ἡ φιλτάτη, 
νεται, xal πάλιν ἀμφίχυοτος * τε- 
τανσέληνος. Καίτοι τοὺς εἰς ἄχρον 
ας (21^, αὐτοὺς λέγω τοὺς 7av3:- 
n χαὶ ἡλίους χαλεῖν" οὐχέτ' γὰρ 


Haud ullum ignotum nobis perit ab Jove sidus, 
Quantum fama homiuum constat. 


Quo«l ergo periit, sidus esse non potest, omniaque 
spharica beata immortaliaque corpora sunt. Mibi 
utique meisque felicitas hzc adsit, que me diis 
ipsis similem efficiat. Non enim alios, quam qui 


D ita affecii. sunt, diis similes esse credendum est, 


neque ullum esse divini, aut Deo squiparandi 
nomine digniorem, caeterisque divini decoris ap- 
pellationibus. Neque vero id ita se habere cum par 
sil, secus accidit. Calvos enim manifeste audias 
blanda quadam nominis divinatione lunulas voci- 
tari. 

11. Àc parum omnino abfuit, quin ea prorsus 
a me prelermitteretur, quz huic proposito maxime 
congrua est, tuna, luuzque facies, quibuscunt 
calvorum genus ejusdem est et nominis et flgurze. 
Ftenim illa mihi sane charissima corniculata pri- 
mum, tum dinmidiata, atque asqua portione divisa, 
rursus dimidiato orbe major, demumque plcna 
conspicitur, Tametsi qui iam summam felicitatem 


CALVITII. ENCOMIUM. 


1190 


ix ἴσον μέρος μετέχομεν (49), ἀλλὰ σὺν Θεῷ A tudinis morbique quasi rudentes esse suspensos. 


ἢ «b πλέον. Δόξειε δ᾽ ἂν (51) αὐτὸ τοῦτο 
κι xai τὰ βρέτα τὰ ᾿Ασχληπίεια, xaícot 
ιχῶν Αἰγυπτιαχῶς διαχείμενα. Εἴη γὰρ 
ς χοινὸν νουθεσία, χαὶ παράγγελμα τῶν ἐν 
ὃ ὑγιεινότατον, xal μονονουχὶ (53) λέγειν 
'ὅστις ὑγιαίνειν ἐρᾷ, μιμείσθω τὸν ἰατρικῆς 
αὶ προστάτην. Εἴληῃθεροῦν γὰρ χρανίον (54), 
€ ταῖς ὥραις ἐχχείμενον, οὐχ ἂν θαυμάσαις 
; ἀπεργασθείη σίδηρος ἀντ᾽ ὀστέου " οὕτω δὲ 
σαῖς ἂν εἴη νόσοις δυσεμδολώτατον (55). 
p τῶν δοράτων τὰ μὲν ἕλεια (56) xal τὰ 
pe, τὰ δὲ ὄρεια χρείττω ^ τὴν δὲ αἰτίαν 
ευνϑάνου (57) xai ἀχούτῃ λέγοντος" ἀνεμο- 
) γάρ ἔστι χαὶ γεγυμνασμένα. Μηδὲ γὰρ 
iv σοφὸν (59) cix) νόμιζε τῷ Πηλεῖ τὸ δόρυ 
jx ἀπὸ τῶν γειτόνων Τεμπῶν, οὐδ᾽ ἀπό 
x; (60) ἢ φάραγγος, οὗ λεῖα xal μήχιστα 
JÀk Πηλίου ἐχ χορυφῆς, οὗ ταῖς ἐμδολαῖς 
wy ἐξέχειτο. Ταῦτ᾽ ἄρα (61) ξύλον ἀγαθὸν 
ἃ τῇ διαδοχῇ τοῦ γένους ἐξήρχεσεν " οὕτως 
αὶ περὶ τούτω τὼ χεφαλὰ, τὴν τε δασεῖαν 
λήν. 'H μὲν EAetó; ἔστι " σχιατροφεῖται (63) 
ὄρειος (66) ἀνεῖται γὰρ ἅπασι πνεύμασι, 
Uto χαρτερὰ μὲν αὕτη, ῥαδινὴ δὲ ἐχείνη. 


Non igitur :equalis est, aut par nobis cum czteris 
valetudinis conditio : sed, quod Dei bona venia 
dictum sit, longe przstabilior. Quod ipsa JEscu- 
lapii simulacra satis innuunt, Agyptio more ca- 
pillis nudata, quze quidem in commune przcipere, 
ac monitum omnium, quz in medicina sunt, salu- 
berrimum prebere videntur, ac tantum non 
eloqui, homini illi, qui sanitatem expetit, medi- 
οἴη artis repertorem imitandum et przsidem. 
Insolatum enim cranium et omnibus cceli tempe- 
statibus expositum haud mirum est si in ferri 
duritiem ossis ab natura transeat; quod ita tem- 
peratum , morbis omnibus accessu diffici'limum 
est futurum; quemadinodum haste , qux in con- 


B densis et campestribus nascuntur, deteriores 


sunt; que in montanis, multo potiores. Cujus 
rationem si ab Homero fueris sciscitatus. dicen- 
tem audies , ad ventum illas nutritas et perflatas 
atque agitatas esse. Nemo quippe a sapientissimo 
Chirone temere putet Pelei hastam non ex vicinis 
Tempe, non ex finitimo aliquo monte aut depressa 
convalle, ubi polit» oblongzeque arbores prove- 
niunt, excisam fuisse ; sed Pelio ex vertice , in 
quo ventorum quasi alatur impetu : ideoque pro- 


wat ex ligno, quod tradita per manus successione universo generi perduravit. Eadem est 
, hirsuti nimirum glabrique capitis ratio. lllud enim in condenso situm est : in umbraculis 
fit; hoc montanum, ventisque oinibus perflabile, ob idque validum hoc et solidum; 


llud est et imbecillum. 


εστι δὲ (65) πεῖραν τοῦ λόγου λαθεῖν ixst C 


» 00 συνεῤῥάγη τὸ Καμδύσου xal ὕαμμι- 
Ξτόπεδον, κατὰ τὴν ἐξ ᾿Αραδίας εἰς Αἴγυ- 
Xv * τούτω γὰρ ἀλλήλων τότε πειρώμενοι, 
apóvta χαιρὸν ἑχάτεροι τοῦ παντὸς εἶναι 
ούμενοι (66), μόλις ποτὲ (67) διελύθησαν " 

δὲ φόνου (68) πολλοῦ, xai τοῦ πάθους 
; ὄντο:, ἢ χατ᾽ ἀναίρεσιν τῶν νεχρῶν, ἄλλο 
οἱ περιγενόμενοι τοὺς ἀποθανόντας ἐποίη- 
᾿ξ δὲ ὄντας, ὡς ἔχαστο; ἐτύγχανε πεπτω- 
περατάξεως, ἀλλέλων διέχριναν (69) *. καὶ 
je θημῶνες ἀστέων (70), ὁ μὲν Αἰγυπτίων, 
πῶν. Θαυμάζει τοίνυν ᾿Βρόδοτος (71) 
) τὰρ ὁ βέλτιστος ἐμπεπελαχέναι ταῖς χε- 
"ὧν μὲν τὴν ἰσχνότητα xal ἀσθένειαν " xal 
wii (75), φησὶ, διατετραναίης βαλών * τῶν 
b (74) καὶ στερέμνιον " ἀντέτυποι γὰρ ἀπὴν- 
εὑτῷ καὶ σχληραὶ, xaX οὐδ᾽ ἂν ὅλη χερμὰς 
᾿ξξαρχέσειεν, ὥστε χορύνης ἂν δέοι. Αἰτίαν 
πν (16), ἐφ᾽ ἣν ἡμεῖς τὴν πεῖραν ἐχαλέσα- 
vpa, τῶν μὲν τοὺς πίλους (77), τῶν δὲ τὴν 
τροφήν. Εἰ δὲ χαλεπὸν μὲν (78) ὁδὸν προ- 
tà τοσούτων ἐθνῶν ὑπερόριον (79), οὐχ ὅσιον 
ἴδῳ πατάξαι νεχροῦ χεφαλὴν, Ἡροδότῳ δὲ 
(80), οὐχοῦν οἰχέται χἀμοὶ χαὶ συχνοῖς ἄλ- 
kv ἄστει Σχύθαι χαὶ Σχυθιχῶς ἀνειχότες τὰς 
). Τούτοις ἄν τις ἐντείνη χόνδυλον (82), ἀπολώ» 
ν ἐν θεάτρῳ δὲ ἄνθρωπον (85), ὃς πολλὴν χαὶ 
ᾧ δήμῳ διατριθὴν, ἔξεστι χαθ᾽ ἑἐχάστην 
ιν τῷ καταλαδέντι θέαν θεᾶσθαι (Ri). 


13. Cujus rei periculum facere potest, si quis 
ad Arabiz /Egyptique limites pergat, ubi Cambysis 
olim et. Psammitichi exercitus certamen inierunt. 
Nam isti mutuo cenfligentes et illo temporis mo- 
mento de summa re agi putantes, στα ab invicem 
dirimi potuerunt. Strage autem maxima facta, et 
validiore numerosioreque quam ut mortuorum 
cadavera tollere aut sepelire possent; aliud qui- 
dem nullum tante czdis superstites czesis officium 
przstitere, nisi ut promiscue passimque stratos, 
ut in acie quisque ceciderat, 4 se mutuo discerne- 
rent, et hodieque cernuntur ossium acervi duo, 
Agyptiorum alter, alter Medorum; dignaque 
prorsus admiratione Herodoto visa est 777 (nam eo 
accessisse videtur optimus vir, ut eo spectaculo 


D frueretur), cum illorum capitum tenuitas et fragi- 


litas ; hzc enim , ait, si velis ferire, vel solo cal- 
culo perforare possis; tum borum compactio et 
soliditas : repulsu enim renisuque firmitatem ac 
duritiem prz se ferebant , ita ut ne majori quidem 
aliquo et pugillari offendi saxo illidive possent ; 
quod si facere velles, incutienda tibi clava fucrit. 
Hujus autem experimenti, cui nos testem ascivi- 
mus, causam esse ferunt, hi$ quidem quod pilea 
gestent , illis vero quod soli expositum caput ha- 
beant. Quod si cui difficile videtur longinquum per 
tot nationes iter suscipere, neque mortui fas est 
caput lapide ferire, tum Herodoto fidem non ad- 
hibes; nempe mihi quoque , ut et aliis permultis 
in urbe servi sunt gencre Scythas, promissa , Sey- 


CAL VITII ENCOMIUM. 


1194 


“ἀρ τοῦτο (29) xaX δοχεῖ τέλος εἶναι τῆς φύ- A qui hoc nomine digni fuerunt, haud facile ullum 


εἰ xal μὴ πᾶσιν ἐπιτυγχάνεται. Ὥσπερ δὲ 
ὧν παῖδες (50) ἀπὸ τῆς ὁρμῆς τῶν ὑγιαινόντων 
συνέντες, ὡς εἰς ὀρθὸν αἴρεσῆα! βούλεταί τε 
ἔφυχεν ὅτα μὴ πρὸ; τοῦτο παρ᾽ ἑχυτῶν 
ει, χοντοῖς αὑτὰ xai χάραξιν ὑπερείδουσιν * 
, ἐπειδὴ πεφήνασιν (51) ἅπαντες, ὧν ἡ φύσις 
,.» παραπλησίως ἐμοὶ διαχείμενοι, ξυρῷ τοὺς 
ἔχοντας ἐπανορθωτέον χαὶ βοηθητέον ἂν εἴη τῇ 


nominaveris, qui non ad eam naturse conditioueni 
pervenerit : si quidem in hoc ipso nature finis 
constitutus videtur; licet non omnes eum asse- 
quantur. Sed ut agricole, cum ex integrarum ac 
bene sc habentium stirpium naturali propensionc 
exploratum habeant , natura omnes ita esse com- 
paratas, ut in recium assurgaut , quaecunque per 
se attolli. nequeunt, ridicis ac pedamentis sufful- 
ciunt; ita quandoquidem omnei, quorum natura 


' constituta est, esse eadem mecum conditione constat; qui secus habuerint, novacula emen- 


sunt, et nature subsidium ferendum. 

Λαχεδαιμονίων (52) μὲν οὖν ἄξιον ($3) μεμνῆ- 
5ρὴ τῆς ἐν Θερμοπύλαις μάχης ἡσχηχότων τὰς 
. ἣν δι᾽ αὐτὸ τοῦτο (34) χαλεῖ μεγάλην, ὅτι 
ttpóvtot πρὸ αὑτῆς ἐχτενίσαντο, ὧν οὐδεὶς ἐπὶ 
πρῷ τούτῳ σημείῳ περιεγένετο. Λέγω δὲ, οὐχ 
ινήσχων τῶν εἰρημένων, ὅτι τρίχες xXv τοῖς 
ἔστι νεχρὺν (55), ἀλλ᾽ ὅτι τεθνεώτων αὔξουσι " 
γὰρ ὑπὸ τῶν ἐν Αἰγύπτῳ θεραπευτῶν εἰς πάν- 
ιτεθρύληται (36), xal τις ἐν χρῷ χουρίας ἀπο- 
, αἷς νέωτα χόμην (57) καὶ πώγωνα βαθὼν 
. Τούτους μὲν οὖν εἴλχυσεν (58) εἰς τὸν λόγον, 
lua τῶν Ἑλλήνων ἀπέθανον" τῶν δὲ τὰς 
tae τε χαὶ μεγίστας νίχας ἀνῃρημένων (59), 
ιωρησαμένων ὑπέρ τε τούτων αὑτῶν xal ὑπὲρ 
λῆς Ἑλλάδος τὸν βάρδαρον, ἐχὼν ἐπιλανθάνς:- 
ἄγω δὲ Μαχεδόνας τε xai τοὺς ᾿Αλεξάνδρῳ 
δάντας “Ἕλληνας, ὧν οὐχ ἐγένοντο μόνοι Aa- 


79 15. Lacedzmoniorum porro haud incongruum 
fuerit fecisse mentionem , qui ante pugnam illam 


B ad Thermopylas commissam, comam adornarunt ; 


quam ideo gravissimam appellavit, quod ante eam 
l.acedaemonii comas pecterent ; quorum nemo prz 
infausto illo omine superstes fuit. Id eo dico, non 
quod in memoriam revocem, qux a me antea dicta 
sunt, pilos vel in viventibus mortuas esse partes, 
sed ut easdem insuper in mortuis incrementum 
capere demonstrem. Hujus enim ab /Egyptiis sacer- 
dotibus in omnes fama percrebruit ; et ad cutcm 
rasus aliquis cum obiissct , sequente anno prolixa 
coma barl'aque est repertus. Caeterum eos in oratio- 
nem duntaxat inseruit, qui gloriosissimo ex Graecis 
omnibus fato sunt exstincti ; alios consulto pra- 
termisit, qui maximas nobilissimasque victorias 
reportarunt, et a barbaris eorum, qus in illos, ac 


ὄνιοι (10). Οὗτοι πρὸ τῆς ἐν ᾿Αρδήλοις (41) C reliquam omnem Graeciam commiserant, penas 


, ἣν διχαιότερον ἄν τις μεγάλην προσαγορεύ- 
πείρᾳ μαθόντες ὅτι πονηρὸν στρατιώταις ai 
, πανδημεὶ ξυράμενοι, μετὰ Θεοῦ xal τύχης 
rcf; (42) εἰς τὸν ὑπὲρ τῶν ὅλων ἀγῶνα συν- 
ιν. Ἐπράχθη δὲ ἀπὸ τοιαύτης αἰτίας fj διαδολὴ 
ἰχῶν, ὡς ὁ τοῦ Λάγου Πτολεμαῖος ξυνέγρα- 
ἢ), ὃς ὅτι μὲν παρῆν τοῖς δρωμένοις, ἠπίστατο " 
βασιλεὺς ἦν, ὁπηνίχα συνέγραψεν, οὐχ ἑἐψεύ- 
4, 


repetieruni ; Macedonas, inquam , Grzcosque , qui 
cum Alexandro profecti sunt : e quibus soli de- 
fuere Lacedemonii. Hi ante certamen , quod in 
Arbelis gestum est, multo quam Lacedaemoniorum 
illud gravius, experientia docti, pilos summo 
militibus esse detrimento , publicitus rasi, Deo 
fortunaque , et virtute auspice, de summa rerum 
dimicarunt. Ejusmodi autem damnandorum pilo- 
rum fuit occasio, ut auclor est Ptolemzeus Lagi 


qui cum rebus gestis interfuerit , rei veritatem non. ignoravit; οἱ quia rex, dum hzc scri- 


fait, nequaquam mentitus est. 

*iwho Μαχεδὼν (A5), χόμην τε ἀνειχὼς εἰς τὸ 
ὃν καὶ γένειον βαθὺ χαθειχὼς, ἐπ᾿ ἄνδρα Πέρ- 
ἔρετο * συμφρονήσας δὲ (46) ὁ Πέρσης, χαίπερ 
δεινῷ, γέῤῥον μὲν ἐχεῖνο (47) χαὶ ξυστὸν 
iV χειρῶν, ὡς οὐχ ἰχανὰ ταῦτα τῷ Μαχε- 
B)- ἄττει δὲ ὁμόσε (49), χαὶ φθάσας εἴσω τῶν 
ἱλεμίου ὅπλων γενέσθαι (50), λαμδάνεται τοῦ 
ec (51) xoi τῆς χόμης, χξθ᾽ οὕτως χαταθάλ- 
ἢ στρατιώτην ἄμαχον, τριχὶ δίχην ἰχθύος (53) 
σάμενος " πεσόντα δὲ ἤδη χαταχαίνει, τὸν 
ἫΝ σπασάμενος (54). Elós δή τις χαὶ ἕτερος 
ς (55), χαὶ μάλα ἄλλος χαὶ ἄλλος, χαὶ ταχὺ μὲν 
t£ Ἦσαν ῥιψάσπιδες, ταχὺ 0b ἄλλος ἄλλον xo- 
ἀπολαδόντες, ἀνὰ τὸ πεδίον ἐδίωχον " raptis: 
σπερ σύνθημα (50) διὰ τοῦ Περτιχοῦ στρατεύ- 
, ὅτι ἄνδρες οὗτοι θρ'ξὶν ἁλώσιμοι. Μόνον οὖν, 
ὃς, ὅσον φαλαχρὺὸν ἣν τῆς ᾿Αλεξάνδρου φάλαγ- 
υντεταγμένον διέμεινεν (51). Ἕν τούτῳ (58) 

PATROL. ὑκ. LXVI. 


16. Macedo quidam summissa mirum in modum 
cxsarie, altaque ac densissima barba, Persam ado- 
ritur. Hic, elsi in tanto discrimine positus, sese 
colligens, scutum, atque hastam ab;;cit, quasi haud 
idonea contra Macedonem arma ; tum obviam pro- 
silit, et hostem cominus intra ipsius arma occupans, 
barba comaque prehensum, et crjnibus, piscis 
instar, attractum, citra pugnam prosternit, pro- 
stratunque educto acinace confodit. Vidit hoc alius 
Persa, statimque alius, οἱ alius, omnesque sub- 
inde clypeis abjectis, alium alius crinitorum cjus- 
modi interceptum patentibus campis insecuti sunt. 
Ibat enim per,totum agmen Persarum, quasi tessera 
quxdam, homines illos crinibus arreptos facile su- 
perari. Soli igitur, ut verisimile &() est, quotquot i 
Alexandri acie calvi erant, in ordine permanserunt, 
Dum ᾿ς geruntur, summa consilii regem inopia 
cepit; cum nudis cedendum ei esset. cui vel ar- 

38 


CALVITWU ENCOMIUM. 


1198 


&touc, ἣ ὡς περὶ χομήτου (95) διελέγετο, A venissent. Si quis autem postmodum de Socrate, 


οἶμαι τὸν λέγοντα παρὰ τοῖς εἰδόσιν ὀφλῆ- 
γέλων * ὡς οὗτός ἐστιν (06) ὁ τῶν πώποτε 
᾿ὴηχότων φαλαχρότατός (97) τε ὁμοῦ xal 
; (98). Μὴ δὴ χαταδίχαζε (99) κόμην τοῦ 
ν ᾧ γὰρ (1) διαλέγῃ περὶ αὐτοῦ, μειράχιον 
πρώην ἐξ ἐφέδων γενόμενον. Καὶ σὺ μὲν 
χοις εἰπεῖν, ὅτῳ ποτὲ τεχμηρίῳ χρώμε- 
ποφαίνῃ περὶ τῶν ᾿Αχιλλέως τριχῶν, ὡς 
pac (5) αὐτοῦ περιέμειναν " ἐγὼ δὲ͵, ὡς 
ριέμειναν (4), ἔχω πολλὰ, τὸν πατέρα, τὸν 
εἶδον γὰρ, εἶδον (D) εἰχόνας * τὸ συγγενῆ 
θεῶν (6). Απαξ δὲ εἰρημένον ἀρχεῖ περὶ 
τὸς τῶν θεῶν (T). 


οὖν ὥτπερ ἑρμαίου λαθόμενος ἔχῃ (8), 


. ἄανθῆς δὲ κόμης 8.16 Πηλείωνα; 
διὰ τί (9) τεμάχιον ἐχφέρεις, ἀλλὰ μὴ 
! στίχην ἕλχεις εἰς μέσον ; Οὐχοῦν ἐπεὶ μὴ 
(10), τοῦ παρ᾽ ἡμῶν αὐτὸ γενέσθαι σὺ τὴν 
ἐποίησας" 
ἰπιθεν (11), ξαγθῆς δὲ κόμης &As Πη-- 
[| 4eleva. 


Mov, ὡς οὐ παρελχούσας ἀφήρησαι συλλα- 
' ἐν αἷς (12). ἅπαν ἕνι τοὐναντίον d βού- 
Ἐντεῦθεν ἐγὼ μαντεύομαι (14) x&v τούτῳ 
ἃς ᾿Αχιλλεῖ φαλάχρας μετεῖναι (15). Ἥχου- 
μησὶν, ἡ θεὸς ὄπισθεν αὐτοῦ (17) τῆς χό- 
eco (18). ᾿Αλλὰ κἂν ἐμοῦ τις (19), ἀλλὰ 
| Σωκράτους, χἂν τοῦ γερα:τάτου τῶν Ἔλ- 
πσθεν λάδοιτο" ἐκεῖ γὰρ ἡμῖν ὑπολείπε - 
ἃ τῆς ἐπιχήρου φύσεως σύμθδολα (31) * οὐ 
ἀνθρώπινόν ἐστιν (2), οὔτε δαιμόνιον ἀγα- 
θείας ἄντικρυς xax μοίρας χαὶ φύσεως (35) 
νκελὲς ἀπηλλάχθαι (24) τῆς πρὸς τὸ θνητὸν 


» 


πιθεν (38), ξανθῆς δὲ κόμης Eis Πη- 

εν (25), ξανθῆς s m 
cto. τῆς χόμης (26), ὄπισθεν ἔστη, ὡς οὐχ 
τοῦ προσθίου (27) λαδῆς, 


λως δὲ ἀγαθὸν μὲν (28) οὐδὲν ὑπὲρ φύσεως 
ὧν ἕνι τῷ Δίωνος λόγῳ. Καίτοιγε (29), εἴπερ 

πράγματι, Δίων ἂν ἐξεῦρεν αὐτὸ, xal, εἰ 
hv (50), Δίων ἂν αὐτὸ μέγιστον ἔδειξεν, ὃς 
οὕτω πόῤῥωθεν ἐξευρίσχει μὲν Λαχεδαιμο- 
) οὐδὲν ὄντας πρὸς ἔπος " οὔχουν, ὅτα γε 
p δοχεῖν - Ὁμήρου ὃὲ ἐξαψάμενος (92), 
ιρᾶς ἀγχύρας, ἔχεται (93). μέχρι τελευτῆς 
oU " οὕτω δὲ ἀδίχως πάνυ (54) χαὶ ῥητορ!:- 
αι τῷ λόγῳ, ὥστε νῦν μὲν ἀπέχοψεν, ὥσπερ 
o9 στίχου (55) " ἑτέρωθι δὲ οὐχ ὄντων στί- 
, ὡς ὄντων, μέρη μαρτύρεται. "Exvopos γὰρ 
χαταψεύδεται (57) , μᾶλλον δὲ Ὁμήρου τὰ 
πόρος * τάχα δὲ xai Ὁμήρου xa Ἔχτορος. 
$8) γὰρ παραδέδοτα: τὰ περὶ τὴν χουρὰν 
& τοῖς πάνυ σώφροσι διακείμενος, xal δεί- 
τἀληθέττατα περὶ τῶν ἡρώων σνγγεγρα- 


tanquam homine aspero, aut comse studioso verba 
fecisset, multo, ut opinor, ab iis risu fuisset exce- 
ptus, qui eum norant, jnando is omnium qui 
unquam exstiterunt philosophorum calvissimus fuit, 
ae mansuetissimus. Non est igitur quod herois co- 
mam insimules; nam quo Lu lempore de eo loqueris, 
adolescentulus erat, paulo ante nondum ex cphebis 
egressus ; nec ullam poteris afferre conjecturam, 
qua quidem fretus Achillis comam censeas ad se- 
nectutem usque fuisse nansuram. Nam non fuisse 
mansuram quamplurimis adducor ut credam; cum 
de patre ipsius, et avo, quorum olim itmagines vidi, 
tum ex cogna3lione quam cum diis habuit. Satis 
enim antea dc deorum forma disputatum cst. 

18. Quis cum ita sint, cur demum tanquam ex 
insperato oblatum lucrum arripiens, crebro id in 
Or6 versag, 

Flavaque cema prensavit Achillem ? 
Denique eur fragmentum duntaxat earminis, non 
totum ipsum versum in medium adduxisti? Quod 
quia a te factum non est, mihi ut istud facereia 
tute necessitatem inaposuisli : 

Pone stetit, flavaque coma prensavit Achillem. 


Euge, Dio; non eniin superflue sunt a te detracta 
syllabe, sed ejusmodi, ut in iis ei quod asseris 
emnino contrarium babeatur. Nam hinc auguror 
vel in ea atate calvum Achillem fuisse. « Pons, » 
inquit, 88 « dea veniens coma eum arripuit.» Atqui 
ei 26 certe aliquis, et ipsum quoque Socratem, et 
Grecorum omnium senio confectissimum postica 
espitis parte prensaverit. Illic epim naturz mor- 
talis indicia relinquuntur. Neque aut hominum, aut 
demonum, sed divin plane conditionis nature- 
que est, nibil omnino habere cum mortali genere 
societatis. 


Pone stetit, favaque coma premawt Achillem. 


Ut comam prehenderet pone stetit, quasi ex ante- 
riori parte nulla esset prehensio. 

49. Atque, ut uno verbo dicam, nullum in Dionis 
oratione bonum est, quo pilorum natura commen- 
detur : cujusmodi si quid in ea re foret, facile Dio 
investigasset, leveque id alioqui dicendo fecisset 
illustrius , utpote qui nunc e longinquo deducta oc- 
casione Lacedaemonios insinuaverit, nihil ad rem 
profecto facientes, quantum altcri quoque constare 
potest; ab llomero vero quasi sacra ancora depen- 
dens, ad extremum usque libellum tenaciter adhz- 
reat, At idem injuste adeo, et ut oratores solent, 
in oratione versatur, ut aut ex versu, tanquam ex 
lege, corradat nonnihil; aul versuum nusquam 
exstantium, tanquam germanorum, partem ali- 
quam in testimonium vocet. Nam de IHectore palam 
falsa dicit, vel Homero, quz de lectore dicuntur, 
falso potius aflingit; ac fortasse de Homero simul 
atque Hectore mentitur. Hunc enim memoriz pro- 


CALVITiI ENCOMIUM 


| καὶ οἶδα ταυτὶ, xal οὐχ ἄγω γε [τὰ] ψευ- A nesciret, dissimulavit. Mihi vero et hac perspecta 


διὰ τὴν ὑπόθεσιν, οὐδ᾽ ἂν συγχωρήσαιμι xo- 
ἵναί τινα τῶν οἰχούντων τὸν οὐρανόν. Κοινὸς 
περί τε τῶν ἀῤῥένων χαὶ θηλειῶν (69) - ὡς 
€ τῆς ἐν ἄστροις ᾿Αφροδίτης (70) ὁ Ζεὺς 
τερος εἰς σφαιριχὴν ἐπιφάνειαν (71). Εἴρηται 
χαὶ περὶ τοῦ Διὸς (72), ὄν χορωνίδα τῷ λόγῳ 
ἔθηχεν, ὡς ἃ Ὁμήρῳ τεθεολόγηται (75), τὰ 
λὰ πρὸς δόξαν ἐστὶν, ὀλίγα δὲ πρὸς ἀλήθειαν. 
té (74) καὶ τοῦτο πρὸς δόξαν ἐστὶν, αἱ ῥων- 
τρίχες ἀπὸ τῆς χεφαλῇς τοῦ Διὸς (75) xai 
ὅσαι τὸν οὐρανὸν, ὃ xoi; πλήθεσι xal τοῖς 
οποιοῖς συνεχώρησεν. Ὁμήζου τοίνυν xal 
μονίων ἐξῃρημένων, οὐδὲν ἔτι μέρος (16) 
ἔται τῷ λόγῳ τῷ Δίωνος. ᾿Αλλὰ xal τούτων 
ὧν, ὅπερ (77) ἐλέγομεν, οὐχ ἔσθ᾽ ὅ τι xal 
σεως εἴρηχε τῶν τριχῶν, οὔτ᾽ οἴχοθεν ἐξευ- 
τε παρὰ τούτων λαδών᾽ οὐχ ὅ τί ποτέ εἰ- 
. εἶπεν ᾿ οὐχ ὁποῖον, ἐδίδαξεν * οὐχ ὡς ἀγα- 
v οἷς ἂν ὑπάρξωσιν, ἔδειξεν - οὐχ ὡς xaxbv 
ἄρεισιν. Ὃ δὲ λόγος οὗτος αὐτὰς (79) τῶν 
τῶν τὰς οὐσίας ἐξηταχὼς, φαλάχραν μὲν 
σαν ἐξεῦρεν, xai τοῦ θείου συγγενῆ, xai τέ- 
φύσεως, καὶ σηχὸν ἄντιχρυς ᾧ φρονοῦμεν 
λα μυρία xal περὶ σῶμα xal ψυχὴν ἀγσθὰ 
ἱστὸν ἐπεξιὼν, ὅπως τε ἔχει, xal διὰ τί - ὡς 
τε καὶ δίχα λαμπρᾶς αἰτίας προήνεγχεν (80). 
b πέφηνεν ἅπαντα τἀναντία τούτων ὑπάρ- 
λογία, xaX ζῶα (81), χαὶ πᾶν ὃ τι τῆς ἐναν- 


Θεῷ μερίδος ἐστί. Πεφήνασιν ἀθέρες τινὲς C 


ὦ ζώου (82) xal περιχάρπια, παίγνια φύσεως, 


ἐλοῦς ἐξανθήματα (85). 


Προτήχειν δὲ οἶμα: χατὰ vévo; τε χαὶ xac 
μα διελέσθαι τοὺς ἄνδρας (84), o3; ὅδε τε xà- 
λόγος ἐνεχωμίασεν (85). Οὐχοῦν ἀπὸ μὲν τῶν 
ὧν εἰσὶν οἱ μοιχοί. Καὶ γὰρ "Ὅμηρος (86) 
y τοῦ χέρα ἀγλαοῦ τὸν παρθενοπίπαν (87) 
v (88), ὡς; ἐπὶ διαφθορᾷ γυναιχῶν ἡγλαῖσμέ- 
€ χόμης " καὶ μοιχός ἐστιν αὐτὸς οὗτος (τὰ 
€ μὲν οὖν τῶν μοιχῶν [89]), εἰς ὃν ἀπέῤῥι- 
ἰνειδος (90). "Ev μὲν δὴ (91) τοῦτο γένος ἐπι- 
τον, xa εἴσω τοῦ τείχους τῶν ὁμοφύλων (92) 
τατον. Ὧν γὰο, ἵνα μὴ βιασθεῖεν, προχιν- 
y στρατευόμενο:, θυγατέριυν λέγω xal γυ- 
, ταύτας, ἂν οὕτω τύχη (92) , μειράχιον εὑ- 
v ἄγει λαδὸν οἵ γῆς xai θαλάττης (94) βού- 
εἰ δὲ μὴ γῆς ἣ θαλάττης, ἀλλὰ γωνίας ἣ σχό- 
|. Καίτοι δοριαλώτου μὲν γυνα!χὸς (96) xàv f 
τῷ γεγαμηχότι συμμείνειεν " ὁ Gb μοιχὸς 
τό ἐστιν, ὃ xal πρῶτον (97) ἐσύλησε τῆς 
τοῦ συνωχηχότος τὴν εὔνοιαν, ὥστε μὴ ἐξ 
΄ς (98) τἀνδρὶ γεγονέναι τὴν τοῦ γυναίου ζη- 
ἱχκότως οὖν ἐπ᾽ αὐτοῖς οἱ μὲν νόμοι τοὺς δη- 
ὑἡπλίζουσιν (99), οἱ δὲ xnzooupo* τὰς ᾿Αττιχὰς 
ἰας φυτεύουτιν͵ αἷς εὐθὺς, ἐπειὸὰν ἁλῷ τις, 
ἃς ἀπάρχονται (1). Ἔν μὲν δὴ (2) τοῦτο 
γένος, ὃ τυχνὰς μὲν ^ixíac ἀναπτάτους 1ro'r. 


suut, et. falsum nibil a ime ad propositum dictum 
cst; neque ullum inter eos qui in coelo degunt, 
comatum esse concesserim. Eadem marium, atque 
feminarum ratio est. Etenim Jupiter non est Vene- 
ris stella, quod ad sphericam superficiem att - 
net, perfectior. lta vero etiam de Jove dictum est, 
quem velut coronidem orationi su: imposuit Dio. 
Nimirum qua de diis ab Homero tradita f$ sunt, 
ex opinioue multa sunt hominum, pauca ex rei 
veritate dicta. Unum igitur eorum quz ex-opiuione 
dicuntur, est agilata Jovis casaries, coelumque 
ipsum una conculiens : id quod vulgo et statuariis 
indulsit. Quamobrem Jove et Lacedaemoniis remo- 
tis, nulla jam Dionis orationi pars est reliqua. 


B Quz quaulibet suppetaut, nihil tamen, ut mox di- 


cebamus, de natura capillorum dixit, quz per sesc 
excogitassel, aut cx illis ipsis arcessivissel : non 
quid tapdem ii sunt, aut cujusmodi, aperuit ; nou 
iis aut bonum esse qui habeant, aut maluui esse 
qui careant, probavit. Nostra autem bac oratio in 
ipsas rerum naturas inquirens, calvitium quidem 
divinam esse rem, 'diisque ipsis cognatam esse rc- 
perit; naturzque (inem, ac Dei illius quo sapiuus 
templum : sigillatim in(inita alia corporis animique 
bona percensens, quomodo se habeant, et cujus 
rei gratia. Neque quidquam absque luculenta et 
illustri ratione propositum est. Capillis vero con- 
traria inesse omnia deprehensum est, rationis in- 
opiam, animalia, ac quidquid aliud contrarie Deo 
sortis est. Deprebhensum est praterea, velut aristas 
eas animalis esse, οἱ integumenta frugum, natu- 
ré ludicra, sive materie imperfecue ac rudis 
eruptiones. 

41. Sed jam ere nostra futurum arbitror, si 
liomines ejusimodi secundum genus ipsum ac stu- 
dia distinguamus, quos et hzc nostra, et alterius 
commendavit oratio. l|gitur a coma studiosis 
adulteri sunt. Homerus enim puellarum deceptori 
coma nitidioris amantem proxime subjecit : quasi 
ad mulierum corruptelan ornaretur coma, et adul- 
ter is ipse est, adulterorumque omnium facile 
priuceps, in quem probrosum istud convicium jaci- 
tur. Unum vero genus hominum maxime suspe- 


D ctum est, intraque muros omnium ejusdem gene- 


ris in'estissimum. Nam pro quibus nos. ne vim 
patiantur expeditione faeta periclilamur, natis, 
inquam, et uzxoyibus : easdem, si casus tulerit, 
adolescens aliquis elegantioris cultus quocunque 
libuerit terra marique raptas facile abdurerit : 
aul nisi terra marique, at in angulo aliquo tene- 
brisve potietur. Atqui bello capta uxore, eadem in 
conjuge charitas perseverare potest ; ab adultero 
autem otunis est primum e virorum animis sublata 
benevolentia : &$$ adeo ut non dimidiata viris sit 
uxorum jactura; un ritoque legibus in eos armen- 
tur cairnilices, olitores vero Atticos raphanos se- 
rant, quibus simul deprehensus est. aliquis, 1n cum 
auituadveitunt, Una igitur hac est hominum natio, 


CALVITBU ENCOMIUM. 


1266 


αἱ ὅστις ἀδίχοις ὀφθαλμοῖς ὁρᾷ (49) τὴν A turi sunt, qui in Cybeles sacris versantur, elumbes 


ὃς, ὧν ἐχάστου τὴν χεφαλὴν ὥσπερ μύρῳ 
(ατήντλησε. Ζηλοῦσθαι γὰρ ἀνάγχη τὸ δη- 
μενον (50), ὅταν μάλιστα τύχη (51) δό- 
ὁ τοὺς ἐπαίνους διατιθέμενος (53). Οὗτος 
v αὐξήσειεν (95) ἡμῖν ἐν τῇ πόλει τὸν τῶν 
ὧν χατάλογον. Φαλάχρα δὲ áoa (δ4) ποῖα 
τούτοις ἀντιπαρέχεται; Τίνας ἡμεῖς ἄν- 
μοιχῶν ἐπρῃνέσαμεν ; "Ao! ὧν εἰσιν ἐν μὲν 
M3t τῶν θεῶν, ἱερεῖς xal προφῆται xat 
5) " ἐν δὲ τοῖς διδασχαλείοις (56), διξάσχα- 
ιιἰδαγωγοῖ * στρατιωτιχῶν δὲ ταγμάτων ἐν 
πράγμασιν, οἱ στρατηγοΐ τε καὶ οἱ τα- 
ἢ) " ἀπανταχοῦ δὲ, οἱ πλείω νοῦν ἔχειν ὑπὸ 
ν (58) ἀξιούμενοι. Οἷμαι ὃὲ ἐγὼ xal τὸν 
) » ὃν ᾿Αγαμέμνων τῇ Κλνταιμνήστρᾳ pas- 
κολέλοιπεν, τοῦ χαθ᾽ ἡμᾶς εἶναι γένους * 
ἂρ οὐχ ἄν ποτε γύναιον ix. διαδεθλημένης 
ἢ ἐπίστευσεν. Μέγα δὲ χαὶ οἱ ζωγ 
& τῷ λόγῳ τεχμήριον (61), ὅταν μὴ πρὸς 
᾿γράφωσιν (62), ἀλλ᾽ ἐπ᾿ αὐτοῖς τις προσ- 
μορφὴν ἐξευρεῖν (05) , ἐπιτηδεύματι πρέ- 
οὕτοις γὰρ ἂν μέν τις ἐχδῷ (64) μοιχὸν ἣ 
85) ἐν πίναχι γράψαι, χομήτην ἀπολαδὼν 
ὑπίταγμα (66) ἂν δὲ τιλόσοφον ἐπαγγεί- 
| ζάχορον (68) , μέλλει τις ἑστάναι φαλα- 
pvo; ἐν τῷ πίναχι. Τουτὶ (09) γάρ ἔστι 
iy τοῦ νομίσματος. 
ecipiens, babet quod praceperat. 


Sin philosophum aut 
. Siabit, auctoritatis ac gravitatis aliquid pre se ferens. 


fraclique homines : tum quisquis iniquis oculis 
vicini uxorem intuetur ; quorum uniuscujusque 
caput, quasi unguento, ita oratiene perfudit. Ma- 
gni quippe fleri oportet quod publice laudatur et 
honore alficitur, presertim si is nominis gloriam 
insignem habeat, qui laudandum id susceperit. 
Nobis itaque ille in civitate perditissimorum hmi- 
num nuinerum auctiorem redditurus est. Calvitium 
autem qus tandem illis altera cx parte opponit 
hominum genera? Quinam a nobis adulterorum 
loco viri laudati àunt ? li nempe, ex quibus in deo- 
rum templis sacerdotes, ct prophete, zdituique 
fiunt ; in literariis ludis przcceptores ac peedagogi ; 
in militari acie, si integra sint, recteque se habeant 
res, imperatores οἱ ordinum ductores : ubique 
vero, qui sagacitate ac prudentia cazeteris antecel- 
lere ἃ plerisque judicamtur. Ego vero cantorem 
eum arbitror, cui Clytemnestre ab Agamemnone 
cura commissa est, ex nostro fuisse genere. Coma- 
to enim haud unquam mulierem ex infami familia 
credidisset. Praterea magnum sermoni nostro con- 
firmando a pictoribus indicium probetur, si nou 
ad archetypum exemplarque pingant , sed ab ali- 
quo iisdem permittatur, ut formam studio ac 
moribus excogilent uniuscujusque consentaneam. 
Nam si quis maechuni aut cingdum in. 8.7 tabella 
pingendum locaverit, crinitum aliquem, et cinciu- 

sacerdotem Jlocaveris, calvus 
Ejusmodi enim est numii bujus 


&G^óQ0t; οὖν xal ἱερεῦσι xai τοῖς συφρο- C 24. Quauobre, de philosophis, sacerdotibus, 


:σι γένεσιν ἐχαρισάμην τὸν λόγον (70), ᾧ 
ὃς τὸ θεῖον εὑσέδηται (71) , τά τε πρὸς 
€ εὖ συμθεύούλευται. Κἂν μὲν ἐξενεχθεὶς 
ινὸν (79), εὐδοχιμήσῃ παρὰ τοῖς πλήθε- 
ὥστ᾽ ἤδη τοὺς φιλοχόμους (14) αἰσχυνθέν- 
je μὲν ἐπιτηδεῦσαι μετριωτέραν χουρὰν 
ονα (15), μαχαρίσαι δὲ οἷς ὑπάρχει μηδὲ 
Ὡρέως (70), οὐχ ἐμοὶ χάριν ὑπὲρ τούτων 
AÀ' ἔστω xai τοῦτο tfc ὑποθέσεως, δι᾽ ἦν 
ἔτος εἰπεῖν (17) παρὰ τὸν ἄριστον (78) εἶναί 
δοξεν᾽ εἰ δὲ μὴ πείθω λέγων, ἐνταῦθά τις 
? (80) αἰτιάσαιτο, ὅτι μηδὲ μετὰ τῶν xpar- 
ντέσχον df τῇ χάριτ'! Δίωνος, Εἴη (81) 
ὧν πολλῶν ὠφελείας εἴνεχα (88) xal τόνδε 
! ἄνειλῆφθαι ταῖς χερπῖν (85)! 


temperantibusque oinnibus bene sum hac oratione 
meritus; in qua et religiose quae ad deos attinent 
tractantur, et bominibus optimo consilio subveni- 
tur. Quod si publicata apud vulgus gloriam et 
splendorem adepta fuerit, ita ut coms studiosi 
pudore affecti ad temperatiorero modestioremque 
tonsuram seipsos traducant, eosque beatos przdi- 
cent, quibus neque tonsore opus est ; milii quidem 
grati: pro his null:& debentur, sed argumento id 
acceptum ferendum est, per quod is etiam qui ad 
dicendum inmeptissimus est, cum celoquentissimo 
homine collatus non contemnendus est visus. Sin 
nemini bac oratione persuadeo, merito id mihi 
3liquis vitio vertet, qui vel maleriz ubertate fre- 


D tus, nude Dionis eloquentig gratizque resistere 


non potuerim. Utinam vero hzc in plurimorum 
utilitatem nobis assumpta in manus fuerit oratio! 


9 DE PROVIDENTIA. 1210 


Tote hos, quos hucusque citavi, undecim codd. mss, eorum quoque quo citabo, specimina mibi 


l. E codice Ambros.-Mediolanensi. 


«οὐ. L, 44, chartaceus in-quarto, a me per À designatus ; cujus sicut aliorum aliquot codd. variantes 
ssmiann, acad. Monac. prof., dum Italiam doctam perlustraret, benigne excerpsit. . 


P M. E duobus antiquissimis Biblioth. Med.-Laurentiane codd. 
ut. 55, cod. 6 pergam., sec. xi, i . ini . codd. mss. Grac. Bibl. 
l Tint. ὅδ, cod. ὁ pe pr 1, in quarto, 56 foliorum (v. Bandini Catal 
ἢ Plut. 80, cod. 19 pergam., ΧΙ! szc., in quarto, 247 fol. (v. Bandini, tom. lll, p. 208 ). Ex his pri- 
WA inde ab initio usque ad μόλις μὲν, ἀλλά, et p. 19, 1. 5 τ. R. Dietz, prof. med. Regim., contulit ; 
wmmque inde a p. 59, 1. 8 sqq. Massmann noster an. 18335 exploravit, 

lil. E codice Barberino Rome n. 986, chartaceus xii aut xiv. sec., in-8*. 


n. Lo Bas an. 1827, dum Roma morabatur, usque ad p. 27, l. 9 contulit, Massmaan ad (inem usquc 
vav 


IV. E sex codd. Vaticanis. 

I) Cod. 64, n* 579, prius 9, pergam. in folio. 
8) Ced. 91, chartaceus in-fol. 

Cod. 92, chartaceus in-8*. 

Cod. 94, olim 992, chartaceus in-quarto min. 

. 435, olim 857, ex libris Maximi confessoris, chartaceus in-fol. 

Cod. 1334, ex libris Fulvii Ursini, pergam. in quarto. N* 91 inde a p. 59, 1. 8 ad finem usque colla- 
& babes; ceterorum loci aliquot gravissimi exeerpti ab amico Massmanno. Cod. 92 inde ab iuitio 
jue ad p. 14, 1. 5- ἀναδειχθέντος idem Phil. Le Bas trutinavit, ultra examinaturus, nisi morbus avo- 
Ιθοὲ . 


V. E cod. Venetiano Bibl. S. Marci. 
N* 265, charta bombyc. xiv szc. in-quarto maj., 565 fol. Collatus. rogante Massmanno, a D. E. Ileim- 
thio, v. cl. inde a p. 59, 1. 8. ad (inem usque. 
Vl. E codice Matritensi. 
N* 69, chartaceus e medio fere s:zec. xiv, in quarto, 186 fol. / v. Reg. Bibl. Matrit. Codd. Grec. mss. 
adlriarten p. 247 sq.). 
VII. E Codd. Baroccianis in Bibl. Bodleiana Oxonii. 
N. 56, 159 ες 219, omues chartacei s2c., xv in-8, collati in meum usum a viro docto Oxeniensi. 





XYNEXIOY 
AOTOX ΠΕΡῚ IIPONOIAX 


. H 
ΑἸΓΎΠΤΙΟΣ 


| SYNESII 
r DE PROVIDENTIA LIBER, 


SIVE /.EGYPTIUS. 


ΠΡΟΘΕΩΡΙΔ, A 88 PR/EFATIO. 

Férgaxta: μὲν ἐπὶ τοῖς Ταύρου παισὶ (0), xai Scripta quidem est sub Tauri filiis prima liujus 
ἥγε πρῶτον μέρος, τὸ μέχρι τοῦ κατὰ τὸν Aóxoval- — operis pars, et adusque lupi zenigma perlecta, quo 
ἔγμετος, ἀνεγνώσθη xa0' ὃν μάλιστα χαιρὸν ὁ χεί- potissimum tempore is qui deterior erat, excitata 
e ἐχράτει (3), τῇ στάσει περιγενόμενος. lipos- seditione przevalebat. Quod autem sequitur de iis 


DION. PETAVIJ NOTE. 


*4) "Exi τοῖς Ταύρου παισί. Taurus iste nescio ας. Ammianus quoque. sub initium lib. 2: Dein 
Β idem sit qui cum Florentio consulatum gessit.— Taurum ex. prw(ecto prat, in exsilium egere Vcr. 
tb Constantino, Constantio οἱ Constante. impp., — cellam. 

Pad Cassiod. in. Chiron. Meminit et Tauri. noster (2) Ὁ χείρων ἐχράτει. Χείρων frustra hic majus- 
Net. $1, ᾿Ασπάζομαι διὰ τῆς σεμνοτάτης φωνῆς τοῦ — cula littera scriptum , imposuitque Cornario, qui 
kt9b; τὸν νέον Ταῦρον, τὰς ἀγαθὰς Ῥωμαίων ἐλπί- —Chironem aliquem significari arbitratus est. 


DE PROVIDENTIA. 


1914 


b &raxtov xal ἀχόσμητον, αὐτὴ πελάζουσα A strandam mittitur. Proliciscentique sedulo caven- 


τς καὶ ἀχοσμίας ἀναπλησθῇ. Κεῖται δὲ Θέμι- 
€ ἀγορεύων ψυχαῖς, firi; ἂν ὁμιλήσασα τῇ 
ev ἐσχατιᾷ τηρήσῃ τὴν φύσιν, xat ἀμόλυντος 
αι, ταύτην δὴ τὴν αὐτὴν ὁδὸν αὖθις ἀναῤ- 
καὶ εἰς τὴν οἰχείαν ἀναχυθῆναι πηγὴν, ὥσπερ 
ἃς ἐχ τῆς ἑτέρας μερίδος τρόπον τινὰ ἐξορ- 
ας, φύσεως ἀνάγχη ἐς τοὺς συγγενεῖς αὖ - 
κευθμῶνας. 


dum esse pr»eipitur, ne dum ἰδβεοπύϊεδι rerum 
congeriem concinne digerit , ordinatque , ipse pro- 
pius sese admovens dedecore et indisereta con- 
fusione cumuletur. Manetque Tbhemidis hzc ani- 
mis omnibus imposita lex , ut quicuuque in rerum 
exiremitate versatus, naturam inviolatam  illiba- 
tamque servaverit, is eadem via refundatur, et 
rursus in eum, unde ortus est , fontem regeratur ; 


modum qui altera ex sorte quodammodo prodierint, in cognalos secessus, penelraliaque 


ipi naturae postulat necessitas. 


pOÓroc τε, κότος t& xol ἄλλων ἔθνεα 


^ «Ἧ2δειμῶνι κατὰ σκότον ἡμάσκουδωῦ 


ται ψυχῶν εὐγένειαι, xa δυσγένειαι, xa p 


v οὕτω συγγενεῖς εἶναι Λίδυν ἄνδρα καὶ Παρ- 
καὶ γένοιτ᾽ ἂν οὕτως οὖς χαλοῦμεν ἡμεῖς 
: xaxà μηδὲν εἶναι τῇ ψυχῶν συγγενείᾳ προσ- 

ὅπερ ἐπὶ τοῖν Αἰγυπτίοιν παίδοιν εὐθύς τε 
νων ὑπεσήμηνε, χαὶ τελεουμένων λαμπρῶς 
| ὃ μὲν γὰρ νεώτερος, θείᾳ μοίρᾳ xal φὺς 
Ml, τά τε ἐν βρέφει φιλήχοον ἦν xax φιλό- 
| γὰρ μῦθος φιλοσόφημα παίδων ἐστίν" xal 
» ἦρα παιδείας, ἀεὶ τὸν χρόνον ὑπερτεινούσης" 
ιτρὶ τὰ ὦτα ὑπεῖχεν, καὶ ὅ τι ἔχαστος εἰδεΐη 
tp ἅπαντα ἐλιχνεύετο, τὰ μὲν πρῶτα σχυ- 
&0póa πάντα ἀξιῶν εἰδένα!, ὥσπερ ἀμέλει 

αἱ φύσεις, αἱ τὰ μεγάλα ὑπισχνούμεναι" 
)σι xal προεξανίστανται τοῦ xa:pou, ἤδη τὸ 


Illic ineidia , atque ire, passimque malorum 


Turba frequens Ates tenebrosa per arva. vagatur. 


2. Animorum ista cum »obilitas est, tum igno 
bilitas, indeque fleri potest ut et Libyeus homo 
cum Partbo cognatus sit; εἰ in bis quos fratres 
appellamus , animorum nulla sit societas, 9) quod 
in AEgyptiis fratribus statim ab ortu »liquot indiciis 
significatum , et in adultis posumodum evidentis- 
sime comprobatum est. Nam horum junior divina 
quadam sortie editus atque educatus, jam tum a 
puero audiendi avidus, fabularumque studiosus 
erat : fabula enim puerorum studium atque disci- 
plina est. Ác jam grandior factus ejus semper 
eruditionis desiderio flagrabat, quz tempora zeta- 
temque superaret ; patrique non modo prabebat 
aures, sed etiam quod quisque solers, aut exqui- 
situm baberet , id vero avide 1 gurriebat. Et canino 


παῖς τὸ ἐραστὸν ἐγγνώμεναι. “Ἔπειτα μέν- C quidem primum more, raptim omnia ac simul 


πρὸ ἴόης ἡσυχαίτερός τε fv εὖ γεγονότος 
y), xal σὺν χύσμῳ μὲν ἤχουεν δεῆσαν δέ 
αὑτὸν εἰπεῖν, ἢ ἀνερτισόμενον περὶ ὧν fixov- 
τ ἄλλω τῳ, πᾶς ἂν ἐπέγνω διαμέλλοντα χαὶ 
μενον. Καὶ ὁδῶν ἐξίστατο χαὶ χαθέδρας Δὶ- 
τοῖς πρεσδυτέροις, χαὶ ταῦτα mal; ὧν τοῦ 
ἄλην ἀρχὴν ἄρχοντος. Παρῆν δὲ αὐτῷ xai 
ίχων. χαὶ ἐν τῇ φύσει μάλιστα τὸ ἀνθρώπων 
θαι" ὥστε ἐν ἐχείνῳ τῆς ἡλιχίας ὄντος, 
Αἰγύπτιον εὑρεῖν ἄνθρωπον, ᾧ μὴ ἕν τέ τι 
ταρὰ ποὺ πατρὸς ἐπεπόριστο τὸ μειράκιον. 
ἰισδύτερος, ὁ Τυφὼς, ἑνὶ λόγῳ, πάντα ἐπ- 
€. Συφίαν μὲν δὴ πᾶσαν, ὅση τε Αἰγυπτία, 
ὑπερορίου διδασχάλους ὁ βασιλεὺς 'Osipiót 
παρεστήσατο, ἀπεστυνήχει τε ὅλῃ γνώμῃ, 
γέλα «o9 πράγματοξ, ὡς ἀργοῦ πε xat δου- 
τὰς γνώμας " ὁρῶν ὃς τὸν ἀδελφὸν φοιτῶντά 
$t, χαὶ αἰξοῖ συξζῶντα, τοῦτο δὲ ᾧετο φόδον 
ὃ οὔτε πὺξ παίοντά τις εἶδεν, οὔτε λὰξ ἐναλ- 
οὔτε δρόμον θέοντα ἄχοσμον, χαὶ ταῦτα χοῦ- 
vta χαὶ περιεπτισμένον, χαὶ ἐλαφοὺν τῇ 
πίον τὸ σώμα περ'ιχείμενον. "AAA οὐδὲ χαν- 

“Ὅσιρις ἔπιεν, οὔτε ἐξεχάγχασεν (5), ὡς 


nosse cupiebat : quod in his sane ingeniis usuve- 
nit, qu: eximium de se aliquid magnumque re- 
promittunt : gestiunt enim, atque ante teinpss imn- 
patienter exsiliunt , quasi optatum jam tum aniuso 
sibi fiuein polliceantur. Deinceps vero longe ante 
pubertatem , probo et bene morato sene scdatio- 
rem se prsestitit, ut omnia non solum modeste au- 
diret , sed et si quid dicere, aut de iis quie audie- 
rat, aut 48: quoquo modo occurrerent , sciscitari 
vellet, cunctautem ac rubore perfusum cognosce- 
res. Quin etiam de via ac sede AEgyptiis senibus 
facile cedebat , cum tamen co esset parente nalus , 
qui summum apud suos imperium administraret. 
Ad hsec accedebat sequalium reverentia, naturaque 
insita in eo erga honiues cura ,; adco ut vel in ea 
state vix inter /gyptios ullus reperiri posset, 
cui non adolescens ἃ patre boni aliquid impetrae- 
scl. Alter vero, qui 2tate major Typho appellaba- 
tur, ineptus, ut uno verbo dicam, ad omnia, pla- 
neque rudis. Nam a rege quidem Osiridi filio dati 
crant non Zgyptiz: modo , sed peregrinze cujusvis 
sapientie magistri. lloc vero Typhos mente peri- 
tus aversabatur, ludibrioque habebat , quod ea Κὰ 


DION. PETAVII NOTJE. 


τε éEexáy ace. Ex profuso istiusmodi risu 
Parabate indolem  depreheudisse se ail 
Naziauz. un. Stelit. , ubi inter cetera com- 


; γέλωτας àxpati; τ χαὶ χασματώδεις. 


Si quidem , ait Sapientize auctor, μωρὸς ἂν γέμλωτε 
νι πο corp. Clement. Alex. πὶ Ped., cap. 8: 
Ἢ ὃὲ ἐχμελὴς τοὺ προσώπου ἕχλυσις, εἰ μὲν ἐπὶ γυ- 
ναι χῶν γένοιτο, χιχλι[α]σμὸς προσαγορεύεται, γέλως 


DE FROVIDENTIA. 


1918 


ἣἂ ἀριδηλότερα τὰ τεχμήρια παρειχέσθην, A setatis incremento animorum contrarietas invale- 


νσημαινόμενα. "Ostptz μὲν οὖν εὐθὺς ἀφ᾽ 
πατρατήγει τοῖς ἀποδεδειγμένοις, οὕπω μὲν 
ὄντος τοῖς τηλιχοῖσδε τοῦ νόμου * γνώμης δὲ 
jowl νοῦς ὧν, xal τοῖς στρατηγοῖς χερσὶ 
€. Κατα, ὥσπερ φυτοῦ τῆς φύσεως αὐξανο- 
ξέφερε καρπόν τινα ἀεὶ τελειότερον ἐπιστά- 
"ρυφόρων γενόμενος, xal τὰς ἀχοὰς πιστευ- 
| πολιαρχήσας (8), καὶ βουλῆς ἄρξας, Exá- 
ἰἣν ἀπεδίδου παρὰ πολὺ σεμνοτέραν, ἣ παρ- 
ιν. Ὁ 5b ταμίας τε χρημάτων ἀποδειχθεὶς 
» γὰρ τῷ πατρὶ τῆς φύσεως ἀποπειρᾶσθαι 
ὧν ἐν ἐλάττοτιν ὑποθέσεσιν), ἧἦσχυνεν ἑαυτόν 
yy ἑλόμενον, χλοπῆς τε δημοσίων ἁλοὺς, xal 
ας xal ἐμπληξίας εἰς τὴν διοίχησιν. Μετατε- 
αἷ εἰς ἕτερον εἶδος ἀρχῆς, μή ποτε ἄρα xal 
£v, ὁ δὲ αἴσχιον ἕπραξεν, xal χρηστῆς βα- 
κεῖνο τὸ μέρος τῆς ἀρχῆς, ᾧ Τυφὼς ἐπεστά.- 
μπαυτὸν ὅλον ἀποφράδα ἤγαγεν. Ἐπ᾿ ἄλλους 
uc ἥει, xat τὸ οἰμώζειν ἐπ᾽ Exslvou; μετήει. 
Τυφὼς ἄρχειν ἀνθρώπων. Ἰδίᾳ μὲν Exop- 
Αἰγυπτίων τε ὅστις ἀχοσμότατος χαὶ ξένων, 
ὡς τοὺς πάντα ῥᾳδίους εἰπεῖν τε xal ἀχοῦ- 
παθεῖν χαὶ ποιῆσαι. ὡς εἶναι τὸ ἑστιατόρ!:ον 
εῆς ἀχολασίας ἐργαστήριον" χαὶ ἐγρηγορὼς 
ἔῤῥεγχεν, xal ἄλλων ἀχούων ἔδετο, μου- 
κα θαυμαστὴν τὸ πρᾶγμα ἡγούμενος, Ezat- 
αὶ τιμαὶ τῷ παρατείνοντι τὸν ἀχόλαστον 
i τῷ μᾶλλον στρογγύλλοντι. Εἷς δέ τις αὖ- 


μάλιστα ἀνδρειότατος, ἀπηρυθρίασε πρὸς ς 


αἱ μηδὲν τῶν ἑἐπονειδίστων ὀχνήσας, ἀρι- 
ε ἄλλων πολλῶν ἐτύγχανεν, χαὶ ἀρχαί τινες 
αὑτῷ μιτθὸς αἰσχρᾶς παῤῥησίας. Ὁ Τυφὼς 
) δὴ τοιοῦτος. 


sceliat, quam evidentiorihus indiciis rebus ipsis 
ac factis approbarunt. Ceterum Osiris vix puber- 
tatem egressus, cum his qui duces creati erant, 
imperii militaris collegam agebat : nondum quidem 
lege arma tantillis 92 permittente ; sed is consilio 
judicioque imperabat , cum mentis instar esset , et 
exercitus praefectis, quasi manibus, uteretur. Tum 
deinde , natura ejus plantze in modum augescente , 
m3turiores in dies fructus edebat ; pretorianis 
vero militibus prapositus , regique ab secretis fa- 
ctus, et priefecturam. Urbis ac senatus principa- 
tum adeptus, augustiorem longe, quam acceperat , 
magistratum reddebat. Alter zrario prefectus ( vi- 
sum enim parenti erat utriusque minoribus in ne- 
gotiis periculum facere), sibi ipsi pariter, atque 
illi a quo electus fuerat, dedecus ac labem affe- 
rebat, publice pecuniz? interverse, sordiumque, 
et in cwrario administrando stoliditatis convictus. 
Deinde in alium magistratum translatus , si forte 
ci capessendo idoneus esse posset, multo sese 
turpius gerebat : et ea felicissimi regni pars , cui 
gubernandz Typho przfuerat , totum hunc annum 
pro nefasto, et inauspicato ducebat. Simul vero ad 
alios sese contulerat, statim in eos calawitas ac 
pernicies transibat. ls fuit in regendis hominibus 
Tvphonis animus. Privatim quidem inconcinne ac 
lascive saltabat, unaque cum co ex /Egyptiis aut 
peregrinis petulantissimus quisque , qui eos secum 
cogebat, qui quidvis dicerc, aut audire, patique, 
ac perpetrare pensi nihil haberent : ita ut eorum 
coenaculum ommnis impudicitiz officina esset. Vigi- 
lans porro et stertebat ipse , et stertentes alios li- 
bentissime audiebat, admirabilem quamdam eam 


Weam existimans : quin et laudabat illum, cique przmia deferebat, qui petulantem hunc sonum 
peoduceret , ac rotundius et contortius efferret. Ex his autem unus aut alter, idemque omnium 
strenuus, frontem ad omnia perfricuerat, nullumque genus turpitudinis detrectans, mulla 
pis premia auferebat, adeo ut in tnrpis mercedem licentie magistratus atque imperia conse- 


᾿ς Ejusmodi ergo domi fuit Typho. 
mubh δὲ ἐν τῷ σχήματι τοῦ τὰ χοινὰ πράτ- 
Ἰζοιτο, διεδείχνυ σαφῶς ὅτι παντοδαπὸν f) 
ἰδὲ γὰρ πρὸς ἀρετὴν, xat πρὸς ἑαυτὴν στα- 
εἰ μερίδες αὐτῆς ἄμφω τὰ ἀντιχείμενα. "O 
εὖνος εὐθὺς ἐμεμήνει, καὶ σχληρότερον ὑλα- 
ἱπειρώτου χυνὸς, συμφορὰν προσετρίδετο, 
Ιβιώτῃ, τὴν δὲ οἰχίᾳ, τὴν δὲ ὁλοχλήρῳ πόλει, 
υτό γε μεῖζον χαχὸν ἐργασάμενος, ὡς τὴν 
ἧς οἴχοι ῥᾳθυμίας δαχρύοις ἀνθρώπων ἀπὸ- 
ὃς. Ἕν ἄν τις ὥνατο τοῦ χαχοῦ" πολλάχις 
κρὸς αὐτῷ δὴ τῷ δρᾶσαι δεινὸν, ἣ παρ- 
τὴν γνώμην, εἰς ἀλλοχότους ὑπονοίας ἐξ- 
ὥστε ἑοιχέναι τοῖς νυμφολέπτοις, περὶ τῆς 
lc σχιᾶς ἐῤῥωμένως διατεινόμενος " ἐν τούτῳ 
Ἰυνεύων ἐσώζετο, περὶ οὗ μηδεὶς ἔτι λόγος 
ἢ ληθάργῳ συνείχετο, xai χαρηδαρὴς ἣν 


4. Posteaquam vero sumptis publieg rei geren- 
dz insignibus , habituque consederat , tunc aperte 
idipsum declarabat, variam ac multiplicem esse 
nequitiam. Hzc enim a virtute pariter ac seipsa 
dissidet , ejusque partes sibi invicem adversantur. 
Quippe insolens ille suique inflatus opinione sub- 
inde in furorem agebatur, ac ferocius Épirotico 
cane allatrans , aliam privato homini, aliam fami- 
liz, aliam universa civitati noxam infligebat : et eo 
magis exsultabat, quo gravius aliquod damnum ac 
calamitatem incusserat, quasi dedecus ex dome- 
stica socordia conflatum hominum lacrymis elueret. 
Sed 93 hoc tamen unum ex his malis commodum 
suppetcbat. Sz:pe enim cum mox alicui periculum 
creaturus esset, aut temere raptus in absurdas 
atque inauditas suspiciones transversus agebatur, ut 


DION. PETAVII NOTAE. 


Comm tatione 


1 ποιιιιρχήσας. 
Legendum enim 


tiosam lectionem. sustuli. 


litterze 


est ut in veteri cod., πολιαρχέσας. Quz ΤΟΣ οἷν}. 
tis priefecturam significat. 


DE PROYIDENT:s, 


1222 


ἱμένην, xal φύσιν οὖσαν ἤδη τοῖς γένεσιν. A conditione fuit : ex subulcis cnim ct peregrinis ho- 
pphonis factio constabat, etfera et incondita multitudo, queque inveterate consuetudini 
ens, neque contra tentare ausa. quidquam, non grave illud et indignum dedecus , sed sibi 
debitum. arbitrabatur, tanquam legibus irrogatum, et eorum generi quodaaumodo naturale. 


παται δὲ Αἰγυπτίοις ὁ βασιλεὺς τρόπῳ 
ὃν ὄρης ἐστὶ παρὰ τὴν μεγάλην πόλιν (19) 
χαὶ ὄρος ἄλλο χαταντιχρὺ, xai μέσον 
εὔμα τοῦ Νείλου. Τῶν ὁρῶν τοῦτο μὲν τὸ 
Διδυχὸν, χαὶ ἐν αὐτῷ δίαιταν ἔχειν νό- 
)39XtUT; τὸν χρόνον τοὺς ὑποψήφους τῇ 
9 μηδὲν ἐπαισθάνεσθαι τῆς αἱρέσεως * τὸ 
ὕπτιον. Σχηνὴ μὲν ἐπ᾽ ἄχρου τῷ βασιλεῖ, 
τὸν ὅσο: τῶν ἱερέων τὴν μεγάλην σοφίαν 
καὶ πρόεισιν ἡ τάξις εἰς ἅπαν τὸ ἀρι- 
ἀξίαν τῶν τελετῶν τὰς χώρας μερίξουσα. 
$ περὶ χαρδίαν, τὸν βασιλέα χύχλος εἷς 
δὲ στρατιῶται, χύχλος ἄλλο; ἔχεται τού- 
τοι μὲν ἔτι περὶ τὸν ὄχθον, ὃς ἐπὶ τοῦ 
ὄρους beo; ἐστὶν ἄλλο, χαθάπερ μαστὸς 
. ἐν ἀπόπτῳ τὸν βασιλέα παρέχων χαὶ τοῖς 
) περιεστῶσι. Περιεστᾶσι δὲ τοῦ μαστοῦ 
ιν χαταλαμθάνοντες, ὅσοις ἔξεστιν ἐπὶ τῇ 
t. Οὗτο: μὲν μόνον ἐπευφτ μοῦντες οἷς ἂν 
αι" οἱ δὲ τὸ χῦρος ἔχοντες τῆς αἱρέσεως. 
ἰθειάτηται βατιλεὺς, xal οἷς τοῦτο τὸ ἔρ- 
κινήσωσι χωμαστέριον, 6; ἂν τοῦ θεΐου 
xa τὰ περὶ τὴν αἴρετιν συκλοφ[ρ]οντίζον- 
ἧς τινος ἀναδε. χθέντος τῶν ὑποψήςφων τῇ 
ρατιῶται μὲν χεῖρας αἴρουσι" χωμασταὶ δὲ 
χαὶ προφῆται ψτιφοφοροῦσι. Πλῆθος ἔλατ- 
βύναται 6b παρὰ πολὺ πλεῖστον᾽ προφη- 
p ψῆφος ἑχατὸν χεῖρές εἶσιν " χωμαστιχὴ 
tat ὁ ζάχορος δέχα δύναται χεῖρας. "Ese- 
τῶν βασιλιχῶν, χαὶ ἐπ᾽ αὐτῷ χεῖρες xal 
μὲν ἀγχώμαλον f] τὸ πλῆθος, βασιλεὺς 
θατέρᾳ μερΐδι, παρὰ πολὺ μείζω ποιεῖ" 
vt προσνείΐμας ἑαυτὸν, εἰς ἴσον. χαθίστη- 
ἀναθέσθαι δεῖ τὴν χειροτονίαν, χαὶ τῶν 
t, προσεδρεύοντάς τε πλείω χρόνον, xai 
Ἰὸν ἁγιστεύοντας, ἕως ἂν οὐ ξιὰ παραπε- 
οὐδὲ διὰ τῶν ἑχάστοτε συνθημάτων, ἀλλ᾽ 
Ἐες αὑτὸν τὸν βασιλέα ἀναδείξωσι, χαὶ ὁ 
κοος γένηται τῆς παρὰ τῶν θείων ἀνα )- 
2*4 μὲν, ὡς ἑχάστοτε τυγχάνοι, νῦν μὲν 
δ᾽ ἐχείνως ἐγένετο" ἐπὶ δὲ Τυφῶνός γε 
ὃς θεοί τε, οὐδὲν τῶν ἱερέων πραγματευ- 
ἣν πρώτην εὐθὺς ἐναργεῖς ἑωρῶντο, xal 
ἑστῶτες αὐτοὶ, xal διςεχόσμουν ἔχαστος 


C tum 


6. Solet autem apud /Egyptios hoc niodo rex fleri. 
Haud. procul Thebis ampla urbe mons sacer est, ct 
ex illius adverso mons alter, interfluente Nilo : ex 
his wontibus qui e regione alterius est, Libycus 
appel'iatur, in eoque cautum est toto apparatus 
tempore regni candi.!atos versari, ne quid de hac 
creatione iutelligaut : aller vero, qui el. sater est, 
AEgyptius dicitur. Ejus in vertice tabernaculum re- 
gis est, cui ex sacerdotibus proxime adsident ii 
qui prx? ceteris insigni sapienti:? genere commen- 


B dantur, atque ila ad eximios quosque ac. przsstan- 


tissimos ordo progreditur, sedibus cuique pro sa- 
crorum dignitate distributis. Ergo isti regein, vel- 
uti cor, ambientes, primum orbem faciunt ; cui 
proximus est alter militum circulus : qui qui- 
dem omnes collem eum circumsistunt, qui in 
porrecto monte alium montem facit papille instar 
assurgens, regemque vel longinquo spátio dissitis 
eminus conspicuum praebet. lum jugum obsident, 
quibus spectaculo interesse conceditur, ea dunta- 
xat, quz vident, fausto clamore prosequentes. Αἱ 
ii, penes quos jus est. omne creandi principis, si- 
mul divinis rebus opera a rege dala est, et ab iis 
quorum id muneris est, motum 681 sacerdo- 
concilium, tum quasi priesente numine, 
communemque cum illis. suffragiorum curam 
gerente, prolato alicujus ex candidatis nomine, 
milites quidem manus attollunt : epulones vero, 
ac templorum zediles, et prophetze calculos ferunt, 
pauci alioqui, sed quorum przecipua $5 ea in re est 
auctoritas. Prophetarum enim calculus centum 
manus zquap; epulonum viginti; zdilium decem. 
Postea, cum alterius ex regni candidatis nomen 
audituin est, statim de eo manibus calculisque 
suffragium fertur. Quod si forte anceps ct »qualis 
utrinque multitudo fuerit, rex utrivis factioni sub- 
scripserit, longe eam potiorem facit ; sin minoii 
suffragator accedat, alteri eam parem efficit. Tum 
demum diremptis comitiis ad deos confugiunt : qui- 


D bus etiam consulendis diutius insistunt, sanctiori 


castimoniz dantes opcram; donec manifeste, ac 
sine ullo velamine, vel signis, quibus sepius uti 
solent, coram apparentes regem ipsum constituant, 
et populus ipse renuntiantes quem velint deos 


DION. PETAVII NOT.£. 


ἃ τὴν μεγάλην zxó.Uv. Qus adeo llomeri 
. 3ul Trojanis amplissima ac celceber- 
lliad. Δ: 


ác Ὀρχομενὸν ποτιγίσσεται. οὐδ᾽ ὅσα 
ΓΘηήδας 

ἐς, ὅθι πλεῖστα δόμοις ἐνὶ χτήματα 
[χεῖται, 

'Ouzt v. lol εἶσι, διηχίσιοι δ᾽ ἀν᾽ ἑχάστην 

ἐξοιχνεῦῖσι ci» ἵπποισιν καὶ ὄχεσςιν. 


us est lib. xv Orig. , cap. 1, de Thebis 


Agyptiis ; quem quia in vulgata editione deprava- 
tum puto, ex veteri codice restituam, Thebas, inquit, 
egyptias condidit Cadmus, qua inter/Egyptias urbes, 
numero portarum nobiliores habentur, ad quas com - 
mercia Arabes undique subvehunt. Legendum ex vet., 
ad quas ad commercia Árabes undique subeunt. 

(15) " Occit... τὴν μεγάλην σοφίαν σοφοί. Nempe 
philosophiam, ac celestium rerum contemplatio- 
nem. Strabo lib., xvii : Ul δὲ ἱερεῖς καὶ φιλοσοφίαν 
ἔσχουν xaX ἀστρονομίαν, ὁμιληταί τε τῶν βασιλέων 
ἦσαν. Vide Clem. Alex. vi Stromatum. 


DE PROVIDENTIA. 


1224 


τυχοῦσαν ἐπιμέλειαν ἀρχέσειν τὰς buga- A erant, singula praxdixerunt ; neque enim mediocrem 


09 xat λαθραΐας ἐπιθέσεις ἀποταφρεῦσα! 
τνῶσα:." παρεῖναι γὰρ αὐτῷ xal προστά- 
1 ἐσχυρὸν δαιμόνων βασχάνων, ὧν εἶνα: 
ἰ παρ᾽ ὧν εἰς γένεσιν ποοδεθλῇσθαι, ἵν" 
wo χρῆσθα! τῆς εἰς ἀνθρώπους χαχίας, 
βαδίζοντε:, χαὶ ἐγεννήσαντο, xal ἐθρέ- 
ἐμαιώσαντο, xal εἰς τὸν οἰχεζον τρόπον 
ὮὋ μέγα αὑτοῖς ἐσόμενον ὄφελος Τυφῶνα. 
iw οἴονται πρὸς τὸ πάντα ἀπέχειν, αὐτῷ 
πὸ τῆς ἀρχτς περιθεῖναι" οὕτω γὰρ ἕσε- 
ix τελέων, μεγάλα xax ποιεῖν xat βου- 
δυνάμενον" σὲ δὲ δὴ χαὶ στυγοῦσιν, ἔφη 
ὡς ἀνθρώπων μὲν χέρδος͵, σφῶν 65 ζη- 
ϑραὶ γὰρ ἐθνῶν εὐωχία φαύλων δαιμόνων. 


ei πολλάχις ταῦτα ἐνουθέτουν, τὸν ἀδελ- D 


τομπεῖσθαι xal πόῤῥω ποι γῆς ἔῤῥειν (14), 
δον Ὀσίριδος εἰδότες τε xal ὁρῶντες, ὑφ᾽ 
"πες εἰπεῖν ἐξεθιάσθησαν, ὅτ' ypóvov μέν 
&* λήσεται ὃς ἐνδοὺς, χαὶ χαταποοδοὺς αὖ- 
vtae ἀνθρώπους, ὀνόματος χρηστοῦ φιλ- 
"Ww τὰς μεγίστα: τῶν συμφορῶν ἀλλαξά- 
Ü ὑμῶν γε, ἢ δ᾽ ὃ;, Dev ὄντων καὶ ἀρω- 
ὀῤῥωδίσω μένοντα τὸν ἀδελφὸν, χαὶ ἐξάν- 
«οὐ δαιμονίου μηνέματος" ἐάδιον γὰρ ὑμῖν, 
, Καὶ τὸ παροφθὲν ἐξαχεῖσθαι. 


aut aspernabilem eam fore perniciem ; neque qua- 
vis sollicitudine manifestos atque occultos illius 
conatus circumscribi aut infirmari posse : tueri 
siquidem illum ac defensare potentissimum quod- 
dam genus invidorum dzmonum, quibus cum εἰ 
esset natura necessitas, ab iisque in lucem editum, 
ut eo tanquam iustrumento. suorum in hoinines 
maleficiorum ulerentur, ad qua recta progressi, 
iu grandem sibi utilitatem futurum Typhonem et 
genuerunt, οἱ educarunt, et obstetvicati sunt, et 
propriis moribus imbuerunt. Unum tamen id illi 
deesse putant, quo minus cnminia ex sententia 
succedant, ut vires οἱ ex imperio, οἱ potestatem 
concilient : ita enim futuruimn, ut cx earum rerum 
concursu, perfecte qux? opus sunt omnia conse- 
quatur, cum scilicet mala plurima et 97 facerc volet 
et poterit ; te vero (aiebat ex iis aliquis) et homi- 
num utilitati, et ipsorum detrimento notum odio 
prosequuntuf: quippe calamitates gentium  pravo- 
rum demonum epule sunt. Iac iterum ac szpius 
bortabantur fraterno exitio procurari opoitere, 
cumque procul terrarum sua cum pernicie relegan- 
dum esse ; mite enim et mansuetum Osiridis ingenium 
perspexerant, quod eos demum impulit, ut eum ali- 
quanto quidem tempore duraturum , mox tamen et 


nes morlales imprudentem 6585 proditarum dicerent, blandumque fraterne charitatis nomen 
issimis calamitatibus reipsa permutaturum. At vobis, inquit ille, propitiis, et bene faventi- 
8 sospitem fratrem extimescam ; et me a demonum indignatione immunem illesumque ser- 
ile enim volentibus vobis est, vel idipsum resarcire, quod incuria labefactatum fuerit, 

ἰαδὼν δὲ ὁ πατὴρ, Καχῶς, ἔφη, τοῦτο γι - C. 9. Tum pater sermonem excipiens : Perperam, 


| mgl ἡ γχο θεία μερὶς ἐν τῷ χόσμῳ πρὸς 
ν τὰ μὲν πολλὰ vati τὴν πρώτην ἐν αὐτῇ 
ιργοῦσα, xax ἐμφορουμένη τοῦ νοητοῦ χάλ- 
I γὰρ ἄλλο γένος θεῶν ὑπερχόσμιον, ὃ συν- 
kvva μέχρο'ς ἐσχάτων τὰ ὄντα αὐτὸ δὲ ἀχλι- 
p. πρὸς ὕλην ἀμείλικτον" ἐχεῖνο τοῖς μὲν φύ- 
(B) τὰ μαχάρ!ον θέαμα᾽ τὸ δὲ xat τὴν ἐχείνου 
y ἔτι μαχαριώτερον. Κατα ἐχεῖνο μὲν τῷ 
) μένειν ὑπερπλῆρές ἐστιν ἀγαθῶν, ὑπερ- 
ἑαυτοῦ" τοῖς δὲ ἀγαθὸν τὸ πρὸς τὸν ἐχεῖ 
τράςθαι. Οὐ μὴν ἀπλῆ τίς ἐστιν ἀγαθῶν, 
ιδὴς fj ἐνέργεια, ἀλλὰ καὶ μερίδων ἐπιμε- 
ὦ κόσμου, τὴν ἐν τῇ θεωρίζ πρᾶξιν, ὅσον 


inquit, hoc existimas, fili; divina enim natura in 
loc universo aliis rebus oceupatur, atque uL plu- 
rimum eam facultatem exercet, qux in ea praci- 
pua est, et intelligibilis pulchritudinis contempla- 
tione satiatur. Nam illic genus aliud deorum est 
mundo sublimius, quod oinnia quidem ad extrema 
usque fovet alque conlinet, ipsum autem ad ma- 
teriam et ad haec inferiora demitti flective non 
potest. Porro iis quidem, qui natura dii sunt, felix 
est illius contemplatio ; at ipsius unde istud oritur, 
fontis consideratio longe iis felicior accidit. lllud 
itaque, eo ipso, quod in sese manet, bonorum co- 
pa redundat, quia seipso semper est plenum : in- 


DION. PETAVII NOTE. 


d πόῤῥω ποι γῆς & few. Vetus cod. ἐλᾶν, 
ianquam nec nostra rejicienda est. Nam 
ratio ista ut rara, ita elegans est, et ali- 
me deprehensa, velut apud Thucydidem 
αὶ οἱ Χαλχιδέων, ait, πρέσδεις ξυμπαρόντες 
αὐτὸν μὴ ὑπεξελθεῖν τῷ πὸ οδίχχ τὰ δεινᾶ, 
! χοιεν χαὶ εἰς τὰ ἑαυτῶν χρηϑαι. 
Pres Vat ne pro Perdicca difficilia sub- 
era non expressit. Ego sic eum locum iu- 
jm arbitror : Et Chalcidensium legati, qui 
mi. eum monebant, ut ne bella, [AX XVI] peri- 


'erdicee subtralerentur, quo eumdem obno- 


i, et ad res suas promptiorem habere possent: 
enim bostem Arridaeum metueret, tandiu 
iouios impensius observaturus erat. 'Eo!- 
'go μὴ ὑπεξελθεῖν dixit, ut noster ἐνουθέ- 


Pargot. Gn. LXVI, 


τοὺν ἔῤῥειν, utrobique ἐλλειπτιχῶς. Fuit cum ὑπεξ- 
ελεῖν pro ὑπεξελθεῖν legerem apud Thucyd. Quod 
si quem loquendi hzc. ratio in. hoc Synesiano loco 
offenderit, in promptu est lectio veteris codicis. 

(13) "Exeiro toic μὲν φύσει θεοῖς. "Tres, ut opi- 
nor, deorum gradus indicat Synesius. Infimus est 
eorum, qui inferioris mundi ministeriis sunt attri- 
buti, quique duplici functione censentur, una qui- 
dem actuosa ac negotiosa, cum administrando 
huic orbi vacant; felici tranquillaque altera, 
cum se ad sublimioris numinis contemplationem 
crigunt, Secundus gradus medioxumos continet, 
per quos γένος θεῶν ὑπερχόσμιον intelligo, qui ab 
rerum iufinarum moderatione feriati, alium supra 
se eumque tertium liabeut deum , quem «nv ac- 
pellat, ut divinitatis fuutem. 


3 


DE PROVIDENTIA. 1250 
i facit aliquiJ, haud tamen priori illi vite ; alia enim, eaque potiore felicitate gaudent; quo- 
, quod inferius est, a superiori gubernari, quam haec inferiora disponere, multo beatius est, 
m aversione, illud conversione illis accidit. Tu vero ejusmodi quoddam mysterium olim in- 
;in quo bina oculorum paria preferuntur, quorum qui inferiori loco sunt, superioribus  didu- 
inivent, illique vicissim clausis his pateliunt. Sic igitur habeto; istud esse contemplationis 
is enigma: 99 dii enim omnes interjecti vicissim utroque funguntur offlcio; ita tamen ut 
ri obeundo perfectius incumbapnt; ad id autem, quod est deterius, exercendum sola neces- 
ucantur. Hac proinde et ipsa deorum munia sunt, quz illi mundo quidem necessaria prestare 
non tamen precipua, quemadmodum homines modo arctius laxiusve corporeis septis sese 
it; modo sapientie navant operam, in eoque propius ad divinitatem accedunt. 


πὸ τούτων οὖν σύνες ὅ τι λέγω. Mh ἀπαίτει A 


Ug σχυτῷ προσεδρεύειν, ἔργον ἔχοντας προ- 
ὃν θεωρίαν τε χαὶ τὰ πρῶτα μέρη τοῦ χόσμου, 
νῷ τε οὖσι xai πλεῖστον ἀφεστῶσι" μήτε 
iresutov ἡγοῦ, μήτε ἀϊδίαν τὴν χάθοδον γίνε- 
ἱκτοὶ γὰρ δὴ χρόνοι χαταχομίζουσιν αὐτοὺς 
παράδειγμα τῶν μηχανοποιῶν, ᾿ἐνδώσοντας 
γαθῇς ἐν πολιτείᾳ χινήσεως" τοῦτο δὲ ἔστιν, 
φλείαν ἁρμόσωσιν, ψυχὰς συγγενεῖς δεῦρο 
σαντες. Θεία γὰρ αὕτη χαὶ μεγαλομερὴς ἧ 
) δι᾽ ἑνὸς ἀνδρὸς ἐπιμεληθῆναι πολλαχισμυ- 
Ἰρώπων. Αὐτοὺς οὖν τὸ ἐντεῦθεν δεῖ πρὸς 
ὃν εἶναι’ σὲ 05, ἀπειλημμένον ἐν ἀλλοτρίοις, 
αι μὲν ὅθεν cl, χαὶ ὅτι λειτουργίαν τινὰ 
mp χόσμῳ πληροῖς " πειρᾶσθαι δὲ σαυτὸν ἀν- 


10. Ex iis igitur quz dicam animo concipe. Ne 
tibi perpetue deos adesse postulato, quorum pri- 
marium munus in contemplatione, ct. przcipuis 
mundi partibus positum est ; quique et in ccelo de- 
gunt, et sunt a vobis longe dissili ; neque facilem, 
ac nullo negotio paratum, aut sempiternum illorum 
delapsum ezistimato. Certa temporum ipsos inter- 
valla deducunt, optime in gubernando ineitationis 
(quod machinariorum opificum exemplo constat) 
quoddam quasi invitamentum et auspicatum da- 
turos. Quod tunc accidit, cum ad temperanduni 
imperii statum cognatas huc animas transwittunt. 
Est enim diving ac majoris providentiz, unius lo- 
minis interventu infinitorum curam suscipere. 
Jilos itaque deinceps rerum suarum satagere, at- 


λὰ μὴ τοὺς θεοὺς κατάγειν ἔχειν δὲ προμή- B que in iis versari necesse est. Te vero alienis re- 


rto τὴν πᾶσαν, ὥσπερ tv στρατοπέδῳ ζῶντα 
ερίας, ψυχὴν θείαν ἐν δαίμοσιν, οὖς εὔλογον 
ὄντας ἐπιτίθεσθαι καὶ ἀγαναχτεῖν, ἦν τις ἐν 
ὧν ὄροις νόμους ἀλλοφύλους τηρῇ. ᾿Αγαπη- 
ἀγρυπνῆσαι χαὶ νύχτωρ χαὶ μεθ᾽ ἡμέραν, 
τὴν ἐπιμέλειαν ἔχοντα, μὴ ἁλῶναι χατὰ 
να δπὸ πολλῶν, ξένον ὑπὸ αὐτοχθόνων. Ἔστι 
τἴδε χαὶ ἡρώων (18) φῦλον ἱερὸν, ἐπιμελὲς 
w^, χαὶ τὰ σμιχρὰ ὠφελεῖν δυνάμενον, xal 
βύτερον ἀγαθὸν, ἥρωος οἷον μετοιχία τις 
X μὴ ἄμοιρα τῆς λῴονος φύσεως τὰ τῇδε 
σθαι. Καὶ χεῖρα ὀρέγουσιν ἐν οἷς δύναμις. 
ιν εἰς πόλεμον ψυχῆς ὕλη κινήσῃ τὰ olxela 
exa, σμιχρὸν γίνεται, θεῶν ἀπόντων, τὸ ἐν- 
γντίπαλον. Ἰσχυρὸν γὰρ ἕκαστον ἐν τοῖς ol- 
δὲ πρῶτον μὲν ἐθελήσουσιν ἑαυτῶν ποιῇ σαι" 
χείρησις το.άδε, Οὐχ ἔστιν ἐπὶ γῆς εἶναι μή 
| μοῖραν ψυχῆς ἄλογον ἔχοντα. Καὶ ταύτην 
ἣται μὲν ὁ πολὺς, παρήρτηται δὲ ὁ σοφός" 
ἐἀνάγχη πάντας. Διὰ ταύτης ὡς διὰ συγγενοῦς 
ὥον ἔρχονται δαίμονες, προδοσίαν ποιοῦντες. 


bus implicatusa. εἰ unde sis meminisse oportet, 
et quoddam mundo huic officium prestare, eniti- 
que, te ut erigas potius quam deos ipsos deprimas. 
Sed et diligentissime tibi prospiciendum est quasi 
in castris ac peregrino solo degenti, divinz inter 
dzmones anims, quos sequum est terra editos 
imminens, indignarique si quis intra suos fines 
peregrinis legibus utatur. Bene itaque tecum agi 
putaudum est, si noctes diesque insomnes agas, 
bac una sollicitudine defixus, ne té unum quamplu- 
rimi, indigens peregrinum violenter expugnent. 
Enimvere his in locis heroum sacrum quoddam 
genus est de hominibus sollicitum, bonumque in 
terris antiquius, a quo in minimis nonnihil adju- 
menti comparari possit : heroum illa velut colonia 
est, ne expertes melioris nature sedes ists» relin- 
quantur : et manum quidem quoad in ipsis situm 
est porrigunt. Verum ubi materia bellum indicens 
anims, 8825 in eam propagines ac germina con- 
citavit, leve est et imbecillum, diis absentibus, 
quidquid istinc opponitur. Nam in propriis quseque 


DION. PETAVII NOTAE. 


ἔστι μὲν γὸρ τῇδε, xal ἡρώων. De quibus 
xi sunt Hesiodi versus; quos quidem non 
wem, nisi animadvertendum quiddam in 
urreret. Sic igitur Hesiodus : 

ἂν δαίμονές εἰσι, Διὸς μεγάλου διὰ Bcv.lác 
lol, ἐπιχθόνιοι, φύλακες θρητων ἀγθρώπων, 


| φυιάσσουσί τε δίκας, καὶ σχέτλια ἔργα, 
Ἵ ἰσισάμενοι, πάντη φοιτῶντες ἐπὶ aiav. 


versuum meminit Plato v De rep., ubi aliter 


eos legisse videtur, quam vulgo habentur. [τὰ 
enim ille, 'AX)' οὐ πεισόμεθα Ἡσιόδῳ, ἐπειδάν τινες 
τῶν τοιούτου γένους. τελευτήσωσιν, ὡς ἄρα οἱ μὲν 
δαίμονες ἐσθλοὶ, ἐπιχθόνιοι τελέθουσιν, ἁγνοὶ, ἀλεξί- 
χαχοι φύλαχες θνητυν ἀνθρώπων. Quin apud Plu- 
tarch. De defect. orac. , ubi iidem versus citantur, 
vox h:ec &yvol locum in illis habet. Ut appareat ita 
olitn legisse veteres, 

Tol μὲν δαίμονες àc0Aol ἐπιχθύνιοι τελέθουσιν 
'Arrol, d.te&(xaxot , φύλακες, ἂς. 


DE PROYIDENTIA. 


12954 


male intestini conatus successerint, bello, seditione, reliquisque corporis incommodis, qux 
ibilominus rex effugerit, si sibi ipsi prospexerit. Id enim firmissimum propugnaculum est, in 
» prudentia vis, et potestas conjungitur : quz& si. mutuo dissocientur, tam inconsiderate vires, 


nbellis prudentia nullo negotio supcerantur. 


» *Y ῳ . .- 
Hyáso πάντως, ὦ mal, τὴν ἐν ταῖς ἱεραῖ; A 


ζῶν πατέρων ἐπίνοιαν - τὸν Ἑρμῆν, Αἰγύ- 
1) διπλῆν ποιοῦμεν τὴν ἰδέαν τοῦ δαίμονας, 
ἀντες παρὰ πρεσθύτῃ, ἀξιοῦντες, εἴπερ τις 
ἔλλει καλῶς ἐφορεύσειν, ἔννουν τε εἶναι xal 
» ὡς ἀτελὲς εἰς ὠφέλειαν θάτερον παρὰ θά- 
αὔτ᾽ ἄρα χαὶ ἡ Σφὶγξ (92) ἡμῖν ἐπὶ τῶν προ- 
μάτων ἵδρυται, τοῦ συνδυασμοῦ τῶν ἀγαθῶν 
Ἰμόολον, τὴν μὲν ἰσχὺν θηρίον, τὴν δὲ φρό- 
νθρωπος. Ἰσχύς τε γὰρ ἔρημος ἡγεμονίας 
Kg, ἔμλπληχτος φέρεται, πάντα μιγνύουσα χαὶ 
"σα πράγματα" xal νοὺς ἀχρεῖος εἰς πρᾶξιν, 
γῶν οὐχ ὑπηρετούμενος " ἀρετὴ δὲ xal τύχη 
dv, ἀλλ᾽ ἐπὶ μεγάλοις συγγίνονται, ὥσπερ 
συνηλθέτην. Μηχέτ᾽ οὖν ἐνόχλει τοῖς θεοῖς, 
, ἣν ἐθέλῃς, δυνάμενος σώζεσθαι. Τούτοις γὰρ 
t χαλῶς ἀεὶ τῶν οἰχείων ἀποδημεῖν, τοῖς ἀλ- 
: xal χείροσι φιλοχωροῦντας᾽ εἰ μὴ χαὶ ἀσε- 
καχῶ; χεχρῆσθαι ταῖς σπαρείσαις εἰς ἡμᾶς 
ἴς πρὸς τὸ τηρεῖσθαι τάξει τε χαὶ ἑπομένως 
ἵντι χόσμῳ τὰ ἐπὶ γῆς" τοῦτο γὰρ ἀνάγχην 
γιούντων τοῦ πάλιν αὐτοὺς ἔχειν πρὸ τῶν 
νων χρόνων ἐπιμελησομένους τῶν τῇδε" ἀλλὰ 
ν, τῆς ἁρμονίας, ἣν ἥρμοσαν, ἐχλυομένης τε 
ὥσης, ἔρχονται πάλιν αὐτὴν ἐντενοῦντες, xal 
Ὀψύχουσαν ζωπυρήσοντες, xal τοῦτο δρῶσι 
ες, λειτουργίαν ταύτην τινὰ ἐχπιμπλάντες (25) 
t& τοῦ χόσμου " ἄλλως τε ἥξουσιν ἐφθαρμένης 
ig xai ῥαγείσης χἀχῃ τῶν παραλαθόντων, 


11. Omnino, o fili, mirari tibi aliquando subiit 
patrium in sacris imaginibus commentum, Mercu- 
rium intelligo, quem duplici specie fingunt A&gyptii, 
juvenem juxta senem collocantes, et idipsum prie- 
cipientes, si quis nostrum rite sacra sit inspeciu- 
rus, eum οἱ sagacem et fortem esse oportere ; 
quando alterum sine allero parum adjumenti con- 
ferre potest. Eadem ratione in sacrarum zedium ve- 
stibulis Sphingis e(figies ponitur, sacrum utriusque 
boni conjungendi symbolum; quod qua parte bestia 
est, vires corporis, qua vero parte homo est, pru- 
dentiam significat, Vis enim corporis prudenti 
moderamine destituta praeceps ruit, cuneta per- 
misceus atque confundens; minimeque idonea 


p ad agendum ea mens est, quze manuum ofücio ca- 


rel : virtus autem et fortuna vix. quidem unquam, 
sed ad maximas lamen prastandas res interdum 
conveniunt, quemadmodum in te coierunt. Desiuc 
itaque deos obtiundere, qui, si velis, propriis tete 
opibus servare possis. laud enim consentaneuin 
est, illos propriis sedibus relictis adeo libenter in 
aliena et deteriora commigtrare. Ac vide ne impium 
sil, 3buli insilis nobis in eum finem pr:sidiis, ut 
qua in terra sunt, ad prescriptum moderamen con- 
gruo ordine ac continuata successione foveantur. 
Iloc enim modo necessitas iis affertur, ante prestituta 
tempora rursum ad hzc ima descendaut, eorumque 
curam capessant. 109 Atqui nonnunquam. dissol- 
vente 8e, ac marcescente concentu illo, qui ab ipsis 


ηδαμῶς ἄλλως οἷά τε fj τὰ τῇδε σώζεσθαι. Q antea fuerat temperatus, veniunt iterum, ut eum- 


ἐπὶ σμιχροῖς, οὐδ᾽ ὅταν ἁμαρτάνηται περὶ τὸ 
κινεῖται Θεός. "H. μέγα τι χρῆμα ὁ εἷς ἐχεῖ- 
' ὄν ἕξει τοῦ μαχαρίου τις γένουφ ἐνθάδε " 
tv ἡ σύμπασα τάξις χαὶ τὰ μεγάλα φθείρηται, 
Ü φοιτᾷν αὐτοὺς, ἐνδώσοντας ἀρχὴν ἄλλης 
ιἰήσεως. Μηδὲν οὖν ἀγαναχτούντων ἄνθρωποι 
ὑθαίρετα ἔχοντες, μηδὲ αἰτιάσθων τούσδε μὴ 
V σφῶν ἡ γὰρ πρόνοια χαὶ αὐτοὺς ἀπα:τεῖ τὸ 
τῶν εἰσάγειν. Ἐπεὶ ἕν γε τῷ τόπῳ (24) τῶν 
οὐ θαυμαστὸν εἶναι χαχὰ, ἀλλὰ θαυμαστὸν, 
αὶ μὴ τοιοῦτον ἐνταῦθα" τοῦτο γὰρ μέτοιχον 
ιότριον, xal τοῦτο προνοίας, δι᾽ ἣν ἕξεστι μὴ 
ῦντας, ἀλλὰ χρωμένους, οἷς παρ᾽ αὐτῆς ἔχο- 
ἄντα πάντως εὐδαίμονας εἶναι. ()0 γὰρ ἔστιν 


dem intendant, el quasi exepirantem — suscitent, 
gaudentque opere hoc ipso, ut qui naturse universi 
quoddam istud munus exhiheant ; perturbato illo 
et plane disrupto, eorum vitio, quibus commissus 
est, accessuri sunt, si nulla alia ratio hzc infima 
tueri possit. Quamobrem non minimis quibusque, 
nec 8i jn hac vel illa re peccatum fuerit , Deus 
impellitur; aut eximius ille et singularis sit opor- 
tet, cujua gratia ex felici illo genere quisquani huc 
adesse dignetur. Sed ubi universus ordo et maxima 
queque corrupta fuerint, tunc ventitare ipsos par 
est, ut alterius przbeant ordinationis initium. Non 
est ergo quod querantur homines, quibus sponte 
suscepta mala contingunt, neque quod deos oappel- 


UION. PETAVII NOTE. 


Τὸν Ἑρμῆν Αἰγύπτιοι. Canina quoque spe- 
in ab. ZEzvptiis pingebatur. Plutarch. De Iside 
“ὁ Οὐ γὰρ τὸν χύνα χυρίως Ἑρμῆν λέγουσιν, 
οὔ ζώου τὸ φυλαχτιχὸν xal ἄγρυπνον. χαὶ τὸ 
pov γνώσει, xai ἀγνοίᾳ τὸ φίλον xai ἐχῆρὸν 
Ἐς, f] φησιν ὁ Πλάτων τῷ λογιωτάτῳ τῶν θεῶν 
οὔσιν. Ubi χαθιεροῦσιν repono. 
EX Ταῦτ᾽ dpa xal ἡ Xgiy£. Plu- 
Iside et Osir., ubi aliud cenigmatis hujus 


jnterpretamentum affert. 

(33) Aetcovprlur ταύτην τινὰ ἐκπιμπιάντες. Sic 
alibi in epist., λειτουργίαν τινὰ ταύτην ἐχπιμπλὰς 
τῷ θεῷ. 

(23) "Ἐπεὶ ἔν γε τῷ τόπῳ. Plato in Theret. : ᾿Αλλ᾽ 
οὔτ᾽ ἀπολέσθαι τὰ χαχὰ δυνατὸν, ὦ Θεόδωοε, ὑπεναν- 
τίον γάρ τι τῷ ἀγαθῷ αἱεὶ εἶναι ἀνάγχη, οὔτ᾽ ἐν θεοῖς 
αὑτὰ ἱδρύσθαι, τὴν δὲ θνητὴν φύσιν, xal τόνδε “σὸν 
κόπον περιπολεῖν ἐξ ἀνάγχῃς. 


DE PROVIDENTIA. 


ιρετῆς διδασχαλείῳ, τῶν παίδων πρὸς ἕνα A mine solet accidere, aut speciosa esse, aut decore 


y τὸν ἡγεμόνα, xai δρώντων τε Bv, Ó τι 
αἱ λεγόντων ἕν, ὅ τι ἀχούοιεν. Πλούτου δὲ 
V ἢμέλει" ὅπως δὲ πᾶσι παρείη, τούτου τὴν 
ἱπιμέλειαν εἶχεν, ἀδωρότατός τε ὧν xal 
τατος. Καὶ φόρους ἀνῆχε πόλεσι" χαὶ àmo- 
; ἐπέδωχε,, καὶ τὸ πεπτωχὸς ἤγειρε, xal τὸ 
σατο" τὴν μὲν εἰς μέγεθος ἦρε, τὴν δὲ εἰς 
σχησε, τὴν δὲ οὐχ οὖσαν προσέθηχε, τὴν 
ξειμμένην συνῴχισεν. ᾿Απολαύειν μὲν οὖν 
c3 τὸν xa0' ἕνα τῶν χοινῶν ἀγαθῶν" ὁ δὲ 
Mt χαθιεὶς xai εἰς τὴν ὑπὲρ τοῦ δεῖνος 
ὡς ἐπ᾽ ἐχείνου γενέσθαι τὸ μηδένα ἀνθρώ- 
ἦναι δαχρύοντα’ οὐδὲ ἡγνόησεν "Octpt;, 
) δέοιτο, χαὶ τί χωλύει τὸν δεῖνα μαχάριον 
μὲν δικαίας ἦρα τιμῆς, καὶ ἀπέδωχεν᾽ ὁ 
| βιθλίοις προσανέχων, ἄσχολος ἣν ἐχπο- 
᾿Ἰοφὴν, ἐν πρυτανείῳ σίτησιν ἔδωχεν (27)* 
€ μὲν ἀνθρωπίνης ἠμέλει, χαὶ τὰ περιόντα 
μάλ᾽ ἔδοσχεν, λειτουργῶν δ' ἴσως ἧσχύ- 
b τοῦτο ἡγνόησεν, ἀλλ᾽ ἀνῆχε τῆς λειτουρ- 
t ἐνοχληθεὶς, ἀλλ᾽ ἐνοχλήσας τῷ, πρὶν al- 
δοῦναι, αἰδοῖ σοφίας ἀξιῶν τὸν τοιυῦτον 
) εἶναι xaX ἄφετον, ὥσπερ ζῶον ἱερὸν, ἀνει- 
p* συνελόντα δ᾽ εἰπεῖν, τῆς ἀξίας οὐδεὶς 
v, εἰ μὴ ὅτῳ χαχόν τι ὠφεΐλετο᾽ τούτῳ δὲ 
2 τὴν ἀξίαν᾽ φιλοτιμίαν γὰρ ἐποιεῖτο πραό- 
μῆς χαὶ χρηστοῖς ἔργοις χαὶ τὸν ἀναιδέ- 
νιχήσειν. Καὶ ταύτῃ γε (exo τοῦ τε ἀδελ- 


carere videtur. Osiris ergo illa liberalium discipli- 
narum rudimenta magni a suis fleri cupiebat, eru- 
ditionemque fontem esse virtutis arbitrabatur. 
Pietas porro ac religio his maxime temporibus 
JEgyptiis usitata ac familiaris fuit. IIzc erant 
animi bona, quz tum regnante Osiride mira apud 
AEgyptios ubertate floruerunt ; ut ea ipsa regio vir- 
tutis scholi quam simillima videretur, pueris unum 
rectorem ac moderatorem intuentibus, unumque 
id facientibus, quod viderent, et quod audirent, 
eloqnentibus. Caterum divitias ipse quidem negle- 
ctui habebat, aliis vero, ut quam amplissima es- 
sent, omni eura ac diligentia providebat, vir 
ut in accipiendis muneribus parcissimus, sic in 
dandis effusissimus. Nam et tributa civitatibus re- 
misit, et in egenos largitione usus est, et quz di- 
ruta erant refecit, aut jam labentia atque incli- 
nantia resarcivit : urbes qua ampliores, qua pul- 
chriores reddidit , novas aut exstruxit penitus, aut 
desertas civibus frequentavit. Ac tametsi unum- 
quemque necesse sit publicorum bonorum esse 
participem ; hic tamen grave sibi ac molestum 
minime ducebat, vel ad hujus, aut illius curam 
gerendam 10A sese demittere; adeoque. illu. re- 
gnaute, nullo in homine m:eror aut lacrymz cerni 
potuerunt : neque Osiridem latebat quo cuique 
opus esset, et quid quemque beatum esse prohibe- 
ret. Hic meritos sibi honores dari cupiebat; con- 


ἧς συνωμοσίας αὐτοῦ περιέσεσθαι, ἀρετῆς C cessit ultro. Alter, quod libris totum se tradidisset, 


| μεταποιήσας τὰς φύσεις, ἕν τοῦτο γνώμης 
γος. Βασχανία γὰρ ὑπ᾽ ἀρετῆς οὐ παύεται 


quxrendis vitz: necessariis vacare mon poterat ; 
victum ei de publico procuravit. Alius humanas 


DION. PETAVII NOTE. 


w πρυτανείῳ σίτησιν ἔδωχεν. Tipova- 

d AEgyptios ex Graecarum urbium consue- 

axit. Σίτησιν ἐν πρυτανείῳ appellari πρυ- 
tat Jos. Scaliger v De emend. temp., 

86 falso Antiphanis locum ad eum sensuin 

idat, ubi parasitus arteu) suam jactitans, 

lorem se facit Hieronicis, qui in Prytanee 

δὲ alienis impensis alebantur. 

γὰρ αὑτοῖς ταὐτὰ τοῖς τ᾽ Ὀλύμπια 

γι δίδοται. χρηστότητος elvexa 

“Ἢ, οὗ γὰρ μὴ τίθενται c vji6oAal, 

ξγεῖα ταῦτα zárca προσαγορεύεται. 


est iis ex verbis colligi, πρυτανεῖα esse 
n Olympionicarum. Nam iste potius est 
ibicunque sine syinbolis ceenatur, ibi esse 
, id est loca in quibus de alieno curantur. 
itis sua quoque πρυτανεῖα sunt, videlicet 
divitum cenacula, in qux asymboli ven- 
»» minus falsus est idem Scaliger, dum ex 
reteri Chrysostomi iuterprete, conjectatur 
t sumpsisse Chrysostomum pro sporttu'a in 
Verum neque apud Anianum, neque apud 
. ista leguutur. Chrysostomi verba sunt 
in Matth. : Τὰ δὲ ἔπαθλα τῆς πολιτείας, 
δάφνης, οὐδὲ χότινο;, οὐδὲ ἡ ἐν πρυτανείῳ 
Mianus vero ita reddit: Premia vero cirtu- 
disciplina non ramusolea (lauri), nec corona 
oliis immista, nec publice in prytaneo appa- 
νἱσία. Sic ille. Nec vulgo exstal, mec. in 
sporiula; quod tamen non improbem. Ne- 
terea Scaliger audiendus crit, dum spor- 


μία vocem, quam Aristoph..sclhol. ad Nubes si- 
gnificari ait vocabulo πρυτανείων, ad Hieronicarum 
cibos in prytaneis restringit. Etenim neque πρυτα- 
vela cibum illum signilicant ; et sportule sunt 
δικαστιχαὶ δαπάναι. Vide Casaub. inlib. viii Athen. 
c. 9. Caterum Hieronice e republica constitulis 
vectigalibus alebantur in prytaneis ; ideoque victo- 
riarum suarum insignia palam gerebant, qua tre- 
chedipna et niceteria ab Juvenale dici satyr. ὅ putat 
Scalig. his versibus : 


Rusticus ecce tuus sumit trechedipno, Quirine, 
Et ceromatico fert niceteria collo. 


XXX VIII] Quod de trechedipna verum non arbitror. 
unt enim vestimenta parasitica, ut vetus interpres 
aduotat , quem tamen non audio, dum niceteria ait 
vestes peregrinas. Melius quod subjicit : Nam et 
niceteria syllateria sunt, qua ob victoriam fiebant, 
εἰ de collo pendentia gestabantur. Crediderim sylla- 
teria dici εἰσελατήρια. Nam ejusmodi certamina 
iselastica dicta, quod quadrigis albis in patriam per 
muros interruptos inveherentur, ut ad Themist. 
oral. n adnolavimus. Hzc insignia, οἱ niceteria 
videntur bravia fuisse. Nam bravium gestamen quod- 
dam erat, cujus figuram vitiginei folii similem fuisse 
docet Ambros. lib. πὶ Hexaem., cap. 14, ubi de 
vitis folio agens, Videmus, ait, ilà scissum atque 
divisum «ut (rium foliorum speciem videatur osten- 
dere, etc. Mox : Etenim bravii speciem videtur effin- 
gere; significans quod wna inter ceteros pendentes 
[ructus habet principatum ; cui tamen quodam judicio 
naturg, sed evidenti. indicio innascilur. species, ct 


DE PROVIDENTIA. 


1212 


Ky ὄψει; βουλομένη τὸ xaY οἱομένη πρὸς A abdebat, incertus quo se converteret, aut quam 


msgtpágÜau παρ᾽ ὃ xaX μείζω συμφορὰν 
Ὁ τῆς βασιλείας ἐχπεπτωχέναι τὸν ἄνδρα, 
ἂν οἰομένη δημοσιεύσειν (39) τὴν πολιτείαν 
νος ὑποθέσεως, xal χαθηδυπαθήσειν τὴν 
, Ἑαλώχει τε αὑτῆς ὁ Τυφὼς ἤδη πρεσδύτης 
Ὁ παιδάριον ἀφροδίτης ἀρχόμενον, χαὶ ἣν 
μέρος τῆς συμφορᾶς αἰδὼς τῆς ἀνθρώπου, 
ἐπεφιλοτίμητο τὴν μεγίστην ἄρξειν ἀρχὴν, 
τὴν δυναστείαν χοινώσεσθαι" dj 65 xaX ἐν 
lp χρῆμα φανερώτατον Qv, εὐδοχιμεῖν ἐν 
5τὸν ἀντιχειμένοις φιλοτιμουμένη, θηλυτάτη 
τἰχῶν τρύφημα προσεξευρεῖν, xai ἐπιποιῆ- 
st, χαὶ ἐνδοῦναι τῇ φύσει " παραθολωτάτῃ δὲ 
ἐπιθέσθα: σχέμματι, χαὶ τολμῆσαι πεῖραν, 
ρβάγμων τε 
Ὁ δὴ πρὸ; ταῦτά τε xai πρὲς τἄλλα xai 
ἑταιριστρίας xaX ἄνδρας πελάτας πάντας 
"μονας ἔχειν, xaY χρῆσθαι πρὸς ἃ ἐπεφύχει, 
xal θύραϊΞ:. Ὀσίριδι δὲ χαὶ ὅτι γυναιχω- 
τὸ παιδάριον ἀνέμνησ3. τοῖς ἀνθρώποις ὁρώ- 
αἴτοι τὸ παιδίον, ὁ Ὧρος, θέαμα σπάνιον 
| Yàp ἀρετὴν "Ομτιρις (peto γυναιχὸς εἶνα! 
«ὃ σῶμα αὐτῆς, μήτε τοὔνομα διαθῆναι τὴν 
Οὔκουν οὐδὲ τὸ iv ἄχρι» γενέσθαι τῖς τύχης 
͵δὲ τοῦ χαθεστῶτος τὴν σώφρονα, εἰ μὴ καὶ 
ὑπὸ τῷ μεγέθει τῆς ἐξουσίας ἐχρύπτετο. 
pt αὐτὸ: ὡς παρὰ τοῦτο εὐδαιμονέστερος 
το ἀλλ᾽ ἤδει, xal μὴ τυχὼν, οὐχ ἂν ἧττον 
) Ὑενόμενο:. Αὐτὸς “γάρ τις ἕχαστος ἑαυτῷ 
του ταμίας, ἀγαθὸς εἶναι βουλόμενος. Διὸ 
ν ἀρετὴ συζῶντας, ἰδιώτας τε ὄντας xol 
5, ἴδοι τίς ἂν ὁμοίως εὐθυμουμένους. "Azac 
'ἀρετῆς ὕλη. Καθάπερ ἐπὶ σχηνῆς ὁρῶμεν 
ς τραγῳδίας ὑποχριτάς" ὅστις χαλῶς ἐξ» 
ἣν φωνὴν, ὁμοίως ὑποχρινεῖται τόν τε Κρέον- 
«κὸν Τήλεφον, xaX οὐδὲν θἀλουργῇ τῶν 
ἰιοίσει xob; τὸ μέγα χαὶ χαλὸν ἐμθοήσαι, καὶ 
εἶν ἐχοὶ τοῦ μέλους τὸ θέχτρον᾽ ἀλλὰ xai 
ἀπαιναν χαὶ τὴν δέσποιναν μετὰ τῆς αὐτῦ΄ς 
ται μουτιχῆς, χαὶ ὃ τι ἂν περιθῆτα! προῦ- 
τὸ χαλῶς αὐτὸν ὁ χορηγὸς τοῦ δράματος 
“οὕτως ἡμῖν Θεὸ; χαὶ τύχη περιτίθησιν 
κροσιυπεῖα τοὺς θίους ἐν τῷ μεγάλῳ τοῦ 


οὗσα xai χαινοτόμος. Παρ- B 


vitze rationem iniret, cum ipse, tum uxor ejus, in- 
gens alia pernicies, sui ipsius ornatrix, ac theatri 
forique insatiabilis, omnium in se animos converti 
credens, summeque cupiens. Itaque majori id sibi 
calamitati ducebat, quod vir regno suus excidissel ; 
ejus enim compos si fuisset, majori se occasione 
palam hanc administrandi rationem habituram, ct 
per luxum potestate abusuram esse speraverat. 
Porro Typho, quamvis zetate provectior, incredi- 
bili ejus amore flagrabat, sic quasi puer, qui tum 
primum uti venere incipiat, nec minima pars illi 
calamitatis erat mulieris pudor, apud quam sum- 
mum se imperium adepturum, et eam in τορι 
partem vocaturum ambitiose jactaverat. llla. vero 
eliam privatiin degens non obscure ex duabus 
longe diversissimis rebus gloriam affectare videba- 
tur, ut non. modo mulieres omnes luxu, ac novis 
in dies deliciis comiiniscendis, fucaudaque omni 
lenociniorum genere facie, et immoderata nature 
licentia superaret; verum eliam marium ut consilia 
audacissime  sueciperet temereque tentaret, no- 
varum rerum studio atque in rebus tractandis 80- 
lertia singulari. Ad haec aliaque id genus multa, 
meretrices, clientesque, 3c mercenarios eodem vo- 
luntatis ac studiorum consensu paratos habuerat, 
quibus domi forisve, ad quae natura comparata 
erat exsequenda, commode uteretur. At Osiridi gy- 
naceum esse, aliquando visus ab hominibus filius 
admonuit: quanquam raro admodum puer llorus 
in conspectum hominum prodiret. Quippe unicain 
hanc mulieris virtutem Osiris esse dictitabat, si 
neque corpus ejus atriensem extra januam, neque 
nomen exiret : quare nec modesto illa et pudica 
matrona, etsi summum fortunz culmen attigisset, 
a receptis jam et comparatis moribus descivit : 
nisi eo fortasse, quod sub potestatis magnitudine 
domi delitesceret, quandoquidem nec Osiris ipse, 
tanquam fortunatior, ea re gestiebst. 106 Quin 
hoc przclare noverat, etsi minime id adeptus 
esset, nibilo sc minus beatum futurum. llujus 
enim rei sibi quisque dispensator est, si vir bonus 
esse voluerit. Propterea virtute przditos homines, 
sive privatos, sive in aliquo magistratu et digni- 


ipápazt, καὶ οὐδέν τι μᾶλλον ἕτερος ἑτέρου βίος D tate positos, in eadem versari animi tranquillitate 


» ἦ χείρων, χρῆται ὃὲ, ὡς ἔχαστωυς δύναται. 
δὲ ὁ σπουδαῖος ἁπανταχοῦ χαλῶς διαγίνεσθαι, 
(quy, xi) τὸν μόνχοχον ὑποχρίνηται" 
t δὲ οὐδὲν περὶ τοῦ προτωπείου. Ἔ πεὶ χαὶ ὁ 
e Ὑελοῖος ἄν γένοιτο, τὸ μὲν φεύγων, τὸ δὲ 
νος. Καὶ γχο ἐν τῷ γῆς γραὺς (00) εὐδοχι- 


videas. Etenim omnis hominum vita virtulis materia 
cst. Quemadmodum in scena fabularum actores cet- 
nimus, quorum qui voci diligentissime servieril, 
is Creontem, aut Telephum nullo discrimine agere 
potest, neque ad praeclaram vehleinentewque. vocis 
intensionem, aut ad theatrum suavi carminis emo- 


DION. PETAVII NOTAE. 


'Exelyog, ἂν clouérg &njccicóctw. Sub- 
| senlentia. est, quam sie extrico, ut óruo- 
τὴν πολιτείαν, idem sit ac rempub. confor- 
"roinde Typhonis uxor eo molestius ferebat 
wm viro imperium, quod ita rer pub. cotu- 


paraturam se crederet, ut spectaculis ac lusu, qui- 
bus illa mirifice capiebatur, wniversa diffluerel , 
Seque unam omnes suspicerent et intuerentur. 

(20) Kal γὰρ ἐν τῷ τῆς racc. Plautus Mil. glor, 
de scenicis actoribus : 


DE PROVIDENTH. P6 


ἧς οὖσα λίαν γυνὴ, ἑαυτήν τε xai ἐχεῖνον A riturus. videbatur, misericordiam ea calamitate 
tv, ἀεί ποτε αὐτῷ fable χρωμένη, xal τοῦ meruit : sed fortiores quosque ad iracundiam, 
ἀφίστη δὴ, πρὸς ἑαυτὴν ἀσχολοῦσα, πάθει —molliores et remissiores ad risum provocabat, 
χρούουσα, ἡδονῇ λύπην ἀποιχοδομουμένη. ita ut jam istud in proverbium evaderet, ac scisci- 
ν ἀνεπάλαισε, παρὰ μέρος εἴχων τοῖς ivav- — tarentur ex eo, quem pallidum animadverterent : 
χαχοῖς. Νῦν μὲν ὥμωζε, νῦν δὲ ὥργα * παι- Num fratri tuo boni aliquid evenit? Ac sibi ipsi 
ἀχολαστότερα τότε δὴ xal πλείους μᾶλλον — quidem necem merito conscivisset, mali ipsius ve- 
xlav εἰσήῤῥησαν, xai χῶμοι καὶ πότοι (55, — hementia in transversum raptus, nisi exsecranda 
κφθείρειν αὐτοῖς τὸν χρόνον, xal τῆς ψυχῆς — ejus uxor, muliebrique supra modum in periclis 
ν παραμυθεῖσθαι" χαὶ τἄλλα ἐμηχανῶντο, animo, sese pariter atque illum reduxisset; qux 
ατα τῶν Ὀσίριδος ἀγαθῶν μεμνῆσθαι σχο- — cum eo alioqui facili uteretur, tum maxime sui co- 
xai χολυμόήθρας ἐποίουν, xal νήσους iv piam faciens, ἃ merore hominem luctuque re- 
pato, xaX ἐν ταῖς νήσοις θερμὰ χειροποίητα, — vocavit, concitatum animi affectum alio affectu re- 
Mvcó τε ἐν ταῖς γυναιξὶν ἐπ᾽ ἀλλήλοις, καὶ — pellens, ac dolorem voluptate discutiens. Ita de- 
Ὡθορνύοιντο. B mum δὰ se rediit, vicissim diversissimis malig 
'ns, cum alias gemcret, alias libidine et voluptate turgeret. Tum vero maaima impudico- 
orum multitudo cum pernicie domum irrupit, comessationesque et compotationes frequen- 
at earum rerum consuetudine tempus falleret, atque :zegritudinem  sublevaret : ceteraque 
excogitata, νί in 3ssiduo occupationum concursu quam minima esset bonorum Ósiridis 
». Proinde piscinas exstruxerunt, et in piscinis rursusque insulas, in insulis thermas arte 
factas, ut inter mulieres promiscue nudarentur, palamque ac nullo discrimine eas inirent. 

gk ταῦτα οὖσιν αὐτοῖς xal f) τῆς τυραννίδος 45. Quse cum agerent, ecce tyrannidis occupan- 
πὶ νοῦν ἔρχεται ὑποθήχῃ φαύλων δαιμόνων, — dae consilium illis in snimum incidit, pravorum 
τρόπον ὑφηγοῦνται, xal τἄλλα áàvagavóóv — instinctu demonum , qui rei gerendse modum 
ῴχουν, παρόντες τε xal συμπεριιόντες " οὐ omnem et rationem suggerebant ; czeteraque jam 
Viv αὐτοῖς ὁρᾷν τὰ σφέτερα ἀτίμως ἔῤῥοντα, | tum aperte presentes 106 atque oberrantes in- 
€ ἀσχουμένης, εὐσεδείας ἐπιδιδούσης, ἀπ- — struebant. Haud enim tolerabile iis visum est, sua 
y μὲν ἀδιχίας, εἰσῳχισμένης δὲ ὁμονοίας, — temere et nullo honore pessum agi, cum et pru- 
πάντων ἀνθούντων. Τὸ δαχρύειν Αἰγυπτίοις — dentia vigeret, et pietas invalesceret, et omni in- 
πὸν ἦν, πάντα εὔφημα, πάντα ἐν χύσμῳ, — juria depulsa, recepta in animos hominum concor- 
tlac , ὥσπερ ἑνὸς ζώου, Ψυχὴν ἐχούσης τὸν C dia foret, bonorumque omnium status Integer et 
κατ᾽ αὐτὸν χινουμένης, τῶν μερῶν τῷ παντὶ florentissimus esset. Lacrymarum /Egyptiis nibil 
ντων. Ταῦτα ἐξοιστρᾷ, τούτοις ἐπιφύονται — preter nomen relictum erat, fausta letaque Οπι- 
ὀργάνοις χρώμενοι συγγενέσιν ἀνθρώποις. — nia, et congruo ordine temperata : sic ut respu- 
ι δὴ τὸ χαχὸν (54) ἐν δύο γυναιχωνίτισιν, — blica, quasi animal quoddam, legem animz habe- 
i9 ἣν ἐν τῇ πόλει (35) τῇ βασιλίδι τῷ etpa- — ret instar, et ad ejus impulsum moveretur, ac toti 
ἢ τῶν ἀλλοφύλων, ὃς αὐτός τε καὶ fj πληθὺς — partes consensione responderent. Ob ea stimulati 
€ ἐδόχουν στρατεύεσθαι - τότε δὲ πόλεμόν — demones, in hzc ipsa verterunt impetum, et ho- 
τον οὐχ εὐτυχῆ πρὸς μοῖράν τινα αὐτῶν — minibus velut cognatis instrumentis ad illa labe- 
w,. xai χῶμαί τινες Αἰγύπτιαι χαχῶς ἐπε- — factanda sunt. usi. Quamobrem duobus in mulie- 
, τοῦτο παρεσχεναχότων ἐπὶ τὸ δρᾶμα Óadt- — rum conelavibus adornatum et conflatum hoc 
ἀρὰ τὴν τούτου γυναῖκα φοιτῶσα μεθ᾽ ἡμέ- — omne scelus eat; nam in regia urbe auxiliorum 
Métep fj γυνὴ τοῦ Τυφῶνος οὐ χαλεπῶς — prefectus des habebat, qui cum exercitu ab 
| Báp6apov γραῦν xai ἀνόητον, τὸ παιπά- /Egyptiis in expeditionem mittebatur : tum autem 
περχώπειον, ὅτι τε αὐτῆς προχήδοιτο, xai — bellum haud felici successu cuin aliqua suorum 
piro χαχὸν ἐπ᾿ αὐτοὺς ἧξον, ἣν Ὁσίριδι D parte, qua defecerat, gerebant; populataque et 
y εἴη τὰ πράγματα " προδοσίαν γὰρ αἰτιᾶ- — direpta fuerant. nonnulla JEgyptiorum oppida, dze- 
συγχείμενον πόλεμον οἴεται πολεμεῖσθαι, — monibus hoc ipsum ad fabulz actum molientibus. 
άρων àv χοινωνία γνώμης μερισαμένων — Ad illius ergo uxorem dies noctesque szpius ven- 


DION. PETAVII NOTE. 


αἱ κῶμοι xal πότοι. Solent interdum — militibus non indigenis. sed peregrinis utebantur. 
bomines pre merore atque impatientia, — Strabo xvii : Ὁ γοῦν Πολύδιος γεγονὼς ἐν τῇ πό- 
um recordationem fugiant, comessationi- λει βδελύττεται τὴν τότε χατάστασιν, xal φησι τρία 
bidinibus se totos tradere. Plutarch. de Απ- γένη τὴν πόλιν οἰχεῖν, τό τε Αἰγύπτιον, xal τὸ μι- 
1 Actiacam cladem profugo : ᾿Αναληφθεὶς — c0ozopexbv πολὺ, xal áváyoyov.. Ἐξ ἔθους yàp πα- 
ἧς Κλεοπάτρας, πρὸς δεῖπνα, χαὶ πότους, λαιοῦ ξένους ἔτρεφον τοὺς τὰ ὅπλα ἔχοντας, ἄρχειν 
μὰς ἔτρεψε τὴν πόλιν. μᾶλλον, f| ἄρχεσθαι δεδιδαγμένους, διὰ τὴν τῶν ἴα 
"proe δὴ τὸ xaxcr. là Ammianus σιλέων οὐδένειαν. Sed de hac mulierum ac Tvpho- 
: Per id omne tempus Palladius ille coagu- — nis adversus Osiridem conspiratione aliter Plutar- 
ium crumnarum. chus De lside et Osir., quem consule. 

Ectía γὰρ nv ἐν τῇ πόϊει. AEgyptii olim 


DE PROVIDENTIA. 


1950 


τῷ παντὶ λῷον, Τυφῶνι τὴν ἀρχὴν πράτ- A state, patriisque moribus recepta dignitatis hujus 


γεγονότι μὲν ὅθεν ύθσιρις, πρεσδυτέρῳ 
διχαιοτέρῳ βασιλεύειν Αἰγύπτου. “Ὥστε οὐδὲ 
ἣν Αἰγυπτίους εἰχὸς ἐφ᾽ ὑμᾶς συστῖναι, μὴ 
iva τῆς μεταδολῆς γινομένης περὶ τὴν πολι- 
ἣν πάτριον. Τὸ μὲν οὖν σχῆμα τῆς ἀρχτς ἡμέ- 
"ται, τὸ ὃὲ ἀγαθὸν ὑμέτερον, xaX Αἰγύπτου 
ὑσπερεὶ τραπέζης εὐωχήσεσθε. Μόνον ὑφ- 
3) πείσειν τὸν ἄνδρα. Καὶ σύγε, ἔφη, συμπεί- 
Veg ἐποίουν" xai ἐπειδὴ προσελαύνων ἣγ- 
, τοῦτο μὲν χάθετοι πρόδρομοι τὸ τῆς ἐπιδου- 
νῶς παρ:φθέγγοντο, ἐχεμυθίας προσποιήσει 
Ya βοώντων φανερώτερον ἐξαγγέλλοντες, ἃ 
ν εἰχάζοντο" τοῦτο δὲ ἀσαφῆ γράμματα δι- 
ἂν ἀσφάλειαν ἐπιτάττοντα. Ἤδη δέ τις χἀ- 


consuetudo segnes quidem οἱ ignavos in volunta- 
riam servitutem impellit; at qui contumacius ju- 
gum excusserit, imbecillos et invalidos eos expe- 
rietur : isque adeo liber est, cui vires ad id idonex 
suppetunt, nisi temporis illum consuetudo deterreat, 
quod a nobis, quaeso, absit, dum vos adhuc in arinis 
estis! cum Osiris interim nihil aliud quam aut diis 
supplice, aut legatis jua dicat, aut causas judicet, 
aliave quapiam functione pacis occupetur. Nec enim 
nobis generis nobilitatem , vobis manus viresque in 
ejusdem facti communionem conferceniibus, Osiri- 
dem cuiquam Scytharum detrimento fore putandum 
est ; neque vosmagnum quidpiam innovare, aut gy- 
priorum jura rescindere, aut reipublie:x statum im- 


re εἶπεν, ὅτι δεῖ σώζειν ἑαυτοὺς Ex τοῦ λόχου, p immutare, sed eam potius constituere, et ad mcliorem 


ne ἀριδυλότερον, xai μάλα ἄλλος xal ἄλλος, 
οὗτοι στασιῶται Τυφῶνος xal συνωμόται τῶν 
᾽ν. Ἐπὶ πᾶσιν ὁ χολοφὼν, αἱ γυναΐῖχες ὑπαν- 
ιν, αἱ δημιουργοὶ τοῦ δράματος, xai Τυφὼς᾿ 
'φ ἐπ᾽ ἄλλο τι προελθὼν τοῦ ἄστεος, λαθραίως 
υγγίνεται, καὶ συντίθεται περὶ τῆς ἀρχῆς, 
ϑει χωρεῖν αὐτόθεν ἐπὶ τὸ ἔργων, εἰ δέοι, καὶ 
ἱέσθαι τὴν βασιλίδα πόλιν Ὀσίριδι, xal τοῦτο 
ὡς ἀποχρώστς αὑτῷ xai τῆς λοιπῆς Αἰγύπτου, 
G, ἵνα σοι, (ral, πλουτοῖεν οἱ στρατιῶται, 
ὑδαέμονα χαὶ χοινὴν ἑστίαν τῶν ἐν Αἰγύπτῳ 
ve νδραποδισμένο:! χαὶ διτρπαχότες τὰ χρύ- 
Καὶ ταύττν ὁ μὲν χρηστὸς Τυφὼς προῦπιεν 
ὧν ἐνοιχούντων διὰ τὴν ἐς Ὄσιριν εὔνοιαν " ὁ 
Ime οὐκ ἔφη ποιήσειν * εἶναι γὰρ αὑτῷ σέδας 
κε ἱερᾶς xai δήμου σώφρονος, xal τῶν ἐν 
Ἐρῶν᾽ χαὶ γὰρ ἐπ᾽ "Ὄσιριν οὐχ ἐθελοντὴς, ἀλλ᾽ 
tyxnc ἔφη βαδίξειν, αὐτοῦ τὴν ἀνάγχην πε- 
96, xiv προχωρῇ χρατεῖν ἐχείνον, σωζομένου 
πος χαὶ TTG χώρας ἀχεραίου μενούσης, χέρδος 
ξεοθαι τὸ μὴ καχοῦ μείζονος ἀνάγχην γενέ- 


conditionem redigere videbimiui, 110 »i Typhoni 
per vos imperium procuretur, qui ct eodem quo Osiris 
genere natus est, et ad eum atatis merito justius 2 - 
gypriorum imperii summa pertinet. Ita futurum et 
ut, non magua de veteri reipublicze statu mutatione 
facia, ne AEgyptii quidem ullam omnino contra vos 
coitionem facturi sint. Regni porro habitus insiguia- 
que penes nos erunt; vestrum autem erit, quidquid 
inde commodi fuerit; universaque vobis Agyptus, 
quasi in convivio epulanda prsebebitur ; tantum viro 
id persuasuram te recipito. Tu vero, inquit illa, una 
et idipsum persuadebis. Visum hoc utrique est, ac 
simul adventus illius renuntiatus est, partim am- 
bigui de insidiis sermones sparsi per subornatos 


C przcursores, qui taciturnitatis simulatione multo 


apertius, quam qui elata voce przidicant, hoc ipsum 
publicabant, quod clam habere velle videbantur : 
partim occulti libelli terrorem incutiebant, quibus 
saluti consulendum esse przcipiebatur : mox etiam 
aliquis palam ex insidiis eripere se oportere dixit ; 
idem et alter manifestius, tum alius atque alius, 
omnes Typhonicz faetionis et muliebris conjura- 


ocii : postremz omniurm in occursum euntes fabuls totius artifices ac. maehinatrices mulieres 
Maem imposuerunRt , ac Typho ipse denique, quasi alterius negotii gerendi eausa, civitate di- 
het clap illum conveniens de imperio paciscitur; hortatur ut rem e vestigio aggrediatur, 
vel si una cum Osiride regia civitas profliganda sil, ultro condonare; reliquam sibi Zgyptum 
86: simul ut. satellites, ait, populata tuos, et vastata locupletissima civitate, ac communi 
, qu: in /Egyplo preclara sunt , domicilio, ditare possis. Et illam quidem optimus Typho, pra 
odio, barbaro houini propinabat, quod Osiridem omnes singulari benevolentia prosequerentur. 
Scytha facturum se id negat; sibi enim et augustissimum senatum, et modestissimam plebem, 
es magistratus religioni esse; neque sponte se in Osiridem, sed necessitate compelli , illo ipso 
, cogente : quod si urbe servata, incolumi ac salva regione in suam potestatem venerit, id in 
leputaturum se esse dixit, si nulla przterea gravioris mali necessitas afferatur. 
Δέγει τοίνυν ὁ μῦθος οὐχ ἐμφιλοχωρήσειν τοῖς p 16. Caeterum fabula ipsa in enarrandis Osiridis 
log πάθεσιν" οὐ γὰρ εἶναι φύσιν ἔχον λιπαρῶς — incommodis haud libenter immoraturam se profite- 
ροσχαρτερεῖν ἀνιαρῷ διηγήματι, Ἄγονται δὲ — tur; nec enim liumapnum esse, tristi ac molest 


ἱερῶν (57) ξαχρύων ἀποφράδε:ς ἡμέραι μέχρι 
ἐχείνου, χαὶ οἷς θέμις ὁρᾶν, χινουμένας τὰς 


narrationi quemquam diutius insistere. 1 1 1 Ex illo 
tamen tempore sacrarum lacrymarum atri et nefasti 


DION. PETAYI NOTAE. 


"Avorrai δέ ye τῶν ἱερῶν. Mine plangens 
i$ Juvenal. satyc. vi. De quo planctu. ac ne- 


fariis diebus adi si lubet Plutarch. De lside et 
Osiride. 


1261 


SYNESII PTOLEMAIDIS EPISCOPI 


dies celebrantur, iique, quibus fas est spectaculo A εἰχόνας αὐτῶν ἐποπτεύουσιν. Ἐ χεῖνο δὲ ἄξιον Cal 


interesse, motas atque agilatas eorum iinagines 
inspiciunt. At illud memoratu dignum, profanisque 
auribus permissum ait , Osiridem sese pro patria, 
pro sacris, pro legibus iis commisisse, qui se, ni 
quamprimum dederetur, cuncta profligaturos com- 
minabantur: navigioque fluvium  trajecisse, et 
presidio statim alicubi, seu terrarum, seu maris 
custoditum esse, deque ejus capite habitam a bar- 
baris concionem ; in qua quidem Typho quam 
citissime eum crudelissimeque interfici postulabat ; 
barbari vero, quamvis illatam sibi ab eo injuriam 
crederent, virtutis tamen reverentia id reprehen- 
sionem habiturum esse judicarunt; et exsilio con- 
tenti fuerunt, quod et ipsum pudori illis fuit; nec 


φησιν xal χοινῆς ἀχοῖς " ὑπὲρ yupas , ὑπὲρ ἱερῶν, 
ὑπὲρ νόμων αὐτὸς ἑαυτὸν ἐγχειρίζει τοῖς, el μὴ 14- 
6otcv, ἀνατεινομένοις ἅπαντα ἀπολεῖν, xat διαδαβει 
τὸ ῥεῦμα ὁλχάδι " φρουρά τε εὐθὺς ἀμφ᾽ αὐτὸν, Um 
ποτὲ γῆς f] θαλάττης, καὶ περὶ τοῦ τί χρὴ xakdh 
ἐχχλησία Bapfapuxf. Ἐνταῦθα ὁ μὲν Τυφὼς tlla 
ἀποθνήσχειν αὐτὸν ὡς ἀνυστὸν τάχιστά τε xai βιαιό» 
τατα" οἱ βάρθαροι δὲ, καίπερ ἀδιχεῖσθαι πεκιστευ» 
χότες, νεμεσητὸν ἐποιοῦντο, καὶ ἡδοῦντο τὴν ἀρετήν" 
φυγὴν δὲ ἐπέθδαλλον " καὶ αὖ καὶ τοῦτο σχύνοντο, xal 
ἠξίουν οὐχ εἶναι τὸ πρᾶγμα φυγὴν, ἀλλὰ μετάστασιν" 
χρήματα δὲ xa χτήματα ἔχειν εἴων, καὶ ταῦτα ἀρί» 
γόντος αὐτοῖς τοῦ Τυφῶνος ol δὲ οὐδὲν μϑλλον͵ ἢ 
τῶν ἱερῶν ἥπτοντο. Ὁ μὲν δὴ θεοῦ τε πομπῇ xi 


tam exsilium, quam secessum esse voluerunt : B ἀγαθῶν ἡρώων ἐστέλλετο, χρόνοις εἱμαρμένοις ixre 


bona autem fortunasque, quantumvis a Typhone 
Sibi offerrentur , exsuli concesserunt, et ab iis, 
perinde ut asacris rebus, abstinuerunt. lta ille diis 
ac bonis heroibus cómitantibus, profectus est, certis 
posunodum teinporibus ab exsilio revocandus. 
Nam deteriora queque apud /Egyptios przvalere, 
omniaque tam cito perturbari el consternari fas 
non erat; quandiu sacer οἱ divinus in his sedibus 
versaretur animus. Ut enim fleri ita liceret, sub- 
inde ab ipso exordio pravi illum daemones adorti 
sunt, quorum propria hac sunt officia ; quibus mi- 
nistrum sese praebens is, quem et pridem in lucem 
ediderant, οἱ nuperrime ad tyrannidem evexerant, 
variis illos miseriis atque incommodis pascebat. 


Tributa itaque confestim multiplicia civitatibus im- C 


perata; nomina aut conficta, que nunquam fue- 
rant, aut inducta jam et obliterata rescribebaniur. 
Qui in aquis vitam exerceret, eadem cum conti- 
nentis habitatoribus pendere cogebatur; mediter- 
raneis eontra , navigia imperabantur; ne quis in 
tanta pernicie calamitatis expers inveniri posset. 
Haec ex malis precipue publica, quibus et hoc erat 
cominunius : legatos, et. provinciarum  pr«efectos, 
publice venundatis civitatibus, acceptoque pretio, 
dimiuebat, qui quidein conducta provincie alicu- 
jus praefectura, vel si quis adolescens esset, pacta 
in annum locatione, hoc ipso etiam profusissimae 
senectutis subsidia sibi comparanda esse ducebat : 
unum enim et illud eorum fuit, que regnante Ty- 
phone perpetrabantur. Numerata pecunia przfecturz 
119 stipulationem laciebat, cum tamen prius huic, 
tanquam flagitii comperto, imperium abrogaretur 
hic in virtutis premium amplius aliquod dignitatis 
fastigium, et imperium in plures, et longius ge- 
rendi magistratus tempus sortiretur. Quamobrem 


σόμενος * οὗ γὰρ fjv θέμις τὰ χεέρω xpactos ἐν M. . 
γύπτῳ,, xaY àv ἐλαχίστου μεταπεσεῖν εἰς ἀκοσμίαν 
ἅπαντα xaX χατήφειαν, τῆς ἱερᾶς ψυχῆς ἐνδημούεες" 
ἵνα γὰρ ἐξῇ γενέσθαι ταῦτα, τὴν ἀρχὴν ἐπ᾿ εὐτὸν 
συνέστησαν, ὧν ταῦτα ἔργα, οἱ δαίμονες, οἷς ὑπερε- 
τῶν ὁ προθδεδλημένος ὑπ᾽ αὑτῶν πάλαι τε εἰς viv 
γένεσιν, χαὶ τότε ἔναγχος εἰς τὴν τυραννίδε, vuv. 
τοίων αὑτοὺς εὐώχει συμφορῶν. Φόροι μὲν εὐθὺς 
πολλαπλασίους ταῖς πόλεσιν ἐπετάττοντο, ὀφλήματά 
τε οὐχ ὄντα ἐξηυρίσχετο, xal τεθαμμένα ἀνωρύττετο; 
ὁ μὲν ἐπιποτάμιος ἠπειρωτικόν τι λειτουργεῖν ἐτάς- 
τετο" πλοῖα δὲ ἥτει τὸν ἠπειρώτην, ἵνα μηδεὶς ἔν 
θρωπος ὧν χαίρειν σχολάζοι. Ταῦτα δημοσιώταια τῶν 
χαχῶν, xai ἔτι χοινότατον ἄλλο" τοὺς ὑκάρξομες 
αὑτῷ χαὶ ἐπιστησομένους τοῖς ἔθνεσιν ὠνίους ἐξ 
ἐπεμπεν, ἀπεμπολῶν δημοσίᾳ τὰς πόλεις. Οἱ δὴ e 
σθωσάμενοί τινος ἐπιτροπείαν Eüvouc , χαὶ ὅσες ὁ 
νεώτατος ἦν, ἐπ᾽ ἐνιαυτὸν ἕνα συγχειμένης τῆς ἔ;» 
μισθώσεως, ἠξίου τὸν ἐνιαυτὸν ἐχεῖνον αὑτῷ riu 
ἀχολάστου συναθροίζειν ἐφόδια. Ἕν γάρ τι καὶ sum 
τῶν ἐπὶ Τυφῶνος ἐγένετο " χατὰ γραμματεῖον épe- - 
λογεῖτο τῆς ἀρχῆς τὸν χρόνον τοῖς καταθεμένοις ép. . 
γύριον. Πρότερον δὲ ὁ μὲν ἐπ᾽ αἰτίᾳ xaxlac 
ελύετο τῆς ἀρχῆς, τῷ δὲ μισθὸς ἣν ἀρετῆς πρε 

τιμὴ, καὶ πλειόνων ἀρχὴ, xal χρόνος ἐπι ue 
"Ὥμωζον οὖν τὸ ἀπὸ τοῦδε ἅπαντες ἀπανταχοῦ, 88" 
κὸν ἴδιον λέγειν αὐτῶν ἕχαστος ἔχοντες, καὶ sumi 
δύμους xal χατὰ βουλευτήρια πᾶσι καχοῖς ἡλεῦῃε, 


p ὡς μίαν τινὰ φωνὴν ἀπ᾽ Αἰγύπτου πρὸς οὐρανὸν ἐν 


ρεαθαι, τὴν ἠχὼ τοῦ χοινοῦ θρήνον. Θεοὶ δὲ ἡλέαον 
τὸ γένος, καὶ παρεσχευάζοντο, ὡς ἀμυνοῦντες, θὲ 
μὴν ἐδόχει, πρὶν ἐναργέστερον ἔτι παρ᾽ ἀλλήλας ἀμ’ 
τὴν xat xaxíav ἐξετασθῆναι, τοῦ καὶ τοὺς ἤχιστε Vj 


χρωμένους ἀνθρώπους xat αἰσθήσει χρῖναι τὸ Bus 
xa τὸ χεΐοον, καὶ διῶξαί τε xaX ἐχκχλῖναι. 





in luctu deinceps ubique omnes et dolore versabantur, cum $ua quisque infortunia recensere posset, δὲ 
populatim et per curias omni malorum genere vexabantur : ita ut eadem ex omni /Egypto in eclem 
voce sublata, publici planctus clamor exaudiretur. Sed et jam deos ipsos gentis hujus miserebat, se- 
seque δά vindictam parabant. Verum id non prius aggredi visum est, quam evidentior esset mulss 
vitii cum virtule comparatio; ut hi etiam, qui mentis judicio minus utuntur, vel sensu ipso quid 
mclius, quid pejus sit, discernere, atque illud amplecti, hoc declinare possent. 

17. Quocirca Typho Osiridis imperium ex homi- — — ττ΄, Ἐπέθετο τοίνυν ὁ Τυφὼς xal παντάπασι τὴ 
num memoria funditus evellere atque abolere Ὀσίριδος βασιλείαν τῆς ἀνθρώπων μνήμης ἐχκόζα!; 


DE PROYIDENTIA. 


1954 


τὸ μετήει πολλαῖς τε ἄλλαις ὁδοῖς, xal οὐχ A conatus est; idque cum plurimis aliis, tum hac 


ταύτῃ * δίχας τε ἐχδεδιχασμένας &vablxoue 
αἱ ἔδει τὸν ἑαλωχότα χρατεῖν " xa πρεσδείαις 
άτιζεν, ἐν αἷς ἐχθρὸς fjv, ὅστις ὑπὸ τῆς θεσ- 
γλώττης ὠφέλητο " χαὶ ἔδει συμφοραῖς ὄμι- 
όν τε xai πόλιν, χαὶ γένος. Ἐν ἀμηχάνοις 
|! ἐπ᾽ αὐτὸν δύο μηχαναὶ, εἴ τις ἣ τῇ γυναιχὶ 
t ἀπεμέτρησεν * ἡ 65 ὥσπερ ἐπὶ τέγους φα- 
ἢ προὐχάθητο, ἐπί τε τῷ σώματι xal ἐπὶ 
ἀἄγμασι ταῖς ἑταιριστρίαις μαστροποῖς χρω- 
ὃ πάλαι χαλούμενον Αἰγυπτίοις χριτήριον 
Ga. διχῶν πωλητήριον * ὁ ταύτῃ διειλεγμένος 
tv&v ἵλεῳ τῷ Τυφῶνι " ἄλλως τε γὰρ τιθασὸς 
(ειροέθης τῇ γυναιχωνίτιδι, χαὶ ὡς αὐταῖς 
σαμέναις τὴν τυραννίδα χάριν ἡπίστατο. 
€ ἐν ἀπόροις πόρος τοῖς πειρωμένοις αὐτοῦ 
ἧς, xai ἕτερος, εἴ τις προσελθὼν ἑνὶ τῶν 
αλαμναίου συλλόγου τῶν ὁμοδιαίτων Τυφῶνι. 
αλοῦντο μεγάλοι τε χαὶ μαχάριοι, ἀνθρώπια 
χαὶ παράσημα. Τούτοις οὖν ἔδει προσελθόντα 
t τινὰ λοιδορίαν Ὀσίριδος, ἐνηρμοσμένην 
* καὶ ἐποίουν αὐτὸ, οἷς ἤχιστα ἀρετῆς ἔμελε, 
οὐχ αἰσχρὸν ἁπανταχόθεν χερδαίνειν. Εὐθὺς 
τοόντο τὴν τύχην, ὥσπερ τὴν γνώμην * εἰσέῤ- 
εἰς τὰ τυραννεῖα τὸ ῥῆμα, χαὶ ἐπὶ τραπέζης 
€. Χαριζομένοις οὖν ἀντεχαρίζετο. Τοῦτο εἷς 
:& xai δεύτερος, xai ὠφέληντο μὲν, ἤδεσαν δὲ 
ἃπηχθημένοι xal ἀνθρώποις σώφροσιν * οἱ 
δὲ ἐχαρτέρουν. 


potissimum via contendebat : qua de causis antea 
lata erant judicia, nulla atque irrita faciebat, sic 
ut eum, qui causa ceciderat, vincere oporteret : 
legatis contra quam data essent responsa decerne- 
bat; ex quibus hostes ii erant, qui a divina illa 
lingua nonnihil utilitatis essent consecuti ; quos 
cum civitate sua ac genere ipso quamplurimis 
calamitatibus affici oportebat. Verumtamen despe- 
ratis jam rebus duplex erat subeidium : primum 
si quis Typhonis uxori pecuniam reprasentasset. 
Ea porro velut in prostibulo palam sedebat, ad 
corporis voluptates , obeundaque negotia mere- 
tricum ei lenarum opera utens, forumque illud, 
quod ab /£gyptiis bactenus judiciarium appellabatur, 
judiciorum mercatum efficiens : qui cum ea collo- 
cutus esset, mitiorem Typhonis experiebatur ani- 
mum. Cum eaim cicurem se alioqui mulieribus 
ac tractabiilem prs:beret, tum, quod regnum ab iis 
partum esset, magno se beneficio devinctum arbi- 
trabatur. Una hac expediendzs difficultatis erat iis 
via, qui iniquo illo uterentur ac difficili. Altera 
vero effugiendi ratio, si qui$ quempiam ex diro 
illo sceleratorum hominum cetu Typhonis con- 
tubernalem adiisset (hi vero magni et felices dice- 
bantur, miseri et adulterini homunciones), ad eos 
ergo cum quis accessisset, probrosum in Osiridem 
convicium jactandum erat, scita quadam urbani- 
tate conditum; quod ab iis flebat, qui nullam 


curam habebant, nec turpe putabant lucrum ex quavis occasione captare; 119 statim itaque 
conditio, ut cL animus iimmutabatur. Etenim in tyrannicas zdes istud dicterium irrumpebat, 
' mensam ultro citroque jactabalur. Ergo ad gratiam obsequiose loquentibus mutua officia 
bat. Fecit hoc unus et alter, qui ex eo quidem nonnihil emolumenti reportabant, sed diis 
€ probis hominibus invisos se esse non dubitabant : maxima vero pars invicta animi pa- 


justinehat. 

[éve1o δέ τις εἷς ἐμδριθὴς μὲν, ἀλλ᾽ ὑπὸ φιλο- 
γροιχότερον ἐχτεθραμμένος χαὶ el; τὸ ἀστιχὸν 
μίλητος. Καὶ οὗτος ηὕρητο μὲν παρ᾽ Ὀσίριδος, 
καντες ἄνθρωποι, πάμπολλα ἀγαθὰ, αὐτός τε 
υργεῖν, χαὶ τὴν πατρίδα ῥᾷον αὐτῷ λειτουρ- 
᾿ἰλῶν δὲ ἐπὶ πολλοῖς τότε χαὶ μέτρα ποιούντων 
X γραφόντων, ὕμνους Eq Ὅσιριν, xat δειχνύν- 
ἰριδι χάριν δή τινα ἀντὶ χάριτος, ὁ δὲ ἦν μὲν 
»ν ὥσπερ ἐκεῖνοι, xal μᾶλλον, Tf μᾶλλον ἠδύνα- 
ποίει χαὶ ἔγραφε, χαὶ πρὸς λύραν ἧδε τὸν τρό- 
Δώριον, ὃν μόνον (pexo χωρεῖν βάρος ἤθους 
ὡς * 0) μὴν ἐξέφερεν εἰς τὸ πλῆθος, ἀλλ᾽ εἴ τις 
λόγων ἀῤῥένων ξυνιεῖσα, xal γαργαλίζεσθαι 
; ἀνεχομένη, ξυντετρημένῃη δ᾽ ἐπὶ τὴν χαρ- 
ὕτῃ τοὺς ἑαυτοῦ λόγους ἐπίστευεν. Ὄσιριν 
μὲν ὅτι μάλιστα τῶν τοιούτων ἀχονσμάτων 
ἡμέρων τε xal πολυχρονίων λόγων ἀχριθῇ 
ι " αὐτῷ δέ τι περὶ αὐτοῦ λέγειν ἀπεγίνω- 
κα μὲν οὐχ οἰόμενος ἔργου λόγον ἀμοιδὴν 
ον, ἅμα δὲ ὑπὸ τῆς ἀγροιχίας, ἧ συντέθρα- 
iav θιυπείας αἰδούμενος. Ἐπειδὴ δὲ ὁ Τυφὼς 
ρβειληφὼς Αἴγυπτον ἐτυράννει, ἐνταῦθα δὲ 
tt μᾶλλον ἄγροιχος fjv* τότε ἐξέφερε, τότε 
'0U. ἐδείχνυ, πάντων φριττόντων τὴν ἀχοήν " 


α 


D 


48. Forte unus ex his rigidus et gravis, sed pre 
philosophiz studio subrusticis et incultis moribus, 
et a civili bominum consuetudine alienissiinis, 
cum plurimis ab Osiride beneficiis, ut et ceteri 
mortales, affectus esset, immunitatemque sibi, 
patrie tributorum indulgentiam impetrasset, in- 
finitis propemodum hominibus hinc carmine, hinc 
soluta numeris oratione, Osiridis przconia cele- 
brantibus, et coram ipso gratiz: habenda causa 
recitantibus, ille non minus quidem, quam alii, 
grato ac benigno erat animo, et 60 magis, quo 
majorem ejus faciendi facultatem habebat, multa 
Scribere ac commentari solebat, Doriosque modos, 
quibus solis morum ac verborum gravitatem in- 
esse crederet, ad lyram concinebat ; non tamen in 
vulgus edebat, sed si qua aures marium et viri- 
lium sermonum perite titillari nollent, et ad in- 
tima usque cordis penetralia trit: essent, iis quz 
commentatus fuerat committere solebat : Osiridem 
autem norat ejusmodi acroamatum, qus diurna 
essent, aut ztatem ferrent , accuratissimum judi- 
cem; verum coram ipso et de ipso quidquam 
dicere recusabat , partim quod non zquam benc- 
ficiorum remunerationem oratione fieri persuasum 


bE PROVIDENTIA. 


(€ 53 


δὲ ἐφαίνετο χρείττονα. Ἐπεὶ δὲ, οὐ συχνοῦ A post temporc gigantes istos (barbaros et peregri- 


διεξελθόντος, πονηρόν τι χόμμα (39) 0pr.- 
'ς καὶ παραχάραγμα ἁγιστείας, ὥσπεο vo- 
1» ὅπερ νόμος ἀοχαῖος ἐξοιχίξει τῶν πόλεων, 
αὶ πόῤῥω τειγῶν ἀποχλείων τὸ ἀσέδημα * 
οὔτο ὁ Τυφὼς οὐχ αὐτοπρόσωπος δέει τοῦ 
u πλήθους, ἀλλὰ διὰ τῶν βαρδάρων εἰσφρῆ- 
ἐθετο, χαὶ ἱερὸν ἐν ἄστει δοῦνσι, χαταλύσας 
ατρῴους, αὐτίχα ὁ ξένος ἐπὶ νοῦν ἐδάλλετο, 
) ἄρα ἐχεῖνο τοῦ θεοῦ τὸ προχγόρευμα" τάχ᾽ 
gi τὰ ἐφεξῆς ἴδοιμ'. Καὶ προσεδέχετο, μα- 
.; tà μὲν αὐτίχα ἐσόμενα περὶ "Ὄσιριν, τὰ 
€ οὔπω ταρόντας ἐνιαυτοὺς, ὅταν "Dpto τῷ 
«pr γένηται συμμαχίαν ἑλέσθαι πρὸ τοῦ 
λύχου (40). Ὁ δὲ λύχος ὅστις ἐστὶν, ἱερὸς 


nos intelligebat), propriis furiis agitatos procul 
hinc abscessuros sperato : quod si quidquam ex 
ea seditione supersit, neque tota οἷ} exstingua- 
tur, el in regia etiamnum Typho perseveret, non 
est tamen, quod de deorum auxilio diffidas. Aliud 
tibi symbolum habeto : postquam lerrse circum- 
fusum aerem impiorum halitu ac respiratione con- 
taminatum, aqua flammisque repurgaverimus, tunc 
ceteros su» quemque para 115 sequetur, statim- 
que ejecto Typhone, ineliorem rerum ordinationem 
eispecta; ejusmodi enim portenta flammis ac 
fulminibus expiamus. Qux cum audiisset pere- 
grinus, deinceps beatum id ei esse visum est, quod 
hactenus molestum erat, ct illam ipsam manendi 


πὶν, ὃν οὐχ ὅσιον ἐξαγορεύειν οὐδὲ ἐν μύ- p necessitatem impatienter ferre destitit, propter 


MxSL. 


quam deorum adventum suis ipse oculis aspecturus 


lad enim omnem humanz conjecture fidem excedebat, stipatam armatorum manum, et pacis 
enpore aria ferre consuetam, nullo. invadente superari. Hzc ille quidem quemadmodum 
possent, suo cuin animo reputabat; sed nulla id cogitatio assequi posse videbatur. Verum 
0 post elapso tempore, cum pessimum quoddam superstitionis genus, et adulterinos, 
mmorum, sic sacrorum ritus quibus veteri lege civitatibus interdictum est, qus lex foras, 


se muris impietatem arcet, non ipse per sese quidem invexisset Typho, quod JEgyptiorum 
wereretur; sed per barbaros violenter id egisset, templumque iisdem, eversis patriis legi- 
Brbe eonstituisset : tum denique peregrinus Dei hanc esse predictionem in animum  indusit. 
B, inquiebat, cetera intueri licebit, Atque 605 eventus exspectabat, quos partim subinde 
siridis tempora, partim in aliud tempus futuros didicerat, tunc scilicet, cum Horus filius 
yetius, quam leonem belli sibi socium asciverit. Lupi vero nomen quid sibi velit. arcami, 
) sermonis est, quem ne in fabulae quidem specie fas est in vulgus efferfe, 


DION. PETAVI NOTE. 


Πονηρόν τι κόμμα. Alludit ad Gainam Go- C rursum interrogasse, quodnam animal bellum ge- 
| Arianum, quiab Arcadio ecclesiam secte — renti utilius esset; at illum equum sibi videri 
gulare ausus, a S. Joanue Chrysostomo de- — respondisse : percontanti denique cur. non lconem 
"est. potius quam equum optasset, dixisse, ὡς λέων μὲν 
Πρὸ τοῦ «λέοντος Aóxor. Scribit Plutarch. ὠφέλι ἐπιδεομένῳ βοηθείας, ἵππος δὲ φεύγοντα 
He sspe hactenus citato [Χ}}] cum Horus διασπάσαι, xal χαταναλῶσαι τὸν πολέμιον. Quibus 
sdversus Typhonem compararet, Osirin ἐξ — auditis plurimum gavisum Osirin, guod jam bello 
ιραγενόμενον διαπομένειν ἐπὶ τὴν μάχην. xii — suscipiendo idoneus videretur. Αἱ noster non 
|cerr. παιδεύειν). ab eoque sciscitatum — equum, sed lupum leoni przlatum ait; quod quid 
eaestissimum crederet. Respondente στο — sit, wt et. superiora illa hieroglyphica, divinari 
bi honestius videri quau) parentes ulcisci, quoquo modo potest, certo sciri non potest. 


$4 





ΛΟΓΟΣ AEYTEPO2. 


SECUNDA. 


—À 


SECTIO 


"Agyesae δὲ ὑποσημαίνειν ἐνθένδε τὰ τῶν D 16 1. Post hzc presentem deorum opem pleraquo 
μπειδὴ πάντα πανταχοῦ πάντων χαχῶν ἔμπλελ — indicia significare coeperunt, quandoquidem malis 
ι ἤδη τῆς τῶν ἀνθρώπων γνώμης ἐξεῤῥύηχε — ubicunque omnibus plena erant omnia, ipssqua 
|) προνοίας, τῆς ἀσεθοῦς ὑπονοίας ix τῶν — Jam erat de Providentia penitus ex animis homi- 


DION. PETAVII NOTAE. 


'E£epónxs. δόξα. Forte ἐξαῤῥυῆχει. Sed. nihil immutare volui. 
'ATROL. Ga. LXVI. ΩΝ 


DE PROVIDENTIA. 


1262, 


mu χουτότερόν ὄργανον ἱγόραζον, o5x A quidem victoriam conceperant, effuse fugientes, 


ἰξιν, ἀλλ᾽ ἑαντοὺς, ὅταν ἧ, προτενοῦν- 
spayfjv* οἱ δὲ πλεῖν ἐπεδάλλοντο, xal 
σους, xal χώμας, xai πόλεις ὑπερ- 
ξι γὰρ ἅπαν τότε χωρίον ἐχυρώτερον 
γάλων Θηόδῶν, ἐν αἷς ἐπεποίητο τὰ Ai- 
λεια. Ὡς δὲ xai μόλις αὐτοὺς καὶ χατὰ 
yayov οἱ θεοὶ τῷ τε πιστεῦσαι τοῖς γι- 
| τε ἀναθαῤῥήσαντας προελέσθαι σώ- 
) καὶ λίαν ἄπιστον εἰς ἀχοὴν ἔρχεται. 


communi data tessera, ex urbe se proripiebant ; 
liberos, uxores ct quod quisque charissimum 
haberet, furtim avehentes, quasi /gyptiorum 
uxores palam abducere atque in servitutem 
agere non possent. Quos cum sarcinas colligere 
et convasare plebs vidisset , neque rem uti se ha- 
bebat, intelligeret , multo utique magis desperare 
coepit. Alii ergo occlusis foribus in domum so 
sbdere, ibidemque incendium exspectare; alii 


quam igni delecto, leviora mortie instrumenta comparare, non ut tentarent quid-' 
ut sese, dum opus foret, jugulandos prxberent; alii navigationem aggredi, insulae, 
"sque dissitas animo repetere. Tunc enim nulla non regio amplissima Thebarum civi- 


A£gyptiorum regia erat, tutior videbatur. Ut autem vix tandem a diis, paulatimque 
quis gerebantur adhibendam, atque ad salutis comparandz (fiduciam inducti sunt, 
eredibiliter ac supra fldem esse factum accepimus. 


νης, μάλα πρεσθῦτις, παρά τινα τῶν Β 9. Muliercula quiedam paupertate anuisque con- 


ἰὼν ἐργασίαν εἶχεν, οὐχ εὐτυχῆ μὲν, 
ἄν, τὼ χεῖρ: ὀρέγειν, εἴ τις ἐμδάλοιτο 
] μὲν μάλα ἔρθριος ἐπὶ τὴν ἀγυρτιχὴν 
ἢ ἀφῖκτο" δειναὶ γὰρ αἱ τοῦ βίου ypetat 
παραλογίσασθαι" καθεζομένη δὲ, τὸ ci- 
obe διεγειρομένους ἐπὶ τὰ ἔργα προῦ- 
λαῖς φέμαις, χαὶ τὴν ἡμέραν εὐτγγελί- 
χετο, xal τὸν θεὸν ὑπισχνεῖτο ἵλεων. 
ν ὁρῶσα τὸ δρώμενον ὑπὸ τῶν Σχυθῶν, 
; ἡμέρα τε tv, xoi οὐδὲν ἔληγον, ὥσπερ 
Move xaX εἰσθέοντε-, πάντες σχεναγω- 
μιον ποιεῖται τοῦτον ἔσχατον ἥλιον 
δας. Δρᾶσθαι γὰρ ταῦτα, τοῦ μηδὲν 
ξῶν ἔχειν τὸ ἄστν, ὥστε, ἐπειδὰν τά- 
ηνώσωσι, χειρῶν ἀδίχων ἄρξειν αὑτοὺς, 
τοῦ μὴ τι παραπολαύσωσιν, ὁμεστίων 
δικουμένοις τῶν ἀδιχούντων. Τόν τε οὖν 

ἀργυρολόγον ἀνατρέψασα, xai συχνὰ 
αμένη τε xai θεοχλυτήσασα, ᾿Αλλ᾽ ὑμᾶς 
. Ths πατρῴας ἐχπεπτωχότας xal ἀλη- 
έξατο μὲν Αἴγυπτος ὡς ἱχέτας * ἐχρῆ- 
' ὅσον μόνον ἱχέταις εἶχε χαλῶς, ἀλλὰ 
ς ἐξίωσε, xal γερῶν μετέδωχε, xal, τὸ 
| τοῦτο, χυρίους τῶν πραγμάτων ἑἐποίη- 
Bn τινὲς; Αἰγυπτίων σχυθίζουσιν, ὠφε- 
bs xaX τῆς προσποιήσεως. Αὐτὰ τὰ ὑμέ- 
χωρίων ἐπιτιμότερα. ᾿Αλλὰ τί ταῦτα ; 
οὔτε; τί δὲ σχευναγωγεῖτε χαὶ συσχευά- 


fectissima ad lateralem urbis portam infelici, sed 
necessaria opera, porrectis, si quis obolum inji- 
ceret, manibus, questum faciebat : ac prio qui- 
dem diluculo ad mendicam cathedram sese confe- 
rebat (nam quotidiani victus inopia ad defraudan- 
dam somno naturam efficacissima est); inibique 
sedens quod consentaneum est agebat:ad opus 
festinantes fausta boni ominis precatione prose- 
quebatur felieemque hujus diei eventum predi- 
cebat et conceptis votis propitium numinis favo- 
rem pollicebatur. Procul itaque idipsum, qaod a 
Scythis fiebat intuita (jam enim lucescebat, nec 
ullum isti, latronum instar, exeurrendo irrumpeu- 
doque convasandi modum faciebant) ; subinde ei in 
1198 animum incidit summam hane esse Thebarum 
diem. Hoc enim illos eo facere, quo nullum in 
civitate pignus suum relinquant, atque ita, quam 
cito secesserint, damni illius securos, quod ex 
suorum eorumque quos populari vellent econtu- 
bernio capere possent, facinus agressuros. Quare 
poculum istud 480 stipem colligebat, evertens, 
gravissimeque eum gemita conquerens ac deorum 
hominumque fldem implotans : At vos, inquit, 
patriis finibus extorres vagosque Egyptus tanquam 
supplices excipiens, non solum supplicum more 
non tractavit, sed et civitate, ac magistratibus 
donavit, et postremo rerum dominos fccit, ut non- 
nulli ex JEgyptiis Scytharum more degere insti- 


| ποῦ ταῦτα ἐπὶ τοὺς εὐεργέτας διχά- p tuerint, uberrimum nacti ex ea simulatione com- 


ιστίᾳ θεοί. Καὶ γὰρ εἰσὶ χαὶ ἥξουσιν, εἰ 
θηδῶν. Ἢ μὲν εἰποῦσα, πρηνῆ χατέδα- 
Ἐφίστατα: δέ τις Σχύθης τὸν χοπίδα 


pendium; ita major vestris, quam domesticis 
institutis honor habetur. Sed quorsum ista? cur 
has sedes deseritis? cur sarcinas componitis ac 


DION. PETAVYII NOT/E. 


thv ἀγυρτικὴν καθέδραν. Non quod 
prastigiatrix esset, sed quod mendica. 
tyóp:re Suidw et llesych. non modo 
; γάλλος, aut ἀγείρων ὄχλον, quomodo 
simpliciter dixit Heliodorus pro muliere 
; sed etiam πτωχὸς, ἐπαίτης, συρφε- 
[ort porro χαθέδραν proseucham ettam 
nt. Juven. satyr. 4: 
onsístas in qua le quaro proseucha. 


(46) 'AJAA' ὑμᾶς ye, ἔφη. Obliqua ac. figurata 
oratione in sul temporis Gothos ac Seytlias inve- 
litur, ut in argumento diximus. Sane qus hic ab 
[XLIlScythis labes in ZEgyptios derivata esse dicitur, 
eadei sub Synesii tempora Romanis inposita est. 
Tum enim prafecturas ac consulatus obtinuere 
barbari, et eorum cultu plerique principes impen- 
sius delectati ; qua de re jam monui. 


DE- PROVIDENTIA. 1265 


mtyàp ἂν διὰ τοῦτο xal μόνους ὑπο- A hzc ferme pars exercitus erat, ipsi sibi. netueu- 
ιηδὲν xaxbv εἰργάσθαι τὰ Αἰγυπτίων: — tes ne ab hostibus invaderentur, in fugam se con- 
ἐδεδράχεσαν, τὸ παθεῖν ἔνδιχα φοῦη- — jiciunt lungeque a civitate castra constituunt, prm- 
t τοῦ ἄστεος. Μόνοι δὲ ἄρα ol παρα- clare secum agi putantes, quod cum de toto 
πύλαις, xai περὶ ob; ἦν τὸ δεινὸν, — exercitu periclitaturi essent, maxima parte inco- 
Ἰθὲς, ὅτι μηδὲν fv χαρτερὸν Αἰγυ- — lunes evasissent. Eorum vero qui in urbe relicti 
'μένον, οὐχ ὁπλίτης, οὐχ ὅπλον, οὐκ — erant, nonnulli in civium adhuc zdibus versantes, 
! ἀχόντιον. Ποιοῦνται δὲ γνώμτν ἐχ quod jamdudum divinitus perculsi Scythas ab 
εἰ δύναιντο, χρατήσαντες τῶν πυι  JÉgyptiis grave quidpiam perpessuros suspicaren- 
| τοὺς μάτην TegoÓnpgévouc: àvap- iur, in eos qui eruperant, tanquam in fugitivos, 
Www, ὥσπερ νεοττιὰν, thv πόλιν. Καὶ — incursionem factam statimque  diripienda csse 
ἢ περὶ αὐτὰς xaptepk, iv f| xpa- castra persuasum habeDant; sibi itaque suo loco 
et* χαὶ ἐπινίχιον παιανίζουσι. Δέος — manentes probe consulturos putabant, si. positis. 
$ τε εἴσω xat τοῖς ἔξω Bap6ápot. armis supplices considerent. Hoc enim pacto 
γὰρ dovro τοῖς Αἰγυπτίοις τὸ ἔργον — fidem facturos sese solos ideo remansisse, quod 
ἱένους, xal εἰς τούτους ἐχεῖνοι, ὥστε P nullum] 90 AEgyptiis malum intulissent; illos vero 
ἐξον᾽ οὐδὲ φθάνουσιν οἱ χεχρατηχότες — dignam suorum scelerum mercedem veritos urbe 
ἂς ἐπιθέντες ἀπάταις πύλαις" οὐ — decessisse. Quamobrem soli ii qui ad portas occur- 
v Oi6au: ἑκατομπύλους αὐτὰς "EX- — rebant, cirea quos sumnia discriminis erat, cer- 
καί τις τῶν μετασχόντων τοῦ περὶ — Qum sciebant nullas /Egyptiis vires neque instru- 
᾿ς ἐπ᾽ αὐτὸ τοῦτο διαδραμὼν ἐκ μές — clas esse copias, non armatos, non arma, nou 
» ἐξαγγέλλει τε xal ὑπισχνεῖται τοῖς jaculatores, non jacula; iidemque pro temporis 
ὄλιν" οἱ δὲ μάτην παρῆσαν, bw — occasione consilium capiunt ut- vi , si possent, 
χὴν ἐπαινέσαυτες xal. μεμλψάμενοι. — occupatis civitatis portis, palantes suos ac temere 
ὡς ἕξω γεγονότες διχτύων, τότε — consternatos revocarent-: ita enim universam, nidi 
ἐρήδοντο ἔπειτα μέντοι καὶ διαῤἧα- instar, urbem nullo negotio posse diripi. Gravis- 
χους ἠξίωσαν ὑπὲρ τοῦ πάλιν ἐπι- — simo ergo circa eas commisso prelio, /Egyptii 
ἱστεο:. Οὕτως ἄμαχον χρῖμμα σοφία — victoriam reportarunt : cujus nomine Pzana cele- 
ὅπλον ἰσχυρὸν, οὔτε vou; εὐμήχα- — brantibus, novus tain iis qui intra. quam qui estra 
tp&in θεός. Ὥστε ἤδη τινὲς ἐφ᾽ ἑαυ- civitatem erant, barbaris terror addebatur. Con- 
σαν. Kal μοι δοχεῖ παγχάλως εἰρῆ- ^ fectam enim ZEgyptiis rem omnem illi adversus 
γνιον ἄνθρωπον elvat, παίξοντος ἀὶ — hos, hi adversus illos, esse credebant, mutuoque . 
xai πεττεύοντο: " “Ὅμηρόν τε οἶμαι sese invicem lugebant. Interim vix portas omnes 
Ελλήνων χατανοήσαντα, ποιῆσαι μὲν valvis oecluserat victor (est. autem non leve istud ,- 
&& προθεῖνχλι παντοίας ἀγωνίας ἐπὶ — Thebis negotium, quarum centun port. Geece- 
ἔνῳ " ἐν ἅπαντι Di μειονεχτοῦσιν οἱ — rum carminibus celebrantur) ; cum unus ex iis qui 
οξότερη:. Τεῦχρος ἀσήμου τοξότου τὰ — certamini ei quod ad portas commissum erat, 
zt2t, χαὶ interfuerat, seque mediis ex armis, ut hoc ipsum 
ipuerat, certiores ea de re Scythas facit, urbemque in suam ditionem redacturos — pot- 
P ilti codem tempore, laudata damnataque fortuna , nequidquam aderant : hactenus 
γα retia constituti, mirum sibi in modum gratulabantur; postea vero, ut urbem 
ivaderent, vel muri partem aliquam disjiei etiam atque etiam optassent. Adeo inmensa 
dei sapientia est; neque vel arma ulla fortia, vel solers animus et industrius est, 
letur: cum in. sux ipsi perniciem aliqui imperatoriam, qua erant przediti, vim ac 
iverterint, ut. mihi preclare id dictum videatur : homines dei ludibrium esse, eum- 
humanis perinde atque alea lusitare. Quod cum primus e Grzcis Homerus animadver* 
rocli exsequiis ludos institutos variaque cujuscunque certaminis prainia proposita 
uibus de quorum vietoria major omnium erat exspectatio, eorum semper infcrior 
'eucer ignobili sagittatore posterior esl : Et 


&pic roc éJAabr&i μώνυχας ἵππους, D Optimus extremo bijugos agi ordine currus, 


ἰρετὴν νέος ἡττᾶται ποεσδύτου, xaX — juvenis vero a sene pedum pernicitate vincitur. 

» ἀγωνίαν Αἴας ἐλέγχεται. Καί τοι Ajax in gravi armaturze certamine superatus absce- 

ναχτρύττει τῶν εἰς Ἴλιον à0poi501v- — dit. Atqui eumdem ipse 121 omnium qui ad Troja- 

των, πλὴν ᾿Αχιλλέως, τὸν ἄριστον. — ham. expeditionem profecti sunt, uno excepto 

n, φησὶ, xal μελέτη, χαὶ ἐλιχίχ, xai — Achille, longe fortissimum fuisse prxdicat. Verum 

Ὑκεῖν, μιχοὰ πάντα πρὸς τὸ δα! κό- — ars, iuquit, exercitatio, ztas, naturx przstantia, 
si cum deo conferantur, parum admodum — pos- 
sunt. ᾿ 


DE PROYIDENTIA. 


1270 


ἀνελεῖν xal Σχυθιχῶς πολιτεύσασθαι A tis castris effuse proflciscentes proculque Thebis 


H6a)ov, xaX χαθάπαξ εἰπεῖν, τὸ πρατ- 
ἰου xai στάσεως δυοῖν xaxov ἀμτοῖν 
itera " στάσεως μὲν τὰς οἴχοθεν ἐνδό- 
ἰοσίας, ὧν ἥχιστα πόλεμος πειρᾶται " 
) χοινὸν ἀπάντων εἶναι τὸν χίνδυνον " 
εις, τὸ χοινὸν ἀξιοῦσαι σώζειν, τὴν 
ὃ τῶν ἐχόντων ἑτέροις μνηστεύουσι, 
μφοῖν περιῆν ἄμφω τὰ χείρω, Αἰγυ- 
€ ὑπελείπετο, ᾧ μὴ νεμεσητὰ ὁ τύραν- 
ἣν ἐδόχει χαὶ πράττειν, xal ὅστις παμ- 
tb τοῦ δέους σωφρονιζόμενοι. Τοῦτο δὲ 
tty. ἐδέδοχτο τοῖς θεοῖς, τοῦ μηδὲν ἐμ- 

ἐναντίας αἱρέσεως ἐν τῇ πολιτείᾳ 
τρεφόμενον, ἔχον τινὰς, εἰ μὴ δικαίας, 
ὀσώπους τοῦ χαχοῦ παραντήσεις. ὈΨὲ 
ὃς θεῶν xal γερόντων ἐπὶ Τυφῶνι γί- 
ακαλύπτεται τὰ πάλαι πᾶσι χαθ᾽ ἕνα 
υναΐῖχες ἀμφίγλωσσοι ταῖς μὴ συνιεί- 
| πὰς γνώμας ἑξερμηνεύουσαι τῇ τε 
τῆς Bap6ápou, χαὶ ἔμπαλιν θατέρᾳ τὰ 


καὶ ἀνδρόγυνοι xal ἀπογραφεῖς (48), - 


τῶν ἐπ᾽ "Ὄσιριν Τυφῶνί τε χαὶ γυ- 
τυασθέντων, χαὶ αὐτῶν ἔναγχος ἐγχε:- 
, δεινότατα τεχμήρια, χαταλέψεις τε 
ρίων ἐνδόντος αὑτοῦ, χαὶ μονονοὺ προσ- 
πολιορχίαν, ἵνα περιστῇ τὰ δεινὰ τὴν 
"ἄν" σπουδὴ τΞ πᾶσα ἐφ᾽ ᾧ διαδῆναι 
καὶ τοῦ ῥεύματος ἐπὶ θάτερα, ἵνα μὴ 
k Αἰγύπτια πράττοι xaxüc, πάντα δὲ 
ἴροιτο, xaX μὴ σχολάζοιεν ἐπιξντεῖν 
uy ἀναδειχθέντων, ἄνθρωποι μὲν εἰς 
ἰχάζουσιν αὑτοῦ φρουράν τε, xal περὶ 
αθεῖν ἢ ἀποτῖσαι, δεύτερον ἐπ᾿ αὐτῷ 
στήριον. Θεοὶ δὲ τοὺς μὲν παρόντας 
νεσαν, ὡς ἀποχρῶντα χατεγνωχότας * 
aiv ἀπολίπῃ τὸν βίον Τυφὼς, ἐψηφί-. 
τὸ αὑτὸν παραδοῦναι χαὶ ἐνεῖναι τῷ 
; τελευτῶντα, παλαμναῖον εἶναι χαὶ 
μονα, χρῖμα μετὰ τῶν ἀμφὶ Τιτᾶγας 
᾿ πὸ δὲ Ἠλύσιον μυδὲ ὄναρ ποτὲ ἰδεῖν, 
Vat ποτὲ xal ἐποπτεῦσαι φῶς ἱερὸν, 
ἀγαθῶν xal θεῶν εὐδαιμόνων. 


dissitos, nuntiis, supplicationibus cL muneribus. 
reduxit, nec aliud facta ejus consiliaque omnia. 
quam barbaris AEgyptiorum res prodendss esse 
aperte przdicabant. Eratque perspicuum, amicissi - 
morum illum Scytharum przsidio fretum, secu- 
rum et. ab omni timore vacuum esse ; 2ut si mi- 
nus istud, at libenter iisdem uti, ne. eo vivente. 
Osiris ab exsilio revocatus rerum denuo potiretur. 
Quocirca barbaris manifeste non ad immutandam, 
quod prius susceperant, sed ad evertendam fundi- 
tus rempublicam Scythicoque more administran- 
dam, exercitum admoventibus, cum, ut uno verbo 
dicam, instructa civium multitudo ea quse in utro- 
que incommodo, bello, inquam, et seditione, diffl- 
cillima sunt experiretur : ex seditione quidem do- - 
mesticas prodiliones, ac machinatiónes, qua in 
bello minus evenire solent : ex bello vero, quod 
commune id omnibus esset periculum ; quoniam 
seditiones ipaazs, publicze alioqui saluti consulentes, 
principatum duntaxat ab his qui eum possident, 
in alios transferre conantur; tunc autem qua 
utrobique deteriora sunt in unum convenerant, 
tum vero nullus Afgyptiorum fuit, cui non tyran- 
nus indigna moliri et patrare videretur; itaque 
vel perditissimi homines judicabapt quos com- 
munis metus in officio continebat. Quod ipsum dli 
exspectandum statuerant, ut. ne ullum contrariz 
factionis fomentum clam in republica nutriretur, 
quod etsi justa at verisimili saltem nali excusa« 
tione non careret. Tandem itaque deorum se-. 
numque concilium adversus Typhonem coactum . 
est, eaque detecta quorum jampridem sigillatim 
rumor percrebuera& : femina. scilicet, utriusque 
linguz peritzz, 425 sua invicem consilia igaorasti- 
bus aperiebant; hinc Egyptia barbara; illine 
altera. alterius sensum enarrantes, necnon andro- 
gyni, ac delatores, 393. omnes ex eorum numero 
quos adversus Qsiridem Typbo cum uxore subor- 
narai; quorum nuper ad tentanda gravissima sce- 
leris argumenta operam adhibuerat : tum opportu- 
norum locorum occupationes dedente illo atque 
ipsam propemodum obsidionem admovente, ut gra- 


que malis sacra civitas obvallaretur. Ad hzc summo id studio tentatum, ut in aliam 
n Scythe trajicerentur, ne dimidia tantum parte Zgyptiz res pessime haberent , sed 
tpuguatis omnibus, Osiridem non vacaret illis requirere. Hzc cum manifestis indiciis 
orent, de communi consensu carcere damnatus est, statutumque ut quid eum pona- 
t pendere oporteat , alio judicio decerneretur. Dii vero iis qui aderant in concilio collauda- 


DION. PETAYIU NOTAE. 


εἴς. Libenter legerem ὑπογρα- D ptione sumitur. llinc ἀπογραφεύς, descriptor, censor. 


afectores, qui oculos vultainque leno- 
! depingunt ; sic enim ὑπογράφειν τοὺς 
0 eo quod est depingere oculos, dizit 
ov παιδ. Quod ad ἀπογραφεὶς attinet, 
im commode huic loco congruant, Et 
ραφήνυϊ ex Demosth. et Harpocratione 
um descriptionem siguificat, cum sci- 
latus interrogaretur, in commentarios 
d et quo nomine possideret, quin et 
quavis censione ct bonorum descri- 


Gloss. Vet. In proscriptionibus quoque ἀπογραφεῖς 
proscriptorum bena in tabulas referebant. Hesych. 
vero etiam pro delatione accipit : ᾿Απογραφῆ, in- 
quit, μήνυσις. Quare per ἀπογραφεῖς hoc loco de- 
Jatores intelligo, qui ditiores quosque ex /Egypliis 
et Osiridis fautores ad Typhonem deferrent, eorum- 
que bona in commentarios redigerent : nisi malis 
amanuenses, et. exceptores, qui Typhonis ad Scy- 
tharum ducem mandata exciperent. 


DE PROYIDENTIA. 


1874 


Bur. Quod a Grecis vatibus sepius decantatum fuit; fuisse olim tempus, cum virgo illa qu.e 
sidus est, quam, ut opinor, Justitiam appellant, 


— — ἐπιχθονίη πάρος ἧεν (49), 
wo δ᾽ ἀνθρώπων κατεναντίη οὐδέποτ᾽ ἀν- 


ρῶν, 

ποτ᾿ ἀρχαίων ἡνήγατο φοὔ,α γυναιχῶν, 

' ἀναμὶξ ἐκάθητο, καὶ ἀθανάτη περ ἐοῦσα" 

ὄφιος ἀνθρώποις ἐγίνετο, 

r4 JsvraAéov τότε r&lxeoc ἡπίσταντο, 
taxplcioc περιμεμφέος, οὐδὲ κυδοιμοῦ" 

c δ᾽ ἔζωον * χαιεπὴ δ' ἀπέχειτο θάλασσα, 

ον οὕπω v1ec ἀπόπροθεν f)rivso ΧΟΡ " 

b βόες καὶ ἄροτρα, καὶ αὐτὴ πότνια Aaov 

ἐ πάντα παρεῖχε Δίχη, δώτειρα δικαίων. 
ἦν, 6p! ἔτι γαῖα γένος χρύσειον ἔφερθδεν. 

M, φησὶν, οὐχ ἐχρῶντο θαλάσσῃ, χρυσοῖ δὲ 
ἄνθρωποι, χαὶ θεῶν ἐπιμιξίας ἐτύγχανον. 

v δὲ εἰσελθόντων ἐνεργοῦς εἰς χρίσιν βίου, 

ν ἀπεφοίτησεν ἡ Δίχη τῆς γῆς, ὡς μόλις 


Terrestribus esset in oris, 
Conspectusque hominum  (ugiens, non illa virite, 


Non muliebre genus veterum. fugiebat avorum , 
Sed passim sedes. quanquam immortalis, habeba: : 


bominumque contubernio utebatur. 
Tempore non illo quisquam anzia jurgia norat, 
Infestasve [ori lites, nec tristia bella : 
125 Vivebant pariter : longe tunc ab[uit σηκὸν, 
Nec procul infidee victum advezere carine : 
Sed juga, conjunctique boves, simul alma virorum 
Justitia, atque aqui plene dedit omnia tirius. 
Hoc erat, in terris donec fuit aurea proles. 
Quaadiu, inquit, nullum cum mari commercium 
habuerunt, aureique erant bomines ac deorum 
cousortio fruebantur. Statim vero ut navigia opero- 
sioris ad viti? usum invecta sunt, adeo se justitia 


31 νυχτὸς αἰθρίας. Καὶ μέντοι xat νῦν ὁρωμένη B ex hominum socielate subduxit, ut vix, ac ne vix 


ν ἡμῖν προτείνει (50), xax οὐ πηδάλιον. Τάχα 
αταδαίη, χαὶ πάλιν ἡμῖν αὑὐτοπρόσωπος δια- 
Ww, σπουδασθείσης μὲν γεωργίας, ναυτιλίας δὲ 
ουδασθείστς. Τάδε οὖν πάλαι περὶ αὐτῆς ἀδό- 
ποιτταὶς οὐχ ἕτερος ἔσχε χρόνος, ἀλλ᾽ ὁ τῆς 
ἱεστέρας βασιλείας Ὀπίριδης. Εἰ ὃὲ οὐχ εὐθὺ 
ὃντες αὐτὸν ἐχ τῆς μεταστάσεως, ἅμα πάντα 
ροὶν ἔθεσαν οἱ θεοὶ, μηδὲν παρὰ τοῦτο ποιώ- 
Οὐ χωρεῖ πολιτείας φύσις ἀθρίαν μεταθολὴν, 
) ἐπὶ τὸ χεῖρον, οὕτως ἐπὶ τὸ ἄριστον. Kaxía 
ἀρ αὐτυδίδαχτον * ἀρετὴ Ok σὺν πόνῳ χτᾶται. 
δὴ μεσιτεῦσαι τοὺς προχαθαίροντας, τὸ θεῖον 
xal τάξει βαδίζειν ^ τὸν δὲ ἔδει, πρὶν ἄσχο- 
4) εἶναι, πολλὰ μὲν ἰδεῖν, πολλὰ δὲ ἀχοῦσαι. 
tot βασιλέως ἀχοὴ χλέπτεται. 


quidem serena nocte prospici possit. Sed οἱ con- 
specta modo spicam, non temonem praetendit ; vel 
nunc forte lapsura et ad hominum ventura collo- 
quium, si, desita navigatione, agricolationi strenuain 
operam navemus. Sane quz de illa poetze memorant, 
non alio tempore, quam sub illustriore illo Osiridis 
imperio contigerunt. Ác tametsi dii non eum tzm 
subito ab exsilio revocantes, cuncta ipsius permi- 
sere potestali, nihil propterea secus faciendum 
putemus. Non enim subitam, ut in deteriorem, s c 
in meliorem statum mutationem rerum publicarum 
natura capit. Quod enim ad nequitiam attinet, pcr 
se liec. et nullo docente facile condiscitur, virtus 
non nisi cuni labore comparatur. Idcirco preire 


C aliquos oportuit, quirempublicam repurgarent, Jeum 


pedetentim atque ordine procedere : Osiridem quoque, priusquam actu rerum — inpliearetur, 
ridere multa, tum audire decuit; quoniam regis aures de plerisque celantur. 


AXXY εὐλαδτιτέον γὰο ἤδη, μὴ τι xal τῶν 
ων ἐξορχησώμεθα. Τὰ μὲν, ἱλήχοι τὰ ἱερὰ 

τὰ 6b, πάλαι μαθοῦσι περὶ ἀδελφοῦ γενόμενα 
ἰνόμενα θαυμαστόν τι φσίνεται xal ἄξιον φρὸν- 
ναι, τί ποτε ἄρα, ὅταν πού τις γένηται (52) 
δδυσα φύσις, οὐ χατὰ μιχρὸν, ἀλλὰ παρὰ πλεῖ- 
B βελτίων, ἣ χείρων, οἷον ἀμιγῆὴς τις ἀρετὴ 


6. Enimvero cavendum jam est, ne quid, quod 
efferre nefas sit, enuntiemus. Ac nobis quidem eo- 
rum qua hactenus dieta sunt causa, sacra ipsa 
propitia sint. Quz autem de fratre et olim gesta 
sunt et hodie geruntur, quiddam habent admi- 
rabile ae diligenti contemplatione dignum : quid 
nimirum cause sit, cur cum singularis aliqua na- 


DION. PETAVil NOTE. 


) ^Ex:x0ovlq πάρος "sv. Versus hi sunt ex D lam legi oporteat, id est parvam spicam. 


Phenome:is, quos perperam. enarravit. quis- 
lile est Latiuus scholiastes. Hunc secutus, in- 
Aratus dicit, quod, cum esset immortalis, in 
morabatur, el a virorum aspeclu se subtrahere 
, cum [eminis consulto ludere, et conversari 
stur. llecille. Verum ubipam tandem Astr:eam 
um consortia fugisse Aratus dixit, mulierum 
ispernatam fuisse? 


ἢ) Σεάχυν ἡμῖν προτείνει. Aratus :— 
Mrov, ἥ ῥ᾽ ἐν χερσὶ φέρει στάχυν αἰγιλήεντα. 


tentandus obiter depravatus in Petronii Satyr. 
j:pnam in mirabili illo convivio, in quo repo- 
ium xu habens signa in orbe disposita allatum 
superque (lotte super qua) proprium, cenvenien- 
ue maleria siructor imposuerat cibum, inter alta 
? eirginem, ait, stcriculam. Scd vide an spicu- 


(51) T^» δὲ ἔδει. πρὶν dcyoJAor. Ennodius Pa. 
negyr. ad Theod. : Sed qui ad mundi paratur quber- 
macula, necesse. est. ul universis veniat cardinibus 
institutus. Eustratius ad vi. Ethic. : Δεῖ πολυπειρό- 
τατον εἶνα! τὸν ἄνδρα τὸν xavà τὸν ὀρθὸν λόγον ἐν 
πόλει τι πράττειν βουλόμενον, πολλά τ΄ ἰδεῖν, πολλά 
τε εἶναι xaU' ἔχαστον ἐν γνώσει γινομένων αὐτῷ, elc. 

(52) Ὅταν πού τις γένηται. Tbemist, orat. 5: 
Καὶ λέγε! τς ὀρθῶς &pz τῶν τοῦ γέλωτος ποιητῶν 
ὅτ' μτδέν ἐστι») ἀγαθὴν £y τῷ βίῳ. 

Φυόμενον ὥσπερ δένδρον ἐχ ῥίζης μιᾶς, 
[Χ1.11] 'Acl δ᾽ dp' αὑτῷ προσπέξυχε καὶ xaxór, 

Euripid. : 


Οὐκ ἂν vército χωρὶς éco, xal xaxá, — 
WUU &ccc cic σύγνγασς, 6 ct ἔχειψ' xa doc. 


DE PROVIDENTIA. 


12:8 


τοῦτο ἐγίνετο. Τοῦτο μὲν ἅλις ἔχει παρὰ τοῦ A ejusque partes a se invicem discrelas sortiti sunt, 


Σχέμμα δὲ ἕτερον εἰσχυχλούμενον ἐπιζητεῖν 
ἕτερον λόγον. Τὸ δὲ ἐν διαφόροις (55) τόποις 
βόνοις ταὐτὰ πολλάχις συμότναι, xal γενέ - 
iatis γηρῶντα; ἀνθρώπους, ὧν ἀχροαταὶ παϊΐ- 
ἕνοντο, βιδλίων λεγόντων ἢ πάππων, τοῦ-ὁ 
es! τὸ παραδοξότατον εἶναι" xal εἰ μὴ μέλλοι 
παράδοξον, ἄξιον αἱτιολογηθῆναι. Λέγωμεν 
χὴν οἰκείαν εὑρόντες" μὴ γὰρ οὔτε σμιχρὸν, 
ἄστον jj φιλοσύόφημα. Τὸν χόσμον ὃν ὅλον (56) 
iUa tol; μέρεσι συμπληρούμενον. Σύῤῥουν τε 
t σύμπνουν αὐτὸν οἰησόμεθα " τὸ γὰρ By οὕτως 
οι, xal οὐχ ἀσυμπαθῆ πρὸς ἄλληλα τὰ μέρη 
ιϑα. Πῶς γὰρ ἂν ἕν ὦσιν, εἰ μή τι φύσει συν- 
ἕνα ; Καὶ ποιήσει δὴ xal πείσεται παρ᾽ ἀλλή- 


xai εἰς ἄλληλα " χαὶ τὰ μὲν μόνον ποιήσει, τὰ Β 


ὃν πείσεται. Μετὰ τῆσδε τῆς ὑποθέσεως ἐπὶ 
μμα βαδίζοντες, χατὰ λόγον ἂν αἰτιασόμεθα 
£V τὰ τῇδε τὸ μαχάριον σῶμα τὸ χύχλῳ χινού- 
Μέρη γὰρ ἄμφω, xal ἔστιν αὐτοῖς τι πρὸς 
. El δὴ γένεσις (57) ἐν τοῖς περὶ ἡμᾶς, αἰτία 
wc ἂν τοῖς ὑπὲρ ἡμᾶς, χἀχεῖθεν ἐνταῦθα χαθ- 
ι τῶν συμδαινόντων σπέρματα. Εἰ δὴ τις τοῦτο 
Dot, χορηγούσης ἁστρονομίας τὰς πίστεις, 
'ᾳστατιχὰς εἶναι περιόδους ἀστέρων τε xal 
M, τὰς μὲν ἁπλᾶς, τὰς δὲ συνθέτους, οὗτος 
ἂν αἱἰγυπτιάξοι, τῇ δὲ ἑλληνίζοι, xai σοφὸς 
«ἔλεο; ἐξ ἀμφοῖν, νοῦν ἐπιστήμῃ συνάπτων. 
τος οὖν οὐχ ἂν ἀπογυοίη τῶν αὐτῶν χινη- 


quas illa perplexas atque inter se permistas ha- 
bere ac conferre solet, mirum fuerit si non ita 
ut dixi se res liabeat. Verum de his satis multa 
hac oratione "dicta sunt. Superest altera ex illius 
occasione quasi in hunc sermonem injecta quzstio, 
ad quam nova consideratione opus est. Etenim 
diversis in hominum moribus ac temporibus eadem 
ssepe contingere, eaque homines in senectute ví- 
dere que& Jom olim ἃ pueris aut ex libris didice- 
rant, aut ab avis aceeperant ; id vero omnium maxime 
admirabile esse judico ; ei ne ejusmodi semper sit, 
operse pretium est ejus rei causam inquirere. Dics- 
mus itaque nonnihil, et ab ipso primum capite rem 
omnem arcessamus. Vereor enim ne non levia ac 
cuivis pervia sit ista disputatio. Universi natura 
totum quoddam esse creditur suis partibus abso- 
lutum; adeoque concursu earumdem ἃς concordia 
stabilitum. Quo enim pacto unum ex futurs sunt, 
nisi neturali nezu quodammodo constringantur ? 
Agent igitur patienturque, et in sese mutuo, et a 
86 invicem ; et earum ali: sgent duntaxat, ali.e 
patientur. His velut fundamentis positis, si nos sd 
propositam disputationem convertamus , merito- 
eorum qua hic accidunt rationem causamque 
beato illi corpori quod in orbem agitur acceptam 
feremus. Ambo enim quzdam sunt hujus universi 
parles mutuoque commercio gaudent. Jam ut in 
nostro hoc et inferiore mundo generatio est, sic 


ἐπανιόντων συνεπανιέναι τὰ αἰτιατὰ τοῖς « in superiore generationis causa continetur : in- 


, xat βίους ἐν γῇ τοὺς αὐτοὺς elvat τοῖς πάλαι, 
γέσεις, xal τροφὰς, xaY. γνώμας, xal τύχας. 
ν οὖν θαυμάξοιμεν, εἰ παμπάλαιον ἱπτορίαν 
τε θεώμεθα, xal ἐθεασάμεθά γε, εἰς ἅπαν 
Ἰφάντων τῶν προεξηνθηχότων vs ἤδη, xal εἰς 
γνεχεῖς μῆνας ἐξχνθησάντων τοῖς ἐχφανθεῖσιν 
U λόγου " ἐφαρμοπσάντων δὲ τῶν ἐγχεχρυμμέ- 
δῶν εἰς τὴν ὕλην τοῖς ἀποῤῥήτοις τοῦ μύθου. 
, ἅττα δ᾽ ἐστὶν, ἐμοὶ μὲν οὔπω θέμις ἐξαγο- 
αὑτά" εἰχάτει 65. ἄλλος ἄλλο, χαὶ συγχύψου- 
| τὰ Αἰγύπτια συγγράμματα ἄνθρωποι λιχνείᾳ 
λοντο;, ὧν ἂν ὁ μῦθο; περισαλπίσῃ τὰ ὦτα, 
tg ἐχεῖθεν ἐπὶ τὰ παρόντα τὴν ἐνιγμένην ἐμφέ- 
Τὰ δ᾽ οὔτ᾽ dX fiot; ὁμοφωνεῖ πρὸς ἀλήθειαν" 
πων μὴ οὐδὲ εὐσεδοῦντες οἷς ἐπιχειρήουσι, 
ἀχωννύντες ὃ δεῖ τέως κατορωρὕύχθαι" 


deque eorum quz contingunt, semina ad hac in- 
fima delabuntur. Quibus si quis, quod in astrono- 
mia demonstratur, istud addiderit, siderum glo- 
borumque celestium quosdam in eamdem partem 
redeuntes esse circuitus, quorum alii simplices, alii 
compositi sunt, hic partim JEgyptiorum, partini 
Graecorum placitis consentanee disputabit, atque 
ex amborum complexione períertus erit sapiens, 
qui mentem ad scientiam adjunget. Is autem neu- 
tiquam id improbabit, iisdem conversionibus re- 
volutis, eadem etiam cum causis effecta revo- 
cari, ac vitas hominum in terris, ortus, educa- 
tiones, animos, fortunasque cum bis qui olim 
exstiterunt, eosdem esse posse. Nemini 19 ergo 
mirum esse debet, si pervetustam aliquam historiam 
apud nos reviviscere videamus interdum, ac jam 


iderimus. Quod tunc demum usuvenit, cum et ea qua jam antea effüoruerunt et qua aliis 
'Ds mensibus efflorescunt, cum his quz historiis prodita sunt, omnino congruunt; ac forms 


DION..PETAVII NOTE. 


. Τὸ δὲ ἐν διαόροις. De eo problemate adi D ut quas in inferioribus fit generatio, alterius causa 


ὍΝ. initio Sertorianar. 

ι Τὸν κόσμον ὃν CAcv. Sic in lib. De insom. : 
ἀρ, οἷικαι, τοῦ παντὸς τούτου συμπαθοῦς ὄντος, 

ἡμπνου, τὰ μέρη προσέχειν ἀλλήλοις, ἅτς ἑνὸς 

ἔλη τυγχάνοντα. 

| El δὴ γένεσις. Magis utique consentaneum 

rationem huncin modum invertere : Ἢ δὲ γέ- 

kv τοῖς ὑπὲρ ἡ λᾶς, αἰτία γενέπειυ; ἐν τοῖς περὶ 
: aut certe, τῆς δὲ γενέσεως Ev τοῖς περὶ hax 

viu ὃν τοῖς ὑπὲρ ἡ λᾶς. Qui enim fieri potest, 


sit quz? in superioribus contingat? γένεσιν porro 
ἐν τοῖς ὑπὲρ ἡμᾶς. ceelestium orbium sempiternos 
ac deseriptos motus appellat. Ab eo dogmate non 
alienus est Plutarch. opere antea citato. Οἱ μὲν γὰρ, 
inquit, ἐν οὐρανῷ, xa ἄστροις λόγοι, xaX εἴδη, xat 
ἀποηῤῥοαὶ τοῦ Θεοῦ μένουσι * τὰ δὲ ἐν τοῖς; παθητι- 
xol; διεσπαρμένα, vt, xal θαλάττῃ, xal φυτοῖς, καὶ 
ζώρις διαλεγόμενα, χαὶ φθειρόμενα, xaX θαπτόμενα. 
x43 πολλάχ'φ 258: ἐχλάμπει, xa ἀναφαίνεται ταῖς 
vtv£3t 1. 


12314 ' DE INSOMNIIS. 1383 


idem consecutwrus est. Sane per breve tempus quod unoqaoque dignum est, aitribuit, tandemque 
yes 1pss communia omnibus spectacula οἱ acroamata proponuntur, ac 


᾿Αμέραι δ᾽ ἐπίλοιποι À Postremi dies 
Müptvpsc σο:ρώτατοι (60). Testes sapientissimi. 


DION. PETAVII NOTE. 


joribus. Cam enim percontatus esset, ecquis — quod is scilicet ejusmodi sit, etc. 
prudens ac moderatus spectator esset, adjecit . Án (60) ᾿Αμέραι δέ. Pindar. Olymp., hymn. τ, 53. 
quod omnibus mani[esium est, id a me dicendum est? 





MONITUM IN SUBSEQUENS OPUSCULUM. 


Liber De insomniis, mirabilis acuminis et ingenii tests, de somniis eorumque origine ac significa- 
tione disserens, sententiam auctoris de diis, de anima humana et ejus imaginatione, de rerum universi- 
£346 εἰ mutuo borum influxu ac nexu scite promit. 








XYNEZIOY 
ΠΕΡῚ ENYIINION AOTOZ. 


SYNESII 
DE INSOMNIIS LIBER 0. 


IIPOBEÓOPIA. ' PRAEFATIO. 

“λρχαῖον οἶμαι, xal λίαν Πλατωνιχὸν, ὑπὸ npo- B 190 Vetustissimum illud et curaprimis Platoni- 
eyfpact φαυλοτέρας ὑποθέσεως χρύπτειν τὰ ἐν φι- cum institutum esse arbitror, sub vilioris argumenti 
λοσοφίᾳ σπουδαῖα, τοῦ μήτε τὰ μόλις εὑρεθέντα — specie, quz in philosophia magna et sería sunt, 
ᾳᾶλιν ἐξ ἀνθρώπων ἀπόλλυσθαι, μήτε μολύνεσθαι — tegere, ut nec ea qua difficulter inventa sunt, 

€ βεδήλοις ixxelpeva. Τοῦτο τοίνυν ἐζηλώθη — rursum ex hominum memoria excidant , neque 

τι μάλιστα τῷ παρόντι συγγράμματι. El δὲ χαὶ — tamen eadem in profanum vulgus edita, inquinata 
«οὐτου «τυγχάνει, xai τὰ ἄλλα περιττῶς εἰς τὸν àáp- — reddantur. Qaod quidem presens opus etiam atque 
χαῖον τρόπον ἐξήσχηται, ἐπιγνοῖεν ἂν ol μετὰ φιλο-ς — etiam efficere contendit. Utrum vero fuerit istud 

* ivo φύσεως αὐτῷ συνεσόμενοι. assecutum ac cstera exquisite ad antiquum mo- 
τόω eiborata fuerint, dijudicare poterunt ii qui, ingenio atque industria freti, ad hujus lectionem 


89 cenlerent. 


απ απ 





ΠΕΡῚ ENYIINION. 


DE INSOMNIIS. 


4. Atqui si futurorum presaga sunt insomnia, vi- 
saque ea, qux? dormientibus objiciuntur, eorum 
quz revera contingent, significationem continent ; 
sapientiam babent illa quidem, perspicuitatem non 
habent : vel certe hoc ipsum quod in lis obscu- 
rum est, simul οἱ sapiens erit. 


e. Ei δέ εἰσιν ὕπνοι προφῖνται, xa! τὰ ὄναρ θεά- C 
ματα τοῖς ἀνθρώποις ὀρέγουσι τῶν ὕπαρ ἐσομένων 
εἰνίγματα, σοφοὶ μὲν ἂν εἶεν, σαφεῖς δὲ οὐχ ἂν εἶεν. 
"ll σοφὸν αὐτῶν xal τὸ μὲ σαφές. 


(1) Nihil ad bunc librum adnotavit Petavlus. 


DE INSOXNIIS. “ 


4234 


ἦν, τέχνην ἂν ἐξ ἀνθρώπων, ὥσπερ ἡ μεῖς ἐξ αὐτῶν, A observatione atque notitia; nonnulli in visceribus 


bri τὸ ἐσόμενον συνεστήσαντο. Καὶ γὰρ ἡμεῖς ἐχεί- 
νοι;, ὥσπερ ἡμῖν ἐχεῖνοί γε, νέοι, xal προπάλαιοι, 
καὶ πανδέξιοι. "Ἔδει γὰρ, οἶμαι, τοῦ παντὸς τούτου 
συμπαθοῦς τε ὄντος, xal σύμπνου, τὰ μέρη προσ- 
ἥκειν ἀλλήλοις, ἅτε ἑνὸς ὅλου μέλη τυγχάνοντα. Καὶ 
ἡ ποτε αἱ μάγων ἴῦγγες αὗται; χαὶ γὰρ θέλγεται 
παρ᾽ ἀλλήλων ὥσπερ σημαίνεται" καὶ σοφὸς ὁ εἰδὼς 
thv τῶν μερῶν τοῦ χόσμου σνγγένειαν. Ἕλπει γὰρ 
ἄλλο &' ἄλλου, ἔχων ἐνέχυρα παρόντα τῶν πλεῖστον 
ἀπόντων, xai φωνὰς χαὶ ὕλας χαὶ σχήματα. Ὥσπερ 
ἐν ἡμῖν σπλάγχνου παθόντος, ἄλλο συμπέπονθεν᾽" xal 
τὸ τοῦ δαχτύλου καχὸν, εἰς τὸν βουδῶνα ἀπεοείδεται, 
φολλῶν τῶν μεταξὺ μὴ παθόντων * ἑνὸς γὰρ ἦν 
ἄμφω ζώον᾽ xai ἔστιν αὐτοῖς τι μᾶλλον ἑτέρων πρὸς 


animalium ea legunt ; quidam in garritu avium 
et instilione ac volatu. Sunt etiam quibus quse 
valgo omina dicuntur, litterarum inster sunt fu- 
tura manifeste declarantium, uti voces ct fortuiti 
occursus aliis de causis facti, ila ut omnia omni- 
bus significandi vi predita sint. ltaque si ulla in 
avibus inesset. sapientia, artem illie ex hominibus 
aliquam, quemadmodum ex iis facimus, ad futu- 
rorum notitiam instituissent ; siquidem nos illis, 
quemadmodum illam nobis, novi et pervetusti ac 
secundi sumus. Oportebat enim, arbitror, univer- 
sitatis hujus consentientis secum conspirantisque 
partes, utpote qux ejusdem totius menibra sint, 
mutua quadam necessitudine copulari. Ac fortasse 


ἄλληλα. Καὶ δὴ θεῷ τινι τῶν εἴσω τοῦ χόσμου λίθος B magorum incantationes nihil aliud sunt. Nam a se 


ἐνθένδε χαὶ βοτάνη προσήχει, οἷς ὁμοιοπαθῶν εἴχει 
«fj φύσει xal γοητεύεται. “Ὥσπερ ὁ τὴν ὑπάτην ψήλας, 
οὐ τὴν παρ᾽ αὑτὴν τὴν ἐπόγδοον, ἀλλὰ τὴν ἐπιτρίτην, 
καὶ τὴν νήτην ἐχίνησε. Τοῦτο μὲν ἤδη τῆς προγενε- 
στέρας ἐστὶν ὁμονοίας. Ἕστι γάρ τις ὡς ἐν συγγενείᾳ 
«οἷς μέρεσι χαὶ διχόνοια. Οὐ γάρ ἔστιν ὃ χόσμος τὸ 
ἀπλῶς £v, ἀλλὰ τὸ ἐκ πολλῶν ἕν. Καὶ ἔστιν ἐν αὐτῷ 
μέρη μέρεσι προσήγορα καὶ μαχόμενα, καὶ τῆς στά- 
αεως αὐτῶν εἰς τὴν τοῦ παντὸς ὁμόνοιαν συμφωνού- 
σῆς. ὥτπερ ἡ λύρα σύστημα φθόγγων ἐστὶν άντι- 
φώνων τε xal συμφώνων. Τὸ δ᾽ ἐξ ἀντιχειμένων ἕν, 
ἁρμονία xai λύρας, xai χόσμου. ᾿λρχιμήδης μὲν οὖν 
ὁ Σικελὸς ἥτει χωρίον ἔξω τῆς γῆἧς, ὡς ἑαυτὸν ἄντιτα- 
λατεύσων ὅλῃ τῇ γῇ ᾿ ἐν αὑτῇ γὰρ ὧν οὐχ ἔχειν ἔφη 
δύναμιν πρὸς αὐτήν. 'O Ox ὁτιοῦν περὶ τὴν φύσιν 
«τοῦ κόσμου σοφὰς, ἕξω τεθεὶς, οὐχ ἂν ἔτ᾽ ἔχοι τῇ 
συφίᾳ τι χρήσασθαι" αὑτῷ γὰρ ἐπ᾽ αὐτὸν χρῆται. 
Διεσπαασμένης οὖν τῆς συνεχείας, μάτην ἂν ἴδοι, xal 
ἄψυχα ἂν κατασημαίνοιτο σύμθολα. Καὶ ὅσον γὰρ 
ξξω τοῦ χόσμου Oclóv ἐστιν, ἅπαν ἐστὶν ἀγοήτεντον " 


invicem attrahüntur non minus quam significan- 
tur; et is demum sapiens est, qui partium inter se 
mundi cognationem intelligit. Quippe aliud alte- 
rius beneficio ad se pertrahit, praesentia. habens 
tanquam eorum quz maximo intervallo separan- 
tur, pignora quzdam, veluti voces, materias ac 
figuras. Quemadmodum in nobis viscere aliquo 
male affecto, aliud itidem afficitur, ac digiti etiam 
morbus in inguen decumbit , tametsi quz interje- 
cta sunt multa, nibil tali sentiant : sunt enim 
unius animalis partes; inestque in his, potius quam 
aliis, quedam ad se invicem affectio. Inde igitur 
accidit ut ad deum aliquem ex eerum numero 
qui mundi hujas ambitu eontinentur, lapis apud 
nos aliquis herbave pertineat : quibus rebus cum 
affectionis similitudine sit conjunctus, naturse vi 
trabitur ac pellicitur. Qaoemadmodum qui imam 
ehordam pulsat, non proximam, hoe est sesquiocta- 
vam, movet, sed sesquitertiam ac neten, atque hoc 
ipsum ex antiquiori concordia proficiscitur. Inest 


enim, velut in cognatione, nonnulla etiam inter partes dissensio. Siquidem mundus non unum ab- 
ssiuto quidpiam est, sed unum ex multis conflatum: 183 in eoque partes sunt partibus affines, 
sc repegbantes: conspirante ad universi concurdiam mutuo earum divortio, utl lyra. contrariorum 
ὡς comsenüenlium sonorun qusdam est veluti collectio. Nam quod ex contrariis unum etsistit, 
tam im lyra quam in mundo, concentus appellatur. Sane Archimedes ille Siculus locum aliquem extra 
tese smbienm postulabat, quasi contrario se toti terra pondere libraturus ; negabat enim. se, quan- 
dig inea esset, quidquam in eam virium habere. Verum quisquis ullam cirea mundi naturam peri- 
tieMh est sdepius, si extra eumdem constituatur, nibil jam peritia uti sua poterit, necesse enim erit 
e$ ee cóntra ipsum utatur. Quare interrupta continuitate frustra prospiciet. et expertia anime ob- 
setvabii indicia. Quidquid enim divinum extra mundum positum est, nullis omnino przstigils al- 


Bei pótest : 
... 68 ἀρειμένος οὐκ ἀνλεγίζει, D .. Quicunque esi liber, cura vacat omni, 
Οὐδ᾽ δϑεται. Nec pensi est illi quidquam. 


"H τὰρ νοῦ φύσις ἀμείλιχτος " τὸ δὲ παθητικόν ἔστι 
«ὃ θελγόμενον. Τὸ μὲν δὴ πλάτος ἔν τε μαντείαις xal 
“ελεταῖς, ἡ τῶν ἐν χόσμῳ παρέχεται πληθὺς, xal 
συγγένεια. Δισστάντων μὲν ἡ πληθὺς, ἑνὸς δὲ ὄντων 
συγγένεια. Καὶ τελετὰς μὲν, ἀλλὰ μηδὲ ὁ λόγος χι- 
νείτω, νόμῳ πολιτείας πειθόμενος, μαντιχὴν δὲ áve- 
μέσητον ἀποδέξασθα:. 


Natura quippe mentis nullo modo inflecti potest ; 
patibileque boc ipsum est quod mulcetur ac pelli- 
citur. Quamobrem divinationem ac mysteriorum 
latissimam copiam, eorum que in mondo sunt, 
multitudo et affinitas suppeditat; multitudo, in- 
quam, discrepantium , affinitas vero conjunctorum 
et unum conatituentium. Ac reconditas quidem 


ieitialiones nullo modo nostra attingat oratio, reipublice legibus obtemperans; divinationem autem 


admittere, reprehensione omni caret. 


DE INSOXMNIIS. 


1293 


! depulerit. Sed cum ad perfectissimas rerum inspectiones ci anim: viam patefecerit, qux neque 
| unquam desiderium conceperit, neque de ascensu coyitarit; 195 lioc demum in. eorum, 
iunt, genere, occultissimum fuerit; naturam, inquam, transcendere, et. cum intelligibiti copulare 
qui adeo hinc aberraverit, ut ne unde venerit, perspectum quidem habeat. Quod si quis viam 
; atque duetum. magnum esse aliquid opinetur, minimeque sibi de phantasia persuadeat, uti 
586 felicem illam conjunctionem prebere possit, audiat quid de viarum diversitate oracula sa- 
ronuntient. lgitur post. plenam omnium subsidiorum enumerationem, quz penes nos ad pro- 
nem illam habemus, secundum quam insita nobis semina excitare, atque augere possumus, 


08, φησὶ, διδαχτὸν ἔδωχε φάους yropicpa A 


[1αδέσθαι * 
δὲ xal ὑπγώοντας énc ἐνεχάρπισεν ἀ.1- 

ἰχῆς. 
ἃς ; ἀντιδιέστειλεν εὐμοιρίαν μαθήσεων. Ὁ 
2p , φησὶν, ὁ δὲ ὄναρ διδάσχεται " ἀλλ᾽ ὕπαρ 
νϑρωπός ἐστιν ὁ διδάσχων ^ τὸν ὑπνώοντα δὲ 
Ἰς ἐνεχάρπισεν ἀλχῆς ^ ὡς ταὐτὸν εἶναι τὸ μαν- 
τε χαὶ τυγχάνειν. Τὸ γὰρ ἐγχαρπίσαι χαὶ 

ἐστὶ τοῦ διδάξαι. 

Αλλὰ τοῦτο μὲν παρειλέφθω παραστατιχὸν c1; 
τῆς χατὰ τὴν ἐν φαντασίᾳ ζωὴν, πρὸς τοὺς: 
ἰὥσχοντας αὐτῆς xal τὰ ἐλάττω" ὡς οὐδὲν 
οὕτω γινώσχειν ὑπὸ περιττῆς σοφίας προσ- 
πας τοῖς ὑπὸ τῶν λογίων ἀποχηρύχτοις. Φησὶ 


σιῶν, σπιάγχνων τ΄, ὄθομαι * τἀδ᾽ ἀθύρ- 
ματα πάντα. 
ἰὕγειν αὐτὰ παραχελεύεται. Θὲ δὲ, ἄτε ὄντες 
ὃ πλῆθος, τέχνας μὲν ἐπὶ τὸ ἐσόμενον ἄλλος 
ἀπολαθόντες, ἀξιοῦσιν ἐργάζεσθαι " ὀνείρων 
ρορῶσιν, ὡς προύπτου πράγματος, οὗ μέτεστιν 
ὡς ἀμαθεῖ τε χαὶ σοφῷ. Τί οὖν εἰ ταύτῃ ao- 
Et τοῦ χοινοῦ πλέον τυγχάνει : Τοιγάρτο!: xai 
& ἀγαθχ, χαὶ τούτων Ys μᾶλλον τὰ μέγιστα 
tta πρόχειται. Ἡλίου γὰρ οὔτε θεσπεσιώτε- 
τοῖς ὁρωμένοις οὐδὲν, οὔτε δημοσιώτερον. Εἰ 
ὑτοπτήσαι Θεὸν χρῆμα εὔδαιμον, τὸ Ótà φαν- 


ἑλεῖν, πρεσθυτέρας αὐτοψίας ἐστίν. Αἴσθησις C 


ἰσθήσεων αὔτη, ὅτι τὸ φανταστιχὸν πυξῦμα, 
τόν ἐστιν αἰσθητήριον, xal σῶμα πρῶτον 
ἾΑλλὰ τὸ μὲν ἐνδομυχεῖ, xa τὴν ἀρχὴν ἔχει 
Mo χαθάπερ ἐξ ἀχροπόλεως. Περὶ γὰρ αὐτὸ 
τὴν τῆς χεφαλῆς πραγματείαν ἡ φύσις ᾧχο- 
ito. 'Axoh δὲ xai ὄψις οὐχ εἰσὶν αἰἱπθήσεις, 
ἰσθέσεως ὄργανα τῆς χοινῆς ὑπηρέτιδες,, οἷον 
οἦ τοῦ ζώον διαγγέλλουσαι τῇ δεσποίνῃ τὰ 02. 
αἰσθητὰ, 0o' ὧν θυροχοπεῖται τὰ ἔξωθεν ai- 
na. Καὶ ἡ μὲν ἅπασι τοῖς μέρεσιν αὑτῆς, at. 
ἐστιν ἐντελής. Ὅλῳ τε γὰρ ἀχούει τῷ πνεύ- 
καὶ ὅλῳ βλέπει, χαὶ τὰ λοιπὰ πάντα δύναται. 
εἰ δὲ τὰς δυνάμεις, ἄλλην xat! ἄλλο, χαὶ 
γγαν ix τοῦ ζώου χωρὶς Exászr, xa οἷόν εἰ- 


Notitiam, alt, edocte dedit his comprendere luci» ; 


Virium at his [ructum in somnis dal habere suarum. 


Vides, ut felicem sortem a disciplina secreverit. 
llic, inquit, vigilans, alter somnians edocetur ; 
sed per vigilia homo est qui instituit; dormienti 
vero Deus virium suarum fructum objicit, ut idem 
sit discere quod assequi. Nam fructum objicere 
plus est quam docere. 

4. Sed hzc lictenus proposita sint, quo vitze 
ilius que in phantasia est, dignitas declaretur, 
adversus eos qui eidem vel minimis in rebus 
diffidunt. Quo modo sentire eos nibil miror, ut qui 
pre eximia sapientia iis deflxi teneantur, qux di- 


P vinorum oraculorum abjudicavit auctoritas. la 


enim loquuntur : 
Sacra nihil curo, nec viscera : ludicra .unt lurc ; 


et ut ea fugiamus hortantur. At illi, perinde ut 
supra vulgus hominum positi, artes alius alias ad 
notitiam futurorum seligentes exercere conten- 
dunt; somnia ipsa negligunt, tanquam in propa- 
tulo posita, quorum ex zquo sunt imperiti ac 
sapientes participes. Quid si igitur ob id maxime 
sapientiam ea res habet, quod de communi plus 
czlerig assequitur? Siquidem el reliqua bona, mul- 
toque magis qua inler ea przcipua sunt, oinui- 
bus in comuiune maxime proponuntur. Nihil enim 
sole in rebus aspectabilibus, aut divinius, aut 
communius est. Jam vero cum per sese Deum in- 
tueri, res eit felicitatis plena; tum per phanta- 
siam illius notitiam apprehendere, exquisitieris cu- 
jusdaim intuitus est. Sensus cnim iste sensuum est ; 
quoniam phantasiz spirilus, is scilicel quo visio- 
nes et imagines concipiuntur, communissimus 
omnium sensus est, ac primum anima corpus. 
Sed hoc quidem in interioribus 136 residet, ac 
principatum animalis in sese, tanquam ex arce 
continet, Natura enim circum illud universum 
capitis opificium exstruxit. Auditus autem ac visus 
seusus non sunt, scd. instrumenta sensus, et. com- 
"unis administr:e, tanquam animalis estiarii; ca 
dominae renuntiantes, quie extrinsecus semiuntur, 


Ἰεῖαί τινες Ex χέντρου ῥυ-:ἴσα!, xax eig τὸ χέν D a quibus externa sensuum  conceptacula pulsantur, 


υννεύουται, μία μὲν misat χατὰ τὴν κο' 
πολλαὶ δὲ χατὰ πούίοδον. Ζωωδεστάτη μὲν οὐ, 
ty προδεδλημένων ὀργάνων αἴσθησις, οὐὐὲ 
t$ 0322 πρὶν ἐπὶ τὴν πρώτην φθάτῃ * ἡ 0:n- 
t, xal joy, ποοτεχὴς, ἡ ἅμετος αἴσθητις. E! 
σωματιχὰς αἰσθήσεις διὰ τὸ γινώσχειν τι ον- 
PaTROL. Gnzec, UXNVI. 


A!que illa quidem quavis sui parte perfectus. sen- 
sus est : nam et tolo spiritu audit, οἱ toto videt, 
et cielera. pristare. potest. omnia; vires autem 
suas, ac facultates, aliam alia. parte. distribuit : 
separatimque ex animali prodeunt singula. lta 
velut. recte. qui&lam linee sunl, que e centi 


δ 


DE INSOMNIIS. 


1294 


δεδλημένη ζωὴ, φαντασίας ἐστὶν ἣ νοῦ φαν- Α Phantasiam autem penitus transcendere, difficile 


ἰρωμένου. Τό γέ τοι πνεῦμα τοῦτο τὸ Ψψυχιχὸν, 
κνευματιχὴν Ψυχὴν προσηγόρευσαν οἱ εὐδαί- 
, καὶ θεὸς xal δαίμων παντοδαπὸς, xai εἴδω- 
νεται, χαὶ τὰς ποινὰς ἐν τούτω τίνει Ψυχή. 
οἱ τε γὰρ ὁμοφωνοῦσι περὶ αὐτοῦ, ταῖς ὄναρ 
ίαις τὴν ἐχεῖ διεξαγωγὴν τῆς ψυχῆς προτειχά- 
, Καὶ ἡ φιλοσοφία συντίθεται mapaoxsui; 
δευτέρων βίων τοὺς πρώτους, τῆς ἀρίστης΄ 
ἐν ψυχαῖς ἐλαφριζούσης αὐτὸ, καὶ ἑναπομορ- 
me κηλῖδα τῆς χείρονος. Ολχαΐς οὖν quatxal;, 
wpov αἴρεται διὰ θερμότητα xoi ξηρότητα" 
Uto dpa ἡ ψυχῆς πτέρωσις (τό τε αὖ, Ξηρὴ 
cogi, πρὸς οὐδὲν ἄλλο τῷ Ἡραχλείτῳ τεῖνον 
op£v) * ἣ παχὺ xal ὑγρὸν γινόμενον τοῖς χη- 
«ἧς γῆς ἐνδύεται, ῥοπῇ φυσιχῇ, φωλεῦον, καὶ 
ἵνον εἰς τὴν χατάγαιον χώραν. Τόπος γὰρ οὗτος 
ἄτος ὑγροῖς πνεύμασι. Κἀχεῖ μὲν χαχοδαίμων 
, ποιναῖος ὁ βίος " ἔξεστι δὲ πόνῳ, xat χρόνῳ, 
ἐς ἄλλοις χαθηραμένην ἀναδῦναι. Γενομένη γὰρ 
ὃν, δίαυλον θεῖ, χαὶ παρὰ μέρος ὁμιλεῖ τοῖς 
t. καὶ τοῖς χρείιτοσιν * ἣν δανείζεται μὲν ἀπὸ 
αιρῶν ἡ πρώτη ψυχὴ κατιοῦσα, χἀχείνης ὥσπερ 
M; ἐπιόᾶσα, τῷ σωματιχῷ χόσμῳ συγγίνεται. 
ἃ δὲ ἀγωνίζεται τοῦτον ἣ συναγαγεῖν, ἣ μὴ τοι 
μεῖναι. Μόλις μὲν γὰρ, ἀλλὰ γένοιτ᾽ ἂν &gsi- 
| συνεπόμενον. Οὐ γὰρ θέμις ἀπιστεῖν ἐγνωσμέ- 
y τελετῶν" αἰσχρὰ δ᾽ ἂν ἐπάνοδος γένοιτο, μὴ ἀπο- 
εἰς τὸ ἀλλότριον, ἀλλὰ περὶ γὴν ἀπολιποηύσαις, 


non minus quam beatum : Mens enim, et prudcn- 
tia, si cui in senectute contigeril, preclare cum 60 
agi putandum est, ait Plato de illa loquens, 
quz ἃ pliantasia separatur. Nam 40: in propatulo 
vita posita est, phautasiz est, aut mentis phantasize 
ministerio utentis. Porro animalis illespiritus, quam 
spiritu praditam animam beati viri nominant, 
deus ac dz:inon multiformis, et simulacrum effici- 
tur; in eoque poenas anima persolvit. Nam et ora- 
cula de eoconsentiunt, dum anim:e illis inlocis sta- 
tum iisce visis, quz in somnis objiciuntur, assimi- 
lem esse dicunt; et philosophia ipsa comprobat 
priores vitas posteriorum esse praeparationcs; cuit 
scilicet optimus aniwc habitus spiritum hunc 
subtiliorem reddit, contraque deterior eidem labem 
ac maculam inurit. 1338 Quamobrem naturali qua- 
dam attractione vel in sublime tollitur ob calorem et 
siccitatem : ezque sunt anim: penna, nec alio per- 
tinere Heracliti dictum illud deprehendimus, cum 
siccam animam sapientem esse tradit, vel cum con- 
cretus οἱ humidus evaserit, in terrenos recessus 
naturali propensione demergitur, in sedem infimam 
abditus penitus ac depressus. Hic enim locus hu- 
midis spiritibus cum primis cst consentaneus : ubi 
infelix alioquin et ponalis exigenda vita est; ve- 
rumtamen labore et temporis diuturnitate, ac vitze 
aliis generibus repurgatze phantasiz iterum  emer- 
gere licet. Nam simul ac producia est, duplicatum 


κωθεν ἡρανίσαντο. Καὶ τοῦτο μὲν ἑνὶ xal δευτέρῳ (ἡ ancipitis vitze stadium decurrit: alternis mo!o de- 


ἂν γένοιτο τελετῆς xaY Θεοῦ" φύσιν δὲ ἔχει 
αξ ἐγχεχεντρισμένην εἰς αὐτὸ ψυχὴν, f) ὁμοῤ- 
, ἢ ἕλχειν, ἣ ἕλχεσθαι ^ πάντως γε μέντοι 
ες μέχρι τῆς ὅθεν ἦλθεν ἐπανόδου. Ὥστε xal 
ὑπὸ χάχης συγχατασπᾷ τὴν ἐφεῖσαν αὐτῷ 
ἤναι ψυχήν. Καὶ τοῦτ᾽ ἔστιν, ὃ δεδίττεται τὰ 
ὃ vosphv ἐν ἡμῖν σπέομα. 


teriutum, modo meliorum consuetudine fruens ; 
quam e celestibus orbibus princeps anima de- 
scendens mutuo accipit, eamque tanquam navigium 
conscendens, corporeo mundo sese immiscet. Mox 
id sibi certamen proposituin babet, ut aut secunt 
eam reducat, aut certe ne una permaneat. Vix 
enim accidit uL spiritum illum minime secutum in 


Meserat; quod Geri tamen aliquando potest : neque enim cognitis mysteriis diffidendum pror- 
ι. Caeterum feedus ille reditus animis fuerit, nisi alienum reddideript, sed id in terris re- 
mt, quod e superiori sede commodatum acceperint. Atque boc unus fortesssis, aut alter, 
meis, atque Dei  benelicie consequatur. Natura tamen ita comparatum est, ut. qua 
r'(emel ei insita fuerit, aut pari cum ea vi connitatur, aut. trahat illam, aut ab illa traha- 
Iaino denique in ejus consortio perseveret, donec eo, unde digressa est, redeat. Quo fit ut. si 
"e ignavia deorsum vergat, animam secum deprimat, quz sibi pregravari permiserit. Εἰ hoc 


est cujus terrorem intelligibili in nobis semini sacra responsa denuntiant : 


sto νεύσῃς εἰς τὸν μειαναυγέα κόσμον, D Nec pessum inclines mundi in. depressa nigrantis, 


Góc αἱὲν ἄπιστος ὑπέστρωταί te, xal dónc 
κνεφὴς, ῥυπόων εἰδω.οχαρὴς ἀνόητος. 

ἂρ πῶς καλὸν, βίος ἔμπληχτος χαὶ ἀνόντος; 
. φἰδώλῳ, διὰ τὴν ποιὰν τότε τοῦ πνεύμα- 
ἦστασιν, ἢ χάτω χώρα προσύχει. Ὁμοίῳ γὰρ 
κὸν ἔδεται. Εἰ δὲ Ey ἐξ ἀμφοῖν τῷ συνδυασμῷ 
w, xai ὁ νοῦς ἂν ἐμδαπτισθείη τῷ ἥδεσθαι. 
τοῦτο χαχῶν ἂν ἦν τὸ ἔσχατον, μηδ᾽ ἐπ- 
καχοῦ παρόντος τοῦτο γάρ ἔστι μηδ᾽ ἀναδυ- 
γξούντων. Ὥτ:περ ὁ σχίῤῥος, τῷ μηχέτι λυπεῖν, 
ὑπομιμνήτχει τοῦ σώζεσθαι * χαὶ διὰ τοῦτο 
r5» ἡ μετάνοια. Ὃ γὰρ τὰ ἐν οἷς ἐστι δυσχε- 
w, φυγὴν μτχανᾶται “ xal χαθαομοῦ τὸ μέγι- 


Cui gurges semper substat. malefidus, εἰ Orcus 
Sordidus, obscurus, simulacris letus, ineptus. 
Menti enim qui consentaneum est stolidam ac stu- 
pidam vitam agerc? Verum simulacro ob ccrtam 
spiritus constitutionem inferior sedes convenit : 
simile cnim simili gaudet. Quod si unum ex duo 
bus conjunctione ipsa fiat, mens etiam ipsa in vo- 
luptatem immergitur. Quanquam supremum illud 
demum malorum est, ne praesentis quidem mali 
sensum ullum percipere : eorumque proprium est, 
139 qui emergere nequaquam cupiant. Sicut callosa 
durities, quod dolorem nullum amplius pariat, cu- 
rationis ac salutis nequaquam admonet: ideo ex- 


DE INSOMNIIS. 19(8 
συνέπεται μέχρις οὗ δύναμις ἕπεσθαι" δύνα- A ascensu desperaverit, conatus istius modi puenzs 
μέχρις ἂν εἰς πλεῖστον τὸ ἀντιχείμενον fjxn. —reposcil, el vitas propoait non jam utroque a 
Yàp xal περὶ τούτου τῶν λογίων λεγόντων, — dolio promptas, quas llowerus tacite duas esse 
e partes innuit: ipseque Jupiter apud eumd::n illo in loco. materie inoderator. deus est, ἃ quo 
plex illa sors conditioque distribuilur : sic ut nullum unquam sincerum bonum, ac sine. mali 
ione transfundat, licet delerioris nonnunquam puri putique particeps aliquis evstiterit, Sed 
orsus o:mnis vga est, et erratica illius anim, qui mou subinde post primum descensum 
mit. Vide igitur quanto interposito discrimine hac in vita spiritus iste versetur. Cum cnim 
m vergit anima, arcanus ita sermo referebat, przgravari spiritum, et cousque descendere, 
in tenebricosam et obscuram undequaque sedem incideril ; sin sursum efferatur, eumdem  sc- 
antun assequi potest : potest autem eousque, doncc ad inaximam opposite regionis distantiam per- 
. Audi enim quid de lioc sacra carmina pronuutient : 


τῆς ὕλης χρημνῷ ocxó£aAor καταλείψει, D Nec jam materie fecem — in praerupta relinquat, 


καὶ εἰδώϊζλῳ μερὶς eic τόπον dpzigdorca. 
& ἀντίθεσιν ἔχει πρὸς τὸν ἀμφιχνεςῆ. Kaíczot 
V τις ἂν ἐν τούτοις ὀξυωπήσειεν. Οὐ γὰρ μό- 
«ἃς σφαίρας ἀνάγειν ἔοιχε τὴν ἐχεῖθεν ἔχου- 
sw, ἀλλὰ εἴ τι xal τῆς πυρὸς xai τῆς ἀέρος 
τὸς εἰς τὴν εἰδωλιχὴν φύσιν ἔσπασε χατιοῦσα, 
ὃ γήϊνον ἀμφιέσασθαι χέλυφος, χαὶ τοῦτο, 
ἣ χρείττονι μερίδι συναναπέμπει. Ὕλης γὰρ 
ἣν οὐχ ἂν εἴη τὸ θεσπέσιον σῶμα. Καὶ λόγον 
'0t τὰ χοινωνήσαντα φύπτεως, χαὶ εἰς ἕν auv- 
τα, μήτοι παντάπασιν ἄσχετα εἶναι, χαὶ μά- 
Ig ἐχ γειτόνων ἡ χώρα * χαθάπερ πῦρ ἔφεξῖς 
χύχλῳ σιύματι, χαὶ οὐχ ὥσπερ T) τῶν ὅν- 
ἔσχατον. Εἰ ὃὲ τὰ χρείττω τοῖς χείροσιν εἴ- 
"nC χοινωνζας ἀπέλαυσε, xal συνετέλεσεν cl; 
μα ἀχήέρατον, ὥσπερ ἰδιοποιηθὲν ὑπὸ τοῦ 
Ιρηθέντος ἐν τῇ συνόδῳ χρατεῖν, τάχ᾽ ἂν 
χείρω μὴ ἀντιτεέναντα πρὸς τὴν ἐνέργειαν 
Xie, ἀλλ᾽ εὐὐνια χαὶ χαταπειθῇ, αὐτά τε 
Ζαντὰ, χαὶ τὴν μέσην φύτιν ἀπερίσπαστον 
ὄμενα, τῇ τῆς πρώτης ἡγεμονίχ, συνεξχιθε- 
v χαὶ συναναπέμποιτο, εἰ μὴ μέχρι παντὸς, 
t διαδαΐνοι τὴν τῶν στοιχείων ἀχρότητα, χαὶ 
* ἂν τοῦ ἀμφιφαοῦς. " Ezet γάρ tira, erat, 
Q μερίδα, τοῦτ᾽ ἔττιν ἐν τάξει τινὶ τοῦ χυ- 
γίνεται. 


Quin pars idolo splendenti in sede relicta est. 


liec autem caliginosze opponitur ex adverso. Quan- 
quam plusaliquid in his quispiom acute pervideot. 
Neque enim solam eam naturam, quz illinc profi- 
ciscitur, ad calestes globos evehere videtur; sed 
eliam si quid ex ignis οἱ aeris extremitate in si- 
mulacri naturain descendens attraxerit, antequain 
terrenum putamen iudueret: et hoc, inquit, cum 
meliori portione transmittit. Non enim materiz 
fex divinum corpus esse potest. Przterea rationi 
adinodum consentaueum cst , 3451 ut qus in cjus- 
dem nature communionem venerint, et in unum 
aliquando coaluerint, non omni inter se habitudine 
atque affectione carcant, eaque praesertim, qua 
sedem in vicino positam habent: quemadmodum 
ignis in orbem circumfuso corpori continens est, 
nec ut lerra, quie rerum omuium infima est. Qua- 
re si quce przstantiore natura preditla sunt, dete- 
riuribus nonnihil concedentia, in communionem 
cum iis venerint, uti. feci corpus immortale con- 
tributum fuerit, perinde ac si cum altera parte 
usurpatum propriumque factum sit, qux in hac 
coinpositione przvaluil ; fleri potest ut quise deterio- 
ris conditionis sunt, modo anime actionibus non 
obluctentur, scd morigera sint, et ad nutum ac- 
comuiodala, et ipsa quoque consequantur, ac dum 


eouditionis naturam quietam ac paratam superioris imperio prastant, in ;etheris naturam una trans- 
MiSumque rursum transmittantur : ut si non ad omne penitus spatium perveniant, saltem 
térum extreinitates transcendant, et. splendidissimatri regionem degustent.. Habet enim. quamdam, 
4 soriem, hoc est, in quadam orbis scde consistit. 


λλὰ περὶ μὲν τῆς Ex τῶν στοιχείων μοίρας ταῦτα 
ὃ, χαὶ ἀπιστεῖν ἔξεστι χαὶ πιστεύξιν. Τὴν δὲ 
ἤχουσαν σωματιχὴν οὐσίαν, οὐδεμία μηχανὴ 
γύσιν ἀνιούσης Ψυχῆς, μὴ οὐ συνξ:ξᾶραι τοῦ 
τὸς ἀναττᾶταν, χαὶ ταῖς σφαίραις ivappos0n- 
7)τ ἔττιν εἰς τὴν oixzix) φύτιν ὥπτπερ ἀναχθῇ- 
'δχαται μὲν οὖ» αὗται 020 λήξεις, ἡ uiv àa- 
he, fj ὃς ἀμφιφαὴς οὐτα, εὐμοιρίας τὲ χαὶ 
tgovia; τὰ ἄχρα νειμάμεναι. Πόσας ói οἴε: 
χώρας iv τῷ χύτει τοῦ κόσμου, ἐτεροφαεῖς τε 
poxvsgsl;, ἐν αἷς ἁπάταις δίσιταν ἔχε! ψυχὴ 
γῦδε τοῦ πυξύματος, εἴδη zz. χαὶ fr, xax βίους 
)33 ; ᾿Αναδραμοῦσα ui) οὖν ἐπὶ τὴν οἰχείαν 
αν, ἀληθείας ἐστὶ ταιιξῖον, καθαρὰ γάρ ἔστι 
avis, xal ἀχύρατος,θοὺς 0232 καὶ mST, 
4:120 411327:1192213 ὃς, ἀγλυγυτι, χαὶ Xoct- 


6. Sed de ea parte quzxex elementis pelitur, hac- 


D tenus dictum sit, quibus oinuibus fidem habere aut 


abrogare cuivis licet. Quod autem ad corpoream 
ilam naturam attinet, qua illinc cum anima dela. 
bitur, fleri nullo pacto potest quin, si secundum 
naturam anima sursum redeat, unà e lapsu sesc 
erigens a&tollatur, et caelestibus orbibus coagmen- 
tetur : quod idem est atque ad. naturam quodain- 
wodo revocari. Il» sunt igitur extrem: duz sor- 
vs, quarum una obscurissima cst, altera splen- 
didissima, qui felicitatis el infelicilatis extrema 
inter se partite, continent. Quotnam vero in con- 
cavo hujus orbis spatio interjectas regiones esse 
putas, partim. sublucidas, partim sulobscuras, in 
quibus omnibus cum co. spiritu degit anima, for- 
mos abjue mores. virasque identidem mutans? At^ 


DE INSOMNIIS. 


1503 


Ut εἶναι. Καί τινες ἤδη διὰ τὸ τοιοῦτο λιχνείᾳ A liaud dubie lucrum : adeoque studerc; ot ille nobis 


ϑέντες προγνώσεως, τράπεζάν τε ἀπὸ φλεγμαι- 

ἱερὰν xal ἄτυφον προὔθεντο, xal χοίτην 
vto χαθαρὰν, xai ἀμόλυντον. Ὁ γὰρ ὅσα τῷ 
τρίποδι τῇ χλίνῃ χρησόμενος, πολλοῦ δεῖ 
234 ἀχολασίας τὰς ἐν αὐτῇ νύχτας ποιήσατθα:" 
τὶ προτεχύνησε Θεὸν xai προσγύξατο. Γΐνεται 
) τὸ χαταμιχρὸν συντιθέμενον, χαὶ τὸ δι᾽ ἄλλο 
νον εἰς μεῖζον ἀπετελεύτησεν, ἐρααθῆναι Θεοῦ 
τᾶς, xai συναφθῆναί ποτε τοὺς οὐχ ἐπὶ τοῦτο 
ὑτα ὁρμήσαντας. Οὔχουν ἄξιον ἀμελεῖν μαντι- 
ἰοιπορούσης ἐπὶ τὰ θεῖα, xal παρυφιστάμενον 
ς τῶν ἐν ἀνθρώπου δυνάμει τὸ τιμιώτατον. 
'&p διὰ τοῦτο ἐλάττων ἡ τῇδε χρεέα τῇ συνημ- 
υχῇ τῷ Θεῷ, ὅτι τῆς ἐπαφῆς τῶν χρειττόνων 


4. Οὔτε γὰρ ἀνεπίστρεπτός ἐστι τοῦ ζώου, b 


περιωπῆς &zoGXozsitat τὰ χάτω πολὺ που 
ἔρον, ἣ μετ᾽ αὐτῶν οὖσα, χαὶ συμπερυρμένη 
I1go3:v ^ ὥστε μένουσα ἀτρεμὴς, δώτει τῷ ζώῳ 
! γινομένων ἰνδάλματα. Καὶ τοῦτ᾽ ἔστι τὸ λε- 
Ν, χατιόντα μὴ χατιέναι, ὅταν ἀσχέτως ὁ χρείτ- 
τμελῆται τοῦ χείρονος. Ταύτην ἐγὼ τὴν μαν- 
ἐμαυτῷ τε ἀξιῶ παρεῖναι, χαὶ παισὶ χαταλι- 
Φ᾽ ἣν οὐ δεῖ βαδίζειν συσχευασαμένους ὁδὸν 
y 7| πλοῦν ὑπερόριον, ὥσπερ Πυθῶδε, xai ἐς 
νος" ἀλλ᾽ ἀρχεῖ χαταδαρθεῖν χεῖρα vvláusvóv 
εὐφημήσαντα, 


divinandi vi sit preditus, quadam est pietatis 
exercitatio. Ac nonnulli ejus rei desiderio, et prz- 
sagitionis aviditate deliniti, mensam sibi pre in- 
t'iuperante. et. immoderata, sacram οἱ sobriam 
apposuerunt, οἱ castum cubile ac pudicum amplexi 
sunt. Quisquis enim lectulo suo, tauquam Pythio 
tripode uti statuerit, longe abest ut noctes it! eo 
libidinis atque intemperantiz testes facere velit, 
ut et Deum potius adoret, οἱ ei supplicet. Quod 
vero paulatim accumulatur, copiosum eflicitur, et 
quod alterius gratia fit, in majus aliquid desinit, 
ul qui primum eo minime tendereut, pedetentim 
3d amorem Dei, et. conjunctionem cum eo perve- 
niant. Nequaquam igitur negligenda divinatio est, 
quae ad divina paulatim contendit, et quasi conse- 
ctarium habet illud, quod est in huminum facultate 
pretiosissimum. Non enim propterea anima Dco 
coujuncta minorem habet ad inferiora usum ct 
opportunitatem, quod prastantiora contrectet, Ne- 
que enim animalis penitus curam abjicit, οἱ iníc- 
riora longe clarius ac distinctius e sublimi despi- 
cit, quam si una cum iis essct, el cuin delerioribus 
müsceretur. ltaque immota manens ac quieta, . 
eorum, qua sunt, simulacra animali communicat. 
Atque hoc demum est, quod dicitur, sine ascensu 
descendere, cum sine adhassione liber ac solutus 


' delerioris curam suscipit. Hauc ego divinandi solertiam οἱ adeasc mihi, ei liberis meis relin- 
cupio; ad quam nihil necesse est maguo commeatu longum iter, aut in exteras oras naviga- 
3 suscipere, veluti Delphos, aut ad Ammonis. delubrum; sed post manuum ablutionem faustam- 


recationem dormire satis est ,. 


, C 
Y ὑδραιγαμέγη, καθαρὰ χροῖ εἴ μαθ᾽ ἐοῦσα, 


pec" ᾿Αθηγαίῃ, 
θὕτω;: αἰτήσομεν ὄνειρον, ὥσπερ ἴσως Ὅμηρος 
. Κἂν ἐπιτέδειος ἧς, πάρεστιν ὁ πόῤῥω θεός. 
"&£ xai μτὸς ταῦτα πραγματευσαμένῳ ἑχάστοτε 
vitac μόνον χαταδαρθοῦσι" xal τοῦτ᾽ ἔστιν d) 
πραγματεία τῇ: τελετῆς, 0v ἣν οὐδείς πω πε- 
ὑδύρατο, ὡς ταύτῃ μειονεχτῶν τοῦ πλουσίου. 
ι t. τῶν ἐπὶ ταῖς προγνώσεσι τελετῶν τοὺς 
ες, ὥσπερ ᾿Αθηναῖοι τοὺς τριηράρχους, ἀπὸ 
δγίστων τιμημάτων αἱροῦνται. Καὶ δεῖ δαπάνης 
€, καὶ τύχτς οὐχ ἥχιστα συγχομίσαι Κρῆσσαν 
ἣν, xai πτερὸν Αἰγύπτιον, xal ὁστέον Ἰόγτρι- 
καὶ vh Δί᾽ εἴ τι τεράστιον γῆς ἣ θαλάσσης ἐν 
βύστῳ φύεταί τε χαὶ τρέφεται" 


Π} ας ubi lota [uit, purosque incinxit amictus, 
Cecropie [ert vota dec. 


8. Sic nos somnium postulabimus, sicut llome- 
rus fortasse peliit. Quod si idoneus sis, ecce tibi 
longe dissitus adest deus. 14/5 Quippe tametsi ni- 
hil ad id wuolitus sis, dormienti duntaxat offert 
sese : in eoque lolum initiationis negotium con- 
sistit, propter quam nullus unquam de paupertate 
conquestus est, quasi bac parte minus divitibus 
haberet. Atqui nonnullae czremoniz, qux» ad futu- 
rorum przvisionem pertinent, queaiadinodum 
Athenienses trierarcbas, ita antisLites suos inaxiuo 
ex censu delectos postulant : opusque est ingenti 
admodum sumptu, et imprimis fortuna, quo vel 


D Cretica aliqua herba, vel avis /Egyptia, vel Ibe- 


| os comportetur; aut si quid aliud ejus gencris prodigiosum in occulto maris terreque sinu 


cit, ac nutritur, 
r δυσομένου ὑπερίογος ἡδ᾽ ἀνιόντος. 


ται γάρ τοι xa ταῦτα, xal πολλὰ τοιαῦτα περὶ 
τεχνιτευόντων τὴν θύραθεν μαντιχὴν, πρὸς ἃ 
tv ἰδιώτης ἀπὸ τῶν ὑπαρχόντων ἀρχέσειεν ; 


Quaque subit terras, et qua sol prodit ab ortu. 


liec enim et his similia pleraque de iis feruntur, 
qui externam divinationem profitentur, quibus prz- 
standis cujusnam privati hominis fortunz sufíi- 
ciant ? At insomnium videt cum iis qui medhnnis 


κνιὸν δὲ ὁρᾷ μὲν ὁ πενταχοσιομέδιμνος, ὁρᾷ δὲ ὁ 
«ὁσιομέδιμνος * ἀλλὰ xal ὁ ζευγίτης οὐδὲν ἧττον, 
, ἐσχατιὰν ἀπεργαζόμενος, ὥττε ἀποζῆν᾽ ἀλλὰ 
| πρόσχωπος, xai ὁ θὴς ὁμοίως, 5 τε lao: 
ὁ τιθεὶς τὸ μετοίχιον. Διχφέοι: δὲ οὐδὲν τῷ 


quingentis censetur , tum qui trecentos duntaxat 
habet : videt census tertii civis non minus quam 
qui predium victus gratia iu extremis finibus colit : 
quin ct remex si»iliter, ae meicenarius , tun qui 


DE INSOMNIIS. 1506 


ροφῆτις ἕτοιμος, ἀγαθὴ σύμδουλος, ἐχέμνθος. 
υσταγωγό,, τε χαὶ μύστις, εὐαγγελίσασθαι μὲν 
, ὥστε μαχροτέραν ποιῆται τὴν ἡδονὴν, προ- 
ντὰ τὴν ἀπόλχυσιν * χαταμτηνύσα: Oi τὸ χεῖ- 
τὸ φυλάξασθα: xal προαποχρούσασθαι. Καὶ 
ἃ ἐλπίδες, ai τὸ ἀνθρώπων βόσχουσι γένος, 
π χρηστά τε χαὶ μείλιχα, xai ὅσα φόθος ἔχει 
5 τε χαὶ ὀνέσιμα, πάντα τοῖς ὀνείροις ἕν:, 
' οὐδενὸς οὕτως ἐλπίζειν ἀναπειθόμεθα. Καί- 
(pa τῶν ἐλπίδων οὕτως ἐστὶν ἐν τῇ φύσει 
Xi σωτήριον, ὥστε φασὶν οἱ χομφοὶ σοφισταὶ, 
| ἐθελῆδαι ζῇν τοὺς ἀνθρώπους ἔχοντας ὡς 
o τὴν ἀρχήν. ᾿Απαγορεύειν γὰρ ὑπὸ τῶν 
ὑμένων τὸν βίον δεινῶν, εἰ μὴ τὰς ἐλπίδας 
ἐνέχεεν εἰς τὴν φύσιν ὁ Προμηθεὺς, διαμοντὶς 
Ὅν, ὑφ᾽ ὧν παραγόμεναι πιστότερον ἥγηνται 
tvopévou τὸ προσδοχίύμενον. Αἱ Oi τοσαύτην 
τὴν ἰσχὺν, ὥστε ὁ δεδεμένος Ev πέδαις, ὅταν 
βουλομένῳ τῖ΄ς γνώμης ἐλπίτα:, χαὶ λέλυται, 
Ιατεύεται, xal αὐτίχα διμο:ρίτης ἐστὶ, xal 
ἱκρὸν λοχαγὸς, ἔπειτα στρατηγὸς, καὶ vixi 
t. χαὶ στεραντοφηρεῖ, xal παρατίθεται τρά- 
εἰ μὲν βούλοιτο, Σιχελιχὴν, εἰ ὃξ βούλοιτο, 
ν. Καὶ μέντοι τοῖν π'δοῖν ἐπιλήσμων ἐστὶν, 
αι βούλεται στρατηγός. Καίτοι πᾶν τοῦτο, 
πὶν ὀνειρώττοντος καὶ ἐγρηγορότος ἐνύπνιον" 
0 ταὐτὸν ὑποχείμενον ἄμφω συνίστανται, τὴν 
χὴν φύσιν, ἣν ὅταν μὲν ἡμεῖς εἰδωληποιεῖν 
μεν, ἕν τοῦτο παρέγεται χρήσιμον " ἐπ- 
κὸν βίον ἡμῶν εὐθυμία, xat χολαχεύουσα τὴν 
al; πεπλαυτι λέναις ἐλπίσιν, ἀναλαμθδάνει τῶν 
yy τῆς αἱἰσθίσεως " ὅταν Ci αὐτεπίταχτος 
“πίδα προθάληται (τοῦτο δὲ vivat χαϑευ- 
, ἐνέχυρον ἔχομεν τοῦ Θεοῦ τὴν τῶν ὕπνων 
mw. Ὥστε ἔδη τις εὐτρεπίσπας τὴν γνώμην 
χρήσασθα: μείζοσι πράγμασιν, ἃ προὕτεινεν 
) ἐνύπνιον, διττὸν tvéqxazo χέρδος, τό τε 
, XO) τῶν πραγμάτων, χαὶ τὸ παράγενο- 
ἐπισταμένως χρήσασθαι, τῷ πάλαι προεσχέ- 
ιρὶ αὐτῶν, ὡς προσηχόντων αὐτοῦ τῷ βίῳ. 
i ὕμνησε τὴν ἐλπίδα ὁ Πίνδαρος περὶ ἀνδρὸς 
δαίμονος, Ὅτι dpa αὐτῷ γλυκεῖα καρδίαν 
«ca xovporpógoc συναορεῖ ἐλπὶς, ἃ μά- 
θνατῶν ποιϊύστρο; ον» γνώμαν κυδεργᾷ, 
i ἂν οὐ περὶ τῆς ὕπαρ λέγεσθαι τῆς ἀπατὴ- 
| ἡμεῖς ἑαυτοῖς διαπλάττομεν. 'AXÀ' ὅλον τοῦτο 
μέρους ἐνυπνίων ἔπαινος εἴρηται τῷ Πινδάρῳ. 
X τοὺς ὀνείρους οὖν μαντιχὴ σὺν τέχνῃ με- 
τὸ πεφηνὸς, βεθαιοτέραν τὴν ἐλπίδα παρέχε- 
στε μὴ τοῦ φαυλοτέρου γένους δοχεῖν. Ἢ δὲ 
y) Πηνελόπη, διττὰς ὑποτίθεται πύλας ὀνΞξίρων, 
ιεῖ τοὺς ἡμίσεις ἀπατηλοὺς, ὅτι σοφὴ τὰ περὶ 
, οὐχ ἦν. Εἰ γὰρ ἠπίστατο τέχνην ἐπ᾽ αὐτοὺς, 
: àv. διὰ τῶν χεράτων παρήνεγχε. Πεποίηται 
ξελεγχομένη, xat ἀμαθίαν ὀφλισχάνουσα πΞρὶ 
δήπου τὴν ὄψιν, T] μὴ δέον ἡπέστη σΞ" 


A inhibere possunt, cum nullum habeant ad eos, 
qui utuntur, convincendos indicium. Quanquam 
quid demum flagitii dormientes facimus ? Sed nec 
tyrannus ullus videri a nobis insomnia vetare 
potest , nisi et. somnun e regno 5110 penitus ex- 
terminaverit. Atqui stulti id est hominis, dum ca 
quie fieri nullo u.odo possunt, jubet : impii porio, 
dum natur »tque Deo. contraria. jura decernit. 
Quamobrem ad eam et muliercul:ze, et viro, el seni, 
et adolescenti, pauperi ilem ac diviti, privato οἱ 
magistratui, urbano peraque ac rustico,opifici atque 
cratori conteudendum est. 13446 Non genus ullum, 
aut zetatem, aul conditionem , aul artem repudiat. 
Owunibus ubique in promptu est; parata ad nutuin 
futurorum interpres, optima consultrix , tacita : 

B eadem sacrorum antistita, et initiata, qua: bonum 
quidem renuntiat, ut diuturnior voluptas sit, fructu 
boni precepto, im:inenlia autem nia'a. detegit, 
410 precaveri ae. propulsari. queant. Quidquid 
enim spes, qua hominum genus alitur, jucundum 
ac suave proponit ; quidquid in metu inest. cautuia 
atque utile, id omne in insomniis reperitur, nec 
ab ulla re :que in spem. inducimur. Atqui tolum 
hoc sperandi genus tam est in. natura hominum 
copiosum ac salutare, ut elegautioribus sophistis 
illud in ore sil, ne vitam quidem homines esse tolc- 
raluros, si in eodem quo antea statu perseverarent. 
Fa:ile enim iis molestiis, qua vita: hominum 
circumstant, fatigatum iri, si non spem in corum 
naturam Prometheus indilisset, velut costante 
medicamentum, quo decepti, id quod in exspecta- 
tione est eo quod apparet certius putant. llla porro 
tanta. vi praedita est, ut qui compedibus vinctus 
attinetur, simul atque gestenti animo sperare 
periuiserit, e vestigio solvatur, et inililet, et dimi- 
diz centuriz prefectus sit, ct paulatim centurio, 
inde imperator evadat ; tum vincat, sacrificet, co- 
ronetur, mensam apponat, eamque si libeat, Si- 
culam, aut si malit, Persieam. Interim pedum et 
vineulorum obliviscitur, quandiu imperalor esse 
vult. Atque illud omne vera est somniantis visio, 
el vigilantis insomnium; in eamdem enim rem 
su5jeclau concurrunt, phantasiie scilicet naturam ; 
quam quolies simulacra fingere volumus, unum 

D illud emolumentum affert, quod. vitam nostram 
lilaritate perfundat, et animam vaga et inconstauti 
spe deliniens, ab molestiarum sensu reficiat ac 
recreet ; cum autem suapte sponte spetn nobis ali- 
quau proponit, quod quidem dormientibus evenit, 
somniorum promissionem, tanquam aliquod. 4 De» 
pignus, accipimus. ldeo nonnunquam simul ac 
quispiam animum ad majora tractanda , qua sibi 
per somnium oblata fueraut, comparavit, duplicem 
ex eo fructum reportat, ut et ante rei adeptionem 
voluptatem percipiat, et cum ea sibi contigerit, 
scienter. uti possit, 1457 quod eam tanquam vite 


»nvenientem , longe antea imeditatam. eoz tatamque habeat, Quamobrem quz a Pindaro celebratur 
uin ita de felici homine loquitur : Quod. ipsi jucunda cor. permulceus. juvenum. altrix. conjuncta 
s, que maine mortalium versatile anbntkm gasersat, mcrito negarit aliquis de cà dici quie 


DE INSOMMIIS, 


1310 


μέγιστα ovium) αὐτῆς. 'Ewxould; τε γὰρ A ravit, mibique secundiore:m fortunam ad certum 


| ψυχοπομπῶν γοήτων ἀχύρους ἐποίησε, xai 
i, xai ἐξ ἁπασῶν πΞερισώσασα,, xal χοινὰ συν- 
εν, ὥστε ἄριστα ἔχειν ταῖς πόλεσι, xat ἐς τὴν 
ὺς ὁμιλίαν τῶν πώποτε Ἑλλήνων θαῤῥαλεώ- 
καρεστήσατο. "Allot; δὲ ἄλλων μέλει" "Hl ὁὲ 
1 πᾶσι δαίμων ἀγαθὸς οὖσα ἑχάστῳ, xal ἐπι- 
νη v: ταῖς ἐν ἐνρηγορόσι φροντίσιν. Οὕτω 
τι χρῆμα ψυχὴ σχολάσασα τοῦ χαταχλυσμοῦ 
Ὀραίων αἰσθήσεων ἐπεισαγουσῶν αὐτῇ παντο- 
[ὃ ἀλλότριον. "A τε γὰρ ἔχει τὰ εἴδη, χαὶ ὅσα 
vou δέχεται, μόνη γενομένη mapéyst τοῖς 
μένοις ἐπὶ τὰ εἴσω, xal τὰ παρὰ τοῦ θείου 
ὕει. Συγγίνεται γὰρ αὑτῇ χαὶ θεὸς ἐγχόσμιας 
ἰχούξῃ, τῷ τὴν φύσιν αὑτῆς ὁμόθεν εἶναι. 


diem promisit ; ut deinceps libentius (idem adhi- 
bentes foris pernoctaremus, moxque ubi przstituta 
cies advenerat, aderat. ei. cum ea fortuna , qua 
mihi ferarum retibus implivatarum et jaculis per- 
emptarum greges ostenderet. ἃς mihi quidem vita 
omnis in libris ac venatione posita est, nisi si 
quando legationem susceperim. Quod utinam nun- 
quam mihi contigisset, ut ne tres in vita exsecra- 
biles οἱ detestandos annos vidissem ! Sed. et 
plurima tuuc ab ea, maximaque sum beneficia con- 
secutus, Nam el prastigiatorum , animasque ab 
inferis sollicitantium magorum insidias in me irri- 
las fecit, mili eas indicans, atque ex omnibus 
eripiens ; et publica negotia mecum gesst, ut 


optime civitati:bus succederent ; et ad jmperatoris. colloquium ime unum ab cmni memoria 
"uim audacissimuin produxit. Aliorum «quidem aii inter deos curam suscipiunt. Hc auten: 
i$ adest, unicuique benignam se ceam exh bens, οἱ ad vigilantium curas scn per. aliquid 
r excogitat. Usque adeo sapiens quiddam est anima vulgarinm sensuum inundatione vacans, 
eam alienas res varias ac multiplices introducurt. Nam quas habet rerum imagines, εἰ quas- 
| ab 149 nente excipit, sola cum est, iis praebet, qui ad interiora conversi sunt ; el qua» a divini- 
oficiscuntur, in eos tr4jicit. Nam, cum illa sie affecta, mundanus conversatur deus, pvo 
αἰ er eodem fonte utriusque natura derivata sit. 


k μὲν δὴ γένη ταῦτα τῶν ἐνυπνίων θεσπεσιώ- D 


yc, xat ἣ πάντως, fj παρὰ μιχρὸν πάντως, 
xa σαφῆ, xai ἥχιστα τέχνης δεόμενα" ἀλλὰ 
κὄνοις ἂν παραγένοιτο tol; xav' ἀοετὴν ζῶσιν, 
βονήέσει πεπορισμένην, εἴτ᾽ ἔθεσιν ἐγγενομέ- 
δέ ποτε χαὶ ἄλλῳ τῳ, μόλις μὲν, ἀλλὰ γένοιτ᾽ 


ντως δὲ οὐχ ἐπὶ σμιχρῷ δή τινι, τῶν ἀρίστων. 


ξνύπνιον τῷ τυχόντι παρέσται. Τὸ δὲ λοιπὸν, 
Lb, xaY χοινότατον γένος, ἐχεῖνο ἂν εἴη τὸ ἦνιν 
. καὶ ἐφ᾽ ὃ δεῖ τὴν τέχνην παρασχευάσασθαι. 
p τε γὰρ ἔσχεν, ὡς οὕτως εἰπεῖν͵ ἄτοπον, xal 
tov, xal ὡς ix τῶν τοιούτων βλαστῇσαν ἀσα- 
ον πρόεισιν. "Eyst γὰρ ὧδε περὶ αὐτοῦ" Ὅσα 
ἔχει, πάντων ὄντων, γενομένων, μελλόντων 
αὶ τοῦτο τοόπος ὑπάοξεως), εἴδωλα ἀποῤῥεῖ, 
ἰς ὑποστάσεως αὑτῶν ἀποπάλλεται. Ei γὰρ 
v αἰσθητὸν, εἶδός ἐστιν ὕλῃ συνδυασθέν" ἔφω- 
δι. δὲ τῆς ὕλης ἐν τῷ συνθέτῳ τὴν ἐχροήν" ὁ 
Mpst, xo τὴν τῶν εἰδώλων φύσιν ἐξοχετεύε- 
ἵνα xaz' ἄμφω τὰ μέρη τὴν τοῦ ὄντο; ἀξίαν 
γται τὰ γινόμενα. Τούτων ἁπάντων τῶν ἀποῤ- 
y) εἰδώλων, τὸ φανταστιχὸν πνεῦμα, χάτοπτρόν 
ἐμφανέστατον. Περινοστοῦντα γὰρ ἄλλως, xal 
lalvovca στάσεως, τῇ τε ἀοριστίᾳ τοῦ εἶναι, xal 
ρὰ μηδενὸς τῶν ὄντων ἐπιγινώσχεσθαι, Enet- 
χύρσῃ τοῖς ψυχιχοῖς πνεύμασιν, εἰδώλοις μὲν 
ἕδραν δὲ ἔχουσιν εἰς τὴν φύσιν, τούτοις προ5- 
δονται, xal ὥσπερ εἰς ἐστίαν αὐτὰ ἀναπαύονται. 
kv οὖν γενομένων, ἅτε ἤδη παρελθόντων εἰς 


10. Quapropter genera hzc insomuiorum divi- 
niora sunt, et vel penitus, vel maxime ex parie 
clara atque perspicua, minimeque artis indigentia ; 
sed h»c solis iis contingunt qui virtutem in vita 
sectantur, sive prudentia quaesitam, sive consue- 
tudine collectam. Quod si.cuiquam obvenit. alteri, 
elsi perraro istud accidit, fieri tamen aliquando 
potest: prorsus haud exigua rei gratia, vulgari 
bomini przstantissimis ex illis generibus insom- 
nium aliquod. objicitur. Reliquum autem, οἱ fre- 
quens, et tralatitium genus illud saue fuerit, quod 
involutum et obscure adumbratum est, iil. quod 
ars est. aliqua comparanda. Nam cum ortu, ut 
ita dicam, absurdum et inusitatum sortitur, 1u:n 
quasi ex ejusmodi proveniens, obscurissimuim 
progreditur. Sicenim ea sese res habet : quzecunque 
in rerom natura sunt, omnium, qua sunt, fueruut 
et futura sunt , quoniam exsistendi quadam et ista 
ratio est, ex ipsorum substantia nonnulla simu- 
lacra profluunt ac prosiliunt. Nam cum ununiquod- 
que eorum, qua sensu percipiuntur, forma sit 
eum materia conjuncta,  depreheusa autem st 
maleriz a nobis in composito fluxio; ratio utique 
ipsa convincit, siinulacrorum naturam derivari, ut 
utraque ex parte, ab ejus, quod est, dignitate, quz 
liabent ortum degenerent. Horum omuium (luentium 
siiulacroruni phantastte spiritus, clarissiuum est 
speculum.Cum enim temere oberrantia,etl ἃ suo stati 
dilapsa, propter naturz suz inconstantiam,tuin quod 


ὃ εἶναι ἐνέργειαν, σαφῇ τὰ εἴδωλα ἀποστέλλε- p a nulla re cognoscantur, inanimales spiritus incide- 


ἔχρις ἂν ὑπὸ χρόνου πλήθους ἀμενηνὰ xat ἐξ- 
γένηται" τῶν δὲ ὄντων,ἅτε ἑστώτων ἔτι, μᾶλλον 

xai ἀριδιλότερα, ἀοριστότερα δὲ τῶν μελλόν- 
τὶ ἀδιάχριτα. Προχυλινδή ματα γάρ ἐστιν οὕπω 
των, ρύσεως ἀτελοῦς ἐξανθήματα, οἷον ἀπο. 


Φ 4 , 
σπιημ ἅτ) διποχειλένων 


τὰ γα ἐξαλλέμτνα 


rint, quz simulacra alioqui sunt, sed in natura fixam 
àc stabilem habent sedem, ad eos adhaerescuut, et in 
iis, lanquam in certa domo, conquiescunt. Cate- 
rum prateritorum, utpote qui reipsa jan exsti- 
tere, perspicua simulacra mittuntur; donec paula- 
tiim temporis longinquitate vanescaut : présentiunt 


DE INSOMNIIS. 4514 


θωμιλη μένων στοιχείων ἡ σύνοζος, δύναται A Neque enim, sicul infimum corpus, quod nihil 
t τέχνην καθόλου xal λόγον τῇ φύσει συμ- aliud est quam eorum quse vulgo elementa. dicua- 
γοντα. Ὡς γὰρ ἐπὶ τὸ πλεῖστον ὑπὸ τῶν — (ur, concursus, generalem quamdam artem ac ra- 
aya πάσχει, μιχρᾶς οὔσης ἐν τοῖς Opost- tionem admittit, qux cum natura sua. adiequetur, 
; διατορᾶς τῆς πρὸς ἄλληλα * xai τὸ παρὰ — quod ut plurimum ab iisdem rebus eadem patiatur, 
(ov ἕν αὑτοῖς, οὐ λανθάνε: νοσοῦν, οὐδὲ χρώ- — cum leve admodum insit in congeneribus corpori- 
) τοιούτῳ Yvtouovt* οὐχ οὕτως ἐπὶ τοῦ gav- — bus inter se discrimen, idque, quod in iis prater 
d πνεύματος, ἀλλὰ καὶ τῇ πρώτῃ φύσει δι- — naturam sese habet, maleque affectum est, latere 
y ἄλλο ἄλλου - ἄλλο yàp ἄλλῃ, σφαίρᾳ mpoc- won possit, nec illud tanquam normam adhibca- 
πλείονι τοῦ φυράματος * mus * non sic, inquam, in phantasi:xe contingit 5Ρ᾽- 
| secundum primam ipsam naturam, aliud ab alio differt. Alius quippe alteri sphzrze conve- 
ut ampliori mole, ac velut. massa constat. “ 


a δὴ κεῖραί γε μαχάρταται ἔξοχα πασέων Felices nimium, reliquis el sorte priores 

v ποτὶ γαῖαν ἀπ᾿ οὐραγόθεν zpoyéorrat., Sunt anime, ad terfam que summo ez cthere (use : 
δ᾽ 6461al τε, xal οὐ φατὰ γἡματ᾽ ἔχουσαι, B. He quoque felices, et inenarrabile prorsus 

ἀπ᾿ αἰγλήεντος ἄναξ σέθεν, 08 xalabroo — Stamen habent, a te quas, rex, splendente, vel ipso 

c ἐξεγένοντο, μίτου χρατερῆς 0x dvdyxqc. — Ab Jore proveniunt, filo cogente subacia. 


)τ᾽ ápa ἕν, ὅπερ ἡνίξατο Τίμαιος, διδοὺς — Atque lioc ipsum est, quod Timmus innucbat, uni- 
ψυχῇ σύννομον &sxpov. AL δὲ xal τῆς φύσεως — cuique animue contubernale sidus attribuens. At 
ἰδ τῷ φιλοχωρῆσαι περὶ τὴν ὕλην, ἣ piv ille a natura degenerantes, plus minusque, prout 
| δὲ μᾶλλον, ὡς ἑχάστη ῥοπῆς ἐδυστύχησε. — quilibet, infelicitate quadam, graviore vel leviore 
βα ἐμόλυνεν. "Evotxijovsat δὴ σώμασιν οὕτως — momento. deprimitur, spiritum — inquinant..— lta 
, Χαὶ γίνεται βίος ὅλος ἐν ἁἀμαρτίᾷ, xal vócto— porro affectie iu corporibus habitant : vitaque om- 
ματος, αὑτῷ uiv παρὰ ςύσιν διὰ τὴν πρὼ- — nis earum per peccata et spiritus zegritudinem 
[ἔνειαν * τῷ Qut. δὲ κατὰ φύσιν (ὑπὸ γὰρ — traducitur : quod. huic quidem ob insitam nobili- 
χοντος iquyeÜür): εἰ μὴ xal αὐτῷ φύσις ἐστὶν — talem prater naturam 1549 / evenit, animali vero 
ἣν El; fv ὑφ᾽ ἑαυτοῦ τάττεται χαχίᾳ xol — secundum naturam. Quod ab illo sic affecto fuit 
ρώμενιν. Οὐδὲν γὰρ οὕτως ὥσπερ πνεῦμα — animalum ; nisi forte naturam illius ordinem illum, 
λον. II; ἂν οὖν ἐν τοῖς ἀνομοίοις γαὶ φύσει C ac seriei esse dixerimus, in quo a se'pso, uti vi- 
p xai πάθει, ταῖ τὰ ἂν ὑπὸ τῶν αὐτῶν ἐμφα- — dio, ac virtute. usus fuerit, collocatur. Nihil enim 
Οὐχ ἔστι τοῦτο, οὐδ᾽ ἂν γένοιτ... Πῶς δ᾽ ἂν tam varium est. 3c versatile quam spiritus. Quo- 
τὸ τεθηλωμένον ὕδωρ xaY τὸ διαφανὲς, χαὶ — modo igitur in rebus adeo natura, ct lege, et affc- 
V χαὶ τὸ χινούμενον, ὑπὸ τῆς αὐτῆς μορφῆς ctione dissimilibus, eadem ab iisdem repr:esenten- 
ótazs0z.:2:; Εἰ ὃξ χαὶ ὁ θολὸς ἄλλως iv ἄλλῳ — tur? Non ita se res habet ; neque fieri istud un- 
τφορὰς χρωμάτων, xai αἱ χινήσεις ἐν σχτμα- — quam potest. Qui enim accidere unquam possit, vt 
πλείοτιν * οὕτως ἂν ἕν μὲν εἴη τῷ γένει τὸ aqua turbida et pellucens, consistens item et agi- 
ν τῆ: ἀχριθοῦς εἰχόνος. Εἰ δ᾽ ἔστι διάφορον, — tala, ab. cadem forma similiter afficiantur? Jam 
! Φγμονόη τις, εἴτε τῷ Μελάμπους, εἴτε — vero si perturbatio ista alio modo in alio contin- 
τς ἀξιώσει χαθόλου τι περὶ τῶν τοιούτων — gal, pro colorum diversitate, et agitationes vario 
t». xal διατάττεσθαι * πυθώμεθα αὐτῶν, εἰ — modo figurentur, unum erit utique genere ipso, ab 
χει xai τὸ ὀρθὸν, χαὶ τὸ διάστροφον vzá:- —exacia deerrare specie. Quod si discrimen repe- 
, τό τε ἐξ ἀνομοίων ὑλῶν, ὅμοιον ἀπιδιδόναι — riatur, sive Phemonoec aliqua, sive cuipiam Me- 
νυμένου τὸ εἴδωλον. "AX Exelvol γε οὐδὲ τὴν D lampus, aut alius quilibet de ejusmodi rebus in 
ἴμαι x:70.02021x230 τι περὶ τοῦ wveÜpato;. universum pronuntiare ac constituere velit ; ro- 
χεῖον αὐτῷ 0703 ποτὲ ἔχον, ἀπάντων ἐξίω- — gemus ipsum, fierine natura possit, ut rectum ac 
4t χαυόνα xaX qwouovz. KaY ἔγωγε olx — distortum speculum, idque quod ex dissimili matc- 
τὸ xa διὰ πάντων εἶναι τῶν διαφερόντων — ria constat, similem ejus, quod ostenditur, effigicin 
av, ἀλλὰ τὸ ἀσαφὶς διασπώμενον, ἀσαφέστε- — referat. Verum, ut opinor, isti de spiritu nunquam 
παι. " Hy δὲ δήπου xa τὴν ἀρχὴν δυσ:πίγνω- — omnino philosophgti sunt. lllud autem, quod ci 
τοῦ προεχθοράντο: πράγματος εἴδωλον. Ἔτι — affine est, quocunque se habeat modo, omnium 
πώτερον ἐλεῖν ἐν ExX5z τρόπῳ, X014 φαντ canonem ac normam esse voluerunt. Neque vero 
| fap AT 3192. . illud ego penitus tollo, esse aliquam in omnibus 
$ iuter se. differunt, convenientiam — ac. simi'itudinem, sed obscurum, si distralietur, obscu- 
idit. Ade quod,ut ante dictum est, fiture rei presilientis quodammodo simulacrum per sese cognitu 
sit. Praeterea longe operosiis estin uniuscujusque moribiis communi aliquod simile viso describere, 


τὰ ταῦτα uiv ἀποφνωττέον, τοῦ χοινοὺς 19. Ilis de causis minime sane sperandum est, 


** 


ὅλους γενέτοχι" ξἔχυτὸν δὲ τις χαττῆς ὕλγν — communes omnibus leges posse priesciibi ; sed pro 


DE INSOMNIIS, 


1518 


uv. "Ilór, δέ τις ἅμα xal νιχᾷ, xai 3αδίξει, χαὶ A plus aliquid opinione sola Ssuggerens. Neque eniin 


t, χαὶ χωρεῖ πάντα ἡ φαντασία. Πῶς δ᾽ ἂν 
ὡρήσεις ; xal χαθεύδει τις ὄναρ, xa ὄναρ 
αἱ διχϑφέστη χαθεύδων, ὡς οἴεται, xal τὸν 
ἐπετινάξατο χείμενος, xal φιλοσοφεῖ τι περὶ, 
γέντος ὀνείρου, χαθὰ οἷδε, xol τοῦτο ὄνειρος, 
divo διπλοῦς " εἶτ᾽ ἀπιστεῖ, xal οἴεται τὸ 
Drap εἶναι, xal $fjv τὰ φαινόμενα. Ἐντεῦθεν 
&coc ἡ μάχη, xai ὀνειρώττει τῖς ἀγῶνα πρὸς 
ἀπολιπεῖν τε xal διεγείρεσθαι, χαὶ πεῖραν 
ἑαυτοῦ, χαὶ τὴν ἀπάτην ςωρᾶσαι. Οἱ μὲν οὖν 
Gt χολάζονται τὰ Θετταλῶν ὄρη τοῖς θεοῖς 
ἰζοντες * χαθεύδοντι δὲ οὐδεὶς ᾿Αδραστείας 
ἱμποδὼν, τὸ μὴ οὐχ ἀπᾶραι τῆς γῆς εὐτυχέ- 
χάρου, xai ὑπερπτῆναι μὲν ἀετοὺς, ὑπερ- 
|; xa αὐτῶν γενέσθαι τῶν ἀνωτάτω ocgat- 
αἱ τὴν γὴν τις ἀποσχοπεῖται πόῤῥωθεν, xal 
ὑμέντν τῇ σελήνῃ σημαίνεται. "E&covt ὃὲ xal 
| διαλέγεσθαι, xal τοῖς ἀφανέσιν ἐν χόσμῳ 
t θεοῖς. Τό γέ «ot χαλεπὸν λεγόμενον, τότε 
γένεται, θεοὶ φαίνονται ἐναργεῖς ' οὐδὲ τού- 
wtot φθόνος οὐδὲ εἷς. Μετὰ γὰρ μιχρὸν ἐπὶ 
δὰ ἦλθεν, ἀλλ᾽ ἔστιν. Οὐξὲν γὰρ οὕτως iv. 
| ὡς τὸ χλέψαι τὸ ἐν μέσῳ, καὶ μὴ σὺν χρόνῳ 
. Εἴτα προδατίοις τε διαλέγεται, xa τὴν 
ἡγεῖται φωνὴν, χαὶ λεγόντων ξυνίησιν. Οὕτω 
νὸν, οὕτω δὲ πολὺ τὸ πλάτος τῶν ὑποθέσεων, 
ταῖς ἐπαφιέναι τοὺς λόγους θαρσήσειεν. 


erga ea 1544 que videmus affectu. caremus, sed 
partim vehementer assentimur, οἱ adhzrescimus, 
partim non minus aversamur, crebrzque circa hzec 
incantationes, ac przstigie in dormientes erum- 
punt. Voluptas vero tum longe blandissima obrepit ; 
adeo ut in vigilantium etiam vitam amores odiaque 
hominum aypimis imprimantur. Quare si quis non 
mortuum et inanimum sonare quidpiam velit, sed 
id cujus gratia orationis vis quzritur, przstare 
studeat, ut eosdem affectus, easdemque opiniones, 
in auditorem trajiciat, vivis profecto et animatis 
verbis opus est. Jam enim aliquis una et victoriam 
obtinet, et ambulat, et volat, et bec omnia phan- 
tasia recipit: oratio vero qui recipiat? Dornit 
alter per somnium, per somnium videt, surrexitque 
dormiens, ut putat, et somnium jacens adhuc ex- 
cussit ; et de viso insomnio, prout novit, aliquid 
philosophatur, et hoc ipsum somnium est: sed 
illud duplex. Postea fidem non adhibet, creditque 
quod prasens est verum esse visum, et viva esso 
quas duntaxat apparent. Inde ergo vehemens con- 
flictus oritur, et adversus scmetipsum aliquis cer- 
tamen somniat, relinquere gestiens, et excitari, et 
suiipsius experimentum capere, ct fraudem depre- 
hendere. Et quidem Aloid:ze, quod contra deos Thes- 
salicos montes pro muris objecere, supplicio surt 
affecti, dormientem vero nulla lex Adrastize prohi- 


ominus εἰ lcaro felicius a terra sese subvehat, et aquilas volatu transcenéat, quin ipsos 
supremos orhes exsuperet. Ergo aliquis terram procul aspicit, οἱ eam etiam, quam luna 
let, observat. Licet vero et cum sideribus colloqui, et cum occultis in mundo diis versari. 
hoc qnod dictu difficile est tunc nullo negotio peragitur. Manifeste sese exhibent dii, nec ulla 
rei hujus invidia est. Paulu post enim ad terram non venit, sed in ea jam est. Nam nihil 
»üniorum proprium est, stque intermedium omne supprimere, et sine tempore quodvis efficere. 
eum ovibus colloquitur, οἱ balatum esse sermonem existimat, et loquentes. intelligit. Utque 
wa et ampla est argumentorum copia, si quis in enm committere orationes suas audeat. 
Εγὼ γὰρ olga: καὶ τοὺς μύθους ἐξουσίαν C 15. Ego vero fabulas ipsas suspicor ex insomniis 


ὧν ἐνοπνίων λαβεῖν, o!; xal ταὺς, xai ἀλώ- 
αἱ θάλαττα φθέγγονται. Ὀλίγα ταῦτα πρὸς 
ξονομίαν τῶν ὕπνων. ᾿Αλλὰ xalzep ἐλαχίστη 
Way ἐνυπνίων ὄντες οἱ μῦθοι, ὅμως ὑπὸ τῶν 
We ἡγαπήθησαν εἰς παρασχευὴν ἐρμηνείας. 
γε οἷς ἀρχὴ τῆς τέχνης ὁ μῦθος, πρέπον 
Ἀτὸ τέλος, ἐνύπνιον" xal πρόσεστι τὸ μὴ 
ἡσχηχέναι τὴν γλῶτταν, ὥσπερ ἐπὶ τῶν μύ- 
DO" εἶναι xaX γνώμῃ σοφώτερον. Ἴτω δὴ 
p σχολὴ xai εὐμάρξια Qv, εἰς ἀναγραφὴν 
ὕπα; χαὶ ὄναρ αὐτῷ συμπιπτόντων " δαπα- 
t τοῦ χρόνου, ἀφ᾽ οὗ κράτιστον μὲν τὸ παρα- 
oy ἀπὸ τῆς διανοίας τοῦ γράμματος, ἀγεῖραι 
ντιχὴν, ἣν ὑμνήχαμεν, ἧς οὐδὲν ἂν γάνοιτο 
Σ πολυωφελέστερον. Οὐ μὴν οὐδὲ ἡ λέξις 
τον, τὸ τῶν πραγμάτων ἐφόλχιον. Φιλοσόφῳ 
p γένοιτο παίγνιον, χαλῶντι τοῦ τόνου, xaf)à- 
Σχῦθαι τὰ τόξα ^ ῥήτορι ὃὲ αὐτὴν ἐπιτάξωμεν 
να τῶν ἐπιδείξεων. Ὡς οὐχ ἐν χαι:ρῷ μοι 
V ἐμμελετᾶν τὴν δεινότητα Μιλτιάδῃ, xal 
ἐν xai τισι χαὶ ἀνωνύμοις, xal πλουσίῳ xal 
«ὦ ix πολιτείας ἐχθροῖς " ὑπὲρ ὧν ἐγὼ xai 


licentiam accepisse ; quibus αἱ pavo, et vulpes, 
οἱ marce interdum loquuntur. Sed hac «exigua 
sunt, si.cum somRiorum libertate conferantur. 
155 Atqui quantumvis exigua somnierum pars fa- 
bul: siut, sophistze tamen eas ad eloquerdi copiam 
et apparatum amplexi sunt. Quanquam iis, quibus 
artis initium a fabula deductum est, consentancus 
finis somnium esse potest ; idque insuper accedit, 
quod non frustra, ut in fabulis, lingua exerceatur, 
sed et animo sapientiores efficiamur. Qu: cum ita 
sint, comparet se quisquis otio et vitz? commodita- 
tibus ahundat, ad ea describenda , quz vigilanti- 
bus ac dormientibus contingunt ; ac. partem in eo 
temporis aliquam, otiique collocet, unde eximius 


D quidam ex scripti sententia fructus colligitur, ut 


divinandi vis, quam tantopere praedicavimus, 
acquiratur ; qua re nulla utilior excogitari potest; 
sed neque rejicienda dictio cst, quoddam velut 
rerum consectarium. llic enim philosopho ludus 
fuerit. de contentione nonnihil remittenti ; quem- 
admodum Scytha arcus suus rclaxare solent ; at 
rhetoribus hunc  declamationum ad pompam et 


EPISTOLAE. — EPIST. 1. 


MONITUM IN SYNESII EPISTOLAS, 


-—— 


erme accidit, ut quo quisque scriptorum illustrior fuit, magisque in omnium usu ac studie per- 
s, eo magis sit varietate lectionum, aut , quod molestius est, mendis atque erroribus refertus. 
i Cicerone, Plinio czterisque, Grecis pariter ac Latinis, experimur quotidie : quorum libri, quia 
as terebantur omnium atque identidem a librariis exscribebantur, variantium vocum ac lectionum 
adine pratexti sunt. Eadem in Synesio nostro causa fuit, cur ex omnibus ejus monimentis epi- 
m boc opus maculosum imprimis esset ac varium. Cum enim jam olim apud antiquos celeberrimce 
i Epistolz forent, ut ex Evagpirii, Photii, Suidze alioramque narratione constat, imde factum est 
»ra quidem, quz nostra etjam ztate obscuriora sunt, auctoris illius ad nos sincerlora seripta per- 
δὲ : Epistolz vero multis librariorum erroribus, atque ejusmodi lectionum ambiguitate et copia 
mt. ltaque plus a nobis in iis recensendis operae quam in reliquis adbibitum est, u£ ad veterum 
m fidem, quorum nobis satis magna copia fuit, eas exigeremus. In quibus haud sane pauca ]le- 
mimadvertet, que insigni aliqua labe deformata germans lectioni restitula sunt, Jam quod ad 
larum ordinem spectat, tametsi tuimultuarie omnes nullaque temporum ,babifa ralione congestae 
ibil tamen innovandum in hac editione decrevimus ; ne qui eas in aliis editionibus legissent, τοὶ 
Jine laudatas ab scriptoribus viderent, in iis reperiendis postmodum laborarent. 


ΣΥΝΕΣΙΟΥ͂ 


EIHXTOAAI. 


SYNESII EPISTOL. E. 








ΕΠΙΣΤΟΛΗ͂ Α΄. Α 157 EPISTOLA 1. 


Nuxdrópo. 
lec ἐγὼ λόγους (A) ἐγεννησάμην, τοὺς μὲν ἀπὸ 
μνοτάτης φιλοσοφίας, xa τῆς συννάου ταύτῃ 
κῆς touc δὲ ἀπὸ τῆς πανδήμου ῥητορικῆς (8). 
πειγνοίη τις ἂν ὅτι πατρός εἰσιν ἑνὸς ἅπαντες, 
iw εἰς σπουδὴν, νῦν δὲ εἰς ἡδονὴν ἀποχλίναν- 
) δὴ παρὼν οὗτος λόγος (5) ἧςτινος μέν ἔστι 
€, ἀπὸ τῆς ὑκοσχέσεως αὑτοῦ χατερεῖ. Dlap' 
& οὕτως ἡγαπήθη διαφερόντως, ὡς ἥδιστ᾽ ἂν 
εἰσκοιῆσαι φιλοσοφίᾳ, καὶ τοῖς γνηείοις ἐγχρῖ- 
λλὰ τοῦτο μὲν οὔ φασιν ἐπιτρέψειν, οὐδὲ οἱ 
«ἧς πολιτείας. Δεινοὸὶ γάρ εἰσιν εὐγενείας 


Nicandro. 

Filios ego libros genui, alios quidem ex augu- 
stiori philosophia, atque ejus contubernali poetica ; 
alios vero ex publice prostituta rhetorica. Verum 
quivis hoc facile discernet, umo omnes ex patre 
editos esse, qu! nunc ad seria, nune ad volupta- 
tem inclinaret. lloc vero prsesens epus cujus sit 
pertis, ipso suo argumento declarabit. Α ine vero 
sic adamatum est, ut libentissime ipsum in phi- 
losophiam asciturus, atque iater legitimos ascri- 
pturus fuerim. Sed hoc concessuras se negant vel 
reipubliez leges. Sunt enim nobilitatis propugna- 


DION. PETAVII NOT. 
H1 -XLIV] (1) Παῖδας ἐγὼ λόγους. Melius hoc B ἰδίων λόγων Ἑλλήνων μὲν ol σοφοί φάσι, καί τοι πα- 


quam Lotini usurpant. llli enim πατέρα au- 
; &c scriptorem nominant. Clem. Alex. t 
.: Καλὸν δὲ οἶμαι, xai παῖδας ἀγαθοὺς τοῖς 
, καταλείπεν. Οἱ μέν γε παΐδες σωμάτων᾽"Ὡ 
δὲ ἔγγονοι οἱ λόγοι. Sic Arnobius lib. n patres 
tierum vocat auctores. Rullinus uoque Pra- 
libros Περὶ ἀρχῶν, ut pater verbi pottus si 
interpres. on Mus Alexandrinus apud Atha- 
o libro De sententiis Dion. , Ποιητὰς γὰρ τῶν 


ParnoL. Ga. LXVI. 


τέρας αὐτοὺς τῶν ἀν μόνον ντας. ΛΝ 
(9) Ἀπὸ tnc x topurmc. it ad 
πάνδημον ᾿Αφροξίτην, de qua E μά τί in Symposio, 
T3) Ὁ δὴ καρὼ οὗτος λόγος. Schol 

Ἷ παρὼν οὗτος Aópyoc. olion veteris 
codicis ex Regia bibliotheca adnotat librum hunc 
esse Calvitii encomium. Quod qui legerit, merito 
hanc Synesío dubitationem oblatam fatebitur. 


tà 


EPISTOL.£. — EPIST. II. 


1526 


θέδρας, φασὶν, ἀργυρόποδος, πολλὰ χατεμέμ- A nata fuleris, mullum de hujus ἱπιρογιυ δῖ. in- 


rhv ἀχαιρίαν τῆς συμφορᾶς ὡς f] πρότερον 
ἃ μετὰ τὸν γάμον ἀποθανεῖν. Καὶ πρὸς ἡμᾶς, 
€ ἐδυστυχοῦμεν ἐμήνιε [γρ. ἐμηνία)]. Μόλις 
περιμείνασα (19) τὴν ἑδδόμην, χαθ᾽ ἣν ἡμεῖς 
(ειμεν τὸ δεῖπνον τὸ ἐπιτάφιον, αὑτὴν τε xal 
ἦναφον γραῦν τὴν τιτθίδα, ἐπὶ τὸ ζεῦγος ἀνα- 
μένη τὸ ὁριχὸν, πληθούσης ἀγορᾶς, ἅπασι 
πραπέμοις ἐπόμπευεν εὐθὺ Τευχείρων (05) 
υσα. Μέλλει γὰρ χαὶ εἰς τὴν ἐπιοῦσαν ἑδδόμην 
“εαθαί τε, xal πυργοφόρος (14) χαθάπερ j 
| περιελεύσεσθαι. Τούτοις ἡμεῖς μὲν οὐδὲν 
μεθα, πλὴν τοῦ χαταφανεῖς γεγονέναι, λίαν 
ἤτους ἔχοντες συγγενεῖς. 'O 6b ἀδιχούμενος, 
μός ἐστιν (15) ὁ τοῦ θυρωροῦ πατὴρ, ὡς ἂν 


fortunii querebatur ; quasi aut ante, aut secundum 
nuptias mori illum oportuerit ; nobis vero succen- 
sebal, quod in ea calamitate versaremur. Vix igi- 
tur exspectata die septima, qua die funebre convi- 
vium dederamus, mulares bigas, nutrice sua anu 
illa nugace comitante, conscendens cum insigni- 
bus omnibus ornamentis, recta Teucheira solemni 
pompa profecta est. Quippe septimo abhinc die 
tenia redimiri, ac turrita, more Cybeles, circum- 
ire debet. Ac nobis quidem nulla ea re fit injuria, 
nisi quod palam omnibus eo exemplo fit, cognatos 
habere nos admodum communis sensus expertes. 
Cui autem injuria (it, Ilarmonius cst, janitoris 
pater, ut diceret Sappho, cxtera quidem frugi 


ἑαπφὼ, τὰ μὲν ἄλλα σώφρων xal μέτριος ἐν p homo ac moderatus; sed 159 qui de nobilitate 


DION. PETAYII NOTJE. 


?ollucem Plato in Ἑορταῖς, "Ezt:ta χλίνην 
λον zv£lvr». Pollux legit ἀμφίχολλον. ἔχ- 
enim τὴν χαταχεχολλημένην. Sed puto non 
recte ἀμφίχωλον usurpari co sensu, quem 

Sunt enim xà)3, quibus innituntur lecti, 

que crura : qu:e si utraque parte aequaliter 
Sunt, àpz/xoa; si una parte depréssiora 
λα vocautur ; non quod nulla prorsus 

χῶλα sint, Sed tuod breviora; sicut ἄποδες 
ur aves, non quibus nulli pedes. sed quibus 
sunt, Ut ἃ crurum et fulerorum ratione 

B ista lectis iuposita sunt, sic a pulvinpari- 
rel recubitoriis, et ἀναχλίντροις, aut ἀναχλιν- 
ἦν qua sunt capita lectorum, appellationes 
ortiuntur. Qui euim utrinque recubitum ha- 


ἐμφικέφαλοι vocantur, Hesychius ᾿Αμφιχέφα- C 
s 


wn, ἐχατέρωθεν ἔχουσα ἀναχλιντήριον. ἴῃ 
is legitur ἀμφίχελος, ut ctiam apud Phavori- 
pro quo non male olim rescripsimus ἀμφί- 
, quod paulo ante declaravimus. Sed ἀμφι- 
is opinor scribendum ; atque jta legisse 
r auctor Etymologici. 
imum in bac voce falsus est Salmasius in 
ἃ JElium Verum Spartiani pag. 65, qui pro 
ἰφάλος apud Etymol. et llesychium scribi 
ἰχνέφαλος, quia χέφαλον, inquit, lHlesy- 
ML esse τύλην et προσχεφάλαιον, sed errat. 
lov Sive χνάφαλον est tomentum, quo culci- 
| pulvini lectorum infarciuntur, qua sunt 
'eapita. Itaque ἀμφιχνέφαλος (qus vox apud 
80 Gxstat), οἱ áp guxég ao; idem significant, 
rersa notione, Nam prior ἀπὸ τοῦ χναφάλου, 
b tomento dicitur, et utrinque tomento far- 
slvinum esse demonstrat. Quippe χγνάφαλον, 
v προσχεφάλαιον, id est cervical, sive 
umb Lomento infarlum  siguificat. Posterior 
espita duo lecti illius exprimit, ut intelligas 
se μονοχοίτιον. Cum igitur utrumque vocabu- 
1 illo sensu receptum sil, temere et ἀχρίτως 
πιοίοσίοο quasi reiculum expungitur, pro .co- 
ἱφιχνέφαλος reponitur. Nist forte Synesiuni 
am loco castigandlum existiwaL, et pro ἄμφι- 
v» χαθέδραν, duguxrézaor restituit ; quod 
a |XLVI| concedimus. Nam iu vetustissimis 
bus constantissime legitur ἀμφιχεφάλου, non 
μεφάλου. Casterum hoc loco ion χλίνης , hoc 
tica, sed καθέδρας, selle gestatorie, lit wen- 
ajus xeqa; pars est in qua residetur. Sed de 
| el ἀμρικεφάλῳ universe disputandum fuit. 
Mó.Uc δ᾽ οὖν περιμείναςα. | Sepimus dies 
veleres parentationibus addictus est. Eccle- 
| xxxi, Luctus mortui septem dierum. Genes, 


quoque capite L, Et fecit luctum patri suo septem 
ics. Quem locum enarrans Augustinus lib. *» Quest. 
ἐπ Exod. , quaost. 172, Nescio, inquit, utrum inre- 
niatur alicui sanctorum in Scripiuris celebratum esse 
luctum. novem dies : quod apud Latinos notendial 
appellant. Unde mihi videntur ab hac censuetudine 
prohibendi, si qui Christianorum istum in mortmis 
suis numerum servant , qui magis est in gentilium 
consuetudine. Septimus vero dies auctoritatem. in 
Scripturis habet. Verum Eustratius presbyter Con- 
stautinopolitanus apud Photium cod. cLxxi; causas 
reddit cur tertio, nono οἱ quadragesimo die pro 
mortuis sacrificia celebrentur ; ut appareat nonum 
etiam alicubi diem in observatione fuisse. Sed fre- 
quentius habita ratio septimi est, de quo etiam Am- 
brosius orat. De fide resurr. : Nunc quoniam di: 
septimo αὐ sepulcrum redimus : qui dies symbolum 
[utura quietis est. Dabantur et convivia in mortuo- 
rum memoriam ; quod attingit hac in epistola Syne- 
sius , ac nou solum propinqui, sed etiam pauperes 
adliibebantur. De propinquorum epulo Chrysostomus 
agit bomil. 98 in cap. x1 Epist. 1 ad Corinth. : K3v 
μὲν εἰς περίδειπονόν τις χαλέσῃ μετὰ τὸ πένθος, οὐδεὶς 
ὁ ἀντερῶν * ἐπειδὴ νόμο; ἀνθρώπων ἐστὶν ὁ ταῦτα χε- 
λεύων. Grzci enim περίδειπνα vocant, vel νεχρόδειπνα, 
qua llieronymus in caput 1x Osee interpretatur pa- 
reutalia. Hebrsirrrmz. Quorum conviviorum abusum 


damnat Zeno Veron. ἐπ psal. xix, et Gaudentius 
tract. iv De Paschate. De pauperum agapis meminit 
Chrysostomus hom. 232 in Math. ek liom. 27 ἐν capul 
xi Epist. 1 ad Corinth. 


(15) Εὐθὺ Τευχείρω». Unaest ex quinque Penta- 
polis urbibus ; αυ alio nomine Arsiuoe dicebatur, 
auctore Strabone lib. xvii. Sunt autem hse quinque: 
Beronice, Arsinoe, Ptolemais , Apollonia , Cyrene. 
l'linius lib. v, cap. 5. Stephanus Ταύχειρα scribit, 
non Τεύχειρα, «t ᾿Αρτινόην aetale sua nuncupatam 
asserit. 

(14) Tairiocecüal τε xal xXvepyc0zégoc. Scho- 
lion quoddam in vetere scripto στέφανον esse ait 
τὸν οὕτω χαλούμενον πύργον. Sed castellorum stru- 
cturam potius intelligit, de qua Gregor. Naz.: 

Mi] x&ga.làc πυργοῦσθε γόθοις πιιοχάμοισι γυ- 

γαῖκες. 
Tertulliauus lib. De cultu fem. : Affigitis preterea 
nescio quas. enormitlales  sulilium atque. textilium 
capillamentorum, uunc in. galeri modum, quasi ta- 
qinam capitis, εἰ operculum terticis ; nunc in cervi- 
cei retro suggestum. 

(43) Ἁρμένιός ἐστιν». Scholion in tribus mss. 
ad marginem ascriptuu ita se habel : 'Appóvio; δύο 


EPISTOL.E. — EPIST. IV. 


13550 


Ναυτὼν δὲ ὄντων δυοχαίδεχ τῶν πάντων᾽ A mum quemadmodum sese nobis nauticum supple- 


ιτος Yà96 χυδερνήτης fiv ^ ónkofipuso piv 
νήτης, ἦσαν Ἰουδαῖοι, γένος ἔχσπονδον, xat 
ἀπεπειτμένον ἣνδτ' πλείστου: ἄνδρας "EA- 
νεῖν αἴτιοι γένωνται. Τὸ δὲ λοιπὸν, ἀγελαῖοι, 
ρυσιν οὕπω χώπης ἡμμένοι. Κοινῇ δὲ οὗτοί 
, RET, ρωμένοι πάντως ἕν γέ τι μέρος τοῦ 
τι τοῦ σώματος. Τοιγαροῦν ὡς οὐδὲν δει- 
ιν, ἐχομγεύοντο, xal ἐχάλουν ἀλλήλους, 
ΝΜ ὀνομάτων, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν ἀτυχημάτων, 
κηλήτης, ὁ ἀριστερόχειρ, ὁ παραδλιυψ. 
iw γέ τὶ εἶχε τοὐ πίσημον. Καὶ ἡμῖν τὸ τοι- 
πρίαν [7p. τοιοῦτον με.] παρεῖχε τὴν δια- 
. Ἐν τῇ χρείᾳ δὲ οὐχ ἔτι γέλως fv, ἀλλ᾽ 
αὐτοῖς ἀποιμώύζομεν, ὄντες ἐπιδάται πλεῖν, 
τα, τριτημόριόν που μάλιστα γνναῖχες, 
ναι, καὶ ἀγαθαὶ τὰς ὄψεις, ᾿Αλλὰ μὴ 
ραπέτασμα γὰρὴμᾶς ἀπετείχιζε, xal τοῦτο 
στον, οὗ πάλαι διεῤῥωγότος ἱστίου τεμ- 
φρονοῦσιν ἀνθρώποις τὸ τεῖχος τὸ Σεμιρά- 
€ δὲ xàv ὁ Πρίαπος ἐσωφρόνησεν, 'Aua- 
πλέων. Ὡς οὐχ ἔστιν ὁπότε σχολάζειν 
ν ἀπὸ τοῦ δεδιέναι τὸν ἔσχατον χίνδυνον. 


mentuur babuerit. Gubernator imprimis ex despe- 
ralione mertem optabat ere oppressus alieno; et 
cum nautse duodecim oinnes essent. ( tertius enim 
et decinius gubernator erat ), supra dimidiam qui- 
dem partem cum ipse gubcrpatore δι αὶ omnes 
erant, infidum genus, et quod pie se facere per- 
suasum habeat, si quamplurimis Graecis hominibus 
causam necis attulerit. Caeteri gregarii erant, agri- 
cole, qui anno superiori nondum remum attige- 
rant; ac tam isti quam illi prorsus aliqua corporis 
parte mutilati. Quamobrem quandiu nihil erat peri - 
culi, jocari inter se, seque invicem appellare non 
nominibus suis, sed ex infortuniis, claudus, lier- 
niosus, $ca3vola, strabus : singuli unum aliquod 
insigne habebant, nobisque idipsum non mediocri 
erat oblectamento. in ipso vero discrimine nullus 
jam risui locus erat, sed ob illa ipsa nunc inge- 
máüscimus qui vectores sumus supra quiuqua- 
ginta, quorum terlia fere para feminse sunt, pletiz- 
que juvenes et forinoesz. Verum non est quod in- 
videas, Ram corlina nos suspensa separabat, ea- 
demque Gürmissima, non ita pridem conscissi veli 


j, temperautibus hominihus par Semiranidis muro. Ác nescic annon vel Priapus ipse 
"us fuerit, si cum Aimaranto navigarel ; qui nullo nos unquam vacare lempore siverit ab 


icriminis metu. 
ρῶτον μὲν ἐπειδὴ τὸν παρ᾽ ὑμῖν τοῦ Ποσει- 
y (20) χατεχάμψαμεν, ἄρας ὅλοις ἱστίοις 


Primum enim posteaquam Nep:uni templum , 
quod apud vos est, suinus prztergressi, totis velis 


w εὐθὺ Ταφοτίριδος, χαὶ ἀπεπειρᾶτο τῇς ,. navigans, recta Tapliosiridem petere constituerat, 


5. xo ms ](21), ἣν £v τοῖς γραμματίοις (23) 
ἰόμεθα. Συυνενογ χότων δὲ ἡμῶν, xal àva- 
v ἰγρ. ἀναχραγόντων), οὐ πρὶν ἣ ἐν χρῷ 
IU χινδύνον, μόλις ἐχδιασθεὶς, ἀπέστη τοῦ 
ἦσαι: πρὸς τὰς σπιλάδας. Ἔντεῦθεν ἀπο- 
Ιν ναῦν ὥτπερ Ex μετανοίας ἐπαφίησι τῷ 
ἰως μὲν ὡς ἐδύνατο χαὶ πρὸς χῦμα παρα- 
'* ἔπειτα δὲ χαὶ νότος συνεπιλαμδάνει 
ip' οὗ ταχὺ μὲν τὴν γῆν ἀπεχρύπτομεν᾽ 
τὰ τῶν ὀλχάδων ἦμεν τῶν διαρμενίων, αἷς 
Λιδύης τῆς xa0* ἡμᾶς, ἀλλὰ πλοῦν ἕτερον 
ετλιχζόντων δὲ ἡμῶν, καὶ ἐν δεινῷ ποιου- 
ἀπτιρτῖσθαι τοσοῦτον τῆς γῆς, ὁ Ἰαπετὸς 
ig, ἐπὶ τῶν ἰχρίων ἑστὼς, ἐτραγῴδε: τὰς 
τάτας ἀράς. Οὐ γὰρ δὴ πτησύμεθα [7Ὁ. 
Ia], ἔφη " ὑμῖν δὲ πῶς ἄν τις χαὶ χρήσαιτο, 


Scyllamque tentabat, quam in tabulis abominari 
conguevimus. Quod ubi animadvertimus, et vocifc- 
rati sumus, non antequam proxime in periculum 
ipsum venimus, vix coaclus scopulis conflictari 
destitit. Inde abluctum navigium,quasi resipiscens, 
in altum imnittit; primum contra fluctum aliquan- 
diu quantum poterat obluctans ; deinde vehemen- 
tiore austro secundante, statim ἃ terrz conspectu 
sumus ablali ; ac statim ad onerarias binis 161 
velis instruetas accessimus, quibus nihil erat in 
Libya nostra negotii, sed cursum alium insistebant. 
Hic vero conquerentibus nobis, ἃς moleste feren- 
tibus, quod a terra tam longe provecti essemus, 


D Japetus ille Aimarantus in tabulatis stans diras ul- 


timique exempli imprecationes canebat. Non enim 
avolabimus nos, inquit; vobis autem quid faciat 


DION. PETAVII NOT.E. 


Ἰρεῖχε τὴν διατριζήν». Quod. idiotismus 
iprie adtnodum exprimit, un passc-temps. 
cb. Tiímoleonte : Διχτριθὴν τοῖς Ῥπγίνοις 
εἰ Φοίνιχες ὄντες οὐχ ἀρέσχοιντο τοῖς δι᾽ 
ραττομένοι;. Plilosiratus. in. Phavorino : 
ikv αὐτοχράτωυρ διχτριδὴν ἐπεποίητο, val 
βασιλείους φρυντίδας ἀπονεύων εἰς σοτι- 
αὶ φιλοσόφους. Prorsus eadem notione 
im usurpat, in qua falsus est interpres. 
ν παρ᾽ ἡμῖν cor Ποσειδῶνος v&or. De 
)0 lib. i. 

À ἀπεπειρᾶτο τὴς cxv.l.inc.. Non eam 
rie id nomen accepit , sed. aiiam similem. 
anci inde vernaculum. nomen deduxiuns, 
', lioc est inaccessum scopulum ct navifra- 


gum. Glossz Isidori, Scylla", saxa latentia. iu mari. 
(92) “Ἢν à τοῖς γγαμματίοις. Obscura vox. Glossa 
interlinearis in uno ex veteribus, quos adhibui, ἐν 
ταῖς συμφωνίαις. Ubi συμφωνίαν, quisquis ille est, 
pro pacto et stipulatione videtur accepisse, sive 
conventionis tabulis. lta enim in Gloss. vet., con- 
tenio, συμφωνῶ. Conventum, σύμφωνον. Verum liaud 
scio quam recte ea vocabuli hujus signilicatio ad 
lunc locum faciat. Nisi forie in. nauticis contracti- 
bus ejusmodi aliqua periculi illius exceptio. fieri 
cousueverit. Suspicor et ἀσματίοις pro. ypgauaa- 
τίοις legi posse, ut cantiones quiedam intelligantur, 
quibus infames ii scopuli celebrentur. Tanquam a4 
oram codicis ascriptum sil 70. ἀσματίοις, indeque 
γραμματίοις irrepserit. Sed. nibil aflirm. 


EPISTOLAE. — EPIST. IV. 


13585 


τάγματος τῶν ἱππέων) τὸ ξίφος σπασάμενος, A plerique ex equitum ordine) educto gladio capct 


t τἀνθρώπῳ τὴν χεφαλὴν ἀποχόψειν, εἰ μὴ 
4o τοῦ σχάφους. Ὁ δὲ αὐτόχρημα Μαχχαδαῖος 
γκαρτερῆσαι τῷ δόγματι. Μεσούσης δὲ ἤδη 
ὃς, ἀναπκείθεται παρ᾽ ἑαυτοῦ πρὸς τῇ χαθέδρᾳ 
. Νῦν γὰρ, φησὶν, ὁ νόμος ἐφίησιν (25) ἐπειδὴ 
ὃς τὸν ὑπὲρ τῆς ψυχῆς θέομεν. Πρὸς τοῦτο 
Mpu6oc ἐξ ἀρχῆς, ἀνδρῶν οἰμωγὴ, γυναιχῶν 
ἌἌπαντες ἐθεοχλύτουν, ἐποτνιῶντο, τῶν φιλ- 
τεμιμνήσχοντο " μόνος ᾿Αμάραντος εὔθυμος 
ὑτίχα ἂν παραγράψων τοὺς δανειστάς. Ἐμὲ 
ἴς δεινοῖ;, ὄμνυμί σοι θεὸν ὃν φιλοσοφία πρε- 
ὸ Ὁμηρικὸν ἔθραττεν ἐχεῖνο, μὴ ἄρα ἀληθὲς 
«τὸν καθ᾽ ὕδατος θάνατον ὄλεθρον εἶναι καὶ 
K ψυχῆς. Λέγει γὰρ ἔστιν ὅπου τῶν ἐπῶν * 


Y ἐξαπόιϊωιῖϊεν, ἐπεὶ πίεν ἀιϊμυρὸν ὕδωρ. 
τλάττῃ θάνατον ἀχριδεστάτην ἀπώλειαν clva: 
;. Οὐδένα γοῦν ἄλλον ἐξαπολωλέναι φησὶν, 
rto; ἀποθγήσχων, 

ἄϊδός δ' ἐδεδήχκει. 
α καὶ ἐν δυοῖν νεχύαιν ὁ μιχρὸς Αἴας οὐδα- 
δράματος εἰσενήνεκται, ὡς τῆς ψυχῆς οὐχ 
ὅδου χαὶ ᾿Αχιλλεὺς, ἀνὴρ εὐψυχότατός τε 
κινδυνότατος, ἀποδειλιξ πρὸς τὸν ἐν ὕδατι 
ὃν γε καὶ λευγαλέον χαλεῖ. 


ig ἑλίττων τοὺς λογισμοὺς, ὁρῶ τοὺς στρα- 


παντας ἑσπασμένους μαχαίρας" καὶ πυθό- C 


ἄνθανον παρ᾽ αὐτῶν, ὡς χαλὸν ἐπὶ τοῦ xa- 
ἄτο; ὄντας ἔτι πρὸς τὸν ἀέρα τὴν ψυχὴν 
ἀλλὰ μὴ πρὸς χῦμα χανόντας. Τούτους αὖ- 
Ὁμηρίδας ἐνόμιτα, καὶ ἐθέμην τῷ δόγματι. 
ἡύττει τις ἐξαρτᾶσθαι χρυσίον, οἷς ἐστι" xal 
ξήρτητο, xat χρυσίον, χαὶ ὅ τι ἄξιον χρυσίου. 
υναῖχες αὑταί τε ἐσχευάζοντο, χαὶ τοῖς δ:0- 
ρπεδόνας διένεμον (97)* πάλαι χαταδεδειγμέ- 
) ποιεῖν, νοῦν δὲ ἔχει τοιοῦτον. Φέρειν δεῖ 
τἄάφιον τὸν ἐχ ναυαγίον νεχρόν. Ὁ γὰρ προσ- 
ἃ χερδάνας, νόμους ᾿Αδραστείας αἰδέσεται, 
X póv τι μέρος; ἀποδάσασθαι τῷ χαρισαμένῳ 
ιπλάσιον. Καὶ οἱ μὲν ἦσαν πρὸς τούτοις. 
παραχαθήμενος, τὸ malapvaloy βαλάντιον, 


homini sese amputaturum imninatus est, nisi navem 
gubernaret. Αἱ ille germanus Maccabzus in dogmat: 
suo nihilominus perstiturus videbatur. Media tar.- 
dem noete suapte sponte ad gubernacula sedere 
capit. Nunc enim, ait, lex facere istud permittit, 
quoniam plane de vita periclitamur. Ad hoc subla- 
tts de integro tumultus, virorum gemitus , mulie- 
rum ululatus : quiritari omnes, ac divinum numen 
ebtestari , charissimos quosque recordari : unus 
hilaris erat Amarantus, ut qui creditores suos sube 
inde fraudaturus esset. Me vero in tantis malis, 
per numen illud juro, quod pbilosophia vencrature, 
illud Homericum terrebat, ne forte verum esset, 
mortem in aquis prafocatorum etiam anim: esse 


D ipsius interitum. Ait enim alicubi, 


Interiit salsis epotis fluctibus Ajax, 


ut letum, quod in mari accidit, summum omnium 
exitium esse siguificet. Idcirco neminem interiisse 
81:1, sed unusquisque 


e. fROriens delapsus ad Orcum est. 


ἂς propterea in duabus inferiis, minor Ajax nus- 
quam toto dramate inducitur , quasi apud inferos 
ejus anima non esset. Quin etiam Achilles ille for- 
tissimus, et in 1689 periculis subeundis audacissi- 
mus, mortem nihilominus in aquis perhorrescit, 
quam exitialem etiam nuncupat. 

Hec cum animo meo revolvens, ecce tibi uiilites 
omnes strictis gladiis astare video, ac sciscitatus 
ab illis audio, optimum esse, quandiu in foris 
adhuc stant, animam in aerem profunde:e, non 
in fluctus, oscitantes. Illos ego sponte factos, ac 
nativos Homeri sectatores arbitrabar, eique scen- 
tenti? favebam. Tum proclamatum est a quopiam, 
suspenderent e collo, quibuscunque auri aliquid 
esset, Quibus crat, suspensum est, non aurum 
modo, sed quidquid auro xstimari poterat. Mulie- 
res ipse cum adornabamt sese, tum funiculos iis 
quibus opus erat dividebant ; pridem ad id facien- 
duin edoctis omifibus. Hujus autem rei gratia fit : 
sepulturz: prelium conferri a naufragis convenit. 
Qui enim in eos inciderit, et id lucri fecerit, 
Adrastis leges verebitar, ne non exiguam ei par- 


αχαταθέχην τοῦ ξένου ἔχλαιον. Ὡς οἶδεν ὁ D tem aspergat, qui tanto plura largitus fuerit. Mque 


Ux &l τεθνηξοίμην, ἀλλ᾽ εἰ ὁ Θρὰξ ἀποστερῆ- 
ὧν χρημάτων ἕνεχεν ὃν xai ἀποθανὼν ἂν 
ἣν. Ἔνταῦθα μέν γε τὸ ἐξχπολωλέναι χέρδος 
ωναπολωλένα!, χαὶ ἀποδράϊτα: τὴν αἴσθησιν. 


illi quidem iis rebus occupabantur. Αἱ ego sedens 
infelix illud marsupium, depositum hospitis defle- 
bam. Novit hospitum przses Deus, non quod morien- 
dum mibi esset, sed quod conereditis pecuniis Thrax 


ΟΝ. PETAVII NOTE. 


Ur γὰρ, φησὶν, ὁ véjce ézíotr. lta docent 
in Talmudicis Digestis tract, De sabbato, 
iam in Jad., quod pluribus exemplis. illu- 
I4 ἄρα ἀιϊη"ὲς εἴη. Mine Athenagoras orat. 
TA, ποὺς ἐν) να λγίοις, X3 ποταιλοῖς 02302- 


ppellat, quod. ea mois. misera. vulgo cen- 


ἃς dpaeCcrec C€ereuer.. Schol. Sopli. ad 


illa Auigone : 

βρόχῳ μιτρώδει σινδόνος xaüngéyny, 
lac adnotat : Kopíto; τὴν ἀρπεδόνγν τὴν ἐν τοῖς 
ὑφάπμασί φασι. Apud Pollucem lib. v, cap. ὁ, in 
voce P'edica, catena quedam ἀρπεδύνη dicitur. IHle- 
rodotus lib. ni (NLVIU], p. 304, de filis usurpavit; 
nos funivculos maluimus. 


EPISTOLAE. — EPIST. iV. 


e 1538 


Ὁ δὲ τοσούτου χινδύνου, μελλούσης εἰς ταὐτὸ A mus dics. Tanto autem impendente discrimine, 


μεῖσοθαι τῆς τε συνόδου τῶν ἀστέρων, xat τῶν 
λλήτων τυχαίων (50) ἃ μηδείς ποτε, φασὶ, 
ἐθάρσησε, xaX δέον ἡμᾶς ἑλλιμενίζειν, οἱ δ᾽ 
μεν αὖθις ἀναδεδραμηχότες ἐπὶ τὸ πέλαγος. 
στάσις, ἤρξατο μὲν ἀπὸ τῶν ἀρχτιχῶν πνευ- 
* καὶ σέ γε πολλὰ κατὰ τὴν συνοδιχὴν νύχτα. 
& ἠχόσμει τὰ πνεύματα, xat ἡ θάλασσα χυ- 
γεγάνει. Τὰ δὲ περὶ ἡμᾶ;, οἷα εἰχὸς ἣν ἐν τοῖς 
ες, ἵνα μὴ πάθη παραπλήσια δὶς ἀφηγώμεθα, 
ἦν, ὥνησέ τι τὸ μέγεθος τοῦ χειμῶνος " τὸ 
ἐτετρίγει (21), χαὶ ἡμεῖς φόμεθα προτονίζειν 
Uv. Εἶτα χατεαγὸς μέσον, ἐγγὺς μὲν ἦλθεν 
w& πάντας ἡμᾶς. Ἐπεὶ δὲ οὐκ ἀπολώλεχεν, 
ἢ τοῦτο xal περιέσωσεν. Οὐ γὰρ ἦν ἄλλως 
t τὴν βίαν τοῦ πνεύματος. Πάλιν δὲ δυσπειθὲς 
στίον, καὶ οὐχ εὔτροχον εἰς χαθαίρεσιν. Οὕτως 
φὰ δόξαν ἀποφορτισάμενοι τὴν ἀπληστίαν τῇς 
φορᾶς, ἡμέραν ἑξῆς καὶ νύχτα ἠνέχθημεν. 
ia περὶ δεντέραν οὔσης ὀρνίθων δὴν, ἐλάθο- 
χρίψαντες àxapi πέτρᾳ προδεδλημένῃ τῆς γῆς 
ναι βραχεῖαν χεῤῥόνησον. Βοῆς δὲ γενομένης, 
46€ παρηγγύησεν αὐτῇ γῇ πελάσαι, θροῦς 
πολὺς, καὶ ἕχιστα ξύμφωνος" τῶν μὲν ναυτῶν 
ότων, ἡμῶν δὲ ἐξ ἀπειρίας τὼ χεῖρε ἐπιχρο» 
Ν, καὶ περιδαλλόντων ἀλλήλους, xal οὐχ ἐχόν- 
ας χρησόμεθα τῷ πλήθει: τῆς χαρᾶς. Ἐλέγετο 
ἔγιστος αὐτὸς εἶναι τῶν περιστάντων ἡμᾶς 
ων. "Ἤδη δὲ ὑποφαινομένης ἡμέρας, χατασείει 


cum in idem sideram coitus, et. (aniosa illa fertuita 
concursura csscnt, quibus, ut aiunt, nemo securus 
unquam se mari commisit; cumque in portu con- 
sislere oporteret, imprudentes rursum in altum 
eveeti sumus. [psa porro tempestas a septentriona- 
libus ventis initium habuit, plarimmnque ea inter- 
lunii nocte pluit; twn. venti. perbacchari, ac. mi- 
sceri ex imo nare coepit. Qued ad nos attinet, ita 
nos habebauniss, ut. in talibus usu venire solet, ne 
bis eosdem casus recenseam. Ac tum ipsa non- 
nihil tempestatis magnitudo profuit. liaque pri- 
num ex antenna fragor auditus est. Cumque inten- 
lis rudentibus firmare navem iustitissemus, subinde 
media illa confracta prope nobis omnibus exitio 
fuit. Sed cum exitio non fuisset, boc ipsum nobis 
salutem attulit. Neque enim alio medo ventorum 
vis sustineri poterat, Rursum autem tractatu 
difficile velum erat, nec ad contrahendum volubile. 
Hune fere in modum, imminuto przter opirionem 
violentioris cursus impetu, diem nociemque con- 
tinuo ferebamur. Eadem noele, secundo circiter 
galliciuio, subinde ad prominentem quamdam e terra 
rupem, qua brevem eberronesum faciebat, nec 
opinate navem appulimus. Ad hoe clamore sub. 
Jato, eum propius terram subire nos quidam ad- 
moneret, ingens coorta vociferatie est, minimeque 
consentiens : nautis quidem horrescentibus : nobis 
vero prz inscitia menus applaudentibus , et invi- 


Éperzo; χωριχῶς ἐσταλμένος, καὶ δείχνυσι τῇ c cem complexis, neque gaudii magnitudinem animo 


τόπους ὑπόπτους, καὶ ἑτέρους οὗς ἔδει θαῤ- 
Καὶ τέλος μόνος ἦλθεν ἐπὶ χελητίου δισχάλμου" 
ἰξάγα: τοῦ πλοίου, μεταχειρίζεται τὸ πηδά- 
Ὁ δὲ Σύρος ἄσμενος ἐξέστη τῆς προεδρίας. 
leac δὲ σταδίους οὐ πλείους, À πεντήχοντα, 

ναῦν ἐνορμίζει λιμενισχίῳ χαρίεντι (᾿Αζά- 
μαι καλοῦσιν (53) αὐτό), xai ἡμᾶς ἐπὶ τῆς 
ἀπεδίόασε, σωτὴρ χαὶ δαίμων ἀγαθὸς ἀποχα- 
me. Καὶ μετὰ μικρὸν ἑτέραν ὀλχάδα εἰσήλασε, 
Da [rp. καὶ πάλιν] ἄλλην, xal πρὶν ἑσπέραν 
ᾳέντε γεγόναιιεν ὑπὸ τοῦ θεσπεσίου πρεσδύ- 
πρισωθεῖσαι φορτίδες, πρᾶγμα ἐναντιώτατον 
wA ποιοῦντος. Καὶ γὰρ οὐχ ὁμοίως ἐχεῖνος 
ἐπὸ τοῦ χειμῶνος ἐδείξατο. 'E; δὲ τὴν ὕστε- 


capientibus. Aiebant summum 165 hoc omnium, 
qui bactenus contigerant, fuisse discrimen. Cum 
jam diluxisset, homo «quidam rustico habitu no- 
bis iunuit, manuque infida loca demonsirat, et 
alia, quibus nos tuto committere possemus. Tan- 
dem et ipse bimorum scalmorum celoce est ad- 
vectus : qua ad navem alligata gubernaculum 
accipit, Nec agre Syrus hoc illi bonore cessit ; 
qui cum non plura quinquaginta siadiis rele- 
gisset, mavem vix ad exiguum quemdam, sed 
amcnem portum appellit ( Azarium opinor vo- 
cant), et nos ad littus exponit, servator ac genius 
bonus ore omnium acclamaltus. DBrevique postea 
eodem aciuariam subduxit, ac rursus aliam. lia 


, ἄλλοι κατῆραν, ὧν ἕνιοι τῶν προλαδόντων D ante vesperam quinque fuimus ab. divino illo sene 


ἦσαν ἀπὸ ᾿Αλεξανδρείας ἡμέραν. Καὶ νῦν ὁλό- 
ς ἔσμεν στόλος, ἐν νεωρίῳ μιχρῷ. Ἐπεὶ δὲ 
Mo καὶ τὰ ἐφόδια χατεδίδοτο. Οὐ γὰρ ὄντες 
; ἀτυχεῖν, οὐδ᾽ ἐλπίσαντες ὑπερήμεροι γενέσθαι, 
& γε ἐνετιθέμεθα, xal οὐδὲ τούτοις μετρίως 
ι4θα" ὁ δὲ πρεσδύτης xat τοῦτο ἠἡχέσατο, διδοὺς 


servata? οπογαγίος naves, contra quam Nauplius 
quondam ilie fecit, Neque enim similiter ab tem- 
pestate ille jaciatos excepit, Postridie alii delati 
sunt: inter quos nounulli uno ante nos die Ale- 
xandria solverant. Nunc justa classis sumus in 
augusta admodum statione. Sed cum jam cibaria 


DION. PETAVYII NOTAE. 


) Καὶ τῶν zolvüpu.lljtov τυχαίων». Τυ. 
passim omnes iulerpretantur, pereulgata peri- 
quod circa lunz coitum periculosa sil navi- 
. Sed nescio quomodo w.inus id placet. Su-pi- 
' cerios ca voce Siguilicari ventos. Sed non 


10. 
|) Té κέρας ἐτετρίγει. Gregorius Nazianz. ἰὴ 


carin, Pe vita sua tempestatem describens, 
κάλοι δ᾽ à éyücvy ἱστίων πιηρουμένων. 
(32) [ΧΕ] ΧΑ ζέριον εἶμαι καιοῦσι». Ptolem. in 
descriptione Libye Azar montis meminit, οἱ Aza- 
rorum Plin. lib. vi, cap. 29. 


EPISTOLJE. — EPIST. V. 


1312 


'v ἔδειξαν. ᾿Αμφὶ τοῦτο fjv ἅπασα σπουδὴ, xaX A quibns aliquod cum externis commercium luit, uen 


παρὰ τῶν γυναιχῶν πλεῖττα ἐνεπορεύετο᾽ xal 
ἔμποντο αὐτὸ πρότριτα ἄλλη παρ᾽ Drs, γυ- 

τῶν ἀγρογειτόνων εὐδαίμονες. Τὸ δὲ οὕτω 
t ἱταμὸν, ὥστε καὶ ἀποδύσασθαι. Τοῦτό σοι 
kx τραγικοῦ κωμιχὸν ὅ τε δαίμων ἡμῖν ἑνήρ- 
κἀγὼ τοῖς πρὸς σὲ γράμμασι. Καὶ οἶδα μὲν ἐχ- 
τὴν ἐπιστολὴν εἰς μῆχος τοῦ μετρίου μεῖζον. 
ὥσπερ τοῦ συνεῖναί σοι χατὰ πρόσωπον, οὕτω 
U γράφειν ἀπλήστως ἔχω | rp. ἔχων ]* ἅμα δὲ 
λπκίσας ἔτι σοι διαλέξεσθαι, νῦν ἐπειδῇ ἐξὸν, 
εὖμαι. ᾿Αλλὰ χἂν ταῖς ἐφημερίσι, περὶ ἃς 
ἰακα, τὴν ἐπιστολὴν ἐφαρμόσας [γρ. ἐναρμό- 
ν ὡς συχνῶν ἡμερῶν ἔχοιμ᾽ ἂν ὑπομνήματα. 
9e, καὶ τὸν vibv Διόσχορον χέλευε μετὰ τῆς 
ξ χαὶ τῆς τίτθυς, ἃς ἐγὼ xal φιλῶ, καὶ ἐν 
ἧς ἄγω. “Λτπασαι τὴν σεδασμιωτάτην xxi 
ἐστάτην φιλόσοφον, καὶ τὸν εὐδαίμονα χορὸν 
κολαύοντα τῆς θεσπεςίας αὐδῆς. "Ex πάντων 
στὰ τὸν ἱερώτατον πατέρα (54) Θεότεχνον, 
v ἑταῖρον ἡμῶν ᾿Αθανάσιον τὸν δὲ ὁμοψυχότα- 
Iv Γάϊον, εὖ οἶδ᾽ ὅτι φρονῶν 63a ἐγὼ, μετὰ τῶ" 
Nbv τάττεις, Μετ᾿ ἐχείνων γοῦν προσειρήσθω, 
θαυμάσιος γραμματικὸς Θεοδόσιος, ὃς εἰ xai 
; ὧν ἔχρυπτεν ἡμᾶς. Προγνοὺς γὰρ ἐν οἷς ἔσο- 
πατέδαλε τὴν προθυμίαν τῆς σὺν ἡμῖν ἀποδη- 
ἀλλ᾽ οὖν ἔγωγε αὐτὸν καὶ φιλῶ καὶ ἀσπάξο- 
ὦ δὲ μηδέποτε πλεύσειας. Εἰ δέ ποτε πάντως 
, ἀλλὰ μή τοι φθένοντός γε μηνός. 


eam esse universi sexus conditionem, haud temere 
fidem adhibent; simul vero ac peregrinam in mu- 
lierem inciderint, humaniter excipiunt, nihilque 
non facient, donec sinum perscrutentur. Quz porro 
cognoverit, alteri. statim dicit, seque invicem ad- 
vocant, quemadmodum Cicones fecerunt. lile ad 
spectaeulum frequentes concurrunt; ob idquc 
munera secum aíferunt. Commodum vero nobis 
ancillula ex Ponto quxdam erat, quam natura cum 
arte consentiens supra formicas uberibus incisam 
et contractam effinxerat. Circa illam studium omne 
mulierum erat; plurimumque ab bis compendii 
faciebat : adeo ut triduo ante finitimze opulentio- 
resque femin:z illam ad sese ex alierius domo si- 
cissim accerserent. lila usque eo procax erat, ut 
etiam corpus nudaret. Hoc tibi drama comicuun 
ex tragico eum nobis Deus ipse temperavit , 
167 tum, idem meis ad te litteris facio. Scio 
me longius quam par est epistolam produxisse , 
sed quemadmodum coram tecum agendo, sic el 
scribendo expleri nequeo. Praeterea cum (tecum 
amplius collocuturum me esse diffidam, nunc, qua- 
tenus licet, desiderio meo faeio satis. Quanquam 
si epistolam hanc ad epheweridas meas accomumo- 
dare vellem, quas cum studio confeci, plurimarum 
dierum commentarios haberem. Vale, οἱ filium 
Dioscorum cum matre οἱ amita, quas ego amo 
et sororum loco habeo, valere a me jubeto : nec- 


werendz ac Deo charissimz philosophiae magistrz, felicique illi choro, qui divina voce Íruitur, 
m plurimam dicito. Inter cxteros vero sanctissimo imprimis patri Theotecno, el sodali Atha- 
Caium vero animo nobis conjunctissimum non dubito te idem quod ego sentientem inter co- 
| nostros ascribere. Hunc tu ergo cum illis salvere jubeas; mecnon egregium iilum gramma- 
Theodosium, qui quidem vates cum esset, celare de eo nos voluit. Cum enim qua nolis eventura 
prsevideret , nobiscum proficiscendi consilium abjecit. Nihilominus illum ego et amo, el saluto. 
fO Cave unquam mari tete commiseris; sin omnino necesse aliquando fuerit, at uon exeunte 


| mense istud feceris. 
EffIZTOAH Ε΄. 
Τοῖς πγεςσθυτέροις. 

αθὸν πεποιθέναι ἐπὶ Κύριον, ἣ πεποιθέναι ἐπ᾿ 
or. ᾿Αλλὰ τοὺς Ex τῆς ἀθεωτάτης αἱρέσεως E5- 
πυνθάνομαι Κυντιανὸν ὄνομα, χαὶ τὴν ἐπὶ στραᾶ- 
u θρυλλουμένην ὑπ᾽ αὐτῶν δυναστείαν προστη- 
υυς, μοιχᾶσθαι πάλιν τὴν Ἐχχλησίαν xat ψευδο- 
ἄλους τινὰς ἐφιστάναι, παγίδα ταῖς τῶν ἀχεραιο- 
Φυχαῖς, οὖς ἔναγχο;: οἱ παρὰ Κυντιανοῦ σταλέντες 
τὸ τοῦτο, χαταπεπλεύχασιν ἄγοντες. Ἧ γὰρ δίχπ, 
μα τῆς ἀσεύεία;: ἐστί " μᾶλλον δὲ ἀγὼν ὑπὲρ 
ας. Οὗτοι τοίνυν οἱ νόθοι πρεσδύτεροι, οἱ νεή- 
ἀπόστολοι τοῦ διαδόλου τΞ xai Κυντιανοῦ, μὴ 
πν ὑμᾶς ἐμπηδήσαντες ip ποιμαίνετε ποιμνίῳ " 
θωσιν ὑμᾶς τῷ σίτῳ τὸ ζιξζάνιον παρασπεῖρον- 
Κατάδηλοι πᾶσίν εἰσιν αἱ τούτων χαταφυγαί. 
εἶνες ἀγροὶ δέξαιντ᾽ ἂν αὑτούς " ἴστε τίνες οἷ- 
οἷ; λῃσταῖς ἀνεῴγατ'. Μετέλθετε τοὺς φῶρας 


54]. (1Υ}}, 8. 


EPISTOLA V. 
Sacerdotibus. 

Bonum est confidere in Domino , quam confidere 
in homine *. Sed eos audio, qui ex impia Eunomii 
secta sunt si Quintianum , nescio quem, atque il- 
lam in comitatu potentiam , quam identidem ja- 
etant , pra se ferentes, rursum adulterari Eccle- 
siam , et falsos doctores simpliciorum animis la- 
qucos pretendere, quos qui ab Quintiano nuper 
ad lioc destinati sunt, secum advexerunt. Nam lis 
illa, quam pratexunt, impietatis color est ; sive 
potius pro impietate certamen. Quamobrem videte 
ne adulterini isti presbyteri, novique diaboli et 
Quintiani apostoli, clam vobis in eum, cui prae- 
estis, gregem insiliant, neve clam, cum tritico 
lolium serant. Nota omnibus sunt illorum perfu- 
gi. Scitis quinam illos agri suscipiant ; scitis 
qu:enam zdes latronibus pateant , 168 sagaci fu- 


DION. PETAVII NOTA. 


) Tév ἱερώτατον πατέρα, Thcotecni et Athanasii meminit epist. 16 


EPISTOL £. — EPIST. IX. 
A 


EHiZTOAI Z. 

Θεςδώρῳ xal τῇ ád6sAz ii (55). 
κεῖτε, δέδηγμαι τὴν xapblav, ἐχδεδομένου 
;à τὴν πόλιν, ὅτι δεινῇ τινι, χαὶ πέρα δει- 
λμίᾳ παλαίεις, ἀπειλούσῃ ταῖς ὄψεσι χίνδυ- 
εἰτα πέφηνεν ὁ λόγος Ψευδές " xal οἶμαι 
ρος [1p- τις] ἄνθρωπος προφάσεως εἰλημ- 
). ἡμμένος], τοῦ τῆς ὀφθαλμίας ὀνόματος, 
μέγα τὴν φήμην, χαὶ ἐτραγῴδησε. Τρά- 
v οὖν εἰς ἐχεῖνον αὑτὸν, ἄττα ὑμῶν χατ- 
«τῷ δὲ Θεῷ χάρις, ὅτι παρέσχεν ἡμῖν ἀκοῦ- 
ονα. Χρὴ δὲ μὴ, τὸ λεγόμενον, ἄστροις τὰ 
e σημαίνεσθαι (56) ^. μηδ᾽ ὅ τι λέγει φήμη 
θαι" ἀλλὰ μάλιστα μὲν ἔχειν συνόντας, εἰ 
ἄμμασιν ὑμετέροις ἐντνγχάνειν, xal παρ᾽ 
περὶ ὑμῶν εἰδέναι. ᾿Αλλ᾽ ὑμεῖς ἡμῶν λίαν 
ὥσπερ ἴσως ὁ θεὸς βούλεται. 


ἘΠΙΣΤΟΛΗ͂ Η΄. 

Τῳ ἀδε.1.οῷ. 
ἐρεῖς ὡς ἔλαθεν ὑμᾶς ὁ διαχομιστὴς τῶν 
χῶν γραμμάτων. ᾿Αλλ᾽ ἰδόντες παρεωρά- 
; οὐκ ἔδοξεν ὑμῖν ἄξιον εἶναι τὸν ἀδελφὸν ἐν 
ποιήσασθαι, xal ἐπιθεῖναι πρὸς αὑτὸν 
μηνύον ὅπως ἔχετε, χαὶ ἐν τίσιν ἐστέ. 
0 οὐχ ἀμελές ἐστιν εἰδέναι τὰ περὶ ὑμῶν. 
εἴπερ ἐν ἅπασι λυποῦμαι coi; ἐμαντοῦ, 
) ἂν ἐν τοῖς ὑμετέροις εὐφραίνεσθαι. Ὑμεῖς 
ύτης με τῆς παραμυθίας ἀφήρησθε. Χρῆν 
ζαὶ γὰρ εἰ μὴ γεγόνειμεν ἀπὸ τῶν αὐτῶν, 


κναὶ, xat παιδεῖαι χοιναΐ χαὶ τί γὰρ οὐχὶ (C 


ἰάντα διὰ πάντων ἡμᾶς ἀλλήλοις ᾧχείωσεν. 
p ἐστιν, ὥσπερ λέγεται, δνσημερία πρᾶγμα 
αὶ ὅταν ἤχῃ τινὶ χρόνος ἀντίξους, ἐνταῦθα 
λα πάντα, χαὶ ἀδελφῶν γνῶμαι, χαὶ φίλων 
εἰ, Ἐμοὶ δὲ ἀποχρήῆσει χαὶ παρ᾽ ἑτέρων 
Bat τὰ περὶ ὑμῶν. Μόνον ὁ Θεὸς ἀγαθῶν 
ig. Τοιούτου γὰρ ἐρῶμεν ὑπὲρ ὑμῶν ἀχροά- 


EIIIZTOAH θ΄. 
Θεο-» ἰἴῳ ἀρχιεπισκόπῳ (51). 
£ γῆρας χαὶ λιπαρὸν περιμείνειεν, ἀγιώτατε 
ὑτατε. Τά τε γὰρ ἄλλα τῷ βίῳ χέρδος ἂν 


1546 


EPISTOLA VII. 
Theodoro et sorori. 

Quantum me animo dolorem cepisse creditis, 
cum per urbem fama nuntiasset, te gravi οἱ pius 
quam gravi oculorum zgritudine affici, quse visui 
periculum intenlaret ? Postea. vanus ille rumor ap- 
paruit, ac pessimus, opinor, aliquis occasionem 
de ocularis morbi vocabulo nactus, adjecit fam: 
plurimum, οἱ cum ingenti commiseratione narra- 
vit. Sed vertant in ejus caput omuia, quse de vobis 
mentitus est : Deo autem gratie sint, quoniam de 
vobis audire meliora concessit. Oportet vero non 
astris, quod aiunt, vestras mihi res indicari ; ne- 
que me quz fama nuntientur inquirere ; sed maxime 
quidem presentibus vobis frui. Sin minus vestras 
cerle litteras accipere, et de rebus vestris certiores 
a vobis ipsis fleri. Sed vos nünium profecto nos 
negligitis, quod ita fortasse Deo visum fuerit. 

EPISTOLA Vili. 
Fratri. 

Non tu istad causaberis, latuisse vos eum qui 
solemnes litteras portabat. Quin vos potius eum 
eum vidisselis, negligendum pultastis ; neque vobis 
satis digna visa res est, fratris recordari, et ad 
eum litteras dare, quibus valetndinis ac reruin 


'vestrarwm statum exponeretis. Non enim quse ad 


vos pertinent parvi facio cognoscere. Scd quoniam 
ex omnibus meis rebus merorem capio, de vestris 
g1udere. plurimum vellem. At vos eo me solatio 
privastis : quod nihil attinebat facere. Nain etsi 
non iisdem parentibus nali essemus, communis 
tamen educatio, discipline communes, 370 ct 
quid tandem non commune czicrorum? omnia 
nos omnino conciliarunt invicem, Vcerumenimvero 
grave est, ut aiunt, adversis rebus uti : cumque 
difficile alicui tempus acciderit, ibi cum alia omnia, 
tum οἱ fratrum et amicorum perspiciuntur animi, 
Mihi vero satis erit vel ab aliis aliquid de vobis 
accipere. Sit modo bonorum largitor Deus. Ejus- 
modi enii de vobis nuntium audire cupio. 
EPISTOLA IX. 
Theophilo archiepiscopo. 

Longa te ac felix senectus nianeat, sanctissime 

ac sapientissime vir. Nam et aliequi ingens vitz 


DION. PETAVII NOTAE. 


κοδώρῳ, xal τῇ d£e.1gn. Crediderim par- D que sacramenti solemnitatem non bi(arie, ut in occi- 


riptionis hujus, xa τῇ ἀδελφῇ, in sequeu- 
4olam rejiciendam esse. Nam solius Theo- 
"ic mentio. 
ἰστροις τὰ xa^ ὑμᾶς σημαίνεσϑαι. Non 
terrestri itinere in. Libya. quam ab mari- 
um videtur proverbium. Vide Pn. lib. v, 
Arrianum lib. i1 De Alex. Meminit. et 
Jugurtha, ct Solinus. 
βοφρίλῳ dpyiesxioxóxq. Laudat Paschalem 
li libellum, quo Paecha de more celebran- 
lixerat. Cassianus collat. x, cap. 2: Jutra 
regionem mos iste antiqua traditione serva- 
peracto Epiphaniorum die, quem proetncie 
rerdotes vel Dominici baptismt, vel secundum 
natititatis esse definiunt ; el idcirco wtriusg- 


duis provinciis, sed eub una hujus diei festivitate con- 
celebrant, epistole pontificis Alexandrini per wuniver- 
sas dirigantur 4gypii ecclesias, quibus. et initium 
Quadragesime, et dies Pasche nom solum per ciri- 
tates omnes, sed etiam per universa monasteria de- 
signentur. Vide luidorum lib. « De eccles. off., cap. 
20. Ex hac epistola coastat verum nom esse, quod 
quidam arbitrati sunt, Theophilum, post mortem 
Chrysostomi, cum ab Romani pont. communionc 
scgregatus esset, nullas Paschales scripsisse, quod 
eas nemo deinceps reciperet. Nam Synesius anno 
A10 episcopus est factus: hoc vero Pascha, de 
quo hic agitur, puto illud esse cujus dies epistola 
15 sequente concipitur, 


: EPISTOLAE. — EPIST. XIV. 43550 


EIHETOAH ID". 
Κυρίῳ. 

καρὰ τὴν μητέρα (58) τὴν Ἐχχλησίαν, 
[ύρυλλε, ἧς οὐχ ἀπεχόπης, ἀλλ᾽ εἰς καιρὸν 
᾿ς, ὃς ταῖς [rp. ὃ xal] τῶν ἁμαρτημάτων 
πώρισται. Δοχῶ γὰρ εἰδέναι σαφῶς, ὅτι 

πάλαι χαὶ ὁ χοινὸς ἡμῶν πατὴρ ὁ τῆς 
dum, ἐποίησεν, εἰ μὴ τὸ χρεὼν ἔφθασε. Τὸ 
ἔτρῳ τάξαι τὴν τιμωρίαν, γνώμης ἦν εὐθὺς 
ἡμένης συγγνώμην. Λὐτὸν οὖν ἐχεῖνον τ 
xa vópi.6 σοι δεδωχέναι τὴν χάθοδον, χαὶ 
Ε τῷ Θεῷ καθαρευούσῃ πάθους ψυχῇ, xal 
av ἐχούσῃ xaxüv. ᾿Αλλὰ xal διὰ πάσης εὑ- 
μνήμης ἄγε τὸν ἱερὸν ἐχεῖνον, χαὶ θεοφιλῇ 
ἣν, τὸν ἀποδείξαντά cs πράξδρον δήμου. 
σο! χαὶ τοῦτο οὐχ ἀποθύμιον. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ II". 
Πέτρῳ πρεσδυτέρῳ (39). 

ἡγείσθω παντὸς ἔργου xai λόγου. Τὸν δὲ 
στὴν τῶν πανηγυριχῶν γραμμάτων, ἃ χατ- 
t τὴν χυρίαν (10) τῇς ἑορτῆς ἡ μέραν ἐννεα- 
τὴν τοῦ Φαρ"ουθὶ μηνὸς, ὡς τῆς ἐπὶ ταύτην 
;γυχτὸς τὸ ἀναστάσιμον ἐχούσης μυστήριον, 
καὶ προσιόντα, xal ἐπανιόντα φιλανθρωπίας 

ἀξιώσατε xaY ἀμοιδῇ ζώων ἐφ᾽ ἑχάτερα 
ε. Ὅστις ὑπὲρ τοῦ μὴ γενέσθαι ταῖς Ἔχ- 
; ξλλιπὲς ἔθος ἀρχαΐον, xaX πάτριον, μέσοις 
τοῖς τῶν πολεμίων ὅπλοις ἐπέδωχεν, ὑποστὰς 
Ksa. δι᾽ ὑπόπτον τῆς χώρας. Ταῦτα καὶ 
ἣν πόλιν ὑπὲρ ἡμῶν εὔχεσθαι. Δεῖ γὰρ αὐτὴν 
y ἤδη τὴν τῆς bg ἡμῖν ἀθουλίας αἴσθησιν 
εἰ, Ec ἐχάλεσεν εἰς ἱερωσύνην, οὐχ ᾧ παῤ- 
ἧς ἔστι πρὸς Θεὸν ὅλου δήμου διαδάντι προ- 
ιε" ἀλλ᾽ ὅστις αὐτὸς ὑπὲο τοῦ σωθτιναι, δεῖται 
tt δημαίτητος. Ἐπεὶ χαὶ τῆς ἐνθάδε συνόδον " 
δὲ συχνῶν ἱερέων" συντυχία τις ἦν, ἣν ὁ νῦν 
| ὁ χαὶ] χαιρὸς ἤθροισεν, ἐπιθεμένῳ μοι γρά- 
ie ὑμᾶς. ΕἸ δὲ μηδὲν ἔσχον εἰπεῖν, otov [7. 
ἢ ἀκούειν εἰώθατε, συγγνώμη μὲν ἐμοὶ τοῦτο, 
a δὲ ὑμῖν, ὅτι τὸν οὐχ εἰδότα τὰ λόγια τοῦ 
ὧν εἰδότων ἀνθείλεσθε. . 


A 


EPISTOLA XII. 
Cyrillo. 

Vade ad matrem Ecclesiam, Cyrille frater, a qua 
miuiine abscissus, sed ad tempus separatus es, 
quod pro criminum merito deffniri solet. Hoe enim 
cerio scire videor, idipsum olim communem quo- 
que nostrum, ac sanct: memorie palrem fuisse 
facturum, si non eum fatalis hora prevenisset. 
Nam quod pene modum aliquem constituit, hoc 
ipso animi indicium delit statim veniam repr:e- 
sentare cupientis. Itaque sanctu:n illum sacerdo- 
tem tibi reditum concessisse puta, οἱ ad Deum 
accede vacuo pravis affectibus animo, et malorum 
priorum oblito. Sed et plena predicationis me- 
inoria prosequere sacrum illum, et Deo charum 


B senem, qui te populo przfecit. Prorsus hoc.ab illo 


tibi non injucundum accidit. 
EPISTOLA ΧΗ. 
Petro presbytero, 

Initium operis omnis ac sermonis Deus esto. 
Solemnium litterarum latorem, quibus constituta 
lestivae celebritati dies indicitur ad diem decimuin 
nonum mensis Pharmuthi, ita ut 179 qua pro- 
xume illam antecedit nox, resurrectionis mysterio 
consecrata sit, bunc οἱ adeuntem οἱ redeuntem 
omni cum humanitate prosequimini , ac jumen- 
torum imutalione in utramque partem dimittite, 
qui ut ne Ecclesiis vetus et patria. consuetudo in- 
tercideret, in media &ese hostium arma counnisit, 
per suspectam regionem iler suscipiens. Exdem 
litterae civitati suadent ut pro nobis Deum prece- 
tur. Jam enim inde eam oportiet, suse erga me im- 
prudenti sensum capere ; quie quidem ad sacer- 
dotium evexit, non eum cui ad Deum adeundi, ac 
pro universo populo supplicandi esset (iducia ; sed 
qui uL servari ipse posset, populo deprecatore opus 
haberet. Prasertiin cum ia idem tempus inciderit 
coacta huc synodus, plurimorum scilicet sacerdo- 
tun) concursus, quein praesentis stalus temporis 
convocavi, lum cum ad vos scribere sum aggres - 
sus. Quod si nibil eorum dicere polui, cujusuodi 
audire soletis, mihi quidem ipsi condonandum erit ; 


mtem culpe tribuendum, quoniam divinarum Scripturarum ignarum earumdem peritis ante- 


lis. 
ETIZTOAH 1.4’. 
'Arvciq. 
ug ἀμύνουσι γονεῦτι παῖδες. ᾿Απέχω τὴν χά- 
ἀρνᾶς ἱκέτης pou γέγονεν, οὗ τὴν ἱχεσίαν ὁ 
ιδεσιμωτέραν ἐποίησε. Ποῦ γὰρ ἱερέως εἰς 
ὑπόθεσιν περιιδεῖν ἀγώγιμον ἄνθρωπον ἐν 


EPISTOLA XIV. 
. Anysio. 

Sic parentes ulciscuntur filii. Acceptum habeo 
beneficium, Carnas supplex mihi fuit, cujus sup- 
plicationem sanctiorem Deus ipse reddidit. Qui 
enim sacerdotis est, judicatum ac preliensum lhio- 


DION. PETAVII NOTE. 


Ἴθι παρὰ τὴν μητέρα. Videtur bzc epistola 
set t mortem Theophili, quz anuo 413 
it, Ex eaque colligitur Cvrillum istum epi- 
n fuisse, et ob culpam aliquam a Theophilo 
ja interdicium. 

Πέτρῳ 3, εσξυτέρῳ. Falsa. videtur hec. in- 
io. Nam ad plures datam esse, ex ea ipsa 
tur. Crediderim autem. Synesium Alexandria 
»pistolau ad clericos suos iisisse, cum paulo 


ante episcopus ἃ Theophilo factus esset. 

(40) "A xararyéAAst: τὴν κυρίαν. Pascha iflud 
incurrit iu. annum 412, cyclo lunse 14, solis 1, 
littere tunc. erant. GF, Pascha Apr. 14, qui est 
Phamenoth. 19. llc porro epistola morem fuisse 
demonstrat, ut eui Alexandrini episcopi Paschbalcs 
litteras ferrent, ab Ecclesiis exciperentur omnibus 
huimauitatis ofliciis, ac jumentis ad iter faciendum 
adjuvarentur. 


EPISTOLAE. — EPIST. XXI. 


4534 


μη; τὴν σὴν ἄγοντι σεμνοπρέπειαν, καὶ A tuam sanctissima recordstione prosequitur, aures- 


twv ἀχοὰς ἐχπεπληχότι (yp. ἐμπεπληχότι] 
ων τῶν XazÀ σοῦ, ὀφειλομένων τῇ χρυπτῇ 
χαὶ γλώττῃ. Πλὴν ἀλλὰ παρὰ πόδας ἀπο- 
χάριν τῆς εὐλογία: [yp. εὐφημίας], ἀντευ- 
γὰρ ὑπὸ μυρίων ὅσων τῶν σῶν ἐραστῶν, 
tv ἐγὼ τῶν Ἀρωτείων ἀμφισδητῶ ᾿ μᾶλλον 
φισθητῶ * συγχωροῦσι γὰρ ἅπαντες. 
ΕΠΙΣΤΟΛΗ͂ 1H'. 
Τῷ désAgqQ. 

m βουλευτὴς μέν ἐστι πόλεω:, ἐν ἧ τοὺς 
γεννησάμην [{γρ. ἐγεννησάμεθα)]. Τρόπον 
πάντας ᾿Αλεξανδρέας ὡς πολίτας ὑφ᾽ ἡμῶν 
καὶ ὁρᾶσθαι προσήχει. Τῷ δὲ ὑπάρχει συγ- 
iva: τοῦ μαχαρίτου Θεοδώρου σφόδρα διὰ 


que omnium tuis laudibus üuplevit; qus cum 
anims, tum lingue aures (tux merito debentur. 
Verumtamen subinde illi collaudationis istius gra- 
tiam refers : vicissim cnim innumerabilium tui 
amatorum predicatione fertur, quibuscum omni- 
bus de priucipatu contendo ; vel non contendo po- 
tius , uluro enim mihi ab omnibus conceditur. 
EPISTOLA XVIII. 
Fratri. 

Hic senator quidam ejus urbis est, in qua liberos 
sustuli. Quare omnes quodammodo Alexandrinos, 
tauquam populares, coli a nobis, el 1745 aspici 
convenit. Huic vero contingit cum beato Theodoro 
propinquitas, cujus apud nos imprimis vigel me- 


ἡμῖν ἀνδρὸς γενομένου, xol μηδὲν [for. p moria, tum ut aliquo in loco. apud illos esset, qui 


j)) ἀμελεῖσθαι [ἀξίῳ] παρὰ τῶν τῇδε τὰ 
χόντων ἐν τῷ πολιτεύεσθαι. Οὗτοί μοι 
(ὄν τε αὐτὸν, χρυσίον ὡς ὑμᾶς νομὴν στρα- 
κομίζοντα * xal ἐδεήθησαν ἐμοῖς ἐφοδίοις 
t πρὸς ὑμᾶς παραπέμψαι [}ρ. πέμψαι), 
& πάντα χαλῶς ἕξειν αὐτῷ, τυχόντι τοῦ παρ᾽ 
c& xa* τῷ [yp. τῷδε] δεῖνι συστῆναι. Ἐγὼ μὲν 
ἤτηταν ἔδωχα᾿ εἰ δὲ μὴ μάτην, ὑμεῖς δείξετε. 
ἘΠΙΣΤΟΛΗ͂ ΙΘ΄. 
Ἡρώδῃ καὶ Μαρτυρίῳ. 
| αἰτίᾳ μοι δοχῶ πεποιῆσθαι τὴν χοινωνίαν 
πολῆς. ᾿Αλλ᾽ εἰ διῴχισα γράμμασι τοὺς 
νους τῇ γνώμῃ. τοῦτο ἂν ἣν τὸ ὑπαίτιον. 
αθε δὴ, θαυμάσιοι" xo τὸν ἐπιδιδόντα τὴν 


ν, ὃ; ἐπὶ χρυσίου διαχομιδῇ πρὸς [γρ. παρὰ] C 


Elm δημοσίαν ὁδὸν. θάλψατε τὸν ἐνόντα 
ἐπειδή μοι παρὰ παντὸς δυνέστη τοῦ βου- 
,. Καὶ βουλοίμην μὲν ἀγαθοῦ τινὸς αἴτιος 


ἐσθαι" οὗ μὴν οἷδα ὅτι μᾶλλον ὑμῶν ἑτέροις, 


ξιον ἡμῶν τε xal ὧν ἂν ἡμεῖς ἐπιδάλλω- 
ἐπιμελώμεθα]. 


ἘΠΙΣΤΟΛῊ K'. 
Διογένει. 

ἔτι περιῆν ὁ μακαρίτης Θεόδωρος, χϑινὸς 
ἀξάντων [Πιενταπολιτῶν πρόξενος" διάαφε- 
ὃ τοὺς ἡμετέρους γονέας ἐξήρτητο, τῇ τε εἰς 
σπουδῇ, καὶ τῇ τῆς γλώττης εὐπτομίζ καὶ 
Tàv οὖν παρ᾽ ἐχείνου πολλῶν καὶ ἡδίστων 
tovtov τὸν ἀνεψιὸν τὴν χάριν ἀπομνημονεύ- 
"Ep μὲν οὖν τοὐμὸν μέρες ἀπέτισα. Τί δὲ 
t0; ἔργον, ἣ τοῖς παροῦσι τὸν ἄνδρα συ στῇ- 
δὲ μὴ βαρεῖχν αὑτῷ τὴν αὑτόθι γενέσϑαι 
(v, ὑμέτερον ἔργον. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΑ΄. 
Τῷ ἡγεμόνι. | 
Θεοδώρου μνήμη παρὰ τῇ σεμνοπρίπει 
πῶς δὲ οὐ μέλλει; Χάριται τοῖς εἰς τὸν 


hic sunt reipublice principes. lli ad me illum dc- 
duxerunt, cum pecuniam ad vos ia militum stipen- 
dia deferret, ac ineis ad vos commendatitiis litteris, 
ut eum prosequerer, a me pastularunt; prospere 
illi cessura omnia tati, si libi eL illi commendatus 
foret. Itaque quod ἃ ime illi flagitabant concessi : 
utrum (frustra non fecerim, vestrum erit ostendere. 


EPISTOLA XIX. 
llerodi et M artyrio. 

Non aceusandus ob id mibi videor, quod epistola 
vos communione sociaverim. Sed si animo con- 
juuctos litteris disjunxissem, hoc ipsum mibi vitio 
vertendum fuisset. Salutem a me habetote, prz- 
stantes viri; οἱ eum qui epistolam hanc vobis de- 
derit, quique auri portaudi gratia publica ad vos 
via profectus est, quibus potestis obsequiis fovcte. 
Hic enim ah universo mihi senatu. commendatus 
est ; ac velim equidem causa illi boni alicujus esse. 
Neque porro scio quibusnam aliis potius quam 
vobis, el curz esse nos, et quae a no'iis suscepta 
fuerint, oporteat. 

EPISTOL^ XX. 
i. 

Quandiun beate memoriz Theodorus vixit, fuit ille 
quidem communis Pentapolitarum hospes omnium : 
pre cateris vero parentes sibi nostros devipxerat, 
cum singulari in omnibus studio, tum copia et 
suavitatedicendi. Quamobrem multorum illiusjucuu- 
dissimorum meritorumgratiamin consobrinum ejus 
Ammonium conferre debemus, Ego vero quod mea- 
rum erat. partium piazstiti. Quod enim aliud ab- 
scntis erat. officium, quam prasentibus lhoninem 
commendare? Ut autem non sit illi gravis apud 
vos, et molesta commaratio, vestrum est providere. 

EPISTOLA ΧΧΙ. 
Dwci. 

Si apud magnificentiam vestram elianum ma- 

net Tlicodori memoria , qui autem non maneat? in 


DION. PETAYII NOT.E£. 


Ka! οὐδέν. Forte οὐδέ. Porro ἀξίω deest in uno veleri. 


PaTaoL, Gn. LXVI. 


EPISTOLAE. — EPIST. XXX. 


1358 


Got πρυσέσται χάρις, ᾧ σαυτὸν οἰχειοῖς τῇ A non deerit gratia, cui (516 bene merendi voluntate 


la tf, εὐεργετικῆς προαιρέσεως. Εὐδαιμονοΐτς. 
φιλοσόφων. Οὕτω γὰρ ἐμοί σε φίλον χαλεῖν, 
| ὑπαγορεύει τὰ πράγματα. 
ἘΠΙΣΤΟΛΗ KZ. 
Κώνσταντι. 
& φιλοσοφίας τιμᾷς ἀρετὴν, οὐ μόνον ἐν τοῖς 
δι, καὶ μετασχοῦσιν αὐτῆ;:, ἀλλὰ χαὶ ἐν τοῖς 
p τιμήσεις. Ὁ θεσπέσιος ᾿Αμυντιανὸς ὁ παρ᾽ 
p. Opiv] ποτε τυχὼν ἀμείνονος λήξεως, ἐμοὶ δοχεΐ, 
τι xal ἀπεῖναι δοχῶν. Τούτου συγγενῆ σφόδρα 
ἔφιον, ὁ παρ᾽ ὑμῖν Σωτήριχος ἀδιχεῖ. Δεῖξον ὅτι 
Διονυσίου, xai πεπαύσεται Σωτήριχος ἀδιχῶν. 


ἘΠΙΣΤΟΛΔΗ͂ KIP. 
Σιμπιλιχίῳ. 
κέναι φησὶ δεῖν ὁ Θεὸς τὰ ὀφειλήματα. "OgsDst 
μέν τις δάνεισμα χρυσίου" ὁ δὲ, τὸ δοῦναι 
Καὶ ὁ τοῦ λαθεῖν οὖν δίχην ὑπεριδὼν, ὑπ- 
E τοῦ Θεοῦ. 
ἘΠΙΣΤΌΛΗ Κθ'. 
Πενταδίῳφ Αὐγουστα,λίῳ. 
παρ᾽ ἡμῶν ὄχλου, καὶ τῶν πραγμάτων, αὑτὸς 
υτὸν αἰτιῶ. Φιλοτιμηθεὶς γὰρ πᾶσι γενέσθαι 
ανὴ;, ὅτι με διὰ πάσης Rye; τιμῆς, ὅπασι 
δταπονουμένοις ἐπ᾽ ἐμὲ τὸν δρόμον ἀνέῳξας. 
οὖν ὅπως ποιήσεις, εἰ δεῖ ποτε πεπαῦσθαι 
χοπτόμενον ὑπὸ πολλῶν, xai σὲ περὶ πολλῶν 


desistet. 
B 


concilias. Feliciter degas, puilosophorum optime. 
Libet enim eo te compellare nomine, quod res ipsze 
suygerunt. 
EPISTOLA XXVII. 
Constanti. 

Tu vero si in honore philosophi: virtutem ha- 
bes, non in przesentibus solum, eaque przditis, sed 
in absentibus etiam honorabis. Divinus Amyntianus 
qui olim apud nos feliciorem ad sortem migravit, 
adest, ul mihi quidem videtur, etiamsi abesse vi- 
deatur. lfujus maxime propinquo consobrino So- 
terichus vest. r injuriam facit. Ostende tibi cur 
esse Dionysium ; statimque ab. injuria Sotericlius 


EPISTOLA XXVIII. 
Simplicio. 

Dimittenda Deus esse debita dicit, Porro bic 
quidem pecuniam mutuam, ille vero peenas depen- 
dere debet. Igitur qui repetere ab eo poeuas con- 
tempserit, Deo fucrit obsecutus. 

EPISTOLA XXIX. 
Pentadio | Augustoii. 

Quod in interpellando te sum assiduus, tu. tibi 
imputare debes. Cum euim manifestum omuibus 
esse voluisses, omni me apud tein honore ac prc- 
tio esse, cunclis ad me, qui in aliqua calamitate 
sunt, cursum peatefecisti. Nosti igitur quemadwo- 
dum facies, ul et ego a multis, et de multis tu a me 


ιοῦ * εἰ xal πάνυ δεῖται μετρίων xal φιλαν- (. sollicitari desinas : quanquam moderata omnia 


ὧν ὑπὲρ οὗ γράφω, xoi τυχεῖν ἐστιν ἀξιώτα- 
8e ἅπαντες ἴσασιν " ἀποτυγχανέτω σοῦ μηξὲν 
, ἢ εἰ παμπόνηρός τε ἦν, καὶ παμπονήρων 
πραγμάτων. Τοῦτό τε οὖν, καὶ ὅταν ἀφέχωμαι 
σὲ δῖιθεν αἰτιασόμενο;, πρόσταττε τοῖς ὑπηρέ- 
πιζυγῶταί μοι χατὰ τοῦ προσώπον τὰς θύρας. 
οὗτο γενόμενον οἱ μὲν ἴδωσιν, ol δὲ τῶν ἰδόντων 
ἴωσι, τοὐντεῦθεν ἐγώ τε, xal σὺ βαθεῖαν εἰ- 
' ἄξομεν, ὡς οὐδείς γε ἔτι τοῦ λοιποῦ προσδρα- 
[ μοι καὶ προσαναχλαύσεται. Εἰ δὲ ἀποδειλιά- 
καὶ οὐχ ἐθελήσεις ταῦτά σοι τοὺς ἀνθρώπους 
ὥναι, ἀνέχου πολλάχις τῆς ἡμέρας ἀγαθόν τι 
ἐἀνθρώπους ἱκέτας σου γενομένους δι᾽ ἐμοῦ τς 
Vj Θεοῦ. ᾿Αλλ᾽ εὖ οἵδ᾽ ὅτι οὐχ ἀπαγορεύσεις εὖ 


cunprimis, et z:qua postulat is pro quo scribimus, 
estque, ut omnes norunt, qui ea impetret, dignissi- 
inus : abs te rojiciatur ille perinde ac siet ipse pessi- 
mus esset, et pessimis tecum de rebus ageret. Quin 
eliam eum ad te expostulaturus scilicet adiero, fa- 
mulis tuis przcipe, mihi ut ob os I'7'7 januam oc- 
cludaat. Postquam istud a te factum alii viderint, 
alii ab iis audierint , deinceps ego et tu magna in 
pace versabimur, quoniam nemo de esetero ad ve 


- confugiet, nec serumnas suas apud me deplorabii. 


Quod si istud facere fermidas, nec ejusmodi quid- 
quam ín te bomines velis animadvertere, fac ut 
quotidie sepius de bominibus bene inereri susti- 
neas, tuis per me ac Deum suppiücibus. Verurn, 


. OÜxouv οὐδὲ ἐγὼ, πρεπούσας ὑποθέσεις τῇ D quod probe equidem scio, nequaquam tu bene me- 


σου ποριζόμενος. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ A'. 

Τῷ αὐτῷ. 
(ὼ xal σοῦ χήδομαι καὶ τοῦδε * σοῦ μὲν ὡς 
διχοίης " τοῦδε δὲ, ὡς μὴ ἀδιχοῖτο. Εἰ δὲ xol 
κεῖ μετὰ τοῦ Πλάτωνος (45), τὸ ἀδιχεῖν τοῦ 
σθαι μεῖζον εἶναι χαχὸν, ἔοιχά ὅοι μᾶλλον ἣ 
χαρίζεσθαι, δεόμενος ὑπὲρ αὑτοῦ πραττομένον 
ὑπὲρ ὧν οὐχ ἐξήμαρτεν. 


rendo, ac proinde nec ego consentaneas nalurase tuze 
occasiones p:ocurando, fatigabimur. 
EPISTOLA XXX. 
Eidem. 

Ego et tui curam, οἱ illius habeo : tui, ne inju- 
riam facias; ne accipiat, illius. Jam si cum Pla- 
tone sentis, injuriam inferre, quam eccipere, 
multo esse deterius ; melius de te quam de illo 
mereri videor, cum pro illo deprecor, a quo ponz 
ejus , quod non commisit , criminis repetuntur. 


DIQN. PETAVII NOTE. 


) Μετὰ τοῦ Πλάτωνος. Vide Gorg. Platouis. 


EPISTOLAE. — EPIST. XXXVI. 
παραδοὺς τῷ ναυχλήρῳ πλεῖν ἀναγχάσεις εὐθὺ A cantilenas vitz 


γχούτης αὑτόν. Ἐχείνη γὰρ ἂν αὐτοῦ xol 
Ὁ δικαιότερον. Πλείτω δὲ δεδεμένος ἐπὶ τοῦ 
ὦματος * μὴ γὰρ εἰς χοίλην ναῦν χαταθαΐη 
h θαυμάσῃς, εἰ συχνὰ τῶν χεραμίων ἡμιδεῇ 
ὅειεν. Ei δὲ ὁ πλοῦς παρατείνοιτο, xal μέχρι 
kv ἐχροφοῖτο τὸν ἀνθοσμέαν, xal τοὺς ναύτας 
τὰ ταῦτα ποιεῖν ἀναπείσειε. Πρὸς γὰρ col, 
eat πιθανώτατον τὸ χαχὸν, εἰς ἀπολαύσεις 
Ιαι. Καὶ τίς οὕτως ἐμδριθής ἐστι τῶν μισθῷ 
ν τὴν θάλατταν, ὡς μὴ διαχυθῆναι τοῦ χα- 
€ χορδαχίσαντος ἐν τῇ τοῦ ποτηρίου περι- 
ἰαὶ ἄλλα πολλὰ βωμολοχεύεται, πρὸς ἃ δεῖ 
le τὸν ναύχληρου. Ὁ μὲν οὖν Ὀδυσσεὺς, 
bg" fiov; διαφϑαρείη, τὴν Σειρήνων ἀχτὴν 


1502 
consentaneas eanentemr, crimen 
omne in illius heros transtulerit. Quamobrem 
vide, quiso, uti illum nauclero eommittene recta 
in patriam navigare compellas; hzc enim justius 
Jlum toleraverit. Sed vinctus in transtris mviget ; 
minime vero in interiorem navem descendat : alio- 
qvi noli mirari si plures amphoras dimkla ex 
parte inanes reliquerit. Quod si longior sit naxi- 
gatio, vel ai fzecem usque odoratuin vinum  exsor- 
beat; necnon ad idem faciendum navales socios. 
in&wat. Nam preter. cetera cumprimis blandum 
scelus est, ut 4.1 voluptates aliis praeat, Ecquis. 
vero adeo constans est ex mercenariis vectoribus, 
qui nou hilaritate gestiat, eum perditum illum 
in circümlatione poculi restim agentem ac sub- 


€ παρέμειδεν. Obtoat δὲ, ἵνα μὴ τοὺς πλέον- B sultantem viderit? Multa et alia scurriliter facit, 


νῇ διαφθείρειεν [yp. διαφθείρῃ], ἂν ἐχεῖνοι 
σι, δεθήσεται. 


ad qux munitum esse nauclerum oporteat. Atque 
Ulysses quidem, ne voluptatis illecebris periret, 


sirenum littora pratergressus est. At is, πὸ vectores voluptatis lenocinio corrumyat, si sa- 


i, vincietur. 
EITIZTOAH AT. 
Τῇ giJoc tgo. 
€ ἔοιχα πρᾶγμα ποιεῖν * ἃς παρείληφα qu- 
ιδίδωμι, τὸν θαυμαστὸν ᾿Αλέξανδρον ἐπαινῶν 
t. 
EIIIZTOAH ΛΔ’. 
Αὑρηλιαγῷ. —. 
τῇ xpóvola μέλει 'Popaloy* ἀλλὰ μελήσει 
εὶ οὐχ εἰς ἅπαν οἰχουρήσουσιν οἱ τὰ χοινὰ 


υνάμενοι. ᾿Αλλὰ τῷ γε ῥήτορι τῷ συντρόφῳ αὶ 


ἱαβοῦσά σοι δύναμι; ἀρχεῖ πρὸς B[pp. 6 τι] 
| δεόμενος. ᾿Απηολαυέτω δὴ νῦν μὲν αὐτὸς 
εύτης Enea μετὰ τῶν ἐθνῶν ἀπάντων 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΔΕ". 
Τῷ d6eAgo. 
MMetátny ὁδὸν ἐπὶ τὸ πλουτεῖν ἐδάδισεν 
Wc. “Ἔγνωχεν ὁμόσε ἱτέον εἶναι τοῖς ἀποθδνῆ- 
πραχτέον αὐτοὺς πειθοῖ xal βίᾳ πᾶν 
το. Οὐχ ἂν οὖν αὐτὸν λάθοι δημόσιος (49) 
(xy χαλούμενος, ἀλλὰ συνεὶς ἄλλεται (50) 
Ιεισάλλεται]. 
ἘΠΙΣΤΟΛῊ A^. 
Τῷ αὐτῷ. 


D 
ubexá:r) μηνὸς ᾿Αθὺρ, ὁ μαχαρίτης Καστρί- 


ὃ τοῦτο ἐγένετο, φάσμα χαλεπὸν ἰδών τε χαὶ 
μενος. 


EPISTOLA XXXIII. 
Philosophe. 

Videor jam facere qued echo solet; 179 quas 
νοῦ δ accepi, refero, dum egregiux illum Alexaa- 
drum apud te przdico. 

EPISTOLA XXXIV. 
Aureliano. 

Nondum divina providentia curam Romanorum 
gerit, sed geret aliquando ; nee perpetuo dori vtio-i 
manebunt, qui rempublicam servare possunt. Sed 
contubernali oratori vel ea auctoritas, qua penes 
te nunc est , ad id satis est, quo ille opus habet, 
Nunc igitur hac quidem solus perfruatur : postea 
vero altera etiam illa, una cum nationibus uni- 


versis. 
EPISTOLA XXXV. 


Fratri. 

Compendiosissimam ditandi sui viam iniit Atha- 
nasius. Confligendum enim esse decrevit sibi cum 
moribundis, illisque quidquid: posset quo jure, 
qua injuria faciendum. ltaque nemo illum lateat 
publicus scriba ad testamentum accersitus, sed 
simul irrumpit. 

EPISTOLA XXXVI. 
Eidem. 

Sexta decima mensis Athyr beatus Castricius 
hec ipsum, beatus scilicet , factus est, cum horri- 
bile prius visum intuitus esset, ac narrasscet. 


DION. PETAVII NOTE. 


)óx ἂν οὖν .1άθοι δημέσιος. Δημόσιος hoc 
αμματέα significat, Suidas: δημοσίους ἔλε- 
; φἧς πόλεως δούλους. Demosth. contra Án- 
, "ie ἐπὶ μὲν Gale εἰσφοραῖς τὸν δημόσιον 
i sévpayev. Ubi male interpres, δημόσιον 
ν αἷς ἱβοάνοις ὑποχείμενον, διὸ xal δοῦλον 
81 enim οἱ Demostheni et Synesio δημόσιος 
publicus, id est officialis, et tabularius. 
emosth. orat. De falsa legat., ἐν toi; xotvol; 
ἑτέροις γράμμασιν, ἐν τῷ Μητρῴῳ ταῦτ᾽ 
LI] ἐφ᾽ εἶ, ὁ δημότιος τέταχτα'. llic etiam ón- 
aciuarius cst εἰ tabulariws, ac. perperam 


Ulpianus οἶχον subaudit. Jam vero Athanasius iste 
eum scriba publico et tabulario prasto aderat, ut 
testamenta adulteraret. Quod genus hzredipetarum 
perstringit eleganter Petronius: Videbitis, inquit, 
oppidum, tanquam, in pestilentia campos, in quibus 
nihil aliud est, nisi cadatera quae laceramtur, uut 
corvi qui lacerant, Vide Senec., lib. wv. De ben., 
cap. 90. 

(90) 'A.Llà συνεὶς ἅλλεται. Ex duabus vocibus 
unain ex. conjectura, nec absurde, ut opinor, fecis- 
sem, el συνεισάλλεται legerem, uisi me veterum ia 
altero ὁμοφωνίαᾳ deterruisset. 


1565 


EPISTOLJE. — EPIST. XLIV.- 


1560: 


καὶ λειπόσαρχος τὴν ὀσφὺν, τάχα μὲν οὐδὲ τοῖς Ur- A quod tumenti cranio, modicaque circa ilia carne 


«οις. ὥσπερ οὐδὲ τοῖς ἀνθρώποις, ἅμα πάντα δίδιυσιν 
ὁ Θεός. Μή ποτε δὲ τοῦτο χαὶ πρὸς ἐχείνας αὐτῷ τὰς 
ἀρετὰς συντελεῖ, εἰ τὰ μαλαχὰ τῶν σχληρῶν ἐλάττω 
«ᾳαρὰ πἣς φύσεως ἐχληρώσατο. Πρὸς μέντοι τοὺς 
πόνους ὀστέα σαρχῶν οἶδα διαρχέστερα. Οἱ μὲν οὖν 
ᾳαρ᾽ ὑμῖν ἵπποι ταῖς σαρξὶ πλείους εἰσὶν, οἱ δὲ 
ἢιμετέροις τοῖς ὁστέοις. 
ἘΠΙΣΤΟΛΗ͂ MA'. 
'Eraipo. 

Ἐμισθωσάμην σοι ναῦν ἀνθρώπων εὐγενῶν, xal 
πλεόντων τὴν θάλατταν μετὰ πλείονος τέχνης, ἣ 
τύχης. Ὡς αἴ γε Καρπαθίων ὁλκάδες φήμην ἔχουσι 
διανοίξ χεχρῖ,ισθαι, χαθάπερ αἱ Φαιάχων τῶν πάλαι, 
piv ἐπὶ τὴν νῆσον ἥχειν τὸ δαιμόνιον μήνιμα, 

ἘΠΙΣΤΟΛΗ͂ ΜΙΝ. 
. KAn£orlq. 

Συγγενὴς ἐμὸς ἀδιχεῖται " σὺ δὲ xal φίλος εἶ, xal 
δικιάζειν ἔλαχες. "Ex pid; οὖν προσοχῆς ὑπάρξει σοι, 
πᾶμοιλ καὶ τοῖς νόμοις χαρίσχσθα!. Ἐπανίτω τοίνυν 
Διφάλιος εἰς τὸ δεσπότης εἶναι τῶν κεραμίων τῇ τοῦ 
«ατρὸς διαθήχῃ προσλαδὼν τὴν ἀπόφασιν, τῆς χατ- 
Wrepla; οὐχ Σπτομένης ἐμποδὼν τῷ παραυτίχα τῆς 
ἀχροάσεως. Πότε γὰρ δεῖ διχαιοδοτεῖν, ἣ τὸν χρόνον, 
ἂν ᾧ μάλιστα τυγχάνομεν δεόμενοι τοῦ Θεοῦ ; 


ἘΠΙΣΤΩΛΗ͂ ΜΙ". 
'Araccacíq. 


Σωσηνᾶν τις ἔπεισεν f] Θεὸς, ἣ λόγος, ἣ δαίμων, ὅτι 


$it; non omnia simul equis fortasse Deus , uti 
neque hominibus , concedit. Tum haud scio non. 
istud ipsum ad eas quas recensui, sin ad predictas 
dotes virtutes illi conferat, quod duris mollia 
minora sit ἃ natura sortitus. Equidem ossa car- 
nibus ad labores scio durabiliora. Quare vestrates 
sane equi carne superant, nostrates ossibus. 


EPISTOLA XLI. 
Sodali. 

Navem tibi conduxi hominum nobilium, ac ma- 
jori arte, quam natura navigantium. Nam Carpa- 
thiorum onerariss ratiune usas esse ferunt, ut illas 
Phaacum antiquorum, priusquam ad insulam deo- 
rum iracundia perveniret . 


EPISTOLA XLII. 
Cledonio. 

Cognatus meus injuriam patitur ; tu vcro 18] et 
amicus es, et judicia sortitus : eadem animi attentione 
mihi pariter ac legibus gratificari poteris. Redeat 
itaque Aspbalius noster ad jus mancipiumque 
fÉglinorum, quod ei super patris testamentuni tua 
sententia confirmet ; nec impediat accusatio quo- 
minus el statim audientiam tribuas. Quo enim 
potius tempore jus reddere oportet, quam quo Deo 
maxime supplicamus ? 

EPISTOLA XLIIT. 
Anastasio. 
Sosens persuasit aliquis, sive Deus, sive ratio, 


xg: παρὰ τὰ χωρία τι γίνεται τοῖς ἀνθρώποις, elc τὸ C sive genius, pro conditione locorum aliquid ho- 


. τυγχάνειν τε xal ἀποτυγχάνειν εὐμενοῦς τοῦ θεοῦ. 
ἘΒράττων οὖν πονήρως παρ᾽ ἡμῖν, xai τῶν πατρῴων 
ἀχριδῶς ἐχχοπεὶς, ἔγνωχε πλεῖν εἰς τἀπὶ Θράχης 
χορία, ἐχεῖ διαλλαγησόμενος πρὸς τὴν τύχην. Εἰ δὴ 
ex φίλα (53) πρὸς τὴν δαίμονα, σύστησον αὑτῇ τὸν 
νε:νίσχον, χαὶ ἐξευρέτω τινὰ πόρον αὐτῷ χρημάτων. 
Ῥάδιον δὲ βουλομένῃ. Καὶ γὰρ τὰ Νόννου τοῦ Σωση- 
φᾶν φύσαντος οὐ χαλεπῶς εἰς ἑτέρους μετέθη,χεν. 
ῬῬἈποφηνάτω δὴ xat Σωσηνᾶν χληρονόμον ἀλλοτρίου 

Γένοιτο γὰρ ἂν οὕτως ἐξ ἀδιχίας τὸ δίκαιον. 


ἘΠΙΣΤΟΛΗ͂ Μ.΄. 
Ἰωάννη (50). 

“Ὥσπερ ἄλλοτε πολλάχις ἐπὶ τῶν χαιρῶν ἐγενόμην 
Φφυὶ χρήσιμος, xax παρεμυθησάμην δυσχέρειαν τύχης, 
«ὰ μὲν λέγων, τὰ δὲ ποιῶν, ὡς ἑχάστοτε ἡ δύναμις 
ὁπητγόρευσε, xal νῦν περὶ τῶν χαταλαθόντων σὲ 
πραγμάτων δοχεῖ μοι συνε:σενέγχαι τινὰ γνώμην, 
᾿ς ἀπειδὴ μὴ ἔργον δύναμαι. Συνέσιον γὰρ οὗ θέμις, 
ἕως ἐμπνεῖ τε χαὶ δύναται, μὴ οὐχὶ παντὶ τρόπῳ 
φρόϑυμον εἶναι τοὺς φίλους ἀγαθόν τι ποιεῖν. "Axous 


mini suppetere, quo favorem Numinis aut acquirat, 
aut ab eo excidat. Quare cum infeliciter apud nos 
ageret, patrimonioque prorsus exclusus esset, sta- 
tuit sibi in Thraciam navigandum, quo illic cum 
fortuna reconciliaretur. Jam si tibi cum dea ulla 
necessitudo est, juvenem el commenda, vti pecu- 
niarum con(iciendarum rationem aliquam inveniat. 
Id vero volenti erit facite. Nam et facile Nonni So- 
sense patris fortunas ad alios transtulit. Faciat igi- — 
tur et Sosenam alieni patris heredem. Ita enim jus 
er injuria fiet. | 
EPISTOLA XLIV. 
Joanni. 

Cum et antea szpe tuis me temporibus utilem 
tibi przbui, ac fortuna difficultatem, qua dicendo, 
qua elaborando subinde pro wea virili parte sub- 
levavi : tum in presentia de iis qua tibi evenerunt, 
videor sententiam meam ac judicium prestare de- 
bere, quoniam opus ipsum nequeo. Synesium enim 
nequaquam fas est, quandiu spirat, el potest, nun 
omni ratione paratum esse, quo de amicis bene 


DION. PETAVII NOT £F. 


(55) Εἰ δέ σοι φίλα. Cornarius φιλία legisse vi- 
detur. Ego nihil muto. Φίλα εἰ φιλιχά promiscue 
eodem significatu nonnunquam accipi solent. — 

(56) Elegantissima hzc epistola est, atque omnino 
«a 0;. Joannes iste, quem eumdem esse arbi- 
tro« de quo epist. 2, parricidii. suspectus erat, oc» 


ciso per insidias /Emilio fratre. Iluic. ergo suadet 
ut crimen aut [uat, aut diluat, seque cum universa 
cohorte tribunali ac juilicio sistat, ultroque etiam 
sibi, si conscius cst, ponam ac supplicium ar- 
cessat. 


EPISTOL.F. — EPIST. XLIV. 


1670 


psva; Διὰ πόσων δ᾽ ἂν ὀδυνῶν ἐχπεπλῦσθαι ἃ humanzres. Et quem in rebuspublicis usum babent 


; ἀρχαίας xai προστετηχότα ὀμόργματα: "Eo 
ἵειν ὅτι πολλοῖ; ὁ ῥύπος οὕτω; ἐνέφυ σφόδρα 
) βάθους, ὡς ἀναπάλλαχτος εἶναι, xat φθάνει 
βέντα, πρὶν εἰς τὴν φύσιν ἐπανελθεῖν, ὅτι τὸ 
αὐτοῖς γέγονς φύσις, ἣ διὰ χρόνου πλῆθος, ἣ 
ἴεθος. Οὕτω δὲ ἐχούσῃ ψυχῇ χαλῶς ἂν εἶχεν 
ῥθαρτῇ. Nuv δὲ τὰ μὲν ἁμαρτήματα λόγον 
"ὃς τὰς ἀνεχπλύτους χηλῖδας - ἡ Ψυχὴ δὲ οὐχ 
'΄ς θοιμάτιον ἐχεῖνο τὸ πιναρόν τε χαὶ οὐχ ἀντ- 
ἀλλ᾽ ἀθάνατος οὖσα, τίνει δίχην ἀθάνατον, 
ἱμάρτῃ δευσοποιά τε xal ἀναπόνιπτα, ᾿Αλλ᾽ 
ip τις ἥμαρτε βίῳ δίχας διδοὺς, οὐ [γ», οὕπω] 


τροστετηχὸς ἔχει, xai προσιξῆῇσαν τὸ πάθος, 


; ἂν εἶποι τις, ἀρτιδαφὴς οὖσα ψυχὴ, τάχιστα 


ἀι" διὸ δοτέον ἐστὶν ὡς ἕνι διὰ τάχους τὴν D 


xai τιμωροῖς ἀνθρώποις, ἀλλὰ μὴ δαέμοσι. 
& δέ τις λόγος, ὅς με πείθει, τοὺς ἠδιχημένους 
; εἶναι, μαχροτέρας τε ποιεῖν, χαὶ ἐπιτέμνειν 
μωρίας. Διὸ παραπλήσιόν ἔστιν ἕνα χαχόν τι 
pr&sac0a:, καὶ πολλοὺς χατὰ μιχρὸν ἀδιχῇσαι. 
ἰᾶς γὰρ ἕχαστος ἐν τῷ μέρει, xa δεῖ πᾶσιν 
ἦσαι τὴν δίχην. θταν δέ τις ἰάσιμος f, μέγα 
ᾧ διχαστῇ δύναται τὸ τοσαῦτα προπεπονθέναι 
ἣν, ὡς ἤδη παρ᾽ αὐτῶν τῶν ἐδιχημένων ἔλεον 
κι. Πότε τοίνυν εἰχός ἐστι τῆς μαχαρίτιδος Al- 
ψυχῆς συγγνωμονεστέρας τυχεῖν; Ἐγὼ μὲν 
at, μᾶλλον δὲ olóa σαφῶς, ὡς ἅπας ἱχέτης 
Ος, ὅστις ἑαυτὸν τετιμώρηται. Καί τις ἤδη 
piv εἰς ἀπολογίαν ἁμαρτήματος χαταστὰς, 
p φθάσαι τὴν αἰτίαν ὁμολογῆσαι, καὶ φῆσαι 
ὃς ἄξιος εἶναι, τὴν χόλασιν ἐξιυνήσατο. Τὸ 
χηθῆναι τοῖς δι᾽ & τις ἠδίχησεν, εἴτε χρήμα- 
τε σώμασι, βαρυθυμότερον τὸν ἢδιχημένον 
σι. Καὶ τί; ἂν γένοιο τοῦ σώματος ἐξελθὼν, 
b βιαίας δίχης, εἴτε ἕτερον τρόπον, χἄπειτα 
τὴν [7Ὀ».- μόνην τὴν] ψυχὴν αὐτῇ τῇ ψυχῇ 
ανὸς, οὐχ 0527; ἀρνεῖσθαί σοι γλώττης (59), 
κεχολαμμένον ἔχων τοὐπίσημον τὸ τῆς πρά- 
οὐχ ἰλιγγιάσεις ; οὐχ ἀπορήσεις ; Er σιγῶν, 
πείσῃ τῇ δίχῃ, xal σὺ, χἀγὼ, χαὶ πᾶς ὃν οὐ 
αίρει μετάνοια δημοσιευθεῖσα. 'AX)' ἀνδριστέον, 
εἷς, γενναῖος γὰρ εἴτς, χαὶ τῶν μὲν ἡδονῶν 
rt£ov, ἃς ἀδιχοῦντες ἐπορισάμεθα" τοὺς δὲ ἀν- 


carnifices, ul legum veluti manus sint, idem uni- 
verse naturz officium prastant vindices dirz. Dz- 
mones quidam expiandis sceleribus przsunt, eam- 
dem in animis nominum artem exercentes, quam 
in sordidis vestibus fullones instituunt. Quod si quis 
vestibus sensus inesset, quid eas demum facturas 
arbitraris, cum et calcibus subiguntur, et nitro per- 
fricantur, et omni ratione depectuntur ? quantis 
vero cum cruciatibus veteres sordes et insitas pe- 
nitus maculas diutum iri? 1383 Nondum hoc dico, 
plerisque sordes illas tam penitus adhzrescere, 
difficile ut exui possint, ac prius corrupte lacera. 
teque diffluant, quam ad nativum statum revocari 
potuerint. Propterea quod vitium in naturam 
transit, sive id temporis longinquilas, sive vitii 
magnitudo fecerit. Hoc vero modo atfectz auimaz 
corruptionis capaci esse conduceret. Jam vero ut 
peccata maculis ejusmodi, quz elui nequeant, pro- 
portione respondeant : anima tamen obsoletz illi 
vesti, nec lotionem sustinenti, non perinde similis 
est ; sed cum immortalis sit, poenas immortales 
luit, quoties h:rerente penitus et illutibili noxa se- 
met obstringit. At enim si in qua quis deliquerit 
vita, in ea puniatur, non plane insitum et inolitum 
hunc affectum gerit ; sed recens infectus, ut. ita 
dicam, animus, cito abluitur. ldeo celerrime, quoad 
possumus, poena subeuuda est, sic ut homines, 
mon demones carnifices experiamur.  Przeterea 
quorumdam sermone celebratum est, facileque 
persuadeor, eos qui injuriam acceperint penarum 
arbitros esse, el eas vel productiores vel breviores 
facere. Idcirco perinde est uni ingens aliquod ma- 
lum inferre, ac pluribus mediocrem injuriam facere. 
Ulciscitur enim invicem unusquisque : et wniversis 
in poenas erogari necesse est. Verum quando ali- 
quis ejusmodi est ut sanari possit, multum apud 
judicem valet, tanta. jam animam antea perpes- 


sura 6856, ut vel apud affectos injuria misericor- 


diam obtineat. Quandonam igitur verisimile est 
beatos AZEmylii manes placatiores futuro$? Equidem 
sic existimo, vcl certo potius mibi perauadeo, sup- 
plici omni reverentiam haberi, qui in seipsum 
animadverterit. Et apud nos interdum qui ad pur- 


X οὐχ αἰσχυντέον, ἀλλὰ τῷ διχαστῇ μὲν ópo- D gandum crinen producebatur, hoc ipso quod no- 


ἣν τὴν πρᾶξιν' ἐξιλαστέον δὲ τῇ παραυτίχα 
ἃς χάτω ποινάς. Μεγίστου γὰρ ὄντος ἀγαθοῦ 
ἡ ἁμαρτεῖν, δεύτερον ἀγαθὺν τὸ διχαιωθῆναι. 


xam fateretur, seque supplicio dignum diceret, 
supplicio est exemptus. Αἱ in iis etiam gloriari, 
ac^velut epulari, ob quie injuste fecerit, sive ea 


DJON. PETAVII NOTE. 


τῶν * ἀλλὰ xaX αὐτὸν τὴν ἀπώλειαν xaO ἡμῶν 
σαντα ^ quod ut aurum igni percoctum con- 
is sordibus , ac fzece omni, purum redditur, 
Ur suce restituitur, ila longo cruciatu nou 
, Sed mali etiam inventor remedium assequi- 
ἦντε ἄνθρωπον τῆ: χαχίας ἐλευθερῶν, xal αὑτὸν 
€ χαχίας εὑρετὴν ἰώμενος. Capite vero 55 sub 
, eorum animas. qui sine baptismo ac pmni- 
πιογιυἱ sunt, igne purgari asserit, et ad Deum 
j. Οἷς δὲ προσεπωρώνη τὰ z30n, xaY οὐδὲν 
χθη τῆς χνλίδος x260223.0,, οὐχ - 000 μυστιχὸν, 


οὐχ ἐπίχλησις θείας δυνάμεως, οὐχ f) ix μεταμελείας 
δρθωσις, ἀνάγχη πᾶσα χαὶ τούτοις ἐν τῷ χαταλλήλῳ 
γενέσθαι " χατάλληλον δὲ τῷ χεχιύδηλευμένῳ χρυσέῳ 
τὸ χωνευτέριον, ὡς τῆς ἐμμιχθείσης αὐτοῖς χαχίας 
ἀποταχείσης μαχροῖς ὕστερον αἰῶσι χαθαρὰν ἀπο- 
σωθῆναι τῷ θεῷ τὴν φύτιν. Qua sic interpretari, 
ut ab Oirigeniano. dogmate. vindicentur, non valde 
facile est ; ^t de iis alibi dicetur. 

(39) Οὐκ οὔσης ἀρ»εἴσθαί σοι γλώττης Notanda 
locutio, χατ᾿ £ozvptv ρα ει εἰς τὸ ἀρν. Nisi, 
malis οὐχ ἐχηύπῃς. 


EPISTOL.£. — EPIST. XLVI. 


1574 


ἣν εἰς τοὐμφανὲς οὐδεὶς ἀπηνέγχατο, παρὰ τοῦτό A sunt, el ad disseminandos rumores instructi. Tum 


; ποιήσασθαι, τὸ μὴ διὰ πάσης ἐλθεῖν βασάνου, 
ντα, xai θηρώμενον τὴν ἀλήθειαν, Ὃ διαδε- 
ἱνος σπάταλος, οὗτός ἐστιν. Ἔχεις τὸν ἄνδρα" 
τῷ σώματι. Τοῦτον εἴ τι γέγονε, τήμερον &va- 
καἰ γε δεῖ χατήγορον αὐτοῦ τε χἀμοῦ. Κἂν μὲν 
σοῦ λέγοντος μὴ πείθηταί σοι" χαὶ τοῦθ᾽ ἅλις 
τρός γε ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους " εἰ δὲ φιλάνθρω»- 
E εἴη χαὶ χαρίσαιτό σοι τὴν περὶ τούτων ἀκρόα- 
ἱπᾶαν ἐνταῦθά ἐστι τὸ λαμπρῶς ἀπολογήσασθαι, 
XU λογοποιοὺς χαταισχῦναί τε xal χατασι- 
. Τὸν γὰρ δὴ σπάταλον τοῦτον οὐ δεήσει τρυφᾷν" 
καὶ δεθήσεται, xal χρεμήσετα!, xaX τὼ πλευρὼ 
Γἤσεται. Δεινοὶ γὰρ ἐξελέγξαι προσποίησιν οἱ 
ἰσταί" xo! τινες αὐτοῖς ὄνυχές εἶσιν ἐξευρη- 
, συλλογισμῶν ἐπιστημονιχῶν ἔχοντες δύναμιν. 
ὅ τι ἂν ἐκείνων χρατούντων ἀναφανῇ, τοῦτ᾽ 
αὐτὸ τἀληθές. "Av οὕτως ἀπολυθῇς μηδὲν ἀδι- 
ἄπει τοῦ διχαστττρίου γενιχηχὼς xal γαῦρος, 
$ τε ὧν χαὶ δοχῶν. Εἰ δὲ ἐγὼ μὲν εἰσηγησάμην 
σοι λυσιτελεῖν οἶμαι, σὺ δὲ οὐ ποιήσεις, οὐδὲ 
τὸν διχαστὴν πρότει, τὸ μὲν ἀληθὲς εἶδέ τε, 
δὲν ἡ δίχν. Πάντως ὁ διὰ πάντων ἤχων ὀφθαλ- 
γῦ Θεοῦ, xal Λιδύην ἑώρα, χαὶ φάραγγα ἐχεί- 
tai θροῦν ἐχεῖνον, εἴτε τὸν ὄντως, εἴτε τὸν ἐπι- 
yv, xat τὸν Αἰμυλίου δρόμον" xax ὅ τι πέπονθε, 
P οὗ, xol ὅ τι εἶπε, χαὶ ὅ τι ἤχουσεν᾽ εἰ δὴ «t 
££ , xa ἤχουσε. Εἰ δὲ ἂν ἀναίτιος σὺ xai χαθα- 
} Θεῷ, μήτε πράξας, μήτε βουλεύσας ἔργον ἐξ- 


», ἀλλὰ ἡμῖν γε τοῖς ἀνθρώποις οὕπω χαθαρὸς, C 


ναπολόγητος ἧς. Οὐδὲ ἐμδαλοῦμέν σοι δεξιάν" 
ἱπὸ τῆς αὑτῆς σιτησόμεθα. Τοὺς Αἰμυλίου γὰρ 


opac δέδιμεν, εἰ θιγγάνων ἡμῶν ἐναπομόρξῃ τὴν 
porfjv. Εἰσὶ χαὶ ἡμῖν οἰχεῖαι χηλῖδες͵, οὐ δεῖ 


ροσερανίζξεσθαι. 


crimina percensens, ob 41: male audieris, nuptias 
scilicet, et exsecrandum parricidium, quoniam 
spatalum quemdam apud te esse dicunt, qui abs 
te subornatus cam czdem fecerit : eundem ip«um 
sistens, ab judicibus supplex omnique ope conten- 
dito, ne sine quxstione dimittatur, neve indicta 
causa damnetur. Neque enim, ducum optime ( dices 
eut alloqueus ), tametsi nemo aperte accusatio- 
nem hanc intenderit, ideo tibi committendum est, 
ut non omne quzstionum genus adhibeas ad vesti- 
gandam explorandamque rei veritatem. En ille ipse 
spatalus est, de quo omnes loquuntur. Ilomiuem 
tenes ; utere ejus corpore : hunc, si quid sceleris 
admissum est, hodie sui pariter ac mei accusato- 


D rem oportet (leri. Quod si judex ita te obtestantem 


non audiat, hoc ipsum satis superque erit nobis 
hominibus. Sin ,et bumanum se praebeat, et tui 
gratia causam illam velit cognoscere, tum vero ope- 
re pretium erit egregie crimen diluere, cl famige- 
ratores illos pudore afficere ac. compescere, Nam 
spatalum istum nequaquam agere delicias oporte- 
bit ; sed et vincietur, οἱ snspendetur, et latera fo- 
dietur. Mirifici enim ad convincendam simulatio- 
nem sunt carnifices; et ungues quidam ab illis 
excogitati sunt, eadem vi prediti, quam habent 
scientite proprii syllogismi. Unde quidquid iis vin- 
centibus expressum fuerit, ea certissima veritas 
est habenda. Hunc si in modum absolutus eris, 
recipies e judicio te victor ac triumphans, et tam 
re ipsa quam opinione honinum, purus et inmo- 
cens; Verum si et ego illa suggessi quiz in rem 
tuam. esse videntur; et tu nihil borum facies, ne- 
que te sistes judici ; rei quidem veritatem vidit, 
novitque justitia. Prorsus ille Dei cuncta peuetraus 


$ et tunc Lilyam aspexit, tt convallem illam, et rumorem illum seu. verum, sive confictun ; ct 
lii cursum; quzque is, et ἃ quo perpessus est; quid dixerit ipse, quidve audierit ; si quid 
ierit, aut audierit, Et hoc insuper novit, quamlibet apud Deum imnocens sis, el sceleris ex- 
ut exsecrandum hocce facinus neque factis, neque consiliis admiseris ; nondum te tamen apud 
iomines innecentem 186 videri, quandiu purgatus non eris. Itaque nec dextram tecum  jun- 


;, Bec ex eadem mensa vescemur. Nam /Emylii ultrices furias exhorrescimus, ne contagione lua . 


in nobis piaculum exprimas. Non desunt nobis domestice labes, ut alienas conciliare nihil 


se sit. 
EIHZTOAH ME'. 
Ὀλυμπίῳ. 
κοῦσι τὴν Ἐχχλησίαν ἀλλότριοι πονηροί. Atá- 
xat' αὐτῶν’ οἱ πάτταλοι γὰρ παττάλοι; ἐχ- 
νται. 
ΕΠΙΣΤΟΛῊ M^. 
Ἁγαστασίῳ. 
δὲ "Apactg μὲν χαλὸς (62), φυλαξάμενος ἐπι- 
ig2t τοῦ Πολυχράτους ταῖς συμφοραῖς, ἃς iso. 
; προείδετο. 'AXX οἷς εὐτυχοῦντι χήρυχα πέμ- 
τὴν φιλίαν ἀπείπατο, δῆλον ἐποίησεν ὅτι xiv 
σεν, εἰ προὔλαδεν ἡ συμφορὰ τὴν ἀπόῤῥησιν. 


EPISTOLA XLV. . 
Olympio. 

Molesti Ecclesi:& sunt alieni quidam homines 
nequam ; fac illis obsistas : clavus enim clavo pel- 
litur. 

EPISTOLA XLVI. 
Anastasio. 

Nec Amasis quidem probandus, qui ue Polycra- 
tis calamitatibus, quas futuras providebat , illacry- 
maretur, cavendum sibi putavit, Verumtamen quod 
οἱ adhuc integra felicitate per preconem  renun- 
tiavit amicitism , non obscure declaravit lacryma- 


DION. PETAVII NOTAE. 


) Οὐδ' Ἅμασις μὲν xaóc. Vide Herodot. Thalia. 


EPISTOL E. —- EPIST. L. 


EHmZTOAH Me. 
Θεοεὶμῳ. 

ὁ χαλὰ τῆς Σιμωνίδου συνουσίας Ἱέρων ἀπ- 
ν, ἢ Σιμωνίδης Ἱέρωνος. Καὶ ναὶ μὰ τὸν φίλιον 
ὄν τε χαὶ σὸν, οὔτε σε πλέον ἐμαχάρισα τῆς 
ἰοῦ τοῦ μεγάλου cias, f] τῆς σῆς αὑτὸν ἐχεῖ- 
᾿ μέγαν ᾿Ανθέμιον. ᾿Ανδοὶ γὰρ ἔχοντι δύναμιν 
43 χάλλιον, 3| φῇος ἦρος ἀχαπήλευτον παρ- 
ἧς; Οἷον ἐγὼ Θεότιμον οἶδα, τὴν πραοτάτην, 
φιλῇ χεφαλὴν. ᾿Αλλὰ τοῦτο μὲν σὺ Σιμωνίδου 
ποιεῖς. Σιμωνίδης γὰρ αὐτὸς ὡμολόγει (68) 
Ῥγύριον διαλέγεσθαι. Ἐχεῖνο δὲ χοινὸν, ὅτι xal 
δης Ἱέρωνα τῇ διαδοχῇ τοῦ χρόνου συνέστησε" 
τῆς Θεοτίμου ποιήσεως [1p. τὰς Σιμων. ποιῆ- 
στ᾿ ἂν “ἔλληνες ὦσι, πολὺς ᾿Ανθέμιος ἐν ταῖς 
fev διατριδαῖς,. ᾿Αλλὰ τὰ μὲν Ρωμαίων ἐχεΐ- 
ot* σὺ δὲ ἐχείνου τὸ ὄνομα. Ilomt:xf, γὰρ ἔδω- 
θεὸς ταμιεύειν [γρ. ἀποταμιεύειν)] τὴν εὕ- 
ἧς τὸ χαλὸν εἰς σὲ περ:ήχει. 

im pocticze ἃ Deo concessum est, ut gloriam 
ac decus redundat. 

EDnIIXTOAH N. 
To dés.1gà. 

τονε [mp. ἀπέχτεινε], φησί τις, Ἰωάννης AL- 
ἕτερος δέ τις, τοὺς πολιτευομένους ἐχθροὺς 
ip ἑαῦτα συμπλάσαι. Τὸ μὲν οὖν ἀληθὲς οἶδεν 
καὶ ὁ χρόνος εὑρήσει. Ἐγὼ δὲ χαΐπερ ἀδήλου 
ἄγματος ὄντος, οἶμαι δεῖν ἅπαντας ἑξῆς ἀπο- 
,£302t- τὸν μὲν, ὅτι τοιοῦτός ἐστιν, ὥστ᾽ εἰ 
πεποίτκεν, ἀλλ᾽ ἐποίησεν ἄν᾽ xol τοῖς ἑαυτοῦ 


1518 
EPISTOLA XLIX. 
Theotimo. 

Plura ex Simonidis familiaritate commoda fliero 
consecutus est, quam ex Hieronis Simonides. Ac 
Deum testor auiiciti:e nostrze. przesidem , neque te 
beatiorem de magii illius Anthemii familiaritate 
predicavi, qu:m de tua n.agnum eumdem An- 
themium. Homini enim potestate przedito, quz me- 
lior est possessio, quam amicus, q'ii sinceris sit 
minimeque fucatis minoribus? qualem ego Tlieoti- 
mum novi, mitissimum, ac Deo charissimum caput. 
At hoc Simonide amplius facis Nam Simonides 
189 ipse pretio adduci se ad disserendum fate- 
batur. Hoc ambobus commune est, qiiod et Simo- 
nides Hieronem posteris temporibus commendavit, 
el Theotimi poetices beneficio, quandiu Grzci du- 
rabunt, Anthemius erit omnium litterarum monui- 
mentis celeberrimus. Verum res il'e quidem Roma- 
nas auplificet, tu. illius nomen atque memoriam. 


liominum famamque dispenset, cujus in te splendor 


EPISTOLA L. 
Fratri. 

Joannes, ait iste, Δ] Ων occidit, alius vero baee 
ab inimicis ejus, qui rempublicam gerunt, conficta 
esse dicit. Quamobrem rei quidem veritatem novit 
justitia, tempusque deprehendet. Ego vero, quaimn- 
vis adbue incerta re, omnes ad unum detestandos 
puto : illum quidem, quoniam ejusmodi est, ut, li- 
cet hoc non commiserit, at commissurus certe fuc- 


, πρέπουσαν αἰτίαν ἐδέξατο * τοὺς δὲ xai μὴ C rit, nec abhovrentem ἃ suis moribus criminationem 


τας, ὅτι συνέπλασαν Év- xai πρὸς αὐτῶν τὸ 
μα. Ὥς ἔστιν ἦθος ἀνοίχειον ὑποψίᾳ τινί (64): 
συνωμόται πολλοὶ μαρτυροῖεν, οὐδὲν αὐτοῖς 
Moy εἰς πίστιν. Οἷον εἴ τις ἑτα!ρήσεως διώχοι 
vta, γέλως ἂν εἴη πλατύς. Ὁ δὲ ᾿Αλέξανδρος, 
ἥλυς, ἀλλὰ θηλυδρίας γε fj», xai τὴν αἰτίαν 
Tov Σίσυφον δὲ xal τὸν Ὀδυσσέα μισῶ. Καὶ 
€t χαὶ λέγοιεν ἀληθὲς, ἀλλὰ τοιοῦτοί γε ἧσαν, 
πλείω [γρ. πλεῖα] ψεύδεσθαι. Ἐγὼ δὲ οἷς 
λίαν εὐτυχῶ, πολιτῶν τοιούτων ἐχθρῶν χαὶ 
περούμενος. Διατετειχίσθω μοι τὰ πρὸς ἅπαν- 
ἰδὲν ἐμοὶ πρὸς ἐχείνων οὐδένα. Ξένος ἐν ξένοις 


sustineat : hos autem, vcl si minime confinxerint, 
quoniam erant conficluri; atque illorum ingenio 
consentaneuni hoc facinus est. Nam cum cujuspiam 
vita? ratio abhorret ab aliqua susp cione, quamfibet 
multi conjurati testimonium dicant, nibilo magis 
probaverint. Veluti si quis tanquam cinaedum ac- 
cusel Ajacem, risu omnium obruatur. Alexander 
vero, ul ciuxdus non essct, at. effeminatus erat ; 
et ad hanc criminationem idoucus. Sisyphum porro, 


et Ulyssem odi, quod, etsi aliquid veri dicerent, 


ejusmodi tamen essent, ut &epius mentirenlur. Ego 
vero in bac ipsa mea calamitate sum fortunotissi- 


DION. PETAYII NOTAE. 


Σιμωνίδης γὰρ αὑτὸς ὡμολόγει. Simonis D crimen illud commenti non sint, at ejusmodi saltem 


seron: familiaritas celebris fuit. Xenoph., 
. Plat. epist. 2. liliberalitas no'uta apud 
(4 : Οὕτως δὲ ἣν ὡς ἀληθῶς χίμοδιξ ὁ Σιμωνί- 
Χαμα" ἐὼν φησίν, etc. 

Ὡς ἔστιν ἦθος ἀνοίκειον ὑπογίᾳ τινί. Ob- 
et perplexus locus, quem implicatioreimn 
recens illa editio. 1n uno vet. ὑποψία; legi- 
vi discrimine, sed quod magnam huic loco 
δίδοται. Sic. euim intelliginus τινί, non. ad 
refereudum, sed de persoua accipiendum 
ita tamen ut. interrogandi: nota , aujiciatur, 
iSu : Etenim estne alicujus vita a suspicione 
8 alieua ? Quod si iminus hoc cuiquam ar- 
videat ecquid. rectius addenda. sit particula 
€ modo, ὡς οἷς στιν, ete, Auctoris. emm 
i$ ext : odisse se lamigeratores, quod etsi 


sunt, ut idipsum libenter fuerint conficturi, Καὶ πρὸς 


αὑτῶν τὸ ἐγχείρη μα, id est, favetque ipse illis conatus, 


et bene succedit, propterea quod Joannis indoles ei 
eriminationi pateat. Nam quorum vita ab aliqua su- 
spicione alieua est, ne iis quidem «qni cum ip-is 
Cciminis partic'pes. fuerint, fides habeatur. Sic 
ego de hujus loci senicntia constituo. [Lil 
Antea quidem verba liec, xal πρὸς αὐτῶν τὸ ἐγ- 
χείρημα, sic interpretabar: Estque. istud. criminis 
penus eorum mnaturz cousentaneunm ; yed &vaxó- 
λουθα wmuhi posteriora videbantur. Porro ad hune 
locum facit o'inino elegans Ciceronis sententia 
Orat. pro Rosc. Com. : Nonne, ait, ut ignis in aquam 
cunJecius. coNimuo restinguilur , el re(rigeratur, sic 
re;erveus falsum crimen in purissimam et castissiruam 
vitam collatum statim concidit εἰ exstinguitur ? 


* 


EPISTOLAE. — EPIST. LVI. 


41333 


Ww. Οὗς εὐτυχεῖς ποιήσειεν ὁ Θεὸς, αὐτοῖς τε A sychio masculorum fratrum par adjungentes. Quos 


ἱλφοῖς, xal γονέων οἴχῳ, xai λοιπῷ γένει, xal 
στρίοις πόλεσιν. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΝΔ΄. 
TQ αὑτῷ. 

οἱ παρ᾽ ἡμῖν χαὶ ἰδιῶται xal ἱερεῖς, πλαττό- 
τινας ὀνείρους, οὺς αὐτοὶ χαλοῦσιν ἀποχαλύ- 
οἶχασιν ὕπαρ μοι δώσειν χαχὸν, ἂν μὴ τάχ!- 
tg ἱερὰς ᾿Αθήνας χαταλαδεῖν pov γένηται. 
€ ἃ. οὖν ἐντυχεῖν σο! γένοιτο ναυχλήρῳ {{π|- 
Ypizt πρὸ; ἡμᾶς. Ἐχεῖσε γὰρ ἐντενξόμεθα 
στολαῖς. ᾿ὐνῆσομα:ι δὲ οὐ μόνον τοῦτο τῇ; ἐπὶ 
ϑένας 6092, τὸ τῶν παρόντων ἀπηλλάχθαι xa- 
DX χαὶ τὸ μηχέτι τοὺς ἐχεῖθεν ἧχοντας ἐπὶ 
προπχυνεῖν * οἱ μηδὲν ἡ λῶν | yp. μὲν ἧμ.} τῶν 
' διχφέρουτι»" οὔχουν εἰς σύνεσίν γε τῶν "Aot- 
ὼς xai Πλάτωνος" ἀναστρέφοντα: δὲ ἐν ἡμῖν, 
ἐν ἡμιόνοις ἡμίθεοι, διότι τεθέαντα: τὴν ᾿Αχα- 
τε χαὶ τὸ Λύχειον, καὶ τὴν ἐν fi Ζήνων ἐςι- 
| Ποιχῇην, νῦν οὐχέτ᾽ οὖσαν ποιχίλην. Ὁ γὰρ 
τὸς τὰς σανίδας ὑφείλετο |pyp. ἀφεῖλετο]. 
8 ἐχώλυσεν αὐτοὺς ἐπὶ σοφίᾳ μεῖζον φρονεῖν. 


ἘΠΙΣΤΟΛῊ ΝΕ’. 
Τῷ αὑτῷ. 
σας τὸ πρυμνήσιον. Κἀγὼ τὰς ἡμιόνους ἔστητα 


utinam beatos esse velit Deus, tum sui. ipsorum 
gratia, tum fratrum et parentum fauilias, et reliqui 
gencris, ac civitatum patriarum. 


EPISTOLA LIV. 
Eidem. 


Plerique apud nos tain. privati quam sacerdotes, 
Somnia qu:edam. coimniiniscentes, quas ipsi revela- 
tiones appellant, vigilanti mihi malum allaturi vi - 
dentur, nisi propediem sacras Atlicnas pervenire 
contigerit. Quoties igitur in Pirzicum  navarcham 
incideris, ad nos scribito. llic enim tuas litteras 
accipiemus. Non solum autcm ex ea profeotionc id 
uulitatis consequar, quod prasentibus me malis 


B exsolvam : sed quod deinceps ron. amplius illine 


venientes eruditionis nomine venerabor. Qui cum 
nihil ἃ mortalibus nobis discrepeut, haud sane 
quantum ad Aristotelis Plztonisve intelligentiam 
aitiuet, nihilominus inter nos, perinde atque iuter 
n;ulos semidei, versantur: pro co quod Academiam 
et Lyczeum viderint; et variam illam Porticum, 
ubi Zeno philosopliabatur: quz nunc varia csse 
destitit. Proconsul enim asseres. ademit. Inde ob 
sapientiam arrogantiores cos csse probibuit. 


EPISTOLA LV. 


Eidem. 
Conmmoduim rudentem solveras cum ego mulas 


τὴν ζεφυρῖτιν ἢῖόνα. Τῆς ἀπήνης δὲ ἀποδαί- C ad Zepbyrium littus aímovi; cumque e. vehiculo 


, ἤδη σοι τὸ ἱστίον ἧρτο, χαὶ γατὰ zplpva7 
X. ᾿Αλλὰ τοῖς τε ὀφθαλμοῖς ὑμᾶς ἐφ᾽ 620v ἐξ- 
Ὁ προύπεμψα, χαὶ πολλὰ τοῖς ἀνέμοις ὑπὲρ 
ωὠμένης ψυχῆς διεΐλεγμα!, συνιστὰς αὐτοῖς; τὸ 
4 ὅτι μο: τὸ τιμαλφέστατον φορτίου s::5132:020. 
οὗ γάρ εἰσιν ἀνέραττο! τῶν γαλῶ"), ὑπὲ: κυ 2:6 
v σὴν χομιδήν τε χαὶ ἀναχομιδέν. Οὗτοι μὲ 
αθοὶ δαΐμονες ὄντες, οὐχ ἄν ποτε ψεύταιντο. 
ὥσπερ αὑτῶν ἐδεήθης, ἐντεῦθεν ἐχεῖτε πορ- 
y, δεέθττι χἀχεῖθεν ἐνθάδε. Πολὺ γὰρ ἂν ἡδίους 
ὃς παραγένοιντο. 


ΕΠΙΣΤΟΛῚΙ NG*. 

Τῷ αὑτῳ. 
χεῖς με, ὦ θεία χαὶ ἱερὰ χεφαλὴ, Ψυχὴν ἀπλῆν, 
b συνηθείας ἀλώσιμον, ἐνσεΐτας μὲν εἰς τὸ δ'.- 
ως ἀγαπᾶν σέ τε χαὶ τὴν ἀδελφιδῆν, ἀφελό- 
δὲ σαυτοῦ τε χαὶ τῆς ἀδελφιῦτς. Ἐχείνην μὲν 
www, διπλῆν ἐθεώμην εἰχόνα " χαὶ παρῆν μοι 
ς νεάνιδος ὁ θεῖος αὐτῆς, Nov ὃξ ἅπαντα τὰ 
ἡροῦδα xal μέμφομαι τῇ φύσει, διὰ τὴν ἀμε- 
τῆ; εἰς τὸ ἀδιχεῖσθα!: ῥοπῆς. Καὶ εἴ τι φιλοσο- 
ὄφελος, εἰς ἀῤῥενωπότερον ἀναχτήσομαι, xal 
Ἀποὺῦ σφενδαμνίνῳ μοι, xal ἀχλινεστέρῳ συν- 
le 


descendeiem, velum jam tibi sublatum erat, et ad 
puppi. veutus spirabat. Verum. oculis, quoad per- 
ungere poteram, sum vos consecutas, imnultaque 
pro charissima mibi anima ventis coliocutus sum, 
uavem ilis eam. comiiendaus, cui pretiosissimam 
mihi outs concreditum erat... At. illi (neque eniin 
pulcirorum amoris expertes suut) vectionem ac re- 
vectionem tuam mihi. sunt polliciti. Et. ij quidem 
boni cum sint. diemotes, nunquam. Gdem. suam 
fcfellerint. Tu. vero. quemadmodum. 191 nc 
illuc :rajiciens des precatus es, ita, hiuc. illins rc- 
diturus. precarc. Tune cnim multo. üibi libentius 
aderunt. 


EPISTOLA LVI. 


Eidem. 


Injuriam facis, o divinum sacrumque caput, qui 
cum simplicem animum, οἱ cousuetudine.— ipsa 
eaptu facilem, in mirificum tui ac fratris filie 
amorem impuleris, euin tamen abs te et fratris filia 
sejunxeris. Atqui cum eam. intucrer, duplex ob 
oculos imago versabatur , mihique iu puella patruus 
illius adesse videbatur. Nunc autem quidquid ami- 
cum erat, abiit penitus, atque ego naturam inter- 
dum meam accuso, quod ad injuriam accipiendan 
jmmoderate proclivis esse videatur. Quod si quo 
philosophi utilitas est, in virilem me statem con- 
flirmabo, rigidioremque me de cxtero ac contuima- 
ciorem cxpcriemini. 


em 


. EPISTOLA. — EPisST. LVII. 


1330 


μα, δι᾿ ἧς: ὁ Θεὸς τιμᾶται φίλιός τς χαὶ ξένιος, A tamen eas odio prosequitur, quod ad id idones 


A6 pay ἣ φιλοξενία Θεοῦ πεποίγχεν ἑστιά- 
στιξ δὲ ἀποτρόπαιον᾽ θυμῷ γὰρ ὑπηρετεῖτα!:. 
ἰδὴ χρησάμενος αὐτῇ, μετενόησε. Τῶν μέν- 
μένων (67) ὁ Θεὸς χήδεται. Οὐδὲ γὰρ οὐδὲ 
ρὸν, ἐπισχοπῇς ἀξιωθῆνα!: Θεοῦ, xal xaff;- 
ἃ δίχῃης τὰ ἁμαρτήματα. Αἱ δὲ τιμωροὶ φύ- 
παντάπασιν ἀπόστροφοι τοῦ Θεοῦ. Τὰ γὰρ 
κδν, τῷ Δημιουργῷ δήπου πολέμιον. υὐ 

διάχειται τὴν γνώμην ὁ τιμωρὸς, ἃ δαί- 
νϑρωκος, ὡς λειτουρχίαν «tvà ταύτην εἰσφέ- 
ἀλλὰ «jj μοχθηρίᾳ τῆς φύσεως χαριζόμενος, 
εἷς συμφοραῖς ἐπεξέρχεται. Οὐ τοίνυν ἐπειδὴ 
' Ebet τὴν πόλιν, σὺ δὲ τοῦτ᾽ εἰργάσω, παρὰ 
ῥεῖ διαδρᾶναι τὴν δίχην. Ταύτην γὰρ ἂν τὴν 
 χαὶ Ἰούδας ἀ-::ελογήσατο. "Ἔδει γὰρ ὑπὲρ 
των ἁμαρτίας [rp. σωτηρίας] (68) oxaupo- 
ιστόν. ᾿Αλλ᾽ ἔδει μεν, φησὶν, Οὐαὶ δὲ, δι 
u* καὶ, Καιλὸν ἦν τῷ ἀγθρώκῳ,, ci μὴ ἐγέ- 
οὖν τὸ μὲν ὁρώμενον, ἀγχόνη τὴν προδοσίαν 
δέξατο. Τὸ δὲ οὐχ ὁρώμενον, οὐδ᾽ ἂν ἐπι- 
ig. Οὐ γὰρ ἔστιν ἐπίνοιαν ἀνθρώπου χωρῇ- 
Ὑένοιτ᾽ ἂν τῷ Χριστοῦ προδότῃ τὰ χολαστί.- 
[ip f, δεῖ γενέσθαι ὑπηρετῆσχι τῷ χρεὼν, 
ας ἀπολογίας ἐστί. Δεῖ τοίνν») ὅσον οὐδέπω 
Ἰριανοὺς καὶ ᾿Ανδρόνιχον, ὑπὲρ ὧν εἰς ἡμᾶς 
ro , δίχην ἀξίαν χομίσασθαι. Καὶ γὰρ τὴν 
ἣν λυμηναμένην ἡμῶν τοὺς χαρποὺς, χαὶ 
" χαλάμης τὸ λήϊον, μέχρι δὲ φλοιοῦ τὰ φυτὰ 


σαν, χαταποντιστὴς ἄνεμος ἄρας ὧσεν elg. 


πέλαγος. Ταύτῃ μὲν οὖν τῇ πληγῇ τὸν 
ἱέταξεν ὁ Θεός" xal ἐπ᾿ Αὐδονριανοὺς (69) 
ρῆται παρ᾽ αὐτοῦ στρατηγός" ὡς εἴη γε τοῦ- 
[γρ. ἡμῶν] εἶναι τῶν παρ᾽ αὐτοῦ πώποτε 
y» εὐσεθδέστατόν τε καὶ διχαιότατον. Τοῦτον 
1v αὑτῶν τροπαίῳ μαχαρίσαι uec γένοιτο. 
c γὰρ, φησὶν, ὃς ἀντακχοδώσει τὸ ἀντ- 
αὐτοῖς" Μαχάριος ὃς ἐδαρφιεξῖ τὰ νήπια 
ρὸς τὴν πέτραν. Τίς ὃὲ ἄρα, τίς ὄλεθρος 
; τὸν παλαμναῖον τῆς: χώρας ᾿Ανδρόνιχον: 
γένοιτ᾽ ἂν δίχη ψυχῆς καχεργάτιδος ; Ὡς 
πληγῶν ἀπασῶν, αἷς μετῆλθε τὰς ἁμαρτίας 
Mis, ᾿Ανδρόνιχός ἐστι μαχρῷ πάντων βαρύ- 
νὸς γὰρ ταῖς χοιναῖς συμφθραῖς, οὗτος ἐμόν 


reperiantur. Non enim calamitatum instrumenta 
molitur Deus, sed suapte sponte ad hoc oflicium 
accommodata in promptu habet. Et quoniam tu ad 
id idoneus redditus es, hoc ipsum est, qued te a 
Deo penitus abscindit. lta vas aliud. inbonoratum, 
aliud pretiosum et est, et esse creditur. Unumquod- 
que enim ex eo usu, quem praslat, dijudicatur. 
Exempli gratia, mensa sacrum est aliquid, per quam 
Deus honoratur amicorum hospitumve przses. 
linc Abrahamum illa in hospites humanitas Dei 
convivatorem reddidit. At flagellum e contrario dete- 
standum est ; nam irz ministrat, et nonnunquam qui 
co ususest poenitentia ducitur. Sed eorum, qui poene 
subjiciuntur, curam habet Deus. Non enim profecto, 


DB non illud exiguuu est, divina providentia dignum ba- 


beri, et. perpessione peenz ab sceleribus repurgari. 
Verum poenarum administrznaturz a Deo sunt pror- 
sus aversae, Etenim quod destruendi vim habet, con- 
ditori haud dubie repugnat. Sed nec ita est affectus 
animo vindex, sive d:emon, sive liomo, quasi munus 
hoc Deo prastet; sed nature improbitati serviens 
communes calamitates persequitur. Non igitur quo- 
uiam, verbi causa, zerumnis conflictari civitatem 
oportebat, tua est vero id opera perfectum ; ideo me- 
ritas penas effugies. Alioqui eadem defensione et Ju- 
das uti poterat. Oportebat enim pro peccatis oninium 
in crucem tolli Christum Dominum. Sed oportebat 
quidem, inquit, 1393 V« autem ei *, per quem istud 
fit ; ct, Bonum esset huic homini , si non esset natus". 
Quamobrem , quod quidem videri poterat, prodi- 
lionem illius suspendium est consecutum ; quod 
autem videri non potest, nemo cogitatione compre- 
lendere possit. Neque enim id animus bominum 
capere potest, proditori Christi quanta sint sup- 
plicia constituta. Hoc enim, quod fato ac neces- 
sHali, quatenus accidere oportebat, ministratum 
sit, non habet probabilem excusationem. (Quam- 
ebrem tam Ausurianos, quam Andronicum, pro ca 
quod in nos commiserunt, par est dignas panas 
exsolvere. Nam et locustaim, qu:e fruges nostras 
vastaverat , quique ad culmen usque segetes, 
stirpes ad corticeni adederat, depressor ventus at- 
tollens, medium io mare praecipitavit. Atque ut ei 


v ἴδιον. Διὰ τούτου μέτεισιν ὁ πειράζων, ἵνα p plage austrum Deus opposuit, sic adversus Ausu- 


gw τοῦ θυσιαστηρίου τὴν λειτουργίαν. Ἐπ- 
δέ μοι μιχρὸν ἄνω τὸν λόγον, ἵν᾽ οἷς ἴστε, 
ἃ μὴ πάντες γινώσχετε, ἀχόλουθον ὑμῖν 


v xxvi, 24. * ibid. 


rianos aliquis jam ab eo dux electus est ; qui uti- 
nam nobis omnium , qui unquam ab co subnissi 
Sunt, ducum religiosissimus sit ac justissimus ! 


DiON. PETAVII NOTJE. 


ὃν μέντοι xoJAatoyu£rov. Prosper Aquit. 
d.: 


10s peccantes Deus arguit, lios etiam nunc 
. el patrio vull emendarc ffagello : 

istis polius societ, quam congreget illis, cc. 
per in psal. cxvir ad liec : « Castigans 
me Dominus : » — Saye filios suos pater- 
ser nequissimos servos emendari jubel, cum 
ditatem, his compedes preparet. Naz. orat. 


l'ATROL. Gn. LXVI. 


45 De plaga grandinis: Ὥς βέλτιον εἶναι νῦν πα’- 
δενθῆναι, xal χαθαρθῆνα:, ἣ τῇ ἐχεῖθεν βασάνῳ zapa- 
πεμφθῆναι, ἡνίχα χολάσεως χαιρὸς, οὐ χαθάρσεως. 

(63) Ὑπὲρ τῆς ἁπάντων ἁμαρτίας. Nou. quod 
altera lectio. displiceret, quae σωτηρίας habet, sed 
quod illam in quatuor mss. videram, rescripsi 
ἁμαρτίας. 

(69) Καὶ àx' Αὐσουριαγούς. Ausurianorum uic. 
minit οἱ alibi, ut in χαταστάσε: dc Cyrene, ad quam 
de iis agemus. 

Ws 


EPISTOLA*. — EPIST. LII. 1520 


(V ὑμᾶ; ἐγὼ τὰς ἀποῤῥίήτου; ἐδάστασα 
δίχα τῶν ἀνθρωπίνων περιόδων τε χαὶ σπου- 
«9 χαταμόνας ἐν πολλοῖς χαιροῖς τε xal 
ροσῆλθον Θεῷ " xal πρηνὴς xal γονυπετὴς 
ἐνόμενος, θάνατον ἀνθ᾽ ἱερωσύνης ἡοούμην. 
ip τίς με xai φιλία κατεῖχε τῆς ἐν φιλοσο- 
me, ὑπὲρ ἧς ἅπαντα δεῖν ᾧμην ποιεῖν τε 
ιν. ᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ τῶν μὲν ἀνθρώπων ἐχρά- 
| Θεοῦ δὲ ἡττώμην, ὡς χοινὴ φήμη [7Ὁ. 
τὸν ἀξιούμενον (75) εἶναι γνώριμον Θεοῦ, 
Δλὰ δυστηνιάστως τὴν χαϊνοτομίαν τοῦ βίον. 
γὰρ ἐπιθέρενον, ἐλπὶς ἀγαθῶν, xol φόδος 
ἀνέχονε. Καὶ λεγόντων ἤχουσα γερόντων 
* με Θεὸς ποιμαίνει" xal τις ἐπὶ λέξεως 
; B.apóv ἐστι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, χαὶ ἴλα- 
ὃς μετόχους αὐτοῦ.. Καὶ προσέθηχεν, ὡς 
σαν ἡμῖν πρὸς Θεὸν δαίμονες, οὃς λυπῶ 
ἡσαὶ τῇ μερίδι τῇ χρείττονι. ᾿Αλλὰ x&v τι 
σι χαλεπὸν, οὐχ ἀμελεῖται, φησὶ, φιλόσοφος 
;. Ἐγὼ μὲν οὖν (οὐ γὰρ ῥάδ'ός εἰμι χαυνω- 
αἱ λαμπρόν τι λογίσασθαι περὶ ἐμαντοῦ ) 
lav ἡτιασάμτν" ἀλλ᾽ οὐχ ὑπὸ φθόνου batpo- 
Οὺ γὰρ οἶμαί μοι προσήχειν ἀρετὴν, ἥτις 
ασχάνους ἐχίνησεν. ᾿Αλλ ἐφόδει με μᾶλλον 
ντὰ παρ᾽ ἀξίαν ἅψασθαι μυστηρίων Θεοῦ. 
τὴν thv ἀτυχίαν ἐμαντευόμην, εἰς fiv οὐ 
ὧν ὥλισθον" ἀλλὰ παρῆν ἐνθάδε, xal τὰ 
rta παρῆν " xal χορτγὸς πάντων ᾿Ανδρόνι- 
ὧν ἀρήϊος, ἄπληστος συμφορῶν, τῆς πόλεως 
ἄνοις ἐγχείμενο:. "Ea ! πανταχοῦ τῆς ἀγορᾶς 
οἰμωγαὶ, γυναιχῶν ὁλολνγαὶ, παίδων ὑλο- 
ὄχτιμα πόλεως ἑαλωχυίας αὐτῇ περιτέθει- 
τὸ χάλλιστον μέρος ἀποτεμόμενος, τίσεως 
"μασθῆναι γέγονεν αἴτιος, τῆν στοάν τὴν 
(75), τὸ πάλαι χριτέριον, ἀποδείξας βασα- 
. Ταύτην δαίμοσι ποινίμοις, οἷς ἑαυτὸν 
΄σένειμε, βωιλὸν xaX τράπεζαν παρέθηχεν. 
ς πολιτῶν εἱστίασε δάχρυσι! Ποῖοι Taupo- 
τίνες Λαχεδα!μόνιοι τοσούτῳ τῷ διὰ τῶν 
' αἵματι τὴν ap! αὐτοῖς ἐτίμησαν “Αρῖεμιν; 
πάντων εὐθὺς ἐπ᾽ ἐμέ" xal πανταχόθεν 
ἱλλόμην ἀχοῇ xai θέχ xaxov. Νουθετήσας, 
I&* ἐπιτιμήσας, ἐρέθισα. “Ὃ παρὼν χαιρὸς 
ἡμῶν τὴν ἀσθένειαν, ἣν μέχρι νῦν ἔχρυ- 
ἔχρυπτε] ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων θεός * δυγχω- 
, Yàp ἀεὶ τιμὴν χαρπωσάμενος, παρέσχον 
τῇ πατρίδι δννάμεω;. Καὶ τοῦτο χαλεκώ- 
v συμθεθτχότων ἐστί μοι. Πρὸς γὰρ thv 
ὃν ἣγνοηχότων με χρίνομαι. Οὐδὲ γὰρ πείθω 
τοὺς ὡς; οὐ δύναμαι, ἀλλ᾽ ἀξιοῦμαι πάντα 
t δύνασθαι. Περίεστιν οὖν αἱσχύνετθαι xal 


A tribuebam ; vivebaimque optima cum spe in mun« 
do, velut in religioso quodam septo, sofutum xni- 
mal, libere degens, oratione, et libris, et venatione 
vitam distinguens. Etenim ut et animo, et corpori 
sua sanitas constet, partim id laborandum, partim 
a Deo postulandum est. In hac vivendi facilitate 
annos ineos usque ad sacerdotii onus exegi, ad 
quod subeundum pra cateris, qui hactenus fue- 
runt, timidissimus exstiti. Testor praesidem om. 
nium Deum, cujus arcana mysieria vestii. causa 
suscepi, citra humanas prensa:iones et studia, ego 
ad ipsummet Deun multis temporibus aclocis pri- 
vatim adii, cum pronus flexisque genibus murtem 
prse sacerdotio supplex peterem. Tenebat enim me 
adversus philosophie tranquillitatem  reverentio 

D quxdam atque amor : pro qua nihil non et agen- 
dum mibi, et dicendum putabam. Sed postquam 
superatis hominibus a Deo sum víctus: ut conununis 
fama fert, eum qui honore illo dignatus sit, familia- 
rem Dei fieri; 195 ferebam equidem, sed invitus 
ac repugnans, novum hoc et insolens vite genus: 
ac jam jamque fugam inediütantem bonorum spes 
ac detleriorum metus a proposito revocavit. Quin 
istud de sacris senibus audivi, me a Deo guberna- 
ri. Et alius quidam his verbis usus est : hilarem 
esse Spiritum sanctum, et sui participes exhilarare " 
addiditque de me cum Dco contendisse dz::monas, 
quibus meliorem in partem transiens merorem 
afferam. Ac tametsi molestize aliquid infligant, uun- 
quam tamen, aiebat, philosophus Deo consecratus 

C negligitur. Ego vero, cum non facile insolescere, 
ac de me magnifice aliquid cogitare soleam, infeli- 
citatem aecusavi meam * non tamen id ínvidía 
ulla dzemionis accidisse mihi statui. Non enim 1an- 
tum milii sumo virtutis, ut hec invidiam movere 
possit. Sed hoc unum magis terrebat, ne cam pe- 
nis ipse obnoxius essem, divina mysteria indigne 
tractarem,. Eaimnque animo calamitatem  pressagie- 
bam, in quam baud paulatim ego sum delapsus; 
sed statim atque huc adfui, omuia mihi prasto 
fuere malorum genera : quorum prabitor est An- 
dronicus, Martius demon, calamitatum insatiabi- 
lis, patris reliquias insectans. Heu! heu! toto 
foro exaudiebatur. Virorum, inquam, gemitus, mu- 
lierum ululatus, puerorum planctus ; patris deni- 

D que speciem captz urbis affinxit: cujus pulcherri- 
mam partem eximens, supplicii locum appellari fe- 
cit, ac regiam porticum, ubi olim jus dicebatur, in 
carnificinam convertit. Hanc | iile vindicibus dzemo- 
nibus, quorum se numero aggregavit, aram ac 
mensam apposuit. O quam multosillecives tanquam 


DION. PETAVII. NOTAE, 


le χοινὴ φήμη τὸν ἀξιούμενον. la in 
scriptis, pro quo libenter scripserim τῶν 

ὧν εἶναι γνωρίμων. 

Α.2.1᾽ οὐχ ὑπὸ φόνου δαίμονος. Deesse 

arbitror ad hujus loci integritatem. 

hr στοὰν τὴν βασίλειον. Nam reges olim 

diviso inter fratres /Egvpti regno. At Pio- 


lenzeus Appio moriens pop. Rom. hzredem reliqsit, 
Eutrop. lib. v1: Quo tempore, ait, Libya quoque Ro- 
mano imperio per tesiamentum  Appionis, qui res 
ejus [uerat, accessit, in qua inclyte civitates erani 
Berenice, Ptolemais et Cyrene. Epitom. Liv. lib. ὕὑχὲ j 
Just. lib. xxxvin. 


EPISTOLJE. — EPIST. LVII. 


1531 


lou; * μᾶλλον δὲ δι' ἐμέ. AC ἐμὲ γὰρ αὐτὸν ἃ illud me pudore afficit, quod civem quemdam ca- 


θείρξας εἰς ἀνεπιχείρητον φρούριον, ἐν οἵῳ 
τᾶνας δεδέσθαι ποιητῶν παῖδες φαντάζονται. 
uj ἀφαιρεθῇ, φησὶ, παρ᾽ ἐμοῦ [γ». ὑπ᾽ ἐμοῦ], 
πτὴν ταύτην ἡμέραν ἀπόσιτον εἶνα: τὸν ἄν- 
ν εἰσαγωγῆς ἄρτων ἀπηγορευμένης τοῖς δὲ- 
ἴξιν. ᾿Αλλὰ πρώην αὐτοῦ χεχραγότος ἅπαντες 
^, ὡς ὠφελιμώτερος ἔσται τῶν χιλίων στατή- 
θανὼν ὁ πολιτευόμενος. Διὸ xat τοὺς προσ- 
ιὑτῷ τῇ [for. ἐπὶ τῇ] τῶν χωρίων ὠνῇ. φοθεῖ 
ἰάττει xal πάντα τρόπον ἀφίστησιν. Οὐ γὰρ, 
εἴ τοῦ χρυσίου " τοῦ δὲ τεθνάναι τὸν ἄνθρωπον 
ὦ δὲ οὔτε ἰσχυρότερός εἶμι πρὸς τὸ τείχεσιν 
€ προσθαλεῖν". οὔτε εὐμήχανος εἰσερπύσαι 
"σερπύσαι), xal τῆς συμφορᾶς ἐξελέσθαι τὸν 
ov. [laoírs: 65, φασί τινες, οὐδεὶ; οὐδένα. Ut 
ξρέται, φύσει μέν εἰσιν οἵτινές εἰσι, νῦν δὲ 
€ παράδειγμα ζῶσιν ᾿Ανδρόνιχον" ὃς ἐπὶ τῷ 
xAnsíav ἀτιμοῦν προχαθέξεται. Τῶν μὲν οὖν 
€ αὑτοῦ, λόγος οὐδείς. Ὡς ἐγὼ xiv χάριν 
αὐτῷ, τὴν διὰ Θεὸν ἀτιμίαν δεχόμενος ὡς 
ov. ᾿Αναμνήτθητε γὰρ ὑμεῖς, τίς ἣν πρὸς 
Ν μηδὲν ἄλλο, ἐξ ἐχείνων γενόμενον (ἀπ᾽ 
νους τοῦ χαταγαγόντος Δωριέας el; Σπάρ- 
χρι τοὐμοῦ πατρὸς αἱ διαδοχαὶ ταῖς Onuo- 
ἐχολάφθησαν χύρθεσιν). "Ανθρωπος οὐχ ἔχων 
wopa πάππου" ἀλλ᾽ οὐδὲ πατρὸς, φασὶ, πλὴν 
᾿ἄάσαι" ἀπὸ θυννοσχοπείου δὲ ἐπὶ τὴν ἦγεμο- 
κήνην (71) ἁλάμενος. Οὗτος οὖν τὴν ἐν πόλει 


eta. τεθαυμαγὼς, αἰσχυνέσθω τοῖς ἐλλείμμα.- C 


À' ἔγωγε τὸ μέχρι τῆς ἱερωσύνης, χαὶ τιμῆς 
θην, xai ἀτιμίας οὐχ ἐγευσάμην. Νυνὶ δὲ 
ἡσθείην τιμώμενος, οὔτε χαταφρονούμενος 
ς Οὐδέτερον γὰρ αὐτῶν ἕτι παρὰ τοῦ ποιοῦν- 
kpk δοχεΐ γίνεσθαι, ἀλλ᾽ ἑχάτερον εἰς ἀνα- 
οὔ Θεοῦ. Διόπερ ὁ πάντα τολμῶν οὗτος ἄν- 
, ὡς οὐδὲν οὔτε λέγων, οὔτε ποιῶν παρεχίνη- 
θεὶς ἀφ᾽ ἡμῶν, αὐτῷ διαχυρίττεται τῷ Θεῷ, 
ig ἄφτιχεν ἐπὶ συνεστώτων xal περιεστώτων 
ων [7». λαῶν], ἃς αὐτίχα. -τῆς πρὸς ἀπαντα- 
Ἐχχλησίας ἀναγινωσχομέντς ἐπιστολῆς ἀχού- 
ζοιοῦτόν ἐστι φύσις ἀπαίδευτος ἐπειλημμένη 
"ς" τῇ χεφαλῇ τὸν οὐρανὸν ἐξαράσσειν ἐπι- 
Ἕστω, δυνάσθω, χεχρήσθω τῇ φύσει, τῷ 
ἀπυχτιννύτω, καὶ δείτω τῶν πολιτῶν [Tp. 
λεμίων] ὄντινα βούλεται" ἡμῖν δὲ ἀπόχρη 
v ἐπὶ τῆς τάξεως, ἐφ᾽ ἧς ἡμᾶς ἔταξεν ὁ Θεὸς, 
χϑαι μὲν τῆς χοινωνίας τῶν πονηρῶν, 


lamitatibus oppressum, cui publice pecuniz furto 
ereptae sunt, postquam supra decem solidorum 
millia ab eo Jam repetiit, absque dilatione, ob 
mille reliquos, interficere constituit, vel propter 
me potius; nam propter me illum in castcl- 
lum inexpugnabile conclusit ; cujusmodi illud fuit 
in quo vinctos esse Titanas poeta fabulantur. 
Ac ne mea, inquit, opera extrahatur, quintum 
hunc diem homini cibo interdici oportet, prohibi- 
tis custodibus, ne panem inferri sinaut, Sed et 
nuper vociferantem illum omnes audierunt : utilio- 
rem sibi mille solidis mortem futuram hominis 
publicam functionem obeuntis. Propterea iis qui 
se pro praediorum licitatione adeunt, metum iuji- 
cit, perterrel, omnique ratione revocat. Neque 
enim, opinor, auro opus est; sed hominis nece 
opus est. Ego vero neque adeo fortis sum, ut 
firmissimos in muros impetum faciam ; neque ad 
irrependum, hominemque ex ea calamitate detra- 
hendum solers οἱ industrius. Nullus autem, ut 
aiunt, ἃ quoquam introducitur. Nam satellites 
natura quidem sunt, qualescunque tandem sunt ; 
nunc vero ad Andronicum, tanquam exemplum, 
vitam suam accommodant ; qui ad id przesse vi- 
detur, ut Ecclesi€ ignominiam imponat. Verum 
que ille adversus me molitur facile coutemno. 
Imo et gratiam ei insuper habeam, si propter 
Deum illatam mibi infamiam, tanquam marty. 
rium, accipiam. Mementote enim cujusmodi erga 
me exstiterit, qui, ut nihil aliud, certe ab illis ma- 
joribus ortum duxeram (nam ab Eurysthene, qui 
Dorienses in Spartam deduxit, ad meum usque 
patrem generis successiones publicis tabulis in- 
scripte sunt), is qui ne avi quidem nomen edere 
possit; imo neque parentis, ut aiunt, nisi quan- 
tum conjectura assequi potest; porro a piscatu ad 
praefecti currum sit evectus. Quare pudeat eum, 
qui splendorem illum in civitate suspiciat, obscu- 
ritatis illius atque defectus. Ego vero usque ad 
sacerdotium lonore satiatus sum, neque quidquam 
infamie 19$ degustavi. Nunc autem neque ho- 
nore affectus gaudeo, neque contemptus moleste 
fero. Neutrum enim jam eorum ab eo, qui intule. 


D rit, in me comm&ti videtur; sed utrumque al 


Deum pertinet. Idcirco homo iste projecte a. 
omne facinus audaciz, cum ueque dicendo, neque 
faciendo me commoveret, altius se a nobis effe- 


um ipso Deo eongreditur, ac voces nonnullas edidit coram coactis et circumstantibus popu- 
15 lectis iis litteris audietis, quae ad universam orbis terrarum  Eeclesiam sunt scripta. Tale 
πὸ est rude ac disciplinz expers ingenium, ubi potestatem adeptum est; celum ipsum, quod 
, capite tundere conatur. Esto, sit in potestate, utatur natura sus, tempore : occidat, et 
quenicunque civium libuerit. Nobis quidem sufficit iu eo ordine perseverantibus, in quo 
a Deo collocati, segregari a nefariorum bominum consortio, 
εὖὗσαι δ᾽ ἀχ: ὡς S.Aacgnyociornoe dJeyeuwnc, Et vacuas aures probris servare ne(andis, 
DION. PETAVII NOTE. 


'Exib τὴν "nysgorix iy. ἀπήνην. Mulis enim provinciales magistratus usi, iisque publice attributis 
yrar. n, et in. Verr. 


EPISTOLAE. — EPIST. LVII. 


1393 


τους ὑμῖν ἐγὼ τοὺς ὄρους συνέσομαι. Οὐ A habebo. Ác si angelus posset supra triginta annos 


κρίνειν χαιροὺς ἐμαυτὸν ἀφαιρήσομαι, ὡς 
χατιόντα [7Ὁ}. χαρποῦντα ] μὴ χατιέναι, 
διὰ τῆς τυχούσης ἐπιστροφῆς ἀγαθόν τι 
ἵν. Οὕτω χαὶ ὁ Θεὸς πολιτεύεται. Τὸ προσ- 
δέ ἐστι τὸ δεινὸν, οὗ μὴτε Θεοῦ φύσις 
μὴτε ὅστις ἑαυτὸν ἀπευθύνει πρὸς τὸν 
γέγονα χρημάτων, ἧ χτημάτων ἐπιμελὴς, 
É μοι λογισμοὺς δεχομένῳ τῆς χαθ᾽ ἡμέραν, 
τ᾽ ἔτος δαπάνης, εἶτα ἐν τοῖς ὑμετέροις τοῦ 
ἰδομαι, ἀλαζών εἶμι, xat οὐχ ἀξιῶ συγ- 
θαι. El δὲ ἀμελήσας τῶν olxot πρότερον, 
"νοῦν ἐνεργείᾳ συνέταξα τὴν ζωὴν, τί δεινὸν 
υν ὑμᾶς ἀξιῶ ; ᾿Αλλ᾽ ἐπεὶ τούτοις ὑμᾶς οὐχ 
v, ὡς ὄντων ἑτέρων, ot δύνανται χατὰ ταὺ- 
ἐφοῖν εὖ διαγίνεσθαι, ἕξεστι βουλεύσασθαι 
cj) τε πόλει xat ταῖς Ἐχχλησίαις, x&pot. 
ιοὔμαι τὴν ἱερωσύνην. μήποτε δυνηθείη 
᾿Ανδρόνιχος. ᾿Αλλ᾽ ὥσπερ οὐδὲ φιλόσοφος 
δημόσιος, οὐδὲ θεατροσχοπίαις [γρ. θεατρο- 
ἰθϑέμην * οὐδὲ διδασχαλεῖον ἥνοιξα. Καὶ οὐ- 
ν ὧν τε xai εἴην φιλόσοφος ! Οὕτως οὐδὲ 
μμόσιος εἶναι βούλομαι. Οὐχ ἅπας ἅπαντα 
Ἐγὼ συγγενόμενος ἐμαυτῷ, xoi 6tX νοῦ τῷ 
ταδὰς ἀπὸ θεωρίας, δύναμαι συνουσίας οὐχ 
'ς ποιεῖσθαι πρὸς ἕνα xal δύο" χαὶ οὐδὲ τού- 
ιαίους, ἀλλ᾽ εἴ τινες εἶεν f] φύσεως λαχόντες, 
ς εὐτυχήσαντες, ὥστε νοῦν τεθαυμαχέναι 
ὅτος. ᾿Αλλὰ xai διὰ πολλοῦ πραγμάτων (19) 
y μετὰ τῆς ἐμαυτοῦ ῥᾳστώνης, γενοίμην ἂν 
P χρήσιμος. Καταχωννύμενος δὲ ὑπ᾽ αὐτῶν, 
τε ἐπιλήσμων εἰμὶ, χαὶ τῶν πραγμάτων 
᾿ιῶ. Οὐ γὰρ ἔστι μισοῦντα χαλῶς τι ποιεῖν. 
ph πάσῃ τῇ γνώμῃ δεδογμένα ποιῷν, ἄθυ- 
reat πρὸς τὴν πρᾶξιν, ἧς προστῆναι δεῖ. 
b πρὸς μὲν σχολὴν ἀνοιχείως ἔχει, xal οὐχ 
ὡς τῷ σχολάζοντι (80) χρήσαιτο, αὑτὸ δὲ τὸ 
ip ἐστὶ δημοφελέστατος ἄνθρωπος, πολυχω- 
uy ταῖς ἁπάντων ἀρχοῦσα φροντίσιν. “Ὅστις 
rp. δὴ] πέφυχεν οὕτω χαὶ βούλεται, ὁ τοιοῦ- 
χάριν εἰδείη ταῖς ἑλχούσαις αὐτὸν ἐφ᾽ ἑαντὰς 
σεσιν. Ὑ ποθέσεις γὰρ αὐτοῦ τῇ φύσει χαρί- 
np. πορίζονται], χαὶ μέγιστον εἰς τὸ xazop- 
διον ἡ φιλία τοῦ πράγματος. ᾿Εξαιρετέος οὖν 
ἡμῖν ὁ λυσιτελέστατος ἄνθρωπος, xai αὖθαι- 
ἡμῶν, οὗ μόνοι μόλις σωζόμεθα. Τί χεχρά- 
ὦ διότι μήπω γέγονεν, ἄξιόν ἐστι μηδὲ vuv 
t; Πολλὰ τῶν δεόντων ὁ χρόνος ἐξεῦρε xal 
pavo. Οὐχ ἅπαντα πρὸ; παράδειγμα [7Ὁ. 
Yua7a ] γίνεται. Καὶ τῶν γενομένων ἔχαστον 
ἔσχε" xai πρὶν γενέσθαι μήπω γενόμενον ἦν. 
póv ἐστι προτιμηθῆναι τῆς συνηθείας τὸ χρή- 
Ἡμεῖς ἀρχὴν δῶμεν ἔθει βελτίονι. ᾿Ανθαιρετέος 
yv, ἣ μεθ᾽ ἡμῶν αἱρετέος, πάντως δὲ αἱρετέος 


Β 


cum hominibus ita consuescere, nulla ut ex mate- 
ria contagio malorum in eum redundaret, quid 
necesse est descendere Filium Dei * Sed abundantia 
quadam virium est, ita inter deteriora versari, ut 
in nature s$iatu consistat, nec ullo modo ab illis 
inflciatur. Dei ista laus ac praedicatio est. Homini 
vero deprecandum illud est, nature sue imbecil- 
litatem metuenti. His ego vobiscum legibus ver- 
sabor. Non tamen temporum atque opportunita- 
tum judicium mihi adimam, ut, cum licebit, me 
ad inferiora demittam : hoc est levi cura et anim- 
adversione ingens aliquod honum efficiam, quem- 
admodum Deus se ipse gerere consuevit. Affici 
autem et adhzrescere penitus, hoc demum malum 
esL ; quod neque natura Dei sustinet, neque quis- 
quis se ad Dei exemplar exigit. Si pecuniarum ac 
possessionum curam et sollicitudinem admisi; si 
diurnorum et annuorum expensorum rationes 
accipere me cognoritis postea in iis quz ad vos 
pertinent, tempori parco, vanus et arrogans sum, 
900 nec ignosci mihi postulo. Sin rei domesticse 
prius ipse cura deposita, in mentis actione vitam 
meain collocatam habeo; quid mirum est si et idem 
a vobis requiro? Quoniam autem eb hzc minus 
vohis placemus, quasi alii sint, qui eodem modo 
recle in utrisque versari possint, consilium vobis 
capere licet, quid et civitati, et ecclesiis, et mihi 
magis expediat. Non ego sacerdotium ejurabo. Nolo. 
tantum hahere potestatis Andronicum. Sed quem- 


C admodum neque philosophus popularis fui, uec me 


theatralibus spectaculis dedidi, nec ludum aperui 3 
nihilominus tamen eram tum, et utinam sim philo- 
sophus! ita neque popularis aptistes esse volo. Non 
omnia omnes possunt. Égo mecum .et mente cum 
Dev versatus, et a contemplatione descendens, non 
absurda colloquia miscere possum cum uno, vel 
altero, iisque non vulgaribus ; sed si qui sint vel 
indolem nacti, vel feliciter instituti, adeo uL cor- 
pori mentem preferapt. Praeterea longo intervallo 
ad negotia tractanda roe conferens, quod commodo 
mco faciam, utilis in tempore esse possum. Sin iis 
opprimor, non modo mei obliviosus reddor, sed et 
negotiis ipsis detrimentum facio. Fieri enim non po- 
test, ut quod quis oderit, recte el ex ordine conficiat. 
Sed qui non ex totius animi sui sententia aliquid 
facit, languidus ac tristis ad opus accedit, cui pre- 
esse illum convenit. Contra qui ab otio alienus est, 
nec ulla ratione vacuus esse et a negotiis feriari 
potest : sed quantus quantus est, populo utilissimus 
est, et plurimarum rerum capax animus, omnium 
cura sustinend:e sufficiens : qui quoniam ita ἃ na- 
tura comparatus est, ejusmodi prestare sese stu- 
det : qui sic affectus est, etiam occupationibus ac 


DIQN. PETAVII NOT £. 


AA là xal διὰ xo.lloo πραγμάτων. Rectis- 
fo πολλῶν.  Subauditur. enim. χρόνου. Sic 
jo vetustis fere omnibis. 

Kai οὐκ ἔστιν ὅπως τῷ σχοιλάζεντι. Qaid 


si ἑαυτῷ σχολ. ? Sed mutilus forsitan hic locus, qui 
suppleri vicunque potest , si post ὃν κοφελέστατος 
aliud ἐστίν adjungatur. 


EPISTOLJE. — EPIST. LIII. 


1409 


ἄμματα, χαθάπερ Ἰουδαΐοις τὰ mapayeypap- A ad crucem Christi ascripta legebantur. Quau- 


τῷ σταυρῷ τοῦ Χριστοῦ. Καίτο: τὸ ἐπίγραμμα 
MEUpoU, γεγονὸς ἀπὸ γνώμης οὐχ εὐσεδοῦς, 
v ἦν ἐπὶ λέξεως, δι᾽ οὗ βασιλεὺς ὁ Χριστὸς 
ττετο. Ἐνταῦθα δὲ ἡ γλῶττα τῇ γνώμῃ συν- 
t. Τὰ δὲ δὴ μετὰ ταῦτα τῶν πρώην ἐστηλιτευμέ- 
ἰαρύτερα. Ἐπειδὴ γὰρ fv τινα χατ᾽ ἐχθροῦ 
ἐσῖν εὑράμενος ( ἔχθρα δὲ ἣν αὐτοῖς, ὅτι γάμους 
ἐσπούδαζεν, ὁ δὲ ἐχώλυεν ), ἐχείνοις αὐτὸν τοῖς 
Ὁπαίοις χολαστηρίοις ἠχίζετο, ἃ μὴ παραδοθείη 
ἰδοχῇ τοῦ χρόνον" μετ᾽ αὐτοῦ δὲ ὥσπερ ἤρξατο, 
tto ^ xal γένοιτο τοῖς μεθ᾽ ἡμᾶς ἀχοὴ ταῦτα τῆς 
νίας "Avbpovixou συνθήματα. Ἐπειδὴ οὖν ἀνὴρ 
ho, οὖν ἀδιχῶν, ἀλλ᾽ ἀτυχῶν, ἐπ᾽ αὐτοῖς χατ- 
το, xai ταῦτα τὸ τῆς μεσημόρίας ἐδρᾶτο σταθε- 


quam ipsa crucis inscriptio, ut non religioso ab 
animo profeeta, at verbis ipsis perhonorifica fuit, 
quibus rex Christus przedicabatur : hic autem lin- 
gua cum animo congruebat. Quz: vero deinceps 
acciderunt, longe iis quz affixa sunt acerbiora 
fuerunt. Cum enim nonnihil adversus inimicum 
occasionis nactus esset (inimicilie autem inde 
inter eos ortz fuerant, quod nuptias bic affecta- 
bat, ille prohibebat), iis illum furialibus suppliciis 
torquere instituit, 4085 minime posteritatis memo- 
rie prodantur, sed cum ipso, uti cepere, desi- 
nant, sintque hzc ad posteros Andronici magi- 
stratus signa auditione tenus propagata. Sed cum 
nobilis vir niliil injuste molitus, sed calamitosus, 


rov , ἵν’ ὑπὸ μόνοις μάρτυσι τοῖς δημίοις ἀπ- B ob hzc excarnificaretur, οἱ ista sub meridianum 


|* xai τὴν Ἐχχλησίαν ἔγνω γινομένην αὐτῷ 
εθῆ, xat' ἄλλο μὲν οὐδὲν, ὅτι δὲ μαθόντες εὖ- 
ὃς εἴχομεν, ἐξεδράμομεν, ἐφ᾽ ᾧ παραχαθιζῆσαι, 
υνδιενέγχαι τὴν συμφοράν᾽ λυττᾷ πρὸς τὴν 
ν εἴτις ἐπίσχοπος ὧν ἐλεῆσαι τετόλμηχεν ἄν- 
yy ἀπηχθημένον αὐτῷ. Καὶ πολλὰ καὶ παράνομα 
σάμενος, τοῦ θρασυτάτου τῶν ὑπηρετῶν 
ὃς αὐτὸν ἐρεθίζοντος, ᾧ χρῆται πρὸς τὰς δημο- 
Ἰυμφορὰς ὀργάνῳ, πέρας ἐπέθηχε τῇ μανίᾳ τὴν 
ἄτην φωνὴν εἰπὼν, ὅτι Μάτην ἐπὶ τὴν Ἐχ- 
ἂν ἤλπισε, χαὶ οὐδεὶς ἂν ἐξαιρεθείη τῶν Αν- 
DU χειρῶν, οὐδ᾽ ἂν εἴ τις τὸν. πόδα χρατήσει 
«οὔ Χριστοῦ. Ταύτην ἀπαιδεύτῳ γνώμῃ χαὶ 
Ὁ τρὶς ἀνεφθέγξατο τὴν φωνὴν, μεθ᾽ ἦν οὐχέτι 


ipsum diei ardorem agerentur, ut solis carnifici- 
bus testibus periret; postquam condolere illi Eccle- 
siam sensit, nullo quidem alio cx indicio, sed quod 
statim ut audivimus, e vestigio accurrimus, ut ei 
assideremus, et miserie participes essemus, lis 
ille auditis furore preceps agitur; quod episco- 
pus ullus misereri illius auderet hominis, cui ipse 
esset inimicus, ac plurima impiaque insolenter 
jactitans, audacissimo satellitum Thoante ad id 
eum Íncitante, quo ad publicas calamitates admi- 
nistro utitur; tandem scelestissiina in voce furo- 
rem terminavit suum, frustra illum dicens spem 
aliquam in Ecclesia collocasse, neque quemquam 
ex Andronici manibus ereptum iri, non si pedem 


τέος ὁ ἄνθρωπος, ἀλλ᾽ ὥσπερ μέλος ἀνιάτως C ipsum Christi monibus awplectatur. In hanc ille 


ἐποχοπτέος ἡμῶν, ἵνα μὴ τῇ χοινωνίᾳ xa τὸ 
'ν συμῳθείρηται. Ὁ γὰρ μολυσμὸς διαδόσιμος 
tt, χαὶ ὁ θίγων ἐναγοῦς, ἀπολαύει τῆς προστρο- 
Δεῖ δὲ elvat χαὶ γνώμῃ χαὶ σώματι χαθαροὺς 
dp. Ἐπὶ τούτοις, ἡ Πτολεμαῖδος Ἐχχλησία, 
κρὸς τὰς ἀπανταχοῦ γῆς ἑαυτῆς ἀδελφὰς δια- 
ται" ᾿ 


vocem imperita mente ac lingua ter erupit, secun- 
dum quam nihil est quod amplius moneamus ho- 
minem, sed, velut membrum insanabile, a nobis 
est segregandus, ne illius contagione quod since- 
rum est corrumpatur. Labes enim facile eommu- 
nicatur, et qui impurum tetigerit, piaculum no- 
xamque contrahit. 80 3 Esse autem coram Deo et 


) et corpore puros convenit. Ob hzec Ptolemaidis Ecclesia ad omnes ubique terrarum sorores suas 


jas bxc decernenda censuit. 

δρονίχῳ, xaX τοῖς αὐτοῦ, Θόαντι, xal τοῖς αὐτοῦ 
ἀνοιγνύσθω τέμενος τοῦ θεοῦ" ἅπας αὑτοῖς 

ἀποχεχλείσθω, χαὶ σηχὸς, καὶ περίδολος. Οὐχ 


Andronico ejusque sociis, Thoanti et ejus sociis 
nullum Dei templum aperiatur. Omnis illis religiosa 
vdes ac septa claudantur. Nulla diabolo in para- 


i διαδόλῳ μέρος ἐν παραδείσῳ ὃς xàv λάθῃ p diso pars est. Qui si clam irrepserit, expellitur. 


, ἐξελαύνεται. Παραινῶ μὲν οὖν xa ἰδιώτῃ 
χαὶ ἄρχοντι, μήτε ὁμορόφιον αὐτῷ, μήτε 
ἀπεζον γίνεσθαι" ἱερεῦσι δὲ διαφερόντως, οἵ 
ζῶντας αὐτοὺς προσεροῦσι, μὴτε τελευτή- 
€ συμπροπέμψουσιν. Εἰ δέ τις ὡς μιχροπο- 
ἐποσχυθαλίσει τὴν Ἐχχλησίαν, xai δέξεται (82) 
ἀποκηρύχτους αὐτῆς, ὡς οὐχ ἀνάγχη τῇ 
& πείθεσθαι" ἴστω σχίσας τὴν Ἐχχλησίαν, 
εν ὁ Χριστὸς εἶναι βούλεται. Ὃ ὃὲ τοιοῦτος, 
Λευΐτης ἐστὶν , εἴτε πρεσδύτερος, εἴτΞ ἐπίσχο“ 
παρ᾽ ἡμῖν ἐν ᾿Λνδρονίχου μοίρᾳ τετάξεται, 


Àc cum privatos omnes et magistratus hortor, ut 
πος ejusdem cum illo tecti, neque mensz partici- 
pes esse velint; tum sacerdotes imprimis, qui nec 
viventes illos salutabunt, nec .mortuos funebri 
pompa deducent. Sin quisquam, velut exigua 
urbis, Ecclesiam nostram contempserit, et ab ea 
damnatos receperit, quasi pauperi parere nibil 
necesse sit; noverit scissam a se Ecclesiam esse, 
quam unam esse vult Christus. Atque hic sive 
Levita, sive sacerdos sit, sive episcopus, apud nos 
eodem, atque Andronicus loco censebitur : neque 


DION. PETAVII NOTAE. 


) Kal δέξεται. Vide Loc. Comm. de δεχτοῖς in Excommunic. et Censur. 


EPISTOLAE. — EPIST. LXH. 


1409 


ἱκετηρίας ἦσαν οἱ ἄνθρωποι [rp. ἱπετηρίας A szpius terra quatiebatur, psssimque bomines pro- 


], πρηνεῖς ol πλείους" «b γὰρ ἔδαφος ἐχραδαί- 
Ἕν ᾧ νομίσας ἐγὼν τὴν θάλατταν τῆς γῆς 
ἱέστερον xai τὸ πέλαγος, χατατείνω δρόμον 
ὃν λιμένα, μηδενὶ λόγον δοὺς, ὅτι μὴ μαχαρίτη 
᾽ν καὶ τοῦτον πόῤῥωθεν ἐγχραγὼν, xaX τῇ χειρὶ 
νας, ὅτι οἰχήπομαι, Ὁ δὲ, Αὐρηλιανὸν φίλον &v- 
34), χαὶ ὕπατον ἀφεὶς ἀπροσαύδητον, ἀπολελό- 
περὶ τῶν αὐτῶν πρὸς τὸν ὑπηρέτην [yp. ἑταῖ- 
Ἀστέριον (85). Τότε μὲν οὕτως ἐγένετο. Εἰ δὲ 
τὴν ἐμὴν ἐχεῖθεν ἀποδημίαν τρίτον τοντονὶ 
Mf ναῦς εἰς τἀπὶ Θράχης χωρία στέλλεται, ἀλλὰ 
τρῶτον ὑπ᾽ ἐμοῦ στέλλεται. Νῦν ὅτε πρῶτον 
v, ἀποδίδωμι διὰ σοῦ τὸ χρέος. Χάρισαί μοι τὸν 
"πον. ἐξευρών, Τοὔνομα μὲν δὴ xai τὸ ἐπιτή- 
, φθάνω δηλώσας " ἀλλὰ δεῖ. πλείω προσθεῖναι 
σματα (γένοιτο γὰρ. ἄν τις ὀξώνυμος xaX ὁμό- 
;'* χαλεπῶς δὲ ἅπαντα ταὐτῷ συγχυροῖ [pp. 
pet]: ἀλλὰ γένοιτο γὰρ ἂν ἐν τῷ χρόνῳ [86] )" 
τὸ γένος, μέλας τὸ χρῶμα, τὸ πρόσιυπον ἰσχνὸς, 
γεθος μέτριος ^ οἰχεῖ παρὰ τὴν βασιλιχὴν οἱ- 
οὐ τὴν δημοσίαν, ἀλλὰ τὴν χατόπιν αὐτῆς" 
᾿Αδλαδίου μὲν πρότερον qv, νυνὶ δὲ Πλαχ! δίας 
ῆςς τοῖν βασιλέοιν ἀδελφῖς. El δὲ μετῴχησε 
voy γὰρ), σὺ δὲ ἀλλὰ Μάρχον ζητήσεις, φανε- 
ν ἄνδρα, τὸν Ex τῆς ὑπάρχου τάξεως (87). 
ἣν τότε [γ0. ὁ τότε ] τῆς συμμορίας ἄρχων τῶν 
ράφων τῆς τὸν ᾿Αστέριον ἐχούσης. Εὑρήσεις 
ἃ Μάρχου τὴν συμμορίαν, ἧς οὐχ ᾿Αστέριος 


nos se in preces abjiciebant : nam solum succus- 
Sabatur. |n. quo cum mare terra tutius. e8 altum 
crederem, cursu ad portum contendo, memini lo- 
quens, przterquam: beato Pbotio, e$ hunc eminus 
clamore compellans, ac manu discessurum me $i- 
gnificaps. Jam qui Aurelianum amicum virum, et 
consulem insalutatum reliquit, super eadem re 
apud officialem Asterium excusationem habet. kc 
tim quidem ita res accidit. Quamvis autem post 
meam inde profectionem tertio jam navis in Thra- 
ciam mittatur, nunc tamen primum a me mitti- 
tur. Quare nunc cum primum licet, per te debitum 
reddo. Gratificare mihi, quiso, et hominem inve- 
giga, 905 cujus quidem nomen et artem antea si- 
gnilicavi. Verum plurabis indicia subjungenda sunt. 
Etenim fleri potest, ut ejusdem cum illo et nomi- 
nis quispiam et artis inveniatur. In. eumdem au- 
tem omnia convenire difficile est : etsi hoc furtas- 
sis aliquando contigerit. Ergo iste gencre est 
Syrus, colore niger, facie macilenta, statura me- 
diocri. Prope regias xdes habitat, non pubiicas,. 
sed qu:? pone illas sunt, quzx& ad Ablavium quon- 
dam; mwnc ad Placidiam imperatotum sororem. 
pertinent. Sin alio commigraverit (fieri enim non- 
nunquam solet), tu vero Marcum quzrito, notissi- 
mum hominem ex przefecti coliorte; hic tum scho- 
le notariorum prseerat, ín qua numerabatur Aste- 
rius. Jtaque per Marcum. ordinem ipsum reperies, 


jg. ἀλλ᾽ ἐν αὐτοῖς τρίτος, ἢ τέταρτος" vov δὲ. α in quo uon postremus erat Asterius ; sed tertius 


ρῶτος εἴη. Τούτῳ δώσεις τὴν παχεῖαν ταύτην 
Σ, xai πρὺς αὑτὸν ἐρεῖς, ἅττα ἡμεῖς περὶ τοῦ 
) πρὸς σέ. Εἰ δὲ βούλει, χαὶ τὴν ἐπιστολὴν αὖ- 
ναυνώσῃ" σχολὴν γὰρ ἡμῖν ὁ πόλεμος οὐ δίδωσι 
τὶ πρὸς ἐχεῖνον ἐπιστεῖλαι" εἶνα: ὃὲ δικαίους, 
ἴσως χωλύει. Μήποτε τοσοῦτον δυνηθείη τὰ 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ XB' (88). 


Τῷ ἡγεμόνι. 
fc ἀρετῆς ἔπαινος, ὃν εἰσφέρομεν Μαρχελ- 


fere vel quartus: nunc fortasse primus. luic pin- 
guem illum tapetem dabis, eique qux de tempore 
ad te scribimus, expones, aut etiam, si ita placet, 
honc illi epistolam leges. Neque enim per bellum 
satis otii nobis.conceditur, ut ad illum scribamus : 
quin autem justi simus, fortasse nihil prohibet. 
Absit ut tantum armis unquam liceat. 


EPISTOLA LXI1I.. 
Duci. 
Virtutis. in laude premium est: quam in claris- 


«9 Aapmpotáw * νῦν ὅτε πέπαυται τῆς ἀρχῆς D simum Marcellinum conferimus , cum magistratu 


t$ σχολάζει χολαχείας ἁπάσης ὑπόνοια " ὅστις 
ἰαδὼν πολεμουμένας τὰς πόλεις, ἕξωθεν μὲν, 
ἐλήθου: χαὶ μανίας βαρδαριχῆῇς, ἔνδοθεν δὲ, 
σερατιωτιχῇς ἀταξίας xai τῆς τῶν ταβιαρχῶν 


exiit; nunc cum vacat omnis adulationis suspicio : 
qui cum bello vexatas urbes accepisset, foris qui- 
dem a multitudine et furore barbarico, intus vero 
a militari insolentia et militarium prefeetorum 


DION. PETAVII NOTAE. 


ἢ Αὐρη.ιανὸν φίλον ἄνδρα. Aureliani consu- 
, quem cum Sulicone geseit, incidit in A. 400, 
Bii et Honorii vi, Vide qua ad orat. De regno 
lavimus. 
ἢ Πρὸς τὸν ὑπηρέτην Ἀστέριον. Pro ἑταῖρον 
έτην' scripsimus. Nam in duobus scriptis 
v reperi, et in margine alterius ὑπηρέτην, 
ipsissima lectio est. Est enim aptissima anti- 
8 consulis et apporitoris. 
) 'AA.à γένοιτο γὰρ ἂν ἐν τῷ . Men- 
δ, ut arbitror, hic locus. In uno vet., οὐδὲ v£- 
ἄν. Tentabam, ἀλλὰ γένγιτο γὰρ à» αὐτὸς 


(87) (LV] Τῆς ὑπάρχου τάξεως. Ὑπάρχου, non 
ἐπάρχου, ut in vulgatis erat. Prefectum autem 
praetorio intelligit, cujus in. officio preter alia mi- 
histeria erant scholae exceptorum, qui acta judi- 
ciorum scribebant, notisque utehantur compendii 

ratia. Unde συμμορίαν hoc loco seholam esse puto. 
ide Notit. imper. Orient. — 

(88) Scripta videtur hzc epistola Ptolemzensium 
nomine, eontinetque Marcellini, qui ei provincia 
pre(uerat, commendationem, cum is in judicium 
esset vocatus. Usitatze autem id genus laudationes 
erant in judiciis, ut ex Cicerouis non uno loco, 
constat. 


EPISTOLAE. — EPIST. LNVI. 


1110 


υσε, χρόνον μέν τινα συνέμεινεν d$ στάσις. A partes secutus est. Postquam autem synodale de- 


v διτγοίμην εἰδότι, μᾶλλον δὲ αὑτῷ διῳχηχότι 
ἡ τὰς γενομένας διαλλαγάς ; Ἐπεί τι xai βι- 
ἀνέγνων σηφὸν, ὃ πρὸς τὸν μαχάριον, ἐμοὶ 
, ᾿Αττιχὸν ἔγραφες, ἐνάγων αὐτὸν τῇ χαταδοχῇ 
"δρῶν. Τὰ μὲν δὴ μέχρι τούτον ᾿Αδεξάνδρῳ 
:οὺς συναποστάτας χοινά. Ἴδιον δὲ, ἣ yet 
9 ὅτι τουτὶ μὲν ἔτος ἤδη τρίτον ἐξέχει, μετὰ 
γηστίαν xai τὰς διαλλαγάς " ὁ δὲ οὐχ ἐδάδισε 
θὺ Βιθυνίας, οὐδὲ τῆς λαχούσης αὐτὸν [Tp. 
οὖστες αὐτῷ ἣ αὐτὸν ] χαθέδρας ἑλάδετο" 
δὲ παρ᾽ ἡμῖν, ὥσπερ μηδὲν αὐτῷ διαφέρον, ἂν 

&; ἰδιώτῃ προσφέρηται. Ἐγὼ μὲν οὖν οὔτε 
εν ἐνετράφην τοῖς νόμοις τοῖς ἱεροῖς, οὔτε 
x χαθήχει πολλὰ μεμαθηχέναι πέρυσιν οὕπω 
ἰ τοῦ καταλόγου. Αἰσθόμενος δὲ γέροντας 
οὐδ᾽ αὐτοὺς μὲν τι σαφὲς εἰδέναι προσποιου- 
, ἀποδεδειλιαχότας δὲ, μἢ λάθωσι πρός τινα 
τῆς Ἐχχλτσίας προσχόψαντες, καὶ διὰ τοῦτο- 
τιν ἀπηνέστερον αὐτῷ προσενηνεγμένους, 
tp ἀσαφοῦς ὑπονοίας ἀτιμίαν σαφῆ τοῦ ξένου 
εδάσαντα:" oi μηδὲ χοινῆς στέγης ᾿νέσχοντο᾽" 
λεμψάμην, οὔτε ἐμιμησάμην αὑτούς. Οἶσθα 
';ς ἐποίησα, Πάτερ σεθασμιώτατε ; Ἐχχλησίξ 
x ἐδεξάμην αὐτὸν, οὐδὲ τραπέζης ἱερᾶς ἔχοι- 
* οἶχοι δὲ [sx xai τοῖς ἀναιτίοις ἐτίμησα" 
τρόπος xaX ἐπὶ τῶν ἐπιχωρίων οὗμός. Ὅταν 
ὧν ἐφέστιος ἡμῖν γένηται, παντὶ παντὸς ἔργου 
ου τιμὴν ἔχοντος ἐξιστάμεθα, φλυαρεῖν ἡγού- 


Οὺὑς δυσχεραίνοντας, ὅτι τὰ μητρῷα τῆς πό- C 


εαταδάλλομεν δίχαια. Καίτοι διὰ τοῦτο τὰς 
Ν φροντίδας χατωμαδὸν ἀράμενος φέρω, xat 
»πὲρ τῆς ἀπάντων ἀσχολοῦμαι σχολῆς. ᾿Αλλ᾽ 
p μοι χείσεται παρὰ τῷ Θεῷ, πλεονεχτεῖν μὲν 
, μειονεχτεῖν δὲ τιμῶν. Καὶ τὸν ᾿Αλέξανδρον 
γν, ὅταν μὲν εἰς ἐχχλησίαν προΐω,, βουλοίμην 
μηδαμόθεν τῆς ἀγορᾶς ἰδεῖν * συμδὰν δὲ ἰδεῖν, 
E πο: τρέπω τοὺς ὀφθαλμοὺς, καὶ εὐθὺς 
'got κατὰ τῆς παρειᾶς ἐρύθημα. Ὑπερδάντα 
οἰκείαν [γρ. πατρῴαν αὐλὴν, καὶ γενόμενον 
τον, ἄπασι τοῖς εἰχόσι τιμῶ. Τί δήποτ᾽ οὖν 
γνό: εἰμι πρὸς ἐμαυτὸν ἰδίᾳ xal δημοσίᾳ, Ev 
ῳ τῶν χαιϊρῶν δεδογμένα ποιῶν: ᾿Αλλὰ τὸ 
19 τῷ νόμῳ, τὸ δὲ τῇ φύσει χαρίζομαι, ῥε- 


cretum obtinuit, aliquanto tempore dissensio ista 
permansit. Quid lioc vero scienti. narrem, vel ei 
ipsi potius, cujus opera oinnis illa composigo recon- 
ciliatioque perfecta est? cum presertim libellum 
quemdam scitum εἰ eruditum perlegerim, quem 
ad beatum, nisi fallor, Atticum  scripseras; 
quo tu illum ad recipiendos homines adducebas. 
207 Et hactenus quidem communis Alezandro 
causa fuit cum czteris, qui defectionem fecerant. 
Precipuum hoc, vel commune cum paucis, quod 
tertius ferme abhinc annus est ab sopitis dissen- 
sionibus reconciliataque pace; necdum tamen ille 
recta in Bithyniam profectus est, nec quam sorti- 
tus erat sedem repetit; manet autem apud nos, 
quasi nihil sua intersit, si quis eum privati loco 
habeat. Eyo vero neque diu sacris hucusque legi- 
bus institutus sum, nec multa admodum didicisse 
par est, qui superiore nondum auno in episcopo- 
rum essem numerum ascriptus. Sed cum senes 
quosdam animadverterin, qui se certum quidem 
nescire non dissimularent, magno autem in mctu 
versarentur, ne quem in Ecclesi: eauonem impru- 
dentes offenderent , ideoque cum eo: se atrocius 
gererent, et pro incerta suspicione certam hosyiti 
infamiam aspergerent, qui neque communi tecto 
eum excipere vellent : ego illos nec reprehendi, ncc 
imitari volui. Scis igitur quemadmodum cgi, pater 
omni veneratione dignissime? In Ecclesia: qui- 
dem admittere illum nolui, nec sacram cum eo 
mensam communem habui : domi vero juxta aique 
innocentes honoravi : 415 mea agendi eum indi- 
genis ratio est. Nam cum eorum aliquis domum 
nostram venerit, in omni facto ac sermone, in 
quo bhouoris inest aliquid, primas illi deferimus, 
nugari eos existimantes qui ideo suecensent, quod 
materna civitatis iura minuamus. Quanquanr ob ic 
omnium ego curas humeris sustineo, solusque prc 
omnium otio otii sum expers. Sed maguo id mihi 
spud Deum smstimabitur, ut laboris amplius, sic 
minus honoris ac dignitatis capere. llunc autem 
ipsum Alexandrum, quoties ad ecclesiam vado, 
vellem quidem nusquam in foro videre. Sed. cum 
videre contigerit, alio quopiam oculos converto : 


πρὸς τὸ φιλάνθρωπον. Καίτοι xüv ἀπεόιασά- D statimque per genas rubor suffunditur. At simul 


ν φύσιν, εἴ τι σαφὲς ἠπιστάμην ὑπὲρ τοῦ 
Αὐτὸ δὴ τοῦτό ἐστι τὸ ἐρώτημα, πρὸς ὃ δεῖ 
ϑεντίαν τῆς εὐαγγελικῆς [10Ρ. ἀποστολιχῆς ] 
& (94) ἀποχρίνασθαι ἁπλῶς xal σαφῶς, xai 
(yp. ἅπερ] πυνθάνομαι, ᾿Αλέξανδρον ἐπίσχο- 
ἢ νομίζειν, ἢ μὴ; 


ior est. Quanquam etiain vim naturz facerem, si quid de lege certo mihi constaret. 


domesticum alrium praeteriit, et sub eodem n.e- 
cum tecto versatur, consentaneo omni bonore pro- 
sequor. Quid igitur tandem a me ipso privatim 
publiceque dissentio, neutro in tempore ex animi 
mei sententia faciens ? Sed partim legi obteuipero , 
partim nature obsequor, qui ad butanitatem 
Il:ec 


jmma percontationis est nostre, ad quam evangelice successionis auctoritatem aperte ac 


DION. PETAVII NOTE. 


Tnc εὐαγγελικῆς διαδοχῆς. Alii ἀποστολι- 
0s εὐαγγελιχῦς maluimus, ut erat. perspicue 
Jbus veteribus, !n allero. vero, ἀγγελιχῆς. 
ic; vero successionis auctoritatem idcirco 


vocat, quod Alexandrinam sedem Marcus obtinue- 
rit. In. conc. Chalced., act. i, in libello supplici 
lschyrionis vocatur εὐαγγελιχὸς θρόνος. Liberatio 
e»p. US. ovangelistee sedes. 


/ 


EPISTOLE -- EP.ST. LXVIII. 


114 


σασθαι. “ὑπερ ἵνα μὴ πάθω, φοδνθεὶς (ha0a- A tuerentur, pene nos contraria institucre molici- 


γὰρ àyóutve;), ἔλυσα τὴν ἐκκλησίαν * xaX ci; 
vv fxev ἐπήγγειλα, ἐπαρασάμενος τὰς ra- 
ováza; ἀρὰς, εἴ τις ἐμμίσθως, εἴ τις xat 
; ἣ χάριν, ἣ ὅλως ἰδίᾳ τι διαφέρον αὐτῷ, 
ττό τι τῶν ἠχόντων εἰς τὴν τῆς Ἐχχλησίας 
ἦν. "Hxev ἡ χυρία, xaX ὁ δῆμος παρῆν πάλιν 
ῆς xai ἐναγώνιος * ὃς οὐδὲ περιέμεινε πεῦσιν" 
óc fv ἅπαντα χυχεὼν, φωνὴ παμμιγὴς, 
ὃ λίαν ἐνηχεῖν ταῖς ἀχοαῖς͵ ἀδιάχριτος. Κατα- 
rstov δὲ τῶν ἱεροχηρύχων,, εἰς θρῆνον αὐτοῖς 
εὐτησεν ἡ Bof. Καὶ ἣν ἄχουσμα σχυθρωπὸν, 
' οἰμωγαὶ, γυναιχῶν ὀλολυγαὶ, παίδων ὁλο- 
. Ὁ μὲν ἔφη πατέρα ποθεῖν, ὁ δὲ υἱὸν, ὁ δὲ 
* οὕτως ἐμερίζετο ταῖς ἡλιχίαις τὰ τῆς 


ta; ὀνόματα. Ἐμοῦ δέ τι μεταξὺ λέγειν ἐπι- B 


πος, ἀναδείχγυται γραμμάτιον ἐχ μέσου τοῦ 
€. Καὶ ἐνεύχεταί τις εἰς χοινὸν αὐτὸ πᾶσιν 
αθῆναι. Τὸ δὲ fv ἐνορχισμὸς πρὸς ἐμὲ παύ- 
σὺν βίᾳ τοῦ πλήθους ἀποπειρώμενον, xai 
θαι τὸ σχέμμα, μέχρις ἂν αὐτοῖς δὴ γένηται 
ἣν μαχαριωτάτην σου χεφαλὴν ὑπὲρ τούτου 
Δ κέμψαι xai πρεσθδευτήν. Μᾶλλον δὲ ἐμοῦ 
wt: ποιήσασθαι συνηγορίαν ἐν γράμμασιν, 
διδάχθην διδάσκοντα. Ἐλέγετο τοίνυν χαὶ ἐν 
tp παρὰ τῶν πρεσδυτέρων, χαὶ δημοσίᾳ παρὰ 
Ἰθους, xal τὸ γραμμάτιον αὑτὰ ταῦτα xaO" 
’ διεξῆει, πάτριον εἶναι, χαὶ ἀποστολιχὸν, 
ἔτιδας εἶναι χαὶ ταύτας τὰ; Ἐχχλησίας " ἀπο- 
αι δὲ αὐτὰς πρὸς Ὡρίωνα τὸν μαχάριον, 
ἔρω τε ὄντὰ πρεσδύτην, xaX αἰτίαν ἔχοντα 
tov εἶναι. Τοῦτο γὰρ ἤδη xal λοιδόρημα γέ- 
πὸ τῶν ἀξιούντων ἱερωσύνην προστάτιν elvat 
ἀνθρώπους χαὶ πολυπράγμονα. Καὶ ἐπειδὴ 
ive ζῶν, οὐχ ἀνασχέσθαι περιμεῖναι τοῦ δι- 
ὴν τελευτὴν, ἀλλὰ προδαλέσθαι τὸν μαχαρί- 
ριον. Ἐδόχει γὰρ οὗτος νέος τε εἶναι xoi 
ἀνὴρ, ἀπὸ τῆς παρὰ βασιλεῖ Βάλεντι στρα- 
lav χατὰ χρείαν ἀγρῶν αἰτηθέντων ἐπιμε- 
οἷος ἐχθρούς τε χαχῶσαι, xal φέλους ὀνῆσαι. 
| xai ἐχράτει τὰ τῶν αἱρέσεων. Πλήθει γὰρ 
ἐν" χαὶ χαιρὸν εἶχεν ἡ δεινότης, ὄργανον 
ρονήσεως. Τοῦτον οὖν ἕνα xal μόνον ἀποδεδεῖ- 
ἰαλαιδίσχης ἐπίσχοπον. ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ τοῦτον 


tes, eumdem in affectum  impulerunt. Quod 
209 ne mihi accideret formidans (paulatim enim 
adduci me sentiebam ), conventum dimisi, et ante 
diem quartum adesse jussi, ultimi exempli diras 
imprecatus, si qui mercede conductus, aut privatae 
utilitatis gratia, aut favore, aut denique ulla alia 
re ductus, qua privatim interesset, quidquam cun- 
tra debitum Ecclesi: obsequium auderet dicere. 
Commodum dicta dies advenerat, et jam populus 
aderat ad reclamandum et certandum compositus : 
qui ne interrogationem quidem exspectavit. Sed re- 
pente perturbata ac permista omnia, confusa vox , 
queque, quod aures acrius verbceraret, discerni 
non poterat. Indicto a sacris przconibus silentio, 
vox illis in planctum desiit. Ibi auditu tristes erant 
virorum luctus, mulierum ululatus, puerorum plo- 
ratus. Hic parentem desiderare, hic filium, fratrem 
alius dicebat: ita pro :etatum gradibus cognationis 
nomina dividebant. Inter hzc cum d:cere nonnihil 
aggrederer, media de turba libellus profertur. Rogat 
aliquis ut in publicum omnibus legeretur. Nibil hic 
prster obtestationem continebat ; desinerem vio- 
lenter tentare plebis animos , deliberationemque 
tantisper differrem, dum liceat sibi ad beatitudinem 
tuam decretum de ea re ac legatum reittere. Ac 
me potius orabant, ut iis per litteras advocatus 
essem , qua didiceram edocens. lgitur et in con- 
sessu presbyteri, et vulgo plebs ferebant, et eadem 
ipsa sigillatim libellus complectebatur, ex patria 
et apostolica ordinatione Erythro contributas esse 
bas Ecclesias; sed a beato Orione defecisse, lon- 
gius tum zelate progresso, et cui summa facilitas 
vitio tribuebatur. Jam enim convicii id esse loco 
ccepit apud eos, qui sacerdotium humanis etiam in 
rebus praesidio ac patrocinio esse, et In actu re- 
rum versari putant oportere. Qui cum diutius vi- 
tam produceret, non fecisse illos, ut justi hominis 
eritum pr:estolarentur, sed beat: memoriz Side- 
rium elegisse. Juvenis enim hic esse videbatur, et 
in agendo strenuus, qui ab Valentis imperatoris 
exercitu veniebat, ut agros postulatos administra- 
ret, ejusmodi vir, qui et inimicis nocere, et amicis 
prodesse posset. Per id tempus baresis dominaba. 


ὡς " ἐχθέσμως μὲν οὖν (94), ὅσα γε τῶν γε- p tur. Nam multitudine superabat ; et opportuna ad- 


DION. ΡΕΤΑΥ͂ΙΙ NOTAE. 


Ἐχθέσμως μὲν οὖν. Nicenus canon 4 
yum jubet a provincialibus omnibus consti- 
fd commode possit fieri. Sin minus, tres 
» interesse, qui reliquorum consensum ha- 
icriptis expressum. Τὸ δὲ χῦρος τῶν γινομέ- 
ἶοσθαι χαθ᾽ ἐγάστην ἐπαρχίαν τῷ μητροπο- 
Firmitas autem eorum que geruntur, per 
samque provinciam , metropolitano tribuatur 
o. Quo in canone de episcopi creatione Ipsa 
»ctione agitur ; quz ita populi suffragiis per- 
jolebat , ut iis moderandis ac gubernandis 
nt, imo praessent episcopi. Nec audiendus 
109, qui ad liunc canonem observat, olim qui- 
piscopos a populo consuevisse deligi ; sed 


quod in suffragiis ferendis de eorum vlta quiedam 
interdum minus decora et honesta jactarentur, mo- 
rem illum hoc canone abrogatum füisse, ac dcin- 
ceps statutum ut ab episcopis fieret electio. Quo nihil 
dici potest absurdius. Non enim popularia suffragia 
Nicznus iste canon sustulit, aed bis, uti dixi, 
moderandis, vel cum illis etiam episeoporum au- 
ctoritatem jussit adhiberi. Quemadmodum Athenis 
popularibus concionibus aderant πρόεδροι, ut do- 
cet Julius Pollux lib. vin, et llarpocratio. Quin- 
etiam multo post Niczenum concilium tempore per- 
severavit in Ecclesia, ul a populo crearentur epi- 
scopi ; idque et pontificum Romanorum et concilio 
rum deereta senserunt. Celestinus papa ad epi- 


EPISTOLAE. — EPIST. LXVII. 


143 


γὰρ αἰτοῦμαι συγγνώμην ἐπὶ τῷ λόγῳ τὴν A quior, junioris patruus, et ejusdem cum eo nomi- 


toU πρεσδύτου ψυχήν. Τοῦτον fxov:a μόνον 
αἰ τε, καὶ ἐπὶ τοῦ θρόνου χαθίσαι τὸν μα- 
ν Σιδήριον. ᾿Αλλ' ἀνάγχη γὰρ ἐν χαιροῖς 
Ἰσιάστοις τὴν ἀχρίδειαν παραδαίνεσθαι. Διὰ 
ὃν πάμμεγαν ᾿Αθανάσιον συγχωρῆσαί τε τῷ 
' καὶ μετ᾽ οὐ πολὺ δεΐ,σαν ἐν Πτολεμαῖδι τὸν 
αμιχρὸν ἕτι τῆς ὀρθοδοξίας σπινθῆρα θάλψα! 
| ἐπιπλέον ἐξάψαι, 55v ἄνδρα τοῦτον ὡς μεΐ- 
άγμασιν ἐπιτήδειον Éxcl διαόῖναι χελεῦσαι, 
τροπολῖτιν Ἐχχλησίαν ἐπ'τροπΞεύσοντα. 1,02; 
Ν εἰς τὰς χωμήτιδας ἐπανήγαγεν οὗ xaza- 
οὐκ ἔσχε διάδοχον, 0; οὐδὲ αὐτὸς ὑπῆλθεν 
διαδοχὴν. Παλαίδισγα 6k xai Ὑὸραξ εἰς τὴν 
y τάξιν ἐτάχθησαν, xai πρὸ: τὸ Ἑρυθρὸν 
θηταν, δόγματι, φασὶ, τῆς σεθασμίας σου 
€. Καὶ τούτῳ δὴ μάλιστα πάντων ἐνέχειντο, 
δεῖν ἀθετεῖσθαι τὸν παρὰ σοῦ θρον!τμόν. 
gea μὲν οὖν, ἤτησα γὰρ, οὐχ εἶχον ἀποξει- 
ἴγρ. ἐπιδειχ.}" ἐπισχόπους δὲ τῶν συνέδρων 
rav μάρτυρας. Οὗτοι δὲ ἔφασαν, ἐπιστολῇ 
ιοὔντες ἐχεῖθεν ἡχούσῃ. πεῦσιν περὶ Παύλου 
αὶ τῷ δήμῳ " xal δόξχν ἅπασιν ἐπίσχοπον 
ἀνενέγχλι περὶ αὐτοῦ τοὺς δὲ θρονιστὰς 
; γενέσθαι. Καὶ εἴ μοι δίδω; εἰπεῖν, Πάτε 
κὦτατε,, ἐχεῖνος fv ὄντως ὁ xxi ὁ τῆς 
€. Τὸ γὰρ ἀφελέσθαι τοῦ μὴ χαρίσα;θαι λυ- 
ρον. ᾿Αλλὰ χρατείτω xai vuv ὅ τι ἂν δόξειε 
ρεκῇ σου χεφαχῇ. Ei γὰρ τὸ δόξαν [γ0. δόξαι] 
xutov αὐτοῖς γέγονε, χαὶ τοῦτο προΐσχονται * 
ἔτι δοχεῖν, τὸ δίχαιον μετατίθησιν. Ὥσθ᾽ 6 
ψίῷς . τοῦτο τῷ πλήθει δίκαιον γίνεται. ᾿Αχοὴ 
by. καὶ θάνατος ἡ παραχοῆ. Διόπερ οὐχ ἀντ- 
, χεῖρας " ἀλλ᾽ ἱχετεύουσι μὴ γενέσθαι, ζῶν- 
vol; ἔτι τοῦ πατρὸς, ὀρφανοῖ. Οὕτω γὰρ ἐπὶ 
λέγουσι. Κἀγὼ τὸν νεανίσχον οὐχ οἶδα πότε- 
πινέσα: μ᾽ ἂν τῆς παρὰ πάντων εὐνοίας, ij 
seus. Ἢ γὰρ τέχνης ἐστὶ, xal δυνάμεως, 
'ὸς θείας, οὕτω τοὺς ἀνθρώπους ἐξομιλῇσαι, 
καδημαγωγῆσαι τὸ πλῆθος, ὥστε τὸν χωρὶς 
ἀδίωτον ἅπασιν εἶναι. Διὸ δόξει μὲν περὶ 
δ φιλανθρώπῳ σοῦ φύσει φιλανθρωπότερα " 
B ἐπανιτέον εἰς ἄστυ ^ χἀχεῖ περιμενῶ τοῦ 
Ὁ τὸ σύνθημα. "A δ᾽ οὖν ἐν ταῖς τέτρασιν 


"is : ezeteris quidem in rebus ex przscripto Chri- 
stianze discipline vivens ; quod &uteim ad regendum 
el pareudum attinet, audacior quam legum obset- 
vantior. Verumenimvero sermonis istius veniam a 
sacra senis anima postulo. flunc solum venientem 
ferunt beatum Syderium creasse, ct in throno col. 
lvcasse. Sed formidolosis temporibus summum jus 
p'atermitti necesse est. ldeo magnum illum Atha- 
nasium id tempori dedisse; ac non multo post, cum 
exiguam adhuc orthodoxe fidei scintillam, 408 in 
Ptolemaide erat, fovere, et magis magisque opor- 
teret accendere, bominem illum majoribus rebus 
gerendis idoneum eo commigrare jussisse, ut me- 
wropolitanam Ecclesiam gubernaret.. Sed illum sc- 


D nectus ad paganas ecclesias reduxit; ubi e vita 


discedens successorem non habuit; qui ne ipse 
quidem alterius in locum successerat. Palabisca 
porro et Hydrax in antiquam formam redacte 
sunt, et Erythro contribut:e, tuo, ut asserunt, de- 
creto. Et in hoc potissimum insistebant : non esse 
tuam illam creationem antiquandam. Ac litteras 
quidem cum pcterem, repriesentare minime potue- 
runt ; episcopos vero ex concilio aliquot testes pro- 
duxerunt : atque ii dixeruat se, missis illinc litte- 
ris morem gereutes, rogationem ad populum de 
Paulo tulisse; quem cum omnibus placuisset cpi- 
scopum haberc, de co retulisse; álios porro eadem 
in sede collocasse. Ac si mihi dicere per te, Pater 
venerande, liceat, illud vere deliberationis tempvs 
fuit. Nam auferre multo erat, quam non conce- 
dere, molestius. Nihilominus vincat etiamnum 
quidquid paternitati tux visum fuerit, Nam εἰ 
quod tum visum erat pro justo ab illis habitum est, 
et hoc ipsum allegant ; non amplius videri, justi 
rationem commutat. Quare quodcunque statueris, 
boc plebi 911 justum erit. Auditio enim vita, et 
contumacia mors est. Idcirco non contra manus 
aitollunt, sed orant duntaxat eL obtestantur, ne 
parente vivo orphani esse cogantur : ita enim con- 
ceptis verbis loquuntur. Equidem juvenem illum 
de tanta omnium benevolentia ac studio laudemne, 
an beatum predicem, nescio. Aut enim indu- 
striz est, aut facultatis, aut gratie divine, usque 


& διῳχησάμην, ἃς ἐν τοῖς τῇδε τόποις διέτρι- p eo demereri sibi, ac conciliare homines, ut sine 


twv οὐχ ἀγνοήσεις ὄντινα τύπον Éxactov 
* wal μὴ θαυμάσῃς εἴ ποτε τὸν αὐτὸν εὖ τε, 
κῶς εἰπεῖν pot συμδαίη. Οὐ γὰρ ἐπὶ τοῖς 
ἑχάτερα. Τὰ πράγματα δὲ ἐπαινεῖται χαὶ 
". 


ipso vitam sibi minime vitalem existiment. Quam- 
obrem pro tua humanitate tu quidem humaniora de 
illo statues; mihi vero in urbem redeundum est : 
ibi cjus, quod mihi faciendum sit, tesseram ac si- 
gnum prastolabor. Jam vero qus totis quatuor 


gessi, quibus sum in his locis versatus, nec eorum quidquam ignorabis qua sit à me ratione 
μη. Neque vero mirum tibi videri debet, si eumdem aliquando laudare ac vituperare mihi con- 
. Mam non iisdem de causis utrumque instituitur : res ips porro laudantur ac vituperautur, 


su; ἐν τοῖς (U3) κατὰ Χριστὸν ἀδελφοῖς, χαλὼν Animorum Christianos inter fratres dissensio- 


ΌΙΟΝ. PETAVIL NOTE. 


Στάσις ἐν τοῖς. Altera controversia duos — que superius mentio facta est, et. Fioscorum Per- 
episcopos orta fuerat, Paulum Erythriten, de — daniten. Ust autein. Dardanis apud. Ptolemgui 


Parngor. Gn. LXVI. b 


EPISTOLAE. — EPIST. LXVII. 


1435 


lacet διέγνωστο. Καὶ συνέτυχε γὰρ οὕτως, A sive nova publicandi ratio, et lex inslitueretur: 


p^ ὀλίγους ἅπαντα: ἐπισχόπους ἐν τῇ Πτολε- 
yt& συνδεδραμηχέναι κατὰ τινὰ σχέψιν πολιτι- 
χροώμειοι δὲ, τὴν μὲν πρᾶξιν ἐμίτουν * τὴν 
γεσιν [γρ. μετάστασιν] ὥχνουν(97). ᾿γὼ δὲ τὴν 
μονίαν ἀξιῶ διαστέλλειν ἀπὸ τῇς εὐσεθείας. 
ἀρ ἐστιν Apevn; προσωπεῖον περιχειμένη * 


Σοφία τὸ τρίτον οὖσαν τῆς ἀθεῖας εἶδο- ἐφ-. 


Οὐδὲν οὖν ἱερὸν, οὐδὲ ὅσιυν ἦγημαι, τὸ μὴ δι- 
:$, X2* ὁσίω; vevóusvov [70 Υἱίνομενον]. Οὔχ- 
st pot πεφριχέναι τὴν λεγομένην χαθίδρυ- 
γάρ ἐστι τὰ Χριστιανῶν, ὡς ἐπάναγχες εἶνα: 
ιεστιχαῖ- ὕλα'ς τε, χαὶ φωναῖς, ὥσπερ ὁλχαῖς 
)σιχαῖς, ἀχολουῆή σαι τὸ θεῖον " ὅπερ ἂν πάθοι 
ἐγχύσμιον “ ἀλλ᾽ ὥτιο παρεῖναι ταῖς ἀπα- 
b ταῖς οἰχείαις τῷ Θεῷ διαθέσεσιν. “Ὅπου δὲ 
ἃ θυμὸς ἄγνωμον [7». ἀγνώμων), xa δύσερι 
ἡγεῖται τῆς πράξεως, πῶς ἐχεῖ τὸ Πνεῦμα 
ν παραγίνεται, ὧν ἐπεισελθόντων, xiv συμδῇ 
κηχὸς, ἐξοιχίζεται ; Ἐγὼ μὲν οὖν εἶχον ὡς 
οὕμενος τὴν μετάθεσιν * ὁ δὲ xal ἐξυηλέγχετο, 
«spo» ὑποσχόμενος, αὐτὴν ὄρχου τὴν ὑπόσχε- 
χιύσαντος. Τούτου λαδόμενος ἀπμέιω;, ἤδη 
φασιν ἀπεδίδρασκον " ἀλλ᾽ ἔἐχεῖνον αὐτὸν ἀπ- 
ξαυτῷ διχαστὴν, xaX τὸν οἰχεῖον ὅρον £x6t6á- 
ἢ) ἐνάγχαζον. ᾿Ανατιθεμένου δὲ, χαὶ διατρί- 
ἐπειδὴ τῆς ἐχχλησιαστιχῇς ἕνεχα σχέψεως 
παρεγενόμην, ἐδέησεν ἐπιδαλεῖν τὰς ὄψεις τῷ 
ιαὶ ἐπιδιαγνῶναι τὰ τῆς ὑποθέσεως, Καὶ πάλιν 
ὅμιλος ἐπισχόπων Ex τῆς περ!οιχίδος, ἄλλου 
λην χρείαν συνειλεγμένων * ἐφ᾽ ὧν ἀπάντων, 
οἵ τε ὅροι δ'εδείχνυντο τὴν τῶν Δαρδανίτου 
σαφῶς ἀποτεμνόμενο!, xal μαρτυρία γερόν- 
 συγχαταθέσει; τῶν τέως ἀντιλεγόντω τὸν 
ἴτάτον Διόσχορον τοῦ χιϑοίου δεσπότην ἀπ- 
. Ἐγχειμένου δὲ τοῦ ἀδελφοῦ Mosxópou, γέγο- 
ἰγχη χαὶ τὸ τραυμιχτεῖον [70. γραμμάτιον) τὸ 
y εἰς χοινὸν ἅπατ'ιν ἀναγνωσθῆναι, ὃ πρὸς τὴν 
ἰα τὴν σὴν ὁ εὐλαῤβέστατος llaolog (99) ἐπ- 
) ἐν ἐπιττολῖς εἴδει χωμῳδίαν ἐπὶ τὸν ἀδελφὸν 
υρμέντν xai πλεμμελῆ, ἀφ᾽ ἧς αἰἱσχύνεσθα! 
οὐ τῷ χαχῶς ἀχούσαντι, τῷ δὲ χαχῶς ἀγορεῦ- 
Ἄλλ᾽ Est) ἄρα χαὶ τοῦτο δεύτερον ἀγαθὺν, τὸ 
ισθαι. 15 μὲν γὰρ ἀναμάρτητον, θείας ἄντι- 
στι χαὶ μοίρας xal φύσεως ^ τὸ δὲ ἐπὶ τοῖς 
γενομένοις ἐρύῦτμα, σωφροσύνης τις ἂν ἀπ- 
0. περ ὑποττὰς ἐπὶ τοῦ παρόντος πράγματος 
βέστατος Ia230;, ἀπέστς ῥητορείας ἰσχυροτέ- 


sive sanclissimis ex rebus de exsecrandis maxime 
judicium ferretur; ut oratio, sacra mensa, et my- 
sticum velum violentz impressionis instrumenta 
reddantur ; ac de istis jam in urbe decretum fuerat. 
Sic enim evenerat, paucis ut exceptis Piolemaidem 
episcopi omnes convenirent, ut de civili quodam 
negotio deliberarent. Qui cum istud audivissent, 
faetum ipsum deltestabantur; nutre tamen non 
audebant. Ego vero superstitionem a pietate sepa- 
rari volo. Est enim illa vitium virtutis larva cir- 
cumdatum ; quod philosophia tertium genus im- 
pietatis esse deprehendit. Nibil erzo sacrum, nihil 
sanctum arbitror, quod neque juste, neque legiti- 
me sit susceptum. Neque id mihi occurrebat, ut 
illam, qua jactabatur, dedicationem perhborresce- 
rem. Non enim Christianorum res ejusmodi sunt, 
213 ut sacris illis caremoniarum elementis aut 
vocibus, tanquam naturali quadam attrahendi vi, 
necessario adductum numen sequatur ; quod mun- 
dano spiritui contingeret : sed ita ut ad pertur- 
battonibus vacuam, et Deo quam coujunctissimam 
affectionem mentis accedat. Ubi autcm et furor in- 
consultus, ac pervicax animi motus ad agendum 
przit, qui fieri potest ut ei rei Spiritus sanctus in- 
tersit, cum, iis morbis subeuntibus, lamelsi prius 
habitare ceperit, abscedat ? Quamobrem sic eram 
paratus, ut mutandum illud omne pronuntiarem. 
llic autem et antea mutationem illam recepisse, ctl 


C jurejurando confirmasse manifeste convincebatur. 


Quod cum libenter arripuissem, jam lationem sen- 
tentize declinabam, atque illum sibi judicem sta- 
tucbam, suumque ipsum jusjurandum exsequi 
compellebam. Tergiversante antem illo, ac protra- 
hente, cum ecclesiastici negotii causa eo me con- 
tulissem, necesse habui in rem przsentem venire, 
ibique controversiam disceptare. Eodem rursus 
finitimis ex locis episcoporum turba concurrit, 
cum alius aliis de causis co venisset. Quibus omni- 
bus presentibus, neque ipso, limites ostendebantur, 
qui Dardanite partem manifeste separabant, Ad 
hic scuiorum testimonia et consensus eorum, qui 
hactenus. repugnabant, religiosissimum Dioscorum 
loci illius dominum approbarunt. Instante. verc 


D Dioscoro fraire, necesse fuit libellum infamem 


omuibus in commune legi, quem ad sanctitatem 
uiam religiosissimus Paulus epistol:e nomine con- 
scripserat, faedam ac petulantei aversus fratrem 


DION. PETAVII NOTE. 


Τὴν δὲ μετάθεσιν ὥχγουν. Nam locum 
) quacunque de causa, et a quecunque riti- 
cris οἱ religionibus occupatum  resecrare et 
um fieri nefas putabant. li synodo Constant. 
δια in libello monach. ad. Mennaim, pag. 
Καὶ γὰρ οἱ $33. νόμοι θεσπίζουσι πάντα͵ 
x3i πρᾶγμα ἐν ᾧ, xal δι οὗ, εἴτε χατὰ πλά- 
τε χατὰ ἀλίθειαν ἱερόν τι ἐτελέσθγ, ταῖς ἁγίαις 
οὗ προσήχειν ἐχχλησίαις. 

Καὶ τὸν οἰκεῖον" ὅρον ἐκδιδάζειν. Legendum 
nnino ὄρχον ἐχθιδάζειν, jusjurandum suum 
i. Sic τὸ πρόσταγμα £x6:6á,evy. Et in Ephes. 


coine., part, 11. acl. 1t, in epistola Collestini papz, «à 
παρ᾽ ἡμῶν πάλαι ὁρισθέντα ἐχδιδάσουσιν. Ft in Fir- 
mi C:sarieusis sententia, τὸν τύπον ἐχΟιδάζξειν, hoc 
esl exsequi, et in. Chalcedonensi, act. 11, in libello 
Soplironii, τοὺς θείους τύπους, el τὰς ἀποφάσεις 
ἐχδιθασθῆναι. 

(99) Ὁ εὐαδέστατος HavAoc. Credidit in Com- 
meutariis Budieus ironice Paulum hoc εὐλαδέστα- 
τὸν nominari. Sed nulla est ironia. Nam commun δ 
liec episcoporum appellatio fuit, ut αἰδέσιμος, revz- 
rendus, venerabilis, εἰ Grecis θαυμάτιος, 


EPISTOLAE. — EPIST. LXVII. 


1196 


! quid religionem tuam lateret : quam non parvi interesse, sed maxImi momenti esse arbitrabatur, ex 
Ipso persuasum habere, non injustis de causis hanc ἃ se contentionem esse susceptam. Ego vero 
terís in rebus hominem laudo : nam valde cum meis moribus consentit : tum presertim ob 


'*m erga sedem — illam 


reverentiam 


complector. Testor tuum illud mihi charissimum et 


dum caput, plurimum | illi debere mea quidem sententia Alexandrinos pauperes, quorum 
rocurat : dum repente adest ubique, et ex rebus desperatis proventus colligit, neque tempo- 
portunitatibus deest. Qui igitur ad episcoporum dissensiones attinebant, bunc exitum ha- 


αγμα δὲ fv, ὅπως ἀχούσομαι χαὶ Ἰάσονος, ^ 


xÀÀÀà χαὶ ἄδιχα παρὰ συμπρεσθυτέρου παθεῖν, 
ὧν ἔχει χἀχεῖνα. Λαμπωνιανὸν Ἰάσων εἷλεν 
* 6 δὲ φθάσας ὁμολογίᾳ (3) τὸν ἔλεγχον, ἔχει 
qv, ἐχχλησιαστιχῶν συνόδων εἰργόμενος. Καί 
ἰάχρυον ix μετανοίας &or,xs, xat δῆμος ἱχέτη: 
ἢτήσατο. ᾿Αλλ᾽ ἐγὼ τοῖς δεδογμένοις Evexap- 
τοῦ ὃξ λῦσαι τὴν αὐθεντίαν εἰς τὴν ἱερχτιχὴν 
w ἀνέπεμψα. Τοτοῦτον οὖν ἐμαυτῷ συνεχώ- 
), εἰ προσπελάσειε Λαμπωνιανῷ τὸ χρεὼν, χαὶ 
| παρεῖναι δύξειε, πᾶσι ἐφῆχα τοῖς τότε παρ- 


t$ πρεσθδυτέρο:ς, χοινωνίας αὐτῷ μεταδοῦνα!. 


γὰρ ἀποθάνοι δεδεμένος ἐμοί. ᾿λναῤῥωσθεὶς 
ν ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς ὑπόδιχος ἔστω, xal παρὰ 
πεσίας σου, καὶ φιλανθρώπου ψυχῇ: περιμε- 
€ συγγνώμης τὸ σύνθημα. Οὐδὲ γὰρ οὐδὋῆ Ἰά- 
"τὰ ἀναίτιος ἑαυτῷ. Προπετὴς ἄνθρωπος γλῶτ-. 
ἔτυχεν ἀνδρὶ προπετεστέρι» τὴν χεῖρα" xat 


Β 


Preterea mandatum ἃ te inihi fuerat, ut οἱ Jaso- 
nem audirem, qui multa et indigna 915 a presby- 
tero collega passum se esse dicebat. Ad hunc ergo 
modum ista se habent : Lamponianum Jason inju- 
riarum convicit ; ille convictionem confessione cri- 
wiünis antevertens, ponas luit, ab ecclesiastica 
communione scparatus. Quanquam ex animi poni- 
tentia laerymas fudit, et supplex eum populus 
condonari sibi petiit, Sed ego in iis perseveravi; 
qua semel decreveram ; solvendi porro jus, et au- 
cloritatem ad pontificiam sedem rejeci. Unum hoc 
ergo mihi sumpsi, si Lamponiauo fatalis necessitas 
immineret, et przstituta mortis dies adesse vide- 
relur; tum omnibus, qui eo tempore adessent, pre- 
sbyteris concessi, ut eum communioni restituerent. 
Nemo enim, quantum in me erit, ecclesiasticis vin- 
culis obstrictus moriatur. Sin convaluerit , rursus 
lisdem poenis teneatur, atque a divina humanissi- 


DION. PETAVIL NOTE. 


0S, qui ad basilicam Sancti Petri. reside- 
annua medimnorum millia tria  divide- 


0 δὲ £0ácac ὁμο.1ογίᾳ. Significat Lampc- 
) presbyterum ob pulsatum collegam excom- 
tim fuisse : ita ut, si vitz:e periculum insta- 
lis, qui tum adessent, presbyteris reconci- 
8861. Sin m. nus, lezitimum tempus expleret, 
witem subjicit, χαίΐτοι xat δάχρυον ἐχ μετα- 
φῖχε, perperam ab non nemine trahitur ad 
unm τῆς προσχλαύσεως, qui primus gradus 


publicam poenitentiam obiisset, is a sacris ordini- 
bus, vel eorum functione in perpetim excludeba- 
tur; quod et Orig. lib. 11 contra Celsum, pag. - 
147, refert, Et apud Hieron. Dial. cont. Lucifer.: 
Episcopus aut panitentiam non tit, et sacerdos est ; 
aut si penilenliam egerit, esse episcopus mon petest. 
Ideo canones illi veteres, qui penitentiam clericis 
infligunt, de privata sunt intelligendi. Ut Araus. 1, 
can. 4, decernitur penitentiam desiderantibus, etiam 
clericis,mon negandam. 


(3) Τοσοῦτον οὖν ἐμαυτῷ συνεχώρησα. Observa- 


ntium (uit. Non enim auimadvertit de pre- C tione dignum est, quod hoe (LX] foco indicat potuisse 


$ hic agere Synesium, qui publiez isti et 
ae pouitenti:te minimc subjiciebantur. Nam, 
4» ep. 92, inquis. 2, scribit, alienum est 
Wetudine. ecclesiastica, ul qui in presbyterali 
, &ut in diaconii gradu fuerint. consecrati, hi 
iMine aliquo suo per manus imposiliouem re- 
& accipiunt penilendi : quod sine dwmbio ex 
ica Lraditione descendit, secundum quod scri- 
s4 : « Sacerdos si peccaverit, quis orabit pro 
Inde hujusmodi lapsis ad promerendam miseri- 
n Dei privata est expetenda secessio ; ubi illis 
ctio, si. (fueril digna, sit. eliam. (ructuosa. 
8 Milevitanus in line libri n : Multis notum 
probatum, | per:eculionis tempore episcopos 
; inertia a confessione Dei delapsos thurifi- 
et tamen nullus eorum, qui evaserunt, aut 
t lapsis imposuit, aul «ut genua figerent, im- 
. August. lib. 1 cont. Donat. de bapt. cap. 1 
, ordinatis, cum οὐ Ecclesiam α schismate 
f, mon imponi eis manus inter. laicos. Sed et 
Carth, v, c p. 11, Item confirmatum, ait, 
wando presbyteri, vel diaconi in aliqua gra- 
ulpa convicti fuerint, qua eos a ministerio ne- 
werit removeri, non eis manus tanquam poni- 
8, vel tanquam fidelibus laicis imponatur. Vide 
list. 82, cau. lresbyter si. fornicat. Qui enim 


D 


meiropolitanos in sabjectos sibi clericos excomi- 
municationis ferre sententiam ; latau semel revo- 
care non potuisse: sed hoc Alexandrino patriar- 
chz reservasse, cujus sedem appellat ἱερατιχὴν 
xaüéópav- ubi ἱερατιχοῦ vox ad primariam sedem 
restringitur. Hoc se unum tameu sumpsisse sibi 
admonet, ut si Lamponiano, quer ab Eccles:z: com- 
muuione segregaverat, vitae periculum instaret, a 
quocunque presbytero reconciliari posset. Quod 
usus veteris Ecclesiz, atque illius potissimum tem- 
poris ferebat, maxime post Niczn: synodi cano- 
nein 15. Itaque quod ita Synesius loquitur, τοσοῦτον 
ἐμαυτῷ συνεχώρησα, non sic debes accipere, «quasi 
in dubia ignotaque re id consilii ceperit. Non enim 
aut morem istum Ecclesiz, ac Nicienam sanctionem 
ignorare ; aut non saltem ab antiquioribus episco- 
pis admoneri potuit, Verum hoc sibi sumpsisse 
permisisseve dicit; hoc est sibi hoc juris, quod 
canones tribucbant, usurpasse. Ac tametsi de pe- 
nitentibus, hoc est publicam et famosa illam poe- 
nitentiam obeuntibus, non hic sermonem facit 
Synesius (fuit enim ille, de quo agit, clericus, 
cujusmodi public: penitentie subjecti non erant); 
nihilominus valet. hz:ec. in omnes regula ; ut ne 
quantumvis immanium scelerum reis reconciliatio 
sub mortem negata fuerit. 


EPISTOLE, — EPIST. LXVII. 


1139 


jvtat δὲ τὰς τιμὰς, ἐχεῖ περινοστοῦντες, ὅπου Α eo vagantes, ubi majus compendium est. Mihi vero, 


ὠτερον. Ἐμοὶ δὲ δοχεῖ, πάτερ σεδασωιώτατε, 
τούτοις, ὅσοι τὰς οἰχείας Ἐχχλησίας ἀπεί- 
πᾶσαν Ἐχχλησίαν ἀπείπασθαι" xal πρὶν ἂν 
πες (7) ἐχεῖ [yp. ἐχεῖνα)] χαταστήσονται, μηδ- 


reverendissime Pater , ita videtur : oportere iis, 
qui suas ecclesias reliquerint, omni ecclesia iu- 
terdici ; et priusquam illuc redeuntes se receperint, 
neminem ad altare eos admittere ; neque ad pri- 


DION. PETAVII NOTAE. 


(a) πρὶν dr ἐπειϊθύντες. Mec nimicum 
est, et ratio [LXXVI] laicze communionis, in 
Merici regradabantur, cum scilicet a θυσια- 
et clericorum consessu et ordine rejecti, in- 
:0s habebantur, cum iisque mysteria partici- 
. Nam solis ministerio sacro deditis ad altare 
ei communicare ibidem licebat, ait Laodic. 
9, ex interpretatione Dionysii Exigui : xal 
ἐξὸν εἶναι τοῖς ἱερατιχοῖς εἰσιέναι εἰς τὸ θυ- 


excommunicati [LXXVII] Constantinopolim confu- 
gerant. Nam ad precum in ecclesia communionem 
Mlos recepit; a mysteriis vero interim exeluait 
dum eorum causa cognoseeretur. Hanc esse quam 
antiqui canones peregrinam communionem vocant, 
viri quidam eruditi suspicati sunt ; quibus ego non 
assentior. Etenim peregrinam communionem, quie 
pons loco episcopis ae clericis infligebatur, nihil 
aliud puto fuisse, quam et precum et sacramehto- 


ptov, xal χοινωνεῖν. Perperam in quibusdam pg rum cum clericis, etin ἱερατείῳ percipiendorum 


, Solis sacerdotibus. Vide et can. 15  apvust., 
gis istis clericis ita sacris ministeriis inter- 
, ut tamen laica communio permittatur, que 
"ría diserte istic. opponitur. Itaque. duo in 
ommunione clericis poene loco inflicta fuc- 
primum quod nullum sacrum ministerium 
rent ; allerum, quod extra clericorum locum 
ἱτεῖον — seposili, cuim ^proiniscua plebe com- 
irent. Ex quo deiuceps pro laicis habiti nul- 
clesiastiei ordinis priirogativam honoremque 
ant. Contra eosdem vagos clericos Niczena 
i8 canones edidit duos, 15 et 16, Quorum in 
iore jubet illos, quocunque se receperint, ibi 
XQtvtuv'xouz, communione privatos. lloc vero 
i8 οἱ Daisamo ad eam communionem referunt, 
ericorum propria 5:1. Non euim interdici pu- 
lis penitus usum sacramentorum et conunu- 
8 laicam, ne canoni 15 apostolorum derogare 
ar, qui laicam vagis illis indulsit : ᾿Αλλὰ τὴν 
ADV συμμεταχείριτιν, xa χοινοπραξίαν, xat τὸ 
τουργεῖν τοῖς οἵσπερ πρόστλθον, ait Zonaras. 
i non audiendos illosarbitror ; ct omnino &xot- 
ye idem esse ac communione privatos, sive 
municatos plena etabsoluta excoinimunicatione. 
ἢ vox illa ἀχοινώνητος εἰ ἀχοινωνγ σία signifi- 
| in cau. 10 apost., dum ait, τῶν χαθαιρου- 
τινὲς μὲν μόνης ἱερουργίας χωλύονται, οὐ 
, καὶ χοινωνίας, ἢ τον συνεχχλγ σιάξζειν. Οἱ δὲ 
j χαθαιρέπε:, xal ἀχοινώνητοί εἰσι, xai ἀφωρι- 
. Igitur. clerici ab Ecclesia sua profugi ex 
0 Niceni concilii prorsus excomiunicantur. 
amen severitas insequentium usu Lemporum 
iuta. videtur. Certe laicau illis communionem 
Jit Synesius. At epistola 66 Alexandrum 
m, qui ad sedem suani redire. nollet, àxot- 
^ multavit. Nam nec ad Ecclesiam, nec. ad 
sacramentorum. admisit. Felix vero papa, 
7, 4e episcopis, presbyteris οἱ diaconis re- 


C 


jus, citra functionem ac ministerium : ut, exempli 
causa, sacerdotes οἱ diaconi cum aliis clericis litur- 
giisinteressent, in iisque Dominicum corpus eum illis 
οἱ in eorum ordine perciperent, sed nullo ministe- 
ΓΟ fungerentur, episcopi vero neque Eucharistiam 
aliis porrigerent , neque ordinarent. Ita enim , tan- 
quam peregrini in alienis Ecclesiis, jus nullum ac 
jurisdictionem exercebant ordinis alioqui sui pro. 

riam. [n concilio Regensi, quod anno 459 cele- 

ratum est, canone 5, cautum est, ut Armentario, 
qui 4 duobus tantum episcopis ordinatus erat 
Ebredunensis antistes, unam quispiam episcopus 
parochiarum suarum. ecclesiam concedat, in qua 
aut chorepiscopi nomine, ut Nicz:enus canon 8 loqui- 
(ur, aut peregrina, wi aiunt, communione foveatur. 
Quid hoc vero sit, statim explicat, nempe s ne 
unquam in civitatibus, vel sub episcoporum absentia, 
offerre presumat; nec ordinare. τοὶ uliimum cleri- 
cum, nec in ea quidem ecclesia, que εἰ cujuscunque 
misericordia [uerit attributa ; uec ulli episcoporum, 
tel succedenie. etate. assumplo , in rudimentis suis 
huic in aliquo, quasi pro «tatis reverentia , cedere 
liceat ; nec usquam ipsi quidquam de episcopalibus 
officiis usurpare, praterquam in ecclesia, quam 
cujusquam misericordia [uerit indeptus , in qua ei 
solum neophytos confirmare εἰ ante presbyteros 
offerre conceditur. 

Cum igitur episcopalis dignitatis proprium sit 
ordinare clericos, in civitatibus offerre, ante eos 
episcopos, qui posterius ordinati sunt, sedere, et 
id genus prestare cetera : qui in ea ipsa diaeces:, 
in qua episcopus creatus fnerat, iis spoliatur om- 
nibus, et ad inferiora quzdam ac simplicium sa- 
cerdotum officia redigitur; sic ille tractari vide- 
tur, tanquam peregrinus sit, εἴ non in $ua, sed iu 
aliena civitate versetur. Quocirca ex episcopo clior- 
episcopum esse juberi , idem opinor est ac pere- 
grina communione damnari: ut verba. illa cano- 


atis ita decernit, u4 usque ad diem. exitus sui D nis, aut peregrina, utaiunt, communione [oveatur, 


nitentia jaccant ; nec orationi non modo fide- 
sed nec catechumenorum. omnimodis interesse, 
; communio laica Lantum in imcrte reddenda est. 
rerba, et iis similia, in quibus laica conununio 
mte repr:esentatur, non eo pertinent, ul laica 
iunio aliud quidpiam fuerit, quain quod docui- 
quouiam, ut quidam argumentantur, nihil sub 
i mortein usurpari potuerit, quo communio illis 
ita alia fieret quam laica. Hoe enim Felix papa 
vit, illos non ante. mortis periculum conmimu- 

impertiendos esse, quie tom, quod ad. Eu- 
siam altinet, non alia quam [aica esse potue- 
1 Cmlevis porro, quie mortuis eormuque me- 
e deferuntur, nibilo plus quai laicis exhiberi ; 
mino eodem, quo Licos, ordine locoque cen- 
Apud Socratem li. vi, eap. 9, et Sozomenum 
"t, cap. 15, aliter Joannes Chrysostowius erga 
verum et Ammonium se gessit, qui a Tleoplilo 


interpretatio sint. antecedentium im qua aut clior- 
episcopi nomine, ut idem canon loquitur; etenim 
quidquid in Armentarium Regensis concilii Patres 
illo canone decernunt, ex Niceni concilii auctori- 
tate id se facere profitentur. [ει autew canon. 8, 
in quo Niczena synodus statuit, ut si quis Catharo- 
rui partis episcopus ad. catholicam. trausit, ubi 
jun constitutus est episcopus, in pre-byteri. ordi- 
nen relegetur ; et ut. illi ehorepiscepi, vel presby- 
teri locum alicubi assignet episcopus: ne duo in ea 
dem civitate sint episcopi, Apparet. ergo. pere- 
qrinam commuwionem. appellari, cum. ab episcept 
dignitate, et ordine, in. ehorepiscoporum. gradum 
summovelur episcopus. [n simplici vero presbyte- 
ro, vel diacono tum peregrina communio vocatur, 
eum sine propria ordinis illorum fanctione, inter 
clericos altos. versati, et. eum illis. mysteriorum 
esse parüicipes. sinantur. Quee quidem Leptinensz 


EPISTOLAE. — EPIST. LXXII. 


1454 


xal, τοῦτο xai θέμις εἰπεῖν, χαὶ παντάπα- A Quemadmodum vero virtutem jam a prima aetate 


$ Ὧ; μὲν οὖν ἀγαθὸν ἄνδρα, τιμήσεις " ἣν 
rco γραφὴν, οἰχείαν εἱμαρμένην πληρούτω. 
δικαίου ποτὲ φόνου προσάψοι. 


ἘΠΙΣΤΟΛΗ͂ ΞΘ. 
Τῷ αὐτῳ. 

ἀρ σοι, μέλει χαὶ Πενταπόλεως. Οὐχοῦν ἐν- 
«αἷς δημοσίαις ἐπιστολαῖς. Ὅτι ὃὲ xaxà 
μείζω γέγονεν, f] φοδεΐῖ τὰ γράμματα, λέ- 
οὐσῃ τοῦ διαχομιστοῦ. Στέλλεται μὲν γὰρ 
ἰαχίαν, ὡς ἐχεῖθεν αἰτήτων. Τὰ δὲ τῶν 
οὐδὲ τὴν ἔξοδον αὐτοῦ περιέμεινεν " ἀλλ᾽ 
πχυθέντες ἀθρόον χατὰ τῆς χώρας. Πάντα 
πάντα ἀνήοηται" αἱ πόλεις ἕτι λοιπαὶ, τὸ 
|! γράφω, λοιπαξ" τὸ δὲ εἰς τὴν ἐπιοῦσαν, 
. Πρὸς ταῦτα εὐχῶν δεῖ τῶν σῶν, εὐχῶν 
 ἐθάδων δυσωπεῖν τὸν Θεόν. Ὡς ἐγὼ πολ- 
χαὶ τὰ ἴδια, χαὶ τὰ χοινὰ μάτην ηὐξά- 
λέγω μάτην ; Εἰς τοὐναντίον μοι περ'- 
Τοιοῦτόν εἰσιν αἱ ἁμαρτίαι βαρεῖαί τε xal 


EIHIZTOAH Q'. ᾿ 
Πρόκιλῳφ. 

v οὐχ ἔχει μοι γράμματα παρὰ τῆς ἱερᾶς 
΄ς. Ἡρίθμησα xal τοῦτο μετὰ τῶν συντυ- 
X xat' ἐχεῖνο χαιροῦ δυσχερῶν. Πολλὰ γὰρ 
ἦν ἐγὼ πέρυσιν ἡνιάθην " ἀλλὰ χαὶ ὁ τῆτες 
| τί μοι λοιπὸν ἦν εἰς τὴν ψυχαγωγίαν ἀφεί- 
ταιδίον [yp. παιδάρ!:ον]. Εἴμαρτο γὰρ ἄρα, 
kv ὑμῖν, εὐτυχεῖν " ἀπόντι δὲ, χαλεποῦ πεῖ- 
γῦ δαίμονος. Γενέσθω δὴ τις παραμυθία, τὸ 
«fc πατριχῆς σου χεφαλῆῇς γράμματα, τὸ 
tatoy τῶν ἀπὸ Θράχης ἀγώγιμον. 


ΕΠΙΣΤΟΔῊ OA. 
Ilv λαιμένει. 

λόγοι [1p. δὴ λόγ.) λέγονται περὶ σοῦ. Τοι- 
ιοῦ μὲν ἐπὶ Θράχης, ὁμοῦ δὲ εἰς Ἰσαύρους 
XU περιτυχεῖν σε πάντως μιᾷ γέ τινι τῶν 
v. Ὑπόθεσις δὲ ἀμφοῖν, ἀσπάσασθαι τὴν 
χεφαλὴν, Πυλαιμένη τὸν φιλόσοφον. Τοῦτο 
χἂν βούληται, χἂν μὴ βούληται. Οὐ γὰρ 
ιατισχύσῃ [rp. χατισχύσειε] τοῦ πεφυχότος, 
th σδέση τὸν σπινθῆρα τοῦ θείου πυρός * 
Vtt ποτὲ, τῆς μοχθηρᾶς ἀγωγῆς ὑπεράνω 

EHIZTOAH ΟΒ΄. 

Τοῖς ἐπισκόξοις (8). 

νιχος τὴν Ἐχχλησίαν ψευσάμενος ἀλη θευού- 
& πειραθήτω. Πρώην, οὕπω πάνυ πρώην, 


coluerit , et dictu fas est, et verissimum. Igitur tu 
eum, perinde ac virum próbum Mhonorabis ; quam 
vero accusationem suscepit, ea fatum suum expleat. 
Nunquam enim quantumvis justam necem attigeris. 


EPISTOLA L3XIX. 
Eidem. 

Est vero tibi curz Pentapolis, est profecto. 
Quocirca publicas litteras leges. Sed plura et gra- 
viora iucidisse mala, quam quorum metum littera 
denuntiant, de eo cognosces, qui illas detulit. Hic 
enim auxilii inde postulandi gratia profectus est. 
At hostes ue digressum quidem illius exspectarunt, 
sed prius repente tota regione diffusi sunt. Actum 
de omnibus est; periere funditus omnia : solz ur- 
bes adhuc relique; atque ad hoc usque tempus, 
quo scribimus, relique : quid sequenti die even- 
turum sit, novit Deus. Ad liec precibus tuis opus 
est, iis, inquam, precibus, qua Deum flectere ac 
mitigare solent. Equidem sxpius et privatim et 
publice frustra sum deprecatus. Quid frustra dico? 
In contrarium mihi vertuntur omnia. £a demum 
peccatorum et gravium et multorum conditio est. 


EPISTOLA LXX. 
Proclo. 

Null mihi superiore anno a sacra 9138 manu 
tua allatze sunt litter:e. Et hoc inter alias, quz iilo 
mihi tepore accidere, difficultates, a ine est nu- 
meratum. Plurimum enim quamplurimis in rebus 
ego superiore anno murrorem accepi, sed et hieme 
proxima qui unus ad solatium restabat fllius. ere- 
ptus est. Hoc enim erat in fatis, ut quandiu vobís- 
cum versarer, felici in statu essem; absens vero 
adversam fortunam experirer. Detur mihi, quaeso, 
solatium aliquod; paterni ut capitis tui litteras 
accipiam, mercem omnium, quz advehuntur e 
Tiracia, longe pretiosissimam. 


EPISTOLA LXI. 
Pylemeni. 

Duplez de te nuntius affertur. Idcirco eodem 
tempore in Thraciam et in lsauros scribo, ut in 
unas saltem litterarum incidas. Ambarum vero ar- 
gumentum est, charissimo mihi capiti. Pylzmeni 
philosopho salutem plurimam dicere. Idipsum enim 
est, velit, nolit, Nam nunquam quod a natura in- 
situm est pervincet ; nec divini scintillam ignis 
exstinguet ; sed aliquando prava institutione supe- 
rior illum excilabit. 


EPISTOLA LXXil. 
Episcopis (8). 
Andronicus, qui Ecclesiam fefellit, veram illam 
experiatur. Haud nuper admodum in Deum dceli- 


DION, PETAVII NOTAE. 


ripta hzc est ad episcopos, postquam An- 
, ecclesiastice animadversionis terrore 


ostenso, veniam ille quidem obtinuit, sed mox ad 
ingenium rediit. 


EPISTOLAE. — EPIST. LXXIII. 


1 injuria pulsatas, contra quas patrie suz imperant : contra quas pecunia3 ad emenda imperia 
intur. Sed harum custodes esse vult alios Deus ; nobis inter puros puris esse sufficit : si qui- 
intra sacra sepla permanere possimus, et exsecraudis hominibus sanctissimis ae religiosissimis 


interdicere. 
EIIIZTOAH OTI". 
Tpot qo. 

γὰρ δὴ xa φιλόσοφος εἶ (11), xa φιλάνθρω- 
οἱ με δεῖ προσαναχλαύσασθαι τὰς τῆς ἐνεγχού- 
υμφορᾶς [1p. ps συμ.]" ἣν τιμέσεις μὲν, διὰ 
ἣν φιλόσοφον " ἐλεήσεις δὲ, διὰ τὸ τῆς σαυτοῦ 
€ ἥμερον " δι᾽ ἀμφότερα δὲ πεσοῦσαν ἀνορθῶ- 
εἰράσῃ. Δύνασαι δὲ, ἐπειδὴ σώζειν τὰς πόλεις 
ptos (11*), καὶ φύσιν Éyet, χαὶ τύχην, xat τέχνην. 
λῶν ὑπαρξάντων εἰς τοῦτο παρὰ Θεοῦ, τὸ μέ- 
& ἀγαθὸν οἱ φίλοι, χαὶ τούτων Τρωΐλος τὸ μέ- 
M Ὅπως οὖν μὴ μόνον τὰς ὄψεις ἐπιδαλεὶῖς, 
καὶ τὸν νοῦν πάνυ σφόδρα προσέξεις τοῖς γράμ- 
(Ov ἐγὼ πολλὰ χατέσπεισα δάχρυα. Τί γὰρ 
νίχων μὲν (12) οὐχ ἄρχουσι Φοίνιχες, οὐδὲ 


σύρων Κοιλόσυροι, Αἰγύπτιοι δὲ πάσης μᾶλ- n 


| τῆς ἑχυτῶν, Λίδυες δὲ μόνο! τῆς ἑαυτῶν ; ἣ 

A!69£; εἶπτιν ἀνδρειότατοι, xal χωρεῖν ópóss 
ὁμοις ἐγνώχασιν; "v ὅτε πλείω xal φοδερώ- 
tol; παραδαίνουσι γέγονς τἀπιτίμια, τότε μᾶλ- 
ὑτοῖς αἱ πονηραὶ φύσεις ἐνεχυδίστησαν. "Ἔδει 
ἱρδὴν ἀνῃρῆσθαι τὴν πρὸς Κυρήνῃ Πεντάπο- 
6 δὲ λιμὸς xal ὁ πόλεμος οὔπω πᾶν ὅσον ἔδει 
υσᾶν, ἀλλὰ διατρίδουσι, xal χατὰ μιχρὸν 
ὕουσιν. Οὐχοῦν τὸ λεῖπον εἰς τὸ ταχὺ χατειρ- 
ἃ προσεξευρήχαμεν. Καίτοι τοῦτ᾽ ἔητιν, ὃ τὸ 
φᾶτον λόγιον ἐπεχρησμῴδησε τῇ τελευτῇ Πεν- 
ως. Πατέρων αὐτὸ xoi πάππων ἡχούσαμεν, 
ϑερεῖ τὰ Λιδύων ἡγεμόνων καχότης. Αὐτὸ 
Οὔτό ἔστι τοῦ χρησμοῦ τὸ τεμάχιον. ᾿Αλλ᾽ εἰ 
ἔπρωται τοῦτο, ἀναδολὴν τινα τοῦ χαχοῦ μη- 
ασῦε. Καὶ γὰρ ἡ τῶν iarpüw τέχνη, τὸ μὲν 
νεῖν ἄνθρωπυν, ἐπειδὴ φύσις ἐστὶν, οὐ χαθ- 
χωλύει " ἐμποιεῖ δέ τινὰ διατριδὴν τῷ χρεών. 
ὅν τι αἰτοῦμεν χαὶ παρὰ τῆς τέχνη; τῆς ἀρ- 
᾿βονθησάτω τῇ φύτει χατὰ τῆς νόσον" μὴ μέν». 
᾿τασπευδέτω τὸν ὄλεθρον. Μὴ, δέομαι, μὴ γέ- 
τῶν ᾿Ανθεμίου τοῦ μεγάλου γαιρῶν, ἐπαρχίαν 
εἴχὴν Ex μέτης ἀνηρῆσθαι τῆς διοιχήσεως. Εἰπὲ 
αὐτὸν, εἰπὲ πρὸς τῶν λόγων" οὐ σὺ χαταπεμ» 
4 τὸν νόμον γέγονας αἴτιος, ἐπὶ τοῖς πάλαι τὸν 
'ατον, ὃς ἀνατείνεται πολλχ χαὶ χαλεπὰ τοῖς 
κύουσι τὴν τῆς ἐνεγχούτης ἀρχὴν ; Πῶς οὖν 
ιεσᾶς τοῖς φιλοτιμουμένοις ἐπὶ σηῦ 6a pov vv5- 


ισὰ πολιτεύματα ; Εἰ μὲν οὖν οὐ λανθάνουσιν, D 


ς᾽ εἰ δὲ λανθάνουσιν, ἀμελεῖς. Χρῆν δὲ οὐχὶ 


EPISTOLA LXXIIL. 
Troilo. 

Cum et tu philosophus sis, ct humanitate przdi- 
tus, deplorand:e mihi $890 apud te sunt patrie 
calamitates ; cui tu honorem quidem habebis civis 
philosophi gratia ; misericordiam vero tribues ob 
insitam animi lenitatem; et utripsque demum 
causa jacentem erigere conaberis. Hoc enim est 
in tua potest.te aitum, quoniam ad civitates ser- 
vandas Anthemius et natura, et foriuna, et indu- 
stria comparatus est. Cui cum multa divinitus ad 
id bona concessa sunt, tuin summum est, amico- 
rum copia, el inter eos Troilus longe potissimum. 
Quamobrem vide, quasso, ne oculos duntaxat ad- 
Jicias, sed et mentem etiam litteris adverias, quas 
cgo ubertim stillantibus lacrymis respersi. Qui flt 
enim ut Phenicibus quidem Phoenices non impe- 
rent; nec Colosyri Celosyria, AEgyptii itidem 
omnibus potius proviuciis, quam pauie; Libyes 
soli patri przficiautur? Soline Libyes fortissimi 
sunt, ac legibus opponere sese constitutum habent? 
Quibus cum plura adversus violatores supylicia 
apposita fuerint, tum perdita ingenia impetu in eas 
graviore pracipitant. Necesse erat perire funditus 
Cyrenensem Pentapolin. Verum fames, et bellum 
nondum quantum satis erat consumpserunt, sed 
moram faciunt, et paulatim disperdunt. lgitur quod 
ad interitus celeritatem restabat excogitavimus. 
Quanquam hoc ipsum est, quod vetus admodum 
oraculum de Pentapolis exitu vatieinatum est. De 
parentibus hoc et avis accepimus : fles Libye du- 
cum pravitate perditum iri. Hoc enim oraculi fra- 
gmentum esi, Sed ct si in fatis hoc positum sit, 
aliquam tamen mali dilationem imvenite. Etenim 
medicorum ars ipsa mortem quidem ab hominibus, 
quoniam hac eorum est natura, non penitus pro- 
pulsat; sed moram tamen aliquam fatali necessi- 
tati injicit. Ejusmodi aliquid ab imperandi scientia 
petimus ; nature ut contra morbi vim opituletur; 
non interitum maturet. Ne, quaso, ne hoc magni 
Anthemii temporibus eveniat, ut Romana provin- 
cia media ex diccesi funditus pereat. Dic illi, dic, 
per scientias obtestor : uon tu novi supra vet«- 
rem mittendz legis auctor exstitisti, quae lex multa 
et acerba minitatur iis qui patrise suze imperiu n 
ambiant? Cur uon igitur iis succenses , qui acta 


DION. PETAVII NOTAE. 


)Eb γὰρ δὴ xal οιλόστφος. In vet. initium 
"5 est, Σοί με δεῖ, etc , tiim σὺ γὰρ δή, ete. 
XIX] (410) ᾿Επειδὴ σώζειν" τὰς πόλεις δν- 
c. Anthemius hic, insignis ac spectat:e. pro- 
s vir,consulatum gessit cum Stilicone A. 405, 
ii$ Cbrysostotmi amicissimus. Qui postea prz- 
| Urbis sub juniore Theodosio imperium omne 
nter administravit. Vide Socrat. lib. vn, cap. 
i et Troili sophiste mentionem facit. 


(12) Τί γὰρ δὴ τοινίχων μέν. Obscrvatione digna 
lex, qua nemini liceret in patria sua przfecturam 
provincialem adipisci. Quam camdem. Sinarum in- 
stitutis re-eptam didicimus. Causam indicat. Cas 
siodorns lib. i, epist. 9, tbi necesse est, inquit, aut 
gratiam parentela provocet, aut. odium | longa con- 
tentiones exasperent. AV in edicto Clotarii, tom. 1 
Conc. Gall., p. 475, statuitur, ut nullus. judex de 
aliis provinciis aut regionibus in alia loca ordinetur. 


M! 


1411 


EPISTOLJE. — EPIST. LXXVI. 


1418 


Vou συνέστησεν᾽ εἰ δὲ μηδὲν φανεῖται σπουδαῖον, A temporum illud memorie commendabit ; sin nilil 


ἔξεστι δήπου παίζειν τὰ παίγνια. 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ͂ ΟΕ". 
Νιχάνδρῳ. 
Τοὐπίγραμμά σου τὸ χλεινόν (14). Πῶς γὰρ οὐ 
πλεινὸν, ὅπερ ὁ μέγας ἐπήνεσε Νίχανδρος ; 


Tnc χρυσῆς εἰχὼν ἣ Κύπριδος. ἣ Στρατονίχης " 
ἐπίστασαι πάντως, ὅτι χαὶ εἰς ἐμὴν ἀδελφὴν ἐποιήθη 
παρ᾽ ἐμοῦ τότε, παρὰ τοῦ στίχου μαθών. Ταύτῃ τῇ 
φιλτάτῃ μου τῶν ἀδελφῶν, ἣν xa τῆς εἰχόνος ἐξίωσα, 
καὶ τοῦ στίχου, Θεοδόσιος ὁ βασιλέως ὑπασπιστὴς 
αὐνοιχος, ἕνεχα μὲν τοῦ χρόνου, xai τῆς ἐν στρατείᾳ 


in eo studio dignum videtur, licet profecto ia 
ludicris ludere. 


EPISTOLA LXXV. 
Nicandro. 


Insigne illud tuum epigramma : qui enim non 
insigne dicatur, quod maguus Nicander lau- 
daverit ? 

Aut pulchre effigies hec Cypridis, aut Stratonices ; 
nosti omnino fuisse a me lunc in sororem scri- 
ptum ; idque vel ex versicu!o intelligere potuisti. 
Hujus mihi sororum charissimz , quam el statua, 
et carmine dignatus sum , conjux est Theodosius 
imperatoris protector : qui, si diuturnitatem tem- 


προσεδρίας, xiv ἐπροστάτησε πάλαι" al 6$ σπουδαὶ B. poris, et assiduitatem militize spectes , jamdudum 


πλέον δύνανται τῶν ἐνιαυτῶν. Ταύτῃ τε οὖν ὄὅφε- 
log αὐτῷ γενοῦ, χἂν ταῖς δίκαις, εἴ τινες eisv αὐτῷ 
«ρὸς ᾿Ανθέμιον * ὀνάσθω δέ τι τοῦ μεγάληυ Νιχάν- 
ἔρου. 


EIIZTOAR O4 
660gí.1o. 


ὋὉλδιάταις (οὗτο: δὲ Or uóc εἰσι χωμήτης) ἐδέτσεν 
αἱρέσεως ἑπισχόπου, τοῦ μαχαριωτάτου πατρὸς ᾿Αθά- 
Βαντος τῷ μαχρῷ βίῳ τὴν ἱερωσύνην συγχαταλύ- 
δαντος. ἙἘπεχαλέσαντο δὴ χάμξ, χοινωνὸν αὐτοῖς γε- 
νέσθαι τοῦ σχέμμαιτος. Καὶ συνήσθην μὲν ἀνδράσιν 
ἐκ πολλῶν xal πάντων ἀγαθῶν ποιουμένοις τὴν αἴ- 
ρεσιν πολὺ δὲ πλέον ᾿Αντωνίῳ συνήσθην τῆς γαλο- 
καγαθίας, ὅτι χαὶ xaXov ἔδοξεν εἶναι χαλλίων. Ἐπὶ 
Ὑὰρ τοῦτον ἢ πάνδημος ψῆφος ἠνέχθη. Προστεθέντων 
δὲ xai δυοῖν εὐλαδεστάτων ἐπισχόπων τῇ γνώμῃ τοῦ 
v f Goo, οἷς συνετέθραπτο, xal ὧν τῇ θατέρου χειρὶ 
πρεσδύτερος ἀπεδέδειχτο * ἐτύγχανον μὲν οὐδ᾽ αὐτὸς 
ἀγνοῶν πάνυ τὸν ᾿Αντώνιον, ἀλλὰ δι᾿ ὅτων αὐτὸν 
ἔγνων λόγων χαὶ πράξεων, διὰ τοσούτων ἐπήνεσα" 
«ειροσθεὶς ὃὲ οἷς ἠπιστάμην χαλοῖς, ἅπερ ἤχουσα, 

p φέρω κἀγὼ τὴν ἐμαυτοῦ ψῆφον ἐπὶ τὸν ἄνδρα. Rol 
᾿γχένοιτ᾽ ἄν μοι βουλομένῳ χοινωνὸν αὐτὸν εἰ; τὴν 

" ἱερωσύνην προσδέξασθαι. Ἑνὸς οὖν ἕτι δεῖ, 
«οὔ χυρκυτάτου μέντοι, τῆς ἱερᾶς σου ytipó;. Τού- 
«99 μὲν Ὁλόδιάταις δεῖ " ἐμοὶ δὲ εὐχῶν. 


EIIIZTOAH OZ'. 
"'Axvcio. 
Οὐχ ἐθέλει περιμένειν [p. παραμένειν) ἄλληλα τὸ 
φῶς xal τὸ σχότος " ἀλλὰ νόμῳ φύσεως περιίσταται. 


ἝἘπανελθόντες ἀπὸ τῆς σῆς πομπῆς [15], ᾿Ανδρόνι- 


χὴν χατελάθδομεν. 


principem habere locum debuerat, sed favor et 
gratia plusquam annorum ratio valet. lac tu igitur 
Miuwn parte sublevabis; necnon in causis, si que 
illi fuerint apud Antbemium, omnino magnus ei 
Nicander aliqua in re adjumento sit. 


EPISTOLA LXXVI. 
Theophilo. 


Olbiatis ( vici cujusdam bie populus est) epi- 
sropi creatione opus fuit, cum beatissimus Pater 
Athanias longiore vita pariter et sacerdotio fun- 
ctus csset. Me igitur in hujus deliberationis eom- 
munionem advocarunt. Ego vero gratulatus sum 
hominibus, quod e multis, iisque bonis omnibus 
delectum instituerent; sed multo magis Antonio 
de sua probitate sum gratulatus, quod bonis 
melior judicatus esset. Nam in eum commune 
omnium suffragium collatum est, cumque se mul- 
titudinis sententi:e duo religiosissimi episcopi ad- 
junxissent, quibuscum educatus, et quorumalterius 
manu sacerdos consecratus fuerat : ne ipse qui- 
dem omnino Antonium ignorabam, sed illum de 
quibuscunque 993 noram dietis aut factis, de 
emnibus collaudavi. Tum adea, qus sciebam, 
przeconia, ea qua audieram adjungens, meo quoque 
illum suffragio renuntio. Ac pergratum mihi qui- 
dem erit, si illum in episcopatu collezam ac 
socium habuerim. Unum igitur id opus est, sacra 


p 2 scilicet manus. liec unum Olbiatis ; mihi vero 


preces necessarim sumt. 


EPISTOLA LXXViII. 
Anysie. 
Non sese invicem opperiuntur lux. et tenehrz, 


sed nature se lege fugiunt. Cum a 1 deductione 
reverteremur, Andronicum offendimus. 


DION. PETAVII NOTE. 


(14) Τοὐπίγργαμμά σου τὸ καλεινόν. 
Anthologie. 


Forte 
pou. Initium autem boc epigramm. exstat in calce 


ἧς. Deductionem inte 


(19) Ἁπὸ τῆς σῆς 30 
εἰ domum rcdeup- 


ligo. cum exeuntem mag 
tem deducerent. 


EmSTOL/E. — EPIST. LXXIX. 


1446 


"οὗτος ἀράσσει τῇ χεφαλῇ τὸν οὐρανόν. Νὴ A videtur, etiam divina revereri. Hic colum capite 


p&v σου xal τριπόθητον χεφαλὴν, σχῖμα Hevta- 
πένθιμον περιτέθειχε, δαχτυλήθρας, καὶ ποδο- 
ἂς ἐξευρὼν, χαὶ ξένα ἄττα χολαστήοια xac 
ig τῶν ἀδιχούντων (πάνυ γὰρ τονῦν ἕξεστι τῷ 
μένῳ ἀδιχεῖν), χατὰ δὲ τῶν συντελούντων ὑπὲρ 
σιῶν, χαὶ τῶν ἄλλων ὁτιοῦν ὀφειλόντων. Δεινὸς 
νὴρ ὑποθέσεις ἐξευρίσχειν, τῇ τε ἑαυτοῦ xai 
ἄντος φύσει πρεπούσας * ὃν ἐπὶ τῶν δεσμωτῶν 
ταῖς [rp. ἔταξεν ἐν ταῖς] ἀπαιτήσεσιν ἔταξε 
τρατιωτιχοῦ χρυσίου, τοῦ χαλουμένου Τιρωνι- 
αὶ συνῆψε τὰ αὐλαναΐζα (17) * xaX ἀεί τι χαινὸν 
ιλα:ῷ χαχὸν, ἐφ᾽ ᾧ κατὰ φῦλα χαὶ δήμους αἰχί- 
ι. Οὐ γὰρ ἔστιν οὐδὲ τοῖς ἔχουσι xal πλουτὸῦ- 
τκαστιγώτοι; ἀναχωρῆσαι" ἀλλ᾽ ἕως ὁ mal; οἵ- 
ἰαδίζει τὸ χρυσίον οἴσων, ὁ δεσπότης ἡλόηται, 
10' ἐνίους τῶν δαχτύλων (18) ἐγένετο. Ὅταν δὲ 
ἰσεως ἀπορῇ δυναμένης αὐτὸν ἐστιάσαι, Μαξι- 
xai Κλεινίας (19) ἔφεδροι. Ἐν ἐχεένο:ς χαρί- 
τῷ πάθει. ᾿Αλλά μοι δοχεῖ τοιοῦτος ὧν, πονη- 
χιμόνω» προνοίας τυγχάνειν, οἱ βούλονται μὲν 
ἰἶσθαι, χαὶ εὐτυχεῖν τὰς παλαμναιοτάτας [γὉ. 
wwala; ταύτας ψυχὰς, αἷς ὀργάνοις δύνανται 
αι πρὸς τὰς χοινὰς συμφοράς. ᾿Απὸ τούτων 
1pa3xtu3,023tv αὐτῷ δόξαν ὡς ἀνδρὶ γενναίῳ. 
ι πῶς εὔλογην, ὅστις ὑπερύψωσε τὸν ὑψηλὸν, 
iv ταπεινὸν ἐταπείνωσεν; Ἐφ᾽ οὗ πᾶς μὲν μέ- 
xal πρᾶος τὸν τρόπον, ἐν Καρὸς uolpa xol 
;* δύνανται ὃὲ μόνοι Ζηνᾶς xat ᾿Ιούλιος " Ζη- 
πράξας πέρυσι τοὺς διπλοῦς φόρους, ὃς ἀπειλεῖ 
μὸν ἀδελφὸν ᾿Αναστάσιον παραπρεσδείας καὶ 
αι, χαὶ αἱρήσειν. Οὗτος μέντοι ἐχόντος αὐ- 
ivatat " Ἰούλιος 65 ἄχοντό: τε xaX χχαίοντο:" 
ιτ᾿ οὐδενὸς οὕτως, ὡς x11 ᾿Ανδρονίχου γέγονεν 
ἰπερος. 'Evxox[iv γὰρ αὐτῷ δίς 09 xal τρὶς, 
οἷς ἐξ ἁμάξτς λοιδορητάμενος, xal πάντα 
τεινάμενος, ἅπερ àv εἰρταθαι xai παρ᾽ ἐμοῦ 
ἐντὸς ἂν ἐτιμησάμην, ἀπέδειξε τὸ χάθαρμα 
ντὶ λέοντος - χαὶ ἐξ ἐχεΐνου χρῆται χαθάπερ 
πόδῳ παρόσον ἀδεῶς οὐδὲ ἐν ταῖς γωνίαις 
)υρέζειν χατὰ τοῦ δεσπότου τολμᾷ * τοῦτο δὲ 
Bev ἔξεστι τοῖς οχέταις ποιεῖν. ᾿Ανδρόνιχος δὲ 
οὔτο. Τὸ γὰρ ἀλόγιστον ἀνδρεῖον μὲν οὐδαμοῦ" 
δὲ τοὺς χαιροὺς, δειλόν τε χαὶ θρασὺ γίνεται, 


tundit. Testor sacrum tuum ac ter optatum caput : 
lugubrem ille Pentapoli cultum, atque habitum 
indixit : digitorum pressoria , ac pedum tortoria, 
aliaque quamplurima quzstionum argumenta coin- 
mentus, non ad quemquam maleficoruni premen- 
dum (nunc enim magna cuilibet maleficiorum licen- 
Lia est) ; sed adversus eos, qui vectigalia pro bonis 
suis pensitant, aut qui alio quovis nomine aliquid 
debent. Est enim ad invcstigandas rationes suo et 
Thoantis ingenio dignas solertissimus; quem ex 
commentariensi coactorem fecit militaris auri, quod 
Tironicum vocant ; et Aulanza addidit, ac semper 
novum aliquod ex vetere malum : cujus gratia 
per nationes populosque crucientur. Neque enim 
iis etiam, qui unde solvant, babent, et locupletibus 
a flagris tergum suum licet defendere; sed iuterim 
cum servus domum ad aurum deportandum va- 
dit, 995 herus czditur, et digitorum aliquo tor- 
quetur. Cumque occasione crudelitatis explend:e, 
quasi epulandi, caret; Maximinus et Clinias suh- 
sidiarii przesto sunt. In iis furori obsequitur suo. 
Sed mihi videtur ille, cum cjusmodi sit, malorum 
demonum providentia ac prasidio fulciri ;^ qui 
laude hominum, ac secundis rebus affluere diras 
illas ac detestabiles animas volunt ; quibus ad pu- 
blicas calamitates administris uti queant. Quare ex 
iis gloriam illi, quasi forti viro, ac strenuo, com- 
parant. Quanquam qui istud convenit, cum excel- 
sum ac sublimem extulerit, et huinilem ac dejectum 
depresserit ? sub quo quisquis moderatus ac placi- 
dis moribus est, Caris loco, atque infamis ducitur, 
soli vero apud eum possunt Zenas et Julius : quo- 
rum Zenos ille est, qui duplex hoc anno vectigal 
extorsit; qui fratrem meum Anastasium minatur 
se falsa legationis accusaturum ac damnaturum 
esse. Atque ille volente Andronico plurimum potest; 
Julius vero invito ac plorante; nec in quemquam 
fortior, quam in Andronicum exstitit. Bis enim 
jam ac terin illum vociferans, et conviciis de 
plaustro, ut aiunt, proscindens, et intentans omnia, 
qu: dicta a me esse plurimi facerem, scelus illud 
murem ex leone rcddidit. Atque exinde illo tan- 
quam mancipio utitur; quando ne secure quidem 


DION. PETAVI! NOTE. 


Kel συνῆψε τὰ αὐαναῖα αν Tironicum, D Gr»ca non consuluit, in cam opinionem inductus 


lanza tribütorium genera. fuisse, facilis est 
io. Ac prius quidem: a tironibus deducitur ; 
in eorum stipendium insumptum sit. De po- 
ri quid pro certo dicam non habeo, Meursius 
cabulario ἀπὸ τῆς αὐλτς derivatum existimat, 
in aulam — exigeretur.. Conjector ille nescio 
qui de suburb:cariis vindicias scripsit, non 
antis more (quod ipsum tolerabile esset), scd 
am Pvyilius aliquis e cortina. pronuntiat, τὰ 
ata esse superindicta, scu aug:nenta indictionum 
remeuta. ]ia enim vocem αὐξαναῖϊλ vertere dc- 
interpres, ait ille. Sed multis modis vana est 
meraria isla castigatio. Primum αὐξανχῖα non 
r apud Synesiuni, sed. a232vaia, tam in edi- 
Turnebi, quiim in mss. omnibus. AL iste, qii 


est solo errore typographico, quo in Latina nostra 
auxanca pro aulanea irrepsit. 

Deinde ab eo, quod est αὐξάνω, derivari tX αὖ- 
favata, nemo Gravc vel. inediocriter eruditus dixe- 
rit. Hoc enim per leges gramimaticie non licet, 

(18) Kal παρ᾽ ἐνίους tor Caxtó.lor. Mutilumne 
dices, an δαχτυλήθραις. et id genus instrumenti 
carnificinze tortum ac digitis retentum ? 

(19) Μαξιμῖνος xal KAsiríac ἔξεδροι. Nova vocis 
ἔφεδρος acceptio. Nonenim crudelitatis administros 
εἰ quasi de palina certantes siguilicat, sed cos po- 
tius in quos crudelitatem. exercet suam. Nisi ania- 
gonistas sic usurpat, ut leno ille Terentianus : 


llle verberando, ego vapulando, ambo defessi sumus. 


EPISTOLAE. — EPIST. LXXIX. 


1159 


' οἰκίας ἐσόμενος, μαίνετα: ἐχπάγλως πίσυ - A ad Andronicum arcana pertulisset ; ne dignus quis- 


tt, οὐδέ τι οἷδε τίνειν 


piam, qui pro Antbemii anima morti objiciatur, 


Ergo ex iis, quie in somnis quispiam viderit, vel vidisse potius dicitur, Pentapolis vere, nec 
sium zrumnis afficitur. Andronicus enim, cui ea commissa sunt, bene de fortunata prafecto- 
ao meriturus perfurit horrendum Thoante fretus, neque novit bonorare, 


,0008 θεούς" χρατερὴ δέ à λύσσα δέδυκεν. 
ὕτοις τῇ πατρίδι τῶν πραγμάτων ὄντων, οὐχ 
Εὐαγρίῳ μάντεως εἰς προαγόρευσιν τοῦ πο- 
πκαλλάξειν, εἰς τὸ διχαστήριον ἀπελθόντι. 
τὸ; ᾿Ανδρόνιχος ἄντιχρυς, o) πρὸς τοῦτον, 
ἧς ἔχεῖνον, ἀλλὰ πρὸς αὐτὸν Εὐάγριον ἐξήγ- 
ν γνώμην τὴν ἑαυτοῦ, χαὶ ἔχεσθαι τῆς λει- 
; ἐθελοντὴν ἐχέλευσεν, ἐὰν σωφρονῇ ᾿ πάντως 
γφανεΐῖσθαι τὴν χαταδιχάζουσαν. ᾿Ἀπολελό- 
ἡ xaX Θεῷ, χαὶ τῷ θείῳ Διοσχουρίδῃ, xal 
νθρώποις, ὡς ἔγωγε ἀτιμότερος ἐξ ἐντιμοτέ- 
ἄνα, τἀ γε ἀνθρώπινα " ἀσθενέστερος δὲ ἐξ 
ρου. Καὶ ᾿Αυδρόνιχο: ἀπόντων μὲν ἡμῶν τὴν 
ἐθεράπευσε, δι᾽ fjv οὐ γέγονε δὶς ἐπ᾿ ᾿Αλεξαν- 
ιγώγιμος. Παρόντι δὲ οὕτω χρῆται, vb τὰν 
M)y χεφαλὴν, ὡς ἐπειδή μοι συνέπεσεν ἀπο- 
ὧν παιδίων τὸ φίλτατον, χἂν ἐξήγαγον ἐμα"- 
Ost; ὑπὸ τοῦ πάθους (οἶσθα γὰρ ὅτι Oz 45; 
X τοῦτο πέρα τοῦ δέοντος)" νῦν δὲ οὗ λογισμῷ 
ους ἐχράτηστα " ἀλλ᾽ ᾿Ανδρόνιχος ἀντιπερι- 
καὶ πρὸς ταῖς χοιναῖς συμφοραῖς τὸν νοῦν 
onc:  χαὶ γεγόνασί μοι συμφοραὶ παραμυ- 
| συμφορῶν, πρὸς ἑαυτὰς ἀνθέλχουσαι,, xal 
ἄθος ἐχχρούουσαι, ὀργὴ συμμιγὴς λύπῃ τὴν 
καιδίῳ λύπην. Οἶσθα ὅτι μοι μαντευτὸς ὧν 
εἷς χυρίαν τοῦ ἕτου: ἡμέραν. Καὶ γέγονεν 


καθ᾽ ἣν ἱερχσάμτν. "Ho86urv μεταδολῖις βίου, c 


vuv ἐμπανηγυρίσας αὐτῷ, xai τιμῆς ἀνθρω- 
καὶ πάτης γλυχυθυμίας παρ᾽ ὁντινοῦν τῶν 

πεφιλοσοφηχότων ἀπολελαυχὼς, οὐχ ἧττον 
θύραθεν, ἣ διὰ τὴν παρασγευὴν τῆ; Ψυχῆς, 
ἵντοιν ἀφηρημένος αἰσθάνομαι. Τὸ uk) οὖν 
Ν τῶν xaxov, 6 pot xal δύσελπιν τὸν βίον 
οὐκ εἰωθὼς ἀποτυγχάνειν ἐν ἱχετείαις Θεοῦ, 
vtov οἶδα μάτην εὐξάμενος * ὃς τὴν μὲν οἰχίαν 
Ἰὼ πράττουσαν, τὴν ὃὲ πατρίδα δυστυχοῦ- 
εἶν ἀναγχάξζομαι. αὶ πᾶσιν ἐχχείμενος ἐφ᾽ 


Mortalesque deosque, [urorque hunc corripit ingens. 

Cum eo patrie res devenissent, nihil Evagrius 
vate opus hobuit, qui infelicem causa suse exitum 
prediceret, si in judiciam veniret. Sed Andronicus 
ipse palam mon buic aut illi, sed Evagrio ipsi 
suam sententiam denuntiavit ; ac sponte publicze 
functioni jussit insistere, si saperet : prorsus enim 
se in illum condemnationis sententiam esse dictu- 
rum. Quare satisfactuin ἃ me est tam Deo, quam 
divino Dioscuridi, et universis mortalibus, quod 
ex honoratiori relditus sum inhonoratior, quan - 


B tum ad bumana pertinet , et ex poteutiori imbe- 


cillior. Andronicus vero, absente me, potentian 
et auctoritatem observabat nicam, per quam bis in 
nexum Alexandrie non est abductus. in przescn- 
tem autem ita, per sacrum capul vestrum, sese 
gerit, ut cum mihi liberorum meorum charissi- 
mum auiittere contigisset, pene ut ex liac me vita 
liberet educere, luctu ac merore superato : scis 
enim quam in iis sim ultra quam deceat, muliebri 
animo οἱ infracto : cum $97 hzc, inquam, ita 
se haberent, non ratione tamen dolorein vicerim ; 
sed animum meum ad sese revocarit Andronicus, 
ac communibus miseriis mentem advertere coege- 
rit. Àc inibi xrumnza fuerunt zrumnarum reme- 
dia, qua mé ex adverso traxerunt, οἱ cominotio- 
nem aniiói Conmmolione alia repulerunt ; ira nempe 
dolori mista, dolorem, quem ex fllii morte cbpe- 
ram. Nosti ad certum anni diem mortem mihi 
predictam fuisse. Fu[I ille ipse, quo sum episco- 
pus factus. Sensi ego mutationem vile; quam 
cum liactenus perpetua quadam hilaritate, ac velut 
fcstiva celebritate traduxissem, cum humanos bo- 
nores, ac nullam non animi voluptatem supra 
omnes, qui se unquam philosophie dediderunt, 
expertus essem, non minus ob externa illa bona, 
quam ob animi comparaliouem ac statum; video 


DION. PETAVIt NOT £. 


3t; qui Theodosii pueri. imperatoris ac D argumento probare potest? An non alibi, quam in 


ice curam sustinens, non alibi quam in 
u degebat. In eadem urbe Thoanti edituin 
ium manifeste declarant verba illa Synesii : 
(pra:fecti) εἰσχλυθέντος o?xot Θόαντος μόνου, 
στοῦ, φησὶ, μόνου παρόντος, ἐξενηνόχασι 
τὸν τὸ ἐνύπνιον. Si unus ex iis praffectis 
1tbemius, ut conjector agnoscit, Constanti- 
autem versabatur idem, ubi et «agrotabat , 
' est ibidem fuisse Thoanteum, ut ab illis 
us domum accerseretur, ac de insomuio 
ur, Proinde εὐτυχὴς τῶν ὑπάρχων olxia, non 
ustalis prztorium | nescio quod Eutycheum, 
ἱμναία prejectorum domus, ut Anthemium 
$ pratorie priefectum intelligat, cum aliquo 
rte an urbis praefecto, Anthemii cognato, ct 
oixí2, hoc est domo aec familia. Nam quod 
eum prafecti Augustalis ([LXXXI]J Alexaa- 
t Agypti pratorium fuisse dicit, cedo, quo 


PaTROL. Gh. LXVI. 


raeloriis priefectorum proponi leges consueverant? 
n codem ecce Cod. Theod. de privil. corporat. urbis 
Rom«se,lex 1 hanc habet subscriptionem, Dat, Kalend. 
Jun. Bonamansione, PP. in foro Trajani. Num Tra- 
jani forum preetorium Romz fuisse conjector au- 
debit asserere ? Tum 1. 10 de pisioribus et catabo- 
lensibus, Dat. Non. Jul. in Pantheo. P'antheuw, 
quod sciam, praetorium non fuit. Vana est itaque 
conjeetoris bariolatio, ct castigatione, uti dixi, 
digna temeritas, qui cap. 9, Dissert. 2 De suburbi- 
cariis eam inscriptionem praedixit : Symesii locus 
ab interpretis inscitia vindicatus, οἱ in capite ipeo : 
Quem locum mirum quam perperam interpretatus 
[uerit etiam nuperus Synesii enarrator. Ac si, quil 
inscitia $il, scire conjector volet, Veterem mundi 
descriptionem legat, quam Grice ex Latino a se 
conversam nuper edidit. Nihil erit quod quid ilia 
sit, alibi requirat. 


4G 


1455 


Πάλαι ποτ᾽ ἦσαν ἄλκιμοι Μι.λήσιοι. 
"Hv ὅτε χἀγὼ φίλοις ὄφελος $v* χαὶ σύ με ἐχάλεις 
ἀλλότριον ἀγαθὸν εἰς ἑτέρους δαπανῶντα τὴν παρὰ 
τῶν μέγα δυναμένων αἰδώ *. χαὶ ἧσαν ἐχεῖνοι χεῖρες 
ἔμαί. Νυνὶ δὲ ἁπάντων ἔρημος ὑπολείπομαι, πλὴν εἴ 
«t σὺ δύνῃ xal γὰρ δὴ xal σὲ μετὰ τῆς ἀρετῆς 
ἀγαθὸν ἄσυλον ἀριθμῶ. Σὺ μὲν οὖν ἀεὶ χαὶ δύνῃ, καὶ 
δύναιο χάλλιστα χρωμένη τῷ δύνασθα!:. Νίχαιος δὲ 


xai Φιλόλαος οἱ χαλοὶ χαγαθοὶ νεανίαι καὶ συγγενεῖς, 


ὅπως ἐπανέλθοιεν τῶν ἰδίων γενόμενοι χύριοι, πᾶσι 
μελέτω τοῖ; τὰ σὰ τιμῶσι καὶ ἰδιώταις χαὶ ἄρ- 
χουσι. 


ἘΠΙΣΤΟΛΗ Πά.. 
Τῷ ἀδειλρῷ. 

Τίνα μὲν τοι, τίνα παρὰ τῶν οἷος αὐτὸς εἶ, προ- 
ἥκει θαυμάξεσθαι; Τὸν σώφρονα, τὸν ἐμμελῆ, τὸν 
φαιδεῖας ἑταῖρον, τὸν προσανέχοντα τῷ Θεῷ χαθά- 
παξ, τὸν οἷός ἐστι Γερόντιος. "Ἔχεις οὖν τὸν ἄνδρα 
μετὰ τῆς ἐπιστολῆς, ᾧ χρησάμενος, ἐρεῖς οὐ φαῦλον 
δ καινέτην ἐμέ. . 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ HB. 
Χρύσῃ. 

Οὐχ ὅτι μοι τῶν πα!δίων συγγενής ἐστιν ὁ θαυμα- 
στὸς Γερόντιος, συνίστημι τὸν νεανίσχον τῇ φιλίᾳ τῇ 
«ἢ “ xai τοῦτο μὲν γάρ᾽ ἀλλ᾽ ὅτι πρέπων ἐστὶ τοῦ 
χρυσοῦ Χρύσου τοῖς τρόποις, εἰ δεῖ μέ τι χαὶ ψυχρὸν 
simu καὶ Γοργιαῖον (25). Παντὸς μέντοι μᾶλλόν 
bewv ἀληθὲς εἰπεῖν, σὲ εἶναι ἁπάσης ἀρετῆς εἴσω, 
xe τὸν διδόντα Go. τὴν ἐπιστολὴν, ἀξιώτατον ἀπο- 
λαύειν σου τῆς συνουσίας. 


EITIZTOAH DT". 
Τῷ ἀδειϊφῷ. 

Μῆχος ἑκιστολῆς ἀνοιχειότητα κατηγορεῖ τοῦ δια- 
κομίζοντος. ᾿Αλλ᾽ ὁ θαυμαστὸς Γερόντιος, οἷδε μὲν 
- ὅσα χἀγώ ᾿ εἰ δὲ μὴ πρὸς τὸ ψεῦδος ἀνοιχείως εἶχε, 
διηγήσατο ἂν χαὶ ὧν ἠπίστατο πλείονα, τῷ φιλεῖν 
bgh, πεὶ τῷ γλῶτταν ἔχειν ἀρχοῦσαν τῇ γνώμῃ. Ὃν 
ἂν ἴδης ἡδέως, εἶδες ὡς ἐγὼ βούλομαι. 


EIIIZTOAH IIA'. 
TQ αὐτῷ. 

Δέδεξο μετὰ τῆς ἐμψύχου xal τὴν ἄψυχον &vtato- 
λὴν * μετὰ τοῦ θαυμαστοῦ Γεροντίου, ταῦτα τὰ γράμ- 
ματα, νόμῳ τὸ πλέον ἢ τῇ χρείᾳ τοῦ προσειπεῖν σε 
γενόμενα. Ὅτι γὰρ ἡμεῖς συζῶμεν τῇ περὶ σοῦ μνή- 
pp, μυρίων ἐπιστολῶν μαχρῷ μεγαλοφωνότερον ὁ 
νεανίσχος ἂν διηγήσαιτο. 


: EPISTOLAE. — EPIST. LXXXIY. 


1434 


Fortes [uerunt primitus Milesii. 

Fuit tempus illud, cum ego amicis meis essem 
utilis, ct tu me alienum bonum appellares, poter- 
tiorum scilicet in me observautia ad aliorum com- 
modum abutentem : quos ego sic tanquam manus 
habebam. Nunc omnibus destitutus relinquor ; nisi 
δὶ tu quidpiam potes. Nam et te cum virtute in 
bonis deputo, quz auferri nequeunt; ac tu sane 
semper et potes plurimum, et possis, potestate 
optime uteus tua. Niceus autem et Philolaus, 
priestantissimi juvenes, et cognati, quemadmodum 
reruui suarum doniini revertantur, curz sit omni- 
bus, qui te observant, et privatis et magistra- 
tibus. 


EPISTOLA LXXXI. 


Fratri. 

Ecquem vero, ecquem admirationi esse 999 par 
est, apud tui similes? £um nempe, qui et frugi homo 
sit, et elegans, el disciplinz socius, et divino cultui 
deditus : et, ut uno verbo dicam, qui Gerontii sit 


. similis. llabes igitur cum litteris. homiuem, quo 


cum usus fueris, non malum me laudatorem 
dixeris. 4 


EPISTOLA LXXYXII. 


Chrys. 

Non quod liberorum meorum cognatus est prz- 
clarus Gerontius, idcirco adolesceutem tux amici- 
tie commendatum volo, tametsi id quoque verum 
est : sed quod aurei Chrysz moribus congruit, si 
quid frigidum dicere ine, et Gorgize non dissimile 
oportet. Verum cxteris istud omnibus longe verius 
dixerim, te intra genus omne virtutis esse consti- 
tutum ; eumque, qui ad te hasce litteras defert, 
tua esse familiaritate dignissimum. 

EPISTOLA LXXXIII. 
Fratri. 

Epistolae longitudo alienum esse eum, a quo per- 
feratur, arguit. Priclarus autem Gerontius novit 
quidem eadem, qua ego, omnia ; sed nisi ab omni 
mendacio esset alienus, etiam iis quz novit plura 
diceret ; pro 60 quod me amat , et linguam babet 
ad intimos animi sensus aperiendos idoneam. Quem 
δὶ tu libenter videbia, videbis sane, quemadmodum 


D videri abs te cupio. 


EPISTOLA LXXXIV. 


Fidem. 

Accipe cum animata etiam anime expertem epi- 
stolam, cum egregio Gerontio, quas ad te scripsi 
litteras : quas legi cuidam potius, quam salutandi 
tui necessitati tribui. Nam nos cum assidua tul 
recordatione vivere, multo infinitis litteris evidert 
tius adolescens iste narraverit. 


DION. PETAVI) NOTE. 


) Ἑυχρὸν εἰπεῖν, xal l'opyiaior. Contra apud 
Philostratum epist. 15, Γοργιάζειν est τὸ ῥητο- 
ρεύειν, ornate ac rhetorice dicere. Ἀαὶ οὔτε τῷ l'op- 


γίᾳ παρίησι τὸ ἑαυτοῦ ἄμεινον Γοργιάζειν, ait. de 
Platone loquens. 


EPISTOLA. — EPIST. XGil. 


EIHZTOAB Ww. 
Tpoto. 

! ἀπραγμονεστέρας ἐποιούμην τὰς πρὸς 
s ἐντεύξεις χαὶ παρὼν xat γράφων. Ἕξζων 
! βιδλίων, τρόπον τινὰ ἀσύνταχτος πάσῃ 
λιτείᾳ. Νυνὶ δὲ (ἐπέταξε γὰρ ὁ Θεὸς εἰς 
νὸν χωρίον οἰχεῖν, xal αὐτὸν ἔχειν ἐν τῇ 
άξιν, xai ζῇν ἐν διηριθμημένοις ἀνθρώ- 
μὴν ἂν οὖν ὄφελος εἶναι τοῖς συλλαχοῦσι, 
γαθὸν, ó τι δυναίμην, χαὶ ἕκαστον ἰδίᾳ, 
v χοινῇ, ἵν᾽ ὁρῴην τε καὶ ὁὀρῴμην ἡδέως 
ὡς ἂν εἴποι τις, συμπλῶν τοῦ βίου. Εἴ 
ιρτύριος ὄναιτο τῆς δι᾿ αὐτὸν γενομένης 
σθι μοι χαρισάμενος ἐν ἀνδρὶ συνδιημε- 
| ναὶ μὰ τοὺς λόγους τἀμὰ καὶ σὰ παι- 
xig εἰς τὸ συνεῖναί μοι πολὺ xal τῆς 
ς ἐπιλαμδάνοντι. 


1458, 
RPISTOLA XC. 
Troilo. 

Olün quidem securiori ae faciliori amicorum 
consuetudine períruebar, cum prssens ipse, tum 
per litteras. JEtatem enim in libris consumebain, 
ab omni quodammodo et civitale abhorrens, et.ad- 
ministratione reipublicze. Jam vero, pracepit quip- 
pe mibi Deus, ut in loco constituto degerem, cer- 
tumque in civitate ordinem tenerem, ei cum de&- 
nitis hominibus statem agerem ; vellem equidom 
iis, quibuscum mihi vivendum est, aliqua in re 
commodare, beneque de iis quacunque possem 
ratione mereri, cum unoquoque privatim, tum pu- 
blice univerga civitate, uL et videre et videri ab iis 
libenter possem, ejusdem, ut ita dicam, vitz navi- 
gationis sociis. Quare si qua in re Martyrio, quam 
pro illo scripsi, epistola adjumento fuerit, scito te 


viro gratificaturum, qui mecum assidue verselur; quique, testor disciplinas omnes, meas 
icias, sepe dum nostra consueludine fruitur, bonam partem noctis insumit., 


ΕΠΙΣΤΟΛΗ͂ &LA'. 
Τῷ à6sAgq. 
| μιχρὸν ἀπολαύσω τῆς ἀγροιχίας, τῶν 
y [γρ. τῶν τρόπων " λίαν) ἀληθεύων διά- 
ϑι ὅτι, xa ἐπὶ τῆς Λιδύων ἐσχατιᾶς. 


ἘΠΙΣΤΟΛΗ Β΄. 
Ἡσυχίῳ. 
; θεμιστοχλέα τὸν Νεοχλέους ἐπήνεσαν, 
πολιτιχῆς δυνάμεως ἐραστὴς παρ᾽ óvtt- 
' ἑαυτοῦ [γρ. ἑαυτῷ] γενόμενος, ἀπηύξατο 


EPISTOLA XCI. 
Fratri. 

Non mediocre mibi damnum mea ilia morum 
rusticitate consciscam : cum valde ingenio meo 
nalurgque serviam, eliam in extremis illis Libyss 
finibus. 

EPISTOLA XCIL. 
Hesychio. 

Atlienienses Themistoclem Neoclis filium lauda- 
runt, quod, tametsi pre cseteris, qui iisdem tem- 
poribus vixerunt, civilis potentise appetens foret ; 


ἣν, ἐν ἧ τῶν ξένων οὐδὲν ἔμελλον πλέον C imperium tamen omue detrectabat, in quo nibilo 


φιμοι. Σοῦ δὲ ὅτι μὲν ἐπέγνωσαν τὴν ἀρε- 
οἱ, καὶ διὰ ck παρῆλθεν εἰς τὴν πολιτείαν 
£, καὶ πρᾶγμα χαινὸν, ἥσθην μὲν, ὥσπερ 
X ix παλαιοῦ γεγονότας, τῆς ἱερᾶς γεω- 
dits ἡμᾶς μνηστευσάσης. "Ὅτι δὲ ἐν τοῖς 
καὶ τὸν ἐμὸν ἀδελφὸν ἀξιοῖς ἀριθμεῖν, 
ιαλείφεις τὴν οἰχίαν ἀπὸ τοῦ πονηροῦ βι- 
εἴ τι χατὰ συμφορὰν ἀρχαίαν προειλήφει 
τοῦτο δὲ, o) κατὰ Θεμιστοχλέα σέ φημι 
t δοχοῦντα τῇ θείᾳ γεωμετρίᾳ. Εὐόπτιον 
λφοῖς ἔδει τετάχθαι τοῖς σοῖς, εἰ τὰ τῷ 
πὰ, xal ἀλλήλοις εἶναι δεῖ τὰ αὐτά, Εἰ δὲ 
jw περιχεχυμένων πραγμάτων ὄχλον τὸ 
ἰῆται μέχρι τοῦ νῦν, δεῖξον, ὦ θαυμάσιε" 
τὴν ἐπιστολὴν, ἄνες τὴν πενθερὰν αὐτοῦ 
᾿ ζημίας, καὶ τὰ μετὰ ταῦτα, xal τὰ προ- 
πόδο; μοι τὸν ἀδελφόν" ὃς εἰ μὲν δι᾽ αὐτὸ 
ημεῖ, Θεὸς οἷδε. Πρὸς ἐμξ δὲ πάνυ παρα- 
ἔμενον ἐπὶ πολλαῖς, ὧν οὐχ ἀνήχοος εἶ, 
, οὐδὲν ἕτερον προφασίζεται. 


plus noti ignotis ac peregrinis consequerentur. 
Tua vero virtus, quoniam iisce temporibus experta 
est, ac propter te novum in rempublicam nomen, 
novaque res est introducta ; gavisus equidem sum; 
quod facere par erat eos, quos vetus necessitudo 
conjunxerat, cum nimirum sacra nos invicem geo- 
metria conciliasset. 984. Quod autem in senato- 
rum numerum etiam fratrem meum ascribis, nec 
ejus familiam ex infelicibus tabulis eximis , etiamsi 
pro veteri calamitate antehac aliquid ejusmodi 
contigisset : istud vero non jam Themistoclis simile 
fieri abs te dico, nec divine geometries consenta- 
neum. Evoptium enim tibi fratrum tuorum loco 
esse oportebat ; si quae eadem uni sunt, eadem et 


D esse inter se necesse est. Quod si affluentium ne- 


gotiorum multitudine districtus, officii tui rationem 
nullam hactenus habuisti, fac istud comprobes, o 
preclare vir ; statimque ut bas litteras acceperis, 
socrum ejus ab iniqua multa exime, tam futuri quam 
praeteriti temporis. Ac fratrem meum mihi reddito ; 


ejus rei gratia peregre sit. profectus, novit Deus: apud me quidem, qui ob plerasque, qu: 
M sunt, calamitates consolatione egeo, nullam aliam absenti:e sua: excusationem przetexit. 


ἘΠΙΣΤΟΛΗ͂ QU. 
'Axvcíq. 
οὐκ ἔφθατα τὴν βαρεῖαν ἀχηὴν ἀπὸ τῆς 
πυθόμενος * χἀγὼ μὲν διενουύμτ,» f τάχος 
ἰχειρα παραπέμψαι τὴν φήμην, ἧχε δέ τὶς 
ὡς ὁ στρατηγὸς ἔδη τὰ μετέιυα 11: yn 


EPISTOLA XCIII. 
Anysio. 

Ni per ego, simul atque molestum e Cyrene nun- 
tium accepissem, ststueram, quam possem cceler- 
rime ejus rei famam ad Teuchira trausmittere. cuam 
ad nie perlatum. est, ducem extremos provincia 


EPISTOLAE. — EPIST. XCIV. 


1400 


, Καὶ γαμετῆς ἃν αὑτοῦ xol παίδων ἔψατο τὸ A in ejusmodi causa consilii mutationem nuliam ad- 


τον, χαὶ συγγενῶν συχνῶν, xaX πάνυ φίλων, 
ὃν τε xal πενήτων" xal ὅλως χαχῶν ἅν Ἰλιὰς 
ἢ τὴν πόλιν ἡμῶν, ὑπ᾽ ἀνδρὸς ἀπογνόντος τὴν 
ἄν, xai θανατῶντο:  ἐνίχησε δ᾽ ἂν Ἰούλιος 
ἐφ᾽ f, ζῆν οὐχ ἂν ηὔξατο. Ὑπὲρ ὦ» ἀπάντων 
ποιητέα μοι ταῦτα εἶναι τὰ γεγενημένα. Τῆς 
; φύσεώς τε χαὶ προαιρέσεως παραπολαυέτω 
τς ἔχθιστος. Πολλῷ γὰρ ἐμοὶ χάλλιον ἔχε:, τὸ 
€ τινὰ πεποιηχένα! χαλῶς, ἣ περιιδεῖν πολλοὺς, 
λῦσαι, παρὰ τὴν ἀξίαν πεισομένους χαχῶς. 
} δὴ xai τὴν εὐγενῆ γυναῖχα xal τὰ παιδία 
νθρώπου μισῶ. Καίτοιγε οὐδ᾽ αὐτὸς ἄξιός 
πὶ ταῖ; xav' ἐμοῦ λοιδορίαις παθεῖν τι χαχὸν 
ιχῶς] ὑπ᾽ ἐμοῦ * πολλοῦ γε χαὶ δεῖ, Μισεῖσθαι 
g χαὶ πάνυ. Λυπεῖν γὰρ οἰόμενος λέγει (25), 
δηξόμενος φθέγγεται. Ἡ προαίρεσις οὖν οὐχ 
νος, ἀλλ᾽ ὑπαίτιος. ἽἼστω μέντοι, μᾶλλον δὲ 
9" παύσαιτο γὰρ ἂν εὖ ποιῶν ἡμᾶς. Σὺ μέν- 
λῶς ἴσθι τὸ πάλαι λεγόμενον, 'Y'x' ἐχθρῶν ὡς 
bge.lsicOat, νῦν ἔργῳ φαινόμενον. Τί γὰρ εἰς 
tv (26) ὁ ἀνὴρ ἡμῖν οὐ συντελεῖ; Πᾶς ὅστις 
ἐπαινεῖν βούλεται, μηδὲν ἕτερον ἐξευρίσχων 
[γρ- ἐπαινεῖν], λέγει τοῦτο πρῶτον, xal μό- 
αὶ μέγιστον, ὡς Ἰούλιος αὐτὸν ἀγορεύει χα- 
Νὰ [f. ἕνι) δὲ τούτῳ τῷ λόγῳ ποῖος οὐχ 
ἀγαθῶν ; Τὸ γὰρ ἀντιχειμένως ἔχειν πρὸς παν- 
[V πονηρίαν, οἰχείως ἐστὶν ἔχειν πρὸς παντο- 
ἀρετήν. Ἐγὼ μὲν οὖν οὐδὲν ἂν ἐμαυτῷ συνει- 
wtoUtov* ἐχεῖνος δέ φησιν. Οἷς γὰρ τἀναντία 
ἰοῦτο πιστοῦται ὥστε xal χάριν ἂν εἰδείην 
Νὴ τὴν ἱεράν σου χεφαλὴν, καὶ τὴν τῶν παι- 
ἰοῦ σωτηρίαν, οὐχ ἔστιν ὅ τι ἄν μοι μεῖζον 
ρεῖττόν μοι] τοῦ λοιδορεῖσθαι χαρίσαιτο. Καὶ 
εἰ πρὸς Θεοῦ xai πρὸς ἀνθρώπων, ἐν τῷ καλ- 
μοι χείσεται τοῦτο. ᾿Αλλὰ χαὶ τῆς προαιρέσεως 
δίχας - ἐμοὶ μὲν, οὔ ^ τυχὺν μὲν γὰρ οὐδ᾽ ἂν εἰ 
ἢν, βουλοίμην" πάντως 6i, οὐδ᾽ ἂν εἰ βουλοῖ- 
ἐυναίμην. Τί γὰρ παρὰ τὸν ἐπὶ χαιροῦ δυνά- 
νθρωπος οὕτως ἀτυχὴς [Tp- εὐτυχὴς], ὡς ἀλᾶ- 
εὔγων τὴν ἑαυτοῦ, xal μηδ᾽ ἐλπίδας ἔχειν χαῦ- 
τῶν πολεμίων ἐστρατοπεδευχότων ἐν τοῖς 
χἀχείνοις ὁρμητηρίοις χατὰ Κυρήνης χρωμέ- 
[νι μέντοι, τίνι δώσει δίχας ; Αὐτῇ τῇ δίχῃ. Ἐγ- 


mittebat ; partim desperata accusatoris audaciz, 
qui per necessitatis .speciem mali aliquid facere et 
Pati cupiebat : non modo illius. uxorem ἃς liberos 
pestifera illa labes invasisset , sed etiam cognatos et 
amicos quamplurimos ,' divites.z2eque ac pauperes. 
ἃς prorsus malorum quaedam llias urbem nostram 
corripuisset, unius hominis causa , qui salute dc- 
sperata in exitium sponte pracipitaret : Julius 
porro victoriam obtinuisset , secundum quani vi- 
vere nequaquam voluisset. Quas ob res facienda 
234 mihi ea omnia putavi, quacunque facta 
sunt. Capiat ex natura, animoque meo utilitatis 
aliquid etiam inimicissimus quisque. Mihi enim 
multo prestabilius est aliquem a me preter meri- 


B tum beneficio esse devinctum , quam multos pati, 


cum probibere liceat, indigne malis quamplurimis 
affici. Non enim vel nobilem ejus uxorem , vel filios 
odio habeo. Quanquam ne ipse quidem ob convi- 
cia, quie identidem in me jactat, dignus est, qui 
mali aliquid a me patiatur, tantum abest. Odio 
sane quidem prorsus est dignus. llzc enim jacti- 
tat , molestiam se mibi facere arbitrans, ac velut 
merorem daturus loquitur. Quare voluntas ipsa 
reprehensione non caret, sed est in culpa. Sciat 
hoc ille tamen , vel potius nesciat : desineret euia 
hanc mecum gratiam inire ; tu vero scias omnino, 
quod veteri proverbio (ritum est, Biilitatem capi 
ex inimicis posse, nunc re ipsa esse comprobatum. 
Quid enim non ad gloriam nobis atque existima- 
tionem homo iste confert ἢ Quicunque laudare nos 
nititur, eum invenire quid dicat aliud nihil potest, 
hoc primum, et ugum et maximum profert : Julium. 
de. illo detrahere. lluc autem uno verbo 4146 non 
bonorum copia continetur ? siquidem nequilis ge- 
nori omni adversari nihil aliud est, quam esse ge- 
neri omni virtutis affinem. Atque ego sane nihit 
ejusmodi in me esse intelligo ; sed boc ille ipse. 
dicit. Nam dum contraria omnia dicit, fidem illius 
asitruit ; adeo ut vel ei gratiam habeam. Per sa- 
crum tuum caput et liberorum salutem juro, ni- 
bil esse, in quo melius de me, quam conviciis 80. 
probris lacessendo, mereatur. Nam et apud Deum 
et apud homines praeclarum boc mibi erit. atque 


u γὰρ ἐγὼ, τοῦτο σαφῶς [γρ. τοῦτο σαφῶς, εὖ] D amplissimum. Quinetiam mali animi poenas dabit , 


ι δοχῶν. Μετελεύσεται γὰρ αὐτὸν ὑπὲρ ἐμοῦ, 
€ ποινῆς πατρίδος, ὑπὲρ ἧς τἀναντία πεπολιτεύ- 
καὶ δι᾽ ἣν ἀλλήλοις ἀπηχθήμεθα. Οὐ γὰρ ὑπὲρ 
λαυτοῦ τινος, οὐδ᾽ ἂν αὑτὸς εἰπεῖν ἔχο!. ᾿Αλλὰ τὰ 
ι μὲν ὅτι τὸ στρατιωτιχόν τε χαὶ τὸ βουλευτ'ο 
ὥρων εἰς θητιχὺν, χαὶ ἐπειρώμην ἀντέχειν" 


DION. PETA VII 


) Αὐυπεῖν γὰρ olégsroc JAéyet, | Sic apud 
aem Socrates in Apologia : Καὶ ἔγωγς τοῖς 
rpetgap£vorg μου xat τοῖς χατηγόροις οὗ πάνυ 
αἰνω χαίτοι οὐ ταύτῃ τῇ διανοία χατεψηφί- 

xal xa-nYópouv, ἀλλ᾽ οἰόμενοι βλάπτειν 
oto αὐτοῖς ἄξιον μέμφεσθαι. Quod ita Cicero 1 
exprimit : Nec vero iis, a quibus. accusatus 
«ui a quibus. condemnatus, habeo quod. suc- 


mihi quidem nequaquam : fortassis enim non , ut 
maxime possem, vellem : oinnino vero non si vel- 
lem, possem. Quid enim apud eum posset, qui 
modo przest provincie , tam infelici homo condi- 
tione, patriis ut ab sedibus vagus ac profugus 
erret, nec reditus spem ullam babeat ; cum meis 


NOT,E. 


censeam ; misi quod mihi nocere. se crediderunt. 

(26) Tí γὰρ εἰς εὔχιειαν. Seneca. lib. De remed. 
fortuit. : M«le de teloquuntur. homines : sed. mati. 
Moverer si de me M. Coto, si Leel.us sapiens, si alter 
Cato, si duo Scipiones ista loquerentur. Nunc malis 
displicere, luudari est. Non polest ullam auctorita- 
tem habere sententia, ubi qui damnandus est dumngt, . 


EPISTOLAE. — 


EPIST. XCVII. 4,968 


ὑμέα τοῦ βίου, γενέσθαι xai τοῦ νεμηθέντος A posuit ; illum ipsum precor, qui mibi ejusmodi 


ἣν " ὡς μὴ φανῆναί μοι τὸ πρᾶγμα φιλοσο- 
όασιν, ἀλλ᾽ εἰς αὐτὴν ἐπανάδασιν. Τέως δὲ, 
ἔτσι μοι τῶν ἡδέων συνεπεπτώχει, ἐχοινωσά- 
δοι τῇ πάντων φιλτάτῃ μοι χεφαλῇ " οὕτω χαὶ 
χερῶν εἰς σὲ παραπέμπω τὴν &xokby, ἵνα συν- 
τε, χαὶ εἴ τι δύναιο πρὸς τὴν ἐμὴν φύσιν 
[μα ἐξετάσας, εἰσηγήσαιο γνώμην, ὅ τί με 
Ιοιεῖν. Νῦν γὰρ ἐγὼ πόῤῥωθεν οὕτω διαπειρῶ- 
πράγματος, ὡς ξόδοιλον ἤδη μῆνα γενόμενος 
νῷ, μαχρὰν ἀποδειμῶ τῶν ἀνθρώπων παρ᾽ 
'δομαι, ἕως ἂν ἀχριδῶς ὁποῖόν ποτέ ἔστι τῇ 
βδτανοήσω. Κἂν μὲν ἐγχωρῇ μετὰ φιλοσοφίας 
ἐργάσομαι εἰ δὲ ἀλλοῖόν ἐστιν, f) χατὰ τὴν 
ωγήν τε xai προαίρεσιν, τί ἄλλο, ἣ τὴν εὐθὺ 


ινῆς Ἑλλάδος ἀποπλέων οἰχήσομαι ; 'Ἄπει- Β 


Tàp τὴν ἱερωσύνην, ἀπογνωστέον ἐστὶ xo 
ρίδος. εἰ μὴ με δεῖ πάντων ἀτιμότατον εἶναι 


ἰρατότατον, ἐν ὄχλῳ μισούντων ἀναστρεφό- 


vite attributor exstitit, esse et cjus, quod attribuit, 
moderatorem ac patronum : ne mihi res ista de- 
scensus a philosophia, sed ad illam ascensus esse 
videatur. Interim vero, quemadmodum si quid 
mibi ex animi sententia contigisset , tibi omnium 
amicissimo mibi communicassem ; sic et molestorum 
ad te narrationem trausmitto, uti et condoleas mi- 
hi, et si quid possis, re ad ingenium meum expen- 
88, sententiam tuam deeo proferas, quid me facere 
oporteat. Ego enim adeo nunc e longinquo rei pe- 
riculum facio, ut cum septimum jam inensem 
molestum et invisum 1inunus ingressus sim , pro- 
cul degam ab iis apud quos episcopus esse debeo, 
donec qus ejus rei natura sil, accurate penitus- 
que didicerim. Quod si una cum pbilosophia face- 
re istad liceat, eam ohibo functionem. Sin est ut 
abhorreat ab institutione animoque nostro, quid 
aliud quam recta in celeberrimam Grgciam navi- 
gans demigrabo? Etenim simul episcopatum ejura- 


wperandus mihi patri: conspectus est, nisi me omnium inhonoratissimum et exsecratissimum 
wteat, in eorum turba quibus sum exosus, assidue versantem. 


EIIIZTOAH &G*. 
Τῷ αὐτῷ. 
ἱπιστολὴν ἀναγινώσχων, ἐν f| διηγήσω περὶ 
υστίας, χαὶ ἐφοδήθην ἀρχόμενος, καὶ παυό- 
νεθάῤῥησα. ᾿Απειλήσας γὰρ κίνδυνον, εὑηγ- 
τὰ λῴονα. Περὶ ὧν δὲ ἤτησας πεμφθῆναι παρ᾽ 
κομισθῆναι, τὰ δυνατὰ πάντα πάντως ἣ πεὲμ- 
4, ἣ χομισθήσεται. Τίνα δὲ αὐτῶν τὰ δυνατὰ, 


EPISTOLA XCVI. 
Eidem. 

Cum epistolam legerem, in qua segritedinem ex- 
ponebas team, et initio veritus sum, et peetremo 
animum resumpsi. Postquam enim perieulum mi- 
natus es, meliora postea significasti. De quibus ve- 
ro postulas, ut a nobis aut niittantur aut perferantur, 
quacunque in nostra erunt potestate, omnia utique 


μὴ δυνατὰ, περιττὸν γράφειν. Αὐτὴ γὰρ ἡ C mittentur aut perferentur. Porro quse in nostra sint 


τιἰδείξει. Ἐῤῥωμένως xai εὐδαίμων διαδιῴῃης 
ἱαρισμένος, ἑταῖρε τριπόθητε. Γένοιτο ἡμᾶς 
ἐμίξαντας ἀλλήλων αὖθις ἀπολαῦσαι, καὶ μὴ 
Bot; πρὶν ἂν ἀλλήλοις ἐντύχωμεν. Εἰ δὲ Θεὸς 
ἡ βεδούλευται, σὺ δὲ xoY ἀπόντων ἡμῶν μέ- 
Βελτίοσι μὲν γὰρ Συν:σίου ἐντεύξῃ πολλοῖς " 
δὲ μᾶλλον, οὐχ ἂν ἄλλοις ἐντύχοις. 


ἘΠΙΣΤΟΛΗ͂ tZ'. 
Τῷ αὐτῷ. 

yet με διψῶντα ταῖς ἑδίσταις ἐπιστολαῖς ἐν- 
ἕναι; Περὶ ποῖα δὲ μέρη τῶν ἐπιστολῶν οὐχὶ 
αχυθῆναι τῇ quy; ᾿Αφ᾽ ὧν ἦλθον εἰς πολλα- 
διάθεσιν, καὶ οὐχ εἰς μαχρὰν προσδοχῶ τὴν 
δρειαν ἔχουσαν ἔτι τὴν φίλην κεφαλὴν ὄψε- 
αὶ ἐφ᾽ οἷς γὰρ Σεχοῦνδον εὖ ἐποίησα;, ἡμᾶς 
ις " καὶ ἐφ᾽ οἷς οὕτω γράφων τιμᾷς, ἐξηρτήσω 

xai ἐποίησας εἶναι σούς " παρ᾽ ὅσον τῶν 
ρχομένων ὄντες, οὐχ ἐπιγινώσχομεν τὴν ἀξίαν, 
τμώμενοι, xai τῷ μεγέθει τῶν γραφομένων, 
»πουδῇ τῶν γενομένων. Τῷ δεσπότῃ uou τῷ 
γέγραφα μὲν ἤδη πολλάχις " ἐπεὶ δὲ ἐν ταῖς 
παιδὸς ἐπιστολαῖς αἰτιᾷ μὴ γεγραφότα πρὺς 
ἰπέθηχα xat τῷ δεσπότῃ poo τῷ ἀδελφῷ πρὸς 
ράμματα. Ἐῤῥωμένος καὶ εὐδαιμονῶν διατέ- 
σοφίας ἔχων φροντίδα, ὅστ, προσήχει τῷ μετὰ 
ρώτων ἡργμένῳ ταύτης. ᾿Απὸ τῆς χλίνης σο: 


potestate quzve non sint, scribere supervacaneum 
est. Id enim donatio ipsa monstrabit. Sanus felixque 
perpetuo vivas, Deoque acceptus, o sodalis optatis- 
sime! Et utinam aliquando mutua consuetudine gau- 
dentes invicem frui liceat, nee tu ante discedas 
quam 437 nos inter nos viderimus! Sin aliud Deo 
visum fuerit, ta vero etiam absentis nostri recordare. 
Etenim meliores Synesio multos invenies ; qui vero 
impensius diligant, non faeile multos invenies. 
EPISTOLA XCVII. 
;idem. 

Quam me putas sitientem suavissimas legisse lit- 
teras tuas? Quam porroin earum partem non ani- 
mum omnem effudisse? Ex quibus variis sum 
modis affectus ; nec longo post tempore spero me 
Alexandriam amicum adhuc mihl babentem caput 
esse visurum. Nam quod tu de Secundo bene es 
meritus, ea re mihi honorem tribuisti, et quod adeo 
homoriüce scribis, me tibi penitus devinctum, ac 
tuum reddidisti, quandoquidem humi nos repentes 
tantz rei meritum non agnoscimus, cum duplici- 
ter honoramur, et corum quz scribuntur magnitu- 
dine, et eorum qua facta sunt studio ac diligentia. 
Domino meo Comiti scripsi quidem et alias spe; 
sed quoniam in literis quas per puerum misisti, 
accusas me quod nihil ad eum scripserim, domino 
meo fratri litteras ad eum dedi. Incolumis beatus- 
que perseveres, pbilosophias tanto addictus studio, 


EPISTOLAE. — EPIST. C. 


4470 


peoóslav. Πάλιν vxo ἐμὴ γλῶττα πρεσδεύει. A munitatem sum adeptus. Sed merito meipsum ac- 


€ ἀντερεῖ τῶν Πυθαγόραν ἐπαινεσάντων, ὃς 
ἄλλον ἑαυτὸν ὡρίσατο. 


cusaverim, qui ex proprio studio capere commodi 
aliquid erubuerim. Haque mihi ipse patrocinabor. 


nim rursus per me legationem obire. Nam rursus lingua mea legatione fungitur. Nec quis- 
um contradicet, qui Pythagoram laudant, qui amicum alium esse semetipsum asseruit. 


EHIZTOAH P. 
T αὐτῷ. 
τιος ἄνθρωπο: (Κυρηναίων δ᾽ ἐπίνειον ὁ 
) ἐπέδωχέ μοι φέρων ἐπιστολὴν τὸ σὸν Ex:- 
γὴν ὄνομα. Ταύτην ἀνέγνων ἡδέως ἅμα 
ἕνως. Ὥτεΐλετο γὰρ τὸ μὲν, τῇ διαθέσει 
:" τὸ δὲ, τῷ χάλλει τῆς γλώττης. Καὶ δῆτα 
ἀσά σοι θέατρον ἐπὶ Λιδύης Ἑλληνιχὸν, 
16 ἥχειν ἀχροασομένοις ἑλλογίμλμων γραμ- 
a νῦν ἐν ταῖς παρ᾽ ἡμῖν πόλεσιν ὁ Πυλαι- 


EPISTOLA C. 
Eidem. 

Phycuntius homo (estautem Cyrenzorum navale 
Phycus) litteras 939 ad me tuo nomine inseriptas de- 
tulit: quas cum jucunde, tum non sine stupore perle- 
gi. Illud enim amor erga te meus, bac sermonis elegap - 
tia merebatur ; statimque Grzcum tibi in Libya spe- 
rtaculum constitui, denuntians omnibus ut ad eru- 
ditas litteras audiendas convenirent. Et nunc per 
urbes nostras in ore omnium frequens est Pylz- 


λὺς, ὁ δημιουργὸς τῆς θεσπεσίας ἐπιστολῆς. B menes, divine illius auctor epistole. Unum hoc 


) ἄτοπον ἐφάνη, xal παρὰ δόξαν ἀπῆντησε 
p* τὰς Κυνηγετιχὰς ἥτεις τὰς ἐμὰς, ὡς δή 
ἰἷον αὐταῖς ἐνόν. “Ἔδοξας οὖν σεσηρὸς ἦθος 
αι, xaX εἰρωνείας ἀνάπλεων. Οὐ γὰρ ἠξίουν 
b σφίσι τὸν φαυλότατον εἰπεῖν, ἐξενέγχαι 
ον τῆς παρὰ σοὶ σπουδῆς ἄξιον. Ἐγὼ δὲ 
ἐν σε παρητούμην τῆς εἰρωνείας " ἐδίδασχον 
κρὸς τοῖς ἄλλοις, & σοι πάρεστιν ἀγαθὰ, 
ποότατός τε εἴης, xal τῶν ἐγχωμίων φιλο- 
€. Οὔχουν ἐπὶ χαταγέλωτι πεποιῇζσθαι τὴν 

ἀλλ᾽ ἵνα ἱἰδοίμην, τῇ παρὰ τοῦ τοιοῦδε 
| τιμώμενος. Γράφε οὖν ὁσάχις ἂν ἐγχωρῆ, 
| Κυρηναίους τῷ λόγῳ" ὡς οὐδὲν ἂν αὑτοῖς 
γνωσμᾶ γένοιτο τῶν Πυλαιμένους γραμβά- 
) Ἀατεσχνημένοις ὑπὸ τοῦ δείγματος (39). 
δὲ συχνοῖς ἐντεύξη τοῖς δεῦρο ἀφιχνουμέ- 
; εἰ μτδέσιν ἄλλοις, ἀλλὰ τοῖς ἄρξουσιν [ὙὉ. 
3| ἄρχουσιν] ἡμῶν καὶ τὴν ἐλάττω, καὶ τὴν 
AJ), xa τὴν Αἰγυπτίων ἀρχήν o3; οὐχ εἰ- 
εἶσθαι διὰ τὴν ἀχολουθίαν τῶν δανειστῶν. 
διαφέρει σοι τἀμὰ εἰδέναι, φιλοσοφοῦμεν, ὦ 
ΙΝ ἐρημίαν ἀγαθὴν ἔχοντες συνεργὸν, ἀν- 
δὲ οὐδένα. Οὐδ᾽ ἔστιν ὅτου ποτὲ ἐπὶ Λιδύῃης 
ρωνὴν ἀφιέντος φιλόποφον, ὅτι μὴ τῆς ἠχοῦς 
γομέντς ἡμῖν. [γρ. ἐμοί]. ᾿Αλλὰ χόσμει, 
ν ἔλαχες Σπάρταν. Κἀγώ μοι δοχῶ τὴν εἰ- 
v ἀγαπήσειν τε χαὶ χοσμήσειν τὴν αὐτὸς 
, ἡγούμενος ἀγώνισμα τοῦτο προχεῖσθαι τῷ 
βάσανον, εἰ μηδὲ ἀτυχοῦπσαν ἀπολιμπάνω 
αν. Ἐμοὶ γὰρ εἰ μηδεὶς ἄλλος μαρτυρεῖ, 
ὅς γε πάντως ὁ Θεὸς, [rp. πάντως γε ὁ Θ.] 
τα ὁ νοῦς ἐς ἀνθρώπους fet. Δοχῶ δέ μοι 
ἀστέρας εὐμενῶς ἐνατενίζειν [7p. ἀτενίςειν) 
ιν ὃν ἐν ἐπείρῳ πολλῇ μόνον ὁρῶτ: θεωρὸν 
σὺν ἐπισττέμῃ γινόμενον. Σύνευξαι τοίνυν 
οἷς ἔσμεν elvai σαυτῷ δὲ ἀπολιπεῖν τὴν 


absurdum, ac prster conventus exspectationem 
accidit, quod Cynegeticas meas peteres, tanquam 
studio dignum aliquid iis iuesset. Videbaris ergo 
ingenium prae te ferre cavillatione ac simulatione 
plenum. Non enim fleri posse arbitrabantur, ut qui 
apud se omnium esset ad dicendum ineptissimus, 
ludicrum aliquid ederet, quod studio tuo dignum 
videretur. At ego hac quidem te simulationis su- 
spicione liberabam : docebam vero te, preter ca- 
teras animi dotes, longe humanissimum esse, et in 
laudando apprime liberalem. Quare non ad irrisio- 
nem hanc esse petitionem comparatam, sed ut mihi 
ipse gratularer, tanti viri testimonio collaudatus. 
Itaque scribe quoties licuerit, et orationis tux qua- 
si epulas quasdam Cyrenensibus praebe, quoniam 
nulla iis lectio jucundior accidere potest Pylzeme- 
nis litteris, qui quidem hujus speciminis admi- 
ratione detinentur. Prorsus vero multos reperies, 
qui buc proficiscantur; et si nullos alios, at eos 
saltem, qui minorem aut majorem apud nos, vel 
JEgypti praefecturam obierunt, quos ex creditorum 
comitatu nemo non facile cognoverit. Et quia 
rerum mearum statum nosse, (ua interesse putas, 
philosophamur, o bone vir, optimam ad id adjutri- 
cem solitudinem nacti; hominum vero neminem , 
nec ullum in Libya unquam audivi, qui philoso- 
phiam redolentem vocem  emitteret, praeterquam 
fortassis echo, qui nostram remittit, Verum orna. ut 
est in proverbio, quam sortitus es Spartam. Ac mihi 
videor boc meo fato fore contentus, meamque pa- 
triam ornaturus, qui certamen hoc vitz proposi. 
tum et experimentum arbitror, utrumne infelicem 
quidem philosophiam deseram. Mihi enim, ut omui 
alio teste caream, Deus ipse tamen testis eril, 
cujus semen quoddam mens est hominibus 29A0 
insita. Ac me stelle etiam ipse benigne identidem 


DION. PETAVYII NOTAE. 


Κατεσχημένοις ὑπὸ τοῦ δείγματος. Δεί- 
erat in veter. duobus; in uno, παραοε:- 
Paulo post τοῖς ἄρξουσιν restituimus ex 

odicibus. 

Kul τὴν ἐϊάττω, xal τὴν" μείζω. Sub Augu- 

refecti dispositione erat, uti diximus, Libya, 


Thebais, JEgvptus, etc. Atque huic parebant prae 
sides earum provinciarum, ut est in IYoli. Imper. 
Orient., c. 118. Qui itidem aliis minoribus magi- 
stratibus praeerant. Hoc sensu, opinor, μείξω et 
ἐλάττω ἀρχέν dixit, camque domesticam, cui aliam 
addit, τῶν Αἰγυπτίων. 


'EPISTÓLAE. — EPIST. Cil. 4218 


ἰᾶται δὴ τὴν τῆς πατρίδος ἀχληρίαν" xoi ἃ det. Ac ρείγῖαΣ ille quidem infelicitatem incensat; 
ς αὐτὸν λόγος, ὡς ἔστι συμμεταδαλεῖν τῷ οἱ nonnulla huic opinio persuadet posse fortunam 
ἣν τύχην. ᾿Αφίξεται δὲ παρὰ τὴν ἔχουσαν — üna cum loco mutari. πυγυβ est ergo regiam in 
Ma πόλιν, ὡς ὅπου βασιλεὺς, ἐχεῖ xal mávo — civitatem, quasi ibi, ubi est imperator, etiam for- 
Ἰς οὔσης, xal τυχὸν ἐπιγνωσομένης αὐτόν. — tuna ipsa resideat ; el fortassis eum agnitura sit. 
4 cot δύναμις, συντέλεσον αὑτῷ πρὸς ὅτι δὲ quid igitur in te potestatis est, adjumento sis 
. Σοῦ γὰρ ἄξιον τὸ xai δύνασθαι, xal τοὺς ei ad id omne quod voluerit. Te enim dignum est 
'$ συνιστάναι τῇ ἀγαθῇ τύχῃ. Ἐὰν δέηται εἰ posse plurimum, et qui istud desiderent, meliori 


φίλων, αὑτὸς προσοίσεις αὐτόν. fortung commendare. Quod si el amicis tuis opus 
est, tule illis ipsum offeres. 
EIHIZTOAH PI" (55). EPISTOLA Cli. 
Τῷ αὑτῷ. Eidem. 


ι τὸν φίλιον τὸν ἐμόν τε xai σὸν, οὐχ ἔγωγε, Non per amicitize tuze mezeque przesidem, noh ego, 
pevec, ἀπέσχωψά soo τὴν εἰς τὴν ἐνεγχοῦ-. Ο Pylemenes, tuam in patriam cbaritatem sum 
x&v. Οὐχ οὕτως ἄπολίς εἰμί τις, οὐδὲ ἀν- Β cavillatus. Non ita sum inops urbis, ac lare desti- 
bà σὺ χαχῶς ἐξεδέξω τὸν νοῦν τῆς ἐπιστος — tutus. Sed tu male epistole sensum interpretatus 
; χατηγόρηχας ἡμῶν ἅττα οὐχ ἄξιον. Ἐγὼ 65, meque de quibus minime oportebat accusasti. 
μὲν Ἡραχλείας ἐρᾷς, καὶ πρόθυμος εἴ ποιεῖν Νϑδιῃ quod Heracleam amas, et quoquo modo beue 
Gv ἀγαθὸν, ἐπαινῶ. Τοὺς λόγους δ᾽ ἐποιού- — de ea civitate mereri studes, laudo equidem. At id 
p τοῦ δεῖν ἀνθελέσθαι φιλοσοφίαν τῆς àyo- 660 verbis meis significabam, esse forensi buic 
ιὕττς διατριδῆς. Εἶτα σύ μοι δοχεῖς, δίχας occupationi philosophiam anteponendam. Tu vero 
y [γρ. εἰ δίχας ἀγορεύεις], οἴεσθαι μᾶλλον, — mihi in animum induxisse videris, plus te causa- 
φῶν, ὠφελιμώτερος ἔσεσθαι τῇ πατρίδι. Io; — rum ex actione patrie, quam ex philosophie stu- 
Ovt τοῦ μὴ μετατεθεῖσθαί [γρ. μεταθέσθαι! — dio utilitatis allaturum. Quinam istud * Quoniam 
προαίρεσιν, ἡτιάσω τὸ τῆς γνώμης φιλόπα- tibi, quod sententiam non mutasses, tuum in pa- 
τ᾽ οὖν ἀπέσχωψα, xat οὐχὶ τὴν εὔνοιαν, ὅτι triam amorem causam esse dixisti. Hoc igitur, non 
ἕξι προὔργου aol τι ποιήσειν εἰς τὸν χαλὸν — patrise charitatem, irrisi, quod opers pretium futu- 
perta, τὸ προσεδρεύειν ταῖς δίχαις. Καὶ γὰρ — rum bl ad egregium illum amorem patrire censes, 
a φιλοσοφίαν ἱχανὴν εἶναι τὰς πόλεις óp- — si assidue in causis voluteris. Nam si philosophiam 
ἐγξει με Κυρήνη, χειμένη (36) πολὺ δήπου C idoneam esse dicam ad civitates erigendas, ipsa me 
ἰῷ Πόντῳ πόλεων ἀχριδέστερον. ᾿Αλλ᾽ εἴ. — Cyrene arguet; quae magis quam ulla Ponti civitas 
y ἂν, ὅτι φιλοσοφία καὶ ῥητοριχῆς, xat ἦστι- jacet. Verum hoc ego $44 dixerim, pbilosophiam 
£t xal τέχνης, xal ἐπιστήμης, ὅτ᾽ ἐπὶ πάν. — non modo oratoria, sed et alia omni arte scientiave, 
M, παρέχεται: τὸν ἔχοντα xal ἰδιώτῃ, xal — utpote quse presit omnibus, utiliorem eum qui 
i πόλεσιν ὠφελιμώτερον. Οὐ μὴν ἀρχεῖ «b — possideat, et privatis, οἱ familiis, οἱ civitatibus 
πὴν ἀγαθόν τι ποιεῖν τοὺς ἀνθρώπους. Ἔχει — prestare. Non famen per sese sufficiens est, ut 
ὑφ. ὦ λῷστε Πυλαίμενες" τὰ xaAX τῶν &mt- — boni aliquid afferre possit hominibus. Sic enim se 
των δυνάμεις τινές εἰσι, xal παρασχεναὰὶ — res habet, optime Pylzemenes ; prestautissimze quz- 
ιαὶ οἷον αὐτὸ μόνον τὸ χρώμενον " χαιροὶ δὲ, — que discipline facultates quaedam sunt, et animi 
εἰ φέρουσιν ἄνω xal χάτω τὰ τῶν πόλεων — comparationes, ac tanquam utendi sola vis et habi- 
τα. Καὶ νῦν μὲν οὕτως ἔχει, νῦν δ᾽ ἑτέρως, — litas. Temporum autem ae fortune vicissitudines 
φύσεως ἧς μετείληφε. Φιλόπολις μὲν οὖν εἰ — susque deque res civitatum impellunt; et modo 
χάνω δὲ ὧν xal ἐγώ [1p. αὐτός] xal σὺ μὲν ita sese, modo aliter habent, pro nature, quam 
ῥητοριχὴν" xol συγχωρῶ cot μὴ ταύτην — sortitze sunt, necessitate. Tu igitur patri? quidem 
itv, ἀλλὰ τὴν ὀρθὴν xai γενναίαν (3T), ἣν D amans 68: ego vero non minus hoc idem ipse sum. 
των, οἶμαι, δ'αγράφειν πειρᾶται. Ἐγὼ δὲ Τὰ oratoriam pro(iteris ; ego te in ea occupari non 
iv τιμῶ τε xal τῶν ὅσα ἀνθρώπινα ἀγαθὰ — sino; sed in preclara illa et egregia disciplina, 
Ti οὖν ταύτῃ παρ᾽ ἡμῶν πλέον ταῖς πόλε- | quam nec ipse, ut opinor, Plato describere co- 
μὴ xai βίοι τινὲς ὑποθληθεῖεν ἀρχοῦντες — natus eit. Ego pbilosopliam colo, caeterisque, quae 
αιρέσεσι;; Act μὲν γὰρ ὕλη; ἐπιτηδείας " δεῖ — in vita sunt hominum, bonis antepono. Quid igi- 


DION. PETAVIL NOTE. 


lzmenes, lecta Synesii epistola, qua ad — cinium suscipiat. 


)hiam ab oratoria professione revocabatur, (96) 'E.46y£ei με Κυρήνη. κειμένη. Jam tim ante 
99, eumdem rescripto ineusabat, objicie-.— Synesium. Amin. 1. xxii: In. Pentapoli Libya C- 
quo minus id faceret, amore se patrie re-.— rene posila. est, urbs antiqua, sed deseria, quani 


:ui illius artis beneficio subveniret. Quippe — Spartanus condidit Βαϊ ιν, et Ptolemais, etc. 

1d id esse sapientie studium. Ad hzc ita (57) "AA4à τὴν ἀρθὴ»" καὶ γενναίαν. Vide Pla- 
le noster; ut charitatem patrie nezet ἃ ἐς tonis Gorgiam. 

nsam; tuin. philosophize causas ac patro- 


EPISTOLAE. — EPIST. CIV. 14:8 


ὑτάρχης, xal ἀχώλυτος ἢ κατ᾽ ἐχείνην ἐνέρ- A posse contendere. Sed cum nondum eo fatalis ne- 

cessitag perveneril, sapientis est. suarum rerum 
; non perperam actui rerum immiscere se, nec preter decorum ad hujus pretorium  perrum- 
4 extrema necessitas impulerit. Necessitati vero ne dii quidem, ut aiunt, repugnant. Nobis au- 
sancliora Sunt , et cum ab iis inferioribus vacat animus, circa Deum occupatur. Dus quippe 
philosophis partes, contemplatio et actio : ac totidem idcirco facultates singulze singulis ai- 
partium, sapientia οἱ prudentia; hac fortunz indigens, illa sibi sufficiens, cujus nec.im- 


ictio potest. 
EI]ZTOAH PA. 
Τῷ ἀδελφῷ. 
αὐτοὺς ἂν ἴδοις ἐν μὲν εἰρήνῃ θρασεῖς, iv 
ῳ δειλοὺς, τουτέστιν ἀπανταχοῦ πονηρούς. 
t δοχεῖ ταύτην τις διχαίως εἰδέναι τῷ πολέμῳ 
ξε βάσανός ἔστι τοῦ περὶ τὴν χαρδίαν αἷμα- 


EPISTOLA CIV. 
Fratri. 
Homines eosdem videas tempore pacis audaces, 
militia ignavos, boc est ubique improbos. 944 
Unde hujus rei causa habenda bello gratia merito 
mihi videlur, quod qualis circa cor euique sanguis 


Pho, xai συχνοὺς ἀλαζόνας παραλαδὼν, με- B sit, optima sit probandi ratio; compluresque, quos 


υς ἡμῖν ἀποδίδωσιν. Οὐ γὰρ, οἶμαι, τὸ ἀπὸ 
δήσειν διὰ τῆς ἀγορᾶς Ἰωάννην τὸν ἀλ'τή- 
i πὺξ ἐντενεῖν, οὐδὲ λὰξ ἐναλεῖσθαι τῶν 
téptov τινί. Χθές τοι πάνυ λαμπρῶς συν- 
τῇ παροιμίᾳ, μᾶλλον δὲ τῷ χρησμῷ. Xpr. 
) ἄντιχρυς. Τοῦτό γε πάντως οἶσθα, τὸ, 


εἷς χομήτης, ὅστις οὐ ψηνίζεται, 
μὲν Y&p τινα: ἑξῆς οἱ πολέμιοι προσηγγέλ- 
&pol τε ἀπαντητέον ἐδόχει͵ χαὶ Βαλαγρίτας 
μένους ἐξῆγεν ὁ φύλαρχος (M). Εἶτα φθά- 
lg τὴν πεδινὴν, περιεμένομεν. Οὐδαμοῦ δὲ 
ων, περὶ βουλυτὸν ἀπεχωροῦμεν ἕχαστος 
p. ofxot] , συνθέμενοι πάλιν ἕξειν εἰς τὴν 
y* ὁ δὲ Φρὺξ Ἰωάννης (48) τέως μὲν ἦν 
'€9xouv ὥστε xai φανερὸς εἶναι" φήμας δὲ 
8, νῦν μὲν ὡς χατεαγὼς εἴη, xai διαπρίεται 
:* vuv δὲ ὡς τὸ ἄσθμα νοσεῖ" νῦν δὲ ἄλλο 
ἐξαίσιον ἔχει. Τοιοῦτοί τινες ἐφοίτων λογὸ- 
leg ἄλλοθεν ἥχειν φάμενοι, τοῦ μηδὲ σαφὲς 
γῆς Ἰωάννης δέδυχεν, ἢ χρύπτεται. Με- 
ἂν διηγούμενοι πρὸς τὴν ἀχαιρίαν τῆς 
; ἐσχετλίαζον, ὑπεδάχρυον. Νῦν ἔδει τοῦ 
λέματος" νῦν τῶν ἐχείνου χειρῶν. Τί ἂν 
εἰ ἂν ἐγένετο: Καὶ ἐπὶ πᾶσιν, ὦ τοῦ δαί- 
ἐπὼν ἂν ἔχαστος, χαὶ τὼ χεῖρε πατάξας, 
το. Ἦσαν δὲ οὗτοι τῶν ἐπ᾽ οὐδενὶ χρησίμῳ 
᾿ρατρεφομένων αὐτῷ, κομῆται xa οὗτοι, 
' ὑγιὲς, 


y ἠδ᾽ ἐρίξζων ἐπιδήμιοι ἁρπακχτῆρες. 
. t. 


οὺς θεοὺς, ἔστιν ὅπου xal γυναιχῶν. Τοιού- 
πας ix πολλοῦ παρεσχεύασται" μεθ᾽ ὧν εἷ- 


arrogantes acceperit, moderaltiores nobis efficiat. 
Non enim deinceps, opinor, superbe volitabit in foro 
dirus ille Joannes; nec pugno impetet ; nec calci- 
bus in quemquam modestiorem insiliet. Heri qui- 
dem manifeste proverbium illud approbavit, vel 
oraculum potius. Oraculum enim est profecto, 
quod omnino tu nosse debes : 


Nullus capillum, quin cinedus sit, fovet. 
Aliquos enim dies continuo hostium excursio nun- 
tiabatur; ac mibi placebat occurri et Balagritas 
instructos tribunus eduxerat. Post hxc in apertum 
campsm prodeuntes opperiebamur. Sed cum nus- 
quam comparerent, ad vesperam domum quisque 
rediimus, cum ita convenisset, ut postridie iterum 
adessemus. Interea Phryx Joannes nusquam erat, 
ui se in eonspectum daret hominum; sed rwmo- 
res spargebat : interdum íregisse crus, atque ideo 
precidi : interdum swspiriosum se esse; alias 
grande aliquod sibi malum accidisse. Ejusmodi 
quidam famigeratores volitabant, alius aliunde ve- 
nire se nunliantes, ut ne certo constaret quonam 
terrarum subiisset, atque ubi lateret Joannes. Jater 
narrandum importunitatem calamitatis bujus lacry- 
mabundi querebantur. Nunc audaci illo pectore 
opus foret : nunc illius manibus; quid fecisset ? 
cujusmodi fuisset? Ae demum, o infelix fatum! 
cum singuli dixisseut, inanusque complosissent ; 
abibaent e medio, et erant illi ex eorum numero, 
qui nulli bono apud eum alebantur : capillati et 
ipsi, frugisque nullius : 


Quique agnos hedosque palam raptare solebant, 


ac per deos nonnunquam etiam mulieres. Ejus- 
modi mauipulos jamdudum comparavit ; quibuscum 


DION, PETAVII NOTA. 


iannis, eujus sepe in superioribus epistolis 
, vanitatem, ac fucatam  ambitiosaumque 
em elegantissime depingit, qui, dum abes- 
ulum, strenuus ac fortis videbatur; idem 
increpuisset, turpissimam se in fugam con- 


Εξήγεν ὁ φύϊζλαρχος. Balagritarum dux 
; dicebatur, quo nomine Saracenorum quo- 
's appellari. 


(43) [LXIII] Ὁ δὲ Φρὺξ ᾿Ιωάννης. Vel quia in- 
didem oriundus, vel quia hoc nowine ignavi eliam 
appellantur. Hinc proverb. apud Suidain : 


Φρὺξ ἀνὴρ 
Πι1ηγεὶς ἀμείνων καὶ διηχογνέστερος. 


Ἐπεὶ δοχοῦσιν ἀργότεροι χαὶ νωχελέστεροι οἱ ξρύ- 
γες οἰχέται. 


EPISTQLAE. — EPIST. CV. 


4483 


Ν τό γ᾽ ἐφ᾽ ἡμῖν, εἶδον. ᾿Αλλ᾽ ἀθυμότεροι A non minus quam nuda ferebatur : uno fossas iwm- 


εἰκὸς, ἐγενόμεθα, ψευσθέντες παρὰ πολὺ 
χομήτην ἐλπίδων. Ἐταξάμεθα γοῦν, ὡς 
, δεξόμενοι * αὐτοὶ δὲ μάχης ἄρχειν οὗ 
, Καὶ γὰρ ὅστις αὐτὸς εὔψυχος ἦν, 
πέλας, πρὸς παράδειγμα τὸ γεγονὸς 
οὐδὲν ἣν αἴσχιον χόμτς. Οὕτω γὰρ ἦν 
ς ἐπιδοξότατο: πρὸς τὸ προδώσειν ἡμᾶς. 
k xai τοῖς πολεμίοις ταυτὸν ἴσως τοῦτο 
αὶ ταξάμενοι περιέμενον ἡμᾶς, ὡς ἣν 
ἀμυνούμενοι. Ἐπεὶ δὲ παρ᾽ οὐδετέρων 
πρῶτον μὲν αὐτοὶ τὴν ἐπὶ τὰ λαιὰ φέ- 
μετ᾽ ἐχείνους ἡμεῖς τὴν ἐπὶ θάτερα ἐτρα- 
' ἕτεροι θᾶττον fj βάδην, ἀλλὰ cyoXait 
«9 μὴ δοχεῖν εἶναι φυγὴν τὴν ἀναχώρη- 


lvvot χαίπερ ἐν τούτοις ὄντες, ἔπυνθα- D 


ffe Ἰωάννης. Ὁ δ᾽ ἑνὶ πνεύματι χκατα- 
τὴν Βομθαίαν, δίχην ἀρουραίου μυὸς, 
ἧ πέτρῃ. Ὅρος ἐστὶν ἡ Βομθαία χοῖΐλον, 
αι τέχνη χαὶ φύσις εἰργάσαντο φρούριον 
. Τοῦτο xal πάλα: μὲν εὐδοχίμει διχαίως * 
τὸ παρὰ τὰς Αἰγυπτίας ἐξήταζον σύριγ- 
rw δὲ χέχριτα! τὰ πανταχοῦ τείχῃ νι- 
αρὰ πάντας ἑαυτοῦ προμηθέστατος, ἵνα 
ροίχως εἴπω δειλότατος, αὐτὸ τὸ τοῦ 
νομα, τούτῳ παραχάθηται᾽ xal τὴν [f. εἰς 
ἂν προὐτίμητε. Καὶ γὰρ εἰσελθόντι λα- 
ἐστι, χαὶ δυσδιεξίτητον, ὡς μόνους ἂν 
€ Ἰωάννου δρασμούς. 


petu transmittebat, supra tumulos attollebatur : 
hic ubique insidebat equo, nec usquam de &essione 
prolapsus est. Mihi enim ct hostibus jucundum 
hoc spectaculum accidisse videtur: cujusmodi in- 
tueri quam plurima cupiant, quz: tamen, quantum 
in nobis fuit, minime viderunt. Sed animo, ut par 
erat, ccntractiores fuimus, plurimum spe falsi, 
quam in cincinnalto isto habuimus. Itaque aciem 
instruximus, tanquam hostem, si prior aggredere- 
tur, excepturi ; ipsi autem przlium invadere mipime 
statuimus. Etenim qui strenuus ipse ac fortis esset, 
socio tamen diflidebat, cuiu ad. reecus. exemplum 
respiceret. Tum nihil vero coma turpius videba- 
tur; quam ut habebat quisque, ita primus nos ma- 
xime proditurus ezistimabatur. Verum nescio an 
idem quoque hostibus in animo erat: nam et in- 
structi opperiebantur nos, velut repulsuri si 608 
aggrederemur. Posteaquam vero neutra ex parte 
tentatum praelium est, primum illi ad lavam , inde 
nos alteram ad partein aciem convertimus; neutri 
accelerato gradu , sed lentiore progressu, ne re- 
ceptus iste fuga videretur. Postea tamen, quamvis 
in hisce rebus versaremur, sciscitati sumus ubi- 
nam terrarum esset Joannes. At ille uno spiritu 
Bombzam usque perveniens, agrestis muris instar, 
sese in rupem abdiderat. Est Bombsea mons con- 
cavus, quem ars et natura consentientes munitis- 
simum castellum reddiderunt. Hoc jam olim me- 


rimum erat; nonnullique cum gyptiis cuniculis comparabant. Sed nuue muros omnes, 
(eula omnium judicio superat, quandoquidem ille pre ceteris sui providentissimus , ne 
pte dixerim formidolosissimua, qwe propria rei appellatio est, in eo deliteseit, et hoc 
suam ceteris protulit. Est enim ingredienti statim in flexus et ambages sinuatus, et 


ficilis, ut solam Joannis fugam capere possit. 


EHIIIZTOAH PE'. 

To αὐτῷ (45). 
ἐν εἴην, εἰ μὴ πολλὴν χάριν εἰδείην Πτο- 
| με τοσούτων ἀξιοῦσιν, ὅσων οὐδὲ αὐτὸς 
λ᾽ οὐχ εἰ μεγάλα χαρίζονται, τοῦτο προΣ- 
(* ἀλλ᾽ εἰ λαδεῖν ἐμοὶ δυνατά. Τὸ γὰρ 
ντα, μιχροῦ θείας χαρποῦσθαι τιμὰς, 
vtt τυγχάνειν, ἤδιστον εἰς ἀπόλαυσιν ἔρ- 
μένῳ δὲ παραπολὺ τῆς ἀξίας, ἐλπίδα 
πίνει τοῦ μέλλοντος. Οὐ γὰρ νεώτερόν 
, ἀλλὰ χαὶ λίαν ἀργαῖΐον, τὸ, μὴ τι περὶ 
xr, τιμὰν πρὸς ἀγθρώπων ἐφεύρω. 
παλανθάνων ἐμαυτὸν, εὑρίσχω παντά- 
περον, ἣ ὡς; ἀρμόται τῇ τῆς ἱερωσύνης 
Καὶ δῆτα διαλέξομαι πρὸς σὲ περὶ τῶν 


ὃ ψυχῆς κινημάτων. Οὐ γὰρ ἔχω πρὸς D 


|! ἀντὶ τῆς Or; φίλης, xal συντρόφου pot 
: γὰρ εἰχὸς xai μετέχειν μοι τῶν ἴσων 
ιαὶ νύχτωρ ἀγουπνεῖν, xal μεθ᾽ ἡμέραν 
ὡς ἂν àvafóv τί pot γένητα:, xat ὅπως 


EPI STOLA CV. 
Eidem. 

Ineptus profecto forem, si non Ptolemzis ingen- 
tes gratias haberem, 4947 quod me tantis rebus di- 
gnantur, quantis ne ego quidem me dignum judico. 
Verum non istud demum, quam magna deferant, 
spectare convenit ; sed quam sint ejusmodi, a me 
ut accipi possint. Etenim hominem prope divinos 
honores capere, si quidem dignus sit qui assequa- 
tur, ad animi fructum accidit. suavissimum ; sin 
inultum rei dignitate sit inferior, id acerbam illi 
futuri spem objicit. Neque enim recens ille mihi me- 
tug est, sed cum primis antiquus, ne qua rein Deum 
peccans, honorem ab hominibus consequar. Ego vero 
cum me ipsum considero, omnino inferiorem sen- 
tio, quam ut episcopali fastigio respondere possim. 
Ac libet modo mei tibi animi motusexponere. Non 
enim apud alium quam amicissimum tuum, una- 
que mecum edncatum caput, commodius hoc pos- 
sum facere. Nam te est quum et earumdem me- 


DION. PETAVII NOTAE. 


b τὰς Αἰγυπτίας ἐξήταζον' σύριγγας. 
Hetiodorum, 1l. 1 Z£ihiop. 
psit hanc epistolam, cum a Ptolemazen- 


'ATROL. GR. LXVI. 


sibus ad episcopatum peteretur; cujus pleraque in 
Synesii Vita discussimus. 


ἢ 


EPISTOLA. — EPIST. CY. 


148€ 


αὐτῷ βουλεύτασθαι περὶ ἡμῶν, πῶς àv A sunt satis, el ad externa sufficere nequeo, longeque 


εἴην ; Ἐμοὶ τοιγαροῦν 0 τε Θεὸς (48), 6 τε 

κε ἱερὰ Θεοφίλου χεὶρ, γυναῖχα ἐπιδέδωχε. 
ἰύω τοίνυν ἅπασι, xaX μαρτύρομαι, ὡς ἐγὼ 
ὅτε ἀλλοτριώσομαι χαθάπαξ, οὔτε ὡς μοιχὸς 
ρα συνέσομαι. Τὸ μὲν γὰρ fixcaxa εὐσεθές * 
στα νόμιμον. ᾿Αλλὰ βουλή πομαΐί τε xat sb£o- 
νά μοι πάνυ xal χρτστὰ γενέσθαι παιδία. 
τοῦτο δεῖ τὸν χύριον τῆς χειροτονία: μὴ 
* μαθέτω ὃὲ αὑτὸ παρὰ τῶν ἀμφὶ τὸν 
ἰαῦλον, χαὶ Διονύσιον, οὃς πρεσθδευτὰς ἐρῆ - 
ἃ τοῦ δήμου πυνθάνομαι. Ἐχεῖνο δὲ οὐδὲν 
y αὐτὸν, ἀλλ᾽ ὑπομνησθῆναι " διαλέξομαι δὲ 
ipt αὐτοῦ. Καὶ γὰρ ἂν ἅπαντα τἄλλα μιχρὰ 
τις ἂν τοῦτο θεῖτο. Χαλεπόν ἐστιν, εἰ μὴ χαὶ 


νατον, εἰς ψυχὴν τὰ δι᾿ ἐπιστήμης εἰς ἀπό- P 


ἰόντα δόγματα σαλευθῆναι. Οἶσθα δ᾽ ὅτ: πολλὰ 
& τοῖς θρυλλουμένοις τούτοις ἀντιδιατάττε- 
adw. ᾿Αμέλει τὴν ψυχὴν οὐχ ἀξιώσω ποτὲ 
ὑστερογενῖ,͵ νομίζειν. Τὸν χόσμον οὐ φήσω 
t μέρη συνδιαφθείρεσθαι. Τὴν χαθωμιλημέ- 
ταῦῖιν (49) ἱερόν τι xal ἀπόῤῥητον ἥγημαι, 
οὗ δέω ταῖς τοῦ πλήθους ὑπολήψεσιν ὁμολο-- 
οὕς μὲν οὖν φιλόσοφος ἐπόπτης ὧν τἀληθοῦς, 
[ τῇ χρείᾳ τοῦ ψεύδεσθαι [vp. Ψεύδους]. ᾿Ανά- 
Ρ ἐστι φῶς πρὸς ἀλήθειαν, χαὶ ὄμμα πρὸς 
H οὖν ὀφθαλμὸς εἰς χαχὸν ἂν ἀπολαύσειεν 
) φωτὸς xal f| τοῖς ὀφθαλμιῶσι τὸ σχότος 
τερον" ταύτῃ xal τὸ Ψεῦδος ὄφελος εἶναι 


ut, καὶ βλαδερὸν τὴν ἀλήθειαν τοῖς οὐχ C 


) ἑνατενίσαι πρὸς τὴν τῶν ὄντων ἐνάργειαν. 


ΒΊΟΝ. ΡΕΊΑΥ: 


ὑμοὶ τοιγαροῦν ὅ τε Θεός. line potest col- 
udum Christianum fuisse Synesium, qui 
»po conjugem acceperit. Vide qua: in ejus 
putamus. Alterum perro consequens ex 
. est : episcopos per id tempus ab uxoribus 
e solitos. Quod de Orientis et Egypti cle- 
irte testatur. llieronymus contra. Vigil. : 
rient. Orientis. Ecclesie ? Quid Egypti et 
itolice, qug aut virgines clericos accipiunt, 
inentes ; aut si uxores habuerint, mariti esse 
t? idem liabet de episcopis et aliis clericis 
ἤ Pamm. Vide Epiph. ler. 59, n. 4, et in 
fid., n. 21 ; Euscb., De demonst., p. 25. 
δ in Dial. de vita Chrys. refert, indict. 15, 
anno 400, Clirysostomum iu Asiam profe- 
Wonint Eplesinum episcopum damnasse, 
m uxori renuntiassel, rursus cuim eà con- 
iem. habuisset. 
iC vero. Synesii loco Griculi canonum in- 
5 redarguuntur, Zonaras et Balsamo , qui 
5 apost. οἱ Trullanim 42 observant, aute 
synodum fas episcopis fuisse nores. reti- 
um isque consuescere, quas ante ordina- 
habuerunt, quemadmodum sacerdotibus οἱ 
; licuit. Nam Grieci presbyteris et. diaconis, 
m cousecrentur, uxores ducere perinittunt ; 
liaationem. vero non amplius concedunt. 
To licentiam primum in sexta. synodo epi- 
)blatam esse sentiunt isti ; quos superiora 
)ia falsitatis el inscitize convincunt. Quin et 
y refelitur, qui lib. v, cap. 22, scribit 
episcopos, si ipsis libsat , ab uxoribus 
e; cogi laden invitum neininem : imo contis 


D 


absum a conscientize Terendis augoribus. Ac quo- 
ties a me aliquis sciscitatur, palam sine ulla cun- 
ctatione dico: episcopum nulla omninolabe pollui 
debere, multum ut ei supersit , tanquam qui alio- 
rum piacula ac sordes abstergat. Quin etiam in iis, 
quas fratri scribo, litteris, hoc apponi insuper nc^ 
cesse est. Omnino enim plerique hanc epistolam 
legent. Nam hujus potissimum eam gratia dictavi, 
quo manifeste omnibus constaret me onus istud 
reformidare; ut, quidquid acciderit, et apud Deum, 
et apud homines culpa omni caream : imprimis ve- 
ro apud Patrem Theophilum. Cum enim mea om- 
nia palam in medium proferam, atque ex omnibus 
de ine illi deliberandi potestatem faciam, quid est 
quod ego accusari merito possim? Mihi igitur el 
Deus ipse, et lex, et. sacra Theoplili manus. uxo- 
rem dedit. Quare hoc omnibus pr:dico, testor- 
que, neque me ab ea prorsus velle separari, 
neque adulteri more cum ea clam: ulum  con- 
suescere. Alterum enim nequaquam pium est, 
9&9 alterum illicitum. Sed loc utique cupiam, ac 
precabor, plurinos mihi ct quam optimos esse 
liberos. Hoc unum ab eo ignorari non oportet, 
penes quem creandi potestas est. Quod de sodali 
Paulo ac Dionysio intelligere potest, quos quidem 
legatos a populo decretos audio. lllud vero docen- 
dus non est, sed in memoriam duntaxat ei rcevo- 
candum ; ac plura sane ea de re disputabo. Nam 
cetera omuia si quis cum boc uno contulerit, 
parva ac contemnenda censeantur. Difficile est, vel 


| NOT.£. 


plures episcopatus tempore liberos suscepisse. Πολ- 
λοὶ γὰρ αὐτῶν ἐν τῷ xatpip τῆς ἐπισχοπῆς xaX παΐ- 
δας Ex τῆς νομίμου γαμετῆς πεποιήύχασι. Thessaliam 
excipit οἱ Grz:ciam, in quarum Ecclesiis ccelibatus 
vigebat. Sed si vera dicit Socrates, ex Epipbanii 
sententia respondendum est, ubicunque factum il- 
lud est, ex discipline (LXXXIV] ecclesiasticse 
corruptela manasse. Quanquam in episcopis nullam 
ejusmodi depravationem accidisse Epiphauius indi- 
cat, sed in presbyteris et diaconis tantum. 

(49) Τὴν καθωμιιϊημένην ἀνάστασιν. Ut se ha- 
bent haec verba, uon simpliciter negare videtur àvá- 
στασιν, sed ἱερόν «t χαὶ ἀπόῤῥγτιτον appellat, quod in 
meliorem partem accipi p.test, quasi rem sacram 
et arcanam, neque vulgo committendam esse dicat. 
Sic infra, Τὴν μὲν ἀλήθειαν τῶν θείων ἀπόῤῥητον 
εἶναι δεῖ. όταν qiiod subinde adjicit, non se posse 
eum. vulgo consentire, et falsis dogmatibus esse 
decipieudum populum, argumento. sunt, de resur- 
rectione aliter ipsum, ac communis et vulgata Chri- 
stianorum habebat fides , existimasse. Nimirum 
Platonici. genus quoddam resurrectionis mortuo- 
rum admittebant, Quippe Plato in Phedone iinmor- 
tales hominum esse animas ex eo disputat, quod 
necesse sit contrariorum esse vicissitudinem, atque 
ἃ vita ad mortem, et a morte vicissim ad vitai 
lieri transitum , quod ille vocat. ἀναδιώςχεσθαι, 
retiviscere, lloc vero sic interprelor, ut 9niul3s ex 
aliis in alia corpora trausfundi velit; quod Platonis 
inter decreta Diogenes Laertius recenset. Sic cuiu 
reviviscere dicebant qui erant mortui. Ita ergo Sy- 
nesium pulo resurrectionem intellevissc, cum se 
aliter ac vulgus de ea sentire dicil. 


EPISTOL.£. — EPIST. CVIII. 110} 


B probe omnia norit perspieuc mibi significans, ita de meipso statuat. Aut enim: meo me in 
My persistere, ac inecum philosophari permittet ; aut judicii de me postea ferendi, mei- 
episcopali ordine depouendi locom sibi nullum relinquet. Cum his alia omnia consilia si 
niur, nuge sunt mera. Veritatem enim scio Deo imprimis acceptam esse. &c per sacrum 
um juro, et, quod eo mibi antiquius est, per veritatis praesidem Deum, moleste id quidem 
i enim non debeam, cum me ab uno ad aliud vite genus demigrare necessesit? Sed si 
am ista manifesta fuerint, qui celari minime volo, in episcoporum numerum nos ascri- 
ejus polestas a Deo commissa est : cedam necessitali, ac tanquam divinitus oblatam tesse- 
ipiam. Ita enim apud me existimo : si. quid mihi aut imperator praecipiat, aut infelix nescio: 
ustalis, poenas utique dem, Disi mandatis obtemperem. Deo autem sponte obtemperandum est. 
administro me uti noluerit Deus, vel ipso statim initio bonorum omnium longe divinissimum 
Δ veritas est polius quam ul contraria maxime ratione, cujusmodi mendacium est, in 


m illius irrepam. Quamobrem cura ut hzc a scholasticis intelligantur, et ad illum perferantur. 


EHIZTOAH Pq'. 
TQ αὐτῷ. 

Ἰν τὸ μειράχιον ὑπὲρ τοῦ σιλφίου, πότερον 
γέας σοὶ γέγονεν, ἣ δῶρον λαδὼν, ἔθου με- 
οί. Καὶ δῆτα μαθὼν ὡς τὸ σπουδαζόμενον 
κηπίον πρὸς ἅπασι xal τοῦτον ὀχόμισε τὸν 
ἰσθην διπλῇ, τῷ τε χάλλει τοῦ λαχάνου, xal 
τοῦ τόπου. "Ovato τοῦ παμφόρου χωρίου " 
σὺ χάμοις ἐπαντλῶν ταῖς φιλτάταις πρα- 
*' ἐχεῖναί ποτε mobs τὰς ὠδῖνας ἀπαγορεύ- 
ἔχῃς αὐτός τε χρῆσθαι, χαὶ ἡμῖν διαπέμ- 
pépouctv ὧραι. 


ἘΠΙΣΤΟΛΗ͂ PZ. 
Τῷ αὐτῷ. 

VW κωλύων ἡμᾶς ὅπλα χατασχευάζεσθαι, τῶν 

μὲν ἐπεχόντων, χαὶ λείαν ἅπαντα ποιου- 
Ἰἀποσφαττόντων ὁσημέραι δήμους ἀθρόους, 
ὧν δὲ οὐχ ὄντων, ὥστε χαὶ φαίνεσθαι. Εἶτα 
οὐχ ἐξὸν ἰδιώτας ἀνθρώπους ὁπλοφορεῖν, 
ιν δὲ ἐξὸν, εἴπερ χαὶ ἡ πολιτεία χαλεπαΐ- 
αλεπαίνοι] τῷ πειρωμένῳ σώζεσθαι ; ᾿Αλλ᾽ 
DX χερδανῶ, 75 γοῦν τοὺς νόμους γενέσθαι 
ντὶ τούτων τῶν ἀλαστόρων. Καὶ πόσου δοχεῖς 
Dpat, πάλιν εἰρήνην ἰδεῖν, xaX βημα χεχο- 
, χαὶ χήρυχα σιγὴν ἐπιτάττοντα ; Αὐτίχα 

τὸ πρῶτον σχῆμα τῆς πατρίδος ἀπολα- 


EHIXTOAH Pil. 
Τῷ αὑτῷ. 
λόγχαι μὲν ἔδη γεγόνασι τριαχόσιαι, xal 
σαῦται (52) “ ξίφη δὲ ἀμφέχη xaX πρότε- 
πλείω τῶν δέχα. Παρ᾽ ἡ μῖν δὲ οὐ χαλχεύε- 
"0 προμήχη ταῦτα σιδήρια. ᾿Αλλ᾽ οἶμαι τὰς 
ῥῥωμενέστερον ἐμδάλλειν τοῖς τῶν ἀντιτε- 
σώμασι. Τούτοις οὖν χρησόμεθα. Εἰ χρη- 
ιαὶ χορύνας ἕξομεν. ᾿Αγαθοὶ δὲ οἱ χότινοι 
. Ἑνίοις δὲ ἡμῶν εἰσι xai πελέχεις ἑτερό- 
βὶ τὴν ζώνην ἑχάστῳ, οἷς τὰς ἀσπίδα: a5- 


EPISTOLA ΟΥ̓. 
Eidem. 

De laserpitio ab adolescente quzsivi, 95€ num 
ex cultura libi provenisset; an eo tibi inunere 
dato partem mili seposuisses. Statimque ut intel- 
lexi, hortulum illum tuum, cujus tantopere studio- 
sus es, prater alia omnia, bunc eliam fructum 
attulisse , dupliciter ;avisus sum, cum oleris pul- 
chritudine, tum loci illius fama. Macte esto tam 
fertili atque uberi przdio : nec tu unquam charis- 
simas areolas irrigans fatigeris ; nec ille ad ejue- 
nidi partus las$:?/ unquam effetzque sint, ut. et 
Wlaris ipse, οἱ ad nos mitlere possis, quaecunque 
tempestates ferunt. 

EPISTOLA CVII. 
Eidem. 

Jucundus es, cum nos arma comparare probibes ; 
hostibus late omnia tenentibus, omniaque depra- 
dantibus, atque in dies integros populos jugulanti- 
bus, eum neque miles ullus adsit, qui quidem com- 
pareat. Quz cum ita sint, tamenne licere negabis 
privatis hominibus arma ferre ? Mori autem licere 
dices, si iis qui saluti suz consulant, resp. suc- 
censeat ὃ Verum si nibil aliud, boc saltem lucrifa- 
ciam, ut pro exsecrandis illis pestibus leges ac 
jura dominentur. Quanti vero istud a me fleri pu- 
tas, pacem ut rursum videam, tribunal ornatum, 
et prieconem silentium indicentem ? Extemplo mo- 
riar, ubi primum pristinam formam patria recu- 
perarit. 

EPISTOLA ΟΥ̓́ΠΙ. 
Eidem. 

Mihi jam trecenta lancex fabricat:e sunt, et ma- 
chars totidem ; ancipites vero gladii jam antea 
non plures decem fuerc. Apud nos autem oblonga 
ista ferramenta non cuduntur, Sed machzras opi- 
nor validius in corpora hestium incumberc. Quare 
iis utemur. Atque eliam si iis opus sit, clavas ba- 
bebimus. Optimi enim sunt apud nos oleastri. Qui - 
dam nostrum secures habent in zona singuli altera 
tantum acutas parte; quibus eorum scula tunden- 


DION. PETAYII NOTE. 


nis artibus exercitato. Hier. lib. De script. 
Serapione : Qui ob elegantiam ingenii co- 
:helastici meruit. De hac appellatione plu- 
ulat Rosweidus uoster ad Vitas Patrum, 


(52) Kal κοπίδες τοσαῦται. Curtius lib. viu : 
Copides vocant gladios leviter curvatos, falcibus &i- 
miles, queis appetebant belluarum manus. 


EPISTOLAE. — EPIST. CXII. 


4548} 


βατηγοῦ, μέγα τι xal γενναῖον ἔργον ἐπιδεί- A memorabile aliquod atque egregium facinus ed:-- 


'. Ἔλεγε γοῦν Συριανῷ [7p. Σερηνιανῷ] συγγε- 
 olcüx τὸν ix γειτόνων τὸν ἰατρόν. Ὁ δὲ 
"ὸς [γρ. Σερηνιανὸς) ἀπήγγειλε πρὸς ἡμᾶς, ἐν 
Ὀλείποι τὸ θεῖον στρατόπεδον. Τὰ μὲν οὖν ἄλλα 
δέοι [7»}. δεήσοι] πρὸς σὲ γράφειν, ὧν χἀγὼ 
qoc ἠχροασάμην ; '"Eo' οἷς δὲ αὑτὸς ἀχούσας 
ὑπερῳνῶς, σέ τε δι᾽ αὐτῶν εὐφρανθῆναι Boo- 
τάδε ἐστίν" Ὃ θαυμαστὸς Ἰωάννης, μ'ιχρὸν 
, ἐν τοῖς αὐτοῖς ἐστιν, ἐπιδιδούσης τῆς τύχης 
; ἐχείνου πράγμασιν, ὅσον ἐπιδόσεως χωρεῖ, 
να χαθ᾽ ἑαυτὴν ὑπερδολὴν ἐξευρούσης. Αὐτῷ 
! ἀνεῖται τὰ Base; ὦτα " χαὶ πρὸ τούτων ἡ 
| Xpro0ac πρὸς ὅ τι δέοιτο. Καὶ ὅσα ᾿Αντίο- 
5) δύναται, δύναται τούτῳ δύναται ὃ ᾿Αντίο- 
x βούλεται. ᾿Αντίοχον ἡγοῦ μὴ τὸν ἀπὸ Γρατια- 
ὃ ἱερὸν ἀνθρώπιον, τὸ βέλτιστον μὲν τοὺς τρό- 
εἰδεχθέστατον δὲ τὴν ὄψιν. ᾿Αλλ᾽ ἕτερός ἐστιν 
laxo, ὁ πρόχοιλος, ὁ Ναρσῇ τῷ Πέρσῃ παρα- 
εύσας. Τοῦτον ἐξ ἐχείνηυ μέχρι νῦν 1d) τύχη 
ποιεῖ. Τούτων οὕτως ἐχόντων, εἰχός ἐστι xo- 
ἐνιαυτοὺς ἄρξαι παρ᾽ ἡμῖν τὸν διχαιότατον ἄρ- 
τοῦ μὲν ὄντα συγγενῆ, τοῦ δὲ οἰχεῖον γενό- 


ἘΠΙΣΤΟΛΗ͂ PlA'. 
Tpot.lo. . 
ϑάνῃ περὶ Διοσχορίου πόσους ἀπαγγέλλει [7». 
Do] στίχους ἑχάστης ἡμέρας; πεντήχηντα. 
Ἰς ἀποδίδωσιν, οὐ προσπταίων, οὐ διλογῶν, 
ἱστάμενος ἐφ᾽ ᾧ τὴν ἀνάμνησιν ἀθροῖσαι σὺν 
' ἀλλ᾽ ἐπειδὰν ἄρξηται λέγειν, χατατείνει συν- 
καὶ ἡ σιωπὴ τέλος ἐστὶ τῆς ἀπαγγελίας. 
EHIZTOAH ΡΙΒ'. 
Τῷ αὐτῷ. 
: ἐπὶ τοῖς αὐτοῖς ἄνθρωποι φιλοῦσι xal ἐπαι- 
* οὔτε μία δύναμις τῆς ψυχῆς ἐπ᾽ ἄμφω τέ- 
ταῦτα. ᾿Αλλὰ τῷ παθητιχῷ μὲν οἰχειούμεθα, 
λοτριούμεθα - τῷ δὲ χρίνειν δυναμένῳ, καὶ 
ἔχοντι τῆς ψυχῆς, ἐπαινοῦμέν τε xal μεμφό- 


ἘΠΙΣΤΟΛΔΗ PID'. - 
Τῷ dóglzo. 
; τοὺς μὲν χαχοδαίμονας τούτους ὁρῶμεν ἀπο- 
tv ἐθέλοντα: ὑπὲρ τῶν ἀλλοτρίων, ἅττα ἂν 
περιποιύσωνται, τοῦ μηχέτι προέσθαι τοῖς 
; αὐτά" ἡμεῖς δὲ ὑπὲρ χώρας, ὑπὲρ ἱερῶν, 
νόμων, ὑπὲρ χτημάτων, οἷς ἡμᾶς ὁ χρόνος 
στέρους ἐποίησεν, οὐχ ἀφειδήσομεν ἑαυτῶν, 
περιεξόμεθα τῶν ψυχῶν ; οὐχ ἄρα δόξομεν 
εἶναι. Ἐμοὶ μὲν οὖν ἱτητέον ἐστὶν ἐπ᾽ αὐτοὺς 


A 


turos. Hoc inter. eolloquendum Syriano dizit :- 
nosti illum de vicinia medicum. Syrianus αι nos 
detulit, quonam in statu divina illa castra reli. 
quisset. Cztera porro quid attinet scribere, quee 
ego eliam obiter accepi? Sed quibus auditis mi- 
rifice sum delectatus, quorumque letitiam imper- 
tiri volo, ea sunt ejusmodi : Egregius noster Joan- 
nes, parvum boc diclu est, in iisdem semper ver- 
satur, cum illius in rebus fortuna sc in dies efferat, 
quantuni eíferri potest; imo vero incrementum 
etiam sui aliquod excogitaverit. Nam illi patent 
imperatoris aures, et, quod caput est, animus 
ipse, quod ad ea omnia que velit, utatur. Et quid- 
quid Antiochus potestatis habet, in illius commo- 


B dum habet : potest. autem Antiochus quacunque 


libet. Antiochum dico, non eum qui cum Gratiano 
fuit, sanctum homuncionem, moribus spectatissi- 
mis, sed oppido deforinem. Verum alius quidam 
est juvenis ventrosus, qui apud Narsen Persam 
precipua in auctoritate fuit, eamdemque post 
eum retinuit. Ab eo tempore magbum illum buc. 
usque fortuna reddit. (fue cum ita sint, consenta- 
neum est cornicis annos przefuturiuu nobis zequis- 
simum magistratum, qui cum altero cognatione, 
cum altero necessitudine sit conjunctus, 
EPISTOLA CXI. 
Troilo. 

Quazris de Dioscoro, quot versus quotidie pro-. 
nuntiat ? quinquagitita, los quidem reddit, -nihil 
haesitans, nibil iterato repetens , neque identidem . 
insistens ad collizendam cum tempore memoriam : 
sed postquam ceperit, continuo percurrit, pfo- 
nuntiandique finis est silentium. 

954 EPISTOLA CXiIl. 
Eidem. 

Neque easdem ob causas diligunt ac laudart 
liomines, nec eadem aniinz facultas utrisque illis 
przstandis attributa est. Sed ea quidem parte, qua 
affectibus movemur, conciliamur, aut alienamur 
invicem : quz vere judicandi vi pr:edita est, et ra- 
tionem contiuet, ea laudamus, aut reprehendimus. 


EPISTOLA CXII 
Fratri. 

Itane vero? miseros illos videamus sponte mor- 
tem cupere pro alienis rebus oppelere, quascun- 
que depraedati fuerint ; ne rursum iis, quorum illz 
sunt, reddere cogantur : nos pre sedibus nostris, 
pro sacris, pro legibus, pro fortunis, quibus nos 
magis temporis diuturnitas assuefecit, non peri- 
culis omnibus vitam exponemus, sed animz nostrz 
consulemus ? laud sane viri 6556 videbimur. Mihi 


DION. PETAVIEI NOTAE. 


Kal óca ᾿Αντίοχος. lic ille est, opiuor, 
hus, quem Isdegerdes, post susceptam ex 
ii testamento. Theodosii tutelam, curatorem 
Ὁ destinavit. Vide Zonaram, Cedren. et Ni- 
lib. xiv, c. 1. De altero Antiocho, quem ἁ πὸ 


Γρατιανοῦ nominat, nibil extrico. lsidorus Pelus. 
lib. 1, epist. 56, Antiocho cuidam scribit eunucbo 
palatii; quem illum ipsum ab Isdegerde missum 
esse suspicor. 


EPISTOL E. — EPIST. CXIX. 


1193 


τοίησις γέγονε. Πάλιν οὖν Ὁμήρῳ χρηστέον, A deteriores , quos versibus suis ille descripsit. 


qno, 


ἰρχε. σὺ γὰρ γενεῇρι γεώτερος. 

Ἢ γὰρ μὴ γένοιτο μέν’ εἰ δὲ γένοιτο, ὁ νεώ- 
αὐτῆς ἀρχέτω. Τοιοῦτον γάρ τι νοεῖται τῷ 
ὥνι, τὸ παραχωρεῖν τοῦ προχατάρξαστθαι τῷ 
xp θεῷ. Τὸν δὲ πρεσδύτερον, ἡγεμόνα δεῖ τῶν 
τῶν εἶναι" χάλλιστον δὲ ὁμόνοια. Ἐγὼ δὲ ὡς 
πρεσθύτερος μόνον, ἀλλὰ xal ἤδη πρεσδύτης, 
jov, ὁ Φερεχύδης φησίν. Οὐχοῦν τὰ τῆς ἀπο- 
εἰς ἐμὲ περιίΐσταται. Εἰ δὲ xal τὸν πρότερον 
ἄνοντα δεῖ πρότερον ἐνδοῦναι, σὺ δ᾽ ἐμὲ βούλει 
εἶναι, συγχωρῶ σὴν χόριν καὶ τοῦτο. Δεῖ γὰρ 
in σου πρότερον, εὐθὺς ἐθελήσαντί σοι 
σθαι, 


Ergo iterum Homerus adhibendus erit, qui alicubi 
dixit, 
Incipe, nam natu minor es. 

Pugna enim atque contentio absit quidem om- 
nino; sin aliqua intervenerit, eam junior incipiat. 
Nam ejusmodi quidpiam Neptuno in animum venit, 
ut auspicandi przlii juniori deo potestatem face- 
ret. Grandiorem vero natu, praeire ad honestissima 
quoque consentaneum esl : honestissima porro 
concordia est. Ego autem quam te non mode 
senior sim, verum etiam senex, de cute manife- 
stutn est, aiebat Pherecydes. Quare mez sunt. ex- 
cusandi parites. Quod si insuper eum, qui primus 
peccarit, primum cedere et animum remittere opor- 
tet ; actu me eum esse vis, hoc etiam Lua causa con- 


liunc enim par est, qui te prior conciliare sibi studuerit, subinde tibi condonare quz volueris. 


EHIZTOAH PIZ', 
'HAtobopo. 
ρήμη λέγει δύνασθαί σε πολλὰ παρὰ τῷ νῦν 
τὴν Αἰγυπτίων ἀρχὴν xa ἀληθῇ λέγει" 
τος γὰρ εἶ, χαλῶς τῷ δύνασθαι χρώμενος. 
οὖν ὄναιο τῆς σῆς φύσεως xal δυνάμεως, ὑπὲρ 
μὸς Εὐπέδιος δεῖται, λέγοντος ἄχουσον, ἵν᾽ εἰ- 
t χαὶ ῥήτορα συνεστήσαμεν. 


ἘΠΙΣΤΌΛΗ PIH. 
Τρωξῖφ. 
ὃν ἥρωα Μαξιμῖνον [1p. Μαξιμιανὸν] οἶσθα " 
γε γὰρ ypóvov ὑπόσυχνον ἐπὶ στρατοπέδου" 
€ xai ὅτι χρηστὸς ἦν, οἶσθα. Τούτου «alc, 
βανέψιος, ὃ; ἐπιδώσει σοι τὴν ἐπιστολήν" ὃν 
᾿ μέν τις ἴσως xat διὰ τὴν τύχην τιμήσει" τῶν 
ϑξάντων ἐστὶν οὐχ ἀφιλότιμον ἀρχὴν. Ὁ δὲ 
qos Τρωΐλος τἄνδον ὄψεται τοῦ νεανίου, xá- 
αὑτὸν ἐπαινέσει. Δῆλον δὲ ὅτι χαὶ συνδιοίσεις 
ρόντα αὐτῷ. Σπαράττεται γὰρ ὑπὸ ἐνδειχτῶν 
᾿ἐπιφύντων τῇ Κυρήνῃ, εἰ μὴ σύ γε δύσεαι 
r. "O τι γὰρ ᾿Ανθέμιον, f) τινα τῶν ὁμοτίμων 
πείσεις ὑπὲρ ἡμῶν τε xal τἀληθοῦς φθέγξα- 
τοῦτο σὸν ἔσται πάντως, xal σὺ αἰτίαν ἕξεις 
νομένου. Δι᾿ ἑνὸς οὖν ἀνδρός τε xal πράγματος, 
ἐφ προθυμήθητι τῶν παμπονήρων τούτων ἡμᾶς 
ἀξαι θηρίων. Τὸ γὰρ εὐτυχτθῆνα: τὴν πεῖραν 
Ἰθάσασι, πολλοὺς ὁμοίους γενέσθαι προτρέψεται. 


956 EPISTOLA CXVII. 
] lleliodoro. 

Faam est plurimum te apud /Egypti prefectum 
gratia et auctoritate valere; vereque illa de te 
predieat : dignissimus enim es qui potestate quam 
honeste uteris. Ut igitur aliquem ex indole pote- 
stateque tua fructum capias, quie meus, Eusebius 
abs te desideret, «a exponentem illum audias; wt 
etiam oratorem intelligas a me esse commen. 
datum. 

EPISTOLA CXVIII. 
Troilo. 

Si Maximinum heroem cognoscis : diu enim in 
comitatu versatus est : prorsus et eumdem bonum 
virum esse cognoscis. Hujus filius, consobrinus 
ex patre meus est, qui tibi hasce litteras dabit ; 
cui alius fortasse quispiam vel ob fortunam hono- 
rem tribuel : ex iis enim est qui non obscurum 
magistratum gesseruut. Αἱ philosophus Troilus 
intimos adolesceutis recessus penetrabit, et eum 
inde laudabit. Perspicuum autem est te illi in 
praesenti necessitate auxilio futurum. Laceratur 
enim ἃ delatoribus in Cyrenen grassantibus , nisi 
vires induis ipse. Quidquid enim Anthemio, vel 
alteri cuilibet pari auctoritate pro nobis , ac veri- 
tate loqui persuaseris ; tuum hoc utique erit, ejus- 
que, quidquid factuimn erit, causa esse putabere, 
Per unum itaque hominem , unuDique negotium, 
quasso te, da operam ut a nequissimis istis belluis 


mur. Hoc enim ipsum, quod iis qui periculum primi fecerint, prospere successerit, pleros- 


ἃ eimiles esse velint hortabitur. 
EIHZTOAH PI8'. 
Tpol «p. 

Διογένην ὅ τι ἂν ποιήσῃς, ὧν σοι φύσις ἐστὶν 
εαθαι, οὐδὲν χαιρὸν ἔσῃ πεποιυχὼς, ἀλλ᾽ ἐποιχο- 
| ποῖς σαυτοῦ. Κυρηναῖος γάρ ἐστι, τῆς δι᾽ 
ἔτι πόλεως. Δεῖ δὲ οὗ μόνον ἀθρόους, ἀλλὰ xal 
ἕνα εὐεργετεῖν. Tiva δέ ἐστιν ἐν οἷς φίλων 
τας Διογένης, οὐχ ἐμοῦ γρῥάφοντος ἀναγινώξσχειν, 
αὐτοῦ λέγοντος ἀχούειν σε δεῖ. Οὐδὲ» γὰρ ἂν 
Po τοῦ παθόντος ῥητορικχώτερον. Μαρκ'ανὸὴν τὸν 
oqov τὸν ἄρξαντα Παφλαγόνων πρότε:π: παρ᾽ 


EPISTOLA CXIX. 
Troilo. 

Quidquid in Diogenem contuleris eorum ad quae 
praestanda natura comparatus es, nihil novi fece- 
ris, sed tuis aliquid meritis astruxeris. Cyrensuan 
enim est, ex ea, quae vestra opera etiamnum urbs 
est. Non solui autem de universis, verum etiam 
de singulis bene mereri convenit. Qus sint ea 
porro, propter quz amicis opus babeat Diogencs. 
non scribente me legere , sed eo dicente audire te 
oportet. Nihil enim possit eo esse, qut perpessus 


EPISTOLAE. — EPIST. CXXII. 


1503 


ἐν τοῖς πρητεμενίσμασι (99) χέρνιδα, πόλεως À vindices. Quandoquidem publicus gladius nou 


τήριον. 
καὶ τῶν πρόσθεν ἐπευθόμεϑα χιλέα ἀνδρῶν. 


; ἐποίουν, ἕως ἐδύόχει χαλὸν εἶναι τὸν αὐτὸν 
Ja! τε ὑπὲρ τῶν χοινῶν ἀγαθῶν, xai πράττειν 
ἂν παραγένοιτο. Καὶ γὰρ Αἰγύπτιοι, xal 
tov γένος χρόνον συχνὸν ὑπὸ τῶν ἱερέων ἐδασι- 
δαν. "Ensi δὲ διῳχίσθησαν οἱ βίοι, xat ὁ μὲν 
ὁ δὲ ἡγεμονιχὸς ἀπεδείχθη, τετάχαται δὲ ἕτεροι 
) τοῖς πράγμασιν, ἡμεῖς δὲ ἐν ταῖς εὐχαῖς elvat: 
νόμης ἀπαγορεύει χεῖρα ὀρέγειν τῇ δίχη, καὶ 
ἰννύναι τὸν πονηρότατον πῶς ἄν τις αὐτοῖς 
ἔψειεν ἀνδρὶ πανούργῳ χεῖρα ὀρέξαι xazà τῆς 
; AXÀ' ἐγὼ, τό γε cl; ἐμὲ ἦχον, ἅπαν ποιῶ" 
αι χαὶ οἴχοι, xal ἐπὶ τῶν χοινῶν ἱερῶν ὑπερ- 
«ἧς ἀδιχίας τὴν δίχην, χαὶ πονηρίας ἐχχαθαρ- 
τὴν πόλιν. Τοῦτο δὲ ταυτόν ἐστι τῷ χαχὸν xa- 
πολιυλέναι xal σὲ, xal ἄλλον ὅστις σοι παρα- 
ος. ἕστω δή σοι τοῦτο τεχμέριον, τίς ἂν ἐγε- 
v ἐξόν τι ποιεῖν, ὃς, ἐπειδὴ οὐχ ἕξεστι, χατ- 
αι. 


EHIZTOAH ΡΚΒ'. 
Τῷ dósAzq. 
Qà χάγαθχ γένοιτο τοῖς ἱερεῦσιν Αὐξουμιτῶν 
ιἰὐξιδιτῶν], οἱ τῶν στρατιωτῶν χαταδεδυχότων ἐν 
Mol; ὁρῶν, xal ἀξιούντων τὸ αἷμα φργυρεῖν, ol 
| ἀνροῖχον λεὼν παραχαλέσαντες, ἀπὸ τῶν l«- 
ὑτῶν τὴν εὐθυ τῶν πολεμίων ἡγήσαντο xal 
ιυξάμενοι, τρόπαιον ἔστησαν ἐν τῇ Μυρσινίτ:δι. 
y& δὲ αὕτη προμήχης τε χαὶ βαθεῖα, xal ὕλη 
»εφύς" ἀλλ᾽ ὑπὸ τοῦ μηδὲν τοῖς βαρβάροις ὅπλον 
LtQy ἀπηντηχέναι, καὶ τὰς δυσχωρίας ἐθάρση- 
Ἔμελλον δέ ποῦ xai μελαμπύγου τεύξεσθαι 
του τοῦ διαχόνου τῶν ἱερῶν. Οὗτός; ἐστιν ὁ 
ὃς ὑποστὰς ὑπλίτην γυμνὸς, χαὶ παίσας ἐχ χει- 
ἔθῳ χροταφιαίαν πληγὴν, o9 βαλὼν, ἀλλ᾽ ὥσπερ 
νθορών. Πεσόντα δὲ ἤδη περιδύσας τὰ ὅπλα, 
ὡς ἐπ᾿ αὐτῷ κχατείργασται. Καὶ ὅστις δὲ Ecs- 
ινὴ 9 ἀγαθὸς ἔδοξεν ἐν τῷ τότε, Φαῦστον αἰτια- 
τῶν γενομένων, xat οἷς ἐποίει, καὶ οἷς παρὰ τὸν 
i ξφθέγγετό. Ἐγὼ 65 χαὶ ἅπαντας τοὺς παραγε- 
νους τῷ ἔργῳ ἔδιστα ἂν στεφανώσαιμι xal ávaxm- 
μι. Πρῶτοι γὰρ ἔψαντο καλῶν ἔργων, δεῖξαι τοῖς 
πεπλτγμένοις, ὅτι μὴ Κορύδαντές εἰσι, μηδὲ τῶν 
, τὴν 'Ῥέαν δαιμόνων, ἀλλ᾽ ἄνθρωπο: xat cpu. 
«αὶ θνττοὶ, χαθάπερ ἡμεῖς. Εἰ 05 xal ἡμεῖς ἄν- 
γενοίμεθα ἐν τοῖς τοιούτοις, οὐδὲ τὰ δευτερεῖα 
τὸ ἂν ἀφιλότιμα. Τυχὸν δ᾽ ἂν χαὶ πρωτεῖα σνγ- 
θείημεν, εἰ ἢ λοχήσαντες ἐν φάραγγι πεντε- 
xa προνομεύοντες εὐτυχήσαμεν, ἀλλὰ νομίμῳ 


minus quam lustralis aqua, qus in templorum 
vestibulis collocatur, civitatis est piaculum. 


Sic telerum. decus audimus , [amamque virorum. 


Hunc in modum factitabant , quoad optimum vi- 
debatur, eumdein. pro communi bono vota faecre, 
idque ipsum uti contingeret operam dare. Nam et 
AEgyptii, et Hebr:zorum genus, longo tempore 
sacerdotum imperio usi suut. Sed posteaquam 
utriusque vitz? factum est divortium , et alia sacris, 
alia principatui est attributa; aliique negotiis 
gerendis, nos fundendis precibus prepositi sumus, 
quibus lex velat. manum  priestare legibus, et vel 
sceleratissimum interlicere : quonam modo quis- 
quam iis concesserit, manum honiini veteratori 
contra jura porrigere? AL ego quantum in me est, 
omnem lapidem moveo, idque e! privatim, et com- 
munibus in sacris oro, ut injustitia superior ju- 
stitia sit, el civitas ab omni nequitia repurgetur. 
lloc autem idem est, ac male malum perire, ct te, 
et alium quemlibet tui similem. Et hoc srgumen- 
tum tibi sit, qualisnam futurus fuerim, si quid 
mihi facerc licuisset , qui , quod nibil liceat , diris 
te devoveo. 
EPISTOLA CXXII. 
Fratri. 

Plurima Auxiditarum sacerdotibus bona contin- 
gant, qui, cum milites in. montium se latebras 
abdidissent , suumque ipsi sanguinem custodire 
vellent, rusticam plebem convocantes, stalim ab 
sacris ipsis, recta ad hostes duxerunt , fusisque 
ad Deum precibus, tropeum erexerunt in Myr- 
sinitide. Vallis hec in 259 longuu directa, et pro- 
funda, ac silvis condensa; barbari autem, quod 
nibil sibi hostilium occurrisset. armorum, etiam 
audacter erant ingressi. Sed offensuri utique erant 
animosum ac streuuum Faustum, . qui in. szciis 
diaconi munere fungitur. Εἰς lle cst. qui princeps 
armatum militem inermis excepit : quem cominus 
lapide tempori illiso feriit, non ut eum jaceret, 
sed ut quasi pugnis infestis insliret.. Quo , cum 


. cecidisset, armis spoliato, plurimos super illum 


prostravit. ἃς si quis alius id temporis fortis vir 


p esse visus est, uni Fausto rei totius gloria tri- 


buenda est, cum ob ea qua gessit, tum ob ea que 
per tempus illud dixit. Ero vero omnes illos qui 
rei interfuerunt, libentissime coronarerm, ac pr:e- 
conis voce predicarem. Priwi enim egregiorum 
facinorum auctores se praebuerunt; ut hoc atto- 
nitis ac lymphatis istis ostenderent, non eos esse 
Corybantas, neque ex Rhex matris asseclis damo- 
nibus, sed Lomines sque ac nos vulneribus ac 
morti obnoxios. (Quod si ctiam nos viri essemus. 


DION. PETAVII NOTE. 


5) Τὰ ἐν τοῖς προτεμενίσ μασι. Chrysost. orat. 
! enit, t. Vl edit. Savil., p. 794 : Διὰ τοῦτο 
tp οἱ λουτῆρε; ὕδατο; πεπληξωμένοι ἑστή- 


Ὡς ἐκκλησίας, tva 


χασι πρὸ [LXXXV] τῶν θυρῶν 
η σίας ἔξω, χαθ- 


νίψῃς τὰς χεῖράς σον" οὕτω τῆς ἐ 
ἔζουται οἱ πένητες. 


EPISTOLA. — EPIST. CXXVI. tz 


Lo 


νῦν, οἶμαι, τὸν ἀριθμὸν ἐλάττους ἴσασιν ὄντες, A vivos capere puerulos solerent. Sed nunc, opinor, 


t νέμειν τῇ λείᾳ φύλαχας συχνοὺς, xax ἀρχεῖν 
εἰποικένοις ὡς ἐπὶ πόλεμον εἴ τις ἐπεξίοι, 
| ὃὲ οὐδεὶς ἀγαναχτεῖ" ἀλλ᾽ οἴχοι χαθήμεθα, 
Ἰχένην ἐπιχουρίαν τοὺς στρατιώτας προσδεχό- 
χαὶ τὸ σιτηρέσιον, xai τὰς ἐν εἰρήνῃ πλεον- 
διὰ στόματος ἔχομεν" ὥσπερ τούτοις διχάζεσθαι 
ἀλλ᾽ οὐχ ἐχείνοις ἀμύνεσθαι. Οὐ παυσόμεθα 
ἡῦντες ; οὐ σωφρονήσομέν mote, xal γεωργοὺς 
πους ἀθροίσαντες, ὁμόσε χωρήσομεν τοῖς 
e. ὑπὲρ παίδων, ὑπὲρ γυναιχῶν, ὑπὲρ χώρας, 
βούλει, xai ὑπὲρ αὐτῶν τῶν στρατιωτῶν ; 
γὰρ ἐν εἰρήνῃ λαλεῖσθαι ταῦτα, ὡς ἡμεῖς 
|: πρέφομέν τε xa σώζομεν. Ἐγὼ μὲν οὖν 
9x ἔποχος ὧν ἵππῳ, τὴν ἐπιστολὴν ὑπηγόρενσα, 
àp λόγους, xai λοχαγοὺς Ex τῶν παρόντων 
α. ᾿Αθροίζεται δέ μοι χαὶ ἐν ᾿Ασουσάμαντι 
; συχνόν. αὶ γὰρ Σοέσταις ἀπαντᾷν [7». 
ᾶις, ἣ Δηώσταις ] ἐπὶ τὴν Κλεοπάτραν ἐπήγ- 
Ἕλπίζω δὲ ἐπειδὰν πρὸ ὁδοῦ γενώμεθα [ Tp. 
2:1], xai περιαγγελθῇ νεανιχὴ τις συστᾶσα 
μὲ δύναμις, πολὺ πλείους ἔσεσθαι τοὺς ἀχλῇ - 
Βξουσι γὰρ ἀπαυταχόθεν,, οἱ βέλτιστοι μὲν, 
μετασχεῖν ἔργου χαλοῦ " οἱ πονηρότατοι δὲ, 
ἃ διαρπαγῇ λαφύρων. 


EHIZTOAH ΡΚ Τ΄. 
᾿Ασχιηπιοδότῳ. 
οι ! τί δὲ οἴμοι (56); θνητά τοι πεπόνθαμεν. 
ρῖίτος γε χαὶ λοιπὸς οἴχεται τῶν υἱέων. ᾿Αλλὰ 
δόγμα τὸ περὶ τοῦ μηδὲν εἶναι τῶν οὐχ ἐφ᾽ 
γαθὸν, ἣ καχὸν, ἔτι παρ᾽ ἐμοὶ σώζεται, Μᾶλλον 
κι μὲν ἦν μάθημα, νυνὶ δὲ γέγονε δόγμα ψυχῆς 
Ἰμνασμένη; ταῖς περιστάσεσιν. "Eóst δὲ͵ ἄρα 
ὑτέραν μοι γενέσγαι τοῦ πάθους τὴν προσθο- 
αὶ διὰ τοῦτο ὁ δαίμων, ᾧ μέλει βλάπτειν τἀμὰ, 
ονομήτατο μτδέ os τὴν φίλην go: παρεῖναι 
Ἰν. 'AXX ἔλθοις ποτὲ, θαυμάσιε, xai τριπό- 
καὶ φίλων ἀδολώτατε. Μάρτυς εἰμὶ τῷ θαυμα- 
ἱενέλεῳ τῆς περὶ σὲ διαθέσεως. Διὰ τοῦτο 
ὡς ἡδέως συνδιημέρευστα, ὅτι σι δι᾽ εὐφήμου 
€ διετέθετο [| yp. ἐτίθετε]. Καὶ πολλὰ τῇ ψυχῇ 
ἐχυφὼς,, xai τοῖς ἐπιτρόποις οὐδὲ ἀπάγουσιν 


minores se esse numero intelligunt , quam ut pr:e- 
de plurimos custodes imponere, et iis, quie reli- 
cia fuerint, a bello vindicandis, si quis irrumpat , 
sufficere possint. Nostrum autem neminem subit 
indignatio ; sed domi sedemus, 96] ficulneum 
auxilium, militem scilicet prastolantes, οἱ sti- 
pendium, illorumque per pacis tempus commoda 
in ore habemus, quasi cum iis judicio experiri, 
non illos propulsare oporteat. Non tandem ali- 
quando nugari desistemus ? non sapere incipiemus, 
et agricolarum glebas exercentium manu contra- 
cta , hostibus nes opponemus, pro liberis , pro uxo- 
ribus, pro sedibus nostris, imo etiam pro militi- 
bus ipsis ? Przclara enim dictu in pace ista sunt : 


P nos alere illos, ac tueri. Atqui ego tantum non 


equo insidens hasce litteras dictavi. Nam et co- 
hortes , et centuriones, prout in presentia suppe- 
tebat, constitui. Mihi autem nec poenitendus mili- 
tum nuwerus in Ásusamante cogitur: siquidem 
Socstis diem indixi, quo ad Cleopatram adessent. 
Spero autem , simul nos progredi caperimus, id- 
que dissipatuim erit, egregiam circa nos manum 
esse collectam , muito plures non vocatos adfutu- 
ros. Undique enim contluent ; optimi quidem, quo 
przclari facinoris partem aliquam decerpant : pes- 
simi vero ad diripienda spolia. 
EPISTOLA CXXVI. 
Asclepiodoto." 

Heu me! quid heu tne? digna mortali fero. 

Tertius ac postreinus liberorum excessit. Sed illud 
decretum, nihil eorum, qua in potestate nostra sita 
non sint, bonum esse, vel malum , adhuc in animo 
meo perseverat. Aut potius, olim quidem (loctrina 
a me eral comprehensum, nunc dogma animi 
factum est, multis casibus exercitati. Necesse au- 
tem erat vehementiorem ess? mali bujus impetum. 
Atque ob id d:emon ille, cui curze est meis ut rebus 
noceat, aute hoc providit, ut ne tu quidem, ami- 
cissimum mihi caput, adesses. Sed advis tandem, 
o praeclare, ei ter optate mihi, atque amicorum 
omnium sincerissime. Testis sum egregio Me- 
neleo tui erga illum affectus. Ob id sepius jueunde 
sum cum eo versatus , quod te honorilicentissima 


κιτρόποις &ráy. (91)) αὐτὸν εὐθὺ Teuystpuv * D recorlatione prosequatur; quodque, tametsi totus 


by μέγαν ᾿Ασχληπιόδοτον εὐγνώμων Tv, xal 
στῶν, ὡς ἐπὶ μεγίστοις εὐεργέτῃ διατετέλεχεν. 
μεν ὕδωρ ψυχρὸν, ὑδρίαν ἣ πίθον ἐχ μαρμά- 
Ἰτῶ, ὅσῳ μείξων [7p. μείζω], τοσούτῳ χάλλιον. 
αι δὲ ἐν ᾿Ασχληπιῷ τῷ ποταμῷ ^ παρ᾽ αὑτῷ 


animi cur:ze sit affixus, ac moderatoribus, qui ad 
Teuchira recta ilium abilucunt, gratum se tameu 
in magnum Asclepiodotum przbceat, eique, tan- 
quam de se optime merito, gratias agere insistat. 
Ut nobis aquze frigid:ze copia sit, hydriam aut 40. 


DION. PETAVII NOTAE. 


. Οἴμοι! τί δ᾽ clyoi. Lysias in (ine : "Eziza- 
vou * ᾿Αλλὰ γὰρ οὐχ οἷδ᾽ ὅ τι δεῖ τοιαῦτα ÓÀo- 
Bav. Οὐ γὰρ ἐλανθάνομεν ἡμᾶς αὐτοὺς ὄντες 
X Ὥστε τι δεῖ ἃ πάλα: προπσεδοχῶμεν πεί- 
4, ὑπὲρ τούτων νῦν ἄχθεσθαι, ἣ λίαν οὕτω 
ς φέρειν ἐπὶ ταῖς τῆς φύσεως συμτοραΐῖς, ἐπι- 
νους ὅτι ὁ θάνατος χοινὺς χαὶ τοῖς χειρίστοις, 
Ke βελτίστοις ; 

) Καὶ τοῖς ἐπιτρόποις οὐδὲ ἀπάγουσιν. 


Obscura nzc et implicita. In duobus scriptis legi- 
tur 7 χοφώς, non προσχεχυςώς. In uno deerat 
particula οὐδέ. Videri potest hic Menelaus sese ad 
monasticam vitam transtulisse, in qua cum peni- 
tus sibi atque animo suo vacaret, et moderatoribus 
obnoxius esset, Asclepiodoti nihilominus mermo- 
riam et amicitiam colebat. Ac nescio an pro οὐδὲ, 
ol δὲ legendum sit, ut. moderatores Menclai dicat 
cumdem recta Teuchira ducere. 


EP.STOLAR. — EPIST. CAXIX.- 


1519 


ἢ τῇ Αἰγύπτου, τοῦ πιεῖν ὕδωρ Γεῶν (59) ; A Quid tibi, et terrse Egypti, ut bibas aquam Geon? 


ἔθνος, θεομάχον ἀρχαῖον, xai Πατράσιν 
λέμιον. 


EHIZTOAH PKe. 


IIvAaiyévet. 

νι Σωχράττς πεποίηται προσιὼν μὲν ὀψέ 
€ τὰ παιδικὰ, ἀξιῶν δὲ αὐτὰ μὴ θαυμάζειν, 
. φησὶ, μόλις ἡρξάμην, οὕτω καὶ μόλις 
ἣν. Ἐγὼ δέ μοι δοχῶ ταὐτὸ πεπονθέναι 
ὃς σὲ, xai τὴν αὐτὴν δίχαιος εἶναι παραι- 
υγγνώμην, ἐνιαυτὸν ὅλον, οὐχ ἄξιον, οὐδὲ 
ἱπεῖν, ἐπισχὼν, ἀλλὰ μάτην στείλας τὰς 
e, τῷ πάλιν αὐτὰς εἰς τὰς ἐμὰς χεῖρας 
ϑῆναι" νῦν οὖν ἀθρόας [ 1p. νῦν ἀθρόας] ἐχ- 
"A; οὐ μόνον ὥσπερ φόρων ἐλλείμματα 
; μακρηγορῶ * ἀλλὰ χαὶ προσενεγχεῖν aot 
(60). Καίτοι, νὴ τὸν φίλιον τὸν ἐμόν τε 
ἐπ᾿ αὐτῷ τούτῳ χατέθην ἐπὶ θάλατταν, xat 
ουντίων χωπεῦσι διείλεγμαι, σχασάμενος 
ἵνα στείλω πρὸς ὑμᾶς τοῦτο μὲν, γράμμα, 
* ἀλλ' οὐχ ἄξιον ποιεῖσθα! χατάλογον τῶν 
ἴων μὲν, ὥστε Πυλαιμένη λαθεῖν ' ἐν ᾿Αλε- 

δὲ ἐχτεθέντων διὰ τὸν δυστυχέστατον 
i. Ka! cou μὲν fvsxa* χαΐτοι τῶν ixel 
φιλικώτατός μοι Πυλαιμένης ἐστίν " ἀλλὰ 
τιμίαν 009 διάθεσιν, ῥᾷον ἂν ἥνεγχα, ἣ δι᾽ 
συχνοὺς, χαὶ μάλιστα διὰ τὸν θαυμάσιον 
, xai Τρύφωνα. Περὶ ὧν χαὶ μόνων, ὡς 
βευόντων με γέγραφας. ᾿Απέστειλα οὖν τῇ 
& σου διαθέσε:, χρυσοῦ νομίσματα δέχα, τῷ 
p Πρόχλῳ, χατὰ τὸν θεσπέσιον (61) ᾿Ησίο- 
τἡμόρια πλείω τῶν παρ᾽ αὐτοῦ. Ἔχε: γὰρ 
᾿Δποδη μῶν ἐδεξάμτιν εἰς τὸν ἀπόπλουν δεῆ- 
"αὐτοῦ χρυσίνηυς ξξήίχοντα. Τούτους γεγρα- 
kv ἐδδοιλήχοηντα " ἀπέστειλα δὲ ὀγδούχοντα. 
Ὃ δ᾽ ἂν ἔτι πολλῷ πλείους, εἰ τὰ πρῶτα 
dg ἐχεχόμιστο γράμματα, xai ἡ ναὺς ἐπ᾽ 
τοῖς τότε φορτίοις. Nuv δὲ ἐγὼ piv, τύχῃ 
σάμενος, ἐπὶ τὴν ᾿Αλεξάνδρειαν ἀπεδήμησα" 
ὑμετέροις λιμέσι προσορμιεῖν ὥμην τὸ σχά- 
δ᾽ ἐλάνθανεν ἐξώσταις ἀνέμοις ἀπὸ Κρήτης 
ς τὴν Αἰγυπτίαν ἀποσωθὲν θάλατταν. Ἢ τί 
ὑμᾶς, ὥσπερ τὰς ἀλεχτορίδας, οὕτω τὰς 
e τρέφειν στρουθούς ; ᾿Αποδοθήναι τοῖς ἐμοῖς 
ἀμάτιον παρὰ τοῦ θαυμασιωτάτου Πατρὸς 
| δίχαιον, τοὺς ὀγδοΐξχοντα χρυσίνους Χοιλι- 
* καὶ τὸν ἑταῖρον Τρωΐλον παρασχεύασον (63) 


Gens enim ista Deo jampridem rebellis est, ec 
sanctis Patribus inimica. 


EPISTOLA CXXIX. 


Pylemeni. 

Socrates apud Platonem inducitur sero ad ama- 
s$ios $uos accedens, atque idcirco postulans, minin.e 
ut mirentur si, uti, inquit, egre coeperim, ita 
secre desinam. Ego vero eumdem erya te affectum 
animi suscepisse videor, eamdemque abs te veniam 
merito posse deprecari, qui toto anno non dicam, 
neque enim id vere possum, omiserim; sed frustra 
dederiin litteras; quoniau rursus ad meas manus 
reverse sunt. Nunc itaque simul omnes ad te re- 


p inito ; quas non modo velut residuum pensitationis 


exsolvens, ago verbosius; sed et aliquid offeríe 
insuper volo. Quanquam tuum meumque pr:zesi- 
dem amicitiz testor ; ob id unum ad mare descen- 
deram, et cum Phycontiis remigibus egeram, eque- 
strem omittens, ut ad vos partim litteras mitterem ; 
partim; sed minime percensenda sunt, qua» cum 
eo animo misissem, ut ad Pylemenem pervenirent, 
Alexandrie exposita sunt, propler incommodaui 
navigationem. Ác quantum sane ad te pertinet, 
οἱ ἱ omnium, quos illic habeo, amicorum amicis- 
simus mihi est. Pylzemenes, nihilominus tamen, 
per egregium animi tui affectum juro, minus id 
moleste tulissem , quam aliorum multorum causs; 
presertim clarissimorum virorum Procli ac Try. 
plonis; de quibus solis, ut qui me salutarent, 
mentionem fecisti. Quamobrem egregio tuo animo 
decein nummos aureos misi; 4644 sodali autem 
Proclo, quemadmodum divinus Hesiodus jubet, 
triente plus quam. ab eo mihi erogatum erat, re- 
pendi. Sic enim sese res habet : Cum peregre essem, 
itaque -necesse habuissem, aureos ab illo sexage- 
nos in commeatum accepi ; pro quibus ille septua- 
genos scripserat. At ego octogenos misi ; multoque 
plures fuissent, si priores ad eos littere pervenis- 
sent, unaque navis illa, cum iis quas tum vehebat 
mercibus. Jam vero casu aliquo coactus Alexan- 
driam profectus sum : cumque ad portus vestros 
navigium appulsurum crederem, nullo animadver- 
tente, contrariorum impetu ventorum zegre a Creta 
repulsum, in mare /Egyptium evasit. Alioqui quid 
prohiberet modo vos, queinadmodum gallinas, ita 
et terrestres struthiocamelos alere? Syngiapham 


biON. PETAVIUNOT &. 


Τοῦ πιεῖν ὕδωρ Peor. Jerem. n, 18, pro 
Hebrzo est ^ro, quam vocem Ilieron. ex- 
mitio epist. 151 : Et omissis aquis Siloe, que 
cum silentio, desideres aquas Silior, qug tur- 
hujus seculi vitiis sordidantur. 

.1.:1ὰ xal προσενεγχεῖν coi βούλομαι. 
, Disi fallor, lectic.. Deest forte ante. προῦ- 
v, nOtnen al quod, puta δῶρα. 

Κατὰ τὸν» θεσπέσιι" Ἡσίοδον" lu "Egg. 


μετρεῖσθαι παρὰ γείτονος, εὖ δ᾽ ἀποδοῖναι 


Αὐὑτῷ τῷ μέτρῳ, καὶ Aotor, al xe δύνηαι, 

Ὡς ἂν zi nto xal ἐς ὕστερον ἄρχιον εὕρῃς. 

Cic. lib. χει Epist. ad Att., epist. 12: Ego autem 
me parabam ad id, quod itle mihi misissel, ut αὐτῷ 
τῷ μέτρῳ, xat λώϊον. si modo poluissem : nam hoc 
eiiam Hesiodus ascribit, αἴ χε δύνται. 

(62) Kal τὸν ἑταῖρον Τρωξῖον zapacxsvacor. 
lo tribus veteribus scriptum. erat, ἀποστεῖλαί μοι 
ὅτ: χομεσάιμμενης τυγχάνει τὰ βιδλία, etc. Quae tamen, 
quod per se satis nostra lectio constaret, addenda 
non putavi. 


EPISTOL/E. — EPIST. CXXX. 


1313 


χώραν ἔχουσι νῦν ol πολέμιοι. Ἐγὼ δὲ ὑπὸ A rum ungulie pulsantur omnia, omnemque late re- 


wp τεταγμένο: ὑπνομαχῶ. 


à μέν μοι μᾶζα μεμαγμένη, ἐν δορὶ οἶνος 
μαρικός " πίγω δ᾽ ἐν δορὶ κεχιλιμέγος. 


t εἰ μᾶλλον ᾿Αρχιλόχῳ εἰπεῖν ταῦτα προα- 
hv. Καχὸς χαχῶς ἀπόλοιτο Κερεάλιος, εἰ μὴ 
ἀπόλωλε τῆς ἀρᾶς ὡς ἄξιός Ye ἣν ἔργον γε- 
τοῦ πρώην χειμῶνος " ὃς ἐπειδὴ τὴν χώραν 

ᾧ χινδύνου χατέστησεν, ἠπίστησε χαθάπαξ 
καὶ τὸ χρυσίον ἐνθεὶς διαρμενίοι: ὁλχάσιν, 
ιώρου σαλεύει. Τὰς δὲ ἐπιστολὰς αὑτοῦ παρα- 
λήτιον᾽ ταῦτα ἃ δὴ xal ποιοῦμεν ἐπιταττού- 
9 τειχῶν εἶναι, μηδένα προπηδᾷν τῶν τάφρων, 
ὅπσε χωρεῖν ἀμάχοις ἀνθρώποις " ἧ διαμαρ- 


gionem hostes obtinent. Ego pre monibus inter 
turres collocatus somno conflictor. 


Maza mihi hastato praebetur, Bacchus in hasta 
Ismaricus : dum me sustinet hasta, bibo. 


Nescio an Archilochum magis hac usurpare con- 
venirct, Male malus pereat Cerealis, nisi ante im- 
precationem perierit ; adeo dignus erat quem pro- 
xima tempestas e medio tolleret. Qui postquam 
animadvertit quzenam in pericula provinciam con- 
jecisset, terrae penitus diffidit. Itaque auro omni in 
actuariss binis velis instructas imposito, in salo et 
anchoris fluctuat. Litterz? vero illius parvula cceloce 
deleruntur : quae idem, quod nos facimus, prseci- 
piunt, ut intra muros contineamur ; ne quisquam 


χαθαρὸς olzlag εἶναι. Φυλαχὰς δὲ χαθιστάναι B extra fossas exsiliat, neve cum invictis viris ma- 


, πῆς νυχτὸς τέτταρας, ὡς ἐν τῷ μὴ χαθεύ- 
ὧν τῶν ἐλπίδων. "Eotxe γὰρ εἶναι τὰ τοιαῦτα 
ἐτ: ἐπιτήδειος ἀτυχεῖν ἄνθρωπος. Καί τοί γε 
δὲ μετέχειν ἡδουλήθη τῶν συμφορῶν. Οὐ γὰρ 
αλξιν ὥσπερ ἐγὼ Συνέσιος ὁ φιλόσοφος, ἀλλὰ 
ὑπῃν ὁ ττρατηγὸς ἴσταται. Εἰ δὴ τῶν ποιη- 
ἐρᾷς ἅπερ ἔτησας" xal τοί γε ἡμεῖς οὐδὲν 
τύνισμεν ἀγαθὸν, ὅτι μὴ τὴν ὑπόθεσιν" σύν- 
υρηναίοις μιχρὸν ἀπὸ τῶν ὅπλων γενέσθαι. 
νῦν ἔχομεν, οὐχ ἔστιν ἀπὸ χιδωτίων ἐξερά- 
ἐξάρασθαι] βιδλία. 


num conseramus, alioqui deos hominesque testatur, 
omni se culpa vacaturum. Ád hzc quaternas per 
noctem vigilias constitui jubet ; quasi in. insomnia 
spes sit omnis nostra posita. Videtur enim hisce 
in rebus expertus ; utpote zrumnis ac miseriis as- 
suefactus. Eisi ne nobiscum quidem zrumnarum 
esse voluit particeps. Non enim ad propugnacula, 
266 ut! ego Synesius philosophus, sed ad remum 
dux consistit. Quare si poemata desideras, qux ἃ 
me postulasti, tametsi in iis nihil, preter argu- 
mentum , laude dignum agnoscimus, cum Cyrenzis 


, ut ab armis respirare liceat. Nam ut nunc se nostra res habent, libros e loculis egerere otium 


um. 
EIIIZTOAH PA'. 
IIvAatyévst. 

γεωμετριχοὺς ὄρους ἀληθεστάτους ἡγοῦ, ὅτε 
ταῖς ἄλλαις ἐπιστέμαις ὑπάρχει φεμνύνεσθαι, 
ἀμιχρὸν εἰς τὰς ἀποδείξεις αὐτῶν Ex γει"με- 
συμπορίσωνται. Ἔστι δήπου τις ἐν αὑτοῖς 
ξιῶν τὰ τῷ αὐτῷ τὰ αὐτὰ, καὶ ἀλλήλοις εἶναι 
αὐτά. Ἐμοὶ δή σε μὲν ὁ τρόπος ἐποίησε φί- 
) δὲ θαυμάσιον Διογένη, χαὶ ἡ φύσις "ἄμφω 
ἐστε φίλοι. Δεῖ δὴ χαὶ ἀλλήλων ὑμᾶς ἐξηρ- 

χαθάπερ ἐμοῦ τοῦ μέσου. Συνάπτω τοι- 
ὁμᾶς ἀλλέλοις διὰ τῆς ἐπιστολῆς, μεθ᾽ ἧς 
μὲν ἐπιδώσει τῇ φιλία τῆς σῆς σεμνοπρε- 
θαυμάσιος Διογένης ἀντιλήψεται δὲ, εὖ οἶδ᾽ 
. ἐμὸν Πυλαιμέντ. Καλῶν γὰρ ἐμὸν, οὔτε 
tv, οὔτε αἰσχύνεσθαι φέσαιμ᾽ ἂν ἔγωγε. Ὅτι 
ιοῦ χαὶ τοὺς ἄλλους ἕξει τοὺς ἐμὲ ἀγαπῶντας 
ὅσοις δὲ δύναμίς ἔστι, καὶ χρησίμους, οὐχ 
tec εἴτν, εἰ ἀμφιδάλλοιμι᾽ δεῖ δὲ αὐτῷ φίλων 
9v, εἴπερ τῳ πώποτε. Τὰ γὰρ χατ᾽ αὑτὸν, 
ἰραχυτάτοις, οὕτως ἔχει " Νέος ἐστὶν ἁπλοῦς 
ναῖος, θυμοειδῇς, καὶ πρᾷος, οἴους ὁ Πλάτων 
c ἑαυτοῦ πόλεως τοὺς φύλαχας slvat. "Esspá- 
γέ τοι xai οὗτος χομιδῇ μειράχιον (ov. "Agptt 
Ῥῇδων ἦρξε παρ᾽ ἡμῖν τὴν τῶν στρατευμάτων 
παραθαλλόμενος ἐπὶ βασχάνων μαρτύρων. 
ι γὰρ οἱ πολῖται πρὸς ἅπαν τὸ εὐτυχοῦν" 
᾿ς ἑαυτὸν παρέσχε xal φθόνου χρείττω (66). 


EPISTOLA CXXX. 
Pylemeni. 

Geometricas definitiones verissimas esse puta ; 
cum csaere eliam discipline glorientur, quoties 
exiguum aliquid ad suas demonstrationes ex. geo- 
metria corrogaverint. Est autem nimiruwn ratia 
quedam inter illas, qui ratio eadem inler so 
definit esse oportere, qua eadem cum unq ea. 
demque fueriut. Jam cum 1e mihi animus, no. 
resque coneiliarint , egregium vero Diogenem na. 
tara eliam ipsa, ambo autem ejusdem amici sitis, 
necesse esi profectio invieem vos esse devincios ; 
quemadmodum mecum estis, tanquam cum me- 
dio, colligati. Quamobrem vos ego invicem hac 
epistola conjungo ; qua cum seipsum magnhiflcentiz 


P Qus amicitie praeclarus Diogenes committet, ac 


deferet : vicissim autem, uti confido, Pylgmenem 
meum accipiel. Quem cum appello meum, neque 
illi pudorem facere, ueque a(lici me, audacter di- 
xerim. Sed reliquos insuper, qui me ament, ami- 
cas, 608 eliam utiles, «quibus facultas suppetet, 
per te illum habiturum, iniquus sim si dubitem, 
Est autem ipsi, si cui unquam alteri, amicis opus 
utilibus. Is enim est, ut paucis expediam, rerum 
illius status: Adolescens simplex est, ac genero- 
sus, anhni plenus, atque mitis, cujusmodi Plate 
reip, sux custodes esse desiderat. Militavit porro 
et is admodun puer, Statim autem, postquam ex- 


DION. PETAVU NOTAE. 


Ἑαυτὸν παρέσχε καὶ eó6ov xpsitto. Quod 
mum ait D. Hieron. al Salvinaim : Difficile, 


Pavaot, Ga. LXVI. 


ail, factu est gloriam virtute su 


are, et ab iis di. 
ligi, [UXXX VI] quos preecedas. 


bi pibll muto, noa 
S 


EPISTOL.E. — EPIST. CXXXI. 


1518 


μετὰ τῶν ἐφήδων περιπολῶ τὸν λόφον, xa A cum juvenum manu collem obeo, et mulieribus 


d$ γυναιξὶ τοῦ χαθεύδειν ἄδειαν, ἐπιστα- 
* πρὸ αὐτῶν τινες ἐγρηγόρασι. Πάρεισι δὲ 
ρατιῶται τοῦ τῶν Βαλαγριτῶν τάγματος. 
τερον μὲν ἣ Κερεάλιον ἄρχειν, ἦσαν ἱππο- 
τούτου δὲ xatactávtog tl; τὴν ἀρχὴν, 
μένων αὐτοῖς τῶν ἵππων, ἐγένοντο μόνον 
μοὶ δ᾽ οὖν ἀποχρῶσι καὶ ἄνιπποι. Δεῖ δὲ 
Av ὑπὲρ φρεάτων, ὑπὲρ τοῦ ποταμοῦ" 
οὐχ ἔχομεν εἴσω τοῦ περιδόλου. Ἐπεὶ τί 
ἀφέρειν τὴν πολιορχίαν αὐλουμένους τε 
ἰόντας ; Νὺν δὲ f| χρατεῖν δεῖ μαχομένους, 
X£tV εἰς χεῖρας ἰόντας τοῖς πολεμίοις, ἀντὶ 
᾿οὗ τί ἂν ἐλεεινότερον γένοιτο; Ὥστε χἂν 
ἧς, ἄνδρες εἴημεν ἀγαθοί. Καὶ σὺ δὴ προ- 
ἃ ἑτέρους παραχάλει, καὶ τὸ ζεῦγος τῶν 
) ἀδδηφάγων τῶν ἐπὶ τῷ φόρῳ τρεφομέ- 
)αι χέλευς παρὰ σέ. Παντὸς μᾶλλον ἐν τοῖς 
καιροῖς ἵππος οὐχ ἀχρεῖον τὸ χτήμα. Καὶ 
αμεῖν τε, xai χατασχέψασθαι, xal ἀπαγ- 
ἐλαχίστου, πάντα ταῦτα ἵππος δύναται 
κεῖν. Κἂν δέγτ, σοι τοξοτῶν, μεταπέμπου, 
^. Τοὺς γὰρ χωπέας τοὺς Φυχουντίους οὐδ᾽ 
) συμμάχους, ὥσπερ οὐδὲ τοὺς παρ᾽ ἐμοὶ 
, Ζητῶ δὲ ἄνδρας ὀλίγους οὐ ψευδομένου; 
. Κἂν ἐπιτύχω τοιούτων, σὺν θεῷ δὲ εἰρή- 
&). Δεῆσαν δὲ ἀποθνήσχειν, ἐνταῦθα «b 
; ὄφελος, τὸ μηδὲν ἡγεῖσθαι δεινὸν ἀναχω- 
θυλαχίου τῶν xpsüXAlov. Ei &b πρὸς τὴν 


τὶ τὸ παιδίον ἄτεγχτο: ἔσομαι, cauto δὲ οὐ C 


Υγυῶμαι. Ὡς ἔγωγε βουλοίμην ἂν τοσαῦτα 
! δύνασθαι. ᾿Αλλὰ μὴ τοί ποτε διάπειραν 
à, ὦ σῶτερ, μὴ, ὦ ἐλευθέριε. 


D actos viros nos prebere convenit. 


dormiendi securitatem prebeo, dum aliquos pro 
sua salute excubare intelligunt. Ádsunt el mibi ex 
Balagritarum ordine milites aliquot.IHi antequam €e- 
realis provincise przefuisset , equites erant sagittarii. 
Posteaquam is imperium est adeptus, distractis sibi 
equis, ad sagittarios rescripti sunt : mihi vero vel 
Sine equis sufficiunt. Sagittatiene autem opus est 
nobis ad puteorum , ad fluminis copiam habendam. 
Aqua enim intra muros nihi! habemus. Alioqui quid 
eam obsidionem tolerare tibiis ac comessationibus 
indulgentes prohibeat? Jam vero vel pugnando vin- 
cere necesse est, vel manu conserta cuiu hostibus 
oppelere potius, quam siti conficiamur. Quo quid 
miserius posset accidere? lta wel necessitate co- 
ἂς tu eliam 
cura ut is sis, aliosque cohoriare; et par illud 
voracium equorum, qui ad tributum aluntur, ad- 
duci ad te impera. Nulla iis temporibus possessio 
equo utilior atque opportunior esse potest. Nam et 
procurrere, et speculari, et brevissimo tempore re- 
nuntiare, omnia hzc facile preestabit equus. Quod 
si tibi sagittariis opus est, eos arcesse, et confestim 
aderunt. PPhycuntiorum enim remigum auxiliis nibilo 
magis confido, quam mcis olitoribus. Paucos autem 
viros desidero, qui viros non mentiantur. Ac si ali- 
quos ejusmodi nactus ero, quod cum Deo a me di- 
ctum sit, bono animo sumo, Sin obeunda mors est, 
tum vero utilis atque oppurtuna philosophia est; 
winime ut acerbum videatur ex hoc caruncularum 
sacculo discedere. Quod autem adversus uxorem 
ac filiolum siccis oculis esse possim, nequaquam id 
valde asseverare audeam. Quod utinam philosophia 


d nunquam ejus rei periculum fien a me contingat, te, o salutis, o libertatis przeses, obtestor, 


EIHZTOAH PAR. 
'OAvpxio. 
ἃ πρώην (67*) ἐπὶ τῶν ἔναγχος ὑπάτων, 
[rp. ὁ ἅτερος] ἐστιν ᾿Αριαταένετος " τὸν 
χοντα ἀγνοῶ * χατασεση μασμένην ἔχομι- 
). ἐδεξάμην] ἐπιστολὴν, τὸ σὸν τῆς ἱερᾶς 
πιγεγραμμένην ὄνομα. Τεχμαίρομαι δὲ 
ι παμπάλαιον, τῷ τε θριπηδέστατον γεγο- 
τῷ συγχεχῦσθαι τὰ πλείονα τῶν γραμμά- 
) δὲ ἠξίουν μὴ χαθάπερ δασμόν τινα ἑτή- 


EPISTOLA CXXXII. 
Olgmpio. 

Heri et nudius tertius, proximis coss., quorum al» 
ter Aristgenetus est, nam collegam ejus ignoro, οἷ» 
signatas accepi litteras ; quibus religiosi tui capitig 
nomen erat inscriptum. Esse autem vetustissumaa 
299 ex eo conjicio, qnod et ἃ tineis corrose es- 
sent, et litterarum pars mojor exolevisset. At ego 
vellem non tanquam annuum vectigal epistolam ad 
me mitteres ; nec uni duntaxat amicissimo Syrq 


DION. PETAV]I NOT.£. 
ϑὲς xal πρώην. Anni superioris consules D timque nosse potuerit Synesius; Occidentis con- 


qui fuit Christi 404. Collega porro fuit 
us Honorii imperatoris. Hunc vero a 

gnorari potuisse mirum videtur. Cujus 
riori editione causam reddidimus, quod 
; houos principali fastigio, velut stella 
ne conderetur. Unde quem imperatorem 
iesius, in. Occidente consulem nescivit, 
ram conjecturam Nicolaus. Alemannus, 
um viveret, noster, elevare conatus est 
ent. ad Procopii ᾿Ανέχδοτα, quod ludi, 
8, munera slatim initio consulatus ab 
le ore data, publicze tabulae ejus nomine 
ie, consulem prodidissent. Quare idcirco 
eratum ἃ Synesio consulis alterius. no- 
d consulum alter Romz, Byzantii alter 
Orientis autem consulem commode, sta- 


sulem nec commode, nec statim. Quocirca tabulig 
ublicis consulis, cujus nomen latebat, sic mentio 
ebat, xai «ou δηλωθησομένου. Hsc ille. Quse ut 
vera sunt, sic ad bunc Synesii locum nullo modq 
rtinent ;' imo vero sua se oratione evertit ipse. 
;tenim hanc epistolam scripsit anno sequente post 
illos consules, ut satis ostendit, dum eos vocat τοὺς 
ἔναγχος ὑπάτους. Unde, ut suam in illum rationem 
retorqueamus , quinam, obsecro, post annum con- 
sulis nomen nescire potuit Synesius, si ex ludis 
ublicisque tabülis necesse est cognitum fuisse? 
erum neque ludos in Oriente aut. Zgypto consu« 
latus nomine edidit Honorius ; neque tabulas istas 
in prowpta tunc habebat Synesius. Itaque mul 
est conjectura nostra, quam τοῦ μᾷᾳχαρίτον ami 
nostri probabilior. 


EPISTOL.E. — EPIST. CXXXIII 


ἢ EsXeoxs!a, vou ναυχλήρου διὰ τὸν x210bv A lingua predicasti, videre admo.lum desiderassem ? 


ἐμένυυ τοιοῦτο φορτίον. Ἐπειδὴ 05 μύτε 
ἐπέγνων ἀδελφὴν οὗταν τῆς σῆς, μήτε τὴν 
[τε τὴν ἀχρίδειαν τῆς γραφῆς, ἐδιχαίωτα 
ἰσθαί cot τοῦτο. Ἄτοπον γὰρ, sl τοιοῦτος 
€ μὴτε ἐμοὶ, μέτε σοὶ σώζοιτο. 


eoque magis quod tu egregiorum pullorum patrem 
illum spoponderas. Verum in calce litterarum infra 
subscriptionem , scriptum reperi: equum istum 
Seleuciz relinqui oportuisse, quod navarchus, ob 
temporis incommoda, id oneris recusasset. Sed 


neque dictionem ipsam, neque manum, neque exactam scripturz rationem tue germanam 
* similem, equum putavi te ea. de re non celari. Absurdum enim est talem equum mibi 


ibi perire. 
ΕΠΙΣΤΟΛῊ PAT*, 
Ih deauiéret. 

τιν τὴ» ἐπιστολὴν, bv f| πάλιν ἐμέμψω τὴν 
s οὐδὲν περὶ σοῦ βεθουλευμένην φιλανθοω- 
Μὴ σύ γε, ὦ φίλτατε ἑταίρων. Οὐ γὰρ ἄξιον 
, ἀλλὰ παραμυθεῖσθαι. "E£fcott δὲ ὄντι 
ἦχειῖιν πρὸς ἡμᾶς * ἀδελφὸν εὑρήσεις οἶχον. 
γῦμεν, ὦ Ὑαθὲ, ἀλλὰ τὰ παρόντα ἀρχεῖ xat 
τι χἀμοί,. El ὃὲ χαὶ σὺ παρέσῃ, τυχὸν χαὶ 
εν. ᾿Απὸ τῶν ἴσων ἀφορμῶν ἕτεροι πλείω 
Ὡν ἔχουσιν * ἐγὼ δὲ χαχὸς οἰχονόμος. ᾿Αλλὰ 
χει χαὶ πρὸς τὴν ἀχριδεστάτην ἀμέλειαν τὰ 
ἃ δὴ δύναται βόσχειν φιλόσοφον. Μὴ τὰ 
Ἰγοῦ προσλαδόντα xat πρόνοιαν. Ταῦτα περὶ 
αὶ μὴ ἄλλως ποίει " εἰ μή τι μεταξὺ βὲλ- 
ράαχας, xai πάλιν διανοῇ τὴν Ἡρᾶχλειαν 

χειμέντν. Ἕπιστολὰς οὗ γέγραφα πρὸς 
Uk τὸν χαιρόν " ἀλλὰ πρώην ἅπασι γέ- 
ἄχελλον ἐπιστολῶν Διογένει δούς. ᾿Ανεψιός 


EPISTOLA CXXXIII 
Pylemeni. 
Accepi tuas litteras, quibus iterum fortunam 
incusas, quod nihilo tibi humanius adhuc consu- 


p luerit. Nequaquam, o sodalium amicissime. Neque 


enim criminari illain attinet, sed consolationem 
capere. Licet autem ejusmodi cum sis, tibi ad me 
venire ; fraternam domum inxenies. Non locupletes 
sumus, o bone vir, sed- vel przsentia mihi ac Py- 
lemeni suíficiunt. Quod si tu una mecum aeris, 
fortasse ditiores erimus. Ab risdem rei faniliaris 
subsidiis, alii supra mediocres opes adepti sunt : 
ego vero malus sum dispensator. Nihilominus ta- 
men bactenus, vel contra maximam incuriam pa- 
trimonium durat, quod philosophum alere possit. 
Neque tu aspernandum hoc existimes, si cura ac 
diligentia accesserit. lloc modo te in iis, neque 
aliter gere; nisi quid forte interim melius accide- 
rit, ac rursum jacentem fleracleam instaurare co- 


ογέντς ἐμός. Ei μὲν οὖν ἐπέτυχέ σου ζητῶν C gites. Epistolas quibus soleo nullas scripsi, ob 


vào οἶδ᾽ ὅτι), xa δὴ τὸν φάχελλον ἐπιδέδω- 
àp ἐπεγέγραπτο (71). Εἰ δὲ ph, ναύχλῃρον 
al aot τὸ» νεανΐίσχον, χαὶ χομισάμενος τὰς 
» αὐτὸς ἅπασι 0:009. Εἰσὶ 65 ob; περὶ πλεί- 
γῦμαι παρ᾽ ἐμοῦ προτειρῆσθαι" ὁ πατὴρ 
Τρύφων ὁ παρ᾽ ἡμῖν ἄρξας" Σιμπλίκχιος xai 
, ἄρχων ἀγαθὸς, xaX φίλος ἐμός. ᾿Επιδοὺς 
ἐπιστολὴν, ἐν ᾧ πάρ:στι χρόνῳ, χρῆσαι 
av γὰρ xal 30340132: στρατιώτῃ ποιη- 
Ἰουθοὺς μεγάλας ἀπὸ τῶν ἐν εἰρήνῃ χυνγγε- 
μεν. ᾿Αλλ᾽ οὐκ ἣν αὐτὰ; στέλλειν in θά- 
τὰ τῶν ὅπλων τῶν πολεμίων, οὐξὲ ἄλλο «t 
πὰς ἀγτὰς ὄντων ἐξτν ἐνθεῖναι τοῖς πλοίοις, 
μόνος ἐστὶ τὸ φορτίον. "Elaíou δὲ οὐ μὰ 
V σοὺ χεφαλὴν, οὐδὲ χύαθον ἀγώγιμον ἔχου- 
v ὅσα γε xal ἐμὲ εἰδέναι. Tosábs οὖν οἴνου 
62. Λέψῃ δὲ, ἐπιδοὺς τὸ πρὸς Ἰούλιον πρόσ- 
Ιρόσχειται δὲ τῇ ἐπιστολῇ, τοῦ μὴ διαπε- 
1. Καὶ τῷ πατρὶ Πρόχλῳ γεγράφηκχα, xai 
πομφα. Δεξάσθω xal τὴν ἐπιστολὴν παρὰ 
τὸν οἶνον παρὰ τοῦ Ἰουλίου. Τρύφωνι τῷ 
εἶ γάρ τι χαὶ ἐν τούτοις ψυχρὸν εἰπεῖν χαὶ 
), Τρύφωνι τὰ δῶρα παρεσχενάσαμεν, ὁπὸν 
ολύν. Βάττου γὰρ ἀχούεις αὐτὸ δύ που * xol 
ριστον. ᾿λγαθὸν γὰρ ἡ Κυρήνη (73) xai 


temporis difücultatem ; sed nuper omnibus scripsi, 
ac litterarum fasciculum Diogeni commisi. Pa. 
truelis meus Diogenes iste est, qui si te qu:xreus 
invenerit (non enim 971 dubito quin quiesieirit), 
simul et fasciculum dedit. Non enim erat inscri- 
ptus. Sin minus, naucleram roga, ut tibi adole- 
scentem indicet : cumque ab eo litteras acceperis, 
ipse omnibus, reddas velim. Nonnulli sunt, quos 
meo nomine compellari summopere cupiam : pater 
Proclus ; Trypho, qui provincie nostra prefuit ; 
Simplicius non minus vit, quam magistratus opti- 
mus, et amicus meus : cui postquam litteras obtu- 
leris, quapdiu presentis copiam habes, homine 
utere. Preclarum enim est cum milite versari 
poetice studioso. Struthipcamelog magnos habe- 
bamus ex venationibus, quas tempore pacis exer- 
cuimus. Verum mittere eos ad mare per infesta 
hostium arma non potuimus, neque aliud quid- 
quam eorum, quz in littore erant, navigiis impo- 
nere licuit. Vino igitur duntaxat oneravimus. Olei 
vero, per charissimum caput tuum, ne cyathum 
quidem importarunt, quantum scire potuerim. Ác- 
cipe igitur vini totidem sextarios. Accipies vero, 
postquam mandatum, quod ad Julium scriptum est, 
dederis : quod epistole adjunctum est, ne excidere 


DION. PETAYU NOTAE. 


XXXVII Οὐ γὰρ ἐπεγέγραπτο. io. quod 
ptus esset fasciculus, Leg. itaque 70! vio. 


Ta0óv γὰρ ἡ Κυρήνη. Supplevimus ex. ve. 
es aliquot. Nimirum Βάττου vào ἀχούξις 


αὐτὸ δήπου xaX xoóxov ἄριστον, etc. Quanquam post 
δή ποῦ vocula quie.lam. erat, quam legere prorsus 
non potui. Sic autem depicta fnit (2. Caeterum ali- 
quid ante ἀγαθὸν γὰρ ἡ Kop., etc., prater órby o: 


EPISTUL.E. — EPIST. CXXNVI. 


EIlIXTOAH PAqG'. 


'EpxovJiaro. 
"σσέως πλάνης χέρδος ἔφησεν “Ὅμηρος, 
ὑταυν ἰδεῖν τε ἄστεα. xai γνῶναι τὸ, 
ὕτα τῆς προσορμίσεως αὐτῷ γενομέντς 
ἃς χαρίευτας, ἀλλὰ πρὸς Λαιστρυγόνας, 
ἃς" ἦ ποὺ θαυμαστῶς ἂν ἡ ποίησις 
ἦσεν ἡ ποί.] τὴν ἐμὴν τε xa σὴν &zo- 
ἰσχοῦσαν fjufv εἰς πεῖραν ἐλθεῖν τῶν xal 
τἰστου μένων. Αὐτόπται γάρ τοι xat αὖτ- 
μεν τῆς γνησίας χαθηγεμόνος τῶν φι- 
. τῆς quio302.] ὀργίων. El δὲ χαὶ ἀν- 
Slat τοὺς χοινωνήσαντας διαθέσει συν- 
lg χατὰ τὸν νοῦν τῶν ἐν ἡμῖν τὸ ἄριστον 
᾿ς θεῖος ἀπαιτεῖ νόμος τἀλλήλων τιμᾶν. 


Iw xai τῆς σωματιχῆς συνηθείας ἀπολε- D 


ντε ἀπόντα δοχῶ, τὸ ἐναποτεῦδν ἀπὸ 
ς εἶδος προχειριζομένης τῆς μνήμης, 
, Bo» ταῖς: ἀχοαῖς ἡ θαυμαστῶς γλυχεῖα 
iv λογίων [vp. λόγων] to. Σὺ δὲ ἡμῖν 
τως ἔχεις, ἀδιχεῖς * εἰ δὲ ἔχεις, οὐ μέγα 
δίδως γὰρ διαθέσεως δτρλυημα. Ὅταν δὲ 
ριλοσοφίᾳ χοινωνίαν ἀπίδω, xai φιλοσο- 
κερὶ T; πολλὰ συγκεχύφαμεν * ἐνταῦθα 
[ἰσμοῦ γινόμενος, Θεῷ βραδευτῇ τὴν 
ιῶν ἀνατίθημι. Οὐ γὰρ ἂν ἀπ' ἐλάττονος 
ag Συνέσιο;, ὁ τὸ πρᾶγμα ἥχιστα δη- 
V πλείστοις μὲν συνὼν, ἐπ᾽ ἀνθρωπικαῖς 
; τὰς συνουσίας ποιούμενος, φιλοσοφίαν 
ὧν ἀῤῥητοτάτοις ἔχων, οὕτω προχείρως 

xai τὰ ἑυμαυτοῦ χτήματα ἀνεχάλυα 
ραχὺ δόντι μοι xaX λαδόντι τὸν λόγον. 
γέγονέ τις οὗτος, πρὸς ὃν ἐξωρχησάμη") 
ἀνέχπυστα, xal τῆς σοτἧς τοῦ Πρωτέως 
τέχντς " οὐ γὰρ ἄλλη τς ἦν, f) συνεῖναι 
οἰς οὐ θείως, ἀλλὰ πολιτιχῶς ^ ἐπεὶ γέ- 
, οὐ προθεμένης μοι τῆς γνώμης, ἀλλ᾽ 
στον ἄφνω παρελθὸν, ἐγὼ Θεὸν ἡγεμόνα 
09 λογίζοιαι, παρ᾽ οὗ τέλος αἰτήσομεν 
v ἡργμένων. Καὶ δοίη μετ᾽ ἀλλήλων φ'- 
UL δὲ μὴ τοῦτο, πάντως φιλοσοφεῖν. '0; 
ᾷᾶς μοΐ τινας τῇ ψυχῇ λόγους περὶ th; 

f» ἐπραγματευόμεθα, χαταχέαι μὲν 
πιστηλής * οὗ μὴν τοῦτο ποιέτω. Σοὶ γὰρ 


[536 
EPISTOLA €XXXVI. 


Hercaliano. . 

Si ex Ulyssis erroribus lucrum hoc exstitisse 
Hlomerus cecinit, multorum hominum urbes intueri, 
meresque cognescere ; prasertim.- cum non ad po- 
litos homines appelleret, sed ad Lzstrygonas ct 
Cyelopas : procul dubio majorem in modum tuam 
meamqsue peregrinationem poesis celebrasset, qua 
nohis periculum eorum facere concessum est, quae 
fama audita incredibilia videbantur. lpsi enin 
spectatores aique auditores gerimans philosophi:e 
sacrorum ducis ac magistrze fuimus. Quod si hu- 
mana negotia eorum communione conjunctos aí- 
fectu inter se colligant ac devinciunt ; nos utique 
inente econsociatos, quie pars est mostri przecipua, 
nostris invicem rebus studere divina lex efflagitat. 
Equidem 979 cum presentis corpore tui consue- 
tudine sum usus aliquando, absentem intueri niodo 
videor, speciem et imaginem ex affectu expressam 
reprasentante memoria, aC meis auribus etiamnum 
mirum in modum suavis illa sacrorum tuorum 
sermonum vox insonat. Tu vero nisi ita es affe- 
ctus, injuriam facis; sim et affectus, non. mul- 
tum facis. Amoris enim debitum rependis. Sed 
cum ad illam in pliilosophi: studiis communio- 
nem respicio, illamque ipsam philosophiam , in 
quam diu ac multum incubuimus : ubi eo, inquam, 
ratiocinando perveni, rectori, moderaterique Deo 
occursum hune nostrum tribuere soleo. Haud enim 
leviore aliqua, quam divina moliente ac destinante 
causa, Synesias, qui rem ejusmodi minime in vul- 
gus enuntiare soleam ; quique etsi cum plerisque 
familiariter vivam, eam tamen familiaritatem ob 
humanam aliquarm communionem suscipiam, Jhi- 
losophiam vero in arcanis ac secrelis rebus se- 
crelissimam babeani : tam. facile meipsum, meque 
omnia bomini 4detexi , quocum paululum ultro 
citreque sermonem contuli. Sed quoniam aliquis 
demum inventus est, apud quem inaudita elTerrem, 
et prudentis illius Protei artificii sum oblitus, quod 
nihil aliud fuit, quam cum hominibus uon divina, 
sed civili ratione versari. Quoniam igitur ita con- 
tigit, non. quod ante constituissem animo, sed 
quod citra studium e re nata succurrit : ego tati 


τὸν γένοιτο συγγενέσθαι xai ἐμῖν Ξερὶ D inopinati eventus ducem eL auctorem Deum apud 


πολλοῖς ἄμεινον εἰδόσιν. μοὶ δὲ οὐ χα- 
ραμματείῳ πιστεύειν τὰ τοιάδε, T5 γὰρ 
ἧς ποᾶγμα οὐχ ἐχέμυθον * ἀλλὰ φύσιν 
πυχόντι προπδιαλέγεσθαι,. "Eféwa0, xal 
χαὶ διατέλει τὸ ἐν ἡμῖν ἀνχχεχιωτμένον 
ttv. Τὸ γάρ τοι βιοῦν ὀρθῶς, ἅτε ὃν 
Intov τοῦ φρονεῖν, ὑπὸ τῶν ἀρχαίων xat 
ινδρῶν σπουδάξεσθαι χατεδείχθη. Μὴ χα- 


me reputo; ἃ quo felicem exitum precabiinur 60 - 
rum, que per ipsum inchoata sunt. Atque utina:n 
nobiscum invicem pbilosophari coucedat! Sin ni 
nus, at omnino saltem philosophari. Nam ego 
nonnullos sermones de eo argumento, quod tra- 
ctabamus, occurrentes snimo meo, tamelsi epi- 
stole committere gestiam, non id tamen faciam. 
Dabitur enim aliquando tibi, favente Deo, mecuii 


DION, PETAVII NOTAE. 


ς ὃν ἐξωρχησάμην tà τέως. "ESopysi- 
nn est sacris relezendis aptissimum, 
λπεύειν τὰ μυστήρια, alia voee dixit t-i- 


y ]. i, epist. 81. Est ubi ἐξορχεῖ:θαι in 


deterius aec p tur, ut apud eumdem epist, proxima, 
liuc est. 82, οἱ ἀνδυόγυνοι dicuntur τὸν ἀνθρώπινον 
ἐξορχεῖσθαι βίον. Ubi ἐξορχεῖσθα: puto idem esse ac 
prop.idiuse. ignominiosegue traducere. 


kKPISTOL[E. — EPIST. CXXNIX. 


ie prostantissimum est, in iis, que apud 


9530 
nos praestantissima sunt, occupanti, Ejusmodi 


is, hominum optime, plurimumque mibi expetite frater ἢ 


EHIZTOAH PAH-. A 


TQ αὑτῷ. 

δῦτόν ἔστι χέντρον πειθοῦς ἐν tol; γράμμα- 
τοσοῦτον αἱ τῶν ἠθῶν εἰχόνες τῆς ζώσης 
1t συμπαθείας xat χάριτος, θέλχτρον ἐνιᾶσι 
τνώσχουσιν, ἧπου πρᾶγμα ἄμαχον ἂν εἴη τὸ 
ttu, αὐτῶν ἐπαφέσασθαι. Ἐμέ γέ τοι xal 
bv ἧρεις τῇ γλυχείᾳ Σειρῆν! τῶν λόγων. O0 
υνθείην ἀληθὴ λέγων, ὡς ἡδίων ἂν ἡ δευ- 
πεῖρα γένοιτο. Οὐ γὰρ ἂν γένοιτα ἀγαθοῦ 
ν ὥσπερ ἀπόντος, τῷ πεπειραμένῳ συν- 
Τοῦ μὲν γὰρ, ἡ συνέχεια τῆς ἀπολαύσεως, 
τῆς εὐφροσύνης τὴν αἴσθησιν" ὁ δὲ, ζατὰ 
ὠρισθεὶς τῶν ἡδέων, εὐθὺς ἔχει χεντοῦσαν 
λῆλου τὴν μνήμην, οἴων ἄρα ὄντως στερί- 


Ἑλθοις οὖν, φιλτάτη χεφαλὴ, xa ἀλλήλοις B 


οφίᾳ συγγενοίμεθα, τοῖς ἐνηργμένοις πρέ- 
λιχοδομοῦντες, ἵν᾽ &x τελέων τέλεον ἐχφανῇ 
λλὰ μὴ χολοθόν. Εἰ δὲ, ὅπερ ἀπεύχεσθαι δί- 
λήλων διαμάρτοιμεν, δῆλον ὡς τοὐμόν ἐστι 
τόμενον. Σοὶ μὲν γὰρ εὐτυχούσης ἐνθάδε 
(av παιδείας, συνέσονται πολλοὶ Συνεσίου 
ους, καὶ ὅμοιοι. Ἡ δὲ πατρὶς, ὅτι μὲν πα- 
V τἴμιον. Hob; δὲ φιλοσοφίαν, οὐχ οἶδ᾽ ὅν- 
πὸν ἀπεσχληχότως ἔχει. Ἔστιν οὖν οὐκ 
σηθήτῳ μένειν, οὐχ ὄντος τοῦ συγχορυδαν- 
Εἰ ài δὴ καὶ δοίη μεν εἶναί τινας. 


EPISTOLA CXXXVIII. 
Eidem. 

Si tantus inest suada in litteris aculeus : si ex- 
presse animi ac morum imagines, vivi ac spiran- 
tis affectus. inanes, et gratis, tantas legentibus 
illecebras immittuut, profecto difficile admodum 
fuerit coram illis ac presentem (rui. Me quidem, 
fateor, antea suavissima sermonis tui Sirene pra- 
sens capiebas. Nihilominus vere hoc przdicare 
non verebor, alterum mihi experimentum multo 
jucundius futurum. Non enim pr:xsentis boni, per- 
inde uL absentis, is qui jam periclitatus est. sen- 
sum percipit. Nam illi fruendi ipsa perpetuitas 
voluptatis sensum adimit, hic paulatim ab jucundis 
rebus abductus, statim altera ex parte recorda- 
tione ista stimulatur ac pungitur, quibus demum 
bonis fraudetur. Utinam ergo ad nos veuias ami- 
cissimum caput, mutuosque de philosophia con- 
gressus ac colloquia celebremus, consentanea iis, 
qua jam inchoata sunt. estruentes, ut ex perfectis 
non manca, sed perfecta absolutaque pulchritudo 
consurgat! Sed si, quod deprecari merito conve- 
nit, mutue consortio privemur, haud dubium, quin 
in meipsum detrimentum omne recidat. Nam tibi, 
si illic discipline multitudine hominum effloruerint, 
multorum Synesio et meliorum et similium eril 
copia quibuscum consnescas. Mihi vero patria, 


| quidem patria est, longe est charissima. Cseterum nescio quo pacto ad philosophiam obduruit. 
"nime tutum est sine alicujus auxilio permanere , si non sit qui iisdem veluti. Corybantum 
nsaniat. Atque ut esse aliquos demus, 

Ir ἔπειτ' Ὀδυσῆος ἐγὼ θείοιο λαθοίμην ; C — Qui tandem esse. queam divini oblitus Ulyssis ? 


ἂν ἄλλο πυρεῖον παρατριθεὶς, μετὰ τὴν ἱεράν 
ἣν, ἀποτέχοιμι τοῦ νοῦ φωτοειδὲς ἔγνονον ; 
ὡς οἷος σφοδρῶς σπινθῆρα χεχρυμμένον, 
τῶντα λανθάνειν μηχαναῖς ἁπάσαις ἐχχαλέ- 
xal ἐξάψαι, xai πῦρ λαμπρὸν ἀναδεῖξαι: 
ἀμφοῖν ἀποῦσί τε xat συνοῦσι παρείη Θεοῦ 
τος, ἅπαν ἄπορον πόριμον. “"Εῤῥωσο, xal 
t, χαὶ τὸ ἐν σαυτῷ θεῖον ἄναγε ἐπὶ τὸ πρω- 
[7Ὀ0. πρόγονον] θεῖον. Καλὸν ἀνὰ πᾶσαν 
ἰστηλὴν, τοῦτο παρ᾽ ἐμοῦ τῇ τιμίᾳ σοῦ δι:α- 
γειν, ὃ φασι τὸν Πλωτῖνον εἰπεῖν τοῖς παρα- 
X4, ἀναλύοντα τὴν ψυχὴν ἀπὸ τοῦ σώματος. 


cuinam alteri igniario affricatus, cum ab sacro 
tuo animo discessero, lucidum ac splendidum 
mentis fetum parerem? Qois tam vebementer ab- 
ditam, ac latebris gaudentem scintillam machinis 
omnibus possit elicere? quis succendere? quis 
juculentum ac copiosum ignem efficere? Itaque 
sive absentibus, sive una degentibus nobis Dcus 
semper adsit; presente vero Deo, etiam qued in- 
extricabile est, explicari facile potest, Vale, et phi- 
losophare, 976 ac quod divinum in teestad divinum 
illud effer primigenium et antiquissimum. Opti- 
muin est omnibus meis in litteris egregie auimi 


lien istud ἃ me dici, quod ad eos, qui aderant, Plotinuim usurpasse ferunt, cum ἃ corpo- 


um avocaret. 
EIIIZETOAH PA. 
Τῷ αὑτῷ. 

ἐρώτων οἱ μὲν χαμαὶ ἐρχομένας χαὶ ἀνθρω- 
ἃς ἀρχὰς ἔχοντες, ἀπεχθεῖς τέ εἰσι, xal ἐξίτη- 
παρουσ! μόνῃ xal μόλις μετρούμενοι. Uf; 
ἑστὼς βραδεύει Och;, χατὰ τὴν θεσπεσίαν 
ος φωνὴν, συντήξας τῇ τέχνη, xal ἕνα ἄμφω 
; τοὺς ἀντερῶντας, οὗτοι χαὶ χρόνου, xat τό- 
σιν ἐλέγχουσιν. Οὐδὲν γὰρ ἐμποδὼν ψυχαῖς 
ate ἀλλέλων ἀῤῥήτοις συνόδοις ὁμόσε χωρεῖν 
μπλέχεσθαι. Ἐγ-ϊηέν ποθεν ἐρτῆσθα: δεῖ τὸ 
cV, εἰ μὴ τὰ φιλοσοφίας spogcla μέλλοιμε, 


EPISTOLA CXXXIX. 
Eidem. 

In amorum genere qui ex humilibus, humanis- 
que causis excitantur, odiosi sunt, et exolesceutes, 
ques sola priesentia, nec nisi difficulter, metiun- 
tur. Quos autein. assistens Numen moderatur, ac 
regit, juxta divinum Platonis oraculum, miro quo- 
dam artificio colliquans, unumque e duobus  mu- 
tuo sese amantes efficieus : istiusmodi el Lempor!s 
el loci naturam imbecillam comprobant. Nihil 
enim obstare potest animis sui invicem desiderio 
fagrantibus, quominus secretis quibusdam con- 


EPISTOL,E. — EPIST. CXLI. 


1334 


'antum non animam effundebant. Τὼ vero vicissim equitem sagitlarium hostro nomine 88» 


EDIZTOAI!IU PM'. 
Τῷ αὐτῷ. 
αυμάσῃς εἰ διαχομιστῇ δυοῖν ἐπιδεολῶν ἑνὶ 
, ᾿Αλλὰ πρῶτον μὲν αἰσθάνου δίχας ὑπέχων 
toc ἀχαίρου, x3i ἐμφοροῦ τῆς ἀδολεσχίας 
Tra καὶ χρείαν ἑτέραν ἐθέλω pot πληρῶσαι 
£02 Ὑράμματα. Αἰτῶ Ὑὰρ τὸ ἐν ἱάμόοις 
υνταγμάτιον, δι᾽ οὗ πρὸς τὴν ψυχὴν ὁ γεγρα- 
λέγετα!. Ἐπεὶ τότε μὲν ᾧμην ἀπὸ τῆς μνὴή- 
τὸ συναθροΐσειν. Νῦν δὲ χινδυνεύει τὸ ἀντ᾽ 
μηδὲν εἶναι πρὸς ἐχεῖνο. ᾿Αλλ᾽ ἂν ἐπιτρέψω 
εἰν, γνώμη μᾶλλον f; μνήμῃ χρήσομαι. Καὶ 
Υ χεῖρον, ἴσως δὲ χαὶ βέλτιον, Οὐ μὴν δεῖ 
Bie τὸν αὑτὸν τόχον, ἐξὸν ἔχειν τὸ τετεγμένον. 
ἀφοῦ οὖν τῆς τετράδος ἀπόστειλον, πρὸς a5- 


ψυχῆς, ἣν χοσμεῖν βούλεται τὸ βιδλίον᾽ ἀλλ᾽ B 


ἰχιστά ts xal ἀσφαλῶς. Τοῦτο δέ ἔστιν, εἰ 
ταχέως καὶ πάντως (77) ἀποδωσόντων ποιὴ- 
) γὰρ παρὰ θάτερον διαμαρτεῖν, πάντως οὐ 
; χἂν σχολαιότερον | p. σχολαίτερον ] ἀπο- 
ὑστερήσει γάρ μὸν τῆς παρουτίας, χἂν δῷς 
ἰάντως δώσοντι. 


ἘΠΙΣΤΟΛΗ͂ PMA'. 
Τῷ abro. 
ἂν Ὀδυσσέα (78) διὰ τῆς ἐπιστολῆς ἐπέγνων, 
Σπαναγόντων ἐπὶ τὴν μνήμην τοῦ fpuwo; 
Πρωτέα ἡγνόητα. Σὲ μὲν γὰρ ὄντα τοιόνος, 


θέων ψαύειν οὐχ ἀπειχός. Ἐγὼ δὲ ἄλλο μέν C ad semideos accedere, nequaquam 


ς᾽ Κατὰ δὲ τὸ Δελφιχὺν γράμμα, ἐμαυτὸν 
$. χαταδιχάζω πενίαν τῆς φύσεως, xai ἄπο- 
) τὴν εἰς ἥρωας οἰχειότητα΄ πλὴν ὅσον 
; εἶναι τῆς ἐχεμυθίας ηὐξάμην, ἣν καὶ αὐτὴν 
συνέχεας χατὰ τὸν ἐχ Σπάρτης Μενέλεων. 
᾿νδυνεύεις συνωρίδι προσήχει» ἡρώων, οὐχ 
ἴ μόνῳ. Ταῦτα μὲν ταύτῃ. Τὴν ὃς ἀνΞ:πιτη- 
t τοῦ γράφειν μεμψάμενος, οὐχ εἶ δίχαιος 
ν πλῆθος ἀνιατήντων γραμμάτων 60b συν- 
τῆς ἐπιστολῆς τὸ μῆχος, (va μὴ πόνο: ἢ 
ἀναγινώτχοντι πλείονα, Ἑῤῥωμένος, εὐθύμως 
$, φιλοσοφί χρώμενος εἰς τὸ θεῖον ποδηγε- 
ἀξιάγαστε" τὸν θανμάσιον χόμητα (79) πρόσ- 
ρὸς ὃν αὑτοπροσύπως ποιεῖσῆῇαι προσρήσεις 


EPISTOLA CXL. 
Eidem. 

Noli mirari quod duas epistolas uni homini per- 
ferendas dederim. Sed primum quidem scito poenas 
te intempestive criminationis dependere, atque 
etiam nostra loquacitate satiare; deinde vero aliud 
mihi negotium conf(icere posteriores litteras volo. 
Opusculum enim illud peto iambicis versibus 
scriptum, in quo auctor animam suam alloquitur, 
quoniam cum illud tunc e memoria colligere me 
posse confiderem, nunc vereor ne quod pro illo sub- 
stituatur, nihil comparatione alterius sit. Sed si 
scriptioni rem commisero, judicio magis utar 
quam memoria, 478 et fortasse quidem deterius, 
fortasse melius. Non est tamen quod bis eumdem 
fetum pariam; cum przsertim ejus, quod jam edi- 
tum est, copia esse possit. Mitte igilur ad me qua- 
ternarii exemplar, per animum ipsum rogo, quem 
ornare libellus iste conatur ; idque quam celerrime, 
et tutissime. ἴσο autem erit, si per eos mittas, qui 
omnino sint reddituri : si enim in alterutro pecces, 
prorsus id non perficies; sive tardius miseris; 
me enim prasente non pervenient; sive ei des, 
qoi utique non reddat. 

EPISTOLA CXLI. 
Eidem. 

Ulyssem quidem ex epistola cognovi, multis ex 
rebus ad herois memoriam reductus : verum Pro- 
(αν ignoravi. Te cnim, qui ejusmodi sis, ctiam 
dissentaneum 
est. Ego vero aliarum quidem fortasse rerum non 
imperitus; czterum, justa. Delphicam sententiam, 
meipsum noscens, naturam iropiz ac paupertatis 
condeimno, omnemque a me cum  heroibus 3ffini- 
talem abjudico; nisi quod illorum Lacilurnitatem 
imitari voluissem , quam ipsam iamen Spartani 
illi:s Menelai instar. mihi conturbasti ; adeoqie 
videris non ad Ulyssem unum, sed ad heroum pac 
illud pertinere. Sed de his hactenus. Cum autem 
ininime te ad. scribendum ideneum esse dicas, im- 
merito a me litterarum copiam, qua tibi molest'am 
allaturze sunt, efflagitas. ldeirco epistole Jongitu- 
dinem contraxi, ne p'ura legendo plus laboris ca- 
pias. Incolumis, hilarisque persistas, phitosophian 


οὐχ ἐπετρέψαμεν. Τὸ vip ix τῆς ποιήσεως, D adhibens, qua te ad divina perducat, amice impris 
plectende. Egregium comitem saluta, queu ex persona propria salutare, nobis ipsis permiie 


luiinus. Hoc enim ex poesi ductum, 

pyg^ σὺ γὰρ γεμεῆσι veotspoc* 

y μὲν γὰρ xat στάσεως ἄρχεσθαι, διχα!οἵ τὸν 
λοφροσύνης δὲ τὸν πρεσθύτερον. Καίτοι παρ᾽ 


lücipe : natu etenim tu junior ; 


ad bellum quidem, ac seditioneur pricire junioris 
esse dicit; ad liumauitatis autem officia, senioris. 


DION. PETAVIU NOTAE. 


Διὰ τῶν ταχέως, xal πάντως. In vet, cod. 
qiue; πάντως. Nos particulam xai adjunvi- 
juam sententia postulalat. uti sequentia de- 
ι. Duoenim cavenda prxcipit, ne aut tardius 
iat, aut per eum miitat, qui minime sit da- 


(78) [LXXXVIII] Τὸν μὲν Ὀδυσσέα. Rescripse- 
rat ad. Synesium llerculianus, seque cum Ulysse, 
cum Proteo Synesium comparaverat. MM 

(79) Τὸν θαυμάσιον κέμητα. Paeoniuin intelii- 
git. Vide opusc. Περὶ δώρου. 


EPISTOLE. — 


EPIST. CXLIII. 4553 


πεῖν ἔστι μὲν ὅτε ἄῤῥεν, xaX πρὸς τρόπου A Si enim istud feceris, expresse ἰδία nequitiz de- 


ἂς, ὅταν πρὸς παρόντας " τὸ δὲ xal γράφειν 
ὕτων, μιχροπρεπὲς δοχεῖ, ᾿Αλλ᾽ ἅπερ ἂν 
; πρὸς αὑτὸν διαλεχθείη, ταῦτα χαὶ πρὸς τὴν 
«eU χεφαλὴν διαλέγεται, τοῦ μόνου φίλου, ἣ 
lv μάλιστα φίλου * ὡς ἐμοί γε ἐχτὸς τῆς 
᾿ ὑμῶν, οὐδέν ἐστιν ἀνθρώπινον τίμιον. Προσ- 
; δὲ χαὶ αὐτὸς, τάχα συμπληρῶ τετραχτὺν 
λίας. ᾿Αλλ᾽ εὐφημείσθω τῆς ἐν ἀρχαῖς ὁμω- 
ετραχτύος ἡ φύσις. Ἐν τῷ τετραδίῳ τῶν 
ν (81) εὗρον ἐπὶ τέλους τοὺς δώδεχα στίχους 
ἂς ἅμα, ὡς ἕν ὃν ἐπίγραμμα. Ἐπεὶ οὖν 
ἔχειν αὐτοὺς, ἴσθι ὡς οὔτε ἕν εἰσιν, οὔτε 
M ol μὲν ὀχτὼ πρῶτοι μετ᾽ ἐπιστήμης 
Eg ποιητιχῆς, μιγείσης ἕξεως ἀστρονομιχῆς, 


scriptiones moerore illos afficient, qui apud se, aut 
amicos suos commemorata a me indicia deprehen- 
derint. Dolore autem afficere cum interdum virilis 
animi sit, philosophizeque moribus consentaneum, 
quando illud coram, et apud przsentes agitur, tum 
ejusmodi de rebus scribere, angustum aec sordidum 
videtur. Sed quz Syuesius secum ipse disputaverit, 
ea apud te longe charissimum sibi caput disputat : 
unicum, inquam, aut cum duobus maxime ami- 
cum : quoniam extra ternionem vestrum nihil hu- 
manarum rerum magni admodum facio : quibus ad- 
junctus ego sacra amicitie quaternionem fortassis 
expleo. Verum quaternionis illius naturz, qui ea- 
dem appellatione inest rerum omnium principiis, 


σοῦ φίλον ol ὃς τελευταῖοι τέσσαρες, mow- B lingua favendum est. Ceterum in quaternario illo 


ict τρυφώσης μόνον. Καὶ ἔστιν ἀρχαῖον 
it 65$ ἀσεδέστερον ἀποθανόντων λόγους χλέ- 
θοιμάτια, ὃ καλεῖται τυμδωρυχεῖν. Ἑῤῥω- 
αδιῴης, εὐαγῶς χαὶ εὐλαδὼς φιλοσοφίας ἀν- 
ενο;. Εἴχοσι τοῦ Μεσωρὶ ἡμέρας συντίθεμαξ 
μένειν σε, μεθ᾽ ἃς σὺν Θεῷ τῆς ὁδοῦ ἔξομαι. 
λώτατον ἑταῖρον πλεῖστά μοι πρόσειπε' φιλῶ 
ὃν, διότι σς πάυν φιλεῖ. 

mortuorum lucubrationes, quam vestes 


iambicorum, in fine duudecim versus simul per- 
&criptos reperi, perinde ac si unum essel epi- 
gramma. Quoniam ergo verisimile est penes te illos 
esse, scito neque unum quid, neque unius esse; 
Sed octo quidem primi cum poetica scientia scri- 
pti, admista astronomica facultate, amici tui sunt : 
postremi vero quatuor, poetices solius lascivientis, 
estque idipsum antiquum. Magis autem impium esse 


furari, quod sepulcra perfodere dicitur. Vale per- 
et religiose atque circumspecte philosophiam 


tracta. Viginti totos Mesori dies me tibi 


iturum paciscor : quibus exactis, favente Deo iter' aggrediar. Optimo sodali plurimam meg 
salutem dicito; diligo enim ipsum, propterea quod etiam atque etiam te diligit. 


EIIIZTOAH ΜΓ΄". 
Τῷ αὐτῷ. 
μων [rp. Φοιθάμμων] ὁ τὴν ἐπιστολὴν ἐπι- 
| ἀνήρ ἔστιν ἀγαθὸς, xal φίλος, xal ἀδιχεῖται. 
τα οὖν αὐτῷ συλλαβέσθαι δίχαιος et, xal δι᾽ 
aX διὰ τὸν τρόπον, χαὶ διὰ τὴν περίστασιν. 
tbv οὕτω γενέσθω’ χαὶ γὰρ ἔοιχε σφόδρα 
n τῇ πρὸς ἀλλήλους ἡμῶν εὐνοίᾳ. Σοῦ γὰρ 
S bm ἐμὲ χατέφυγε, τεθαῤῥηχὼς, ὅτι δι᾿ 
à τεύξεται. Καὶ ὑπεσχόμην αὑτῷ τὸν Ἕρ- 
v, διὰ Συνεσίου" τὸ δὲ vixdv τοὺς λυποῦντας, 
ουλιανοῦ τῆς ἱερᾶς καὶ τιμίας χεφαλῆς. Περὶ 
ητος (82) ἐγεγράφεις δι᾽ Οὐρσιχίνου " λέγω 
υχόντος ἀρχῆς τῶν ἐν τῇ πατρίδι στρατιω- 
Y ἥτεις συνθήματα παρ᾽ ἡμῶν, τοῦ γενέσθαι, 
yv δυναμένων τοῦτο ποιεῖν σῶν φίλων, γράμ- 
X; τε αὐτὸν, xal πρὺς τὸν ὁρδινάριον ἄρ- 
[ἣν μὲν οὖν προαίρεσιν ἀπεδεχόμην χαὶ τότε" 
γον, ὡς παρέλχον, ἢρνούμην, γυμνὸν ἐμαυτὸν 
σοφίαν ἰστάς. Nuv δὲ ἀδιχούμενοι φίλοι, xal 
, xai στρατιῶται, βιάξονταί μὲ βούλεσθαι 


EPISTOLA CXLIII. 
Eidem. 

Phobamon, qui tibi hasce litteras offert, οἱ vir 
bonus est, et amicus, et injuriam patitur. Quibus 
omnibus de causis gquum est illum abs te suble- 
vari, sive nostri causa, sive ob mores ipsos, sive 
propter calamitatem, Hoc igitur ita a te fieri volo : 
nam in nostra amicitia fiduciz plurimum collocasse 
videtur; qui cum de te impetrare aliquid vellet, 
ad me confugit, certo confidens per me tuam se esse 
gratiam assecuturum. Atque ego Herculianum illi 
281 per Synesium promisi; de iis porro, qui 
sibi molesti sunt, victoriam, per llerculianum, cha- 
rum illud ac religiosum caput. De comite per 
Ursicinum scripseras : eum aulem intelligo, qui 


D militum in patria praefecturam est. sortitus : ac 


velut conficiendz rei tesseram a nobis petebas ; 
litteras nimirum ab amicis tuis, qui id facere pos- 
sent, tam ad ipsum, quam ad ordinarium magi 
stratum. Atque ego quidem tum consilium probavi; 
rem autem ipsam, tanquam supervacaneaui, repu- 


DION. PETAYII NOT,E. 


Ev δὲ τῷ τετραδίῳφ τῶν ἰαμθείων. Versus 
ecim exstant in oratione Περὶ δώρου, quo- 
ores quatuor Ptolemzi sunt, reliqui Syne- 
ui leguntur etiam in Anthologia. — 
Ἱερὶ τοῦ χέμητος. Obscuritatem loci isuus 
breve scholion ad Reg. cod. marginem 
um, quod hic placuit. exscribere : 'Epxou- 
δεήθη τοῦ χόμλητος ὑπὲρ Συνεπίου, ὅπως áp- 
ς τύχῃ, χαὶ γράφει τῷ Συνεσίῳ tva, εἰ τοῦτο 
ιτο, παρασχευάτῃ τοὺς αὐτοῦ φίλους γράμ- 
ἔμψαι πρὸς τὸν χόμττα, xai τὸν ὁρδινάριον. 


Τὸ δὲ σῶν φίλων, οὐ τῶν τοῦ ἙἜρχουλιανοῦ, ἀλλὰ τῶν 
τοῦ Συνεσίου. “Ἔστι δὲ ὁ λόγος ἀπὸ τοῦ ᾿Ερχουλιανοῦ 
πρὸς τὸν Συνέπιον, xal ὡς ἐχείνου λέγοντός ἔστι! τὸ 
σῶν. Qu: tamen non omnia mihi probantur. Quare 
sic existimo : scripsisse Herculianum Svucsio, se, 
$i quidem permitteret, ab amicis suis.-litter.s ad 
comitem et ordinarium impetraturum, ul. magi- 
stratu quopiam ornaretur, duod corum causa qui 
ad sese confugicbant juvandorum permittit Syne- 
sius. 


EPISTOL/E. — EPIST. CXLVI. 


4048 


| ἡμῶν συστάσεως, πολλῷ πρότερον (85) A tudinis nostra desiderium per litteras redarguens : 


αταχλυσμοῦ τῶν ἐν ταῖς ἐπιστολαῖς ἐὔγγων 
Ἰλύνθην, xai εἰμὶ νῦν τοιοῦτος, ὁποίῳ σοι 
τι πρότερον ἐνεχάλουν. " Ap' οὖν ἀγαθῶν μοι 
αἴτιος ὁ θαυμάσιος Ἑρχουλιανὸς, οὕτω 
Ψυχὴν ἀναρτήσας ἑαυτοῦ, χαὶ χαταδιδάσας 
οφίας ἀξιώματος ; Ἐγὼ μὲν οὐ δι᾽ ἄλλο τι 
νας ὑπὸ τῶν ποιητῶν ἡγοῦμαι βλασφημεῖ- 
τὶ τῷ μελιχρῷ τῆς φωνῆς ἀπώλλυον, προσ- 
τὸν πιστεύσαντα. Hxouca δέ του τῶν σοφῶν 
Ὀροῦντος τὸν μῦθον. Σειρῆνας γὰρ αὐτὰς 
1t τὰς ἀπολαυστιχὰς ἡδονὰς, αἱ τοὺς εἷ- 
καὶ χαταγοητευθέντας αὐτῶν τῷ προσηνεῖ 
ρὸν ἀπολλύουσι. Τί οὖν ἀποδέουσιν εἶναι 
αἱ τῶν σῶν ἐπιστολῶν ἐδοναὶ, ὑφ ὧν ἐγὼ 


nunc illecebrarum , qus iu tuis litteris insunt , re- 
dundante copia fractus ipse, et emollitus sum ; 
et inodo talem me invenio , qualis antea cum esses 
tele reprehenderam. Num igitur ingentium mihi 
bonorum causa egregius llerculianus exstitit, qui 
animum meum adeo sibi devinxerit, atque a plii- 
losophiz dignitate dejecerit ? Equidem non aliam 
ob causam arbitror Sirenas poetarum probris ac 
maledictis exagitari, quam quod mellita vocis sua- 
vitate interitum afferebant, cum eum illexissent , 
qui iis fidem habuisset. Memini vero me nescio 
quem olim audire sapientem , qui sic fabulz istius 
allegoriam enarraret. Etenim Sirenas aiebat volu- 
ptates illas significare, quibus fruimur; quz suc- 


ke ἀφεὶς, ὅλος Ἑρκχουλιανοῦ γέγονα ; Máp- B cumbentes , atque earum blanditiis delinitos pau- 


οὐ νόμῳ τοῦ γράφειν, ἀντ᾽ ἄλλου τοὺς περὶ 
ἱποΐημαι λόγους, ἵν᾽ ὑπόθεσιν ἔχω γραμ.- 
ἰλλὰ τῶν παρ᾽ Οὐρσιχίνου δοθεισῶν ἔπιστο- 
ν δὲ τρεῖς " ἡ μέση χατὰ τὸ μέγεθος ἔμόιόν 
πάθος ἐνέσταξέ μοι χομίσασα * xal γέγονα 
ἷς Ypáppast χολαχείας ἥττων τοσοῦτον, 
ὕνεσλαι. Τὸν ἀδελφὸν Κύρον (86) ἔδει χο- 
παρὰ σοῦ γράμματα περὶ ὧν ἐδήλωσας, διὰ 
ἰἱεντα πόλεως χόμητα. Καὶ χάριν μὲν ἔσχον 
ρέσει τοῦ συστήσαντος * ἐπελάθου δὲ ὅτι 
y πειρῶμαι, χαὶ μιχρὺν ἡγοῦμαι τιμὴν 
il μὴ ἐπὶ φιλοσοφίᾳ γένοιτο. Δέομαι οὖν διὰ 
οὐδέν. Οὔτε γὰρ ἀδιχοῦμεν, οὔτε ἀδιχού - 
δὴ τοιοῦτον, ἐχείνῳ μὲν ὑπὲρ ἡμῶν ἔπρεπε 
μὲν δὲ αἰτεῖν, οὐ πρέπον. Εἰ γὰρ ἔδει ζη- 
τολὰς, αἰτεῖν ἔδει πρὸς ἐμὲ γενέσθαι οὕτω 
πμήθην "οὐχ ὑπὲρ ἡ κῶν πρὸς ἕτερον. 'E5- 
εὐθυμῶν δ'αδιῴτς, φιλοσοφίαν ἀδολώτατα 
[σα ὁμοῦ σε ἡ oixla, μάρτυς Θεὸς, χαὶ 
εὶ γέροντες, χαὶ γυναΐχες, προσαγορεύου- 
€ δ᾽ ἂν αὐτὸς xai φιλοφρονουμένας τὰς 
μισοίη:. Ἰδοὺ τί πεποίηχας " ἐν ὁδῷ με 
ἐξ λαθόμενο; χατέχεις. Ἦσαν ἄρα Αἰγύ- 
μαχεῖς, xal οὐ πάντα “Ὅμηρος ψεύδεται, 
εὐτὸς ἰύγγων πλέρεις ἐπιστολὰς ἐχπέμ- 
Αἰγύπτου. Ἑλένῃ μὲν οὖν τὸ λαθιχηδὲς 


latim perderent. Quidnam igitur abest, quominus 
Sirenes sint qusedam litterarum tuarum illecebrz, 
quibus ego gravitate constantiaque illa posita to- 
tus Herculiapi sum factus? Testis est Deus me non 
scribendi more, alterius cujuspiam loco, de ea re 
verba facere , quo literarum argumentum aliquod 
haberem. Verum ex jis litteris, quas ab Ursicino 
tres accepi , quie amplitudine media erat, vivum 
mihi quemdam instillavit affectum animi : adcogue 
suin litterarum adulatione superatus, ut. meipsum 
puderet. Oportebat te ad fratrem Cyrum dc eo, 
quod significasti , litteras dedisse, propter Pentapo- 
ltanum comitem. Ác voluntati quidem commen- 
dantis 98 gratias »gi. Videris mihisamen istud obli- 
uis, quemadmodum philosophari instituerim ; atque 
omnem honorem parvi pendam, qui non a pbiloso- 
phia profieiscatur. Itaque nihil propter Deum ea 
commendatione opus habeo. Neque enim aut facio 
cuiquam injuriam, aut accipio. Quare istud ipsum 
in illum nostri causa conferre oportebat, nobis au- 
tem postalare nequaquam congruit. Nam ut maxime 
litterae petendze essent, ad me polius ut scriberentur, 
peti deberet; ita enim mihi honos baberetur, non 
pro nobis ad alterum, Incolumis perpetuo hilarisque 
degas, philosophiam sincerissime ambiens. Uni- 
versa te simul familia, testis est Deus, tam pueri, 
quam aenes, eL inulieres salutant. Quanquam for- 


un blandientes, atque hiumanitate presequentes mulieres oderis. Vide quid feceris: me, cuu 
em, mordicus apprehensum detines. Profecto ZEgyptii incantatores sunt; nec omnia falso 
Ὁ sunt prodita : cuin tu ipse incantationum plesas litteras ab Egypto mittas. Atque llclenze 


bliviosum maroris poculum 
ἰύδαμνα πόρε Θῶνος παράκοιτις. 
ς τὸ ἀνιαρὸν δέδωχεν, ᾧ χρίσας ἔπεμψας 
ολήν; 

EIIHZTOAH PM. 

Ἰωάν»». 

σε xai πρὸ εὐχῆς εὖ πράττειν, ὅς γε ἀφεὶς 
dou; ἡμᾶς, 


dedit Thonis conjux Polydamna. 
Tibi vero quis moro:is efficiens illud dedit, quo 
delibutam ad me epistolam misisti ? 
EPISTOLA CXLVI. 
Joanni, 
Ego te supra votum felicem esse arbitror, qui 
nos homines derelinqueus, 


DION. PETAYIl. NOTAE, 


υστάσεως. ποιῷ πρότερον. Assentior 
imo viro Federico Morello, qui hic ἐνστά- 
»ndum animadvertit. Cui addo legendum 

πολλῷ πρότερον. Innuit enim se non 


multo ante litteras dedisse, quibus vehemens il'ud 
desiderium castigaret. 
(86) Τὸν dósApór K)por. Vide epist. [40. 


EPISTOLAE. — EPIST. CXLVII. 
ἵν τε ἡδεῖς, xai γεύσασθαι τὴν ἄλλην ἧδο- A 


' ὅπως μὴ σοφιστιχὴν ἀπειροχαλίαν οἰηθῇς, 


λθεῖν τῶν ἐπιχωρίων ἁλῶν τῷ διηγήματι... 


γὰρ τοῖς ἀγροδιαίτοις ἡμῖν προπιζάνει τὸ 
' πάθος. ᾿Αλλὰ σὺ γὰρ ἀπαιτεῖς ἕκαστα παρ᾽ 
περὶ ἡλῶν εἰδέναι. ᾿Ανέχου τοίνυν ἀδολε- 
ἱπιστολῖς, ἵνα xal τῆς ἀχαίρου πολυπρα- 
' δῷς δίκην. "Apa ὃς xai χαλεπὸν εἰς πί- 
;χάστοις ἀπότροφον. Οὐ φαῦλον οὖν ἔργον 
ἐπεῖσαι περὶ χερσαίων ἁλῶν. Ἐπεὶ χαὶ δεῦρο 
x ἔχω, περὶ νεῶν, καὶ ἱστίων, xaX θαλάττης 
κενος. Οἶσθα γὰο ὡς ἐγὼ xol φιλοσοφῶν 
ὑμῖν ἐθελσάμην τὸ χρῆμα τοῦτο τὴν θά- 
cai πρὸς Φάρῳ, καὶ ποὺς Κανώζῳ, τὴν με- 
way τὴν ἁλμυράν (88). Καὶ εἴλχχετο ναῦς, 
τὸ πρὸς οὖρον αὕτη, χώπαις ἐχείνης Ἐγε- 
' εἰχάσαντος αὐτὴν ἐμοῦ ζῴῳ πολύποδι. Ol 
ντάι τὰς γνώμας, ὥτπερ ἡμεῖς, ὅταν ὑπὲρ 
ἔινα Θούλης ἀχούωμεν, ἥτις ποτέ ἐστιν ἡ 
δοῦσα τοῖς διαῦᾶσιν αὐτὴν ἀνεύθυνα xal 
t ψεύδεσθαι. ᾿Αλλ᾽ οὗτοί γε χἂν προσίων- 
τὰ περὶ τῶν νεῶν, ἣ δόξονσιν ἐχεῖνο γελᾶν, 
& ἀπιττοῦσιν, ὅτι δύναται τρέφειν ἀνθρώ- 
θάλαττα. Τοῦτο γὰρ μόνην ἔχειν ἀξιοῦσι 
pa γἔν τὸ πρεσθεῖον. Ἐγὼ δέ ποτε αὐτοῖς 
π πρὸς τὰ περὶ τῶν ἰχθύων, ἀναλαδὼν καὶ 
ξας πέτρῃ τινὰ [7ρ. πέτρῳ τινὶ] χέρα- 
ξα τῶν ἀπ᾿ Αἰγύπτου ταρίχῃ συχνά " ol 
y πονηρῶν ἔφασαν εἶναι σώματα " xal ἀνα- 
ἔφευγον, τὰς ἀχάνθας ὑποπτεύοντες, ὡς; 
ιωτέρας τοῦ διὰ τῶν ὁδόντων φαρμάχου. 
τις ὁ γεραίτατος, χαὶ ἐν τῇ δόξῃ φρενῶν 
ατος, σχολὴ γοῦν περὶ ὕδατος ἀλυχοῦ πι- 
καλόν τι αὐτόθι [γρ. ἐνταῦθα] τρέφεσθα: 
μον, τῶν Xryaíov, τῶν ἀγαθῶν χαὶ ποτί- 
ἅἄτων, βατράχους xaX βδέλλας “Ξννώντων, 
ἂν ὁ μαινόμενος γεύσαιτο. Καὶ εἰχότα γε 


le 


1546 
quod effoditur, sal est, eum visu ipso, tum alia 
gustandi voluptate jucundissimum. Verum ne tu 
sophistic: hoc insolentie putes esse, de vernaculo 
sale narrationem instituere ; minime enim rusticae 
nis nobis hzret ambitiosa glori: contentio. Sed 
enim sigillatim qu: sunt apud nos scire a nobis 
postulas. Quare loquacem epistolam sustine, ut 
importunz curiositatis 8855 poenas persolvas. Quin 
et hoc persuasu difficile est, quod ab uniuscujus- 
que cducatione usuque alienum est. Quan. obrem 
non parum ncgolii est Syro posse de terreno sale 
persuadere : cum ego inolestiam hic habeam de na« 
vibus, ac velis, atque mari s:epius interrogatus. Me» 
ministi enim me, cum aliquando vobiscum philo» 
sopharer, rem illam, mare scilicet, aspexisse; et 
ad Pharum, ad Canobum, vastum illum lacum ac 
salsum vidisse. Ac tum forte navis trahebatur, 
aliaque velis in altum, altera remis agebatur. Ride- 
batis igitur me, quod eam animali multipedi simi- 
lem esse dicerem. At illi eodem modo afficiuntur 
animo, quomodo nos, cum de iis quz ultra Thulen 
sunt audimus ; quecunque demum Thule est, quz 
lis qui eo penetraverint, impune ac citra repre- 
hensionem  mentiendi potestatem facit, Verum ii 
uicunque tandem ea quas de navibus dicuntue 
Admittant, aut ridere idipsum videantur, pertinae 
cissime tamen credere istud nolunt, posse ex mari 
bominibus alimenta suppeditari. Hoc enim velut 
honorarium parenti terrz- praecipuum ac peeuliare 
esse censent oportere. Fgo vero cum ipsi aliqBaido 
quz de piscibus narrantur abnuerent, fictile quod- 
dam apprehendens, et ad saxum allidens, allatam 
ex Egypto salsamentorum copiam iis ostendi ; quae 
illi malorum serpentum corpora esse dicebant ; sta- 
timque in fugam prosiliebant, spinas reformidantes, 
tanquam nibilodentium veneno mitiores. Inter quos 
unus siate omnium provectissimus, atque in opi- 
nando sagacissimus, egre sibi de aqua salsa per- 


$se dixit, ut in ea boni alquid vescique nutriretor, cum in fontanis aquis optimis, et ad po- 
ieis, nihil preter ranas et hirudiues gignatur; quas nemoadeo insanus est ut. gustare velit. 


'rito istud ignorant. 

dc ἐκ νυκτὸς ἐγείρει χῦ μ' éxiüpoo xor 
o: ἵππων γρεμετισμοὶ, xal μηχάζην 
xai προθατίων βληχὴ, καὶ ταύρου μύχημα" 
δὲ ἀχτῖνος ἐπιδαλούσης, τῶν μελιττῶν ὁ 
Ll; ἧδονῖς λόγον οὐδεμιᾷ. παραχιυρῶν μοὺυ- 
τοι Got δοχοῦμεν ἐχδιηγεῖσθαι τὰς ᾿Αγχε- 
p. ᾿Αγεμάχου], τοιοῦτον οἶχουντες ἀγρὸν, 
ἴλεως, xat ὁδῶν, xai ἐμπορίας, χαὶ τρόπων 
; lMpiv γάρ ἔστι σχολὴ μὲν φιλοσοφεῖν, 
k χαχουργεῖν. Σύνοδοι δὲ πᾶσαι πᾶσιν ἕται- 
μένων ἀλλήλοις ἐπὶ γεωργίαν, ἐπὶ mol- 
L| ποιμένας, ἐπὶ θήραν ὧν ἡ γῆ φέρει παν- 
Οὐδὲ γὰρ νόμος ἐμῖν, οὔτ᾽ αὐτοῖς οὔθ᾽ ἴπ- 
δρωτὶ σῖτον αἱρεῖσθαι. ᾿Αριστῶμεν δὲ ἐπὶ 


Non etenim de nocte tumens hos excitat unda 
pelagi: sed equorum hinnitus, et caprarum vocife- 
rantes greges, et ovium balatus, et taurorum mu- 
gitus. Inde ad primos solis radios apium sonitus, 
nihil quod ad voluptatem attinet musico concentui 
delerior. Án. non tibi eas qua Anchemachi (we- 
runt narrare videmur, qui talem agrum incolamus 
ab urbe dissitum, ct viis, οἱ mercatu, et versutis mo- 
ribus? Nobis $986 enim philosophandi otium est, 
malefaciendi nullum. Jam conventus omnes omnibus 
sociales sunt, sibi invicem ad agrieulturam opitu- 
lantibus, ad greges, ad pastores, ad venatum eorum 
quse terra fert, multiplicem. Nefas enim sive ipsis 
nobis, sive equis nostris est, sine sudore cibum 


DION. PETAVII NOTAE. 


XXXIX] Αἰμνὴν τὴν ἀλμυράν. Haud cun- 
λμυράν scripsimus. Na: mare λίμνην ap- 
, et Hom. 71. 0, et apud llerod. l;b. vii Xer- 


ParnoL, Gn. LXVI. 


xes llellespontum vocat ἁλμυρὸν ποταμόν. Atqui ia 
VV. om. λαμυράν leg. 


: 49 


EPISTOLAE. — EPIST. CXLIX. 


1550 


κατανομαῖς εἰρήνην ποιῶν, καὶ εὐωχῶν A dulationis inflexionem non recipit, nec ad. omne 


Ξσίᾳ χρεῶν * fj τε διδυμοτόχος Dic, οὐχ ἀπ- 
ἧς λύρας, ὅτι πλείω τῶν ἑτῶν ἐχτρέφει τὰ 
ἣν δὲ xpáürv θαμὰ, χαὶ τὴν ἄμπελον ἐν- 
ψάλλομεν. Οὐδὲν δὲ ὅσον εὐχαί τινες, ἔτι 
a αἰτήσεις ἀγαθῶν ἀνθρώποις, χαὶ φυτοῖς, 
^ Ταῦτά σοι χαὶ τὰ τοιαῦτα παρ᾽ ἡμὶν 
ἀρχαῖα, καὶ πενήτων ἀγαθά, Βασιλεὺς 6, 
ἰως φίλοι, xal δαίμονος ὄρχταις, οἷα δὴ 
ἀχούομεν, ὀνόματά τινα χαθάπερ αἱ φλόγες 
«ἴς δόξης ἐξαπτόμενα xai σθεννύμενα" 
90 ἐπιειχῶς σιγᾶται, xal σχολὴ ταῖς ἀχοαῖς 
ἐχροαμάτων. Ἐπεὶ xai βασιλεὺς. ὅτε μὲν 
, τοῦτ᾽ πως ἐπίστανται σαφῶς " ὑπομιμνη- 
&p ἅπαν χατ᾽ ἕτος ὑπὸ τῶν ἐχλεγόντων τοὺς 
“τις δὲ οὗτός ἐστιν, οὐ μάλα ἕτι τοῦτο σαφῶς. 
τινες ἐν ἡμῖν, οἵ μέχρι χαὶ νῦν ᾿Αγαμέμνονα 
"vitat τὸν ᾿Ατρείδην, τὸν ἐπὶ Τροίαν, τὸν 
v τε xal ἀγαθόν. 'Toovo γὰρ παιδόθεν ἡμῖν 
&bw παραδέδοται τοὔνομα. Καὶ ᾿υδυσσέα 
ν αὐτοῦ ὀνομάζουσιν οἱ χρηστοὶ βουχόλοι, 
μὲν ἄνθρωπον, ἀλλὰ δεινὸν ὁμιλῆσαι πράγ- 
. πόρον ἐν ἀμτχάνοις εὑρεῖν. ᾿Αμέλει γε- 
ιν περὶ αὑτοῦ λέγωσιν, ἡγούμενοι πέρ. δι» 
σθαι τὸν Κύχλωπχ" χαὶ ὡς εἴλχετο μὲν 
υῷ τὸ γερόντιον * τὸ ὃὲ χάθαρμα τὴν θύραν 
ἃ οὐραγεῖν ᾧετο τὸν ἡγεμόνα τῆς ποίμνης, 
ενον τῷ φορτίῳ, τῇ ὃ: αὑτοῦ συμφορᾷ συν- 
. Ἐγένου βραχύ τι διὰ τῆς ἐπιστολῆς μεθ᾽ 
"γνώμη * τεθέασα! τὸν ἀγρόν" εἶδες &zàóny 
πων" τὸν ἐπὶ Νῶε βίον ἐρεῖς, πρὶν γενέσθαι 
ἐν δουλείᾳ. 


genus esl vocis temperata. Cui quidem lidium sim- 
plicitati ii qui accinunt. accomuiodant. sese. Non 
enim fracta ac mollia argumenta tractant; sed 
preclara nobis cantionis species est tasculi arietis 
preconium, aut cauda mutilatus canis laude sua 
afficitur, quod opinor, merito id ei tribuatur, qui 
nec hy:enas formidet, et lupos strangulet : ac prz- 
sertim venator eo carmine celebratur, pascuis se- 
curitatem pacemque concilians ; nobisque carnium 
generis omnis opiparum convivium praebens. Nec 
gemellipara ovis a lyra rejicitur, quod nurmerosio- 
rem annis fetum enutriat. Sape etiam ficum aut 
vitem in numeros versusque conjectam canimus ; 
sed nihil tam frequens quam vota quzdam, nec- 


B ronet canticum, et bonorum postulaliones, qua cuim 


hominum sint, tum stirpium pecudumque propria. 
Hac et talia sunt apud nos tempestiva simul et anti- 
qua, et pauperum bona. Czterum imperator,et iimnpe- 
ratoris amici, atque omnis illa sortis casusque veluti 
saltatio (cujusmodi in quotidiana consuetudine noni- 
na quzdam audimus, (lammarum instar ad summuii 
glorie excitata fastigium, vicissimque restincta) , 
de his, inquam; omnibus altum apud nos silentium, 
eL ab eo genere acroamatum aures nostrz feriantur. 
Etenim imperatorem semper aliquem vivere, probe 
hoc fortassis norunt : revocatur enim nobis in me- 
moriam annis singulis ab tributorum exactoribus. 
Quisnam autem ille sit, non sque isiud accurate 
sciunt. Nec desunt inter nos qui hodieque Aga- 
memnonem ijmperare putent Atrei filium, 988 


C eum qui ad Trojam profectus est , egregium illum 


imum principem. Hoc enim tanquam regium nomen a pueritia nobis traditum est. Hujusamicum 
quemdam nominant optimi bubulci, calvum hominem, sed rerum agendarum ac difficillimorum 
ie expediendorum peritum. Certe enim rident, cum de ipso narrant, anno superiore exciecatum Cy- 
tantes , et quemadmodum sub ariete senex traliebatur ; ad januam scelestus observabat, qui du- 
s arbitrabatur non onere przgravatum, sed ipsius dolentem infortunio, agmen claudere. Paulu- 
10 nobiscum epistole beneficio fuisti; agrum contemplatus es; vivendi agendique simplicitatem 


'ale vit: genus esse dixeris, quale sub Noe exstitit, antequam servitus in peenam cederet. 


EIHZTOAH PMH'. 
TQ abto. 
εἰ xay ἀπὼν Enn μεῖς τῇ μνήμῃ. Καὶ γὰρ 
πάνυ βουλυθείτιμεν, ἐπιλαθέσθαι δυνάμεθα 
γπάτης σοῦ Ψυχῆς, xal τῶν ἀδολωτάτων 


EPISTOLA CXLVIIT. 
Eidem. 
Nobis etiam absens semperin memoria versaris.Ne- 
que enim, ut maxime velimus, suavissimum animum 
tuum moresque sincerissimos oblivisci possumus, 


Agb διὰ πάντα θαυμάσιε. "f; οὐδὲν ἂν ἐν D frater in omnibus admirande; quandoquidem nihil 


"to τῆς περὶ ob μνέμης ἱερώτερον, ἣ τὸ 
ριπτύξασθαι τὴν σεδασμίαν σου χεφαλὴν " 
δ Θεὸς, χαὶ ἰδοιμέν σε, xol ἀχούταιμέν 


ἡδίστης τῶν λόγων ἐχοῦς. ἯἮσας δὲ ἡμᾶς 


τέστειλας, ἅπαντα γὰρ ἐχομισάμεθα. Πλέον 
ς ἡμᾶς τῷ λογισμῷ, τῷ, ποίου τίνος ἑταίρου 
ντες στεροίμεθα. Ἔλθοι δή ποτε xal συν- 
tbe, καὶ εὐτυχέσαιμι τοῦτο παρὰ Θεοῦ. 
andem illud tempus adveniat, quo imutua 
felicitas contingat ! 
ἘΠΙΣΤΟΛῊ PMe8'. 
Πυ.ιαιμέν» ει. 
ἣν σὴν Ἡράχλειαν ἀνήχοον οἶλαι γεγονέναι 


in nobis esse potest tui recordatione sanctius, nisi 
forte ut iterum venerabile tuum amplectamur caput : 
quod utinam aliquando tandem Deus concedat, ut 
et te videamus, et suavissimam sermonis (ui vo- 
cem audiamus! Cseterum iis qua misisti, magnani 
nobis voluptatem attulisti. Accepimus enim omnia : 
sed plus tamen meeroris ea cogitatione dedisti, 
cujusmodi nos amico vivo ac spirante privaremur. 


consuetudine (ruamur! utinam tanta. mihi divino 


EPISTOLA CXLIX. 
Pyle meni. 
Neque tuam llcracleam puto de Alexandro cela- 


EIITZTOAH PNT*. 
T zidocégo. 

τες ἐξήνεγχα δύο βιδλία (91), τὸ μὲν, ὑπὸ τοῦ 
) χινηθείς" τὸ ὃὲ, ὑπὸ λοιδορίας ἀνθρώπων. Καὶ 
τῶν ἐν λευχοῖς ἔνιο! τρίδωσι, xaX τῶν ἐν φαιοῖς, 
3&y με παρανομεῖν εἰς φιλοσορίαν, ἐπαῖοντα χάλ- 
: ἐν λέξεσι, χαὶ ῥυθμοῦ, χαὶ περὶ Ὁ μέρου τι 
ty ἀξιοῦντα, χαὶ τῶν ἐν ταῖς ῥητορείαις σχημά- 
* ὡς δὴ τὸν φιλόσοφον μισολόγον εἶναι προσήχειν 
προτίχει], χαὶ μόνα περιεργάζεσθαι τὰ δαιμόν:α 
ὕματα. Καὶ αὐτοὶ μὲν θεωροὶ τοῦ νοητοῦ γεγονό- 
ἐμὲ δὲ οὐ θέμις, διότι νέμω τινὰ σχολὴν Ex τοῦ 
τῷ καὶ τὴν γλώτταν χαθήραπσθαι, xal τὴν γνώ- 
ἠδίω γενέσθα!. Ἑνῆγε γὰρ αὐτοὺς εἰς τὸ χατα- 
Gai μου πρὸς μόντν παιδιὰν ἐπιτήδειον εἶναι, τὸ 
Κυνηγετιχὰς ἐχ τῆς οἰχίας οὐχ οἶδ᾽ ὅπως διαῤ- 
σᾶς, σπουδασθῆναι διαφερόντως ὑπὸ νεανίσκων 
v, οἷς Ἑλληνισμοῦ τε xai χάριτος ἔμελε" xai 
τῶν ἐχ ποιητιχῆς ἐπιμελῶς ἔχοντα, καὶ παρα- 
νύντα τι τῇ: ἀρχαίας χειρός ^ ὅπερ ἐπὶ τῶν ἀν- 
ντων λέγειν εἰώθαμεν. ᾿Αλλ᾽ ἐχείνων οἱ μὲν, 
Mac ἐγουμέντς τοῦ θράσους, προχειρότατοι πάν- 
εἰσὶ πεοὶ τοῦ Θεοῦ διαλέγεσθαι " οἷς ἂν ἐντύχης, 
€ ἀχούστῃ τινὰ περὶ τῶν ἀσυλλογίστων συλλογι- 
v* χαὶ μὴ ὄτομένων ἐπαντλοῦσι τῶν λόγων, ἰδίᾳ 
γχῶ μοι διαφέρον αὐτοῖς. ᾿Απὸ γὰρ τούτων ἐν 
πόλεσιν οἱ δημοδιδάσχαλο: γίνονται, ὁ ταὐτόν 
ᾧ} ἐστι καὶ τὸ χέρας τῆς ᾿Αμαλθείας, dp οὗτοί 
εἶν οἴονται χρῖσθσι. Ἐπιγινώσχει;, οἶμα!, τὸ 


EPISTOLAE. — EPIST. 6141]. 


Α 


1574 
EPISTOLA CLIII. 
. Philosopha magistra. 

Duos boc anno libros edidi, alterum a Deo, 
alleerum conviciis hominum — impulsus. Etenim 
nonnulli candidum , pullum alii amictum prz- 
ferentium, peccare me in philosophiam jacta- 
bant, quod in verbis venustatem numerumque 
consectarer ; quod de Homero, propr.isque oratorii 
artifici figuris mentionem ullam facerem : quasi 
philosophum l:terarum osorem esse oporteat, 
solaque divinarum rerum investigatione distentum. 
Et illi quidem ejus quod intelligentia comprehen- 
ditur speculatores sunt : mihi autem nefas est, 
propterea quod otii aliquam e vita partem eximo 
ad linguam procudendam, mentemque aliqua hila- 
ritate recereandam. Ideo autem adducti sunt ut me 
ad ludricra duntaxat idoneum esse dicerent, quod 
cum Cynegcetica mea nescio quomodo meis ex cei- 
bus erupissent, magnum imprimia in quibusdam 
adolescentibus excitarunt studium sui, qui Grzcam 
facundiam et leporem adamarent ; nonnullaque a 
poetica cum studio profecta, et antiquae manus 
aliquid prz se ferentia proberent , quod de statuis 
dicere solemus. Sed inter illos alii, inscitia auda- 
cie praeunte, ounium sunt ad sermones de Deo 
instituendos promptissimi ; in quos si incidas, qua- 
dam statim de perperam collectis ratiocinationibus 
audies : ac vel aliud agentibus istiusmodi sermo- 
nes iunfundunt, quod privatim sua, ut opinor, inter- 


Ν τοῦτο τὸ ῥάδιον, ὃ διαδάλλει γενναίαν ὑπόθεσιν. C est. Ex iis enin concionatores in civitalibus fiunt : 
lidem est ac si Amalthez cornu dixeris, quo quidem utendum esse illi putant. Agnoscis, opi- 
facilem ac proclivem hominum nationem, qux generosum animi propositum  eriminatur. 


ὅτοί με μαθητιᾷν ἑαυτοῖς ἀξιοῦσι, xai φασιν 
ρανεῖν ἐντὸς ὀλίγου τὰ περὶ Θεοῦ παντολμότατον, 
ας ἑξῆς xai νύχτας ἀγορεύειν δυνάμενον. Ἔτε- 
& οἱ χάλλιον ἐσθτμένοι, παραπολὺ τούτων εἰσὶ 
δαιμονέστεροι σοφισταί " xai βούλοιντο μὲν ἂν 
τοῖς αὐτοῖς εὐδοχιμεῖν᾽ ἀλλ᾽ εὐτυχοῦσι τὸ μηδὲ 
o δύνα:θαι. Καὶ οἶσθά τινος ἐν λογιστηρίοις ἀπο- 
ἄς, ἣ πάντως ἀπὸ μιᾶς γέ του συμφορᾶς ἀναπει- 
τας ἐν μεσημθρίᾳ τοῦ βίου φιλοσοφεῖν, ἀπὸ μό- 
τοῦ τοὺς θεοὺς ἀπομλόσαι, xal χατομόσαι Πλατω- 
ς * 00; φθάσειεν ἂν ἡ σχιὰ φθεγξαμένη τὸ τῶν 
των. Δεινὴ δὲ ὅμως ἡ πρησποίησις. Ἥ τε γὰρ 
΄ς, βαδαὶ τῆς ἀνατάσεως εἰς ὅτον foxat xal ἡ 
ὑπιρείδει τὸ γένξιον. Τά τε ἄλλα σεμνοπροτω- 
tv ὑπὲρ τὰς Ξενοχράτους εἰχόνας. Οἵ γε xal vo- 
πεῖν ῥῖν ἀξιοῦσιν ἅττα σφίσι λυσιτελέστατα, 
να μτδὲν ἀγαθὸν εἰδότα φανερὸν εἶναι" ἡγούμε- 
"ρῶν αὐτῶν ἔλεγχον, εἴ τις φιλόσοφος εἶνα! δοχῶν, 
τήσεται φθέγγετθαι. Αὐτοὶ Ὑχρ ἄν ὑπὸ τῇ πρλα- 
σει λαθεῖν, xai δόξα! τἄνδοθεν εἶναι σοφίας ἀνά- 
9. Ἄμφω με τούτω τὼ γένη διαθεδλέχατον, ὡς 
tol; οὐδενὸς ἀξίοις ἐσπουδαχότα ^ τὸ μὲν, ὅτι μὴ 


D 


291 Hi me in suam venire disciplinam postu- 
lant, brevique repromittunt, me in divinis rebus 
audacissimum sua opera futurum, ut noctes dein- 
ceps cum diebus disputando possim conjungere. 
Alii, qui melius sentiunt, longe sunt his infeliciores 
sophistas. Nam vellent ii quidem eadem facultate 
florere; sed in eo felices sunt, quod ne id quidem 
assequantur. Nosti aliquos , qui in avlis rationariis 
spoliati, aut ex alia omnino calamitate compulsi 
sunt, ut in vitz quasi uieridie philosopharentur , 
hoc ipso tantum , quod Platonico mure jurando 
deos, negarent aliquid aut assererent , ut umbra 
prius utile atque opportunum aliquid d.ctu:a vi- 
deatur. Mira nihilominus simulatio est. Nam super- 
cilium, pape! quautopere sublatum. Manus ipsa 
barbam suffuleit. In. caeteris Xenocratis imagines 
vultus gravitate superant. Qui quidem etiam ea 
nobis jura praescribere contendunt , quz ipsis uti- 
lissima sint ; ne quis, qui boni aliquid sciat, palam 
illud habeat ; sui ipsorum reprehensionem csse 
rali, si quisquam, qui philosophus esse videatur, 
eloquendi sit non ignarus. lta enim sub ea siriula- 


DION. PETAYIL NOT.E. 


8) Accusatus ab imp-ritiset ineptis hominibus 
at Synesius, quod. in. tractanda. philosophia 
ionem Suam venustate sermonis, atque elezan- 
lepore condirel : adversus quos De Dione, scu 


De vita sta. inscriptum. librum edidit : quem una 
cum altero, De. insomniis, el Dc dono asirolabii ad 
lh patiamn mittit. 


1551 


EPISTOLAE. — EPIST. CLV. 


1558 


Ὑράφθαι. Ἕστι δὲ οὗ τῶν λόγων, δίς που xai τρὶς, À phis proponetur. His enim voluptatem , utilitatem 


ὥσπερ τις ἕτερος ὧν, ἐμαυτοῦ γέγονα μετὰ τῶν παρ- 
ὄντων ἀνροατήῆς" καὶ νῦν ὁσάχις ἂν ἐπίω τὸ σύγ- 
γράμμα, θαυμαστῇ τις περὶ ἐμὲ διάθεσις γίνεται, 
καί τις ὀμφή με θεία περιχεῖται χατὰ τὴν ποίτοιν. 
Ei δὲ μὴ μόνον. τὸ πάθος ἐμοῦ, xai περὶ ἕτερον δ᾽ 
ἂν ταῦτα γένοιτο, σὺ χαὶ τοῦτο μηνύσεις. Σὺ γὰρ δὴ 


illis afferet; omnino, nisi a te, qux judicare potes, 
rejectum atque inductum fuerit. Sin tibi Grecorum 
auribus indignum videatur, et cum Aristotele, 
amico veritatem antiquiorem habeas, alta densaque 
caligine obvolvetur, nec ulla inter homines de eo 
fiet mentio. Sed de co hactenus. Alterum opus Dei 


μετ᾽ ἐμὲ πρώτη τῶν Ἑλλένων ἐντεύξῃ. Ταῦτα τῶν 
τέως ἀνεχδότων ἀπέστειλα. Καὶ ἵνα τέλειος ἀριθμὸς 
ἧ, προσέθηχα τὸν περὶ τοῦ δώρου (93), πάλαι γενό- 
μενον ἐν τῷ χαιρῷ τῆς πρεσδείας πρὸς ἄνδρα παρὰ 
βασιλεῖ παραδυναστεύοντα" xai τι τοῦ λόγου τε xal τοῦ 


mandato scriptum; et ib eodem examinatum, 2993 
ac perpensum est, quod imaginandi vi tanquam 
grati animi munus est consecratum. Instituta vero 
in eo disputatio est de anima simulacris affixa ; 
aliaque nonuulla dogmata promuntur, de quibus a 
δώρου Πεντάπε ὥνατο. nullo hactenus Grecoruni est disputatum. De quo 
quid attinet plura dicere ? Universum vero illud opus una nocte elaboratum est, seu noctis potius 
reliqua parte, per quam et de eo conscribendo oblata mihi visio est. Quinetiam in quibusdam 
orationis partibus bis ferme vel ter, tanquam alius forem, mei ipsius cum iis qui aderant, factus sum 
auditor. Et nunc quoties opus percurro, miro quodam modo afficior, et vox me quzdam, juxia poetas, 
divina circumsonat. Utrum vero non ito ego solus afficiar, sed idem etiam aliis contingat, mihi et 
illud significabis. Tu enim post me prima omnium ex Grzcis leges. ll:c nondum edita hactenus ad 
te misi; atque ut perfectus sit numerus, adjeci librum illum de dono, quem olim legationis teu- 
pore ad virum scripseram qui tum plurimum apud imperatorem poterat. Estque Pentapolis non- 


njhil ex eo libro , donoque utilitatis consecuta. 
EHDIZTOAH ΡΝ, 
Δομετιαγῷ Σχοιϊαστιχῷ. 

Πάνυ σαφῶς δι᾽ αὑτῶν χαταμεμαθηχὼς τῶν ὄργων 
τὴν σὴν θαυματίαν χεφαλὴν χαίρουσάν τε φιλανθρω- 
πίᾳ, χαὶ τοῖς δεομένοις χεῖρα βουλομένην ὀρέγειν" ἐπ' 
αὐτὸ δὴ τοῦτο παραχαλῶ, ἵππων εἰς πεδίον, τοῦτο δὴ 
τὸ τοῦ λόγου, προτρέπειν ἡγούμενος. Καί σοι πλέον f| 
πρότερον, ὦ φίλη χεραλὴ, νῦν τὴν φιλανθρωπίαν ἐπι- 
δε! χτέον. ὅσῳ χαὶ τὸ πρόσωπον ἐλεεινότερόν ἔστι νῦν 
4 εὖ π:ιισόμλενον. Γυνὴ τε γάρ ἔστιν αὔτη, xaX γυνὴ 
δι στυχήταπτα yrpsíav: εἶτα σὺν ὀρφανῷ παιδίῳ πα- 
θυῦσα, ἃ πέπονθεν. “Ὅστις δέ ἐστιν ὁ ταύτην ἀδιχὴ- 
σας, χαὶ ὃ τι, χαὶ ὅπως, αὑτὴ διδάξει τὴν σὴν χαλο- 
χαγαθίαν. “Ὅρα τοίνυν, ὦ θαυμάσιε, ὅπως ἐπαμυνεῖς 
τῇ γυναιχὶ, xal διὰ τὸ χαλῶς ἕχον, xai διὰ τὸ σοὶ 
--οέπον, xal δι᾽ ἐμέ, λιεθέξω γὰρ ἕτ' σοι χἀγὼ τῶν 
εἰς; αὐτὴν γινομένων, συγγενίδα τε οὖσαν ἐμὴν, xal 
τεθρχμμέντν ὑπὸ μητρὶ χοσμέχ σωφρόνως παρ᾽ ἡμῖν. 
contuleris, Eencficiorum particeps ; propterea quod 
honesta matre caste ac pudice est educata. 

ἘΠΙΣΤΟΛῊ PNE. 
TQ αὑτῷ. 

Τὰ δίχαια γοΐζε: συμμάχων, χαὶ γένοιντ᾽ ἂν ol 
βοηθοῦντες αὑτοῖς εὐδαΐμονες, τοῖς ὀρθῶς ἔχουσι 
συμπονοῦντες. Εἰλόμην δὴ σε τούτων πρόδολον, γνώμῃ 
τε ἀμύνοντα χαὶ τέχνῃ. Τὸ μὲν οὖν ἐμὸν, ἅπασιν εὖ 
ποιεῖν, οἷς ἂν δύνωμαι. Δίδου Eb αὑτὸς ἀφορμάς. 
Αἰσθήσῃ yXo φιλίας, ἣν οὔτε αὐτὸς μέμψῃ, γελάτσει 
«Ξ ἴσως οὐδείς. 


EPISTOLA CLIV. 
Domitiano Scholastico. 

Cum illud perspicue ex rebus ipsis factisque di- 
dicerim, te egregium ac preclarum caput ad omne 
humanitatis officium esse propensum , libenterque 
supplicibus manum velle porrigere, ad id ipsum te 
provoco, equum, ut aiunt, ad campum hortari me 
existimans, Tibi vero magis quam antca, vir ami- 
cissime, przbendum humanitatis tu: specimen est, 
quanto el miserabilior persona est in quam bene- 
ficium contuleris. Mulier qu:ppe est, et ad viduita- 
tem redacta mulier : tum ea passa cun pupillo fi- 
lio, qu:ecunque passa est. À quonam vero injuria 
sit affecta, et qua in re, et quomodo, ipsa tux pro- 
bitati declarabit. Quamobrem, vir eximie, vide ut 


C mulierem defendas, cum pro eo quod honestum est, 


tum quod tuis moribus consentaneum, tum mei de- 
nique gratia. Ero enim omnium, qu: in illam 


et cognatione conjuncta mecum est, et apud nos sub 


994 C PISTOLA CLYV. 
Eidem. 

Quz justa sunt socios et adjutores desiderant, at- 
quehi demum qui iis auxilium przbuerint,felicesha- 
bendi sunt, eum pro zquitate laborent. Quamobrem 
te horum patronum ac defensorem elegi, qui et 
animo et arte subsidium a(feras. Ac quod ad ime 
attinet, de quibuscunque possum bene mereri, 
sui paratissimus. Tu vcro occasionem aliquam 


prebe. Amicitiam enim senties, quam neque ipse contemnas nemo vero fortassis irrideat, 


Numerus 136 Epistolarum completur, cum p. 906 nota numeralis 129 * legatur. Pagina etiam. 223 
numeras 79^ inv-n;ilur scriptus; at. deficiente postea nun. 101, rss bene quoad. summam se habet, 
Mirabitur forle lector novam. et rectam numerorum seriem in editione nova non fuisse institutam, sed 
cum ab omnibus jamdudam . citentur Synesii. epistole juxta editionem Dionysii Petavii, nihil mutandum 
censuimus. Ob eamdem rationem, sequentem epistolam, qu:e inter editas a P. Petavio non comparet, aliis 


pesiposuimus. Evi. 


* (92) Ilpocéünxa τὸν περὶ τοῦ Corcv. Qua oiatio perperam. in. editione. Coruarii in censu cpisto- 


larun posita, cum fa!sa inscriptione ad Ortum. 


4561 





HOMILLE. 


1562 


SYNESII HOMILLE. 


OMIAIA ΑΔ’ (*). 

(95*) Οὐ θήσομαι τὴν πανήγυριν ἄφωνον, ἀλλὰ οὐδὲ 
μέντοι πολύφωνον, τῇ μὲν φωνῇ τιμῶν τὸν Θεόν' τῷ 
δὲ ταχὺ τεπαῦσθαι, τῇ πανηγύρει χαριζόμενος. ᾿Αλλ᾽ 
ὅπως ἔσῃ πανηγυριστῆς ἄξιος τοῦ Θεοῦ, μὴ πόθει 
τράπεζαν, ἀπὸ τῆς νηστίμου τὴν μέθυσον. Στέψον τῷ 
Θεῷ χρατῆρα νήφοντος χράματος. Ὁ Θεὸς ἡμῶν σο- 
φία xat λόγος ἐστί. κρατὴρ ὁ παραχινῶν τὸ φρονοῦν, 
ὁ ταράττων τὸ λογιζόμενον, οὐδὲν προπσήχει τῷ λόγῳ. 
Ἔστιν ἄνεσις πρέπουσα Θεῷ * χαὶ ἔστιν ἄνεσις πρέ- 
πουσα δαίμοσιν. 'AyaA.liac0s τῷ Κυρίῳ ἐν có6q. 
Ὅταν εὐωχῇ, φησὶ, μέμνησο τοῦ Θεοῦ. Τότε γὰρ ὁ 
πολὺς εἰς ἀμαρτίαν ὄλισθος γίνεται. Ὅταν εὐτροφῇ 
σῶμα περὶ σάρχωτσιν, ἀποστρέφε: Ψυχὴν περὶ φρό- 
vrav. Ποτήριον ἐν χειρὶ Κυρίου, οἴγου ἀχράτου 


σαιἴηρες χεράσματος. Καὶ ἔκλινεν ἐκ τούτου εἰς B 


τοῦτο, πιλὴν ὁ τρυγίας αὐτοῦ οὐχ ἐξεχενώθη. 
"Ex&(vou πίε τοῦ ποτηρίου, xai γέγονα: ἄξιος τοῦ 
συμποσίου τοῦ νυμφίου. ᾿Αριστοποιόν ἐστιν ἐχεῖνο 
«b ποτήριον, οἴνου πλῆρες, ὅγε χαὶ μντησθευθὲν, εἰς 
νοῦν ἡμᾶς ἀξιοῖ διεγείρεσθαι. Καὶ δὴ σαφὴς αὐτόθεν 
ὁ λόγος, ἀλλ᾽ οὐ πολλοῦ πολλὰ δεῖται τοῦ νοῦ. Ποτή- 
prov ἐν οἴνῳ ἀχράτῳ πλῆρες χεράσματος, Καὶ ἔχ.ῖι- 
ver ἐχ τούτου εἰς τοῦτο. Ei μὲν ἀχράτου, πῶς πλῆ- 
pec χεράσματος ; Εἰδὲ Ev, πῶς ἔχλινεν Ex τούτον εἰς 
«τοῦτο; Παντάπατιν ἀτόποις ἔοιχε τὰ λεγόμενα * 05 μὴν 
τάγε νοούμενα. Οὐδὲν μέλει τῷ Θεῷ θεοφορήτου λέξεως. 
Πνεῦμα θεῖον ὑπερορᾷ μιχρολογίαν συγγραφιχήν. Σὺ 
δὲ βούλει τὴν ἐν τῇ διαφωνίᾳ συμφωνίαν θεάσασθαι; 
«κερὶ ποίου ποτηρίου, φησίν; Ὃν tol; ἀνθρώποις θεό- 
θεν προποθέντα λόγον ἔχομεν πχρὰ τοῦ Θεοῦ, ἐν Πα- 
λαιᾷ Διαθέχῃ xal Νέᾳ. Τούτῳ γὰρ ἀρδεύεται ψυχὴ 
τῷ ποτῷ. Ὅτι μὲν λόγος ἐστὶν, ἄχρατός ἔστιν ἐχά- 
τερος. Κιρνᾶται γὰρ xal διττὸς ὦν. Ἕν γὰρ τὸ ἐξ 


ἀμφοῖν συνιστάμενον, τελείωσις. γνώσεως. Ἧ μὲν. 


Παλαιὰ τὴν ὑπόσχεσιν ἔτχεν᾽ ἡ δὲ Νέα τὸν ἀπόστολον 


ἑξήνεγχε "τὸ δὲ, Ἔχιλιν δ᾽ ἐκ τούτου εἰς τοῦτο, τὴ». 


διαδοχὴν τῶν διδασχάλων αἰνίττεται, τοῦ νόμου τοῦ 
Mosaixou xai τοῦ Κυριαχοῦ" xai τὸ ποτήριον ἕν, 
Ἕν γὰρ ἔπνευσε Πνεῦμα, χαὶ εἰς προφήτην, χαὶ εἰς 
ἀπόστολον. Καὶ χατὰ τοὺς ἀγαθοὺς ζωγράφους, πά- 
λαι μὲν ἐσχιαγράφησεν, ἔπειτα μέντοι διηχρίδωσε 
τὰ μέλη τῆς γνώσεως" Π.1ὴν ὁ τρυγίας αὑτοῦ οὐχ 
ἐξεχενώθη. 


ex hoc in hoc, magistrorum successionem significat, Mosaice 


fIOMILIA I. 

995. In hac ego publica celebritate si non nul- 
los, at paucos sane sermones faciam , et voce qui- 
dem ipsa divinum numen venerabor : quamprimum 
autem sermonem desinendo, celebritati consulam. 
Sed uti Deo dignum te celebratorem przbeas, ne a 
sobria jejunii mensa ad ebriam et vinolentam tete 
conferas: quin potius craterem sobria mistura ple- 
num Deo immortali offeras. Deus noster sapientia 
el verbum est ; poculum vero, quod mentem e statu 
suo dimovet, quod animi rationem percellit, a verbo 
alienum est. Est enim ut Deo conveniens quzdam, sic 
dzmonihus altera consentanea animi relaxatio. 
Ezxsultate Domino in timore*. Dum epularis, inquit, 
Dei memineris. Siquidem tunc qui e plebe est, in 
peccatum proclivis est, ac lubricus, corpusque ip- 
sum dum ex fecundiori alimonia gliscit, et carne 
repletur, animus ἃ sapientiz studio revocatur. €Ca- 
lix in manu Domini vini meri, plenus misto ; et iucli- 
navit ex loc ἐπ hoc ; verumtamen (mx. ejus non. esl 
exinanita *. Ex hoc calice si biberis, dignum te 
sponsi convivio prastiteris. Utilis in primis est 
calix iste vino plenus, qui dum appelitur, animum 
ad se redire atque excitari postulat; atque hinc 
manifesta quidem oratio est. Sed multiplicem ea 
$cnsum non postulant, qug multiplicia ac diversa 
esse videntur. Calix in vino mero misto plenus, Et 
inclinavit ex hoc in hoc. Si mero plenus, quomodo 
misto esse potest? aut si unus est, quomodo ex 
hoc in boc inclinatur? Omnino absurda videutur 
esse qu: dicuntur, at non ea quz sub iis intelli- 
guntur. Nulla Deo cura divini ac numine afflati 
sermonis est, anxiamque in minutis rebus scri- 
ptorum diligentiam aspernatur. Tu porro vis dis- 
cordig hujus concordiam contemplari? de quonam 
calice loquitur? de eo scilicet verbo, quod in Veteri 
ac Novo Testamento celitus a Deo hominibus propi- 
natum habeinus ; hoc enim potu animus noster irri- 
gatur. At cum utrumque verbum sit, 496 merum, 
ideo cst utrumque. Miscetur vero cum duplex sil: 
unum enim est, quod ex ambobus coalescit, scien- 
tig scilicet cognitionisque pevfectio. Vetus qui- 
dem promissionem habuit : novus vero eum qui a 


D De» missus est, dedit. Hoc autem, Et inclinaril 


uimirum, ac Dominice legis. C:lix 


Porro unus est : unus enim idemque spiritus prophetam , atque eun, qui a Deo missus est, inspi- 
ravit. Et quod boni pictores facilint, olim quidem adumbrate delineavit; postea vero singulas cogni- 
tionis partes elaboravit : Verumtamen [ex ejus non. est exinanita, 


* Psal. n, 11. * Psal. rxxiv, 9. 


DION. PETAVII NOT.E. 
(25*) In hac homilia ostendit Svnesius dies feslos pie el sobrie celebrandos, atque unum cundem: 


esse spiritum Novi ac Veteris Testamenti, 


(7) Dionysio Petavio interprete, 


CATASTASIS. 


1266 





XYNEXIOY TOY KYPHNAIOY 
ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ 99 


, ἀπὶ τῇ μεγίστῃ τῶν Bap6dpor ἐφόδῳ, ἡἠγεμονεύογτος Γενναδίον, xal Δουκὸς ὄντος 
Ἰννοκεντίου. ᾿ 


SYNESII CYRENJEI 
CATASTASIS 


Dicta in maximam barbarorum excursionem, presfecto Gennadio, ac duce 
Innocentio (*). 


kv οὐχ οἵδ᾽ ὅ τι xa χρὴ λέγειν ὑπὲρ τῶνα 999 Equidem nescio quid de iisce calamitati- 


ioc συμφορῶν * οὔτε γὰρ ayoXh λέγειν, οἷς 
άγχη, οὔτε λόγος ἂν γένοιτο τοῖς πράγμασι 
;» Καίτοι χαὶ τὸ δαχρύειν ἐνίους, τῷ μεγέθει 
,χόντων χαχῶν ἐχπλαγέντας, ἐπέλιπεν. 
δὴ χλα:ιόντων μὲν Θεὸς αἰσθάνεται " δεῖ δὲ 
3 τοὺς τὰ Ῥωμαίων σχήπτρα διέποντας " 
πρὸς οὖς οἷόν τε τῶν δυναμένων λόγον 
ν εἰ; τὸ βασιλέως συνέδριον. ᾿Αγγειλάτω 
ἐν βοαχεῖ, ὅτι Πεντάπολις βασιλεῖ τὸ μέχρι 
ἔτι χτημα ἀγαθόν " εἰ χαὶ δυνάμει λειπό- 
20V * ἀλλὰ τῶν μείξω δυναμένων εὐνγύ- 
ἴσασιν αὑτῶν ὅσοι δεδημοσιεύχασι (97) 
προσέχειν τοῖς πράγμασιν ^ ὧν τὸν μέγαν 
ἐγὼ τὰ πρῶτα καὶ ἀχούω, χαὶ πείθομαι. 
v ἐν ὅσοις χαιροῖς, xai μάλιστα τούτων 
γαννιχοὶ, γεγόναμεν ἀπροφάσιστοι βασιλεῖ. 
pt τούτων τὰ Πενταπόλεως χθὲς xal τρί- 
xv ἐγένετο Ῥωμαίοις, ἔθνους ζημίᾳ τὰς 
αὑτῶν παρὰ Πεντάπολιν ἀριθμήπασιν (98). 
εἐντάπολις νῦν ἀχριδῶς " εἰς τοὔτχατον οἵἴ- 


bus dici oporteat, ηυδὲ in oculis omnium versan- 
tur. Nam neque sermonem instituere vacat iis 
quibus flere necesse est, neque rerum acerbitati 
par inveniri potest oratio. Quanquam nonnullos 
etiain ingruentium malorum magnitudine perculsos 
lacrymas ips: defecerunt. Sed cum flentes Deus 
respiciat, et ista scire conveniat eos qui Ronrna- 
norum inperium administrant, ad quoscunque 
potes corum scribe, qui de hac re ad imperato- 
rium consessuim referre possint. Fac ut illis pro- 
pediem aliquis renuntiet, quemadmodum Pentapo- 
lis nudiustertius optima adhuc imperatori posses- 
sio fuerit : qua ut copiis atque potentia aliis 
cederet, benevolentia tamen potentiores etiam vin- 
cebat. Hoc illi probe inter eos sciunt, qui in rep. 
tractanda cum cura studioque versati sunt : 
inter quos magnum illum Anthemium przcipuum 
locum tenere cum audio, tum mihi facile persua- 
deo. Ilic igitur haud ignorat quot quibusve tem- 
poribus, illis maxime per quis tyranni grassati 


DION. PETAVII. NOTE. 


irdcracir appellat Synesius concionem, 
ranslato vocabulo ab usu forensi. Nam et 
declamatoresque χαταστῆναι dicuntur, 
icenóum prodeunt, suntque velut in pro- 
erodotus lib. wu, p. 114 : Ἐπεί τε δὲ οἱ 
ἐς Σαμίων ὑπὸ lloxuxpázsog ἀπίχοντο ἐς 


τὴν, xaxa3sávse; ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας ἔλεγον C 


ι Xápza δεόμενοι" οἱ δέ σφι τῇ ποώττ χατα- 
ἐχρίνοντο, eic. Mox μετὰ δὲ ταῦτα, δεύτερα 
ες, οἷο. Eusebius lib. vi Προπαρ. pag. 15 : 
Ξινέσήω περὶ μτδενὸς χαταττὰς πρὸς μὲν 
i09 παρόντα, ποὺς δὲ Ἐπίχουρον οὐ παο- 
id. Harpocrationem. in voce ElcaT;e.tía, 
ὃς τὸν βουλὴν, ἢ τὸν δῆμον f; πρώτη χατά- 
τω, prima litis constituo. Deplorat autem 


prete Dionys:o Petavio. 


patrie cladem et exitium, quod finitimi inferebant 
barbari, maxime Ausuriani ; qui ex antiquo Cyre- 
naicam vicinasque provincias latrociniis infestas 
habebant. Eosdem csse puto quos Ammianus &u- 
sturianos nominat lib. xxvi el xxvi. In hoc vero 
pricipue, ubi tales illos descrióit quales Ausuria- 
nos Synesius, et insignem eorum excursionis hi- 
storiaui refert, qua Joviani ac Valentiniani tempo- 
ribus accidit. 

|XC] (97) Ὅσοι δεδημοσιεύκασι. Utitur et liac 
voce eadem in signilicatione 1 De provid., clopévy 
διμοσιεύσειν τὴν πολιτείαν. 

(98) Παρὰ Πεντάποιϊιιν ἀριθμιήσασιν. Nota satis 
Grxce haud imperitis. loquendi ratio, acceptioque 
propositionis istius παρά. Significat enim provincia 
il.a profligata, in suarum provinciarum recenseado 
nuimnero eam esse praeteritam. 


1569 


CATASTASIS. 


1510 


ρωτιχὰ τρόπαια, Og παρὰ M. Τυρίῳ. Δ. xa.) ὑπὸ A administrari potest. 48} Sednisi forte quispiam 


δυστήνου, xat νομαδίτου γένους χινδυνεύουσι ταῖς 
Ἑλληνίσι Λιδύας προσαποδαλεῖν, χαὶ τὴν παρ᾽ Αἴ- 
γύυπτον ᾿Αλεξάνδρειαν. Ἐχεῖνο μεῖζον εἰς λόγον χρη- 
μάτων, τοῦτο δὲ εἰς εὐδοξίαν οὐχ ἔλαττον, εἴ τις οἷδεν 
αἰσχύνεσθαι, χαὶ ποιεῖταί τινα λόγον τοῦ πρέποντος. 
"à τοῦ φρονήματος, μεθ᾽ ὅσου τὴν χώραν σεσαγηνεύ- 
κασι | Τούτοις οὐδὲν οὔτ: ὅρος ἄδατον γέγονεν, οὔτε 
φρούριον ἐρυμνόν" πᾶσαν ὑπεξῆλθον [ἴσ΄. χώμην] πᾶ- 
σαν διηρευνήσαντο" πᾶσαν ἡλιχίαν [ἴσ΄. olxiav] ἣν- 
δροαποδίσαντο. Πάλαι ποτὲ τῶν παρ᾽ Ἕλλησι λογο- 
γράφων ἀχούω, ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΚΑΙ IIAIAAPIA (3), 
ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΡΘΗΣΕΩΝ ΥὙΠΕΛΕΊΙΠΕΤΟ. 
᾿Αλλὰ παρὰ ταῦτα μάλιστα γέγονε Πενταπόλει. Τί 
γὰρ Αὐὑσουριανῷ χάλλιον χτῇ μα γυναίου xal βρέφους; 
Ἵν᾽ αἱ μὲν αὐτοῖς τίχτοιεν, οἱ δὲ, ἵνα αὐξηθέντες 
στρατεύοιντο. Εὔνοι γὰρ ἀντὶ τῶν τεχόντων τοῖς θρέ- 
ψασι γίνονται. ὯὮ πονηρᾶς ἀποιχίας ἣν ἀποιχίξομεν 
"Ἄγεται νεότης αἰχμάλωτός, τὰ τάγματα τῶν πολε- 
μίων αὐξήσουσα. Ἥξει δῆμος ἐπὶ τὴν ἐνεγχοῦσαν πο- 
λέμιος. Κερεῖ νεανίας τὴν γῆν, ἣν μειράκιον ἕτι 
μετὰ τοῦ πατρὸς ἐξειργάσατο. Νῦν ἐν ὁδῷ " νῦν ἀπ- 
άγεται" vov ἔτι δεσμῶτις ἡ Πενταπόλεως ἐφέόδεια. 
᾿Αμύνει δὲ οὐδεὶς, οὐδὲ δύναται. Καίτοι φασὶ προ- 
θυμεῖσθαι τὸν στοατηγόν" ἀλλὰ οὐ γὰρ ἐῶπτιν 'Ale- 
ξανδρέων οἱ χαχῇ μοίρᾳ Πενταπόλεως ἐν αὐτῇ στρα- 
«ευσάμενο:. Τί γὰρ ἄν τις αἰτιάσαιτο τὸν ἀναίτιον : 
ᾧ xai γῆρας βαθὺ, καὶ νόσου χαταθδολὴ πολυχρόνιος 
τὶν συγγνώμην ἐμνηστεύσατο; Καίτοι ῥᾷστον ἣν, 


εἰ στρατηγῶν ηὐτυχήσαμεν, ὑπερήφανον στράτευμα, ( 


καὶ προοσχεχοφὸς τῷ Θεῷ, δίχην ἀσεθείας εἰσπρλξα- 
σθαι. Ποίων ἱερῶν οὗτοι, ποίων ὁσίων ἐφείσαντο ; Οὐ 
πολλαχοῦ τοῦ τῶν Βαρχαίων πεδίου τὰ νεοσχαφῇ τῶν 
μνημάτων ἀνέχωσαν ; Οὐ παρὰ τούτων αἱ πανταχοῦ 
4n; ὑφ᾽ ἡμᾶς ᾿Αμπελίτιδος ἐχχλησίαι πυρίχαυστοι, 
καὶ ἐρείπια; Οὐ τὰς μὲν τραπέζας τὰς ἱερὰς, ὡς 
βεδήλους, ἐπὶ χρεανομίᾳ παρέθεντο" τὰ δὲ μυστιχὰ 
σχεῖν, τὰ λελειτουογηχότα τῇ δημιουργικῇ σπον- 
δεί (4) τελετῇ, δαίμοτιν cl; τὴν πολεμίαν χομίξε- 
και; Τί τούτων ἀνεχτὸν εἰς ἀχοὴν ἐλθεῖν εὐπσεθῇ ; 
Ὅστις γὰρ ἀξιοῖ μνήμης ἃ χατέσεισαν φρουρία, τὴν 
σχεναγωγίαν, τὰ ἔπιπλα, τὰς βοὺς, τὰς Uu, 033i 
τῶν βαρθαριχῶν λῃστηρίων ἦταν ἐγχαταλείμα ματα 
ταῖς φάραγξιν ἐγχαταχρυπτόμεναι, ἐν τηλιχούτοις 
χαχοῖ; μιχρολογίας αἰτίαν οὐ διχπέφευγε. Καίτοι πὲν- 
παχισχιλίαι: sal; χαμήλοις ἐσχευαγώγησαν. ᾿Αρ:θμῷ 
δὲ ἀναλύουτι τριπλασίονι τῇ τῶν αἰχμαλώτων προσ- 
0fxn, τοσούτῳ πλείους γινόμενοι. Τέθνηχεν ἀπέτθη 
eX IlzvxamóActog: τέλος ἔχει" διαχεχείρισται" ἀπόλωλεν" 
οὐκ ἔτ᾽ ἐστὶ παντελῶς, οὔθ᾽ ἡμῖν, οὔτε βασιλεῖ, Οὔτε 
γὰρ βασιλεῖ χτῆμα γένοιτ᾽ ἂν, ὅθεν οὐδὲν ἀποίσεται, 


in illorum agmen Unnigardas immittat, quatuor 
adversus eos centuriis opus est; vel erat potius 
tanto numero opus, ac duce, antequam funditus 
periissemus, antequam usque adeo hostium res 
auctz ac confirmatz fuissent. In hoc ultimo bello 
ipse etiam mulieres ad expeditionem profectz 
sunt. Vidi, inquam, szpenumero gladio accinctam 
mulierem, atque una infantem suum lactantem. 
Quis securum adeo bellum non fortunatum putet ? 
Pudet me et mihi ipsi, et tempori, et reipub. 
timuisse. O veteres illos Romanorum spiritus, qui 
ubique omnia debellare solebant, qui dissitas 
continentes tropzis suis conjunxerunt, nunc ab 
infelici dispersaque gente eo redacti sunt, ut peri- 
culum sil ne przler Grazcas urbes, etiam Aírica- 
nas, ipsamque adeo, quae in AEgypto est, Alexan- 
driam amittant 1 Est. illud quidem quod ad pecu- 
niarum rationem attinet, majoris momenti : hoc 
vero ad splendorem ac gloriam mon miuus, si 
quis erubescere modo novit, ac decoris rationem 
ullam atque honestatis babet. Proh audaciam il- 
lam, qua freti velut retibus universam provinciam 
amplexi sunt! Nullus iis accessu mons arduus, 
nullum satis munitum castellum fuit : regionem 
omnem pervagali, omnem perscfrutati sunt, seta- 
teiuqué omnem in servitutem redegerunt. Olim ex 
historicorum numero ita scribentem nescio quem 
audio: FEMINAS ET PUERULOS EXCIDIORUM 
AC SUBVERHSIONUM ARGUMENTO RELINQUE- 
BANT. Sed longe aliud Pentapoli contigit. Quze 
enim Ausuriano possessio commodior muliercula 
et infantulo? Ut et ille ipsis pariant, et ii simul 
atque adoleverint, una ad militiam ducantur. Sunt 
enim erga nutritios potius quam parentes animo 
propensi. O miseram illam quam propagauus colo- 
niam ! Captiva juventus agitur quae hostium exer- 
cilus augeat. Veniet hostilis aliquando contra pa- 
triam populus. Eum agrum populabil atque ex- 
scindet juvenis, quem, cum adolescentulus esset, 
una cum patre coluerat. Nunc in via est : nunc 
abducitur : nunc in vinculis adliuc Pentapolitapna 
pubertas est; nec est ulius qui iis opem ferat, aut 
ferre possit. 309 Neque enim istud sinunt Alexan- 


D drini illi, qui pessimo Pentapoleos fato in ea ipsa 


militarunt. Quid enim est cur quisquam innocen- 
tem criminetur, cui et affecta atas, et diuturna 
morbi accessio veniam obtinuit ? Atqui facillimum 
erat, modo bonorum ducum copia esset, ab inso- 
lenti exercitu, quique Deum offensum liaberet, 
impietatis poenas repetere. Quibusnam illi sacris, 


DION. PETAVII NOTE. 


(3) Pvraixac xal παιδάρια. Conjecturam ad 
bujus loci emendationem non. adhibuissemus, nisi 
ea foret. ejusmodi, cuivis ut. probari possit. Quis 
enim non videt vocem illam yovaixa; cum 7at- 
δάριλ esse copulandam? ut in cladis indicium mu- 
lieres duntaxat et pueruli relinquerentur : id quod 
$cquentia omnino convincunt, cum ait Ausurianos 


ne mulieres quidem ac puerulos reliquisse. Porre 
ro eo quod erat antea, γυναῖχα (quasi historiam 
i'am mulier quedam scripserit) substituendum 
puto Yuvaix:;, ut ὑπελείπετο ad γνωρίσματα refe- 
ratur, alioqui active sumetur. 
(4) Τῇ δημιοι ργικῇ σπονδείᾳ. Expungenda vox 
τελετῇ, qu:e glossema sapit vocis σπογδείας. 


1575 


CONSTITUTIO, 


1578 


μεθα, πιπρασχόμεθα. Ποσάχι; ἐξανέστην ἄσμενος, A contigit, excubitorio tintinnabulo szpius eripitur. 


ὅτι δεσπότην ἀπέλιπον 1 Ποσάχις ἐξανέστην ὑπέρα- 


σῦμος, ἱδρῶτι ῥαινόμενος, ὁμοῦ τὸν ὕπνον χαὶ τὸν. 


δρόμον ἀπολιπὼν, ὃν χατατείνας ἔφευγον ὁπλίτην 
πολέμιον  Μόνοις ἡμῖν Ἡσίοδος οὐδὲν λέγει, τὴν 
ἐλπίδα τηρήσας εἴσω τοῦ πίθου. Πάντες ἀθαρσεῖς καὶ 
δυσέλπιδες. ὁ πεπαροιμιασμένος βίος (7) ἀδίωτος 
οὐχ ἕτερός ἐστιν, ἄνδρες, ἀλλ᾽ ὃν ζῶμεν ἡμεῖς. Τίς 
ἡ διατριδή; Τί μέλλομεν; ᾿Απήχθηται Πεντάπολις 
τῷ Θεῷ. Ποιναῖς ἐχδεδόμεθα. Ἢ γὰρ ἀχρὶς, οὐχ ἔστι 
xaxby ἀχριδέστερον, τὸ 65 πῦρ ὃ πρὸ τῶν πολεμίων 
«τριῶν πόλεων ἐπενείματο λήϊα. Τί πέρας xaxiv; 
Ei τούτων ἄγουσιν ἐλευθερίαν αἱ νῆσοι, ἐγὼ μὲν ὅταν 
ἀφυδρίσῃ τὸ πέλαγος, πλευσοῦμαι. ᾿Αλλὰ φοθοῦμαι, 
μὴ προλάδῃ με τὸ δεινόν. Πελάζει γὰρ ἡ χυρία τῆς 


Quod si parumper oculos clausero, proh tristia ac 
molesta somnia, que mihi diurnz cure atque 
zgritudines injiciunt ! Laborum cessatio, aliorun. 
mibi laborum initium est : fugimus, comprehendi- 
mur, vulneramur, vincimur, vendimur. Quam 52pe 
libenter e somno excitatus sum, quod dominum reli- 
quissem ! Quoties anhelans ac palpitans expergefa- 
ctus sum, sudore totus diffluens, una a somno et 
cursu desinens, quem intendens , armatum hosteimn 
fugiebam ! Nobismet Hesiodus solis nihil dixisse vi- 
$us est, cuni spem intra dolium reservat, quippo 
omnes Lrepidi sumus, et speratu difficiles : 39/4 vita 
illa minus vitalis, qua in proverbiuin abiit, non alia 
est, auditores, quam ea ipsa quam degimus. Quid 


προσθολῖις, ἣν τῇ πόλει, φασὶν, ὁ πτεροφόρος tixei- B tempus terius? quid moramur? Invisa Deo Penta- 


λησεν, ὁ τοῦ πολεμίου ἐξηγούμενος στρατεύματος. 
Μάλιστα δὴ χαιρῶν ἐχεῖνος ἱερεῦσι τὸν ἐπὶ τὰς αὐ- 
λὰς τοῦ Θεοῦ δρόμον ἀναγχαῖον ἀποφανεῖ, ἂν Ev χρῷ 
τῆς πόλεως ὁ χίνδυνος γένηται. Ἐγὼ χατὰ χώραν 
ἐπ᾿ ἐχχλησίας μενῶ. Τὰς παναγεῖς προστήσομαι 
χέρνιδας. Προσφύσομαι τῶν χιόνων τῶν ἱερῶν, al 
«τὴν ἄσυλον ἀπὸ γῆς ἀνέχουσι τράπεζαν. 'Exci xal 
ζῶν χαθεδοῦμαι, χαὶ ἀποθανὼν χείσομαι. Λειτουργός 
&l;t τοῦ Θεοῦ, καὶ τὴν ψυχὴν ἴσως ἀπολειτουργῆσαί 
με δεῖ. Οὐ μὴν ὅ γε Θεὸς περιόψεται τὸν βωμὸν τὸν 
ἀναίΐμαχτον ἱερέως αἵματι μιαινόμενον. 


polis est. Pcenis ac suppliciis dediti sumus. Nam lo- 
custa nequaquani acrius est et gravius malum ; sed 
ignis ille qui ante bostes trium urbium sata depastus 
est. Quis malorum exitus? Si ab iis immunes ac libe- 
re suntinsule, equidem simul atque mare deszvie- 
rit, solvam ; sed vereor ne me malum autevertat. 
Nam impressioni et incursioni constituta dies ap- 
propinquat, quam urbi, ut aiunt, pennatus nuntius 
comminatus est, is qui hostilem exercitum ducit. 
Sane illud prz czteris tempus sacerdotibus pne- 
cessarium ad atria Dei cursum efficiet, cum ad 


ipsam urbem praesens periculum accesserit. Ego in loco meo in ecclesia peamanebo. Lusiralis ante 
ΝΟ aquas sanctissima vasa collocabo. Sacratas columnas amplectar, qua: puram et incontaminatam 
ἃ terra mensam sustinent : illic ego et sedebo vivus, et mortuus jacebo. Dei minister ego sum, ac 
sacrificus, ac fortasse animam ipsam sacrificare illi me convenit. Neque vero aram illam incruen- 


tan Deus sacerdotis cruore pollutam negliget. 


nc χράτιστος ἐν Aóyoic καὶ πράγμασιν, 
Ὧ πᾶσα, 6aAéAais, παιδεία πρέπει (8). 


Sermone prewstes rebus et gestis precor, 
Quem cuncta, Thalelee, doctrina addecet. 


DION. PETAVII NOTA. 


*0 πεκπαροιμιασμένος Bloc. Commodeex ve- 
ted) ermanan lectionem eruimus. Antea enim T£- 


παῤῥησιασμένος perperam legebatur. 


(8) Εἴης xpdrictoc. Duos illos esse senarios de- 
rehendimus, et aliunde huc intrusos, planeque ab 
ac Catastasi alienos. 





XYNEXIOY EIHXKOIIOY KYPHNHZ 
KATAZTAZXIX. 


SYNESII CYRENJEI 
CONSTITUTIO (Ὁ. 


305. Cum studium sapienti non alienum a 
civili conversatione elegerim, et cultus omnium 
humanissimus invitet atque inducat ad mores so- 


Οὔτε φιλοσοφίαν ἀπολίτευτον προελόμενος, xal τῇς 
φιλανθρωποτάτη: θρηχείας ἐναγούσης εἰς ἦθος φιλό- 
κοινον᾿ ὑπήχουσά τε χαλούμενος ὑφ᾽ ὑμῶν, xat χαίρω 


(a) Sive Εἰοζέμνι Anysii. Fed, Morello interprete. 


Σ DONO ASTROLABII SERMO. 


1578 


ἐμένειν, τοῖς ἐνιαυτοῖς συμπροϊούσης τῆς A ceteris qualem se praebuit? Bellum pacis tempore 


exortum, et hoc barbarico paulo molestius ex mi- 


condita tumultuatione, deliciis, atque avaritia insolentiaque ducum excitatum, nonne hic 
compescuit el oppressit? Sub quo solo e multis ducibus, privatus injuria affectus liberius ' 
. clamat, quam miles? Quem porro licet aienum a muneribus accipiendis, et abhorrentem : 


rare? Nonne eum qui despicit etiam lucra quse lege obveniunt? Religiosior vero quisnam po- - 


. quam is qui omnia facta εἰ dicta ἃ Deo orditur? Pro his certe omnibus fas est cunctos 
o Deum precari, ut senectus ipsum provecta et viridis maneat, ejus virtute simul cum annis 


am faciente. 


m M————————————M———MMÓ———————M——Ó—MMÀ—ÓMÓBMÉáááà 


AYNEXIOY TOY KYPHNAIOY 


ΠΡΟΣ IIAIONION 


YDEP TOY AQPOY AZTPOAABIOY AOT OX. 


SYNESII CYRENAEI 


AD ῬΖΟΝΙΌΜ 


SERMO DE DONO ASTROLABII (1). 


ὃν σου πρώην ὑπὲρ φιλοσοφίας ἀγαναχτοῦν.Α 3077 Cum non ita pridem te philosopbise vicem 


ηδὲν ἔσται πέρας ἀνθρώποις τῆς εἰς αὐτὴν 
, καὶ ἅμα ὅτι χαλεπῇ χρῷτο τύχῃ xat λίαν 
;» ἦν οἱ μὲν προσποιούμενοι, διὰ συχνῆς 
; εὐδοχιμοῦσιν παρά τε δυνάσταις xal ἐν 
Ἰεσιν᾽ οἱ δὲ ἀληθεύγυνπες ἀπιστοῦντα:, χαὶ ἐν 
ἤρᾳ τιμῶνται, τῆς μὲν ὁρμῆς ἡγάμην " ἀπὸ 
υ γενναίας προῦῖνχχτο φύσεως" οὐ μὴν ἀγανα- 
x οἴομαι δεῖν, ὅταν τὸ χατὰ λόγον συμδαίνῃ,. 
δὲ δήπου τυγχάνειν Éxacto), ὧν τυχεῖν 
ἕν, xai περὶ ἃ πεπραγμάτευται᾽ χαὶ ἀπο- 
) αὖ πάλιν ἐχείνων, ὧν οὔτε ὠρέχθη ποτὲ, 
μελήθη ὅπως ἂν αὐτῷ παραγένοιτο. El τοί- 
! ἐφρόντισεν τοῦ γενέσθαι σοφὸς, ὁ δὲ μόνον 
, ἑχάτερος τὸ προσῆχον ἔχουσιν, ὁ μὲν ὧν, ὁ 
ἰοχῶν. "IM δεινά γ᾽ ἂν πάθοιεν χαὶ διχαιότε- 
αχτοῖεν, οἱ διὰ τῆς οὐχ οὔσης, ἀλλὰ φαινο- 
ἰἱλοσοφίας, δόξαν θηρώμενοι, εἰ τοῖς μὲν 
ὑπάρξει θατέρου φροντίσασιν, τφίσι δὲ μηδ- 
ζαίτοι τὸ ῥᾷοτον οὐ δι᾽ ἐλάττονος ἐπιμΞε- 
ττετυδεύχασιν, ἀπατῆσαι τοὺς οὐχ εἰδότας 
ἀπατῶνται. Οὗτοι μὲν οὖν ἔστων λαμπροὶ, 
θεάτροις στεφανούσθων, εἰ βούλονται. TT; 
θείας παραχωρήσαντες, ὀνόματος ἣμφι- 
ν. Ἡμῖν δὲ ὀλιγωρουμένοις " ἐπειδὴ σύ με 
Ng ἐχ τοῦ σπανίου γένους συναριθμεῖν, xal 
τα 6€ ἐμὲ τὴν φιλοτοφίας τύχην ἐδυσχέρα- 
ἵν οὖν ἀπμελουπένοις ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων 
ον τὴν τάξιν, εἰς ἅν ὑφ᾽ ἐχυτῶν ἐτάχθημεν" 


terprete Fed. Morello. 
ATROL. Gn. LXVI. 


graviter ferre, et conqueri audirem, quod G8nem 
nullum aut modum facerent homines impie-se erga 
eam gerendi : tum quod tam tristi et difficili for- 
tuna uteretur, tamque iniqua alque ingrata : cum 
«ui hauc simulatam affectant, ob crebras prsesti- 
gias, celebrentur m»gnique flant, tam apud pro- 
ceres ac potentes, quam in populo; sed iis 
qui vere eam profiteantur, fides non adhibeatur, 
nec pluris quam Cares sstimentur : admiratus 
sum jure istum animi tui impetum; is enim motus 
a generosa plane natura fuit. Verumtamen suc- 
censere quemquam oportere non existimo, si quid, 
ut ratio fert, eveniat. Jam vero rationi consenta- 
neum est unumquemque eà consequi quz ut ob- 
tineret elaboravit, et in. quibus occupatus fuit : 
et contra non assequi ea quae neque appetivit un- 
quam, neque, ut sibi adessent, curz habuit. Quo- 
niam ergo alius hoc studuit egitque ul sapiens 
esset, alius autem ut is videretur tantum ; uterque 
certe id habet quod ei competit ; cum hic quidem 
re vera est, ille videtur esse. Quidni vero illi gra- 
vius affligerentur, et justius indignarentur, qui ex 
ea quz reapse non est pbilosophia, sed ejus solum 
speciem pra sc fert, gloriam aucupantur, si iis 
quidem utrumque suppetat, qui de altero tantum 
solliciti fuerunt : ipsis autem neutrum succurrat? 
tamen etsi ei quod facillimum est non minore cura 
studuerint, atque incubuerint, nempe ut decipiart 


ὃ0 '. 


31581 


DE DONO ASTROLABTII SKRBNO. 


4208 


tueret. lta sociata olim philosophia et civilis administratio fuere, el ubi sic convenere, tantas res 


preestiterunt. 


Ὥσπερ δὲ τὰ ἄλλα τὰ καλὰ xal σεμνὰ, xa0' ὧν Porro, sicut alis res bonestz et graves, adver- 


ἀπάντων ὁ χρόνος Eveavisugato ^ xal τοῦτο χατιόντα 
«bv βίον ἀπέλικε τὸ διττὸν εἶδος, χαὶ κατεχωρίσθη 
παρὰ τὸν ὕστερον. Τοιγαροῦν οὐδὲ ἄξιον εἰπεῖν, ὅτις 
ἔχει τοῖς ἀνθρώποις τὰ πράγματα. Μὴ γὰρ διότι τοῦτο 
καὶ τἄλλα ἡμᾶς ἀπολέλοιπεν ἀγαθά: Ὡς οὐδὲν ἂν 
γένοιτο πόλεσι δυστύχημα μεῖζον, τοῦ τὸ μὲν ἰσχυρὸν 
ἀνόητον ἔχειν, τὸ δ᾽ ἔμτφρον, ἀδύνατον. ᾿Αλλ᾽ ἕοιχας 
γὰρ αὐτὸς ἄρξειν [ἴσ. ἄρξων] ἐπανάγειν ἡμῖν τὸν 
συνδυασμὸν τοῦτον. Τά τε γὰρ χοινὰ πράττειν Ti- 
στεύῃ p. πιξτεύῃς]. χαὶ φιλοσοφίαν οἴει δεῖν ἐπιτη- 
δεύειν. Βάλλ᾽ οὕτως, ὡς ἀγῶνα χαλὸν ὑπέρ τε ἡμῶν, 
ὑπέρ τε Μουσῶν ἀνωνίξῃ, τοῦ μή τινα αὐτὰς ὡς 
ἀπράχτους xal ἄχειρας ἀγορᾶς τε xal στρατείας 
ἀπελαύνειν, ἄτε μηδὲν μὲν ὄφελος οὔσας ἐς τὰς ἐν 


sus quas universas tempus vim pelulantem exer- . 
cuit : iia hoc etiam duplex gemus succedentem 
hominum ztatem destituit, et ἃ posteris fuit se- 
junctum. lndenam ergo ne dici quidem honeste 


. queat, quo modo res human sc babeant. Nunquid 


vero ex eo quod hzc et alia nos deseruerunt 
bona? Nulla siquidem urbibus contingere potest 
gravior calamitas, quam si robur babeant mentis 
inops et prudentiam sine viribus. At enim ipse 
hoc aggressus videris, ut copulam hauc ad nos re- 
voces. Nam et pubiica negotia tibi committuntur, 
et philosophiz operam dandam 6556 existimas. 
Hac perge, macte animo, ut. pulchrum certamcn 
pro nobis et pro Musis deccries, ne quis has ut 


ὑπαίθρῳ πράξεις, χομψὰς δὲ παιδαρίοις προσαθύ- D vanas, iuefficaces οἱ mancas, foro. militiaque ex- 


ρειν τε xal στωμύλλεσθαι. Καὶ ἡμᾶς σοι προσῆχει 
χεῖρα ὀρέγειν ἑχάστους, ὅση δύναμις. Οὕτω γὰρ ἂν 
σύ τε ἀπειργασμένος εἴης οὐχ ἡμιτελὴς σοφὸς οὐδὲ 
φολοδὸς, ἐπὶ μόνης ὀχούμενος; τῆς φυσικῆς ὑποῦχέ- 
σεως" τῇ τε πολιτείᾳ χαλῶς ἂν ἔχοι παρὰ τοιούτων 
ἐπιτροπεύεσθαι, xal ἡμεῖς ὀνησόμεθα, τιμὴν ἐξ ἀν- 
θοώπων φιλοσοφίᾳ μνηστεύσαντες μετὰ τοῦ μένειν ἐν 
ἤθεσι πρέπουσιν. Γένοιτο γὰρ ἂν οὕτως tix); to$- 
ναντίον τῷ μιχρῷ πρόσθεν εἰχότι, ὅτε τῇ μὲν τοῦ 
πλήθου; ἀμαθίᾳ τὸ σοφιστιχὸν φῦλον ἐλέγομεν ἐπι- 
«ἰθεσθαι" ἐκ δὲ τούτου, συμόαίνειν τοὺς ἀλυθεῖς φι- 
λοσοφίας συντρόφους, ἔλαττον ἔχειν εἰς δόξαν τῶν 
ὑποδολιμαίων χαὶ παρεγγράπτων. 'AX' ὅταν οἱ τὰς 
ἀρχὰς ἄρχοντες, xal διὰ χειρὸς ἔχοντες τὰ τῶν πό- 
λεὼν πράγματα, μὴ τοῦ πλήθους ὥσιν, ἀλλ᾽ ἔχωσιν 
νοῦν, ταχὺ διαγνώσονται τὸν νόθον τε χαὶ τὸν γνή- 
στον" χαὶ οὐχ ἔτ᾽ ἂν χαλεπῶς ὁ δῆμος τὴν ἀπάτην 
μεταδιδάσχο:το. Οὐ γὰρ εἰπεῖν τι δεῖ πρὸς αὐτοὺς, 
ἀλλ᾽ ἀφανείχς διαγράψαι τοὺς χιῤδήλους, Καὶ φύσις 
ἐστὶ διὰ τῆς τῶν ἀρχομένων συγχαταθέσεως θαυ- 
μάζεσθαι τὸ ἡγούμενον" ἐπεὶ χαὶ νῦν οὐχ ἥχιστα τῇ 
τῶν πραγμάτων ἁτοπίᾳ τὸ πλῆθος ἑπόμενον τοὺς 
ἀκερσεχόμας, καὶ πάντας τοὺς τολμῶντας, περιτ- 
ποὺς δὴ τινας ἥγηνται τά τε ἄλλα ποιχιλύτερα γένη 
«67 σοφιστῶν μονονουχὶ σέδονταΐ τε xal ἄζονται, xal 
μάλιστα αὐτῶν ὅτοι βαίνουσι χορύνῃ, καὶ πρὸ τοῦ 
φϑέγξασθαι χρέμπτονται. Οὐχοῦν χαὶ βοηθήσεις τῇ 
τύχῃ φιλοσοφίας, ἀλλ᾽ οὐ χατηγορήσεις αὑτῆς οὐδὲν 


agitet, ac si. nihil cenducerent ad scrias actiones, 
qua sub aperte cele geruntur, scite autem sint ad 
delicias et ludicra puerilia, atque nugas effutien- 
das. Nos etiam tibi manum opitulatricem porrigere 
par est singuios, quantum quisque conniti poterit. 
Sic enim absolutus βαρ οἷ (ueris, non incboatus, 
neque imperfectus et matilus, ut qui eo solo eve- 
hitur, quod ἃ natura suggeritur. Et. cum repub. 
quoque praclare agatur, cum tales hujus curau 
gérant: nobis hoc in bonum vertet, honorem ah 
hominibus philosophis despondisse, iig moribus 
perseverando qui decori sunt. Nam ita verisimile 
exsislel contrarium ei verisimili, quod paulo ante 
expositum fuit, cum mulutudinis inscitie ct rudi- 
taii gentem sophistarum 3.1.0 insidiari diximus : 
unde usuveniat ut veri plilosophize alumni minus 
honorentur quam subdititii et ascriptitii. Cum 
autein ii qui magistratus gerunt, et. civitatum ne- 
gotia tractant, non quidam e vulgo fuerint, sed in- 
telligentes homines, confestim illi discernent spu- 
rium a vero et legitimo : neque jam difficile populo 
esset errorem suum dediscere. Non enim dicere 
lis quidquam oportet, verum ignobilitatis nota in- 
ducere improbos et adulterinos. Et natura compa- 
ratum est, ut is qui prazficitur, ex plena sibi sub- 
ditorum assensione, in adinirationem veniat. Quan- 
doquidem etiamnum maxime rerum absurditati 
vulgus adhzrens, cirratos, intonsos el omnes. au- 


ἀδιχούσης. Τὸ γὰρ clxb; ἐφάνη γινόμενον, ὃ σὺ μετα- Ὁ daciores, primos et eximios quosdam viros csse 


θήσεις ἐπὶ τὸ προσῆχον xal βέλτιον, ὅταν ἐῤῥωμενέ- 
στερόν σου τὰ φιλοσοφίας ἀνθάψηται. Ἐπεὶ μηδὲ νῦν 
ἀγεννῶς ἐνῆρξα: τῆς συμμαχίας, τοὺς κύνας ἀνθυλα- 
χτήσας, χαὶ τὴν Δεχέλειαν ἡμῶν ἀποτειχίζειν ἐπιλαδό» 
μενος. Πυθόμενός τε οὖν περὶ σοῦ παρὰ τῶν προλαδόν- 
τῶν ἐπὶ τὴν σὴν συνήθειαν, χωὶ αὐτὸς ὁ ὀλίγου κατα: 
νοήσας ἐρῶ τοὺς ἁστρονομιχοὺ; σπινθῆρας ἑνόντας 
σου τῇ ψυχῇ τούτους ἐξάψαι, xai ἐπὶ μέγα ἄραι διὰ 
«ὧν ἐνόντων ἐπιθαλλόμενο;. ᾿Αστρονομία γὰρ αὐτὴ 
τι ὑπέρσεμνός ἐστιν ἐπιστήμη, xal váy ἀναδιθα.- 
σμὸς ἐπί τι πρεδδύτερον γένοιτ᾽ ἄν" ἣν ἐγὼ προσεχὲς 
ἢγοῦμαι πορθμεῖον τῆς ἀποῤῥήτου θεολογίας. Ὕλην 


censet. Reliqua autem, magis varia οἱ callidiore 
sophistarum gcnera tantum non omni cultu ct ve- 
neratione prosequuntur, eos praserlim qui cum 
clava aut scipione incedunt, el sputa ante quam 
verba fundunt. Quare ct iniqux sorti, qua philo- 
sophia utitur, succurres, neque illam criminaberis, 
quas injuriam non facit. Nam quo αι et con. 
sentancum est, id apparuit fieri. Hoc tu transferes 
ad id quod magis decorum εἰ praestantius est, 
quando valentius et flagrantius te philosophica 
corripuerint : cum ne nunc quidem segniter pro- 
pugaationem adortus sis : quippe qui eanibus la- 


$555 


τὴν órtosoUv χοίλην τῇ τέλεον σφαιριχῇ " ὑπεμόολαίᾳ 
τὸ πλάτος ἐχοιλάναμεν, τά τε ἄλλα ἐπεμελήθημεν, 
ὅπως ἂν ἡ φαντασία τοῦ ὀργάνου τῆς ἀληθείας ὑπο- 
μιμνήπχῃ τὸν ἔννουν θεατήν. Kal γὰρ τοῖς ἐξ μεγέ- 
θεσιν τοὺς διαφέροντας ἀστέρας ἐνετάξαμεν, xat 
τοὺς πρὸς ἀλλήλους αὐτῶν σχηματισμοὺς ἐτηρήσαμεν. 
Τῶν δὲ χύχλων τοὺς μὲν περιηγάγομεν, τοὺς δὲ δι- 
τγάγομεν * ἅπαντα: δὲ ἐτέμομεν μοιριχῶς, τὰς πέντε 
μοιριαἰας γρυμμὰς μείζους τῶν μοιριαίων ποιή- 
σαντες " ὅτι xad τὰς ἐπιγραφὰς τῶν ἀριθμῶν xas' 
αὐτὰς παρηυξήσαμεν, xal ἐν ἀργύρῳ τοῦ μέλανος 
ἔμφασιν βιδλίου ποιοῦντος τὸ ὑποχείμενον. Τέτμηνται 
δὲ οὐχ ὁμοστοίχως ἅπαντες, οὔθ᾽ ἑαυτοῖς οὔτ᾽ ἀλλῆ- 
λοις " ἀλλ᾽ οἱ μὲν εἰς ἴσας τομὰς, οἱ δὲ ἀνωμάλως μὲν 


| DE DONO ASTROLAB! SERIO. 
λόγους τέμνειν διδούσης, συγγενεστέραν ἡγούμενοι A 


1586 


el cura statuissemus, elaboravimus, et scriptum 
edidimus, quod cum copia necessaria , tuu varie- 
tate theorematum stipavimus, et ad matcriam tra. 
ducere disputationes studuimus, pulcherrimum 
tabul:e mundi simulacrum moliti. Cum vero eadem 
tractatio et planam superficiem, ct zquabiliter 
cavam in rationes certas secare concedat , quia 
majorem cognationem habere ducebamus quale- 
cunque cavum cum corpore perfecte globoso : 
idcirce plana tabula cavuimn deprimendo perfeci- 
mus : tum alia exquisivimus, quo organi species 
sagacem spectatorem de veritate admoneat. Nam 
et stellas illas, quarum sena magnitudinum discri- 
mina sunt, ordine inseruimus, et harum inter se 
conformationes servavimus. De circulis autem 


καὶ ἀνίδως χατὰ τὴν αἴσθησιν, τῷ λόγῳ δὲ ὁμαλῶς B quosdam circum alios, quosdam per alios duxi- 


τε xal ἶσα [rp. ἔσως]. Τοῦτο γὰρ ἔδει συμδαίνειν, 
ἵν᾽ ὁμολογήσῃ τὰ διαφέροντα σχήματα. Ac ἦν αἰτίαν 
χαὶ οἱ διὰ τῶν πόλων τε χαὶ τῶν τροπιχῶν σημείων 
γραφόμενοι μέγιστοι χύχλοι, τῷ λόγῳ μένοντες χύ- 
χλοι, γεγόνασιν εὐθεῖαι τῇ μεταθέσει τοῦ θεωρήμα- 
τος * ὃ τε ᾿Ανταρχτιχὸς μείζων ἐντέταχται τῶν με- 
γίστων, xal τὰ πρὸς ἀλλήλους διαστέματα τῶν ἀστέ- 
ρων ἐμεγεθύνθη xav' ἐχεῖνο τῆς ἐξαπλώπσεως. Τῶν 
δὲ ἐπιγραμμάτων ἃ διὰ χρυσοῦ στερεοῦ ταῖς σχολα- 
ζούσαις ἀστέρων χώραις, χατὰ τὸν ᾿Ανταρχτιχὸν 
χύχλον ἐγχολάψαντες ἐνεθήχαμεν, τὸ μὲν ὕστερον τὰ 
«κετράστιχον ἀρχαϊόν ἐστιν, ἁπλουστέρως ἔχον εἰς 
ἀστρονομίαν ἐγχώμιον * 


nius : universos autem in partes secuimus; et quin- 
tarum certe partium lineas grandiores quam singu- 
larum partium fecimus : propterea quod numero- 
rum etiam inscriptiones juxta has exsculpsimus, 
atque in argento, in quo atrum libri speciem prz 
se fert, id quod litteras excipit. Dissecli autem sunt 
mon pari serie universi, tam ipsi per se quam 
respectu inter se : sed alii quidem in sectiones 
equales, 4111 vero inzquabiliter οἱ inzqualiter 
sensu, ratione autem el zquohbiliter et :qualiter. 
ld enim accidere oportet, ut consentanea sint 
diverse figurz. Qua de causa et illi maximi cir- 


' euli qui per polos et puncta tropica describuntur, 


cum circulorum rationem retineant, theoremate mutato, recta linez facti sunt : Antarcticusque ita inset- 
tus est, ut major sit quam illi maximi : tum intervalla quibus stell:& inter se distant, majora facta surt 
ju illa explanationis ratione, De epigrammatis autem , quz? ex solido auro in vaeuisea stellis locis, sub 
circulo Antarctico exarata apposuimus : de his, inquam, alterum posterius et quatuor versuum, id vetus 
est, quod astronomix laudem continet, simplicioris cujusdam modi. 


Ol?" ὅτι θγατὸς ἐγὼ, xal ἐφάμερος " à AA ὅταν C Sum mortalis homo, vite quoque perbrevis : αἱ cum 


[ἄστρων 
᾿Ιχνεύω πυκινὰς ἀμφιδρόμους &£Aixac, 
Οὐκ Ec ἐπιϑψαύω γαίης ποσὶν, ἀ.1.1ὰ παρ᾽ αὑτῳ 
Ζηνὶ διοτρεφέως πίμπιἪλαμαι ἀἁμδροσίης. 

Τὸ δὲ ἡγούμενον αὐτοῦ τὸ ὀχτάστιχον, ἐποιήθη μὲν 
ὅφ᾽ οὗ τὸ ἔργον, ἐμοῦ" σπερματιχὴν δὲ ἔχει χαὶ 
καθολιχὴν περίνοιαν τῶν ἐνορωμένων, μετ᾽ ἰσχύος 
ἀπηγγελμένον, χαὶ ἐπιστημονιχῶς μᾶλλον ἣ ἀχριδῶς 
(rp. ἁδρῶς} συγχείμενον. Ὃ διαλέγεται πρὸς μόνον 
τὸν ἀστρονόκον, τί ἂν ὄναιτο τοῦ ὀργάνου. Τὰς γὰρ 
ἐποχὰς ὑπισχνεῖται τῶν ἀστέρων ^ ἀλζ᾽ οὔτι φησὶ 
“πρὸς τὸν ζωδιαχὸν, ἀλλὰ πρὸς τὸν ἰσημερινόν. 
Ἔ φάνη γὰρ διὰ τῶν γραμμάτων τὸ ἐχείνως ἑλεῖν 
ἀδύνατον. Καὶ τὰς λοξώσεις φησὶν δίδοσθαι, τῶν 
μερῶν τοῦ ζωδιαχοῦ δηλονότι πρὸς τὰ μέρη τοῦ 
ἰσημερινοῦ " ἐπὶ πᾶσι τὰς συνανατφορὰς, τοῦτ᾽ ἔστι 
ταῖς πόσαις τοῦ ζωδιαχοῦ μοίραις αἱ πόσαι τοῦ ἰσὴ- 
μερινοῦ τὸν αὐτὸν ἰσημερινὸν διεξέρχονται. “Ἔστι δὲ 
«obs * Ὑεγράφθω δὲ τῶν ὕστερον ἀναγνωσομένων 
εἴνεγα " ἐπεὶ ao! γε χὰν τῷ πίναχι χείμενον ἐξαρχεῖΐ, 


rorum causa hoc loco ascriptum est, qui sint lecturi 


incisum. 
ἩΙ σοξίη στίθον &0psr ἐς οὐρανόν. Ὧ μέγα θαῦμα! 
Kal γόος ἐξ αὐτῶν ler ἐπουρανίων, 


Astra globosque poli scandere feri animus ; 
Tum pedibus non calco solum : sed celsior alto 
Adsto Jovi , atque alma perfruor ambrosia. 


313 Alterum vero ordine prius, quod octo versus 
habet, compositum est ab eo a quo et opus, a 
me scilicet. Sparsam autem continet et generalem 
considerationem eorum quz cernuntur , profertur- 
que cum vi, cum ita factum sit, ut doctrin:s plus 
quam eleganti? habeat. Enarrat quippe tantum 
astronomo, quid fructus ab organo percipere possit. 
Nam et loca promittit siderum, non tamen Signi- 
feri respectu, sed ZEquinoctialis : hoc enim de 
expositione scripta jam patuit , fleri non posse ut 
illo modo deprehendantur. Tum obliquationes ait 
effictas esse, partium scilicet Zodiaci ad partes 
A:quinoctialis , et iu singulis quse cum illis una se 
proferunt : id est, cum quot partibus Zodiaci, 
quot /Equinoctialis per illum ipsum Aquinoctia- 
lem transeunt. Est autem Epigramma quod poste- 
; nam tibi quidem satis est, in tabula esse 


Invenit sophia ad celos aditum : 0 tia mira? 
Ut mens colitibus venit ab etheriis. 


᾿Αγαθὰ δὲ γῆρας ἕλχειν, 
'Àva03 δ᾽ diro πλούτου 
Πενίαν δ᾽ ἄμοχθος οἴσει 
Σοφία γελῶσα, πιχραῖς 
"A6axov βίου μερίμναις. 
: 40 Μόνον εἰ τόσον παρείη, 
Ὅσον ἄρχιον χαλιῆς 
"Amb γειτόνων ἐρύχειν " 
Ἵνα M χρεώ με χάμπτοι 
Ἐπὶ φροντίδας μελαίνας. 
Κλύε χαὶ τέττιγος ᾧδάν, 
Apózov ὀρθρίαν πιόντος. 
"lós μοι βοῶσι νευραὶ 
᾿Αχέλευστα, xal τις ὀμφὴ 
Περί τ᾽ ἀμφί με ποτᾶται. 
50 Τί ποτ᾽ ἄρα τέξεταί μο: 
Μέλος ἁ θέσχελος ὠδίς ; 
Ὁ μὲν, αὐτόσσυτος ἀρχὰ, 
Ταμίας πατὴρ τε ὄντων, 
᾿Αλόχευτος, ὑψιθώχων 
Ὑπὲρ οὐρανοῦ χαρήνων 
᾿Αλύτῳ χύδεϊ γαίων, 
Θεὸς ἔμπεδος θαάσσει " 
Ἑνοτήτων ἑνὰς ἁγνὴ, 
Μονάδων μονάς τε πρώτη, 
60 ᾿Απλότητας ἀχροτήτων 
"Evo6aca, xai τεχοῦσα 
"Y xe£poualot; λοχείαις " 
Ὅθεν αὐτὴ προθοροῦσα 
Διὰ πρωτόσπορον εἶδος, 
Μονὰς ἄῤῥητα χυθεῖσα 
Τριχόρυμθον ἔτχεν ἀλκάν, 
Ὑπερούσιος δὲ παγὰ 
Στέφεται χάλλει παίδων 
'Anó χάντρου τε θορόντων, 
10 Περὶ χέντρον τε ῥυέντων. 
Μένε μοι, θρασεῖα φόρμιγξ, 
Μένε, μηδὲ φαῖνε δήμοις 
Τελετὰς ἀνοργιάστους. 
Ἴθι, χαὶ τὰ νέρθε φώνει * 
Τὰ δ᾽ ἄνω σιγὰ χαλύπτοι. 
Ὁ δὲ νοῦς olotaty ἤδη 
Μέλεται νόοισι χόσμοις. 
᾿Αγαθὰ γὰρ ἔνθεν ἤδη 
Βροτέου πνεύματος ἀρχὰ 
80 ᾿Αμερέστως ἐμερίτθη. 
Ὃ χκαταιθάτας ἐς ὕλαν 


Ὅλος elg ὅλον δεδυχὼς 
Κύτος οὐρανῶν ἑλίσσει * 
Τὸ 6' ὅλον τοῦτο φυλάσσων 
Νενεμημέναισι μορφαῖς 

90 Μεμερισμένος παρέστη " 
Ὁ μὲν, ἀστέρων διφρείαις, 
Ὅ s ἐς ἀγγέλων χορείας, 
Ὃ δὲ χαὶ ῥέποντι δισμῷ 
Χθονίαν εὕρετο μορφὰν, 
᾿Απὸ δ᾽ ἐστάθη τοχήων, 
Δνοφερὰν fipuas λάθαν, 
᾿Αλαωποῖσι μερίμναις 
Χθόνα θαυμάσας ἀτερπῆ. 
Θεὸς ἐς θνητὰ δεδορχὼς 
100 "Evt μᾶν, ἕνι τι φέγγος 
Κεχαλυμμέναισι γλῆναις * 
νι xa δεῦρο πεσόντων 
᾿Αναγώγιός τις ἀλχὰ, 

Ὅτε χυμάτων φυγόντες 
Btotr,slov, ἀχτδεῖς 

᾿Αγίας ἔστειλαν οἴμους 

Πρὸς ἀνάχτορον Τοχῆος. 
Μάχαρ ὅστις βορὸν ὕλας 
Προφυγὼν ὕλαγμα, xaX γᾶς 
410 ᾿Αναδὺς, ἄλματι χούφῳ 
Ἴχνος ἐς Θεὸν τιταίνει. 


HYNNI. 


Commoda ad sencclutem ducendam, 


Commoda domina divitiarum : 
Pauperiem autem sine negotio feret 
Saptentia ridens, amaris 
Inaccessaum vite curis. 
40 Solummodo mibi tantum adsit, 
Quantum (sit) satis, ut a tuguriis 
Yicinorum (me) arceat : 
Ne necessitas me adigat 
Ad curas tetraa. 

Audi et cicadz? cantum, 
Qus rorem matutinum ebibit. 
£n mihi sonant nervi 
lujussa, et quidain afflatus 
Undique me circumvolat. 
50 Quid igitur tandem pariet mihi 
Carminis divinus partus? 


Ille quidem, ex se ortum principium, 


Gubernater, paterque rerum ouniuut, 


Ingenitus, excelsa 

Super coli cacumina 
immortali gloria latus 
Deus constauter sedet : 
Unitatum unitas sancta, 
Monadumque monas prima, 
60 Simplicitates suaunijagum 
Quz junxit, et peperit 
Supersubstantiali partu : 
Unde ipsa prosiliens 

Per primigenam formam, 


Unitas ineffabilem in modum diffusa, 


Trinam adepta est vim. 
Supersubstantialis vero fons 
Coronatur pulchritudine prolis, 
Qua ex centro profluxit, 

40 Et circa centrum volvitur. 
BSile mihi, audax o citbara : 
Sile, ncque elferto in vulgus 
Sacra arcana maxime. 

l, ct terrena cane : 

Superna silentium operiat, 
Mens vero solos jam 

Curat inteHectyales mundes. 


9310 Bona cnim inde jam 


Huiani spirijus origo 

80 Individue divisa est : 
Ac mens delapsa in bylam, 
Mens immortalis parentum 


Divinorum go, 

Exigua quidem": sed illorum 
Tota ista et una ubique, 
Tota in totum infusa, 


Vastam cavitatem coelorum torquet - 


Universumque boc conservans, 
ln diversas formos 

90 Distributa adest. 

Pars ejus, stellarum cursus, 
Pars, angelorum cetus, 

Pars etiam gravi nexu 
Terrenam sortita est formam, 
Diajunctaque 8 parentibus 
Tenebrosam bausit oblivionem, 
Cxcis sollicitudinibus 

Terram admirata injucundam. 
Deus humana intueus 

100 Inest tamen, inest aliquid lucis 
Opertis oculis : 
[nest ctiam iis qui huc delapsi sun:, 
[n coelum revocans quadam vis, 
Cum fluctibus emersi 

Vitz, Iti 

Sanctum ingrediuntur iter 

Ad regiam parentis. 

Beatus, qui voraceu hylss 
Vitans latratum et e terra 

110 Emergens, saltu levi 
Vestigia ad Deum dirigit. 


* ub 


1595 


YMNOZ TPITOZ. 


Φύσις ἰζάνοισα τίχτει 
Πολύθρουν χαὶ πολυμωήταν - 
Ὅθεν ἥρως, ὅθεν ἤδη 

Περὶ γᾶν, σπαρεῖσα πνοιὰ. 
Χθονὸς ἐξώωσε μοίρας 
Πολυδαιδάλοισι μορφαῖς. 

Γὰ δὲ πάντα σεῖο βουλᾶς 

60 “Ἔχεται * σὺ δ᾽ ἐσσὶ ῥίξα 
Παρεόντων, πρό τ᾽ ἐόντων, 
Μετεόντων, ἐνεόντων. 

Σὺ πατὴρ, σὺ 0 ἐσσὶ μάτηρ. 
Σὺ δ᾽ ἄῤῥην, σὺ δὲ θῆλυς d 
Σὺ δὲ φωνὰ, σὺ 0b σιγά " 
Φύσεως φύσις γονῶσα. 

Σὺ δ᾽ “Αναξ, αἰῶνος αἰὼν, , 
Τὸ μὲν fj θέμις βοῶσαι, 
Μέγα χαῖρε ῥίξα χόσμου, 
1U Μέγα χαῖρε, χέντρον ὄντων, 
Μονὰς ἁμθρότων ἀριθμῶν 
Προανουσίων ἀνάχτων. 
Μέγα χαίροις, μέγα χαίροις 
Ὅτι πὰρ Θεῷ τὸ χαίρειν. 
Ἐπ᾿’ ἐμοῖς ἴλαον οὗας 
Τάνυσον χοροῖσιν ὕμνων * 
Σοφίας ἄνοιγε φέγγος, 
Κατάχει χύδιμον ὅλδον, 
Κατάχει χάριν λιπῶσαν 

80 Βιοτᾶς γαληνιώσας, 
Πενίαν ἐχτὸς ἐλαύνων, 
Χθονίαν τε χῆρα πλούτου. 
Μελέων ἔρυχε νούσους * 
Παθέων δ᾽ ἄχοσμον ὁρμὰν, 
Φρενοχηδεῖς τε μερίμνας 
᾿Από pot ζωᾶς ἔρύχοις, 
Ἵνα e τὸ νοῦ πτέρωμα 
Ἐπι prn χθονὸς ἄτα" 

᾿Ανετὸν δὲ ταρσὸν αἴρων 

90 Περὶ σᾶς ὄργια βλάστας 
Tà πανάῤῥητα χορεύσω. 
HYMNUS TERTIUS. 


HYMNI. 1594 


Natura subsidens parit, 

Tumultuosam et astutan. 

Unde heros, unde jam 

Circa terram disseminatus flatus, 

Ejus vivilicavit partes 

Variis formis. 

Cuncta vero ex tuo consilio 

60 Pendent : tu autem es radix 

Praxsentium, preteritorum, 

Futurorum, eorum quz sunt. 

Tu pater, iu es maler : 

Tu mas, tu femina : 

Tu vor, tu silentium : 

Naturae natura fecunda. 

Tu, o Rex , seculi seculum, 

Quantum id quidem fas est voce testari, 

Longum salve, radix mundi, 

70 Longum salve, centrum rerum, 

Unitas divinorum numerorum 

Substantia carentium regum. 
319 Longum salve, longum salve, 

Quia penes Deum gaudia. 

Ad meorum propitias aures 

Pandito festivitarem carminum, 

Sapientize pandito lucem, 

Largitor illustrem felicitatem, 

Largitor decus splendidum 

80 Vite tranquille; 

Paupertatem foras pellens, 

Terrenamque pestem divitiarum. 

Ab artubus arceto morbos, 

Et libidinum feedum impetum : 

Edacesque animi curas 

A mea vita propulsa ; 

Ne mentis alz 

Gravatz in terram decidant, 

Sed liberas pennas tollens, 

90 In tui sacris Nati 

Arcanis saltem. 


Ἐπὶ σὰς αὐλὰς, 


Ad tua atria, 
"Ec σοὺς χόλπους 


Ad tuos sinus 


"Aye μοι, ψυχὰ, 
Ἵεροῖς ὕμνοις 
Ἐππιδαλλομένα, 
Ὑμλῃηγενέας 
Ἑδνασον οἴστρους " 
Θώρησσε δὲ νόου 
Ζαμενεῖς ὁρμάς. 
Bacon θεῶν 
Πλέχομεν στέφανον, 
40 Θυύμ᾽ ἀναίμαχτον, 
Ἐ έων λοιθάς. 

ΣΣ μὲν ἐν πελάγει, 
Xi δ᾽ ὑπὲρ νάσων, 
Σὲ δ᾽ ἐν ἀπείροις, 
Ἐπίτε πτολίων, 
Kpavaov τ' ὀρέων, 
Καὶ χατὰ χλεινῶν 
Ὁπόταν πεδίων 
Στάσω διδύμους 
90 Γύων ταρσοὺς, 
Ei, μάχαρ, μέλπω, 
Γενέτα χόσμου. 
Σοὶ νύξ με φέρει 
Τὸν ἀοιδὸν, "AvaS* 
Σοὶ δ᾽ ἀμερίους, 
Σοὶ δ᾽ ἀῴους, 

Σοὶ δ᾽ ἑσπερίους 
ὝΓμνους ἀνάγω. 
ἽἼστορες αὐγαὶ 

50 Πολιῶν ἄστρων, 
Μάνας τε δρόμοι" 
Ka μέγας i310p 

" AXtoc, ἀγνῶν 
“Ἄστρων πρύτανις, 
᾿θςίων Ψψυχᾶν 
"Arvx ταμίας. 


Eia mihi, o anima, 
Sacra carmina 
Agressa, 
Corporeos 
Sopito cesiros ; 
Acue mentis 
Celeres motus. 
Regi deorum 
Nectimus coronam, 
10 Hostiam incruentam, 
Carminum libamina. 
Te in mari, 
Te super insulis, 
Te in continenti, 
Inque urbibus, 
Asperisque montibus, 
Et super inclytis 
Cum campis 
κα Ὁ Statuam geminas 
U Pedum plantas, 
Te, beate, canam, 
Genitor mundi. 
Tibi nox me ducit 
Vatem, o Rex : 
Tibi diurna, 
Tibi matutina, 
Tibi vespertina 
Carmina feram. 
Testes fulgores 
90 Micantium siderum, 
Lunzque cursus, 
Et ingens lestis 
Sol, purarum 
Stellarum moderator, 
Piarum oauinarum 
Sauctus. arbiler. 


Τὸν ἀπόστροφον 
40 Ταναᾶς ὕλας 
Ταρσὸν ἐλαφρίζων, 
Χαίρων ἵνα 009 
Προμολὰν ixópav, 
Nuv ἐπὶ σεμνᾶς 
Τελετηφορίας 
Σηχοὺς ἁγίους 
Ἱχέτας ξμολον. 
Νὺν ἐπὶ χλεινῶν 
Κορυφὰν ὁρέων 
δ0 Ἱκέτας ἔμολον. 
Nvv ἐς ἐρήμας 
Αὐλῶνα ἔεξαν 
ΔΛιδύας ἔμολον, 
Πέξαν νοτίαν" 
Τὰν οὔτ᾽ ἄθεον 
Πνεῦμα μολύνει, 
Οὔτε χαράσσει 
Ἴχνος ἀνθρώπων 
᾿Αστυμερίμνων. 
60 “Ἵνα σοι ψυχὰ 
Καθαρὰ παθέων, 
Λύσασα πόθους, 
Λήξασα πόνων, 
Λήξασα γόων, 
θυμῶν, ἐρίδων, 
Ὅσα χηριτρεφῆ) 
ion va, 
Καθαρᾷ γλώσσᾳ, 
Γνώ am ócl 

70 Τὸν ὀφειλόμενον 
"Yuvov ἀποίσῃ. 
Εὐφαμείτω 

Αἰθὴρ χαὶ γᾶ" 


Aversas 
40 A vasta hyla 
Alas sublevans, 
Latus ut ad tuum 
Vestibulum pervenirem. 
Nunc ad venerandorum 
Sacrorum 
Teinpla sancta 
Supplex venio. 
Nunc ad inclytorum 
Verticem tnontiut 
50 Supplex venio : 
Nunc ad desertae 
Convallem ingentein 
Libyz venio: 
Oram australem, 
uam neque impius 
latus polluit : 
Nec signat 
Vestigium hominum 
Urbana curantium. 
60 Ubi tibi ania 
Pura affectuum, 
Soluta cupiditatibus, 
Desinens a laboribus, 
Cessans a luctibus , 
3921 ira, contentionibus, 
Quz in corde aluntur) 
?a excutiens, 
Pura lingua, 
Menteque sanreta 
10 Debita 
Carmina referat. 
Pax sit 
ln :sthere et in terra: 


γος 
ινθης, 


Ἰατρὶ φανεὶς, 
ok: 
às 


Ilaxp! φάνη, 


μενος. 
μβεγὸς. 
ἐβέγχτοις 
δε τόλμαν ; 


λμαι. 
rm 
ἰροῦ * 

ἃς δ᾽ ἀπάτας 
ὁσίων 

| μερόπων, 
ἔν 

iuvat. 

τερ χύσμων, 


vos 

τονσίν, "Αναξ, 

μαγοὶ 

ιαμπεῖς 

ἐριοι 

» μἄχαρ, 
εινὸν 


(t, 
ryot 


HYMNI. 


1n Filiam effusus 

Consilio sapienti. 

Ipsum autem consilium 
atum est media 

920 Natura ineffabilis, 

Quz est ante naturas om- 


Nefas (est) dicere 
Secundum abs te. 
Nefas (est ) dicere 
Tertium a primo. 
Partus sacer, 
lneffabilis fetus. 
Terminus es naturarum 
Parientis, 
950 Et parta. 
Veneror intellectualium 
Arcanum ordinem. 
Capiunt hx: medium quid- 
dam 
Non (extrinsecus) infu- 
sum. 
Ineffabilis proles 
Patris ineffabilis, 
Partus propter te, 
Per partum autem 
Tu es in lucem editus, 
240 Una cum Patre editus 
Consilio Patris : 
Consilium autem tu (esy 
semper 
Apud tuum Patrem. 
Ne immeusum quidem 
Tempus novi ortus 
Tuos ineffabiles, 
Saeculumque vetus, 
Nulla temporis serie tex- 
tuin 
325 Partum non cogno- 
vit. 


250 Una cum Patre appa- 
ruit 
Semper natus 
Qui nasciturus erat. 
Quis in rebus inenarrabi- 
libus 
Acuit audaciam, tanquam 
proposito 
Cacorum hominum pre- 
mio? 
Varia loquentium 
Impiz διδεῖ (sunt ). 
Tu autem lucis largitor, 
Lucis intelligibilis : 
260 Obliqua et a fraude 
Abducis sanctorum 
Mentes bominum, 
In tenebris hyle 
Ne deinergantur. 
Te, Pater mundoruwu, 
Pater szeculorum, 
Opifex divorum, 
Fas est laudare. 
Te quidem intelligentiz 
970 Canunt, o Rex; 
Te mundi rectores, 
Oculi fulgentes, 
Mentes  siderez 
Celebrant, q beate, 
Quas circum inclytum 
Corpus movetur, 
Omnis te canit 
Coetus beatorum, 
Qui circa uuundum, 
280 Qui in mundo, 
Qui in zonis, 
Quique extra zonas 


Κόσμου μοέρας 
ἙἘτέπουσι δοφοὶ 
᾿Αμφιδατῆρες, 
Οἱ παρὰ χλεινοὺς 
Olnxecópous * 

Qs ripe 
ροχέει σειρά * 
400 Τό τε χυδῆεν 

Γένος ἡρώων, 
"Epya τὰ θνητῶν 
Κρυφίαισιν ὁδοῖς 
Διανισσόμενον, 
Ἔργα βρότεια. 
ψυχά τ᾽ ἀχλινὴς 
Καὶ χλινομένα 

Ἐς μελανανγεῖς 
Χθονίους ὄγκους. 
900 Σὲ μάχαιρα φύσις 
Φύσεώς τε γονὰ 
Ὑμνέει. μάχαρ, 
Τὰς ζειδώροις 
Ἑφέπεις πνοιαΐῖς, 
᾿Απὸ σῶν ὀχετῶν 
Κατασυρομέναις 
Προχυλινδομέναις. 
Σὺ γὰρ ἀχράντων 
Ἡγέτα » 
910 Φύσις εἴ φυσίων . 
Σὺ φύσιν θάλπεις 
Γένεσιν θνατῶν, 


ἙἘπαμειδομένας. 
02 γὰρ θέμις fv 


920 Τρύγα τὰν χόσμου 548 


Κορυφαῖς ἐρίσαι. 
Τὸ ὃὲ ταχθὲν ὅλως 
Ἑς χορὸν ὄντων, 
Οὐχέτ᾽ ὀλεῖται * 


"A)Ào δ᾽ ἀπ᾽ ἄλλου, 
Διὰ δ᾽ ἀλλήλων, 
Πάντ᾽ ἀπολαύει. 
Ἐξ ὀλλυμένων. 
ΚΚύχλος αἴδιος, 
930 Ταῖς σαῖς «votato 
᾿Αναθαλπόμενος, 
Σοὶ διὰ πάντων 
Ἵστησι χορούς. 
Μάτειρα φύσις, 
Ἰδίαις tes 
Ἰδίοις ἔργοις 
Δαιδαλλομένων. 
'Ex δὲ ζώων 

Ἑ τεροφθόγγων 
910 Μίαν ἁρμονίαν 
Ὁμόφωνον ἄγει. 


ἐλ στε σίρα 
Αἷνον àv - 
᾿Αὡς PME. 
Στεροπαὶ, νιφάδες, 
Οὐρανὸς, αἰθὴρ, 
Καὶ γᾶς ῥίζαι, 
Ὕωρ, ehe 
Σώματα πᾶντα, 
990 Πνεύματα πάντα, 
Σπέρματα, καρποὶ, 
Φυτά, xai πόαι, 
Ρίζαι, βοτάναι, 
Βοτὰ χαὶ πτηνὰ, 
Καὶ ντχομένων 
Νεπόδων ἀγέλαι. 
1δὲ καὶ ψυχὰν 


1599 


Mundi partea 
Gubernant sapientes 
Ministri, 
Qui ad inclytos 
Clavi gubernatores (stant): 
Quos angelica 
Profundit series. 
490 Atque illustre 
Genus heroum, 
Opera mortalium, 
Occultis viis 
Quod permeat, 
326 Opera mortalia. 
Animaque non proclivis 
Et prona 
In caliginosos 
Terrenos globos. 
δ0ὺ Te. beata natura, 
atureque proies 
Laudat, o beate, 
Quas almis 
Regis auris, 
De tuis canalibus 
Deductas 
(Et) provolutas. — 
Tu namque immensi 
Moderator muni, 
$10 Natura es naturarum, 
Tu naturam foves 
Originem mi um, 
Immortalis 
Imaginem, 
Ut etiam ima 
Pars in mundo 
Sortiatur vitam 
Alternam. 
Neque enim fas erat 
0 Facem mundi 
In summo vertice statuere, 
At quod statutum omnino 
In coetu entium, 
Nunquam post bac inter- 
ibit; 
Aliud vero ab alio 
Mutua vicissitudine 
Omnia fruuntur. 
Rerum intereuntium 
Orbis seternus, 
990 Tuo spiritu 
Reviviscens, 
Tibi per omnia 
Statuit choreas. 
Mater natura 
Suis coloribus, 
Suis operibus 
Picta. variis. 
Ex auimantibus vero 
Diversa voce prseditis 
540 Unum concentum ta- 
men 
127 Concordem tibi mittit, 
ibi omnia ferunt 
Laudes perpetuas : 
lies et nox, 
Fulgura, nives, 
Colum. :ether, 
Et terrze radices, 
Aqua, aer, 
Corpora omnia, 
950 Spiritus omnes, 
Semina, fructus, 
Plantz et gramina, 
Radices, berbse, 
Pecora, et volucres, 
Et natantium 
liscium greges. 
Respice et animam 


; ἀφένου 


πίδα θυμοῦ. 

υγὰν 

ipt γᾶν " 

b νόου 
πέλει, 


σὺ, μάχαρ, 
AM Á 
lávsp , ἁγνᾶς 
γίας ᾿ 
πραπίσιν 

) Pv χόλπων 
ἔγχος. 
χκραδίαν 

δι κᾶς 

ὑγάν" 

ἐπὶ σοὶ 
τραπὸν, 
δίδου, 

| τεὰν, 

ἑέας 

ονος λᾶς 


ἀπ᾿ ἐμᾶς . 
1 gí0) 

, ἐχθραῖς 
uobate * 
pa σάου 
ὃν, ᾿Αναξ. 
ἠδὴ 

ὕλας 

[δα φέρω" 
δὲ πόθο!ς, 


δεσμοῖς. 
σιος εἶ, 
'σιτος εἶ " 
χκαχῶν, 
νόσων, 
πέδας. 


μα φέρω, 
δῇρα νόου, 


$ ὕλας 
λιμένον. 

v χόσμῳ 
ψυχὰν, 
Xds - 
ἅτι νοῦν 
΄ς, Ἄναξ. 
XoUpav 

3 ἄχαρ, 
ἐόαν ἀπὸ ποῦ 
τεῦσαι. 
θέσσας- 
δουλα" 
μάγοις 

; πἐχνα!ς. 

! Évt. μοι 
μένος 
Ὑλήῆνας" 
ἰσαν 

/&38V ἀλχάν. 
δὲ πολὺς 
)ε χλύδων, 


ΠΥΝΝῚ. 


Libera me curis, 
Qui animos edunt : 
Annue intellectualem 
510 Servo vitam. 
Ne niihi terrenos 
Imbres divitiarum 
Decernas, o Kex, 
Quo rebus divinis 
Vacem. 

Neque tristis 
Paupertas tectis 
Adhzrescens, 

Ad terram trahat 
520 Curas animi. 
Utraque h:ec res animam 
Deprimit ad terram, 
Utraque mentis 
Obliviouem affert, 
331 Nisi tu, beate, 
Ministres vires. 

Nz, Pater, pure 
Fons sapientiz, 
]lu-tra aniuum 
550 De tuo sinu 
Intellectuali luce. 
lilustra cor 
Ex tua vi 
Sapientize jubare ; 

Et ducentem ad te 
Sacram viam 
Tesseram dato, 
Signum tuum, 
Qui vexant animos 
$40 Spiritus hyle 
Abigens a vita, 
Precibusque a meis : 
Et corpus conserva 
Incolume, infestis 
Inaccessum morbis : 
Et spiritum conserva 
Impollutum, o Rer. 
Equidem nunc 
Caliginosam hylz 
550 Maculam fero, 
Teneor autem cupiditati- 
Lus, 
Terrenis vinculis, 
Tu autem liberator es, 
Tu expiator es : 
Libera malis, 
Libera morbis, 
Libera compedibus. 
Tuum semen fero ; 
Geuerosze 
560 Scintillam mentis, 
In altitudine hylx 
Absconditan. 
Tu enim in inundo 
Deposuisti animam : 
Per animam vero 
[In corpore mentem 
Sevisti, o Rex. 
Tuaw filiam 
Miseretor, 0 beate. 
510 Descendi abs te 

392 Terre ut famularer, 
Ex lamula vero 
Facta sum serva : 
Hyle me magicis 
Irretivit artibus. 
Adhuc tamen insunt mihi 
Exiguze quidam vires, 
Abditz pupilla ; 
Nondum omnem 
580 Restinxit vim : 
Sed circumfusa. est multa 
Superne tempestas, 


γλλαῶπα τιθεὶς 

y θεοδερχῇῷ. 
Ἐλέαιρε, ἥάτερ, 
Κούραν ἱκχέτιν, 

Τὰν πολλάχ!' δὴ 
Νοεραῖς ἀνόδοις 
Ἑπιθδαλλομέναν, 


590 Λαμυρᾶς ὕλας 
μέρος ἄγχει. 

Σὺ δὲ λάμψον, "Αναξ, 
᾿Ανάγωγα φάη. 


"Alov δὲ σέλας 
Καὶ πυρχαϊὰν, 
Σπέρμα τὸ βαιὸν 
Αὔξων ἐν ἐμῷ 
Κρατὸς ἀώτῳ. 
Θοόνισόν με, Πάτερ, 
600 Φωτὸς ἐν ἀλχᾷ 
Zur,gopíou, 


Ἵνα yst ύσις 
Οὐχ ἐπιδάλλει, 
Ὅθεν οὐχέτι γᾶ, 
Οὐ μοιραία 
Κλώσις ἀνάγχας 
Παλίνορσον ἄτει. 
Λιπέτω. φυγέτω 
Δολερὰ γένεσις 
010 Θεράποντα τεόν" 
Ἐμέθεν δὲ, Πάτερ. 
Χθονίου τε χλόνου 


Πὺρ μέσον εἴη. 
Νεῦύσον, Γενέτα, 
Νεῦτον προπόλῳ 
Ἤδη νοεροὺς 
Πετάσαι τυρσούς. 
"Hór, φερέτω 
Zopayióa Πατρὸς 
620 Ἱχέτις φυχὰ, 
Δεῖμα μὲν ἐχθροῖς 


Δαίμοσιν, ot γᾶς 
᾿Απὸ χευθμώνων 
᾿Αναπαλλόμενοι 
Πνείΐίουσι βροτοῖς 
᾿Αθέους ὁρμάς * 
Σύνϑυμα δὲ σοῖς 
᾿Αὐνοῖς προπόλοις, 
Q? χατὰ χλεινοῦ 
650 Βένθεα χόσμου 
Πυρίων ἀνόδων 
᾿Ἀαλυηϊδοφόροι * 
"Iva μοι φάεος 
Πετάσωσι πύλας 
Ἔτι δ᾽ ἀλεμάτας 
Ἐπὶ γᾶς ἕρπων, 
Μὴ χθονὸς εἴην " 
Πυρίων δ' ἔργων 
Καὶ τῇος δίδου 
040 Μάρτυρα χαρπὸν, 
Ὀμφὰς ἀτρεχεῖς, 
Ὅσα τ᾽ ἐν ψυχαῖς 
Τὰν ἀμδροσίαν. 
Ἐλπίδα θάλπει. 

Μετά pot μέλεται 
Χθονίας βιοτᾶς. 
"Este, λῆμα: 


᾿Αθέων μερόπων, 
τολίων τε Χχράτη * 
65J Εῤόετε, πᾶσαι 


“Ἀται γλυχεραὶ, 
"Ayap's τε χάρις, 
Otis: ψυχὰν 


4602 


Cxcam efficiens 

Quz in Deum aciem dirigit. 
Miseretor, Pater, 

Filiam supplicem, 

Quam szpius jam 
Intellectuali ascensu 
Scandere (celum) conan- 


tem 
560 Blandz hylz 
Desiderium suffocat. 
Tu vero, illustra, o Rer, 
Oculos ut ad celestia se 
attollant. 
Accende ignem 
Et incendium, 
Semen illud exiguum 
Alens in moo 
Capilis apice. 
Colloca me, Pater, 
600 Lucis in vi 
Salutaris, 
Quo manum natura 
Non injicit, 
Unde non amplius terra, 
Non Parcarum 
Fila necessitatis 
Revocare possunt : 
Linquat, fugiat 
Turpidus ortus 
610 Famulum tuum. 
Inter me, Pater, 
Terrenanmque — jurbnlen - 
tiam 
Ignis intercedat. 
Annue, Genitor, 
Aunue famulo 
Jam intellectuales 
33 Paudere alas. 
am ferat 
Signum Patris 
620 Supplex auima, 
Quod terreat quidem 1afe- 
stos 
Daonas, qui terre 
Ex latebris 
Loca petentes supera, 
Afflant mortalibus 
Impios conatus : 
Signum autem tuis 
Sanctis famulis, 
Qui in inclyti 
650 Sublimitate mundi 
AEtherei ascensus 
Clavigeri ( sunt ) : 
Ut mihi lucis 
Aperiant portas. 
Dumque vana 
[n terra serpo, 
Ne terra sin : 
Sed ztheriorum operum 
Jic quoque da 
(40 Testes fructus, 
Voces veridicas, 
Et quzcunque in animis 
Divinam 
Spem fovent. 
Jam me poenitet 
Terrenz vitz. 
Abite in malam rem, lippi- 
tudines 
Impiorum mortalium, 
Urbiumque opes : 
650 Abite in inalam rem, 
onines 
Noxz blandz, 
Ingratz gratia, 
Quibus animata 


*605 


Κόσμων κόσμε, 
Ἰδεῶν ἰδέα, ΗΝ 
Βύθιον χάλλος, 

Ἵ0 Κρύφιον σπέρμα, 
Πάτερ αἰώνων, 
Πάτερ ἀφθέγχτων 
Nocpuv χόσμων * 


"00s» àp6posía 
Σταλάοιπα πνοὰ, 
Σώματος ὄγχοις 
Ἐπιντξαμένα, 
Δεύτερον ἤδη 
Κόσμον ἀνάπτει. 
80 Ὑμνῶ σε, μάχαρ, 
Καὶ διὰ φωνᾶς, 
Ὑμνῶ σε, μάχαρ, 
Καὶ διὰ σιγᾶς. Ρ 
"052 γὰρ cwvds, 
Τόσε χαὶ σιγᾶς 
ἸΑἴεις νοερᾶς. 
Ὑμνῶ ὃὲ γόνον 

Πρωτόγονον, 

αὶ πρωτοφαῆῇ. 
90T ὄνε κύξισιε 
Πατρὸς ἀφθέγχτου, 
Zk, μάχαρ, μεγάλῳ 
Πατρὶ συνυμνῶ, 
Καὶ :Xv £r σοὶ 
"Dóiva Πατρὸς, 
Γόνιμον βουλὰν, 
Μεσάταν ἀρχὰν, 
“Αγίαν ἹΙνοιάν, 
Μέντρον Γενέτου, 
400 Κέντρον δὲ χόρου. 
Αὐτὰ μάτηρ, 
Αὐτὰ γνωτὰ, 
Αὐτὰ θυγάτηρ, 
Μαιωτχμένα 
Ἱρυφίαν ῥίζαν. 
Ἵνα γὰρ προχυθῇ 
Ἐπὶ Παιδὶ Πατὴρ, 
Αὑτὰ πρόχυσις 
d gs βλάσταν. 
110 "Est, 6$ μέσα, 
Θεὸς Ex τε Θεοῦ, 
Διὰ παῖδά τε ""* 
Καὶ διὰ χλεινὰν 

ατρὸς ἀθανάτου 
π ΟΝ γιὸς 
Εῦρετο βλάσταν. 

Movà; εἴ Τριὰς ὧν * 


Μονὰς ἃ δὴ μένει, 
Καὶ Τριὰς εἴ δή. 
420 Νοερὰ δὲ τομὰ 


“Ἄσχιστον ἔτι 

T2 μερισθὲν ἔχει" 
ἸΙροθορὼν δὲ μένει 
Yóvo; ἐς Γενέταν, 
Καὶ πάλιν ἔξω 

Τὰ Πατρὸς διέπει, 
ἹΚόσμοις χατάγων 
"Ὅλθον ζωᾶς, 
ποθεν αὐτὸς ἔχει. 
130 Λόγος, ὃν μεγάλῳ 
1] ατρὶ συνυμνῶ, 
Nóo, ἀῤῥήτου 
Τίχτει σε Πατρός 
Ka σὺ χυηθεὶς 
Λόγος εἷς Γενέτου, 
Πρῶτος πρώτας 

Ii ροθορὼν ῥίζας, 
Ῥίζα δὲ πάντων 
Τῶν μετὰ χλεινὰν 


HYMNI. 


Mundorum munde, 
Idearum idea, 
Ininensa. pulchritudo, 
10 Abstrusum seinen, 
Pater s:eculorum, 
Pater. ineffabilium 
Intellectualium — muudo- 
rum: 
Unde ambrosius 
Destillans spiritus, 
Corporis moli 
Adnatans, 
Secundum jam 
Mundum excitat. 
$0 Cano te, o bcate, 
Et voce: 
Cano te, o beate, 
Etiam silentio. 
Quantum enim vocem, 
Tantum et silentium 
Percipis iutellectus. 
Cano etiam prolem 
Primigenam, 
Et primiculam, 
90 Fili clarissime 
Patris ineffabilis, 
Te, beate, magno 
Cum Patre laudo, 
Et quem tulit tui causa 
Partum Pater, 
Fecunduin consilium, 
Mediaus principium, 
Sanctum Spiritum, 
Centrum Genituris, 
100 Centrum etiam Filii. 
Ipsa mater, 
Ipsa soror, 
Ipsa filia, 
Quz obstetricata es 
S338 Abditam radicem. 
Nam ut diffunderetur. 
In Filium Pater, 
[psa difTusio 
Invenit germen. 
110 Stetique media, 
Deus ex Deo 
Et per inclytam 
Patris immortalis 
Profusionem Filius 
Invenit germinationem, 
Uuitas es, Trinitas cum 
sis : 
Unitas 488 permanet, 
Et Trinitas 4: perinanet, 
130 J|ntellectualis autem 
sectio 
Indivisum adhuc 
Quod est divisum, habet: 
PProsiliens autem manet 
Filius in Patre, 
Et rursus extra, 
Quie sunt Patris, regit, 
Mundis deducens 
Felicitatem vilz, 
Unde ipse habet. 
130 Verbum, quod magno 
Cum Patre, cauo, 
Mens iueffabilis 
Parit te Patris : 
Et tu conceptum 
Verbum es Patris. 
Primus ex prima 
Prognatus radice, 
ltadix autem onmium, 
Qua condita sunt post in- 
clytui 


140 Τὰν σὰν γένναν" 
Mováq ἄῤῥητος, 
πέρμα τὸ πάντων 
Σπέρμα σε πάντων 
ἙἘσπέρμτπνε. 


Σὺ γὰρ ἐν πᾶσι. 
Διὰ σοὺ δὲ φύσις 


Ὑπάτα, μεσάτα, 
Νεάτα τε, Θεοῦ 
᾿Απέλαυσε Πατρὸς 
150 ᾿Αγαθῶν δώρων 
Γονίμου ζωᾶς. 
Σοὶ μὲν ἀγήρως 
"AT0voy τροχιὰν 
Σταῖρα χυλίνδει * 
Ὑπὸ σὰν τάξιν 
Κύτεος μεγάλου 
Πριτραῖς δίναις 
᾿Εὐδομὰς ἄστρων 
᾿Αντιχορεῦει. 
160 Τὰ ó£ πολλὰ μίαν 
Πτύχα καλλύνει 
Φέγγεα χόσμον 
Διὰ σὰν βουλὰν, 
Γόνε κύδιστε. 
Σὺ γὰρ ἀμφιθέων 
Κύτος οὐράνιον, 
Δρόμον αἰώνων 
E Au τον συνέχεις. 
Ὑπὸ σαῖς δὲ, μάχαρ, 
110 ᾿Αγίοις ὀέσμοῖς 
Ἐν ἀπειροδαθοὺς 
Αἴθρας λαγόσι 
Πολιῶν ἄστρων 
᾿Αγέλα νέμεται. 
Σὺ p οὐρανίοις, 
Σὺ C ἐνηερίοις, 
Σὺ δ᾽ ἐπιχθονίοις, 
Σὺ δ᾽ ὑποχθονίοις 
"Epya μερίζεις, 
180 Ζωάν τε νέμεις. 
Σὺ vóoo πρύτανις 
Ταμίας τε θεοῖς 
Θνατῶν θ᾽ ὁπόσοι 
Νοερᾶς μοίρας 
"Ecsaaav δμόρους. 
Σὺ Ψψυχοδότας, 
Οἷς ἐχ ψυχᾶς 
Τέταται ζωὰ, 
Καὶ φύσιν ἀχμήῆς. 
190 ᾿Αλαὸν ψυχᾶς 
Βλάστημα τεᾶς 
Κρέμαται σειρᾶς. 
Χωπόσα πετάσας 
Στέρεται πνοιᾶς, 
᾿Απὸ σῶν χόλπων 
Δρέπεται συνοχὰν 


Πορθμευομέναν 

Διὰ σᾶς ἀλχᾶς 

Ἐξ ἀῤῥήτων 

$00 ΠΙχτριχῶν χόλπων 
Κρυφίας μονάδος, 
Ὅθεν ὁ ζωᾶς 
᾿οχετὸς προρέων 
Φέρεται μέχρι γᾶς 
Διὰ σᾶς ἀλχᾶς, 

Δι᾿ ἀτεχμάρτων 
Νοερῶν χόσμων, 
Ἔνθεν δέχεται 
Kaxa6alvousav 

910 ᾿Αγαθῶν χράναν 
Νοξροὺ μορφὰ 


Κότμος ὁρατός. 
“Ἄλιον οὗτος 
Δεύτερον ἔσχεν, 


1006 


140 Tuum ortum. 
Unitas ineffabilis, 
Semen omnium rerum. 
Semen te omnium 
Sevit. 
Tu namque in omnibus. 
Per te natura 
Suprema, media, 
Et intima Dei 
Perfruitur Patris 
150 Bonis muneribn« 
339 Fecunde vitz. 
bi senii expers 
Iudefesso cursu 
Sphzera volvitur ; 
Sub tuum ordincin 
Cavitatis ingentis 
Rapidis conversionibus 
Septeni orbes siderum 
Contrario motu feruntur. 
160 Multe vero unum 
Orbem decorant 
Stelle mundi 
Tuo consilio , 
Fili maxime inclyte. 
Tu enim discurrens 
Per celorum orbes, 
Cursum s:sculorum 
Indissolubilem contines. 
Subque tuis, o beate, 
170 Sanctis legibus 
In immensz altitudinis 
/Ethereo sinu 
Gandentium siderum 
Greges pascuntur, 
Tu celitibus, 
Tu aeriis, 
Tu terrestribus, 
Tu infernis 
Opera dispensas, 
180 Vitainque largiris. 
Tu, mentis rector 
Dispensatorque coelitibus , 
Mortalibusque, quotquot 
Intellectualis sortis 
Hauserunt. imbres. 
Tu dator anima 
Quibus ex anima 
Pendet vita, 
Et natura indefessa. 
190 Ceca animae 
Propago ex tua 
Pendet catena. 
Et quacunque 
Carent. spiritu , 
De tuo s$inu 
Decerpunt vim qua sus- 
tentantur, 
350 Transmissam 
Tua virtute 
Ex ineffabili 
900 Paterno sinu 
Abdite unitatis ; 
Unde vite 
Rivus profluens 
Fertur ad terram usque 
Tua virtute, 
Per incomprehensibiles 
]ntellectuales mundos , 
Unde recipit 
Descendenteim 
$10 Bouorum fontem 
lutellectualis (mundi) for- 
ma 
Mundus aspectabilis. 
Solem iste 
cundum habuit 


Tltaivet; χόσμων ταρτούς * 
Ἐν σῶν βλάστησε χόλπων 


90 Καὶ φῶς, xal νοῦς, xai ψυχά. 


Τὰν σὰν οἴχτειρον χούραν 
Γυίοις εἰρχθεῖσαν θνατοῖς, 
Μοίρας θ᾽ ὑλαίοις μέτροις. 
Νούσων ἐχσώζοις λώθας, 
'AoxrÜOr γυίων ἀλχάν. 
Νεῦσον μὲν μύθοις πειθὼ, 
Νεῦσον δ᾽ ἔργοισι χῦδος, 
᾿Αρχαίοις πρέψαι φάμαις 
TÉ Κυράνα: xal Σπάρτας" 
20 Αὐπαις δ᾽ ἄστιπτος ψυχὰ 
Πραεῖαν ἔλχοι ζωὰν, 
Θρέπτειραν, δισσὰς γλήῆνας 
"E; σὸν τείνοισα φέγγος, 
Ὡς ἐξ ὕλας φοιδαθεὶς 
᾿Αστρέπτους οἴμους σπεύσω, 
Φύξτλις γαίας μόχθων, 
Μιχθῆναι ψυχᾶς παγᾷ, 
Τοίαν ἄχραντον ζωὰν 
Τῷ σῷ χραίνοις φορμιχτῇ. 
δ Ec ἂν 60t Ré COMER 
Τὰν σὰν χυδαίνων ῥίζαν, 
. Μήχιστον Πατρὸς χῦδος, 
Καὶ τὰν σύνθωχον Πνοιὰν 
Μέσσαν ὁὀίξας xot βλάστας, 
Καὶ Πατρὸς μέλπων ἀλχὰν, 
Τοῖς soi; ὕμνοις ἀμπαύω 
Κλεινὰν ὠδῖνα Ψυχᾶς. 
Xaipot;, ὦ lab? παγάϊ 
Χαίροις, ὦ Πατρὸς ορφά! 
60 Χαίροις, ὦ Παιδὸς χρη πίςϊ 
Χαίροις, ὦ Πατρὸς σφρηγίς! 
Χαίροις, ὦ Παιδὸς χάρτος ! 
Χαίροις, ὦ Πατρὸς κάλλος! 
Χαίροις δ᾽ ἄχραντος Πνοιὰ, 
Κέντρον Κόρου χαὶ Πατρός. 
Τάν μοι πέμποις σὺν Πατρὶ 
"Αρδοισαν ψυχᾶς ταρσοὺς, 
Κράντειραν θείων δωρων. 


YMNOZ EKTOZ. 
Μετὰ παγᾶς ἁγίας αὐτολοχεύτου 
᾿Αῤῥήτων ἐγοτήτων ἐπέχεινα, — 
Θεὸν áp6pózoo θεοῦ χύδιμον Ya, 
Μόνον £x μόνου Πατρὸς [1αἴδα θορόντα 
Στεφανώσω σοφοῖς ἄνθεσιν ὕμνων, 
Ὃν βουλᾶς rat puede ἄτραστος ὠδὶς 
᾿Αγνώστων ἀνέδειξε Πα χόλπων, 
Πατρὸς λοχίους ἔφηνε χαρποὺς, 
Καὶ φήνασα φάνη μεσσοπαγεῖς νους. 
40 "Ev πατᾷ δὲ μένοντι xai χυθέντες, 
Σοφία νόου ἰατρὸς, κάλλεος αὐγὰ, 
Σοὶ τεχθέντι Πατὴρ ἕνευσε τίχτειν, 
Σὺ τὸ χρυττὸν εἶ [ἰατρὸς σπέρμα. 
Σὲ γὰρ ἀρχὰν γενέτας ἔδωχε χόσμοι;, 
Κατάγειν ἐκ νοερῶν σώμασι μορφάς. 
Σὺ μὲν οὐρανοῦ σοφὰν ἄντυγα νωμᾷς, 
Τὰν δ᾽ ἄντρων ἀγέλαν ἀεὶ νομεύεις. | 
Σὺ δὲ τᾶς ἀγγελιχᾶς, ΓΑναξ, χορείας, 
Καὶ τᾶς δλιμονίας φάλαγγος ἄρχεις, 


QU Σὺ δὲ xai φύσιν φθιτὰν ἀμφιχορεύει;, 


ἩἉμέριστον περὶ γᾶν πνεῦμα μερίξεις, 
ka Lnd τὸ SOM πάλι) συνάπτεις, 
θνατοὺς Ex θανάτου λύων ἀνάγχας. 
Ἱλέχοις ἐπὶ σῶν στέμμασιν ὕμνων, 
Βιοτᾶς ὑμνοπόλῳ νέμων γαλάναν, 
Εὐρίπων προχοὰν στῆσον ἀλἧτιν, 
Τεοσαίνων ὁλουὺς χλύδωνας ὕλας" 
ψυχᾶς xal μελέων ἔρυχε νούσους. 
ΠΙαϑέων οὐλομέναν χοΐμισον ὁρμάν * 
δ0ὺ 11403209 xal πενίας ἄλαλχε χήρας, 
Ἔργοις κυδαλίμαν ὀμφὰν ózásat;. 
Ἐπν λαοῖς ἀγαθὰν ἄνοιγε φάμαν᾽ 
1|εἰθοῦς ποαυλύγου στέφ᾽ ἀώτῳ, 
Ἵνα μὴ vo; διρέποι σχολὰν Xt, 


PATROL. Gn. LXVI. 


Hu YMNI. t6tb 


Alis mundorum oras, 

Ex tuo emicuit sinu 

οὐ Et lux, et intellectus, et anima, 
Tu:x miserere fitise 

Artubus incluse mn;ortalibus, 
Fatique terrestri mensura. 
Morborum serva ex vitio 
llisesum artuum robur. 

Annue verbis suadelam, 
Annue factis gloriam, 

Pristina ut. clara sit fama 
Cyrenz et Sparts». 

40 Molestiisel nullis pressa anime. 
Placidam trahat vitam, 
Almam, gemina lumina 

In tuam intendens lacem, 

Ut ex hyla purgatus 

Oblitum reditus iter properem, 
Fagitans terrz labores, 

Ut miscear cum anime fonte. 
Talem impollutam vitam 

Tuo annuss vati, 

50 Cum tibi pangens carmina, 
Tuam celebrans radicem, 
Excelsam Patris gloriam, 

Et socium ejusdem solii Spiritum, 
Medium inter radicem et germen, 
Et Patris canens vim, 

In tuis laudibus recreem 
Inclytum fetum animz. 

Salve, o Filii fons! 

Salve, o Patris forma! 

60 Salve, o Filii sedes ! 

Salve, o Patris imugo! 

Salve, o Filii potentia ! 

Balve, o Patris pulchritudol 
Salve, o purissime Spiritus ! 
Centrum Filii et Patris, 

Hunc mihi mittas cum Patre 
Rigantem anima ains, 

Ut perficiat divina munera. 


34/4 IIYMNUS SEXTUS, 


Una cum fonte sancto per se fecundo 

Ineffabiles unitates supra, 

Deum immortalis Dei clarissimum Filium 

Solum ex Patre Filium prognatum 

Coronabo odoratis floribus carminum. 

Quem consilii paterni ineffabilis partus 

Ex abdito ostendit Filium sinu , 

Qui ( partus) Patris abditos in lucem edidit fructus, 
Et illustrare visus est defixas in terram animas ' * 
10 In fonte vero permanent quanquam profusi , 
Sapientia mentis Patris, pulchritudinis splendor : 
Tibi parto Pater annuit ut parias. 

Tu abditum es Patris semen: 

Te enim originem Pater dedit mundis 

Ut deduceres corporibus formas ex intellectualibus. 
Tu cceli sapientem orbem circumagis, 

Et siderum greges semper pascis. 

Tu angelici, o lex, ordinis. 

Tu dzmonum phalangis imperium obtines : 

20 Tu et naturam mortalem regis, 

Individuum circa terram spiritum dividis, 

Et cum fonte, quod datum est, rursus conjungis, 
Mortales mortis liberans necessitate. 

Adsis propitius ad tuarum coronas laudum, 

Vitze vati tribuens tranquillitatem , 

Euripi stum sistito vagum, 

Sedans szevas tempestates hylgs : 

Animz et artuum arceto morbos : 

Cupiditatum perditum sopito impetum. 

90 Opum, εἰ paupertatis propulsa incommoda , 
Factis clarissimam famam dato, 

Inter gentes bonam pande famam, 

3495 Suadele blandiloquse redimito (me ) bonore, 
Ut inens decerpat otium quieta, 


δὶ 


l'età» τε, συνωρίδα 

0 Τεχέων τε φυλάσσοις, 
Ὅλον ἡσυχίαν δόμον 
Ὑπὸ ad γειρὶ χρύπτο'ς. 
Καί μοι ξυγίων, ΓΑναξ, 
Ξυνήονα δεμνίων, 
᾿Απόνουσον, ἀπήμονα, 
Ἐρίηρον, ὁμόφρονα, 
Κρυφίων ἀδαΐμονα 
"O3puv ἄλογον σάου " 
Ὅσιον δ᾽ ἐφέποι λέχος 
40 Παναχήρατον, εὐαγὲς, 
᾿Αδίχοις &6axov πόθοις. 
ψυχὰν δὲ λυθεῖσαν 
Χθονίου βιότου πέδας 
Ἐξαίνυσο πημάτων, 
Καὶ λευγαλέας ἄτας " 
Σὺν δ᾽ εὐαγέων χοροῖς 
Ὕμνους ἀνάγειν 0:509 
Ἐπὶ χύδει σου Πατρὸς 
Kat χάρτεῖ σῷ, uáxap. 
50 Πάλιν ὑμνοπολεύσων 
Πάλιν co: μέλος τω, 
Τάχα χαὶ χιθάραν πάλιν 
Πάλιν ἀχήρατον ἁρμόσω. 


YMNOZ ENNATOZ 
Πολυήρατε χύδιμε, 
Σὲ μάχαρ Yóvc Παρθένου 
"Yuvo Σολυμηῖδος, 
Ὅς τὰν δολίαν πάγαν 
Χθόνιον μεγάλων ὄφιν 
Πατρὸς fca; ópyázov " 
Κατλδὰς μέχρι χαὶ χθονὸς 
Ἐπίδημος ἐφαμέροις, 
Κατέθας δ᾽ ὑπὸ τάρταρα, 
10 Ῥυχῶν ὅθι μυρία 
Θάνατος νέμεν ἔθνεα. 
Φρίξεν σε γέρων τότε 
'Atóag ὁ παλαιγενὴς, 
Καὶ λαοθόρος χύων 
᾿Ανεχάσσατο βηλοῦ. 
Λύσας δ᾽ ἀπὸ πημάτων 
Ψυχῶν ὁσίους χοροὺς 
:ásotsty. ἀχηράτοις 
Ὕμνους ἀνάγεις Πατρί. 
90 ᾿Ανιόντα cb, Κοίρανε, 
TX xaT ἡέρος ἄσπετα 
Τρέσεν ἔθνεα δαιμόνων * 
ϑάμδησε δ᾽ ἀχηράτων 
Χορὸς ἄμδροτος ἀστέρων ' 
Αἰθὴρ δὲ γελάσας, 
Σοφὺς ἁρμονίας πατὴρ» 
ἘΞ ἑπτατόνου λύρας 
"Éxepáosaxo μουσιχὰν 
Ἐπινίχιον ἐς μένος. 
90 Μείδησεν ἑωσφόρος 
Ὃ διάχτορος ἁμέρας, 
Καὶ χρύσεος ἕσπερος, 
Κυθερήϊος ἀστήρ. 
'A μὲν χερόεν σέλα; 
Πλήσασα ῥόου πυρὸς 
᾿Αγεῖτο σελᾶνα, 
Ποιλὴν νυχίων θεῶν. 
Τὰν δ᾽ tüpugar, κόμαν 
Τιτὰν ἐπετάσσατο t ᾿ 
40 "Apbntov ὑπ᾽ ἴχνιον 
MS Ὑόνον Θεοῦ 
Τὸν ἀριστοτέχναν νόον 
Ἰδίου πυρὸς ἀρχάν. 
Σὺ δὲ τἀρσὸν ἑλάσσας, 
Κυανάντυγος οὐρᾶνου 
Ὑπερήλαο νώτων, 
Σφαίρῃσι δ᾽ ἐπετάσθης 
Νοεραῖσιν ἀχηράτοις 
᾿Αγαθῶν ὅθι παγὰ, 
50 Σιγώμενος οὐρανός, 


IYMNI. 


tt 


1614 


Sororemque, el par 
90 Liberorum serva, e 
Totamque tranquillam domua 
Tua manu protegas. 
Et mihi ejusdem, o Rex, 
Consortem tori jugalis 
À morbis noxisque liberam, 
Charissimam, unanimem, 
Furtivi ignaram 
Congressus uxorem serva : 
Sanctumque colat jus connubii 
40 Impollutum, purum, 
Non legitimis inaccessum amoribus. 
Animam vero solutam 
Terren:z vitze vinculis 
Eximito malis 
Et tristi noxa, 
Et cum piorum ordinibus 
Carmina offerre da 
I laudem tui Patris, 

uzque potenti:?, o beate, 


: &0 Iterum canam hymnos, 


iterum tibi carmina canaimm 
Fortasse et citliaram 
lterum integram temperabo. 


HYMNUS NONUS. 


Majorem in modum expetende, clarissime, 

Te, o beate nate Virginis, 

Cano, Solymitanz, 

Qui dolosum laqueum, 

Terrenum ingentibus angueiu 

Patris 'expulisti hertis : 

Descendisti usque ad terram, 

Advena inter mortales, 

Et descendisti sub tartara, 

3/58 10 Animarum ubi plurimá 

Mors tenebat agmina. 

Horruit te senex tunc 

Ürcus antiquus, 

Et voracissimus canis 

Recessit a limine; 

Tu vero cum solvisses catenis 

Animarum sanctos cetus, 

Comitatu integerrimo 

Laudes referebas Patri. 

20 Redeuntem te, o Rex, 

Aéria immensa 

Horruit turba diemonum : 

Expavit autem purissimacura 

Coetus immortalis stellarum, 

:Eiher autem ridens, 

Sapiens barmoniz Ἢ 

Ex septem Gdium lyra 

Temperavit musicam 

Triumpbale in carmen; 

30 Risit lucifer, 

Nuntius diei,: 

Et aureus hesperus, 

Cythereium sidus. 

lpsa quidem cornutum lumeh 
eplens ex ffuxu ignis, 

Preibat luna, 

Pastor nocturnorum deorum ; 

Late vero lucentem comam 

Titan expandit 

40 Ineffabile sub vestigium. 

Agnovit autem natum Dei, 

Mentem, quae est optima opifex, 

Proprii ignis originem. 

Tu vero alas agitans 

Czrulei coelí 

Scandisli super dorsum, 

( hserisque constitisti 

Intellectualibus purissimis : 

Bonorum ubi fons, 

59 Bilentio suppressum coelum. 


4017 DOCTRINA. 4649 . 


dine annos 55 exegisset, zr tandem vulgaris 449, vitz sux cursum feliciter consummavit. Ejus 
memoriam recolunt Greci die 8 Maii, Latini vero 19 Julii. Qux autem in eremo pr:zeclare gessit ac docuit 
sanctus abbas, studiose collegit literisque mandavit beatus Theodorus Studita, ejusque lucnbrationem 
ex pervetusto codice Seguieriano descriptam edidere hagiographi Bollandiani (m), eruditisque animad- 
versionibus illustrarunt. 

Hl. Grzca pariter ac Romana sapientia fuisse admirandum iwagnum Arsenium, testatur idem qui 
ejus acta in litteras retalit Studita (n), Ἑλληνιχῇ τε xal 'Ρωμαϊχῇ σοφίᾳ θαυμαζόμενος. Neque aliter Apo- 
phthegmata Patrum, ut superius vidimus. Quin etiam, si Nicephoro fides (o), « libros quoqu» complures 
ille beatus senex reliquisse traditur, quos historia quz de eo est, refert : » xai λόγους πλείστους xata- 
λελοιπὼς, οὃς ἡ xat' αὐτὸν ἱστορία διέξεισιν. Verum una tantum ad nos pervenit Magni Arsenii doctrina 
et exhortatio ad monachos, ut videtur, quam primus publici juris fecit Combefisius (p), multa majestate 
et claritate, brevi adeo verborum complexu, expressam. Ita quidem de hujusmodi opusculo censet doctus 
editor (4); ejusque sententiz subscribit Guillelmus Caveus (τ). Huic autem Arsenianz Doctrine, magni 
sane faciendzse, quz preterea de illius sancti abbatis gestis dictisque habentur in Apophthegmatis Pa- 
trum Cotelerianis ac Possinianis, adjecimus. Quod superest, admonendum putamus, de nostro beatis- 


simo sene tria tetrasticha, et digna quidem qua legantur, contexaisse Joannem Geometram (s), suntquo 
numm. 9, 10 et 11. 


(m) Bolland. Act. SS., “κί. tom. IV, p. 611 s 
seqq 


eq. 
. Id. ibid. pag. 315, eol. 4. 
u Bolland. 1. c. pag. 618, ἃ 5. 4 “ 


) K $ r) Cav. Hist. liuter., tom. I, pag. 279. 
o) Niceph. Hist. eccl. lib. xii, cap. 25, sub fin. s) Joan. Geom. Parad. Tetrast. in Bibl, PP. 
(p) Combef. Auctar. noviss. part. 1, pagg. 504 — Paris., tom. XIV, pag. 449. 








TOY OXIOY APXENIOY 


TOY METAAOY 


AIAAZKAAIA ΚΑΙ IIAPAINEZIX 


MAGNI SANCTIQUE ARSENII 
DOCTRINA ET EXHORTATIO. 


Δ’. ᾿Αδελφοὶ xal Πατέρες, παντὸς πράγματος QA | Fratres ac Patres, quidquid tandem aliquis 


ἄντις ἐπιχειροίη, αἰτία τις προηγεῖται xal σχοπὸς, 
χαθ᾽ ὃν πράττεται. Αἰτίαν δὲ τῆς ἡμῶν Ex τοῦ κόσμου 
ςυγῖς, οὐδεμίαν ἄλλην εἴποιμεν ἂν, f] τὴν τῆς ψυχῆς 
χάθαρσιν, χαὶ τὴν ἐχεῖθεν ἑπομένην αὐτῆς σωτηρίαν. 
Σπουδαστέον οὖν ἡμῖν ὅσῃ δύναμις ἑαυτοὺς ἐχχᾶ- 
θάραι, xai μᾶλλον τὸν ἐντὸς ἄνθρωπον, ἔνθα δὴ ὁ 
πόλεμος μείζων, χαὶ fj νίχη δυσχερεστέρα. Πολλοὶ 
váp εἰσιν, οἱ περὶ μὲν μολυσμῶν. σαρχὸς, xal τῆς 
χατ᾽ ἐνέργειαν ἁμαρτίας, πολὺ τὸ ἐγχρατὲς ἐπεδεί- 
ξαντο, νηστείαις ἐχρήσαντο, χαὶ ἀγρυπνίαις, χαὶ 
ἄλλαις ὅσαι: χαχοπαθείαις " περὶ δὲ τοῦ χατὰ διάνοιαν 
μολυσμοῦ, xaX τῆς ἐντελοῦς χαθάρσεως, οὐδὲν, ἣ 
ὀλίγα παντελῶς ἐφρόντισαν" χαίτοιγε τοῦ παραγγέλ- 
μᾶτος οὐ περὶ χαθάρσεως τοῦ τῆς σαρχὸς μολυσμοῦ 


μόνον, ἀλλὰ καὶ περὶ τοῦ πνεύματος ἔχοντος. O5 μὴν D 


ἀλλὰ xaY τοῦ πορνείαν μὲν xal τὴν ἄλλην ἐχφυγεῖν 
ἐδυπάθειαν, πολλοῖς ἐμέλησε * ὥστε μέντοι τῶν 
χρυφιωτέρων παθῶν, οἷον φθόνον, φιλοδοξίας, ol. 


negotii aggrediatur, ratio aliqua finisque proprius 
przeat necesse est, quo sc operi accingat. Roatio- 
nem vero ac causam, cur a ssculo fugam nobis 
ineundam duximus , nullam aliam dixerimus, 
quam ut animum emundantes, quz? huic comes 
est emundationi, salutem consequamur. Adhibenda 
igitur nobis pro virili diligentia, ut nos ipsos 
emundemus, presertim vero interiorem hominem, 
penes quem et gravior incumbit belli moles, et vi- 
ctoria difficilior est. Sunt enim multi, qui emun- 
dandis carnalibus sordibus, ac peccato quod opere 
prastatur, eliininando, continentize plurimum ex- 
hibuerunt, jejuniaque et vigilias adhibuerunt, ac 
reliquis strenue corporis afflictationibus functi 
sunt; ad animi autem sordes quod attinet, perfe- 
ctamque emundationem, nihil au! parum quid ad- 
modum curaverunt; quanquam non in eo nobis 
sita professio cst, ut carnis duntaxat, sed ut etian 


1621 AD NOMICUM TENTATOREM. 1632 


mur; hec in noxia, cecis animi sensibus, incidamus : sed vigilemus ac sobrii simua, sedulo cousi- 


derantes unde, quando et quomodo ille adoriatur : inque nullo prorsus, per presentie animi absen- 
tam ac socordiam offendamus. 





ARSENII ABBATIS APOPHTHEGMATA. 


oum» 


Vide hujusce Patrologie Grece tom. LXV, col. 81 sqq. 


Q———MMÓÁMÁ—Á———ÓMÁÉÓÓMÓÓM——M Á—————————————————M—Má—M———À 


APXENIOY ΜΟΝΑΧΟΥ͂ 
ΕΙΣ TON IIEIPAYZTHN NOMIKON. 


ARSENII. MONACHI 
AD NOMICUM TENTATOREM. 


Ang. Mai Classici auctores, t. X, p. 553. Romse 1858. 


"Ks βρόχον ἀντὶ βρόχου, ὦ νομιχὲ, παγίδα ἀνθ᾽ f; A — En laqueum pro laqueo, nomice, et pedicam pe- 


ἔστησας παγίδος - ἴδε πῶς ἐμπέπτωχας el; ὃν ὥρνξας 
βόθρον χατὰ Χριστοῦ * ὅθεν ὁ σός σε νόμο; ἀντὶ Χρι- 
στοῦ ἐξελεγχέτω, πότερον ὡς Θεῷ, f| ὡς Ψιλῷ ἀν- 
θρώπῳ τὰ τῆς πείρας ἐφήπλωσας ἄθεσμα δίχτυα : 
εἰ μὲν τὸ πρῶτον, μεματαίωσαι" Θεὸς γὰρ πειραστῶν 
δικτύοις οὐδαμῶς ζωγρεῖται" μᾶλλον 65 xat ἀγαπᾷν 
ὀφείλεις ἐξ ὅλης διανοίας, xal ψυχῆς, καὶ ἰσχύος" εἰ 
δὲ τὸ δεύτερον, ὁ ὡς σεαυτὸν τὸν πλησίον ἀγαπᾷν, 
παρὰ τοῦ νόμου δεδιδαγμένος, οὐδαμῶς πειράζειν 
δίχαιος ἂν εἴης" οὔτε γὰρ ἂν πειράσειέ τις ἑαυτὸν, 
οὔτε ἐν λόγῳ παγιξεῦσαι, χαὶ θανάτῳ παραδοῦναι 
ζητήσειε. Πῶς οὖν σεαυτὸν διὰ τῶν χατὰ τοῦ πλησίον 
βρόχων χαταπνίγων οὐχ αἰσθάνῃ; οὐδ᾽ ἐννοεῖς ὅτι 
τοῖς ποντροῖς γείτοσιν ἑπταπλασίονα εἰς τὸν χόλπον 


dic: oppositam. Videsne te in illam ipsam foveaw, 
quam Christo fodieras, delapsum esse? Quare lex 
tua. Christi loco in te inquirat, ut sciamus, utrum 
ut Deo an mero homini perfíidas illas struxcris 
insidias. Si ut Deo, sane frustratus es; Deus enim 
insidiantium dolis circumveniri nequit; quem a 
fortiori ex tofa mente, ex toto animo, totis viri- 
bus diligere debes : si ut mero homini, tentamen- 
tum id non minus injustum erit, siquidem proxi- 
mum sicut le ipsum amare lex jubet. Et revera 
quis tandem seipsum tentare dolosis verborum 
ambagibus voluerit, ut. postmodum morti semet 
tradat? Annon vides te, dum proximo tuo laqueum 
nectis, codem supplicio circumstringi ? Nonne vi- 


τὰ δεινὰ ἀποδίδοται ; ᾿Αλλὰ Χριστὸς τῇ οἰχείχ μα. P des vicinos maleficos septemplicem maleficii pe- 


κροθυμίᾳ xaX ἀνεξιχαχίζ χρώμενς, ὀρθῶς μὲν οὐ 
πράττειν, οὐδὲ διανοεῖσθαι, ὀρθῶς δὲ ἀποκριθῆναί 
φησιν, ἴσως χἂν τοὺς ἑαυτῆς λόγους ἐπαισχυνθεὶς 
πιἪλινῳδίαν ἀπὸ τῆς ἐν πλάνῃ ματαιότητος ἄτειεν * 
«Οὕτω, φησὶ, ποίει, xal ζήτῃ ^» οὕτω πάντα τὸν ἐν 
χινδύνῳ, τὸν ἐν ἀνάγχη, τὸν ἐν περιστάσει σεαυτοῦ 
πλησίον ἔχε. Ὁ δὲ μήτε ἐξ αὐτῆς τῆς ἐν νόμῳ ἐντο- 
)ῆς, μέτε ix τῆς τοῦ Σωτῆρος προτροπτς ὠφξλη- 
θεὶς, μηδὲ ὑπὸ τοῦ οἰχείου συνειδότος ἀπελεγχθεὶς, 
οἷα δέ τις ὄφις πονηρὸς μιχρᾷ τῇ διὰ νόμου πληγῇ 
κὴν Χάρῶν ἀλγήσας, τὴν ἰοδόλον γλῶτταν χινεῖ, xal 
^rv θανατηφόρον πᾶταν εἰς τοὐμφανὲς ἀπογυμνοῖ 
χακίαν. Θέλων γὰρ, φησὶ, διχαιοῦν ἐχυτὸν, τουτέστιν 
ἑαυτὸν ὑπὲρ ἅπαντας νομίζων δίχαιον, χαὶ μτδένλ 


nam dare? Econtra Christus pro ea qua est auimi 
mansuetudine ac patientia, oinissa bene faciendi 
cogitandique necessitate, serinonis congruentiam 
commendat, metum eximendo ne aliquando falsi- 
loquii retractationem  experiamur : « Sic, inquit, 
facito, et vives. » Sic tu omnem habeto proximum 
jn periculis, in necessitatibus, in quibuscunque 
rebus constitutum. Qui autem neque ex legis man- 
datis, neque ex Salvatoris ipsius praeceptis, nequo 
ab ipsa conscientia redargutus resipiscit, is, sicut 
serpens venenosus, dum caput ejus legis plectitur 
verberibus, linguam move& venenataui et omnem 
malitiam inortis genitricem in lucem prodit. Nam- 
que seipsum vult justi(icare, sc omnibus «teris 


16233 


AD ENCOMIUM CALVITI NOTAE. 


1698 


ὡς ἐχθρὸν ὁρᾶν" πάντα δὲ ἄνθρωπον πλησίον $Ysi- A qui in adversitate, iu. periculis, in vitae discrimine 


σθαι τὸν εὐεργεσίας δεόμενον, χἄν τε t0vu f, 
XX» τε Ἰουδαῖο;. Τούτῳ γοῦν τῷ τρόπῳ, καὶ τόν 
πε ἱερέα, xa τὸν Λευΐτην τοὺς μὴ εὖ ποιέσαντας 
τὸν ὑπὸ τῶν ληστῶν τετραυματισμένον ἀποδείχνυ- 
σιν, οὐ πλησίον ὄντας, ἀλλ᾽ ἀλλοτρίους μᾶλλον, χαὶ 
φνεῖς xai ἐχθρούς " παντὶ γὰρ τῷ ἕν τινι πόνῳ, f 
κινδύνῳ, 1| φόνῳ βοηθεῖν δυναμένῳ, xaX μὴ βοηθὸν 
παρέχοντι χεῖρα, τὸ τοῦ φόνου αἴτιον ἐπιγράφεται" 


versalur, necis patratie reus habetur οἱ omnium 
accusationem subit; atque re ipsa ostendit Sama- 
riam licet ethnicum humaniorem sacerdote aut 
levita erga Judzeum Hierosolymis profectum fuisse, 
idque confiteri legisperitum adigit, ita ut sine dis - 
crimine omnibus bene faciat ac diligat quicunque 
ejusdem naturz particeps est. « Sic, inquit, facito, 
et salvus eris. » | 


xal οὐδεὶς ὅς οὐ τοὺς τοιούτους ἐσχάτω: μέμφεται" xal μέντοι τῷ λόγῳ τούτῳ, xai τὸν ἐθνικὸν Σαμα- 
ρείτην φιλανθρωπότερον τοῦ ἱερέως xai Λευΐτου, ἐπὶ τὸν ἐξ Ἱερουσαλὴμ χαταδαίνοντα Ἰονδαῖον πείθει 
xai τὸν νομιχὸν ἀνομολογῆσαι, μᾶλλον δὲ πλησίον" xai μηδένα διαιρεῖν, ἁπλῶ: δὲ πάντα εὐεργετεῖν καὶ 
ἀγαπᾷν τὸν ὑπὸ τὴν αὐτὴν φύσιν τελοῦντα * € οὕτω γὰρ, φησὶ, ποίει xal σώζῃ. » 

















- 


JOAN. GEORGII KRABINGERI 


NOTJE 
AD SYNESII ENCOMIUM CALVITII ἡ", 


(1-9) Συνεσίου φαλάχρας ἐγχώμιον. | Sic codd. 
Par. A D Vatic. et Monac. C una cum editis libris. 
Fior. A et Par. C Zuvsolou om. Venett. B € exhi- 
bent Τοῦ αὐτοῦ φαλάκρας ἐγχώμιον. Post Συνςσίου 
(λεά. inserit λόγος. Monac. Α habet Συνεσίου Ku- 

τναίου φιλοσόφου φταλάχρας ἐγχ., cod. Matrit. n. 
i Xix, apud lriarten ( Reg. biblioth. Matrit. codd. 
Grzcc. mss. Yol. l, p. 247), Συνεσίου Kopnvatou 
φιλοσόφου xal ῥήτορος φαλάχρας iyx. Monac. E, 
Συνεσίου Κυρηναίου λόγος, φαλαχρας ἐγχ. Monacc. 
K D, Τοῦ αὐτοῦ φαλάχρ. ἐγχ. λόγος τρίτος. Contra 
Flor. B, Τοῦ αὐτοῦ ὑπὲρ φαλ. Par. B, et Barb., 
Συνεσίου Kupr,vaíou φιλοσόφου xai ἐπισχόπου Πτολε- 
μαῖδος ( Barb. Πτολειμαῖΐδος, sic) λόγος χατὰ χόμης 
xai ὑπὲρ φαλάχρας. Venet. Α, Συνεσίου Κυρηναίον 
ἐπισχόπου ἐγχώμιον περὶ φαλάχρας. Sed φαλάχρας 
ἐγχώμιον conlirmatur quoque a Nicephoro Callisto 

ister. eccl. xwv, 55, t. ll, pag. 571, C, et a Maca- 
rio Chrysoceplalo in Roset. ap. Villoison. in Ánec- 

dott. Gr., v. ll, pag. 9, nec non ab Eudocia in Viol. 

ap. eumdem Villois., t. 1, p. 989, et ab Suida v. 
Συνέσιος, ubi tamen ut in Joan. Taetzz Chiliad. 

31, 35, inverso ordine legitur ᾿Εγχώμιον φαλάχρας. 

Post dicta a Petavio in Monito, digna vero im- 
primis est quae apponatur ipsius Synesii epistola 74, 
»d Pylemenem amicum una cum hujus opusculi 
exemplo Constantinopolin missa , cujus verba hzc 
sunt : Ἔπεμψά oct τὸν λόγον ᾿Αττιχουργῆ τῆς ἀχρι- 
δοὺς ἐργασίας, ὃν àv μὲν ἐπαινέτῃ Πυλαιμένης f 
χριτιχωτάτη τῶν ἀχοῶν, αὐτὸ τοῦτο τῇ διαδοχῇ τοῦ 
χρόνου συνέστησεν * εἰ 6b μηδὲν φανεῖται σπουδαῖον * 
ἔξεστι παίζειν τὰ παίγνια. Ejusdem fere geueris 
est epist. 14, ad Nicandrum scripla, ex qua, cuin 
prolixior sit, quam ut integram add-re possimus, 
ea tantum, qua ad rem nostram imraximi sunt mo- 
menti, delibemus. Ὁ δὴ παρὼν οὗτος λόγος, inquit 
Synesius, ἧστινος μὲν ἔστι μερίδος (sc. τῆς σεμνο- 
τάτης φιλοσοφίας xal τῆς συννάου ταύτῃ ποιητιχῆς, 
ἃ τῆς πανδήμου ῥητοριχῖς), ἀπὸ τῆς ὑποσχέσεως 
αὐτοῦ χατερεῖ * παρ᾽ ἐμοῦ δὲ οὕτως ἡγαπήθη διαφε- 
ρόντως, ὡς ἤδιστ᾽ ἂν αὑτὸν εἰσποιῆσαι φιλοσοφίᾳ xal 
τοῖς γνητίοις ἐγχρῖναι. ᾿Αλλὰ τοῦτο μὲν 05 φασιν 
ἐπιτρέψειν οὐδὲ οἱ νόμοι τῇς πολιτείας  ὄξεινοῖ γάρ 


* Cf. supra, coj. 1167. not. (a). 


εἶσιν εὐγενείας προστάται. Ἔχει δὲ χέρδος ὅ τι ἂν 
αὐτῷ λάθρα χαρίτωμαι " καὶ πολλὰ τῆς σπουδαΐας 
μερίδος εἰσήνεγχα (codd. Lips. et Monac. 476, c. 
editt. Ald. et Naogeorg., atque marg. Morell. ez- 
hibent συνεισήνεγχα. quod preferendum videtur). 
"Av μὲν οὖν xal σοὶ δοχῇ, χοίνωσαι ( cod. Mon. 490, 
scribit χοίνωσον) τὸν λόγον τοῖς Ἕλλησιν * ἀποψηφι- 
σθεὶς δ᾽ ἐπανίτω παρὰ τὸν πέμψαντα. Ceterum vid. 
qui de ingeniosissimo ac lepidissimo hoc nostri 
libello docte accurateque nuper disputavit vir erudit. 
JEwilius Theodorus Clausen in Comment. de Sy- 
nesio philosopho, Libye Penltapoleos wetropolita, 
qu: prodiit Hafnie 1851, 8 


CAPUT PRIMUM. 


(5) Δίωνι t χρυσῷ τὴν TAotcar. De Dione Pru- 
$20, ob insignia linguz ornamenta Χρυσοστόμῳ 
(s. χρυσῷ τὴν γλῶτταν, cf. Themist. or. v. p. 65 D) 
appellato (vid. Fabric. Bibl. Grac., vol. V, p. 122 
sq., ed. Harles.), qui imperante Casare Trajano 
floruit, ipse noster in Dion., pag. 35, C, ita judicat : 
'Hytv ὃὲ ὁ Δίων τῇ μὲν περιδολῇ τῆς γλώττης, ἣν 
χρυσὴν εἶχεν, ὥσπερ χαὶ λέγεται, σοφιστὴς ἔστω διὰ 
πάντων τῶν ἑαυτοῦ, εἴ τις ἀξιοῖ τὴν ἐπιμέλειαν τῆς 
φωνῖς σοφιστιχὸν ἀγώνισμα οἴεσθαι. Theodor. Me- 
tochit, Miscell., p. 1425 : "Eo:xs δὲ χαὶ Δίων ὁ Πίρον - 
σχεὺς, ὃν ἐπ᾽ εὐφωνίᾳ τοσοῦτον ἐθαύμασαν, ὡστε 
xai χρυσοῦν τὴν γλῶτταν χαλεῖν, Ἕλληνες, τοῦτ᾽ 
αὐτὸ ξυνεωραχὼς, ὃ νῦν φαμεν, χαὶ οἴχοθεν, οἶμαι, 
πεπειραμένος. — Mox in Venet. À, pro χόμῃς per- 
peram scribitur χώμης. 

(4) Οὕτω δή τι ἰαμπρόν. Sic codd. mei omnes. 
Vulg. δῆτα. Herodot. in, 12, At δὲ τῶν Αἰγυπτίων 
(8c. χεφαλαὶ εἰσὶν) οὕτω δή τι ἰσχυραὶ, μόγις ἂν 
λίθῳ παίσας διαῤῥήξειας. Cf. Boissonad. ad Eun: 
p. 557, interprett. ad Theocrit. Id. xv, 85, p. 420, 
eJ. Riessl., Bekker. Spec. Philostr.. ᾿ 655sq., Jacobs. 
ad Philosuat. Sem. imagg., p. 434, ct indic. ad 
Agath. p. 415, ed. Niebubr. Nostri hzc verba lau- 
dans Thom:s Mag., p. 665, habet δή τοι, confus.oue 
frequentissima. Vid. lHeindorf. 2d Plat. Phadr., 


p. 257. 


4629 


Cf. infra c. 92, init. Ita Livius xxu, 57: L. Canti- 
lius, scriba pontificis, quos nunc minores pontifices 
appellant, qui cum Floronia stuprum fecerat, a pon- 
tifice maxiino eo usque virgis 1n comitio ca'sus erat. 
Aliter Synes. Diou., p. 55, Φέρων ἄχουσμα χάριξν 
τε χαὶ ἡδὺ τοῖς ἀγερώχοις αὑτοῦ (vulg. αὐτοῦ) mat- 
διχοῖς, δι᾽ οὖς ἔχει μὲν πονήρως, x. “. À., ubi orator 
a neutro genere ad masculinum transit, Sic etiam 
De Provid., p. 107, παιδάριά τε ἀχολαστότερα τότε 
δὴ xai πλείους μᾶλλον εἰς τὴν οἰχίαν εἰσύ ῤόγησαν, 
ubi codd. Mon. 476, Parisin. 1038 (teste Boissona- 
dio ad Gregor. Corinth. ed. Schzefer., p. 94), Vatic. 
92, et Vindob. addünt hoc Schol., Δέον εἰπεῖν 
πλείω, πλείους εἶπε πρὸς τὸ orpawópevov. Conf. 
Lenting. Animadverss. critt, in Euripid., in Novis 
Actis litterarr. Societ, .Rheno-Traject., t. 1, p. 51. 

M5) οὖς ὄπιθεν κομόωντας. Par. A C, Flor. B, 
Barb , Monacc. omnes, Vat. et Venet. C, dant ὅπι- 
σθὲν. Flor. A et Rehd. ὄπισθε. Cf. ad c. 18, p. 82, 
cap. 9, init, pro ἕωθεν Mon. C ἕωθε. De his formis 
vid. Lobeck. ad Phrynich., p. 284 sq. Dein Flor. A 
a m. pr. χομόωντας, a rec. χομῶντας, Mon. E 
χομίωντας. Hiad. B [v. 519], Plut. Thesco ἰ. 1, p. 
2, E, ed. Francof., Philostratus Heroicis, p. "y 
ed. Boissonad. : Κομᾷν δὲ τὸν Μενέλεων μειραχιω- 
6; φησιν, ἐπεὶ δὲ ἡ Σπάρτη ἐχόμα, ξυγγιγνώσκειν 
αὐτῷ τοὺς ᾿Αχαιοὺς ἐπιχωριάζοντι. Οὐδὲ γὰρ τοὺς 
ἀπ᾿ Εὐθοίας ἔχοντας ἐτώθαζον, xalzot γελοίως xo- 
μῶντας. Vide Dionem Chrysost. Orat. 1 de regno, 
p. 20 (p. 76, et orat. vii, p. 221, ed. Reisk). PETAv. 
— Noster De regn., c. 22, p. 42, ed. mez, Scythas 
vocat χομῶντας Εὐδοειχῶς. 

(16) Ἐστράτευσεν». Synes. De regn., c. 5, p. 7, 
σὲ δὲ στρατεύει τὸ βασιλεύξιν. Theodoret, Fub., l. 
n, Praf., p. 218, t. IV, Sirmond., ᾿Αλλὰ ἄλλους 
πάλιν χατὰ τῆς ἀληθείας ἐστράτευσεν. Cf. Abresch. 
Pilucidat, Thucyd., p. 1, p. 85. Deinceps Venet. A 
ἐπὶ τὴν Τροίαν. Vitiose Venet. B οἱ ποίησις. Τῇ 
ποιήσει ἃ Synesio significatur modo ἡ Ἰ.1ιάς, modo 
ἡ Ὀδύσσεια. Vid. infra c. 5, p. 67; c. 19, p. 82; 
c. 20, p. 85; De provid., p. 120, cpist. 116, p. 
255, et ep. 157, p. 272. Piserte Hermog. Progymm., 
c. 9; in Rhett. Gr., ed. Walz., vol. ], p. 16, Ata- 
φέρει δὲ διήγημα διηγήσεως, ὡς ποίημα πριήσξως. 
ποίημα μὲν γὰρ xa διήγημα περὶ πρᾶγμα ἕν" 
ποίησις δὲ χαὶ ἀιήγησις περὶ πλείονα. Οἷον ποίησις 
ἢ Ὀδύσσεια. Ποιέματα δὲ, ἀσπιδοποιία, νεχνομαν- 
«εἴα, μνησττροφονία. Cf. Aphthon. Progymm., c.2, 
ibid. vol. c. p. 60. 

(17) Τίνα μὲν θεῶν, τίνα δὲ δαιμόνων. Pari 
modo Θεός el δαίμων distinguuntur ἃ nostro. ep. 
&5, init. Σωσγυᾶν τις (ita editt, Naogeorg. οἱ Mo- 
rell., codd. autem Guelf., Lips. et Monace. 50, 410 
el 481, Σωσηνᾶν τίς. Male Petav. 1, 2, Σώσηνάν 
τις) ἔπεισεν ἢ θεὸς ἣ λόγος ἢ δαίμων, x. t. À., et De 
insomn., p. 197, Τό γέ τοι πνεῦμα τοῦτο τὸ Ψψυχιχὸν 
— -— -- χαὶ θεὸς xai δαίμων παντηοδαπὸς χαὶ εἴδω- 
Ao» γίνεται, ubi Nicephorus, p. 980, C, Οἵ μὲν 
πάλαι Ἕλληνες θεῶν xav δα: μόνων ἔλενον εἶνα! δια- 
opi, χαὶ θεοὺς μὲν ἐχάλουν τοὺς μείζονας, δαΐμο- 
νας δὲ τοὺς ἕττονας ὁ GE Συνέσιος ποτὲ μὲν δίδωσι 
τούτοις διαφορὰν, ποτὲ δὲ ἀδιαφόρως χέχρητα' τοῖς 
ὀνόμασιν. Cf. Hermann. ad. Euripid. Πές... v. 161, 
p, 27. 

(18) ᾿Επεθέμην. Sic unus Mon. C; reliqui cum 
editt, ἐπειθόμην. Vertit et Cornarims, | Aggrediebar 
etiam Epicuri encomium quoddum scribere. Deinceps 
Venet, C mendose habet ἐπιχήρου. Mon. A C xaza- 
ταυτά (sic). Re-hd. et Mon. E χατὰ ταυτά, ut editi 
libri. Par. C et Vat. xazà ταυτὰ (xal ὁμοίως supras- 
seripo)- Glossam x2* ὁμοίως exstare in cod. Paris. 
1058 annotavit jam Boissonadius in. Anecdott. 
Grocc., vol. I0, p. 264. Epicuri de diis sententiam 
expres:it Lucretius, 1, 57 seqq. : 


Q nnis cnim per se divum natura. neccsse est 
dBianortali evo summa cum pace fruatur, 


NOT.E. 


1650 


. Semeta ab nostris rebus, sejunctaaue longe; 

Nam, privata dolore omni, privata periclis, 

]psa suis pollens opibus, nihil indiga nostri, 

Nec bene promeritis capitur, nec tangitur ira, 
Vid. Ciceron. De nat, D., 1, 16 seqq. ; 11, 29 et 65, 
et i11, $2. Add. qui hac de re docte copioseque ex- 
posuit, Brucker. Histor. crit. philosophie, t. 1, 
p. 1285 seqq. Mox Mon. D δυνάμην, marg. 6vvai- 
μην. Dein Fior. A ἀντιδηξόμενος, εἰ pro ἢ a m. 
rec. superaddito. Par. D. ἀντιδειξόμενος, δὴ prO δει 
superscripto. Sed Par. A €, Barb., Mon. ABCDE, 
Vat. et. Veneti omnes una cum Rehd. optime ha- 
bent ἀντιδηξόμενος. In Mon. Ο et Rehd. ἡ natum 
videtur ex et. Vulg. ἀντιδειξόλενος. Lectionem a me 
receplam conjectura jam assecutus est C. Bevingius, 
Gymnasii Bruxellensis przceptor, in Emendationum 
in Synes. part. 11, qux inserta est Novorum anna- 
lium philologg. et pedagogg., curantibus G. See- 
bodio, δ. Chr. Jahinio et R. Klotzio, supplem. 1, 4, 
1852, p. 618, ubi de h. 1. annotavit vir doctissimus : 
Synesius narrat se pre dolore et ira erga deos 
de scribenda Epicuri laude cogitasse, non quod 
eadem cum illo de diis sentiat, ἀλλ᾽ ὡς ὅ τι χἀγὼ 
δυναίμτν ἀντιδειξόμενος. Nostrum elegantiaruimn 
studiosum scripsisse arbitror, ἀντιδνη ξόμενος tan- 

uam deos, quantum posset, remorsurus, quod se 

olore afflixissent. Conjecturz huic nonnihil favent 
qua paulo ante dixit , μέσην δέδηγμαι τὴν xap- 
δίαν. Antiquum enim est illud τὸν δαχόντα δαχεῖν. 
Vid. Jacobs. Lectt. Stob, Ρ. A4. — Epist. 94, p. 
924 (imo epist. 95, p. 254), Λυπεῖν γὰρ οἰόμενος 
λέγει χαὶ ὡς δηξόμενος φθέγγεται. 

(19) Τὰ τῆς προνοίας. Alterum articulum, 
cujus emissione in mss. nihil frequentius est (vid. 
Jacobs. ad Achill. Tat., p. 398, 569 et 779 sq., 
idemque ad Philostr. 1magg., p. 229 infr, 355 supr. 
et 670, Jacob Ouzstt. Lucian. Spec., ad calcem 
Lucian. Tozar., |, p. 5, Heyler. ad Julian. epist., 
p. 204), restitui ex Flor. ἃ, in quo a m. rec. 
superscriptus est. Reliqui mss. et editt, legunt τὰ 
προνοίας (Mon. E ταπρονοίας). Par. C et Vat. in 
contextu male ποῦ προνοίας tX ἐν τῷ, in marg. 
vero yp. ποῦ τὰ mp. ἐν τῷ. Caeterum verba illa 
τὰ τῆς προνοίας ita sunt verlenda : ea quce Proci- 
dentiam spectant, Vid. Schaefer. Apparat. crit. et 
ereget. ad Demosth. t. 1, p. 214. Sic noster epist. 
98, p. 235, τὰ τῆς φιλίας ἡμῶν. Agalb. Hist, 1V, 
95, p. 262, τὰ τῆς τέχνης. Plura hujus locutionis 
exempla dederunt H. Steph. De dialect. Attic, P- 
178 ; Fischer. ad Weller. Gramm. t. l, p. 555; 
Ast. ad Plat. Legg., p. 46; Wyttenbach. ad Euuap., 
p. 104 sq. ; Matihie. Gramm. Gr., p. 574; Ellendt 
ad Arrian. De expedit. Alez., t. I, p. 84. 

(90) Ἐν τῷ zap' ἀξία». Mon. € παραξίαν. 
Verte, In eo, quod prater meritum est. Vid. Scliae- 
fer. Apparat. crit. et exeget. ad  Demosth., t. 1, 
p. 918, Basilius Magn. epist. 480, t. IIl, p. 9065, 
À, ed. Garn. : Τί γὰρ οὐχ ἔμελλον, ἄνθρωπος ὧν, 
ἀνθοώπῳ ἐλευθέρῳ παρ᾽ ἀξίαν ἐμπεπλεγμένῳ πράγ- 
ματι συναλγεῖν ; Deinceps Mon. E, pro ἑχάστου 
scribit &xászo. Rehd. ἐν τῷ παρ᾽ ἀξίαν, superscr. 
δεδόσθαι, ἑχάστω. Male Petavius, Ubinam illa 
Providentia est, quie unicuique quod equum est 
promeritumque non rependit? . 

(231) ᾿Αδικῶν. Pro ἐδιχηκώς, De quo presentis 
pro perfecto usu vid. Heindorf. ad Plat. Protag., 
p. 465 sq. Mon. E γυναῖιξιν, accentu omisso. Pro 
ἀειδέστερος in Par. ACD, Flor. B, Vat., Darb., 
Monac. ABCD et Venet. AB legitur ἀτδέστερος, εἰ 
pro ἢ superscr. Flor. A exhibet, ἀηδέστερος, ct a 
m. rec. superaddito. Mon. E ἀειδέστερον. Eadem 
confusione in nostri epist, 40, p. 180, εἰ δὲ Νι5- 
σαίων (cod. Mon. 5U dat νησσαίων. Mon. 490 νυσ- 
σαίων. Sed leg. Νισαίων. Vid. Wernsdorf. ad 
Hinier. p. 957 seq., ct Baehr. ad Plut. Pyrrh., p. 
169), ἵππων ἰδεῖν ἔστιν ἀειδέστερος, cod. Guelfer- 
bytanus c. Monacc. ὅθ, 481 et 490, habct ἀπδέστε- 


16323 
τος, χαὶ «à χοινὰ xai τὰ ἴδια. Pro vulg. αὐτῷ ex 
codd. Par. ABC, Βιιν., Mon. ABCD, Vat. et 


Venetis A D restitui αὐτό. Flor. A legit αὐτὸ, d 
superscripto. Αὐτό h. l. est vel, adeo, s. statim.Yid. 
Hermann. ad Viger. De idiot. |. Gr., p. 735. Voca- 
bulum ῥεῦμα, ut χῦμα et χλύδων, ad belli vel pu- 
gna impetum transferri monuit. Blomfieldius in 
Glossar. ad /Eschyl. Sept. c. Theb., v. 04. Proxime 
Mon. € om. xal. Dein Venet. A μετὰ τοῦ συνηγό- 
pov scribit. 

(34) Πρὸς 600 — οὐδ᾽ Ἡρακλῆς. De hoc pro- 
verbio celebratissimo vide lladr. Jun. Adagg., p. 
95, Heindorf. ad Plat. Euthyd., p. 585, Wytten- 
bach. ad Plat. Phadon., p. 255 sq., Ast. ad Plat. 
Legg., p. 516, et Phizdon., p. 688, Boissonad. ad 
Nicet. Eugen., p. 531 sq. ct egregiam Ruhukenii 
Annotationem in Diblioth. crit. nov., vol. n, p. 15 
seq. , nuper publici juris factam. Quibus add. Walz. 
ad Arsen. Viulet., p. 394 scq. 

(95) Τοὺς MoJAucribac. Cteatum et. Eurytum, 
Actoris et Moliones filios, alias a patre Actoridas 
(s. Actorionas), hic a matre Molionidas (s. Molio- 
nas) vocatos (vid. Homer. 1|. n, 621, 1x, 708 et 
749, et xvin, 638, Pausan., v, 2, 4, vi, 90, 8 e 
viti, 14, 6. Apollodor., 11, 7, 2; ibique Heyn., t. I, 
p. 184, et Walz. ad Arsen., 1l. c.), qui, cum Augez, 
Eleorum regi, contra llerculem opitulatum venis- 
sent, Dameone ejus socio interfecto, ipsum ab Elide 
propulsarunt ; postea vero quam ludos lJsthmios 
speciatum iverupt, prope Cleonas ex insidiis ab eo 
interempti sunt. Vid. Pausan. v1, 20, 8; v, 2, 1 et 
Wu, 15, 1. 

(56) Πρὸς τὴν ὕδραν. Τὴν in Rehd. erasum. De 
locutione εἷς ἑνί vid. Feertsch. Comment. crit. de 
locis nonnullis Lysiz et Demosth , p. 44 seq., coll. 
Beier. ad Cic. De offic., t. 1, p. 128. Deinceps Darb. 
habet δυνειστήχεσαν. 

(57) Ὁ xapxivoc. Accentus in Mon. C a m. rec, 
correctus. Barb. et Mon. C E una cuin Rhed. scri- 
bunt xapxivo;. Vitiose Flor. A αὐτή. 

(58) Κἂν ἀπεῖπεν. Etiam defecisset. De verbo 
ἀπειπεῖν vid. Blonitield. Glossar, in Aschyl. Sept. 
e. Theb., v. 840, et Behr. ad Plutarch. Flamin., p. 
91, idemque ad Plut. Pyrrh., p. 198. Noster b. 
regn.. c. 19, p. 55, ἀπειπὼν πρὸς τοὺς πόνους ἐχὼν 
ἰδιώτης ἐγήρα. Cf. De insomn., p. 148; et Nicephor. 
Commentar., p. 426, C. Eodem sensu usurpatur a 
Synesio verbum ἀπειρηχέναι, de quo vide Held. ad 
Piut. Timol., p. 584, in Serm. ad Paon., p. 508, 
Kat Ξενοφῶν ἀπειρηχότας ὑπὸ τῶν συμφορῶν xal 
θανατῶντας, ἤδη τοὺς μυρίους παραλαδὼν, ἀπ᾽ ἄχρας 
«ἧς Περσῶν ἐπιχρατείας χατήγαγεν, x. v. à. Cf. 
Basil. ^ epist. 4, t. Il, p. 69, ed. Garn. Mox in 
Vat. est τὸν ᾿Ἰόλεων. Par. C habet Ἰόλεω (sic) v scri- 

supra «. ln Mon. C Ἰόλεω ex Ἰώλεω natum. 
olai, Iphiclis filii, qui ab Hercule contra hydram 
Lernzam et qui eam adjutum venerat cancrum 
dimicante in auxilium vocatus esse dicitur, item 
mentio fit in nostri ep. 150, p. 289, Θεοῦ δὲ ἔδει 
δήπου xal Ἡραχλέους " οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ᾿Ιόλεω συμ» 
μάχου xal παραστάτου. --- Flor. A scribit ἀντεπι- 
γάγετο (sic). 

(59) Κἀγώ μοι δοχῶ --- παθεῖν. Noster De regn., 
€. 98 p. 50, Κατιδεῖν ἐμοὶ δοχῶ καὶ tol; ἰδιώταις. 
Cum perfecti infinitivolegitur μοι δοχῶ epist. 19. 
init., Οὐχ ἐν αἰτίᾳ μοι δοχῶ πεποιῆσθαι τὴν χοινω- 
νέαν τῆς ἐπιστολῆς. Construitur a nostro etiam cum 
infinitivo presentis et futuri. De insomn. p. 147; 
ep. 44, p. 182; et ep. 101, p. 253. Vid. Boissonad. 
ad Arist:enet, p. 547. Ast. ad Plat. Phedr, p. 251 
seq. coll, Jacobs. ad Achill. Tat. p. 456, et in. Le- 
ctt. Stobb., p. 116. 

(40) Ἑ.1εγεῖα ποιῶ. Elegos facio. Nam ἐλεγεῖα 
unice ad. nierum spectare et de. distichis adhiberi 
post Franckium ad Callip., p. 53 seqq. monuit 
Bahrius— ad. Plutarch. Alció., p. 254 sq., et ad 
ejusdein Pyrrh., p. 225 ubi cl. ludic. rerr. ct verbb., 


NOTE. 


1654 


p. 255; Rehd. dat ἐλεγεῖον. Flor. Α et Moa. AC 
post ποιῶ distinguunt. — Petronius [c. 109, t. 1, 
p. 650, ed. Burm. alt.], Donec consumpta | frigidissi- 
wa urbanitate rediit ad carmina sua, cepitque «a- 
pillorum elegidiaria [sed Petron. editt. habent ele- 
gidiarion.] dicere. Ῥεταν. — Deiude pro vulg. 9p5- 
voy e codd. Par. B et Barb. recepi θρηνῶν, quod 
conjecit nuper Bevingius. 

(41) Σὺ δέ. Par. C σὺ δέ, superscr. πρὸς &av- 
τόν. Ed. Turneb. σὺ δ᾽. Dein Mon. E ἐπὶ δέ. Post 
φαλαχρῶν e Par. ABCD, Florr. AB, Barb., Mon. 
ABDE, Vat., Venetis ABG et Rehd. ioserui μέν, 
quam particulam libri editt, omittunt. Pro δοχεῖς 
Mon. E vitiose legit &oxct, Pronomen indefinitum 
τις, cui b. 1. inest vis intensiva atque aflirmativa, 
significat gar. Vid. Ast. ad Plat. Polit., p. 389. et 
491. sq. idemque ad Plat. Protag., p. 156. e 
Phedr., p. 255. coll. nostro c. 7,p. 71. et De 
provid., p. 92, εἰ 95. Γεννάδας est generosus, ma- 
gnanimus. Vid. Ast. ad Plat. Phedr., p. 359. Pro- 
xime Mon. E ἐμπείζη. Sed m. rec. deleto εἰ su- 

rscripsit a. Par. B ἐμπάζῃ, διανοῇ, superscripto. 

ar. C et Vat. ἐμπάζῃ, φροντίζεις superscripto Par. 

À rsp má, n. Verbum ἐμπάζεσθαι cum genitivo con- 

Siructum ex usu Homerico est, Vid. 1l., XVl; 50, 

HA ss. 1, 271, et 3505, 11, 201 ; ix. 553; xvii. 
a 


(42) "Etrvovc προχειμέγου. Mendose Mon. E 
Scribit ἔθνους. De voc. Éxvoz vid. ltuhnken. ad Ti- 
mea. , p. 105, ed. Roch . — Convivalem morem in- 
dicat. Mylta enim in conviviis ac compotationibus 
in calvos dicteria jaciebantur. Quo spectat ele- 
gans illa Carini, sive, ut nos emendaviius, Probi 
historia ἐν τῷ περὶ βασιλ. |c. 18, p. 52], qui. cum 
humi accubans pulmentoque apposito a Parthoruin 
legatis inventus esset, detraeto pileo, caput, quod 
ei calvum erat, aperiens interminatus est, sese, ni 
saniora consilia capesserent, agrum eorum omuen 
eapite suo glabriorem redditurum. Vide quz ad 
illum locum adnotavimus. Petronius [c. 109, t. I, 
Ὁ. 630 sq.] Jam Tryphena Gitona extrema parte 
potionis spargebat cum Eumolpus, et ipse vino solutus, 
diciu voluil tu ca[vos stigmososque jaculasj. PETav. 
— Conf. Gonsalii de Salas Comment. ad Petron. 
h. 1., t. !l, p. 208 ed. Burm. alt. et Jacobs. ad 
Autholog. Gr. t. IX, p. 423. 

(43) ἥγηται. Sic Par. ABD, Florr. AB , Barb., 
Mon. ABD, Vat. et Venett. ABC ; Mon. E γένηται, 
γίγνηται superscripto. Rehd. c. libris editt, γένη- 
ται. Par. C et Mon. C γίνεται. Pro σαυτόν Flor. 
et Vat. exhibent σεαυτόν, Mon. B σαυτὸν, ἑαυτὸν 
superscripto. Mon. C et Venet. ἃ ἑαυτόν. Litterag 
s et c in codicibus non raro confusas esxe cocuit 
Bastius Commentat. palzeograph., p. 712 sq. Qua- 
propter lectionem ἑαυτόν, si plurium. codicum ni- 
teretur auctoritate, libenter recepissem, przsertim 
cum hoc pronomen ad secundau et primam quoque 
referatur personam et in libris Mss. ssepius oblitte- 
ratum sil. Noster ep. 8, p. 169, ἀλλ᾽ εἴπερ ἐν &raa: 
λυποῦμαι toi; ἐμαυτοῦ (at codd. Heidelberg. et 
Mon. 481 dant ἑαυτοῦ, quod etiam Guelferbyt., a 
pr. m. habebat. Cf. Boissonad. ad Philostr. Her., 
p. 336), βουλοίμην àv ἐν τοῖς ὑμετέροις εὐφραίνε- 
σθαι. Ep. 66, p. 207, Τί δή ποτ᾽ οὖν ἀσύμφωνός εἰμι 
πρὸς ἐμαυτόν (ubi cod. Guelf., πρὸς ἑαυτόν scribit, 
quod videtur fuisse etiam in Mon. 4;76., in quo 
nunc exstat. πρὸς αὐτόν᾽ ita, ut apte av una lit- 
tera erasa sit) ; ep. 105). p. 248, ἀλλὰ καὶ ab- 
τὸν (codd. Mon. 50 ct 490, c. Lips. ct marg. Petav. 
exhibent ἐμαυτόν, quod glossam sapit) olóa ἐν 
ἄστει (sic editt. Ald., Turueb. et Morell., quibuscum 
faciunt codd. Monacc. 50, 476, et 481, pro εἰς 
ἄττυ, quod Petav. 1,2, liaud merito in textum in- 
duxit) τε xattóvza xal ἀπ᾽ ἄστεος ἀνιόντα, x. τ. À, 
Ep. 115, p. 254, Ἡμεῖς δὲ — οὐχ ἀφειδήσομεν 
ἑαυτῶν. Add. ep. 142, p. 978, Serm. ad Pon. 
p. 508, et De insomn., p. 147. Vid. etiam. Jacobs. 


1051 


reposui cx Florr. AB, Monacc. CD et Venet. €. 
Par. P habet τό superscript. ante croga. Cf. cap. 
4, p. 66, ubi eadem repetuntur verba et. codices 
mei omnes τὸ σῶμα pr:ebent. ldem articuli usus 
Obtinet infra, ubi est χαθαρὰν φέρειν τὴν χόμην 
c. 5, init. Τί γὰρ, εἰ ψιλὴν μὲν ἔχει τὴν χεφαλὴν, 
λάτιον ὃς τὸ φρονοῦν, x. τ. λ.; C. θ, p. 69, A, Aa- 
δόντας ἀποχρῶν τὸ τεχμήριον. Ep. 4, p. 161. — 
Οὐδενὶ θέμις ἐστὶν ἐνεργὸν ἔχειν τὴν χεῖρα. Et apud 
Platon. Phedon., p, 80. ὦ : Ἐὰν μέν τις χαὶ χα- 
ριέντως ἔχων τὸ σῶμα τελευτήσῃ xal ἐν τοιαύτῃ 
e 


48) Ilayv yovv συγέστραπτο. « Apuleius Apo- 
log. 4, t. 1], p. 588 sq. ed. Oudendorp. Capillus, 
ipse, quem isti. aperto mendacio ad. lenocinium de- 
coris promissum  dixere,— vides quam sit. amoenus 
ac delicatus, — horrore implexus atque impeditus, 
sinppeo Lomento assiinilis, et inaequaliter hirtus, etl 
globosus, el congestus, prorsus inenodabilis diutina 
incuria non modo comendi, sed saltem expediendi et 
discriminandi. » PETAv. 

(59) ZvreanézxAExvro. Darb. a. m. pr. συνεπλέ- 
χετο, ἃ seC. vero συνεπέπλεχτο. Venet. AC συν- 
&T-AEXETO. Val. συνεπεπλέχετο (Ho. ldem liber cuin 
Par. ( ola, ov superscripto, Mon. C οἷοι. Pro ótov 
Petav. 1, 2, olv. Proxime Mon. Δ παρὰ oi; oxé- 
λεσιν. Mon B σχέλεσιν (sic) χα superscrib. loco 
ὅχε... — « Latini solocem appellabant. Festus 
(Fragm. p. 95, ed. acier.) solox lana crassa, vel 

cus lana contectum. Lucil. (ἐδ, p. 47. ed. 

Us.), ) 

ΩΝ pecore ac montano, hirto atque soloce. 
Gloss. Solox ἱερὸν xai παχύ. Ubi ἔριον παχύ le- 

ndum. » ΡΕΤΑΥ. 

(60) I1oAv δέ. De trajectione vocis πολὺ vid. 

Annotat. ad c. 21, p. δῦ. Vat. δὲ male om. Ὥς 
ἄν, participio junctuin, est utpote. Vid. Jacobs. ad 
Achill. Tat., p. 541. lta noster infr. c. 6, p. 63, ὡς 
ἄν, οἶμα:, τῇ μέθῃ χεχρατημένους. Deinde Mon. E 
συνεπεπλαγμένα (sic) συμ... superscr. Articulus 
τῶν anle τριχῶν ἃ Venetis DC abest. 
(61) 'Opünral τε ἀγρία ἡ κόμη xal Ξαρεῖα- 
Flor. B ἡ χόμη àvpia χαὶ βαρεῖα. Par. C. εἰ Vat. 
ἀγρία xai βαρεῖα ἡ χόμη. De constructione adje- 
ctivorum cum infinitivo passivi vid. Mattliie 
Gramun. Gr. p. 1049, seq. Pro βαρεῖα Wyttenbach. 
Epist. crit, αὐ Ruhnken. p. 248, ed. Schaefer. 
legendum censebat βαθεῖα. Sed quanquam voce, 
βαθύς et βαρύς facile confunduntur (vid. Boissonad. 
ad Marin., p. 76, et ad Eunap., p. 38J) et noster 
infra, c. 9, p. 72, βαθείας τριχός, et c. 15, p. 79, 
χόμην xai πώγωνα βαθύν habel, tamen, cum ἀγρία 
et βαρεῖα h. l. bene sibi respoudeant, nutatione 
non opus esse mihi videtur. 

(62) 'Axsc aro. Sic Florr. AB, Barb., Mon. 
ABD, Relid., Morell. Schediasmatt. in Dion., Chry- 
s0st. t. ll, p. 702, eJ. Reisk. ; et Petav. 2. Mon. €. 
ἀπεσπάτο. Mon. E ἐπισπᾶτο, ἀπε supersciipto, 
Editt. Turneb. et Petav. 1, c. Pseudo-Petav., qui- 
buscum conspirare videntur codd. Vatic. et Venet. 
A, habent ἀπεσπᾶστο. Venet. C. διεσπᾶτο, Venet. 
B ἐἑσπᾶτο. 

(65) 'Exijg& μοι — ἐπαινεῖν. Mon. BD perp.ram 
scribunt ἐποίει, quod primo fuit etiam in Mon. C. 
De hac permutatione facillima vid. Boissonad. 
Anecdott. Gr. vol. ii, p. 444 scq. Rehl. a. m. pr. 
babebat ἀπήει. Sed a postea mutatum in c. Con- 
structionem verborum ἐπιέναι el ἐπέρχεσθαι, qui- 
bus inest significatio einfallen, illustratam dederunt 
Hemsterhus. ad Lucian. Il, p. 206: Bakius ad Cleo- 
med., p. 421 sq.; Siebelis ad Paus., v, 4, 4; 
Baehr. ad Plutarch. Flamin. p. 108; Astius ad 
Plat. Phedr., p. 558; Gorg., p 211, et Phedon., 
p. 491. lta. noster. Dion., p. 41, Διδάσχειν ἅττα 
pot φρονεῖν ἔπεισι περὶ ἑχάστου συγγραφέως τε 
xai συγγράμματος. lbid., p. c., Ταυτά μοι περὶ 
Δίωνος εἰπεῖν ἐπῆλθε, P. 91, οἷς --- ἐπῦλθε διενέγ- 


NOTE. 


1038 


xaV τοῦ πλέθους, el εἰ γὰρ ἐπέλθοι ἱλοσοφεῖν τοῖς 
χριοῖς, Cf. infr. c. 19, p. 82, et Gregor. Naz. or. τ: 
p. 65, C; et or. iv, p. 100, B. 

(641) ΟΣ gulóxa.lot ὄντες. lta. Par. ABC. Flor. 
B, Barb., Mon, ABCD, Vat., Veneti ABC. et Rehd. 
c. Morell. ; reliqui c. editt. Turneb. et Petav., 1 
2, perperam οἱ. Venet. C. φιλόχαλλοι (sic). 

(09) Tüc xcuac περὶ πιλείστου ποιούμενοι. 
Cf. Seueca De breritate vite, c. 12.; Mon. € 
οὐραθύμως (sic). 

(66) 'AJA.là xal κάλαμόν viva ἔχουσιν. Kal, 
quod facile excidere potuit, receptum ex Mon. E. 
De ἀλλὰ xat, quin etiam, vid. Ast. ad Plat, Protag., 
p. 208, Pro ἀεί, quod Flor. A, Par. BCD, Barb. 
el Vat. c. Morell. atque. Petav., 4, 9, agnoscunt, 
in Par. A, Flor. B, Monacc. omnibus, Venet. A 
et Rehd., atque edit. Turneb. exstat. aizt. Veneti 
BC hanc vocem omittunt. De utraque forma vid, 
Bornemann. ad Xenoph. Anab, n, ὅ, 45, p. 115: 
et pum ad Plat. /['hadr., p. 424, coll. eodcir, 
p. . 

(07) Ὧ &£aíivcvet αὐτήν». Mon. E ὦ. Dein 
Tuineb. et Petav. 4, c. p«eudo-Petav. ξαίνουσι. In - 
proximis e F.orr. AB adoptavi ἄγωσιν. Reliqui 
libri scripti et editi dant &po3t. Vid. supr. ad c. 2, 


(08) Kal τοῦτο δὴ τὸ zaJAexocacov. Venet. 
C χαὶ τοῦτ᾽ ἐστὶ τὸ χ. Barb. δεῖ pro δή. Articuluu 
Mon. D om. in nostri ep. 57, p. 195, ubi ediu. 
Turneb. et Petav., 1,2. c. pseudo-Peiav. male 
legunt : xai τοῦτο χαλεπώτατον τῶν συμδεδτχό- 
τῶν ἐστί μοι, codd. Guelferb., Lips. et Mun. 416, 
ac 481, una cum editt. Ald. et Morell. recte habent 
τοῦτο τὸ y. — Paulo post Flor. Α exhibet ὑπερεί- 
ὅοιτες, v superponitL. litt. τ, ὑπὲρ (sic m. rec. scri- 
psit pro ὑπό, quod pr. m. dederat) τῆς χεφαλῆς. 
Pro ὑπὸ τῆς χεφαλῆς, quod exstat in libris editt., 
recepi ex cod. Mon. À, Turneb. Lectt. Varr. et 
morg. Petav., 2, ὑπὸ τὴν χεφαλῆν. Par. ABCD, 
Barb., Vat., Veneti et Mou. DCD scribunt ὑπὲρ 
τὴν χεφαλήν. Flor. DB, Held. et Mon. E ὑπὲρ τῆς 
χεφαλῆς. De permutatione przepositionum ὑπό ct 
ὑπέρ ob unum idemque compendium, quo in codd, 
nonnunquam scribuntur, sane facillina vid. Bast. 
Commentat. palzograph., p. 846 seq. Cf. infr. ad 
c. 12, init. Mox Venet. B iotacismi vitio habet 
ἀπέχει. 

(09) Ka.lovc τε καὶ φοδεροὺς αὐτοὺς ἔοιχε 
ποιεῖν. Mon. E χαλούετε (sic). Αὐτούς, quo edi- 
tiones carent, praebuerunt codd. Par. ABCD, Flor. 
À, Barb., Veneti AB ct Mon. ABCD; habent etiam 
Flor. B et Vat., sed hoc ordine : qo6. Éoxsv αὖ- 
τοὺς ποιεῖν. Verbi ποιεῖν novissima syllaba in Mon. 
€ supra ras. correcta est. 

(70) Κἂν πάνυ ἡδὺς ἥ. Par ABD, Barb., Mon. 
BCD, Venet. BC et Hehd, pro x&v offerunt ἄν. lia 
exhibebat etiam Flor. A; correctum tamen a m. 
rec. x&v. Pro ἡδύς in Flor. Β est γλυχύς. Deinde 
in Mon. E vitiose scribitur βραδύς. 

(711) Δοκοῦσι δέ μοι καὶ Λαχεδαιμόγνιοι. Histo- 
riam vide apud llerod. Polyh. (c. 208 εἰ 409)" 
Plut. Apophth. (1. I, p. 189, F. ed. Frcof ); Just., 
l. 2 (c. 11); Valerium l. 5, c. 2 (Extern. 5). 
PrerTA Y. 

(12) ΟΥ̓ τότε ἤχογντες. Vitiose Mon. PCD οἱ. 
Deinde Veneti BC ὅποτε. Τότε h. t. est olim. Vid, 
Lexic. Xenophb., t. IV, p. 521, et Jacobs. Addita- 
mentt. in Atbenaz., p. δῦ seq. 

(75) Τῶν 'EAAnrvor. Rehd. τῶν £X. ὃν pro ὧν 
superscript. a. m. pr. Sed ὃν postea erasum. 

(74) BaciA£a. l. e. regem Persurum , a Graecis 
βασιλέα, vel τὸν βασιλέα xas' ἐξοχὴν vocatum. Vid, 
Sturz. Lexic. Xenophont., t. l], p. 525 sq.; Bre. 
mins ad Cornel. Nep. Age:il., n, 1. 

(13) Τριακόσιοι τὸν ἀριθμὲγν Errec. Barb. τῶν 
poa (sic). Noster ep. 78, p. 225 : Οὗτοι δὲ δὶς 


à 
ἤδη xal τρὶς πρὸς ἄνδρα; ὑπὲρ χιλίους τὸν ápiÜpov 


1021 


c. 10, p. 73 et p. sq.; c. 15, p. 77; c. 15, p. 78; 
€. 16, p. 80, et c. 90, p. 83. 
(90) ᾿Αμόρόσιαι δ' ἄρα χαῖται. 1. 1, 529. 


CAP. IV. 


(91) 'Ardp. Mon. C. αὐτάρ. 'Axàp (lMesych. s. v. 
"Axáp* δὲ, πλὴν, ὅμως δὲ), quod respondet pregresso 
y significat δέ. Vid. Zeun. ad Viger. De idiot. 

. Gr. p. 550. 

(92) Οὐδὲ μάντις εἰμὶ πονηρός. Sophocl. Electr., 
v. 1495, Ἐγώ σοι μάντις εἰμὶ τῶνδ᾽ ἄχρος. Similes 
jloquendi formulas, Platoni ejusque sectatoribus 
familiares, laudat Heylerus ad Julian. imper. epist., 
p. 900. Deinde in Venet. C, legitur ἤδην. Ita vide- 
tur habuisse etiam Rehd. liber, in quo vu no- 
wiuis Θρασύμαχον ex | natum est. Post ἐρυ- 
θριῶντα [ort. excidit ἄν. Flor. B. wmargini a 
manu szc. x:v, ascripta. babet liec: ἢ (i. e. σῃ- 
μειοῦ, vel σημεέωσαι, vel σημειωτέον" Vid. Scheffer. 
el Bast. ad Greg. Corinth., p. 215 seq.), &x τῆς 
a' τῶν τοῦ Πλάτωνος πολιτειῶν" τότε χαὶ εἶδον ἐγὼ, 
πρότερον δὲ οὔπω, Θρασύμαχον ἐρυθριῶντα. — 
« Proverbium sapit. in eos, qui velinviti de senten- 
tia dejiciuntur aut convicti tenentur. Apud Plato- 
neu (Polit. p. 550, D.], de Türasymacho mole ar- 
guuicntoruim oppresso, τότε xai εἶδον ἐγὼ, πρότε- 

ν δ᾽ οὕπω, Θοχσύμαχον ἐρυθριῶντα. » PETAV. — 

f. Ast, Annotat, ad Plat., l. c., p. 381. De Thrasy- 
maclio, sophista Chalcedonio, vid. Rupert. ad Ju- 
veiual., Sat, vit. Ast. Annotau, ad Plast. PAedrum 
ἐκ linguam vcernaculam translatum, p. 244, Creuzer. 
ad Procli Couunent. in Plat. Alcib. 1, p. 293; 
Geel. Hist. crit. Sophistt. in. Novis. Acu. litterarr. 
S;cict. Rheno-Traj. p. ni, p. 201 seq. 

(93) Οὐκέει xupazAnctior πάθος. Οὐχέτι obtu- 
leruut Par. AC, Mou. ABDE cuin. Rehd. Vulg. οὐκ 
ἔτι. Deinde Par. AC, Mou. A, Vat. et Veneu. AB 
inserunt τὸ, quod a m. rec. superscriptum legitur 
item in Fior. B. In Barb. voc. πάθος a sec. m. 
inter lineas suppletum ; in Venet. A oinissum 


(91) Γέ τοι τὴν πρώτην éadoxóc τοῦ Aórov. Γέ 
tot est Lat. certe quidem, veruac. wenigstens doch. 
Vid. Früzsch. Epist. crit. ad Friedemann., p. xxvi 
seq. Τὴν πρώτην illustravi ad Or. de regn., p. 149 
$4J. D.inceps Mon. E. scribit ἑαλωχώς. Heb, aAto 
el ὡς e correct. in ras. habet. In Par. B. est 
ἑχλωχός. De hoc nominativo absoluto vid. Stallbaur, 
δὲ Plat. Apolog. Socrat., p. 21, ed. 1: Matthiee 
Gramm | Gr., p. 1095 sq. ; Lenting. Animadverss. 
critt, in Euripid., in. Novis actis litterarr. soc. lRhe- 
no-Traj., 1. ), p. 51. Verbi ἀλίσχεσθαι cum genitivo 
comstructione, de qua inultus est Hemsterhusius 
ad Xenoph. Ephes., p. 255, ed. Locell, utitur 
noster ctiam epist, 57, p. 136, Οὕτως ἑαλώκειν 
κοῦ πάθους, De insomu., p. 147, 'AXX ἢ παρὰ 
μιχρὼὸν ἀγνωμοσύνης ἑάλωχα, De provid., p. 105, 
ubi vulgo legitur, ἑχλώχει τε αὖθις ὁ Τυφώς ; Codd. 
Co:slin.. 249, Parisin,.. 1058. (cf. Boissonad. ad 
Pinlostr. Her., p. 481), 1059 et. 1040, Mon. ABDE, 
Pirckueiner., quem Joach. Camerarius oliu cun 
Esromo Hudingero. communicaverat. Rehd. et 
Vinaob. pro αὖθις recte. scribunt αὐτῆς, quod in 
tmientein venit eliam Bevingio Emendatt. in Synes. 
in "ovv. Aunall. philologg. et pedagogg. cur. 
t Secbod. εἰς. Supplem. 1, 4, 1852, p. 621. Item 
Appianus De bello civ., v. 8, vol. Il, p. u, p. 723, 
ed. Schweigh. de Antonio , qui vehementissimo in 
Cleopatram amore exarserat, εὐθὺς αὐτῆς μειρα- 
χιωδὼς bxXuxst. Cf. Themist, or. x, p. 4329, €; et 
or. xiu, p 168, D;et Gregor. Naz. or. axiv, 
p. 43, c. 

(90) Δέγδιν — δεινός. De hac locutione vid. 
Locella ad Xenoph. Ephes. p. 340 ; Baehr. ad Plu- 
tarcb. Alcib., p. 111 sq., et Pyrrh., p. 180; Mat- 
Lhie Gramm. Gr., p. 1049 sq. In proximis pro vulg. 


ParROL. GR, LXVI. 


NOTAE. 


λέγει (Mon. AC dant λέγειν) e. Par. C, Vat. et 
Venet. Α receptum λέγοι. 

(90) HoA.4 θευμασιώτερος. Usitatius feret πολὺ 
θαυμ. Noster ep. 95, p. » πολλῷ χάλλιον" 
ep. 129, p. 264, πολλῷ πλείους. Agath. iv, 25, 
p. 262, πολλῷ πλέον. De hac forma rariore 
vid. Jacobs. ad Achill. Tat., p. 649 sq., Ja- 
cob. ad Lucian. Toz., p. 415, et ad Alexandr. , 
p. 47: Ellendt ad Arrian. De expedit. Alez., X. 1, 
p. 297. Dein Mon. AE φανῆναι, tribus punctis su- 
pra notatis, Barb: φανεῖναι. 'Sed legendum videtur 
φανεέη. Verba τὸ xa T α τῆς χεφαλῖς 
epexegesi serviunt. Ct Ast. PAL Plat. Polit. , 
p. 466 et 601, idemque ad ejusdem Protag., p. 34, 
et Jacob. ad Lucian. Tor., p. 135. Adde nostrum 
infr. c. 11, init. 

(97) Ἐν ἀπόροις εὔπορος. Mon. A ot; in voc. 
ἀπόροις a m. rec. in ras. habet. Similiter noster 


De provid., p. 112, οὗτος εἷς ἐν ἀπόροις πόρος tois 
πειρωμένοις αὐτοῦ δυσχεροῦς. lbid. p. 93, Βου- 


λεῦσαι μὲν ἅπορος, ἐπιθουλεῦσαι δὲ ποριμώτατος. 
Ep. 139, p. 2/5, Θεοῦ δὲ παρόντος ἅπαν ἄπορον 
πόριμον. De provid., p. 112, Ἐν ἀμηχάνοις --- ἤστην 
ἐπ᾿ αὐτὸν δύο μηχαναί. Cf. Jacobs. ad JEliau. 
Hist. animall., p. 99 ει 414. — ln Mon. D, χωρούσῃ 
à m. sec. e χωρούσης corr. Flor. B scribit xyopn- 
Yoócn. De verbo χωρεῖν, capere, capacem esse, 
Cum accusativo cunstrucio, annotavi ad Or. de 
regn., p. 160. Cf. infr. c. 9, p. 72, et c. 1n Β δῇ: 
ep. ὃ0, p. 188; ep. 57, p. 195; cp. 1014, p. ν et 
ep. 104, p. 246. — Pro περὶ τῆς χόμης Mon. BD 
perperam legunt παρὰ τῆς κόμης. 

(98) Πανούργως. Callide, more sophistarem. Vid. 
Ρίαι. dr. , p. 211, C, ibique Ast. Annotat. 
p. 578. 

(99) Οὐ γὰρ ἕτερός τις — ἀ.1.. Flor. B et Ve- 
net. A om. τις͵ Post οὐχ ἕτερος pro $ ssepe a no- 
stro ponitur ἀλλὰ, vel ἀντὶ c. genitivo, e. c. De 
provid., p. 125, Τάδε οὖν πάλαι περὶ αὐτῆς (sc. τῆς 
παρθένον τῆς νῦν ἀδτρῴλς) ἀδόμενα ποιηταῖς οὐχ 
ἕτερος ἔσχε χρόνος, ἀλλ᾽ ὁ τῆς ἐπιχυδεστέρας βασι- 
λείας Ὀσίριδος. Ep. 4, p. 165, Ὃ δὲ ἐποίει παρὰ 
πόδας τὸν χίνδυνον, οὐχ ἕτερον ἣν, ἀλλ᾽ ὅτι πᾶσιν 
ἱστίοις ἡ ναὺς ἐφέρετο. Calastas., p. 504, Ὁ πεπαροι- 

ιασμένος βίος ἀδίωτος οὐχ ἕτερός ἐστιν, ἄνδρες, 
ἀλλ᾽ ὃν ζῶμεν ἡμεῖς. Calv. enc., p. 74, υὐ γὰρ ἐπ᾽ 

ἐ τινές εἶσιν ἀντὶ τῶν οὕτως; ἐχόντων ἀντίθεοι. --- 

ro χαλλύνων Flor. B exhibet ύνας. 

(1) “Ὅτῳ ποτὲ τῷ καλάμῳ --- ξυνέγραψεν. Par. 
C ó: ποτε. Articulum ante. χαλάμῳ, qui vulgo 
deest, rescripsi ex Par. ABC, Flor. A, Barb., Mon. 
AE et Venet. A, cum in formula ὅστις ἐστὶ, si repe- 
tatur przcedens vocabulum, idem articulum requi- 
rat; nam verba illa ita. resolvenda suut : ὅστις 
ποτὲ ἣν ὁ χάλαμος, ᾧ — ξυνέγραψεν. Sic noster 
Dion. p. 60: Πυθαγόρας Μνησάρχου Σάμιος ἐπιγέ- 
γραάπται τῷ νόμῳ, ὅστις ὁ νόμος οὐχ ἐᾷ τοῖς βιδλίοις 
ἐπιποιεῖν (i. ὁ. ὅστις ὁ νόμος ἐστὶν, ὃς οὐχ ἐᾷ 
x. t. λ.). Dein codd. Par. AB, Flort. AB, Barb., 
Mon. ABCD et Veneti tres suppeditaut ξυνέγραφεν. 
Par. D ξυνέγραφε. Par. C εἰ γαῖ. συνέγραφεν. De 
horum temporum confusione haud infrequenti vid. 
Annotat, ad c. ἰδ, p. 79, et Boissonad. ad Nicet. 
Eugen. p. 171. 

(2) I1LÀéort κάλλιον. Flor. À πλέον, x, ut videtur, 
eraso. Par. B πλέον. 

(9) ᾿Αγνταποδύομαι. Adversus. illum in certamen 
descendo. Dicitur eniu ἀποδύεσθαι de atbletis, qui 
vestibus depositis certamen inire solebant. Vid. 
Sturz ad. Basil, Magn. De modo « litteris Grecc. 
ulilitatem. percipiendi ἢ 64, Mauhzi Aniuadverss. 
im iv. homilias Chrysostomi, p. 298, Jacobs. ad 
Philoatrat. Sen. Jenagg., p. 509, Grauert. ad Ari- 
stid. Declamatt. Lepit., p. 115 sq. ; Agath. Hist. 
przfat., p. ὁ : Q3 γὰρ, οἶμαι, χοτίνον γε ἕνεχα xai 
σελίνου οἱ Ὀλυμπιονῖχαι ἐν ταῖς χονίστραις ἐνα πε- 


δύοντο. Clemeus Alex. Proirept., 1. 1, p. 71, 35, 


δ 


1015 


541, Maxpdz xeA:óüos δ᾽ οὐ χαταισχύνειν πόρον. 
Cornarius vertit, Non itaque dedecore afficiam 
paternos agros; rectius, uti videtur, Petavius, 
Nunquam ego mehercule paterne rusticitati pudori 
(gturus sum. Aliter Bevingius, qui observavit hzec.: 

erito in prioribus verbis hazsit Petavius ; vertit, 
paternam rusticitatem ! — Non longe a vero aber- 
raverit. emendatio : οὐ δὴ χαταισχυνῶ τὰ πάτρια 
θέατρον ἀγείρων, x. τ. λ.. paterna ruris οἱ venatus 
siudia dedecore afficiam auditores cogens. — Con- 
&ortze enim oratiuncule, procinia et preludia erant 
rhetorum delicie in theatris pr:elegentium. Quo- 
rum sudores ridet noster in Calv. encom., 85, 
epist. 100 [imo 101, p. 259], epist. 57, p. 200, 
ἀλλ᾽ ὥσπερ οὐδὲ φιλόσοφος ἐγενόμην δημόσιος, 
οὐδὲ θεατροχοπίαις [sic marg. Petav., 4, 2, et codd. 
Lips. atque Mon. 431 ; coutra Guelf., Mon. 476, 
et Mon. 490, cum editt. θεατροσχοπ., excepto Mon. 
50, in quo mulile scribitur θεατροπίαις] ἐπεθέμην " 
οὐδὲ διδασχαλεῖον Ἦνοιξα * xaY οὐδὲν ἧττον fjv τε χαὶ 
εἴην φιλόποφος. — In primis notabilis est locus in 
Dione, p. 54. — Géa:pov, auditores, Synesio cen- 
ties usurpatum. Dio., p. 54, Μέλλει εἰς διχαστήριον 
ἀγνωμονέστερον εἰσιέναι «b θέατρον" 55, προσγελᾷ 
τῷ θεάτρῳ (cf. qux infr. posui ad c. 25). Sed ve- 
bementer dubito, an hiec viri doctissimi conjectura, 
quanquam valde ingeniosa, eliam vera sil; nan 
verbis quibus significatur τὰ πάτρια, τὸ ἔθος τῶν 
πατέρων (vid. Schwebel. ad Onosandr., p. 104, 
et Anecdota Hemsierhuss. , t. 1, p. 100. Noster De 
regn., p. 15, Ῥωμαίων τὰ πάτρια) genitivus τῶν 
ἀγρῶν proprietatis exprimenda causa poetarum 
more additus videtur, ita, ul pro adjectivo accipi 
possit. Vid. Matthiz Gramm. Gr., p. 625. 

(22) Οὐδὲ gurovpa:. Flor. B οὐδέν. — Hune 
locum tacito, suo more, scriptoris nomine profert 
Suidas in voce Δώριος, sed corruptissime, quod 
Erasmo imposuit, qui quasi in tenebris hunc 
locum attigit in proverb. A Dorio ad Phrygium. 
Ῥεταν, — Suid. in v. Λογάρια habet οὐ φανοῦμαι 
δὲ, at jn v. Δώριος om. δέ. Pro στρογγύλλων Par. 
B, Mon. DE, Turneb. et Suid. locis citatis male 
scribunt στρογγύλων. Vid. Bast. Appendic. 23d 
Ep. crit., p. 18. Mou. Α στρογγύλλων (sic, cx em.). 
Voc. λογάρια, quod Suidas s. h. v. interpretatur 
ol λόγοι, illustrat Wyttenbach. ad Eunap., p. 245. 
Πρτοίμια ap. Suid., |. c. deest; cod. Paris. 1058, 
notante etiam. Boissonadio ad Eunap. P 935 (una 
cum Vatic.), praebet προοίμιά τινα xal προλόγια, 
et ad niarg. yp. προνόμια. Addit vir doctissimus : 
Inter utrainque lectionem potest. ambigere lector. 
Λόγος cL νόμος permutantur ap. Menandrum Hee- 
genii, p. 95. Sed. mutatione non opus. lta utrum- 
8": vocabulum jungitur etiam a Juliano or. τι, 56, 

» τὸν Ex τοιούτων προοιμίων xal προνομίων ἀρξά- 
μενον. De voce προοίμια vid. Hlewsterhus. ad Lu- 
cian. Somn., t. 1, p. 176 Bip., ubi et Juliani et 
nostri locos laudavit, itemque Anecdott., t. l, p. 
111 sq. — In seqq. vitiose Mun. E ἀλλ᾽ ὁ. 

(35) Ampoixo. Mon. E ἀγρίχῳ. Barb. ἀγροίχων. 
Deinde Mon. AC προστρόπου. Locutio ποὺς 105- 
που, de qua vid. Lobeck. ad Phryuich., p. 10, et 
Jacobs. ad Philostrat. Sen. imagg., p. 259 sq., 
occurrit item ep. 67, p. 214, Πάνν γάρ μοι πρὸς 
«ρόπου (sc. ἐστὶ}. ubi Schol. Guelferbyt., Ὅμοιος 
€t ἐμῷ τρόπῳ. ltem ep. 145, p. 280, 15 δὲ λυπεῖν 
ἔστι μὲν ὅτε (cod. Mon. 50, ἔστι ὅτε μὲν) ἄῤῥεν 
καὶ πρὸς τρόπου (Mou. 30 πρὸς τρόπον, male) φιλο- 
σοφίας (suspicor φιλοσοφίᾳ, vid. Jacobs. , I. c)» 
ὅταν πρὸ; παρόντας. Mox Barb. óvo μάτων, unde 
paict primo scriptum fuisse νοημάτων. Dein Mon. 
A, Par. C, Vat. et Venet. A dant φύσεις (sic), a 
superscripto e. Veneti BC φύσεις. Ap. Suid. in 
v. Δώριος hzc ita sunt. depravata, Αὐτὰς δὲ τὰς 
θέσεις τῶν νοημάτων εἰς μέσον τιθέμενος. Par. C 
εἰ Vat. ἐς (pro εἰς) μέσον. Mon. E χατατιθέμενοι, oq 
superscr. litteris ot, Proximo Flor. D, εἰ τὸν τόνον τῆς 


NOTE. 


1616 


γλώττης, inverso verborum ordine. Barb. γλώσσης. 

(24) Ἀπὸ τῆς διαλέξεως slc. ἐπιστροφήν. Cu- 
pere se ait Synesius ἃ disputationis angustiis ad 
plenam rei proposit:& considerationem et liberio- 
rem quasi campum orationem convertere, ne nimis 
sit in dicendo jejunus ac fastidii plenus. Sic enim 
Dorius modus severus ac tetricus fuit, Phrygius 
uberior ac floridus. Noster 1. De provident., p. 
115 [Πρὸς λύραν ἧδε τὸν τρόπον τὸν Δώριον, M 
μόνον ᾧετο χωρεῖν βάρος ἤθους xat λέξεως. Aristot. 
sect. 19, Probl. quast., 49, t. IV, p. 164, ed. 
Du-Vail. ; 1, 48, vol. i, p. 922, col. 9, 1. 12—15, 
ed. Bekker.]: 'H0og δὲ ἔχει ἡ μὲν [ sc. ἁρμονία] 
ὑποφρυγιστὶ πραχτιχὸν, ἡ δὲ ὑποδωριστὶ μεγαλο- 
πρεπὲς xai στάσιμον. PETAY. --- Διάλεξις est dis- 
sertatio, disputatio philosopha. Vid. Ernesti Lez. 
Techn. Grecc. Rhet. , p. 78, et. Wyttenbach. ad 
Plutarch. Opp: Mor. t. ], p. 270, et ad Eunap., 
p. 221; Jo. Chrysost. De sacerdot., 1v, 7, ὃ 427, 
ed. Bengel., Τί ἄν τις λέγοι τὰς πρὸς τοὺς Ἐπι- 
xoupsíouc διαλέξεις xaX Στωϊχούς ; CÍ. etiam noster 
Dion., p. 40 et 43. Mon. E εἰς ἀποστροφήν (sic), 
& superscr. litt. &. Verba ἀπὸ Δωρίου ἐπὶ Φρύγιον 
interpretatur Mich. Apostolius 1v, 9, ᾿Απὸ τοῦ 
ἀνειμένον εἰς τὸ ἐντονώτερον xai ἀπὸ τοῦ fcovog 
εἰς τὸ χρεῖττον, ubi cf. Pantin., p. 297. Οδιίογυτ 
de natura et indole harmoniz Doricz atque Phry- 
gie egregie disputavit Cl. Astius ad Plat. Polit., 


86. 

(25) Δεῖ ré τοι. Hzc verba Mon. α ex emend. 
in rasura habet. Par. C scribit δέ τοι. De verbo ἀρχεῖν 
vid. Lennep. ad Phalarid., p. 151 , edit. Schzefer. 


M CAP. V. 


(26) Οὐμος — Aóryoc. Mon. BCDE cum Venett. 
BC οὐμός. Cf. Bachmann. ad Lycophr. Alexaudr., 
v. 924, vol. 1, E 60. Vat. o9póq (sic). Rehd. ἐμός. 
Marg. codicis Par. B ἀνάγνωθι σὺν ἐπιστροφῇ. 

(27) Φα.λαχρὸν ἄνδρα. Fabricius in Bibltothec. 
Gr., vol. IX. p. 195 : « Petavius homini calvo reddit ; 
sed virum de industria posuit Synesius, quoniam 
Dio, contra quem disputat, conatus erat denion- 
strare viros potius, quam feminas decere comam, 
v. p. 65 et. 83. » Recte Cornarius , calvrum virum. 
Czterum vid. cap. 1 init. 

(28) WLAiv — ἔχει. Prioris vocis ultimam syl- 
Jabam codici Mon. A m. sec. in ras. dedit; Mon. 
C male scribit ἔχειν. Mox. Venet. Α τὸ φρόνημα, 
in marg. yp. τὸ φρονοῦν. Vid. mea ad Or. de regn., 
p. 195, coll. Additamentt. ad calc. Xenophontis 
Ephes. in linguam vernaculam translati, p. 185. 
Noster homil, 1, p. 295, Κρατὴρ ὁ παραχινῶν τὸ 
φρονοῦν. — Villosum pectus fortitudinis ac pruden- 
ti: argumentum est passim apud Hom. [Il, », 189; 
n, 851; xvi, 554. al.], quod Eustathius ad primum 
lliados (p. 79, ed. Kom.] observat. Cf. Hesych. v. 
Λασίο!σι et v. Λάσιον χῆρ. Vide Clem. Alex. lib. 1 
Ped. c. 5 [t. I, p. 263, 3—4, ed. Potter]. Contra, 
quem fatuum ac iusulsum , aut nequam significa- 
baut, vulsa mente esse dicebant. Martial. 4, 11 
[epigr. xxxvi, v. 5—6] : 

Nunc tibi crura pilis, et sunt. tibi pectora setis 
Horrida : sed mens est, Pannice, vulsa tibi. 

Tbheognis, v. 125 sq. : 

El δὲ φίλου γόος ἀνδρὸς ἐνὶ στήθεσσι AéAn08 

Ψεδγὸς ἐὼν, δόλιον δ᾽ ἐν φρεσὶν ἦτορ ἔχει. 


. Ubi ψεδνὸν (sed Brunckius et all. legunt ψυδρός. 


Vid. ejusdem annolat.| vocat hominem rara fidei, 
uti et pili. » PeTAv. 

(29) Τῶν τριχῶν. Articulum Par. C om. 

(90) "Ac xal δωρεῖται «γεκρῷ.. 1l. xxm, 1041 
seqq. Proxime Rehd. vexpbv γάρ τοι (pro τι), non 
male. Noster. De regn., c. Δ, p. 22, Οὐ γάρ “οι 
σμικρὸν ἐν χρείᾳ Soph; ὀνομάσαι μὲν στρατηγὸν 
x. τ΄ À., Ubi. intelligendum τι. Vid. Ast. ad Piat, 
Legg., p. 67 et 89. De re vid. Hadr. Jan. Com- 


1649 


ὧν superscripto. Infr. c. 45, p. 78 : Τὸ γοῦν ἔσχατον 
ὅπεστι τῶν xaxGv. De imsomn. p. 158 : Καί τοι 
τοῦτο χαχῶν ἂν εἴη (ita cudd. Mon. 416 et 490, 
cum Rehd. pro vulg. ἣν. Vitiose Mon. 481, ἦ). Τὸ 
ἔσχατον, μηδ᾽ ἐπαΐειν χαχοῦ παρόντος. — Paulo 
post pro φθάτωσι Barb. φθάσω σοι. Mox Mon. E 
εἐξωρήξασαι, Mon. C ἐξορύξασθαι. Venet. C ἐξορύσα- 
gat. 

(49) ᾿Αγνέχεται — συνόντα. De verbo ἀυέχε- 
σθαι cum participio constructo annotavi ad Ür. de 
regn., p. 293. AdJ. Blomfield. Glossar. ad 4Eschyl. 
Pers., v. 815, et Addeud., p. 204, ed. Cantabrig. 
alt., Jacobs. ad Achill. 'Tat., p. 660, Scbefer. 
Apparat. crit. et exeget. ad Demosth. t. V, p. 573, 
Bernhardy in libro, cui titulus est : Wissenschaftl. 
Syniax d. Gr. Spr. p. 477. 

(SU) T μιώτατα — tá αἰσθητήρια. De hac re vid. 
Marin. Vit. Procli, p. 2 sq., ibique interprett. p. 67 
atn βυΐδϑου . 

) Tác ἑαυτῆς δυνάμεις ἐμέρισεν. Flor. Bet 
Mon. E ἑαυτοῖς. Deinde Mon. E u£piaev. 

(52) "Oyc— τὸ πάντων θειότατον. Plato Phedr., 
p. 250. D : ὄψις γὰρ ἡμῖν ὀξυτάτη τῶν 6:3 τοῦ σώμα- 
τὸς ἔρχεται αἰσθήσεων, ubi vid. Cl. Astii Annotatl., 
p. 445 sq. Tum Mon. C xai ἀλλά τοι xat. Venet. B 
Ψιλώτατον. 

(S3) Τὰ τιμιώτατα ςαλαχρότατα. Mon. AE, Par. 
C et Venet. ἃ exhibent τιμιώτατα, xal φαλαχρό- 
taza. 

.. (94) Kal 6t ὁλοκλήρου τοῦ γένους. Καὶ h.l. est 
idque. Vid. Jacobs. Additamenta in Athenzum 
p. 157 et Foertsch. Observatt. critt. in Lys. Oratt., 
p. 98. Noster ep. 155, p. 295: Γυνή τε γάρ ἔστιν 
αὐτη, xai γυνὴ δυστυχέσασα χηρείαν. De provid., 
p. 147: ᾿Ανεχώρουν τοῦ ἄστεος, παῖδας, γυναῖχας 
χαὶ τὰ τιμιώτατα χλέπτοντες. Post γένους pro. νυ!ᾷ. 
οὗ, quod in Par. B. deletum, in flarb. autem omis- 
sum est, ex Flor. D, Mon. ACE, Par. C, Vat., Ve- 
net. À atque. Rehd. scripsi ó. Verba ἀναχωρεῖν, 
παραχωρεῖν, etc., cum genitivo construi docet Mat- 
thiz Gramm. Gr., p. 661. Noster Dion., p. 40:'Ava- 
χωρεῖν τῶν oixzioy ἐθῶν. Cale. Enc., c. 14, p. 75: 
᾿Αναχωρεῖ τῶν χειρόνων. Ibid., c. 46, p. 80. Τοῖς 
Ἡραχλείδα:ς τοὺς ᾿Αχαιμενίδας παραχωρῆσαι τῶν 
σχήπτρων. De regn., c. Ἴ, p. 11 : Παραχωρεῖ τῆς 
ἀρχῆς τῇ συνοίχῳ τῇ χρείττονι᾽ et c. 21, p. 40: : Πα- 
χωρίσαι — ἑτέροις τῆς ἐν πολέμῳ φιλοτιμίας. 
Lp. 110, p. 255 : Παραχωρξῖν τοῦ προχατάρξασθαι 
τῷ νεωτέρῳ θεῷ. Niceph. Gregor. Preefat.. ad No- 
stri Insomn., p. 552 : "AJXot; τοῦ φιλοτέλου παρα- 
χωρήσας. 

29) Ζώων --- ἁπάντων» ἱερώτατον ἄνθρωπος. 
Wid. quem noster imitatus est, Plat. δὲ legg., 
p 766, ibique Ast. p. 505, coll. auctore Minois s. 
potius Dialogi de lege, p, 319, ct Jamblichi. Adhor- 
(a1. ad philosoph., c. 9, p. 144, ed. hiessl. 

(56) Οἷς ὑπὴηρξεν εὐμοιρῆσαι. Relid. ὑπῆρχεν. 
Βιίν. c. 17. p. 80: Οἷς μὲν ὑπῆρξεν ἀμφιέσασθαι 
xpávoc. Ubi vid. Annottat. 

(57) Εὐμοιρῆσαι τὴν" ἀποδοιλὴν τῶν τριχῶν». 
Hesych, t. |, p. 1514, Εὐμοίρησεν " εὐτύχτσεν " 
ἐχληρώσατο, ubi cf. Alberti. Noster Dion., p. 51, B: 
Eopotpfoav:a; ἐχείντν τῆς ψυχῆς τὴν ἀξίαν. Se 
cum accusaudi casu usurpatur quoque εὐτυχεῖν οἱ 
δυστυχεῖν. Ep. 121, p. 257 : Οὐχ εὐτυχοῦντι τὰ εἰς 
«ὃν θαλάττιον ἔρωτα. Ep. 139, p. 275: Εὐτυχούσνς 
ἐνθάδε πολυανδρίαν παιδείας. Ep. 147, p. 279 : Ὧν 
οὐκ εὐτύχησαν μάθησιν. Ep. 149, p. 2838 : Εὐτυχή- 
σαιμι τοῦτο παρὰ θεοῦ. Ep. 154, p. 291 : "AAA εὐτυ- 
pe τὸ μιδὲ τοῦτο δύνασθαι. lom. wu, p. 297: 

ὀτυχτχόσιν ἀχοὴν δικαστοῦ. Ep. 155, p. 295: Γυνὴ 
δυστυχήσατα χτρείαν. Agath. Hist. v, 15, p. 504. 
Kat συμφορὰν πασῶν μείζονα ἐδυστύχουν. Cf. Bois- 
sonad. ad Ennap.. p. 198, 460 ct 479 ; ad Nicet., 
p. 911, et ad Aristzenet., p. 216, 395 et 477; ibique 
A bresch. et Boissonad., p. 500, itemque Jacobs. ad 
Achill. Tat., p. 539 et 155. Cum genitivo juuctum 


NUTAE. 


1050 


legitur εὐτυχεῖν apud nostrum, ep. 5',p. 900. 
᾿Αγωγῆφς εὐτυχήσαντες, ct ap. Long. Pastoral. 
p. 19. Schzf. : Kat εὐδαιμόνιζον αὑτοὺς τοιούτον γη- 
ροτρόφου, εὐτυχήσαντας. 

(98) Τὸ θειότατον. In Mon. Α τὸ Oct m. 
in ras. correxit. 


rec. 


CAP. VI. 


(59) "“Εξεστι δὲ τοὺς ἐν μουσείῳ θεάσασθαι. 
« Arnobius lib. 1, (c. 64, p. 44, ed. Orell.) de phi- 
losophis agens : Admirantes, plaudentes ad coli 
ststollitis sidera : bibliothecarum reponitis in arca- 
nis, etc. Quinque przsertim in locis invenio collo- 
calas fuisse ab antiquis imagines : atrio, limine, 
cubiculo, pinacotheca, bibliotheca. Nec ez:dem 
erant in omnibus. In atrio gentilitia imagines et 
avorum ex cera expressi vultus ordine stabant, 
Foris vero et in limine eorum imagines ponebantur 
ex vre solidave alia materia, qui pra ceteris illu- 
stres atque insignes exstiterant. De utrisque Plin. 
lib. xxxiv, cap. 3. In cubiculis Lares erant ; et in 
totum, quas cubiculares appellabant, ut eorum, 
quos charissimos haberent. in pinacothecis temere, 
neque ad vivum expressas imagines aut deorum au* 
heroum, sive fabulas aliquas atque historias depi- 
ctas habebant. Plinius lib. xxxv, c. 2 : Pinacothe- 
cas veteribus tabulis consuunt (forte, construunt) alie- 
nasque e[figies colunt, cte. Petronius c. 85: Inpina- 
cothecam perveni, vario genere tabularum mirabilem : 
nam et Zeuxidis manus vidi, nondum vetustatis inju- 
ria victas, et Protogenis rudimenta, etc. Nonnulli pi- 
nacothecam qua idem esse cum tablino, qua promi- 
scue saltem usurpari autumant, alque ita. Scaliger 
Comment. ad Festum. Quod secus se habet. Tametsi 
enim πίναξ tabulam significet, Latini tamen tablinum 
a tabulis non pictis, sed quibus acta ac rerum gesta- 
rum commentarii perscriberentur. appellarunt. Pli- 
nius quoque manifeste tablinum a pinacotheca 
separat. Separat et Vitruvius lib. vi, cap. 4, et 
5, [lib. vt, c. 5, 8 5, ed. Schneid.], licet Philander, 
ubi de tablino agit. c. 9, bis verbis, Tablinum, si 
latitudo atrii erit pedum viginti , etc.; tablinum ah 
eo pro pinacotlieca positum di«at, parum attente, 
ul quidem opinor, cum sequenti capite de pinaco- 
thecarum structura privatim disputet. Sequitur eo- 
dem capite apud Vitruv. $G: Jmagines item alte cum 
suis ornamentis αὐ (atitudinem alarum sint consti 
(ute : quie. verba ad tablinum idem ille interpres 
retulisse videlur, cum de ipso atrio prorsus capien- 
da sint. Dixerat antea alis dextra, ac. sinistra lati- 
tudinem, cum sit. atrii longuudo ab xxx pedibus 
ad pedes xL, ex lertia parle ejus Constituendam. 
Une ego. istiusmodi atriorum structuram | fuisse 
conjicio, ut longitudo, quz latitudinem superabat, 
in transversum dextra ac sinistra ingredientibus por- 
rigeretur.. Alas vero, sive. duas peristylii porticus 
appellari puto, quie utrinque ab impluvio et hypz- 
tiro spatio atrii latitudinem adzquant, sive parietes 
ipsos secundum atrii latitudinem porrectos. ld enim 
πτερὰ Sive πτερώματα significant. Jam utraque. in 
peristvlii parte secundum latitudiuem yentilitia stem- 
mata suis disponebauntur armariis : eratque locus is 
laquearibus superne contextus. Hinc laqueata atria 
ab Ausonio ldvll. x, Mosell., v. 49, proprie etiam 
dicta ; nec solum quia pro zxdibus ipsis usurpantur, 
ut vir doctus ex:stimat, Utrinque porro bibliothecas, 
pinacothecas, tablina atque exhedras construebant. 
Quo fit, ut alarum nomine totum illud spatium coii- 
prebendatur. Glossa vet.: Ala, eD pa, σχολὴ, ἐξέδρα. 
Corr. n, μασχάλη. Nam Ὧν Grace ala dicitur, etsi 
turmam potius esse Lipsius existimet. In. voce E£é- 
ópa, qux nonnullos torquet, nihil iumuto. Dixi de 
quatuor imaginum sedibus. Superest bibliotheca, in 
qua eruditorum hominum, ut philosophorum, ora- 
torum, poetarum imagines posite, partim expressae 
ad vivum, partim confle&e. Plin. loco citato aliique 


4655 


Ad hzc illustranda non alienum videtur apponere 
similem locum ex Procli Comment. ad Plat. Alcib., 
*. p. 262 ed. Creuz., Οἱ yàp τὸ ἀληθὲς εἰδότες ἅπαν- 
τες οὗ διαφέρονται περὶ αὐτοῦ πρὸς ἀλλήλους. Οὐχοῦν 
γέγονε τὸ συνημμένον τοιοῦτον, εἰ γινώσχουσί τινες 
τὸ ἀληθὲς, οὐ διαφέρονται πρὸς ἀλλήλους, εἶτα χατὰ 
τὴν σὺν ἀντιθέσει λεγομένην ἀντιστροφὴν, εἰ δὲ δια- 
φέρονται πρὸς ἀλλήλους, οὐ γινώσχσυσι τὸ ἀληθὲς, 
ἀλλ᾽ ἤτοι πάντες ἢ τινες αὐτῶν ἀγνονῦσιν. Uf. ecum- 
dem, p. 339, cum Annotat. Creuzeri, ejusque Epi- 
πεῖν, αι, p. v. p. 331 sq. Noster infr., p. 69, ᾿Αλλὰ 
ταχὺ γὰρ ἐντεῦθεν ἑπαναχτέον, λαδόντας ἀποχρῶν 
τεχμήριον, ὡς ἐχεῖ φρένες, ὅθεν οἴχονται τρίχες * 
ἐχεῖ δὲ τρίχες, ὅθεν οἴχονται φρένες. — Proxime 
Mon. B habet σοφός τις, γ᾽» ϑοφιστὴς superscripto. 

(13) Οὕτω δέ. Mon. A δ΄. “τῷ. 

(74) Ὃς τὴν» Διονύσου τεθέϊεαι τελετήν. Par. 
Α, Flor. B, Mon. A E, Vat. et Venet. ἃ dant εἴ τις 
ἐστὶν, ὃς. Sed verba ista, quz? in Par. C super- 
scripta sunt, merum glossema redolent ; nam ὅς ἢ. 
]. pro εἴ «tz vositum esse satis liquet. Vid. Stall- 
baum, ad Plat. Euthyphr., p. 17. Pro τϑλετὴν (in Rehd. 
alterum e in ras. correctum) Venet. C ἑορτὴν legit. 
Mox Vat. 0uácou pro θιάσου, qua voce significantur 
Bacchi comites, inter quos a Strabone, l. X, c. 3, 
€ 10, t. 1V, p. 169 ed. Tzsch. censentur Sileni, Sa- 
tyri, Bacche, Lenz, Thyades, Mimallones, Naides, 

ymphz, Tityri. De hac re multus est Creuzerus 
Symbol. et Mythol., t. MI, p. 185 seqq. Aute δασὺ 
commate distinxi, adstipulantibus libris Monacc. 
ABD et Rehd. (Mon. C habet semicolon). omisso 
ante «p:yY eodein interpunctionis signo, quod igno- 
rant etiain Mon. A B D E et Rehd. Mon. E vitiose 
scribit τριχὺ, el ita videtur habuisse Mon. À, cuim 
s finale a m. alt. supra ras. additum sit. Deinde 
Par. ABC, Flor. AB, Barb., Mon. BCDE, Vat, 
Venet. Α et Rehd., Turneb. Lectt. Varr. atque 
margo Pelav. 2 praebuerunt τῇ μὲν οἰχείᾳ * πῇ δὲ, 
à)3ozp. (Mon. A τημὲν — τηδὲ (sic), et Venet, B τὸν 
μὲν — τῇ δέ) pro vulg. τὸ μὲν — τὸ δέ, De τῇ μὲν, 
cinestheils, "its anderentheils. Cf. Matth. Gramm. 
Gr., p. 585. Mon. C χατάστασις xouov (sic) — 
ZElianus lib. i1 Variar. | Hist.] cap. 4 [40], Ἐσθῆς 
δὲ fy τοῖς Σιληνοῖς ἀμφίμαλλοι χιτωνες *. αἰνίττεται 
δὲ ἡ στολὴ τὴν ἐχ τοῦ Διονύσου φυτείαν, χαὶ τὰ τῶν 
οἰνάδων, xal τὰ τῶν χλημάτων δάσῃ. Dionys. De 
* situ orbis, v. 946 sq. : 

Αὐτὰρ ὁ μὲν v&6pióa κατωμαδίην ἐτάνυσσεν, 
Κισσῷ δ᾽ ἱμερόεντι καλὰς ἔστεψεν ἐθείρας. Petav. 

(15) Βαχχικὸν — οὐδὲν οὕτως, ὡς ἡ v£6pic. Vid. 
Wesseling., nostri haud immemnorem, ad Diodor. 
Sic. 1, 11, t. I, p. 15, δά, Harpocrat. Lez., p. 251, 
ibique Maussac., Jacobs. ad Antholog. Gr., t. 1X, 
P. $3, et 'T. ΧΙ, p. 360, Moser. ad Nonni Dionys., 

. 938, Frid. Godohold. Schein. de personarum in 
E.ripid. Baccliabus habitu scenico commentat., p. 
80 seqq. Dio Cliivsost., or. xxxi ad Alexandrinos, 
p 6032. — Οὐχοὺν ὑμῖν τὰ τῶν νεδρίδων τε χαὶ θύρ- 
σων ἐνδεῖ. Long. in Fragmento nuper reperto : Τῇ δὲ 
(sc, τῇ Χλόῃ) vs6pióa Βαχχιχὴν (sc. Δόρχων ἐχόμισε), 
χαὶ αὐτῇ τὸ χρῶμα ἣν ὥσπερ γεγραμμένον λευχώ- 
paow. Eleganter de hac re exposuit Creuzerus in 
Commentat. : Ein alt-athenisches Ge[áss, p. 44 seqq. 
et 15 sequ. Add. Description of the collection of an- 
cient Marbles in the British Museum, part. i, Plat. 
25, ubi statua Fauni rideutis ac nebride amicti ad- 
uimbrata babetur. — De adverb. οὕτως cum eimphasi 

ostposito plura collegerunt exempla Behrius ad 
Piucsreh. hilopem., p. 48 seq. , Schómannus ad 
Iszi Oratt., p. 248, et Siallbauinius. ad Plat. Rem. 
publ., p. 500, in Plat. Dialogg. selectt., vol. Ill, p. 
53 ed. Goth., quibus addere juvat Synes. Dion., p. 
o6, Μὴ ἀπλῶς οὕτως συγχαταριθμῆσαι (sic codd. 
Barb., Monacc. 29, 87 οἱ 481, Paris. 1040, Belid., 
Venet. 264, una. cum ed. Turneb.,  Peiav. 4, 3, 
οὕτω. Vid. qux inlra posui ad c. 16, p. 79). hid. 
p. 40, λαμπρῶς οὕτω;. Ep. 96, p. 256, πόῤῥωθεν 


NOTAE. 


1655 


οὕτω. -Plat. Gorg., p. 468, et Basil. M. De gentilium 
libris utiliter legendis, t. M, p. 117, E ed. ἄλγη. 
ἀπλῶς οὕτως. Lucian. Timon., c. 25, t. 1, p. 95, Bip. 
ἀμαυρὸν οὕτω. Idein Gall., c. ὁ, t. Vl, p. 298, μελι- 
χρὸς οὕτω. - 

(16) Παρὰ τῶν πυτίων χόμας δανείζονται. Παρὰ 
in Rehd. e περὶ corr. — P'ineis coronis sive piceis 
utebantur cum Baechi asseclie, tum Bacchus ipse. 
Unde et πιτύστεπτος dictus, Suida auctore (v. “ίτυς)͵ 
Plutarchus v Problem. conviv., probl. 5 (3, t. 1}, p. 
675 ed. Francof.], causam reddit, cur sacra sit 
Da ceqno πίτυς. PETAv. — Conf. Cuper. Harpocrat., 


p. 

(17) Elüzv. lta Par. A BCD, Flor. A B, Vat. et 
Mon. BD ; ita et Barb. a m. pr. ;a sec. autem ἴδοις, 
quod cum vulgg. libris Mon. C et a corr. Rehd. 
habent. Mon. E ἴδοις, ov superscr. Veneti B C ἴδης. 
Mon, A et Venet. A εἶδον. Quz sequuntur verba 
ἀνασειομένους «s xat βρυάξοντας (Mon. E liabet βιά- 
ζοντας), Bpu superscr. Monacc. Β Det Venet. ἃ inter» 
pretantur vocabulis ἡδομένους, γαυριῶνζξας (Flor. A, 
Par. B, et Darb, exhibent ἡδομένους τε xat γαυριῶν- 
τας. Sed particulam «e Par. B. om.), contra Mon. A, 
Par. € et Vat. vocabulis τρυφῶντας xai θάλλοντας. 
In Venetis B C post βρυάζοντας glossz ἡδομένους, 
γαυριῶντας, περιτρέχοντας textum occuparunt. De 
verbo βρυάζειν vid. Lobeck. Aglaoph., t. 11, p. 1087 
5q., ubi vir doctissimus etiam ἢ. 1. tetigit. 

(78) Ὡς ἂν, οἶμαι, c. p. κεχρατημέγνους. Usum 
partieularum ὡς àv participio junctarum auigi 
supra ad c. 5, p. 64. Olpat, credo, sive scilicet, 
ironix servit. Vid. ad c. 8, p. 71. 

(79) "Htc ποτέ ἐστιν — 1) μέθη. Noster ep. 448, 
p. 385, Ὅταν ὑπὲρ τῶν ἐπέχεινα Θούλης ἀχούωμεν, 
ἥτις ποτέ ἐστιν ἡ Θούλη. Ep. 152, p. 289, Μᾶλλον 
δὲ οὐδὲ αὐτό μου τὸ πάθος, ὅ τι ποτέ ἐστι τὸ περὶ σέ 
μου τῆς ψυχῆς (sc. πάθος, quod hic merito abesse 
potest), ἐξευρίσχω. Basil. M. ep. 186, t. Ill, p. 967, 
Οὐδὲ τὴν ἀμθροσίαν ἐχείνην, fiic ποτ᾽ ἄρα fiv ἡ τοὺς 
᾿υλυμπίους χορτάζουσα. Cf. Blomfield. Glossar. in 
Aschyl. Agamemn., v. 155, et Fritzsch. Quest. 
Lucian., p. 194. Pro ἐν τελεταῖς Par. C cum Vat. 
Scribit ἐν ταῖς τελεταῖς. De voc. μέθη vid. Creuzer. 
in Studd., t. ll, p. 258 sqq. Mox Flor. B, Mon.AB 
C, Par. ( et Vat. habent εἰς τὸ πλημελές. Deinde 
Venet. C ἐπενηνέχθαι, Flor. B ὑπενεχθῆναι, Venet. 
A ὑπερηνέχθαι. 

(80) ZsiAnvo δέ. Sic codd. mei omnes, preter 
Par. D et Rehd., quorum in posteriore εἰ a in. rec. 
in t mutatum est. Vulg. Σιληνῷ, De cujus nomi- 
uis. ciymologia vide Moser. ad Nonni Dionys., 


(81) Ka0&0pa xal σχύθος. « Quod hactenus in 
omnibus editionibus [ imo, quod sciam, sola in 
Turnebiana]. fuit, σχότος, meras huic loco tenebras 
offudit [vertit enim Cornarius tenebrz:].Pro quo σχύ- 
to; ex ms. [Med. et len. | restituimus. Sileni ge- 
Stamen scutica fuit. Ideo Bacchanalibus scuticam 
ferre consueverant Athenis, qui Satyrorum ac Si- 
lenorum personas imitabantur. Demosthenes contr. 
Midiam [in Orat. Attic. ed. Bekker. t. IV, p. 515; 
in Butunann. edit. c. 48, p. 97] Ctesiclem quemdam 
Athenis morte damnatum siguificat : Ὅτι σχύτος 
ἔχων ἐπόμπευε, xai τούτῳ μεθύων ἐπάταξέ τινα 
ἐχθρὸν ὑπάρχονθ' αὑτῷ. Ulpianus [p. 104, A er ed. 
" nif. Basil. 1572] : Οἱ πομπεύοντες τῷ Διονύσῳ 
χατὰ μίμησιν τῆς περὶ αὐτὸν θεραπείας ἐπόμπευον, 
οἱ μὲν τὸ τῶν Σατύρων σχῆμα σώζοντες, οἱ δὲ τὸ τῶν 
Βάχχων, οἱ δὲ τὸ τῶν Σιληνων ἐμιμοῦντο.» Ραταν. --- 
Pro σχύτος (sic Petav. 4, 2, et codd. mei ad nor- 
mam Phüilemonis Grammat. p. 120 ed. Osann. Sed 
rectius esset. oxovoz. Vide Passev. Lex. s. v.) in 
Turneb. et marg. Petav. 2 perperam legitur σχό- 
τος. 

(82) Τοῦ Διονύσου παιδαγωγός. Julian. Ceesar., 
p. 9 ed. lewsing. : 'O Σειληνὸς πλτσίον αὐτοῦ, 
τρυφεύς τις οἷα xal παιδαγωγὸς, χαθῆ στο, 


1651 
δι Plat. Sympos. in linguam vernaculam translat., 
p. 930 sq. ; Stallbaum. ad eumdem Plat. loc., 

. 140; Bornemann. ad Xenoph. Conrviv., p. 

19 sq. 

(92) ᾿Εν τούτῳ. Mon. C ἐν τοῦτο. 

(93) Nov δοχεῖον. Noster ep. 57, p. 199, ᾿Αλλὰ 
6:0 xevhv εἶναι παθῶν τὴν ψυχὴν τὴν μέλλουσαν 
ἔσεσθαι δοχεῖον Θεοῦ. Ep. 15l, p. 289, Πλεῖον 4e 
δοῦμαι τὴν ὁμιλίαν τῆς ἀγορᾶς, τὸ ἐνειλινδεῖσθαι 
συχναῖς ἤδη τύχαις χαὶ πράξεσι, μὴ μολύνῃ τὸν 
ἁγιώτατον νεὼν, τὸν νοῦν σου τὸν ἱερὸν, ὃν ἐγὼ μετ᾽ 
ὄλίγων ἀξιώτατον ἡγοῦμαι δοχέα Θεοῦ. ΟἹ. inff. 
c. ὃ, p. 71; c. 20, p. 84, et Dion., p. 49. Cicero 
Tuscc. quaest. 1, 22 : Nam corpus quidem quasi 
vas est aut aliquod animi receptaculum. 

(94) Τῷ Σειληνῷ. Sic libri mss. omnes, excepto 
Par. D. In Flor. B εἰ, ut supra, a sec. m. profe- 
ctum. Vulg. τῷ Σιληνῷ. Mox pro vulg. ἀπεσέ- 

vuvys& ex Flor. AB, Par. B, Barb.. Mon. BDE atque 
Rehd. receptui ἀπεσέμνυνεν. Vide ad c. 2, p. 64. 
Mon. € dat ἐπετέμνυνεν. 

(95) Τὸ δὲ δὴ παιδαρίοις...... ἐπιπρέπειν. Βατὺ. 
om, δὴ, quod librariorum incuria sepius excidit. 
Vide Bekker. Spec. Philostrat., p. 25. De junctione 
particularum δὲ δή consule Boissonnad. ad Phbilostr. 
Her., p. 308, et ad Nicet. Eug., p. 567 sq., Jacobs. 
ad Achill. Tat., p. 758; coll. nostro De regn., p. 25 
et 30 ; Dion., p. 56 et 48; De Provid., p. 97 ; item 
ep. 139, p. 275. — Deinde Par. A scribit παιδίοις. 
Pro ἐπιτρέπειν, quod Jacobsio ad P'hilostrat. 1magg., 
p. 584 hae laudanti minime suspectum fuit, e 
codd. Mon. Α et Vat. dedi ἐπιπρέπειν, quod 
Venet. Α ex correciione in ras. habet ( Mon. E of- 
fert ἐπιτρέτεξιν, προς. τρ superscr., Veneti BC ἐπι- 
τρέπειν |sic], et in suo codice videtur invenisse 
quoque Phrea, vertens, juvenes decet coma. Nec 
aliter legit Cornarius, quippe qui reddiderit, af 
vero pueros quidem decere florem come. De utrius- 

ue verbi confusione multus est Jacobs. ad 

hilostrat. Jmagg., p. 951 sq., qui in Annotatt. ad 
JElian. De nat. animall., p. 404, item hunc nostri 
jocum citans tacite scripsit ἐπιπρέπειν. Bevingius 
male conjecit ἐπιτρέχειν. — Τὴν &vOr,v est i. 4. τὴν 
ἄνθησιν, more Atticorum, Vide Thom. Mag., 
. 427 ; mea ad Synes. Or. de Regn., p. $55 sq., et 
Jacobs. ad Philosir. 1magg., p. 584 sq.; cf. uoster, 
c. 7, p. 70. — In Barb. primum scripserat libra- 
rius μήπω φρονούντων. Τὸ δὲ γήρως, post vero 
correxit, ut exstat in editis. Recte libri Monacc. 
BCD τοῦ δὲ γήρως ἀποφοιτᾷν pro τοῦτο δὲ y. ἀποφ. 
Mon. A litteram ὦ vocis (hes a m.alt. in ras. 
habet. Mox Rehd. μὴ om. Deinde Mon. E dat περι- 
μένῃν, μὴ a ast» superscr. Mon. A παραμένειν, 
permutatione frequentissima. Vide Bekker. Spec. 
Philostrat., p. 89. De verbo περιμένειν egrepiu 
nuper exposuit Stallbaum. ad Plat. Phedon., 
p. 38 sq. Noster paulo post, Ἔχει μὲν οὖν οὕτως, 
ὡς μὴ περιμένειν ἄλληλα νοῦν τε xai χόμην, ubi 
δἰίψαοι libri item offerunt παραμένειν. De regn., 
c. 5, p. 4, Ἵνα μοι xal περ'μείνγς τὸν λόγον. Dion., 
p. 61, Πολλάχις οὐδὲ περιμένειν ἀξιῶ τοῦ βιδλίου τὴν 
συμφοράν (leg. cum cod. Relid. συγγραφὴν. Mon. 
87 habet συγγραφὴν, συμφοράν superscr. Vertit 
etiam Cornarius, libri scripiun) , ἵν᾽ àqa.óvy τί μοι 
γένηται. Ep. 9, p. 170, Βαθύ az γῆρας xat λιπαρὸν 
περιμείνειεν. Ep. 59, p. 180, Πυνθάνομαι τοίνυν, εἰ 
περιμενεῖς ἥξοντα. Ep. 57, p. 195, Τί; δὲ ἄρα, τίς 
ὄλεθρος περ: μένει τὸν παλαμναῖον τῆς χώρας ᾿Ανδρό- 
vixov ; Ep. 77, p. 225, Οὐχ ἐθέλει περιμένειν (ubi 
Guelferbyt., Mon. 50, 476 et 481, cum edit. Ald., 
Turneb., Morell. atue marg. Petav. male scribunt 
παραλένειν) ἄλληλα τὸ φῶ; xai τὸ σχότος. Add. 
cp. 61, p. 900 et 211; ep. 69, p. 217; cp. 101, 
p. 244; ep. 154, p. 262. 

(96) Ἐγοικίζει τῷ Qo. Barb. ἐνοιχέζει. Noster 
Cc. 7, p. 10, ἐνοιχίζεται δὲ χεταλῇ; 0. 8, p. 11, 
εἰς χομῆτιν χεφαλὴν ἐνοιχίτασθαι, — Post τί ἅν 


ΝΟΤΑ͂. 


εἴποις suppl. ἄλλο. Vide Lamb. Bos. Ellipss. Grr., 
W 27 ; Jacobs. ad Philostrat. [magg., p. 956 
atthize Gramm. Gr., p. 917 ; Ast. ad Plat. Protag. 
p- 53. Gf. noster De regn., c. 21, p. 59, et ep. 96, 
256. — De constructione verborum sqq., 
χαταδιχάζειν ἀλογίαν τῆς φύσεως τῶν τριχῶν (ita et 
noster ep. 142, p. 278, χαταδιχάζω πενίαν τῆς 
φύσεως), vid. Matthie Gramm. Gr., p. 695 sqq., et 
Bernlardy in libro, qui inscribitur : Wissenschaft- 
liche Syntax. d. Gr. Spr., p. 242 sq. Τῆς φύσεως 
τῶν τριχῶν elegans est eripbrasis pro τῶν τρι- 
yov. velut De regn., c. 8. p. 15, pro ἀρετή dixit 
ἀρετῆς φύσις, ubi vid. Annotat., p. 190 ; l'rovid., 
p. 89, ἡ τοῦ χόσμου φύσις. Ib. p. 102, et fie 
insomn., p. 139, τῇ φύσει τοῦ χόσμου. P. 92, φυτοῦ 
τῆς φύσεως. P. 117, φύσιν ὕπνου, el p. 195, πολι- 
τείας φύσις. De Insomn., p. 159. τῇ φύσει τῆς 
ὕλης. Add. Jacobs. in Darmstadiensibus ephemeri:d. 
scholastt. anni 1828, sect. 2, n. 152, p. 1092 seq. ; 
idemque ad Alian. De nat. animall.. p. 904, et qui 
aliter de hac re sentit, Ast. ad Plat. Phedr., 
p. 425. 

(97) El δὲ κομᾷ τις xal. γέρων. Mon. C χομά 
τις. Καί in Mun. AE om. Ad γέρων intellig. 
(v. Vid. Matthixe Gramm. Gr. p. 1079. Noster Ca- 
tastas., p. ὅ01. Kepst νεανίας τὴν γῆν, ἣν μειράχιον 
ἔτι (sc. ὧν) μετὰ τοῦ πατρὸς ἐξειργάσατο. Caeterum 
pro apodosi, 4 post εἰ δὲ non raro supprimitur 
(cf. c. 40, p. 75 et 74, c. 12. p. 75, c. 17, p. 80, et 
c. 22, p. 85), subaud. εὖ ἔχει vel. simile quid. 
Vid. Lamb. Bos. Ellipss. Grr., p. 8U5 sqq.; Len- 
nep. ad Phalarid. ep. 8, p. 51; Ast. ad Plat. Po- 
lit., p. 998, et Protag., p. 10] ; Borneniann. ad 
Xenoph. Anab., p. 559 sq.; Siallbaum, ad Plat, 
Symp., p. 98 et 99, ed. Goth. I. In proximis Flor. 
D exhibet xa γὰρ xa!, et Barb. τίς xal γέρων. Sed 
aliero xal jure carere possumus, cum xal yá 
h. l. pro nam etiam accipiendum sit. Vid. Stallbauw. 
ad Plat. Symp., p. 31. 

(98) Οὐχ ἅπαντες ἄνθρωποι δήπουθεν. Vitiose 
Venet, C. ἅπαν ἄνθρωποι et Mon. E δήποθεν pro 
δήπουθεν, quod est uiique. (vid. Suid. s. v.; Zeun. 
ad Viger. De idiot. L. Gr.. p. 499; Usteri ad Plu- 
tarch.. Consolat. ad Apellon., p. 59; Koch Obser- 
vat. in. Timeum, p. 11), velut ep. 52, p. 189, 
ὑπὲρ ἑαυτῶν δήπουθεν ἀξιοῦσε βουλεύεσθαι, et ep. 79, 
p. 225. In seqq. Barb. mendose babet ἐπὶ τὴν ἀνθρ. 
φθάνωσι τελειώτητα. Similiter noster De regn., 
c. 45, p. 25, Ἕως οὖν ἀπαξιοῦτε τὸν ἄνθρωπον, 
οὐδὲ τῇς ἀνθρώπον τυγχάνετε τελειότητος. 

(99) Ἔχει μὲν οὖν οὕτως. In Flor. B οὖν deest. 
Pro οὕτως Mon. E perperam scribit ὄντως, de qua 
permutatione liaud infrequenti vid. quie annotavi 
ad Or. de regn., p. $55, et Jacobs. ad. Callistrat, 
Statt., p. 702. Deinde Mon. E habet περιμένειν" 
a a 8uperscr. περι, ul legatur 7202, el lilteris & et t 
signo delendi, id est puncto, notatis. Mon. À et 
Veneti. BC. dant παραμένειν. De re. conf. ep. 77, 
p. 225, quem locum supra laudavi, et Boisso- 
nad. Anecd. Gr., vol. |, p. 355. 

(4) Ἐπιζητοῦσι. Quae sequuntur verba usque ail 
ὅσον in Mon. E prima manus neglezerat ; aliera 
tainen inargini adjecit, sed pro ὁ λόγος male scri- 

sit ἄλογος, δ᾽ ante οὖν omisso. Particula δ᾽ item ab 
vehid. abest. Ὁ λόγος ἀποῤῥητότερος est Platoni- 
corum doctrina esoterica. Vid Vyuenbach. ad 
Plat. Phe4on., p. 154 seqq., et Lobeck. Aglaoph., 
ι. 1, p. 128 seq. ei 143 seq. 

(2) Εἰς τὴν πωροῦσαν χρείαν. Par. C ἐς 
4. Tt. χρ. 

(9) Aa6órrsc. Flor. A et Mon. BD dant 3a66v- 
τας. 

(4) Εὐαγῶς περιστεῖλαι. Ep. 445, p. 380, Ἐῤῥω- 
μένως διαδιῴης, εὐαγῶς χαὶ εὐλαδῶς φιλοσοφίας 
ἀυτιποιούμενος. Περιστέλλειν sensu obtegeudi, occul- 
tandi tem legitur infra c. 10, p. 75. Αὐτοὶ δὲ (sc. 
οἱ Αἰγύπτιοι προφῆται) χαταδύντες εἰς τοὺς ἱεριὺς 


1061 


hac nostri laudans, inverso ordine exhibet : Θέα 
τὰ xáÀ)r xai τὴν πομπείαν τῆς φύσεως, quod nimis 
languidum est. Vulgatm lectioni respondent infra 
τριχῶν χάλλεσιν, et ep. 11, p. 171, τοῖς νοῦ χάλλε- 
σιν. Cf. C. F. Hermann. ad Lucian. Quomodo hi- 
stor. conscrib. oport., p. 97. 


(14) 'Pitat, καλάμη. φλοιός. « Varro 1 De re 
rust., c. 48: Spica ea, que muiilata non est, in hordeo 
el tritico tria habet continentia, granum, glumam, 
arisiam, el etiam 'primitus spica cum oritur, vagi- 
nam. Granum dictum , quod est. intimum | solidum : 
gluma, qui est folliculus ejus : arista, que wt acus 
tenuis longa eminet e (Petav. e om.] gluma. Vid. 
Greg. Nyssen. Orat. de Mortuis, p. 1065, PETAv.) — 
De voc. λέμματα vid. Moer. Attic. p. 245, et ibi 
Pierson. Proxime in Par. C pro ἀτελὴς ἔτι scri- 
ptum legitur ἀτελής ἐστι, 


(15) Παραγενομένου δὲ, aba πάντα. Sic Par. 
ABCD, Flor. AB, Barb. ; Mon. ADD, Veneti AB et 
Rehd.; Vat. x. 6., αὖ azávcao. (sic). Mon. E vitiose 
οὗα, in marg. aba. Mon. C m. &., αὖ ἅπαντα, acuto 
supra πᾶν deleto. Vulg. παραγενομένου δὲ τούτου, 
πάντα. Sed τούτου non opus est. Noster ep. 67, Ρ. 
215, ᾿Ανατιθεμένου δὲ xat διατρίδοντος, ἐπειδὴ τῆς 
ἐχχλησιαστιχῆς ἕνεχα σχέψεως αὐτόθι παρεγενόμην, 
ἐδέησεν ἐπιδαλεῖν τὰς ὄψεις τῷ τόπῳ x. τ. λ. Ep. 
104, p. 244, οὐδαμοῦ δε φαινομένων, περὶ βουλυτὸν 
ἀπεχωροῦμεν ἕκαστος οἴκαδε. Dion. p. 57, γενομένου 
δὲ, λυμανεῖται τὴν δόξαν. Uf. De Provid., p. 90, 91, 
95 et 95; et qua annotavit. Schzferus ad L. Bos. 
Ellipss. p. 50sq. Caterum post αὖα intellig. ἐστί. 
Venet. C habel παραγενομένου δὲ ἀπεῤῥύη. 


(16) Ἁπεῤλῥύη τῆς ὕλης cà παίγνια. De. verbo 
ἀποῤῥεῖν vid. ad cap. 1. p. 65. Infr. cap. 90, fin., 
dixit παίγνια φύσεως. De Provid., p. 120, Kat μοι 
δοχεῖ παγχάλως εἰρῆσθαι Θεοῦ παίγνιον ἄνθρωπον 
εἶναι x. 5. λ., quo loco haud dubie ob oculos habuit 
Piat. De legg., p. 644, Θαῦμα μὲν Éxactov ἡμῶν 
ἡγησώμεθα τῶν ζώων θείων, εἴτε ὡς παίγνιον ἐχεί- 
νων, εἴτε ὡς σπουδῇ τινι ξυνεστηχός, el p. 802, 
Φημὶ — οὐσει --- εἶναι Θεὸν μὲν πόστς μαγαρίου 
σπουδῆς ἄξιον, ἄνθρωπον δὲ, ὅπερ εἴπομεν ἔμπρο- 
σθεν, Θεοῦ τι παίγνιον εἷνα! μεμηχανη μένον, χαὶ ὅν- 
τως τοῦτο αὑτοῦ τὸ βέλτιστον γεγονέναι. Respiciens 
Platonem disit etiam Gregor. Naz. Or. vii, p. 210, 
Τοιοῦτο τὸ ἐπὶ γῆς παίγνιον’ οὐχ ὄντας γενέ- 
σθαι, xal γενομένους ἀναλυθᾶναι Eustath. [᾿υ5πι. 
vit, p. 297, παράδειγμα τύχης ἐγὼ, νερτέρων σχιὰ, 
δαιμόνων παίγνιον, Ἐριννύων τράπεζα. Cf. Boisso- 
nad. ad Philostrat. Her.. p. 476, et ad Eunap., p. 
216; ibique Wyttenbach. t. ll, p. 82; Jacobs. ad 
Autholog. Gr.t. X, p. 47; Segaar. ad Clement. Alex. 
Quis dives salretur, p. 285 sq. 


(17) 'üpatepoU γὰρ οὗ δεῖται τὸ τέϊλειον. No- 
ster Serm. αὐ Peon., p. 511, Οὐ μὴν ἀφιλότοφον 
φιλοτιμίαν ἡγούμεθα τὸ xa ὡραϊσμοὺς ἐπεισαγαγεῖν 
ἤδη τινὰς, χαὶ τεχνιτεῦσαί τι. χαὶ προσπεριεργά- 
σασθαι περιττόν. In Dion., E 39, ubi Dio Chrysost. 
comparatur cum pavone, Ἔν ἐχείναις (sc. «at; ao- 
φιστιχαῖς ὑποθέσεσι) μὲν --- ὑπτιάζει xal ὡραΐζεται, 
χαθάπερ ὁ ταὼς περιαθρῶν ἑαυτὸν, χαὶ οἷον γαννύ- 
μενος ἐπὶ ταῖς ἀγλαῖΐαις τοῦ λόγου. Vid.  Pierson. 
ad Mor. Αἰι., p. 76. — In seqq. Mon. C pro τέ- 
Acto, habet τέλος. Par. D τέλειος, v superscr. 


(18) Ἐπὶ τούτοις. Barb. ταῦτα ἐπὶ τούτοις, ἐπὶ 
a m. rec. scripto. Dein Mon. E ἄγει pro ἄγει. --- 
«᾿Αναχαλυπτέρια Cereris sacra vocat, quo nomine 
appellata a quoquam non memini. Causam autem 
hanc esse existimo, quod in Cereris prodeuntis, 
alque e gluma et involucris explicit: ac retectie bo- 
norem celebrarentur. Nam postea calvorum capita 
effluentibus pilis ἀναχαλύπτεσθαι ait, ob idque co- 
rum ἀναχαλυπτέρια celebranda. Ad hoc pertinere 
vileniur. Ovidiani illi versus. x Metam. v. 
491 sq. 


NOT X. 


1062 


Festa pie Cereris celebrabant Orgia [editt. annua] 
maires 

Illa, quibus nivea velate corpora veste 

Primitias (rugum damit, spicea serta, suarum. 


Corrigendus obiter in ea voce lesych. t. I, 
P 4115 sq. Ita enim ille, ᾿Ελεύθω * ἔρχομαι, ElÀn- 
vía * ἐλευσίνια ἀγὼν θυμελιχὸς ἀγόμενος Δήμητρι 
παρὰ Λάχωσιν. Qus verba ex prava interpunctione 
maculau contrahunt. Nam εἰληθυία [imo Εἰλήθνια,. 
Et infr. ᾿Ελευθὼ — Εἰλέθυια. Cf. Schzfer. ad 
Greg. Corinth. p. 911 sq.] ad superiorem vocem 
altinel; ἐλευθὼ enim dicta εἰληθυέα. Lego itaque 
ἐλεύθω * ἔρχομαι Ἐλευθὼ εἰληθυία [scr. Εἰλή- 
θυια], etc. » Ρεταν. — Vid. interpretes ad llesych. 
l. l. Meursius Eleusin.. p. 11. : « [Synesius] !u- 
dens, qua μυστήρια alii, ἀναχαλυπτήρια dicit, im 
quibus nempe Cereris acta revelàrentur. » 

(19) Νοῦς τὸ θειότατόν ἐστι τῶν ἄγωθεν ἡχόν- 
των σπερμάτων. Mon. BD ἐστίν. De re vid. Bru- 
cher. Otium  Vindelic., p. 54 sqq., et Heindorf. ad: 
Horat. sat. it, 2, 79, p. 269. Add. Noster hymn. I, 
16 sqq., t1, 538 sqq., 595 Sq 715 sqq. ; v, 29- 
50. — Mox pro αὐτῇ (Par. B vitiose habet αὐτὴ) 
legendum videtur αὐτῆς, quod respondeat verbis 
infra sequentibus ἐχείνου τοῦ λόγου. Litleras enim 
ς et: subscr. s:epe confusas esse monuit Poppo in 
Observatt. critt. in. Thucyd., p. 165. 1n proximis 
veram lectionem ὁ ἕἔνυλος vou; servavit unas Ve- 
net. C; reliqui mss. cum editt. articulua male 
omittunt. 

(20) Τριχῶν» αὐτὴν dyd. Lec κάλλεσιν. Αὐτὴν 
abest a Venet. C. Deinde Mon. E habet ἀγάλει (sic), 
Àsuperscr., Venet. C ἀγάλλη. Caeterum ἀγάλλει h.l. 
idem est, quod χοσμεῖ. Vid. Jacobs. ad Philostrat. 
]1magg., p. 5990; Ast. ad Plat. Phaedr., p. 465. Paulo 
post Barb. vitiose scribit ἣ — ΔᾺΝ ἣ — ἢ. Aute 
vh Δία Par. AC, Mon. AE, Vat. et Venet. À inserunt 
xai, quod adoptavi. De voc. ἄνθη vid. ad cap. 6, 
p. 69, 'Axpóópua h.l. sunt fructus. Do hujus vocis 
potestate egerunt  /Egid. Menagius in juris civil. 
Amonilatt., c. 55, p. 212, et Astius ad Theophrast. 
Characteres, p. 190. —- « Cave hic ullum locum 
dederis Criticorum λεπτολογίᾳ in vocibus àxoó- 
ὄρνον el ὁπώρα,. Sepe enim ἀχρόδρυον per omne 
fructuum genus funditur, ut immerilo veteris Ono- 
mastici auclor viro docto erroris suspectus sit, 
quod apud eum bacca τὰ ἀχρόδρνα legatur. Neque 
enim ἀχρόδρυα voluit pro baccis duntaxat usurpari ; 
sed eam hujus vocis signilicativnem attulit, qux ab 
usu essel communi remotior. Sumi vero ἀχρέ- 
6pva interdum pro quovis fructuum genere, vel uui- 
€o0 Xenophontis testimonio evincitur, cujus ex 
OEconom. [c. 19, 8 12] hzc verba: "H xat συχῆν 
(ἔφην ἐγὼ οὕτω δεῖ φυτεύειν ; Οἶμαι δ᾽ (ἔφη ὁ Ἰσχ 
μαχης) xal τἄλλα ἀχρόδρυα πάντα. Suida quoque 
ἀχρόδρνα πάντες οἱ τῶν δένδρων χαρποὶ, et llesychio 
absolute χαρποί. » PETAV. ] 

(231) 'AAA" οὔτε ἀχρόδρυον — vovc τε. Noster 
Or. de regn., c. 19, p. 54, 'AXX ὅγε τὴς e 


αὐτοῖς οὔτε βόναρχος ἦν, xai σπουδαῖον ἣν xa 
πρᾶγμα xal ὄνομα, ubi secutus auctoritatem VV. 
DD. Locelle ad Xenoph. Ephes., p. 176 et 255, et 


Schaeferi ad Dionys. [14]. de composit. verb. p. 
409, invitis libris scriptis atque editis, disjunctim 
dedi οὔ τες quo tamcn non opus fuit. Vid. Stall- 
baum. ad Plat. P/ileb., p. 50, ct ad Apolog. Socrat. 
ed. Goth. 1, p. 44. Ita Latini etiam. usurpant 
neque — el, vel et — neque. Deinde pro vulg. ἐν 
τῷ φυτῷ, quod solus agnoscit Rehd. (Mon. [ἡ dat 
ἐν τῷ φυτῷ. suprascripto ot; oic, ut legatur τοῖς φυ- 
z^Ic) e Par. ABD, Florr. AB, Mon, BCD atque Venett, 
AB, rescripsi ἐν φυτῷ, cui respondet aps enet, 
C v.tiose habet ἐν φοιτῷ. Par. C et Vat. offerunt ἐν 
φυτῷ, οἷς superscr. Barb. et Mou. Α ἐν φυτοῖς. 
Proxime Mon. E ἀπανθῆσαι οἱ παοαγίνοιτο, ε super 
[seripto.. Rehd. παραγίνοιτο. Mox Flor. B. πλὴν 
pro z5»:v. Ue hac perumiatione vid. Jacobs. ad 


1605 


ἄλλα: τέχναι ἅπασαι, et in. Nostri Dion., p. 40, 
"Mot; ἂν ἐἑχατέραν ἰδέαν ἀρχαϊχέν. Ib. p. 94, ἄττ᾽ 
ἂν ἀντὶ τούτων πρεσδεύσειαν. Ep. 140, p. 276, 
Ἐπείτοι πέμπτην ταύτην ἐχπέμπω τὴν ἐπιστολήν. 
Αλλ᾽ εἴθε μὴ xal ταύτην μάτην x. τ. à. Cf. Borne- 
mann. Índic. Grammatic. ad Xenoph. Anab., v. 
Cacophonia ; Foerisch. Observatt. erit. in. Lysiee 
Oratt., p. 15. — Proxime Barb. mendose ἀμν- 
ροῦσαι, πολλοὶ δὲ τὸ vexpbv παοαχείμεναι. Poste- 
rius aulem verbum m. rec. in πέριχ. mutavit. 
Vid. Annotat. ad Or. de regn., p. 168. ^ 

(51) “Ἤδη δὲ ἐγὼ xaterónca. « lMderodot. Euterp. 
H, 36, Οἱ ἱρέες τῶν θεῶν τῇ μὲν ἄλλῃ χομέουσι * 
ἐν Αἰγύπτῳ δὲ ξυρεῦνται. Men [n, 57], Οἱ δὲ 
ἱρέες ξυρεῦνται πᾶν τὸ σῶμα διὰ τρίτης ἡμέρης, 
ἵνα μήτε φθεὶρ, μήτε τι ἄλλο μυσαρὸν μηδὲν ἐγγί- 
νηταίέ σφι θεραπεύουσι τοὺς θεούς. Plut. de Iside 
et Osir. (t. UU, p. $52, Francof. ; t. 11, c. ὅ, 
p. 908, ed. Wyttenb. Oxon. Cf. etiam c. 4, p.c. ]. 
Apul. 11 {]. xv, p. 773, ed. Oudendorp. ]. Meta- 
morph., Hi capillum derasi funditus, vertice pre- 
Auentes, magne religionis terrena sidera. Neque 
barbam lantum, aut capillos, sed et supercilia 
et τὴν Tf6rv depilabant. Laért, lib. vii [viit, 86, 
p. 545, Meib. ] de Eudoxo, scribit euin in /Egypto 
3pud sacerdotes fuisse &upóusvóv τε fh6nv xa 
ὑφρὺς. lidem tamen in. funeribus barbam et capil- 
jum prumitebant, cum ceteri mortales tunc dera- 
dere solerent, ut ait Ilerod. [ 1, 56.] » PETAv. — 
Add. Lucian. De sacrificiis, i 14 , t. lll, p. 78 et 
seq., et de dea Syr. δ 6, t. IX, p. 89 ed. Bip. ; 
Lactaut.. Jistit. 1, 21, t. 1, p. 141 ed. Bunem., et 
qui Nostrum laudat , Isaac. Casaubonus in egregia 
$'a annoiaiione ad Acl. Lamprid., p. 96. Mox pro 
ἐπιδλεφαριδίων Flor. B, Venet. A, Rhed. et Mon. 
CE cxbibent ἐπιδλεφαρίδων. ]ta fuit a pr. m. in 
M ἢ. quoque A. Verbum &víyesOacgeuitivo junctum 
il'ustiavi ad c, 2, p. 64. De re vid. Diodor. Sic. 1, 
84, et ui, 5, et ibi Wesseling. 

(32) "Isi γελοῖοι. Mon. C γελοῖον. Noster Be 
Provid., p. 105, ὡς μὲν χαλὸς ἰδεῖν, ὡ: δὲ ς 
εἰπεῖν ὁ νέος βασιλεύς. Ep. 148, p 9284, ἰδεῖν 
$5. De hac locutione egerunt Boissonad. ad 
Marin., p. 72 et 125; Stallbaum. ad Plat. PAwdon., 

. 112 ed. Gotb. ; Hleyler. ad Julian. epist. p. 588; 

atthiae Gramm. Gr., p. 1059; Jacobs. ad Aelian. 
De nat. animal., p. 539. 

(33) Σορὸν δέ τι ἐνόουν. ln his verbis pro- 
nomen indelinitum vim intensivam atque oflirma- 
tivam habet, significans vernac. gar, 8. sehr. Vid. 
ad c. 2, p. 64. AEgyptiorum sapientia nostro item 
laudatur, c. 10 init. ; Or. de regn., c. 1, p. 44, 
et De Provid., p. 89. Vid. etiam Plessing. Met- 
non. tom. H, p. 624 seqq. 


(54) "Ace ὄντες περιττοὶ καὶ Αἰγύπτιοι. « "Ep- 
φασις est in gentili cognomine. Hine Αἰγυπτιάζειν 
Hesych. est. χαχοτροπεύειν, χαχουργεῖν [ sed apud 
Lexicographunm, t. 1, p. 142 ed. Albert. legitur : 
Αἰγυπτιάζων - χαχοτροπενόμενος. Καχουργεῖν igitur 
Petavium  intrerpretaudi 'causa. de suo addidisse 
manifestum est |. AEschyl. [ap. Scholiast. in Ari- 
stoph. Nub., v. 11593] :. ᾿ 


Δειγοὶ zAéxee τοι μηχανὰς Αἰγύπτιοι. 
Theocrit. ᾿Αδωνιαζ. [ v. 41 sq.) : 
— — οὐδεὶς xaxoepróc 
p aedes τὸν lórca , zapépzxur ;Alvrvaticti. » 
TAY. 


(55) Ταὶς ἀϊδίοις xal oto tc ζωῇ. Mon. E 
«οἷς, ed. Petav. 1, αἰδίοις. De vocc ἀΐδιος vid. 
Meld. ad Plutarch. Vit. Timol., p. 495. Pariter, 
ut. hic, verbum οὐσιοῦσθαι cum dativo jungitur De 
insomniis, y. 154, Kal πραγματεύεται περὶ νόησιν, 
ἢ τὸ θεῖον οὐσίωταε. Ibid. p. 157, Γένη — ὅλα δαι- 
μόνων οὐσίωται τῇ τοιαύτη ζωῇ. De regn., :. 11, 
p. 20, Ἰώμενος οὖν τὴν τῆς φύσεως ἔνδειαν, συνου- 


-— Ψ οοσ — 


NOTE. 


: Gr., p. 1151. Noster 


1666 


σιοῦται τοῖς φίλοις, τὴν δύναμιν ἑαυτῷ πολυπλα - 
σιάζων. — Quod sequitur ταυταῖς cum vi apposi- 
tum. Vid. Matthiae Gramm. Gr., p. 877. Cf. supra 
p. 70; infra c. 10, p. 75 ; De provid., p. 108, Τοὺς 
γενναίους δὴ τούτους, tà πάγχαλα θρέμματα, xol 
τούτους ἔγνωχεν ἀτοσφάξαι πρὸ Ἦδης. Serm. ad 
Ραοπ., p. 510, "Epi τοὺς ἀστρονομιχοὺς σπινθῆρας 
ἐνόντας σου τῇ ψυχῇ, τούτους ἐξάψαι. (αἰν. enc., 
c. 17, p. 80, Τὸ γὰρ ἀποστίλδον αὐτῆς xai λεῖον, 
αὑτὸ τοῦτο φαλάχρα τε ἂν ctr χαὶ φόδητρον. Dion., 
p. 45, Καὶ τὸ φυγεῖν τὴν ἀμετρίαν, αὐτὸ τοῦτ᾽ ἂν 
εἴη τοῦ σοφοῦ τὸ ἀγώνισμα. — Deinde pro οὐ 
Χέξον ἔστι πελάζειν Belid. habet οὐ χρεὼν ἐπιπε- 
εἰν. 


(56) Ὃ ξυραῖος χειροποίητος. Mon. E ξηραῖος, 
vitio satis frequent. Cf. ἰηΐγ. ad c. 12, p. 75; 
c. 44, p. 78, et c. 15, p. 79 ; item ad Or. de regn., 
p. 285. Usum vocis χειροποίητος illustravit Jacobs. 
ad Achill. Tat, p. 475 sq. et 621. Noster. iufr. 
c. 14. p. 74, φῶς ἅπτοντα χειροποίητον. De Ῥτουϊά,, 
p. 107, θερμὰ χειροποίητα. Ep. 143, p. 287, χειρο- 
ποίητον ἡμέραν. --- Αὐτοφυῶς est naturaliter, 
suapte matura. Adjectivo αὐτοφυὴς Saepius utitur 
noster , velut c. 11, p. 75, αὐτοφυὲς σχιάδειον. Ep. 
δι, p. 189, δάσος αὐτοφυές. Dion., p. 49, αὐτο- 
φυὴς vooc. Ep. 4, p. 165, αὐτοφυεῖς Ὁμηρίδας. 
CI. Matibaei in Indic. ad xx! veterum οἱ clarorum 
medicorum Gracc. varia opuscula, p. 370; Jacobs, 
ad Philostrat. Sen. imagg., p. 555, et ad Philostrat. 
Jun., p. 640. 


(97) Ὡκχείωται. Mon. E οἰχείωσαι. De οἰχειώσε: 
8. ὁμοιώσει τῷ θεῷ, in qua phitosophiz finem po- 
suerunt Platonici, vid. Ast. ad Plat. Polii., p. 624 
$q.; Stallbaum. ad eumdem Plat. loc., t. Il. p. 354, 
ed. Goth., Creuzer. ad Plotin. De pulchrit., p. 388 
seqq. coll.; p. 594 Boissonad. ad Marin., p. 105 
8q0.; Segaar. ad Clem. Alex., Quis dives salwetur, 
p. 166 sq.; Jamblich. A«Atoztat. ad philosoph., c. 6, 
p. 99 sq. Kiessl. ἀλογία: δὲ ἀφαιρεθεὶς, μένων δ᾽ 
ἐν τῷ νῷ ὁμοιοῦται θεῷ. 

(98) Μήποτε γὰρ — ἐστιν. De constructione 
τοῦ μήποτε cum iudicativo vid. Usterius ad Plu- 
tarch. Consolat. ad Apollon., p. 31. Pro interro- 
fauion's signo, quod additum habent Turneb., 

etav. 1, et pscudo-Petav., Petavius, quem secutus 
sum, in sec. ed. puncto distinxit. Recte. Vid. Ast. 
ad Plat. Protag., p. 50 sq. 


(59) "Iisuv. Mon. CE Dov. Venet. BC Deo. 
"Do; proprie dicitur de deo propitio. lta ἃ nostro 
De regn., c. 20, p. 58, Θεὸς δὲ ἀγαθοῖς; ἀεί τε xat 
πάντως παραστάτης xai Deux. €f. De Provid., p. 
97 et 147. In. seqq. Mon. E habet xávu, xat super- 
scripto, γὰρ, Mon. À xa γάρ. Sed particulam xat 
ab hotnine sciolo, quem πάνυ h. l. cum euphbasi 
quadam ab auctore transpositum offenderit, pro- 
fectam esse satis liquet. Jung. ἀπὸ πάνυ €09:600; 
διανοίας. ᾿ς nose e p Οὕτω πάνυ πέπραγα 
πονηρῶς. Ep. 67, p. ; Πάνυ γάρ μοι πρὸς τρό- 
ποὺ. Ep. 93, p. 252, Πρὸς ἐμὲ δὲ πάνυ raa ullas 
δεόμενον ἐπὶ πολλαῖς, ὧν οὐχ ἀνήχοος cl, συμφοραῖς 
οὐδὲν ἕτερον προφασίζεται. Eodemque. modo traje- 
cium λίαν infra, c. 41 fin., Τῷ λίαν εἶναι χατάσχιοι 
xai χατάχομοι. De insommiis, p. 154, Οὐδὲ τοῦτο 
τῶν λίαν ἐστὶ παραδόξων. Ep. 44, p. 152, ἐγὼ δέ 

οἱ δοχῶ λίαν ὑπὸ συνηθείας ἁλώσιμος ὧν χἀχείνως 

y τὴν μὲν πρᾶξιν μισεῖν. Cf. Krüger. ad Xenoph. 
Ezped. Cyr. 1, 5, δ p. 49; ϑια!υδυπι. ad Plat. 
Apolog., p. 89; C. F. tlermann ad Luciani libel- 
lum, Quomodo historiam conscribi oporteat, p. 17. 
Tum Mon. E scribit ἐπ᾽ c0oc6. (Mon. C ἐπευσεῦ.) 
Bav. Sed prestat vulgata. Vid. Matthize Gramm. 
e iusomniis , p. 159, "Octav 
To? ἀπὸ βαθείας τῆς γνώμης ἡσθῶμεν. Ep. 58, 
p. 202, Kal τοι τὸ ἐπίγραμμα τοῦ σταυροῦ, γεγονὸς 
ἀπὸ γνώμης οὐχ εὐσεδοῦς, σεμνὸν ἣν ἐπὶ λέξεω; 


46609 


νοῦν ἐντόρνου σφαίρας, id est globi similem 
facit : et in. Timeo n 39] ex pluribus circulis 
eumdem constituit, de quo multa Arist. 4, De 
anim., cap. 3 [1, 5, 12 seqq., tom. Il, p. 9 sq. ed. 
Du-Vall.; vol. 1, p. 406, col. 9, 1. 25 seqq. ed. 
Belker. ]. Haque hzc Platonis verba Proclus inter- 
pres exposuit ὁμοιότατόν τε αὐτὸ ἑαυτῷ σχημά- 
των, quasi dicat deum ideo globesum mundun 
condidisse, ut essel sui simillimus : atque ita 
Laertius [vrn, 140 seq. ] , σφαιροειδῆ, διὰ τὸ xa 
«ὃν γεννήσαντα τοιοῦτον ἔχειν aya | cf. Menag. 
Observatt. , t. ll, p. 314]. £x quo demum liquet, 
quid sit illud, ὅπερ ἐστὶν ἡ πᾶσα ψυχή. Unaque- 
que (inquit) anima, quasi ἀπόσπασμα quoddam 
superioris οἱ mundane animz, idipsum quod 
ani:»is omnibus insitum est, nimirum ut spharicz 
siut, et globi quidam, in ea, qua. subit corpora 
wansfundere conatur. Ác novus in eo sensu et 
elegans erit usus verbi διοιχεῖν, pro eo quod est 
administrando transfundere. Nisi ita potius expli- 
care libeat, cupere quamlibet animam hoc ipsum, ad 
quod a natura comparata est, exsequi, nempe tot - 
χεῖν σώματα. » ῬΕΤΑΥ͂. — Adde Lips. Physiologia 
Stoicorum, i1, 8. [n seqq. Petav. 2, mendose 
habet τοῦτ᾽ pro τοῦθ᾽. Ἐστὶν, quod in editt. post 
ὅπερ legitur, Par. ABCD, Florr. AB, Barb., Monacc. 
omnes, Vat. et Venet. C cum marg. Petav. 2, recte 
omittunt, Rehd. ἐστὶν Ψυχὴ (à πᾶσα voci ψυχὴ 
sulterscripto ) e corr. habet. Àd ὅπερ pro ἐστὶν, 
quod exterminavi, intell. θέλει. Verba διοιχεῖν 
σιύματα xai χόσμων εἶναι ψυχαὶ per epexegesin ad- 
dita sunt, Cf. Jacob. ad Lucian. Tor., p. 113. 
Tum Par. C αἴτιον αὐταῖς, cum signo transponendi 


α΄. 

(55) Κάτω δὲ xezaial διεπιλάσθησαν. Plato 
Time., p. 44, Τὰς μὲν οὖν θείας περιόδγυς δύο 
οὔσας, τὸ τοῦ παντὸς σχῆμα ἀπηυμιμησάμενοι περι- 
φερὲς ὄν, εἰς στα!ιροειδὲς σῶμα ἐνέδησαν, τοῦτο 
ἃ δὴ νῦν χεφαλὴν ἐπονομάξομεν, ὃ θειότατόν τ᾽ ἐστὶ 
xai τῶν ἐν ἡμῖν πάντων δεσποτοῦν. Pseudo - Plu- 
tarch. De placitis philosoph., wv, 31, Τὸ ἡγεμονιχὸν 
αὐτὸ, ὥσπερ ἐν vxócgw, χατοιχεῖν ἐν τῇ ἡμετέρᾳ 
σφαιροειδεῖ χεφαλῇ. Cf. Gataker. ad Marc. Antoniu., 
p. 95 seqq. et 144, ubi, ut in Creuzeri Dionys., 
t. l, p. 49, pro Synesii Culv. enc., p. 71, perpe- 
ram citatur Synes. De Provid., 1. 

(54) "Ἔδει γὰρ, oluat, εἶναι τὸν χύσμον ζῶον 
x. τ᾿ λ. Οἶμαι, quod ab εἶναι facile absorberi po- 
tuit, receptum ex Venet. C. lta noster supra, c. 6, 
p. 68, ἔδει γὰρ, οἶμαι, φαλαχρὸν ὄντα, νοῦν ἔχειν. 
De insomniis , p. 153, ἔδει γὰρ, οἶμαι, τοῦ παντὸς 
τούτου συμπαθοῦς τε ὄντος xal συύμπνου τὰ μέρη 
προσήχειν ἀλλήλοις. Catastas. 1, p. ὅ00 (ubi per- 
peram typis excus. p. 302), Ἔδει γάρ, οἶμαι, φά- 
λαγγος, ὥτπερ ἐνεργοῦ μαχαίρας, τὸ μὲν ἀχμαιό- 
τερον προδεθλῆσθαι x. τ. λ. Pariter οἶμαι post ἅτε, 
ἅτε γὰρ, οὐ γὰρ ironice intercalari 5ο]εῖ, velut in- 
fra, c. 19, p. 82, Ἅτε, οἶμαι, τῶν μὲν συστρατιώ- 
τῆς γενόμενος, ἐπὶ δὲ τοὺς στρατευσάμενος. Dion., 
p. 37, "Asc γὰρ, οἶμαι, φύσεως λαχὼν ἐχούσης 
ἰσχύν. Ep. 2, p. 158, Οὐ γὰρ, οἶμαι, νομίζεται 
νυμφευτρίαις βαδίζειν ἐπ᾿ ἐχφοράν. De hoc verbi 
οἶμαι usu, quo non dubitaudi, sed aflirmandi vim 
habet, dixit Jacobs. ad Achill. Tat., p. 597. De 
ipsa re vid. Plat. Time., p. ὅθ, et 69; Diog. 
Laert. vi, 138; Synes. De insomniis, p. 151, 
et Niceph. Greg. Cominent., p. 560, item Lips. 
Physiolog. Stoicorum, n, 10; Gataker. ad Marc. 
Antonin., p. 124 sq. 

(55) Διαξέρει. Ad marginem libri Mon. D addita 
est glossa χωλύει. Τινὶ οὐδὲν διαφέρει vernac. est 
es verschlágt einem nichts, Vid. Held. ad Plut. Vit. 
Timol., p. 365 sq. Deinde Mon. A quod aberat xai 
ἃ Sec, in. suprascriptum habet. Mox pro &votxíca- 
σθαι Par. A. et Mon. AC dant. ἐνοιχήσασθαι, Par. 
C una cum Vat. ἐνοιχίσασθαι (sic), post x super- 
scr. De hac. permutatione annojavit  Locelia ad 


NOT &. 


1670 


Xenoph. Ephes., p. 189. C:»terum vid. ad c. 6, 
p. 69. — Tum Mon. BD, Vat. et Rehd. scribunt πα- 
ραπλεῖστον, junctim ; ita habet etiam Thom. Mag. 
p. 687, ubi h. 1. laudatur. Barb. dat περὶ, a & 
superscr., 7. (sic). Locutionem παρὰ πλεῖστον elvat 
τινος, plurimum abesse αὐ aliqua re, ilustrant 
Thom. Mag., l. c. ; Viger. de idiot. L. Gr., p. 646; 
Boissonad. ad Philostrat. Her., p. 398 et 504. 

(36) Τοῦ σχήματος. Sc. σφαιριχοῦ. Sphzera enim 
levissiinaest (vid. Plat. Time., p. 55) : unde nostro 
supra p. 71, calvissima atque divinissima voca- 
tur. 

(57) Ἡ μὲν ἄστρον — ἐνείματο. Respexit Piat. 
Time., p. ἀξ. quem locum laulat etiam De 
insomn., p. 151. Cf. llymn. 1, v. 91 sqq. 

(98) El γὰρ — ἀλλὰ — γέ. Usum particularum 
ἀλλὰ — γέ, ἀλλ' οὖν — γέ, s. simplicis ἀλλὰ, 

st εἰ, εἰ xal, εἰ xaX μὴ, ἐπειδὴ. vocabulo aliquo 
Inter ἀλλὰ οἱ γέ locato, μειωτιχῶς positarum docte 
illustrant Bzhr. Spec. observatt. Plutarch., P. n, 
p. 26; Feertsch. Observatt.. in Lys. Oratt., p. ὅ 
$q.; Jacobs. Praefat. ad Alian., p. xxvir; Held. ad 
Plutarch., Vit. Timol., P 959 sq. ; Ast. ad Plat. 
Gorg., p. 182 et 328. Cf. quz supra notavi ad p. 
71. Obiter corrigendus noster ep. 8, p. 169: Καὶ 
γὰρ εἰ μὴ γεγόνειμεν ἀπὸ τῶν αὐτῶν, ἀλλὰ (sic codd. 
Monacc. 481 et 490. Vulgo ἀλλὰ deest) τροφαὶ xo:- 
ναὶ xal παιδεῖαι χοιναί. Ep. 81, p. 228, El xaX μὴ 
πάντα ὁ δαίμων ἀφελέσθαι μου δύναται, ἀλλὰ βού- 
λεται ὅσα γε δύναται. Cf. infr. c. 20, init., et ep. 
50, p. 188; Dion., p. 41; De Provid., p. 122. Ita 
etiam Latini, e. c. Cic. pro Sex. Roscio  Amer., 
c. 10 : Si tibi fortuna non dedit. — at natura certe 
dedit, etc. — Pro τἧδε Rehd. primitus videtur le- 
gisse τῇ δέ, cum supra δὲ rasura compareat. Mox 
Flor. A, Par. BCD, DBarb., Mon. ABD, Vat., Relid. 
et Venet. C. obtulerept πρὸς τελέαν (pro vu!g. 
τελείαν) ἀχρίδειαν. Vid. ad c. 7. p. 70. 

(59) Οὐχ ἀνέχεται μὴ οὗ. Vid. ad Or. de regn. , 
p. 248 et Mathie Gramm., p. 1229. 

(60) 'Axaxégnvsv οὖσα. Mon. E ἀναπέφηχεν 
(sic), v superscr. pro x, Vat. ἀνεπέφηνεν. De verbo 
ἀναφαίνεσθαι cum participio constructo vid. Lexic. 
Xenoph., t. 1, p. 222. Mox pro ἂν Mon. E vitiose 
scrib.& ἐν. Deinde Par. € et Vat. habent εἴπῃ. Tu 
Mon. € σφαῖραν pro σφαίρας. 


CAP. IX. 


(60*) Πρὸς ταῦτα. Cornarius, Adversus hec, quod 
placet. Petavius. Quamobrem. 

(64) Γρα:έτω. Mon. ἃ γραφείτω. Pro πλαττέτω 
Mon. BD πραττέτω, Mon. E πλαττέτω sl (sic), πρατ- 
τέτω δὲ εἰ superscr. De hac confusione vid. annotata 
ad Or. de regn., p. 286 sq. 

(62) Χωίτην τῷ Ad καθιέντες. ll. 1, 5328 
sqq. : 

"H, xal χυανέῃσιν ἐπ᾿ ὀφρύσι νεῦσε Κρονίων. 

᾿Αμέρέσιαι δ' ἄρα χαῖται ἐπεῤῥώσαντο ἄνακτος 
κρατὸς ἀπ᾿ ἀθαν'ἀτοιο" μέγαν δ᾽ ἐλέλιξεν "OAvpg- 

πον, 

quibus versibus quasi magistro usum Phidiam Jovis 
Olympii simulacrum, quo. nullum prestantius. aut 
admirabilius humane fabricate sint. manus; (ab 
Olymp. Lxxxv, 3, usque Lxixvi ὁ, vid. Sillig. Ca- 
talog. artificum. E 358 seqq.) fecisse narrat Va- 
ler. Max. 11, 7, 4, quocum consentiunt. Polybius 
Reliqq. xxx, 15, 5; et Strabo 1. vii, t. J, , 
el. Almelov., t. lll, p. 150 ed Tzscehuck. Ali- 
ter tamen Cicero in. Orator. ad M. Brut., c. 2: 
« Phidie simulacris — nihil in illo genere per[ectius 
videmus. — Nec vero ille artifex cum faceret Jovis 
formam aut Minerve, contemplabatur aliquem, e quo 
similitudinem duceret, sed ipsius iu mente imidebat 
species pulchritudinis eximia quedam, quam intuens 
in eaque defixus ad illius similitudinem artem εἰ 
manum dirigebat. ». Philippus Thessalonic. in ve- 


36:3 


fiarb. et Mon. C. scripsi ἅν τίς τι τῶν πατοίων T. 
T:. quod vulgo deest, Par. Cet Vat. inserunt post 
«αραχινῇ. Τὰ πάτρια recte vertit Petavius patrii ritus 
atque instituta. Vid. H. Vales. ad Euseb. Ilist. cccl. 
iv, 16, p. 174, ed. Reading.; Sturz. Lexic. Xenoph., 
t. Wt, p. 4745; Wyttenbach. ad. Piutarchi. Opp. mor., 
t. 1l, p. 175 $q. ; Cicero De republ., 11, 29 (in. — 
si patriis v.reretur institutis et moribus. Cf. iden 
V, f. Deinde Barb. παραχινεῖ. De hoc. verbo, cui 
tespondet Latinorum deffectere, vid. Annotat. ad 
4. 9. p. 68, et Wesseling. ad Diodor. Sic. t. 1, p. 469, 
ubi vir doctissimus etiam nostri hunc locum tetigit. 
Mox pro πιεῖται Flor. D, Barb. et Mon. BD perpe- 
ram exhibent ποιεῖται, confusione liaud iufrequenti. 
Vid. Boissonad. ad Marin., p. 89, ad Eunap., p. 
195, 571, et ad Syutip., p. 201 : nec non Jacohs. 
ad Themist. Or. 3x1, p. shi. De futuri forma πιεῖ- 
σθαι vid. qui li;ec nostri laudat, auctorem Fragmenti 
lexici Gr. ap. Hermann. De emend. rat. Grammat. 
Gr. , p. 931, 12. et. Interprett. ad Phrjwieb., p. 
$0 sq., ed. Lobeck. Ad χώνειον cod. Mon. À in marg. 
a m. rec. habet gloss. φάρμαχον θανάσιμον (cf. 
Suid. v. χωνειαζομέναι). De foc voc. vid. ltuper- 
tium ad Juvenal. St. vn, v. 206, et Wyttenbach. ad 
Plat. Phaedon., p. 321. 

(76, Τί δ᾽ ἂν οὖν δοχεῖς "Oynpor — zac. 
Monacc. omnes et Rehd. oi. δ᾽. Par. C οἱ Vai. cum 
Venet, A habent τί οὖν ἂν, varietate szepius obvia. 
Vid. Krüger. ad Xenoph. FExzped. Cyr., v, 5, 20, 

. 196; Boruemann. ad eumdem locmn, p. 145; 

τ. Volkm. Fritsch. Epist. crit. ad Friedemann. 
b XXX sq. Aoxsi; recepiex libris Par. AB, Flor. A, 

rb. et Mon. C. Reliqui cum editis mendose ha- 
bent δοχῇς. Τί δ᾽ ἄν jungen 'um cum verbo παθεῖν. 
Tum Mon, E ὑπὸ τῶν ἀλλέλων, ἔλλτινν Scripto supra 
literas à)21, — et posteriori λ signo delendi notato, 
ut legatue. ἑλλήνων, moxque τὰ ληθῇ (siq. Pro 
εἰπόντα in. Barb. vitiose scriptum ὑπόντα. Proxime 
idem liber cum Mon. C legit τοιοῦτον pro τοιοῦτο. 
Vid. Annotat. ad c. 3, p. 63. Τερατεύεσθαι est portea- 
ta s. commenta absurda confingere. De poetarum 
portentis annotavit Oclisner. ad Cic. Eclogg. col- 
lectt. ab Oliveto et illustratt.. ab llottingero, p. 5. 
Noster c. seq. 79, δεῖται γὰρ (3c. ὁ δῆμος) τερα- 
«εἰας. Vid. Cudwortb. System. intellect. t. 1, p. 
812 sq.. ibique Mosbemit Aunotat. Deinceps Mon. 
EK mendose ὦτα παιδάρια habet pro. ᾧ τὰ π. Mon. 
D χαταλέττεται, corr. tamen in marg. χαταπλήττε- 
ται. là. Mon. A πλή ἃ tm. sec. in ras. einenda- 
tun. 


CAP. X. 


(11) Αἰγύπτιοι δὲ xal τοῦτο cogo. Par. AC, 
Mon. AD, Vat. et Venet. À exhibent ταῦτα. Mon. 
E τοῦτο, ταῦτα superscr. Mon. B ταῦτα, τοῦτο 
superscr. Σοφὸς cum accusativo construxit Noster 
cliain. De insomn., p. 147, σοφὴ τὰ περὶ ὀνείρων, 
De Provid., p. 95, 059 τῶν ἱερέων τὴν μεγάλτιν σο- 
φίαν σοφοί. d. 4130, p. 265, τὰ τοιαῦτα 0076;. Plat. 
Apolog. Socrat., p. 20, Τῷ ὄντι γὰρ χινδυ- 
νξύω ταύτην (i. e. ἀνθρωπίντν σοφίαν) εἶνα! σοφός " 
οὗτο! δὲ τάχ᾽ ἂν --- — — μείζω τινὰ ἣ xav ἄνθ 
ποὺ σοφίαν σοφοὶ εἶεν. ᾿]ά., p. 21 et 22. Alia 
Platouica laudat exempla Ast. ad Protag., p. 52. 
Cf. Dio Chrysost. Or. 1xxi, E 980 sq.; Lucian. 
Dialog. deorr., xx, 4, t. M, p. 57; Philostrat. Her., 
p. 4. Rarius hoc adjectivum ΠΣ cum περὶ et 
genitivo (Plat. Apolog., p. 19, ET τις περὶ τῶν 
τοιούτων 2026; ἐστι), vel cum simplici genitivo (vid. 
Bernhardy in libro : Wissenscha[tl. Syntax d. Gr. 
Spr., p. 1735). De AEgyptiorum sapientia vid. ad 
c. 7, p. 11 


(78) Tà apogntixà γένη. Barb. ἃ m. pr. ;ívr- 
ται, 8 Sec. ta: deletum. Prophetas apud tios 
omnibus sacerdotibus auctoritate atque dignitate 
antecessisse , prater inscriptionem  Rosettanam 
L. 6, testantur Ciemens Alex. Strom. vi, 4, t. If, 


Par&or. Gr. LXVI. 


NOTAE. 


1671 


p. 758 ed. Potter., et 1, 15, t. I, p. 559; Porphvr., Dv 
abst. 1v, 8, p. 521; et ipse Syncsius De Prorvid., p. 
94, his verbis, Κωμασταὶ δὲ xai Qáxop-t, xal προφῇ- 
ται ψητοφοροῦσι * πλῆθος ἔλαττον τοῦτο, δύναται δὲ 
παρὰ πολὺ πλεῖστον * προφττιχὴ μὲν γὰρ ψῆφος Exz- 
τὸν χεῖρές εἶσι, χωμαστιχὴ δὲ εἴχοσι, χαὶ ὁ ζάχο- 
e ς δέχα δύναται χεῖρας. Vid. Frid. Sam. de Schmidt 
issertat. de sacerdotibus et sacrificiis /Egyptio- 
rum, 5 106 sqq., ubi nostri quoque mentionem 
facit. Pro βαναύσοις μὲν Mon. C mendose scribit 
βαναύσει; δέ. Suid.: Βάναυσος, rdg τεχνίτης διὰ 
πυρὸς ἐργαζόμενος " βαῦνος γὰρ ἡ χάμινος. Hesych. : 
Βαναυσία, πᾶσα τέχνη διὰ πυρὸς, χυρίω: δὲ ἡ περὶ τὰς 
χαμίνους " xal πᾶς τεχνίττις γαλχεὺς, ἣ χρυσοχόος, 
βάναυπο:. Addere juvat etiam auctoris inediti, Da- 
vidis Ármen. (Exposit. in Porphyrii et Aristotelis 
Seripta logica) explicationem hujus vocis e cod. 
Mon. Nr. 399, fol. 178, L. 2, tin., Βάναυσοί clot 
τέχναι, ὅσαι παρὰ τὸν ναῦτον Baivoust ναῦσος δέ 
ἐστι τὸ πῦρ οἷον χαλχευτιχὴ xal ὑαλουργιχή. Nov 
δὲ καταχρηστιχὼς χαὶ αἱ λοιπαὶ τέχναι βάναυσοι λέ- 
γόνται. βάναυσοι sc. in universum dicuntur opifices, 
jn in sordida arte versantur. Vid. qui docte de 
iac re disputavit, V. Cl. Ast. Programm. de stu- 
diis humanitatis. Monach. 1826, 4, p. 7 sq. Quod 
sequitur vocabulum χειρώνα ξιν in Mon. A v finale 
ἃ sec. m. appositum babet. llesych., Χειρώναχτας, 
Ξιροτέχνας, et χειρώναξ, λεὼς ὁ χειροτέχνης. Suid., 
εἰρώναξ " τε ντῆς, χειρῶν μόνων σπόζων, ἣ διὰ 
ρὼν χτεατιζόμενος ἢ χειρώναχτες, διὰ χειρῶν 
χαχαιπωροῦ vot. Frid. m. de Schmidt lib. e. 
p. 214 vertit : Prophete JEgyptiorum non permit- 
funt, ut metalli artifices sculptorssque deos repre- 
sentent. Cornarius : mechanicis quidem et opificibus 
non permittunt, ctc. Petavius: sordidis atque illi- 
beralibus opificibus, ctc. Deinde Mon. C ἐπιτρέπου- 
σιν pro ἐπιτρέπουσι. [0888 est plurali numero verbi, 
quasi przecessisset oi προφῆται. Vid. Matthize Gramm. 
r.,p. 999 sq. Mox Venet. C exhibet εἴδη Osov 
δημιουργεῖν, inverso verborum ordine. Tum pro 
εἴδη vitiose Barb. f5r. De hac re conf. quem no- 
ster videlur respexisse, Plat. De legg. p. 656, 
et v. cl. Hirt. in libro, qui inscribitur: Geschichte 
der bildenden Künste bei den Alten, p. 7. Proxime 
Mon. D τοιοῦτον. Ita etiam Mon. C a m. pr. babe- 
bat. Sed postea v abrasum. Vid. ad c. 5, p. 65, ct 
c. 9, p. 72. Ad voc. ῥάμφεσι Mon. Α in marg. ha- 
bet hoc schol.: ἤγουν τῶν ὀρνέων πὸ πρόσωπον. 
Post ἱξράχων ex Mon. AE, Par. C, Vat. et Venet. A 
inserui τε.--- De vuituribus idem refert Elian., 10, 
De list. anim., cap. 22, Αἰγύπτιοι δὲ Ἥρας μὲν 
ἱερὰν ὄρυιν εἶναι πεπιστεύκασι τὺν YÓTA* χοσμοῦτσι 
δὲ τὴν τῆς “Ἴσιδος χεταλὴν γυπὸς πτεροῖς, xal τῶν 
προπυλαίων ὁρόφοις ὑπετόρευσαν vo πῶν | postremuin 
vocabulum in editt. Petavv. desideratur] πτέρυγας. 
Vide Herodot. [n, 65 et 74 sq. ].» PErAv.— Dein Mon. 
ABCD ἴδεων, Barb. ἴδαιων (sic). De re vid. Diodor. 
Sic., 1, 87, t. 1, p. 98, ibique Wesseling.; Creuzer. 
Symbol. ct mythol. t. 1, p. 486 sqq.; Kopp. Paleograph. 
crit., p. 1v, p. 229. In seqq. Par. ἃ perperam scribit 
προτενέίσματιν. Mon. À dat προτενίτμτσιν, με 
ἃ sec. m. supra notatio. Mox c. Rebd. scripsi 
ἐγχολάπτουτιν, cum v ἔφελχ. Vid. annotata ad c. 2, 
p. 64. In Petav., 1 quacum conspirat Pseudo-Petav., 
exstat ἐγχολάττουσι, typothetz errore. Editt. Turneb. 
et Petav. 2 cum reliquis codd. dant ἐγχολάπτουσι. 
Rehd. in ordine recte χαταμωχῶνται. in narg. 
vp. χαταμοχῶνται. Venet. C χαταχομῶνται. Won. 
À habet d. marg. χλεναζόμενο: a m.TeC. e 
(79) Αὐτοὶ δὲ χαταδύντες. Sic Monacc. omncs. 
εἰ Rehd. Vulg. χαταδῦντες. Masculinum genus pro 
ncutro posuit secundum σχῆμα πρὸς τὸ στ μαινόμε- 
YO) (vid. Annotat. ad Or. de regn. p. 955, 959 et 
261). quasi supra dixisset οἱ προφῆται, non τὰ προ- 
φητιχὰ γένη. Ad voc. χηραμοὺ; Mon. À in marg. a 
m. rec. habct gl. φωλεάς. Deinde Mon. E ἅτ᾽ ἅυ, 
εἰ Barb. à7:^váo^v:ut. (lar. € ἀπεργάζωντα!:). 


1677 


(86) 'A1 οὗτος ἐν Ἐπιδαύρῳ κομᾷ. « Varias 
fuisse /Esculapii imagines vel ex eo constat, quod 
alias promissa barba, alias investis prolixoque ca- 
pulito pingeretur. Callistratus in Ecphras. (X, p. 

58 ed. Jacobs.] /Esculapii comam eleganter de- 
scribit : Πλοχάμων δὲ ἕλιχες ῥεόμενοι χάρισιν, ol μὲν 
εἰς νῶτα τεθηλότες ἄφετοι χέχυνται, οἱ δὲ ὑπὲρ μεῖ- 
«o9 πρὸς ὀφρὺς ἐπιμαίνοντες τοῖς δαμασιν 
εἱλοῦνται (ubi pro ἐπιιμλαίνοντες, ἐπιχυμαΐνοντες re- 
scribo, aut ἐπιμένοντες). ᾿θιἀδιη4δθ puerum eum 
vocat, et perpetuam ipsi atque ἀνώλεθρον ἀκμὴν 
tribuit. us item in Hymnis [1xvis, 5, p. 
ed. Herm.| αὐξιθαλῇ xópov illum vocat. Contra AI- 
brieus lib. De deor. imag. (c. 20, in Auctt. Mytho- 
graph. Lat. ed. Staver., p. 928] prolixam ei barbam 
aflingit, a quo estet Lucian. in Jove trageedo [c. 26, 
tom. Vi, p. 254, bip. |. Sed et Catalect. Virgil. [Priap. 
Carm. xxxvi, 8.]: 


Intonsa semper /Esculapio barba est. 


Vid. Pausan. in Corinth. [c. 15, 5] et Phoc. [c. 52, 8]» 
Prrav. — Minuc. Felix c. 21 : Asculapius bene bar- 
batus, etsi semper adolescentis Apollinis filius, ubi v. 
Eimenhorst. Annotat. Codd. Mon. À, Par. C et Vat. 
in marg. exhibent boc scholium : Ἐπίδαυρος πόλις 
Ἰοινιχή * Ἐπίδαμνος δὲ Ἰλλυριχὴ. τὸ λεγόμενον Δυῤ- 
ῥάχιον (Mon. δυῤ άχιον, ὁ suprascripto ἃ corr. ; Par. 
cum Vat. δυράχιον.) 

(81) "EA.1nct γὰρ ταλαίπωρος τὴς à.tn0slac ἡ 
ζήτησις. « Verba sunt Thucyd. J. 1, [c. 90, tom. 1, 
. 92, Bip.]. Quibus consentaneum iliud est Herod. 
uterpe ἴα. 45]: A£yovat ὃὲ πολλὰ xaY ἄλλα ἁπερι- 
σχέφτως |sed ap. Herodot. legitur ἀν: πισχέπτιυς | ol 
Ἕλληνες. » PerAv. — Cf. Thom. Gale ad Jamblich. 
De myster., p. 295, — ὁ συγγραφεὺς (codd. Par. C et 
δι. iater lineas habent gl. ὁ Θουχυδίδης) χατ᾽ ἐξ- 
eyhv vocari solet Thucydides, ut llomerus χατ᾽ ἐξ- 
oytv appellatur ὁ ποιητής. Vid. Boissonad. in Noti- 
ces et extrails des mss. de la Biblioth. dw roi, t. Xl, 


P. n, p. 101 et 135, Usterius ad Plutarch. Consolat. . 


ad Apolion. p. 22. Cf. nostrum in Or. de Regn., 


P (88) Ὁσημέραι. Barb. ὡσειμέραι. Margini codi- 
cis Mon. Α m. rec. ascripsit διὰ παντό; * xaÜümu£pac. 
Ὁπημέραι est i. q. ὅσαι ἡμέραι. Vid. Ast. ad Plat. 
Legg., p. 421. Dein Flor. B et Mon. C habent τὴν δια- 
λόγων, et idem Mon. συγγίνωντα!. Tr,» διὰ λόγων (sc. 
ὁδὸν) συγγίνεσθαι, ut διὰ λόγων συνεῖνα: vel διὰ λό- 
γων ἔρχεσθαί τιν! (vid. Baehr. ad Plutarch. Pyrrb., 
D. aol , est cum aliquo in colloquium venire, cum 
aliquo colloqui. Paulo post in Venet. Alegitur ἔχοι 
ro ἔχει. ]n seqq... Rehd. οὐδ᾽ ὡς àv ex emend. ba- 
bet. Mon. E οὐδ᾽ ὡς àv, supersceript.oióuo3av. Par. 
A et Flor. B οἰδῶσαν. Par. € una cum Vat. οἰδῶσαν, 
οὔ superscr., Mon. D ^ico23a, ὦ superscr. Barb. et 
Mop. AD cum tribus Venetis οἰδοῦσαν. Par. BD εἰ- 
δῶσαν. Mox Mon. € προέληται. Mon. E προέληπται 
πὶ duplici puncto subnotato. 
(89)^A.LU ἐγὼ yàp ἀκούω. «Meliodorus 3. /Kthiop. 
[c. 16], ubi duo τῇς περὶ τὰ δαιμόνια σοφίας genera 
istinguit. Vide Euseb., »v De prep., p. 19 |ed. R. 
Steph. ; 1v, 4, p. 152 ed. Viger A. ct 5, p. 118; [ed. 
R. St.; v, 10, p. 198. ed. Vig.] ubi obscuris 


quibusdam et barbaricis vocibus illigari djemones 


asserit. » PErAv. 

(90) Qc drip Αἰγύστιος. Ànte àvrp particulam 
àv, qux occurrit in vulgati. libris et in codd. Flor. 
À, Par. BD. Barb. et Mon. E, oiisi preeeuntibus 
mss. Par AC, Flor. D, Mon. ABCD, Vat., tribus Ve- 
netis et Rehd., in quo abrasa cst. 

(91) Téy»ynv ἐπὶ τοὺς θεούς. 1. e. artem magi- 
cam, qua deos aut d:inones pelliccre solebat (vid. 
Synes. de ]nsomn., p. 152, ). De /Egyptiorem ma- 
gia vid. Tiedemann. Disputat. de quzstione. Quz 
luerit artium magicarum origo, etc., p. 25 seqq. 
Pro ἔχτι in. Rehd. est ἔχῃ, ἢ in ras. posito. Ver 
«ινὰς Lov yas scholium margini codicis Mon. Δ a. im. 


NOTA. 


1678 


rec. adjeetum interpretatur vocabulis ἐπιθυμίας, 
ἔρωτας, inepte ; intelligit enim auctor noster τὸν 

χατιχὸν στρόφαλον, de quo oracula Chaldaica 
przcipiunt hoc : Ἐνέργει περὶ τὸν Ἑχατιχὸν στρό- 
φαλον, ubi Mich. Psellus, p. 96: Ἑκχατιχὸς στρόφα. 
Aog σφαῖρά ἐστι χρυσῆ, μέσον σάπφειρον περιχλείου- 
σα, διὰ ταυρείου στρεφομένη ἱμάντος. δι᾽ ὄλτς αὖ- 
τῆς ἔχουσα χαραχτῆρας᾽ ἣν δὴ στρέφοντες ἑποιοῦν- 
τὸ τὰς ἐπιχλήσεις, χαὶ τὰ τοιαῦτα χαλεῖν εἰώθασιν 
ἴυγγας, εἴτε σφαιριχὸν εἶχον, εἴτε τρίγωνον, εἴτε 
xaió «t (cod. Parisin. 285 iP Boissonad. ad Ma- 
rin., p. 122, exhibet εἴτε τι) σχῆμα. Eadem 
fere leguntur in Nicephori Greg. ad Synes. δὲ ἐπ- 
somn. Comment., p. 564, A., quoloco pro vulg. 
στρόφος codd. Mon. 29, 85 et 87, cum Rehd. στρό- 
φαλος przbent. Cf. Tiedemann. Disputat. cit.. p. 00, 
Husch e, Commentat. de inscriptione vasculi Lo- 
cris in Italia reperti, ῥ᾽ 19, J. H. Voss. ad Virgil. 
Eclog. vm, 68, tom. If, p. 419 seqq. Hzc amuleta 
conficienda spectare opinatur Koppius Paleograpli. 
erit., p. nt, p. 404. 

(99) Ὥσθ', ὅταν ἐθέλοι, μικρὸν óz06apCaplcac, 
ἅπαν εἴλκυσεν. Pro ὅταν Par. A habet ἄν, Ἐθέλοι 
dederunt Par. ABCD, Florr. AB, Mon. BCDet Vat., 
el ita videtur habuisse a pr. m. etiam Barb. Vulgo 
legitur ἐθέλῃ. Ὑποδαρδαρίσα: in Barb. corruptum 
in ὑποδὰν βαρίσας. Memorat Nicephorus ]. c. : Περὶ 
δὲ τῶν ὀνομάτων, ἃ φωνοῦσι, παραγγέλλουσι λέγον- 
τες (sc. οἱ χρησμοὶ), ὀνόματα Báp6apa μέποτ᾽ ἀλλά- 
Enc " εἰσὶ γὰρ ὀνόματα παρ᾽ ἑχάστοις (addit Psellus, 

. 10, ap. Boissonad. l. c. ἔθνεσι) θεόσδοτα, δύναμιν 
v τελεταῖς ἄῤῥητον ἔχοντα, ὥσπερ τὸ Σαδαὼθ, τὸ 
᾿Αδωναῖ, τὸ Χερουδὶμ, χαὶ «b Σεραφὶμ (tres postre- 
mas veces om. Mon. 87), τὸ 'A6paxp. χαὶ Ἰσαὰχ 
καὶ Ἰαχὼδ, xai ὅσα τοιαῦτα" ἃ (Mon. 85, ἅτινα), 
qn3tw, ἐὰν εἰς τὴν Ἑλληνιχὴν μεταθῇς διάλεχτον, 
ἀφανίξζεις τὴν αὐτῶν δύναμιν χαὶ ἐνέργειαν, ὡς χαὶ 
Ὀριγένει (codd. Mon. 85 et Rehd. ὡριγένει, Mon. 
29 οἱ 81 ὡριγένει) boxel τῷ σοφῷ. Pro nominibus bar- 
baris quz? habet Nicephorus, Psellus l. c. utitur Σερα- 
φεὶμ, Δ εοουθεὶμ, Moya. T'a6pt13. Cf. Origen. Contra 
Cels., lib. 1, p. 542. Jamblieh. De myster., sect. 7, cap. 
b, J 154 sq. Add. Kopp. Puleograph. crit., p. ΗΠ, p. 
112 sqq., 121, sqq. et 404. De vocabulis εἴλχυτεν — 
ὁλκαῖς e magia petitis vid. quz docte copioseque dis- 
putavit Creuzerus ad Plotin. De pulchritud., p. 949 
sqq. Deinde Mon. E Exc50a: pro ἕπεσθαι. 

(95) Παρὰ τούτων Anxtéor. Barb. περὶ τ. 
Ληπτέον in Mon. C. ex λππτέων enatum. | 

(94) Καίτοιγε ἀπόχρη, τὸ — εἰρημένον. Kat- 
τοῖγ dederunt Monacc. omnes et Rehd. Vulgo 
legitur xat τοί γε. lllud agnoscunt sine dubio etiam 
reliqui mss., ex quibus tamen nihil varietatis eno- 
tatum est. Ceterum vid. ad Or. de regn., p. 307. 
Deinceps Mon. E perperam scribit ἀπόχρητο μιχρῷ. 
Μιχρῷ pro σμιχρῷ habent reliqui quoque Monacc. 
cum Rehd. Τὸ σμιχρῷ πρότερον εἰρτ μένον idem est, 

uod dr σμ. v.p. εἴρτπαι (vid. Matthixe Gramm. 

r., Dp. ) sc. cap. 8, p. 71. Deinde Barb. 
ἵλιον pro ἅλιον. Contra Mon. E c. 19, p. 82, εἰς 
£)tov pro εἰς sei Par. Ὁ et Vat. ἰδόντα (sic). Mon. 

δὲν πρὸς περὶ ἐργάζεσθαι (sic). De hoc verbo 
vid. Anota, ad t. 8init— 57 

(95) El δέ τις ἔστι καὶ κομήτης ἀστὴρ. "E7:t mea 
sponte senipsi- Vulg. εἰ δέ τίς ἐστι. Mon. BD xopf- 
τις ἀστήρ, Mon. C κόμή τις à. (sic). —« Nihil hocloco 
totaque disputatione venustius. Dubitanter porro id 
dictum, quoniam plerique verum sidus cometen 
esse arbitrati sunt, ul Sen. 7, Nat. quest. |c. 17 
seqq. ], et ante hunc T ytbagoras, Hippocrates Chius, 
de quibus Arist. 1, Meteor., c. 6, Plin. lib. w [c. 22 
— $5]. » Ρεταν. — Cf. Schol. ad Arat. Dioseim. v. 
4091, p. 151 sq. ed. Bekker. 

[89 TO κύχ.ἰῳ copa κινούμενον. Nosler De Pro- 
vid., p. 127, χατὰ λόγον ἂν αἰτιασόμεθα (ita pro 
vulgato αἰτιασώμεθα, codd. Par. ὙΠ} ct Plor. A. 
Vid. ad Orat. de Regno, p. 535, Reisig. ad Aristoph. 





4081 


τἧ: πατρίδος. 
ριον. I. e. μέγα, vid. Boissonad. 
ad Eunap., p. 390. 

(13) Πάντα πέρα δειγῶν. Noster.ep. 7, p. 169, 
Δεινῇ τινι xal πέρα δεινῆς ὀφθαλμίᾳ. Ep. 67, p. 208, 
Πέρα προσδοχίας et p. 212, Πέρα δεινοῦ. Ep. 79, 
p. 236, Πέρα τοῦ δέοντος. Agath. Hist. iv, 29, 
P. 272, πέρα τοῦ μετρίον. Cf. Boissonad. ad Phi- 
ostr. Her. ᾿ 584, οἱ Anecdott. Gr., νοὶ. 1l, p. 259, 
Jacobs. ad Philostr. Sen. Imagg., p. 429 ; Fritzsch. 
Qusestt. jeucian., p. 122, et Lucian. Deorr. dialog. 
Xvi, p. 55 sq. 

(15) "AzxdAoAev ἀπευθὴς ἐχ Acc ἀστήρ. Barb. 
ἀπόλωλεν, οὐχ ἔστιν ἀστὴρ, quod m. rec. in marg. 
correxit. Mon. E ἀπαυθὴς ix διὸς ἀστὴρ (sic) ; In 
marg. £x διὸς ἀπαθὴς ἀστήρ. Mon. A Ex διὸς ἀπα - 
θὴς (αθ enatum ex ευ0) ἀστήρ. Vat. et Turneb. 
Lect. varr. ix διὸς ἀπαθὴς ἀστέρ. Par. AC et Ve- 
net. À ix δ. ἀπευθές. Venet. C ἀπευθύς. Rehd. 
ἀπευθὴς, in marg. vp.&ra07;. In vers. seq. Par. B 
habet γεῆθεν (sic) ve supers. pro yer. Sumpsit no- 
ster hos versus ex Arati Phznom., v. 259 sq. 

(14) “οστις οὖν ἀπόλωλεν. Corpora enim qui 
credit celitus posse labi (ait Ammian. lib. xxv, 
[c. 2, $ 5, Wagn.]) profanus merito judicatur, et 
demens. Ῥετλγυιῦβ. — Verbis seqq. οὐχ ἔστιν 
ἀστὴρ significat ὑπεχχαύματα, ψευδωνύμους ἀστέ- 
ρας, de quibus vid. qux supra monui. Cf. Nice- 
phor. Greg. ad libr. De insomn., p. 500. 

(15) Πάντα cga«ixà cà μαχάρια σώματα. Vid. 
c. 8, p. 11, ibique annotat. 

. (46) Ἀντὶ τῶν οὕτως ἐχόντων. De usu prepo- 
sitionis ἀντὶ post ἕτερος, ἄλλος, etc. vid. Matt ie 
Gramm. Gr., p. 680, et quz annotavi supra ad 
P. 66. Vocabula ἀντίθεοι, θεοειδέας et θεοειχέ- 

ou, ex idiomate Homerico peut sunt. Οὐδ᾽ ante 
οὺὃς μᾶλλον Rehd. in ras. habet. 8cosiotg a Pla- 
tone ejusque sectatoribus frequentatum esse, docuit 
Creuzer. ad Plotin. De pulchrit., p. 251 seqq. Barb., 

Mon. E etRehd. male scribunt θεοειχέλλους. οχ in 
Mon. C est τ᾽ ἄλλα. Τὰ post πάντα om. Flor. Α et 
Par. B; Par. autem D superscriptum habet. De lo- 
catione τινὰ χαλεῖν 5voua vid. Annotat. ad c. 3, 


p. 65. 

(17) 'Erépoc δὲ γίνεται. Mon. Ε. ἑτέρως δή. Idem 
liber mox ὑποχοριζομένων (Mon. C. ὑποχομιζομέ- 
νων) pro ὑποχοριζομένων. In marg libri Mon. A ἃ 
m. rec. exstat gl. εὐφημιζομένων. Verbum ὑποχο- 

θίξεσθαι egregie illustrant Ruhnken. ad Time., 
p. 222 "4. ed. Koch., εἰ Wyttenb. ad Plut. Opp. 
' mor., t. 1, p. 562 sq., quihus addatur Jacobs. ad 
' Philostr. Jun. Imagg., p. 571. — "Avttxpvs est i. 4. 
| εὐθύ, geradesu. 
4 (8) Σε:λήνια καλούντων τοὺς αχρούς. Tur- 
nebus in Adversarr. l. xxvi, c. 30. p. 979 : « Cur 
Synesius in Calvitii laud. σελήνια calvos appellari 
joco populari dicit? Video enim in ejus rei expo- 
sitione quosdam vaccillare. Equidem arbitror, cum 
calvitium anteriorem partem ad verticem usque 
populari soleat atque nudare, refiquo capite piloso 
et denso speciem effici lunze corniculatz, cum area 
media pilis vacet : neque hic quidquam aliud latere 
suspicor. Lucere volunt alii caput calvorum : mibi 
quidem, quod fortasse sum hebetiori acie, nibil 
lucet. » — Peravics.. « Calvi σελήνια vocabantur, 
quod lnnz levorem capite referrent; vel quod, ut 
ipse ait, qui effluvium capillorum patiuntur, pau- 
latim lunz aiternautis facies imitantur. » — Me- 
morat Nicetas Choniat. Annall. I. 15, c. 11, p. 229 
A. de Joanne Duca imperium frustra — ambiente, 
Συνεστὼς 6t ὁ δηλωθεὶς ἄνωθεν Δούχας, τὸν πῖλον 
“τς χεφαλῖς ἀφελόμενος, ἑαυτῷ περιθέσθαι ἱχέτευε 
τὸ διάδεμα, guise τοιχῶν πουδειχνὺς pins 


NOTA. 


quod forsan Rehd. quoque exhibebat, cum 


1683 


xal τὴν φαλάχραν ὡς πλησίφωτον σελήνην Ümap- 
φαίνουσαν. Caeterum cí. Creuzer. in Ephemerid. (iu- 
terar. Heidelbergg. 1826, fasc. 1, p. 86 sq., ubi de 
hoc nostri loco, ut solet, eleganter disputavit. — 
Vocis φαλαχροὺς novissimas duas syllabas Mon. A 
a m. sec. in ras. habet. 


CAP. XI. 


(19) Μιχροῦ με xapn.i0ev — — — εἰπεῖν. Venet. 
C παρῆλθεν εἰπεῖν. De hoc loquendi usu vid. B:ehr. 
Spec. Observationun Plutarch. in Creuzer. M-ele- 
tem. D; i1, p. 48, et Stallbaum. ad Plat. Remp. in 
Plat. Dialogg. selectt. vol. Wl, sect. 2, p. 216 ed. 
Goth. Ad verba τῆς σελήνης al φάσεις vid. Balfor. 
ad Cleomed. , p. 456. Deinde Mon. A habet 
ὦν, αἷς superscrip. a sec. m. Par. Cet Vat. 
αἷς, ὧν superscrip. Venet., ὧν. Proba quidem 
mraque lectio (vid. Schaefer. ad Schol. Apollon. 
Rhod. p. 168); sed prestat ἢ. 1. vulgata, utpote 
qua a plurimis optimisque libris confirmatur. 9a- 
λαχρῶν παῖδες elegans est periphrasis pro ol φα- 
Àaxpol, velut. infr. c. 14, p. 78, γεωργῶν malo, 
pro οἱ γεωργοί. Annotat Anonymus de Atticismis 
in classicorum auctorum e Vaticc. codd. editorum 
t. IV, curante Α. Maio p. 528, ᾿Αντὶ τοῦ εἰπεῖν ὁ 
ἰατρὸς, ἰατρῶν παῖδες λέγουσι xai ᾿Αὐχληπιάδαι. 
Vid. mea ad Or. de regn., p. 292. 

(20) Ἄρχεται μηγοειδής. Mon. À μονοειδής, 
in hoc 
libro a corr. m. profectum sit. De re vid. Cleo- 
med. Circular. doctrin. de sublimibus, p. 151, ibi- 
que Balfor., p. 456 sq. Mox Rehd. suppeditat δι- 
χόμηνος, τόμος ab al. m. superaddito. Corrige 
igitur διχότομος (luna dividua , dimidiata. Ara- 
tus Diosem. v. et 808 usurpat διχαιομένη, 
διχὰς, Sc. σελήνη). Διχόμηνος autem idem est, 
quod πανσέληνος, plenilunium , vel, ut ita di- 
cam , medietas mensis. Vid. Macrob. in Cicer. 
Somnium Scip. 1, 6, p. 26 ed. Gronov., et J. H. 
Voss. ad Arat. Diosem. p. 135 et 145. Proxime 
Mon. Α E pro τελευτῶσα δὲ offerunt xat τελευτῶσα. 

(21) Τοὺς εἰς ἄχρον εὐτυχίας &AnAaxócac. Νο- 
ster Dion., p. 55, Καὶ τρυφῆς ἁπάσης οὐχ ἥψατο 

ὄνον, ἀλλὰ καὶ ἐς (cod. r. ABD, Mon. ABCD, 

ehd. et Vindob. exhibent εἰς) &xpov ἐλήλαχεν. 


"Gregor. Naz. Or. xiv, p. 270, ed. Maurin., Κἂν 
'elg τὸ ἄχρον ὦσιν ἐληλακότες, ὁ μὲν σοφίας, ὁ δὲ 


περιουσίας, ὁ δὲ δυνάμεως. Clem. Alex. Pedag. ut, 
$9, t. T, p. 264, 32 Potter., Καὶ νῦν μὲν εἰς τοσοῦ- 
τὸν ἀχολασίας ἐλήλαχεν ὁ Blog, ἐντρυφώπης ἀδιχίας. 
Agathias Hist. v, 15, p. ὅθέ, ἐς τοῦτο γὰρ τύχη 
τὰ Ῥωμαίων πράγματα ἡληλάχει. Simonides xiv, 6, 
in Brunck. Analectt., t. I, A 493, fkrt' ἐς ἄχρον 
ἀνδρείας. Liban. epist. 1496, p. 536, ἐπ᾿ ἔσχατα 
ἔχειν εὐδαιμονίας. Noster epist. 127, p. 962, Τοῦτο 
τὸν Εὐθάλιον ἐπὶ μέγα τύχης ἐξῆρεν. Cf. Irmisch. 
ad Herodian. vol. I, p. 71 sq., Jacobs. Exercitatt. 
critt. t. L, p. 142, ad Antholog. gr., t. VID. Ρ. 981, 
ct ad /Elian. p. 522; Schzfer. ad Dionys. Hal. De 
composit. verbb., p. 512; Kiessling. ad Theocrit. 1, 
90, p. 15; Boissonad. ad Eunap. P: 128 sq. et 
551; Siebelis. ad Pausan., t. I, p. 25 et 208; Ja- 
cob. ad Lucian. Alexzandr., P 100 sq. ; Matthiz 
Gramm. Gr., p. 649; Usteri ad Plutarch. Consolat. 
ad Apollon., p. 17. Pronomen αὐτοὺς post partici- 
pium ἐμφατιχῶς positum. Vid. Matthie Gramm. 
Gr. p. 877 sq. Mox Barb. pro fr vitic:e habet 
t8: 
* (32) Οὐκέτι γὰρ ἐπανίασιν ἐπὶ τὰς φάσεις. Scri- 
οἱ οὐχέτ' auctoritate codicum Mon. ABDE atque 
ehd. Vulg. οὐχ ἔτι. Deinceps Par. ABCD et Mon. 
AC obtulerunt ἐπανίχσιν, quod vulgato ἐπαν! ὅσιν 
preferendum putavi. Pro φάσεις in Mon. BD es- 
slat φράσεις. Fior. A legit quidem φάσεις ; sed a 
debet secunde manui. Proxiine Par. AB, Mon. AE, 
Vat. et Venet. À exhibent ὅλῳ pro ὀλοχλέρῳ, quod 
in Barb. m. rec. in ὁλυχλήδυνν corrupit. Sed ὅλῳ 


1685 


cit., p. 85) restitui κατετχίαζε, metro flagitante. — 
Ovid. 15 [v. 844. sq.] Metamorph. : 


E Coma plurima torvos 
Prominet in vultus, humcrosque ut (ucus, obumbrat. » 
PEríAv. 


(534) Προσιοῖσι xal ἀπτομένοις τοῦ πράγματος. 
Sunt dativi absoluti pro nominativis (vid. Mat- 
tbie Gramm. Gr., p. 1109 sq.) ; τὶς enim, quod 
sequitur, collective accipi potest (vid. Abresch. 
Dilucidatt. Thucyd., p. t, p. 240; Ast. ad Plat. Polit., 
p. 970). — ἀπτομένοις τοῦ πράγματος. Sic noster 
ep. 72, p. 219, ἡμμένον τοῦ πράγματος. Dion. p. 52, 
τοῦ πράγματος ἔψασθε. Ep. 57, p. 194, et p. 200, 

γμάτων ἀπτόμενος. Ep. 07, p. 212, ἀλλὰ ἂν 
tf μαλακώτερον τις ἅπτηται τῆς ζητήσεως. Ep. 
42, p. 259, ἥψαντο xaXov ἔργων. Ep. 147, p. aab, 
μαχαρίας ἔψω ζωῆς. Ep. 51, p. 195, ἄψασθαι μυστη- 
v θεοῦ. Dion., p. 47, ἄπτεσθαί τινος εὐφροσύνης. 
bid. p. 35, τρυφῆς ἀπάστης ἥψατο. Jo. Chrysost. 
De sacerdot. v, 4, i2 ed. Bengel., μαθημάτων ἠνά- 
μεθα τῶν αὐτῶν. Cf. Boissonad. ad Philostrat. Her., 
. 448 et 518., Heindorf. ad Plat. Phedon., p. 152, 

ld. ad Plutarch. Amil. Paul., p. 125. — Dein- 
ceps Mon. A pro ἴδοι perperam habet ἴδῃ. Tum Mon. 
E vix:a. Artieulum ante μεγίστην Venetus C omit- 
tit. Post μεγίστην in Mon. B deletum y$;;. Mox in 
Mon. D áx:is: mutatum in ἀχτίσι, quod exstat 
etiam in Mon. ABE aque Rehd. De hac permuta- 
tione cf. Annotat. ad Or. de Regn., p. 261. 

(35) Ms0" ἡμέραν. Mon. C μεθημέραν. Ad τυν- 
ηρεφεῖς margo codicis Mon. À przbet gl. ἐστε- 
γασμέναι, a im. rec. ascriptam. De transpositione 
vocis λίαν vid. Annotat. ad c. 7, fin. Figuratum 
vocabuli χατάχομος usum illustrat Boissonadius 
Auneodott. Gr. vol. IV p. 119. 


CAP. XII. 


(36) Ταυτὶ μὲν οὖν In Mon. E ταυτὶ ex ταυτὴ 
corr. Intell. εἰρήσθω vel simile quid. Proxime Flor. 
À, Barb., Mon. BDE, Rehd. et Venet. BC una cum 
editt. Turneb., Petav. 1, atque pseudo-Petav. sup- 
peditant ὑπό. Sed alt. Petaviana, ὑπὸ ad. marginem 
rejecto, in contextu habet ὑπὲρ, quz verissima 
emendatio eese firmatur codicibus Flor. B, Mon. 
AC, Venet. À et Vat., in quo posteriore exstat com- 
pendium, distincte suprascripto ὑπὲρ, ubi Dassus 
meus allegavit Montfauc. Paleograph. Gr., p. 546. 
Cf. etiam annotat. ad c. 5, p. 65. Par. D in con- 
textu habet ὑπὸ, in marg. ὑπέρ. Φανοτάτοις in Mon. 
€ e φανωτάτοις a pr. m. correctum. Par. D et Va- 
εἰς. inter versus exhibent hoc scholium, ἡλίῳ xal 
σελήνῃ. Quam explicationem simillimo loco addidit 
Heliodor. Athiop. x, 4. p. 594, ἅτε γὰρ τοῖς χαθα- 
ρωτάτοις xa φανωτάτοις (recte Cod. Mon. 157 
φανοτάτοις. Diserte enim Suid. Φανός * φαεινὸς xa - 
τὸ συγχοπὴν) θεῶν, ᾿Ἡλίῳ τε χαὶ Σελήνη, τῆς 0v- 
σίας τελουμένης, ἐπιμίγνυσθαι τὸ θήλυ γένος οὐ 
νενόμιστο. In Agapet. sched. reg., c. 51, ubi vulgo 
exstat : χἀχείνου (i. e. ἡλίου) δὲ φανώτερος ὁ εὗσε- 
ὀὴς βασιλεὺ;, Cod. Heidelberg. 556 sinceram le- 
ciionem φανότερο: przebet. In nostri autem ep. 147, 

. 983, τῇ γὰρ φανοτάτῃ φύσει μᾶλλον (unus liber 

on. 50 hic inscrit à», idque recte) ἀναχείμενον 
& τὸ iv tot; αἰσθητοῖς χαθαρὸν xal φωτοειδέστε- 
gov. Cod. Lips. offert φαΞξινοτάτη. Mon. B. super- 


Cf. Bornemann. ad Xenoph. Conviv., p. 194, et in 
Indic., p. 249, Jacobs. ad Philostrat. Sen. 1magg., 
p. 460. C. E. Christoph. Schneid. ad Plat. Civitat., 
vol. I], p. 261; Boissonad. Anecdott. Grec. vol. M, 
p. 484; Ellendt ad Arrian. t. lH, p. 454. — Pro 
ἀναχεῖαθαι Coruarius videtur legisse ἀνάχειται. Ver- 
tit enim, Quapropter ab eo, quod divina est lac res, 
ctiam ixcidissimis in ethere deis attributa est. De verbo 
ἀναγχεῖπθα', quod de donariis e parietibus templo- 
zum suspensis et de. expositis imaginibus dici solet, 


NOTA. 


. *ac. Nec pretereunda sunt, qus annotavit 


scriptum habet hoc schol., τῇ καθαρᾷ χαὶ τῇ θείᾳ." 


1686 


vid. Stallbaum. ad Plat. Sympos. p. 94 (p. 197) 
οὗτος — 6 rap' ἐμοῦ λόγος --- — τῷ Θεῷ ἀναχείσθω, 
add. Boissonad. ad Philostrat. Her., n. 562, et ad Eu- 
nap., p. 339, necnon Osann. ad Philemon., p. 247. 
Cf. etiam nostri ep. 147, p. 285,1oco supra laudato. 
Usurpatur eodem modo ἀνατιθέναι, e. c. Ep. 137, p. 
415, θεῷ βραδευτῇ τὴν συντυχίαν ἡμῶν ἀνατίθημι, et 
ep. 154, p.295, ὃ τῇ φανταστιχῇ φύσει χαριστήριον ὅ- 
ναπέθειται. — Deinde Barb. vitiose £vsC£pot pro iv 
αἰθέρι. 

31) El δὲ καὶ ὑγίδια xaJAór. De apodosi t 
el M ) oppressa vid. ad c. 6, p. 69. podosi pos 

(58) Τὸ κάϊλιιστον μὲν οὖν τῶν καλῶν. Pro 
μὲν οὖν in Mon. BD exstat οἶμαι. Sed vulgata. mi- 
nime sollicitanda. De usu particularum μὲν οὖν, ja, 
allerdings, quibus h. |. augendi atque corrigendi 
vis inest, dixit Stalibaumius ad Plat. Criton., c. 2, 
fin., p. 108. Ita noster etiam infr., c. 21, P. 84, Kal 
μοιχός ἐστιν αὐτὸς οὗτος “τὰ κράτιστα μὲν οὖν τῶν μοι- 
χῶν᾽ εἰς ὃν ἀπέῤῥιπται τοὔνειδος. Celebratissimum 
est illud Simonid. Scol. xi, 1, in Brunckii Analectt., 
t. I, p. 132, Ὑγιαίνειν μὲν ἄριστον ἀνδρὶ θνατῷ. 
Cf. Ast. ad Plat. Legg., p. 54, et Gorg. p. 32 seq. 
Cum nostro convenit Suid. v. Ὑγίεια " τῶν &v0po- 
πίνων ἀγαθῶν τὸ χάλλιστον. 

(39) ᾿Επὶ τὸ ξυρόν. Sic Par. ABCD, Flor. A, 
Barb., Mon. ABCD, Vat. et Veneti AB. Τὸ fue- 
rat etiam in Rehd. a m. pr.; post vero additum v, 
quod leviter erasum est. Reliqui libri c. editt. dant 
ἐπὶ τὸν ξυρόν. Dein Mon. E vitiose scribit &vpóv. 
De qua permutatione vid. ad c. 7 s 74. 

(40) Τὸν 6pozaxa. Margini libri Mon. Α a m. rec. 
adjecta est g χεχαλλωπισμένον suprascr. μὸν, qus 
excerpta videtur ex Suida, ubi s. v. δΔρώπαξ leguntur 
πο, δορώπαξ " ὁ χεχαλλωπισμένος ἀνῆρ. Πολλοὺς ὁρῶ 
διὰ τὴν ὑγίειαν ἐπὶ τὸν ξυρὴν χαὶ δρώπαχα χαταφεύγον- 
oupius 
Emendatt. in Suid. p. 1, p. 94 ed. Lips., integro nostri 
loco citato: « Hinc mirari subit interpretationem 
Suidz δοώπαξ, ὁ χεχαλλωπεσμένος ἀνήρ. Nisi forte 
comicus aliquis homunculum quemdam molliorem 
et deglabratum ludo jocoque ita vocaverit, quia δρώ- 
παάχι scilicet ad formam et mollitiem uteretur. Erat 
autem δρώπαξ unguentum quoddain ex pice maxi- 
mam partem confectum, quod ad crura lzviganda 
atque alias corporis partes depilandas molles et 
χίναιδοι adhibebant : de quo consulendi ἰατρῶν 
πλῖδες. Martial. Epigramm. x, 65: 

Levis dropace tu quotidiano, 
Hirsutis ego cruribus genisque. » — 
Similiter Juvenal. Sat. vin, v. 112 sqq. : 
Despicias tu 

Forsitan imbelles Rhodios unctamque Corinthum : 

Despicias merito. Quid resinata juventus, 

Cruraque totius facient tibi levita gentis? 

Ubi vid. Ruperti. De usu τοῦ δρώπαχος consule 
Antyll. in xxi vett. et clarorr. medicorum Graece. 
opusc., p. 296 sq., et quos ibi laudat Matthzi, 
Galen. De sanitat. tuenda, 6, 8., Ruf. Ephes., p. 215 
ed, Mosquens.; Paul. AEgin., 7, 19., qui Antylli 
locum pene ad verbum transcripsit; ilem, quem 
in Indic. addendum, monet, Theoph. Nonnum cap. 
466, 909. Conf. etiam Cel. Aurelian. De morbis 
chronicis, 1, 1, p. 281 et 285. uU 

(4M) ᾿Εξάντεις — τῆς νόσου. Margo libri Monac. 
C a m. rec. habet, ἔξω βλάδης. Noster De Provid., 
p. 97, xaX ἐξάντης ἔσομαι τοῦ δαιμονίου μηνίματος, 
et De insomn. p. 1δὲ : xa ὅσοις ὕπνος ἰατρὸς 
ἐξάντη τὴν νόσον ἐποίησεν, ubi Nicephorus, p. 5/4, 
roa interpretatur vocabulis ἔξω βλάδης. Re- 
spexit scilicet noster Plat. Phedr., p. 244, E. χαθαρ- 
μῶν τε xa τελετῶν τυχοῦσα (i. e. 1 μανίαν: ἐξάντη 
ἐποίησε τὸν αὐτὴν ἔχοντα, x. τ. λ. Vid. Ruhnken. 
ad Time., p. 92. οὐ. Koch., et Jacobs. ad lian, 
De nat. animall., p. 110. 

(A2) κόρυζα. Darb. xópi;z. Proxime Mon. C 


1689 


An ΕἸ. ἰηθεροῖ"" γὰρ χγραγίον. Sic Flor. AB, Barb. 
ct Mon. BD una cum Petav. 2; reliqui libri scripti 
atque editi eQr6spouv, excepto Mon. E , qui hebet 
ἐλεθεροῦν. ἡ supersc. Hesych. EilnOcpely* ἐν d. 
θερμαίνεσθαι, εἴλην γάρ φασι τὴν τοῦ ἡλίου αὐγήν (εἴ. 
Ruhnken. ad Time., p. 81, ed. Koch.). Quod vero 
attinet. scribendi rationem, asperum prztuli jam 
in Orat. de regn., c. 16, p. 29, ubi ex codd. No- 
nacc. 29, 476, 481, 490 et 515, pro vulg., πρὸς τὴν 
£y, recepi rp. t. εἴλην, praeeunte Astio ad Plat. 
Legg.. P 3 sq., cujus sententiz accessit Car. 
Ern. C ristopir Schneiderus in Plat. Civitat., t. I, 
p. ($80 E) 197. Cf. et Passov. in Lex. Gr. s. his 
voec. Marg. Mon. A a m. rec. habet gl. θερμα:"»ό- 
. Ceterum vid. Varro ap. Plin. B. N., xxvi, 
. — Proxime legendum esse suspicari possis πά- 
saw tal; αὔραις (pro ὥραις) ἐχχεέμενον. si. 6ompa- 
raveris qua paulo post sequuntur. De utriusque 
vocabuli permutatione solemni vid. Jacobs. ad Cal- 
listrat. Statt., p. 704. Par. B male habet ἐγχείμενον. 
Par. D χείμενον. 

(55) 'Axdca:c ἂν εἴη νόσοις 0. In. Vat. quod 
aberat νόσοις voci ἁπάσαις a m. rec. superscriptum.. 
De voc. δυσεικλδολώτατον vid. Wass. et Duker. ad 
Thucyd. ri, 401, vol. II, p. 569. 

(56) Τῶν δοράτων τὰ μὲν &lsa.. Articulus ante 
δοράτων deest in Mon. Α. Idem liber ad ἕλεια ex- 
bibet a m. rec. hoc scholium marg., ἀπὸ τοῦ ἕλος " 
«ὃ δάσης. Cf. Suid. v. "EXcv οἱ “ἕλος. Pro πεδινὰ 
in Barb. est πεδεινά. Dein Mon. E vitiose scribit 
ὄρεια pro ὄρεια. Eodem errore infr. Mon. Α et vulgg. 
editt. habent cps:o;. 

(97) Τὴν δὲ αἰτίαν͵, Ὁμήροι' πυνθάνου. Hzc 
verba usque ad ἐξήρχετεν in parenthesi sunt acci- 

ienda. 

ox in Mon- À desideratur λέγοντος. Nester De 
regn., c. 26, p. 48, Ὁ 9 γὰρ -- — ἤχουσα 
λέγοντος. De insomn., p. 07. A pot διὰ τῶν 
«τοιούτων ἀχούειν 'Opfipou λέγοντος. ΕΡ. 51, p. 195, 
xa λεγόντων ἤχουσα γερόντων ἱερῶν. Ep. 69, p. 217, 
λέγοντος ἀχούσῃ τοῦ διαχομίιστου. Ep. 117, p. 256, 
λέγοντος &xousov. Ep. 119, E 956, λέγοντος ἀχούειν. 
Add. Plat. Menez., p. 249 D; Charmid., p. 161 B; 
Jon., p. 556 D 4].; Max. Tyr. , xxxvi, 6, p. 451; 
xxxvin, 7, p. 455; x1, 2, P An. 

(AT tpegn. Barb. ἀνεμοτρεφεῖ. Homer. Il. 
Xl, ; AÀX' ἐπόρουσε (sc. 'Ayapéuvuv) Κόωνι, 
ἔχων ἀνεμοτρεφὲς ἔγχος. Cf. Il. xv, 625. Vocab. 
ἀνεμοτρεφής, de quo bene exposuit Jacobs. ad Phi- 
lostrat. Sen. Imagg., p. 257 et At7, ipse Synesius 
ulo post explicat his verbis οὗ ταῖς ἐμθολαῖς τῶν 
po ἐξέκχειτο. Οἵ. Lexic. Seguer., t. I, p. 597 ed. 
Bekker. Seneca De Provid., c. 4, fin., Non est arbor 
selida, nec [ortis, nisi in quam frequens ventus in- 
cursat : ipsa enim vexatione constringitur et radices 
certius figit. Fragiles sunt, que in aprica valle cre- 
verunt. — Deinde pro ἐστι Flor. A, Par. B et Barb. 
exhibent εἰσι. De. qua permutatione vid. Boisso- 
nad. ad. Eunap., p. 420 et 601; item ad Herodian. 
Epim., p. 15. 

(89) Χείρωνα τὸν cogór. Vitiose Mon.C χείρονα. 

laudatur Chiron ob insignem, qna excelle- 
bat, variarum artium cognitionem ; is enim /Escu- 
lapium docuit artem medicam, is preestantissimos 
Grxcorum heroes, Jasonem, Achillem aliosque edu- 
cavit et in medicina, venatione atque musica eru- 
divit nd. Plomer. Jt. A" 219, et art Pindar 

th. 1l, sqq. et Sqq.; ἵν, sqq. et 

sq. vt, 40 sq ἐν Nem. t, 75 sqq.; Xenoph. De 
venat., c. 4, Plat. Polit., Vl, 4, p. 74, ibique Ast., 
p. 445, Horat. Epod., xui, 11; Philostrat. Her., 
p. 140, et ibi Doissonad., N 521; Gregor. Naz. Or. 
xiii, t. f, p. 779, A; coll. Nostro infr., c. 17, p. 81. 
B. — Pro εἰχὴ Mon. Z habet εἰμή, εἰχεῖ superser. 
Mox idem πολεῖ. ἡ superscr. pro πο, et δόρη. Vid. 
H. xvi, 145 sq. Ad Τεμπῶν in Mon. À exs:at glossa 
ὁρῶ», a m. rcc. marg'ni ascripta, Suid. s. v. Tzu- 


NOTE. 


on. E παυθάνου, ὧν superscr. pro av. 


1699 


πη, τὰ μεταξὺ τὼν tr; Θετταλίας δρῶν περὶ τὸν 
"θλυμπον xal τὴν Desuv στενά. Vid.in primis Ovid. 
Metamorph. 1, 569 seqq. et Alian. V. H. in, 1 

. (60) Ἀπό τινὸς ὅροις. Beving. : « ὄρους senten- 
Lie plane repugnat. Lege ὅλους. » Minime, nam ὄρος, 
utpote oppositum verbis Πηλίου ix χορυφῆς, ἢ. 1. 
est mons depressior, s. collis. Proxime pro qápay- 
γος, οὗ Mon. E mendose scribit φάλαγγος (de hae 
confusione vid. Schzfer. ad Schol. Apollonii Rhod. 
p. 48), οὐ. Deinceps Mon. BD exhibet μέχιστα xot 
εἴα, inverso verborum ordine. Paulo post Par. C 
et Vat. f| (suprascripto οὗ) ταῖς ἐμδολαῖς. 

(61) Ταῦτ᾽ dpa. Vid. ad c. 2, init. In Rehd. ὅγε 
natum ex ὅτε. 

62) Οὕτως ἔχει. Rehd. υτ et εἰ acorr. m. in ras. 
habet. Tum Mon. D περὶ τούτω τὼ χεραλά a superscr. 
pro τώ. Pseudo-Petav., περὶ τούτων τὰ χιφαλά, 
male; generi enim feminino dualis numeri Attico- 
rum more masculinum praemitti salis notum est. 
Vid. Ken. ad Gregor. Corinth., p. 651; Matthiz 
Gramm. Gr., p. 812 sq.: Boissonad. Anecd. Gr., 
vol.]l, p. 235. Noster De regn., c. 98, p. 51, τὼ 
χεῖρε αἴρων. Cf. De Provid., p. 144, De insomn., 
b. 155; Ep. 1291, p. 257; Catastas. 1, p. 303, in 

etav. 2 perperam est τὰ ysips προσμάξομαι. quod 
correxit Boissonad. |. c. Προσάξομαι, quod idem 
vir doctissimus e codd. Paris. 1760 et 1058 eno- 
tavit, habent etiam Lips. et Monac. 87 et 476 cum 
ed. Canter. In. Guelf. libro exstat προσέξομαι. So- 
lus Mon. 481 scribit προσμόξομαι, idque recte, cum 
hec lectio multo fortior sit. — Mox Rehd. δασείαν. 

(65) Zxiurpopsira:. Flor. B, Par. C, Vat. et 
Mon. C praebent σχιατραφεῖται, item. Flor. A et 
Mon. A ab alt. m. De utraque forma vid. Lobeck. 
ad Phrynich., p. 578, et Schneider. ad Plat. Civit., 
p. 556 D, t. lil, p. 55. Plerumque autem σχιᾶ- 
τροφεῖσθαι, sive, quod Atticismo accommodatius 
est, σχιατραφεῖσθαι, in umbra degere, in umbra- 
cwis et otio, s. wimbratilem vitam e, Grzcis 
dicebantur homines molles et otiosi (eid. Bud:zeus 
Comment. L. Gr., p. 838; Ast. ad Plat. Phedr., 
P 925), qui inde pingues aliique (Horat. Sat. u, 2, 

1, ubi vid. Heindorf., p. 257) audiebant. 

(64) 'H δὲ ὄρειος. Sic Mon. BCDE cum Rehd.; 
Mon. A et editi libri ὄρειος. Ex reliquis mss. nihil 
enotatum varietatis. Caeterum vid. supra ad p. 76. 


CAP. XT. 


(65) “Εξεστι δέ. Mon. E ἕξεστι. Δὲ Mon. AE, 
Par. €, Vat. et Venet. Α om. De locutione πεῖράν 
κινος λαθεῖν vid. Ast. ad Plat. Gorg., p. 15. Mox 
Venet. C συνεῤῥάγει pro συνεῤῥάγη. Συῤῥήγνυσθαι 
est Latinorum confligere, vid. Budaeus comment. L. 
Gr., p. 784. Cf. infr. c. 21, p. 85 A. In Mon. A 
accentus supra τὸ secundae debetur manui et 
τὸ in eodem libro rasura est. Deinde Mon. D habet 
χαμδύσου, μὶ superscrip. pro 6, lineola infra no- 
tato. Mon. B χαμμύσου, quod ex χαμμύσου (sic 
Rehd.) per errorem natum videtur. Par. D et 
Mon. C xap60ccov. Proxime Mon. C ψαμμιτίχου 


. Veneti BC ψαμμιτείχου, quod videtur fuisse etiam 


in Mon. Α, ut qui τ ex corr. babeat. Reliqui om- 
nes lam scripti, quam editi praebent Vagugiclyov. 
Cf. Jacobs. ad Alian., t. Il, P 561. Petavius in 
Notis suis premisso Ἐσμμητίχου hanc subjecit 
observationem : « Sic omnes codd. mss. levi errato 
uod ad vocem spectat, re maximo. Pro Psamme- 
ticho. igitur Psammenitum restituo. Historiam ha- 
bes apud Herod. Thalia (c. 10-12]. — Dein Mon. 
E xai τὰ, xa:à superscrip. Mox Par. AC, Flor. 
B et Mon. AC ἐξ ἀρραδίας. Proxime Mon. E 
si36o)nv (sic) συμδολέν superscrip. Par. C et Vat. 
in texto. εἰσδολὴν, in marg. vp. συμθολήν. Mon. A 
cum Venet. À συμδολήν. 
(66) Τούτω γὰρ dA. lUi]. lurx — πειρώμενοι. xat — 
&xdrspo: — — - ἡγούμενοι — — — Cie ύθησαν. 
Par. € et Vat. τούτω, οὗτοι superscr. Sed quod 


i695 


Pers., v. 219; Held. in Actis philologorum Monacc., 
t. li, fasc. 1, p. 27, Bremi ad Cornel. Nep. Eumen., 
i, 5. De locutione παρέχειν διατριθὴν vid. Hein- 
dorf. ad Plat. Protag., p. 570; Boissonad. ad Eu- 
Dap., p. 589 sq. ὼ i vir doctissimus commode 
laudat Nostri ep. ἃ, 160, Τοιοῦτον οὐ μετρίαν πα 
εἶχε τὴν διχτριδήν), et Held. ad Plutarch. Vit. Ti- 
mol., p. 571. Proxime Mon. ABD junctim scribunt 
χαθεκάστην (in Mon. C vitiose legitur xa0' &xáccr, 
ἱξρομηνίαν. — « Kalendis enim ipsis ludos ac varii 
eneris épectacula rz:ebebant. Julianus Misopog. 
[p 959 C, ed. Spanh.] εἴργω τῶν θεάτρων  Epav- 
jv ὑ π᾿ ἀδελτηρίας, οὐδ᾽ εἴσω τῆς abe παραδέχομαι 
τὴν θυμέλην, ἔξω τῆς νεομηνίας [Petavius invitis 
omnibus editionibus, quibuscum faciunt quinque 
codd. Monacc., scripsit νουμηνίας]. Inde ἑερομη- 
viat pro ludis ac supplicationibus [passim] apud 
Dionem Niceum. Demostheni quoque in orat. con- 
tra Timocratem [in Oratt. Att... ed. Bekker. t. V, 

. 17] sunt. ἑορτώδεις ἡμέραι. Auctor Harpocratio 

fr 195]. Hesych. [t. II, p. 26] ἑορτάσμιοι [ubi vid. 
lemsterhus. et Albert. Gloss. ispounvia, sacri- 
tiensis. Maximus [imo Marinus| in Proclo [c. 19, 
p. 46 ed. Boissonad.] scribit hunc philosophum ul- 
timam diem mensis, hoc est ἕνην xal νέαν sine ci- 
bo transegisse, ὥσπερ δὴ τὰς vouurvía; λαμπρῶς 
ἐπετέλει xat ἱεροπρεπῶς [ubi vid. Fabric. et Bois- 
sonad., p. 107]. » ῬΕΤΑΥ. — Cf. Duker. ad Thucyd. 
nt, 56, vol. II, p. 546 sq. ed. Dip. 

(84) To κατα.λαδόντι θέαν θεᾶσθαι. Petavius in 
Notis suis citans h:ec tacite scripsit τὴν θέαν, ad- 
versantibus omnibus libris tam scriptis, quam edi- 
tis. Articulum in talibus rectius omitti docuit. Schze- 
ferus in Apparat. crit. et exeget. atl Demosth. t. I, 
p. 179. Addidit deinde idem Petavius : « Ele- 
ganter τὴν [sic] θέαν χαταλαδεῖν, id est locum ad 
spectandum opportunum. Sic etiam Theophr. &yo- 

ζειν τὴν θέαν [articulum Editt. non agnoscunt] 
dixit in Eth. Charact. , c. περὶ ἀναιτχ. Je. 9, p. ! 
ed. Ast.] : xaX ξένοις δὲ αὐτοῦ [leg. αὑτοῦ] θέαν ἀγο- 

“ας, μὴ δοὺς τὸ μέρος, θεωρεῖν. Sic enim recte 

saubonus olim restituit. » 

9) Οὗτος ἔστι. ItaMonacc. omnes c. Rehd. Turn. 
et Petav. 1, 9, οὗτός ἐστι. Pseudo-Petav. οὗτός ἐστιν. 
In proximis Mon. E αὐτῶν οὐ superscr. φύσει. 

(86) Βαδίζων ἐπὶ tà xovpsta. « Quod facere so- 
Jebant οἱ γελουτοποιοί. Artemidorus lib. 1,cap. 25|1, 22, 
t. I, p. 55 Reiff.]: Ξυρᾶσϑαι δὲ δοχεῖν τὴν χεφαλὴν ὅλην 
πλὴν [novissimam vocem Reiskium secutus jure ex- 
punxit Reiffius] Αἰγυπτίων θεῶν ἱερεῦσι xat γελωτο- 
ποιοῖς, χαὶ τοῖς ἐξ ἔθους ἔχουσι ξυρᾶσθαι ἀγαθόν [ubi 
conf. Rigaltii not. t. II, P 11 sq.]. Asterius Hom. 4 
ip. 57] vocat istiusmodi homines ἐξυρη μένους πρὸς 
χόνδυλον. Qui in theatro alapis ac pugnis tuudi se 

jiebantur, ob idque genas depilabant. Naz. Ste- 
it. 1 [Or. 1v, c. 78, bl P: 466 A, ed. Maur.] Πάν- 
τως οὔ ποτ᾽ ἂν ὑπερδβαλλοίμεθα τοὺς ῥᾳδίως, ἐχεῖ 
κατὰ τῆς [artic., quem habent editt., Petavius om.) 
xób)nc, τά γε τοιαῦτα παιζομένους καὶ παίζοντας. 
Et orat. 30 [0r xm, c. 64, p. 820, ΑἹ : Kat τοὺς 
ἐπὶ σχηνῆς θαυμάξοι, ὡς ἡδεῖς τε xat φιλανθρώπους, 
ὅτι τοῖς δήμοις χαρίζονται, καὶ χινοῦσι γέλωτα τοῖς 
km χόῤῥης ῥαπίσματι xaX ψοφήμασι. » ῬΕΤΑΥ͂. 

(87) Τῆς ἡμέρας πο.ϊλάχις. In. Rehd. pro τῆς 
ἡμέρας perperam scribitur τῆς ἡμετέρης. Locu- 
tionem τῆς ἡμέρας πολλάχις habet Noster etiam 
ep. 121. p. 257 D. ltem ep. 150, p. 265 B, τῆ: 
ὥρας πολλάχις. Inverso ord. ep. 29, p. 177 A, πολ- 

Xt; τῆς e. uu 

(88) jdn “δὲ elc τὸν δῆμον. Atque prodit in 

licum. Plutarch. Themistocl. c. 20, ὁ δ᾽ εἰς τὸν 

^uo παρελθών. Lucian. Harmonid. c. 2, 1. IV t 

139 Bip. : ἐς τὰ πλήθη, παριών. Vid. Wyttenbach. 
ad Eunap., p. 295. MEN 

(89) Ἐπ᾿ αὑτὸ τοῦτο. Hoc ipso consilio. Vid. Ast. 
ad Plat. Polit. p. 550, 585 ct 481. Lobeck. ad Phry- 
nich.. p. 173. Noster ep. 58, p. 179, Οἵμα! σοὺ τὴν 


NOTAE. 


1694 
θεσπεσίαν ψυχὴν ἐπ᾽ αὐτὸ τοῦτο (sed Codd, Monaee. 
90 et 481, una cum Lips., praebent ἐπ᾿ αὐτῷ 
τούτῳ. [ta exhibebant etiam Guelferb. et Monac. 
476, in quibus sec. m. vulgatam lectionem super- 
scripsit) χαταπεμφθεῖσαν, ἐφ᾽ (Guelf. cum Monacc. 
481 et 490 ἐρῶ. Ed. Ajd, ἐφό. Consentit Mon. li» 
ber 476; sed o in hoc Cod. a m. rec. in ras. scri- 
ptum. In Gnelf. corr. ἐφ᾽ δ) χοινὸν ἀγαθὸν ἀνθρώ- 
πων εἶναι. Αἱ Lobeckius laudans hzc ]. c. nihil 
immutare ausus est, idque recte, cum in eodem 
verboruin ambitu non raro uterque casus occurrat. 
Contra in ep. 129, p. 265, xai «ot — ἐπ᾿ αὐτῷ τούτῳ 
χατέθην ἐπὶ θάλατταν, Guelf. a m. pr. Dabebat 
ἐπ᾽ αὐτὸ τοῦτο, ἃ sec. autem corr. ἐπ᾽ αὐτῷ τούτῳ. 
De regn. p. 12, ἅπασι τοῖς ἐν ταῖς αὐλαῖς ὅπλοις ἐπὶ 
τούτῳ γρῆσθαι, μὴ λάθῃ παρεισδῦσα χολαχεία, quo 
loco nihil variant mss. Cf. Ast. ad Plat. Gorg. p. 
253. — Proxime Mon. E ἐπιδειξάμενος, o scripto 
supra 4, paaclis deletoriis notato. Venet. A ἐπι- 
δειξόμενο!. 

(90) πρὸς πίτταν ἀγαζέουσαν zapa6dAAetas. 
Mon. D «p^; πίπταν, in marg. corr. πρὸς πίτταν. 
Mon. E zapa63XAscat, suprascripto πέρι. Hapa6áA- 
λεσθαι est Latinorum se objicere (cf. Cic. pro Arch. 
poet., c. 6.), s. periclitari. Vid. Bahr. ad Plutar- 
chi Vit. Philopem., p. 52. Sic Noster ep. 4, p. 160, 
πρὸς χῦμα παραθαλλόμενος, ubi schol. cod. Mon. 
481, διαμαχόμενος, διαμιλλώμενος, Guelferbyt. àv- 
τιταττόμενος. Ep. 61, p: ,99 γὰρ ἣν πρὸς τὴν 
Θραχῶν χιόνα παραδαλλόμενον (schol. codd. Lips. 
et Mon. c. ῥιψοχινδυνοῦντα, Guelferbyt. μαχόμενον) 
τοιαῦτα χαρίζεσθαι. Ep. 151, p. 266, παραδαλλό- 
psvog (schol. cod. Mon. c. συγχρινόμενος) ἐπὶ Ba- 
σχάνων uaptópuy. Sensu comtendendi, s. comparandi 
hoc verbo usus est noster Dion. p. 41, ἀλλὰ πολ- 
λοῦ vs xal δεῖ παραδάλλεσθαι πρὸς τὴν τοῦδε Tv - 
χνότητα. P. 62, xax οὐδ᾽ ἔστιν ἰδέα φιλομετρέας τινὸς 

ποιήσεως, πρὸς ἥντινα οὐ διαίρομαι xal ἐ πεξάγω 
ἢ δὰ, Mon. 515 ἐπεξάγων) τὴν πεῖραν, xat ὅλα συγ- 
γράμματα πρὸς ὅλα ποιῶν, xal τεμμαχίσις (codd. 

on. 476 et Vindob. τεμαχίοις) παραδαλλόμενος 
(Cod. Mon. 87., ut supra, παραδαλλόμενος, supra- 
scripto περι). - 

(94) Διαχυρίττεται δεδιδωγμένῳ κριῷ. Par. AÀ 
διαχηρύττεται v et t scriplis supra ἡ et 5, Venet. 
Α διαχηρύττετα: cum obelo. Et sic videtur habuisse 
Rehd. ἃ pr. m., in quo v et t supra ras. correcta 
sint. In marg. codicis Mon. A est gl. χερατίζει, a 
m. rec. ascripta. Hesych. s. v. Διαχυρίττεσθαι" àv- 
τιμάχεσθαι * χυρίως δὲ χριῶν. Sensu translato No- 
sler ep. 57, p. 198, αὑτῷ διαχυρίττεται τῷ θεῷ, 
ubi schol. codicis Guelferb : διαμάχεται ἀπὸ μετα- 
φορᾶς τῶν χεραφόρων (legendum videtur aut xz- 
paoqópov aut χερατοφόρων) ζώων, Monacensis au- 
tem supra cit. : μάχεται, ἐχ μεταφορᾶς τῶν χριῶν- 
τῶν τοῖς χέρασι πληττόντων * χυρίττειν γάρ ἐστι τὸ 
τοῖς χέρασι πλήττειν. De re ape Gregorius Naz. 
loco elegantissimo epist. 62, t. I, p. 819 ed. pill. : 
Οἷον ἡγνόησα ὡς σχαιὸν λίαν xal ἀπαίδεντον ἄνδρα 
σοφιστὴν ἐνουθέτησα, ὦ (rectius ed. Hagan. ὦ. Cf. 
Boissonad. Anecd. Gr. vol. 1, p. 265, et vol. V, 
p. 279) τῆς ἀπονοίας, xal οὐδὲ ὑπὸ τῆς παροιμίας 
τῆς ἰδιωτιχῖς ἐπαιδεύθην φαλακρὸς ὧν χατὰ χριοῦ 

à νυστάξειν ἀντιπρόσωπος, μηδὲ σφηκίαν ἐγείρειν 

ita cod. Bodl. Vulg. σφιχίαν. Verbum ἐγείρειν in 
editt, deest) xat' ἐμαυτοῦ, γλῶσσαν πρὸς τὸ χαχὼς 
λέγειν ἐτοιλοτέραν. 

(94) Πόῤῥωθεν εὖ μάλα τὸν πίευιῖον xatacelorti. 
Ad πίτυλον Mon. À in marg. ἃ m. rec. przebet gl. 
χτυπητὸν, que vox in lexzicis deest. De voc. 
τίτυλος vid. Blomfield. Glossar. in Aschyl. Sep'. 
contr. Tkeb., v. 855. In Par. À inale scribitur xata- 
σείουσα. — « Quid sit πίτυλον χατασείειν, expedire 
facile nequeo. Cornarius χεφαλὴν legisse videtur. 
Reddidi, qui eminus concinna quadam ayitatione 
el capitis micatione fertur. Est enim πίτυλος μαρ- 
guapo, b. micitio, cujusmodi apparet in. semoruim 


1697 " 


Creuzer. ad Plotin. De pulchrit., p. 521, sq. Tum 
Venet. AC δέοι, item Rehd., in quo a m. divers. 
δέῃ in δέοι mutatum est. Flor. B exhibet δεήσῃ. 
Mox pro ἐπιδότει-, largitiones, s. pecuniarum col- 
lationes (vid. B:ehr. ad Plutarch.  Alcib., p. 109) 
in Mon. € male scribitur ἐπὶ δόσεις, Pro αἰτῇ Flor. B 
vitiose habet αἰτεῖ. Mox Mon. A οὖσι pro ὑπάρχουσι. 
Mon. E τοῖς ὑπάρχουτι, suprascriptum τοῖς οὖσι. 

(5) Τοῦ &arporlov δὲ ἀντιπγείσαγτος. Ad τοῦ 
δαιμονίου Mon. Α in marg. a m. rec. babet gl. 
τῆς τύχης. Dein Mon. C mendose ἀντὶ πνεύματος. 
᾿Αντιπνεῖν, quod est Latinorum reftare, egregie il- 
lustrat Rubnken. ad Rutil. Lup., 122 sq. Exemplis 
ἃ viro summo collectis addam Marin. Yit. Procli, 
c. 15, p. 12 ed. Boisson., πνευμάτων τυφωνείων 
ἀντιπνεόντων τῇ ἐννόύμῳ ζωῇ. Eustath. Hysm. vii, 
p. 365, Ὧ τύχης ὅλης (postremum vocabulum tres 
codd. Monacc. omittunt) ἀντιπνεούστς ἡμῖν. Pro 
ἐπιλειπόντων Flor. B, Monacc. ABCD, Par. Cet 
Venet. À praebent ἐπιλιπόντων. Par. D ἀπολειπόντων, 
supra scripto yp. ἔπι. Vat. ἀπολιπόντων. Sed muta- 
tione non opus; solet enim non raro aoristus cum 
Present jungi (vid. Buttmann. Gramm. Cr.,8 194, 5, 

atthize Gramm. Gr., p. 948 sq., Behr. ad Plutarch. 
Philepem., p. 45, coll. Nostro De regn., c. 91, p. 59, 
infr., et c. 22, p. 41). De differentia verborum ἐπι- 
λείπειν οἱ ἀπολείπειν eorumque permutatione dis- 
putavit Werferus in Actis Philoloyorum Monacc., 
t. J, p. 85 seqq. Noster Catastas. dict. in maxim. bar- 
barorr. excurs., p. 299 (in ed. perperam excus. 501), 
Kal τοι xal τὸ δαχρὺειῖν ἑνίους --- — — ἐπέλιπεν. 
Plura dabit Behrius ad Plutarch. Pyrrh., p. 291. 

(6) Ὃ μηδενὶ τῶν θείων ἀν» δρῶν παραγένοιτο. 
ἴιΔ recte Par. AC, Flor. B, Mon. A, Vat. et Venet. 
A; reliqui cum editt. vitiose παρεγένετο. Cf. Bois- 
sonad. ad Nicet. Eugen., p. 260, et quos supra lau- 
davi ad formulam οὔτε δεῖ, μήτε δέοι. 

(7) Ἅπεστι. Flor. B. ἀπέστω. Venet. C λιμὸς, 
ἄπεστιν. Pro θαυματοπο!ιοῖς in Barb. errore mirifico 
scriptum θανατοποιοῖς. De variis θαυματοποιῶν gc- 
neribus consule Casauboniana, p. 52 sqq., et Casa- 
lium De tragoed. et comoaed. in Gronov. Antiqui- 
tatt. Grecc. tom. VIII, col. 1610. Mox Flor. A ἀπ- 
ερυθριάσασι, neglecto v ἐφελχ. De hoc verbo, quod 
significat erubescere desinere, vid. Blomfield. Glos- 
sar. ad /Eschyl. Sept. advers. Theb., v. 480, p. 168. 
Noster De Provid., p. 92, Εἷς δέ τις αὐτῶν ὁ μά- 
λιστα ἀνδρειότατος ἀπτηρυθρίασε πρὸς ἅπαν. Ibid., 

. 119, Β --- ἀπερυθριᾶσαι τοῖς βαρθδάροις συνέχειτο. 
ἴω Chrysost. De sacerdot. n, ὁ,8112, Ἑυχὴ γὰρ 
ἐπ:ιιδὰν ἅπαξ ἀπερυθριᾶσαι βιασθῇ, εἰς ἀναλγησίαν 
ἐχπίπτει. Dein pro vulg. ἐν τῷ λογίῳ cum Mon. CBD 
el margine Florentini À recepi ἐν τῷ λογείῳ (Par. 
D habet λογίῳ, t! superscr.), idque protulit etiam 
Qudendorpius ad Thom. Mag.. p. 579 sq., ubi hzec 
Nostri laudantur, e cod. Leid. pr. ᾿Αποδοῦναι (in 
Par. D supra scriptum vp. δῦναι) cst reddere, quasi 
debitum exhibere, vid. Wyttenbach. ad Juliani Or. 
in Constant. laud., p. 211 ed. Schzfer., et Stallbaum. 
ad Plat. Symp., p. 84, sq. : Σχεδιάσαι (Attic. αὑτο- 
σχεδιά παι), nostrum aus dem Stegreife ent(alten, illu- 
$trant Pierson. ad Mar. Attic., p. δῦ sq., Gottleber. 
ad Plat. Menex., p. 20, Sialibaum. ad Plat. Euty- 
phr., p. 53. 

CAP. XIV. 

(8) Πρέπει» πολὺ μᾶλλον ἀνδράσι ἣ γυναιξὶ 
thv κόμην». Mon. C ἀνδρᾶσιν. De τὰ vid. supra, c. 
$, p. 65. Aliter Paulus apostol. ep. I ad Corinth., c. 
44, v. 44 sq. : Ἢ οὐδὲ αὐτὴ ἡ φύσις διδάσχει ὑμϑς, 
ὅτι ἀνὴρ μὲν ἐὰν op, ἀτιμία αὐτῷ ἐστι; Γυνὴ δὲ 
àXy χομᾷ, δόξα αὐτῇ ἐστιν, ὅτι ἡ χόμη ἀντὶ περιδο- 
λαΐου δέδοται αὐτῇ, 

9) Πῶς οὐ. Nonne, vid. Adnotat. ad Or. de regn., 
p. 296. Mon. A verba οὐ τοῖς οὖσι ab al. m. super- 
scripta babct. Pro τοῖς φανεροῖς Mon. C legit τοῖς 
φαιδρἷς 


NOTE. 


1698 


(10) *O ydp. Mon. CE ὁ γάρ. Rehd. Éyovtov; (sic). 
In eodem libro yo in ras. correctum. 

(11) "Aué.Asi. Margo codicis Mon. Α (a m. rec.) : 
fotYa0099 ἀντὶ τοῦ μή σοι μελέτω, ὅτι xal φύσει, 
que Suidam redolent. 

(12) Kal géóct xal νόμῳ. Vocc. φύσις et νόμος 
sz-pe sibi opponi monuit Boissonad. ad Arisuenet., 
P 656. Sic etiam Dc insomn., p. 158 : Πῶς ἂν οὖν 

v τοῖς ἀνομοίοις xal φύσει, xal νόμῳ, καὶ πάθει, 
ταὐτὰ ἂν ὑπὸ τῶν αὐτῶν ἐμφανίζοιτο : 

(15) Hac: κα.1όν. Mon. E χαλὸν πᾶσι. Mox pro 
τοῖς αὐτοῖς. Mon. D iotacismi vitio exbibet τῆς αὖ- 
τῆς. Mon. B τῇ; αὐτῆς, οἱ οἱ superscr. pro ἢ ἢ. 

(14) Λαχεδαιμένιοι γάρ. «Historiam lege apud 
Herodotum in Clio [c. 82]. Meminit et Strabo lib. 
vin [P. $11 sq. ed. Àlmelov., t. Ill, p. 251 sq. ed. 
Tzsch.]. Valer. Max. lib. ni, cap. 2. » Ῥεταν. 

u5) Μετὰ Θυρέαν — πρὸ Θυρέας. Ita Rhed. cum 
vulgatis libris. Par. D habet μετὰ Θυρέαν αἱ pro ἐ 
superscr. — πρὸ Θυρέας": a! pro ἐ superscr. Reli- 
qui μετὰ Oupaíav — πρὸ θυραίας. In Mon. C est 
προθυραίας. De hac scripturz discrepantia vid. 
Wasse et Duker. ad Thucyd. iv, 56, t. ΠΗ, p. 455, 
Bip. Przstat vulgata. Vid. Tzschbuck, ad Strab. 1. c. 
et Siebelis ad Pausan., t. ], p. 958. Czeterum μετὰ 
θυρέαν — πρὸ Θυρέας breviter dictum pro μετὰ τὴν 
ἐν Θυρέχ ἣν πρὸ τῆς ἐν Θυρέᾳ μάχης, vid. 
Schxfer. ad Tyrwhitt. Dissertat. de Babrio in Fa- 
bulis. /Esopicis, curante Fr. de Furia, p. cxc sq., et 
ad Plutarch. Vitas, vol. V, p. 55, Lobeck. Aglaoph. 
t. II, p. 1191, infr. De ipsa pugna adisis etiam Pau- 
san. n, 38, 5, coll. Plat. Phedon. , p. 55, Wyttenb. 
— Tum Venet. Α male ἐγόμισαν. Mon. C et Venet. 
C ixópnsav in ras., ἢ ex t enato. 


(16) Zvyrd. In Par. B corr. συχνοί. Barb. dat 
cvy vot. 


X 

[tn Πανταχοῦ. Flor. B πανταχῆ, confusione baud 
infrequenti. Vid. Adnotat. ad Or. de regn., p. 201 
$q., ubi dictum est de permutatione vocabulorum 
πολλαχοῦ el πολλαχῆ. Pro περὶ τὴν ἐπιμέλειαν. 
Mon. C babet περὶ s. ἐπὶ μελ. 


(18) Οὐ γὰρ ἔστιν. Flor. B οὔτε γάρ. Sed müta- 
tione non opus. Vid. ad Or. de regn., p. 195. Scri- 
i οὗ γὰρ ἔστιν, accentus ratione id postulante. 
ulg. o9 γάρ ἐστιν. Mon. E pro ἧ τις dat εἴ τις. 
Rehd. in contextu εἴ τις, in marg. a m.al. yo. ἔτις. 
Mox Flor. B. τῷ ξυρῷ pro ξυρῷ. 

19) Ὅτι μὴ κατ᾿ dzalciór tiva — συμφοράν. 
" ( ^ (vulg. 6, τι if. In adnotatt. Petavius σφάλ. 
ματι μνημονιχῷ scripsit El μὴ) est nisi. Vid. Sturz. 
ad Basil. M. ad adolescentes Orat. ὃ 35, p. 48, Her- 
mann. ad npe p. 849: Ast. ad Plat. Pvlit., p. 
602; Fritzsch. Quzstt. Lucian. p, 95. Cf. noster 
De insomn., p. 148; ep. 101, p. 259; ep. 61, p. 204. 
— «Quod olim contigisse scribit Codinus in Con- 
stantinop. |p. 14 ed.Lambec.]: Τῆς ᾿Αφροδίττς τὸ 
ἄγαλμα πλάττουσι χτένα φέρον [Lamb. legit τὸ ἄγ. 
χτένα φέρει Ἐπειδὴ συνέθη ποτὲ ταῖς τῶν Ῥω- 
μαίων γυναιξὶ χνέ την λοιμώδη γενέσθαι, xaX ξυρου- 
μένων πασῶν γεγόνασιν αὐταῖς οἱ χτένες ἀχρεῖοι, 
εὐξαμένας δὲ τῇ ᾿Αφροδίτῃ ἀνατριχωθῆναι, τιμῆσαί 
τε αὐτὴν ἀγάλυατι χτένα φέρουσαν [Lamb. ἀγάλ- 
μασι χτένα φέρουσι, puncto apposito] πλάττουσιν 
αὐτὴν [Lamb. πλάττουσι δὲ αὐτὴν). χαὶ γένειον 
ἔχειν" ἔτι δὲ xal ἄῤῥενος xal θηλείας ὄργανα. Qua 
postrema depravatissima sunt. Expurgo πλάττουσιν 
αὐτὴν. et ἔχειν. Tum. pro ἔτι lego ἔστι δὲ, vcl Eye: 
δέ. » Perav. 

(20) Tt xal τοιοῖτον. Referuntur hzc ad pre- 

ssa ἀπαίαιόν τινὰ xal ἀποτρόπαιον συμτοράν. 
am generis mutatio haud inusilata. Vid. Jacobe. 
ad Achill. Tat. p. 545, Jacob. ad Lucian. Toz.. p. 
196, x 9" iiie Gr., p. 819, $ 439. 5i 
1) Ὁ γρόνος ἤνεγκεν. Insomn., p. , 
"hu ὁ x39 fue yphvos ἔνεγχεν. Ep. 57, p. 198, 


1101 


Par. B scribit χυυρείας. De locutione àv χρῷ χουρίας, 

uam ex Nosiro laudat Thom. Mag., p. 318, vid. 
Lobeck. ad Plirynich, p. 60. Proxime Par. C dat 
ἐς νέωτα pro el v. 

(97) Κύμην» xal πώγωνα βαθύν. Noster tap. 
seq. init. γένειον βαθύ. Lucian. De merced. cond., 
c. 25, t. Ill, p. 247 Bip., πώγωνα ἔχεις βαθύν. 
Gregor. Naz., Or. v, p. 150, oi τὰς βαθείας ὑπήνας 
ἕλχοντες. Cf. Heusinger. Indic. ad Julian. Ces. v, 
βαθεῖα ὑπήνη, Wagner. ad Alciphr. III, 55, p. 167; 

yttenbach. ad Plutarch. ont. Mor., t. 1l, p. 344, 
et C. F. Hermann. ad Luc. libell., Quomodo histor. 
conscribi oport., p. 125. Deinde cum Par. B scribe 
fjvevxev. 

($8) ET Axvc&v. Mon. E εἴλχυσεν. 

(99) Tox δὲ τὰς xaAlictac τε xal 'στας 
φίχας ἀνῃρημένων. Pro μεγίστας in Mon. BD est 
μεγάλας. De locutione Herodotea víxag ἀναιρεῖ- 
σθαι, qua summopere tus est Pausanias, dixi 
ad Or. de regn., p. 279, et in Addiamentt., p. 190. 
Pr:posit. ὑπὲρ ante τῆς ἄλλης Ἑλλάδος Mon. C 
Par. C et Vat. om. "AXàn ἢ. |. idem significat, 

uod λοιπή. Vid. Boissonad. ad Philostrat., p. 

1, et Matthie Gramm. Gr., p. 576. Mox pro ἐπι- 
λανθάνεται ᾿ λέγω δε Maxsócvac, Flor. B habet 2av- 
θάνεται. μαχεδόνας τε λέγω xat, etc. Ab, quod Par. 
À omittit, ἢ. 1. est scilicet. Vid. Ast. ad Plat. Legg., 
p. 90. Proxime Mon. C pro δσυναναδάντας legit συν- 
ava6ásag,. De verbo συναναδαίνειν videsis Sturz. 
Lexic. Xenoph., t. IV, p. 166. 

(40) Ὧν οὐχ ἐγένοντο μένοι Ααχεδαιμάγιοι. 
« Imo Alexandro sepe infesti. Curt. lib. v [vi, c. 1], 
Alludit ad donariorum et spoliorum inscriptionem, 
᾿Αλέξανδρος ὁ Φιλίππου xal οἱ “ἕλληνες, πλὴν Aa- 
κεδαιμονίων, ἀπὸ τῶν βαρδάρων τῶν τὴν ᾿Ατίαν xat- 
οἰκούντων. Plutarch. [Vit. Alex. M., c. 16]. » Ῥεταν. 

(M) Ἐν 'Ap6ri-locc. Venet. BC ἐν ᾿Αρδύλῃ. Paulo 

st cum Mon. BD scripsi posa yopt23e:cv c. » Ege2x. 
Ad ovr ρὸν intell. «t vel χρῆμα. Vid. ad c. 9, p. 72. 
Mon. E in contextu babet P τρίχαις M supra n 
scripto,ut fiat τρίχες: in marg. fj xóun,quod in Mon. 
textum invasit. Dein Barb. et Rehd. pro πανδημεὶ χ- 
hibent ravór,p3, quam veram hujus vocis scripturam 
esse censet Sturzius De adverbiis Grecorum in t et εἰ 
exeuntibus p. 6 et 14. Eamdem laudat Blomfield. 
in Glossar. ad Aschyl. Sept. c. Theb., v. 284. Cf. 
Adnotat. ad c. 16, p. 80 B. De forma πανδημεὶ 
plura dedit exempla Ellendt ad Arrian. De expedit. 
Ales., t. 1, p. 299. Vid. etiam Buttmann. Aus[BAr- 
liche Gr. Gramm. , n 2, p. sq. Tum in Mon. 
E perperam legitur ξηράμενοι. (vid. ad c. 7, p. 71 
A. et 14 fin.) pro ξυράμενοι. De forma ξύ t 
vid. Schzfer. ad Long., p. 401 sq., et Lobeck. ad 
Pbrynich. p. 205 infr. Aitera forma ξυρῶ occurrit 
eap. seq., p. 80, οὗτοι — — πανδημεὶ τοὺς Maxe- 
δόνας ἐξύρτσαν. - . 

(43) Μετὰ Θεοῦ καὶ τύχης καὶ dystric. Beving. : 
« Arle, nempe capillis. derasis, Macedones Persis 
evasere superiores. Loco τύχῃς igitur legendum 
τέχνης. Catastas., p. 299 [500 C ed. Petav. 2.}: Τὸ 

&v ἐπὶ τῷ Θεῷ, xat τῇ ῥώμῃ. xal τῇ τῶν ὅπλων 

μπειρίᾳ. » Sed fallitur vir doctus. lta etiam No- 
ster De Provid., p. 106, Οὕτως ἡμῖν Θεὸς xal τύ- 
y" περιτίθησιν ὥσπερ προτωπεῖα τοὺς βίους iv τῷ 

εγάλῳ τοῦ χόπμου δράματι. Crates Cynic. epist. V, 
in Notices et Extraits des Mss. de la Biblioth. du Roi, 
t. XI, p. n, p. 21 : Πράττων δὲ οὐδὲν οὐδέποτε ἄνευ 
Θεοῦ xai τύχης. Marcus Antonin. De rebus suis, 1, 
47, p. 34, Πάντα γὰρ ταῦτα θτῶν βοηθῶν xaX τύχης 
δεῖται, ubi vid. Gatak., qui bene observavit, Marc. 
Antoninum expressisse videri quod Plat. De legg. 
J. 1v, p. 708, B. [Ὡς 8:5; μὲν πάντα xai μετὰ Θεοῦ 
τύχη xai καιρὸ; τἀνθρώπινα διακυδερνῶσι ξύμ- 


«αντα. 
dani 


(43) Ὡς ὁ τοῦ Λάγου Πτοιλεμειῖος £vr'é 
Artic. ὁ Bohd. ἃ m. al. habet. Venet. 
λανυῦ, Barb. λότον, item Rehd. ἃ m. pr.; post vero 


NOTAE. 


1702 
corr. λάγου. Par. A, Mon. A et Vat. λάγω. Venet. 
À ;avo. Deinde receptum ex Flor. B νέγραψον 
(Par. ABCD, i , rb. ur BCD cum Ye- 
netis anL ξυνέγραφεν. Vat. ξυνέγραςε). Ita 
Arrianus Expedit. Alexandri Procm. ni γα 
paio; ὁ Λάγου xai ἸΑριστόθουλος ὁ ᾿Αριστοθούλου 
ὅσα μὲν ταὐτὰ ἄμφω περὶ ᾿Αλεξάνδρου τοῦ Φιλίπ- 
που ξυνέγραψαν, ταῦτα ἐγὼ ὡς πάντη ἀληθῆ ἀνα- 
γράφω, quem locum haud dubie noster respexit. 
Vulgo συνέγραψεν. Rehd. συνέγραψεν, φ supra ᾧ 
posito. Mon. ἃ συνένραφεν. Venet. À συνέγραφε. 

Ptolemzo Lagi filio, qui ipse Alexandri Magni, 
sub quo militarat, res gestas memoriz prodidit, 
conf. ἃ. J. Voss. De historicis Grecis, 1. 1, c. 10, 
p. 60 sq. ed. alt. in Flor. B παρῆν, quod aberat, 
sec. m. ante ἠπίστατο inter versus restituit. 

(4M) "Or. δὲ βασιλεὺς qv, — — ovx ἐψεύδετο. 
Sum tum id ex Arrian., l. c. ὃ 3, ubi hzc sunt, 
᾿Δλλ᾽ ἐμοὶ Πτολεμαῖός τε xal ᾿Αριστόδουλος ntavé- 
τεροι ἔδοξαν ἐς τὴν ἀφήγησιν" ὁ μὲν, ὅτι συνεστρά.- 
τευσε βασιλεῖ ᾿Αλεξάνδρῳ, ᾿Αριστόδουλος, Πτολε- 
[ate » πρὸφ τῷ ξυστρατεῦσαι ὅτι xal αὐτῷ βασιλεῖ 
vtt. αἰσχρότερον ἢ τῳ ἄλλῳ ψεύσασθαι ἣν" ἄμφω 
δὲ, ὅτι τετελευτηχότος Ἴδη ᾿Αλεξάνδρου ξυγγράου- 
σιν αὐτοῖς «| τε ἀνά xai ὁ μιαθὸς τοῦ ἄλλως τι 

ὡς συνηνέχθη ξυγγ t ἀπῆν. — Pro συνέγραψεν 

enel. C dat συνέγραφεν. At Par. C et Vat. exhibent 
ξυνέγραφεν, unde et hic legendum videlur ξυν- 
ἔγραψεν. 
CAP. XV. 


(45) 'Avijp Μαχεδών. « De hac historia altum 
apud Alexandri gestorum scriptores silentium. So- 
lus eam delibat in Theseo Plutarch. [c. 5] : Τοῦτο 
δὲ ἀμέλει χαὶ ᾿Αλέξανδρον τὸν Μαχεδόνα ἐννοήσαντά 
φασι προστάξαι τοῖς στρατηγοῖς ξυρεῖν τὰ γένεια 
τῶν Μαχεδόνων, ὡς λαδὴν ταύτην ἐν ταῖς μάχαις 
οὖσαν προχειροτάτην. » Ῥεταν. — Adde Plutarch. 
Apophthegm. regg. et imperatt., p. 180 B, et Po- 
pen Strategem. 1v, 9, 9. — Mox Par. AB, Flor. 

; Barb., Mon. D et Rehd. cum Turneb. Lectt. 
Varr. pro ἀνειχὼς vitiose scribunt ἀνείχων. Par. 
D babet ἀνείχων, ὡς pro ων superscrip. Mon. B 
ἀνείχων, Ἢ pro εἰ superscr. Mon. ACE, Par. C, 
Vat. et Veneti omnes ἀνέχων, itemque a sec. m. 
Flor. A. Noster c. 13, p. 77, Οὐχοῦν οἰχέται χἁἀμοὶ 
xai συχνοῖς ἄλλοις εἰσὶν ἐν ἄστει Σχύθαι xol Σχυθι- 
χῶς ἀνειχότες τὰς χόμας, ubi vid. Adnotat. Dein- 
ceps Veneti AC przbent ἐς pro εἰς. Τὸ ante περιτ- 
τὸν Mon. ACE cum Par. C om. Non male; articu- 
lus enim in hac similibusque locutionibus abesse 
eliam potest. V. Ellendt. ad Arrian. Expedit. Alex., 
t. I, p. 9. Sed praferenda vulgata, quod atet ex 
infra ad c. 18, p. 82 A, positis. In Flor. À xo0ct- 
χὼς perperam mutatum in χαθτχώς. Atticista ap. 
Angel. Maium t. IV, p, 524, ᾿Αντὶ τοῦ εἰπεῖν εἰς 
μἶχος ἐχτεταμένον ἔχει τὸ γένειον, χαθειχὼς τὸ γέ- 
γεῖον λέγουσι. Φέρεσθαι est ferri i. e. ruere cum im- 
pelu. Vid. Wyttenbacb. ad Plutarch. Opp. Mor., 


t., I, p. 415. 

* (46) EZvpugporiücac δέ. Rehd. a m. pr. videtur 
habuisse συμφρωνῆσας. Postea tamen corr. o. Pro δὲ 
Mon. C legit δ᾽. Proxime idcm liber scribit ἐν δε:- 
voi; pro ἐν δεινῷ. 

77) Γέῤῥον — ἐκεῖνο. Scutum illud, i. e. scuttm 
Persis proprixm, de quo vid. Sturz. Leric. Xenoph., 
t. 1, p. 580 sq. "Excivo (Venet. À ἐχείνῳ) Petavius 
non expressit. Tum Mon. C ἀφήσι (sic) ἃ pr. m. In 
seqq. post ὡς οὐχ ἱκανὰ ταῦτα intell. ὄντα. Vid. 
Ast. ad Polit., p. 556, et Protag. Jh 90 sq., et 566. | 

48) Τῷ Μακχεδόνι. Articulum Mon. C om. 

49) "Atre: δὲ Cjóce. Mon. AE ἅττει. De verbo 
ἄττειν vid. ad Or. de regn., p. 232 sq. Similes lo- 
cutiones sunt ὁμόσε ἔρχεσθαι, ἑέναι. φέρεσθαι (vid. 
Rubnken. δὰ Time. p. 160, ed. Koch. ; Lexic. Xe- 
noph., t. Hf, P 984), χωρεῖν (vid. Synes. ep. 73, 
p. 930; ep. 125, p. 261 ; ep. 150, p. 265; ep. 110, 


1705 


A et Mon. AE cum Venet. À probent τὸ ἀναχλη- 
τιχὸν ἐχῖῆσαι. Sie Noster ep. 104, p. 245, τὸ x:- 
λευστιχὸν fyzt. Cf. Lamb. Bos. Ellipss. p. 272. Sed 
omittitur quoque articulus, velut ap. Long. p. 67 
Schzef.: Ἐσύρισε — &vaxAnztxby, ὡς ἐπιξητῶν, et 

. 191 : Μετ᾿ ὀλίγον ἀναχλητιχὸν ἐφθέγξατο. Add. 
Jutian. or. v, p. 169 C., Cbariton. vr, ὁ, 8, et vim, 
9, 14. De hac locutione plura congessit Gataker. 
ad Marc. Ántonin. p. 74. 

(65) Καθίσως ἐν xa.kp τὸν στρατόν. De. verbo 
χαθίξειν cum accusandi casu constructo vid. Ja- 
cobs. ad Achill. Tat. p. 409. Ἐν xaXo idem est, 
quod χαλῶς, commode, vid. Boissonad. ad Philo- 
strat. p. 319, Ast. ad Plat. Polit., P» 596 ; Jacobs. 
ad Achill. Tat. p. 791. Noster c. 13, p. 77, ἐν χαλῷ 
τοῦ θεάτοου χαθιζυσόμεθα. Alciphr. Ep. m, 20, init., 
"Ayet μέ τις εἰς τὸ θέατρον, xal χαθίσας ἐν καλῷ, 
διαφόροις ἐψυχαγώγει θεωρίαις. In seqq. Rehd. ἃ 
m. pr. exhibebat αὐτοῦ. vero correctum αὐ- 
tip. Articulum ante xoup£ac idem liber in ras. scrí- 
ptum offert. 

(66) ᾿Αναπεισθέντες. Barb. ἀναπισθέντες. Mon. 
C ἀναπετασθέντες. Deinde Barb. πανδημεῖ (sic). 
Rehd. in contextu πανδημί, in marg. ab al. m. 
πανδημεί. Vid. ad c. 15, p. 79. B. Mox Mon. C 
ἐξύρησαν, v ex ἡ correcto. Cf. ad c. 7, c. fin. De re 
vid. W yttenbach.. ad Plut. Opp. mor. t. Il, p. 340. 

(67) Δαρείῳ δέ. Mon. E scribit δὴ, non male 
quidem ; sed vulgata tamen minime sollicitanda, 
cum 6: nonnunquam pro δὴ vel οὖν poni soleat. 
Mox Flor. Bet Mon. C proo$xézt dant ox ἔτι. Dein- 
de idem liber Flor. atque Venet. C xas' ἐλπίδας τὸ 
πρᾶγμα E ὥρησε, ordine inverso. Vitiose Barb. 
ἐγώρεσαι. Páu o post in codem libro est ἐχρίναντο 
(corrector, $xpívovto). 
AP. XVII. 

(68) El μή γε τῶν βρε:ρῶν εἰσὶ μορμοιλύχεια. Mon. 
D εἰ μή τε, male. Dc formula εἰ μὴ γε, nisi forte, ver- 
nac. wenn nicht etwa, vid. Fritsch. ad Lucian. Deorr. 
Di Ὁ P. 91. Cornarius vertit: Coma itaque ne- 
que facit reverendos,neque ostendit,nisi sane infantium 
est terriculum. Sed non est, quod corrigas ἐστί, 
Eisi enim pendet ἃ vocabulo ἀνθρώπους, quod in- 
telligendum est ad verba ποιεῖ φοδεροὺς et δείχνυσιν. 
Recte igitur Petavius : Quamobrem coma ipsa ne- 

e terribiles ut sint, neque ut videantur, facit, nisi 
infantiwn forte spectra terriculaque esse velint. Cf. 
Held. ad Plut. /Emil. Paul., p. 279 seq. Pro vulg. 
βϑρμολύχια auctoritate codicum Flor. B, quinque 

onacc., Par. CD, Vat., Venet. A et Rehd. scripsi 
μορμολύχεια. Deh. v. vid. Ruhnken. ad Tima., p. 151 
$q. ed. Koch., et Fischer. ad Plat. PAedon., p. 523. 

(69) ᾿Επεὶ — γε. Siguidem. Vid. Jacob. ad Lu- 
clan. Toxar. p. 160. Cf. Nostrum in seqq. Mox in 
Barb. legitur παραχειμένους pro mipouur. de qua 
permutatione vid. Adnotat. ad c. 7, p. 70. De 
culione xpávn περιχεῖσθαι nuper exposuit C. F. 
Hermannus ad Luciani libell. Quomodo histor. con- 
scr. oport., p. 150 sq. 
(T0) Τὸ δὲ xpároc οὐδὲν d.i ἢ — χαλχοῦν 
κρανίον ἐστίν. Vulg. οὐδὲν ἄλλο f. Wlud, quod ha- 
bet quidem Rehd. liber, invito me irrepsit. Scrib. 

tius c. codd. Par. ACD, Flor. AB, Mon. ABCD ct 

at. οὐδὲν ἀλλ᾽ fj. Vid. Ast. ad Plat. Legg. p. 559, 
et ad Protag. p. 196, Bremi ad Demosth. Oratt. 
selectt., sect. 1, p. 66, et Jacobs. ad JElian. p. 498. 


Vitiose Barb. ἀλλ᾽ £&. Cf. infra c. 22, p. 85. Pro 
χαλχοῦν Mon. C habet χαλχοῦ, quod sxque proba- 
tur. Vid. Matthie Gramm. Cr... 914. b. Noster 


De Regn. c. 18 fin., μετὰ χιτῶνος φαύλων ἐρίων xal 
πίλων. Longus p. 5 ed. Schzf., χεχόσμηται (sc. Μι- 
*uXfvr) γεφύραις ξεστοῦ xal λευχοῦ λίθου. 

111) Ἵππων θριξὶν ἐνσχευάζονται. Hoc verbum, 
quod proprie significat amicire, vestire, illustrant 
Marklandus ad Max. Tyr. xiv, 2, p. 677, et Villoi- 
sónus ad Long. p. 294 sq. 

(72) υἷς μὲν ὑπῆρξον ἀμρφιέσασθαι xpdroc. 


Ρατδοι,, Ga. LXVI. 


NOTE. 


11706 


In Pseudo-Petav. excidit μέν. "Y ev suppedita- 
runt codd. omnes, preter Rehd. c Mox , qui 
cum editis exhibent ὑπῆρχεν. Noster c. 5 fin. 
ἀνθρώπων δὲ, οἷς ὑπῆρξεν εὐμοιρῇσαι τὴν ἀποῦο- 
λὴν τῶν τριχῶν, φαλαχρὸς ἂν εἴη τῶν ἐπ γῆς τὸ 
θειότατον. Eodem loquendi modo utitur noster c. 
24, p. 87, poraeloat b, οἷς ὑπάρχει μηδὲ δεῖσθαι 
χουρέως. Ep. 18, p. 174: Τῷ δὲ ὅπά χει συγγενεῖ 
τὲ εἶναι τοῦ μαχαρίτου Θεοδώρου σφόδρα διὰ μνή- 
NS ἡμῖν ἀνδρὸς γενομένου, xal μτδὲν ἀμελείσδαι 
ἀξίῳ, quod subsequitur in editt. Ald., Turneb. ae 
Morell., item in codd. Guelf. et Mon. 476, in quo 
posteriore ἃ m. sec. superscriptum est [Lips. ha 

Ῥ 


ov], Petavius merito seclusit, assenti 
codicibus Heidelberg «atque Monacc. 50 et 490) παρὰ 
τῶν τῇδε τὰ πρῶτα Wyóvtov ἐν τῷ πολιτεύεσθαι, 


Ep. 42, p. 181: Ἐχ μιᾶς οὖν προσοχῆς ὑπάρξει 
σοὶ κἀμοὶ καὶ τοῖς νόμοις χαρίσασθαι. "Ep. ἜΗΝ 
2660 . Τοὺς γεωμετριχοὺς ὄρους ἀληθεστάτους ἡγοῦ 
ὅτε γε καὶ ταῖς ἄλλαις ἐπιστήμαις ὑπάργει σε νύ: 
νεσθαι, x. τ. A. Vid. etiam Heindorf. ad Plat. Pur 
don. p. 108, Creuzer. ad Plotin. De Pulcr. p. 514 
sq., et Reynders ad Plat. Syripos., p. 142. — * 
ξιέσασθαι χράνος. Provid., p. 106 : 
Ὥσπερ ἥτας ἔστιν αὐτοὺς (sc. Blou;) ἀμφιέσα.-. 
σθαι xal μεταμφιέσασθαι, ubi a n pili YA xo 
μεταμφιάσασθαι (ab ἀμφιάζεσθαι. vi . Abresch. et 

issonad. ad Aristzenet. p. 511); Pb ἀμφιάσασθας 
xai μεταμφιάσασθαι, & supra & scripto. Similiter 
Noster ibid. paulo superius: ἀλλοτρίους (sc. βίους) 
δὲ ἔξωθεν περιχείμεθα. Cf. Gatak. ad Marc. Anto- 
nin. P 958, 1. C. 

(79) *1cact περὶ τοῦ σχήματος. Periphrastice 

posuit pro ἴσασι τὸ σχῆμα. Vid. Adnotat. ad c. 4. 
4) Διδαχτέον δ᾽ ἂν εἴη. Barb. διδαχταίον và 
δ' ἂν loco γὰρ supersc. Deinde ante τοὺς οὐχ bru 
τας Vat. inserit xal. Abest a Mon. C artic. τοὺς 
qui omitti etiam potest. Noster infr. p. 84 Πολὺν 

ν οἶμαι τὸν λέγοντα παρὰ τοῖς εἰδόσιν ὀφλῆσαι xa- 
ταγέλων. Ep. 51, p. 196 : Λέγω δὲ ἐνε . Cata- 
stas., p. , Ev εἰδόσιν ὀλοφυρόμενος τὴν χαταθε- 
δλημένην εὐγένειαν. Cf. Segzar. ad Clem. Alex. 
Quis dives salutem. comsequi — possit, p. 309 sq., 
Blomfield. Glossár. in AU Agamemmn., v. 1575. 
Pro ὅπισδεν (vitiose Mon. E, ὄπισθεν) Mon. A una 
cüm Rehd. scribit ὄπισθε, qua de forma vid. Lo- 
beck. ad Phrynich., p. sq., et qui nuper de 
hac varietate copiose accurateque exposuit v. cl. 
Schneider. ad Plat. Civit., t. I, P 1294 sqq. Cf. ad 
c. bp 65, et ad c. 18, p. 81, et 82. Deinceps 
Mon. BD om. σχευάζονται. vulg. στοιχηδὸν ex 
Par. C et Vat. dedi 'στιχηδόν. De utraque voce vid. 
Jacobs. ad Achill. Tat., p. 596 sq., et Ellendt. ad 
Arrian., t. II, p. 154. In Mon. € Perperam legitur 
διατεθέσαις. Mox Mon. À « vocis rou a corr. m. 
in ras. babet. 

᾿ (18) "Exovca δὲ, ὥσπερ ἔχει. Similiter Ep. 155, 

. 295, Παθοῦσα ἃ πέπονθεν. De regn., c. 10, p. 17, 

., Πράττει γὰρ, 6 τι ἂν πράττῃ, ἅπα- 
σι τοῖς μέρεσι τῆς ψυχῆς πράττων. Epist. 57, p. 
197, Οἱ γὰρ ὑπηρέται φύσει μέν εἰσιν οἶτινές εἰσι. 
Plura de hoc loquendi usu runt exempla 
Lenting. Animadverss. critt. in Euripid. in Novis 
Actis litterarr. Soc. Rheno-Traj., t. 1, p. 16 sq. 
et Fritzsch. Questt. Lucian., p. 159 sq. 

(716) “ὅσα στρατιώταις περίκειται. Flor. AB ’ 
στρατιώτης. Barb. a m. pr. παράκειται, corr. ta- 
men ἃ m. rec. περίχειται. 

(T) ᾿Αναθαρσῆσαι τοὺς Τρῶας. Mon. Α &va- 
θαῤῥῆσαι. Barb. ἀναθαρσίσθαι (sic). Dere vid. IH. 
XVI, 69 sq. Mox Flor. B male scribit ἑωρουμένην,͵ 
de qua confusione cf. Boissonad. ad Cratet. Cynic. 
Ep. 95, in Notices et Extraits des mss. de la Di- 
blioth. du Roi, t. XI, p. u, p. 45. Pro ad6ov Mon. 
ui Claudianus de Achillis 


E habet σώδην. --- « 
Mar., territos 


coma loquens in Epithal. Honor. et 
ait Achillis coma fuisse [v. 18 sq.] : 


1709 


. 545, idemque in Notices. et Extraits des mss. de 

la Biblioth. du Roi, V. ΧΙ, P. n, p. 71 et 454: item in 
Anecdott. Gr., vol IV, p. 557; Jacob. ad Lucian. 
Tox., p. 68. Matthie. Gramm. Gr., $ 465, p. 501, 
Ellendt ad Arrian. De expedit. Alez., t. ], p. 264 
sq. et 284; Jacobs. ad /Eltan, p. 56. — Przpositio- 
nem ante ὀργήν, a Par. AB, Flor. AB, Barb. et 
Mon. BD. omissam, uncis inclusi, ut minime neces- 
sariam. Sic Plutarch. Vit. Poplic., c. 5, ἄτρεπτος 
ἀνὴρ xai τραχὺς óp[fv. Aristoph. Equit., v. 41, 
ἄγροιχος ὀργὴν, ubi schol. Herodot. I, 75, ὀργὴν 
ἄχρο:, ubi vid. Interpretes, v, 124, Ψυχὴν οὐχ &xpo;. 
Conf. Wesseling. VII, 5, ἀρετὴν &xpn. Add. Bzhr. 
ad Plutarch. Pyrrh., p. 162. Mox Barb. vitiose xpa- 
«niv. 
(93) Διὰ πάσης ἀσχημοσύνης ἐδάδιζεν. lta De 
insomn., p. 155, Δ'ὰ πάντων ἱέναι φαύλων τε xal 
σπουδαίων. Ep. 44, p. 185, Διὰ πάσης ἐλθεῖν βασά- 
νου. Ep. 67, p. 208, Διὰ πάσης ἦλθον ἐν λόγοις ὁδοῦ. 
Cf. Valckenaer. ad Euripid. Pheniss., v. 482, Brunck. 
ad Sophocl. OEdip. Tyr., v. 775, Matthzi Novv. ex 
Jo. Chrysost. Eclogg., p. 450 sq., Heindorf. ad Plat. 
Gorg., p. 512. 

(95) Οὐδὲ Σωχράτης xo τότε. Par. B et Barb. 
πώποτε. Mon. A et Hehd. 7 τότε ἃ corr. m. Pro 
εἴχοσιν Mon. C vitiose εἴσιν. Deinde Mon. E ἔτι pro 
ἔτη. Barb. ἐτῶν, ἔτη superscr. Mon. A ἐτῶν. Laudat 
Petavius Plat. Parmenid., p. 127, et Thectet., 
p. 483. Cf. Ast. in libro cui titulus est: Pía- 
tons Leben und Schriften, p. 246 sqq., et Socher. in 
ejusdem argumenti libro, p. 279 sq. 

(94) Τὰ Παναθήναια. Vid. Meurs. Panathen., p. 1 
$qq., et Creuzer. Symbol. et Mytholog., t. 1I, p. 808 


Sqq. 

(95) Ἢ ὡς περὶ χομήτου. Mon. E ἢ ὡς. Mox Pe- 
tav. 2, mendose πολλὴν pro πολύν, el in seqq. Par. A 
τὸν χαταγέλων. 

(96) Ὡς οὗτός ἐστιν. In Rehd. primitus fuerat 
ὡς xai οὗτος. Deleta tamen particula xata pr. m. 

(97) Ὁ τῶν πώποτε πεςριιοσοφηκότων ca.la- 
κρότατος. Epist. 79, p. 227, Πάσης γλυχυθυμίας 
παρ᾽ ὄντινηῦν τῶν πώποτε πεψιλοσο 27, κότων ἀπολε- 
λαυχώς. Epist. 57, p. 195, Ὡς εἴ γε τοῦτον ἡμῖν 
εἶναι τῶν παρ᾽ αὐτοῦ πώποτε στρατηγῶν εὐλαδέστα - 
τόν τε xai διχαιότατον, ubi legendum videtur τὸν 
τῶν. Ibid.,p. 194, Πρὸς τὴν ἱεριυσύνην ἐγὼ παρὰ τοὺς 
πώποτε δειλότατος γέγονα. Cf. Wyttenbach. ad Plat. 
Phadon., p. 555. Dein Par. A scribit φαλαχρός. De 
re Hadr. Junius De coma, c. 11, p. 592; przter D. 
Hieronymum adversus Jovinian., t. IV, p. 11, p. 190 
ed. Martianay., qui Socratem recalva fronte depin- 
git, laudavit Varronis dictum in Sexagesi, servatuin 
a Nonnio, v. Ericium et v. Proboscis : tam glaber, 
quam Socrates, neque nostri b. l. silentio przter- 
iit. Conf. supra, c. 6 init. 

(98) Πραότατος. Cf. lian. V. H. 1x, 7, p. 579 
et ibi Kuhn. 

99) Mi) δὴ καταδίχαζε. Mon. E scribit δέ. Par. B 
el Barb. χαταθάδιζε. Deinceps Mon. E xopnv. 

(1) Ἐν Q γάρ. A Rehd. et Mon. E γὰρ abest. 
Paulo post in Flor. B, loco τοῦ πρώην, perperam 
scribitur πατὴρ per compendium. 

(2) Χρώμενος. Flor. Β χρησάμενος, corr. xpo. 
Ad ἀποφαίνῃ intelligendum γνώμην, quod supra 
monui. 

(5) Ὡς xàr τὸ γῆρας. Mon. E &. Κἂν Mon. A a 
m. sec. in ras. habet. Mon. C x&v — γεῖρας, ita 
tamen, ut εἰ mutatum sit in ἡ. Pro xàv Venet. A 
offert xai. Dein Flor. B τῷ Yfjpa. 

(4) Ἐγὼ δὲ, ὡς — περιέμδιγαν. Desiderantur 
πῶς in Par. B et Barb. 

(Ὁ) Εἶδον γὰρ, εἶδον. De hac repetitione vid. 

uz annotavi ad. c. 1. Add. Segaar. ad Clem. Alex. 
duis dives salpetur, p. 959. 

(6) Τὸ συγγενῆ γεγονέναι θρῶν. Τὸ in Mon. A 
οἱ lKtehd. in ras. corr. Par. A et Veneti AB habent 
τῷ, Par. B et Darb. τὸν, Mon. C τῶν. Florentino 


NOT.£. 


1110 


À scc. m. dedit συγγενεῖς, quod exstat quoque in 
Venet. BC. 

(1) 'Aza& δὲ εἰρημένον — περὶ τοῦ σχήματος 
tor θεῶν. Cap. 8, 9 et 10. 


CAP. XVIII 


(8) Ὥσπερ ἑρμαίου Aa6duevoc ἔχῃ. lta recte 
Par. AC, Flor. B, Monacc. AC, Vat. et Venet. A. 
Vulgo ἕρμαιον. Mon. E ἕρμαι, ἑρμαΐο.) suprascripto 
Vocabulo ἕρμαιον significatur ἀπροσδόχητον χέρδος, 
Vid. Schol. ad Lucian. Somn., t. J, p. 10 Bip., et 
Fragment. Lexici Grac. ap. Hermann. De emend. 
rat. Grec. Grammat., P. 1, p. 542, 149. Ceterum 
de h. v. consule Ruhnken. ad Time., p. 102 sq., 
Fischer. ad Plat. PAedon., p. 448, et Interprett. ad 
Aristenet. p. 498. Synes. Ep. 101, p. 240, xol 
t ulv τὸ ἕρμαιον χοίνωσαι. — Λαδόμενος in Mon. C 
corr. ex λαδών. Post ἔχῃ suppl. τοῦ Οἵ. Or. de regn., 
c. 52, p. 57, et Heyler. ad Julian. Ep. p. 382. In 
fragmento versus Homerici, qui exstat li Ι, 197, 
cod. Par. BC male habent πηλείονα. 

() Διὰ τί. Barb., Monacc. omnes, Vat. et Rehd. 
διατί. Pro τεμάχιον Monacc. BCD, Par. C, Vat. et 
Venet. A offerunt τεμμάχιον. quod Barb. a sec. m. 
habet. Mox in Par. B, Barb., Rcehid. et Mon. E vitiose 
scribitur £xr;. 

(10) Ἐπεὶ μὴ σὺ SobAet. Mon. AE, Par. C, Vat. 
et Venet. C praebent σὺ μή, quod prztulerim. Noster 


Sin Dion., p. 59, ὅτι σοὶ μὴ διώρθωσα τὰ Δίωνος 


γράμματα. Post βούλει pro interrogationis signo 
comma pon. Proxime Mon. AE pro αὐτὸ euppedi- 
lant αὐτό πως. Bene. De vi particulae πως vid. Ast. 
ad Plat. Phedr., p. 291 sq. Mox Mon. E ἐποίησε, 
ας supra s scripto. 

(11) Zen δ᾽ ὄπιθεν. Mon. C legit δέ. Tum VYe- 
net. B 51:0c. Vid. ad c. 17. Mon. A ἤπισθε. Par. 
C, Venet. AC et Mon. E ὄπισθεν. Vat. ὄπισθεν 
c. asp. “Ὅπισθεν fuerat ἃ pr. m. etiam in Rehd; 
post vero c abrasum. Pro Πηλείωνα Par. BC per- 
peram legunt πηλείονα. 

12) Ἐν αἷς. Mon. C tvai;, et pro ἕνι Mon. E ἑνί. 
15) Τοὐναντίον ᾧ BobA&.. Flor. A, Par. BD, 
Barb. et Mon. BD male ὅ. At Par. AC, Flor. B, 
Mon. Α, Vat. et Veneti AC una cum marg. Mona- 
censis E legunt οὗ, quod zque probum est, ut ᾧ, 
cum vox ἐναντίος modo cum dativo, modo cum 
enilivo construi soleat. Vid. Fischer. ad Weller. 

ramm., t. lli, a. p. 396, Lex. Xenoph., t. H, P. 
169, Siebelis. ad Pausan., t. 1, p. 107, Matthiz 
Gramm. Gr., p. 680, ,Feertsch. Observatt.. critt. in 
Lys. Oratt., p. 28. Cf. infr. c. 20, p. 84; De regn., 
c. 11, p. 19; Dion., p. 55. In Mon. C exstat ἧ βού- 
λει, in Venet. B ἣ βούλει. 

14) Μαντεύομαι. Rehd. et Mon. E μαντεύσομαι. 
Deinde Turneb. x&v, Petav. 1, 2, xàvy, Mon. E 
xà», recte Barb. on. τον et Rehd. xd. Pr 
peram Barb. et Mon. C τοῦτο (pro τούτῳ) τῆς ἡλι- 
xlaz. Cx:eterum vid. ad c. 13. Statim Mon. E ày t. 

(45) da.láxpuc μετδῖναι. — Intell. ψέρος. Υἱά. 
Lamb. Bos. Ellips., p. 280; Werfer. ad Ctes. Ope- 
rum Reliqq., ed. Baehr. p. 507 sq., Doissonad. ad 
Eunap., p. 295. 

16) "Hxovca. In Par. A est gl. ἐλθοῦσα. 

17) “Ὅπισθεν αὐτοῦ. Sic Par. A, Barb., Mon. 
AE et Rehd. (Mon. C ὄπισθεν) pro poetico ὄπιθεν, 
quod h. |. vix tolerari possit. 

18) Τῆς κόμης àAd6sro. Vid. ad c. 16. 

19) Ἐμοῦ τις. Mon. C ὁμοῦ τις. Quod sequi- 
tur ἀλλὰ Flor. B, Mon. AE atque Par. D male 
omittunt. Eadem particula videtur deesse post Zo- 
χράτους. Vid. Adnotat. ad c. 1, p. 65. Mox pro vols. 
ὄπιθεν (Rehd. legit ὄπιθε) cum Par. AC, Flor. B, 
Mon. ACE, Vat. et Venet. AC scripsi ὄπισθεν. 

(30) 'Ext&i γὰρ ἡμῖν ὑποιλείπεται. Paris. B pro 
ἡμῖν male exhibet ὑμῖν. — « Aristot. i De Hist. 
(animal.], c. 11 [10, 6, t. J, p 114 ed. Sebneid. ; 
vol. ], p. 518, col. 1, l. 26 scq. edc Bekker.), τὰ 


1715 


ὕλην. ὡς εἰς ἕλος, χρύπτεται. Cf. Sintenis ad Plu- 
tarch. Vit. Themist., p. 168. 

(4M) Τὴ» ἐπὶ τὸν veo. Pro «hv (sc. ὁδόν. Vid. 
Lamb. Bos. Ellips. Gr., p. 531 sq.; Basil. M. ep. 4. 
. t. HI, p. 70, Τὴν ἐπὶ ioca; βαδίζειν ἔδει) libri 

Mon. BD exhibent τόν. In Rehd. a m. pr. erat τούς. 
À sec. autem, ou in a, ut videlur, mutato, supra 
ou; correctum est fv. Deinde ex Par. AC, Flor. 
B, Mon. BCD, Vat., Venetis tribus et Rehd. pro 
νεὼ recepi νεών, quam formam alteri praetulit 
etiam Jacobsius ad Achill. Tat. p. 629. Cf. supra 
ad c. 7, p. 70 Mon. E dat νεὼν, suprascripto at. 
Mon. Α ναόν. De utraque scriptura dixit Ellendt 
aJ Arrian. De erpedit. Alex. 1-1, p. 56 sq. Ad il- 
lustrandum bunc locum egregie facit Philostrat. 
Her. p. 68 ed. Boiss. : Τὸ — ἐν Ἰλίῳ ἄγαλμα τοῦ 
Ἕχτορος ἡ μιθέῳ ἀνθρώπῳ Éotxe xal πολλὰ ἤθη ἐπι- 
φαίνει τῷ θεωροῦντι αὐτὸ ξὺν ὀρθῷ λόγῳ. Καὶ γὰρ 
φρονηματῶδες δοχεῖ καὶ γοογὸν χαὶ φαιδρὸν χαὶ ξὺν 

τι σφριγῶν, xat ἡ ὥρα μετ᾽ οὐδεμιᾶς χόμης. 
Ἔστι δ᾽ οὕτω τοι (m:lim τι) Éamvovv, ὡς τὸν θεα- 
τὴν ἐπισπάσασθαι θίγειν. Τοῦτο ἵδρυται μὲν ἐν πε- 
ριθλέπτῳ τοῦ Ἰλίου, πολλὰ δὲ ἐργάξεται χρηστὰ, 
χοινῇ tz xax εἰ; ἕνα * ὅθεν εὔχονται αὐτῷ xai ἀγῶνα 
θύουσιν * ὅτε δὴ θερμὸν ὀὕτω χαὶ ἐναγώνιον γίγνε - 
ται, ὡς; xai ἱδρῶτα ἀπ᾿ αὑτοῦ λείδεσθῆαι. Refert 


quoque Athenagoras Legat. pro Christianis, c. 4, - 


P; $ ed. Dechair : ᾿Αλλ ὁ μὲν Ἱλιεὺς θεὺν "Exzopa 
ἐγει, et c. 12, p. 50, Ἰλιεῖς 6$ "Ezzopa φέρουσι. 
Ilpéys:por. Intell. ἐστί. Sic etiam infra 
|, p. 85, Εὐθὺ: ἅπασι πρόχειρον λέγειν. 
᾿Επέρχεται δὲ τοῖς ἰδοῦσιν &lasir. Vid. 
Adnotat. ad c. 5, p. 64. 

(44) Ὅπερ ἔχων. Sic Par. AC, Flor. B. in ras., 
Mon. AC, Yat. et Venet. A, idque ex Parisin. 1058 
proturit jam probavitque Cl. Boissonadius ad Phi- 
ostrat. Her. p. 427. Sic in contextu quoque Mon. 
D, in marg. autem ἧπερ. Mon. B ὅπερ, vp. ὥσπερ 
suprascripto, Vulg. ὠτπερ. 

s Ὡνείδισε cábeAzq τὸ xd&lAoc τὸ ἐπιποίη- 
τον. Flor. B ὀνείδισεν, et Mon. C ὀνείδισΞ τἀδελφῷ 
(sic). Mon. A, Par. C, Vat. et Venet. A τῷ ἀδελφῷ. 
Τὸ χάλλος τὸ ἐπιποίητον est pulchritudo fucata. 
lta in orat. De regn., p. 17, Ἐρασθείης ἀχηθινοῦ 
βασιλέως χάλλους, ἀφεὶς τὸ φαινόμενόν τε xal ἐπ'ι- 
“ποΐητον. De Provid. p. 105, Tvphonis uxor vocatur 
θηλυτάτη μὲν γυναιχῶν τρύφημα προσεξευρεῖν xai 
ἐπιποιῆσαι χάλλει, x. τ. À. Dion. p. 40, Οὐ τῆφςφονεω- 
τέρας ἠχοῦς τῆς ἐπιποιούσης τῷ χάλλε! τῆς φύσεως. 
P. 60, Τεῖς βιδλίοις ἐπιποιεῖν. Cf. Jacobs. Lectt. 
Stob., p. 115 sq., et Lectt. memorabb. in Philo- 
strati Vitas Sopliist. in Seebodii, etc., Novis Annall. 
pirilologg. Supplement. 1, fasc. μι, 1852, p. 331. 

espexit videlicet Noster IL. iu, 55; cf. etiam in- 
fra c. 94, P 8, 

(46) "A δὲ γέγραφεν ὡς Ὁμήρῳ. « Insigne pror- 
Sus &áuáptrua μυτμονιχόν, dum id alteri affingere 
conatur. Nec enim lone ullo, aut rhapsodo opus 
est, qui duo hzc hemistichia Jliad. x [xxu, 401 
8q.], deprehendat. Quanquam non πεφόρηντο, sed 
πέλναντο, aul πίμπλαντο vulgo legitur. Sed nihil in 
eo presidii erroris sui habet Synesius : quippe qui 
non tam de verbis, quam de ipsa coma [Hectoris 
contendat, quam negat usquam ab Momero com- 
mendatam, aut ullam omnino fuisse. l'also id qui- 
dem. Nam et [lectorea coma apud antiquos cele- 
bris. Lycophron [ν. 1153 sq.]: 

— — γυμφίους ἀρυούμεναι, 
Τοὺς '"Exzopiios; ἡ γλαϊσμένους χόμαις. 


Et, quod magis mirere, Ἑχτόρειοι dicti sunt οἱ χομῦ.- 
ται Mlesych. t. I. p. 4134.] :"Exsópstot χομῆται" 3a2- 
v:ot xai Πευχέτιοι ἔχοντες τὴν ἀπ᾿ ἡλίον τοῖς ὥμοις 
περιχεχυμέντν τρίχα. Ubi ἱνίου leg., quod occiput 
significat (cf. Interprett. ad h. l., itemque ad Ly- 
cophr. l|. c.]. Quod ad Homeri lectionein pertinet, 
apparet veterem banc et receptam apud antiquos 


NOT.E. 


1114 


Homerici illius loci lectiohem excidisse, suinmmo 
criücorum atque intferpolatorum flagitio, cum mul- 
10 aptius elegantiusque sit πεφόρηντο illud, quam 


, πίμπλαντο aut πίλναντο. » PerAv. 


. (41) Πεφόρηντο. Mon. E πεφύρηντο. Eodem re- 
dit quod conjecerat olim Valckenarius (Opusec. phi- 
lologg., tom. Il, p. 61 sq.), πεφόρυντο. « Facile in- 
ducor, » inquit vir summus, «ut credam hos ali- 
quot versus [Homericos], 401, 402, 403 et 404, in 
codice Synesii non exstitisse : fieri enim vix potuit, 
ut homo doctus, quique scriberet cum cura, lectos 
adeo fuisset oblitus. Locum Homericum e nostris 
exemplaribus, non quid sibi de lectione Dionis vi- 
deretur, indicavit Paulus Leopardus n Emend., c. - 
19; sed Petavius in Synes, p. δέ, lectionem Dio- 
nis πεφόρηντο olim receptam, ac vulgata inulto 
elegantiorem esse judicavit: et cerle sensum opti- 
mum fundunt : ἀμφὶ δὲ χαῖται Kuáveat πεφόρηντο. 
Virgilius 1 /En., v. 480 : 


Fertur equis, curruque heret resupinus inani, 
Lora tenens tamen : huic cereixque comaque trghun- 
Per terram. (tur 


Neque tamen illud πεφόρηντο ab Ilomero positum 
existimo, aut etiam a Dione. Unica littera mutata 
dictio subnascetur Homerica et apprime loco no- 
Stro conveniens, πεφόρυντο. Hoc adeo accommo- 
dum, ut existimem genuinum esse : &;*gl 55 χαῖται 
Kuávsat πεφόρυντο, capitis raptati coma cum pul- 
eere commirte fedabantur. De cibis humi cum sor- 
dibus mistis el inquinatis in Odyss., x, v. 21, Xi- 
τός τε χρέα τ᾽ ὁπτὰ φορύνετο. Antipaler in epi- 
gramm: quod ad Suidam in v. ᾿Αμφίχλαστον edi- 
it L. Kusterus : Λείψανον ἀμφίχλαστον -- ἅπαν 
πεφορυγμένον ἀφρῷ. Hesvchius : Πεφορύνθαι, με- 
μιάνθαι. μεμολύνθαι. Vera lectioni olim superscri- 
ptum fuit interpretamentum ἐπίμπλαντο, nimirum 
τοῦ Χονισσάλον, quod preeesserat : hoc, ut sepe 
alias, locum non suum occupavit : deinceps, quia 
πίμπλαντο minus videretur aptum, alia sunt com- 
menti. Forte quis aliquando πεπάλυντο legendum 
contendet; me tamen ab altera lectione non facile 
demovebit. » Aliter tamen Ileynius, qui, przeunte 
Ernestio, in Observatt. tom. VIH, p. 350, Homero 
vindicavit πίτναντο, additis his verbis : « Yerum 
recte monet Ernesti πεφόρηντο ap. Synes. nihil 
aliud esse quam interpretamentum. » Quz cum ita 
sint, in nostro nibil mutandum duxi. 
48) Δειξάτω. Barb. δειξάτο (sic). 
(49) Οὗ — ror Ὁμήρου ῥαψῳδιῶν. De constru- 
ctione adverbii ob cum genitivo vid. Bernhardy 
Doctr. Syntax. L. Gr., p. 157. Al Ὁμέρου ῥαψῳδίαι 
sunt Homerica carmina. Voc. ῥαψῳδία illustravit 
Astius in libro qui inscribitur Grundriss der Philo- 
logie, p. 65 sq. . . 
(50) Οὐδ᾽ ἂν "Iura. Scilicet istum Ὁμήρου ἐπαι- 
vitnv, de quo videatur Plato in dialogo Jome. De 
rhapsodis nuper disseruerunt Nitzschius in Prolegg. 
ad Platonicum hunc dialog., p. 4 seqq., et auctor 
anonymus commentationis historico - critice De 
Rhapsodis, qu:e prodiit Vindobonze, 1824, 4, p. 5 sqq. 
Pro $»xi Mon. E vitiose scribit δολῶ. Ἐξευρεῖν re- 
stitutum ex Suida v. εὖ, ubi ἢ. 1. laudatur, probaa- 
tibus Porsono in Adversarr., p. 22 ed. Cantabrig. 
et Lobeckio ad Phrynich., p. 120. Nam codd. fere 
omnes cum editis libris conspirantes suppeditant 
ἐξευρήσειν (cod. Par. D ἐξευρήσειν suprascr. ἐφ). 
In Monacensi E iotacismi vitio scriptum ἐξευρίσειν. 
(54) Πῶς. Flor. B ποῦ (sic) corr. πως. Mox pro 
χομήτην Mon. E mutile habet μήτην. llotsiv, vor- 
stellen, schildern, von «inem erzühlen, praecipue, si 
tarum loca memorantur, usurpari solet. Vid. F. 
. Wolf. ad Plat. Sympos., c. 4, δ 5, p. 8, et Uste- 
rius ad Plutarch. Consolut. ad Apollon,, p. 25. Sic 
Noster infra, c. 21, p. 81: Καὶ yàp "Our. px ty 
μενὸν τοῦ x£o2 ἀγλαοὺ τὸν παρθενοπίπαν ἐποίησεν. 





8111 


tarch. Vit. Bruti, p. 48; coll. Nostro De insomn., 
p. 140 ; ep. 4, p. 162. 

(60) ᾿λπόλιωνι ἄνακτι. Vid. Iliad. 1, 56. Vers. 
seq. exstat ibid. vr, 273. Mon. A exhibet ἀθηναίοις, 
r$ ἃ m. sec. superaddito. Vitiose Barb. ἡὐχόμοις, 

(61). Nep! δὲ τῆς Ἥρας éxi6ovgvobenc. Ver- 
bum ἐπιῤουλεύειν cum infinitivo illustrant Hein- 
dorf. ad Plat. Protag., p. 585, et AÁstius ad eum- 
de& Plat. dialog., p. 167. Noster De Provid., p. 
4191, διὰ ταῦτα ilv ἐπιβουλεύουσιν ἀνελεῖν xal 
ἰδιώτην καὶ ἄρχοντα. Ceterum vid. Il. xiv, 159 566. 
Pro χαταχοιμίσαι in. Mon. E perperam scribitur 
χαταχοιμῆσαι, de qua confusione vid. Doissonal. 
ad Nicet. Eugen., p. 69, et Jacobs. al Achill. Ta!., 
p. 577. Verbum xazaxo:!sztw attigit Heusdins in 
Spec. crit. in. Plat., p. 89 sq.; et quod sequitur 
verbum χομμωτίζεσθαι e Nostro laudat Piersonus 
aJ Mer. Att., p. 257 sq. 

(62) Tov κεστοῦ. Celebratissimus locus lfome- 
ricus, quem respexit Noster, exstat Jl. xiv, 214 
sqq. Paulo post Flor. À male scribit τὸν ἐχόντων, 
el Venet. C «»v νοῦν. Bevingius : « Petavius inter- 

retatuc, subripit mentem iis, qui mentem habent. 
Sed quam inanis et. nostro indigna est hzc senten- 
tia, cui ne verba quidem satis respondent. Cestui 
illi inest sccundum Homeri Iliad. E , 917 : 


llápgacic,- it" Ex.leye vécor a0xa περ gporeór- 
tw».] 


Exinde loco τῶν ἐχόντων propono τῶν φρονούντων, 
vel leniori mutatione τῶν νηφόντων. » — Αἰ nihil est, 
quod de hujus loci integritate dubites, si modo 
referas verba τὸν νηῦν tam ad χλέπτε:, quam ad 
τῶν ἐχόντων. Nm ita loqui solebant Grzei brevi- 
tati studentes, ὃ. c. Xenoph. Anab. vi, 6, 21 : Ἐγώ 
εἶμι, ὦ KA£avóps, ὁ ἀφελόμενος Δεξέππου ἄγοντος 
τοῦτον τὸν ἄνδρα, ubi verba τοῦτον τὸν ἄνδρα et ad 
proximum ἄγοντος et ad remotius ὁ ἀφελόμενος per- 
tinent. Caeterum τῶν ἐχόντων (sc. τὸν νοῦν) idem 
siguificat, quod τῶν φρονούντων vel τῶν vr.góvttbv. 
Bene Cornarius, surripit mentem prudentium. 

(63) Ἐν ταὐτῷ μυρα.Ἰοιφρῆσαι. Monacc.. omnes 
cum Rehd. habent ταυτῷ. Dein Mon. A, Par. C et 
Vat. μυραλιφῆσαι. Sed « in priori libro a m. sec. 
in ras. positum. Flor. A, Par. B, Barb., Monacc. 
BCDE et Veneti BC dant μοιρλλοιρτ σαι. Ita lege- 
batur etiam in Rehd., in quo t ante p a m. [2 
ster. erasum est. Clem. Alex. Pedag. n, 8, p. 210: 
Λιαφέρει δὲ ὅλως τὸ μυραλοιφεῖν τοῦ μύρῳ χρίε- 
σθαι" τὸ μὲν γὰρ, θηλυδριῶδες “ τὸ δὲ χρίεσθαι τῷ 
μύρῳ, καὶ λυσιτελεῖ ἔσθ᾽ ὅτε, ubi conf. Potter. Vid. 
Anecdota Hemsterhuss., t. 1, p. 175, οἱ Lobeck. ad 
Phrynich., p. 571 sq. 

[ TG]. Πεξαμένη. «Correxi ex liom. Iliad. € 
176]: 


Πεξαμένη χερσὶ πλοχάμους Éa.le£6 casuobc. 


Nam scripti omnes hoc loco mendosi. » PErAv. — 
Codd. Mon. ACE, Par. C, Vat. et Venet. À exhibent 
“᾿λεξαμένη (ita etiam Par. BD et Veneti BC) χερσὶ 
TÀ).. omisso ἔπλεξε. Rehd. cum ed. Turneb. πλεξαὰ- 
μένη (sed in Rehd. abrasum) χαίτας πλοχ. πλεξ- 
μένη φαεινούς. Mon. BD χερσὶ mox, πεξαμένῃ, 
ordine inverso οἱ sine ἔπλεξε. Πεξαμένη pro ἔπλεξε 
dant etiam Par. BD., Flor. A et Barb. χαίτας χερτὶ 
πλοχ. πλεξαιμλένη φαεινούς. Flor. D πλέξατο (Ve- 
neti BC πλέξαιτο) φαεινούς. Cf. lleynius ad ἢ. l. 
T. Vf, p. 558. Vers. seq. Mon. C vitiose habet χαλ- 
δούς. À Mon. E post ἐγχωμίων abest ἄξιον. 

(65) Ὁ «ἰόχος. Sic Flor. A, Mon. BDE nec non a 
sec. m. Rehd., idemque Bevingius conjecit. 
Vulgo ὁ λόγος. De utriusque vocis permutatione 
vid. ad c. 11, p. 73, et Jacobs. ad /Elian. p. 582 et 
4Vi. Deinde Mon. E, ἐπεὶ τὸν 5la. 

(60) "Ax εἰς εἴποι. Venet. € ἄν τὶς εἴ τις εἴποι 
(sic). Par. C et Vat. εἴποι τις ἄν. 


NOT. 


1718 


(67) Τῶν Δίωνε π. Flor. B, Monacc. εἰ Vencti 
omnes una cum Vat. praebent τῷ Δίωνι m. 

(08) Οὐκ ἄγω γε [τὰ] ψευδῆ. Rehd. ἔγω γε, 
supra corr. ἃ m. ree; ἄγω γε. Par. Α ἀγωγὰ τὰ 
ψευδῆ. Mon. C ἀγωγὰ (τὰ Ψ.), in marg. ἔγω vs. 

lor. À τὰ (suprascriptum ταῦτα) ψευδῆ. Flor. 
B ταῦτα τὰ ψευδῆ. Mon. A et Vat. recte οὐχ & 
Y€ Ψευδῇ. Par. C οὐχ ἄγω γε ψευδῆ (slo) 
cum lacunula. Seclusi igitut articulum prorsus 
inutilem. 

(09) Περί τε τῶν ἀῤῥέγων xal 0nAsiov. Flor. 
B'et Mon. A ante θηλειῶν inserunt τῶν. quo non 
opus est. Vid. ad Or. de Regno, p. 208, 219 sq., 
εἰ 521. Dein Mon. Α εἰ proxima vocis e corr. 
ras. habet. 

(10) Της £v ἄστροις ᾿Αὐροδίτης. Barb. et Mon. 
À τοῖς pro τῆς, quod in Mon. ( e τοῖς correctum 
est. Barb. et Mon. C ἐνάστοοις. Ἐν ἄστροις dixit 
pro ἐν οὐρανῷ ἀστερόεντι. De Veneris stella vid. Plat 
Epinom., p. 987 B. ; p. 513 ed. Ast. ; et Ciceron. 
De nat. deor. n, 20, p. 386 seqq., ibique Davis. et 
Creuzer. Commode cum nostro loco comparat Lo- 
ΝΥ: Aglaoph. t. 1, p. 79. Sophocl. Track. 
v. : 


Ὁ tov κατ᾽ ἄστρα Ζηγὸς αὑδηθεὶς γόνος. 


(71) Εἰς σφαιρικὴν &xigdreiar. Prieposito εἰς h. 
l. est quod attinet ad, de (vid. Matthize Gramm. Gr. 
p. 1144). Noster infra c. 22, p. 85, Πάμπολυ γὰρ ol 
πάλαι τῶν νῦν εἰς ἀλήθειαν εὐστοχώτεροι. De Pro- 
vid., p. 91, τὸ σμιχρὸν εἰς διαφοράν. Catastas. 1, 
p. 901, Ἐχεῖνο μεῖζον εἰς λόγον χρημάτων, τοῦτο 
6b εἰς εὐδοξίαν oux ἔλαττον. Serm. ad Paon. p. 510, 
ἔλαττον ἔχειν εἰς δόξαν. Cf. Indie. τως. ad Agath. 
Hist., p. 415 ed. Nicbuhr. Cxtterum vid. supra c. 9, 
p. 72. ibique adnotat. 

(12) Εἴρηται δὲ οὕτω καὶ περὶ rov Διός. Barb. 
οὕτως. De forma οὕτως sequente consona vid. ad 
c. 16, p. 79. Idem liber una cum Par. B post xol 
male inserit τοῦ. Proxime Venet. C pro χορωνίδα 
vitiose scribit χωρωνίδα. Deinde Par. C, Vat. et 
Mon. € τῶν λόγων. Ante Δίων Par. C et Vat. 
nunt ὁ. Statim Mon. C scribit ἀπέθτχεν. Locutio- 
nem proverbialem xopovlóa &z:::0£va:, Latin. coro- 
Nidem vel finem imponere, verrac. die Krone auf- 
setsen, exemplis illustrat Hadr. Junius in Adagio- 
rum Collectione sepius memorata p. 574 sq. 

(15) Ὡς ἃ 'Oufipo τεθεο.ἰόγηται. « Sic egoex vet. 
cod. restitui, cum hactenus articulus subjunctivus 
desideraretur. » PErav. — Ἃ deest in Par. ABD, 
Florr. AB, Barb., Mon. BD atque Rehd. De re 
conf. c. 9, p. 73. Mox Barb. habet πρὸς ἀλή- 
0:2v. 

(14) Ἔν δή τι. Tt Flor. A om. Εἷς τις est. Lati- 
norum tnus aliquis, nostrum irgend einer. 

(18) Al furróusvac τρίχες ἀπὸ τῆς xegadnc 
tov Διός. Male vertit Cornarius valentes come fin 
capite Jovis. Rccte Petavius agitata Jovis cesaries ; 
nam ῥώννυσθα!: ἢ. 1. idem est, quod Homericum 
ῥώεσθαι (vid. Hevn. ad Il. 1, 529), vehementer mo- 
veri, agitari. Cf. supra c. 9, init., ibique not. I 
seqq. Mon. E pro à perperam babet ὁ. 

(16) Οὐδὲν ἔτι μέρος. Pro μέρος Venet. C seribit 
λόγος. Adnotat Bevingiue : « Quid? Homero et La- 
cedz:moniis sublatis nulla pars relinquitur orationi 
Dionis. (Omitto quod solecum sit nulla parsyrelin- 
quitur orationi, etc., pro nulla pars orationis relinq.) 
Minime verum ; sed iis sublatis nulla probatio re- 
linquitur. Lego itaque οὐδὲν τεχμήριον ὑπ. --- Ibid. 
p. 86, μέγα δὲ xal οἱ ζωγράφοι παρέχονται τῷ λόγῳ 
τεχμήριον. » — Tum Par. DC et Mon. BD τῷ λόγῳ 
τοῦ Δίωνος. Flor. B τῷ Δίωνος λόγῳ. De vulg. le- 
ctione conf. Sicbelis. ad Pausan. t. 1. p. 17. Dativus 
autem, qui offendere non debebat Bevingium, pro 
genitivo a Nostro positus cst scheinate Colophonio, 
de quo dixi ad c. 6, p. 124. 

(11) Ὅπερ. Wehd. x e corr. habet. In scqq. idem 


- 


1721 


matica in Matthzi Lectt. Mosqq., vol. 1, p. 76. 
Heindorf. ad Plat. Phedon. p. 187 sq. ; Boissonad. 
ad Eunap. l. c., et ad Basil. Cesar. Scholia in Gre- 
r. Nas. or. 1 contra Julian. imp. in Notices et 
;rtraits des mss. de la Biblioth. du Roi, tom. XI, 
P n, p. 115 sq. (a); Passov. Lexic. Gr. b. v., 
chmann. ad Lycophron. Alexandr., vol. I, p. 11 
et 95; Ast. ad Plat. Phedon., p. 7140. Τὸ σχότος 
habet nester ep. 105, p. 249, et ep. 154, p. 992, 

πυχνὸν xai βαθὺ σχότος. Cf. supra c. 6, p. 69. 
(96) Aopia.kocov — Tvraixóc. Flor. b. Mon. 
ABCD, Par. D, Vat. et Veneti scribunt δορυαλώτον. 
]n Nostri libro De insomn., p. 148, Ἥ γε (i. e. ἡ 
τύχῃ) ὑπέδειξεν ἑσμοὺς διχτναλώτων xa δοριαλώ- 
των (sic ed. Turneb. cum codd. Monacc. 85, 461 
εἰ 481, itemque Rehd.), Petav. 1, 2, adoptavit δο- 
ρυαλώτων, quod mihi non probetur. Vid. Theo- 
gnost. in Indic. ad Bekkeri Anecdott. Gr., t. HI, 
p. 1356, V. l'acrpióovAoc, Boissonad. ad Philo- 
strat. Her., E 645, Lobeck. ad Sophocl. Ajac., 
chman l p. 


. 955 sq., n. ad Lycophron. vol. 
251, 274 ct 290. In seqq. ἡ γνώμη idem signi- 
ficat quod ἡ εὔνοια. Pro συμμείνειεν Par. B eta 


sec. m. Barb. habent συμμείνοιεν. Mon. E συμμέ- 
VELSV. 

(97) “Ὁ xal πρῶτον. Mon. E ὁ. Ante τῆς ψυχῆς 
intell. x. Ita etiam Homerus JL. 1v, 146 : Δὐτὰρ ^ 
σύλα πῶμα φερέτρης. Τοῦ συνῳχηχότος est matri- 
monio cum ea juncti, s. mariti, de qua verbi συνοιχεῖν 
notione egregie exposuit Wvttenbach. ad Plutarch. 
Opp. Mor. t. 11, p. 191 sq. ed. Lips. Cornarius 
vertit : Equidem captive mulieris mens etiam cum 
marito manere poterit. Aut (l1. at) adulter hoc ipsum 
est, quod etiam frimum anime conjugis mariti be- 
nevolentiam spoliavit. Pelaviüs : Atqui bello capta 
uxore, eadem in conjuge charitas perseverare potest ; 
ab adultero autem omnis est primum e virorum ani- 
mis sublata benevolentia. Caeterum ob oculos vide- 
tur habuisse Noster Xenophont. Hier. imn, 5-4 : Οὐ 
μὲν δὴ λέληθεν οὐδὲ τὰς πόλεις, ὅτι ἡ φιλία μέγι- 
στον ἀγαθὸν xaX ἤδιστον ἀνθρώποις ἐστί " μόνους 
γοῦν τοὺς μοιχοὺς νομίζουσι πολλαὶ τῶν πόλεων 
νη ποινὶ ἀποχτείνειν, δῆλον ὅτι διὰ ταῦτα, ὅτι λυ- 
μαντῆρας αὐτοὺς νομίζουσι τῆς τῶν γυναιχῶν φιλίας 
πρὸς τοὺς ἄνδρας εἶναι. Ἐπεὶ ὅταν γε ἀφροδισιασθῇ 
κατὰ συμφοράν τινα γυνὴ, οὐδὲν ἧττον τούτον ἕνεχεν 
τιμῶσιν αὐτὰς οἱ ἄνδρες, ἐάν περ ἣ φιλία δοχῇ αὐ- 
ταῖς ἀχήρατος διαμένειν. 

(98) 'E£ ἡμισείας. Noster De Provid., p. 125, 
Ἵνα jm ἐξ ἡμισείας τὰ Αἰγύπτια πράττοι xaxox, et 
p. 127, Τοῖς ἡμιμοχθήροις τε καὶ ἐξ ἡμισείας χρη- 
στοῖς. Verba τε xai ἐξ μια. exciderunt in editt. 
Petav. Dion. p. 52, Ἐξ ἡμισείας εἰδότες. Ep. 10, 
p. 170, Ἐξ ἡμισείας ἂν ἔπραττον πονήρως, kv ὑμῖν 
εὐτυχῶν. Vid. Schaefer. ad L. Bos. Elie L. Gr., 
P- 506 sq. Τὴν ante τοῦ. yov. ζημίαν Mon. C om. 

(99 Avrotc — τοὺς δημίους ὁπιλίζουσιν. Barb. 
ἐπ αὐτῆς ex iotacismi perturbatione. Mon. E iz' 
αὐτούς. lta supra c. 6, p. 68, 'Exi δὲ τοὺς γόητας 
ἔξοεφον τοὺς δημίους. De Provid. p. 128, Ἐπὶ του- 
τὸν Ἑλλανοδίχαι τοὺς μαστιγοφόρους ὁπλίζουσι. 
Serm. ad Ραοπ., p. 508, Ζήνων---γὰρ οὐδ᾽ àv ἀριθμή- 
σαις ῥᾳδίως ὅσας ἐξέκοψε τυραννίδας, συνιστὰς Em 
αὐτὰς (sed Canter. c. marg. Petav. babet ἐπ᾽ αὐταῖς, 
quod in libro Mon. 476 a m. sec. in ἐπ᾽ αὐτὰς 
mutatum est) τὸ ὑγιαῖνον τῶν πόλεων. Αἱ Hom. u, 
p. 297, μέχρι χθὲς χαὶ πρώην ἀδελφοί τε ἐπ᾽ ἀδελ- 
Q^i; (ubi quinque codd. Monacc. una cum Guel- 
ferbyt. atque ed. Canter. ἐπ᾽ ἀδελφοὺς legunt), xal 
Tai; ἐπὶ πατρὶ (cod. Guelf. μητρὶ), xaX πατὴρ ἐπὶ 
τῷ γένει παρεχάλει τὸν δήμιον. De constructione 
prxpositionis ἐπί, in, adversus, cum dandi casu 
vid. etiam Matthie Gramm. Gr. p. 1168. Pro xn- 
πουροὶ libri Monacc. omnes, Rehd., Venet. C, 
Lectt. Varr. Turneb., marg. Petav. et qui laudat 


NOTAE. 


1723 


b. l., Thomas Mag. b; 718, exhibent χη πωροί. Con- 
tra in Nostri ep. 152, p. 268, pro edito χηπωροὺς 
codd. Mon. 50 et 481 dant χηπουρούς. Deinde in 
libris scriptis et editis exstat ῥαφανίδας (Par. B 
vitiose habet ῥεφανίδας), non ῥαφανῖδας, ut Kuste- 
rus ad Suid. V. ῥαφανὶς, t. Ill, p. 255 citans hune 
locum scripsit. Hujus vocabuli Htteram t apud. At- 
[1608 corripi precipitur in regulis de prosodia ap. 
Hermann. De emend. rat. Grac. gramm., p. 1, 
p. 447. lta legitur etiam ap. Lucian. De morte Pe- 
regrini, c. 9, t. VIII, p. 271 Bip., ῥαφανίδι τὴν πυ- 
γὴν βεδυσμένος. Sed apud Aristophanem et in co- 
micorum fragmentis ultimam longam esse docuit 
Bachmannus ad Lycophr. Alexandr. vol. I, p. 278. 
a ae: Lexic. PM 
Alc — κιμωρέας yortat. Par. B ὑπ 

χονται. De re vid. Aristoph. Nubb. v. 1083 ibique 
Schol., Lucian. l. c., Suid. 1l. I, et ibi Kuster., Reiff. 
ad Artemidor. t. H, p. 297; Wagner. ad Alciphr. 
t. II, p. 192. Pro ἐπειδὰν codd. Monacc. BD scribi- 
tur ἐπειδ᾽ àv (quod ante exhibebat etiam Mon. C), 
varietatein mss.solemni. Cf. Bekker. Spec. Philostraé. 
p. 24. Mon. C dat ἁλώ τις et Flor. A τῆς pro τις. 

(2) Ἔν μὲν δή. Mon. Α et Venet. À om. δή. Iz 

ximis μὲν a Mon. C abest. 

(3) Συχνὰς μὲν οἰκίας ἀναστάτους ἐποίησεν. 
Οἰχία pro familia habet Noster etiam De Prov. bes et 

. 19, p. 221, itemque οἶχος De Provid. p. 105, et 

e regn. p. 5 et 8; cf. Held. ad Plut. Timol. p. 
9594, ᾿Ανάστατον ποιεῖν. 5. ἀνιστάνάι (vid. Or. de 
regn. p. 25), sedibus expellere, evertere, s. subvertere, 
illustrant Budsus in Comment. in L. Gr., p. 472, 
et Held. ad Plut. Timol. p. 504 sq. 

(4) Συῤῥαγῆναι. De hoc verbo vid. ad c. 15, 
init. — « Clem. Alex. m Ped., c. 2 [t. 1, p. 259, 
55, Potter.]: Ἥπειροι χεχένηνται δύο ἀπαιδεύτοις 
ἡδοναῖς, xal χλονεῖται τὰ πάντα μειραχίῳ βαρδάρῳ᾽ 
Ἑλλὰς ὅλη ναυτίλλεται * στενοχωρεῖται δὲ dj θάλασσα, 
ἠπείρους φέρουσα. » PEgTrav. --- Mox Barb. ἀλλή. 
λοις, corr. αἷς, Mon. E ἀλλήλοις (sic, 6. lineola). 
corr. at;. [n seqq. idem Mon. liber σχῆπτρα. Ad 
yerba μοιχεία γέγονε πρόφασις vid. Herodot. I, 

-4. 

5) Ὃ τούτου zxoAv χεῖρόν ἐστιν. Mon E ó. 
Dein Mon. AC, Par. C et Veneti AC πολὺ τούτου 
y-. ordine inverso et ap. Nostrum ssepius obvio, 
veluti supra c. 3, p. 64, Πολὺ δὲ ταῦτα oxav póccpa. 
Ep. 154, p. 291, Παρὰ πολὺ τούτων εἰσὶ xaxobatyuo- 
νέστεροι σοφισταί. Ep ὅδ, p. 191, Πολὺ γὰρ ἂν 
ἡδίους τότε σοι παραγένοιντο. Ep. 105, p. 241, 

Ἐλέγξει με Κυρήνη, χειμένη πολὺ δήπου τῶν iv 
τῷ Πόντῳ πόλεων ἀχριδέστερον. Cf. Bornemann. 
ad Xenoph. Conviv. t, ὁ, p. 46, et Stallbaum. ad 
Plat. Euthyphr. p. 92, et Remp. t. ll, p. 290 ed. Goth. 
Ἔστιν pro vulgat. ἐστι dederunt liri Mon. BD. 
Tum Flor. A et Mon. E perperam scribunt τοῦτον 
rO τοῦ τόν. 

(6) Οἱ Κιλεισθέναι. Flor. A, Monacc. omnes, Vat., 
Veneti AC et Suidas v. θιωσώξεης exhibent oi χλει- 
σθένεις (Venet. B oi χλεισθήνεις). Tuentur tamen 
vulgatam Flor. B, Barb. et Rehd., item Suidas 
v. Κότυς. Vid. supra ad c. 6, init. De Clisthene 
cinzxedo adisis Aristoph. Nubb. v. 254, ibique schol. 

. $29 sq. ed. Herm., et Acharn., v. 117 sqq., Max. 

yr. xxv, 3, p. 303 et 5305, necnon Suid. v. Br«veiv., 
coll. Hadr. Jun. De coma, c. 4, p. 505; de Ti 
marcho vid. /Eschin. orat. adversus Timarch., t. T, 
p. 37 . ed. Brem. ; in Oratt. Att. ed. Bekk. t. Ill, 
p. 962, k^ seqq., et Suidam v. Tíuapxoc. 

(7) Οἱ πρὸς ἀργύριον τὴν ὥραν διαειθέμενοι. 
Qui argento juventutis florem vendunt, i. e. οἰἠ “αΐ. 
Vid. Ruhnken. ad Hesych. t. Il, p. 1594 ed. Al- 
bert., v. ὡραιοπόιλας. Τὴν in. Mon. C superscri- 
ptum. Locutionem τὴν ὥραν διατίθεσθαι, απανᾷν 
sive πωλεῖν attigit Jacobsius ad Achill. Tat. p. 960. 


(a) Et inter Opera Gregorii Naz., nostra editionis t. Il, Patrologie Gr. t. XXXVI.. Epir. 


1725 


(10) Ὁ μὲν γὰρ Φερεκύδης. Pro γὰρ ap. Suid., 
qui excitavit ἢ. 1. v. Ἐσπηκλυγάζονται, legitur οὖν. 
— « JElian. 1. iv, (c. 28] et. v, c. 2] Var. [Hist.]; 
Aristol. v, [v, 25, 1, t. I, p. 957 ed. Schneid.; v, 
91, vol. J, p. 556 seq. ed. Bekker.] Hist. [Anim]; 
Plin. |. vii, c. 51; Apul. n, Flor., [p. 351 sq. Εἰ- 
menh.; l. n, n. 15, t] ur, p. 58 ed. Lugd. Bat. nov.], 
qui ambo serpentes erupisse ex ejus corpore scri- 
bunt. At Plut. in Vita. Prlop., |t. I, p. 289 ] cum 
in Sylla, | t. I, p. 474 ] idem, quod reliqui, de 
Pherecyde narrasset, refert Φερεχύδην «bv σοφὸν 
hostiz instar ὑπὸ Λαχεδαιμονίων ἀναιρεθέντα, xal 
τὴν δορὰν αὐτοῦ χατά τι λόγιον ὑπὸ τῶν βασιλέων 
φρουρουμένην, » PeTAv. --- Vid. Sturz. Commentat. 
de Pherecyde. quam Pberecydi suo premisit, ed. 
alt. P 44 seqq. Vitiose Par. B et Barb., θυμάτιον 

ro θοιμάτιον. Suidas l. c. inverso ordine habet 
πτλυγαπάμενος θοιμάτιον. Veneti AB dant. ἐπιλυ- 
γασάμενος, de qua scriptura vid. Ruhnken. ad Ti- 
mac. p. 100; et Pierson. ad Mer. p. 165. Ἐπηλυ- 
γασάμενος Schol. margini libri Mon. A a m. rec. 
adjectum interpretatur σχεπάσας, χαλύψας. [ἃ οἱ 
Suidas h. v., additis verbis λύγη γὰρ ἡ ax:á. Pa- 
riter usus est v. ἐπηλυγάζεσθαι, de quo docte co- 
pioseque exposuerunt Budaeus Comment. L. Gr., 
p. 946; Wassius et Dukerus ad Thucyd. vi, 56, vol. 
IV, p. 592 ed. Bip., Muhnkenius ad Time. p. 99 
sq.; Sallierius οἱ Piersonus ad Meer. 1l. c., Schnei- 
derus ad Aristot. De animalibus, t. ΤΥ, p. 57, et 
Jacobs. ad /Elian., p. 57. Synes. noster ep. 154, 
. 292, πυχνὸν xal βαθὺ σχότος ἐπτλυγάσεται (Cod. 
ehd., qui fragmentum hujus epistole oratiosi De 
regn., c. 94, p. 55 ed. mes, post μεταπεφοῦνται 
mirum in modum immistum habet, una cum Mo- 
nac. 590 ἐπιχυγάσεται scribit). Figurato sensu. hoc 
verbum legitur ep. 105, p. 250, Δόγματα δὲ oix 
ἐπηλυγάσομαι, ubi cod. Gaelferbyt. ἐπιχρύψω ἀπὸ 
τοῦ ἡ λύγη, ἡ νύξ, Lipsiensis vero et Monac. B 
ἐπιχρύψω superaddunt. 

uS Χρῷ ÓnJAor, ἔφη. Memorat Diogenes Laért. 
Ι, 118 : Οἱ δὲ (sc. φασὶ) φθειριάσαντα (1. e. Φερε- 
χύδην) τὸν βίον τελευτῆσαι. "Ote xat Πυθαγόρου 
παραγενομένου χαὶ πυνθανομένου, πῶς διαχέοιτο, 
διαθαλόντα τῖς θύρας τὸν δάκτυλον εἰπεῖν" Χρωτὶ 
δῖλα. Καὶ τούντευθεν παρὰ τοῖς φ'λοσόφοις (sic e 
Suida v. χροῖ &11.1a legendum, suadente Sturzio in 
Comment. de Pherecyde, p. 11, necnon ex Arsen. 
Violct., p. 477, pro vulg. παρὰ τοῖς φιλολόγοις) ἡ 
λέξις ἐπὶ τῶν χειρόνων τάττεται οἱ δ᾽ ἐπὶ τῶν βελ- 
τίστων χρώμενο: διαμαρτάνουσιν. Rursus Noster ep. 
116, p. 253 : Ἐγὼ δὲ ὡς οὐ σοῦ πρεσδύτερος μόνον, 
ἀλλὰ χαὶ ἔδη πρεσδύτης, χρῷ δῆλον, ὁ Φερεχύδης 
φησίν. 

(17) Τὴν γνέσον. 1. e. φλειρίασι). Deinde pro 
vulg. iós!xvua cuin Flor. ἃ et Mon. ABD scripsi 
ἐδείχνυεν. 

(18) Πασχητιῶν. Vid. Hesych. v. 
t. Il, p. 890 ed. Albert. 

(19) Ταῖς θειξὶ σημαινόμεθα. Aristoph. Nub. v. 
947 sq χομήτην "Aypióv τινα τῶν λασίων τούτων, 
et v. 1094 sqq., τουτονὶ Γοῦν οἶδ᾽ ἐγὼ, χἀχεινονὶ, 
KaY τὸν χομήτην τουτονί. Cf. Wyttenbach. ad. Plat. 
Phaedon., p. 207. — Xruawóns0a idem est quod 
τεχμαιρόμεθα. Vid. Lobeck. ad Sophocl. Ajac., 
p. 223. 


H«c xncig, 


CAP. XXII. 


(20) Εἰ δὲ καὶ ἡ παροιμία cogór. Well. χρῆμα 
vel τι. Vid. δὰ c. 9, p. 72. Coll. Wyttenbach. ad 
Plutarch. Opp. Mor., t. J, p. 40 ed. Lips. Apodo- 
sin post εἰ 65 supprimi solere monitum jam ad c. 6, 
». 69. 

(230 Πῶς δ᾽ οὐχὶ σοφόν», Absunt liec. verba co- 
dice Mon. €. Pro& in Mon. A exstat δὲ. Verba ὃς 
-- περὶ idem liber a linca ad lineam e corr. sec. 
m. habet. Flor. B scribit yx? pro δ᾽. Περὶ o po- 
suit, quaai precessisset αἱ παρηὶμίαι, secundum 


NOTAE. 


1736 


σχῆμα πρὸς τὸ σημαινόμενον. Vid. ad c. 4, 1s 18. 
Aristotelem  proverbiorum collect:onem edidisse 
veterum plures testantur, quos recenaent Menagius 
ad Diog. Laért., t. II, p. 197, et Fabricius in Bibl. 
Gr., vol. III, p. 399 ed. Harl. Mox Venet. C in con- 
textu habet ἱστορίας, in marg. φιλοσοφίας. Dein 
Mon. E μεγίστας corr. as. Flor. A φὐοραῖς, in 
marg. Ye. φοραῖς : de qua permutatione adnotavit 
Boissonadius ad Philostrat. Her. p. 344, ad Nicet. 
Eug., p. 585, et Herodian. Epimer., p. 287. Pro 
ἀπολομένης in Vat. est ἀπολογουμένης. Mon. C qa 
m. emend. habet. Tum Par. C et Vat. vitiose scri 

bunt ἐγχαταλείματα. De eleganti vocis ἐγχατάλειμ: 
pa similiumque usu multus est Ruhnkenius 'ad 
Time. p. 109 sq. Respexit Noster, monente eodem 
Ruhnkenio, Plat. 8499. ni, p. 677 : Ὡς oi τότε πε- 
ριφυγόντες τὴν φθορὰν σχεδὸν ὄρειοί τινες ἂν εἶεν 
νομῆς, ἐν χορυφαῖς πον σμιχρὰ ζώπυρα τοῦ τῶν 
ἀνθρώπων γένους διασεσωσμένα. Sed dignus inpri- 
mis est qui apponatur similis Aristotelis locus, Me- 
taphgs. xit, 8, ed. Brandis. p. 254, 15-19 ; Bekker. 
ed. vol. II, p. 1074, b. 8-15 : Εἴ «t; — — λάθοι - - 
£5 — ὅτι θεοὺς ᾧοντο (sc. οἱ ἀρχαῖοι xai παμπά- 
λαιοι) τὰς πρώτας οὐσίας εἶναι, θείως ἂν εἰρῆσθαι 
νομίσειεν, xal χατὰ τὸ εἰχὸς πολλάχις εὑρημένης 
eig τὸ δυνατὸν ἑχάστης xai τέχνης χαὶ φιλοσοφίας 
xai πάλιν φθειρομένων χαὶ ταῦτας τὰς δόξας ἐχεί- 
νων οἷον λείψανα περισεσῶσθαι μέχρι τοῦ νῦν. Cae- 
terum conf. etiam Plat. in Critia, p. 109 sqq. — 
Proxime pro διὰ συντομίαν Mon C suppeditat διὰ 


τὴν σ. 

92) Παροιμία δήπου. Sic Par. ACD, Flor. A, 
Mon. ACE, Vat. et Venet. A. Reliqui cum editt. 
pro δήπου habent δή. Ep. 57, p. 192, τὸ γὰρ àga- 
νιστιχὸν τῷ δη μιουργιχῷ δήπου πολέμιον. 

(25) Βόειον. Exstat in marg. codicis Mon. À gl. 
μέγα. Item Suidas βόε!α explicat voce. μεγάλα. Ad- 
notavit de h. 1. Thom. Reinesius Varr. Lectt. . n, 
p. 150 sq. : « Interpretes, qui τὸ βόειον modo per 
adverbium superbe, modo gravi trucique aspectu 
esse reddiderunt, nihil ad rem dixisse perspicue 
planum est. Βόειον ἐπιδλέπειν nova notione Syne- 
sius dixit pro acute, iutentis oculis, ἀτενὲς xaX συν- 
πόνως intueri et bene — penitus perlustrare; quod 
alius xatvótr zo; ὀνομάτων ζηλωτὴς posset non in- 
feiicius βουθλέπειν. Bóstoz enim συνώνυμον est τοῦ 
μέγας apud Plut. Qu. Grec., 56, quemadmodum 
poeta 8o zv appellavit τὴν μεγαλόφθαλμον, xat fou- 
γάϊον τὸν μεγάλαυχον. » 

(234) Εἰς ἀήθειαν». Quod. attinet. veritatem. Vid. 
ad c. 20, p. 85. Εὔστοχος dicitur is, cui recte con- 
jiciendi vis inest. Vid. Ernesti Lexic. techn. Grec. 
Rhet., p. 145 ; Ast. ad Platon, Legg., p. 556 sq. ; 
Jacob. ad Lucian. Toz., E 60. Noster in Dion., p. 
91 : Πείσαιμι δ᾽ ἂν xat ἄλλον, ὅστις E0stoyo; ἤθοις 
εἰρωνείαν τε xal ἀλήθειαν Ex παντοδαποῦ λόγου φω- 
ράσαι. [b., p. 61, ἤδη δέ ποτε τοῦ μὲν ἐνθυμήμα- 
τος εὔστοχες γέγονα. 

35) Τίς οὖν ποτ΄. Mon. BD c. Turn. et Petav. 
t. 1, 2, πότ᾽. 

(26) Kal tí. βούλεται. De regn., c. 9, p. 15. 
Τοῦτο γὰρ ἣ διάνοια βούλεται ὀνόματος, ἐφερμῇ- 
νεύειν τὸν θεὸν αἴτιον ἀγαθῶν. 

(31) Οὐδεὶς κομήτης, ὅστις οὔ. Mon. C. οὐδεὶς 
χομέτις (sic). Addunt Mon. A, Paris. C et Vat. hoe 
scholium : Οὕτως ἔχε! πᾶσα ἡ παροιμέχ " οὐδεὶς xo- 
utens, ὅστις οὐ βινητιᾷ, quod ex Parisino libro ex- 
citavit jam vir cl. Boissonadius ad Eunap., 420. In 
contextu Monacensis libri aut βινητιᾷ aut. simile 
videtur fuisse verbum, cum post ὅστις οὐ rasura 
compareat. Plene noster ep. 104, p. 214, Τοῦτό γε 
πάντω; οἶσθα τὸ, 

Οὐδεὶς κομήτης, ὕστις οὗ ψφηνίζεται, 
Consentit Suidas v. fec gute et v. Ἑηνίζω, quo 
utroque loco etiam. liec. Nostri. citantur. Sed v. 
Οὐδεὶς κομήτης Jlexieographus versum. istum ita 
exhibet : 


4139 


Mon. C et edit. Turneb. Κυδελλίοις, qua de scriptura 
cf. Hemsterhus. ad Lucian. t. |], p. 309 Bip., et 
Tzschuck. ad Strab. xu, p. 182. Cornarius vertit : 
Eos, qui inter pocula [jai versantur, ut χυπέλ- 
λοις legisse videatur. Phrea, ii, qui se lustris de- 
dunt, moxque ricinum (leg. vicinam) etc. Addunt 
Mon. A, Par. C et Vat. hoc scholium : Πορνείοις, 
ἀπό τινος Κυδέλης πόρνης περιφανοῦς. Sed auctor 
noster, respiciens Cybeles sacerdotes, s. gallos, evi- 
ratos istos homines (vid. Juvenal. Sat. n, v. 114 
sqq., et Sat. vi, v. 512 sqq., Hadr. Jun. in Adagg. 
s. v., in Cybeles sacrario fractus, Bottiger. in libro 
cui titulus est : Jdeen zur Kunst-Mythologie. Curs. 
l, p. 281 sqq.), his verbis perstrinxit pathicos. Vid. 
L'obeck. Aglaoph. t. II, p. 1015, ubi vir prastan- 
tissimus laudans ἢ. ]. tacite scripsit Κυδελείοις. 
Dein Mon. E habet τοῦ χατεαγότας. Ὁ χατεαγὼς est 
fractus, effeminatus, molli, vid. Albertius ad He- 
svch. t. ll, p. 91, et in Auctar. Emendatt. ad 
Hesych. t. c., p. 192, Schaefer. ad Dionys. Hal. 
De composit, verbb., p. 257; Bake ad Cleomed. p. 
419 sq. ; Clemens Alex. Pedag. m, 5, t. I, p. ; 
σόφισμα τοῦτο χατεαγότων ἀνθρώπων, εἰς τὴν γὺ- 
ναϊχωνΐτιν χατασυρομένων, x. τ. λ. Cf. ui, 11, t. c., 
p. 293; Dio Chrysost. or. n de Regn., p. 91, xai 
χατεαγότα μέλη ἀμούσοις χαμπαῖς, xai πολυφώνων 
ποιχιλίας. 

(9) ᾿Αδίχοις ὀρθαϊλμοῖς ὁρᾷ. Par. C et Vat. 
ὀφθαλμοῖς ἀδίχοις ὁρᾷ, ord. invers. De loquendi 
ratione vid. Schzfer. ad Long., p. 350 ; Jacobs. ad 
Philostr. Jun. Imagg., p. 672. Usum verbi xat2v- 
τλεῖν illustrat. As(ius ad Plat. Politiam, p. 572 sq., 
ubi et ἢ. l. laudat. 

(50, 51) Ὅταν — τύχῃ. Flor. B τύχοι, ἢ supra ot 
scripto. Par. B τύχοι. 

(3) Ὁ τοὺς ἐπαίνους διατιθέμενος. Mon. E 
τοὺς ἑπαίνας (sic). Ἑπαίνου. διατίθεσθαι est lau- 
des dividere, i. e. laudare. Similiter noster in Ca- 
tastas. S. Elog. Ánys., P. 2505, habet λόγον à:- 
ἔθετο. Horatius od. i, 15, 15$, carmina divides, et 
od. 1, 50, 6, dividit oscula. 

(55) Κἂν αὐξήσειεν, 
pro χἄν. 

(54) é$a.ldxpa δὲ ἄρα. Postremum vocabulum 
iidem libri om. Dein Mon. C pro ποῖα ἅττα scribit 
Tol ἄττα. Mon. Α ποία ἄττα. Reliqui c. editis Tola 

ττα, varietate szpius obvia. Vid. Fischer. ad 
Welleri Gramm., t. Il, p. 225 sq., Boissonad. in 
Notices et Extraits des mss. de la Biblioth. du Roi, 
t. ΧΙ, p. in, p. 96, et Anecdott. Gr., vol. Il, p. 278. 

(59) "Jegeic xal Xpozrnrac xal ζάχοροι. Prophe- 
tas ex omnibus sacerdotibus summam apud /Egy- 
ptios habuisse auctoritatem; minorem Zacoros 
ostendi supra ad c. 10, Hn 15. Voc. ζάχοροι vertunt 
editui, ut a νεωχόροι id non distinguant. Suid. v. 
ζάκορος " νεωχόρος" xat ὁ ὑπτρέτης ἣ ἱερεὺς ὃ τὸν 
γαὴν σαρῶν᾽ χορεῖν γὰρ τὸ σαίρειν παρὰ ᾿Αττιχοῖς. 
Pariter fere schol. ap. Lucian.in Amoribus, 1. v, 
li 215 Bip., et p. nostrum paulo inferius codicis 

. Mon. A. Sed Thomas Mag., p. 404, Ζάχορος xal 
' vstoxópog διαφέρει" ὁ γὰρ ζάχορος σεμνότερόν τι Tv 
νεωχέρου, ubi cf. interpretes. 

(56) Διδασχα.ϊείοις. Mon. À εἰοῖς e corr. in ras. 
babet. Par. B scribit διδασχαλίοις. 

(57) Οἱ ταξίαρχοι. Articuium Flor. Β om. 

508) Ὑπὸ τῶν aoAAov. Par. AC, Mon. A, Vat. 
et Venet. Α cum marg. Mon. E dant ὑπὸ τῶν Ào:- 
πῶν. Corr. tamen in marg. Par. C et Val. qp. 
πολλῶν. 

(59) Καὶ τὸν ἀοιδόν. « Hom. Odyss. T. [v. 267 
sqq.].» Perv. Proxime Mon. € χλυτειμνήστρᾳ. 
Mox pro ἀπολέλοιπε ex Flor. A dedi ἀπολέλοιπεν. 
Flor. b offert χαταλέλοιπεν. 

(60) "Ex &ia6c6.Anpév nc οἰκίας. Διαδάλλειν, igno- 
minia afficere, illustrant Boissonad. ad Philostr. 
Her., p. 4M sq., et Ast. ad Plat. Legg., p. 515. 
Pro oixía; in Par. B vitiose scribitur οἰχείας. Ἐπί- 


Mon. A et Venet. À xa 


NOTE. 


1730 


στευσεν receptum ex Flor. A. Reliqui omnes 
editt. exhibent ἐπίστευσε. 1 cum 

(61) Μέγα --- παρέχονται τῷ Aóy τεχμήριον. 
Locutio est ,Flatonica. Sympos p. 195, μέγα δὲ 
vexpfotov τῷ λόγῳ αὑτὸς παρέχεται, x. τ. À. Vid. 
Heindorf. ad Plat. P hedon.. P. i56. 

(62) Πρὸς ἀρχέτυπον ypádzocir. Bar. γράφωσι, 
οι scripto supra «. Πρὺς ἀρχέτυπον γράφειν ver- 
naculum est nach einem Originale malen. 

(65) 'AAA éx' αὐτοῖς τις προσπειήσηται ---- 
ἐξευρεῖν. Ἔπ' αὐτοῖς accipiendum videtur pro ἐπὶ 
τούτοις, preterea , adeo (vid. Sturz. Lexic. Xeno- 
phont., t. Il, p. 261); αὐτὸς enim non raro Attice 
pro οὗτος poni solet. Mon. E perperam Bhabet προσ- 
ποιήσεται. Mon. C ποιήσηται, varietate solemni, de 
qua vid. Additamenta ad Or. de regn., p. 189 sq. 

ornarius vertit, sed ut in ipsis studiis jormam in- 
veniant studio habent. Petavius: sed αὖ aliquo iis- 
dem permittatur, wt — excogitent. Male. Redden- 
dum potius erat : sed adeo aliquis profiteatur (vel pres 
se ferat), se excogitaturum. Deinde pro ἐπιτηδεύματι 
libri Mon. BCD praebent ἐπιτηδεύμασι. 

(64) "Exóo. 'Exbi va: est Latinorum opus fa- 
ciendum locare (vid. Ast. ad Plat. Legg., p. P9). 

65) Κίναιδον. Gl. marg. Cod. Mon. A ἀδελγῆ, 
μαλαχόν, qu:e verba ex Suida v. χίγαιδος videntur 
esse deprompta. 

(66) ᾿Ἀπέχει τοὐπίταγμα. Bene interpretatur 
Gatakerus ad Marc. Antonin. rv, 49, p. 155 : Habet 
totum id, quod injunctum est; nihil amplius requi- 
rit, ubi vir doct. de hoc usu verbi ἀπέχειν plura 
exempla congessit. Mon. E scribit τὠπίταγμα, cui 
videtur subesse τὸ πίταγμα, ut paulo post Flor. 
Α τὸ πίσημον pro τοὐπίστι μον habet. 

(07) "Av δὲ gidócocor éxayys(imc. Flor. B 
ἀπαγγεΐλῃς, permutatione solemni. Vid. Walz ad 
Rhett. Gr., vol. 1, p. 15. 

(68) Záxopor. Schol. marg. Cod. Mon. A : νεω- 
κόρον * ἣ ἱερέα xopslv γὰρ τὸ σαίρειν λέγεται παρὰ 
᾿Αττιχοῖς. Cont. ue supra notavi. Proxime Mon. 
BD perperam exhibent ἑστᾶναι. Mon. E ἑστάναι. 
Mutile deinde Mon. C qaxgb; pro qaÀaxgó:. De 
voc. ὑπόσεμνος, quod est subhonestus, sub4ravis, 
vid. Abresch. Lectt. Aristenet., p. 288 et Jacobs. 
ad Philostrat. Imagg., p. 5806. 

(69) Τουτί. Venet. B τοὐτί. Petav. 1, et Pseudo- 
Petav. τοῦ τί, itemque primitus Mon. C. Mox Flor. 
Α τὸ πίσημον. Αἱ noster ep. 4, p. 160, ἕχαστος ἕν 
γέ τι εἶχε τοὐπίσημον, et ep. 44, p. 185, ἐγχεχολαμ- 
μένον ἔχων τοὐπίσημον τὸ τῆς πράξεως. Tum Mon. 
E τοῦ νοσήματος, νομίσματος superscr. 

CAP. XXIV. 

10) ᾿Εχαρισάμην τὸν Aóyor. Flor. B τῷ λόγῳ. 
Ut Td τε πρὸς t) θεῖον εὐσέδηται, x. v. À. 
Similiter epist. 72, p, 218, Διὰ ταῦτα μὲν οἷος ἦν 
ἐγχαρτερῆσαι τῷ δόγματι ; ὡς ἅμα τά τε πρὸς Θεὺν 
εὐσεθέστερον βουλευσάμενος χαὶ τὰ πρὸς τοὺς πο- 
λίτας ὠτελιμώτερον. Pro εὖ συμδεδούλευται Flor. B 
εὖ βεδούλεται. 

(72) Ἐξενεχθεὶς εἰς τὸ κοιγόγ. Rehd. ἐξενεχθ, 
εἷς a m. al. in ras. correcto. Mon. E ἐξενεχθῇς. Par. 
B et Barb. ἐξενεχθῇ. Caeterum vid. ad c. 25, p. 86. 

(13) Εὐδοκιμήσῃ παρὰ τοῖς πλήθεσιν. Serm. 
ad Ραοπ., p. 307, Διὰ συχνῆς τερατείας εὐδυχιμοῦσιν 
παρά τε δυνάσταις χαὶ ἐν τοῖς πλήθεσιν. Dion., P 
56, βούλοιτο γὰρ àv ὁ διδάσχαλος ἀνὴρ εὐδοχιμεῖν ἐν 
τοῖς μαθητοῖς, x. t. . Plato Ped. p. 245, εὐδο- 
xtufjssvov ἐν αὐτοῖς. Lucian. Vitarum  Auct., c. 12, 
vol. III, p. 94 Bip., Καὶ σφόδρα εὑὸ ad pat παρ᾽ αὑτοῖς. 
Cf. Heindorf. ad Plat. Protag., p. 585, el Usteri ad 
Plutarch. Consolat. ad Apollon., P: 22. 

(14) duAoxépovc. Mon. C babet φιλοχόσμους 
proximeque ἐπιτηδεύσαι. 

(73) Μετριωτέραν κουρὰν xal σώφρονα. Par. 
AC, Mon. AE, Vat. et Venet. À seribunt χουρὰν με- 
τριωτέραν, ord. invers. Sed przstat vulgatus ordo, 





INDICES VOLUMINIS. 


INDEX 


Ad Theodori Mopsuesteni Commentarium in xm Prophetas. 


Paginz sunt editionis Romans quas typis crassioribus expressimus. 


A 


K:ernum (in) pro valde diu, 187. 
fKihiopes alii proximi /Eg»pto, alii-longinqui, 228, 
260 


Alexandria condita quadringentis circiler post. prophe- 
tam Nahumum annis, 226. . 

Ames»iam regem non occidcrunt FLachis cives, 175. 

Ammon non est Alexandria, 226. . 

Amosi locu'i» lucide. explicatur, quae videbatur obscu- 
ra S. Hieronymo, 46. Et quidem conferatur ÁAmosus etiam 
cap. ui, p. &«t6. E 2 

Angelus distinguendus in SS. Scripturis a Filio Dei, 


Angeli custodes hominum, 306. 
Angeli cum apparent hominibus, idco humanam for- 
mam induunt, quia hzec congrua est cernentibus, 291. 
Aquila interpres citatur, 391, 395. 
Arbores umbrosse llagitiis idololatrarm idones, 22. 
σι DTO ἁμαρτήμασι lectio insiguis, 51. 
Adicib Dei, id est revelatio, $u 


B 


Blasphemia dicitur pro imperitialingus, 57. — — — 
Bothrus, aliis Care vel Charran, vel Cyrene, aliis ali- 
ter, 156. C 


Canon criticus de prophetis intelligendis aut exp:anan- 
dis, 555. uu 
C'ognoscit Deus, pro diligit, $5. E 
Cornua quatuor apud Zachariam prophetam quid signi- 
ficent, 255, 29J. 
D 


David primus et magnus propheta, 1, 68 
Di:zreseos figura, 26. 
E 


Electus, etsi non unctas, dietus χριστός, 111. . 

Enallage temporum in S. Seriptura, 4l et δ! 0]. 

Epliraimi potens tribus. pro uulverso Israele sumitur 
34, 26. (Jusepli si.oiliter, 122.) 


F 


Filii Dei personam dicit ignotam priscis Hebraeis Mo- : 


psuestenus, 291. Sed reprehenditur in annot. 
G 


Graecis non est numerus plurális nisi post dualem, 97. 


H 


Hermeneuticzs regula a Mopsuesteno tradiue, ὅδ, cum 
ann. 
I 


Idols culta ab ethnicis propter metaili pretium, 11. 
dr S. Paulus avaritiam dicit esse idolorum servitu- 
tem. 

Imperativus modus pro faturo, 32, 512. 

lnterpretum LXX prolixa laudatio, 252. Eorum editio 
coimmunis Christianis omnibus, ibidem. 

Interpunetio quanti interdum momenti sit, 365. 

[-raelite pravi dicuntur Chanauszi, 563. 


Jacobus apostolus interpretatur dictum Amosi, 158. 


Jarim est Egyptus, 28, 48. 
Joel contemporaneus Osez, 69. — 
SLOT (in) scribit proemium insigne Mopsuestenus, 
iones cur non dicatur fugisse a Deo, sed a facie Dei, 


Jonas vocabuium male intellectum a Syro interprete, 


Jud» tribus Deo przdilecta propter oriturum ex ea 
Christum, 2 923. 

Jud:eorüm pertinacia adversus Christum, 153. 

Justiti2 ac pietatis vera forma, 521. 


L 


Lectiones bíblicze variz aut. insigniores, 22, 27, 30, 51, 
44, 51, 52, 74, 18, 99, 121, 156, 208, 965, 480, 315, 511. 
Lstitia nemini imperari potest, 5423. 


M 


Melchomus vocsbulum male intellectum a Syro inter- 

prete, id est rex pro idolum, 252. 
ctaphorz avium, ferarum, serpentium hosüum 
vastationibus, 13, 19. , tempe dh 

Molochus idolum, 120. 

Mo esteni consuetudo telligendi vaticinia sev &6«- 
ew, 85. Ibi locus is c re, 83. Item, 159, 1 
193, 533, 581. ὧν , z, 559, 199, 

Mopsuestenus curiosam eruditionem sponte vitat, 156, 
159, 247. Non est i » 139, 150, 191, 352. Cieteroqui 
idem reprehenditur a Grzco scboliaste, 289, 390, 992; 
itemque a nobis, 581. Reprehendit quasdam opiniones, 
contra nonnullos Patres, 95, 195. 


O0 


On idolum, 25, 48, 56. 
Usez vaticinium variis temporibus editum, 5, 16. 
O;eas cur jussus meretricem conjugem ducere, 5. 


P 


Panis luctus qui sk, 42. : 
Pauperes apud templum stipem qusrebant, 585. 
Pl'eccata populi comedere quid sit, 21. 
Porte urbium delectus ad publicas consultatioaes et ju- 
dicla, 116. NP 
1 Prophetarum mos miscendi jucunda vaticinia mulestis, 
Prophetirum argumentum sspe commune, 68, 110. 
Prophetarum exacta veracitas, 91. 
Prophetarum silentium dicitur fuisse a Dav;de usque 
ad Oseam, 1. 
εἰ rophetis cur Deus insolita quzedam facere mandave- 
rit, 4. ᾿ 


Reticentis figura, 115. 
Rhabdomantla, 34. 


Sacerd.tium dicitur communis utilitas, 90. 
Sacriticium rationale, 582 cum aun. 
Scriptura (8.) hyperbolice interdum loquitur, 251, 583 
Sectio corporum apud veteres superstitiosa, 56. 
s ophonias quidam apocryphus, 208 ann. 
Spiritus sancii personam ignotam fuisse Hebesis di- 
cit Mopsuestenus, 83, 276, $90. Sed reprehenditur iu 
ann. ) 

. Spiritus propheticus non desiverat Ozis regis tempo- 
ribus, 91. 


31 


Ajacis mors, 162. 

Alexander M. Persis cedere coactus, 80. 

Alienum omne ut a corporibus, ita a civitatibus excer- 
nendum, 22, 25, 21, 95 

ἄλογοι probationes, 60. 

Amantes sese mutuo coeunt in upum, $76, 339. 

Amici consortium quam regi necessarium, 11. Amico 
sincero non melior possessio, 187. Amicum, quod hone- 
stum, et uttumque idem et unum, 274, 275. Amicus sum- 
mi Regis quis appellari possit, 8. 

Amorum duo genera, 276. 

Amus /Egyptius quam solers, 48. 

Anacalyptería quz? sacra, 70. 

Andromaecha mima quam pulchra, 255. 

Andronici prsfecti impietas, 191, 193, et deinceps. Ex- 
communicatur, 201, 218. Christo verbis factisque maledi- 
xit, 20!, 218. Pilato assimilatur, 202. Crudelitas adversus 
inimicum, 202. Ejusdem administri excommunicantur, 
205. Collum eapite tundit, 221. Malorum dzmonum pro- 
videntia fulciri videtur, 225. Perstringuntur nova ejus 
delicta. Ibidem et seqq. Ecclesia ejusdem miseretur, 


Anima, quoad ejus fleri potest, Deum imitator, 71. Ani- 
mà quas continet formas, 154. Quomodo trahat et trabatur, 
158. Quomodo repurgetur a materia, 139, 140, 141. Ejus- 
dem pennz, 158. Animas subvectío castum et pudicum re- 
quirit lectulum, 145. Anim: hominum status et conditio 
quomodo deprehendi possint, 142. Animss quelibet con- 
tuberuale sidus habent, ex Tim:eo, et unde spiritum in- 
quinent, 151. Cur raro bonze, 98. A diis huc transmissse, 99. 

Animalía pilosa, stelida, 67. 

Animi robur quomodo perficiatur, 15, 16. Animi rela- 
xatio quzdam ot Deo, sic demonibus quedam convenit, 
295. Animorum et corporum non eadem cognatio, 89. 
Ratio explicatur, 125, 126, etc. Animus quomodo eve- 
hepdus et ad Deum convertendus, 50. Cito abluendus, 


Anthemius vir egregius, 187, 990, 501. 
Anus barbara et stolida. convenitur ab uxore Typhonis, 
" quid Ulraque molita sit adversus Osiridem, 108, 109, 


Anysií elogium, 501, 505, 506. 

Apollonius, przstigiator comatus, notatur, 69. 

Apparatus superflui insalubres sunt corpori, 2. 

Aqua lustralis usus, 258. 

Aquilam simul et cycnum esse, avibus non homini quo- 

negatum, 5t. 

Aquilarum pulli ut volare discant, 61. 

Arbores fnontans (ürmiores, 76. Arborum natura in 
fructibus producendis, qualis, 196. 

Archimedes quam industrius et solers, 155. 

Area lunz. V ide Luna. 

Aristides contra Platonem scripsit, 40. 

Aristoteles ex philosopho sophista, 55. 

Aristoxenus Socratis obtrectator, 81. 

Arma, quibus non danda a legislatore, 22. 
iu armatorum manus, nullo invadente superata, 115, 

Ars, exercitatio, :elas, natarz pristantia, pr Deo, pa- 
rum admodum [grsunt, 121. Artes quomodo a principe 
fovendz, 105, 104. 

A«'rolabii laus, 507, 308 et seqq. 

Athens quondam sapientum domicilium, nune mellato- 
rum, 2372. 

Auditus et visus sintne sensus, 136. 

Aurelianus consul, 201. 

Auscultare melius quam dicere, 57. 

Ausuriani Pentapolitanis infesti, 501, 303. 

Auxilium Dei ubicunque necessarium, sed quibus pre- 
sertim, 5. 

Avari egregie notati, 28. 


Racchi sacra a quibus οἱ quomodo celebrata, 68. Bac- 
Chi orgia qui temere irrumpens inspiciebat repente la- 
Diabatur, 121. 

Balagritse milites, 260. 

Barbarus in servando proposito constantior Grisco est, 
46. Barbari virtutis sensum non capiunt, 25. Barathrum 
sive spelunca quae reddebat oracula, 403. 

Beatitatis et laudis discrimen, ὁ. 

Beatitudo non est in potentia constituta a Deo, 7. 

Relligerare quorum sit, 255, 278. . 

Bello cujusque animus probatur, 244. Bellorum artifex 
imperator est, uti sutor calceamentorum, 14. Bellum cu- 
is rei causa instituitur, 26. Bellum servile in Gallia ca- 

amitosum Romanis, 91. 

Benefscere aliis id solum homines habent cum Dco 

commune, 177. 


PaTROL. GR. LXVI. 


INBEX ANALYTICUS, 


1158 


Bene(lcentis, regis signum notsque, 29. 
Bepevolentia ürmissimum regis priesidium, 21. 
tiorum temeritas non impunita, 134. 

Bona labo:e eon 5, 15, 151. Bona externa mon 
beant, 4. Cur ab Aristotele et Platone dicantur admini- 
sira, 8. Cuinam optanda, 8. Boni nomen quomodo Deo 
conveniat, 9. Ad bonum quomodo progrediendum, 50. 
Tonus, ab insidiis et invasione securus, 37. Ubivis hone- 
sie degere potest, 106. Y ide Probus. 

Beurbsea mons, 246. 


Cadmi semen quanta virtotis, 52. 

Calamitatibus alienis illudere iniquam, 51. Calamitates 
geutium, pravorum dsemonum epulz sunt, 97. Calamits- 
tum instrumenta non molitur Deus : cur his tamen uti- 
tur, 192. 

Calchas omnia noverat, 151. 

Calculorum usus apud /Egyptios, 94. 

Caliz in manu Doniini vini meri, plemus misto, etc., ho- 
rum verborum intellectus, 295, 396, 

Calliope quam benigna studerftibes, 55. 

Calvorum et calvitii laudes non paucs, 65, 64 65. 

Cambysis et Psammitichi praelium, 76, 77. 

Canes ad venationem utiles, 67. 

Capillitium et prudentia ínter se pugnant, 67. 

Capillum nullus, quin cipzedus sit, fovet, 914. 

Carini historia notatu digna, 17, 18. 

Catneades inter sophistas, 35. 

Caruifices, legum manus, 182. 

Carpathise naves, 180. 

ἃ Casimontae sanctioris usus apud /Egyptios in consulen- 
18 diis, 99. 

Casus imperatori repurganda ut frumentum repurgari 
solet, 21. 

Cerealis quam nequam, 261, 965. 

Cereris sacra, 70. 

Cerlamina jacnlandi pugnandique publica cum sint, tut- 
pe est nulla esse virtutis, 28. 

Chilas qualis leno, 252. 

Chordarum singularum Ivrs nomina, 166. 

Civitates dum conduntür ad quid respiciant, 511. 

Clavus clavo pellitur, 186. 

Clericorum avaritia notata, 170, 171. 

Cognitio. In cognitione nounulla etiam inler partes 
dissensio est, 154. 

Coma Macedonibus infausta, 79, 80. Adolescentes de- 
cet, 80. Non est laudabilis in viri$ clarissimis, 81. Corru- 
ptelsee mulierum causa, 84. . 

Comz encomium, 65, 61, 65. Vituperium, 66, 67, 68, 

Comets»e sidera non sunt, 75. Varii sunt, 75. Mali ha- 
bentur ominis propter comam, 74. 

Concentus ex contrariis, 155. 

Concilium deorum senumque adversus Typhonem, 

Concionatores nonnulli imperiti, 290. Nonnulli sophi- 
sue infelices, 291. . 

Consuetndipi apnteferenda utilitas, 901. 

Consulum cultus, 16 

Contemplatio et actio nullo modo conveniunt, 199. Con- 
templationis et actionis senigmata, 98. 

Contentio procul amandanda, 255. Juniorum est pro- 
pría, 255, 278. . 

Cranium insolatum trsusit in ferri duritiem, 46, 77. 

Crinibus arrepti facile superati, 79. 

Crixi et Spartaci rebellio, 21. 

Cultus superbus. V ide Imperator, Ornatus. 

Curiositas sacrorum fagienda, 135, 128, 129. 

Custodes reipublicse cum canibus a Platone comparati, 


33. 
Cyrene civitas, 2. Quam claros viros tulerit, 188. 


D 

Darii divitl:e, 5. 

Daemones interiori naturie affines; et qualis eorum na- 
ture conditio, 98, 100. Naturam habent phantasia constan- 
tem, 157. Demouum οἱ fullonum 97 mparatio, 182. Ds»- 
monum instinctu tyrannis excila, 107, 108. 

Deus et sapientia et verbum est, 295. Quomodo huma- 
na moderatur, 20, 50. Rebus humanis veluti alea lusitat, 
120. Deus et homines quosnam oderint, 129. Deus «b ho. 
mine qui differat, 151. Dei nomina quomodo inielligenda, 
8. Bonus ab omnibus ubique celebratur, 9. Deo priesente, 
inextricabile explicari facile potest, 275. Dei natura be- 
nefacere, 193. 

Dii quid sint, 151. An aliquando ventitent in hsec infe- 
riora, 101, 102. Deorum simulacra quomodo et quibu« 
fingere permissum apud /Egypiios, 73. Deorum natura et 
gredus, DT. Quomodo ubpiverso presint, 97, 99. Sunt in 


09 


1741 


Liherales disciplin:e, suut sapientiae administrze, 103. 

Litterarum bumaniorum commendatio, 41, 45, 47, 51, 
$2, 55, 290. 

Livor non tam virtute reprimitur quam exardescit , 101. 

Lucrum perniciosa pestis, 93. 

Ludus non convenit episcopis, 217. 

Lumen oeulum cum colore conjungit, 992, 

Luna, lunzque facies, calvorum generi similis, 71. 
lux. veritati , oculus vulgo, quomodo respondeant, 
219. Lux et tenebris non sese invicem operiuntur , 
eM. 

| vra Orphel quot chordis constabat, et de variis earum 
tonis et appellationibus, 166. 

Lysidis Pythagorei epistola, 279. 

Lysippus et Ape:les mutuo se consulebant , 158. 


M 


M*cedonis et Pers» conflictus, 79. 

Mazorum incantationes, 133. 

M icistratuum delectus ut a. principe faciendus, 92, 52. 

ἈΠ ΘΓ natu in honestis pr:eire debet, 955. 278. 

Maielieze virtutes unde sint invis:e et exsecrabiles Deo, 
191. 

ΜΠ} quomodo seperentur a bonis, 213. 

Malum ingens inferre alicui, an idem ac pluribus me- 
dioorem injuriam facere, 185. Ut mala incipientia supe- 
rantur, sic progressa firmantur, 94. Malorum supremum 
quod et quorum proprium, 158. Malis ipsis opportune uti 
cujus sit, 192. 

Marcomanni milites fortissimi, 253. 

Mare. In mari periclitantium. mos, 165, 161. Mari nemo 
securus se commisit unquam, 161. 

Maris et feminz functiones, 32, 23. 

Materia rerum omnium extrema, 69. Materi: fex divi- 
num corpus esse non potest, 140. 

Maturitatis in fructu argumentum, 70. Medicorum 
artis et imperandi scienti: similitudo, 399. 

Medipcres et mendici calamitatis magnitudinem non ca- 
Viunt, 4. 

Mens seminum divinissimum, 70. 

Mens et prudentia si adsint seni, bene ei est, 157. Mens 
in homine media quzdam natura, 10. Men!is οἱ ΔΙ ΠῚ: 
qui ratio, 154. Mentis natura an flecti possit, 133. Mentis 
actiones quomodo intelligamus, 151. Mentis illustrationes 
T: capiant, 392. Mentis eximia magnitudine przditi qui- 
dam, 48, 51. Menti nihil est ratione conjunctius, 47. Mul- 
là przclara de utraque, 47, 18. 

Mensa sacrum est aliquid, 193. 

Mercurius duplici spccie fictus, 101. 

Milites consuetudine facile capiuntur, 15. Cur custodes 
eos appellet Piato, canique comparet, 15. Militibus indi- 
genis, non externis, utendum, 21, 22. Quomodo continen - 
dl, 27. 

Moxhius aut cincedus quomodo pingantur, 86, 87. 

Monirchia singularis Dei providentia est, 99. Monar- 
chiam tyrannis invisam reddit, regia potestas amabilem 
efficit, 19. Bonum divinurn ear appellat Plato, 19. 

Morbo comitia!i laborantes, lunz refrigerationes dunta- 
xat sentiunt, 292. 

Mortuorum lucubrationes quam vestes furari magis im- 
pium, 280. 

Mors in aquis, quid de ea senserit Homerus, 162, 

Muiieris cujusdam factio. et luxus, 105. Animus in peri- 
culis, 107. Stolidam cunvenit anum, 108. Parit marito re- 
gnum, 112. Mulieres galiinis comparatie, 961. Muliere« 
expeditione bellica funete, excidiorum ac subversionum 
argumento relictas etim. cum puerulis, 303. Earum pro- 
pensio erga nutritios, 505. 

Mun lus sitne animal, 71. Quid sit, 152, 153. 

Musae, initiativum quiddam sunt, et quomodo afficere 
possint et detinere, 55. Honoris el reverentize ansam suis 
cultoribus przebeut, 258. Earumdem | appellatio unde or- 
ta, 42. Quanta earum utilitas, 44. 

Mutatio in melius nihil habet novitatis neque absurdi- 
tatis, 551. Non sic subita est, ut in deterius, 135. 

Myst3 qua'is esse debeat, 129. 


N 


Natura quam amans e'us quod. peperit, 157. Naturae 
munera an. habeant. aiiquid felicitatis, 72. Ejusdem pro- 
cessus in imperfectis, et. valentioribus ut se habeat, 69. 
Naturz sojatio est opus aliquo, 45. 

Naves onerari:» ratione us», 150. 

Navigatione ab hominibus inducta, ab corumdem socie- 
late justitia se subduxit, 135. 

Necessitati ne dii quidem repugnant, 213. 

Nernesis quid sit, 275. mE 

Nequitia nullo docente discitur, 125. Nequitia, sua 


INDEX ANALY TICUS. 


1712 


cuique sufficiens est poena, 178. Nequitii adversari quid 
sit, 951. 

Nox umbrarum maxima, 75. Mysteria ill committuntur, 
131. Nox sacra quam luminosa, 397. 


0 

Opinio quantum valeat in imperitis, 72. 

Oraeula non perspieua omnibus responsa reddunt, 1575. 

Oratorum quorumdam miserrima conditio, 55, 55. 

Oruatus imperatorum prope. scenicus, Romani imperii 
pernicies, 14, 05, 16, 17 

Osiridis et Typhonis historia, 89, 90. 

Otium quate bonum, 355. 

Ovium stoliditas ex capil.itio, 67. 


l'alsbica et Hydrax Liby:e vici, 910. 

Palpebrze duplici pulluautes pitorum | serie quid desi- 
gnent, 67, 

Pastor non debet lupos iuter. canes collocare, 93. Pa- 
storem quid faciat, 5, 6. 

Patria instituta non violanda, 15. Patri: ritus et insti- 
tita violans cicutam protinus bihebat, 732. 
zo S] Per áu pauperes ad iwagistratum promo:endi , 
οὔ, 51. , 

Pax bello felicior, 92. 

Peccans in Deum, honorem ab hominibus consequi non 
debet, 217. Nihil peccare quantum bonum, 184. 

Peccato vacare divinzx prorsus conditionis est et natu- 
rie, 215. 

Pelei hasta cur tantopere celebrata, 76. 

Pentapolis calamitates, 501, 503. 

Perturbationes quid in animo faciant, 10, 11. 

Pervicax in delictis, castigandus, 5. 

Phantasia, qui sensus et quam uti;is, 151, 155, 136 et 
seqq. 
Philosophie domicilium apud Deum, 51. Ea przesente, 
aut absente, human:e res fiut meliores aut deteriores, 
$2. Luxuriantis lingusz delicias amovet, 59. Sermones 
ejus quales, 1, 2. Philosophia quaodo aspera et difficilis, 
9. Principi necessaria. 6, 21, 51. Quam utilis, 944. Noo 
est per se sufficieus ad bonum aliquod hominibus afferen- 
dum, 212. Rhetoric antecellit, 213. Sors ejus ut sit ipfe- 
lix, 212. Philosophis par:es dus, 215. Non multum de 
nominibus pugnat, 26. Quz in ea magna ac seria sunt 
quomodo tegenda, 150. Philosophia et vulgus quomodo 
discrepent, 219, 279. 

Philosophus, quid in eo requiratur, 49, 43. Quomodo 
pingatur, 87. Philosophus Deo consecratus nunquam 
negligitur, 195. Philosophi et oratoris discrepantia, $95, 
96, 51. Philosophi a Dione male habiti, 57- 40. 

Philostratus arguitur, 55, 56, 57. 

Phoenice circuitus temporum metiuptuc ,Egyptii, 49. 

Fietas, et religio familiaris /Egvyptiis sub Osiridis tem- 

ora, 10$. 
Ρ Pili etiam in mortuis crescunt, 79. Militibus summo 
detrimento fuerunt, 79. — 

Pi'orum natura inops rationis, 69. 

l'ilosa, stupida, 64. 

Pisces marinos qui abnuerint, 985. 

Plagii crimen grave, 9850. 

Platonici sub vilioribus rebus prasstantiores occultaut, 

2 


Plotini morientis dictum, 276. 

Poculum periculosum, quod, 299. . 

Pena cur celerirer subeunda, 185. Plura de penis, 
185. Pana cuique sua est malitia, 178. Peens materiales 
quie dicantur, 140. Pain: impiorum, 142. Prenarum arbi- 
wiqui, 185. Penarum admipistre nature sunt ἃ Deo 

rorsus aliense, 192. Pornarum exactores quosnam adhi- 
beat Deus, 193. Peenas luere in crasso corpore non tdem 
3tque in simulacro, 182. 

Pornitentis vis quanta, 159. 

Poesis adjuncta philosophis, 59. 

Poet:e elegantissimi beneficio phantasis, 151. 

l'oetica ars, popu'aris, 72. Quid a Deo ei concessum, 
188. Pucticz studioso przclarum est. cum militc versari, 
211. 

Polyphemus. Vide Ulysses. 

Popuius quod exterius adjacet, miratur, 72. In opinio- 
ne pertinax, 72. )llusas ab /Egvptiis, quoad deorum co- 
gnitionem, 73. 

Potentum amicitiis utendum, non abotendum, 906, 

.. Prieceptori fatale est invidia laborare, 51. 

Przstigiatorum sigilla qnomodo moveantur, 98. 

Prohi malos saperant, bena spe, $915. 

Profusio et frugalitas opponuntur, 17. 

Propinquissim:;m, quon;olo allenissimum, 116. 


1545 
damnatur , 903  Maleficia ejus perstringuntur, 2231, 
,, Thule, quibus fecerit impune mentiendi potestatem, 


Timoris vacuitas maxima, est legum tímor, 158. 
''ragardiarum actor ridiculus, qui dicendus, 106. 
lributis civitates exhaurire, regium non est, 27. 
Tunica lapidea, Homerica imprecatio, 16. 

Turpitudo imperitia major, 52. 

Typhonis indoles et odium in fratrem, 91 et deinceps 
Uxor ejus quz pestis, 105. Luxus ejusdem, 107. In fra- 
trem conjurat et regno ejicit, 107 et seqq. "Egyptum mi- 
sere babet, 111. Extruditur tandem, 122, 125. 

Tyrannidis occupands consilium quomodo suggestum, 
107, 108, 10, 1109 
L Tyrannis regi: dignitati vicins, 6. Regis virtutis mori- 

us, 6. 
Tyraunus qui censendus, 6. Mores ei pro legibus, 6. 


Ulyssis et Polyphemi fabula, 257. Illius industria, ne 
voluptatibus periret, 178. Quod lucrum ex peregrinatione 
ceperit, 272. Regnare adhuc creditur, 288. 

mbra nihil aliud quam tenebre, 7/9. 

Universi natura totum quoddam est, 127, 152. Illius 

partes mutua quadam necessitudiue copulantur, 132, 
99. 


Lanigarda milites, 502. 
Unum pluribus obsistere, animi pervicacis est, 219. 
V 


Yaletudo, quale bonum, 73. 

Vas aliud inhonoratum, aliud pretiosum, locus super 
lioc egregius, 192. 

Yenatonis laus, 286. Inservit ei phantasia, 148. 

Vera dicere, divinum est, 142 

Yerecundie commendatio, 5, 2135. 2c. 

Veritas verborum nobilitas est, 2. Veritas in primis 
Deo accepta , 250. Bonorum omnium longe divinissimum, 
219. Omnibus in propatulo non est, 52. Quibus noceat, 





INDEX RERUM. 


1746 


219. Affinis est Deo, et accepta, 210, 250. 

Victoria a quibus exspectanda, 120. Non comparatur, 
nisi deorum aus ilio, 116. 

Viduz honest:e commendatio, 295. 

Vilia cum pretiosis sociari natura non patitur, 67. 

Virtus vitio proxima, 6. Certamen ejus instituendum, 
28. lilius est habenda ratio in concedendis dignitatibus, 
$0, 51. Est ei locus etiam apud barbaros, 111. Nonnisi 
labore paratur, 125. Szpe secundas res praevenit, ὁ. Vir- 
tus et fortuna an aliquando coeant, 101. Virtutis materia, 
omnis hominum vita, 106. Virtutis et nequitise non ea- 
dem materies, 166. Virtutes principi necessariz, sed ma- 
xime prudentis, 7. Virtutes secundum quosdam tres nu- 
mero : et quoinodo stabiliantur, 49. De illis preciara non- 
nulla, $50, $1. 

Vis sine prudentia inutilis, 101. Inter mortales sgre 
eoriveniunt, 212. 

Visus cur pilis omnium sensuum maxime vacuus, 68. 

Vita nostra scenica actioni similis, 106. Vita,et lumen 
ib serie bonorum esse creduntur, 75. Vita secundum men- 
tem, finis hominis, 274. Vita tristitia et acerbitate tem- 
perata perutilis est, 387. Vilis nostre conditionem non 
patienter exspectare, inscitie regula esi, 107. Vitam su- 
peri mortalibus abdunt, 128, 131, 557. Vite priores, po- 
steriorum sunt praparationes, 137. 

Vitium in naturam transit, 185. 

Voluntas omnium dictorum factorun.que radix, 587. 

Voluptas sincera in agendo necessaria, ἐδ. 

Voluptates suut siren:e, 282. 

Vomentibus segre, quid przscribant medici, 257. 

Vulgi cognitio qualis, 151. Vulgo oculus; veritati lux, 
qui respondeant, 249. Vulgo cum philosophia nihil cum- 
mune, 249, 274, 279... X 


Xantippa irata non movebsyar Socrates, ὅδ. 
Zenonis porticus diruts, 190, 273. 





INDEX 


Rerum insigniorum, que in Synesianis notis occurrunt. 


Numeri indicantur, ut aiunt, Romani, inter uucos in motis positi. 


Α 
ἀπμὰν quale orationis genus, 16. 
ἀκόδρυον quid, 28. 
ἀκ 15. . 
AEgyptiorum milites perigrini erant, 59. 
A&ones Valentini fuerintne omnes hermaphroditi, 103 
. Esculapii imagines vari, 50. Coma ejus eleganter de- 
scripta, 90. 
ἀγέφτης quie vox, 40. 
Área, 19. 
Alexander Basinopolitanus, 75. 
ἀληϑιύων Yerbi usus elegans, 16 
Alumen schistum, 88. 
Ammonius excommubicatus quomodo a Chrysostumo 
admissus, 76, TT. a 
ἀκφιειφάλον YOCis explicatio, 49. 
Αμφοριαφόρος, . 
Aves eurips, Cereris sacra cur ita vocata, 28. 
Anancazeum vas, 91. . 
Anastasius Synesil frater, 1. Anastasius liberis regendis 
3h imperatore praepositos, 50. 
Andronicus A: Synesio damnatus, 4. 
Anima quseque spberica juxta Platonem, 29. Animarum 
immortalitatem unde probet Plato, 84. ᾿ 
Anthemius vir insignis, 79. /Egrotat, 80. 
Áceqpopi, quid dicatur, 41. Et ἀτογρατος, 80. 
Apollonia urbs, 46. 
Aquarii, 15. 
Arcadii imperatoris ortus, 8. 
Διχαῖον quodnam elocutionis genus, 16. 
Ariolorum et prsestigiatorum ca iflus, 31 
Anstenstus collega Honorii, 
Aristippi patria, 1. 


Arma decretoria, 40. 

Armentarius Ebredunepsis a duobus episcopis ordina. 
tus, 17. 

Àesc vy 402 vox, 4T. 

Artes bono pramio incitantur, 57. 

Arsinoe urbs, 46. 

Asterius notarius, 6. 

Astress in terris consortium, 4. 
Aspmboli qui, 37. 
LÀ asius quidam cam scriba Testamenta adultera. 


t, 51. 
Atrii partes, 26. 
Aves ἄκοδις, 45. 
Augurum familia illustris, 53. 
Augustalis prefectus. V ide Praefectus. 
Aulansum tributum, 79. 
Aurelianus consul, 4, 6. 
Aurosa arena, 10. 
Aurum coronarium, 7. 
Aurum tyronicum, 79. 
Ausuriani et Austuríani, qui, 89. Eorum excursio, 89. 
Crudelitas, 90. . 
Azar mons, et Azari, 49. 


Bacchus cur diclus κιτίσ:εκιος, 27. 
Balagritarum dux, 83. 

Barbarorum nomine qui veniant, 19. 
Bassus consul, 8. 

Battus Lacedsem. Cyrenes conditor, 1. 
Baxes, qus ealceamenta, 51. 
Beronice urbs, 46. 

Bibliotheca, qui locus, 36. 

Βιαῦτη quid tt, ὃ]. 


15:13 

Pascha in quem diem denuntiatum ἃ Synesio, 2. Epi- 
stul:e Paschales "lheophili patriarchae, 49. 

l'aulus Erythrita, 55, 58. ljusdem et Diuscori Dardanitze 
Cuulroversia, 58. 

Pectus villosum quid denotet, 25. 

l'elopidas qualis vir, 11. 

l'entapoleus urbes quinque, 46. 

Perdiccae et Arrida metus mutuus, 55, 56. 

Peregrini Roinanos oppresserunt, 11, 12. 

Dips, 19. 

Φφί « Οἱ pud, δι. 

Philusophorum calceamenta, 51. 

l'uoenix : quid de eo scribat :Elianus, 18. 

4212;75; (Qui dUX, 82. 

P'ileis uterites citius canescunt, 31. 

l'inocotheca an ideru quod tabiinum, 26. 

Πιτυλὺν κατασείειν Quid sit, 51. 

llex$ ex qvin. im iagistratus, 12. 

Πωλττήρον quale forum, 12. 

Poauitenta publica, $9. 

Punitentia juxta mores veteris Ecclesiz, 60. 

l'wonus Synesii familiaris, 4, 6. . 

S Prieiecturam obire cut iu patria non ;icitum, etiam apud 
uas, τῷ. 

P'raffectus Augustalis, 80, 81, 82. 

D?z:ve qui lapis, 13. 

Probi imperatoris historia, 21. 

Πρόιδροι, ob. 

Proseucha Latinis quid, 40. 

Protectorum scholae, 10. 

Proverbium Grxcorum  eefgss: τὲν θήραν Yel ἄγραν, ne le- 
25 toe», B. Aliud iu eos qui vel inviu de sententia deji- 
ciuntur., aut convicti tenentur, 25. Aliud a Dorio ad Pliry- 
gium, 25. Aliud cgi: ἀνήρ, elc., 85 

Providentia ; libri SY nesiani de ea figurati sunt, δὲ. 

Pritanea quz loca, 57. 

Psaltrie 1n comessationibus prohibitUe, 05. 

Psamnmetichus. Lege Psaumepitus, 51. 

vé» quid vocet Theognis, 25. 

D-eji, SI V πτιρώματα iti atriis quid sigui(icant, 26. 

Ptoiemiis urbs, 46, 58. 

Puerorum institutio; locus de ea, 25. 

Pülvis aurusus, 10. 


n 

Reges apud Rom. ex Augurali familia, 55. 

Resurrectio an admissa a Synesio, 2, 5, ὁ. Resurre- 
cionis mortuorum genus quoddam ἃ l'latonicis admis- 
sum, δὲ. 

Rhetores, cum philosophis comparati , servorum instar 
sunt, 19. 

lRheioricz genus duplex, 16. 

Iucimer consul, 8, 12. 

Romani iinperii eversio unde manarit, 11, 13. 

Rosa fragrantior fiet, si alia juxta serantur, 42. 

Kubor in juvenibus, virtutis est color, 8. 

s 

Sabbati observatio, 48. 

Sacerdotes quondam pi is erasis, nisi in funeribus, 28 

Sacerdotes comasueg apud. ; Eg» ptios, Z3, οὐ. 

1 Sacrilegii reis vix peregrina coumimunio concedebatur, 
8. 

*apiens contemp:ator est universitatis, 12. 

saraceni Julianum adorarunt, i. 

Saracenurum duces qui dieti, 83. 

Schol: exceptoruim. 99. 

Scholasticorum nomine quos appeliet Synesius, 84. 
Σειμποδίσεος, 15 








INDEX ALCTORUM. 


Scripla sua unumquemque f.liunt, 44. 

Scriptor illustrior, varietate lectionum et mendis ut 
plurimum refertus, ἐδ. 

Scyllie s2xa, 47. 

Scytharum nomine quinam intellecti, 11, 12. 

Σεῦτος quid sit. 27. 

Sententia nuliam auctoritatem Labet, si damnandus 
damnat, 81. 

Sileni gestamen scutica, 27. 

Simonides przetor, 8. Simonidis cum Hierone fami'isri- 
las celebris, 52. 

Solem condere quid sit, 18. 

Solox quid dicatur, 25. 

Sphzra et sph:erica ab /Egyptiis culta, 30. 

Spic: non mutilat:e partes, 28 

Sportulx vox discutitur, 37. 

Σιασιῶται apud Platonem qui dicantur, 23. 

Stilicho consul, 6. 

Στόμα διτίρειν, Quid sit, 90. 

Stratonice Synesii soror, 1. 

Structor apud Juvenalem qui dictus, 15. 

Subadjuvam quid vocet Justinianus, 88. 

Suflragia. De suffragiis in creatione epiíscop., 56. 

Συμφωνία Οἱ σύμφωνον, Quid, 47. 

Synesii vita et δογίρί. (Haec operibus sunt. ργαηιεεα). 
Ejus oratio De regno ad quem habita; nonnulla de ejus 
legatione; audacia ejusdem apud principem. V ide in Mo- 
Mito N: Ora De regno. Depravatus ejus locus restituitur, 

. Alius, 


Tablinum et tabula 

Ταύχιιρα (1129 Civilas, 

Taurus qualis vir, 51. 

Τιμάχη quid, 10. 11. 

Theodosii, duobus debellatis 

Theon matbematicus insignis, 

Theophilus patriarcha Alexandrinus nuptiis Synesli 
przfuit, 1. 5. ἀμννστίας sanciendze auctor post Chrysostomi 
morlem, 23. Fus libeilus de paschate, 49. Quz negotia 
commiserit Synesio, $3. Ejusdem cum Chrysostomo 
inimlcitiz, 59. 

Theramenes cicutam bibere jussus, 11. 

Thoantis insomnium, 80. Plura de eo, 80. 

Thras:machus Calchedopius erat non Carthaginensis, 
22. Argumentis oppressus, 25. 

Τεφεῖσϑαι Οἱ τεριῖν, 22. 

τὶ quando cum interrogatione, et contra legendum, 19. 

Tog:e pictas, sive consularis palmatae usus, 9. 

Τρμαπιζοκοιός, 15. 

Tributi inpositio juxta Seleucidas, et quinam ab eo iin- 
munes, i. 

Trichedipna, 57, 58 

Typho. Lege notas ad n 40, U, etc. 


T 
qu apud Latinos, 6. 


tjrannis, obitus, 5, 8. 


Visus praefectus, 7. 
Uxores ducere quatenus c'ericis licitum apud Grse- 
cos, δῦ. V 


Vacantini qui dicti, 75, 76. 

Valentini Roman imp. interitus, 11. 

Vectigalium magistratus apud. A henienses, 12, 

Yeterum codicuui et scriplurum lectio ere litteraria 
est, δ. 

Viatici appellatio quid apud Patres, 66. 

Victoriam homini optime parato tribuens suam Deo 
g'ori»m detrahi!, 40. 

Viliositas quid arguat, 25. 





INDEX AUCTORUM. 


Qui in notis ad Synesium citantur, illustrantur, emendantur. 


Alcinous, 29. 

KKlianus de Epaminonda fallitur , 
à. De Phoenice locus, 18. Citatur, 
ir 21. De vulturibus, 29. Citatur, 55, 


Kschylus, 23, 
Albricus, 50. 


Anianus, 3T. 


Aratus, it. 


Alemannus, N., 86. 
Ambrosius, 38, 44. 
Ammianus, 11, 12, δὲ, 59, 89. 


Apulcuis, 20, 2i, 27, 38, 51, 55. 


Arati Schol. Latinus, 41. 
Aristides, 16. 


Aristophanis Scholiastes, 12. Pec- 
cat in Aristotelem, 58. Citatur, 45. 
Aristote;es. 8 passim ; 13. 16, 18 


Aristophanes, 12, 1i, 16,21, 99, - 


4755 


ORDO RERUM. 


41754 


—-————————— BE 


ORDO RERUM 
QU.E IN HOC TOMO CONTINENTUR. 


THEODORUS MOPSUESTENUS. 
Pr»fatio. 


9 
Commentatio historica οἱ theologica de Theodori vita 


et scriptis. 11 
Pans ΡΒΙΟΒ. —- De Theodori vita. 41 
ΑΒΘ ΡΟΒΤΕΆΙΟΗ. — De Theodori scriptis. 42 
Carur Pruiscx. -- ὃς duobus libris argumenti herme- 

Deutici. 9 


CAP. IT. — De commentariis in libros Veteris Testa- 
metti. 
A. — Commentarius in Psalmos. 217 
B. — Comimneutarii in libros Veteris Testamenti bisto- 
ricos. 94 
C. — Commentarii in prophetas. 40 
D. — Cominentarii in Jobum, Ecc'esiasten et Canticum 
can'icurum., 
. Car. I!I. — De Commentariis in libros Novi Testamen- 
u. 
Α. — Commentarii in Evangelia, 49 
B. — Commentarii in. Acta apostolorum et Epistolas. 


02 
Cap. IV. — De scriptis d.:gmaticis. 55 
À. — De incarnatione libri quindecim. 53 
Nj. — Libri coutra Eunominm. 60 
C. — De Spiritu sancto libri. 603 
D. — De Apwliinario et ejus h:eresi liber. 63 
E. — Libri de miraculis. 6i 
F. — Coutra magiam l'ersicam libri tres. 6i 
G. — De perfectione regiminis. 65 


Ι. — Libri mvstici. ri 
K. — Epistol:e. .L 1 
Car. V. — De scriptis argumenti pra: tici. " 
À. -- Libcr de sacerdotio. 1 
B. — Liber ad monachos. " 
C. — Oratio de legislatione. 1 


vi νὦ Lb δ tu “Ὁ 


D. — Liber ad baptizandos. i 
E. — Liturgia. 15 
Diatriha de T heodoris. ..— 71 
COMMENTARIUS IN XII PROPHETAS MINORES. 

.) 
Prafatio Ang. Maii. 105 
Przíatio altera ejusdem Maii. 119 
Commentarius in Oseam prophetam. 125 
Commentarius in Joelem prophetam. 21t 
Comimnen!arius in prophetam Amusum. 2i2 
Commentarins in Abdiam. $03 
Commentarius in Jonam. $18 
Commentarius in Michaam. $16 
Commentarius in Nahumum. ous 
Commentarius in llabaeucuin. 435 
Commentarius in Sophoniam. 450 
Commentarius in Aggseum. A4 
Commentarius in Zachariam. 491 
Commentarius in Mal.chiai. 598 
Fragmenta in Genesin. 655 
Expositio in pualmos. , 611 
Expositio iu Jobum. 698 
Expositio in Canticum canticorum. 699 
COMMENTARILIN NOVUM TESTAMENTUM. — 703 
Prafatio. 7103 


Fragmenta commentarii in Evangelium Matthazei. — 703 
Fragmenta ín Matcum. Tl 
Frazmenta in Lucam. 

Fra:menta ín Joannem. 224 
Fragmentum in Acta apostolorum 80 


Fragtuenta in Epistolam P'au j ad Romanos. NT 
Fragmenta in. Epistolam I ad (Corinthios, δῚΝ 
Fragmenta in Epistolam Il ad Corinihios. s 
Fragmenta in l;pis'olam ad Galatas. 818 
Fragmenta in Epistolam ad Ephesios. ott 
. Fragmenta in Epistolam ad Phiippenses, 9.3 
Fragmenta in Epistolam ad Coloss: nses. 026 


Fragmenta in Epistolam 1 ad Tbessalomcenses, — 951 
Fragmenta in Epistolam 1l ad Thessalonicenses. 
Froymenta in Epistolam | ad Timotheum 959 


Fragmenta in Epistolam IT ad Timotheum. 
Fragmenta in Epistolam ad Titum. 
Fragmenta iu Epistolam ad Philemonem. 
Fragmenta in Epistolam ad Hebrasos, 
FRAGMENTA DOGMATICA. 

Ex lihris de Incarnatione Filii Dei. 

Ex libris contra Apollinariam. 

Ex libro conira Eunouium. 

De Apoliinario et ejus h:eresi. 

Ex libro eontra defensores peccati originalis. 
Ex tertio decimo libro codicis mystici. 

Ex Theodori Epistola II ad Artemium A!exandr. 
Ex ejusdem Epistola ad Domnum. 

Ex libro ad baptizandos. 

Exemplum exposi.ionis Symboli deprava'i, 


SYNESIUS EPISCOPUS PTOLEMAIDIS. 


Notitia historica. 

Notitia litteraria. 

Testimonia veterum. 

Dre Hx patia Alexandrina Svnesii magistra. 
Epistola nuncupatoria Hadriani ''urnebi. 
Notitia codicum manuscriptorum. 
Monitum in Orationem de requo. 
ORATIO DE REGNO, ad Arca'ium imperat 
Monitum in libelium de Dione. 

DE DIONE. ex Philostrato. 

DIO SYNESIT, vel de ipsius vitz instituto. 
CALVITM ENCOMIUM., 

LIBER DE PROVIDENTIA. 

LIBER DE INSOMMIIS. 

EPISTOL.E. 

Epistola prima. — Nicandro. 

Epist. H. — Joanui. 

Epist. Il[. — Fratri. 

Epist IV. — Eidem. 

Epist. V. — Sacerdotibus. 

Epist. Vf. — Anvsio. 

Epist. VIf. — Theodoro et sorori, 
Epist. VII. — Fratri. 

Epist. IX. — Theophi:o archie pisenpo. 
Epist. X. — Phiiesephiie magistra llypatis. 
Epist. XI. — Presbyteris, 

Epist. XII. — Cvrillo. 

Epist. XII. — Petro presbytero. 
Epist. XIV. — Anvsio. 

Epist. XV. — Phi osophz magistrze. 
Fpist. XVI. — Eidem. 

Epist. XVII. — Hetiodoro. 

bpist. XVIII. — Fratri. 

Epist. XIX. — Herodi et Martyrio. 
Epist. XX. — Diogeni. 

Epist. XXI. — Duci. 

Epi-t. XXII. — Anastasio. 

Epist. XXIII. — biogeni. 

Epist. XXIV. — Simpticio. 

Epist. XXY. — Heliodoro. 

Epist. XXVT. — Troilu. 

Epist. XXVIU — Constanti. 

Epist. XXVII. — Sinprieio. 

Epist. XXIX. — Pentadiu Augusta'i. 
Epist. XXX. — Eidem. 

Epist. XXXI. — Aureliano. 

Epist. XXXII. — Fratri. 

Epist. XXXUI. — Philosophis. 

Epist. XXXIV. — Aureliano. 

Epist. XXXV. — Fratri, 

Epist. XXXVII. — Eidem. 

Epist. XXXVII. — Anysio. 

Epist. XX XVII. — Aureiano. 

Epist. XXXIX. — Fratri. 

Epist. XIl.. — Uranio. 

Epist. XLI. — Sodati 

Epist. XI.l1. — t Iedoniu, 





DATE DUE 


STANFORD UNIVERSITY LIBRARIES 
STANFORD, CALIFORNIA 
94505
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Patrologiæ cursus completus [Series Græca] : ... omnium ss. patrum, doctorum, scriptorumque ecclasiasticorum sive Latinorum sive Græcorum ..."

See other formats
