Peregrinatores medii aevi quatuor. Burchardus de monte Sion, Ricoldus de monte Crucis, Odoricus ...

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web

at |http : //books . qooqle . com/

»1

600074556X

600074556X

.TT^ r-^* rWf

PEEEGRINATORIBUS FELICTSSIMIS

PALAESTINOLOGIS CLARISSDIIS

CONSTANTINO TISCHENDORF

TITO TOBLERO

HOS SUO» TE^E^INATORES
GRATO ANIMO IMPULSU8
SACROS ESSE VOLUIT

EPITOR.

^^,

LEGT1TBIS

Tandem aliquando Magistro Thietmaro et Wilbrando de Oldenborg,
quos lustro et longius ante emisimus, addere contigit Burchardum de Monte
Sion, Bicoldum de Monte Crucis, Odoricum de Foro lulii, denique Wilbrandum,
iteratis curis editura. Quorum qui princeps est, Burchardus, peregrinatorum
medii aevi, id quod inter oranes constat, xoQvq^alogf quamvis geographis, qui
nunc ad Palaestinam explorandam se applicaverunt, omnibus notissimus et
vicies amplius editus sit, ipse tamen, quod vix credibile, prorsus nondum in
lucem prodiit, cuius umbra tantum et imago deformata adhuc nos aliosque
luserit. Staphorstiano demum, qui Hamburgi asservatur, codici debetur Bur-
chardus genuinus et incorruptus. Ecce igitur thesaurorum, quibus biblio-
theca hamburgensis publica gaudet, novum specimenl Atque haec quidem
causa accedebat, cur equidem Hambnrgensis non solum itineris descriptioni,
sed etiam vitae Burchardi pervestigandae cum summa animi et contentione
et oblectatione incumberem. Laetabor profecto, si, ^quae de gente, nomine,
tempore scriptoris mihi videor explorasse, idoneis iudicibus probabuntur.
Haec hoc loco de Burchardo quidem sufficiant; plura exposuimus in prae-
fatione, quam libro ipsi praeraisimus, speciali. Hoc tantum addere et a
vobis vestra pace petere liceat: Burchardum meum ut non comparetis solum
vobis, sed et legatis; non legatis solum, sed aliis etiam legendum commen-
detis; finictus non deerunt.

Burchardum non aequant quidem Ricoldus et Odoricus, sed tamen digni
sunt, qui secimdo "post ipsum loco ponantur. Sunt enim itineraria illa et
utilitate et voluptate uberrima.

Ricoldi de Monte Crucis itinerarium rerum colorumque varietate muM-
plex qui cognoverit, facile intelliget, cur et Francogalli, et Itali interpreta-
tiones eius non solum confecerint, sed etiam picturis nitidissimis coUiflbra-
rint; neque non mirabitur, quod ad hoc usque tempus nondum latine sit in

VI

lucem datum. Talem enim* editionem nusquam investigare potuimus ; quare
hanc principem dicere nostro nobis iure videmur. Nec parvumnobis negocimn
facessebat rerum, quas Ricoldus tractavit, variegata abundantia, qua factum
saepe est, ut in annotatione elaboranda haesitaremus , satis magnam alteri
post nos editori messem relicturi. Gratias autem non possumus non agere
quam maximas Bethmanno V. Cl., bibliothecae guelferbytanae praefecto, qui
codicis miscelli Ricoldum continentis nobis copiam fecit.

lam dicendum est de Odorico Foroiuliensi, cuius itinerarium quum per
se fructuosissimum est, tum illustrissimo ^lvdiKonkevovov nomine adeo nobilita-
tur, ut neminem fore opinemur, quin Georgium Pertzium, magni nominis
virum, bibliothecae berolinensis regiae praefectum primarium, qui pro ea,
qua est, humanitate et liberalitate, ut antea Wilbrandum, ita nunc Odoricum
mihi commodavit, animo prosequatur gratissimo.

Wilbrandum denique Oldenburgensem ut iterum recenseremus , impulit
nos et libri pretium, et immerita scriptoris generosissimi obscuritas. Cuius
peregrinatinonem scriptoris ipsius libro II c. XIII auctoritate nos primi in
libros, capita, sectiones dispertivimus. Denique mihi crede, in Wilbran-
dum et Burchardimi, in Eicoldum et Odoricimai tantam et nunc et antea
operam me contulisse, quanta optimo cuique aureae aetatis scriptori navari
solet maxima; quippe qui meum esse putarem illud pro virili parte agere.
Interiacent enim medii aevi peregrinatores inter Bibliorum sacrorum et re-
centiorum viatorum libros quasi pons continuus , quem qui neglexerit, videat
ne in stagnum demersus imprudentiae poenas luat, contra qui firmiter ex-
structum intret, nae is via recta et tuta ad veram terrae sanctae cognitionem
perveniet Quod ut omnibus, qui haec legent, contingat, ex animo optatima
volumus.

Dabamus Neodettelsaviae mense Julio anno MDCCCLXIIII.

I N D E X.

I. BUBCHARDI DE MONTE SION DE8CBIPTI0 TERRAE SANCTAE.

Praefatio pag. 1

Catalogus codicum Burchardi « 5

Index editionum Burchardi * U

Interpretationes Burchardi « 16

De variis editionum Burchardi classibus ^ 17

Burchardi de Monte Sion descriptio terrae

sanctae -^ 19

Prologus * 19

Incipit prima diuisio terre sancte ... ^ 21

Caput I ^ 21

Caput II * 23

Incipit secunda diuisio terre sancte * 31

Caput III *» 31

Incipit tercia diuisio terre sancte ... «34

Caput IV * 34

Incipit quarta diubio terre sancte ... «38

Caput V pag. 38

Incipit secunda diuisio quarte orientaliB * 44

Caput VI * 44

Incipit tercia diuisio quarte orientalis . * 48

Caput VII - 48

lerusalem * 63

Caput VIII * 63

Caput IX « 76

Incipit prima diuisio quarte australis . « 82

Caput X * 82

De longitudine et latitudine terre sancte « 85

Caput XI - 85

De fructibus et animalibus terre sancte . « 86

Caput XII .. . « 86

De variis religionibus terre sancte. . . «88

Itinerarium Burchardi de Monte Sion . . «95

APPENDK AD BDRCHARDUM DE MONTE SION.

I. Titi Tobleri annotatio ad Burchardum. — II. Supplemeutum Burchardi. — III. Scriptiones

variae codicis basileensis ba et emendationes aliquot nostrae seriores. — IV. Itinerarium Tobleri pag. 100

n. FBATBIS RICOLDI DE MONTE

Praefatio pag. 102

Incipit itinerarius fratris Ricoldi .... « 105

I. De Galiiea « 105

II. De Nazareth « 107

III. DeAcconetludeaetterrapromissionis * 107

IV. De lerusalem « 108

V. De Bethlehem « 110

VI. De sepulchro Domini « 112

VIT. De Tripoli «113

CRUCIS LIBER PEREGRINACIONIS.

VIII. De Thurchia et Thurchimannia .

IX. De Tartaris

X. De errore Tartarorum

XI. De exitu Tartarorum

XII. De progressu Tartarorum

XIII. De Baldaco

XIV

XV. De Curtis in regno Tarquetensi . .
XVI. Sequitur de Niniue ciuitate grandi

pag

114
114

iiii

119
119

"ll2

112

123
123

VITI

XVII. De lacobinis pag.

XVIII. De Maroniti»

XIX. De Baldaco

XX. De Nestorinis

XXI. De Sarracenis

XXII. De operibus perfectionis Sarrace-
nomm

XXIII. De studio Sarracenorum ....

XXIV. De oracionibus Sarracenorum . .
XXV. De elemosina et misericordia Sarra-

cenorum ad pauperes «

XXVI. De reuerencia Sarracenorum ad
nomen Dei

>ag

. 124

XXVII.

tf

126

#

127

XXVIII.

*

127

*

131

XXIX.
XXX.

*

131

XXXI.

#

132

XXXII.

•s

132

XXXIII.

9

132

XXXIV.
XXXV.

«

133

XXXVI.

De grauitate Sarracenorum in

moribus pag. 133

l)e affabilitate Sarracenorum ad

eztraneos. * 134.

De concordia Sarracenorum . . « 134

De lcge Sarracenorum ... «: 135

Quod lez Sarracenorum est confusa « 1 36

Quod lex Sarracenorum est occulta «' 136
Quod lez Sarracenorum est men-

dacissima « 136

Quod lex predicta est irracionabilis « 1 37

QuodlezSarracenorumestviolenta « 139

Miracula Sarracenorum .... « 141

m. ODOEICI DE FOBO lULU LIBEK DE TERRA SANCTA.
Prsefatio pag. 143 De terra aancta pag. 146

IV. WILBRANDI DE OLDENBOBG PEREGRINATIO.

Praefatio ad editioneni priorem pag. 161 Prologus pag. 162

Liber I Cap. I— XXXU ..... pag. 163—182 Liber II Cap. I— XIV pag. 183—190

Stemmatis Wilbrandi de Oldenborg ramalas pag. 191

V. INDEX NOMINUM BURCHARDI RICOLDI ODORia WILBRANDL PAG. CXCm.

«

BURCIIARDI DE MONTE SION

UESCRIPTIO TEUUAE SANCTAE,

L E C T U R 1 S

s.

Oninium, qui medio aevo terram sanctam viserimt, peregrinatorum notissimus est
Burchardus de Monte Sion, cui „sive narrationum Jidein xai ivtQyBlav, sive exquisitionis
vel cum summo periculo coniunctae industriam vel perseverantiam spectes , palmam facile de-
beri'^ recte censet Reineccius. Neque aliter iudicat Adrichomius, qui „persuasissimum ha-
buit, non fuisse unquam^ qui voluerit magis , aut vero etiam potuerii melius perfectam et
simplicem quandam ad huius rei cognitionem viam sternere. Quum igitur tanta sit viri
praestantia, non id quidem mirum cst, librum eius saepenumero editum esse, sed
illud sane vix credas , viginti amplius, quae exstent, Burchardi editionum et inter-
pretationum ne unam quidem ipsa scriptoris verba verumve, quem dicunt, textum
praebere. Quid quod ne de nomine quidem eius inter omnes constat, quum multi eum
Brocardum, nonnulli Borcardum Borchardum Borghardum Burgardum nominent, nemo,
uno Canisio excepto, plenum eius nomen norit, agnomine de Monte Sion ab omnibus fcre
omisso? Quod addendum esse docet cpistola dedicatoria, tribus vratislaviensibus aliisque
eiusdem cum vratislaviensi generis codicibus praemissa, quae incipit a verbis:
Fratri Burchardo in Magdeburg Frater Burchardus de Monte Sion.

Scriptorem nostrum cave ne, sicut alii fecerunt, confundas vel cum Burchardo Ar-
gentinensi, cuius quod restat fragmentum in Serapeo*) excudimus, vel cum Bonaventura
Brocardo, qui seculo XVII Palaestinam obiit.

Agnomine illo a monte Zion repetito Oudinus Burchardum eani ob causam usum
esse coniecit, „quod ibidem prolixam fecerit moram". Quod quo iure statuat nescio ; mihi
quidem sufficit conferre cum agnomine illo nomina Caroli a Sancto Paulo et Emanuelis
de Monte Oliveti, quorum et hic, qui in eadem cum Burchardo vitae statione positus
„Lector Theologiae et Diffinitor ordinis S. Francisci'* erat, et ille nomina sua gentilia cum
monasticis agnominibus commutasse videtur. Itaque uti Carolus a S. Paulo prius Via-
lart nominabatur, Burchardum quoque alio primitus nomine gentili usum esse suspicamur.

Burchardus bis (id quod omnes omnino editores fugit, nos infra pluribus demon-
strabimus) de terra ssgicta scripsit: primum privatim, epistoiam cum tabula, quam pel-
lem dicit, geographica addens, deinde publice. Priorem textus recensionem cxpressit
Canisius, cuius editio hos, ad quos attendas, locos continet:

Priorem :

Distat autem ab Accon (Nazareth) per septem leucas, Quod spacium melius estimare
potuiy quia sepius illuc pertransiui, Videtur michi esse sicut de Magdeburg in Barboy.

♦) V. Serapeum 1958. No. 10. p. 145 sqq.

1'

Alterum :

Videtur mihi , quod Jerusalem .... mulio sit longior , quam antiqua ciuitas Hikeyde-
hurgensis, quam indudit murus circuiens de S, Amhrosio usque ad nouam ciuitatem
exclusiue.

Ex his non soliim, quod facile probes, Burchardum Germamim fuisse, sed aliud
etiam eflFecerim, quod, quamvis in re tam ineerta nihil pro certo affirmarim, non possum
tamen quin proferam.

Viam, quae Parthenopoli Barbium ducit, Burchardum probe nosse apparet Bur-
chardi nomen in illustri comitum barbiensium gente usitatum fuisse docent genealogi,
qui quinque eius noniinis viros a Burchardo I. , gentis atavo et fimdatore, nomen ilhid
hereditate accepisse tradunt. Fierine igitur potuit, ut Burchardus de Monte Sion
esset natus eomes a BarbioV — Res incerta quidem, sed suo tamen haec opinio, ut vi-
des, testimonio non earet; quam si refelleris, hibentissime deponam. Minus autem in-
certum est, quod ex loco quodam Rudimenti nouiciorum , editi Lubecae anno 1475, se-
quitur. Quo quum Burchardus Professorum Sacrae Paginae minimus dicatur, theologiae
eum doctoribus et professoribus ascribere non dubitamus.

Minus etiam dubius est annus, quo in Palaestina fuerit et scripserit. Etenira an-
nus 12S3, licet tralaticius videatur, recte tamen se habet. Nam res gestae, quas Burchar-
dus commemorat, evincunt eum post annos 1260 1263 1268 1271 et ante annos 1291
1285 scripsisse. Apparet igitur, annum illum 1283, tametsi ab ipsius scriptoris manu,
uti in annotatione docebimus, profectus non sit, non nisi ab homine docto quodam rei-
que probe gnaro poni potuisse. Videas enim quae annotavimus ad II 8 10 23 29 VI
7 8 Xin 4 S. Neque contradicimus Victori Clerico, qui decennium illud, quod in terra
sancta consumpsisse in editione veneta extrema traditur Burehardus, ab anno 1275 us-
que ad annum 1285 pergere coniecit. V. Histoire lit. de la France XXI 182. Bien-
nium certe eum in Palaestina versatum esse efFecimus ex iis, quae IV 9. exstant. Fuit
ibi regnante Malec-al-Mansure Calavuno, Sultano Aegypti, Bibarsii suceessore, scripsit-
que annis octo ante finem expeditionum sacrarum, temporibus Henrici, regis Cypri et
Hierosolymorum , et per inducias decennales, quas anno 1282, bello quod cum Sancore
Alaschcare Mogolorimi Sultano anno 1280 gesserat finito cum templariis et hospitala-
riis fecerat Calavunus.

Fuit autem Burchardus, si illius temporis rationem habueris, liberioris iudicii in
rebus divinis, neque tamen impius, quum saepenumero missas ipse cantarit idque, ut
videtur, non sine vera cordis pietate; doctus ita, ut arabice quoque calluisse videatur;
iacit enim alcoranum se legisse. Ceterum operae pretium est egregiam Victoris Clerici
de ingenio Burehardi commentationera legere iterumque legere.

Commemoravimus supra pessimam editionum, quales adhuo' fuerunt, conditionem.
Quam ab autographo Burehardi vel eius exempio quopiam male scripto ortani esse opi-
namur, quod quum posteriores librarii difficulter tantum legerent, et scriptiones absurdae
et labes laeunaeque non poterant quin orirentur. Interdum etiam dictante perperam au-
dito orti sunt, ut fieri solet, scribentis errores. Hic illic etiam notae siglave librariorum
ab aliis non recte soluta vitiis ansam praebuerunt. Sed haec omnia leviora sunt prae
interpolationibus et omissionibus non singulorum tantum verborum, sed totarum sen-
tentiarum, a quibus et librarii et editores adeo non abstinuerunt , ut Burchardi textum

non corruptum, scd deformatum, non editum^ sed excerptum laceratumque et nBQUpQaan-
x(og Ipimutatum merito dicas.

Restat ut paucis exponamus, qua ratione hanc nostram Burchardi editionem dis-
ponendam ccnsuerimus.

Textui ipsi praeter hanc praefationem et criticorum et bibliographorum causa
praemisimus catalogos librorum et manu et typis scriptorum, subiecimus scriptionis dis-
crepantiam. Deinde annotationem dedimus, quam excipit itinerarium, quo peregrinato-
rum et geographorum in usum locorum distantias et a Burchardo et a recentibus indi-
catas addita scripturae diversitate brevi in conspectu posuimus. Indices nominum et
locorum biblicorum desiderari noluimus, lavelliano, quocum contidimus et ex quo non-
nuUa recepimus, aliquanto locupletiores.

CATALOGUS

CODICUM BURCHARDI DE MONTE SION.

Primum, quibus usi sumus, codices hamburgenses, vratislavienses, bernensem, de-
inde alios quosdam descripturi sumus.

1. CODEX STAPHORSTIANUS HAMBURGEN8IS (St.).

Huic codici Staphorstiani ' nomen dedimus, quia a Nicolao Staphorstio, verbi divini
ad aedem quae olim erat Sancti loannis Hamburgensem magistro, primam eius notitiam
traditam accepimus. Qui in Historiae ecclesiae Hamburgensis diplomatica parte I. vol. IH.
pag. 343 — 355 fusius exponit de „codice XXX. (partim in charta, partim in membrana)."
Fuit autem ex codicibus, qui olim in Bibliqfheca aedis Sancti Petri asservati, nunc in
Bibliotheca publica Hamburgensi custodiuntur. Insimt in hoc volumine quaternario, sed
formae minoris, scripta XVIII, quorum ultimum est anepigraphum , continens Burchardi
de Monte Sion descriptionem terrae sanctae.

Volumen toljim inscriptum est: Presentem lihrum dedit dominus Hinricus Langhe,
quondam huius ecclesiae vicarius, Orate Deum pro eo. Incipit a verbis: Tota pulcra es
amica mea et macula non est in te,

Praecedit huic paginae index eorum, quae volumine continentur, in interiore invo-
lucri lignei corio tecti latere, seculo XIX scriptus.

Paginae numeratae non sunt.

lam ad ipsum Burchardi librum describendum accingamur.

Codex est membranaceus , quatemarius, seculo XIV exeunte vel XV ineunte (non
sec. XIII, ut Staphorstius vult,) scriptus a librario satis hebete, qui in prologo § 16 verba
hic introducy ab eo , qui ei codicem describendum dederat, margini ascripta quum non
intelligeret, ipsa descripta in contextum recepit verborum, et saepenumero dormitans la-
cunas multas reliquit, errores praeterea complures committens. Verba singula atramento
subpallido notisque diplomatieis inusitatioribus scripta multas legenti difficultates af-
ferunt.

Constat foliis 27 (non 25) binarum columnarum.

Prologi initium non semel sed bis exstat, primum folio primo, sed primis verbis

vetustato deletis, deinde pagina tertia his verbis: vm in ueteribus hysto-rijs legamus sicud
dicit . Loeus vacans ante literas vm literae initiali a pietoris manu oxornandae^esti-
natus fuisse videtur.

Finis libri est: in hac eciam postea lapidatus est leremias. Benedictus sit Deus et
sanctus Matheus. Amen.

2. APOGRAPHUM HAMBURGENSE (h.).

Apographum formae illius, quae a folio minore noraen traxit, seculo XVI in charta
scriptoria exaratum, paginarum 72, primum continet fragmentum de sacra coena, n. 1.
p. 3 — 9, deinde librum nostrum inscriptum:

Itiyierarius terre sancte ralde honus , editus a fratre Borchardo de Berghe , ordinis
predicatorum.

Exemplum hoc non sine cura et diligentia confectum, pagina 13 ichnographia
quadam, paginis 70 et 71 tabuLi goographica ornatum est, nec indice caret a librario
condito. Qui in describendo et codicem Staphorstianum et Rudimentum nouiciorum se-
quutus esse videtur.

3. 4. 5. CODICES VRATISLAVIENSES TRES (Va Vb Vc).

Tres Burcharili codices asservat Bibliotheca Universitatis Vratislaviensis, eadem
omnes ratione incipientes, sed varios in modos exeuntes.

Codex vratislaviensis primus fVa), membranaceus, formae folii minoris, signatus
IV. F. 191, seculo XIV (certc post annum 1317; scriptus, continet folia 165. Burchardi
descriptio terrae sanctae est pag. 142 — 151. Tegumenti in dorso legitur r Legenda maior
S. Hedwigis. Insunt in hoc volumine collectivo : Legenda maior de S. Hedwige. Vitae
Pontificum Rom. ad a. 1216. Vitae Rom. Imperatorum ab Octaviano ad a. 1300. Hi-
storia Hieros. ad Robertum com. Flandr. Dcnique Burchardus de Monte Syon. Cf. Pertz
Archiv IV 99 sqq. XI 706.

Liber hic, olim „Sanctissimae Virginis Mariac in Heinrichoviensi monasterio S.
Ord. Cist.", nunc asservatur in Bibliotheca Universitatis Vratislavieilsis, alias biblotheca
centrali dicta.

Codex Va incipit a verbis: Dilectissimo in Christo Ihesu patri fratri Burchardo
lectori fratrum ordinis predicatorum in Magdeburch. Et linitur verbis : quem lampadem di-
citur Martha ad honorem sepulcri sancti constituisse et Lazarus frater eius. Explicit.

Codex vratislaviensis alter (Vb) chartaceus, formae folii minoris, signatus I F 221.
habet subscriptioncm: Finitum anno Domini 1407, in crastino sancti Francisci, hora tercia-
rum vel quasi; corrige, lector. Est volumen coiiectaneum foliorum 240, in dorso inscrip-
tum: Conradi Sulconis summa de trinitate. Tractatus de terra sancta exstat foliis 230 —
240. Olim erat canoiiicorum Augustinorum Saganensium.

Incipit sicut primus, finitur verbis: in missione Spiritus Sancti Parthi Medi cet.

Codex vratislaviensis tertius (Vc) chartaceus^ formae folii minoris, signatus I. F.
277,^riptu8 est anno 1468, et est collectaneus foliorum 371, qui a folio inde IV usque
ad X continet Tractatum de terra sancta. In dorso involucri legitur: Tractatus de cruce
Dohini.

De hoc codice, olim canonicorum Sancti Augustini Saganensium, haec leguntur
in libro inscripto : Pertz Archiv XI 700 extr. : 277. ch. f. 4. Fratris Burchardi de Monte
Sion tractatus de Terra Sancta. Hic quae nobis a folio minore appellanda esse videtur
forma quaternaria dicitur.

Incipit Vc sicut Va et Vb, finitur: cum luna crescente crescity cuvi decrescente de-
crescit etc.

Hic quoque codex olim canonicorum S. Augustini saganensium fuisse traditur.

Haec habebam quae de codicibus a me versatis et descriptis dicerem. lam re-
feramus de aliis libris manuscriptis Burchardi de Monte Sion. Quos alphabetico ordine
disposuimus.

6. CODEX BASILEENSIS.
Gustavus Haenel in libro inscripto Catalogi librorum mss. qui in Bibliothecis Gal-
liae, Heivetiae — asservantur, a col. 553 haec tradit:

A. V. 17. Terrae Sanctae descriptio, facta ab eo, qui eam perambulavit et per-
spexit, ut ipse testatur; fol.
Est in Bibliotheca publica Basileensi. Hic est codex, quem Beckmannus pag. 42
ita describit:

Inscriptio est: Liber de dispositione terrae s. civitatis lerusalem et aliorum lo-
corum, editus per quemdam, qui oculis siiis vidit. Auctor non nominatur. Pro-
logus sic incipit: Cum in veteribus historiis — uti in oxoniensi. Finis est: Et

post dies aliquot inde navigans in hac etiam postea lapidatus est leremias.

Neque formam neque seculum codicis a Beckmanno indicata esse dolemus.
Cf. Hist. lit. de la France XXI 204.

7. CODEX BERNENSIS.

Codex membranaceus, formae maximae, olim lacobo Bongarsio fuisse traditur, ni-
tide scriptus est. De quo v. Sinner Catal. mss. Bibl. Bern. 1770. T. H p. 26. Cuius
apographum pro ea qua est liberalitate mecum communicavit Titus Tobler. Signatus
est Cod. Bern. 46. Descriptio terrae sanctae. Secuio XH errore ascribitur a Sinnero.
V. Tobler Topogr. v. lerus. I. p. XXV. — In eiusdcni libro Siloahquelle p. 5. memora-
tur apographum illud qiiod contulimus.

Qui liber quamquam fragmentum tantum coritinet, tamen non sine pretio esse vi-
detur, quum bonis scriptionibus non careat. In universum tamen et a nostra et a Ca-
nisii editionibus differt. Continet quae traduntur capitibus VI sqq. nostrae edit

8. 9. CODICES BRUXELLENSES.

Duos Burchardi libros mss., si sequaris Victorem Clericum (Hist. lit. de la France
XXI 204}, possidet Bibliotheca regia Bruxellensis , alterum nuniero 9177, alterum fseculi
XV) numero 739 insignitum.

10. CODEX COLONIENSIS.

De quo v. Beckmann p. 42.

11. CODEX BIBLIOTHECAE REGUE S. LAURENTII ESCURIALENSIS. ^

Codex hic, qui est in plut. III. arm. O No. 34, exeipit Directorium ad passagium
faciendum fol. 32 verso. V. Hist. lit. de la Fr. XXI 205, ubi citatur etiam Haenel coi.
945, quo teste est membr. quaternarius.

12. 13. CODICES FLORENTINL

Bandinius in catal. codicum latinorum Bibliothecae Laurentianae tomo UI col. 124
describit cod. LVI plutei LXXVI his verbis:

Nicolai Anglici expos. in Boethium de consolatione. Adde etiam Brochardi li-
bellum de Terra Sancta, Ciceronis Partitiones Oratorias, et Anonymi alia.
Burchardi libellus est scriptum quintum, a pag. 94 voluminis illius coUectanei in-
cipiens. Quare Bandinius col. 125 haec dicit:

VI. pag. 94. Fratris Brochardi ordinis praedicatorum Libellus de Terra Sancta.
Incipit: Quuni in veteribus historiis legamus. Finitur: istud absque dubio videre et
audire devotissimum est, Et haec de his dicta sufficiant, Explicit libellus editus a
fratre Brochardo Theologo ordinis praedicatorum de descriptione et terminatione ter-
rae sanctae, quam ipse totam perambulavit et vidit et ibi diu stetit. Affertur tabula
geographica illius regionis, sed satis rudis. et q. s.
Idem col. 126:

Codex membranaceus ms. in fol. saec. XIV, ex parte binis columnis exaratus —
Constat foliis scriptis 1 09. In eat. Montf. sub nima. XXX (i. e. Bernardi de Mont-
faucon in Bibliotheca bibliothecarum I. 390.)
Cf Beckmann p. 42 Hist. lit. de la Fr. XXI 204.

Praeter hunc Laurentianae codicem Bernardus de Montfaucon Bibl. bibl. I 417
auctor est, in Bibliotheca monasterii Benedictinorum beatae Mariae Florentina exstare
codicem inscriptum: Libellus Terrae Sanctae editus a fratre Bochardo (pro Brochardo)
Item Orosii de constructione Romae et q. s.

14. CODEX LIPSIENSIS.

loachimus Fellerus in catalogo codicum manuscriptorum Bibliothecae Paulinae in
Academia Lipsiensi concinnato p. 314 sq. haec habet:

49. Tr: de Philippo et Alexandro M., cuius init. Philippus filius Amyntae etc.
Vita Alexandri M., cuius init. Aegyptiorum et q. s.
Descriptio locorum terrae sanctae fratris Burchardi de Monte Sion.
De moribus gentium quarundam et q. s.
De animalibus tr. mysticus.
De ecclesia et synagoga et q. s.
Der Meydekrantz et q. s.
Speculum humanae salvationis.

15. CODEX LONDINENSIS.

Est bibliothecae Harleianae, membranaceus, signatus 3995 (art. 10) seculi XV. De
quo vid. Hist. lit. de la Fr. XXI 204, ubi citatur Catal. of the Harleian mss. Lond.
1808 t. m p. 102.

^ 16. CODEX MEDIOLANENSIS.

Bibliotheca Ambrosiana continet librum a Bernardo de Montfaucon Biblioth. bi-
bliothecarum I p. 511 col. I sic descriptum:

Brochardi Teutonici descriptio Terrae Sanctae, pergam. 1. bomb. 1.

17. CODEX MELLICENSIS.

Hunc Martinus KropflF (Biblioth. Mellicensis p. 52) sic describit:

Burckardi de Monte Syon Descriptio terrae Sanctae. Inc. praef.: Dilectissimo
in Christo Patri lectori fratrum Ordinis praedicatorum frater Burkardus de
Monte Syon cum omni devotione orationes in Domino Jesu Christo etc. Cod.
ch. fol. h. 17.

Cf. Pertz Archiv X 603.

18. CODEX OXONIENSIS.

Inter libros mss. Collegii S. M. Magdalenae Oxoniensis Bernardo de Montfaucon
auctore hic est:

2184. 43. Directorium terrae sanctae A. D. 1332 ad Passagium faciendum.
Brochardi Itber de terra eancta,
Historia lerosolymitana abbreviata et q. s.

Vid. Montfaucon Biblioth. biblioth. I. 668 col. II. Pertz Archiv VII 95.
Qui liber Beckmanno p. 41 teste inscriptus est:

Ad honorem salvat. mundi incipit liber de terra sancta editus a fratre Bro*

chardo theotonico ordinis fratrum praedicatorum.
Praefatio incipit:

Cum in veteribus historiis legamus Ego frater Brochardus ordinis prae-

dicat. videns quam plures fideles.
Finis praefationis est:

In singulis divisionibus posui civitates et loca. Incipit divisio terrae san-

ctae per loca et provincias. Sciendum tamen est in principio^ quod terra ista,

quam sanctam dicimus . . .
Finis iibri:

Explicit libellus editus a fratre Brochardo ordinis praedicatorum de discretione

et terminatione terrae sanctaO; quam ipse totam perambulavit et vidit et diu

stetit. Quem scripsit in heremo — Symon heremita, reclusus ob amorem iliius,

qui in terra sancta mortuus est pro nobis.
V. Hist. lit. de la Fr. XXI. 204, ubi citatur Catalog. libr. mss. Angliae t. I part. H
n. 218—43.

Quodsi hoc in codice legatur, ,,de descriptione , non de discretione et terminatione
terrae sanctae", oxoniensis cum florentino priore convenire videtur.

19. CODEX PATAVINUS.

Bernardus de Montfaucon Patavii in Museo Nicolai Trivisani
P. 108 Borcardi Teutonici descriptionem terrae sanctae
asservari dicit B. b. I 488 col. 11.

10

20. CODEX PETROPOLITANUS.

Codex Bibliothecae Imperialis publicae Petropolitanae membr. quaternarius cdntinet
Borchardi Descriptionem terrae sanctaC; seculi XVI foliorum 16. V. Pertz Archiv XI 796.

21. CODEX PRAGENSIS.

Bibliothecae Universitatis Pragensis inest: Burchardi de Monte Sion descriptio
terrae sanctae, signo III H. 15. V. Pertz Archiv IX 470.

22. CODEX RATISBONENSIS.

Henr. Canisius ex Bibliotheca monasterii canonicorum regularium S. Magni ad
pedem pontis Ratisbonensis edidit Burchardi de Monte Sion descriptionem terrae sanctae.

23. CODEX ROMANUS.

Romae in Vaticano custoditur liber ms., qui olim Christinae, Sueciae reginae,
fuisse dicitur, membranaceus, signatus numero 430, secidi XIV, inscriptus nomine Bor-
gardi de Monte Sion. Quem librum Victor Clericus mancum et ratisbonensi similem esse
censet. V. Hist. lit. de la Fr. XXI 205.

24. CODEX TAURINENSIS.

Bethmannus (Pertz Archiv IX 608) refert, Augustae Taurinorum in bibliotheca
Universitatis asservari membr. fol. min. sec. XIV, signatum H. I. 12, in quo f. 238 exstet:
Brochardus Theotonieus de terra sancta. „Cum in veteribus ystoriis — dictu
sufficiant."

25. CODEX VIENNENSIS.

Wattenbachius V. D. Viennae in Bibiiotheca Aulae imp. reg. vidit codicem:
Hist. prof. 661, nunc 509 membr. quatern. sec. XIV. Hunc libellum dedit mo-

nasterio S. Dorothee Viennensis fundator eius. foi. 3. Quot fuerunt

demones in lapsu. Deinde

Purchardi de Monte Syon descriptio locorum terre sancte.

WattenbachiuB addit: Canis. ed. Basn. IV 6.

26. CODEX REHDIGERANUS VRATISLAVIENSIS.

Praeter eos, quibus usi sumus, libros mss. Vratislaviae ad aedem S. Elisabethae
asservatur Burchardi monachi descriptio terrae sanctae. V. Pertz Archiv VI 97.
Haec habebam, quae de codicibus Burchardi dicerem. lam

de variis codicum generibus
pauca addamus.

Quod iam olim suspicabatur loannes Beckmannus, id mihi persuasum est: Bur-
chardum bis scripsisse, uude duae textus, quas dicunt, recensiones, duo codicum genera
orta sunt. Primum enim Burchardus de Monte Sion e terra sancta ad amicum cogno-
minem Burchardmn, Lectorem fratrum ordinis Praedicatorum, breviorem terrae descrip-
tionem misit Magdeburgum, deinde in patriam redux de iis, quae viserat, pluribus ex-
posuit. Breviori illi descriptioni praemisit epistolam ad amicum datam, addita tabula
geographica, Etenim: Qu^ omnia, inquit, ut melius possint ymaginari, mitto vobia simul peU
lem, in qua omnia ad oculum figurantur.

Itaque quibus codicibus illa epistola ad Burchardum lectorem data praecedit, bre-

11

viorem illi et priorem descriptionem praebent. Cuius generis sunt codices vrfttislavien-
ses tres; mellicensis; ratisbonensis; romanus. £ reliquis Staphorstianus cum altero ham-
burgensi; basileensi, florentino Laurentianae; oxoniensi, taurinensi; posteriorem et am-
pliorem descriptionem continentibus, alteri generi annumerandi esse videntur. Huius alte-
rius generis codices in hac editione nostra sequuti sumus.

I N D E X

EDITIONUM BURCHARDI.

Edttto I 1475. Lubecae. FoL

Inscriptione caret, subscriptio haec est:

Conclusio libri sequitur. j Anno secundum carnem fiiii Dci a natiuitate |
M.CCCC.LXXV^, ipso die sanctisbiini regis | et martiris Oswaldi, qui est V
Augusti, I sanctissimo in Christo patre ac domino, domino Sixto palpa, quarto,
illustrissimo preclarissime domus | Austrie Frederico tercio Romanorum impera-
tore inuictissimo semper augusto ac pro nunc Co|lonie existentC; imperiali no\
hili in urbe lubicana arte impressoria speciali gracia diuina | animaruui ob sa-
lutem fidelium inuenta epithojma istud, partes in sex iuxta mundi sex etates
diuisum, prius alibi non repertum, quod placuit rudimentum nouiciorum intitulari,
Dei adiutorio, qui supernas res ac subternas fortiter suauiter tranquilleque dis-
pensat, per magistrum Lucam Brandis de Schasz feliciter est excusum atque fini-
tum et q. s.
Hoc in libro a folio inde CLXIIII (a) usque ad fol. CLXXXVIII (c) inest Bur-
chardi descriptio terrae sanctae.

Excmplum, quo usi sumus, continet folia aliquot calamo, non typis scripta. Asser-
vatur in Bibliotheca Hamburgensi publica. Est hic primus liber, qui Lubecae typis ex-
pressuB est. De quo vid. Ebert n. 19548 et Joh. Beokmann Litteratur der alteren Rei-
sebeschreibungen Vol. H partic. I p. 44 sqq. — FoHo CLXHII verso legitur: Ego, Borchar-
dus, professorum sacre pagine minimus, quantum possimi, terram istam, quam pedibus
meis pluries pertransiui, quantuni potui consideraui et q. s.
Editio 7/1519. Venetiis. 8.

Vcridica ter|re sanctc: regionumque finitimarum: ac in eis | mirabilium de|scri-
ptio. Nusquam | antehac imjpressa.

Subscriptio haee est: Impressum Uenetijs in edibus loannis Taeuini de Tri-
dino, anno M.D.XIX. die IV mensis Aprilis, regnante inclito Leonardo Laure-
tano principe.
Paginae singulae numeris carent, custodibus non carent.
Praefatio inscripta est:

Ad reverendum in Christo patrem Eberhardum de Cliuis — sacre theologie pro-
fessorem, prouincie Theuthonie fratrum ordinis predicatorii Priorem Prouincia-
lem optiine meritum, frater loannes Host de Romberch Kyrspensis, eiusdem
ordinis et prouincie, S. P. D.
Testatur in hac epistola loannes Host, se a fratre Chrysostomo de Casali, Gymnasii
Bononiensis Regente, opusculum perbreue descriptionis terrae sanctae a venerabili Patre

2*

12

Fratre Borchardo, quem nostratem dicit^ scriptum dono accepisse, idemque in duas
sectum partes per capitulorum paragraphos distinxisse. Sequitur deinde: Prologus
primus descriptionis , inscriptus: Sacris theologia ac diuine legis concionatoribus frater
Chrisostomus , ordinis predicatorii alumnus ac theologorum minimus S. Cuius in fine Chry-
sostomus lavellus: Stilumy inquit; huius reuerendi patris, (Borchardi Ahnani quem supra
vocat) simplici congruitate currentem seruato quidem omnimode suo sensu paululum eleuare
constitui, ne ex simplicitate sua lectio apud huius seculi sapientes uilis habeatur. Apparet
igitur, Chrysostomum lavelium solum, non Hostium quoque Burchardi librum paraphrasi
circumscriptum mutasse ac deformasse. Prologum hunc excipit universale, quod lavellus
dicit, inventorium, i. e. index a lavello confectus, quo multo melius de Burchardo meruit
quam paraphrasi ista, quae nimc pro meliore textus recensione haberi videtur.

Editio haeC; qua nobis uti contigit; est in Bibiiotheca regia Berolinensi.

Restat ut pauca addamus de altera editionis venetae parte^ in compendiosam
Aegypti descriptionem exeuntis. Himc libri finem Burchardi non esse compertum habe-
mus ex ipso auctorC; asserente se solam terram sanctam descripturum csse. Cf. Histoire
lit. de la France XXI 182.

Editio III et IV 1532, Parisiis et Basil. Fol.

Locorum terrae sanctae exactissima descriptio auctore fratre Brocchardo monacho.
Editio haec inest in libro inscripto: Novus orbis rejgionum ac insidarum

vejteribus incognitarum. Parisiis apud Galeotum a Prato in aula raaiore

regii palatii ad primam columnam. In fine legitur: Impressum Parisiis apud

Antonium Augerellum; impensis loannis Parui et Oaleoti a Prato. AnnoMDXXXIL

VIH Calen. Novembr. FoL min. Editio haec Beckmanno ignota asservatur Be-

rolini in bibliotheca regia et Hamburgi in Bibliotheca Commercii. Cui similis

est basileensis; inscripta:

Novus orbis regiojnum ac insularum veteribus incognitarum^ | una cum tabula

cosmographica et aliquot aliis consimilis | argumenti libellis; quorum omnium catalogus

sequenti patebit pagina. | His accessit copiosus rerum memorabilium index. | Basileae

apud lo. Hervagium mense | MartiO; anno M.D.XXXII. | Ubi pag. 298 — 329 est Borchardi

descriptio terrae sanctae. Ceterum loannes Huttichius canonicus primus operis auctor

fuisse dicitur. Vid. Camus m^moire sur la collection des grands et petits voyages.

Paris 1802 pag. 6. — Editio basileensis est in Bibliotheca publ. Hamburgensi.

Edltio V 1530. Antverp. 8.

Descrijptio terrae sanctae | exactissima; autore Brocardo monajcho; libellus
diuinarum scriptura | rum studiosis mult6 | vtilissimus. | De nouis insulis nuper
repertis et de | moribus incolarum eorundem | per Petrum Martyrem | res
lectu digna. | Antverpiae | in aedibus loannis Steelsii^ | anno k Christo natoj
M.D.XXXVI. 8.
Asservatur in Bibliotheca publica Hamburgensi.

Editw VI 1537. Basil. Fol.

Haec editio inscripta est sicut quarta. Adiecta est huic postremae editioni
nauigatio Caroli Caesaris auspicio in comitiis augustanis instituta. Prodiit Ba-
sileae apud lo. Hervagium mense Martio anno M.D.XXXVII.
Vid. pag. 295—329. Est in Bibliotheca publica Hamburgensi.

13

Editio VII 1544. Paris ap. Poncetum Le Preux. 8.

De hac editione Victor Clericus in opere clarissimo inscripto: Histoire litt(^raire
de la France T. XXI. 209 haec dicit: Dans T^dition d'Anver8, donn^e a part
chez lean Steels, 1536 in-8.; dans celle de Paris, publi^e en 1544, chez Poncet
Lepreux, d^aprfes celle d^Anvers, et que Von a eu tort de prendre pour une edi-
tion du voyage fran^ais inedit de Bonaventure Brochard. — Quae dicta sunt
contra Beckmannum, qui editionem illam addubitat, citans loannem Clericum,
qui in ea, quam Sansonis geographiae sacrae praemisit, praefatione pag. 11
haec monet: Delineatio et descriptio lerusalem et Terrae Promissionis, per Bo-
naventuram Brocardum elaborata, excusa est Parisiis anno MDXLIV. Non est
temerl confundendus is scriptor cum antiquiore illo Burchardo\ quem et Brocardum
multi solent vocare. lam quaeritur, utri plus auctoritatis tribuendum sit, Victori,
an loanni Clerico? Ab loannis partibus stat loannes Bcckmannus I. cit. p. 54,
a Victoris lo. Alb. Fabricius in Biblioth. Lat. med. et infimae Latinitatis Lib. 11
p. 775. Atque huic quidem ego quoque accedendum putarem, modo Victor Le
Clerc sententiae dictatoris raore latae argumenta quoque addidisset. Fortasse
eam avroTvtTjs versavit. Equidem ubi libri huius exemplum exstet ignoro.

JEdttto VIII 1554. Wittebergae. 8.

De dimenjsione terrae et | geometrice numeranjdis locorum particularium inter-
uallis ex | doctrina triangulorum sphaericorum et ca|none subtensarum liber
denuo edi|tu8, sed auctius multo et corjrectius, quam antea. | Autore Casparo\
Peucero. Descriptio locorum ter\rae sanctae exactissima autore quodam Bro\cardo
monacho. Aliquot insignium loco|rum terrae sanctae explicatio et historiae per|
Philippum Melan ! thonera. | Wittebergae. M.D.LIV.
Burchardi descriptio est pag. 188 — 269. Asservantur huius editionis exempla

Berolini et Hamburgi.

Ediiio IX 1555. Basil Fol.

Locorum terrae sanctae | exactissima descriptio auctore F. | Brocardo monacho.

Inest in libro inscripto: Novus orbis regionum ac insularum veteribus incogni-
tarum, quem Basileae 1555 ap. lo. Hervagium edidit Simon Grynaeus.

Huius editionis exempla simt in bibliothecis publicis commercii hamburgensis, be-
rolinensi et gottingensi. Cf. Katalog der Hamburger Commerz-Bibl. col. 580.

Editionem anni 1557 Grynaei collectioni insertam Fabricio Bibl. lat. med. et inf.
Lat p. 775 auctore citat Beckmannus p. 55. Sed tres tantum editiones basileenses, qui-
bus quidem insit Burchardus, novit Victor Clericus, et mea quidem sententia Fabricio
pag. 775, qualia etiam paginae praecedenti insunt, sphalmata typographica vel para-
grammata imputanda esse videntur. Alioquin editionem anni 1555 plane omitteret.
Pag. 774 legitur 1222 pro 1522 et p. 775 1555 pro 1557.

Editio X 1579. Witeh. 8.

De dimen|sione terrae et | geometrice numeranjdis locorum particularium inter-
uallis ex dojctrina triangulorum sphaericorum et canone ] subtensarum liber,
denuo editus, sed | auctius multo et correctius | quam antea. ( Autore Casparo\
Peucero. Descriptio locorum \ terrae sanctae exactissima autore quodam Brocardo

14

monacho, \ Aliquot insignium Io|corum terrae sanctae explicatio et hiatoriae
per I Philippum Melan|thonem. Witebergae. Excudebat Johannes Lufft. Anno
M.D.LXXIX.
Burchardus legitur pag. 210 — 285. Exempla libri sunt Berolini et Hamburgi.

EdtttO XI 1587. Wittebergae. 8.

W. Koner V. D. pro ea qua est humanitate me certiorem fecit, asservari in
Bibliotheca Regia Berolinensi editionem libri Peuceri de dimensione terraC; quae
prodiit anno 1587; et in ea a pag. inde 210 inesse Burchardum. Quod ignorant
et Beckmannus et Victor Clericus. Est etiam Londini in bibliotheca Musei Bri-
tannici. Vid. catal. Lond. 1817 vol. V plagula Z pag. 4.

EdiHo XII 1587. Magdehurgi. 4.

Borchardus monachus Germanus. Descriptio terrae sanctae et regiouum iiniti-
marum. Item itinerarium Hierosolymitanum Bartholomaei de Saligniaco. Mag-
deburgi. 1587. 4.

Hauc editionem asservat Bibliotheca regia Berolinensis. Quae componatur licet
cum libro Hamburgi asservato inscripto:

Itinerarium sacrae scripturae, hoc est sanctae terrae regionumque fiuitimarum de-
scriptio, complectens secundum literas cum recentem Hierosolymitanam de rebus Sarra-
cenicis, Turcicis et Tartaricis, tum reliquam orientalem historiam, in Germania nunc
primum in lucem edita k Bartholomaeo de Saligniaco, Equite et lurisconsulto Gallo.
Magdeburgi, excudebat Paulus Donatus, impensis Ambrosij Kircheri, anno M.D.XCIH.
Cum gratia et privilegio et q. s.

Hanc inscriptionem excipit praefatio sic inscripta:

Equestri et vetusto generis splendore, doctrina et virtute nobilissimo viro, domino
loachimo ab Aluensleben, domino Erxlebii etc, patrouo exoptatissimo , S. D. Reinerus
Reineccius Steinhemius. Quae praefatio quum data sit anno M.D.LXXXVI, sequitur eam
pertinere ad editionem anni 1587.

Incipit volumcn a libro Burchardi, cuius in fine haec est subscriptio: Liber de-
scriptionis terrae sanctae eidemque adiacentium regionum, editus ab eruditissimo et
deuotissimo patre ordinis praedicatorum , Professore Borchardo Alemano, explicit. Se-
quitiu" deindc nova inscriptio: Itinerarium Hierosol. Bartholomaei de Saligniaco, equitis
et iureconsulti Galli, praemissa eiusdem oratione de laudibus terrae sanctae. Anno
M.D.LXXXVH.

Eodem quo nos libri exemplo hamburgensi usus est, nisi fallor, Fabricius, qui
Bibl. lat. med. et inf. Lat. p. 775: Sed aecuratius, inquit, integriusque (Burchardum) vul-
gavit Reineccius cum itinerario Hierosol. Bartholomaei de Saliguiaco. Magdcburgi 1587.
1593. 4^. In quo iudicio errat Fabricius.

Editio XIII 1593. Magdeburgi. 4.

Iluius editionis inscriptio certe Hamburgi asservatur, eamque, ut patet ex iis,
quae ad editionem XII annotavimus, ab editione XII inscriptione tantum difFerre
suspicamur, eadem textus recensione bis, sed inscriptionibus variis edita.
Ceterum Reineccii editio minoris etiam pretii est quam Veneta, cuius indice pri-

vata est, neque erat quod laudibus efferretur a Fabricio et Beckmanno.

15

Ediiio XIV 1604. IngoUt. 4.

Beckinanno p. 56 teste editio anni 1604 formae quaternariae inest Canisii anti-

quis lectionibus f. VI p. 295 sqq.
Editio XV 1624. Colon, 4gr. 8.

Palaestina, | seu descriptio terrae | sanctae solertissima. | Auctore R. P. F. Bo-

naventura | Brocardo Monacho Theultonico, almi Ordinis PP. Prae I dicatoruni,

restitutore | V. P. F. Ph. Bosquiero Caesarimontano | Minorista. Colon. Agr.

ex officina loanis Crithii. 1624. 8. Asservatur Hamburgi.
Editio XVI 1707. Ainstelod, Fol.

Bibliotheca publica Hamburgensis possidet volumen his praeditum inscriptioni-

bus hosque singulos libros continens:
I. Geographia sacra ex Veteri et Novo Testamento desumta et in tabulas quatuor
concinnata — auctore Nic. Sanson — Accesserunt in indicem geographicum notae loan-
nis Clerici. Cuius etiam praefixa est praefatio. Amstelaed. Excudit Franciscus Halma.
MDCCIV.

n. Sansonis libnmi excipit : Onomasticon urbium et locorum sacrae scripturae seu
liber de locis hebraicis, Graece primum ab Eusebio Caesariensi, deinde Latine scriptus
ab Hieronymo, in commodiorem vero ordinem redactus — oper4 lacobi Bonfrerii. Re-
censuit et animadversionibus suis auxit lo. Clericus. Accessit huic editioni Brocardi
monachi ex ordine praedicatorum descriptio terrae sanctae. Amstelaedami. Excudit
Franc, Halma. 1707. Fol.

Vid. pag. 169 — 192. Et notandum est pag. 512 pro 152, p. 560 pro 160 scriptimi
esse. Hunc librum excipit tertius:

UI. Geographia sacra sive notitia antiqua dioecesium omnium patriarchalium, me-
tropoliticarum et episcopalium veteris ecclesiae — collecta auctore Carolo a S. Paulo.
Accesserunt in hac editione notae et animadversiones Lucae Holstenii et parergon noti-
tias aliquot ecclesiasticas et civiles diversis temporibus editas complectens ex mss. codi-
cibus. Graece et Latine cum X tabulis geographicis. Amstelaed. Excudit Franc. Halma.
MDCCni.

Hic liber primum excusus est anno MDCCIII, cui numero postea demum additum
est signum numerale I, idque formae prioribus paulo minoris. Ad annum 1703 in libris
quoque bibliographicis refertur.

Apparet igitur primum Caroli a S. Paulo separatim, deinde tribus demum annis
post Nic. Sansonis librum cum Onomastico typis expressum esse.

Restat ut repetam quae de hoc eodem opere dicit Victor Clericus Hist. lit. de la
France XXI 209:

„dans la belle collection de Charles Vialart de Saint-Paul, Nicolas Sanson et

lean Le Clerc Geographia sacra Amsterdam 1707 — 1711, 3 vol. in-folio."
Estne haec eadem editio an alia priore recentior?
Editio XVII 1719. Paris. FoL

Editio haec inest I. S. Menochii explicationi totius Scripturae Sacrae, editae a

Toumeminio Parisiis. De qua cf. Hist. lit. de la Fr. XXI 29. Beckmann p. 57.
EdHio XVIII 1722. Venetiis. FoL

Adiecta est I. Steph. Menochii commentariis Sacrae Script. Tomo II append.

16

p. 151 sqq. Quae anno 1746 Venetiis repetita esse fertur. Sed cf.. quae de
editione XXI diximus.
EdtttO XIX 1725. Antverp. Fol.

Descriptio terrae sanctae auctore Burchardo de Monte Sion. A Canisio in publi-
cum data, ex bibliotheca monasterii canonicorum regularium S. Magni ad pe-
dem pontis Ratisbonensis. Cum animadversionibus lacobi Basnagii.
Inest volumini inscripto: ^^Thesaurus monumentorum ecclesiasticorum, sive Henrici
Canisii lectiones antiquae^ ad saeculorum ordinem digestae variisque opusculis auctae,
quibus praefationes historicas ; aniraadversiones criticas et notas in singulos auctores
adiecit lacobus Basnage, cum indicibus locupletissimis^'; Tomo IV; qui prodiit Am-
stelaed. 1725 pag. 1—26.
Edttto XX 1746. Venetiis, Fol.

Haec Beckmanno teste continetur Thesauro antiquitatum sacrarum a Blasio
Ugolino edito vol. VI pag. MXXVI— MLXVIII. Est in Bibliotheca publica
Gottingensi.
Restat; ut paucis dicamus de editione quadam; quae omnium facile praestantis-
sima esset; dummodo omnino exsisteret.

Victor Clericus 1. c. p. 208 haec dicit:

Le p^re Le Long; k qui parait avoir ^chapp^ F^dition comprise dans ce recueil
de Lubeck (anni 1475), en indique une k part B&le 1494 in-16. ; qui nest connue ni
de Panzer; ni de HaiU; dont Beckmann ne parle pas, et que nous n^avons pu trouver.
Dicit Clericus Bibl. sacr. tom. II p. 652 col. I; ubi haec exstant:
Brocardus sive Burcardus, Germanus Argentinensis DominicanuS; claruit 1283.
Terrae sanctae descriptiO; 16. Basileae 1494. in 8^. Venetiis 1519 et q. s.

Sed complures hoc loco aut librarii aut scriptoris errores irrepserunt. Editio
magdeburgensis anno 1587; non 1584 prodiit. Editio basileensis anni 1537 est formae
maximaC; non octavae. Editionem witebergensem anni 1554 bis commemorat; editionem
(s. editiones) anni 1532 omittit scriptor. Qui quum etiam lubecensem anni 1475 non
norit; mea quidem sententia numerus iste 1494 mero errore nititur; et editio anni 1494
nunquam exstitisse videtur.

INTERPRETATIONES BURCHARDL

SINGULAE; SEPARATIM EDITAE NON EXSTANT.

Interpretatio germanica est in libris inscriptis:
Die New Welt der Landschaften vnnd Insulen; so bis hieher allen Altweltschrybern

vnbekannt. Strassburg 1534. in Fol. Ubi p. 93 incipit: Eygentliche Beschreybung
* des heyligcn Lands durch den Miinch Burcardum beschrieben. Interpres est Mich.

Herr. Asservatur Berolini et Hamburgi.
Bewahrtes Reiszbuch oder Beschreibung des heiligen Landes. Niiremberg bey Sigism.

Feyerabenden 1583 pag. 455 sqq.
Idem lib. Francof. 1584 p. 458 sqq. Ubi incipit: Bruders Brocards fleiszige Beschrei-

bung des heiligen LandeS; wie das im Jahr 1283 gestalt und beschaffen gewesen.
Cf. V. Clericus in Hist. lit. de la Fr. XXI. 210.

17

Kcyszbuch des heiligen Landes versehiedener Autorum. £didit bibliopola Franc. Nic.
Roth. Francof. 1609 et 1629 in fol.

Est alia editio libri praecedentis , quem primus edidit Feyerabend.

Pag. 854 — 875 editionis francofurtensis continetur: Eigentliche vnd warhaflFtige Be-
schreibung desz heiligen vnd anderer anligenden Ljindern — Sonders Fleisz vom
Bruder BrOcardt — Lateinisch in einem Buch an Tag gegeben.

Taschenbibliothek der wichtigsten See- und Land-Reisen^ herausgegeben von Joach.
Hnr. Jack Vol. I seqq. Nurnb. 1827 sqq. in 16^.

Cf. T. Tobler zwei Biicher Topographie von Jerusalem Vol. I p. XXV, qui citat:
Taschenbibl. Palastinu 2, 81 flF.

Interpretatio batava inest libro a Franc. Halma edito , inscripto :

Kanaan en d'omliggende landen vertoont in een woordenboek. Te Leeuwarden. 1717.
Formae quaternariae maioris. Vid. pag. 431 — 453. Asservatur Bruxellis in bibi.
regia.

Interpretationes francogallicas

duas exstare compertum habemus; alteram in libro inscripto:

La mer des hystoires, primum edito anno 1488 duobus voluminibus formae maximae,
quam describit Beckmannus p. 49 sqq., alteram loannis Mieloti, adhuc manu tantum,
— id quod quum nullius pretii sit satis superque sufficit — scriptam, de qua v.
V. Clericus Hist. lit. de la Fr. XXI. 205 sq.

DE VARIIS EDITIONUM BURCHARDI CLASSIBUS.

Beckmannus et Victor Clericus quatuor editionum classes constituerunt. Quarum
prima ex uti^iusque sententia solo Rudimento nouiciorum continetur. Neque immerito,
quamquam uterque nimium ei tribuisse videtur.

Rudimentum enim nouiciorum Lubecae 1475 editum, ut taceam de raritate eius
tamquam bibliophiiorum xufitjkiov exoptatissimi , sed vix impetrabiiis, per se quoque vera
Burchardi editio dici nequit. Scatet enim non solum vitiis mendisque librarii et typographi,
sed quum nihil sit nisi apographum a plagiario quodam in opus maius furtive transsumtum,
fieri non poterat quin passim verba singula, loci adeo toti immutarentur. Ita VII 1 extr.
in Rudimento nouiciorum legitur : transeamus torrentem Cedron, ut ueniamus in Oolgata cum
Christo jnorientes, ut cum eo pariter resurgamus! Quae verba satis discrepant ab iis, quae
codicum Staphorstiani et alterius hamburgensis ad fidem Burchardus ipse scripsit.

Textum Burchardi, qualem praebet Rudimentum nouiciorum, si comparaveris
cum libro Staphorstiano , intelliges, eandem fere inter utrumque rationem interce-
dere, quae sit inter Eutropium et Paulum Diaconum, ut non sine cautione agendum esse
videatur.

Rudimentum noviciorum Beckmanni sententia proxime sequitur editio vcneta. Sed
haec (id quod recte vidit Victor Clericus; nihil est nisi paraphrasis nullius plane pretii,
in qua conficienda Chrysostomus lavellus oleum et operam perdidisse videtur. Neque
erat quod a Reineccio repeteretur.

Canisii editio pertinet ad prius, de quo supra diximus, codicum genus, et iniuria,

3

IS

mihi crede , a Beckmanno Clerico *) aliis tanquam spuria et interpolata repudiatur. Est
enim non parvi momenti^ si spectes criticam textus rationem^ et ab ipsius Burchardi
manu orta.

Mea igitur sententia sic constituendae sunt quatuor editionum classes:
Classis I continet editionem principem lubecensem anni 1475.

Classis II editiones XII: basileensem anni 1532; parisiensem eiusdem anni; ant-
verp. a. 1536; basil. a. 1537; paris. a. 1544; witteberg. a. 1554; basil. a. 1555;
wittebergenses annorum 1579 et 1587; coloniensem a. 1624; amstelod. a. 1707;
denique venetam anni 1746.
Classis III constat editionibus III: veneta anni 1519; magdeburgensibus annorum
1587 et 1593.
Hae omnes nituntur posteriore codicum genere. Prius sequi videtur.
Classis IV editionum II: ingolstadiensis anni 16(^4 et antverpiensis anni 1725.
Duas editiones; parisiensem anni 1719 et venetam anni 1722; cui classi annumere-
mus; cum Beckmanno ignoramus.

Classis II fref[uentissiraa et vulgatissima fere nihil est nisi ipsius Burchardi libri
epitome eaque depravata.

*) Qui egregio errore captus haec dicit: comme lliistoire de la citeme ou tomba, dit-il« Stella, le
chef dea magefl qu'une ^toile conduiBit a Bethleem. — Sed atella ilux magorum est stella, ducens magos,
quae in puteum incidisse fertur, non vir nomine Stellae. Cf. Titus Toblers 2 Bde Topographie von
Jerusalem und seinen Umgebungen II. 530—534.

BURCHARDI DE MONTE SION DESCRIPTIO TERRAE 8ANCTAE.

PR0L0GU8.

Cum in ueteribus historiis legamus, sicut dicit beatus leronimus^), quosdam lu- 1
strasse prouincias, maria transfretasse, ut ea, que ex libris nouerant, coram posita uide-
rent, ut Plato memphiticos uates et Egyptum ApoUonius, qui Persas intrauit, transiuit
Caucasum, Albanos, Scythas, Massagetas, Indiam, Brachmanas*) ^) quoque, ut larcham*») ^)
oideret, et tandem Egyptuni intrauit, ut famosam mensam solis uideret in sabulo: quid
mirum, si Christiani terram illam, quam Christi sonant ecclesie uniuerse, uidere et uisi-
tare desiderant? Uenerabantur antiqui sancta sanctorum, quia ibi erat archa testamenti 2
et Cherubin cum propiciatorio et manna et uirga Aaron, que fronduerat, que omnia
erant umbra futuri; nonne apud nos uenerabilius est sepulcrum Ihesu Christi, quod quo-
ciens quis ingreditur, tociens inuolutum sindone mentis oculis uidet Saluatorem ? et pau- 3
lulum procedens uidet lapidem reuolutum, angelum in eo sedentem et sudarium cum
linteaminibus mulieribus ostendentem? Quis Christianus hijs uisis non festinet uenire 4
Bethlehem, contemplans ^) puerum in presepio uagientem, Mariam in diuersorio sub rupe
concaua, que usque hodie cernitur, parientem, angelos presentibus pastoribus gloriam
Deo et pacem hominibus decantantes, et (quod amplius mirandum est) quomodo tres iili
Magi maiestate preclari ante presepium ruant^^) non habens tectum desuper nisi rupem
dependentem? Redeat postea in lerusalem, ut uideat et audiat in templo Ihesum predi- 5
cantem, in monte oliueti discipulos instruentem, in monte Sion cenantem, discipulorum
pedes lauanteni, corpus Suum et sanguinem tradentem, in Gethsemani orantem, sudore
sanguineo defluentem, traditorem osculantem, captum trahi, illudi, conspui, iudicatum,
crucem baiulantem, sub pondere crucis in porta ciuitatis, sicut hodie cernitur, deficien-

a) bragmaroa St. — b) lerarcham St h — c) ruerant St.

1) leronimus] Vid. Hieronymi opera ed. lob. ad extremum latissimo Physon amne transmisso

Martianay , tora. IV partem II paginam 56S pervenit ad Brachmanas , ut larcam in throno

epistolam L, quae est secunda ad Paulinum, in- sedentem^ aureo — audiret docentem.

scripta : De studio scripturariim. Sed haec me- 2) Brachmanas] Brachmanae h. 1. populus

moriter tantum citantur, quod docet scriptionum sunt, non sacerdotes. Cf. Plinii H. N. 6 17

discrepantia satis magua. Hieronymus enim : 21: Multarum gentium cognomen Brachmanae.

Legimus, inquit, in veteribus historiis quosdam 3) ut larcham] Hicrarcham. De larcha,

lustrasse provincias — , ut eos, quos ex li- Gymnosophistarum Pontifice Maximo, vid. Fla-

bris noverant y coram quoque riderent. Sic vii Phih>strati quat» supersunt, ex oditione C. L.

Pythagor as memphiticos vates , sic Plato Kayseri pag. 49, ubi est Philostratus de vita

Aegyptum — Apollonius — intravit Persas, per- Apollonii Tyanensis F, xvi. Quem sequuti, co-

transivit Caucasum, Albanos, Scythas, Massa- dicis St. scriptionem mutavimus.

getas, opulentissima Indiae regna penetravit el 4) contemplans] Mahm: contemplaturus.

3»

20

tem, Cyreneum Simonem succedentem; in Caluaria pro nobis mysteria passionis cele-
brantem. Horum omnium locorum et singulorum adhuc ita plena et manifesta exstat me-

7 moria, sicut in illo die exstitit; quando presencialiter erant facta. Certe in hac ciuitate
tot sunt dominice passionis actis et sanctis^) ^) loca insignia; quod nullo modo sufficit

8 dies ad singula utiliter perhistranda. Sunt preterea quedam, que in locis illis deuotio-

9 nem augeant ampliorem. Quis enim enarrare sufficiat; quot monachi; quot moniales de
Georgia, Armenia maiore et minore, Chaldea; Syria, Media^ Persia, India, Ethiopia; Nu-
bia, Nabatenia ^) % Maronite, lacobitC; Nestoriani, Greci, Syri et aliarum nationum, nunc
turmatim centeni, ducenteni, pius et minus, discurrentes per loca singula in spiritu ve-
hementi osculantur terram, uenerantur loca, in quibus dulceni Ihesum sedisse, stetisse uel

10 fecisse quippiam operis audierunt? Nunc tundentes*^) pectus, nunc fletus, nunc gemitus^
nunc suspiria emittentes gestu corporis et deuotionis, quam foris ostendunt et absque

11 dubio intus habent, in lacrimas prouocant plerosque eciam Sarracenos. Eya, Domihe
Deus, uideo secundum ueteres historias Abraham terram, domum patris et cognationem
derelinquentem , ad terram hanc festinantem, inter Bethel et Hay ') tabemaculum figen-
tem, in Geraris, Bersabee et Ebron commorantem, uideo Ezechielem^) deserentem
flumina Babylonie et, ut ueniat in lerusalem, inter celiun et terram capillo capitis porta-

12 tum illuc transuolantem ! Quid dicam de uirgine gloriosa, que, postquam ad eam ange-
lica salutatio facta est et promissio, licet sciret uterum suum tabernaculum Dei factum,
non est contenta spaciosis et speciosis campestribus Galilee, sed statim cum festinatione

13 montana ludee conscendit, uolens locis sanctioribus propinquare? Quid de patriarcha
lacob et loseph et fratribus eius dicam , qui quia uiui in terra ista esse non poterant,

\i elegerunt mortui sepeliri? Quid plura? Ingemiscere possumus nostri temporis tarditatem
populi christiani, qui tot et tanta tantorum habentes exempla tardant de manibus inimi-
corum eruere terram, quam consecrauit Suo sanguine Ihesus Christus, et quam cottidie

16 resonant ecclesie uniuerse. Que enim hora diei uel noctis per totum anni circulum, in
qua non recolat cantando, legendo, psallendo, predicando et meditando omnis deuotus
Christianus que facta sunt uel scripta in hac terra et ciuitatibus et locis eius?«)

17 Uerum uidens quosdam affici desiderio ea saltem aliqualiter imaginari, que non
possunt presencialiter intueri, et cupiens eorum desiderio satisfacere, quantum possum,
terram ipsam, quam pedibus meis pluries pertransiui, quantum potui, consideraui, et no-
taui diligenter, et studiose descripsi, hoc lectorem scire uolens, quod nichil in hac de-
scriptione posui, nisi quod ueH) presencialiter in locis ipsis existens uidi, uel stans in
montibus aliquibus uel locis aliis oportunis, ubi accessum habere non potui, a Syrianis
uel a Sarracenis aut aliis terre habitatoribus diligentissime , quod querebam, interrogans

18 annotaui. Totam enim terram ipsam a Dan usque Bersabee, a mari mortuo usque ad

a) fioniinice passionis et sanctis St. — b) Nabenia St h lEA. Ven. — c) tumlent, St h tundunt Ed.
Ven. — d) Danielem Ezechielem St. Sed vid. Ezech. 8, 3. — e) Hoc loco St. addit verba: hic
introduc, h. e. interius incipe novam lineam ingressus. Quac vcrba librarius dormitans non exe-
quutus estf sed mere descripsit. — f; nisi nel qtiod St.

5; dominicae actis et sanctis] Vocabulum bemus emendationem Nabatenia, quum Nabe-

actis e coniectura inseruimus. £dit. veneta ba- nia legatur et in cod. St. , et in ed. ven. —

bet: dominicae passionis actis gestisque loca Nabatenia est i. q. Nabatene.
insignia. 7) llay] AY. Cf. v. liaumer edit. III Pal.

6) Nabatenia] Amici cuiusdam sagacitati de- p. 152.

21

magnum mare, que sunt eius termini^ aut pedibus, ut dictum est ; perambulaui ^ uel ocu-
lis, ubi accessum habere non potui^ diligenter conBideraui.

Aduertens autem, quomodo possem hec^) utiliter describere, ita ut possent a le- 19
gentibus imaginatione facili comprehendi; cogitaui centrum aliquod in ea ponere et circa
illud totam terram modo debito ordinare. Et ad hoc elegi ciuitatem achonensem, tanquam 20
plus aliis notam. Que tamen non est in medio; sed in occidentali eius fine^) supra mare 21
sita. Et ab ipsa protraxi quatuor lineas, quatuor mundi partibus respondentes*^), et quam- 22
libet quartam diuisi in tria, ut responderent duodecim diuisiones iste duodecim uentis
celi , et in singulis diuisionibus posui ciuitates et loca in scripturis^) magis nota, ut sin-
gulorum locorum situs et dispositio posset de facili reperiri, ad quam partem mundi
esset collocata.

INCIPIT PRIMA DIUISIO TERRE SANCTE.

I. Sciendum autem est in principio, quod terra ista, quam sanctam dicimus, que 1
cecidit in sortem duodecim tribuum Israel, pro parte aliqua dicebatur regnum luda, que
erat«) duarum tribuum, scilicet lude et Beniamin; pro parte altera dicebatur regnum
Samarie, ciuitatis scilicet, que nunc Sebaste dicitur et erat caput decem tribuum reliqua-
rum, que Israel dicebantur. Utrumque tamen regnum istud cum tota terra Philistiim
dicebatur Palestina, que erat pars Syrie, sicut Saxonia uel Francia partes sunt Theuto-
nie, et Lombardia et Tuscia partes Ytalie.

Ad hoc autem plenius intelligendum nota, quod plures sunt Syrie ^) , diuersis sciii- 2
cet nominibus nimcupate. Tota enim terra, que est a Tigri fluuio usque ad Egyptum,
generaliter Si/ria nuncupatur'). Pars tamen eius prima, que est inter fluuios Eufratem
et Tigrim et^) protenditur per longum ab aquilone in austrum, hoc est a monte Tauro
usque ad mare rubrum, appellatur Mesopotamia^) Syrie, quasi media inter aquas, et habet
gentes multas, ut Parthos, Medos. Cui^; ab austro coniungitur Chaldea, in qua est Ba-
bylonia, et illi ibidem ab austro adiacet Arabia usque ad mare rubrum, quod in locis illis
sinus arabicus dicitur. Prima tamen pars tocius huius Mesopotamie, que aquilonem re-
spicit, in qua est ciuitas Edissa, que antiquitus Eaces, nimc Basc^ dicitur, specialiter
Mesopotamia Syrie nuncupatui*. Et hec est prima Syria.

Secunda est Syria cele^)^ que incipit a fluuio Eufrate et terminatur in riuo Uala-
nie ^^), qui fluit sub castro Margath, et cadit in mare magnum in uilla Ualanie, in qua
est sedes episcopalis, per unam leucam a predicto castro distante. In hac Celesyria est
ciuitas Antiochia cum urbibus suis suffraganeis, scilicet Laodicia^ Apamia^) et aliis multis.

Tercia est"») Syria Phenicisj que incipit a predicto fluuio Ualanie ab aquilone, et
extenditur uersus austrum usque ad Petram incisam siue desertam sub monte Carmeli,
qui locus hodie Castrum peregrinorum dicitur, et est milicie templi i^). In ista sunt ci-

a) hic St. — b) finem St. — c) respondmt St. reaponderent h. — d) acriptis St. scripturis h. — e)
erant St., sed literae n punctum subscriptum est. — f) nuncupantur St. — g) et om. St. nos e
coniectura inseruimus. — h) mesopotania St. — i) fjuibus St h , quod e coniectura in cui mu-
tavimus. — k) Syria ceUs St. — 1) leodicia appania St. — m) est om. St.

8) plures sunt Syrie] De his , quae sequun- biae IV. 2 1 , sed est urbs Mediae , quae nunc
tur, cf. y. Ranmer Pal&stina p. 362 not. 175a. Rakka dicitur.

9) Edissa-Rasc] Edessa s. Edissa est re- 10) in riuo Ualanie] Cf. infra II. 30.
cens Orfa. Quam medii aevi scriptores Roham 11) milicie tejnpli] Ab anno inde 1218. Cf.
dicunt. Rages quidem memoratur in libro To- Kitteri geogr. XVI. 615.

22

uitates multe, seilicet Margath, Anteradum, Tripolis, Beritum, Sidon^ Tyrus^ Accon, Caphar-
naum, Et appellatur Syria Phenicis a Phenice, filio Agenoris, fratre Cadmi») ^^)y qui
Tyrum instaurauit et metropolim huius terre constituit, et terram suo nomine appellauit.
Quarta est Syria Damasci, in qua est eiuitas Damascus metropolis. Hec predicte
tercie Syrie Phenicis (scilicet ab oriente) coniimgitur. Dicitur tamen ista quarta Syria
eciam Syria Libanica, quia mons Libani*») in ea preclarus habetur.

3 Post istam quartam Syriam, sciiicet Syriam Phenicis, sequitur Palestina, que Phi-
listiim proprie nimcupatur, quia tres sunt, ut sequitur, Palestine^) ^^), que tamen omnes
sunt Syrie magne partes. Prima Palestina est, cuius metropolis est lerusalem^ cum omni-
bus montanis suis usque ad mare mortuum et usque ad desertum^) et Cades Bame;
secunda^ cuius metropolis est Cesarea Palestine siue Cesarea maritima, cum tota terra Phi-
listiim, incipiens a predicta Petra incisa siue Castro peregrinorum , et se extendens us-
que Basan contra austrum. Tercia est, cuius metropolis est Bethsan^), sita sub monte
Gelboe iuxta lordanem. Hec quondam Scythopolis^) dicebatur. Ista Palestina dicitur
proprie Oalilea siue campus magnus Esdrelon,

4 Simt eciam tres Arahie^ similiter maioris Syrie partes. Et est prima, cuius metro-
polis est Bostrum9)y que nunc Busereth dicitur, olim tamen Bosra^)^*) dicebatur. Huic
coniimgitur Traconitidis regio et Yturea ab occidente, Damascus uero ab aquilone fere.
Quam ob causam Syria Damasci aliquociens Arabia uocatur. Unde Areta rex Arabie
dicitur^*), qui in rei ueritate erat rex Damasci. Secunda, cuius metropolis est Petra
ciuitas, olim Rabhath ^^) dicta, super torrentem Arnon sita. Ista Arabia erat terra filio*
rum Ammon*)? licet ciuitas Ar^') fuerit de Moab. Item fuit de regno Seon, regis Ese-
ban'')^^), et includebat regnum Og, regis Basan^^, et montem Galaad, et coniungitur
prime Arabie a parte australi. Tercia Arabia est , cuius metropolis est Mons regalis *®),
qui Krach^^) dicitur, olim tamen Petra deserti dicebatur, sita super mare mortuum. Et
continet sub se terram Moab, que proprie Syria Sohal^^) dicitur, et totam Ydumeam,
siue montem Seyr, et totam terram circa mare mortuum usque ad Cades Bame et usque
ad Siongaber^^) et aquas contradictionis et uersus mare rubrum per latissimas solitudi-
nes usque ad flumen Eufratem. Hec est Arabia magna, in qua est Mecca, ciuitas se-
pulture detestabilis Machometi.

a) Cathyni St. — b) quia mons Lybani om. St. — c) nuncupatur ut sequitur quod tres sunt palestine
St. Quae suum quidque in locum restituimus. — d) adsertum St — e) Behtsan St. — f ) Sci-
topolis St. — g) hostron St. — h) horsa St. — i) amon passim St. — k) seon regis osehan St.

12) Carfwi] Emendationem hanc tuetur Apol- 19) Og regis Basan] Cf. Num. XXI 33
lodorns III. 1, 1. et Ritterum 1. c.

13) tres-Palestine] Cf. v. Raumer p. 362 20) Mons regalis] xMontroyal, Kerek esch-

»0^- ^"^^*- Schobak. Cf. V. Raumer p. 247.

14) Bostrum-Bosra] V. Will. Tyr. XVII. ^, ,_ ., ^ ' ,,., „ , . ^ ,

a ono nc i> o.^ . 21; Krach] Kerek. Vid. Robmsou Palae-

6 p. S93. Cf. V. Raumer p. 214 noUm. . ttt ^^^ -*.^ . r^

,-v . ^ ^ L- •!• •. 1 TT T 1. stma 111. 132 — 136, cui Petra desertt est re-

15) Areta rex Arabie dtcitur] V. losephi „- , «,. ,.^ ,, ,

A ^ vTTr 1 ^ r» T T ^ c^ CCW8 Wady Musa, differens a Kerak, quae sit

Ant. XIV. 1, 4. B. J. I 6. 2. ,,. ,, , ^^ t^ ^^^

,o\ n s -i »• r» rr .ii n i I^>r Moab. Cf V. liaumor p. 23 ^.

16) Petra ciuitas ohm Rabhath] Carolus a ^

Raumer tres Petras fuisse contendit p. 414. 22; Syria Sobal] Sobal, olim Gebalene, nunc

17) civitas Ar] V. van de Velde memoir Dscl»ebal. Cf. v. Raumer p. 240 et 363 not.
pjig. 287. *75a.

18) Seon regis Eseban] Cf. Num. XXXII. 23) Siongaber] Ezeon Geber. Cf. v. Rau-
33. Ritter XV (1) 114. raer p. 244.

23

Hucusque de situ terrarum terre sancte adiacencium dicta Bufficiant; que pro
maiori parte de dictis uenerabilis patris^ domini lacobi de Uitriaco^*), eancte romane
ecclesie legati in terra sancta, quamquam ego oculis meis plurima uiderim de hijs; a
me sunt assumpta^).

Ceterum ad particularem descriptionem ipsius terre, que in possessionem X tri-
buum cessit; stylum uertamus.

Sciendum igitur primo, sicut supra dictum est^ quod terram . sanctam in quatuor 5
partes diuisi, que partes respondent quatuor plagis celi, scilicet orienti**), occidenti, me-
ridiei et septentrionali , licet pars tota occidentalis respiciat mare magnum, et austri et
aquilonis similiter partes ille, que sunt coUaterales occidentali. Incipiam primo a directa
iinea, a ciuitate acconensi, que antiquitus Ptolomayda^^) dicebatur, uersus aquilonem
procedendo prope ciuitates*^) et loca, que sunt in littore magni^) maris sita.

II. Primum igitur descriptionis inicium sumitur a ciuitate acconensi -^) , per direc- 1
tam lineam procedendo uersus Tyrum et inde ad alias ciuitates sequentes, de quibus
suo loco dicetur. Sciendum tamen, quod hec ciuitas nunquam fuit de terra sancta, nec
a filiis Israel possessa, licet in distributione terre Aser tribui fuerit assignata, quia Ase-
rite nunquam possederunt eam. Est autem in ®) prouincia Phenicis sita, habens ab austro
Carmehim montem ad quatuor leucas et ciuitatem Caypham *-') ad pedem montis eiusdem
ultra torrentem Cison, ubi Helias propheta sacerdotes Baal interfecit.

Phenicia uero regio siue Syria Phenicis adhuc extenditur ultra contra austrum ad
tres leucas usque ad Petram incisam^ que Castrum peregrinorum dicitur, qui locus termi-
nus est Phenicis contra austrum.

Accon autem ciuitas munita est muris, antemuralibus, turribus et fossatis et barbi-
canis fortissimis, triangulam habens formam, ut clypeus, cuius due partes iunguntur
magno mari, tercia pars campum respicit, qui ipsam circumdat, habens duas leucas la-
titudinis et plus in partibus aliquibus, uel minus eciam ; fertilis ualde tam in agris, quam
eciam in pascuis et uineis et ortis, in quibus diuersi generis fructus crescunt, et munita
multa milicia hospitalis, templi et theutonice^^) et castris eorum et arce^) ciuitatis. Que
ad regem^^) pertinet, habens portum bonum et capacem ab austro ciuitatis pro nauibus
collocandis.

Inde contra aquilonem ad quatuor leucas est casale Lamperti ^®) iuxta mare, uineis 2
similiter et iardinis et aquis fluminibus habundans, sub monte Saron constitutum.

a) a sunt asumpta St. Vocab. me e coniectura inseruimus. — b) origenti passim St. — c) prope
eiuitas St. per ciuitates h. — d) magna maris sita St. maris magni h. — e) in om. St. — f) Li-
bri arcis, quod e coniectura correximus.

24) lacobi de Uitriaco] V. lacobi de Vi- 29) ad regem] Dicitur aut Hugo, rex Cypri,
triaco historiam Iherosol. c. XXVIU p. 1068, aut Carolus , rex Siciliae, qui de regno Hiero-
c. LVI p. 1077, c. XCVI p. 1119 ex edit. solymae inter se disceptabant. Vid. Friedrich
Bongarsii in libro inscripto: Gesta Dei per Fran- Wilken Geschichte derKreuzzuge VII. 658—63.
C08. Cf. V. Eaumer p. 363 nota. 30) casale Lamperti] Fortasse Himperti le-

25) Ptolomayda] PtoJemais. gendum est. Castrum Himherti memorat Wil-

26) acconensi\ Cf. van de Velde memoir ken KreuzzUge V. 283 nota 76, castellum
p.281,Robin8onNeuere Forschungen p. llSseqq. Ymbrici, Imberti eod. vol. pag. 472 nota 20,

27) Caypham] antiquam Hepham, recentem casal Ymbert VI. 538. Carolus Ritter casale
Haifam. Huberti ponit ad os fluminis Herdawil. Quod

28) theutonice] i. e. domus theutonice. Cf. distat 3 horas 33' Accone, 2 h. 37' Scandalio
IV 1. 8. Iskanderuua auctore Vaudeveldio Memoir

24

3 Inde tr^nseundo montem Saron*)^0 &d UI leucas est castrum Scandalion^^), quod
Alexander obsidens Tyrum dicitur construxisse. Sed Baldewinus ^% rex lerusalem, illud
denuo instaurauit et quibusdam nobilibus, qui inde cognominantur ^*), tradidit possiden-
dum. Habundat autem pratis; pascuis; ficetis, oliuetis, uineis; fluminibus et iardinis.

4 Inde modicum amplius quam per leucam unam est puteus^) ^^) ille admirabilis
aquarum uiuencium; iuxta uiam euntibus Tyrum, quantum iacere potest arcus. Cuius
aque, sicut dicitur in Canticis^^), fluunt impetu de Libano. Quamuis autem singulariter
dicatur puteus, sunt tamen quatuor eiusdem dispositionis^*^), sed disparis quantitatis.
Unus enim, qui precipuus est, habet XL cubitos latitudinis et longitudinis, ut ego per me
mensuraui; et est quadratus, alii tres circa XXV, omnes muris fortissimis, de lapidibus
durissimis, de opere insolubili ad altitudinem kaste uel amplius circumdati. In quibus
ita colligitur aqua et exaltatur, quod ad omnem partem aqua defluit ultra muros. Sunt
tamen nichilominus inde aqueductus facti, per riuos inde descendentes , tante profundita-
tis et latitudinis, quanta est statura unius hominis^). Quod per memet expertus sum,
intrans canalem^), per quem fluit aqua. Deducuntur autem aque iste per totam plani-
ciem Tyri, et rigantur inde iardini^**), orti^^), vinee, calamelle, que in magna quantitate
crescunt ibidem, de quibus dominus Tyri recipit reditus ualde magnos. Distant autem
fontes isti a mari magno modice amplius, quam iacere possit arcus, et in isto modico
spacio impellunt sex rotas molendini satis magnas, et statim in mari absorbentur. Fonti
isti ad litteram uidetur conuenire illud Ecclesiastici *^) : ,yBigabo^) ortum plantationum et
inebriabo partus mei fructum, et ecce factus est mihi trames habundans et fluuius meus appro-
pinquabat ad mare.** — Multas commoditates confenmt incolis aque iste.

5 De isto fonte minus quam leuca una est Ti/rus ciuitas. £st in littore maris sita.
De cuius preconio satis dicitur Ezechiele ^ *) ; Ysaia^)^^) qi leremia^^) et ceteris sacre
scripture libris. Habuit autem de predicto puteo aquarmn uiuencium uenam unam per

a) saram St — h) et puteus St. est put. h. — c) hominibus St. — d) ex percussum in canalem 8t.
expertus sum intnms in canalem h. — e) rigabo om. St. — f) Ysaia om. St.

p. 219 uum. 27. Casale Huberti nusquam 35} puteus\ Est Ras el-*Aiu. V. Kitter

nisi in tabula geographica H. Laugii, ad- XVII (1). 348 — 354.

dita Ritteri geographiae tomo XVI , iudicatum 35) in Canticis] IV 15.

invenimus. Fortasse Huberti in Himberti mu- 37. ^^atuor eiusdem dispositionis] Hoc Bur-

tandum est. Et non possum quin mirer, hunc ^j^^^^j j^^^ ^^^^^^^ ^^ Robinson Pal. HL 662

Burchardi locum a Rittero commemoratum ^^^ et Ritter XVII Ti. 349

38} iardini] Francice: des jardins.

nou essc.

31) montem Saron] Mons Saron est Dsche-
bel Muschakka, quem medio aevo Saron falso ^ ' ^^ ^^ ^ *'

appellaverunt. V. Ritter XVL 780 s. 807. 40) Ecclesiastici] XXIV. 41—44. Vocabu-

32) Scandalion] Quum Alexander arabice lum partus, pro quo Vulgata nova habet prati,
sonet Iskander, intelligitur , quomodo Scanda- «st in Vulgata antiqua. Vid. Bibliorum sacro-
lion, antiqua Alexandroschene, sit recens Iskan- rum Latiuas versiones antiquas seu veterem
denina. V. Ritter XVI. 814 s. lulicam. opera et studio Petri Sabatier, T. II

33) Baldewinus] Balduiuus I anno 1116 re- P- ^59 notam ad versum 42.

novavit castrum Scandalion. 41} Ezechiele] c. 27 v. 2. 3. 4. 8. 32;

34) cognominantur] Rittero teste in libro in- c. 28 v. 2.

scripto Assises de lerusalem I. 10 memoratur 42 i Ysa^a] c. 23.

Rejmond d'Escandelion. V. Ritter XVI. 815. 43; leremia] c. 27 v. 4.

25

tracones et piraiuides luirabiles, quarum uestigia et ruine adhuc uidentur, illuc ductam.
Que omnia circuiui et oculis meis uidi.

Ciuitas Tyrus^^) dicitur a Tbiras*)^^), filio laphet, constructa post diluuium. A
Phenice, ut dictum est supra ^^) , instaurata, metropolis Phenicie est effecta. Magnum
habet murorum ambitum, et meo iudicio maior est ciuitate acconensi, formam habens ro-
tundam, sita in corde maris in rupe durissima et undique mari circumdata, nisi in fronte
ciuitatis contra orientem, ubi primo^) Nabuchodonosor et postea Alexanderc) fecerunt
eam contiguam terre, quantum iactus est lapidis. Ubi cincta est tripHciJ) muro'*'^), forti
et aho, et XXV pedes spisso. Qui eciam muri'***) muniti sunt turribus XII fortissimis,
quibus in omnibus mundi partibus me uidisse non recolo meUores. Hijs eciam turribus
continuatur arx ciuitatis®) siue castrum munitissimum et in rupe in corde maris situm,
munitum eciam turribus et palaciis fortissimis. Quam expugnare non debet merito to-
tus mundus. Multe sunt in ciuitate ista reliquie, sicut colligitur ex historia ecclcsiastica
de martiribus sub Diocletiano ^^) ibi passis, quorum numerus est soli Deo notus. Ori-
genes ibidem in ecclesia sancti sepulcri requiescit in muro conclusus. Cuius titulimi
ibidem uidi. Sunt ibi columpne marmoree et aliorum lapidum tam magne, quod stupor
est uidere.

Sedes archiepiscopalis est in ista ciuitate. Et est metropolis Phenicie, habens
suffraganeos beritensem, sidonensem et acconensem episcopos. Et extenditur ista metro-
polis usque ad Petram incisam, ut dictum est^^), siue Castrum peregrinorum.

Decem diebus fui in ea, et piuribus uicibus aliis consideraui eam quantum potui
diligenter.

Ante portam eius orientalem ad iactum duarum sagittarum inter arenas ostenditur <>
locus predicacionis Ihesu Christi, ubi extulit uocem mulier de turba, dicens: „Beatus uen-
ter, qui te portauit^^ ^*) etc, et lapis magnus, in quo tunc stabat Ihesus Christus. Qui lo-
cus nunquam arena operitur, cum tamen arena illa leuis sit et uolatilis, sicut in partibus
occidentis et') aquilonis nix uolare consueuit tempore hiemis et tumulos facere circa se-
pes et loca similia impulsu uenti. Iste enira locus in medio») arenarum semper nudus
permanet et estate et hieme, sicut oculis meis uidi.

Est eciam in eodem loco columpna quedam per longum strata, ubi, sicut dicitur, 7
quidam peregrini locum illum uisitantes a Sarracenis insidiantibus fuenmt interfecti.

De Tyro ad tres leucas modicas contra aquilonem fluuius Eleutherus ^^) intrat mare 8

a) athyras filie St. a tyras filio h. — b) ubi eam primo St Sed idem postea: fecerunt eam couti-
guam. — c) allexander paasim St. — d) triplici om. St., sed habent codd. vratisl. — e) ciuitas
St. ciuitatis h, — €} et om. St., habet h. — g) metUa St. medio h.

44) Tyrus] V. Kitter XVIL (1). 320—348. 345, qui quae in Brocardo suo legit, in nostro

45) Thiras] V. Gen. X. 2. Nova quidera, Burchardo non exstant.

sed parum utilis est baec etymologia. 49) /^i^toria ecclesiastica-Diocletiano] V. Eu-

46) ut dictum est supra] I. 2. g^bii hist. eccl. 1. VIII.

47) triplici muro] Scriptionem hanc recepi- ^^. , ,. , .1 tt .
^ -x : iiT.,, . m . 50) ut dictum est] II. l.

mus connnnatam auctontate nillerrai lyrensis

Hist. Hbro XIII c. V p. 836, citati a Rittero ^^) ^^ portauit] Luc. XI. 27.

XVII ( 1 ). 344. — Libri nostri typis expressi 52) Eleutherus] Burchardus h. I., ut per ea

scriptionem quadruplici apud Burchardum tueri tempora moris erat, flumen v^Nahr) el-Keblr,

videntur. qui est verus Eleutherus, cum flumine el-K&si-

48) QmI eciam muri] Vid. Ritter XVII (1). mijeh confundit. Ad Kasimijeh enim est Bel-

4

26

magnuni; ad quem usque lonathas persecutus est regem Demetrium, sicut dicitur primo
Machabeorum ^3) ig^e fluuius uenit de Yturea^^) siue Galilea gcncium^*), de confinio
illo, quod dicebatur antiquitus terra Roob*)*®) et postea Kabul ^"), et fluit sub castro BeU
/or<*>)^^, quod fuit milicie templi*®), iuxta Horma**"), usque quo losue persecutus est
XXXI reges; sicut dicitur losue**).
^ De isto fluuio ad duas leucas est Sarepta Sidoniorum ^'^)j ante cuius portam austra-

lem ostenditur capella in loco , ubi Helias ®3) propheta uenit ad mulierem sareptenam,
ubi eciam mansit, et eius filium suscitauit. Et ostenditur ibidem cenaculimi; in quo qui-
euit. Sarepta uix VTII domos habet, cum tamen ruine eius ostendant eam fuisse ualde
gloriosam.
10 Inde ad duas leucas est Sidon ^*), magna urbs Phenicie, cuius magnitudinem adhuc

ruine attestantur, que eciam scripta uix crederetur <^). Fuit autem in campo per longum
disposita, tendens ab austro in aquilonem, sub monte Antilibano, inter ipsum et mare^
speciosa^) ualde. De ruinis tamen eius alia est edificata, parua quidem, sed munita, si
haberet defensores. Et est ex parte ^^) mia in corde maris sita, habens hinc inde duo
castra satis munita, unum ab aquilone, in rupe quadam in corde maris situm, quod ibi-
dem edificauerunt peregrini, qui de Theutonia uenerant, aliud ex parte australi, in coUe
situm, satis firmum ^^), Que castra cum ciuitate milites templi tenent ^').

Terra adiacens fertilis®) est ualde, habundans omnibus bonis et aere saluberrimo
£t sunt ibidem canne mellis et uinec ualde bone.

a) Bob St. — b) beloford St. — c) crederentitr St h. Quod correximus. — d) spaciose St. «pc-
cioaa h. — e) sterilia (passim) St. fertilis h.

fort, non ad Kebir. 8ed vid. Ritter XVII (1).
18 8. et van de Velde Memoir p. 330 s. v.
Leontes.

53) primo Machabeorum] XII. 30.

54) Iste-Yturea] Humeu Kasimijeh Vande-
veldio 1. c. auctore oritur in valle el-Bek&'a
.Bijka'a^ prope Baalbek. El-Bckaa autem est
Ituraea, si sequaris Kitterum XVII (1). 226 s.
V.t V. Kaumer p. 60 et 207.

55) Galilea gencivm] Galilaea gentium, la-
Xikaici Tc3v iih^cSv , quam dicit Matthaeus IV.
15 8., est Galilaca septentriouaHs : vid. Kitter
XVI. 6SS.

56) terra Eoob] Beth Kehob memoratur
II Sam. 10, 6. ludicum XVIII. 28; Cavea
Koob a Willermo Tyrio hist. lib. XVI c. XII
p. 898. Et hoc loco attendas imprimis ad lo-
suae XIX. 28.

57; Kabul] Vid. 1 Keg. VIIII. 13. Hebrai-
cum Vnar infra cuni Decapoli componitur.

58) Belfort] nunc Kalat esch-Schekif. V.
Kobinson Pal. III. 654 uot. 1. Cf. Kitter XVII
(l). 309 sqq.

59) quod fuit milicie templi] ab anno 1240
us((ue ad annum 1268. Apparet igitur post
annum 1268 scripsisse Burchardum.

60; Horma] Vid. losuae XIX. 29, ubi Vul-
gata habet Horma , non Kama , quamquam et
textus hebraicus et Lutherus dant Kama. Ke-
centes geographi urbem Horma multo inferias
meridiem versus ponunt. Cf. v. Kaumer p. 184.

61) M^ dicitur losue] XII. 7. Sed cf. c. XI
V. 3. 8. 17, ubi montis Hermon et ^montis, cu-
ius pars descendat in Seir/^ mentio iit. Cf.
Kitter XV (1). 152.

62) Sarepta Sidoniorum] Sarepta hebraice
sonat Zarpath. Villa recens Surafend, quae
nunc cum Sarepta componi solet, et longius
septentrionem versus sita est, et post Burchardi
dcmum tempora condita. Cf. Kitter XVII (1).
364, V. Kaumer p. 127.

63; Ilelias] De Elia propheta vid. I Keg*
XVII V. 10—23.

64) Sidon] Cf. Kitter XVII (1). 380 sqq.

65) Et est ca' parte] De hoc Burchardi loco,
qui pergit usque ad verba : situm satis firmum^
uberius disputat Kitterus XVII (1). 394.

66) peregrini — satis firmum] Hoc factum
est anno 1227. Vid. Kitter XVII (1). 393.

67) Que castra — templi tenent] Rittera&
XVII ( 1 ). 393 docet hoc cadere in annoa

Anto portam orientalom ciuitatis antique , quo nunc est desorta, est capella edifi- H
cata in loeo, ubi ad Dominum uenit rogans pro filia demonica mulier chananea in uia,
que versus Ytuream et Cesaream Pbilippi ducit.

Mons Antilibanus^'*^) distat a Sidone ad unam ieucam contra oriontem*;. Incipit 12
autem mons iste super fluuium Eieutberum, de quo dictum est ante"'-')? ^^ protenditur
idtra Tripolim ad quinque leucas fere per quiuque dietas, et nunquam recedit de mari
per duas leucas, nisi iuxta Tripolim, ubi fere distat per tres ieucas. Interdum tamen
ita accedit ad mare, quod locus est immeabilis omnino. Hal)undat autem uineis optimis,
secundum illud "^) : jyMemoriale eius ut uinum lAhani,^^ Et continuatur bonitas huius uini
usque ad Margathum castrum.

Ultra Sidonem ad nouem'*) leucas est nobilis illa et antiqua ciuitas Beritum^)'^^), 13
ubi dicitur eciam Dominus predicasse, ubi eciam ludei facta imagine"'^) de pasta ei illu-
serunt et tandem crucifigentes sanguinem ab ea in magna quantitate extraxerunt, que
usque hodie in multis locis**) ueneranter habetur.

Episcopus huius ciuitatis, sicut et sidonensis, sutfragancus est tyrensis. Et termi- l-*
natur metropolis tyrensis ultra ad III leucas in flumen, qui passus canis'^'^) dicitur, qui
ibidem magnum mare ingreditur. Terminatur similiter patriarchatus ierosolimitanus , et
incipit patriarchatus antiochenus et comitatus tripolitanus. Qui locus passus canis dici-
tur, et est locus immeabilis per terram, nisi de Sarracenorum uoluntate. Pauci enim ibi
uiri prohiberent transitum de facili toti mundo.

De Berito ad sex leucas super mare est Biblium'^), ciuitas prima de patriarchatu 15
antiocheno, habens episcopum. De ista dicitur Ezechielis XXVII ^'') in commendatione
Tyri: Senes Biblii et prudentes huius habuerunt nautas ad ministerium uarie supellectilis tue.
— Dominus Biblii "'•) est**) uasallus comitis tripolitani. Nuuc ciuitas ipsa Sibleth^)'') di-
citur, et est satis parua.

De Biblio ad quatuor leucas est Botrum"*"') ciuitas, opulenta quondam in uino ualde 16
nobilissimo et omnibus bonis mundi, sed nunc funditus est destructa '-^j.

Inde ad tres leucas est castrmn Nephin^^), in mari fere totum. Quod est princi- 17

a) orientalem St h. — b) quintf^ie St. novem codices vrati.sl. — c) heritum oin. St. — d) lods om.
St — e) est om. St. — f) syhech St hihlech h.

1253 — 1260. Etenim inde ab anuo 1253 Sidon Dschebeil dictum. Cf. van de Velde memoir

erat templariis, ab anno 1260 Saracenis. p. 313 Kitter XVII (1). 60 sqq.

6S) Mons Antilibanus et q. s.] Carolus Rit- 75) Ezechielis XXVII] v. 9. Ubi senes

terusXVIiri). 394 haec Burchardi verba com- ^«^^" (pro Gihlii, quod Vulgata habet), legitur

mentatur i° Sabaterii editione veteris Italicae t. II p. 803.

69) de quo dictum est ante\ § 8. ^^^ ^''^"'^' ^''''"T ^-^^^^^ ^^," ^^'^- ^^''

.„ „ ,. ^ \.,^, , ^. , 77) Sihleth] Phocas scribit Zs^sXiT , Abulfe-

70) secundum illud] V. Oseae XIV. 8 Vulg. . ^ ^ '

71) Beritum] antiqua Berytus , recens Bei- .3, ^^^,.^,,,] antiqua Botrys, recens el-Ba-
rut. Cf. van de Velde mem. p. 293. Robin- ^^^.^„ y ^^^^^^ xVIl (Ij. 584-588.

son N. F. m. 725 seqq. 79) destructa] Quando? nescio.

72) ludei — imagine] De hac narratiuncula, gO; Nephin] llunc Burchardi locum tractat
orta saeculo VIII, vid. Robinsou Pal. III. 727. Kitterus XVII (1 . 609 sq. Castrum Nephin,

73) Passus canis] Est recens Nahr el-Kelb, Nefrino, Nefro, quod dicunt cruce signati, Rit-
i. e. flumen canis, olim Lycus dictus. V. Rit- teri sententia est promontorium Theuprosopon,
ter XVII (1;. 60. 510 sq. quod nunc dicuut lias esch-Schak^ah, non re-

74) Biblium] Olim Byblos, Gebal, uuuc ceus Enteh.

4*

28

pis antiochcni. In quo uidi duodecim turres bonas et locum munitum ualde. Uinum
huius uille magis nominatum est inter omnia uina parciimi illarum.

18 De Nephin ad duas leucas est ciuitas TripoUs^^), nobilis ualde^^) et fere tota in
corde maris sita, sicut Tyrus. Est populosa multum. Habitant enim in ea Qreci et
Latini; Amieni, Maronite»), Nestoriani et multe gentes alie. De serico in ea multa fiunt
opera. Audiui pro certo, quod essent in ea textores serici et cameloti et similium
amplius.

Terra illi adiacens dici potest absque dubio paradisus propter amenitates infinitas
in uineis, oliuetis, ficetis*»), [canellis] c) , quibus omnibus in aliis partibus non recolo simi-
lia me uidisse.

Campus antc ciuitatem continet in longitudine leucam unam, in latitudine dimidiam.
In quo spacio sunt iardini, in quibus fructus diuersi crescunt et in tanta quantitate,
quod dicuntur singulis annis ualere suis dominis CCC milia bysanticorum aureorum.

19 Libanus distat a ciuitate ista ad tres leucas. Ad cuius pedem fons oriiur orto-
rwm^^, fluens impetu de Libanoj sicut dicitur in Canticis^*). Fons iste humiliter<^) nasci
uidetur, sed subito inualescens fiuuiuni facit uehementem et magnum ualde. Iste rigat
omnes ortos et planiciem inter Tripolim et Libanum, et commendat mirabiliter regionem.
Aque eius optime sunt, frigide et dulces, et plura loca*') religiosa constructa sunt super
riuos eius et ecclesie multe. Uenit autem, sicut dictum est, de radice montis, et pro
parte circuit montem leopardorum, et postea per ortos deducitur, rigans ipsos'). Tri-
bus autem fiuminibus bene niagnis mare ingreditur, preter riuos alios, qui in diuersis
locis similiter in mare fluunt. Et pro certo de isto fonte uerum est, quod dicitur in
Hesthere *^^), quia fons paruus creuit in fluuium magnum et in f^) aquas plurimas redundauit.

20 De Tripoli ad duas leucas est mons leopardorum ^"^) , rotandus in aspectu et satis
altus, distans de Libano ad unam leucam. In huius pede aquilonali *») uidi speluncam,
in qua erat monumentuni , habens XII ') pedes longitudinis , quod Sarraceni deuote fre-
quentant, dicentes illud esse sepulcrum losue; quod non credo uerum esse, quia textus
dicit ""'') eum sepultum in Thaninathsare, que est iuxta Sichem iu latere montis Efi^raym.
Ego pocius credo illud esse sepulcrum Chanaan, filii Cham, filii Noe, uel alicuius filii'')
riliorum eius, qui ad literam circa loca illa habitasse probantur, ut infra dicetur.

21 De spelunca ista ad tres leucas contra aquilonem fere est finis Antilibani et Li-
bani^ similiter. Et ubi uterque terminatur, ostenditur hodie castrum Arachas^^)'^"')^ quod

a) inarraniie St. — b) jisceiis St., vicetis h. — c) canellis St. Fortastui legendum est : calaniellis. —
d) mirabiliter, sed iii marg. humiliter St. — e> loca ora. St, habet h. — f ) ipsas St., ipsos h. —
g) in om. St. Quod restituimus. — h) In huitis pedis aquiloni St. — i) Numeri XII sigiium
om. St, habet h. — k) Jilium filiorum St. fllii fil. h. — 1) chayltam St et Ijytfani h. — m) Ar-
chas St

81) Tripolis] Tripolis a Batrun abest 4 V^ 84; m Canticis] IV. 15.

horas. V. Ritter XVII (1). 588. 85) in Hesihere] IX. 3. XI. 10 in Vulgata.

82) nobilis ualde] De toto hoc loco usque 86) mons leopardorum] Nunc dicitur Dsche-
ad § 21 fusius exponit Ritter XVII flj. 609. bel Turbul. Vid. Robinson N. F. p. 760. Ritter

83; /07i5 ortorum] Propc Tripolim est Nahr XVII (I^. 610.
Abu Ali, Nahr Kadischah ^i. e. flumen sanctum). 87) textus dicit] lud. II. 9.

Sed is non est fons hortorum, qui memoratur 88) Arachas] antiqua Erek, Arca Caesarea,

in C^anticis; errat Burchardus. Vid. Wilbrandum recens 'Arka. IlicRitteruB XVII Ij 610 auc-

I, 8. 12. torem citat Burchardum.

29

Aracheus , filius Chanaan , edificauit et* ^uo nomine appcllauit ; sicut dicit glossa Gcne-
sis X*)^^) et Paralipomenon ^^). Et gloriosa ualde*>) et pulchra et fertilis^) est terra
ista. Ubi Libanus terminatur, de cuius situ et longitudine infra dicetur, cum de Cesa-
rea Philippi et lordanis exortu fecero mentionem.

De castro Arachas ad dimidiam leucam contra orientem est Syn ^) ^ *) opidum; 22
quod Syneus, filius Chanaan, frater Arachei, edificauit post diluuium non procul ab Ara-
chas, sicut dicit glossa Genesis ^^). Nestorianus tamen quidam ibi habitans requisitus
dixit mihi opidum illud appellari Synochim ®^). Et idem dixit mihi quidam Sarracenus
ibidem®).

Sub castro Arachas et opido Synochim est planicies magna ^*) et amena et fer- 23
tilis ualde, usque contra castrum Krach^^), quod fuerat^^) hospitalis sancti lohannis, et
usque in Anteradum, que nunc Tortosa diciturj, fere per leucas XI longitudinis et per
YI leucas latitudinis 0* Planicies ista midta habet casalia et pulchra nemora oliuarum
et ficuum et arborum aliarum diuersi generis et multa ligna. Preterca habundat fiumi-
nibus et pascuis supra modicumg). Unde Torcomanni et Madianite et Bodwini ibidem
habitant in tabemaculis cum uxoribus et filiis et pecoribus suis et camelis. Uidi ibidem
gregem maximum camelorum, et credo, quod plura milia camelorum ibi erant.

Planicicm illam circumdant*^) quedam montana^'; ob oriente, non multum alta, 24
que incipiunt iuxta Arachas et protenduntur usque in Krach. In hijs montanis habitant
quidam, qui dicuntur Uannini^'^)^ gens eficra et maliciosa et Christianis infesta.

De Arachas et Synochim opidis usque in Anteradum ®***) sunt octo leuce per plani- 25
ciem supradietam. Anteradum autem dicitur quasi anie Aradium^^^) sita.

Est autem Aradium insula in corde maris , a terra firma per dimidiam leucam
distans. In hac adhuc diebus nostris erat ciuitas bona, de qua dicitur Ezechiele ^^^)«
Filii Aradii cum exercitu tuo super muros iuos in circuitu, Glossa: Aradium ciuitas tota cincta
mari, contra Anteradum sita, uicina 2'yro, Uerum est, quod distat ab ea per quinque die-
tas. Condidit autem eiuitatem hanc Aradius, filius Chanaan, post diluuium.

a) Numeri X signum om. St. , lacunam relinquens post vocab. Genesis, — b) et palipp. id est glo-
riosa ualde St. — c) sterilis St. fertilis h. — d) syon St. h. — e) Verba : requisitus dixit — Sar-
racenus ibidem om. St., habet h. — f ) sancti lohannis fere per leucas XI longitudinis et usque
in Auterandum que nunc tortosa dicitur. Planicics ista St. — f ) sancti lohannis fere per leu-
cas XI longitudiuis et usquc ad Anterandum per VI leucas latitudinis vsque in Anterandus que
nunc tortosa dicitur. Planicies ista h. — g) modum h. modicum St. — h) circumdat St.

89) Aracheus — Genes. X] v. 17. 96) fuerat] usque ad annum 1271. Vid.

90) Paralip.] I Chron. 1, 15. notam praccedentem. Cf. Robinson N. F. p. 733

91) Syn] Vid. Genes. X. 15—19. Cf. Rit- —739.

ter XVII (1). 42. 65. 94. 100. 104. 97; quedam montana] Est lebel SchaVah,

92) Genesis] X. 17. si sequaris tabulam geographicam , quani Kie-

93) Synochim] Quaeritur, quam urbem dicat pertus adiecit alteri Robinsoni itinerario.
BurcharduB. 98) Uannini] Popnlus ignotus, haud scio an

94) planicies magna] nuuc la Bokeia (Bu- sint Nosairii, de quorum ferocitate cf. Ritter
kei'a). Cf. Ritter XVII (1). 836. 838 sq. Ro- XVII {{) 15. 979. 993.

binson N. F. p. 730 sq. Et inspice tabulam 99) Anieradum] antiqua Autaradus, Tortosa,

geographicam Kieperti ad alteruni Robinsoni recens Tartus.

itinerarium additam. 100) Aradium] olini Aradus, nunc lesiret

95) Krach] recens KaPat el-Hosn (Husn), RuA,d dictum.

Hosn el-Akrad, quam Bibars Sultanus cepit 101) Ezechiele] XXVIl. 11. Codex St. ha-

anno 1271. Vid. Ritter XVII (1). 837. bet Ezechieli. Sed cfr. p. 24 sect. 5.

30

26 Hic nota; quod Cham, filius Noe, genuit Chanaau post diluuium. Chanaan autem
genuit Sidonem, primogenitum suum, Etheum et lebuseum et Amorreum, Qergeseum»;
et Eueum et Aracheum, Sineum et Aradium, Samareum et Amathemn*»). Et per hos*^)
disseminati sunt populi Chananeorum. Ex hijs XI filiis Chanaan quatuor, scilicet Sidon
primogenitus, qui ediiicauit Sidonem, et Aracheus, qui Arachas condidit, et Sineus, qui
Synochim, et Aradius, qui eciam Aradium condidit, ut dictuni est supra^**^); — quatuor,
inquam, isti manserunt in terra ista circa principium Libani, ut patet; reliquos autem
septem, scilicet Etheum, lebuseum, Amorreum, Clergeseum, Eueum, Aracheum et Ama-
theum reliquisti, Domine*^) ^""^), Deus Israel, ut haberent consuetudinem preliandi. Pira-
mides autem istorum quatuor *"^) et sepulcra ostenduntur hodie citra Anteradum ad
unam ieucam sumptuosa nimis et stupende magnitudinis. Lapides uidi®), in eis (men-
suraui enim lapidem) uiginti quatuor pedes^) longos et iatos et spissos ad staturam ho-
minis bene longi, ita ut stupor sit uidcre. Miraculosum ualde, quomodo erigi potuerint
uei in edificio collocari.

27 A latere Anteradi ad dimidiam ieucam contra orienteni sunt montana quedam ^^^)
non multum alta nec inaccessibilia , ut quidam dicunt. Que terra Assissinorum ^) dicim-
tur et sunt. De ritu istorum et moribus infra plenius dicetur.

28 In Anterado beatus Petrus multo tempore predicauit ^*^'')? cum Antiochiam perge-
ret, sicut in alueario Clementis ^^'j legitur. Et Clemens ibidem matrem reperit. Ibi
eciam beatus Petnis primam ecclesiam in honore beate uirginis construxit. Que hodie
permanet. In hac ego celebraui missam, nam sex diebus ibi steti.

29 De Anterado septem *"^) leucis est castrum Margath^^^'^), fratrum hospitalis sancti
loliannis ^^^), supra ciuitatem Ualaniam * * *) , per unam leucam distans a mari, munitum
ualde et in monte altissimo situm. Sedes episcopalis, que erat in Ualania, propter in-

a) amoreum gen gesensetn et cueum St. — b) Verba : et Sineum — Amatheum om. St. — c) jf>er hos
St h. j)08t haec Vulgata Gcn. X. IS. — d) rcliquit Dominus h. reltq. Dne St. — e) lapideus'
in eis St. — f ) pe^lem lougos St. — g) asijuorum St.

102) vt dictum est supra] § 25. 108; De Anterado septein] Totum buuc Bur-

103) reliquisti Domine] Quaniquam vocab. chardi locum, qui pergit usque ad verba: us-
reliquisti non liquet, vocabulum Domine plus que ad Antiochiam, iisdem verbis citat et com-
auctoritatis habere videbatur, et vocabulum re- mentatur Kittinus XVII -'l). 887 sq.

liq. s. reliquit m reliquisti emendandum du- 109^ Margath] recens Markub, el-Merkab,

xiinus. Markab. V. Kittcr XVII 1,. 882—884.

104) 2}i7'amides outem istorum quatuor] se- 110} fratrum hospitalis sancti lohannis]
pulcra Sidouis, Arachaei, Sinaei et Aradii , dc Auno 1285 a Calavuno Sultauo capta est Mar-
quibus V. Hittcr XVII (1) 85G sqq., ubi p. 858 gath. C^uod quum ita sit, apparct haec verba
ipsa Burchardi verba citautur. antc anuum 1285 scripta esse. V. Wilki^n Kr.

105) sunt montana quaedam] Nunc Dsche- VII. 088 — 092.

bel SchaVah s. moutes Ismaelis. V. Kitter 111; supta ciuitatem Ualaniam] Constat

XVII (1). 30. 819. arcem Margath ab urbe Valania (antiqua Bala-

106) heatus Petrus predicauit] De hoc Bur- uaea, receute Balneasi Baneas; meridiem , uon
chardi loco disserit Kittcr XVII (1;. 863. septeutrionem versus spectare. Uuam pai*asan-

107) m alueario Clemetitis] Quum in Cle- gam, 30 stadia, 8 milliaria, 1 V4 horas Margath
mentis Kecogn. VII. 1. 2 p. 156 ed. Gersdor- a Ualania abesse dicitur. FlumeTi quidem Va-
iianae Petrus biduum tautum Antaradi fuisse lauia infj-a castellum Margath intrat mare. V.
dicatur, nescio quid sit alvearium Clementis. Kitter XVII (1). 604.

31

sultum Sarracenorura in castrum est translata. Et episcopus ille est suffraganeus archi-
episcopi apamiensis ^) ; sicut et episcopus arachensis^).

In ciuitate Ualania et in fluuio eiusdem nominis, qui ipsam preterfluit, terminatur 30
regnum lerusalem. Incipit eciam principatus antiochenuS; terminato ibidem nichilominus
comitatu tripolitano. Distat autem locus iste ab acconensi ciuitate per VUI dietas^ et
sunt IV diete ab isto usque ad Antiochiam^ et licet ultra processi in terra ista eam con-
templando; tamen de ea nichil scribo, quia non propono de aliis terris scribere aliquid,
nisi de terra sancta.

Et hec de ista prima diuisione dicta suiBciant.

INCIPIT SECUNDA DIUISIO TERRE SANCTE.

III. Secunda distinctio procedit ab Accon contrae) aquilonem, et in ea primo post 1
Accon ad quatuor leucas directe procedendo contra aquilonem est castrum, quod diceba-
tur Monsfortis *^2). Quod fuerat hospitalis Theutonicorum, sed nunc penitus est destructum.

Inde quatuor leucis contra eandem plagam est Toron^^^) castrum, munitum ualde, 2
quod dominus Tiberiadis contra Tyrum edificauerat ^^*), cum tenerent eam Sarraceni;
distans a Tyro septem leucis.

Inde quatuor leucis est ciuitas antiqua, Asor dicta, in qua habitauit rcx labin ille 3
potens, (|ui cum XXXI «^) regibus pugnauit contra losue et Israel ad aquas Maron. De
qua dicitur eciam losueXI**^): quia^') solam Asor ^^^) munitissimam uorax flamma con-
sumpsit. De huius preconio ciuitatis ruine eius attestantur usque in presentem diem.

De ea per sex leucas contra aquilonem fere est Belin^is^) ^^"^) ciuitas, in pede 4
montis Libani, que, sicut in libro ludicum «) * * ^) dicitur, primo Lais dicebatur, et cum
esset procul a Sidone, hoc est fere XI leucis, et cum nemine quicquam societatis habe-
rent homines ilii, [sita in regione Roob]*^^), ceperunt eam filii Dan et uocauerunt eam
Lesen Dan^^^)^ nomine patris sui Dan. Sepe tamen simpliciter dicitur Dan, secundum

a) appanensi St. — b) episcopus arcpi St. episcopus archensis h. — c) contra accon aquilonem St.
— d) cum XXW regihus St. — e) losfue VI Qui St. — f) belenas St. — g) hulicum primo (U-
citur primo lachis St.

112) Mons fortis] Nunc Kurein, Kurn. V. plexus Belinas pro Belena^ iuiuria dederim,
Robinson N. F. 84. Ritteri sententia KaFat quum Burchardus ipse fortasse Belenas scribere
Kurain dififert ab antiqua Montfort. v. Ritter solitus sit. Est autem antiqna Caesarea Phi-
XVI. 782 et tabulam geographicam tomo XVI lippi, recens Banias, quaro, ut fieri solebat, cum
adiectam. Dan confundit Burchardus. Vid. Robinson Pal.

113) Toron] recens Tibnin in Belad Be- UI. 626.

schAra. V. Robinson N. F. p. 73—77. Ritter 118) in libro ludicum] XVIII. 29.

XVI. 789. Robinsonus Pal. III. 652 comme- 1 19) sita in regione Rooh] Verba hacc sunt

morat quae h. l. dicit Burchardus. ap. lud. XVIII. 28. Sed glossa tantum est,

114) dominus Tiberiadis — edificauerat] quae a margine irrepsisse videtur. Quare voc.
Anno 1107 Hugo a Sancto Audomaro condidit sita non mutavimus iu siti. Belinas Vandevel-
Toronum. V. Robinson Pal. III. 648 sq. dius, cui accesserim, censet esse antiquam Beth-

115) dicitur etiam losue] XI. 13. Sed vide Rehob, Rehob, quae commemoratur Num. XIII.
Italicam veterem Sabaterii I. 414. 22 (non 21), lud. XVIII. 27—29, II Sam. X. 6.

116) Asor] antiqua Hazor, recens Tell Haje 120) Lesen Dan] V. losuae XIX, 47. Er-
prope Banias. V. van de Velde memoir p. 318, rat Burchardus, quum Dan, quae et Lais s. Le-
V. Raumer Pal. p. 114. sen Dan antiquitus appellabatur, IV millia pas-

117) Belinas] Vereor, ne contra codicis St. suum abfuerit a Caesarea Philippi, quacum non
auctoritatem vulgarem scribendi rationem am- erat confundenda. Dan nunc est Tell el-Kadi.

32

illud *'-*): Congregatus uniuersus Israel a Dan usque Bersabee. Est eniin hec») ciuitas con-
tra septentrionem terminus terre sanctC; Bersabee uero contra austrum, secundum illud
Regum*') ^22). UenitHelias in Bersabee luda. Et infra ^'^^: Et abiit in desertum. Quod abs-
que dubio ciuitati illi est contiguum ^^^**,. Et nunc Giblin^'^*) appellatur. Philippus autem
cum esset tetrarcha Yturee et Traconitidis regionis; istam ciuitatem Belinas siue Dan
suo nomine Cesaream Philippi uoluit noniinari. A Grecis autem Paneas appellatur. Sed
hodie omnia nomina hec cessauerunt, et communiter Belinas appellatm*.

5 Super hanc ciuitatem hinc inde oriuntur duo fontes ^-^): lor et Dan^ et in pede mon-

tis Libani. Qui ante portam ciuitatis conuenientes in unum lordauem fluuium efficiuut.

^ Nota tamen, quod in rei ueritate iste non est uerus ortus lordanis. Dicit enim

losephus ^**';, et uerum est, quod ab isto loco contra austrum fere C et XX stadiis est
fons, qui appellatur **) Phiala ^-') , semper plenus et nunquam effluens, sed subterraneo
meatu usque ad locum istum fluit et effluit ibi, et Dan uocatur. Quod per paleas in Phia-
lam missas et in fonte Dan receptas sepius est probatum. Sarraceni autem fontem illum
non Phialam, sed ^fedan ^-^) uocant, id est aquas Dan^ quasi dicant: ^lste sunt aque
Dan.'^ Me enim aqua arabice dicitur. Dan uero fons est unus de supradictis. Ma-
theus^*^^) uero locum illum Magedan appellat, Marcus^)^^^) Dalmanutha. Est autem nou
longe a Sueta^^^) ciuitate, iuxta piramidem sepulcri beati lob ^^^' in Traconitidis re-
gione^'^^V De hoc autem infra plenius dicetur^'*).

lordanis autem fluuius, ut dictum est, ante portam ciuitatis Belinas congregatus,
de duobus illis fontibus post longos circuitus, quos facit, Traconitidem et Ytuream se-
parando tandem inter Capharnaiun et Corrozaim mare Galilee ingreditur, quatuor leu-
cis a Cedar ^^^) ciuitate, quce) est supra in nionte sita.

7 Medio tumen loco inter Belinas et mare Galilee quandam uallem ingrediens in

stagnum colligitur tempore solutionis niuium de Libano. Quod stagnum dicitur hodie
ad aquas Maron ^^**'). Ubi losue cum labin rege Asor, et aliis XXX') regibus ^^') dimi-
cauit, et uictor existens persecutus est eos usquc ad aquas Maserephotfi^j et usque ad

a) hoc ciuitas St. — b) illud quarti Regum St. — c) appellatur om. St., habet h. — d) MarcuB uero
dalm. St. — e) quod St. tpie h. — f ) aliis XXIV St. , qui etiam voc. regibus, quod habet h.,
Lucuria omisit. — g) Masrepha St.

121) Dan secundum illud] Est Regum (s. 130} Marcus] VIII. 10.

Samuelis) II. XVII. 11. 131) Sueta] Suite, 16 m. p. Tiberiade. Cf.

122) austi^m — Regum] III (I; Ha^. v. Raumer p. 225.

XIX. 3. 4. 132) piramidem — lob] Sepulcrum Hiobi

123) Kt infra] v. 4. prope Damascum ostenditur; v. Ritter XVII
123**) Ciuod — contiguum] Uuod referen- (2). 1336.

dum est ad praecedens desertum. 133) Traconitidis regione] Quae uunc est

124) Et 7iunc Giblin appellatur] scilrBersa- Ledscha. Sed v. Carolum a Raumer Pal. p. 61
bee. Sed errat, quamvis nou solus, Burchardus. nota 198.

Cf. T.Tobler 3. Wanderungp. 147.466 not. 389. 134) infra plenius dicetur] V. 13. 14.

125) duo fontes] Cf. Mag. Thietmari Pere- 135) Cedar] Vid. v. Raumer Pal. p. 216,
grinationem c. III. 2 p. 8 cditionis nostrae. qui ruinas prope Burket er-Ram iacentcs anti-

126) losephus] B. J. 111. 10, 7. quam Cedar esse couiicit.

127) Phiala] Nunc Birket-er-Ram. Vide 136) ad aquas Maron] Lacus Merom s. Sa-
van de Veldii tabulam geogr. scct. 4. mochonitis uunc est elHuleh.

128) Medan] V. Ritter XV (2). 1019. 137) XXX regibus] Numerum correximus

129) Matheus] XV. 39. scquentes losuam XIl. 24.

33

Sidonem magnaiu fere per VIII leucas. Hec aqua tempore estiuo exsiccatur pro niagna
parte. Unde crescunt ibi arbusta et herbe dense ualde, in quibus latitant*) leones et
ursi et bestie alie. Et sunt ibi uenationes regie. Medietas huius uallis ^^^) est in hac
secunda diuisione, que respioit ad^) aquilonem , alia medietas in sequenti tercia consti-
tuta. Tercia autem, que est ultra hanc uallem et in littore lordanis orientali perto-
tum '^^ usque ad Libanum; qui est ad sinistram, et usque ad montem Hermon, qui est
contra uulturnum, et usque ad ciuitatem Bosra^) ^*®), que est ad orientem in monte Sa-
nyr^\ qui coniungitur cum monte Hermon, appellatur in losue planicies Libani siue regio
Traeonitidis ^*^) pro eo, quod, cum aquis fluminibus omnino careat terra ista, incole tem-
pore pluuiarum aquas colligunt in bercilibus®) ^*^) et cisternis, quas per tracones^*^) de
loco ad locum ducunt, ut et se et^) iumenta sua alant.

Hic necessarium uidetur, quia de montibus Libano, Hermon et Sanyr mentionem 8
feci, plenius de eis dicam ad intellectum aliorum. Unde sciendum, quod montana, que
sunt super torrentem Arnon, que sunt inter Ammou et Moab et Amorreos, item mons
Galaad, qui est in terra Og, regis Basan, mons Sanyr et Hermon supra Baalgad^) ^**)
et mare Galilee et mons Libani suut omnia unus mons continuus, sed in diuersis locis di-
uersis nominibus appellantur, sicut palam est uidere in alpibus, que separant Theuto-
niam et Lombardiam. Mons tanien Galaad^^^) altissimus est inter omnes montes istos 9
et omnium uidetur quasi caput esse. Unde ad litteram dictum credo illud leremie'^^):
Oalaad, tu mihi caput Libani. Monti Galaad coniungitur mons Sanyr '^*^), et appellatur lu
eciam Seyr^), quia ibi habitauit £sau, alias Seyr^; ut inira dicetur, et est ultra mare
Galilee, et cecidit in sortem dimidie tribui Manasse. Illi ibidem coniungitur niuns Her- li
mon, qui circuit Traconitidis regionem ^'*'*) et procedit usque Damascim:i, iuxta ubi cum
Libano se copulat inter Belinas et Damascum. Ipse autem Libanus supra ciuitateni Be- 12
linas altior est meo iudicio, quam sit usquam^) per totum spacium, quo Libanus appel-
latur'). Distat autem isto in loco a Tyro per duas leucas, et plane uidetur in Tyro, et

a) iacitant St. latitant h. Et cf. VI. 9 : iiunc latitant leones. — b) incijnt aquihyiietn St — c) bo-
stra St. — d) swanir. St. — e) berekilibtis St. — f) et ante voc. iumenta om. St. — g) tmpra
gaalgcui St baalgad h. — h) eciam Sanyr Seyr St. — i) habitauit ahtesey St — k) mqve St.
wquam h. — I) lybanus quos app. St. quos uon habet h.

138) Medietas huius vallis] Infra IV. 15 143} traconcs] meatus subterraneos.
mentio fit vallis aquarum Maron, quae nunc Ard j^^^ Baalgad] V. losuae XIII. 5, ubi dici-
el-mieh esse videtur. ^^. ^ Saalgad sub monte Henmn.

139) Tercia autem — pertotum] Pertotum

est francogallicum partout. > ^5) Qalaad\ Gilead. Cf. v. Raumer p. 61 sq.

140) Bosra] recens el-Buseirah in terra P' ^^^ ^^'

Edom sita. Cf. v. Kaumer p. 63, 72 sq. 146) leremie] 22, 6.

\\\) planicies — Traconitidis] ^. 17. De ^^„, _ , ^ ^ .1«

, . . ^5 ., . , /, .1 ,, 147) mons Sanyi'] Pro forma vocabuli Sa-

planicie Libani cum Ituraea contusa vid. v. Kau- ..../.

^ . ^^ . -.vo A .11 ct ^y^ mvenmntur etiam tormae swanyr, swantr.

mer Pal. p. 67 nota 198. At ille non Sanu- ,f ^ tii .. 1 •. j t .1,

'^ Deuteron. Ili. 9 legitur "'^aw, quod Lutherus

vocabulo Senir, Vulgata forma Sanir expressit.
Quare inusitatum Swanyr recipere ausus non
sum, tametsi vereor, ne sit genuinum.

tom, ut facit, sed Burchardum, Sanuti fontem,
unde faaurit, auctorem citare debebat. Vid. Ma-
rini Sanuti Tors. Secreta iidel. cruc. libro III
Parte XIV cap. IV p. 250.

142) 6«rci7i6ufi] alueis, Bercile est Francogal- 148) Hermon — Traconitidis reyionem]

lonrni berceau: Ducangius prodit foi-mas ber- Vid. Deut. III. 8. 9, ubi Hermon aliis nomini-
eiokm^ berceolum, bus Senir (e Vulg. /Sanir) et Sirion appellatur.

5

M

ego in media nocte ibidem lucidum uidi illum. Habet autem quinque dietas in longitu-
dine. Et habet per totum illud spacium caput niuibus coopertum, et magis ac magis
accedit ad mare, in tantimi ut, cum in principio sui^ scilicet super*) BelinaS; distet^) a
mari per XI leucas, in fine; hoc est iuxta ArachaS; non distet^) nisi per tres leucaa.
Uidetur autem a nauigantibus mare a Tyro usque Anteradum per totam uiam^ et sab
ipso Antxlihanm similiter ad mare semper propius accedendo. Ualles autem in ipso Id-
bano et Antilibano fertiles^^i sunt et bene culte, habundantes pascuis^ uineis; ortis et po-
mariis et breuiter oninibus bonis mundi. Habitant in ea gentes muItC; sicut dictum est
supra**^^), ut Maronite, Armeni, Greci, Nestoriani, lacobini, Georgiani, qui omnes sunt
Christiani et, ut ipsi dicunt, romane ecclesie obedientes.

INCIPIT TERCIA DIUISIO TERRE SANCTE.

1 IV. Tercia diuisio procedit ab Accon contra uulturnum. Et in hac ab Accon
ad quatuor leucas est castellum ludin ^^^) dictum, in montanis Saron ^^®), quod fiiit do-
mus theutonice *^), sed modo est destructum.

2 Inde UI leucis est castellum regium * ^ ^) in ualle , quondam domus eiusdem , habun-
dans omnibus bonis et fructibus, qui eciam in terra illa rari sunt nisi ibi. Nunc Sarra-
ceni tenent illud.

3 Inde leucis IV contra aquas Maron est uallis Sennim^) ^^^), ubi Heber Cineus te-
tenderat tabernaculum , non longe a ciuitate [Asor]. Cuius uxor nomine lahel Sisaram
nomine, principem milicie labin, regis») Asor, clauo tabernaculi transfixum per tem-
pora^) interfecit, sicut dicitur ludicimi ^^^).

4 Ab ista ualle ad duas leucas est KahuO^^), quod Sarraceni Zahul uocant. Terra
illa terra Kabul est appellata, quod displicenciam *^^) sonat, ut dicitur HI Regum.

5 Inde contra austrum ad duas leucas est castriim et ciuitas Sephet ^**), pulchrius et
firmius meo iudicio omnibus castris, que uidi, situm in roonte altissimo. Quod fuerat
milicie templi, sed proditum et captum *^") ignominiose nirais ad') iacturam tocius chri-
stianitatis, quia Soldanus de illo tenet totam Galileam, scilicet tribum Zabulon et Nepta-
lim, Aser, Ysachar et Manasse, et omnem terram usque Accon et Tyrum et Sidonem.

c) guper om. St, habet h. — b) distat St, distet h. — c) non distat St h. — d) steriles ^t feriileB
h. — e) tfieotonica St. — f) sennyn St. — g) regem St regis h. — h) trpa (s. typam) St. tympa
h. tempora habet ed. veueta. — i) et St. a<l h.

148^) supra] p. 28 II. 18. cum, sed terehinthum contra Lutherom signifi-

149; castellum Iudin\ Est recens KaFat «an^- — ^^- **»"er XVI. 682.
Dschedin s. Dschiddin , quod tamen Burchardus 153) dicitur ludicum] IV. 17—21.

fortasse uon adiit. Cf. Robinson N. F. p. 116 sq. iM) est Kahul] Nunc Kabiil, apud lose-

Sed nomen ibi corrigendum est. V^^^ i^ita 43—45) Chabolo vocatum. V. Ro-

150) in montants ^rtron Est Dschebel Ma- vtv «^0^01:1,,

i. 1 u u \7 T>** v\7F ^o/. f^c ff o ^"*® -^^^ 27. 8ed Burchardus h. 1. recens

schakkah. V. Kitter XVI. 780 sq. Cf. II. 3 «. , , ,. .. • . ^^ 1 -..

., . , . ^/ Kabul dicere nequit, si ipsum Dschedin adnt.

et quae ibi annotavimus numero 31. .--^, j- i- • 1 ir.j irr /r^ « ^^

^ 155) dtspUcenctam] Vid. III (I). Reg. JX^

151) castellum regium] Locus ignotus. 12. 13.

152; uallis Sennim] Vid. lud. IV. 11. los. 156) Sephet] nunc Safed. V. van de Velde

XIX. 33, ubi Vulg habet Saananim. Luthe- memoir p. 347. v. Raumer p. 122 sq. De hoc

ru8 autem lud. IV. 11 interpretatur: bei den Burchardi loco agit Robinson Pal. III. 586 eq.,

Eichen Zaanaims neben Kedes ; et los. XIX. qui Burchardum urbem Safed cum Bethulia con-

33: durch Zaenannim. Sed quae in ipsis Bi- fudisse censet

bliis hebraeis sunt: 0739» r^*'^?, non quer^ 157) proditum et captum] lUud anno 1266

35

Inde contra aquilonem quatuor leucis iuxta uallem Sennim fere est Cedes Nepta- *^
lim^^% De hac fiiit Barach, filius Abinoem*), qui 'contra Sisaram puguauit in monte
Tabor. Hec fuit ciuitas fugitiuorum in tribu Neptalim; habundaus omnibus bonis mundi.
£t monstrantur ibidem adhuc ruine magne et sepulcra pulcherrima.

De castro Sephet duas leucas, in descensu montis contra orientem; ad iactum a 7
mari Galilee, supra uiam; que ducit ad orientem ^^^), est ascensus mantis illius, in quem
tociens ascendit Christus IhesuS; in quo fecit sermonem^^^) illum secundum Matheum **^),
in quo saturauit V milia hominum de quinque panibus et duobus piscibus. Illuc dimissa
turba ascendit solus orare. Fugit in ipsum, cum eum uellent*») facere regem. Ibi docuit
discipulos urare. In eo erat pernoctans m oratione. Ibi eo descendente supplicauit cen-
turio pro puero paralytico. Ibi ad eum uenit multitudo languencium et qui uexabantur
a spiritibus immundis. Ibi tetigit leprosum et sanauit eum. Ibi stetit in loco campestri
et turba discipulorum eius. De isto monte uidetur totum mare Galilee et Yturea et
Traconitidis regio usque ad Libanum; insuper Sanyr«) et Hermon ^*^^), terra Zabulon et
Neptalim usque Cedar et uniuersa Cenereth usque Dothaym et Bethuliam et alia loca
multa. £st autem longus quantmu iactus est duorum arcuum , latus quantum iactus est
lapidis uel amplius, herbosus et amenus et habilis ad predicandum. Ostenditur ibi lapis
adhuc, in quo sedit predicans Dominus Ihesus Christus, et apostolorum sessiones. [Uo-
catur autem a Christianis tabula siue mensa.\ ^*'^)

In pede montis huius iuxta mare ad trigiuta fere passus oritur tons uiuus muro ^
circumdatus *®*), quem dicunt esse uenam Nili, quia coracinum*^) ^*^) piscem nutrit, qui
nusquam alibi inuenitur. losephus ^^^) fontem hunc appellat Caphamaumy quia totus cani-
pus, qui est ab isto fonte usque ad lordanem per duas leucas, Caphamaum appellatur.

De fonte isto ad XX passus supra mare Galilee est locus, ubi post resiu^rectio- «
nem suam stetit Ihesus in littore, septem discipulis piscantibus, dicens eis*^'): „Pueri,
num quid pulmentarium habetisf^^ Ubi eciam in lapide '^^) uidi tria uestigia Domini Ihesu

a) achynee St — b) uellet St. — c) stoanyr St. — d) chorannum St.

factum est, ut post annum 1188 iterum a Sa- Hennoti dicitur Sauir e Vulg., Senir ap. Luth.

raoenis capta sit arx Safed. V. Wilken Kr. Fonna Sanyr recenti Sa'irah, quam inveuimus

IV. 244 sq. VII. 486—492. Robinson Pal. UI. apud Robinsonum 11. 623 nota 2, cognata for-

589. Ritter XVI. 257. tasse est.

158) Cedes Neptalim] Vandeveldius haec di- 163) tabula siue ?nenm\ V. Robiusou Pal.

cit: Now the village of Kades, on the hills N. 111. 486 not 1. Sed nemo negabit, verba haec

W. of the Hdleh lake. V. v. d. Velde mom. a glussatoris manu margini ascripta falso loco

p. 327. Cf. Robinson N. F. p. 481 — 4S4. Qui in contextum, quem dicunt, verborum intrusa

Burchardum h. 1. commemorat. Ceterum apparct esse.

Borchardum recentem' locum Kades non dicere. 164; fomf uiuus inuro circumdatus] Est re-

159^ supra uiam — ad orientem] Est via cens 'Ain Tin.

mariSy quae dicitur § 14. 165) coracinum] De his Burchardi verbis dis-

160) De castro Sephet — m quo fecit ser- serit Ritter XVI. 307. — Coracinus est sparus
mcnem] De his Burchardi verbis exponenS) Ro- chromis (petit castagneau, castagnollo). V. Oken
binsonus Pal. III. 485 sq. docet, eum recentia AUgem. Naturgesch. VI. 225.
comua(Kanin) Hattin errore habuisse pro monte, 166) losephus] B. J. 111. 10, 8.

in quo sermonem fecerit Dominus. Sedvid. Mag. 167) dicens eis] Est Ev. loh. XXI. 5.

Thietmari pereginnationem I. 31 not. 51 p. 5. 168) in lapide] Lapis ille nunc Hadschar en-

161) Matheum] V. Matth. cap. V— VII. Na8r4ui nuncupatur. V. Robinson N. F. p. 449

162) Sanyr et Hermon] Deut. 111. 8. 9 mons et p. 467, van de Velde Memoir p. 225.

36

lapidi impressa in die beati Augustini ^^^), cum ibi essem^ sed cum postea in festo an-
nunciationis ^^^) redissem; Sarraceni lapidem illum detulerant de loco illo.
^^ Inde ad decem passus est locus, ubi egressi discipuli de naui uiderunt prunas*)

positas et piscem superpositum et panem ^ "^ ^). [Uocatur autem a Christianis tabula siue
mensaj ^^'^).

11 De loco isto ad unam leucam contra orientem est Caphamaum ^''^) ciuitas; quon-
dam gloriosa^ sed nunc est ualde uilis^ uix habens septem domos pauperum piscatorum.
Et est uere*>) in ea impletum illud uerbum Domini Ihesu: „E< tu, Capharnaumy si in ce-
lum ascenderis, usque ad infernum mergeris^*^ ^'^).

12 De isto loco ad duas leucas lordanis fluuius mare Galilee ingreditur, in cuius lit-
tore ulteriori. uidentur adhuc ruine ciuitatis Corrozaym ^^^) supra mare Galilee.

13 De loco istO; scilicet Corrozaym^ ad unam leucam incipit ascensus montis Sa-
iiy^c)i76)^ siue Seyr secundum quosdam, et^) introitus Ydumee^'^.

14 Inde ad tres leucas est Cedar ^'^) ciuitas, gloriosa et firmo loco sita, in monte Sanyr,
ad orientem. Et per hane ciuitatem transit uia, que, ut dictum supra^'®), transit per
littus maris Galilee, et ducit ad occidentem, sicut dicitur in Tobia *^®). In Ysaia^^O
autem uia ista uocatur uia maris ^^^) trans lordanem Oalilee gencium. Uia maris dicitur,
quia omnino procedit in littore maris. Trans lordanem additur, quia ducit trans lorda-

a) prunas om. St. — b) /ere St — c) swanyr St. — d) setfr secundum quos deus et 8t.

169) in die beati Augustin{\ Est diesXXVIlI
m. Augusti. Et animadvertas, quaeso, Burchar-
dum h. 1. diem tantum, non annum quoque in-
dicasse.

170) in festo annunciationis] Diem igitur
annunciationis, qui est d. XXV m. Martii, post
diem bcati Augustini, qui est d. XX VIII m.
Augusti. commemorat scriptor. Quod quum ita
sit, sequitur, eum minimum bienniura in terra
sancta fuisbe.

171) prunas — panem] Suut haec apud
loh. XXI. 9.

172) Uocatur autem a Chr. tab, s, mensa]
Ilaec quamquam glossa sunt, huic tamen textus
loco magis quam superiori illi conveniebant.
Etenim non ubi praedicavit Dominus, sed ubi
cum discipulis comedit, erat locus, quem ad
mensam appellat Mag. Tbietmarus, cuius pere-
grinationem vide I. 26 nota 48 p. 5.

173) Capharnaum] Vandeveldius , Kitteri a
partibus staub, recens Tell Hum, non Khftn
Minijeh autiquum Capernaum csse censet con-
tra Kobinsonum, qui in altero etiam libro, in-
scripto Neue bibl, Forschungen p. 461 nota 4,
sententiae suae, quam olim iam tulerat, inhae-
ret. Carolus a Kaumer adhuc sub iudice li-
tem esse censet. Equidem Kittero accesserim,
quia Burchardi verba ad unam leucam contra

orientem quadrant in Tell liiim, quod Robin-
sono ipso auctore horae spatium abest ab ^Ain
Tln ', hora autem aequat Burchardi leucam. Vid.
van de Velde Memoir p. 301 sq. Kitter XV.
339—344. V. Kaumer p. 116—118.

174) mergeris] Commiiti sunt h. 1. loci duo:
Matth. XI. 23 et Lucae X. 15.

175) Corrozaym] Chorazin antiqua, K6r&-
zeh ruinae, „a mass of ruins** quas dicit Van-
develdius p. 304. Cf. Kobinson N. F. p. 467.
Sed his contraria dicit Burchardus, qui m ut-
teriori litore ponit Corrozaym, ut sint fortasse
parietinae 'Aradsch , quas commemorat Vande-
veldius.

176; Sanyr] Cf. v. Kaumer p. 216.

177) introitus Idujnee] Disseutit Carolus a
Kaumer p 240.

178) Cedar] Hanc urbem Carolus a Rau-
mer prope lacum Phialam (recentem Birket er-
K&m), sitam fuisse coniicit. Neque erat, quod
Kaumerus p. 216 Burchardo, quem Sanutus de-
scripsit, neglecto, ^aimtum tantum auctorem ci-
taret: v. Mar. Sanuti Tors. secreta iideL cme.
lib. m parte XIV c. III pag. 246.

179) ut dictum est supra] § 7.

180) m Tobia] I. l.

181) Ysaia] IX. 1.

182) uia maris] V. Kitter XV. 271. 335.

37

nem in regionem, que dicitur Aram. Oalilee gencium dicitur , quia Galilea ibidem in lor-
dane terminatur.

Ab isto autem loco, ubi lordanis mare influit Oalilee; usque Cedes Neptalim sunt 15
quatuor leuce. In medio loco inter eas est alia medietas aquarum Maron, de qua dictum
est supra^^'). Transit autem lordanis per medium huius uallis aquarum Maron*), et
egrediens de ipsa dirigit cursum contra orientem primo, deinde contra austrum, et sic
mare ingreditur Galilee.

De ciuitate Corrozaym et ostio fluuii lordanis quatuor leucis contra aquilonem 16
est Sueta^)^^^) ciuitas, unde in lob dicitur Baldad Suithes^) ^^^). luxta eam est piramw
leati lob *®^) ad orientem.

In planioribus locis^) sub ciuitate ista uersus ciuitatem Cedar consueuerunt con- 17
uenire Sarraceni de Aram®) et Mesopotamia et HamathO^^') et Syria, de Moab et Am-
mon et tota terra») orientali circa fontem Phiale, de quo dictum est supra ^®*), et habere
nundinas ^^^) toto tempore estatis propter locorum amenitatem et erigere tentoria diuer-
sorum colonmi, que in ciuitate Cedar existentibus in monte pulchrum generant prospec-
tum ualde. Que tahemacula Cedar in Canticis *^®) appellantur.

De ciuitate Corrozaym*^^ quatuor leucis contra orientem est ciuitas Cedarj in 18
monte alto sita, quam losephus appellat Camelam ^^^) pro eo quod mons, in quo sita est,
ad modum cameli dispositus in principio longior in modum colli et capitis cameli , in
medio gibbimi habens, ut dorsum, incipieus in fine in modum caude declinare.

Hic nota**), quod, sicut dictum est supra ^^^), tota terra circa*) lordanem in littore 19
eiua ^) orientali appellatur Traconitidis regio siue planicies Libani usque ad montem Hermon
et Bosra. Littus uero lordanis occidentale appellatur Oalilea gencium ^**), siue Yturea ^®^)
siue^) Kahuly siue DecapoUs, et uia maris transit per medium eius, ab Accon scilicet pro-
cedens per uallem terre Aser^ que nunc sancti Oeorgii^) ^^^) appellatur, in sinistro habens
ciuitatem Sephet, et per littus maris usque Cedar, ad montana scilicet Traconitidis re-
gionis, super quam°) est terra Aram®) *^''). Unde dicit quedam glossa: ,,Uir erat in terra

a) maron % St. eth, — b) swecha St — c) haldach surches (i. e. suithes) St. — d) locis om. St.,
habet h. — e) aron St. aran h. — f) haman St. — g) terra om. St , habet h. — h) nota om.
St , habet h. — i) circa om. St., habet h. — k) e (est) St. dus h. — l) di Kahul siue caplis St.
siue kabtd siue decapolis h. — m) georii St. georgii h. — n) quem St. qiuim h. — o) aran St.

183) de qua dictum est supra] ni. 7. 191) De ciuitate Corrozaym et q, s] Quum

184) 8ueta] Suite. Cf. v. Raumer p. 225. eadem iam supra § 13 et 14 dicta sint, haec

185) Baldad Suites] V. lob. H. 11, ubi Lu- usque ad verba caude declinare glossa fortasse
therus habet: Bildad von Suah. est a margine

186) piramisb. loh] Cf. supra HI. 6. Hiobi 192) Camelam] Apud losephum IV. 1 , 2
Bepnlcmm prope Damascum monstratur pere- Gamala dicitur, uon Camela. Cf. Ritter XV
grinatoribuB. V. Ritter XVII (2). 1335. (1). 349.

187) Mesopotamia et Hamath] Tametsi et 193) dictum est supra] lU. 7.

cod. St, et Marinus Sanutus p. 246 v. 43 ha- 194) Oalilea gencium] Cf. v. Raumer p. 104.

bent Haman, corrigendum erat iu Hamath. V. 195) Yturea] Cf. v. Raumer p. 207.

Ritter XVH (2). 996. 196) uallem terre — sancti Oeorgii] Haud

188) supra] IH. 6. scio an sit recens regio esch-Schdghur. Quod

189) In planiorihus locis — habere nundi- si ita est, vocabulum Schaghilr e nomine sancti
nas] Planicies Medan forum dicitur. v. Ritter Georgii ortum esse videtur.

XV (2). 1019. 197) Aram] Cf. Ritter XVH (2). 1334 de

190) in Canticis] I. 5. Damasco Aram vocata.

38

Hus^^"*), nomtne lob, Glossa : Aram^ pater Syrorum, qui condidit Damascum et Syriam,
genuit Hus, conditorem Traconitidis regionis. Hic inter Celeayriam et Palestinam tenuit
principatum. Que terra ab eo terra Hus est dicta. Unde: uir erat in terra Hus siue
in regione Husitidis/^

Hanc^^^) habuit Phiiippus tetrarcha, sicut et Ytuream, que est citra regionem
lordanis ad occidentem usque ad montes Sidoniorum et Tyriorum et Acconensium; que
Pheniciam ab ipso diuidunt, tam in ista tercia diuisionC; quam in precedenti secunda,
et terminatur in Libano ad aquilonem, in lordane ad orientem, in mari Galilee ad me-
ridiem; in montibus Phenicie ad occidentem.

HIC INCIPIT QUARTA UIUISIO.

1 V. Quarta diuisio incipit ab Accon et procedit directe contra orientem iuxta ca-
stnmi Sephet; illud relinquens ad sinistram. Transit inde in littore maris Galilee ante
ciuitatem, que dicitur Caphamaum, ante locum, ubi Dominus Matheum uocauit de telo-
nio, cuius domus et locus sessionis*) hodie ibi cernitur in strata regia. Inde ultra ri-
uum lordanis ad montana Hermon conscendit.

Sunt autem in hac diuisione ciuitates iste.

2 Prima post Accon ad quinque leucas est casale'»), quod dicitur ^*®) Sangeor, ubi
idem sanctus creditur fuisse natus^^^). £t est situm inter montana, in ualle pingui ualde
et fertiii et amena. Que amenitas protenditur usque ad mare Galilee. £t fiiit uallis
sortis Aser^®^) usquc iuxta Sephet per decem fere leucas. Et propter eius amenitatem
ad litteram dici poterat illud Geuesis XLIX*"^): Aser pinguis eius panis et prebens deii-
cias regibus. Quod utique uerificatum fuit in sorte tribus huius.

3 Inde ad quatuor leucas contra austrum fere, sed declinando aliqualiter contra
orientem est uilla Naason ^^*) de tribu Neptalim, in ualle sita. De qua iegitur in Tobia.

a) locus ei dotnus sessionis St. — b) in casale St est caaale h.

198) m terra Hus] Terra Hus, Husitis est 204) esi uilla Naason] Tobiae I. 1 in Vul-
Uz Veteris Testamenti. Cf. v. Raumer p. 246 sq. gata, qua nunc utuntur catbolici, haec exstant:

199) in reg, Husitidis. Hanc] Traconiti- Tobias, ex tribu et civitate Nephtali , quae est
dis regionem b. 1. cum Gaulanitide confundit in superioribus Galilaeae supra Naason^ post
Burchardus. Cf. v. Raumer p. 68 nota 198. viamy quae ducit ad occidentemy in sinistro ha-

200) casale quod dicitur Sangeor] Distantia bens civitatem Sephet. — Sed vetus Italica 8.
locorum a scriptore indicata ducit ad urbem Vulgata autiqua I. 709 ex editione Sabaterii
Kamab, quae nunc Rameb est, sita in regione baec habet: Liber sermonum Thobi, filii Tho-
escb-Schagbur . i. e. Sangeor, sancti Georgii, biel^ — ex tribu Nepthalim^ qui captivus ab-
tamenetsi sanctus Georgius nunc arabice sonat ductus est — ex Bihel civitate ^ quae esi in
el-Kbudr. V. Ritter XVI. 772 et cf. Wilbran- dextera parte Edisse, citutatis Nepthalim, in
dum de Aldenborcb II. 3, 1 p. 25 et quae ibi superioribus Qalilaeae contra Naasson^ post
annotavimus. Docet quidem Wilkenius (Kr. viam, quae ducit in occidentem^ ex sinistra
Vn. 598) sanctum Georgium esse Lyddam, parte Raphain. Quarum duarum interpretatio-
sed Ludda infra commemoratur a Burchardo. num utraro sequatur Burcbardus, colligitur ex

201) idem sanctus — natus] Sanctus Geor- iis, quae dicit infra V. 17: Vulgatam novam
gius, crucesignatorum patronus, vulgo Lyddae sequitur. Sed quaeritur, ubi fiierit Naason?
s. Diospoli natus esse feilur. V. Ritter XV, Quam Carolus a liaumer p. 114 nota 30 ean-
952; XVI. 550 sq. dem quam Hazor fuisse suspicatur, Willermi

202) ualli.s sortis Aser] Cf. IV. 19. Tyrensis testimonio nixus, qui bistoriae libro

203) Genesii^ XLIX\ v. 20. XXI cap. XXVDI pag. 1014: Salahadinus,

39

Inde ad tres leucas contra austrum est Dothaym^^^) , ubi loseph inuenit fratres 4
8U08; situm sub monte Bethulie^®^) ad unam leucam; opidum ualde amenum, in uineis;
oliuetis et ficubus habundans ct pascuis pinguibus.

Ibidem adhuc in campo ostenditur cisterna, in quam missus est loseph^^''), Quam 5
eciam ibi uidi iuxt^ uiam, que de Galaad^^®) ueniens coniungitur in Bethsayda ^^^) cum
uia, que de Syria ducit in Egyptum. Ascendens de Dothaym iuxta montem Bethulie et
inde per campum Esdrelon^^^) procedens sub monte Tabor ad sinistram per campum
Magedo^ii) ascendit montem Effraym^i^^, uenit in Ramathaym Sophim ^i-^)^ per Gazam
ducit in Egyptum. Per hanc uiam uenerunt Hismahelite, qui emerunt loseph.

De ista uilla^*^) legitur quarto Regum^*^^ quod Syri in ea uallauerunt Helizeum,
qui eos inde duxit ad medium Samarie, que distat inde fere per unam dietam^^^).

inqait, ad urbem properat Tyheriadensem: inde
per oppidum Sephet, per urbem antiquissimam
Naason ad praedictum Toronum cum suis per-
venit.^^ Haec Guilielmi Tyrii verba Raameri
opinione explicanda sunt iis, quae habet graeca
Tobiae interpretatio : ix Sigptjg — iv Trj Fah-
lala VTteQavm 'Aadi). Coniicit enim ex ver-
bis vikEQavcn ^Aacig male divisis factam esse
Bcriptionem: vnsQ^a^vcoaacoQ y vnBQ{a) NcmacnQ,
— Cai sic obstitererim. Primum. Naason cum
litera finali n non est Naasor, quod terminatur
litera r. Deinde vereor ne graecum vocabulum
*AatiQ ex sola coniectura editoris apocrypborum
ortam sit, quum Sengelmanno quidem teste
Grraecae et I et U praebeant ^AaiiQ s. 'AaarjQ,
Vid. Heinr. Sengelmann Das Buch Tobit. Ham-
burg 1857. Quae quum ita sint, mea quidem
sententia e contrario ex vocabulis vTtsQ Naa-
acDv siue Nadaacov orta est scriptio vTrepavco
'AaiiQ sive ^AaaijQ, Nomen Nahasson s. Naa-
son qaamvis saepius inveniatur, ut Exodi VI.
23, viri tamen, non loci nomen est; trito igitur
vulgatoque nomini Asser locum reliquisse vide-
tur, ita ut ex scriptiono vniQ NaaacDv s. Naaa'
acav facta sit depravata lectio: vTtsQavG) 'AaiiQ
6. 'Aaai^Q, Quodsi quaeras, ubinam sita sit Naa-
son, hoc tantum pro certo affirmare ausim, Rit-
terum falli, qui XV (l). 250 villam Naason re-
centi pago Nasdr conveuire iacit. Nas&r enim
multo longius septentriouem versus situm est,
qoam quod possit respondere Willermi Tyren-
sis auctoritati, qua inter Tibnin et Safed inter-
fuerit necesse est. Denique quem locum Bur-
chardus Naason nuncuparit , iguoro , nisi forte
Bethulia cum Safed confusa et urbe Saphet
multo longius, quam fieri debebat, meridiem ver-
sus posita eandem cum Guilielmo Tyrio urbem
Naason inter Saphet, quae eius ex sententia est
Bethulia, et Tibnin interesse putavit. Exstitit

igitur, si quid video, antiquissima urbs Naason,
quae non est Hazor, sed hebraice sonat rona.

205) Dothaym] Antiqua urbs Dothan, re-
cens Tell Dothan, quae a Samaria 12 millia
passuum septentrionem versus abesse fertur, Bur-
chardi ex senlentia erat prope recentem Kh4n
Dschubb liissuf a Safed meridiem versus sita.
De vera urbe Dothan v. van de Velde memoir
p. 308, Robinson Pal. III. 576, N. F. p. 158,
denique v. Raumer p. 138.

206) sub monte Bethulie] Qui nunc dicitur
Saniir: v. van de Velde Mem. p. 298. Bur-
chardus autem errore dicit montem, in quo arx
Saphet condita est.

207) cisterna, in quam missus est loseph]
Burchardus eundem, quem etiam nunc ferunt, lo-
cum pro cistema losephi errore habens, recens
Kh&n Dschubb liissuf adiisse videtur. Sed v.
Robinson Pal. III. 576. N. F. p. 158.

208) Oalaad] Gilead. Cf. Genes. XXXL 48.

209) Bethsayda] Bethsaida antiqua est re-
cens Khan Minljeh , non et-Tell, quae est Beth-
saida lulias. Duae enim Bethsaidae erunt. V. v.
Raumer p. 109 sq., van de Velde memoir p. 297.

210) per campum Esdrelon] Esdraelon, Es-
drelom est lesreel. Cf. v. Raumer p. 35.

211) campum Magedo] Megiddo. V. II Chron.
35, 22. Cf. V. Raumer p. 35.

212) montem Effraym] Ephraim. V. v. Rau-
mer p. 37.

213) Ramathaym Sophim] Haec urbs Ra-
mathaim Zophim Vandeveldii sententia est re-
cens er-R4meh, antiqua Ramah Samuelis, nunc
diruta. V. vau de Velde Memoir p. 341. Cf.
V. Raumer p. 197.

214) De ista uilla] Dothaym.

215) quarto Regum] IV Reg. VI. 13—19.

216) unam dietam] Eusebio auctore sunt XH
millia pass. rom. Cf v. Raumer p. 13S.

40

Nota tamen, quod Dothaym non solum est uilla; sed eciam contracta^^^O ab illa
uilla dicta; qui illi ab antiquo adiacet, sita in terra campestri; inter montes hinc inde
non multum altos; irrigua fontibus et ideo pascuosa; et alendis pecoribus apta.

De Naason U leucis contra orientem, de Dothaym fere ad tres*) contra aquilo-
nem est ciuitas Neptalim^ de qua fiiit Tobias^^^), firmo ualde loco**) sita. Habet enim
ab occidente montem altum ualde et penitus inascensibiiem, nisi a parte orientis per
breue spacium. Hanc puto tempore excidii secundum losephum^i») lotapatam *^®) dic-
tam. lu qua idcm losephus obsessus fuit a Romanis et captus, ut ipse testatur. Nunc
Syrin^'^^) dicitur, et distat de Sephet parum plus quam leucam.

De Neptalim per duas leucas in angulo maris Galilee, ubi idem<^) ab aquilone
curuari incipit contra austrum, sita est Bethsai/da ^^^) , ciuitas Andree et Petri et Phi-
iippi. Nunc uix habet sex domos, iuxta iiiam, que de Syria ducit in Egyptum ^^3). Ha-
buit antiquitus aqueductus ^*^**) de fluuio, quem losephus ^25) uocat paruum Iordanem^^%
qui medio loco inter ipsam et Caphamaum ingreditur mare Galilee. Huius uestigia ad-
huc apparent.

Inde duabus ieucis contra meridiem est Magdalum ^^') ^ castrum Marie Magdalene,
cuius domum adhuc uidi ibidem et intraui. Situm est in littore maris, distans a Bethu-

a) Verba/ere cui tre» ex codicibus vratisl. recepimus, omissa, ut videntur, a St. — b) Jirmo loco
ualde 8%ta St h. — o) ut ibidem St. uhi idem h.

217) contracta] Italicorum contrato, Franco-
gallorum contrie^ Anglorum country, Contracta
Dothaym haad scio utmm sit recens Ard-As-
seiferah prope Saphet, an Mcrdsch el-Grhurruk
prope veram urbem Dothan.

218) Neptalim^ de qua fuit Tohias] Cf. not.
204. Urbem quidem Naphthali Tobiae natalem
sola Vulgata Tob. I. 1 tradit, discrepantibus et
Itala vetere, et Graecis duabus et Lutheri inter-
pretationibus. Namque Itala vetus habet urbem
Bihel, Tobiae patriam, quam Oraecae I et II
nominant SUsPrjV s. Sl^v^ Lutherus nomen nr-
bis omittit. Sed haec omnia vana sunt atque
irrita. Graeca enim verba ix Slafifig (SiPfig) tijg
Ni(p^akl orta sunt ex hebraYcis 'av^^ro, quod et
Hebraeus Muusteri, et Hebraeus Fagii ex anti-
quiore, ut videtur, fonte haustum servavit. He-
braeus Munsteri dat: "^p^? "^y ''?w'p» ^'^ "=i"?,
Hebraeus Fagii: "^pw y:!»^ ^aw^p» v^hirit -wK-n-^a^ta.

Patet igitur, interpretem graecum vocabulum
->avpQ (ex habitatoribus) male legisse, accipiens
illnd pro nomine urbis Thishe^ iisdem scripto
literis. Accedit quod nomen "scipn etiam inve-
nitur I Reg. XVII. 1. Recte igitur coniecit
Henricus Sengelmann (Das Buch Tobit p. 72).
Quod autem ad vocab. Bihel attinet, ab Itala
vetere oblatum, hoc ex Slc^ s. Si§ii de-

pravatum esse videtur. Quae quum ita sint,
restat, ut urbem Neptalim s. Naphthali Tobiae
patriam investigemus. Quod quamvis difficiUi-
mum sit, fieri tameu potest, ut aenigma illud
solvatur, si animadvertamus ad locum recentem
Sirin^ qui facile componitur cum eo, quod Bur-
chardus habet, nomine Syrin.

219) secundum losephum] B. J. HI. 7.

220) lotapatam] lotapata antiqua, recens
Dschefat. V. van de Velde Memoir p. 326. Cf.
V. Kaumer p. 115 nota 32. Burchardus tamen
aliam dicit, quum Dschefat a Kaukab occiden-
tem versus spectet.

221) Syrin] Fortasse recens Sirin. Cf. no-
tara 218 extr. et v. Vandeveldii tab. s. 5.

222) Bethsayda] nunc Kh&n Miuijeh. Cf.
V. Kaumer p. 109; van de Volde memoir p. 297.

223) iuxta uiam q, d. in Egyptum] V. Rit-
ter XV (1). 335.

224) aqueductus] V. liobinson N. F. p. 453 sq.

225) quem losephus] Ant. VHI. 8, quae com-
mentatur Kitterus XV (l). 213 sqq.

226) paruum lordanem] Est 'Ain Tabi-
ghah.

227) Magdalum] autiqua Magdala, rccens el-
Medschdel, i. e. turris. Cf. v. Kaumer p. 118.

41

lia*) in leucis fere contra uulturnum **). Et habet a parte occidentis et aquilonis pla-
niciem magnam et pascuosam.

£t nota; quod ista quarta diuisio non habet uillas aliquas amplius citra mare Ga- 10
lilee, sed in alio eius littore sunt ciuitates et castella plura ad hanc diuisionem pertinen-
cia in terra Gerasenorum*^^**); que huic*^) directe est opposita.

In hac sunt ciuitates plureS; ut Gerasa, Gadera^^s)^ PeUa^^^)^ Sueta, a qua 11
fuit Baldach Suithes^)^^!)^ Theman^^^)^ ^ qua Eliphaz Themanites, et plures alie.

Gerasa tamen ciuitas in littore maris sita Galilee, sub monte Seyr, contra Tiberia- 12
dem*'^^^) fere, sed modicum declinans ad aquilonem. £t erat de tribu Manasse dimidia,
que ultra lordanem sortem acceperat.

Et nota, quod terra ista ultra mare Galilee montuosa est ualde, ut niihi uidetur, 13
quia eam non intraui. £t erat de regno regis Basan-^^^) pro parte. Hec pro parte®)
aliqua dicitur mons Seyr, quia Esau ibi habitauit, ut statim *-^^) dicetur. Dicebatur insu-
per alibi mons Sanyr^)'^^*^), quia ille erat in ea. Item dicebatur mons Hermon'-^^), quia
similiter illic erat. Et ita pro diuersis locis et montibus diuersis*^) erat terra ista nomi-
nibus appellata; tota tamen cessit in partem dimidie tribus Mauasse'-^'^'*), sed nunquam
eam possedit, quia filii Esau habitant in ea pro parte usque in presentem diem. Ap-
pellantur communiter Sarraceni, quia nec ritu nec lingua discrepant ab eis, nisi forte
tonsura et uestitu.

Hoc sciendum tamen, quod adhuc est alius mons Seyr-^^) siue Edom contra de- 14
sertum maris rubri, de quo dicitur Genesia-^'^) XIV, quia Chodorlahomor ii) et alii reges
cum eo percusserunt Chorreos*) ^^^, qui habitant in monte Seyr. Qui tunc utique non dice-
batur mons Seyr, quia Esau, qui Seyr dictus est, et a quo mons iste appellatur, nondum
erat natus. Unde per anticipationem creditur esse dictum. Item Deuteronomii'-^^-) U:
^^Transibitis per terminos fratrum uestrorum , filiorum Esau, qui habitant in Seyr , et timebunt
uos.^' Hoc primo dictum fuit tiliis Israel uenientibus de Egypto, cum essent in Cades*^)

a) ab eculia St. — b) waltumum St h. — c) locasanorum que hinc St. — d) swices s. swites St —
e) pro parte liet pro parte aliqua St. liec om. h, nos restituimus. — f) swanyr St. — g) di-
uersa 8t. diuersis h. — h) chodolohemor St. — i) Choreas St. — k) in eadem barne St. cades
barne h.

228) in terra Oerasenorum] Cf. v. Kaumer cum Apheca confuudere videtm' scriptor. Ge-
p. 219. rasa enim uuuc Dscherasch est, quae uon coutra

229) Gadera] Gadara antiqua, apud Luthe- Tiberiadem, sed multo ea longius septentrionem
rum Geder, iu Vuig. Gader, uunc vocatur versus sita cst. Vid. van de Velde p. 314, Rit-
Um-Keis. V. van de Velde Memoir p. 311. ter XV (2). 1077 — 1094, vou Raumer p. 219.
Cf. Ritter XV (l). 375—384. 234) Basan] V. v. Raumer p. 206 regni

230) Fella] nunc est Tubak&t Fahel, vel Basau de finibus ageutem. Et cf. Vandeveldii
Kefr Bil. V. van de Velde mem. p. 339, Ritter tabulam geogr. sect. 4.

XV (2). 1025— 1028, v. Raumer p. 222 nota 343. 235) statim] § 15.

231) Suithes] ^mvri ap. Hiob. II. 11; populus 236) Seyr — Sanyr] Cf. II. 10.
Arabiae petraeae, eomponendus fortasse cum pro- 237) mons Uennon] V. Deut. HI. 8. 9.
vincia 2^xxo/a apud Ptolomaeum V. 15 a Bata- 238) dimidie tribus Afanasse] Cf. v. Rau-
uaea ad orieutnm versus sita. Cf.Geseuii lex. mv. mer p. 211.

Et vid. iu Vandeveldii tab. geogr. sect. 4 ^^Shu- 239) alius mons Seyr] Est recens Dscheb&l s.

ka: large ruins; Saccaia,^'' esch-Schera. V. v. Raumer p. 240.

232) Theman] nunc Maan dicitur: vide v. 240) Genesis J^IV] v. 1—6.

Raumer p. 245. Ritter XV (1). 127. 241; Chorreos] Horitas. Vid. Deut. II. 12.

233) Gerasa — contra Tiberiadem] Hanc 242) Deuteronomii II] v. 4.

6

42

Barne, uenturis ad montem Seyr, qui est iuxta*) Cades Barne^^^), ubi tunc erant Sed
certum est^ quod terminos huius montis Seyr^ qui est supra mare GalileC; nunquam ac-
ceperunt**) filii Israel, cum exirent de Egypto, quia iste mons Seyr coniungitur cum Da-
masco^ quo nunquam peruenerunt.
^5 Alius autem mons Seyr, de quo legitur®)^**), coniungitur cum deserto Pharan^^*).

Quem longo tempore circuierunt ^4«) filii Israel prohibiti a Domino eum intrare. Et de
iUo monte Seyr dicitur eciam Deuteronomii 11 ^*^): /n monte Seyr olim habitauerunt [fiUi
Israel pro eis],

In isto autem monte Seyr, qui est iuxta mare Galilee et montem Galaad^^^), ha-
bitabat Esau eo tempore, quo lacob rediit de Mesopotamia Syrie. Dicitur enim Gene-
sis XXXVI 249)^ quia**) Esau^^^), qui habitabat cimi patre suo absque dubio in Bersa-
bee, assumptis omnibus, que habebat, abiit in regionem alteram: nulli dubium quin ad
istam. Et separatus est a fratre suo. Unde et lacob redeunti de Mesopotamia occurrit
iuxta uadum laboc, quod ab austro adiacet terre isti. Et Genesis XXXII ^^*) dicitur,
quod, cum lacob transiuisset Phanuel, ortus est ei sol. Et infra^^^): Eleuans autem oculos
uidit uenientem Esau. Qui locus (scilicet Phanuel)^^^) ostenditur hodie eodem nomine, non
longe a Sochoth^)'^^*) ultra lordanem ad orientalem plagam , ubi legitur^^^) postea im-
mediate uenisse. Et est locus idem in pede montis Seyr, qui adiacet mari Galilee, cum
ille mons Seyr, in quo olim habitauerunt Chorrei, pro quibus nunc ibidem habitant filii
Esau, per plures dietas distet a loco isto, a quo non poterat subito uenisse Esau pro
fratre suo uidendo, quia longe ultra mare mortuum distat, fere per quinque dietas. Hec
diuersitas filiorum Esau et habitationum diuersitas uidetur mihi accidisse^) ex eo, quod
Esau plures habuit uxores, et ita filii, quos habuit de filia Ysmahel, sorore Nabaioth,
habitauerunt in monte Seyr, qui est iuxta desertum Pharan, in confinio illo, ubi habitauit
socer eius Ysmahel, de quo dicitur GenesisXXP^^), quod factus est uir gnarus sagit-
tandi et moratus in solitudine Pharan, ubi legitur ipse et eius posteri conseruari. Duxit
autem Esau alias uxores absque hijs, quas prius habuerat, inter quas una erat Oolibama,
filia Ane, filie Sebeon Euey. Iste Eueus filius erat Chanaan, et habitabat absque dubio

a) iuxta om. St, habet h. — b) accesserunt St acceperunt h. — c) de quo loquitur St de quo ibi
loquitur h. — d) qui esau St. quod esau h. Vocabulum quia e coniectura dedi. — e) asacht St.
— f) uiiletur mihi accidisse et habitationum diuersitas St. Quac 8uo quidque in loco posuimas.

243) Cades Bame] De Gade Barnea cf. ecclesiastica non omitti, sed vocabalo quia ex-
IX. 19. primi vix est quod dicam.

244) de quo Ugitur] Genes. IV. 6. Verbum 251) Et Genesis XXXII] v. 31.
legitur e coniectura dedimus. 252) Et infra] Gen. XXXIII. 1.

245) Pharan] Ph&ran, Paran. V. Ritter XIV. 253) Phanuel] Pnuel. V. v. Raumer p. 223,
270. et Tischendorf Aus d. heil. Lande p. 48 sqq. Kitter XV (1). 477.

246) Qiuem longo temp. circuierunt] V. Deut 254) Sochoth] Sukkot, Succoth, Suchoth. Cf.
n. 1. Ritter XV (1). 446 — 448, v. Raumer p. 224.

247) Deuteron. II] Quem versum dicat, ne- 228. Sed vid. imprimis Vandeveldium , qui
scio, nisi XII, qui vix quadrat. (Memoir p. 350) recens Sukkuth, qnod minos

248) montem Oalaad] Gilead, Dschebel Dschi- 1 hora abest a Wadi Maleh, componit cum anti-
Tad, montem 'Oscha. Vide Vandeveldii tabu- quam Succoth, quippe quae una sit, non duplex.
lam geogr. sect 6. 255) ubi legitur] Gen. XXXIII. 17: Et la-

249) Oenesis XXXVI] v. 6. cob venit in Socoth.

250) quia Esau] Graecum ori e latinitate 256) de quo dicitur Genesis XXI] v. 20.

43

in partibus Scythopoleos ^^"^) in Galilea iuxta montes Gtelboe non longe a mari Galilee.
Cui loco uicinus est ualde mons alius Seyr^^®); in quo habitabat tempore iUo, cum lacob
rediret de terra Mesopotamia. Et ita de facili ibi poterat occurrere fratri suo, quod et
textus tacite uidetur innuere. Dicitur enim^^®) Genesis XXXII, quod recedente Laban
a lacob ille pergebat cepto itinere, et obuios habuit angelos Dei, et dixit: Castra Dei
sunt hecj et appellauit nomen loci Mahanaym^)^^^) , id est castra (qui locus est hodie sub
monte Galaad in tribu Gad), et de loco isto misit nuncios ad fratrem suum; qui eciam
ibidem ad eum redierunt. Unde et infra^^^) dicitur, quod separauit munera fratri suo de
gregibus suis et misit per manus nunciorum. Et dicitur ibi^^^). Precesserunt^) itaque mu-
nera^ ipse uero adhuc mansit in castris (hoc est in Mahanajm) nocte illa, cumque mane
surrexisset^ transiuit uadum laboc (qui eciam hodie ostenditur ibi), et eccef uir luctabatur
cum eo et cetera. Et infra ^^^) : uocauitque nomen illius loci Phanuel. Qui locus est hodie
super torrentem laboc similiter in tribu Gad. Ortusque est ei sol^ cum transisset Pha-
nuel^^^). Et sequitur 2^^): Eleuans autem oculos uidit uenientem Esau etc. Ecce loca nota,
ubi uenit ad eum Esau. Que sunt omnino uicina monti isti Seyr, qui est supra mare
Galilee.

Est adliuc tercius mons Sei/r in finibus Azoti et Ascalone, qui asscriptus fuit tribui 16
luda^sfi) in distributione terre, sed qualiter sic sit dictus, non recolo me legisse. Habita-
tores tamen loci illius Ydumei dicti sunt, sicut et alii posteri Esau ab Edom Ydumei
dicebantur. Unde Antipater et filius eius Herodes Ascalonita Ydumei*^*^) dicebantur.

Et hec de hac materia dicta sufficiant.

Terminatur autem mons iste in sorte tribus Gad ^^^), in monte Galaad, contra lo-
cum illum, ubi non longe a montibus Gelboe iuxta ciuitatem Bethsan lordanis fluuius
mare Galilee egreditur. £t deinceps littus lordanis orientale est duarum tribuum et di-
midie usque ad campestria Moab sub*^) monte Abarim 2«») in Sethim'^''^) contra lericho.
Ultra uero contra austrum procedendo in littore^) eodem lordanis est terra Moab usque
ad Petram deserti, que nunc Krach dicitur. Postea pars quedam terre Ammon succe-
dit, quamdiu durat mare mortuum, et sic circuit®) littus eius australe usque ad montem
Seyr, qui eoniunctus est deserto Pharan iuxta Cades Barne, habens a latere desertum
Sinay et mare rubrum.

a) manaym St. — b) processerunt St. — c) me asub St. — d) in littore om. St., habet h. — e) crea-
uit St. circuit h.

257) ScythopoUos] Cf. v. Raumer p. 134. 265) Et sequitur] Gen. XXXIH. 1.

258) est ualde mons alius Seyr] prope mon- 266) Seyr — luda] Cf. v. Raumer p. 98 sq.
tem Galaad. Ritter XIV. 1082. V. losuae XV. 10.

259) Dicitur enim Qenesis XXXII] v. 2. 267) Ascalonita Ydumet] Est hoc nomen dy-

260) Mahanaym] recens Maneh, ut fertur, ^*«*^*« '' ^*°^^^^*« ^^^""^' '^ ut Herodes quam-
ad Wadi Serka. V. v. Raumer p. 221, Ritter ^« Ascalone oriundus Idumaeus dici posset.
XV (2) 1003 1039 ^^^^ ^^^^^ trtbus Gad] V. v. Raumer p. 211.

^^ ' * . J , i^ xrvxr^T -^ ^ 269) Abarim] nunc Urukaraije, Tarfiljeh,

261) unde et infra] Gen. XXXn. 13—16. ^, 4 k v t? ac \\ao ^r

^ "^ ^ Ghuweiteh. V. v. Raumer p. 62 not. 166. Van-

262) Et dicitur ibi] Gen. XXXU. 21-24, develdii tab. s. 8.

sed non ipsis verbis. 270) m Sethim] Arboth-Moab, Arabah, Abel

263) et cetera. Et infra] Gen. XXXII. 30. hasch-Schittim , locus acaciarum. V. Ritter XV

264) 0r<u5jtt« — PAanwcZJGen. XXXn. 31. (1). 145. 482; v. Raumer p. 233.

44

INCIPIT SECUNDA DIUISIO QUARTE ORIENTAUS.

1 VI. In secunda dioisione quarte orientalis primo post Aceon procedendo contra
euroaustrum ad quatuor leucas de Accon est Chana Oalilee "^"^ ^) , ubi Dominus conuertit
aquam in uinum. Et ostenditur ibidem hodie locus, ubi steterunt sex ydrie et tricli-
nium, in quo erant mense.

Sunt tamen hec loca, sicut omnia alia fere, in quibus Dominus est aliquid opera-
tus, sub terra, et descenditur ad ea in cryptam per plures gradus, sicut est locus annun-
ciationis et natiuitatis et ista Chana Gralilee et plura alia, que ostenduntur sub terra.
Cuius») rei aliam non inuenio rationem, nisi quod per frequentes destructiones ecclesia-
rum, in quibus erant loca ipsa, ruine sunt super terram exaltate, et sic qualitercunque
eis complanatis alia edificia desuper sunt constructa. Christiani uero dcuotionem ha-
bentes uisitandi loca ista et uolentes ad uera loca, ubi res est gesta, peruenire, oportuit,
ut loca eruderarent**) ad gradus faciendos, ut sic ad ea peruenirent. Et ideo fere omnia
loca ista quasi in cryptis*^) uidentur esse. Chana Galilee ab aquilone montem habet**)
altum et rotimdum. Et est in decliui®) latere eius sita. Sub se uero contra austrum
habet campum et planiciem ualde pulchram, quam losephus appellat Carmelion^'^^), us-
que in Sephoram^; fertilem nimis et amenam») ualde.

2 De Chana Galilee duabus leucis contra meridiem fere, in uia, que de Sephora^)
Tiberiadem ducit, est uilla quedam^"^), Ruma^) nomine, in qua lonas propheta dicitur se-
pultus fuisse^'^). Uilla ista est sub raonte^"^) sita, qui de Nazareth*^) ueniens includit
predictam uallem Carmelion a parte australi.

3 De RumaO ad imam leucam et fere dimidiam contra orientem est uilla grandis
quondam, ut uidetur, nomine Ahelmeula^)'^'^^)^ de qua legitur in ludith, quod Holofernes

a) <nii St. cuius h. — b> erudaerent St. enulerarent h. — c) scriptis St. — d) habere St. Habet e
coniectura posuimos. — e) cliuii St h. — f ) Sephornm St. — g) amcnum St h. — h) sepharo St*
i) Roma St h. Quod emendavi. — k) Nazareht St. — 1) Roma St. ruina ed. veneta. — m) St.
habet eulina, — Cod. Bem: Beelma. Editio Veneta: Abelmetdam siue Belmam.

271) Chana Oalilee] Nullus dubito, quin Cf. Ritter XVI. 765 et Vandeveldii tabulam
Burchardus viserit verara antiquam Cauam, quae geogr. sect. 3.

est recens Khirbet K4na sive Kana el-Dschelil, 273) Ruma] Rumah est II Reg. 23, 26. V.

non Kefr Kenna. Nec minus persuasum ha- losephi B. J. III. 7, 21. Nunc vocatur Ha-

beo, integram hanc et veram Burchardi scrip- rumah s. Khirbet er-Rumi. V. van de Velde

tionem essc; tribus enim libris vratislaviensibus Mem. ]». 345; Ritter XVI. 765.

confirmatur. Id quod Robinsono, Pal. III. 445 274) lonas p. sepultus fuisse.] In pago el-

nota de ipsa vera Burchardi scriptione, quae Mesched, non Rumae monstratur Nebi lunas,

sit, dubium haerentem, responsum volumus. Cf. sepulcrum lonae: v. Ritter XVI. 680.

van de Velde Mem. p. 301. Robinson N. F. 275) sub monte] i. e. Tell (colle) Rumah.

p. 826. Quamquam enim Khirbet Kana s. Kana 276) Ahelmeula — ludith] In libro luditbae

el-Dschelil Robinsono auctore Accone abest 5 h. VII. 3 commemoratur .,locus qui dicitur Belma".

35% quum Burchardus quatuor tantum leucas Scd III Reg. XIX. 16 mentio fit Abel Meho-

numeret, nihilo tamen secius distantia pagi Kefr lae, quam Abelmchula, Abelmeula aliter scri-

Kenna, quam habitatores ipsi antiquam Canam bunt. Quum igitur, quae Abel Meholae facta

esse tradunt, quum 7 horas 50' Accone absit, sunt, de eadem villa, quae ludithae VII. 3

etiam minus in numerum IV leucarum conve- memoratur, dicta velit scriptor: patet eum Bel-

nire apparet. mam cum Abelmehola errore confundere. Sed

272) losephus appellat iJarmelion] losephus quaeritur, utrum Belmam adierit, an Abelmeho-
oQog quidem Kaq\i>rihov commemorat, vallem lam, an neutramV Bclma est recens Khirbet Be-
non coramemorat. — Planicies est el - Battauf. lameh, Beled Scheich Mansur, quae a Dscheuin

45

uadeDS contra Bethuliam uenit secus eam. Et sic oportebat, quia propter difficultatem
locorura uia alia illuc esse non poterat. De hac uilla creditur oriimdus fuisse Heliseus
propheta, sicut dicitur III Regum. Et est in contracta illa, que uocatur Dothaym, di-
stans de ista uilla per mediam leucam contra occidentem. Sunt in ea columpne multe
marmoree et ruine magne^ que omnia ostendunt eam esse gloriosam. Et est in loco alto
et firmo sita.

De Abebneulaa)^'") ad unam bonam leucam est mons BethuUe-'''^), ubi ludith oc- 4
cidit Holofemem. Qui mons per totam fere Galileam uidctur, pulcher ualde et munitus*»).
Sunt adhuc in eo plura edificia et ruine plures. In fine montis adhuc^) castelluni pro
tuitione montis est factum. Ibi adhuc sunt indicia castrorum Holofernis in campo prope
Dothaym'^''^) et uallis, in qua se lauit ludith et quam gyrauit in Bethuliam redeundo.
HoC; quantum potui; inuestigaui diligenter. Mansi enim in Dothaym una nocte.

De Bethulia ad duas bonas leucas supra mare Galilee inter orientem et austrum 5
est ciuitas Tiberias gloriosa Galiiee, a qua mare Galilee mare Tiberiadis dictum aliquo-
ciens inuenitur. Hec antiquitus dicebatur Cenereth, et ab ea mare Cenereth dicebatur.
Que postmodum ab Herode tetrarcha Galilee instaurata ad honorem Tiberii Cesaris Ti-
berias est appellata. Est autem longa ualde, iuxta littus maris per longum sita. Et
sunt in eius australi parte bahiea medicabilia et ruine multe, et magne palme multe
crescunt ibi, et sunt ibi uinee et oliueta, et terra pinguis ualde.

Hic nota, quod in hac ciuitate (Tiberiadis scilicet) terminatur regio, que De-
capolis appellatur. Dicit enim dominus lacobus de Uitriaco, patriarcha ierosolimita-
nus et romane sedis legatus^^^), in libro suo, quem de conquestu huius terre fe-

a) abelina St — b) mhiutus St. munitus h. — c) atl hoc St.

horae dimidium meridiem versus distat. Hanc 278) mons Bethulie] Betbulia est recens Sa-

Burchardus non visit Abel Meholam cum re- niir. V. v. Kaumer p. 136 not. 107. Cf. Ko-

cente Wadi el Maleh prope Beisau componere binson N. F. p. 443, van de Velde p. 228.

non recusat Kitterus XV (1). 432. Nec dissen- Burchardus autem Safed dicit, non Sannr. V.

tit ab eo Vandeveldius, quiKhirbet esch-Schfik Robinson III. 576. 586 sq.
prope Wadi Maleh antiquam Abel Meholam 279) prope Dothaym] Burchardi sententia

esse coniicit. Mihi quidem in mentem venit Ka- Dothaym, i. e. Dothan, est Khin Dschubb lus-

\kt Melha s. Maleh, quod in Vandeveldii ta- suf. Sed verum Tell-Dothan est multo longius

bula geogr: ad Wadi Maleh appositum, nomini ad meritiem situm prope Sanfir. V. van de

Meholae magis etiam respondere videtur. Deni- Velde Mem. p. 307. Kobinson Pal. III. 576.
que cf. V. liaumer p. 131, qui mentionem init 280) Dominus lacohus de Vitriaco patriar-

duomm locorum, Abel Meholae et Abelmeae, cha ierosolimitanus et romane sedis legatus]

„villulae iuter NeapoHm et Scythopolim** Euse- lacobus de Vitriaco patriarchatu hierosolymitano

bio auctore sitae. Sed Abelmea est Belma, nunquam functus est. Electus quidem est, sed

quae et ipsa inter Neapolim et Scythopolim sita munus sive recusavit, sive a curia romana non

est — Kestat ut addamus, Burchardum nec confirmatus nec legati papalis ofHcio solutus

Belameh, nec KaFat Melha adiisse videri. esse videtur. Vid. Histoire littdraire de la

277) De Ahelmeula] Hoc loco vulgo legitur France XVIII. 212. Erravit igitur Burchar-

Abeliua, quam iectiouem Veneta excepta supra dus, sed magis erravit Staphorstius , qui in Hi-

quoque § 3 habcnt editiones. Apographum storia ecclesiae Hamburgensis Partis I volumine

hamburgense (hj praebet abelina, sed mai'gini III p. 355 ex iis, quae apud Burchardum VIII.

ascriptum est: uel belma. Nos diu haesitaba- 4 leguntur: Dicit enim — patriarcha, efiicit,

mns, dum Staphorstiani quum per se auctoritate, Burchardum lacobi de Vitriaco tanquam aequa-

tum literis eu iu scriptiuue eulina persuasi, lec- lis meutionem facere. Atvero monachus Hie-

tionem Abelmeula praeferremus. ^ rosolymae versans quomodo poterat ignorare

46

cit^^^) sic: Regionis DecapoThos fines siue extremitates sunt mare ah oriente^ et Sidon magna
ab occidente. £t hoc est latitudo eius. /n longitudine uero protenditur a ciuitate tiberia-
densi et toto littore aquilonali maris Galilee usque in Damascum, Et dicitur Decapolis a X
ciuitatibus principalibus in ea sitis. Que sunt^s^).. Tiberias, Sephet; Cedes Neptalim,
Asor, Cesarea Philippi, Capharnaum [quam losephus luliam appellat] ^®^), lotapata, Beth-
sayda, Corrozaym, Bethsan, que eciam Scythopolis dicebatur. Sunt tamen in ea adhuc
plures alie preter istas.

Hic nota tamen, quod nichilominus terra ista diuersis nominibus adhuc appella-
tur. Dicitur enim, ut supra dictum est^^*)^ nunc Yturea, nunc Traconitis, nunc planicies
Libani, nunc terra Roob*), nunc Eabul, nunc Galilea gencium, nunc Galilea superior, et
est semper eadem regio, licet diuersis nominibus appelletur, et non continet multo am-
plius^), quam dietam et dimidiam in longum et in latum, neque uidetur mihi, quod lon-
gitudo excedat latitudinem, nisi forte in modica quantitate. Post territorium autem si*
donense^) et montana inter nos et Sarracenos, qui Bacharite dicuntur et Passum canis
inhabitant, usque Beritum est proprie Yturea regio in ualle, que dicitur Bakar^^^), et
quia ad radices Libani extenditur in longum, saltus Libani appellatur.

6 De Tiberiade redeundo contra occidentem ad sex leucas, de Chana Galilee ad
duas leucas contra austrum est Sephora^^^^) opidum et castrimi desuper ualde pulchrum,
de quo loachim*^'''), pater beate uirginis, dicitur oriundus fuisse. Et est in tribu^) Aser
iuxta uallem Carmelione)-^'*^).

7 De Sephora^) ad duas leucas contra austrum fere, modicum declinando ad orien-
tem, est Nazareth ^^^) , ciuitas Galilee illa beuedicta, in qua „uirga de radice Yesse" ^®^)
facta ad eam angelica salutatione de Spiritu Sancto concepit uentris fructum, benedic-

a) Roab St. Roob h. — b) amplius nisi quam St. — c) ac sydonen St. — d) inter bey asser St tn-
ter hy asser h. — e) carmelem St h — f ) sepharo St.

Qomeu patriarchae Hierosolymis sedcntis? Vivo a margine irrepsit; Burchardus hac culpa va-

igitnr lacobo de Vitriaco nou scripsit Biuchar- cuus est. Quam iniuria ei imputat Kobinsonus.

dus. Sed idem si, quod eum fecisse persuasum Minime enim Burchardus, qui h. I. novem ur>

habemus, scripsit circa annum 1283, i. e. an- bes cisiordaneuses commemorat, decimam trans

nos 43 post obitum lacobi de VitriacOf qui in- lordanem positam putavit, quasi nesciret duas

cidit in anuum 1240, non est quod miremur fuisse eiusdem nominis urbes, sed librarius est,

eum casu lapsum auctori suo honorem, quo qui duplici lapsus errore et glossam per se fal-

nunquam functus erat, attribuere. Denique cf. sam iecit, et falso eandem loco inculcavit
quae infra ad Vni. 4 annotavimus. 284) ut supra dictum est] IV. 19.

281) in libro suo quem - fecit] V. Gesta 285) que dicitur Bakar] nune Bek&'a i. e.
Francorum p. 1074. lacobi de Vitriaco Histo- pi^^j^j^^^ ^^yj^ ^^^^^^^^ ^^^ insula prope Tri-
nam iherosolimitanam abbreviatam capite XLVII. polim* v Ritter XVII fl") 619

282) Que sunt] Scythopoli excepta alias oc^n o i. i « i, • *• q

, , ^ Ti,. . TT vr Tr .r. 286) Sephora] bepphoris antiqua, recens Se-

plaue urbes commemorat Phmus H. N. V. 16. ^. . , i; , . i! , ^,^ : ^

tr i:, A,A T • • . /. T» runeh: v. Robmson Pal. III. 440 sqq., v. Rau-

V. V. liaumer p. 212. Impnmis autem cf. Ro- ^^

binsonum Pal. III. 586 nota II hunc Burchardi *^*

locum explicantem. 287) loachim] Cf. Robinson Pal. IH. 441.

283) Capharnaum, quam losephus luliadem 288) uallem Carmelion] Planicies el-BatUuf
appellat] losephus Ant. XVIII. 2, 1 Bethsai- b. I. dici videtur.

dam luliadem appellat, non Capemaum. Sed 289) Nazareth] nunc en-Nasirah. V. v. Rau-

verba: y^quam losephus luUam appellat^ glossa mer p. 119 sqq.

sunt^ quae in alium, atque fieri debebat, locum 290) de radice Yesse] V. lesaiae I. 1.

47

tum Ihesum Christum, distans autem ab Accon per septem leucas. Est hodie in ea per-
manens locus; in quo angelus Gabriel beate uirgini attulit nuncium^^^) salutarem dicens:
yyAue y gracia plena ! Dominus Tecum , benedicta Tu in mulieribus ! " Plures missas dixi in
loco isto, immo ipsa die^); scilicet sancte annunciationis , quando fuit uerbum caro fac-
tum. Sit nomen Domini Ihesu Christi benedictum in eternum et ultra!

Tria altaria sunt in capella; et est excisa de rupe in petra, sicut et locus natiui-
tatis**), passionis et resurrectionis , et magna pars ciuitatis Nazareth erat antiquitns ex-
ci&a de rupe ; quod adhuc apparet. Et est adhuc in ea synagoga, sed in ecclesiam com-
mutata^), in qua Ihesu docente traditus est liber Ysaie^^'^) prophete, quando legit: ,,/Spirt-
tu8 Domini super me eo quod unxerit me et cetera." Est insuper in fine ciuitatis in ecclesia
sancti Gabrielis fons ^^^) quidam, qui ab incolis ueneranter habetur, de quo hausit aquam
sepe, ut dicitur, puer Ihesus ministrans dilecte matri sue.

Extra ciuitatem contra austrum forte quantum quater potest arcus iacere est lo- 8
cus, qui uocatur saltus Domini^^*), ubi uolebant Ihesum precipitare, sed exiuit de mani-
bus eorum et subito, ut ibidem ostenditur, inuentus'^) est in latere montis oppositi ad
iactum arcus. Et uidentur ibidem liniamenta^®^) corporis et uestium®) lapidi impressa.
De monte isto uidetur mons Tabor et Hermon minor et Hermon , uilla Endor , Naym et
lesrahel et fere tota latitudo campi magniO Esdrelon.

De Nazareth duabus leucis contra orientem est mons Tabor^ in quo transfiguratus 9
fuit Dominus. Ubi hodie ostenduntur ruine trium») tabernaculorum siue claustrorum se-
cundum desiderium Petri constructorum. Sunt preterea ibidem ruine*») maxime palacio-
rum, turrium et regulariumO edificiorum ^»^), in quibus nunc latitant leones et bestie alie.
Et sunt ibi uenaciones regie. Difficilem habet asscensum mons, et est altus ualde, et
aptus pro castro construendo.

In pede eius australi contra uillam Endor, in uia, que ducit de Syria in Egyptum,
est locus, ubi dicitur Melchisedech occurrisse Abrahe reuertenti a cede quatuor regum
de confinio Damasci. Ad pedem uero eius ad partem occidentis contra Nazareth est
capella constructa in loco, in quo Dominus de monte descendens dixit discipulis suis:

a) ipsa die St h. — b) locua necessitatis St. natiuitatis h. — c) conuintlata St. — d) inuentus om.
St. — e) iuuamentum corporis et uestigium St. iuuamenta corporis et vestium h. lineamenta cor-
poris et uestigia Ed. Veneta. — f ) magis St. magni h. — g) cum St. trium h. — h) ruine om.
St., habet h. — i) Editiones: regalium.

291) locus — nuncium\ De Maria Lauretana tes, ut primus vidit Kobinsonus. V. Pal. IIL
et de domo Mariae cf. v. Raumer p. 120 nota 424. Cf. Ritter XVI. 744, qui in eo errat,
150. Ceterum ad annum usque 1263 locus ille quod Burchardo duorum milhariorum anglico-
annunciationis fuit in ecclesia, quam Bibarses rum computo ansam praebuisse innuit, quum
Sultanus destruxit. V. Wilkeu Kr. VII. 461. disei-tis verbis multo breviorem distantiam con-
Quam ob rem haec post annum 1263 scripta signet Cf. v. Raumer p. 121.

sunt. 295) liniamenta] Loci satis depravati emen-

292) liber Ysaie] V. lesaiae LXL 1. dationem absolvere conatus sum. De vocab.

293) Gabrielis fons] Fons virginis Kobin- Zmtamenti pro /tneamenti posito v. Ducange.
sono teste est in ecclesia graeca annunciationis. 296) preterea ibidem ruine — edificiorum]
V. Kobinson Pal. III. 425. Cf. v. Kaumer Robinsonus primus monuit, mons Tabor quum
p. 121. eversus sit anno 1263, post bunc annum scrip-

294) saltus Domini] Hic Burcbardi locus erat sisse Burchardum. Vid. Wilken Kr. Vn. 461.
fons, ex quo hauriebant scriptores insequen- Robinson PaL I in praefatione p. XXIT sq.

48

^^Nemini dixeritis uisionem etc."^^'). In pede eius orientali ^^^) descendit torrens Cison ille^
in quo Barach-^^) pugnauit contra Sisaram; et uicit eum et fugauit.

Torrens iste Cison ^*^®), coUectus de aquis pluuialibus montis Tabor et Hermon,
descendit contra mare Galilee, et intrat illud^®^) iuxta castrum Belueir^^^), quod fuit
hospitale sancti lohannis.

10 De monte Tabor unam leucam contra eurum est uilla Endor^^^), in monte sita*)
Hermonio^) modico. Qui Hermonium non est mons per se, sed quasi tumor quidam ueniens
de monte Hermon contra montem Tabor et illi se coniungens. Et in eo est uilla Endor
sita, de qua dicitur in psaluio •'^•^*): Disperierunt in Endor. In hac uilla mansit mulier
habens pvthoncm, que ad instanciam Saul Samuelem suscitauit, ut dicitur primo Re-
gum ^^^). Qui sepultus est in Ramathaym Sophim fere ad duas dietas de loco illo.

11 De Nazareth duabus leucis, de monte Tabor plus una contra austrum est mons
Hermon mmor^"^), in cuius latere aquilonali cst ciuitas Naym^^'\ ante cuius portam Do-
minus filium uidue suscitauit.

Et extenditur mons iste in longitudine fere quatuor leucis contra mare Galilee, et
terminatur non longe a loco illo, ubi lordanes fluuius egreditur a mari Galilee.

INCIPIT TERCIA DIUISIO QUARTE ORIENTALIS.

1 Vn. In tercia diuisione quarte orientalis, que procedit contra notum, primo post

Accon occurrit prima pars montis Carmeli ad quatuor leucas de Accon. Ubi locus est,
in quo Helias propheta occidit sacerdotes Baal, in torrente Cison, ut dicitur IH Re-
gmjjsos^^ Qui eciam ibidem post modicum spacium niare magnum ingreditur unam leu-
cam a ciuitate Caypha, sed fere tres a ciuitate acconensi.

Et nota de isto torrente Cison^ quod, licet in rei ueritate uideatur et dicatur esse
unus, dupliciter tamen accipitur, quia dupliciter currit Aliqua enim pars eius currit
contra orientalem ad mare Galilee, aiiqua currit contra occidentem ad mare magnum.
Et hec diuersitas cursus huius ex eo contigit, quod mons Tabor et mons [Hermon) ^®®),
cum non longe distent ab inuiceni, transmittunt ad se inuicem tumorem quendam, ut
uideantur quasi continuari in pede niontis utriusque. Qui^) tunior maior est ex partc

a) m monte sita om. St. — b) herfnontum St. — c) ywwi St. tfui h.

297) uisionem] V. Matth. XVII. 9. 304) in psalmo] 82 (83) v. 11.

29S) Jn pede eius orientali] V. Rittcr XV 305) primo Begum] 28, 7 sqq.

(^^* ^'^^- 306) Uermon minor] nuuc Dschebel Dahi

299) m quo Barach] V. Eitter XV (1). 247. y ^^„ j^ ^^,j^ jiemoir p. 321.

300) Torrens iste Cison] Kischon Hebraeo- ^^«^ ,, , ^t -^t . tt r»

,, . . XT 1- 1 ik# 1 XA /\c 307) Naym] Nain , nunc Neni. V. v. Kau-

rum, recens Keisun, s. Nahr el-Mechatta (Ma- ^ ^ ^ . ' ,. ., . ^^ ^

1 .. X Tr j X7 ij nf • o«o !>•** ™er p. 119, van de Velde Memoir p. 33b.

katta) V. van de Velde Memou* p. 329 , Kitter r » r

XV (1). 19. 296, V. Raumer p. 44. 308) Begum] XVIII. 40.

301; descendit — et intrat illud] Minime, 309) et mons [Hermon] Pro vocab. Hermon

sed mare magnum intrat. Cf. quae ad VII. 1 Burchardus aut scripsit, aut scribere debebat

annotavimus. Gelboe (i. e. Gilboa). Hermon enim et longe

302) Belueir] Belvoir, quod Carolus a Rau- distat a monte Tabor, neque Hermonem inter

mer cum recente Kafr el-Kamah, alii cum Kau- et Taborem interiacet Hemion miuor s. Her-

kab cl-Hawa componunt. V. von Raumer p. 108, monium, ut iu sequentibas tradit scriptor; id

WilkenKr.IV.245 nota50,RitterXV(l).403 8q. quod, si corrigimus Gelboe, optime quadrat.

303) Endor] nimc Endfu. V. van de Velde Est h. 1. sphalma aut librarii, aut Burchardi.

Memoir p. 310, v. Kaumer p. 112. Uncis igitur inclusimus vocab. Hermon.

49

montis Hermon et uocatur Bermonium^ de quo dictimi est supra^^^), in quo est sita uilla
Endor. Et impedit iste tumor, ne aque pluuialeS; que cadunt in utroque monte, descen-
dant ad plagam unam omnes, sed pars una descendit contra orientem et ingreditur in
mare Oalilee^^O i^on longe a ciuitate Bethsan. In hoc torrente Cison pugnauit Barach
cum Sisara; ut dicitur ludicum V^^^). Alia pars descendit contra occidentem ad mare
magnum. Et in hoc torrente Cison Helias interfecit sacerdotes Baal, ut dicitur HI.
Regum^^^). Ad istam tamen partem, que contra occidentem fluit; colliguntur aque multe
de monte EflFraym et de locis Samarie propinquis*) et de toto campo magno Esdrelon
et Cayn monte et Magedo.

De loco intcrfectionis sacerdotum Baal ad tres leucas contra austrum est castel- 2
lum montis Cayn, Caymon dictum*»)^^*); in pede extremi montis Carmeli, ubi<=) Lamech
Cayn sagitta interfecit, ut dicitur Genesis IV ^^*): Occidi uirum in uulnus meum.

De Cayn monte III leucis contra austrum est Magedo^^^), quod nunc Suhurbe^) 3
dicitur, ubi mortuus dicitur Ochosias, rex luda, quem lehu®), rex Israel, uulnerauerat
iuxta lesrahel in ascensu Gaber, quando loram, regem Israel, sagitta interfecit et proici
fecit in agrum NabotliO lesrahelite. In hoc eodem Magedo occisus est losias, rex luda,
a Pharaone, rege Egypti, quando proficiscebatur ad flumen Eufratem.

Et nota, quod campus Magedo^^'^) et Esdrelon et planicies Galilee unum simt et 4
idem, sed nomina alia oninia quieuerunt, et appellatur nunc communiter campus Fabe^^^
a quodam castello Faba dicto, quod distat a ciuitate Afech quantum ter potest iacere
arcus. Est autem in rei ueritate campus Oalilee, que cincta est ab oriente mari Galilee

a) propinquos St. propinqiiia h. — b) castellum inontis dictum in pede St. castellum montis Caym h.
Cf. Ed. venet. XI. 8, quae habet Caymoth. — Editt. autem annorum 1536 et 1704 habent castrum
Cain. — c) ubi Lameth ut dicitur Cayn sagitta interfecit ut dicitur Gen, St. — d) Suburbe St.
Sububeh. Subiinbre Editt. a. 1536 et 1704. — SybiUe. B. — e) JheuSt. — f) magnum iiaboch St.

310) de quo dictum est supra] VI. 10. mon, Editio veneta, ut diximus, habet Cay-

311) ingreditur in mare Galilee] Idem su- moth, quod satis prope accedit ad formam
pra VI. 9 dixit Burchardus ; quare errorem hoc Caymoii. — V. van de Velde Mem. p. 326.
quoque loco exstantem non possumus quin ei Recens Kaimim antiquum lokneam esse fertur.
ipsi, nou librario imputemus. Oisonis fontes Nomen Caymon nihil aliud est quam Cayn
praecipui oriuntur ad pcdeni septentrionalem et mons, Vocabula Cayn Caymon propter eorum
occidentalem montis Tabor, intrat autem in mare similitudinem excidisse videntur, praecedente in-
mediterraneum, non in lacum Tiberiadis. Cisou super vocabulo montis.

orientalis fortasse est recens Nahr Dschalud, quod 315) Genesis IV] v. 23. Sed verbum oc-

prope Bethsean exit, sed in lordaneni, non in cidi li. 1. signiiicat terapus futurum. uon per-

mare Galilaeae s. lacum Tiberiadis. V. Hitter fectum ; quo totum interpretationi illi fuudamen-

XV (l). 410. XVI 416. 691; Vandeveldii ta- tum subtrahitur. Accedit, quod mons Kaim Hur-

bulam geogr scct. 5. mul, cui nan-atio illa vulgo attribuitur, multo lon-

312) ut dicitur lud. V\ c. IV v. 15 sqq. gius septentrionem versus ad Orontem situs est.
et CHp. V. 316) Magedo] Megiddo , nunc Tell Metsel-

313; /// Reg] XVIII. 40. lim. V. van de Velde memoir p. 333 sq. Alii

314,' castellum montis Cayn Caymon dic- antiquam urbem Legionem , recentem cl-Lejjun

tum] Duabus imprimis rationibus perraoti no- s. Ledschun cum urbe Megiddo consociaut.
men Caymon, in codicibus omissum^ restituimus. 317; campus Magedo] Nunc est Merdsch-

Primum nos movit recens nomen el-Kaimun. Ibn-Amir. V. v. Kaumer p. 35.
Deinde, quod Vandeveldio auctore luditliae VII. 318} campus Fabe] Cf. v. Raumer 35 nota

3 legitur, Kaymon, tametsi Augusti dedit: Kva- 48; ubi Burchardus citandus erat, non Sanu-

ficovo^, et cuni Vulgata latina Lutherus Chel- tus, qui hausit tantum ex Burchardo.

50

et lordane*), ab austro monte*>) Effraym et Samaria, ab oecidente partim monte Ef-
fraym<=), partim monte Carmelo, ab aqnilone montibus Phenicie et Libano. Et uide-
tur**) habere campus iste in longitudine X leucas fere, in latitudine VI uel amplius; in
partibus aliquibus fertilis supra modum in frumento, uino®) et oleo, et habundans omni-
bus bonis mundi, ita quod uidetur mihi, quod terram non uiderim meliorem^ si de-
meritis et peccatis nostris non impedientibus eam possent eolere^) Christiani.

5 De monteCayn contra orientem duabus leucis et araplius casale JfwrAa^'*^ est,

in torrente Cison, per unam leucam a pede montis Hermon.

Ct De Mesrha unam leucam contra austrum est castellum, quod dicitur Fa6a ^ioj. ^d

cuius latus occidentale extra uiam, quc ducit lesrahel, ad dextram ostenduntur ruine
ciuitatis Afech^)^'^^), quantum ter potest iacere arcus, extra uiam, ubi Syri pugnauenmt
contra Achab, regem Israel, quando dixerunt: „D// moncium sunt dii eorum: pugnemus
cum eis in uallibus^* ^-*-).

' De Afech ad unam leucam ad orientem, ad sinistram oxtra uiam, que ducit les-

rahel, in latere australi montis Hermon^*^^) ciuitas Sunam^-^) ostenditur, inO quam fre-
quenter ire solebat Heliseus ^), uadens de Carmelo ad Galgala uel lordanem. Erat enim
illa planior uia eunti in lericho, ubi cum tiliis prophetarura morabatur, uadens de Car-
melo per Sunam in Bethsan et inde per campestria lordanis usque ad Galgala. Unde
et IV. Regum^^^) dicitur, quia^-^), cum uellet ire ad lordanem, oportebat eum transirc
per Sunam, et hac occasione eam frequentabat. De ipsa eeiam ciuitate eadem mulier
mortuo lilio suo uenit ad euni in montem Carmeli, qui distat per quatuor leucas de loco
isto. Huius iilium Heliseus suscitauit. Ibi castra metati sunt Philistiim , quando Saul
uenit in Gelboe. De ista ciuitate Sunam fuit Abisach Sunamitis, que senem regem Da-
uidem calefecit dormiens in sinu eius.

8 De Sunam duabus leucis contra orientem, sed parum declinando ad austrum est

Bethsan ^2") ciuitas inter montem Gelboe et lordaneni, dimidia tamen leuca a lordane, in
cuius muro Philistiim suspenderunt cadauera Saul et filiorum eius in monte Gelboe oc-
cisorum. Dicebatur aliquando Scythopolisj ut dicit losephus^'^''), sed nunc ab onmibus
Bethsan appellatur. Et est locus delicatus multura.

a) lordinip.m St. lordanc h. — bj motUem effr. St. — c) Verba partim monte cffraifm ora. St, habet
h. — d) €t iud/^i hahere St. ridetur habere h. — e) uiiieo St. vini h. — f ) collerc (tollere) St. —
g) mcscha St. mesrha h. — h) affeht St. — i) Hoc vocab. in omisisse videntur St h. — k) fre-
guent^r ire hifliseus St fretjitentarc h.

319) Mesrha] receiis eI-Mesra*ah. V. Rit- ris, (juera Hermonim s. Hermonium ah'ter ap-
ter XVI. 695 et Vandeveldii tabulam geogr. pelhiut. Est recens el-Dahi.

*^^^* *^- 324; Sunam] Sunem, rec. Sulem. V. van

320) Faba] nunc quoque dicitur el-Fuleh, ^e Velde Mem. p. 349 s. v. Shunem; v, Rau-

i. 6. faba. V. liobiDsou Pal. III. 411 et im- j^er p 124

primis notam 1 padnae 412. Cf. v. Kaumer .,^., __^ „ . .,,

* ^ ^ .^2d; IV Reyum] Iv v. 8.

321) Afech] antiqua Apheca, recens el-^Afu- ^"^26) quia] on, latiuitate ecclesiastica pro
leh. V. van do Velde memoir p. 2SG. ^uatuor «^^««ativo cum intinitivo usurpatum.

exstant eiusdem nominis urbeH; hic dicitur ea. 327) Bethsan] rec. Beisau. Cf. van de Velde

quac est in tribu Isaschar. ^lem. p. 297, v. Raumer 134.

322) in uallibus] V. III (I). Re^umXX. 23. 32Si ut dicit lo.sephus] Ant. XH. 8. 5
323; australi montis Ilermon] supple mino- XIII. 6. 1.

51

Supra hanc contra occidentem est mons Oelboe, extendens se contra occidentem 9
usque lesrahel ad duas leucas.

De Bethsan ad duas leucas contra occidentem oritur fons magnus^ duabus leucis 10
supra Bethsan, qui diciiur fons lesrahd^^^) primo Regum^^^), ubi Philistiim posuerunt
castra sua^ cmn essent in Gelboe, inter ipsum fontem et Bethsan.

De fonte isto ad modicum^ fere quantum bis potest iacere arcus; est ciuitas les- n
rahel^^^j, in loco aliquantulum eleuato sita, quondam una regalium ciuitatum in Israel,
sed hodie uix habet XXX domos. Et dicitur hodie Zaraein^)^^^), et est in pede montis
Gelboe ad occidentem sita. Ante cuius introitum adhuc ostenditur ager Naboth lesra-
helite. Et distat duabus leucis modicis a ciuitate Sunam^ que est ab ipsa contra aqui-
lonem in latere australi montis Hermon^^^).

Isti duo montes, seilicet mons Hermon et mons Gelboe^ ita^) sunt dispositi; ut
mons Gelboe sit ab austro et Hermon ab aquilone^ et duarum modicarum leucarum spa-
cium sit inter eos. Longitudo uero eorum protenditur ab oriente in occidentem, et ter-
minantur ab oriente ambo in lordane, longi duabus leucis uel plus.

In planicie uero intermedia multi et magni^) habiti simt conflictus. Ibi enim pug-
nauit Gedeon contra Madian; item Saul contra Philistiim; item Achab contra Syros.
Modemis eciam diebus Tartari^^*) ibidem conflixerunt <*) cum Sarracenis.

[Nota autem de isto nionte Hermon, quod adhuc alius mons eiusdem nominis su- 12
pra®) Traconitidem iuxta montem Sanyr'), qui est multo maior et alcior isto; et ille
est, de quo scriptura in multis locis loquitur, non iste]^^^).

In planieie uero, que est inter montes istos, incipit conuallisy que dicitur illustris^^^) 13
proptcr sui amenitatem et fertilitatem , et extenditur a loco isto pcr totmn descensum
lordanis usque ad mare mortuum. Antequam subuerteret Dominus Sodoniam et Gomor-
ram, erat conuallis illustris, que irrigabatur sicut paradisus et sicut Egyptus^ ut dicitur
Genesis XIII 33T)

lesrahel autem pulchrum habet prospeculum per totam Galileam usque ad Car- 14
melum et montes Phenicie montemque Tabor et Galaad et ultra lordanem et totum mon-
tem Efiraym usque ad Carmelum.

a) zanachon St. Saiiachim h. Charety Ed. Ven. — b) itn om. St., habet h. — c) mvlti et multi et
magis St. mtilti et magni h. Fortasse legendum est: multi et a multis et magni. — d) con-
strujcerunt St. conflixerunt h. — e) supra infra (?) traconitidem St supra regionem Trac. h. —
f) swanir St.

S2d) fo7is lesrahel] V. 1 Sam. 29, I. Nunc 334) Tartari] Die 3. m. Sept. anno 1260

'Ain lesreel. V. Ritter XVI. 415 sq. s. 1258 ad 'Ain Dschahld (fontem Goliadis) Ket-

330) primo liegum] Sam. 29, 1. boga duce victi sunt Tartari s. Mogoli, regnante

331) lesrahel] antiqua lezreel, recens Zer*iu Hulagu Khane. V. Wilken Kr. VII. 416, Kebm
8. Ser'iu. Cf. v. Ilaumer p. 140 sq. Handbuch der Geschichte des Mittelalters Vol.

332) Zaracin] V. scripturae diversitatem. IV Partem III pag. 91.

Emendationem nostram audaciorera tuemm- auc- 335) ^^^^ ^^^^ _ „^^ -^^^] Qj^gg^ ^^^^

toritate Guillermi Tyrii et Caroli a Raumer. ^g^^ ^^^^^ ^^^^^1^3^ ^^^^ j^^ g^^^r^ IU ^,

V. v.Raumerp. 140; Guillermum Tyr. p. 1037, ^^^^ Hermon satis accurate describatur.
qui 1. XXII c. 26 lesreel pan-um Gerinum vul-

gari appellatione dici testatur, ex quo recentius ^^^) ^^^*"^^^'^ '^'"^^^^'^1 ^^^^^^ ^""«*"« ^^^^

Zaraein facile nasci poterat. ^^"^^ ^^^«^^^^ P^-^P^ ^^^^- ^^' ^' ^""^^''

333; montis Hermo?i] i. e. minoris s. Her- P" ^^ '
nionii, recentis Dahi. 537) Oenesis XIII] v. 10.

7*

52

15 Iter») de monte Galaad uersus lesrahel est in latere australi montis Gelboe per
uiam planam de lordane per Enon^) et Salim^^^). Ubi erat lohannes baptizans. £t
per hanc uiam uenit lehu de Ramatha^) Galaad^^^); quando dixit speculator: „Uideo
glohum^^^^^). Nec uerum est, quod dicunt quidam^ quod nec ros nec pluuia ueniat super
montes Gelboe^^O, quia, cum in die beati Martini^*^) essem ibi**), uenit super me plu-
uia ita, quod usque ad carnem fui madefactus. Sed et uallis de ipsis pluuiis repleta Aiit
aquis^). Uerum est tamen, quod in quibusdam locis petrosi sunt et aridi et steriles, sicut
alii montes Israel.

16 De lesrahel quatuor leucis contra austrum est Oinnin^)^^^) opidum, muratum')
quidem; sed collapsum, situm in pede montis Effraym. A quo opido incipit Samaria
et terminatur Galilea. De Ginnin*») usque lordanem sunt fere septem leuce contra
orientem.

Et illi parti ab austro coniungitur terra Taphue ^^*), que habet montes ualde altoB.

J" De Ginnin*) contra austrum quatuor leucis est ciuitas Sebaste, que quondam Sa-

maria dicebatur, cum caput esset decem tribuum regni , quod Israel dicebatur^), nunc

a) itein St. itcr h. — b) Hermon Sth. — c) iheu de ramath St. — d) Martini essem uenit ibi St.
essem ibi venit h. — e) sed et uallis de ipsis pluuiis repleta fuit de ipsis aquis St. fuit aquis h.
— f ) gynnyn St — g) mutatum St. muratum h. — h) De gyrum St. — i) gynnyn St. — k) cum
caput esset decem tribuum reg. v- israel flicebanttir. St.

338) Enon et Salim] V. Ev. loh. III. 23,
ubi Vnlgata habet Aennon. Scriptionem codi-
cum correximus.

339) Ramatha Oalaad] Kamatha Gilead s.
Ramath Mizpe est rec. es-Szalt. Cf. v. Raa-
mer p. 232, van de Velde memoir p. 343. De
Ramoth Galaad v. IV (II) Regum IX. 4.

340) dixH speculator — glolum] V. IV (II)
Regum IX. 17.

341) pluuia — Oelboe] Cf. Mag. Thietmari
peregr. c. II p. 7.

342, m die btati Martini] Supra cap. IV
§ 9 dies quidem beati Augustiui et festum an-
nunciationis commemorantur, anni non addun-
tur. Similiter Wilbrandus de Ahlenborch I.
14. 1 noctem Caeciliae commeniorat, annum non
commemorat. Itaque medio aevo moris fuisse
videtur. in temporibus deiiniendis dies tantum,
non aunos quoque scriben'. Quae nostra sen-
tentia vereor ne valde labefactetur discrepanti-
bus editionum aliquot scriptionibus. Veneta cnini
anni I.M9 et R(*ineccii anni 1593 haec habent:
At certe hoc non est ceruvi; nam in festo divi
episcopi Martini montem ipsum ascendi, et adeo
pluitj quod uaque ad carnem madefactus de-
scendi. Insuper eadem callis inundarit descen-
dentilus aqiiis, Alio insuper tempore super
ipsum Oelboe dormiens sub diro cum aliis mul-
tis rore perfusi fuimus supra modum. Et id
quidem contigit in Omnium Sanctorum festo.

anno salutis 1283. — Pro quibus verbis editio
antverpiensis anni 1536 haec praebet: Xec est
verum, ut quidam putant, neque rorem^ neque
pluuiam descendere super montes Oelboe\ quum
in memet ipso anno 1283 et pluuiam et rorem
in illo monte sim expertus, Hanc anni 1536
recensionem Bosquierius anno 1624 secutus
esse dicitur, quem excepit loannes Clericus
anno 1707. Vid. pag. 177. Id quod errore
deceptus negavit Staphorstius in Hist. eccl.
hamb. parte I vol. UI pag. 353. Ergone an-
nnm quoque ab ipso Burchardo ascriptum sta-
tuemus? — Minime. Obstat librorum trium,
qui Vratislaviae asservantur, manuscriptorum
auctoritas, obstat editio Canisii. Scriptio illa
fortasse nihil aliud est nisi inventum Chryso-
stomi lavelli , quem secuti editores posteriores
et ipsi annum 12S3 textui, quem dicunt, suo
inseruerunt. Xec male coniecit lavellus, quum
ex iis, quas Burchardus tangit, rebus gestis se-
quatur, eum scripsisse post annos 1260, 1263,
1268, 1271, et ante annos 1291, 1285. Vide
quae praefati sumus. Fieri qnoque potuit, ut
annus ille 12S3 tralaticius esset, quem lavellua
alicubi nactus in usum suum converterit et re-
tinuerit hominuin ex ore exceptum.

343; Ginnin] Antiqua En-Gannim, recens
Dschenin. V. van de Vehle p. 310; v. Raumer
p. 112.

344. ti*rra Taphue] antiqua Thapuah, re-
cens Belad Tafue. V. v. Raumer p. 148.

53

peccatis exigentibus nec unani habet domuni; nisi duas ecclesias^ constructas quidem in
honore sancti lohannis baptiste^ sed de rma, que principalis erat et sedes cathedralis;
Sarraceni fecerunt sibi mahomeriam^); et maxime de sepulcro eiusdem beati lohannis
baptiste, quod de marmore fuit factum ad instar Sepulcri Dominici^ ubi idem sanctus inter
Heliseum et Abdiam ^^^) prophetam fuerat sepultus. Ista ecclesia est in latere montis
posita^ in descensu. Sarraceni autem beatum lohannem multiun honorant post Christum
et beatam uirginem; de ipso magna sencientes. Dicimt enim Christum ueraciter esse
Uerbum Dei, Deum tamen esse negant. Beatam uirginem dicunt de Spiritu Sancto con-
cepisse, uirginem peperisse et uirginem permansisse. lohannem uero dicunt magnum et
sanctissimum prophetariun fuisse. Machometum dicimt nuncium Dei fuisse et ad se tan-
tum a Deo missum. Hoc legi in alcorano^*^, qui est liber legis eorum. — Alia eccle-
sia est in supercilio montis; ubi erat palacium regis. Hanc greci inhabitant monachi,
Christiani; qui me benigne receperunt et pauerunt. In ecclesia ista ostendunt iidem
Greci locum, ubi lohannem incarceratum fuisse dicunt et decollatum ab Herode ; quod
ego friuolum dico, quia chronica^*") et losephus ^^^) et legende sanctorum et Magister in
historiis et historia**) ecclesiastica^^^) communiter dicunt et concorditer eum in Mache-
runta^^®), que hodie Haylon dicitur et est ultra lordanem, quam et uidi [eum]*^) fuisse
decoUatum. Preterea Herodes iste, qui lohannem decoUauit, erat tetrarcha Galilee et
regionis trans flumen, que est terra Galaad siue duarum tribuum, et nichil potestatis ha-
buit in Samaria, quia illa erat de procuratione Pilati, sicut lerusalem et ludea, unde
lohannem nec incarcerare potuit, nec decoUare, quia nichil habuit ibi iiu-is. Decollato
tamen eo in Macherunta, ut dictum est, corpus eius a discipulis in Samaria est huma-
tum inter prophetas predictos, caput uero in lerosolimis est sepultum. Tales autem rui-
nas non uidi in terra sancta, sicut in Samaria, cum taraen multas et magnas uiderim,
nec fiiit ita disposita eiuitas, sicut Magister in historiis uidetiu* uelle super uerbo isto : Si
su/yicere poterit puluis Samarie pugillis*^) omnis populi, qui sequitur me'^^^). Uidetur sentire,
quod murus ciuitatis et superficies montis fuerunt equales, et desuper edificia constructa;
quod non erat, immo murus ciuitatis erat in pede montis, munitus ualde turribus fortis-
simis, et mons interius paulatim surgens in altum et circumsitus edificijs, sicut botrus
aliquis uuis consitus et erectus, crescens paulatim in acumeu. Regia uero erat supra in
ipso monte, pulchra nimis, ubi uidentur adhuc columpne marmoree multe nimis, que

a) mameriam St. — b) historiartim St. h. — c) eum St h. , quamqiiam praecessit: eum in Mache'-
runta. — d) pugiUus St.

345) Ahdiam] V. Robinson Pal. III (1). 369 p. 201. Locus a Burchardo citatus est in Pe-
nota 1 ; et Kaumerum , qui Burchardo auctore tri Comestoris historia scolastica , quae prodiit
utitur, p. 144. Argentiuae anno 1503, ubi lit. D 2 haec leguntur:

346) Hoc legi in alcorano] Arabice igitur Chronica et XI liber historie ecclesiastice tra-
scisse videtur Burchardus. dunt loannem in castello Arabie trans lorda-

347; quia chronica] V. annotationem sequen- nem, dicto Macheronta^ vinctum et truncatum,

tem numero 349. V. cap. LXXIII bistoriae evangelicae.

348) losephus] Ant. XVIIL 5, 2. 350) Macherunta] Machaerus antiqua nunc

349) Magister — ecclesiastica] De Petro, Mkaur dici fertur. V. v. Kaumer p. 231.

qui cognomen habebat Comestoris s. Manduca- 351) Magister in historiis — sequitur j?ie]

toris, et qui houori* causa, ut hic, Magister V. Petri Comestoris Historiam scolasticam ad

historiarum appellabatur , cf. praeter Graessium III Regum cap. XXXVII (v. 4). Locus bibli-

ct loecherum Staphorstium parte I vol. III cus est III Regum XX. 10.

54

sustentabant palacia et deambulatoria. £t in circuitn montis infra sub regia et aub
mansionibus nobilium in loco, ubi erat platea communis siue forum rerum uenalium, ad-
huc fere per totum circuitum montis inueniuntur columpne marmoree stantes intrinsecua,
que continebant testudines platearum, quia platee ciuitatis testudinate erant secundum
morem terre sancte. Breuiter dico, quod magis non potest dici de ciuitate ista, que ad
tantam miseriam nunc deuenit, ut rei ueritate sit ortus olerum, sicut Achab, rex eius,
facere uoluit de uinea Naboth lesrahehte, eo quod esset prope donmm suam. Et reuera
nunc*; iusto Dei iudicio non solum uinea ipsa, sed et palacium ipsum regis est in ortum
olcrum commutatum. Situs huius ciuitatis ualde pulcher erat; erat enim inde prospec-
tus usque ad mare loppes et Antipatridam et Cesaream Palestine, per totum quoque
montem Eftraym usque Ramathaym ^Sophim et ad Carmelum maris iuxta Accon. Et
habundat fontibus et ortis et oHuetis ct bonis onmibus, que requirit mundus iste.

18 De Samaria quatuor leucis contra orientem sita est Thersa^^^) ciuitas in monte
aho. hi qua reges Israel ante constructionem Samarie aliquanto tempore regnauerunt.
Et erat in sorte Manassc.

19 De Thersa sex leucis contra orientem in uia, qua itur ad lordanem, est terra
Taphue^''^), que inter ceteros montes habet unum ualde altuni. Hec similiter fuit de
sorte Manasse, et protenditur usque ad campestria lordanis contra Macherunta.

20 De Samaria duabus leucis contra austrum iuxta uiam, que ducit JSiehem, in monte
aho ad dextram est Bethel mons, in quo leroboam, filius Nabath, posuit unum de uitulis
aureis, quibus peccare fecit IsraeP'*^;. Sarraceni corrupte appellant locum istum Bothil,
nescientes dicere Bethel.

21 Inde ad dimidiam kuoam ad sinistram super uiani est aHus mons alcior priore,
qui uocatur Dan^'^'^), supra ciuitatem 8ichem, in quo dicunt quidam, quod aHus uitulus
aureus positus fuerit, sed quidam dicunt, quod in ciuitate Dan ^^^), que nunc BeHnas siue
Cesarea PhiHppi uocatur. Et hoc uidetur leronimus^^"} pocius ueHe. EHgat quis, quod
uoluerit, certum tamen est, quod mon.s iste Dan uocatur.

22 Inter istos duos niontes sita est ciuitas Sichem •^'^'^ ^ hodie Xeapolis dicta, amenitate
nimia et deliciis habundans, sed munita non est, ncc muniri potest uUo modo, nec aHud

a) non iusto St. nfmc iusto h. — b) anlipatriam St.

352; 71iersa\ autiqua Tiiirzah , cf. losuae et imprimis Kitter XVI. 642, ubi nomiua Luz

XU. 24. l)e hoc Burchardi h>co singulariter et Bethel regione eadem, quam Burcbardus

disputat Vandeveldius Memoir p. 353, qui Tarza adiisse videtur, Wilsonus audivisse dicitur.

villam adhuc inveniri docet, quamquam in ta- 355^ ,^,,/ uocatur Da7i] Quacritur, quem

buhi sua geographica recentem Thalusam cum montem dicat Burchardus? quoque sensu acci-

Thirza componit. Cf. v. Raumer p. 149. pie„aa sint verba siipra ciuitatem Sichemf

353 terra Taphue] Cf. quae annotavimus .,.,. . . . ,. 1 rr t^

«.. 1». ATTT . - '^i^h,' ciuitate Dan\ Hauc nuuc prope Ba-

supra numero 211. Kitterus XV 1;. 474 . ,,, „ , ,.. ,. . . ., . .,

,.,_,, „„ , ,„ uias Hi lell el-Kadi luvenisse sibi videntur.

perperam le^t Fhaphnc j)ro Ihaphue s. 7Vi- ., , . . . ^ ,^ , ,

, ri I !>.... . Uuod (luum ita sit, emivit fortasse Burchardufi,

phue. Carolus a Kaumer p. 149 nota 140c . * . t^ . . t^ 1.

n , j. , cuius senteutia Dan in ipsum Belmas convenit.
Burchardi verba commentatur. *

351; Bethel — /ecit Israel] V. III I Reg. 3^'' J^ronimus] V. S. Hieronymi opera,

XII. 2S. 29. Urbs Bethel nunc Beitin esse ^^'^^ ^'^"^- ^^^**' ^*^"^^ ^^^ P- ^^"^^ ^" ^'"^»

fertur, quam tamen h. 1. non dici apparet. Et- l^rophetac caput VIII v. 13. 14.
enim Burchardi mons Bethcl supra, non infra 358; Sichem] Videas Caroli a Kaumer egre-

recens Nabulus investigetur necesse est. Cf. giam de hac urbe conmientationem p. 144 —

Kobinson Pal. II. 339 sq., v. Kaumer p. Kil, 148 et eius tabulam geogr.

55

restat; nisi quod hostibus accedentibus ad portam unani; habitatores fugiant per aliam^
si fuerint pauciores. Est autem in ualle media sita^ inter montes altissimos, ita ut intus
iactare possit aliquis cum lapide manuali.

De porta eius australi, quantum fere bis potest iacere arcus, est /on^ Iacob^^% in 23
uia, que ducit lerusalem, ubi sedes Domini; super puteum potum petiuit a Samaritana.

Supra fontem istum ad dextram est mons excelsus, habens duo capita, quorum 24
unum mons Oarizim, aliud Ebal appellatur. In monte Garizim edificato altari losue
scripsit Deuteronomium , et benedicentes stabant et maledicentes, et de monte Ebal re-
spondebant, ut preceptum fuit Deuteronomii XXVII^*^®). Supra montem Garizim ostendi-
tur adhuc fanum antiquissimum, louis Olympiaci hospitale*), quod ad instar templi^®^)
lerosolimorum edificauerat Sanaballath*^)^*^), dux regionis trans flumen, genero suo Ma-
nasse, qui uoluit esse summus pontifex. Et permansit idem templum ibi usque ad de-
structionem factam per Romanos, et uestigia eius et ruine adhuc uidentur. Hunc mon-
tem et hoc templum creditur demonstrando innuisse mulier de Samaria*') ^^^;, quando
dixit Domino: ^^Patres nostri in monte hoc adorauerunt,'^

Ad sinistram fontis huius est opidum quoddam magnum ualde, sed desertum, quod 25
credo fuisse Sichem antiquam^^*)j quia ruine magne sunt ualde ex palaciis marmoreis et
columpnis mirabilibus, distans de fonte et mansione lacob quantum bis potest iacere
arcus, et amenissimo loco situm, nisi quod aquis caret; nec uidi alias locum tam fertilem
et fecundum. Distat autem a ciuitate, que Neapolis dicitur, iactu^) duorum arcuum. Et
hanc Neapolim^ puto fuisse opidum Thebes ^®^).

a) phanum antifjuissimutn louis olimpiaci hospitale St. olyrn lyyaci hospitale h. Fortasse vocabulo
olympiaci cancellato scribendum est: fanum antiquissimum lovis hospitdlis. — b) sanahalach
St. — c) Samaria St. samaritana h. Vid. Ev. loh. IV. 7: Venit mulier <Ze Samaria haurire
aquam. — d) de iactu St.

359) fons lacob] puteus lacobi nunc est Bir 303) de Samaria] Staphorstiaui codicis aucto-
es-Samirijeh. V. Robinson Pal. III 329 — 335. ritate adducti vocabuhim de ante r. Samaria ex-

360) Deuteronomii XXV 11] v. 11 sqq. cidisse putamus. Obversabantur cnim, nisi fal-

361) louis olympiaci — ad instar templf] lor, Burchardi animo, quae sunt in Ev. loh. IV.
Vocabula olympiaciy quod pro olympii, hospitale 7 : Venit mulier de Samaria,

quod pro hospitalis positum est, emendare non 364) Sichem antiquam] Pars quaedam anti-

audebamus, ne Burchardi ipsius culpam in li- quae urbis Sichem postmodum ex egregia Eau-

brarium iuclinaremus. Sed nemo uegabit, ad- meri coniectura Sychar nuncupabatur. Qui p. 146

iectivum olympiaci, quod pertinet ad urbem not. 131 a. Burchardo auctore utitur. Cf. Ritter

Olympiam, h. 1. confusum esse cum cognomine XVI. 647, ubi citat Itinerarium Burdigalense,

lovis Olympii a monte Olympio repetito, et e in quo commemoratur mons Agazaren. Nomen

love hospitali, ^u Sfvtw, factum esse lovis ho- hoc Agazaren Rittero astipulantes e Oarizim

spitale 8. hospitinm. Haec enim exstant II Mac- depravatum ducimus, sed etiam recens Asgar

cab. yi. 2: MoXvvca 61 xal zov Iv '^hQoaokv- s. Askar literis g et z sive s permutatis, ut fie-

fLOig veciv, xal TVQogovofiaaai, ^tbg 'Okvfimov, ret Azgarem Asgarem, ex vocabulo Agazarem

xa\ Tov iv raQiiiVy xa&ag hvyxavov ot xov rd- contractum esse videtur. Quod autem attinet

nov olxovvrtg, Jiog Seviov. Confunditur igitur ad nomen Sychar, illud ex primis syllabis no-

(qui tertius error est h. 1. commissus) templum minum Sichem et Oarizim, Sich et Oar con-

hierosolymitanum lovis olympii cum eo, qui est flatum esse suspicamur.

in monte Garizim , lovis hospitalis. Sed cf. 365) Thebes] Thebez antiquum, quod dicere

quae margini ascripsimus. videtur Burchardus, est Tubas, 4 horas a Na-

362) Sanaballath] V. losephi Ant. XI. 7, bulus distans, quare hoc recens Tubas Burchar-
2; 8, 2. 4. Cf. V. Raumer p. 12S. dus non adiit. Cf. Ritter XVI (1). 448, van

56

26 Huic fonti adiacet predium, quod dedit lacob loseph, tilio suo, extra fratres suob.
£t est uallis longa et fertilis et amena nimis, et nescio equc magnam uallem illi similem
in deliciis.

In Sichem sepulta sunt ossa loseph, allata illuc de Egypto.

27 De Sichem quatuor leucis contra austrum iuxta uiam euntibus lerusalem ad dex-
tram est Lebna^^^) casale, pulchrum ualde. Est tamen alia ciuitas in tribu luda^*^)
Lebna dicta, sed ista fuit de tribu EflFraym*).

2s De Lebna quinque leucis contra austrum est opidum Machmas^^^)^ magnum satis,

quod fuit terminus tribus Effraym contra austrum. Nunc dicitur Bira ^*®). Et fuit die-
bus istis niilicie templi^'®). luxta latus eius australe sunt termini inter tribum Efltaym
et Beniamin.

29 De Machmas contra austrum ad unam leucam est Oabaa Saulis^''^), ubi oppressa
fuit uxor Leuite, que uenit de Bethleem, pro qua fere tota tribus Beniamin deleta fuit.
De ista fuit oriundus Saul, filius Cis, primus rex Israel.

30 De Gabaa ad unam leucam contra austrum est uilla Bama^''^), in monte sita, ad
sinistram euntibus in lerusalem, extra uiam non longe. De hac creditur dictum lere-
mie^*^): Uox in Rama audita est.

De Rama ad duas leucas contra austrum est ciuitas gloriosa lerusalem, de qua ad
presens nichil scribo, uolens redire per Sichcm, et primo ciuitates coliigere de angolo
montis Effraym et resumere que dimisi*»).

Nota tamen, quod plures sunt uille in terra sancta, que dicuntur Rama:
una iuxta Tecuam^)^'^) uia, que est inter eam et Ebron*^) ^'^), alia in tribu Nepta-

a) de tribu iuda St. effraim h. — b) diuisi St. dimuti h. — c) tecmam St. tecuam h. — d) uia qtie
est intra ebron St. qua itur ebron h.

de Velde meui. p. 352, sed vide ante omnia rabar, i. e. circa aniiuin 1283, erat templariis,

quae p. 146 nota 131 a profert Raumerus, qui quibus nuuc, quum hacc scribo, non amplius

etiam specialem urbis Sichem tabulam libro suo est. — Sed quaeritur , quando Machmas s. 6i-

addcndnm curavit. ram amiserint templarii.

366; Lebna] Libonah antiqua, recens Khan 371 Gabaa Saulis] antiqua Gibeah, recens

Leban s. Lubban. Vid. v. liaumer p. 190 Tuleil-el-Ful. V. vau de Velde Mem. p. 315.

num. 124. Cjuod fortasse confunditur cura Rama, quo non

367; in tribu luda] Libnah antiqua est re- superius, ut scctione 30 innuitur, sed inferius

cens 'Arak el-Menschijeh , ut docet Vandevel- situm CHt. Cf. v. Raumer p. 177 n. 90.
dius p.^ 330. Cf. V. Raumer p. 190 n. 123. 372) est uilla Rama] recens er-R4m. Cf.

36S) Machmas] Sic etiam nunc appellatur. annotatiouem praecedeutem. V. van de Velde

Est antiqua Michmasch. Neque tamen est re- p. 342.

cens Bireh, ut putat Burchardus. V. van de 373) dictum leremie] XXXL 15. 8ed ^ide

Velde Mem. p. 334. Ritter XVI. 523 sq. ; von versionem antiquam, Italicam, quam dicunt, ve-

Raumer p. 193. terem ex edit. Sabaterii IL 698, ubi est: Uox

369) Bira] Beeroth, Biroth, Beer, urbs tri- m Rhama audita est; pro quibus Vulg. habet:

bus Beniamin, recens el-Bireli. V. Rittcr XVI. Vox in excelso aud. est.

323. Robinson Pal. II. 345—348. (jui h. 1. 374) Rama: una iuxta Tecuam] Rameh

bis citat Burchardum. Cf. notam praeceden- prope Hebron sita a Tekua longe abest. Sed

tem, et Robinsou Pal 11. 329 nota 1, et v. dicitur h. 1. desertum Thecuae, quod progiedi-

Raumer p. 179 nota 92 a et num. 187. tur usque ad Hebron. V. v. Raumer p. 197

370^ Et fuit diebus istis milicie templi] At- n. 238 a, liittcr XV (\\ 630.
tendas ad verba diebus istis^ quae equidem sic 375) uia que est inter eam et Ebron] Verba

interpretor: Tunc, quum in urbe Machmas mo- inter eam et e coniectura dedimus.

57

lim^"*), non longe a castro Sephet tercia eat ista; quarta Silo*;, que similiter Rama^'^)
dicitur. Bama autem excehum interpretatuT; et reuera omnes iste uille in coUibus excel-
sis sunt site.

De Sichem igitur procedendo contra austrum ad lordanem primo ad quatuor leu- 31
cas est Emon^'^^) opidum, ualde bonum , ameno loco situm^ habundans omnibus bonis
mundi. Et fuit de sorte EfFraym.

De Emon ad quatuor leucas contra orientem, iu descensu montis Effraym**), dua- 32
bus leucis a lordane in campestribus est Phesech^'^^) casale, ubi torrens Carith^^^) de-
scendit de monte: in quo mansit Helias, quando corui deferebant ei cibum mane et
uespere.

De Phesech ad unam leucam ad sinistram uersus terram Taphue^) est castrum 33
Doch^"^^), in quo Ptolemeus^), filius Abobi, insidiose cepit Simonem Machabeum. In
loco isto multum plane uidetur terra Galaad et duarum tribuum et dimidie, terra Ese-
bon et montana Moab, mons Abarim®) et PhasgaO et Nebo.

£t descenditur hic in campestria lordanis. Et sunt loca plana usque in lericho
et ultra per totum descensum lordanis usque ad mare salinarum»). Montes eciam Aba-
rim et Phegor et Phasga sunt directe contra locum istum et ultra lordanem. Sciendum
eciam, quod ab ortu lordanis sub monte Libauo usque ad desertum Pharan fere per C
miliaria et amplius ipse lordanis in utroque littore campos latos et amenos habet. Et
postea idem campi circumdantur moutibus altissimis hinc inde usque ad mare rubrum.

De Phesech fere contra austrum, sed tamen declinando« parum ad orientem ad 34
quinque leucas est locus Oalgale^)^^'), ubi longo tempore castrametati sunt filii Israel
transito lordane. Et fuerunt ibidem quidam ex eis cireumeisi.

De Galgalis ad dimidiam leucam eundo in lericho ad dextram ultra uiam est 35
mons Quarentena^)^^'^) dictus, ubi Dominus quadraginta diebus et noctibus ieiunauit, al-

a) quarta est Uta, quinta aylo St. tercia (sed e correctura) eat [iata] (sed cancellatuin) ramathaim (in
margiue ascriptum) qnarta sylo h. — b) Verba De Emoti ad IV leucas — montis Effraym om.
St., babet h. — c) thepne St. — d) pheJemes filius abothi St. — e) altraym St. — f • pasca St.
— g) siluarum St. salinarum h. — h) gagale St. — i) aureniena St.

376) alia in tribu Neptalim] Haec est an- 381) Doch] .^eix, Doc, conimemoratur 1 Mac-
tiqua Ramab, recens Ramleb. V. losuae XIX. cab. XVI. 15. 'Aiu Diik etiamnum monstra-
29. 36; V. Kaumer p. 197 nota 239; vau de tur. Hic rui*sus Burcbardum auctorem sequuu-
Velde mera. 341. tur Ritter XV (l). 460, v. Raumer p. 166.

377) Silo que aimiliter Rama] Hac de re 382) locus Gaigale] His Burcbardi verbis
geograpbi tacere videntur. utitur RilterXV(i;. 541. Locu^ Galgaiae, non

378) Emon] Villa Emona, Hemona, memo- urbs, memoratur etiam a losepbo Ant. I. 4, 11.
ratur losuae XVIII. 24 e Vulgata. Quae be- Ad formam nominis Galgale quod attinet, me-
braice dicitur :r»y. Sed ubi sit, quaeritur. dio aevo dicitur Galgala , Galgalae, numero

379) Phesech] antiqua Pbasaelis, recens Tell singulari feminini generis, et Galgala, Galga-
Fas4il 8..el-Audscbeb. Cf. RobinsonN. F. p. 384; lorum, numero plurali generis neutrius. Anti-
van de Velde Mem. p. 339. Scriptionem Pbe- quitus Gilgal dictum esse constat. Ceterum
secb tuemur fomiis el-Pbascba, el-Pbosszeyie, Vandeveldius in tabula gcogr. sect. 5 loco re-
quas citat Ritter XV (1). 458. Carolus aRau- centi Mobarfer ascribit nomen Gilgal, quod Ro-
mer h. 1. Burcbardi auctoritate utitur. binsou Pal. II. 533 in recentem er-Riham con-

380) Carith] antiquum Ceritb, recens 'Ain Fa- venire putat. Burcbardus neutrius borum a par-
sail, de quo v. lU (I) Regum XVII. 3—7. Ad tibus stare videtur, quum locum Galgale illis
bunc ipsum Burcbardi locum allegamur a Van- superius ponat. Vid. sectionem 35 ineuntem.
develdio p. 339. 383) QMarantena] nunc Karantal.

8

5S

tu8 nimis et difficilis ad ascendenduni. Sed temptatus est in alio monte ^®*), qui per tres
leucas distat ab isto, supra in deserto, a latere Bethel et Hay australi.
3u Subter Quarentenam fere quantum bis potest iacere arcus oritur fons Helisei^^^)

et efiluit, cuius aquas sanauit Heliseus, quia amare erant et steriles. Hic fluit iuxta
locum Galgale a parte australi^^^), et impellit magna molendina, et postea diuisus in
riuos plures rigat calamellas et ortos et iardinos usque in lericho et infra, et influit in
lordanem.

37 luxta Galgala ad dimidiam leucam contra austrum est \X2\\\% Achor^^'), sub monte,
ubi lapidatus ftdt idem Achor pro furto anathematis.

38 De Oalgalis contra orientem ad unam leucam lericho sita est, quondam gloriosa;
nunc uix octo habet*) domos, et sunt ibi uestigia uilis uille, et omnia monumenta sacro-
rum locorum in ea penitus sunt deleta.

39 De lericho duabus leucis ad lordanem est capella in honore sancti lohannis bapti-
ste 3^**) facta, ubi creditur Dominus baptizatus. Credunt tamen quidam iuxta Salim hoc
factum esse, sed ecclesie solemnitas huic contradicit.

Que faeta sunt in lericho, satis sunt nota, et ideo scribere nolo ea.

40 De lericho duabus leucis iuxta mare mortuum est Bethagla^)^^^), ubi filii Israel
planxerunt patrem suum lacob mortuum, quando eum tulerant de Egypto. Distat autem
ad unam leucam de lordane. Et habitant ibi monachi greci.

41 De lericho tribus leucis, id est una de capella sancti lohannis ad lordanem^^^ est
mare mortuum^ quod eciam lacus aspalti^), id est bituminis uel mare salis dicitur. Istud
diuidit Arabiam et ludeam. Et est in littore^) orientali terra Moab et Ammon et mons Seyr,
de quibus dictum est supra^®0> ^t extenditur usque Cades Barne et desertum Pharan.

42 Ostenditur circa medium eius in Httore orientali Mons real^^^), quod antiquitus
Petra deserti^) ^^^) dicebatur, nunc uero Krach^^^) dicitur, munitum ualde, quod Baldewi-

a) habet octo St. -- b) hethagla St. Beth Hagla est scriptura Vulgatae. — c) De lericho III leucis
i. (id est) lortlaiie et capeUa sancti lohannis et mare mortuum f/uotl eciam locus asp. St. De
lericho trilAis leucis ile lortlane est capella h. — d) in littore eius h. — e) petrus deserti St.

384) in alio montt] Cf. Mag. Thietmari pe- 393) Petra deserti] Tres urbes Petras fuisse

regrinationein XI. 10 et annotationem 374. contendit Raumenis, quarum duae Petrae deserti

385) /on^ Helisei] nunc *Ain es-Suhan. nominatae sint. V. Raumer p. 412 — 417. Robin-

386) Hic fluit — a parte australi] Quod soni autem sententia olim una tantum Petra, et
si ita est, non potest locus Galgale convenirc in una tantum Petra deserti, quae sit Kerek, exstitit.
recentes er-Riham vel Moharfer, a quibus septen- V. Robinson Pal. III. 767. Illud quidem inter
trionem, non meridiem versus fluit fons Elisaei. omnes, qui nunc sunt, geographos constat, Pe-

387) uallis Achor] V. Rlttcr XV (1). 541. tram deserti non fuisse Montem regalem, ut

388) capella i. h. s. lohannis baptiste] V. errore captus scribit Burchardus. Carolum a
Ritter XV (l). 536 sqq. Raumer si sequaris , Petram edomiticam in re-

389) Bethagla] Antiqua Beth - Hagla nunc centem Wadi Miisam, unam vero Petram deserti^
aut 'Ain Hadschla , aut arx Hadschla diruta moabiticam, in antiquum Rabbath Moab s. Areo-
esse videtur. V. Ritter XV ( l \ 544 , von polim , alteram in Kir Moab s. Kerek (Crac)
Raumer p. 159; van de Velde Mem. p. 296. convenire statues. Robinsonus contra negat Rab-

390) De lericho — ad lordanem] Huic libri bath Moab s. Areopolim fuisse Petram deserti,
loco valde afflicto et fere perdito pro viribus in eo tamen cum Raumero consentit, quod et
mederi conabamur. ipse Petram deserti cum Kerek componit. Cf.

391) de quibus dictum est supra] I. 4. Mag. Tbietmari peregr. p. 37. c. XV. 2.

392) Mons reat] Mons regahs est recens 394) nunc vero Krach] Krach, Crac, est
Sch6bek. arabicum Kerek, i. e. lurris. Neque igitur mi-

59

nuB^*^), rex lerusalem, editicauit pro regno lerusalem dilatando, sed nunc Soldanu»^»»)
tenet illud et reponit ibi thesaurum tocius Egypti et Arabie.

De Krach ad duas dietas contra uulturnum») est Areopolis^^^'^), nunc Petra dicta ^^*^), 43
metropolis tocius Arabie secunde, de qua dictum est supra. Olim tamen Ar dicebatur,
et erat in torrente Amon sita, in confinio Moabitarum et Ammonitarum et Amorreorum.

In eodem littore est locus, ubi Balaam fuit ductus in montana Moab, ut maledice- 44
ret filiis Israel.

De lericho quinque leucis contra africum est Segor^^^ opidum, sub monte En- 45
gaddi^®*^), inter quem et niare mortuum est et statua saU8*^% in quam secundum Gene-
Bin ^^^ uxor Loth fuit uersa. Pro qua uidenda multum laboraui, sed dixerunt mihi Sar-
raceni , quod locus non esset tutus propter bestias et serpentes et uermes ; et maxime
propter Bodwinos, qui loca illa inhabitant, fortcs et mali nimis. Ista retraxerunt me,
quod non processi. Comperi tamen postea, quod non erat ita.

Habet auteni mare mortuum in latitudine, que protenditur ab oriente in occiden- 45
tem, VI leucas, in longitudine uero, que protenditui' ab aquilone in austrum, dixerunt
mihi Sarraceni, ad quinque dietas^^^), semper sinuans et tenebrosum, sicut caminus in-
femi. Multa scribuntur et dicuntur a diuersis de mari isto, que pertranseo tanquam
multis nota; hoc tamen sciendum, quia, quod oculis meis uidi et plures alii mecum, se-
cure dicere audeo, quod de uapore huius maris tota conuallis illa, que dicebatur illu'
ttris^^^)j et iure sic erat, a fine huius maris, qui est iu deserto Pharan, usque supra
lericho ad diniidiam dietam fere reddita est inutilis, ita ut nec gramen proferat, nec
germen aliquod onmino per totam latitudinem suam, que quinque uel sex aliquando est
leucarum, nisi iuxta ciuitatem lericho, ubi eanne mellis et iardini et orti rigantur de
fonte Helisei. Et est^) tremendum pro certo Dei iudicium, qui per tot secula annorum

a) waltumuni St — b) areapolis St. — c) et o tremendum St h.

rum est, etiam Montem regalem interdum dici ba confirroant Kaumeri seDtentiani, qui Areopo-

Kerek esh-Schobek, ita ut per se nou iuiuria lim etiam Petram dictam eonteudit contra Ko-

Mons real h. 1. dicatur esse Kracb. Sed Kerek biusouum. V. auuotationem 3!) 3.
quoties cum Petra deserti couiungitur, fere est 399) Segor] Scgor, si uomeu speetes, est

Kir-Moab. V. vau de Velde Memoir p. 329. autiqua Zoar, Bela, sed Burchardus dicit recen-

395) Baldewinus] Balduiuus I auno 1115 tem Mar-Sabam, quae louge superius sita est,
coudidit Moutem regalem. V. Hobiusou Pal. ILI. quam Wadi el-Kerak 8. Wadi ed-Dera'ah, quod
120 — 122. est autiquum Zoar. Cf. v. Kaumer p. 200.

396) nunc Soldanus] Moutem regalem anno 400; Engaddi\ Vid. quae annotavimus iufra
1188 expuguavit Saladinus. Burchardi autem ad sect. 52. Mous Usdum h. 1. confuuditur
temporibus eum tenuisse videtur Malek al Man- cum alio moute louge superius sito.

8ur Kalawuu, Sultauus Aegypti, qui regnavit 401) statua salis] Statua illa nuuc louge

ab anno iude 1279 usque ad auuum 1290. V. inferius ad iiuem, quae ad Africum sita est,

Wilken Kr. VII. 052; Friedr. Kehm Geschichte maris mortui osteuditur. Cf. Kitter XIV. 1056.

des Mittelalters Partem II Sect. III p. 94 sq. XV (1). 733.

et tabulam geuealogicam VI ad 1. V c. 2 § 3 402) secundum Genesin] XIX. 26.

p. 88. 403) Hahet autem mare mortuum — ad

397) Areopolis] antiquum Ar-Moab, liab- quinque dietas] Mare mortuum patot iu latitu-
bath-Moab, recens Kabba. V. v. Kaumer p. 237, dinem milliaria 2V27 ^" lougitudiuem 10. V.
van de Velde memoir p. 287. v. Kaumer p. 55.

398; nunc Vetra dicta] Haec Buichardi ver- 404) conuallis illustris] V. Gen. XII. 6.

8*

6i)

peccatum adeo persequitur Sodoinorum, quod eciam terra ipsa penas soluit per millia
tot amaorum!

A dextris insuper ct a sinistris montes steriles sunt et aridi uel barbare habita-
tionis per stadia longa terrarum^*^^), ubi uapor idem pertingere potest uento impellente.

Dicunt qiiidam lordanem aquas suas isto mari non miscere*), sed priusquam illuc
ueniat, a terra absorberi; sed Sarraceni pro certo dixerunt mihi, quod intrat et exit^****),
sed post modicum spacium ab exitu suo a terra absorbetur.

Excrescit autem marc illud interdum de resolutione niuium de Libano et aliis
montanis, de inundatioue lordanis et torrentis laboc et Hermon et Zared**)*®') et de®)
pluuiis cadentibus in Galilea, monte Galaad, terra Moab et Ammon et Seyr, de quibus
omnibus aque descendunt per lordanem ad mare istud. Inuenitur eciam in eo bitumen
coUectum de fimdo ipsius, quod uento agitante adheret sibi mutuo et appulsum littori-
bus tollitur in magna quantitatc, et est medicinale et forte, et non soluitur xiisi**) men-
struo sanguine, et appellatur glutum iudaicum. Unde et hicus ludee, lacus*") aspalti, i. e.
bituminis appellatur. Dicitur enim Genesis XIV ^^**), quia^) uallis siluestris, que nunc
est mare salis, habebat puteos multos bituminis. Et hodie sunt pUires in littore eius.
Et est semper piramis erecta iuxta quendibet puteum, quas oculis meis uidi. Et hec
de isto mari dicta sufliciant.

47 De Galgale loco, de quo dictum est supra***^;, tribus leucis, de fonte Helisei tan-
tundem, contra aquilonem, in montanis, a latere aquilonali Quarentene est //ay**®) ciui-
tas, quam expugnavit losuc, rege eius iuterfecto, ut dicitur losue VUt*^).

48 De Hay ad unam leucam fere contra aquilonem, aliquantulum declinando ad oc-
cidentem est Beihel^^^) ciuitas, ([ue quondam Luza dicebatiu*, in tribu Beniamin, ubi
lacob uadens contru orientem, quando fugit a facie Esau, fratris sui, lapidem capiti
supponens obdormiuit, et uidit scalam stantem super terram et cacumen eius tangens
celos ct cetera, que dicuntur ibi, et erexit lapidem in tituhmi. et appelhiuit nomen istius
BetheL Errant autem, qui hoc dicunt lerosolimis factum esse, quia illo tempore in leru-
salem regnauit Melchisedech. Et erat ciuitas gloriosa, uec tuit necesse, quod lacob ibi
in campo dormirct, maxinie in monte Moria, qui tunc fuit et est hodie iuxta*») ciuitatem.
Preterea huius facti indicia hodie in isto Beihel demonstrantur : et lapis erectus in titu-
lum, et sepulcrum Debbore, nutricis Kebecce, subtus in ualle. Dicunt tamen quidam
lerusalem Bethel dictam, uersibus illis fatue inherentes:

Solima, Luza, Bethel, lerusalem, lebus, Helia,

urbs sacra lerusalem dicitur atque Salem.
A quibus libenter discerem, in quo loco Ueteris uel Noui Testamenti testimonium habeant
lerusalem Luzam uel Bethel dictam, nisi forte teniplum uelint Bethel^ id est domum Dei

a) miaeri St. miaccri h. — b) zareM St. - c) ct piiwiis, omisso voc. de St. — d) ubi meiistr. St —
C) lacus iflcm h. — f) </m* St. quod h. — g) loaue cius VI St. — h) iuxta St. iixtra h.

405) per stadia lonya tcrrarum] longe la- 408) Genesis J[IV\ v. 10.

teque. 409; de quo dictum cst suprd] s. 34.

.. ... j ,. D u 410; Hay\ Ai, rec. Tell el-Haschar prope

406) et exit\ Vix est, quod dicam, Burchar- „ . , \r , tt , , «.r^« n

^ ^ ' ^ Beitin. V. van de Velde mem. p. 282, v. Rau-

dum errare. ,._ ^

mer p. lo2.

407) Zared] Cf. Num. XXI, 12 (vencrunt 411 . Bcthel\ nunc Beitin. Cf. v. Raumer
ad torrentem Zared) et Deut. II. 13. 14. p. 160 sq.

61

appellare. Preterea super illud Genesis^^^): „Reuer8us esi Abraham per iter^), quo uenerat
in BetheV^, dicit glossa leronimi * ^ ^) , qui locum uidit: Bethel est ciuitas duodecimi ab leru-
salem lapidis , iacens in tribu Beniamin , ad dextram euntibus Neapolim, Que est Sichem,
iuxta Luzam , que est in tribu EfFraym , et proxima diuisio inter tribum Beniamin et
Effraym transit in medio.

De Bethel ad unam leucam contra aquilonem uersus Rama, que eciam Silo dici- 49
tur, est palma Debbore, uxoris Lapidoth*»)^^^), que iudicauit Israel, et Barach misit ad
pugnandum contra Sisaram in monte Tabor.

De Bethel duabus leucis, una de lerusalem, non longe aRama Beniamin^^^) est*^) 50
Anathoth^^% uiculus sacerdotum modicus, a quo leremias propheta exstitit oriundus.

luxta Anathoth inter orientem et austrum incipit desertum iUud, quod est inter 51
lerusalem et lericho. Quod nunc desertum Quarentene*^'^) dicitur, et extenditur usque
Bupra Galgala^^^) et usque ad desertum contra Tecuam*^®) et Engaddi.

luxta mare mortuum, in littore eius occidentali, de Segor ad unam leucam est 52
ascensus montis Engaddi*^^), in quo aliquando iuuenitur Dauid latuisse, cum Saul per-
sequeretur eum.

In circuitu montis illius et in ipso erat quedam uinea balsami*^^)^ sed tempore He- 53
rodis Magni Cleopatra, regina Egypti, in odium ipsius Herodis fauente Antonio transtu-
lit eam in Babyloniam Egypti*^^). Hanc similiter uidi, cum uenissem in Egyptum ad
Soldanim), qui fecit me duci in illam, et de ligno balsami tuli in magna quantitate, et
baptizatus fui in fonte, de quo irrigatur. Dixerunt mihi cultores eius, quod a meridie
sabbati usque ad lune diem boues nullo modo trahere uolunt aquam ipsam, eciamsi
in frusta*^) conciderentur.

Ortus habet in longitudiue quantum bis potest iacere arcus®), in latitudine iactum
iapidis uel phxs. Et colitur uinea balsami in Egypto nisi a Christianis. Et rigatur de
quodam fonte, in quo beata uirgo dicitur sepe puerum Ihesum baptizasse.

Sunt tamen adhuc surculi uinearum ualde nobiles in Engaddi, sed non colunt eos
Sarraceni, et Christiani non habitant ibi, qui colere possint eos.

Sub Engaddi iuxta mare mortuum sunt arbores pulcherrime, sed fructus earum 54
quando discerpitur, intus fauilla et cinere plenus inuenitur.

a) pariter quo St. — b) palma tlelbore uxoris dilapidate que iruUcauit St. palma delbore uxoris la-
pidoUi h. — c) est om. St. — d) eciamsi /rustra St. in frusta h. — e) arcus om. St, babet h.

412) super illud Genesis\ XIII. 3. 418) supra Oalgala] antiqua Gilgal, 10 sta-

413; glossa leronimi] V. Hieronymi opera dia orientem versue Hiericunte.

edita Francof. et Lips. t III p. 176 A. Sed ^^^^ ^ ^ , _

, - . , , 1. X n 1 j 419) contra Tecuam] Tecoa antiqua, recens

haud scio an bunc locum dicat Burchardus. t ti^'

M^) palma Debbore uxoris Lapidoth] Deb-

bora pro Debora etiam in Vulg. invenitur. V. 420) montis Engaddi\ Montem Engaddi Bur-

ludicum IV. 4. 5. cbardus cum recente *Ain Dscbidi non compo-

415) Rama Beniamin] V. v. Raumer p. 197 nit Cf. v. Raumer p. 202. Cf. IX. 12.

' ^. \ ,, ,,, *A ** * -. 421) uinea balsami] V. Robinson Pal. II.

416) Anaihoth] nunc Anata est, quam ta- ^.^ ' ^ ,. ^ . v^r . . ^ ^ -

J . . j. .. ^ ^.r 537 not losepbi Ant XV. 4, 1. 2. Denique

men Burchardus dicere non videtur. V. van ^ '^^. .^

j T7 ij ctcA T> 4tiA ^^^ Raumer p. 87 not 13.

de Velde mem. p. 284, v. Raumer p. 154. '^

417) desertum Quarentene] V. v. Raumer 422) Babyloniam Egypii] Cf. Mag. Tbiet-
p. 52 not 118a. mari peregr. p. 34 c. XII.

62

d5 Monted Engaddi alti sunt ualde^ et sunt mirabilis dispoaitionift, prerupti rupibuB

et oallibu»^ ita quod non uidi similes, qui eciam uidentibus incuciant horrorem.

56 De lericho quatuor leucis contra occidentem^ uia, que ducit in leruttalem, ad sini-
stram Quarentene est castrum Adommim *^% ubi ille, qui descendit ab lerusaiem iu leri-
choy incidit in latrones. Quod modemia temporibus multis contigit ibidem, et ab effu-
•ione frequenti sanguinis locus ille nomen accepit Est enim horribilia uisu et periculo-
•Ufi ualde^ nisi aliquis uadat sub eonductu.

57 De Adommim duabus leucis contra occidentem est Bachurim *^*) , de tribu Benia-
min^ de quo-iuit Semey, filius Gera\; qui maledixit Dauid, quando fugit a facie Absa-
lon^ ut dicitur II R^nm^^^. £t est castrum satis puichrum et in monte alto situm.

5S Subtus uero in ualle contra orientem in uia regia de Adommim est lapis^ qui uoca-

tur Beon*^% filii Ruben, magnus in modum clibani^ et uidetur esse marmor.

59 De Bachurim contra occidentem; quantum bis potest iacere arcus^ loco procliuiori

est Bethania*^'*), castellum Marthe et Marie. Ante cuius introitum minus quam iactus
sit lapidis^ iuxta cisternam in campo ostenditur locus^ ubi Domino Betlianiam uenienti
primo occurrit Martha et postea Maria ab ea uocata.

In Bethania adhuc ostenditur domus Simonis leprosi; in qua cum eo recubuit Do-
minus Ihesus. Item domus Marthe^ in qua fuit sepius hospitatus. Que hodie est eccle-
sia in honore ipsarum iacta. Item sepulcrum Lazari^ de quo resuscitatus fuit, non longe
ab eeclesia. Ubi est facta capella marmorea^^^) uaide decens et pulchra et monumen-
tum ipsuin marmore tectum^;, in quod^) ego eciam descendi. Sarraceni muitum honorant
sepulcrum istud propter miraculum resuscitationis ibi factum a Domino.

6<) Recedendo de Bethania nondum uidetur lenisalem propter raontem oliueti inter-

positum; scd ascenditur^*} primo tumor quidam terre^ et uidetur pars quedam ciuitatis
dilecte cum monte Sion. Eya Deus, quot deuote lacrime sunt in illo loco fuse uidentium^)
ibi exultationem uniuerse terre, ciuitatem regis magni! O quanta erat exultatio, uidere
locum glorie Tue, bone Ihesu, cum locus ignominie Tue et coiifusionis cum tanto tripu-
dio uideatur! Sed omissisO omnibus ad lerusalem quantocius ueniamus.

61 Descenditur igitur de monte , et iterum ciuitas dilecta occultatur. * Item sub latere

orientali montis oliueti iuxta Bethphage, que ad iactum lapidis dimittitur?) ad sinistram,
sub morite ofFensionis , in ualle , uieulus ualdc paruus , ascenditur per latus australe et
giratur mons oliueti. Ueuitur ad locum, ubi Dominus asinum ascendit, et continuo re-
splendet ciuitas cum templo et ecclesia Sancti Sepulcri et sanctis locis ceteris. Uenitur
ergo ad descensum montis oliueti, ubi turbis precedentibus et sequentibus et clamanti-
bus: ;/Jsianna filio Dauid!^^ et letantibus benedicto eius aduentu, Ipse uidens ciuitatem

a) Jiltus gemini St. — b) rectum St. tectum h. — c) qtio St. quod e cooiectura dedimus. — d) ascen-
dit St. o8cerulitur h. — e) uide St. uidere h. uidentium e comectura dedimus. — f) obmtMis
St h. — g) diuiditur St. dimittitur h.

423y Adommim] Aduramim, recens KaFat Vandeveldii tabulam geograpbicam sect 6, ubi
ed-Dem dirutum. Aliam tamen urbem dicere ascriptum est Betabudieon.
videtur Burchardus. — Cf. van de Velde Mem. ^25) // Regum] XVL 5

^' ^«^ri^tZirHl^furbs. Schubertum si ^^6) lapis Bean] V. Numer. XXXII, 3.

sequaris, est recens Abu Dis; quod tamen in ^^7) Bethania] nunc el - 'Asirijeh. Cf. v.

dubium vocat Robinsou Pal. II. 312 nota 4. Raumer p. 274.

Cf. Kitter XV (l). 487; v. Raumer p. 158 et 428) capella marmorea] De claustro, qnod

63

fleuit amarissiine super illaiD. Procedamus ergo^ et inter locum orationis eius in ago-
nia et locum captiuitatis eius in Gethsemani transeamus torrentem Cedron et sequamur,
si quomodocunque concedatur nobis uenire in Golgatha; ubi steterunt fixi in cruce
fluentes sanguine pedes eius; moriamur ibi cimi Christo, ut cum Eo pariter resurgamus !

lERUSALEM.

VUI. lerusalem igitur, ciuitas Dei Summi, de qua dicta sunt et dicuntur cottidie 1
gloriosa, sita est in terra montuosa. Montes enim suntin circuitu eius. Habet uero*)*^^)
per circuitum terram fertilem et bonam; preterquam contra orientem et lordanem. Distat
ab Accon XXXVI leucis^), que est contra aquilonem; a Sebaste siue Samaria XVI , de
Sichem XIII, de Nazareth*^) XXXVII. He^*) omnes sunt contra aquilonem. De loppe
XIII. Hec est fere occidentalis, paruum tamen aquilonalis. De lericho VII. Hec est
orientalis. De Bethlehem II, de Tecua VIH, de Ebron VHI. He«) sunt contra austrum.

Est autem in decliui^) montis sita dupliciter, et ab austro uidelicet et ab occi-
dente; ab austro sita in latere montis Sion, immo partim in ipso monte, partim in eius
descensu. Descendit autem longitudo eius ab ipso monte Sion, se extcndens contra aqui-
lonem. Ab occidente uero habet montem Oion^^% et dependet ab ipso eius latitudo con-
tra orientem usque ad torrentem Cedron siue uallem losaphat, quod idem est.

Est ciuitas^) bene magna, ut infra dicetur. Et non est, ut quidam fabulantur, in

alio loco sita, quam^) fuit tempore Passionis Dominice, argumentantes pro parte illa,

quod, cum Dominus tuerit extra portam passus et nunc ipse locus sit intra menia ciui-

tatis, ideo sit in alio loco sita. Isti nesciunt, quid loquunturO; et uolunt ea scire, que

non uiderunt. Situs enim huius ciuitatis est et semper fuit, quod manente templo Do-

mini intra muros ciuitatis stultum fuisset, immo omnino impossibile eam ad locum alium

transferre propter locorum munitionem ex omni parte, cum^) similem munitionem non

posset habere alibi quoquomodo. Est tamen in rei ueritate in latitudine ampliata, et non

in longitudine, et^ manet tota ciuitas antiqua cum monte Sion intra muros™) et inhabi-

tatur, sed nunc hoc tempore pauci sunt admodum habitatores pro tante capacitate ciui-

tatis, quia habitittores eius sunt quasi continue in timore^^O* Dispositionem tamen eius

antiquam^), quantum potui, indagaui.

a) enim St. autem h. — b) oA Accon XXXVI leucis h. et codd. vrat. — c) tlana. zareht St. de Na*
zareth h. — d) hec St h. — e) hec St h. — f ) decltuo St. tiecliui h, — g) £t ciuitas St. Et eat
civitas h. Et in eet e coniectura mutavimus. — h) Verba quam fuit tempore — ideo sit in alio
loco sita om. St. — i) locuntur St. — k) cum om. St. — 1) sed St. £t e coniectura dedi. — m)
muros i habitatur St. et habitatur h. — n) ante quam potui iniiagaui St.

nunc est, monialium vid. Robinson Pal. II. 310, p. 12 sq. et C. W. M. van de Velde Plan of

qui Burchardum disertis verbis citat. the town and environs of lerusalem constructed

429) Habet uero] Vocabulum uero e con- from the English Ordnance - Survey and mea-
iectura dedimus. snrements of Dr. T. Tobler. With Memoir by

430) Oion] Nomen Gion apud Burchardum Dr. Tjtus Tobler. 1858 Gotha. Qua in tabula
primum inveniri ccnset Bobinson Pal. II. 25. lebel Deir Abu T6r, qui est mons Oihon, me-
Monti Oion s. Oihon alium ac Burchardus lo- ridiem versns spectat.

cum assignat Toblerus in tabula geogr. libri 431) continue in timore] Hoc fere loco in

inscripti Die Siloahquelle. Burchardus enim oc- priore , quam Burchardus ipse curavit , recen-

cidentem , Toblerus meridiem versus ponit eum. sione ad fidem codicum vratislaviensium haec

Sed videas de hoc Bnrchardi loco Tobleri addnntur: „Vbicunque enim sibi placuerit, quili-

zwei Biicher Topographie von Jerusalem und bet eligit mansionem, eo qnod plures domns

seinen Umgebungen. Berol. 1853 sq. Vol. 11 vacant. Videtur antem mihi (et in hoc mihi

64

Erat quippe antiquitus, dicut hodie est, mons Sion pro parte supereminens dui-
tati, capax ualde; qui eciam per se satis magnam uidetur posse facere ciuitatem. Qui
mons inicium habens a porta*) aquarum ^^2) gi^^ fontis Siloe contra orientem facit semi-
circulum per circuitum contra austrum usque ad occidentem , ubi erat turris Dauid. Et
erat per totmn istum circulum rupes prerupta et arcus similiter istius semicirculi, qui
appellabatur ^feUo*^^)^ circa cuius repletionem inter montem Sion et ciuitatem inferio-
rem leguntur reges luda plurimum laborasse *3*). Turris uero Dauid sita est contra oc-
cidentem in quodam colle ipsius prerupte rupis competenter eminenti, et uorago ipsa,
que uenit a parte auatrali montis Siou. sequens'»)^^*) eam usque ad occidentem, ubi te-
tigit rupem turris Dauid, statim curuabatur inclinando se ab occidente contra orientem,
gyrans ipsam turrim. Et ita erat turris in rupe et in quodam angulo uoraginis illius
constituta. Uallis autem siue uorago, que ipsam cingcbat, diuidebatur in duas ualles
profundas, quarum una procedebat contra aquilonem, alia contra orientcm. Et iste due
ualles faciebant alium anguhim, oppositum angulo, in quo erat turris Dauid sita, et iste
angulus erat de ciuitate inferiori, sicut infra dicetur.

Uallis igitur illa, que de turre Dauid descendebat, procedebat utique in latere
aquilonali montis Sion usque ad montem ^foria''), in quo erat templum, separans a moute
Sion ipsum montem Moria et totam inferiorem ciuitatem. Et descendebat uorago ista
adhuc ultra usque in torrentem Cedron per locum, ubi nunc est porta aquarum, inter
niontem Sion et palacium Salomouis, quod edificatum iuit in parte australi montis Moria.
Et ita uorago ista antiquitus ex omni parte cingebat montem Sion. Hec*') erat ciuitas
Dauid. Uerum nunc uorago ista tota'*) est repleta, pos-sunt tamen adhuc eius uestigia
aliqualiter deprehendi.

a) parte St. porta h. — b) jigens St. cingens h. Edit. Ven. — c) Maria paBsim St. — d) h^ St. hic
h. — e) nota St

consenserunt, qui mecuin ibi fuerunt et utraquc portam fontis Siloae appellans, meridiem ver>

nouerunt), quod lerusalem amplior multo sit et sus spectare putat, pouens eam inter montem

longior, quam antiqua ciuitas magdeburgensis, Sion, ut iufra dicit, et palacium Salomonis.

quam includit jnurus circuiens de sancto Am- Porta fontis Siloae est eadem, qaae porta ster-

brosio (siue GeorgiOy ex alia scriptione) usque coris, in meridionali moenium parte. V. Tobler

ad nouam ciuitatem exclusiue."' Burchardus igi- Topogr. v. lerus. I. 152. 163. Cf. Kobinson

tur Magdeburgum frequentavit. Idem efticitur Pal. II. 121 not. 123.

ex iia, quae iu eadem priore receusionc ad 433^ j^^„^] ^^^^ ^,.^,^ jj^j,^^ ^^^^^ ^,^

fidem cod. vrat. b. auuotautur ad cap. VI. 7: cf. Ritter XVI. 364. 390. V. Tobler Top v

„Quod spacium melius estimare potui, quia 8e- i^^^^ j ^o sq. not. 2; p. 87. 187. Gesenii

pius iUud pertransiui. Videtur mihi esse sicut ^^^^^^^^.^ ^^, ^^ ^^^.^_ ^^ ^ ^^.g^^^ ^.^„^^ ^

de Magdehurg m Barboy.- Apparet, Barbmm j ^ ^ ^^. j^ g^j^^^^ aedificavit Mello,

quoquenot.88imumfu.88eBurchardo. Qu. haud ^^ .oaequavit voraginem civitatis David. II

8cio an uon ex com.t.bu8 barbien8ibu8, quorum c,,^„„ xXXII. 5: iustauravit Mello iu civiute

genti nomen Burchardi U8.tetum fuisse videtur, jj^^j^ n g^^ y^. ^^ ^^^f^^^^^

oriuudus fuerit, quum coguomcn de Monte Sion ^^ ^ jjello et iutrinsecus.
ab aliquo claustro repetitum esse possit.

432) a porta aquarum] Porta aquarum, si ^^^^ laborasse] V. I Reg. XI 27.

Kobinsonum sequaris, non erat in exteriore ur- 435) sequens] Emendatione , quam feciroas,

bis parte, in moenibus, sed templi ad aram per- sequens , et locorum situi, et vocabulorum for-

tinuisse videtur, occideutem veraus sita. V. Ro- mis magis consultum volebamus , quum scriptio

binson Pal. II. 118. Qui si verum vidit, errat dngens minus prope accedat ad formam eodi-

Burchardus, qui portam aquarum alio nomine cis St. figens, quam sequens.

65

Secunda uoragO; siue ualliS; que diuidebatur ab ista sub turre Dauid, sicut dic-
tum est supra, contra aquilonem procedebat, et faciebat fossatum ciuitatis a parte occi-
dentis circa totam longitudinem ciuitatis usque ad iinem eius in parte aquilonis. Et
super eam pertotum ^^^) erat interius rupes eminens; quam losephus appellat Acram^^'),
super quam erat murus ciuitatis positus^ qui cingebat ab occidente ciuitatem usque ad
portam Effraym^^% et ibi curuabatur iterum contra orientem usque ad portow anguli^^^),
que erat constituta in angulo ciuitatis; qui^) erat contra angulum aquilonis et orientis.
£t ibi iterum murus curuabatur de aquilone per orientem coutra austrum extra aream
templi; includens illam et domxmi regis et portam fontis siue aquarum iuxta montem
Sion ad orientem. Et iste erat ambitus ciuitatis. Rupes autem iUa^ super quam^ ut
dictum est ante, ex parte occidentis erat murus**) ciuitatis edificatus, erat<^) eminens
ualdc; et maxime in angulo, ubi occidentalis pars muri coniungebatur cum aquilonali ^).
Ille enim locus magis erat eminens, et ibi«) erat edificata turris, que dicebatur nebu-
losa^^^), et castellum ualde firmum^ cuius adhuc ruine sunt ibi. Et uidetur inde Arabia
et lordauis et mare mortuum et alia loca multa, quamuis quidam uolunt dicerC; quod
turris nebulosa fuerit iuxta templum: quod oportunitas loci et decliuitas non admittit.
De ista rupe^ ex parte occidentis, ut dictum est^ uehementer alta; dependebat latitudo
ciuitatis; inclinans paulatim usque ad miirum orientalem, qui^) erat super torrentem Ce-
drou; ubi ciuitas ipsa erat tunc et est hodie demissior*^), imde et ibi sordes ciuitatis per
portam sterquilinii defluebant in torrentem Cedron.

Extra uoraginem autem siue uallem sepius supradictam ex parte occidentis, ad
sinistram exeuntibus de porta ueteri siue iudiciaria^^^) fuit Dominus transfixus^ et post
passionem eius longo tempore uorago illa repleta est, et murus alius circumductus a
turre Dauid usque ad portam^) Eflfraym, que nunc beati Stephani appellatur.

Uides itaque, quod ab austro mons Sion, de occidente uero rupes illa, que erat
pars montis Gion, qui contra occidentem in altitudine plurimiun se extendit*^^), super-
eminebant urbi, et sub ipsis duobus montibus contra orientem et aquilonem tota ciuitas
quasi in decliui montis latere dependebat.

Mons Moria^ in quo templum Domini et palacium regis editicata erant "^^^), ali-

a) que St. qui h. — b) murus om. St. , habet h. — c) et erat St h. Copulam et delevimus. — d)
aguiloni St aquilonali h. Cf. II. 20. — e) ubi St. ibi h, — f) que St qui h. — g) dimissior
St. — h) Verba Dauid — portam om. St., habet h.

436) pertotum] Fr SLncog&Worum partout. V. XVI. 369. Toblerus, apud quem turris ne-
Fr. Diez Grammatik der romanischen Sprachen bulosae mentionem uon iuveuimus, de turre
Part II p. 288. Tancredi exponit in libro inscripto Topogr. v.

437) qua7n losephus app. Acra^n] loseph. Jerus. I. 69. 71. Cf. quoque Tobleri tabulam
B. J. I. 1, 4. Cf. V. 6, 1. Robinson Pal. II. geogr. inscriptam: Plan vou Jerusalem, wie es
45 sqq. ssur Zeit der Ki*euzfahrer war, additam libro

438) usque ad portam Ejffraym] Porta eius, qui est de foute Siloae.

Ephraim est porta Stephani. V. Tobler To- 441) de porta ueteri siue iudiciaria] Hanc

pogr. V. Jerus. I. 149. 163. notam. portam alio uomine portam villae fullonis vo-

439) portam anguli] V. Kobinson Pal. II. catam esse censet Robinson Pal. II. 119. Cf.
116. 2 Chron. XXV. 23. Tobler Topogr. v. Tobler Topogr. v. Jerus. I. 163 notam.
Jerub. I. 163 notam. 442) montis Gion, qui contra occidentem —

440) turris — nebulosa] Tiurris nebulosa se extendit] Cf. notam 540 ad VIII. 6.

est turris Tancredi. Rittero auctore Burchardo 443) mons Moria — edificata erant] Cf.

soli nominis huius notitiam debemus. V. Ritter Robinson Pal. II. 85.

9

66

quantulum erat alcior ciuitatc. Quod patet ex situ templi et atriorum, secundimi quod
losephus dicit^*^). Et describuntur singula in historiis. Que loca nunc omnino sunt
complanata et fere demissiora») tota ciuitate. Depositus enim fuit mons per Romanos
et missus in torrentem Cedron cmn omnibus ruinis templi et atriorum. Quod hodie pa-
lam est uidere. Area uero templi quadrata est, habcns in longitudine et latltudine plus
quam iacere potest arcus. Temphmn uero, quod nunc in ea edificatum est, adheret
miu-o ciuitatis fere. Quod non fecit uerum et antiquum templum, quia atria quatuor
erant intermedia, scd modo non distat a muro et*») torrente Cedron, nisi forte centum
pedibus.

Non longe ab area templi contra aquilonem, scilicet minus quam iactus sit lapi-
dis, est porta uallis**^)^ quia per eam descendebatur in uallem losaphat. Dicebatur
eciam porta gregis**^), quia per eam introducebantur greges ad immolandum *^) in templo.
Huic adherebat turris, quam quidam putabant turrim nebulosam uel Ananeel ^*"^) , sed erat
turris Phaselus **">), Cuius adhuc apparcnt uestigia.

Intrantibus autem portam uallis siue gregis statim ad sinistram iuxta aream templi
occurrit ^jsciwrt probatica**'^), in qua Nathinei'*) *^^) lauabant*') hostias, et sic eas sacer-
dotibus presentabant in templo oflferendas. Hec adhuc quinque porticus habuisse de-
monstratur, in quibus secundum lohannem iacebant intirmi exspectantes aque motum.

Ad dextram uero uie predictam portam intrantibus in ecclesia sancte Anne*^^)
ostenditur alia piscina grandis, que dicebatur piscina interior *^^). Quam fecit Ezechias
hoc modo. Obturauit^) superiorem fontem aquarum Gion, et aduertit aquas eius subter
ad occidentem turris Dauid per uallem paulo ante dictam, incidens ferro petram, sicut
dicitur Ecclesiastico**^^), et inducens aquas per medium ciuitatis in piscinam istam, ut
in obsidione haberet aquam populus ad bibendum , et eos non possent Assyrii prohibera

a) tUmissiora St h. — b) et om. St. a muro torrentis Cedron h. — c) in molandnm St. — d) Nacha-
nei St. — e) laniabant St lauabant h. Ed. Ven. — f j obdurauit St. obturauit h.

444) secundum quod losephus dicit] los. B. 448) Phaselus] Turrim Phasaeli occideQtem,
J. VI. Ant. XV. 11. 3. non orientem versus sitam fuisse docet Toble-

445) porta uallis] Porta uallis est recens rus Topogr. v. Jerus. I. 83. Fallitur igitur
Bab el-Asbat. V. Tobler Topogr. v. Jerus. I. Burchardus.

170. Robiuson Pal. H. 116 sqq. not. 3. In 449) pisdna probatica] Haec pro Bethesda

Vandevcldii tamen tabula geogr. urbis sanctae antiqua vulgo habetur, sed nullo iure. V. Tob-

anni 1858 scriptum est: Bab es-Sobat 1^^ Denkblatter p. 53 sq. Robinson auctor est,

446) porta gregis] Porta gregis Toblero Burchardum primum piscinae probaticae men-

auctorc est porta Stepliani, quam ipse in ichno- tionem inire. V. Robinson Pal. II. 137 nota.

graphia Hierosolymorum medii aevi occidentem Egt autem recens Birket es-Serain.

versus positam voluit, e rogione portae vallis ,^,,. ». ... 1 tx x .. x^ ., . . ^

, , f . i^ 4o0j ^athinet] De Levitis et Nathmaeis cf.

losaphat, quae onentem versus spectat. Con- ^ ^„ ,^, ^

*** \,. ^,, , ., I Chron. IX. 2.

stat autem et ab ipso loblero ad amussim de-

finitur antiquus et recens portae Stepl.ani s. •»^') '^ *"^"'« *«'"''* ^«"«1 Q"*™ """»«

Bab Ho'tta (i. c. portae leonum) situs oriento- Salahijeh dicere videntur. V. Vandcveldii ich-

lis. Quamobrem Toblerus ipse decemat, ve- °»f • "!«««<'•• Cf. Tobler Top. v. J. I.

lim , inter Burchardum , qui portam gregis cum ^^*^'

porta vallis, et eos, qui cum porta Stephani 452) piscina interior] V. Robinson Pal. 11.

componunt. V. Tobler Topogr. v. Jerus I. 149. 1^7 notam 2 et Vandeveldii ichnogr., ubi Bath

447j Ananeel] Hananeel. V. Tobler To- (balneum) pictum est prope Bab Ho'tta.

pogr. V. Jerus. I. 163. 453) Ecclesiastico] XLVIII. 19.

67

Fontem uero aquarum Gion*^*), qui non distabat ab agro fullonis*^^), duxit in superio-
rem piscinam^^^), que est super natatoria Siloe. Hanc Achaz inceperat, sed non perfe-
cerat. De hac piscina et de hoc fonte dictum est iUud Ysaie^^^): ^yEgredere ad extre-
mum aqueductus superioris piscine in uia agri fuUonis^^ Est enim ista piscina et dicitur
superior respectu natatatorie Siloe, quia ipsa natatoria Siloe de ista piscina et de fonte
Siloe recipit aquam tanquam inferior*^^).

£t nota de diuersitate istarum piscinarum et nominibus earum. Prima et preci-
pua piscina in lerusalem erat piscina probatica, quinque porticus habens. Hanc fecit
Salomon pro ministerio templi. De hac dictum est supra. Secunda fuit iuxta illam
contra aquilonem in ecclesia sancte Anne, et dicebatur interior, Hanc fecit Ezechias.
De hac dictum est paulo ante. Tercia natatoria Silocy et erat sub monte oliucti et sub
monte Sion prope Acheldemach, et habebat aquam de fonte Siloe. Hanc eciam fecit Eze-
chias. Quarta*) erat superior piscina^ de qua dictum est. Hanc similiter perfecit Ezechias.
Et si alicubi inucnias, quod ista quarta piscina fuerit in ciuitate, non est uerum; immo om-
nino impossibile. Scio, quod super ^^onus uallis ^^") uisionis^^ dicitur et legitur, quia ista pisciua
superior fuerit^) in ciuitate et habuerit*^) aquam de fonte Siloe: quod nullo modo esse
potest, cum ciuitas alcior sit fonte Siloe plus quam CCCC cubitis, et aqua non possit per
tantam altitudinem fluere sursum. Uerum tamen est, quod habet aquam de ipso fonte Siioe
et de fonte inferiori Gion % quia est extra ciuitatem sub ipsis fontibus non longe a nata-
toria Siloe. Alias piscinas non uidi, nec legi fuisse in lerusalem uel esse antiquitus, nisi
forte aliquis uelit mare eneum^^^)^ quod in facie templi erat, inter piscinas computare. Ber-
cilia**) quedam tamen propter balnea^) facta sunt modernis diebus in ciuitate non longe a
domo patriarche et hospitalis sancti lohannis, de quibus non fit mentio in scriptura'*^^'*).

Uallis eciam losaphat cingebat ciuitatem, ex parte orientis sub monte oliueti de-
scendens. Que licet adhuc sit satis profunda, multum tamen est impleta^^^). Romani
enim^ ut dicit losephus**^'^), ab ea parte ciuitatem oppugnantes incisis oliuis et arboribus
aliis aggeres inde facientes eam impleuerunt*®^. Postea insuper capta ciuitate ruinas
atriorum et templi complanato monte Moria, ut de cetero locus») iterum muniri non
posset, Helius Adrianus^^*) fecit omnia proici in torrentem Cedron et ciuitatem aspergi

a) quatuor St. quarta h. — b) fuit St h. Fuerit e coDiectura dedi. — c) habuerit St. Iiaurit h. Ed.
Ven. — d) gygon St. — e) berchylia St. — f ) balena St. — g) locum St. locus h.

454) Fontem uero aquarum Oion] V. Tob- quam Toblerus vocat, piscinam Siloah. V. Tob-
ler Top. V. lerus. II. 61. ler Die Siloahquelle p. 32 sqq.

455) ab agro fuUonis] Cf. lesaiae VH. 3, 459) onus uaUis] V. lesaiae XXH 1.
XXXVI. 2; II Regum XVIII. 17. 460) mare eneum] V. II Sam. VUI. 8; U

456) in superiorem piscinam] Est recens Regum XXV. 13.

Birket el-Mamillah. V. Tobler Topogr. v. Je- 460^) BerviUa — siriptura] De hoc Bur-

rus. 11. 62 sqq. Robinson Pal. II. 129 sqq. Ap- chardi loco vide quae laudat Toblerus in (Pseu-

paret autem hanc Burchardum h. I. non dicere, do-) Antonino Martyre, quem edidit, pag. 66.

sed eam, quam Toblerus dicit Oberteich Siloah. Ceterum bercile est Francogallorum berceau.
V. Tobler Die Siloahquelle p. 23 sqq. Cuius 461) muUum — est impleta] Negat hoc Tob-

rei omnem dubitationem expellunt ipsius verba lerus Top. v. Jerus. II. 20 sq.
scriptoris, qui infra: jfons SiloCy inquit, de quo 462) losephus] B. J. V. 2.

per aquedu^tum fluit aqua in piscinam su- 463) Romani — impleuerunt] Hanc opiiiio-

periorem et in natatoriam Siloe,^^ nem totam refellit Tobler Die Siloahq. p. 183

457) Ysaie] VII. 3. —186.

458) quia ipsa — inferior] Dicit inferiorem, 464) HeUus Adrianus] Aelius Hadrianus.

y*

68

sale. Hec omnia existenti illie ad oculum patent Sepulcrum enim uirginis gloriose^^^
quod est in ualle losaphat, non quidem iu eius profunditate^ sed in pede montis oliueti,
parum tamen super uallem et in superficie erat***) tempore habitationis lerusalem ante
subuersionem, nunc*) est longc sub terra, adeo quod ecclesia ipsa cum sit multum alta
et^) testudinata, tota nunc sit sub terra et omnino cooperta, et uallis desuper tota plana,
ut uia sit super ecclesiam ad eundum. Est tamen in superficie terre quoddam edificium
ad modum capellule factum, quod cum^) interius descenderis ^) per gradus plurimoS; sub
terra in ecclesiam ipsam**) ad sepulcrum uirginis gloriose perueniesO. Et credo, quod
sunt LX. £st autem sepulcrum in medio chori contra altare, marmoreum et mirifice de-
coratum. Et ego fui in ecclesia ipsa, et uidi sepulcrum. Ecclesia tamen multum hu-
mida^^") est interius, quia torrens Cedron**^) est sub ipsa repletionibus supradictis coo-
pertus, et quando iuerit inundatio aque pluuianun, ipse torrens; qui adhuc in antiquo
suo meatu sub repletionibus ipsis currit»), erumpens replet ecclesiam in tantum, quod
sepe per ostium**) capelle superius posite per omnes gradus exuberans exit*)^*^*) aqua.
In cimiterio uero ipsius ecclesie non longe ab eius ostio hauritur aqua ab indigenis de
fonte quodam, qui in Nehemia *"®) /on* draconis ^"^ ^) dicitur, ante portam uallis siue gre-
gis. Ecclesia autem beate uirginis lumen habet intus de fenestris orientalibus contra
montem oliueti positis, ubi bene potest secundum loci dispositionem lux accedere diei.

Non longe ab ostio huius capelle, que ducit ad ecclesiam contra orientem, videli-
cet L pedibus, est ostium alterius ecclesie, que uocatur Gethsemani^''^)^ ubi erat ortuS;
quem introiuit Dominus cum discipulis suis, in latere montis, adherens cuidam rupi con-
caue de monte dependenti, sub^) qua rupe discipuli sedebant, quando dixit eis Dominus:
^^Sedete hic^ donec uadam illic et orem}^ Et ostenditur adhuc ibidem locus sessionis eorum.
Ibidem eciam ostenditur locus, in quo tentus fuit a turbis, luda eum osculo tradente. Et
uidetur impressio caluarie eius superius in rupe dependente et liniamenta ^"'^) uerticis et

a) non St. imtic h. — b) et om. 8t. — c) cttm St. tameii h. — d) descendens St h. — e) eccleaia ipea
St. ecclesiarn ipsam h. — f) peruenies om. St. pcrucnitur h., sed in margine! — g) currens St.
currit h. — h) hostium, hostio passim St. — i) erit St h. exit Cod. Bern. — k) aim St. sub h.

V. Robinson Pal. II. 203. Tobler Die Siloah- est fontem draconis convenire in fontem Ma-

quelle p. 183. riae, citans varios scriptores annotatione 3 pa-

405) Sepulcrum — xHrginis gloriose] nunc ginae II. Burchardus vero h. 1. eundem fontem,

Dschesmanijeh s. Sitti Mariam. V. Tobler Die quem Toblero Die Siloahquelle p. 170 nota 5

Siloah(juelle p. 143 — 191. liobinson Pal. I. referente alii quoquc peregrinatores coUauda-

3S8 not. 1. ruut, fonte Mariae aliquanto superius e regione

466) parum iamen — superjicie erat] De hoc portae vallis losaphat situm dicit. Est idem

Burchardi loco v. Tobler Die Siloahq. p. 183. fons , quem commemorant Helfricus, Briemlius,

467; Ecclesia humida] De his Burchardi ver- Lusignanus, quem igitiu* a Burchardo iam com-

bis V. Tobler Die Siloahquelle p. 186. memoratum esse videmus. Quod fugit Toble-

468; quia torrens Cedron] Cf. Toblcr Die rum, qui anno demum 1483 primam eius men-

Siloahq. p. 185, ubi ipsa Burchardi verba trac- tioncm factam esse coniecit.
tantur. 472) Oethsemant] V. Tobler Die Siloahq.

469; exuberans exit] Negat hoc Toblerus, p. 191 — 222. Forma Gethsemam est graeca

hunc ipsum locum et citans et refellens in li- re&arjfictvij , per itacismum lecta, ut lordan»,

bro inscripto Die Siloahquelle p. 185. non Iordan«5, ex graeco ^IoQdavYig a Burchardo

470) in Nehemia] II. 13. et aliis formari videtur.

Al\) fons draconis] V. Tobler Die Siloahq. 473) liniaynenta] Si supra veram scriptio-

p. 2. Kitter XVI. p. 371. 443. Toblerus auctor nem coniectura assecuti sumus, hic quoqne,

69

capillorum eius. Quam impressionem dicitur fecissc rupem apprehendendo; cum a turbis
teneretur. Et nota, quod de ipso lapide nec pnluis, ut ita dicam, deponi potest, cum
tamen multum laborauerim ferreis instrumentis, ut inde mecum aliquid portarem^ et ta-
men plene uidentur in eo impressiones predicte, ac si de pasta esset rupes ipsa.

De Gethsemani quantum iactus est lapidis contra austrum est locus, ubi auulsus
ab eis orauit, et facius est sudor eius sicut gutte sanguinis decurrentis in terram*'^*). Ubi
eciam similis lapis est, similes impressiones habens genuum et manuum eius.

Inter himc locum et Gethsemani ante- ecclesiam beate uirginis transit uia, qua
ascenditur in montem oliueti et in Bethaniam et ad lordanem.

De loco orationis ^'*) Domini phis quam iactus sit lapidis^ contra austrimi, in op-
posito templi et in pede montis oliueti, in ualle losaphat est sepulcrum*) regis *"**), ha-
bens superpositam piramidem ualde pulchram.

Sub monte Sion contra regiam Salomonis in occidentali latere uallis losaphat est
fons Siloe*'^'''), de quo per aqueductum*'^) fluit aqua in piscinam superiorem et in nata-
toriam Siloe, quando fons ibidem habundat aquis ; non enim fluit iugiter, sed interpolatim.

Ambe autem iste piscine sunt in pede montis Sion, inter ipsum et Acheldemach.
Accedit insuper ad has piscinas eciam aqua de fonte Gion^) inferiore*'^^), qui oritur sub
agro fullonis iuxta locum stationis Rabsaces, ubi exprobrauit Domino*®^).

luxta piscinas istas ad iactum lapidis ultra uallem in parte eius australi est ager
Acheldemach^^^), ubi est sepultura peregrinorum , empta XXX argenteis, quibus ludas
uendidit Dominum. Multa^) sunt in agro isto sepulcra preciosa.

Infra piscinas istas et agrum Acheldemach contra orientem descendit**) torrens
Cedron ^®^) collectis insuper aquis, quas secum trahit de partibus superioribus, scilicet de
Rama et Anathoth et sepulcro regine labenorum^)^^^)^ Et longe sub sepulcro beate uir-

a) est sepulcrum om. St., habet h. — b; gyon St. — c) msta St. multa h. — d) descendens St. fk-
scendit h. — e) labanortim St.

sicuti VI. 8, ^mmmenta, non /mcamenta, Bcrip- 480) Rabsaces — Domino] V. lesaiae c.

sit Burchardus. XXXVI et XXXVII.

474) decurrentis in terram] V. Lucae XXII. 481) Acheldemach] Hakeldama.
44. 482) Cedron] KJdron.

475) De loco orationis] V. Tobler Die Si- 483) sepulcro regine labenorum] Sunt, quae
loahq. p. 208 sqq. vulgo feruntur, sepulcra regum. V. Robinson

476) est sepulcrum regis] De quo v. Tobler Pal. 11. 188—194. loseph. B. J. V. 4, 2.
Die Siloahquelle p. 304 sq. Pausan. Descr. Graec. VIII. 16 in iine. — Ce-

411) fons Siloe] Hunc Burchardi locum com- terum Burchardi locum more suo ad verbum

mentatur Robinson Pal. II. 144. Fons Siloe descripsit Marinus Sanutus Tors. secreta fidel.

est fons Mariae, quem libro saepe coUaudato cruc. lib. III parte XIV cap. IX p. 255. Ne-

descripsit Titus Toblerus. que igitur erat, quod hunc, non Burchardum

478) per aqueductum] Huuc anno 1846 Ti- auctorem citaret Robinsonus Pal. II. 193. An-
tus Toblerus ipse suis pedibus penetravit. Vid. tiqua quidem scriptio est labenorum , quam
Die Siloahquelle p. 7 sq. Sanutus quoque habet p. 255, qui paulo infe-

479) de fonte Gion inferiore] Cf. quae su- rius p. 256 Abigenorum reginam dicit Ilele-
pra VIII. 1 p. 142 exstant: et de fonte infe- nam, oblitus, quae paulo ante a Burchardo de-
riori Gion. Est recens Birket es-SuIt&n, lacus scripsit. labenorum est i. q. Adiabenorum.
Sultani. V. Tobler Topogr. v. Jerus. U. 69 Heleua, Adiabenaeorum regina, regum Izatae
et not. 9. et Monobazae mater, cum filiis ad ludaismum

70

ginis auditur strepitus eius sub terra descendentis ad loeum istum. lunguntur ei insuper
aque exeimtes de piscinis istis, et sic omnes descendunt in uallem Gehennon*'^*), que di-
citur eciam locus Tophet*^^). In qua ualie est lapis Zoheleth. Ibidem est eciam fons Ro-
gel^^^), ubi Adonias*'*^) fecit conuiuium uolens regnare. Ibidem eciam sepultus fuit
Ysaias; qui iuxta fontem Siloe serra fuit sectus^^^}. Qui locus distat ab isto plus quam
iacere potest arcus. — Et sunt loca illa amenissima et orti et uiridaria; et deliciis plena;
et torrens Cedron rigat ea.

Super hunc locum est mons offensionis^'^"^). Et lucus fuit in ualle ista ^^"); et trai-
ciebant*^0 filios suos per ignem, et coiebant idola ibi.

Hec de hiis, que sunt dicta circa ciuitatem, sufficiant.

Nota crgO; quod loca multa sancta sunt in ciuitate ad deuotionem excitancia; tot,
quod dies non sufficit ad peragendum singula. Ecclesia tamen sancti sepulcri*^-) tenet
inter onmia principatum.

Ecclcsia ista rotunda est; et habet per diametrum inter coiumpnas LXXITT pedes^
preter absides, que habent per circuitimi a muro exteriori ecclesie XXX pedes. Super
sepulcrum Domini, quod est in medio ecclesie, est apertura rotunda^^^), ita ut tota
crypta*) sepulcri sit sub diuu.

Oolgatana autem ecclesia adheret isti, et est oblonga, loco chori ecclesie sancti se-
pulcri adiuncta, sed parum demissior. Sunt tamen ambe sub uno tecto.

Spelunca, in qua est sepulcrum Domini, habet in longitudine VIII pedes, in latitu-
dine similiter VIII, exterius undique tecta marmore, sed interius est rupcs nuda, sicut
fuit in tempore sepulture. Ostium ad hanc speluncam intrat*^^) ab oriente, demissum
ualde et paruimi.

Tumba uero sancti sepulcri est ad dextram intrantis iuxta parietem ad septen-
trionem, de marmore grisei coloris, alta a supei-licie pauimenti tribus palmis, longa pe-
dibus VIII, sicut est interius ipsa crypta^) siue spelunca, et ex omni parte clausa; nec
lumen potest haberi inti*insecus ab extrinseco , quia fenestra non est, mittens Imuen in-
tus. Sed pendent IX lampades super sepulcrum Domini, ministrantes Imnen intus. Alia

a) acripta St. — b) acripta St

coQversa Hicrosolyma transmigravit Imperatoris 207, quo teste nuuc morus prope fontem Siloah

Claudii temporibus. Cf. Kitter X. 252. monstratur tanquam, locus sepulturae lesaiae.

4S4) Gehennon] Hinuom. V. Toblcr To- Inspice Vandeveldii ichnograpbiam, in qua mo-

pogr. V. Jerus. U. 39 sqq. rus illa lepidissime picta non desideratur.

485) 7'ophet] Thaphet s. Tophct altare erat 489) mons ojlsnsionis] nunc Dschebel Baten
in valle Ge Ben Hinnom. V. Tobler Top. v. el-Hawa. Cf. Tobler Die Siloahq. p. 77—81.
Jerus. II. 44, qui docet Burchardi sententiam, 490) in valle ista] Gehemion. Cf. Tobler
qui Tophet idem csse censet quod Geliennon, Topogr. v. Jerus. IL 45.

confirmari auctoritate leremiae VH. 32. 491) traiciehant] traducebant Cf. Ezech.

486) fons Roget] Hunc Burchardi locum XX. 31.

commentatur et in usus suos convertit Kobin- 492) ecclesia sancti sepulcri\ Quam summa

sonus Pal. II. 140 sq. Fons Kogel ab aliis Hiobo cum diligentia describit Toblerus libro inscripto:

et lacobo adscribitur: v. Tobler Top. v. Jerus. Golgatha, qui prodiit Fani Sancti GalH et Ber-

p. 59 sq. nae 1851.

487) Adonias] I Reg. I. 9. 493) apertura rotunda] V. Tobler Golg.
4S8) serra fuit sectus] V. Tobler Topogr. p. 125.

V. Jerus. II. 205. De quercu Kogel, sub qua 494) speluncam intrat] Fortasse legendum

lesaias sepultus fuisse dicitur, v. Tobler p. 203 — est intratur,'

71

eciam spelunca est ante speluncam istam; eiusdem longitudinis et latitudinis et disposi-
tionis intra et extra. Et uidentur iste due extra existenti esse Tma^ sed cum intraueris;
tddebis eas ab inuicem per medium separatas^). Intratur autem primo ista et demum
alia, in qua est sepulcrum. In istam exteriorem intrauerunt mulieres, quando dicebant:
yiQois reuoluet nobis lapidem?"*'**^) et cetera. Et iste lapis erat aduolutus ostio spe-
lunce interioris, et iacet hodie magna pars eius ante ostium spelunce interioris , cui fue-
rat aduolutus, in medio istius. Alia uero pars eius translata est in montem Sion pro
lapide supponendo altari. Quem eciam ibidem uidi.

Mans caluarie , in quo Dominus crucifixus est, distat a loco sepidcri per CXX pe-
des**)*"^). Et ascenditur ad locum, ubi crux infixa fuit rupi, per XVIII pedes^)*^") a
superficie pauimenti ecclesie. Scissio petre eiusdem, in qua crux fuit fixa, tante capa-
citatis est, ut caput meum. Et descendit longitudo eius de loco crucifixionis usque ad
pauimentum inferius per XVIII pedes**)^®®), et color sanguinis Domini nostri Ihesu Chri-
sti apparet hodie in ipsa scissione petre. Et scissio ipsa erat sub manu eius sinistra.
Altare eciam edificatum est iuxta eiun locum manus sinistre, ualde decorum, de marmore.
Ego dixi missam de passione et legi passionem secundum lohannem in missa in loco
ipso passionis Christi.

Pauimentum*^) huius capelle stratum est de marmore totiun, et parietes sunt tecti
marmore et opere musiuo dccorati de auro purissimo.

De cahiaria contra orientem 24 pedibus est altare quoddam, sub quo est pars
columpne, ad quam Dominus^) fuit flageUatus, illuc translata de domo Pilati, et sub
lapide altaris est tecta, ita ut a fidelibus possit tangi, uideri et osculari. Est autem de
lapide porfiritico subnigro, habens maculas rubeas naturaliter, quas credit uulgus tinctu-
ras^ esse sanguinis Christi.

Alia pars coliufnpne dicitur translata esse Constantinopolim.

De altari columpne huius contra orientem ad X pedes descenditur per gradus
XLVni^)*^'') ad locum, ubi ab Helena fuit crux inuenta.

Et est ibi capella et due aharia longe infra terram.

Iste locus , in quo fuit crux defossa , iddetur mihi fuisse imum de fossatis ciuita-
tis, in quod cruces depositis corporibus misse ftierunt et desuper sordes ciuitatis com-
portate, donec per Helenam loco mundato crux est inuenta. Prope enim ciuitatem erat
locus passionis et ortus in loco ilio.

Locus uero, in quo stetit beata uirgo cum mulieribus aliis iuxta crucem, non fuit
8ub ipso braehio crucis ad aquilonem, sed ante faciem filii fere ad occidentem. Mon-
stratur enim locus stationis eius contra faciem filii pendentis in cruce sub monte et ritpe,

a) eam — acjiaratam St. eaa — separatas h. — b) per 700 pedes St h. per CXX habent codd. vrat
— c) per ig pedes St. Hoc ig ortum est ex numero 18. — d) per igu (i. e. IS) pecJes St per
XV III pedes h. — e) Ab hoc verbo in St. incipit versus novus, et margini adscripta sunt verba :
Hic introthic — f ) Vocab. Dominus om. St. , habet h. — g) picturas St tincturas h. — h)
98 St XLVIII h.

495) reuoluet nohis lapidemf] Cf. Tobler 49S) inferius per XVIII pedes] Toblerus
Golg. p. 173. XXVIII pedes dare videtur. V. Tobler Golg.

496) CXX pedes] V. Tobler Golg. p. 28. p. 341.

497) rupi per XVIII] Alii legunt XXVIII. 499) per gradus XLVIII] V. Tobler Golg.
V. Tobler Golg. p. 257. p. 308.

72

in qua crux fuit fixa^*^"). £t ueneranter habetur a fidclibus. Quem eeiam locum sepe
uidi. Ipse eciam Christus faciem uertit contra occidentem pendens in cruce, non ad
orientem'^), ut uolunt quidam. Quod patet ex eo^ quod uorago illa magna^ de qua dic-
tum est supra; que fuit ab occidente pro fossato ciuitatis, erat retro crucem, etin ipsam
fiiit crux proiecta et postmodum inuenta; ut dictum est ante.

Multa altaria sunt in ecclesia ista et decenter ornata.

Ante ostium occidentale huius ecclesie foris est locus, ubi Maria Egyptiaca^^^)
orans ante imaginem beate uirginis, cum diuinitus remota fuisset, uolens intrare templum,
consolationem per responsum beate uirginis recepit.

Inde procedendo contra turrim Dauid et montem Sion est locus, ubi ab Herode
Agrippa fuit heatus lacobus decollatus ^^'^), Deinde eundo in montem Sion reperies do-
mum Cayphe^^^), in qua ludei Christo illuserunt, et locum, in quo ipsum recluserunt us-
que mane, qui locus carcer Domini'^^*) appellatur. Inde quantum iactus est lapidis, con-
tra austrum, est locus, in quo beata Maria^) uirgo migrauit ^*^^) et habitauit, quamdiu^)
uixit post ascensionem Domini. Huic loco prope est cenaculum grande, in quo Dominus
cenauit cum discipulis ^®*^) , pedes eorum lauit, corpus suum et sanguinem tradidit; post
resurrectionem apparuit pluries, Mathias sorte electus est, Spiritus Sanctus datus est^**^,),
et multa gloriosa opera impleta sunt.

3 Et nota, quod ciuitas lerusalem sita est in loco multum eminenti. £t de ea uide-
tur tota Arabia et mons Abarim'*) et Nebo et Phasga®) et^) pianicies lordanis et leri-
cho et mare mortuum usque ad Petram deserti. Nec uidi ciuitatem uel locum, qui pul-
chriorem haberet prospectimi. Ad ipsam autem ascenditur ab omui parte, quia sita est
in loco alciori, qui est in terra illa, preter Silo ^®^), que distat ab ea per duas leucas.

4 De magnitudine autem sanctc ciuitatis sciendum, quod secundum losephum ^**')
absque moute Sion habuit ambitus ciuitatis per gyrum XXXIII stadia. Cum ipso autem
monte murus exterior, scilicet tercius murus, secundum eundem losephum habuit XC
turrcs, singulis turribus per CC cubitus distantibus, hoc est«f) per CCC pedes, qui fa-
ciunt LX passus, qui fuerunt inter turreni et turrem. Multipiicatis igitur LX passibus
per XC turres exibunt passus 5400**), qui faciunt ambitum ciuitatis*). Cum igitur 125^)
passus faciimt unum stadium, si diuiseris ') 5400 "0 per 125, exibunt 40°) sta-

a) Verba non ad orientern om. St. — b) Maria om. St., habet h. - c) tUu St quamdia h. — d)
Arahum St. Cf. VII. 33. — e) Phasga om. St. — i) et aiite vocab. planicies om. St h. — g)
est om. St, habet h. — h) 2400 St. 5400 h. — i) citata (citatria) St — k) 12 passus St. cenimn
vigintt quinque h. — 1) diuersi sunt St. diuiseris h. — m) 1400 per 12 St 5400 per 125 h. — n)
240 stculia St 33 stadia et passus 25, qui faciunt quinque miliarta et i^assus XXV. h.

500) Locus uero — crux fuit fixa] V. Tob- 505) migrauit] diom obiit V. Tobler To-
ler Golg. p. 377. pogr. v. Jerus. II. 104.

501) Maria Egyptiaca] V. Tobler Golg. 50G) cenaculum — discipulis] Arabice dici-
p. 378 8(iq. tur ol-Ascha. V. Tobler Topogr. v. Jerus. II.

502) lacobus decollatus] Nunc Deir Mar 99. 105.

lakub. De hoc nostro loco v. Tobler Topogr. 507) Spiritus Sanctus datus est] V. Tobler

I. 359. Top. v. Jerus. II. 100.

503) domum Cayphe] V. Tobler Topogr. v. 508) Silo] Silo antiqua est rccens Seilun,
Jerus. II. 156 sqq. sed Burchardus dicit Nebi Samwil. V. Robin-

504) carcer Domini] Habs el-Messieh. V. sou Pal. III. 307.

Tobler Topogr. v. Jerus. II. 159 et 163. 509) losephum] B. J. V. 4, 3. ""

73

dia*^®), que faciunt V milliaria ^ * *) ; et iste fuit ambitus ciuitatis tempore euersionis,
que facta est per Romanos; sicut dicit losephus. Sed postea Christiani ciuitatem ampli-
ficauerunt^), includentes locum sepulcri Domini. Dicit enim uenerabilis dominus et pa-
ter lacobus de UitriacO; ierosolimitanus patriarcha^^^), in libro suo, quem de conquesta
terre sancte composuit, inter cetera ita scribens: ^;£st autem sepius nominata et sepe no-
minanda ciuitas secundum omnes eius partes in monte sublimi sita, muro ualido undique
cincta; nec nimia paruitate angusta^ nec magnitudine cuiquam fastidiosa. A muro nam-
que usque ad murum habet distanciam quantum quater bonus potest iacere arcus^ ha-
bens insuper a parte occidentali munitionem ex lapidibus quadris ex cemento et plumbo
indissolubiliter compaginatam ^ que ex uno latere pro muro est ciuitati et turris Dauid
appellatur. Ipsa eadem est^ que a quibusdam eciam Antonii dicitur et montem ISion
habet ab austro, in quo Dauid sibi habitaculum fecit, in quo eciam cum aliis regibus est
sepultus. £t eam ciuitatem Dauid appellauit. Mons autem caluarie, in quo Domiims
est crucifixus; a parte occidentis erat extra murum ciuitatis; sed Helius Adrianus ciuita-
tem ipsam per Titum et Uespasianum destructam reparauit et in tantum ampliauit^
quod locum crucifixionis et sepulture intra murorum ambitum inclusit, omni situ eiu8
manente ut prius." Huc usque uerba domini lacobi.

Ceterum de portis eius et montibus circa eam positis et locis eius disseramus. 5
Prima igitur erat porta Dauid'^^^). Que erat in latere montis Siou contra occi-
dentem, ubi erat angulus ciuitatis inferioris oppositus ^) turri Dauid, in loco illo, ubi due
uoragines a se inuicem separabantur , quarum una contra aquilonem, alia procedebat *')
contra orientem. £t erat ibi testudo^'^) facta ultra uaUem contra portam, per quam
erat exitus ciuitatis. Ad dextram huius testudinis ludas in sycomoro quodam laqueo se
suspendit^^'^). Ista**) porta dicebatur piscium, quia per eam uia erat de loppe et Dios-
poli®) et maritima, unde ducebantur pisces. Dicebatur^) autem negociatorum , quia per
eam uia erat in Bethlehem et in £bron et Gazam et in £gyptum et £thiopiam. Dice-
batur eciam porta Dauid, quia turris Dauid et ciuitas eiusdem imminebante) desuper.

Secunda porta ab ista fuit in eadem parte niuri, respiciens scilicet oecidentem,

a) amplicauerunt St. ampliauerunt h. — b) in floris oppositis St. inferioris oppositus h. — c) pro-
cedebatur St. procedebat h. — d) ita St. ista h. — e) diaspoli St. — f ) tUcebantur St. diceba-
tur h. — g) imminebat St h.

510) exihunt 40 stadia] Sunt 43 stadia et referat, Staphorstii senteutia in eo niti videtur,
25 passus, sed numerus corrotundatus esse vi- quod hic pleuo nomine, additis honorum, quos
detur. dicunt, titulis appelletur lacobus. Sed cf. Wil-

511) V milliaria] S stadia aequant unum brandum de Aldenborch I. xxvn. 17, ubi lier-
milliarium romanum. maunus de Lugonne, quamvis vita defunctus,

512) Dicit enim — patriarcha] Cf. quae simili ratione pleno nomine appellatur. Neque
de munere patriarchae h. 1. errore lacobo de intelligimus , cur non honoris et auctoritatis au-
Vitriaco adscripto annotavimus supra nota 280 gendae causa sciiptorem qualemcunque pleno
ad VI. 5. Sed ex hoc nostro Burchardi loco, nomine citare potuerit Burchardus.

cui superiorem illum adderet licebat, Nicol. Sta- 513) porta Dauid] Nunc porta ioppeusis,

phorstius in historia ecclesiae hamburgcnsis par- Bab el-Khalil, olim Bab el-Mihrab. V. Tobler

tis I vol. 111 p. 355 efticere voluit, Burchar- Topogr. v. Jenis. 1. 144 sqq. 165 sq. 173.
dumlacobi de Vitriaco tanquam vivi mentionem 514) testudo] V. Tobler Topogr. v. Jer. 1.

iniisse („von welchem unser Verfasser als einem 211 not. 1 .

npch lebenden redet**). In quo eiTare videtur. 515) ludns — se subpendit] V. Tobler Top.

Quum enim tempus praesens verbi dicit nihil v. Jerus. 1. 211. 249.

10

74

sed ab hac distabat contra aquilonein, et diccbatur uetus^^^)^ quia fuit illic a tempore
lebuseorum. Dicebatur autem iudiciaria, quando^) ante eam iudicium agitabatur et^ que
iudicata iam erant per sentenciam^ extra eam mandabantur executioni. Extra hanc fuit
Dominus crucifixus, nam lithostratos^^''), locus scilicet iudicii; est intra muros ciuitatis
iuxta eam. Huius porte uestigia adhuc apparent in muro ueteri ciuitatis; in nouo uero
muro; qui includit sepulcrum Domini; respondet ei porta eodem nomine appellata. £t
ducit in Silo et Bethoron et Gabaon.

Tercia porta est ab ista contra ariuilonem, et dicitur /?or<a Effraym^^^)^ quia per
eam ad montem Effraym iter erat In ea conueniebat nouus murus cum uoteri^*^), qui
factus fuit propter**) sepulcrum Domini includendum. Dicitur nunc porta sancti Siephani,
qui extra eam fuit lapidatus. Hec ducit in Sichem et Samariam et Galileam.

Quarta porta est ab ista contra orientem in angulo ciuitatis super torrentem Ce-
dron, dicta poria anguli'^^^), Dicta est eciam porta Beniamin'^^^), quia per eam fuit uia
in Anathoth et in Bethel et in desertum et ad ciuitates alias Beniamin.

Quinta porta erat contra austrum ab ista, et dicitur sierquilinii^'^) Qi stercoris, sita
super torrentem Cedron. Et per eam descendebant tempore pluuie sordes ciuitatis in
torrentem. Per istam similiter erat uia in desertum. Sed non erat porta ista multum
populosa, quia loca contra eam posita erant barbare habitationis.

Sexta porta*^) similiter contra austrum super torrentem Cedron, porta gregis^^^)
dicta; quia per eam inducebantur greges, que in templo immolande erant^ quia piscina
probatica prope erat. Dicta fuit eciam /?ar<a ualiis'''^*), quia per eam in uallem losaphat
erat uia. Et distat ab ea sepulcrum beate uirginis quantum iactus est lapidis. Huic
imminebat turris, que dicebatur Phaselus^^^), ab Herode rege facta. Dicebatur eciam
porta fontis draconis ^'^^) ^ quia fons, qui dicebatur draconis^ erat ante eam. Et per uiam
hanc itur in montem oliueti et in Bethaniam et ad lordanem.

Septima porta erat ab ista similiter contra austrum, dicta por/a aurea^'^"^). Et erat

a) (juando St. quta h. — b) prope St. propter h. — c) Sej-ta porta ah iaia St. Sed libri typis ex-
pressi non habout verba ah ista.

516) porta uetus] V. Tobler Top. v. Jerus. ris, est porta Herodis: v. ral. II. 171 not 3.
I. 253 — 257. Qui, quo loco nunc ostenditur, Nunc vocatur Bab es-Saheri.

nunquain portam fuisse censet. Cf. Robinson 522) porta — sterquilinii] V. Robinson PaL

Pal. II. 119, qui eam uunc Serb arabice dici II. 123 et Tobler Top. v. Jer. I. 178 not. 8.

tradit. Qui de hoc Burchardi loco disputant. Cf. etiam

517) lithostratos] Lithojf/ratos medio aevo Tobler Topogr. v. Jerus. I. 151 sq.

dicitur pro litho^frotos. V. Vulg. apud loh. 523) porta gregis] porta ovium. V. Tobler

XIX. 13. Cf. Tobler Top. v. Jerus. I. 222 1'opogr. v. Jerus. I. 175.

227. 52^^ porta uallis] porta vallis losaphat,

518) porte Effraym] Porta Ephraim est Porta Stephani, Bab el-Asbat b. Sob&t. Cf. Tob-

porta Damasci. BAb el-Amud, el-GhorAb. V. ''' ?1"P- ^" '^!'™''- V/"' / ? T ^' . .
Tobler Top. V. Jer. p. 148 «qq. not. 2, p. 173 ^f? '"7* - Phasdm] lurns PhasaeU

not. 6. Robinson Pal. II. 117. "'"' ^"=' ''^ «^"dentem versus prope Hippi-

cum fuisse iam supra dictum est. V. Tobler

519) murus cum ueteri] V. Tobler Topogr. rj^ Jerus I 82
v. Jerus. I. 173 not. 6. ^26) porta fontis draconis] V. Robinson

520) porta anguli] V. II Chron. XXV. 23. Pal. II. 117. Nehem. 11. 13.

XXVI. 9. Robinson Pal. II. 116. 121 not. 3. 527; porta aurea] V. Tobler Top. v. Jerus.

521) porta Deniamin] Robinsonum si sequa- I. p. 155 — 159. p. 164, p. 176 — 178.

75

Buper torrentem Cedron similiter, sed in atrio templi. Hoc tamen scito, quod hec non
erat porta ciuitatis, sed templi. Per eam siquidem erat uia de monte oliueti per com-
pendium quoddam ultra uallem losaphat per testudinem quandam. £t intra istam erat
parta templi, que dicebatur speciosa^)^-^). De hac erat uia in Bethaniam et lericho et
lordanem.

Octaua porta fuit a superiore similiter australis; super torrentem Cedi'on in ualle
sita, inter montem Sion et montem templi. Et dicebatur porta /antis Siloe siue porta
aquarum^^\ quia ducebat ad fontem et natatoriam Siloe et uallem Gehennon**; et Achel-
demach et ad ortum regis. Ego pocius credo hanc fuisse portam sterquilinii secundum
situm locorum; quam aliam supradictam. Nec credo, quod plures porte "") fuerint in leru-
salem; quia secundum ciuitatis situm non erant necessarie per totuin circuitum montis
Sion. Et si porta erat necessaria, tamen nullo modo csse poterat ibi^^y^^u^^ q^i^^ dispo-
sitio loci impediebat; qui undique preruptus erat.

Montes^^^) autem circa lerusalem erant isti 6

Ab orientali parte ciuitatis erat mons oliueti^^^), supra illam; maior et alcior cete-
ris montibus^ qui erant cirea illam. In®) eius summitate ediiicata est ecclesia in loco,
ubi Dominus ascendit in celum. In cuius medio est locus ibidem et desuper apertura^^^);
ut pat^at locus eciam in aere, per quem ascendit. Uerum est, quod lapis ille, in quo
stetit ^^*), quando ascendit, et qui uestigia eius impressa tenebat, positus fuit ibidem me-
moria^^^). Lapis ueru ille positus est in obstructionem ostii orientalis sine calce, tameii
et potest bene aliquis inmittere manum et tangere uestigia, sed non uidere. In latere
huius ecclesie adheret capella quedam ad austrum, in qua speiunca^) sepulta«) est Peia-
gjj^h)o3b)^ quondam famosa meretrix, quam Dominus postea graciam penitencie ei confe-
rendo reliquit peccatoribus in exemplum. Dicitur, quod in peccato mortali existens in-
ter tumbura eius et murum proximum non potest transire, sed nescio ueritatem; ego
uidi multos trausire.

In eodem monte contra austrum minus, quam iactus sit lapidis, est alia ecclesia;
que domus panis^^') dicitur, ubi Dominus discipulos docuit orare, et Dominicam Oratio-
nem in lapide ibi scripsit.

Mons offensionis'^^^) contra austi*um illi adiacet, competenter altus, sed per ualiem

a) sponsa St. itpeciosa h. — b) lefienno St h. — c) paries St. porte h. — d) ibi om. St h. — e) Et
St. In editt. — f) spelunca St. om. h. — g) sepuUa om. St. habet h. — h) pelagiragia St.
Pelagia h. Fortasse legendum est: Pelagia agia^ i. e. sancta. Cf. Ducauge v. agins.

528) porta teinpli que dic. speciosa] el-Baha. 534) lapis — tttetit] V. Tobler Die Siioahq.
V. Tobler Top. v. Jer. I. 159, 164, 500 sq. p. 105—113.

529) porta fontis Siloe siue aquarum] Cf. 535) rnemoria] tanquam res memorabilis.

quae annotavimus ad VIII. 1 nota 432. ro^x d 7 • 1 ^r ri^ ui tv c-i i

ro.o n T^ ^- 1 i • . . 536) Pe%ia V. ToblerDieSiloahq. p. 125

530) tbt] rarticulam hanc e couiectura m- ^

serendam duximus.

531; Montes] Aute hauc sectionem aUam ^^^^ ^^"^''^ P^'^^^^ Nunc ecclesia, quae dici-

totam iiiserit editio veneta. ^"^*. ^^ter Noster. V. Tobler Die J^iloahq. p. 239

532; mons oliueti] De quo fusius exponit —243 et imprimis p. 242.
Titus Tobler in libro aureo: Die Siloahquelle 538) mons offeiisionis] Hunc montem Ko-

u. der Oelberg. St. Gallen 1852. binsono teste primus commemorat Burchardus.

533 j et desuper apertura] V. Tobler Die V. Robiuson Pal. II. 42 not. 1., Tobler Die Si-

Siloahquelie p. 98. loahq. p. 77—81.

10*

76

intermediam separantur. Dicitur autem mons offen8ioni8; quia Salomon in eo templum
Moloch posuerat e regione templi; Dominum prouocando.

Subter eum eciam contra austnun est locus Tophet siue Gehennon.

Inter orientem uero ot^) austrum respectu ciuitatis situs est ager Acheldemach^ et
mons desuper ualde altus; qui eodem nomine appellatur^ et fere tenet totam partem au-
stri contra ciuitatem.

Isti ab occidente adheret ager fuUonis ^^'*) et mons desuper eiusdcm altitudinis,
cuius est prior.

Huic ergo agro fullonis adheret mons Oion'^*^) ab occidentali parte ciuitatis^ ita
tamen, ut uia, que precedit de porta Dauid, transeat inter eos. Iste mons Gion ab oc-
cidente supereminet ciuitati, sed paulatim deficit, ita ut contra portam ueterem non sit
multum altus.

Terra*') tamen tumorosa est de cetero contra occidentem et aquilonem usque ad
sepulcrum Ilelene'^^^), quod est contra portam Beniamin super torrentem Cedron coUocatum.

Ultra torrentcm uero Cedron in latere aquilonari montis oliueti est mons alius**^
similiter multiun altus, IV stadiis distans ab lerusalem, ubi Salomon Chamos, idolo Moa-
bitarum, temphim construxit, ubi postea tempore Machabeorum et Romanorum edificatum
fuit castrum, cuius indicia adhuc ibi simt, unde lerosolimite fuerant multipliciter infestati.

Isti montes onmes sunt prope menia ciuitatis, non tamen ita prope, ut inde possit
ciuitas instrumentis aliquibus uel ingeniis impugnari.

Et hcc de situ ciuitatis et portis et montibus circa ipsam dicta sufficiant Cete-
rum ad dcscriptionem partis terre, que adhuc restat, redeamus.

1 IX. De lerusalem igitur procedendo II leucis contra angulum, qui est inter oc-
cidentem et septentrioncm , est mons Silo ''•*'''), qiii nunc ad sanctum Samuelem dicitur, al-
cior utique omnibus montibus, qui smit in tcrra sancta, quantum ad sitiun; omnibus
enim supcreminet. Et distat a (Jabaa /Saulis'^^*) per unam leucam et plus. In hoc loco
luit archa Domini longo tcmpore et tabcTuacuIum federis, quod fecerat Moyses in deserto.

2 De ista ad leucani puruam est Gahaon ^^'Vi, ciuitas Beniamin, sita in eodem monte,
imde et ibi dicitur fuisse excelsuni maxinium ^^^}, Istius ciuitatis incole miserunt ad
losue nuncios in Galgale*^), fraudulcnter facientes cum eo pacem, quasi essent in remotis
partibus constituti.

a) et om. St., habet h. — b) Tercin St. tcrra cd Veu. — c tjagale. St.

539) ager fuUonis\ (^ueiii ab Uakeldama Samuel, ut dicit Burchardus. V. Tobler To-
non tlifferre ceiiset Tobierus. V. Tobler Topogr. pogr. v. Jerus. II. 874 — 8S7.

v.Jer. 11.261 not. 2. Cf. Kobinson l'al. II. 178. 544) Gabaa Saulis] Gibea Beuiamin, recens

540) mons Gion] Nomen hoc nrimus habet ed-Dschebah. V. Tobler 3. Wanderung p. 157
Burchardus auctore Kobins. Pal. U. 25. sq. Vaudeveldius , qui Gibeam cum Tuleil el-

541) sepulcrum Ilelcnae] V. Toblcr To- Ful componit, errare videtur, nosque cum eo
pogr. V. JeruH. II. 291i— 301. 303. nota 371.

542) et mons alius] recens Karem-es-Seiad, 545) Gabaon] Gibeon, recens ed-Dschib. V.
Viri Galilaei. V. Tobler Die 8iloahquelle u. Tobler Topogr. v. Jerus. II. 545 sq. V. van
der Oelberg p. 72 — 77, imprimis p. 74. de Velde Mem. 315 sq. v. liaumer p. 178.

543; mons Silo] Est antiqua Mi^pa, inons 54 ti) e.vcelsufu maximum] Nomen ejt'ce^i li. 1.

Gaudii, arabice en-Nebi Samwil, i. e. propheta jiro substantivo positum est.

77

De lerusalem IIII leucis contra occidentem est Emmaus ^^^)^ ubi Dominus ambu- 3
lans cum duobus discipulis in specie peregrini agnitus est in &actione panis. Hec hodie
NicopoUs^*^ dicitur.

De lerusalemin leucis sub monte Silo contra occidentem est Bethoron inferior^^% 4
de qua mentio in libro losue^*^) et Machabeorum I^^*).

De lerusalem IV leucis et dimidia contra occidentem euntibus Diospolim siue 5
Lyddam est Cariathiarim ^^^) , que fuit una de urbibus Gabaonitarum ^ in qua XX annos
mansit archa Domini, postquam reducta est de Philistiim. A Cariathiarim fere ad occi-
dentem est Lachis^^^); eciam una ex urbibus Gabaonitarum ^ quam obsedit Sennacherib
temporibus Ezechie*).

De Cariathiarim II leucis contra austrum fere est Bethaames opidum^ quod ad dif- 6
ferenciam alterius, que est in Neptalim^*^), dicitur Bethsames lude^^^), ac tamen in rei
ueritate erat de tribu Dan.

In campo huius uille due uacce de Accaron reduxerunt archam Domini, quando
Bethsamite metebant triticum in ualle ; et mortui sunt de ipsis LXX millia plebis , eo
quod uidissent archam Domini nudam.

De lerusalem X leucis contra occidentem est Ramathaym Sophim^^^), que partim 7

a) Verba: A CaricUhiarim — Ezechie non »unt apud St.

547) Emmaus] Si spectes distantiam, quam
Borchardus dat, IV leucarum, h. 1. dicitur re-
cens locus el-Kubebeh, qui cum antiqua Em-
mao componi vulgo solet; sed idem nec Nico-
polis est, neque a ntiqua urbs Emmaus, quae
commemoratur ap. Luc. XXIV. 13. Cf. Tob-
ler Top. V. Jer. 11. 538—45. v. Raumer p. 169.

548) NicopoUs] Antiquior Nicopolis est re-
cens Amwas, quod nomen, si Robinsonum se-
quaris, idem est quod Emmaus^ eaque ipsa est
Emmaus illa, quae commemoratur ap. Luc.
XXIX. 13. Abest quidem Hierosolymis Am-
wIls XI millia pass. rom., 7 ^/3 horas, et Emmaus,
vulgari scriptione si utaris, LX tantum stadia
8. 7 V2 millia pass. rom. ; sed scriptio vulgaris
repudianda est, quum vera scriptio, quam tue-
tur auctoritas non sola duorum codicum anti-
quissimorum, Cyprii seculi IX et Vindobonen-
sis Caesarei seculi VII, et aliorum, nec non
versionis syriacae hierosolymitanae seculi V et
Italae I, sed etiam codicis sinaitici ^ sit Ixo-
Tov i^rjxovxa. Sic igitur legendum est Lucae
XXIV, 13, non f^t/xovTor. Quod suo iure ite-
rum iterumque contendit Kobinsonus Pal. TTT .
281 sq. Cf. N. Forsch. p. 191 — 196, repug-
nante quidem Vandeveldio, qui (Memoir p. 309
sq.) iter illud longius fuisse censet, quam quod
uno die bis iieri possit; quod negat Robinso-
nus. Mea quidem sentcntia verba ap. Luc.
XXIV. 33 ccvxf] T^ (oQa cum praecedentibus

OTt TtQog icKiqav Ictiv coniuncta faciunt cum
Robinsono, qui — ut hoc exegetarum causa
addam — simili sagacia ap. loh. XIX. 14 non
g\ %%vri^ sed / {jQixri\ quod est ap. Marc. XV.
25, legendum esse invenit, monens insuper,
Act. VII. 1«. 'A^Qacni legi pro Iajcw/3 ex Ge-
nesi XXXIII. 18 sq. et ^Isqbiuov nomen reti-
nendum esse ap. Matth. XXVII. 9. V. Ro-
binson N. F. p. 194 n. 1.

549; Bethoron inferior] Beth Horon antiqua
est recens Beit 'Ur et-tahta (i. e. inferior),
quae distiuguitur a Beit 'Ur el-foka (i. e. su-
perior), quae est Hierosolymam inter et Lyddam.

550) losue] XVI. 5, XVII. 13.

551) Machabeorum 1] VII. 39 sqq. IX. 50.

552) Cariathiarim] Kiriath learim, nunc Abu
Gbosch. Cf. Ritter XVt. 108. Kobinson N. F.
p. 205 sq., V. Raumer p. 178. Tobler 3. W. p. 169.

553) Lachis] recens Um-Lakbis. V. van
de Velde Mem. 329. Ceterum locus hic prop-
ter initii sequentis similitudinem apud St. exci-
disse videtur.

554) alterius que est in NephtaUm] Cf. v.
Rauraer p. 163 not. 160.

555) Bethsames lude] nunc 'Ain Schemes.
V. Tobler 3. W. p. 181, vau de Velde memoir
p. 297 sq., V. Raumer p. 163.

556) Ramathaym Sophim] Antiqua Ramah
s. Ramathaim Zophim Vandeveldio auctore est
recens Rameh, quae unam prope horam septen-

78

de tribu Beniamiii; partim de tribu Effraym erat, sita tamen in monte Effraym. Plani-
cies enim illa sic appellatur^ licet mons non sit, sed campus. Dicta fuit Arimathia^ de
qua loseph, nobilis decurio, qui sepliuit Dominum. Samuel propheta erat de eadem*)
oriundus et in ea sepultus. Hodie dicitur Ramula ^^**).

S De Ramula tribus leucis contra occidentem est loppt ciuitas, ubi lonas inirauit

nauem, uolens fugere a facie Domini in Tharsis, hoc est ad insulas maris.

9 Sub ea est lamnia^)^^^)^ portus alius ludee, ad 11 leucas contra austrum. Quem

portum cepit ludas Machabeus et succendit.
10 De lerusalem U leucis contra austrum sita est BethUhem^^% ciuitas illa ueri Dauid

ortu<=) insignis, in sinistra parte iiie, que ducit Ebron, extra uiam tamen ad iactum ar-
cus unius. Prius tamen occurrit stpulcrum Rachel^^^), ad dextram, iuxta uiam. Contra
uero Bethlehem est turris Ader^^^) siue gregis, ubi lacob dicitur aliquanto tempore post
mortem Rachelis mansisse et pecora sua pauisse. Ibidem eciam pastores custodientes
uigilias**) noetis super gregem suum in hora natiuitatis Christi uiderunt et audierunt an-
gelos cantantes „Gloria in excelsis." Qui eciam nunciauerunt natum Saluatorem.

Bethlehem uero sita ost in monte competenter alto, sed arto, qui ab oriente in oc-
cidentem se extendit Ab occidente habet introitum, et ibi est cisterna iuxta portam, de
qua Dauid^^'^) desiderauit bibere, cum esset in presidio.

In fine uero orientali '^*^''*) ciuitatis eiusdem sub rupe, que erat iuxta murum ciui-
tatis et secundum morem terre illius uidetur fuisse locus pro stabulo, habens presepe
excisum de petra, ut moris est facere presepia, ortus est huic mundo de uirgine matre
sol iusticie, Christus lesus, ostendens se sua natiuitate sordes et tenebras mundi ablatu-
rmn, eo quod sordibus nasci et oriri uoluit talis loci.

luxta uero predictam rupem est alia capaeior, IV tamen pedibus distans, sub qua
erat presepc, in quo dulcis puer ille mox natus eoram boue et asino inuolutus fuerat
reclinatus. Uidetur tamen mihi pro certo una tantum rupes fuisse, sed factum est ostium
in medio per rupem, per quod in chorum de capella illa est ascensus. Ad locum autem
dulcissime natiuitatis descenditur ab ecclesia in capellam per X gradus, cuius causas
superius assignaui *"^). Est autem capella ista tota interius facta de opere musiuo et
strata marmore et suuiptuose ualde facta. Super locum illum, ubi beata uirgo peperit,
potest dici missa super tabulam marmoream, que strata est ibi. De lapide eciam nudo
uidetur ibi pars, ubi natus est Christus. Similiter eciam quedam pars presepis, in quo

a) erat de qva St. fuit ile eo \i. — b) iamia St. iania h. — c) ortus St h. ~ d) uigilias om. St,
habet h.

triouem versus Hebronc distat Robinsoui au- 559) Bethlehem] De hac siugulari descrip-

tem sententia est Silba. BurcharduB vero nec Ra- tione exponit Titus Toblerus libro inscripto :

meh, nec Silbam, sed Ramleh dicere et adiisse Bethlehem iu Palastina. St Gallen u. Bem 1849.

videtur. — Cf. Tobler Topogi*. v. Jerus. II. 560) sepnlcrum BarheJ] V. Tobler Topogr.

905; Robiuson Pal. 11. 533 sqq.; van de Velde v. Jerus. 782 sqq.

memoir p. 241. 561) turris Ader] Gader, *■»? hr^n. Cf. Tob-

557) Arimathia — Ramula] Arimathiam Ra- ler Bethlehem p. 256.

mulam non esse docet Tobler Topogr. v. Jerus. 562) cisterna — Dauid] V. Tobler Bethle-

IL 802. hem p. 263 n. 3.

558) lamnia] Antiqua labne, labneel est 563) in fne uero orientalt] V. Tobler Bethl.
recens lebua. Cf. Tobler 3. Wanderung p. 23 sq., p. 141.

V. Raumer p. 184, Ritter XVI. 125 — 127. o^4j cuius caussas superius assignaui]VL\.

79

iacuit ChristuS; relicta esrt Duda. Que loca fideles deuotissime osculantur. Ego steti
nocte una in hijs duobus locis; nunc istum^ nunc illum osculando. Non uidi nec audiui
aliquem; qui dixerit se uidisse ecclesiam tam deuotam toto orbe terrarum. Sunt enim
in ea columpne marmoree per quatuor ordines disposite nobilissime non solum multitu-
dine^ sed magnitudine stupende. Preterea nauis ipsa ecclesie desuper columpnas usque
ad trabes facta est de opere musiuo pulcberrimo et nobilissimo [de*) omnibus historiis a
creatione mundi usque ad aduentum Domini ad iudicium] ^^^). Totum insuper pauimen-
tum ecclesie stratum est marmore diuersorum colorum, quod pictura decorat de omnibus
historiis a creatione mundi usque ad aduentum Domini iad iudicium; quarum^) precium
secundum opinionem multorum non potest estimari. Incredibilia quedam possent de
opere huius ecclesie seribi. Sarraceni quidem omncs ecclesias beate uirginis honorant;
sed precipue istam. Uidi ego in ecclesia ista miraculum gloriosum. Soldanus, uidens
in ecclesia illa ornatum et tabulas et columpnas omnes preciosas ualde, precepit omnia
deponi et portari in Babyloniam, uolens inde palacium suum edificare. Mira res! artifi-
cibus cum instrumentis accedentibus ipso adhuc astante Soldano cum multis aliis de sano
et integro pariete, quem nec acus uidebatur penetrare , serpens mire magnitudinis exiuit
primeque tabule, que occurrit, morsum dedit. Tabula per transuersum crepuit. Secun-
dam adiit terciamquo et quartam et deinceps usque ad tricesimam, et ita omnibus acci-
dit. Omnibus stupentibus et ipso Soldano continuo propositum reuocante^) serpens dis-
paruit. Remansit igitur ecclesia et remanet usque hodie sicut prius; uestigia tamen
corporis serpentis apparent^) usque hodie eciam singulis tabulis, quas transiuit, quasi
combustio quedam igne facta. Et super omnia mirabile uidetur, quomodo serpens ille
procedere potuit per transuersum in pariete, qui erat planus et politissimus, sicut uitrum.

In exitu huius ecclesie contra aquilonem est ambitus claustri monachonim, in quo
est cella beati leronimi ^^^') et lectus eius et sepulcrum et officine claustri, in quo legitur
beatus leronimus prefuisse. In australi parte chori ostenditur locus, ubi magna pars in-
nocentium*^) dicitur interfecta et ibidem sepulta.

De ecclesia ista quantum est iactus lapidis fere contra orientem est ecclesia sancte
Paule et Euatochii^^'), Ubi eciam sunt sepulcra earundem.

De Bethlehem ad diraidiam leucam contra occidentem est uilla nomine Bezek^^^), 11
que habundat optimo uino, ita quod in terra illa non iuiienitur melius. Incole huius uille
omnes sunt Christiani. Isti colunt uineas has et uillarum adiacencium in descensu ual-
lis Raphaym') usque ad torrentem botri, et habent priuilegium a Soldano ibi manendi
et colcndi eas, et reddunt Soldano magnum inde censum.

De Bethlehem VI leucis contra orientem supra mare mortuum est mons Engaddi '^^% 12
de quo dictum est supra.

a) Verba de omnihus — ad iudicium hoc loco errore ponunt St h. — b) quantum St. guarum h. —
c) reuocantihus St. reuocante h. — d) agent St. apparent h. — e) innocentum St h. — f) ra-
phai St.

565) de omnibus historiis — ad iudicium] 567) Paule et Eustochii] V. Tobler Bethle-

Haec verba suo, nisi fallor, loco enunciationis hem p. 199 sq.

continuo sequentis casu quodam mota, quo per- ..^^x r^ ,, ^r r« 1 1 r^

., ,^ ^ , .^ . , . 568) Bezek] V. Tobler TopoCT. v. Jerus.

tinere videbantur, a nobis mserta sunt. ij a\o

566) cella beati leronimt] V. Tobler Bethl.

p. 194. 569) Engaddi — supra] VII. 52.

80

13 De Engaddi III leucis contra austrum cst collis Achila*^), qui postea edificato ibi
ab Herode castro inexpugnabili Maaada ^^^) est appellatus. In hoc loco Dauid Saulem
fiigiens aliquociens latuisse dicitur.

14 De Bethlehem II leucis contra Achilam est ciuitas Tecua, in monte sita^ de qua
fuit Amos propheta; qui eciam sepultus est ibidem, quem OchosiaS; rex lerusalem, nocte
per tempora transfixum interfecit.

Huic ciuitati adiacet desertum Tecuc.

15 Inter Tecuam et Engaddi est uaUin henedicHonis^'^^), ubi losaphat, rex luda ^ pug-
nauit contra Ydumeos et filios Ammon, et uicit eos.

16 luxta hunc locum ad unam leucam est castrum quoddam ab Herode Magno edifi-
catum; quod Herodiujn^''^) dicitur, alto loco situm, ubi idem est sepultuS; ut dicit lose-
phus ^"^^).

17 Dc Tecua ad V leucas inter orientem et austrum est Ziph^'^) opidum, iuxta de-
sertum, quod eciam Ziph dicitur, ubi legitur Dauid latuisse ^*^^).

18 Huic contra austrum adiacet desertum i*/aon*>"^), in quo est mons Carmelus * " "),
ubi habitabat Nabal Carmelus, qui nuncios Dauid repulit.

19 Deserto Maon contra austrum adiacet terra Amalech*^)^"^). Contra maris mortui
linguam ^''•^) est Ciuies Bnrne^^^), de quo Moyses misit XU exploratores.

20 De Bcthlehem III leucis contra austrum, uia, que ducit Ebron, estBethacarem^)^^^)
uilla, in alto loco sita. Cui ad austrum adiacet alia uilla, Rama^^^) nomine, excelsa
ualde, in qua in oolle sublimi stans cum aliis multis uidi totam tel*rani Arabie usque ad

a) Achila om. St. achyle h — b) Machon St. — c) amaleht St. — d) bethaca St.

570) Achila — Afasada] Huuc Burchardi ex Samuelis I. 25. 2: Erat autem vir quis-
locum tractat Robinson (Pal. II. 395 nota V, piaui iu solitudiue Maon, et possessio eius m
quae incipit p. 394), nescins tameu , Burchar- Carmelo. — 8ed haec ost urbs CaimeluSy non
dum primum, uou Breydenbachium vel Adri- mons, id quod vidit Kitter XV (1). 638 sq.
chomium, collem Achillae cum Masada compo- £st receiis Kurmul, Chermulc.

nere. Masada est rccens Sebbeh. V. Kitter 578) terra Amalech] Haec antiquitus inter

XV (1). 656 — 660; van de Velde memoir p. 333. Seir et Engaddi sita orat

571) uallis benedictiojiiif] Kaphar Barucha. 579) Contra maris mortui linguam] Liugua
V. Kittcr XV (1;. 635. II Chroii. 20. 26 me- quum sit proraontorium, Cades Bamea non iini
moratur nr-s ^Ky. maris mortui uieridiem versus supposita, sed

572) Herodium] Kobinsouus Pal. II. 39() aliquanto superius e regione promontorii ilHuf
Herodium in uionte Francorum ponit, ne^ante mare iutrantis upposita fuisse videtur. Sed in
Toblero Topogr. v. Jerus. II. 569 sq. re tam difficili nihil pro certo afBrmarim.

573) losephns] B. .1. I. 21, 10. 580; Cades Barne] Cades Baruca aliis in

574) Ziph] Siph, Tell-Siph, P/^ horas in- reccus 'Aiu el-Weibek, aliis in 'Ain Hasb cou-
ter ortum brumalem et niondicm versus Hcbrone venire videtur. Cf. uotam praecedentem et v.
distare statuitur. V. v. liaumer p. 201, Kitter liaumer p. 189.

XV [\). 636, van de Vclde memoir p. 535. 58 Ij Bethacarem] Beth - Haccerem , recens

575) latvi.^se] Cf. I Sam. XXUI. 14, XXV. Dschebcl Fureidis s. el-Feredis. V. v. Kaumer
2 sq. p. 202, Tobler Topogr. v. Jerus. U. 570 sq.;

576j desertum Afaon] Cf. KitterXV(l}. 639, van de Velde mem. p. 295.
V. Kaumer 191 sq. et van de Velde Mem. 5S2) i^^///^'] Kittero teste Fabri, Burchardum,

p. 332, (jui omnes urbem recentcm Maiu com- ut videtur, secutiis, liamam in monte Fi*anco-

memorant. rum s. paradisi, recente Dschebel el-Feredis,

577; est mons Carmelus] Haec liausta sunt ponit. V. Kitter XV (l;. 620.

81

montem Seyr et omnia loca circa mare mortuum et loca latibulorum Dauid; lordanem
insuper usque Sethim et usque ad montem Abarim. Conti-a occidentem uero uidi totum
littus maris magni ab loppe usque Gazam et Bersabee usque ad desertum Sur; totam
insuper terram Philistiim, a Ramathaym Sophim per Geth et Accaron et Azotum et
lamniam et Ascalonam cum omni planicie sub monte luda.

De Rama plus quam leuca, ad dextram, prope uiam regiam, que ducit Ebron, est 21
Mamhre^)^^^)y ubi habitabat Abraham longo tempore, ubi sedens ad ilicem^^^) Mambre
in ostio tabernaculi sui uidit tres uiros astantes et cetera, ut dicitur Genesi^^^). Ilex
illa hodie ostenditur ante ostium tabernaculi Abrahe. Ucrum illa uetus aruit, sed de
radice eius alia nata est.

De ilice Mambre per dimidiam leucam ad dcxtram iuxta uiam est Ebron^^^), illa 22
uetus ciuitas, quondam Cariatharhe^) ^*''; dicta, in qua regnauit Dauid septem annis
in monte sita<^) bcnc alto et firmo, sed omnino est destructa. Et sunt ruine eius magne,
et uidetur fuisse gloriosa.

De ista ciuitate quantum potest arcus iacere contra austrum est Ebron noua ^^*^), 23
edificata in loco, ubi erat spelunca duplex, in qua sepulti sunt Adam et Eua, Abraham
et Sara, Ysaac et Rebecca, lacob et Lia. Sarraceni circa^) hanc speluncam duplicem
edificauerunt munitionein, firmam ualde, in qua erat ecclesia kathedralis , in cuius muris
uidi lapides XXVI, XXVIII et XXX®) pedum, et non uidi in sicco et plano locum ali-
quem ita firmum. Sepulcrum patriarcharum uisitaui iu loeo isto, et mansi in eo una
nocte.

Dc spelunca duplici contra occidentem, quantum iacere potest arcus, est ager da- 24
mascenus ^^^) , in quo loco plasmatus fuit Adam. Ager iste in rei ueritate ualde rubeam
habct terram, que omnino flexibilis, sicut cera. De qua tuli in magna quantitate. Si-
militer faciunt peregrini alii et Christiani uisitantes loca ista. Sarraceni insuper terram
istam portant camelis in Egyptum et Ethiopiam et Yndiam et ad alia loca, pro specie-
bus ualde caris uendentes eam. Et tamen modica apparet fossio illo^ in loco. Dicitur
enim, quod anno reuoluto, quantumcunque magna sit fossio, semper miraculose repletur.
Sed oblitus fui querere rei ueritatem; hoc tamen dico, quod modica fuit fossio, cum
essem ibi , ita quod uix quatuor uiri sedissent in ea ; nec erat profundior , quam usque
scapulas meas. Dicitur tamen, quod, quicunque terram istam secum portat, animal*^)
eum non oftendit. Hominem insuper dicitur a casu conseruare. Uallis ista contra Ebron
fertilis est nimis et amena.

De fossa ista contra austrum ad iactum arcus est locus, ubi Cayn Abel, frati^em 25

a) nianhre St. — b) atliarhe St h. — c) sita et St. — d) circa om. St., habet h. — e) 26 , 28 et 20
2)eduin St. — f ) tlla St h. — g) atl mal St. animal h.

583) Majnhy^e] Nunc er-Ram prope Hebron. 587) Cariatharhe] Est Kiriath Arba s. urbs
Vid. V. Rauraer p. 182 n. 797. Qui citat Ro- Arba. V. Ritter XVI. 211 sq.

binBonuni Biblioth. sacra 1843 u. 1 p. 52 sq. 588) Ehron noua] recens el-Khalil s. Khiilil,

584) ilirem] Quam sindidn dicunt Arabes. V. i. e. amicus, s. Abraharaus, araicus Dei. Sed eadera
Ritter XVI. 222 sqq. Cf.Robinson Pal. II.717 8q. a seculo inde XII Tell-Beilun fuisse traditur.

585) Genesi] XVIII. 1 — 3. Denique alii alios ei locos assignant. V. van

586) Ehron] Hebron a crucesignatis appel- de Velde Mem. p. 319 sq.

labatur castellum sancti Abraharai. De quo v. 589) ager damascenus] V. Ritter XVI.

Ritter XVI. 210. 212 sq.

11

82

suum, interfecit ^^^). Item de fossa eadem contra occidentem, quantum bis potest iacere
arcuS; in monte quodam a latere Ebron est spelunca quedam in rupe, ubi Adam et
Eua^^^) Abel, filium suum, luxerimt C annis. Sunt liodie in spelunca lecti amborum et
fons intus scaturiens^ de quo biberunt.
20 De Ebron 11 leucis contra austrum est Dahir^ que est Cariathsepher^'^^), id est ciui-

tas literarum^ quani cepit Othoniel, tilius *) Cenez ^), frater Caleb iunior, et dedit ei Axam,
filiam suam''*^^^

27 De Ebron II leucis contra aquilonem est Neheleschol*^)^^"*), i. e. torrens botri ^^J)
uel uallis lacrimarum, unde exploratores tiderunt pahnitem'^} cum uua sua^^*^), quam
portabant in uecte*') duo uiri.

Ad leuam huius uallis per dimidiam leucam descendit riuus, in quo Philippus
b^ptizauit eunuchum'^'*").

28 De Neheleschol IV leucis contra lerusalem est (lomus Zacharie^^''}, in quam in-
traiiit beata uirgo et sahitauit Elizabeth. Ubi eciam natus beutus lohannes baptista.

29 De domo illa II leucis contra aquilonem est Aobe'"'^-*), ciuitas sacerdotum, ubi
Dauid ab Abimelech sacerdote accepit gladiura Goliad Gethei.

30 De Bethlehem una leuca et phis, uia, que ducit Tecuam, est sepulcrnm sancti Ka-
rioth^)^^^^^) abbatis cum suis monachis, qui omnes eo migrante migrauerunt. Et fuit
quondam concursus magnus ad locum ipsum.

INCIPIT PRIMA DIUISIO QUARTE AUSTRALIS.

1 X. Prima diuisio quarte australis incipit ab Accon, sicut omnes alie. In qua
primo IUI leucis de Accon occurrit ciuitas Cayphas^'*^^^), sub pede montis Carmeli.

2 De Caypha III leucis contra austrum est Castrvm peregrinorum •'"'-/ fratrum mi-

a) Verba Othonid filius om. St h — b» Cenez auper Caleph St. — c} ue^^lUschol St. — d) planiciem
St. palniiteju h. ~ e"! nocte St h. nevte Ed. Ven. — f ) Karrioth St. Cod. Beni. habct Kariton.

590) Criyn — m^er/ec/f] V. Ritter XVI 213. 59S; domus Zarhariae] Prope 'Ain Kanm

591) Adam et Eua] V. Ritter XVI. 213. est Mar Sak&rieh, domus Zachariae, quae sunt
592» Dabir, que est Cariathsepher] Debir, ruinae ampliores. V. Tobler Topogr. v. Jerus.

Kiriath Sannah s. Sepher, est Dilbeh, nuuc rui- II. 354 — 304. Qni recentem luttam, quae sit

nae hi via ad Doberijeh duceute, duas prope antiquii urbs luda, verum nati lohannis bapti-

horas ab Hebroue distans. V. Kitter XVI. 151 stae locum esse coniicit.

— 153, qui iniuria, ut videtur, Burchardo neg- 599. Xobe] Bethannaba, nunc Bet Nuba,

lecto, post Hieronymum neminem urbem Debir ad iutroitum Wadi Soleiman, vallis Salomonis:

descripsisse dicit. v. vun de Velde Mem. p. 337. Robinson N. F.

593' Othoniel — suam] losuae capitis XV p. 190. Tobler 3. Wanderunfj: p. ISS sq.
versu 17 perpenso verba Othoniel filius libr.irii GOO) sepufrrum sawti Karioth] De saDcto

incuria omissa esse videbamus. Charitone v. Tobler Topogr. v. Jerus. II. 509

594; Neheleschoi] V. liobinson Pal. I. 356, — 529, iniprimis p. 525. Xuuc ibi est Chorbet

Ritter XVI. 221 sq. Num. XIII. 25. Chareitun. Vandeveldius scribit Khureitum in

595) torrena botri] Robinsonus Pal. I. 356 tab. geogr. sect. VII. Mag. Thietmarus anno
nota 1 ab Escol, Abrahami socio, nomen duc- 1217 commemorat mouasterium saucti Karioth.
tum esse coniicit. V. Mag. Thietmari Peregrinationem X. 22 p. 29.

596) cum uua sua] V. Num. XIII. 24. 601 Cayphas] Hepha s. Kepha Talmudi,

597) rhiiippus — eunurhuui] Est recens 'Ain Ev^a^ivog Graecorum, nunc Haita s. Khaifa.
Hani'eh, fons sancti Philippi. V. Tobler To- Cf. van de Velde memoir p. 320.

pogr. V. Jerus. II. 767 — 7S2. h02, Castrum pereyrinorum] Castellum pere-

83

licie templi **^^), inunitum pre omnibus locis, que unquam possederunt Christiani. Et est
situm in corde maris, munitum muris et antemuralibus ») et barbicanis ita fortibus et
turribus, quod non deberet expugnare totus mundus.

De Caypha ad unam leucam, ad sinistram, que ducit ad Castrum peregrinorum, su- 3
pra montem Carmeli est spelunca Helie '^^^) et mansio Helisei et fons, ubi habitabant fiiii pro-
phetarum in Carmelo et habitant hodie fratres de Carmelo ^*^^). Et fui cum ipsis ibidem.

De Castro peregrinorum ad quinque leucas^) est Cesarea^ Palestine metropolis, que 4
fiiit sedes archiepiscopalis. Hec primo dicebatur Dora <»"^) , postea Pyrgns Stratonis ""'),
sed Herodes Magnus eam instaurauit et Cesaream appellauit. De cuius structura et
munitione losephus '^^^'^) multa scribit. Cingitur ab occidente mari magno, ab oriente
palude quadam dulci et profunda, in qua est multitudo cocodrillorum. Et incideram ibi in
periculum ualde magnum, nisi Dominus misericorditer abstulisset. Situm quidem habet
firmum, sod hodie penitus est destructa '^"^). Mansionem habuit in ea Philippus et filie
eius. Petrus eciam in ea baptizauit Cornelium centurionem, qui primus in ea fuit episco-
p^gCiob^^ Paulus eciam in ea coram rege Agrippa et Felice preside contra Tertullum
oratorem elegantissime disputauit.

De Cesarea III leucis contra austrum est uilla Assur^^^^) dicta; quondam tamen 5
Antipatrida^^^) dicebatur ab Antipatre, patre Herodis Magni. Que fuit fratrum de hospi-
tali sancti lohannis, qui lieet eam perdiderunt ^ ^ ^) , tamen soluunt domino de Assur et
heredibus eius XXXVIII milia bysantinorum aureorum singulis annis.

De Assur IV leucis contra orientem est Machmethath^) , nunc Chaco^^^) dicta, in 6

a) ante mirahililms St. — b) St. quidem habet: unam leucam, sed signo uumerali corrupto. Quare
correximus. Cf. Itiuerarium XI. — c) Manerith jnecharo dicta St. est manerith nunc KaOio
dicta h

grinorum, Petra incisa, nunc Athlit. Cf. van
de Velde mem. p. 303, Kitter XVI. 614—617.

603) fratvum milicie temp1t\ usque ad an-
num 1291, quo a Saracenis capta est.

604) spelvnca Helie et mansio Ilelisei] De
scholis, quas dicunt, Eliae et Elisaei s. Elisae
V. Ritter XVI. 716.

605) fratres de Carmelo] Cf Ritter XVI.
716—721.

606) Dor] Dor non convenit in Caesaream
Palaestinae, a qua 2^2 horas abest, sed anti-
qna Naphoth Dor est recens Tantura s. Tor-
tura, ita tamen, ut unum niilliarium anglicanum
intersit inter urbem antiquam et pagum recen-
tem. V. van de Velde mem. p. 307. Cf. v.
Raumer p. 138.

607) Pyrgus Stratonis] ZTQarcovog Ilvifyog.
Cf. Strab. XVI. 758. Kitter XVI. 598.

608) losephus] Ant. XIII. 11, 2. XV. 9, 6.
XVI. 5, 1. B. J. I. 21, 5—7. III. 9, 1.

609} sed hodie penitus destructa] Caesaream
Palaestinae anno 1268 diniit Bibarsius Sultanus.
V. Wilken Kr. VII. 475.

610) Assur] recens Arsiif. Vulgo in antiquam

Apolloniam convenire statuitur, sed vide de hac
quaestione Kaumcrum disputantem p. 133 nota97.
G10'0 Cornelium — episcopus] V. v. Raumer
p. 137.

611) Antipatrida] Antipatiis antiqua cum
Assur s. Arsnf ne confundatur monet, erroris
igitur arguens Burchardum, Robinsonus Pal.
III. 285 nota V. Antipatris, quam formam
in Antipatridam depravant medii scriptores
aevi, Vandeveldius coniicit esse recens Medsch-
del laba, Carolus a Raumer, quem alii sequun-
tm*, Kefr Saba, quibuscum facit antiquum no-
men Capharsabae ap. loseph. Ant. XUI. 15. 1.
XVI. 5, 2. Cf Robinson N. F. p. 179 sq.
Sed iniuria a Robinsono praeteritur Burchardus.
Cf. etiam v. Raumer p. 131 n. 95 c.

612) due fuit fratrum — perdiderunt] anno
1265. Cf Wilken Kr. VII. 476—478.

613) Machmethafh, nnnc Chaco] Mai*inus Sa-
nutus, cuius fons est Burchardus, in tabula geogr.
habet Caro manatat, Antiqua igitur est scriptio
illa, quam nihilo tamen secius emendandam esse
ducebat qui curavit editionem venetam. Chaco est
recens Kakiin, id quod invenit Ritterus XVI. 714.

11*

S4

planicic sub montc Effraym sita, non longc a montc Saron. In hac prcsidium militum
posucrunt tSarraccni contra Castruni pcrcgrinorum.
7 Dcindc IV lcucis contra austrum CBt opidum S^irona, ciiius mentio fit in Actibus

apostolorum^'^^,.
& Dc Assur sunt VIII lcucc usquc loppt^ quc cst supra mare sita. De qua dictum

Cnt supra.
d Dc loppe IV lcucis cst Gtth^'^'"}, non longe a mari sita, quondam una de ciuitati-

bus Philistinorum.
ly Dc Gcth II lcucis contra austrum cst Beihsames lude, de qua dictum est supra ••'*).

n Dc Bcthsamcs duabus lcucis contra austrum in monte luda uidetur mons Modin^^')^

dc quo oriundi crant Machabci. Et monstrantur hodic sepulcra eonim illic cciam pro-
cul; ita ut uidcantur in mari; quia alte situs cst locus.

12 Dc Bethsamcs IV leucis contra austrum non longe a mari .^ccaron **^) est, ciuitas
sccunda dc V urbibus Philistinorum, Xunc cst modicum casale.

13 Dc Accaron IV lcucis contra austrum cst Azotus^'^'^,^ tercia de V ciuitatibus Phi-
listinorum. Et cst nunc similitcr paruum casale.

'4 Dc loppe II lcucis cst Lydila siue Diospolis ^ de qua dictum est supra*''^). Inde

II lcucis contra oricntcm est Lelna^^-^jj quam cepit losue ct obsedit Sennacherib. Inde
lU lcucis, uia, quc ducit in Gabaa^ est Azeca^--) opidum, et Mnceda^^/^-^i iuxta illud,
que ambo ccpit losuc^ cum libcrasset Gabaouitas. Ubi sc in spclunca absconderunt V
rcges. Inde III lcucis contra orientem non longe a Xobe cst S<fchoth Imle^*'*), iuxta ual-
lem tcrebinthi*^-^), ubi Dauid puer in funda et lapide interfecit Goliad Getheum.

15 De Xobc sunt III lcuce usque in Emmautij que hodie Nicopolis appellatur.

1») De Emmaus Icuca ct dimidia asccnditur pcr uallem Raphaym a latere domus Za-

charic, quc rclinquitur ad dcxtram cuntibus Icrusalem, ct de eadem donio per leucam et

a) acceflii opiilum et viacefla St.

Urbs Kakou rncmoratur ap. liobiiisoimni Pal. II. G19; Azotns] Asdnd. V. Tobler 3. W. p. 23

534 sq., 545, 551, 554. losuae XVII. 7 com- n. 60.

Tneraoratur Machinetliaty quae respiciat Sichem, 620) de qua dictnm est supra] IX. 5.

ubi Lutherus dedit Michmethat. Editio antver- 621; Lehna] Libnah antiqua erat in recente

piensis anui L536 habet: Manatbat, nuuc Kato Tell ^collei Arak el-Menschijeh , inter Sumeil

dicla. Cf. V. liaumer p. 142. (Makkedah) et Uni-Lachis, id quod persuasum

614; A^arona apostolorum] IX. 35. Latet, nisi habet vau de Velde p. 33U. Cf. v. Raumer
fallor, urbs illa nostrae aetatis geographos, quum , p. 190. Quao quum 2 horas absit a Bet Dschi-

ne liaumero quidem nota esse videatur. Sed briu, apparet, Burcliardum alium atque hunc

villa Saron adhuc exstat in media planicic sita. locum dicere.

C^uam iu eam, quae commemoratur losuae XII. 622; Azcca] Autifjua Azeca est recens Ah-

18, conveuire censent Bacliienc et liosenmulle- bek, l '/o niilliaria a Damun sita. V. van de

rus. Cf. Wiener Ilcalworterbuch p. 451. Velde Memoir p. 290 s<|. Quam tamen Bur-

615; 6V^/<JGath. V.Robin8,ral.II.690— 693. chardus h. 1. dicere nequit.

616) de qua dictnm est supra] IX. 6. 623) Mareda] Makkedah, recena Sumeil,

61 7> Modin] Mons Modin diifert ab urbe, 2^2 mil^- a Bet Dschibrin. V. v. Raumer p. 191,

Modin; mon» Modin est mons Soba. Cf. Ko- van de Velde Mem. p. 332.
binson Pal. H. 5S1 sq. Kitter XVI. 111. 624;. Sochoth lude] nunc Schuweikeh in

618) Accaron] Ekrou, Akir. V. Itobinson Wadi Masar, 2 ''2 horas a Bet Dschibrin. V.

Pal. IIL 230, Kittcr XV (1;. 101. Tobler 3. W. van de Velde mem. p. 349, 1 Sam. XVIL 3.
p. 53 n. 207. C^ui Akir pronuntiat, non ^tkir, 625, uallem terebinthi] Cf. I Sam. XVII. 3.

85

dimidiam est castrum ualde munitum, Bethsura^^^, situm a latere montis contra Beth-
sech^^^) et Bethlehem.

De Azoto VI leucis contra austrum est Ascalona, quarta ciuitas Philistinorum , in n
littore maris sita, formam habens semicirculi, munita ualde.

De Ascalona V leiicis contra austrum est Gaza^^^) ciuitas, sita in littore maris. ig
Nunc communiter dicitur Gmara^)^^^).

De Gaza sunt IV leuce usque Bersabee^^% que nunc Giblin^^^) dicitur, et est ter- 19
minus ludee et terre promissionis contra austrum.

Has partes terre promissionis, que cesserunt in sortem tribus lude, sequitur de-
sertimi illud magnum, quod extenditur usque ad flumen Egypti, in quo multo tempore
filii Israel manserunt, de loco in locum transeuntes.

Hec de terra ista et de locis eius dicta sufficiant.

DE LONGITUDINE ET LATITUDINE TERRE SANCTE.

XI. Ceterum de longitudine et latitudine, secundum quod eam diligencius consi- 1
derare potui, subiungam.

Sciendum igitur, quod longitudo terre sancte ab aquilone incipit sub monte Li-
bano , ubi sita est Cesarea Philippi , et extenditur usque ad austrum in Bersabee lude,
quod est contra austrum Longitudo tamen eius et latitudo, quam X tribus inhabita-
bant, non est multum spaciosa, secundum quod potui melius inuestigare eam oculis con-
templando et pedibus peragendo. Uidetur autem mihi tanta esse, quantam inferius de-
scribam. Uerum est, quod ultra lordanem non multum processi, et terram duarum tri-
buum et dimidie non transiui, et ideo non pono eam. Uidetur tamen mihi longitudo
eius, que se extendit a capite maris Galilee septentrionali usque ad torrentem Arnon,
ubi terminatur, fere 47^) longitudine leucarum. Terram autem decem tribuum citra
lordanem in longitudine et latitudine losephus ^^*^) sic describit :

Tribus luda superiorem obtinuit regionem. Que in longitudine quidem extenditur 2
ab Egypto usque lerosolimam, et dicitur habere H dietas'^)^^^); in latitudine uero a mari
mortuo usque ad mare magnum contra occidentem; quod est spacium XV leucarum.

Tribui Simeonis in ipsa tribu luda obuenit pars, que est iuxta Egyptum in monte 3
Abarim ^),

a) gazaca St. — b) 27 leucarum. Ed. ven. — c) XII dietas. St. VII d. Ed. ven. — d) monte Ara-
hie St h. Ed. Ven. Abarim e coniectura dedi.

626) Bethsnra] Beth-Zur, nunc Bet-Sur di- v. Raumer p. 158, Robinson Pal. I. 337 — 341.
rutum prope 'Ain ed-Dirweh Hebron inter et Sed crucesignatorum temporibus Bet Dschibrin
Hierosolymam. V. v. liaumer p. 163. pro Berseba habitam esse docet Hobinson Pal.

627) Bethsech] Alias Bethseca, Bethzecha, I- ^40 sq. Tobler 3 W. p. 147 n. 389. Giblin
Beseth. Raumeri e coniectura fortasse idem est '^&^^ fortasse idem est quod Bet Dschibrtn.
quod Bezek. Vid. R. p. 163. 631) Giblin] Guilielmus Tyrius historiae 1.

628) Gaza] Cf. Robinson Pal. II. 636-647. XIV cap. XXII p. 865 Bersabeam tradit esse
629; Gazara] Ita loseph. Ant. VII. 41, B«%^^"™ «• ^^^^^ Gabrielis.

Xni. 6, 6, quem citat Robiusonus Pal. II. 647 632) losephus] Ant. V. 1, 22. XV.

nota 7 , hunc Burchardi locum commentanB. 533) jj ,^,.^^^^] ^ n^^ero XII verum, qui est

630) Bersabee] Beer-Scheba antiqua nunc II, efficere ausi sumus. Alioquin non quadraret

dicitur Bir es-Seba s. Bir Szabea. De qua vide computus finalis.

86

4 Boniaminitc terram*) sortiti sunt a lordane usque ad mare magnum, longitudine

XV leuearum, latitudine uero ab lerusalem usque ad Bethel IV leucarum.

5 Tribus Eflfraym sortita est terram a lordane flumine usque Gaderam, longitudine

XVI leucarum, latitudine uero usque ad campum magnum, ubi incipit Galilea, XIII *>)
leucarum.

6 Tribus Manasses medictas, que citra lordanem, accepit sortem ab ipso lordanis
fluuio usque mare magnum, longitudine **) XTT^) leucarum, latitudine <*) uero usque Beth-
san V) leucarum.

7 Tribus Ysachar lordanem et Carmelum accepit, longitudine VIII leucarum, lati-
tudine uero de Bethsan usque ad montem Itabyrion»)^»^^) V leucarum.

8 Tribus Zabulon Carmelum prope Cayn montem^) usque Genezareth, longitudine
IX leucarum, latitudine uero a monte Tabor per eonuallem Carmelion V leucarum.

9 Tribus Aser totam terram a Carmelo usque ad Sidonem, spacium XX leucarum
in longitudine, in latitudine uero a mari magno usque Naason et Kabul IX leucarum.

10 Tribus autem Neptalim accepit partes ad orientem conuersas usque adDamascum
et Galileam, in longitudine X lcucas, in latitudine uero a mari Galilee usque ad Liba-
num VU^ leucas.

11 Tribus Dan loca conuallis iuxta mare magnum ad solis occasum accepit, ab au-
stro Azoto, ab aquilone Dora determinata fuit. Ilec longitudo eius. In latitudine uero
huius partis milliaria non pono.

12 Secundum predictam igitur descriptionem tota terra sancta, que est citra lorda-
nem, nunquam uidetur excedere spacium XL ^) leucarum in latitudine, que est a lordane
usque ad mare magnum, hoc est ab oriente in occidentem. In longitudine uero, que ab ^
aquilone in austrum porrigitur, non plene continet LXXXX"') ^'^^) leucas, ut mihi uidetur.

Ecce habes totam terram secundum longitudinem et latitudinem et omnem eius
situm»») fideliter conscriptam. Que descriptio, ut mihi uidetur, non parum utilis est pro
libris historialibus et tota biblia, si intelligatur, et locis<») singulis notandis pariter et
sciendis.

DE FRUCTIBUS ET ANDLALIBUS TERRE SANCTE.

1 Xn. Sciendum igitur, quod tota terra sancta fuit in rei ueritate et est hodie
optuna inter omnes tcrras, licet quidam, qui eam diligenter non considerauerunt , con-
trarium dicant. Est enim fertilis ualde in frumento, quod fere absque labore colitur et
crescit. Herbas multas profert humus ; sponte feniculum '^^^), saluia, ruta, rose passim
in campo crescunt.

2 Lana suaida^'^'^) crescit in quibusdam frutectis, que alta sunt undique ad genuaP)

a) terram om. St., qui h. 1. post vocab. Beniamite lacunam reliquit. — b) 12 leucarum. Ed. ven.

— c) longitiuUjiem St. — d) 15 1. Ed. veu. — e) latittulinem St. — f) 7 1. Ed. ven. — g) tabir-
rim St. — h) caymet St. Chaymoth. Ed. ven. — i) 5 1. Ed. ven. — k) XVI leucarum St. XXVI.
Ed. von. — \) qtie est ab ^t\i. — m) LXXXX St. 120 1. Ed. vcn. — n) situm om. St., habet h.

— o) et locia St h. — p) ianua St. gcnua h.

634) Itabyrion] Ita graece sonat Tabor. V. 636) feniculnm] Ancthum foeniculum. V.
Ritter XV (1). 392. Ritter XV (2). 716.

635) LXXXX] Singulis numeris alio aHi 637) lana succida] lana lignea, gossypium
additis conficitur summa diaetarum II, leucarum arboreum Linn.

LXU. Cf. V. Raumer p. 18 nota 4.

87

hominis et annis singulis seminantuT; foliis vitis similibus^ minoribus^) tamen. Et crescimt
folliculi quidam, in quibus est lana. Que coUigitur circa festum sancti Micbaelis.

Canne mellis similiter crescunt ibi^ que sunt similes^) cannis communibus^ sed maio-
res. Interius sunt caue, scd plcne quadam porosa substancia^ que est disposita sicut il-
lud, quod ibi inuenitur in uirgis sambuce^). Et est humida substancia illa ualde. Isto
canne coUecte inciduntur ad longitudinem palme dimidie, et sic exprimuntur in prelo.
Aqua inde expressa coquitur in caldariis eneis, et inspissata colligitur in cophinis^^^)
de subtilibus uiminibus coutextis. Quod paulatim postea exsiccatur et induratur^ et sic
efficitur zucara^). Distillat tamen^ priusquam induretur; de ipsis liquor quidam^ qui mel
zucare dicitur, delicatus ualde et aptus cibariis condiendis. Iste insuper canne incidun-
tur in longitudine imius digiti, ita tamen, quod iste particule semper in medio sui no-
dum habeant, quia plures sunt in canna una. Istc particule subterrantur tempore uemo
in locis humidis, et ipsis particidis crescunt noue canne, ita ut de singtdis duo®) cre-
scant utraque parte nodi hinc inde, et sic plantantur.

Sciendimi, quod in terra ista non inucniuntur pira uel poma uel cerasa uel nu- 3
ces, sicut in partibus transmarinis , nisi ualde raro. Sed de Damasco fructus aliqui
adducuntur, qui tamen omnino moUes sunt et diu durare non possunt propter nimiam in
arboribus decoctionem et terre caliditatem.

Sunt tamen ibi fructus quidam, qui per totum annum in arboribus conseruantur,
et utuntur eis homines toto anno. Simul et semel inueniuntur sepe in arboribus flores
et fructus scmimaturiO et maturi et amplius, ut eciam interdum quadruplicem fructum
eiusdem generis simul et semel ibi habeant»). Et isti fructus sunt poma, que uocantur
naranges^^^) et lemones et poma Ade'^^^)^ de quibus faciunt indigene salsamenta pro pul-
lis et piscibus et cibis aliis. Et reddunt cibos commendabiles.

Sunt eciam ibi poma, que dicuntur citrina^^^, de quibus in Accon fiunt elcctua- 4
ria^^^) bona ualde.

Item sunt ibi fructus alii, qui dicuntur poma pnradisi^'^^), admirabilis fructus ualde. 5
Ista**) crescunt in modum botri imius, habencia multa grana. Et est botrus*) ipse inter-
dum ad modum et ad quantitatem cophini^) competentis ^***), aliquando habens grana
LX uel amplius. Et sunt grana ista oblonga interdum ad latitudinem sex digitorum,
spissa uero ad quantitat^m oui galline, habentque folliculum spissum, sicut est foiliculus
fabarum, sed coloris croci delicati ualde. Sed follicidus proicitur, pomum, quod intus
est, toUitur et comeditur, et est sapor eius duleis ualde, quemadmodum delicatissimi bu-
tyri cum fauo mellis. Nec habent grana ista semen in se, sed penitus comeduntur.
Fructus autem iste uix uno anno crescit. Arbor eciam breui tempore durat, admagis^'^^)

a) mdtihus St. mtnortl/iis h. — b) similes om. St., habet h. — c) safmce St. — d) zubara St. — e)
(bie St h. — f ) semiiiantur St. scmimaturi h. — g) habeantur St. habeant h. — h) isti St. ista h.
— i) boniis St. — k) C02>hi St cophini h.

63S) cophitiis] corbibus. medicum, persicum. De vocabulo citrina fni-

639) narariges] Narancuin cst malum au- stra consuluimus lexica.
reum. Formam narangis non babct Ducangius. 642) electuaria] elcctanaf ccligmata, i. c.

640; poma Ade] Cf. Mag. Thietmari pere- sorbitio mollis.
grinationem XXIX. 4 p. 52 et quae ibi anno- 643) poma paradise] Cf. Ritter XVI. 183.

tavimus. 644) vompetentis] satis magni.

641) iitrina] Citrus medica Linn. ; malum 645) nd magis] summum.

88

duobus annis, et statim arescit, sed cum arescere incipit, statim de radice eius arbor
alia procedere incipit, et facit sicut prior. Folia arboris huius longa sunt ad staturam
hominis unius*), lata**) uero ita, ut duobus foliis posset cooperire aliquis totum cor-
pus suum.
g Uinee multe sunt in terra sancta, et plures essent, sed quia Sarraceni, qui nunc

terram tenent, non bibunt uinum, nisi furtiue quidam ex eis, ideo uineas non cohmt, sed
destruunt, nisi pauci forte propinquiores Christianis, qui colunt eas propter questum^ ut
Christianis uendant. Est autem uinum terre sancte ualde bonum et nobile, et maxime
circa BetlJchem iu ualle Raphaym et deinceps, ubi tulermit in uecto^j palmitem filii
Israel. Circa Sidonem et deinceps per longitudinem Libani crescit uinum bonum, et in
Anterado et Margath et per totum illuJ littus maris usque in Ciliciam' et Cappadociam
et Greciam et Ungariam. Est uero mirabile, quod uidi in Anterado. Ibi**) enim, ut
dixerunt mihi indigenc, de una et eadem uite ter fit uindemia in uno anno; per hunc
modum. Tempore uerno obseruant uinitorcs, quando uitis primo edueat tot botros in
dispositione, quot secundum communem cursum consueuit producere quelibct uitis uel
cciam palmes, et statim quicquid de pahnite remanet supra botros ipsos, totum preci-
dunt*-*) et proiciunt IUud fit in Maiiio. In Aprili de ilio palmite puliulat alius iterura
cum nouis botris. Quo uiso iterum preciditur de palmite illo quicquid est supra illos
botros. Et in Maio tertio producit truncus tercium^) pahnitem cum uuis et botris
suis. Et sic habentur tres ordines botrorum, qui omnes simiHter crescunt, sed ii, qui
pullulauerunt in Martio, uindemiantur in Augusto, qui in Apriii, uindemiuntur in Sep-
tembri, et qui in Maio, uindemiantur in Octobri. Et sic habentur tres uindemie uno anno.

7 Ficus autem et malogranata, mcl et oleum et diuersa genera leguminum, ut sunt
pepones et cucumeri, et muhi aHi fructus ibi habundant.

8 Porci siluestres, capreoli, lepores, perdices et cotornices tantum habundant, quod
stupor est uiderc. Leonum multitudo est ibi et ursorum et bestie diucrsorum generum.
Item cameli infiniti sunt ibi, dromedariiff), cerui, uri; et breuiter ibi habundant omnia
bona mundi, et terra illa fluit lacte et meUe; sed cultores non dico fortissimos, sed pes-
simos et turpissimos habet peccatores, ita ut mirum sit, quod portat eos terra.

DE VARUS RELIGIONIBUS TERRE SANCTE.
1 XIII. Sunt in ea habitatorcs ex omni natione, que sub celo cst, et uiuit quilibet

secundum ritum suum, et, ut ueritatem dicam, peiores sunt nostri, Latini, omnibus ha-
bitatoribus aliis. Et hec est ratio , ut mihi uidetur: Cum aHquis fuerit malefactor, ut
homicida, latro, fur, adulter, transfrctat, ut in penitencia**)'^*'*); uel quia timet pelli sue
et ideo in terra sua timet stare ; ct sic de diuersis partibus, ut Theutonia, YtaUa, Fran-
cia, Anglia, Yspania, Ungaria et de ceteris mundi partibus illuc ueniunt, sed uere ce-
lum, non animum mutant. IUic enim cxistentes, postquam, que tulerunt, expenderunt*),
noua conquirere oportet, et sic iterum „ad uomitum '**') redemit", committentes peiora

a) huius St. unins h. — b) lattiudo St. luta h. — c) nocte St. h. — d) Ubi St. ibi h. — e) proci'
dunt St. — f ) pro ducunt Truckus tercium St. producit vitia tercium h. — g) c2t>rmedarii St. —
h) ut is pnia St. Quae verba iu h fuerunt, sed erasa suut. — i) expefidunt St.

646) in penitenciam] Nota, quaiii St. habet, 647) 'id uomitw/)] Designatur stultus, qui

diplomatica pnia significat penitenria. Kx is sicut cauis redeat ad vomitum, e Proverb.
cffecimuB m. XXVI. 11.

89

peioribuB. Recipiiuit hospicio peregrinos de gente sua. Qui sibi cauere ucsciunt, cre-
dunt ipsis, et res et honorem perdunt. Isti ibidem generant filios paternorum criminum
imitatores; et de malis parentibus fiunt filii peiores, et ex his nepotes pcssimi, calcantes
loca sancta pedibus pollutis. Unde contingit, ut propter peccata inhabitancium apud
Deum terra ipsa cum loco sanctificatiouis ueniat in contcmptum.

Sunt eciam preter Latinos») plures in ea gentes, ut Sarraceni. Qui Machometum 2
prcdicant, et legem eius seruant. Dominum nostrum Ihesiun Christum maximum pro-
phetarum dicunt, et eundem, Spiritu Sancto conceptum, de uirgine natum iateiitur. No-
gant tamen passum et mortuum» sed quando eis placet dicunt eum ascendisse celum,
ad dcxtram Patris sedere, quia Filium Dei eum confitentur. Machometum ucro conten-
dunt sedere ad sinistram eius. Isti sunt immundi nimis. Tot uxores habent, quot pas-
cere possunt. Peccant tamcn nichilominus contra naturam, in singulis ciuitatibus habcn-
tes effebias''*^). Sunt tamen hospitales multum et curiales et benetici.

Preter hos smit ibi Syriani siue Syri. Hij totam repleucrunt terram. Christiani 3
tamen sunt, sed latinis niJlum fidem seruant. Misere uestiuntur et induuntur, parci sunt,
cleemosynam non dant. Inter Sarracenos habitant, et ut plurimum eorum olficiis fun-
guntur. In habitu concordant cum Sarracenis, nisi quod tantum per cingulum laneum
discernuntur.

Greci similiter Christiani sunt, sed schismatici, nisi quod pro magna partc in con- 4
cilio generali *" * •') sub domino Oregorio X ad obedienciam ecclesie redierunt. Apud Gre-
cos prelati omnes sunt monachi, et multe abstinencie et conuersationis mirande. Deuoti
sant ualde. Communiter prelatos suos multum reuerentur et honorant. Audiui ego a
patriarcha eorum, quod dixit me presente: „Sub obediencia romanc ecclesie iibenter esse
uolumus et ea reuereri, sed multum miror, quod compellimur inferioribns prelatis, sicut
archicpiscopis et episcopis, subesse. Uolunt enim quidam archiepiscopi et episcopi me,
qui sum patriarcha, compellere ad osculandum pedes suos et eis facere obedienciam
manualem, ad quod me credo non teneri, cum tamen hoc libenter facerem soli pape."

Item sunt ibi Armenii^ Georgiani, Nestoriani^ Nuhiani^), lacobini'^),^''^^), Chaldei^ Medi, 5
Ferse, Ethiopes , Egyptii et muhe gentcs alie, que sunt Christiani. Quorum est infinita
multitudo. Que singule habent patriarchas suos et eis obediunt. Eorum uero prelati
dicunt, se romane ecclesie libentissime obedire. Horum quidem Nestoriani et lacobini
et similes a quibusdam hereticis, qui quondam corum capitanei, sic dicti sunt.

Sunt insuper in terra sancta Madianite^), qui nunc Bodwini^'^^) dicuntur, et Turco- 6
mani, dantes tantum^) operam alendis pecoribus et camelis, quibus eciam habundant su-
pra modum. Isti certam non habent mansionem, sed ubicunque comperiunt esse pascua,
se transferunt cum tabernaculis suis. Isti cum sint pugnacesO ualde, non utuntur nisi
gladiis et lanceis in bello. Sagittis non utuntur, dicentes esse turpe nimis homini uitam

a) Sunt cciam latini in ea gentea plures St. Sunt autem preter Latinos h. -- b) lubiani St h. — c)
labeni St h. — d) meflianite St. madianite h. — c) tantam St h. — f ) pugnees St. pugnantea h.

648) effebias] ephebias. 650) lacohini] Qui cum paulo post comme-

649) in ronrilio generali] Quod factum est morentur, hic quoque non labeni , sed lacobini
anno 1274 Lugduni. V. Mansii conciliorum col- legeudum esse ducebamus.

lectiouem XXIV. 3S sqq. Quare post a. 1274 651) Bodwini] Beduini.

scripsit Burchardus.

12

sagitta furari. In bello fortes, nisi pellicio*) rubco ct desuper caniisia niagna ct ampla
utuntur, caput tantum cum panno tegentes. Isti repleuerunt totam Syriam, ut plurimum
tamen habitant circa fluenta lordanis, a Libano usque ad desertum Pliaran, quia ibi
sunt montes pro capris et ouibus, campi pro bobus ct camelis. Oues magne sunt in
partibus illis et precipue arietes, et liabcnt caudas tam maguas, ut una cauda tribus uel
quatuor uiris sufficiat ad edendum.

'^ Circa Arachas*') castrum post Tripolim usque ad castrum Krach habitant Sarra-

ceni, qui dicuntur Uanninh)^''*'^). Illis coniunguntur quidam Sarraceni, qui dicuntur Att-
sissini, ultra Anteradum'') prope castrum Margath^) habitantes in montanis. Castella
phirima liabent et ciuitates et fertilem terram. Isti dicuntur habere XL millia pugnato-
rum. Capitaneum uiium liabent, non ex hereditaria successione, sed prerogatiua merito-
rum, qui senex de uiontanis dicitur non proprietatis , sed ingeiiii maturitate. Dc Perside
dicuntur isti duxissc originem. Ego transiui pro parte terram eorum. Obedientes sunt
usque ad mortem, et niandato superioris quendibet interficiunt , et in hoc paradisiun se
mereri dicunt, etiamsi, ante([uam obedienciam imph-ant, occidantur. Ante annos paucos
ad obedienciam romanc ecclesie uenire uolebaut, et nuncium propter hoc in Accon mise-
rant, qui negocio ad uotum peracto cum rediret, a (luibusdam, qui ipsum deducerc de-
buerant, ante terre introitum est occisus in iacturam tocius ecclesie, quia alii, uidentes
non esse fidem in Christianis, statim ab incepto retraxerunt pedem. Terra istorum a
terra Christianorum ptT quosdam lapides discernitur. (^uibus in hipidibus in parte Cliri-
stianorum signum crucis, Assissinorum cultelli sculptum est. Istos adhuc nullus Solda-
norum potuit subiugare, sed ipsi sibi k^ges et iura condunt et utilibetO hijs utimtur.
Formidabiles sunt omnibus circuniiacentibus nationibus propter niniiam ferocitatem.

8 Notandum autem in rei ueritate, licet ([uidani contrarium senciant, qui ea uolunt

asserere, que non uiderunt, quod oriens totus uhra mare usque in Yndiani et Ethiopiam
nonien Christi confitetur et predicat, preter solos Sarracenos et quosdam Turcomanos,
qui in Cappadocia sedem habent, ita quod pro c(Tto assero, sicut per memet ipsum uidi
et ab aliis, (luibus notum^) erat, audiui, quod semper in omni luco et regno preterquam
in Egypto et Aral)ia, ubi phirinnnn habitant Sarraceni et ahi Machometum sequcntes^
pro uno Sarraceno triginta uel aniplius inuciiics Christiano.s. Uerum tanien, quod**) Chri-
stiani omnes tran.smarini nation(^') sunt ori(;ntah's •") , qui') licet sint Christiani, (juia ta-
men usum arniorum non habent nndtum, (uim impugnantur a Sarracenis, Tartaris»") uel
aliis (luibuseunque, subicimitur eis (^t tributis pacem et (juietem emunt, et Sarraceni siue
alii, qui eis dominantur, baliuos suos et exactores in t(.Tris illis ponunt. Et inde con-
tigit, (juod regnum iUud dicitur (?sse Sarracenoruuj, cum tanien in rei ucritate sunt omnes
Christiani preter ipsos baliuos et exactores et ahqu(»s de famiha ipsorum, sicut oculis
meis uidi in Cilicia") et Armenia minori, que est subdita dominio Tartarorum ***^^). Pui
enim apud regem Armenie et Cilicie tribus ebd(nnadis, et erant apud ipsum quidam

a) helivio St. — b) archas St. — c) nanni St. Vatmi h. Vhani ¥A. ven. - dj /yi/t vltra aterantktm
St. Vocab. ffiti iioii liabct h. — o) Margatl St. — f) niililrtis St. ut Hbct li. — g) totnm 8t.
note erant h. - h) quia St. qiiad h. — i) imcionfs St. — k) cuit^ilaf St. orientalcs ¥A. veu. —
1; (/nia St. qnod h. — m) uel aliiit lartaris uel aliiti St. .>V/m<r<.i</« Tartaris h. u) JSicilia St

052 IJantimi] ]^>[)uhis niihi ignotus. Cf. ()53; que eat subdita douiino Tartarorum]

supra notani t)S. Mongoloruni.

91

Tartari **^). Alii uero oinnes, qui erant de faniilia^ Christiani erant, nuniero circiter CC
Istos uidi confluere ad ecclesiam, audire niissas, flectere genua et douote orare. Preterea
ubicunque ipsis occurri cum socio meo, multum nos honorabant capellos suos detra-
hcntes et deuote inclinantes et nos salutantes et nobis assurgentes. Multos preterea
terret, quod dicitur, quod in partibus transmarinis habitent Nestoriani, lacobite, Maro-
nite"), Georgiani et alii, qui a quibusdam hcreticis, quos ecclesia dampnat, uocabula
traxerunt , et propterea isti creduntur esse herctici et sequi errores illorum , a quibus
isti dicti sunt. Hoc omnino non est uerum (auertat*») Deus!), sed sunt homines simpli-
ces et deuote se habentes. Attamen non nego, quin aliqui iuter eos stulti sint, quia nec
romana ecclesia caret stultis. Omnes autem uationes supradicte et plures alie, quas lon-
gum esset scribcre, archiepiscopos , episcopos et abbates et aiios prelatos habent, sicut
et nos, et eisdeni nominibus appellantur, preter Nestorianos, quorum summus prelatus
dicitur /a^e/tcA^) ''^^), et est apud eos loco pape, et intellexi pro certo, quod eius iuiis-
dictio in oriente multo lacius extenditur, quam se extendit ecclesia tota occidentalis.
Alii tamen prelati gentis eiusdcm archiepiscopi et episcopi sicut nostri appellantur.

Armeniorum eciam summus prelatus et Georgianorum CathoUcus appellatur'^). Et 9
ftd apud eum XUII diebus , et habebat secum archiepiscopos et episcopos , abbates et
prelatos alios quamplures. Et erat in uictu et uestitu et oumi conuersatione sua tanti
exempli, quod similem non uidi nec in persoua religiosa nec seculari**), ct pro certo
dico, quod mco iudicio uestes omnes, quibus induebatur, nullo modo ualebant V solidos
sterlingorum*^^*^), cum tamen haberet castra fortissima et redditus maximos, et esset in-

a) Martinite St h. — b) culuertat St. auertat h. — c) laselich St. lacelich h. — d) appcllatur om.
St., habet h. — e) Verba iiec in pera. rel. tiec seculari suiit codicis Basii. alterius, qui inscriptione
caret.

G54) Fui enim — quidam Tartari] Rex Ar-
meDiae miDoris , qui h. 1. dicitur, erat Leo III,
qui regDum iniit anuo 1270, obiit anao 1289,
vasalluB, ut videtur, Arguni, Chani Tartarorum,
imperium anspicatus ao. 12S4. V. Clomeutis Ga-
lani historiam Armenam, Coloniae 1686 editam,
p. 369 — 372. Pag. 369, ut hoc obiter moneam, .
legendum est 1275. Cf. Friedr. Kehm Hand-
buch der Geschichte des Mittelalters Vol. IV
sectionem 3 p. 33. Leo autem quum ad an-
num usque 1282 cum Kocneddino Bibarsio I
Bendokdare, Aegypti Sultano, bellum gesserit,
patet Burchardum, qui uon inter belli tumultus,
sed pacis tempore Armeniae caput adiret , post
annum 1 282 iu Cilicia tiiisse. Nec dubito, quin
anno 1283 s. 1284 terra sancta relicta anno
1284 Armeuiam s. Ciliciam viscrit.

655) laselich] Kicoldus de Monte Crucis
XX. 70 scribit laselic, quod ex eius interpre-
tatione signiticat universalis, Apj^aret igitur
Nestorianorum quoque pati*iarcham Catholicum
appcllatum esse. Quod couiirmatur auctoritate
Caroli Kitteri, qui X. 274 Nestoriauorum pon-
titicem maximum lacolit s. CathoUcum dici tradit.

656) nuUo modo tmlebant V soUdos sterUn-
gorum] Quaeret haud dubie quispiam: Quid
Burchardo Germano cum sterlingis anglicis?
Consuluimus Adolphum Soetbeer V. D. , qui
pro ea, qua est. humanitate haec uobiscum com-
municavit.

„Solidi sterliugorum non solum in Anglia,
sed in Germania quoque saeculo XIII usitati
erant. Cf. Diplomatarium lubecense libro I
Num. CLXXVII: centum marcae sterUngorum,
quaeUbet marca computata pro XIII soUdis et
IV denariis sterUngorum. Quod documentum
paulo post annum 1251 datum est. Et ibidem
1. II Num. Cill documentum anni 1298, in
quo haec exstant: marca argenti computata
pro 13 soUdis novorum sterUngoruni et 4 rftf-
nariis. Denique Lacombleti Diplomatarium Kheni
inferioris Vol. II Num. 47 , ubi documentum
anno 1214 datum haec continet: duingentis
marcis bonorum novorum et legaUum sterUngo-
rwn, XIII soUdis et IV denariis pro singuUs
marcis computatis. Mea (Soetbeerii) sejitentia
in germanicis litcrarum monumentis sterlingi con-
gruebant cum iis, quorum 240 in Anglia acqua-

12»

92

finitarum diuiciarum. Utebatur pcllicio arietino grosso, rubeo et penitus sordido et im-
mundo cum manicis amplis, ct sub ea tunica coloris grisei ueteri") ualde et quasi eon-
sumpta. Desuper uero habebat scapulare nigrum et pallium nigrum uile et asperum.
Regem Armenie et Cilicie cum omnibus optimatibus suis uidi sedentem humilitcr et cum
magna reuerencia aute pedes eius pluries cum filio suo primogenito ^^"), et cum magna
deuotione audientem ab eo uerbum Dei. Istc cum omnibus prelatis suis per totam qua-
dragesimam in pane et aqua ieiunabat, et rex similiter et omnes optimates sui, nisi in
iesto annunciationis , et tunc me presente idem Catholicus secum dispensauit ®^^), ut
pisces comederet et biberet uinum. Jlla die interfui misse coram eodem Catholico et
rege et regina. Et habent officium ualde deuotum. Induuntur autem sacerdotes eorum
et episcopi, sicut et nostri. In missis de azimis conficiunt''), et uerbis iisdem *^; episiolas
easdem et euangeha et prefationes'*;, ,,Sanctus^*, „Pater noster'^, „Agnus Dei" cantaut^)
in missa, sicut et nos, sed in suo idiomate et scriptura*^); habent enim linguam specia-
iem et litteras. Catholicus ipse et omnes alii prelati monachi sunt, nec potest in omni
oriente in quacunque natione aliquis esse prelatus, nisi sit monachus. Et sunt omnes
monachi in maxima reuerencia et honore. Cierici uero et sacerdotus nuUius sunt aucto-
ritatis, nec apud laicos aiiquid reputantur, nec habent officium aliquod, nisi quod diuina
ceiebrant. Ad omnes horas signum faciunt in tabula uel ligno alio, quia campanas non
habent. Facto signo nocte ad matutinas uadunt, per uicos ciamando, ut ueniant ad ma-
tutinas. Post matutinas non dormiunt, sed in ecclesia sedentes docent populum usque
ad auroram, et dicunt tunc primam niissam, uel circa horam terciam, si est festum.
Nullius alias sunt auctoritatis , nisi quantmn eis permittunt uerthabite **'*^). Sacerdotes
sunt omnes uxorati, nec permittitur aliquis exsequi officium, nisi habeat uxorem. Die
lune et deinceps usque ad diem Ueneris indusiue nun^iuam missas celebrant, quantum-
cmique sit magnum festum, sed uacant amplcxibus : sabbato uero et Die Dominica mul-
tum dicunt solempniter missas. Mortua uxore saccrdos continebit, nec aliam ducet»)
uxorem. Si fornicatus fuerit uel adulteratus, oltieium et ecdesiam perdet, nec cum eo

a) mteria St. y^tcri h. — b) conjicientes St. conficiunt h. — c) iisdern oni St., habet h. — d) pre-
2>liatiotics St. — e) cantat St. cantant h. — f) scripturani St. acTiptura h. — g) ducit St.

bant uiiani libram Turris LoiKlinensis le^^iti- saoculo XIII. unus sofidus sterl. valebat pro

mam (Tower I^ound Standardj. Lihra Turris grossis argenteis l)orussicis circiter 29. Quae

continebat 1 1 V2 "ueias hodiernao librao trecen- in t^ormanicis, ciuae exscripsimus , documentis,

sis (Troy Poundi, ita ut, uncia quaquo aoquanto indicatur computatio, (jua marca argeutea aequet

480 «^rana, pondus denariorum legitimum ae- 13 soHdos et 4 den. sterl, declarat ea, quae se-

quaret 22^2 grana ponderis trecensis, sive 1,46 quuntur: 13'., soi. s. 160 den. sterl. aequant 1

grammata argenti puri. Quum iptur 500 gram- marcain coloniensem s. 23 3, S friammata. Itaque

mata argenti puri aequent 30 tlialeros borussi- denarius unus est 1,46 gramma, Cjunm summam

cos sive 900 grossos arprontoos, sequitur, dena- iam supra ad calculos vocavimus.

rii illi si purum argontum legitime excusi con- 7/,.^^ 5 ,.^//^; sterUngoriun saeculo XIII

tinuissent, unum denarium sterlingorum s. 1,46 valebant pro 4 thaleris et 25 grossis arg.''
gramma argcnti puri aequasse 2,63 grossos ar-

gentcos. tiuorum .lcMiario.um duodeni quum '^") ^""' J"'" *"<' primogenito] V. Rehm

unum solidum ofiiciant, solidum quemque storlin-

L c. IV. 3 p. 203.

gorum 1 tlialerum l y.^ gr. arg. boruss. aequasse ^^^^y secum dispensavit] sibi ipse gratiam

constat. Quodsi argentum purum si compare- f^J^i^-

tur argeuto excuso, eandem ut nunc fit in An- 659; uerthabite] Wartabed, wardaped est

glia, ratiouem habere statuas, quam 1 ad **"/4 0> doctor.

93

potest dispensari. Si uxor eius adulterata*^) fuerit, sacerdos aut continebit, aut*») eccle-
Biam et officium perdet, uxor uero nasum perdet, et uir, qui cum ea concubuit, castra-
bitur, quamuis eciam fuerit uxoratus. Istud factum fuit me presente. Mortuo sacerdote
uxor continebit. Si contraxerit, igne cremabitur ; si raeretrix fuerit facta, nichil mali
pacietur. Et est nouura statutum apud eos: Sacerdos secundum apostolum uirginem
ducet uxorem. — Sacerdotes Armeniorura et Georgianorum discernuntur a uulgo per
pannum album lineum, quem circuradant scapulis et collo.

Fures, qui rainora furta coraraittunt, ucl malefactores alii comraittentcs criraina 10
minora castrantur, ne filios generent paternorura crirainum imitatorcs. Et uidetur raihi
esse una causa, quare tot mcretrices sunt ibi : raulti cnira simt ibi eunuchi, ct oranes sunt
famuli nobiliura raulierura, et credo, quod regina Arraenie plures quara XL habuit eunu-
chos, quando erara apud eara. Nec nullus iiigreditur ad eara raascidus, nisi de rege
licencia speciali. Qui eciani eunuchura aliquera ex norainc assignat, qui ingrcdientera
conducat. Sirailiter fit de oranibus nobilibus raulieribus, et uiduis et niaritatis.

Regcs et principes et oraucs nobiles audiunt libcntissinie uerbura Dei. Unde cot- 11
tidie ad horara terciara uerthabite siue raonachi curiara regis siue principis "^) alicuius
adeunt, ad quos statira accedunt principes ipsi uel doraini cura fihis suis et potentibus.
Apponitur liber aliquis scripture. Et legitur corara eis in uulgari, quia linguara aliara
nesciunt, et exponitur eis textus a raonachis, et ubicunque dubitant sccidares et questio-
nes raouent, a raonachis instruuntur secundura dicta sanctoruni. Quesiui ab ipsis
monachis, quos doctores raaxirae sequerentur ? et dixerunt, quod inter precipuos sunt
isti: lohannes Chrysostoraus, Gregorius Naziancenus, Cyrillus Alexandrinus. — Multuni
deuoti sunt in ecclesia ct clerici et laici, et nichil ibi faciunt nisi quod aut orant aut
cantant aut cetera faciunt, que de iure ibi fieri debent. Nimquara ludiraus aliquera in
ecclesia ridere uel dissolutura.

Officimu raissc deuotura est apud eos. Calix ad sinistrani altaris in rauro in loco
ad hoc facto, queni ad offertoriura diaconus cura panno serico precioso reuerenter leuat
super caput suura, precedente eura subdiacono cuni turibulo, et duobus acoluthis cum
cereis eciara incedcntibus retrorsura gyrant altare ad dextrara altaris, et tunc eura
suscipit episcopus reuercnter ct offert eura sicut et nostri faciunt sacerdotcs. Duo stant
cum cereis accensis retro sacerdotera infra canonera, et iuxta eos duo cum turibiUis in-
duti albis. Duo uero diaconi stant in lateribus altaris a dextris et sinistris, coraplo-
sis**) manibus deuote orantes, uersis uidtibus ad corpus Christi raelodiara quandam ualde
deuotam et dulcera cantantes et sibi altrinsecus respondentes. Istud sine dubio uidere
et audire deuotissiraura est.

Multa alia uidi in terra illa tara in laicis, quara in clericis ct nionachis com-
mendabilia ualde, que uix in terra nostra fieri crederentur.

Transiui totara terrani illam usque Cappadociam et Seleuciara raaritiraara, et 12
inde nauigaui Cyprura, et perarabulaui pro raagna parte regioncra. Inde nauigaui in
Syriara et ucni Tyrura, et post dies aliquot inde nauigans per littus Palestine seu Phi-
listiim pertransiui Cayphara, niontem Carraelura, Dorara, Cesareara Palestine, Antipatri-
dani, loppen, laraniara, Accaron, Azotuui, Ascalonera, Gazara, desertura totura areno-

a) aduUera St. adulterata h. — b) aut om. St. , habet h. — c) princtpis om. St. , habet h. — d)
cum ploais St.

94

sum usque ad ostia Nili fluminis. Inde ueni Damiatam *) ^ que antiquitus Memphis dici-
tur. Hec est terra Yesse*®^), in qua olim filii**) Israel morabantur, Pharaoni in luto et
latere seruientes. In hac eciam postea lapidatus est leremias'',.
Benedictus sit Deus et Sanctus Matheus! Anien.

a) danacam St. damiatam h. — h) filii om. St., habct h. — c) Basil. aUer (non inscriptus) habet:
leremias. De Thaphinis vcniens in Mcmphis et inde i>er cet.

660) Tesse] Apud luditham I. 9 in Vulg. legitur lessc, alias dicitur Gosen.

ITINERARIUM

BURCHARDI DE MONTE SION.

SIGNA CODICUM ET EDITIONUM EXPLICATA.

A. est editio antverp. anni 1536, quae est instar omuium classis II editionum.

B. est codcx beruensis.

C. est editio Canisii anni 1725.

St. est codcx Staphorstianus hamburgensis.

T. est Titi Tobleri tertia peregrinatio.

V. est C. W. M. van de Veldii Memoir to accompany the map of the H0I7 Land. Gotha 1858.
Va. est codex vratishiviensis primus.

Vb. ; * ^ * alter.

Vc. * * -^ tertius.

Vr. I sunt codices vratislavienses tres.

y. , est editio veneta anni 1518

; NB. I. Leuca Burchardi aequat horam.

I II. llorae a Vaudeveldio , Kobinsono allis indicatae sunt horae equitandi, Burchardus

leucas suas pedibus confecit.
I III. Nomina locorum arabica Anglorum more scripta sunt.

ITINERARIUM.
I.

Loci Barehardi |
de Monte 8ion.

Nomina locoruni.

Leuoao.

n. 1.
II. 1.
IL 1.

Accon (*Akka)
Caypha (Ilaifa)
Petra incisa ('Athiit)

4.
3.

Dijitantiae a rocentibaa pe-
rCKrinatoribufl Indicatao.

Scriptionis divcrsitas.

II.

Loci Barchardi
de Monte 8ion.

Nninina locoruio.

Leacae.

JDiatantiae a reccntlbua pe-
regrinatorlbus indicatac.

Accou ('Akka)

II 2. ' Casale Lamberti ' 4.

II 3. Scandalion (Iskanderiina) 3.

II 4. puteus aquarum uiueucium ampl. 1.

II 5. Tvrus (Siir) minus 1.

II 8. Eleutherus (confiisus cum

, recenti flumine Kasimiyeh) 3.

II 9. Sarepta Sidoniorum (Sura-

. fend) ' 2.

II 10. Sidon (Saida) 2.

II 13. Beritum (Beirut) .... 5 (St)

I

3h. 5' (V. 219)

1 h. 40' (V. 218 sq.)

8 h. 27' (V. 20S) 9 h. 10'
(Rob. III 831)

iScriptionig diversitas.

31. (Vb. V.)

1 miliare germ. (A.)
2miliaria(Vb.)6leu-
cae et 2 mil (C.)

Va mil. germ. (A.)

2 1. (Vr.)

31. (A.) 41. (Vac;

3 1. (A.)
91 (Vr.)

96

Looi Baro.lianli
<ie Moiito Sion. |

II 15.
II 16.
II 17.
II 18
II 20.
II 21.
II 22.
II 25.
II 29.
II 29

Nomina locorum.

Bibliuiii (Jebeil)

Botrum (Hatnin)
; Nephin

Tnpoiis (Tarabulus)
! Mous leopardonim

Arachas i'Arlca)

Syn 8. Synochim . .
I Anteradum (Tartiis) .

Margath iMarkub) .

Ualania (BaneaB) . .

6.
4.
3.
2.
2.
3.

[-2'

8.

Di8tantiae a rccentibus pe-
roia*inatoribafl fndicatao.

8h. 20' (V. 1>6 n. 1.)
! 3h. 30' (V. IbG)

Scriptionis diveTsitu.

9 mil. (Vr. C.)
01. (A.)

9 mil. (Vr.) 3 1. (A)

UI.

Loci narchardi
do Monto Slon.

Nomina locoram.

- ~

Accon CAkka)

III 1.

Mons fortis (Kureinj

III 2.

Toron i^Tibnin)

III 3.

Asor

III 3.

Belinas (Banias^

III 3.

Sidon (Saida :

Leucac.

4.
4.
4.
6.
fere 11.

I Difltnntiae a rcccntibus pe- i ..._.,

; rcgrlnatoribuH indicauo. Scriptionig dlversltaa.

! 13 h. 10\V 212)

4mil. (Vb.)
3 1. (Vb.)
10 1. (V.)

IV.

I.oci Burrhardi ! j^.^,„.„^ locorum. i

dc Monto Mon.

Aceon ('Akka)

IV 1. Judin (Jiddin)

IV 2. I Castellum regium i

IV 3. 1 vallis Sennim ,

IV 4. ; Kabul "

IV 5. ^ Sephct(confu8a cumBethulia)'

IV 7. ■ Mensa Domini

IV 10. j Caphamaum ...

Loucae.

4.
3.
4.
2.
2.
2.
1.

Distantiae a reccntibuH pe-
rfgrinatoribufl iudicatao.

4 h. 5' (V. 222J

I

Scriptionia divenita*.

1 1. (A. et V.)

3 1. (A. et V.)
3 1. (A.)
3 1. (A.)

Loci Hurchardi

dtf .Moutc Sion.

V 2.

V 3

V 4.

V 8.

V 9.

V 9.

Nomina locorum. Leucae.

I Accon i'Akka) j

' casale Sangeor 5.

Naason 4.

Ncptalim 1 2.

Beth«ayda (Khan Minyeh) .| 2.

Magdalum (el-Mejdel) . . .! 2.

. Bethulia ' 3.

Distantiao a rcc«'ntibuH pc . scriptiuuiM dlvorsitaa.
n^grinatoribuH imlicatao. i

5 mil. (Vr. C )

2 leucae (Vr.)

:;n. (A)

3 1. (A. ct V.)

1 h. 18' (V. 224) ... 3 1. (A.)

VI.

Loci Uurcbardi

de

Monte

Slon.

VI

1.

VI

2.

VI

3.

VI

4.

VI

5.

VI

6.

VI

7.

VI

11.

Nomina locorum.

Loucae.

Accon v'Akka>
Chana Galilee i Kana el-Jelil) 4.

Kuma (Harumah, er-Iiumi). 2.

Abelmcula 1 '/j .

mons Bethulie | ampl. 1 .

Tiberias. . ampl. 2.

Sephora (Seffirieh) . . . .: 6.

Nazareth 2.

Navm 2.

DiHtantiae .-i reccntlbus po- .scriptioni* divcr.ila..
rcgrinatonbuH mdicatac.

! 5 h. 35' (Rob N. F. '-2(5); 5 I. (v.)

i 141. (V.)

t [

I

6 1. (Vr.) 1 1. (A.)

'3 1. (V.)

: 1 h. 20' iV. 224) , 3 1. (A.)

, :n. (B)

97

vn.

Loei Bimbat^

1.
L

6
7.
8.

vn
vii
vu
vu
vn
vn
vu
vu

VU 10.
VU ]1.
VII 16.
VU 17.
VII 20.
VU 2L22.
VU 27.
VII 2S.
VU 29.
VII 30.
VU 30.

XomJDa ItiuDrum.

LBDcae.

Accon (*Akka)

Cartnelus , < .

Cajmon (Tdl Kamon). ♦

Magedo

Mesrha (el-Me2ra'ah> , ,
caatellum Faba (el-Puleh)
Afe«h (el-Afiileh) . . . .

Sun^m (Soiam)

Bethsan (Beigao) . , . .
fouH Jesrahel . ,
Jesrahel fZeriu) . . , ,
Giunin (Jcniu) , . . .
Sebaste (Sebustieh) . . .

Betlid (Beitin)

Sichem (Nabulu*) . . »
Lebna (Lubbaa). . . . ,

Machmati (MachmaB)^ . .
Gabaa 8auHa ......

Hama . ..... ^

Jerusalam

ampl.

regrln&tddbiu Indicatae.

4.

3.

3.

2.

L

3 iactuB arcue

L

2.

2.

2 iactua arcut

4.

4.

2.

4.

5.
L
L
2.

6 h. 20' (V. 235) -

4 h. (V. 240)

BcrlptloiiSi diroriitju.

4 1. (C.)

01. (ABt.) 80 (Vr.)

3 l (Vb.)

2 L (Vb.)

U J. (A.etv,)

4 I. (CVr.)
V:jl(CVr.)

3 l (B.) 6 1. (Vr)

5 l (V.)

3 1. (ABCVr et fJ

4 1. (A.) 6 1. (Vb.)
3 l (Vbv )

vm.

Loei Burchardi
de Monte Sion.

Nomiua locorum.

Leacao.

DistanUae a recentibug pc-
regrinatoribua indicaUe.

ScripUonia diversitas.

VII 31.

Sichem
Emon

4.
2.
1.
5.
3.
L
2.
1.

4 1. (B.)
2 1. (Vb.)

VII 32.
Vn 33.
VII 34.
Vn 47.
VII 48.
VII 50

Phesech (Faaail)

Doch CAin-Duk)

Galgale locus

Hay (Tell el-Hajar) ....

, Bethel (Beitin)

Anathoth

40*' (V'282)

VII 50.

Jerusalem

IX.

Loci Burchardi
de Monte Sion.

Nomina locorum.

Leucae.

Distantiae a recenUbua peregrinatoribus indioatae.

IX 7.

Jerusalem
Ramathaym Sophim (Ram-

10.
3.

9.

8 h. 10' (V. 242)
10 h. 6' (T. 386)

3 h. 50' (T. 385) *) *) Toblenu pedibua ivit aicnt
Burchardua.

IX 8.
IX 9.

Joppe

Jamnia (Jebna). . . . .

Locl Burchardi |
de Monte Sion.

IX 10.

IX 12.
IX 13.

Xoniina locoruni.

Jcrusalem
Bethlehem (Beitahm).

Mons Engaddi. .
Achila (Sebbeh).

Leucae.

Dlatantiae a recentibua pe-
regrlnatoribna indicatae.

6.
3.

2 h. 53' Toblerus p. 389

pedibus.

1 h. 50' V.246equovec-

tU8.

1 h. 55' Rob. m 815
equo vectus.

ScripUonia diveraitaa.

3 1. (A.)

7 1. (B.)

13

98

Locl Barchardi
de Monte Sion.

X

1.

X

2.

X

4.

X

5.

X

8.

X

9.

X

10.

X

12.

X 13.

X 17.

X 18.

X

19.

Nomina locoruni.

Accon ('Akka)
Cayphas (Uaira)

'Casta^m peregrinorum
CesareaPalestme^Kaisarijeh)

Assur (Arsuf)

Joppe (JafFa)

! Geth (Gath)

I BethsamesJuda^^AinSchems)

I Accaron (*Akir)

I Azotus (Esdiid) .....
Ascalona ('Askalan) . . .

! Gaza

I Bersabee (Bir es-Seba). .

XI.

Leucae.

Dl«tantiae a recentibua pe-
regrinatoribog indicatae.

3 h 7' (V. 226)

3 h. 6' (V. 226)

4 h. 42' (V. 226 sq.)
7 h. 55' (V. 227) . .

I

2 h. 28' (T. 3S6)

Scriptionis divenitaa.

4 1. (A. et V.)
9 L (A.) 2 1. (V.)

4 1. (A. et V.)

1 1. (A.)

Loci Barchardi
de Monto 8ion.

Nomina loconun.

XII.

Leucae.

Distautiae a recentibus pe-
regrinatoribua indlcatae.

Scriptionia divenltaa.

X 14.
X 14.
X 14.
X 14.

Joppe.
Lydda (Ludd, Lidd) ....

Lcbna (Libnah)

Azeca

Sochot Jude

2.
2.
3.
3.

4 1. (A.)

XIU.
AB HIEROSOLYMIS DISTAT:

Loci Burchardi
de Monte Sion.

VII 30.

VII 50.

VIII 1.

VIII 3.
IX 3.

IX
IX
IX

Nomina loconira.

Kama (er-Ram?). .
Anathoth (Auata?).
Accon ('Akka) . . .
Samaria (Sebastieh)
Sichem (Nabulus) .
Nazareth

Joppe . .
Jericho .
Bethlehem .

Tecua . .

Ebron. . .

Silo. . .

Emmaus .

Leucae.

Bethoron inferior ....
Cariathiarim(Kuryetel-Enab)
Ramathavm Sophim (Ram-;
leh). .'

IX 10. ! Bethlehem.

2.

1.
36.
16.
13.
37.

13.
7.
2.
8.
8.
2.
4.

3.
4.

10.

2.

Dittantiae a recentibas pe- i
rogrinatoribus indicatae. |

Scriptionis divenitas.

3 I. (Vb. V.)

38 1. (C) 3 1. (V.)

17 1. (Vb.)

8 I. (A.)

27 1. (ABCVbv.)

17 1. (C.

36 1. (Vr.)

8 1. (A.) 23 1. (v.)

3 1. (BCVr )

4 1. (BCVrv.)

1 h. 50' (Rob. III 814)

Eropemodum 3 h. (To-
ler Top. V. Jer.Il541)

5 h. 5' (V. 241.) . . .

2 h. 45' (V. 242) . . .

ft h. 10' (V. 242)
10 li. b' (T. 386)
Vid. Itinerar. X.

4 1. (C.)
10 1. (A.)
Vr.)

2 1. (A.)
4 '/2 (Av.)

3 I. (BC

DISTANTIAE LOCORUM PASSIM INDICATAE.

Burchanlus

deMonte

Sion.

II 12.

II 14.

II 19.

II 20.

II 25.

II 26.

II 27.

II 30.

II 30.

III 6.

Undu itur.

Quo itur.

Sidon (Saida)^ ....
Beritum (Beirut) . . .
Tripolis (Tarabuhis) .
mons leopanlorum .
Aradium (Jeziret Ruad)
Anteradum (Tartils) .!
Anteradum (Tartiis) .|
Ualauia (Baneas, Bal-'

nea») I

Ualania

Cedar

Antilibanus

Passus canis ....

Libanus

Libanus

Tyrus (Siir) ....
piramides IV . . .
montaua Assissinorum

Accon ('Akka) . . .

Antiochia

ostium Jordanis. . .

i*ucae <1iao-
tai'.

T\7
3 1.

3 1.
1 1.

Sdiaet.
1 I.
V2I.

8d.
4d.

4 ).

Diiitantian locoruiii
nunc indicatnu.

I Scriptionii dlver-
«itas.

'/2 1. (CVr.)

99

Borchardaa j

de Monte

8<on.

Unde itur.

IV 6.
IV 12.
IV 13.
IV 14.
IV 15.
IV 15.
IV 18.

V
V

V
V

VI
VI
VI
VI

VI 10.

VI 10.

VI 11.
VI 11.

VII
VII
VII 5
VII 11
VII 18.
VII 19
VII 23
VII 35

VII 36.
VII 37.
VII 38.
VII 39.

VII 40.
VII 41.

VII 45.

VII 47.

VII 49.

VII 56.

VII 57.

Vll 59.

IX 1.

IX 2.

IX 5.
IX 6.

IX 11.
IX 14.
IX 16.
IX 17.
IX 20.
IX 21.
IX 22.
IX 23.
IX 26.
IX 27.

IX 28.

IX 29.
IX 30.

X 3.

X 6.

X 11.

X 15.

X 16.

Sephet

Caphamaum ....

Corroza^rm

ascensus montis Sanyr
ostiam Jordanis . .

Corrozaym

Naason

Dothaym

Ramathaym Sophim

Dothaym

Sephora (Sef&rieh) .
Nazareth

Tabor

Endor

Nazareth

Tabor

Cayphas (Haifa) .
ostia Cisonis . . .

Mesrha

Jesrahel (Zerin). .
Sebaste (Sebastieh)

Thersa

Sichem

Oalgala

Quarentena. . . .

Galgala
Jericho

I Jericho

Jericho

mare mortuum . . . .

Jericho

fons Helisei

Bethel (Beitin) . . . .

Jericho

Adommim

Bachurim

mons Silo

Gabaa Saulis^Tuleil el

Ful) .

Cariathiarim

Quo itur.

Leacae dlae-
tae.

Scriptionit diver-
•itai.

ad

Bethlehem .

uallis benedictionis . .

Tecua

Bethlehem

Kama

ilex Mambre

Ebron vetus

Ebron

Ebron

riuus Philippi (*Ain Ha-

niyeh i

domus Zncharie (Mar

Sakaria)

. Bethlehem

Cayphas . ^

! Assur (Arsuf)

I BethsamesCAinSchems)

Nobe (Beit Nuba) . .

domus Zacharie. . . .

Cedes Neptalim.
ostium Jordanis
ascensus montis Sanyr

Cedar

Cedes Neptalim.
Sueta ....
Cedar ....
Dothaym . . .
mons Bethulie .
Samaria. . . .
Neptalim . . .
Chana Galilee (Rana)
Accon . . .
Saltus Domini
Tabor . . .
Endor . . .
Ramathaym Sophim
Hermon minor .
Hermon minor .
ostia Cisouis . .
Accon ....
mons Hermon .
Sunam (Sulem) .
Thersa (Tulluzah)
terra Taphue. .
fons Jacob. . .
mons Quarentena
mont) tentationis
fons Helisei . .
vallis Achor . .
Jcricho (er-Riha)
capella sancti Joh,
Jordanem . .
I^thagla (*Ain Hajla
mare mortuum . .
capella S. Johannis
Segor . . .
Hay . . . .
palma Debbore
Adommim . .
Bachurim . .
Bethania . .
Gabaa Saulis.

Gabaon parua el-Jib)
Lachis (Um Lakhis) .
Bethsames Jude (*Ain
Schems) . .
Bezck . . .
Tecua (Tekua)
Herodium . .
Ziph ....
Bethacarem .
Mambre . . .
Ebron vetus .
Ebron noua .
Dabir . . .
Neheleschol .

Nobe (Beit Ndba)
sepulcrum S. Karioth
spelunca Helisei
Machmethath .
mous Modin .
Emmaus . .

4 1.
2 1.
1 1.

3 1.

4 1.

4 1.

4 1.

3 l.

1 1.

Id.

3 1.

2 1.

7 1.

4 iact. arc

2 1.

1 1.

fere 2 d.

2 1.

Bethsura (Beit Sur)

ampl. 1 1.
1 1.

3 1.

1 1.

2 1.

4 1.
6 1.

2 iact. arc.
V,l.

3 1.

2 iact. arc.

2 1.

2 1.

3 1.
1 1.

5 1.

3 1.

1 1.

4 1.

2 1.

2 iact. arc.
1 1.

1 1.

2 1.

2 1.

V2I.

2 1.
1 1.

5 1.

3 1.

2 1. (Vb.)

3l.(ABCVrv.)
5 1. (BVb.)

2 1, (V.)

lh.35'(R.P.III.817.)

30' (V. 245.)

3 1. (V.)
2 1. (Vb.)

1 1. (A.)
liact.arc.(Vb.)

I

I 3 1. (B.)

5h.40'(R.P.III.815.)

l (CA^r.)

ampl. 1 1. 1 2 1. (A. et V.)

. V2I. I .,. , [«sv

1 lact. arc. I 1 3iact. arc. (A.

2 1 2h.R.XVI15l8qq.| 3 1. (A.)

2 1. ! 3 1. (A. et V.)

4
2

1
1
4
2
3 1.

IV2

.6 1. (A. et V.)

. j 3 1. (A.)

13*

100

SUFFLBMJUITUM BUBCHABDI BB MOBTE 8I0B-

L TiTi iim.a\ A?niaTATio ad blrcharduii.

Cpiex Umultenau I (IIj) tifBatiu A. ]. 26. qoateni.
mA elMi. f^pmtmm %%> ^ lec. XV c. anii. H20.

r^^x jEwilrfliju II <»«t charUc. qiialcra. aec. XI?. Cf.
p. 7 • 6.

C«#fx trmxeUfniti eat ckarl. fol. oui. scc. XIV. Scrip-
fif lo. Reruldi.

Co^x Jlvaor^Mi qoateni. clMrt ftign. Ini 5309 p. 92
— 120 Mci^t: SandiMiiDo in Cbritto Ihesn Pairi, Fralri
Rnrcardo , Ledori . . Frater C^mradus de Monle Sitm. (Al-
ten^ ad WMDeo Borcliardo qnoqne proprinm )

Pa^22 oot.22. GekQleme] Cf. Tobler 3. Wand. 144, 464.
P. 32 t. 6. JVr] Lt Bi* efl aqna.
i^ P. 34 n. 151. ettlellum regium] FortaMe catale Mele-

Tiicfc, qn«d in finibnt tfriis fnitte tradilur apnd Tafel el
bonHi trfcnnden zor Getch. der R. Vencdig 2, 3S7.

P. 34 n. 164. KaM] Fortat«e Oueforcaliel (Kafer Ka-
bnl) ap. Tafel 2, 38%

P. 34 n. 2ij0. Samyeor] V. TafH 2, 389 raiale Sanil lorge.

P. 61 ».53 boues — eoneiderentur] Cf. Pipionm ap.
Tobl. 3. Wand. 411.

P 62 n. 423. AtfoiMni/af| A Germaoit medio aevo Ro-
lenbnrch, nnnc Kaiiat CbadrAr nominatnm.

P. 66 n. 445. Porta valljt nnnc bab et-tobit diciliir.
Cf. Topogr. 1, 149.

P. 66 n. 446. ,Mas Slepkanslhtir der Kreuzfalirer lag
anf der Nordteite der Stadl, dera Tbal- oder Jotapbatt-
Ibor diagonal gegenUber, nnd nnr dat tpilere Stepbant-
Ihor bckam eine ^>tllicbe Lage, odrr et giog in ihm dat
Jotapbatttbfir anf.**

P. 66 u. 452. V. Denkbl. 434 tq. Topogr. 2, lOOl.

P. 67 n. 460^. Bereile, bereeolum, berdolum, fortaaae or-
tum ett ei arab. JL^lj birkeb, lacnt. Lacnt duo quot oo-

vimut, patriarcbae tecnli XII snnt recentes birfcet bammim
el-balrak el birfcet el-Slamilla.

P. 69 V. 11. hsaphal — fcyif] Bnrcbardut dicil Salo-
monit sepnlcmm. V. Siloabq. p. 286.

P. 76 n. 540. monj Qion] V. Topogr. 2, 6 el Anony-
mum ap. de VogOe Eglitet de la terre tainle, qui: „Sn-
per Afheldemaehf ait, Gpon." Quem Burcbardnt primut
in occidenle pomt.

P. 83 c. 4. rorM/n7/omni] V. 3. Wand. 377.

P. 85 n. 631. Gibiin] rec. IMI Dtchibrln : v. 3. Wand. 466.

II. TITI TOBLERI ENE^DATIONES BURCHARDI.

Toblerus legit:
P. 30 II 26. Piraroidet aulein ittorum — el tepulcra
Mienduntnr — lumpluota niroii. Et tlupende magoitu-
dinit lapides uidi in eit; roenturaui enim lapidet duot
nlginli qualuor pedet longoi . . .

P. 45 V 5. El tunl — mulle el magne. Palme roulte
cretcniit ibi.

P. 58 V 41. De lericho III leodt, U de capella S. loii.
Rapl. ad lordanca ett mare mortnnm.

P. 60 VII 48 ... et cetera, qne dicnntnr. Ibi erexlt
lapidca in litnlnm, et appellanil nomcn loci ittini . .

P. 68 V. 7. Eal taoien — qnoddam edificinm — factnoi.
Onod cnm intrasacB, detcendi per gradns plnriiDOf inb
lerra in eccletiam iptam nd tepnlcmm nirginit gloriose.
£l credo . .

III. SCRIPTIONES VARUE CODICIS BASILEEKSIS BA
ET EMENDATIONES ALIQIOT NOSTRAE SERIORES.

Pag. 22 I. 3. nsqnc ail Gazam conlra anttrum.

P. 23 II. 2. aqnis flnmfihns. Idem p. 33 t. 9.

H. 27 II 11. antique sfmrlnrr. s. 13. ^nt ntqne bodie.

P. 30 II 29. Margath - , tupra cinitalem Ual. per I
lencam distans, a mare mnnilnm nalde . .

P. 33 T. 2. hcrbe dimerse. v. 5 Terra antem, qnc ett.
T. 9 aqnis /Inenlibni

P. 34 IV 1. domns Thcutoniromni. s. 3 dele t. noaitne
antc prinr.

P 37 fV 19. uUra lord. . . in tinislra.

P. 42 T. 2. ed lerminot — arrr«srmnt.

P. 46 T. 1. mare Galilee ab orienle

P. 54 VII 17. Codicii ope legimns: Rreniter uescio qnid
roagia pottil dici de ciuitale itla.

P. 55 VII 23. legimns: nbi Dominns sedens snpra pn-
tenm polom petiuil.

P. 59 VII 45. feroees el mali nimis. s. 46 aempcr fn-
mans el lenclir. ct nerc tic cral.

P. 60 v. 8. laboc ct Amon. v. 14 glnten ind. Undc ct
lacut idem lacnt atpalli.

P. 63 VIII 1. in decliui latere monlit.

P. 66 T. 3. mofit templi pcr Rom.

P. 71 T. 3. et deinde alia.

P. 75 VIII 6. ett locnt idem et detuper. — Et leg.:
fuit ibidem pro allari. ted modo allarc dcttmctum ctt,
et ctl ibi memoria Et Irg.: Lapit - ottii orientalii,
sine calce tarocn, et potesl bcne . . t. 6 inf. tnm6ani.

P. 78 T. 2. Dicta fnil el Arim. v. 3 scpelinit.

P. 81 sect. 24. quod semper anno rcnol. — ncriiatcm
in loco ipso. — portal animal cini non offendUur.

P. 83 V. 3 dcb. f7/n<f exp. t. m.

P. 86 XII 2. snnt msque ad gcnna.

P. 87 V. 4. inicrins non sunt cauc.

P. 87 XII 3. qnadmplices fmctns — ibi babcantnr.

P. 87 XII 5. Ilem suni ibi fmclns alii, poma paradisi,
admirabiles ualde. FmclU!» isti cretcunt. — v. 4 inf. cro-
cci. — V. 1 inf. uix uno auuo dnral.

P. 92 V. 2 ct tnb eo tunica.

P. 93 XII 10. Et uidelur — roorelrices sunl ibi. Nnlti
eciam snnt ibi cnnncbi.

Rctlat ul cnm lectnris communicemus, coniecturat no-
strat fert* omnei codicit Ra. auctoritate conflrmatat cssc,
id quod non vanitalis, scd et lacliliae testiflcandae ct cdi-
lionis nostrae cororoendandae causa dictnm voluimui.

IV. TITI TORLERI ET RURCHARDI DE NONTE SION ITINERARIUN.

« . 1 Uiid« Itor

Tobl.

Bareh.

Bareh.

Unde itar

Tobl.

Bareh.

B.>«h.

Boreb.

-jrf

(ord..lph.,

Qoo Itar.

b. m.

diatUn

cod.

Bareh.

(ord. olpb.)

Qao itar.

h. m.

diat. lio.

cod.

Accon . . ,Caypha . . .

3 30 4

VHI 1

lemsalem . Sicbem. . . .

10 30

13

VI OAccon. . .IScphora . . .

7 6

€

lemsalem . Nazarelh . . .

22

26

Ba.

X 18Accon . .;Gaza . . .

2 30 5 (?)

*

lemsalem . loppe ....

13

13

VII 50|Analboth . lemtalcm . . .

1 32 1

*

lerusalem .

lericho ...

6 6

IX 11

Bclblehcro . Bfzck ....

30, >y.

9

lemsalem .

Teciia . . . .

3 50

BCVr.

IX 14

Bethlehem . Tecua . .

2

2

9

lemsalem .

Ebron . . .

6 6

IX 6

Carialhiariui Bethtamet lude

4 10

3

B.

IX 5!lerusalero .

Cariatbiarim

2 45

Vdv.

VII 3

Caymon . .iNagedo. . .

6

Ba.

IX Oloppe . .Jamiiia. . . .
X Uloppe. . .Lydda . . . .

3 49

IX 29

domiii Zach.'NebeJetchoJ . .

5 30

4

350

Ba.

X 16

3 25

IV,

VII 41'mare morl.

capella S. loh.

1 25

VII 39

lericho . .

capeJla S. loh.

1 30 i

VI 8'fiazareth .

sa tus Domini .

30

4 i. a.

VII 41

lericho . .

roare morloum .

1 45 3

VI 9Nazarcth .

Tabor ....

2 20

VII 56

lericho . .

Adoromim . . .

3 8 4

IX blRamathaym

luppe . . . .

3 50

IX 10

lemsalem .

Bethleh. Ih. 49'

2 43 2

Dcnkbl.

IX 28riuus l*hilp.'domus Zach. .

5 30

.

VII 30

lerutalem .

Rama ....

2 20 2

738.

VII 23Sichem . .Ifons lacob . .

25

2 i. a.

VIII 1

lerusaJcm .

Saraaria . . .

12 20

16

FRATRIS RICOLDI DE MONTE CRUCIS

ORDINIS PKEDICATORUM
LIBER PEREGRINACIONIS.

L E C T U R I S

Odorici Foroiuliensis librum quendam indagantes^ incidimus in hanc Ricoldi pere-
grinationem^ quae continetur codice Guelpherbytano inscripto: No. 40 mst! Weiss.,
chartaceo^ forma maiore^ saeculi XTV, foliorum 110. Insunt itineraria M. Pauli Veneti,
Oderici, Ricoldi^ Guilielmi a Boldensele. Ricoldi de Montecrucis peregrinatio legitur
foliis 73b— 94b.

De vita Ricoldi si quaeris , haec fere habet lacobus Quetif s. Echard in libro in-
scripto : Scriptores ordinia praedicatorum T. I p. 604 b :

;,F. RicolduS; aliis Riquldus, vel etiam Ricardus de Montecrucis, Etruscus Floren-
tinus, domus Sanctae Mariae Novellae aliminus, vir doctrina ac pietate claruS; sed stu-
dio fidei propagandae ardentissimo incensus; sub finem seculi XTTI et initio sequentis
floruit. lussu summi pontificis in Asiam cum se contulisset; infidelium in illis regioni-
bus orientalibus degentium terras vastissimas peragravit, ubique divini verbi praeconem
apostolici plane pectoris se exhibens, ac innumeris pro religione exantlatis laboribus
gravissimisque apud Mahumetanos persecutionibus perpessis illustris. Sed praeclara
eius gesta ex eius operibus, quorum duo supersunt, certius cognoscentur. Haec vero
sunt: 1. Itinerarium peregrinationis F, Riculdi ord, FF, Praedicatorum. Latinum mihi non
occurrit; sed Gallice a F. lohanne Lelong anno 1351 redditum vidi Parisiis in Regia
cod. 8389, alias XLII, a Labbeo in Spec. antiq. lect. p. 309 recensito, qui codex fol.
max. pellibus vitulinis elegantibus constat et figuris auro minioque distinctis, quae re-
giones et urbes, quas in Asia Ricoldus percurrit, repraesentant , ubique ad quodque ca-
put omatur ac micat. Similis codex recensetur in Bibl. Cotton. in Anglia armario Otho
inscripto, Tab. D. II. cod. — 2. Confutatio Alcorani, Extat in Colbert. cod. 2273 fol. memb.
Qui codex collectio est plurium eiusdem argumenti tractatuum. Extabat etiam Venetiis
apud SS. lo. et Paul., ex quo F. Marcus Antonius Serafinus Venotus, baccalaureus,
eiusdem domus sodalis, primigenio auctoris stylo praelo commisit Venetiis, typis Domi-
nici de Imbertis 1609 in 4., pagg. 63. Titulum indidit Editor: Propugnaculum fidei toti
Christianae religioni adversum mendacia et deliramenta Saracenorum Alcorani praecipue maanme
utile Himc tractatum Demetrius Cydonius, medio seculo XIV florens, e Latino Graece
reddidit: quae versio extat Paris. in Reg. cod. 1836 fol. mag. charta orient. Titulus:
'AvaTQonfj xsipakauodTis tov vo^ov Mwa^CT ino fiev 'PLvdQdov (sic, sed leg. 'PLxdgdov) xi-
vog i:iTa^H6a ^ariVLxag. Confutatio summaria legis Mahometi a quodam Ricardo Latine edita,
Cur Riculdi nomen in Ricardi mutaverit Demetrius , ignorare me fateor , nisi forsan sua
aetate a quibusdam Ricardus nominatus fuerit. E Graeco Demetrii Latine se reddidisse
gloriatur Bartholomaeus Piccnus de Montearduo, quam translationem edidit Romae typis

104

loaiL Besicken 1506 in 4. Quae cditio Paris. in Rcg. D. 1554. Sed ct prodiit pluries po-
stca." Caeteruin censet Quctif v. Echard Ricoldum Alcoranum non integrum, quae erat
Pocciautii scntentia, sed ex parte tantum Latinc reddidiriMO, et epistolas ad ecchsiam
triumphantem in st/spiriis amari animi scripsisse. Practcrea eiusdem Lihellus ad nationes
orientales de discvimine inter ludneosy gentiles et Mahumetanos^ servatus apud Sanetam Ma-
riam Novellam Quctifio v. Echardo teste laudatur a Pocciantio. ^^Christianae fdei con-
fessio facta Saracenis pia et spirituvi apostolicum redolens ex stylo aliisque rationibus ab
editore censetur nostri Ricoldi s. Ricardi. Ilaec prodiit in collectione supra laudata ad
calcem confutationis legis Saracenorum a p. 1S4 ad 192. Obiisse dicunt Florentiae
XXXI octob. MCCCIX. Sic Pocciantius, fortasse ex necrologio Sanctac Mariae No-
vcllae; qucm nempe ferunt ex oriente a summo pontifice seu Bcnedicto XI seu Cle-
mente V revocatum , qui quaedam circa tidem illarum nationum dubia declararet."

His sive Quetifii sive Echardi vcrbis a nobis excerptis ea etiam addenda duci-
mus, quae Ricoldus ipse in praef. § 2 profert: sese longas et Inhoriosas peregrinaciones
assumpsisse^ quum adhuc secularis extiterit^ ut addittceret illas seculares scienciasy quas lihera-
/ejA apijellent. Cf. etiam T. Toblcri topographiam Hierosol. I p. XXVI. Tiraboschium
IV p. 105 sq. Grudeni syUogen monument. p. 3S3. Valete et voluptate eadem, qua uos
descripsimus, legite libellum.

mCIPIT ITINERARIUS FRATRIS RICOLDI, ORDINIS FRATRUM

PREDICATORUM.

Cum ego, frater RicolduS; miiiimus in ordine predicatorum , recogitarem frequen- 1
ter incomprehensibilitatem et intensionem diuini amoris ad genus humanum , quod sic
Deus dilexit mundum, vt Filium Suum Vnigenitum daret, et ipse Altissimi Filius suam
peregrinacionem diligenter nobis ad memoriam reduceret, vt ea non essemus ingrati, di-
cens: nExiui a Patre et veni in mundunt^^), et quomodo eciam natus pauper et paruulus
cito nec sibi nec matri pepercit a longa et laboriosa peregrinacione , sed cum matre
paupere et sene baiulo peregrinatus est in Egiptum, vt fugeret aduersarios suos, cui
non inerat causa timoris: decreui, quod esset michi ualde ignominiosum , quod^) post
tot beneficia suscepta, que sohis ipse nouit, qui me vocauit et segregauit de mundo et
assumpsit ad tantum ordinem, vt essem testis et predicator ipsius, nisi^) cogitarem vias
meas et conuerterem pedes meos in testimonia sua. Cogitaui , inquam , non esse tutum, 2
quod ego longo tempore sederem et ociosus essem et non probarem aliquid de labore
paupertatis et longe peregrinacionis ; maxime cum in mente mea reuoluerem, quas lon-
gas et laboriosas peregrinaciones assumpseram adhuc secularis existens, vt addiscerem ^)
illas seculares sciencias, quas liberales appellant. Suscepta igitur obediencia domini pape 3
mediante magistro ordinis incipiens peregrinacionem traniui mare, vt loca illa corpo-
raliter viderem, que Christus corporaliter visitauit, et maxime locum, in quo pro sa-
lute humani generis mori dignatus est, vt memoria passionis eius in mente mea impri.
meretur tenacius, et sanguis Christi pro salute nostra efFusus esset michi robur et firma-
mentum ad predicandum et moriendum pro illo, qui michi sua morte vitam donauit.

I. DE GALILEA.

Veni igitur in Accon, et inde itinere diei vnius viginti miliaria cum multis Chri- 1
Btianis veni in Galileam, Et primo peruenimus ad Chanam *) Galilee , vbi Christus fecit 2
inicium signorum, aquam conuertendo in vinum. Est autem Chana Galilee quarto vel 3
quinto miliario a Nazareth. Ibi extra casale inuenimus puteum, vnde ministri hauserunt 4
aquam implentes ydrias. Ibi inuenimus locum nupciarum et loca et formulas ydriarum. 5
Ibi cantauimus et predicauimus euangelium nupciarum. Ibi rogaui Christum, quod, 5

1) Cod. G.: incomprehensibilitaie.

2) Ev. Joh. 26, 28.

3) quod\ melius nisi.

4) nisi\ lam praecessit coniuuctio quod.

5) Cod. G. adiscerem.

6) Cod. G. Canam.

14

106

sicut aquain in vinum conucrterat, aquam mce insipiditatis et indevocionis conuerteret
in vinum compunctionis spiritualis saporis.

8 Inde rccto cursu venimus casale, quindecim miliaria a Gencsareth, quod est super

9 mare Galilee. Ibi in dosccnsu niontis supcr mare cantauimus euangelium de illis duo-
bus demouiacis, quos Christus curauit ibi a legione demonum, quos Christus concessit

10 intrare in porcos. Ibi rogaui Dominum, quod me ab infestacionibus liberaret.

11 Inde desccndimus in Bethsaidam, quinc[ue miliaria, ciuitatcm Andree et Petri, que

12 cst iuxta mare Oalilcc Et venimus iuxta mare, et cantauimus ibi euangelium') y,Am-

13 hulam Ihesus iujta niare Galilee.^'' Ibi rogaui Christum, vt me ad suum discipulatum
vocaret et faceret piscatorem hominum.

14 Inde ascendimus tria miiiaria ad montem, qui est supra mare Galilee, vbi Dorai-

15 nus sedens scrmonem ad discipulos fecit. Et cantauimus t^uaugeMum ^) j^Videns Ihesus

16 turhas ascendit in montern^^ Ibi rogaui Dominum, quod me totaliter a desiderio terreno-
runi leuaret et mentem meani ad celestia leuaret.

17 Inde ascondinnis ibi prope ad montem, vbi Dominus fecit conuiuiimi de quinque

18 panibus ordeaceis. Et cantauinms euangelium et predicauimus , et postea sedentes per
ordinem supcr herbam et fenum frogimus panem et manducauimus omnes cum leticia et
lacrimis.

19 Ibi prope quatuor miliaria est cist(jrna vetus, in quam proiecerunt loseph.

20 Ibi eciam prope est castrum Saphet, clauis tocius Galileo.

21 Inde descondimus in Capharnaum et veninms ad locum, vbi leprosum curauit Do-

22 minus**), et postea ad locum, vbi bcatus Matheus ad theoloneum accepit vectigalia. Et
cantauimus et predicauimus euangeliiun de vocaciono Mathei.

2? Indo regirant(;s iuxta mare Oalilee venimus ad locum tahule, duo miliaria. Que est

iuxta Capharnaum et Bethsaidam in loco, vbi Doniinus post rcsurrectionem suam ap-

25 paruit discipulis, stans in litoro , ct vocauit do mari, ot inuitauit oos ad prandium. Et
cantauimus (4 predicauimus euangelium, ot manducauimus omnes vbi manducauit cum
eis panem et piscem.

26 Inde r(jgirantes sex miliaria iuxta mare Galilee versus Bethsaidam ct Genesareth *®)

27 vonimus ad Magdaium, castollum Maric? Magdalene, iuxta stagnum CJeuesareth. Vbi
flentes et eiulantes pro eo, quod inuonimus ecclesiam pulchram ot non dcstructam, sed
tabulatam *':, et^'-; ibi cantauimus et predicauinms ouangolium Magdalone.

29 Inde veniontes iuxta mare Tiboriadis voninuis quin(|ue miliaria Tiheriadem. Et in-

uenientes ibi midta nu^morialia digna intor alia hoc notaui, quod in mari Tiberiadis tota
aqua et in omni lo(*o didcissima ost et suauissima ad potaudum, cum tamen in muItlB
partibus intrent in eo aipio fetentcs ai suiphuree (;t amarissime.

3^ Indo vero asccudentes in montem altum, vt veniremus ad altissimum montem

Thabor, dccem miliaria, venimus in Bethuliam, paruidam ciuitatem ludith, uuum miliare.

31 Ad pedem ciuitatis quieuimus ad fontem, ad qucm ludoi obsessi ab Holofeme exibant
ad r(;focillandum.

1, Matth. IV, 18- 10)^|||^^^] Et pro hoc, et pro sequente

^ . ^ noniaB^II^^^Hk.habet Genesar.

^' '^*""*'' ^' ^' ^ ™fc] Cod. G. habet stahulatam.

{i} Dominus nm. cod. G. ^MipervaGanea cst.

107

Et transeuntes Bethuliam ascendimus montcm Thabor^ quinque miliaria. In cuius 33
montiB descensu Melchisedech obuiauit Abrahe, vt dicitur in historia scolastica de trans- ^4
figuracione Domini. Et predicauimus flentes et admirantes de tanta destructione. Inde
vidimus partem Arabie, viginti miliaria; et montem, vbi vel vnde deriuantur ^ ^) lor et
Dan, qui iniciant lordanem. Inde vidimus montes GelboC; quadraginta duo miliaria. 36
Ad pedem montis Thabor est campus magnus Esdrelon. 37

Et pertranseuntes Naym festinauimus in Nazareth, tredecim miliaria. Et ascen- ^^
dentes in montem venimus ad saltum Domini, duo miliaria, vbi ludei voluerunt precipi-
tare Christum, cum incepit eis legere et predicare. Ibi legimus et predicauimus euan- 40
gelium. Ostendebant autem quedam vestigia Christi pedum et itineris in saxo, que 41
dicebant esse vestigia pedum Christi.

n. DE NAZARETH.

Inde venimus in Nazareth, Et inuenimus magnam ecclesiam, quasi totam diru- \
tam, et nichil erat ibi de primis edificiis nisi sola cella, vbi fuit annunciata domina;
illam superreseruauit Dominus ad memoriam humilitatis et paupertatis. Est autem ibi 3
altare domine in loco, vbi orabat domina, quando missus est Gabriel angelus ad eam,
et altare archangeli Michaelis, vbi stetit Gabriel adnuncians. Et in vtroque celebrantes •*
missas et predicantes verbum Dei circuiuimus et perambulauimus ciuitatem, maxime
loca illa, que magis frequentabant domina et puer Ihesus. Inuenimus autem ibi iuxta 5
ciuitatem fontem, qui est ibi in maxima veneracione pro eo, quod domina aliquando ad
fontem illum ^^) et puer Ihesus frequenter portabat inde aquam matri. luimus eciam ^
ad synagogam, in qua legit Ihesus Ysaiam prophetam, triginta miliaria.

Omnia ista loca Galilee de primo vsque ad vltimum inuenimus in possessione *^) 7
Sarracenorum pacifice et quiete.

De Nazareth venimus in Castrum Zafetanumj decem miliaria. Ibi natus est ^
lohannes euangelista et lacobus, filii Zebedei. Ibi habitant Christiani.

Inde reuersi fuimus in Accon, ciuitatem Christianorum. n

m. DE ACCON ET lUDEA ET TERRA PROMISSIONIS.

De Accon vero festinantes versus Iherusalem venimus ad torrentem Cyson, vbi 1
occidit Helias per manus ministrorum octingentos et quinquaginta prophetas Baal et
lucorimi. Quem transeimtes venimus ad Cayfan^^) ciuitatem, quatuor miliaria, iuxta 2
mare. Et inde venimus ad pulcherrimum monticulum Carmeli, vbi Helias congregare 3
fecit multitudinem Israel et conuicit sacerdotes Baal. Inde venimus ad Castrum Pere- 4
^mP^), quod est nobile castrum templariorum iuxta mare. Inde viginti miliaria ad 5
castrimi Cacho *^). Inde decem et octo miliaria ad sanctum Oeorgium *^). Inde in Beno- ^
polim ^®), qui fuit viculus sacerdotum. Inde venimus in Ramatha in montem EflFraym, 3
qui est tria miliaria ab Iherusalem. Et visitauimus domum Samuelis. 9

13) Cod. G. deriuantes. 19) Sanctum Oeorgium] Fortasse Ricoldus

14) Fortasse supplendum est lauauit filium. dicit Lyddam. Cf. Burchardum de Monte Sion

15) possessionem G. V. 2, et quae ibi annotavimus.

16) Cayfa] nunc Haifa, olim Hepha. 20) Benopolim] Haud scio an non sit re-

17) Castrum Peregrini] nunc Athlit. cens Beit NHba, crucesignatorum Bettenuble.

18) CWto] nunc Kakun. Cf. Ritter XVI. 714. Cf. Ritter XVI. 543. 544.

14*

108

IV. DE fflERUSALEM.

1 Inde venimus ad Iherusalem^ ciuitatem sanctam, que eciam vere potest nominari

2 ciuitas ruine et destructionis. In qua primo iuimus ad ecclesiam sepulchri Domini no-

3 stri Ihesu Christi, et non potuimus intrare nolentibus Sarracenis. Inde ascendimus ad

4 montem Syon^ ciuitatem, quam ediiicauit et expugnauit Dauid. Ibi inuenimus turrem
Dauid, de maximis et quadratis saxis edificatam, eciam quod ^i) destruentes in de-

5 struendo defecerunt et aliquid ad memoriam reliquerunt. Postea inuenimus locum, vbi

6 decollatus fuit sanctus lacobus maior. Vbi nunc est ecclesia, et in ecclesia decoUacio-

7 nis est marmor, quod adhuc ostendit rubeum sanguinem cruentatum. Postea inuenimus

8 locum, vbi fuit cenaculum ilhid grande stratum. Vbi fuit edificata maxima ecclesia, que
ex vna paiie continet cellam siue mansionem beate Marie virginis post ascensionem Filii.

9 Ex alia parte iu longum continet locum, vbi cenauit Christus cum discipulis suis, et
H alia, que fecit eodem sero. Et ibi est altare, vbi ordinauit sacramentum eucharistie. Et

ibi eciam est locus, vbi discipuli erant congregati, quando factus est repente de celo

12 sonus. Et iu eodem loco subtus est mansio, vbi sero erant discipuli congregati propter

13 metum ludeorum, et locus, vbi stetit in medio eorum et dixit: „Pa3f vobiscum!" Ibi est
altare, ibique celebrauimus et predicauimus gementes et flentes et vehementer timentes

14 occidi a Sarracenis. Ibi prope iuxta ecclesiam est columpna flagellacionis Christi, ad-
jlj huc vestigio sanguinis Christi cruentata. Ibi iuxta est domus Anne, soceri Cayphe. Ibi

17 prope est locus, vbi Petrus, postquam negauit Christum, egressus foras fleuit amare. Vbi

18 in memoriam negociacionis vel amare fletus et penitencie Petri edificata est ecclesia. Ibi

19 descendentes de monte Syon inuenimus locum fratrum predicatormn. Vbi adhuc manet

21 ortus'^-). Est autem locus inter templum Salomonis et templum Domini. De templo Salo-

22 monis vidimus -^), vnde precipitatus fuit lacobus, frater Domini. Vbi est maximimi precipi-

23 cium supcr vallem losaphat. Quem locum repleuit Salomon cum edificauit [alias illo melle]^^).

24 Lide exeuntes ciuitatem intrauimus campum Acheldemach^ qui vsque in hodiemum

25 diem est sepulchrum peregrinorum. Ibi prope inuenimus cellam sancti Eunofrii et alio-
rum sanctoruiu patrum.

26 Inde descendentes ad vallem losaphat inuenimus ibi mirabile sepulchrum, quod
edificasse dicitur Salomon vxori sue, filie Pharaonis, quam tantum dilexit, vt ei ascri-
bantur Cantica Canticorum.

27 De valle losaphat descendinuis in lericho, viginti miliaria, per viam illam, per

28 quam descendebat ille, qui descendebat ab Iherusalem in lericho. Que vsque nunc de-
serta et dubia est et latronibus frequentata.

29 Descendentes autem viginti miliaria inuenimus nmnitum castellum, quod^'^) edifi-
cauit Ptoloraeus, filius Abobi, vbi occidit Symonem, sacerdotem magnum, cum esset He-

30 breus cum filiis suis in conuiuio, quod eis fecerat. Et vsque modo est ibi turris, que
dicitiu- vsque in hodiernum diem turris ruhea.

31 Ibi descendimus quatuor miliaria in Jericho^ ((ue est quasi deserta.

21, eciam quoii] ita ut et destruentes in 24; Absurda haec iufra § 43 ad marginem

destruendo deiicereiit et aliquid ad memoriaDi ponenda esse videntur. Sunt enim nihil nisi

relinquerent. scriptio alia, quamvis et ipsa absurda.

22) ortus] i. e. hortns. 25. castellum quod] Cod. G. cVam quam^

23) Vocabulum locnm e coniectura addere i. e. clausulam (|uam, sed praecedit munitumy
uon suinub ausi. nou munitum.

109

Inde festinantes quatuor miliaria in lordanem inuenimus iuxta lordanem locum, 32
vbi habitabat beatus lohannes baptista. Vbi in memoriam suam est pulchrum monumen- 33
tum. Ibi in festo epiphanie invenimus Christianos ad baptismum^ vltra dccem milia, ex 34
omni populo et nacione. Ibi edificauimus altare iuxta flumen, vbi celebrauimus et pre- 35
dicauimus et baptizauimus gaudentes et flentes. Cum autem omnis populus baptizaretur 36
et clamaret „^yriWewon", tantus fuit fletus et vluiatus, quod putabamus angelos descen-
disse de celo et voce quenila nobiscum clamantes ^*). Et tunc cantauimus euangelium 37
„Factum est autem, cum baptizaretur omnis populus."

Inde a lordane ascendimus ad montem temptacionis in deserto, vbi ductus est Ihe- 3»
sus, et in loco^'), vbi ieiunauit quadraginta diebus et quadraginta noctibus. Est eciam 39
ibi ecclesia et cella. Vbi celebrantes et predicantes multis Christianis, qui conuenerant, 40
et heremitis, qui morabantur ibidem, didicimus ab eis multa loca et mansiones Christi
per ordinem.

Inde duxerunt nos ad locum et ad montem multum altiorem et valde difficilem, 41
ad eundem, vbi diabolus assumpsit Ihesiun et ostendit ei omnia regna mundi. Et vere 42
locus est aptus temptacioni et cupiditati, quia, cum in se sit dcsertus et nichil boni ha-
bens, tamen sub se in planicie pulcherrima quasi omnia sunt. Est enim dictus mons 43
super fluenta lordanis et planiciem lericho, que habet riuos, fontes et ortos magnos,
sicut paradisus, et campos canamelle^^), vnde faeiunt zucharum. Ibi palme et plantacio 44
rose in lericho.

Inde vidimus loca Zodorne et Oomorre et aliarum ciuitatum, et mare rnortuufn, quod 45
appellatur mare maledictum. Inde eciam vidimus Ilkracco, quod est Petra deserti-^), ad 46
montem Filie Syon.

Vbi vero fuit temptacio, cantauimus et predicauimus euangelium. 47

Inde vero viginti miliaria ascendimus in Iherusalem per viam, per quam Christus 48
ascendit ad passionem vadens et veniens in Bethaniam. Et postea inuenimus in Betha- 49
nia domum Lazari et sepulchrum eius, vnde vocauit eum Dominus, et cantauimus euan-
gelium et predicauimus de Lazaro.

Vnde venimus vnum miliare in Bethfage iuxta montcm oliueti, et inuenimus locum 50
ficulnee, que aruit ad preceptum Domini, et locum, vbi misit duos discipulos suos in
Iherusalem pro asina.

Inde venimus ad montern oliueti, et inuenimus locum in cacumine montis ipsius^^) 51
et ascensionis Christi, et multa alia mirabilia, et ibi prope alium montem, quem appel-
lant Galileam. Et dicunt, quod ille est mons, dc quo intelligitur euangelium, ,yVbi duo- 52
deeim discipuH abierunt in Oalileam in montem^^^^); non quod mons sit in Galilea, sed in
ludea, sed quia mons ipse mons^^) appellatur Galilea. Alii dicunt hoc fuisse montem 53
Thabor, qui est vere in Galilea.

Descendentes autem de montc oliueti venimus in locum , vbi Ihesus videns ciuita- 54
tem fleuit super iilam. Et ibi accepimus ramos oliuarum, benedicentes et dantes omnibus. 55

26) clamantes] clamare. men. quod praecedit, depravatum Ildracco e

27) loco] locum, nisi verba mons tempt. in coniectura mutavimus.

loco coniuugenda sunt. 30) ipsius] ipis babet G.

28) Cod. G. namelle, Cf. notam 24. 31) moniem] Matth. 28, 16.

29) Petra] Cod. babet de petra deserti. No- 32) Fortasse /nodo legendum est.

110

56 £t dcsccndimus per viani; per quam deacendit Christus cum processioue iu die

57 oliuarum. Et venimus ad portam auream , per quam intrauit Dominus cum processione.

58 Quc porta est ad pedes templi.

59 Deinde ascendentes iu ciuitatem, vt iremus in Bethlehem^ exiuimus extra iu mon-

60 tem Si/on. Et inucnimus extra ciuitatem fontem Rogel^ ubi fuit ortus regius, vbi Ado-
nias,- filius Agith, fecit conuiuium, cum vcUct regnarc.

61 Inde procedentcs pcr viani, per quam venerunt magi versus Bethlehem, inueni-

62 mus locum, vbi stclla apparuit eis. Et ibi cst ccclesia in memoriam stelle.

^^ Inde inuenimus ad quatuor miliaria martircs, vbi transportauit eos leo. Et est

ibi monasterium pidchrum, vbi habitant monachi Sarracenorum.
65 Inde venimus in mediam \nam intcr Ihcrusalem et Bethlehem ad locum Helie,

vnum miliare.
g^ Inde vcnimus duo miliaria ad sepnlchrum Rachelis iuxta viam Effrate. Quod se-

pulchrum quam nobile, quam antiquum sit, ipsum opus testatur.
Q9 Lidc vcnimus ad campum cicerum. Dicunt, quod, cum Christus transiret inde et

([uereret a laboratore scminantc ciccra, dicens : „Quid seminas?" ille respondit: „Semino
!J^ lapides." Cluristus dixit: „Et lapidcs recolligcs." Extunc, vt dicitur, nichil ibi nascitur

nisi dicti lapilli.

V. DE BETIILEEM.

1 Indc vcnimus in Bethleem, ciuitatem paruulam, vbi natus cst paruuius ille magnus.

2 Ibi inucnimus pulchcrrimam ccclesiam domine nostre et in ccclesia diucrsorium, quod
crat via sti*icta vbi cx parte vna crat prcscpc, vbi posuerunt Dominuni, et ex alia

^ partc vic crat quasi quedam cripta et antrum pauperum. Et ibi habitabant stricte. Et

5 ibi cst altare, vbi peperit domina nostra. Ibi predicantcs et celebrantes et populum
communicantcs post missarum solcmpnia inucnimus in presepio pulchcrrimum infan-

6 tem, filium paupcreule Christianc, que habitabat iuxta ccclcsiam. Et in eo letantes
adorauimus Christum natum et ad modum magorum paruulo dantes niunera reddidi-
mus matri.

7 Iiidc descendimus ad locum pastorum ^ qui erant in regione eadcm in tercio milia-
b rio aBcthlecm. Ibi cst in mcmoria*^^) pastorum | maxima ruina ccclcsiarum, que iiierunt
9 ibi cditicatc. Ibi iuxta duo miliaria cst vicnlus vel casale prophetarum , qui occurrerunt

Ilclie et Hdiseo, ct dixcrunt : ^yllodie tolletur dominuif tuus a te\^'^^)

10 Inde asccndentcs pcr viam, que ducit in Bethleem, pcr viam, pcr quam venerunt

11 pastorcs ct pcr quam asccndit loseph cimi Maria vxore pregnante, inuenimus prope
Bethlecm lociun, vbi Maria et loseph quieuerunt fessi ct sitibundi. Ibi ostendermit no-
bis puteum; qucm dicebant cxcrcuisse vsque ad sunmmm et dedissc potum virgini pre-

12 gnanti et suo sponso.

Inde reasccndcntes in .'Bcthlecm vsque ad locum natiuitatis inuenimus iuxta eccle-
siam dominc nostre palacium, vbi beatus leronimus transtulit libros, et sedem, vbi sede-

13 bat, et locum dormicionis ^^) sancte Paule.

Indc rcdcuntcs, vt ircmus ad domum Zacharie, qui habitabat extra Iherusalem

33) menwria] memoriam. 35) donnicionis] obitus. Cf. Robinsoni Pa-

34) Reg. II (IV). 2, 3. laestina II. 380.

111

per tria mililaria; inuenimus primo locum; vbi Elizabeth occurrit Marie^ et exultauit in-
falis in vtero eius. Postea inuenimus locum Zacharie, et ibi prope ad terciam vnius 14
miliaris domum Elizabeth. Et in medio currit riuuius a fonte pulcherrimo, vbi frequen- 15
ter quiescebant et colloquebantur Elizabeth et Maria pregnantes. Ibi eciam inuenimus 16
locum 3*) beati lohannis baptiste.

Inde redeuntes versus Iherusalem inuenimus locum, vbi fuit incisa arbor magna, 17
ex qua factimi est lignum crucis.

Inde euntes Iherusalem per viam, vnde descendebat eunuchus Candaces^^; regine, 18
quem baptizauit Philippus, inuenimus viam, per quam ibat, in curru legens Ysaiam.

Venientes autem in Iherusalem, vt compleremus desiderium nostrum de visitacione 19
sepulchri, iterum ascendimus in montem Syon, vbi cenauit Christus cum discipulis suis,
et lauit pedes eorum.

Inde descendimus per viam, per quam descendit Christus post cenam, vt iret ad 20
ortum, et venimus ad aquas Siloe, vbi secatus est Ysaias ^^. Ad quem locum misit 21
Deus cecum natum.

Inde trans torrentem Cedron, qui est in valle losaphat et currit inter montem 22
oUueti et Iherusalem.

Inde descendentes per vallem losaphat venimus ad locum, vbi erat ortus, in quem 23
introiuit Ihesus. Et ibi inuenimus locum, vbi orauit Ihesus, et vbi captus fuit iuxta or- 24
tum. Et nunc dicitur campus florum. 25

Ibi iuxta est sepulchrum virginis in media valle losaphat. 26

Ibi vero in valle losaphat considerantes locum iudicii inter montem oliueti et Cal- 27
uarie sedimus flentes et trementes, expectantes iudicium. Conferentes autem, vbi resi- 28
deret in alto iustissimus iudex et vbi esset ad dexteram et ad sinistram, [et] elegimus ^^
extunc mansionem ad dexteram, et quilibet signauit ibi lapidem in testimonium. Ego 29
autem erexi et signaui ibi lapidem in testimonium et accepi locum ad dexteram pro me
et pro omnibus, qui a me verbum Dei audierant, qui perseuerarent in fide et veritate
euangelii. Et sic signaui lapidem sub inuocacione multorum, qui presentes flebant. 30

Inde intrauimus in sepufchrum pulcherrimum inrginis, quod Sarraceni cum multis 31
luminaribus et magiia reuerencia custodiunt. Et ibi cantantes et celebrantes et populum 32
communicantes et predicantes quieuimus.

Inde cxeuntes inuenimus iuxta dictum locum campum, vbi iuit lapidatus beatus 33
Stephanus, et ascendentes per viam, per quam eieceruut eum extra ciuitatem cum lapi-
dibus, intrauimus in Iherusalem per portam sabbatorum, et inuenimus ecclesiam sancte
Anne, matris Domine. Ibi ostenderimt locum, vbi affirmauerunt *^) vere, quod fuit nata 34
beata virgo. Et ibi iuxta sepulta est beata Anna , mater eius. 35

Ibi prope inuenimus probaticam piscinam. 36

Ascendeutes autem inuenimus domum Herodis et prope domum Pilati, vbi vidi- 37

36) Cod. G. inuenimus locum vbi locum 39) eligimus cod. 6. Ceterum copula su-
beati I. b. pervacanea est.

37) Act. 8, 27. 40) afflrmauerunt] afflrmauit G.

38) Ysaias] lesaiam prophetam Manasse
regnante seiTa dissectum obiisse tradunt.

112

mus litostraton ^ ^) ct locum^ vbi ftiit iudicatus Dominus^ etlocum, vbi stetit in platea
populus antc palacium^ cum exiuit ad eos Pilatus.

38 Ascendentes autem per viam^ pcr quam ascendit Christus baiulans sibi crucem,
inuenimus locum^ vbi dixit: „Fi7ie Ihenisalem, nolite flere super me!"*^)

39 Ibi ostendunt locum tramorticionis ^^) domine nostrC; cum sequeretur filium por-

40 tantem crucem. Et ibi iuxta viam ostenduut domiun in memorialem locum*^). Ibi osten-

41 dunt locum, vbi substitit Christus cum cruce et fcssus quieuit paululum. Inde per trans-
uersum est via, que venit ad ciuitatem vbi occurrerunt Symoni cirenensi venienti de villa,

42 vt tolleret crucem Ihesu. Ibi iuxta est locus, qui fiiit fratrum minorum.

43 Ascendentes autcm per viam indirecte*^), vbi asccndit Christus, inuenimus locum,
vbi dicunt; quod Helcna probauit et discreuit crucem Domini a crucibus latronum signo
resurrectionis mortui.

VI. DE SEPULCHKO DOMINI.

2 Inde procedentes intrauimus ecclcsiam seu locum sepulchri. Est autem occlesia

3 maxima, que continet montem Caluarie. In loco, vbi crucifixus est Dominus, inuenimus

4 locum, vbi in saxo fixum fuit lignum crucis. Et ibi iuxta ymago est crucifixi, opcre
musaico, tenens faciem ad occidentem, sicut fuit crucifixus Dominus, et ad pedes saxi,
vbi erat infixa crux, stacio beate Marie virginis et beati lohannis euangeliste, qui sta-

5 bant iuxta crucem respicientes ad orientem et ad faciem Christi. Ibi est locus tante
deuocionis, quod si quis non fleret compassione filii clamantis et morientis in cruce, flere

6 cogitur compassione matris ttentis ad pedes crucis Christi moriontis pro nobis. O anima
mea, o anima peccatoris hominis, quomodo postea potuisti Wuificare et gubemare corpus
tante corrupeionis et tante contradictionis ? quare non factus es michi dolor mortis, do-

7 lor compassionis ? Si nunc fuissem deuotus , vt credebam , dolore vel gaudio mori potui

8 de contemplacione tanti desiderii. Circumspiciens autem sollicite, si vere viderem Domi-
num meum oculis corporei», vidi locum crucifixionis et saxum conscissum^*') a summo

9 vsque deursum et partem columpne subtus, ad quam flagellatus est Dominus. Que su-

10 stentabat lapidem altaris deorsum prope stacionem, vbi mater et virgo plorabat. Ibi
retro et iuxta eam erat locus et ostendebant lapidem, vbi deposuerunt corpus et li-

11 gaueriuit linteis et condiderunt aromatibus, vt sepelirent. Inde voleutes aceedere ad
sepulchrum et querere Dominum, quem non inueneramus in monte Caluarie; iam enim
deposuerant eum, cum ego miser tarde perueni et dixi: „Eamus et queramus ad monu-
mentum, vbi posuerimt eum!" et congregans Christianos, qui tunc erant ibi vltra cen-
tum, ordinaui processionem , quam incepimus a columpua, quam dicunt esse in medio

12 mundi. Et asccndimus per viam, per quam venerunt Marie cum aromatibus, et nos
plane procedentcs per viam et conferentes ad inuicem: „Qui8 reuoluet nobis lapidem?"
postea cum appropinquauimus alta voce cantantes et repetentes victime pascali laudes
etc, ad omnem passum \Tium versum vnus precinebat et omnes respondebant; et circum-

41; iitostrtiton] lithostrotum , li&oarQmov. 44) in memorialem Christtis] Legendum for-

Joh. 19, 13. tasse est: Et ibi iuxta viam ostendunt domum

-^ , ^r.j T.1 T .^o nr. «' viemorialem locum^ vbi substitit Christus.

42 j super me\ Vid. IliV. Luc. 23, 28.

-ox Tr i. 1 1- •!-• • X ^ 45) indirecte] in directe G.

43) Vocabulum hoc mihi ignotum (STcaatiov

significare videtar. Vid. Tobleri lerusalem I. 450. 46) concissum G.

113

dantee et circumeuntes sepulchrum cum querentes Dominum sollicite non inueniebamus
Dominum, clamauit quispiam tam alta voce: „Surrexit Christus, spes mea! precedet suos
in Galilea !", quod extra totum templum rumor et tumultus insonuit inter Sarracenos. In- 14
trantes autem in sepulcliro inuenimus magnum illum lapidem ad'hostium monumenti, sed 15
reuolutum iuxta hostium^^). Et exeuntes, cum non inuenerimus Dominum, ostenderunt
nobis ortum et locum , vbi primo apparuit Magdalene , et inde viam non in orto , vbi
apparuit aliis Mariis et vbi tenuerunt pedes eius. In eadem autem ecclesia est alia ec- le
clesia subtus, quam fodit Helena, vbi inuenit cruces. Ad quam descendimus plus quam J^
viginti passus. Et est tota fossio in lapide. In ipsa autera ecclesia sepulchri celebrantes 19
et predicantes pluribus vicibus et popuhmi communicantes quieuimus die et uocte.

Inde exeuntes et redeuntes de Iherusalem venimus recto cursu octo miliaria***) in 20
Emaus. Et conferentes de Christo , vt ipse appropinquans iret nobiscum, per prata et 21
loca pulcherrima appropinquantes casttJlo venimus ad viam, in qua se finxit longius
ire^^), et postea in Emaus ad locum, vbi parauerunt ccnam et cognouerunt etc. •'^") Ibi 22
est ecclesia pulchra.

Inde redeuntes venimus iuxta Ramam^ ciuitatem loscph, qui sepeliuit Christum. Et 23
inde iuxta decem miliaria Cesaream Philippi''^), que est super mare. Inde viginti milia- 25
ria ad Cacho^'^) castellum. Et inde appropinquantes Castro Peregrini decem et octo mi- 26
liaria venimus ad caueam virginis. Est autem cauea virginis fouea iuxta mare in via, 27
que venit ex Egipto iu ludeam vel Galileam. Voluil enim loseph declinare ludeam et 28
ire in Galileam, et cum esset iuxta in via, qae veuit de Cesarea Philippi, et quiesceret
super lapidem, lapis quasi Ii<{uatus et per semet ipsum lectum et concauum se faciens
occultauit ipuerum et Mariam et loseph, vt non viderent eos quidam insequentes et vo-
lentes cos ledere, vt dicunt.

Inde venimus in Castrum Peregrini et inde in Accon, centum miliaria. 29

VII. DE TRIPOLI.

De Accon vero transeuntes per mare iuxta Tirum et Sidon venimus in Tripoiim^ \
iuxta quod est fons ortorum et puteus aquarum viuencium. Inde vidimus montem Li- 2
bani. Ibi sunt Maronite, qui dicunt in Christo esse vnam voluutatem, conueniunt tamen 3
nobiscum in omnibus aliis magis quara alia secta orientalis. Ibi prope eos sunt Assas- 4
«ni, quos orientalcs Ysmahelitas natos de Ysmahele dicunt. Qui dum occidunt et occi- 5
duntur, putant, quod assumantur ad quasdam delectaciones, in quibus credunt esse vitam
eternam. Isti quantum ad legem sunt Sarraceni. 6

De Tripoli vero per mare transeuntes venimus prope Tortosam ^^). Et inde ostende- "^
runt nobis planiciem inter montem Libani et montem nigrum, vbi Noe fabricauit archam.

Et postea intrauimus Armeniain apud Laiacium ^*). Et iuimus ducenta miliaria in ^^
Armestriam'^^), vbi fuit episcopus Theodorub, maximus hereticus, qui totum euangelium

47) hostium] ostium. 52) Cacho] Cf. supra cap. III § 5. Liber

48) miliare G. ™8. habet Cato.

.«V ^r. 1 X ^^w^r ^rs 53) Tortosa] nunc Tartiis, olim Antaradus.

49) Vid. Luc. XXIV. 28. . /x r • • 1 t j- 1

54) Latacium] Laodiceam ad mare, recen-

50) Vid. Luc. XXIV. 31. ^^j^ Latakia. Itaque foi-tasse scribeudum: La-

51) Cesarea Philippt] Est potius Caesarea tavium.

Palestina, et errat aut librarius, aut Richoldus. 55) Armestriam] Dicitur Mopsvestia, caput

15

114

11 sua exposicione fedauit. Dixit virgixiem non peperisse Deura, sed hominem iustum et

12 templum Dei ^^). Huiusmodi virulentos libros inuenimus in omnes partes orientales*^
aput Nestorinos; nam Nestorius fuit eius complex.

13 Deinde transiuimus viginti miliaria iuxta Tharsim Cilicie, vnde fuit beatus Paulus
apostoius.

VIU. DE THURCHIA ET TURCHIMANNIA.

1 Armeniam autom transcuntes intrauimus in Thurchiam, et inuenimus Thurchiman-
nos, homines bestiales , qui sunt Sarraceni et habitant communiter sub terra ad modum

2 talparum. Isti egrodiuntur de cauornis terre quasi mures, et subito faciunt exercitum.
^ Et sunt homines feroces ct fortes, et niaxime nmlieros oorum. Et vt de ceteris sileam;

5 hoc vnum referam. Nam cum iromus cum camelis, niulior thurchimanna pregnans pedes

6 sequcbatur cameh)s; ot de nocte, cum ossemus in dosorto , peperit in silencio. Mane
autem facto, admiraiitos inuenerunt infantuhun vagiontem, quem accipiens mater pedes
soquobatur camelos, vt prius.

7 Predicti autoni Thurcliinianni insidiantur inaximo Orocis, qui habitant iuxta mare
magnum, quia Greoi occidorunt ox Franois maximam muhitudinom, quia in quodam pas-
sagio, quod faciebant Franci contra Sarraconos, niiscuorunt calcom farine; Franci vero
secure ab ois tamquam a Christianis accipientes ot coniodentes muhi ex eo mortui sunt^^.

8 Inueninnis autom firmitor per tidc dignos , quod Oroci ilH ita timont Thurchimannos,
quod non audont exiro do ciuitatibus noc do castris ooruni^-';, nisi portent secum capi-

9 strum paratuni, quo ligentur. Dicunt onim , quod Thurcliimannus statim eum occidit,

10 nisi inu^niat oi capistrum paratum. Et idoo quando exount ad sominandum vel ad

11 sihiam vol ad huiusmodi opus, vnusquisque portat suuni capistrum, quo ligetur. Et sic
voro completur in ois ilhid Salomonis '*"): .Jniqiiitntes f^ue capiunt impiuin, et funibm pecca-
torum auorum V7iu^quiisque comstringitur.^^

IX. DE TARTAKIS.

1 Intrantes autem infra Thurchiam inuenimus horribilem et monstruosam gentem

2 Tartarorum. DifFerunt autem Tartari multum ab omnibus aHis nacionibus mundi in

3 persona, moribus et ritu. In persona autem, quia habent magnas et latas facies et ocu-
los paruos, ([uasi fissuras"^< quasdam per transuersum in media facie, et paruam bar-

4 bam, ita quod multi eorum similes sunt simie^-;, et maxime senes. In omnibus autem
sunt dissimiles ab aliis, quia nec curialitatem habent, noc verecundiam, nec gratitudinem;
nec amorem ad aUquem hjcum *^'\), vt alie nacionos, sed videntur odire *^^) omnem ciuitatem

5 et omne edificium habitacionis. Nam quasi omnos ciuitatos et castra et habitaciones et
ediiicia dcstruunt, et illum magis ledunt, qui se magis illis humiliat ; omnem autem reue-

6 renciam sibi factam et onme obsequium non gratum sibi reputant, sed debitum. Dicunt

Armeniae, quod regnum coutinuit partem Cili- 58) su7it] Notum est, hoc Conradi III: Imp.

ciae et Cappadociae. Mopsvestia in medio aevo exercitui anno 1147 accidisse.
Mamistram dictam esso constat. 59) eorum] suis.

..o^ F^ n li 'in 1 Ai *• 1 ^^) Proverb. V. 22.

56) Dei] I)e rheodoro Mopsvestmo vid. ^

Neandri bist. eccl. t. II P. III p. 944. ^H Jixuras h.

b2) symee G.

57) m oinnes partes oritntales] in omnibus 63; a^norem — locu7n] alicuius loci.
partibus orientalibus. 64j odire] odisse.

115

enim se®*) esBC veros dominos mimdi. Dicimt, quod Deus fecit mundum solum propter 7
eos, vt ipsi dorainentur et gaudeant. Dicunt enim, quod aues celi nunciant hominibus, 8
quod ipsi simt domini mundi, et quod totus mundus debet eis dare tributum et dare
encenia. Dicimt enim, quod aues celi et bestie deserti comedunt et bibunt de gracia 9
imperatoris. Cum quidam Francus veniret ad vnum magnum imperatorem et principem 10
Tartarorum, dixit ei princeps: „Quid michi portasti?" Dicit ei: „Nichil portaui , quia 11
nesciebam potenciam tuam." Dixit ei princeps: „Sed et aues celi non dixerunt tibi, 12
quando intrasti prouinciam?" Et respondit: „Potest esse, quod dixerunt, sed non intel- 13
lexi linguan).'^ Et tmic placatus pepercit ei. 14

In ritu enim differunt ab aliis nacionibus, quia uon nienciuntur se habere legem 15
a Deo ^^) , vt multe alie naciones. Credunt autem deum quandam legem nature. In- J^
stinctu enim quodam naturali viuunt, vt bestie et aues, mutantes in estato et hyenie.
Timent enim multum calorem et frigus. In Tliurehia et Gasaria ibi est magnum frigus. j^
Quando nimis intensatur frigus, con([ueruntur contra honiines Sarracunos vel Christia-
nos, et dicunt: „Aliqui homines pro certo fecerunt venire frigus magnum!" Et tunc 20
discurrunt per eiuitatem, et cum inueniunt hominem pelliciatum et foderatum et multuni
munitum contra frigus, comprehendunt eum et spoliant, et accipiunt omnia que habet in-
duta ab eo, dicentes : „Tu fecisti v(?nire frigus , prouocando eum cum midtis pelliciis ct
pannis superfluis *^

Item (luedani peccata roputant ot quedam nicliil reputant. Nam obrietatem ct vo- 22
mitum ex ebrietate reputant honorom (*t diount honorem, et dicmit, (juod est de graoia
imperatoris Clian'^"); furtum v^^ro ot rapinam reputant quandam bonam astuciam. Men- 23
dacium multum odiunt et veritatem amant.

Summe dihgunt honorem, et ipsi minime volunt aliquem honorare nisi suos domi- 24
uos. Cum scribunt suis maioribus. tantam reuerenciam habent et seruant, (juod non 25
scribant uonKai sui maioris in suo looo, sed dimittuut spacium vaouum et postoa sori-
bunt nomen do foris in margine in alio loco. Quando eorum dominus descendit dc ^tJ
equo, quocumque oasu descendat, omnos deseendmit. Si enim oontingat in bello, (juod 27
dominus cadat de equo, eciam coram hostibus, omnes descendunt. Sed ot tantam obe- 2S
dienciam obs(3ruant ad eorum dominum, quod, (juando contingit, quod aliquis oondempna-
tur ad mortom, dominus dicit: „Incidatis talom et faoiatis dormire eum." (Nam mortem
non mortem, sed dormicionem appellant.) Timo veniunt ad illum, qui est occidendus, 29

et dicimt: „Dominus mandat, quod incidamus te et faciamus te dormire.'* Tunc re- 30

31
spondet illo, dicens: „Dicit ipse ot mandat.^' Et statim audito parat brachia sua ad 32

ligandum eum. Dicit ergo: „Ligetis me."

Verberare vel vcrberari pro niohilo rcputant. Nam cum Tartarus aliquem ver- 33
berat multis verberibus vsque ad mortem, reputant sibi saorificium. Optime sibi porri- 34
git eum potum '^*'),^^ cum ipse dure verberatur, valde facile reconoiliatur vnio.

Homioidium valde graue reputant, et valde cauent, ne occidant sine maxima causa. 35
Vnus Chan ocoidit alterum, vt ipse dominetur, tamen valde obseruat, ne effundat eius 36
sanguinem. Dicunt enim, quod nullo modo est conueniens, quod sanguis Magni Chan 37

65) se enim G. bus proximo sequentibus passim caain scrip-

, , ^ tum invenimus.

66^ adeo ood. G. «^^ . i x t

68) optime — potum\ Locus obscurus.

67/ Chan b. 1. et § 36 legitur; in capiti-

15*

116

38 fundatur in terra ^'% sed quocuraque modo potest oum sufFocare procurat Mortuo eciam
Magno Chan alius, qui surgit loco ipsius, siue sit filius eius, siue alius, accipit omnes
vxores eius , et fiunt oius vxores et mulieres; ymmo non reputatur Chan, nisi habeat
vxores alterius Chan, et mulieres sistunt et confirmant Magnum Chan.

39 Mulieres Tartarurum sunt apud eos in magno honore, ct portant coronas maxi-
mas super omnes alias mulieres, et hoc in memoriam triumphi, quem habuerunt apud

40 quendam magnum fluuium orientis. Nam cum Tartari essent ex vna parte fluuii et ad-
uersarii eorum lorciores ex alia, et Tartari non audereiit ad eos transire, Tartari dimi-
serunt midieres eoruin in canipo, et ipse occidte de nocte longe equitauerunt, et venicntes
ex aduerso contra hostes, et dicentes, (piod venirent ad auxiliandum Tartaris, hostes

41 Tartarorum audito, quod tantus exercitus venieliat contra eos, territi fugerunt. Nam
mulieres Tartarorum parate erant ad bellum quasi milites, et cuin viderent, quod hostes

42 pararent st: ad fugam, aggresse smit cos v.t habuerunt de eis plenam victoriam. Ipse

43 enim cedobant '^'; ex vna parte, et niariti earum ex altera. In memoriam itaque huius
vietorie Tartari eoneesserunt eis maximas coronas ad longitudinem vnius cubiti et ara-

44 plius. Tartari tanien, ne mulieres eorum nimiuni superbirent, vohierunt, quod ipsa co-
rona desu[»er haberet formam pedis , et in corona magna superiori parte est quidam"*)
pes super eoronam, quasi contestans, quod ipse sole non habuerunt vietoriam, sed propter
viros, qui vcnii^bant eis auxilium, et quasi dieatur eis: ,,Lieet sitis coronate, sciatis vos

45 tamen esse sub potestate virorum.*' Et sie quudam iudieio naturaii videntur sompniasse
quod seriptum est in lege diuina '-) : ,^Suh vu'i potestate eris,'"

46 Tartari eeiam quando accipiunt vxores, enmnt eas a suis parentibus quasi sclauam
quandam, et quando tradunt eam '■*; ad nupeias, parenttjs et eonsanguinei viri, qui eam
accipit , dueunt eam eum tympanis et eantu , scd parcntes et eonsanguinei mulieris se-

47 quuntur eam cum planetu (piasi mortuani. Mortuo autem viro eius non liabet amplius
potestat(;m reuertendi ad domuni parentum, sed eonsanguinei nuiriti defuncti maritant

48 eam, vt vohmt, vel manet perpetuo in domo viri vt selaua. Va licet Tartari accipiant
plures vxores simul, tamen prima est maior et reputatur legittima, et filii eius reputan-

49 tur legittimi, alie vero sunt quasi coneubine. Sed et Tartari multum honorant mulieres
omnes de mundo, et maxime suas, et ipse sunt, que gubernant regnum vel domuni, et

50 emunt et vendunt, et sunt feroces et bellieose. Equitant autem vt viri, et frequenter vidi

51 cas intrantes eiuitates cum arcu et sagittis aceinctas vt viros. Sunt autem tidelissime

52 suis viris. Cum exereitus Abaga"') terga verteret 8arrac(.*nis in Syria, deprehensus est

53 magnus baro Tartarorum, qui sedieicuiem fuerat maelunatus. Cum autem Imperator
Chan comprehensum vellet eum oceidere, obstiterunt domine et mulieres Tartarorum,

64 petentes euni sibi dari. Quo accepto eoxerunt cum viuuui, et dederunt eum comedere
incisum"') per partes minimas toti exereitui in <'xemphun aliorum.

X. DE ERR(JRE TARTARORUM.

1 Tartari enim credunt et expectant quandam resurrectionem fatuam ad istam ean-

2 deni vitam, et ideo suis mortuis prouident vnusquisque secundura facultatera suam. Nam

69) terra] terram. 73 j eas cod. G.

70) cedebant] i. e. caedebant. 7-lj Hoc loco in margino legantur haec:

71) Cod. G. habet quoddaw. Nota de Abaya rege, lilio Jlalaonim.

72) Gcncs. II. 16. 75; iuscisum. G.

117

pauperes coquunt multas carnes et sepeliunt cum mortuO; circumdantes eum vndiquc
camibus coctis et eciam vestibus nouis preter vestes^ quibus induitur mortuus. Et cciam 3
dant ei aliquam pecuniam. Diuites vero carnibus et pecunie addunt eciam mutatorias 4
vestes, et ponunt sub capite mortui vel mortue vestem speciosam et preciosam inuolu-
tam, et dicunt ei: „Si veniret aliquis, et vellet tibi auferre dedorso, non permittas, scd
da ei istam, que est sub capite. Et si aliquis tibi faceret questionem de Deo, obserua 5
bene, quod nichil respondeas, sed dicas solum: ,;Scio, quod Deus est Deus/' Et ita 6
sepeliunt eum. Magni eciam barones omnibus hiis addunt equum bonum. Nam armiger J
eius ascendit equum, cum ipsi parant se ad sepeliendum mortuum, et fatigat equum cur-
rendo et reuoluendo vsquc ad lassitudinem , et postea lauit equo caput cum vino puro
et forti, et equus cadit, et ipse exenterat eum et euacuat omnia de ventre equi, et im-
plet herba viridi, et postea infigit palum magnum per posteriora, et facit palum exire
vsque ad os, et ita dimittit equum impalatum '*^), et suspendit eum et mandat ei, quod
sit paratus , quandocumque wlt dorainus surgere, et tunc cooperiunt mortuum in sepultura.
Cum vero moritur imperator, adduntur predictis omnes lapides preciosi et eciam magni 9
thesauri. Et consueuerunt eciam sepelire cum domino mortuo vsque viginti seruos viuos, 10
vt essent parati seruire domino, cum voluerit surgere, sed postquam conuersati sunt cmn
Christianis, Christiani hoc facinus horrentes reprehenderunt , dicentes: „Non cst licitum,
vt viuus sepeliatur cum mortuo." Vnde dimiserunt de seruis solum. Ipsi vero Tartari j^
multum murmurant contra Christianos, et dicunt eos esse homines crudeles et auaros,
quia suis mortuis non prouident in expensis, nec in cibo et vestibus. Nam, vt dictum 13
est, Tartari expectant quandam resurrectionem fatuam ad istam et eandem vitam cor-
ruptibilem, et quando possunt suos mortuos sepelire apud ecclesias et in cimiteriis Chri.
stianorum, multo precio emunt sepultm^am ab episcopis. Posicio ^^) autem Tartarorum 14
de resurrectione valde similis et propinqua est errori Sarracenorum et ludeorum, quam '^)
expectant, de qua infra dicetur, cum agetur de Sarracenis. Et sciendum, quod Tartari 15
quosdam homines super omnes de mundo honorant: boxitas'^^), scilicet quosdam pontifi-
ces ydolorum. Et sunt indiani homines, valde sapientes et bene ordinati et valde graues 16
in moribus. Hii communiter sciunt artes magicas, et innituntur consilio et auxilio de- 17
monum, et ostendunt multa prestigia, et predicunt quedam futura. Nam et vnus maior 18
inter eos dicebatur volare, sed secundum veritatem repertum est, quod non volauit, sed
ambulabat iuxta terram et eam non tangebat, et quando videbatur sedere, nulla re so-
lida sustentabatur. Aliqui eorum dicunt esse trecentos sexaginta quinque deos. Aliqui 19
dicunt esse centum cumanos deorum. Est autem cumanus decem milia. Omnes tamen ^i
concordant, quod deus principalis est vnus. Ipsi dicunt se esse fratres Christianorum, 22
et dicunt de eodem ritu et secta nobiscum, et Christum nesciunt. Dicunt enim, quod 23
diluuium Noe non fuit in prouincia eorum, et quod mundus iam durauit plus quam tri-
ginta mille annis. Nam dicunt, quod semper signant in lapide nouum ydolum post mille 24
annos, et post decem mille. Ipsi sunt nigri et adusti, sed regio eorum temperatissima 25
est. Ipsi eciam Tartari dicunt se esse populum Dei, et ad hoc allegant multa miracula, 26
que contigerunt in aduentu eorum, et victorias , quas habuerunt. Et dicunt, quod Deus 27

76) impalatum] palo transfixum. 79) boxitas] Infira baxite dicuntur. Fortasse

77) posicio] thesis. Lib. ms. habet posito. hoc vocabulum cohaeret cum russico Bog,

78) quam] resurrectionem; est constructio Deus.
ad sensum.

118

vocauit eo8 de montibus et iocis desertiS; et misit pro eis nimcios suos bestiam et auem

28 deserti y -scilicet ieporom et bubonem. Et non est dubium , quin quedam miracula conti-
gerunt in aducntu eorum, sed non sunt propterea populus Dei, quia miraculose conclusit

29 montes caspios, vt legitur in historia scolastica. Nec Nabuchodonosor fuit simpliciter
seruus Dei, quia propheta **^) appellat eum seruum Dei, dicens: „Seruus meus Nabucho-
donosor^', sed Dco seruiuit humiliando et puniendo ceruicosum et superbum populum

30 ludeoruni. Sic et Deus in fine mundi creditur vocasse populum bestialem et sine Deo,
vt partes et homines [inj orientales, qui facti erant bestiales et legem dimiserant, puniret

31 et desertam terram faceret Et est memoria et gratitudine dignum omni populo Chri-
stiano, quod eodem tempore, quo misit Deus Tartaros ad partes orientales, vt occide-
rent et occiderentur, misit Deus ad occidentales scruos suos fidelissimos, beatos Domini-

32 cum et Franciscum, vt illuminarent , instruercnt et cdificarent. Et sicut illi profuerunt

33 edificando, ita illi inualuerunt destruendo. Nam tantam cedcm, destructionem et ruinam

34 fecerunt in partibus orientis, quod nullus sufficeret credere, qui non vidisset. Et ideo,
dicendum ** *) est aliquid 8ub breuitate de eis , que fecerunt et que eis contigerunt admi-
racione digna.

35 Primo enim admiracione dignum videtur, quis iste populus ita infinitus numero
et multitudine, de quo nichil aperte in libris diuinis vel antiquis historiis inuenitur, et

36 quomodo potuit esse occultus tantus populus. Et opinantur plures, quod ipsi fuerunt

37 decem tribus Israhel, que captiuate fuerant. Nam Teglatfalassar "* -) ; rex Assur, primo
captiuauit septem tribus, ct posuit eos iuxta flumeu Gozan ''^) vltra niontes Mcdorum,

38 quos midti dicunt esse monttis caspios. Ilii quoquc^ toto tempore , quo dui*auit monar-
chia Caldeorura ot Assiriorum et Medorum et Persarum , non potuerunt exire, prohi-

39 beiite ^*) (idicto publico. Cum vero translata est mouarchia ad Grecos per Alexandrum,

40 ip^^e Alexander miraoulose conclusit niontns, vt nullo modo possent exire. Dicit autem
losephus**^) et Methodius ^*^), quod oxibunt circa finem nuuidi et niagnani stragem homi-

41 num facient. Et ideo muhi credunt esse predonos ipsos Tartaros, qui subito apparue-
runt et exiuerunt d(» montibus circa finem mundi, et in partibus orientalibus ceperunt

*^ mundum destruere. Ad hoc ^'') duo argumenta faciunt. Nam Alexandrum summe odiunt

44 et nomen '**') eius non possunt pacifice audire. Secundo quia literji eorum valde similis
est Cald(?e *"•'), viule primo exiuerunt ludei, et est caldea lingua et litera valde consimi-

45 lis et affinis ludcM? ''^). Contra hoc facit validum argumentum, quia de lege vel de Moyse
vel de exitu de Egipto vel de sacerdotio •' *) nullam noticiam videntur habere; et eciam
quia et effigieni distantem et diuersam videntur habere et mores a ludeis et a ceteris

^^ naciouibus mundi. Ipsi vero dicunt se descendisse de Gog et Magog. Vnde ipsi dicun-
48 tur Mogoli ^'^), quasi corrupto vocabulo Magogoli. Methodius autem dicit , quod Alexan-

80) lerem. 2.5, 9. 27, 6. p. 729 in Maxiina bibliotheca Patrum Lugd.

81) dicenduvi e coniectura supplevimus. 1677 T. III.

82) Tiglath Pileser. 87) Cod. G. adhuc.

83) Gozau, hebr. irs (IV) 2 Keg. 17, 6. 18, 88) Cod. G. et non n. e. non p.
11. 19, 12. les. 37, 12. 89) Caldee] caldaicae.

84; Cod. G. prohibentes, quod correximus. 90) indee G. Ceterum ludee significat iu-

85) losephus] Antiq. XI. 5. 2, uisi alius daicae.

scriptoris locus dicitur. 91) sacerdoiis G.

86) Methodius] V. Methodii Revelationes 92) megoli G.

It9

der conclusit cum filiis captiuatis ludeorum Oog et Hagog^ gentem spurcissimam ; et
multos alios^ et quod exituri sunt in nouissimis temporihuS; et facient maximam stragem
hominum. Solucionem relinquo.

XI. DE EXITU TARTARORUM.

Exierunt vero ita Tartari. Cum vero vltra montes illos habitarent, de quibus 2
videtur dicere Boecius®^)^ quod ad eos nec fama Romanorum veniebat, cxun essent in
locis quasi^^) bestie, eraut pastores et intendebant venacioni. Ipsi autem montes, qui 3
diuidebant eos inter desertum et prouinciam habitabilem, erant inaccessibiles , nisi per
quendam locum, vbi erat fortilicium maxlmum, et nullus in eo. Cum autem ibi aliquis 4
appropinquaret , tantus audiebatur tumultus quasi cquorum et homiuum et maxime stre-
pitus tubarum, quod omuis audiens territus fugiebat. Hoc autem erant artificio venti. 5
Quidam autem ex Tartaris, intendens venacioni, sccutus est canes persequentes leporem. 6
Lepus vero directe fugit ad fortilicium^^), et intrauit, fugiens canes. Venator autem 7
auiditate prede et venacionis non aduertit tumultum, et cum valde propinquus timeret
intrare, venit bubo et stans supra portam cepit cantare. Tunc Tartarus dixit intra se: 8
„Non est habitacio hominum, vbi lepus fugit et bubo cantat." Et sic fiducialiter intrans 9
neminem inuenit. Et locum lustrans et fictionem tumultus inueniens rediit ad suos et 10
peciit fieri princeps, si illos cum omni securitate transduceret. Et sic transierunt. Re- U
ferens autem, quomodo intrauerat sequens leporem et indicium ^*^) bubonis, ordinauerunt
Tartari, quod, licet necessitate coactus^'') fugeret canes, tamen quia quasi quodammodo
indicauit viam, dignus erat honore, et ideo honorant leporem et depingunt eum in suis
armis et tentoriis; bubonem vero, quia nulla necessitate coactus apparuit et supra por-
tam sedens cantauit, dicunt fuisse angelum Dei, et Deus vocauit eos, vt venirent. Et 12
ideo bubonem dixerimt non mediocriter esse honorandum, vt leporem. Ordinauerunt 13
ergo, quod honorabiles et maiores Tartarorum deferrent plumam et quasi coronam de
pelle bubonis supra capillum. Vnde ita occiderunt omnes bubones, quod vix inuenitur 14
aliquis in partibus orientis. Sed et mercatores de partibus occidentis occidunt bubones 15
et portant eis ^^) pelles. Venditur enim vna bona pellis vsque ad viginti libras. Et sic Jj^
Tartari reddiderunt amico suo buboni mala pro bonis, quia, dum dicunt eum honorare,
eum decoriant et occidunt, et faciunt eis*^) coronam de pelle amici, in hoc conuenien-
tes cum Tartaris infemalibus , scilicet demonibus, quia coronara sibi faciunt de animabus
peccatorum, qui eis scruiunt, semper malum pro bono amicis reddentes.

Xn. DE PROGRESSU TARTARORUM.

Exeuntes autem Tartari de montibus statim fecerunt consilium, quomodo possent 1
sibi subiugare totum orbem. Et dixit Magnus Chan, cuius nomen Camiustan *^®): „Duo- 2

93) Boecius] Boethii consolationis philoso- 97) coctus 6.
phiae Ubros V ed. Callyus. Ubi p. 157 1. 14 98) eis] sibi.
legitur: Nondurn Caucasum montem Romanae 99) eis] sibi.

reip. fama transcenderat, 100) Camiustan] Fortasse legendum est Ta-

94) Cod. G. habet quam: absurdum, nisi ^'««<«w» q^^d propius accedit ad fonnam no-
quaedam excidisse sumamus. °*''°'« Temudschin, Dicitur enim h. 1. Temud-

schin, qui est Dschingischan. Vid. Deguignes

95) fortiUcium] fortalitium. Geschichte der Hunnen - tlbersetzt von Dah-

96) God. 6. iudicio, quod coneximos. nert Partis III p. 13 sqq.

120

3 bu8 solum indigetis; scilicet obediencia ad principem et concordia ad inuicem." Et tunc

fecit portari coram omnibus centum sagittas bene ligatas ad inuicem in fascem^ et fecit

^ dari forti homini, ct mandauit, quod frangeret fascem. Et nou potuit. Et fecit dari al-

6 teri, qui nec frangerc potuit; et adhuc alteri, qui nec frangere potuit Et ita probauit

7 centum homines, ct nullus potuit frangere! Et tunc fecit solui fascera ct dari precepit
S cuilibet vnam sagittam. Et cius mandato quilibet fregit suam. Tunc dixit: „Videti8,

quamdiu fuerunt sagitte simul, centura horaincs non potuerunt frangere vnam; quando
10 vero fuerunt separate, nec vna quideni remansit. Sic et vos nullus potcrit superare con-
n cordes, discordes vcro et diuisos franget et superabit faciliter." Tunc Tartari fecenmt

12 trcs turmas. Vna turma cura Magno Clian occupauit Cathaiara^^O? prouinciam latissi-
niam vsque ad vhimara Indiara, et occiderunt ibi prester ^**^) lohannera, et occupauerunt
eius iraperium, et filius Magni Chan *^^) acccpit ^**^) filiara prester lohannis in vxorem,
et iuit Thancarum ^^*'*;, et destruxerunt et exterrainauerimt in partibus illis circa duode-

13 cira raagna rcgna. Alia turma transiuit Gyon siuo Phison, fluuium paradisi , et destru-
xit Corazmium '*'*% Mcdos et Persas et Baldacum *"^), sedera Sarracenorura , et occide-
runt Califani, et occupauerunt Thurchiam et occiderunt Corazraianos oranes, ot occupaue-
runt et exterminauerunt Syriam vsque Gazam, et ceperunt ilierusalem, et dederunt eam
Christianis, et occupauerunt a raari Indie vsque ad raare mediterraneura vsque Gazam.

14 Ibi prohibuit eis arena, ne possent transire in Egiptura. Oranes istas prouincias depo-
jg pulabantur horaines inerraes cura baculis et pelliceis. Aliqui tantura eorura habebant
n arcus. Sed et equos paruos equitant quasi capras. Ex hiis tantus *^**) horror inuasit

oranes prouincias orientales, quod in phiribus oiuitatibus ex solo timore nominis mulie-
19 res pregnantes fecerunt abortiuum. Quis enarrare potest, quantas ccdes fecerunt! Nam
nulli parcebant, nisi solura Christianis.

XIII. DE BALDACO.

1 Venientes auteni ad quandam ciuitatem prope Baldac, vbi erat maxima multitudo
Christianorum et raulti Sarraceni, raandauit Chan, (juod niillus intraret doraos Christia-

2 norura , sed solos Sarracenos interticerent. Cliristiani vero receperunt quasi oranes Sar-

3 racenos in doraibus eorum. Quo comperto mandauit Chan, quod tam Christiani qoam

4 Sarraceni interticcrentur. Venientes autem Baldacum inuenerunt Califara residentem in

5 mirabili palacio, vbi congregauerat intinitos thesauros '"^). Qui Deo ipsum excocante

6 nullo raodo poterat credero referentibus , quod Tartari intrasscnt. Coraprehendentes au-

7 teni eura fecerunt cum eo durissiraum , sed iustum iudicium. Nam cura per tres dies
nicliil ei darent ad comedendum, et ipse tamen peteret comedere, posuerunt coram eo

8 aurum et argentum et lapides preciosos, vt comederet ^'^). Dixerunt: „Ex quo non

101) Cathaiii] Dicuntur Karakitaiani, devicti 105) Thancarum] Fortasse dicitur Tayang-

anuo 1217. khan, de quo vid. Deguignes III. 42 sq.

102)prw(er]pre9byteruni, Gallonmipr«*/re, ^^^) ^orazmium] Chowaresm. Vid. De-

pr^tre. Ceterura prester lohannes est Onk-khan,' g">g»e8 III. 47 sqq.
princepsKeraitarum. Vid. Deguignes III. 16 sqq. ^^^) Baldacum] Bagdad.

108) Vocab. tantus e coniectura inserendom

103) Filius Magni Chan est Tuschi, Te- duximus
mudscbini filius natu raaximus. Vid. Deguignes jqqx ^^ q

• ^^* 110) Vocabula sed panem bis habet G., se-

104) accipit G. mel ante vocab. dixerunt et iterum suo loco.

121

comedis aurum; sed panem^ sicut ceteri homines^ quare tantum congregasti, quod toti
mundo sufficeret?" Et dixit: „Ego ista non congregaui, sed solum conseruaui. Nam sic ^q
congregata inueni ab antecessoribus meis." Et dixerunt: „Quare non dispersisti aurum, n
quando indigebaS; et conseruasses te et populum tuum? nam pro quarta parte istius
auri potuisses nos habuisse placatos." Quo tacente mandauerunt, quod liquaretur aurum 12
et colaretur *^') in os eius, et dixerunt ei: ;,Aurum sitiisti *^'^), aurum bibe!" Populum 13
autem eius per quadraginta dies continuos occiderunt. Venicntes autem ad ciiiitatem 14
quandam fortissimam ^^^) atque inexpugnabilem nomine Merdmutn^^*), vi euui nullo
pacto possent eam capere, nec ciues vellent eis acquiescere, percussit Deus vlcere pes-
aimo populum ciuitatis ; nam intumescebant horribiliter et subito moriebantur. Cum 15
autem nec sic vellet rex ciuitatis Tartaris acquiescere, filius regis ciuitatis precidit ca-
put patris sui et manus, et posuit in magna caffaria'^^), et exiens de ciuitate portauit
enceniimi principi Tartarorum. Hoc autem encenium ita^^^) acceptauit gens crudelis- i6
sima, quod statim recesserunt de obsidione et confirmauerunt in regem perpetuum pa-
tricidam cum tota sua**") posteritate et successoribus, et dederunt eis maxima priuilegia.
Ac postea non fuit fortilicium, quod non se eis subiceret. Occiderunt autem iSarracenos ]l

lo

sine numero, maxime viros bellicosos; paruuios autem et mulieres subieceruiit sibi scla-
uos. Audientes vero ab eis, quod erant populus Dei, et quod ipsi soli saluabantur per 19
alcoranum ^ ^ ^) et preces Machometi, quesierunt de lege eorum, et cum inucnissent lugem
largissimam, que quasi nidlam difticultateni tenet nec in credulitate, ncc in operacione,
acceperunt legem, et facti sunt Sarraceni, maxime quia ipsi Tartari nec legem nec pro-
phetam habebant. Vnde modo pro magna parte Tartari facti suut tSarracuni. Nam et 20
Sarraceni eos emunt et dant eis maxima dona, vt ipsi efficiantur Sarraceni. Ipsi vero 21
sic facti Sarraceni defendunt Sarracenos et persequuntur Christianos. Phires autem ex 22
Tartaris diligunt Christianos et etficerentur Christiani, nisi esset, quod Christiani nolunt
eis dare encenia, vt Sarraceni, et eciam quia videtur eis, quod lex Christianorum sit
valde difficilis. Primus autem Chan etlmperator Tartarorum sine fide in Baldaco **•'; fuit 23
Halaofiy amicus Christianorum et homo iustissimus sine fide et lege. Cui successit filius 24
Q\\x% Haalaga^'^), miuus iustus. Cui . successit filius eius, Argon^^^^), horao pessimus in 25
omni scelere, amicus taraen Christianorum. Cum autem predictus Argon multum san- 26
guinem eftudisset et multos innocentes paruulos et mulieres peremisset, infirmatus est
grauiter. Et apparuit in sompno ei quedam domina reuerenda et terribilis, et fremens

111) colaretur] infunderetm*. 119; Tartarorum sine Jide in Baldaco] Cod.

112) sitisti G. ^- habet: Tart. in Jiile et Ball. Qiiae e con-

113) Cod. G. habet./or^ nom. Merd. at^ ^®^^"^* correximus. Cf. Degnignes Geschichte
que, inverso verborum ordine. ^^^ >^^^"^^ "• '^'^'^^^^ ^^^ ^^^^^^^ ""^ an-

,,.,,_,. , ^, 1. 11, derer occidentalischen Tartarn, ubersetzt von

114) Merdinuvi] nunc Mardm, urbs Meso- ^ . ^ , -^.. ^ r^ i • i m i

Joh. Carl Dabnert. Genealogisch - Chrouolog.

potamiae. Einleitung. Greifswald, 1770. Pag. 341. De

115) cq^arim sacco, quo sensu rusticis Dom- xr i »x . rr i n

, ., 1 1 ^ . . 1. Ilaalone, quem Dei^uignes llulag-u appellat,

bensibus vocabulum caffenn usitatum esso di- . i -rx . t^ ttt «.»°

,, ,, «. . 11 vide Deffuij^nes Paile III pag. 2Go sqq.

citur. V. Ducaug. s. v. caffa, cui vocabulum .^^x xr i i tt i t-i ^r iv

^^ . . ° « . . 120) Ilaalaga] Hulagu-Khan. V. Degui^^nos

ipsum caffaria ignotum tuisse suspicamm. ^,. ^, •;-, . irT^^r

^ *^^ ^ ^ p. 341. Sed cf Deguignes III. 278.

116) ita e coniectura posuimus. ^^1) Argon] Argun-Khan obiit anno 1291.

117) sua] eius. Vid. Deguignes Einleitung. Pag. 341 et T. III

118) alcorani G. 286 s.

10

122

in eum cepit ipsum per pectus dicens: „Veni, vt respondeas Domino de sanguine, quem
27 fudisti!" IUe autem dixit: „Et quis est Dominus? nonne ego sum dominus mundi?"

29 (Ita enim vocabatur ab onmibus eciam Christianis, scilicet dominus mundi.) Et ait illa:

30 „Aliu8 est dominus," Tunc valdc tritus euigilauit, et festinanter baxitas et pontifices
suos vocauit et intcrrogauit, quis essct ille dominus, qui cum tanto imperio vocabat eum,

31 et quomodo posset liberari ab eo ? Et dixerunt ei, quod esset quidam, qui habebat spe-
cialiter vindictam sauguinis , qui volebat ab eo in(|uirere de multo sanguine , quem fii-

32 derat, innocentuiii , et quod uon poterat euadere nisi per multas elemosinas. Et tunc
scripsit Argon per omnes ciuitates orientis, quod omnes captiui dimitterentur , et misit
maguos thesauros, et fecit fieri niaximas elemosinas, et post modicum mortuus est.

2? Et hec de Tartaris sulficiant. Nunc autem prosequanmr de nostra peregrinacione.

CAP. XIIII.

* Procedentes autem ad regionem frigidissimam inuenimus pulchram ciuitatem, in

altissimo loco sitam, cuius nomen est Ardrum ^-'^), Ibi est tantum frigus, quod inueni-
mus magnam multitudinem honiinum truncatorum : ab aliquo ceciderat nasus, ab aliquo

^ pes, vel pedes, vel crura, ab aliquo manus propter frigus.

3 Inde vero procedentes contra fines Thurchie inuenimus altissimum montem, super

4 quem requieuit archa Noe. Nam tota illa prouincia cum parte Persarum dicebatur Ar-
g menin viaior. ilontem autem illum vidimus a remotis. Est autem ita altus , vt in expe-

rimento probauimus, quod inuenimus, quod omnia fiumina a monte illo descendebant
7 versus partes orientales et intrabant ^-•*) mare indicum. Et hoc est expresse argumen-

tum contra Indos, qui menciuntur ^'^^) dicentes, quod diluuium tempore Noe non peruenit

ad eos.
^ Inde procedentes versus aquilonem intrauinms in Peniidem. Ibi inuenimus montes

10 et alpes salis. Et illud est sal terre, non aque, quod non facile ^'^'^) liquescit, sicut aliud

11 sal, nec facile runipitur. Cauant autem et frangunt sal, sicut in partibus nostris lapides.

12 Et postea illud frangunt ferreis instruraentis.

}? In eadem quoque prouincia sunt fontes olei, maximi^ in Mogano ^ *-*'•). Vnde omnes

15 ille prouincie vsque Baldacum et vsque in Indiam vtuntur sale terre et oleo fontis. Et
licet incole terre sunt Sarraceni et mali homines, tamen sua beneficia non subtrahit eis
ille, qui solem suum facit oriri super bonos et malos.

16 Inde procedentes per regimm Persarum peruenimus ad terram gratissimam ^^ '^

17 et plauiciem pulchram, que dicitur planicics Delatmta. Ibi sunt lapides, qui habent a
Deo ^'^^) virtutem sanandi et consolidandi omnem inscissuram ^-'^), vt non sit opus eig
medico nec alia medicina.

18

19 Inde venimus in Tkaurisium^'^^^), que est metrupolis Persarum. In Thaurisio, ciui-

122) Arcirum] receiis Arzerum, Erzerum, ghau ad Araxem et mare caspium. V. Ritteri
antiqua Arzes, Arzen, Atranutzin. geogr. s. v. Moghan in indice ad voU. VII — ^XI.

123) iniranit G ^^") Vocabula peruenimus et terram e con-

.«-X 17 i 1 . T I x-x iectura Bupplevimus.

124) Vocabula contra Jndos , quae repetit ,c.r.^ A ^ r^ , i

^ . . *^ 128) Cou. G. adeoy quod mutavimus.

G., omisimus. ..,,, . . i • .

129) imvtssurain] mcisuram.

125) de farile G. ^^Qj Thaurisium] est Tabriz, Tauris. Cf.

126) Afoyano] Videtur esso planicies Mo- liitteri geogr. IX. 852 sqq.

123

tate Persarum, inuenimus inter^^^) alia monstra siluestrem asinum Indie, qui ab aliqui-
bus reputatur onager, et distinctione et varietate colorum et proporeione tactabriature ^^^)
excedit in pulchritudine omnes alias bestias et animalia mundi.

Ibi stetimus per medium annum, et predicauimus eis per Thurcimannum in lingua 20
arabica.

XV. DE CURTIS 133) IN REGNO TARQUESTENSI.

Inde progredientes versus meridiem vcniraus ad monstruosam et rabiosam gentem i
Curtorurm, qui excedunt in malieia et feritate omnes barbaras naciones, quas inuenimus.
Habitant enim in montibus et preruptis locis, sicut capre siluestres. Vnde et Tartari, 2

o

qui subiugauerunt sibi omnes alias naciones orientales, illos autem^^^) non potuerimt
eis 13^) subicere. Dicuntur autem Curti non quod sunt breuis stature: sunt autem ^^**) 4
valde magni in corpore, sed curti in lingua persica sonat lupi ^^'), Incedunt autem quasi 5
nudi et discrinati ^^^), cum longis capillis et longa barba, et in capite ferimt quasdam
cristas rubeas in signum superbie et dominii. Et nisi Curtus faciat aliquid malum de 6
aliqua magna prodicione vel depredacione, vel de magna occisione, non habet inter eos
honorem, nec audet portare aliquid in corpore, nec inuenit vxorem; postquam autem fe-
cerit aliquod notabile malum, dant ei vxorem magnam et potentem secundum malum,
quod fecit : si paruum, paruam ; si magnum, magnam.

Isti sunt Sarraceni, et recipiunt alcoranum, et multum odiunt Christianos , magis 7
autem Francos, maxime vero religiosos, in quorum occisione maxime incrassantur. IIo- 8
rum rabiem conuertit Deus nobis in mansuetudinem , et humanitatem prestiterunt nobis
querentes socios nostros per desertum errantes, Et extraxerunt eos de niuibus, et fece- 9
runt eis magnos ignes, et presentauerunt nobis mel siluestre et manna celi, quod ibi in
deserto eorum copiose descendit.

Isti primo fuerunt Caldei, et secundo Christiani, et tercio facti sunt Sarraceni 10
propter largam lcgem. In eis maxime vigent tria peccata, scilicet homicidium, latroci- n
dium et prodicio. Nam nullo modo potest hoino confidere de iuramento et promis- 12
sione eorum. Habent eciam predicti Curti multas alias bestialitates , quas enarrare 13
longum esset. Nam quando aliquis eoruni suffocatur in flumine, puniunt ipsum flu- 14
men, mittentes aquam in vtribus et percucientes fortiter super vtrcs et ipsum flumen
diuidentes in multas diuisioues et diuertentes eum et prolongantes ei viam, vt faciant
eum laborare in aresto ^^'0.

XVI. SEQUITUR DE NINIUE , CIUITATE GRANDI.

Deinde vero longa spacia terrarum transeuntes, venimus ad Niniuen^ ciuitatem 1
grandem. Que grandis fuit longitudine, non latitudine; nam sita fuit in longum iuxta 2
fluuium paradisi Tigridim.

131) intra G. 136) autem] enim melius dicendum erat.

132) tactahriature] Hoc vocabulum apud 1^1) iupi] Lvpus persice dicitur ^S, gurk.
Dacangium non invenitur. "-'

133) L. ms. habct Turcis, et in sequenti- ^^^^ disvrinati] Vocabulum inauditum, sigui-
bus Turcorum, Turci. ^^^ ^^^««« crinibus passis.

134) nutem] supervacaneum est. 139) Haud scio an recte legi deforme hoc

135) eis] sibi. vocabulum.

16*

124

^ Ibi ostendenint nobis montem, vbi stetit lonas, et fontem, de quo bibebat. Vnde

5 et vsque hodie dicitur fons lone. Ipsa vero ciuitas totaliter subuersa est, et apparent

6 signa et fortilieia. Est autem nunc reedificata ex alia parte fluminis, et dicitur Monsal ^*%
J Rex ciuitatis est Christianus, Nestorinus tamen. Qui libenter audiuit predicacio-

nem et fidem, sed non mutauit ritum.
9 Ibi sunt nuilti ludei , et vicimus eos publica disputacione in synagoga eorum.

Xm DE lACOBINIS»*»).
1 luxta eandem ciuitatem supra fluuium paradisi est nominatissimum et famosissi-

o

3 mum monasterium sancti Mathei apostoli *^-). Ibi est sedes patriarche lacobinorum. Et

4 dicunt ibi esse trecentos monachos. Ad quos accedentes, inuenimus eos homines magne

5 abstinencie et multe oracionis. Nam omni die preter ecclesie officium, quod est valde

6 prolixum, dicel^ant totum officium stando. Sunt vero heretici, dicentes in Christo esse
vnam substanciam, vnam naturam et vnam vohmtatem et vnam operacionem, scilicet
tantum, et neque baptisant in forma ecck^sie seu in forma euangelii, sed dicimt : „Bapti-
zetur N. iu sanctificacionem et sahuicionom et in operacionem sine dcfectu et in resur-

7 rectionem bencdictam, que est de mortuis in vitam cternam. In nomine Patris! amen;
in nomino Filii! amen; in nomine Spiritus Sancti, vite seculi seculorum!"

8 Conficiunt autem de fermentato, et commiscent similiter farinam, aquam, salem et

9 oleum, et de tali celebrant. Nec possuut celebrare nisi de pane calido vel valde recenti.
J j Inungunt autem mortuum oleo sancto, (iuando sepelitur, non autem infirmum. Post

tertium vero diem sepulture infundunt supra mortuum aquam rosaceam et quasdam pota-
cioncs, vt mortuus bibat et anima recedat ad locum suiun, et desperet ammodo ^*^) redire
posse ad vitam, (juam vsque tunc dicunt expectare , vt suo corpori coniungatur ; postea

12 vero totaliter desperat redire et recedit. — Peccata non confitentur nisi soli Deo, et hoc

13 in gencrali. Alins infinitos errores habent.

14 Nos autem in (?orum monasterio non receperunt vt homines, sed vt angelos, et

15 narrabant nobis miracula, que patres et monachi eorum in loco illo feccrunt. Et maxime
vnum oculata fide nobis ostenderunt, quod non in danculo, sed manifeste contigit. Se-
mel enim congregati Curti, de quibus superius fecimus mencionem, fecerunt exercitum et
obsederunt monasterium, ut cum nichil possent preualere, quia erat inexpugnabile , irati
Curti ascendtirunt super niagnum montem, qui est super monasterium, et diruerunt ma-
xinnmi saxuni per niontem, vt veniret recto cursu supra monasterium, vt ipsum dirueret

16 et monachos occideret. Predictum autem cursu precipiti ruit in monasterii murum al-
tum et fortem , et nullum dampnum fecit, sed fregit de muro quantum muratum in

17 muro '^^), vt ipse murus forcior esset. Cum auteni lioc viderent ferocissimi homincs

18 Curti, recesserunt, nec ausi sunt aniplius redire. Nos autem murum vidinuis ct saxum
in muro non iam iuxta terram, sed in altum in niuro, vt satis oeulata fide appareat, quod
non opere liuniano, sed miraculo diuino ibi remansit.

20

Multa ifHa miracuhi narrabant nobis, que longum esset enarrare. Nos autem in-

140) In niar^inc legitur: Monsal^ i. e. JVi- 142) Mafhei apostoli] V. Kitteri geogr. IX,
niue, de quibus Marcus Uhro primo capiie XV, 735 sqq.

Ceterum Monsal esse reccntem Mosul neminem 143) mnmodo] dehinc, dcinceps.

fugit. 141) muro] Dicit Ricoldus , ut videtur, sa-

141) lacobitis. xum muro fracto intixum inhaesiBRC.

125

stabamuB humiliter et importune, vt verbimi Dei audirent. Cum autem renuerent, timen- 21
tes, ne ipsos deciperemus, per simplicitatem scripture videbant nos esse homines littera-
tOB, et dicebant de nobis: „Si audiuerimus eos, trahent nos ad suam heresim." Contigit 22
autem de nocte terre motus, vt timeremus non solum monasterium, sed et totum saxum
et montem dirui. Post hec vero audiuerunt pacifice predicacionem. Et cum audiuerunt, 24
quod intendebamus destruere errores eorum, arbitrati sunt, quod possent nos publica
disputacione superare. Conuenientes autem ex condicto ad disputacionem ostenderunt 25
se esse alienos a veritate. Qui multitudine ^*^) se armauerimt et statuerunt vnum super 26
omnes episcopum, quem reputabant magis littcratum et ydoneum ad respondendum. £t 27
accensis multis cereis de nocte a luminaribus copiosis in maximo cenaculo sederunt
omnes et dixerunt, quod diceremus, qua de causa iuerimus ad eos. Nos autem respon- 28
dimus, quod iueramus causa salutis eorum, et assumpto verbo commendauimus in eis
opera perfectionis, que ostendebant, scilicet tam strictum et tam longum ieiunium et ma-
ximam abstinenciam et prolixitatem et deuocionem oracionis, et adiurauimus eos per
sanguinem Crucifixi, quem maxime venerantur, ne cum tot laboribus ex sua infidelitate
descenderent ad infernum, et quomodo errabant in Christo. Cum enim dicunt esse ve- 29
rum Dcum et verum hominem, dicunt eum habere vnam naturam, vnam voluntatem et
vnam operacionem. Et audientes pacifice raciones et auctoritates contra se, ita stupe- 30
facti sunt, et priuauit eos Spiritus Sanctus responsione et verbo, vt silencium eorum
omnibus esset in stuporem et nobis ipsis. Et ipse, quem statuerant respondentem , prior 31
omnibus conuersus est. Suis autem increpantibus eum, quare non responderet? dixit 32
clara voce in ealdeo: „Fratres, significo vobis, quod ad ista nequaquam possumus re-
spondere." Exurgens autera ex eis vnus antiquus et honorabilis inter eos, quem de 33
sanctitatis prerogancia inter onmes alios maxime commendabant , dixit coram omnibus
alta voce cum lacrimis: „Fratres, annuncio vobis, quod iste religiosus, qui venit ad nos
de partibus occidentalibus , vt dicit, et modo inter nos proposuit verbum Dei , non est
homo, sed est vel angelus, quem misit Deus ad nos, vt non dampnemur, vel est vnus
de apostolis, qui erant cum Christo." Et conuersus ad fratrem predicatorem, qui pro- 34
poBuerat verbum, dixit: „Dic quicquid vis, et quicquid dixeris recipiemus a te, sicut
esses vnus de apostolis!" Et maiores quidem eorum susceperunt verbum in mansuetu- 35
dine et promiserunt nobis, quod fidem, quam a nobis audierant, inconcussam et integram
conseruarent *^^) vsque ad mortem. Turba vero aliorum monachorum turbati sunt insi- 36
pientes corde, et excitauerunt sedicionem non modicam. Et factus est tantus clamor et 37
tumultus inter eos , vt tiraeremus , ne se mutuo interficerent. Et cum omnes raciones et 38
Bcripture deficerent, dixerunt, quod eis esset ad ignominiam et obprobrium, vt fidem,
quam patres eorum inconcussara tenuerant octingentis annis, modo mutarent propter
quosdam occidentales, qui cum loycalibus ^^*^) et subtilitate argumentorum seducebant *^^)
eos. Cum autora in paucis diebus cresceret numerus fidelium, quia plures ex eis conuer- 39
tebantur, creuit et^*-') seuicia pariter infidelium, tantum, quod fideles rogauerunt nos,
quod cito exireraus de monasterio, ne nos discerperent. Patriarcha eorum primo tamen 40
publica disputacione a nobis, yrarao a Deo totaliter superatus, tandem nobiscum plene
in omnibus concordauit, et fidera suam manuscriptam nobis tradidit , in qua aperte con-

145) Fortasse addeudum est scripturarum. 147) loycalibus] logicis syllogismis.
Cf. infra § 38. 148) seducebant] seducercnt.

146) conseruarant G. 149) creuit eciam et G.

126

feflsus est in Christo esse duas integras et perfectas naturas; diuinam seilicet et huma-

41 nam. Et conuocato clero et magno populo in ciuitate Niniue grandi in platea propter
multitudincm populi predicauimus fidem catholicam arabice, et ostendimus errores laco-
binorum coram populo et clero iacobino, ipso patriarcha et clero asserente, quia sic

42 erat *^'0 verc, vt dicobamus. Hec autem scripsimus et diximus non nosmet ipsos com-
mondantos, scd solum Deum, cuius uirtute hec acta simt, glorificantes, qui renouare nouit
Sua miracula, quando Sibi placuerit: qui non sohmi per apostolos, homines galileos et
simplicot* piscatores, confudit et .superauit saj^ienciam mundi, sed eciam per asine rudi-
menta corripuit prophete ^ •' ^; insipienciam.

43 Notandum autem est, quod preter errores predictos in midtis aliis periculosissime

44 errant. Nam tam lacobini quam Nestorini contra euangelium separant matrimonium
quacumque ex causa, et repudiata accipit aliura virum, vt wlt, ct vir accipit aliam mu-

45 lierem, vt placet. De misterio Trinitatis Sancte dicunt tam lacobini quam Nestorini,
4G quod Pater et Filius et Spiritus Sanctus sunt tros persone, id est tres qualitates. Vnde

47 ipsi arabice dicunt thelaihe^-*'^) fatfat^^'^ quod interpretatur tres qualitates *^^). lacobini
autem et omnes orientales nec sciunt purgatorium, nec credunt animas beatorum premiari
in vita eterna, nisi post resurrectionem corporum tantum, nec animas dampnatorum tor-

48 queri in inferno nisi post diem iudicii. Ponunt autem preter infernum et paradisum
quedam receptacula animarum, et illud de eruciatu diuitis epulonis dicunt esse parabo-

49 laiii. Et multi alii sunt errores eorum, quos longum esset enarrare.

XVIU. DE MARONITISi-;.
\ Nos autem vlterius procedentes de Niniue, ciiutate grandi, iiitraiumus fluuium pa-

radisi, qui est Tigris, et super vtres continue iuimus per ducenta miliaria et vltra vsque

2 ad Baldacum ^''^O- Inuenimus tamen in medio maguam ciuitatem. Ibi sunt multi Maro-

3 nite et arcliiepiscopus Maronitarum ^^';. Sunt autem Maronite de monte Libani, qui di-

4 cunt in Cliristo esse tantum viiam voluntatem. Archiepiscopus tamen a nobis audiuit cum
ambitionc ^ '*''), et manu propria subscripsit pape de tide, vt voluimus, et de obediencia
ad papani et sanctam romanam ecclesiam. In eadem ciuitate sunt multi lacobini , qui
nos receperunt fere vt angelos Dei, et ecclcsias et monasteria pulcherrima oflferebant no-

5 bis. Sed et lacobini eiusdem ciuitatis quodam tempore edificauermit quandam ecclesiam
canis extra ciuitatem in casali iuxta fluuium paradisi, (;t omni anno faciimt semel fe-

6 stum canis ; dicunt enim, quod ad litteram habuerunt canem magne virtutis. Est autem
nomen predicte ciuitatis Techerit ^''^).

7 Inucuimus eciam quandam magnam ciuitatem in longum iuxta fluiuum, que fuit

8 antiqua Baldac siue BabUonia, et magnis ruinis videtur quasi altera Koma. Est autem
fere destructa totaliter, et pauci habitant in ea, et illi sunt Sarraccni, sequentes Ahali *^^).

150) quin sic erat] ita esse , ut dicercmus. 156) Baldtic^im] Bagdad.

151) prophete] Balaam; v. Num. XXII. 157) Afdronitarum] Bod. G. habet Marono-
22 sqq. rum.

152) Thelalhe ost arab. UB, (thalatha) tres. ^^») .um ambitione] Cod. G. habet: in am-

153) Fat/at cst aut Pluralts fractus nomi- *'■<="' 1"**= " couiectura mutavimus.

S , * 159) Techerit] Nunc Tekiit. Cf. mtteri

nis (jo, (fattu), aut jjU-e (sifatan) qualitates. ^^^ x. 222 s. Codex habet Terheril.

154) tren qualitate G. 160) Ahnli] De Alitis cf. Moeurs et nsages

155) Maranitis 6., nec tamen sempcr. des Turcs. T. I Paris. 1747 p. 294 sqq.

127

Intelleximus auteiU; quod iucole ciuitatis expectant quendam filium Ahali; qui mortuus
est per sexcentos annos, et nutriunt ei semper vnam pulchram mulam, vt eum honorifice
recipiant. Et mulam ipsam reprcsentant pontifices eorum populo sellatam et phaleratam 10
omni die Veneris, quando congregantur ad predicandum legem suam. Dicunt autem, 11
quod predictus filius Ahali omnino redibit ad eos. Et in diebus ipsius dicunt quod ap- 12
parebit Christus et efficietur Sarracenus.

XIX. DE BALDACO.

Venimus autem per fluuium recto cursu vsque Baldacum^ ciuitatem mirabilem. Ibi J
occurrerunt nobis fratrcs nostri ordinis extra ciuitatem. .Quos cum vidimus, tantus erat 3
fletus et inundacio lacrimarum pre gaudio^ quod paucis verbis explicari non posset. Est 4
autem Baldacum amenissima ciuitas; quia per medium eius currit magnus fluiiius Tigris.
Ista creditur esse Susis ^^0; ciiutas autiqua. In hac itaque ciuitate creduntur esse plus ^
quam ducenta milia Sarracenorum, et licet habitacio sit Sarracenorum, est tameu domi-
nium Tartarorum. Ibi ftut scdes Sarracenorum ; nam ibi Califa^^-^) (quod interpretatur 7
successor Machometi) stabat. Ibi eciam est sedes Nestoriuorum ^^^). 8

XX. DE NESTOEINIS^»^).

Sunt autem Nestoriui heretici sequentes et Theodorum. Et licet in multis erreut, ^
maxime tamen iu Christo erraut, quem dicuut *uatum de virgine purum homiuem, postea
vero adeptum fuisse filiaciouem Dei per baptismum et per sancta opera, que fecit. Vude 3
dicunt Dominuui Ihesum Christum uon filium Dci natiu^alem, sed adoptiuum. Et dicuut, 4
quod Deus iu illo homiue habitauit sicut iu templo. Vude dicunt misterium iucaruacio- 5
nis fuisse per queudam houorem, quem assecutus est homo ille, et per voluntatem. Vnde 6
et plures eorum dicuut iu Christo vuam solam esse voluutatem. Vude licet coucedant 7
Christum esse verum Deum et verum homiuem, et confiteautur Christum de virgiue ua-
tum, nou tamen volunt coufiteri, quod Deus sit natus de virgine, vel virgiuem esse geui-
tricem Dei, sed homiuis geuitricem tautum ^^^). Vude dicimt, quod uon est idem, 8
qui natus est ex Deo patre ab eterno et ex virgiue matre ex tempore. Et uo
cogantur cum propter hoc diuidere in duos filios, dicunt esse vuum sciax, scilicet 9
vnam personam ^^*^); et ne cogautur dicere Deum uatum ex virgiue, diuidunt eum
in duo rtcwM77i ^ *•''), i. e. duo supposita. Uude ipsi oumes dicunt Christum esse vnum 10
sciax et duo acuum ^ quod secuudum Nestoriura, qui fuit Grecus, sonat vna persona
et duo supposita. Ipsi tamen Nestoriui orieutales suut Caldei, et in caldco leguut et n
orant. Vude uidlo modo sciuut, que est differeucia iuter acuum et sciax^ et igitur valdo 12
vtile querere ab eis, quo est iuter acuam et sciax diffinicio, et que est differeucia iuter
acuum ct sciax. Et secuudum veritatem penitus uulla est differencia, nisi sciax est no- 13

161) Susis] Susa, iiunc Sus. 166) tma persona G, yoc&h» sciax est arab.

162) califus G. ^j^ (schachs) persona.

163) Nestorijiorum] Cf. Ritteri geogr. IX. 167) Aruum , quod infra arhanum dicitur,

est sive arab. ^y^\ (ukniim) , sive syr. pool-o

164) i. e. Nestorianis. (konoma) Vid. Bernstein ad Kirschii Chrestom.

165) Cf. Neandri hist. eccl. T. II Partem III syriac. pag. 450; id quod me docuit lul. Aug.
p. 958 sqq. Reimers V. D.

128

mcm arabicum, ct sonat idcm quod persona, et acvvm est nomen caldeum, et sonat idem

U quod pcrsona, vel suppositimi, vel indiuiduiim. Et sceundum lioc ipsi dicunt in arabico

Cliristiun esse vnam personam, et in caldco Cliristum esse duas personas; nam quicquid

15 dicunt de sciax , coguntm* secundum veritntem dicere de aciium et e conucrso. Ipsi vero
neutrum conccdunt, et per istam viam negant Deum esse de virgine, quia dicunt, quod

16 non inuenitur expressum in tota scriptura. Per eandem racionem negant Deum vel Dei

17 Filium verum esso passum et mortuuni. Et dicunt Ihesum Cliristum esse prophetam et
l^s fanmhim Dei secundum illud Mathei et Y.saie: „Ecce , puer meuif electns^' ^*''"^). Et posicio

eorum de Christo, si subtiliter inspiciatur, totum misterium incarnacionis euacuat, et de

19 Cliristo fere idem senciunt, quod Sarraceni. Et dicunt Christimi essc verbum Dei et na-

20 tum de virgine et Spiritu Sancto. Vnde efego inueni j^er antiquas historias et autenti-
cas aput Sarraceuos , quod ipsi Nestorini amici fuerunt Machometi et confederati cum
eo, et quod ipse Machometus niandauit suis posteris, quod Nestorinos maxime conscrua-

21 rent. Quod vsque hodie diligenter obseruant ipsi Sarraceni.

22 lacobinos autem maxinie odiunt et perscquuntur, quia dicunt Deum dr muliere

23 natum et in cruce mortuum. Ex quo frequeiiter occiderunt eos tam Sarraceni, quam

24 Xestorini. Semel namque patriarcha vel archiepiscopus eoruni litteratus vocjiuit patriar-
cliam Nestorinorum ad disputacionem , et cum debc*rent statuta die conuenire coram Ca-
lifa de Baldaco, et cum timeret patriarcha Nestorinorum, venit quidam lacobinus, qui
odiebat alios lacoljinos, quia euiu non promomTunt ad archiepisco}>atum , et dixit Ne-

25 storinis, quod ei secure committerent responsionem , (piia faceret eos victores. Conue-
nientes autem dii^ statuta coram Califa dixerunt Ncstorini, (piod talis clericus respon-

26 deret pro eis. Et requisitus ex parte Calife senu;l et iterum quod veniret, venire distu-
lit: tercio vero re(piisitus, quod veniret, tandnn venit coram Califa et toto clero, deferens

27 riarculum et palum et instrumenta ad f(»dien(luni terrani. Cuni aut«in argu»Tetur, (iuare
11011 statim venerat ad Califam, doniinum imiiidi, et riuare portauerat instrumeuta ad
fodir.^ndum terram? p<.'ciit veniam, asserens se niaioribus negociis occupatum , et ait:
,,lleri sero mortuus est Gabri(J angelus, et ego niodo fodi foueam ad sepelieiiduni eum."

28 Cum autem Califa vellet scindere vestes pro})ter blas})heniiam, et diceret inipossibile esse
angelos mori, ait ille : „Quid niirum, quod angeli nioriantur et sepeliantur , si Deus ipse

29 in persona fuit mortuus et scqmltusV" Et cuni diceret Califa: „Qui dicuiit, (juod ipse fuit

30 niortuus et sepultus?*' respondit: „()mnes lacobini hoc dicunt." Kecjuisiti autcm supcr

31 hoc lacobini, asseruerunt sic essc, sciliccjt Dcuni fuisse niortuum et sepidtum. Tunc

32 mandauit Cahfa, quod onines lacobini occiderentur in oniiiiI)us partibus illis. Et sic oc-

33 cisi suiit, quod pauci remanserunt. Hoc autem diximus, asscTentes, quod quasi eodem
niodo pro inconucmienti habent Sarraceni et Nestorini contra lacobinos, quod Deus fuit
mortuus et sepultus.

34 Errant eciam Nestorini cum lacobinis et quasi cuni omni])us orientalibus in mi-

35 sterio Trinitatis. Dicunt enim, quod Pater ct Filius (^t Spiritus Sanctus sint thelathe ^^*') fat-
faty quod interpretatur ^""; tres qualitates, cum tamen in caldeo dicant eos thclathe acha-
num ^^^), et in arabico dicant eos thelathe sciax, quod interprLtatur tres j)ersone vel tria

168) les. 42, l. Math. 12, 18. 170) passive , quod etiam apud Livium le-

lt)9) lu libro ms. est thesathc. Sed cf. gitur.
XVII. 46 p. 126. 171; Supra acuum dicitur.

129

sapposita. Errant eciam negantes purgatorium et dicentes eciam, quod nec anime 35
dampnatorum descendunt ad infernum^ nec anime beatorum recipiuntur in paradisum
ante diem iudicii. Baptisant autem in forma Grecorum, scilicet: „Baptisetur autem ta- 37
lis in nomine Patris etc Efficaciam et perfectionem baptismi ponunt et credunt consi- 38
stere in quadam vnctione, quam faciunt de quodam oleo, de quo dicunt, quod oportet
baptisatum totaliter inungi ; quodsi minima pars corporis remaneret inuncta, dicunt quod
dyabolus intraret ibidem. Baptisantes autem non instruunt de fide, nec fidem exigunt. 39

De fermentato conficiunt commixtam pascam cum oleo. Immiscent autera cum 41
pasca consecranda aliam quandam pascam, quam conseruant, semper restaui^antes de
pasca^'*^) fioua quantum de ea accipiunt, et dicunt, quod est quedam pars corporis
Christi, quam acceperant a sancto lohanne euangehsta, qui accepit in cena duplicem
partem: vnam comedit et alteram partem eis dedit.

Peccata non confitentur nisi Deo, nec in vita nec in morte. Ipsi eciam in parti- 43
bus orientalibus faciunt circumcisionem, et (quod monstruosius est) inuenimus in quadam '
ciuitate, que vocatur Harbe, quod ipsi circumcidebant non solum paruulos, sed eciam
mulieres, et licet non potuerimus bene intelligere, quid incidebant, per veritatem tamen
comperimus, quod puellas circumcidebant.

Eucharistiam illam vel pocius panem, quem dicunt esse corpus Christi, dant viris 44
et mulieribus et pueris paruulis in manum ^^^) Dant eciam sanguinem siue vinum. In ^g
morte nullum comraunicant vel inungunt. Res consecratas disconsccrant , puta panem 47
benedictum vel aquam, quando volunt ea proicere. Disconsecratur altare eorum et opor- 48
tet reconcihari per episcopum, si sacerdos ad ipsum intraret postquam communicauit.
Item si intraret ad ipsum aliquis, qui non esset Nestorinus; si intraret eciam ad ipsum 49
quicumque ^"^) sine sorrabulis *'^) vel capite coopertoj item si lampas frangitur vel ca-
dit, et si intraret catus vel quecumque bestiola excepto mure; soli enim muri concesse-
runt priuilegium, quod possit intrare ad altare, et non disconsecratur. Disconsecratur 50
eciam, si vna gutta aque vel de pluuia caderet ibi, et multa alia, que longum esset
enarrare.

Ipsi eciam contrahunt in gradibus prohibitis et soluunt matrimonia, et repudians 51
vxorem de licencia ecclesie accipit aliam. Sacerdos mortua prima ^T:ore accipit aliam. 52

Habent eciam tres missas : vnam videlicet Nestorii, aliam Theodori , magistri Ne- 53
storii. Aliam dicunt esse apostolorum, in qua nichil et omnino de forma corporis vel 54
sanguinis. In aliis missis licet aliquid sit de forma, non est tamen intencio eorum, quod 55
tunc consecrent, sed postea ad finem misse, ad quandam inuocacionem Spiritus Sancti.
Et alios tot errores habent, quod longum esset prosequi. Et vt multa breuiter colligam, ^l^
expresse contradicunt illi verbo, quod dixit summus magister ^^^): ,^Arta est ria, que du-
cit ad vitam etc/^

Dicunt, quod sufficiat Christiano, si faciat sibi signum crucis super faciem et oret 58
ad orientem et comedat carnes porcinas. Alia vero, que addimt, sunt quedam perfectio- 59
nes. Sunt enim magne abstinencie, multum orant et multum ieiunant. Religiosi eorum ^i

172) pasca 6. 175) Soccabula fortasse sunt socci, calceo

, ^, ^ rum genus. Ducanerium frustra consului, qu

173) manu G. u 1 1 u f v 1

nec sorrabula habeat nec soccabula.

174) quicumqiie] aliquis. 176) Matth. VII. 14.

17

130

episcopi, archiepiscopi et patriarche in perpetuum nou comedunt carnes nec condimen-
tum carnium; nec eciam pro infirmitate mortali.

62 In habitu siue in vestitu tam religiosi quam episcopi eorum magnam paupertatem

63 et austeritatem et humilitatcm ostendunt. In quadragesima ieiunant tam in Dominica^

64 quam in aliis diebus. Similiter Nestorini quam lacobini in quadragesima omnes tam
religiosi quam seculares nullo modo comederent pisces nec biberent vinum, alio vero

65 tempore ebrietateni non reputant pcccatum, sed honorificum quid. Mendacium quasi
nichil reputaut.

66 Errorem autem eorum defendunt ex duobus : primo quia dicunt, quod multi eorum

67 habent spiritum prophecie. Et de futuris multa vera predicunt, et hoc procSil dubio de
t.8 aliquibus per expericnciam verum esse probauimus. Secundo dicunt, quia multi maiores

69 eorum multa miracula faciunt. Nam apud eos certissimum putant, quod super Nesto-

70 rium lux de celo visibiliter descendit, quando celebrabat missam. Ipsi autem dicunt,
quod patriarcha eorum, quem ipsi vocant iaselir^ quod interpretatur vniuemalis *"^, in
momento, in ictu oculi iuit de Baldaco, vbi est sedes eius, vsque in Mecham, vbi sepultus

^' est Machometus. Distat Mecha a Baldaco plus quam triginta dietas. Et multa similia
miracula referunt Nestorini de suis hereticis patribus.

73 Cum igitur acccderemus ad cos in Baldacum, vbi est sedes eoruro, receperunt nos
gratanter prinia facie; sed audito, quod predicauimus virginem Dei genitricem et dice-
bamus, quod beata Maria peperit Deum et hominem , statim publica eorum predicacione
contradixerant hoc et nos de coriun ecclesia turpiter eiecerunt, et ipsam ecclesiam, in
qua predicaueramus contra Nestorium, lauauerunt cum aqua rosacea, et celebrauerunt
solempnem missam, vt eum placarent.

74 Cum vero nos sic eiecisseut et exconnnunicassent de omnibus ecclesiis eorum,
nec verbum Dei a nobis reciperent, et nos conquireremus apud eorum archiepiscopum,
(juod seruos Dei, viros christianos et religiosos predicatores , qui de regione longinqua
iueramus ad eos causa sahitis eorum, sic afflixissent, ipsi, moti quadam pietate iniqua,
obtulerunt nobis bonum locum et ecclesiam et neccssaria alia, hoc pacto solum, quod a

75 predicacione cessaremus. Nos autem totaliter recusantes pactuin facere cimi inferno et
morte, diximus, quod nos iueramus ad eos non vt ab eis recipcremus palacia vel eccle-

76 sias, sed vt gratis eis predicarenms verbum Dei. Contestati autcm publice fuimus inter
eos, quod pocius eligebamus pauperes habitare in communi via et sine domo et libere
predicare fidei veritatem amore Ihesu Christi, qui pro nobis natus est in diuersorio pau-
per, quam quecumque palacia vel temporalia recipore ab eis et a predicacione cessare.

77 Post hec veniens patriarcha eorum, qui distabat per deceni dietas et amplius, dum se-
doret ipse patriarcha in ioserchinrcha^''^), in sua sede deauratii, et ad pedes eius episcopi
et archiepiscopi et religiosi, nos autem armati gracia Dei ita confudimus omnes, vt ipse
patriarcha coram omnibus mentiretur, et negauit se esse Nestorinum , nec imitatorem

^y Nestorii. Et versi sunt omnes in stuporem de taciturnitate eorum et silencio. Post hec

177) Codex habet iafelie, quod inutaviinus, cf. Hieronyniuin ad Paulinum epist. in Hiero-

Ritterus enim geogr. X. 274 Patriarcham /a- uyini operibus, editis Paris 1706 T. IV P. II

colit 8. lakolichy quod sit xa^okixog , dici p. 56S et Philostrati vitam Apollonii Tyan. in

tradit. Flavii Philostrati quae supersunt ed. C. L. Kay-

178j I)e larcha, in throno aurco sedeute, ser p. 49 v. 30, vitae ApoHonii rXVI,
(xymnosophistarum Indiae Pontihce Maximo

131

autem archiepiscopi et episcopi semet ipsos adiniiicem arguentes de silencio tante con-
ftisionis et ipsum patriarcham verbis asperrimis increpantes et improperantes , quod erat
Francus et aduersarius Nestorii, iactauerunt se, quod possent nos disputacione publica
superare. Et commissa responsione cuidam archiepiscopo, cum autem ^*'®) conueniremus so
in loco communi, vbi erant archiepiscopi et episcopi et alii quamplures, totaliter priua-
uit eos Dominus responsione, ita quod non solum respondens, sed omnes, qui aderant,
verterentur in admiracionem et stuporem, Cum autem turpiter et totaliter deficerent si
non solum in respondendo, sed eciam in querendo, facti sunt ita formidulosi in loquendo
nobiscum, quod non audebant comparere corara nobis, Plures autem ex eis, et maxime 82
maiores et magis intelligentes , Wdentes, quod eorum pertidiam non poterant defendere
nec nostram fidem aliqualiter impugnare , dixerunt : „Confitemur , quia hec est veritas
fidei, quam predicatis, sed non audemus aliis dicere publice, ue ab eorum contubernio
repellamur." Dilexerunt enim magis gloriam hominum quam Dei. Patriarcha eciani ^
contra voluntatem episcoporum ordinauit, quod in eorum locis verbmn Dei libere predi-
caremus, et ita inceperuut audire et ad fidem redire, et venientes peccata sua confite-
bantur.

XXI. DE 8ARRACENIS.

In eadem ciuitate, scilicet Baldaco, fuit sedes et principalitas Sarracenorum quan- 1
tum ad studium et religionem et quantum ad dominium. Ibi eciam regnabat Califa, 2
quod interpretatur successor Machometi. Et dicunt Sarraceni, quod ipse erat facies Dei 3
in terra. Quem Califani Tartari occiderunt, vt superius patuit. 4

lu ipsa quidom ciuitate, licet sit pro maiori parte destructa, est tamen maxima 5
multitudo populi in ea. Nam preter Christianos et ludeos, qui sunt ibi multa milia, 6
sunt ibi vltra ducenta milia yarracenorum, vt probabiliter creditur; omnes tamen sunt
sub dominio Tartarorum.

Ibi Sarraceni habent maxima studia et magnos magistros, et sunt ibi religiosi 7
eorum, et ipsorum diuerse secte ibi conueniunt.

Ibidem sunt monasteria illorum Sarracenorum , qui appellantur Megirede, quod in- 8
terpretatur contemplantes ^^®;. Nos igitur cum desideraremus euacuare perfidiam Ma- 9
chometi, intendentes eos aggredi in sua sede et in loco generalis studii, necesse habui-
mus aliquantulum conuersari cum eis. Ipsi vero recipiebant nos sicut angelos Dei in 10
suis scolis et studiis et monasteriis et in ecclcsiis seu synagogis et domibus eorum , et
attendinius diligeuter legem eorum et opera et obstupuimus, quomodo in lege tante per-
fidie poterant opera tante perfectionis inueniri.

XXII. DE OPERIBUS PERFECTIONIS SARRACENORUM.

Referemus igitiu* hic breuiter quedam opera perfectionis Sarracenorum magis ad 1
confusionem Christianorum , quam ad comraendacionem Sarracenorum. Quis enim non 2
obstupescat, si diligenter consideret, quanta est ipsis Sarracenis sollicitudo ad studium,
deuocio in oracione, misericordia ad pauperes, reuerencia ad nomen Dei et prophetas
et loca sancta, gratuitas in moribus, afi^abilitas ad extraneos, concordia et amor ad
8U08, et, vt multa paucis verbis comprehendam ^^^).

179) Voc. autem supervacuum est. 181) Hoc loco desunt quaedam.

180; rontemp/anti vel contemplatim (>.

132

XXm. DE STUDIO SAREACENORUM.

1 Scienduin est, quod ipsi conueniunt in Baldaco ad studium de diuersis prouinciis *®^).

2 Habent autcm in Baldaco plura loca soli studio et contemplacioni deputata ad
modum magnorum monasteriorum nostrorum; et venientibus prouidetur de communi de
cella; scilicet de pane et aqua, et hiis contenti instant contemplacioni et studio in ma-
xima paupertate.

q

^ In scolis autem communibus ibi exponitur alcoranus, id est lex Machometi. Num-

5 quam ibi intrant nisi pedibus discalciatis. Vnde tam magister, qui exponit, quam disci-

puli; qui audiunt; dimittunt calceos extra^ et nudis pedibus intrant scolas ; et ibi cum

maxima mansuetudine et modestia legimt et disputant.

XXIV. DE ORACIOXIBUS SARRACENORUM.

2 De oracione vero eorum quid dicam ? Nam tanta est eis sollicitudo in oracione et

3 tanta deuocio , quod stupui, cum per experienciam vidi et probaui. Nam et ego in ^^^)
tribus mensibus et dimidio continue iui et fui cum camelariis sarracenis in deserto Ara-
bie et Persarum, nec vmquam propter aliqua discrimiua dimiserunt Arabes camelariiy

4 quin statutis horis orarent et de die et de nocte, et precipue mane et sero. Deuocio-
nem autem tantam in oracione pretendunt, quod omnia alia totaliter dimittunt, et aliqui

5 eorum pristinum faciei colorem subito in pallorem mutant et videntur rapi. Et aliqui
eorum cadunt, et aliqui saltant et vocem variant et caput emittunt, ita quod aliqui
eorum ^ddentur rapi et aliqui arrepticii ^^^).

6 lu oracione maxime obseruant quandam mundiciam corporalem, et nidlo modo
audeant orare nisi lauent sibi culum et vcntrem, postea manus, deindc faciem^ ad vlti-
mum plantas pedum, et sic orant.

^ Hec autem obseruant omnes eorum secte. Sed quedam est inter eos secta, que

9 vocatur Henefa *^^), et isti reputantur aliis perfectiores. Isti si intrant forum et tangeret

eos cata, vel canis, vel asinus, vel aliquid inmiundum, non potest lauari, vt oret, nisi
10 shit mille quingenti rotuli aque. Vnde indigent fluuio. Quando autem volunt orare, di-

gitimi in anum infigit ^^*^), et si sentit aliquid fetoris, non est aptus vt oret, sed in flu-

uium reuertitur, et hoc tociens facit infigendo digitum et ponendo ad nares, quousque

nichil fetoris senciat, et tunc est aptus orare.

XXV. DE ELEMOSINA ET AUSERICORDIA SMiRACENORUM AD PALTERES.

j De misericordia ad pauperes sciendum est, quod Sarraceni sunt maximi elemosi-

2 narii. Habent enim in alcorano strictum mandatum , (^uod dant decimam. Et de liiis,

4 que acquinmt per violenciam armorum, tenentur dare quintam partem. Preter hec au-

tem faciunt magna testamenta et ponunt in gazophilacium , et statuto tempore aperiunt

ea, et dant ea Sarraceno fide digno, qui vadit ad diuersas prouincias et redemit capti-

uos et sclauos sarracenos, qui detinentur captiui apud Christianos vel alias naciones.

182) § l inscriptioni praeponitur in G. 1S5; llenefa] Cf. librum inscriptum: Moears

,co 1 nc • c vvirrT o r > • ^^ usages des Turcs. Paris. 1747 T. I p. 299 8.

183; ml Cf. mfra c. XXVII. 2. Jn plun- ,. ^ ... ,. . __ .^ ^. l_r ^^^
, . ^ ubi secta illa dicitur Haniffe. Kittero XI. 211

bus annis. ^, /.

sunt Ilantfi,

164) daemoniacif Italis arretizj. 18G; infigit om. G.

133

Frequenter autem emunt eciam sclauos christianos , qui detinentur captiui apud ipsos 5
Sarracenos; et ducunt eos ad ciraiterium et dicunt: „Tot redimo pro anima patris mei et
tot pro anima matris mee", et dant eis litteras libertatis et dimittunt eos. Propter pau- 6
peres autem, qui non possunt redimere sclauum, ipsi Sarraceni portant per ciuitatem
aues incaueatas et captiuas in caueis, et clamant: „Quis wlt istas aues emere et dimit-
tere liberas pro anima patris sui?" Et pauperes emimt eas et dimittunt eas abire, ne 7
anima patris sui detineatur captiua.

Ipsi eciam faciunt testamenta pro canibus nutriendis, et in ciuitatibus, vbi sunt 8
mtdti canes, sicut in Thurchia et in Perside et in Baldaco, inuenimus, quod canes ha-
bebant quosdam procuratores, qui requirunt testamenta relicta pro canibus, et in ciuitati-
bus, quando deficiunt testamenta, querunt elemosinam per ciuitatem et diuidunt inter
canes. Mittunt eciam bonam elemosinam de pane pro auibus fluuialibus, que certa 9
hora congregantur ad sonitum cortum^^''), et de ipsis congregatis proiciunt elemosinam.
Et hoc inuenimus maxime in Baldaco et in Niniue, ciuitate grandi. In Baldaco vero j^
ibi instituuntur multi propter maximum calorem. Habent enim iuxta ciuitatem pulcher- 12
rimum locum pro ipsis fatuis, et prouidetur eis optime in communi de cibo et seruitori-
bus et oportuno medico, quibus solvitur a communi.

XXVI. DE REUERENCIA SARRACENORUM ^s^) AD NOMEN DEL

Reuerenciam vero maximam habent Sarraceni ad nomen Dei et prophetas et 1
sanctos et loca sancta. Nara maxime obseruant , quod nichil notabile faciunt vel dicunt 2
vel scribunt, quod non incipiunt a nomine Domini. Vnde in suis litteris onmibus, quas 3
sibi inuicem mittimt, reuerenter nomen Dei scribunt prius, ct ideo diligenter obseruant,
quod nullum scriptura dilanient vel in terrara proiciant. Si autera in terra inueniunt 4
aliquid de carta scriptura, reuerenter colligunt et ponunt in loco alto in fissuris ^^^) rau-
rorum, ne noraen Doraini conculcetur. Quando autera noraen Domini occurrit eis vel 5
legendo vel loquendo, numquara esset ausus ^^^) ipsura norainare solum, sed semper cura
certa laude, scilicet „Deus laudetur ipse ! " vel aliquid tale. Si quis autera Sarracenus 6
Deura vel aliquera de prophetis cius blaspheraaret, nuraquara eura viuere patcrentur.
Loca vero sancta, velut eorum ecclesias, semper mundissiraa seruant, nec ibi intrant 7
nisi pedibus discalciatis, nec vmquara ibi spuunt, nec cvmii ibi sedent cura natibus ^®^)
super calcaneis suis, et ita assuefaciunt sedere paruulos suos, ne postea fatigentur sic
multum sedere in ecclesia.

XXVn. DE GRAUITATE SARRACENORUM IN MORIBUS.

Tanta est eis grauitas in moribus, quod numquara videbis horainera sarracenura 1
incedentera capite eleuato vcl sublimibus oculis, vel collo erecto vel pectore tenso vel
nauigando brachiis, sed incessu maturo, sicut perfecti religiosi et graues moribus, eciara
pueri parui. In phiribus anuis, quibus cura eis conuersatus sura in Perside et Baldaco, 2
non recolo rae audisse serael cantura vanitatis, sed seraper cantum de laude Dei et de

187) cortum, Foi-tasse legendum est eo- 190) ausus] essent ausi, auderent.
gnitum. 191) Nec cum ibi sedent, numquam sedent

188) Sarracenis 6. nisi cum natibus et q. s.

189) fixuris G.

134

commendacione sue legis et aui prophete. Nullus vmquam deridet alium; vel sibi ^**)
detrahit, vel ipsum increpat.

XXVUI. DE AFFABILITATE AD EXTRANEOS.

1 AfFabilitatem et vrbanitatem tantam seruant versus extraneoS; quod nos recipie-

2 bant vt angelos. Quando autem volebamus intraro domos nobilium vel sapientum; cmn
tanta leticia nos recipiebant, (|uod videbatur nobis frequenter, quod inuenissemus hospi-

3 tes ordinis. llli autem, (|ui libenter recipiunt fratres ordinis in domibus suis, frequenter
eciam quadam vrbanitate et familiaritate petebant, quod aliquid diceremus de Deo vel

4 ad commendacionem Christi. Et quando coram nobis nominabant Christum; numquam
nominabant eum nisi cum digna laude, scilicet: „Christus laudetur ipse!" vel aliquid tale.

Jj Vnum eciam valde grauiter lerebant, quod nolcbamus cum eis comedere. Ipsi

euim Sarraceni statim parant aliquid ad comedendum, cum ab extraneo visitantur, et

7 maxirae Arabes, qui sunt inter alios fcjarracenos nobiles. Numquam vero ledcrent homi-

8 nem, qui secure ponit se ad comedendum cum eis inuitatus. Dicunt, quod est frater
eius, quia comedit cum eo panem et salem, et postea defendit eum ab omnibus aliis,
eciamsi occidisset patrem suum.

XXIX. DE CONCORDIA SAKRACENORUM.

1 Concordiam vero et amorem ita nutriunt adinuicem, vt vcre videantur esse fra-

2 tres. Nam eciam loquendo adinuicem maxime ad extraneos, dicit vnus alteri: „0 fili
matris mee!^^ Ipsi cciam nec occidunt se adinuicem nec expoliant '•'^;, sed homo sarra-

3 cenus securissime transit inter quoscumque extraneos et barbaros sarracenos Semei
Soldanus Babilonie niisit de Egipto militem sibi tidelem in Syriam, vt ibi esset vicarius

4 eius et gubernaret prouinciam et mitteret ei tributa prouincie. Qui statim in superbiam

5 elatus r(jbellauit aduersus dominum suum Soldanum, et tota prouincia illa cum eo. Tur-
batus Soldanus misit contra eum maxinmm exercitum, et miles intidelis ex parte sua

6 eciam congregauit magnum exercitum. Et cum essent in campo altrinsecus imminente
pugna dixerunt adiuuicem : „Nonne sumus omnes SarraceniV pugnare adinuicem non li-

^ cet. Accij)iatur illc solus, qui rebellauit domino suo, et simus omnes in pace." Et sic
statim facta pace et summa tranquillitate de tanto exercitu vnus solus occisus moritur.

9 Vnd(^ illi, qui habent legem occisionis et mortis, nolunt se inuicem occidere, et miseri
Christiani, qui habent legem vite et mandata pacis et dilectionis, se inuicem sine aliqua

10 miseracione occidunt. Si autem Sarracenus occidat alium Sarracenmn casu aut ex certa
malicia, tiliu» vel frater occisi raro expetit vindictam, et surgunt amici communes et
componunt, et accipiunt occisorem ct ducunt eum captiuum ad filium vel fratrem occisi,
(jui apprehendens eum ducit ad cimiterium, et dicit ei: „FiIius quidem mortis es, quia

11 occidisti patrem meum, sed si te occidcro, mm rehabebo propter hoc eum." Et addit: „Si
malum-(*st vel fuit, quod occisus est vnus Sarraceuus, poius est, (|uod occidantur duo.*'

12 Et dicit: ,,IecumheMe ^-^*), quod interpnitatur sit Dei ! ^^ et prescidit occisori capillos et

13 dimittit (*um iu pace. Quid igitur ad excusacionem suam dicturi sunt Christiani, qui di-
cunt cottidi(^: „Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimusV"

192; >//'/] ei, s de eo detrahit, ei obtrectat. 194; Est arab. &JUsI) ^yG {iekun biUahi)

193) expoliant G. sit in D(»o.

135

Eciam quantum in remissionem iniurie tantum eos Sarraeeni excedimt! Occisio- J^
nem vero multi eorum sic abhorrent *®^), quod occiderent nec gallinam nec pulicem; sed
quando volunt comedero gallinam ; tenent cam in manibus viuam in via et rogant ali-
quem de viatoribus, vt eam occidat *^*). Hoc faciunt Sarraceni, qui tamen legem habent J6
occisionis, propter quam legem, vt duret, omnibus periculis securissime se exponunt et
strenue pugnant, et sic fideliter in pugna se inuicem adluuant, vt lex eorimi duret. Ha- n
bent^^') enim, quod tam diu durabit ^*^) lex eorum, quam diu virtus et victoria eorum
durabit per enscm. Est enim lex violenta, vt inferius patebit. Quidam Sarracenus no- jg
mine Monchor in quodam duro bello , quod fuit inter Sarracenos et Christianos , vidit
quendam alium Sarracenum probiorem se deiectum de equo, et instabat ei mors vel
captiuacio a Christianis, et statim descendit de suo equo et ait: „Ascende equimi memn
et fuge, quia maius dampnum esset si occideris vel captiuaris, quam de me." Quod et 20
fecit, et euasit, et ille fuit captus pro eo in bello. Alius autem, qui in equo eius euase- 21
rat, fuit factus Soldanus, et liberauit eum de carcere et reddidit pro eo Christianis regem
Armenie, quem Sarraceni tenebant in carcere. Ecce quanta concordia inter filios ini- 22
quitatis; ecce quanta faciunt et qualia, vt duret lex perdicionis eorum, vt pdssint dicerc;
Sarraceni Christianis *®^): ^Erubesce, Sidoiij ait mare!^*^

Supradicta autem non narrauimus ad commendacionem Sarracenorum , sed ad 23
confusionem Christianorura , qui nolunt facere pro lege vite, quod dampnati faciunt pro
lege mortis.

XXX. DE LEGE SARRACENORUM.

Porro de lege Sarracenorum aliquid vel sub breuitate ponamus. Contra quam j

sciendum est, quod lex Sarracenorum est larga, confusa, occulta, mendacissima , irra-

cionabilis et violenta. Primo quidem est larga, veniens tam contra regulam philoso 3

phorum mundi, qui dicimt, quod difficile est operari secundum virtutem, sicut attingere

centrum in circulo et percutere signum sagitta, quam eciam contra regulam summi et

altissimi philosophi, scilicet Christi, qui dicit, quod arta est via, que ducit ad vitam.

Nam de necessitate salutis non est eis aliquid, nisi quod dicant : „Non est deus nisi Deus 4

et Machoraetus nuncius Dei." Tenent igitur communiter Sarraceni, quod si solum hoc 5

dicit Sarracenus, saluabitur, eciamsi omnia peccata de mundo faceret. Licet enim multa 6

alia ponantur et mandentur in lege ipsorum, scilicet in alcorano, tamen transgressoribus

nulla pena^oo) in alia vita debetur. Et notandum, quod illud verbum, quod Machometus 7

ponit in alcorano, credo, plus quam centum vicibus: „Non est deus nisi Deus'', conce-

ditur ab omni secta. Nam de omni re ista proposicio est vera simpliciter: yyNon est ca- 8

nis nisi canis; non est equus nisi equus^^ etc, ipsi tamen Sarraceni volunt dicere, quod,

sicut ista per se vera est: ^^Non est deus nisi Deus^^^ ita et ista: ^^Machometns est nuncius

Dei.'' Sed quantam iniuriam faciunt veritati philosophie, qui iuxta proposicionem veris- 9

simam ponunt proposicionem falsissimam , et quantam iniuriam faciunt Deo , qui iuxta

veritatem Dei ponunt mendacia et falsitatem Machometi, quilibet sapiens potest per se

ipsum aduertere. Et hoc dicentes solum credunt saluari. Est igitur lex larga. Et hoc |

12

195) Ita G. quamquam praecessit sic. 198) dnrabat G.

196) ocridant G. 199) Vid. lesaias XXIU. 4.

197) Hahent] putant. 200) pena] poeDa.

136

callidc prouidit dyabolus, vt illi, qui nolunt per viam strictam ascendere ad beatitudi-
nem, per viam largam faciliter descenderent ad gehennam.

XXXI. QUOD LEX SARRACENORmi EST CONFUSA.

1 Est eciam '^^ ^) lex Sarracenorum confusa , ita quod nullus est in mimdo , qui eam
ad certum ordinem possit reducere , non ad ordinem temporis vel loci , vt alii prophete,
qui prophetauerunt tali tempore sub talibus regibus vel in tali loco, ncc ad ordinem

2 materio, ut alii libri. Xam ita est confusa, quod uulhis est, qui possit certam racionem

3 reddcre, quare istud capituhim precedat ^^^) alterum vel sequatur. Et inde est, quod

4 eandem historiam per omnia ponit aliquando in decem locis ct amplius. Est igitur con-

5 fusa penitus sine ordine capitulorum. Est enim confusa in sua confiisione, nam in veri-
tate nescitur, quid prohibet, simul enim aliquid prohibet et concedit; dicit enim de ali-
quo graui, quod prohibet: „Xe faciatis talc quid, quia a Deo^®^) prohibitimi est; quod
si feceritis, Duus est misericors et miserator et nouit, quia estis fragiles."

XXXU. QUOD LEX SARRACENORUM EST OCCULTA.

2 Est autem lex eorimi occulta in sua expressione. Nam aput onmes Sarracenos
certissimum et probatissimum dicitur, quod nullus est, qui sciat alcoranum, nec exposi-

3 cionem alcorani, nisi solus Deus. Sed quomodo est racionabile, quod Deus dedit legem

4 hominibus ct voluit, quod seruarent illam, scd noluit, quod intelligerent ? Porro quomodo

5 possunt obseruare quod non intelligunt? Ipsi enim per exposicionem sic faciunt legem

6 illam confusam, quod penitus deus ille, qui dedit legem illam, videtur deus fatuus. Nam
ibi scriptum est, quod fornicacio est prohibita et vsura, sed quelibet vendicio et empcio

7 est*-"^) licita et non prohibita, et quod de sua re sibi liceat facere quod wlt. Vide de
perfectioribus ex Sarracenis: vadunt ad prostibulum et dicunt meretrici: „Appetitus est

y michi, sed fornicari non licet. Vende te miclii." Et illa se vendit, et sohito precio di-

10 cit ei ille: „Es bene mea." Qua concedeute, quod sic, ille concludit: „De re mea se-

11 cundum legem nostram licet michi facerc quod volo." Et tunc secure concumbit cum
ea. Et hoc idem videtur velle dicere Machometus in alcorano, quod aperto et turpi verbo
profert dicens : „Fatigate mulieres, et non erit aliquod peccatum, dummodo dederitis pre-

12 cium, quod promisistis." Eodem modo faciunt illi, qui volunt presture ad vsuram sine

13 peccato. Nam tcnet apotecam cum pecunia, et tenet ibi aliqua vilia venalia, et cum ve-
nerit ille, qui indiget pecunia, ille, qui prestat, protestatur, dicens: „Ego non prestarem
ad vsuram, quia non licet secundum alcoranum, sed prestabo tibi gratis et tu emes ali-

14 quid a me." Et tunc prestat ei pecmiiam, et ille emit aliquid ab eo, et dat ei precium;
quod excedit valorem secundum quantitatem pecunie et longitudinem temporis, quo pre-

Jg stat ei pecimiam. Et isto modo credunt esse licitimi quantumcumque ab eo accipiat
17 ceci! putatis, quod Deus dedisset talem legem, qua decepisset semet ipsum et vos? Nam
isto modo omnis transgressio poterit fieri licita.

XXXIU. QUOD LEX SARRACENORUM EST MENDACISSIMA.
2 Est enim lex ipsa mendacissima. Nam Sarraceni preter aicoranimi habent quen-

dam alium librum, quem dedit eis Machometus, in quo talia mendacia sunt et talia in-

201; eniin G. 203) adeo G.

202) precedit G. Sed idem habet sequa- 204) et G.

tur, quare scripsimus precedat.

137

credibilia, quod longum et stupendum esset dicere. £t eum admirarentur Sarraceni et 3
quererent a Machometo, si omnia illa vera erant? respondit, quod in eo erant duodecim
milia mendaciorum. Que dixit idem Machometus; reliquum vero totum in sua veritate 4
et auctoritate permanet. O ceci, non sufficit vobis ad credendum Machometum menda- 5
cem et suum librum, quia non solum dixit mendacium, sed et scripsit et dimisit vobis
in eodem libro duodecim milia mendaciorum? Sit vobis solus ille iiber autenticus ^o^) et 6
verax, qui testimonio auctoris sui continet duodecim milia mendacia! Certe dicit magnus 7
doctor Augustinus, quod si \Tium solum mendacium in euangelio deprehenderet , totum
residuum eodem modo quasi mendacium reputaret.

Sed de alcorano loquamur, de quo iam non sunt contenti Sarraceni dicere, quod 8
sit liber Machometi, sed vere sermo dei. Sed quomodo non fuit verecundatus iile deus, 9
qui dixit alcoranum, quod tot mendacia manifeste ibi dixit? Nam ibi scriptum est in 10
pluribus locis, quod Maria, mater Ihesu Christi, fuit filia Amram, patris Moysi et Aaron,
quod fuit soror Moysi et Aaron, cum constet, quod Maria peperit Christum tempore
Cesaris Augusti, qui regnabat Rome et iam habebat monarchiam. Vnde et mandauit, 11
vt describeretur vniuersus orbis, et iam diuisum erat regnum ludeorum, et regnabat ibi
Herodes et Pldlippus, frater eius, sub principibus sacerdotum Anna et Caypha, cuius
historie tempora nota sunt ludeis et gentilibus et Christianis. Maria vero, filia Amram, 12
soror Moysi et Aaron, mortua est in deserto, antequam ludei intrarent terram promis-
sionis, cuius tempora nota sunt ludeis et Christianis, quo tempore certissimum est quod
nec Roma adhuc fundata erat, nec templum Iherusalem, cum tamen tempore passionis
Christi ministri et pontifices templi testarentur, quod nec haberent regem nisi Cesarem.
Vnde fluxerunt inter vnam historiam et aliam et inter vnam Mariam et alteram plus 13
quam mille et quingenti anni.

Ipse autem Machometus dicit in capitulo Elchama '^^^^), quod interpretatur luna, quod 14
luna scissa fuit tempore suo , et media pars cecidit super vnum montem , qui appellatur
rubeus, et alia medietas super aiium moutem ex alia parte ciuitatis. Sed quomodo po- 15
tuit scindi luna? et si fuit scissa, quid habet de natura corporis grauis, quia cecidit?
et si cecidit, quomodo non occupauit magnam partem terre? vel mare et humida non
sunt confusa? vel quomodo potuit latere tantum miraculum toti mundo? Nec ipsi Sar- i^
raceni hoc exponunt yperbolice, aut similitudinarie, vel aliquo modo spirituali, sicut nos
aliqua, que in apocalipsi sunt, sed omnes exposiciones eorum exponunt ad litteram, et
dicunt, quod luna vere scissa est, quia Machometus innuit eis, quod sic faceret ad con-
firmandum discipulos suos, qui ab eo petebant signum.

XXXIIII. QUOD LEX PREDICTA EST IRRACIONABILIS.

Est enim doctrina Machometi irracionabilis. Quis enim vmquam potest racionabi- 1
lem causam assignare de eo, quod ibi scriptum est de repudio vxoris ? Nam ibi scriptum 3
est, quod quot vdcibus repudiauerit eam, potest eam reconciliare , sed post terciam re.
pudiacionem si wlt eam reconciliare , oportet quod prius accipiat eam vnus alter et co-
gnoscat eam.

Maxime vero irracionabile videtur et impossibile, quod in pluribus locis scriptum 4

lio; jcjsi arao.
LIV.

20bi fittencius G. 206) Est arab. ^iSJf (elkamar), Est sura

18

138

est in alcoranO; quod demon ideo factus est dyabolus^ quia noluit ad preceptum Dei

5 adorare Adam. Et est in arabico scriptum tali verbo, quod oportet intelligere de ado-

6 racione [latrie . . . druiond . . .] ^®";. Sed quomodo esset Deus ita oblitus suorum pre-
ceptorum, quod tociens repetiuit dicens: ^^Dominum Deum adorabis et illi soli seruies?"

7 Non minus autem est irracionabiiis lex ipsa in felicitate et beatitudine, quam pro-

8 mittit. Xam pro vltimo fine promittit ortos irriguos, vestes, comestibilia et mulieres pul-

9 chras. Eritque pupilla oculorum ipsarum mulierum nigra sicut atramentum, aliud autem

10 oculi erit sicut ouum strucionis. Et erunt mulieres verecunde, sub cortinis expectantes.

11 Et hec omnia non exponunt similitudinarie, sed accipiunt ad litteram.

12 De virtute autem et perfectione inteliectus nichil omnino dixit Machometus, et
certe in hoc bene fecit, quia homo totus lubricus et illud promisit pro beatitudine, quod

13 in sua carnalissima mente precipuum erat. Nec permisit eum Spiritus Sanctus in hoc
nieutiri nisi ita patenter, quod onmes faciliter possent deprehendere suam peruersitatem
doctrine.

14 Et quia sapientes eorum incipiebant notabiiiter execrare peruersitatem legis et
<|uia euacuari poterat tam per libros prophetarum, quam per legem Moysi, quain eciam
per veridicos libros phih)sophoruni , ideo Caiife de Baldaco ordinauerimt, quod nullum
aliud studium esset in Baldaco nisi de alcorano, et ideo inuenimus eos valde modicum

15 scire tam de veritate theologie, quam de subtilitate philosophie. Nichilominus tamen sa-
pientes eorum nullam lidem adhibent dictis alcorani , sed ipsum derident in secreto ; in

16 publico tanien ob timorem honorant. Midtitudo vero decepta et a Deo occulto iustissimo
omni iudicio execata'^ ''**). Et eciam niagistri communes aftirmant, quod de veritate theolo-
gie et necessitate salutis nichil remansit in mundo incorruptum et integrum de prophe-
tis et euangelio, nisi quantuni ponitur in alcorano, et dicunt, quod nos falsificamus euan-
geliuni, et ludei prophetas et legem Moysi pro eo, quod neque in lege, neque in pro-
phetis, neque euangelio inueniuntur scripta, que in alcorano dicuntur, sed contrarium

17 est, quia manus eius contra omnes et manus onniium contra eum. Machometus tamen

18 in alcorano coumiendat Penthateucuni et prophetas et maxime psalterium. Super omnia
vero commendat Christum et euangeliuni et dicit, quod Christus dicit in euangelio : „An-

19 nuncio vobis, quod legatus Dei veniet post me, et nomen eius Machometus." Sed quia
istud non est scriptum in euangelio, non recipiunt euangelium et dicuiit, quod corrupi-

20 mus euangeliuni. Sed quomodo potuerunt ludei et Christiani, inter quos est tam anti-
quum odium, ccmuenire ad corrumpendum Penthateucum, prophetas vel euangelium, que
scripta erant et diuulgata in totu mundo et unmibus hnguisV et quomodo Latini et Greci
potuerunt conuenire cum Caldeis , qui t^unt Ne.sturini et laeubini , et fuerunt ab eis scis-
matici (*t excommunicati ante t<*mpus Machonuti, et eciani adinuicem sunt ita contrarii?

21 quomudo conueninait , vt mutarent euangelium? Nesturini totaIit(;r sunt cuntrarii lacobi-
nis ante tempora Machumeti, et tam Nestorini <|uam lacubini mni prescisi a Latinis et
Grecis ante teiupora Machometi , et tamen nos inueninms aput eos et in caldeo et in
hebraico eandian translacionem et veritatem in euangeliu, que est apud Grecos et Lati-

22 nos. Quare eeiam magis deposuissent extra euangelium Christiani nomen Machometi,
qui tantum cummendauit Christum et euaugelium, cum dimiserint ibi integro scripta no-

207; Absurda haec vocabula iion iutelligo. VII. 10, XV. 20 ''.'U;, XVII. 63, XVIIl. 48,
1)(* re Hutf^m cf. Coranum Sura II v. \\2 M\i{. XX. 11 f>, XXXVIII. 71 '74;.

2(»S • ej't!cata] excaecata.

139

mina Herodis, qui eum persecutus est? Pilati, Aune et Cayphe, qui eum erucifixerunt ?
etlude, qui prodidit, et Petri, qui negauit eum? Preterea talis mutacio aut corrupcio 23
euangelii aut fuit occulta, et tunc non potuit esse generalis, et remaneret veritas euan-
gelii in aliqua prouinciarum, aut fuit generalis et manifesta, et tunc non potuit esse oc-
culta et credita. Preterea si Sarraceni sciunt, quod aput omnes Christianos in toto 24
mundo est euangelium corruptum et mutatum, ostendant nobis aput ipsos euangelium
integriun. Nam et in Baldaco et in Meccis^^®) fuit studium ab antiquo, vbi in archiuis 25
Sarracenorum libri antiquissimi reperiuntur et conseruantur , quos nobis ostendebant, et
tamen numquam potuerunt nobis ostendcre aliud euangelium nisi sicut est aput nos. Hoc 20
eciam, quod Sarraceni dicunt de euangeiio et prophetis, quod sint corrupta aput Chri-
stianos et ludeos, est expresse contra legem eoruni. Nam Machometus dicit Sarracenis 27
in alcorano: „Si oriatur aliqua dubitacio aput vos, queratis ab illis, qui prius recepe-
runt librum, scilicet Christianis et ludeis/' Et postea dicit, quod Deus dicit: „Nos veri- 2**
tatem conseruauimus et conseruabimus aput eos.*' Hoc totum indicari dicunt alcorano 211
ex ore Dei; ergo Machometus mitteret eos ad corrupta exemplaria? Et faciunt eciam 3o
Deum mendacem, si non seruauit veritatem suam in libris Christianorum et ludeorum,
sicut dixit.

Hec sub breuitate et quasi preter propositum diximus, vt daremus occasionem 31
maioribus efficacius impugnandi legem tante lidei.

XXXV. QUOD LEX SARRACENORUM EST VIOLENTA.

Sexto et vltimo sciendum est, quod lex Sarracenorum est violenta et per violen- 1
ciam introducta. Vnde aput ipsos certissimimi est, quod lex ipsa solum durabit quan- 2
tum durabit aput eos victoria ensis. Nam ipsi omni feria sexta hora nona congregantur 3
ad oracionem et exposicionem legis. Sed antequam predicator incipiat, extrahit ensem 4
et ponit euagiuatum in loco eminenti, vt ab omnibus videatur, in signuni, quod per en-
sem incepit lex illa et per ensem terminabitur. Sane ipsi falso suo prophete arrogant 5
multa miracula, scilicet quod ipse fregit lunam et reintegrauit, et quod luna intrauit ei
per manicam, et quod camela ei locuta est, et quod ipse ascendit super quandam be-
stiam minorem mulo et maiorem asino, et nomen bestie elberach'-^^), et iuit super be-
stiam illam vsque ad vltimum celum in minori spacio quam in ictu oculi. Et ibi in 6
celo impetrauit graciam cuidam angelo, qui fiebat peccata sua. Qui angelus est maior 7
quam totum vniuersum centum vicibus; et multa talia, que omnia sunt contra ipsum
alcoranum eorum, qui dicit, quod Deus dixit Machometo: „Ideo non permitto te facere
miraculum, quia scio, quod tibi non crederent; sed dabo tibi ensem, vt per violenciam
e08 cogas crcdere." Sed quomodo ei non crederent, si faceret miraculum, qui ei sine 8
aliquo miraculo crediderunt? et legem tante perfidie receperunt? Ipse eciam Machome- 9
tus in alcorano prohibet, ne de eo credatur nisi quod in alcorano scriptum est, et in
alcorano illa miracula non sunt scripta. Scribit tamen duo signa vel argumenta, que et 10
ipsi Sarraceni reputant sutficientissima ad probandum, quod alcoranus sit opus Dei et

209) Meiisis G. memoratum, quo Muhammedes ex teraplo hie-

210) Est arab. '^A'\j\ elburak. Mordtnian- rosolymiUno in coelum evectus tingatur, quod-

^ /[ que molis atque forniae fuisse inter asinum et

nus couferr» iubet Freitagii lexicou s. v. do- ^^j^^^ interpretes addunt.
cens, e8se ciuimal seu iumentum in Corano

18*

140

11 non hominis. Vniun est, quia ipse dicit, quod talem librum non possent faeere nec an-.

12 geli nec demones. Aiiud est, quod, si alcoranus non esset aDeo^^^), in eo essent multe

13 contrarietates. Sed certe multe sunt contrarietates in eo, et contradicit sibi ipsi. Nam ipse
in pluribus locis prohibet Sarracenis, quod non debeant altercari nec aspera verba di-
cere cum hominibus altorius secte, sed debent eos libere dimittere Deo, qui dirigit quem
wlt et facit errare quos wlt ; et quod ipsi non habent Deo reddere racionem de illis, qui

14 errant, quia vnusquisque sibi ipsi errat vel proficit. Et prius et post in pluribus locis

15 precipit de alcorano, dicens: „Occidite illos, qui non credmit, donec credanf Primum
argumentum concedo, scilicet quod angeli nullo modo scirent vei vellent facere librum
tot mendaciis et blasphemiis et obscenitatibus plenum, demones vero bene sciuerunt

16 Credo tamen, quod cum magno conatu et soUicitudine tot facinora et scelera composue-
n runt. Vnde eciam in alcorano scriptura est, quod alcoranus 'placet demonibus, et

quando ipsuni audiuerunt efgen'^^^), quod interpretatur demones, admirati sunt valde et
commendauerunt librum, et niulti ex ipsis demonibus facti sunt Sarraceni.

18 Possunt igitur faciliter conuinci Sarraceni et confutari per libros sanctos et aucto-
ritateni saere scripture, per libros eciam philosophorum et viam racionis, facilius tamen
per ipsum alcoranum, qui suam ipsius falsitatem abhominabilem se legentibus manifestat.

19 Possunt eciam et faciliter confutari per nefariam vitam sui prophete Machometi, qui in

20 hixuriis, adulteriis et rapinis execrabileni vsque ad finem vitam duxit. Nec valet ali-
quid responsio Sarracenorum , qui dicunt, quod Moyses occidit et Dauid adulterauit, et
tamen vtcrque Dei nuncius et propheta fuit, ([\xi& in talibus sceleribus non finierunt vi-
tam, sed inuenitur contricio et penitencia eorum ; de ilachometo autem nec contricio nec
penitencia inuenitur, sed s(jmper in omnibus sceleribus addebat blasphemiam, dicens:

21 „Deus niandauit michi, quod tale adidterium committerem.*' Sic legitur in alcorano,
quando acceperat vxorem cuiusdam amici sui numine Zeich, cum argueretur, dixit: „Ve
tibi, Zeich, quia Deus maritauit vxorem tuam michi. Et testes sunt Michael et Gabriel."

^^ Et fecit inde legem et capitulum iu alcorano. Simile fecit, quando concubuit cum qua-
dam lacobina nomine Marica. Respondit dicens : „Deus mandauit michi, quod nun serua-

^^ rem iuramentum." Et fecit inde capitulum in alcorano. Quia vero predictus nepharius
Machometus dixit se esse prophetam et nuncium Dei missum cmu miraculo virtutis ge-
neratiue, vt multos filios generaret, vt Sarracenorum populus augeretur, comprehenditur
in mendacio patenter, quia tunc multas vxores habuit et concubinas et ancillas, non ta-
men habuit nisi vnam filiam, cuni tamen, vt se iactabat, habebat virtutem luxuriandi

26 quantum habent quadraginta homines. Ipsi eciam Sarraceni inducunt pro efficaci argu-
mento , quod Machometus , homo ydiota , sine Deo non posset nec potuisset facere alco-

27 rahum, vbi sunt tam midta de nouo et veteri testanientu. Tamen sunt ibi multo plura

28 contra nouum testamentum vA vetus. Verumtamen certissinmm est in omnibus parti-
bus orientalibus , quod Machometus habuit tres pedagogos, scilicet duos ludeos , quorum
nomen vnius Salon Persa et nomen alterius Aabdalla (quod interpretatur seruus Dei),

29 filius Sela. Et isti facti simt Sarraceni, et docuerunt eum multa de veteri testamento et

30 multa de Talmud. Alius autem fiiit monachus, et nomen eius Bahheyin, lacobinus, qui
dixit ei miUta de nouo testamento et quedam de quodam libro de infancia Saluatoris et

211 wieo G. 212.. Est J^l (elhchin).

141

de septem dormientibus ; et ista scripsit in alcorano. Sed magister ipsius maior credo 31
quod fuit dyabolus.

XXXVI. MIRACULA SARRACENORUM.

Sciendum autem^ quod Sarraceni affirmant; quod multi eorum habent spiritum 1
prophecie. Et quedam vera de futuris dicunt et multa falsa. Dicunt eciam^ quod vsque 2
hodie vigent miracula^ sed pocius sunt quedam prestigia et signa mendacissima.

Habent eciam quosdam religiosos iii Thurchia et Perside, vbi est maximum fri- 3
gus, et ibi multi moriuntur frigore eciam cum multis vestibus. Qui religiosi vadunt to- 4
taliter nudi; vugunt se tamen quodam oleo, quod valet multum contra frigus. Et ex 5
consuetudine eciam non tinient frigus.

Habent eciam in Baldaco quosdam alios religiosos; filios perdicionis; qui despe- 6
rantes semetipsos extinguunt; ignem magnum calcantes cum pedibus discalciatis ; vt 7
homines admirentur. Et eciam coram hominibus comedunt scorpiones et serpentes non 8
solum crudos; sed eciam crudos viuos. Sed signum aliquod vtilc; puta deliberacionem
inferni vel aliquid tale, nullo modo possimt facere, sed sola Antichristi signa vt pre-
cursores Antichristi faciunt. Notandum autem, quod licet Machometus non propheta, vt 9
dicunt Sarraceni, duas tamen prophecias dimisit Sarracenis, quas credo esse satis veras
et conuenientes populo Sarracenorum. Vna est quia dixit cis: „Post me diuidemini in 10
LXXTTT sectas siue diuisiones; ex quibus vna tantum saluabitur, totum vero residuum
igni deputabitur.'' Vnde cum ipsi sunt diuisi in multas sectas, quilibet dicit de se: ;,Ego 11
sum illa, que saluabitur.'^ Alia vero prophecia est, quam credo adhuc magis veram. 12
Nam ipse dixit Sarracenis omnibus in alcorano: ;,NuIIus vestrum est, qui non vadat ad 13
ignem infemi." Quod eis prestabit, qui viuit et regnat in secula seculorum. 14

Blocplicit liber peregrinacionis fratris Bicokli^^^), ordinis predicatorum,

213) Inscriptio et subscriptio habent Bichol- fatione § 1 Ricoldus praebet, quod praeferen-
du8 y contextus , quem dicunt , verborum prae- dum duximus.

ODORICI DE FORO lULII

LIBER DE TERRA SANCTA.

L E T U R 1 S

De Odorico, cuius librum de terra sancta nunc primum edituri sumus, in codice
guelphcrbytano inscripto „Num. 40 ms. Weiss" pag. 73 haec leguntur:

„„Ego, frater Odoricus de Foro lulii, de quadam terra, que dicitur siue vocatur
Portus Naonis, dc ordine fratrum minorum, testificor et testimonium prebeo reuerendo
fratri et domino meo, fratri Guidoco, prouinciali sancti Anthonii in marcha triuisina,
cum per eum fuerim requisitus, per obedienciam, quod omnia, que superius scripta sunt,
propriis oculis vidi, et quedam audiui a fide dignis, vt predixi. Communis eciam locucio
illarum contratarum est, vt illa, que non vidi, non testarer esse vera apud homines, nisi
illa propriis oculis conspexissem. Ego autem de die in diem me preparo ad illas con-
tratas ire, in quibus dispono me mori et viuere, vt illi piacuerit, a quo bona cuncta
procedunt." "

„Predicta autem fideiiter frater Guilhelmus de Solagna in scriptis redegit, sicut
predictus Odoricus ore proprio exprimebat, anno Domini miiiesimo tricentesimo trice-
bimo , die mensis Maii » Padue , in loco sancti Anthonii confessoris. Nec curauit de
latino ditficili et ornato, sed, sicut ille sibi narrauit, sic ipse scripsit, ad hoc, vt omnes
hec legentes facilius intelligerent , que dicuntur. Qui frater Odoricus transiuit de hoc
mimdo ad Deum in conuentu Vtini, anno Domini millesimo tricentesimo tricesimo, die
XIV. lanuarii. Qui postmodum choruscat miraculis multis."

Apparet igitur, me meo iure Odoricum, celeberrimum illum '/vdixoTrAevcJrj/v , non
Utinensem, ut alii, sed Foroiuliensem appellasse.

De Odorico plura qui cognoscere velit, conferat Tiraboschium tom. V. p. 121 — 126,
Ramusium II 245, Acta Sanctorum lan. I ad diem XIV. p. 984 — 992, Elogio tor. del. b.
Odorico. Venetiis 1761. 4^*. (losephi Vcnnii.)

Codex berolinensis , ex quo Odorici librum exprimendum curavimus, inscriptus
est „mss. theol. lat. IV N. 141**. Est chartaceus, saeculi XV. Insunt varia.

1) Apparet aut huuc, aut postea sequeutem auui emortualis numerum mutaudum esse.

19

1)E TERRA SANCTA.

P R O L G U S.

Descripturi dispoBicionem terre sancte seu promissionis dignum est; vt a Naza-
reth ciuitate, in qua nostre redempcionis fuit inicium; descripcionis sumamus exordium.

1 Cap. I. XXIIII" *; miliario ab Accon ciuitate Nazareth in introitu Oalilee ex parte
orientali iuxta montes est sita, ot dicitur proprie ciuitas Saluatoris; eo quod in ea con-

2 ceptus et nutritus fuit Vbi cciam, postquam desponsata fuit, virgo sancta Maria mora-
batur, ad quam missus est Oabriel archangelus a Deo, salutis nostre nuncians primordia.

3 Hec autem amabilis (;t sancta Deo ciuitas est, in ciua verbum caro factum est, et ^) flos ')
omnia vincens aromata in vtero virginis germinauit. Vnde Nazareth flos interpretatur *).

4 In Nazareth oritur fons irriguus , qui fons Oabrielh '\i vocatur. De quo Ihesus haurire
solebat; et sibi et matri sue ministrabat.

J Cap. II. Vno miliario contra meridiem est locus, qui saltuit Domini^') dicitur. De

<|uo Ihesum iunenera ludei precipitarc; volebant, eias prudenciam emulantes , sed ab eia
disparuit in momeuto.

1 Cap. III. IIIP miliario a Nazareth in via, que ducit ab Accon, est Sephoris ';. ci-

2 uitas, exqua orta est Anna, mater matris Christi. — Inter Sephorim et Nazareth est
fons irriguus et perspicuus, aquas emittens copiosas, et vocatur Sephorinu»^),

1 Cap. IV. VP miliario a Nazareth, IIIP^) miliario a Sephori, versus orientem est

Cana^^^)y Galilee villa, a qua Symon Cananeus et Philippus et Nathanael fuerunt nati,
in qua Ihesus cum matre sua discumbens in nupciis aquam nnitauit in vinum.

1 Cap. V. VI" miliario a Nazareth contra oriontem est mons Thabor, sublimis et
arduus valde, in quo Dominus coram Petro , lacobo et lohanne presentibus Moyse et

2 Helia transfiguratus est, gloriam future sue resiu-rectionis ostendens. Et propter loci

3 reuerenciam Christiani ibi nionasterium cunstruxerunt. In descensu niontis obuiauit

l) Cod. Rerol. habet nuinenim XIIII, (juem (i) Vid. Mag. Thietmari peregrinatio I. 8

HeDrici Kieperti auctoritatc correximus. p. 3 et ({uac ibi aunotauimus.

2) Liber ms. habet 7^/ ^; »SV/'//r>nV] Sejjphoris, nunc Sefurieh,

9) Scribere debebat: VIIII miliario a Na-
4) Sic vulgari soloecismo senflu passivo di- ^areth, V miliario a Sophori.

citur interpretari. ,0 (^.^^^ ^^^ ^^^^^^ Khirbet Kana, non

5; Vul^o foDB virginis, cf. Kobiimon Palac- Kefr Keima, auctore KobinsoD Neuere biblische

stina III. 424 f Kitter Erdbeschr. XVI. 744. ForscbuDgen iu Palaestina Berliu 1857 pag. 140.

147

Abrahe^ redeimti a cede Amalech^ Melchisedech; qui et Sem; filius Noe, sacerdos, rex
Salem, offerens ei panem et vinum, quo figurabat ^ *) corpus et sanguinem Christi in altari.

Cap. VI. II^ ^2) miliario a Thabor est Naym, ciuitas Galilee, contra meridiem,
iuxta Endor, vicum grandem in IIIP miliario eiusdem montis ad meridiem, ad cuius por-
tam ciuitatis Ihesus restituit vite filium mulieris vidue.

Cap. VII. XVI ^ ^^) miliario a Naym est ciuitas Chimerech ***) , que et Thiberias a 1
Thiberio Cesare dicta est, et super mare Galilee sita frumenti, vini, olei et piscium vber-
tate redundat. Hanc Ihesus in iuuentute sua frequentauit '^). Vbi accidit ^^), quod, cum 3
puer Ihesus cum quodam cognato suo moram ibi traheret, commotus homo predictus
arripuit facem ardentem, et post Ihesum proiecit, volens eum percutere; sed fax infixa
terre in arborem creuit maximam, que vsque in hodiernum diem flores et fructus pro-
ducit. Prope hanc ciuitatem sunt balnea calida^^) super iitus maris. ^

Cap. VIII. U^ miliario a Thiberiade est Magdaiis^^), opidum paruum supra li-
tus maris.

Cap. IX. lUI" miliario a Thiberiade contra meridiem est Dothaim^^), vbi fratres
loseph Ismahelitis eum vendiderunt.

Cap. X. Ilir* miliario a Thiberiade est Betulia'^^) ciuitas, de qua fuit orta lu- 1
dith, que Holofernem interfecit.

Mare autem Galilee est stagnum in finibus Galilee, ex aquis dulcissimis coUectum, 2
et variis generibus piscium commodissimum , visui amenum et delectabile ad potandum.
Et quia in longitudine valde spaciosum est, more Hebreorum et Egipciorum, qui quas- 3
libet aquarum copiosas congregaciones tam ex aquis dulcissimis, quam salsis mare no-
minant, predictus lacus mare nuncupatur. Dicitur autem mare Thiberiadis a ciuitate 4
Thiberiade, cui adiacet. luxta quam est Betsayda, ciuitas Petri et Andree, quam Domi- 5
nus propria illustrauit presencia. Dicitur autem hoc mare quandoque Genesareth sta- 6
gnum, quod interpretatur auram generans ^ ^) , eo quod moncium circumstancium faucibus
frequenter validum ventum coUigit, ex cuius perturbacione et tempestate inualescente na-
uicule quandoque submerguntur. Supra istud mare Dominus sicco pede ambulauit. Vbi g
beato Petro ad se ire volenti et mergenti ait^^): y^Modice fideif quare duhitastif' Vbi eciam ^
alia vice discipulis periclitantibus mare quietum reddidit. Mare autem Gaiilee sumit >0
inicium inter Bethsayda et Capharnaum *^^), et terminatur Corrosaim, in qua nutrietur^*)

11) Interpretatio tjpica, qua et Lutherus dit Kobinson Pal. III. 575 s. Neuere Forschun-
utitur iu maiori Geneseos commentario XIV. 18. gen p. 158.

12) Meliiis Iir>. 20) Cf. M. Thietmarum II. 21 p. 7 noUm

13) Liber ms. habet VI. ^ 7^^ Robinson Neuere Forsch. p. 443.

14) Non est Tiberias. Cf. Thietmari pe- ^.^ ^r i 1 ^ .l i *•

,\ ^ * 21) Vocabulum Oenesareth nec latmum esse

reffr. II. 1 p. 6 et not. 54. ^ ^ * 1 - * "

A \ K c M' YV Qift constat, nec graecum, ut de yivvav et ctVQav

cogitandum sit.

15) At cf. Ritter XV. 316.

16) Nova, ut videtur, narratio.
17} Cf. Ritter XV. 323 s ^2) Matth. XIV. 3l.

18) Magdala, nunc Medsvhdel 23) Idem dicit M. Thietmarus IL 12 p. 6.

19) Dothain, Dothan, quam Odoricus h. 1. ed. nostrae.

errore captus cum recente KhSn Dschubb DschH- 24) M. Thietmarus II. 14 p. 7 tradit, An-

suf componit , est Tell Dothdn, id quod osten- tichristum Corrosaimi naturum esse.

19*

148

11 Antichristus. De hiis duabuB ciuitatibus ait Ihesus^^»): „Ke tibi ^ Betsnyda, ve tibi, (Jorro-

12 saim!^^ Hec^^^) est IIII** miliario a Betsayda.

j Cap. XI. V" miliario a Corrosaim est Cedar, ciuitas excellentissima^ de qua in

psalmo^'): ,JInbitaui cum habitantibus CedarJ'''
2 In dextero capite niaris sita est Caphamanni, ciuitas centurionis*, in qua Ihesus

multa signa fecit.

1 Cap. XII. IP miliario a Capharnaum in descensu maris est locus, in quo Domi-

2 nus predicaiiit turbis, et apostolos dociiit^'^). In quo eciam leprosum curauit. A quo
loco in descensu est locus, in quo Dominus pauit quinque milia hominum de quinque

4 panibus et duobus piscibus. Vnde locus ille mensa^^) vocatur, i. e. locus refectionis.

5 Cui subiacet locus, in quo Christus post resurrectionem suani discipulis apparuit, come-

6 dens cum eis partem piscis assi. A Nazareth recto itinere per X leucas itur Sebasten,
in qua sepultum fuit corpus beati lohannis baptiste inter Abdiam^*^) et Heliseum prophe-
tas, quando fuit translatum de Macheronta opido, quod est vltra lordanem, vbi fiierat
decollatus.

1 Cap. XIII. A Sebaste per IHI ^O miliaria est Neapolis ciuitas, olim dicta Sichetn,

2 a Sichem, filio Emor, vel Sichar, vt in ewangelio '*'-) legitur. In qua sepulta fuerant ossa
loseph filii lacob, translata de p]gypto^^).

3 Extra Sichar est puteus lacob, super quem Ihesus ex itinere fatigatus sedit, vb:

4 a muliere Samaritana peciit ])ibore. Ibi eciam sunt duo colles, scilicet Dan et Bethel, in
quibus leroboam, rex Israel, posuit duos vitulos aureos, et eos adorare precepit, dicens
^yHii sunt (Hi tui, Israel, qui te edtwerunt de Egyptoy

1 Cap. XIV. A Neapoli versus meridiem vsque Iherusaleni sunt XXIIII '^^) miliaria.

2 Iherusalem vero speoiali prerogatiua dicta est ciuitas regis niagni, et quasi in cen
tro mundi in medio terre posita, vt ad eam cunfluant omnes gentes; possessio patriar
charum, ahunpna prophetaruni, doctrix apostoloruni, salutis nostre cunabula, mater fidei,
a Deo preelecta et sanctificata ; in qua steterunt pedes Domini: ab angelis honorata; ab
omni nacione, que sub celo est, frequentata; in circuitu eius montes; et in monte emi
nenti sita, in parte illa, que dicitur ludea et Palestina; lacte et melle fluens; frumentOj
vino et oleo et omnibus bonis teniporalibus habundans ^-O; fluminibus prorsus carenSj
vnum tamen fontem habet, qui Syloe'-^^^ nominatur, qui sub nu^nte Syon oritur et per me
dium vallis losaphat fluens quandoque aquas niinistrat copiosas et ^') plermnque nullas.

3 Sunt tamen in vrbe et extra niulte oisterne ex aquis pluuialibus tam hominibus, quam

4 pecudibus sutficientes ad suas n<?c(^ssitates. Ilabet auteni diversa nomina ex variis euen

5 tibus, eciam secundum diuersas linguas et naoiones. Prinio onini dicta est/c^u*^^), post

25; Matth. XI. 21, Lucae X. 13. * 30 Cf. M. Thietmarum VIII. 62 p. 25.

26) (■orrosaim s. Chorazin, cuius quamquam 31; Suiit VI.

nomeu recente Kairbet Kerdzeh cuntinotur, an- 32j loh. IV. 5.

tiqua tamen urbs sita erat in inonte s. Tell 33^ Vid Ketr. XII. 28.

Hdm, Vid. Kobinson Neuere Forsch. p. 460 ^ 1 g^^^ XXVII

et 472.

35 i abundans.

27) ps. CXVIIll (8. CXX; v. 5.

28. Mons beatitudinis nunc est Kardn Hat^ '^^' ""'''^' ^''- ^*^^^^'' ^>« Siloahquelle u.

tin. Vid. Kobinson Pal. III. 485 s. ^^^ Oelberp p. 36—46.

29; Mensa Domini, nunc Iledschar en-Nu- «^^ ' i- ^- ^^d.

»6ra, vid. Kobinsou Pal. III. 486 nota I. 38) i. e. mons aridus, v. Kitter XV. 118.

149

Salem ^% ex quibus duobus componitur lerusalein, Dicitur eciam Solima *^) et lerosolima 6
et Luza^^j et Bethel. Ad vltimum, dicta est Elya^'^) ab Helyo Questore*^), imperatore 7
Romano, qui eam, vbi modo est, post destructionem a Tyto et Vespasiano factam reedi-
ficauit. Habet autem montem Syon a meridie infra ciuitatem, in quo Dauid in arce Syon 8
expulsis lebuzeis habitauit, et eam ciuitatem Dauidis vocauit. Montem vero Oliueti habet 9
ab oriente extra ciuitatem.

Cap. XV. Mons autem Caluarie^% in quo crucifixus erat Dominus, vbi sanguis *^) 1
de latere eius fluens in iapidem sub monte, in parte illa, que Oolgata dicitur, vbi inuen-
tum est caput Ade^®), et sepulchri Domini locus, illi loco sub monte Caluaric proximus,
vsque ad tempora predicti Helii imperatoris erant extra vrbem, sed modo sunt intra,
quia ipse imperator eam reedificans adeo ampliauit, quod"*") predicta loca intra murorum
ambitus inclusit, ductus aquarum construens, quibus tempore pluuiali a sordibus purga-
retur. In loco Dominici Sepulchri postea Christiani decenti scemate ^^) et forma rotunda, 2
vno tamen foramine^*') superius aperto, ecclesiam Dominice Resurrectionis gloriosam con-
struxerunt, que inter alias ecclesias merito tenet principatum. In qua dyaconus, quando 3
in ewangelio^") legit illud: „Surrexit, non est hic!^*^ digito suo demonstrat Dominicurn
Sepulcrum.

Cap. XVI. Prope montem Caluarie est locus , vbi beata virgo cum aliis mulieri- 1
bus plangebat Dominum in cruce pendentem. Ibi iuxta est locus, vbi loseph ab Arma- 2
thia et Nycodemus corpus Christi de cruce depositum lauerunt. In medio chori est locus, 3
qui dicitur medium mundi. Vbi Christus digitum suum inposuit, dicens: Hic est medium 4
mundi. Prope quem est locus, vbi Christus, cum surrexisset a mortuis, apparuit primo 5
Marie Magdalene, estimanti eum esse ortulanum^^). Vbi est altare factum ob honorem 6
ilHus apparicionis, et est ante cellam sepulchri.

Cap. XVII. Deinde itur ad locum, vbi est columpna, ad quam Ihesus fuit ligatus 1
et flageliatus. Et est sub quodam altari. Deinde itur ad portam, per quam Maria 2
Egypciaca ''^) non poterat ingredi, ceteris Christianis introeimtibus , donec promisit se
acturam penitenciam. Vbi audiuit vocem dicentem sibi : „iSi lordanem transieris^ sahca eris.'' 3

39) i. e. pax, hebr. uhv. sti, der fur vns alle, nahe fiir Jersulem, die

40) i e. Salem. vor alters auch Liiza oder Liizen geheisseD,

41) Constat inter omnes, Luza?n, quae nunc gestorben ist, allhier boy Liltzen gestorben.

est Beitin^ postea Bethel dictam esse, Hiero- 42) Elya est Aelia Capitolina, quam con-

solymam autem, quae et ipsa suo iure Do- didit T. Aelius Hadrianus Imp.

mum Dei et dicta et diceuda est, etiam anno 43) Quid hoc sibi velit, nescio.

p. Chr. n. 1633 cum illa Luza (Hebraeorum 44) Vid. T. Tobler Golgotha 1851. Robin-

Lus) confundi docet libellus inscriptus: Danck- son Neuere Forsch. p. 322 — 344.

bar Jahr-Gediichtnis vnd christliche Leich-Pre- 45) Supplendumne estf

digt, den 6. Nov. 1633 zu Liitzen bey der 46) V. Tobler Golgotha p. 254.

Wahlstatt vber Gustavi Adolphi todtlichen Ab- 47) quod — inclusit] ut — includeret.

gang gehalten von Paullus Stockmannen. Ubi 48) stemate] schemate.

p. 26 legitur: Ist darauff (Gustavus Adolphus) 49) Vid. Kitter XVI. 438.

in der andern JStunde dieses blutigen Treffens 50) Marci XVI. 6, Matth. XXVIII. 6.

als ein Ueld mitten unter den Feinden, von 51) hortulanum.

etlichen Geschosz vorwarts getroffen, gestorben 52) V. Tobler Siloahquelle p. 182 s. qui

als ein rechter Milrterer, steiffer Bekenner vnd citat Kolleri vitas patrum ex editione II. Ros-

Vermehrer des Reichs Seines Herrn Jesu Chri- weidii p. 419 s.

150

1 Cap. XVIII. Porftea iii via ad iiionteui inuenitur eeclesia sancti laeobi Zebedei^^,

2 que est Arnienioruin. Vbi olim repositum tuit eius corpus allatuin per manus angelo-
rum de loppe, vbi tuit decollatus.

1 Cap. XIX. Inuenitur in inonte Syon ecclesia sancti Saluatoris ^^) , que fuit domus

2 Cayphe, principis sacordotum. In qua Doininus fuit tota nocte attritus, et est ibi par«
^ columpne, ad qunin ligatus erat. Ibidein eoiani Petrus Christuin ter negauit. Ibi eciam

carcer orat, in quem ludei posuerunt Ihosum et (niin seruabant vsque mane, quando ini-

5 serunt euni vinotuni ad Pylatum. Ibi eoiain ost lapis grandis super altarC; qui dicitur

6 primo positus fuisso suj^or nionuniontum Saluatoris. Quidam dicunt, quod Corrosaimini **;,
(juando ooporunt Ihorusaloni, frogorunt ouin, crodontos inucniro thesauros abscoiiditos in
»oi)ulchro Domini.

1 Cap. XX. Doinde itur ad collani, in qua brata virgo Maria morabatur XIIII an-

2 nis post asconsiononi Domini. Propo rjuain ost oclhi, in rjua ipsa migrauit de hoc mundo.

2 Cap. XXI. Ibi cst ociam oooh'sia sajicti lohannia ewangeliste. Que dicitur luisse
prima oooh*sia, in rjua ipso in oonspootu boato virginis niissani colobrauit, quamdiu ipsa

3 vixit. Adhuc ost ibi lapis rubous , qui j^ro altari transpurtatus fuit do monte Syiiai per
angokjs ad prooos boati Tlunno do ludoa rou(»i*tontis.

1 Cap. XXII. Est autom capolla in inonto Syon, vbi Dominus oonauit cum disci-

2 pulis suis oorpus suuni ris rhinch», ot podos ooruin lauit. Ibi eoiam iuxta chorum est
loous, vbi apostoli post asoonsiononi Domini vsque ad ditin ponthocostis cum ieiuniis et

3 oraoionibus promissuni Spirituin Sanotuni <'XsiH'otantr*s ponnansrrunt. Est ibi alius locus,
vbi apostoli oh^gorunt boatum Matliiani iii apostolum ioo(» ludo proditoris, ct locus, vbi

4 olog(»runt s(»pt«fin dyaoonos. Il^irpn' iuxta ost alius locus, vbi apostoli olegorunt lacobum

minorfin in priniuni opisoopuni lorosoliniitanuni. Ibidom ost alia oapolhi dosubtus ■"***), in
G (|ua Doniinus discipulis suis a]»j>aruit ianuis tlausis ot Thoino. Kst ooiain ibi vas lapi-

doum, quod dioitur pr^luis, in ijuani Dominus misit arpiam, quando lauit podos discipulo-
jj rum. Kt iuxta cst scpuhruni Dauid rcgis ct filii oius Sak*inouis. Ibi ociam non longe

ost sopuloruin b(^ati Stcphani jirothoniartiris, v)>i post inuonciononi positum fuit corpus
y cius, sod inodo Koiiic cuni licato LaurtMicio vno gaudct saroophago. — In dosconsu mon-

tis Syon cst hK>us, vbi apostoji (h>iniiiain nostrain portantcs ad sop(?liondum iu valle

10 losaphat [vbi| (h^posucrunt lcrctruiii cius. (^>uod audicntos lud(.*i, habitantos ibi iii vico

11 propo, ouourrcrunt ad h»cuni, vt rapcrmt corpus cius ad oonburondum. Tmic pontifex

12 ootoris au(hicior inisit nianiis ail fcrctruni; (juc statiin armiMint. Cui roganti boatum
Potruni , vt pro m". tiran*!, ipsc rcs])oiidit diccns: »SV credis, quotf hec cst mater Christi^ et

13 hapfizari vofueris , rrripit> sanitatrm. (^ui orcdidit : statini r(»stitutus ost pristine sanitati.

14 Kst ociani ilu (?ooh*sia a wlgn dicta (raffi r^mtus , vbi bcatu^ Pctrus hi cauoa profunda
ponitcns, quod ncgauorat (Miristuni, llcuit aniarc.

('a]». XXIII. Dcindc itur ad ai^ruin Arhvftfrmach , ciuptuni pro XXX argeuteis,
quibus diri^tus vcnditus rnil.

1 (.'ap. XXIV. Dciinh' itiir ad rontcni i^iffnr, vbi Christus illuminauit oocum natum.

53 V. Tohlcr T(q>o^ra|iliic vun .li-riisjilciii Wilkcii (Jcsoli. dor Krcuzziigo VI. 630 — 645,

I. VM\ ss. h'ittcr XVI. 2lMi. Tobler Toj)ogr. v. lerus. I. 9.
r»r! V. Kittor XVI. \\y,\ s. .'iii Fr.nicioi» </'* tifssous.

'uy Fortasso sUiit Ch-irismii ^ dv «iiiilMih v.

151

Ibique Ysayas ^') propheta serra lignea sectus fuit a Manasse; rege Iherusalem, et ibi- 2
dem tumulatus sub quercu Rachel.

Cap. XXV. Vno miliario a Iherusalem ad orientem est mons oliueti, in quo Do- 1
minus sedit contra templum^ quando discipuli eius signa aduentus eius ad iudicium ab
eo quesierunt ^^). Ad quem eciam frequenter exiuit ad oracionem, et maxime imminente 2
passione sua. Ibique est lapis^ in quo vestigia pedum suorum apparent, que inpressit; 3
quando circulos ascendit^^). Ibi eciam est locus, in quo beata Pelagia'*®), genere An- 4
thiochena, penitenciam egit et sepulta fuit. In monte oliueti eciam est ecclesia, in qua 5
Dominus apostolos docuit orare „Pater noster"***). Et ibi prope est lapis, supra quem 6
stans Dominus predicauit turbis, et ostendens Iherusalem fleuit"^) super eam, dicens^^):
„Quia fti cognouisses et tu etc." Quod inpletuni est sub Thito et Vespasiano, eius patre, 7
imperatoribus Romanorum.

Cap. XXVI. In deeliuo montis oliueti et Bethanie est Betphage^*), viculus sacer- 1
dotum. Vbi Dominus misit Petrum et Philippum pro asina et pullo eius. 2

Cap. XXVII. Deinde in pede montis oliueti est villa Oetsemani, vbiDominus fuit
captus a ludeis et a luda osculatus, et ibi prope orauit, dicens *^) : yyPater^ si possibile est^
transeat etc. Vbi eciam est lapis^^), quem Dominus pro tristicia strinxit et in inpressis
digitis ®') eius inciusit.

Cap. XXVIII. Deinde in valle losaphat , dicta a rege losaphat ibi sepulto, ibi**")
est eciam sepulcrum beate virginis et lacobi niinoris.

Cap. XXIX. Deinde itur ad portam auream, per quam Dominus in ramis pal- 1
marum *'**) sedens super pullum asine introiuit Iherusalem, gloriose receptus. Et inde ad 2
iactum baliste est templum Domini in monte Moria, in area Ornan'^) lebusei, in quo
sunt quatuor introitus et XII porte. In hoc loco est rupis, in qua dicitur stetisse et ap- 3
paruisse Dauid angelus, exterminator populi Israhelitici , propter dinumeracionis propo-
situm a Dauid facte. Vnde Sarraceni hodie templum Domini rupem "^ ^) vocant et in 4
tanta veneracione habent, quod nullus audet ipsum sordibus maeulare, sed a remotis
veniunt ibi adorare ymaginem Machometi ibi positam. Nullum Christianum intrare per- 5
mittunt. Creditur a quibusdam archa Dei adhuc in dicta rupe esse inclusa , eo quod 6
Osyas"*^), rex lude, preuidens destructionem ciuitatis Iherusalem, precepit eam includi
et abscondi. In secundo Machabeorum ^^) ibi reperitur, quod leremias propheta immi- 7
nente captiuitate exiuit in montem, in quem Moyses ascendit, et vidit Dei hereditatem
et speluncam, in qua inuenit taberhaculum et altare incensi, et ibi archam obstruens

57) V. Tobler Topogr. v. Jcrus. II. 203 sqq. iectura correximus. De ipsa re cf. Tobler To-

58) V. Tobler Die Siloahquelle u. der Oel- pogr. v. Jemsalem I. 367.

berg p. 229 s. 63) Voc. repetitum ibi abundat, sicut in cap.

59) V. Tobler Siloah p. 87, 89, 105—114. geq. et passim apud medii aevi scriptores.

60) V. Tobler Siloah p. 125 sqq. ^^^ ^^j ^^^^^, Dominus in palmis rama-

61) V. Tobler Siloah p. 239 sqq. ^^ ^^^^^^ ^^^^^ ^^^^^ ^^j^^ _ Ceterum cf.

62) V. Tobler Siloah p. 231 sqq. ^^ j^j^ xil. 13-15.

63) Lucae XIX. 42. ^^, ., ^, , t oi

64) V. Robinson Pal. II. 312 s. Tobler Si- ''^ ^' ^*^''^^- *' ^ '' ^^ ^' ^^ ^^^'

loah p. 217. Ritter XV. 486. '^^^ ^^^^^^ es^Sachrah; vid. Tobler To-

65) Matth XX VI. 39. P^^' ^* •^®''"®- ^ ^^^-

66) V. Tobler Siloah p. 218 s. 72) losias.

67) Lib. ms. habet digitorwn, quod e con- 73) Maccab. 1. II c. 2 v. 7. 8.

152

ait: „Jgnotu8 erit locns^ donec congreget Doniinus populum suum et propicius fiaty et tunc
ostendet hec,

1 Cap. XXX. Ab introitu templi est porta speciosa et ex alia parte templum Sa-

2 lemonis. Inter templum et auream portam fuerunt arbores^ de quibus primi Hebreorum

3 ramos tulerunt, quando Domino sedenti super pullum asine occurrerunt. Et ibi iuxta
templum Salemonis in angulo ciuitatis est cubiculus et Christi balneum et lectus matris
eius et sepulcrum iusti Symeonis.

1 Cap. XXXI Deinde itur ad ecclesiam sanrte Anne"'^), et ostenditur cripta, in

2 qua beata virgo dicitur nata^ que fuit olim domus loachim et vxoris sue Anne. Ibi
iuxta murum templi est probatica piscina^ de qua in ewangelio, in qua longo tempore
lignum sancte crucis iacuisse dicitur.

1 Cap. XXXII. Postea itur ad domum Pylati, vbi Dominus fuit flagellatus, corona-

2 tus et illusus et dampnatus. Ibi eciam via est, ducens ad templum Domini, per quam
venientes ludei clamabant, dicentes: yyCrucifige, crucifige enm !"'"''*)

1 Cap. XXXIII. Deinde itur ad domum Anne^ principis sacerdotum, soceri Cayphe,

2 ad quem primo Christus fuit ductus. Ibi eciam est domus, in qua fecerunt ludei consi-

3 lium, vt Christum occiderent. Et ibi iuxta est ecclesia dicta sancta Maria de Pasmoy-

4 son^*^). Vbi cum magno dolore vidit iilium suum crucem baiulare et super duos magnos

5 iapides albos requiescere, qui adhuc sunt ibi in arcu alto nmrati. Ibi eciam est via du-

6 cens ad port.im sancti Stephani, extra quam fuit lapidatus. Que olim dicebatur porta
piscium, per quam ludei ducentes Christum inuenerunt Symonem Cyrtm^um, quem an-
gariauerunt portare crucem post Christum vsque ad montem Caluarie, vbi eum crucifi-

1 xerunt. luxta dictam ecclesiam dicitur fuisse palacium Herodis regis. Et ibi non longe
ostcnditur donms lude proditoris, in quam cum vxore et tihis suis habitauit.

1 Cap. XXXI V^. Deinde itur ad turrhn Dauiff^ mmc destructam, vbi post passio-
nem Christi losepli ab Arimathia fuit iu carcere XUIII**" annis vsque ad aduentum Tyti

2 et Vespasiani imperatorum. Eciam est ibi porta Dauid, extra quain non longe ludas

3 proditor se suspendit ad arborem sycomorum. Prope Iherusalem ad duo miUaria, ab-
\ scisum fuit lignmn sancte crucis. Vbi edificata est ecclesia pulcherrima. Qui locua di-
6 citur arabice Messabile'^'), i. e. mater crucis. Inde ad duas leueas et dimidiam est fons

egregius "^*), in quo beatus Philippus eunuchum Ethiopem dt» Iherusalem reuertentem

baptizauit.
1 Cap. XXXV. Deinde ad vnam leucam et pc^r tres leucas a Iherusalem est locus

seu ciuitas puleherrima, nunc deuastata, in montanis ludee sitii, nomine iSacharia'-*), ad

quam beata Maria iuit de Nazareth ad tres dietas cum dimidia, et salutauit Elysabeth,
jj matrem lohannis baptiste, qui ibi fuit natus '''^;. Et exuhauit infans in vtero eius. Et

4 beata Maria dixit**')- „^fagnifin/t anima mea Domintnn.'^ In loco, quo sic ibi obuiaueruut

74; V. Tobler Topogr. v. Jerus. 1. 429 sqq. Topogi*. v. Jcrus. II. 727 , qui dicit MusuUa-

75) V.Marcil5. 13, Lucae 23. 21, lob. 19. G. beh. Sed alii alias verbi fomias habent.

76) Ita, quod liber nis. dedit, Panmoyson^ 78) Nuuc "Ain Hantyeh: vid. Robinson
emendavimus duce Toblero Topogr. v. Jenis. Neuero Forsch. p. 347.

1. 449 8. uota 1, ubi dicitur la Pasmoison de 79; Nuuc Beit Sokavijeh: vid. Kobinson

la Vierge, Est ccclcsia 8. Mariae, s. spasmi Neuere Foi-scbuugeu p. 372.
8. Mariae. 80; V. Kobinson Palaestina III. 193.

77/ Legenduni i'st Messalibe. Cf. Tobler 81; Vid. Lucae I. 40. 68.

153

et 86 inuicem amplexerunt; pulchra ecclesia est constructa, que Magnificat vocatur^^) in
presentem diem. Ibi Sacharias^ pater lohannis baptiste, benedixit Deum^ dicens: Bene- ^
didus Dominus Deus larael etc.

Cap. XXXVI. Inde ad duaa leucas^^) iuxta Modin^^)^ ciuitatem Machabeorum,
et ciuitatem Oahaon^^) est castellum Emau^^^)^ in quo duo discipuii cognouerunt Chri-
stum in fractione panis.

Cap. XXXVII. De Iherusalem volens ire in Bethlehem exibit per portam Dauid, 1
a qua per duos iactus baliste vel plus ad manum dexteram est Cfyon ^*'), vbi Salemon in
regem fuit vnctus. Et est ibi ecclesia sancti Petri, in qua plures reges et prophete sunt 2
vncti. Inde ad vnam leucam manebant Samuel et Helyas, et ibi est campus, vbi He- 3
lyas raptus fuit in celum. Et dicitur campus floridus ^^, 4

Cap. XXXVni. Vno miliario inde est tumha Rachel^'^), vxoris lacoby ibi mortue i
in partu Benyamyn. Super quam posuit XQ lapides magnos in memoriam XII filio- 2
rum suorum.

Cap. XXXIX. Deinde itur Betlehem^^), distans a Iherusalem per duas leucas. l
In qua ciuitate est ecclesia pulcherrima in honore beate virginis dedicata. In qua est i
capella, vbi natus fuit Christus. Presepe autem cum feno, in quo erat positus, dicitur 4
esse Rome in ecclesia sancte Marie maioris. In sinistra parte dicte ecclesie est locus, 5 ■
vbi positus fuit vmbilicus et circumscisio Domini. In dextra ipsius parte sepulti fue- 6
runt sancti innocentes. Vbi est altarc in exitu chori. Ad manum dextram est puteus, 1
vbi videtur stella, que duxit tres reges ad Christum in presepio.

Cap. XL. Infra claustrum autem canonicorum est cripta, in qua beatus Lauri- 1
nus, interpres beati leronomi, fecit penitenciam, et beatus leronomus transtulit bybliam
et multos libros conposuit ; non longe ab illa predicta ecclesia sancte Paule , nobilis 2
matrone de Roma, vbi ipsa cum filia sua Eustochio egit penitenciam. Desubtus in dicta 3
ecclesia est cripta Maximini, vbi est capella, de qua dicitur, quod, quando Domina no-
stra vbera sua prebebat, lacte replebatur terra, que est quasi lac dealbata.

Cap. XLI. Secundo miliario de Betlehem est locus, vbi angelus apparuit pastori-
bus^*) in natiuitate, dicens^^): „Annuncio vobis gaudium etc."

Cap. XLII. Supra Betlehcm est Ehron^ ciuitas antiquissima, distans a Iherusalem 1
Vn*^ miliario '^^), Philistinorum metropolis. Et primis temporibus fuit habitacio maximo- 2
rum Gygantum ^^). Regnauit postea Dauid in ea. Et est sita in agro Damasceno, in ^
quo Adam fuit plasmatus. Sarracenice^^) dicitur ciuitas quatuor patrum, quia ibi in
duplici spelunca quatuor patriarche sunt sepulti, scilicet Adam, Abraham, Ysaac et lacob,

82) Cf. Ritter XVI. 513. 89) V. Tobler I. I. H. 782 sqq. Cf. Thiet-

83) V. Tit. Tobler Topogr. v. Jerusalem marum IX. 24 p. 28.

n. 900 8. not. II. 90) Vid. Tit. Tobler Bethlehem in Pal&-

84) V. Tit. Tobler Topogr. v. Jerusalem gtina. St. Gallen u. Bern 1849.

n. 804. 896 sqq. gij yj^ ToUqt Bethlehem p. 251 sqq.

85) Nunc Ed'Dschth. V. Tobler Topogr.
V. Jerus. II. 545 s.

92) Lucae II. 10.

86) V. Tit. Tobler Topogr. v. Jerus. II. ^^) Q^^°^ «^* ^^ "^^' 1^^^^^^ '««^» ^ie-
536 8. — 543 sqq. - 752 s. - 999. 1005. P®'*^^ ^^''^'** legendum esse putat.

87) Gihon mons. Cf. T. Tobler Topogr. 94) Sunt Enaktm los. XIV. 15.

V. Jer. I. 11. 95) Hebraice potius. V. Ritter XVI. 211

88) Cf.ToblerTopogr. v.Jerus. K. 548. 552. —213.

20

154

6 et vxores eorum, scilicet Eua, Sara, Rebecca et Lya. Caput Ade est intra murum ec-

7 clesie contra altare, et multum honoratur a Sarracenis. Et ibi est in petra scriptum:

8 ^Jlic iacet caput Ade.^'' Extra ecclesiam in caua -'^) versus septentrionem est tumulus
.^ loseph venditi in Egypto. Et multum honoratur a Sarraccnis. Ad iactum baliste a ci-

uitate est cripta, in qua Adam cuni Eua penituit centum annis post mortem Abel, filii

11 sui, quem Cayn occidit. Deinde Adam conmonitus ab angelo cognouit Euam, de qua

12 genuit Seth. Deinde ad duos iactus baliste est fons beate virginis , de quo ipsa bibit et
lauit pannos lilii sui.

1 Cap. XLIII. Secimdo miliario ab Ebron versus mcridiem in medio agri est gleba

2 rubea -'^) , que ab incolis foditur et comeditur. Que per Egyptum venalis portatur et

3 pro spcciebus carissiniis emitur. Et quantumcumque efFoditur, ager finito anno reinte-
gratiis reperitur.

1 Cap. XLIV. Secundo miliario versus Betlehem ab Ebron est locus, vbi lonas ^^

2 propheta mancbat, postquam venit de Niniue. Et ibi mortuus est et sepultus.

1 Cap. XLV. Secundo miliario^^) ab Ebron versus meridiera est locus, vbi Abra-
ham orauit pro Loth, quando venit de Segor, a subuersione ciuitatis precibus eius re-

2 seruata. Ibi iuxta est locus, vbi Cayn occidit fratrem suum Abel in campo iuxta agrnm
Dainascenuni.

1 Cap. XLVL Supra Ebron via medie diete ad desertum Surie vel Sirie, in quo
vagimt ^"") homines siluestres, scilicet Badewini '"•;, habetur pulchra ciuitas, nunc de-

2 scrta, Bersahee vocata, que est inicium ludee seu terre promissionis. Hec erat bona et
spectabilis vltimo tempore Christianorum.

3 A Ebron incipit vallis Manibre, que protenditur fere vsquc Iherusalem. Non re-
mote ab Ebron est mons Mambre^ et in ipso monte stat arbor, scilicet quercus arida,
que ab antiquitate sua speciale sibi nomen meruit habere in vniuerso mundo, et vocatur

^ arbor siaa, Sarraceni dicimt eam (Urp '"^^. Hec creditur stetisse a rempore Abrahe, et
quidem ^"'0 ab inicio mundi, virens, donec passionis Christi trmpore siccaretur.

Cap. XLVII. In valle Mambre est locus, vbi Abraham sedens in ostio tabemaculi
tres vidit et vnum adorauit *'*^).

1 Cap. XLVin. Vn^ miUario *^'') de Iherusalem via, que ducit Sychem, est mons

2 Gabaa '^^) in tribu Beniamyn, coUateralis seu contiguus monti ofFensionis *"^). Et diuidit

3 eos via, que ducit de vaUe losaphat in Bethaniam. Et dicitur mons offensionis eo quod

4 rex Salemon posuit in eo ydolum Moloch , adorans iUud. Et a quibusdam vocatur Oa-
lileay vbi Christus, cum surrexisset a mortuis, apparuit discipuUs iuxta verbum angeU,

5 dicentis ^^^): Precedet vos in Oalileam etc. Ex opposito montis Syon est mons, vbi nunc

96) vaUe. Cf. Ducange. iuterprctatiouem MaundeviUii ms. hambui^enseiii

97) Cf. M. Thietmarum X. 10 p. 29. P- ^^'

103) Liber ms. habet quidam. Nec suffi-

98) Cf. Kobinson Nouerc Forsch. p. 369. ^^^ ^^^^ ^^^^^^^^ ^^.^^

99) Negat Titus Tobler. 104) Vid. M. Thietmarum X. 21 p. 29.

100) i. e. vagant s. vagantur. ^^^) Secundo mil. habet Uber ms., quod

correximus.

101) Beduini. ^^^. ^^^^ Oscheha^a.

102) MaundeviUe, qui hunc Odorici locum 107) scandaU. V. Ritter XVI. 322. 325.
exscripsisee videtur, habet drip. Vid. latinam 108) Marci XVI. 7.

155

est ecclesia sancti Cypriani, vbi magis egrediontibus Iherusalem de natiuitate Christi
instructis apparuit stella.

Cap. XLIX. Postea itur ad Bethaniam, vbi est castellum Marie Magdalene et
Marthe et Lazari^ fratris earum.

Cap. L. Quindecim stadiis a Iherusalem vltra montem oliueti ibi est domus Sy- 1
monis leprosi ^^% in qua Maria Magdalena pedes Christi recumbentis lacrimis suis lauit.
Ibi ex opposito Lazarus sepultus fuit et suscitatus, et postea vixit XXIX annis. Factus 3
episcopus Marsilie moriebatur.

Extra Bethaniam ad duos iactus baliste est domus Marthe, in qua Dominus cum ^
discipulis suis comedit, cum Martha dixit: yfDomine, non est tihi cure, quod soror mea etc."
Et ibi prope versus orientem ad duos iactus lapidis est locus, vbi Martha et Maria 5
Magdalena occurrerunt Christo, plangentes mortem fratris sui.

Cap. LI. Deinde XIIIP miliario ^*^) itur recto itinere ad/m/an«7/i, qui sub mon- 1
tibus Galilee confluit ex duobus fontibus, scilicet lor et Dan^*^), qui oriuntur ad radi-
cem montis Libani iuxta Cesaream Philippi. Ex quibus in stagnum Genesareth descen- 2
dit, .et inde egrediens per centum fere miliaria regionem adiacentem irrigat, reddens
ortos et terram fructiferos. Et habet aquas dulces ad bibendum, pisces sanos ad eden- 3
dum et ripas aptas ad arundinem, ex qua domus teguntur. Perfluens autem vallem illu- 4 "
strem, que dicitur vallis salinarum, in mare mortuum se extendit, et postea absorptus
non apparet. Peregrini et indigene corpora et vestimenta sua aquis lordanis cum magna 5
deuocione solent abluere, eo quod Christus, in eo baptizatus, ipsum sanctificauit. Multi 6
viri religiosi propter eius sanctitatem et aquarum oportimitatem vicinas eius habitacio-
nes construxerunt quam plures, in solitudinibus lordanis. Vbi beatus lohannes baptista 7
olim habitauit, mortui mundo vt viuerent Deo , quietem sepulcri^*^) elegerunt. In hoc 8
heremo beatus Zozima^*^) fuit, abbas et pater multorum monachorum, ibique inuenit
Mariam Egipciacam, XXXVIU annis incognitam hominibus.

Cap. LII. A lordane ad montem Synai, vbi beata Katherina requiescit, sunt XV
diete^*^) per desertum. In quo monte Deus legem Moysi dodit.

Cap. LIII. IP miliario a lordane est fluuius laboch^^^), quo transito lacob re-
diens de Mesopotamia luctatus est cum angelo.

Cap. LIV. IIII" miliario a lordane est Ihericho ^^^)^ grandis olim ciuitas. Inde
fuit Sacheus, princeps publicanorum, de quo legitur in ewangelio.

Cap. LV. n^ miliario**') a Ihericho contra orientem est Alphates ^^^), quod est 1
mare mortuum, et vere mortuum, quia nichil viuum recipit uel mittit. Vbi quatuor ciui- 2
tates, scilicet Sodoma, Gomorra, Seboym et Adama, igne sulphureo concremate in lacum
istum verse sunt propter peccata sua.

109) V. Tobler Topogr. v. Jerus. II. 460 113) Zosimas. V. Tobler Topogr. v. Jerus.
sqq. et 663 s. U. 714 s.

110) Fortasse scribendum est leucis. Sae- 114) Saewulfo auctore sunt XVIII.
wulftis enim, Toblero monente: lencho, inquit, ^^^^ ^^^^ ^^ ^^^^^ ^^^^^^ ^^ ^ ^^^^
distat ab Hierosolyma 10 leugas. lordanis flu- ^^^ ^ ^ ^^^ ^^ ad m. 9.

vius est ab lericho 4 leugas ad orientem. n an t * k

111) Cf. M. Thietmarum IIL 3 not. 82 p. 8. ^^^^ ^®™*'^*

112) Liber ms. hAhet quietis sepulcHs, quae ^7) Sunt VIU mil. pass. rom.
correximus. 118) Asphaltes, Asphaltites.

20*

156

1 Cap. LVI. ni^ miliario a Ihericho et a montibus Gelboc vsque ad Alphatem in
descensu Arabie est Camaym^^^) spelunca in monte Moabitarum^ in quam Balam ad

2 maledicendum populum Israel adductus fuit. Alphates diuidit ludeam et Arabiam.

1 Cap. LVII. II® miliario a Ihericho est Quarentena ^^^) y mons valde excelsuS; in
quo Christus post baptismum suum quadraginta diebus et noctibus solitarius ieiunauit.

2 Vbi dyabolus eum temptauit^ dicens*^^): y,Si Jilius Dei es, dic vt lapides etc"; prout in

3 ewangelio. Multi specialiter exemplo Christi sunt ducti in desertum iUud, vt vitam du-
g cerent heremiticam. Degentes in modicis cellulis Deo deuotissime militabant. Sub monte

Quarentena est ortus ^^^) Abrahe, in quo creuit palma^ quam angelus detulit in montem

6 Syon in transitu beate virginis. In huius montis cacumine pulchra est ecclesia; facta in

7 loco, quo Ihesus a dyabolo est temptatus. De hoc eciam deserto legitur ^^^: „Ductu8
est Ihcsus in desertum a spiritu", vt in ewangelio.

Cap. LVin. Sed est alius mons ^^^) excelsus; in quo dyabolus Christo ostendit
omnia rcgna mundi et gloriam corum; prout habctur in ewangelio. Et ille distat a monte
Quarentena duo miliaria.

Cap. LIX. IP miliario^^*) a Ihericho est Oalgala^'^^), ex qua oriundus fuit Heli-
seus propheta.

Cap. LX. XUIP miliario a Quarentena reiteratur Iherusalem.

Cap. LXI. IIII" miliario ^^^) a Iherusalem est mons lore ^^^j, vbi Samuel propheta
est sepultus *^")-

1 Cap. LXII. II 130) xniliario ab illo monte est ciuitas pulchra sita et adhuc com-

2 petenter inhabitata^ nomine DyospoUs et alio nomine Lybden^^^) vocata. In hac ciuitate

3 beatus Georgius fiiit martirizatus ct decollatus. Ibidem pulcherrima stat ecclesia; in qua
in choro locus decoUacionis eius aperte monstratur.

1 Cap. LXni. Vlll^ miUario*^^) a Dyospoli ciuitate est loppis^^^) seu laffe^ ciui-

2 tas antiquissima et pulcherrima; in Uttore maris sita. Cuius ciuitatis portum lonas pro-

3 pheta intrauit; dum a facie Domini fugere voluit. Istam ciuitatem edificauit primo
laphet*^^); filius Noe, scd nunc cst deserta; et distat a Ihcrusalem fere ad duas dietas.

4 Et ibi est portus commimis peregrinorum , tendencium ad sanctam ciuitatem Iherusalem.
^ Et ibi est petra, que dicitur Lorapson ^^^) sancti lacobi. Extra cuius muros est capeUa

Abbakuc ^^*') prophete, vbi angelus Domini apprehcndit eum et portauit eum in BabUo-
nem ad Danielcm in lacum leonum, et ad eundem locum eum restituit

119) Astaroth Kamaim. Vid. Ritter XV. 12S) Kieperto recens Beit Ur (el Foka)
822. esse videtur.

120) Quarantana. 129) Samuelis Bepulcrum nunc est Nebi Sam-
121 j Matth IV 3 '^'^^- ^^ *i"^^ ^'^- I^<>hinson Palaestina 11. 358.

122) hortus * ^^^^ ^*""' XXVIIl.

131) Lydda, Dioflpolis, nunc LuM.
123)Matth. I. 1. i32)SuntXIV.

124) Cf. M. Thietmarum p. 31 not. 375 133; loppe. Cf. llitter XVI. 574 sqq.

ad cap. XI § 11. I34) cf. Robinson Pal. III. 439 not. 1.

125j Sunt stadia X. 135) Fortasse Aafit/;a)v, pctra semper splen-

126) Gilgal. V. Ritter XV. 540 sqq. dorem sparsura.

127) Kiepertus ad me scripsit esse IV leu- 136) Habacuci. Cf. M. Thietmaram p. 24
ci\H, Xn mil. pass. rom. not. 283 ad VIII. 54.

157

Cap. LXIV. IH^ miliario ^^'^) a Iherusalem intra terram pulchra ciuitas est sita^ i
olim nomine Rama, sed Bael nunc vocata^ et in loco pulcherrimo et delectabili ac sua-
uissimo situata; et non ab aliis nisi a Christianis inhabitata. Ex hac ciuitate onmia 2
vina^ que Christiani in Hierusalem et in aliis locis bibunt^ deportantur.

Cap. LXV. XXIIIT" miliario *^®) a loppe est Cesarea ciuitaS; metropolis Pale- 1
stinC; sita supcr litus maris. Que quondam vocabatur Doty scd nunc est destructa. 2
Hanc ciuitatem Plerodes^ rcx ludec; ampliauit et ad honorem Augusti Cesaris Cesaream 3
vocauit. Et regio Palestina incipit. In hac ciuitate est ecclesia sancti Petri, ediiicata \
de domo Cornelii, quem beatus Petrus conuertit et baptizauit et in episcopimi ordina-
uit; et fuit centurio. Ex ea fuit eciam Philippus, vnus de VII dyaconis ab apostolis 6
ordinatis, habens quatuor filias prophetissas ^^^), cum quibus ipse sepultus fuit. Et dici- 7
tur Cesarea Palestina^ et non Philippi. Hic quondam fuit turris Stratonis. In ea est 5
carcer supra ecclesiam; vbi beatus Paulus apostolus longo tempore fuit detentus. Inde 10
pergens Romam, cousecutus est suam appellacionem apostolacionis. Extra eam et intcr 11
ortos est petra, que vocatur Domini tabula^^^), vbi ipse cum discipulis suis comedit.
luxta illam est cathedra, super quam beatus Petrus apostolus missam celebrauit. Et j^
alie tres grosse petre, que fuerunt candelabra sua.

Cap. LXVI. n** miliario a Cesarea est parua capella; vbi domina nostra morari
quandoque solebat. Hec de terra sancta sufficiant.

Cap. LXVn. DE MACHOMETO.

Machometus statim post tempora beati Eugenii, parum ante tempora Eraclii ab- 1
hominabilem et execrabilem doctrinam suam primo in Arabia, vnde oriundus exstitit, et
postea bestiali populo in partibus vicinis, hominibus rudibus et incultis partim predi-
cauerat, partimque per timorem et violenciam in errorem suum contradicentes inpulerat
Cuius successores tanto feruore et furore dyabolico succensi sunt, vt in pestiferam Ma- 2
chometi doctrinam non solum verbis ct exhortacionibus populos insipientes inducerent,
sed eeiam metu et gladiis tam Arabes, quam orientales populos inpellerent Seductor 3
autem ille, qui dictus est Machometus, quasi alter Antichristus ct primogenitus Sathane,
tamquam Sathan in angehmi lucis transfiguratus (scilicet Dei maxima indulgencia in-
digiiacionem raagnam *"**; sustinente et merito genere humano cooperante), plures gentes
pervertit et in errorem suum traxit, quam aliquis alius hcreticus ante tempus ipsius le-
gatur subuertisse aut aliquis predicacione et miraculis rcperiatur ad Dominum conuer-
tisse. Doctrina scilicet eius vt serpens *"*2)^ vt cancer pestifera, non solum Arabes et 4
Syrios, Medos et Persas, Egipcios et Ethiopes, et plurimos ^*^) orientales populos letali-
ter interfecit, scd et Affricam et plures regiones occidentales corrumpens vsque in
Hispaniam peruenit. Nec puto, quod ab infancia primeue ecclesie et in lenectam et 5
senium eiusdem vsque ad tempora filii predicacionis maior fucrat vel futura sit abho-

137; T. Toblerus in literis ad me datis leu- 140) Vulgo mensa Domini.

cis legendum esse censet , quum h. 1. dicatur 141) Libcr ms. omittit vocab. indulgencia et

Kirjath Baal. Sed si recens Tuleil-FM dicitur, habet indignacionem magnam, Equidcm e con-

quadrant numeri. iectura locum restituere conatus sum.

138) Sunt XL. Cf. Ritter XVI. 555. 142) Liber ms. habet: Doctrina et eius ser-

139) Of. M. Thietmarum p. 23 not. 277 ad pens. Locum coniectura sanare studuinms.
VI II. 44. 143) Liber ms. habet persios.

t58

minacio ^^^) dcaolacionisy vci maius flagelium sanctam eccleaiam oppresserit^ quam exe-
crabilis erroris venenum pestifcrum^ quam serpens antiquus per os pseudoprophete et
successorum eius in tantam populorum multitudinem iam fere sex centos annos euomuit.

Istud scripsit fratcr Odoricus de Foro lulii, cuni remeasset de partibus infide-
lium ad suam prouinciam, anno Domini iPCCC^XXX", temporibus domini lohannis
pape XXn.

144) abominacio. Cf. Danielem IX. 27.

WILBRAKDI DE OLDENBORG

PEREGRINATIO

ITERUM EDITA.

PRAEFATIO EDITIONIS PRIORIS.

Wilbrandi itinerarium, quamvis extrema parte mutilatum, ut ederemus, complures
nos adduxerunt rationes. Etenim quum illustrissima scriptoris origine^ tum ipsius libri
pretio iterum iterumque monebamur^ ut spissas, quibus viri et memoria et scriptum im-
merito obducta iacebant, tenebras dispellere studcremus. Nicolaus Schatenius: ^^Toium^^i
inquit; yjittr mum Willebrandus eUganti, ut tum ferebant tempora , narratione complexus est,
Seu nunc eius doctrinam ex erudita hac lucubratione, neu inagis religionem pietatemque aesti-
mare libet, illustre sane virtutis doctrinaeque specimen ex privata canonici vita dedit/' Neque
negabitur, Wilbrandi peregrinationem puro admodum nitidoque sermone enarratam, geo-
graphis pariter atque historicis et usui fore, suisque adhuc fructibus caruisse. Geogra-
phica enim medii aevi, Ciliciae imprimis, cognitio non paucis a Wilbrando augetur no-
minibus ; Austriae Iiistoricis Leopoldorum sexti et Bcptimi res gestas ab eo memoratae,
philologis porta Alexandri M. libro I cap. XVIII accuratius descripta, literariae historiae
scriptoribus narrationes de ApoUonio Tyrio et de Virgilio, quas attingit Wilbrandus,
merito debent commendari. In recensendo hoc itinerario praeter editioneni principem
anni MDCLIII uti nobls contigit apographo, quod Georgii Pertzii humauitati acceptum
referimus, berolinensi, seculo XVU duabus manibus conscripto ductoquo ex eodem fonte,
unde Leonis Allatii sive Bartoldi Nihusii (Allatii UvfiuLKroig comprehensa) editio mana-
vit. De suo libro manuscripto haec dicit AUatius: „Willebrandi copiam fecit mihi re-
riun harum peritissimus Lucas Holstenius, quem ex Bibliotheca Putcana habuerat, de-
scriptimi ex vetusto manuscripto Branensis monasterii prope Suessionem." Cuius codicis
exemplar, seculo XVI ortum, Parisiis asservari dicitiu*. (Vid. Pertz Archiv VII. 45.)
Apographon, quod contulimus, berolinense insignitimi est: Ms. Diez. C. Fol. 60. Nos ei
notam B dedimus.

Dabamus Hamburgi Paschate a. MDCCCLVIIII.

21

P R O L O G U S.

1 Prcscntis operis materia^ suis] terminis nimirum contenta; styliun grandiloquum
abhorrens, mediocri, immo humili non indebite describitur, qiiippe ne, si montes in ea

2 forte parturirent, ridiculus mus nasceretur. Quam ideo describere et in medium ue-
stri deducere decreui , ne ille hostis antiquus , ,4eo rugiens et querens quem deuoret",
non solum me peregrinum, uerum eciam aliquibus operibus non uirtuosis») intentum in-

3 ueniret et occupatum. NuUius itaque „^timortV* ^) ^) uana et perniciosa inductus yyarrogancia^%
sed tamcn prodicta habita consideratione de locis sanctis et de ciuitatibus, quas in trans-
marinis partibus et in terra promissionis cum uiris prouidis et honestis, nunciis*')') du-
cis Austrie^), nec non cum uenerabili magistro domus Alemannorum, fratre Hcrmanno
de Salza^j, diligenter perlustraui, et de incidentibus earum historiis, quas eciam pre-
dictorum uirorum auxilio cimose disquisiui, et do statu et munitionibus ipsarum, prout
nunc sunt, scribere propono, eum in dicendo ordincm et successionem, quam in uidendo,

4 obseruans^) ®). Quapropter fauorabilem attcntionem illorum humiliter deposco, qui queis-
libetcunque prepediti negociis terram sanctam et eius loca et ciuitates non uisitarunt,
amore tamen et desideratione illius inducti de eis, que nondum *senserunt nec uiderunt,

6 legere delectantur et intelligere. Graciam uero et correctionis lineam illos appendere
imploro, qui iam sepe pretacta loca aliquando uisitantes et profundiora considerantes
mo in ipsorum descriptione animaducrtunt et sciunt peccasse; quia

pluribus intentus minor est ad singula sensus^).

a) vitiosis h. i. e. apogr. berol. — virtuosis Ed. i. e. editio anni 1653. — b) timoriM B Ed. — c) mU'
nilua B £d. — d) obeeruaui B Ed. — e) B et £d. hunc vcrsum non distinxenint.

1) tiestri] Alloquitur collegas suos, canoni- 3) nunciis] Sic legendum coniecit vir qui-
cos hildeshemeuses. Ilaec enim est Wilbrandi dam doctus in margiue apographi berol. Cf.
vita. VVittekindi stirpe oriundus, natus comes I. 19. 15.

Oldenburgi, anno 1211 canonicus hildeshemen- 4) duvis Austriae] Leopoidi VII Gloriosi.

sis, deinde anuo 1226 paderbornensis , 1227 !,) Hermanno de Salza] C{. h 2A. 2 et Oear<^

ultraioctensis ecclesiae infula omatus episcopali, y^^^^ Hermann von Salza. Konigsb. 1856.

anno 1234 d. 27. m. lulii diem obiit. Stem- ^^ ^,^^^ -^ ^-^^,^^^ _ -^ ^.^^^^^ obseruaui]

matis Wilbrandi fragmcntum libri huius ad cal- ^„^^^^3 ^j^^ Nihusius scribendum suspicatur:

cem adiunximus. ViUm vemacule scriptam ad- ^^ -^ ^^^^^j^ ^^-^^,,^ obseruaturus , quem in

didimus editioni priori. ^.^^^^^^ obseruaui. Sed hoc audacius quam

2) tumoris] Sic legendum, v. Estherae 16,12 verius coniectum censomus. Nos quae scripsi-
e Vulgata. mus, amici sagacitati accepta referimus.

163

L I B E R I.

I. Igitur post luulta pericula et post multas quassationes^ quas in mari sex septimanis ^
sustinueramus^ amio Dominice Incarnationis millesimo ducentesimo undecimo^ consecratio-
nis gloriosi regis Romanorum Othonis tertio ^)^ pontificatus domini Innocentii pape^ tertii^
decimo tertio, VTII. Kal. Septembris Naction^), vel secundimi uulgus Akjers'^)^ perueni-
mus. Hec est ciuitas bona et fortis; in littore maris sita, ita ut, dum ipsa in dispositione ^
sit ^) quadrangula, duo eius latera angulum constituentia a mari cingantur et muniantur ;
reliqua duo latera fossa bona et larga et profunda funditus murata et duplici muro tur-
rito pulchro ordine coronantur, eo modo, ut prior murus suis cum turribus ipsam^) ma-
trem non excedentibus a secundo et interiore muro, cuius turres alte sunt et ualidissime,
prospiciatur et custodiatur. Hec ciuitas bonum et firmimi habet portum, pulchra turre 3
custoditum, in qua olim apud gentiles errores^) deus muscarum, quem nos Beelzebub,
ipsi ueroAccaron appellabant, colebatur ^^); a quo et ipsa ciuitas Karon uel Akaron^)^^)
est nominata. Que post perditionem terre sancte multis laboribus nostrum recuperata 4
reliquias saucte Hierusalem, sue matris, uidelicet dominum patriarcham ^^), dominum re-
gem ^^), templarios et alios uiros religiosos, episcopos et abbates, sicut fidelis filia in se
fouet ct enutrit. Unde et ipsa nunc temporis inter alias ciuitates, quibus nostri in Suria ^
dominantur, principalis et capitanea reputatur. Plurimos enim et ualde diuites in se ha- 6
bet habitatores : Fraucos et Latinos, Grecos et Surianos, ludeos ct lacobinos ^% quorum
quilibet suas leges obseruant et colunt; reliquis tamen ipsi Franci et Latini dominantur.
Et sciendmn, quod hoc nomen Franci large sumitur in transmarinis pro omnibus eis, 7
qui romanam legem obseruant. Suriani uero dicuntur illi, qui de Suria nati sarraceno 8
utuntur [pro] idiomate et greco pro latino. Christiani sunt et seruant legem Pauli ^^), 9
sicut Greci.

a) B et Ed. habent Aljers. — b) est qiuidr. Ed. sit B. — c) prior murus sictU tribus ipsam B Ed.
Quae coniectura emeudavimus. — d) errones Ed. errores B. — e) B et Ed. pr. habent Haron uel
Aharon. Quod correximus.

7) consecrationis — Othonis tertio] Die 27. in saxo sedens. V. Mionnet description des
m. Sept. anno 1209 ab Innocentio HI corona- m^dailles antiqucs V. 476. Cf. liitter Geogr.
tus erat Otto IV imperator, sed anno 1210 ab XVI. 728. Ceterum scriptionem tralaticiam Al-
eodem papa anathemate ictus. Qut ergo fieri jers in Akers mutavimus, ducd codice Bur-
poterat, ut canonicus imperatorem excommuni- chardi vienncnsi, qui cap. II habet: Akon, in
catum gloriosum praedicaret? quid causae erat, ^naterna lingua Akers,

cur eum omnino commemoraret ? Wilbrandus iq) deus viuscarum — Accaron appeUahant]

quum esset bildesbcmensis ecclesiae canonicus, Constat nomen ti'^)?^ urbis esse, non dei. Sed

Ottonis ducis brunsvicensis a partibus stetit, cf. Tbietmarum I. 1 p. 2. 3 et not. 23.

quin etiam comes Wilbrandus, illustrissima ct ^) Akaron] Est '^xa^civ, '/ixxa^Qw apud

bellicosissima ducum oldenburgensium gente LXX IL Reg. 1. 2 et ahbi.

oriundus, Ottonis imperatoris legatus fuit, quam- j^) dominum patriarcham] Albertum. Vid.

quam, quae mandata habuerit, frustra quaesi- ^iiten Geschichte der Kreuzziige VI. 89.

vimus. Lf. I. 2. 1. J2) dominum regem] lohannem de Brienne.

8) Naction] Nomen corruptum, ortum ex ^^^ /aco6ino.] lacobitas, asseclas lacobi Zan-
Acon. Cf. infra c. H. 13 et 15. et notam 186. ^^j^ ^j BBXfi^ai cognominati. Cf. Burchardum

9) Akjers] Fortasse est arab. y ^p ^ , sive prol. p. 20 sq.

hadschar, hadschr, saxum, quum in numis Ro- 15) seruant legem Pauli] Pauliciani dici vi-

manorum antiquis Colonia Ptolemais sit mulier dentur. Sed cf. Hobinson III. 738 sqq.

21*

164

10 Usque in hanc ciiiitatciu ferc protenditur Libanus^ et ineipit Carmelus monSy in

11 quo Helias per coruum alebatur ^^). In terminis eciam huius ciuitatis situm est quoddam

12 casale, de quo, ut dicitur, uata fuit Maria Magdalena, exemplum penitencie *'). Et no-
tandum; quod Dominus noster, cum deambularet per») maritima Surie, hanc ciuitatem^
ut dicunt, non intrauit, sed cuidam eius turri maledixit, quo hodie maledicta ^^^) a populo

]^ nuncupatur. ISed pocius credo, quod aliunde nomen acceperit. Cum enim nostri hanc
ciuitatem obsedissent, hec turris pre omnibus aliis se maxime defendit : unde nostri eam

15 malcdictam appellauerunt. — Domina uero nostra intrauit, et ubi ipsa requieuit, illic

16 ecclesia pulchra est edificata, quc in magna habetur ueneratione. In hac uero ciuitate
magnu8'0 est^-*) episcopatus.

^ 11. Inde in uaui desceudentes uersus septentrionem , ad agendum negocia domini

imperatoris Othonis et ducis Austrie, qui tunc ensem acceperat -^), peruenimus Sur, quam

2 nos Latini Tyrum appeliamus. Hec est ciuitas boua et fortis , maximum Christianorum
solacium, quiu inter onuies seeuli ciuitates ipsa, ut creditur, uero nomine fortissima nun-
cupatur; ex uua euim purte muuitur muro bouo et mari, in quo iatentes scopuli longe
sub aquis protenti insultum nuuiuiu ex muro defendunt '^ ') ; ex alia parte defenditur fossa
bona murata et quinque muiis^*; turritis et uaiidissimis, iu quibus disposite et transpo-
site sunt ({uinque porte, que introitum ciuitatis adeo intricant et obseruant, ut, qui eas

3 introeunt, in domo Dedali errare et laborare uideuntur. Hec est illa Tyrus, de qua

4 Apollonium de Tyro -^) appellamus, in qua hodie eius palacium monstratur. Li hac

5 eciam illa infelix et misera Dido Tyriis et Sidoniis imperabat. luxta muros huius ciui-
tatis sunt tres lapides magne uenerationis , in quibus Dominus dicitur cum discipulis re-

6 quieuisse -^ *), cum transiret per medios fines Tyri et Sidonis. Et nota, quod hec ciuitas,

7 ut ante tuctum est -'*;, iacet iu litore muris. Quam eciam ipsum mare ex omni sua parte

a) Voc. 'per om. B. — b) magna Cdt B Ed.

16) /n quo — alebatur] V. I IvCfif. XVU. 22) qninque muria] VV^ilheliiius Tyrius anno

3 — 6. Scd haec spectaut ad rivum Critli , re- 1198 quadruplicein tautum Tyri murum com-

ceutem Wadi Kelt prope Ilierichuutem. Wil- memorat. Cf. liitter XVII (l; p. 344 sq.

brandus et hic, ot II. 1. G scholam, ciuam di- 23,- ApoUonium de Tyro] CousUt Apollo.

cunt, Eliuc in mente habere videtur. Cf. Ko- ^j^^ ry.^.^^^^^ ^^^^^^^ aequalem de Zeuone Ci-

bmsun Palaestina II. 534 sq. Ritter XV (1). ^^^ scripsisse. 6ed huic nihil commune est

489 sq. XVI. 716 sq ^^^^ ^^^^ Apollonio Tyrio, cuius res gestas fa-

17} ca.ale - penitencie] Non longe a I^to- ^ula, quam dicunt, romanensi seculo XV enar-

lemaide abest urbs MtHlschdel Kerani, (luae cum ^^^j^ Henricus de Neuenstadt. ApoUonium Ty-

anticjua Ma^^dala, rccentc Mcdschdel , ad mare ^j^^^ ^^^jjj ^^^,j ^rminibus epicis et mythis

galilaeum sita, h. 1. confunditur. V. Kobinsou eelebrari docet Graesse : Die grossen Sagenkreise

^^- ^^^^^ ^^I- dcs Mittelalters p. 457 sqq. Et cf. Ed. von

IS; maledicta] Cf. liitter XVI. 730. ^^^^^ Novellenbuch IV. 332 sqq. luest etiam

19; magnus] 8ic scribendum esse docent iu shakespearii comoedia Pericle. Cf. Pericles,

quae leguntur I. 2. 14; 5, 17. ^ ^^^^j ^^ ^^^^^^ WiMns, founded upon

20) ensem acceperat] i. e. sumserat. Anno shakespeare^s play, editcd by Tycho Mommsen.
1208 Leopoldus VII cruce signatus erat. De p.xilsqq. Ubi Pericles est Apollouius Tyrius.
verbo acceperat pro guttwerat usurpato cf. Matth.

XXVI, 52: Omnes qui acceperint gladium, l^) tres lapide» — requieuiste] GfRxirchAr-

gladio peribunt. ^"'" P" 25 U. 6. V. Matth. XV. 21. Marc

VII 24

21) ex muro defendunt] a muro arcent. Nisi

forte legendum: insultum navium m murum, 25; ut ante tactum est] sect 2.

165

cinxisset^ si guauem dulcedinem ortorum^ qui iuxta muros sunt; sua amaritudine non ab-
horreret. Libanus enim supra ciuitatem extenditur, qui^ dum in suis cedris, quas eciam 8
Cantica commendant ^^)^ lasciuit^ aquam dulcem et limpidissimam ad irrigandum ortos
in pede suo iuxta muros pulchre elaboratos in admirabili quantitate transmittit. In me- 9
dio enim illorum habetur ille fons^'), de quo dictum est per typum in Canticis ^^): ,,-Pofw
ortorum^ puteus aquarum uiuentium, que Jluunt impetu de Libano.** Et uere impetu, quia intra 10
iactum teli nouem molendina ad commodum ipsius ciuitatis propellit. Super quem nos 11
uesperas et ipsam antiphonam Fons ortorum^^) decantauimus. Huic tamen fonti, ut in- 12
fra^^) patebit, Tripolis ciuitas contradicit Hec ciuitas multos habet inhabitatores , qui- 13
bus rex de Acon dominatur. Et est in ea diues archiepiscopatus. Ipsa distat ab Acon ||
paruam dietam.

in. Abhinc procedentes transiuimus Sarfente^^)^ quam nos Sareptam uocamus. 1
Et quia alia habetur Sarepta in ludea, ut post scietis^^), ad differenciam illius secun- 2
dum») librum Regum^^) dictum est ad Heliam Thesbitem: Surge et uade in Sareptam Si-

o

(loniorum. Hec enim est illa. Et est ciuitas parua, non bene^) munita, iuxta mare iacenS; ^
in mediis finibus Tyri et Sidonis ; cui eciam nostri dominantur. Extra muros illius He- 5
lias, uidens uiduam [duo] ligna^^) colligentem, petiit ab ea aliquid, quod manducaret;
quam cum ex ipsius professione pauperem intelligeret, ditauit oleo et farina^^). Ob 6
cuius rei memoriam ecclesiuncula in eo loco, in quo mulier loquebatur, est edificata^*),
in qua hodie sua apparent uestigia. Hec ciuitas distat a Tyro quatuor milia gallicana. 7

IV. Inde uenimus Saget ^^), quara euangelia Sidonem appellant. Que licet nunc 1
temporis inter suas coetaneas ciuitates ferme sit minima, tamen in Sacra Scriptura non
est minime recitata. Paucos iam habet habitatores, quibus nostri — proh dolor ! — ini- 3
mici dominantur, aliquantulos reditus nostris pro pace seruanda soluentes ; muri etenim
et munitiones ciuitatis sunt destructe. Plurimos ortos et fertilissimos habet fines, qui ni- 4
mirum, ut credo, a creatore suo et datore totius boni toties superambulante de rore celi
et de pinguetudine terre abundanciam sibi attraxerunt. Forsitan et ipsa ciuitas, que 5
nunc sedens in tristicia dolet , et non est, qui consoletur eam, aliquid sibi attraxisset,
si saltem euni, quem corporaliter se uisitantem recepit, et rcceptum pectoris hospicio et
fide receptum caste conseruasset. luxta illam pugnauit aliquando Lippoldus senior, dux 6

a) illiiis dictum est secundo libro Regum £d. — b) non bene munita B. non muUum £d.

26) Cantica commendant] V, 15. 32) ut post scietis] II, 2. 6.

27) ille fons] Est recens Ras el-'Ain, de quo 33) secundum librum Jtegum] Cf. infra II.
V. Robinson III. 659 sqq. 12. 4. Nihil igitur mutandam. Vid. III (I) Reg.

28) in Canticis] IV. 15. Et v. Robinson XVII, 9 e Vulg.

in. 663. 34) [duo] ligna] Voc. duo in ipsis Bibliis HI

29) antiphonam fons ortorum] Vid. M. Lu- B,Q^, XVII. 10 non legitui:, et absurdum est;
deci vcsperale et matutinale P. II de sanctis quare uncis inclusimus.

p. 243. 35) oleo et farina] V. IH (I) B.^^. XVH,

30) ut infra] I. 8. 13. . 10—16.

31) Sarfente] Quae quum Wilbrando auctore 36) ecclesiuncula — edificata] V. Robinson
„iuxta mare^' sita sit, est quidem antiqua Sarepta III. 691 sq. ; est rec. Weli el-Khudr, sepulcrum
s. Zarpath Bibliorum, sed non est recens Su- Georgii.

rafend s. Sarafend, a qua dimidio borae abest. 37) Saget] Crucesignatorum temporibus Sa-

Cf. Burchardum p. 26 II. 9. Robinson III. 692. gitta dicebatur. V. Robinson IH. 702 not. 4.

166

7 Austric^^). cum inimicis ccclesie^ et deuictos captiuauit et occidit. Ubi eciam tunc no-
stri graciam et fertilitatem predictis finibus collatam in multis spoliis — Deo gracias ^) ! —

8 senserunt et gratanter acceperunt. De quibus quondam egressa est mulier chananea,

9 clanians: ^yFili Dauid!^*' ^**) Uec distat a Sarepta duo milta, a Tyro sex.

J V. Procedentes ab illa transiuimus flumen amoris *<*) et quoddam casale bonum

Slaudie^^) uocatimi, de quo natus cst dux HospineP^) uocatus^ uir bellicosus, de quo
multa uirilia facta legimtur, et, ut quidam uolunt, maximus ille poetarum Uirgilius *'),
qui postmodum in "Longobardiam et Apuliam transfretauit, et peruenimus Baruth**), quam

2 Latini Berytum appellabaut. IIcc est ciuitas admodum magna, super mare sita, fines

3 habens amenissimos. Cuius muros Sarraccni, nimio timore nostrorum perculsi et ad fu-
gam se disponcntes, destruxerunt , in castrum ipsius ciuitatis, quod fortissimum est et
tunc erat, ad defensam se recipientes; superueniente autem pie memorie Conrado**) can-
cellario cum omni exercitu Alemannorum illos filios iniquitatis tantus timor inuasit, ut,
furorem teutonicum fugientes, castrimi cum omnibus suis contentis nostris post tergum

4 relinquerent illesum^^). Quod nunc a quodam lohanne"*'')? uiro ualde christiano et stre-
g nuo, possidetur. Et, ut tactum est*'), castrum fortissimum cst. Ex ima enim parte

munitur mari et alte rupis precipicio, ex alia autem parto ambitur quadam fossa murata
et adeo profunda, ut in ea plurcs captiuos tanquam in alto carcere uideremus detrusos.

7 Hanc fossam prospiciunt duo muri fortcs, in quibus contra machinarum insultus erigun-
tur turres ualidissime, cum quarum iuncturis lapides magni ferreis uinculis et duris am-

8 plexibus interncctuntur ^*). In una illarum, que de nouo construitur, uidimus quoddam

a) Deo gratias B. Dei gracia Ed. — b) Corando BEid.

38) Lippoldus senior^ dux Austrie] Leopol- Vergiliy quem nunc dicunt pbilologi elcgantio-

dns VI annis 1190 ct 91 in terra saucta fuit; res, vatis et magi, biographi Wilbrando nostro?

sed pugnae prope Sidonem factac no Wilkeuius Qnae h. 1. leguntur, nusquam alibi exstare vi-

quidem mentioncm facit. dentur.

39) //i Dauid!^^] V. Matth. XV. 22. 44) Saruth] ^^^ Bcrftt nunc pronunciant

40) flumen anioris] Ex gracco Taftvpag, /ta- Arabes.

aovuagAvhh^sNahred'Dam^r,¥vvjif^QS9\\ifleuve ,, ^^ , .„ . ^ 1 5 ^*

\, „ . . ^ o .^ 4^ Conrado — dlesum] Conradus de Quer-

cfajrtOMr taciebant. • iin* 00 • u-u i

,.„,,.,,, ., , .j .. fordia, aniHS 1194 — 98 episcopus hildeshemien-

41 i SUnidie] (Juaentur, nuem locum vident . .«.^«> . , f. 1. . ..

_.,, ' , .,., i., , ,., ,, ,, 818, anno 1202 cpiscopus horbipolitanus sicaru

W ilbrandus ; viditnc recens Klian Khulda r an .. ^ v , .

„ ,, .,. .. ,. , ..... i> 1. manu pcrut. (Juae hic narrantur, anno 1197

Helduam itinerarn hierosolymitani .*' Kobmson ,* ' , , „ ,. v , «r.n

.^^ 1 .,1. 1 VI 1 ^*^ T .. i^. gesta, leguntur (sed paullo aliter; apud W ilken

Neuere bibhsche rorschungen p. 42 dicit: Dicse ° ^, ^ r^n r^^ ^^ ,v -t

^ „ I , • . j 1» / ^ . 11 V. 35 sqq. Cf. E, F. Mooyer Onomastikon

Stelle war wohl emst dcr Kuheort emes odlen ,. ,.^* . ^. -r^ ^.,

^ , , , , ,. . , ,^, , hierarchiae germanicao p. 48 et 125. Et Wil-

Greschlechts. Uui sarcophagos prope Khan , tt *> . . ««

„, , , ^ ^ r o 1 I ^gjj Y 20 sq. not. 38.

Khulda exstantes commcmorat. ^

42) dux Ilospinel] Haud scio, utnim Hospi- ^^^ « ^*'^^«"* Johanne] Anno 1231 lohan-
nel fuerit aliquis ex baronibus regni hiqrosoly- "®« *^^ ^^^^^" ^^>'^i ^«"^'"^» «^»^' ^'<^- ^^^^ken
mitani, an celeberrimus illo Haimonides Rai- ^* ^^^'

naldus de Albo Spino sivo de Alba Spina, 47) ut tactum est] soctione tertia.

Tassonis Kinaldo, Francogallorum Keinaut d*- 48) cum quaruni — internectuntur] Cf. quae

Aubepine. Qui si est, Hospinel est adiectivum leguntur ap. Vitruv. V. 12: „Deinde tunc qua-

albospinalis. Cf. Graessc Sagenkrcise p. 271 sq. drato saxo murus ducatur iunctiuis quam lon-

et Bibliothecam socictatis literariae stuttgarden- gissimis, uti maximo mcdii lapides coagmentis

sis vol. 07 p. 507 sq. contineantur." — Vitruvii ^coaginenta^'^ Wil-

43) Uirgilius — transfretauit] Utentume brandi vincula sunt et amplexus, ^^luncturae^^

167

palacium ornatissimum j quod pro mea insufficiencia breuiter describo uobis. Funditus 9
est forte^ bene situm, ex una parte mare et naues illic discurrenteS; ex altero latere
prata^ pomaria et loca amenissima prospiciens. Pauimentum habet subtiie marmorcum^ 10
simidans aquam ieui uento agitatam^ ita ut^ qui super illud incessorit; uadare putetur^
cum tamen arene illic depicte smnma uestigia non impresserit. Parietes uero domus 11
marmoreis tabiUiS; que sui operis subtilitate diuersas cortinas illic mentiuiitur, undique
conteguntur. Cuius testudo adeo proprie a^rio colore depingitur, ut illic nubes discur- 12
rerC; illic Zephyrus flare et illic soi annum et menses; dies et hebdomadas, horas et
momenta suo motu in zodiaco uideatur distinguere. In quibus omnibus Suriani; Sarra- 13
ceni et Greci in magistralibus suis artibus quadam delectabili operis altercatioue gio-
nantur. In medio uero palacii loco centri est quedam cisterna diuersissimo marmore 14
constemata^); in qua ipsum marmor ex diuersi^) coloris tabulis compactum et tamen
ductum pollicem non offendens innumerabiles florum ostentat uarietates^ quas cum oculi
uidentium distinguere laborant^ disgregantur et illuduntur. In cuius medio quidam draco, 15
qui animalibus illic depictis inhiare uidetur; crystallinum quendam fontem parturit et in
abundanti qualitate profundit^ ita ut alto desiliens aerem, quem fenestre pulchro ordine
ex omni latere subministrant; tempore caloris humectet et frigidet. Ipsa eciam aqua, ex i6
omni parte cisterne perstrepens et in subtilissimos poros se recipiens, somnum suis do-
minis assidentibus blando murmure inducit; cui omnibus diebus meis libenter assiderem.

Ipsa uero ciuitas, que huic castro adiacet, pauperem habet episcopatum et clerum 17
ualde religiosum. Extra muros illius monstratur sepulchriun Sthonis et lude^^). In quo |g
loco aliquando erat claustrum diues in honore illorum'^) constructum; quod ipsi infideles
penitus diuulserunt ; pro quo facto nostri eorum oratorio sui Mahometi^) condignam red-
diderunt talionem.

In hac ciiutate primo uidimus poma Adami, et post sensimus canalem, de quo 20
excoquitur zuccarum. Item in hac aliquando eicon Domini a ludeis crucifixi effudit 21
sanguinem et aquam ^^). Hec ciuitas distat a Sidone scx milia gallicana. 22

VI. Inde post requiem duorum dierum uenimus Gibeleth^^), quam episcopus loci 1

illins Biblionem appellabat, asserens Biblia in ea primo hebraico stylo fuisse compilata^^).

Hec est ciuitas parua, habens turrim quandam amplam ct munitissimam , imicum sue 2

defensionis solacium, in qua Sarraceni; cum ipsam auellere laborarent, multos sudores

sepius perdiderunt et expensas, qui tamen omnem^^ munitioneme) ipsius ciuitatis de-

struxerunt. Portum habet paruis nauibus satis commodum, raro frequentatum, quia 3

eius tanquam

^pauperis est uumerare pecus') ^*),

a) constemata B. constrata Ed. Sed hoc est correctoris, non editoris. — b) diuersis B Ed. Quod
correximus, — c) tUorum B. ipsorum Ed. — d) suis Afahometis B. sui Mahometis Ed. — e) B et
Ed. pr. omittunt voc. munitionem habentes: qui tamen omnem ipsius ciuitatis destruxerunt, —
f ) Versum non distinxit neque B, neque Ed.

utriusque sunt turrium partes infimae, lapidibus 51) Gibeleth] Burchardus p. 27 scribit Si-

transversis cum muro ipso coniunctae. bleth.

,^. ,.,iT .. .. 52) Biblionem — covwilata] Derivatio no-

49) Simoms et lude] Locus notatione, ut vi- . . , i t» i i i i^ . Tk.i_i.

- \, .«.. .Ti .1 mims absurda. Burchardus habet Bibhum.

detur, dignus, quia bimonis et ludae apostolo- ^^. i xr i ... • ^

, ... , , . . 1 . 53) omnem] Vocab. munittonem e comectura

rum sepulcra alus vulgo locis esse traduntur.

^ mseruimus.

50) eicon — aquam] Cf. Burchardum p. 27 54) pauperis — pecus] V. Ovid. Met. XHI,
in. 13 et Bobinson lU. 727. 824.

168

4 In ea dominatur quidam Francigena, Guido^^) nominC; et, ut iam tetigi^^), in ea

5 est sedes episcopaliB^ licet paupercula. Hec ciuitas distat a Beryto octo miiiaria parua.

1 Vn. Eadem noctC; que semper a me nigro lapide computabitur, processimus
Boterim^''), quod est castellum bonum a nostris possessum, et transiuimus iV«;5fn *®), cuius
situm et munitiones diligentius considerassem, si quedam ualidissima tempestas^ que nos

2 miseros illic inuasit et quassauit, omnes sensus meos non impediuisset. Quantum uero
territi procellis permittentibus considerarc potuimus, hec est ciuitas admodum pania,
bene munita^ surianos fouens inhabitatores, nostris subdita et tributaria; cuius fines sunt

3 fertilissimi, optima et multum commendata uina afi^erentes. Hec distat a Biblione^) qua-
tuor milia.

1 Vni. Illa propter impellentem tempestatem breuiter relicta Tripolin applicuimus
que nos desperatos et quasi naufragos non sine multorum spectaculo, nostrum nanfra-

2 gium exspectantium, recepit ct refecit resolutos. Ilec est ciuitas ualde diues, plurimos
habens inhabitatores, Christianos, ludeos et Sarracenos, quibus omnibus comes, uir no-.

3 stre fidei, sicut toti illi terre dominatur. Ipsa uero ciuitas in omni sua dispositione Tyro
simillima fere undique mari cingitur et munitur ; sed ipsa natura, suis naturatis ^^ com-

4 moda, pratum quoddam amenura et fertiles ortos iuteriecit. Circa quem locum ipsa
munitur duobus muris ualidis et turritis, duas fossas largas et profundas inter se ca-
pientibus, (|Uorum portas et iutroitus speciales quondam sinuose*^®) barbacane intricant
et obseruant.

5 £t nota, quod Libanus , qui illic, ut uolunt, altissimus est, directe ipsi ciuitati

6 suspenditur, ita ut large ad uuum campmn distet. Inter quem et ciuitatem iacet qui-

7 dam monticulus, qui hodie Mompellerin^'^), id est mons peregrinoruni, appollatur. In
quo coraes sancti Egidii, uir bcUicosus, et alii peregrini castnmi quoddam edificaue-
runt^^N et p^r illud filios iniquitatis, nostros iuimicos, qui tunc Tripolin manu tenebant,

8 multis annis sicut uiri laboribus infracti obsederunt. Quorum constanciam nimiam Sar-
raceni admirantes et timentes a manibus**) eorum liberari desiderabant ; auxilium Sol-

^ dani et suorum inuocabant. Qui raaximo exercitu apparato literas consolatorias ipsis

10 per colurabam mmciara raore illius terre reraiserunt. Quani nostri casu comprehenden-
tes (si eciara uere casus dici possit, quod ex diuina prouidencia sic accidit), literis et

11 secretis illorura perspectis alias sub noniiue Soldaui illi alligauerunt. Que sic dimissa
suis dorainis quasi in arca inclusis exspectantibus pro ramo literas, pro consolatione

J2 desolatiouem reportauit. Qui niniio tiniore uite perterriti uel attoniti et huiusmodi diui-
nura doluni ignorantes ipsara ciuitatora nostris — Deo gracias ! — illesam reddiderunt,

13 saluis suis personis per conditionem preordinatara recedentes. Que nunc in eis, que
nostre fidei sunt , uigens et exultans fontem se ortorvm , puteum se aqjtarum uinentinm, que

a) ViUone B. Villione Ed. — b) B et Ed. pr. habent meinbris.

55) Guido] Aliquis ex baronibus regni hie- lobannis Scoti ErigeDao. Cf. H, Ritter Ge-
rosoljmitani fuisse videtur, alioquin ignotus. schichte der cbristlicben Philosophie III. 215 sqq.

56) nt iam tetigi] capitis initio. 60) quondnm sinuose] Fortasse qnedam scri-

57) Boterim] rec. el-Batriin, ant. Botrys. bendum est.

58) Aefjin] V. Burchardum p. 27 not. 80. 6\) AfotnpelUriin] Cf Ritter XVII(l). 602 sqq.

59) natura suis naturatis] i. e. generatis. 62) comes sancti Egidii — edificauerunt]
Sic et infra I. 16. 8 loquitur ox philosopbia Unde nomen arab. Hosn Sandschil.

160

fluunt impetu de Libano^ gloriatur, multa super eo pro se contra*) Tyrum, sicut supra®^)
tetigi, allegans; cui ®*) tamen sufficeret^'^), quod prope suis finibus in pede Libani oriun-
tur duo fontes, lor et Dan, qui in unimi confluentes lordanem constituunt. Ex predictis 14
scire potestis, quod Libanus est mons altus et longus, qui usque ultra Tyrum protendi-
tur. Item in summo illius supra Tripolin monstrantur quidam sarcophagi, iu quibus 15
Noe et filii sui '^*^) dicuntur requiescere, quia, ut eciam uolunt, arca Noe in illo loco fuit
edificata. In hac ciuitate est diues episcopatus, curiam habens amenissimam, de qua 16
uobis^') multa scriberem, si prolixitatem non timerem. Hec ciuitas distat a Neffin duo 17
milia, que nobis in tempestate uidebantur longissima, quia ut^^) fortiter desideranti
animo nihil satis festinatur.

IX. Aliquot igitur diebus recreati et in equis procedentes transiuimus Culicath et 1
Manacusine^)^^), que sunt duo castella a Sarracenis destructa. luxta que vidimus agros 2
plenos feniculo et fructibus bnam afferentibus, quam nos lanam arborum uocamus.

Et reliquimus ad dexteram Crac'^^), quod et castrum hospitalariorimi *^) maximum 3
et fortissimiun, Sarracenis summe damnosum. De cuius situ et munitionibus, cuin ipsum 4
non uiderira, scribere non presumo; sed, quod dictu mirabile est, tempore pacis a duo-
bus milibus pugnatorum solet custodiri; quod hospitalarii sub magno asserunt iuramento.

Ad eandem manum ^) uidimus Casteblans " *) , quod est castrum bonum et forte, si- 5
tum in montanis et in terminis®) Antiqui de la Montagne, qui cultellis principes consue-
uit nostros per nuncios occidere ^). Dc cuius uita et paradiso , quam sibi parauit , satis 6
audiuistis, undc ea tanquam nota pertranseo. Hoc castellum est sue terre ''^) ualde no- 7
ciuum. Quod a templariis est possessum et custoditum. 8

X. Inde uenimus Tortost'^). Hec est ciuitas parua, non multum munita, super ^

mare sita, in capite habens castrum fortissimum, optimo muro et undecim turribus sicut

imdecim preciosis lapidibus coronatimi**) '^). Nec niirum, si duodecima") turris (d sub- 3

trahatur, cum illa turris, quam rex Francie ^'0 ad subsidium terre edificauit, sua pulchra

fortitudine suppleat illius defectum. Hoc castrum a templariis, quia ipsorum est, optime 4

custoditur. Ciuitatem uero istius Latini taradensem ''^) appelhint. Et est in ea ecclesia ^

a) circa B Ed. Quod correximus. — b) Manaaisi B. Manacusine Ed. — c) hospitum B Ed. Hospi-
taUtriorum e coniectura dedimus. — d) ad eandem maynum vidimus B £d. Alnnum e coniectura
scripsimus. — e) situm in montanis et in castiblans termiuis antiqui B. situm in montanis et in
terminis Antiqui Ed. — f) qui cidtellis principes consueuit nostros B. qui cultellis Principes
nostros per nuntios occidere consueuit Ed. — g) comutum B. ornatum Ed. — h) duodena B.

63) sicut supra] I. 2. 12. Quum llumen 69) Culivat et Manacusine] Loci ignoti.
Kas el-'Ain, quod medio aevo pro foute horto- 70) Crac] Cf. Burchard. p. 29 n. 95.

rum babebatur , prope l^^Tum sit, erraverunt et 71) Casteb/ans s. Casiiblans si est rec. Sa-

Tripolitani, et Burchardus de Monte Sion. Vid. fitah, quae est albis constructa lapidibus, le-

Robinson lU. 659 — 664. gendum erit Castelblans, cbAteau blanc. V. Ro-

64) cui\ Tyro. binson N. F. 739.

65) ^rtmcn «M/jf?ccref ] Tripolitanorum ex mente 72) sue terre] i. e. terrae Antiqui de la Mon-
loquitur scriptor, Tyrios monentium, contenti tague.

sint lordane prope fines suos orto. 73) Tortost] Tartus, Tortosa, ant. Antaradus.

66) Aoe et filii su{] Alii aliis locis haec se- 74) coronatum] Sic legendum. Cf. L 1. 2;
pulcra monstiaut. V. Ritter XVII (1). 195. I. 14. 5.

Robinson III. 206. 75; rex Franciae] aut Philippus II Augu-

67) uobis] canonicis biideshemensibus. Cf. stus, aut Ludovicus VII, de quo v. Wilken
prol. 2 n. 1. in. 230.

68) ut] tamquam. 76) taradensem] autaradensem.

22

170

parua maxime ueueratiouit$; quam beatus Petrus et Paulus'^); cum Antiochiam propera-
rent; ex angelica adiiionitione propriis manibus ex*) incultis lapidibus sancte Marie tunc
primo couiposuerunt; ac si dicereut:

„Flebile principium melior fortuna sequetur''*').
7 Hec erat prinia ecclesia, que in honore**) domine nostre aemperque uirginis Marie

9 fuit ediiicata et dedicata. Kt cst iu ea hodie sedes episcopalis. Ubi domina nostra, Dei
genitrix, semper uirgo Maria eciam ipsis iutidelibus Sarracenis multa prestat beneficia.
^^ Hec ciuitas distat a Tripoli dietam.

1 XI. Hinc proccdeutes transiuimus castellum quoddam''^;, cuius dominum Solda-
nus de Halaph "-0 pro fide nostra decollauit, et in altum scandontes ascendimus Mar'
gnth"'^), quod est castruui ampluni et fortissimum, duplici muro munitum, multas in se
turrcs ostentaus, que pocius ad susteutationem celi, quam ad defensam proficere uiden-

2 tur. Mous euiui, iu quo situm est castrum, altissimus est, ita ut ipse tanquam Atlas hu-

3 meris suis celum susteutet. Qui iu pedo latissimus et paulatim in altum conscendens

4 annuatiui large quhigenta plaustra*^^; comdatis "**) nouem*^) suis dominis ministrat. Quod
iuimici suis laboribus, quaumis sepe atteutauerint, impedire uon possunt.

5 Hoc castruui est hospitalariorum*'), et est maximum totius terre illius solacium.
^ Opponitur enim fortibus et midtis castris Antiqui de Moutauis et Soldani de Halaph,

quorum tyrauuidem et insultus iu tautum refreuauit, ut ab eis pro pace seruanda singu-

7 lis anuis in ualore duo millia iuarcarum recipiat. Et quia cauetur, quod accidere potest^
ne aliqua traditio superueuiat, siugulis noctibus per quatuor milites, tratres hospitalis, et

8 per alios uigiuti octo uigiles custoditur. Hospitalarii euini tempore pacis preter alios
ciues castri millc personas susteutant , ita ut eis iu omui couimodo et habendo prouide-
rint quinque annis in necessariis castri "*'*;.

10 In pcde illius uioutis sita est quedam ciuitas, Ualenie^^) nuncupata. Que cum

aliquaudo, sicut^) apparet, fuerit maxima, per diuinam uindictam modo est destructa et

j2 desolata Cuius sedes episcopalis in castruiu Margath est trauslata. Et quia propter
timorem Sarraccnorum per terram et in equis procedere non audebamus, naui et mari,
licet inuiti, nos coumiisimus, ac trausiuimus Gibel^'% quod castrmu bonum, habens ciui-

13 tateui paruaui, sed nmltum umuitaui, uostris ualdo iuiuiicam. Cuius domiuus et posses-
sor filiau) Soldaui dc Halaph sibi duxit iu uxorcm, ut cx illis duobus extremis turpitu-
dinis uascatur t<Tcium, utrumque extreuiorum sua turpitudiuc excedens, et illi duo filii

14 Mahometi ucl Mamiuoue*^) producaut cx sc septem spiritus nequiores. Hec ciuitas distat
a Margath quatuor milia.

a) et inc. hip. B. cj: inc lap. Ed. — b) Versum non secrevit neque B., ueque Ed. — c) in \ionorem
Ed. iu honortf B, — d) plaustra qttam clati nouctn B. plavstra cof/ulatt novem Ed. — e) hospitalio-
rtt7n Ed. — f ; ut Ed. sicut B. — g) Mammorum B Ed. 8ed cf. Matth. 6, 24; Luc. 16, 9. 1 J. 13. e Vulg.

77) Petrus et raulus] Cf. Kitter XVII (l). 81) quingenta plaustra] D foeni vebes.

863. 82) comdatifi] ,,Gomdatum'* est locus culturae

1 S) iastellnm quotidam] Fort9,ssis^axtLc\ea.mj patulus, vemac. Alm. Comdatt^ e coniectura

rec. Marakia, Merakije. V. Ritter XVH (1). scripsimus.

884 sqq. 83) quinque — castrt] Locus obscurus.

79) Ilalaph] Sultanus Alepi erat Malek 84) Ualenie] Ualauia apud Burchardum p. 30

ad-Daher v. Wilken VL 71. u. 111.

SO; Miiryath] rec. Markub, Merkab. V. Rit- 85) Oibel] rec. Dschebili, Dschebleh, ant. ^

ter XVII (l;. 881 sqq. Gabala. V. Kitter XVII (1). 892 aqq.

171

Xn. Inde transiuimus 8ahaim^% caBtrum Soldani^ et iuxta illam Lisam^'^). Que ^
est ciuitas fortis^ bono muro et midtis turribus munita^ portum habens ualde bonum,
nostris summe damnosimi; qui, dum in mari tempestate quassantur^ timore mortis in-
ducti; confugiunt illuc et captiuantur; et sic illi miseri — proh dolor! — cum Scyllam
effugere laborant^ incidunt in Charybdin. Hec est illa^ que in nostris libris Laodicea 3
appellatur. Que nunc temporis ^in arcum prauum conuersa^*''^^) illud amenum et quon- 4
dam securum iter de [Hacon]*) '^^) usque in Antiochiam sua crudeKtate interrupit. Que 5
eciam maiorem seuiciam in nostros exerceret, si illa nostra Margath non oppugnaret,
a qua distat sex milia gallicana.

Xni. Inde transiuimus quoddam casale bonum, Gloriet ^^) appellatum, et quosdam i
fines ad montana a Turcis^^ inhabitata. Isti sunt homines siluestres, habitu et mori- 2
bus Boideuinis ^), quos nos uocamuS; Arabibus similes, non habitantes sub tectis, fundas
tantum pro armis habentes. Et sic multo labore intrauimus portum sinuosum Antiochie, 3
quem Franci gulphum Antiochie ^'^) appellant. In quo*^) uidimus quoddam antrum summe 4
horribile, quod tanto magis abhorruimus, quanto ibi maiorem fetorem*'^) senseramus. Et 5
dicit uulgus beatum Petrum illuC^) diabolum catenatum detrusisse. Et nota, quod An- 6
tiochia distat a mari quinque milia, et tantum abest®) portus ab ea denominatus, cum
naues propius accedere non possint.

XIV. Nunc tandem, hoc est in nocte Cecilie^^), in qua eciam uidimus eclipsin 1
diutissime durantem ^*) , ad desideratam uenimus Antiochiam. Que ciuitas bona est et 2
firma, ipsi Rome in sanctitate uix secunda. Que in uno suo latere munitur duobus mu- 3
lis turritis et quodam flumine admodum magno, quod suis ciuibus raolendinorum prestat
beneficia. Et illius flnminis impetuis letificat ciuitatem Dei ^^). Ex altero sui latere munitur ^
precipicio magno et muro bono, multis turribus gcometrica distancia coronato. Ipsa 6
uero ciuitas adeo ampla est, ut, qui eam pererrauorit , puluerulentos habens pedes totam
terram peragrauisse^) ''^) putetur.

a) Hacon B. Acon Ed. — b) hoideuoinis B. heUuinis Ed. — e) Et B et Edit. pr. habeiit in (juihus
No8 qno e conicctara scripsimus. — d) illac B. illic Ed. — e) tuntnm B. tainen Ed. Abest e con-
iectura scripsimus. — f) Mt qui eam peragrauerit — totam erravisse 2>uie4ur B Ed.

86) Sahaim] rec. Sebjuii. V. Ritter XVH aquae interius siccatum, dc quo v. Ritter XVH
(l). 907. (2). 1244.

87) Lisam] Laodiceam nunc arabice Ladi- 94) ^^ ^^^.^^ Cecilie] Dies 22. m. Nov. a
kijah sonarc testatur TiscbendodT: Aus dem beil. aancta Caecilia nomen babet , et eodem die
Laude p. 324 nota. Alias nominis formas vid. y^q^^ ,ioctis prima anno 1211 erat perfecta so-
ap. Ritterum XVII (1). 922 sqq. 153 defectio. V. Art de V(5rifier les dates. Paris.

88) m flfrrwm/;r. conwer^a] Psalm. LXXVIII, 1770 paff 75

57

* «^v r^r ,1 ,^ * 95) (lintissime (furantem] Duravit ab borae

89) [Ilacon]] lorma corrupta, orta ex Acon ^t • . vnrr j i. t • ^

. " ^ XI mmuta XLVI usque ad horae I mmutam

perperama8p.rato^ XXXIV ; quod (?«or<,» iiumlkm V. D. , astro-

90) Olonet] Est sive rec. Metnta Burdsch, . . ^ . *^ • -^ ^ .•

* . ^. . nomi, qui mecum haec communica vit , sententia

sive alterutra arcmm nunc dirutarum m pro- . i.\. . j. . . . j 1

.. „ ^, . ^ ^ lure dmtissime dici potest, quuin duarum bora-

montonis Ibn Hant et Tasera sitarum. . ,. . n j ^

r^ . 1 /-,/» r». xr-rr^r ,^n ..^^ Tum spatmm echpsis nulla excedat.

91) a Tunxs] Cf. Ritter XVII (2). 1105 et ^ ^

j^Qg 96) ciuitatem Dei] V. Psalm. XLVI, 5.

92) gulphum Antiochie] Est veterum Seleu- 97) pererrauerit — peragrauisse] Verba
cia. V. Ritter XVII (2). 1243 sqq. b. 1. sicuti eodem modo infra II, 3. 1. inter se

93) fetorem] Wilbrandus vidit receptaculum permutata suo quodque loco reposuimus.

22*

172

7 £t habet intra'^) muros tres montes magnos et asperrimoS; quorum medius adco

S altus est^ ut suo cacuuiinc nubibus innitens cursum planetarum putetur impedire. Quemb),
ut putO; ij^sa natura suis usibus preparauerat^ ut^ dum sabbato ager a laboribus requie-
sceret, illic per amenissima loca, que circumiacenf^) , reficeretur <*) et ab alto prospi-
9 ciens defectuni sui uaturati ^*») consideraret ac repararet. Que sue Antiochie ipsum mon-
tem uberrimos fontes niandauit profundere et parturire, in tantum, ut per omnia pomeria®)
et ortos, qui illic sine nuincro habentur, aqua dulcis ct bona largissime diffundatur, quam
eciam ipsi ciues per subterraneas et miuusculas uenas in niudium suorum hospiciorum

10 et ad ipsa pcnetralia deduxerunt. Et nota, quod domus et palacia Antiochie foris iu-

11 team monstrant apparenciam, et intra^) aurea et delectabili uigent existencia. Quic^),
ut tetigi ^^); in ortis uarios fructus afferentibus et in aquis salientibus maxime gloriantur

12 et solent lasciuire. Ipsa eciam ciuitas diuites et plurimos habet inhabitatores : Francos
et Surianos, Grecos et ludeos, Hormenos et Sarracenos; quibus omnibus Franci domi-
nantur, et quilibet eorum suas leges ol)seruant.

13 In niedio ipsius est ecclesia sumnie ornata, in qua olim beatus Petrus sicut pa-

14 triarcha presidebat. Ubi et hodie patriarcha solet presidere et sue Asie, que sibi sub-

15 iicitur, imperaro. Unde in consistorio ^^") ipsius isti uersus aureis literis sunt inscripti:

Sit procul hiuc lezi*";*"^), thronus hic sit iuris et aequi;
Tercia pars mundi iure tcnetur ei.

^6 In hac ecclesia monstratur catliedra beati Petri et carcer, in quo eeiam uinculatus

17 tenebatur. Ulic eciam reqiuescit in marmoreo sarcophago caro pie memorie Frederici
Imperatoris *"-).

18 Item non longe ab ilhi est quedam ecclesia tota rotuuda, supra modum ornata, in
qua habetur imago doniine nostre , genitricis Dei, semper uirginis Marie. Que tante

19 sanctitatis est, ut pluuiaui prestet dum niouetur. Quam Greci, sicut ipsam ecclesiam,
in magno et laudando tiniore obseruant.

20 Itcni in luio montium, sicutO supra dixi, est cenobium monachorum tliues, in ho-
nore*'; sancti Pauli fundatum, iu quo monstratur parua crypta aiu^eis picturis non plu-
rinium, sed ut') decct*"^) ornata, uel cauerna, in qua sanctus Paulus facta predicatione

a; lafra \\ Kd. Voc. inira e coniectura scripsimus. — b) ifxiam B Ed. iluein e couiectura scripsimus.
--- c- ciraim luteiU H. cimtmiacent Ed. — d) rejiccret B. rc/iccrctnr Ed. — e) ponieria B. patna-
ria Ed. Sed pomeria sunt pomaria. — f ) in/ra B. — g) qiie B Ed. Qui (cives) e coniectura
dedi. — li) leri B. lezi Ed. - i) sicut mpra d. B. dc quv 8. tl. Ed. pr. — k) in fionorem Ed.
— 1) plurimum tticnt dccH B E(i.

9S) ipsa natura — naturnti] Cf. not. 59. bus propriis descendentia in linguis orieutalibas

99) ut tetigi] sect. 9. saepius in •__ termiuari, ut '»'iaT hebracus, do-

lOO^ consiiftorio] palatio. cet Ewald iu Gramm. hebr. c. V § 164.

101; lezi singulari numcro collective dictus 102) Frederici Imperatoris] Friderici I in-

est lezides, lessides^ lecidanus. lecidani dia- testina tantum et cerebrum et carnem An-

bolum adorare feruiitur. C^uos in Syria sedes tiocbiae, ossa Tyri sepulta esse tradunt Kau-

habuisse et cum Eucbitis Bogomiiisque de non- merus Uohenstaufen II. 437, Wilken IV. 143.

nullis eadem sensisse et docuisse refert AeAn- 103) sed ut decet] Sic scribeudum videba-

der in n'li<;:ionis christianae historia universali tur, quum sectione 18 ecclesiam supra modum

edit. II r t. II. (»31. not. Adiectiva a nomini- ornatam commemorarit ; sir in sed mutavimus.

173

in uilla solebat requiescere et epistolaB scribere. £t habetur in pulchra ueneratione. 21
Ante cuius fores sepulti sunt nobilcs isti: 22

Burckardus, magdeburgensis burgrauius ^®^),
Ogerus iuuenis, comes de Woldemborg *®^),

Wilhrandus, comes de Halremunt*) ^^^), auuncidus Wilbrandi de Oldenborg,
qui hunc libellum conscripsit.

Quorum anime requiescant in pace. Amen. 23

In pede Ulius montis est ecciesia super mansionem beati Luce euangcliste edificata. 24

In medio uero monte, de cuius altitudine uobis ^*^') scripsi, est castrum in medio 25
edificatum. Sub cuius pede uidimus clusam, in qua beata Maria Magdalena egit per 26
tempus penitenciam, et, sicut ipsa animo celestia concupiuit, ita et tunc corpore terrena
transcendit. luxta illam eciam est parua capellula, e qua beata Margarita, cum ad mar- 27
tyrium duceretur, fuit extracta. Ad pedes illius in descensu montis uidimus ecclesiam 28
super mansionem sancti lohannis Chrysostomi editicatam.

In tercio monte, qui reliquis inferior, est ecclesia ad honorem beate Barbare edi- 29
ficata, que, ut dicunt, ipsa de hac ciuitate fuit oriunda.

Et nota, quia Simon Magus, qui postmodum apostatauit, de Antiochia fuit oriun- 30
dus. Multe uero historie, quas hic dici non oportet, in actibus apostolorum et in uitis 31
sanctorum et in passionibus martyrum de hac Antiochia inueniuntur.

Hic primo vidimus rosas albas totas , rubeas et croceas, et pomum uocatum 32
lesusubeledemus ^^% quod talis est nature. In die Parasceues seminantur sui nuclei, qui 33
processu temporis sui in herbam consurgentes pariunt primo flores albos, qui postmodum
in uiridem, deinde in rulum et ultimo in croceum uariantur colorem. Qui in poma trans- 34
substanciantur , quorum aliquod**) si quis super sua pulchritudine redarguerit, dicens se
pulchriora uidisse, ipsum pomum quasi indignans turgescit et pre indignatione in mi-
nuta dirumpitur *"*). Qaod dictu mirabile est, cum ipsum sit quoddam insensatum; sed 35
quod uidimus, hoc testamur, et testimonium nostrum uerum est.

XV. Ab illa post aliquot dies discessimus uersus Hormcniam *^^). Et reliqui- ^
a) Harlemunt Ed. — b) quormi aliquid B. quorum si aliquis Ed. Aliquod e coniectura scripsimus.

104; Burchardus madeb, burgrauius] Bur- cum fratre suo Ludolpho anno 1191 Antiochiae

chardus, V eius nominis Qucrfordiae dominus, obiit. V. Wilken IV Anbang p. 95.

Magdeburgi burgrgravius, anuo 11S9 Antiochiae 107) uobis] V. not. 1.

diem obiit. Vid. C. Spangenberg Querfurtiscbe 108) lesusubeledemus] Nomen istud depra-

Cbronica p. 269. Et Hieronymi Henninges se- i I " T" i i

j. ^ ^ ... . . ^ , . vatum ortum est ex lesu et arab. ..%U<mJj) (bala-

cundi et tertn regni m quarta monarcbia par- . , ^ , j .

1. ^. . 1 • • * i ir san), balsamum. Lst enim, id quod me docuit

tem aitcraui, contuientem genealogicis tabellis ^ xr

comprehen.us familias Imperatorum p. 104. Cf. 1«»«»'™«» «'«e*^- ^. D., botanicus, Bahamtna

Wilken IV Anhang p. 96. Momordica (Linn. spec. 1453). Quae quum tem-

,..j.x >i . / Ti- I i j. 1 pore pascbali seminaretur, lesu balsamum uoiai'

105) Ogerus tuueniSy comes de lyoldemborg] ^ . '^ . '

Hoyerus II, Hoyeri I filius, vernacule dicitur "*" ^*^'^® poterat.

Graf zum Woldenberge. Vid. /. B. Lauenstein 109) dirumpitur] Pomum s. fructum baba-

historiam diplomaticam episcopatus hildesiensis niinae momordicae aurantiacum a latere dirumpi

p, 59. a Steetzio citati docent A. P, de CandoUe

106) Wilbrandus. comes de Hafremunt] V. Prodromo UI. 311 et V. F. Kosteletzky AllgQm.
stemma Wilbrandi Ubri huius ad calcem. Wil- medizinisch-pharmaceutische Flora II. 727 sq.
brandud II comes de Hahemunt Friderico I 110) Hormeniam] Armeniam minorem s. Ci-
Imperatore duce in terram sanctam profectus liciam.

174

mos ad dexteram terram Soldani et suam ciuitatem Ilalaph et quoddam sunm castellum
3 Haringe ^^^), et uenimus Gastim^^'^). Hoc est castrum quoddam fortissimum; tre». habens

muros circa se fortissimos et turritos , situm in extremis montibus Horraenie; illius terre

introitus et semitas diligenter obseruans; et possidetur a rege iliius terre, scilicet a rege
^ Hormenie. In cuius possessione templarii conqueruntur se spoliari. Ipsum uero directe

et de uicino prospicit Antioehiam, et distat quatuor miiia.

2 XVI. Inde procedentes intraiiimus Hormeniam. Et sciendiun, quod dominus

3 terre illius Leo de Montanis '^^) consueuerat appellari. Quem nostris diebus Henricus,
gloriosus Romanorum Imperator, qui semper rempublicam et romanum imperium augere
iaborauit, regem eonstituit et coronauit ^^^), unde postmodum rcx Hormenie est appeila-

4 tus, et deinceps terram suam a romano' imperio accipere consueuit. Cuius nepotem ^'*)
Otho Imperator ad petitionem Leonis, senioris regis ^^^j, coronauit '^^.

1 XVII. Hec est terra firmissiina; ex una enim parte cingitur niari, ex alia uero
munitur altis uiontanis ut asperrimis, que paucos habent introitus et multum custoditos,

2 ita ut hospcs, si tcrrani intrauerit, absque regia buUa exire non possit. Ipsa uero in

3 medio sui est phuia et ualde fertilis, multa fouens animalia venationi competentia. In
longitudine sui protenditur ad s(;xdecim dietas, in latitudine exceptis montanis ad duas.

4 Et inhabitatur a Francis, Grecis, Surianis, Turcis, Honueuiis et reliquis; tamen ipsi

5 Hornienii dominantur. Qui smit homines ualde religiosi et optinii Christiani, legeAi a
!^ minon; Gregorio sibi traditam obseruantes '*"*;. In fide non errant. Materna lingua re-
b citant psalmos et alia diuina officia. Duos habent calices dum celebrant, unum ad pa-
9 nem, in queni conficiunt, et ununi ad uinuin, ex quo conficiuut. Kuangelia et epistolas

10 recitantes uertunt se ad populum et ad occideutem. Epiphaniam Doniini pre omnibus

1 1 festis agimt celeberrimam , de quo tiuo loco expediemini. Inter pascha et pentecosten

12 sextis feriis noii*) utuntur carniljus, codem modo festum honorantes. Specialem habent

13 papam, quem ipsi sua lingua Kateiroste '*•') appellant. Et sciendum, quod quidani sunt,

a) Particula non librariorum culpa cxcidit in B. et Ed.

111) Harinye] IlariuK V. Ritter XVII (2). filium Alicis, quae erat fifia Kuppini maioris,
1643 sqq. atiuo 1175 rcguuui adepti. Kuppino I succes-

112) Ga»tim] Gaston. Vid. I. L. Gebhardi sit fratcr eius Libo, auno 1198 et rex, et ro-
historisch-gcuoalugischo AbhaiKnungen, partem II maui imperii vasailus tactus. Qui Kuppinum
p. 59. Wilkeu VI. 29 not. 52. (lastiin recens iuniorem, cui avi coronam praeripuerat, sibi suc-
Bagras t?ssc vidctur. \ . Kitter XVII (2;. 160Ssq. ccssorem instituit. Itaque Kuppiuus iunior Kup-

113) Leo de Montanis] Lion des moutagues. piui I uepus erat. Qui si h. 1. Libonis quo-
Moutana, ex ([uo francogallicum montagne, di- que nepos dicitur, hoc minus accurate dictum
cebatur Cilicia montuosa. Eodem modo supra est, ([uum Libo oius avunculus magnus s. pro-
commemoratur Antiquus de Montanis. Verum avunculus fuerit. Krat euim Kuppinus II Li-
regis nomen erat Libo, Livo, arab. Leum s. boui liiius tiiiae fratris. V. Abutpharadsch sy-
Lebon. V. Gebhardi II. 36. Wilkon IV. 130 rische Chrouik, vou Bruns u. Kirsch ttbersetzt,
not. p. 384. — C. Galani historiam Armenam p. 349.

114; HenriruH — reg. conat. et coronauit] — Vincentii Dellov. speculum hist. XXXI. 29.
Anno 119S Hcurici VI iam defuncti iussu Con- 116; Leonis senioris regis] Libo, Stephani

radus, archiepiscopus moguntinus, Libonem I rc- filius, Kuppiui I frater erat
gem Armeniae coronavit V. Wilken V. 54. 117) coronauit] V. not 153.

Gebhardi 11. 51 sq. Aruold. Lubec. V. 5. 118) legem — obseruantea] Gregoriaui.

115) Cnius nepotem] i. o. Kuppinum iuniorem, 119) Katelcoste] Ka&oUni^.

175

qui dicunt istam *2®)Hormemam, in cuius montibuB arca No€ post diluuium requieuit ^^%
ho8 uersuB pro se inducentes:

Coruum perfidie damnant animalia queque,
Nuncius inclusiB qui noluit esse salutis.
Ore columba suo ramum uiridantibus ultro
Detulit ast") foliis; superest Hormenia testis.

Isti tameu; ut uerius quesiui^ decepti in equiuoco; quia cst alia Armenia melius 14
sita in oriente^ quc altissima habet montana; de qua fuerunt et egressi sunt illi Hor-
meni; qui hanc terram preoccupauerunt^ Grecos ab ea expellentes. A quibus ista minor 15
Hormenia est appellata.

XVni. In prima planicie huius terre et in exitu montium^ quos uno die cum 1
magna transiuimus difficultate ^*^*-^), ....

Et uenimus Alexamlretani ^'^^) , que erat ciuitas murata, in litore maris sita, modo 2
destructa. Istam, ut dicunt indigene, magnus Alexander ad custodiam sui equi Buce- 3
phali; qui tunc infirmabatur, laboribus unius diei composuit^^^) et a suo nomine deno-
minauit ^^^). Iiixta eciam illam sunt prata equis commodissima. 4

Primo die uenimus ad Portellam ^2«), Hoc est casale bonum, prope se habons por- \
tam ^''), a qua ipsum denominatur. Hec sola sita est in strata publica, in ripa maris, 7
et est ornatissima albo et ualde polito marmore composita, in cuius summitate, ut dici-
tur, ossa Alexandri prenominati requiescunt, qui illic se, ut uolunt, poni mandauit, ut
reges uel principes per illam portam transeuntes eum eciam mortuum super sua capita
sustinerent, quem aliquando uiuum super se sustinuerunt. Hoc casale distat ab Alexan- B
dreta quatuor milia.

Deinde relinquentes ad dextram castrum regis nigrum ^2») et transeuntes castellum 9
quoddam, Cannmellam ^^^) uidelicet, uenimus Mamhtere ^^^). Hec ciuitas bona, super**) 10
flumen^^^) sita, satis amena, murum habens circa se turritum, sed antiquitate corrosum,
paucos in quodam respectu habens inhabitatores, quibus omnibus rex iUius terrc imperat
et dominatur. Est in<^) ea episcopatus Hormenorum. Et sciendum, quod dominus rex, j^
sicut ante tetigi '^^), postquam a romano imperio coronam susccpit, et in hac ciuitate, et
in aliis quibusdaiii latinos cpiscopos ordinauerat. Quos'^) postmodum abiecit ^^"^), dicens*) 13
se iniuste a romana ecclesia grauari et excommunicari.

a) tletulerit foliis B. ast foliis Ed. — b) supra flumen Ed. — c) et in ea B. — d) qaoa B. eos Ed.
— e; diccns B. asaerens Ed.

120) qui dicunt istain] qui dicunt Horme- 'l28) castrum regis nigru7tji\ Sunt sive rui-
niam s. Armeniam fuisse eam, in cuius et q. s. nae in Kara Kaja^ i. e. saxo nigro sitae, sive,

121) requieuit] Genes. 8, 4. quae Chosney vidit, rudera aedificationum ba-

122) difjicultate] Deest finis enunciati. salta nigra exstructarum. V. Ritter XVII (2).

123) Alexandretam] rec. Iskenderun. 1838.

124) cooiposuit] V. liitter XVII (2). 1819. ^29) Canamellam] Locus ignotus.

125) denominauit] Alexandria ad Issum Ale- ^v,^. , . ^,^^ r , i.

, , . . . , 130) Mamistere] antiqua Mo-^ov iaxla. medio

xaudreta magis m septentrionem spectabat. . ,^ . ,,. . ^r. .

.*v« .^ ,, 11» T» X if »r . aevo etiam Mamtstra. nunc Mtsts. Missis no-

126) Portellam] Passus Portellae ap. Man- . '

num Sauutum Lib. secr. fid. cr. p. 241 ; ant.

Baiae, rec. Bajas: Ritter XVII (2). 1837. n\) flumen] Pyramum.

127) portam] Quam denuo invenit Pococke. 132) sicut ante tetigi\ c. XVI, 2.

V. liitter XVU (2). 1828. etPococke: Beschrei- 133) ahiecit] circa a. 1203. V. Wilken

bung des Morgenlandes II. 258. VI. 24.

170

14 luxta hanc oiuitatein situm ost (juodclaui ca^strum , quod crat de patrinionio beati

PauIi^-^Vi, qui de liac terra, ut iani '^' audictis, tuerat oriundut» , ut^) et beatus Serua-
cius *•♦**.; sed muic temporis possidebatur '•'"- a Grecis.

*•'; In hac ciuitate hah(*tur sepulchrum heati Pantaleoois. Ipsa uero distat a Caua-

mella ma^^nam dic*tam.

1 XIX. Ahhinc transeuntes Vumhetefort ^^^) , ubi domus est et mansio bona hospita-

2 lis Alenjaunorum, ueninnis Tnrsolt. llt»c est illa Tarais, de qua natus fuit beatus Paidus

3 tempore (irecorum. In qua eius hodie apparet pahicium , unde a loco sue natiuitatis
uocat eum Dominus Sauhmi tarst»nsem, ubi ait ad Ananiam '*■'): j,^urge et wfU- in incum,

4 qui dicitur /v<7«.h" , ft ijuere in 'tnt/hi [nd*: Stiuliun noinine j tifrfien.^cin : iam enim oratJ" C^ui-
dam rciam sunt, (]ui dicunt illam esse l'arsini, dr ijua ucnit unus ma^orum adorare Do-
minum; at isti suut in tMiuiiioco thvfpti, tpiia ium a si*ptentrione, sed ab orieute magi

5 uenerunt. Ueruujtamen hic dicendum occurrit, tjutid magi, adnituiiti , ut per aliud iter
redirent de Retlilt;ht'm , in Inppfu peruenerunt, ubi navim , quam sine omnibus suis ne-
ct^ssariis inufuerant , intrantfs siiif reniis et ui'lo in portum huius Tarsis appodiauiTunt :

(i ct inde reuersi sunt in rfgitnn^s siias. (^ut^d duni audissft IltTodes, qui eos persequfba-

7 tur, misit et combiissit in nimio turore «nnnes naues Tarsis, (^uotl psalmista **'• innuil,

ut puto, ubi dicit : ,Jhi dnlnre.> nt fxtrturientis. In s/iiritu neheinenti i onteres naues Tarj^is,"

«i Uolunt eciani quidani ipsum lhMMM.h*m, dum l\oma uenit, tem[it*state ad hunc portuni

1» fuisse tleiectum t^t in propria ptn'sona naues illie coinbussisse. llec ciuitas nuUtos ha-

bens inhabitatorfs; muro cintj^itur pre antitpiitatt' mulilato, sfd castnun habet iu capitt-

sui firmum et bouum, iii «iuo sauctus ThetMlorus captus luit et nmrtyrisatus : et est ibi

lu ecclesia ad hont»rem ipsius ttliticata. In nn-dio Ufro ciuitatis est fcclesia principalis, in

lumore'') bi-ati Pttri t?t bfatt- Sophie dtnlicata, nndtum ornata, tt)ta strata marniore, in

fiuf sui habfus tjuandam statuam, cui ima<:o'**i dt)mint^ ntjstre angelieis manibus est de-

11 picta, tjUf in nuixima ab hnniinilMis illius tfrre babftur Ufiierationf. Sicut enini niulti
et «unufs uitlerf consufueruiit , h«'c ima^jco, dum alitpUKl «^raut* pfricidum illi tiTrf ini-

12 minft, cnram omnibus ft ma;;na tpiantitatf solft lacrimari. Ilec fst illa, ut dicitur, tjUf
Thft»philum rflbrmauit *'" . quarf sane intflli^^eti^' , tpiia*'-' illam historiam tanquam

13 notam pfrtranstMi, In an«rido t|UiMlam fxtra Ibp-s fit-lf^ii* si-pulta fst suror Mahunifti,

14 cuhis tumbam Sarraffiii iu multn pftunt timorf ' it dfuotionf. In hac ecclesia, ul
Hupra*"i tetifxi. nrdinaufrat dumiiiu>* rfx df funsiliu fpiscupi (.■onratli nu»guntini , t|ueui

a) Voc. /// «Muisil tMiit. pr. — I) /// honorim Ya\. — e) fnfrlfiffttf/.s IS Ed Qiu)il cornwimus. — d honnvr Ed.

1S4; fiafrintoni>/ heati lUndi] Loeiis notalii- l.H^- Cviiiheti/ort\ Locus i«^notus.

lis. Petii (juiiicm patriinnuiuin iiotissimuiii est, [3«) Anuniath] Aet. An. IX, II.

Pauli autem quid si;:iiilieet ipion». FoHassis j ^,j j,sahni.<ta'^ P..alm. XLVII, S e Vulfr.

hic Incus iionuiliil lueis aflfift .piaestiniii illi, ^.^.^^ ^.^^..^^ WillMaudus, tjuum voc. tt-r, tjuod

mide Paulus iura civis roii.au, liahuerit , quurn ^,^ j^jj^, ,^^,^^. ^,^ j^^^^,^^^.j ^.^^ p^^,^^^ XLVIII,

Tarsus, patria eius urbs , seriorf tlcmuni tfui- ^^ .^^, t,,^,.,,^,,^ Hispauiae urbem nou ad Tar-

pore romauae bouore civiUUis tlniiaretur. ^^,^^ pertiufat. V. Ucdslob TaHfssus.

VA'} ut iani] e. XIX. 2. ...,.,.

\Mi Serwirtu.s] .Saiietus ^ervatuis, episco- "^

pus toiigreusis, ubi uatus sit, alibi iiustpiam, 142 ni^mriM//] Vid. Lue. 1, 3. Act. Ap. I, 1.

quoJ seiaiii, cnmmemoratur, Ct'. Jta.^^s u. WeiifS l^^') ijuia] cur.

Lebeu «ler V;iti;r. Vol. (i p. 115 sq. 114- supra] c. XVI, 2.

137) ffo.<sidehntttr] oecupabatur.

177

imperator illuc transmiaeraty archiepiscopatum latinum, quem nunC; sicut et alios; immu-
tauerat. lUic dominus rex occurrit nobis et nunciis ducis Austrie; quos honestissime 15
recepit, et detinuit nos in terra octodecim septimanis. Hec ciuitas distat a Mamistere^) 16
duas dietas.

XX. Ab illa post aliquot dies venimus Adene ^^% que est ciuitas regis in amenis 1
locis supra flumen a se denominatum^^^) sita et non diuites habens ciues; que tamen
intra^) muros largissima est. Quidam dicuut Medeam hinc fuisse oriundam, de qua 2
Ouidius»*^):

Tuue duos uua, seuissima uipera, cena?
Tuue daoB?
Uerum est, quod hec ciuitas multos et abhorrendos ^) fouet incantatores ; quod qui- 3
dam nostrum experimento didicerunt. Hec distat a Tarsi unam dietam. 4

XXI. In die uero (h. e. in festo) epiphanic; quod Hormeni baptisterium appellant; 1
peruenimus Sis ^^^). Ad quem dominus rex nos ad celebrandum suum festum inuitaue- 2
rat ^^^). Hec est capitanea ciuitas domini regis^ infinitos et diuites fouens inhabitatores. 3
Nullis munitionibus cingitur. Unde pocius eam nillam; quam ciuitatem nuncuparem^ si ^
sedem archiepiscopalem Hormenorum in se non haberet. In qua eciam Greci suo obe- 6
diunt patriarche. Castrum uero habet super se situm in monte ualde munitum^ a cuius 7
pede ipsa ciuitas ordinate et gradatim descendere uidetur. Et, ut dicunt, hec aliquando 8
a Dario rege, quem Alexander deuicit; possidebatur.

XXU. Festum epiphanic; de quo me supra^^") promisi dicturum^ ad quod eciam 1
dominus rex nos inuitauerat^ in hunc modum ab Hormenis agebatur. Duodecim dies 2
precedentes, quos nos in gaudio et epulis^^^); ipsi ob honorationem^) sui festi in peni-
tencia egerunt et ieiuniis^ a piscibus, uino et oleo abstinentes. Ipsa uero sacra uigilia 3
toto^) die ab his ^^^) abstinuerunt, ita ut post crepuscidum missarum officia celebrarent et
totam illam nbctem in diuinis insomnes deducerent'). Ipso enim die agunt festum Do- 4
minice Natiuitatis^ dicentes Dominum uno et eodem (eciam specie) die fuisse natum et
post anno trigesimo baptisatum. Mane uero facto *^^) omnes ad quoddam flumen ipsi 5

a) Mantstere B. — b) in/ra B. in^a £d. — c) muUas et abhorrendas B. — d) abhonarcUione B Ed.
Quod correximus. — e) tota Ed. Quod correximus. — f) deducerent B. traducerent Ed.

145) Adene] Adana et antiqua et recens. sibi videantur, prorsus falluntur. Wiibrandus enim

146) a se denominatum] Veteres Sarum no- neque hoc, neque sequente capite narratiuncu-
minabant, nunc Sihan vocatur. lae isti ullam omnino ansam praebet, quippe

147) Ouidius] Immo luuenalis sat VI. 641. quam ne verbo quidem attingat. Sed attendas

148) Sis] rec. Sis, Sisia. ad haec ipsius verba capite insequente exstan-

149) Ad quem — inuitauerat] Irrepsit in tia: ,,ad quod eciam dominus rex nos inuitaue-
historiam oldenburgensem error utique expel- raf Noune apparet eos tantummodo ut festo ce-
lendus. Etenim Wilbrandus noster, imperatoris lebrando interessent, sicuti alios hospitos solius
Ottonis legatus, hoc ipso die epipbaniae Rup- honoris causa invitatos esse? Num fieri poterat,
pino iuniori coronam imposuisse errore traditur. ut rex Libo ignoraret, Wilbrandum hoc ipso
Vid. /. L. L. Oehhardi Abhandl. Partem II et die Huppinum coronaturum esse?
commentationem inscriptam: Robin, auf Befehl 150) supra] c. XVII. 10.

Kaiser Otto IV gekronter Konig von Arme- 151) epulis] supple: egimus,

nien. Et Halemii historiam oldenburgensem I. 152) ab his] piscibus, vino et oleo. Diebus

183 sq., ubi caput peculiare inscriptum est; praecedentibus partim tantum ieiunavere.
Oraf Willebrand kr5nt einen Kouig. Qui scrip- 153) Mane uero /acto] lam supra monui-

tores quum Wilbrandi ipsius auctoritatem sequi mus, falii Gebhardium Wilbrandum hoc ipso

23

178

6 uille uicinum festiiiabant; ad quod dominus rex hoc ordine descendebat. Alto equo in-
sidebat, et magistrum domus Alemannorum et castellanum de Seleph^^^); hospitalarium;

7 cum eorum sociis, uiris religiosis miHibus^ suo lateri adiungebat Quem dominus Rup-
pinus, iunior rex, quem, ut ante^^*) dixi, Otho Romanorum Imperator ad petitionem
senioris regis nuper coronauerat ^*®), cum nobilibus terre illius et cum multis militibus

S pulchre indutis subsequebatur. Quorum serui singula uexilla et baneras in manibus ge-
9 stantes et eorum equos phaleratos deducentes seniorem regem precedebant. Inter quos

10 et ipsum multi sarganti pedites cum armis suis ad custodiam regis discurrebant. Qui
ab omnibus hic astantibus ^ySubtacfoir' i. e. ,,sacer rex!" cum ingenti clamore salutaba-

H tur. £t sic ipse in magna pompa ad tentorium suum in ripa fluminis preparatum de-

12 scendebat. Deinde Greci et eorum patriarcha pedites et preparati cum multis sanctua-

13 riis subsequebantur. Qui in tanto clamore buccinarum et aliorum instrumentorum musi-

14 corum incedebant, ut pocius pompam, quam processionem ducere uiderentur. Isti eciam
16 in loco eis deputato super flumen reliquos exspectabant Tunc tandem Hormenorum

clerus crucem quandam baptizandam baiulans decenter crmi suo archiepiscopo descende-

16 bat. Quorum hrmiilitatem et decentem processionem satis laudauissem, nisi quidam

17 sacerdos longa barba, ut reliqui, insignitus eam malo omine interrupisset. Qui, dum
minus caute paruum^) riuulum ad sepedictum flumen decurrentem transiret, pede suo
elapsum calceum perdidit, ad cuius comprehensionem , cum ab aqua deduceretur, adeo

18 incuriose laborauit, ut episcopum et alios detineret. Huiusmodi negligenciam Hildes-

19 hemenses, si forte in eorum processione accidisset, correxissent seuerissime. Isti eciam

20 Buam stationem et residenciam supra predictum fluuium acceperunt Processionibus igi-
tur in unum conuenientibus hinc inde discantari et longas eorum barbas, que illorum

21 pectora sicut quedam plenaria contegebant, multo hiatu uidimus laborare. Qui euangelia
et epistolas grece et hormenice recitantes et illum simulatum lordanem benedicentes cru-

22 eem, quam iUuc apportabant, baptizabant, et columbam a dextra illius emiserunt Tunc

a) paruum riuulum B. paruulum rivum £d.

die festi Ruppino iuniori coronam imposuisse loca citat: Haec nuper, id est paucis ante sae-

putantem. Quod eciam clarius elucet ex hoc culis, medicorum ingeniis reperta sunt Cic. N.

nostro loco. Namque quae sectionibus 5 — 27 D. II. 50. Nuper homines eiusmodi; et quid

referuntur, Ruppino iuniore iam rege acta sunt dico nuperf immo vero modo ac plane panlo

„maiie facto^, tempore diumo. Restant igitur solae ante vidimus. Cic. Verr. IV. 3. Apparet igi-

horae nocds, quibus insignia regalia a Wil- tur adverbium nuper spatium multorum anno-

brando in Ruppinum collata esse potuissent. Sed rum complecti posse , unius diei excedere de-

erat nox illa prae aliis diyinis , ieiuniis , oratio- bere. Sed quaeritur, Ruppinus iunior quando co-

nibuB sacra, qua regalium solemnium strepentibus rouatus sit. Quum Otto IV d. 27. m. Sept anno

gaudiis pompisque minime vacabant incolae. 1209 coronam acceperit, Wilbrandus autem post

154) cast, de Seleph] Seleuciam Libo rex diem 22. m. Nov. anni 1211, quo Antiochiae
anno 1210 St. lohannis equitibus dono dede- eclipsin vidit, in urbe Si die 6. m. lan. epi-
rat. V. Wilken VI. 39 n. 71. phaniae festum egerit, sequitur post diem27. m.

155) ut ante] c. XVI, 4. Sept. anni 1209 et ante d. 6. m. lanuarii anni

156) nuper coronauerat] Gebhardi, quum 1212 Ruppinum iuniorem regis nomen adeptum
hoc ipso die Ruppinum coronatum esse putet, esse. Cui rei si interfuisset Wilbrandus, nego-
adverbium nuper unius diei spatio coerceri posse tium suum honorificentissimum , quum non esset
opinetur necesse est Sed cf. Ferd. Schultzii quod occultaret, exsecutus sine dubio disertis
synonjnnicam lat p. 261 n. 432, ubi haec duo verbis uarrasset

t79

quidam in asino in medium fluminis descendens et stans erectus zuccharato ^^') gutture')
proclamabat: „Uiuat rex noster in etemum!" Et rursus: y^Ualeat et confortetur omniB 23
christianitas ! '^ Omnibus autem ab ore illius dependentibus et respondentibus: ,yAmin!''b) 24
ille precentor®) in aquam detrudebatur. Quod non sine multorum risu est effectum. 25
Deinde rex et alii ipsa aqua aspergebantur. Suriani uero toti nudi lauabantur. His |
ergo rite peractis clerici ad monasteria, rex uero et milites ad campos festinabant^ ubi
illi in phaleratis equis discurrentes et hastas disrumpentes egerunt ludos militares. Et 29
sic totum illum diem in leticia multa expenderunt; postero die omnibus ad sua re-
meantibus.

Ulud eciam scitote, quia dominus rex iuxta hanc ciuitatem ortum deliciarum sibi 30
preparauit; ad cuius deiicias describendas meam confiteor.insufficienciam.

XXIII. Festo celebrato et licencia a domino rege, qui multo honore nos dimisit, 1
nobis concessa uenimus Nauersam ^^^), quod est castrum optimum in alto monte situm,
quem natura in media planicie illius terre ad totum commodum domini regis ordinauit.
A quo rex ipse signum suum .yNauersar'^) solet proclamare ^*^). 2

In pede huius montis sita fuit quedam ciuitas ^®^), cuius auctoritatem magnam 3
fuisse quidam mirabilis aqueductus illuc super altas columnas ad spacium duorum milia-
riorum productus hodie contestatur. luxta quam beatus Gregorius ^**), qui sub equo 4
suo depingitur, occidit, dum, quod fugeret, ipsum montem transiuit, qui, ne uirum sanc-
tum insequentem impediret, in duo equalia se diuidens transitum satis largum patefecit
In cuius facti memoriam ecclesia in eodem loco est edificata. 5

Hoc castrum distat a predicta ciuitate bis quatuor milia. 6

XXIV. Inde uenimus Adamodanam ^®^), quod est castrum hospitalis siue domus 1
Alemannorum. Quod dominus rex, qui semper Alemannos dilexit, eis pro remedio anime 2
sue cum uillis attinentibus donauit. — In pede huius castri decurrit quidam fluuius, qoi 3
maximo gurgite oritur ex montanis Hormenie et uicinis. Qui tribus diebus ante Palmas 4
et tribus post et in ipso die festo ab ore suo, ubi oritur uel egreditur, tantam emittit
piscium multitudinem , ut ab omnibus ex omni prouincia illuc confluentibus carrucis et
sommariis deducantur. Inde nuper accidit, ut Latinis et Hormenis de Aduentu et Pascha 5
disputantibus et diuersa putantibus uerus dies palmarum per efi^usionem predictorum
piscium monstraretur. Unde rex et Hormeni tali suo uicti experimento nostrorum sen- 6
tencie crediderunt, cum ad doctrinam suorum ad Palmas octo diebus peruenissent. Hoc 7
flumen et tale miraculum dicunt beatum loannem baptistam eis concessisse, quia ipse
percussit petram, et fluxerunt aque. Hoc castrum distat a Nauersa duo milia. %

XXV. Abhinc reuertentes uersus Canamellam®), de qua supra ^®^) dixi, uenimus 1

a) gutture B £d. Quod e coniectura correzimus. — b) Edit. pr. et B habent amin. — c) praeceptor
B. praecentar Ed. — d) nautosam B. Naveream Ed. — e) reuertamur versus Tanamellam B.

157) zuccharato] Quasi saccharo conditum et Nauersa Libonis sententia numquam aversa s.
moUitum erat guttur. retrorsum significasse videtur.

158) Nauersam] apud veteres Anazarbus,

160) ciuitas] Fortassis Caesarea ad Ana-
zarbum.

postea AnabarzuSy Anabarza, Anavarza, nunc .^.^ ^ . 1 /-• mi

*. , . ' 161) Gregarius] Gregorms Thaumaturros.

Amzarba nommatam. _. ^^ ' __'^.,. \ , i tt tm

y. Stadler Heihgen-Lexicon vol. U. 510 sq.

159) signum — proclamare] ^Signam" est 162) Adamodana] Locus ignotus.

symbolum militare, vemac. Losang, Parole, et 163) supra] c. XVIII. 9.

23*

180

2 ad Thilam^^*)^ quod est castrum ualde bonum cuiusdam nobilis. luxta illud situs est

3 quidam mons satis amenus^ quem montem de auenturia ^^^) appellant. Sicut enim ex ueri-
dica relatione audiuimus , quicunque sex septimanis ieiunauerit et penitencialibus illis
diebus peractis communicauerit, et sic ieiunus dictum montem intrauerit, procid dubio

^ boni euentus et fortunati sibi occurrunt. Quod multorum compertum experimento. Inter
que illud pro magno reputO; quod quidam miles^ quem et nos uidimus in Antiochia, illic
huiusmodi casu inuenit quoddam manutergium, quod sue familie et hospitibus , quotquot
uocare consueuit, omnia necessaria in uictualibus ministrauit; ita ut in mensa et super

6se^®®) parata inuenirentur*). Utimam eciam huiusmodi minister hodie uite succurreret
indigencie !

1 XXVI. Hieme igitur^iam recedente dum ad exitum terre istius intenderemus,
per Tarsim^ quam supra descripsi; uersus occidentem descendimus^ et inuenimus circa
iUas partes Hormeniam in siluis; in recentibus aquis at bono aere nostre Teutonie simi-

2 limam. Quam tribus diebus peragrantes uenimus Cure '^^), que est ciuitas in mari sita^

3 bonum habens portum. In qua hodie mirabiles, quamuis dirute^ apparent structure; ita
ut nimirum eas romanis structuris et ruinis comparauerim.

4 luxta illam ad duo milia situm est Seleph castrum; iuxta quod in flumine; a quo
ipsum castrum denominatur *®^), submersus fuit — proh dolor! — Fredericus Romano-
rum Imperator^ cum in recuperatione terre sancte laboraret

2 XXVII. Inde nauigio nobis preparato in Cyprnm descendimus. Que est insula

3 summe fertilis^ optima habens uina. Que licet sita sit prope cyclades^ tamen non est

4 una illarum^ que tantimi duae VII potius ^®^) esse describuntur ^). Hec in longitudine

5 protenditur ad quatuor dietas, in latitudine amplius quam ad duas. £t habet in se alta
1 montana. In qua unus est archiepiscopus^); tres habens suffraganeos. £t sunt Latini.
^ De quibus suis locis expediemini**) ^'^). Greci uero, quibus Latini per totam hanc terram

10 dominantur, tredecim habent episcopos; quorum unus est archiepiscopus. Omnes ipsis

11 Francis obediunt, tributum tanquam serui persohientes. £x istis scire potestis, quod

12 domini huius terre Franci sunt, quibus Greci et Hormenii ut coloni obediunt. Qui omni«)
sua dispositione informes et paupere habitu incedeutes plurimum luxurie deseruiunt;
quod uino illius terre, in quo multa est luxuria; uel pocius ipsis bibentibus imputabitur.

^\ Hac eciam consideratione habita Uenus in Cypro coli dicebatur. Unde et ipsa Cypris

15 est appellata; ubi dicitur: ^^Cypris dea^) Marte uel eadem uincitur arte'' Uina etenim huius
insule adeo spissa et pinguia sunt, ut aliquando y cum ad hoc decoquuntur , more mellis

16 cum pane comedantur. Hec eciam insula multos fouet siluestres asinos et arietes, ceruos

17 et damas; ursos et leones uel lupos^) uel aliqua in se uociua animalia non habens. Qui
autem plenius de hac terra scire uoluerit, quahter primo facta fuerit habitabilis, et quo-

a) inueniantur B £d invenirentur e coniectura scripsimus. — b) quae tantum duae VJI potius eese de-
scribuntur B. quia septem esse describuntur Ed. pr. — c) episcopatus B. archiepiscopatus Eid.
Archiepiscopus e coniectura dedimus. — d) expediemur B Ed. Sed cf. II. 2. 4. — e) omnes B. —
f ) Cypris eo Marte B Ed. Quod coniectura emendavimus. — g) Voc. we/ lupos om. Ed.

164) Thilam] Locus ignotus. 168) denominatur] a veteribus Calycadnus,

165) montem de auenturis] Nusquam com- a Turcis Gok Su Dominatur.

memoratur. 169) que — potius] Locus corruptus , sed

166) et super se] et super eam (mensam) cf. Aetbici cosmogr. ed. Gronov. p. 43.

non Bolum in i. e. intra eam. 170) expediemint] De Latinis, quod sciam,

167) Cure] ant. Corycus, rec. Kurku. non expedimur.

181

modo uirgineB in hac terra a demonibus fuerint corrupte et impregnate ^^^); et in quan-
tum ipsi demones homines primos huius terre colonos infestauerint ^ ille requirat lihrum
prepositi Hermanni de Lugonne^^^); in quo ipse uir nobilis et piissime memorie omnia
et multo plura de statu huius terre plene et ad unguem descripsit. Cuius anime uestra^) 18
caritatiua oratio dignetur reminisci.

XXVni. Primo introitu Schemis^'^^) applicuimus. Que est ciuitas parua; sed*») ^
munita^ castrum habens in se muratum et turritum. Atque maxime in suo bono portu 3
gloriatur. In finibus huius rex Cypri habet quatuor bona castra. £t notate , quia |
Imperator Henricus dominum huius terre primum regem constituit et per manus Conradi
cancellarii coronauit *'*). Hinc est, quod rex huius terre romano Imperatori, domino 6
8uo, tenetur ex fidelitate.

Inde procedentes uenimus Cosstam^) *'^). Hec est capitalis ciuitas domini regis, g
fere in media planicie illic^) sita, nullam habens munitionem. In qua nunc temporis 9
forte castrum elaboratum. Innumerabiles et ualde prediuites habet®) inhabitatoreS; quorum 10
hospicia intrinseco ornatu et picturis hospiciis Antiochie sunt similima. In hac ciuitate 11
est sedes archiepiscopalis. Et est in ea curia et palacium domini regis, in quo primo 12
uidimus struthionem. Hec ciuitas distat a Schernis quinque milia. In cuius uie transitu j^
in multas inoidimus cypressos, que illic') in midta crescunt distrate^f) quantitate. A 15
quibus, ut puto, ipsa insula Cyprus est appellata.

XXIX. Ab illa procedentes in peregrinatione ad uisitandam crucem latronis ad 1
dextram Domini crucifixi processimus Lameiim ^^^). Que est ciuitas non multum munita, 2
iacens in^ litore maris, portum habens frequentatum. In qua est prima sedes sufiraganea 3
episcopalis domini nicosiensis.

luxta illam sita sunt uineae Engaddi ^'''), de quibus in Canticis *^**): Botrus Cypri^ 4
dilectus itieus mihi in uineis Engaddi, In quibus aliquando eciam inueniebatur balsamum, 5
sed modo non inueuitur. Uina autem illarum optima sunt; expertis credendum est, ^
quoniam probauimus et gustauimus, quia suaue est^).

XXX. Inde conscendimus montem sancte crucis appellatum, qui omnia montana 1

o

Cypri supereminet. In cuius cacumine est quoddan» paruum cenobium. Monachorum 3
uita, ut pace ipsorum dicam, est dissimilima. In ipso cenobio est capella parua, in qua 4
honorabilis illa crux multo reseruatur honore. Que eciam, ut dicunt, nullo innitens ad- 5
miniculo in aere pendet et fiuctuat; quod tamen non uidetur de facili. Que hoc modo 6

a) nostra B Ed. Voc. uestra e coniectura scripsimuB. — b) et munita B Ed. Sed e coDiectura po-
suimus. — c) Cossiam B. Nicosiam Ed. — d) in media planicie iUius B Ed. Nob e coniectura
iUic scripsimus. — e) Innumerabiles habet et ualde Ed. — f ) iUinc Ed. — g) discreta B Ed. ^fo-
strate e coniectura dedimus. — h) credendum est guta probavimus et gustavimus quoniam suave
est B Ed. Sed cf. I. 14. 6 scriptionem et not. Quia est vernac. dass, Latinorum Acc. c. inf.

171) impregnate] Cf. Geues. VI, 4. coroiiatus est. V. Abel Konig Philipp p. 34

172) H, de Lugonne] Hermannus de Lyon, et 317.

praepositus capituli cyprii, alibi nou commemo- 175) Cossiam] turcice Lefkoscha, antiquitus

^^^^^' Nicosia nominatam.

173) Schemis] autiquae Ceryniae, medio , , . , ^. .

, ,.. ^ . ir , tjy ' 176) Lameztm] roc. Ltmtsso, Ltmasol.

aevo ab aius (JenneB, nunc As^ma, Tzenna,

a Turcis Gimeh nominatae. ^'^V Engaddt] Vites engaddinae a mari

174) coronavit] Amalricus de Lusignan anno ^^^^^^ ^^^ translatae fuisse videntur.
1197 Nicosiae Henrici VI auspiciis Cypri rex 178) in Canticis] I, 4.

182

7 et tali de causa illic fuit coilocata. Inuisor omnium bonorum diabolus colonos et inha-
bitatores huius terre tanta infestauit malicia, ut corpora suorum mortuorum, que de die
humo imposuerant, nocte de sepulcris euelleret et ad penetraiia suorum charorum*^^)

^ reportaret. Unde ipsi indigene mortuos suos non poterant sepelire. Quorum cladem
Helena, Constantini mater, illic tum imperans, est miserata, et eandem crucem, quam
integram, sicut hodie est; a Hierosolyma secum apportauit*), in predicto monte collo-
cauit, et sic non solum illos hostes malignos a terra, uerum eciam ab inferiore aere, qui
carcer demonum putatur, potenter expulit; ac si diceret illud uerbum Dominicum: Sinite
10 mortuos sepelire mortuos suos *^**). Et sic „ille hostis antiquuS; qui in ligno uincebat; isto**)
quoque uincebatur".

1 XXXI. Ab hoc monte uidimus Paphos, que eciam sita super mare*^) habet in se

2 secundam sedem episcopalem suffraganeam domini nicosiensis. Et est ciuitas parua, in
qua hodie monstratur turris illa, super quam apud gentilium errores Uenus a suis ama-
toribus colebatur.

3 Inde peregrinatione nostra absoluta versus Famagustam laborauimuS; et quia pe-
dites incessimus, asinos conducere pre lassitudine cogebamuT; et in eis sicut in equis

4 fortibus discurrere putabamus. Tunc quidam nostrum ; quem nominare non presumO;
quem eciam „fecundi calices nimis fecerant disertum" ^^0, cum equitare putaret; pedibus
suis in diuersa tendentibus de asino cecidit, et dum surgere laboraret, aliquot ictus ab

g ipso asino recepit. Et iam uersus Silenus calce feritur aselli! Qui tamen omnem casum
suum uino imputabat; cum pocius documentum istud Catonis ^^^) obseruare deberet:

Qui potu peccas, tibi tute ignoscere noli;
NuUa etenim uini culpa est, sed culpa bibentis.

7 Huiusmodi homO; ut putO; deinceps testimonium perhibere non potest.

1 XXXn. Hinc uenimus Famagustam, que est ciuitas sita iuxta marC; portum ha-

2 bens bonum; non multum munita. In qua est sedes episcopalis tertia suffraganea do-
mini nicosiensis.

3 luxta illam sita est quedam ciuitas destructa, de qua, ut dicunt; fuit beatus ille
et magnus Epiphanius ^^^); cuius memoria habetur in canone ^^^).

4 Ab hac ciuitate post moram trium hebdomadarum; quibus uentum commodum ex-
pectauimus; uela tendentes in altum multo labore et in magna tempestate in [Habion]
sumus reuersi.

a) apportans B Ed. Cf. scriptionem obseruaui prol. s. 3 pro obseruans. — b) ab iUo Ed. — c) itkxUi
mare Ed.

179) ad penetralia suorum charorum] in undus esse fertur. Sed cum Wilbrando con-

domus eorum, qui mortuis cari, propinqui sunt. sentit (Pseudo-^Antoninus Martyr, qui eum Con-

' 180) mortuos suos] Mira sane verbi lesu stantiae natum tradit. V. c. I p. 3 ed. Tobleri.

Luc. IX. 60 relati interpretetio. duitas igitur, quae hic dicitur, destructa est

181) fecundi — diserttim] Horat. Ep. I, 5. .«.^ ' , . ^ • i- w

^^ r^ j- T /. 1. r. 184) in canone] m oratione missali. Exem-

19: Fecundi cabces quem non fecere disertum? , ' . /^i_ . o • . .

^ plo est forma missae Chr^rsostomo adscnpta m

182) Catonis] V. disticha v. 130 sq. Euchologio graeco lacobi Goar. Venet. 1730

183) viuitas — Epiphanius] Sanctus Epi- fol. 58, ubi Basilii, Gregorii, Athanasii, aliorum
phanius vulgo Eleutheropoli in ludaea sita ori- nomina pie recensentur.

t83

L I B ER n.

I. Nunc primo ad cor redeuntes et principali uoto nostro intendentes licencia et 1
benedictione domini patriarche accepta uersus Hierosolymam ascendentes transiuimus
Caiphan^^^). Que est ciuitas parua^ destructos habens muros^ sita iuxta mare. Cui ^
nostri dominantur. Que nomen accepit a Caipha fundatore^ qui cum esset pontifex 4
anni illius, prophetauit^^^), ut Dominus traderetur.

Super ist^m directe iacet mons Carmelus^ in quo hodie monstratur mansio Helie; 5
et honoratur. In quo et ipse Helias per coruum aiebatur *^'). Ubi eciam postmodum ^
mulier sunamitis Eliseum *®®) inuenit. In quo loco quotidie missarum solemnia celebran- 8
tur. luxta istam sita est Oalilea^'^^), casale bonum. Et hec distat ab [Halzon]^^®) qua- Jq
tuor milia.

II. Inde transiuimus Capharnaum ^®*), quod est casteilum paruum^ supra mare l
situm. Et sciendum^ quod quidam dicunt istud esse Capharnaum; ubi Dominus filium 2
reguli curauit et alia plura signa fuit operatus. Et ii in equiuoco decipiuntur; quia 3
illud Caphamaum situm est in Galilea. De quo suo loco expediemini ^®^). A quibus *
si forte opponitur auctoritad Luce ^^% qui in euangelio: Quanta audiuimus in Caphamaum
facta! fac et in patria tua aignum! et: jyDomini patria fuit Oalilea: igitur illa facta fue-
runt extra Oalileam et in Capharnaum^^ : respondeO; quia ^^^) patria ponitur pro sua
Nazareth *®^), de qua Dominus eciam Nazarenus et non Galileus uocatur.

Et relinquentes ad sinistram Sareptam ludee *^*), ad cuius differenciam altera 6
Sarepta, de qua uos supra expediui^^^); Sidoniorum est appeilata; uenimus Cesaream,
Hec non est Cesarea PhiUppi, sed Stratonia^ in qua beatus Petrus, cum in uisione de 7
omni immundo et reptili terre manducare iuberetur ^^^), sedem episcopalem ordinauit^ et
in ea presidens uerbum Dei gentibus predicare incepit^ per quod sua uisio; de qua
iam tetigi; adimplebatur. In hac, ut quidam uolunt, uidit lesus hominem sedentem in 8
telonio, nomine Mattheum, et dixit: „Sequere m«/" Hec distat ab [Halzon] >®^ spacio 9
unius magne diete.

185) Caiphan] Cuius de situ cf. RobiiisoQ triarcha, quem Acone residere Wilbrandus ipse
N. F. 129. 1. I. 1. 4 commemoraverat Mihi quidem ex

186) Caipha — prophetauit] loh. XI, 51. nomine Acon perperam scripto etiam formae Ha-

187) alebatur] V. not. I. 1. 10. bion et Nacdon ortae esse videntur, hoc modo:

188) Eliseu7n] V. II Reg. IV, 1, 25. Ritter Acon — Hacon — Hdkon — Hahion — Naction,
XVI. 716. Ergo ubique Acon legendum esse censemus.

189) Oalilea] Locus ignotus. 191) Caphamaum] Haud scio, quem locum

190) ab [HaUon]] Kaumero p. 140 nota 110* s. antiquum s. recentem dicat Wilbrandus.
teete censor quidam literatus monacensis urbem 192) eocpedieminx] Cf. I, 27. 8. Libri finis
Halzon antiquum Porphyreon esse putavit. Ne- deest.

que negandum est nomen Halazon exstare. Est 193) auctoritas Luce] IV. 23.

enim et Wady Halazdn prope Ptolemaidem in 194) resp. quia] nostrum dass,

tabula geographica, quam Kiepertus addidit libro 195) suo Nazareth] idque summo iure. Cf.

Eduardi Robinsoni inscripto Neuere Forschungen^ Wilkenii lex. N. T. s. v. itaxQig.

et 'Ain el-Halazon apud Ritterum XVII (1). 196) Sareptam ludee] rec. Serfend. Cf. Rit-

710. Vix tamen dubito, h. L scribendum esse ter XVI. 613.

Acon , quam dici luce clarius apparet ex iis, 197) uos supra eocpediui] collegas suos, 1. I

quae leguntur libro primo extremo, „eos in Ha- c. 3 s. 1.

bion (i. e. Acon) reversos esse", et 1. II c. I 198) uisione — iuberetur] V. Acta Ap. 10.

ineunte, eos iicenciam accepisse a domino pa- 199) [Halzon]] V. not. 190.

184

10 Ab illa magno timore transinimus Arsim^^^), que est ciuitas parua et destructa,
tempore jtreugarum*) a nostris inhabitata; multos in finibus suis habens latrunculos
sarracenos.

11 Et notat^, quod he ciuitates et dicte et dicende in perditione terre sancte a Sar-
racenis fuerunt destructe, preter laf, quam nostri tempore Henrici Imperatoris — proh

12 pudor! — perdiderunt^®*). In qua filii Mammone nostris peccatis exigentibus duodecim

13 milia Christianorum occiderunt et captiuauerunt. Hec illa est loppe, in qua beatus Pe-
trus uisionem supra tactam ^^^) accepit, scilicet uas de celo missum, plenum omni reptili

14 terre, quod angelus ipsum manducare precepit. Hec est eciam illa, in cuius portu magi
adorato Domino per aliam uiam redeuntes nauem nec uelo nec remis munitam intraue-

15 runt. Qui illinc, ut supra plene scripsi ^^% ad portum Tarsis miraculose suut perductL

16 Hec ciuitaS; sicut et relique^ a nostris pace a paganis eis indulta inhabitari consueuit.

17 Distat a Cesarea unam dietam.

J in. lUic ducatu nobis concesso reiinquentes maritimam et incedentes uersus meri-

diem peragrauimus **) terram uerissime lacte et melle fluentem^®*), et transiuimus Ra-
mam^^% que ciuitas destructa, a Sarracenis inhabitata, de qua tempore Grecorum, qui
tunc terram manu tenebant, beatus Qeorgius<^) oriundus fuit; unde et hodie a Gallicis

2 San lorge de Ramule**)^®*^) solet appellari. Cuius corpus in quodam cenobio Suriano-

3 rum iuxta illam sito requiescit 2""). Qui ecjam aliquando post mortem carnis in eisdem
finibus cum Boldewino, rege hierosolymitano , uisibiliter contra Turcos*) pugnauit et

4 nostris uictoriam concessit. Alia est Kama ludee, de qua suo loco expediemini^^'=').

1 IV. Ipso die uenimus Bettenobele^^^), quod est casale, cuius munitiones sunt de-

2 structe, inhabitatum a Sarraoenis. £t distat a lopea uel laf septem milia gallicana.

3 Postero die, qui inter onmes dies mee felicitatis felicissimus computabitur , con-

4 scendimus montana Bierusalem, Que sunt admodum alta, lapidosa et asperrima et, quod

5 mirabile est, multum uini, olei et frumenti afferentia. In quibus uidimilb multa casalia
et cenobia, quorum nomina mihi sunt ignota, destructa et desolata, in quibus religiosi uiri
prope suam matrem habitabant.

^ . V. Igitur sole oriente desiderata illa Hierusalem nostro aspectui oriebatur. Ubi

tanto perculsi sumus gaudio et admiratione , ut eciam illam celestem Hierusalem nos

3 uidere putaremus. Ad quam accedentes curiam quandam iuxta muros ciuitatis sitam

4 intrare compellebamur. In hoc loco fuit martyrizatus beatus Stephanus, in cuius honore ^

a) Ed. pr. post v. treugarum iucisum ponit. Sed v. sect. 16. — b) trannuimus terram et deindc
peragrauimua Ramam B Ed. Quae correximus. — c) Gregorius B Ed. — d) Samorgedercunnu B.
Samorgederamnus Ed. — e) Turcas B Ed. — f ) honorem Ed.

200) Arsim] ant. Apollonia, rec. Arsiif. auctore Burcbardo, qui p. 38 V, 2 casale San-

201) laf — perdiderunt] loppen christiani g®or commemorat. Kamam etiam Kamulam no-
perdiderunt anno 1191. V. Wilken IV, 426. minari constat. San lorge est Francog. Saint

202) supra tactam] sect. 7. ^«o^-g^- ^^- Tobler Denkbl&tter p. 588 et

oAo\ * t 1 T ^A t Tobleri notam p. 100.

203) ut supra plene scrtpsi] I. 19. 5. ^^., . .i ^r t*. ^ttt ^^

^ ^ ^ ^ J 207) requiescit] V. Ritter XVI. 551.

204} Jluentem] De planicie Saron uberrima ^OS) Rama ludee - expediemini] A Rau-

non est quod dicam. ^^^^ ^^^^^ p ^^^ ^ ^ Wilbrando, cuius liber

205; Ramam] rec. Ramleh. mutilatus est, non expedimur.

206) San lorge de Ramule] Haec ex de- 209) Bettenohele] rec. Beit s. Bet Niiba, Nobe.

pravatis librorum scriptionibus expiscad sumus Cf. Titus Toblers dritte Wanderung p. 188.

1S5

nostri fideles ecclesiam^'®); sicut adhuc apparet; et archiepiBCopatum fundauerant. Ubi 5
nunc temporis asini Soldani compelluntur^^^). Quamodo igitur obscuratum eet aurum^ mU" 6
tatus est color optimus^^^)y quia de ecclesie materia; de loco reliquiarum locus stercorum
est ordinatuB? £t nota; quia iste locus extra muros est, quia secundum actus apostolo- 7
rum eUcientes eum extra portam ciuitatis lapidabant^^^).

VI. Situs ipsius ciuitatis, quem bene ab illo considerare potuimus; talis est Ipsa ^
ciuitas; quamuis sita sit in alto' respectu montium; qui adiacent, in ualle iacere uidetur.
Super quam ex una parte uersus orientem extenditur mons otiueti, ex alia parte uersus 3
meridiem mons Sion^ qui nunc temporis muris ciuitatis includitur. Ipsa enim ciuitas 4
post passionem Domini funditus a Tito et Uespasiano euersa in sua restitutione in tan-
tum mutauit situm priorem; ut mons caluarie, qui tunc extra muros fuerat, ipsis modo
includatur. £t quod extra fuerit; testatur lohannes^'^); ubi ait: Et baiulans sibi crucem 5
exiuit in eum^ qui dicitur caluariey locum. — Turris eciam Dauid, que tunc super portam 6
erat; nunc autem intra ciuitatem et suo loco antiquo est reedificata; a qua et nunc una
portarum porta Dauid nominatur. Quam nos sicut oues quedam computati intrantes, 7
inclinatis capitibus ad atria ecclesie sancti sepulcri per nuncium Soldani deducebamur.
Que desolata non habenS; qui consoletur eam; adeo facta est sub tributO; ut ante fores 8
ipsius octo drachmas et dimidiam dare cogeremur. Quam nos eO; quo oportebat; timore 9
et gaudio intrantes adorauimus uere in loco sanctO; ubi steterunt pedes Eius. In cuius 10
mediO; quia tota est rotunda; intrauimus Monumentum Dominicum; quod ad modum*)
ample et quadrate ciste^^^) depositum; ex omni latere albo et polito marmore contectum;
in se habet ipsam petram, cui illud sacrosanctum corpus Domini

„in ara cracis torridum"*»)**^),

fuit impositum. Que eciam integra et marmore contecta in tribus locis patet tactui et 11
osculis peregrinorum. De quo Marcus ait**^): Et posuerunt eum in monumento de petra 12
exciso. In illo eciam uidimus locum ad dexteram, in quo angelus apparuit tribus Mariis. 13
Et tangit sanctus Marcus^^^); dicens: Et introeuntes in monum&ntum uiderunt iuuenem a 14
dextris sedentem , coopertum stola candida. Et nota ; quia erga monumentum ipsa ecclesia 15
nec habet nec unquam habuit tectum; ita ut ipsum tectum ad dispositionem et formam
clericalis corone sit abrasum; una^ ut putO; habita consideratione; clericus enim raditur,
ui^) inter rationem/ que in capite manere dicitur; et suum creatorem nulium sit<^) me-
dium uel mundana superfluitas; que nimirum per pilos uel crines designatur. Sic et pre- 16

a) Edit. pr. et B admodum. — b) B et £d. hunc ▼erBum non flecreveront — c) £d. pn habet: et in-
ter — est medium. ^ d) est £d.

210) ecclesiam] V. Robinson N. F. p. 341 sq. h^rmnologico I. 88, his verbis:

211) compeUuntur] At vid. Tobleri topogra- Ad coenam agni providi

phiam Hierosolyniarum II. 187 not. 3., qui Wil- «* •^li» albis candidi

VI ... post tranaitnm maris rubn

brandum errons convincit. ^T. . » • • •

Chnsto canamus Pnncipi.

212) QMomodo — optimus] Thren. IV, 1.

^ -.V , . , • , . . »r^, Cuius corpuB sanctissimum

213) lapidabant] Act. Ap. VII. 56. .•^ ^^ ^^ ^,,^^

214) lohannes] XIX. 17. cruore eiu« roseo

215) ciste] V. Tobler Golgatha p. 176 sqq. gustando TiTimus Deo

216) torridum] Hunc versum esse nemo ad- 2\1) De quo Marcus] XV. 46.

huc vidit. Sed legitur in Danielis thesauro 218) tangit sanctus Marcus] XVI, 5.

24

186

diotum tectom est abraaom, ut inter ipsmn moniimentmn et suum aliquando contentum *) nui-

17 lum medium esse uideatur, et celesti grada custodiatur* Quod eciam annuatim ex eo consi^
derare possumus^ quia no^ pasche sacer ignia per celestem nundum iDic apportari consueuit

18 Et sciendum, quia mans caluariey qui modicus est^ ut quidam ooUiculuS; intra parie-
tes ecclesie continetur, quia ipsum monumentum Domini erat in orto tempore passionis,
ortus autem iacebat in pede huius coUiculi siue montis caluarie, unde nimirum dictus

19 mons et monumentum multum uicini sunt. De quibus omnibus lohannes^^^ ait sic:
Erat autem in locOy vhi crudjixus eet leius^ ortua^ et in orto monumentum nouum^ in quo non-

20 dum quiaquam posiius /Uerat. Ibi ergo propter paraseeuen ludeorum , quia iuxta erat mofiti-

22 mentum, poeuerunt eum. Ex istis ueritatem predictorum perpendere potestis. Hunc mon-
tem eciam nos indigni ascendentes uidimus foramen ^^®) in petra excisum, cui ipsa crux,

,^bor decora et falgida,
ornata regis purpura" **) ^^ *),
dum ferret ^^secli precium'^, fuit infixa.

23 luxta quem locum apparet , sanguis Domini, qui de iatere ipsius in petram uici-
nam defluxit, quia teste lofaanne^^^) unus miUtum lancea latus eius aperuit, et contintto

24 exiuit sanguis et aqua. Hec petra magnam habet scissuram, quia, ut dixit Matheus^^^),
petre scisse sunt et monumenta aperta.

25 Circa hunc locum stabant iuxta crucem lesu mater eius et soror matris eius^ Maria

26 Cleophey et Maria Magdalena^^*). Item in eodem loco uidimus partem illius columne^^^),

27 cui alligatus fuit Dominus, dum flagellaretur. Et nota, quia ipsa ecclesia et sanctum
sepulcrum; et omnia; que intus sunt contenta, a quatuor sacerdotibus surianis, qui exire

28 non permittuntur, in bona deuotione custodiuntur. Que omnia ipsi Sarraceni reliquerunt
29illesa; quod pocius ex Diuina uoluntate, quam ex ipsorum accidit beneuolencia. Ipsa

uero ecclesia marmoreis tabulis et aureis picturis ualde est omata, in capite suo habens
chorum largum et pulchnim; in cuius aditu ossa regum fideiium requiescunt in marmo-

30 reis sarcophagis **•). In medio chori ostenditur quidam circulus, per quem dicunt cen-
trum mundi illic uerissime esse descriptumi quod tamen secundum astrologos <^) pocius

31 et uerius sub torrida zona y si habitabilis esset , inueniretur. Istis omnibus perspectb
uidimus in atrio de longe ipsius crucis^) capellam quandam omatam, quam beata He-
lena^ Constantini mater^ in eo loco edificauit, in quo luda^ iratre Stephani, monstrante

32 ipsam crucem meruit inuenire**'^). Et tunc ab ipsis infidelibus exire compulsi reliqui-

a) coniectum B Ed. — b) Hos versue neque B. distiiixit, neque Ed. — c) astrologos B. astronomos Ed.
— d) Vocab. cruas omiierant edit pr. et B.

219) lohannes] XIX, 41. 42. 222) lohannes] XIX, 34.

220) foramen] V. Tobler Golg. p. 282 sqq.

221) purpura] V. Danielis thes.I. 160 str. V: 223) Matheus] XXVII, 52.

Ar6or decora et/ulgida, ^^^) Maria Magdalena] loh. XIX, 25.

omata regts purpura^ ir j ^ ^

tTJ^^^iL t^^ 225) colunuu] Tobler Golg. p. 341-44.

tam sancta membra tangere. c x^

Beata, coias brachils 226) sarcophagis] De hoc Wilbrandi loco

pretium pependit seeuU, exponit Tobler 3. Wanderung p. 281. Cf.

statera facta secuU t^^j^^ q^j ^^^ ^^^^

praedamque tuht tartant. _^_ ® *^ ^^ ' »

. . ,. . P- 318 sqq.
Cetemm hunc qnoque versum nos pnmi distm-

ximus. 227) invenire] V. Robinson N. F. 342.

187

mus ipsam ecclesiam et preciosas illas margaritas coram porcis — proh dolor! — maa-
ducandas et ipsum locum. Pater SanctC; ut seruum redimeres; Filium tradidisti ! Et per 3^
eam portam Dauid^ per quam intraueramuB; exire permittebamur reliquis sanctis locis
in ciuitate nondum perspectis.

VII. Inde prope muros ciuitatis, qui turriti et noui et fortissimi sunt, descenden- 1
tes transiuimus portam beati Stephani, et uidimus portam auream^ que directe opponitur
monti oliueti. In cuius foribus est quedam cisterna; aliquando adeo fecunda; ut ex ea 2 •
quidam torrens paruus per medium uallis losaphat et in pede oliueti decurrat. Iste est; 3
quem lohannes euangelista^^^) torrentem Cedron appellat. luxta quem hodie sita est 4
quedam ecclesia in eo loco edificata, in quo tempore passionis Domini erat ortus; in
quem Dominus cum disdpulis suis frequenter conuenit; in quo eciam ipse osculum a
luda traditore accepit. De quibus omnibus testatur lohannes ^^®); ubi dicit: Egreasue est 5
leeus trans torrentem Cedron, ubi erat ortus, in quem introiuit ipse et discipuli eius, Sdebat 6
autem et ludas hunc locum^ quia frequenter lesus conuenerat illuc. £t uocatur ista ecclesia 7
a populo Sanctum Pater Noster^^^), et dicunt Dominum in eo loco illam orationem suos
discipulos primo docuisse.

VUL Scire autem debetis; quia uallia losaphat incipit inter muros Hierusalem et 1
montem oliueti. Que in principio sui arta et strictissima; in fine uerO; qui extenditur 2
fere ad miliare gallicanum *) in terminos Bethleem ; ipsa est latissima. In cuius capite S
uidimus ecclesiam optime ornatam^'^) et in medio sui monumentum undique albo et
nimirum uirgineo marmore contectum; in quod aliquando apostoli immaculatum corpus
beate uirginis deposuerant; si^) illud; quod

,^pente fit templum Dei"*®)^^');
illa in parte templi poterat contineri. In quo ipsi postmodum manna celeste loco cor- 4
poris inuenerunt. Quod nunc temporis suriani saoerdotes Sarracenis tributarii in con- &
digna ueneratione obseruant. O mira circa nos; Sancte Pater; Tue pietatis dignatio; ut ^
uno eodemque die sepulcrum sancte matris et sui Filii; Tui Sancti Uerbi incamati;
uidere mereremur! — luxta parietes ipsius ecclesie iacet ager figuli^^^), quem ludei tri- 7
ginta argenteis a luda reiectis in sepulturam peregrinorum comparauerunt. Qui licet 8
non sit longus; protenditur tamen a muris Hierusalem usque ad montem oliueti. £x quo 9
consideretis; quia ille mons directe est situs super. De hoc agro dicit beatus Mattheus ^^*) lo
in hunc modum : Consilio autem inito emerunt ex iUis agrum figuli in sepuUuram peregfino-
rum, Proptet hoc uocatus est ager iUe Haeeldama ^ hoc est ager sanguinis^ usque in hodier- \\
num diem. In quo nunc temporis Christiani; Sarracenorum captiui; sepeliuntur. Nec \\
mirum; si domina nostra; exemplum totius humilitatis; in terminis illius agri locum sue
a) gallicum £d. — b) ita si B. — c) Venuin hunc aon distinxit neque B, neque £d.

228) lohannes euangelista] XVIII, 1. 142 No. CXIX str. IV:

Domas padici pectorit

229) testatur lohannes] XVUI, 1. tempkmi repenie fit Dei:

intacta, nesciens yiram,

230) S. Pater Noster] V. Tobler die Si- ^erbo concepit Filiam.

loahquelle u. der Oelbeig p. 239-242. ^^^^ ^^^^^ ^, ^^^^ ^dicis et editionis

231) omatam] V. Tobler Siloahq. p. 143— o'»^»"® eruimus.

19 j ^ " , 233) ager figuU] V. Tobler Topographie

von Jerosalem II. 267 sqq.

232) repente — Det] Vid. Danielis thes. I. 234) Matheus] XXVU, 7. 8.

24*

188

sepulture el^t, com Filius eius,

„qaem tenra, pontus, ethera
colunt, adoraiit, predicant** •)***),
in orto dignatus fuerit sepeliri.
1 IX. Inde conscendentes mantem. oliueti uidimus cagtelium Bethphage^ de quo Mathe-

us 236) ait: Cum appropinqtuiret lesus Jerosolynum et uenisset Bethphage ad numtem oUueti^
. 2 misit duos. In summo montis uidimus duo claustra destructa; quorum unum edificatum

3 est in eo locO; in quo Dominus orauit Et factus est iUic sudor eius tanquam gutte san-

4 guinis d^currentis in terram ^^?). Aliud vero edificatum est super locum illum , de quo

5 Dominus ascendens in altum captiuam duxit captiuitatem ^'^, In quo nunc temporis Sarra-

6 cenus^) infidelis ad honorem Mahumet suum oratorium preparauit ^'*). De hoc monte
ipsam ciuitAtem perfecte inspicientes uidimus in ea templum Dominiy quod quidam ex an-
tiquo nomine Salomonis appellant; non attendentes ipsam Hierusalem cum suo templo

7 fuisse destructam. In quo dominus Soldanus ^^^) oratorium sibi et suis solemnissimum
ordinauit; in quod ciues ipsius ciuitatis omni feria sexta iubentur conuenire et Mahumet

8 adorare. luxta illud assignabatur nobis probatica pisdna^ que cognominatur hebraice Beth-

9 saida , quinque porticus habens ^^ ^). Ex predicta eminencia oliueti perspeximus montem
Sion, qui; ut ante tetigi^ nunc includitur muris ipsius ciuitatis; sed tempore Passionis

lODonunice excludebatur. In summo illius, quia latus est mons; habetur quoddam largum
et pulchrum aspectu cenobium, in quo manent eciam Suriani, Sarracenis tribujtarii, qui
peregrinis illuc uenientibus monstrant locum; in quo Dominus cenauit cum suid discipu-
lis et mensam illam, in qua Dominus lesus Christus tradidit corporis et sanguinis sui
mysteria celebranda; et peluim^^^), uas; in quo Dominus lauit pedes discipulorum,

11 exemplum dans ministris; et sciens quid fecerit^) eis^^^). Et scitote, quia^) in monte Sion
erat hospitale siue domus illa^ ad quam iuxta librum Machabeorum ^^^) uir fortissimus

12 ludas coUatione facta duodecim millia drachmas argenU misit Hierosolymam offerri. In quo

13 postmodum hospitale sancti lohannis^^^) fdit edificatum. In hac edam domo discipuli .
post Passionem latitantes et clausis foribus conuenientes ipsum Dominum conuenire
meruerunt teste lohannC; qui dicit***): Cum sero esset die iUo una sabbatorum, et fores

14 essent clause^ ubi erant discipuU congregati propter metum ludeorum^ uenit lesus. — Iste
eciam locus erat; in quo discipuli pariter in eodem loco acceperunt Spiritum Sanctum.

15 Unde actus apostolorum dicunt^^^): Cum complerentur dies pentecostesy erant omnes (disci-

a) Ho8 venuB esse non vidit AlUtiuB 8. Nihusius. — b) quidam Sarr. Ed. pr. — c) fecerim B Ed. —
d) Verba scitote quia om. £d.

23h) predicant] In L. Allatii 2:vfi^/xT0i^ ver- 240) Soldanus] V. Tobler Topogr. I. 519.

8U8 hi distineti non sunt. V. Daniel I. 172 Vulgo Omar moscheam magnam Haram esch-

No. CXLIV: Scherof condidisse traditur.

Quem terra, pontus, aethera 241) habens] loh. V, 2 e Vulg.

colunt, adorant, praedicant, 242) peluim] loh. XIII, 5 sqq.

trinam regentem machinam 2\Z) fecerit] loh. XIII, 12: Scitis quid fe-

claustrum Mariae baiulat. ^^^ vobis? Quare fecenm in fecerit muUvimus.

236) Matheus] XXI, 1. 244) Machabeorum] U M. XU, 42. 43.

237) in terram] Luc. XXII, 44. 245) hosp. s. lohannis] Tobler Topogr. I.

238) captiuitatem] £ph. IV, 8. 400 sqq.

239) preparauii] Cf. Tobler Siloahq. p. 101 246) qui dicit] XX, 19.
not. 9. 247) dicunt] II, 1. 2.

9 189

puli) pariter in eodem loco. Et /actus est repente de celo sonus, — Ulic eciam aliud*) felix 16
et immaculatam compactum corpus beate tdrginis Marie fuit resolutum; ubi eius felidB-
sima et beata anima a corpore expirans ipsum ad tempus dereliquit. Quod poBtmodum^ n
sicut supra^^^ tetigi, in ualle losaphat assumptum fuit. #

X. Inde uenimus Bethaniam. Quod est castellum paruum; duas habens ecclesias ^
in se^ a Sarracenis obseruatas ; unam^ in qua aliquimdo erat domus Simonis leprosi. In 3
illa uidimus locum^ ubi Maria Magdalenft; exemplum penitencie; amplexata pedes Do-
mini graciam quesiuit et obtinuit. Alteram^ in qua erat ortus Marie et Marthe. In qua ^
uidimus monumentum^^^, a quo Dominus resuscitauit Lazarum. Iste ecclesie adeo uicine 6
sunt; ut secundum meam opinionem Lazarud in orto uel curia Simonis fuerit sepultus.

Hec est' illa Bethania; de qua lohannes*^®) ait: Erat quidam languens, Lazarus a 7
Bethania^ de castello Marie et Marthe^ sororis eiits, Et de ista ait Marcus^^^): Cum autem %
esset in Bethania, in domo Simonis leprosiy accessit ad eum mulier peccatrix, Hoc castellum 9
distat a Hierusalem miliare gallicum. Quod testatur lohannes euangelista^^^) dicens: 10
Erat autem Bethania iuxta lerosolymam quasi stadiis quindecim.

XL Inde transeuntes uiam difficilem et periculosam uenimus Hiericho ^^^. Quod ^
est castellum paruum; destructos habens muros, a Sarracenis inhabitatum; cuius meminit
DominuS; ubi dixit in parabola^^^): Homo quidam descendebat ab Mierusalem in HierichOj
et incidit in latrones. Et uere ipsa uia hodie periculosa est, multos habens latrones. De ^
hac eciam Lucas***) ait: Factum est autem, cum appropinquaret lesus Hiewicho^ cecus sede-
bat secus uichn mendicans. Et in Canticis ^^*) : Qtuasi palma exaltata sum in Cades et quasi 5
plantatio rose in Hiericho. luxta eciam istam uir; nomine Zacheus, desiderans uidere 6
lesum ascendit in arborem sycomorum **^), Distat Hiericho a lordane duo parua milia^ 7
ab Hierusalem XV milia gallicana.

Xn. Et hinc paululum procedentes per uallem planam et amenam uenimus ad l
lordanem, qui est fluuius admodum altus et ueloces habens aquas. De quo Matheus^^^
ait: Uenit lesus a OaUlea in lordanem ad lohannem^ ut baptizaretur ab eo. Circa quem ^
locum erat quedam ecclesia edificata; que nunc temporis fere tota est destructa; ubi; ut
dicunt; ipse lohannes baptista baptizauit baptismo penitencie. De isto^) eciam ait liber 4
Regum^^^): DescencUt (Naaman, princeps milicie) et lauit in lordane septies, et restituta est
caro eius sicut caro pueri paruuli. Igitur et nos carnem interioris nostri hominis restitui 5
et mundari sperantes descendimus et lauabamur in eodem lordanC; sed ipsi Arabes
nobis illudentes balneum et ipsum* fluuium multi luti iniectione turbauerunt. Arabia 6
enim illic usque ad lordanem protenditur. £t scitote; quia non longe ab eo loco instat 7
ipse lordanis.

Xin. Inde uenimus ad quoddam stagnum fetidissimum infemalis nigredinis; 1

a) Hhid eHam aUud feliz B. UUc etiam aliud Ed. — b) Verba De isto — miUcie om. B.

248) supra] c. VHI, 3. 254) in parabola] Luc. X, 30.

249) monumentum] De Lazario v. Tobler ^55) Lucas] XVHI, 35.

Topogr. II. 461. ^^^, . x^ . ., T T o-

oe^N T t. 1 VT . 256) tn Canticis] Immo ap. lesum Sir.

250) lohannes] XI, 1. yttv ift

251) Marcus] XIV, 3. Sed cf. Luc. VH, 37. ^^^' ^^

252) lohannes euangelista] XI, 18. ^57) sycomorum] Luc. XIX, 2.

253) Hiericho] V. Tobler C. XI Topogr. 258) Matheus] IH, 13.

II. 642—669. 259) Uber Regum] alter c. V. 14.

190

2 tetrum habens odoreni; in quo Oomorram et Sodomam dicunt absorptas fuisse. luxta

3 illud monstratur puieus lacob. Sicut eciam in primo libro^^^) tractatum est*), duo sunt
fontesy lor et Dan, qui oriuntur in pede Libani, et confluentes in unum lordanem con-

4 ficiunt luxta illum eciam locum uidimus desertum; de quo Matheus^^^) ait: Ductui est
lesus in desertum a i^iritu^ ut tentaretur a diaholo,

1 XIV. Abhinc reuertebamur Hiericho; et non longe ab illa ascendebamus quen-

dam montem altissimum, in quo Dominus dicitur quadraginta ieiunasse diebus; a quibus
ipse mons hodie Quarennia^^^) mmcupatur.

a) £d. pr. habet : luxta iUud monstraiur puteus lacob, sicut eUam in primo libro trotctatum est. Duo
swU fonJtes, lor et Dan , qui oriuntur et q. s.

260) in primo libro] Capite VIII 12 libri
prioris lordanes quidem p. ut h. L fit, commemo-
ratur, putei lacob mentio non fit. Quod qunm
ita sit, verba aliter atque editor primus inter-
punzimus.

261) Matheus] IV, 1.

262) Quarennia] Robinsonus Palaest. U. 552
dicit: Den Namen Quarantana finde ich zuerst
bei Wilhelm von Oldenborg im J. 1211. At-
vero dicere debebat: Wilbrand von Oldenburg.
Nec Robinsonnm sequi debebat Ritter XV (1).

529. Accedit, quod iam triginta annis ante
Wilbrandum de Oldenborg FreteUus, archidia-
conus Antiochenus, Quarentenae mentionem fa-
cit Quarentena legitur in codice Fretelli Gies-
sensi, apud Baluzium Carentena. Vid. Stephani
Baluzii misoellanea historica ed. Mansi I. 439.
Cf. etiam Pseudonymum Eugesippum, qui re-
vera est Fretellus. id quod ostendimus in Se-
rapeo 1858 No. 24 et 42. Eugesippus, qui
vocatur, inest in Allatii Zvfi^fsroig. De Qua-
rennia cf. Tobler Denkbl. p. 702 sqq.

191

CQ

I— I

H

OQ

ja

a

§

S «o 6

I

INDEX NOMINUM.

B. est Burchardos de Monte Sion.
O. est Odoricas de Foro lulii.

R. est Ricoldas de Monte Crocit.
W. est Wilbrandus de Oldenborg.

Aabdalla R. XXXV 23.
Aaron B. prol. 2.
Abaga R. IX 51.
Abarim mons B. V 16, VII
33 bis, VIII 3, IX 20, XI 3.
Abdia B. VII 11.
Abel B. IX 25 bis.
Abelmeala B. VI 3. 4.
Abimelech B. IX 29.
Abinoem B. IV 6.
Abisach B. VII 7.
Abob B VII 33. R. IV 29.
AbrahamB. prol. 11,VI9,

VII 48, IX 21 bis, 23.
R. I 33.

Absalon B. VII 57.
Accaron B. IX 6, IX 20,

X 11, X 13, XIII 12.

W. 1 1, 3.
Accon (Acon) B. I 2

II 1. 5, III 1. IV 1
bis, 5, 19; V 1, 2; VI
1. 7, VII 1 ter, 17, VIII
1, X 1 bis, XII 4, XIII
7. R. I 1, II 1, III 1,
VI 29, VII 1. O. I 1,

III 1. W. I 2, 13. 15.
12, 3. Cf. acconensis.

Acconensis ciaitas I 5 bis,
II 1 passim; II 5. 30,

IV 19.

Achab B. VII 6. 11. 17.
Acharon v. Accaron.
Acbaz B. VIII 1.
Acbeldemach B. VIII 1.5.
6. R. IV 23. O. XXIII.
Achila collis B. IX 13. 14.
Achille y. Achila.
Achon y. Accon.
Achor nallis B. VII 37,
Acra ad S. Samoelem B.

VIII 1, IX 1.

Adam B. IX 23. 24. 25,

XII 3.
Adama O. LV 2.
Adamodana W. I 24, 1.
Adene W. I 20, 1.
Ader torris B. IX 10.
Adommim B. VII 56. 57.58.
AdoniasB. Vllll.aiVOO.
Adrianos B. VIII 1. 4.

Aegyptus v. Egyptos, Egi-

ptos.
Afech B. VII 4. 6. 7.
Affech y. Afech.
Agenor B. I 2.
ager damascenos B. IX 24.
ager figali W. II 8, 7.
ager fallonis B. VIII 1. 6.
Agith R. IV 60.
Agrippa Herodes B. VIII

2 X 4.
Ahali R XVIII 8. 9.
Akaron W. I 1, 3.
Akjers W. I, 1, 1.
Albani B prol. 1.
Aldenhorch W. I 14, 22

(Varia lectio).
Alemanni W. prol. 3. I

19, 1. 22, 6. 24, 1. 2.
Alexander Magnos B. II

3. 5. R. X 39. 43. W. I

18, 3. 7. — 21, 8. — 22.
Alexandreta W. I 18, 2. 8.
Alphates O.LV 1,LVI 1.2.
Amalech B. IX 19.
Aroatheos B. II 26.
Ammon B. I 4, III 8, IV

17, V 16, VII 41. 46,

IX 15. Cf. Ammonitae.
Ammonitae B. VII 43.
Amorrei B. II 26, III 8,

VII 43.
Amos B. IX 14.
Ana B. V 15.
Ananeel B. VIII 1.
Anathoth B. VII 50. 51,

VIII 1. 5.

S. Andreas B. V 8. a I 11.
Anglia B. XIII 1.
angoli porU B. VIII 1. 5.
S. Anna B. VIII 1. R. V 35.
Anna. Sanctae Annae eccl.

B. VIII 1.
Annas, socer Caypbae R.

IV 15.
Anteradom B. I 2, II 23.

25-29, III 12, XII 6

bis, XIII 7.
Antichristos R. XXXVI 6

bis.

Antilibanos B. 11 10. 12.

21, III 12.
antiochenos B. II 14. 15.

17. 30.
Antiochia B. 12. W. I

12.3. — 13,6.-14.—

15. 5. — 25, 5. — 28, 10.
Antipater B. V 16, X 5.
Antipatrida B. VII 17, X

5, XIII 12.
Antiquos de Montanis W.

I 9, 5. — 10, 5.
Antonii torris v. Antonios.
Antonios B. VII 53, VIU 4.
Apamia B. I 2. Cf. apa-

miensis.
apamiensis B. II 29.
Apollonios B. prol. 1.
Apollonios de Tyro W. I

2, 3.
aqoae contradictionis B. 1 4.
aqoaroro porta B. VIII 5.
aqoe V. aqoae.
Ar B. I 4, VII 43.
Arabia B. I 2. 4 passim,

VII 41-43, VIII 1. 3,

IX 20, XI 3, XIU 8. R.

I 35.
Arabia seconda B. VII 43.
Arabicas sinos B. I 2.
Arachas B. U 21—26, UI

12, XUI 7.
arachensis B. U 29.
Aracheus B. II 21. 22. 26.
Aradiom B. II 25. 26.
Aram B. IV 17. 19.
Aran y. Aram.
arbor crocis R. V 17.
arca Noe, archa Domini

B. IX 1.5.6. W.I8. 14.
Arcirom R. XIV 1.
Areopolis B. VU 43.
Aretha B. I 4.
Argon B. XIII 25. 26. 32.
Arimathia B. IX 7.
Arroenia B. prol. 9, U 18,

UI 12, XUI 5. 8 bis, 9.

R. VU 9. VUI 1.
Armenia maior B. prol. 9.

R. XIV 4.

Armenia minor B. prol. 9,

XIII 8.

Armenii B. XUI 5. 9.
Armestria R, VII 10.
Amon B. I 4, lU 8, VU

43, XI 1.
Arsim W. II 2, 10.
Ascalona B. V 16, IX 20,

X 17. 18, XUI 12.
Ascalonita B. V 16.
Aser tribos B. II 1, IV 5.

19, V 2bi8, VI 6, XI 9.
Aserite B. U 1.
Asor B. lU 3. 7, IV 3,

VI 5.
aspalti lacos B. VII 46.
Assassini R. VII 4. Cf.

Assissini.
Assissini B. II 27, XIU7

bis. Cf. Assassini.
Assor B. X 5 bis. 6. 8.
Assyrii B. ym 1. R X 38.
aoentore, mons de aoen-

toris W. I 25, 2.
Aogostini dies B. IV 9.
aorea porta B. VIII 5.
Aostria. dox Aostrie W.

prol.3.— 12,1. — 19,15.
Axa B. IX 26.
Aaseca B. X 14.
Axotos B. V 16, IX 20, X

13, 17, XI 11, XUI 12.

Baal B. U 1, VU 1 bls. 2.

R. lU 1. 3.
Baalgad B. UI 8.
Babylonia B prol. 11 , 12.

R. XVUI 7. XXVUI 3.
Babylonia Egypti B. VII

53, IX 10.
Bacharite B. VI 5.
Bachorim B. VU 57. 59.
Bael O. LXIV 1.
Bahheyin R. XXXV 30.
Bakar B. VI 5.
Balaam B. VU 44.
Baldach, Baldac, Baldacom

B. V ll.R. XII13,XIU,

XIV 14, XVUI 17, XIX
1.4, XX 70, XXIU 1,
XXXIV 25, XXXVI 6.

25

194

Baldad B. IV 16.
Baldewinas B. U 3, VII 42.
balBami uiiiea B. VII 53.
Barach B. IV 6, VI 9, VII

1. 49.
S. Barbara W. I 14, 29.
Baruth W. I 15, 1.
Basan B. I 3, 4; III 8,

V 13.
baxitae X 15. XIII 30.
Beelzebub W. I 1. 3.
Belfort B. II 8.
BelinaH B. III 4. 6. 7. 12;

VII 21.
Belma v. Abelmenla.
Belueir (Belvoir) B. VI 9.
benedictionis uallis B. IX

15.
Beniamin tribni B. I ],

VII 28. 29, 48 bis. 50,

57, VIII 1. 5 6. IX 2. 7.
Beniaminite B. XI 4.
Bcnopolis R. III 7.
Beon lapis B. VII 58.
beritensis B. II 5.
Berithus v. Beritum.
Beritum (Berjtos) B. I 2,

II 13. 15, VI 5. W. I

5, 1. 6, 5.
Bersabee B. prol. 11. 18,

m 4, V 15, IX 20, X

19, XI 1. O. XLVI 1.
Beryfuf v. Beritnm
Bethacarem B. IX 20.
Bethagla B. VII 40.
Bethania B. VII 59 ter, 60,
. Vni 1. 5. R. IV 48. 49.

0. XXVI 1. XLVm 2,
XLIX, L 4. W. n 10,

1. 6. 9.

Bethel B. prol. 11, VII
20 bis. 35. 48-50, Vm

5, XI 4. o. xm 4,

XIV 6.
Bethel mons B. VII 20 bls.
Bethfage y. Betbphage.
Bethlehem B prol. 4, VII

29, Vm 1. 5. IX 10 bii».

11. 12 14. 20.30, X 16,

XII 6. K. IV 59.61.65. V.

.O XXXVU 1, XXXIX 1,

XLI, Xm, XLIV.

W. I 19, 5. n 8, 2.
Bethoron B. Vm 5, IX 4.
Bethoron inferior B. IX 4.
Bethphage B. VII 61.

B. IV 50. O. XXVI 1.

W II 9 1
Bethsaida R. I 11. 24. 26.

W. II 9, 8.
Bethsaroes B. IX 6 bis.
Bethsames lude B. IX 6

bis, X 10. 11. 12.
. Bethaamite B. IX 6.
Bethsan B. I 3, V 16, VI

5, VIII. 7. 8bi8. lObis.

XI 6. 7.
Bethsajda B. V 5. 8, VI 5.

R. I 11. 24 26. 0. X

5. 10. 11. 12.
Bethsech B. X 16.
Bethsura B. X 16.
Bethmia B. IV 7. V 4. 5.

9. VI 3. 4. 5. R. I 30.

32. O. X 1.
Bethurin v. Bachurim.
Bettenobele W. II 4, 1.

Bezek B. IX 11.
Bezeth v. Bezek.
Biblion,tBiblium B. II 15.

W. I 6, 1. 7, 3
Bira B. VU 28.
Bodwini B. U 23, VII 45,

XIII 6.
Boecius R. XI 2.
Bostra B. I 4.
Boterim W. I 7, 1.
Bothil B. VII 20.
botri torrens B. IX 11. 27.
Botrum, Botrus B. II 16.

W. I 29, 4.
Bosra B. 14, UI 7, IV 19.
Brachmana B. prol. 1.
bubo, avis Tartarorum R.

XI.
Bucephalus W. I 18, 3.
Bukaia B. II 23.
Burchardus burgrauius ma-

deburgensis W. 114, 22.
Busereth B. I 4.

Cabul V. Kabul.
Cacho R. lU 5, VI 25.
Cades Bame B. I 3. 4, V

14. 16, VII 41, IX 19.

W. II 11, 4.
Cadmus B. I 2.
Caesarea v. Cesarea.
Caipha W. II 1, 1.
Caiphas W. U 1, 4.
Caldea R X 44.
Caldei B X 38.
Caleb B. IX 26.
CalifaR XII13. Xm. XX.
Caluaria B. prol. 5, Vm

2 4. R V 27. VI 2. 12.

0. XV 1 bis. W. II 6
passim.

caluarie mons v. Calnaria.
Camela B. IV 18.
Camiustan R. XU 2.
campestria lordanis B.

VII 7.
campus cicerum R. IV 68.
campus fabe B. IV 4 6.
campus florom, floridos R.

V 25. o. xxxvn 2.

Cana v. Chana.
canaroella R. IV 43. W. I

8, 9. 15.
Candace R. V 18.
canis passus B. U 14 bis.
Canticum Canticornm R.

IV 26.
capella S. lohannis B. VII

39. 41.
Capharnaum fons et cam-

pus B. IV 8.
Caphamaum locus B. I 2,

m 6, IV 11, V 1 8,

VI 5. R. I 21. 24.
W. II 2 passim.

Cappadocia B. XII 6, XIII

8. 12.
carcer Domini B. Vm 2.
Cariatharbe B IX 22
Cariathiarim B. IX 5 bis.
CariatbBepher B. IX 26.
Carith B. VU 32.
Carmelion nallis B. VI 1.

2. 6. XI 8.
Carmelns maris B. VII 17.
Carmelus mons B. I 2, II

1, VII 1. 2. 4 7 ter, IX

18, X 1. 3 passim, XI
7. 8. 9. XIII 12. R. III
3. W. I 1, 10. 11 1. 5

Carmelus Nabal B. IX 18.

Carnajm O. LVI 1.

casale iuxta mare Tibe-
riadis R. I 8.

casale Lamperti B. II 2.

casale MarieMagdalene W.
I 1, 11.

casale prophetarum R. V 9.

Castelblans W. I 9, 5.

castellum Ptolomei RI V 29.

castrum nigrnm W. I 18,9.

castrum S. Pauli I 18, 14.

Castrum Peregrinorum s.
Peregrini B. 12. 3, II 1.

5, X 2. 3. 4. 6. R. III 4,
VI 26. 29.

Castrum Saphet R. I 20.
Castrum Zafetanuro R. II 8.
Cathaia R. XII 12.
Catholicus B. XUI 9 pass.
Cato W. I 31, 6.
cauea virginis S. Marie R.

VI 26. 27.
Caucasus B. prol. 1.
Cajfa R. UI 2.
Cajmon B. VII 2
Cajmoth v. Cajmon.
Cajn B. VII 2. 3, IX 25.
Cajn mons B. VU 1. 2.

3. 5, XII 8.
Cajphas ciuitas B. II 1,

VII 1, X 1.2.3, XIU 12.
Cajphas vir B. VUI 2.

R. IV 15.
Cajphe domus B. VIII 2.
Cedar B. III 6, IV 2. 7.

14.17.18.19. O. Xllbis.
Cedes Neptalim B. IV 6.

15. VI 5.
Cedron B. VU 61 , VIU

I passim. 5 6. R V 22.
W. II 7, 3 5.

Celesjria B. I 2 bis, IV 19.
cella 8. Eunofrii R. IV 25.
cenaculum Domini

B. VIII 2.
Cenereth mare B. IV 7, VI 5.
Cenez B. IX 26.
centurio supplicans pro

puero paral jtico B. IV 7.
Cesar Tiberius B. VI 5.
Cesarea maritima B. I 3.

Cf. Cesarea Palestina
Cesarea Palestine B. I 3,

VII 17, X 4. 5, XUI 12.

R. VI 24. 28. O. LXV

1. 3. 7. LXVL
Cesarea Philippi B. II 11.

21, III 4, VI 5, VII

21, XI 1. O. LI 1. W.

II 2, 6. 7. 17.
Chaco B. X 6.
Chaldea B. prol. 9, I 2.

Cf. Caldea.
Chaldei B. XIU 5. Cf.

Caldei.
Cham fllius Noae B. II

20. 26.
Chamos B. VIII 6.
Chan, Magnus Chan R IX

22 sqq.
Chana Galilee B. U 20.

21. 22. 25. 26, VI 1. 2.

6, R. I 2. 3 O. IV 1.

Chanaan fllius Cham B. V

15.
chananea mulier prope Si-

donem B. U 11.
Chazarias s. Gasaria R.

IX 29.
Cherabin B. prol. 2.
Chinnereth O. VU.
Chodorlahomor B. V 14.
Chorazin v. Corrosajm.
Chorrei B. V. 14. 15.
chronica B. VII 17.
Chrjsostomos loannes B.

XIII 11. W. I 14, 28.
cicerum campus v. campus.
Cilicia B. XII 6, XIII 8

bis. 9
Cineus B. IV 3.
Cison (Cjjion) B. II 1, VI

9, VII 1. 5 passim. 29.

R. III 1.
cistema loseph B. V 5.

R. I 19.
Clemens B. U 28 (alnea-

rium).
Cleopatra B. VU 53.
cocodrilli B. X 4.
coenaculum Domini v. ce*

naculum.
columpna, ad qoam Do-

minns fuit flagellatos B.

VIU 2.
columpna propeTjram per

longum strata B. U 7.
comes Sancti Egidii W. I

8, 6.
Conrados cancellariup, epi-

scopus mogont W. I 5,

3. — 19, 24. — 28, 5.
contradictionis aqoe B. 1 4.
connallis illustris B. VU

13 bis. 46.
conuallis iuxta mare ma-

gnum B. XI 11
coracinus B. IV 8.
Corazmianus R XU 13.
Corazmium R XII 13.
Cornolius centurio B. X 4.
Corozajm v. Corrozajm.
Corrozajm B. lU 6, IV

12. 13. 16. 18, VI 5. O.

X 10. 11. XL XU 1.
Crac W. I 9, 3

Crucis Ste mons W. 1 30, 1 .
crux inoenta B. VUI 2
crax sancta B. VIU 2.
Culicath W. I 9, 1.
Cumbetefort W. I 19, 1.
Cure W. I 26, 2.
coria Simonis W. II 10, 5. 7.
Curti R. XV. XVII 16. 17.
Cjclades W. I 27, 3.
Cjpris W. I 27, 14.
Cjprus B Xm 12. W. I

27, 1. 13. — 28. 15.
Cjrillus Alexandrinos B.

XUI n.

Dabir B. IX 26.
Dalmanutha B. m 6.
Damaseenos ager O. XLII

4, XLV 2.

Damasci Sjria B. I 2. 4.
Damaacus B^ I 2, 4 bia;
UI 11; IV 19; V 14;

f*5

VI 5. 9, 1X24, XI 10,

XII 3, XIII 12. O. XLII

4 XLV 2.
Dan flumen B. III 5. 6.

R I 35. O XIII 4.
Dan tribas B. prol. 18, III

4, VU 21 ter, IX 6, XI

II. O. LI 1. W. I 8,

12.
Dariaa W. I 21. 8.
Daaid B. VII 7. 52. 57. 61.

VIII 1 passim 2. 4. 5,

VIII 5. 6, IX 10 bi9. 13.

17. 18. 20. 22. 29, X 14.

R IV 3.
Daaid ciaitas B. VIII 1.4.
Daaidif porta B. VIII 5. 6.
Daaidis tarris B. VIII 1

passim. 2. 4. 5
Daaidis arbs B. VIU 1.
Debbora B. VII 4S. 49.
Decapolis B. IV 19, VI 5

passim.
Dedalus W. I 2, 2.
Delatacfa R. XIV 16.
Demetrias B. II 8.
desertom magnnm B. X 19.
detertam Maon B. IX 18.
deaertnm qood dicitur Reg.

1. I c. XIX V. 4, comme-

moratur B. III 4.
desertum asque ad ostia

Nili B. XIII 12.
Dido W. I, 2. 4.
Diocletianus B. II 5.
Diospolis B. VIII 5, IX 5,

X14. O.LXIIl.LXIIIl.
Doch B. VII 33.
Domini archa B.IX 1.5.6.
Domini carcer B. VIII 2.
Domini mensa B. IV 7.
Domini saltas B. VI 8.
Domini sepalcr. B VIII 5.
Domini Ubula B. IV 7.
Dominas ubi flagellatus est

B. vm 2.

doroas Cajrpbe B. VIU 2.
domus panis B. VUI 6.
domus Pilati B. VIU 2.
domas teutonica B. U 1,

IV. 1 2.
domus Zacharie B. IX 28,

X 16
DoraB.'x4,XIll,XIU]2.
Dotbaym B. V 4. 5. 6. 7,

VI 3. 4.
Dothaym contracta B. V

6. 7, VI 3. 4.
draconis fons B. VIU 1. 5.
Djospolis y. Diospolis.

Ebal B. VII M bis.
Ebron B. prol. 11, VII

30, VIU 1. 5, IX 10.

20. 21. 32. 23. 25. 26.

27. O. XLU— XLVL
Ebron noua B. IX 23.
Ebron uetos B. IX 22.
ecclesia S. Anne B. VIII 1.

R. V 33.
ecclesia 8. Barbare W. I

14, 29.
ecclesia S. Cypriani R.

XLVUI5. O. XLVI1I5.
ecclesia decollacionis S.

lacobi maioris v. lac.

Zebedci.

ecclesia galli cantns O.

XXII 14.
ecclesia Qabrielis B. VI 7.
eccl. Golgatana B. VIII 2.
ecclesia S. lacobi Zebedoi

O. XVUI 1. R. IV 5, 6.
ecclesia S. lohannis evang.

O. XXI 1.
ecclesia S. Katharine B.

IX 23.

eccl. Magnificat O. XXXV 4.
ecclesia S. Marie B. II 28.

W. I 10, 4.5.-14,18.
ecclesia S. Marie de Pas-

moyson O. XXXUI 3.
ecdesia S. Marie et Mar-

the B. VII 59.
ecclesia natiuitatis Doroini

B. IX 10.
ecclesia Pater Noster O.

XXV 5. W. II 7, 7.
ecclcsia Resurrectionis Do-

minicae O. XXII 14.
ecclesia S. Panlae O. XL 2.
ecclesia S. Petri R. IV 17.

O. XXXVU 2. W. I

19, 10.
ecclesia S. Petri et S. So-

phie W. I 19, 10.:
ecclesia S. Saluatoris O.

XIX 1.
ecclesia sancti sepulcri B.

VII 61, VUI 2.
ecclesia S. Sophie W. I

19, 10.
ecclesia in loco temptacio-

nis R IV 39.
EdUsa B. I 2.
Bdom B. V 14. 16.
Kftrata R. IV 66.
Effraym B. II 20, V 5,

VII 1. 4. 14. 16. 17.27.

28 bis. 30. 31. 32. 48,

VIU I. 5, IX 7, X 6,

XI 5. a UI 8.
Effraym mons B. U 20,

V 6, VII 1. 4. 14. 16.
17. 30. 32, VIII 5, IX
5. 7, X 6.

Etfraym porta B. VUI 1. 5.

Eff^raym tribus B. VU 27.

28 bis. 31. 32. 48, IX

7, XI 5.
Egyptii B. XUI 5.
Egyptus B. prol. 1 bis, I

2. V 5 bis. 8. 14, VI 9,
VU 3. 13. 26. 40. 42.
53 ter, VIU 5, IX 24,

X 19, XI 2. 3, XIU 8.
R. Praef. VI 27. X 45.
XU 14.

Eleatherus fluaias B. II

8. 12.

Elias, Eliseas v. Helias,

Heliseus.
Eliphaz Themanites B.

V 11.

Eliseas W. U 1, 7.
Elisabeth B. IX 28. R. V

13. 14. 15.
Emaas y. Emmaos.
fimmaasB. VII 31. 32, IX

3, X 15. 16. R. VI 20.
21. O. XXXV L

Endor B. VI 8. 9. 10 pas-
sim VII 1. O. VL

eneum mare B. VIII 1.
Engaddi mons B. VII 45.

51—55, IX 12. 13. 15.

W. I 29, 4.
Enon B. VU 15.
Ephraim v. EflTraym.
Ephrata v. Eflrata.
Esau B. lU 10, V 13.
Esdrelon B. 13, V 5. 8,

VII 1. 4. R. I 37.
Escban B. I 4.
Esebon B. VII 33.
EtheoB B. II 26.
Ethiopes B. XIII 5.
Ethiopia B. prol. 9, VIII

5, IX 24, XIU 8.
Eua B. IX 23. 25.
Eueus B. II 26, V 15.
Eufrates B. I 2. 4, VII 3.
S. Eunofrius R. IV 25.
Eustochium B. IX 10.
Ezechias B. VIU 1, IX 5.
Esechiel B. prol. 11, II

5. 15. 25.

Faba B. VII 4. 6.

Fabae campus B. VII 4. 6.

FamagusU W. I 31, 3. •—

32, 1.
Felix B. X 4.
fllia Syon R IV 46.
flnmen amoris W. 15, 1.
flouias paradysi Tigris R.

XII 13 passim.
fons draconis B. VIU 1. 5.
fons Qabrielis v. Gabriel.
fons Helisei B. VII 36.

46. 47.

fons inferior GionB. VUI 1.
fons lacob B. VII 23.
fonsIesrahelB.VU10.il.
fons Marie B. II 5.
fons ortorum B. II 19.
fons Rogel R, IV 60.
fons Sephorinus v. Sepho-

rinos.
fons Siloe v. Siloa.
fons B. Virginis O. XLII2.
Francia B. I 1. XIU 1.
Fredericos I Imp. W. I

14, 17. — 26, 4.

Gabaa Saolis B. VU 29.

30, IX 1, X 14.
Gabaon B. VIII 5, IX 2.

0. XXXVL
Gabaonite B. IX 5. X 14.
Gaber B. VII 3.
Gabriel R. II 3.
Gabriclis eccl. B. VI 7.
Gad B. V 15. 16.
Gadera B. V 11.. XI 5.
Galaad B I 4, lU 8. 9,

V 5 15. 16, VU 14. 15.
17. 33. 46.
Galaad mons B. VII 14.

15. 46.

Galgala B. VII 7. 34—38.

47. 51, IX 2. O. LIX.
Galilea B. prol 12, 13,

IV 5, V 15, VI 4 5. 7,
VII 4 bis, 14. 16 17.
46, VIU 5, IX 2, XI 5.
10. R L IV. VI. W. II

1, 3. 5.

Galilea gencium B. II 8,
IV 14. 19, VI 5.

Galilea locns W. II 1, 9.
Galilea. mare v. mare Ghd.
Galilea mons B. IV .51.

0. XLVin 4.

Galilea planicies B. VU

4 bis.
Galilea snperior B. VI 5.
Galli cantas O. XXII 14.
Garizim B. VII 24 ter.
Gasaria R. IX 19.
Gastim W. I 15, 2.
Gaza B V 5 , VIII 5, IX

20, X 18. 19, XIII 12.

R. XU 13.
Gazara B. X 18.
Gedoon B VII 11.
Oehennon nallis B VIU

1. 5 6.

Gelboe B I 3, V 15. 16,
VII 7— 10 15. O. LVIl.
Vid. monte*.

Genezareth B XI 8. R. I

8 26 bis. O. X 6.
Georgia prol. 9.
Georgiani B. III 12, XIII

5. 8. 9 bis.

S. Georgias B. IV 19. R.

lU 6. O. LXII 2. W.

II 3, 1.
Gera B. VII 57.
Gcrara B. V 11. 12.
Geraseni B. V 10.
Gergeseus B. II 26.
Geth B. IX 20, X 9. 10.
Getheus B. IX 29, X 14.
Gethsemani s. Gethsemane

B prol. 5,VII61,VIU1.

O. XXVII 1.
Geuemane O. XXVU 1.
Gibel W. I 11, 11.
Gibeleth W. I 6, 1.
Oiblin B. lU 4, X 19
Gihon V. Gyon.
Oinnin B. VII 16 bia. 17.
Gion fons inferior B.

VUI 1.
Gion mons B. VIU 6.
Gloriet W. I 13, 1.
Gog R. X 47. 48.
Golgata O. XV 1.
Golgatana cccl. B. VIU 2.
Goliad B IX 29, X 14.
Gomorra B. VII 13. O.

LV 2 W. II 13, 1.
Gosan R X 37.
Greci B. prol. 9, U 18.

lU 12, VII 17. 40. XU

6, XIII 4.

gregis porta B. VIU 1. 6.
gregis turris B. IX 10.
Gregorios X papaB. XIU4.
Gregorius Naiianaenas

B. XIII 11.
S. Gregorius W. I 23, 3.
gulphos Antiochie W. I

13 3.
Gyoi *R. XU 13. O.

XXXVU 1.

Haalaga R. XIU 24.
Haceldania W. II 8. 10.
Uacon W. I 12, 4.
Hadrianus v. Adrianos.
Halaon R. XXU 23.
Halaph W. I 11, 1. 5. 12.
— 15, 2

25*

m

Halremant W. I 14, 22.
Italson W. U 1 , 10. —

2, 9.
Hamath B. lY 17.
Hanna K. lY 15.
Harbe R. XX 43.
Haringe W. I 15, 2.
Hay B. prol. 11, VH 35.

47. 48.
Haylon B. Vn 17.
Heber B. IV 3.
Hebron v, Ebron.
Helena B. VIII 2. 6.

R. V 43. VI 16. VI 46.

W. I 30, 9. II 6, 30.
Helia R. VU 48.
Helias B. U 1. 9, lU 4,

VU 1 bis. 32. 36. R. UI

1. 3. V9. W. 11,10.3,

2. 5. II 1, 5. 6.
Helisei fous R. VII 36.

46. 47.
Helisei mansio B. X 3.

R. V 9.
Heliaeus B. V 5, VI 3,

Vn7bi8.36. 46. 47;X3.

R. V 9.
Helios AdrianuB v. Adria-

nus.
Henricus I. Imp. W. I 16,

2. — 28, 5 — U2, 11.
Hermon B III 7. 8. 11,

IV 7. 19, V 1. 13, VI
8. 9. 10. VII 1 bi8. 5.
7. 11 ter. 12. 46.

Hermon minor B. VI 8.

10 11, VI 10. 11, VU 1.
Hermoniom, Herm. modi-

cnm y. Hermon minor.
Herodes B. V 16, VI 5,

VU 17 bis. 53 bis. VUI

2. 5. DC 13. 16, X 4. 5.

R V 37. W. I 19, 6. 8.
Herodes Agrippa B. VIU

2X4.
Herodes Aicalonita B. V 16.
Herodes (Antipat) Magnns

V 16, VI 5, VII 17 bis.
53 bis, VUI 5, IX 16.
X 4. 5.

Herodium B. IX 16.
Hiericho W. II 1 1 pais. 14.
S. Hieronrmas R V 12.
Hierusalem W. U 4, S. —

c. 5—8.
Hildesheroenses W. 122, 18.
Hismahelite B. V 5.
Holofemes B. VI 3. 4 bis.

R. I 31.
Horma B. II 8.
Hormenia W. I 15, 1. 3.

— c. 16.

Hoipinel dux W. I 15, 1.
hoipitalarii W. I 9, 3. 4.

— 11. 5. — 22, 6.
hoipitale lancti loh. B. II

1. 23. 29, lU 1, VI 9.
X 5.
Hai (terra et yir) B. IV 19.

labeni B. VIU 1.
labin B. UI 3. 7, IV 3.
laboc, laboch B. V 15 bia,

Vn 46. O. LUI.
lacob B. prol. 13, V 15,

VU25.26. 40.48, VIU4,

IX 10. «S.

lacob fons B. VII 23.
lacobiniB. III 12, XIII 5.

R. XV XVU XVUI.

W. I 1, 6.
lacobite B. prol. 9, XIII 8.
lacobuB beatua apoitolai

B. VUI 2. R. U 9, IV

21, XIII 9.
lacobui de Uitriaco B. I

4, VI 5, VIU 4.
S. lacobui R 119. IV 21.

XVIU.
S. lacobui maior R. IV 5.
laf W. II 2, 11. — 4, 2.
lahel B. IV 3.
lamniaB. 1X9.20. XUI 12.
laphet B. II 5. O. LXUI 3.
larcha B. prol. 1.
laselich B. XIII 8.
lebus B. VII 48. O. XIV 5.
lebuiei B. VIII 5.
lebuseus, lebuseus R. II 26.

0. XIV 8.

lehu B. VII 3. 15.
leremias B. II 5, III 9,

VII 30. 50. XIII 12.
lericho B. V 16, VII 7.

33. 35. 36. 38. 39 bii.

40. 45. 46 51. 56, VIII

1. 3. 5. R. IV 27 bis. 31.
43. O. LIV LVI LIX.
W. U 11 pasiim. —
c. 14.

leroboam B. VII 20.

S. leronimui B. prol. 1,
VII 21. 49, IX 10 bis.

leroiolima O. XIV 5. R
V 12.

leroiolimitanus patriarcha
B. II 14.

lernialem. Vid. imprimii
B. cap. VIII. Praeterea
prol. 5 11, I 3, II 30,
VII 17—60 paiiim, VIII

1. 3. 5. 6, IX 1. 3.4.5.
7. 10. 14. 28, X 16, XI

2. 4. R. III rv V. O.

XIV XIX XXV.

leiaiai v. Yiaia.
lesrahel B. VI 8, VII 3.

6.7.9. 11.14 15. 16.17.
lesrahel fonsB.VII 10. 11.
leirahelita B. VII 3. 11.
ieiuinbeledemus W. 1 14,29.
leai W. I 14, 15.
lezrahel v. loir.
Ildraco R. IV 46.
ilex Mambre B. IX 21. 22.
India B. prol. 1.9. R. XII

12. 13, XIV 4.
loachim B. VI 6.
lob B. IV 16. 19.
lobi lepalcrum B. UI 6.

IV 16,
S. lohannei Baptiita B.

VII 15. 17 lexiei. 39.

41. IX 28. R rv 33. W.
I 24, 7.

lohannei Chryioitomui W.

I 14, 28. Cf. Chiyio-

itomai.

S.IohanneiETang. B. Vm

1. 2. R. U 9. VI 4.
lohannei milei W. I 5, 4.
lohannei preiCer R.Xn 12.
S. lohannii capella B. VU

39. 41.

S. lohaunis hospitale B.

II 23. 29, VI 9, VIU 1,

X 5.
lonas B. VI 2. IX 8. R.

XVI 3. 4.
lonathai B. II 8.
lopea W. II 4, 2.
loppe B. VII 17, VIII 1.

5, IX 8. 20, X 8. 9. 14,

XUI 12. O. XVIII 2,

LXIII 1, LXV 1. W. I

19. 5. — 2, 13.
lor B. in 5 R. I 35. O.

LI 1. W.I8. 12. II 13,3.
lordanei B. Vid. imprimis

c. VII. Praeterea I 3, II

21, III 5. 6. 7, IV 8. 12.

14.15. 16. 19, VI. 12.15.

16, VI 11, VII 3. 4. 7.8.

11. 13. 14. 15. 16. 17.
19. 31. 32. 33. 34. 36.
39. 40. 41. 46 bis. VIII
1. 3. 5, DC 20, X 1 bis.

4. 5. 6 bis. 7. 12 bis.
XUI 6. R. I 35. IV 32.
38. 43. O. XII 6, XVII
3, LI — LIU. W. I 8,

12. — 22, 21. — II 11,
7. — c. 12. — 13, 3.

lordanes paruus B. V 8.
lordanis planiciesB. VIII 3.
lore V. Mons.
losaphat R. I. IV.
losaphat uallis B. VIII 1.

5. IX 15. O. XIV. XXIL
XXVIII. XLVUI.

losaphat sepulcr. B. VIII 1.
loseph B. prol. 13, V 5,

VU 26 bis, IX 7, XI 1.

R. I 19. V 10. VI 28.
loseph dstema B. V 5.
loiephni Flav. B. lU 6,

IV 8. V 7. 8, VI 1. 5,
VII 8. 17, VIII 1. 4,
IX 16, X 4. R. X 40.

losias B. VII 3.

losne B. II 8. 20. III 3. 7,

VU24. 47,1X2.4, XI 4.
lotapata B. V 7, VI 5.
louis olympiaci hospitale

B VII 24.
Israel B. I 1 bis , lU 3,

V 14. 15, VII 3 bis. 11.
15. 17.18.20.29.40.44.
49, VIII 5.6, X 19, XII 6.

Itabyrion B. XI 7.

Iturea v. Yturea.

luda B. I 1, UI4, V 16,

VU 3. 27 , VIU 1 , IX

15. 20. Xll. 14. 19, XI

1. 2. 3.
loda mons B. IX 20. X 1 1.
ludaDamaiceuoiW.1 19,3.
lodai Iicariou B. VUI 1

p. 68. 5 p. 73.
lodas frater Stephani W.

U 6, 30.
lodai Machabeoi B. IX 9.
lodea B. prol. 12, I 1,

VU 17, 41. 46, IX 9, X

19. R. VI 27. 28.
lodee lacoi B. VII 46.
iodiciaria porta B. VIUl. 5.
lodin B. IV 1.
lodith B. VI 3. 4. R. I 30.
lolia (loliai) B. VI 5,
lopiter ol/mp. B. VII 24.

Kabol terra B. II 8, IV 4.

19, VI 5. XI 9.
S. Karioth B. IX 30.
Karon W. I 1, 3.
Krach B. 14, II 23. 24,

V 16, VU 42. 43. XUI 7.

Cf. Crac.

Laban J3. V 15.
Lachis B. IX 5.
lacus aspalti B. VII 41.46.
Laiacium R. IV 49.
Lais B. lU 4.
Lamesim W. I 29, 1.
Lamperti casale B. II 2.
Laodicea W. I 12, 2.
Lapidoth B. VU 49.
lapis, cui impresia feruntor

Oomi veitigia B. IV 9.
lapii, in quo predicani le-

dit Dominus B. IV 7.
LaUni B. II 18, XIU 2.
Lazari sepulcrum B. VII 59.
Laaarus R. IV 49 W. II

10, 4. 5.
Lebna B. VU 27 bis. 28,

X 14.
Leo R. IV 63.
Leo de Montanis, rex Hor*

menieW.1 16,1.2.— 19,

15. — 21. l. 3. — 24, 2.
Leodicia B. I 2.
Leopardorum mons B. U

19. 20.
lepus a Tartaris hononuoi

R. XL
Lesen Oan B. lU 4.
Leuita B. VU 29.
Lia B. IX 23.
Libanus B. I 2, II 4. 12.

19-21. 26, III 4. 5. 7.

8. 9. 12, IV 7. 19, VI
5, VU 4. 33. 46, XI 1.
10, XII 6. XIU 6. R.
VU 2. XVIII 3. O. LI
1. W. I 1, 10. — 2, 8.

9. — 8, 5. 12. 13.
Lippoldus lenior VI, doz

Aostrie W. I 4, 6.
Lippoldos VII dox Aostrie

prol. 3. I 2, l. 19, 16.
Liia W. I 12, 1.
lithostratos B. VIII 5. B. V

37.
locus apparitionii Domini

post resurrectionem B.

IV 9.
locus ascensionis Domini

B. VIU 6.
locus crucis Domini inven-

tao B. VIII 2.
locni Ueli% R. IV 65.
locui S. lohaanii Bapt.

R. V 16.
locoi iudicii R. V 27.
locos pastorom R. V 7.
locoi predicationii leto

Criiti B. II 6.
locoi tabole R. I 23.
locoi obi Dominoi a diici-

polis aoolsos oraoit pro-

pe Gethsemani B. VUI 1.
locoi obi Do minoi flagel-

latoi eit B. Vm 2.
locoi obi Dominoi itetit

in litore marii Tiberia-

dii B. IV 9.

«r

197

loens obi Dominas Mat-
tbfteam roeftTit de telo-
nio B. V 1.

loeat abi Dominoe tentoi
ftiit e tarbie B. Vni 1

locoe nbi Muia airgo obiit

B. vm 2.

locae abi pranae pifcee et

panem ▼idemnt diecipuli

B. IV 10.
LombardU B. I 1. m 8.
Loth B. VU 45.
de Lagonne Herm. W. I

27, 17.
Loia B. VU 48 bii. O.

XIV 6.
Lybde O. LXU 1.
Lydda B. IX 5. X 14. O.

LXU 1.

Ifaceda B. X 14.
Maehabei B. U 8, VII 33,

Vm 6. IX 4, X 11.
Ifacberonta, Macheronta

(Macbaeras) B. VII 17

bie..l9. O. XU 6.
Macbmas B. VU 28. 29.
Macbmethath B. X 6.
Machometos B. 14, VU

17, XIII 2. 8. R. XXXIV

XXXV. W. I 19, 13.
Madian B. VII 11.
Madianite B. II 23, XIII 6.
Magdalena K. VI 15.
Magdalis O. Vm.
Magdalom B. V 9. R. I 26.
Magedan B. III 6.
Magedo B. V 5. VU 1. 3. 4.
Magcdo campus B. V 5.
magi B. prol. 4.
magister in historiis (Co-

mestor) B. VII 17 bis.
Magog R. X 47. 48.
Ifagogoli R. X 47.
Ifahanaym B. V 15 bis.
Mahometi soror W. 1 19, 13.
Mambre B. IX 21. 22. O.

XLVI 3. XLVIL
Mamiitere W. I 18, 9. —

19, 16.
Manacusine W. I 9, 1.
Managfe tribns B. IV 5,

V 12. 13, VII 18. 19. 24,

XI 6.
maneio Uelisei B. X 3.
Maon deeertom B. IX 18.
mare enenm B. VHI 1.
mare Galilee B. Ill 6. 7.

8. 10, IV 7. 9, 12. 14.
15. 19, V 1. 2. 8. 10.
12. 13. 14. 15. 16, VI 5.

9. 11, VII 1. 2. 4, XI
1. 10. O. X 2. 10. R. I
paeeim.

mare indicnm R. XIV 6.

mare magnnm B. prol. 18,
I 2. 5, U 1. 8. 14, VU
1 ter, IX 20, X 4, XI
3, XI 4. 6. 9. 12.

mare maledictom R. IV 45.

mare mortnam B. prol. 18,
I 8. 4, V 15. 16, VII 13.
40. 41. 45. 46. 52. 54,
Vm 1. 3, IX 12. 19.

ao, XI 2. a IV 45. cf.

laeoe aepalti, lacoi lodee.

mare robrom B. I 2 bis.

4, V 14. 16, VII 33. 41.
46.

mare salinarom B. VII 33.
mare salis B. VII 41. 46.
mare Tiberiadis R. I 28. 29.

0. X 4.
Margarita W. I 14, 27.
Margath B. I 2, U 12. 29,

XII 6, XUI 7. W. I 11,

1. 11. 14. 12, 5.
Maria, mater Domini B.

prol. 4. 12, U 28, VIU 2.

R. V 10. 13. 15. VI 28.
Maria Bethaniensis B. VII

59 bis.
Maria Egyptiaca B. VIII 2.

O. XVII 2. LII 8.
Maria Magdalena B. V 9.

R. I 26. 27. W.I 1, 11.

— 14, 26. — II 10, 2.
Mariae duae R. VI 13. 16.
Mariac eccl. de Paamoy-

8on B. XXIII 3.
S. Marie eccl. W. I 10, 4.

5. — 14, 18.

MaroD aquae B. III 3. 7,

IV 3. 15.
Maron uallis B. III 7.
Maronite B. prol. 9, II 18,

III 12, Xm 8. R. I 21.
22. XVII.

Martha B. VII 59 ter.
Martinos B. VII 15.
Masada B. IX 13.
Maserephot B. III 7.
Massagete B. prol. 1.
S. Matheus B. V 1 , XUI

12. W. II 2, 9.
Mathias B. VIII 2.
Me B. III 6.
Mecca B. I 4. R. XX 70.

XXXIV 25.
MechaR. XX 70. Cf. Meniis.
Meden B III 6.
Medea W. I 20, 1.
Medi B. I 2, XUI 5. K

X 37. 38, XI 13.
Media B. prol. 9.
Melchisdech B. VI 9, VU

48. R. I 33.
Memphis B. XIII 12.
mensa Domini B. IV 7.

O. XII 4.
Mensif s. Meccii v. Mecca.
Merdinom R XIII 14.
Merom v. Maron.
Mosopotamia B. I 2 ter,

IV 17, V 15 bis.
Meirha B. VU 5. 6.
Messabile (Mesfialibo) O.

XXXIV 5.
Methodiof R. X 40, 48.
S. MichaelB. XIII.
milicia templi B. I 2, X 2.
Moab B. I 4, UI 8, rV 17,

V 16, VU 33. 41. 44. 46.
Moabitarom mons O. LVI 1 .
Moabite B. VII 43, VIU 6.
ModinB.Xll. O.XXXVL
Moganum R. XFV 13.
Mogoli R. X 47.
Moloch B. VIII 6.
Mompellerin W. I 8, 6.
monasterinm martirom R.

IV 64.

moni alter temptacionii R.

IV 41.

moni Betulie B. V 4. 5,

VI 4.
mons caloarie B. VIII 2.

4. O. XV 1. XVI 1.

XXXra 6. W. II 6, 3.

4. 17.
mons Cayn B. VU 1. 2.

3. 5, XI 8.
mons conoiuii Domini R.

I 17.
mons ste cmcis W. I 30, 1.
mons de aucntoriB W. I

25, 2.
mons Edom B. V 14.
mons Effraym B. II 20,

V 5, VII 1. 4. 14. 16.
17. 30. 32, VIU 5, rx
7, X 6.

mons filic Syon R. IV 46.
Mons fortis B. III 1.
monsGabaa O. XLVIUl.
mons Galaad B. VII 14.

15. 46.
mons Galilea R. IV 51. O.

XLVIU 4.
mons lore O. LXI.
mons leopardorum B. II

19. 20.
mons Mambre O. XLVI 4.
mons offensionis B. VIII

1. 6. O. XLVm 1. 3.
mons olioeti B. prol. 5,

VU 60. 61, VIU 1. 5. 6.

R. IV 50. 51. 54. V 22.

O. XIV 9 XXV 1. 5,

XXVI XXVII 1, L 1.

W. II 6, 3. — 8, 1. 8.
mons orationis B. IV 7.

R. I 14.
monsQaarenniaW.il 14,1.
Mons real B. I 4. VII 42.
Mons regalis B. I 4. (VII

42.)
mons Syon R. IV 3. 8.

59, V 19.
mons temptacionif R.rV38*
monsal R. XVI 6.
montana Moab B. VII 33.
montes caspii R. X 37.
montes Gelboe R. I 36.
monticaloi Carmel R.UI 3.
monomentom dominicom

W. U 69 sqq.
monnm. lohannis Bapt

R. IV 33.
monum.Iofiaphat.B.Vm 1.
Moria B. VII 49, ViU 1.

O. XXIX 2.
Moysei B. IX 1. 19.
molier chananea prope Si-

donem orani pro filia

demonica B. U 11.

Naason B. V 3. 7, XI 9.
Nabaioth B. V 15.
Nabal Carmelos B. IX 18.
Nabatenia (Nabenia?) B.

prol. 9.
Nabath B. VII 20.
Nabenia v. Nabatenia.
Naboth B. VU 3. II. 17.
Nabochodonosor B. U 5.

R. X 29.
Naction W. I 1, 1.

natatoria fontis Siloe B.

VUI 5.
Nathinei B. VIII 1.
Naoersa W. I 23, 1. —

24, 8.
Naym B. VI 8. 11. R. I

38. O. VI VU.
Nazareth B. VI 2. 7. 9.

11, VUI 1. R. I 38. II.
* O. prol. I passim. m

1. 2. IV 1, V 1, XII 6,
XXXV 1. W. U 2, 5.

Neapolis B. VU 22. 25.

48. O. Xm 1. XIV 1.
Nebo B. VII 33, VIU 3.
nebulosa torris B. VUI 1.
Neffin W. I 7. 1. — 8, 16.
negociatorum porta B.

VIU 5.
Neheleschol B. IX 27. 28.
Nchemia B. VIII 1.
Ncphin B. II 17. 18.
Neptalim ciuitas B. V 7. 8.
Neptalim tribos B. IV 5.

6. 7, V 3, VU 30, IX

6, XI 10.
Nostoriani B. prol. 9 , II

18. 22. Ill 12, XIU 5

bis 8. R VII 12. XX.
Nestorini v. Nestoriani.
NicopoHs B. IX 3, X 15.
Nicosia W. I 28, 7.
nicofiensis dominos W. I

31, 1.
Nilns B. rV 8, Xm 12.
Ninioe R. XVI.
Nobe B. IX 29, X 14. 15.
Noe B. U 20. 26. R. XIV

3. 7. W. I 8, 14.
Nubia B. prol. 9.
Nobiani B. XIU 5.

Ocbosias B. VU 3, IX 14.
Og B. I 4, III 8.
Ogeros de Woldemborg

W. I 14. 22.
Oolibama B. V 15.
Origenes B. II 5.
ortos Marie et Bfarthe W.

U 10, 3.
ortos regis B. Vm 5.
ortos obi Ibesos oraoit R.

V 23.
Otho IVImp. W.I 1, 1.—

2, 1. — 16, 2. — 22, 7.
Otboniel B. IX 26.
Ooidios W. I 20, 1.

palacium Salomonis B.

VIII 1.
Palestina B. I 1. 3, FV 19,

XIII 12.
palma Debbore (Delbore)

B. VU 49.
Paneas B. m 4.
S. Pantaleo W. I 18, 15.
Paphof W. I 31, 1.
paradifoe B. VU 13. XU 5.
Paesus canie B. VI 5.
paetores nbi andiemnt an-

gelos cantentee B. IXIO.
Pater noster (ecclesia) W.

U 7, 7. Cf. ecdesia.
S. PanlaB. IXIO.R. V12.
S. Paulns B. X 4. R. VII

■>
198

13. W. I 10, 4. - 14,

20. 18, 14.
8. Pelftgtt B. Vm 6
Pellm B. V 11.
Ftne B. prol. 1, Xni S.

R. X 3i. XI 13. XIV 4.

1«. 10.
Pmia B. prol. 9
PenUB. Xni7.R.XIV8,

XXXVI 3-
Petra de«efti t. Petra io-

CtML

Petrm iodMi t. dc«efti B.
I 2. 3. 4. 5. 11 1. V 16,
VII 42. 43 , Vra 3. R.

IV 46.

8. Petros B. II 28, V 8,
VI 9, X 4. R. I 11. IV
16. 17. W. I 10, 4. —
13, 5. — 14, 13. 16. —
10, 10. — II 2, 7. 13.

Phanae] B. V 15 bi«.

PharMi B. V 15. 16, VH
33. 41. 46, Xin 6.

PhMtmi» B. VU 3, Xm 12.

PhAseliu torris B . VUI 1 . 5.

Pbaapi B. VU 33 bi«,
VIU 3.

Pbegor B. VU 33.

Pheoice B. II 1.

Pheoicia B.U 1. 5 bU. 10.
19, VII 4. 14.

Pheoix B. I 2, U 5.

Pheiech B. VU 32. 33. 34.

Phiala B. III 6, IV 17.

Philippi rioas B. IX 27.

Philippof tetracha B. UI
4, IV 10.

8. Philippof B. V 8.

Philippof , qoi baptixaoit
eaoochoai B. IX 27. R.

V 18.

Philippof qoi Ceaareae Pa-

lestioae oiaotioDeiD ha-

boit B. X 4.
Philiftiim B. I 1.3, VII

7. 8. 10. 11 , IX 5. 20,

XUI 12.
PhilittioiB. XO. 12. 13. 17.
PhifOD R. XU 13.
Pilati domot B. VIU 2.
Pilatof B VU 17, VIU 2.

R V 37.
piramidef Sidoois et fra-

trom eios B. U 26.
piramif lobi B. III 6, IV 16.
pifcioa ioterior B. VUI 1

bis p. 66. 67.
pitcioa probatica B. VUI

1 bif p. 66. 67.
pifcioa foperior B. VUI 1

p. 67.
plaoicies lericho R. IV 43.
plaaicief lordaoisB. VUI3.
poma Adami W. I 5, 20.
poma paradifi B. XU 5.
porta aogoli B. VIII 1. 5.
porta aqoarom B. VUI 5.
porU aorea B. VUI 5. R.

IV 67. W. II 7, 1.
porU BeDiamin B. VIU 5.
porta Daoid B. VIU 5, 6.

W. U 6, 5. 33.
porta EflTrajm B. VIU 1. 5.
porta gregif B. VUI 1. 5.
porta iodiciaria B. VIII

1. 5.

porta oesociator. B yiU 5.
porta vpecioaa B. VUI 5.
pofta Seephani W. U 7. 1.
pofta 8. 8tephaoi B. VIU

1. 5. W. U 7, 1.
pofta flteiroris B. VTD 5.
porta «teniaiUBii B. VIU S.
porta teapli B. VIU 5.
pofta oallU B. Vm 1. 5.
porta oetM B. VIU 1. 5.
Portella W. I 18, 5.
prester lohaooes R. XU 12.
Ptolemaif t. Ptolomajda,

Aecoo.
Ptolemeof B. VU 33.
Ptolonmjda B. I 5.
Ptolomeof 6)ias Abobi R.

IV 29.
poteas T. cisteroa.
poteos aqoaram TiTcotiom

qoae flaoot de Libano

B U 4.
poteos ex qoo haoriebat

Domioos prope Nazaredi

B. VI 7.
poteos lacob O. XIU 3.

W. U 13, 2.
poteos prope 8caodalioa

B. U 4.
pjramides Stdoois , Ara-

chei, 8ioet et Aradii B.

U 26.
pjramis lob B. UI 6, IV 16.
Pjrgos Stratoois B. X 4.

Qoaraotaoa t. Qoareoteoa.
Qoareooia W. U 14, 1.
Qaareoteoa B. VU 35. 36.
47. 51. 56. O. LVU 1.

4. LVUI LX.
Qoareotena desertom B.

VU 51.
Oaareoteoa mons t. Qoa-
reDtena.

Rabbath B. I 4.
Rabsaces B. VIU 1.
Races B. I 2.
Rachel B IX 10 bis. R.

IV 66.
Rages B. I 2.
Raimoodof comes 8. Egi-

dii W. I 8. 6.
Rama B. VII 30 passim.

40, IX 20.21. R. VI23

O. LXIV I. W. U 3, 1.
Raoia Beniamin B. VU 50,

VUI 1.
Rama lodee W. II 3, 5.
Ramatha Galaad B. VII 15.

R. lU 8.
Ramathajm 8ophim B. V

5, VI 10, VU 17, IX
7. 20.

Ramola B. IX 7. 8.
Raphajm oallis B. £X II,

X 16, XII 6.
Rapsaces t. Rabsaces.
Rasc B. I 2.

Rebecca B. VU 48, IX 23.
rioos Pbilippi eonocbum

bapUsantis B. £X 27.
Bogel fons B. VIU 1.
Roma W. I 19, 8.
Romani B. V 7, VII 24,

VUI 6.
Roob B. II 8, UI 4, VI 6.

rosae lerichos R. IV 44.
Roben B. VU 58.
Rnna B. VI 2. 3.
Rnppfoos rez Hormenie
W. I 22. 7. CC I It, 3.

Sagct W. I 4. 1.

Sahaim W. I 12, 1.

Salem B. VU 48 O. V 3.
XIV 5

Salim B. VU 15. 39.

Salomo (Saleao) B. VIU
1 6. a n' 23. 26. VUI
11. O. XXX ct alibi

WMtffftM

Salon R. XXXV 28.
saltns Donuni B. VI 8. R.

I 39. O. U 1.
saltns Libani B. VI 5.
de Salza Heroi. W. prol. 3.
Samareos B. U 26.
Samaria B. I 1, V 5, VU

1. 4. 16—18. 20. 24,

VUI I. 5.
Samaritaoa B. VU 23.
Samorgederamoos W. U

3, 1.
Samoel B. VI 10, IX 1.

7. & lU 9.
Saoaballath B. VU 24.
Saocti Georgii nallis B.

IV 19.
Sangeor casale B. V 2.
Sanjr B. lU 7. 8. 10, IV

7. 13. 14, V 13, VU 12.
Saia B. IX 23.

Sarepta lodee W. I 3, 2.

— 4, 0. — U 26.
Sarepta Sidooiorom B. U

9. W.I3,L 2.-112,6.
Sarfeote W. I 3, 1.
Saroo moos B. U 2. 3,

IV 1, X 6.

Sarooa opidom B. X 7.
Saolos B. VI 10, VU 7.

8. 11.29.52, 1X13. W.
I 19, 3.

Saxooia B. I 1.
Scaodalion B. U 3.
Scheroe W. I 28, 1. 13.
Scjthae B. prol. 1.
Scjthopolis B. I 3, V 15,

VI 5, VU 8.
8ebasteB.Il,VUI7, VIU

1. o. xu 6, xm 1.

Sebeon B. V 15.
Sebojm O. LV 2.
Segor B. VU 45. 52. O.
XLV 1.

Seir (Sejr) B. I 4, lU 10,

V 12 — 16 passim, VU
41. 46, IX 20.

Sela R. XXXV 28.
Seleph flomen W. I 26, 4.
Seleph nrbs W. I 22, 6.
Selencia B. XUI 12.
Semcj B. VII 57.
Sennacherib B. X 5. 14.
Sennim oallis B. IV 3— 6.
Seon B. I 4.
Sephet B. IV 5. 7. 19, V

1. 2. 7, VI 5, VU 30.
Sephora (Sephoram, Se-

phoris) B. VI 1. 2. 6. 7.

O. III 1. 2. IV 1.
Sephorinof fons O. lU 2.

ac^olcmm Debbore (Dcbo-

rae) B VU 48.
ac pnkinm Donrini B. Vm

2. 5. R. VL O. XV 1.

3. XIX 6.
a cpnkinm filie PfMfmonia

& IV 26.
fcpnlcram HdcneB. YIII 6.
afpnlirom S. Hieronjmt

B. IX 10.
fepolcram losaphat B.

VUI I.
aepnlcram 8. Kariotfa B.

IX 30.
aepnlcram Lasari B. VU

59. & IV 49 bia.
aepnlcram 88. Planiae el

Ensiochii B. IX 10.
sepnlcram 8. Pdngiae B.

vra 6.
sepnlcnim Radielis R. IV

66. 67.
sepalcram Simonis el Inde

W. I 5, 18.
sepnlcram nirginis ^oriote

B. Vra 1. R. V 26. 31.
8. Seraatins W. I 18, 14.
Scthim (Sithim) B. V 16.

IX 20.
Sejr B. I 4, m 10, V 12

—16 passim, IX 20.
Sibleth B. U 5.
Sichem a U 20, VU 20

-22- 25—27. 30. 31. 48,

\TU 1. 5. o. xra 1.

Sichem antiqna B. VU

Sidon B. I 2, U 5. 10. 12

—14. 26, ra 4. 7. IV

5. 19, VI 5, Vn 41. 46,

XI 9, XU 6. W. I 2, 5.

— 3,4. — 4,1 sqq. 5, 22.
Sidoo Tir aU 26. K VUL
sidooeosis B. U 14.
sidooios B. IV 19, VI 5.
SUcDos W. 1 31, 5.
Silo B. VU 30. 40, Vm

1. 3. 5, IX 1. 4.
SiloeB.Vmi.5.R V20.
SioieoD B. XI 3.
Simon R. IV 29.
Simoo Cjreoaeas B. prol.

5. R. V 38.
Simoo leprososB. VU 59. 1 .
Simoo Machabeofl B. VU

33.
SimoD magns W. I 5, 18.
Sioaj B. V 16.
SiDCos B. U 22. 26.
Siooo Sioochio t. Sjn

Sjnochim.
mnns arabicas B. I 2.
Sion B. prol. 5, VU 60,

Vm 1 passim, 4. 5. R.

IV 3. 18. 59. V 19. O.

XIV XXII— XLVra 4.

LVU 5. W. I 9, 9. 11.

U 6, 3.
Siongaber B. I 4.
Sis W. I 21, 1.
Sisara B. IV 3. 6, VI 9,

VU 1. 49.
Slaodia W. I 5, 1.
Sobal B. I 4.
Sochoth lode B.V15,X 14.
Sodoma B. VU 13. 46. O.

LV 2. W. U 13, I.

199

Soldanas B. IV 5, VU 42.

53, EX lObis. 11, Xra7.
SolimaB. VU48. O. XIV 6.
S. Sophia W. I 19, 10.
speluDca doplex Ebrone

nooa B. IX 23.
spelunca Helie (Eliae) B.

X 3.

staKnnm Genesareth R. I

26. O. X 6, LI paisim.
statua lalis B. VU 45.
S. Stephani porta B. VIII

1. 5.
S. Stephanui R. V 33. W.

n 5, 4.
Stratonis turris O. LXV

8. W. II 2, 7.
Suburbe B. VII 3.
SuetaB m6,IV16, V U.
Suithes B. IV 16, V 11.
Sunam B. VII 7 ter. 8. 11.
Snnamitis B. VII 7. W. H

1,7.
Sur B. IX 20. W. I 2, 1.
Susis R. XIX.
Syloe O. XIV 2. XXIV 1.
Syn B. n 22.
Synochim B. II 22. 23.

25. 26.
Syon arx O. XIV 8.
Sjri B. prol. 9, V 6, VH

6. 11, xm 3.

Sjria B. prol. 9, I 1. 2
passim, 3, IV 17. 19, V
5. 8. 9. Xm 6. 12.

Syria cele B. I 2.

Syria Damasci B. I 2. 4.

Syria Libanica B. I 2.

Syria magna B. I 3.

Syria maior B. I 4.

Syria Phenicis B. I 2 pas-
sim, 3, n 1.

Syria Sobal B I 4.

Syriani B. prol. 17, Xm 3.

Syrin B. V 7.

tabemacula Cedar B. IV

14. 17. 18. 19.
Tabor B. IV 6, V 5, VI

8 — 10, Vn 1. 14. 49,

XI 8. O. V VL Cf.
Thabor.

tabula Domini B. IV 7. O.

LXV 11.
Taphne terra B. VII 16.

19. 33.

Taradns W. I 10, 3.
Tarsif W. I 19. — 20, 4.

— 26, 1. n 2, 15.
Tartari B. VII 11, Xm

8 ter. R. IX—XII.
Taurns B. I 2.
Techeril R. XVm 6.
Tecua B. VII 30. 51, Vm

1, IX 14. 15. 17. 30
Teglatfalassar R. X 37.
templarii W. I 15, 4.
templi porta B. Vm 5.
templum Salomohis B. 11

1. R.IV20.2I. W.n9,6.
Tertulluf B. X 4.
Teutonia W. I 26, 1.
Thabor R. I 30. 32. 37,

IV 53.
Thamnathsare B. II 20.
TharsisB.IX8. R. Vni3.
Thaurisinm R. XIV 18. 19.
Thebes B. VU 25.
Thecua v. Tecua.
Theman B. V 11.
Themanites B. V 11.
Theodorus episc. R. VII 10.
S. Theodorus W. I 19, 9.
Theophilns W. I 19, 2.
Thersa B. VH 18. 19.
Theutonia B. I 1, H 10,

m 8, XIII 1.
theutonica domut B. II 1.

IV 1. 2.
Theutonici B. m 1.
Tbila W. I 25, 1.
Thiras B. II 5.
Thisbites W. I 3, 2.
Thoron v. Toron.
Thurchia R. Vm IX l.

19. Xn 13. XIV 3.
Thurchimanni R. VIII

XIV 20.
Thyberiat v. Tiberias.
Tiberiadis mare B. VI 5.

V. mare Galilee.
Tiberias B. m 2, V 12,

VI 2. 5. 6. R. I 28. O.

vn vm IX.

Tigris B. I 2 bis, Vm 4.

R. XVI— xvm.

Titus Imp. W. n, 6, 3.
Tobiat B. IV 14, V 3. 7.
Tophet B. Vm 1. 6.
Toron B. m 2.
torrens botri B. IX 11. 27.
torrens Cison v. Cison.

Tortosa B. U 23. R. VII 8.
Tortost W. I 10, 1.
Traconitis B. I 4, m 4.
6. 7. 11, IV 7. 19, VI

5, VU 12.

tres lapides tyrii W. I 2, 3.
Tripolis B. I 2, U 12. 14.

15. 18-20. 30, XUI 7.

R. VU 1. 7. W. I 2,12.

-8,1.6.12.14.-10,7.
tripolitanus B. U 14. 15.
Turcomani B. II 23, XIU

6. 8.

turris Ader v. Ader.

turris Dauid B. VUI 1
passim, 2. 4. 5. R. IV 4.
W. U 6, 5.

tnrris gregis B. IX 10.

tnrris maledicta W. I 1, 12.

turris nebnlosa B. VUI 1.

turrisPhaselus B. VUIl. 5.

tnris rubea R. IV 30.

turrisStratonis v. Stratonis.

Tnrsolt W. I 19, 1.

Tuscia B. I 1.

tyrensis B U 14 bis.

Tyrii B. IV 19.

Tyrus B. I 2, U 1. 3. 4.
5 bis. 8. 14 bis. 18. 25,
m 2 bis. 12, IV 5. 19,
Xm 12. R. VU 1. W.
I 2 pass. — 3, 4. 6. —

4, 9. — 8, 12. 13.

Ungaria B. XU 6. XIU 1.

Ualania (Ualenia) rinus B.

I 2 bis.
Ualania (Ualenia) uilla B.

I 2, U 29 bif. 30. W. I

11, 8.
nallis Aier B. V 2.
uallis benedictionis B. IX

15.
nallis Gehennon B. Vm

1. 5. 6.
uallis losaphat B. VUI 1.

5. O. iXIV 2. XXU 2.

xxvm XLvm 2. w.

U 7, 2. 8, 1.
uallis lacrimarum B. 1X27.
nallis Mambre O. XLVI 3.

XLVU.
nallis porta B. VIU 1. 5.
nallis Raphaym v. Ra-

phaym.

vallif •alinamm O. LI 4.
nallis Sennim B. IV 3. 6.
uallis terebinthi B. X 14.
nallis nisionis B. VUI 1.
Uannini B. U 24. Xm 7.
Uenuf W. I 31, 2.
Uespaiianus B. VUI 4. W.

II 6, 3.

uetus poru B VIII 1.
uia maris B. IV 14.
viculns prophetarumR V9.
Uillion, Villon W. I 7, 3

in libris mss.
uinea balsami B. VU 53.
Uirgilius W. I 5, 1.
Uitriaco (lacobus de) B. I

4, VI 5, VIII 4.

Villion V. Uillion.

•

Wilbrandus de Oldenborg

W. I 14. 22.
Wilbrandus comes de Hal-

remunt W. I 14, 22.
Woldemborg. Ogerns iune-

nis comes de Woldem-

borg W. I 14, 22.

Tdumea B. I 4. IV 13.
Ydumci B. V 16, IX 15.
Tesaias R II 6. V 18. 20.
Tesie B. XIII 12.
yetse radix B. VI 7.
Tndia B. IX 24, XIII 8.
Tiaac B. IX 23.
Tsachar B. IV 5, XI 7.
TsaiaB.U5, IV14, VUIl.
TsmahelB. V15. R.V1I4.
Tsmahelite R. VII 4.
Tspania B. XIII 1.
Ttalia B. I 1, XIII 1.
Tturea B. I 4, U 4. 8. 11,

III 4. 6, IV 7. 19, VI 5.

Zabul B. IV 4.

Zabulon B. IV 5. 7, XI 8.

Zacharias B. IX 28, X 16.

R. V 13. 14.
Zacheuf W. II 11, 6.
Zaraein B. VII 11.
Zared B. VU 46.
Zebedeus R. II 9.
Ziph B. IX 17 bis.
Zodoma R. IV 45.
Zoheleth B. VIII 1.
suchamm R. IV 43.

LIP8IAE, TVPI8 C. P. MELZBRI.