Skip to main content

Full text of "Philosophiae Leibnitianae et Wolfianae usus in Theologia per praecipua fidei capita"

See other formats 


Brandeis  University 
Library 


As  for  the  wise^  their 
body  alone  perishes  in 
this  world  —  Rashi 


PHILOSOPHI^ 

LEIBNITIAN^ 
WOLFIAN^ 

vsys 

THEOLOGIA, 

PER 

PRjECIPVA  fidei  capita. 

10MFS  SECf^NDrS. 

VBI 

DOCTRINA  DE  PRiEDESTINATIONE 

VBERIVS  EXPLICATVR, 

AVCTORE 

[SRAELE  THEOPH.  CANZIO, 

LOG.  &  METAPH.  PROF.  P.  O  IN  VNI- 
VERS.TVBING. 


FRANCOFVRTI  ^  LlPSrjE. 

IN  OFFICINA  BERGERIANA. 
A.  MDCCXXXIX. 


/^^.r-e'"^vy>> 


ai 


(o)i#- 


Cf\«eA«eAd<AiieA9eAaeA9cA»«A«eAi>eA«  eAieA;tA9eA9CA9«A*«^»«A«eA^eA9cAj 


PKMFATlO. 

VEteri  more  recepcum  eii.  ut  librorunl 
Aufliorcs,  prxvio  difcurfu,  ledorem 
cdoccanc,  quid  (c  maxime  airscuroS 
arbitrencur:  cgo,  dum  hscc  in  lucem  cxire 
pubLcam  patior,  magis  haberem  in  promcuji 
quidnonprxfticerim,  necprseftare  potuetimj 
ob  variosrerum  c^wcernarumconcurfus,  enar- 
rarc,  quam  quid  pr^fticerim?  Qu^narh  illa 
fint  impedimeiica,  diircrere  pluribui5 ,  6c  ^ 
mc^  pictace,  &:  abhocloco  alienumeft. 

Dodrir^am  de  eleilione  ac  reprobatione 
fui  perfecucus,  fubjunilis  ahis  quibusdara^ 
in  Varia  Theologias  capita,  medicationibuSi 
exficcaco,  multorum,  ni  fallorj  dubiorumj 
quae  Philofophiae  perverfus  ufus  gignit,  fontc. 
Demonftratum  ivi  ,  objtd:ivas,  hceat  voco 
tcchnicauci,  rationes  DEo  fuiflc ,  artcrnisab- 
hinc  fpariis,  quum  ehgerct,  rcprobaretqucj, 
cordi.     Cave  camen  credas^  mg  ita  ratioci- 


^Pj£FA7J0. 


nari  :    ohjeSiivd  eligendt    rdttones    ff^ciamHf 
CENfcRATiM  :  fides  ergo  ex  earum  numero  tfl 
SPEciATiM.     Fallerct  prrfedo    ratiocinium , 
non  iTJinus  ac  illud:  Anglus  efl  gente^  Ebord- 
fenfis  Eques:  ergo  Rcx.     Hiiic  igitur  viam 
)ir«  j,  ur  5  quantum  interfit  ^  inter  dejiinationem 
^d  gloriaM     &  GRATIAM,    ratioucs  uir  bi- 
queabcbjccloclefumtas,  prxftruentea»,/>y?f»- 
derem    Sed  non  addo  plura ,  prsefan  libet ,  uon 
di6hi  repctere:  nonglonari,  quodingloraim, 
fedledtoreminonere.  Legaturactcntcfecunda 
parte  §.  ^z.  ad  fincm  capitis de  bS^  Triade.   Cac- 
tera,  non  cuivis  taritUiB  Ledori  copiamfacio 
diflencicndi  \  (id  enim  juris  vei  me  tacente 
habctj    fed   animum    quoquc    xquiflimuai 
fpondco,  fi  cxftiitcrit,  qui  hasc  omria  dam- 
jnaverit  publice:  idque  non  facio  callide,  uc 
adverfarium  nadus  iibellus  tanto  raagis  celc- 
brctur:   fed  animo  fi:nplici,  candido,  vcrf« 
catis  ama nte.    In  rem  Ecclcfiac  vertat  DEus ^ 
quxvcrafiiot,  qusehaudfunt,  pto 
non  didis  habencor. 


INDEX. 


INDEZ 


INDEX.     , 

Capicum,   argutncntorumquc  prxcipuoruBJ.' 

CAP.  I. 

De  CanJJts  dijfenftomm  circn  res  facras. 
ubi  aguur. 
Devcricarcfacra,  &:quidcmanullafic?  §.1-3. 
quid  fic?  §.4.  quocuplcx?  ^,cic  qu  s  obfcrva- 
Cionis  ufus  §,  cic.  caufa:  diirenfus  circa  vcrica, 
tcm  facram  duplicis  gencns  §  J.  $61  primi 
gcncris  eft  animi  noftr»  ab)  flus.  a«  talis  cxiftac  ? 
§^  7.  J^  9. 10.  removctur  dubium  §.  11.  proba- 
£urabyi]usexracione§.  ix.15.i4. 1 5. 16.17. 18. 
fcqq.  quomodo  mcncis  abyflus  faciac  ad  coc 
diilcnfiones  fovcndas  ?  §.  26»  31*  m<^Q  araoc 
crgafacra  hcrcdicariaj  §.  32.   38.  rcgula  circa 
anmii mocus explicabiles 6c  inexplicablics.  qua 
ucrinquc  61  fanacicifmus  &  racionalifmus  ca- 
vccur  §.  3 9  42.  cur  omnes  (^(kx  in  fua  perfiftanc 
©pinionc§.  45.  altcrum  cauflarum  genus  §.45- 
47.  officium  ccclefias  circa  illud  §.  48-  rcmo- 
vcncur  dubia  §.  49    ^  z,  alcetum  dubium  dc  via 
cxammis  §.  ^3.  iu  cujus  fi^lucioneagicur  dc  di-' 
(cximint  fi  Jei  publica^  &  privaca:  §.  56-  5}$,  in- 
dc  colligjcur»  an  Ecilcfix  proceftances  fidcm 
publicam  unire  vcl  commucare  debcaiit  §.  59. 
reccnfcntur  feucencjx  §.  60,  an  crror  funda- 
ipenci  cxpers  unioni  obftec  §.6i.  dubjum  §.^i. 
removctur  §.  ^j.  ^4.  65. 66.  cur  pax  non  cola- 

)(  5  ^u^ 


INDEX. 


5ur  §  67.  68.  69.  iogom^chix  hanc  litem  in- 
volvences  ^.70. 73.  reliquar  caufli  dsfrenlusiri 
religionc  $73.(0.  cxternaiiiftitutio,  hincagi- 
tur  §.74.  dc  gcntium  ad  falutcm  pzdagogia, 
§.74  77.  Anfacienti,  quodinfceft,  DEUS 
gratiam  deneger.  §.78.79,80  gl-  dubium  re- 
movetur  g.8z  85.  almd  dubiuro  §.  66,  ajiud  a 
meru  Pelagiariifmi  fumtum  §88.  nova  cauffa 
diflcnliopum  ^irea  facra  §,  91 .  ad  fincm, 

CAP.  II. 

Peprm0j  fr^  rdtiombusobjeBivis  ^  argumentp. 
Introitus  §.  96-  facilis  eft  doftrina  de  prac* 
deftinationc,  §,  97'9%-  contra  Scepticus  qui- 
dam  difHcultatem  mirifiee  extollit.  §. 99. 100. 
fucata,  fubdola  modeftia  cjus  §.  loi^  Votum. 
|J»|  o!^.  pertinet  qua^ftio  de  rationibus  objedivis 
ad  Phiiofophiam  §.  105.  dcfinirio  poffibihum. 
§.io4.gencticaalia.§.io5,definitio  Voluntatis. 
§.  I(  6.  inde  eliciunturperfcdi  ncsdivinscvo- 
iuntafis§.  107. 108. 109.  Ho.  i  n.  Anahquid 
obdivinam  voluntatem?  indefequitur  §.  II2. 
113.  eft    ha^c  quxftio  fundamen  fcntcnti» 
noftr^  de  prscdeftinatione  §.114.  negandi  ra- 
nones  ultcriores  §.  ii^^.-iig   rcfutatur  pro- 
ptcrea  Kingii  fencentja  §.  1  ^9  -  121.  dubium 
folvicur  §.121  -  24.  res  fpcdantur  vel  fingu- 
\x  fcorfum  ,  vel  ordinat^  §.  125.  -  27.  quod 
f  ft  fundamenturn  voluntatis  divinsc  antecc- 

dcniis 


INDEX. 


dcntis  U  confequcntis.  §.  12.8.  probaur  di- 
ftindio  ulcerius.  §.129.  ncxus  utriusque  vo- 
luntatis  §.151.132.,  An  fapientiffimus  ea 
poffit  SERIO  velle ,  qu^  non  futura  cerciffi- 
mc  prasientit?  §.  135,  dubia  §.194.  feq.  aljud 
folvitur  dubium  §.  1^7. 1^8.  feq.  Syftema 
quid?  §.141.  plura  poffibilia  ab  asterno  §.  142, 
amor  erga ea  divinus proportionatus  $.143.  Sed 
Sy  ftemata  illa  limitata  S.i^^.i^^.feq.  corollaria 
§.  145.  a  quo  pendeat  ftatus  eorum  limitatusge- 
neratim§.i47.fpeciatim§.i48.feq.a61:iorerum 
limitatarum  eftlimitumviciffitudo§.  156.  fcq, 
duo  in  illa fpciStanda  §  i^S.feq.  fimile  quoddam 
§.  160,  fcq.  dubium  folvitur  §.  16 1.  unde  deci- 
ditur ,  quomodo aftiones  rerum  conditarum  a 
Deo pcndeant  ?  §.  163.  de  concurfu  Dci  §  16$ 
dubium  folvitur  ^,16  5.  aliud  §.165. 166.  167' 
Sceptici  cujusdam  dubium.  §.169.  refponfio 
§.  171.  alms  fpeciofius  §.  172»  feq.  refponfio 
§  174.  De  eoncurfu  Dei  ad  aftiones  malas 
§.  17  5 .  feq.  ad  adioncs  liberas  §.  177,  uti  notio 
libercatisevolvitur  S.j^S.fcq.  quomodolibcri 
homines  ab  a:terno in  Syftematc  fuetint  confi - 
deraci?  nexuslibera^  acSionis  cumpcenaa^cer- 
nus,§  igS"'  Clarius§.  18/.  removetur  dubium 
§.189.  andivinagratiaindignum,  determina- 
riaSyftcmace?  §. I96.fcq.  invidumargumen- 
tum,  quod  illud  non  fic  indignum  DEo  §.194. 
probaturracionibusab  irais  principiisprodeun- 
J;(  4  tibus 


INDEX. 


tibus  §.io6.  Propjor  acceflbs  ad  materiam  dc 
racionibusob}edivis§  198.  (eq.  Argumencum 
ipfum  princeps  §.202.  dubia  rcmovcncur  %.%o%. 
feq.  DifTencicncis  cujusdam  djfcurfusallegacur 
§.  2il.  refpondecur  §.213.  reliqua  audoris  verba 
expeiiduntur^.2i4,rcfponfioaltcrius§  2r5.feq. 
noftra.  §.  217.  Qaod  omriifciencia  rebus  nullam 
afFerac  neccflicacem  pcculiari  racione  illuftracur 
§.218.  applicacur^.^19.  vinciicatur  §.  220,feq, 
quomodo  Deus  malum  vclic  ?  §.  424.  feqq. 
racfo  pc,rmifl[i  peccaci  J.  22.5.  fcq^  vindicacur 
$,218.  feq.  dcfinicio  racionum  objedivarum 
^.238.feq.  Sapiencia,  pocencia,  fanditas DEI 
necefl^ario  inferunc  raciones  objcftivas  §.241. 
ulcimaargumentipropoficivis  §.241. 

CAP.111.pag.163. 

De  AYgunHnio  fro  rationibus  obje^ivis  k  fafien' 
tia ,  fan^itate  -pettto. 
Introitus§.  242.obfcrvaciofingulari55.245. 
fcq.  Quod  apud  nos,  &  quomodoaliquidju- 
ftum,  idem  quoque  ea  racione  apud  Creacorem 
juftum  eft,  quae  obfervacio  nocioni  jufticias  c  vol- 
vcndse  infervir.  racio  §.  246.applicacio  §.  247. 
probacur  ab  abfurdo  jf.248.  alicer  fccptlcifmo 
porta  aperitur  §.249.  feq.  elicitur  inde  argu- 
mencum  pro  eiedionc  minime  abfoluca  §. 
255.  folvicur  dubsum  §.256.  excuciuncur  aliac 
jurticixnotiones§.2j8.fcdfpuriaha:ceft.§.259. 

259.  fcq. 


INDEX. 


260.  fcq.  Scepcicirmo  an/am  praebens ,  §.  x6  i. 
uc  ncfcirencqueamus,  Dumquidfidcs  aJexfe- 
quucionem  Decrerj  pcrcineac?  urgecur  §.  z6j, 
feq.  nara  fi  DEus  in  formando  dccreco  objc^ 
<3:um  non  rcfpicic,  cum  nec  in  cxfequcndo, 
cum  alcerum  alcero  non  fic  indignius.  Argu- 
mencura  denique  nc<9:icur  ex  Dei  jufticia  pro 
rationibus  cligendi  objeSivis.  §,  zyy  cxphca- 
tur§.274.fcq.  «Wjce<pieA«W/f§.27y.feq.  Alia  ju- 
fticiar  nocia.  §.  2.%o.  fcq.  appJicacur  §.282.  reaio- 
vccur  dubium  jf.  2^5.  refpondccur  verbis  alie- 
nis§.  28^.fed  noftrisverbisilluddubiumpjena 
cfficacia  proponicurJ.iSj.  folvicurS.288.289. 
fcq.  cumformuIaconcordi5e§ii9i.  cxplcinacur 
fcnccncia  noftraulcerius  jf.  Z92.  fcq.  quornGdo 
non  rcfirtcrc  in  poftra  poceftacc  nacurali  iiif 
§  1 9  4.  an  abfur  Ji  quid  cx  n  oftra  decifionc  fluat? 
§.296.  fcq.  dubium  proponicur  §.  501.  folvicui: 
§.  502.  folucio  formacurexprmiis  axionjatis§. 
3O3.fcq,novumdubiumfubmovecur§.307.Ca- 
pacicas  rerum ,  in  qua  tc  fuum  quarumque  po- 
nicur  quocuplex?  ^.308.  cft  fundamentum  |u- 
flicisediv.fuumcuiquccribuencis  J.  309.quocu* 
plcxjufticfa§.5io.feq.Siigicurelc6liojufta,cum 
faclaobfidem^  312.  fcq.Pfcbacuridcmcxno- 
tione  fapienciar,  §.315.  quam  fpuriam  aliqui 
tradunc  ^.  316.  uc  paccc  cx  primis  philofophias 
fundamencis  §  317.   vcrr-»  nocio  §.318.  co- 

X  5  ^^'^-^ 


INDEX. 


rollarium  §.  319.  u(usin  doilrina  dceledione 
§  310,  abfurditas  fcntentias  oppofica:.  ^.}zl. 
Notio  fanditatis  fpuria  §.  jii.  cxaminatur 
§.324.  feq.  refolvitur  ukra  abfurda  indederi- 
vanda  g^o.  vera  ejus  fanftitatis  notio  $.3^8. 
examinacur  §.  329.  applieatur  ad  eledioncm 
§. 3  3 Q.feq.  An  noftra fententia  ^u^of  excludat? 
§  35?.  Argumcntum ,  pro  rationibus  objefti. 
viSy  porro  petitur  a  principio  rationis  fufHci- 
entis  §.  333 .  quod  ftabilitur  §.334.  quid  fit  de- 
tcrminacaratio  §  ^^J.feq»  Indecanon:  detcr- 
minatus  cventus,  determinatam  pofeit  ratio- 
nem.  §.  337.  applicatur  Canon  ^.g^g.feq.  So-. 
la  DEI  sequipollens  voluntas  non  eft  rarioeli. 
gendi  determinata  $  341.  probatur  ulterius 
$.342.  feq.  rcmovetur  objedio  §344.  345« 
-  35*  f .  ukimum  argumentum  §.  352. 

CAPITIS  III.  Seaio  11. 

^^a  VirQrum  do6iijfimoYum  duhia  dtlHuntur* 

Occafio  dicendorum  §3^4  ?5Si  •  ^"  rationes 
objeaivse  Pelagianifmo  faveant?  §.356.  feq. 
an  Scmipelagianjfmo  ?  quid  fit  in  cle£tione 
^flfS-of?  366.  cxcmplo  declaratur  §.367.368. 
verbisqueipforum  Diflentientium  §.369.  ipfa 
perf^narum  Trinitas,  qusr /SjiB^o? efl,  racioncs 
ob)ediv;is  habet§,372.  Tcrmini  /3^3-eec  ucrin- 
que  J,  374^     Oftcudicur  inde  clcdiontm  ra- 

tioni- 


JNDEX. 


tionibus  objeclivis  folutam  cxcludcrc  /3^3-«^. 
§  37S'  ^  contradidioni  obnoxiam  §.  376» 
feq.  removcrur  dubium.  S  377.  Elcdio  abfo- 
lnta|8ata-iojCxpcrs,  ^.^^^.probatur  S.gg^-SSl» 
fcq,  removetur  dubium  $  383-  an,  fi  elcdio 
infide  fufcepta,  ^x^ot  ctffct>  $.385-  negatur 
quodam  fimili.  386-  fla^os  locum  habet  in 
clcdione  ad  gratiam ,  non  ad  gloriam  $.  3^7, 
ratione  ftatus  publici  in  obje£lo  fyftematc 
§.g88-  ratione  fingulorum  hominum  §^QOt 
^xB-og  igitur  folummodo  locum  habst  m  ra- 
rionibus  objedivis  §.  391.  removetur  dubiun^ 
§.591.  confirpjatur  rtfponfio  §.393.  novo  ar* 
gumcnto  probarur  §.  395.  fcq.  de  obligationd 
credcndireproborum§.397,  urgeturilla$.398, 
dubium  adverfus  illam  proponitur  §.  399.  re- 
fpondcEur  400.  Continuatur  refponfio  §.401, 
402.  An  fict^o$  rationum  objeftivarum,  qux, 
immcnfas  iunt,  libcrtati  hominis  inimicum? 
§.403.  An  5i  qualcs  kyhKiet  DEl  rationes  fui 
habcat?  S.^o^.fcq.  dubiumrcmovetur  §-407«» 
Vcrba  Diflencientis  S-409' tcfpondetur  §.410, 
feqXlcglio  abloluta  cvertic  axioma  philofophi- 
cqm  gcomctricac  neccffitatis  §.4114  412.  quid 
idca  clara ,  quid  diftinda  ?  41 3.  fcq.  obfcuran^ 
efle  eorum  eleftionis  idcam ,  qui  hanc  abfolu-' 
tam  volunc  §.4i5.fcq.  dubium/.^i^,  Gcne» 
raiia    do  cleciione   ae  dccrccis  philofophi^ 


INDEX. 


docec  §,418.  probacur  teftimoniodiflencicnti- 
um  ^.419.  An  fcripturadocetcle3:inneminfie 
de fadam?  §.410.  prcbatur§.4ii.  dubium  §.411. 
$.4i5»{olvscur§4A4feq.novumdubium  §.-^17. 
fcqiVerbaOiflenticncis  fequentia  cxaminancur 
§.417.  an  Canon :  intentio  finis,  prior  mcdiis, 
cleftioniabfolursefavcat?  §  430  ^i.novumdu- 
bium  §.  45^.  folvicur.  allegj)ntur  m  cam  rerB 
vcrba  Viri  fummi  ^.45}  434.  cxpcndicurCar- 
dinalis  Albanifcntcntia§.4^5  436.  VerbaDf* 
fentientis  S.437.  expenduntur  §.438.  explica- 
tur  oraculum  Ador.  1 5.  v. 48.    Rcliqua  dubia 
Viridodiflimi  §.442  omne  DEI  fapiens  con- 
filium.  rationcs  objcdi  vas  pra:ftruit  §.  443  •  444* 
ratio  deccraiinaca  cledionis  fempcr  cft  objs- 
<9:iva.  I.^^j   dubium  rcmovccur  §.446.  aliccr 
coeco  calu  eleai  cflcmus  $.  447. 448.  aliad  pra 
objfidivis  racionibus  argumcncum  §.4494^0. 
dubium.  §.4^1.  Veiba  Diflincienris  5  ^Ji.rc- 
fponfio  §.4)3.  ^a&B-ot  in  fola  eledionc  adgra- 
riam,  nonad  glonam  §.454  4^^  VerbaDif- 
fcnt'entis  §,  456.  cum  refpunfionc.     Dubium 
novum  §.  458.  quod  homo  feipfum  nondiC- 
ccrnatj  refponfio  §.  4^9.  feq.  fidei  &  opcrum 
difpar  rati  >  in  cledione  §.  461.  proponicur  du* 
bium  folvitur  §.  46}.    Novum  dubium  discu* 
citur  ;§.464,  itcrumabud  §.  465.  quis  gratiam 
DEl  dccerminec  m  nobis  §.  400.467.  feq.  du- 

biuna 


INDEX. 


bma)  ^.470.    frlvitur.  aliud  §.47^.  illuftra- 
tur  exen.j^^lo  §.  472..feqq.  dubiurn  J,  474.  ali- 
ud  f  ^y^,  n»  vd  dcmonftracio  vericatts  homi- 
Bcsactcin.in:^,regr<iriani.§476.dubium.  §47^. 
An  c^  drgmace  DE  >  glorja  enpjatur  §.  478. 
fcq.  Vfrb<)  Uift^.  nciencis  §  480.  481.  refpon* 
dciiir  §.  48i  485.  Poftrcn  a  D  fknciencis  ver- 
ba  $.4:54.  rctipondetor  §.485   ^^9*   Dubium 
fubuic  acipcc?olum  §.  -^89  rrfponlio  §.  490. 
cxpianacur  ulccrsus  §491.  quid  in  convcrfio* 
nc  ad  ho^iinK^^m  pcrcmear/*  §.  4*^  3«  pioba- 
tur  qua:(tion:s   decifiL»    §  494   icq.     gradus 
gratia^  §  497,  feq.  a  cog  «ui   nc  verit^ris  di" 
\\i  X  p  nociir  §.500.  cui  refifti  pot^ft  §  ^'oi, 
an  onmis  accci.Lio  mrntis  ad  verbua  pioficif- 
catur  a  verbo  ?    §.  592.   dubiuri)  rcmovetur 
$503.  5-04.  orfus  novae  in  arsima  vicxdcfcri- 
bitur  Sjoj.  radicacur  in  mcncis  abyilo  §  50^. 
hinc  in  eaarrabiha  ,    qua^  pius  (entic  §.  )o6m 
quomodo  m  ipfa  ccntatsone  nova  vita  prarfto 
clie  poflk  ?    $.  50JJ.  Poftrtma  Diflentientis 
vcrba  expcnduncur  §  509.     Obfcrvationcs 
dc  clecliv^j  c  gencralts    §   50   511.    fulcta 
concranar  (cncencias    §.  5  «  2.  iubiaca    S.  515. 
dubium  $.  514.  folvicur  &  declaratur  ulteri- 
us  §.  5 »5.  leq.  in  dodrina  dc  concurfu  diftin- 
gucnda   hbera  adio  a  kibente.  5.  517.  fcq. 
aa   D£us  concurrac   ad    a<^ionem    indivi- 

duan^ 


INDEX, 


duam?  §.519^  quid  doprasGurfu  fencicndum? 

Cauffa  futuri  ah  AtefnopectatL 

Introitus  §.523.  Dubium  §.524.  ipfa  verba 
DiiTentientium  §  5x5.  feq.  praeparario  ad  di- 
fcursus  cxartien  §.  ^ig^Praeliruuntur  crgo  de- 
finicioncs  aliquot  §./jo.  feq.  coroilar.  §'S^$. 
feq.  determinancur  res  ex  fe  ipfis,  non  aDEi 
* potentia  g^5 42  feq.  Qnx  m ontologia  vera,non 
fiunt  falia  per  Theologiam  iiaturalcm  §.555, 
fcq.  quidi  quotuplcx  malum?  §.  ^54.5^5.554. 
Bonum  non  pendet  i  DEi  voluntatc,  fed  po- 
tcntia.  $.  557.  ergo  non  vult  malum  §.  559.  dubi- 
um  §.560.  rcfponfio  §.  ^61,  &c.  urgccur  dubium 
§.  '^S^.  racio  rcrum  qaa  futurarum  duplex  §.566. 
certo  fenfu  nonnulla:  rcs  ab  acterno  fucuras 
absquc  divina  voluntace.  §  5  6y.  feq.  undc  ma- 
lum  fit  futurum  §  571.  non  a  DEi  voluntate , 
quod  illuftratur  fimili  §,  573.  fcq.  rcmovetur 
dubium  contra  fimile  §.  576^.  corollaria  inde 
§.  577.  fcq.  Leibnitii  dc  hac  rc  fcntentia  §.  580. 
581.  judicium  dc  ea  §.  5^81.  applicatio  §.  584. 
feq.  Sequicur  tandem  refponfio  ad  argumcn- 
tum  TvviflS §.58$.  fcq.  dubium contra refpon* 
fioncm  proponicur  J.  59«^.  folvitur  §.  ^^y.  598, 
feq.  novumdubium  §.^oi.refpondctur  §.^o}. 
feq.  probatur  excmplQ  D£i  a^ionum,  aliud 


INDEX. 


effe  neceflarium,  aliuddeccrminaruai  §.607 
.  609.  feq.  an  fapicnt/a  Jibcrtatem  DEi  fuffla- 
minct?  J.  615.  fcq.  corollarium  §.(^/4^  appli- 
•atur  ad  libertatcmhumanam§.6i8  ieq.  pro* 
batur  cx  argumcncis  ccrtis  §,6zi.  fcq.  ncccfli- 
casduplcxS.di^.  motus  corporum  omncs  hy- 
pothetice  neceirarii  S.^iJ.  kq.  Sedadioncs 
ttientis  noftrac  ncc  abfuluce  nec  hypothecicc 
neecffarias.  §.62.9.  <^3o.  Teq.  differentia  motuum 
&  mencis  adionum  ,  ecfi  ucrobique  locum 
habeacfufficiensracio§. 63^.^33.  applicatio  adi 
doftrinamdcprasdeftinacionc.  5.6];4.  dubiacx- 
pediuncur,  &:folvuncur5  prcbacurque,  aliud 
cftc  permiccere  peccacum  ,  aliud  idem  vellc. 
§.63^.  -  ad  finera- 

Oftimtts  mUndusfarticulayhgratU  cxpers. 
Occafio  dicendorura  §.  6^0.  Adv-rfarii  du- 
bium.  §.  654.  folvicur .  §.  ^'j. .  ^e.  Diflenciencis 
ulccrior  rariocinatio  §.659-  iolvicur  Lcibnicii 
verbis  ^M^.  cx  quibus  incellJgicur  mifericordia 
DEi  univerfalis  $.661.  Scquencia  Viriilluftris 
verba§.6^^2.^^3.DifFercnciamundiopcimiLeib- 
niciani,  &:Reformaci;  S.e^^.confcftaria^.^^s'* 
66$.  diftinda  differentiarum  illarum  cnume- 
ratio§.  667.  Diflencientcs  quidem  optimum 
mundum  adftruunc  §.668.  fed  non  eo  fcnfu, 
quonos,  J.^70. .  ^76,  moaftratur  pcr  partes 

faasus 


INDEX. 


fensus  ucriusquc  dilcrinicn  §.  677  670.  co- 
rollarium  §.  681.  difFerentia  Leibnicianse  fen- 
tentisE  &  Refor  matse  ulterior.  694. 695.  m  Leib- 
nitiano  optiroo  Syftemate  locum  habetgratia 
univcrfalis  §.  697  701.  quomodo  DEus  falu- 
tcm  reprobi  velit  §,  702.  7G3.  dubium  §.704. 
aliud  §.705.  prcbacur  porro  Leibnicium  tueri 
graciam  univcrfalem  §.  jo6,  feq.  dubium  §.709. 
quomodo  differat  gratia  ut  pojjts  y  uf  velis^ 
nt  efficias?  §.710.  Cur  alter  reliftat  gratia:  al- 
cer  non  «^if.^li*  refponfio  Viri  illuftris  §.  cit.&: 
7i5.fcq.duo  dubia  §.715,  refpondetur  usque 
ad  fincm  eapitis. 

INDEX  Capltum  II.  Partis. 

I.  Dc  Thcologia.  p.  398. 

IL  Dc  astcrnitatc  DEl.  p.  423. 

IIL  DeSS.  Triadc.  p,4-4i. 

IV.  Dc  immortalitate  anim«.  p.469. 

V.  Dc  Ecelcfia.  p.  501. 

VL  De  Gultu  imaginum.  p.  S^S; 
yiL  Dc  ncccffaria  animi  prxfcntia  in  rcbus 
faeris.  p.  5?^« 

VIII.  De  vita  xtcrna.  p.JJJ. 

IX.  De  pcenis  actcrnis.  p.  56O. 

X.  Dc  tatione    ftudiorum   in  univerfum. 
P.S63. 


i^  )oC  0 


s.    e. 

P.  I.  DOGMATICA. 

DE 

pr^destinatioiNe: 

Cap.   I, 

CUR     IN     TANTA     VeIUTATIS     tUCE  >    SINT,    QIH 
ALIENIORES    AB    EA 
EXSISTANT. 

§.    !• 

QU^  Religionem  fpe£lat/acra  veritas» 
cum  infiiiita  dubiorum  lit  diftra6ta 
multitudine »  aliis  in  ca  perncganti* 
bus,  quod  alii  fummo  ftudio  confir-* 
p  manc ;  quoniam  idem,  codem  mo« 
do,  codemquc  temporc  non  poteft  fimul  &  elle 
verum  Sc  falfum ,  ejusmodi  eft ,  uc  ubiquc  Ter« 
rarum  lucere  nequeat. 

§.  u 
Sed  &  fuprema  DE Ibenignitas,  &omniuni 
hiftoiiarum  ceftimonia  loquuncur »  nunquam  fa« 
crum  iftud  pignus,  ex  omnt  omninohominum  ge« 
ncre,ita  fuilTe ablatum,  uc,praetervanamopinio- 
iiem ,  remanferis  nihil.  Itaque  ficuti  non  micat 
ubique  iocorum;  §.  i.  ica  nec  nullibi,  nec  oni« 
nium  adfpc(^ui  fubtrada  eft. 


P.  l  De  prAdeJiinatiorje 


§.  3. 

Dstur  igitur  rcligiofa  veriras,  non  ab  omni- 

'    bus  quidem  agnita,  fed  aquibusdamtamcncer<i? 

te ,  vel  purior ,  vcl  interpolata,  plus,  minus,  pro 

genio,  educationc,  pra^judiciisque  eorum,  qui 

ea  iibi  divinitus  concelfa  gaudcnt, 

§.4. 

Cum  veritas  omnis  (uo  chara6lcre,  ^ui  in 
harmoma  cum  principw  cogmfcendi  ponitHr,  radiet; 
Qui'fic,  utjqui  puriora  dogmata vei facra comi- 
nus  intuentur ,  exaiSisque  aliquando  eorum  de- 
monftracionibus  &  alliciunrur  ^  confunduntur , 
vei  certe,  (i  mcns  non  lasva,  aut  aliunde  obfta» 
culis  expedita  C\i ,  convinci  poirunt,  nunquam  vc- 
riorum  doiftrinarum ,  eiiam  liquando  momen- 
tum  trahant,  argulnenriscommcveantuc?  Id  ra- 
lecft,  ut  hoccapite  nonaihil  examinif  mercatur, 
Pf  incipium  cognofceqdi  mp\Qx:t)ivim  reve- 
/^//a,rcriptis  Prophctarum  Apoftolorurnque  expp- 
fita  :  Ratto  reUa^  quas  deliniiionibus  fecundis.va- 
rie  intcr  it  comparatis,  &  hinc  indcad  hosillos- 
ve  cafus,  applicatis,  nititur  :Denique£A:/><?m«/;'^, 
quas  renfuum  adminiculo,  rede  afFedorum,fingu- 
larium  veritatum  obfervacioncs  fuppeditat.  Prae- 
deftinationis  dodrina  cx  primis  duobus  fontibuF, 
fuo  modo,  quem  infra  commonftrabimus,  deri- 
vanda  eft.     Caeterum  in  tot  fententiarum,  decri- 
tcrio  veritatis,  proditarumr  divortio  jcumalii 
evidentiam  ponant  cum  Gartefio  Philof.  patt.  i. 
§•  3  o.  alii  cum  lc.pic\itofe>ijionem ,  mtionem^  &  affc'» 
Eiionem ;  Alii  reElam  regularnm  legicarum  afpltca* 
tionemi  cum  Leibnitio  :  Quantum  ad  facra,  aiii 
vericacis  divinac  examea  in  guftu  quodam  fandlo, 

non 


Cap'^  /.  de  caujis  dijf,  in  ReligJQnee.         3 

Jpn  cxplicando,aIii  in  convcnicnda  cumS.  Co- 
dice  quaerant;  quas  egomct  combinanda  arbitror; 
akero  cnim  tibi  foli,  altero  &  tibi  &  aliisfatisfa- 
cis :  Alii  tn  au£):oritate  Antiflitis  cujusdam  facrQ» 
rum  fuptemi  certam  fcinvenireveritatemputent: 
Rationes  ego  mcas  ita  fiibduco : 

Veritas  una  eademque,  pro  difclplinarum  va* 
rietate,  varie,  ex  diverfis  velut  lateribus,  fpc6tari 
poteft.  Primo  quidcm  vcritas  methaphyfice  con- 
fiderata,  i.e.  prouteacaditinomneiJ,quodcoa- 
cipi  poteft,  &  vera  rescftj  cum  nonnifi  idconci- 
pere  porhmus,  quod  non  involvit  contradidlio- 
nem,  poniturin  determinabilitate,/it  veniavoci, 
CHJtisdam  rei  per  fuam  defimtionem  ,  (ju^  coficipi 
potefl,  Hinc  quod  non  concipi  poteft  ,  id  nec 
dcfinitionem  habet,  nec  adeo  normam  veritatis 
metaphyficara.  v.g,  Circulus  quadratus.  Contra 
Spiritus  S.  V.  g.  Fera  elt  Ferfona ,  metaphyfico 
{cnfu;  in  quem  (cilicetpcrfonsedefinitio^nullam 
involvens  contradidionem ,  cadit.  Fera  cft,  hoc 
{ignihcatii,  Cornelii  Ador.  10.  pietas ,  in  quam, 
quidquid  pietatis  notio  compleditur ,    quadrar. 

Fhy(tce  verum  eft,  eoquenonfenriisludibri- 
um ,  aut  phantafma ,  idomne ,  quod  rufticientcm 
in  naturas  curfu  rationem  habet,  idcoque  per 
naturae  ordinem  dcterminatur.  Ita  ,  qui  SauH 
viius  eft,  nefcio,  quis  Spiritus,  larvatas  Samud 
cyftitit,  non  verus  Propheta  :  Ncque  enim  cjus- 
modi  Phsnomcnon  per  malignas  mulicris  fafci- 
num  naturae  curfui  ita  inned:i  potuit,  ut  beatacx 
ccelo  anima  reapie  rcvocaretur,  Ad  (ingularem 
vero  DEI  operationcm  ,  qti6  minus  rccurras, 
fandlitas  Numinii  obftat ,  qu»  improborum  mo- 
A  %  iimmi- 


T.  /.  Jye  Pr/tdefliMatkne 


liminibus  aquam  non  fuffundic,  nec  manam  pfS* 
bet,  Sic  Pcirus,  ex  quo  pnmnm  vincuiis  folu- 
rus  fuit ,  fecum  conftituerc  non  poterat ,  utrum, 
quod  fentiat,  revera  fibi  eveniat,  an  id  dunta- 
xut  pcr  qnietem  obcingere  videatur  ?  Ad:or.  it, 
V.  9.  Non  enim  proptcr  aiiam  rationem  fcmni , 
quibus  afficimur,phaEnomcna,  phancafmamm  loco 
habemus,  fjuam,  quJa  cam  naiurascurfu  ,  diurnis 
cogitatjonibus  obverfato  ,  non  coh^ereie ,  ac  finc 
ncxu,  jamhoc,  /am  il!udmentiofferre,animad- 
vcrtimus.  Cum  igirur  rer  cnrinaPetrilibcratio, 
cum  diurnis  percepcionibus ,  quibiis  fe  vindum 
perfenferac ,  nuUo  pado  conveniret ;  mirum  non 
eft,  divum  viium  de  fuo  ipfiusftatu  certi  quid- 
quam  ftatucre  non  potuiiT?. 

Theoiegice  verum  ed y  quidquid  per  Chrifti 
vcrbum  paruer,  acexemplumjdecermiinarur.  ^- 
rfim ,  Tbeologico  fenfu  ,  dcgma,  quod  ad  Chrifti 
verbum,  meotiri  nefciura,  Joh»  17.  v.  lyraccom- 
modacur.  Veritas  in  occulco  Pfal.  5 1.  v.  8*  quas  j 
ad  Chrifli,  Servatoris,  perfcdliftimamimaginem 
cft  exprefti, 

Feritas  Lcgica  in  ideis  (implicibus,  metaphy- 
(icsc  magnopere  cognata,  eft  nocionum  ,  quae  ur 
partes  ideam  componunt  tor?,m ,  detcrminafcuU- 
tas  per  fc  mutuo,  uc  nuila  altcri  repugnet,  nec 
alia  aliam  expcllat.  Ica  cogitatio  denaturaper- 
fediflima  haud  effida ,  fed  vera  eft :  Ncque  enim 
eam  ingreditur  ulla  idea,  partis  locum  tcnens, 
cum  cietcris  non  componenda.  Idquodproba- 
tum  eft  in  Trad.  de  Jurisprud.  Theologix  C.  I. 
S.  I.  §.42.  In  Transfubftanciationis  idea  nuila  ineft 
YCiitas ,  ejus  generis ,  de  quo  Igquimur :  Occur- 

cunc 


Cap.  /.  de  Caufis  dlff,  in  RtUgioue.  j 

i\xx\i  cnim  noiiones  inimicis  conflidantes  corni- 
bus :  Nimiium  cogicario  Corporis  Chriftiex  pane 
oriundi  hic  &  nunc  :  nec  ramen  hic  6c  nunc  cx 
pane  eliciti,  fed  nati  ex  Maria  Virgine.  Irem, 
cogitario  Corporis  ChriiH  ccelo  devecli,  &inlo- 
cum  deftrudas  panis  rubftanris  furrogari  :  &  ca^ 
men  non  furrogati;  fed  per  trAnsrubftantiationem, 
i.  e,  miuarionem  formati,  Alrerutra  hic  locum 
habet  pugna  :  partiales  igifur  ideas  rcmct  mutuo 
deftruenr.es ,  totam  ideam  veramelfe non fi^-ijne. 

Veiim  eodem  loco  habeatur,quamViriDo- 
difTimi  comminifcunrur,  praedeftinatio  cx  mera 
DEI  «vJaxU  minans,  nec  tamcn  noncadem^uci 
volunc,  fapientifljma.  EwSok/*  ex  mero  arbitrio, 
nuila  habitaobjedi,  de  quoftatuitur,  conditio- 
ncagenda  deftinat :  Atveroelediofapiens,  quta 
eji  faptens^  fuum  cuique  tribuic,  ideoremde- 
hgit,  quia,  cb  ccrram  conformitatem ,  hoc  ipft 
d  bccur.  Delcdus  proin  merearbirratius  nuliam 
objedi  rarionem  habet,  idem  vero  ,  cjuafapiens, 
haber ;  Sunt  igirur  hse  nocioncs  contrarici?.  C^am 
veilem  hoc  confiderarent  Viri  Sumrna  pictatis  & 
erudiricnis  gloria  inciuci,  inque  iis  maximeccle- 
berrimus  Hotcingerus. 

Vemas  iGgtca  in  judiciis  eft  determinabilitas 
(licear  enim  hac  voce.  qnamvi$minusiacina,uci:) 
pro^dicati  per  fimm  fubjedum.  Vid«  Woiff.Log. 
Lar.  §.  524.P.  597, 

Peritas  Lcgtca  tn  confe^Hentiis  obfervatur , 
quoties  per  alteram  propofitionem  alrera  deter- 
minatnr.  Quodfi  Cbriftus  non  iurrcxcrit.  ncc 
mprtuos  vitse  reftitutum  iri,  Paulusdocet  l.Cor. 
1$'  l^yx^i  vides  hic  enuntiationes , quatum prior 
.:-  A  I  dcict- 


P.  /.  Le  Pradeflwatiofie 


dettrminat  pofteriorem  ;  ciim  ex  recuperata  So- 
fpitatoris  vita  moitis  debellandas  fpes  &  nobisaf- 
fiilgeat.  Vericas  igitur  ineft  in  nexu,  quocopu- 
lantur  amba,  etiamli  utiaque,  feorfim  fpevftata, 
erroris  plena  nt.  Qji  ^>-  decreto  DEI ,  fineprs- 
viis  in  objcdo  rationibus,  ekdioncm  derivaf,i$ 
immenfnm  DEI  intelled^m  abhocnegotioarcet: 
Habes  hic  enunciacionum  binionem,  in  quo  al- 
tcram  alcera  determinat.  Cur,  in  decernendo, 
intellcdta  opus  eft  ?  ut ,  qiud  maxime,  &  qnam 
ob  causfam ,  deftinandurn  fit,  cognofcatur  :  Ita« 
que  qui  decretum  DEi  c-x  una  dc  mera  iv^tKla,  ju- 
dicant,  vel  inEelledrum  ifthoc  quidem  negoiio- 
cxefte  jubent,  vel  rationcs  eledioni  prasvias,  ab  ' 
objed:o  fumras »  quas  intelledus  perfpicere,  Sc  ea 
caufa  voluntati  pr^iucere  debet,  vel  jnviticon- 
cedunr. 

Feritas  ethica  eft  fignorum,  v.  g.fernjoms^ 
mt  fcrtptHm:^  dcterminabilitas  peranimideftina- 
lionem  :  Qnum  id  fcribimus,  loquimur,  velprae 
uobis  ferimus,  generatim,  cui  animi  confiliuiti  re- 
fpondet^  Veritas  cthica  fuit ,  quam  Paulusagi- 
tabat,  qui  fe  certo  lempore  ad  Corinthios  ven- 
turum  i.Cor^i^.  V.  5.7.  confirmabat  :  Namta- 
metfi  eventus ,  aliunde  impeditus,  non  refpon- 
derit:  2»Cor.  i.  v.  If,  ex  animi  tamen  fententia 
fidem  Paulus  fecit  illis,  fore ,  ut,  Ii  per  Macedo- 
Tiiam  iret,  illos  invifcret.  2.Cor.  i.  v.  17.  Sed 
cxpendamus,  quaefo,  annon  contraria  ratiofit  , 
qu2  rantopcre  vexata  eft,  famofae  opinioni$:Po- 
teftne  quisquam  publicis  documentis  fignifican- 
dum  curare  :  vellefe  complures  fempiterna  maUa^ 
tos  feUcitate^  quorum  tamen  partcmnon  exiguam , 

arcano 


Cap,  /  de<  cak/is  dijf,  in  Religjme*  y 

arcano  quodam  confilio,  nec  ur.quam  proden- 
do,  nifi,  exfecutionefada,  aeternisplagisdifcru- 
ciandam  medicatur  ?  An  in  ejusmodi  negotioin- 
eft  veriias  ecnica  ?  Annon  fatius  fulfTet,  nihil  bo- 
ni  fignificafTe ,  quam,  afTcveratione  fada,alia 
omnia  dcftinafTe  animo  /*  NulJi  igitur  fapienti 
hxc  eft  affingenda  agendi  ratio, 

Feritds  moralts  eft  fignorum ,  quibus  animi 
deftinaiio  patefieri  {olet,  v.g.fcrmonis,feufcrip- 
turas  &c.  conformatio  adobligationem,quatene- 
ris  :  Si,  quam  dedifti,  fidem,  praeftas :  Si  quas  ex 
oflicio  loquenda,  filentio  non  involyis  :  fi  pro- 
miftb,  quo  te  adftringis  alccri ,  ftereris ,  (Scc.  qui- 
bus  omnibus  vericas  talis  continetur. 

Fieri  potcft,  ut  in  eadem  adione^  &  veritas 
infit,  &  falfitasj  ar  non  codem  modo,  Ncgabant 
itgypriar ae  obftetrices ,  ie  uxoribus  hebra^is  auxi- 
lio  venire,  parturicntibus ;  Exod.  I.  v.  19.  quae 
falfitas  logica  erat,  generis  fecundi ;  interirn , 
quod  ad  obligationcm,  Ucmimhus  mn  magis  oh" 
temferandi  ^ukm  DEO  Ador.  f .  v.  29.  compa» 
rata  fuit  :  Exod»i.  v.  17.  in  adionem  illhanc 
moralis  vcritas  cecidic,  remunefanda  a  DEO 
Exod.  1«  V,  20. 

Quorfum  hajc ,  in ,  de  prsedeftiinatione ,  ^ii- 
curfu?  ut  intdligas,  nihil  tibi  praEfidii  ineo  fi- 
tum  pro  tuenja  voluntate,  quam  vocss  ,  figni,(3<: 
beneplaciti  :  /i?r/^.  inquis ,  tn  eadem  aEltone  veyi" 
tas  (3  faljitas  concHrrit ,  hs.c  innocens ,  illa  mnito 
fanEiiJJlma  :  Foluntatem  jignifal/itas  <3Hdtdam  togi  - 
caafficit^fedinnoxiaJedfufpeSta  mimmt.yiecemw  (ih- 
ligatnr  DEhs  a  ^uo^uam ,  ut  arcantim ,  de  quo- 
THndam  refrohornm  interitu  ^  con/iltum^  pran^ature 
A  4  expoKai, 


8  P.  K  De  Predeflinatione 


txpovat»  Atj  pace  tua  dixerim,  nunquam  fal- 
(icas  logica  admitcenda  cft ,  nifi ,  quando  iitr aque 
veritas,  Sc  logica,  dc  moralis,  confcrvari  iimul 
non  poteil:  j  ut  vel  exemplo  i€gyptiacarum  ob- 
ftetricum  cognofcitur,  qune  eo  rcdad«  fueninc, 
ut  auc  fidem  DEO  dctredare,  aut  illo  quidem 
praetextu  uti  deberent,  viiam  fuam  ,  qux  cum  fa- 
lute  Ebraearum  conjun^a  erat ,  incolumem  prse- 
ftiturar,  Vericas  cnim  logica  morali  fubjicitur  : 
fsrmocinandi  facultas  ,  qua  poUcmus,  quamque 
logica  vcdcas  exornat ,  efl  fropter  foctetatem ,  ex 
qua  moralJs  vecicas  judicatur :  Non  (ocietas  prop" 
ter  fermonem^  Sed  fac  in  his,  ad  tuam  fencen- 
tiam  applicandis ,  periculum ,  profe<9:o  fentics  , 
nullam  DEO  neceftitatcm  impofitam  ,  uc  aliud 
pras  fc  fcrac,  aliud  arcana  agitet  dettinacione  : 
Vanum  igitur  praefidium ,  quod  caufam  nihil  ju- 
var^  His  ica  difputatis  c  divcrticulo  rcdeundum 
cft  in  viara. 

§•  5- 

Cauffarum,  quae  homincs,  in  tara  fulgida  Ve- 
rltatis  luce ,  opinionibus  tamcn  fuis  alhgacos  te- 
xient ,  gcnus  eft  duplex  :  Aliud  cx  ipfis  hominibus 
fcaturit;  aliud  cx  ipfius  veritatis  ampledendae  five 
intrinfeca ,  five  cxtrinfeca  difficultate. 
§.  €, 

Prima,  quae  cx  ip(o  homine  petendacft,  ad 
crrorcm  9  non  obftantc  vericatis  lumine,  ocuUs 
obvio  ,  obftinacc,  vel,  ut  micius  loquar,  firmo 
animo  fe(5tandum,  caufta  oritur  ex  immenia  ani- 
nii  abyftb,  feu  fundo,  quocontinecur  percepcio- 
num  infinice  velut  parvarum ,  i.  e.  ad  quas  non 
major  mcntis  cxiftit  atcentio ,  ac  vohtantis  pul- 

vircuii  I 


Cap  l  de  Catt/tt  diff.  i»  Religione, 


vifctih,  in  dimeticndo  monce  ;  vel,  ac  exigui 
hortuli,  in  srftimandoglobo  hoc  teiraqueo,  in- 
credibilismnltitudo,  qua  homines  inexplicablli 
impetu  in  aliquid  ferumur,  &  nefcio  quem  in- 
ftindom  fcntiunt,  ut  omnia,  quae  ex  advcrfa 
parte  5  diftindis ,  cerciflimisque  rationibuj  firma- 
ta ,  collocataque  funt  >  parvi  inftar  momenti ,  aut 
pondcris  habeanr.  {a) 

(/e)  lu  hanc  obfcrvationcm ,   qua?,  qnanrum  &  iii 

Phyficis,   &  Pfychologia  utilitans  habeac,  dici 

vix  potcft,  inciderunr  Viri  dodiflimi,  occ^iionc 

incomparabilis  invenri,  calcuU  infinitc/imalis,dc 

quo,  pcrpcnJc,  fi   placer,  fcquentia   vciba,ia 

otio  Hannover  i  p.  19.  Andyfis  fpeciofa ,  Jive  ars 

inveniendi  mathematica  mira  augmenta  accepit^  ope- 

ra  inprhnis  mea,  &  al^quot  amicorumy  qui  novam 

qaandam  a  me  propofitam  litteraliter  calcalanii  ra- 

tionem  in  ujum  transtulerunt ,  qua  ratione  fuppleta 

funt  ea ,  qu£  Cartefitts  ipfe  fatehatur  infua  Analyfi 

deejfe.    Nam  novam  excogitavi  formam  in  cakulo 

exprimendi  motuum  progrejjus  infinite  parvos  y  & 

ipfa  progreffuum  rudimentaf  qujifuntinfiniteparva^ 

Cum  him  motus ,  quippe  qui  intemporefit  ,fit,  ut  li-^ 

nea  ordinaria,  oportet  utimpetus ,tanquamtnittam 

Motus  inftantaneumfity  utlmea  infMte  parva ,  feu 

infinitefima;  Ai  conatus  (e.  g.  gravitasy  aut  vis 

recedsndi  a  centro ;)  cum  infinitis  demum  repetitioni' 

Vus  confiituant impetum ,  erit  quantitas infinitles  in- 

finita parva.  Has  nvtioncs  infinUi  ubi  tradnxl  in  cd  - 

culum  geometricum ,  invent^  funt  folutiones  Phyfico 

vtathematicorum ,  qua  haBemis  in  potefiate  noneffe 

videhantur,  nunc  autemparuerefmliuscalculo  in^ 

finitefimaU,  quia  natura  ubique  aiiquid  inti* 

niti  voiuic,ut  vcftigiaoftendat  Audorisim- 

menfi.  paulo  inferius,  p,  n.     Et  Marchio  Hn~ 

fpitalius^  qui  peculiarem  lihrum  ^e  hac  nova  Ana» 

lyfi  infinitefimali  nuper  in  gaUiaedidit^  agnofcityin' 

A  ;  cepfjfe 


10  P.  L  De  Trddejlinatkne 

— — — M»»—    II     I        ■  ■        ■  

cepijfe  m^  ubi  omnes  alii  deftermt^  &  hoecalcuU 
genere  perfringi  quodammodo  parietem ,  qui  Phyfi^ 
cam  feparat  a  Jdathefi»  Eijam  ars  inveniendieo 
proveBa  efi^  ut  appareat*  nihil  inviumfore^ uhifufficim 
entia  funt  data,  niodo  hominesfibi  ipfis  non  defint^ 

§.7. 

Primo  explorandum  cft,  numquid  tanta  per- 
ceptionum  non  animadverfarum  in  mente  exfiftat 
abyfTus :  Deinde  docendum ,  quomodo  illa  faciac 
ad  hominesinopinibusfuisretinendos,  Illudfie« 
ri  potefl:  rationibus  &  ex  fcripturapetendis,  &ex 
fana  facultate  ratiocinandi.  '  , 

$.  8. 

Plura  contingerc  in  animo ,  quam  ea  tantum, 
quorum  nos  imbuimur  confcientia  ,  vel  I  cx 
oracule  Jeremis  Cap.  17.  v.  9.  lo.  cognofcitur, 
ubi  mens  hominis  tamferocia  exfultans ,  ^uam  metti 
fraEia  ac  dejcBa  repYAfentatur ,  additurque ,  nemi» 
nemejfcy  ejui,  praterDEHm^tamamposJitperfcrU'- 
tari  ahyffum,  S\  vix  perveftigari  mens  hominis  po- 
teft,  fi  a  DEO  difcefTeris,  fequitur^plurainnobis 
cvenire,  quam  qucrum  fenfu  afficiamur*claro: 
Aliter  enim,fi  nihd  in  tenebricofa  mencis  abyffcrac- 
cideret,  quam  cujus  confcientiatangimur,  nihil 
rcmanerec  nobis  preveftigandum;  itA  quaelibet 
cogitatio,  quamanimadvercimus,  omnemmencis 
ambitum  emctiretur ;  quod  eft  contra  difcrtacitati 
oraculi  verba. 

§.9. 

Si,  qui  omnia  fecerunr ,  quaecunque  didlavic 

confciencia,  in  diligenciftima ,  ad  hanc  iilibacam 

confervandam ,  cura,  nondumcamenjufti,  auc,^ 

ex  omni  partc  ,  puri  habcntur :  Tefte  Paulo  i. 

Cor. 


Cap,  /.  Ae  caups  dijf,  h  Relij^iofie,  r  Z 

Cor.  4.  V.  4.  Ferfpicuum  efl:,  plura  mala  in  arumo 
contingere ,  quam  quorum  nos  percellimur  fen- 
fu :  fi  plura  mala ,  cur  non  &:  bona  ?  Id  quod  ad 
primos  gratiic  appulfus ,  nec  non  animum  incolen- 
tis  inexplicabiles  imperus  inteliigendosquodam- 
modojperaccommodatum  eft.  De  quibus  fuo  loc^. 
§.  10. 
Quoties ,  quaefo ,  noftros  ipforum  animi  fi- 
nus  6i  anfran6tuofus  flexus  excutere ,  &  quantum, 
per  imbecillicatem  humanam  ,  fieri  poteft ,  perre- 
ptare  jubemur  ?  Paulns  iuis  graviterinjungit,  nc 
officio,  quod  ad  explorandumfe  ipfum  perrinct, 
Corinthii defint.  v.  i.Cor.  1  ^.  v.  5.  ^n  idfmfi» 
rumffiijfe  extflmas  ^  (tmllaammilatihtflay  ITJilx 
perccpciones  occult^,  cx  quibus  majores^ 
qHorum  fenfu  affcimur ^  veluti  componuntur, 
*vel  nobis  non  advertentihus  tn  mente  extfierent  /*  Non 
eftigituralienum,  credere,  dariinanimopercep- 
tiones  infiaite  exiguas,  ex  quarum  vario  concur- 
fu,  ut  clarae  cogitationes ,  quas  fencimus,  oriren- 
tur,  efFedtum  iic.  {h) 

Q))  Faciiint  huc  verba  Inventoiis  calculi  infinitefima? 
lis.  Meraoir,  infere  dans  rHiftoire  des  Scavansp. 
3?7»358.  359.540.  eh  Jl  y  a  en  chaquciubftancc 
des  traccs  dc  tout  ce,  qui  lui  eft  arrive  ,  &  dc  touc 
ce,  qui  lui  arrivera  :  mais  certe  multitude  infinic 
dts  perceptions  nous  empcchede  lesdiftinguer  -  « 
rAme,  toute  fimple  qu'elleeft,  a  toujoursun  fen- 
timent  compofe  de  plufieurs  pcrceptions  a  la  fois  ♦ 
cc  qui  opere  autan:  pour  notrc  buc,  quc  fi  ellc 
ctoit  compofce  dc  pieccs  ,  comme  une  mschine. 
Car  chaque  perception  pfevcdente  a  del'inlluencc 
iur  lcs  fuivantcs,  conformem«Dt  a  unc  loi  d'or- 
drc,  qui  eft  dans  lcs  percentions  commc  dan*  lc$ 
Jliouvemeo5,  -   -   -   ics  rerccptioas  qui  fc  uou- 

v^r.t 


12  P,  L  Be  Prddeftimtioite, 

vent  cnfcmblc  dancuncmcmeamc  cnmcmctcms 
cnvcloppant  unc  mulcitufic  veritablcmcnc  infinic 
de  peticits  fentimcnsindiftinguablcs,  quclafuitc 
doitdevcloppcr,  ilnefaut  pointfetonncrdc  lava- 
tietc  infinic  dc  cc,<|ui  cn  doitrcfultcravcclctems 
Tout  cela  n'cft  qu'unc  confcqucnce  rcprefencati- 
vc  de  Tame,  qui  doit  cxprimer  cc  qui  fc  paffe ,  Sc 
memc  ce  qui  fc  palfera  danj  fon  Gorps,  &  ca 
ouelque  fa^on  danstous  lcsautrcs*  &c. 

§.   II. 

Cave  crcdas,  quum  res  ica  fe  habeat ,  forc, 
ut  compofitione  qiiadam ,  materiae  charatSlcrem 
oftendira,  mens,  materia?  omnis  expers,  afficiatur : 
Nam  quantum  abeft,  ur  tua  dc  Sole  v.  g.  cogitatio, 
ad  inftar  corporis  ciijusdam ,  compofica  fit ,  (i  rc- 
folvi  in  alias  ideaspartialcspotcft,  v.g.innotio- 
ncm  ftelldfixd  hujus  Vorticis,  caltd<i^  lucidx^  wotri" 
ctbus  vtnbus  frdditA:  Tantum  abeftjUt  menstua 
tanquam  ex  partibiis  nonnulHs  coaiucric :  tametfi 
infinitascompIe(5tacur  exprefiiones,  reprcefentatio- 
neSjinclinationes  arcanas,nifus  dcbiliores,relatio- 
nes  &  iimsiia ,  ex  quibus  tandem  complicataquae- 
dam  nocio  formacur,  qua^ex  profundaanimi  fca- 
turigine  in  apricum  prodit ,  i.  e.  fuae  praefentiae 
fenfum  excitat. 

Audiamusnancargumcnca,  quaeporrigitfa- 
na  ratiocinandi  facuiras.  Norabiles  corpsrum 
quorumvis  motus ,  ideoque  &  hujus,  quod  noftra 
regitanima,  infinire  parviscxmotibus  oriri,  no- 
tarunt  illi ,  qul  caiculi  infiniceiimalis  ufum  in  Phy- 
fica  &  alibi  oftenderunc^  §.  6.  nor.  (<«)  Atqui  ope- 
rationes  animcc  6c  corporis  noftri  funt  confenta- 
ncas :  Ut  igitur  his  perceptiones  illius  ex  asquo, 

non 


Cap.  /.  de  c^ups  dijf.  in  ReUgione.  I  j 

nonnifi  per  inhnicedmalem  cakulam ,  a^ftimanda:, 
rerpondeanc ,  rationi  conformc  Cil:, 
$.   15. 
Si  in  abyffo  animi  non  fopitaj  jaccnt  innumerx 
pcrcepciones,  propen^iones,  nifuSjjSic,  non  femper 
dirt-ernenda  a  nobis  ipfts  :  Qaseratio,  qua^foeft, 
nr,  eodemv.  g.  (crmoneaudiroaduobus,  alcerve- 
licmentifTime  commovcacur,aitcr  affeduum  quod* 
dam  frigus  renciac?  Annon,  cum  excrinfeca  caa(^ 
f"a  cadem  lit ,  &  ex  icquo  aiiiciat  ucrumque,  difcri- 
minis  rationem  in  anima  quimere  nos  oporcet; 
Quod  in akerins  mencepnftinic  cojusdam  offenfio* 
nis  vcftigia  impreiTa  jacebanr,  quas  praffencium  ver- 
borum  perceptione  renovata  iunt,  inalteriusvero 
anima  non  item,     Sunt  igicur  complura  in  nobis, 
non  animadvetfa,  nifi  occado  quaedam ,  exrrin- 
fccus.oblata,  exprofundoeaevehat,  &:luciveluc 
cxponat ,  i.  e.  efticiat ,  ut  a  mente  hic  <5c  nunc  di- 
fccrnancijr. 

Argumcnti  hujusutiliras  permagnaeftin  allc^ 
ganda  ratione  iiiius  reiiftendiconatus,  quoqui- 
dam  ,  nefanda  malitia  ,  c<Eieftem  verbi  divini  vim 
«ludunt.  Sinon  atccndendiad  res  gcavioreSjindea 
multis  retro  annis,  aftuetudinem  conciiiafti ;  (i  de- 
fultorias  nonnihil  lcvitatis  ex  parcntibus  traxifti, 
qua  rcm,  ni(i  jucunditate  fupetficiaria  alliciar,  prae- 
tervoles ;  lln  iraprudencis educationis  errore  infini' 
lis  perceptionibus  affedlus  fuifti ,  quas  deiicata  co- 
rimi  omnium  faftidiapeperctunt,  inquibusnihil 
incft,  quod  blandiri  fenlibus  poftit :  an  mirum  eft, 
tot  propenfionimi ,  nifuum,  confuetudinum,  prac- 
judiciorum,  aliaruraque  conditionum  non  a  te  ipfa 

;  animad* 


14  -P- -A  De  Pr<zdeflimtione 


animadverfaium  ,  confluxu,  vcrbi  eflicaciam  im- 
pediri  ?  An,  cui  vix  momenti  fpadum  rerio  adcen- 
dis,  ejicere  animo  poccil,  multisretroanniscolle- 
d;am ,  infinirarum  perceptionummultitudinem  ? 

$.  '5- 
Tanta  ut  veritas  iilcerius  comprobetur ,  cogi- 
temus  de  linguarum  notitia,  &  agendi  matura  pru- 
dentia,  multorerumacdiuturnoufu,  &innume- 
ris  ancehac  exercicationibus ,  comparata.  Antu 
una  cogitatione  diftinde  lecordaris  omnium  voca- 
,bulorum,  quae&vernacula,  &Philologiaomni$, 
inde  a  pueritia,  tc  docuit ,  &  quorum  ne  tu  numc- 
rum  inibis  unquam  ?  Sizpe  integn  fpatto  anni ,  vel 
^  biennii  vocabHlt  rarioris  memorta  te  nonftibtt ,  r «- 
lus  tamenvefligtum  inprofunda  mentis  abyjfo  dfiElHm 
efl^  dataprima  ejua-^ue  anfa ,  renovandum»  Mcns 
igitur  facultatcm,  vix  difcerncndam  ,  peromne 
illud  (ilentii  tempus ,  habuit ,  fuo  tempore  voccm 
revocandi  &  pronunciandi  ore. 

§.  i^. 

Quid  dicamus  de  prudentia  in  agendo,  mul- 
tis  olim  obfervationibus,  longo  annorum  decurfu, 
fcnlim  comparata ?  Cum  ad  negotium  Vir  prudens 
tradandum  accedit ,  quot  qu^To  fimiiium  cafuum, 
olimobfeivitorum,  perccptiones  concurrunr,  ad 
cxphcandam  operi^  difficultaccm ,  quoc  habitus, 
quot  agendi  non  difcernendaedexceritates,  quoc 
comphcatx  hiftcriarum ,  legum ,  rcguiarum  poli- 
tlcatum  notiones,  de  quibus  ramenomnibusdi- 
ftinde  non  cogitat,  ubiinexfequendooperepru- 
dens  laborar,  Saepe  non  exercitato  negotii  cujui- 
dam  tradandi  rationes  qusevis  diftinde  cxponun- 
tur,  nec  tamen  nun  (equitur  eventuspatumpro- 

fper. 


Cap.  /,  de  cau/ts  dtjf.  in  ReUgione*  i  ^ 

fper,  nec  camcnrcsnonmalefuccedic,  bcnefuc- 
ccirura ,  fin  exercicacus  rem  expediendam  rufcepif- 
fcc.  Quid  iiiud  qusfoeft,  quod  prasftac ,  ucex- 
ercicaco  res  profperc  eveniac,  parum  exercitaco 
nonicem?  Cerccoiliil,  de  quodiftindlccxcrcita- 
cus  cogicac ,  auc  cujus  clara  confcientia  imbucus  eft. 
Alicer  rem  alceri  expofuic,  (fidum  quippcMagi- 
ftrum  camirper  fingo:)  Fuic  igitur  in  exercicaro, 
nefcioquid  (ingulare,  quod  ocgoiium  aggrelTurus 
vei  ipfe  aiceri  declararc  non  potelt :  i.  c.  datur  piu- 
rimum  in  anima,  adquod  non  advertimus  diilin- 
(fle,  ncc  femper  pofTumus. 

§.  17- 
Ex  hoc  argumcnto,  quancum  incerfit  inter 
Tlieoriam  cc  praxin,  luculcnccr  cognofcitur.  Theo' 
ria  eji  multttudo  percepttonunjy  de  cjutbns  dtflin^iHs 
cogftare ,  (^  quas  proin  altis  declarare  Itcet.,     Dacur 
cnim  clieoria  quoque  de rebus  agendis,qualis  in  le« 
gum  nacuralium  notitia  potucur.   -Aipraxis  c^m- 
plexus  efi  perceptionum  ^  iS  'veluti  expettenttarHm^ 
dexterttatum  y  qutbus  nemo  afficipotefi^  nifiidagat^ 
cujus  vult/enjuHti^  qu«E  igitur  ejusmodifunc,  uc 
animum  vel  non  advertentemi  fentim  paulatim* 
que  fubeant ,  nec  aliis  explicari  pollint. 
S.   i8. 
Qua»  animabus  veftigia  unquam  imprcfta,  ea« 
dem  dcleri  nunquam ,  Vir  fummus pridcm  obfcr- 
vavit :    Id  quod  ad  anim^  immorcalicatem  rigo- 
rofedcmonflrandam,  plurimum  valec:  (c)  Intcl- 
ligitur:  proinde,  cum    inhnitis    pcrccptionibas 
mcns  quoti Jie  afficiatur ,  eas  in  abyiro  mentis  im- 
menfa  repuftas ,  varictacem  efficere  iniinicam. 
(c)  Tiiomas  d'Aquin  a dcia dir,  qucles  amcs  dcs  Ani- 


maux 


J  6  P,  /.  De  Prddefiinatione 

maux  font  indivifiblcs,  D^ouils^cnfuit,  qu'cllcs 
font  incorruptiblcs.  Apparemment  <ju'il  n*a  pas 
voulu  s'cxpliqucr  pius  ouvcrrcmcut ,  &  s'cftcon- 
lcnt^  dUvoir  poic  le  fondemcnr.  Onpcurpoler, 
<jue  tout  cehpourroitctce,  maisavfc  fortpcude 
confohtioa  ,  car  quoiquc  nos  i>n;cs  &  ccllcs  dcs 
*  autrcs  aaimaux  dcmcurenc,  ellesnc  fcrcfouvicn- 

Bcuc  phis  du  paffc,  Maisje  fuis  d*unauticfcnci- 
mcnt  }  j'avouc  qu'  aprcs  la  mort  nous  nc  nous 
fuovenons  pa^  d'abord  dc  cc,  quc  uous  avons  cte,cc 
qui  n'eflni  proprc  ni  bicnfeact  alanature  ccrois 
ccpcndant ,  qut  ce ,  qui  efi  une  fois  arrivi  a  une 
am€i  lui  eft  eterneUement  imprime,  quoiquc  ccla 
nc  nous  revicmse  pas  toute  la  fois  a  mcmoircdc 
n.cujC  quc  nous  favons  plulicurs  chofcs  ,  dont  nous 
ne  nous  rcfouvcnons  pas  toujours ,  a  moins  que 

?iucl(^uc  chole  n'y  donne  occafion  ,  Scnousn^yfuf- 
e  penler.  Cat  qui  pcut  fc  fouvenir  dc  toutcs  cho« 
fes.  Mais  par  ce  qu'il  ne  fe  fait  rien  en  vain  dans 
la  nature ,  &  que  rien  ne  s'y  perd ,  mais  que  tout 
tend  afaperfe&ion  &  a  sawatuYiti^  dememecha<* 
quQ  imagetque  nStre  rme  recoit,  deviendra  enfnun 
iout  avec  les  chofes ,  qui  Jont  ^  l*  avenir ,  dc  lorcc , 
S|nc  nous  pcurrons  tout  voir,  comn*e  dansunmi- 
roir ,  &  cn  circr  cc  quc  nous  trouverons  plus  pro- 
prc  a  notrc  contentcment  :  D*  ou  s'enfuit,  quc 
plus  nous  aurons  dc  vertu  ,  &  fait  de  bonnesau- 
vres,  nouscn  aurons  plus  de  joie  &  de  contcnte- 
DCDt,  Nous  dcvons  donc  conclurc  dc  la  ,  quc 
nous  devoas  etre  4  prcfent  contecs,  par,cc  qu*  a 
\c  bien  precdrc,  tout  ce  quiarrive,  eft  fibiendi- 
fpolc,  que  nous  nc  lepourrions  pas  mieuxfairc, 
quand  m£me  uous  fcrions  forc  iotelligencs  a  ccs 
{(ortes  dc  matiercs. 

Scd  fupereft  Viricujusdamfummiargunien- 
tum  adcuracum,  pro  ea,  quam  tuemur  fencencia» 
heic  inferendum  verbotcnus :  Prdfentiawveroper" 
ceftionHm  flhrmarHm  ^  qualafupra  dtxi^ohfcura" 

THm 


Cap*l,  de  cau/is  dtjjl  in  Reli^iofte^        1 7 

TMminnmmo  i  factle  fecjHentivHs  ttbt  exempUs  per^ 
fHadeho.  Fac  fHhtiltffimnm feriei  filum  ante  ocHlot 
extendi  tfios  :  an  tUtus  percepttonem  hnbes ,  ^  coio» 
rem  agnofcis  ?  FtngamHs  effe  CQerHleHm»,  Fac ,  aitnd 
fropont  filHm ,  tdemque  flavnm  effe  :  agnofcts  fiium 
C^  colorem  eJHS»  idem  acctdet ,  fi  mtlle  offerantnr 
carniea ,  ^fiava  mdle^  fam  intertexe  tiia  mmHO 
filn ,  ^  denno  ojfer  ocnits  teiam :  qntd  agnojcts  f  elarc 
Vtridem  ^  fed  obfGure  ccernleHm^  dcJlavHm^  colores^ 

TsJon  metuo ,  fie  tjHis  dtcat ,  /?  colores  coerhleHm^ 
C^flavHm  piane  non  percipere ,  ^  viridem  ex  nefcio^ 
ijHomhtlo^dertvet,  jdlcctpe  aitHdnoH  dtffimiie.  No* 
vtmus  tliHfirts  JSJsrvtom  >  magno  CHmfctenttarnm  Ih  - 
^H  nnper  defnnEii ,  indHflrta ,  foiare  inmen  nthil 
^lind  effe ,  eiHam  radtornm  in  fefe  heterogeneorHjn 
G?  inalterabtiiHm  mtxturam ,  qHorum  alti  rubrHmi 
altifiavHm^  vtrtdem  aiit^aitt  cosrHienmcoioresex.'^ 
htbent»  Dum  tgttur  album  foiis  iHmenpercipiSf  fti» 
hil  ntfi  co/ifufos  hofce  coiores  perctpts  j  fed  perctpis 
confufos  i  tgttur finguios  feorfum  »on  agnofcts  -per» 
ctpis  autem  omnes,  conflat  entm  e  xperimento,  dtjferri 
aUedtnem  iHminis  folarts  ordtnartam  abea  ,  qu^  vi<^ 
detur ,  fi  ^uam  fpeciem  radiorum  {coiorem  v.g»  /?4« 
i/Hm  exhtbentium)  intercfftas» 
§.  Zi, 

jQHtdqmd  igitUr  de  commercio  corpotis  &  ani^ 
wi  fenttas ,  habes  tn  fenfatione  inminis  percepttonei 
coiorum  i\  quarHm  tibi  feorfum  confctus  non  es ,  ^ 
habes  tamen  :  Habes  tgiturpercepttones,  tjuasdixif 
obfcHras,  Ut  hocjirt^ttis  e^iferere  Itceat  jfiatua- 
PhHS  ante  ochIos  ex  optica  Nerptoni  L,L  PJIi  TabJf^* 
filHrami^*  m  ^fta  O^  F,  <>  rad^nm  falarem  compo* 
fi  JifHm 


18  P^  7.  De  PrddeflitiatUne 

litHm  per  firamen  in  vaiva  tUahentem  in  conclave 
chfiuratum ,  j^.  G,  B»  Prtfma  trtgonum  vitreum , 
Une(&  ^  p,  <p  tj.  (fc,  radios  lumints  refiraEios  ac  di* 
"vergenteSy  M,  iV.  lentem  vitream\  <p X.  f  X^ra^ 
dios  iterumcdeuntes ,  D.  G^  E,  Pri/ma  fecundum,  X 
Tradium  folarem  denuo  colleUum.  K,  //.  /.  Prifma 
tertium ,  €f  2^  T^T,  S»  &c,  radios  denuo  refra5los 
&  dtvergentes  reprdfentant,     Excipe  charta  alba 
lumen  SoUs  inter  x  (S  y  s ,  apparebie  albidum^  (jua^ 
le  fub  dio  confpicitur,     Qturo ,  an  in  haclucisfpecie 
colorem  rubrum  percipias  ?  negabisfine  dubto ,  Te 
clare  illum  percipere^  ut  ejus  ttbi  confciusejfepoffis^ 
ex  fenfatione  immediata,     Jbiam  (ine  Nevvtono  for" 
taffis  neuter  noflrum  ejus  prafientiam  vel  conje^lafi" 
fiet,     Qmdfi  igitur  colorem  rubrum  hic  perceptfli  , 
fercepifli  obfcure,  S^6.  percepifti.  Id  itainfiero: 
§.  21. 
Tene ,  p  placet ,  chanam  eodem  in  loco,  donec 
ego  lentem  M,  AJ,  tn  parttbusp,  ^.  r.  &  s,  obtexero,  (i 
radios  cp  ^,  (p  <f,  (p  c,  <p  s,  cumqtte  i&is  vioiaceum , 
indicum^  vtrtdem  ^flavum  colores  impediero  ^  neper 
lentem  M,  N,  trandre  cum  radiis  p^  t,  pojfmt,  Fi" 
debts  in  ckarta  tua  non  albumampliusyfedrubrum 
lumen,     Unde  rubor  .^  non  ego  effeciy  ut  rubrum  aii" 
^uid  accederet^  ^uod  antea  non  adfiuerit :  Quidejuid 
rubrinuncefl ,  ante  adfiutt  5  (3  (juemcum^ue  nuncin 
te  motum  aut  perceptionem  excitanthiradiiy  ettam 
ante  excitarunt  5  funt  enim  per  JNevvtoni  dogma 
inalterabties,     Percepifii  igitur  &  antea ,  fed  non  di* 
flinxifii  ,    ob  aliarum  perceptionum   cum  haccc 
mixturam. 

§•  *?. 
jitfUi^  fic  ixemfiis  dtficoy  dari  perceptiones 

magno 


Cap,L  de  Caujls  dijf,  in  Religionn,        I9 

magno  nnmero  obfcuras  ,  ^Harum  figi/lanm  nohts 
confcii  non  fptmHs ,  donec  ah  aliis ,  ejmbHS  permtfiai 
fnnt  ^fegregentHT  ^(3  ^nafi  ex  illis  evolvantnr,  S$~ 
milia  de  ommbHs  dtci  fenftbns  foffunt^  StatHe  te 
in  medio  centnm  oratorum  in  ambttu  circuli  Aqua" 
Itbns  intervallts  dtflributorHm ,  C?  'voce  altd ,  fed 
aquali  i  fermones  habentium  :  Percipes  omniHmvo" 
cest  nulla  enim  ratio  eji^  cur alterammagis^c^Ham 
alteram  perciptas  ;  £#  nihil  tamen  intelliges  j  per» 
cipies  igitur  obfcnre,  Fac ,  ut  unus  eorum  Htatnr 
tubo  ftentoreo ,  &  reliqHt  pergant ,  ut  antea ;  vel 
impone  relic^His filentinm ,  aut  jnbe ,  ut  fHbmiffe  ad* 
modum  loqHantur ,  centeftmus  veropergat ,  alta^  ut 
prtHs ,  voce ;  perciptes  clare,  ^ua  dicet ;  net^ue  tamen 
in  prtmo  cafureliqttorHmin  aurestua^  aUto  ^  minHi" 
tur ,  neque  infecundo  augetur  aUio  centefimi.  Du^ 
fltct  igitmr  modio ,  ^uod  prius  obfcure  pcrceperat , 
ivolvi  pocefi ,  ut  clare  illud  fentias» 

§.  H 
]>^€qu€  extraordinarti  hi  cafus  funt^  aut  /K?/- 
iUfolum,  Quoties  accldit ,  ut  de  no^e  percipiamus 
claros  fonos ,  quos  interdiUi  ob  aliorum  prdtfentiam , 
perceptmHs  quidem  non  minus  vere^  fed  tta  obfcure^ 
ut  dignofci  aut  intelligi  artkulatA  voces  a  confufo 
firepttH  undique  irruente  non  potuerint  ?  Nolo  plura 
cumulare  exempla  rei-y  namqua  h<ec  pro  fpectmini' 
bus  fufficiunt :  Si  quis  autemvelit^  ut  per  exempld 
evincam ,  totidem  &  tales  practfe  adeffe ,  (^uales 
fupra  fuppofui ,  id  omnino  fieri  non  poteft^  Keceffe 
fgitur  efi  hac  in  parte^  ut  generaliargumentofidas* 
id  fi  bonum  efi ,  fufficit  jcopo  €?r. 

"     Huc  uf^uc  V  ir  laude  mea  fupcrior,    Poflcnt 
B  «  his 


to  /*.  /.  De  TrAdeJUnatkne 

his  addi :  Si  radiorum ,  ex  obfcrvatione  Nc^j^toni, 
diverfi  coloris ,  confiila  aflicimuc  perceptione, 
qua  illi  nobis  reprxfentancur  uc  una  albedo  ^  6c 
vcro  V.  g.  radii  rabedine  tindi  confufam  illam 
notionem  (ua  adione  ingredicntcs ,  iterum  alits 
partibus  condant,  cx  quibus  fua  rubedo  coalef- 
cit  ;nam  &  rubfidinis  notionem  in  compluradc- 
bere  rcfolvi ,  naturaliura  rerum  curioii  pndem 
obfervarunt  ;Scquitortandeai,exiguarum  p<rrcep- 
tionuni  muUitudinem ,  (nam  &:  eorum ,  quibus 
rubor  efficitur,radiorum  (jmile  eft  judicium^nuilo 
Bumeropofle  detcrminari,  atque  tamexiies  pcr- 
ceptiones  partiaies  notionem  toralem  ,  cujus  fo- 
lius  confcii  cvadimus,  ingrcdi,  uc,  fiveadeirent, 
fiveabeircit,  nulla  nobis  varietas  in  perceptione 
sotali  adparerct ,  i.  e.  dari  perceptiones  mfimte 
parvas  in  animo  ,  quas  a  fe  inviccm  difccrnere 
nequaquam  licet ,  idque  perdcfinitioiicmcalcuK 
infinitefimalis. 

(/)  Infinue  parva  magnitudo  ea  efi ,  qux  adea  cxigua 
pars  rci  akcrius  cxiftit,  utcum  haccompararine. 
queat,  Sic  Terr»  Diameter  rf  fpcdia  Solis  diitan- 
tix,  multo  magis  ftcllarum  fixarum,  individuJ 
pundi  rationcm  habct :  quoniam  primus  ftclla- 
lum  motus  talis  adpariturus  eflcr,  Ci  velroax  imc 
ccrra  talis  eilct,  (jualis  cum  Itcllarum  diitanda 
comparata  yidetur» 

§.   i^. 

Confirmata ,  quam  de  animsB  abyfTo  tradi- 
«lus,  fcntentia,  facile  eft  adjudic^ndum  ,  quan- 
tum  hxc  res  ad  muniendos,  in  crronbus  fuis, ad- 
verfus  veritatem ,  bomincs  valeac  Fac  cflc,  qui 
ab  incunabulis  errorcm  cum  ladc  velut  matcrna 
(uxeric^  qui  in  eo  educams  adoleycric.  qui  in^ 

numeraf 


d^./,  de  Cau/ts  dijfjn  Religifine^         %\ 

uumeras  admonitiones  de  eo  tuendo  accepem  a 

parcntibus,  propinquis,  curatoribus»  amicis,  fa- 

crorom  miniftris,  vicinis  &c.  (ficcnim  fieri  Tc- 

iet  plerumquc  \  quivis  religionem,   quam  hasrc- 

ditadim  habec,  putat  optimam »  &  pofteris  in- 

ftillandam)  Quot inclinationibus,  afFediibus,  pro- 

penfionibusquc  ad  errorcm  mordicus  tenendum, 

ppplendam  putas  ejusmodi  mcntem  ?  Cum  in 

animo  nihil  comingat,  nihil  cumperccllat,quod 

non  qu^damrelinquatveftigia,  aerernum  duratu"* 

ra ,  §,  1 1)  &  revocanda,  quavis  oblata  occafione; 

§.15.  fequitur,  ut  primum  cxfamiIiaricolIoquio> 

vel  fcripti ,  pro  concraria  veritatc  concinnati ,  le- 

«Stione,  veritatis  radii  animum  intrarc  occipiant, 

mcntem   ab  eis  iri  averfum,  eos  adduduram  \% 

fufpicionem  ,  nec  alitcr  intuituram,quamdogma 

cjusmodi ,  quod  fugiendum ,  quod  vei  a  Te,  vcl 

dodioribus  confutandum ,  ncc  uilo  modo  tole- 

randum  fit,  obftans,  ncfcio,  cui  fcnfui  in  con- 

trariam  partemtrahenti,  i.  e.tot  colledorum,  pro 

«rrorc  rucndo,  nifuum,   multitudini  ^eu  abyiTo* 

§.  27. 

Inde  fit,utad  meditandam dodridlp, ha:- 

reditario  errori  contrariam,  primo  accedas  cum 

in.'xpHcabili  crronex  confcientiasinftindu,  Nani 

cdm  innumerar»uTi  perceptionum ,  a  primo  indc 

rationis  ulu  colledtaram,  vis  te  in  eam  inducac 

epinionem,  gratum  D£0  cultum  prsftari,  ii, 

quidquid  tuii  placitas  adverfum  eft,  dcftmatur, 

modisquc  omnibus ,  quorum  compos  fieri  potes» 

imminuatur,  eradiceturque :  Profedo  ad  opini- 

'oni  tua»  repugnantem  veritatem ,  conrcientLt  la- 

borantis  impalfu,  non  advettes,  non  meditabe- 

B  5  .  J^i« 


1  %  P.  h  ^^  PrAdeflinatione 

ris  integram  cum  omni  momento  :  nc  te  crror 
invitum  occupet ,  abilrahes  mentem  ab  ea ,  quo 
poreft  fieri ,  modo.  Non  igitur  mirabimur ,  te 
in  tuo  errore  permanfurum. 
$.  28. 
Qupd  /i  tamen  veritas  de  primo  tuae  contu- 
maciae  gradu  dejecerit  Te ,  nondum  vel  illa  tri- 
umphabit ,  vcl  Tu  ei  fidem  habebis.  Fingo,  pri- 
ma  de  (tatione  te  depulfum,  ut  veritatem  prae- 
judiciis  contrariam  cum  omnibus  argumentis 
ponderaveris  ,  &  fada  tui  erroris  veritatisque 
comparatione,  hanc  illo  judicaveris  potiorem  : 
Habebis  illum  veritatis  ptogredientis  conatum 
pro  telo  Satanaz,  pro  farcinantis  hacrereos  dubio, 
accufabis  tuam  folvenda^  difficuhatis  impotenti» 
am,  confules,  qoos  habes  pro  dodioribus,  ut, 
in  cxtricando  ex  laqueis  animo ,  ferant  auxilium. 

§.  tS- 
Illi  variis  errorum  tuorum  pigmentis  glau- 
coma  objicient ,  ratiociniis,  in  Ecclefia  ufurpari 
folitis,  offundent  tencbras,  non  folvent  dubium, 
fcd  oculis ,  vario  difcurfu ,  vel  imprudentes  ipfi, 
cripient  ;  mentem  a  cardine  quasftionis  ad  accef- 
foriaavertent,  problemtt,  veritatis  novo  ortUifa- 
cile  folutu  fadum,  intricabunt  denuo,  &  nihil 
intadum  relinquent,  quod  ad  Te ,  in  errore  con* 
firmandum,  pertincbit, 

§.  50.  ^  ^ 
Si  tanto  judicii  acumine  pollebis,  ut  obje- 
das  datarum  refponfionum,  i.  c.  vcritatis  obfcu- 
rationum,  nebulas,  perfpicacia  trajeceris ,  ut  non- 
dum  fatisfatH^um  ex  temetipfofenferis,  fecundum 
confecuta  gradum  veritas  remoti(fima  adhuc  a 

iriumpho 


Cap.  I,  de  Caufts  dijf,  in  Religione,         1 1 


triumpho  crit.  Tum  enim  vafta  perceptionum 
in  errorem  tendcntium,  &  antc  hac  paulatim  col- 
ledarum,  abyfTus,  aciem  demum  fuam  adverfus 
vcritatis  agnitamdemonftrationeminftruet:  Erit, 
iiefcies  quod  j  pondus  proclivitatis,  non  obftante 
certiftjmo  veritacis  argumento  ,  in  contrariam 
regionem  propendentis.  Cognofces  veritatem , 
eademquc  tangeris ,  fed  noles  eam  fequi,  propter 
nefcio,  quam  inexplicabilem  animi  convidioncm. 

§•  J^ 
Dices  :  Non  efi  audienda  ratio ,  quA  femper 
facr<t  veritati  {xe^d:ms  ^  tuo  errori)  ogganmt:Non 
pojfum  equidem  me  his  exfolvere  duhits  j  Sum  tamen 
aUundettaaffeUus,  utnsohtemfefare  nolm,  lenta" 
hunt  me  hdc  dubia^  non  autem  occupabunty  aut  in 
fuas  partes  pertrahent»     Amas  igitur  errorcm, 
neque  cauftam  amandidiftindteevolvis,  autevol- 
verc  potes.     Quidq«id  in  contrarium  dicctur , 
rationis   pcrverf^  titulo  ,  a  te  dchoneftabitur. 
Cauflabcris  ,  pluris  effe  faciendam  fidem ,  t^ukm 
rationem  ;  [implicem  animi  adfacra  appUcationem 
magis  DEO  adprobari^  qukm  fpecioflfmis  nixam 
rattociniis  fcientiam  ;  de  rebus  divinis  mn  effe  di» 
fpHtandum ,  fed  credendum ,  »0«  interpolato  animi 
candore  ;  amitti,  non  attingi  veritatem  longomo' 
mentorum  in  utram^ue  partem  examine,     Itatan- 
dcm  Fanaticifmi  iemina  fpargis,  &  omni  errori^ 
fubmoto  examinc,  latam  aperis  portam,  (e) 

(e)  EJegantiflimc  erudirorum  nonncnio  :  11  ii'y  a 
rien  de  fi  excravagant,  que  dc  voir  aujourdhuy  dcs 
Auteurs,  traiccr  la  raifon  cn  pcdanteincommode, 
qui  gate  cous  les  plaifirs  delavic,  Lc  Marcchal 
de  Hoquincourc  difanc,  qu'en  certaineschofes,(ur 
touc  en  matiscc  de  bravourc,  &  co  macicrc  de  foy 
B  4  il  ne 


^4  P'  h  De  PrddeftiftamM 

i\  nc  falloit  point  de  raUpn  j  Lc  P?te  Canqy  Jefui- 
te ,  qui  fe  trouva  a  tablc  ,  y  gpplauHit  forf,  Ji^ouf 
dites  hietJi  Monfei^neur,  point  ^eraifon^^paintde 
raifon ,  ^'  efl  encor  ma  devife ,  ^ww^  ^^  r^ii/b» ,  e//^ 
m  fait,  que  des,  beretiques^ 

§.    J2, 

QusE  ratio  eft  amoris  erga  jpropinquos ,  pa« 
icntes,  liheros,  fratrcs ,  forores ,  afEnes  ^c.  ea 
etiarn  elTe  (olct  propenfionis  in  hacrcditaria  fa» 
cr^a,  qaorum  amorcm  propccr  fludium  in  jHos 
concepimus,  &  a  quibus  religio  iti  nosprofedb. 
Amamus  cos,  ^ui  necejfarit  funt  y  quiafHnt  ;  (i  vel 
maxime  maios ,  &  aliis  jurc  perofos  efTe  cogno* 
verimu5,  CaufTamur  :  LAh  jf^nt  infe^t ,  fedta^ 
ptennofirt^  ^utamus  igicur,  quantum  iiiisdecc^ 
dat,  nobis  cjerogari,  quia  fint  noftri ,  a  nobis 
procrcati ,  imaginem  refercntcs  noftram,  nomen 

Eropagaiuri,  vitam  noftram  in  fe  ipfis,  nobis 
inc  migi  antibus ,  ac  4udum  defundis ,  con- 
(crvaturi, 

«.  33. 
Haec  animi  difpofitio  totammentisabyffiitii 
velideomaximepervadit,  &  cmetitur,  qiiod  ca* 
dem  anima  nunquam  a  fe  diflidere  ipfa ,  nun» 
quam  a  fe  exularc ,  i.  e.  fc  non  amare  poteft. 
Non  ineft  tamen  culpa  ,  cum  a  conditore  ingc- 
nerata  fir.  Si  tamen  Jimites  migret,  foia  obfcu- 
farum  perceptionum  immenii  mole  m  amorera 
^rga  propinquos  prona  ,  non  formata  diftindi 
cogitarione ,  propinqms  oh  DEljirAceptiim  dtUgefu 
4(^5^  ideoque  in  cafn  coUtflomf,  hanc  (c,  DEhm^ 
antepoMendum  iUis-^  Matth.io.  v,|7.  SiicaSUOS 
Pacences,  liberos,  judicet,  uc,quQdmagisSUUM 
tft,  (cQsleftc  Numcn)  ]^ofthabeat,  fctlerc  pro» 

fcao 


Cap>  I^de  caHfis  dijf.  in  Relij^ione,         5y 


ft€to  (e  gravi  obihingit,  non  parganda  vaftidi- 
mo  inftmduum  occulcorum,  &  fortium  i  id  fa- 
cicndi ,  oceano. 

§•  34- 
Nam  quanracunque  illorum  impulfuum  mut- 

titudoficefttamcna  multis,  immoinfinitis  olim 

perceptionibus  extrinfecus  adfcita,     Adeft  omni- 

no  femper  nulio  numerodeterminandainanimo 

vis  inftinduum ;  Sed  nondiredafuiffet,  v.g.  in 

propinquos,  nifi  eos  NOSTROS  eire,mente  pe- 

nitus  olim  infixum  effet.     Qiare  filii,  quem  amlf- 

{um  putas>  fin  ignotum  temere  ofFendas,  nulUus 

caperis  amore*     Fieri  ergo  poceft ,  ut  illa  vis  ali- 

orfum  dirigatur ,  nec  purgandi  cdulfam  relinquat; 

ei,  qui  modum  ,  in  ea  fequenda,  excefTent. 

§.  35. 
Std  vide ,  quantopere  amoris  in  facra  h«re- 

ditaria  conditio  illius  fit  fimilUma.     Si  quis  re- 
prehenderit  tuos  propinquos ,  pietas  non  finit, 
&C  re<^e  quidem ,  an,  qui  objurgatione  utitur,  ve- 
radicat,  inquirerc  :  Kon  ccgitas^  curdicat,/^^ 
CHpis^  nunquam  fuilfe  diutum  X  Bcne  tuquidem, 
fed  minus  tuto  idem  facis  circa  facra.     Poteft 
fieri ,  ut  quae  TUA  putas,  reapfe  tua  non  fint, 
fcd  ahcna  -,  SOLA  enimadtefpeaatVERITAS: 
cum  ex  altcra  parte  de  propinquis,  quod  TUI 
(inc,  femper  poflis  cfTe  cerciifimus» 
§.  16. 
Inde  efficitur,  ut  nunquam  cum  plena  animi 
aequicate,  aut  tranquillitate  ad  argumentavcrita» 
tis  advertas ,  qua?  tuutn  errorcm  invadit.  Amor, 
quo  minus  ea  ita  trades,  examinesque,  uticitra 
partium  ftudia  fuifTes  fadurus,  perpetuo  obftat* 


X^  P*h  ly^  Prddeflittatiotie 

Qtdd  \  anfas  efly  id  imfeti  dubioYum  telis^  t^Hod 
fumma  pietate  veneror^  ejuodinde  ab  incunahuUs 
maximi  feci ,  in  qmd  amandum  toto  pondere  pro* 
fendeo  ?  At ,  inquis ,  me  talia  agitaffe  animo ,  non 
fenliun^uamy  ne  nunc  quidem.  Vecum,  {\  tu  in 
crrore  verferis,  vcritatemquecomitemacDucem 
pars  akera  habeat ,  quooccultior  illeinftindtus, 
co  pericaloiior  eft  ;  Sed  adeft  tamen  ,  aliter  tu 
aurem  vcritati  prxbiturus  efles, 
§.  57. 

Tantifper  dabo,veritatcm  in  tertium  gradum 
profcrre  pcdes ;  Fingam,  te  agnira  veritatis  tuas  re- 
ligioni  contrariae  lucc ,  &  fenfim  pofle  minuere 
amorem  in  errores  haereditarios,  nondum  vidoria 
parata  crit  veritati.  Obflat  uttlitas ,  obflat  nomi^ 
nisfama^  obflat  opportunitas  multiplex,  ^uo  minus 
mutatos  animi  inflin&us ,  uti  intelleEia  veritasju* 
beti  fe^eris,  JSIon  erit  c  re  tua  familiari,  fordi* 
dum  ad  exiftimationem ,  &  minus  accommoda^ 
tum  ad  vitae  jucundas  pracfidia ,  profiteri  alicnam 
fidem ,  te  in  horas  murabilem ,  te  dos^rinaercpu- 
diatae  non  fatis  gnarum  9  immo  te  hapreticum 
pronunciabunt. 

§.  5S. 

Quid  Tu  facias  ?  Eccc  novum  ocurrit  vacil- 
lantis  fidci  columcn.  Qu<z  ultrocitro(jue  dtjpu- 
tantur^forte  nontantum  momentiautponderistra" 
hunt ,  ac  *Oulgo  ab  iis  vendttatur ,  cjuorum  intereftp 
confirmari  hommes  in  acceptis  a  Maioribus  doBri» 
nis  5  falutem  utrumque  docentes  procul  dubio  confe^ 
cuti  funt ;  protervum  ^  improbum  efl ,  vit^  aternA 
fpem  denegare  dtjfentientibus ;  adeandem  Coeleflem 
Hierofolymam  ex  laterenonHnofrabetur   acceffus. 

Rc^c 


Ca.p.h  de  cAufis  dtjf.  in  Reli^jonet  27 

Rede  tu  quidem ,  &  modefte  de  ii$ ,  qui  bona 
velut  fide  errant  \  Sed  nkmquid  lu  es  eodem  loco> 
Annon  (atius  cft,  ventatem  etiam  quamlibetf 
raluti  non,  nifi  malitiofe  negetur,  noxiam ,  pro- 
fiteri  j  quam  ,  ea  filentio  involuta  ,  iitare  (u9 
commodo ,  honori ,  nec  non  opportunitaiibus. 

Cum  tantum  difcrimen  abinexplicabiliquo- 
damaffeduillisimmineat,  qui  vcrfanturincrro- 
re  ,  ut  eo,  tanquam  irrevocabili  torrente,  abri- 
pianturj  antequam  dicamus^quae  prxteiea homi- 
nes  in  fuis  erroribus,  fruftra  illabcnte  veritati$ 
lumine,  detineant:  dicendum  erit,  quidinrcbus 
ad  facra,  tum  noftra,  tum  aliena,pertinentibus 
rcquirat  officium.  Primo  quidem  facere  non 
pofTum,  quin  dicam,  omnem  inexplicabilem, 
pro  facris  ruendis,  animi  motum,  habere  pluri- 
mum  fufpicionis,  NISI  RATIONEM  EXPLI- 
CABILEM  AFFERRE  POSSIS;  QUARE  HUC 
POTIUSTENDAT,  QUAM  ILLUC, 
§.  40. 
Inexplicabilcs  igitur  animi  impetus  re^ 
hus  (acris  non  expulfos  volo^  quos  in  veritatc 
non  minus,  immo  plus  necefTarios  arbitror,  quam 
in  cjeteris  ncgotiis  omnibus  ;Sed  eomaxime  con- 
filium  fpedtat  ptxkns ,  amoris  ex  ififinitis percepti- 
Ofiihus  coorti  vim  requiri ,  eandemque  in  fe  nullis 
unquam  verbis,  nuliaorationefatisdeclarandam, 
nihilominus  talera ,  ut, ^uartifi  hac potius  dog' 
mata ,  aut  facra ,  feratur ,  ^uam  dta  quavis ,  ex« 
phcatior  pcflit  allcg?ri.xatio.  (jO 

(/)   Expendamus  retba  Viri  fubadio  pollcntis  fu- 
dicio  :  Les  raifons  de  notre  pcrfuafion  font  de  dcux; 

lortcs 


2%  P»  l  De  Frddeftinathne 


fortes ,  lcs  unes  font  explicables,  les  autrcsincx- 
plicablcs,    Cclles,quc  j'  appcUc  cxpiicablcs ,  peu- 
vcnt  etrc  propofees  aux  autrcf  par  un  raifonncmcnc 
diftind  ;  mais  les  raifons  incxplicablcs  coniiftenc 
uniqucmcnt  dans  notrc  confcicnccouperceptiQn, 
&  dans  unc  cxpcriencc  dc  fcntimentintcricut,dan$ 
lequel  on nc  f^auroit  f airc  cntrcr  icf  autrcs,  fi  1* on 
nc  trouve  moyco,  de  lcur  fairc  lcs  memcs  chofcs, 
de  la  meme  facon,     Par  cxcmplc,  onnc  f^auroic 
toujours  dire  aux  autrcs  ce,qu'  on  trouvcagtcablc 
oudegoutantdansuncpcrfonnc,  dans  un  cableauy 
dans  un  fonnct  ^  dausunragout,  cepour  celaqu* 
cndit,  qu'iIncfaurpasdisputcrdesgouts,     Ceft 
par  ia  meme  raifon,  qu*  on  ne  fgauroit  faire  com- 
prendtcaunavcuglcBe,  cc  quc  c'  cft  quc  lacou- 
lcur.     Or  ceux  qui  difcnt  trouvcr  cneuxunclu- 
mierc  divinc  inrccicure,ou  bicn  un  ray^n, qui  le)ic 
fait  (cntir  quelquc  vttit^^  fc  fondcnt  cn  raifonsfn- 
cxplicablcs,    Et.jc  vois,que  non  feulemcnt  IcsPro- 
tcflans,  mais  cncorc  des  Catholiqucs  Romains  cm- 
ploycntcic  rayon  :  car  outrelesmotifsdccroiancc 
ou  de  crcdibilit^,  (commc  ils  Ics  appcUent,)  c*  eft a 
dire, outre  les  raifons  explicablcs  de  norrc  foi,  qui 
ne  font  qu'  un  amas  d'  argumcnsdc  diffcrcnsdc* 
grcz  dc  forcc,  &  qui  ne  pcuvcnc  fondet  tous  cn» 
fcmblc, qu'  unc  toi  humainc,  ils  dcmandent  une 
lumiere  dela  gracc  du  cicl,  qui  fafleuncentierc 
convidion,  &  forme  cequ^onappcllc  lafoi  divi- 
ue  :  dc  fortc,  quc  ceux,  qui  fe  foodcnt  furcellc 
iumiere,  nc  peuveat  dcmandcr  d*  autreexamcai 
ceux ,  qui  fe  fondcnt  fur  unc  lumicrc  contraire, 
que  cclui  dc  la  propre  confcience  d'  un  chacun, 
fcavoir  s'  il  ditvrai&  s'ilfentefre^ivemcntlalu- 
micrc,  doiu  il  fc  vante. 

Mais  commc  cettc  lumierc  iutericurc  prctcnduc  cft 
fujctre  a  cautjon,  ^  quc  I'  cxamcndc  confciencc 
fur  cefujet  eft  aflez  difficilc ,  je  voudrois  que  Monf. 
N.  cut  trait^  cxa(5trmenc  ce  point  important ,  en 
Bous  expliquantles  marques  intcricures  dclalu- 
«licrr  divinc ,  qui  la  diftinguc  dc  i'  illufioj>,  com- 

mc 


Cap,  /.  de  cattfis  dijf,  in  Relighyie.  3^9 

me  1*  or  fe  reconnoit  a  la  coulcur,  au  poids,  lc. 
aci'autrcs  marqucs  rcnfibie»» 
Ed  accendactc  ccc  ccUirciiUaieut,  vcnons  auxtaifonf 
cxplicables,  aulli  n*c(lccqueparcllc$qu'onpcuc 
pcriuader  les  autics,  Ccs  raifons  font  generalcs  ou 
particulicrcs,  Lc$  raiious  gcnerales  pcuvcntctrc 
appellees  4cs  prcjugcs,  qucTcrtuUicu,  pailant  ca 
Juris-Confulcc,  appclloit  dc  prcfcriptions.  Lesrai* 
fons  parciculiercs  fc  pcuvent  coraprcndrc  lous  lc 
nom  dc  difcurtion  ;  Car  canc  quc  ces  prcjugcsnc 
donncnc  quc  cc  qui  fait  prcfumcr,  ouquciesju- 
ris-ConfuItcsappcIlcntuneprcfomption,  ils  pcu- 
vcut  ctrc  eifaccz  par  unc  prcuvc  conrrairci&  tanc 
qu'  ils  Dedonncnrqu'uncgrandcapparcnce,  il  fc 
pcut  que  la  difcuilion  particulierc  fourniiredes  rai- 
fous  ou  apparcnccs  contraircs  plus  fortes,  &c. 
Alibi  li2C  ultctius  illuitrac  ;  Jeconfcirc,  quc  lcs 
motifs  incxplicables  ionc fufpcds  naturcilcmcnrj 
&  qu'  on  doic  s'en  deiier  :  ccpcndant  jcfaisvoif:, 
que  ies  Tlieologicns  dc  T  figlifc  Romainc  s'ca  fcr- 
vcnt,  lors  qu'  ils  veulcnt,  que  la  cooviflion  qui 
vicnr  du  monvcraent  intcricur  du  Sainc  Espnr,  f aic 
lafoidivine,  au  Iicuquclcsraifonscxplical?]csn« 
Jarcndentqu'  humainc&ucdonncUcqu'uii£  vray. 
fcmblencc :  ainii  ils  font  tous  reduits  a  cherchcr  lcs 
marqucs  intcneures  du  mouvemcnt  duSaint  fisprit, 
5i  Monficur  N.  croit,  qu*  il  n'  y  a  poinc  dc  tellc^ 
marque  (corarac  il  paroit  par  fcs  parolcs)  cora- 
mcnt  pcut  on  fauvcr  certe  convid:ion  ou  ccrtitudc , 
qui  doicfe  renconcrcr  daas  la  foi  diviuc,  d'auranc 
plus,  qu'ii  y  a  bien  dc<gen$,  qui  cioyeacfaQsefi 
f^avoirdcsraifons. 

§.  4f. 

Da  igitur  operam ,  uc ,  quare  occulca  VWixc 
animi  vis  in  haec  pocius  dogmaca  feratur,  quam  in 
alia  quxcunquc ,  pcr  idonca  argumenta  dcmon- 
ftrare  omnibus  poflis.  QHibus  rebHiefictetHr,\i^ 
€x  racionum  explicabiltum  rectiiiudine»^;^ 


cxjpU- 


^o  P.  L  De  Pr£de(iinatione 


cxplicabilium  veritacem  ,  a  Fmatictfmo  alie- 
nams^  vicijfim^  ex  racionum  inexplioabili- 
um  impecu ,  explicabilium  vicam ,  a  flerili 
theoria  abhorrentem ,  fts  JHdicaturHs,  Quse  duo  (i 
fegregenmr,  cceli  trames  defcritur,  6c,  five  fini* 
ftrorfiim,fivc  dexcrorfum,  calcantur  devia. 
§.  41. 
Si  contrarlam  agendi  viam  inieris  ;  fi  fidem 
ex  folo  {enfu  interno,  nulla  idoneafciencia,deri- 
vaveris  j  Ci  fententiam  oppugnancibus  tuam  can- 
quam  arietem  oppofueris  confcientiam  inexpug- 
nabilem ,  fedrationibus  deflicutam ;  equidem  non 
nego ,  fieri  poCe »  ut  puriori  do(5trin£ ,  per  nata- 
lium  fortunam,  a  puericia  traditus,  magnam  ca- 
pias  cx  illa  conftancia  ucilitatem  5  quia  a  vcrica- 
te  in  affedum  proficifcitur  favor  :  Sed  illa  qui- 
dem  condantia,  vividifiimus  ille  fcnfus  talised, 
uc  ^i  nativitatis  infelici  forte  inerrorem  abinfan- 
tia  incidifies,  non  minori  contumacia eidem  in- 
filleres,  inhasreres,  nulla  forte  avocandus  inde 
efiicacia  :  Non  igitur  bona  efl  illa  animi  affedio, 
quia  non  forct  in  omni  cafu  ;  VIRTUS  QUyt- 
CUNQOfiEST,  NON  EXTRINSECARUM 
DEMUM  RERUM  CONCURSU  EST. 

§•  4^ 

Nam  nulla  alia  caufia  quarumvif  fcdarum, 

vel  peftilentium ,  afTecIas  fuas  fidei  non  fine  obfti- 
natione  maxima  agglutinac ,  quam  inexpUcabiles 
quidem  confcienti^  impulfus  (quis  enim  omnes 
hypocritas  cenfeat,cx  diilentientium  numero)  qui- 
bus  fe  non  minus  convidos  fentiunc  ^  quam  func 
fancflifilmi  veritatis  Cultores.  Aut  igitur  facrae 
ycritacis  charadtcr  cx  privato  cujusvis,fcnfu  me- 

fiCHduS| 


Cap„  L  de  caujis  dijf,  in  Rdigionee,        \% 

ticndus,  quorum  altcr  fubmdc  alteri  cdiamecro 
oppofitus  eft  5  tum  in  partes  veluc  discerpca  com- 
plures,  non  conrencanea»  non  conformis ;  fcd 
inultiplcx,  &  contraria  veriias  eric ;  Auc  concc- 
dendum,  ilium  quidem  lydium  lapidem,  citra 
caucionem  »  nuliius  elTe  ufust 
§.  44. 
Icaque  fanda  quasdam  difEdentia  ad  inex^ 
plicabiles  iilos  animi  motus  afFerenda  cfl,  dum 
didindtis  ratiociniis  >  6^  argumentorum  pondere 
gravi  exploratum  habeas ,  quod  a  vericace  noa 
abludanc ,  fed  amice  cum  ea  confpirent, 

Incer  cauflfaf ,  (nam  redeundum  eft  eo,  undc 
fumus  digreffi)  quibus  fuis  perpctuo  mancipan- 
tur  erroribus  ,  miferi  mortaies  >  non  obtinec  po* 
ftremum  locum,  quae  tamen  ex  priori  nata,flu- 
dium  fciL  in  contrariis  dodrinis  fuperficiarium  , 
mancum,  derultorium.     Nondicodcpleberudf, 
cui  ad  faiutem  fufHcit,  absque  dogmatum  ad« 
verforum  opcrofo  examine,  foli  fcripturx  ope- 
ram  navare,  mifsa,  qu£  &  fufcipi  non  poteft  ^ 
quolibct ,  (^)  iiasrefes  examinandi  cura.     Etiamfi 
vericatis  cum  erroribus  compofitae  cognitio  ma- 
gis  exfpiendefcac,  &  fummum  conkendac,  c«- 
ceris  paribus ,  convidionis  gradum :  Loquor  can« 
tum  de  iis,  queis,  tanquam  Ecclefiaeluminibus, 
id  negocii  datum  incclligitur ,  uc  adverfariorunj 
opiniones  penicus  exploracashabeanc,fa6laucro< 
rumquc  dogmacum  comparacione,  judicium  fo- 
lidum,  <5<:  iis,  qui  force  paffim  ex  vulgo  dubiis 
tencancur ,  cerciflimam  laciari  opem. 
d)  Vcriifima  fuDt  fcqucntia  Yiri  Docli  vqf ba ;  Gora 

IRC 


2  2  P.I.  De  PtiS.iifflinationB 

— '  ■""'*■  ^''  — ^ ^ ,  ■-  „  ,„.i 

tne  f  aimc  la  fincetit^  ,  je  n»  accorderay  pas  f cule* 
nieBt,qu*  on  nc  (^auroit  chargct  toutes  Jcs  pcrfonnei 
ians  diftindlion,  du  foiu  d'cxammerles  contro- 
Vcrfes  i  Mais  je  diray  le  plus,qae  parrtii  lcs  S^avant 
to6m e  il  y  en  a  bien  peil,  (jui  s'  y  puiflcnt  prcndrc  > 
comme  il  faut  pour  s*  ailurcr  dc  la  vcritcfurdes 
roacicres^pineufcs.  ll  paroitmcme,  qucnou$n*a- 
vons  pas  le  moyen  dedecouvrirla  vcrit^  alVgaid 
dcccrtaincs  qucftionsrclev^cs»  Quel  qu' un  dira* 
qu'  il  n*c{l  pas  neceiTairc,  dc  dccidcr  toutcs  Ic$  coa- 
trovcrfcs.  Mais  on  peut  rcpliquer,  qu'il  y  co  a  aa 
moins  quclqucs  uncs,doiu  la  dccifion  cft  ncccflairc* 
U  tl  fera  touiours  trcs  difHcile  au pcuple  de  les  exa^ 
ffiincr  a  fonos :  donc  lc  pcuple  a  bcfoin  d'  une  mar*. 
quc  claire  &  infaillible,  qui  foit  a  ia  porcce  de  touc 
|e  Moflde.  II  y  a  dcux  rcponfes,  qu'  on  pem  oppo^ 
fcr  alafofcc  dc  cet  argument,  La  prcmiere  cft,qu' 
ii  (uffit,  que  les  hommcA  croyent  la  verite  lur  qucl- 
«Ges  points nccefiai  tes ,  quoique  ccs  hommcs  pcut- 
etrcnc  font  pas  arrives  aiaconnoifranccdcia  ve* 
titc  par  desraifoiisexplicablesaflezfortes,  &  qu' 
ils  ncfoyentpasfcrvisd'un  prejugeinfailUble,  ni 
y  d*  une  difcuffion  exa^c.  Ef^cdircment  ilya 
peu  deChieticns,  quicntrcntbicnavantdanslcs 
prcuvcs  dcla  vcritcduChriftanifmc,  &ilfenible, 
que  c'cft  aflez,  quc  lcS  S^avans  voient  bien  lcs  avafl* 
lages  dc  notrc  foy  fur  Ics  autrcs  ReligionSjil  y  aura 
toujours  bicn  dcgens,  quiferontobligesdcctoirc 
lcur  Paftcur  furlaparole.  HcUreux  font  ceux  a 
qui  Dieu  a  donn^  dc  Maitrcs  eclairez,  ou  qu'  il 
a  voulu  toucher  au  moins intcrieurement  au  defaut 
du  Mimfterc  d'  un  bon  Maitrc  exterieur« 

§.  4^. 
At  illi  defunt  officio  pierumque  (ao.  Vidca$ 
Diffentientium  libros  vei  vetari  prorfus  :  (cum , 
niea  quidem  fententia  ,  vei  pericuiofidimi  maxi- 
me  refpiciendi  eflTent ;  neque  enim  quisquam  pe- 
riculofus  liber  cft,  nift  fit  fpeciqfus  idem  j  cum 
nemini  imponere  {bieanc  paipabi^ics  errores)  vei 

pbitei 


Cap,  A  de  caufts  dtjf,  in  Reli^ione,  3 1 


cbicer  legi ,  vel  accurate  led:oSj  in  quibas  perfua- 
dendi  vis  ineft,  diHimulari,  vei  non  diflimula- 
tos  certe  quidem  ccntemni,  perinde  ac  (1  uno 
diftlari  (piritu  poilent,  quascuhque  iis  cuntinen- 
lur  ;  vel  denique  non  contemtis  ,  veru.n  tacita 
^ftimatis  cogicacione,  publice  denegari  affenfum, 
qui  privacim  foiec  praeberi,  An  mirum  eft,  d 
in  canta  vericacis  luce  homines  adiiuc  plures 
caligenc  ? 

§•  47- 

Non  eft  ea  sgcndi  ratio  ingcnua ,  aut  ver^ 

fapiencia^  regulis  con(encanea.  Non  rufficit,  ge* 
nuina  e/fe  imbucum  religionc,  &  vericaccm 
COgnofGi ;  Oporcec  prxcerea  eam  ralcem  ab  eru-» 
ditis  cognofci  uc  vericatcni.  Parum  eft,nofrc, 
(^md  credendum  ?  cum  pkbe  ;  injungitur  Dodo 
pius  ultra^  ut  inceiligat,  cur  hoc  credendHm  f  Non 
eft  fpernendum,  iuas  religionis  fund^menta  eruere| 
{^^  maximc  laudandum  ,  dilfenciencium  eciam 
rationes  omnes  perveftigare  ;  ciim  noftrorum  fa- 
crorum  cognirio  fatis  accurata  non  iic ,  niG  cum 
alienis  contendatur,  quo  fic,  uc  fophifmatHm  ^ 
effHgtorum ,  variorHm^ue  tnterpretamentorum  de^ 
fulflone ,  veritas  fpibttlttatelimata>  ab  omniHm  qua* 
^uaverfus  errortim  confiKio ,  invafionem ,  data  oc- 
caiione,  minaturo,  adcurate  fegregetur.  Nul- 
lum  eniro,  quod  fpccicm  habec,  folvidu- 
bium  poceft,  quin  novam  folucio  veri- 
tacem  pariac. 

§.  48. 
Ecclena  focietas  eft ,  cu;us  membra  alia  aliis 
fua  prsftare  ofticia  debenc.  Ephef.^.  v.  i^.  Ud 


34  P.  I.  De  pr^defiimnoKe 

noti  efle  omnes,  aurfabros,auccaemencarios,aut 

fjcriniarios ,  in  Rcpublica  conducit  j  uti  in  facrd 

DEl  ccEtu,  alii  Apoftoli,  alii  Propfierae,  aliiDia- 

coni ,  conliicuebantur  a  D£0  -,  nec  omnibus  obe- 

ntidis  veiunus  par^aut  capax  eft  :  Ita,  queispei? 

muneris  rationcm  vacat ,  quibus  &  praeiidia  ,  dc 

iiraati  judicii  dotes,  force  <Sc  natura  obcigerunt, 

in  id  incumbant,  oportet,  ut  lites  de  facrisorit- 

ncs  pervoivant,  examinent,  uc,  (i  quid  veJ  er- 

roris  deprciienrum  fic  in  dodrina  pubiica,  reii- 

quos  moneanr ;  quo  jure  Reformatores  ufos  no- 

vimus  cundi:  Vel  ii  aiiundepericulaimmineant/ 

popuiusque  reddatur  dubius  ,  vei  veritas  cum 

cfFendiculo  pubiice  impugnetur,  prsfto(int,qui 

omnia    diiuere ,  6c  concurbatos  piebis  animos  , 

non  fabulis,  non  tricis,  non  artibus  8c  fraude, 

fed  idoneis  argumentis,  divinam  iideminftiiian- 

dbus ,  tranquitiare  poffinr, 

§»  49' 
Duobus  maxime  dubiis,  qux  tradimus,  otr«  I 
nubilari  poiTenr,  j^lterHm  eli,  cjuiveritatemjam 
foffidemt ,  ulteriori  cara  merito  exfolvendos  ,•  cum 
femel  a  hentgnitdte  DEI  innosdivtnilHmiKisfpl€n*> 
dor  profeEiHsfit ,  non  ejfe  cnr  de  ed  dnbttemHS ,  cnr 
moveamur  oitorHm  fcnptts  tn  partem  contrariam  ^ 
tojfe  ea  contemni ,  vel  faitim  perftrwgi^^biter^  Dc 
veritate  tibi  gratulor,  fed  confilium  ea  non  de« 
fensa  otiole  fruendi  improbo.  Non  eft  ea  pri- 
mo  grati  animi  fignificacio.  Deindc  ,  quotus 
quisque  eorum,  quialiisadftipuiancurfacris,eft, 
quin  idcm  cauflctur,  quod  Tu  ?  Poffejfione  vc 
ritatis  frnor  ;  non  efl  cm  me  diffenttentiHm  motHs 
haheam  (olicitnm.    Terapora  mucantur,  va- 

tianc 


Cap,  2.  de  Caujts  dijf,  in  Re*igioHe^        ^  f 

jrianc  ingenia,  (cmper  nova  vcritacis,aj 
iiovos  cafus,  adplicacione  opus  cft  :  Liccc 
Veiicas  eadem  fic  continuo,  Tu,  fi  de  advef"- 
lariorum  fencenciis  Tecurus ,  ea  facis ,  quae  illi 
faciunc ,  /labes  quidcm  veriratem,  d>c  agnofcis,  fcd 
hon  UT  VERITATEM.  Fieri  poteft,  ur,cum 
ignore$,CUr  habeaSj  paulatim  ejus  penes  Te 
frerium  rainuacur  ,  ^ingruente  cxcrinfccus  erro- 
tum  nebula^  cdntagium  peftis  vcl  te  non  repug- 
fiantcm  occupet*  Quas  caufla  eft  j  cur  omnes 
Eccieiia:  fint  corrupt^,  quotqUot  fun^  corrupcsi 

Tu^  ilifl  cohtinuo  adteftctis  fls  ^  &adverit3^ 
terh  j  &  ad  ea ,  quue  agitantur  in  partem  contr^- 
tiam^  rtudium  cjus  frigefcctj  jucunditatis,  qu^ 
alliciCi  fenfus  ftupefiet  ^  tandenique  IiabebiSj  uc 
in  cedibus,  thefaurum  ignotura*  Cotitraj  qud 
pluribus  dubiis  par  esfdlvendis,  quoddigentio- 
t^m  adverfarurti  opinionum  comparacioneii^  ifi^ 
ftiruis  j  co  plures  veritatis  perception^s  ih  ^ftiirii 
abyilo  radicahtitr ,  difficiiius  ^  a  vi  quantumvis 
liiagna,  eVellendas,  Minores  in  animo  perce- 
ptionesj  dequibus  §.  if.  Veritatis  tujusiibet  tal^ 
fiindarnehtum  func ,  qilale  pr^bct  plantis  fibril- 
Jarum  in  radice  incredibilis  muicitudo;  qiiopiii- 
tes  fibriilsfe  fe  folo  inflnuant,  eo  plarita  fitniiot^ 
eo  vencorum  irapulfui  excipiendoj  eludendo,- 
feapacior^  Std  flmiiis  veritacum  coghicionis  ra- 
tio,  qUai,  £\  hon  tribus  quacuoive  argumentis' 
inceliedai  ^  menre  complederis ;  fl  innumeris,  ad- 
Verfus  quslibet  dubia,  percepcionibus,  eas  f  er- 
fenfifti  5  fi  ex  omni  circum  lacere ,  quo  adfpedar-i 
poteft,  diftinxifti  verum  :  Num  putas  minorcni  • 

C  4  tiJ^l 


5  6  P,  L  De  Vredeftinatme 

vim  in  mence  futuram ,  auc  falcim  sequalem  d , 
qu£  cenui  mcicur  nocixia  ? 

§.  fi. 

5^^^  mHlti ,  inquis ,  i«  utramcjHe  partem  d/- 
fpHtare  omma  ^o^nt^  qut  ^  m  adverJartorHmca" 
flris ,  fi  mn  transfugas ,  certe  tamen  exploratores 
egernnt  dmturnos  ,  nec  tamen  iidem  certa  confir^ 
matifide  j  [ed  dHhti  femper ,  fed  fceptici ^  fed  pat* 
tluni  quarunwis,  i.  e.  nuUarum.  Verum 
accipe  re(pon(ionem :  Non  ex  ^mlthet  Itgno  fii 
Mercuriusi  quod  iingulis  paffim  concroverli- 
arum  ftudium  male  evenit ,  nvnfic  cvenit  uni- 
veriis  :  Inde  &  naturaiium  docium  praeftanciam, 

6  confilii ,  DEO  fervieadi,  caodorem  ,  &  praeii- 
diorum  ad  licccras  pertinemiam  fortunamj  facul- 
tatemque  rcquiri ,  nemo  cil  qui  nelcicc. 

Verfantur  faspe  erudici  in  vcritatibus  defuf- 
totic ^fre^uenter  cogmtioms  lattjfimepatentem  am- 
plicudinem  magts  ^  quam  (ohditdLtcmi^ mde 
pendfilam  ajfewus  firmttatem ,  refpiciftnt ,  qua  de- 
jficicnte  ,  controveriiArura  itudia  convincendi 
vim  per  animum  difFundere  non  poiTunt.  Ficri 
3c  foletjuc ,  dumanimushiiloriaslitterariaeamo- 
re  diilraliitur  nimium,  n.ec  noo  mcdiocri  praedi- 
tus  judicio,  litibus  facris  ponderandis  operam 
navac  ,  auc  non  fenciat  veritacem  divmam,  aut 
fcepcicifmo ,  ob  litium  dccidendarum  incapacita- 
tem,  laboratc  occipiat.  Vuium  igitur  illud  non 
eil  examinis  religionum ,  fed  pocius  examinanti- 
um  minus  de^ctre* 

§.  fh 


Cap.  /.  de  Caufif  diff.  ia  Reli^ioyie,         J  7 


Alrerum  dubium»  quod  noftras fenrenrijE im- 
minet,  hoc  potiffimum  innuir :  Non  operofoexamt^ 
ne  uti  diviaam  crede-f^dt  vtm  ;  fed  Sptrttfif  S^  coelo 
demiffi  potentt  ajjiatH ;  viam  dtfptttattoms  longam ; 
dtfjlcdem^  impeditam  ;  experte*ttt£  verb  btevem^t^ 
efficacem\  Jllam  pauc-ffmts  ^  hanc  ommhHS  calcan' 
dam  :  Hanc  igitur  tlit  anteponendam,  (Jo) 

Q))  Hoc  dubium  mlrificcurgetcclebris  AudotrCar 
qu'il  faut  conclurc  dc  cela  cft,  qiie  les  Myftcrcs 
dc  1'Evangilc  erans  d'un  ordre  furnaturel  nc  pcu- 
vcnt  point  &  ne  doivcnt  point  crre  alTujetis  aux  rc- 
glcs  dc  la  himicre  naturcJle.     Ils  ne  font  pas  f«its 
<    pour  etreaPepreuvedcs  Difputes  Philofophiques: 
ieur  grandcur,  leur  fublimitc  nc  leur  pcrmetpas 
dc  la  fubir.     II  feroitcontre  la  Naturedcs  chofes 
^u'ils  fortiffent  vidoricux  d'un  rel  combat  :Lcur 
charaderc  eflcntiel  cft  d'etre  un  objet  de  foi  &  noa 
pas  un  objct  de  fciencc.     l's  ne  feroient  plusdcs 
Myllcrcs,  fi  la  Raifoncn  pouvoitresoudie  toutcs 
lcs  difficultes,  &  ainfi  au  lieu  de  trouvcr  etrangc 
quequelcun  avoucque  la  Phxlofophiepeutlesat- 
taqucr,  mais  non  rcpoufler  ratcaque,  ondcvroic 
k  fcandalifer,    fi    quclcun  difoit  le  contraire, 
-  -   •  Lc  Philofophe  Celie  fe  moqua  dc  la  con- 
duitcdcsChretiens,  qui  ne  voulant ,  difoit  il,  ni 
ccouter  vos  raifons,  ni  vous  en  donner  de  ccqu* 
ils  croycnt,  fc  contcntcnt  de  vousdire  :  N'exa- 
miocz   poinc,  Croyez  feulcment  -  -  -  Ce  paf- 
fage  de  S.  Paul :  Nous  cheminons  par  foi  &  non 
pas  par  vlie,  fufliroit  (eul  a  nous  convaincrcque 
dc  Phif6fophearhilofophe.    U  n'y  a  ricn  a  gag- 
ner  pour  cclui  qui  entreprend,  ou  de  prouver  les 
Myfteres  de  la  Religion  chretienne ,  ou  dc  fc  tcnir 
fur    la  dcfenfivc.     Car  voici  en  quoi  different  U 
foi  d'un  chrctien,  &  la  fciencc  du  Philofophc; 
cctte  foi  produit  unccertitudc  achcvec  ,  mais  lon 
objcc  dcmcurc  toujours  incvidcnt  :  La  fcience^  n 
C  5  contraire 


sS  ^»  ^'  ^^  PrAdefiinaticine, 


contraire  produit  tout  CDfemblc  1'evidcncc  dcl^ 
pbjcc,  &  la  plcine  certitudedcla  pcrfuafion,  &c^ 

§.  54- 
Primo  quidem  opponend^  non  (unr,  qua: 
amico  conrenfu  fibi  mucuo  refpondent.  Fides, 
fametfi  i  Spiritu  S,  fit  animis  inftillata  facultss  j 
tamen ,  ordinariam  (i  regulam  fpedles,  quam  DE- 
US  in  ea  hominibusingenerqnda  fequitur,  divina 
vis  menccm  non  compleditur ,  mC  suditddodlri- 
na  veritatjj,  Rom.  lO.  v.  17.  quae,  cum  nonmo- 
rigeris  tantum  ,  faciiesque  prcTbentibu?»  aures  , 
deftinata  fit  ,•  (tA  omnibus  diverfilTimi  ingenij 
mottalibus,  quoram  alii  vsritatfmnonnili  accui- 
tace  inveftigatam,  alii  probabilibus  (uifult^m  ar- 
gumcntis,  alii  deniqqe  nude  propo^ii^am  amplf- 
iSfcuntur :  pacile  judicatur ,  pr^ter  vim  Spiritus  ani- 
Fnos  comraoventis ,  requiri  dodrinam  coelefteni 
fuis  radijs  adverfii§  obje6lasnebuIas,emicantem, 
in  quibus  divina  ppcratio,  ejc  qua  fides  prodit, 
agendi  loabe^it  initium,  foncepi,&originem, 

§•  f5- 

Uti  non  fequitur  :  Snnt  paffm  in  Repuhlicay 
aui  fHOpte  mfti^  nec  metu  uUo^  ^ec  coa^itone  impul» 
Ji,  vuamagunt  in  civitate  ,  haneflo  homine  ^  ^  ohftt 
qHtofocive^  dignamYut,  (italernon  exli/ierent  pauci  y 
nec  tat  lemmpUuJirtf^  nec  litium  dtrigendarum for^ 
T^idis^  rautioniyuscfue,  nec  caujfarum  PatronisJ<tpiHj 
quati^  dtHtiffime  contenttones  Civiumprotrahentthu^^ 
n(%  judictorumfoUmnitate^opusforet^Ergo  ahrogari 
k'^um  pandt^lie  ,  dixnirti  componendarum  litium  ar^ 
(ftiri  ^  dtjputattones  de  legum  vero  fenfu  tollt  ^  tot 
^tita^iam  ,  ex€epiionum  ,  appellationum^  reftttuti* 
%^}A  m  iw^g^^M  9    rectprocmo^firn  5  6:c,  fienera 

frofcrtkij^ 


Cap,  I.  ie  cAups  dijf.  m  RcligioTie»  39 

profcrl-t^  ^  e  repHhUca  elimina.ripof[unt  :  /ta  non 

rninus  (equentiuiii  propofitionum  ncxus  deficit: 

P^idere  Itcet  homtnes  doctles  in  dtvim  verbi  audi" 

fnttHynon  renitemes  iffcacidi  ems  ^  aua  kic  ^  nnnc 

tangHntHT ,  factle   ad  fidem  per  coeleflesingra.ti<z 

prdjtdtis  vires  difponendos ^  non  examtne  veritatftm 

trolixo  )  non  difputatiombus  acutis  ,  non  argumen» 

torum  demqnlirantium  longius  exporre^a  ferte  ^  con- 

pincendos  :  ergo  ncn  opus  cfi-  doEirtn&  typo  publtco  , 

^b  errortbus  ^foUctta  curd ,  purgando^  adverfus  ho- 

fies  veritatis ,  omnesque ,  (^uotcjuot  et  tenebras  of^ 

frndere  poffunt ,  fraudes ,  fopmfmata ,  commenta , 

defendendo  ^  vel^  faUa   cum   erroribus  contfariis 

comparatione ,  ut  contraria  juxta  fe  pofita  magts 

plficefcant^  illH(irandQ>  tuendo,  roborando, 

|.  /6. 

NimirHm  latius  patet  fidcs  Eccleft£^\jkA\(LZy 

qui,  prafcripto  credendorum ,  ex  S,  Codice  folo  de^ 

promendorum  ,  typo  conttnetur ,   cjuam  fides  loujus 

aut  illiushomims  privaci.      SjepeficiesChriftiani 

privara  fine  diutarnaexploratione  rerutricreden- 

darum  impetratur.     Numquam  vero  (inepugnis 

lifterariis,  fine  decertacionibus  eruditis,  ftabiliri 

fides  pubiica  potefl.     Ratio  eft  in  promtu  ,  & 

obit^r  tada  §.  ^4.  Fides,  qusc  crcditur  ,  feu 

^\Jih[iC2i  j  propopta  efl  omnibus  diverfiffrifii  ingemi^ 

nuac  tenuis,  nunc  mediocris,  nuncboni, 
nunc  iummi  >  eademque  oppoflta  ejl ,  tanrjudm 
Ecclefii,  teffeya^feu  vexillum^^  ahenorum  facrorum 
patronts ,  moltentibus  varia  ,  cone^titejcentibtis  nun^ 
quam  \  tdeoque  veritatem  hanc  publicam  ex  omni 
parte  oportet  effe  exaciam^  dtfputattone  limatam , 
C  4  adverftts 


4»  P,  /.  jD^  Prddefiinatiene 

fidverfus  fophismata  mumendam  ^  mumtam  :  Fi- 
desvero,  qua  credicur,  eadcmque  privaca 
eft  uniustamum  {eparaii  hominis,  qui  fuoint^r- 
dum  rcnfa  abundaE  Rom.  14^  v.  f.  Sine  periculo 
majori ,  quique  crebro  dodrinae  normam  publi- 
cam  vel  integram  non  cognovir  ,  ob  educati- 
onis,  officii,  ordinis  tenuiratem  ;  vel  fi  cogno* 
vit,  certe  tamen  difputando  defendece  necpo- 
reft,  nec  debet,  §,  57. 

Publica  fidcs  ad  ommum  ,  tam  EcclejtH 
wemhrorum ,  cfuam  koftiHm ,  eft  attemperanda  cap" 
tum^  uc,  qui  proficere  in  cognitione  facra  cupi- 
unt ,  judicandi  facultare  prasiftantiflima  praediri  , 
haud  impediantur,  ot^endanturque  ,  erroribus 
fidei  public^  deprehenfis  :  Privata  fidGS  ^fap^, 
vaide  ex^gua  ,  ^  mnnifi  fumme  necejfaria  facra^ 
rum  rerum  nnttta  nititur ,  erroribus  commJxta  , 
qoi  fi. ncc  coiiant  fiduciam  in  Servatorem,  nec 
malitiofe ,  vel ,  repugnante  confcientia  ,  fovean- 
lur,  rolerandi  fan.%  («) 

(f)  Non  niale  in  eam  rem  Gisberr,  Voetius  :  Du 
wfa  qudiftio  efi  :  An  errores  Ecclefiam  occupantes 
pnt  pernicwl&  harefes  ?  ah  iila  :  An  in  communione 
iftius  Ecckfi^  aliquos  adhucfihifervetDEllS^.eoim 
que  •muahii  modo  ad\alutemperducat ,  ahiflis  cor- 
rupteUs  pr^lervando.  &  p.  ^zt*  aliudeflpronuntiare 
aUquid  de  evYore  abfolute ,  infe ,  ohjeBive  confidera- 
to ,  &  alit^d ,  de  errore  velate ,  ii  fuhjeBivo ,  b.e. 
^e  errantihus.  2^on  enim  parttas  erroris  eftin  omni- 
hus.  Raticne  enim  fubjeiii  extenfive ,  intenfive  & 
Trx^xfjCtltKoii  admo^um  variat^  Nimirum  his  ver- 
bis  AusSor  (ignificarc  videtur,  aliameirerationem 
^dei  public^ ,  a\ia.m  privat£  ,  Illam  ab  Scclcfia 
nulla  unquam  rccipi  corruptara  dcbere  ;  hanc  fa:- 
|»c;  aroiibusgraviiTmus,  falva  falute,  obnubilari. 

§.  i8. 


Cap.  h  de  caujts  dijf.  ifi  Religione,         4 1 

i  §.  f8. 

Errores  fidei  publicas,  edam  abinterverten- 
da  faluds  seternas  (pe  paulo  remotiores,  i.  c,  fun- 
damentum  non  attingences  proxime,  toti  Ecclefiac 
imputantur  •  quoniamy?*^^/  pnhlica  ommhtts  propo* 
Itta  efl  ^  non  uni,  aut  akeri,  ideoquc  ctiam  Do- 
<^is,  §.  f  6.  de  quibus  recira  nos  ratio  conjicere 
jnbet  :  Pojfe  eos  errorem^  pra/ertim  a  vertorum 
SacroYum  Propugnatortbus  tottes  deteBum  ,  ^  ex^ 
frobratum ,  vtdere ,  pro  officto  monere  cdteros^  tdeO" 
^ue  dare  operam ,  ut  emendanda  corrtgantur ,  pub" 
Hco  omnium  cortfensu,     At  enim  vero  fideipriva- 
^as  errores  imprudenter  admiffi  intelliguntur,  <?r 
ob  donorum  iniinitam  verietatem,  quae  fe  in  lin- 
%\i\is  ex(erit,  non  i  fingulis  tam  faciii  negotio 
exuendi,     iliic   inter  tot  hominum  myriades  ali-, 
^uot  exfiftere  intelliguntur  acuttjfimt^  quorumjudi- 
cio  reliqui ,  fi  mens  non  lasva  (ic,  fapere,  &  erro- 
res  deponere  podint  ?  Hic  unus  homo  deponendit 
€rrortbus  ^utbusvts  impar  ejfe  cogmfcitHr^ 

§•  59. 

Quare  uti  in  EccleiiV,  m^tenus  fociata?, 
9§cio  effe  intelligitHr  ^  abjurare  crrorcs ,  qui  jam 
pridcm  rccepti,  &  pro  veritatibus  vcnditati  funt  5 
§.  f8.  iic  multo  minus  licct,  ut  ullusfacerccxftus^ 
publice  adprobet  errores,  &  fuas  veluri  faciac 
prudens,  fciens  &  volens,  eas  dodrina» , 
quas  adhuc  damnavit.  Nam  et^  non  omnes 
Reipubiicas  Chriftianas  QXvt^  erroribus  pubficis 
capiantur ,  aut  inducantur  in  difcriraen ; cum  ma« 
jor  f:^mpcr  pars  aiiis  rcbus  vacare  foieat,  ac  lic- 
terarum^  &  Rciigionisftudio,cont€ntado6lrinJs 
C  5  maxim^ 


4i  ^'  ^-  ^e  ?rAdeflinatione 


maxime  necefTariis :  Tamen,  fi  vel  unus  &  ^Xi^iin 
qmddam  ^ereos  coKJtceremy  falntis pericHlumyVelift 
frogrejfu  ptetatis  impediretur ,  vel  conjcientid  angO" 
Ythns ,  errorum  culpa  pHblicorHm^  dtvexaretur^  vel, 
^Ho  minus  facr£  csgnittonis  majora  caperet  incre» 
fjjenta,  retardaretur  ^  id  fatis  caufTi:  foret,  adi 
profcribenda  isXiz  dogmata  ,  quae  quorundam 
oiKahjjt^v  paflim  fufflaminarent,  eademque  opcra 
ipfam  DEI  obfcurarent  gloriam. 

^t  emm,  inquis  ,  dtffictleefl  allegare  exempl^ 
homtmm^  ^ui  cuipa  errorts ,  v,g.  cireagratiam, 
ptetatis ,  velfalutts  damnum ,  autfahim  decrem^n^ 
tum  fecerint,     StA  ncc  tu  nominare  eospotes, 
Socinianorum  dodrrinis  qui  perierint.     An  igi- 
tur  es?  publice  adprobandae  ?  Nonfacioasqualeqi 
hujus  erroris  cum  Socini  mendaciis  cauflam,  fcd 
refpondco  duntaxat  ad  argumenti  tui ,  ac  dubii 
pociilimum  nervum.     Difficilc  didu  eft  ,  quid 
fa^pe  errores  publicae  doc^rinje  in  hujus  aut  illius 
anjmo  eificiant.     Sajpehomines,  quibuscredcn- 
6^1  diiiicultatibus ,  ob  Ecclcfiae  (entcntias ,  labo^ 
rent ,  palam  non  prae  fe  ferunt  5  fajpe  vel  impru» 
dentes  illis  in  veto  DEI  cuhujimpediuntur,  uc 
exemplo  Iconolacrarum,  (tacebo  errorescastcros) 
conftat-,  Frcquenter  etiam  defultoria  rcrumfacra» 
rum  medicacio,  qua  plurimi  Chriftiani  utuntur, 
&   fuperficiaria  publicotum  dogmatum  notitia 
praeftat ,  ut  crrores  (e  animis  non  infinuent.     Il- 
lius  vero  negligeritias  fiducia ,  errores  cooptare 
aliorum  publicos,  eosdemque  confulto,  audo- 
ritate  pariter  pablica,  adprobare,    tantandem 
fflfct,  perinde  ac  fi  quis  debili  ftomacho,  cibof 
protinus  ejedmo,  praeditus»  venenum  aliquoties 

caperec. 


Cap.  I,  de  caufts  dijf,  in  Religione.         4^ 

paperetj  fpe  fretus  f-orc,  ut  ftomachi  infirjnitas, 

&  laxitas  nimi^,  yencni  vim  Cit  fuperatura^ 

§.  60. 

Forte  ab  illis ,  qud  fidem  puhlicam  alicfUotEc 

cleli^rum  dtflinguunt  ^  (3  ex  alterutra^arte  errori* 

tus  infeBa  funt ,  Audttorum  utrorumque  mens  fen- 

fim  avertenda ,  forte  dtjputationes ,  fuper  its  rebus  , 

fummorum  Magtjlratuum  juffu ,  prohibend<z  ,  forte 

tUa  utriuscjue  dtfcipUnci  puhltC(Z  difcrimina  memoriA 

Audttornm  ^  Aierno  filentio  ^  eriptenda^  ut  eo  faci'^ 

Itus  diff^erenttum  dogrnatum  impetretur  conciliatto  ? 

Si  omnes  eodcm  forent  exornati  ingcnio,  (1  vix 

ultra  Catechifmum  fapiendi  facultas  competeret 

pundis  ,   C\  deniqu?  Adverfarii  ab  exprobrandis 

^rroribus,  ex  alfcrutra  parte  inventis,  (inter  nc- 

gantes  cnim  &  ajentes,  oporret  alterutros  errare) 

ptrobique  vero  involutis  pado  lilentio ,  mentsm 

^  manijm  abftjnerent  ;•  tum  (pes  foret,  ut  id  con- 

fxlium  exoptato  coronaretur  eventu,     ^^A  cutn 

litiuin,  audoritate  publica ,  ropitarum,  quas  cum 

fidei  fulcro  aliquantifper  cohaprent ,  five  remo- 

tius,  iive   propius,  memoriavel  animos  invito- 

rum  fubire  pQlIitj  cum,  qai  judiGio  acriori  elu- 

ccnt,  inftituta  rerqm  facrarum  profunda  medi- 

tatione,  continuo  in  controverfias,  (ilentio  pub- 

lico  preftas,  inciderequeant,  earumdecilionem, 

ad  firmandam  NB,  crcfcentem  privatam  fidem  ^ 

defideraturi  :  profedo  error  diftimulari  non  po- 

^eft ,  qui  profe6lus  in  fidc  privata  faduro  obftat, 

qui  cum  caeteris  veritatibus  pombinari  non  poteft, 

Etquid,  qu^fo,  de  eo  cafu  diccmus  ,  quq 
Cpntingeret,  ut  crforespublicatpleraoti^adtr,ii1i 


44  -P*  h  J^e  PrAdeflinatione 


clam  propagarentur  a  fuis  bafiatoribas  ?  An  Hi- 
fpanica  torec  adhibenda  inquifitio ,  ut  non  tolc- 
rantcs  cogerentur  ?  Quid  fi  ex  librisolimCcriptis 
cives  prifcas  lites  addilcerent,  &  argumcntis,  pro 
alterutra  parie  i  fe  in  ullam  trahi  paterentur^  Sunt , 
inquis ,  &  hi  tolerandu  Qaid ,  (i  in  errorcra  igi- 
tur  nunc  receptum  pauci  incidant,&  variisinde 
divcxentur  fcrupalis ,  liduciae  in  Servatorem  ple- 
nae  derogaturis?  An  co^trarmm  docendi Jmt  ">  At- 
qui ,  hoc  fedas  eft  renovare  ,  hoc  anriqua  refri- 
care  vulnera  ;  ferra  contentionis  fic  dcnuo  reci- 
procatur,  quaeqiie  funt  interdida; ,  difputationes 
revivifcunr.  Scrupulis  qui  vexatus  eft,  &iisex- 
foiutus  ,  deprasdicabic  fa(^um  ,  veritarem  ,  qua 
convaluic,  extollet,  feque  obftridum  putabir,aci 
omncs,  contra  fimile  periculum  ,  muniendos, 
Sic  nanquam  cefiabant  mocusinrerni,  quiquean- 
tehac  extraneis  erroribus  nati ,  nunc  domcfticis, 
ac  civitare  velut  donatis,  cooricntur. 
§.  62. 
Cum  fidcs  publicaomnibuspropofitaintel- 
jigamr,  etiam  iis ,  qai  co.ifequentiarum  confe- 
qneotias  providere  poiliinc  \  non  videtur  error 
gravis,  licct  fundamenti  expers,  ab  ullo  CGeru  » 
publico  confeniu,  adnikiendus,  &  i  fciente  ac 
volente  iwuoducendus,  (de  eo  enim ,  quod  im- 
prudenter  fieri  folec ,  quceftto  non  agitatur)  nc 
fcilicet,  qui  funt  eredioris  indolis,  plus  quoti- 
diein  facris  proftilurs ,  fado  in  cognitione,uti 
pricccptum  eft,  CoL  i,  v,  s.  progrefiu,  errorum 
iilorum  occurfu  conturbencur ,  vcl  male  cohae- 
rens  pubiicae  rjodrinse  fyftema  clandeftino  Iudi<- 
brio   ex3giteiK ,  ad  nefandam  coafugientes  hy- 

pocrifin. 


Caf.L  de  cauftf  dijf.  in  Religione^  4f 

pocdrin  ,  vel  non  iolum  dod;rincE  hiacum  ride- 
ant ,  verum  quoquc  cx  erroribus ,  cum  fyftemate 
publico  connexis,  argumenrum  capiant,  etiam 
praeftrudas  crraviores  veritates  negandi,  6<:  ani« 
mum  paaladm  adpeilendi  ad  rcepticifmum. 
§.  ^3. 

Judicantur  hinc  verba  Viri  celebris:  Fmda" 
wentalia  {fidei)  clara  (^/tnt) popuiaria^  aSchoUtrt" 
ct$ ,  faU^rtsque  aliena,  Ratto  evtdens^  ckm  enim 
Reltgio  ad  omnes  ex  dt^Hopertmeaty  nec  mtnusfit  "VuU 
gt ,  cjfiam  Do^orum ,  tmmo  magts  vulgiy  quam  Do" 
Horum ,  /ane  tjHidtjuidvulgicAptHmexcedit  ^  eo  ip-* 
fo  pro  fundamentali ,  feu  neceffarto ,  habendum  non 
eft,  Reltgto  certe  a  Scholafiicts  arguttis  tta  differt^ 
ut  nthtl  magts ,  A  plehcis ,  (3  ad  pleheios  data, 
fcriptura,  Chriftus  grattas  agit ,  ^uod  hacfapten^ 
tibus  ahfcondtta  infanxuHs  revelentur ,  Paulus^uc 
non  muLtcs  faptentes  tnfer  Corinthtos  fmffe  afferit, 
Unde  &  tdem  feduio  monet ,  quantoftndto  cosleftis 
doCirina  k  mundana  Phtlofophia  dtftinguenda  ftt, 
Igicur  in  fimplicicace  fides  cft,  ut  verbaH^^ 
larti  adfcrtbamHs  (3c* 

§.  ^4. 

Si  per  Scholae  tricas,  f  aldbrasque  incdligacur 
Fidei  publicas  adcuratior  determinatio,  ambiguis 
diftentientium  (crmonibus  oppofita-,  ne ,  fub  iis- 
dera  vcrbis,  alieniflimi  fenfus  occultenrur,  veri- 
catcm  profligantcs  maxime  falutafemi  qu6,exem- 
pli  cJfufla,  confilio  vocabula  perfona^  QfAii^ffU  ,  ai? 
voluntatis  divinae  varias  denominationcsinventas 
fiint:  Nego  fane,  do^lnnasfundamentum  attin- 
genics  d  Schola:  tricis  alicnas  cfTe  pofte  auc  de- 
bcrc.    Sitt  alio  fcftfu  vocem ,  faUkrmHm, capias, 

ngftt» 


4^  P'  /•  ^^  PrAdefiifiaiiore 

iioftr^  fententiae  non  cfficitur^  Poft,  velim^ob- 
fervetur  ,  in  nullius  propemodum  veritatis  cogni- 
tione  incrementa  capi  polTe  j  nifi  ejus  idea  (en- 
fim  fubtilior,  d)C  captu  vulgi  t;alis,  qiiod  obitef 
de  rebus  valde  divinis  cogitat^  longe  fuperior 
evaferir.  Quid  enim  eft ,  iogfiitioms  facere  pro^ 
fe^fis  }  Certe  nihil ,  nifi  rerura  ,  quAs  generatim^ 
minas  determinata  cogitatione,  6c  fuperficario 
conceptu,  es  complcxus,  notiones  dcijuirere  expli' 
catiores ,  quibus  nort  folum  rem ,  (tA  6c  ejus  ra- 
lionem,  immo  faepe  rationis  rationeth  perfpicis, 
vel  certc  quidem  fpecialiores  rei  conditiohes  in- 
reliigis  :  Quo  quid  autem  cogskofcitlir  diftindius^ 
quo  fpecialius  *  co  eft  a  fenfu  plebis  communi 
jemotius  j  co  ip(i  fubtiliusvidetUr,  Quodftigi- 
tur  lalis  fubtilitas  repiidianda  eft^  in  hulla  pro- 
fcdo  coghitiohcgradumlicet  promovcre.  Quodi 
quah*!  fit  abfurduiti^  n^mini  non  perfpicuum  tSk 
foteft* 

Acccdlt  prjEterea ,  quod  &  ex  vulgo  videifa 
llceat  liomines  non  ftupidiflimos ,  fed  acri  praedi- 
tos  jadicandi  ^  &  res  quaslibet  mcditahdi  facul- 
tate^  Icaque  bprurti  ^  ih  adoptandis  publicfe  fidei 
dogmatibus  nSajiime  habehda  eft  ratio^  n^ineis 
examihandis  dubia  deprehendaht,  certam  ahimi 
5TA»j^fl(pp^/i*v  fufflaminantia ,  nc  errores,  quo^ 
f  ublice  vei  adprobatos ,  vel  hoh  decifos  cfte  pla- 
cet  y  ampledlantUr  y  iisdemque,  fi  non  initio  pri- 
vatae  fidei ,  certe  tamen  in  progtefTuj  occupari^ 
Vacillarc  incipiant^  &  ea  omhia  amittere,  quo- 
tum  ante  fcienriam  certam  funt  cohfecuti.  Id  enim 
fi«ri poflc  cxeraplo  Galatacum  patct.  Epift.  5.  v* 4* 

Reliqua^ 


Cap,  L  de  Caups  dijf,  in  Religione.         ^f 


Reliqua  ,  qnx  celcbris  fcriptor  fubjungit,  no$ 
non  magnopere  tangunt*     yi  plebejis  adpUbejos^ 
fatcor ,  data  cft ,  &  profe^la  Scriptura  j  Sed  eo  fa- 
iie  cdnfilio  ^  ut  eam  fcrucemur ,  Joh.  5*.  v.  59« 
quod   fine  confideratione  veriiatum  nexiis,  (inc 
improbatione  errorum  oppofitoruni ,  ficri  non 
poteft*     Religionem  fimplicibus,  apertis,  candi» 
disque   hominibus  a  Chrifto  olim  propolitam, 
non  faftuolis  Hypocritis,  fapientia,Chrifti  dodri- 
t\\%  contraria,  fuperbientibws,  certura  &explora- 
lum  eft  :  Sed  inde  non  confequitur,  nefas  effe , 
pro  inftruendis  omnium  animis,  fidci  publicae 
ddcuraciorem  typum  proponerejquam  utomnesex 
Vulgo  ftupidi  j  negligentesque ,  quorum  femper 
/najot  pars  clTe  foiet,  penicus  ,  vei  primoobtucti 
incelhgant,     Quag  fidei  publicas  adcuratior  ad- 
ditur  determinatio ,  qui  in  ea  caventur  errores  ^ 
ptoficiencibus  forte  demum  noxii,  iidem  ingra- 
tiam  ptudentiorum,  &  ad  adverfariorum  com- 
menca  decUnanda,  quibus  paflim  profeduri  cit- 
cumveniripofTenCj  cavendifunc,  non  uc  fimplices 
&  candidi,  crtotum  ignati,  cemete  exciudancur. 
Caecctum  uri  vulgus  rude  fctvati  debec,  ita  & 
peciciotes  omnes  :  Eft  igitur  fideipublica  non  ad 
unosiiioSjied  ad  omnes  acCQmmodanda< 
§.  66, 
i^erum ,  ^ui  ita  rmocimantHir ,  atot  verbis  cc- 
iebratiflimi  Scxipcotis,  ^Hanquam  mhildicHnty  ^uod 
nonfit  certiffimHm ,  imo  (^  rHomentofifiimHm ,  tameH 
confnndunt  id^  qnod  ad  parandam  falntem  necef^ 
(armmfHiti  CHm  eo  cjHod  efi  cognitH  neceffarinm^ 
Qm,  dno  tamen  qnam  max$me  interfe  dtfferrey  vel 
folatnfantfHmf  fnrdorfm,  mf»fccapfor«m^deni^Hf 

Fatrnm 


4S  -?♦  ^*  ^^  Prdtdeflmatione 


JFatriim  m  F,  T.  ex^rnpia  docere  poJjHHt,  Ees  fi^ 
mihtpid%n€  a  abopetita  nQnparumtUHltratHr:QHis 
€Ktm  nefcH  y  tmmmera  ad  cthornm  co^tonem  ^ 
diftrthntionem  requtrt^  quA  tamen  cogmfct  ejfe^  ui 
^Kts  ntartatkr  ^  nemodtxertt }  Similia  quidcmple» 
rumque  iliuftranr,  iiEpecamen  aiiquid  iimi  velue 
fecum  vehunc,  quo  rei  reprajfentandae  fiicies  im- 
Biutatur,  cafum  nonintegrumexprimunc,omiffis 
nonnuUis,  qus  ad  formandam  notionem  intc- 
gram,  adhuc  deliderancur,  nifi  forte  accuratius 
proponantur ,  uc  ex  omni  partc  illuftrandae  rd 
refpondeant. 

§.  ^7. 
haque,  quod  fentio,  dicam.     Fides,  quae  cre- 
ditur,  publica,  toti  cuidam  facr^e  focierati,  i.e« 
Ecleliie  §.  5  6.  propoiita  intelhgicur  j  quam  potiffi- 
mam  noftras  dodttinse  conditionem ,  datum  ab 
Adverfario  fimile  non  exprimit.     Quod  fi  vero 
fimile  ira  formetur,  ut  &  hiijus  conditionisima- 
ginem  quandam  referat  ;  patebit,  exnoftris  par* 
Cibus  ftare  vericatem,     Quis  nefcic ,  tamcth  pri- 
vrfciomnes  non  indigeanc  fcientia  corum,  quasad 
concodionem,  &  diftnbutionem  cibi  in  ventri- 
cuio  requiruntur  ,   tamcn  membra  ReipublicaB 
uc  fociaca,  uc  univerfa ,  hominibus  opus  ha- 
btre  ,  qui  eam  rcm  calleant ,  i.  e.  Medicis,  qu6 
landcm    difticultare  concodionis  laborancibus 
venire  poftint  auxilio  ,  adpetitum  cibi  amiftum 
revocarc,  & ,  qu£  adhuc  impedica  fuerant,felici 
lefticuere  conatu.     Quod  fi  non  fiac ,  {td  incul- 
ta ,  ncgleda ,  immo  profcripca  maneac  rcda  me- 
dendi  ars  &  difcipiinaj  profedo  cfficiecur,  uc 
jnulci  cibum  capere  non  po(finc  ia  civitace ,  qui ,  fi 

meliiis 


Cap:  /.  de  cattfis  diff,  in  ReU^ioKef.        49 


ftieiius  (aluti  public^c  provifum  fuiflec,  capere 
putuiiTcnc.  Facilis  ell  applicatio,  Sa^pe  pii  vere 
crcdunt,  plano  in  verbum  obfequio  ,  (ine  noti- 
tia  vericarum  limacarum  ,  quibus  errores  fubdoU 
rcmoventur  ^  id  perinde  ell ,  ac  fi  cibo  feliciter 
DCerentur,  (me  ftomachi  incommodo  :  Quodfi 
autem  de  cjulbusdam  ulterioribus  noriciisfoliciri 
in  trtores  incidanc ,  publica  dotSlnna  adpruba- 
tos  ,  iisdemque  angantur  &  conturbentur  ,  id 
ejusmodi  eft,  ac  li  quis  in  civitate  cx  morbogra- 
vi  decufuberec,  a  difficuluate  concoqucndi  nato, 
&  caraen  medicina  publice  e(Tec  prohibita ,  nec 
cuiquam  Medico,  i.  e.  prudentiori  Chrifliano, 
integrum  foret,  a^gritudinem  curandam  rufpice- 
re.  Adde,quod  longe  maximum  e(l,qu6d  in  cogni- 
donc  vericatum  proticere  debeamus ,  incibc  capi« 
cndo  non  item,  quod  ad  nocitiam  facrorum  augen* 
dam  iine  meditatione  cauiTarumfaluds  non  perve* 
niri  poilit,  podic  autem  cibus  concoqui,  etiamfi  iri 
ignorantia  cauiTarum  concodtionis  (ubfiftas.Vidcj 
quantopete  iftis  (imilibus  non  rede  formacis* 
difHdendum  (ic. 

§.  6S. 
Sed^  ejHAfo^  cnr  Ecclefiam  Ecckjia dammt^cftf 
fratrum  binio ,  tisdem  <sdii?us  gaudentitim^  ita  agat^ 
ut  ab  altero  alter  exfelUtur^  cur  mn  colijnus  pacem^ 
€ur  tnmutua  bellaprorumpmus  &  dtffidta  i  Ecclc- 
fiam  ab  Eccle(ia  nude  damnari,  curpi(fimum  eftj 
NuUa  enim  datur  Ecclefia  cam  impura,  modo 
vera  adhuc  (it,  quin  fuos  (ibi  fidtles  in  ea  con* 
fervet  DEUS.  Neigitur  &  boni  paftim  lacenccs 
concemnancur ,  fempcr cavendum  eft.  Ac  Ecclc- 
fiam,  quatenus  aiiquo  fidei  Dublicicno^abiii  er« 

D  tQXQ 


^  o  P»  ^*  ^e  Prddeffinatione 

rore  didingUi  lolcc,  improban,  ica  ut  altenus 
vera  profeffio  illibata  ab  iftis  erroribus  rervetur, 
culpas  nihil  hahet.  Damnatur  crror,  nondam- 
nantur  erranres.  §.57.  not.'*^  Non  Audicores, 
nifi  qui  in  errore  confulco  perfiltant  j  kd  potius 
docendi  raiio. 

Non  cujusvis  errorisfundamentumcreden- 
di  attingentis  ncgatio  eft  hasrciis ,  {kS)  feci  con- 
junc^a  cum  obftinatione  dogma  falfum  tuendi, 
nuila  habita  perfuafionis  in  contrarium  partem 
ratione  ulia.  Atqui  vlx  miliefimas  quisque  ex  dif- 
fentientibus  ,  animadverfa  erroris  turpitudine , 
eam  niliilominus  confe^tatur :  Itaque  nec  hcErc 
feos  quoque  poftulancur  illi,  quos  in  fidei  fun- 
damen  impingere  dicimus ,  dum  plerique  bona 
fidc  erranr.  Non  igitur  tantum  ab  omni  Eccie- 
harum  diftenfu,  per  fe  confiderato,  dependetdif- 
crimen  ;  nifi  alii  alios  ,  facrorum  difFerentium 
natura  id  non  ex«gente ,  divexent ,  fedibus  excur- 
bent,  contumeiiis  profcindant ,  virus  calumnia** 
^um  fcripds  difpergant ,  adeoque  crimina  admit-» 
lant ,  ex  diiTenfu  per  fe  non  nata ,  (td  commic- 
tenda  eriam,  fi  ejusdem  Ecclelix  focii  fuifTent, 
aequaii  affedu  incenli* 

Qi)  Bene  Vir  cclcbris  :  Lcs  opiniensncfoncpasvoi 
luntaires,  &  on  nc  s'en  defait  pas,  quandonveut; 
c'cft  pour  quoi  (abfolumcnt  parlanr)  cUcs  nc  fe 
commendcnc  pas  j  fuflir  qu'onfoitdociIc,  &porte 
finceremcncafairelesdiligences,  dont  on  cftca- 
pablc  a  proportion  de  fa  profeffion»  C  eft  pouc 
ccla ,  que  ccux  qui  ont  jure  de  fuivrc  ccrtaincs  do- 
^trincs,  &  ont  depuis  changedctentimentj(com- 
nrc  ceia  arrivc  aiTcs  fouvent)  Defontpasccnuspar- 
jures,  -:  r  *   ^'  Hcrefic  foimcUe  ii'eft  pas  dam- 

nablc 


Cap,  /.  de  Catifis  dtjf,  in  Religio*!»,        y  j 

^■in. 1 

uable  que  par  ce  qu'  alors  Ja  vcricable  droiturc 
dc  la  volonce  manque,  &  parconfccjueuc  Tannour 
<ie  l^ieu,  qui  cafcrme  cecce  obciirance  filiale»   La  ■ 
foycftmorcefaaj.lacharice,  quilupplec  au  defauc 
de  la  connoiflaace  :  ainfi  fuivanc  ces  principes  couC 
s'y  rcduic.     Voluucarias  cITe  opiiuones,  eqijidcm 
Hne  ulla  caucione  dicere  no-lim.     Si  DEl  legeirt 
confidcrcs,  vix  uUus  crror,  qui  gravior  cft  j  &: 
furidamcnium  atcingit ,  reperirifokr,  quin,  debi- 
ca  circumfpcclionc   adhibita  >   potuiirec  cvitati* 
Nani  velolim,  quadamincuria,  vcl  fcgnitiCjVei 
vcrbi  dividi  defultotiii  lcclione  j  &  auditupccca- 
tum  cft  :  vel  ctiaitmum  deiinquitur,  omi(sa  ad- 
tentione  debita  ,  &  legitimo  examine  :  Scd  cuhi 
DEUS  deli(Sa  piorum^  Ghriftiinruicu,  condoncti 
veaiam  quoque  dat  crrorumfidei  evitabilium,  qui 
hac  vicc  quidem  talcsfunt,  uc  etiamficvitari  po- 
fcuilTent,  tamcn  hac  vice  ab  crrantibus  non  ani- 
madvcrtaritur.     Itaquc  &  nos,  proptcr  infinitani 
iDgcniorum   variccacem  ,  mulco  minus   judicarc 
poiiumus  ,  ficnc  ciror  quispiam  a  diircntiente  con-* 
fulco  defcnfus,  incclligacnc  is  deviotionem  avci» 
ricatc^anaon  ?  Nihil  cutius  eft  ,  quara  hasrcfsoS 
judicium  circa  erfantcs  fufpendefe,  &  co  notate 
nonnifi  cos^  quos  manifefte  contumaces,indog- 
macc  fidci  fulcro  immincncc  cognovimusj  &  ici 
quidem,  ut  reiliora  edo^loSj  nec  tamcri  veritati 
palmam  dcfercntes  iftos  quidem  elle ,  evidcntifit- 
mc  adpaccat,  quod  raro  ficri  iolct.     Vid.  Ofiandr* 
Thcol.  acroaraac.   Exercic.  X.  &  XU  itcm  Rc- 
chcrlbcrg   in  append.  Libr.  5ymbol^  dilTerCi  \\U 
de  hsrcfi  5c  hxreticis, 

§'?^- 
Cum  hasrefeos  igitur  tlocailon  faciteuilicce^ 
t«i,  nifii  fub  condidone ,  qucc  §.  69.  indicaca,  inuri 
debeat :  Cur  iqttur  in  mHtnd  dijfentientes  Eccleftdy 
prscfettim  qua:  in  aliquibus  tantutn  difFe" 
JCUnt,  ofcnU  mn  rmni  ^  cnr  mn  codefcHnt  prs^ 


y2  P,  h  De  Prddefiittatiofte 

pms  ,  cur  ,  fi  hmc  temeraria  hd^refeos  fufptao  arcen" 
da  ,  Fratres  fe  mHtuo  non  agnojcunt  ?  Annon  omni' 
um  ejt  confenfu  exploratum ,  ac  induhtum  ,  jRr^- 
tres  ejfe ,  (^uos  hdtrefis  funefta  non  aliemt,     Si  Fra- 
tres  fant  ,  qui  uno  adflantur  Spiritu  ad  vcram 
pietatem  colendam ,  in  quocunque  tanJemcoE?- 
ru  DEO  ferviant,  quibuscunque  adfupulentur 
facris ;  il  fratres  funt ,  quos ,  licec  error  fuiida- 
mentum  plus  minuslsbetadans,  nectamcnever- 
tcns,  dirimat,  ilii  c«mea ,  non  agnico  errore, 
fincero  DEI ,  divioarumquc  rerum  ftudio  tene- 
antur,  indignique  rint,qusbush£Brefeos  maculara 
affingamus  :  §.69.  Dubium  non  cft,  Duas  illu- 
ftres  £ccIefiasfraternocopulaE?svincuIo,  Quodfi 
vero  fraternas  neceffitudinis  nexum  cx  adoptata 
eadem  publicia  fide  metiaris  i  Nonvideojcur 
tantopere  fratres  eilcvclis,  quieandemfideipub- 
licam  profeftioncm,  ut  ampiedantur,  n u lia  ra- 
tione  fidentut  obftri^ti ,  idque  ex  §.6i.  Teqq. 
§.  71. 
Si  ulla  unquam  conrroverfia  Logomachiis 
fuit  r^itferta,  certe  hxc ,  dc  qua  loquimur,  cafum 
fimilcm  eft  experta.     Snadetur  magno  fervore  to^ 
lerantia^  urgetur  pax  Ecclefi<&  ,  provocantur  honi 
omnes ,  ut  pro  virthus ,  ^ua^  a  DEO  datas  loabent^ 
ad  eum  fcopum  comendant,     Quafi  vero  vel,  quod 
intendi  debet ,  non  pridcm  a  bonis  quibusque 
prasftitum  fuifTet  :  vel  quod  ab  iis  non  praeftari 
poteft  ,    publicas  Chriftianorum  rei   infecviret. 
Quam,  quaefo,  pacem.  anquiris  ?  \Jt fidem  dtffen* 
Uentes  pHblicam  deferant ,  defertam  aterno  fnvol" 
vant  filentio  ?  Sed  quomodo  id  fieri  poflit,  ex 
J,^o,  ifk  ydiiii  judicfs  :  ycl,  ut  (e  mutuopro 

frMribn$ 


Cat),  /,  de  caufis  dijf.  i*»  ReU^iione.         j-  5 


fmtrilris  agmfcmt  ^  ab  innrenda.  h^refeos  nota  ab" 
JlmeAnt  ?  Atqai  in  officio  id  enfe,  <Sc  fuide  pri- 
dcm ,  forte  nemo  didcntientium ,  certa  i  arione  , 
negac  :  cx  §.  6j>  vel  ut  divift  catns  pro  fe  mutfto 
orcnt ,  £jU£Vis  Chrtfttant  ptetatis  officia  frtflent  ? 
S<6.  »d  viaculum  aeternum  eft  omnium ,  quo  ob« 
Lg^ncur  omnibus,  nuUo  vel  capitali  errore  rol- 
vendum  :  Vel  an  eam  pacem  deftderas ,  ut  myflena 
fidei  promtfcue  cutltbet ,  nullo  differentinm  dogma" 
tum  habito  reffeBu ,  pr^heantur  ?  Tum  ,  pro  Mi- 
niftrorum  varietate  ,  jam  hxc  dodlfina  in  facris 
perfonabit  auditorus ,  jam  novo,  diverie  affcdo 
adventante,  altera ;  tum  confcientia  civium  miri- 
fice  ultro  citroque  agicata  cric ,  pro  prasconum 
judicio,  ex  §.61« 

§.  7^.  ^    ^ 

Gaetcrum  in  iisdemasdibusfratrum,  lenfu  , 
quo  dixi  §«(^9.  prajftantiflimus  binio  habicarepo- 
teft,  ut  alter  alterum  ,  sequo  animo  toleret,  amoi: 
foveat,  obfervetque  irenicum  illud  :  Sicveniam 
petimusque  damusque  viciOim  :  Sed  Tuas  tamen 
fibi  res  frasrum  ucsrque ,  in  feparatis  aedium  lo- 
cis,  hai/ear,  quod  alcer  altcro  paulo  accuratiori 
CEConomias  ftudcac,  &  ab  omnibusiis  abftinear, 
€]U.^  fibi,  aut  poftcrorum  valetudini  nocere,  ac 
deciimentum  afterre  poffunr.  Non  erit  tum, 
qaantahbet  fic  fraterna  neceditudo,  locorum, 
qu^  c;mbo  in  acdibus  diftinda  incolunr,  fuaden- 
da  commatacio  ;  noa  confulta  commumorcrum, 
ad  ceconomiam  utriusque  diverfam  ,  pcrtinen- 
tium  ;  nulla  hic  jufta  qaereia  ;  Aitertim  ,  qui  re^ 
rnm  commumom  intercedat ,  nmts  ejfe  avarnm , 
^fifio  tnt!jHi$remi  parum  curarc  ca,  quaeadpacem 
D  ^  incer 


j^^.  ^»  ^*  ^^  Prddeflinatione 

inter  fratres  conciliandam  ,  pcrtineant  :  Narn 
quamlibec  fuas  ille  res  feotfum  fibi  habeat  •,  ex 
co  tamen  nondum  intelligitur,  fraternis  cur  offi- 
ciis,  fi  caetero  paria  lint ,  dicatur  dcefle.  Eccle- 
(ia  DEi  Domus  eft  :  i.Tim*^.  quzm^JtkapUcet^ 
dux  fratrum  familiae  occupant  :  quantum  edi  al- 
tera  alteiram»  in  oeconomia,  fine  ullo  rei  farailiaris, 
difpendio  gubernandajvincatjEtfipaffim  lites  ori-; 
antur  minirtrorum ,  fibimei:  mutuo  ,  ut  fieri  afiTQ^ 
ler,  vel  decrahentium ,  vel  exprobrantium  j  vid, 
Genef.  1 5.  v.  7. 8«  id  maluqa  umen  non  ejusmo^ 
di  efl: ,  uc  fatius  fit ,  amharim  res  familiares  con^ 
fHfidi  y  qnam  leviHs  fnbire  incommodum, 

§«  7h 
Dixi  hadenus*,  de  pubiica  Ecclefiarum  Mq 
pauca  llridim  ,  ut  adparcret,  quam  folicico  exa- 
minecuivis  ccscui  facrp,  opuslic^admunicndain 
contra  errores  publicam  dodrinam ,  quamque 
iieglectus  ejus  rei  facalis  fit ,  &  ad  obfirmando$ 
in  erroribus  deviantes  quam  maximevalear;  Nunq 
e?f  longa  digreffione  ,  eo  redeundum  ,  und§ 
excurrimus, 

§.  74. 

Inter  caulTaf ,  quibus  facris  veritati^  repug- 
l^ans  error  iq  animis  hominum  perpecuum  trj- 
urnphum  canic,  nonnoilae  excrinfecus  errantibus 
imminenc ,  &  in  melioris  fan£liorisquc  difciplinae 
penuria  colioca-^ae  funr.  Hic  enim  locus  erat 
alter  cx  propofifi^,  §.  5,  Quis  vicesgentium,fan- 
6tioris  ChdlH  doclrinae  expertium,  non  doletf 
QuiS  arduas  non  agnofcic  difficulcarcs ,  qucis  ab 
ampledenda  veritate  avocanrur  ?  Occaecata  ab 
incunabulis  menS;,  nuUisveraEfapientiaspraeccptis, 

nullis 


Caf),  h  de  Cmfis  dijf,  in  Religlone,         5  J 

riullis  bonorum  exemplis,  niillis  mltitutis,  pra:- 
lidiisque  Taiucs  circumfepta,  quam  aegre  adfru- 
gem  redir,  meiioribusque  ie  padcar  formari  vi" 
IX  icgulis? 

Neque  tamen,  quod  difficillimumefl:,  con- 
tinuo  habendum  impodibile.  Nam  quingences 
juris  nacurac  lumen,  qua  par  efl: ,  diligentia^fecu- 
tac,  pxdagogiam  gratix  pocuidencinvenirejmihi 
quidem  non  dubicandum  videcur.  Longum  fo- 
rec ,  bic  varias  enarrare  '(encentias  ,  6c  in  iacifii- 
mos  hiftoriae  litceraria;  campos  excurrsre:Icaquc 
pro  initicuto  celebris  Machemacici  (encentiam  de 
hac  rc,  forcc  non  inepcam,  aliegabo. 

§.  7^. 
Verba,  cum  quibus  tamen  nonexomnipar- 
te  facio,  ita  habent  :  Credihde  eft  ^  Ethnicos  tn 
fnortali  peccato  non  morientes  \  iy  e,  mn  in  jiatu 
koftditatts  erga  DEum ,   feu^  v&lantaiis  nocendi 
univer^b,  eos  netjue  coelo^  ne^ne infern^  depHtari^ 
fed  Htfiant  ex  hofitbus  non  foUim  nonhofles ,  fed(3 
amtd  &  focti ,  id  pur<z  gratidt,  eft  per  ChnftHm, 
Pelagtanum  ergo  non  eft  ftatuere  :  Ethnicospropriis 
virtbus  pojfe  tnfernum  ejfugere  ,  pojfe  vero  cceltim 
adtptfct )  td  l*elagia>mm  eft,     Et  tta  facile  tollun' 
tur  dtfficHltares  de  Ethmcts  a  bonis  c^mhusdam  Vi^ 
ris  mct£  ;  Nam  &  Faf^uez  fefuita  credidit  aSlti 
amoris  LyEl  fuper  Gmnia  in  Ethnico  ,  poffe  ali^Hem 
falvari  fine  Chrifto  ,  c^Hod  fal[um  •,  tmo  nec  datur 
amor  DEI  fuper  omma  fine   Chrtflo,  ifuia  amare 
DEnm  fupra  fe  nemo  poteft  ^  mfi  ^  cjHt  tntelUgn  hoc 
tpfum  (3  fihi  effe  fnmmum  bonnm  :  hoc  vero  nemo 
tntelUgtt ,  nifi  ChrifttanHs. 

D  4  §.  ?7- 


f^  P,  l.  De  ?r<tdeftinatlont 


§•  77. 

Quod  ft  tafjien  ,  (^^^&d  non  eredo ,  fingamus  m 
ttlto  EthrJco  fatjfe  amorem  DEl  fnper  ornnU ,  4» 
falvatm  l  Ego  arbhror  ;  fed  natura  virthns  neg& 
hoc  m  homine  feri  pojfe  ,  pctentta  ,  utjic  dicanii  hy^ 
pothotica  5  non  ahfoluta,  Ojti  DEum  ttmet  fuper 
^mnia ,  is  vitat  tnfernum  ,  cfui  DEum  amat^  hahet 
ccelum,  DEum  timere  poceft  aliquis  viri- 
busnaturx»  amarc  npnniii  gratia  per  Chri- 
ftum,  Cdtterum  tilud  cfedMe  efi  in  iis ,  aui  per 
natmam  rejipifcunt  a  peccato  mortali ,  fufficere  hoc 
qutdsm  ad  vttandam  oLt^rnam  poenam ,  Jed  non  ad 
vitandam  maximam  quandam  temporalem  ^  Guam 
Jibi  tpjt  mferent  confolatione  Chrijii  carentes,  Scd 
jhoc  etfi  probabilcjtamcn  maximc  dubi» 
um,  an  ulla  poffkeffe  cxcraChtiftumhQ- 
ftilitatis  abolido. 

t  §.  78. 

Mea  fa<:io  verba  Hulfemanni  de  Auxiliis 
gratias  p.  I IL  §♦  VII J.  DEus  ejuidem  totidem  ver» 
his  non  promijit  fe  bene  utenttbus  lumtne  naturali 
femfer  fubventurum  pradtcatione  Perbi  :  Roiti.  9. 
V.  1 8«  15.  Miferetur ,  cujus  vult ,  ubi  lo  Vuk  op- 
ponitur  omni  practenfioni  &apparentiatope- 
rum>  qutz  videri  poterant  induxijfe  DEumadmi^ 
Jertcordiam.  ( Fidci  nunquam  opponuiir 
Voluntas  DEl)  Cfr,  Promijit  tamen^  fedaturum 
luminc  natura;  verumquarrentibus  mcdia 
pcrveniendi  adgloriam.  Rom.  i.  v.  7.  10. 
loiera>ma  ^  lemtas  DEI  erga  peccatores  tn  gen- 
iiUtMe  ^ag%t  €os  ad  f(xm(eniiam»  Ayiiv  nonnudam 

intentmem 


Cap.  L  de  9aufis  diff.  w  Reli^ioKe. 


intoittoftem  agentis  ,  fed  ettam  motum  ordmatum 
ad  poenitentiam  ,  vel  ad  fc(fpmn  Jtgnificat»  Rvm,  ^. 
v,i4,  Gal»f.  v»iS,  j,Cor,f:i,v,2,foLjo.  v,i6. 
auA  medta  citra  prdtdicationem ,  aha  non  fftnt.  Rom» 
10,  V,  12,  /^^  /4.  Promutendottaijtie glonamnon  mo- 
rofis  contemtoribHS  veri  jufltcjue ,  fromifit  ettam  me" 
dta  ada^ttata  ohinenda  ejus  giort£^  u46iQr,  17^  v,30» 
igmranttA  tempora  dijfmmUvtt ,  -  -  -  fidem  offe" 
rens  omnthus  (Ubi  ttjVjv  -no^^^x^^  fr»ciVy  non  fi^^ 
ntficat  afferere  ventatem  futuri  iudtctt  per  Chri" 
J}tim'y  fed  ex  natnra  phrafeos i  obiationem  fa* 
culcacis  credendi,C^  collationem  ipflus  fidei^ 
faltim  medta  regenerationis  non  refpHamurm    ' 

§.  79- 

Mca  quidem  fententia  facienti  Echnico,^«tf«^ 
%n  fe  eji ,  non  denegat  DEus  Trcti^ayuyloiv,  Piitenc 
Suprcmo  Numini  coraplures  vi^ ,  nunquarafatis 
excogitanda^,  quibus  ad  (alurem  revocare  poteft 
eos,  qui  fuam  ilii  fidem,  in  dexrco  iuminis  na- 
tuialis  ufu,  adprobant.  Pofluoc  faca  icadiri- 
gi,  uc  in  Chriftianoshoniinesincidac,qui 
mmrx  inftindui ,  6c  prselucenci  lumini 
obcemperac,  facris  poftChnftainiciaadus, 
refingcndus.  Quod  ob  Commercia ,  quas  in 
omncs  mundi  partes  profeffosCIirifti  Sacra  Mer- 
catores  trahunt,  fieri  facile  poteft.  Taceo  in- 
ftituta  Daniae,  Jefuitarum,  &c  quibus  deftinato 
conlilio  id  agitur,  uc  gentes  tenebris  obvolacae 
verioris  difcipiinae  luminibus  coliuftrentur. 
§.  80. 

PolTanr  prsterea  racricodicesmiraDEF  pro- 

vidcncia  m  manus  venirc  hominis  bene  afte^li,  (\m 

D  5  nihil 


c$  T.L  De  PrAdefiimtione 


^ihil   adhuc  de  Servarore  perfpe6iiim   habuir, 

'Non  defunc  complura  ejusmodi  fxempla  in  Iti- 

ner^iriis,     Potefl  DEus  extra    ordinem  Jingulari 

fiutH  eum^  cjhi  rattoms  ^  natura  indttA^  dMEium 

[scutus ,  qudirere  Numen  altejtiod  Supremum,  Adlor. 

1 7^  V.  17.  inflituit ,  fercelieretllapfis  coeUflibus ^a* 

tt£  pr£Cipu<e,  in  exemplum  »onpertrahend<e,  radtis, 

Nam  quod  Abrahamo  evenire  potuic,  homini 

idolclatricis  ruperftitionibus  contaminato,  id  , 

quin  (imili  rerum  concurfu ,  fieri  denuo  poflic , 

nuilus  equidem  dubito.     Quid  enim  praecipui 

habuic  Abrah^m    \)xx  aliis  gentibiis,   aut  quid 

mefuit,  pra   hodierois ,  ut  canta  in  ipfum  con- 

ferrentur  benefi  iii,  fi  afolonaturalisiuminis 

redle  ufu  difcejferis  y  qni  nec  ipfe   tamen  aliam^ 

quam  occa(ionis  puras  racionem  haber.  (<) 

(/)  Bene   fcriptor  fupra  landarus  :  Illud  extrcittum 

ingmiiadinqulYendam  natUYam&  volunfatemDEIy 

& pYOfofitum  confoYmandimoYes  ad  £quitatem  na» 

tuYakm,  vel  aliam  quamcunque  nOYmammelioYemy 

&   peYfe^ioYem  ,  fi  appaveat ,  (quale  pYvpofitum 

concedimus  in  nonnuliis  Ethnicis  fuijfe)  nonefi  caufa 

induStiva  ,  aui  ullo  modo  caujjans  vevelationem 

ntyfleYii  Yedemptionis ,  fcf  reliquoYum  heneficioYum , 

j/er  mljfionem  pY£conii  :Sed  eft  tantum  difpofitin  yc- 

quifitfiin  (uhjeBopallivo,  quod  a  C£teYis  peYeuntibus 

fola  mtfeYicordia  DKI  difceYnituY,  i.Cor.4.  v.  7, 

De  auxiliis  grati^  p,  1 10.  §.  VI* 

§.   8f. 

PofTet fingnlati  modo ,  qni  naturalis  honeila- 
ds  ftudio  ducitur ,  Verbi  divini  pra-conem  nan- 
cifci,  utEvnucho  Reginae  Candazes  obtigicPhi- 
Jippus ,  A6l:or.  8.  w  27.  Pcreft  Corneiio  mittiPe- 
rm;  A(^or.  lo.  v.  19.  Poteft  per  quiecem  Ma- 

cedonis 


Cap^L  de  caufis  dtjf.  in  JReli^ifJKe,         if^ 

ccdonis  imago  arccHere  Paulum  :  Veni  &:  juva 
nos.      A6i:or.i(^.  V.  9.  Qarc,  uci  fa(5laohm,pra2« 
rer  Jqdsorum  omnium  expeditionem  fuic;  ita 
fieri  adhuc  pofTe  unum  alterumve,  (in  deledla 
enim  hujus  aqc  illius  fapicntia  DEI  imperiumtc- 
necj  mulca  iuadenc,  quaemox  commemorabimus. 
§.  81. 
Et  quid  de  casteris,  qu3s  nunc  occurrunr,  viis 
dicam,  quibus  DEus  Chrifti  mericomm  parcici- 
pes  reddere  poteft  homjnes,  ad  lumen  narurae 
animum  &  fad:a,  quoad  fien  poteft,componen- 
tes.     Si  ineffahli  rattone  fidem  tn  infantibHS  ifinc 
(luditH  verbi ,  €jHod  cdtteraqmn  nece^artum  eft ,  ut 
OjHtd  maxime ,  Rom.  I o.  v.  1 7.  cperatur ,  erjt  uftt 
rationis  careant^  etji,  c^Hidinfe  rerum  agatur  ^  ne 
fentiant  ^wdsm  ipji  \  qaidni  DEUS  Echnicos 
Jedo  nunc  emorcuali  affixos,  &:  agentes 
anin^am ,   dummodo    luminis    naturalis 
quamlibec  dcbili  radioexcicatireripucrint 
ancehac  ,  fidei  dono  madare,  Spirica  fuo 
coeleili  augere,  &  ad  ascerna  gaudia  prae- 
parare  polTic  ?  Qui  iine  vcrbi  expreifo  auditu 
unum  facere  &  poteft,  <Sc  confulcum  judicat,  is 
&  iine  eodem  agere  poteric  altcrum,     Et  quid- 
quid  difficultacis  poileriori  divino  inftituto  ob- 
jeceris,  objici  &  poceric  priori.     Non  eft,  cur 
dicas,  infantes  Sacro  Chrtftt  fonte  nonfinemaxim^ 
ablui  efficacia ,  ^uod  grattA  prdftdiHm  non  ohtingat 
hominibus  exira  Ecclefi£  detjenttbus  pomoeria :  Quid 
enim,  num  tu  infantlbus,  qui  fine  tacri  fonris 
ufu  ,  nulia  fua  ,  vel  parentam  culpa ,  morte  oc^ 
cupanturpr^matura,  falutcm  denegas  a?ternani  | 

Nua)quij 


^o  P.  A  De  Pr^defliKatioKe 

Nnmquid  absque  graci^  adminiculo  ,  non  fprc- 
to,  non  conrcmto,  kd  /ufto  cirius  erepto},  peri- 
turos  txiftimas,  &ad  asternas  plagas  relegandos? 
Ablit,  ut  quisquam  noftrum  id  fentiat:  Poteft 
igitur  DEUS  fine  oidinadis  viis  piura  agere,  quae 
omni  captu  humano  fuperiora  Tunt. 

§.85.. 
^t  exim yjf  primittd ,  in quis ,  Jacra^  ^  majfi 
erit  j  Si  Jacra  radtx  eji ,  erit  ^  ramns,     Qmd  ; 
Tmlo  altbi  interpretante ;  l.Cor.7.  v.  l^^Jt^nifi* 
CAt^  infantes  ChnJitamrHm  y  jure  prdijidiorum  gra-^ 
ti(t  uti  :  cum  pnt  federe  parentMm  comprehen/it 
Sed  longe  diverfa  cft  populorum  cxtra 
Eeclefiam  viventium  conditio.     Si  grati^ 
fedus   non  ad  omnes  pertinerc  fentias,  habet 
illud  quidem  dubium  nonnihd  fpeciei  :  Sed  cum 
tamen  arcanum  PEI  con/ilium  a  voluntate  figni, 
qux  ad  Chriftianos  omnes  pertinet,  verbo  D£I 
uteotes ,  ih  diftmdiflimum  :  i/Wtf,  qusfo ,  nojii^ 
tjiam  DEI  nccftltam  dejitnationem   mn  meditari 
^Hornndnm  Ethmcor»m ,  lumine  natnrali  utentiftm, 
favoremiQ^od  occulcum  eft ,  nce  negari 
a  Te,  nec  affirmari  poteft.     Nonhaberigi- 
fur  caufTam  diiTentiendi. 

§.  84. 

Quodfi  contra  fcdus  grariac  ad  cun^tos  fpc- 
^are  mortales  arbitreris ,  quod  fi  neminem  ab  eo 
cxclufum  putes :  Miror,  te  plus  tribuereconjun- 
d:ioni  infantum,  fine  Sancflo  Lavacro  deceden- 
tium  ,  cum  fuis  Parimribus,  quam  illi  quidem 
unioni,  qua  fedus  grarise  oranes  omnino  mor- 
£sk$  Servatori,  ^  Capid  Chrifto,  rociatos,2eternis 

retro 


Cap.  L  de  caufis  dtjf.  tfj  Religiotje.         ^  i 


retro  ipaciis,  voluir,  An,(i  Stif^iratui  umnium 
Caput,  &  caiAlx  Patronus  eft ,  id  non  operetur 
tantum ,  quancum  efficitur,  quum  ParcntcsChn- 
ftiani  prolcm  fan6i:am ,  j.  e.  jure  utcndi  graiias 
pritfjciiis  inflrudam,  pra:ftsnt?An  ex  parentibus 
Chriftianis  majus  gratix  adipifcendas  jus  nafce- 
tur ,  quam  ex  Capire  Chrifto  ,  cui  omnes  perfc- 
dus  grarias  jundi  ?  Fateor ,  me  non  intelligere , 
quomodo  hxc  cum  veritare  conciJiari  queant. 

I  Ne  dicas ,  modos  revocandi  adgratUfnHfCidia^ 

5.  78.  Teqq.  indicatos  ^  arguere  tantumy  CJUid  a 
DEO  pr^ftari  poflic,  non  qiiid  cxpeitan- 
dum  lit  eciamnuni :  Non  contcmnendaenim 
argumenta  proftant,  quibus,  (inactendereplacue- 
rit,  doccbimur,  Velle  etiam eos  reflituefidi  modos^ 
DEftm,  »ec  folfimiis^BidendiSy  potcncia  fua, 
cflc  parcm. 

§.  86. 
Magni  momenti  eft,  quod  Gentium  Doy^or 
aiErmat ,  gentes  honeflatts  tHrpitudinisciue  natHralis 
fcientta  twbfitas ,  non  folum  ^  fpreta  prtori  ^  pofteri^ 
orem  uUro  fecntas ,  verum  ettam  calculHm  fHtim 
iis  adjeciffe ,    qnos   pmilta  faSlttantes  '  antmadver'* 
terint^om.i .  v.  5  !♦  Propterea  omnem  ommno  homi» 
nemolvccTrQhoyyiliv  exfiflere,  nec ejmdqHam  tnvenire^ 
qm  fua  paihare  peccata  po/fit.  c;2.  v.  i.  Ex  quo 
I  oracuio  argumentum  capirale  deduci  poteft :  Qut 
!  fuis  dotibus  male  utentes  nihil  prastcxerc  poftunr, 
quo    malitiam   {uam  culpa  vacuam  .oftendant, 
iidem,  (i  rec^e  donisuft  fuilTenc,  viam  iniiftent, 
qua  ifthanc  DEI  txpcobrationcm  potuiftenc  de- 

cUnaic» 


^t  P.  L  De  PfAdeflmatione 

chnare  ,  ideoque  favori  divino,  iicer  iramericoj 
non  obftitiircnc.  Narti  (i  cadem  infelicicas  ma-^ 
neat  cum  male  utencem ,  ciim  bene  ^  nulla  pro- 
fcdo  cauda  eft,  quare  DEUS  perverrum  ufumj 
prac  dexcra  adminiftratione ,  tantopere  repr^- 
hendaci 

§.  87. 
Force  occurrit  tritum  illud  :  Malptni  efi  e^ 
^uehbet  defe^ifty  bonHm  extntegracaujfa  :  Nec  fe-^ 
^miur  :  (jmmalis  operthns  iram  DEhncHrrat^eun-^ 
dem  praclare  fujceptis  comtliathrHm  DEJfavorem-^ 
Plurts  enim  efl  gratiam  comparare  dtvinam^  ifuam 
indtgnationem  e)us  provocare,  Std  non  intelligis 
vim  ratiocinii  §.  86.  propofiti.  Primo  cniranec 
bene,  nec  male  facla,  rigorore  luquendo,  vcl 
falutem,vel  pcrniciem  maturanc  rempiternaiti  * 
fcd  fidcsjquie  non  refiftcndo  allabenti  ani* 
mum  efficaci(6  conctpttur  5  nulla  noftra  collaca  vel 
tantilla  opera ,  fcd  fidei  vacuitas ,  <jua  dtvinis 
viribus  y  mentem  occupaturis ,  obiccm  poncn» 
do ,  confervatur ,  augetur^ue,  Cum  igicur  gen- 
les  nullis  lummibus  oblu6tari  poffinc,  nifinatu- 
ralibus,  5c  omnis  fidei  vacuicas  ad  morofam  ejus- 
inodi  maliiiam  referatur  j  perfpicuum  eft,  ubi 
notida  naturalis,  data  opera,  non  negligatur^ 
fupprimaturque,  fpem  afFuigere,  ut  DEUSfidcm, 
notitiam  naturalera  non  concuIcantibuSj  (ic  per- 
benigno  affeCtu  prasbiturus* 

§.  88. 
Quidquid  DEUS  aglr,  fapientcr^gifj&juflej 
i.  e.  ut  SUUM  cuique  cnbuac.     Itaque  in  ^dei 
penuria  non  relinquic ,  mfi  eos,ad  quos,  canquant 


Cap.  I.  de  cau/is  dtjf,  in  Religione.         ^5 


SUA  ejusmodi  egcftas  dcploranda  perdnec.  Cum 
autem  ilhm  fidei  penuriam  de  quibusdam  rollac, 
de  aliis  non  itemi  oportec  rationem  dari,  quare 
habeatur  deledlus.  llla  non  poceft  elTe  mera DEI 
kvloMOL  a  juftitia  (eparabilis  :  Gjuarc  in  eo  lita  ratio 
erit,  cjuod  quilibec  accipiat,  juftoDEl  judicio, 
quod  SUUM  cft ,  alter  tidcm ,  alter  fidei  vacuita- 
teni.  ^tf^  a  peccatis  in  fe  confideratis  non  ori- 
tur  ,  id  quod  SUUM  cujusque,  i,  e.  conveniens 
judicamus  :  Alicer  omnes  exaequo  fidecarercnc, 
quod  omnes  ex  afquo  violarunc  legem  \  Itaque 
convehientia ,  qua  ad  alterum  fidci  egeflas,  tan« 
quam  SUA,  ad  alterum  ejusdem  facultas,  ceii 
SUA,  pertinet,  ponicur  in  certo  peccandi  ftatu, 
quo  dcftinaca  gratia  repellitur.  Nullave- 
ro  Ethnicorum  opportunicas  eft ,  quam  Luminis 
fiaturse,  quodli  igitur  huic  non  repugnanc ,  in  fi- 
dei  oblat^  fpem  venire  intelliguncur.  Per  1a 
SUUM  non  intelligitur  ratio  menci,  auc  cauf- 
fe,  auc  condicionis  fine  qua  non,  <5«:c. 
Sed  nuda  quahscunque  convenientia ,  ucexver» 
bis  Hulfemanni  patet,  $.78.  quo fignificatu  hasc 
acccpta  volumus. 

§.  89- 

Ex  Peiagiamfmo,  inquis,  hdc  fententia linon 
multum ,  cene  tamen  nonmhtl  trahit,  Quid  Pela- 
gius  docueric  ?  ex  ^uafliomi^us  fadi  cft,  quibus 
ego ,  ob  inftituti  rationem ,  immifceri  nQlim.  Si 
tamen  vcra  ejus  ad  nos  pervenit  fentcntia,  quam 
nonnifi  cx  Adverfariorum  teftimonio  cognicam 
habemus ,  tum  in  revocando  ad  frugem  divinam 
homine ,  vel  omnia,  vel  mulcum,  vel  ccrte 

aliqu^a- 


^4  -P»  ^*  ^^  Pr(tdeJiinatione 


aliquancum  trihm  virihus  Nmurt  :  Sed  nos 
Ethnicis  fide  ornandis ,  eorumque  luminibus  in- 
firis,  ncG  omnia,  necmulcum,  necparumj 
immo  nec  cancillum  adfmbimus^  nonreiida, 
niii  mcra  quadam  convenicntia  ,  qaaE  in  re6to 
donorum  ufu  ponitur,  &  fe,  fi  exemplis  nri  li- 
ceat,  fidei  ad  evcncum  habec,  uc  v.  g.  A- 
dami  fomnus  ad  Evam  condcndamieha- 
buit  olim.  §.  90. 

Novi  eos,  qui  Naturas  lumen  adimpetran* 
dam  falutem  seternara  valere  contendunt ,  raeo 
arguracntoj  uti,  quod  §.  86.  propoiirum  eftiSed 
cum  id  faciant  longe  alio  ,  acegomet,  confilio; 
Guni  &  vim  ejus  nimis  extendant,  &  illi  dubio, 
de  quo  §.  87.  didum,  expofitiiintrarbitror,  me- 
am  caufam,  ab  corum  lite  fufpedta ,  cffe  multo 
diftin^iflimam.  Non  requitur  :  lyilumine natu* 
rab  vim  jalniis  sternam  ineffe ,  [i  eo  reSie  adhthito^ 
DEUS  ex  ftits  vmhus  ^  homtnem  hene  ammatttm* 
coeleflifide  exornat  :  Id  potius  confequitur,  Irmen 
mt'ur£  non  fHffedtirtim ,  altter  DEI  fidem  operan' 
$is  auxtlto  non  opus  foret,  \Jt  nuUa  propofiti- 
ODura  connexio  harum  eft  :  Homo  adtente  ver^ 
hum  audnens  fidem  conctpiet  :  Ergo  audiendo  ad 
fidem  cjuid  contnltt  \  cum  audnnttam  in  fua  pote" 
fiate  haheat  :  Sic  &  fequentium  propofitionum  ' 
nexus  hiat :  Hcmo  extra  Ecclefi<t  Imites  coyiJiitH* 
tus ,  interno  confctentitt  a  natura  ingeneratdtpr&coni 
Aures  prathet ,  nec  ejuidejuam  admttttt ,  t^uod  a  ra^ 
ttone  aiienttgn  effe  novtt ,  venit  igitur  infpem  reci* 
piendi^pertmmenfam  DEIgrattamy  fidem :  Ergofuis 
virihHsad  tantum  opHs  perfictendum  idonemexfittit* 


Capo  I.  de  caups  dijf,  in  Religione, 


§•  91- 

Semet  cx  erroirum  kqueis  extricatum  ire* 
difficultaiii  piurimum  haberei  nec  tamen  prorfus 
irapoffibile,  ha6lenus,non  Chriflianorura  dun- 
taxat,  fed  Ethnicouim  quoque excmploj  demon- 
jftratum  eft^  qu6  ipso  effeci^  ut  inteiligeretur  ca- 
dem  opera ,  qua:  caufla:  hotnincs  in  fuiser- 
rohbusobfirmcnt?  Unura  fupereft  adhuc  j 
quod  >  antequam  ad  fequentia  proferamus  pedem* 
breviter  exponendum  eft^ 

Suis  horninei  crroribus  maxime  alligantuf 
bb  arduum  litcs ,  qus  Ecclefias  dirimunt  integras^ 
penitus  cxaminandi ,  fivc  impedimentum ,  fivcS 
(ommam  difhcuitatem.  NuIIa  poteft  controverfii 
lutelligendo  velut  cxhauriri,  m axime  fi  graviorei 
de  rebui  divinis  quaeftiones  attigeric,  nifi  Meta^ 
phyfica^  admifliculo,  noii  barbara:  illiUs  ^  m 
^QCHm^  nihilj  sdohkxv:^  figntficantiHm  mmjlH^ 
hirfuta:,  fed  siCcutdtXi  fHmmd  ommm  fiu 
miarumfrincipia  tradeniis^  nifihftguarUltl  Cd- 
gnitioncj  quibus  fctiptus  facci:  codex,  iiifi  \U 
brorum  in  Utramqucpartemproftantiurhddpia 
&  fide  ^  ni/t  Umforis^  ferturbatione  vacamis^  Od- 
pottunicatc  fis  inftrudtus  t  Atquihaecneinftiil- 
lefimara  quidem  quamque  Auditotura  partem 
Vei  cadunt,  vel  cadere  poffunt :  mirum  jgitur  nori 
eftj  detineri  itl  fuo  qUcravis  ccetu,  noncommo- 
tum  altcrius  Ecdefia  argumcntorum  ponderibus. 
StA  cum  taraen  nulla  tam  fiibtihs,  praefertimde 
gratia  &  eledlione,  cohtentioobortafitunquam^ 
^uin  curatius  de  rebus  divinis  meditanti,  v:l 
£  hiediocci^ 


C^  P.  L  De  py<sde/imatiene 


mcdiocris  perfpicaciae ,  homini  occurrat,  cun- 
^emcjue  folicitum ,  anxiumque  &  ancipitem  te- 
jicre  pollit :  cxiftimo  quideFn,  nifi  fiducia  inCfiri* 
ftum  minuatur ,  pofle  Chriftianum  decifione  licis 
vera  tantifpcr,  falva  «tcrnorum  gaudiorum  cx- 
plorata  fpe ,  luperredere  :  6eatos  tamen  illos  Au* 
ditores  fvdidico ,  qut  tn  takm  Do^rtKam  Ecclep^ 
fm  inctderHnt ,  cui  €x  omni  latere  a  gravihus  efi 
frrortbHs  cautum^  ut  nihii  yel  initio,  velprO' 
greflu  fidei  ex  dofbrina  publica  occurrat,  quod 
rcmoram  in  jicere,  &  pietatis  curfum  turbare  poffir< 

§.  9h 
Ncc  omnes  Erudititaicsfunt,  utcxaminaa- 
dis  litibusiufliciant,  qui  vei  fibi  prxcipuis  qui- 
busdam  unpedimentis  obli^^iiancur  ,  §.52.  vcl 
communi  labe ,  (ni)  qua  omncs  homincs  piuf  1 
minusjiniirmanturj  rerardati,  ad  rcm  difputatk 
pni  obnoxiam  ,  accurarius  expendendam,  Iaa« 
guefcunt. 

(m)  Labem  illam  vcibis  adnurandiScriprorismalo 
dcfcribcrc,  quam  mcis  :  Nos  omnes  y  in'-]uir,^tfa- 
iiammodo  puerifumus ,  qui  fape  audita  credunttat" 
que  inflar pfiiiaciimitantur ;  [tanosfapeautfortiier 
cogitata,  Nihil  facilius  ,  quam  demonftrationum 
fuarummet  oUivifci^  Quidecreveruntpeccare,fur"' 
gentm  confcientiam  prafcientes ,  aliorfum  verfa  co* 
gitatione ,  deprimunt^  dumadbuc  dubitant,verentts* 
tie  calcuhs  fuhduSus  aliud  ipfisperfuadeat,  Pror-» 
fus  ut  malus  Paterfamilias ,  quihorretfuasipferatt' 
cnes  fuHucere ,  ne  inteUigat ,  quantum  deheat ,  ac 
quletm  fihi  prafentem  turhet, 
Hinc  adparet  efe  aliquam  in  nohisartemaffeBuumre" 
gendorum»  anuUotamenmortaliumtradiiam,  Narn 
aliud  efi  dicere  afe^us  regendos  ejfe ,  aliud  prafcri^ 
here  normas  rationi,  6eu  demonftrationesjufti  at^ 
qai  uftlis  im  i  Miufirf^ulasquasdamph^ficasvrji'' 

fcriherep 


Cap»  L  de  CaHps  dtjf,  ifi  Keligiom.         6y 


/crihere,  quibus  in  noftros^  ^,  quod  psrinde  eft,  alU 
QYum  affeBus ,  poHtmus,  quoivolumuSfUti  aliudtra^ 
d&s  fcientiam  muftcam ,  aliud  digitos  iyifirumento 
ajfecefacere»  Ad  banc  tgitur  artem  obttmndamy  opus 
gnt,  ne  nimis  forti  &  parva^  autinepta  imaginatione 
judicio  noceamus^  Sedita  nos  componamus,ut  poj^mus 
omittere  cogitationem  al-quam,  quando  vohmus^ 
Fojjumus  autem  ofnmum priorum  oblimjsi^duw  f^ipe 
rejiclmus, 

Si  fepe  ex  aliis  audica »  quar  &  eorum  exem* 
|)lis  conhiniantur  ,  vividiflimis  landtm  ideis  re« 
praEfencai-nus,&  non  advenenus  Ur£m  ea  irni- 
tandi  aifuetudinem  contr^himus.  §.  9^5,  nor.  *  fa- 
cilc  cxputari  poccftj  quomodo  etiam  eruditi,qul 
erroiibus  nonnuliis ,  de  divinis  rcbus ^  a  tcneris 
Unguiculis  imbuci  iunt,  certiffimif  contrarise  ve- 
ricatis  racionibus  parum  commoveantur,  quarum 
quippe  in  animo  excitati  motus  debiliorcs  funt  j 
qpam  ut  diu  radicatas  confuetiidini  derogare  que- 
anc.     Sed  illam  tamen  qua^ntsmcunqueinerrores 
propenfionem  ,  cum  in  nobis  (imulacrum  rcpcri* 
atur  artis  rcgendorum  afFeduum  :  §.5^.  not.  ^ 
non  quidem  coram  hommihHs^  quibus  proptcr 
infinicam  propenfionum  variecacem  judi- 
cium  coropeccrc  ncquic,  r.tfi  adpfst  ratiQfJcs 
fafpahUsifedcoram  DEO  voluncariam /#&^« 
vi  >  fftpra  diBnm  efi,  §,  ^i» 

|.  9^i 

Praeclare  nobifcum  agitur ,  (1  bmnes  animl 

anfra^uofus  receffus  pcrfeptamuiF ,  inquilicurij 

quibus  modiis  ad  aliqmd  credindum  addudb  Ci" 

mus ;  fi  difrercietitium  raiiories  non  minori  iiudio 

jj  <i:pendamus ,  ac  iioftras  ipforuni  j  Sideiiiqueji 

tn  B  2,  adhi- 


6Z  P.  L  D^  Prndeflifjatiotji 


adhibids  perpecuo  precibus  flagrancidimis,  qus 

omni  negocio  praedruendae  func  nihil  cemcre  ad- 

probemus ,  nihil  damnemus ,   nihil  negh*gamus » 

nihil  ju(io  impenfius  amemus ,  niH  habeamus  ra- 

tioncsy  elaras,  evidentes,  cercas>  &, 

ubi  fueric  opus ,  &  aliis 

cxplicabiles. 

Cap.  II. 

Primum    ARGUMENTUM    PRO    RATIONIBUS   9     IN 

oiviNA  Electione  Objectivis. 

$•  9^- 

CUm  argumentum ,  ni(i  me  omnia  fallunt,  in- 
fuperabilc  ex  primis  omnium  fcicnciarum 
vericacibus  derivari  podir;  pracmittcnda  ju* 
dicavi  ca,  quae  fuperiori  capite  expofica  funtyfpe 
la(5):atus,  forc,  uc  Viri  Dodlifiimi,  quorum  fen- 
ccnciam  examinandam  fufcipio ,  medicacioncs  has 
qualescunque ,  illuftris  Eruditi  fententiam  illu* 
flrantcs  >  non  obicer ,  non  dcfulcoric  (int  expen- 
furi,fed  ad  fingula  adverfuri  animum,  ne,  utia 
hoc  ipfo  negotio  faiflum  eft,  quod  in  fequencibus» 
(i  D£0  placebit ,  commonftrabitur ,  quod  pra^ci* 
puum  pondus  habct ,  tanquam  rcs  minocis  mo* 
nienci ,  iicco  cranfeatur  pcdc. 
§.  97. 
Quae  de  divina  (ive  reprobationcj  (ive  ele<fti« 
one,  ascernis  retro  fpaciis,  agicata  dici  po^Tunt, 
talia  vidcntur ,  ut  pro  crad;andi  methodo,  quam 
quisque  adhibet ,  jam  magnoperc  facilia  (inc,  jatn 
vero  longe  difficillima.    FcUccm  jadico,  qui  no- 

dum 


Cap»  IL  de  Pr£dcfii»atio»e,  ^9 


dum  in  fcirpo  non  quacric,  ncc  rem  expedicam, 
cum  manifcdiflimis  vcricacibus  confcncicnccm  , 
impcdico  arguciarum  cumulo,  intricac» 

§.  98. 
Facilem,  fi  mens  non  lasva  fir,  hanc  judicavit 
dodlrinam  Vir  celebris,  cujus  vcrba  dabo  galJi- 
ca  :  fe  cr§is  aifement ,  ijue  le  bon  Cardtnai  Sfron* 
drati  n  itoit  pas  ajfez,  meditatif  pour  foudre  No- 
dum  prxdeftinacionis.     A  mw  avis  ce  uoeud 
tfi  autant  t^tte  refolu  y  (3  p  les  hommes  fe  donnent 
la  gine  ladeffus ,  c  efl  tju*  ils  manquent  de  bonnes 
definitions,  ^  que  par  confequent  ils  neremareiuent 
foint ,  en  tjuoy  confifte  la  veritahle  difference  entre 
le  necejfatre  gjf  le  contingent*     Je  voudrois  <ju  il 
fut  auljl  aife  de  delivrer  les  hommes  de  la  fievre 
maligne^  ou  de  cjuelejue  atttre grande  maladie  ^  <fu'ii 
tji  atft  de  les  delivrer  des  dtjJicuUes  ,  qutlsfefor* 
gent  fur  la  fredeftwation» 

§.  99. 
Ac  vero  divcrfe  fenfic  alius  quispiam  non 
minoris  famae  Scripcor  :  O  profondeur  des 
richellcs  &  de  la  Sapience,  &,  dc  la  con- 
noilTaace  de  Dieu,  s  ecrieSt.  Paul  Rom.ii. 
Tous  les  Cloretiens  dotvent  trouver  la  un  arret  de* 
fimttfprononce  en  dernier  reffort  ^  fans  apel^  tou* 
chant  les  difputes  de  la  Grace  y  ou  plutoty  ils  doi- 
vent  apprendre  par  cette  couduite  de  Saint  Paul  ne 
jamats  dijputer  fur  la  predeflination  ^  ^  a  oppofer 
du  premier  coup  cette  barrtere  a  toutes  iesfubttli* 
%es  de  t  efprit  humain^foit  ^u  elies  s  offrent  d'  ei" 
les-memes pendant  ^uon  medtte  ce grandfujet^fott 
^tiun  autre  hcmme  nous  ies  propofe.     Le  plus  court 

E  3  ^^^ 


0  le  meilhHT  efl  d}  oppsferd' ahrdce$teforfedt^U€ 
aux  tmndations  des  raifmnemens ,  C^  de  cs»(iderer 
cette  fsntence  definitive  de  S.  Paul^  comme  cesfo-^ 
chers  inehrumhles  a^  milteu.  des  ondes ,  contre  les* 
t^mis  lesvagtiesles  flm  e-rrfees  ant  he0,H  ielancer  \ 
flles  kuryient ,  e^eshatent  tmtilmentl  eUesnefont^ 
^ue  fe  rompre,  T^ofis  les  traits  ,  ^ft*  on  d^cochera 
contre  un  tel  homiter  ^  anront  le  fort  de  cmy,  d^ 
friam  l 

Siz  fatus  Senior,  telumque  imbelle  fine  idu 
Conjedt :  rauco  quod  protinus  aere  repulfum 
Iptrumoclypeincqoicquam.umbonepependk, 

J.    100. 

C*  e^  donc  ainfi  cjue  l'on  doit  agir  dans  cette 

4ifpute ,  quand  elle  fe  pajfe  de  Chreiten  a  Chretien^ 

jQue  [i  Con  trouve  a.  propos  de  donner  <j^uel(^fie  oceu" 

patfon  a  t  Ejprit ,  on  doit  pour  le  moins  fonner  l^ 

retraite  un  peu  de  home  heure  &  fe  remettre  der^ 

riere  ia  dtgue  dont  je  parie,     S$  \jirminius  avou 

fait  cela  totites  ies  fois  que  fa  raifon  lui  juggeroii 

des  dtfficultes  contre  la  predefiination  y  outoutesies 

fois  qH*ii  fe  voioit  appeile  a  repondre  a  des  Difpu-' 

tans ,  ii  auroit  tenu  une  conduite  parfaitement  fags 

C^  apojioitcjue ,  ^  tl  auroit  emploie  comme  ii  faloii 

ies  lumieres  de  fon  Efprit,     S'ii  troHvoit  des  dure' 

tes  dans  ia  ds^rine  ordinaire ,  s*il  /e  trouvoit  fou-^ 

iage  en  adoptant  une  methode  moinsrigide y  iipouvoif 

fe  mettre  au  iarge  pour  fon  ufage  parttcuiter;  Adais 

zi  devoit  jomr  de  cette  commodue  enfiience,i€V€ux 

dtre^fans  attaquer  ies droits  de  ia  ^offeffion^puis ^u^tl 

7te  ies  poHVoit  attaquer  fans  cjue  des  tempetes  pertUeu^ 

fes  s*excitaffent  dans  i^Egiife,  Son  pience  lui  eut  epar-^ 

gne  a  iui  meme  hten  de  maux  \  Ileuftres  hienfait ,  de 

fe  lohvenir  d'  tm  vieu^  ^poiogue,  Sed  | 


Cap,  II,  de  FrAdeflinamne,  J\ 


Sed  tacitus  palci  fi  poiTcc  corvus,  liabercc 
Plus  dapif  y  &  rix^e  mulco  minus,  invidiaequc. 
§.  loi. 
jiuSioriSy  ^u<theic  wides ,  ^verhai^C^tX  mo- 
deftix  fnfpimnem  habenm  docent  ^  quam  lion 
COnfultum  fit,  in  maieria  prafentf ,  nimium 
afFcclare  ignorantiam,  eademque  EmpAEltsoc* 
caftoKem  prtbere^  eandem  tecum  cantilenam  modu'^ 
landi^  fed  mente  diverfijftma  pariter ,  ac  ad  ludf'- 
hrinm  totius  (peBante  Rtligionis,  Quo  fcnfu  equi» 
dem  in  Eled:ione /S^^S^^  crcdam,{urpiciam, 
venerer,  fuo  loco  dicecur  ;  fed  non  puco  idita 
excendendum,  uc  ,  (lib  modellix  pallio,  nobis 
abfurda,  repugnantia,  &maximedi(rent3neaob- 
trudancur.  Tacebo ,  Paulum  ad  Romanos  capi- 
te  undecimo  de  longe  diversadodrinadiflererc, 
ac  ci  quidem  a  celcbriau<^ore  afHngicur,  quod 
oftcndere ,  nondum  hu jus  loci  eft. 

§#    lOl. 

Facimus  igicur  cum  illo  Audore,  quem  §.  98. 
loquentcm  facimus ,  ejusdem  confilium  fccuti,  in 
explicanda  tam  vexata  quaellione,  fecundasaccu- 
ratasque  prarmittemus  dcfinitioncs,  nullumdiffi- 
cilius  vocabuium  adhibitufi,  cui  non  dccermina- 
lum,  quoad  fieri  poteft  &  debet,  alligaverimus 
fignificatum.  Ica ,  fperamus,  futurum  eft,  ut  no* 
ftfs  remcntias  veiitas  fole  clariorcsficfparfurara- 
dios.  Qui  nos  ab  acterno  Filio  fuo  infercndos 
per  fidem  fciebat,  DEu$,  largiatur  ad  id  infti- 
«utum  fui  Spiritus  potentcm  gratiam ,  ut  nihil , 
nifi  quod  cum  veritare  ,  in  qua  potiflimum 
DEI  gloria  ponitur  ,  conjundum  eft,  calamo 
»andemus.  E  4  §♦  8« 


7*  -^*  -^-  ^^  Pfddeflinatiofie, 


Cum  Eled:io ,  dccretorum  DEI ,  de  quibus 
generscim  Tiieologia  prascipic  naturaiis ,  peculi- 
^rcmciafTem  conftituat ,  conditionibus  ex  Theo- 
logia  Chriftiana  fingularibus  demum  determi-? 
pandara  \  uc ,  (^Hod  Chnfii  m  eligendo  habeaturra" 
tio ,  ^Hod  efficacia  Spiritus  S,  defltnata  exfe^HUttoni 
^et ,  ^Hodfidef  in  Servatorem  ctmcepta  9ntercHtrat\ 
quas,  ^  ejusmodi  fola,  %c  omnia  ^%  facris  de- 
inum  iitccris  deciduntur ,  reliquis  interim ,  qu« 
ad  dccreta  gencratimfpedandapectinent,  cxna- 
turaii  lumine ,  per  S.  Codiccm  tamen  poft  au* 
gendo ,  perveftigandis  :  Quceftio  de  ohjeEhvis  de^ 
^retorum  DEl  ratkmlfHs  ad  naturalem  Thcologi» 
^m  referri  poceric ,  ideoque ,  fin  accuratiut  (ol-? 
venda  fic,  combinan,  cum  primis»  uci  di£);uu) 
f  .9^.  veiicatibufo 

Faciemus  ejus  rei  inicium,  Contradidlio  ob* 
verfatur ,  ^uoties  de  eodem  fubje^o ,  uno  tempor^ , 
fod^m^ue  refpe^u ,  idem  pradicatum  (3  affirmatur^ 
0  negatur.  Poffibile  hinc  digitur ,  (»)  definici-^ 
pne ,  quani  vocant ,  nominali ,  id  omne  ,  quod 
dc^,  cpntradidioni  h^ud  obnoxia,potcft  inteiligi, 

(«)  Cclebris  Au(aori$  vcrba  inhanc  rcm  ica  habcnt ; 
llniverfalis irHditorum omnium bic confenfus ^fi,  ac. 
Wata  locutione ,  illud  omne  ,  6^  filum  ,  effe  ^ 
diCf  poUtbiie,  quoinuUam  mfefereipugnantiam  {^on- 
tradiSioncm)  in  volvit ;  eujus  pradicata  ejfentialia 
fibi  mutua  non  contradicttnt ;  in  eujusideamnonin- 
^rcdiuntur  duo  aut  plura ,  quoram  alterum  att,  negat 
^li^rum  eoiem  modo,  Ridiculasforem  ,  fi  AuBores 
Segare  fufciperem,^  nemo  efl  Aiethapbyficus,  quin  it^ 
pffhMWm  i^finiat^   N^uerefrapr  egodepiti' 

'  Qm 


0»!  tanqum  nominaliy  qtueriteriumexbiheatpof' 
hlitatis,  proprium  iM,  C?  ferpetunmy  reci- 
frpcum  &  infnllthtle^ 

(^oniam  vcro  praeterca  poflibilc,  quod  pr«* 
ftaria  quoquam,  autexhiberihaudpoffct,  nullum 
cflc  incelligitur  5  prima  enim  cjus  notio  tanquam 
rei  poflibilis^  complcderetur  quod  prasftari  poflir, 
nec  tamen  non  eodcmtempore,  quod  nonprac- 
ftari  poflit :  Sequitur ,  non  dari  quidquam  poffibi- 
le ,  cui  non  refpondcant  vires  ,  quibus  prxftari 
poflit.  DcSnitione  igitur  gcnctica  illtidfolfibile 
voc^tur^  cm  exhibendo  vires  aUcujus  caufft^  exlt", 
fientts  fufficiHnt^  (d) 

(0)  Ita  porro  ciratus  Audlor.  Si  tealem  hoe  fenfte 
definitionem  arhitreris,ut  originem  po]fihilitatis  animo 
exhibeat  y  fateor ,  aliam  mihi  definitionem  arriderc^ 
Ita  enim  pojjihile  iUud  voco ,  cuipraftanio  vires  ali^ 
(ujus  cmffz  exfijlentis  fufficiunt,  .  -  -  -  Arbitror 
bancjemitam  efe.y  qua  medtus  ire  inter  dtio  extrC" 
tna  pojfim,  Tranfeo  ScholalHcos  ex  unoyCartefium  ex 
altero  latere,  IM  quidem  cam  adfolam  pr&dica" 
torum  non  repu^nantiam  attenderent»  t  facile  ani' 
madverterunt ,  concipi  eam  poffcy  etiamfi  nihilprA'^ 
fupponas :  Adeogue  ^  ipfum  tUuiy  quodinpojfihili' 
bus  concipimus  tanquam  non  repugnans  ab  alioom* 
ni  independens  rati  funt :  Cartefius  vero  eum  & 
eJfentHs  necejfariam  fui  rationem  aliquam  ejfe  per* 
viderety  DEO  iUas  reUiffime  fuhjecity  niltquodvO'' 
hntatem  mifcuit  intelle3ut»  potenti£^  ejfenti£,&c; 
In  co  Cartefiuscrrailc  viHctur,  quodomne  polTibile 
ab  asquipoUcnti  divino  dcrivavit  arbittio.  Nam 
Part.  I.  Bpift.  104.  itt  diilcrit,  In  DEO  unum 
idemque  efl  velle  tS  cognofcere  \  ita  ut  hoc  ipfo  , 
quod  aliquid  velit^ideo  cognofcat,  &  ideo  tantum 
talis  res  eft  vera.  Non  funt  bx,  uimia  (ubtilicata 
in  aoias  abitura,aotandaiphilofophorum  ff  eculatia 


74  -^-  ^»  ^^  PrAdeftifiatione 


nss;  Sed,  uti  in  progrcfTu  commeraorabitur,  in 
has  fubHliUtes,  primo  obturu  concemnenclas , 
rcfolvuntur  errorcs  circa  elc^ioncm  palpabilcs, 
qui  wuacjuam  fuaditns  cxtirpabuntur*;  nifi  cum 
primis  vericacibus  purior  dodlriaa  conacxa  fic. 

§.  Io6. 
Voluntai  gencrarim ,  in  quam  &  cIc(3:io,h,  L 
cxpcndenda ,  cadit ,  cft  promtitudo  applicandi  vim 
res  ad  prafiaftdum  ^vtfim  pro  menfHra  bonitatis  illi 
adjHdicatdt^  Qaa  definitione  praBmiflafacilis  eft. 
Volantatis  divina:  notio  &  explicatior.  M^ 
fnirum  Pblmtas  divina  efh  pcrfecliflima  promti- 
tudo  appiicafidi  vires  adprafiandum  bomm  omne, 
fro  menfnra  bomtatis^  quainillo  vera  necadpa- 
ycns  eft.  (py 

(p)  Scquor  hJ.definitioftcsViriccIcbrisj  Sieonatus 
vocaiulam  tinqaiz  >  difplicety  dic  promtitudin^m  ad^ 
flicandi  aBivitatm  fuam  ad  producendum  hontnn 
wo  mtnfura  honitatis  iUi  adjudicat£>  Itahabesde- 
pmtionem  generalem^  J^is  Speciaiem  yolumatis 
divins,  ?  Dic  perfeBiiJfimam  promtitudinem  ;  dic  ho^ 
num  omne  ;  dic  pro  menfura  bonitatis  in  iUovera» 
Ita  di^ingues  voluntatem  DEI  a  C£teris,  difiingues 
autem  perfeBionibus.  Ita  deut ;  adeo^ue  licet»  Li" 
cet  ,*  adeoque  oportet* 

§.  107. 
Ex  hac  definitionc  fingulae  voluntatis  DEI 
perfedioncsdiftmdius  pofifunt,  cum  Viris  dodis, 
(^)  cvolvi.  Perfeilio  eft  confenfus  pofflbilium  y  de 
quibus  §.  1 04.  Cognido  v.g.  folidior  decetintelle- 
dum  cujusvis ;  itaque  cum  eo  confcntit ;  eft  er- 
go  ob  hanc  caulfam  perfedlionis  digna  litulo. 
Quae  func  igitur  voluntatis  divinse  pcrfediones? 
perfe6tiflimam  enim  promtitudincm  agnofcimus 
ex  §.  106.  Perf€<^io  eft »  ut  haud  quidquam  veli- 

mus. 


I 


€ap.  //.  de  TrdidefiinAtiene,  7f 

,  mus  5  niii  quod  cum  digniorum  bonorum  repras* 

!  fentatione  conrcntiac  :   Dcu$  proin  perfedillinu 

I  ornatus  voluntate  nihil  adprobac,  niftquodim- 

!  menfa  vis  intcUedus  convcniens  judicat.     Pcr- 

I  fe^io  eft  juel/^/cjraf^-Siflt,  ut  pro  caufTae  mcrito  amo'- 

rcm  tcmperemus,  nec  nimis  ardentcr^  nec  jufto 

frigidius  in  bonum  feramur  ullum  :  confentic 

igitur  voluntas  DEI  cum  gradu  bonorum ,  que 

deligit ,  omnium,  fervat  proportioncm ,  ut  ita  lo- 

quar ,  amandi. 

(^)  Quae  heic  dicimus  cx  do^iffimorum  Virorum 
fcriptiJa  non  opcrofe  allcgandis ,  dcfumtafunt. 

§.  io8. 
Nova  Voluntatis  cujusvis  pcrfc^io  occurrit, 
quas  in  eo  vertitur,  ut  decretum  decrero  confen- 
tiac  :  Gaudec  igitur  DEUSperfe<^iffima  volunta- 
te ,  uc  nunquam  quidquam  deftinet ,  aut  deftinare 
poflit  j  cujui  ipfum  pofthaec  pcEnitear.  Hs^c  eft 
invi^a  divinae  Voluntatis  conftantia ,  quac  tan- 
tum  abeft ,  uc  rationibus  cligendi  obje<Slivis,  quod 
Adverfarii  putatit,  inimica  lit ,  ur  potius  fine  iis 
confiftcre  nequcat.  Si  DEU5  vellet  unquam  ,cii- 
jus  ipfum  peenitere  pofter,  tum  caufti,  quanfi 
nunc  rejiccret,  adprebaftetverooiim,  meritaai>« 
tehac  incogmta  fuiffent ,  quod  cumimmenfaDEI 
perfpicacia  confentire  non  pctcft  ,  idcoque  infir* 
mitaccm  a  DEO  removendam  prodit. 
§.  109. 
In  definicione  Voluntatis  divina  mentio 
quoqucfadacft  jf.io6.  promtitudinis  ad  OMNE 
bonum  connitentis  ,  quae  fequentibus  fccunds 
ideis  cft  :  Nullum  excogitari  bonum  porcft ,  \n 
quod  DEl  ndfi  ^©luntas  feracur  \  quodcontrafic 


76  P»  /.  De  PrAdeflinatiofie 

in  Spirkibus  condicts,  quorum  nemo  bona  qua*« 
vis  vei  inteliigic  ,  vcl  adpctere  poteft.  Quod  C 
omnia  fimul  pracftari  non  pofliinc,  (fxpe  enin: 
uno  exhibico ,  alterum  hic  hc  nunc  cxcludicur,  ui 
iiasftacem  nobis  indulgec,  hyemem  Ancipodibuj 
relinquiy  necdle  eft)  ex  omnibus  cancum  facic, 
quancum  fieri  hic  &  nunc  ^  rerum  concurfus 
permittic, 

§.  Iio. 
SiDEIporrovoIuncasin  omne  bonumten* 
dic ,  uno  conatu  in  Id  exporrigicur.    Si  repeti» 
tis  adionibus  propenderec  in  bonum ,  cum  non 
confequerecur  omne.     In  aflionibus  enim  ad* 
pecendi  Hnguiis  boni  quid  praecerirecur ,  finicae 
igicur  eflenc.     Acqui  quantaelibec  finita;  ai^iones 
xion  efficiunt  vim  proprie  infinicam.     Pacccidex  | 
definicionibus  finiti,  6l  iniinici,  ^uorum  iUud 
determittari  fotefl  i  hoc  nttllo  pa6lo  potefl,     Confer 
in  unum  res  finitas  ,  quoc ,  &  quancas  volueris  > 
cmergec  multitudo  plurium  ,    quarum  fingular 
decerminari  pofliinc,  ideoque  eciam  multicudo 
univerfa  ;  non  aucem  emergcc  res  una,  quas  de<* 
terminari  nequeac ,  i.  e.  infinica.     Icaque  DEUS 
uno  conacu  omnia  vult,  non  eftinipfodecre- 
torum ,  aiiorum  aliis  fiiccedencium  multicudo, 
nuiius  ordo ,  qui  feries  cft  fiiccedencium,  cempus 
adpecendi  nulium ,  quod  fucceftionem  arguic,  (ed 
uno ,  aecernis  abhinc  fpatiis  >  decreto ,  deftinata 
omnia ,  quae  detcrminari  nequcunt. 
§.  III. 
Denique  definitione§.  i  o^^xaucum  eft,  ne  quis ; 
alia,  quamvcrabona,D£UM  adpetere  pofle,, 

credat. 


Cap,  //•  de  Pr^tdeftinAUone.  77 

':redat.  In  co  radicatur  divina  fanditas,  Sandi- 
'jas  voluntatis  cft ,  qua  DEus  bonum  non  folum 
^pMNE,  fed  a^  SOLUM  adpctit.  Itaque  quod 
'^  lon  efl:  bonum,  non  adprobat.  Sed  malum  bo* 
ho  maxime  oppo(itum  eft,  igitur  id  improbar. 
''iogc»  id  a  DEO  non  fieri,  tum  e)us  voluntai 
'iion  tcndet  in  omncbonum  VERUM,  non  prac» 
lo  foret  maximus  divins  voluntatis  cum  bono 
)mni  confen(u$,  id  quod  argucret,  DEUM  in« 
'  irmitate  quadam  laboranteni ,  i,  e.  NON  D£^ 
!JM,contra§.  i04.efle- 

;;  Audivimus  quid  fit,&  adpelletur  poflibilc? 
,,.9. 10.  Diximus,  quae  &  qualis  (itdivinavo* 
uncas  ,  nunc,  quid  dc  objedo  hujus  fenticn* 
[lum,  intelligitur  facilc.  Bomm  efi ^  ^nod  pari$ 
erfeEiionem ,  ferfe^ionem  diximns  poffibilium 
lonfenfionemj  5. 107.  Eoigitur  cx  fonte  bo- 
lum  fcaturit  quodvis ,  ex  quo  manat  >  quidquid 
loflibilc  cft.  Atqui  poffibiic  propterea  eft,  quod 
i  ptfleftando  vircs  exfiftunt,  eaBdcraque  divins. 
I.  icj".  6^  not.  *  Cave  igitur  credas,  quidquam 
»onum  aliunde  eftc,  quam  ob  cauftam  eandeni^ 

DEUS  neccffario  cxfiftit,  ncc  cxfiftere  noa 
»oteft,  quod  tanquam  aliunde  certum  ac  indu« 
)ium ,  hic  probare  nolo,  fufficit  praeftruere.  Qu« 
eritai,  Ci  itafefehabet,  confcquitur,  etiamDEl 
'ires  tales  efte,  ut  quidquid  pracftare  poftintine- 
^cffirio  POSSINT;  non  dico  ,  PRitSTENT. 
]um  igitur  pQCbilia  ea  ipfa  finc^  quibus  cxht- 

bcndifi 


y2  P'  ^'  ^^  Prt&deflinatictie 

ll  I      -      II       [    I     I'  I  I  r       I  I  I       .     .  ,  »  ■  I  'II 

bendis  divina:  vires  idoneae  funt?  cognofcicur,quae^ 
cunqucpofllibilia  (inc ,  ncceflario  talia  efle. 

§.  114- 

•*  Voluntatis  divin^  eft  condido,  feuindoles 
divefra,  Tendirea  quidem  in  bonum  omnc  9 
$^•107.  Scd ,  quia  TiEpe  bonum  aiccrutn  ab  altero 
cxcluditur,  §.105?.  uc  iimul  omneexhibcri  nc- 
queat,  iibcro  nifu  majui  anteponit  roinori.  Po» 
t^ntiam  fi  fpe^as  ,  ettam  minns  eligi  potuijfet^ 
Sapientiam  vero  fi  con/tderes ,  non^uidem  t>Em 
mn  POTEST,  [ed  mn  VULT  eUgere^  ni(ty  ^uod 
eji  m£VHs»  In  eo  fta  efi  dtvina  Lihertas.  Quas 
igicur  a  libera  D£I  voiuntace  pendent,  ejusmodi 
funt ,  ut  alio  reruiii  coorto  concurfu,  &  NON 
ESSE  pocuiflcnu  ; 

Poffibilia  quaevis ,  cum  ifint  neceffario  talia  ^ 
per  §.115.  contra,  quidquid  divina  voluntas  ex 
pbilibillbus  eligit,  ceitor€nfu,&  mneUgifotuif" 
y^/ :  §.i  14.  Manifefla  vcritas  eft,  non  effe  quid*  , 
quam  poflibilc,  quia  DiiUS  vult,  fed  vi*  t 
ciflim,  hanc  ob  caufl^am  vclle  quidpiam 
DEUM,quodpoflibile  fin    (r)  Nam  illai 
func  necciTaria  s  qu^e  vero  DEUS  vulc ,  adpcci 
coDcigit. 

(r)  Sic  brcYidimc  profligaturCartciii&Poirctifcri» 
ccucia,  qua^  uc  itiFra  patcbic,  gravifltmi  criorcj 
circadivinamclcdioncmnicuntur.  Gartcfiiver^ 
ba  in  fipifk.  Toni.  II,  104,  p,  341.  iiasc  funt :  Me. 
taphyficas  tmen  audjliones  in  mea  pbyfica  attin^ 
gantt  prgfertintvero  hanc ,  veritstes  nempematke- 
waticasi  quas  Atemas  appellas ,  fuijfe  a  DKO  fid' 
bilitai$no»JfCuSiAc  nUquaftrmuras*    Revsra 


de  DEO  loqmntttT  tanquam  de  Jove  aut  Saturno 
aliquoy  iUum  que  Stygi  &  fato  fuhjiciunt ,  qui  di- 
cuntbai  veritata  ab  iUo  independentes  ((cdaliud 
eft  ab  arbiuio  Dfilmcro  pcndcie,  aliud  prorCus 
a  DEO  nonpcndcic,  prius  dc  veriutibus  atemis 
fairnm  cft,  non  poftcriu*;  -  -  .  Ohjicieturforfan 
tihi,  quodfi  ka  'veritates  aDEO  pofita  ejfentytum 
DEus  pGfetf  ut  &  Rcx ,  leges /uas  mtffarei  adquod 
refpondendum  efiy  ita  effeyfiquidem  voluntas  ejus 
mutari  pojfit.  At  voluntas  ejus ,  inquis ,  lihera  eft; 
Ita  fane»  Sedpotentia  ejus  eft incomprehenpilis;^ 
generatimlicetajlerere,  DEum  pojfe  omms  illafa; 
cerequ£Comprehenderepdfumus',malemm  quis  p»« 
taret  maginationem  noftram  juxta  cum  ejus  poi 
tentia  e^tendi,  Nefcio ,  quam  vim  pofleriora  ha- 
bcant  vcrba,  ad  foivcndum  dubium,  alibcraDSl 
voluntatc  mutandi  vcritatcs  ,  dcfumtum.  Rc* 
fpondcrc  ca  vidcncur,  <jusb  aliena  func,  nccquid- 
<^uam  ad  rhombum  faciunt,  Nam  in  co  robur 
cft:  5i  veritates  aterna  aUhgraDeivoluntatepeit^ 
dent,  tum  eddem  iibertate ,  qua  funtflahilitAi  re* 
Hfocari,  &  contrari£  fuhftitui  pojjunt.  Huicargu* 
mcnto  Poiret  occurfurus  aic:Cogirac.Rar.L.n[, 
c.io.  §.  5.  edit*  Anno  1571J.  DEus  horum  omnl- 
um  reJpeBu  concipiendus efi ,  ut,  poftquam  vertta» 
tes  ilU  ideaJes^  6?c  ad  tempus  usqueprafens  dura-» 
verunt ,  potuerint  deinceps  immutari  >  ali^que  vel 
nuUAprorfus  (latui,  adeo,  ut  quAjamfmt  verita^ 
tes,  non  fintexfe  immutahiles.fedcxplacito DEl: 
Nec  enim  hahemus  caufam  Jufpicandi  DKumiUas 
fiatuentemj  ad  tempus  eas  ftataife,  ^quidemptaceat 
ipfifuum  ipfius placitum.  -  -'-  Pcrgit  paulo  infcrius  J 
f^eritatesjequihusagituy »  &  relative  adDeum  & 
ulative  adfe  ipfas  confideraripojfunt^  Boc  refpe^a 
vihil  funt,nibiletiam  habent^  qudfin/,  idquodfimi  qu& 
ahaliis  diftinguantur ,  quo  durent  tnagis  velminus 
&c,  At  quando  confiderantur  in  rejheBu  ad  DE^ 
um,  ex  hpotbefinempe.quodplamtuEOIlatuere^ 
ejfe  ahauas  veritstes,  vsl  res,  quA  ipfum  aliz  mi- 
ms,  alis mgis,  aU^  t&mmi  tepuimarent:Tum 

nSifatis^. 


2o  P»  /.  I>e  Prdde/Hnatidn& 

realitatis ,  immutabilitatis  ^  conflantts  ^  fempereoH^ 
tinuatuYA  durationis  fundamentum  inDEO  habent 
(Relpondet  his  argutiis  Vir  cclcbcrrimus  ;  Fri» 
mum  Poireti  ArgUmentum  non  videtur  flringere^ 
Si  enim  benepUcitum  ab  initio  fuit  de  ctm^itutiont 
ejfeniiartim  temporAriai  elapsa  epocbd ,  pojfuntdt* 
^nere  aut  deftrui^  ut  heneplacitum  unumnon  ad* 
verfetur  alteri.  Difiingue  enimtempora  ^  concof'^ 
iabunt  heneplacita,  Ita  cultum  DEus  Leviticum 
fiatuit.  Secundum  firingjt ,  fed  juppofitOi  DEum 
non  agere ,  nifi  eic  rationibus  fapmte  dignis.  ^i- 
derititaque  Vir  doBut^  annon^  ubi  ahfuriafut 
fententia  imputahiUa  deelinart  fatagit,taciteinnO'^ 
fira  tranfeat  caftrat  qui  tuemuf  indiffcrentiam  ali^ 
quam  DEl  fefpeUu  creaturarum  ^fedfapientem,  ^ 
fiunquam  fine  rationefiatuentemi 

§:  ii6. 

Ni(i  gravi(fimum  dmtix  clcdionis  dogm^ 
putius  cum  {ubuli  bac  ^  de  origine  poffibiliuffi  ^ 
difput^cione ,  inflicuco  accuratiori  examine^  con- 
nexum  invenirccur,  quod  obiccr  rem  incuenci 
non  poced  non  videri  magnopere  mirandum^ 
cerce  nunquam  egomec  animum  ad  has  remot^ 
d  (enfibus  decercaciones  appulifTem.  Sedquunf 
res  ica  fcfe  habeae^  veniam  me  confecuturunt 
fpcro»  ubi  aliud  adhuc  argumencum  prasl^ruxera# 
§*  117. 

PofSbilia»  n  a  DEI  quidem  mero  pendcne 
arbicrio ,  aut  ad  cercum  dennitumque  ftatuta  cem« 
pus  inteiligi  debent,  aut  per  fempiterna  antror« 
(um  retrorfumquc  durandi  fpatia*  Sin  illud  pla« 
ccat;  quod  hodie  verum  eft,  quod  hodic  fierl 
poteft ,  aliquando  erit  falfum,  aliquando  impofli^ 
bilc  :  Sin  iftud  vidcatur  ^  qusro ,  unde  cognoC* 
cacttr^non  mutatum  iti«  quas  pofTibilia  funt  ?  Si 

tacionctn 


CafJL  De  Prdtde/lmtnoKe,  gr 

rationem  a  fapientia  DEI  petiram,  lubTlemTtarii 
nelciam  ,  allegiveris  ^  mm  eam  non  referes  ad  me«* 
lum  DhL  arbitiium ,  ne  eadem  i^wx^io  infinitis 
recurrac  vicibus  :  liaque  ratio  illa  in  rapientiifi- 
mo  D£I  confilio,  &  immcnra  potentia  radicabi- 
tur ;  id  quod  nos  contendimus.  Sin  autem  nul- 
lam  rempuern^E  durationis ,  qua  polBbile  affici* 
endumputas,  rationem  artiiieiis,  non  es  utique 
fine  argumento  aud^endus* 

Qwam  poffibilia  originemihDEIpotentia§.to^i 
qmii  venerantur,  eandem  &  bonitaSj  omnij,qu^ 
tandem cunque  cogicari poceft,  agnofciti ex  §.  i  j  -^ 
Qiiemadmodum  igitur  haud  quidquam  pofli- 
bile  eft,  quoniam  DEus  vulc  j  Sed  concra 
pofiibik  pra^ftruitur,  in  quod  voluntas  DEI 
tcndiC  :  ita  fimilis  eric  bonitacis  ratio,  ut  ea  d 
Voluntate  DEI  non  demum  oriaturjredporentL-g 
potius  divinsD,  quatenus  perfed:ionesdiftribuendas 
curac,  i,  e.  deterno  amori,  eidemque  neceffario^ 
per  §.114.  nativiratem  debeatfuam^ 

§♦  119* 
DEUS  igitur  volendo  noii  facic  b5niim,fecl 
ab  alianece/Taria  DEI  virtute  jamjam  pr^ftruClumj 
invenic.  ^mdfmdwuk)  <^mmambcnuvn eftj 
vuU ;  nec  ulium  bonum  idAio  txfidit,  quod  in ipfuin 
DEl  voluncas  Fertur.  Eligit  DEUS  rem.quod  a  po- 
contia  ejus  perfectio  exhibcripocefij  nequc  prsfta- 
tur«ujusquam  rei  perfcdio,  propterea  foium,  quod 
DEUS  eligic,  Qualis,  quaefo,  crTet  i/k dehaHs^ c^ii 
*ion  fHhjtceretur  fnfilmudo  pofMinm  deUgerJoru?n  ^ 
Qiialisvoluncas,  qu$  non  vetfaretureircabonum^ 


bed  qm  volendcrbonicatemdeniumethcic, 
is  cligenda  nonhabuit,  qua:elfgciec,  cum 
ea  demum  cligcndo  faccrec.  Qua  rementia , 
utiQxOy  an  quidquam  ftultius ,  vel  ineptius,  vel 
ecnc  magis  praepofterum  excogitari  poflic. 

§.  uo. 
Qui  volcndo  demum  bonum  facic,non  ob- 
jedum  in  venic ,  is  incelledu  ,  ad  difcernenda  boi 
norum  momenta ,  prafclaro  modo,  ruperfedere  po- 
teft.  Intelle6fcus  voluntati  prslucer.  CurJut,  quae 
propolita  funt  deledurae  voluntati  caufTaium  mo- 
menca  ,  bene  diftinguantur,  &,  omnibos  probe 
ponderatis,  voluntas  habeat ,  in  quod pr^  cxtcris, 
cumomniafimulhaberinonpoftint,§.i  lo.  refe  in- 
clincc.  Finge ,  voluncaccm  Tuo  deleclu  bona 
efficere  *,  quid  opus  eft  intellecluv?  Nam  ante  qui- 
dsm,  quam  voluntas  eligic,  nihil  cfte  boni  pa  as, 
poftea  vero,  quam  delcdus  inftitutus  eft;  quomodo 
poteft  intelledas  praeluccre?Non  piaeire  incelle(5lus 
lumen  poteft  voluntacemdeiigentem  ,  fianteeam 
nihileft,  qiiod  bonitatis  citulum  mereatur.  Se- 
quecur  cum  incelleclus,  non  prxlucebic. 

§.  III. 
Falftftima  igitur  fententia  eft  do6i:i(Iimi  Angli, 
qui  in  concraria  omnia  hinc  abiit.  (j)  Verba  hasc 
iunc :  Certumcfl  ^  Voluntatem  divtnam  tamhomta' 
tem^  ijHamfapumiam fuam  hiCyUt  in  omnihus^comites 
habmjfe^  ab  ipfa  veroimmediateeft,  ^uodrespiacent 
DEO,  i.  e.  BONi£  SUNT.  Aiptlta  enim  bonitati 
eJHs  0  Japientitz  congruanonfunt  ^tjuia  NOLUIT,^ 
&  dum  noilet  aiiquid ,  bonum  effe  non  potefl,  i tem;7<?/^ 
creaturarum  bonitasvoluntattdivin^debetur »  ^ab 
eap€ndet:infc  enim  nec  bomt^nec  maU  concipipoteranty 

cum 


Cdp.lLde  Prdtieflinatkne,  gj 

tum  nthtl  ante  atiHm  voiHntiZtts  dtvmd  jmffent ,  nec 
fnimis  (jHoad  DEum  ipfam  a  bonttate  aUendi,  donec  vo^ 
lendo^  tit  exfiflerent^aUu  eo  eleShvo  &  hnasfihi  corfli* 
tmffet^^  mter  [e  coy^qruere  veritate  VolHn^dnsfuiffet. 
(j)  Kiiigius  deoriginc  mah  pag^i  y5,cdic«  Brchoieiif» 

§.  122.        ; 

DuninegatAnEiori  uto!  verbis  alienis ,  DEuni 
laUidijtiam  tn  rebns creandis  Vtdiffei  cjHodeiptrfHade* 
tetf  Ht  ua^(3  nonaliter  conderet^fi  id  de  conceptH  divi^ 
Hoante  creationemtntelltgat^  mhU abnd  dtcere pHtan* 
dns e[ii cfHam  DEnm  non  dehtnffe natHv^fiis.^  h.e.fapi-- 
Bntu  ^  juflitidt  ^  ^3  bomtaticonveme»tHr  agere^  a  (jna 
fententm  Ftrum hunc  ahemffimtim  effj? ,  certo  [nm  per* 
fua^ns.  Quod  autem  monet^[vU?n  volHntatem  DEI^ 
cauffam  ejfe  ifonttaiis ,  ijm  in  creatts  appareat ;  td  ^m' 
dem  vertffimHm  efl^fide  caufa  communicatAhHJHs  bo' 
nitatis  tpfifermofit^  cjnta  tmn  idem  dtctt ,  qtiodprdtief 
DoEiores  Ecciefixpfimittvd  T^heoiogt  Samores  cnm  no^ 
ftratibHS  ajfirmant  y  SHprer/tum  JMnmenex  Uber^vO* 
Imtats  Untvfrfum  hcc  coKdidtfie^ 

Meam  facio  hanc  rerponilonem,(i  a  piima  ejti^ 
parte  dircefircri*.  Volunracem  cauffam  omnium  bo- 
norumeflfe,  ejHdScc^HatenHS  ex(iftunr  i  camveruni 
tft ,  quam  quod  venffiraum.  Sed  qaod  ab  ea  pen« 
deac,  uc  res  eife  POSSINT*,  quod  ance  ejus  decre- 
tum  nihil  boni  prjsvifum  fuerit ,  cujus ,  ceu  adhuc 
poffibiUs,  idca,  voluntas  indadlapotaeriteflead 
chgendum,  id  quidemeft,quodenamatqueetiaai 
negamus.  Cascerum  priora  non  videntur  proiter- 
nere  fencenciam  Angli*  Affirmac  Ctniox, fi DEhs 
in  rebns  condevdis  nihti vidertt^c^Hod et  pfrfnaderet yUi 
itapottHs  ,  (]Ham  alitercrearet  j  ^Hnm  hoc  de  concepttt 
dtVtnQ  mtf  nsatiQnsm  imeiiigatur^  jenJHmf<ire  hunc^ 
F  1  DEum 


g4  T»  L  De  Prttdsflinatione 

DEum  non  dehmffe  na.tur<ifiiji  agere  conformiter,    Ac 

facile  hunc  i(^um  dcclinabic  Anglus.    Conccptum 

de  rebus  divinum,ante  mundi  pnmordia  formatum 

repr.xrentare  rcs  ut  indifferentes,hmc  ii  vel  maxirae 

DEUS  aliterageret,  tum  vei  ipfam  voluntatem  eli- 

gendo  re«  bonas  &  fapientes  redditnram  (^ 

(Jt)  Expcndantut  Vcrba  Kingii  p,  1 42.  InteUeBust  in- 

quic,  jea  ratio  reprafentat  id.quod  inreluseli,  ne^ 

fingity  qmi  in  iis  non  invenit :  Cum  igitur  res  ame  dt* 

terminanonembujus  potentiXj  refpe3u  ejus  indifcren- 

ter  fe  hakereponuntur^  nec  aliudprAaUojuvare ,  aui 

hdere,  fi  inteUe^us  riieofficiofungatuty  innijferenti^ 

amhancrepr^fentahit ,  nec  aliudprAdio  ample^en^ 

dum  ejfe  pYomnciabit 

§.  124. 
Sedft ,  inquis,  neijue^  ^nod poffibile  efl^  r,e(jHe  Hila 
tjHs  bomtas  a  DElarbitriofendet  ^  dabttur  altijmd  ^ 
^uodoriginem  in  DEO  nHilam  agnofcat^^uodfit  DEO 
A(^uale,  ^uodpt  nullaratione  Numini  velut  obnoxtum. 
Verum  enim  vero,  (i  ita  caiculos  fubducis  tuos,non 
advertifti  animura,  ad  ea,  quas  ruperioribus  paginis 
dixi.  Quidquideft,  velcogitari  poreft;  fuam  ad 
DEUMrefertoriginem.  Icaquc  &  bonicas,  qus 
poflibilis  eft ,  univerfa.  Scd  aliud  eft  a  mero 
DEl  arbicrio  eatn  derivare,aliud  a  porencia , 
hi  benignicacc.  Prius  confutacum  eft,§.  122.  feq. 
pofterius  demonftramus  ipii.^.ii^.  Non  igitur  quae- 
Aio  cft  :  An  rerum  bonitasa  DEO pendeat  j  id  qaod 
krgimur  omnes  :  «Sf^^quanam  virture  pendeaty 
pocencianc  <?;>^/,an  ab  a^quipoUcnci  arbicrio? 

§•  Mf. 

Stabilita  igitur  fub  initiura  veiitate  %  DEum 
'Volendo  res  bonas  non  efficere^  fedpotius easdemveiley 
^HQdbonHs  cognofcat ,  j.  |  ;j©.  fcqq.  nunc  clcdionis 

divinas 


Cap^  IL  de  "Prdtdeflinsitione,  8  f 

divins  nataram  propius  confideraruds  porrodicen- 
dum  eft  ,  ^nales ,  &  <^iia»t£  res  ilU  bonA  (int ,  e^u^ 
defimandiis  poffit  fufcipere  ?  Nimirum  anteaomnino, 
<|uam  DEusqaidquam,  voluncacis  petenti  nucu, 
cx  podibilium  numero  in  exfiRenciam  Theatrum 
juberet  prodire ,  non  pocerat  ullum  ei  negocium 
fucurum  alicer  obvcrfari,  quame6modo,qaocum 
poffibile  erat;  i.  e.  eo  modo,  quo  aeterna  ipfius 
potenria  id  piieftare ,  cum  nondum  exfiftc* 
rct,  pocuit, 

Std  &C  id  omni  caret  dubitacione,  qtjod,  ficiiti, 
quidquid  poflibile  eft,  neccfTario  eft.per  ^.  1 1 5.  ica 
ncceilario  quoquc ,  ante  Mundi  initia,  res  non  po- 
tueiintnon  ca  DEOfacic,  eo  habitu,  adparere , 
quo  erant  tum  polljbUes.  Haud  igicur  pependic  a 
mcro  D£I  decrcto,  quaillanatura,  qoa  indolein' 
telleiflui  fifterentur,  6c  perpoteati^  vimpr^ftabi- 
les  eilent, 

§.  127. 

Qupd,cum  ita  e(re,/>W;«/.r,i{sdcmqucevlden- 
ti/Timis  verttatthtis  ^  §.  1 16.  edoceamur,  remulrra 
cogitantibus  QQQ\imiA\idh\ispottffimt4m  racioni- 
bus  res  ab  &terno  fmffe^  generanm  lo^Hendo,  pofll- 
b;les,  f^^o^^e  tanquam  cales^  /)£0,  quum 
nondum  quidquam  condyder^t^dtfim^iflme  obv^r- 
jatas^  Vel  enim  res  Ut  fingulx cr.nfdcrart,  idQo- 
que  pro  perfeflionis  modulo  adprobar.  potuerunt; 
Vel  uc  feinvicem.certo  reipiciUDt  ncxUyprout 
adcertum  ordinem ,  ad  harmoniam ,  feritm ,  ccnceH" 
tnm  admirandnm^  quum  nondum  enihiloemicue- 
rint,  fueiunt  revocabiles. 


2€  P.  K  T)e  Pr^deffinninone 


§.  128. 
E«  confiderationes  funf  ejusnnodi ,  ut  locuni 
habere  debeanc,  fi  ab  omri  adhuc  decreto  DEi 
pienris  cogitationem  tu^  averteris longiilime.  Id- 
que  ptr  §.  1  20.  Sunt,a<:  erant  igitur  res  &  ringulas 
jfojfihles^  extra  nexum  cum  aliis  uUum,  extra  diTpo* 
fitionera  aliarum  cum  aliis  fpe^fcatae,  &  redaft^  irj 
certas cl ifles ,  ormnes ,  quibus  fit ,  ut ,  quare  res 
una  fic  podus ,  nec  alucr ,!  afFeda  pracftariper  divi'» 
pam  potcntiam  potuerit,  fubinde  jratio  inveniatur 
in  altera.  Neque  adhuc  DEI  voluntas,  res  talis , 
vel  caiis  exhiberi  uc  pocucric,  qmdqHam  tum 
qontuUjfe  cenfenda  eji.  §.  1  ij, 

CumDEus  nqnquam  non  fua  feratur  volunta* 
^e  in  omne  bcnum  ,quodcunque  cogitari  poteft, 
^.  107.  fequitur  ,eum  iinguUquoque,extra  nexum 
cum  caeteris  fpedata ,  adprobare ,  jujfta  proportio-» 
jjem,  qua  unum quod  que  ve)  fnajus  intelligitur  ef- 
fe,vei  nainus,  RedeenimVir  celebris:?/^c^rD£0 
^B.  nonfuhcondimne ,  fed  fimpUcuer ,  ijHtd^uid  ho» 
mm  efi  :pUcet  mtemproporttQnate^froHt  HntimqHod» 
que  majuS  eft,  auc  minus.  Eac  prrwa  voluntatis 
conftdcratto  efi^  ex  tpfa  honttatis  tdeapendens^qH&  nul^ 
Ihw  exclndtt  bonHmadivtna  adpr$hattone\  <fU£  nnum 
^mdque  lonum  tnje  ipfo ,  ftngulatim »  (S  feorJHmfpe- 
^^r,  »?bonura  eft;^«^  iV5.folummalum,*i^^*. 
r*epUctto  DEI  exnlare  inhet, 

§•  130. 

Quando  eadem  divina  voluntas,  f  non  enim 

cftj  nec  cife poteft  multiplex,  cx  §.  1 1 1.)  Sapienda 

<:omite ,  fetri  inteiligitur  inres,  inhona^  qua:  prae- 

ft^d  a  divinis  Vitibus PofTunt,  certo  ordine,  har- 

«ipnja, 


Cap,  11.  de  VrdideflifiAtioy.e,  87 

monia  ,  ornatii  §.128.  digefla\  facilecognofci- 
mus,  alia  ab  aliis  excludi,  cummcerto  rerum 
ordtne  cjHodhhet  cHthht  adaptarineaueat.  Muka 
igiciir  bona  in  vSyflemate  prsftaii  nequeunr,  quas 
exhiberi  pofTunt,  extraillud,  utinfe,  ^{toi{\\vc\ 
refpiciuntur.  Fieripoteft,  utacorpodbuscorpora 
in  cceIo  attrahantur  ^  quae  celebris  Angli  rententia 
fuic,  sffiaentibiisnimirum  perperuoextraordinarise 
divinae  potentiae  viribns  ,  fupplenribusque  nataros 
curfum  hiantem  :  In  hoc  autem  fyftemate ,  ll  faiva 
qaidcm  rerum  cmnium  ordinatio  confiftere  de- 
buit,  cxhiberiid  nonpotuit,  quoniam  pulfupo- 
tius ,  quam  craiSu  ,  natura,  ciendos  motus  efte, 
diditar.  Potfujfe  in  hac  etiam  rerum  ferie^  ^ua 
JNero  C<efar  ex  C<zfaribus  ^rtmdus ,  fummo  fuit  po» 
titusimperto,  ^  voluptattimfacuhate€x^wfltijfi.ma-^ 
Yum  atiUus ,  doms  tamen  fuis  reElius  uti ,  C^  ^«^^- 
ritatts  fuiz  longe  optimos  fruBus  longe  late^ue  expanfos 
ire  j  ita  mihi  perfnnfum  efl ,  cjukm  ^uod  maxtme  ex 
§.  78.  C I»  Sed  nonnifi  in  aUo  fy fteraatepn^ftari 
a  DEO  potuiftet,  ut ,  quod  Tyrairnus  in  noftro 
POTUIT,  ideriam  VELIT,  fifirteexaliisfutjfet 
procreatHs  parentibus  ,    Chrtfltana  amplexis  facra ; 

fl  Cdifarcum  tania  agendi cjUdivis Ucentia  non  effet  cre^ 
atus ;  fiforteperpetuo  Apoflolum  habmffet  monitorem  \ 

,  flaUatandem omma  concurrtffent^  cjud  NOLENTIS 
etiam  obfe^uiumpoterant eUcere,  Qu^  (i  exfticilTenr, 
fyftema  praefens  variatum  >  i.  e.  non  ampiius  HOC 
manfiiret. 

§.131. 

Qnidquid  boni  poftibile  eft ,  id  prseftare  pof- 

funtdivinae  vircj,  §.  1 13.  fed  qusvistamen  ,  i.e. 

F  4  omnia 


8  8  Cap.  IL  de  Pr<s,dejHfiAtione^ 

omnia  &  iingula  upa  exhibcri ,  quod  fe  mutuo  ex» 
cluduntj  §.  1 1 1 .  in  Syftemace  ncqueunr.     Eadenn 

igitur  dtv.tm  volmtas ,  z^^-tJAt^  ffeSlatuv  taneftiam  <?c(* 
■prohans^iu^fftafs-^amijtiodvisproportioaem,^,  \  ^o.omm 
pia  ^fiyighla  bonaf^orfiHm^  a«<:iJr»r  ANTECEDENS  ^ 
Sed  qucties  i!ia  l^^^z  fpeElatur^  ceu  talis  x  <jU€% 
cum  finguU  ftpe  honafemet  excludant :  §.  i  3 1. r<«««« 
tum  ex  iis  ommhtis  &  [i^guUs  dscernat  ^  cjuanttimm 
fyftemate  decermfotefi  ^  quantum  ordopopbihum  bcm 
mrummaximus  y  frifianttfflmuscmepermmiti  vaca:* 
;«rCONSEQUENS- 

S^nfum  hic  habes  vcxatae  diftindlionis ,  dc  qu^i 
fcripta  in  utranique  partem  libroram  volumina  nos 
fere  opprimunt.  Si  tamcn  haec  tibi  diftindio  infe- 
fta  videatur,  &  inimica,  quasfo ,  expendas,  & 
^ccuratc  recum  coniiituas,  prius,  quam  conden> 
nantem  tuieris  fentenciam,  an  contineat  mnniktl^ 
^Hod  d&  vims  perfeEliombus  indtgnum  (it ,  nec  ne  >  Pri - 
nioobfervabisa  non  affingi  a  nchfs  DLQvoluntSi^ 
tcrn  y  aliam  aliis  contranam ;  qua  igitur  es  ani» 
rni  asquitate ,  ab  hac  exprobratione  poftha^c  »  Ci 
placuerit  ,  abftinebis.  Dixi  primo  Eandem 
voluntateai  duplici  modo  fpet^ari :  §.15!.  Sed 
IDEM  quod  eft,  ne  a  fequidem  DiSriNCTUxVl,  j 
ne  dicam  ,  Gbl  OPPOSITUM  eft.  Ut  huic  tuo 
dubio  ex  omni  parte  fatis  fiat ,  quantum  per  ea  ,  de 
quibus  §.55.  feqq. C.  I.  dixi ,  poteft ,  advcrce  ani* 
Uium,  fi  lubetj  adfequencia. 

Aut  DEUS  ea  bona  ,  quae  ob  rarionem  fyfte- 
na^tiSj  quo  excUiduniur,  deccrni  nequcunt,  adpro- 

bac, 


Cap*  II»  de  Pradefliyiam^je»  go 

bat ,  aut  non  adprobar.  Si  prias ,  fundatus  efl 
duplex  ille  cjusdcm  d!vin.x  volumatis  rcfpc- 
dus,  §  131.  ideoquediftindioillahaudquaquam 
damnanda.  §.  cit.  Quodfi  vero ,  ea  non  adproba- 
ri  a  DEOdixeris:  tnm  primoDEIvolmtas  nonefi 
f^erfetirjfimay  ^fianontendit inOMNEhmm;  c©n« 

tra§.iio.  praecerea  DEusruammecipfiuspo» 
tenciam,  quacenus  perfediones  cxhibere 
poteft,  improbavit.  Cur?  quascunque  bona 
poflibilia  fant,  bona  &  pofiibilia  fiint  propter  divi- 
nam  potendara  a  uti  fupra  forte ,  his  nondum  viiis^ 
conceffidi.  §.115.  Quod/i  DEUS  igitur  ea  bona,  quas 
decerninequeunt,  haudapprobar,tum  fuam  ipfiusf 
potenriam  (jHatemsloxcpraftarepoteJi^non  adprobatj 
quod  abfurdam  cokrari  non  dcber, 

Ponderentur ,  velim ,  porro  fequentia :  VO'^ 

luntas  aQcecedcns  fe  ad  confequenccm  habet» 

ut  cauflaadefFedum,     -An^^uedeo nextieopula'^ 

ta^  contrariafthtmtitmeffe  potmt?  DEUS  tantum 

deccrnicbonj,  quantummaximus,  prafftantidimus- 

que  bonorum   podjbilium  urdo  permittit,  ideo, 

quod  omnia  &C  (ingula ,  exrra  ncxum  adhuc  i^Qdt^.^ 

ta,  adprobat.    A'//voluncaccancecedeftce/f«" 

derst in  hona  omnia  ,  &  fingula  5  »0«  ex  voltinta" 

luntate  conjecjuenti  provtjum  ejfet ,  m  tantum  ex  m 

digeretur ,  quantum  eorum  pngvapermitteret.     Vo=» 

luntas  igitur  confequens  inteiligitur  propter  ante^ 

cedentem  e(Te,  nec  illi  locuspofretcfle,  ni(i  prae^ 

paratusabHAC(ftJ 

^«)  Pertinenc  huc  vctba  Scriptoriscruditi :  'Pr&ctpnm 

nnUcd^ntis  voluntatis  ep^us  eji^  iffa  mfequm 


po  Cap,  IL  de  PrddeflwatioKe. 


loluntasy  qu£  nihil  aliud  efty  quam  decretumgene* 
rale  &  finale ,  ex  cmnibus  antecedemihus  indinatio- 
nihus  fingularihus ,  &  farticularihus  refiiltans.  Id 
extra  duhium  eft  mihiy  fi  potuijfet  major »  fineahfiir^ 
ditate  aliunde  nafdtura  ,  effe^us  ohtineri ,  quam  in 
voluntate  conjequente  decernitur ,  volnntatem  an^ 
tecedemem ,  quoad  partem ,  fine  urgente  incommo^ 
do  negleBam ,  non  ffituram  futffe  jeriam  llle 
mek  fententta  vuit  ferio ,  qHtfactt  non  tmpedi^ 
tus  ^  non  iile^  ^ui^  non  imfeditus  licet^  non 
factt  tamen, 

Iti  hac  igitur  diftindione  redeintelligenda, 
ctiam  atque  etiam  rogo ,  ut  revocetur  ad  animum , 
CONSEQyENTEM  VOLUNTATEM  ORlRl 
EXANTECEDENTE.  Cmvolu^jtateDUJScon^ 
fequente  hanc  bonorum  feriem ,  multitudinemque, 
nec  pauGiora  dillinavit?  quia  voluntate  antece- 
dentiadprobatomnia&fingula  ,  ideoque,  quum 
in  ordinem  redada  nonnulia  exciuduntur,  §.  i  j  i . 
faifim  tot  funt,  &  tanta  cle^ba,  quot&quantapo- 
tueruntcombinari,  noni^iturp^uciotaL  deccrni, 
voluntas  illa  antecedens ,  ad  omnia ,  C^  extra  nexum 
locata,  tendens ,  permtft,  Sed  cur  non  plura  dc- 
creta?  quia,  ut  faepe  dixi,  aiia  aliisexcluduntur ; 
§.151. quodjfi ita fe nonhaberer, una voluntate  an- 
tecedente  dt^inzicmm  omnia,  necinfubddiumve- 
luti  voc3inda  canfet^uens  forer. 

§.   156". 

Oro  Viros  eruditiflimos,  ali^er  rcnticntcs,immo 

cl^fecro ,  &  obtcllor ,  ut  hsc  confidcrcnt ,  perinde 

^c  fi  ,  omnium  adhuc  litium  ignari,  cxmachina 

quadam  profiliiffent,  tum  vero  conftituant ,  num 

quid" 


CapJl  d^  Pradejiinmone.  ^l 

pndi^uam  in  his  (tp ,  <^md cum  DBlvirtHtibus  conci" 
Itayi  necjueat  t  Anmn  omma  ejusmodiftnt^  xxi^fne  ulU 
cum  perfe&ionths  dtvinis  pugna ,  fojftnt  conjtfiere  ? 
Scio,  quas  hic  erudidimis  viris ,  quominusidem 
videatur,  obftenr.  St^\n<:\\i\\ix\t^[x)(]Udinonfutura 
frunt  ex  decreto,  voluntas  DEIadprohat^  ideo<jue  prd^ 
flari ,  cditeris  parihus ,  cupit ,  fiyic  DEusfuOy  (juem 
propojitum  habet ,  excidit ,  ac  Sapientijfimus  fcicnS 
&  Volens,  appetit ,  ejudt  non  fecutura  multoante 
^ertiffime  cognovit :   (^uo  ^uid potefi  effe  abfurdtus} 

(x)  Vid.  ^'^indclinus  Thcol.  Chrift,  L.I.  c.  ip»  fol.  ^li^l 

Molinasi  Anatom^c.  5,th, 3.p,i|, 

§.  157' 
Sapienridimus  faspe  ndnnuliaferio  vult ,  quas 
famen  non  eventura  cerci(Iime  pr^fentit,  ii  fcil. 
per  k  folum  non  ftcteric ,  uc  adprobaca  eve- 
Hi^nC}  Ted porius eorum  complementa,  exCCrCO 
lordine,  prudenter  non  mntando^  pendeanr.  Si 
i  niirumid  videtur,  de  Chriftiexemplocogita,  qui, 
calicempropinandum  declinari,  humillimevoluitj 
Macch.:j6,  V.  42.  tamccfi  co  fe  pocandum  ipfe  ex- 
ploratiffime  praedixifTer,  Luc.  1 8.  v.  5 1.  Teqq.  His 
&  aliis  rcrponfionibus,  quxfo,  djutius,  quam  forte 
adhuc  fa<5lum ,  medicando  iniifte,  nuUusdubito, 
fore,  uttibinoftra  tandemdoiflrinaverioradpari- 
tura  fir,  Nam  Chriftum  voluncate  tantum,  ne- 
fcio  qua,  cxtcrna:  fignifiicacionis,  non  fen^ 
animifententia,  utCalixtranfiret,  rogafTePatrem, 
ipfe,  fpero,  temerenon  dixeris.  (a:) 

(x)  Refero  huc  verba  cx  Jurisprud.  Tkeol.  p*  ^07' 
J.72*  An  fapiens  tn  finem  tendtt ,  ejHO  fe  prt" 
V^tHm  tri  certijfme  novn  ?  Qud  e^fnm  /«^««^ 


92  AA   Ve  Pradeftifiatiofje, 

dere  ?  Bonumy  quod  ames,  tantum  curare  fromo' 
vendumy  quantum  PER  TB  fieri  potefi,  Si  igittsr 
fertefolum  jfiud  mnfteterit,  f^pe  intendis,  qu6  ex^ 
ddis ,  finem.  Et  fapientijfimus  multafieri  optaty\  qug, 
non  eveniunt ,  fufficit ,  eum  facere  adeaconfequenaa , 
^ftaatum  tn  Je  efi,  Diftingue  igitur  inter  fines, 
linis  quiper  tejolum  impetrahilis  eft ,  non  intenditur» 
cum  a  tejapiente  non  futurus  certijjime  pr^videtur: 
at  vero quiper  tefolum  ohtinerinondeht,  fedaliorum 
quoquz  officio  injunBus  eft ,  eum  tu  fapientiffime  in- 
tendere,  nec  tamen  nonamitterepotes, 

§.   138. 
£am  ipfam  ob  cauffam ,  pergis  ,  cjuod  tjUAdam 
SapieHiiffimHs^  obcertum  ordinemi  prudenter  mn  mH" 
tandftmy  toaudcongrHepr&ftandapnfagit  ^  nontcn- 
det  in  ca  Volendo  ^  «^  minus  ordifjato  adpetttu  vi'-  '■ 
deatur  adprobaffe  dtffentanea^   Sidc  ulcima  ac  decre- 1 
coriaprcpenlione,  quam  nosvocamus  voluntatem  ! 
confequentem ,  tibifermorit,  affirmoomnia,  quae 
cicis ,  fed  falva  manente  mea  caufTa.     Sed  cum  de- 
cretoria  hac  prcpenflo  fapienttffimi  non  aliunde ,  ejuam 
ex  aKtscedenttbus  inclinacionibus  in  bonafin- 
gula,  acfcparata,  cooriatur^  idquoddemon-  ! 
ftravi :  §.  1 5  4, 1  3  f ,  non  eft,  cur  putes,  bona,qua2  ob  I 
oi'dinempr«termittidebuerunt,  prorfus  nulloun» 
quam  refpedlu  fuiffe  DEO  cordi.     JSJtftenim  fepa- 
ratacordifuiiTentomnia,  &:(ingula,  immonon 
futura;  non  e{rentomninotot-&  tantapraf^tta^ 
quantaper  fyftematisracioncmexhiberi  potuerunr, 
per  §.13^'  quantaque  reveraevcnifTecognovimus, 

Finge  tantifper,  ea  qua;  ncc  olim  evenerunt, 
necevenientunquam,haudquaquamfeadproba{re 
DEO ,  i.  cbonorum  non  fucurorum,  eorundem- 

quc 

/ 


Cap,  Ih  ^s  Trdidefllmtione.  9  j 

que  duntaxac  poiTibilium »  nec  f x  eo  numero  piodi- 
rurorum  tcmpore  uHo,  nullam  fuiire  habicam  a  Dco 
racionera :  Sane  nulla  poterit  allegari  ratio  derer- 
nimata,  quare  ea  bona,  qus  ex  poflibiliurn  numero 
csfiftere  juflit  DEUS,  kcc  plnraftnt,  necpaHciora} 
5. 1  j  6.  Si  dixeris :  NoflrHm  mn  ejfe  has  rimari  DEl 
vtas ,  fatis  ejfe  1  credt ,  c^md  ita  p/acherit  Numini : 
Urgeo  :  Ceice  quidem  id  confequirur :  StbonanHn" 
quam  fntnra  DEO  mnjnnt  cordt  ullo  refpe^io ;  Potui^ 
fiyieglortd detrimtnto  exkibere pauciora  j  c U m  inb i H- 
deea,  qux  non  fiunc,  cx  cua  mentea:iti- 
manda  non  finc,  nHllHmqttevelHtijushabeam^  a 
dtvma  benigmtate  exigendt^  U C  i  0  r e ru  m  CO  n  d  i Ca- 
riim  Theacro  fiftancur,  Acqui  dubium  non  eft 
quin ,  fi  pauciora  fuiflent  exhibitaj,  imminutis  di- 
vins  benignitatis  fpeciminibus,  etiam  grorias  detri- 
mencum  fui(fec  fadendum« 

§•  140. 
Sicorum,  qax  nunquam  exfticura,  Voluntas 
D£I  rationem  non  habec,  tum  nec  bona  erunc, 
idcoque  fola  DEi  deftinatio ,  qua  quasdam  exfiftere 
jubentur,  bonitatisratioriemiisaddet^  Itaresbo* 
naeric,  quia  DEUSvulc,  nonviciffiairemilievo- 
kcquia  bonam  cognofcic.  Quod  eft  contra  §.  1 20, 
125.  Siverotamenea,  quaenullo  funt  futura  tem- 
pore ,  bonicace  quadam  exornaca  dixeric ,  profedo 
jus  veluti  quoddamhabebunc,  cxigendi,  uta  vo«« 
luncace D£i  amcncur  \  ne caulTa  fit,  lufpicandi,  noa 
in  omnepoflibilebonum  divimn^  voluntatem 
ferri^contra^.iQj*  Nc  dicas  qusefo :  Nem^nieiuid^ 
quam  competit  in  DEHmjuns^  ipfins  arbitrto  metiendii 
^Hra vmma :  NenmmgfiJDMit^ bma omma adprcbar. 


^4  ^'  L  l^e  Pritdeflinatione 

amat ^^Mum  neminem  amat,  adprobatejuey  m/tCe* 
ipfum  mcCi.e.fuam  ipru$poteritiam,ex  §  li^.prop* 
terquamfolam  bonumeft,quiclquid  omninoeft. 
Non  alieno  juri fatisfatit  j  Sed illi  3  quo  fibimetipfi 
obikingitur« 

§.   141. 
Muntas ,  inquis ,  antecedens  eft  dijfentiens  a  cofi* 
fequenttj  eidemque  oppo/tta^  tniqua  (^  infefla^  de«* 
ftruit  hdtc  y  ^Hod  illa  adflrnxiti  negat  hdtc  facienda  ^ 
qH£  tlU  vehementerfert  optat»     Molinaeus  I.  c*  n.  8i 
Advertas  veiimad  definitioncs  §.134.  propofitas^ 
Eandem  d.xi  voiuntatem  DEJ ,  diverfoGonfideia- 
lam  refpedu,  jarn  omnia  bona  adprobare-,  tum» 
quia  omnia  per  fyftematis  rationem  prseftari  ne- 
queant,  decernere,  quantum  exOMNIBUS  ad- 
probatis  exhiberi  quear.     AnidcftcontrariaDEO 
affingere  defideria ,  annon  alcerunl  altero  paritur  t 
§.  135.  an  ea  oppofita  &  kiuct  deftruentia  dicis, 
quorum  ex  alioaliud  gignitur?  Apage  igituriftas  | 
objurgaciones*     An ,  eledios  iras  obnoxios  per  na- 
turam  cfTe ,  ctedis  >  cx  Ephef.  2*  v.  5  *     Atqui  ideni 
poftet  Paulo  opponi,  quod  huic  Tu  fententiae  oppo* 
fuifti ,  odiffe  DEum  homines ,  ut  iraifiUos,  ^  non  odtf- 
/(?,  utele^osj  altertitYHmigittir  falfumeffe^  vel^uodi 
naturaflnt  legis  violatores,  velcjHodpnt  eleEit^  pugna»" 
tta  ea  ejfe  ,  nec  de  DEOpoJfe  affirmari,     Si  rcfpon» : 
deris :  Jra  oltmfiltos ,  dtgnosque  odto ,  alio  nuncfato^ 
Tum ,  /•  e^gratta  prafiantts  ordtne  collocatos ,  damnari 
non  ampltusy  Sandemrem^  (^Ele^um)utextragra* 
tite  Syflema  (3  otconomtam  fpeHetur ^  odio  ,  utinea 
fofitam ,  amore  dtgnam ,  divcrfiD rcfpcdlu ,  non 
vari^m  fvadere;id^m  tibi  rcrponfiim  cfto.  Eadcm 

res, 


Cap.  IL  de  PrAdeftwatione,  9  j 

rcs,fiex£iaiyftemarpedecur,D£Oprcbaca 
efle  potcft  ,  mformando  aucemryftematc, 
lcui  adapcari  nequic,  quid  obftac,  quo  mi- 
nus  prascermjccacur  ? 

§.  I4Z. 

Sed  antecedens ,  regeris,  voltintasminusejlde' 

terminata  ,  tncerta  ,  ffjfenfa  a  condittomhus ,  O"  mH» 

tahdis  in psremtGnam^  ^c^  Atqiu  tendit  tn  bona pof* 

philia  omnia ,  live  fucura ,  iive  non  exfticura 

uiH]uam.     Si  anccps  haererecinoptione,  rifecum 

confticuere  non  poilec,  utrum  (itadprobandum, 

tura  quidem,  coniilii  inops,  minus  determinaca  fo- 

rec.  Sed  alirer  rem  femec  hjabere  dixi.§.  1 3  4.  Quid? 

quod  vel  ideo  edam  quam  maxime  determinaca  ex- 

liftat,  quod  ex  fe  gigna c conatum» praeftantiffimum 

paricer  ac  maximdim ,  bonorum  ,  quas  combinati 

poiranc,  ordinem  exhibcndi,§.i  3  8'  qui  ita  deccrmi- 

nacus  eil ,  ur  quidquam  aliud  maxime.     An,  quod 

cercum  quid  diicupic ,  determinato  modo  non  dii- 

cupit  ?  Incerta,  inquis  :  ifthiic  voiuntasefl,  Quonam 

i n  negocio  l  Numqtiid in  amando  ?  A tqui  adprobat 

:erri<rime  omnia  bona,  ctiim  praeftanda nunquam . 

> e  r .  § .  1 1 4 . 1  5  f .  Forte  in  effedH,  (juoniamt  i»  qnaifer* 

'.Hr  tfiuura  mnfnnt.  AtquiefFcdiuseft,conicquens 

/oluntas,  quxeliciendacertiftime.     Vide^fi  pbcec 

}.  I  3  j*.  1 36.  Sed  tn  tis  tamen»  ut  videcur, incerta ejl 

mtecedens  volttntas,  fi  qu2e  appecuncur,non  fu- 

cura  func.      Icaque  denuo  vclim  obferves ,  volnn' 

atem  DElcerttlJimeferri^  in  unumquodque,  etiam 

lon  iwi\JimmybonHm'^Sed,  uti  didum  §.  107.  pr® 

lienfuraillius  bonicacis  ,  qua  refplendec.     Cnm 

gitnr  non  fucura  proport*o»e  iQmatti  niiaora 

fun$ 


p6  P.  1,  De  PrAdeflinatione 

fnnt  tuCUriSj  k  qHibns exclHduntnr  ;  aliter  ipfa  ex- 
cliidcntia  forenc  ncn  exciufa:  ideo^cendii:  in  ea  nun* 
quam  exfticucura  ,  jqxta  menfuram  bonicads,  ica  , 
tit  ea  certiffime  adprohtt ,  qua  bona  ,  qua  ex- 
cludenda  ar^tem  ,  pratermtttat,  Amat  igitur 
omnia  certiffimc,  Ted  amore,  qui  pretio  refpondct. 

§•  143* 

Beattis  ncn  efl^  qui  dejideriorum  non  exfiflit  com-' 

fos ;  Infelix  e(l^  <^ui  votis  excidit :  At  voluntas  antece^ 

dens  tnea  tendtt^  (jUdi,  numjuam  confequitur^     Acqui 

voiuncasantecedenscffedu  poticur  ionge  maximo, 

qui  impetrari  pote(l;,  ut  oriatur  voluntas  conre- 

quens,qua  fit ,  utobtineatur,  IN  GRATIAM  AN« 

*rECEEXENTlS,  quidquid  ex  omnibus  podibiiibus 

impetrari  porerat.  An  idinfelicts  argumentum  efl  f 

vid.  §.  1 3  J- .  Ratio  tamen^  inAsLSJ^fiewatts  multafieri 

frohtbet ,  ^ua  DEusoptat :  Efligitur  illorum  ratione 

infelix,  Non efl iiiorum  ratione ^^«/^/fA-j^^w etfiWOX), 

fuEUra pnt ^comfenfanturtamen  pcr fucura prae- 

ftantiora  :  Etfi  voluntas  ea  appetat,  quas  non  fu* 

tura ,  tamen  non^  quafunt  haud  futura^  appetit ,  ea* 

tenus  enim  funt  bona  mtmra ,  ideoque  ex  rationc 

ryftcmatis  pr<tflanttorum ,  his  poftponenda.     Qui 

igitur  amore  ducitur  boni  \  tanquam  futuri,  quod 

nonfuturumeft,  is  infeiix  iiabetur,  non  ,  qui 

unumquodque  vult,  fecundum  bonitatis  menfu- 

ram ,  adeoque  ctiam ,  quibonum  non  futurum,!,  e# 

minusj. l4Z.quidemadprobat,fednon  qua  eft 

minus^  qua  futurorum  numero  cxemtum* 

Ita  diftindie  ratio  voluntatis  inteliigitur  antecedenf 

tis ,  qua:  finc  imprudentia  cenderc  poteft  in  non  ex^ 

(iifjfra,    Nipiitam,  ^u<t  fHfurorHm  mmero  extmun^ 

tHff 


Ca^.IU  de  PrAdeflinmonHi  ^y 


iHT  ,  com^arata  cum  eventHtis ,  ad  Ixacfe  hahent  nt 

minorabona,  colhfa  cum  majoribus.  NuJLIutf 
cogitari  Spiritus  poreft,  id  quod  propria  imbuti 
confeicntia  renticmus,quin,propolii:i$  duobus  bo- 
his,  altero  minori,  altcro  majori,  (cd  alterutro  tan* 
tum  impetrabili  hic  &nunc,  utrumquefitadpro* 
baturus,  &,  fi  extrahancmucuspugn^Efchefinfo* 
rcnt,eledurus  ambo.  Sedjfi  id  fien  non  poteft,de'* 
ternit  certequidem  rtoajuSi  Quod  igitur  decret^ 
heglexitjid  xflima  vit,id  adprobavit  t  amen,rciLqua 
bonum,contra  qua  minus,  quafequius>poft* 
poruir.quabonum  minuseft,  cateiiu$eft//w/>^a. 
tHm*  Limes  eftabrenria  ulteriorisin  bonitate  gra* 
i  diis;ift  haec  abfentia  eftNIHIL:  mirHm  igitHreffemti 
debet^honHm^ejHk  ni h ilo  circHmfcribitHr^  non  affeti^ 
Inccrim  id  non  obftac,qu6  minus  fecundum 
ireliqua,  quibus  vcre  bonum  eft,  nobisad- 
probecur ,  &  fi  rerum  concurfus  petmitrar ^  aliga* 
tur  absqae  omni  dubio^  DEUS  eft  Spiritus  idcm« 
que  ramm.us.  Bona  non  fucura  minora func,  rc* 
fpedu  fucurorum,  qu^majora. §.141. .^«i* 

admodHmigitHr  ulcra  limiCcs ,  ^Hthns  exnihilo  bo" 
mm  qmdejHe  circHmfcribitHr^  amare  nonpoteftyZTitt-^ 
ponendo  minus  majori,  non  exftiturum  futuro :  Sid 
ncc  non  amare  potefl ,  tjH^funt  incra  limiCe^ , 
verebona,  ptasftantia^hcet  melioribus  ceftiiira,  quod 
lieret ,  (in  eorum  planc  tiullus,  ncc  menfuram  qui- 
dem  prerii ,  quod  habenr,  aEqiians,  fovcretur  amor* 
Kaque  lingula ,  fivefutHra^  pve  mnfmHra  bona^pto 
fiio  quodvis  moduIa,DEO  placent,  u  e.  datnr  emm^ 
m  volHntas  DEI  antecedens,  (^j 


<)8  P,  /.  De  Ptitdefiinmone 


(jy)  Q"*  gcaeratim  hcic  ex  cvidtncillimis  Philofo- 
phiaj  placitis  afteruQtur,ad  omncs  cafus  (pccialiotcs 
facillime  poirant  adplicari.  Salus  v.  g.  h«minis  in 
asternas  incurfuri  plagas  ,  bonum  cft ,  fed  nonfutu  - 
y«»?jqu6  autcm  refpei^n  nonfutu,  «w  iDtellig,tur,eo- 
<iemcogitatura^»//«//5,  quodmajoti  collilo,  &ex- 
clufuro  poflponitur  fcil  gratiaoydiniadfinemfalu- 
tis  fer firatamviam  ducenti  y  propterpereuntem,  qui 
viam  ne^ligit ,  non  teniere ,  vel  toties  mutando.  Sa- 
tiusenimeft^i.  e.  minm  malum^  periie  aIiquos,tfa- 
mitis  ad  caelcftia  ferentis  contemtores,  cjuam  cos 
bcari  uullo  orrline,  per  falimn ,  interm  ttendo  ea, 
qusE  intcr  (e  ac  fupremum  kopum  emctienda  erant, 
quse  rcs  cxigux  Dfil  fapientix,  adfinein  per  media 
connitcntis,  documentum  efict.  Servari  tcptobura 
friv&tim  intcit^i  Teneri  ordinem  ad  falutem  pcr- 
veniendi,  intcrcfl  pahlice*  Bonum  privjtum,  (i 
concurrat,  publico  cedit,  tawquam  majori  minus , 
Pcr  rationem  igiriir  Syftemacis.  uci  gencratim  mo- 
iiebam,  §.  130»  bonum  reprobi  privarumnonimpc- 
tratur,  fcd  incepditur  tamen ,  uc  ex  §.  i  g^.  1  ^  4.  I  ]  <jr, 
l4o,fcq  luculentercognofcitur.  Quodnifi  icacflet* 
nuilus  ordo  publicc  fuiirci:  conftitutusad  falutem 
pcrvcniendi.  Iniquaigiturin  hancdod:rinam,uti- 
nam  nec  in  DSUM,  acerrimi  Scriptoris  verba  funt; 
MifeYiCordiamproprie  diBam  (mifericordia  hoc  in- 
tcJiedta  fcn(uuobsscft;  amor  miferorum  propric  di.. 
€t\\i)  netno  DKOtnbuit,  ni^ quemiUius  DEl pudeai 
^oc^  co  iiK  ivi  TToi^oil^ocyy}  »j  yoTTiji  otTrociCtaa-jmal 
Jdcob.  I  V  17.  Anilem  (abfit  blasphemia  di6la) 
ejusmodi  querulam^ue  mifericordiam  ,  qua  tanquam 
cariofo  qnodam  fulcro  £.gram  lahantemqiie  fuamfi^ 
dem  Adverfaiii  infeliciter  fulientant  ,  nemo  divim 
fapientia  ,  immutMitate  ,  pote»tia  ,  heatitudine 
non  indignijfimam  exiftimat,  niji  cui  nuUus  fj  divi^ 
fiitatis  fenjns.  Doleo  eo  usqae  efie  pervcntum,ur 
alieri  aiterorum  publicam  dodrinam  horrendis 
criminationibus  laccirant  ,  q[ux  rcs  cum  offen- 
(ionc  aherorum  gravi  non  potell  noncliccoa*; 
junCla.  j 

§.    144. 


Cap,  11  de  Pradtfiimtione,  p^ 


§.  144- 
Expeditisj  qux  noftrae  diftin(^ioni  §.  i  J  f.  op* 
J)oni  fblenr ,  dubiis ,  reliquum  eft ,  uc  ad  ea  progre- 
diamur,  circa  quae  Voluncas  ab^ternooccupati 
£uit,qu2que  iili  velut  {ubftrata  intelliguntur.  Nimi- 
rum  antequam  vcluntatis^  vel  pr£eviae,vel  conie* 
quentis  §.  1 31  .nutu,quidquamDEUSadprohar^  co- 
gnofcicurj  jam  prajfto  fuiffe  quaedam  cogitanda 
funt ,  ifona  qutdem^  /id poffihlta  adhfiC ^  in  qux  bef- 
tiepiacicum  Numinis  fcrretur*  NeqUe  enim  pofli- 
biiia  a  voiantaiisdecrecopendent,  fedaliuhdefd- 
um  derivare  ortum,€X  §.  1 1  f .  conftat.  Eorum  por- 
to,  qu^  a  DEIpotentiaprasftariporerantji.eiquaB 
foflibiiia  jam  tum  eranc,  §.10  j:.  duplexinftituicon- 
iideratiopoteft,§.ii7,vei,uc  fpededcur  tati™ 
quam  (ingula  ,  extranexam,  velutm  eertol 
dlgcfta  ordines  Qbveffentur, 

In  certoS  digefta  ordines  fyftentatilfatldiietti 
poflibilia  nancifcuntur.  Poffibiie  igiear  fuit^  U%  (i 
velmaxime  voluntatis  deftinatio  non  interveniilei:  ^ 
tertisrcriebus,  acfecuddumduraciotieni  j  qo6 
fes  rebas  fticcederm  ^  ^  fccundum  fpatia  j  cju6 
ah&juxta  altas  cum  fatioKe  fu$cieHticlllocafentur  ^ 
antequam  Honnihil  exfiftebat,  compitira  exhibe* 
rencur.  Syftema  vero  rerum,five  jam  pr^fticarum, 
iive  pr^ftandarum  adhuc,  fiVe  poflibilium,  five  exi- 
ftencium j  ita  definiri  foiet :  Sy ftema  eflmUltitHdo  re^ 
rtim  interje  connexarumtta  ^ut  fubmde  alterafnal^ 
teradeterminety  i.e.  ratiunemtnfecQntimat  ^  ^uare 
altera  taltpractfe  wodofit  affeBa ,  nec  alto  potius  tjuo- 
iHncfue.  lca  respublica  quaElibec  vocari  (yftema 
potcft,  quod  finguioruin  eivium^qUa  tahtim,aai'» 
0  i,  Oiid 


lOO  -?•  /•  ^^  Prddeflimtione 


onc$  deterniinantur  per  nnuuam  omDium  utiliia- 
tcm  publicam ,  faepeetiamfingulorura  ob  fingulos, 
in  prdftandts  ctvium  officiis ,  tn  rebus  comrakendts  > 
emendo ,  locando,  vendendo ,  tnchfervandts  iegthuSi 
^c.Machinahxcmmdt  corporea ^  quzm  DEI  be- 
nignitaic  incolimus,  admiramur,  Syflema  retfle 
vocatur,  e^HodineacauJfarttmt^citntium^tS^m 
{iuuvnqwc  yperpef/iam  cernimfts  ordimuonem  y  (jua  i 
fit ,  ut  ratio  motuum  corports  untuspettfuitnde  ah  al» 
feropojfit,     Suda  coch  frigidiorque  aura,  fpiranti 
ex  feptentrione  vento :  vencus ,  coUiquefaclis  force  i 
(plures  enim  cau^«  effe  poiTunt)  nivibus  in  ca  ora, 
aeris  hic  Sc  iilic  squihbrium  tollentibus  ;  coili- 
qucfai^tas  nives ,  temperatiori  auraj ;  aura  tempe-  ! 
ratior  ?  adpropinquanti IPticEbo  ;  Solis  acce(rus,j 
legibus  mofuum  per  innumeras  cauflas  ^    judicei| 
Keplcro,  exfequutioni  dandis,  fuam  debet  ori»!| 
ginem.  (z) 

(z)  CcIebrisAuftor  Sj(iimikb,m.ic(init:SyfiemadU 
cimus  muUitudinem  rerum  interfefe  connexarum,  h,  e» 
quarum  altera  determinationesfuas  nancifciiur  ex  de^ 
terminationihus  aUcrius ,  ita  utfecundum  communem 
aUquamlegenri  (formulam  velcanonem^naturaea^ 
rum  rerum  convenientem  ratio  unius  reddipoffit  ex  aU 
tera,  -  -  RationmuniusexaUerodaritumagnoJco, 
quando  ex  prioriintelUgipoteftiquareboc  vel  iUud  in 
pofteriori  deprehendatur,    Htc  fenjus  efi  y  eum  a  Pbi'  \ ' 
lofopho pofcimus j  nihil\fine  ratione  dieat ;  volumuso 
enmyUt  ea  aUeget  rerum  ph^nomena.  quantitatem,  \ 
tfires  f    ordinem  ,  fuecefiones ,  ex   quihus  inteUtgi 
poffa  di^i  cum  natura  rerum  confonantia ,  &  quare 
hoc,tale,  tantum  afjkrat ,  expUcari,    Itarationem 
expenforum  ^repduiNumulariusfeddH.^faS^apet'  . 
cenje.it ,  ex  quihus  tnteUigipoffit^  quomodo  venerityttt\  \ 
tantundem prAcife ,  neque pauciora ,  neque  plurafu»\\ 
ferftnt  f  HimmupcamJ^ftma  difimus ,  ubi  plura  ca-j  \ 

ngnS 


Cap.  IL  de  Prdtdeflinatknf,  I O  i 

nendi  inflrumenta ,  vd  piures  ejusdem  inflrumenti  can- 
tus ,  &  eorum  partesitamutaocontemperatafunt,  m 
antecedentes  confequentesque  jonifecundum  certumali- 
quem  canonem ,  (^ui  fylum ,  tbema ,  tonum  principa-^ 
lem  &c  compleBitur)  mutuo  Jihi  rejpont^eant^  Quo 
iila,  deferminationes  conjeniiunt invarietate exquijitr^ 
usjfingnlorumque  interfe  tonorum  disharmoniam  quo^ 
que  felicius  ad  confonantiam  combinatione  artificiofa 
Ycducunt ,  eoplusfyftematis  agnofci  videas,  Si  cejfent 
ifla ,  confufum  quidem  clamorem ,  tnurmura ,  fufurros 
puerorum  crepitacula  y  autftridorem;  Syjlema^vero^ 
barmoniam^  aut  conjonantiam  nosinterpretamur^ 

§.  140-. 

\A  porroexcra  dubium  cfredtbet,  per  immer'» 

fas  DEl  vites,  infinitis  retro  intervalls,  ftetiffc 

ctiam ,  non  UNUM  porfibilium  rerum  ordinem  9 

non  unam  feriem  prajftari ,  fed Gomplures, fed 

innumerabiles.    Docet  id  combinacionum 

rcgulainArithmccicis.   Licet  numerorum dif- 

poiitiones  ex  mero  combinanti«arbictiopendcanf, 

nec  in  aitera  monadc  rarionem  cernere  iiceatjquare 

aitcram  ficcombineraus;  tametfi  hujus  v.  g.  cor-» 

porexnmndimachiriapraltimoi^oveldecemglobof 

PlaneticGs  confideravcris,  intelliges,  falvomanen- 

ce,  rerum,  c^uxin  iis  fiunc,  crdine,  finonomnl, 

tamen fecundum  maximam  partem ,  innumeris  ferc 

modis  cosdifponi  pofle.  {a)  Ex  quo  inreiligitur, 

plurapofrererumryftemaraexhiberi,quanquam3i- 

cero  alterum  pei  fedius,   Eccnim,  quum  cogites  va- 

liato  ficu  Planetas  iocatos.ipfa  haec  forte  rotalia  cor- 

pora  (fic  enim  vocant)  nulio  amplius  ncxu  fe  rc- 

fpicient,qujeque  incon.parsbilis  Kepplerus  demon- 

ftravit,  cefraturaforraneftent;  Sedinipfisplanetis 

tamen  innumeri  rcrum  ordines  maneiejic  integri : 

G  3  Syfte- 


|0i  P.  I.  De  Pradefiiftatione. 


Syftema  igitur  prodiret,  fed  hoc,  quod  vidcmuf 
ftabilitum ,  paulo  imperfeifliiis. 

(a)  Vcl  Ludimagiilris  nota  combinatioiiis  regula  do- 
cct  /  unius  numeri  mona^es  tot  mof^is  comhinari  pojje  >  ~  l 
^uot  emergeye pojfunt,  quanio  is  per  antecedenfis  nume^  ■< 
ifivarietatescombinandimuHiplicatur.  Binani  mona^ 
des  bis  variari  fitii  poirunt :  Ternatii  igirur  fexi^s ;   , 
nam  fainario  raultiplicatus  rernarius  fcx  exbibct,    : 
Horrenda  mulcitudo  modorum  combinandi  lepi-  11 
dis  paflim  inveotisoccafionera  prsebuir.  v«g,    Vcrr  | 
fus  fequenrcs  falvo  &  mctro,  &  feofu  39916800, 
vicibus  combinandos, 

Lcx,  RexGrex,  res,  fpes,  rus,  thus,  fal,  (o\^  ^ 
(bona)  lux,  laus.  ' 

Mars,  mors,  fors,  Fraus,F£x,Styx,Ncx,Crux3, 
Pqs  (nrjala)  vis ,  iis? 

$'   '47' 
Omnc  podibilium  rerum  fyftema  Voluntas  di»  ' 

vina  adprobat,  fed  pro  raenfura  bonitatis ,  quasin 
PRoquocjuepcrfpicitur.  ex§.lo6-Major  menfura 
niajortm  adprobacion^m ,  minor  minorcm 

^ilicit ,  etiamU  a'ihuc  nullus  intcr  fyftemata  a  volun? 
tate  DEf  dfle(5tnsinftitutus  fit,  Pertinent  huc  vcrba 
Audoris  cel  -  brati ;  //  ny  a  rt^nde  ftbeau  ,  ni  defifa' 
tisfaifant^ejue  davoir  une  ventable  connotjfance  du  Sy-i 
fieme  de  CHnivers ,  nonfeulement  a  Cegard  des  corps^ 
mais  encore  a  l^egard  desfubfiances  engenerai ,  &  fur- 
tout  a  l*egard  de  la  nature  divine^  &  celle  de  notre  ame 
fft  generaL  (b) 

(h)  QuQrfuni  ha:c  cognicio  valeat,  alibi  indicatur : 
Qui  DEum  vultfaper  omnia  amare^  cognofcat  ejuspul» 
chrHudinem  (cx  fyflemate  opcrum  cjus)  prA  ahis, 
rehus  necejfe  efl»  Pukhrifudo  alicujus heminis ,  e^r- 
fmpli  gTiitia^  ut  cognofC'itur ,  nonfujjicitcontemplari 
ejus  digitum^  nec  omnes  ejus  articulos  adporosusque 
^  crlnes  cont^mplari  necejfe  e/f ,  fed  iUu  quafi  ocuH 

tom 


Cap.  /  de  Pr^deftinatiofie,  105 


totm  obPMndus  eft,  Jta  DEI  opus  aliquod  contueri 
non  fufficit ,  nec  omma  ej^is  opera  perlulirajfe  necejfe 
autpoffibile  efii  Jed  fujjicit  itleam  quandaminuniver  - 
fum  JiH  de  eo  filidam  fvrmajfe  ^  ejje  nimirum  ens  fa- 
pientijfimum ,  &c, 

§.    148. 
Nonpojfe  t/^/extra  fyfteraa  ullum  ,  vel  in  co, 
fYdtler  DEnm  ,  dari  atmd  tnfirAium  ^  factle  fecjHen^ 
n  rattoctnio  evinattir,     Res  infinita  ed,  quce  ex- 
ornatuiomnibiisperfedtionibiis,  quxcogirari  pof- 
lijnr,      Finge,  duasinfinicas,  plurcsve,  efTepoflibi» 
ies:  AdpelJa,  fi  placet,  alceram  A,  B,  vei:oa!teram. 
Automnia,  qux  in  B.invenirelicst ,  fantinA.(3c 
viciditn  j  tum  B  &:  A,  di(lin6la  non  erunc;  qtiomam 
fademnmiiidicamus  dtfferre  ^  in  qttorHfJ^  tino  eji,  ^Hod 
(dterum  non  hahet :  A.  igicur  &  B.  res  una  eric ,  his 
divertiscancum  lirerisfignaca:  Aut  veroin  A.inve- 
nietur,   quo  B.  carecj  6c   viciffim    qu^ro:  num 
quod  in  A.  reperiacur,  perfedio  (ic,  an  imperfeclio 
idcoque  an  illa ,  aoc  harc  a  B.  abfit.     Si  in  A.  perfe- 
dtio  eil,  quse  deiideraturinB.  rum  hocnoneritin- 
finitum  ,  perdefinicionem:  Contrafiin  A.imper- 
f^dio  cernatur ,  quaB.  non  lic  contaminacum,  turn 
A.  non  eric  mfinicum ,  quippe  quod  perfedione^ 
pmnes,  nuliamque  imperfectionem  habec. 

§.  149- 
Icaquc  duo  infinita  poffibilia  non  funf 
Cumque  folus  DEUS  eo  honore  fulgeac,  perfpi- 
cuum  eft, prAter  DEnm^  (^mcHnque  polfibiJia  tinC, 
cffecancurn  finica,  eile  ccrciscaaceliisperfedio^ 
num  praeftabiha,  nec  per  tpfamDElpotenttam  nUr^ 
naturam  Jir^ttam  evehtpo^e.quSintum  abcft,  UC 
DEUMDEUScte€C.§.i48.  Poffibiiia  igitur 
G  A.  sxuii 


|04  ^*  ^*  ^^  Pradef^wdnoite. 


extra  DBUM  ex  dnplici  velut  fitu  intueri  pofTumus ; 
Vel  ut  Cunt  poiJibilis,  quac  DEI  potentia  certis  do» 
narc  pcrfedionibus  poteft,  Ci  vcl  maxime  nullus 
decernendi  voluniatis  divin^  nutus  accedcret;  vel 
ut  (unt  nccelTario  lirnitata,  i.  e,  quibusdam 
tamum,  non  omnibus,  per§.i48.pcrfeaiooi« 
tusadhibendaaDfcQ,  Sihascjuftofubtiliora,  pe» 
litaque  longius  videantur,  memento,  hisverita» 
tibusprimis,  fed  fimul  rumcis,  niti  dogma  purius 
4e  diviria  ekdicne ,  quas  fin  hanc  matcriam  expo* 
fturi  neglexerimusi  femperrelinquemus  Adverfa- 
rii$  rimulas  e]abendi,((;) 

(c)  Paradoxum  eft,  quod  prodidit  Vir  celebris»  Sentla 
omnemfcientiam ,  quanto  magis  efl  fpeculativa ,  tantc^ 
magis  efe pra^icam ;  Ideftt  tanto  quemque  adpraxin 
efe  apticrem,guantoremy{]U£  ipli  tra^andaefty  we- 
lius ,  &  profundius  conjideravlt,  Idm  etiam  d^ 
Juridicis  cettfeQ^ 

§.  Ip- 
hfoffibilthHs  igitur  ^  praeterDEUM,  aherumefi 
f  CS  5  aUernm  rei  defedus ,  §.  1 49.Si  quaras : 
Cur  hscc  rcsficpoffibiiis  ,  ratiopemur  a  Det  p^ 
l^«///i ;§.io5,Siporro  roges:  cur  in  rc  fit  dcfe- 
^US  J  i,  ccur  perfecftionibus  non  omnibus  donari 
queat?§.i48«mr/9  defttmitnr  nonaDetfotentia^  (zi 
txipfareinatura^  quaeftfinica.  Itaquc  priori 
refpcdurespendencaDEo,  non  poftcriori. 
Origincm  habet  id  quod  cft ,  non  id ,  quod  dcficit. 
iltqui  rerum  limites ,  quid  funr,  quam  ulterioram 
perfc<aionum  defedius.  DefeUumres  ioahet  ^  tfHo-» 
niamDeus  effe  w^«/>,§.i45>.»(?»  quia  a  Deo  efl,  Nam , 
wmonui,  aD£Ocft,  quodicvcracft,  non,  quod 
Don  eft.> 


Cap,  //.  ^e  Prtde(iina  Hsne,  i  o  f 

■I '       '  '  ' "' 

§.    15'- 
Habesigiturcauiramgeneiatim,  cur^  ^uapr^m 

Ur  T>EumfoffiytUa^  finica  ejfs  debeanti^.i^^.i^o, 
Nondum  vcro  illud  fulficic,  oportet  quoque  racio- 
nem  adeffe ,  quamobrem  ,  cum  rcs  quibusdam  To- 
lum  pcrfci^ionibus,  fi  non  fic  DEUS ,  exornata  e(Tc 
poflic,  HIS,  determinatomodo^  ferfe^ioMhus  trans- 
lucere  ^ueat,  nec  vero  paucioribus,  pluribus ve  ? 
Ad  hoc  curare  animus  appeilcndus.     Non  arbitror 
hic  recurrendum  ad  mcrum  Dei  arhttriHm,  afa* 
ptenti  rattone  in  obie^Q  dtsjmElum,     Mea  igicur  fen- 
tentia  dctcrminaca  ratio,  c^sitxitWldetermi^iatirem 
rum  limites  cooriantur,  ncc  plurcs,  nec  paucio- 
rcs ,  pendet  ex  nexu  fy ftematum ,  quibus  res  cogi- 
cari  poffunt  infertie,  Mens  Pauli  ApoftoH  finita  fuit ; 
id  habuit  cx  fe,  (i  ab  omni  fyftemate  confiderando 
difceffcris.  §.150.  Sed  cur  paulo  ampliortbns  profa» 
nx  notitiz fintbuSy  quamcaeteriquidcm  Apoftoli, 
cofifpicua  fuit }  Non  dubitamus,  quin  refponden^ 
dum  fic :  ^^uia  Gamatteiis  dtfctpltna ,  ac pr<£ceptis  im^ 
buta ,  in  Scholis  Pharif;^orum  ft  idiofc  ad  litteras 
formata ,  &  in  fatorum  ferie  tali  collocata  fuerit^ 
qJlac  raentis  finiriecapaGicatemampUaveric» 
finescjue  protulcritukra. 

Similis  cft  refponfio,  fi  quando  de  fide  in  Chrl* 
ftum  concepta  quasreretur.  Cuy  eo  delatus  efi  Pafu 
lus  ,  ut  menttsfuA  velutifimbnas  aunyfidei  dtfiinSiat 
dtlataverit ,  cum  innumeri  Ethnici  potuilTenc 
^^utdem  recla  rattoms  lumine^  tancjuampddag9g0y  afi 
^atiam  duciy  §.175.  G,  I.  non  autcm  voluecrat> 
R^rpondetSery^cor;  Macch^  XZ.v.  2.1 .  Malattbi^ 
Q  5  in^ui^ns 


.'o^  P.  l  De  Pr^^eflinatione, 

inquiens  pefiu  ^Choraztft  l  tmminet^malay  Bethfaida  t 
jQHodJitot^luflrihtis  fa^is  lyrus  ^  Sydon  illHmimtii 
fntjjent^  in  ctnere  & ctltcto  refipuiffent,  Nimirum  ia 
ea  cafuum  ferie  poficuserat  Paulus,  quaeratfucu-  \ 
rum,  quod  fa^aum  cft,  vel  pocius ,  qua  non  reftitu- 
rus  erat,  ciim  in  alia  rerum  fatorumque ordinatione, 
in  mera  forte  bene  ratione  ucendi  potcntia  rubfticiC- 
fet.  Multi  quidem  in  feliciftimofatorumconcur- 
fu,  quae  ad  cliciendam,  imo  inferendam  refipifcen- 
tiam  fufticiunt,  non  obtemperanc,  quod  exemplo 
Bethfaidae  conftac;  JSlemo  tamen^  ejui  obfecundat » 
mn  efi  in  gratii  tali  ordine  conftitutHS  ^  (^titningene* 
randdtptetati  tdoneusfiu 

Caetcrorum  omnium  ,  quibus  res  coar6lantur» 
determinatorum  limitum,  nondifpareftjudicium, 
Corporam  ^tiorHmvts  movendt  vtres  mutua  eorum  tnfe 
a(3:ione,  ^^prout  vocant,  rea(3ione,  mnc expan- 
di ,  nunc  Itmttari  apud  Mathefeos^  ac  Phyfces  gnaros 
hodiepervulgatumefi,  InSocietatibusiterum  decre» 
meqta  &  augmenta  opum  pendere  vel  ab  aliorum 
fapientia,  vcl  imprudentia,  five  asquitatc,  (\wc  op* 
portunitate,  five  importunitate  temporum,  iive 
maliti«  illecebris ,  fomentisque,  five  earum  anti- 
doto,  Philofophi^  pradlica?  ptaeceptis,  prudenter  t 
inftillatis ,  Poliricorum  ncmo  eft ,  qai  nefciar, 
OyiCQlJID  IGITUR  RERUM  DETERMINA- 
TOSFINES  HABET,  ILLOSINSYSTEMATE 
A  REBUS  CONNEXIS  HABET. 

§.  154. 
Iterum  monendum  judico,  qusccunque  heic 
de  rebus  prdtter  DEumpoJfbtltbus  tradam  ^  deeorum 
(fmtttbu4,  queis  circum(ciipcas perfediiones  habent, 

dc 


Cap.  Ih  de  Prddeflinatione,  1 07 

df  mHttta  eorum  deterrm»(^tione ,  &c.  ea  omnia  efTc 
^jusmodi^  ut  a  Pecreto  DEI  plane  non  pen- 
deant,  fed  fe  hoch^bituu  modo  forenc,  (1  vel 
piaxime  DEO  placuilTet,condcndi  confdium  dimic- 
tete,  &c  in  scerpitate  profundo  filentjo  involuta 
manere  occultum.  J^ec^ue  tviimpojfihtlia  a  DElvO" 
/«»/^r^ oriuntur ,  perl.iif,  nec  ^or«w  limicatio 
gcneralis,  ex§.  i^p.necindividua,  quippe  a 
Jyftemadsrationeprofe^a,  id  (juodex  J.152.  153. 
^ognpfcitur, 

Cum  nonnifi  ejusmodi  res  poflibiles  fint ,  i.  e, 
per  DEI  potcntiam  prsftari  queanc,  ^ua>  limtttbuSf 
quiafinitscj  §.i49-  ^udijue  dcterminatis/?«?i»- 
f?us^  quia Syftemati  infcrtascogicancur,  §,  i  ;f. 
claufas  funt ;  (equitur,  eo  momento,  quo  sternis  ab- 
hinc  Ipatiis,  nihil  adhuc  i  voluncace  decretum  con- 
>cipitur ,  potuiffe  ea ,  quae  DEUS  praeftare  poterat, 
univerfa  §^  fingula,  canquam  limitibus,  quos 
babent,  perpetuo  yariantiaexhiberi,  i.e.res 
ita  poiribilesfuiile,  »? '^f/an^pliorcs,  velcon" 
tra^ioreshmites  rf/err^«^,  jam  hos  ;am  alios 
fuarum  perfed^ionum  cancellos,  jam  paucipres,  jam 
plures  defedus.  lilalimitum  variatio,  velvaria- 
bilitas,  modus  eft,  ip(«m  vero  illud ,  quodfecun- 
(Jumlimitesvariabile,  cftres,  cuimodusineft, 

j^Bio  rerum,fivepoffibiIesfint,  (ivc  exfiftanc. 
fi  a  DEO  fob,  qui  limitibuscarcc,  dircefleris ,  efi 
fucceffio  feu  vicifitudo  Umitumaliorum  aliosfecjueyiH* 
m.  Dupkxaaionumgenusconftituituri  AUeYum 

^o|i. 


lo8  P,  L  De  PrddeflinAtiofie 

Cogitationis,  <i/ffy«^wmotus.  lllarerum,  cjuas  \ 
Spirituiirb  vocc  adpcUamus,  hiccarum,  quasvo- 
cantur  corpora.  Utrai^ue  amem  tn  fucceffione 
lin[)itiim  aliorum  alios  excipientium/?ow/^r. 
Jidotfis  V.  g.  exiftic ,  ^UHm  vtres  agendi  adloHc  per 
alta  corpora^  qna  retardabaKty  carceribus  veltit  folutdt^ 
nunc liberantur  &  effcrvefcunt,  ^pio ipfo adlottc 
«ontradi  iimites  nunc  dilatati  utique  varian- 
tur,  Vim  cnim  motriccm ,  i.  e.  nifum  &  conatum 
agendi  perpetuum  a  natura  corpori  tribucura ,  cx 
Dynamices  rudimentis,  hodie  compertum  eft.  Ille 
nilus  movendi  ejusmodi  eft,  ut  fubmde  vim  fuam 
cxferere  nitatur,  nili  aequales  abalterorcfiftendo 
virts  opponaiuur,  {d) 

(i)  Or  detoutcs  lesnotioBsdiffcrentcsderetcnduc& 
dc  fes  modifications,  je  trouvc  cellc  delaforccla 
plus  intelligiblc,  &  la  plus  propre  a  J'expliqucr 
ia  nature  du  corps.  II  fcmblc  quc  la  fubftance  cor- 
porclle  a  dcux  forccs,f^avoir  la  force  pafrivc  ,  c'cfl 
3  dire,  la  rcfiflcncc  a  I'egard  dc  fa  matierc  ,  qui 
cft  commune  a  tous  (car  rimpenetrabilite  n'eft  au- 
trc  chofc  quc  la  rcfiltcnce  gencralc  dc  la  maticre) 
&  puis  la  forcc  adivc  a  Tcgard  de  la  forme  fpecifi- 
guc ,  qui  cft  variiblc  fclon  lcs  efpcccs.  Car  tl 
faut  j^avotr  ^  <^ts£  tout  Corpsfaitejfortd^agir  ati 
dehors\  ^  agtroit  notahlement ,  (t/es  effarts  con- 
traires  des  ambians  ne  Ven  empechoient»  G'cll  ec, 
que  nos  Modcmcs  n'ont  pas  aflcz  connu,  IIs  s*ima- 
ginenr  qu*im  corps  pourroic  crrc  dans  un  parfaic 
rcpos  fans  aucun  elfcrt  ,  fautc  d'avoir  cntcndu  cc 
quc  c*cft  que  la  fubftancc  corporclle;  Gar  a  moft 
avis  (au  moins  naturellcmcnt)  la  fubftancc  nc 
f^auroit  etre  (ans  adions,  cc  qui  dctruic  cncoc 
Tinaftion,  quc  les  Socinicns  atcribucnt|aux  ames 
ieparecx. 

Ceft 


Cap.U.  ch  Prddefiinatione.  105 

C*elt  par  cc  moyenqu*onconDoicladi(5lindionc]ela- 
fubftancc  dii  corps  d'avcc  lon  etcndue;  C^  ejue 
rten  ncmpkhe  <^ue  U  fzbjiance  d^kn  memc 
corps  ne  pHifje  etre  appUr^uee  a  flufeurs  Itettx. 
Mais  fi  la  iubftauce  du  corps  c^ctoic  autre  chofc 
quc  rcccndue  avcc  fes  modificacions  ouiigares,  il 
fcmbie  qa'ii  auroic  aucanc  dc  corps  qu*ii  y  a  de 
licux  on  dVceaducs,  qu'il  occuppc.  Ccpcndant 
jc  n'ay  garde  d'acca(cr  Meflicurs  le5  Carceficng 
d'ecrc  conccaires  a  ce  qui  cft  de  foy ,  &  jcloue  les 
cfForcs,  qu'il$  onc  pour  (c  fauvcr  dc  ccttcdifticul». 
tc}  mais  commc  on  y  crouvc  bcaucoup  dc  peine, 
j*aime  mieux  mc  ccnir  a  la  voyc  la  plus  feurc,  d'au- 
tanc  quc  je  la  crouvc  la  plus  raifonnabled'ailIcurs.' 
Je  crois  aufli  quc  pluiicurs  habiles  Modcrncs  ons 
quicce  les  principes  de  leur  prcdccefl^curs  ,  par 
cc  quc  la,  perfonne  nc  ics  a  cxpliquc  d'une  nia- 
nicre  aifez  incelligible  felou  icur  porcee,  &  que 
ceux  qui  oac  combattu  pour  la  vericc  ordinairenacnt 
onc  mal  defcnduc,  cb  niank  ce  qu'ils  nc  devoienc 
pas  nier,  (cavoir  quecoucfc  faitmechaniqucment, 
car  pat  la  ils  s'expoi"ent  au  mepris ,  comme  il$ 
vouloicnc  rendre  raiions  des  parciculiricez  de  la 
Nacure  par  dcs  formes,  qualitcs,  faculrez ,  fyra- 
pathics,  &c« 

§.  157.  _ 
Cogicationum,  quibus  Spiritum  qucmvis  afFc- 
£lum,  doireftica  cognovimuscxperiemia,  ea  pa- 
riter  ratio  eft ,  ut  in  variatione  limicum ,  quibus  ca* 
pacitaf  meniis  circumfcribitur ,  fitallic,  QuumiQ 
nobis  cogicationes  ali^  aliis  fuccedunt,  &:  ex  abyffo 
§.  i6»  Cl.anjmiprodeunt,  idperindecft,  acfifax 
lucida  jam  in  has  orasfuos  cxporrigeret  radios,  jam 
aliorlum  g^ftata,  in  alias.  Sed  ilia  vicifficudo  finc 
limicum  luminis  mutatione  inteliigi  nequit.  Qaod 
(i  de  SuprcmoNumine  DEI  verbum'medicatus  cogi» 
tas,aliari]m  rerum  memoria  cum  fenfu  ailiciens  naa 
poteft  iimui  aiiimum  fubirc  cuum :  £ft  igicut  h(s 


Itfy  P.  l  De  Pr^defimatim 

■  --  —  i      <*  '• 

ter minis ,  notionum ,  quarum  conkiencia  tangerisj 
{cties  ciaufa,  ncc  adhucaliis ;  Cum  primum  vero 
mens cogicando  aliorfum  vc ttitur,  pnlHna  idearum 
feries  finitur,  relinquens  fuccefTuram.  It^lque  S>c  co-^ 
*,irationcs  in  varia  djtermmatione  capaciUtis  animi 
pofuaBrunt,  quaecftlimitum  Viciflitudo* 

S.  1/8. 
Ufiinrebusj  $.  149.  Sic  &C  ifl  earum  adtioni- 
bus  duo  adtendenti  obvetfabuiitun  Primo  quideni 
accurrtt  vts  agendi  tpfa^  tion  cogitarido  adhuc,  <*^,  6C 
^uibHs  limitibus  definica  fit  i  Tumfe  ohjtciunt  limtteSi 
camellt^  modi^  quibusa<aionesafficiuntur,  reftrin* 
guntuts  detcrmitiantur.  Vis  agendi  eft  illa 
prasftaiicia  ^  qux  aliquid  in  rerutn  natura 
ponic  j  quas  divinae  pot<Sntiae  j  cui  otigincrn  debct  '^ 
cft  documentum,  quxquc  cft  dos  di vinitus  coii- 
Ccfla*  Difpar  cft  ratio  modoturri ,  qui  adionel 
determinant,  6c  quibus  efficitur ,  utadiotantuill 
confequatur,  iion  plus^  non  magis  j  ut  hutf 
cxporrigatur  ^  non  illuC- 

§.  m. 

Explorata  Veritaicft^  vitesagcndi,  queis  tti 
pollent,  non  futuraspoffibiles,  nifi  exfifterct  po^ 

tentiaDEI,§jo5.quaredubiunicfrenequitACTIO- 
NES  REKUM  OMNIUM  PENDERE  A  DEO. 
At  vero  cum  rerum  limites,  potentix  DEI  originem 
nondcbeant?  §.  i^f.  etiam  hoc  perfpedum  efte 
dcbet,  modos,  cancellos^  fines,  quibus adio-* 
iics  concluduntur ,  detcrminari  m  fyftcmace 
per  ipfam  rcrum  mucuam  connexioneni 
$.if  i.fcq.nonpcrefficaciam  DEI. 


Cap,  //.  de  Prddefiinattone,  III 

§.    \6o* 
Non  e(l,  cur  U\  mirum  vidcaturj  nam  ^»0;^ 

rioris  f/?,  nec  a  DhO  proficifcitur ,  fsdtx  nihijQ^ 

^«o^  resfimta  infmHgejlat^  reUUam  fnit,  Dabo,  gra- 

I  vsflimam  veriucem  illu(lracurus,peticum  ex  nacura: 

il  turlu  (imd^.    Navh  ponderofa ,  oneraca  mercibus, 

i|  valta»  moiis,  cralTa ,  mers,  fiamine  fertur  magno, 

'  ita  utomnismofas  viresafola  aqua  proficifcancur, 

[i  tiecinersillamoles  vcl  tantillum  adfepromovcn- 

dam  conferre  poflic.     Itaque  ingentis  machinae 

moCUS  foh  lluVJO  acceptfij  referri  dehet,     StA  UC 

motus  camen  (ic  determinaco  modo  hic  nec 

ahus,  tardus :,  lentHs  ^  nec  velocior  ^  expedtttoraue  ^ 

idtion^h  aqua,  fed  ipfiusnavis  incrtia  ^>-o/^- 

^nm  efi,     S'\  alcerius  maccriae,  (i  levior  cxfiitercc, 

niotiis  etiam  majorem  celeritatemforet  confecutu- 

ra.  Viresigirur  motiis,quoraachinafertur,afiu* 

mine  funr ,  decerminatio  aucem  mocus,  eft  ab 

4p(a  machin.e  conftruilafabdca. 

§.   I^I. 

Vires  agendi  (ic  omncs,  h  poffibiles  Tunt,  pcc 

folam  DEI  ejjicactamfmt,fidetermtnats^  CaicSVcI 

cajes  (unc ,  id  ex  eo  habenc,  (jnod circumfcrthHntur 

nihdo,  i. e.  cx:  f e  ipfis.  In  DEO  omncs  vi virnus, 

movemur,  d:  fumus,  non  minus  ac  f]umine 

navigia  vehuncur.     Unum  di(crim.cn  intcijacet, 

quod  ad  propoficum  tamen  infirmandum  haud 

J  quidquam  facit.Ipfius aquae adiones finira?,vanabi- 

I  ks,incon(lantesfunt,hincvisundarum :  hlnGnavi- 

I  um  pericula,uc  vere  dici polTic,«(?«  omnes <jmdem^  ^id 

\  aliqHas  tamen  motHnm  navts  deteTmmmtQues  ah  afda 


1 1 2  P,I,T>e  Prdidefiimtiofte 

*  II        ■    I          II I,     1  —     '  -  i.Ti  «■■     --i 

flfe,  Ac  (i  concipiacur  tranqujlia,  li  non  exun"" 
dans,  (inaequahrnotulabenSjquidquidin  ma- 
chin«e ,  fecundofiawine 'Ve^a ,  ir.OtibuS ,  dcCCt- 
.niinabitur,  id  omne^  nomh^^\x2Lyfedahi^{^ 
navi  erit,  Sed  cum  DEI  adio  UNA  (lE  poten* 
tiflBmonucuefHciensomnia,  §.  iio.  haudmctuen* 
duni^eft ,  ne ,  ficuti  finitae  res  a  finicis^  fic  nos  a  DEQ 
ideterminemur*  Vidc ,  fi  placct ,  §.  1 5  o.  i  j^i.  1 

§.  161*  1 

j4t  cnim^  mqnihyViriumagendiMenfura^etiam  \ 
quk  finita ,  (jha  determinata  k  DEOefl  ^  cjui  rebus  *, ' 
(^uaspotenttaprdflatpaffihiles^  jam  lo£c  dona^am  alia^  i 
jam  fauciores  yjam  plures  erogareperfeBtonesfotefi^ 
Sed  (l  DEUS  aliam  rcbus  perfet^ionum  menfutam 
largitur ,  in  alio  iftam  iyltemate  largitur ,  in  quo 
ipfas  resj  qua  iinicaj ,  ad  hanc  menfuram  fe  mu* 
ruo  reidringunr.  Nam  &  fieri  poteft,  ut navis  vc- 
lociori  motu  a  fiumine  rapiatur,  (^  leveiur,  queis 
onuftaeft,  mercibus,  (\  novaratione  fabricetur^ 
piaetermillis,  qu^plumbeoacinertipondere,  im-* 
pedimencum  ai  tulerint  navigationi.  Scd  eo  cafu 
non  amplius  func  cardem  rcrumcombina- 
tiones ,  idem  ordo,  Itaque  alios  rcrum  fincs  % 
^ua  tales,  DEI  potcntia,  non  pofitivo,  liceac  ita 
loquj,  virium  affluxu,  cfficic,  quam  potius, 
novum  (yftcma  decernendo,  admictic.  Quae  racio 
eft  unius  rcmm  poflibilium  ordinis,  eaetiamcac- 
{erarum  ferierum  omnium.  In  nullo  fyftcnlatc 
terum  modi,  auc  fincs  funt,  quia  a  D£0 
func,  fed  quia  res  finicsc  func,  &  nihilo 
circumfcribuncur.  §.150.  Pcrmiccuntur  igitur 
definiti  rcrum  termini,  noaa  DEO  rcbus  infc» 
runtur,  §•  '^J* 


His  ita  difpucatis,  inteiligitur,  reruMaaiones 
ferJere  npn  aho  ktdnaDEO  pofle,  qiiam  fecH»^ 
■dnm  Vires  agenM ,  qu^  aliquid  in  rerum  natura 
ponum j  nv  n  vero  (ecundum  linuteb,  qui  ul- 
teriorw  faculcates  heganc.  Dccerminatio  aaionis. 
«qua  fit,  uc  huG  valeac»  nec  illuc,  uccancum 
Cfliciac ,  nec  niajus,  uc  hocfinicocempore 
fufcipiacm,  nec  perpecuo,  Bcc.  tii  aaionum 
i!mes,  quem  non  ex  D£I  potentia,  fed  tex  nihi- 
b  res  habec,  quo  eircan;[cnbiciir  ,  §.  r^o.  ica- 
que  D£US  aaiones  rerumnon  decermsnat^ 

.  .    §•  1^4. 

Hiricinteliigifur  primoi  qnomodopoffibilfL 
rctnpicernis  abhinc  fi^atiis^  fuenc,  madreruTn^^ 
fexhiberi  poretanc ,  umones  DEusptHernconCHrre^ 
Ve ,,  ^  ad  t/ks  nmc  revera  ■conduasfHa  fe  virtute ad- 
f^tomrjNunirumfummusreitwn  omnium  Arbi- 
m  advires  agcndi  in  rebujconcurrit,  non  ad 
fearum  hmites,  ^  ipfum  agendi  nifum,  nbn  , 
quahocpocius,  qudm  alio  quovJS  termind 
Velut  coardacus  eft.  Yim  agendi  DhXJS  fuften- 
tac,  non  reftrmgic  auc  dccerminac; concur- 
rit  ad  mdividuam  adionem  ,  inomnienimin. 
dmdua  vires  agendi  femet  exferuot,  cudi  aab 
fine  viribus  fic  nuik ,  ac  non  cbncurrit  ad  eam 
pUa  iimicatam,  i.  e.  huc  potius,  quam  alior- 
fum  exporreaam,  U  enim  d  Syftematererom  ^^ 
mtarum  pendet,  quo  in  combinatione  pluriuni 
aicerum  alteri  terminos  %it.  Vid.  §.151, 


114  P,  J,  De  Pr^deflinatione 


§.   i6f. 

Quancx  difficaltates,  his  oblervatis,  lapcren- 
tur,  mox  in  progrelTa  dircui sus  patebic.  Antequatn 
vero  c6  pcrveniacur,runc  quaedam  e  medio  auferen- 
da  dubia,  iisforte  concurrcntia,  quialio  irot.iUloii 
yiTro),  paulo  incricaciori,  abincunabulis  innurnri 
funt.'     Prima  cauffa  efl  ,  inquiunt ,  ^rimtim  moveni 
in  omni  aEitone)  tdeo  fecmda  mnpotefl  moVere  ,  mfi 
moveattir  (a  primaj  nec  agere ,  nifl  aSlaabeadem  ; 
altocjHt  erit  prtncipiftm  lui  motHS ,  (S  fic  nonampitHS 
fjfet  caHJfa  fecunda,     Vcra  omnino  loqueris.  Ofe- 
ra  DEUgerenonpoffHnt,  nifi  animata,  i.c.vi- 
ribus  agendi  prasdica  a  DEO  ,  alicer  edent  i 
Numine  fupremo  non  pendenciai  Sed  adioncs 
deccrminare  non  eft  agere ;  verum  iliud  ab 
agendo  differc,  uc  a  corpore  figura,   jiaio^ 
qna  vim  figwficat ^  a  DEO  efl  ^  decermioacio  ,  feu 
direBio  acitonis  ^  non  efl  aclio,fed  ejus  finis ,  (^ho 
ita  figUHr ,  Ht  nltra  non pojfit,     EcG  av^ua  prima  mo- 
tus,  quo  navisagitacur,  caufla  fit,  tamen  gradus 
celericuis  in  moca  nonnifi   a   Machinae  incrtia 
pendcc ,  a  qua  adio  omnis  limixatur.     Tribus  po- 
tiffimum  modis  res  dctcrminan  ur.Virium  gradu^ 
ut  majara  non  pojfint  ,  i^Ham  ordtnatio  ambientiHm 
permitttt.  §.  i  J  i .    Tempoi e  ,  ut  mn dtntms  agere , 
^HamdarattonefHCcedentiaJfnHntAoCO,  Ht  non  ia-^ 
$tHs  exporrtgt  c^neunt ,  ^uam  circHmflantia  cednnt, 
Ad  locum  perancc  vkium  diredio,  quaj  tendic 
verfus  locum  minorisrf/^(?»r/<«,(qua  vocc  vulgd 
ucuntur.)     Q^idq^^iid  aucemhorumeft,  non  viri- 
bus  ai^endi,  (ed  iinutibus  carum  adfcr^beftclnm  ell» 
Icaque  h&c  DEUS  aon  derermuiat.  §.150   (65. 


tap.  11,  de  Pradefiiftatiohe,  He 


§.    \66, 

tJbi  datur  cbnctirfHsfimHltanentis ,  difTentichtcs 

inftant,  ibt  DEus  operatur  cjHidemcHm  creathra.fed 

nbn  tnea^  (3  cauffa  prima^  £^  fecunda  funtcauffa par- 

itales,  ^  foct£  eJHsdem  a^tonis  y  cjuomodo  duo  ecjui 

\  irahentes  currum^  ^  ffc  tina^H^ue  adlotbetproprii 

I  khi ^ pecultaremtyifiHXHm i  e^uemhabetafetpfa^  iU 
!  Ut  in  i»flHendonondependeatexinfluxHdltertuscauf' 

/ds  j  iancjHam  acauffaeffictentehceteffeElus  depbndedi 
ab  Htracfue.  Hoc  verb  non  potefi falvdre  dependehH^ 
>^?n  cdHft  fecunddL  in  agendo, 

Largitur  DEUS  ageridi  vifcs  (<?)  foius,^^i- 
dsmque omncSjper  i  y  c).§.  icsque  etiara  5d  quod  iti 
adibne  praeftans,  eximium^  &:  Veteefti  operamr 
in  irebusi  folus^  ncc^  quod  abfit  j  tantum  CLnl 
ilJiSi  Duo  equi,  (hbc  ehim  fifriilt  adhibitiim  eft) 
diverfis  iituntur  intrahehdocurruagendiviribus, 
id  qiiod  deconditoire  i  ac  cju$,  quod  fcrmat^opere 
hequaquam  dici  poteft;quidquid  Virium  agendi  cft^ 
a  foio  DEO  eft.  Qupd  fi  igitufj  DEum  una  cum 
fub  bpere  concurrere  ^  Iro  fignifieatu  intelligatufi/^^i  , 
inde  dc/iahasin  ejfeclum  virigs  DEHs^altas  ih  ekhdem 
res  db  ipfo  cohdttd  conferret',  nullus  dubitd,qiiin  De- 
us  non  concurrat  foluni  i  fed  vires  agehdi  omhes, 
pfarvib  conacu ,  rebiis  tribuat.  Quomodo  enim 
:  res  ad  id  i  ut  vif es  agendi  lortiatur,  cdnfefrc  quid- 

II  ^uam  poteft  ?  Habeirec  cnim  fie  vircs ,  ancc- 

I  quirti  haberef.     Ac  fi  phfafis  iiia,  DEum  una 
B  iCHm  fubbpere  ddedendas  concurrere  dnioheSyhznc  p6- 

I I  tiflimum  intcrprefacionem  hdbcztiP^tres agendtOM-i 
K£S  cffc  ^  SQLO  DEOJedearhm  d^termtnati^ 

H  2,  limi 


1 1 6  P,  /«  JDe  Prizdeflinmone 

nem^  fendere  ^^  aliariim  rctuin,  in  Syflemate 
plus,  tllinus  agendtvirihiis  donat/irHm  >2exfi^qH0ii 
««ad:ione  bonum  ^iiDEOferri  acceptfiw,quodi 

limcS  cd  y  rehfis  ipfis  3  ideo(^f4e  mn  aUionem^  fed^ 
CJHS  determinationem  a  rebns  condttis  ejfe  ;  non  vi- 
deo,quarequisquam  rebus  dencgare  audear,quod 
cx  finita  natura,  i.  e.  ex  nihiio ,  non  habere  non 
puflunr.  §  l6l.  I^f .  feqq. 

(e)  Quid  pervimagcndi^intelUgam  J.  i^g.  pluribus 
expofui.  Ne  vero  vjs  agendi  pro  mera  operandi 
facultate,  quA  tnnudaeonditione ponimr  ^ut&qiiod 
in quiete concipitur i  agerepojfityhAoc^tiit;  protiteor 
faccre  mc  cum  verbis  in  A<ftis  Eiuditor.  Ao.  1^94. 
p.  1 1 1.  f^is  aBiva  inter  facultatem  agendi  a^ionem^ 
que  ipfam  medta  efi ,  &  conatum  involvit ,  atquc  itd 
perfe  ipfam  in  operationem fev^tur^  Cquod  affirman  de 
facultate  nuda  nequit)  nec  auxiliis  eget ,  jedfolafuh^ 
latione  impedimenti.  Quod  exemplis  cnrporis gravis 
fufpenfi funem  fujlinentem  intendentis ,  aut  arcus  tenfi 
iiluflrari  potefi ;  Efi  enim  gravitas ,  ^  vii  elafiicd 
mechamce  explicaripojjin  t^  deheantque  ex  &theris  mo'* 
tui  ultima  tamen  ratio  motus  in  materia ,  c/^  VIS  IN 
CR5ATIONE  IMPRRSSA,  quA  in  unoquoque cor^ 
pore  inefi  ,  fed  ipfo  confiiStu  corporum  ,  varie  in 
fiatura  Hmitatur  ,  8^  coercetur  Et  hanc  agenit 
virtutem  omni  /uhfianti£,  inefie  ajo ,  femperque  aii- 
quam  ex  ea  aBionem  najci  ;  adeoque  nec  ipfaHi 
fuhfiantiam  corpeream  (non  minus  quam  fiiritu- 
alem)  ah  agendo  ccfiare  unquam.  Quod  iUi  non 
fatis  percepifie  vidtntur ,  qui  efientiam  ejus  in  fola 
extcnfione  ,  vel  etiam  impenetrahilitate  coUocave-i- 
ranty  &  corpus  on.nimodo  quiefcens  concipere  fihi 
funt  vifii  Durandus  folam  agendi  facultatcm  a  j 
DEO  rebus  conceffam  affirmavit,  qua  ipfas  poft,  | 
aon  confercntc  DEO  quidquam,  adionj:$  edcn^' 
luas,  QjtiA  jenrentia  fAftfJlma  ejh  Primo" 
cnininrn  mera  facuJcas  rebus ,  fed  &  arendi  vis,^ 
eonAms  &  nifus  dacus    cft,  tui»  vcio  in  omni 


Cap* II.  de  Ttdideflinmone,  liy 

a(!^ionc  inHividua  DEUS  >  continua  condcndi 
adioue,  vires  illas  £cbu$  conlervat,  ur  nec  hic 
nec  illic  agant  fineDSO,  licet  rcsipf^e  aclionibus 
iuis  modos  ponanc,  limhcs  figanCj  ae  detcrmi- 
neuc,  J.165, 

§.  168. 
QHod  ex  fe  indtfierens  ad  piures  aElaSiad  agen* 
dum  ^J  mn  agendnmy  necejfe  eji  ut  ad  agendnm  ah  alm 
detenmnetur ;  quia ,  cjuod  efl  in  potentia ,  non  fotefi 
reduct  m  aSlum  ntfi  ah  altejuo  >  ejuod  (It  i»  aSlWy  Sed 
omnis  cauffafecunda^  ^practpue  voluntas  hamtnis  efl 
talts,  E»  neceffe  efl  ut  ah  aU^uo  alto  prtncipto  &  ex' 
terno  determinetur  ad  agendum^  ^uod  non  potefi 
aliudejfe^  cjuam  ipfe  DEus*  Sunt  veiba  didcn- 
tiencium.  Dixi  jam  aliquoties,  dcccrminari  , 
i,  c.  limitibus,  modjsque  radone  graduum, 
temporis  5  &  locorum  circumfcrthi ^  §.165. 
rerum  d5iiones^oh  ccnditionem  Syftematis,cui  intel- 
liguatur  inieni^,  exfeipiis. l.if^.NB.Determi» 
nacio  aon  efi:  adio,  (cd  adionis  limitatio, 
§.  i6f,qaa!,  qua  talis  cft,  a  DEO  non  eft. 
$.  !  f  o.  Horam  quas  iibercate  pracdira  agunt,  quas 
cjnditio  ht,  a  quo,  &  quomodo  determinen- 
toi:  in  agendo  3  paulo  inferius  exponcndum 
ciir.  (/; 

(/')  Huc  percincnt  verba  Scriptoris  fama  florcntis  : 
Non  inmoraboY  concurfui  ;  concurfns  enim  add^i^ 
ones  prxfupponlt  antecedaneam  voluntatis  determi' 
rdtionem  Ipfa  autem  determinatio  quidquid  fii 
de  fono  vccahuU,  formaliter  ^eBata  non  ejt  aUio  ^ 
fed  materialiter  faitimy  ut  efl  appetitus/  AdeO' 
que  TSf,  de  ditnrminatioriQ  ipja,  ohjeUio  non  efi 
jomidahilis^ 

H  3  §,  l<$^. 


l^I?  .  T.  1.  pe  frddefltnatkfif 


5.   1^9- 

Vidcntur  his  ppponi  pofTe,  quae  famofusScri. 

ptor  aliisin  fimiliferecaLifla  oppofuit.LesMiffio- 

nairc^  nc  tireroipnt  pas  beaucoup  de  profit  de  leur 

doftrine  touchant  la  neceffite  du  concours  dcDieu, 

car  les  Philofophesquils  tacheroienrdeconvertir, 

}cur  repondroinctquececoncourseftinutilc,  pour 

yuque  chaque  corps  aiant  un  principe  de  legereteou 

de  pe[anteur,fe  place  de  lui  meme  dans  lelieu  qui  lui 

^pnyient ,  &  que  les  autrcs  vertus  interieures  de  la 

piatiere  fpnt  prpduire  fufifaninant  a  chaque  portir 

onduMondecedequoiclIeeftcapable.  -.  Cars^ 

il  n  y  aypit  aucuri  partie  du  monde ,  qui  fut  contre 

fan^aturc,  mais  chacunefutau  lieu&en  laqualitc 

puellc  doit  erre  (elpnla  nature,,  fars  avoir  befoin  d^ 

aucun  changement  ni  d' aucMne  transpofition ,  & 

fans  aypireuafairedesle  commencemenr,  jenefai 

quel,  n]  en  quoi  eft  l^ouvrage  de  la  providencc  ,  o^ 

dcquoi  ceft  qucDieu  ^  cce  Pere,  niCreateur  \  n\ 

pavTienCar  cn  unCamp  il  nc  feroit  point  de  befojn 

d*homme ,  qui  entendit  bien  l*art  de  drefTer  &or^ 

don  icr  Ics  bitailles;  fi  chaque  fpudard  de  lui  m^me 

favoit  ^  en  tendoit  fpn  rang,  &  fon  heu  <Sc  {a  place, 

'  -  Sans  que  je  vouf  en  avertiffe,  vous  apercevrcz 

tres  ^itr^^  que  les  Philofophes  Chinois  peqvcnt  fai- 

ye  ufage  de  ces  idees  de  Plutarque  pour  embaraffcr 

\t%  Miffionaires.  A  quoi  bon  cetterntelligence,leur- 

pcuvent  ils  dire,  quevousfaitesconcouriraveclc 

feu  pour  bruler  les  bois,  &  pou?s'eIoignerdela 

^erre  ?  La  chaleur,  la  iegeretc  du  fcunefufifenr 

fhes  pas  a  ceux  deuxeffets?  N*eftcepasIepropre 

<^e  corps  legers ,  de  monter ,  &  des  corps  pefans  de 

^efcendrc,     Si  yous  voules,  qu/ils  aicnt  beioin  d' 


Cap»  IL  de  Tr^dejlinatione,  x  1 5 


unc  caureexcernepourtendre  aducUcmentouvers 
la  circonference ,  ou  vers  le  centre  par  les  li^aes 
droites,  orez  leur  la  legcrerc  &  I3  pefanceur  mcerl- 
curc  &  naturellc ,  que  vous  leur  donnt-z. 
§.    170. 
SententiiE,  quae  vires  rebus  a  DEO  inditas  effe, 
casdemque  tum  naturalesi  docet,  hasc  &  ejusmodi 
dubia  obflare  putac  Audlor.     Quodfi  quis  autem  in 
Cartefianorum  caftra  tranfire,  &  vimagendiom- 
nem  a  DEO  rcpetere  velic,  fola  impulfus  recipiendi 
facultate  rebusrclida,  exaltera  pairc,  hancopinio- 
nem  hisj  vcrbis  arierat:  S'\\  eroit  pollible  qu\inc 
matiere  deftiruce  de  qualircs  exiftat ,  -  -  il  le  leroic 
encore  plus,  qu*elle  exiftac  avec  diferenter :  plus  les 
etres  fontimparfaits,  plusfont  iisindignes,  qu'on 
lcur  attribue  Pexiftence.   -    Voions  le  jeu  de  cecte 
nouvelle  baterie.     CumCaiteGononUncimus ,  fi 
dc  prajfcnti  opinione  qu;«fl:io  fu,  quarencc  nobis 
rcfpondendi  officiuminjuf.dium  elle  videtur, 

§.  171. 
Adeo  v?ro,quaj§.  i^^.obverfafunt,  facilisex 
ance^-edenribus  para^a  eft  rcfponfio.  Quaefuntin 
rebus  omnibosagendi  vires ,  eas  non  habent  ex  fe 
ipiis,  fedcx  DEOj  §.  i67.quxuci  perpetuoconlcr- 
vandae  i  cum  earum  exfiftendi  fecundummomen- 
tum  ,  [£)  non  magjs  DEIoperariunecarerepoflir, 
quam  primum  :  Ica  etiam  omnes  rerum  adtiones, 
qua  in  lerum  naturaaliquid  ponunt,  afupremo  Ar- 
bitro  pendere  inceiiiguntur.  Siiwie  iguur  ablmpe* 
ratore  dejumtHm^  quo,  li  (ua  fe  fponte  11  iliccs  in  acie 
dirponcrenCjOpus  non  foretordinace^/  infittutoalie 
nttm  eft,  Nam  Ci  eadcm  Imperaroris  cujuspiam,  qux 
PEl  prasftantia  foretj  fi  nonfolum  milicibus  agend 

H  4  \la 


110  ?.  I^  Be  Prdtdeftwationa 

vim  tribuiiret ,  veriim  ^uoque  inter  muUas  acieii 
poffibiU.s  dirpofitiones,  elegi(fec  talem,  qua  cp-t 
gnovid^t,  faruruii>  ut  viribus  milites  (ui$  fic  o.r* 
^incotqr  j  Quistai-n  potenti  pariter  ac  fapienti  Puc| 
non  imputar*rt,quidqukl  boni  a  n-ilitibus  praeftituni 
foret  ?  At<jui  cum  tali  Im|  erarore  DEurn  contcn- 
dendum,  iaepenumero  commonefeci. 

fgy  Rcs  a  DEo  omni  rcmpore  penderc  dcbet,     Co?ttii 
■  nuanda  quit}pe  exjiftentm  ,  (licet  cum  Philofophi^ 
loqui)  nonminus  DEIefficacia  indigetr  qu^'^  incoan» 
da.    Aliccr  vel  Deus  in  continuanda  ea  poftmodun^ 
nccefTyrioageret,  ideoque  adioncm  ruam  opcti  ii| 
futurum  deberet  ;  quod  ablurdum  5c  libcrtati  di- 
vinas  inimicum:  Vel  rcs  continuandeiy  capto  inititk 
primum  quidem  contin^enti,   proccdcnte  tempoic^ 
fic  ueceiraria  cvaderet,    veluti  duobus  binionibus^  i 
quaternionem  cffici  necedc  efl,   quippe  quo^  nec  I 
a  D£0  mutari  potcft;  $ed  id  ne4i\o  Tanus  dixerir^  | 
OfliDi  igitur  temporc  rcs  a  DEOpendct,  qu^cun^  ■■ 
que  pcndet, 

Sfd  occurritur  heic  nobis  dubio  fpeciofifllirnoj^  | 
^ujus  difficultas  videtur  clTe  longe  maxima :  Votrc^  | 
Ame  a  ccecreee:  Ilfautdoncqu'achaque  momen^ 
Dieu  lui  renouvelle  1'exiftence ;  car  la  confervatioa 
des  creatures  eft  une  creation  cominuelle.  Qni  vou^ 
aditque  cemarin  Dieu  n*a  pas  iailTeretomber  dans, 
le  neant  l*amequ*il  avoit  continue  de  crcer,  jusques^ 
alorf  depuis  le  premier  moment  dcvotre  vie?  Qj^i 
vons  a  dit  qu*il  n*y  a  point  creeuneautre  arae  mo,- 
difice  comme  etoit  lavotre,  Cette  nouvelle  am© 
eft  celle,  une  vousavcz  prefcntement,  &c,  Relj- 
(gtia  prolixiora  hucredcunt. 

§•  173. 
J^ms  eperafHa  cpnfervans ^  ftvgulh  velmms^ 

menn 


Cap.  IL  de  TtAdefiin^itmeu  1 1  r 

meyitts  ,  ea  demto  condit  ^  /.  1 7 1 .  nor.  '*'♦  «0»  uti  ms 
formamus  ideas  rerumgeneralet ,  farum  deteYmind^ 
taSf  non  conftderatts  mdtdais  qinhHsdamcondttKim* 
(fUSy  Sed  opera  Nnmenfna  cum  ornnihus  c^udeacir» 
cumflant  ^  qHdtqne  ^^h  ets  fendent  omn^ten^prts  arti^ 
culo  effictt^  creat  y  &  exfifiere  Juhet,     Itacjue  ^udL^ 
funaue  opeva  DEI  faciHnt  yfolus  in  eis  DEUS  factt^ 
f^ecplus  ilU  praffare  poterstnt ,  q.Ham  ilk  momento pp" 
tuerunt ,  ^uo  primo  exnumeropcjjibilfumemicaha^t* 
jitijuieo  momento  omnes  a^iones  rerum  a  DEO  de^er" 
mtnatdt  fuerunt,     St  forro^  faentihus  Phtlojophis  ^ 
^xfertes  culpA  fmfjent  Angeii^fiprimoflatimtempa" 
ris  t^H  ^  ^uo  condtti  fint  ^  cum  peccatiadpetttueK* 
fiftt/fent ;  Set^uitur,  c\i m  conrervare  Uem  ft ,  ac 
perpetuaefFicaciaremcandeincondere  non 
mtnus  culpa  vacmm  effe ,  <^uid^utd  hodte  labe  infe^ 
(ium  efl ,  (^uoniam  [ingults  momentis  idemfit ,  quod 
faEium  efi\prima^  quum  exfifiere  tnciperet,     ItacjU& 
vel  DEUS  ad  aSho^es  non  concurrit ,  vel  qui  agenda 
pjale  agunt ,  culpa  Itherandifmt,     Si  dtcamtis^  con» 
dt  prtmo  divtna  opsra ,  alcero  ?mmento  DEUM  ad 
(onditcrnnf  attiones  una  cum  tplis  concurrere :  Va^ 
numidefl^   Natli  uno  momeaCo  opera  DElcumt 
omnibus  adionibus  condira  debentintelli- 
gi,  e^U£CHKCjtietnillasiy\»'^  %P2f»  patrari  potuerint. 
jiliter  tllud  primum  condendt  mGmentum  resparum 
determtnatctstnfiar  conceptuum  iogtcorum  >  exhthutf" 
jet  j  e^U(Z  fecundo  demummomento  deterwinat<z  fhif' 
[ent  ex  fe  tpfis. 

§.   174« 
Has  &:  fimiles  argutias  declinaturi  praeftnixi- 
ir^us  ea,  quas  §.  1 5  0.  &  feqq.  expofita  fanc.     Ordtns 


1 11 1  P.h  De  pr^deflinAtion^ 

nifi  temporis ,  certc  tamen  racionis ,  (/? )  priui 
4  DEO  res  ipfa?  conduntur^  quamillarum  modi, 
Modi  enim  func  limitesadlionum;  quisau* 
tem  non  vidct ,  cogitari  antea  res  dcberc ,  quam 
de  limitibus  idca  animum  fubirc  poffir?  Cum  pri- 
mum  r€«  exfiftere  femel  coepit,  altero  moraento, 
ea  a<aione  a  DEO  confervatwr ,  qu»  prroris  mo* 
Jnenti  ftatui refpondcac ,   poftulantibus id  fapientiae 
Jegibus ,  uc  res  talis  confervetur ,  qualem  limites, 
quos  cx  fe  aut  aliis  in  Syftemate  habet,  §.  1 50. 1 5  I, 
quique  divino  operi  modum  ponuntjefte  depofcunt, 
Ad  omnes  igitur  argutias  evitandas ,  id  conducit, 
obfer  vafffi,  determtnattonemt  qtik  talemynon  ejfe  aElio^ 
nem  ,  fed  a(3:lonis  modum,  quem  aDEOpen* 
dere,  ut  affirmes,  ncc  ncccfTarium ,  necDEOdi- 
gnum  eft,     Determmatur  resferhoc^  uc  COC  &  Can* 
tas,  perfeEliones  habeat^  nec  plures,  ut  tamdlu 
<f^^A,«fc^diatius,uthocIoco,necalibi;  §,  i^f* 
St^  \A  omne  arguit  impertedionem,  Quodfi  enim 
res  infinita  forer,  (\  omnibus,  quae  cogitati  poflunt, 
perfe6tionibus  exornaretur,  fi,  moverbo  cxiifterec 
DEUSj  non  eo  modo  ageret,  i.e,  nullos  variarec 
perfeaionum]imite$§.  i|<^.  non  fic  aut  aliter» 
non  hiG  &  nunc  folum,  non  cerco  virium 
gradu  ageret,  {^^  potius  immcnfo  nuCu  cffice- 
ret  omnia.     ^^\  id  fieri  non  polTe,  fjcpcdeda- 
ratum. 

(^)  Dicam  hicbrevttcr  &evolutoconceptu,  ^uid  ordo^ 
temporis  lir,  ajutdordo  rattonis.  Temporis  ord(^ 
vcram  fucceffioncm  rcrum  ,  adlionumvc ,  fcmct 
invicera  excipicntium,  rcfcrt;  Ordorationis  vcro 


CapJL  Be  PrAdefliftatiofie.  ii| 

fchefis  cA:  corum  ,  'quar  uno  quidem  tcmporis  mo- 
mcnto  funt,  quoruni  ramcn  alrerumaltcriusrario- 
nem  continct,  ut  cx  illo  intclligatur,  quare  hoc 
fit?  Sic  mediocritas  ingcniiiutcliigi  ncquicabsquc 
idca  ingenii  ipiius,  cft  igitut  hoc  prius  ordinera- 
tionis,  Similis  dcbet  eirc  virtutum  Dfil  confidcraiio. 
jih  aterno  DtVS  non  minm  omhia  potuit ,  ac 
omnia  decrevit ;  tamen poJfihiUa  t  qua:  pcr  DEl  po- 
tcntiam  prsftari  queunt ,  decreto  anteriorafttnt,  non 
temporis,  fed  rationis,  ordine,  quia  intcUigi  ncquic, 
cur  UliUS  quiddam  deftinarc  potucrit,  nifi  pra:- 
ftruas ,  id  fuiflebonum,  &  poflibile  §,  119.  iVqq, 

Eadem  via  innocentiadivinaead  mala  concur* 
renris  adlionjs  intelligicur.  Determinatio  omnis 
niodus  eft  z&iom^y  tion  adio  ipfa,  §.  1^5. 
feqq.  Mahmvero^  ciij-tfscHn^ue  gtntns  eft  deter* 
^inatio  a^tonts  [ive  tni  yto/attqnem  legts  >  five  sjuarHn* 
damrerHmditrtrnenta,  Illud  in  genere  tnorum, 
boc  in  nacurse  curfu,  Icaque  malum  proprie 
lion  a6l(o  eft,  {qA  adionis  vkium ,  ad  quod  ne  can- 
tilluwiDEUS  (lye  confcrc,iive  conferre  poteft.  §.17  5 . 
^iy  CHr  htc  rerHm  ordo ,  in  cjuofe  ad  mala  res  determi- 
>iatHr<s.  certiJfimepr&fentiehantHr ,  deleftum  fui  a 
DEO  elicere  potucric?  quaras:  Primovelim 
fcias,  no$  adlhuc  verfari  in  meditatione  rerum» 
prout  aeternis.  s.bhinc  fpatiis  cfte  potuerunt ,  eledio- 
llique  DEI  pr^evia fueruntJ  nondnmvero de  volunta" 
tis  agere  decr^to ,  quod  infra  demum  contemplabi- 
mur.  Poft  generatimnofle  fufficit,  eamtUmsrei 
cauffam  effe ,  cjHdtintelltgi  debet ,  quum  Pnnceps  im- 
perium  jufta  haereditate  ad  fe  per:inens ,  occupan- 
4um  ftatuit,  €  tfi,  quosdam  rebelks  f  (suam  daturos, 

Ta^V^ 


j  5  4  Vap.  IL  de  Prddefliftatio^ 

II      ^iff  — — — • — • ■ — -  ' ' 

fagacirate  faili  ncfcia ,  piscvideat»  UciliCas  cnirn 
publica  prarfercur  commodo  privato,  i.  c, 
impuQicaci  NB.  liberercbcUmm. 

§.  177- 
Haj^cnus;  quae,  stteriiis  abhincintervallis,  pet 
DEI  potentiam  prarftari potuerinr,  idcoque  pofTibi- 
lia  fuerint  >  declarantes,  ^nomodo  mnfolnm  otnma  CS 
J^figttla  feorfum  confidcraca ,  fedettam  in  ordi- 
|^cs/5yf*f«2^/a  rcdadlatxhiberi  poiucrint,  ^«owo^c» 
i%<ic  limicata  cffe  opoituerit,  itennque,  quod  a 
pOtencia DElrerum  limiCcS,  Jeu  determimtione^ 
quataleSj  nonpendeanc,  necpenderepoffint, 
camque  ob  rationem  mala  quidem  permiccancur, 
tion  infcrancur  ab  eademDEIefficacia:  §.  i^f, 
nunc  porro  videndum  eft,  an^  fi  ab  omni  adhuc  DEI 
difcefferis  decreto ,  fer  divinam  potentiampotuermi 
frafiari  agencia  Jibertace  pra^dica^ 

'  §.  178. 

In  Libertatis  ratione  redius  extricanda  quin- 
que  momcncorum  concurius  obverfamur* 
Primum  ^^tmmumtas a necejjltate geometrka.  Ae^ 
cefftas  geometrtca  vero  ejusmodi  eft ,  utjirem.  aliter 
ejfecogitattirusfis^  contradtcitone  tmpedtans  Spatium 
iribus  comprehenfum  lineis  Triangulum  effe ,  adco 
rieceflaiium  eft,  ut  (\  rem  aliter  cpncipias^  Triangu- 
lum  non  fit  ampliui  fututum ,  quod  ell.  PoJJe  au^ 
temapotentia  DElresprajfariy  jamhoc  agentesjam 
illudjita  ut  (ialiter  agerent,  aut  agere,  cogitentur^nuUa 
cofjtradteiione  tntnceris  ^  extra  omne  dubium  eft, 
«^uidquid  fpJnozas  delirirum  tegcrar. 


Cap,  M  de  PrAdeflinatione',  1 1  j 

<ri»lil         llll>l    .■■.la.i-.......i,-.ii    i  ■  ■       '  I     '  11  I  iti. 

A\\.ttZn€cejTuAS  ^//niechanica,  tjitaresmH 
agunc,  fed  agunrur,  ^/  rotdi  horologh  ^  (/)  «^ 
PU»et£  vortiCur/t^gjrG^tft  waris  dflasfendens  a  Lhk^^ 
Ejuismodi  neceff-riS  non  porefl  variata  cogiiari  nifi 
DBum  ctVo  fttJX**''?^  arce/rts,  6c  adionem  nataua 
fbperioreni  ib  jiloimmiflara  ftatuas.  Ucieriaraiti 
attificiis  hotologiorara  opificis  manusdedderariir, 
iil  rotarum  macaipuirus,  aiinnvje  nonimpediri^va- 
riari  dcbeanr,  Poruide  DEUM  ab  «cerno  prsftare, 
Utrcsdnr,  ^uaex [et^fi^ ^  Don  aliuade  perpauo 
ac^x  ,  ancrent ,  riemonegat,  ni(i  quiDEumiprnm 
tif^gar. 

(i)  Tpta  tarren  marcriaj  cujns  partcs  incclianKmoagi 
co^novimus,  viribus  ;jgendi  y>o\hi ,  fed  ifua  i/U 
tmpeiiti>n}ir  ^  h.-e  carceiibus  velut  clau(a:,  3e  ma- 
jonbus  obfellze  (unn.  Us  mevanicjues  wmcsfu^po- 
/€m  la  confideration  de  lafoue.  Et  il  fe  trouvera  que 
rien  n'eft  plus propre ,  que  laforcs  dan$  Us  phemrT-^enes 
des  corps  h  donner  derouveyturepourlaconfideration 
des  caufes  Sp  irituelles.  L  esforces  natureUss  des  co  rps 
font  toutes  foumife^  aux  loix^  &  les  forcesnaturelles 
des  Efpritsfont  toutesfoumifes  aux  loix  mo  rales.  Les 
premieres  fuivent  l'ordre  des  caufes  efficientes ;  &  ks 
fecondes  fuivent  1'ordrede  caujssjinales, 

§.  i8o. 
Tevtiz  necef/itas  jr^QViihs  eft,  ^uxm  res ,  qtii. 
dnidem  agtt^ne^ue  agitHrper  ifinmuneros  '3  m^xpUcit' 
hiles  motus  ^  §.  lo.  cx  fuo  ipliusfundoelicitos 
ita  in  ali^Hid  fertnr ,  ut  altorfftm  ferrt  ne^ueat.  Sic 
bi uta  ruupt  fame  ihmulata  in  p.ibulumj  fic  afftdu- 
um  mancipia  vidcnt  meliora,  probanxque,  fed  dttt'» 
riora  fequuntur.  Pofle  iterum  perpotentiam  DE( 
{nondnm  enim  de  vitlHntate  DEl^  aHtfrafcientiafaiU 

nef€i4 


126  R»  K  De  Prdideftmatione 


nefctafermo  efi ,  de  ^Hihtis  tnfra  dtceiurjolam  tntue' 
mur  Nnmims  effcactarn)  prsihri  res ,  quas  fuas  ipfas 
riim  adiones  moderari ,  impctus  inexplicabiles  co* 
hibeire,  &  afFedaum  regimine  ud  queanr,  quisinfi* 
ciari  audcat?  Neque  enim  audiendus  forec,  hili 
fcommonftraret,  concradidionem  involvij  di- 
iam  clartHs,  meo  more,  potentiam  DEI  fibi  ipifi 
contr-ariam  fore,  fi  quod  ejusmddi  agenspoffee 
reprasfcntare.  Nam  ideo  fieri  riequit,  UC  idefili 
codem  tcmpore  &  refpc<9:u  fic  ac  non  fitj 
quod  eo  modo  poccncia  DEI  cfficcrc  quid 
poffet^  nec  tamort  non  idfiniuldcftruerei 
inquctoiitrariurii  moliri  paftera^ 

PrAtir  immuriitatem  ab  hac  triplici  ncceffl* 
taCe  ,  Ubertms  idra  compreloefidttiir  faCultaS  iudl- 
candi.  Bruta  enim  libertate  proptef ea  arbitramuf 
deftitdta,  quod  ilia  quideni  pf ^ro^ativa  cartnt^ 
Curiiinriobismecipfis^  dariiMemfacfiitaiem,  ftn* 
tiamus,  profeao  edm  pofiibiliseognofeitur,  i.e. 
f er  pofentiam  DHI  prsftabilis.  OWW^  aUtem 
DEfis  tH  iempore  potmi ,  ab  mermpbiuti,  Accedii 
deniqiic  quirtCO  adLthertatem,  ur  \s,qHt  lihereagiti 
fui  confctentia  imhuaiur,  £a  enim  ,  quxinfomno^ 
perpetrantur,  tamerfi  cum  facultas  judicandi  noii 
ccffaverit:  liberetamenfaaa^  citetis  paribus ,  nlfi 
diurnif  aaiombuspraebitii  fic  oecafio ^  rion  creduii^ 
cuf. 

§.  i8i. 

His  iibcrratis  idca  oriinino  coritiriefuf.  Naiti 
uf,  ^Hiltbere  agit,  finc  confiJio  j  fine  fcopo, 
absqucGauiia  aj^en dtcatHr ^  non  efimagnoperepo^ 

flulim^ 


Cap»  It.  de  Pradefiitjatione.  1 17 

IM**-»— MM»»    I  I   I      I  I      «  ■     i  '    '  »— ^—    i  I  . 

fluUndtim :  Cum,   li  vei  maxime  ejusmodi  calus  cx- 
iifterepofTet,  tamenexploYattffimHfndt  ^  muJta/W. 

y  dican\\h^^^ ^  imo  prajclaridima  libertateada,  ^;^^ 

\  circumfpeEie  ^  qud  cofijulto^  ^tia  mn  fint  deltherat^i 
caujfajstfceptafnnt.     ItaqucpJusJibertatis  nocio. 

;  iie  non  comprehenditur ,  quam  quintuplexiliud 

'  momentum. 

§.  iS^ 

Cumigitur,  ejmagendtUbeHate  poUerent  ^  gtttt* 
nis;^abhinc(patiis,  poffibiles  i\Xi&Q  cognQfcantur^ 
absque  Liiiius  diviDas  voluntatis  arbitno, 
Tiuiu,  aut  deftinatione  j  inreliigimr  porro,  plurei 
i  potuille  aDEO  fatorum  (eries  effici,in  quariim  alce- 
!  ra  iiberi  agentes  facultate  foa  hoc  raCione,in  alre* 
|taveroaiicer>  erantuiuri,  §,  i^QAnomnihHstameH 
^Syftematts  potcntiarn  agendi  bc  fion  agendi  ^ 
dequa  didum.  §.  179*  retenturi.  v.  g.  Erar  ev€n« 
tuum  ordo  pofiibilisabaetcrno,  quem  A,  vocabo^ 
I  in  quo  Titius  DEO  obfequia  detredaturus  erat:  Sed 
i  S)C  praeftari  poterat  aiia  rerum  difpoiitio ,  quam  vo- 
caijo  B.  in  qua  IDEM ,  (laxiori  fenfu)  quas  Numkii 
debetur,  obedientiatti  erat  pr^ftiturus^  NON  i^uod 
in  A,  obfecundare  non  potucric,  aut  ^uod  tn  B. 
obtemperare  C02kBxx%  fuertt  ^  vel^  (imavis,  necejfi^ 
tate  tertii  generis  §.  f]^,mdu^Hs  j  Sed  quod  in  A^ 
pocucntquidcm,  non  autcm  voluerir,  InB. 
contra  voiucric  paritcr  potucricque  obfequi. 

§.  183. 

^nejusmdires  perDEl  efficaciampr^tflari  ab\Ater'^ 

^opotuertnty  non  eft cuiquam  dubitandum,    Qjioi 

a  impoffibiies  f uifTenc ,  ideo  fuifTent ,  quod  in  ejust 

tnodi  cxhibendis ,  de  quibus  §.  1 8  A*  DJEUS  cem 

DEO 


123  ?.L  BifPrAdelHnatiope. 

DEO,  i.e.  iccuni  ipfo  fuiflct  ccllifus,  uti  §«179« 
cxpofuii  Atcjui  nemo  fane  unquam  demonftravenc, 
ob calsm caufTani,  h^rri ejusmodi  quLd,  cujus  mcntio 
§.  1S2.  fadla,  hauciquaquam  potuiflt.  Nam  dc  eo 
nondum  quairstur,  utrumpxxiev  Numinisefti- 
caciam  alia  toitequspiam  virtus,  (ive  ommfcientt^i 
fve  volmtas  intcr  currat,  <fU(Zoh(let^  qtio  mtnns  ageKS 
hhrum ,  ab  dtterm ,  exhihen  pctumti 

5.  «84. 
Si  fieri  pottiit,  ut  inordine  fatorum  A.Titiusli» 
bertace  abufurus ,  morem  non  gcreret  fuo  Condito» 
rij  tum  in  fo^f»2  or<^^«i?  eventuum  A«  non  foluiil/ 
poffibilc,  fed  ^ ncceff^numfuit ,  uthanclibe- 
ram  Titii  mahtiam  ,  fisqueretur  posna.  Nam  ud 
(eties  eventHum  A.  mn  impofuit  Tttio  neceffttatem 
primi,  rccundiaiictertJi  generis,  §.  17*7.  178. 
17^.  utobcdicntiae  Imiites  migraret;  fic  DEOetiami 
hoc  Syftema  cljgehti,  nihii  obftaCj  quo  minus  prae- 
ftate  poflit  penam. 

*•  ^8f.     .  ^       .. 

Diverfa  tarhen  eft  cofidmo  Syfiematis  A^  oc  Sjftei' 

*w,!2?«iB.rationcnexus,ibicumpcena,hiccuni 

nrierito^  Nam  quemadmodum  in  Ordine  A.  Tidus 

criam  obfequi  pocuiflec^  ncc  DEUS  debebat  effice- 

re  eveKtmmfortem,qua.  etiam  obfequi  velkCicori» 

tra  in  Syikmate  B^  Sc  potentia  obfcque-ndi,  quat 

in  omni  leric  a  DEO  efle  intelligitur,  §.  1 67.  6^  fa* 

vor  (yflematis,  t^uo  wiuKtas qnoqucTiiiie/icitHri 

DEUM  au6lorcm  habet  .*  ita  manifeftum  eft,  poe* 

nas  merito  infligi,  pra:niia  vero  fi  qua^  forte  ob- 

veniunt,  nuUo  tnertto  obfcquentis  ordt»art.  (^)- 


Cap.  ih  dff  Prddeffinatiofsfo  %  1  ^ 

^k)  Diccs :  Si  Titius  in  A»  crimen  admittens  crdini  B,  in" 
.fiYttisfuiffety  ejusobedientianon  emanfijfet :  ilaqne  in> 
A,  veipo^nam  non  meretur,  veim  B.  mnuijfit  pram^ 
iimy  fin  ihi  etiw  coUocari  co  nti^ijjet,  Voenam  m  retur^ 
qui  facuUatem  hahst  non  ijeccandifive  afcyfive  aliundc 
irihutaniy  &  eamahutitur:  iznonmereturprj^miumi, 
qui  &  facultatem  ,  &  voluntatcm  ohedieridi  illu  ad* 
'UiciT ,  quihus  liehetfuaftudia.  Navis  v.  g.  de  quo  fi^ 
mili  §.  i(5o.  diduni ,  ii  dcviat,  inercia  culpam  Iia«» 
bet,  non,  qus  mocum  conferc,  aqua  ;5ed{iin  por- 
lum  felix  dcfertur  ,  ioU  aquas  viseftecic,  quidqiiid 
hvai  clTcftum  efi:.  Vis  aliudfimilcj  nooacorpo- 
tibus,  fed  Spiritibus  pctitum  ?  accipe:Quidoaa- 
ica  inbonos  ufus  pccunia  malcudrar,  pounadi^nuig 
■cft  :  non  vero  pra^mio,  qui  cadem  ucirur  bcne.  Hifcer 
fer  fententiam,  de  Ticio  in  A.  malcjin  Ba  rci^ius doa 
^is,  i  DEO  acccpcis  ?  iifuro, 

Pomit  pra^terea,  intervenra  cJivmis  potehfiie  i 
aDaeterno  fleri,iit  venia  delidoTurn  in  uno  alierbve 
terum  pofljbiliiim  Syfternate  clferreriir  ifsquiobew 
dientiam  in  eo  ipfo  Syftsrhate  iderredatun  erant^' 
iquam  gercre  poterant.  Noncftimpollibiie^  auc 
conrradidione  irnpeditiini  j  cogitare  ,  refpm  pojfs 
^eniam  ih  looc  eventiium  ordineah  cmnthui-  5  poffe  vsr^ 
^HO^ue  eandem  acceptari ,  phs„  mihus  \  profatorum 
eppcrttimtate^itz  ur^etii  nonniiilis  minotes  opportu- 
hitatesSyftemaprsebere  poffit.tamen  tales  prs^beatj, 
titi  fuotnodo,  vtmx  poflinc  fieri  compotes^ 
Id  quod  eoncedi  debet  ex  §.78. 79^ 

|.  187^ 

Dicam  clanri^  t  Fac,  Sy ftcnia  A.  e|tisraodi  eiie^" 

lit  oblatam  veniam  §.  1  g^»  omnes  tQipnzni^comuen^ 

Ver^  eandem  habere  divinam  quandam  viitl  mhac 

i^mmsor^  aiajorsm?  fiveuiem,  (ju«  n^colini 

■  " ^ \       "      '  mi 


Ijo  P,  7,De  Prddejlwatme 


ncc  nunc  magnopcre,  utfpirarcc,  impeditafit,*^ 
altera  vero  ora  mnltum  depuifay  ideotjueper  ramnem 
Syftematis  debiiior,  Fac  porro,hac  divina  vi  effici 
poffc,  uc  eorum ,  qui  omnes  in  A.  gratiam  refpue- 
runt ,  pofthaec  nonnulli  eam  repudiare  nolint.  For* 
ma  tibi  praetec  haec  rei  ideam  talem,  ut  &^  ^m  in  Sy« 
(iematis  At  parce  a.  rcfpuunC  divinam  vim ,  ad- 
plicanda5  veniae  caulTa,  afflantem,  i«  fuatamen 
poceftacc  habeant,/^  virthus  mnfuhducere.  Uci 
v.g.  penes  te ,  ex  natura  cfi: ,  vchem^ncer  (iticnrem> 
orc patulo,  exortam  pluviam  cxcipcre,  vcl  non  ex- 
cipere.     Quo  fimili  Spiritus  S.  utitur  j  Pfalm.  8  \» 
V.  II.  Autj  fi  necidproptetPclagianifmimttum 
placct,  cogita,  naturali  impetu  allabenti  efficactdt ,  pra 
venia  adpltcanda  ^  nonpojfe tjutdem  non  morofe  refi. 
fli ;  Scd  tamen  etiara ,  natur^:  tnotu  $  nuntium 
dt  venia,  viribusquccoeleftibus,^^/^;?^^  ^/^c/^>/,pon- 
dcrari,  ut  efficacia  in  mente  reprasfentaca ,  fe,  divino 
ibi  inftindu ,  expandcre  poffit  5  quodfacere  nonpO' 
tefi^necZKxiltZ^  ncc  mcditata,  Rom,  io.v.17-  i 
§-  I8H. 
An  id  vel  Deoimpoffibile  vciindignum  judi- 
cas?  Nondumloquordeco,  aniCaDEuSde* 
creverit  ?  Equidem  id  nec  alienum  a  DEI  pocen- 
tia,  nec  Sapiencia  ar  bicrorj  quarum  ilia,poffibiIi3  ut 
fepatata  &  finguJa  praeftarc  poteft,  hdc^  nimirum 
f apicncia ,  pofthfiia ,  qud  rcdada  in  ordinem  ^ 
vel  Syftema.      Non  repugna:  Potenciae  *,  ^nod 
fieri  per  potentiam  nonpotefl^  ideofieri  ne(juit^<jUoniam 
eadem  divinapotentia  t  tdemjimul  agerdo  ^  fi^  non  a^ 
gendo^  fibitpfiQppofita inteUtgitur,  §.  i  g  j .  Sed, (quasfo, 
anquidquam  §,i  86.1 87id;xi,quod  cjusmodi  forec, 

ut. 


eap.  JK  de  PrAdefimationK  \%l 

B,ir  ■     ■■  -■    ■  ,         ,  ,  ..  ■,r.,,-,-a.  ,   ^ 

utjfi  divinaidpotentiapraeftare  pofltftjCo  ipfo  etiam 
fe  deftrueret?  An  quidquam  ptopofui,  quod  fertea 
concradidionis  lege  impediretur?Minime  gentium» 
lcaque  fieri  poftunt,  potemis  intuicu,  quae  di^i» 

forte  iis ,  §.  1 8  <^.  1 8  7*  ^Uo  minusfi^nt^  autfieH 
(toncipi^HefojJint^  (apientiaobiUt^,  Sapientia  DEi  vias 
opcimas  requitur  ad  fummum  fcopum,  qui  in  fulgi» 
diftiiiia  DEI  glotia  ponitur*  Fort^glont  detrahitHH 
fi  tjmdc^uam  fn  Syfiemdtts^  memhro  ejfe  tntetligitHf^ 
SHf  adplicanda,  tient£  efficacia  ipfHffipenetraverit  ^  atit 
^onpenetraverit  ?  ^tijHiid ,  cur  altef  urtl  Syflefmtis 
fnemhrum^  pr^  akero  obiatdlJenU  vmhhS commo* 
i)€iitur^  tot ufn  a  DEO  c£l.  S\  quid  male  a6tuni  j 
k  Syftemati^  membro,  fi  quid  pr^ciare,  ab  ejusden\ 
ArbittOjid  ptofedum  cognofcitur.  Dixi  hoc  latiust 
§»  1 8  5*  &  not.  *  An,  qo^  (itim  extinxitj  pluvialis 
aqua  i  6c  beneficium  cxpietae  neccflicatis,  cx  teeft  $ 
aut  efte  potuit ,  quoniam  tu  os  non  cohibuifti.^Quis 
tca  ratiocinetut  ?  An  fi  fide«  ex  auditu  Verbi  adtento 
fufpenditut ,  cjus  efficacia  tibi  tribueiidajperinde 
ac  fi  Terr«,  folis  lumen  interdiu  fulgens,  adeeptum 
dcberet  referri,ideo  quod  parCciti  a  foie  nediu  avef^ 
fam  y  interdiu  obvertit/ 

§.  i5?o. 

Sed  detefmihatur  tamen^in(\^\^iin  ejusmodify^ 

flemate  efficacia  DEi^in  applicandam  veniam  tendens^ 

^  Syfiematis  membro^  id,  ^ftod  DEigloria  indignum^ 

Ltcetper  hanc  expltcationem  §.  1 6 8.  noii  ipfa  DEi 

t&.GZC\z  aSjfiematiSmemhro^^tn^icdX.^  pcndet 

tjimetli  cffcftus.  in  promtueftrefponfio,  Pendec 

1  a  cffc^as 


t  ti  ^^P*  ^^'  ^^  PrdtdeJlmatioKe. 

effeaus  d  Syftemaris  incola,  nofi  qua  eft  effedus, 
fed  qHA  eft  in  hoc,nec  ^iMopotius  ii^uovts.  Non  pen- 
det  cfFe<3:us  ab  eo,  fed  limicacio  hujus>qua  fic^uc 
hoc  cempore ,  hoc  loco,  in  hoc  individuo 
applicatus  fuerit ,  hos  aurem  refpedus  ad  limira* 
tioncs  terum ,  non  res  ipfas  pertinere  dixi  §.  iCf, 
D£0  itaque  non  cfle  adfcribcndos.  ex  §.  i  fo.  patcc. 
$.  191. 
Dicam  ingenue  quid  de  tuodubiorenriam  5 
Quemadmodum  enim  ultima  DifTentientium  fu^- 
damcnta  in  hoc  repofla  funt  t /W<^?7»w^/orM  A^/i?- 
mtnis  effe ,  DEi  gratiam  efficaciarjiijue  determwari 
ab  aliis  ^  ipfumpotiHS  DEfim  determtmre^k  ejuo  tmnis 
ferHm  a&^opendeat  j  Sicetiam  acquectiam  &  preci- 
bus  ardentibus  DEum ,  &  ViroS  DoaiflimoS, 
quorumeilhicrenrus,  rogo,veiintilIius  auxiliotan- 
dem  adcenderercquentibus.  Non  efllHdignum 
uc  Syflemacis  membra  graciam  decermi- 
nenc,  6^:  cfficaciam  NummJs  ■>  uc  DEus  de- 
terminec,  longe  ipfo  indigniflimum  forer. 
Quid  efl  determinare,  qu^fo  ?  a£tionem  circum-» 
fcriberc  limicibus,  graduum,  duracioniSy 
loci.  ex§.x<^9, 

Obfecro  nunc  &  obtellor ,  ut  expendas ,  con^ 
ftituasque  :  numquid  fatiusfitdoGcre,  efficaciam 
DEi  infe  ^  mnequamcHmrebnscommmicataintelli^ 
gittir^  limttibHs circumfcrtftam  '^zxi  vero  credcre, 
qmd  ea  finibHs  coar^Ietnr ,  <jHia  res ,  <^U£  non  poffuni 
non efje fimtA^  §.  169.  (3  in  Syfletna  redi^cndafitiitO 

modulo  cam  excipicnces,  in  ^  &  ex  fe  demHrft 


Cap.  II,  de  PrAdefimatioKe.  1 3 1 


f§caciam  DEi  circumfcnbant  ?  Spero  fore,  uc  po- 
ftcrius  mecum  cooptes.  Atqai  eoipfoconcedis, 
detcrminaci  divinam ,  pro  appiicanda  venia  , 
cfficaciam  ,  vela  publico  Syitctnacis  ftacu, 
velaprivacis  membrorummoribus,  v€l,quod 
cgomet,fencio3  ab  utroque, 
§.  195. 

Hasres  nunc  anceps  inter  utrumque;Lux  enim 
fubito  iliapfa  admiratione  nos dubios  ccnec ,  primo 
obtutu,  utambiguumnobis-.fic  ,  vera  nobisobtin- 
ganc,  an  fomnia.     Diuciusigiturhuic  veritatiinfi- 
rtcndum  cft.     Immenfa DEi  pocentia ,  rebus,  quae 
cogicari  polTunc^omnibus  pr^eftandiSjCumulatiflime 
fufficit  &:idoneaert,  Tdmecumnonn€gasex§.iof. 
Eadem  eft  racio  voIuncacis,Quas  immenfa  promticu- 
dine  illam  laudatam  potenciamapplicareconniti- 
tur  ad  bonum  OMNE ,  fed  pro  MENSUR  A  boni- 
iatis,qus  in  illo  VERAeft,nec  adparens./,  I  o5.jQ«^ 
fiHnc  ex  catiffafit^  ut  ah  ABore  10  finico  opusprodeat 
iinicuro,  i.  e.  decerminatumjCalc,  veltaie, 
modishx^  afFccium  ^  nec  aliis,  limitibHs  claHjtim 
gradus,  durationis,  loci  ?  §. i^f.  An  JDEut 
fuamlfjnis  eflcaciam  determinavic,  i.  e,  terrainis 
circumfepfic,  reftrinxic,  eoardavic  "J  Cave 
id  dicas.     Ic^qiie  nulla  ejus  rei  cile  racio  poted, 
quam  quiares,  qus  neeefla rio  finitae  func,  &  ifi 
fyitemate,  finium  amplicudinem ,  6c  anguftiam 
mutuo  fibi  poDunt,   finica  capacicate  vim  DEC 
infinicam  cxceperunc.      GRATiOSA  IGITUR 
DEI  EFFICACIA,  NON  A  DEO,  SED  A  RE* 
BUS,   AD   QUAS  EMANAT,    DETERMU 
NATUR, 

1 3  §•  ^ni 


Ij 4  ^» ^»  ^^ Pradefiinamne. 

.,^ ,       ,  ^  ■ .  ^ 

Daobus  id  porro  argumentis  evinco,  Qnf  ra- 

tia  efl,  limicand^ac  deceraiinaadx  DEt  efficav 

cacidi 5  ^ro appltca*jda  venidi  i U  n)C mbr o  Sjiflematis 

privaCO ,  ea  ettam  ent  limttmdd  ejusdem ,  tn  fttiCLi, 

Syflematis  publico  ;  ucrumque  cnim  tft  fini^ 

tum  ;  a  fiairo  autem ,  nec  ab  infiniro,  illa  limitatio 

proficifcitur  per  §*I9  5.      Atqui  privati  rqembri 

conditio  faepe  obftat,quo  minus  iargior  impernatur 

menfura  Ebr,  f .  v.  i^.     Ergo.  S\  negcs  illud,  fi,vel 

hoc  ipfijm  a  DEO  pcpendilTe ,  acrit^r  affirmes,  ni* 

mirum  uc  majorem  Hebrasi  cognicioncm  . 

qua  potuiiTent  Magiftrorum  fimiles  eiTe,  non  Gon* 

fequerencur  i  Gpgita  hominem  jam  emcndata*. 

per  DEI  efficaciam  mentis.     Q^ae  ratio  ^^^cmf^pe 

grafiiC  Hmites  in  ilk  dilaCejiJtur ,  efi  nepenes  DEum^ 

Atqui  Chriilus  ait ;  Habentl  dabicur ,  nonquia 

DEaS  mercVULT/ed  quia  prop^erHABENTEM 

vult,  cft  igicur  rati®  •  cur  HABEAT  >  IN  DEO 

SOLO  ;  Sed  cur  TANTUM,  nec  MINUSHA- 

BEAT,  in  habeme,     Id  adeo  verum  eft,  ut  aliter 

nulia  Chrifti  verbi$  veritas  conftec   Simile  eft  judi- 

dum  illius  ;  NQN  HABENTI ADIMETUR.  LU 

initati^  gratiap,  ^»i  Umit^taefi^  ratio,  ad  ipfun^ 

noo  habcncem  refcrtur,  Itaquc  haud  difpar  con« 

ditio  eft  ilacus  tu  Syffemate  publici, 

§.  I^f" 

Si,r«r  talia  rerum  Syfiemata  ah  4^er»o  poffibilii^ 

fuerint ,  ad  qmr»m  nonmlUs  oras  t  largiores ,  pro  aff" 

pUcanda  vema  vireSi<nlt!jHam  p^afi  rerum  fuecejfionem^ 

mn  ampiius  penetrarepofftnt  ?  quaeras :  Ratio  non  e^ 

jperaDEUuWf  petipoteftj  Aliccr  enim  fuam 


Cap.  Ih  de  Prsdeftinatione,  I }  9 

■^•¥  " ' ^ ~ 

DEus  cfficaciam  lirnitarec  ipie,  quodipfo 
indigniffimum  :  Sed  a  Syftcmate,  amiituo  re- 
rum  inter  fe  nexu,  qui,  poenarum  dignitarejgra* 
dam  circumfcribit ,  6c  ab  hac  ora  arcet. 
§.  196. 
Numquid  adhuc  ha:c  difplicent  tibi  ?  Progrc* 
dlar  ultcriuj.  Dic,  qu^fo^  i\  placer,  quomodo, 
DEHm  eJffinfinitHm ,  probari  poffic  ?  An  exoferihus 
immenfa  ejftsefficaciapacet  ?  Rom,  i .  Atqui  opera 
ejus  funt  finica ,  qui  poteft  finitum  argumento  ct- 
feinfinici?  £Ar  mhilo ^  inquls  ^  condtta  DEl  ffn^e 
opera  tjjtiAvis,  <^ffod  immef?fapote»tk  indicium  f/?.  Eft 
utique,  racione  modi,  quoexfi[lerejuffir,noii 
ratjoneobjedijquod  aucem  immenfiim  eft, 
omniracionecft.  Nifi  opus  igitur  infinitum 
fit ,  infinicas  poscntix  fpegimine  cares.  Nonpotefi^ 
pergis,  wfimtHm  opus condi^  DEusenimDEum 

efficereC 6oncra,§.  148.  Itmitandumigtturopus efl^ 
fniinenieinfiKttayejH^  opus parit^efjicacia.  Sed  fi  Deus 
pauciora  condidilfec ,  quam  condita  funt^  anex 
minorifpscimineviresimmcnfasacquecollegiiTes, 
atque  ex  majori  1  Foluntas  DEi  mihi  tum/uffecif- 
fet;Sed  de  eo  jamjam  non  quxritur,verum,an  tu  im» 
menfas ,  ex  minori  fpecimine  divinorum  operum  , 
DEI  vircs  conjicere  potuidcs,  etiamfi  habuilTes  per- 
fpe6tum  majora  a  DEO  pr^fiari  pojfe}  Putote  eas 
conjicere  non  potuiire,  Re(5ie  enim  fuifies  ratioci- 
natus :  Si  ratio  imitatioms,  (jfua  opus  afficitur^  a  DEO 
efl ,  vei  hic  nolutt  znaJQra^  perfeUiorac^pie pr^fi are ^  vel 
non  potutt .  li/ad argmt  deeffefihi  ipp^  hoc  indicat  im^ 
potemam.haq\iQ  nihil  (upereft,quam  decernere, 
•  fmta  a  DEO  opera  prafiari,<^uanta  perpnitam  eorum 

I  4  natHram 


f^S  P*  L  De  Prdi>de!linatme 


mturam.&Sjftematis  ccniiuonem.  cm  infcrendafunU^ 
txhiben  c^neunt.  Efficacia  igituc  DEl  npn  limiEatur 
ab  ipfo  DEO,  qua  eft  ejus  aaio,  fed  ab  operibus^ 
quaccnus  in  iiscerminacur,     Opera  DEI  his. 

modis  func  aiF.  Cx^^nec  uIcerioribus,«fl«  qma  BEm^ 
werezdttit^  fedcfma  illoruTnfi^itanaturanonaliter 
fet7m(it:,non  qu-Ciefficaaa Numini^  circumfcripta dz^ 
fed  quia  circH-mfcriptacapacitatea  r<f^/^xaccipiatULr. 

Nulla  ig^tur  DEi  cflicaci:i ,  nec  ea ,  qua  RESI: 
ipfascxhhcxc  poceft ,  «^^  ^/^^.^^  qux  ad  appli- 
candam  rebus  delidlorum  veniam  pcrcine^ 
determinatfir^  mfiarebus  iffts,  ^  earumSyfremate^ 
quofancordinaca?.  Ceflat  proin  illaddubium. 
sotius  fentend^B  adverf^  bafis  &  fundamentum,  de' 
<}uo  §.190.  Inde  porro  fequitur,&:  per  DEI  poten- 
^iam ,  6c  per  fapientiara  ab  asterno  fieri  poruifTe ,  UE 
qusmpdi  rerum  ordo,quem  $.185.  i  ^6. 1S7.  Signo 
A.  notavi,prjEftaf  etur,  ideoque  raembra  Syllematis^ 
3ion  raeraDEi  ivhaU.fed  velob  ftatum  privar 
lum  ,  in  Sjfiematis or.afehci,  vel  ob  ftacum  pub» 
licum,  tnoraparumfeUii.tRiczchm  DELexfeip^. 
fanon  limicandam,  dstermtnarent^minuerent^exclH^ 
derent.mnfectmdum  viresipfas.c^x  femper  immen^ 
fae  ra^ntmjedfecundum  eartm  expreffa  vefltgia;c\im. 
fcmper  reeipiens  recipiac ,  non  juxca  condi- 
lionem  imprimencis  ;fed  modum  capacics^ 

Propjus  nunc  ad  inftirurum  dc  rationibus  ele-. 
t^ipnis.objea:ivis  accedam.    Dantur igicur  ab  xter- 

?.^^^i  a  divino  decrcco,adhuc  difceflcris,/;#^///^C5P' 

i;cparaw. 


Cap*  A  de  'Prn.de ftimtione.  i^j 


ieparaca,  dc  redaiiamordinem.  §.iof.  i^f, 
jKilUfertur  VQluntasantecedcnSs  mhaccon" 
(equcnis.  §,  1 5 1.  Ordincs  reium  pariter  pricdar] 
poiTunr  inniimeri,  A.  H.  C.  D.  &c.  6cc.  Faceffe 
pofle  in  Syitemata  A.  duo  membrorum  ratione  6C 
}ibcrtace  j  qnam  etiam  poiTibikm  probavi,  §.  1 77- 
fecjq.  frdtduorHmgemr^,^  ^»i?r?i?^  utrumquc  ali^ 
qmd  ex  narurasordinariis  viribus  p.offic,  nor^ 
quo  cfficaciam  DEladmitcat,  necquoob- 
ftacula  cjusrcmoveacj  mulco  minus,  quq 
eamattrahac,  fed  ejusmodi  fntd,  qno  pofico, 
vires  DEI  proapplicanda  deiiflorum  venia, 
SlBilPSlSADITUMPARENT,  v.g.  a^dire,  & 
medttari  mntium  de  illa  efficacia,^. 1 87*  ^^^^'-  fitipa'-: 
dagogia  litmims  natnrdi,  §.  79.  C.  I.  Forma  porro 
jdeam  S.y Rematis  A.  talem ,  ut  altmm  m.embrorutn 
gcnuSj,  ^uodpmgvm^facerepotefi,  facere  nolit, 
alterum  vero  velit,  (^uamquam  ft  alterius  fyile* 
matis  B.CD.&c.  partcs  forenc,  forte  8c  velinc, 
&  poflent  zmho memhor^m  genera,  §.i$z.  la 
Syftemate  A.  propter  membroium  duplex  genus^ 
cogires  porro  velim,  praemia  &  pcenas  mereri  poif^s 
qaamquam  diverfo  utrumquenexu.§.  185.  Tum,(i 
id  cogites,  quis,  quxfo, ocdo  rationis,de quo  §.I74' 
iiot.  ^  erit  inter  mores,  &  remuneratiQnera?  An. 
yenumeratio  proptcr  mores  erit,  vel  num 
morcs  erunt  propter  diverfam  remuner^- 
lionem.  §.  19^. 

Si  contingeret  Syftema  A.  eligi  a  fapiente,  taie 
f rout  eft  in  omni  {uorum  poffibiliura  ordine  j  nam, 
fi  veiunumduarum  duntaxat  rerum  poffibilium  o^.^ 

'  '    -^'  '      ■ ":     1  j        ■        4mm 


138  P*  l  DePrddeflinatione, 

dincm  inverfum  concipias ,  &  variatum ,  ideoque 
V.g.  mores  malos  bonosque,  proptereaafapicnce 
deftinari  fingas ,  quod  confilium  pledendi  6c  bcne- 
facicndi  foveat ;  non  amplius  idcm  Syftema  A.  fed 
B^  vel  C  &c.  ccgitabis ;  nos  autem  ex  hypothefi  A. 
rapocinamur.  St contingat  igitnr^  A,  dehgi ajapien^ 
U/Jinexjjflentium  Theatroftfli ;  ail  eIe(Sjonis  ra- 
tiones,  tutn  qua  totumSyftefna.  tum  qu^ 
rcmunerationeai  duplicjs  membroruro  ge- 
neris  fpedac,  nonabonitateSyftcmatispe- 
tentur,  annon  a  malis  bonisquemembro- 
rum  moribus?  Puto  pofterius  a  ncmineraorta' 
lium  ncgatum  iri, 

§.  200. 
Confidmntibus  naturam  DEI »  quae  omnes 
perfedioncs  compbditur.faciliTne  patebit>»//^«w  0 
D EO  Syjiema  A,  B.  C.  &c.  ebgi  pojfe^  in  <jtto  ex 
jnnummerisr^i«i,  veltantam  duarum75>  orcio 
pr^poflerwy  i,  e.  talis,  in  quo,  cfmdpHm  efledebet,;»^.^ 
ftertftsfity  ^  victjpm.  Jam  (1  concipias  mores  mem^ 
btorum  alicujus  Syftematis,  fJgnatos  littera  a.  rcmU'- 
ncrationcm  vcro  littera  b.  Quaero,  ab  omni  abhuc 
decreto  DEI  animum  avertens ,  quippe  quod  ad 
rerum  poflibilmm  poffibiles  ordines  for* 
mandos  nihil  pcrtinet:  §.  1 1  y.  Num  ptxftanti- 
oreftordoa.  (Scb.an  veroinvcrrus:  b.&a/*  Exifti- 
mo  itcrum  prioremabomnibusaccommodatiorcm 
judicatum  iri,quia  ex  malis  moribus  intelligitur  pa- 
na ,  non  ex  pGena  mali  mores.  Moresfunt  antecf» 
cedevs  y  popna  confecfuens.  InterpIuraigiturSyftc- 
mata  A.  B.C.  D.  &c«  Sapicntiftimus  ijlud  ccrtiflime 
cligit ,  in  quo  cft  ordo  a-b.  non  hxz  ferics  b  -  a. 

J.ioi, 


Cap^U,  de  Pr<tdeJii»atione.  i|9 

§.  xou 
Sit  itafane^%n(\ms^  efio^id  mhis  videri  minm  or^ 
dinatum,  potefi  intenm  aliartm  rerum  Sjflematts^  A. 
%n  ^fto  efi  b^a^  harmoma^  pulcritudo^  (^  nobilttoi  cont" 
penfarej  ^ucd nobts  videtur prdpoflerHrn,  Neutiquarn 
fane,  Si  D£US  poenam  &  pr$mium  dccernit  fine 
laud^  (5c  vituperio,  fuam  atflionem  limirat  ipfe,con- 
tra  jf.  196,  ideoque  benignitatem  pcpnis  reftringic, 
&  reftringendam  decernit ,  nondum  id  poftulantc 
fiqitarum  rerumj  poffibilium ,  ^  earum  Syftema- 
U«,  capacitate  ^  raodulo,  quod  quam  fit  DEO 
indignumi  fre^uemius  dixi,  §,  i^i^  195, 194,, 
157.  &c, 

%•  3oa. 

Quoniarn  igitur  Syftemati  A,  de  quo  praEcipue 
%,\%^,mUlommno^  nespoceneia DEI,  §.  187. 
lieq  fapicntia  §  188»  feq.  obftat,  qui^  nullum  Sy-. 
ftema  decerni  poreft  in  quo  fir,  b  -  a.  S^d  femper  re« 
qjuiritur  a-b.  §.20o,2^oi,  Cum  porro  Voluntas 
divina  r^spr.ffibiles ,  non  faciat ,  fed  faftas  inve-> 
mat;  §.  |if,acdeniqueSyftemanul!umnecA.nec 
B.  variari  poftit ,  nifi  aliud  C  aut  D.  cvadat  5  contra 
hypotheiin,  qua  eledlum  A.  taneifper  ponimusj 
§.  I99.  quiadupiexejusraodihominumgenusexfi- 
ftere  ipfo  ufu  condocemut,  quos  A,  continere  do* 
cuimus:  §•  198^  Sequitur taademefTeeleduni 
A.  poenas  U  prcemia  propter  obfcquium  vcl 
inobedientiam  decreta,a£CCf  numcjue  volun- 
tatis  confilium ,  quod  per  potentiffimum 
FIAT  exftcutioni  datum  cft,  huo  teccn^ 
difle. 

$♦^03 


j4o  P*  ^*  ^^  Frdideflinmofie, 


Hoceft  Achilleum,  &:invi(^um,  longaratio- 
dniorum  nec  hiante  ferie  connexorum  pronoftra 
feniemia  argumentum.  Qiiod  poffibile  eft, 
quod  prasftari per  DEum  poteftj iniddecretum DEf, 
iapieriuinftitutodeUdujtendicutipoflibileeft, 
Decquidquam  mucar,  aut  mutare  poteft.  Sed  Libe- 
rosfin  Syftemace  homines,§.j77  187.179.  Sed  pcenas 
NONNISI  OBiNOBEDlENTIAM,  PR/£MIA. 
OB  FIDEM  ,  §.  199.  iQo.  demonftravi  eiTe  POS/* 
SIBiLIA:  ERGQ  DEUS  ELIGIT  OB  FIDEM^ 
REPROBAT  OB  INOBEDIENTIAM,. 

§.  204, 
Quid  quapfo  in  longa  hac  demoriftratione ,  vt\ 
DEO  indignum ,  vel  a  ratione  ahenum ,  vel  ulU 
divinsB  perfe(^icxni ,  rarionc  ulla  infeftum  aut  ini- 
quum  ?  Non  facio  plura  decrera,  NB.  ne  brdrne  m- 
iioms  cjmdem  aiia  aliisanterioya  .§.193.  not.  ^f^po^ 
flenora,  Scd  UNAM  PERFECTISSIMAM  DE- 
STiNATIONEM  TENDENTEM  IN  OMNE 
POSSIBILE  BONUM  SYSTEMATIS  A.  SED 
PROUT  POSSIBILE  EST,  QUO  ORDINE 
EST*  Quod  igirur  ab  aecerno  ponjbile  erar,  id  ex- 
fifterc  juffitin  remporc,  DEI  Decrctnm  ,  ideocjue 
confirmavit ;  ^naporro  ratione  unum  i^uodvis  erat^  ea 
ratione  mtus  DEIidprodire  in  iucem  tfobnt^  S\  unum 
iion  erat  poftibiie  nifi  propter  akerum ,  tum  unura 
proprcr  alterum  ccndi  vohut.  Siin  HOC  Syfle* 
wate^  HAC mefifara^  HOC  modoy  WOQ  Umite  pof" 
yftofuit,  acccftitquoquedivjna  voluncas,  (?c  hoQ 
i^npdQ,  hacmenfura^  voluic, 

§.20$; 


Cap.  11  de  PAitdefiimtione.  1 4 1 


§.  3.05. 
In  nulio  Synemafce  ab  ^rerno  per  Sapietitiam 
DEl  poiribilis  eratSALTUS^  i.  e.  occupatto  finmm 
mnpermentis  mterjacenttbtis  vns^  Qood  fi  is  pollibi- 
lisforecSyftsmavdjquodefl,  ededeiineret,  vel 
certe  quidem  disjicereuir  in  parces.  id quod  ex  de- 
fimrioneSy{lematis§.  {^f.parcc.  -^/fa^utadpras- 
inia  adirus  patear  fiae  obedientia  &  merito ,  (gene- 
rali  fenfa)  vei  m  poenas  iacarfus  prxbcacur  find 
malignitate,  (alcuseO:;  cumboni&malimoresad 
finem  poenaram  ,  pra^miorumque  viam  (lcrnane: 
Sole  igitur  clarior  vericas  ed:  Hunc  fakum  ia 
nullo  fuiire  Syftemace,  mrms  Minc  ffmis  ^ 
poilibiiem* 

Cum  VeroDecretum  Deiex  numero  poffibiliam 
in  exiftenrium  Theatra  uc  prodirenr ,  deftinare  non 
po(rit>nili  poffibllia  5  §,  lo^.  mamfedtfimumefii 
DEHm  mn  decernere  mlipr<s.mriipropter  obedtentUm  „ 
pmnasobdehEiii.  Quanta:  adhibeancurmachin.-E,  u6 
iixc  vericas  (ubruatur ,  non  admodum  nefcio.  Vi- 
dcanius ,  quomodo  objeclas  nubes  ex  demonftratis, 
diilipari  queanc? 

§*  207^ 

ProfeUa  efl,  iriquis,  eletho  ex  merapEIiuhKU  t 
Rede!  Sed  refpondes  cibi  vero  ipfi,  addendo ; 
Sapicncii  Si  gwlox/*  fapiens  cil.profe^o  em^ue 
rernm  in  Syftemace  poffibiUum  decermt^  quod 
fuum  cft,  i.e.  quod  tx  ipfius  naturafieripotcft^ 
t^on  quod  vulc;  aliter  res  ellenc  poffibiles,  qula 
DEUSficvcllct,nonviciflim:  eomra§.ilf.  Sed 
eum  fi^ri  non  poffic,  uco^dointer  menta  &  prrsmia 


X4i  A  ^*  ^^  PrdLdeJlinntione 

toIUcur ,  §.  20^.     Sapicns  tuSo»/*  eligit  proptcr 
rneritum. 

§.  io8. 
A)/^ ,  pergis ,  Syffanjata  ah  Aterno  fbffMia  ge6* 
fj^etrice neceJJarta/M/2t,€X dedn,*.  177*  A/amfiaittgr 
gay  velintpoffihiltacogtteSi  contradtEiione  tmfedieris^ 
Cufn^He  mhilDecretum  addat  nificomflementum.ma^ 
$}$  ferrea  eleSiionis  neceffitas  emefget^  qtiam  in  impM* 
ffftata  his  meditatioiithiis  fententta%  Inde  nonfaltem 
res  finitd. ,  fed  ipfe  etiam  infinitus  DEtts  irrevocahili 
fato  Syfiematum  tam  neceffartorumfuhje^HS  &  oLn&^ 
xm  erit*  Ita  fupraiapfaritts  erts  i  (hem  barbardiH 
vocem)  infummo  gradu. 

Hgregium  fcilicet  taciocinatoreml  Quafi  vera 
in  ipfis  Syftematis,  ab  aeternoperDEI  potentiam 
prasftabiiibrts  j  agentium  non  comprehenderctur 
libercas$.  1 17«  iS7-feq«  Icaquenihilaliudtuodu* 
bio  fignificas ,  ^uamgemetrica  neceffitate  neceffarium 
fuijfe,  Ht  ai>  dtemopotuerint  effe  homtnes  itbert^  facul* 
tate agendi & nm  agendi pollenteSi  Auditumad* 
iiiifli  rifutu  ceac  tiSj  amici!  Quis  hoc  un- 
quam  negare,  pra^teti^e,  aufit,  qui,  e^divinode* 
creto  in  acliones  hberas ,  6c  tt  pr^fcientia ,  fatum 
aliquodimmigrare,  aibitraris^  £t  quomodo  po-> 
teft  DEus  £ato  Syftematum',  qua*  adpeliafti,  cfle 
alligatus?  -^«,  cui  tnnumerarum  efl  propofitarerum 
$ptto^  qualcm  effeDEum  dixi  §*  l^^.non  effelther 
cognofcitur  ?  An  i$  eft  fato  adftridus,  cul  ncceffario, 
j>lura  cUgenti  propofita  fijnt  ?  An  ideo  cft  neccffita- 
tcindu^us,  quia  neceftarium  eft,  ut  mulca  pofidt,  (\ 
placeat,  deftinare?  Vides  vocabuIorumlurucccfTe 
dec^ptum* 


Cap,  It.  de  Prddeftinationi.  1 4  j 


Inttntio  fimsj>r(icedere  delPH  deflinationeramedb^ 
^»»?(verba  tua  runc(  At  jaiHs  efl  finis  ^  Cknftus  ejl 
fnedmm,  Ergo  pnus  coKctpt  dehei  defltnarifalns  ele^ 
6iis ,  ^uam  ChrflHs,plane^  tttt  intentiojanandt  (^grHm 
prdCfdere  debet  M^dta  tnptifittonem.  Falet  canon 
dcfinibus  cancumparticuiaribus,  dc  adtjo- 
nibus  rcrurn  iinicarum,  quem,  neinDEura 
transferas,cavendum  ell:*  \Jiii\^Vt\ifHmmKm  DEUS 
fineftiintendic,  ampiiffimumj  maximum,  quieft 
f  jus  GLORI  A,ad  quam  ««i  latidima  t/^^  contendsf  j 
Le^delhnationcoperumomnium,  quorquot,  faiva 
fapientia,  decerni  poffunr,  Atqui  in  illis  opmk^^ 
priorem  ordine,  agentium  obedientiam  effe,  quam 
adjudicandam  falutem,  imo  hajc  transponi  non  pof* 
fc,  §,  iOJ.  fui^  cottimonftratum*  Porto  expcnda 
fefponiioncm  fequentem.  Finisdcftinatio,  (jUiZni 
anterior  ratto  determmat^poftHiat ,  utique  ^ogitatio* 
tiem  adminicuiorum  ante^edic  \  non  verd  antecedit 
qudndo  nullaprdtftG  ejifingulans  rmtto^  quare  kcpottus^ 
ijuamaliHsfit  quicHnquedecernendHsfinis^  Capc  ve« 
ricatem  ex  tuo  ipfius  fimilia  Vaietudinem  recupe* 
tandam,  nondum  fufcepia  deMedicocogitatione, 
dccernis,  quia  eam  ratio  decerminata,  i,  e,  confer- 
vatiotuiipfius,  lcgeinjunda^requirit.  Sedfipla- 
iescxfiftant  sgri,  non  dcftinas  hujus  autiiliu*  dun- 
taxat  (alutem  j  negle<^a ,  fine  fingulari  cauiTa ,  cse^ 
terorum ,  nifi  finc  vel  remotiores  r  vel  indigniores. 
Quare  ubi  nulla  plane  finis  deftinatio,  ibi  ea  nec  ad- 
miniculociim  pr^currere  poteft  cogirationem.  O- 
mnes  pcccatores  ^gri ,  itaque  fine  fingulari  caiffti 
auc  Viy^\\Qi\\\XifMmm  PliJS  efficit,  aut  orani- 


j  44  P,  /.  De  TrAdeflimtkne 

Um,  Neimumciici  poteft,  ideoc^ue  rAtio  cju&dp.m 
anterior  deftderatnr ,  CX  Xgvoium  in  Syfiimatc 
condicionibus  pecita,  c^u^  imemonem  fim  ^i 
hos  fotitss  dirtgas t  quim  ad  al  OS  quvsvis^ 

§.    211. 

Acritcr  hsc  &  alia  nonnulli  difTentientiiimo. 
I^ugnant,  argumenro  a  pra^rcientia  DEi  du^to,  vej> 
ba  tiic  ailegamus,  fuo  loco  pluta ,  in  eam  rem  di« 
€luri:  Exadverfariorumfideconfeqtiitur^  DtXlM 
creajfe  homifjes ,  at haberet^  o^hqs <zternum condemn^* 
fet»    Nonne  enim  DEum  ah  cterno  infallibiliter  cognb* 
vtjfe  ttiertSj  tales  homines^fiprodttcerehtur^feccaturos  ? 
Nonne  DEum  credis  tmmHtabiti^uodam  decretoho- 
'minum  fhrtmos  dternis  fosnts  frius  addtxijfe ,  ^uafn  \ 
crearet  P  Ergo  untim  efi  idemqtte  creare infaUtbtUt^r\ 
feccaturos ,  C^  immutahilitsrpuniendos ,  at^ue  cred' 
reJit  haheas^quvs  dternim  condemnes  Quottes  infalli^ 
hiliter^  cegnofcis ,  ^«tg  tuAm  aUionem  confecjuutum 
funt^ut  fl  maxtme  quidem  infarMsi,  aUum  finem  &Elie^ 
mbus  tutsproponereper  voluntatis  imvHMtahtlem  nafu* 
ram  poteS,  ^uam  quem  infallibtliter  ncffe  ttbi  videris 
tuasaCiionts  Confe^uuturum,  Ut  adeo  velie  ea^  ejUA  cer^ 
tilfime  noris  te  non  tmpetratttrurf^,  manifejiifftma  can* 
tradtliiofitJErgoproximusfinis  creantis  (3  tapfnmper* 
mittentts  Deteffe  ex  ttiorumfide  altus  nonpotefl^  qtiam 
iit  tales  ftnt ,  ^uales(3  infatttbiltterprdtJcivttfutHrtiSi 
0  immutabihter  damnavit. 

Fundatnentum  refponfionis  ad  \\xc  jadum  cft 
§.l57.l5  8.req.  Nonefl unumtdemque :  CrCateccr- 
uflimepece^turos,  &,  cvenru  faJli  x\t{Q\6^ 
puniencjos,  atquc  iliud:  ercare,  ucbabeasi 

^uos 


iCapk  II,  de  Pradeflmatione.  #4  j 

j  fc\\xos  xcernum  condemnes.     Vehememcr  er. 

\  irat ,  ne  quid  gtavius  dicam,  qui  ira  concludit.   Ra- 

I  tio  eft  in  promtu.  Magiftratus  humanu$;ufte  ali- 
qtisndo  extremo   fupplicio    afficit ,  ad  ultimum 

I  Vita!  halitum  Usque,  refipiicenxias  vacuitatem,verbis 
fad;is<]ue,  ti-^a,mh^e  ptodtnttSyt^uos ita^ue  certtffime 
utermm  damnat^dos  frAfentit  j  nec  tamen  fequirur  j 
ideo  maleficos  Mdgtfiratmfosnatn  dedtjff^  m  ille  h^ibe^ 
ret ,  tn  ^ho  rtgoremJHflitt^z  comfr&b^rtt,  Ab rahamb 
innumcrabihs  pofterorum  hmlcitufio  promiflafuit^ 
Gen,  1  f .  V.  f .  hec  taiii  pius  Virigrlorarf?  poruir,  lcd 
feertiffima  podus  fagacitate  prasfagire,  inter  toC 
J)oftcros  forc  etiarn  condcmnandcs:  Quis 
autemihdecolligar,  idec  Abrahamum  gcticraf- 
fc  Ifaacumj  uc  haberefc  ciuosdatti  pofteroSi 
jDcenissECcrnisaddiccndos?  Dicis:  Patriarchd 
pofleriy  forie  reprobandi,  pm  itaproptn^mtate  attinge^ 
hant  j  ut  Abrakamm  j  eorHtn  pGenas  iwpedtturus^  vet 
planeab  Ifaaco  generando  abfltnere^  ^  flcneceosgene^ 
tare  debktfiei  '^  ^HipiifntHrterant  -y  velpefmitterede* 
kebat ,  generato  Ifaacoi  ^t  £?  taies  nafcifentHr ,  ^ui 
haltgni  exfifierM,  Sed  idem  tibi  didtum,  ac  refpbn- 
(um  efto.  Impii  (xpc  ex  piis  prbci  eantur  6c  ncMttii 
Ita ,  ut  ^  fi  DEus  vel  uniarh  ex  genealogia  toilerct  j 
rupta  eftcc  defcendentium  linea ,  ideocjue  nec  illi 
fiafcil^oflehtj  quos  eledid  aeterna  ftatuit  DEo  cdh- 
tiliandosi 

^ternamti  infa/itbiiem^Htirerumdfnmifm  ^  iid 
iplius  ^uo^ue  malipritjcienttam  DEO  ^e^e  Ad^^^rfarii 
irtbuiint.  Sed  ftAterha  fit^  fiinfalhbihs^  htft  contrd* 
di^oriafimul  vera  ejfe  poffint^  earum  rerumflt  oporteii 
ijH^  HndecumqHe  necejfartofutur  a  funt.     £x  quo  coft* 


14^  ^*  ^*  ^^  Pradejlwatme, 


feqtiitur ,  )/  D£«/  4^  dterno ,  C^  cjmdem  infallMiter 
mverat,  frimos  v,g,  farentes  ejfe  lapfuros,  aHtfallerc 
DEumfHam  cagmttoHtmpotuiffe ,  aitt  nonpotuiffe  non 
feccarefrimosparent€s,Quanta  emmfuturi  maliprA» 
fcientid  divinx  infallthilitas  &  aternttas  efi  :  tantam 
(IHoejue  oportet  effe  fnturi  mali  neceffitatem,  Illa  ita^ue 
pr<t[cientia  aut  nullum  hahet  fundamentum:  aut  in  cer^ 
to  quodam  ^  neceffario  cauffarum  cum  hoc  effeElu  nexti 
9mne  prafcientia  divin£  fundamentum  ponendum*  Si 
Tieges  prAfcienttA  divin<t  certum  exfiitijfe  fundamen^ 
tum :  cum  fundamento  prafcientia  ipfam  quoquepr<Sm 
fcientiam  non  poteris  non  tollere,  Vti  enim  fcientia  , 
frafcientia  mn  eft ,  nip  rerum  ex  fuis  cauffis  cognitio» 

'Daho  primum  Viri  erud  ttjfimi  rejponfionem  ad  hdc 
verha :  AEiionHm  iiherarum  contingenttam  tuemur  in 
fenfu  divifo^  non  cempoftto^  adeocjue  dicimus  quidem  , 
^uod  aUtones  iiherepoffmt  peragi  ^non  peragi ,  ut  non 
hoG  dicimusy  ^md^  dnm  funt^  etiam  poffint  noneffe, 
^UAVoxutisjuenonhomtntsfedbovisforet*"  judicet  \ 
Fir  acutijfimus  an  tx  tnfaUthiUtate  hac  hypothetica  j 
qmdquam  contra  hQnitatem,  fanUitatem  ^c,  divinam 
fojfttproferri,  -  -  ReJpondemtuDeum  ahfoiute  ejfe  omni* 
fctum,  adeo^ue  etiam  futura  contingentiapranojfeycum 
Hoeoiogis  Adverfarti  contra  Socinianos  prohamiu  2» 
Omnes  aSiionesdumfunty  neceffario  effe^adeoe^ue  etiam 
hypothettce  neceffari,".^  prdfciriy  ah  infinito  DEiintelle^ 
Siu,fupra  ohfervavtmtis,    ISIe^ue  etiam  3.  diffitemur  , 
has  ipfas  aBiones  iiheras  ratione  fuAexftfienti£^^  qua 
materiale  ffium  fpeUatasy  a  divino  decreto,  utfuturd 
€mniapendere,     Uti  autem,  verba  Adverfmi  recito^ 
rerum  ex  nthiio  produ^itD  tn  rehus  t^fis  nthii  ratf^at , 
f^Ham  ^uodf  qHal$s  avtepojfhiifs,  deindefutHraierant^ 

fam 


tap.  //  de  PriidejilnattdHek  147 

fam  a5!ft  exiflant'^  lta.decretuminr€bHsp(ijfihil%bHs^ 
tontingevitibm ,  liberii  ^  fiihii  mtttat ,  i^UAmi^uod^ 
'^uates  ante  pGJfibtUs  ^  contingentes  ^  iibens  tnf^tHm 
^anti  iam  futHra  fint^ 

§.  21  f. 
beni^uc^  pcrgic,  poftto  hon  conctffo^  miHram 
tnuffartim  feCHhdarum^  m  efl  adiaphoros ,  cbjtcidi** 
vinointeUeEhi^  nos^ue  hic  fpeciate  pfejcientis  divi* 
ftA  fnndamentum  allegare  non  voffe  j  pku  eamen  ex^ 
indenon  confeejHeretHr  y  ejuammspri&fcitAbHJHsiihe* 
VA  determinationis  liber& ,  ut  talis ,  i^uam  mi  pof^^ 
fibtlem  fcicntia  jtmplicis  inteUigentiiS  ceti  e?Hs  obii* 
Sium  ^  mn  aHtem  vifioms ,  (^ua  cum  fimul  tfl  ^  prio^ 
rem.  effe  j  licet  eJHs  caujja  non  flt ,  >2on  negamfu  s, 
^tioiogiam  fpedaiem  dart  non  pojfe ;  adeoqne  ^Hoad 
iooc  pHnEium  ad  liroxn^  confugtre ,  ^  finitos  intei^ 
i  ttSitis  mflri  imitfs  tmperfeBtontmfHe  deber^  ^gf^^A 

Rerpondebo  etiam  meD  ttibte%  M^ceftitas  hy^ 
jpothetieadiciturilla,  quaeoipfd,  dum  rcseflb 
CQgitznzur, aHtffstHrs  cohcipiuhtur,  non  poffun^ 
hDnefTej  aHtfHtHrorHmnumeroexemts,  Qaiun 
DEiis  igitur  etiam  liberefuturaprairentit,  eoipfcj 
cogitantur  ex  iibertatis  «S<£itcj)of /<*  prodiiTe ,  &  (ic * 
tiec  alitcreventura,  quod  ,  dumccgitamusfdium^ 
Kdnpott^fimHicogitari  nonfa5ium,  Hoc  fenfu  eft  res 
iibere  f atura  %  ntcejfaria  h)  pothetice.  ihterim  hzC 
tieceflicate  non  obftante,  ceirtum  eft,  dum  nts  libsra 
futUra  cogitetdr ,  pocuiffe  camisn ,  fi^ifu  dtvifo ,  u8 
loquiamant,  cciam  nonfieri,  hancipfamobcaufa 
fam  quod  libere  futura  eft.  Hsec  adeo  plana  funt  ^ 
'      K  ^  '  ^ 


148  /^.  A  ^^  PradcflinatioKe 

utmirum  fit,  potuifle  unquam  mortalcsnodumiri 
fcirpo  quacrere.  Sed  qui  a  juvenrute  Cfrtis  idcis 
imbutilunt,  hypothefiinfervientibus,  nonfacile 
eas  deponunt. 

§.  217. 
NulUmrehHs  exAterm  DEl^  eodeinejueferfeEiif^ 
Jimoy  ommum  fnturorumprafagio  neceffiiatem  tmmi^ 
re^  fimili  adeo  perfpieuo  declarari  potcft  ^  ut ,  qui 
affe(5libu$  non  funt  o€?cupati ,  Mffentire  ampUus  ae» 
^ueant.  SuntaliquandoPrincipumconclavia,  fpd- 
culis  quaquaverfum  parieti  adplicatis,  ficexornata, 
ut  nihil  in  ipfis  fieri  poflit,  quin  id  fpecula  accuratif- 
fime  repraBfentcnt.  Finge  in  illis  loeis  illuftres^^r* 
fonas  fahando  exerceriy  luderechartis^  caperectbuni 
vel^  liplacet ,  Jacris  etiam  meditandis  operamdare^ 
nihil  tum  agipoterit^  cfuod fpecula  non  depwgant  Std^ 
^x\,  tjuia  Gerciflime ,  t^koniamanione  falli  nefciai 

fuoniam  diftinftiffime  Iti/ere  fa^a  repr^fentaHt  ^ 
ixcneccflaria,  hxcfatocxpofita,  harcnon 
inutand^fuerufttf  Qujs  eam  opinioncm  non  pro* 
nuntiet  falfam? 

§.  2ig. 

Atqui  fimilis  cft  DEI  pracfcientia ,  eo  maxitde' 
refpedu ,  quo  neccffiratem  rebus  imponere  dicitur. 
Specula.quaein  conclavifiuntjrepraefcntant:  Deus 
immensa  lcicnda,  quae  agentur  in  Mundojfimiliter* 
Spccula  adiones  patrandasin  hypocauftopraeftru- 
unt:  DEI  pixfagium  nonminusarguitrcs  prsvias 
fcitu  po(]ibiles.Si  praefagiumDEI  lebus  neceffitatem 
ponitjimponentetiam  Ipeculi.  Ob  quam  rarionem, 
res  in  mundo  necefiarias  cvadere,  contendis,  nimi- 
rum,  ^uod  ita  certiCpravfdeanturi  utfaJ/tpmfeK/io  ne^ 

(jueat : 


CapMl,  de  Vrtsdeftinatione,  I4^ 

^ueati  Ob  eandem  radonem »  quscinConclavifuf" 
«cipientur,  fato  fubjcda  eriinc,  neque  enim  alitc^ 
fieri  poflunt,  quam  repr«rentanda  func.  Aiicer fpc* 
Cula  non  efTent  fpccuia. 

Qnidquid  hic  diicriminis  potueris  indicare,id 
pmne  a  comparadonis  tcrtio,  a  quo  folo  vim  decla- 
randi  rumimus,  alicnum erir.  Achilleum  tibi  vide- 
fur  todes  jam  inculcatum  illud  X  (/)  St  immfftfa 
pfl  rerttm  omniHm  divina  pr^fenpo ,  res  aliter  evenire 
mn  potefl ,  ^c  quidem  prafentitur,  iSJamftahter  agi^ 
ji  diverfo  modo  fufctpi  ^  (ihberepatrartpoffet ,  DEl 
faentta  poffetfalli^  decipt ,  <^ho  ntUlmcjuam  cogitari 
ahfHrdtus^  velfceleliiHspote/i,  Accipe  refponfionem , 
«SV ,  quje  in  conclavibus ,  fpeculorum  ferie  circum- 
fplendencibus,  fiunt,  aiiteragi,  diver fo  modo  fufci- 
pi,  libereexpediri/?o/J^«/,  tumfpecuia  effentfa/lacia^ 
eoipfo  dum  nos  proba,  dum  pr^ftamia  adefTe  fingi- 
mns ,  Specula  igicur  poilenc  ciVs  non  (pecula, 
ac  dum  repra:fencanc,  aon  repra^fentarc: 
QuQ  quid  poteH:  effe  abfurdius.  Audicum  ad, 
rniffi>  rifunj  ccneatis,  Amicil  Oegregiasra- 
fiociriationcs ,  quibus  vel  infantibus ,  dura  vix  xre 
lavantur,  imponere  non  liceat.  (/) 

(/)  Vide,  quanco  hoc  dubiurn  ftudio  cxaggeret  famo- 
lus  Scripcor,  La  confideracion  dc  laprefcicnccde 
Dicu  nous  fournitunargumcnc ,  pourprouvtr,quc 
rhomrac  cft  un  Agent  neccfTairc,  La  prcfcicncc 
dc  Dieu  fuppofe,  quctouteslcs  chofcs  fucuresexi- 
fteronc  dans  un  tel  tems,  dans  un  lel  ordre,  & 
avec  de  tellescirconftanccs,  &nonpasautrement, 
Car  fi| quelqu'unc  dc  chofcs  futurcs  etoit  conM*a- 
gentc  ou  inccrtainc,  ou  dependoit  de  lalib^.rrcde 
rhorarac  ;  «'eil  a  dirc ,  poiivoit  ariivcr  ou  n'arri- 
K  5  vcr 


^5©  P,  L  I>e  Prddejfinatms 


■vcr  pas;  Dieu  nc  pourroitpasprevoir  qu'cllecxifl 
ftera  certainemcnt;  puis  qu'il  impUquc  coritradi- 
^ion  qu'on  puiiTe  counpitrc  une  chorccoranneccr- 
?aine,  lors  qu'eile  n'ell  pas  ccrtainc;  &  Oifu  lui 
jii^rae  pourroic  iculeracn:  divincr  l*exiftcnc  dci 
cccte  chofe.  Mais  ft  U  prercicncc  divine  fuppofc 
rcxiftencc  certaine  lie  toutes  chofes  fucures,  ell^ 
iuppofc  aufTi  leur  cxiftencc  ncccllairc^  Car  DiQil. 
Bc  peur  prcvoir  icur  exiflence  cercainc  quc  dc 
l'unc  ou  dt  i^autrc  de  ccuxdeuxmanicrcs:  oupar 
ce  que  cetsc  cxiftcnce  clt  1'efFct  dcfondecretj  oai 
par  ce  qu'ellc  dcpend  de  (es  proprcs  caules.  S*il 
prcvoit  leui  cxiftcncc  ^  par  cc  qu'cll.c  eft  rcffcc  dq; 
fon  decret  j  fon  dccret  rcndra  ccttc  cxiftcncc  nc- 

\  ccflairc  i  puis  qu'il  iraplique  contradi<aion  qu'uQ 
Etr^  touc  putilantdecrette  UDecliofe&qu*cllcn'ar- 

.;  live  pas  ueceirairement,  $'il  prevoir  ccttc  exi-? 
ftcncc ,  parcc  qu'ellc  dcpcnd  de  (es  proptes  cgu-f 
its ,  ellc  n'cft  pas  moins  neceilaire :  par  cc  que 
lcs  caufes ,  &  lcs  cfFeCS  aiants  unc  relation  &  unc 
dcpcndancc  ncceflfaire  cncre  ciles ,  il  n^implique  pas, 
moins  contradidion ,  quclescaufes  ne  produifenc 
pas  leur  tSQiSy  qu*il  impliquc  qu*uD  cvenemcnc 
<]ue  Dicu  a  dccrctce  ,  «''arrivc  pas.  Giccro:  quid, 
cft  candem  q^^od  cafu  lieri  aut  forte  fortuna  pute- 
mus  ?  Nihil  enim  cft  tam  conrrarium  rationi  &  con^ 
flantisE,  quam  fortunai  ui  mihi  nc  in  DEUM  Ga<« 
dcre  vidcatur,  ut;  fciat,  quidcafu  &:fortuitofutu-. 
xum  fit.  Si  enira  fcit,  certc  iiiud  cvcaie:»  Sia 
cercc  cveniet  >  aulla  cft  fQrtuua* 

Non  effugio  locus :  FrdfenftQmm  DEIpoteH*^ 
ti  decreto  resfHturasJfatufre  >  ideofue  aliter  mn  fierp 
pojfe X  <fuam  ftatut^  fmt :  idqHod etiamuxget  AuUor 
not^  anteced,  allegatus :  Sed  [pecula  res  aUunde  jam 
certaSt  nec  afefl.ahilitasyreprAfentare*  Natn<^^w-» 
tum  DEl  in  tn  res  tendit ,  condendas  non  alttery  AC 
miQdeJimat(Q?!sm(QX^\i\%  raaopis  §.  174.  §.not.  "*". ) 

polfi- 


Cap,  11.  de  PrJtdeflinmoM.^  Jf;t 

poflibiles  eranc.  §.  105.  504.  Gum  igitur  dc- 
monftraverim  ,  $•  177.  i87*  fc<3«  ^^  ^»?*^'  ^^^"^'^^ 
diflinatione  mentem  avenendoy  poljlhiles  fuijfe^  qui 
liberrimc  clTenc  adiiri ;  profedo  decretum 
nihil  in  iis  rebus  mutat ,  fed  addiccantum  aliquid, 
quod  eos  tanquam  poffibiles,  bc  liberos  in  fua  natu- 
ra  confirmat,  fcilicet  complementam  ^  i.  e.  urexfi- 
ftant.  Tantum  proindc  abeft ,  ut  Decretura  re- 
bus  praefcitis ,  quarum  libertas  poflibilis  crat ,  no- 
vam  iegem  neceflicatis  decernendo  impofuerit, 
quantura  abeft,  utfpecularebusiibere^fac^is,  qua$ 
repraffenrant ,  reprasfcntando  derogare ,  &  fatum 
fubftituere  potuerint. 

§,  221. 
Fortc  animam  fubit  illud  :  Fr^sfentire  DEum 
fHturaquoqHe,  dum  nondum  exfiftanc,  afpecu^ 
iis  vero  reprafentari  non  nifi  prxfentia.  J/la, dum 
adhucfuturapraefciantur  certijfime^determinari  aliun» 
de  ^  mtecjuamexfijiant  \  aliter  proinferi  non  pojfe :  a 
fpeculis  vero  reprdfentari  res  tanium  illo  momenCO, 
quo  exfticeri nc ,  adeofjue  quo  exfe  ipps  determinatA 
(int ,  antequam  tgttur  fe  ipfat  ita  determinavertnt 
pocuifle  alicer  cxfifterc.  AtquiDEOetiamab 
aeterno  omnia  pra:fentia  fuerunc,  hon  minus  ac  fpe- 
culo  ea ,  qu^s  in  conclavi  libere  geruntur :  atque 
ctiam  (ordine  rationis  §.  1 74.  not .  *)  res  antea  hbc- 
rae ,  ac  cx  dhatpnfU  libere  prodeuntcs  lintelligi  de- 
bent  quam  quidem  a  DEOpraefciri  potucrunr.  Sci- 
enciaenimfciendoobje<9:uninon  facic,  fed 
fadum  invenic.  Siraillima  ergo  &  ()ra:fcnfionis, 
&  rcpraefcntantis  fpeculi,fccundum  ca,|eftconditio, 
|n  quibus  rcrum  necefficas  fita  effe  putatur. 

K    4  §.2.2.1^ 


ajl  P,1i^De  prideftinatione  \ 

■■ '*  .~  --  .. . — . —     ,-. ..  .^    1 

$.    212.  I 

Una  adhuc  rcftat  difficultas :  Si  emm ,  inqqif^  | 
tot  rernm  ntimtmpojfibtUa  funt  obverfata  Syftemata  ab 
4.t€rrfo ,  quod  no$  fupra  docuimus,  cur  tale  ex  u$ 
jujficextliere^  cum  cjuo  unaexftHiiri  erant^  ^  maltgnt^ 
0  mtferrinjt;  Cur  mn  attud prodtre  in  Iticem  voiute,  t>t 
^uo  omnei  erant,  (^  probt^  (S'  feltctffimt  /  £x  eo  intel" 
IfgttHr^  DEum  mn  duci  rauombtu  ebjentvu^  Jed  vo^ 
imjfe  tantum  unum  ex  pojfibthbns  rerum  ordtnem^c^uia 
mluerit^  tmfueeotpfq  mbts  effe  accjuiefcendum,  ettamfi 
munHllorum  peccata  in  hoc  Sjflemate^  ($  tina  cum  Sy» 
fiemate  decrcvertt*    QutdijHtdenim  DEUSfacitJur 

Jium  efl^  qucnjam  aihil  cuiquam  dcbe^,  quanii 
fibimetipd. 

Priora  in  hqc  dif^urfu  puUo  nexu  Jogico  cohae^. 
rcnt,  poftcriora  auceni  ve?ba  func  ejusmodi,  uc  am- 
tigqo  f^gnii^catu  fint  fecun^a.  Si  ex  co,  quod  Sy^ 
ftema  rerum  DEus  elegerit ,  in  qHOHfMfuturieran^ 
^  fcel^fti  &:  infelices,  conncere  tnjittu^ns^  De^ 
fretun^  DEl  Honfequt  condtttoncs  eligendorH^ ,  i.  c, 
ftOH  refpwere  rationcs  cbjeBivas ,  n^agnppcre  quiden^ 
falleris.  Nam  hoc  Syftema  DEUS  non propterea  elet 
^it»  m  merse  fuac  pbfccundaret  voluntati, 
^mnibus  rationibus,  qu^  a  Syften>ate  petunrur  ipfo, 
&  cjus  incolis,  Yci  n>if(pris,  yel  felicjbus^ 
folut£;  Sed,  quoniani  yoluntate  anteccdentCji 
omne  bonum,  etiam  quod  hon  exfiftec,  ideoquein 
^liotantum  Syftemate  futurum  erat,adprobac,5  i  j  i, 
'  3  ?•  3  5 4^  feqq.  quod  cum  omne,  non  ob impotcn- 
Mam  DEl ,  fed  rerum  finitas  naturas,  (e  mutuo  ex* 
d^dcnceSj^.  130.  jpi.i^^.&c.impetrarincqucar, 


Cap,  II.  de  Prtzdeflmattone.  1 5  3 

tfficitur,  ut  ralcim  DEUS  bonitantum  pr2eftandum 
4ecernat,quantum  per  finita  admittitur,  vid.  omni- 
np  §  196?  ^deoqne  DEus  improhttatem  &  mfertam' 
nonnuilorum  kaudv nlz ,  fed  pottus tancjuam Syjle* 
pgatt  adh<^refcens  vtttum  permiccic ,  haud  mproha^^ 
4HrHSift^utliherefaBHme[i:it^  eodem  modo 
noD  fuiflecfuCUrum,  magmpereadprohaturusiji 
evitato  Itbere  malo^  Sy/Iema  nofirum  v^.  y^ci/  malum 
W^^,C2KCerisbonisomnibus  recencis  repr;;^- 
(encacum  fuiflcc  uc B. tan^nam^  tale ,  quod  planc 
f^aloomnicarutjfet,  §.214. 

Sed^  quoniam  id  a  nobis  iibere  non  eft  faClum, 
ut  m.dlum  evitaremus ,  pr^fcientia  Det  tale Sy/rema^ 
quale B. elTe diximus^,  2.2 ^^reprosfeKtare mnpotuit  • 
jpxim  res  noq  faciac,  fecj  res  faciastancum, 
pci  func,  incelligic.  J.^ii.Ucidevidentiusob 
()culcs  poni  poHit,  cogiremus,  Principem  jurchac- 
rpditario  occupare  pofle  regnum angen? ,  fed  tale iii 
quo  poft,  c^  piopccr  hujus  Principis  occupationem 
fint  qvjidem  continuo  infurrefturi  invidi  &  rebcl- 
ies,  mortcm  &  fuppHcis  merituri,  Cogicemus 
porro ,  Principem  certidime  prserentire,  ^Wr^r^^ 
'rehelks  futtirHm  fit  /  Fingamu?  ,  pocuifTe  etiam 
cxiguum  terr^  tra6i:um  fibi  eodem  jure  vcndicare, 
qu6areoccupato,tamennui!irebcllesibiIocorum, 
idcoque  nulli  fupplicip  digni  fuiifent  exftiturij 
Formemu$  ideam  porrp  fa61i  talem ,  ut  Princeps 
?ra6tum  exiguum  vendicaturus,qui  fracri  fecundum 
genitp  adjudicatusfuit,  majus  regnum  ccdere,  vel, 
majori  cooptatp,  Fratricxiguamha:reditatis  porti- 
onem,i,  c,  terrae  ilium  tra61:um,in  quonulli  rcbelics 
f  3{ftituri  Tunt,  rdinqu^re  d^bcret, 


j  54  R,  I,  De  PradefiinatinHe 

§.  225. 
Quid  hoc  cafu  putamus  futurutn  ?  An  Prin* 
ccpsprjmum  gcnicuf,  ad  quem  majorisimpcrii  hae- 
redicas  pertinec ,  ejus  occupacionem  propccrea  di" 
mittcrc  debec,  quod  fe  cxorto  Regc,  &  malignos, 
&  miferos  forc  intelligit  ?  An  ol?  hanc  cauffam  exi" 
gHO  iraUu  ohligatHr  ac<]uiefcere  ?  Minitnc  gen* 
tium.    Itaquc  nec  culpa  in  ipfum  poteft  transferri, 
licetfecerit  aliquid ,  ex  c^ho  pcccatafecHtura ,  ^  fos^ 
Tias ,  cogmverit  certiffme,     Non  enim ,  occupato 
rcgno ,  maligni  ncceffario  &  coadti  feditlonem  cx- 
citant,turbasquc  movcnt,  non  propter  maligno- 
rum  immunitatem,commoditat€mquc  privatam, 
Principi  jus  publicumamittcndumefTe,  quisquam 
unquam  dixerit,     St^  &  nemo  dc  ifthoc  Principe 
ca  fufpicabitur ,  quse  de  DEO  conjicit  dubium  ,  ab 
Adverfariis  §*2i2.  allacum. 
§.  22<^. 
Annon  in  Principem  rebelles  injurii  forcnt,fi 
fufpicarentur,  ideo  hoc  regnum  ampUus  ^  nec  pottus 
fxtguum  illuin  TerrA  traEium  a  Principe  cle6ium ,  ut 
ipfieffent  maligfti&  miferL^  Annon  male  judicarent, 
ii  ita  perfuafi  cflfent  ,  non  refpici  a  Principe  honum 
fuhlicum ,  i.  e.  rationes  ohje^tvas ,  non  decretam  ah 
eofoenam  oh  deii&um ,  fed  potius primum  e/us  con» 
fltum ,  nt/t  poteftatem  legthus  omnihus  humanisjolu^ 
tamy  in  perdendis  his  ^  cAterts  vero  confervandis  ^ 
fion  altud  ^uidt^uam  Jj>eBaffe}  Acquiefcendum  fihitn 
€0 ,  ^uod  ita  voluertt  Princeps ,  ^ ,  occupato  hoc  ma^ 
iori  imperto,fe^  Rehelles comdemnare,     Annoner^ 
ra^ent ,  fi  hac  menteeffent ,  non  dcccrni  a  Princi^ 
pe  prarmia  propter  pra^clarc  fafta,  niftenim 
frmeps  malum  ^uo^uc  vellc^ ,  nwfuturumfmjfe , 

Ht 


Cap,  11.  de  Tr^deflmatione.  1 5  f 

*m  koc  mperium ,  in  tjuo  fe  rebelles  utique  futuros 
froifenfent ,  elegiffet  ?  Facilis  eft  ad  DEum  applicatio 
levi  vocabulorani  DEi  %  &  Principis  com^ 
}nHtmon£.% 

§.    217- 

QuidquidcontrahocfimilCj  vcl  potiusex- 
emplutii}  DifrentientesrcgefTcrintjiderlt  omnea 
tertio  comparationis  alienum.  Sed  co  maniFeflidi- 
me  Qftendirur  ,  eleUiomm  a.  ratiombus  objsEtivis 
»on  ejfefolutam  Pofteriora  §♦  222.  verba,  qux  Ad» 
verraril  dc  juftitia  pronuntiariint ,  fcquenti  capite 
cxcutientuf,  (iDEOfueritvifura.  Interimdehis 
plura  videinJurisprud.Theolog.  SAh  Cill.quse 
Jiic  prolixe  non  repetenda  funt,  Videamus  quae 
porro  Ancagoniftas  objiciant, 

Quodfp  Deus  mundum  eum^  in  ^ua  hunc  malo^ 
rum  ordinem  eum  ommbus  mtecedenttbus  (3  confe" 
^uentibus  accHrattffme  ab  ^terno  perfpexit ,  tan^uam 
optmtim\elegit^decrevity  prodHxitx  nihil  veBe  poteft  ab 
iis  diverfumy^HA  ad  hunc  optimum  mundum  psrtinent^ 
Ergo  nngdtfHnt  (3  febncitantium  fomniay  ^ud  LHthe-» 
rani ,  plentsbuccis  ,profiatis(^fie naribus^de  univer» 

faii  fua  mifcricordia,  rcdemtione,  gratia , 
ineptegarriHnt»  £0  i^fo  enim^  quo  DEus  hunc  munm 
dum  opttmum  elegit^  decrevit  yproduxit,foios  iHosJaL 
%fQs  nonpQtefl  non  velle ,  ^ui  foh  in  hoc  mundo  tanquam 
falutis  tn  Chrtftoper  Spiritum  S^participes  reprafen* 
tabantur  5  ne^jue  eorum  ullum  vellepotmt  mn  damnof» 
ttm ,  ^Hi  tanquam  extra  Chriflum  fropter  peccata 
fua  damnati  non  minimam  hujus  mHndioftimipar^ 
tem  conjlitHmh 


I  f  ^  P,  K  De  Pradefimattone 

■  i  i  Hl  I  I  I  .1  *     ".■         ■  I  I.  'I  I    III    ill  I        n» 

Qaanto  laborcttamacris  difcurfus  conrequen» 
tisHiacUjex  iis,  qu£§.  ii|.^i4^dcc.dixi,  lucu« 
lcnrer  conftabit.  Non  fequitur  omnino  ;  QHodfi 
Deus  hunc  mundHm  fe  dtgniffimum ,  ^  fuaglorta^  ac 
(krattjfime  ab  dternoperjpextty  decrevity  &fuo  tempO' 
refa(?ricavtt :  nihil  velleeorumpqtefl  y  ^u<£  tn  hoc  non 
fiunt^  Quaecunque  de  voluncate  antecedenti  §.151, 
igaijj.feqq.propofitarunt,  poflc  eam  qqo- 
quc  ferrj,  jmmo  non  poflc non ferri,  in  ca, 
quae  fucqrorum  numero  exemta  funr,  fatis 
/uperque  has  Audoris  fententias  confutant ,  ^ 
veluta^uant  folo,  Patet  eciam  Prirscipis,  cujus 
§.  214.  feq.  mentionem  feci,  cxemplo,fapicntifl[i* 
mum  6c  futurarum  rerum  callidiflTimum  conjecf^q* 
rem  ea  magnoperevelIe,qnae  nunquam  futura  runt» 
§.  i;7,  Conftat  MagiftraiLis,  maleficum,  admorti$ 
ufque  ultimum  articulum  in  malitia  perfiftentem, 
fupplicio  tamen  a;fficientis  exemplo,  optariettam^ 
(ju&  certtjfime  tamen  nm  futura  videas ,  imo,  quas 
ex  tuo  fado  mala  confequantur ,  non  tanien  tibi 
impucari* 

§•  ^50. 
Princeps ,  quem  §♦  424.  regna  occupantenv 
fua  feci ,  novic ,  fe  Rege  exorto,  futuros  ttbelles  , 
^  id  ita  exploratum  liAbere  cogitatur,  quam  quo4 
cxploratifllimum,  St6  an  proprerca,  quae  non  fu* 
tura  ptxfencit ,  i.  c.  rebellium  obfequia ,  non  vo« 
luidc  cenfendus  eft,  quia,  non  obftante  fua  prat- 
fenfione,  aliquid  f^cit,  ex  quo  fcditio  diDnfcquu* 
rura  eft  5  Haud  quaquam  fane  !  Non  igitur  rati* 
oni  admodum  conlcncanea,  quas  in  partemcon- 
t,rariam  dicuntur. 

§.  231. 


Cap.  //.  de  Pr^deflinatione^  i  5  7 

^      Z.         I     l"      i'"ll       I       I.       'l  I  .  '  ■  .     -    .  .1-      ,  I      .  ■   ■ ' 

jj.  251.  ^ 

Ifjfinitam  LtttheraHi  Deo  ^  bonitatew  (3  SanBi- 
tatem  tr$hH!*nt,  Quodinfinitum  verojh ,  idmn  pcjfe 
nan  tale  ejje  m  omniftia  extenfione  ,  protenfione^  (jS  iti- 
tenfione  udern  monent,  Ergo  Ltitherant  tmpte  Ufitdi» 
^itm,  utibonttattSjtta  etiamfan^iitatts  rei  funt.  JNarn 
Contra  ea^  (jti<tdivtn£  fan^ttatts proprta  ejje  fiatuunt^ 
iuentHr^Detim  neqne  omnta  bona  appetere^  netfuefo/a^ 
neijHefHrHmofiHdto  THaia  adverfart  icum  non  omnibus 
its  honts  bomtnes  maSlet ,  qmbHS  heatas  mentesftui 
hovimHs.  Cumcjue  Deurn  malum  permtjiffe  largiaH'^ 
tnr ,  n  ohpotmt  non  veile ,  cjuodpermtjit ,  ^c^ 

Etiam  hx  elabetidi  rimulae  Qb{km6tdt  (\inu  tti*^ 

finitHsDEHsefi^  icd  fecundum  perfedionesi 

omneSi      Qnando  bemgmtas  omnthns  bona  Cribu- 

ttii^luadet^  cum  fapienter/»W^/,  fapiencia  vero 

iion  zdmmit  faitum.  §.201,     Icaque  non  iequicur, 

Deum  netjue  omma  bona  apperere^  neijuefolA  ,  neqtt4 

JHmmo  ftHdto  maia  averfart :  cnm  nondmntbHs  bonis 

homines  ma^et,^HibHs  heataimentesfrui  novimus^^^ 

firmtttatmalHm,     Nam,  quod  ad  primum  attinet , 

a:terna  gaudia  DEiis  deitinare  iis  nondum  poieft, 

qui  vias  intetmedias  nondtsmvel  iuntemtnii,  vel 

emetiri  detredarunt.  §.  2,0^.  quia  eo  cafu  non  t^^t 

fapienciffime  Benigniffimus,  Quod  ad  airerum  fpe* 

^at,dixi,<)uae  iitrapienridimapermifri  m  hoc  Syilt'- 

fliate  mali  ratio  ?  §.2*5.  ii6,  feq.  £x  quo  cognofci- 

tur ,  nefas  effe^fi  qmsextfttmet^  DeumfnmmoflHdii 

maia  mn  averfari ,  quod maium  ptrrntfent.     Qiiu ^ 

enimpermtftti  cb  rattonem  pubiicarri  fermilit^(\\JL2LVCi 

etiam  Prinecps  feciitus  eft,  §.z  2  ^ .  quaeque  pri  vacaS 

racionii  ^^^iW/privatiulcro  ccntr^a^am  miftt" 

rtnm 


1^8  P.h  De PrddeftitiAtme, 


tiam  tmpediendi^  nec  podponi  fapie»terpotuit ,  ftec 
ctiam  dehmtf  nili  deefTc  DEUS  volueric  fibi  ipfi  , 
tanquamRegi,  tanquam  ruromoCivitamruprema?| 
qua  omnes  Spiritus  finici  coocinentur^  Redoti* 

Addam  tantum  adhuc  pauca.qu^E  Adverratiut^ 
rcgeric ,  castera  fuo  loco  examinaturus*  Qmmodd 
DeHSperrnittere  potefl^ut  reprobi  in  Atermm  &  Deum 
blasphement ,  ^ pumantur,  mfihaic  reproborufn  mala 
'velit  ?  SinVsfo^qnomodQConfulere  tu^  fideipoffis^Si 
fiefcis  ex  te  ipfo^  te  edoceho»  Adhtbefolam  illam  diftin» 
Eiionem ,  ^uam  de  bonitate  fupra  adhibuiftiy  ^falvd 
erunt  omnia :  Scilicet  &  Deus  malafanEle  vellepoteji^ 
ijuoties  relicjuarumperfeUtonum  intereft^eaDeum  vel* 
le  ,  ejHOtiesline  emergenti^uodam  abfurdo ,  ut  tua  ilU 
ab/urditate  kk  abutar  >  DEO  maia  noJle  non  Itcifti 
Hinc  longe  reUius  ^  accuratius  quidem  Adverfarii 
DEl  SanHitatem  per  fui  amorem  explicant,  Cum 
tnim  per  naturalem  fui  amorem  DEus  non  poffit 
mn  ve^ey  quA  optimafunt  :  SanEHffime  hunc  mun* 
dum  voluit ,  e^ma  optimus  eft  j  licet  ad  optimihujut 
mundi  naturam  mala  pertineant^ 

§•  234* 
DEum  mala  velle  haud  infuria  pofe,  poiies  alidi 
rumperfeSiicnum  interftt ,  uc  ea  velit ,  faififfimum  eftt 
6cin  eorum  rcntcntia^  quos  Audor  confutandos 
fumic ,  &  maxime ,  fi  folafn  rd  vericate.m  fpcdes, 
Quid  Voluncasdivina  (it ,  §.  106.  declaravi.  Nec 
nietuo»  fore,  qui  iftam  definicionem  cum  ratione 
improbent.  Voluncai tcndit iri  otnncbopjumy  ^uia 
ell  perfeSitffima ,  &  in  folum  bomrh,  qudnidm  efl , 
(anUa §♦  x  lo.    Mcf(riitiavi\s,wala/iunt,anftne  vo- 


Cap.  11  de  TrdtAeflinatione*  i  f  ^ 

untateDei  quicquam  evenire  poteftiQiiocies  ad  h  acc 
cft  refponrum?  Permitcic  DEnsmala,  nonvulc. 
Expende  quas  dixi  §.  2zo»  Namfidivinaperrpica" 
cia,  hoc,quod  incolimus,  malo  infe<^am  Syfte- 
rna,  non  amplius  uc  A.  Ted  ur  B.  cognovifler,  i\ 
quo  malum,  quod  libere  facSlum,  eadem  libcira- 
te  fuilTet  evicatum  ;  non  eft  dubitandum,  quia 
elegifTer  B.  Sed  retentis  reliquis  'J»  A.perfcdioni* 
bus,  Iraque  Deus  proprie  non  vuic  ^  fcd  pcr- 
niictic  mala. 

'  >  Forte  exiftimas,  jferinde  ejfe^  pve  ^tiis  Deum  mala 
^olntjfe^  five permtfijfe,  dixerttj  nam  quiveln antece*" 
dens  y  velle  etiam  confeijiuens ,  jam  verofermtffionem 
dtvmam  certiffime  malafeqm*  Antecedens  eft,  quo 
pofito,  non  poteft  non  fuccederc  confequens.  Ac 
pofita  permiflione  divina ,  non  tamew  Potoplaftus 
neceftario  Icgem  vioiavic ,  potuidet ,  etiam  non  §. 
ii^.  violarc.  Quare  pcrmiflio ,  ^  mali  orcus, 
proprie  loquendo,  antecedemts  &  conCee^Hemis  erdt* 
ne  non  continentnr.  Nunc  argutari,more  tuo^cocpcas. 
Si  Deus  ab  Aternopermittenda  malaftatHity  mala  qno-* 
ejue  necejfario  fequt  dehtierunt  \  permittere  enim  non 
dicimnr ,  !f»*  ex  fe  non  eventHrafunt,  Ul^icftn^He  efi 
fermiffto ,  ibi  res  permittenda  necejfarto  pr^flruitHr^ 
Mifces  denuo,  uc  frequens  tibi  eft,  fenfum  diwi* 
fum  compoficumque,  Dum  res  uciquejjermic- 
tenda  cogitacur,  eo  ipfo  futura  cogitatur :  $^d  de  eo 
haud  quisquam  quasric.  Hic  ^Kippefenfus  compolttHi 
efl  id  potius  imc  cik,antd,<^HodpermittendHmerafp 
ttanecejfarioevenerity  ut  nonevemre  nonpotuerit^  t^ui 

fflfinfHf^ivifnu  Qrd^nt  mmn  §^74. 50J}  ^*  }riui 

^5^1 


iiTo  /*. /•  De  Pradefliftatione 

debet  i^itelligiex  dl^aipo^UKgQnttxvAihttutndt* 
termina/le^  (juod  tmmen[A  DEl fcienuavtdertt  ab 
Aterno^  quam  quidem  aeccdere  ulJa  potuiC 
pcrmiflio.  Iraqne  ordine  rationis  pcrmi(no  fequi- 
tur ,  pracvifum  vero  malum  antecedic.  Nec  veruni 
cft,  Permidionem  antecetends ,  mala  autcm  eohfc- 
^uehtis  Schefih  induere^ 

Casterum  ^  qui  Sandiratem  DEl  pw  aftidrcm  ful 
incerprctabahtur  (nam  &  hujus  fecit  Adverfariu^ 
tnehtiondm  jf.  Z5f.)  ambigue  videhtur  cfTelocutii 
Nam  id  ^ei  fcnfum  habet  hunc^  ^offe  bEnm  ejittdvis  1 
[anne  facere ,  eiiam  offendendo  unam  pnrfeSitonem  / 
dummodo  alteris  confulatur  \  quem  fenfum  Adverfa- 
rius  viderur  ihnuJde :  §.  i  5  ^  Vel  co  fighificaturj 
t)tHm  dmdre  [e^Cj  td^  ^uod  per  potentiam  ^  fapien'^ 
tkm^ue  pr^flaft  potefiy  i.Ci  omtic  bonum  pofllbf- 
lcj  nec  t^md^uam  pater  atiudy  i.c»  nuHum  malumy 
tum  quidcm  non  di(rentimu§.  Interim  id  ex  fandi^i 
catc  non  confequicur  ^  uc  mala  DEu^  fan^^e  Velitjj 
adbetatqiic^ 

Feci  aliqudiios  infuperiori  difcurrii  fatibhiltti 
Obje^livarum  mentionem^  non  cxplicato  accuratc 
vocabulo  ^  fufficiebat  taHtifper  idea  clara ,  i,  c.  ex 
fubiun6lis  haurtenda  exemptis,  Nunc  antcquam  adj 
rcliqufi  accedamus,  propofica  definitione  j  ideo; 
diftin£i:ior  exhibenda  cft.  Racid  dccreci  Divinii 
fuhjeEitva  cft,  <jMam  (jutrunt  in/ota  voluntatts  ivtonix^ 
dc  Itbertate  j  utjt^  eur  hoc  nec  aliudpotius  deftinatum\ 
fix^   ^^dtras,   ratio  afferri  huUdpoffit^  tjuam  lo^ci 

Quam  ica  placuic^     ^Ratio  auccm  otjeEltvd 

deftt* 


defumicur  ah  eo  (jhod  decernendum  efi^ut^ficHr  HOC 
fotiffs,  ^Ham  ALIUD  quodvisele^umfit  ^  fcifciteris, 
ratio  poilit  tcddi  ^  fi  fion/emper  d  Te ,  certe  tamen  k 
fapiemijfimy  talis ,  quod  rcs  dcccrnendahoc 
auc  ifto  modo  affeda ,  hanc  ncc  aham  dc* 
ftinacioncm  per  fapientiam  admiccebac» 

j  Ratioigiturfubjcaiva  mtre  arbitrarla  eft^ 
poteftDeu^  alitcr  deccrnendo  faccre  Ut  ahter  pla- 
ccat)  eccc  rationem  inutabilefti  1  ObjeEliva  ver$ 
ratiofemper  efl  Hecejfaria.  Nam  (i  s,  g*  res  decernen'* 
dabcncaffcQapojfihitsClt  ^  efficer e Dens neqnit ^Mt 
non  pofljt  effe  hne  afe5ia,  §.  1 1  f .  Cur  ?  Rts  pof- 
(ibiiis  dicitur,  quoniam  DEUSeam  pr^ftarepotcft 
pdtendaj  nutu,  fi  impoffibilem  reddere  quiret,  farte 
nac  ipfa  potentia  potentiam  enervare  pofTec.  Quod 
tiemini  fano  in  mentem  venier» 
^  §.  i|9' 

Rationts  pofto,  utex  defim  ^.^}7,Scz^i^ 
COhftacj  cum  oifji^iva  tum/«^;g(^it/^aDEOpen- 
dcnt,  fed  illaapotenti^,  fapientiajfanftitatejqui- 
bus  Dei  perfcjaionibus  res  ^  qua^  praeter  DEum  in« 
teiliguntur,  poffibilei,  bonas,  &  [zti6kx  exhiberi 
queunt .-  hie  nimirum  fni^li^iva  pendcnc  ab  UN A  > 
&  SOLA  DEI  Voluntate.  Ut  primum  huic  fapien- 
riam,  potcntiam,  fanditatem  adjunxeri$,vcl  im« 
prudens^  rationesobjeaivas,  quas  eleAionipravi» 
as  elTcnegas,  concedes. 

Sapientidi  potentia  ^  fanEHtdS  DEI  &c*  func 

radices  rerum  ,  qua  fanftarum  >  bonarum  , 

poffibiJiutt),    Quod  fitgitHr  ^  ordinc  rationis, 

L  Jafientiam^ 


^62  P»  l  DeVrAdeflinatione. 

fapientiam ,  potennaweleSiienipravtasJiatfteris,  tum, 
&  eodcm  modo,  resqui  hocaucillo  modo  pofli-! 
biles,quabonas,  qua  fan£las,  auc  nonfan-l 
cias  &c,  DEIdccretum  prascurrcre  doctbis,  cum  | 
altcrum  finc  altero  cogitari  non  pollit.  Ec  fi  ref 
gcneratim  ordine  rattonts  ,  qua  hacautillacondi- 
lione  pofiibiles  fpedamiir,  eledionem  antcccdunrj 
antecedunt  etiam  conditiones  rerum  fpecialium , 
ut  Petrum  DEUS  propter  fidem,  Jiiiiam  proptcti 
ejus  vacuitatem  non  minus  eligat ,  ac  totum  rerum 
quarumvisSyftema,  ^ua  potentia ,  fapientidtyfan^i- 
tatis  fpecimen^  cledum  eft,  nam  haec  conditio^ 
Syfiema  eligendum  aeque  facit ,  ac  fides  Pctrum.   | 

Qaodfi  igitur  DEUSfapienter ,  fanSte ,  &jfifig 
cligit ;  PROPTER  RATIONES  OBJECTIVAS 
EHGIT ,  NON  SOLUM  GENERATIM  RESi 
UNIVERSAS,  SED  ET  SPECUTIMSINGU- 
lAS,  TANQtJAM  UNIVERSI  PARTES, 
ADEOQIJE  PETRUM,  PARTICULAM 
MUNDI,  PROPTER  RATIONEM,  QUAM 
IN  SE  HABERE  VISUS  EST  AB 
i£TERNO. 


-4?S:0:|?*- 


Cak 


Cap.  l  de  VrdtdeftiiiAtmi,  1 6% 


Ca^.  IIL 

SfeCUNbUM     ARdUMEMTUM    VKO     KATIONlBUS   0B« 

jECTivis  A  DEi  Sanctitate,  Justitia,  Et 

"/^  Sapi£ktia  petitum» 

QUoniam  tx  ftotionibus  perftdionum  DEt  i 
quas  vocant ,  pra(Sicaium  ,  pro  objedivifi 
eleclioni  rubfliatis  racionibus,  argumentum  du^turl 
fumus ;  mcthoduspoltuiare  videtur  ,  illarum  prius 
pcrfcdionum  exhibere  ideas  accuratiores^, 

§.  ^^ 
Pf  imo  quidem  facio  cum  verbis  celebratl  Scri^ 
ptoris  iGeKera  ^  Spciespe^fecimiui^ltCietimuHivt 
cogmfcere  5  Ita  bonitatem  5  fattemiamyjufUtiawyfan^ 
Uttatemvideor  mthi  cmcipereimmtive  ^  dnm  prAfla 
mthi  funt  ide^  ^  VQc^hm  tiiis  dejtgmta^  Sed  infini* 
tndlnem  concipire  ita  non  hcet^  QuandoadpetitHm 
hom  dtCQi  refjjdndet  vocahtilisidea^  animoprafens,  aaie, 
fr£cifie  iiltsfigntficatur :  Cum  adpetitHm  dico  hom  em^ 
'  nisifien  poffum  miloipr^fentemfjiere  ideam  O  m  n  iu  m^ 
iquemadmodtm  id  pvfftim  circa  adpetitus  ^  honitati^ 
fdeam,  Si  ^ntd  igHur  tn  cognitione  noflra  irjtmtiv6 
tomprekrendtt«r,pertinet  tHitd  ad  Ifecies  perfeBionHmi 
fieqtiaquam  ^'ero  extendi  dehet  ad  tpfamtliaruminfk^ 
nitHdmem ,  qHamJohs  intuitive  DEhs  cbgnofcitj, 

$.  144. 

IPerekemi^efthaec,  nili  me  omnia&lluht^ob^ 

fervatio^  quaead  inve^tigandas,  ae  dijudicandas 

pcrfewlionum  dmnarum  notiones  vakt,  qua  &  ca« 

t  ^  vctur. 


1^4  P,  U  Be  PrddeftmattOKe 

vciur,  nc  vcl  ex  uno ,  vel  cx  altero  laterCj  a  re6^o 
vericatis  tramicc  abcrrcmus.  Qui  fiullam  i  n  fi  n  i  cx 
ferfeEltonHm  divinarttm  nacurx ,  qua  Calis,  r^Uo' 
nem  habent ,  ii,  quidquid  DEUS  agic ,  finiro  fuo  in- 
tcllediu  velut  comprehcndetc gciliunt,  &in So- 
cinianorum  placica  circiccr  incurrunc.  Con- 
tra,  e^Ht  nc  fpCCiem  Gf  natnram  qmdem  divinartim 
perfedionum  nobis  cfTc  pcrfpcdam  docenC , 
umbratiles  tantum <  &,  uti  vocant,  analogicos  con* 
cepcus  de  jufticia,  &  fan6):itatc  &c.  focmantibus  Jili 
Socinianij  nimiHm  evehenttbHs  rationem  e  diamtcro 
oppofti  eandem  nimis deprimnnt ,  immo fcpcliunC^ 
latam  Sccpticifmo ,  vcl  non  opinantes  ^  apcrturi 
portam,  §,  ^44. 

Nimiram  quidquid  apud  nos  homines  v.g.  ju* 
ftum  cflevcrccognofcitur,  id,  fi  a  folo limirc ju* 
ftitiaB  difccflcris,  ^/yo  €t  Ht  tantnm  in  aliqmhHs jnfti 
(imHs ,  nee  omnibHs ,  nec  §mni  tempore ;  nec  omni  loCo% 
DEO  etiam  rcdiiflime  non  (olum  poccft  y  verum 
quoquedcbcttribui. 

«.  24r. 
Quidquid  pracccrea  in  nobisjuftum  cft  HAC 
aut  ILLA  RATIONE,  HOCILLOVE  MODO, 
id  etiam  in  DEO  juftumcfleintelligitur,  EODEM 
MODO,  RATIONEEADEM,  dummodoprior 
cautio  adhibcatur,ut  ejus  juftitiae  in  nobisobfervat» 
notioni  addamus  ideam  OMNITUDINIS  ,  uti 
loquuntur,  i.  e.  cogicemus,/*j/?/>wffli  DEl  pertinere 
ad  omnia,  maxima  &minima,  omniccm- 
porc^omni  loco. 

§.  1^6. 
Hujus  rci  ratio  cft  cxpedita  &  plana,  Nam  ju- 


Cap. ni,  de  Pr<tdefima.ttone.  i^c 

hiiis ,  quas  apud  nos  florcc ,  igniculus,  eft  pars  ini- 
menfi  ignis ,  qui  in  DEO  ardet,  liccc  lit  pftrs  limi-. 
tata ,  nccenim  aliterpan  cfTc  poner.     Ipfa  /uftitia 
fccundum  fpcciem  §.  244.  confidcrata/eu  defi» 
nicioncm,non  miqus  in  DEum  cadcre  debet, 
quam  innos,  quanquam  fecundum  infinic^ 
naturam nec  cadar,  ncccaderc  poffic.  Qttaranone 
j    nos  jufli  fumus^  fi  revera  jumus  ^  ea  rattone  etiam 
!   J)EHsjuflHs  erit ,  licet  in  DEO  id  addatur,  ur,  (icuti 
nos  in  aliqnibus,  ita  ille  inomnlbus  juftitiam 
comprobet  fuam, 

Graviffima cft  hxc obfervatio ,  &  Admrario- 
rum  de  eleElione ,  rationibus  objeEiivisfoluta^  fenten» 
tiam^  ut  mox  pacebic ,  prorfus  asquatfolo  :  icaqut 
fcquentibus  corroboranda  eft.     Finge  vcrum  e/Ie 
<^nrrarium  fcih  nos  nullo  modo  ex  Hohts  tefiimarey  vcl 
iudicare dehere divinamjujltttam ,  nec fecundum 
fpeciem,  nec  fccundum  nacuram  infinicam, 
fac,  qvLodinnohhvMfecundumfpectemiufiumef}^ 
in  DEO,  poficis  iisomnibus,qu^cumnoscircum- 
ftant ,  tamen  julium  nonclTe ,  cogita  noftras  jufti- 
tb  ideaj ,  etiam  {ecnndum  fpecicm,  tancum  analo- 
gica$,  uinbraciles ,  ^^  vcluc  depidas  folum  effe  , 
ad  DEi  juftitiam  adpikentur,polIeigicur  nosetiam 
in  £Eftimanda  juiliciss  Tpecie  faiii:Protcdo  idem  me« 
tusimmincbic,  in  jutUcandis  omnibus  DEI  perfc- 
d^ionibus. 

§.  Z48. 

Nimirum ,  fi  apud  nos  vere  bonum,hone- 

ftum  ve  t^^^HQ^  fecundum  eandem (pectem  m  DEO 

nec  bonum,  nec  honeftum  cife  poccft,  (de 

L  ^  infiniu 


j$6  P,  L  Df  pr<t defiinAUdnc 


infinita  nntur2,(oIiDEO  tribucndA.non  eft  quaettK 
fed  oranium  cQnfenfus)  mm  eciara  aptidnosy  cc;-^ 
ti(Iim.c  VERUM  ^-^^  poteii,  quocJ>  eadera  Yerirati* 
definitione  ad  DEum  ttanslnaj^  falfuni  eft,  tta.tan' 
dfmprafintifjlmutnent  SQcptt^t[mi])ericHlHm  umver^ 
falis^  Nam  fi  de  rebos  juftt:yho}2is^fanEhs &c,  ^ua  ad 
\ oliintatcny perti^ent  ^  cui  tanquara  materia  fub- 
ftcrnunrurj  non  h.abetiius  j.  nifi  AnaIog4cas  defini- 
tiones,  adDEUM  npnadpUcandaSj/^c»^»?»^'^^- 
aem;  tum  &  dc  rebus,  circa  quas  intelledus  occu- 
patur,  VER.IS,  JapieMibfts^  alias,  nili  nmbratiles 
jiotiones,  haud  habebimusi  FIERI  l(5ITUR  DE- 
BET  ,  UT  NOBIS  TANTUM  VERUM  VI-. 
DEATUR  ,    QUQP    PENES   DEUM   NON 

§•  ^4% 
Itaque  his  duoforte  tantum  apudnos  ijuaterti^^ 
yiHmc6^iftttuunt  nuraerura,  non  apud  DSiiiiij.  forceo 
'DEstm  ejfe  calefsdum,  umbratilis  tantum  yeritas  cft^ 
in  DEI  judicio  ionge alitcr  dcfinienda.  ^t  enim , 
inquis:,,  fufficit  mbts  ^  habere  explorattm^  noflri^efje 
efficii  3  utJHxtahanCi  licet  afialogica?» j/iftttt£  normam 
^cideam  a^ones  componamus  nojlras^  (^  tpfftm  coLi- 
9pus  Dcumfivelmaxtme  oltm  multo  aliter  Jimus  ed^^* 
cendi ,  etiam  ^uoadperfe^ionum  divinarum  Jpectem^» 
5ed  torce  eaam  hujus  fp^i  &  tantum  nobi&concclTat 
imibratilis  notio.  Nam  DElintelledus ,  fi  tq 
audiam ,  non  fccundum  infinitam  naturara.foiiim; » 
fed  &:  ipfam  (peciem»  diverfus  a  noflro  eft^  qui  cuni 
fitfolus  veritatum  omnium  theologicarum  paritcr 
^tque  Philofophicarum  campus  velutimmenius  ^ 
^ubiym  prote(^p  ell ,  an  inde  vcriores  notiones.ir\ 

anguftifli  ^ 


Cap,  UL  de  Pradeftwatme.  l^J 


flngultiilimas   capacicatis  nolkasareasmigraverint^ 
I  Mm  non  migrajfe^  Hmbratilis  noftra  verttas  docet.  Ubi 
aucem  vcritacis  rhcoriaumbrac:lis,  ibi  eciam  praiis 
officiorum,  indefluens,  incerca. 

§.   2V0. 

Aut  notiones,  quasdedivinaformamusjufli- 
tia ,  fandicate,  6cc.  ita  analogicse  dicuntur ,  ut  inter 
ipfar^  definitiQnem  cjus,  qua  nos,  6«:  alccram, 
quaDEus  agic,  alt^utd  interfit ;  tum  6«:  diverfa 
definitione  continebitur  divinus  inrelledus ,  &  no- 
fter,  nec  fola  difcernstur  uterque  infinita  natura, 
vera igitar(erunc  e3,quaE  §.  ^45»  ^^xi,  i. e^  dabiaermt 
omnia ,  ut  in  famofi  Sceptici  tranfeundum  caftra  Cit  t 
Aut  idcx  perfedionum  DEI  analogic^  nobis  func 
hocrolumfenfu,  ut  nohis  minm perjftcacia  ^  jksfii'» 
ti£  comfetat^  BEOatnem  infinica  j  profedo  habe- 
rni s  quod  volumus,  Q^od  in  nodro  foro  vero jii* 
ftum  ac  a  DEO  injun(5lum  ^ft,  ent  etiam  in  adio- 
n  bus  D£l,  niii  quod  hs  infinitae  fint.  E^pen- 
dantur  hsc  verba,  annon  Scepticifmum  eidcm fun« 
d  imenco  fupej  (Iruant ,  qiio  fuam  {entsntiam  fulci- 
unr,  quinosjaftiamDEI&fecundumfpeciemco- 
gnofcere  neganc.  X^zs  Cartes  nous  fournic  une  au^ 
tre  ra^fon  dedoucer,  Ior$qu'ilditdesentree  de  fes 
meditationSj-Sc  de  (es  Principes,  que  nous  ne  favons 
p3s,  fi  Dieu  ne  nous  a  poinc  voulu  creer  dc^telle  na, 
ture,  que  noascrompions  toujours,  meme  dans 
les  cholls  qui  nous  paroiil-entles  plus  claires.  Ce 
doute  etoit  digne  d'un  Philofophe ,  fi  celui ,  quii'a 
propose  eut  pris  foin  de  ierefoudre.  -  -  Maislors 
qu  il  fe  porce  pour  le  nouvei  invenceur  de  la  verite 
avanc commencc leSyileme  de  fa  Philofophie par  le 

L  4  duoce 


j68  P^  /.  T>t  PradejHttatione 

dpute  &  ayant  propofe  les  r aifons  de  ce  doute :  neal- 
moins  inqontinent  api^s »  commc  fi  le  chemin  dc  i^ 
veritc  lui  avoit  cr e  montrc  du  cicl,  il  ceflc  fi  abfolu* 
mcnt dc  douter,qu'il  ne  fe  met  pas  feulemcnt  a  peine 
de  refoudr^  les  argumens,  qui  ravoient  obligd  dc 
douter.  -  ^  Carfi  c^uelcjH  un (e  per (ua.de  que  1  hom- 

nie  eft  un  aoimal  tbrmedetcllcforceparU 
nature,  que  ce  qui  paroic  vray  (lidee  dc  la, 
jufticc  dc  Dieu)  foitfaux ,  tout  ce  qu^on  Im  fropoferOi 
contre  cette  optuio»  Imparohrafaux  aH  ventable  •,  j'i/ 
lui  paroit  farix ,  //  h  rejett^ra  avec  jufiice  \  s'U  lui 
faroit  veritahle,  fc  croyant  de  telle  nature  quf  ce  quj 
lui  paroit  veriublc  eil  hux,  il  Tera  encqre  oblige 
de  ie  rejecccr  comtnc  faux.  Ainfi  il  lui  fcra 
aife  de  renverfer  toutcs  lcs  raifons,  qu'on  pourra  lui 
objedlcr  contrc  fon  opiqion;  5c  Von  n'en  pourra 
invcntcraucurie,  qui  nc  tombe  Tous  ccrte  loi  genc-- 
ralc ,  quc  cc  qui  pjiroi^  le  plqsvraiai*iiQmm€eftl« 
pius  faux. 

i  2f '•- 

His  ipfi  armis,  quibus  nonwulli  divjna  dc cret^ 
rttionibus  obje6livis  folvere  difcupiunt,  qua:  in  hoc 
pofita  funt ,  ut  affirmcnt ,  non  idcm  nobis  &: 
DEO,  non  cadem  racione&moda/)uftum 
cfle ,  ctiam  fccundum  jufticias  fpccicmj 
his,  inquam,  armis  celcberrimus  Scepticus  ad  pro- 
Ilernendam  omnem  morum  difciplinam  ufus  cft- 
Verba  ita  habcnr :  Pafrons  a  ia  Morale,  il  eft  evident, 
quon  doit  cmpe;chcr  lcmalfionlcpcut,  &qu'on 
l^eche  fi  on  ic  pcrmet ,  lors  qu'on  le  peut  cmpe-  her, 
Cependant  notrc  Thcologie  nous  montrc,  que  cela 
cft  fau;c :  elicRoqs  cnfcigne,  qucDieu  nc  fait  ricn 

qui 


€af»  UL  de  Prddefiwatione.  i  j  9 

qtii  nc  foit  dignc  dc  fcs  pcrfedions ,  lors  quMrou- 
fre  tous  le$  dcsordres  qui  font  au  monde ,  &  qu  il 
lui  ccoit  facile  de  prevenir.  II.  U  eftevident  qu'une 
crcature  qui  n'«iftc  point ,  nc  fauroit  erre  compli- 
cc  d'unc  aftion  mauvaife.  III.  Et  quM  cft  injuftc 
de la  punir commc  complice  decctte adion.  Nean- 
moins  notredodtrincdupecheoriginel  nous  mon- 
trc  la  tauflete  dc  ces  evidences.  IV.  Ileftevident 
qu'ii  faucprefercr  rhonnete  a  rutile,  acqueplus 
une  caufe  eft  fainte,  moiqs  elle  a  libcrtc  de  poftpofcr 
l'hoDnecece  a  rucilite.  Ccpendant  nos  Theolo- 
giens  nous  difent  que  Dieu  aiant  a  choifir  encre  un 
monde  parfaitement  bicn  regle,  <5k?  ornedetoutc 
vertu,  unmondctcl,  quecclui-ci,  oulepeche& 
lc  desordre  doniinent  n  a  prefere  celui-ci  a  celuila, 
p^r  ce  qu'il  y  trouvemieuxlesintcr^csdcifaglQU^ 

Nunc  rogo  benev.  Let^orem,  yelit  adtendcrc 

fcquentibus.     rom  TKtallez,  dire ,  qnil  ne  faHtfoint 

mefrrer  le  devotrdu  Createur  a  l'ttn  de  nos  devoirs 

(Hoc  ipfum  aftirmant  decrctorum  fin  e  rationibus 

ab  eledo  petitis  formatorum  Dodlores)  Mais  fi  vqus 

le  faites ,  vous  tombcrc?  dans  le  filec  dc  vos  Adver- 

faires  Sceptiques.  C*eft  la  ou  ils  voui  veulcnt.  Leur 

grand  but  e^  deprouver^  quclanaturqabfoliie 

dcs  chofes  nous  eft  inconnuc,  &  quenous 

n*en  connoiflbns   que  cercains  rapports. 

Nous  ne  favons  pa$ ,  difent  ils ,  (i  le  fucre  eft  doux 

cnluimeme,  nous  favons  feulcment,  qu*il  nou^ 

paroit  doux  quand  on  rapplique  fur  notre  langueij 

Nous  ne  favons  pas  fi  ccttc  aftion  efthon- 

«ecc  en  cllc  mcmc  &  par  fo  naturc,  noiis. 


17©  P,l,De  PrdtdeJlinauoMe 

croions  feulemcnc  qa'a  rcgavd  d*uii  teU 
par  rapporc  acertaines  circouftances  ellc  a 
l'cxtcrieur  dc  l'honnetete. 

Voiez  donc,  pergit  aui^or,  a  quoi  v  ous  vous  ex- 

pofer  enlcur  difantque  lesidees,  tjHe mm avom de 

iaJHfticey  &  de  Phonneteti  fouffrent  exception ,  ^font 

reUtives.   Songes  encore  que  plus  vous  elcvcrez 

lcs  droitS  de  DiQU  ^nfrivilege  de  nagir  pas  felon 

xos  idces  plus  vousruincrcz  iefcul  moienqui 

vous  refte  de  prouver,  ^utlji  a  de  corps:  Cq 

moien  efl  que  Dicu  ne  nous  trompe  poinr,  6c  quil  le 

feroic  i  |i  ie  monde  corporcl  n'exiitoic  pas.     Mon- 

trcr  un  fpedacle  a  toucun  peuple  fans  qu'ii  fe  pafsac 

rkn  iiors  derEfprit,  fetoit  une  cromperie :  diftin- 

guo ,  vous  repondrac  on  ,  (i  un  Prince  le  faifoir, 

concedo ;  Si  Dieu  lc  faifoir,  nego,     Car  les  droits  de 

Dieu  fonc  autres  que  ccux  ^^s  Rois.     Outre  que  fi 

les  cxccpiions  que  vous  faites  aux  principes  de  mo* 

rale  fontfondees  Tur  I^infinitcincomprchenfible  de 

Dieu ,  je  ne  pourrai  jamais  m^afsurer  de ricn.     Car 

je  nc  pourrai  jamais  comprcndre  toute  l*etendue 

des  droirs  de  Dieu.     Jeconclusencettematiere, 

S*il  y  avcit  une  marque  i  laquelle  on  put  connoitrc 

cercainemenc  fa  verite ,  ce  feroit  l*evidcnce :  or  i*c- 

vidence  n*ell:  pas  une  teile  marque,  puis  quellc 

convienc  a  des  fauiletez  \  donc, 

Hinc  intelligicur,  quot,  feipfosoppugnandf, 
pariicr  &  propemodum  expugoandi,aditus,Scepriw 
cis  illi  prarbeanc,  qui  in  Thcologia  naturali,  vel 
mm  Quntaxat  DEI  perfeftioncin^e.  g.  iuftitiani^ 

defi:' 


Cap,  Ih  de  Pr^def^inatiime,  }  7 1 

^efinitione  6c  fpccie,  non  mjnus,  quim  infinita  na* 
cura,  capiu  noftro  fupei  iorem,  pronuncianr.  Narn 
f  X  cadem  ratione ,  qu:?  Ti^mpcr  ab  immenfa  DEI  fu- 
pra  res  c^teras  cminencia  defumicur,  &adipfiu5 
(peciei  ignorantiam  nimis  cxccnditur  ,  Scepticus 
pmnem  evertic  Theologiam  naturalem ,  nec  quid- 
qu^m  in  DEO  tale  ccrnii  cpncedir,de  tjuo  iiceat  tuto 
rariocinari,  &s  aliquam  iahim  perveftigave  verisa- 
tcm.  $i  PiKa  DEIferfeiltOy  v^g,jujhti(&indoUs  tgmta, 
ffi^  igmta  etiam  erit^  intekeUm^fapienti^s,  O^r.  fiatHra^ 
kcundem  fpcciciTi,  immo,  ne  corporaquidera 
cxcra  nos  cxiftere,  exploracum  habere  po(Tumus,  ii 
ignota  dicatur,  etiam  fecundum  ipeciem  fuam,  DEf 
juftitia,  § ,  ifj, 

Qtiod  i^tur  ia  nobis  jufitim  ^quum  efi:  3, 
fi  vere  ell ,  cadit^jueque  in  DEum.  Et  ea  ^Hidem 
ratione  cadit  in  DEum ,  qua  &  de  nobis  pronuntiai» 
h  poteih  Hinc  axiomaca  fequencia:  fufli  fumm 
Vera  mc  Hmbratili  ratiane^fi^tsnasfroft-er  deiiEia^  ne€ 
pramiay  nifioh  remHnerandi  cApacitatem,  fen  ob  vtrtfi* 
tem  €}ii6  decernere  nobis  efi  conftitutum:  itaque& 
DEUS  ea  ratione  jufta decernir,  ut  mn  eligat  nifi 
pb  rationem  ^raviam  in  eligendo^tc  reprobet,  nifi  ob 
fcelera  ad  cxtremum  usque  conrinuanda ,  ideoquc, 
qua  l^Xl^Ly^rdivtfa  in  reprohando  homine.  Ne  dicas : 
fiurir/ium  tntereft  int^r  jufiittamVEly  quafuprema 
rernm  Domina ,  0  inter  nojlram :  nam  id  quidcm 
concedo. ,  £  iniinicura ,  quod  eft ,  fpedlemu&in  ju-» 
Hitia  -,  negg  auterA ,  quidqnam  intcrefTe  ,  fi  ipfani 
definirionem  &  h eciem  confideres,  JSioflrajuflitia^ 
qua  jufticia,  flfm»<g  tfl  fimilUma^,  qua  finica^ 


jyt  ^*  ^'^^  Prddeflwatione 


utiejue  ind^ualis^  Pulvifculus  corporls  rationem  non 
roinus habet,  quam  immenfa  coeli  fpatia,  ctiamfi  ea 
adeo  non  asquer,  ut  infinitc  parvus  velut  cvanefcar. 
Quoccunque  definitio  corporiscomple^^itur,  pul- 
visculoaequc  tribuenda  funcac  vaftillimis  cocli  auris 
non  obftante  ulla  magnitudine.  Similis  eft  juftitix 
ratio.  Una  regula  curn  DEI,  tum  noftra 
juftitia  fJltmatHr,  Qus  DEljuflitia  prarcipua  habet^ 
illa  non  abforbenc  \  qux  habet  noftra ,  fedwodo 
jn  infinitum augent  &  dilatant.  Itaquc  fi  pia:- 
mia  deccrnimus  pb  virtutem,  DEus  ob  eandem  cau^ 
famidemfaciet,  fed  additaOMNITUDINE,  ita 
loqui  fai  cfto,  ut  praemia  decernat  OMNIBUS, 
OMNI  LOCO,  OMNI  TEMPORE,  ob  ratifl- 
n(m  eandem^ 

Forfan  in  mentem  venit ,  ^ufiitiam  LEi^  nen  ex 
eo  tantum,  ^uod  mfimtum  hahet,  fed  (3  ex  altis  dtfferm 
re  a  nofira^  ejuomam  ittter  nos  ahi  aUos  demereripojfmt^ 
t$  menta  tnire  perfetla ,  <fU£  iu/iittamaltertm  veiut 
devtnctant^  mn  effe  vero  id  dtvtnAjufitttdL  conjentane» 
um^efuam libtohligare  nemo  unijuampcffit :  Facere  tgi- 
tHrDEum  omnta  poffeJH(}e,nec  mmtu  pro  iHhttu^pocnas 
trrogare ,  ^  prdmia  defttnare  ^  nemine  velinJHrtam 
fuhiturot  velpofiiilaturojt^,  Facilif  &  (olida (uppe* 
^trefponfio.  Pendet  exipfa  juftitiae,  quatalii^  no- 
tione,  Htjufipu  effe  nequcat  nec  DEtis  mc  homc,  ftifi 
mala  (3  bonaphyjica  adjndtcemur  oi>  mores,  Scd  id 
cx  infinita  natura  eft.  neminem  mcr;to  DEumpoJfe 
devincire,  Non  igitnr  alia  cft  juftitic^  notioin  rc- 
bnsdivinis,  alia  in  humanis,  manetcadcm  fecun- 
dum  dtfinicionem  utrobique,  Ccd  qntd^juid  difcftnti- 

mtnts 


Cap,  11,  de  PrddeftwatUnf.  1 7  j 


fiis  ctrca  mericoriim  naturam  DEl  juftitiamano- 
ftra  dividit,  id  oricur  cx  eo  quod  inhnita  cft. 

Probabo  id  verbis  alienis,  fed  a  Viro  do(Jiffimo 
^rofedis  j  Hoc  tmperfe&ioff/s  efi ,  i»  JH/litiare^oria 
kur^ana  ejued  tntcr  opus  ($  frxmfum ,  i»ter  merentem 
\  ($ remunerantem  detur  ejusmodi  vinculhm^  ut  thime" 
\ritu?n  proprte  dtciumy  hh juspoftulandtremuneratio» 
I  nem  queat  locumfuum  inventre,   pendet  id  ex  eo  (/.) 
^juod  praflari  ab  homtne  homini  pclftnt^  cjua  non  antea 
debebatperfe^e^  in  afHmatione  faltim  civiit ;  (2,)  ^uod 
item  Vtrei  agendi  haheat^non  illt  dehitas^k  cjuo  expeEiat 
rtmHnerationem.ld  tgttur  cUm  fit  humana  tmpetfeEimm 
Ms  conjeclarium  :    non  pertinet  ad  notiontm  jufliti^ 
in  gencre  ^«4/»  ad  DEum  adpitcare^^neceffum  efi. 
Fons  tamen  tUiUS^fedfineadmiXta  tmferfeQtoni  frdflo 
tfl :  Non  fus  pofiulandi  ^  DEo  femunerationem  conc^-^ 
dtmus  homini :  Sed  refultantem  exfuofaElo  aptttudi-^ 
!  nem  reciptendt  majora,  Cum  enimDEus  uniaui* 
I  que  cribuat  pro  gradu  rcceprivicatis  in  illo 
I  obvia!:pIura  illi  cribucrc  poceft>qui  concefBs 
bene  ucicur ,  quam  qui  male*     Adefi  igittw  in 
convenientiapritu  memoratapaffiva^uadamcapacitOi^ 
^UA^  (ttUt  tx  parte  remunerantis^fimtliter  aliquidpajfi^ 
vi{oh!igatiopr<xmia»di)  reJpondeat/pcEiatur  utali^uid 
aElivi  {Juspofiulandipramta)  Paffivum  Vero  illud 
in  pracmiance  non  oricurex  ideajufticias  in 
genere/ed  ex  independencia,«//?£^/0f  iy^r,qua< 
damagencis  i.e.  merends-,  meritum  enim,  ^uod 
it46generat^dehet  oriri  exfaHo  nonperfecie  dehito^fup' 
flet  etiam  defcEiHmfrmtitHdims  inpr^miantf^  AV«« 

$rfSM 


174  ^'  ^'  ^^  PrAde/Hnatiofie 

tr/tm  de  Deo  vdet,  Jgitnr  tncommodum  mnefl  ^ftiH 
ipfa  JHftitta  defmittone  tlla  etiam  non  m  volvantur»  H a* 
denus  verba  Audoris. 

Excutijimas  nunc  varias  juftitia!  divinse  defini» 
tiones,  i  variis  excogitaras,  eo  con/ilio,  uc  adparear^ 
mm  decretum  Deijftjiumelfe ^  nec  tamen  non rationet 
tbjeUtvas  eleUtoni prdVtas  exclftdere  pcffltf  Acris Ad- 
Vcrfarius ,  magna  vi(5lcriae  fiducia,  fic  pronunciat  x 
Tantum  abeft  ut  dijfcultatHmnodosreJponJtonefuaex^ 
fediverit  PanlHS,  ut  ptiUs  eos  ionge  impeditiores  red'* 
dtderit,  Oim  enim  ad  dtvinumjiguli  arbitnufn  confw 
g€rtt,ne(civiffe  confendus^in  hoc  ipfo  omnem  dijfcultam 
propofitdt  cardinem  verfart,  Sed  lcAge factlius  ^felicitu^ 
uno  quapfpirituf  DEo  placet^illt  has  dtfficlutates  dtsji'^ 
ttunt :  (fuando  nou  ad  figuliarhitrium ,  fedmajfa  tan^ 
tum  omnem  mali  caufjam  pertinere  affirmant»  -  .  - 
Neque  vero  juflitid  dtvin<e  tjuidquam  ex  hacfententia 
decedtt.  SIBI  ENIM  SOLI  OMNIA  DEBET. 
nequecreacurisquidquam  debct,  nfiquodfa^ 
ptentiffimo  c^mdem ,  fed  nobis  impervejiigakili  conftlio , 
creatHTts  dejimavit^ 

§.  ij'^* 
Adverfarius   proinde  D£I  juftitiam  defcribic 

per  promucudinem  cribucndi  ©mnia  y  quse, 
mn  alfis,  fed  fibi  dcbec.  Tolerabilem  hxc  defi- 
nitio  (enfum  habcre  poteft  j  fed  &  monftra  fenten* 
tiarum  ex  cjusdem  ambiguitate  j  redavia,  poflunc 
prodire*  Id  quod  continuo  oftendemuSidummodo^ 
qus  hic  animum  fubierunt,celebris  viri  verba,  prius 
r  ecicaverim*  Jldr^  de  Meaux  dans  fon  expojttionfait 
voir  que  la  doBrtne  du  Conctle  de  Trente  peut  avoir  un 
am  tohrdlf.  VgiU  qui  va  bi€n ,  &  il  fetoit  i  fuo 
'  haireri 


Cap,l/.  de  Ptddeflimtkne^  175 

haiter ,  que  ks  aurres  Dodeurs  de  fon  parti  parial- 
fenc  coLijours  comme  Idy  i  z??<«//  ro»^  ce  qtii  efi  tokr/i^ 
hle ,  ne/t  pas  vetitahle ;  (^  tout  ce  ^ui  efl  verirahUi 
fteftpas  toHJQHrs  necejfaire,  11  ne  s*en  fait  pour  ceb, 
qu^on  fbic  ohMgk  de  faivre  ies  dodrinej ,  ^u  on 
peuteKcufen   Hscillenervore,  acfolide, 

Tolerandiis  defiDkionis  renfus  eft,  fi  dicasj 
Denm  nemini  qmd^uam  dehere ,  ^ukm  (ibi ,  ^  f ,  fusc 
fapiencix  ,  quis  nihll  unquam  facere ,  nifi  cura 
ratione  fuflkienri,  evicaroquc  falcu,  §.  205,  C» 
11.  poted,  (ux  fandicasi,  quas  a  malis  omni- 
bus  abhorret,  qu^  moralia  funr,  fuae  beni» 
gnirati,  qux,  pulfo  ma!o  phyfico  omni,  bo- 
Hum  infene  connitiruf*  Std  fi  hic  fenfus  fit ,  Ad« 
verfarius  nihil  pro fua  opinione  lucri  facir.  Nam , 
co  fignificatu  admilTo ,  id  recurrit,  quod  e(l 
kftVo^sjfot^*  {cil.  an  DEus  fmfafientiitdeheiit^  dccer^ 
97erefalHtem  individm  homimextra  nexnm  \  idec^ne 
€um  faltu ,  ita  Ht nttllaratio  determinatai  decretum 
frxcftrrrens ^  fnaferit^  cur  huie  potius ,  quam 
alii  cuivis  fic  deftieanda?  In  quo  ipfo  fum- 
tna  difficulcas  eft,  cjuam  adverfarii  hac  defini* 
tione  fepclire  magis,  quam  rcfokere  conatl 
func. 

Qgod  (i  autcm  definicionis  vls  ih  ed  ponatur, 
Ut  Ctedas  ejusdu^u»  Dfnm  eaettamjujieperagere 
foffey  quasediamctrorepugnanciis,  quibus 
nos  homincs  vcram  jufticiammccimurj  S\ 
dieas,  poffe  dari  etiam  fecundHmfpecierndiverfam^ 
§.  147,  imfira^  inDid JHfiinam^  eandemquc  ar- 


j7^  Cap.  U,  de  Pradeflinatiotie. 

canam,  &fccundumfpeciem,  &:infinitam 
n atur am  p  impervefltgMefn ,  fufficere  nobis^  ^uod 
quidquid  DEus  agat ,  fibi  dcbeac ,  adeoque 
juftum  fic,  cametil  iisomnibusofficiiscon- 
trarium  fit,  qux  nos  non  poflbmus  non  vcrc 
juftapronunciarc,credcre>  &fcqui  inomni^ 
bm  huwanis  lattdequt  digfiis  negetits :  Quodfi  defini* 
tionedata  §.258.  hocinnuamr:  Scntcntiatum 
ftiotiftra  exindc  profilient» 

Vide  ^  qu£  abfurda  debcas  tuae  deBnitioni  | 
§.1 5  9.  intclledac  fenfu,  qucm  indicavi  §.261.  NunC 
c6  ciis  redadlu*,  ut  cxploratum  habere  nequeasS 
SINTNE  AD  MORTEM  USQUE  IN  FlDE 
PERSISTENTES  ELECTI  >  Qusro  cx  te,  ut  haud 
gravatim  probcs»  eos>  qui  curnfide  hinc  migraHt^ 
cleElosfmJJey  acfervatum  tri^  Rclpondes  fortc :  Jd 
quidefn  teflatur  fcriptura.  Verum  enim  vero  Scri* 
ptura  volHntatim^\imQX2Xltgni,,  noh  arcanam  bent* 
flaciti  traditamt  tU  ipfe  crcbro  doceSj  inculcalj 
profiteris*  Sacrae  litteras  nos  officii  tantum  commo» 
ncfaciunt,  utortuisrefponiionibus^  non  abfcoodi* 
tam  DEi  circa  clcdos  inccntioncm  produnt* 

$.16^ 

Inftas:  diferteChrifltts pgnificat  i  MatiL  18.7.9« 
Quicunque  credit ,  fer vabitur.  Ego  autcm, 
hoc  oracuio  nihil  probari,  tuis  diftindlionibus  ac 
hypothcfibusevincam.  Scil.  jQuicumqne  €\zik\J^% 
credit ,  isfervabitur.  Omnis  igttur  eletius  credit^  id 
fignificat  oraculum ,  fed  indcnondum  conficitur» 
omntm  adfinem  Hsque  credentem,  ejfe ele^um,  Nunc 

parum 


Cap.  ilA  de  PrAdef^inaribnf.  i^f 

fearttin  ab  indigna:iont  aberis  cor^cjueiiiirusr/Je^j-z/^r* 
iidAtaopera^  (3  deJitKdto  conpUo [(Krar?;  f(rtj:Titram^ 
mt^  ubi^tie  iociYUm  tej^etur  ^  akincnjtHttliJhomortts 
•girticulb  conftitutnm ,  CHndemcjtie  fldc  pr,tdtttim  ,  iji 
hatas  tUas  eliolarefedes,  Juftas  t  Ifuhcis  ^uerelas 
ifasque  ut  ncbiscam  efTdndereis,  dedi  bpcrsm  c6n» 
ifulto:  »af>i  tlU  ^Hfdem  raiib  tnrit^pretahdtjcriptfsrami 
fuani tamopere acc ujtis  i  nob  ttoftra  >  fcd  CUa  cftj 
En  faai  rpecihknl 

|.  %C^, 

Propofirio Petriii.Ep. 3  f,^>Deiliis hohWlt  '^t^ens^^ 

ptamperire,  roho  verborum,ex  qao,(i  c^terd  paria^ 

runtjgehuinus  fenfus  intelligittir,  squ^  late  patet,aG 

ilU :  QHicHnijits  creditj}tvabttur,?hit^  enim  xc\\iU 

pollentibus  i^oclbns  ita  cxptimi :  A^eme  vctep^ri  DeA 

pertt,  Sed  qaemadmodum  tui  Do6h)res,  hypothefi 

Ut  in  rerviaht,  pofterioreni  ptopo(uiortem  hmicants 

addendo  vocem (ELECTUS*)     Ica  tc  eodem  jure 

tjadem  vox  ihferi  poieft  prbpofitiohi  primsE :  m  hic 

fint  du3&propofiriones,    Qutckhque  t\zQi\XScredUj^ 

fervahituVy  &  :  Nemo  eled:uS ,  volente  DEOperin 

(^idqajd  contia  pribrerh  intcrpretatidnem  afTrrrl 

poteft^  pugnar  quoque  adverfus  pofteriorem.  Qt|i« 

cunque ,  ratiohe  prioris  piroponnoni^ ,  fe  liubis  ad- 

Verlarium  prsebec ,  in  noitra  caflra  tranfibit  ratione 

pofterioris,  eadem  refpondendonobis,  quasnos^ 

grata  aecepturi  mente^  reponere  ilii  polluraus; 

EfTc  aurem  adverfarios  hoftroS  ihrei-p^etariohij^ 
tiujus  jftve  genhihde ,  pvefpHru  j  utCur  que  placec j 
audlores^  vel  ex  (equentibu^coghorcituri  Caveti'* 
dum  efl^  cciebrisCommentator  in  hanclocurn,  %i 
p€Cr.  J«  Y.9.  inc[u« ,  "^  nehts  vsrbisahutfmHradop^ 


17  5  T'\.  DePrAdefliniitUne 

fugna.ninm  ioUrinam  in  pltiribtts  fcriptnrA  locis  trdi 
dnam ,  dc  eiefHone  particuLiri ,  h.  e.  <^ua  non  omnes  in 
nniverfHmhomines  ,  fedalicjHOStjntUm,  -  -   Etenini 
Petrns  non  loqtiitnr  hlc  de  omnibHS  in  finiverpnn  ho' 
miniht4$  ,  fed  TANTUM  0£  OMNIBUS  EL£- 
C  nS.Nulla  propolicio  aniplius  c^ni  latet  vt rborum 
fono,  quam  non  addica  Lmicatione  liceat  rcriiingc- 
rccoardarCjOC  variiscircuui(criberemodis.  Qui(l«» 
quid  moliaris,nunquain  ex  (acris  licterij  prob.ni  \ib* 
tcrit^fituainterprecatiofequenda,  omnesad  cx« 
tremum  vicxcredenccsiri  fervatum.     Nanj 
unde  nodiy  arcanam  Dei  jitftitiam  circanonnitUoi 
credentes  nonftattiijfealiter,  non  kahereftl/i praftxa^ 
^u^z  nec  perveftigarif  nec  comprehendi  debent  aui 
fojjHnt* 

•  pilcator  in  h.  1. 

§.    lC6. 

Tcftor  Deum,mc  non  rixandi,  vcrum  difficul-t 
tatis,  quam  maxiraam  in  Adverfariorumhypothefi 
fcncio,  proponcndx  coniilio,  motum,  h:ec  talia 
tradcre.     Itaquercliqua  etiam  perfequar.    Dicenr^ 
jpfJHtiamDei  nonpermittere.tit  homitjemfibigratum^ 
Cr  fide  Chrifto  infertumytamjtiam  vittt  y^rbori,  ApoCt 
22.  iUernis po:nis  aJJIigat,&  in  membro  corporis  Chri* 
fti^  ipjnrfj  Servatorem  ojfendatjjitc  ejfe  diBu  blasphe» 
ma,  a  Deiconfiiojuflitia  ,  &fanilitate  aiienifjimd^ 
A  -ident  verb \  Vm^t  gca viili.n.!,  quibus  rei  indigni  * ' 
tac<rttidcpinginr  ulcerius.  Omnia  qtiidemreEiiJJimi 
dicent ,  Jfed  in  aoftra  quidcm ,  noii  ipfbrumyf;?- 
tentia,     Vna\o  enim  prxlluunt,  tanquam  indu- 
biuin,  cujusexamendc^muminfliCuimus:  Momtnem 
inmorte  Cljrijio infertHm,idpr  bari  Deo.  CJnd.'  hoc 
coiijiciunt,  auc  au^urati  puliti*cilii,qui  voiHntatemi 

(irafs 


Cap.  iil  de  PrisdefiincitlQhe.  if^ 

firca  eleSlbs  arcanam  effe,  ^  nobts  ignotam,  ip(i  di- 
dicant  ?  An  cx  rciiptiua  cognofcere  id  pofrunr,qua[5 
voluntatem  taninmfigin  reveiar,  §.261,  &  fecun* 
Uum  ipfa  oracula,  pro  Voluntacebfenepiacitipug* 
hare  vih^particulaii  (ighificatu  circumrciribi  poteft? 
§.  i64.  2.6 f. 

§.   2^^. 

QLiod  Verbargumentum  ajuflitiadefurnunti 

i^uafieri  non  pojfit,  m  Chrifto  per  fidem  infcni,  dam 

fato  cedtint ,  per  '■e  ^ojjint,  id  aat  nodrum,aLic  planc 

iiUllum  crt.  NamfiyAftitia  Deiea  eft,  qua  nenjini 

q  11  i  d  q ua rn  u c  b c t ,  q  u a  rn  (1  b  i  / ^^  arhitrio  divt-i 

hifigpilii  nonatitem  mdffdifuhjacentis  conditione  pen  * 

detfiliitis  velpernicici  Aternd  origo;^,2  ^6 .  cprr  Lem 

hon  poffet  fide  praditum  Je?npiiernis  afficere  plagis  i 

an  iTiaiix  e(t  figuio  propccrea  d.tcam  icribe- 

re  ?  Rom.9.v,i I.  ^rt  propier  fidem  HominiDElJS 

ijmdq^dm  dehet  ?  atqui  jultum  eft,  ut  neminl^,ui*d- 

quam  debeat,  ciuii  ii>c  ipia  fidcs  dortuni  fir  j 

tjuod  aeternc^  (alutis  debitUni  conftiruere  non  po- 

teft.     Annon  eft  T^w^ifli  fcntcmiz^poffe  etiam innd' 

tentem  hominem  (S,ternis  difcruciari  dolerihus  aDEdi 

&  ftne  ullins  injuftitidinacula  f  Quidquid  enim  De« 

us  facit  fibi  debcc  i  ideoque  juftum  eft; 

§.  268. 
A  labynnthoinfinitarumdubitatibiiurTi  proxi- 
iilc  abfum,us;quod  tandem  filum  pienlabimus,  indtf 
tvfildendi  ?  Dices  :  licet  falus  adfinemcredeniinori 
udjtidicetur  ex  merito ,  necjuflitiaproprie  diBafua' 
dente ;  tamen  iihera  DEl  ordinatio  ejj^cit ,  ut  cuivii 
credenti deftinetur faius  Aiqui  iibera  UEI  cicca 
*ic(tlo«  ordmauo  aj  caaa  eft,quomodo  :u  lcitt  potcs 

M  i  ^^ 


1 8#.  P,  /.  D<  ?rddeflmathfi$ 

€3^  ce  ipfo ,  elcdionem  pertinere  ad  omnes  cre« 
dcmes  ?  Non  crtditiSy  Sc^rvaror  rr  rpondct,  Joh- 
JO.V.26.  A^»?  «pw  ^y?/V  me£oves  :  Ergo  cfHiCHKque 
credunt  ovesfufjt,  Pcnnje ac ii quis  rjriocjnaretur: 
Ao»  ^^  aultCHS ,  ^/r;^  »a;7  r j  f iv;x ,  ^r^o  (jHiCHHqH^ 
eivis  eft ,  anlicH^  efi.  Lacms  quippc  tidei  patcrc 
poccft,  «juarn  ciedio* 

$.  169. 
Si  in  formando  D£us  dccrcto  ohjeUuM^ 
4$0H  rejpicit  ,fta/efilo  pe?fdet ,  fte  alieno  videatnr  tb" 
KoxiHS.fi fiemimeimdcjuam  dehft  quam  (ibifoJif 
tHm  &  DcfiS  manebit  idem ,  •manehit  non  variatus^ 
ivi  decreco  exfequendo ,  nonrefiiciet  obJe^Hm 
fidei^  ne  a  re  creata  deterfni^etnr,  quod  remper  Ad» 
verfarii  il  ruere  ncfas  diM\.i::r^non€rit  ohnoxiHsfidei, 
fton  dehehit  fidei ejitidcjHam ,  qHamfihihoc ,  utjidem 
non  rejpiciaty  nec  in  exequendo  decreto  magis  obno.* 
xms  vtdtziur.qffam informando,  Qiydquid  contrs 
rationcjobfedtivas,  m  formando  dccrcto,attu- 
Ierif,id  omne  v«lebir  quoque  conrra  casdem  in  CX- 
requcndo.  Cur DEus magis penderet in Hnoquam 
in  altero  f  Cur  objedum  relpiccrec  in  uno,nec  in  al- 
ti^ro?  JpCa ,  inquis,  voluntas ,  in  exfequendo ,  obje" 
Elorum  naturam  lihere  feqHitur  ^  ohordinem,  quivis 
rationem  hahett  ad  confiquendum  fcopum  deftinats 
Jalutis,     Atqui  D£us ,  (i  re  audiam ,  nemiHt  quid« 
quam  debet,  quam  (ibiMpHi^nigitHr  exfequuti^'' 
nemfinis,  i,  c^  fitlutis ,  gratia  zdaunicuiis ,  v.g, 
15 tlci  dehere poteft  f  Annon  iuftum  forcc , / &  fine 
fideftrvaret,  nc  fidei  debere  vidcatur  conlilii  r«i 
«terni  expcditionem  ,  quod  nonminusindignuiw 
D£0  focet,  ac  &  iprum  «urnum  confiUum  ratiojii 

obic^iYac 


Cdp.  III  dt  Vr&dsfimatione.  x%x 


ebjediv^  deberetur  ?  Caudkris  ^oitf^^aliaindoks  eH 
VoluntaCIS  divinsc»  qH&fuicaHjftm  decretihahe* 
re  nequit :  alia  vero  rci  Volitar  (i,  e.  ialiitis  j  qftA  ncn 
fetefinortcotitineri  certx  cattfsa,  ue>(fidc)  Muor.te 
pOCentiam  DEI ,  qu«  rci  volita^,  tta  enim  loque- 
fis,  cxfcquitur,  magis  alUgare  ratiombus  objeElhvis, 
^uam  ipfam  Numinis  voluntatcm ,  quae  circa  de- 
ftinandum  verfatur.     An  dignius  DEO  eft ,  i^fHS 
-potcntiam  ah  ohjeUis  ^  cauffis^endcre,  (\uam  VO- 
luntatcni  ?  /pfapotentia.inqwis.nenpendeta  caufr 
fa ,  fed  objeElitm  ,  quod  per  illam  efii:itur.     Sed  po* 
tcncia  tamtn  effcO:iim  non  atringir,  nili  moUatur 
per  C2ufCas^anid nonferdidum  DEO?  porentia  noo 
potcft  cfFedum  iidcre,  niiiy^y^^f  caujfis:  at  vcliintas 
«  Tc  audiam  :  effeEiuw  velle,  nec  tamen  velprim 
€auffam.     SiDEOpoftcnusinglorium,  niuko  ma-» 
gis  prius.     Regem  per  arma  regnioccupationeni 
intenderc  >  i.  e,  per  caulTas,  non  tam  vilc  &  abje* 
ilam^  quam  perarma(cau(T3s)debereoccupatio- 
nem  eiBccrc.     Gloriodus  urique  foret.  rem  vcli- 
tam ,  tuis  uror  verbis ,  non  minus  absque  cau(Ia« 
rum  molimine  iifti,  atque  voiuntas  fine  illis  dc- 
ccrnit.  §.  270. 

Forte  tibi  fuccurrit  ijlud :  T>Ens  in  exfequendo 
ienfiiio  L I RERE  vukgratiA  adminicuIiSyi,  c.  fidei  de^ 
berefalutem :  StA  id  fl  aliicmas ,  concedere  videris, 
I>Eum fiia  jiifiitia,  quafilfiSOLl  omnia  dehettpojfe 
fimet  lAhhlK.Eabdicare*  Sl  tt(pondc2s:idipfuns 
fibi  debere  DEum^  ut  per  certa  objeH-a,  v,  g.  fidem , 
ele^ionem  exfec^uaiur,  cecididi  in  cailcs  meus:|'ifti« 
tia  igitur  DEI  hxc  eric ,  «r ,  co  ipfo ,  dum  obje- 
^um  quodvis  pro  ipfius  convcnicntia  tra- 
M  3  ftat^ 


|8l  R  h  Vf  Pr>t'de^maimie 

^aL  ,  d  o^ue  iidem  ,  prouc  congruiim  ip(i  eft  , 
acrernis  gaudiis  auget  ,tiiCiiJtv^^l^^<^  ^^bi  dcbec, 
&  ca  omniarcferct  ad  ruaip  jpfiusgloriam. 

Itaquc  juftiria  DEI  hQetipfumTibi  debetv>«^ 
mtimcjuodqtie  pro  convenientia  traRet ,  /^rSUQM 
CUiQjCJE  fRIDUAT.»  Non  jaftum  tamumeft, 
conformicatcm  ol>je(5lQri|m  (fidc}  &  ral.utis)  rc(pi- 
ccre  in  exfequendo,  (^6  squum  quoqup  erit eatn 
(eaariia  decernendo  y  ne,fiDeus  in  delH- 
nando  nexum  illum  objc<5torum  ,  (i.cfidei  &  fa-. 
jutis)  omlttat  ,  etiani  in  expedicionc,  confilii 
prsEterite  poflit,  adeoque  fibi  ip(i  delit;  nam  hoc 
agendi  modo  libi  DEum  defuturum ,  paragraphci 
anceccdenti  concedebas* 

-  ^§-  I72f 
Hisitadifpntatis  apparerjquompdo  perfec^io- 
Xitt  divinas  ,  juftitia,  fanditas  &c.  inveftigjKi  de- 
beant !  Nimirum  intuendo  id,  quod  apud  kos  homi^ 
nes,  ificelledKis,  juftitise,  &  fandiicatis  &ۥ. 
•^itHlo  ornatur*  ^  tntelligitHr ,  qmA  in  DEOfanclum, 
IHftum  &  intelleElMi  confentaneHmyi. e.verptmftt  ? 
Sin  iltura  procclfum  clle  legicimum  neges,  funda* 
nientumTheoIogias  naturalis  torum  everticur.  Nam 
unde  novimus ,  qfii£ penes  nos  affv^xlx  funt,  contra- 
diEhioni  abnoxia  etiam  in  rehus  divinis  ejfe,  ("^)  ni(i 
cx  nobismet  ipfis.quoniam  (ieri  non  polfe  fcntimus, 
quanta  libctadhibicaanimi  contentione,  utideatn 
fonnemusCircuIi  quadrari,Mpncis  line  valle, 
Jinca:  fine  longicudine  J  Contra,  f\ dicas,  ex  no- 
fch  iffis;^  ^/^i4  iff^^ojitj  ijon  seftimandum  ^lfe  , 

pplfe 


Caf,llh  de  PrdtdeflifiAfime,  \%7^ 

fonre  apud  DEUM  judum  ,  verum  cfi^e,  quod  in 
fiobis  non  fitj  cum  &  contradidlioni  obnoxia  in  Dco 
vera  efTe  pGlIlnu,  quod  forfan  nobis  cantum  ita 
videatur;  qua  fpongia  oninisrcrurn/cientia 
cx  animis  hominum  dclebicur,  juAa  fuccederc 
perpeeua  dubicandi  deomnibus  proclivitatc. 
Qua  re  nihil  pocefl:  elTe  peftilencius. 

^'7fc)   Hinc  yirido«ai(Ii:Tii  re6liflime  coatendcbanc  fi»- 
gularlbusdirputationibus :  Cow/r^ii^oru,  propric 
lo^\icndOi}ion pojje  credi,     Nequcy  iaquknonnem» 
cprum,  hUresdivinji  excipiendsi  funt:  Etenim  qua- 
cunque  tandem  ^<?  re  agetur  y  five  magnafrje  parva  ; 
fiveperfeS-afive itfiperfe^a;  fivefinita ,  five  infinita ; 
five  divinay  ftve  bumanai   perinde  certum  ac  in- 
duhitatumeii,  ea,  qu&  fe  mutuo  evertunt ,  ^mul^a- 
re  non  poffe»    Neque  juvareta^i  divinam  om>iipoten' 
uam  confugere.    Nam  qu£,  fe  mHtuo  evertunt ,  uf 
^irculusquadratus^c,  /untmera  vcces  fenfu  vocua* 
mera  ahfurditas,  merumnihil,  adeoqae  divin£omni- 
VotentiA  ohjeS^um  ejfenequeunt.     Hxc  Vir  cclebcrri- 
iTius.      Qui    aucem  ,  li  quis  Viro  doc^ifTimo  oblo- 
gueretur  ?  Circulus  quadratus  forte  apud  nos  homines 
tantum  voxfinfu  vacua  efi,  DEO  cvntra  non  eft ;  quis 
9nim  immenfrm  illum  intelligentijt  Oceanum  exigua 
capacitatis  mfir^  fitula  metiatur  ?  Intelleitils  divini 
fimi/is  mtio   efl,  quA  jujlitiji.  llt  enim  multa  nohis 
vere  contradiBoria,  quGYumpenes  DEum  nuUa  efiah* 
furditas»     Sinedubiorelponderct;  exmhis  metipfis 
utique  nos  htelligere^  quod  Mons  fine  valle  concurjus 
fdcarumfitf  quorum  altera  alteraw dsflruat;  itaque 
fimilem  pugnam  DEl  ju^icio  ohverfari:  Sed  idcni 
&  nos  rcfpondcir.us.     Ex  nuhismei^ipfis  jti^icamus  ^ 
necejfarioy  falvd  juftitiAy  pr^fniafinevirtutihus ,  & 
pcfnas  fitjc  deh^is ,  non  pojfe  decretas  co{itari  *.  hine 
tdem  vifum  iri  DEo,     Non  eft  cifugio  locus,  Ja- 
fiitia  DEi  longe  fuUimior  efinojtrd,  quatrihuere 
foteft  cuivisy  qu£  valt :   Na^n  t^  de  DEI  perfpi- 
^flci*  idcm  opponi  pofTet.     PerJJ^fcaiia  efi  longe 
M  4  '  j)^-?//- 


*i^«t-.' -  ■  ■    - — • ' — — - u..,.-»- 

fubVmior  nnftra,  '^g^iur  t  qu£,  vokh  i^Qcei  fenfu  va^ 
^tUy  ^  coijnadiStoYU  funt  ^  am  iliis  tanta  iMtei. 
ligetidi  vis ,  fer^fum  emHfiatuwt  efft ,  pexviMre- 
ptejl.  "   *    •  ^'  ' 

Meceffarinm  ludioivi  uc  cvolvcncJas  diviHA  fujfi^ 
|/«  nouoni  diarmsinha-iercm,  re,  fiadverrarigfui;^^ 
dcfinition^nni  Vion  expugRacsm  reljnquerem,  tam.etS 
verarp  mftitiae  ideam  ftihornafremjilli  t^imen  omni^ 
ipx  ego  huic  fuperftruxi^em,  ey^r^um  ire  conarcn-i 
|ur.  Nunc  e:c  prafminTis  juflitix  divip^e  inexpugna» 
fcilis^  idea  baec  erit ;  Juftici^  QEi  eft  immenfa 
promticudo,  qua,  ruqm  cuique  rei ,  per6^ 
prarccrfe,  poffibili,  tribucndo,  gloriamfibi 
debicaro  maj^imam  parar.^  Elicitur  e^  §.  ijo^ 
fcuJAis  notionis  vcrieas,  Sii^  tl  admifsa,  ficri  nai^ 
ppceft^  uc  in  decreto  DEI  «cerno,  ordine  rationis^ 
$.  174.  non  praevius  ij£  refpe(5^us  <:onvenienti«,^ 
liexus,  conditionis,  qua  respoffibilcs  adhuc»  * 
4^ftinaijd^  diftingtiuntur.. 

§.  274. 
P^r  %  (SUUM)  qnod  juftitia  DBl  umcuiquf 
<a^ftinare  inttlli^iUK,  nonlTgnificaifur^  veimeri«^ 
fum,  vel  ms  poftulandi,  v^UiusmoMc^utd,  ^hp4 
irnperfeaioncm  PEo  adipergcret:  cx^.xfj, 
itdmxm  ffiispi^m  nrum  inftinnatHra  <tfH  Syjieti^att 
^qf^rm^^axumy^  tjHQpofifo^  «tieriiisretrofpa"rii$,«/yi^^ 
Wx  ^<^m^^^Htdcmy<iHid<itiam.deJhnaripotHU,  mfi: 
^attoadfu^rit^  tnrttpfa^  Ud^c^rKCKdt.  QHodt^itHr 
^almr^mnm  hahet^  utfik  dwiva  ^  fapiens  bemgni^ 
m.propterhmcn^xumal:^^^^ 
km  SyUM  ^Hoddam :  Owafucn imcTfo§hUui ak 

iHrn^ 


Cdp.  lll  de  frddeflin4ti$ne.  t%\ 

^terao  NumtM  perffjeHa  y  ejusmodivifftfnni^  ftt«$m 
kahmrtxtrationem^  dfcretoprtviam^  CUrhocaUC 
illud  divina  voluntas  6i$  dcftinarcr,  eav$m 
lfahn$  juid^uam  SUUM, 

$•  »75- 
Illud  (SUUM)  cujusque  rei  ab  xt9rno  Numi* 

Hi  obverfacum  pracurm  ^uidem  Dei  dccrctum  ^ 
Pon  autcm  ejus  potentiam  >  i apienriam  >  be* 
IHgnitarcm.  Nam  pcr  poicntiam  rcs  omncf /w^ 
^4ri  ^Pj^»/ ,  ideoque  poflibile$  evadunt ,  §.  lOj:» 
p^rrapientiamordinatac  ^  cum  rationcfuffi-f 
Cienti  prarftarijpo^wf .?  Ergoab  illahabenr,  ut 
SINT  RES,  ab  hac,  utillisfuquoddam  SUUM^ 
i,c,  racio  quardam,  vj  cujus  fic,  ncc  alitcr 
Cra(^abiles  funt.  Non  jgitur  dcrogatur  quid" 
quam  PEO,  (\  juftitia  S  VUM  cuique  rei  abzterno» 
wc  voluntasredderct ,  excgiffis  diciiur.  Hoc  cnim 
ipfQ,  qfiod  DEut  nott  decreverif,  nijt  quod  rci 
proprium  erat^  (ibi  \pC\  dcbicam  fapientix  laudcm 
patat ,  quippe  quae  res  ordinatas  prapftare  potcft,  tt^ 
in  ilio,  ^  ex  illo  ordinc  haberc  polfint,  quo4 
«yUM  cft, 

§.  77^' 
Hoc  igicur  cft  caput  rei,  fulcrum  totius  iioftt^i 
fententiar,  Pofuit  DEus^ak  nierno ,  ant^  omne  decrt'* 
fum^  pra:ftare  Fctrum,  przftare  ejus  falutcm* 
^ed^denuo,  ante  i\Jumini:f  dejitnattonem  ^  neXUf 
inter  Pecrum  «S^  falutem  non  erat^  adeo^ueilk 
^ane  SUAM  non  haheboi  ,  ^uxmdiu  adhac  DE^^ 
ohverfahatur  fine  vinculo ,  pcr  fapicnciam 
prseftabili,  velf^ne  raiionefnjpcicntef  qua  adfa^ 
M  j  imm 


Ig^  PJ,  SePr<^elti»Atmt^ 

Ifitem  idonetts  exhiieri  fqterAt:,\t^c\\xc  accc- 
dcns  DEi  ciqGfcciim  ,  privium  Pccrum, 
per  (api£t)tiam  ir^  riexu  gracix,  fidci  &:fa- 
iucis  confticuj  valentem»  iiiv&c^icbac,  cun- 
dcnique  hoc  rt[p;^c>;u,  m  hoc  ordine,  hoa 
fhnecu,  cligebac, 
«.^Y?--'-  ^  .  §.  277,*^ >-*-^^' 
.-^gi^^lia  ribi  ttiehs  iedeat,  fi-^dixeris,  fotttiffe\^ 
im^QdQhmS^prmoiir.emtnteyM  i,  e.falPttem  Petrt^ 
tum  iierKum  deflm^rt.admmicuU  i  {^finem  eBimcffq 
priprem  raediis;  J.sro.^riveniesfglacipnem)  fro- 
feU:o  Petrus  elecius  ertt  cxtra  nextimeum  faiute  ^  i,e. 
Koridftm  loabehat  infepojfihtlem  rationem fuff.ctefitem , 
tx  cjUA  imelhgipotuertt  ^  cur  eifuerit  defiinata  falfts^ 
fteoque  non  habebac  adhuc' raliuem  SUAM'^ 
riedio  proin  iila  non  tribuic  Pccro  SUUM , 
f,  e;jufta  non  fuic,  qupd  abfic, 

'Uhumrcftac  efFugium  :  Gauflaberis,  dumfims^ 
ii^Vfaius  Petrodecernaturt  httnc  hahere  eo  ipfojamfa-i 
iftt e?)^  S{J  AM  ,  de  adminiculis  pofiea  demumagitari 
^nplittm ; ' jufiam  igitur  pnmam  'illAm  defitnattonewk 
^/'^yS-fff^poffe.Sed  }am  obftruda  illielabendi  janua',' 
Res  nequc  qua  (um  pcfiihi/es  §  1 1  y.  neque  qua  funt 
i»  certo  Ti^x(\  wd  ordmehcahies  ^  !♦  e,  quacenu^ 
habentquidquam  SUDM,  a  DEI  decreto  penderir^ 
per-§,  27J.  quod  quippe  prsecurunr;  Ficri  igituti 
nonpoieft,  ut  elcdio  Perro  quidquamadjudiceci 
quod  adhuc  exrra  ordinem  corfiderarus  nondifm» 
h^et;  aliter  enim  vel  aliena  deccrneret ,  contra. 
juiHtiam ,  jf.Z73i  vel  decerncndo  omne  SUUM 
tdt«.rft,  quod  cfl  contra  §.27^     NON  ENIM 

DEUS 


(^ap,  111.  de  PrAieflinAtUne.  <^7 

DEUS  DECERNENDO  REM  vcl  P O  S >' I B  I- 
LEM  vel  ORDINATE  PR^STABILEM  RED- 
DIT/  SED  QUONIAM  POSSIBILIS  ET 
O  R  D I  N  AT£  PR^STABILIS  jam  anre  EST, 
icicoqd^  decemir. 

$•  279. 
Oblocjuetis :  Vaji  momento  (*)  deftinata  ah  diter* 
Ijtopm^ia;  rta^fie  licet  fa/us  aKtehexumfidety  (3fi»e 
%ocdej}inata.(it^  tarneneodem  momentopr.ffto  fmt  fidei 
\concedendjt  dtvma  cogitaHo  ;  no?^igitur  Fetroadjudi» 
\cabatur  ^  t^uodnon  eratSWM,  Atqui  demomen- 
jtorum  fuceffionenon  €ft  lis,  faremaromnes,  eam 
tn  dtternitate  ejje  nulUm*  S^^  dnordme  rationis  d\(^ 
quirirur,  quem  definivi*  f,  174»  not.  *  Petrus  ali- 
Iquid  SUUM  habere  debet,  quod  fit  ipfo  decrero  <««- 
teriusy  non  tsmporis,  auc  morarum  fHcce» 
denttum^  fed  racionls  crdine,  quiaintelliginc- 
iquic,  curDEUSfalutemdefllnare  poflir,  nifipra:- 
iftnus ,  in  Petro  ftiiile ah  a^tejrno  po/Ijbileni  nexum, 
|or:iinem ,  fchcfin  ,  quse  ad  falutem  referatur ,  quac 
l^fSUUM  cfticiat,  a  quodcflinatJoDEIalliciaturji 
jqua;  nulia  alia  efTe  potefl,  njh  ddts.  '     ^ 

I  '-St-'  tnulare  vagos  diveitforum  de  decretif,  DElparticiila- 
Xibus  couceptus,  f^iderit  uuusquisque,  ut  fe  ipfun^ 
intelligat.  Mihi  fic  videtur ,  DKus  unico  a^u  decer-, 
nit  omnia.  Datur  i^itur  unicum  umverfah  decYetum. 
In  decreto  autem  ifto  comprebenduntur  pr^^mta ,  prA^ 
fenriay  &futuraomnia,  nongenericejohm ^  fedfpe- 
i  CifjcQ^  &  individualitex ;  naturalia,  &  moralla,  ^ 
!;  giiritualia;  honorumfuturido ,  ^malorumfermiffto^ 
woderatiOi  direBio  ^  impeditiOt  emenf^atio ,  punitie^' 
Neque  illa  folunt  injefefpeBata,  fcdinferie  & confi^r' 
cutione  tam  naturah  per  caujfas  &effe^us ,  motiva^ 
msdia>  ^  finss ,  quam  mordiper  merita  ^pr&mta^ 


ftt  P*  h  De  Pr<tdeJii$utHBne 

demerita  d  pe^ios  ( ltj»quc  DtUS  Pctri  ralutem 
primo  noa  <icccrait  cxtra  conncxioncm ,  nec  (c 
cundo  cogitat  dcmum  dccxpediendisadminiculis) 
Unum  igitur  DEl  deeretnm  eil  idmque  univerfale^ 
boc  efl ,  omnia  in  univcrfumfa^a  Sfata  creatatar»m 
fml  diJlinQijfmecompiexumt 

§.  z8e. 

Sm igiturfententiaimmota,  infaperabius,  ac 
•mni  dubio  ma jor :  Si  EU&ioJuJlu  de  cauffts ittfiituts 
fuerit^  noH  potdtjfe  eamnoftfa^amfwjfe  tntHttHJideL 
Dabimus  vero  etiam  juflitias  aliam  notioncm,  ab 
erudiflimo  Mathematico  invcmam ,  qua:  non  po- 
cefl  non  adprobari,  eo  con(ilio,  ut  etiam  ex  illius 
indole  demonftremus,  clcdionem  non  poffe  ratio«| 
»ibu$obje<flivis,iisdemquepraccurrentibuj,prorru5 
foluiam  eflc,  Definitio  ita  habet :  luflitiami^itur 
tcmmodiffin%e  ^  nifaUor^  definiemm  caricatcm  fa- 
pienCiSy  h.G.fefuentemfajitentiadt^iata,  Itafue^uod\ 
Carneades dixtfefertur^  juftitiam  cflcfummam 
itulciciam,  quia  alicnis  uctlicatibus  confuii 
jubcap,  ncglc^ispropriiss  exiinorataejHsd^ 
fnmone  natum  efl. 

$•  zSi. 

Caritasefi  ^enevelentta  unitferfalis^^  hnevelem* 
tia  amandi)ftve  dtligendt  habttpu^  Amai e  autemfive 
fliligere  cft  fcliGicate  alterius  dclcftarij  vel 
fuod  eodem  reciditfeUcitatem  aitenkm  adfctfcere  infu" 
atm.  Vnde  diffictiis  nodus  fdvttur^  magm  etiamin 
7ioeologta  momentt ,  tjuomodo  amor  nen  mercenariue 
detur  \  tjUi  fit  afpe  meeufjue  &  omni  uttlitatis  re^eClu 
feparatust  fcU.  ^uorumfeiicitas  deie&at  y  eorumfelim 
titat  noffram  ingredttur^  nam  cjua  deie^ant ,  per  fe  ex^ 
fUHmur^    £t  Htifulciororum  cmcmpiatio  ipfajucun" 

da 


Cap,  Uh  di  PrAdefih^tionti  i  %f 


Uefl^  piSid^fte  tabftlaRaphAelinnteiligentemaffititi 
nflnullos  cenfw  ferat ;  tta  cum  res  pHidoraJtmHl  etiam 
^licttatss  e/i  capax ,  tra»/ftaffe^Msi»  verHmamorem^ 
*  •  QHtaaHtemfafientiacaritatemdtri^eredebet^ 
\HiHS  ^Ho^Me  definitione  opH4  erit,   Arbttror  antem  Wh» 
tOh$    '  ?mtmm  opttme  fatisfieri^  [i  faptekttam  nihit 
dinuejje  dtcamm ,  ^namipfam  fcicncian)  fclici* 
tac  i S,     Ifa  rnrftu  tn  felicitatts  nottonem  revolvimur^ 
fHam  expUcare  hHjus  loci  mn  efi* 
§.  t%%, 
Auf  igirur  ettdio,  rcmpirernii  abhinc  intcf  faN 
\%  i  DEO  lufccpcaj  rarione$habuic/<^y?^/,  ^\xx.non 
Hjias:  Non  jaftashabuilfe,  rtemo  piu$  dixair  *  Foig 
gitur  jiiftarado,  quare  v.g.  Johannem  Apoftoluna 
iDEus  pr^  juUa,  cstedsqae  Ph:;r:(aE  s  ab  «cernoad- 
jicetet  falua,     Hoc  aucera ,  ex  definitionc  |uAidae, 
g.  280.  figmficat,  caruatemeleSitomSy  qua  DEus  Jq* 
iwnncm  fuerit,  prs  rthquis,  ^va^Uxui.futJfe [aften* 
tem  u  c.  non  finc  r&rione  ob jediva,  mero  Volendl 
Cafu ,  in  Johannem  iacam.     Sapientia  verfacur  cir* 
ca  ordincm  rejrum,  nexum,Sche(]n  earum  refpiciens^ 
yetuntas  igttur  eltgendt^  (\  raCioncs  juftas  ptac- 

vias  habec,  cum  &:  fapiences caricaci  fuar  cli* 
gcnci  pcaccurrcnces  invenic,  i.  c.  ordinem,. 
fchefin,  nexum,  quem  v,g.Johanncs,anccde- 
iretum,  habuic  ad  falHtem^ 
§.  28^. 
Qnod^  in qui s j  Ptita  tj} ,  pendebit  eleElje  dternM 
th  elefits ,  dibebtt  tgitttr  htsfuHm  DEta  amorem  eli* 
lentems  cum  tamen  juftttia  ejne  nemint  /jHid^uamp 
fkam  fibt  dsbeat,     Hxc  jam  in  antecedentibus  func 
•ccupatat     l\Qtifendet  DBm^b  objeoio^  iidecreta 

fw 


1^6  iPi  LDe  PrAdefiimtione 


fuo  prapciirrcntem  oidinetti in  illo  reperiat  \  debet  m 
[ha  fapttntisi  j  ut  in  cligendo  otdinis  tt(pt^um  no^ 
diraictat ,  qu;:^  fapiencia  cum  ejuscaritstccbpulatr 
Jiiftifiam  parit.  vid.  §.  275«.  Ni^  hsec  femperantj 
bcuJ  DS  habuerimus ,  ih  ipfa  lucfc  caiigabimusi        ^^ 

$.284; 
^tiidigmr,  peirgis,  hotntnes  ah  dtternoper  DeI 
potiHttam pr^fiabties  aitof  aialiis  dtfttnxit^  ut  htanti^ 
decretunipotfiertntjpeciari,  ifi^Hodam  ordiKeieltgetidii 
rei«fHi  vero  extra  tfiutHordinem,  reprbbandi?  Qui 
Ja^fim  efiy  Ht/iordi?t€mele5itQmpr<zviHmpotsierint  tn-i. 
£redt  i  catert  extratllumfHhfitterint?  Vehementet'" 
exaggerat  hanc  difficultatem  Vir  do^ftus :  Stclariui 
loqui  ere  fua  ejfe  extjltmarent  ^  (intclligit  eos  ,  qu{ 
cum  nobis  faciuntj  dtcerent:  Ante gratiam  inpecca^  \ 
tis  emnes  jutdem  mortuos^Jfe  natura,  fed  ex  nofiro  ar».^ 
bttrio  pendere  ^  utrum  vehmvu  magis  ,  an  minus  ejfi. 
inortuii  Solos  rigenerari ,  ^ut  praparando ,  non  re/& 
ftendo  minus  mortui  relicjuis  effe  velint  i  Sed  uti  iiii^t 
mortuorHm  alto  aUtit  neqkit  ma£ts  aut  minus  ejfe  mor^' 
ttiits:  Ita  cjuamdtH  in  pecatismortut  fumiiS  d^ualtie?^ 
mot  tuifumw .  Non  potefl  ^uis  alio  miniii  effe  mortiiw^ 
nifi  (fuatefiUs  vivere  incepii,  ISlok  voluntarte  igttkr  resf 
liftere  her^io  poteji  ^  ntji  quijamvtvati  \^ 

iPutat  igitur  Vir  do(9i:us?,  uti'  ih  tempofd 

Uemoinpeccatts  mortuusfe  ipfum  a  cateris,  eadem  in^ 
jelictt4teocCupatist  diflinguertt^ ordtnem grattt aui 
vitdb  tngredi ,  velfalttm  ejus  occafionem  darepotuerit :  , 
ttd  idem  quoque  verum  ah  aterno  Juijfe  ^  necpotiitjfl 
propterea,  ante  decretum^  alios  tn  cjitodam gratt(&  or-^ 

dtne  invemri ,  nili  voluntas  divina  ica  deftina-,, 

Vericy. 


Cafitlf.  (ie  VrddtflinAtwnei  19^ 

V cr it ,  jdiHtdm  igitttr  rattonibtts  olye^tvisnecej^ario 
I  tjfe  eUEhone?v.     Refpondebo  pnus' Verbiseruditi 
'  fcripcoris  j    qiiam  meam  qaicicm  rententiam  cx* 
piomfero. 

§.  286. 

Refpondemht  ^    ^nod  in  ddmuenda  gratia  Hintfi 

fecHndnm  Kos  mhll  pijit  iflttfi  madt  htimo  nondum  re^isl 

I  mtHs^tit  ex  haBsntii'  dtclis  Ifuufe^nier  ^dparer^morsi^fte 

,  iliiHs ffirttudis fatts  td  oflendtt.  Sed  fjnod  m  refpuend^ 

tj^HQCjue  gratia  mhd  valeat^  tnm  non  feqwtur^ejHam  not§ 

exphra/i^  mcrtuumeffeinpeccanSi  confecjHttur^  trre^ 

gemtHm  non  effepeccatorem ,  noneffe  maltttofHm^  noti 

i>dere  in  malo  ^  cujm' potius  contrartumex  hac  ipfn 

phrafly  ntrhtne  negaiHro^clarecoKflat.AitHdigttHrefll 

!  ttiorcuum  eile  in  peccans,  ahud  niortuunt 

elle  pcccaciS )  feu  hono  non  refiflerei  idnon  refpuerCy 

I  ii  non  adverfariyiaeijHe  adeo  morsfptritf^lts  ultra  com^ 

Iparattonis  tertium  efl  extendenda.     Et  auanqHarfi 

komo  coHvirtendHs  omntpotenteDEi^virthtetnviiafti 

fpiritHaiem  refufcitetHr :  h^c  tamen  ordinata  efl^  (i^ 

h^  prohavimHS  ^  repflentidm  nonexciHditi 

§*  ni^ 

hiovi,  quici  heic  AdveufariJ  regefatiri     Refi/ti 
pvffegratix ,  immo  neceffario  refifit ,  uitro  concedunt  \ 
SedcHmcmnesexa^HOy  Utpotc  mortui  infceJo- 
fibus  j  re/ifianty  ejui  fit  ^  ut  tjHidam  cifiH^ari  de/t*: 
ftanty  adfrugem  revccandi^  c&teri  ebflreperepergant  ^ 
inimo  mAiitnfHt  reitncjuendt.  Hujus  difcrimmis  ra-* 
tionem  Adverfarii  anqujrunc.     Nam  ii  in  complti- 
ribus  pietatis  vis  &  efficacia  non  planiatur^  quia  r-e- 
(iftunc  urgenci  gratise  ftimulo;   profedo  in  c^eterii 
cadcm pUncabicur,  qugBiamiiaudqusqftamre^iie* 

rttnt' 


%yi  P*  /.  De  Prddtjlin(tti§ni, 


runt.  jiHt  hi ,  Ht  non  rcfiltcrent ,  infita  habue* 
fNftt  potcfiatey  dut  fjon  :  Siprws  i  videnrur  momcn- 
mra  confeqai,  qua:  Adverfarius  oppofuir,  §^294« 
nimium  habere  no!l  in  noftra  poteftace  >  u- 
trum  vclimus  morcui  manerc ,  nec  nc  >  5f 
dic^s  i  (^HOS  gratiatriumfhaverit^  k  DEO  accefipi 
ttec  ix  fe  ipfis  habnijfe ,  uc  non  rcfifterenc  5  mania 
fcftum  cft,  ptirao  ecs  quireftitctunt,  tali  grati^  dc- 
ftitotos iuiffe ,  ucnon  rcfiftcrcftc  ^  DEum  igitur* 
cum  potuerit,  nce  tamen  dederit  talem  gtatiam  ^ 
«05  noluifle  fcrvatos  j  Secundo  i  quiaeriim,f/r  »0^ 
tefiftas^  aDEOeft:  rcquiturj  ubi  hascgratiaj  Hi 
nonrefiftas^  ^xt^  te  non  pofTe refiftere :  aluergraiia 
DEI ,  quspfacerc  poteft,  ut  non  refiftaSi  pati  tamett 
foSet  ^  ut  refifieres  i  camque  ciudercs,  quod  eon^ 
tradi^ioni  obnoxium  cft« 


tixc  cft  prscipua  difticultai  ^  qna  hotis  Adrcf^ 
farii  occurrunt ,  quam  diftimuiare  nului ,  ne  n6t<  f 
fatis  candide  hac in eauffa  vcrlari  vidcrcr^  Mea  qui- 
dcm  fententia,  fi  idcai  redc  evolvctis^  plana  orahbt 
^  cxpcdita  crunt.  Homo  &  naturali  impetu  ^ 
#*  quadam  ulcro  eoncrada  morofir^Jtc,^//^^^)»' 
tigratid,  novam  vitam  aeeenfurAy  nonpoteft  non  oh* 
lu^ari^  Naturali  inftin<^u  non  poflum  non  in  ea 
fcrri»  quae  fcnfibus,  6<,  ^ihaviiathhndmtiixxt  ^  fiv^' 
per  0EiI  Icgcs  prohibita  fint ,  (ive  ftiinus.  Omnij 
illeimpccus,  qui  deliberacam  mentiseogi- 
taiionem  praccurric>  nacaralis  eft,  &  moii» 
rofoopponiCUr.  Jaravcroindeabinfantia,  tuiii 
f  ucnilonttn  9  ^ui  rationis  ufum  {lOQdum  fant  cotw 

&tilt1. 


^t¥f*^ 


i^AfJi^de?rsdffiil9Ati6fifl  t^J 


Tecuri,  tum  noftrocxcmploecJocetonr^  Mrrttri 
KQS  a(f  vmni(fus%llis^  ^kACMtt<fue  iucHtidtt^ttf,  txiJafMif^ 
$i9MSy  ^isMtvi^iaf  iid^etltum  ^eiexi^nni&L  tb* 
li^u<ktCccepta»t^  Cumigicurvetbtiry  DtiuKlivio* 
inem  terura  antehae  grattrum,  &  fidfcihtt'  in  i  s  te-* 
bus  collocaDdain  nobis  commend^et,  quarum^udit 
adhuc  non  fuimus  capti  ^  hcr;  pciTumus  non  carunl 

Ad  hanc  naturalcin  ^  quS  ctrtn  rebus  ce&lefti^ 
buscollidimur,  pogmtt) ^  acaei^iit  aita ^  dcflrriaco 
ficpe  confilid  y  ac  dard  opera  ir//»^&  cckttafca^ 
Agnof  imus  mehora  ex  DEI  verbo ,  &  pr obamus  5 
fc  •  offt^tuutn  incontrariampartemrap  eniininvis 
obtemperatenonfinit  Vicl^  26.^7.2^.  ieqq.  An* 
te  rationis  ufum  alFettus  ni  ftros  in  rcs  ter^^^Oires 
tamdiu  tteccffatio  fccuri  lUmus,  donectoofto  in* 
lcllc^us  luminCj  eahi  confuetudinem  c^'  hciaaveti- 
cnus  jamjam  |  qdam  matutefccnte  rationiS  Utu  y  dc» 
mere  notumus.  (*) 

Ci)  'ngciiiofa  fuQC.  qnap  |cr feanicc  tra^it  Scriptdr  jidfr 
^bfcurus :  U^as  hilffts  etntn  Paiienm  ,  icanf:  tf 
gUich  fUbkt^  tia/i  et  kramk  ifl,  wahn  ?*■  gkH  hgd 
'  inifft ,  da^  dte  Arttnty  mdeY  fhne  kvaynkhii 
dienlicb  ifi,  wann  er  dabey  einen  tckei  fm  deYfel* 
hgen  bat^  oder  rvann  (kine  Kramhheit  fofiarck  'f^i 
dafi  fie  die  Artzney  nicht  hy  ihm  hydefi  fQmcrri 
ibn  zwingety  fii  wieder  vonjich  zu  hreihen,  Zit 
gelchmigen^  daji  es  nocb  fcblimmef  ifi ,,  w^fin  ir 
tnar  die  Medicm  vor  fich  wohl  Terflehet  ^  'a'& 
fcb  dtircbaus  Btredct  y  er  feynithtditpatienty  /&»• 
dsrn  er  fey  gefund^  und  der  Metf^ctiu  der  ihn  cu^ 
riren  foU^  Jsy  kranck,  Danft  es  we  den  ja  insgi^ 
inein  loiche  Vatienten  vbr  die  gefakrlichfle  iehal^ 
UPi  ^S  ikrt  KrAmkheit  nifhtfuifltn.    Sm  bdhttk 


— ^— M-  '  I  n  ,  II1.M  i'ii^m  II».   I       Mtmm.m     1.    ■    1— ■Plf—— M— 

jr/V  /w  vofi^tn  Capitel  fefagt ,  ^^  «'»  Adenfch, 
der  Jeine  Be^ierden  dAmpffen  jvohe  ,  e/we«  l^orJAtz 
fich  zu  hnjjern]  utjd  tine  rerhtfchaffene  Attcncion 
tnithringen  'mujje ,  und  daf  ihm  diefe  kc»  Adenjch 
gehen  kosnne^  Er  feltfi  ift  ja  unmstglich  ^efcbickt 
1  )i4^Ui  iniiem  es  fcbwekfMxgehet  ^  daf  er  fiir  fich 
.  ..,  erkennet.  daji  das^  w^s  ihn  behenfchet»  ictje  fey» 
Weil  dasy  was  ihn  be^he^rfchet ,  bosfe  ifi ,  mdfeinen 
Verfland  einnehmet  ,  daji  derfelbe  folches  vor  gut 
hdt ,  Tvle  will  der  Verftand  die  Kr^fftt  krkgen , 
iijifein  herrfihendes  IFejeH  amufeinden, 

$♦  290« 
Cum  igitur  homines  &  nacurali  §/287.  & 
Rioroso  afFcdu,  dthberatoqu^  conTiIiortonpof- 
^ntnonafficicnfigratiseponcreobicem,nonfdnint 
non  abborrete  ab  hs  rebus ,  quas  li«vinae  func ,  Sc  ^ 
«aturaii  appetitu  remotiorts:  cjmmodotandem\  Ci 
omnes  ex  xquo  refiftunt,.  ahiprxaliisr^S'^;^'^»/*»' 
adfrHgem}  Ant  lonhentAltquidtnfoteflafefna^  tnm 
ipfifemet difcermnt  j  uiHt  Konhabent cjnid^uam^  tuin 
adfolam  arbttritim  DEtrefirentur  cmwa^  uec,  quia 
oranes  ex  asquo  oblu6tantur,  in  homiriibus  rario 
di(criminis  erit ,  cur  alter  fmva  vita  mgeatur ,  alter 

Rcfpondeo  hic  cum  formula  concordi^p.^7  1* 
JEtfl  Htrumefue  ium  Conctona^<frif  plantare  &  rt^are^ 
ium  Aiidltoris  currere ^  Velle^  frtiflra  ommmefffent , 
neque  convcrfio  fequerett^r  ^nifiSptrttus  S  vtrt^s  ^yope-' 
ratto  accederet ,  cjui  per  verbumfrddicatum  (3  audi- 
tum  corda  tlluminat^^  ccnvertit^ut  homiiidi  verbo  cre» 
dere  C^  affentiripoffint :  Tamen  neejue  conctonatcr^  «^- 
<iue  Audmr  NB.  dehac  Sptrttus  S.jnratia  dubttar^  de- 

inmt. 


Cap.llLde  Pradeflinationel  i^$ 

-»-»^.-~-«— ^»M«         m      ,.r.,.,   .  .1  ,■■, ■        I  ■■  <, 

teKt,  Quinpottus  Htenfue  certojcitiii  A' />.  fi  vet  hum- 
DEi  jttxia  mandatHm  ^  votuntatetn  D  Ei  ptt^e  t^  (tn' 
cere  prdidtcatum  fuerir,  &  NB.  HOAiiNES  D' Ll 
GENTFR  ET  SERIO  AUSC  ULTAVERiNT 
ILLUDQUE  MEDiTATlFUERlNT,  ceftiffum 
Domintim  gratiafHa  frajentem  adejje ,  ^  lar^^yi  fa^ 
Ht  paulo  ante  dxBum  ^  ^h£  homo  altas  (Htsproprut  vp 
rikfis^  neque  ^ccifere  neque  dare  potefli 

Aretio  ufu  adminicnhfum  fAda^ogkorhnt  ^f^c»- 
pendet,  ucaltcrumdivinajgrac.x  Vrs  novp  vjta' 
animarc  poific,  akcrumnonpoffir.     i].\  m 
faacurali  tua  poteflare  tft  |   librum  q'.'errpii?m  le^ 
gcre,   aut  nonlrgerc)    fs  eo  tradiiuS  medinri,' 
auc  non  meditari;  ex  Pracccptore  d'?  ei^rum  fccflo 
renfu  rcilcitari ,  aut  non  rcifcitari;  ReditatJofiireJ: 
omnem  vir^m  ,   quod  facei  c  de^enr  j   q^v  artf  m 
proficentur,  inhacrereautnoninhcerere .  n  glgea- 
Um  ,  rupirurn^  focordem,  romnolentum  tfTe  t  iW' 
^thmtuarum^  quas  nauia  ing  neravit^  viruwel}^ 
nferhum  Dtl  tegere  ,  audtre ,  vel  nc^  legere  &  i^oH 
audtre^  meditari ,  Ron  meditari,  per  orrncm  Vitaltl 
in  ftudium  illius  ferium  incumbere,  vel  non  jn* 
Gumbere*  Hocoir.nem  tuamcapacitatemexhautif^ 
quam  ad  Dovs  mentis  indaurationcm  confcrrti 
pote$« 

Qudd  fifeceris,  certiffime  inftitutum fuccediC j 

per  §6290.  &  ad  novamvitam  pla(*canv^am  vai<.bic* 
A-onfitccedet  ^  cjUtaeleEius  efi^  Jed^  ejUiatehocfaBu^ 
Yum  lihere^  divinafa^acttas  abxtetno prafenfe^i  ide$ 
aba^rerno,  cbconcipjendam  indcfidem,  eletlusei* 
ReliftiS  quid^m  <k  nacurae  impetUj  ik  alFc<ftu  moro* 
N  %  iok 


£^fi  P.  L  De  fride0$nAtioti$ 

fo;  quxtibi  Virbumcxponcc,  val  Jcmoledaingra^ 
ca,  abfurda,  &rejedlaneaYidebuncur:  Sarpcedam 
^eliberaco  coofilio ,  facies,  quzabe6ali<^nir[jma 
fant ;  7«  coMtrapftgnamprdfe^uerei  idcm  VCrbuni 

in  a^ftuaacium  aifeduum  undis  fubinde  ani- 

mo  agira ,  Pfal.  ll^.y.n.fet  fMtte^  ut  tepfiendi 
ctmattts  fenfim  trati^utllet^grattatt»  jmifftpandatt  Spi^ 
rkutn  5.  UrgUtHr^  inicium ,  progreflum,  & 
COmplcmenCum  ttovd  vita  tecnm  comtt^Htticet  % 
foanfuro  ceiu  omni  negociopacienco,  immo 
W9  refragantCy  ut  modo  dixi,  (i  ab  hoc  folo  difcef^ 
fcris,  quod  notinifipddagagicHmefty  qaod  tu  vcrbum 
tcAe  cra(^averis« 

Ex  quo  intelligicur  ,   quid  refpondeftdum  fit 
dubio$.2S7.  allato.  Sipcrgratiami  quafic,«/w« 
tejiftas»  (ignificetur»  ejusmodi  efiicacia,  HttHmuUH* 
mtttesajfe^ins^  nacurales,  &  adfcicicii  f»w^^- 
fcantttr  \  %.%%%,! %^. profe^o  ea k DEo efl ,  quanta 
quantaed,  fed  per  verbum :  $.25)5.  at  indenoa 
fcquitur,  grari»  non  pofTe  refifti ,  per  verbi  neglc- 
^um.  Quodfi  vero  per  gratiam,^*^  noti  refilittnrXxx* 
iiuas  ejusmodidivinamvim,  ^Haadtpfam'PerhiU* 
Qtonem  rapians^  ^na  notzpcjfts  non  duci  ad  tppHs  medi* 
tattotiem,^Ha  veltnvito  tjerbi  dtvifti  fetifw  oltVerfetHr^ 
tum  vcro  animum^»//(f/,f»rr^/,cff*/>^r,pofrcfluraquc 
invida  ratione,  tr-neat  ifateor^hoc  fcnfu  penes  te  ip« 
fum  tiV\  uc  rcfi[laj,&  non  tGfidsLs^eJusmodigratiamg 
ordinario  curfu,  (de  fingularibus  D£I  viis quxflio 
Don  eil)  qua  ad  ipfam  le6^ionem  S.Codicis,ad  ipfum 
«uditum  vel  obtortocollo  rapiaris,  ttondari^  necper 
fapienttamdtvtttam dartpoffe.  Solus igicur  ille re- 

iiflcndt 


Caf.ilL  De  Pr^deflUtiQne,  i$y 

fiftendiconacusmortifcr,  &funeftuscfl:,  ac 
difcrimcn  credencium  &C  non  credenciuni 
pariCy  qut  in  ncglc£tuadminiculorumgra«9 
tix  pon!  folct. 

Nunc  qu2ro  quicl  in  hac  fentcntia  fit ,  vel  DEO 
indignum,  vclhomininimisgloriofum?  Angratis 
peculiari  quoque  ad  td  egemus^  UC  audiamus,  me« 
diccmurque  vcrbum,  annon  infitum  a  natur» 
cft ,  ut  re$  obvias  pofTimus  ponderare?  Omnes^  in- 
quis,  verbnm  trallant^  frafertim  T^eob^i,  nec  /4« 
Tnen  omnes  revocanthr  ad  dtvtnamfrH£em,Atqm  hasc 
cdam  culpa  ipforum  eft.     TraSiant  udque,  fed  n$m 
dextre  tra&ant.     Sed  tpfa  traciatio,  pergif ,  dextra  m 
DEO  e/L     Si  pcr  dexcram  cradfcacioncm  intclliga» 
fanEtosgMflfts^  ^tiihus  mens  ex  verho  anCla  efi :  Hebr. 
^.  V.  f.  concedoeama  DEO  proficifci ,  fcd  absqae 
mex  caufTs  decrimenco :  Sin  pcr  dexrram  tra^atio« 
Uem  (\^r\\^c^sinteiligenttam  clartffimor/fm  defideCf 
effictts  Clortjhanis  agentit^m  oraculorum ,  ncgo  te  cflc 
audivndum ;  namque  eiusmoJicapacitacem  in cra« 
dandis  S.  iitteris  nacuras  viribus  comparari  poSc  » 
vel  exemplo  Theologorum  impiorum  tgnofcitur. 
Hi  igifur  (i  verbum  ad  feadplicarunc,  fi,  graciac 
prasveniencis  (limulos,  quos  ex perveftigaco ,  fuis 
vinbus,  quorundam  or^ulorum  fenfu,  inanimo 
habenc,  adbibica  adtenci(i|i)e,ulcerius  progredifiae- 
rcnt  (nam  nonnifi  in  acccnco  poceft  opcrari 
vcrbum,accencioncm  vcro,  carceris  paribus^ 
inpoceftace  noftra  ficam  novimus)  fi  mcmo- 
riam  convi(5lionum  non  fupino  negleda  dimittc* 
rem,  nifi  cricicis  pocius,  f$lcmi$is^  hijioricit 
N  3  vetbi 


vtibi  confiderationibus  indulgerent ,   quam  prJt- 
/ftftis  ;  prof"  Olo  verbum  vim  ruam  cxfereret,  fe<:a- 
lUia  cciT.llimedivinarrugc:  Sed  tanscnabsqucilio'. 
jum  auxiliovci  minimo, 

§.  29^f 
Noncnlmexatrcntionc,  nneditatioBc,  le^bio-, 
r.e,  qLia*,  fi  novas  vit«locus  conccdendasfir,  rcqui- 
runrur,  mngls  feqnitur,  no$iilisinternisanimico- 
.i).it*b\is  vel  tantillum  ad  cordisnovinaralesconta- 
liiTr,quam  Mo^es  ad  illud  divinjE  potenrix  fpecimen  ': 
i.o}uai;(rt;  quidquam  dicendus  cft,  quum  ex  percufiii' 
ba^Cuio  rupeeiicienda  fitientibus  aqua  fuir.     Quid- 
q'i>d  h^.  icme;Eef<»nrcnria?§.  ip^.oppofueris^  proba- 
turus :  </ero^y.ri  DEoglortam^  Jiy  ad  atfe»tto*tem  verU 
wedir^ttonemijHe  (^c,  debuatn,gratiaoperett4r  :  id  eti- 
am  opponi  poit^\  hiftoriar,  quaKfecenffr,  percufsJi 
petta  a^^uam  fecutam^     Animum  fitbit :   verafime^ 
fe»ttemta  efet  ^  DEus  dererminarecur  a  verbi 
tr.aarione,quamnosfufcipiemus:  Quid?  (ij 
Scripturac  hoftis  ruum  ratiociniumfecutus,  ^egcre-»  j 
rer  ?   reraftde  Mofe narvAta  hfloriaforety  tum  VEui  \ 
fependrffet  ex  hacuU  Mops  ^  efuodefi  lon^e  ahfurdiffi^^ 
fKHM,     Quidquid  Empa;v^«  refponderis ,  fibieftGil 
refpbnfiim.      Inftas:  Stnnte  taac  fentenrta^  eventtu 
Xflvx  vit£y  ejtudem^ue  cotlefits^  ex  naturalt  aSlioney  le- 
^tonis^  medtfattonis^  quk  verhum  traEiatur^  fujpenftu 
foret.  Scd  audi  ScriprCira:  Huflem  :  admiffkiHkdeMo'^ 
Je  htftork^divna  eademque  naturam  furergreffa  henig* 
nttoA  ^  effcacia^  ^ug,  adpotandos  fattscentei  perttnutt^ 
fufpeni.]  faiffet  ex  naturali  moru  manus,  qul 

baculus  pcrrrfuTallifus.       Pergis;    Quodfi  le* 
€Uf  knic  ffnteft:$4  difi4r^foteJi  hom^fe  ad  mvam  vtra  m 


€ap*  UL  de  Pr^deflinatiofie^  l^  ^ 


frttpayare^pote/i  veHe  vtvere:  Scd  cavc  nr  finjili  acu* 
iTiine  hortis  illam  hiftoriam  lactfTit ;  Q^Hodfi  vera 
ejfetit ,  ^«df  de  Mo[e  memorUprodita ,  potHiJfet  Mejet 
"pfApara  tanttm adhihe^e^ ac dtvimefficacU^hacHU t^tt^ 
fr^berg  adttnm  adeUcteHias  ^cjptas» 

§•  297. 
Sintillima  efl  HtHtn^^ue  eventus  ratio,  E  *.  d  em 
e^caciaDEijquasexpetraaquam  clicuic,  mentem 
nobis  indit  novam.  Sed  quemadmodum  Mofe  tion 
una  agente,  fed  prsefente  duntaxat,  ^^«4 
/w»^  € V  y«^f  fcatnrtrejujfa :  Sk  &,  nobis  non  in  fo- 
cietacem  ibperarionis  veniencibus  >  nova  plantatur 
vita :  Scd  ad  prarfentiam  (olumi/ltfu  medttatie'* 
nt^  y  attenttoms^  quacifca  verbum  ver{amur,  f»«a^« 
DEm  accendit  vires  dtvina^.  Nihii  intereft inrcr  ca* 
fum  utrumque,  nifi  quod  divinaoperatioextraM©- 
fen  ia  rupc  fe  prodiderit,  illo  percuticnte,  hic  vero 
eadem  fe  manifelhc  in  homine,  ut  primum  hic  v^r- 
bum  ie^it,  &  meditatur.  StA  hoc  ejusmodi  cft,  ut 
ad  eludendum  comparationistcrtium  nihil  faciat» 

PeUgiumfapit ^mQ^\%^hAcfententia\  fedfalli 
te,  §.  29^  '^79.  probavi.  Idcjuod  eotisejue  eredam» 
dtm  oft€n%  eris ,  Mofen  aliefutd  adeliciendas  expetra 
a-^tia6  contHltffe y  quiardpemperctifferiti  Ut  autem 
inrelligas,  cjmmododivtna  efficactaomnis ,  quxcun- 
que  ad  resconditasf^^rasproditefolet,  determi- 
«  e cu r ,  i .  e.  h ! s ,  i  1 1 1 s ve  itmiitii^tu  circHmfcrtl?atur^ 
non  exparceDEI,  fed  exparceipfaruni  re- 
runi ,  quas  atcingic  j  redeundum  tibi  erit  in  me- 
moriam  eorum,  qu^E §.  195 .C.  II,  dida  funt.  Nimi». 
rum  tam  ingratia  quara  innaturA  regno  vircs  DHl  ia 
N  4  rebus 


itDus  dcterminanrur,  ac  ruii  afficiuntur  modis^ 
pa  a.Mtuos  ir»  Syftematcncxus,  DEu^fqa^ 
vires ,  nifi  li bi  ip(e  concrarius  ftngatnr,  deterniinare 
lieqt  ir.  §.  i^^Xl,  I|.  QujdfitgttMir jnrat^  tn  uno  effe* 
(iwn  4;.  ingnt ,  19  4  /f ro  »mi  ,  <ryi«  rf#  ratiofemper  ai 

i'?mi.is^n$9  graqan»  limicaatc,  arfigtHA^ efi^ 

f.  299. 
Nemoeft,  quin,  (1  paedagQgiam  fecuturns  cA 
fet,  grauspo(retiiedcompus,  §79.0.1,  Sedcftm 
^iter  al  ero  Uumrem  opfortmttAtemhal^at ,  ut  v.  g„ 
Chriftiani  refpcftu  gcntium;  publicaf/w«i 
f/w  r^i  caufTa ,  aSyftematc  ipfot  non  fola  DEJ 
^V«h/«,  periraeft,  ^m^<gn4rHmmce(fuatet  q»ai 
konumpHbUcumpajcit^  ponitur.  Itaque  haec  necef- 
<>tas  gratiarn  DEt  fimitat,  StApmilts  etiam  ^^«jjSi 
C/f .  pbi  in  cadem  gratiap  abiindantia  duo  cxfi- 
<lunt,  quorum  ^Awgratiaafficitur,  <»iA«f  mH\uemm 
In  altero  cnim  non  afFefto  major  focordia ,  torpor 
Intolerabilior ,  gravior  ncgligentia  gratiam  &  efas 
C^urfum  it^  defimvifre  inteiligitur ,  ut  plus  uhr^ 
•PO  migraverit,   vid,  h«c  probata  §.  1  j?  f .  feqq, 

$♦  300,  t.. 

Jara  dfmnm  folvi  ilhid  dubium  ^r^t^^^  qiiorJ 
$.  2  JJj,  occurrir.  Cum  ab  x  erno  in  Syftemate  A^ 
§.  iCi^.ciecSkuroNumini  c^bverfatus  iuerit  hinc  h* 
h^nnciy  liiyttc  p^aji^ogia  ve^  h  ufurus  y  iffwejfudafi 
Jibcre eadew  ah^fnrt^  ;  vel  potius ,  nr  omnem  ara» 
i);guiratem  cffugj^jm  ,  cum  in  Syftematc  A.  potucrie 
i  DEO  propftaii  hhannef ,  qui  &  pofTct ,  &,  fi  Sy^ 
ilema condcrerur ,  vellet  pof Jigogia  uti;  comr$ 
*?? ¥Q  ^riarn  e?:hibcri  jRi  eodem  rcrqm  etdincfudM^ 


C4p.  llh  dt  PrsdefiiH4tiotit.  jot 


qui  quidcm  p  >iicc,  (<;d,  (\  condfretur  Syftema, 
DoHct  pasdagogia  bcne  uti:  acccflit  DEI  decrc- 
tum  ,  ac  hoc  Syttcma  olim  cxitfentiutn 
nttmer^  dtfiin^vtt ,  t/(  na^tig  aif^fernomitcfiteurum 
ftierit^  ^Hod  ante  deeremm  dHntaxar  f0.htU  erat.  5i  a 
igitur  quaeras ,  quktaifium  (n ,  «^  ^//^^  ordtnemfaltt^ 
fts  eU^i0»t  pravtum  tttgredt  pottterit,  altefxm?  Re» 
fpondco:  Utcrquc  j^Otuk  ic.padagegtee,w  Mofei 
eliccrcaquamexpccra.  Si  ir.(\€s:  cur  alcer  vo« 
luenc,  alcer  nolueric?  Dico  idcffe  «  rauone 
Syftematis:^  Qbracioncmpublicam,  in  gratiana 
proditpris,  non  mutandf.  $.  115, fcq.  C  H,  Mx 
Syftcmaceenim  iiberc  Proditor^  vifo  argcnto, 
pecafionem  arrtpmt ,  deferendi  Ch^ifiHm^  Qaamvij 
fotte  in  alio  rerum  ordine,  fi  v»  g.  ipfi  Servatorper» 
fttuus  monicor  acQubuifTec,  finunquamafeai 
Pfianfeoseum  dimififiet,  SccpotmJfetfieri^Htetfamg 
quod noluic,  voluiflcc,  Sed  qui$  tale  Syflcmi 
iJDEO  exjgat ,  quqd  omm\xmvoh»tati  eHciend^e  at  • 
tcmperatum  fit?  cum  Utique  facultas  p^dagogia 
eujRiulacifiimc  futliciat, 

$.  301, 
Acris  A^vefariu?,  q  lae  ^.  anieced,dicuntur, 
fcquencibus hUs imv^>^nai :  Quidrudin ari^ttrio bo* 
tmms  faerit .  ^Ham^brem alii*« pt a a''9 falutem conff^ 
^jHatHr^  aHtma't4merit^  atitiKdiferens  ^  auhonutik 
Sedc'imm^Hema'.Hi}ieffepoffir  a  ^'^0  nn^poft  univerfa^ 
ftmgyatiam  f^cmirrts  fpUfA  peJet ,  netfHe  ettam  tndiffg* 
rem^  u*  fapte^^tey  L:ifkerusp.7^.  dem^nflrat :  nemi> 
fa*i4m^*tfts  tflm,  i''9d  a  n^if^ro^rhttriopratergratidmi 
4d  nn^^h'  tm  conver flbnfm  re]'**^nHr ,  non  vere  tfonHm 
m/hmaVfrit.     Id  igttnr  am  a  gra^inefif  OficfoU 


»1  jp.  /.  De  Pmdeftinatidne, 


fratia  omnis  in  hominibHS  regenerandisautHonre" 
generandis.difcriminis  catijja  efl  :  atit  a  liberoarlfi' 
trio  ali^uidhoni  a  libero  hominis  in  peccatis  adhftC' 
mortui  arbitrioproflcijcipejfe  volfint,qt4o  aliiprAaUis 
converjionem  ,  fidem  ^Jalutem  confequantHr, 

§.    JOZ. 

Tn  hoc  difcnrfu  multa  furic  ambigaa.  Primo  id, 
iuamobrem  alius  prdi  alio  Jalutem  conjecjuatur  figni* 
ficare  poa^L.ufam  adminiculorum padagogi^^confer* 
re  adjalmem  aliquid  vere ,  cum  tamen  \s  fe  dunra* 
xat  ad  gratiam  ac  falutem  habeac,  uci  baculus  Mofis 
petrara  percutienr'.s,ad  elicicam  aquam.  Vel,(i  ma- 
viiyufus  adminiculorufn  pAdagogtA  fimilis  tHjBibus^ 
auibus  terramferiehat  Rexpopulihel-rAi,  i  Reg.13. 
quos  i^Ttus  vidoria  recuta,  ^at  non  cx  viribus  eorum, 
(cd  naturam  fupergredienteefficacia  DEI  j  tametd 
iftus  condiiioriis  fine  qua  non  fuidet  fecuta 
vi\Soria%  titulo  adpellandi  ftut.  Qudd  fiveroca 
ip\n^({s(^alitis  pr£  aliofalt4tem  confequiturper  alicjuid 
auodin  fe  habet')  denotet  hoc ,  pendere  ah  hominihHS 
gratia:  li ni  itationem,  ipfos  n  ortales  ex  fe  habe- 
realiquid ,  quo  gratia:  affluentis  \n^mdi\is  determi" 
nenty  deftniant,  MODIS  circumfcsibant,  acdiftin- 
pjuant;  profe(^o  abfuidum  non  eil:,  homines  gra- 
tiam  DEI  limitareacdiftinguere,  Sicutienim  nuIU 
limitatiG,qua  talis,a  DEO  ert;§ ,  1 5  9. 1 60.  I^  i  .feqq. 
C.  II.  Si  nec  ca,  qua  vires  divinse,  inpiantando 
novo  corde,  dcterminancur.  Si ,  curgratia  aliter 
iH  melancholiCO  ,  aliter  in  c\io\QnQOy  aliterin 
fanguinco  operetur ,  quAras ,  nonfuppetit  reffonfo 
uEaquamhdiCy  quia  unius  cujusqucttmpcra- i 
tikCiiCi  iiatuxa  &:  indoles  divinam  cifioaciam 

certis 


Cap,  UL  de  PrddeHtnatiene,  i  o  j 


ccrc;smodisafl"ecic,      Nam  utiinorgano  vlnii. 
co  rpirantis  vend  una  eademque  efHcacja  e(t ,  qiiae 
demum  tibiarum  diverlacapacitarcitadetermltiap 
tur,  utdiverrifoniexcitari  ^o((mi  litaHnaeadem-^ 
auegratia,  tum  racionc  toc  us  mundj,  tu  n 
Ijngoioruni  refpedu  ,  ^er  ilU  ohjeBa  dHermi- 
.jtatnr ,  qmbHS  ajjiciendis  ccelo  miffa  ejK 
§.    503. 
Nc  hc^c  occafione  tancumamoenac  (imilitudi- 
nis ,  ab  organo  peticaB  mulico,  \n  mentem  mjhi  ve- 
nide  credas  \  eorum  v^dtatem  ex  imis  ph  lofophiac 
iundamentis  firmaricommonftrabp.  .Quaeritur  cht 
0^  in  univerft  terra  loeornm  regionnmqHe.qHantHm 
sdgratiiilHmen,  mAgna  varietasfit :  6i  in  Ii  '.g  .di$, 
codem  i^raciae  pulfu  ma^tatis,  €ffe(5tu5»dircrimen  in- 
genscxfiilac  ?  Racio  non  poteft  aliaefTe,  quod  pauci 
ob(ervarunt,quam  generalis,  &;exiprarerura  ^i/e- 
turalimitata^^txi^tm.     OMNIS  DISTINCTIO 
R£ALISAKGUiTALT£RUTRIUS,autucrius- 
que  DISTINCTI  NATTTRAMFINITAM, 

§.  504* 

^S^i^/^finibuSac  limitatione  nHlla  poteftcogi- 
{arir^idillincta,  Nam&,  quodaDEOdiftin- 
dum  e(l,  per  {uos  limires  diflindum  cft,  quoj  fi 
Bullos  haberec,  efetipfe  DEus.ntc  abeo  diveruim. 
Finitum  eft,  quodah.]i?ibLisr;?.ncumperfedionibus 
ornaturiinfinituTieft.cuioa-snescompetiior,  quot' 
quot  cogitari  poffunt,-*^^  infinite  igitur  difiinguitttr 
finicum  per fine*;.  Poflres ipfkfimtdL dferautu^ 
difiant  varietate  limitum.qms  alid  HOjhal^ent,ali<t 
ALIOS.  'Nec  quidquaui  poteft  ab  aho  efte  diver- 
funi,nifi  vel  utrumqne,velalteratrum  certc  finicqm 
fit,     Vid.  Jurispiisd,  Theol.  §. 3 1 .  C.  I,  S.  L 


1^04  ^*  ^*  ^^  PrddefliHdtiene 

$.  5or. 

Cum  igitur  nullareiumdiftint^iocflcqueat,  j 
«ifiper,  &:  propcer  carum  limitcs  &  fincs;J.|oj. 
104«  d^oi^propterea  adio  divina  omnis  infiiiitA  fit : 
lt<\mt\iXtH6H  poffe  €dm  racione  fai  ter/tfwi  c^  cttc* 
fius  Tforie  difttHgui,  nijio '  resfiyjitas,  quarum  eap/t" 
eitds chm isaturalis ,  tnm  moralis  diveila,  opcratio» 
jiem  DEI  immenfam,  ex  (e,  dc  in  fe  non  diftin^ra, 
dividit  &  determinatt  (ed  fccundum  eHe^us.dC  ▼€• 
iligia »  ut  alia  ab  aliis  difccrni  poHint* 
§.  $0<S. 

Dicam  prefTas  :Gratia  illa,qu2  inMtmdopr* 
Isominibus  emendandis  operatur.aut  didindain  (e 
f  ft^  antequam  (ordmc  rationis  §.  174,  not.  *  ter- 
ninum ,  quo  dedinata  eft ,  i.  e.  homincs  direrfa 
indolis  attingic;  tum  datur  in  DEO  vis  diflin^a  in 
&  per  fe,  i.  e.  e:c  §.  9P4  limitata ,  finica;  nam  ubi* 
cunque  una  res  non  eft  alccra ,  ibi  incervenit/W 
mtriitc^fie  tftve  ex  akera  parteXitniS^mii  una  abalte^ 
ra  feparit.  Aac  vero  gracia  DEI  cum  demum  diftin- 
fta  elTe  coeptar,  quum  terminum  artigit ,  f  jusque 
ob  divcrlam  capaciutem  varios  effcduspepcritj 
tum  habemus  quod  volumus :  difiiftgHitHr  unns  ab 
aiterQ,reJpe^umvitvitahiC]C  acceptar,  illinc 
con  acccpca: ,  pcr&:  propter  natorales  fuos  limi* 
tes,  quibus  urerque  gratiam  DEI  excipir :  dum  alter 
Jeeordia ,  torpore  gratidpr^Jldiis  nrgentihus  modHfik 
pffwVHUNC ,  alter  ALICJM ,  tertiusvero  medita* 
tioHe^  attentione ,  adiduu  IrdioDc verbi  divini  pcr- 
mictit ,  utgratia ammifines  z»^m,  fuis,  nec  ho- 
minum  viribusomnia  eacfficitr,  qqxrcquirun* 
w%  quotks  nova  vica  plantaodaeft. 


CAf.  111  de  PrAdefiinatknel  19$ 

i>ii,     iiiiiii  III  III   <  «ii  '1       ■ ■  I 

Qui  alirer  fcntiunr,  DEum  finicutD  &  a  fe  ipfo 
diilindlum  faciunc.  Si  ^ic^s :  /y>9</f  illHdqHod  alifts 
fupina  verbi  traBatione  obicem  ponat  ?  Hahtne  in 
fua  foteftate  adnndere ,  meditari  ?  Quidni  'iyid. 
i  §.282.  Inftas  :  ita demfintproditftrfeflilentij/fma  li» 
>i  beri  arbitrii  idololatria.damnata  in  Brafme.  Apage 
lllas  argutiai,qaa$jamcontutavi.  §.29^.  icem  joj^. 
Tantum  abeit  uc  hacDEO  fcntencia  quidquara  glo* 
riae  decrah  .uur,  vel  ut  ob  eam  cx  rcbusconditis  pcn« 
deac,  qaantum  abeft,  uCcxiispendeaC,  y?»z?/«^4* 
demque  eJH$  immenfafotenitiainfabricandomHnd^ 
pcr  varias res Creacas,  iccundum  ciFe^US ,  Varii 
dsterminatafuerit^  necfotuerit  difiin^afuijfet  antc 
^HAm  ejfdiHm  attingeret.  Qupd  cnim  in  prima 
crcatiooe  DEO  nonmglurium.idcmne&ericiQin* 
ftauracionc  fada  per  Chriftum« 

Capacitatctn  rerum  (pjiiffivo  fenfu)  quas 
DEI  operatio  afficic,  dupliccm  e^e  wonHi,  §.  gof . 
moralem,  &:  phyiicam.  UiacftquaBdam  rc- 
tMm  fihejis  comparata  ad  bonnm  fnblicnm  civitati^ 
Dei  umverfi ,  de  quain  Jurispr,Theoi*C.  II.  $.  !• 
^jUa  Sc  hcli  eff.citnr,  ut  in  qmbHsdam  DEhs  opcracl 
pfh;t>/^/f  0  bono  pnbiicojn  qmbHsdam  non  poditi 
nifiviolandaft  utilitas  fHblica.c^ux  panas  ingracts 
infiigendas  eire ,  dicticat,  ablaca  majori  pjcdagogi* 
ppporcunicate.Cfemper  enim  quardam  opportunitts 
rcmanct  etiam  gentibus.  vid.  Cap.  I.  J.  79  )  Ca- 
pacitasphyiica  ilU  cit,  qu^  DE'as  rem  extra  fc 
Bon  p  Jtiftmft  tinicam  condere.  S.I^S.CJI.  <SC  iu 
S/ftemacc  calibus  prsdicam  finibuS|  ^uosaliarum 


2t>1S      .         ""P.  l  De  Prddc'J}imiior.e 


c.ooid,n^i^\\Mi>  iciuni  roncur(us  permitrir.  §.151» 
C  II.  £X  Hbl^l  OJr^  FONTIBUS  OMNlS 
ClUTl^  OiST  INCTIO  MaN AT. 

$.  309. 
llla  capacicas  rerum ,  getcrnis  abbincfpatiis, 
apte  dtcretum  omiie,  DEO  obvcrfatajillud  SUUM 
coriftituir,  quod  juftitia  decreti  fubfcquenrisnon 
poruit  non  rcfpicere,  idcoque  adbuc  poftibihbus 
rantum  rebus  deftinare ,  quod  SUUM  erat,  i.  t.cH* 
jm  srant  ca^aces,  S\  igitur  Decretum  DEI  juftum 
cft,  rationes  objedlivas,  (fidem  &  perfidiamjqui« 
bjds  capacitas  ralutis  continexur,  non  p&ceft  nQ&  in* 
venire  pr^vias* 

Mea  rcnfenria  juftiiia>   definitione  genetica  1 
explicari  potcft  ac  dcbec  per  AMOREMUTILI- 
TATIS  PUBLIC-^.  Variat  igirur  juftitia  prodifcri- 
mineutiiuamm  publicarum.   'JHJium  incivitateefi, 
tamdcivitati ftihliCit  conducit  ^  quod  plerumqueie* 
ges  in  fa  dthf  iunr.    'JHfttim  /^^enaturali  dicitur , 
auod  ad  honum  ^uiliCHm  ipjins generis  hHinani  UT. 
SOCI  ATIpenim  r.Nairqut  jfaita  fervariyMis non _ 
necejfariis  alias g^ntes  non  lacejji.amicitiam inter po»' 
pH/os  coli,  i?itercjt  totiHsgeneris  loHmani»  quod  maxi* 
niam  ii.  hocglubu lerraquuo rotietatem  conftituir, 
cujus  finis  tft  pubhca  omnium  populorum  pax5i 
arntciiia*  ^.   31  t* 

Juftitia  vcro  P EI  ciiperfeBil/JmHS  &  iwmenfHi 
fjntr  militatis  pulpiica  cjr  maximjL^  qu*  ad  {ocicca* 
cm ,  qua  ouinei Sf 'iruus  m  Ccelo  ac  terra  copulan* ' 
CUi,(copulari  vero,'.'X  <:<  dem  propoluoglori^^dtvi- 
n  as  (c u  p  o  p a t  f  t)  referenda  efl,  H  i  n cjuftitia  (  hriffi 
cftiacni  boiiihHjns^\xh\icik  noifis  ptr  pecc*^tA 

*vioUti  f 


Cap.  UL  de  Prddeflimtione.  207 


violath  atpor,  quaccnus  pacieiiao  &  agendo 
"cumulatiirimc    pcnfavic    iilud  detrimentHm  ^ 
^UGcl  nos  peccando  intulimus  Civitaa  divins. 

Si  itaque,  quod  Ad verrarii.concc4unt>ck<aiQ- 
nis decrctum  non (olum  uc  cxfequendum, /?^^ 
uc  formandum  iuftnm-dki.  potcll  ac  debet,  i.e. 
4more honifHblici  conce^tam^^.l  i o  tum im^hannem 
V,  g.  noupotnit  tendere ,  »//?!praevia- jam  cognitioae 
reprcErentatum  ,  UC  pubiice  uCiicm,  cjualis  non 
(pr6tari  potuirfine  fide.  Nam  utfide deflitHtipeC' 
t.j/r,  Rom.  I4.  ¥.13.  idcoqye  ^«^//V<e;/oAra?,e(re 
xrnelligMnHr» 

Si  dixeris,  Johannem  demum  AD  ^Gtin^  non 

IN  ea  ciedtum  ,  fidem  effe  eleclionis  decreto^ordine 
r^tionis,f>ofleriorem :  i,d  pennde  eft,  ac  ii  paiam  pr« 
t.-  ferr.es :  johannem  eleElHm^  hD Htilitatem  fHi?U^ 
c^^^i  nony^ea^  '.ecretnm  igicuriplum,  idque ori- 
mn^n^  non  fnijje  jHflMm^qHia^otHerit  coo^tare  iQOmi» 
??t7f?t»r  [idede(iitutum,i.e.  ucadhuc  pubiicani 
liOxam ,  ideoquc  alternm  duntaxat  decretnm ,  dc 
cx(eqarndo  priuri  formacum,  quofidetexrcquutio 
dcftmarafic,  jnftum  demum ac folum fuiffe , 
quir  omniae}U$modi  fnnt,  ut  cum  divinaejuftitisc 
gloria  conciliari  nequeanr, 
§.  314. 
Si  DEUS  «ligere  f.ote(]:  hominem  UTadhuc 
fide  dertuurum,  lum  etiam  cooptare  ut  adhuc 
piiblicedaiTaiofum;$?d  qui  pubhce  damnofa 
I ciigit ,  juftus  non  eft,  veruT.  injuilus ;  DEus  er.go , 
I  «um  juftus  (ic,  in  omni  dcci«co,  (cmper  &  perfe- 


aoS  A  /.  I>*  ?rAdeflinathttt 

^^idime,  tton  poreft  homini  falutem  deftinare ,  nifi 

2ua  {pt^ztar^taftqit4m  pkhUte milis^^^\xo<i  fine  fide 
cri  requir.     Nullum  hic  t^ugium  pacec ,  nifi  ,  uc 
caufTris,  DEnm  diCirnefidiali^mdpHtlict  (fonHni^ 
/0fepr^fi/ire'^S^d  idadveriatur  pumis  philofephi* 
fuudamcniis » quardudtam  j«ci»  $«  lae* 
§.  iU. 
Pergltnus  td  rapien<iin)  D£t,  ofienrun^  eriam 
f«  ipfius  DOtiene  non  pc/Te  non  i  ationes  obje  ^ivas, 
i,  e*  fidem ,  eledlioni  prattial ,  judicati^  Sapienrid^ , 
idcam  BonnuUi  taleni  fdrnnaRe)  ut  exiftiment,  effe 
ferfeftioijem  divinam,  ^xJtJk^irdiM  ddminicHU 
fimbus^  quos  £tquipoilcnci  arbicrio  £bi  pro' 
pofueric.  Quas  definitlo,(i  ptobaca  eftttriumf.hat 
utique  AdverTariorum  fencentiai  Omms /kpientia  if^ 
ae^hifelUntemDEi  voluatatem  refitvet$trj\\xx  potc- 
ric  HOS  auc  ILLOS  BacSf/ane^HlU  ratione  o^jeStrifM 
eUgen^  tum  demum  fapiencixincervencuinquirerc 
Tias ,  <|ua  ad  illos  Hnes  perdueunt*   Qtiodfi  igicuc 
DEO  vifum  fuent,ALIOS  fines,arbicrio  liberrimo^ 
dejiinare ,  ac  NUNC  quidem  defiinati  funt  j  fapiens 
polTet  ciTe  D£I  fpecimen,quod,  Hl"^  eleBisfinibust 
fion  eft.     Sapientia  igithr ,  ftantc  hac  defimtione^ 
nihil  aHnd  efi  ^  c^nam  promtitudofi  attemperandi  ad^ 
voluntatis  arbitriHmin  deli^endis finiknSy  ut  hicer" 
tis  adminicHlis  nttin^antur* 

Hasc  fapientiae  nocio  multts  modis  fpuria  a<< 
reje^anea  eft^  Cui^  (\  locus  concedatur,primo  fa« 
piens  ahquid  erit,quia  voluntas  hos  fincs  cccco  eafil 
Cnondum  cnim  hic  fapienr ia  tegnat)  adprobat^  qiii-» 
bus  hi6c  adminicula  prudenter  infervireponunt  ^ 
^•Q  tutem  viciffini  YoluMf  as  b$sfints  rat9S  haMit  ^ 


Cap.  Ilh  de  Tr^deflimtione,  109 

•1'  i"'___ — 11.       I  II      1 1 .«  »» 

fluU  (i  ip/i  fines ,  non  faltim  adminicula ,  faptenter 
contemperatacernHtitHr,  Secundo;  Qairapienriam 
ica  defciibir ,  ut  fines  ipfos  ab  sequipolienti  arbitrio 
dcftinaodos  cenreac ,  nec  lapientia  ullibi  inferviac, 
nififinium,  per  cercaadminicuh,  exfequutioni:  is 
fatcacur,  neccfle  eft,  pojfe  DEnm,  non  effer.fafapien'* 
tia^  etiam  (jtioscHncjue  fcopos  y  velpbitpftcontrartos^ 
frdfigere ,  tnm  demnm  faptenttffme  hts  ccnfequendis^ 
dtjptcere  de  medtorHm  opportumtate»  Sttd  fertpoffc 
neget^nec  volnntaem  djutpsllentem  credat  in  dejitnan" 
dts  finibHS\  (i  cujus  rei  rationcm  in  eo  deiedu  haben^ 
dam  confirmetj  habemus  quod  volumus,  »1- 
wirnm  ipfiettamfinium  defiinationi  fapientiapraflrH^ 
enda  erit ',  itaqae  non  hic  intercurric  ^EquipoIlens 
D£l  arbicrium  j  icaque  definicio  allegaca  fpuria  eft:« 

§.  517* 

Confcnciunc  haec  raciocinia  cum  primis  philo- 
fophiae  axiomatis ,  quibus  exploracum  eft ,  §.  l2o. 
feqq.  »0»  ideo  ^mdcjtiam  honttatis  antfapienttxjpeci» 
me»  ejfe ,  ijt^od  DEus  tta  acftitpollentt  arhttrio  velttt  id 
cjuod  hac  definicionc  admiirafequerecur  ;Sedidea 
vel/e  DEum  ali^uid,  t^mdJapientU  C^  bonitattsjpeci» 
menftt»  llxc  adeo  evidentia  (unc,uc  mirum  iedo- 
ribus  videri  poftic ,  quare  tara  folicicaopera  injun- 
I  gantur ;  ncc  camen  noncercumcft,  totum  SyfiemA 
eieUtonts^  obieUtvis rattontbus foiutdt^  nttthts  fapienti^ 
ideis ,  a  fecundura  ima  fpcdletur  fundamcnca. 

§.   518. 

Sapicncia  igitur  per  me  cft  fumma  DEl  perfe^ 

Siio ,  ^ua  res,  (juamfieripotejt^  accHrattffime  ordinat^ 

pcr  antcccdcncia ,  &  confequencia,  pcr  me«. 

dia  &  fines,  utjemper  ex  alteris  rebtts  ratio  reddi 

O  toJ[i$, 


Zlo  P,  1.  DeFrtdeJlinatiom. 

fojfu,  ijuamoh^em  alter£  tta,  ordwata,  Pcrfapicn- 
tiam  igirur  Jicri  non  porcn:,  uc  res  extra  omne  S^yfte- 
ma,  §.  i4f.  vel  cliganctir  ,  vel  in  exillentiun* 
Theatro  liitantur. 

§.  319. 
Ex  definicionchacintelligitur,ff»wrtf/in  exi- 
ftendo  tantnm  a  volHntatte  fendeant^  c<stera  vero  ut 
poffibiles,  uc  vario  orciine  pra:ftabilc8^«/<- 
decretum  DEOfuerintohverfata^  prius  aliquid  dc- 
bere,ut  lapienter  ordinatum,concipi,quam  quidem 
dcftinatio  divina  acccdac.     Mhtl  enim  DEus  vult, 
«/)?  quod  jam  ante  poffibile  &:ordinaCumcft, 
illinc  per pocenciam ,  hinc  per  fapienciam. 
§.  520. 
Quod  cum  ica  fic,  la  formandoclcdionis  j 
decreco  Johannes  v.  g.  non  potUiC  aliter  X)LO  ob 
verfari,  quam  m  cerro  ad  ralutem  ordine,  qui  fiJa  i 
fidc  conti.iccur.      Si  exrra eum  ordinem  fpc^^a- 
tus  fui(la,qui  porui^fer  decrerum  tfle  ^apiensPA^^w 
cumnoxi  iolnm decret^m de  falucc  trxfequcnda  , 
fcd&primoomniumad)U,iiLanda/^/7/tf«^<?^,  fa- 
lencibus  adver/ari.s ,  deheat^  i,  e.raU,  qiiod  verfa- 
tum  fueric  ^ctrcares, qua )am  '\n  ordine  locabi- 
lcS:  faac  Johannes  a  DEO  fpedarus  fuit  rsnquam 
in  quodam  Glutis  ordiue ,  qui  nullus  alius  elle  poc- 
c(t,  quam  fides. 

Qui  pucanrDEum  primo  de  eligendo  Johan- 
nc confiluim  agiraflfe, rum  (ordine rationis,non  du- 
rationis)  fucccllillealrerum  confilium  de  eled:ione 
per  Chriftum  cxpcAKn<\iytlliprimHmtilHdco*}/iltttm 

kfa^tmia  fefaram^  fa(3:is,  eciamfi  vcrbisi« 


Cap,  11/,  de  Prdtelefiifiattone\  1 1 1 

emni  decretofemper  pipientiam  DEI  depr.idicent, 
Nam  li  vt\  maxune  plura  dccreta  ftatuas ,  cum  ra* 
men  mco  arbitrio ,  etiam  ordine  tationis,  nonnifi 
unicum  fiti  §.279«  i^ot.  *  tamen  etiam  primu-m  iilud 
dfcretum  (apientia  vacuum  elTenonpoteritjverra- 
biturergocircaeligendos,  ut  in  ordmeconftj- 
iwiossnamjine  OtdinQ  fapiemiamfingere^efl  Mon^ 
iemfive  valle  concipere ,  quod  proculomni  dabio 
abfurdum.  Qui  igitur  DEOprimumdecreturo, 
utinordincfalucispoiitus,  obverfatuselt.isfl- 
ce  dubio  non  AD  fidem,  Ud  IN  fiaecfteledus. 
Aiiter  iapientia  tantum  attingeret  fecundum  decre- 
tum,nonprimum.  uti  §.  313. 

Ad  extremum  etiam  fanc^itatis  facienda  meri- 
tio  cft.  Sunt  qui  hancDEI  perfed:ionem  ita  expli- , 
cant :  SanBiitas  divina  non  efi  nid ahfolutiffmHS  H' 
ntor  ,  quo  DEnsfe  ipffim  ,  ^  perfeEiionesffias ,  con- 
ftantijjme  profeqmtur,  Quodfi  igiturfieri  p  offet,  ut 
in  dternis  omninm  creatHrarnm  miferiis  fno  hmc 
amori  confuleret  fan^iffimum  Numen ,  non  poffeC 
tantum  ,  fed  dcbcret  etiam  velle  &ternas  omnium 
ireatnrarHrn  miferias,  Bona  eft  ha:c  dcfinitio  ,  fi 
fedleintelligatur,  (ed  ambiguo  tamenfenfu  fecun- 
!  dam  elTe ,  vel  ex  eo  corollario  inteiligitur,  quod  ex 
ea  Audor  dcrivavic. 

$.  5Z5. 

Primo  quidcm  hac  definitionenullatradituc 
notio  explicatior.  Cum  enim  fandiras  amorad- 
peUctur  DEI  erga  fuasipfius  pQrh^ionQS, Ht  intelli'^ 
o-as  y  quid  lanctiiatis  idcacomprehendat,  nlteriHS 
invefii£ato  opHs  efi,  quae,  Sc  quales  fiac  pei:fc<5tiones 
Q  1  illar, 


11 1  P.  /,Df  Prdde/lmdtme, 


illip,  quas  DEus  tancupere  amat  ?  Nam  (i  id  ignorej;, 
qHodlihet  ctiam  detefiabile  fa^umfantlijJmHm  dici 
foterit^  dumajodo  cui  in  mentcm  veniat,  DEum  | 
hoc  tcciirc,  ut  amoretnfuifignificer. 

11^1  Au(^ores,  quibus  ha:c  definitio ,  «^ /&Y0tf» 
*^f/7«  abfolutAeleEiioms  arrider,  rdiquasDEi  perff«> 
^iones  ita  dcrcnbunt ,  ut  candem  omnis  periedio/ 
num  divinarum  vis  rc(olvatuj:  in  «quipollentem 
DEI  volumatem»  En  argumentum !  SanEim^  in- 
quiunt,  /V//j  eft.qmaftinsferfeBiQnes  corifiamijjimc 
amat  §.  JZA.  Q^£  liiti  pertediones  iU*  adco  dea- 
ipafae?  SapsentM,  jufticia,  pocentia.  Q^^ 
eftSapiencii ,  Quaroex  cn^s.  ur intelligam ,  qoid 
DEjs  la  ntoper e  ame t  ?  Sapientiji ,  m^uui^t,  f/^  w- 
tm  ,  qtio.  adminicula  parat  ad  fines  VoluncaCQ 
acquip-  licnci aeftinatas.  Sa  'dus igitur  DEus  eft 
quum  Up/en^iau  d.r.:.i  ue.cam  viirutcm,  qusexfe» 
^uitur ,  quod  volnntas £qmpollens  elegit.  §.  3 1  j*, 

§'  325. 
Qiiid  cft  jnftifia  OEI  ?  Refpor.dent  illi :  eftper' 
feEiio,  cjud  DEusftbi  tribuit.cjHoddehetyOmnia  autem 
fifi  debet.  §,2^^.  '^u  ciiam  ea  ilbi  dcbe!;,quae  &  nol 
alu aias dcbanus ,  v. g»  lalutem  mcdicari  omni- 
um  ?  «S^c.  Nors,  Unue  igitur  nolli,  qualia  iint 
€a,  Qu.r  DEiJi  fibi  dcber?  Z^  D£usftbtdebety  qfiA 
fimtinhocmfindo,  Atqui  tiunr  etiam  mala.  Aobis 
tantHmfpint  maUyOto  nonfHntfufficit  DEum  velle 
fieri»  iuitiuaigjtur  cft  ca  y.iius^qua  OIzHsfibiomnia 
tribuit,  quA  debet ,  i.  e.  qu^cui>quc  vulc.  Indc 
jurfus  incelligicur :  Quid  iandicas  fic  ?  eft  smor 
fearum  pcrfectionum,  v.g.  fapicaw» » ^  juftitiar  ♦ 


Cap,  lli,  de  Prddejfinatione,  g  1 5 

I»  c.  taliiim  virtumm,  quibus  eligic  quod  vult, 
qmbus  facit,qn?a  Tibi  deb^r,  i.  c,  quod  vult.  Au- 
iitum  admi(firirum  teneatis,  amici! 

Tocus  ergo  per tcdjonum  PFr  mora* 
liumcomplexus,  (ihos  A  jfT:ores|to':li.'s  cft  vo- 
Juntas.  Huic  nihsl  przftruitur ,  hanc  nihil  prjc» 
cedit,  nullum  bonum,  nuilammalum,  quidqaid 
DEus  vulc,  bonum  ,  quidquidaverfaturc6 
ipso  malum  fic.  Eciamh  in  progredu  alitcr  lo* 
quuntur,  &,  methodo  Princ!pii<trion  confentanel, 
ad  verioTcm  fenrentiim  pofthmmio  redeanc:camen 
illa  funt  ejusmodi,  uc  fubflraca  finc  opinioni »de  ele- 
^lione  objedivis  radonibus  vacua,  quam  impug- 
namus. 

§•  J*7. 
Sj  divina  fandiras  eft  amorNuminisergaeas 
perfe(5fciones,  quibs^s  agcre  potefij&  eligerey  quodjfhi 
debet,  \,  e.  quod  vuk.  §.  J  i  f .  nihd  tam  fctleftum 
cogirari  pareric,  quod  non  (ubiranea  metamorphofi 
D£us  podic  praslkre  fandum.  Quippe  uitimum 
fandlitatis  fundamencum  rtfolvjtur  tandem  in  vd- 
luntatem.  ^anda  erlt  bla^phemia  ,  /  DEus  velip , 
An<flurn  adultermm^  farrum,  reliqai,y?  DEus  velit^ 
2^0-4  eft ,  inquis  ,  httc nofira  mens ,  ferinde  acftDetis 
ta,  (^uafihi  contrariafmty  Vol a n  do  fanBa  redder* 
fofitt,  Urgimur  ultro,  (♦)  SanBa  etiam  illa  ejfe^qHA 
9ttillo pacie aO£I voluntate fendent-Pigo  gracus pro 
lefponlione,  quamelicerevolui.  Nimcxeaelu- 
cet,  illas perfe5liones ,  quasDHuS,  UC  fandas, 
amat,  mtflto  aliter  explicandas  ejfe,5c  folicite caven- 
flura ,  neferia  definitionum  talisfiruatur ,  quarHm 
Q  j  extrem^ 


iI4  ^'  ^*  ^^  TrAdeflinAtione 

tXiumapunEia  tnfoUm  volHntatemcadant,     Uti  fa-j 
d:um  §.  p4.  }2  5.quocl(aepeconfutatumcft. 

(■♦)  SoliaecruditusBatavLis :  Hac  quttmitajinty  mirum 
efl  jyiro  caidam  erudito  hoc  dlBum  allfibefcere :  A  vo- 
luucdte  DEl  non  folum  res  ipfe  (unt :  vcrum  ctiam 
omnisieinjodus,  vcritas,  ordOj  lcx,  bonitas,  ne- 
que  ulla  oUjedi  bonitas  cam  movcre,  velidi  pra^i 
Itru I  poc^  Certum  equidem  efl  vdluntati  DEi  non 
pojfe  menluram  aliquam  y  autregulamponiy  ahaliquo^ 
quoi  extra  D  Eumfif :  id  enim  primiratiip^us  repu^- 
mt.  riliquid tamen conciiipotejl ac debet ex ipfoDE^ 
&  intrinfecis  ejus  perfeBiovihus  fiuens  ,  quod  aUui 
dtvin£  voluntatis  pr£(lruatur ,  nec  ideo  honum  fit  ^ 
quiaDEusidvuky  jed quod DEusvulty  quiahonum  j 
ejl',  V,  g  amor  DEiutfummiboni,  Etprjipoflereres  \ 
digerunt,  qui  farSi^atem  DEiineo  duntaxatfadunt  \ 
•  cotjfifiere ,  quod  aUiones  ejus  exa^e  cum  ejus  voluntd' 
te  conveniant.  Q^x  voluntas,  inquiunt ^  omnis 
ctiam  fanditatis  regula  eft.  Ex adverfo  fanBitas 
DEi  naturalisy  ut  voluntate  ejus prior  concipi debet : 
H  potius  voluntatis  regula  efi ,  quam  ad  voluntatis  \ 
Yegulam  exigenda,  Efl  emm  ea  DEi  fanSittas 
■perfeUtontim  divtnarum  candtdijfima  puritas  ^ 
juxta  cfuam  ut  perfeUtfftmA  rationi  conveniens 
efl  9  FhU  ^  operatur,  Hac ,  quam  impugnamus 
fententia  fCifcrimen  omne  inter  moralia ,  quA  vocant , 
&  pofl-tiva  pr^cepta  toUi/ur^  &refoditurvefus  Ar^ 
chelaiparadoxum;  To  hiKatov  ^pcti  Kcct  lo  otKr^^o» 
^*  (pujet  «»^«  yofA.c$}, 

«•^^^- 
Divinam  fanditatem  fuperioribus  paginis  di- 

xlmus  effc  §.  iii.  confummatiffmam  promtitudi^., 

xem  adprohandi  non  folum  OMNE  (in  quo  benigni* 

las  ponitur)  fed  ^  SOLUM  bonuwy  ideoejue  tmpro^ 

handiy  ejuod  noti  bonum ,  i.  c.  quodraali  in- 

dolem  habet,  Bonum  vero  &  malum  intelligun- 

tuc 


Cap,  II.  de  Prddefiif7atione,  2 1  f 

tur  ex  nocionibus  illis,  quibus  !k  homines  fani  ma^ 
lum  &  bonum  metiuncur.     Id  enim  in  evolvendi* 
divinarum  perfej^ionum  ideis  officii eft.  per §,  ijz. 
§.   529. 
Nunc  dirpiciamus ,   an  ha:c  dcfinicio  non  ilU 
labe  infeda  iic ,  quam  rcprehendimus  ip(i  in  aliis, 
$.  j  14.  52/.  i-e.aneriaminfolam  voluntatem«qui- 
pollcncem  poGitrefolvi?  Non  cquidem  puco.    Bo" 
num,  ob  cujus  SOLIUS  amorem  Ter  Sandus  in  fa- 
cri«  DEus  vocatur,  efl  rerum ,  qu^e  a  DEO  prasftarl 
pofTunc ,  mutuHs  coiijenjus  y  ex  $.  1 1 1,     Sic  bons 
phyfica  func,  qaoniamcum  noftraconferva- 
cione,  bona,  woralia,  ^uod  ciim  lege,  feu  ejus 
fund.imcnco,  i.  e.  publica  ucilitate  GonfcntiunC. 
Atqui  nullum  bonum  a  raera  DEI  «Sc  a^qui  pollenti 
voluncate  pendet.  §.112..     Itaque  nec  divinafan* 
^itas  voluncatem  fequicur ,  verum  prasccdic.     R«- 
ikt  igitur  a  fuo  defcribitur  objedo. 

§.  35O; 
Quod  cum  ita  fit ,  evoluca  fanditatis  idea,  exa- 
minabimus,  an  eletlto  aterna  fan£lii  ejfepojfit  ^  &C 
t^mcn  aration$i^us ob]Qd:ivislibcra'!  AutDeus 
cligendi  Johannem  prae  Juda  ratioaes  habuit  fan* 
^as,  aut  non  habuit :  habuide  vel  fan^flas,  vel  fan- 
d:irati  adverfas,  quin  negaturusfis,  nullusdubito: 
kai^utt  ^r^(7,  quia  ica  placet,  fanttas,  &,  quoniarn 
ele6lio  ad  fingularem  Johannis  perfonam  reiata  eft, 
habuicca;[efteNumenfan£tasrationes,qua:in- 
dl Viduo  nexu  ]oannem  rejpiciebant^     Quodfi  eft  » 
bonum  fuic,  in  hoc  i(inguIarirerum£:(?w»r/«,  in 
quo  Johannes  erat,  eum  pra^ Juda  eiigic  Nec  ea 
bonitas  potuit  tantum  decreto  exlequendo  fub(traia 
O  4  e^e, 


0,1  <3  P,U  De  PrAdel^mdtme 


cfft  5  ne  unum  6c  folum  hoc  dccretum  fandlum  fic,' 
primum  veio  illudi,  quod  ad  (^f/?;«W<«w  faluccm 
pemncbaCj  minus  fandum  habcatur. 

Omnis  fant^itas  praeftruit  bonum  cxtra  volunti- 
tcm  ,  i.  e.  in  objedo  cjus.  per  §.257.  C II.     Jam 
vcrovelipfum  primumDEI  dccretum  prodeftinan- 
da  Johanai  (alute  fandum  elTe  debuir,  quod  conce- 
ditur:  §.  3  ^o.  itaque  alttjmd  poflibilebonum  4^ 
aterKO  in  Johanne  pr£Vtfum  Voluntas  DEI  nunc 
elcdura  invenir,  &  quidem  tale bonum,quod  in  Ju* 
danonfuEt,  alicer  in  iimilibus  eafibus  fimilc 
fmflet  de   utroque   formacum  decrecum, 
>Jon  eft  hic  efFugio  ulli  locus,  Si  dixeris :  hacjlante 
fententta  decretHmDetpeniere  a  rebtis  extra  fe  fvffihiU* 
huSi,  falleris;  nam  &iUad  ipfumbonum  in  Johan» 
nt  ideo  bonum  crat,  quiaperDEIpotentiam,  fcd  ' 
in  certo  ordine,  fapienter  praeftari  poterac.  Debcbat 
igitur  DEusfibi,  ut  eligeret  Johannem  Sariilc, 
i.e,  nonnifi  idco,  ejuiatnhisjlngtilartbfis  cQndttUni* 
hus  melius  erat  eltgi ,  ejuam  non  eligi^ 

%.  3P. 

Quando  igitur  voluntas  SANCTE,  i.c.  nonni- 
t\  proptcr  bonum  eligit  Jchannem,  eonfentanea  agit , 
fotentia  (5  fapientia^  quibus  bonum  omne  po/Ijbi- 
bilecft,  tantum  abeft,  utareextrafependeat.  ut 
fotiusWShKES^  quamobbonum  ,  i.e.  fanvfte  cli- 
git ,  ah  tpfopendeat ,  adeoque  DEus  ele6iioncm  ta- 
]em  in  gratiam  fui  ipfius  (ufcipiat. 

Noli  cogitare ,  hac  fiante  fententia  uon  amphuf 
fia^ti  manfHrm  eUUtcnew^  fojfis  emm,e4mfe<juendo^ 

dari 


Cap*  UL  de  TrAdeJlmAtio»  f .  217 

dari  expeditam  rattoftem ,  i^fiare  alcerpra  altero  eh^a-» 
tnr ,  (jHodfieri  tamen poffe  Paulus  neget ,  Roni.  9.  & 
II.  Namautidipfufn/Ba^-df  eft,  &omnihumano 
capm  fuperius:  utrum  elcdio  divina  (andas 
habiicrit  rationcs,  necne?  tnm  {^TitmneH 
pofth^c  ^w/?/f/^/  S ANCTA  vocanda  eIe(5lio,fed  po* 
tiusproficendum,  tgfwrartknohts^  janBefteanfecuf^ 
th^trtmHS?  ejfeincoipfomjffierifim:  autexplora- 
rum  h  abe m us,  ko»  de/lttKi  jan^ts  rattonihus  illud de* 
cretum  5  fane  in  eo  fioi^oi  non  eft  quasrendumjquod 
aliquid  boni  in  johanne  eicdioni  praivium  {pedla- 
tumfuerk,id  enimnotioianditarisindicat;  Sed 
Pauiinum  iftud  ^xB-h  in  alia  fublimi  adminiftrari®- 
jie  coUocandum  eft, 

§•  534. 
Ex  axiomate  fufficientis  racionis  alibi  probatum 
cft ,  ele^ioni  xon  pojfe  non  pr^flrtiUas  fuijfe  rationei 
$bjeBivaf.  Quoniam  vero  dodiftimi  viri  id  fileotio 
prajtermiferunt,  cum  animum  ad  refurandam  hanc 
noftram  fententiam  appellcrent,  cujui  tamen  robur 
lion  infimum  in  illo  axiomatclitumeft:  videmat 
hic  quasdcm  de  eo  infercnda  efti. 

§•   53f- 

Ratio  eft  id,  ex  ^uo  tmeUigitur^  eur  Ali^uid  /tt 

fotius,  ^uam  nonpt^fit  hacpatius ,  cjuam  alia  natura 

.pTizditum.     Suffictens  dicimds  nonnihil ,  prout  fxpc 

obfcrvatum  eft,  quopofito^  mhtl ampUus  ret^uiritur  ad 

idy  ut  res  intelltgatur^  velfiav  S\  qiiid  finc  racione 

fufficienti  poffetfert ,  tum  ^ poffet  evenirepartim^ 

ut  nec  DEfis,  ne  dicamaiii,  intelligercnt ,  f«^rr 

tveniret  5  partim  puiTec  fieri  ita ,  ut  tamen  pliira  re- 

guirercntur  ad  id ,  uc  fieret,     Quse  cum contradf- 

p  j  Ition^ 


a  I  $  T.L  Be  Prddeftinatione, 

^ioni  finc  obnoxiaj  mantfeflHm  efl^  mhilfierifine 

DetermiftarehA.  dicimus  fndicarc  diflfc- 
rcntiam ,  qua  aliud  ab  alio  diftat.     Nam  cum 
ca  difFerre  a  le  mucuo  arbitrcmar ,  f«  tjftorum  alter§ 
efi ,    <jftod  ah&^tim  non  hahet :  Sequirur,  noMpfijfe  dari 
duasres^  daos  evemvuy  nedumplures  ^  quoryim  alter 
fit  alteri  perfecte fimths ,  ira  ut  inunofint  omniaex 
a:quo,  quiecunqucrcperiunrur  in  altero.     Nam  ta» 
mecfi  dicas,  poffe  tamen  duas  res  ferfe&eeffe  fimiles^\ 
dumm&do adhffc  ma*^eani  numcr(^  dtfliK^£  ;  tamen  i 
parum  proticies.     Nam  ille  numerus,  quo  duas  res  j 
diftingui  fingis  ,  vel  cilftumerHi  nuwcrans^  i.  eJ 
idea  abftra^la ,  cui  nihil  ex  objedo  diftindionis  re-  j 
fpondec,  ut,  (i  decreta  numeras  divma»  quaj  tamen  ! 
revera  nonnifi  UNOcontnentur;  ut  (iinmathc- I 
macicis  monadum  poftibihura  fubducis  calculum,  j 
qux  tamen  monades  non  (unt,  nifi  UNA,  quas  | 
radix  eft  numeri  fapttu  coattando  repettta  j  tum  fane  i 
non  differunt  re$  cxcra  te ,  qnac  revera  plures  eftenr,  | 
(olonttmero;  fed  potiiis  idea?  tuae  variarucceflione  | 
mukicadinem  modorum  cogitandi  pariunt,  in  qui-» 
bus  tamen  ipfis  non  omnia  fimUiarunr,  ut  ex  tc  ipfo 
cognofces ;  yei  numeros  ille,  quo  duas  res  diltingai 
pofte  putas ,  numeratus  cft ,  tum  oportet  quid- 
piam  efle ,  quod  in  altera  iic ,  in  aicera  non  lit.     Si 
id  neges,  ii  nihil  prasfto  elfc  dicas,  ^uo  altam  ah  aha 
dtfcernerepoffis  \  curproduabus  venditas?  namqua: 
non  difcernimus ,  eo  ipfo  quia  non  diftinguimus, 
habemus  pro  uno.    Numerii^  nimerutHSy  '\  e.  qui  ad 
les  iplas,  vel  nobis  noncoguantibusdiftindas, 

appli^^ 


Cap,  II I,  de  TrAcieflinAtione.  2 1 9 


appltcaim  <?//,  diitin(5honis  indicium  eo  ipfo  elle  noa 
poteft,  quiaapplicatioiilafidaeft,  quamdiuinre- 
bus  ipfis  nihil  dircernimus. 

Valde  fubtilis  efl:  hic  difcurfus,  fed  fundamen- 
tiim  tamen  prxbet  axiomaci  gravidimo  in  matcria 
de  eledione  magnopere  necellario.  Dccerminaca 
rario  ex  prxmidis  nunc  appcllari  debet  illa,  cx  Cjua 
rei  alicujus  difFerencia  acarccrisincelligicur. 
QuianonpofiTuntefledusB,  nedum  pluresres,  quia 
una  continuo  aliquid  habeat,  quod  in  altera  deeiK 
fequirur  determinatas  rerum  rationes  nos  nondum 
perfpedtas  habere  quum  cognoviraus  tantum ,  cur 
dtiA  res  (im^  cur  dmeventwexiflant  ^  nonautem, 
eur  ica  difFcranc. 

Cum  generatim  nihil  fiat  abscjae  rufficiemi  ra- 
tione,  §.  ?  J  $.  Tane rerum  eriam  difterenti®  ipfera- 
tiorjibusccrtiscontinebuntur:  i.  e.  per  §.5  ^7.  CU- 
JUSLIBET  EVENTUS  DISTINCTI,  i.  e.  qui ali- 
quidhabec,  quo'"!  in  aIcerodeeftper§  336.  DABI- 
TUR  DETERMINATA  RATIO.  i.e.  talis ,  cx 
qua  imelligatur ,  cur  hanc  diffcrcnciamhabeac, 
per  quam  ab  ahis  diftar, 

§.  ??9* 
Elegit  Johannem  DEus,  Jiidam  reprobavit, 
Diftiniftus  hic  cventus  cft,  erit  igitur  in  a't  :ro,  qaoi 
alcer  non  habet,  perj^d.  <Sc  ucriusque  praefto  efte 
debetratiodererminata,  §.  338.(11100  anobis,cecce 
tamen  a  DEO cognofcenda.  \\  eo  adhuc unanunis 
omnium  confenfus  eft.  Deiilo  aurem  difpucacur, 
fintne  ratiom  UUeUgeKdi  determinata^  ah ohj^^o eli* 
gcHi§  petttd,  necne^ 

§  5,0 


tlO  P.  /,  Be  Pr4deflin4tione 

Rationes  ob/ecflivz  defumuntur  ab  eligendo  j 
J.  137.  fubjedivar  a  mera  eltgentts  ivJoJti^.  /.cic. 
Objecaivac  rationcs  fcmper  arguunr  potcntiam ,  fa- 
pientiam  ac  juftitiam  eligcntis:  Namquidcftcli- 
gendiis,  quam  talis  homo,  quem  abaterno  poten- 
tia  DEI  &  bcnignitasinccttofatorDPnordinccol- 
locarc  potuit,  ut  «^« /<?/;/»  vaicret ,  fed  ettam 
TCllcc  p2!dagogiam  fequi?  quid  eftreprcbandus, 
quamcjusmodi  mortahs,  quemeadempotcnti^,  & 
tcnignitas,  asternis  rccro  fpatiis ,  in  varlisquidem  i 
fatorum  ordinibus  fiftere  potuiflef,ubi  &:  valuifleC 
&  voluiffct  pjedagogiam  fequi ,  fed  fapientec 
mnnijieiardtm  inferere pstuit  ^  in  quo  quidtm  va- 
luiflccpasdagogiamfequi,  NON  autetnob  moro- 
firatem  voluic  ?  Quoties  igirur  in  eligendo  fapien- 
tiae,  juftitias  mentio  fit,  tanquam  rationis,  ob  quanfi 
illud  decrctum  formatum,toties  concedunturratio- 
nes  ab  eligendofumtx.  i.  e.  objtdiva:,  quodiupra 
demonftrstum.  Cap.  hoc  toto, 

Uc  primum  voluntas  eledura  fapientiam  &  po- 
tentiam,  juditiamque  {;qut  dicitur,  co  ipfofigni- 
ficatur,  voluntaccm  fe  atteinpcrarc  ad  id,  quod  ill^. 
pcrfediones  ad  homrinemcligendum  praeftarefapi- 
cnter,  in  cerco  ordine,  pofllnt,  aut  non  poffint, 
Quod  in  cfTct ,  plane  DEus  polTct  in  eIe<aione  fapi- 
cntia,  &  potcntia  carere.  Hx  enim  perfcwlio- 
ncs  decrctum  pra:currere,  &ejusobje6T:um 
confticuercdcbcnc.  Pocencia^r^yf^/,  utho- 
fno  poflibilis  ab  «terno  futrit;  Sapicncia,  utia 
ceitQordinclocabiliSi  ex  illa  fertiatur  aliquid,quod 

SUUM 


CAp,  111,  de  PrAdeftiiiaticfie,  33  % 

SUUM  cftj  juftuia  fwr^fw  ^mr,  uthocipfipcc 
decre runi  ad judiceiur.  ^m  tgttur po-teKtia,/apte»tja, 
jufhtia  eleiltonem  noH  pr^cedmt^  tnm  eleEim  non  hahet 
ohjeElHmt  ^vod  elfgppofefi;  aHtveropraceduMt,tftm^ 
fi  OEm  faptemer ,  jyfie  eUgtt ,  rattones  ohjetiivas  i» 
decreto  refipctt,  S«pc  hajc  dixi ,  fcd  muho  fsepius, 
^uamvis  fint  rummcnecefTaria,  omittuncur. 

s.  345. 

Progrediamur  nui.c  ad  quaeftioncm  principcmi 
Oportec  tffleracionem  decerminatam ,  cnr  evenerit^ 
ntpra  fHdafuent  eUBti*  fohannes,  §.^38.  Si  eam  ia 
rapiencia&  juftitiaqu^eiiverimus,  cpdemus  caufsa; 
per  $.541.  nequeenimDEus  juftcv.  g.  Johanncra 
ehgere  porell: ,  ntlr  tnbuat  ehgcndo  quod  SUUM 
cll ,  i.  e.  lalucem  qux  conformitarcm  cum  donando 
habeat,  quae  coiformitas  non  poteft  aliud  qui<i- 
quam  cfiTe,  quam  iidcs.  Si  vero  eam  determinatarn 
rationem  in  fola  DEI  iulQKlc&  ieu  voluntatis  benc* 
placito  quaefiverimu» ,  rattonem  (juidem  invememus 
elcdioms ,  fed  non  determmasarj^ ,  qua  clcdio  Jo^ 
hannis,  a  decreto  tirca  jiidam  formato,  diiferu 

Quid  eft  DEIivJck/^?  efi ftimmaDElpotefiat 
htcatit  tlltid  agenu^ ,  reprohandilofine^  eligendi  tilnm» 
Sed  nos  nen  ij^drimti4 ,  cur  utrumquc  ficri  poflic. 
verumpottusy  qua-  (ic  racio  differcntisc  alccrius 
prx  akero.  'EwSoxiat  perindc  femec  habec  ad  re- 
probandam  &  tli^er,d.«m,  opus  igicur  eft  ratione 
de.ermm.ica,  ut  difrerf:nriam  iliam  incelligas,  quare 
DEI  volunras,  qiiae  ad  ucrumqae  parata  crac,  in  al« 
tcrucram  (e  parceoj  moverit. 
§.   344. 

goimus  i^  fe  coniider^ta  c^  iadifFcrcRS, 

&  c.  vls 


222  P,  L  De  VrAdeflinamne 

i.  c.  vis  minus  dec€rminata,nili  fapierjtia  &  rcliquae 
pcrfedliones  eam  cx  asquilibrio  prodire  jubeanr, 
jam^fipedixi,  quod  minus  determinaium  cft,  ratio 
detcrminata  cujusquam  dcterminati  eventus  effe 
nequir*  per  358.  Si  determinatam  raiionem  cxtra 
DEl  iv^oiilxvw  fapientiavcl  juftitiainveniriputas, 
tranfis  ad  caflranoftra,  &cl£dionisrationesobjc- 
^liyas  admittis ,  quod  intelligitur  ex  §.^41. 

§.  loj. 
relmtas  y  inquis,  iffa  eft  vis  dererminandi ^ 
ttfiodftigituraliHm  ,praaIioeli£it,  ratio  illitts  dijfe^ 
rentiajingnlaris  ulterior  non  inqtiirendaeft,  Adverte 
quaefo  ad  vocumjquibus  uteris,definitioncs,Z)/^c-»/- 
tatem  meam  non  folvis,  fed  ob  fol vis.  Dicis  ?  ab 
ipfa  volunrate  elcdionem  detcrminari.^;^^i<j^^y?  de- 
terminaref  eft  confticucre  accuratius  ujfFcrcn* 
liamreiare,  jQuideftvolpintasrwisindiffcrens, 
agendi.  &  non  agendi,  eligendi  hunc,  eligcndi 
ilium,  Jam  qucmodo  poteftid,  quod  indifFcrens 
cft,  conftituere  difFcrcntiam  ?Perindceft,quodre- 
fpondifti ,  ac  fi  id,  quod  adhuc  nullum  rcrum 
difFercncias  fontem  in  fe  haberec  ,  tamcn 
foncem  illius  difcriminis  habcrct, 

§.346. 

/»  eo  vis  l>ofttaeftvolHntatis,  utfontem  dijfe^ 
rentULrerum  infe  habeat ,  ideoqHefoJftt  difcrepanti^ 
^■johannis  &  Juddtfata  decernere,  Ambiguc  loqueris, 
t^trumqfiefa&umeftavolHntateDEl,  fcd  UCriuS- 
quediiJcrenciaan  ttiam  atalivoluntateoriripo- 
tuit,  qu«  per  (e  indifterens,i.e,  qux  utriusque  difFe- 
rcntiam  in  fe  non  habet  ? /W///>  DEus  utrumquc 
facucn,  fed  cur  voluic  ucrumque  dificrcns^ 


Cap,  IIL  de  Pradeflinatione*  it^ 

Id  non  poteft  efTeayoluncateindifFercnte,  accef- 
jftric  opoitet  aliaracioj  quae  ivhoKiat  (cu  voluncaci 
divinap  hoc  fatofum  difcrinjcn  fualerit.  (*) 

(*)  Pertiocnt  huc  vcrbacelcbris  Scnptotis :  Fb/untatis 
epntta  conft/itt  in  dnatuagendi,  igitumBequidnm 
ratto  aSiionis  repetitur  ex  voluntate»  Cur  hoc  fd' 
rie?  qma  haleo  conatum  id  faciendi  non  impeditum^ 
b,e,  quoniatn  voloferio.  Sedctirvolo^  tur  baheo 
conatum  hoc  faciendi  ?  An  volo ,  quta  volo  •  /?,,  e  an 
haheo  conatum  faciendi  t  quia  habeol  Volo  y  quia 
placety  inc{iiis.  ReSte,  &nonre8^et  proutvodfen^ 
fum  tribuis,  Volo ,  i.  e,  baheo  conatum  amhulandi, 
^hta  placet ,  u  e,  qata  vtdetur  jub  prj>feritthHs 
circuynflanttis  boriHm.  Concedo,  te  reBerefpen* 
difje ;  allegafti  enim  rationemvolendi  ex  reprafentatis- 
ne  pr£vta ,  fic  decet  1  Volo  amhulare ,  ./&•  e,  haheo  co- 
natum  amhulandi,  quia  placet  ^  h.  e.  quia  ftat  pro 
ratione  voluntasy  t*e.  ^uia  cum  pofjim  haherc  alies 
conatus ,  haheo  hunc  potius  quam  alium.  Quid  dU 
xidif  Non  fdue  ratiunem  vuiendi  audio ,  fea  nega» 
tionem  rationis^  &  pofitionem  tamen  aBionii  ta»m 
quam  ex  ra^  ione  pr^fluentis.  Volo^  quia  volo  ?  Volith 
inquis  ,  ij)ja  eft  ram  volitwnismeA.  Patereutali* 
quid  requiram.  Aut  vo  itio ,  quA  ratio  eft ,  diftinUa 
e/i  avolitione,  cujui  rarioefi  ^  ut  adeohaheamvolim 
tionem  A ,  &  ejus  rationem  H  hoc  fenju :  voio  veh-, 
hoecjuAro  cur  velisvellel  An  iterum  quiavis ,  quo^ 
usquei  Aiit  eademfihi  iifi  voHtioefi  ratiefuiipfiusi 
hoc  fenju :  volo  aBionem  hanc  pdtius  quam  iflam ;  VO' 
iitio  hdtr  mea  procedit  ex  aliqua  fui  ratione  ^  exquA 
intellioi  potell  ^  cur  fic  rotius  veHm ,  quamaliten  illa 
autem  hujus  mece  voUtimis  ratio  eft  ipfa  bAcmeavO" 
litio,    Vereor ,  ut  pauci  accedant  huie  analyfi,  ^C» 

^.  347- 

Quae  in  prarcedent»  rota  propununtur,  fadilfl 

applicari  pollunt  ad  DEum.Voluntas  DEi,&  ivUin» 

cjus,  vei  decrerum,  hyocv\t(^  pu  tnd?ff'er€ns ad  deter- 

mnatHm,    Sic  decerminacum  B.  an  puccft  rationen^ 

inYeaire 


£t4  V,  hDe  frddeflimtione 

invcnire  m  pat um  derermioaco  H.  i.  c.  iu  volumatel 
Vel  an  B.  eft  ratio  fui iplius  ?  i.  c.  A n  DEus  fic  do- 
ccrnic ,  quia  iic  decernic  ?  Atqui  hoc  non  eft 
racionem  reddeie ,  (ed  id  repeteic,  cujus  ratio  red- 
Jenda  eft.  Oportet  vcro  nihil  iiat,finedercrminata 
ratione.  per  5  3  8.  Itaque  Ci  in  fola  DEI  ivhKU  fub* 
fiftas,  non  datur  eledtionis  tam  diverrasdcterrai-i 
naca  racio« 

§.  348. 
Novi ,  quid  hcic  tibi  ruccnrrac  r  Una  blpennii 
^Kinia  haec  mea  ratiocinia  diffecare  poces.  Relegas^ 
mc  ad^A^Qdnofirum  non  ejfe^  curiofiHS  fcrHtariviAS 
DEUrationes  HUhs  ivdoKUt  olim  manifeflandas;ne$ 
tiffs  decere^HtprdmatHra  temeritate  conflliorHm  DEI 
tanfas fervefiigemHS  :non  obfiringi  te  ^dprdbendm 
mihi  rejponfeonem  ,  ea  nimirHm  audaBerfcifcitatQj 
muA  in  hac  mortali  vita  nemo  sxplorare  queat* 

Atqui  non  fcrutatus  fum  jufto  curionus  viarum! 
DEI  rationes ,  nec ,  ut  mihi  eas  apctires ,  i  tc  flagi»; 
tavij  Sed,  quoniam  tu  rationcm  IN  SOLA  DEI 
fvWdc  temet  invenifte  crcdis ,  trahendo  huc  fcri- 
ptura?  oracuia ,  quas  non  trahenda  funt :  dedi  opc- 
ram,  ut  tibi  oftenderem,  cuam  racionem  cflc 
CuUam  ,  ^Hia nonflt  determinata,c[m]Aiti{^t  dthQ' 
rer.  cx  §.3  5  8-  Quocunque  nimia  curiofitate  delatus 
fui ,  Te  Ducc ,  delatus  fui ,  per(equebar  cnim  |  ra« 
tionc  minus  decerminataTe  prscuntem. 
§.  108. 
Hoc  ipJHmy  inqois  eft,  qnodvolo :  N$n  haht" 
fffffs  nlteriorem  rationem  eleBionis  divina  cognitamy 
qHamhancmtnHs  determinatam,  i.  e.  ivloMv»  iS«;d 
aa  DHus  illam  detctminatam  novu  ?  Aovit  Htiqnct^ 

Aiqui 


Cafik  ill de  Pr^efliHaiionel  zif 

AcquiclaiidimaB  devoluntace  cIivinanotiones,quas 
rion  podumus  judicare  falfas,  §.345-^^^'  ^atis  no$ 
docet]t^tamet/f  determwatx  ilU  rationes  eligendiad^ 
huc  ohfcurijfmdLmaneant  ^  non  poflc  tamen  eas 
in  j[bla6v^<;c<iateilccoilG6acas.per§.546.req,  Id 
ad  rc  oppugnandum  ftifficir.  Non  erat  igirnr' 
caufI^quidquam,currcmpernieosidlusdiffim'jla- 
res ,  qui  tevera  ferierunt.  Nam  in  fola  «u^c^c/^  a- 
lio  eligendi  a  te  quacrcndaeft,  quodli  extrailUm 
prodieris,adfapientiam,  jufticiam,  &c.cauf^ 
fa  cecidifti.  S'34'*  Sapientia  enim  &  potentia 
cledionis objcc^um  conftituunc.  §♦  5 40.  ita  ur  e>e- 
dio  fapicntiam  fequinequeat,  quin  una  objediva» 
rationes  inveniat  prsftru^^as, 

Reftac  unicom  efFugium.  Poffe  tamen  infoU 
T>EI  hhKiai  eleBionis  rationem  determwatamejfe. 
fitam .  I^am  qHamvis  elariffm<&  ide^  nobis perfHadere 
videantur,  indifFercntem  voluntacc.r /0/^/?* 
non  pojfe  fatornm  /ohannis  &  ffid<&  difFe<  c?  tijm 
pr^Jiitftere  ;  tamen  adtrihHendum  noftr^  imheciliita'* 
ti,  Sho  demnm  tempore  omnia  reveUnda,  ^u)  ec  cibi 
cvenire,  quod  in  aeftu,  mari  accidir,  ut  venus  anam 
plagam  ita  exundct,  ut  alccram  cx  ad verfa  teiinquat 
(sccam.  Sceptici  polTunt  tua  refponfione  abuti*  Nam 
f\  velclariflimaeidcaB,quaBnof  convincunt,  in  m- 
differenci  divina  volhntate  fola  non  fojfe rationerti 
,^gfe  dfffcvcnZlX  fatornm,  qHAlohanni&fHdddeJii'^ 
nabantnr  ahtiterno^  tamen  nos  fallere  poffunr,  ita  , 
uc  quod  nobis  contradi<^ioni  obnoxium  videtur, 
1  vcrum  Iit,/c.  minns  dsterminatunfipojfe  eJferationtn$ 
\  diterrmnati :  tum  pr©fc6lo  deciperc  aos  etiarti  cla- 

P  uffimas 


Zl6  f^LDi  PrAiefiifiAtieHe 

liflimr  ideae  pofTunr,  quibus  per(uadcn:iur,impofll-* 
bilia  cflV,^»^  etnfradiBiottfm  involvaftt.quibus  cru- 
dimur,  bisduoejfequatuor:  foite  in  voluntatc  divi- 
na  (ita  cnim  Car.cLius  &  PoJrei  judicant)  longe  ali- 
ter  haec  detcrminata  cflc  pofllint ,  quamvis ,  qui  id 
ficri  poflit  ^rationi  noflrs  advctfccur. 
§.  3fa. 
Cuirefponfionifi  iocusconcedatur,  nifjil  lam 
fvidens,  nihil  tam  perfpicuum  erit ,  de  quo  non 
fufpicari  liccar,  ejfe  idforfan  in  DEi  volHntate  aliter 
determinatum,  videri  duntaxat  imbccilU Kofln,  ra* 
tioni  ita^intimam  naturam  rerum  effe  nobis  ignotam^ 
fuo  tempore  pmnia  aliter  manifejianda,      Ver  um 
cnim  vcro  hanc  refpondendi  viam,qua  tanta  dubi- 
tandi  occafio  prasbetur ,  ego  i.unquam  inibo. 

§•  553. 

Claudo  hoc  caput  obfervatione  fcquenei :  Si 

fola  lu  Jox<«  ratio  clciSiionis  eflj»/^  eam  ordine  ratiQ-* 

ms  frdcurrit  conjtderatio  hominis  emnire/pe£}u  tan^» 

^uamqui  crcari,  hbiySc  indc  itcrum  in  falucis 

ordine  aba:cernocollocaripotuic:Tum  pla- 

ra  decreta  comminifcendafunthiirtfpcdibus  rc- 

fpondentia ,  fi  non  ordinetemporis,  certe  camcn 

ordine  rationis  fibi  fuccedenria,  Arqui  unicum  dun- 

taxat  dari  ,    etiam  hoc  (enfu,  parct  ex  /,  2of. 

S.27Z.  not.  *  hojus  Cap.  E.  Quid  ?  quod  ,  fi  DEO 

homincm  finc  fide  primum  eligenti  obverfatum 

doceas,  confiliis  DEI  abftr^^iones,   fub  divcrfis 

refpcdibus,  diverfis  decretis,  hominem  tra^landi* 

aflinxrris,  quud  diviaa  Majcflate  indignum 

tfky  qud  Qmma,  omni  rc(pcdU|  &  UQO 

nucu  9  deftinat. 

SECTia 


Cap:iIL  de  Prddeflinatione.  ZXJ 

SECTIO  IL 

QUA  VIRORUM  DOCTlSSIMORpM  DU- 
BIA  DILUCJNTUR. 

5-  354- 

CLariflimus  Hottingcrus  Tigurinus  ProfefTor, 
eruditione,modeftia,  pieratc,judicio  inter  mul» 
losaliosinfignis,  hancquam  tradidimus,df  rati- 
©aibus  objcdivis,  eledioni  pr^viis.fentemi^m  , 
uuper  demum  impugnavit,  unoparagraphoilliu^ 
diiiertationis ,  quam  de  prjpdeftinatior e  infcrip'  - , 
quacque  Annoi7?o.  prodiit,  rt(ponderre  <  ^f 
Tiero ,  adijmente Btiilingero,  Ubi  pag.  2  ^.  2^.  ^  1  ^  ? 
itahabcnt,  amehic&rccenfendainrf  gr3,ne  ^  .d 
•orum  valori  decedcre  vic^earur,  ^  modf  (le ,  pr<.ut 
parcftcumTANTOVlROpgere,exsminanJy, 

BomyintHS  Vir ,  inquit,  ubi  pelag  r  «.  ^pien- 
tiae  prius  hanc  fcntentiam  accuUvit,  cihI  Phtlorophm 
teibnitiandi  &VPolffiant  «/^«linTheo  .  ^iauK 
derc  voluit  :  pag.^iS.  fctibit  :  Re^ormaros  nN 
rideri  ^a^oq  Paulinum  inveniffe  ,  fue  rarsohe 
objediva,  (deaioni  pracvia ,)  in  fola  DEI  voiunts 
ic.  At  hoc^ft3"0f  non  tantum  noncon^prehendu 
fed  ne  concipiquidempofle,  utpotequodrat  one 
iufficienti  eadcmque  dcterminata  careat.  Quale 
^«3-fif  Evangclico  Luthcranis  iriboir?hahetid  ra- 
tionem  determinaram  rconcipi  poteft,comprehen- 
di  hcei  &  intclligcndo  cxhauriri  non  poflic ;  obfcui 
rum  quidcm  (ccundum  rationes rpeciaks, non  vero 
univcrlalcs.  Haec  ille.  Ita  cft ,  Reformati  nullam 
rationem  objcctivam  cled^ium  prasviam  agnolcunti 
iNcganc,  DEam  in  objedo  eligcndo,converteBdoi 

P  a  5cc. 


j2ZS  P.  L  De  Prddefiifiatiom 

&CC,  praEvidilTe  quicquam,  quod  cum  moveritad 

hunc  ab  alio  diftinguendum  ,  &C  proptcrqaod  iftc 

prae illo  amari  6c  eligi  merucrir,  (cd  caufam  ele^io- 

nis  unicam  efTe  DEI  tv5o>ci«K.     Casterum  DEo  noa 

dcfiiidc  rationcs ,  cur  hoc  non  alio  modo  agerct, 

nullo  mododubitamus.  Vcrumcumconceptusrci 

fitveldiftin<flu$ ,  folidus,  rcalis :  velconfufus,tma- 

ginarius,  vagus  dc  vanus  :  diftindtus  quidem  ille 

cft,  qui  reicx  principiis,  cxquibuseacognofcicurj 

rcfponder.     Cum  autcm  de  eledionc  mhii  nobis, 

mCi  ex  revclatione  divina  conftet :  rcvclatio  vcro  ni- 

hil  tradat  de  fidc  cligendorum  prjtvifa : quin ,  quia 

«ligcndus  erat  homo  in  peccatis  mortuus,  iftcuc 

plane  ad  fiJcm  DEO  h  ib^ndam  incptus,imo  utre- 

bcllis  DEO  eligentiobvcifabatur:  Denique  cum 

DEus  mifereripoftitcujusvulc,  ctiamindigni:con- 

ceptus  eledionis ,  diftindas illeeft,  qui  cam  ab  utaa 

DEI  iu<roK/«  derivat.     Qui  eam  a  praevifione  fidci 

arccffit,locum  habere  nequir.  Fides&bonaopcra 

SpirituS.Ad.  13,48.  Ephef.  i.^.tefte,  dccretunEi 

ele£i:ionis  ingrediuntur ,  non  ut  eam  antecedant,& 

tlt  caufTa  DEum  ad  huncvclillumeligcndummo- 

vcns ,  fed  ut  cl  tdtionis  confequcns,  &  uc  frudus  iU 

lius,  ut  beneficium  a  DEO  eis  deftinatum,quo$  cle- 

git.     Elegic  non  eos  qui  crediderunt,  fed  ut credc* 

renr,     Ait  quidcm  V»  D.  hujusmodi  fiol^os  rationq 

fufficienci  6c  detcrminatacarerc,     An  vero  quod 

DEl  ivhKic^  liberrima &  (apientiflima  voluntatc  ni- 1 

titur ,  rationc  fufticicnti  &  detcrrainaca  carec?  Afle- , 

rir,  decrecum  clc<5i:»onisucab  Evangelico-Luthera 

fiis  concipirur ,  obfcurum  cfte  fccundum  rationc»  |  Ju 

fpeciales ,  non  gencralcs  :  Perrum  cxclufis  aliis  fcr- 

rari,  quod  convcnientius  fucrit ,  id  ficri  ob  fidcm 

homiDif 


Cap,  III*  de  PrAdeflinatione,  i2y 

hominis  hic&  aunc,  inhiscircum{lantiispr«alii8 
collocati  concepcam,  quam  cajteri  neglexerinc.  Ac- 
ijuicLKnfidesnunaUa  (icnififidesinChnftunijqu» 
Ephef.  4.  V.  f .  ana  dicicur ,  nefcio  cur  hxc  elcdlio- 
n\s»  &  difcrecionis  unius  individui  ab  aUo  q2l\xSa 
gcneralis ,  non  fpecialis  dicacur  ?  Porro  fi  haec  fidej 
prsEvifa  caulTa  fiiic  cied^ionis ,  cur  Apoftolus  dicic , 
cognitioncra  quaDEusnovic  quos,  3ccurhos,Qon 
aliosfcrvace  veiic,  profundicaccm  eireimperfcruca- 
bilem?  Aa  contiliumdelingulisindividuii,  gene- 
rale  :  velconfilium,  cujusracionesevidenccsfunc, 
impcrrcrucabile  dici  mereLur?Dcnique  illa  fi  ve  fides 
iive  opeca  Ceadem  enim  ha^ttjnusillius&horum 
ratio)  quorumprasvifio  DEuramovifrcdicitur,  uc 
Pecrum  pr«  Judaeligcrec,  num  a  DElbeneficia,  an 
a  libera  hominum  voluncacc,  congrui  difpoiicione, 
&c.  manac  ?  Si  a  D£I  beneficio,  nuliaeledionif 
dabicur  ratio objcdiva.  Chrifli  caro  non  (ine  objc» 
diva  rationc  &  camen  beneticium.Si  hominis  foecus 
eft,  Pelagio&Semipeiagianisapplaudendum,re« 
jiciendus  Paulus,  i.Cor.  4.  v,  7.  ncgans ,  ede  in  ho- 
mine  quidpiara,quo  unus  ab  alio  in  coniiho  &  fora 
Divino  difcecnacur  :  negans  cciam  quemquam  ha,- 
bereinfcaliquid,  quod  nonacceperic,  dequogio- 
riari  pollic,  &  propcer  quod  ab  alio  difcrecus  fuerir. 
Quodfi  vcro  fcapham  fcapham  appeilareliceat,qui 
fib!fidem,opcrau:c,  arroganr,  quicunqueillilinc, 
divitias  D£I,plenam  rationem  cur  DEus  aiiosama- 
ric ,  ahos  odio  habuent  reddcnccs,  judiciorum  Dci 
imperfcrutabilitacem :  media  falutis  ab  horainis  vo-» 
luncate,  difpofitione,  in  aliis  aliisque  circura/lanciis 
collocacione  fufpendences,  viarum  DEl  impenecra- 
biiicaccm  colluac  ;  D£um  aucsra  ^  a  confilio  c^^:  i 
P  }  mcrica 


j^^O  P^LDe  prdtdefliftAtione 

mcrito  hominis ,  voluntatis  iwx  munere  DEO  prae- 
rogancii ,  prscveniri.  Ec  quia  ab  hominc  ftabir,  ut 
fi  non  poflic,  falrim  (ut)  ve4it,  iple  operetur,  nequc 
cx  DEO,  neque  per  DEUM  ,  neque  ad  DEum 
omnia  erunc,  (ed  falutis  gloris  ad  homincm  redi- 
bic  :  qiii  homoli  nolit,  omniaquas  DEUSfaciec  Sc 
volet,  frullra  erunt. 

Primo  VirDo^iilimus  omnes  illasfententias, 
quotquot  rationes  objcdivas  ele6tioni  praevias  ad« 
mittunc ,  odiofo  Pelagians  fapientis  ticulo  notat. 
Si  quidq'1  mi  Vir  celeberrimus  ex  Pelagiana  Haprefi 
afterre  poterit,quod  cum  noftri^  conrenriac  placitis, 
tedemus  arena.  Qu»  fuerit Pclagii  fententia  oO!l- 
ni  »m  nervofiflime  Auguftinus,  Pelagii  Advcr- 
farius,  cujus  ego  Bdem,  qiiippe  cum  Evangeiicis 
hasreieosvhujus  podularus,  fequi  non  ob(Vri($u$  cf* 
(cm » docec  fcquentibus  verbis. 

Triajknt  utjcitisycfm  maxime  adverjks  f  w(Pe* 
lagianos  >  ^^atholica  defendit  Ecclefta;  qmrum  unnm 
efl  gratianf  D  Ei  mnficundH^  merita  nofirA  d^ri , 
^uomcim  L>£idQnaJitnty&  DEigratiaetiam  confe^ 
runtur  merita  univerjajufiorum,  Mterum  efi  i« 
t^ua  ntacuncfHe  /uflitia  flne  c^ualibuscunc^ne  peccatis  in. 
hoc  corruptihili  corpore  neminem  vivere.  Tertium  efi  >| 
cifnoxium  nafei  hominempeccato  primihominis  y  (^ 
vinculo  damnationis  ohfiriEium  y  nijireatHS^  c^uige'* 
mratione  contrahitur  ^regeneratione  feilvatur,  (*) 
(*)  Vid.  Auguftinu^  Libr.  (iedonopctrevcr.Cap.i* 

§.  3fS. 
Primus  igitur  Pelagii  error  «r  epinione  meriti ;  al- 
tcr  iHperfeEldfan^itatisarrogaM$ia\  extremus  deni^ 

^ue 


Cap,  III,  de  PrAdeflinatione.  t\t 

I  ■    ■-  ,1-1,  I-  iiii  t 

^ue  tn  cttlpt  bdredfrarta  ne^attone  pofitus  fuic.  Nemo 
vero  unquam  audivic,  propccreaaccufacutTi  iftum 
homincm  crroris  cfTc ,  quod  in  fide  nos  cledos  ccn«» 
{uerir.  A  >xiiio  DEl  ad  virturcm  Chriftianam  co« 
lcndam  nos  non  indigere,  deiDfavit  Pelagius,  dc 
quo  ita  Auguftinus:  (*}  QMod  peJfumMs  omne  bo* 
fiMmfacere^  dtcere  ^  cegitare^  iktHtefl,  ^uihocpojfe 
^djHvat ;  ^nod  vero  hene  agtmkS  velU^Htmttr  veleo* 
(ttamus^noftrHmefl*  Item:  amdlot^nipofftimMsDEi 
tfl  y  ^Hod  vero  bene  vel  male  lo^Htmnr  ^  noftrHmefl* 
Hscprofedo  ejusmodilunc,  ut  nobis  nullo  pafto 
impucari  queant ,  qui  hominem  in  peccatis  mortu* 
um  ,  cum  facro  codice,  cota  mentepronuntiamuf^ 
l^am  adminicH/apidago^tafefHi  am  nonfe^HipoJfe,\ii 
aftirmes,non  magis  Pelagianum  eft,quam  f\  doceas, 
fuis  hominem  viribus  polfe  pandedasjuri$civiii«, 
auccodicem  legcre,  &c  meditari. 
C*)  Vid.  Auguft.  Libr»  dc  gratia  Cap,  4, 

Auguftinus  in  libro  dc  gratia ,  refcrcntc  Nori- 
fio,  C*)  dcmonftrat,  PelagiHm  nominetenus  Ckfifti 

gratiam  adflruere ,  netjHetllMmaliheroarhitriOy  lege^ 
doEirtna  evangeltca ,  aut  exemplo  Chrtftt  dtflingMire  , 
folam  polfihiUtatem  juxta  h^reticam ,  non  vero  reapfe 
vtrtHtum  a^Ms  donart-y  dari  i/iam  ex  meritis  y  ^  ad 
hoc  Ht  faciltus  tantum  pravis  fusigeflioMkHs  reftflamHs\ 
varia  detnde  teflimonta^e^Ma  ex  editis  absfe  iibellts  Pe* 
lagtus  tngratidL  ccmmendationemptoductt^AugufttnHs 
ventilat ,  tfuantum^He  fraudtifubfit ,  expontt,  ^c, 
(♦)  Nocis:  Hift.  Pcl,t>,^o.  Cif. 

§.  360. 
Nihil  horura  omniura  ad  nos  pcrtiner,     Et  fi 
▼el  unum  ex  Pelagio  ceftimonium,  vei cx  anciquitate 
P  4  docu* 


Ztl  A  /.  Df  frdtdefliftatiotie, 

jdot.umentum  Vir  celeberrimusallegarc  poflir,  quo 
int.  Iligatur,  damnatam  in  homine  fuijfe  fetite»ttam 
de  obitEliVtsratiombusy  e!e^tontpr£Vtts,  haud  invijct 
crroisculpam  gtftabimus.Aliuci  cfloperummerit» 
^en.fe  eledbunj  fibfterncfe,  aliud  fidcminChrU 
ftjm,  Prius  nucacum  in  Pelagio  ^ft,  haudqijJi» 
quam  ppfteriuSii 

§.   ?^I» 

Celeberriraus  Anglus(*)erroresPelagiihis  ver« 
bis  defcribit :  De  gratta  nec  idem  femper  feKfit  nec 
dtxM'  PrtmitHs  omnia,  natnr^  tribHebnt*  Poftea  i 
CatMtcts  ctmvi^fis ,  mtnato  tiomine ,  fententtam  ta- 
fnen  non  mtttavit,  Pergrattam  entm  potenttam  natH" 
YA ,  k  D£o  ereatdt  fctL  rattonalem  i^nntatem  intelie* 
^it,  Grattam  Chrtfit  nthtl  alind  effe  voluit ,  ^uam  do* 
Elrinam  ejhs  ^  exemplum :  omniatjue  virtutts  officia 
ipfa  ettampoenitentitt  C?  adDEum  converfionisprimor* 
dia  a  mbisfineparticulari  auxilio  divino  implertpojfe  ; 
adeo  utfigrattadivmaadmittendafity  inter  uttUafo* 
fummodo  non  aut  em  neceffarta  nHmerandam  effe,  Li" 
ierum  a^hitrium  eousc^ue  ampliavit ,  ut  hominemfint 
feccato  vivere  poffe ,  totic^ue  DEi  legt  adamuffimfa* 
tisfacere  cenferet,  Homtnes plerostiHe falttm^  nongra* 
tia  dtvina  beneficto ,  fedpropter  operHmfHorum  merit4 
iufltficart ,  ^c.  ^V, 

r*)  Guilielai,  Gavc  Hift.  Littcr.  p,  144«  cdit.  172«,' 
§.   3<^2. 

Sedforte  ex  Semipdagtantfmo  noflra  alif^uid  fen* 
tentiatradit,  Forteex  quarta,o(9:avajdecimavc- 
(cXtSiparte  PeUgtanaeft  no/rra  do^rina.  Quousque 
placeat  PeUgiamrmi  nomen  (ignificatu  exporre» 
^iumjequidemnercio.Interimjnonjquo/^yi^w/Vj^z/tf- 
^abffloutari/^  fed^t»  ejus  mmims  imfofitio  cx  Aftti^ui" 

t4t9 


Cajf,  lll,  de  Prade/?ifiati6Ke.  2  j  I 

tate  probari»  &  veritAtt  affiSla^  errorem  indtcarepoffltf 
maxime  quasntiir.  Accipe,  Vir  celeberrime !  cala* 
n  odcfun(^ircripcoris,  quocum  &t»biolimpugna 
intcrccflic,  fenccntiam  eorum,  quifidem(racionem 
objedfclvam)  clc(flioni  fublternunt  ^  arque  tccuiti 
conftitae,  numquid  aliquid  crahac  cxfcce  Pelagia^ 
Jiifmi  ? 

Errores,  inquic  beatus  Scripcor,  inhacmateria 

vitandi  fnm,  Pelagianifmus  ^  SemtpeUgtantfmtts  ^ 
Sjnergifmus,  Pelagiam  cortctpiunt  homtnem  tnfut  con^ 
verjione  tanquam  fanum ,  ^  protnde  virthns  natur^b 
tQtum  conver/ioms  opus  adfcrthunt^  Semtpelagtani ^ 
Maffiiienfes  dt&i,  Htagrottim  ,  (3  falttm  tntttumcon* 
"verfionts  virtbus  naturA  trthuHnt^  (^uemadmedum  ho* 
mo  <£gromJe  (luidem  aliijuo  modo,fed  langutdetmov^e 
potefi,  (^  propterea  aliorum  ope  tndiget :  qiu  (3  Ponti» 
ficiorum  mens  ejl,  Sj/nergifls  vero  tancjuam  Semtmor» 
tuum^  unde  tntttum  cfuidem  converfionis  folt  gratia^ 
progreffnm  vero  vtrthus  naturaUhus  per  gratiam  adjH" 
tis  trthuunt»  NB.  Orthodoxi  antem  cumfcrtptnra  eum 
pUne  in  peccato  mortuum  effe  Ephef,  z*  v»  /.  adeoque  ad 
filtimHm  Hscjuefidei  colUtdt  tnjlanspajfivefe  hahere^nei 
^uic^uam  gratt<e  ad  fui  CQnverJionem  cooperari  do- 
cent,  An ,  qui  ica  fcntit »  etiamfi  iidem  (rationem 
obje6i:ivam)  clediioni  prjeviam  cfle  doceat,  Pelagia- 
mfmiodiofo  titulo  notari  poced^ 

§.  3^4. 
Verba  noftra  cirata  a  Viro  fummo  hacc  funt : 
Scrihit^  E.eformatos fihi  vidert  (BuB-ot  Paulinum  tnve" 
mjfe  ftne  rattone  ohjedttva  (eleEitont  pravta^  infoia 
DEt  voluntate,  At  hoc  /Sa^-oy  «0«  tantum  non  compre» 
hndi,  fedns  comifi  quidempoffe ,  utpote  quod  rattone 

p ,  /#«• 


2  34  P,  L  De  Prtdejlinatione 

fujfuiente^  eadew^ue  determinatA  careat.     QHok 

fiiB-^t  Evangeltco-Lmherants  tnhuit  i  habet  idratt9» 
mem  determinatam :  concipi  pcteji,  ccmprehendilieet^ 
a  inteBigendc  exhauriri  nonpojfit. 

Nihil  opcaciusmihi  pocutffet  obtingert»  quaiQ 
fiVirocclebri  vifum  fuiffet,  exponere,  quo  fenfti 
illam  meam  ?8  $idiu  utramque  parcium  diftin» 
dionem  adprobare  au|  improbare  confulium  ficl 
Quo  fa6fco ,  occafio  ipfi  nata  fuiflfet ,  /3«^jf ,  quod 
fantopcreurgctur,cum  ruafententiaconfcrcndi,ac  | 
inde  judicandi ,  utra  dcElrina  ^  Evangeltcornm,  an  | 
JReformatorum,  fia^of  DEO  digntusftatnat^  Apofto- 
lique  oraculum  reClms  declaret  >  Qiiod  ,cum  facerc  | 
Vir  Summus  omiferit,  meumeft,  ^fucdfioc^-osfi^/tm 
autvernmfit,  cxponerc  paulodiftindius, 

Bar  3-af  procul  omniduifio  efl  veritas ,  tjuam  explo^ 
ratamhabemHsfecundumcjmfttonem:  ANSIT?  ne^ 
efuacjuam  verofecundum  ^uafltonem :  QUOMODO. 
Id  exemplo  Trinitatis  conftat,  in  cujus  dodlrina 
/Ba^of  ineire,ncmo  Chriftianorum, fi  a  fola  Socinia- 
norum  impierate  difcefleris ,  negaverit  unquam* 
Novimus  QUOD  SIT  PcrfonaruminunaDEi  na* 
tura  Tetnio  ,  ignommus  autem  QUOMODO? 
Quod  C%  Sacro  Sandlus  ille  Perroparum  Ternio  cara 
axiomatcphilofophicocollideretur,  quod  non  tan- 
tura  phyficac,  fed  geometricac  eriam  ncceffitatit 
veritatecommendatetur;  fane&ipfaquafftio:  AN 
SIT?  neganda  foret ,  nec  iliud  planc  f^di^os  tScX 
hic  admittendum. 

Nam  «tfi  iftud  quidcm  myftctiam  omni  noftra 

rationc 


Cap,  lU  de  Prideflinatiotiel  i  3  ^ 


f  atione  Tublimius  cxfiftat ,  non  eft  tamen  cjusmodi 
ut  veritati  raanifcftiB  advcr(etur.  jil$ter  veruat  veri^ 
tatt  effce  cmtrartay  &  ipfa  ck9\)<;AiOL  non  minus  atquc 
ocKcchAiiTr 7CC  vera  effe  poflent.  Ipfi  celebres  Viri, 
quorum  (entendam  hic  examino,  negant,  ^ot^^t 
t/Tepofle,  cujusideam  ,  quommus  formes,  (altim 
fecundum  qi>asftionem  AN  ?  contradidtionc  impe- 
diaris*  Verba  cujusdsm  eruduiftimi  6c  modeiUiB* 
niihaecfunt;  §»368, 

JFatecr  pluriwa  ejfe  cum  in  fiaturay  tuminreve'* 
Utiotjc^  tjUdtperfeSle  mr.  comprehendamns  i  f^ernm  iHa 
ncKjianm  cicv9ct,lct ,  feu  contradi^orta  dtcendafHnt. 
Omnta  qutiem  contradiEioriafunt  tncomprehenfibilia  \ 
(ed  non  victlfim  omma  incomprehenfibihajunt  contra- 
dt5ierta*  MultaprofeEio  comprehendt  nequeunt ,  vel 
^uod  eerum  natura  captum  neflrum  fuperet  y  Ut  ca 
qusepcrtincntadinfinitum;  vei^uodtctn^ui' 
dtmfciamusyfed  modum ignor emus -^  velquodxe* 
rum  cauila:  msiateant :  vei^uodeas non  fatis eX' 
\penderimHs  •  velol?  aUa  piura  eJHsmodi,  Sed  inttr  illa 
\nonfcmper  repugnanttam  vtdcmus^fanttimahefiititpro 
mensdffv^ctlotf^  feu  contradt^ortts ,  isaUrt  debeant. 

Verbis  hasc  prsEcurrcntibus  dubium  removet 
Vir  Dodlus:  Frufira  lotc  excipe^eturt  rationem 
humanam  in  rebus  cjusmodi  audiendam 
non  efle,  fedpdet^  ^ua  docet,  fuipjtciendam,  Nam 
Cpraterquam  tjuod  nunsfuam  probabitur.  NB.  fidem 
dffv^oiloc  iila  docere ,  Jtifutdemfcriptura  verba  alium 
fenfftm  manifefiofundunt^  ut  ex  natura  ret  ^  ctrcun^- 
ftantiis  ommbu^pat^r)  certe  ftrationi  credendumn^-t 
$t  ^  dum  }}£G  »VJfrt1^  nobis  tneitcat,  dttwque  docet , 

$,U 


^^$  PJ,De  PridefttKAtione 

.,„  ■      , ' i 

iHaflAre  non  poffe ,  multo  mtnm  et  credetur ,  in  iis  4r-  i 
gumfntis^  <IH£f»Adere  vtdentur ,  rAtioni^  his  in  rebm  « 
credendHm  nsn  effe,  Etemm  mHltum  ahefl^  c^ho  miniu  % 
ArgnmentA  iHa  atjue  evidentia  flnt ,  ac  evidens  efl^  ^ 
•trwff«7fl6  credi  non  pojfe,  \ 

§.   370. 
Itaque  ex  do(^i(IitT^orum  DKTentiemium  con-  i 
fcnfu  ipfo  QdB-oft  ^md  concipt  ne^uit^  i.  f ,  quod  «»-    ? 
tradtEliGm  efi  tnvolutstm  ,  Mullum  &  fi(5ticium  jure   ' 
merito  habetui*.      Mca  quidem  fentenria   ipfuoi 
S. S.  Trinttatis  myflerium  racioncs  m  DEO  cjusquc 
infinitanaturaobjcftivas  haber,  fottc  apcriendas 
ubi  in  altcra  collocati  fucrimus  vita.     Ncmpc  ex 
imrocnfa  fuas  Divinitatis  oceano  DEUS  intelligcc, 
cureademn^tHra  cribus  ^ cr [onis ft  dt/^iH^aJdem-' 
^ue  cernet  rattones ,  q  u  0  m  o  d  o  non  folHmfteri  pojfif^ 
fit  in  una  natura  tra  {Hbftflant  perfonarum  ckara^sres  j^ 
(ed  QUOD  ettam  neceffartumfit ,  necplureSy  neepau* 
ciores  dan  quam  TRES.     Qt^iodfi  id  D£US  non  in- 
ccliigeret,  vel  (i  nos  certidimeintclligercmus,  id 
tsuncjHam  tntelligi  k  cjuo^tiam  poffe ;  Pcrlonarum  Tcr- 
nio  dcvqoC\oi  &  contradictionc  impiicatus  forec» 
quod  vd  cogirntunstaseft. 

§•  37»- 
Non  pendetigitur,  mcojudicio,  Pcrfonarum 
Ternio  a  rationc  taii ,  quam  non  po/Tumus  non  mi- 
Dusdeterminatamagnofcere;  quafisiatio  v.  g.  cft 
voluntas  indiffcrem  \  curenim  non  plures  aut  pau- 
ciores  perfonas  illa  pra:ftaret,  cara  jpla  m  ob  caullara, 
quod  indifFercns  eft  ?  fed  ab  infinita  DEl  natura, 
qua  cali,  quam  ficutiignoramus,  qua  potiflimum 
racione  pCQ  numcc^o  pcrfonarum  teinario  decermi- 

nata 


Caf.  111. de  Pradejfwatidfte.  z^j 

nata  (it  i  in  co  ipCo  cuini  latec  myikfium :  Ica  taraen 
jiecncgandumcd,  iacereincaracioncs,  prodeter- 
minato  trium  perfonarum  nuracro»  omnino  dcccr- 
tninatas. 

§.  372« 
Cautum  igitur  cft ,  ubi  ^«eS-oi  locum  fcabetj 
cx  unolatere,  ncidinvolvaturconcradi^ione,fed 
rationibus  naturse  rerum  confcncaneis,  i.  e. 
obiccflivis ,  nobis  fccundum  {pecialia  ignotif,  dc» 
rivet ur.  Nam  c^mdtfUfd  idearura  contrndt^ione  mn 
impednHr  y  id  eft  poflibilc,  id  potcft  (ecunduni 
fpccialcspoflibilcscondiciones,  easdemque  dcter- 
minatas,  inteiligi,  fi  non  a  nobis,  certe  tamen  k 
DEO.  Ex  alccrolacerevidcndumcft,  nequidefTc 
fid^Qi  crcdamus,  quod  ita  apertum,  ita  mamfeftum 
cft,  utcumpriraumcjusrationem  allegaveris,  NI- 
HIL  AMPLIUS  SQPERiiT  ET  SECUNDUM 
QU^STiONEM  «1  5i  lCii  SECUNDUM  GE» 
NtRALIA  ET  SPEGIALIA,  QUOD  EXPLI- 
CARi  MEREATUR. 

§•  375. 
Quibuj  ica  prasmiftis,  dirpicicndum  cft:  a», 
QHod  Ukh,  DtJJenttentes  pro  jSiclB^ii  hahent ,  ii^  charA* 

Qerhui  difttngHatHr^  ^hos  liniftrorfum  acdcx- 
troi  luni  rec^Htrt  dtxtmw?  §.  37:2;.  Affirmant  viri 
dodi,  [oia  ^'>LI  McKiec,  nec  Hilis  ratiomhtis  QhjeElivU 
eleElwnts  &i3iB'0f  contineri  :  Sed  id  contradis^ionl 
obroxi mi  dle,  indicavi  obiter.  S*  H7«  Nunc 
ofttrndim  id^mcuratios.  VoIuntasDEI  eft  fuprcma 
perf^aio,  qaajfincdifFcrcntia,  adagendfim^ 
nonagendft/»  pavazsitii,  ad  decerncndum  hoc,  & 
alio  mode.  j^dji  igitut  dtvi^a  firirrf  Johanncm 

dtfth 


i^S  P*  L  De  Pradfjfindthne, 

dcfltnatto ,  (jHatentu  dlfFcrC  ^  dejhnattone circtt  J  u,« 
dam,exclu(is  fapientise,&  jufticiae  refpedtibus,  quip* 
pe  qui  hmc  arceridcbent,  ne  AdvcrrariicaufTaca- 
dant ,  §.  5  40-  J4  J .  ^  voluntate  Dtlpendet  ^  tum td^ 
^Hodltne  difFcrcxiCia  ad  agendum  ac  nonagendHm 
faratnm  conctpitur ,  dillcrcnciam  conttnef  ,  cnr 
fotiw  agatur^  ^uam  on  agatur ,  tdqHodeftcoHera" 
dtEiertnm.  lllud  l^icur  ^»^oi  quod  in  fola  D£I 
fu^diCiV  ponicurimpo^ihilctft,  idcoquc  cx ipfa  dif- 
(cncientium  dccinonc  §^^9*  non  credcndum. 
5.  ^74. 
In  decrctocirca  Johannem  &  Judam,  Pfatnm 
mtfintiHe  adjudtcatHmlpeSles^  ingens  eft  differcaCia. 
Ncc  tamen  non  uterquc  Johannes  &  Judas  (imili 
eonditioneDEO  ciigcnci  eft  obverfatus ,  ncmpCUC 
RebcUis  uccrquc.  Itaque  DEtts  fimillimos 
diffimillimo  modo  cradavic .  Autigitur  fJrri/^, 
j.e.  confenfus  judicii  acdccrcci  cum  rcbus 
$,  j  5  7 .  not.  *i  in  DEO  non  efl  veritas ,  /.  e,  deeretum 
DEI  potefl  diffimilc  ejfe  ctrca  rcs  fimillimas, 
ifHQd  efl  contra^ioni  obnoxtnm  :  ant  veritasa  decre* 
topendet^  nteotpfo^  quiaDEUS  fimiilimos  dif- 
(imili  modo  tradtare  vulc ,  dtffenfta  tHe  imtr  dt* 
eretum  &  ret  ebverfatas  to/iatur ,  lum  manifefto  in 
Poireti  caftra  tranfitur  §.115.  nor.  *.  qoo  ipfo  fua- 
damcntum  Sccpticifmi  jacitur ,  nam&contra^iom 
impiicata  vera  fieri  pojfunt y  dummodo  D£US 
vclic.  §•  n  ' •  Nihil  igitur  cmi  remanebit ,  cujus 
veritasnonDEIvoiuntace,  qua:  i@«S>6f  eft,  poftiC 
mucari» 

$•  375* 
PerfoSfio&hnitatffl  rcrtttn  inccr  fc  confen- 


CAp*  Uh  de  Pradeflinamne,  2  j  j 


fus.  $.  149.  PerfedifrimusigiturDEUScft,  quoni- 
am  Kon  folum  cjus;Ww<«cumnaturaipfiu$,  &re- 
bus  pofliibiiibus  pei  ipium  ,  ab  xrerno  con[entiunt  \ 
fcd  quia  ctiam  decreta  tjus  conformantttr  cum  ipfius 
iXHtiifflmo  /udicto,  DEUS  ergo  fata  Johanms  ii  Jh-^ 
dA  ah  aterno  dtJpenfaturM  judtcat  ^  Utrumque  ex 
acquo  fcmpiccrnispccnis  dignum  i  ol^verfatmr 
enim  uter^ue  DEO  nt  rtbellisn  At  dtjfenttit  ab  hocjudi* 
tio^voluntas  prdferens  alccnalccrum}  iinecogi- 
tacione  diifcrcncia:  in  objcdo  5  ferfe^tjfmm 
i^itur  imperfe^fone  i.c.  diffenfu  judicii  SC  volua- 
tacis  la  borac.  ^ua  efi  contradt^io  ^fih&c  non  efll 
An  hoc  non  efl  comminifci  ciiculum  quadrarum» 
Moncem  fine  valle ,  nigram  albcdinem ,  album  ni** 
groremi  Ucor  Tcrbi*  difTcndentiuoi. 

§.  376. 
Pciena  dignus  c(l ,  quem  DEus  punuum  ▼ulc, 
Nam  ucprimum  Chrifto  inferci  ipe6amur,  p^ena 
(ublataintclligitur ,  nec  DEUS  vcl  e  cogitatur  poB- 
nam.  Atqui  primum  DEO  cligentihomo  obverfa- 
tur  utrebellis  ,  pcEna  dignus,  quem  punirc  vult,  dC 
quidem  extra  Ciiriftum,quippe  AD  QUEM  dcmum 
poft  eligjtur ,  ttat^ue  tn  tilaprtmaelt£ltonf  DEiuho^ 
minem  extra  Chrtfiur»  pumre  vhlt,  &  tamenextra 
Chrifium  pumre  non  vult.Qaps  cft  contradidlio,^  hac 
nonclt?  iJtvtrfusy  inquiSf  re/peSus  contradtSionif 
Hmbram  aujert,  Ut  rei^t  Lem  pumre  vult,ut  eltgendum 
»on  vuu.  Divena  video  vocabula,  non  divjjrfos re- 
fptdus,  aur  figniticarus.  Loqucre  cum  ideis. 
Stc  emm  tut  Symm)(ia  juhent,  (  *)  Dicis,  velie  Deum 
poenam,  uc  icbcUi  irrogandamy  non  autcai 
UCelig6ndo.     Quid  eileiigendus>  edis,  quem 

DHus 


240  «^»  ^»  ^^  Prddeflwatione 


DEus  volet  non  punitum  ob  (ua  pcccata.  Subftituti 

in  vicescuiveibi  hacdefinitione,  hoc  dixifti:  Dens 

»t  rebelli  vnh  jxe^am  irrogatam ,  non  aatem  vult  t 

auatennsvoletnon  irrogari,  Anditum  admiffi  rifuni 

leneitis ,  Amici  i  DiftingHe  tempora,  inquis,  c^ eon» 

cerdabit  DEi  via,  f^nlt  D  Ehs  rehellem^  v  ■  g.  johan^ 

r.em ,  auem  ab  <tterno  ut  talern  vidit ,  punitk m.faU^ 

ele^ione,non  amplius  vtilt.  Sed  pace  tua  dixero,  rC'^ 

linquis  difticultatem ,  non  aufers.    Nam  quomodo 

fada  cIc(5lione  potuit  noluifTc ,  quod  ante  voluerai: 

An  ica  DEus  m  poteitate  voluntatem  fuam  habct, ' 

m  repeme  absque  ratione  nolle  pofl[it,quod  antc  vo- 

luic  ?  Aut  an  idem  (imul  vcile  &  nollepotcileodeni 

lefpeiflu  \ 

•  Job.  Alphonf.Turrctin.indidcrr.ancontrad.  pof- 

£nr  credi  ?  §.  1 1.  qncm  &  fupra  §.  368-  ^69.  ciuvi .• 

Krgo  y  ut  aligf*id  proprie  atcjue  vere  credere  dicamur , 

nonfatis  eJlfUtfonifenJuvacuicdpulgntur,  eaqueaf* 

frmeniur  ,  qu&  nuUam  ideam  in  mente  e^citentt 

Oportet  ut  [ciamus ,  guid  dicamus  j  feu  quod  tdem  efi , 

eportet ,  ut  prolatis  verbis  ideA  qUAdammentinoftrA 

oiverfentur ,  quarum  unam  cum  altera  conneBamus , 

ac  de  ilia  affirmmus  ;  ut  ,cum  dicimus ,  parietem  ejfe 

alhum ,  fcimusquid  ftt  paries  ^  fcimus  quid  fit  alhedo^ 

aeproinde  nO»  vocestantum ,  Jed  res  ipfas ,  feu  ideas, 

de  fe  in  vicem  vere  acproprie  affirmamus, 

§.  577. 
Jn  eOy  inqais,  fnmma  divintt  mifericordid  vispd^ 
fita  efl^ut  immerentes,  e^Hipoena  dignifnnt.fHafaci'^ 
at  dile^ionedignos,  U  perinde  elt ,  ac  h  diceres, 
quos  abatern9  noluic  amarc ,  eespojihdc  voluic , 
auilaalia  cauira,quamquiavoluir*  ytn  igi* 
tur  qHidqnam ,  pergis ,  DEnm  potnit  movere.nt  ho* 
minem eligeret  f  Nulium  potuit  meritum  movcre , 
rmrWa,nuiiacatiQ  obje4fciva,i;f^p.  Omnc  Hicritura 

quidctu  i 


CapJIL  De  Pr^Jcfltaflfifiel  ^t^t 

quidem  cft  ratio objt^iva-^Ccd  non omnis obj^xliTa 
ratio  meritum  cft.  Si  DEus  hominem  obrationem 
Qhje^ivam  eligit  y  wvetur  femetipfi,  i.^.usredus 
quas  cIigendo,atcrni$  rctro  fpaciii,  in  certofalucis 
ordine  ^  fapienter  ingenetare  potuir.  Brcvirer :  mo'^ 
'vetMEKlTtlMChrifli^  cujus  applicatio  prsBvifa, 
hasc  autcm  cft  DIVINA  aaio. 

$.  378- 
Elediotlis  ^oi^oi  ex  uno  latere  defcdu  labora-»' 
re,  &contradi6lioneimp!icatumcfrc,  ii  Dilfcnti- 
«ntium  quidem  morc,  inSOLA  DElcvW*,  cX* 
clulis  objcdivis  rationibus,ponarur,ha(5tenus'com- 
tnonftrarum  eft.  Nunc  oftendendum,  Jihancfenr^ 
tentiamfeijHamHr,  PLANE  )0«'^orotliuc  toiji  ^ 
in  apertijjmam  refoMcauffam.  Sx  neJcum  hujus 
^«3-i05-  i.c.  ciedionis,  quam  DifTentientcs  docent, 
cum  voluntate  DEUpfaconfiderav-ris,  ccntradi- 
^ionis  ertorenonpotefte^cloJvi,  quodcaufta  raN 
nu8  dctcrminaca ,  (volunras)  dctcrminati 
eventusratio  cfle  nequic.  pcr  §.537,  Si  ipfam  vc- 
ro  luJex/on'  in  fe,  non  adtento  illoncxu,  rcfpexc*^ 
ns-,  nullaclarior,  nulia  cvjdentior,  nulla  a /3«a-|i| 

?!17/'  'J*?/t'  '"""^  ^^^^^'"  P^'^^»  ^»^^  ^«e :  Ic« 
i/bUj  VULT» 

Miratis  for  tc  fentcntia  mese  rtovltatcrn,  eamo 
qiie  probacam  vidcrc  difcupis.  S^A  nihil  faciliui 
cnc,  quamcibifacere,  quod  fatis  eft,  eoipfo,quo« 
iiiam  DEI  i^^lo^i»  racio  hne  ^Ji^^  cft.  Ncmo  mor-i 
tahum  cxiiftic,  quin  ex  feipfoclariffime  cognofcac, 
quid  rerum  in  fe  agacur,  ^HHminali^Hidv^fUyM 
fertur.  Nemo  eft ,  quin  pr^clarc  ex  fe  ipio  intclli- 
gac,  qu«  6c  <juantaiiJaraciofic:  1TARECIM.A^ 


j^Z  i*.  A  De  PradeJliMatione 

CET.     An ,  talibiis  de  DEO  pronuritiatis,  obfcU" 
tum    cfTe   putas,    quid  fu  iJud :  SIC  DEO  VU 
SUM  eft? 

$.  380. 
Nunc  parum  abenc ,  quin  me  fis incptlcntcitt 
judicaturus  ,  tacita  animi  cogitatione.     Sed  non- 
dumTOTAMinfpeximus  LITEM.  RcgeresiA^tf;* 
§fl  in  eo  fixB-oiyCjffod  ita  vifumDEO  fuerit^fohannem 
eligere  f  frs.  juda,  qmdenimft,  velle  aliquid  ^  aut 
eligere,noflra  ipfirum  edocemur  confcientia'fid  tn  e(i 
impervefligatiles  DEiviafHntflqf*£ras:QX)K  ITA 
PLACUtRIT  DEO  ,  CUR  IPSl  ITA  FUERlT 
VlSy M  ?  Confilium  profedo  exfcqueris  meum,  id^ 
ipfum  reipondcnJo ,  quod  or  re'pondcres ,  priori- 
bus  verbis  operam  dedi.  Si  ^xB-ot  divinae  Ele(5l;io- 
nis  ellinillisratiof  ibuspofirum,  quibus  voliintas 
commota  ehghfl  non  referendum  efladipfam  st5d- 
x/flPK ,  fed  ad  eJHS  rationem :  quscritar ,  nHmquid in 
ip(a  VoluncatC  illaratiovoluntatis  ,  feu  \n  ip{a 
lvliY.lxratio  guSo>c»tftf  ft ,  an  vero  EXTR  A  vol/tnta' 
tem  IN  R£,  quA  D ti voluntatem prdLCtirrit  ?  %i  pri- 
us  affii mt$ ,  3a3-o?  ipiurn  toilic ur,     Nfjmque  nihil 
minus  ^dB-Oi  cli ,  quam  fi  qua^rcnti .  cur  aliquidfa-' 
Bum  f  refp.mdere  pollis  :  quia  itap/acuit,     Er  ur- 
genci :  Cur  ita  ptacuertt ynctum  rcgeras:  quia  itapla^ 
CHit.     Eoipfoenim  exbauricur  omnis  rationumfe- 
ries,  &  attmgjtur  ultima,  non  minus  claiffima 
quam  prior,  utraque  enim  hasc  eft.     PLACUIT. 
cur?quiaplacuic,  ciuhoc>quiaPLACUIT.    In 
eoautem,  ut  ad  rationumulfimampervenirercri* 
cm  poflis,  nuUius  p)d^iQ(  charader  quaerendus, 
pcr§,  175  §    38r. 

"  ^ -Nv  aucem  caufreris,i0j<3^ios  rationes  &  imperveflt- 

^abtles 


Cap,  IJ/.  de  Pr<tdefii}tatt09if,  i  4  ^ 

gabiles.  vias  ejfe  EXTRA  meram  ivUyLUii  qriarendiiii 
habeo  quod  volo.  Si  confideres  eiigencem 
voluntacemi  &  eledum  hdniinem  iqu«foi 
fi  ab  «t^56;t/«  difcefreris,  qulppe  qu^  fui  r,:tir>  e(Ie 
iiequit,  §,580.  quid  extra  su5j)t/^j.efi  ^  quod  ilLuS 
tatiocfrepofnc ,  ci^amipk  eligendus»  Iraque 
^c^aoofi  quodeft,  in  iradonibus  objedivi^ 
fitum  eft«     In  fola  iyhoKU  collocarinequice 

Praeclare  intelligd  ,  quo  erfugi^  ufufi»  fis  ^ 
Diccs.mfi  diffitemur,  rationes  tllas  ou^  fixB-o^  ejJicU 
Hnt ,  extrd  ^olnntaUm  DEIin  ohjemsfme  qu^.  H^ 
das;  fcdeo  ipfo,qmd /SalB-^  cOnHnentUr.mMs  ;unt  /^- 
^ot&,  neque  ideo  adfidem,veleJHsmodtratiom'mf^ 
ferenda,  Hadc  refpontionem  iubens  ampiectdf  5 
canique  in  fetil  meam  Vcrto.  Pnmo  rnim  e5c  ma- 
m  uia  extorfi  maximam  tclum ,  <jiio:uiverkJ«me 
pugnas:Si  racioneseiigendiobjediv^r  n-tciie^ 
futufumtuifiec,uc  DEumaliqu  dbxtfa  fi 
fnoVefit  Hoc,ifiquamjrclumniif;>cdinri;t'if  m 
^V[\p\'mmetms ^  ne ^  ancejfls  rmoHihus  ohje^ivts  ^ 
DEus  in  tligehdo,  modis  indignis,  alwh-epe>^dedti 
Secundo  iirationes  iilas:  VoluneatJs^vJoKidtj/prajcaf^ 
tenteS,  quas/3«3-orGonfl:itUuhtjignor£ecjbi  Uneruti 
tuum  erir,  cavera,ne  Fl DEM  infef  eas  e&  sffirnleg, 
ita  non  niinus  dareoperam,  ;*?^FiDEM  exillafum 
bUmero  ejfe  neges,  Nam  qu^cunv^ticf occiilt^  fanc,ejC 
10  neucram  parrem  definiendii  a  quoquam  func.  Sl* 
cufi  V, g.  nec  affirmandum  fttihi,rec  negard.^fti  dt, 
^trt^mSakmoRexfHeritconfeCHtt4sfaUitemh\kmm 
qusftio  ab  UNO  decidenda  Numinej  nObi.^fiOfl 
a^tvu  necloiubilis  jica  nec tibi neganduin  ef!  ^  fi» 


J44  ^'  A  ^f  Prddefliftati§ne 


dem  cx  eis  rarionibus  ob  je6^ivis  efTe,  quas  concedis, 
tc  in  quarum  ignorancia  /3«5^di  jacere  exiftimas. 

5.  385. 
£x  his  inrelligitur,/3tf>df  quodin  fola  i uSix/dc 
^uafritur,  ^?«?  nullHm  ejfe ,  $.  379.  ^«/  contrAdiBioni 
ebfjoxitim,  $•  3  7  }  ♦  J  74.  J  7  5 .  5  7^.  ^«^  rAtionihus  ob" 
jeBtvis  mxHm^nt(\\XQ  alitcr  veritatem  /B^S-eof  defen» 
di  pofre,quam  fi  cum  noftrafacias  fenteniia,qua  rt- 
ciones  objediiva:  (iabiliuncur^ 

S.  584. 
j4t  enm  vero^  xnc^uxSyJieleUiofrivUfideformiii 
t4  efii^Ham  in  objeEitvis  rationibHS  nHwerandam  ejfi 
conftat,  tnm  /B«3-oj  cejfahity  nihil  enim^rochvius  <r/?, 
^uam  ut  exjide  cognoJcatHr ,  quare  homini  abdterK$ 
adJHdtcatafitJalHS^  Ve)lem,ut  hic  ad  meam  refpon- 
iionem  Viri  Dodiffinii  adcuratiflimc  animum  ad- 
pcUerenc  fuutn.  Semper  miratus  fui,quare  Au(%o- 
res  cam  celebratiinfinitamrationum  (eriem  ,  qud 
tanquam  nuUo  tcmpore emecienda,elcdionis  &  (a- 
lutisfundamencum  connnecur,  itaignocam  (lacue- 
rint,  uc  ne  primum  quidem  cjus  articulum,quem  fi- 
dcs  reptaelcncac,  certam  Sc  exploratam  elei^ionis 
rationem  eflTejConcedant.  Quali  rocum  /3af3-«<  colle- 
recur,  fi  vel  unus  occultarum  ferierum  articulus  luci 
expofuusforer.  Neque  enim  OMNI A  mihi  ex  viis 
"DElflana &  pttyiajHnt ,  tamet/t  viarnm  C APUT 
Dorim,  6l  pcrrpc6tom  habcam,  non ali.  er pojfe  homi" 
^emfive  ELIGl .  five  hER V ARI,  niftfit  FlDE  ma* 
BatHS»  Inhnita  adhnc  refianty  in  2terna  demuni 
vica  cognitioni  refervata ,  ut  mox  dicemus. 

Illud  mihi  dubium,qa  d  a  diviHO  $»^it  dcfu* 
IfiVknt^qHodex  ifJorHmfe^tem^  tollerePHr,fi  FIDES 


CAf,  lil  de  PradeflinatioHe^  2  4  j 

tleUionts  ratio  f^rettHon  aljtcr  videtur  formatum,ac 
fi  quis  rcrura  naturalium  curiofis  (cruratoribus  di- 
c*m  fcriberc  vellet,  qHotiesveKtirationem)^\\y(i'' 
Cam  infHhlato  a^irisAquilibriofofitameffefcribHnt^ 
>lam  cum  Scrvator  aliquod  naiur^  myfteriumitk 
coverfariprodidcritjjoh.^.v.S.  &  h  <  dprsr  fe  tulc- 
rit  obfcuie,  ventorHm  quidemfbiU  nofrras  tangi  au^ 
reSiOrigines  vero  eorHf^i&  oras  qHorfnm  illifpirent^oc» 
cnltas  ejfe:  Poflet  eodem  jure,quo  Diffcntientcs  nos, 
Phyficos  nonemo  contemtii$,advf:r(us  Chrifli  verba 
Cgnificati,  reos  agere,  6c  hi«;  potiflimu  uti  accufandl 
xnodis»^fi4  optimns  Soffitator  natHra^  jStfS-ti  adftrif» 
fty  c^Hs,  nonferveftiganda  do.Hit^eadem?hyficiiexHt^ 
fronte^  rimari  :  xflorarc^  &  tanqnam  ad  calcnlos  rf - 
vocare  non  eruheftHnt.  ^enti  rationes palfabiles  affi* 
gnanty  cnm  So^tator  tamen  dari  eJHsmodi  negaverit^ 

§.  38^. 
Quidquid  Viri  Dodiffimi  &  his  Phyficorum 
accufatoribus  rcfpondendum  confulerenr,  idem  ip- 
fis  poterit  refponderi.  Si  dixerint,  nondum  efTe  ex« 
hauftos  naturae  immenfos  thefauros,  ctiamfi  vel  una 
ac  ah^ra  rationaturaliumc^dtiycftlKwi^allcgaripof- 
fit,  memincrint,idcm  cfTe  didkum  fibu  QHtfiden^ 
troximam  eteBioniS  rationemferJpeBam  habet^  non" 
dHmviarHmDEiemenfHS eftl^ziSiwc  patcntcm 
amplicudinem.  Qu,«conditioeft,naturx  rc« 
gni,  ca  multcrmagis  adminiftranda:  gracia:, 
Nondum  /5<jc9-of  fuftulit,  quiexternam  ejus  fuperfi- 
ciem  agnofcit ,  ut  qui  pedum  tibias  cemeret  homi« 
nis,  vaftiffima  corporis  mole  reliqua,  nubibus  tcdi, 
gloriari  non  podiiyfe  magnitHdinem  eJHsftHfendat» 
ViC%mtmqffe  totam  ferdidiciffe^ 


S4<^,  '^'  J*  ^€  PrAdeftinati^ne 


§.  246. 

Dicam  apertiuf,  acane  fimilitudinumcolore, 
qiiid  fentiam,  Scriptura  nHllum  /3^3-0$  agnofch 
in  ipfaarccrna  clcaione,  rcd  in  acceilu  ad 

fj}  ohfcfirtim ,  quam  ob  racionem  eligamur  $ 
lidcm  cnim  decretum  priEcurrere,vei  ipfe  Sacer  Co- 
dex  dpccc :  Sed  idimperveftigdile,  qUOmodo  alit 
ad  hdcm  pervenianc^  alijnonpervcnianc? 
^y^P^ovztmcfiydter^a  gaudia  propterfidem  decerm-^ 
quiS  vera  rerum  concurlus  requiracur ,  durn 
qui$  fidem  concipiac ,  ingens  l3d3-og  efi. 
§•  J88, 
C(fm  ratime  ftacus  pubiici,  qmftnguU  huju$ 
tnmdi  orx  continentur  ^  tum  refpeUu  prjvacsc  indi,;* 
mdnorum  hominum  conditioniSy  infinita  rcrum 
rnuititudo  exliitir,qua  unus  prg:  altero  indqcitur,uc, 
Cam  omnespoirinc,  adminiculis  psdagogiais 
jredc  uci  velic,  Si  ftaCum  hujus  aut  illius  or4 
publicumconfideraveris,  alius  alio eft infelicior  ^ 
qworura  fatorum  ratio ,  fi,perFed:aanalyfi,  exami- 
panda  Fqret,  nuHa  perfpicacia  creata  quantalibet  a4 
finem  pervenies  unquam,  Nam  ut  Evangelii do- 
^rina  ah  uno populo  migret,  juftoDEIconlilio,  aci 
dmmy  immcn(a  rajtionum  v^cietasconfluit,  a  mo* 
nt)usRe^um,4Confulenciurpfuggcftioni- 
bus,  i  peccacis  familia^ ,  a  fubdicorum  erga 
PEl  verbum  ingraco  animo ,  ab  impunicace 
griiviorum  fceierum,  a  cricis,machinacioni- 
pqs,  avaricia,  c^exa^ionihus eorum,  quirdusge-, 

rmdi-i  frafun^^z  Majorum  culpa  in  ho$  pofteros 

pr^para' 


Cap,  111.  de  PrAdeftiftatione,  247 


frapa  -ata,  &  rcervata  Gen^  i  f.  v.  1 6.  Matth.  25. 
V.  55  arudicace  AuditOTumpafifTHmcjue^errori' 
hus  fefe  Qpponere  nonvaientiHmy  ab  hoftium  Eg» 
clelias  vexacionibus  moliminibuscjHe ^  derivand^ 
^  petenda,  §.   385. 

StK^ul£  hdtcaujft^  infiniris  parcibuS  adconfli* 
tuendamtotam  coeHnttbus  ^  fHbdividHfitur '^  nam  ad 
mores  vel  unius  pravi  Regis  deformandos,  quot  il- 
lecftbraj,  quoc  machinx  concurrunt?  Et  ipfapartes 
aliis  porro  infinice  parvis  rationihHs  coriflantur, 
ut,  quidquid  eft  c^ftj(/^rA?w  >  tamfuneflo^  auferendi 
Evangelii,  cxorauna,  eventui pa^tendo  >  infervten' 
tinm^  nuUuscreatusSpiritas,  ne  Angelusquidem, 
beatiflimus  qnisqae,  fatis exputare (\\xtM^Hoc  IBxB-o^ 
revera  ex  ohjeEiivarHm  rationum  V<ifl:iffima  fcrie 
natum  ,  magis  non  pervefligand<&  ahjjfmomen  mere* 
tnr ,  cfHamfolailla  suSost/^j^,  a  rationibus  obje^livis 
libera,  quam  ut  primum  audivifti,ad  rationi$fin€ra 
pervenifti.  ex  §.  580» 

Qui  animum  ad  individuos  homine^appellit , 
csuffas  expenfurtis,  cinare  alterprxalteroy  in  eadem 
Itaciis  puhlicifelicitate.fideanimetHr,  alter  vero 
non  animetur  ^  is  haud  mirms  viarum  DEI /3a9-fiff 
agnofcir,  Ipfa  primo  meos  hominis  uniuscii/usque 
abyfTus  efl,  (f.  |d.  qua  ad  volunratem  in  has 
autiliasreseliciendam  nociones  minoresinfi- 
n  icas  continenttiT»  TemperamentHm^  edHcatio^  ex- 
emplafamiliariHm^CdLTerQrHmqHe  non  ianotorHm^fiH' 
diornm  rationes^  vitdt.  tel  nohilioris  velignobilioris 
conditioy  divitia7'Hm  affnxHS^  vel  incpia^  Religionis  . 
hireditarijt  indcles.vel  depravata  velpnrior ,  Aiini- 
C^  4  flrorHmy 


^^%  P,  1,  De  PrAdeflination9  \ 

firorttm  ejUQrum  in  fdcris  o^cium  infervit  afft^Ht^  fata 
p^cultarta  pr(£ter(pem enata^aha^j^ cewpiura»  rrorata 
qndtUbet  parte  ffiftm  conferunt ,  UC  homo  vel  unus 
adminicula  pacdagogiac  fequivclnolit,  vcl 
VcUc,  Sa^pe  vel  una  levis  occafio  initium  facit  rcd» 
eundi  3d  frugeni,  i,e,  vcrbo  divinorc<5teucendi, 
uc  in  te  vim  iilips  cxperiaris,  H«c  ^  cjusmodi  tan-» 
lumi^a^^^^conftkuunt,  quantum  nallafinitamcns 
unquam  Inceiligendo  exhaurict, 

5»3"«'f  ^'gifi?'  noftrum  ,  quodponitur««rrf/w< 
iif^s^^o^'^«^^<wper  tmmenfum  patentibus,  vcrunil 
&  ingenseft;  3*3  ^f  vero  DiflTenticntiumiw  mer4 
X)FJ  Moiciot^ranontSit^f  ohjertivts  itherai\c\  nullutn 
eft>  velconcradic^tiojiiobnoxium,  ex§.  jSj. 
Utra  pars  vcricatem  Paulmi  l^aB-iot  prasclarius  rucrl 
dicen.aeft?  Nom  Uefuimur  de  ^d^et  ^  (jtiod  zn  fit, 
VCl  effepofllC  in  dia^HtpQllentie^uadamvolHntatenom 
fciamus^  fcd  de /BaS-w  quod  cx  nacura  objc- 
ftorum  prodirepoccftaGdebct,  quxdecer- 
nenti  DEoobverfacafuntabxterno,  &ejus 
voluntatem,  ordinc  rationis,'pra:currerunc^ 

At  farte  DEHsfohannem  Apoftolum /tne  ratiot^ 
ebfeniva^  mera  cfuadam  i^oKiateU^ft^  eleSIumdeih* 
cepf  per  rattonumohjeciivarum  IdxB-oi  ingens  adfatu- 
tem  deftinatam perducere  decrevit,  ForteXlOTi  cli- 
gcnti,  fedeledlionisexfecucionem  ftacnenti 
J)EQ  ejwmodt  rattofjem  infinitarum  jeries  effobver* 
fata*  Ita  procul  dubio  fentis,  fed  «o  ipfo  exprima 
^k^tQHe  ^^Boi  omnc  toUitqr.     Nam  fi  adprimam 

^  elsdio- 


Cap*  Uh  de  Fr<tdefiimtione,  ^4,9 

I    I ' "  _  '»■        ....      I    I  I  I    ■     I   n  < » 

eledionem  formandam  nihil  concunic,  cjuarn  hoc: 
SIC  VOLO,  SICPLACET,  Johannem  f^tfrtf 
vifum  efi^  quja  vifum  cft,  C?  tft^ia  vifum  efi^ 
^^lHmefl^  fine  feric  rarionemobjedivarum:  tum 
jlJud  primum  decrccum  /Ba^-ftomni  carec,  nihil 
enim  e{t  facilius  conccptu,  qnam  hoc,  volmjff 
^Ui^Hem^  ^Mta  volfiertt^vidf  §'  ^So.  Tiiigicur>  fi 
PRIMO  decretOy  de  ehgendis  ad  falutem  homini» 
bus ,  rationes  obje(5iivas  fubtrahis,  /3«'3"05  omne 
;iufers,  ideoc|ue  es ejusdem  culpas  arguendus,  cu- 
jus  nos  reos  agere  difcupiebas.  Adverte  igitUK 
jinimum,  fi  placctf  Auc  elccaionetn  praccur- 
runc  obje^liva:  racioncs ,   au5  nullum  cft 

/;7/?«/>^,  inquis,  h£c  ohietlivarHm  r^tioHUm^ 
nemtKe  emetienda  multitudo^  hanct!>fam  ob  cnfiffam  ab 
4ternodefiinatae/i ,  ut  decretum  DEI^  meraivhntai 
nixumt  tmpervejligabili  vta,  dareturexfe^uuiiomy 
qm  igitur  in  hac  ferie fpeBamur  ^  neceffartofaciunt^ 
ad  cjHodfer  rationum  illarum  mare  indncuntur ,  ideO'^ 
^«^fcledionisprimasdeftinacionem,  w<7^ojQ//s 
nefcio^  effeflam  pracftanr,  Primo  jam  refpondi, 
fi  rationum  harum  obje^Si  vanim  occanus  vaftus  tan» 
tumreferretHr^d  exfequucioncm  decreti,  /BxB^ot 
nonforet  in  ipfaeleftioncjy^c^iwexfcquucionc 
fatftum,  Quod  cum  dici  non  pofllt,  rationa  h(&  oh' 
jeEiivs  etiam  primum  dccrctum,  ordine  rationis,  aa^ 
cedunt^  ideoque  cliguntur  reprobanturquc  homjnes 
NON  hanc  ob  cauflam ,  uc  in  cali  ferie  pofthxG 
CX 11  ft a  n  C ,  in  i]ua  vel  ad  mala  vel  bona  neceffario  de^ 
tfrmmaremHr ,  ac  decrec»  faluri, ve!  perniciei prae- 

Q^y  J»de' 


2$0  P*U  De  PrAdeflinatione 

ladercnr:  Scd ,  quia  in  cali  objedivarum  ra- 
tionutn  ,  eodemque  infinitoordinc  occafioncm 
fiimturi  pra:videbancur  »  admjnicula  psedago- 
giae  vci  refpiiendi,  vel  adhibendi ,  ideoquc  fi  dcni 
^pa^Iivo  fcnfii)  recipiendivcinonrecipiendi,  pro- 
pterea  fiint  primo  ftatim  decrcto  {^\  pluraquidem 
cflcnrj  vel  cledi,  vei  jreprobaci, 

§.  594- 
Sccundo  obfcrvandum  eft  :  quantalibet 
ft  ilUratimunt  obje^tVArHm  ^  adufum  vel  abufum 
pr^fidiorem  paedagogia: ,  pr^parantium ,  fertes  ac 
niulticudo ;  nunquam  tamen  libcrtas  penitus 
tollitur.  Inclinanc  modo,  non  imponunC 
ncecfricacem  uccndi,  vcl  abuccndi,  fHndent 
morali  efficacta,  non  raptmt  tanejuam  vtrtbHS  me» 
chamfmt,  manente  femper  facuicate ,  utendi ,  auc  . 
abutendi.  £riam  fi  vel  m.3ximemaleutaris,  non 
abiaca  fuit  bcne  utendi  potcnria,  Cbnlidera  $.  29^«^ 

§.  59r. 
Quod  ni  effet  j  haberent  peritnri  nonnihtl,  (juo 
fe  pHrgare  poffent ,  cujusmodi  quid  tamen  pra^fto 
cffc,  6c  Chnftus  Joh.  1 5.  v.  22.  &  Paulus  Rom.  2. 
v.  I.  vehementer  negant.  Nam  {\  dixeris,  D£- 
XJAi  ah  tterno  cfttosdam  tn  majfa  cerrnpta  reltEios  prx-^ 
terttjfef  cum  Htiejue  omnes  DEO  tancjnam  rehelies 
flntohverjatt;  mancre  igicur  a  DEO  dclcrcos 
omni  privacos  cxcufacionc,  quia  peccaco- 
res  fucrinc  pracvid,  ncquaquam  id  (ufficiet.  Nc- 
que  cnim  propter  SOLDM  LEGlS contemtnm pra^ 
infHm  ,  fed  &  propter  Evangclii  negleElnmy  ab 
aNcrnQ  praeteriti  funt ,  quicunque  prastcriti  funt. 

Hmc 


Cap,  111.  de  VrdLdeflinatione.  %^\ 

Hinc  fcripcuracontemcoribusEvangelii,  nontan- 
ijuam  pcccatoribus  in  fe ,  falutem  dencgar.  v.  g. 
jo.  3.  V.  19.  Hinc  oh  ferfidtam  damnandi  potim 
dicimur,  qua  in  Evangelium,  i^nam  oh  crtmtna^  qul- 
busin  legeminjurii  fumus.  QuodChriflusdi(ert^ 
UAatur.  Marc,  l^.v,  i^. 

Quodfiigiturob  Eva/  gelii  magis,  quam  Legis 
contemtum  homini  DEus  intcritum  minarur  j  ant 
fctHtt  homo  retlop<fdaj^ogta  uftt  tlludfeijHi ,  aut  nonpa» 
tuit:  St  mn  potmjfe  affirmes^oiyaTroKoyntriscv  ColIlS, 
aChrifto  confirmatam;  §.595".  neque  enim  »m7rQ* 
^lytihi  e(Te  poteft ,  qui  lu  ,  propter  quod  elvatTroKi^ 
yrijog  ci\,  pr«(larenequaqu£impotui'j  «^^«e-ctiani 
hcct  ad  jtffitttd  dtvtna  t/iam ,  Scepticisgratam,  notio» 
nem  confugere ,  ijua  DEO  omnia  jufia  eJfefinguntHr^ 
ijUA  'NOBlStnlufitfinsafuHt:  vid.  §.  2 f  I./eq.  AuC 
veropotuit  humo  praelidia  paedagogiae  debito  adhi- 
bere  modo ,  idque  cum  frudu  j  tum  vcra  fqnc 
quae  diximus,  §.35)4, 

§•  597' 
Si  nondum  hoc  rariocinio  tecompulfumputes, 
quanquam  revera  fis,  addoaliud:  ^ut ,  ^ui  per-' 
(HKt,  obligattone  credendt  Evangelto  tenentUYi  aut  non 
tenentur\  prius  (t  dtxiris:  velconcedes  ,  potuiffeho" 
minem  reSlop^dagogt&ufuy  idfacere^  ^uopo/itoDElJS 
SOLUSfidemtngenerat,  vel  dices :  homtnem  adfal" 
facredendaohflrt^umy  quem  DEusadaircnfumob- 
Jiget  huic  propofitioni :  Chriftus  pro  me  mor- 
tUUS,  cum  tamen  pro  reproho ,  juxta  7f ,  non  ^t 
mortuus,     Pofiertm  ft  tthtplaceat*t&  fciUccC  crc* 

dendi  vinculo  percuuces  exfolucos,  tum  nih'l 

ptn- 


periculo(ius  didum  a  quoquam  unquam  ed  , 
quid,  quod  fal/a  judiccntur  vcrba  Chrifti  J.  J9j. 
citata. 

S.  ?9?- 
Nusqoam  elaberjs ,  habeo  t«  difficultacibus  ob-» 
feffum  undique.  Ad  multa^  inquis,  mkltos obltgari^ 
^Utbus  tamen  praftafsdts  non  fHJficiant ;  legts  vtncuia 
Hos  o^Jirfnft  ad  i//a,  tftttifHstmpares  uttjuefimus',  nQt§ 
iptur/e^uiy  ti  ad  fidcm  Evangclio  habcndam 
homo  devipdus  fic ,  pofle  curn  aliquid  face- 
rc,  quo  pofito,  QEu^fidctufolusaperctur, 
Difpar  eft  £vange!ii  ac  legis  >  in  eo ,  ubi  par  eife  de-» 
bercc  ^{tdubtum haheret  vim^  con Jitio.  Poffumu* 
ad  impoflibilia  legis ,  jufta  ratione,  a  DEo  obligari  ^ 
quoniam  in  Protoplafto  vires ,  quienobisfuerunt^ 
perdidimus :  Rom.  5.  v.  i?. Sed  cum  virei  creden-i. 
di  reprohus  nec  in^damo  f^ec  infe  hakuertt  un^uam^ 
cvxm  etiam  ne  dcftinata?  quidemunquam  fuerint, 
non  poteft,  jufta  caufsa,  DEusreptoboobhgation 
nem  credendi  imponere.  Secundo  inter  cauftas  ^ 
^tiare  obfecjuium  legi  dehitum  tnifoffibile  ab  homtne 
DEusexigaty  eft  ctiara  ha?c,  cjuodiocmo  alt^Htdfa^ 
cerepoteJf\  i.  e.  pit?dagogia  ad  gratiam  uti,  qua  pofi- 
ta ,  vires  credendi ,  ideoque  legi  obfequendi  in  ili» 
lura  a  (olo  DEO  conferencur,  Sedrepr^bus,  fi  vcra 
eft  Adverfarlorum  fententia ,  ejtsmodi  cjuid  facere 
mn(^uam potefl^  Nullius  igitur  momenti  tuumdu^ 
bium ,  cui  ex  omni  parte  fatisf aftura,^ 

§.  W^ 

AtcfHi  efl ,  inquis ,  res  faiva,  PRIMO  ijui  nom 
vocati,  V.  g.  Ethnici^non  obltj^at^fint  aderedendum^ 
^.ta  non  funt  vocatt  per  verbum.  SECUNDO  nec 
emfics  vocati  tenmur  credere  abfolute  ^  itnmedt^r 


Cap,  Ul  de  Prddefiinatiofn»  a  5  J 

r#,  (h«c  Aint  tuaverba)  Chriftttm  profimortMum  r. 
fcd  mcdiare>  n,ediantihusrefiptfceKt$<t(3fide$a[ii^ 
hns,  Sifcil.  VERECREDANT,  aU^sfalfptmcrede. 
rent^  nam  vocantHrJolHw/ittentes  &  oneratiy  i.  e,  reffm 
fffcentes MattkiJ,  v.28,  Tertto  UcetfidesiHfltficaexi» 
gatttr^  non  tamen  extgttur^uoadoninesa^fis/imHlQf 
jemel  exercendos.  Sunt  emm  altsjuotfidet  abus,  ( 1,) 
dircftus ,  (zO  rcflcxus.     Dircctus  efl  vet  /7- 

tus  tn  afferfHverttatumevangeltcarum^titpotevera^ 
rum  dedanda  falHtepoementthns^  veltnfidncia^  per 
^HamChrtflum  fufficiemtfflmumServatorem  agnofcen* 
tesadeHmfugimus,  (l.)  KeAexui efl^  ^uo perfua* 
deoy  me  vere  credere^  'fam  fides  pra:cipicur#«  Ev» 
angeUo,(\\xozd  aduni  folummodo  pnmum  Sc 
fccundum,  anccquampr^cipjturquoadtcr- 
Cium,  quircflexuseft.  NamChrtflHsmnrevelai^ 
tur^utpro  me  tn  partictilan  mortuptSyfedltantum  inge^ 
nere  pro  credentibus  ^  undc  tam  demum  cumadehm 
tonfiigtofidHciahtery  \S  ^Hxmper  atJum  reflexHm  co* 
gnofco  me creie^  f ,  dehto  coUtgeve^  eum  pro  me  effe  mor^ 
tuum*  Id  ftiodpatet ,  ^uia  uht  Apo}i<iUfidei  mentiiKem 
factunt ,  nullam  fingt&Urem  appUcationem  memorant 
Matth,  i6»  V,  16  •  sta  Faulus  tn  genere  tanthm  exigit 
^Efumprofi-  ert  Dominumt  Romao,  v.g*  Ea  eft  depen» 
dentta  a^iuumfidet^ut  utttmus  nonpojfit  pr<£ctpifiprim$ 
locus  non  detnr :  Nec  emm  tlle  poteflaut  debet agnofce- 
re^ejUQdChrtflus  /it  frofe  mori  uus^cjtittngenere  non  cre- 
dttjifuodfftFiaus  U  Ft*  OblfgAntHr  tgnHr  creder^^^ftod 
Chrtftusprofe  morcuus  adu  hdci  reflcxo  & 
iricdiaCo,  concdo:  tmmeitato  (3  dtreSio  y  nego, 
Vel  tnfenfucompofito,  tjuatenHS  prtores  hemo  a^us  ftnk 
babet  1  non  tn  Jenfu  dtvtfo^  ^uatems  priQres  aEU$ 


1  ^4  ^*  ^*  ^^  PrAdeflinatione 


von  haipct,  .Dedi  verba  Adverfariorum  prolixio* 
ra,  ucnihil  eorum  derogaiem  eflicacias,  &  utap* 
pareretj  quanto  Jabore  opus  fic  veritacis  vim  de* 
ciinacuro* 

§.  400* 
Omnem  fidci  vim  in  ep  poiitam  e^Tc ,  ut  non  Co» 
lum credamus, Chrtjfttmejfe Servatorem ,  obUtap-i 
peccattj  looftia^DEofactentem^eneratim  ejiiodjatis  efl^ 
(ed  Ut  maxima  cordis  5rAJj^o4)o^<V  convidi  (imus/ 
mortem  ettam  PRO  NOBI^  eHmjLhujfe^  Adverfarii 
fcrte  non  neganc,  ni(i  6c  Diaboluminfocietarem 
fide  eledoium^  aitjuomodS,  velinc  pertrahere, 
^uippe  qui,  xqne  ac  reprobi,  perfuariim  habet, 
Chnfinm  vitam  polmffe  [Ham  pro  homimhns  ^HthHS- 
damingenere,  Quod  cum ita  (it,  nec homincs pri- 
inoeredereobligencur)  ni(iimmediate,  &direde, 
(Iiceac  cum  Diflcniienribus  Jocjui)  hoc,  (^ttodfhri- 
fitis  generatim  Sofpttatorextftat^  ctiminaomniums 
quos  clegit ,  expians :  Set^mtHr  eos  majort  adcreden- 
dum  vinculo nonteneri^  c^Hameo^  quo  &  DiaboluS 
obftringicur,  cujus  uflicium  non  minuscft,  ac 
noftrum,  exploraiiffimum  haberej  fEfHmNaZ.4- 
fenum  gcneratim  fro  credentthns  femet  ohtnUJfe  vi* 
^mam*  Faceoi: ,  hoc  modo  non  obligari  qucm- 
i^uam  ad  crederidum  fahum,  ne  Cacodffmonem 
qisidemj  Scd  icanon  (acisficillidifficulraci,  qux  §. 
^96  397-P*^^P^^Jt2,cui/oivenda^Diflentienceshanc 
lefponiionem  txc ogitatunt.  Nam  i\  (ub  prima  fidei 
inicia  nemo  qujsquam  obftringirur  cr<?deie,  Chri* 
fhm  pro  fe  mortunm ,  ^  vero  tn  hocfolofabts  omnit 
vertttHr^%C^^>  quomodopcUunthon^.inesab 
cxcufationumfacultatcdejici,  ideoque  dam- 


CapJlLdePradefiwAtione,  fiff 

^di""™  '"■'  —  "  ■"      '    " 

tiari,  ob  hanc  caufTam.^^o^  »c»  credtderxnt  f  Auc  cx« 
cufatione  deftituucondemnsntur,  qMamncredtde* 
runt,  ChriftuiD  profe  niorcuum,  tum  profcdo 
peremtoria  Tn  ipfos  (ententia  injufta  pronunciatur, 
quia  rcilicef  non  crediderunr^  quod  nondum  lub 
jniciuro  fidei  ipforum  officii  fuit:  aut  veroipfis 
propterea  seternae  plagx  addicuntur,  quod  non  crc- 
didcmriv.gcnctatimChrififimprocredendtiftts  mar" 
tuum  \  falia  hypoche iis  rubfternirur ;  vix  milleftmns 
tmm  ^mscjHe peYemttum  Clonfttamrum  bac  hifto- 
ricafidecaruiC,  nectamen  noncty^froKlyrfloidi* 
tenduseft.TefteChnfto§.  ^95*  Iple  Diabolus  hoc 
credic* 

§.  4^«* 
Si  penitius  animum  ad  illa  DifTenticntium  cffu* 
gia  §.  376.appeilamas,  dici  vix  potcft,  cjumtHm 
aherrent  afaptentta  revelata.  Tmm  eft,  corum  Pafto- 
resinquiunc,  creUere  Chriftuni  eiregcneracim 
ictv  <iiOtcn^t  Kondtim  autem  tiipt  ticet  credere,  ESSE 
TUUM,MORTUUMPROTE,  donec  a^lumrt^  - 
fiexumhahas,  (uaenimioquuntur)  ucdoneccre- 
dasiamjamy  quod  credendum  cft.  Quid  eft 
verbi*  ludere,  fihocnoneft?  Pace  tantorum  Viro- 
rumdixerjm,  nonenimcredo,  conftiltoeos  defle- 
^ere.  Cum  nemo  anre  rtflcxam ,  quam  vocanc, 
fidem  kire  poftit,  EleBtt^  meftt,  nec  ne\  Sequiiur , 
etiam  Eledtosfubimciam  mttaurationis  eotantum 
obftringi,  urcredant,  Chrtfihmprocredendihisgene- 
rattm morttmm,  Scd,  qu^fo,  quia  h^c  ^dts  (aifitena 
nondum  parit,  §.400.  qiiaj  via  ineunda  eft ,  utaltc- 
ra  leqt  a>ur,  hac  tfth^c:  Credoprome  fervatorem 
THQrtmm  ?  Audlores  f uafoiesque  ilU fuBt^  td  non  crt- 

dendnr» 


2,^6  ?.h  Le  PrAdeftifiatioMe, 

_  II       I    H»"' "         '  '    "  I  »11  I  I   iili  .      ...    ...  .^^— -^^ 

dendHmeJfe ,  dum  adus  acccflcric  rcflcxus>  Lc. 
dum  jam  credas ,  tdtpfum  ijuod  credendum  efi^ 

$.  402. 

Cui  methodo  (1  pertinacius ,  quod  futurum  nof| 
furpicor,  infiliatur,  f^r^rMcjuaEdaraDEIgratiofji 
fola  porcns  &  fccanda  a  Verbo  Jl)E1  fejundta 
fiakltri  debet.  Quod  utrum  d  Fanttctfmt  ertore  li- 
berari  pollit ,  valdc  dubito.  Nsm  cijm,  fatentibui 
illiSi  quiita§.  599.  relpondent,  fides tn EvangeUo 
tantum  i//a prafirtpiajtt jfth  tninum^  qua  exploratum 
habemus,  Chriftun»  cfle  credenduiT»  fofpica* 
Corem ,  non  autem  illa  altera,  qua  credimus^ 
Chriftum  &  pro  nobis  mortuum :  profe6to  fo* 
la  Evangelii  ita  docentis  vis  nos  convincere  non  po^ 
teft,  eciamfi  ele(5li  hmus,  Cloriftumpro  nohts  tn  appU* 
eattone  mortHum ,  neceilarix  igitur  funt  s\\x  vircs^ 
ab  Evangelio  diftin(5l£e  ,  i.e*  eum  eononconjun-» 
€tXi  &(eorfumopcrantes,  ^mhHsctimeleEio  fidcs 
tcAcxz  commuMcetkr  ^  ut  non  credat  falfum ,  fifi- 
bi petiu2Ldtt,Ckrtfiftm  &profi  morthHm.  Dices :  ip" 
fnm  £i;ang&UHm  ex  fe  tpfo  conVtncettnprogreffHfidei 
eleBos^  Htcrediturtpnt^  Chriftum  pro  fe  mor* 
tuum.  Atqui,  qujmdiuveritatemiilam,  deChri* 
fto  crcdentium  Scrvatore ,  fide refiexa ,  nondurfj  ad 
fcapplicatunt,  nondUn  ofticio,  fibi  perfuadere, 
Chriftum  profcmorcuum,  HtaHtemappUcent» 
cx  Evangelio  non  habent,  quippe  quod  non  vult  j 
^t  eam  adplices,  nificum  praefto  cft  fides  reflexa,  i.c* 
adplicans.  Nifi  igitur  dixcris;  adplicari  illam 
TCriUCemabEvangelio,  ancequam  ab  eodem 

appli» 


Cap\  llh  dc  Pr^defimaiiouf,  iff 


;  applieeturi  non  eft  tutum  aifiirmarc,  vira  appli^ 
candi  ex  Evangclio  profedamA 

S.  40J' 
iSemonftravi ,  homines  quosvis  percuhtcs  exctis 
fationc defticutos,  §.  |9f-  y^^^propnrea^Ucd^  A 
yiHamfidem^  Ghriftum  eilc  pro  {"e  niortuuni  j 
\9lffiringantfi3r. §.400.401.401.  Nurtc  delnum inttl-* 
I  ligirur,  quod  initio  probandum  rufccpi./3«'3-fl??//«^j 
§.  588.989.j90.  ehnionempntcHrrehs ^  ^'S9J>S92i. 
td^ue  ah  AtermpfdVifum ,  ithertali  fton  effe  ihirhicum^ 
§.^f/.  tdeocjue  maners  DEo  impervefltgahiUufnvta^ 
tumgloriam,  (^  hominiperituro  contra  eripi  excufati» 
cms,  veltantumohiter /peciofe  vel  mimmam  materP» 
Am,  Ita  non  incidimus  tn  Syllam,  dum  volumus  vi* 
tarc Charybdin.  Ita  medio  intcr  excrcma  devia  traa 
mite  incedimusi  ItatrihuimusDEd^  quodfuum 
eft,  homini  vero  extor^uemus^  (iHodadfeifsjufioanfti 
rapit^  eiHodque  extorquerimnpolfu ^  fl DEhm  fixB-og 
fe^ui  diceremus^omni  ratione  ohje^iva  vacuumi  Nani 
homini  cum  Numine  ferram  eontentionis  reeipro-« 
caturo,  autConditoridicamdiemquefcripturo,  uf 
Gccurras,  tutum  non  eft^  talemjujlitidt  divindt,  notio-s 
nemforware  j  qua  Scepticus  non  folum  difciplinam 
tnorum ,  fed  &  omnes  reiiqdas  cverccre  vcritatei 
poflit.  vid.  §♦  251. 252.  2f  5. 154* 

*•  4€>4' 
Ha^Ttcniis  defehdi  ea ,  quae  dc  Evahgelicoiruai 

^x^a  a  mc  di(5l:a  funt.     Nune  examinanda  eruntf 

^uas  {equuntar,  Celeberrimi  Mottingeri  verba :  Itd 

tfi ,  Reformati  nnllam  rattonem  ohjeEltvam  eleStioni 

fraviam  agnofcunt,  ^egant^  DEum  tn  ohjeElo  eligen* 

dOf  coHvert€ndo(i€*  prAvidiffc  ^uidquam  i  ^uodeuM 


t^i  A  /.  De Pradefiinationel 

moverit^  ad  huKC  ab  alto  dtfttngueyidum  ^  ^prcpter 
^uodifle  pr£  illo  amari  Ci  eligi  meruerit ,  fed  cauffam 
ele^ionis  UNICAM  futjfe  DEt  wUYLioiv.  Caterum 
JDEo  non  defuijfe  rationes ,  cnr  hoc  non  alio  modo  agt-^ 
f€t ,  nullo  modo  dubitamus. 

s.  4or- 

Plcraque  in  hoc  difcurfu  jam  per  antccedentia  \ 
occupata  funt.Unicam  eledionis  rationcm  «wSojc/«r 
e(renonpoire,probavi  §.  jyj.feq.imoalibipluries. 
Sin  clc(5lioni$  ratio  fola  &  unica  ratio  «ui^ot/at  eftj 
quaero:  utrum  &  illa  tuSojt/flt  rationem  habeat ,  an 
»on  ?  Si  rationem  haberc  negavcris ,  tota  anaiyfij 
lationum  una  (itula  exhaufta  eft ;  Quaercnci  enim: 
eureligifi  Refpondctur :  quia  D£0  placuic: 
Curplactnfi  quia [^lacuit ,  hicfubfiftis,  &omnc 
/SaS-of  a  tf  fublatum  eft.     Si  rationes  iuJox/asff  dari 
concedas,  quaero:  ubifinfi  num^uid  \n  volunta- 
te,  an  CXtra  cam  in  objedo?  Poftcrius  ncgas: 
Ergo  voluntns  ratio  MoKixi  cft ,  fed  quantopcrcld 
contradidioneimplicatumfir,  utvolunray,  ^udnom 
cftdetern^inata,  cliciat  determinatam  cic- 
ca  Johanncm  ivSojc/afr,  dixi  §,  ^^j.feq. 
$.  406. 
Vir  celcberrimus  fcribit,  fe  non  dubitare^  ^uin  \ 
rationesDEushabeat^  Cur  hoc  non  aliomodo 
agat ,  fed  in  co  videtur  doccrc  minus  confentanea. 
Rationcf  objcdivat  rejicit ;  quse  igitur illx  rationes 
crunt,  quibus  induda  DEl  voluntasHOC  potius, 
quam  ALIO  dccernit  raodo }  Non  pofTunt  allegari 
aiia; ,  quam  tales  ,  quae  8c  ipfac  ivhKtx  nicuntur. 
Scnfiis  igitur  oracionis ,  qua  utitur  Vir  Dodiftimus 
fcic  eft :  DMut  mera  MuUfua  cligit ,  nec  tamen  non 

hujut 


Cap.  ilL  de  PrAdefiin^tiofifk  tf^ 

1.  -I  *•" — —        ■ — ■ — '  - 1 

kftjfis  ivhniatt  ratitnei  hahet ,  cur  hoc  nec  alto  modd 
agat  j  fedillA rdnoneslunt  tpfa  ivhoicioc  ejusi  ,K evt ra' 
igitur  DEus rationes  tvWaf  habec,  &nonha- 
ber.  iiSLbet^(^fiomaff^ratio iviciu^aii e/l ipfa  ivhoKieii 
Habetnon^  eodemfenfu,  ^uia  ratioretncy:e(:  ee» 
fetitio  ejus ,  cujus  danda  efl  ratjo ;  Sed  pcttut  td ,  ^ ^ 
t^uo  intelligitur  cur  id  fit  j   GU)Wi  danda  efl  ratiot 

Sationes  iuioKtui  iilius  tottesccf>jmemoraupojjttnt 
fjfe  ah  %v%o%tx  dfflmElA ,  noifis  ignotd,  j  nec  tamen  opor^ 
tet  continuoeffeobjeQtvaSi  In  eljgctite  hohnifi  duO 
fpc^atipofrunti  volunt^s  cJigcns,  tcseledai 
Si  ratiohoniit,  fecuhdum  tt^  in  tt  eleda  j  quo- 
thodo  potcfl  alia  t^t  i  quattl  ipfa  VoluihCasl 
Voluntas  non  diftinguitut  i  (t  ipfa ;  quomod(3 
igitur  a  voluntate  diftihdta,  nec  tamen  objedivi 
elTe  poteft?  Maratio^  fofteihquis,  potefieffeiufla^ 
fapiensi  ideo<iHc  avoluntatts  ivSejc/^  dtfferens  i  nee 
tnmen  objcElivai  Caiiflk  cecidero  omni  ^  firatio* 
hesillasfapientes,  juftas^  &c*probaveri$j  ned 
tamen  un^  objedivas  cflc  oftenderis.  vidi 
$.  141.  $.  3^i.req^ 

Addic  VicExcellenciffinius:  niloiimvifiDEum 
propter  ^uod  ifle  pr<t  iko  dmari  ^  eiigi  merueritl 
Atqui  nc(S  hos  Itieritum  ulio  fenfu  ekaforj  prs- 
vium  docemus  j  fed  tantum  FlDEM.  Uti  veto  ia 
declarandohominejuflo^aliudefl  exciudereUEtLiTA^ 
dliud  illinc  arceteflDEM:  ficiheledione^tiarii, 
iheritisexclufis,  non  fequitur,  nullamhaberifidei 
a  L£0  raCAoncm^  Qu«  utinam  Viri  cruditionis  6i 
R  9  pietatil 


$  6q  ?,  I,  De  Pr^deJiiKatione 


piecacis  gloria  incluci  non  eodem  locohabercqCy 
ubi  racio  ekdionis  reddenda  ed. 
$.  409. 
Verum  cum  conceptns  y   vcrba  funt  cruditiflinji 
Dn.  Hoccingtri,  retjtt  veldtfiinBust  folidus  ^remUs: 
vel  cofifufus ,  ima^inarius ,  vagus  ^  vanus :  dtfiin* 
Hus  ^utdem  iUeef^ ,  qui  reiprinctpiis ,  ex  (juihus  ea  co*- 
gnofcitur\  rejpondet,     Cum  amem  de  ele^ione  nihil 
fiohis.niliex  dtviria  revelatione  conflet :  revelatio  ver§ 
xihiltradat  defide  eligendorumprtvifa  1  ^uin^tjuia  elim  : 
gendns  erat  homo  in  peccatts^  ifleutplane  adfidem 
DEo  hahendam  ineptuSy  tmmo  ut  rebellis  DEo  eitgenti 
Qbverfahatur :  Demque  cum  DEus  mtfereri pojfit  cu»   ] 
fusvulty  ettamtndigni:  conceptus  eleEltonis  dtfltnfiHi   * 
flle  eflt  qai  eam  ab  nna  DEt  ev5o>c/ie  derivat,  I 

$.  4IID. 
Plura  heic  argiimenca  cumulancur,  quibus  ele* 
&ionemSOLA  DEl  evS»»/»  mxamffnjfe,  exclufis  ra- 
tionibus  c^bjedivis ,  Vii  celcbris  afTercum  ire  cupit , 
qux  (ingula,  fed  paucis,  txaminanda.    Primo  qui« 
dcm  aiiquantifper  ha;(icavi  circ<*  coniilium  fummi 
viri,  quodin  de/intendts  conceptibus dtJ^tnHtj  ^ con^ 
fu/ts  ejl  exfecntus,    Force  quia  determtnatas  decred, 
dePetroeiigendo  pocius,  quam  reprobando,  &  vi- 
ciilim  de  Juda  reprobando  potius  ,  quam  chgendo, 
rationespojhUvf :  Vir  Dod,  exiftimat,  illos  conceptus 
ejfe  parum  ■irfiiKElos  (3  confufos,     Pergracam  mi- 
Jiiiem  fcciffeCjj  fi  ejus  opinionis  allcgalTcc  argn- 
raeaja. 

§.  411. 
Nam  conceptus  ille .  quem  de  axiomatcfotma^ 
Bnus"-  OportccqiienrJibec  cvcntum  detcrmi- 
n^vum,  habcrc  mionem  decerminacam  > 


CapJlh  de  Prddefiin^ttone]  Z^M 


j.  5  j8.  ^^^  diflinEius  ,  tam  Jolidus  ,   tam  reahst 
ucor  vcrbisipfius,  eft,  uc  haud  fciani,  a»  ^md" 
^HAtntn  omnifcitntiarnm  Uttindineclartus  Sc  diftin- 
ilius  (ogttart  qneat}  Jam  vcro  fi  ipii  Viricelebrcs 
vehcmenter  conccndunt,  rationis  axiomata  geomc- 
tiica  ncceditate  roborata ,  in  facris  non  efle  refor- 
benda,  dcftraenda,  aut»  arciculorum  fidei  obtentu » 
ncganda :  quod  fi  iidem  iftud  quidem  principiutti 
philorophix:Nullum  corpus  potcft  c0e  omni- 
bus  prxfto  locis ,  tam  clarum  ,   tam  diftindiuni 
judicanc,  uc  propcer  ilhid  antiquam  Ecclcfiae,  de 
CorporisChrtJltprafentia^dodtnnam  mucaverinc:  cur 
non  mihi  Uccac,  contracosagereexcanone  ionge 
cerciori,  cujus  cvidentiam  facisfuperqueindiGavi. 
J.  538.    ^nefi  ohfcurHS^  an  confufus ^  an  imagi'^ 
ttariHs  ille  conceptus  ?  Ncquaquam  fane.    Atqui  pro- 
batum  a  rae  cft  cic.  loc.  coltidi  cum  hac  veritate  tnvi^ 
Ha  i/iam ,  de  eleBione  olojeEitvis  rationibHs  vacna^  opi^ 
nionem.  Quo  igicur  jure  Dn.  Diftcntiences  in  Theo- 
logia ,  V.  g.in  dodrina  defandoillocpulo,  philo- 
fophias  piacita  fundamcnci  ioco  fubfternunt ,  nori 
commoci  caracionc,  qnoddeS,  Ccena  nMnohs ,  nt(i 
ex  revetattone  dtvina  confiet :  eodcm  jure  ego  longe 
firmiora  axiomaca  prxftruxi ,  quorum  impccu  con* 
trariam  fcncentiam  impugnavi. 

Saspe  miratus  fui,  ^uare  Firicele^errimi  ra  tio- 
ncm  tantofludtoex  do^rtna  dc  cicclione  exejfeju^ 
heant^niloil  nf/thorrendum  /2*'3-05  admittentes :  1 1  d  e  m 
tamen  in  quaeftionibus  dc  S.  Chrifti  epulo/^We/o- 
fhidty  non  nnivttUlis  tantumyfedetiam  fpccialJSt 
h€*  pfyfiedpntcepta,  mirtfice  extollant^  De  Sacra 
R  3  C(sa& 


^^t  P,  L  De  prtdeflmatione 

fcena  ratio  humana  ne  tantiilum  quidem  pcrfpen 
^um  habet :  ex  adverfo  Iheologia,  natnralU  de  vo* 
luntate  ac  decretis  DEl  mfilta  tradtf,  ^H^fftreve" 
Utu  y  deeleSiione^  df^grnatWus  recurrunt,  Theo- 
jogia  nauirAiisprsccipitgeneratim,  tjH^DEIfitvo' 
luntai.  0  ^Hofnodo  decernerepoffit  f  Sandtior  Scrip- 
turae  dif  ipUna  illa  generalja  ulterius  determinacdc 
Chriftp,  de  Spiriru  S.  de  adminiculis  gratiac  cru- 
diens ,  qiibi^s  non  Cplum  eledio  continetur ,  fed  &^ 
exfequqtioni  datur.  Nefcio  igitur ,  CHrin  materia^ 
qiiam  folus  S.  Codcxdoccr,  tantnmvalereho'^ 
^im  rattocinandifacHltas  debeat  /*  in  ea  vero  do<5bri- 
pa,  quse  miyXxfQrteft^  acdequavelipfaThcoIo* 
gia  naturaii^  nos  certo?  reddit,  dccreta  DEl  non 
poiTcJ  npn  objcdiyisnicirationibus,  exuiem 
cogatur  (anior  philofophia  agere.  Qusecunque  fu« 
Bfa  pro  obje^^ivisrationibuspropofui,  exTheolo» 
gi^  maxime  naturali  4epronita  funr, 

Cuni  Vir  Dodliflimas  diftindlum  rci  conceptum 
per  talcm  dcfcribat,  ^mreiprincipiis ,  extjHibuse^ 
^ognofcitftr^  re^ondet :  non  podum ,  quin  5c  meam 
dc  ideisdiftindlis  fententiam  declarem  ,  fortcViro 
fummo  non  improbatidam,ex  quaelucebit, /»^riw- 
ve  ufta  ideis  ohfcurisi  vanis^  imaginariis^  ^c»  nee  ne  f 
Id  ca m  claram  voco  reprdifentationem  rei  in  mente^ 
fuarem^Hidema  redifiingHo^  fed  nonnifi  in  ob- 
ViJ^exenipIis,  quam  &aIiisnon  cxplicarc  poffum, 
tt^ft  per  monfirata  vetut  digito  exempla.  Sic  claram 
habcmusRUBRl  notionemcolods,  quemquidem 
S  pcbus  casterij^quibusvisdifcernimusJednonnifiin 
CXemplis  pbyiis,     Quarc  fi  coeco,  zxk\  colorem  pon- 

datil 


Cafjlh  de  PrAdeflinatiofte.  Z6j 

dum  confpicato  explicari  debeat,  fieri  id  finc  cxem- 
plo  non  poced.  Contra ,  fi(^  aliu  loGntinibHs ,  ex" 
emplo  coram  non  menttbus ,  ejuid  res  fit ,  fer  ejtu 
parces,  auc  charafteres,  aperire  pofium,  rei 
diftifi<Sa  animo  obverfatur  idea.  Ruflicusigitur 
ideam  rubri  coloris  claram;  fed  New/tonus ,  aut, 
qui  ejus  de  coloribus  theoriamintelligit,  cjusdena 
diftindam  aniraovolvit  notioncm. 
§.  414. 
Obfcara  igitur  noiioeft ,  ^uaremvelmnin" 
Mram  ah  alius^  velprorfus  non  dtfcerno,  Sic  obfcura 
v.g  fapicntise  idcaefi;,  quumin;'quodamobvioex» 
cmplo  Tapiens  dico,  quod  revera  fapiens  noncO:. 
Clara  (jHtdemeitu  ,  fednondilHn^a  notio^  dHmpro* 
fapienii£docHmento  ejutdem  habetur.qHodrevera  eflin 
hec  exemplo :  interim  antem  id^  propter  ^Hod  fapientis 
/pectmenefi,  negatur  y  (^ pernegatfir  ^  L  e.dumfine 
dcbico  ordine  unum  ad  ahcrum  dirigi  fingicur* 

Quis  igitur  noftrum  habuic  oblcuras,  aut  con» 
fufasnotiones?  Vircelcbcrrimc!  Formastibi  idcara 
eU^tonis  fapientifim£y{cd  Calis,  fAahc  debito  ordint 
falnttSy  fohannem  defiinaverit  fcopo  attingendo^  ad 
qHem  ftne  tlLofaptenter  dirtgt  non  potHit»  Non  cft  cur 
dica J :  Ele^um  tamenfu^e  nonjtne  adminicHlis  Ater'^ 
nt  falntkf ,  fed  AD  ea ,  admmicHla  quo^ue  definita 
ffe,  fedjam  ELECTIS,  pertineretfiaigitur  adde» 
cretum  exfequucionis.  Eoipfo  enim  concedis, 
fapienciam  dtvinam  primum  ele&fonis  decretum 
duntaxat  fccuCanii  cflc,  nec  illud,  ordine  rationis, 
prsecurrifle.  Quod  eft  abfurdum.  Nonpofium 
cosicare  auidquam  facicntem  DEUM,  UQCprimo, 
^        ^  R  4  «^ 


i^4  -^*  '•  ^^  PrddeJ!i»Atio,fti 

Tiecfectifjdo,  ncc  tentoUXiiCl  dcctctl  cofjcfptH  ^  ni(5 
jefpeda  omni  fapientiffimc  facientem ,  w  DEUM 
hominum  more  abflrahentem ,  ac  dc  fine,  W/«^  r^* 
/fow//,  prius  difpicientem,  quam  de  adminiculis,  fin- 
gam.  llla  hominum  imbccillitas eft,ut,  tametfi  non 
fcmper  ordine  duratioms^  cerre  tamen  ordttje  ratioms^ 
\ii,  §,  174.  not.  *.  prius  finem ,  quam  adminicuU 
^urcnt :  Alicnum  sdeft  a  DEO.  vid,  §.17^.  not:  *, 
§.  416. 
Uti  ante  decretum  omne  fer  DE2  fofentiam 
prasftari  poterat  HOMO,  §,  105 r  prasftaripoterat 
libero  arbitri6,  §.  173.  i  jp.  igo.  prasftari  potcrac 
labilis,  prxftari  poterat  per  grati^m  rcvocabilis, 
in  fide  locabilis:  Sic  nulla  ratio  eft  ^  cur  accc- 
dens  decretum,  aUerHmrej^eUHmfidei ^  quasex- 
hiberi  potuit  ab  sEterno  hominibus ,  dimicceret, 
^  eo  more  eligerer,  quo  morts^les  folent,  qui 
^xitmpriw  deftinant,  quum  nondum  perfpedum 
I^abenr  inirio ,  qux  adminicula  illiinferviant,  ac 
cligenda  fint.  Firi  igitur  celeberrimi  de  eieciio^e 
C:onceptus,  velexipfiusdefinitione,  obfcuruS 
fft,  quia  non  refpondct  principiis,  exquibuselc- 
ftio  dignofccnda, 

§•  4^7- 
MovehitHr ,  inquis ,  DEtu  re  extra [e ,  fi homi' 
vsm  eUgit^utpde  praditum.  Non  movctur  re  extra 
fe,  fed  fua  ipfius  (npicnti  (i  gratiofa  potentt^, 
a  quafola,  antedecrctumomne,  pendet,  uthomo 
labilfis  cum  fide  praeftari  quear.  Alitcrfipronun- 
ries  ,  DEw  etiam  hominem  impoffibilcm  condttn 
^H^ere  debcrct ,  ob  eundem  tuum  mctum,  ne  ipfum 
«li<juid  mov^at^  fc,  na?urahominumpoffibilis, 

<ju« 


Cap.  IIL  de  Trddellinatkn§,  $$5 

^ua  ad  crcanduminducat.  Sihuicrr.coargumcnfo 
I  occurfurus  didlices :  in  eo  nonpendere  DEum  a rehtis 
fxtrafe^  (t  vel  maxme  ratines  obje^ivas fe^^uatur^  nce 
I  alio^  mji  hoc  CQnptiQ  ^  res  poffibtles  decernat  ^  quia 
poflibiles  funt;  id  enim  ipfum  qucd  tales 
iint,  a  DEOefle ;  idem  tibi  refpc^nfum  efto.  Va» 
nuscftmetus,  nearequaquam  DEUSpendeat ,  (i 
fidem  ab  aet^rno  hominibus  donabilem  eligendo  rs- 
fpicit,  quidquidcnim  id  reieft,  per&pro- 
ptcr  ipfum  eft, 

5.  418. 

Nunc  ad  ea  progredicmur,  quibus  Vircelfl-» 

berrimusin  f<&l aDEI  iv%i%ix,  ranonibusobjedlivis 

oppofita,  fundatam  eledionem  cfle  contcndir.  Pri- 

mo  niht/noifis,  inquic,  deeie^tone  9  nt/texdtvinare" 

velatione confiat,    Confilium Viri rummi eo /ine  du- 

bio  fpe(5lat,  ut  fignificet ,  mafe  adum  a  mefuifle, 

cum  canone  philophico,  fenrentiam  deeledione, 

rarionibus  cb|e<5tivi$  formata ,  ftabilivcrim.     Scd 

jam  f efponfum  eft.  Primp  canon  ille  de  determinati 

eventus  ra*ione  dcterminata^  qoem  adhiboi,  ejusmp- 

di  cft,  ut  contrarium  ejuscontradidtipni  obnoxium 

fif«  §•  34^.  ftq»  itcm  §.  375*  374«  57f«  &:c.  hujus 

cap.     Qmdll  igitur  ^  tn  revelatis  eumdoElrinis  ap-> 

flicari^  nefas  efl,  quod  fi  har,  falva  vcrit^e,  ijli 

pofluntadverfari ;  tum  in  facris  contradidioniob- 

noxia  crcdenda  erunt.    Quodatotitu  homamgeneris 

fenfu  ahhorret,     Licet  iguur ,  ejusraodi  canonesin 

revelatisadhibere,  ut,  numcontradt^ione  impedtt^ 

fgmenta,  doceantUTi  nec  ne  ?  cognofci  polfi t. 

§.  419. 

4ccedit  fau€  ipla  Diirentkatiuni  auiflorirs?* 
R  5  Qu« 


*66  P.  LT>e  PrAdeflinaticne. 


Quot ,  quarfo , &  qiianta  iili  dc  divinis  dccrctis, & 
corum  intcr  fc  ordine  tradunt  >  quac  omnia  certe 
uon  aliunde,  quam  ex  Theologia,  naturali,  ne6 
rc velaca ,  dcpromta  funt.  Quod  igitur  illi  juris 
in  fc  &  fuis  ftatuunt,idcmut  concedant  rcliquis  , 
«quitas  jubet  ac  juftitia.  Theologia  natHralisgentrtt''' 
TtadeeU^itHe  (^  voluntateDEldocet.Chriftiana  ve- 
ro  fpccialia :  quarqucinTheologianaturali 
falfa  funt ,  non  poflunc  vera  demum  ficri 
pcr  Theologiam  revelacam.  S\  jam  ipso  lu- 
mine  naturali  docemur ,  DEum  eligere  haud  qnid* 
ejttam  pojfe  alnque  rationihus  ohjeEiivis;  id  quod  cx 
Botibmbus  clariftimis  oftcndi ;  Cap.III.  S.  I.  profc- 
^o  non  licet  Scripturam  ita  interpretari ,  ac  C\  nega- 
ret,  quod  pcr  fanam  rationcm  locum  non  haberc 
iion  potefc  Quid  quod  ipfi  Dn,  Dijfentientes  in  do* 
itrina  d$  S,  £pulo ,  qua:  folis  tamcn  ex  facris  iicterii 
conftat,  plurimum  trihfiant RATIONI. 

§.  4X0, 
Altcrum,  qnod  Vireruditiflimusaddit,  hoc 
tft:  Scripcura  nihil  traditdefidecligendo- 
rum  pra^vifa.  Fateoringenuc,  (i  quidquam  mi- 
hi  unquam  a  veritate  abhorrens  vifum  fuerit,  hanc 
mihi  propofitionem  maxime  eo  nuraero  habendam 
viderj.  Ego  potius  exiftimo,fi  pii  Majores  Dn.  Dif- 
fcntientium  ,  fpecie  quarundam  metaphyficarum  i 
rationum,  anecejjitate ,  prAfcientia  DEI,  (^  ejfts 
gminentiaynemini  ohnoxia^  petitarum  ,quarum  no- 
tiones  non  (aris  cvolutas  habuerunt  ,non  fmflenc 
occupati,  ac  rapti  intransverfum ;  neminem  mor- 
taliumunquam  dubitaturumfaiftc,  quin  S.  Codex 
Wftetur ,  nosfide  &  eleHos ,  ^  falutem  confequutu- 

ros 


(^ap.  Ilh  de  Prddeflinatioffe,  l  Sj 


ros  ejje,  Tantum  abeft  ut  Scriptura  de  fide  cligen* 
dorum  pracvifa  nihil  docear.  Itaque  DifTcntienteS 
hac  parte Scripturas  fcnfum  refingunt  ad  Metapiiy  • 
(icam  fuam,  definitionibus  non  undiquaquepro- 
barisAifFultam,  nonexfenfuS.  Codicis  Metaphy- 
ficam  fuam  cmendant ;  Infcrunc  fenfum  Sacris, 
Tiou  cruunc.  ibimu$  in  cf  m  prasiemcm. 

5.  421, 
Quicunque  IN  Chrifto  func  eledl:i ,  illi  noa 
funr  cledi  AD  Chriftum ,  ideoque  IN  fide ,  neque 
ADfidemfuntVitaeaeternsedeftinati  ;  Atquiomnej 
quifervantur,  funtinChrifto,  nec  AD  eumeledi 
Ephef.  i,v.4.  E.Novihocoracultim  fcopumcfle  , 
in  qucm  omnia  Adverfariorum  tela  collineant,ita- 
que  de  hoc  pauca  djccnda  funt,  Celebris  Advcr» 
iarii  opinio  circ»  hoc  oraculum  ita  habec : 

EUgi  dicimur ,  ifs  Chirflo  nonjam  extflentes , 
Efhefi.  V,  4.  qffafffupplendumfit  participiumQflai-y 
i^uia  nemopote/f  efle  in  Chriflo,  quinpripiS  datus  fit  A 
Fatre  Chriflo ,  foh,  /7.  v^  6*  &  per fidem  (^  charita' 
t$m ,  adquam  elipmur ,  illiptinfitus;  fedin  Chrifto 
futuros^  Cr  per  Chriflum  redimenios ,  utfuppleatur 
infinitivus  iTvau,  ut  hic  fiatuatur  Chriflus  primari* 
um  eleBionis  exfequendd  medium,  dr  cauflafalutis  , 
qu£  per  eam  nohis  defiinatur^  non  caufla  decreti,per 
^uod  decernitur»  Hanc  efle  Pauli  mentem  multa 
€vincunt,  (  i .)  Q^i<i  Pdus  dicit  nos  eligi  iti 
Chrifto,  nonpCopcerC/jr/T?//»?;  Uludnetatin* 
tuitumChriftiin  eleUione.tanquam  mediifuhrdina* 
H ,  quod  concedimus  ,♦  hoc  vero  ejus  cauflalitatem  , 
^^uod  dici  nequit ,  nift  vglimHS  medium  prius  intendi 
iffo  fin9. 


i6jj  P.  h  De  Prddeflinationf 

§.  41 J, 

.^iSfi^  (i  j  dieit  no5  eligiin  Chriflo^  ut  limut 
JknEii ;  Lrgo  nonpoJp^mHS  fpeEiari  in  Chriflo  exiflen- 
tes  antecedenter ,  ita  enim  jam  ejfemus  fan^i  ^  f(4 
Ht  fktttri  cnnfequenter»  (9O  PanlHS  feiffnm  alibi 
interpretatur^  aunmait:  i^TheJfs-v»^,  DEHmnos 
conflitHiJfe  ad  obtinendamfaltitem  per  Chriflum  ItA. 
iligi  in  Chrifto  mhil  aliud  efl^  quam  deflinari  adfa^ 
lutem  in  Chrifio  feuper  Chrifium  adipifcendam^  up 
Chri/}us  /ttcaujfafalutis,  nonek^ionis.  Sic  ^/Thejf. 
j.  V.  13*  dicimnr  ele^i  adfalut^m  in  fanUiflcatione 
Spiritus  (^  ftde  veritatis,non  ut  fanBificatioflt  cauf 
fa  falutis ,  cumflt  ejusfinis  inhoc  loco ,  fed  adfalff^' 
tem  confequendamperJfanSiitatem  &  falutem, 
§.  424. 

Numquam  cuiquam  ha:c  oracuU  interpreEati* 
in mentem  veniflet ,  nift  antca  jam  hoc  canone,(ini-» 
ilre  a<lhibico  acapplicato,  quidam  occupati  fuif-^ 
fent ,  quem  his  vei bis exprimere  (olent :  Incentio 
finis  (falutis;  priar  eftmcdiis,  (fide)  Ita  huic 
regulaj  philofophiaB ,  quaetaraen  (inecautionevera. 
non  eft,  totainterpretatiaclarilBmorumrcripturas 
tcftimoniorum ,  pro  eledione  in  fide  fadra,  mili* 
tanrium,  rnbjicitur,  ut  nullum  camcvidenioracu* 
lum  fUndtre  Spiritus  S.  potuifTer ,  quod  illi  non  ad 
fuam  hypothefin  revocarc  audcanr.  CaufTantur 
primo,;^o»  elecios  nos  dici  a  Paulo  PROPTER  Chrim: 
flumy  fed  IN  Chtifto  duntaxat.  Atqui,  fi  vel  ma- 
xime  hac  particula  Gentium  Doflor  ufus  fuifTer^, 
profe«5lo  inrerfcrturicflentexplicationcmcandcm» 
nos  ejfepropter  Chrifium  eleBos^  quia  proptcr  CUm 
Jufcipiatur  dcercti  cxfequutio,  praetexturi  fo-^ 
UOt ,  ftos  ejfe  k  DBO  Mes  propter  Qhriflum,  fc<t 

nobii  * 


€ap.  Ilh  de  Pndefiinatmel  1^9 

liobis  demum  dcftmandum ,  in  quo  nos  [imHt 

I  poft  elc3tioncm/«f/^r/,  ejma  nemo  pojjit propter 

i  Chrifium  eligi  y  nifi  qni  Chrifto  demum  a  Patrc  do* 

nctur,     Nulla  pr ofedto  fagacitace  potcft  cxcogica- 

ri  tam  clarc  fignificans  oraculum,  ^uod  dfrifius 

j  ileBionis  fundamentHmfit  y  qiain  eludi  iis  diftin<^i» 

onibus  faciiiime  queac,     N«fcioigitur,  quomodo 

Spirituf  S.  fcrmonem  fuum  fatiscircumfpcdepo- 

cuinfec  munire ,  quin  patuifTec  iisdem  infidiis, 

k^^t^qmd  ftfijjime  iti  aliquo>«o/f/prGptcf 
ftliqucmGen.2  9.v.  18.  Deut.24.  v,l^.  Macth, 
d.  V. 7.  &  in  hac ipfa  Epiftola  Ephef.  5»  v.  1 3.  Pcr- 
inde  igicur  eft ,  ac  fi  Paulus  ita  locuius  fuifTec ,  &  ca 
parcicula,  quar  fi  cxftarec,  vcl  facentibus  Adverfa- 
riis,  corum  fenccncia  confuRata  foret.  Errorem  fuum 
agnituri  videri  volunc,  fi  Paulus  nos  propter 
Chriftum  elcdos  aftirmaftcc,  Arqui  ufus  cft  e« 
parcicula,  qua:  huic  fignificacui  exai^e  refpondec. 
§.  416. 

Non  obftac  addicamencum,  nos  in  Chrifto  cl> 
gi,utfimusfancii;cx  quo  ronjiciunc,  ms  m» 
fetuijfe  eligi  tanquam  ab  Aterno  inServatore  ante  ele- 
^ionem  exfiflentts ,  qmniam  alias  nos  eleUio  jam 
fanEtoSj  quippein  Chriflo ,  «nveruilet ,  nondemum% 
ut  talcs  erticcremur,  deftinairct.  Nam  fi 
Kis  argatiis  iocns  R  ret ,  conf-qaeretur ,  Chriftum 
ne  impetrand  ?,  cjuidem  faluti  a  Patre  deftinatum  efie, 
Uc  primum  enira  abseternoelediisChriftusdona- 
tus  ica  concipitur,uthi  in  Chriftofinc,  coip- 
fo  jam  faluccm  habcnt ,  icaquc Chriftus non  po* 
left  ingredi  dccrecuni  falutis  expediundst.    S\  ob 

llanc 


i7®  A  ^-  ^^  PrAdeJfiftathne 

hanc  cauflam  Servacor  non  ingreditur  decretum 
falutisclcftinand2e,quia,  qui  in  Chriftofunt, 
jara  fand:i  (unt,  fandtitas  veroele^aioncmdemuni 
icquitur :  tum  &  ob  eandcm  rationem  Chriftus  noa^ 
potcft  ingredi  decrctnm  falntis  cxfeqfiendd  ,  quia^ 
qui  in  Chrifto  funt ,  eo  ipso  jam  vitam  &  faluteiti. 
habcnt,  I.  Joh.  f  .v.  iz,  vita  vero  ^  falus  decrc*, 
tum  exfequutionis  demum  fequitur*  Quidquid 
refpondcbunt'Advcrfatii,ipfis  erit  re/ponfum.     ' 

§.  4^h 
Dicent  rortc ,  fpcBari  ab  Atcrno  elcHos  in  Scr* 
mtorc  tanqHam  in  Auciorc  Salucis  >  non  tan* 
auam  cos  ,  qfii  /^w  faluteni  fne  eo  hahtant,  Sed 
idcm  nosreponimusi  Spedamur  quidem  inChri- 
ftotanquamcaufTanonfolum  faluti$,vertim  &elc- 
^ionis,  fcd  non  tanquam  ii ,  quifanClitatem ,  vet 
quatcnus  habent.  Utifalus  ab  dternd^  fatenti« 
bus  Adwct(atiiSiOrdinCrationiSi  ?OST  ChrifiMni 
donatum  futura  demum  concipitur  ;  ftc  &  fanBitai 
in  elcftionc  priroa  ^oikfidem  exflitura  rcjpici' 
tur.  Poflumus  ergo  in  Servatorc  primum  ciigi^ 
Rcc  tamcn  non  eo  confilio  eligi,  ut  cffcmusde- 
iDum  fandi  pofthxc* 

§.  42«; 
Quod  tcrtioloco§.4Z3.  Advcrfarius  fcribir, 
MffcUari  nos  elcBos  infanUificatione  Sfiritus ,  &  vc 
ritatefidei,  nonut  fanaificntio  illafitcaujfafalutii 
fcd  cjfcBus  ,  id  nititur  minuf  dcxtra  vocabuil 
mytctffff^  intcrpretacionc ,  quippe  quod  hoc  locb 
non  fignificatfidci  frudus,  fed  cjus  cauflam , 
^M4  in  donationc  novarum  virium^  credendi  pofit4 
gfi.  Hoc  enim  ncgotium  «y^iKr^iT titulo  mfigniri, 
MUC  w  fcqucmibus,  ubi  dcmum  fidci  fic  mentio. 
^  Aiqui 


Cdp,  UL  de  PradeftinatkKi,  lyt 

t  '         ■■-  ■     ■  ■  ■  ,         -^. 

Atqui  fities  non  fcquitur,  fed  pr«curric  iliuni 
#tyifl6<fjMflv » quen^  Dn.DifrcDtienteshicincellcdum 
veilenc.  Totum  negotium  falutis  hac  voce  innui* 
turr«piuspraeferciminN.T.v,g.  Hcbr.  lo.v.  lo^ 
c,  I  j.  V.  1 2.  Ephef*  5.  V.  26.  ubi  aytaKrfAOf  lavacro 
verbi  pracmicticur.  Rom,  ly.v.  ij.alibi. 
J.  419. 
Stat  igitur  fcnicntia,  Scripturam  decereJiJim 
eligendorHmpr^vifam.  Pcrgu  autcm  Vir  inclutus: 
quia  hemo  erat  eligendm  inpeccatis  mortuus  ;  ifte  ut 
plane  adfidem  Deo  habendam  ineptus  ^imout  Re^ 
bellis  DEO  eligenti  ohverfabatur.  Sed  facilis  ed 
refponfio  :  Bomo  QUI  in  peccatis  mortuus  fuit  ^ 
eligendus  erat ,  fed  non  quacenus  in  peQcatismor* 
tuusfmt.  Obverlabatur  DEO  eligenti  rcbellis, 
fcd  in  Chiifto  conciliaCQS ,  legis  violator ,  fed  per 
fidem  criminanuncexpjatadectftans,  obverfaba- 
tur  DEO  fuis ,  at  mn  Chrifti  mcritis  imputatis 
dcfticutus.  Rem  ica  fcmec  habcre,  probavi.  §.5 1 S. 
3I«.5i3.3Jf4-feq. 

§.  430. 
Scmper  conceptus  cckbrium  Virorum  obli^' 
qaac  canon  ille :  Inrentj* )  finis  eft  mcdiis  prior, 
quiunacum^o^rr/;?^  de  arbitrariis  rrr«ffl^,^pr# 
luhitu  DEimutandis  nacuris,  quae  Poireti  fenren- 
tia  cft,  §.  1 15.  fpq.  C  II.  S.I.  univerfo  Adverfari- 
orum  Syftcmati  natalcsdedir.  Exiftimant,y/Z)£- 
HS  hominem  ekBum  non  rebellem  rejpexiffet^  fedp»- 
tius  ut  credentem  ,fiiturumfuijfcy  ut  intentio  finis$ 
(falutis)  pofierior  fide ,  i.  e,  adminicuUs  emerpfitm 
Quare  Chriftum  nm  ele^ionis  cauffam ,  ut  ita  /#- 
^uar,fed  cffQdum  efe  pronmtiant.  vid,  §.411^ 

su 


$J^l  P»  h  X)e  PrdteielilnAHon$ 


^^A  tuti  potmflentefreabhocincommodo.    Vm^ 
verfalii  DEJFlNiS,  <jucm  fibi  infuaipfiusglorU 
prxfixum  habet ,  ej} ,  ordine  ratioms ,  confiho  res 
Omncs  condendi  >  PR  lOR.     Ille  eft  in  omni  Syftc- 
rrate  ultimum  &c  frimtimi     In  omni  icrie  finis  & 
initium,  quod  excremuni  nihil  antecedk,  nihilcon* 
fcquitur.    Stddia  rMio  eft  reruvh  in  Syftematc  ^^r^- 
tiCHUriHm^  qnas^  co  jpfo,  quia  in  Syftematc  aut  feric 
quadam  funr,  plnra  afiteceduntyplfira  con/e^uuntHri 
Intenduntur  itaqucaDEO,  Ced  proptcr  ea^  qu«  ia 
Syftemate  praevia  funt.     Salus  publica  cft  /y»i- 
verfalis  ommum  prHdentum  Momrcharum  fcopus  » 
quo  nihii  priiis  habcntnihilpoftcrius,  cdtera  non 
imendunt^  nifi^tt  6c  ptopter  ea ,  quihus cun^fa^ 
Inte  puhlica  connecluntur.  v,  g<  Intendunt  pocnas  , 
(cd  nonniii  ^  quatenus  pocna?  proprcr  peccata ,  i.  e« 
violationem  boni  pubhcicompenfandi »  requirun-' 
tur  :  Similis  intenrio  pracmiorum.     Hac  intentiv 
particularis  nonefl  prior,  fed  poftcrior  ea ,  rf  y 
ferquamcumbonopHbliceconni^itHr^  h  Q^ferver* 
Jfs  kut  probatis  moribus* 

.    §•  ^^^* 
Ex  candne  igiiur  iilo  contra  Vifoscckbfc» 

tdio  intcntari  poreft.  Ultimurri&primum'^ 

emnidivina  aSlione  efi  falus  publica  ci  VltatiS  di- 

Vinx»  (]ua  omnes  Spiritus  copulantur  i  feu  glorU 

T>EL     In  cafteris  rehm  parcicularibus  DEus  ni- 

hai  intendcre  potcft ,  nifi  rcs  deftinata  nexum  cumt 

iine  ilJo  (ummo  habeat.     Defiinatioticxusprior 

efiy  pofierior  particularisfinis  y  qui  conncditur, 

V,  g.  Salus  hominis  lapfi  e[t  finis particularis ,  qul 

goncohseretc^mfcopoilloprincipc,  niii  pcr  fi* 


Cap^  III,  dt  Pr^defiimtknf,  xti 

dcm  j  aliter  quidlibct  ilJi  fcopo  fupremo  ctiamirt 
exfe<imtione  fubordinari  pofTet,  quod  ncipfiqui* 
dem  Adverfarii  concedunt,  ItaqHe  ifstemo  vin* 
culi  illius  ,  quo  /alus  hominis  cum  glorja  DEI 
connc^aitur,  i.cfidei  prior  cft,  re^onnexa  ^ 
L  e.ftlHte.  Quem  igitur  illi  canonem  nobisop* 
ponunt,  eum  nos  redlius  intelledum  ipfis  adver* 
iari  ollendimus» 

dequitur  nunc  illud  decantaiiflSi  mdm :  ^i  DS^ 
Hsmifereripotefl^  chjhsvhU^  etiamtndvgm:  vo^tcco" 
tHS  eleEiionis  diflin^Hs  ille  efl ,  ijHi  eamab  nna  DEl 
MokU  derivat.     Uxc  enim  funt  verba  cclcbcrriml 
Dn.  Hottingcri.     Std  quoties  ad  h^aec  ref ponfura 
eft  ?  Primo  caulTa  noftra  multo  fuperior  eil  ea  ^qinm 
defendere   conantur    Adverfarii*      jVos  kijlo^icti 
DElcHmratiomifHso^ie^ivis  Gonjungimus,  i!li 
icparanc»      Illud  igitur  oraculum  nobisnonde* 
togat.     Concedimus ,  DEnm  mfereri ctiiHscHn^H^ 
velit^  HHUiuiAutem  vultmfferert,tu{iCiipiCi\t^ri 
he. quia fapientia  promticudo  eft ,  res  cradan- 
di  i  J  i8.  feq,  quoad  ficri  poteft,  otdinatilE; ne^ 
DEusneminismifcrerij  nulium  eligerc  poteft,nifi 
incertofalutisordine,  qui  nullus  alius  eftc  poteft^ 
quam  fides.     Nos  iv  Jo>c/«y  libcrrimam  hic  inter- 
turrcre ,  ultro  fatemur :  llio  igitur  otaculb  impug-» 
iiari  non  poftumus.     Adverfariorum  vero  cft,  alle-; 
gafe  fcriptut^  teftimonium,  in  quo  non  foluftt 
divins  ivhKietg  >  fed  etiam  talis  luioKiaf,  ^Hdfapieu^^ 
iiam^i,  e.  rationes  o^V^^V^ij-CXCludat,  fiatmen- 
tio.     Qaod  (i  non  faciunt,  «^i necfacere  po^Hnti 
illud  oraculurns  DEhs  mifereturfUfHsvffltj  quaii-^ 


a74  ^*  ^'  ^ePr^^^fi^^^^^^^^ 

tum ,  quantum  cft  ,  nobis  infcrvir.  Quis  cnim , 
tametfi  DEusfapienti(fme  agat ,  eum  negec ,  agcrc 
liberrimo  arbitrio?  Sapientia  non  oppomtur  iw  Jon.-fli, 
autlibertati,  fcd  potiuscoeco  cafui.  NecluJoxi* 
non  conciliari  poteft  cum  rationibus  objc6tivis, 
yerum  potius  cum  debito  &  coadionc  implaca- 
bil  is  cxliilit. 

$•  43  5- 

Nc  autemVircckberrinfiuscxverborumantc- 
cedcntium  vel  confequentium  nexu  putct  aliquid 
ipfius  dogmatj  conformc  elici  poffe,  dabimus  ver- 
ba  Dodioris  cujusdajn,  fama  per  orbem  noti,  in  i 
hoc  oraculum  prodica ,  qua:  ita  habent :  DEhs  he-^ 
tieficia  gratia  Jua  extraordmarijs  ercgat  ^  cmcHn<iHe 
vult^  mi  elim  ^uddLts  pra  gemihbHS  fecit ,  ^  nunc 
gentilibus  pra  fudicis,  ^  ihdfrat ,  h,  e.  tnpeccatisfuis 
O'obdurato  corde  currere  ampUnsin  ulttmumHsque 
exitttim  finu ,  reiicit^ue  ^  prtvtlegto  g^-attA  extra* 
crdinaria  &  fpeciaits  prtvat ,  e^uemcbncjHe  vult^  at» 
^ue  ita  C^  voluntatem  fuam  corfecjitenKm  tumgra* 
tiofam  ^  revocaricewy  tt^m  judtct^riam^  punttrim 
cem  excrcet  Itberrimc  uti  vuli..   Probat  id  Phara* 
onis  exemplumiijutpct€>%:tfiimis  &  extraordtnariagra" 
tia  aHXihis  maclus  mandato  dtvtno  obfe^ui  poterat,  \ 
&  cumnonobfet^tierettir ,  fu<z  tndurattoni  reltSlus  efl^  I 
&  ^uddtorum,  cjuiipfo  DoTmno  falutem  ilhs pradican»  \ 
te,  miracuUs^ue  maximts  ap'^'d  tpfos  pradtcante  ^ 
cperantCy  uttaue  credere  fotutffent^  fed  nolueruntm 
Matth,2S'V,^7, 

§.  454. 
Keque  DEus  indurat  ivi^ytili)iuiiffacob,/,v,I/i 
Stc  enim  Pharao  fetpfum  induravtt,  Exod.^.v.  13.14, 
€,  S,  V.  J^,  ^2.  c.  ^,  Vf^i-,  /.  Sam,  6,  v,  6,  Sic  fe  tndu" 

ran$ 


Cap,ll/*de  Pfczdejilnatiofie]  i7j 

rdnt  homines  ip/i  2.Reg,  17,  v^  14-.  PfaL  gx.  verf^  S* 
Heh.s.v,^.  Sic  ^  tKdurat  homines  Diaholfts.Aiaith, 
j^,v.4t,  Lucy.v.iz,  2,Cor,4..v,4,  -  -  Sed  faU 
tim  permiffive.  ^efau  64*  'V.  17»  PfaL  81.  v.  U.  a<pcU 
filiK^f ,  gratiam  Spiritkm^ue  S.  cjui  cor  emolUt.^  aufe^ 
rcndo,  PfaL  fi,  v.  //•  Matth,  t^.  «z/./i.  \Jhi\Lcaq ,  me^ 
dta  gratia  offerendo  j  eventUahter  in  eorunf^  rejeSii^ 
onem,  Stc  miraculis  Pharaonem  Dens  indtiravit& 
Exod,  ^.  Vn  li^  nec  dtcitur  Pharaonem  indurajfe^  mft 
pofi  fextam  plagam^  ium  fe  ipfe  amea  tnduraffe  di- 
vatur,  Exod.  7,  v,  l^*  c.  8,  v,  32,  statf <»^o)()c<^j  in  reprd^ 
bumfenfum  dando,  Rom,  1.  v*  24.  26 i  Nemtnem  au^ 
temfic  indurat  Dius ,  »1/  qui  cumulatis  peccatts  ha* 
hitum  peccandi  contrahtt ,  t^  femetipfHm  tndurah 
i>eus  enim  non  dejertt  m/i  defetem^th  i  ^c^ 

Qt*od  reflat  his  ommbus  nthilaUudevincefe  vuli 
Pattlus ,  <^fiam  hoc :  liberrimoJHfttffmfiqus  VolmtaUS 
fu£  arbitris  Deumufum  olimfuiffe^  vM  fndiosinpd^ 
fultim fuumpra  aliis popf^lis  ele^efit ,  ^  nHHcuti^  uU 
fuddios  reficiat , gentihum  vero  mtfereatur,  PecuU» 
arts  efi  exppfitio^  qi4am  (ecmdum  Sjflemd  AMtmd'^ 
mm  >  i?s  hic  ^  ejtid  explanavimus ,  verkd  dedtt  Hafi* 
nthai  Albani ,  RomdHd  Eidefta  Cardtnalis  ^  in  the/t^ 
hus  Romdt  170^,  pro  obtine^do  DoUoris  in  Tlieolo^id 
gradu  defenfis ,  itii  autem  ille, 

Ohtineni  aHXtUagrati&falUtafem  e^eUumin  tfA 
dine  ,  adcfp^em  Deus  mifcrtcorditer illanobis largituri 
fijuatenus  ,ex  infinitis  vocatidnibus  ^  tjuas  DeUs  prd^ 
\cognofcit  poffibiles ,  extrahit  i/iam  vei  tlias ,  ^utbHi 
pr^vtdet,  noftrum  liberum  arbttrtum  non  qHidemfibi 
foU  rfli^m  ^fitd  motm  ^  excitatnm  tiits  vocatioHi" 


97^  ^-  ^-  ^^  Trddeflinatkni 

hus  bene  tiftirum^  omittens  tllam,  vel  illas ,  quihHS 
pravidet  ahufurum.  In  hoc  fcnfu  cujus  vult 
niifcretur,  £  converfo  propter  rationes  ^  qnat 
ipfi  Ccit  ex  eodem  cumulo  extrahit  vocationes^  aui^ 
ifjis pr<&vidct  hominem  ahufurti.my  omittens  i/iam,  vel 
fllas ,  quihus  pr^videt  hene  ufurum.  £t  hoc  infen* 
fn,  quem  vulr,  indurat.  Cumque  totum  hoc 
ficgotium  vocandihomines  unisvelalterisvocationi* 
hus,  unice  pendeat  a  Deo^  idcirco  folus  Deus  eft^ 
qui  pr^deftinatos  difcernit  ab  infelici  reprohorum 
fnajfa^  &rurfus^  cumtam  uns.  cjuam  alterdvoca* 
tionesftnt  per  fe  indtjferentes  ad  utrumvis^fubftftit 
in  homins  plena  lihertas  indijferentix* 

§.  457- 

j^ft,  licet  hoc  SjftemagratiA  liherum  arhitrium 
tum  pr&deftinatione  ahfoluta  ingenioftjjme  comhinet^ 
mmium  tamen  utrique  cum  largiatur  ,  &  de  voluu'»' 
tate  confecjuente  textiis  nofter  agat  y  omnino&ifta 
expojitio  repudianda  eft,  Ouodreftat ,  repetimus 
& hic ,  Leum omnium hominum ex liherrimo & ah" 
foluto  arhitrio  mifertum  ejfe,  ph,s*v,i6n  t,7im,2» 
v.-f.  neminemvero  indurare  velle  ^  nift  qui  femeP 
ipfum  indurat, 

§.  4^8- 

Sencentia  EminentKlimi  Purpurati  romani 
trahic  ucrinque  aliquid  ex  erroribus  e  diametroop- 
poficis ,  caeccrum  in  ea  camen  eft  aliquid  veri,  nod 
temere  prascermitcendi.  Primo  defle^ljt,  quia  do- 
cec,  a  vocationeliberumarbitriumcxcican,  ideo- 
quc  in  parces  hominis  inftaurandivenire,  viribus 
non  plene  mortuis,  fed  languidis  cantum  &  cor- 
pencibus.  Secundo  exiftimac  Vir  illuftris  ex  infi- 
fiicis  hominem  vecandi  pofltbilibus  infticucis 
-  \  cooptatc 


Cap»  ///.  ^<f  Pr^defliKatione.  *  •?  7 

cooptare  DEum  jam  hoc,  jam  iiluci  ,  jam  ajiud  , 
quo  hunc  abururam ,  jam  aliud,  quo  illum  benc 
ulurum  pra^fagiac,  liberrima  &  rationibus  cbjc- 
^ivis  rduta  voluatate.  Primum  a  nobis  everti- 
^ur,  dum  concedimus,  nihii  hominibus  liberta- 
tis  in  feipfis  emendandis  convenire,  quiamortui, 
j.  e.  viribus  cundis  ad  id  pracftandum  non  folum 
deftituti ,  kd  ctiam  pro  contraria  parte  oceupati 
func.  vid.  §.  %^6. 197.  (eq*  De  akero  credimus, 
Infinitos  illos  vocandimodos ,  hi$  aut  illis  homi- 
nibus  adjudicari ,  non  fine  ratione  objed/va ,  cx 
Syftematis  publico  ftatu.  §.  ^og.  vel  privata  ho- 
minum  coixditione,  derumta/.  joZ.  Hoc  eftiU 
lud  /SaS-of,  quod  generatim  quidem  juftillimum  cf- 
jfe  intelligimus  ,  Vpeciatim  autem  cognofcenda 
nunquam  exhauricmus.  vid.  §•  307.  jo8^  50^« 

Incerim  ea  partefcntentiailluftris  Viricalcu* 
lummeretur,  quaait,  nondefuifteDEOinfinicos 
vocandi  modos ,  ex  quibus  elegeric ,  prout  vifum 
fueric,  jam  pro  Titio  hunc,  jam  proSempronio  ii« 
lum ,  cum  tamen  prasfenferic ,  futurum ,  ut  hanc 
vocacionem  Titius  fic  detreiflaturus ,  Semproniu» 
vcro  iilam  admilTurus.  Nullum  enim  cft  dubium^ 
quin  fajpe  plures  pereaRt ,  qui  (lin  alio  fstorum  or- 
dine,  Ln  diverfis  vocandi  opportunicatibus  coUo* 
cati  fuifFenc ,  vicas  aetcrnae  attigiffcnt  fcepum.  Id 
quod,  fi  ab  omnibus  aiiis  difcedam,  Tyrior^am 
i^xcmpla  probanc.  Matth.  ii.v*SU 
§<.  440. 

Pergit  celeberrimus  Dn.  Hdtcingerus :  Bdes  dt 
imaofera,  Spiritfi  S.  fefte  ^  A^cr.is.v.^S.  Ephef^ 
|.  V,  4".  de<:remm  €.U^iomsingriciiHntHri  non  uteam 


0,7%  P.I^De  Pr^deflifjatione 

^rjtecedanXi  &  Htcanjfa  Deum  adhuncvelillfifneli» 
^  gendnfn  movens  ,fed  ut  eleElioms  confequens  ,  e^  Ht. 
fru5i'm]  iliius  :  ut  beneficium  a  Deoeis  deftindtMm^ 
quos  elegit»  Elegit  non  eos.qui  credidernnt ,  fed  nt 
qrederent»     Non  levis  admiratio  animum  (ubiic, 

Eoltquam  cognovi,  Virum  rummumin  probanda 
ac  (cntcnda,  ad  illud  oraculum  £phef*  i.  y.  4, 
provQcare  ,  quod,  h  uUum  aliud,  dodlrinam  ejus 
deftruit ,  ac  lolo aequat,  Id  quod  ex  antecedenti- 
tus  §. 4ii.&(cqq.  intelligitur,  Teftimoniuni 
illiid^  nos  INChrJftoeledos,  (ignificat,  Vir  cc- 
lebris  nos  AD  Servatorem  eledlos  contendir; 
Qfaculum  illud  docet  nos  elcvios,  quia  INChri- 
fto  fuerimus,  Vir  clariffimus  pucar,  noscledlos  UT 
in  ipfo  ppfthaec  effemus,  non  igitur  confcntane^ 
verbi§  Apoftoiicis  tra^it, 

§.  441* 
Illud  vero  Pauli  eftatum  A(3:or.  1 5 .  v.  48.  quo- 
%\t%  a  noftrjs  efl  explicatuni  ?  Utinam  Viri  do6li  iis 
^dverterent,  quaj  in  eam  rcm  pridem  didlafunt. 
Exiftimant  fidem  ejje  ekEimisfrHEl:um ,  proptcrea 
quod  PauIuseostantumrr^i^W///^  affirmet^  quicnn- 
que  ordinatifuerint*  Sed  pace  tantorum  Virorum, 
quos  vera,  nec  fimulata  animi  rententia,  plurimi 
facio»  dicere  liccat,  admitti  ah  eis»  fed  bona  fide» 
quis  enim  Viris  optimis  dolwm  imputet  ?  argu^ 
Knentandi  vitltm  feu  fopbifma,  An  fequitur  : 
Frdtflantijftm.a  -funt  ingeniopraditiy  QUOTQUOT 
^'iguro.  ariundi^  ergo ,  QUIA  Tiguro  oriundi  ?  An 
juila  eft  ratipc  nandi  ratio  :  Omnes  homines  a  Deo 
fmt>  QUQTQUOT /7^«r  terr.<sm  incolunt:  Ergo,^ 
QUIA  hanc  terram  incolunt  f  Quis  has  propo(i- 
flQd^s  ulionexu  copuiacas  exiftimec  ?  Atquifiri^ilc^ 
^  *  illa? 


Cap»  UL  de  TrAdejlinnttQne,  279 

illae  Paulinaz  (unt,  ex  quibus  Viiiceiebrescapiune 
argumentum.  Paulus  pronuntiac  :  CredtderHnt  ^ 
^uotsjHot  ordinati  erant  :  fed  an  inde  fcquitur? 
«^nia  ordi-nati  erant,  Minime  vero !  Iraque  nihil 
optatius  evenire  toti  Ecclefiae  pofTec ,  quam  (i  Viri, 
revera  dodidimi,  hacc  &  ejusmodilubrica  ratio- 
cinia,  quibus  ipforum  ^^t%  hac  parte  niticur,  di«. 
mittercnt,  &  firmiora  nobiscum  adoprarenr. 

Sane,  (iquidquam  (ensus  ambiguitate  fecun- 
dum  imerpretes  judicam,  hoc  cercc  oraculumcx 
eorum  numero  c(l.  Quare  mirandum  eft ,  pocuijfe 
f:ancum  dodminx  pondusincerti ft^mficatfis te* 
ftfmomo  ffiferftrw,  VMyfJ^iyoi  poteft  eos  denotare 
qui  fe  ordini  adminiculorum  Paidagugise  fubmi- 
ferunt,  Hoc  fenfu  :  Credtderunt ,  cjuotqtm  in  or^ 
dwe  fuerum  collocati  ad  audiendum  Pauli  verbum, 
Nam  (ine  ordine  Verbi  audiendi  nemo  unquam 
credere  poteft.  Rom.  lo.v.  xyi  Eft  qui  ita  ora- 
culum  non  fine  maximaverifimilitudineinterpre- 
latur  :  to  ,  lilaiyixivst  pror/us  pmo  tllnd,  hq  ^u^f 
'aumtov ,  conflruendum  cum  verbo  iTrl^iva-oiv ,  (S  lo- 
cum/ic reddendum  :Et  crcdiderunt,  quotquoc 
convenerunc ,  in  vitam  aecernam ,  ^^ua  ftsd^i 

fe  indrjrnos  judicarunt.  lilayfAmi  ,  po^atHr  pro 
cvvtiyuyot,  nam  bebr,  'yp  quod  a  LXX.  S^pe  ver^ 
titur  ffvviiyea  (^  c"uva5-f0i|«,  convenio  ^  congrego^ 
^uandojue  ab  eis  vertitur^^lToyLou,  Exod>  2p,v.  ^3* 

§•  44?« 
Q^iocunque  igitur  modo  hoc  oraculum  inrer- 

pretemur,  fixum  fempcr  firmumque  manet,  Ad- 

verfarinrum    fentenciam  c6  non  probari. 

Qtiodd  illud  Tixixyjwgya*  dea:ternaele6lione  ufur- 

S  4  pacuna 


ijcr  f*  /•  l^c  Tr^defiinAtione 


pavuimi.[Ta  velis  •,  non  potcris  lineSophismatiscr-» 
Xox^  *.ir-i  tum  \xt,fidem  cjfe  eleSiioms  frn^Hm  §.44 1,* 
i'e.uic:c  ei:im  ritiocinareris,  ac  fi  cum  Pontificiis 
f:x  0-11;  V  6  probare  inftitueris,/^w  ejfe  cha* 
ntiiufinEiHmy  hoc  ^Tgwmzuto  icreduntvere^qttot'- 
i^mt  am/jye  Dei^  C^  altorum^Horumvisfiagrant.-ergo^ 
qmnifi^r.^^ya.-it,  fides  igitur  amorts  cfFeclus  eft.Si  ve- 
ro yocemliloiyuivoi  eofenfu accipias,dequo§.443. 
ex  te  ipfo  inteiiiges,  quodnefpeciem  quidcmtaaB 
fententix  in  ilio  reperias  Pauli  ceftimpnio, 

§•  444' 
Reliqua  qn.xfubjungit  Virceleberrimus,  noti 
;irgiimenta,  a  me  folvenda,  fed  (liaE  fentemis  dc- 
clarationes  funt.  Bdes  ^  opera,  ait,  decretum  ele- 
^ioms  ingredmntur^  non  ut  eam  antecedant  ^{edut 
(onfequens^  &c.  Hoc  autem,  quantopercaSacra 
fcripcura  abhorreat  ,  hadcnus  oftenfum  cft.  Ni-r 
hil  igiiur  fupereft ,  quam  ut  ad  cxanaen  caeterorum 
progrcdiamur. 

§•  44^ 
Verba  Ccleberrimi  Viri  fequentia  ita  habcnt  ♦ 
':Ait  cjuidem  P^. R^huJHsmodi  fix^oirattone  fufficienti 
&  determinata  carere.  An  vero^  sfuod  DEI  sv  S«x/« 
liberrima  ,  (S  fapientifima  voluntatenititur^  ratione 
fufficienti  ac  determinata  caret,  Fateor.  me  crc- 
dcre,  M  &  probafTe ,  §.  39 1.  fcqq.  Bd^o^  illud  , 
qaod  fola  DEI  h^i^il^  rationibus  objc^Kvis  libera 
fundatur,  vel  nulium  ,  vcl  contradiaioni 
obnoxium  efle.  Nihil  poteft  efTe  /3«'^^,,  c^uam 
rationum  connexarum  inflnita  multttudo,  ejuamfini* 
tus  intelleEius  emetiri  nonpotefl.  Sola  fvSo»c/c6  UNA 
lantum  ratioe(k,  ac  C\  nihil  accedat,  minus  detcr- 
Itjinata ,  fix^B-of  igitur  cnfe  non  potcft.    Ille  autem 

racionum 


Caf,  /Jl,  dt  Pr^deliiyiatione^  2  8 1 

rationum  infinicarum  concuifus,  cjnaredterfidem 
concipit,  alter  non  concipitt  ubi  invenietur,  quam 
in  eo  ordine  fatorum ,  cui  eUgendns  ab  ascerno 
inferendiis  prdvtdehatHr,  Sunc  igicur  folse  cbje^ 
divac  radones  id,  quod  pofTumus  appellare  ^oi^n^ 

Quarric  Vir  celeberrimus,^»  idpeffitcarere  de* 
tfrminata  ratione ,  cfuod  liberrima  ii  fapientijjlma 
Dei  voluntate  nitttnr  f  Refpondeo  ;  ^^*  ratiaTjet 
illa  fapfcnciflimas  funt,  omntm  ciecerminaca: 
funt,y^fl^^objed:iva:,  quod  Adverfariifenten-f 
tiam  totam  evcrtic.  §.  jio.  jli.feq,  Sapientem 
fleSiionem  ftatuere .  nec  tamen  concedere  raciones 
obiedi vas ,  tantundem  fignificat ,  ac  negare  ho«» 
minem  fadum  ,  qui  tamen  eft  animans  ratione 
praeditum.  Sapientia  rejpicit  ordinem  adiHmento." 
rum  (^finittm,  Si  igitur  Johanes  fspienter  efl  ele- 
{kus  ad  finem  falucis  ;  nHmpqtuit  D£«jr,  abftra^fb^ 
cogitatione,  do  fcopo  falutis  cogitare  ,  nec  tamei^ 
una  fideni ,  tanquam  falutis  adminiculam,pcop^ 
fitam  habere  ?  Di?is  :  ejl  utijue  fohA-tnes  AD  mc* 
dtum  falutis  eleEius  :  non  IN  eo,  Atqui  id  perinde 
eft,  ac  a  docercs,  Johannemele6l:um  ADfapier;- 
tem  falmis  exfef^utioncmy  non  IN  fapientc /<?/?*- 
tis  defltnatione^  Qup ,  quid  pDCeft  clle  a  verltac^ 
^lienius  \ 

§.  447.  ^ 

illi  profe(5lo  habent  obfcuras  fapientis  ele 
49:ionisnociones,  qui'verbis  (^mdem  fsmper  d^* 
€reti(QL^\cn&xm laudant  ac depr^dicant ^  retamem 
veray  lifindexplicationemventumjlt^  cum  objc- 

6ci  vis  r  acionibas  fapienciam  ex  ele^ioHe  toUuM'. 
S  f  %^^ 


tti  P,  I.  De  Prddeftinatione, 

Qupdfiniftramanu  dare  videntur  ,  dexrradu- 
dum  &  (iiis,  &  afiornm  oculis  fubcraxcrunr,  Ita- 
que  hic  non  poteft  efTe,  quod  Viri  celeberrimif 
volunt,  difitn^fts  i  foiidtis  ^  ac  realts  eU^iionis  con* 
ceptHS,  AHtfapientia conftlium  defti nandsc  falu- 
tis ,  nec  folum  cxfcqucndac ,  pracnrrit ,  aut  no» 
prdcurrit,  Si  priHs^Knm  fueric,  tum  Deo  ^oloan^ 
nes  ohverfatur  fapicnccr  eligendns  ^  i.  c.  in  ordine 
falntis  ^  quem  fidcm  efTe  novimus  :  Si  ppftertHS- 
tum  non  fapicnter ,  fed  cafu  Johannes  eftelc- 
^lus,  cafu  antem  eleBam  fapientta  demum  fe^iHu» 
tur^  per  quara  ad  falutem  confeqnendam  ^  non  ^* 
cernendam ,  pervcnir, 

Ex  his  etiam  Vir  inclutus  perfpicic,  idquod 
jfnera  swJox<V,  finc  rationibus  objediivis,  nidtur, 
ratione  determinata  carere.  Quid  eft  ratiodeter* 
minata}€x  qua  inrelligicur ,  nonfolnm  cur  rcs 
fic,  fedetiam  curiraabaliis  difFerac?  §.  44^, 
cur  hoc5  difcrimen  habear  *>  MoKia  DEI  vc- 
ro  ejusmodi  eft,  utintelligam  cx  ea  tantum,  cnr 
resftt  ^  non,  cur  hanc  differenciam  ab  aliis 
habeac  ?  QHtd  ita  ?  inquis.  Accipeargumen» 
tum.  Quasrenti :  cnr  fohannes  eleHus  i  bencre- 
fpondes  ?  quia  ita  DEo  placuic  :  Sed  fcifci- 
t^nti  :  Cur  prx  fnda  fit  potius  eleEtus ,  quam  rem 
frohattis  ?  non  dextre  eandcm  rerponfionem  rcpe- 
tis:  quiajca  DEo  placuir.  Nam  fimilium 
quaefHonum,  nonaufemdivcrfarum,  daturuna 
cademquc  refponfio.  Illa  autem  quxftio  ab  hac 
longiirime  di(crepac. 

§.  449. 


Cap,  llh  de  Pr<edeJfinatioKe,  28  j 

§.  449. 
Dicis  :  Meum  non  efl  defimre :  cur  prar  /uda 
Johannescle£lus,flf^.^»r  dtjiinEia.  ratio  ivhoKlxt 
jfed  tlla  me  ftigit^  efl  enim  &x3-of,     An  &  id  tibi 
ignotum  elUfitne  r^/^ddiftc:  "ncis^rc^  fohannem 
&  'judam  dccreti  ia  objectis,  an  in  folo  eli- 
^tnitX^^O^^Utrum  vero  fferlfe^ttm  habes^  qmA 
fit  in  folo  DEO  eligcnCe?Si  prius  tibi  obkumsii 
^  /3dfi3-fly  efl: ,  tum  fignificas ,  ^k^^i  efle,  &  igno- 
tum  inumT^A  ,  an  MEA  fcKtentia  verajit  f  ^y^ 
enim  obje<^ivas  decreti  rationes  credo.     Tu  nef- 
cis,  crcdenda^ne  finc,  ncc  ne?  Curigiturai- 
verfiis  me  diffutas  ?  Cur  me  irapugnas  ?  Qaodii 
rero  tibi  exploratum  t^  y  rationem  difcrtmtms  ^ 
fuod  eft  inter  fobannem  &  jfudam ,  in  folo  DEoeli- 
gente  (^  volente  fitam  ;  recurrunt  eae  difficultates, 
quas  objeci.§.436.  Scdicet  eidem  ihv.U  nonpf-* 
funt  divcrfa  arridere  ^  (eltgere  'fohannem,repreba' 
re  ffidam^  fi  nihil  in  objcdo  djfcriminis  fit ,  kd 
pmnia  diverfa  Ciat  per  ipfaai. 
§.  450. 
Cafusefi^  quum  res  exfiftere  fingltur  abs- 
queratione.     Contraid,quod  §.535.0111.5.1. 
diximus.     Ponamus  A.  &:  B  perfe dicfmiiia.  F^c. 
dtspiicere  vehementer  amiii     ita  ut  fi  B. in  A  locurii, 
vei  viciflim  ,  A.  in  B.  ftadc^em  fubftitUatur  ,/i?V/?* 
affeSius  imprnb^9sdi ,  €^dcrc:  indignitas  difplicendi 
utrol?ique  maneat^  Qaodli  tog'ai:s..incipere  ivhKictv 
V.  g.  in   A.  cerainuata  ts  B,  improbatione  y   rario 
luSojtiVff  illius  non  potejleffe  in  A.  ^ttia  ex  hjpotkeft 
Tsi  B.  perfeUe  [imils  cogitatur :  nec  racio  poteft  qu^ri 
ra  voinntate  5  cui  utrumquc  tx  ^^uo  paulo  ance 

difplicuii, 


SlS4  Ph  L  De  Pr-ddejfiftafiofie 

'" '  ■  ■  ■'■  '  • 

difplicKir,  nec  in  suSdJcta  moclo  orta,  »ec  tmm 
i\h  poccft  ratio  efleliuorcus  :  Ergo  natafuit  ivUKioi 
fine  omni  rationc ,  i.  c?.  cxiitic  in^oKl»  ccpcu 
cafu.  pcc  deL 

S-  4f  »• 

Atqm  talfmcafum  AdverfariifiBgunr,  ^4fha»m 

9tes  &  ffidas  obverfantur  DEOui  ex  arquo  rebelles^ 
\,  c.  odio  dignidimi.  Incipir  amem  \\)%o%U  ia 
Johanne.  Quaeritur :  2»<«  ww  ?  A>«  ^y?  «//4  ra^ 
tto  in  'JQkame  vel  ff*da ,  fatentibus  Advcrfariis  , 
quas  perf ede  vero  fimilia  funt ,  non  habcnt  fuor 
damentqm  differcntia?.  I^ec  ratioefi in  voluntate^ 
nam  propccrca  quod  paulo  antcutrumqup 
difplicuit,  non  poieft  nunc  ^ltcrutrum 
placere,cum  utiquc  fimilia  in  guJa^/«  manerc 
dicantur.  Nec  dcnique  ratio  tuSoic/otf  poteft  eflp 
ipfa  haec  «y5fl)t<«,  cnm  altas  exjjfieret.^  ordtae  nattir 
ra^  antequam  exfifleret,  IWudy  utpote  ivtoKloty 
HOC,  titpQte  ratio  fm  ipfiHs.  Ergo  cafu  casCQ 
fobannes  efieieSlftSy  fi  quidcm  huic  lcqtcoria?  pra^- 
bcatur  afifenfus. 

NrJla  demonftratio  matKcmailca  ccrtior  cflib 
poteft  hcv  ratiocinio,  nullusctiaraputctedifficut» 
tate  cxitus.  Non  licet  amplius  ad  /BAS-of.pro- 
vocare,  §.449.  claridime  enim  cognofcimus ,  (i 
cledioniiratioin  fola  volunratc  cligentc  quafratur; 
nullam  cam  cfTc,  ^ contradilliottivbnoxtumfig'' 
ntentnm ,  §.451»  «<?« autem  ignotam ,  non  arcanam^ 
xoH  abfi:ondttam,  Quae  intclligimus  plane  nullam 
rationem  habere,  ea  non  pojfunt  hahere  arcanam^ 
mpforte  contradiEliomobnoxia.  credas  poffe  ar  can  am 

habcro 


Cap,  UL  de  PrddefiinAUtne],  18  5 

i  habcrc  rationem  9  cht  ejfe  (jneant^  non  obftaa» 

t€  illa,  quam  inielligimus ,  idearum  pugna.  Qui 

in  voluntate  fola^  w^  vero  objc6liS,  rationem 

j  dele(au$  efle  conccndit»  ilU  vel  pctiirationemex 

i  voluncatequaeftindillercns^^/?w,  i.  c.  qua 

I  nullam  difFerentiam  in  ordine  ad  objeda  propo- 

I  fita  habec  :  fed  uc  id  racionem  differentiae  obje* 

^torum  habeat ,  quod  non  habcre  talcm  concipi- 

mus,  non  permitcic  axioma  ;  Jdem  non  poted /imui 

#,  ^^*     Vel  defumic  racionem  a  volun- 

tace  f  quacenus  eft  jam  decerminata)  i.  e. 

qnatenHs  jam  eligit  ^  tum  non  reddit  racioncm, 

fed  ludic  vocabulis  5  quaBriraus  cnim  cur  elcgerit; 

non  potcft  auccm  voluncas  clcgifTe,  quia 

cligit ,  ne  clegeric  ,    ancequam  clegcric, 

l^onpoteft  det€rmpnataejfe,(\uid,  deccrminaca  cft^ 

nc  determinata  fucric  ,    ancequam  dccerminaia 

fuerit. 

Quantis  contradidiombus  implicctur  illa 
,  fcntentia  dc  voluntate  eligcnce  finc  rationibus  ob« 
jedivis,  gravidime  fuit  odenfum.  Addo  adhu^ 
unum.  DEus  fohannem  ele^Hrus ,  ant  [nam  glo* 
riam ,  eltgeneio  hoc,  propofttam  habnit ,  aut  non  ha* 
huit,  JMonhabmJfe/ihthancprctfixamt  c^s^  dicas: 
Habuit  ergo  praeftitutum  illum  finem,  Elec^io 
itaquc  Johannis  habuic  cum  gloriadivinanexum. 
Jam  accipe  decretorium  argamentum:  DEhs  ^li^ 
gendo  fohannem ,  nexnm  eLeiii  cnm  fna  glorta ,  rt^- 
prohmdo  ^ndam ,  nexum  reprohatt  cnm  fna  gloria , 
auc  fccic ,  auc  jaui  prascurrencem  invcnic. 
$i  ne^HT»  iUHm  ,  Qnm  fna  gloria^  cJigendo^^- 

mnm 


jtgc,  JP,/.  De  Pradf/liMatiofte, 

fn4m  feciC,  tum  res  efl  honaacY^Eo  gloriofai 
quia  DEus  vuk,  non  amem  vuU^  quta  hona  ^ 
Jibi  gloriofa  efl  y  comra  canonem  §.  i2o.  Siver^ 
fiexum  tllum  cum  [ua  gloria  in  'johanne  gjf  "fnda 
prasftru£l:uminvenir,  tum  eligit^  ^nia  ^ehannei 
zexum  habet  cumfua  gloria ,  tum  refrobat ,  quiA 
reprobatio  coniungitur  cnmfuagloria  ,  pr<eflo  igitut 
funt  rationes  eligendi  (3  reprobandi  obje^iv^* 

Potuit^  ais»,  D£its  in  omnibus  Jujitia  fuagh* 
riam ,  i^uippe  lapps ,  -comprobare ,  nexus  igitur  ade* 
rat  peccatorum  cum  laude  jufliti^^  Sed  placuit  /4- 
men  milericordi<&  gloriam  cum  aliquibus  coniungere^ 
flatmo  in  c^tfris  juflitiA  documento,  Nunc  eodem 
ratiocinio  ardias  conftringeris.  NoVum  hun^ 
fohannis  cum  gloria  DEi ,  intcrvenieftte  mifcricot» 
^ia»  nexum  ^  aut  Deus  eligendo  (cCit  ^  ant  pra* 
currentem  eleElurusjam  in  venic.  Sipriusplaceat^ 
fcquitur ,  bonum ,  &  mfericordid  gUrtofum  ali^juid 
fffe^quta  DEuS  Vclic,  non  autcm  vclle  DEum^ 
quia  jam  bonum,  &  mifericordi^  gloriofumfit, 
cjuod  cft  contra  §.  1  lO.  Si  pofteriusarridcat,ftabi- 
liuntur  raciones  objedivae ,  habmt  enim  fohannes 
pra  fuda  novum  nexum  cummifericordta gloria^ 
ob  quem  cledius  fuit,  quique  nulius  aliuscllepo- 
teft ,  quam  fides. 

Poftquam  ex  omni  partedubiis  feci,  quod  fatii 
eft,  progrcdior  ad  reliqua.  Verba  Viri  celcber- 
rimi  fequentia  hasc  funr.  ^Jferit^  decretum  eb' 
Htonis ,  Ht  Evangetico'  Lutherams  concipitur^  obfcu* 
fHm^  ejfe  fecHndum  rationes  Jpeciales  non  geaerales  i 

Fetrnm 


CApWAefrAieJltnAtione.  ^87 

Tetrum  exclnfts  aliis  fervart ,  ^uod  convenienttus 
ifnerit^  idfieri  oh  Udem  homtnis  hic^nunc  tnhis 

circftmftanttis  pra  aliis  collocatt  conceptam  ,  ^nam 
I  €(£teri  neglexerint.  Att^ui  cum  fides  non  alta  fit , 
I  niftfides  in  Chriflum ,  ^tta  Ephef*  4-  v,  /•  UN A  dici-» 
Ifur^nefcio  cur  hac  ele5itonis  ac  dtfcrettonis  unius  in» 
\dividm  ab  alio  cattfja  generalts  nonfpecialis  dieaturf 

$.  45^- 
Non  rede  afTccutus  cft  fenfum  allegatorum 
! verborum  Vir  rummtis.  Dixi  fupra  §»^87.  fcqq. 
diftingucnduro  efte  inter  eledionem  ad  glori- 
am  y  cujus  cauffa  fpecialtffimaioX^  fides  eft  ydcinter 
dcftinacioncmad  gracjam  ,  ^ua  fid^ot  contine* 
tur,  §.388.  leqq.  &  cujiis  deftinationis  nullasra- 
tiones  cognitas  habemus,  c^ium  generalem  ^  qnx 
ponitur  in  oppormnitaie  fiifurum,  quafit,ut,cuni 
omnes  quidem  adminicub  paedagogise  habeant , 
ac  fequj  poffiac,  tamen  non  omnes  velinr. 
Nam  fi  q^.^sras :  cttr  htcftt  adgloriamele5ius  ?  re(5te 
quidem,  &!  fpecialirtim©  refpondetur:  ^uia  fi" 
dem  ab  Aterno  concepturus  pr&vtdebatur.  Quodfi 
vero  rog?s ,  <^tmmdQ  fa^Hm  fuertt ,  ut  hic  pra  aU 
terofidem  concepertr  ?  Nuiia  alia ,  nifi  generalis  ra- 
lio  afteni  poceft,  quj?  indicat,  aliumprA  alio,  ob 
certum  fatorum  ordtnem ,  cui  infertus  isxtxxi^fidem 
omififfe^  vei  ccncepiffe.  Sacer  cnim  Codexdocet, 
Matth,  II.  V.  2c.  complures  ad  meliorem  mentem 
rcdituros  fuifte ,  {\  eadem ,  ac  alii ,  opporcunitace 
fuiffenc  ufi, 

§.457.  _ 

Haec  ratio  generalis  eft,  reliqua  vcro  fpeciali» 
immenfum  /3«  3^o?  ccnftituunc.  Nam  fi  inveftiga- 
te  cibi  coafticucum  forcc ,  annon  alicer  fata  con- 

temperani. 


XS8  ^.  ^^  ^ff  PrddeflimttoH0 

tcmperari,  ac  re$  univerfi  omnes  ^  feu  evcntus  hu- 
jus  mundi  ira  dirigi  potuiflTent ,  ut  v^  g,  /«ro/^c  7)ri 
^r  Stdonis  rcfiptiijfent ;  immcnfum  tibi  Mare  infr» 
nicarum  meditationum  aperiretur,  tjned  nulU  limU 
sma^  qualis  omnium  eft,  quinonfuntDEus,;>fr* 
fpicacia  exhaunrey  &  fatis  fxpefidere  pojjes  Un^uami 
SuiBcit ,  DEum ,  penficatis  his  eventibus  eun^tis^ 
quocquot,  setcrnis  retro  fpatiis,  po(Tibiles  eranc,  . 
dtvim  reEiitudine  judicajfe^  quod  SATIUS  fitrr* 
rum  eoKCurfus  TALES  coordtttare,  fuam  ALIOS 
^uosvis»     SufHcit ,  nemini  cercam  pa^agogiae  ad ' 
ialutem  menfuram  deefle ,  quam  fi  io  rem  vercec* 
^elic  9  fidei  concipiend^  potedas  ci  propofica  &• 

$.  458* 
Nunc  facile  expucari  poteft,  quid  de  verbil 
Viri  cekberrimi  fequcncibus  judicandum  fit  ?  Cum 
fides  non  aliajit  njfijides  in  Chrifihm  ,  ijUA  Ephef^t 
4*  Vn  /.  UNA  dicitur ,  nejcio^  cur  hdc  ele^ionis  (S 
difcretionis  unius  individui  ab  alio  cauffa  generalis  % 
nonfpecialis  dtcatur  }  Fides  igicur ,  mea  iencentia  « 
cft  cauffa  fpeciahfiima,   quamobrem  homo  dlN 
cernacur  ad  vicatn  a:cernam>  fed  non  eft  ra« 
tio,  quareidemdifccrnaruradgratiam^  Im- 
mo  vero,  quia  fides  gracia;  pari  prascipuacft,  non 
poceft  in  ea  lacere  racio,  cur  homo  graciam  in  fe 
fenciac  cfficiencem.     Una  etiam  ,  cefte  Paulo 
iidcs  manet^  nec  plures  cauftas  falucisrAr^/ir/r/^tf- 
minis^  lliance  hac  fentencia,  finguntur.     Suntigi- 
tur  omnia  expedica,  plana,  &  vericactconfcncanea^! 
qus  diximus. 

Videamut  castera,    S%  htc  fdts^  inquit  Vlr 

rummuSy 


&ap\  lil  de  Pr£(ieflmatidH€l  ^  g^ 

luromus,  pravifa  canjfa  fuit  ehBionis,  cur  y^poflo^ 

\Ihs  dicity  cognitionem^  qna  DEus  novit ,  qms ,  ^ 

I  cur  hos,  non  alios  fervarevelit  .profunditatem  efs 

I  imperfcrutahilem  ?  ^n  conjilium  de  Jingulis  indivi^ 

I  duis^  generale  :  vel  conjilium,  cujus  ration.s  evl^ 

i  detues  Junty  imperfcrutaHle  dici  meretur  ?  Fateor 

I  me  nefciie  locum ,  ubi  d^iittih  verbis  Apoftolus 

|f!gnificavent,  cognitioner/i ^  quaDEus  novit,  quos^ 

lcr  cur  his ,  mn  alios  fervare  velit ,  effe  jBxB-ot  im^ 

hervium^     Judxorutn  qiiidem  rej^aioneni  ,    dc 

adopcibncm  gentiiim  ^«a-of  effe,  exRom.cap.9^ 

<&ll.  conftat,  fed  non  tale,cujus  primam  rati- 

onem  nefciamus,  i.e,  qua  primo  Ccifcka.nn  t  cur 

Judasi  rejcaifint  ?  dari  poteft^  nempe  afldei 

vacuitate  defumta.  yfid<>  Rom.  ii.  Ve20.  Fradli 

lunc,  ait  Vit  divus,  propccr  perfidiara,     Vc- 

nim   potius  iiiud /a^oj  hoe  remu  inteiligendum 

itft,  quod  infinita  eulparum  fueccdentiarn  paritec 

kc  fimal  admiftarum  (erics,  DEum  adrubtrahen* 

dam  Judsisgratiaminduxeritiqus  nunquam  fa- 

tis  a  nobis  perveftigari,  aut  conftitui  poftic ,  pr&^ 

valuerintne  ilU  rationes^  necne^  potueritne  grati^ 

tilceriusrelinqui  Juda:is,necne?  Semperrc^ 

fnanfura\X\^n\l2,yqu&  ad  decidendar4 quAffionemi 

neceffaria  fxnt  ;  a  Deo  SOLO  pofje  fubduci  calcu^ 

lum  ;  noftram  capacitatem  jufio  aHguftiorem  efja 

quam  ut  h^c  omnia  pojjimm  definire  ;  DEO  iidem 

habendam  j  quod  non  iine  gravi  radone  ftcerici 

qujccunquc  fecit, 

§.  460» 

Et  fi  vel  maxime  fid^-oi  ullibi  referretur  ad 

voluntarcm  DEI,  inconferenda  ralute,non  tamen^ 

iliud  exaluderec  cognitionem  radonis ,  qus  vitam 

T  «ternanl 


29®  -^- 1  T^e  fr^deflinAthni 

aBternam  proxime  attingic,  i.  e.  fidtm  y  fed  arcei 
fotifiS  iJttitiam  ratiomm  fpecialium,  quihtts  aci 
ipfam  fidem  &:  graciam  ,  aditns  prdi^etHr  y  qux 
rationes  fua  mukicudine  immenfum  ^xB-of  confti- 
tuunc*  i.  389.  5  5)0.  &c.  Icaque  ftat  fua  DEO 
impcrveftigabilium  viarum  gloria,  neccamenindc 
concinuo  fequicur^  eUBionem  rationihus  ohjeBivii 
folHtam.  Iramo  vero  /3«S-of  potius  colletetur ,  fi 
omnia  ad  folam  D£I  {uloyitocv,  racionibus  ab  eledo 
pcticis  oppoficam ,  revocarencur#  Id  quod.§.379< 
j8o.  387.req.  commonftracum  cft. 

f  467. 
Deniquc  Vircelebris  ulcimammachinam,  qua 
nos  fubinde  oppugnare  folenc,  admovet,quae  his 
verbis  Jefcribitur  :  J/ia  five  ftdes,/iveopera(csLdcni 
enim  hadtenusilliuf ,  &  horum  ratio)  qmrHmprA» 
vifio  DEum  movijfe  dicitnr^  Ht  Petrnm  prA  fnda 
eligeret ,  num  k  DEl  heneficio,  an  d  lihera  hominun» 
voluntate ,  congrua  dijpofitione  ^c,  manat  ?  Si  k 
DEIbeneficio^nHlla  eleBionis  dahttur  ratio  ohje6liva^ 
SihominisfoetHSefi  ^  Pelagio  ^  Semipelagtanis  ap^» 
plaHdendnm ,  rejiciendus  Panlus  i,Cor.  ^,  v,  7.  nt" 
gans  effe  in  homine  qHidquam ,  quo  unus  ab  alio  iH 
confilio  &  foro  DEI  difcernatur  :  negans  etiam 
qHemquam  hahere  in  fe  aliquidy  ^uod  non  acceperitf 
de  cjHo  gloriari  poffit ,  ^  propter  quod  ah  alio  dif 
cretus  fueritn 

§•  4^1. 
Quo  minus  faciam  cum  Viro  Dodkiffimo,  aflir- 
mante,  eandem  effefidei  &  operum  tn  eletJione  ratio" 
nem ,  muka  &graviaobftancargumenta.  Inelc- 
6lione  fides  a  DEO  non  rejficitur  UC  opus,  fcd  UC 
inftrumcntuai  w;/??V;7/  merita  Chrijli,     DEus 

i^uur 
1 

I 


Sdp.  ilL  de  Pr^defiwatibfiel  i^l 

jgitur  ob  fidem  eligens  nihil  homini.y^^  filio  f  uo, 
i.  e.  SIBI.  &  fuas  gloriac',  r/f(^/o;^i^  amoremtri. 
\fu'tt^  contra  (i  propcer  opera  eligeret ,  prae(ertim 
fca,  quae  honnuili  a  cbnfciirii  arbitrii  ih  gratiarii 
fcxcitantem  ptofed^  dicunt,  cum  homine  Commti- 
hicarer; 

Ubi  per  fidem  Chriftus  five  ab  scterno  ccg« 
hitus,  (ive  in  tempbrc  obvius  eft,  ibi  jurafaiutis, 
Job.  14.  v.6|i  Ibcuni  irivchiunt.  Si  igitur  ek£iii 
jufiaefl,  irihuit  crcdefiti  5  ii  e.  Chriftoi  GaLii 
V.  20.  (credens  enim  &  Servator/unt  unus ]oh.  i7i 
V.  2 1 Q  quod  SUUM  efl ,  ;^^w/>^  falutem.  At  ^i^ 
^cr/tjjlma  dperunt  ratio i  in  quibus  nulla  fuhtfalu- 
n$  jura.  Nam  cum  imperfc<5iae6usquefint,duhi 
ipfa  faltis  cohfcrrurjficri  hdn  poteft  ^  iit  ab  ster- 
ho  operum  iratidncrti  cledlio  habuerit ,  aut  habef c 
[>ott]etii:i 

..       .  §•  4^4« 

^Hod  \n  tempore  DEuminducerepdtuli ,  iit 

ralutemadjudicaretj  imputata  Chriftijuftitia,idac 

:  ab  actcrno  inducere potuit ,  ut  falus  deftinaretiir  : 

Atquij  fatentibus  Adverfariis^  jufti  declai:aniuf  i  i 

peccatorum  ciilpa  abfoliitii  ihiervemenie  ^dei/»- 

iuitui  in  tempOfe  ;  ergo  eodem  intiiitd  abietef- 

no  pbtuimiis  eligi.     Ratio  ncxus  cft  hsec :  fi  D£6 

inglorium  t^^fide  adeiigendufn  qiiemqiiamrhbverii 

ah  Aterno^  helcilicet  pendere  videatUr  a  re  ulla,tiim 

ctiam  ad  minuendiim  ejus  hbriorem  valet,  iri  cxfc- 

O^^^ndz  falute  rejpicere  admnicpi-la,  v.gifidem. 

Q^"  a  hcmine  pcnderfe  potefti  nullotcmporepcn- 

<*;tepoicft,»ftj>fConfiiiJs,  nccinconfiliorumi 

A  -I  dxpedi» 


291  P.lDePradeJiinationel 

cxpedicione.  Dicis:  TaUm  exfique^da  falutis 
ordincm  DEus  libero  coHjlitHit  arbitrio\  non  igi'- 
tnr  iffi  iiidignum  efl ,  illHm  feqm ,  /.  e,  rejpicerefi^ 
dem,  Seci  pi  imo  idcm  tibi  efto  refponrum.  Liberc 
DEus  in  deOiinzndafalutefidemintHetur^mllu^ 
ergo  hic  divinas  obnoxiecatis  metus.  Secundo,  (i 
Deus  ncc^frario  talis  cft ,  qui  a  ncmine  ,  nc  uUo 
unqnam  temporc,  pendet,  ideoquc  ob  hanccauf- 
famfidem  refpiccrccledurus  non  poteft,  quomodo 
fingiSfpofe  illfim  itl  exfequenda  falate  ,  femet 
abdicare  ill  avTngio^^^  qua.  a  nsminefendet^iA^QC^M^ 
^oQiMminio  fi  fidei  obnoxiHm^  in  expediunda 
falute,  faccre,  qualem  repra:bereindeflinand;& 
noluic  ? 

Fidei  igitur  3c  opcrum  non  eft  eadem  ratio. 
5.462. 4  (^J*  4^4.  Qi.16  prsemifso  rcfpdndcmus  ad 
argumentum.  §.  461 .  Fides ,  cujus  praevifio  DHum 
induxit ,  ut  Pecrum  pra;  Juda  cligerer,  efi  utique  di- 
vinum  beneficium  :  Sed  inde  mnfequitur^  quod  Vir 
celeberrimus fiquifutat ,  nullam  dari  elcclionisi 
racionem  obje<2:ivam-  DEus  cmm  fpc<5lat  in 
Pe  tro,  quod  ei  vcl  ipfe  ab  azterno  largiendum  dc- 
crcvit.  Hem ,  ais ,  habeo  te  confiriHum  meis  vin", 
culis,  Si  DEusfidem  ipfi  conferendam  decrevit  f 
tum  eam  fine  intuitu  alterius  cujusdam  fidei  defli* 
fjavity  refilvuntur  igitur  omnia  in  decretumyob' 
jelUs  rationibus  vacuum.  Si  quis  illud  ajfirmaretf 
ei  conditionis  conditiones,  vel  per  infinitamfinem  $ 
Jingend,»  forent, 

$,  ^66. 
DEus  unp  dccrcco,  uc  (iepc  dixi|  dcBdettiSc 

ralutcm 


CapJlh  de  VrddefliytMtone,  29  J 

TBT =— — ~ • — : — "^ 

falutem  deftinac ,  ii^^  pro  rarion^  capacicarfs  homi- 

nuiTJ ,  (mere  paflivo  fenfu  J  ^«i  vel  refi(lunt ,  vc^ 

non  rejiftnnt ,  i.  c.  qaatenHS  admimCHU  padago^ia 

adhihent ,  vel  non  ^dhihent»     Ut  aucem  adhibere 

poflinr  ,  in  ipforum  poteftate  fitura ,  fajpe  dixi.  §• 

192.  DLuSjCnm  ah  Ater-no prdfagiret  ^  inloocfatQ" 

YHjn  pojfdtlium  ordine ,  quemfe  digmJJlmHmJHdica'- 

(vit ,  fHtHrnm ,  ut  alins  adminicula  ptdagogidi,  adhi- 

heat,  alius prAtermittat^Mtctquc  arbitno  libero, 

Ht  ^  agcre  id^  &  ncn  agcre  potnifet ,  inHnohHJHS 

ordinis  homine  fidem  pojfe  excitari  vidit ,  in  altero  , 

non  pojfe  excitariordinarieprajenfit.     Quod  fi  igitui: 

hunc  ordinem  exfifterc  ju(?ic,   ^tohdiQ  falutet» 

non  ob  aliam  racioncm  dcftinare  potuit,  nifi  ob 

fidem,  quam  ipfcin  homine,  non  ohluUato,  ac-* 

cendi  pofle,  ab  aetcrno  cognovit.     Bcneficium  igi^ 

tur  fidei ,  quantum  quancum  eft ,  a  DEO  eil,  nec 

tamen  fequicur ,  nHlias  dari  ele^ienis  rationes  o&* 

jeBivas^ 

$♦  4^7- 
Sed  (t  DEuSt  ais,  JalHter/ifuh  ordinejidei  defiinat^^ 

^Ho  ordine  ipjam  defiinatfidem  ?  An  datwr  ordinig 
Qrdo,  vel  conditionis  canditio  per  infinitam  feriem  f 
Jam  refpoadi,  fidem  ut  confiquarey  <k  ut  ab  ascerno 
inhoc  eventuum  ordine  confcqui  potueris,  nil  re- 
quirebacur,  quam  dexter  adminicuIorHm  padagogidt 
hJhs,  qui  viribus  nacurae  pra^ftatur,  nec  ex  Pelagia- 
nifrao  ramen  vel  tamillumiimi  trahit,  per  §»$^0. 
3^1.  j<>s.  feq.  Bxc  conditioCxTe  eft,  neces 
opcratione  DEI,  nifi  force  dc  generali  divino,  ad 
I  omncs  naturac  adlioncs  concurfii,  fermo  fit,  cujus 
tamcQ^  in  plancanda  nava  vica,  ratio  habctur  nulla. 

T  5  §.4<58- 


294  ^'  h^^  Prdtdeftiyiatieyii 


§.  4^8. 

Nunc  ultimo  impetu  aggrederis  hanc  fcnten? 
tia m.  Si  ex  nfu  admtmcfilprfim  ^didcigogis.  fendet^  nt 
JOEmfidem  operari  t^Hcat ,  hoTKO  dtfcermt  femettpfftmf 
fum  tamen  Paulus  neget  tn  homme  ejfe  cjuidqHam^  cjM 
ali'M  ab  alio in  DElforo  difcernatHr,  Haec  jam  in  an- 
cedentibusfolutaruntf.  502.  503,  ^o^.feqq.  Ad- 
^o  refpon(iOiKm  hanc.  Quoniam  omnis  deftinElio, 
rcalis  argmt  rerum  iimites,  qui,  qiiiacales,  a  Dei  , 
ffficdcia  ^onfHnt^fteri  haudpotefl^  ^uiM  omnes  reifinita 
CX  fe  ipfis  difcernantHr ,  eo tpfo  cjuia  fines  hahent^ 
quiaplcs  j;*i^ff«/,  nccalios.  Advertamus,  (^ 
placet ,  feqacntibus. 

^n  D^Hi  in  brtitp  non  minvu  novam  Spiritus  S* 
I^Uam  accenderepoteft^  ac  m  homine  emendando  ?  For- 
te  me  i\\A  ludibrip  fpre  fufpicaris ,  fcd  non  cft  jam 
\ns  Igcus.  An  rc^e  tuam  mentem  fum  affecutus,  il 
norninc  tuo  refpondeam?  id  ncri  non  poflbj» 
^hhorrere  a  rerurn  natura^  ut  m  bruto  DEtu  ACjue  ope^ 
ifetar^  acinhomine,  qua  fando ,  qua  pio.  Scd 
jam  liccat  quarrere  i  jg»{<^  hominem  fecundum, 
jianc  c^paeit^tem  nov^  vtta  a  bruco  difcemitj 
^JumqnidfolaRDI  luXoj^iV,  an  fi,  DEus  velJet, 
?tiam  befiiap  diyini  illius  luminis  ac  fand^i  ardorisf 
ppfTent  ficri  participes?  Profedo  noneftmihime- 
^nendum,  nedicas,  cx^rbitrio  DEI  folo,  ra- 
ponibus  objcdivis  (o\\mo  ^  pendere ^  ut  hruta 
pe<^He^nt  ad  Chriftianamco^niticnempietatem^uere* 
^focart\affirmabtspdtitt6,  nacuram  bcftiarum  ra- 
kl^n  ^flc,  quac  tianc  operationemcxcludat, 

limim 


Cap,  /Jl.  ^e  Pritdeftinatione.  295 


Itmttes  natura  brutoYum ,  nifi  brucaquidcm  non 
bruta  ficri  polTecleliraverimus,  ejufmedi  ejfs^ 
utfint  agratta  remotiffimt ;  addeSy  rertimfine^  non  per» 
mittere^  ut  dtlatentur  adrectptendttm  Sptrttum  S,  cpus 
ftitttrum  effe  tn  befltis  maion  percipiendt  capacttate^^ti^t 
intelle^ttm  partat^efuodli  antemperceptionu  eorum  ^ces 
cotuciHe  amplificarenttir  ^  mnamplttii  futura  bruCa, 
ftdhomincs;  Ita^ue  homines  a  brutis  ^  <juaplane 
nullitu  gratidL  confortia  ejfe  efueunt ,  difierniper  tpfam 
fuam  naturam^  e^ui  Itinitatam  ^  ^»^  his  doCibuS 

ncc  pluribus  pra^dicam. 

$.  470« 
R  6(3:«  hxc  omnia  dicuntur  &  folide,  Scd  eiU4t 
ratio eflintegrarumcUffmm ,  (horoinum, brutorum) 
ea  etiam  efl  rerum  in  claffibtis  individuarum ,  (homi- 
num  fingulorum  imer  fe  mmuo  )  ficud  propterea 
DEus  in  una  rcrum  claffe,  (fpccic)  operari  fapien- 
tcr  nequit ,  ^^odinaltera  tamenpote,%  ejuia  talcm 
habet  hmitatam  naturam  ,  quae  aliter  effici ,  fal' 
va  hacfpecte^  non  poteft :  ita  etiam  in  finguhs  unitts 
claffts  vcbuSy  V.  g.  individuis  hominibus,  ob  hanc 
DEuscauflam  pra:j[lare  fapicnter  non  poteft,  quod 
inaliisindividuishominibuspotcft,  quia  in  HOC 
cventuum  ac  fatorum  ordme,  ejuifalvohoc  indivi* 
dfio  mntart  netjmt  ^  tales  iimites  velhabent ,  vel  fibi 
^^^fmwfconfticuunt^uteosgratiaattingcrencqueaf. 
Uti dtjcernuntur  integrds.  cUffes  fuis  ipfarum  fini 
bus,majorcm  DEI  benignitatcm  efficaciamquc  non 
admittentibus ,  fi  tpfa  fpecies  non  mutanda  (it :  Sic  dtm 
flinguuntur  etiam  tjusdcm  fpcfiici  rcs  iingulac 
pcr  fuos  fincs,  qui  non  admittunt majorcm  grnti- 
T  4  am, 


X^S  P.  /.  D^  TrAdefiinaiione', 

am,nifitotusfac©rumordomurctur,quoipro  autem 
alia  individua  res  emergeret.  Nain  indtvidmm  efl^ 
in  quo  determinata  eogttdKtur  omnia,  ^H£CHt2^u€  cogi^ 
untur^^fecundum  ordinem  tcmporis,  &  fparii» 
Quodu  igitur  aiius  v.g.  tempori^  ordo  in  individuQ 
cogicarur,  non  ampliusi<!/^w,  red<^i/<rr/«iw,  animo 
reprxfentatur.  Quippc  nullum  dubium  cft,  quin, 
fiego  Abrahami  temporibus  natus  fui(rem,non  idera 
^flem  hornoiDdividuus,  atquc  nunc  fum. 

Quemadmodum  igitur  homines  individui  i 
casterij  dtfcernuntur  non  mera  DEI  lvSo*.'fl{,  fed 
quia  HIS  prascife  donis  y  nec  ALllS  infiru^i y  quia 
HOC  tempore  nec  ALIO  vivunt ,  quia  HOC  loco, 
uec  ALIOmorantur,  quiahoc  fatotum  ordine,ncc 
ALIO,  utuntur :  Sic  etiam  gratias  difcrimen  iisdem 
rationibus  continetur ;  quippe  ejus  effedfcus  &  vcfti- 
gia  dcccrrainantur  per  conditiones  individuaseo- 
rum,  quos  attingunr,  Nam  cum  Sptrttus  S.  in  ME 
operans  non  diftin^aus  fit  ABEO,  quiopcraturia 
Chrifiianis  reliquiS,profe6to  ab  CO  dctD  Jptritu  no» 
■poffunt  pendere  tot  effetlumn  difcrimina ,  quae  fines 
alterorura  ab  altcris  diftinguunt,  oportet  potiu$ 
dtjferentias illas ^  qud  tales>  oriri  a  HmicaCionC 
rcrum. 

Paulus  utique  ait  i .  Cor.  1 2.  exfifiunt  donorur» 
varietates,  (^ucuomn^  tdemimpertit  Spiritw,  Scd  uti 
non  fequitur ;  Uno  eodemque  vento  ujjlantur  omnes in 
frgano  muftco  tihiA\  er^a  (i  ipfa  ttbiarum  diftc- 
^eqs  capacicas  vento  Grtginemdebet :  Sic  &  nullo 
ium  ne3^u  ligar«  propolitioncs  h« :  Idem  Spirittu  1« 

regna 


CafJIL  de  Vrctileftinathne.  197 


rtgnogratU omne  honnm perficit ,  e^uodcHnejue perficu 
tur :  ergo  rerumfimurHm  di vcrfa  capacicas, ater" 
ffa  DE/prafe>ffiof3erepr(g/efjtata  y  ^uaefficaciam  DEI 
diverfis  modtiUs  exctpiendo  varias  eJM  efe^vuparit^ 
(oU  hhuf  DEloriginemdsbeto 

Pendet  a  DEO^  inquis,  capacitatm  rtrum 
^Ugcrc,  minueic,  Rede  tu  quidcm  fuo  {eni'j, 
Nam his vcrbis  fignificas,  pojje  DEum  his  indivi- 
duis  alia  fHbfittHcret  aliis  fiinibHS  circumfcript^  ^ 
^Hod  nemonegat,  Sti\  quseftio  eft ,  an ,  /tDEus  in- 
dividuum  HOC  tempore^  HOC  hco pojfihile ,  HIS 
donorum  terminiS,  circKmfcribendum^  exfifierejubc" 
at^  termini.per  quos  ab  aliis  rebus  differCf  a  mero 
DElluhitU  pendeantifialvotameneodemindividuo? 
J^Ion  affirmabis  quasiiionem,  nc  contradidione  im- 
pedita  affiimes.  itaquc  iiuelligis,  ucprimum  DEus 
HUNCgratiacordinem,  HANCadminiftrationem 
^  oeconomiamindividuam ,  i.e.  cumomnibusde- 
tcrminationibusHIS  confideratam,exfi(lere  julTerit, 
perfonarfmy  fecundum  gratias  mcnfuram,  difttn^iio* 
nem  ortamfiuiffeexrerum  Umitibus^  (efc  mutuo  dc- 
finientibus ,  quiaeternaretro  rcprarfentationc  fic, 
ncc  aIiter,po(Iibiles  DEoQbverfabanturj/Feadcm 
^uidem  individua/encs  manere  debuerit^ 

§.  474. 
Ut  hajc,  (^H,e  paulofiubt$Uora,  ^  a  fenpbiu  remo^ 
tiora  funt ,  non  folum  ulterius  illuftrentur ,  verum 
n  ctiam  probentur,exempIo  Petri  Apoftoliutar.jQwof 
\\kHnca  Chriftp Servatore difcrevit?  Cur  non  cadcn^ 
1  immenfia  in  PetrumgratiafiHit  k  DEO  collatat  (^U4  So^ 
\jpitatori  k  Patretrfbuebatur?  Sancin  folvcnda  \\\g 

T  y  qi^aB^ 


i.58  T.  I.  De  Prddeftinatione, 

qujeftione  non  reciuds  ad  /blam  DEI  tu5o>t/»rj 
quafi  vero  voluntas  DEi  indifFcrcns,  ratiombki 
ohjeBtvis  foltitay  facere  potuidet,  ut,  fi  modofuifTei 
vifum,  PetroidcmgracisepondusobtigifTet,  quod 
Chrifto?  provoca?  potius  adnaturamipforutr 
objediorum ,  dequorum  gratiasdiffcrentiafcrmo 
cft^Dicis :  5^'  PctrotantHmfmJfet  coHcejfum  ac  Chrtflt, 
Pctrus  defiifTec  ciTc  Petrus,  ^  fxflittfet  ^idt- 
B-fuTTog ,  qiiod  ipfis  rerum  idcisab  ajterno  rcprjcfcn» 
tatis  ad vcrfum  ht.  EHndem  enim  fionpGJje  fimulejfi 
Fetrumy  ^tamennon  Petrum  i.  e.  S-gatfS^^coTrov.  Ita» 
que  dtfcrtmen  gratidi  ex  ipfa  okjle^i  finica  natura , 
<jua  tali ,  rcfultat, 

Sed  fimile  judicium  formari  debet ,  ubi  res  fi* 
niras  comparantur  inter  (e  ipfas.  -^»  pidas,/iomni» 
hus  lis  opportunitatths  internis ,  externis»/»/  ^fi 

iisdcmparentthHs^  Codcin  temperamento,  iisdcm 
doms  iiijlrH^us  fuijfet,  ^uofaerat  Petrus^  nonvewffet 
tnfpem  falutis  certtffimam  f  Vcniflet  axs^  procul 
dubio.  Pendet  igitur  ab  individuis  Judje  condi* 
tionibus ,  ut  gratia  non  candem  inipfoconfecuta 
cfFcdlumfuerit,  quem  attingebatin  Petro.  Curerg^ 
JDEus  fudam  non  etdemfatorumordmiinferuit^  cdij 
inncxuitPetrum?  Ratioeftinpronitu.  Qm^j/udas 
non  amplius  fuiffct  /udas,  fed  Pctrus,  fij 
Oinniafuiflcntinr7/t?,quxini['<»r,  idquepcrg.  35^1 
Atqui,  cum  Pctrus  jam  exftiterit ,  aiiud  abcoindi- 
viduiim  crcandum  fuit. 

Unicura  rcftat  dubium.     ^f^re  igitur  DEus 

non 


Cap,  ///.  de  Pr^deflinaitioKe,  x 9> 


wnaltay  acjHdafiwiltay  ex  eorHm  nHmtro^  ^Udtdter- 

\ni3  abhtnc  IpattispofibtUaerantyprodit  einhoc  exfiflen-' 
\itHm  Syflemajtijfit^  cjua  fua  tndtvidtia  naturagrattam 
\^llabentem  nonexciufjfent  ?  Rccunit  hiccademiC' 
irponfio,  qUiB  dari  foiec  de  mali  p^rmiflionc  genera» 
i:im  rci(cicantibiis ,  cxpofita  §.  za^.feqq.  quoifum 
'^clim  remiflbs. 

§.  477. 

Siigitur^  inquif,  contradiSiionichnoxium  eft^  co» 
yttare  fudam ,  alto  eventuum  ordine  cillocatum  ,  ne 
fudasjit  non  "judas,  §^  ^-j  6»fe(juitur geometricampcC" 
cay^di  necejfitatem  Juds,  futffe  impoftam,  His  5c  e jiis- 
modi  argudis  foier  dodrina  de  pr^deftinatione  im- 
plicari.  Scd  nodum  quxrjrnus  in  fcirpo.  Si 
individui  notiopem  formo,  ^ogico  rc|n  ex  omni 
parte,  r/i/«»<fCC£Pporis,  loci,  adionum,  &c. 
determinatam-y  perf.^^o.  fenfucompofico  igi- 
lur  conrradi(^ioni  obnoxium  eft ,  quod  ITA  detcr- 
minatumell,  aliccr  deccrminatum  ccgitare.§.zi^. 
Sed,  fcnfu  divifo,  nihil  obflat,  quo  minus  id 
ipfum  facultate  polluerit,  (e  alter  detcrminandi. 
Ita  Judas  libertatc  inftrudas  eratutendi  admini- 
culJs  pasdagogiae ,  i.c.  red:iusconfiderandi  admo- 
nitiones  Chrifti,  quod  fi  feciiTcr,  HQC  individuum 
non  manfiffet  amplius ,  QU OD ,  rebus  fic  cadenci- 
bus,  fuic,  ncmpe  improbum ,  /^<^  evafiiret, 
Chiifti  efticacia,  credcns,  pium^  DEO  pro' 
hatum, 

§.  478. 

Si  individuA  perfonarum  conditiones  gratias  cfTe- 
«ausnondcterminanc,  ncc,  rattonefruSluSy  ahum 
hominem  ab  alio  difcernunr,eadcm  graciae  mcnfu- 

ra 


5CO  \PJ»  DePr^deflwntione 


laincontraiiisperfonaruminciividuisquecond^ 
tionibu5f ,  eundem  c-fFedum  ex  k  pariet ,  v.  j;,  Sl 
Titius  hac  gradae  mer^furanonrefipircir,  tum  nec 
eadero  refipjfcet  Sempronius,  iicec  refragantium 
afFe^uum  minori  tumultu  i^i^  opponat.  ylti]ui 
Chrtfins  negat  idfieri ,  corSrmasis  Matth.  1 1,  v.  2 1. 
Si  eademgratU  menfura  Tyriis  fhiffet  cmceffa^  ^na  uf^. 
Betkfaida^fHtHYtimfHiffe^  Ht  illt  adfrugem  rediiffent  ^^ 
itaquc  perronarum  individuae  condiiioncs  grttia? 
divinsB  limites  ponunt ,  iisdemque  alium  ab  alio  d^ 
llinguunt,  quod  Cekberrimus  Hottingcrus  impu^ 
gnare  conacur. 

$.  479. 
Venit  in  mentcm,  Paulum  dixifTc:  i^  Cor.  4. 
V.  7.  QMts  te  antepcfftit  ?  Non  \g\im gratiot  difcri» 
jnett  inferri  per  condittones  perfonaYum  individuax\ 
Sed  vicijfim  conditiombus  perfonantm  individnts  dit» 
fcrimen  addt  agratia^  Hoc  argumentum  eadem  fal- 
lacia  nitit ur,  qua  (equens :  navim  commodam  dc  cx« 
peditam  remo  graviori  &impcditiorianteporuic., 
quam  urriusquc  Fabct:  ergodifcrimen,  quoillacfc- 
tius,  hsc  ferius  pcrtum  attiugir,  noninferturarti  Fa« 
hnEc2tot:isperdiverfam  matcriam ,  y^^porius  vi* 
ciffini  matcria  dtfcrimen  illud  addttnr  ab  arCC, 

§.  480* 
GUria  BE0  m/la  eripitur  f  tamctfi  ipfiSC  ho- 
minum  natura^,  atta  ab  aliis^  in  feJpuendtSyaut  ad- 
tatttendis  grati^  pr^fidtis  pxdagogiciSy  decernantuw^ ; 
Nam  cum  primo  DEus  ex  infinitts  naturis ,  ab  dtern» 
polfihiUbHS^  iisdemvue  individuis^  talem  v.  g.  exfifterc 
fuo  tempore  jufTerit,  quajaltera,  etiam  cxpoffibi- 
littm  c^cernorum  numcroprodircjufsa,  in  eo  pr.T- 

ftantior 


I  Cap.  III  de  PrAdeflimtione,  3  o  t 

[lancior  eft  >  ut  pacdagogiaeadminicuiis  non  (blum 
NB.  (utiomncs)  rcdteuti  poffic^  fcd&veliC: 
:)mnis  laus  farta  tetaaque  ipd  fervatur^  ^utpfi 
\qao pf»dety  ut  untHs  pr<g  altera prdrogativa  NB» 
exiiftaC,  Secundo,  cum  & id  Nummi fit  tribu- 
icndum,  utnaturd  omnes  abAternofint  poffibilcs, 
deo<jue  ut  etiam  i/iarum  prajrogativa>  cx  natura 
ipfa  flucns ,  foerit  ab  aeterno  poffibilis ,  profedlo 
nihil  DEodetogacur,  quamvis  gr&tia  ejus  a  naturis 
iecerminatur,  ideoque  h^,  inadhibenda  autrcrpii* 
cnda  pjsdagogia,  fcmec  ipfa:  difcernant* 

§.  481* 
Nam  uti  rton  polTunt  non  haberc  cx  fe  ipfis, 
(quia  limicatae  funt)  fincs,  alia?  aliis  ampliores, 
v.g*  majorctTiminoremvcadcendendipr<>w- 
Sftudtnem  ac  volttKtatem :  ita  ctiam  ficri  non  poteft , 
quinafcmutuo,  exfeipfis,  6c  inctrventu  illo- 
rum  finium ,  dtfcemantur ,  ideoi^ne  gratt^  allahenti 
diffcrcnciam  coKtrarii  eventh  aferant.  Neque 
eoim  res,  uc  in  fuperioribus  paginis  dixi ,  a  fe  aliccr 
quam  fuis  finibus,  difcerni  poflunt.  Quodfi  omncs 
homines  eadem  donorumgraduacnumcropra:diti 
forcnt ,  nulia  eorum  amphus  forct  diftin<3;io. 

§.  48z. 
Rcclcabo  nunc  castera  a  ceieberrimo  Viro  profc» 
da  verba.  ^Hcd/i  vero  fcaplnim  fcapham  ap^ellare 
Itcet ,  ijiitfibtfiiemi  opera  (^c,  arrogantt  <juicHn^«e  illi 
jint^  divtttas  DEt:  plenamrationem  cur  DEtisalios 
amant ,  alios  cdio  hahueru ,  reddentes ,  jttdtciorHm 
DEt  imperfcrmahilttatem :  medta  f^iUtis  ah  hominij 
volHntate^  dtlpojittane^  fxAltiSy  altisqftecirc*fmftantvs 


10  2.  F.  LDe  Prddeflinatione. 

celhcatione  ftijpendentes ,  vUrftm  DEi  impenetrahi" 
litatem  tollunt, 

5.  485. 
Rcfpondebo  verbis  alienis ;  Confonat  Danneh" 
hauerus  in^niens}  Folnntas  DEi  arcana  efl  velreveia* 
tay  vid.  LutherHS  7.  ///.  Unp,  1S9,  Arcana  (j.)  in 
mn  revelatoprovidenti<&  divindt,  ^eneralis  dn^iuy  redu» 
iiu ,  dedftSiu ,  fuifdu6iH  (i. j  in  vits  reveiatis  ipfis ,  1« 
^uti^ks  muitiadhuc  recejfuslatent,  Ronf*2£*v»S3'  confi 
/,Corii^,v.i2*  KdtTx  ro  {BoiB-Qf  myflerioruni.  I^ondtffi* 
temur  inquit  Koehigius  ^  ejfe  qudidarn  sh  medtorumfa- 
iutts  dijpenjattone  inter  aquaiesfapeind^iialia^  arcand 
f^  impervefligdbtli  DEijudicio  commntendiL,  Romdli 
V.  Jfi  Ut  adiiofailantitr^  ejm  noifts  exprobrant^  quafi 
in  hoc  afgumento  nuilufn  puB-og  agncfcamusi 

§•  484-   ,  .     . 

inkaic  hoflra  fententia^  qua  ratidnes  bbjedlivi? 

urgencur^  SOLAj  to»  /3<ji'3-«  po/Ie  elfelbcum^  fiipri 

demonftravimus.     Tantum  igicur  abeft^  ut  viarum 

DEi  itiipervcftigabiles  recciTus  negemusj  uc  potiuf 

ii ,  qui  omnia  ad  folam,  objt^o  non  motam^  DEt 

iySoxiW»*,  teferurit,  D£0  gloriam  nori  perfcfutandai 

(apienciaCjVel  non  opiriance$,eripianti  Ab/it  tamcn, 

ut  hanc  cdrifequcntiam,  ex  eorurii  dogwatibus  pro* 

no  alveo  fluemcm,  invitisillisobtrudamus,  vcl  ei 

ea  Viros  opcimos ,  do6lifl[imosqueip(osmeciamuic 

Maxittium  ^u^oi,  idquenon  leveiatumj  po- 

nicur  in  aditu  aid  gratiam  &  fidem^  ejut  attis 

factlllmus ,  aiiis  dffictitor  ^  aliis  demejue  dtffictiitmtis 

pmbettiri  de  quibus  omnibus  fupra  a  mc  didum.- 

§.  485^  ^        . 

DEumy  ait  Vir  celeberrimusi  v^lunt  &  aconfi» 

li$i  &  a  meri(4  homtnts  y  voiuntatts  fua  munere  D£4 

frdro'^ 


Caf.  Ul  de  Prddejlinatione,  ^  0  ; 

frttrogantts ,  pr^vemru    Exprobiationi  huic  locum 
non  elTe,  ex  lis  cognofcirur,  qn^  difputata  a  me func 
in  antecedentibiis.  DEus  nos  propricloquendo  non 
cligitpropcer  fidem,  fcdin  fide.      Quarefinou» 
mfieredentesehgtt^  nonpmvemtur  a  credentihus ;  fed 
indHcitHr  fm  /^/«divinori)CriCo,  nobis  ab  dternet' 
impHtabiUperfideni  ^  u  ^*  moveCurfc  jpfo»      Ipfo 
cnim&:Filiusunumfiinr.  Joh.  lo.v.^o.  Qui 
autem  per  fideni  inrerti  Chrifto ,  etiam  HnHm  fiint 
€Hm  FiUe.  Joh*  i  ^.  v*  i  i .     Non  tligitHr  fides ,  fed 
Chriflt  merttHm  h&miPit  impfitatum^    Non  virtus  ho- 
minis,  (cd  infinita  p^tfe^tio  D£I,  quatenus  collaca 
in  hominem,  fotenfi  judicio,  intelligitur  abasterno. 
NoQ  ptxvcnimusDfum  cligenccm/cd  nos 
a  DEo,  NB*  quatcnus  pcf  ingcncracam  fi- 
dcm  pra^vcncij  eligimur. 
§.  486. 
Poftrema  denique  verba  Viri  celcbcrrimi  hscc 
funt.     Et  cjmor  per  homtnem  ftabit ,  ut ,  finon po(fit ^ 
faltemfiveltt^  ipfeoperetur^  ne^u^ex  DEo^  ne^uefer 
DEum  3  neijue  ad  DEum  ^  om^ia  itHHt  ^  ftd  falHtis 
gtoria  ad  hommem  tedibtt^  <jht  homo  ^  pnolit^  ofitnid 
^hjs  DEusfactet  &  volet^  fruftra  efHnt,    hixc  verba 
fignificanr,  non  fatis  aiTectitnm  cfie  VirUm  Celcber- 
timum^  ea,  quas,  adintegram  hancfententiam  pcr- 
tinentj  in  fuperioribus  etiam  paffim  expofita. 

§.  487. 
Non  pojffimHS  velie  grattam^  a  qua  quippe  itmr 
pcr,  mn  naturat  tantum  depravatae  inftinBH^  fcd  5c 
morofo  affetlu^  quanti,  quanti  fumus,  abhorrCGriUS, 
poilamus  tamcn  adhibere  adminicula  px' 
dagogia:.   Nec  fub  inicium,  nea  ia  progrcflu, 

nec 


304  -P'  '♦  ^^  PrtdeJiimttBne 

liccfubfincm  quidquam  valemus  ad  impetrsti* 
dam  novam  vitam,  eo  ipfo  quia  exanimcs  fumus^ 
in  noftra  tamcn  poteftate  (itum  cd,  refpuerCj  aut 
fequi  pasdagogiam, 

§.  488.    ^ 

Meafacio  verba  acfcnrcntiam  fummorum  Vi- 
roi  utn,  quorum  unus  ita  :  Non  filum  tta^ue  hofni 
Tithil  adftii  converficmm  confert  pcfitive :  Sed  tiec  «r* 
cnttve :  ^ftafjdo  emm ,  &  ^nod  morofe  ac  perfe  veran* 
ter  *ion  repugnat ,  prdvementimotui  divino,  conver/Jo^ 
rem  ejus  intendemt(3  aggredienti^ahfentiarepugnarjttd 
adfcrihendavemty  adeoqne  ejmdemprdVementis gra- 
tit  bemfctum  c(l,  itemaiibi:  Ferum  ef} ^  Deum  hos 
felos  prade/ltnajfe  adfidem ,  fidet^ue  psrfeverantiami 
^hiprtmos  motusgrattd  adconverfonem  moventu,  non 
repudiarint^  qucdper  eosdem  pviwos  motHS^feHprAVe* 
fiientewgratsam  omittere  poterant^ 
§.  489. 

Occurrit  hic  dubium,  cujus  fubtilitas  fortc  Vi* 
ros  celebcrrimos  adiiuc  Uifpenfos tcncc.  DicimuSi 
pojfe  nosgratta  hElrefillere^  rejlfiendt  vires^  quippe 
malignas,  propri^ elfefedfacnltatem  nonrefifiendi, 
etiam  temperandi  moro]um  affeElfim^  profictfct  agratia 
prAveniente,  tta  ut  nemo  morofam  oblu^andi  mahttam 
€ohtbeat ,  mftidemfit  agrattaprjtveniente  comprehen- 
/w,  gratiam  vero  pravementem  omnium  Chri» 
ftianurum  communcm  cire.  Sed  nunc  qusc- 
ritur,  an  ctiam  primo  gracia:  prxvcnicntis  al* ' 
lapfui  rcfiftere  pollumus,  nccnc?  Pofleeii 
nobis  rcfifti,  ccrtum  vel  ideoque  e(i,^uomam  Sacra* 
rum  Ittterarum  perttiprofitentur,  gratiamillam  inc* 
V  itabilcm  ^uHcm  ejfc ,  (jutppe  fape  repulfam  fempef 

deer^ 


Cdpl  UL  de  Prddeflinationel  ^Qf 

rtdeHntemJedtiOn  talcm,  cuinemoobluaari 
^neat ,  i.  e*  cjus  efFedum  impedire ,  qui  in  prxpa- 
lationc  ad  ulceriorcm  graciac  progrciTum  ponicur» 

§.  490. 
jiut  igitHr  id,  Htpiimogratia  pravenientis  al* 
lapfui  non  refiftamuS ,  in  noftrajitumeftpoteflatef 
ant  non  eft.  Sieft,  cur  diximus ,  a  Deopendere ,  Ht 
mn  oblH^emur  morofe  ?  Si  NON  eft ,  cum  nova  Tica 
confertur  operatione,  cui  ahfolate  non  pGCeft 
rcfifti,  i.e.opcracionccaii,  quaeomnemrefi/lendi 
maliciam ,  acapiceinftauracionis,  ad  calcem  ufquc, 
«xfe  ipfa  collic;  itaque  ubi  DEus  ficoperari  confti* 
tuic ,  omnes  ejfeSlus  nonpojfunt  nonfequi;  ubi  id  noa 
f  aciendum  dccrevic,homo  primo  gracix  prasvenicn- 
tis  allapfui  reliftac  nccefTccd,  adeoque  effcdus  fe« 
cucuros  fufHaminec. 

S.  49  Jf* 
Si  dicas:   ipfam  gratiam  prxvcnicntena 

pracftarc,  utipfius  primo  alkpfui  ncmo  fc 
opponat,  tum  velomnes  nevaanimai/untur  vita ^ 
^uia  in  omnibus  omnhrefiftendimorolitasyOmtki' 
bus  momentifpergratiampravenientem^  <^U4  omni- 
Umif/?,  tolUtur:  velgratiai/laftnerationtifusob/e£ii* 
'Visy  inALlO  refiflendi'  motus  comprimitiin,  zlio  non 
I  tomprimit ,  ^uod  adverfarii  volunt* 

i  S*  492&- 

Fatendum  igicur  cft  ,  ftare  penis  homimm  l 

Ut  non  refiftat  primo  gratia  pravenientis  pulfuL 
Scd  ne  lioc  in  finiftram  parceminccrpreceris,obfer« 
vcsvelim,  alwm  ejfe  i/ium  motHm  ^  qui  refiftimHi 

Vi  primQ 


5o6  P>  /.  T>e  PrddeJlstiatioHe 


primo  graciae  praevcnientis  appulfui,  alium  iflumt 
quo  relidimus  gracizjamappul/x,  nondico: 
jam  opcranci,  vel  penetrand,  quippe  cui  non 
pofiTumus  non  omni  modo  &  fempcr  ponere  obi- 
cem ,  illum  raotum  auferre,  pcneS  nos  eft ,  noH 
vero  hunc. 

$•  49?. 

QHtd  efl gra$i£  pra^venicntis^nWj adpuffffs? 

Eft  vcrbi  divini  adhf/c  velplane  ignorati  fucapuci 

gentes}  vel  ah  aUis  ohlatt ,  eiusdem<jiie  non  meditati^ 

primum  prasconium.    Quid  maxime  fignificat^ 

Huic  gratias  non  refifterc  ?  Inmn  adobiatum  extriH» 

fe9HS  verbum  adtendere^  nec  aures  nec  menttmalior-m 

fum  vertereiCcd,  HtiHn  rebus  naturalibus  ^uo^uepQffu^ 

ntus ,  ejfeprafevti  animo ,  nec  aliorfHm  cogitando  eva* 

gari»     Utprimum  hoc  fadum  cfl: ,  concipic  animus 

gratiam  praevenientem.  Exiftimohancnonrefiften- 

di  facultatem  homini  concedcndara,  nifi  puram 

impulfuum  afHuencium  machiaam  velimus  i/lttm 

adpeMare, 

§*  494*  ^ 
Poftquam  concepta  eft  gratia  pracveniens ,  u  «# 
attentione  ad  verbiprtmam  propofittonem ,  una  aut  al? 
tcra  veritas  qualicunquc  modo  cognita ,  quidquicl 
niomum  morofe  auc  naturalicer  rcniccntium  tolli» 
tur,iid  graciae  prasvenienris  inrervcntu  toIlitur.fW- 
Uunt  v.g.  affe^luS^tumHltuanturadpeditffs  contrapau^ 
cas  veritates  dtnini  verbiagnuas^  exferit  fe  acedia  na^ 
^turalts^  quaecurtque  aucem  his  fufpiria,  quae  preces, 
quae  dLridcriaopponuntur,  progracia,  i.  e.  proeffi^ 
cacia,  iiUus  quaiiscunquc  cogaiciunis,  impcrranda, 
ca  omhia  oriuncur  a  gracia  praevcnientc.    Ni(i  enim 

quas* 


Cap.  tlL  de  Pr^defimatione.  ^6f 

quasdam  vedtatei  depQftraipforum  corrupcio. 
ne,  ae  ncceflaria  tncdieiQa>  perfpedas  habcre* 
tnus  nec  novi  cordii  donum  optatur  i,nec  pro  eo  im« 
pctrando  precaturi ,  ncc  uUo  ejus  adpfititu  cfTemas 
commbvcndi*  ItaqUe mitiHm^froireJfus^ finisin' 
ftaurationis  a  gratia,  ell,  Iraque etiam,  quum  noA 
rcfiftimus  raorofe,  id  verbo  rancDEIdebctur,  l 
quo  adidfuimusexcitatii 

Mhiihic  ad  kcminempertim  ^  whil  ex  iffo  efl  ^ 
iiifi  (juod  primum  prardicato  verbo  voluerifc 
aurem  accencam  prxbere,  ideoquc  quiBdam 
fumma  fidei  capita  de  fuofeccato^  ^oblatofervatQre^ 
cognofcere.  Ipfa  deinde  hasc  notitia  fuis  viribuS 
efficaciam  infert  *  dummodo  Auditor  vedtatuiii 
nonoblivifcatur  i.Cor.t5.v.i*PfaI.ii9.v.|i.ne(g 
negotiis  hujusmundij  complures  dies ,  (ineulU 
cjuirecordatione,  implicetur,  nec  memoriam  cjus^ 
per  rcgulam  phaKtafiae  ,  occafione  pcrceptioniS 
prsfentium  rcrum  j  recurrentera,  fupina  negligen» 
tia  dimittat* 

I.  49^. 

Nefcio  an  quisquam  Advetfatiorum  hanc  hd* 

mini  facuitatem  adjudicarcaudeat.  \^zm^(ihomo  ad 

Hjerbum  DEi^  caratioUe,  quaad  tcsaliasnaturale^, 

Mmmum  advertereneejjHit  .fineviipJtHSverbi^  Cum 

verbumoperabicur  >  ancequam  operabitur, 

iVel  ccrcc  operabitur  cfficacia  a  verbo  diftin- 

jdia.     Nullum  verbum  in  nobis  unquamexcitare 

jideas  poteft,  nifl  fimus  animoprsfenti,  id,  ad  quod 

jnon  attendimus,  nulla  fui  nosafficit  cogitationc* 

Pirbhm  enim  gepteratim  efi  fignum  cogitationis  alte^ 

U  4  riW| 


Jo8  P.lJiDe  Prade/liftatme 

"■*■""■•■'"'■  ■  '   "    «"■■■«^•«^ 

riusy  articuUtolingUAfonOy  exfrejfff?»^  vellitterisde^ 
fcriftum,  Qljodfi  ad  iignum  non  adtendimus,  quo- 
niodo  cogitatio  rci  fignaix  animura  fubire  poteft  ? 
In  verbo  DEI  accedit  adillHdJtgnumnfenttsdivina^ 
dcfalutcnoftra,  vis  quacdamincomparabilis, 
a Spiritu  S.  profetfla,  Efl  igitur  non  folum  vcr? 
bum  j  fcd  &  divina  prxdicum  cfficacia. 

§•  497- 
.  Finge  nuncj  iiiam  divinam  Spiriius  vimoperari  . 
antecjuam  komo  ddtendat^  (quod  fieri  deberet,  (i  ipfa  j 
hiBc  vis  &  attentionem  excitaret ,  neattentiocCec," 
antcquam  eflet)  tum  illa  cfficacia,utpote  a  vetbofc- 
jundta,  operabitur,  I^am[icumverioconjun5iaage» 
ret ,  tum  ^  verbum  inpartem  aBionis ,  fuo  modo^  ve-  i 
nifets  ad (jHodrequiritur  attentio :  pcr§.49(>.  Atqui  \ 
in  prima  vcrbi  operatione  nondum  prasllo  eft  at-  ij 
tcntio,  juxtaTcverum  nuncdemum  per  iliam  ipfam  \\ 
excitanda:  cfficacia  igitur  illafincverboagcrcc,  i 
^uia  attntionem  non  prxftruerec,  fcdcfficcrcc  jj 
dcmum,     Hoc  autem  figmentum  ^oxime  a  Fanati^  !ii 
eifmo  aheft* 

$.  498. 
Nunc  demum  intelligitut  y^uomddo  omnis 
^Hidem  rcfiftondi  conatus  cxcepto  uno ,  §.  ^^6,fer 
gratiam  pravenientem,  8c  fccuturos  gradus  tolUtur^ 
nec  tamenDBi  hominesinflauraturiconftliHmah  omni^ 
iwobjcfl:!,  quodSpirituS  S.  fua  operatione  affi- 
cit,  condicionibus  j /^y««^«w,*rr.  In  quo  fum- 
ma  hujus  dodirinae  difhcultasomnium  judicio&a^ 

§•  499.  Ibi 

Simul  atque  per  attentioncm  caclcftes  aliquot 
Yctitatcs v.g»rff  A!py7ra^^^p,  £f  ServatQrefolomedt^^^ 


C^f,  11/,  de  Prdtdejiinatme.  30^ 

coy  cognitae  funt,  6c  afrenfus,  &  fiducia,  &inde 
nacum  pietatis  ftudium,  reliquaque  bona  Spiritus 
omnia,  quocquor,  &  quanca  funt ,  ab  eadem  gratia 
prajveniente ,  i.c  aeognitis  veritatibus,  pen- 
denc.  Si  quxfivcro :  Cur  Petrus  neeejfariAs  aliqtiot 
defuAfalute  veritatescogHofeat  ?  redle  refpondecur  r 
^uia  eas  ex  verbo  adtente  audito  haufit»  Ebr.  3 ,  v.  I  f  • 
Sin  ulcerius  rogavero  ?  Cureis  verttatibus prabet  ^ 
fenfuml  folide  regcricur:  cjmniamifib^tcdGShrinAfe 
nt  veram  homini  adprobavit.  Rom.  i  a  v.  f  7,  Joh. 
6.  V.  6> 

§.  fool* 

Scifcitanti  r  cur  in  Qknflo  omnem  dttrndtfalutisfi^ 
duciam  coUocet^  peccatorumque  veniamfuorum  explo^ 
ratijfimam  habet  ?  Diccnd  um  J  ^uiagenerali  de  Chri* 
ftoy  culpas  expiantCy  propo/itioni  ajfenfum  prabuir,  ean^. 
dem^ue  veritatem  ad  fe  applicanda,  conviUus  fuit  ^ 
ic  /has  ipfius  individuas  culpas  a  Chrifto, 
oblata  hoftia»  cxpiatas.    i.Tim.  i.v.  if.is^ 
Quarenci :  cur  tanto  Ckyifli  amorefiagret^  ejusdem<jHe 
imfulfuy  exaElttm  prafletobfe^juium}  i.  Joh,  f .  v.  5. 
cauffaaperitur  hsec :  quia^  a  quo  fuanovitpeccataer^ 
rorescjue  condonatosy  eundem  nonpoteji  non  amyarei 
Luc.  7.  v.  47.     Wi^^$  fubinde  alium  gratiae  gradun» 
exalio  (equi,  nec  intcrvcnire  quidquam,  quod  opc* 
radoni  divin^  non  deberecur* 
§.  fol. 

In  progreflu^K^^i^,  utprimum  gratia  prasve- 
niens  conctpta  eft ,  §.  49  5^.  ipfa attentio  ad  ver- 
bum  DEI,  quam  non  rcfiftendi  facuitatem  cfTe,  (uo 
niodo,dixi,  $.491,  iama  gratia  pracvenicnte 
cft,  jamnofieft,  Noneft,  fi,  ob  nuUam  aUam 
U  3  caiif- 


caufTam  moycntem ,  vcrboDEI  ^titendo,  qiiamut 
id  cognofcara,  quo  confilio&aliasartcsfcientias- 
quc  addifcimus,  Eft  aucctuilla  attentio  agratU 
praevcniente,  (i  proptcrca  animum  adverto,  uequa- 
licunque  ilU  cognitionc  ultcrius  in  meam  falutem 
Wtar,  Primo  cafu ,  gratia  pr<cvcniens ,  quamvis 
continuata  accedac  adtcntio ,  non  parit  ukcriorcs 
gratiae  fru^us :  Sed  cafu  poftcriorc.  Quodfi  porro 
novs  collatas  graciae  proptcr  hanc  cauiTam  folicitius, 
gcdiucius  animo  pracfens  fum,  ut  dc  ipfam  poflim  ad 
confirmandam  fpem  novae  vicac  adhibere,  tum  &C 
illa  attentio  a  gratia  eft,  6c  propius  itcrum  ad  novam 
fidei  vitam  acccdic ,  &  fic  dcinceps^ 

Omms  v.erieatHm  defalHtecognitio ,  quocunquc 
gradu ,  addit  animo  ijuendam  divinum  inftinElum^ 
^ognitionis  gradni  rejpondemem  magnitHdine ,  (juem 
pmni^  homop  adhibita  animi  prapfcntia ,  fenttre  potefl 
N^m  uti  luminis  ad  oculos  allapfus,  (ic  Sc  gratias  in  • 
|lin<^us  fenticur  per  feipfum ,  eo  ipfo,  quia  inftin- 
(3:us  eft.  Jpfa  attcntio  ad  hunc  inftindum  a  gratia 
cft ,  quia  non  efretilla,  nifi  hic  folicitaftet.  Alia 
iratio  cft  atcentionis  primae,  de  qua  $•  4  3 9.  &  illius, 
§.501,  quae  faltim  tendit ,  ut  verbum,  ceu  alias 
Tiaturales  fcientias  ,  intelligam ,  non  ut  divinam 
cjus  vim  fentiam.  Hasc  enim  attentio  a  viribus  n^^ 
furar  proficifcicar, 

§.  foj, 

Qaodfi  contigerit,»/  homo  areanos  ^ratia  prdve^ 

ftientis  infiinElus  tumultu  fravorum  affeSiuum  inter^ 

firepat  ^  cz.i\xc2imm  rerum  nimia  cura  comprimac, 

imo  ipfum  verbum  fenfim   dimittat  ex    memo- 

na,  quod  fieri  potcft^    i.  Corinth.  l{«  vcrf.  2^ 

cum 


C4p*  UL  de  Pr^deflittaiiove.  5  1 1 

taroutique  gratix   refiftitur ,   repcrcufja  in  ho- 
minem  totius  perniciei  culpa.     Std  tantum  abeft, 
inglmtim  DEO  efft  ^  uc  quidquam  operetur, 
quod  fucceffu  fruduque  careac',  e^uAntHm 
kbeft^  ttt  ei  igmminiolHm  lit,  fifoltsradti^  ^uorum 
Agendi  vtmfHOConctirfHfftflentat^a  den/fs  cavernarHm 
JubterranearHm  mnris ,  nulla  carum  fecuta  illumi- 
aationc ,  refie^iantHr,     Uti  enim  ipfi  limitcs  reruni 
Koc  pofcunr ,  ita  requirunt  etiam  exigui  attcntionis 
fincs ,  ut  gratias  vis ,  juxta  fapientiam  (S  ordinem^ 
animos  impenetrabilcs  relinquat, 
§.  fo^. 
Ex  his  varia  folvi  dubia  polTunt.  PrimHm  po- 
tcft  peti  ab  exempIoLydiae,  dcqua  teftantur  Ada 
cap.  1 6.  v«  I4.  DEum  cor  ejvu  aperHtJJe^  ut  verba 
DEIadtenderet  j  cx  quo  colligi  polfe  videtur,  tpfam 
^HOifHe  adtgntionem  ad  verbnm  DE^gratis  effe^Hm 
tffe,   Vcrum  non  eft  fermo  de  ea  attentione^  quae  ver- 
bo  primum  praedicato  dedicatur  ,   quam  expofui 
§.  49  j.  Nifi  enim  Lydia  divini  vcrbi  fama  commoia 
fuiflet,  loco  illopublico  ,  ubi  Paulus  prajdicabat, 
iion  comparuifTet :  Sed  potius  hic  mcntio  fit  atten^ 
tionis  iUm ,  quas  divina  cft  $.  jof . 

§,  50^ 
AddHvit^  DBOvolente  ^\complHriHmanimositA 
indHrmffe^  Ht  verboprabere  aures  mnpotnerint ;  itaejne 
^  attentionem  a  DEO  oriri,  tjua  verbum  Chrtfifprim9 
excipimtu :  Sed ,  ut  omittam  attentionis  effe  genera 
ali<fHot,  alcerumnacurale,  akcrumdivmum, 
/♦  J^oi.  cmum  eft,  mortales,  quorum  cor  adeo 
pingucfa6fcum  i  ipfos  ejus  miferiae  audores  effe,  ^uo» 
mam  gratiam  ftpe  illapfam  non  animadvertendo^ 

U  4  habi* 


^iz  P.  L  De  PrdLdeflinatione 


habitum  non  adccBdendi ,  cadcm  rperncndi, 
itft  comraxeruKt »  ut  pGfthafciroperiammentistam 
improbae  capcflcrc  gratia  nequeat ,  accedentejMjlk 
DEI  ^ma^  qua  gratia  Jaufcrtur ,  &  funefta  illa 
animi  [-ropendo  confirmatur*  dc  quibus  fopra  di-» 
d;um, 

§.  $06, 
Chrifti  etiam  teftimonio  cognitum,  CacodAM»» 
Hem  ohliqHare  anmas ,  ad  qqos vcrbi  divini  pracd>- 
nium  dirigitur.  Matth.  i } .  v.  19.  Sed  id  non  cq; 
valet ,  ut  plane  non  uUam  relinqujt  adtcndendi  fa-' 
cultatem  5  aliter  etiam  impedire  poflet ,  quo  minus 
Livium  cum  attentione  legercs :  Sed  id  modo  con- 
fcquitur,  Diabolus  utvaria  fcnfibusimpedimcnta 
objicicndo,  mentem  itadiftrahat,  <juo  ipfa  ampltHe 
adtendere  nolit  y  cum  tamen  ferium  adtendendipro^^ 
fofitum  mpedimenta  dtjfipare  poffic. 

S-  507-        _  ^ 

Quum  in  hominc ,  divinis  viribus  adtento, 
crebras gratiaviEiorias  arepetitis  variiscjHe  refifiendX 
conatibw  reportavit^  quoniam  vcftigia  corum,  quo- 
rum  confcicntia  afEcimur,  plcraquc,  imo,  me  judi- 
cc,  omnia,  in  animo  confervantur ,  colhgicuc 
randcm  innumerabilium  medicationum, 
iiociciarum.fenfuum,  mocuum  inftinSuum- 
<]uc  mulcitado;  ^ua  omnia  in  abyflum  itnimi 
defcendentia^  O occafione  pcrccptionum  prxfen- 
tJUm,  cum  quibus  aliquidcommunehabent,  /«j 
tempore  redimra ,  p  eoHtejue  augentur ,  ut  hominem 
tandem,  quavis  veracognofcendj,  bonaadpctcndi,, 
cxfcquendiqueoceafionc,  adohfequium  Sojpitatori, 
fnm  ^ene  merito^  adprobandHm  inftigent^  idcoquc 

foc- 


Cap.UL  de  Tr^defiifiamKe,  3  l^ 

fortiora  evadanc,  quaminfinjti malorum inlhncaus, 
cx  labeoriginaria,  ad  malum  iriitantcs,  &:  rapien- 
tes  in  partcm  contrariam  5  Cum  demum,  nova: 
vicac  adhuc  embryo,  primum  nafcicur,  va^ 
yHs  poflh^c  accejfionthw  ad  magnitudinem  dtviyiam 
foYmmdHs^  Ephef.  4.  v.  1$.  condnua  Chriilianas 
pictatiscxercitationea  &gratia:  praefidiorura  flre- 
nuo  ufu. 

$.  508. 

Quam  altas  in  animo  radices  agat  fides ,  pictas- 
que  Ghriftiana,  hinc  intelligitur.  Nam  mi  planta, 
(huicenim  DEIin  anima  opascomparstS,  Scripru- 
ra  e.g.  Matth.  13.  v^  32.)  fuftentatur  radice  minus 
confpicua,  tcllurc  obruta  ac  tecla :  fic,  qm  ah  homi^ 
nefioprofeUaiw  oculos  caduntj  fmdantnr  rri!- 
nus  confpicuis,  ^  animi  fundo  compreheffp. 
Sed,  quemadmodumipraradixabinnamcrabili  ce- 
nuium  fibriliarum  multitudine  inidum  capit  j  qujj 
'Variis  receffibus  per terram  repunt :  ita qaoque  da- 
turinmente,  pie  Chriftiana,  imaienfa  abyffas 
notitiarumy  iHmimm^  inftinUmm^  affeUuumi  olim 
fcnfim  colledorum,  nunc  occafione  prAkntU 
txercitationis^  ^ perceftionis  ^  redeuncium ,  qus 
ahyffHsoltQn  ,  per  naturam  ingenerars  ,  de  qaa 
S.  L  C.  I.  e  diametro  oppofita  Spinius  vocabalq 
infignicur. 

§.  fOp.^ 

Ex  caderarationc  intcliigitur ,  curillainenar^ 
rabilia  dicantur ,  quae  mens  fide  in  Scr vatorem  im- 
butainfeexperitur,  Sicutienimnemo^  quAUta^s 
fit  novie  vitie ,  cogfiofcity  mfiqui  itsdem  innumens .?/- 
feBibtis  iHminibWi  infHnUtbus  &  ohmpcrcHlfus  eft,  fj 
U    f  kcd9 


^14  ^.  ^-  ^^  Pr^deflinatione 

hodie  percellituri  fic  6:,  qua  mentc  afFe^ftus  fit  is» 
quem  S.  Spiritus  aniraar,  ^»e>/  »?«/»/ ,  ^m  defiderin* 
^HAm  volHftatentfentiat :  pcoptcr  immenfam  anim* 
abyfliim,  imperitisharumrcrumcxplicarincqua- 
quam  potcft.  vid,  i.  Cor.  z.  v.^, 

Saepeufuevcnit,  ut,  quamvisEruditujinfini* 
las  cum  vocabulorum  cx  variis  linguis,  tum  rcrum 
&  vcritatum  ideasanimocomplc.6tatur,tamen  vel 
ob  animi ,  corporisquc  scgritudinem ,  vcl  ob  aliam 
caufTam  facilc  emergentem,in  mcmoriam  plerarum- 
que  rcrum  venirc  non'poiIit.  Si^uid  eJHsmodi  hom* 
mhus^  nova  vita  animatis,  obtingit^  ut,  ob 
afflifltionum  vcxantium^>'4z//>^/^zw ac dolorem^ 
infinitas  ilias  in  animi  abyfTo  jaccntcs,olim  colledas 
§.5*07.  convi^iom  y  iHmtna^  affeSlnSy  perccptioncs, 
fentire  confellimneeiHeant ,  (i  argumenca  v.  g.  ex  ver- 
bo  DEI  pro  vcritate  hujus  aut  iftius  gravillima:  do - 
drinae  cognita,  cum  tanra  efliicacia,  uti  olim  fadbum, 
vel  non  continuo  fuccurrant ,  vel  obfcrvata ,  non 
cx  asquo  de  jedos  animos  perccUant ;  tum  incipit  tri- 
ilis  quxdam  fidciimbecillitas,  multis  dubitationi- 
bus  incerpolata.  Jacent  ejuidem  in  animi  abyffoomnia 
bona ,  ^«<  antehacfraflo  erant^  fednon  (cntiuncur ; 
fion  deletafHntoperationum  SfiritHS  veftigia^  feduna 
tHmHltuario  adJpe^H  conflderata^  variata  adparent, 

non  funr. 

$.  fii. 

Tandem ,  quid  de  poftrcmis  Viri  cclcerrimi 
verbisfentiendum,facile  exdidiscognofcitur.  Ho" 
mo  ft  noltt ,  omnia ,  ^ha  DEusfaciet  ($  volet^fruftra 
trunt,    Neque  cnim  frudranea  DEI  opera  in  homi- 

nibus 


Cap,  lU,  de  PraideJfimtioKe.  5  i  5 


ftibusfunt,  fihi,  nonattendendoadillius  verbum, 
gratia:  vircs  repcllunt.  Propofuum  c(t  DEI  ver- 
bum  vel  adtendentibus  in  odorem  vitac ,  vel  ne- 
gligentibus  in  odorem  mortis.  i.Cor.  2.  v.  i  ^. 
JNon  minm  DEi  gratia  fm  ejfeE^H  fotitHr  ^  fi  ho- 
mo  adccndic,  quam  fi  non  adtcndic.  II. 
MncfecHta  reppifcentia ^  hinc,  fi  abomnibusdif- 
ccfferis »  dpocno^oyj^a-U^  Nam  et/t  reltpifcentt£ 
eventum  gratia  in  omnibus  inCCndaC;  tamen 
tatjtum  ahefi^  m  fruflanea  D£l  operatid  adpellari 
queat ,  quHm  nonnullos  ob  horrendam  in  traUando 
verbo  incuriara  penetrare non-poteftyCjuantHr/i ahefl^ 
Mt  folis  fulgor  ejfetin  cafks  dici  mereatur  ^  ficellas 
denfis  circHm  muris claufas collufirare  ne^uit.Q^od^ 
altcrum  in  regno  graciae  abfurdum  ac  DEO  in- 
glorium  forcr,  effet  &  aiterum  in  regno  natu- 
vx ,  cum  idem  in  ucroquc  DEus  imperet, 
Quaccunque  dicentur  adverfus  hoc  fimile,  estra 
tertium  comparationis  erunt,  &  vimargumentan- 
di  ipfam  non  evertent, 

S.  f  la. 

Haec  funt  quac  de  elcdionc  diccnda  fufcepi. 
Qui  elcciionem  objedivis  rationibus  folutam  do- 
ccnt,  dodrins  fuaj  Syftema  folis  DEl  theoreticis 
perfedionibus,  v.  g*  independentia  ('liceat  ita  lo- 
qui)  dterna  prafcientia  rerum  y  ac  fimilibas,  (iiper- 
ftruunt,  nHlla  hahita  praBicarum  DEJ  perfe^la- 
numy  V.  ^•jufiitiA^  fapenti&i  bonitatis ,  ratione^ 
Quare  &  has  pra6ticas  ita  definiunt,  ut  a  juftitia, 
fapiemia ,  bonitatc  hominum,  non  folum  fecnn- 
dum  infin.cam  nacuram,  fcd  <5^  fecundum 
fpccicm,  difFcrrc  pronuntientt  Vt§*i47«^«^- 


5  T «?  P^LDe  PrAdeflina.tune 

I      «■       I  I  T,l     ,  » 

§.       515. 

Contra  claridimi  Do6tore«,  quos  ab  Arrainio 
nomcn  traxilTc  conftat ,  in  alterum  extremum  latus 
excurrunc ,  dod;rinam  de  cledione  fic  perfedi;»- 
onibus  DEI  pradicis,  v.  g.  bonitaci,  juftitix,  in- 
Sfdificantes,  ut  nttllam  immenfe,  DEJy  ad  resom-^ 
nes  fnturas  dc  fojjihiles^^  fertinentts  prajen/tonis  ^ 
iink  conJtdermdAy  (uram  germt,  llhac  nimi» 
^Hm  ttibuicur  dubiis  mecaphyficis,  hinc  du- 
biis  morahbus.  Media  igicur  via  vcritatiseft, 
qu3e  ica  DEum  in  eligendo  omnifcium  ac  a 
nulla  rc  pendentcm  judicat,  uc  6c  juftusacbc* 
nignus  co  fenfumancat,  quo  omnes  fpiritus 
finiti  juftitiam  ac  bonitntcm  difcernunt.  Veraeft 
illa  dodtrina ,  quae  fale  ele<5i:ionis  Syftema  formar, 
quod  raetaphyficis  confiderationibus  facicndo 
quod  fatis  eft,  non  cxponatur  difficulcatibusmo- 
ralibus ;  &  viciftjm  :  quod  moralia  dubia  folutu- 
rum^non  implicecur  gravioribus  metaphyficis» 

^  PotiJJlma  fukra  quibus  fuam  Viri  celeber- 
rimi  dc  elcdlione  do<3:rinam  fuftentant,  fnndat^ 
funt  in  divina  rerum  omnium  fcientia  ^  qua  DEuS 
impediatur  ca  vellc,  quae  nonfucuracertifHmc 
praefentit,  Inde  coiligunt,  falutem  pereuntium 
DEum  noluijje  ^  ejje  igitur  gratiam  DEI  non  ad 
pmnes  exporreBam ,  (td  ad  nonnullos  duntaxat 
reftri(5tam ,  caeteros  omnes,  nullomodo,  nulla 
condicione ,  ad  vitam  aternamjvocatosfuifte,  eo 
ipfo,  quia  DEus  cognicionc,  falli  nefcia,  pr^fa» 
gierit,  nunquamfuturum,  ut  hi  dternamconfe' 
^uantur  felxQitatem^  nequcenim  fapientiffimum , 

quaiis 


\ 


VapJlL  De  PradeftUuoni^  317 

qualis  DEus  eft ,  ea  imendere  poife,  quorum  evcnu 
lu  fe  videat  certiffime  privatum  iri. 

StA  ad  hsc&aliaejusmodirerpoDdimusfuo 
loco,  V,  g.  §.  1 5  9^  140,  fcqq.  Sapiefjtifftmm  etiat» 
ea  Vfilf ,  (^if^  licet  noneventura  certijjime pravidePt 
tamen  ejtismodi  funt ,  ut  ad  ea  confeqnenda  fea* 
rit^  quantHm  fapienter  debuit.  S^pcnumcro 
non  pofTunc  non  quardam  effe  bona ,  judicio  Ta- 
pientis,  idcoquc  ab  hoc  adprobari  neceffario  ;quia 
tamen  aliorum  quoque  pHicia  injunda  adeo  func, 
uc  fapicns  contra  fiiam  prudcntiam  faceret ,  fi  ea 
ipfa  bona ,  quac  fcrio  vult,  ipfc  folus  cxfequcretur, 
line  dctcfminationc  altcriu$,ideoquc  futurorum 
Dumcro  infcrcrct  5  efficituromnino,  utbona  /^^ 
4&  non  futura  certijfme  prdtvideantury  ^  mhilo» 
Jecitis  a  fapienti(fmo  intendantnr,  Intendert 
tnimhonumgeneratim  nihilaliHd  eji ,  qHampro  eo 
impetrando  tantHmfacere^  qHantHm  per  japientian^ 
licet.  Qaodfi  igitur  &c  aiiorum  officio  bonum 
aliquod  injundum  eft ,  cui  tamen  hi  defunt ,  ^ 
fapientinimus  aliqmd  intenderc ,  ncc  tamen  id 
non  evenire  potcft. 

§.  51^. 

Atemm^  inquis,  pendentk  DEO  omnia  qud 
fiHnt ,  qHis.faUa  olimy  ^  qHdt  fntura  fnnt.  QHodfi 
V,  g.falntem  perenntis  reprohi  intendit^  enr  ipfe  non 
prdftat  efjeU:um  f  Qms  refijret  ejus  volnntati  f 
Rom.9.  v.  I9.  QHodJi  qmdquam  operatur  ,  quis 
ohjiciet  impedimenta  f  Efai.  43.  v.  i|.  Coniideras 
igitur  DEum  tantum  ut  machiqarum  /\rtificem,pro 
mcrofabricantisarbicrioagendarum,  non  ut  Rc- 
.^orem  Civium,  libeftate  pr^ditorum  ,  qui  fui 

voli^t|ie 


318  ^.  A  De  Pr<ideflinatton$ 

voluntate  privara  compluresadioncs  dcterminant. 
A  DEO  utique  omnia  func,  qux  &  qua- 
tenus  bona  funt ,  five  prasterita,  five  prasfenria 
fivc  futiira ,  qua?  NB.  in  rcrum  natura  rcs  funr, 
feoii  rerum  modi  >  limites,  fcu  dctermina. 
tiQncS.  tl4s  enim  DeUm  auBorem ,  cum  ad Nf- 
HILUM  pertineant,  nonagnofcerey  probavi  5.19  tt 
191.193. 194. 19  J.feq»  ModicBim  rcruitiacde- 
teiminationes  nafciintur  gcneratim  ex  rcbusipfis, 
quia  finit«  funt  ,  fpeciatim  cx  catum  coordinati» 
bn^,$^Hiain  hoc  temforiiy  iaci,  ^c,  ordinejunt* 

r; ;  ifium  igitur  determinatio  adioms,  quatali^, 
tton  fitadio,  fcdcjusdemlimitatio ,  multa  detef- 
ininatafunt,  &determinabuncur  olimj  quaeaDEo 
tioo  funt*  Oracula  illa  $.516.  citata  non  loquun- 
tuc  de  voluntate  DEI ,  reruni  libcttatem  abfot« 
bente ,  aliter  fibimec  ipfi  voluntas  DEltcfiftctefi 
ac  dum  rcs  iiberas,  u  e.  facuitatefe  ipfas  varit 
Umtandi  prttditas ,  condete  vellet ,  quoniam  ipft 
determinatura  eiTctj  llbeitatetti^Voiendo  ^oHetiScd 
potius  illa  teftimonia  agunc  de  voluntate  divina 
iapiente,  qu.T,  dum  itl  m  fertur,  faivis  earum 
naturis y^nuWdi  vi,  quantumvismaxima  j  quippe 
•i^  fe  pendula ,  impediri  potcft* 
§.  ftS. 
Itaque ,  fi  homincm  verbo  DEI  adtendcte  dO* 
lentem  DEus  extra  ordinem  revocaret  ad  adtcn* 
dendum,  non  ageret  modo  libera:  huic  naturae  con- 
f or mi.  Quamvis  igitur  attentionem  velit,  nec  noile 
pojfit ,  quippe  quae  &  publice  &  privatim  %  i.  €* 
um  l)hl  gIoria(>  quam  hominis  faluci  conducc* 

tct: 


Gap.  Ilh  de  PrAdefiinAtitnel  J 19 

ret  •,  tamen,  quia  homofaccre,  quantumin  feeft^ 
fton  vulti  CHm  DEus  illam  .^egU^emam  fitfplere  ^ 
ac  nolcntcm  ftatnr am  y-^volcntevn  fraftarefa* 
fienter ,  neqneat  i  efficitur ,  ut  ranquam  fapientiffi* 
mus  aliquid  inrendcrit^  quod  camen  non  futurum 
prsfagiit  certidime,  quia  fapiencia  fuaGt ,  ut  id 
incentum  bonum  non  d  folo  exhiberetur^  i.  e.uc 
actentio  ViJEQ  fuo  modo  in  poteftate  etiam  homi* 
nis  cflet ,  quem  extra  ordinem,  obtorto  velut 
C0II6 1  ad  incentionem  verbo  dicandam  revocare^ 
divina:  fapientix  gloria  indignum  foret* 

SimHlatqHehAC  DoUiJflmis  Firisre^ondentHt^ 
mva  lis  ,  tit  fierifilet ,  oritnr  de  notionc  libct- 
tacis  ac  diviniconcursus,  quarum  rerum  ex- 
plicatiorcs  ideas  fuperiori  difcurfu  exhibui.  §.l  tf  j. 
fcq.item  §.  177^  Nam  cum  celeberrimi  Viri  exi- 
ftimenr ,  detcrminandarum  acfiionum  cnm  libera^ 
rum ,  tnm  naturalitim  rationem^  non  efTcin  rebus 
ip/is,  aut  earum  mutua  coordinatione ,  fed  in 
fola  voluntace  DEI ,  qus  prsevi^  operacione  omnia 
dcterminec  \  fieri  non  potcft^  quin  libertatis  notio- 
nem  variatam  fibi  forment  ^  ideoque  a(9:ioncm 
libcram  cum  lubenCe  confundant.  Neganc, 
hominem  fiiz  aBioni  hos  aut  illos  modosJimitesqHC 
figere  pojfe  ;  hanc  potenciam  DEO  adfcribunt  ^  a 
quo  determinatio  proficifcatur  ;  cutn  tamen  reBins 
impotentia  dicatur,  qua^  quodinfimtumy&cunciis 
limitibus  deftitutum ,  ideoque  fiumma  potentia  prx- 
ditum  eft^  omnino  caret.  Quocunque  enim  DEus 
caret,  illud,  qua  talc,  imperfedionis  numero 
habendum.     Cum  igitur  illa  potentia  sL^ionibiis 

limitcs 


j  10  P.  1.  De  Prddeftiftatme 


limite^  ponendi,  a  DEo  non  fic,  ncc  ab  ejus 
concurru  pendeac,  utpotc  imperfecaio,  facileju- 
dicatur,  habcre  hominem  capacitatem  ai^iones 
fuas    jam  fic  circumfcribendi,  jam  alirer,  v.  g. 
attentionem  ad  has  res  diri^endt ,  nitqHe  etiam  ad 
a/ias,  h  c.competerchominilibertatem,hocagcn- 
di,  aut  iftud,  &c.  non  igitur  in  foJa  luboQCia, 
fi  ita  loqui  fa$  cft,  libertacem  qu^rendam.cfim 
mdta  \\xbtnitt ^fednon  libcre,^;wWr^libcrc, 
fed  non  lubcntcr  agamus. 
§.  fXO. 
Similis  ratio  eft  concur$risdivini,quitancura 
pertinet  ad  vim  agendi ,  non  ad  ejus  modnm,  ad 
^Bionem  iffam ,  non  ad  eJHS  limitationem,  ad  a(5bio- 
nem,  quatenus  aliquid  in  rerum  natura  ponic, 
oon  quatenus  ulteriori  efHcacia  deftituitur.     Scd 
cxploratiflimum  cft,  omnetn  adioncm,  ^»4- 
tenns  ah  alia  difiinguitHr  y  efte  circumfcripcam 
nihilo  ',  hoc  enim ,  quia  interjacet,  aliud  ab  alio 
difcernic :  Itaque  ex  ipfij  rebus,  non  cx   DEI 
concurfu  cft ,  quod  jam  ita  aganc,  nec  alicer,  jam 
aclionem  luam  huc  exporriganc ,  nec  aliorfum. 
Namquc  id,  nt  aBio  hoc  loco ,  hoc  tcmpoco 
boc  gradu,  in  hoc  ncc  aliud  objcdum/<- 
ratnr,  efi  a^ionis  finis,  limcs,  modus;  patcc 
tgitur  eo  usque  concurfum  divinum  non  cxccndi* 

Quate  porro  cognofcicur,  V>t\im€0ncHrrere 
ijlHidem  ad  aBionem  individnam ,  hoc  loco,  hoc 
tcmporc,  hoc  cfficaciac  gtadHi  fHfceptam^fid 
uon  quacenus  h^f  individHa^  U  c.  quatenus 

hei 


Cap]  ///.  de  PrdtdefiinatkHel  $  i  l 

hacloco^  tempore.gradfiy  hoclimhecircHmfcriftaefl*. 
id  enimhabeta^ioexfmifionihili,  <juo  apoten» 
diljma  DEIoperatione,  omniain  omnibus  pcrfii; 
Ikiente,  diftinguitut. 

§.  i%% 

Si  pravia  igitar  DEI  ad  aiTuoncs  remm  pece« 
itrAnsdeterminatiointelHgitur,  decolktis,  aHo*» 
mine  agendi  viribus ,  &:  fuftsntata  adione  ipfi 
in  fe ,  certiflimum  cft ,  talem  dari ,  quascunquc 
criira  agendi  vircs  *res  habent,  a  DEO  habent,' 
(ine  ulla  fua  in  pattemventuraopcrationcjaliter 
res  pofTcnt  operari  antequam  poflent,  quod  ed 
abfurdumi  Quodfi  autem  pfseviam  illam  deter'* 
niinationcm  adionum,  quibusrcs  opeiofsfuntj 
ita  inrerpreremur ,  ut  sffirmernios,  DEUM  adi-« 
onibus  rerum  iimites  ponere ,  nutu  immediato  i 
fiitaloqui  fas  eft,  concurfum  extendi  etiam  ad 
adionum  varisratem ,  ciuk  talem ,  quippe  quas  ex 
tiihilo  ortum  trahie ;  htendum  cft ,  talem  dcterj 

minationem  in  figmcntis  t&  numeran* 

dam.    Sed  de  his  tandem  fa* 

tis  didum. 


%  pl 


^tl       Di  caujfa  futuri  ah  Attrno  feccAtu 


(^  S^  f»j)t<:&  ^»  ^  c/T^  ^  £^  <^  ^^  ^^  S^  S^  ^ 

DE 

CAUSSA  FUTURI  AB  iETERNO 

•      PECCATI, 

QUiE  CAUSSA  ,  GUR  PECCATUM 

AB  i£TERNO  FUERIT  FUTURUM  :  DEI 

Nfi  VOLUNTAS  AN  REKUM  CREATARUH 

PRAVA  CUPIDO. 

CUm  hujui  declfioquaftlonismagnopctccutit 
anicccdentibusconncxa  (itjad  quorum  lucengi 

ubcriorcm  con  mediocriter  facic :  confenta- 
neum  inftituto  cfTe  videtur ,  iftam  hoc  loco  priulj 
&  continuo  quidcm  fuperioribus  adjundam  cx^ 
hibcrc)  quamadreliquaj  ex  Viri  illu(iri$judici(l# 
perrcqucndi  ^  progrediamufs 
J.  fM* 

Praccipua  difHcuItas^  qtlae  Virorum  eruditi(!i«i 
morum  animos,  ne  nobiscum  faciant,  obfcptos  tc« 
net,  prasftatquc j  utj  quidqiudfitbonimalive,non 
«eceffario  tantum;fcd  &,  volentc  omnino  Numi» 
nc,  ficri  affirmcnt,  h«c  eft :  Ficri  finc  divina  vo- 
luntate  nihil  potcft :  ne  peccatum  quidcm  unquani 
futurum  fuiftet,  ac  nunc  reapfe  committeretur,  nifi 
ita  DEus  deftinaftct.  Si  absque  divina  voluntate 
f uturum  fuit;  qusritur,qu3e  illius  rerum  ftatus,  quo 
futurum  fuic ,  caufta  exlliftat :  num  Manicha^orum 
quispiam  DEus  ?  an  fatum  ftoicum  ?  an  hominis  vo- 
luntas.  Cave  concedas  ambo  priora :  idcirco  ter- 
tium  fi  cdoptas^hofflinis  voluncacem  divina  &c  prio« 


t)e  cauffk  fHtiiri  nh  dUrm  peccati*        ^if 


rcm  ik  abeadem  minu$  pendcnremfade^,,prop- 
cerea  quod  fieri  quidquam  potuic,  quodi  ut  noii 
c(^ncingeret,maximo  DEus  contendic  opere»   • 

§.    f25. 

Partium  a  ftudio  ut  eo  alienores  judicemur,ipa 
fa,  fi  non  grave  Lecloci  eMi^entientium  dabimu* 
veiba.  Eft,  inter  eos,  quiita  rariocinatur.  (*)  Si 
fntHra  fmt  per  natHram  fHamfutura,  (fcil.  non  a 
di vina  volanutc) fiqmur ,  ^Hod  fimpsrfHtura  ef 
fent ,  nnnquam  (fiercnt)  prafintia»  Qudro  igitut 
qiix  cauffafit^  utfutura  dicanturf  Cum  enim  ftatUr^ 
fka  indijferentia  fint  (tam  aifuturitiGnem^  quan^ 
ad  non  futuritionem)  rei^uiritur  caujfa^  qu4  deter^ 
ffjinet  hanc  indijferentiam,  (^  ea  epc  fure  fojfibilihui 
tranfire  faciat  in  conditionemfuturorum.  Hujui^ 
tnodl  caujfa  ^velintra  DEum^  velextra  DEum* 

*  Tvyiflus*  fol.  i  i  4.  fcq,  c,  aS.  lcq, 
§.52^. 

£xfra  Deum  nihil  occurrit^  quod  res  merefQlJi^ 
tiles  tranpre  faciat\in  conditionem  rerum  futura^ 
rum.  (ideoque  nec  Manichseorum  maiignus  quis- 
piam  DEus  j  nec  bmtum  f atum  hic  allegari  fas  eft) 
Ratio  ejl ,  quia  tranfitus  ifie ,  [ive  inigratio  faBa  ab 
Aterno:  nam  ab  Aternofutura  erant.quACunquefutU^ 
ta  funtialioqui  ne  a  DEO  c6gnofii  quidempotuerunt 
ianquam  futura^  idque  ah  dterao»  j^t  ahdternf^ 
DEO  notafunt ,  quACunque  futura  erant,  Er^d 
tranfierunt  jam  ah  Merno  ex  Conditiene  merepojji^ 
hilium  (qualiafunP  natura  fua)  in  conditioner^ 
terumfuturarum, 

jih  Ateruo  nihitfuitextra  Deum.quodtraPifitui 
ifiiui  caujfa  fingi  pofiet.  Ergo  intra  Deum  caufia  i/ld 
Uferit  un     At  etiam  intra  Deum,  nihil  quodcaufik 


524        -^^  caujfa  fttturi  ab  Aterm  piccati, 

effefojjiti  njeritur  yfvMer  fciemiam  &  volHntatem^ 
Scientia  autem  caujfa  non  eftyCHmpriHS  fit  ijfe  eo^nof^ 
€rhileingenerefuturi,(jfia7n  ut  defaBo  co^ojiatnr 
tOTtqHam  fHturum.  Ergo  fcientia  DEiperJicon' 
Jtderata  potius  jHpfonitfHturum ,  qudmfacit, 

§.  flS* 

Superefi  ergo,  ut  divina  voluntas  caufaft  tran- 
jitHSt  ut  ex  mere  poJfbilibHs  evadant  futura .  Unde 
conficitur^  qudLCunque  futurafunty  ex  Lei  voluntat^ 
habere ,  qtiod  futura  Jint ,  qnia  Jc,  DEus  decrevit ,' 
titfiant.  Ha(flcnus  ille,qui  tanti  hoc  argumentura 
facit,  ut  omni  folutioneruperiusputct, 
§.  529- 

Ut  haic  dubio,  ca,quaparcft,  vcricate  fatis^ 
fiat,  rcsakius,  &  abovovclut  rcpctcnda  crit,  uc 
adpareat,  refponfioncs  noftras,  cum  uhimis  cujus- 
libcc  fcientia:  veritatis  conncxas,  non  mera  cfFugia  , 
non  glaucomata,  quas  objedam  §,  f  35, 51^,  f  27. 
f  28*  difficultatcm  obvolvercnc  magis,  quamre* 
folvcrcnt ,  cfTc ,  fed  firmillimis  fupcrftruda  funda- 
mcntis  dogmata,  quxfua  fe  pcr^icuitatc,fttovt- 
ritatis  charaderc » commendcnr. 

$.  530- 

Diftlndx  fcrum,  dequibus^u£(lio,notiones 
prxmittcndsc^nonclarasfolum,  nedum  obfcur!^« 
Impoillbile  dicimus,  ctiam  cum  iis,  qui  in  difcu^ 
«icnda  quaeftione  a  nobis  diff^ntiunt ,  qnidqnid  ncf» 
tiones  partiales  hahet,  femet  mtttuo  deftruentes^  El 
igitur  cfficicndo  vcl  DEI  potentia  fumma,  ut  ica  di- 
cam ,  impar  cft ,  quoniam  fecum  ipfa  coliidcrctur  9 
deftrudura,  dum  adftrueret,  adftru^ura,  dura 
deftruerct. 


De  caujj  a  futuyi  ah  dterMOpeccaii.  5  3  5 

Poffibile  fglturadpcUarinicretur,  CHjusMtio^ 
nesfmialesfs  nen  deflrHunt  miituo ,  i.  c«  in  quo  cffi- 
cicndo  potcntia  DEInoncoIIsditurrccuniipfa. 

Exlift^re  dicimus  illudpoftifiU^  §,^^t,'^Md 
cowpletur,  i.c.cui  cfficiendo  uti  divinac  vircs  adpli- 
cari  pofTunc  5  ita  nune  rcvcra  adplicancur. 
Non  dctredlabunt  hadcnus  Diflcnticntes  his  dcfi- 
nitionibus  caicuium. 

§•  «3- 

Futurum  vocari  debct,  quodcunquc  ez  pof- 
fibilium  S*n  ^ •  ^^^^i ^^  ftatum  cxfiftcntium §.  f  355. 
tranfit.  Fucuricio  cft  tranfcundi  a^ui.  Ratio 
ililui  adlus  cil  futuritionis  fuudamcncum. 

§•  f54. 
DiftinSa  intcr  poffibilia  vides,  fi,  ifHodal^ 
tiri  dcefij  aiierum  habet.  S\  cnim  A.  pcrfediffimc 
poffidct  5  quod  B.B.  vcro  quod  A.  quomodo,  auc 
quibus  charadcribus,  cum  omnesiidcm  finc ,  altc« 
rum ,  ab  altero  difcctnes  ? 

§•  J3f-^    " 
Sequitur  cx  §.  f  54.  inter  duo  diftinda  fcmpcr 
vel  altcrucrura,  vcl  utrumquc  cffi:  iimitatum.  Cum 
cnim  id  nullis  limiciibus  (utiDEus  cft)  circumfcri"» 
ptum  adpcllitctur ,  quod  habct ,  quidquid  boni 
habcri  potcft  j  fane  nihil  ab  eo  diftinguipotcft,  nifi 
quod  per  J.  n4*  aliquo  carcac ,  quod  camen  illud 
poffidet,  i.  c.  nifi  ftt  limitatum. 
§•  fjfi. 
Cum  DEum  DEus  condcre  non  poffit  j  crca- 
ccccnimla  fcpcndcncem,  quiftcrearct>€undcmque 
'     X  5  iplum 


I  a^        De  caufafuturi  ah  Atevno  feccatu 

ipfum  nonpendentem,  quiacrearer,txhypothefi, 
PEum  \  qua?  manifeftarepugnantiaeft  iconfequU 
tur  nihil  DEum  pr^ftare  poflfe ,  extra  fe  >  i,  e.  nihil 
cxtraDEumpoflibile,m(iquod  a  DEOdiftinduna 
|.  e.  quod  innumera  non  habeac ,  quic  DEus  tamea 
poftidet.  §•  ^35« 

Cum ,  quidqaid  cft  exfra  DEum  ,  Jimitatum 
Ct,  jf.  J5^.  oportetidomnc,  ca  omnia  habere  li-» 
inites,!.  e,  a  {emutuoefte  diftinda :  per  §.y  j  y.  alitcr 
cftent  UNUM  quiddam ,  nec  nifi  UNUM  ,  extr^ 
DEUM,  poffibiIeforet,quod  ncraodixeric, 
$.  558. 

Extra  DEumnihilcftpoffibiIe,ni(i  limitarum^ 
V^^  5*  537«  Q^o^  cum  ita  fir,  necDEusfuapoflil 
prasftarc  potencia ,  ut  quidqaam  fit,  cxtVa  fc ,  non 
jimitatum:  $.  f  5<J.  limites  poflibilium  utique  no« 
pendent  a  DEI  potentia. 

§.  539- 
PoJJil^ilU  vocahimifs  tcs.     Rcs  igitur  a  DLl 

potentia  habent,  ucfintpoflibiles,  utfintrcsj 

cx  feipfis  vQiOyfttJtnt  limitatse.  §♦  f  38. 

§.  54°' 
Qmnes  res  §.  f  5  9.  &  fingulae ,  cxtra  DEUM  ; 

talcs  aut  tales  a  nobis  adpellamur  ,  quia  ab  aliis 
diftindac  §.  5^4.  fic  &  aliter  :  diftindae  vero  tt% 
funt,  quia limicatac funt:  §.  5 $^.  ItaqueTALES  ac  " 
TALES  funr,  quia  his  illisve  limitibui  coar^tatar^ 
Nihil  hadlcnus  dixi ,  quod  non  omnis  diflentienti- 
wm  chorus,  mccum  adprobare  cogatur,  nifi  velit 
jrimis  refragari  veritatibus. 

§'  fX4. 

Sa^piflJmc  homincs  vocc  (detcrrainari)  utun* 

wr, 


De  cAHjfafftturi  ah  tterno  peceAti  328 

rur,  nc:  camcn  aliam  cjus  notioncm  habent,  aliam- 
qiieei  adjungunt  ideam,  quamclaram,  i,e»  qiw 
in  obvio  exemplo  cognolatur :  minimc  diftindam, 
quae  accurata ,  6^  ab  exemplis  patticularibus  mente 
(ejuD(5t3>  continetur  deBnitione^ 

§.  542^ 
Qpin  igitur  definiamus  vocabulam,  in  fcquen» 
ribus  adhibendum.  Idnosdeterminamus,  quod, 
quomodo  ab  aliis  omnibus  diftindum  fit,  accurat* 
cxpUcamas.  Qui  ergo  rei  ab  aliisomnibus  difcri- 
nicn  indicant ,  eandem  dctcrminant.  Quousque 
aliquid,  ad  plcnam  cjus ,  icaitcris,  dtftlniflioneni 
fupere(l:,eo  usquedccerminatiomanca,parum  com« 
plcta,aHquando  prasfenci  inftituto  cafu  quodara  fuf- 
^ciens ,  («epe  non  icem, 

§•  545*  ^      , 

Uti  vero  res  funt  TALES,  vcl  TALES  exf« 
ipfis,  non  a  DEI  potentia,  quod  probatum ;  §.  54«. 
icaquoqueDETERMINANTURcxfeipfis,  non 
intercurrente  hic  divina  potentia,  qusc  nccfacerc 
potcil  uc  rcslimiribus  privcntur,  per  §.  f  58.  ncc  UE 
alios  habeant,  nam  fi,  alios  uthaberent,  prxftarec» 
non  ampliusTALES,  fcd  ALIASpraeftaret,  quod 
cft  contra  hypothefin,  qaa  unumquamque  remut 
TALEM  a  DEO  prasftabilem  confideramus. 

§•  U4- 
h^tdao  rei,  de  qua§.  f  59.  vocatur  ,  quid- 
quid,  pofito  hoc  poffibtlt  ^  necejfariopomtHr  ma  y  nec 
fequi  non  poteft.  Uti  pofito  fole ,  ponicur  Iux%^ 
Modus  rei  vero  dicitur  illc,  tjtii  aUitrum  demum 
rerum  concurfti  ini/Haadparety  necnecelfarioincle 
confequitur.  v.g.  ut  lol  fpeculi  cauftici  ope  navcs 
inccndat« 

X  4  §»54^ 


1 1 8  De  cauJfafHturi  Ah  Attrno  peccatL 

1—  "  " 

S-  f4f- 
Res  omnes.quxeasdem  affe(^Iones  §.  544.  ha« 

bcnt ,  cidera  adfcribuncur  claflj.     Per  «ftediones 

igitur  clalles  detcrminantur,  i.  e.  alias  clafrcs  ab  aiiii 

difunguuntur.  $.  y^z. 

§.  ^4,^. 

Rescjufdem  cladiSjdivcrfis  affcdae  pofTunt  effe 

jnodif .   Id  vcl  hominum  exempio  omnium  cogno- 

fcicur,  (juirerumcxccrnarum,  tcm.poris ,  ioci,  pa* 

rentum ,  gradus  in  cognofccndi  viribus  concurfu, 

afe  mucuo  diftinguuncur,quas  omnia  ad  affc^iones, 

accurace  loquendo,  non  pertincnt, 

Liceatillam  rciaffcdioncm ,  quas  primo  in  re 
qualibcc,  fi  ucTALIScogicandafic,  reprasremari 
debec,  nominareejfTcntiamTALHM. 

§.  548, 
Quia  res  quaelibct  peraffedioncsruasS.  544. 
^  modoj  §.cir.  illincdiftinguitur  a  rebus  alcerius 
cla(fis§.  545.hincarcbuscjusdemcUllis,  quaefunc 
individuae :  Sequ|Jir  per  affcdliones  dc  Modos,  qiia 
TALES,  rebus  ponilimites,  ut  tantum  finc  in  hac 
claflc,  finthae,  nec  in  eadem  alia:, 

§.  149. 
-^/  emm  verot  IttcetiM  w,  inquies ,  folls  aQeili»- 
^ft»  §«  5^4  >iec  tamenpcr  hanc  iHcendifacultatemJeH 
fotius^  vimjol  dtcitttr  limitatns,  coarEiatHSy\fed  orfM-^ 
/^j|  wa5iatfis,  ftt  (^nid^uammaxirKe. 
§.  f fo, 
In  viribus  lucendi  tria  concurrunr,  duo  rcrum 
Jiomine  digna>  tertiiim  limitis  citulum  meretur, 
tAdtquc,  ut  rcs  fit  T ALIS,  i.  c.  tncen^  vis.  Pr iraum 

cft 


De  caHjfafittHri  ad  aierno  peccatL  3^9 

mumvmm\imm,w.  i ■■!■  ■■■i  m  i  ii II  n  w  iihiil  rr.iifj»»»!  iimail «. 

eft  materia  iHcis^  quascunqiie  tandem  /jc,  five  «ther 
Car tefianas,  five  alia  quselibet  res  auc  matma :  S> 
candum  in  viribus  iuccndi  t^mottisslle ceterrimhs^ 
dc  hdcc  duo  rcrum  nomine  veniunr. 

Terrium  eft  dire(3;io  raotus  fccundum  lifieam 
re^aw:qviodCi  cnim  lucis  materia,  §.  f  5  o.  per  orhem 
in  fe  agicatione  fua  redirct ,  fi  alia  motus  dirc(5Hon$ 
I  iitererur,quam  fecundum  lineam  redam :  profcdlo, 
;  cjuodPhydcinorunc,  acdemonftranr,  idoririnon 
pofTec,  quod  nos  vocamus  lucem.     Ira(]Ueper  limi- 
sesfuosres  funt  DI$TINCT/£TALBS  vel  TALES. 
i^em  enim  fugic,  dire6tionem  motus,  nonmo- 
tum ,  non  rcm ,  quas  aliquid  in  natura  ponic,  fed 
modum  rci ,  fcd  limitcm,  qui  res  circumfcribit ,  di^ 
ftingiiic,  TALESfacit,  cflej  faciccnim  diredlio. 
ut  motus ,  ci  multis  quaquavorfum  plagjs ,  in  quas 
ferri  Sc  tendere  ppffet ,  unam  fedccur ,  ab  aliis  di» 
flindam ,  i.  e.  limicatam.  per  §.554. 
§.  552. 
Ita  fe  res  habcnc  infolaadhucOnroIogiafpe- 
dacjE ,  fejunda  tancifpcr  coniideradont  ThcologJas 
r.aturalis,  quas,  qua  fchcfi  DEum  relpicianc  ilk, 
uberius  pojlea  docct,  ac  declarac,  quomodo,  6c 
quas  velic,  fapicntcr!  dciigac,   cfficiac  pocencer. 
Qux  veroinTheologia  naturali  traduntur, 
non  de&uant  ea ,  qux  docct  Ontologia. 
Si  qtddin  hac  verum  eft ,  non  incipit  eJfefalfHm  in  iiia, 
Utprimum  cx  Ontologiadcmonftraveris,  cfle  pofli-^ 
biles  cjusmodi  homine»,  qui ,  dum  agunc,  etiam 
r.on  agendi,  ffenfli  non  compofito,  fed  divifo) 
facultate  prxdiri  fint:  vel,  qtiod  tamundcm  figni-. 
ficat ,  non  efTc  dcflrijcntes  ideas ,  nsc  fccum  eoUidi 
U  f  ipfa# 


^^6  De  cxuffa.futUYiah  ttermfeccAli, 

jp(ai§.f  jo.potentiam  D£I,quaBex(i(terejubeat,  hc« 
minem  ejusmodi  dono  inftrudum ;  nihil  tum  ex 
Theologia  naturali  accedere  poterit,  quod  cx  poffi* 
bili  faciat  impodibilc,  ncc  DEI  proin  voiuntas,  neq 
deqretum  prxftobit,  ut,  (i  liber  homo  in  exfiftcn» 
tium  Thcacrum  prodirc  jubcatur,  libere  adlurus,  i.c, 
ita,  ut,  dum  agir,  ^  non  agerc  potui^Tet,  h«c  liber* 
tas  cc^Tet,  ideoque  ob  decretum  immutabile  ipft 
adio  immutabiiis  c^Tc  coeptet.  Ipfum  cnim  hoq 
Voluntas  DEI  decernit ,  ut  adio  libera  fiat,  uti  pof- 
(ibiliseft,  nimirum,dum  dcterminata  §.  5  42.ratio«t 
nc  fufcipirur ,  ut  etiam  non  fu(cipi  potuiflet. 

Ex  Ontologia  adhuc,  ad  folvcndum,  quod 
§.^z,f.(cqq.  proponebatur,dubiuro,eft,  cur  fcquen^ 
tia  prius  hoc  loco  addam^  quam  ad  reliqua  necefta- 
ria  accelTcro.  Cumexira  DEum  nihil  pofl^bilc  (itt 
nifi  limitatum ,  limitatio  autemfit  ultcriorispcrfc- 
£llonispenuria,  quafit,  ut  rcs  PLUS  ULTRA,  fui$ 
viribus ,  non  exporrigatur  :  perfpicuum  cft ,  rcs 
omnci  extra  DEum  fuis  iaborare  imperfedionibus^ 

§.  r54. 
Generalis  rcrum  omnium ,  quac  non  funt  ipfc 
DEus,  imperfedio,  &  limizmo y  malum appe//ari 
fotcfl  methaphylicum,  Specialts  vero  limitatio  &  dc- 
fedus ,  qui  in  rebus  jneft ,  ^eciale  ctiam  merctur 
nomcn. 

Divmarum  Kgum  quarumvis  fundamcntum 
eft  divinac  civitatis,  quaomnesresintelligcntes,  fub 
PEO  copuIantur,bonum  publicum.  (*)  Detrtmen* 
(Hmigitur^  feu  defeSius  huic  illatM  tmmenfobonofuhli* 

^Oy  efl  malum  morale. 

P)dc- 


Be  cauffkfffturi  ah  0erm  prccati,  | ;  I 

(*)  dcmonftraium  hoc  cft  in  Jurisprudentia  Civ.  DSI 

Damnum,  quod  f  ack  conrcrvatio  noftra,  recflc 
diciturmalum  phyficum;  quodcumnihiirum- 
fi  felicitatis  noflias  contra(5lior  vejurlimitatio,  de- 
fed:us  rerum,quj£  ftatum  perficere  noltrum  pcirenr: 
fimili  ratione,  uti§.  f  54,  incelligitur ,  malum  ejas;- 
modi ,  (jua  tale ,  in  limitatione  pcfitum. 

§*  557. 

Quorfumbi?comnia,ramprolixaratiocinatine? 

Utprasftruamusca,  a7rooftj«qusdamindubia,  qua? 

removenda:§./2  5.reqq.  djflicultariinferviunt.  Jam 

cnimineoeftj  ut^dinflitutum  acccdamus  propiuy* 

§.  $S^' 
DEus  vokndo  bonum  non  facit,  fcd  in  lA,  ali- 
unde  praeftrudum,  tcndir.  Hoc,  fi  quidquam  aliudj 
invi^a  ratiocinatione  probavi  ?  cap.  i,  de  prardeft : 
fupra.  Bonum  emm  eft  poflibik  barmonicum ; 
uti  vcro  poflibile  pcndct  a  DEI  potcntia,  qua?  divina 
affe^lio  necciTaria  eft ,  ideoque  tanquarn  neceftaria 
radix ,  poftibilium  arborcm  neccftariam  protrudit ; 
non  vero  pendet  poffibilc  a  libera  DEI  voluntate, 
quas  fic,aiiter,  deccrncre  poteft  i  §.  ^  5  ©.  ita  quoque 
bonum  omne,  (non  advertendo  animum,exfiftatna 
hadenus,  annon?)  qtiippc  poffibile  harmonicum, 
jncccffario  bonum  eft,  no^oblihcram  DEI  voiunta- 
tcm,  nccpotcftnoncfle^ 

Qijod  §.5  y  8.  fi  ita  cft,cum  adhasc  Volantas  DEl 
fit  infinita  proratitadQ  adpjicandi  vires  ad  bonum 
S.rf8-OMNE  &  SQLUM^  cx  §.  106.  Cap.  i.  de 
praedcft :  nullo  iane  pa^a VQ(uncss  DEI»  in  tpalun^ 


,  5  i.  P,  l.  pe  prsdgjlinatione 

ferri  pofic,  intdligkur:  aliterenim,  auc  divina 
non  ciTet ,  quia  non  tenderet  in  bonum  OXINE  dc 
SOLUM :  auc  adpetendo  bonuai  faccrct ,  quod 
per.  ^58.  lieri  ncudqunm  poteft. 

Qsiand^  igitur  nialum  fuCuriin)  cft ,  mcu» 
rmkqncndo^  pr^^/jrrrvoluncaccrn  DEliuturum 
non  eft. 

iE?;^i» ,  inquis ,  ftve  k  Manich&orum  DEo^  pve 
exfe  tffofHtnrum  efi,  Falleris  opinione  terna.  Fu- 
turum  cll  malum,  quia  cum  illo  cohajrcc,  quod 
DEUSfuturum  vult.  ^tejui,  inftas,  ^rn^.futU" 
rum  cufit ,  qHddcHm  B*  cwne^itur ,  fHtnruw  ^uo^ue 
vukTiJS. 

§.  5^2. 
Erras.  Tura  cnim  B.  quod  cum  A.  conncdi» 
tur,  una  cum  A.  futurum  volumus ,  fiB.fitcum  A. 
NATUR.E SIMILIS.  SedfificA.bonumjCum 
quo  B.rnalumconjungatur:  qui  A.  futurumcu- 
pit ,  non  continuo  B.  futurum  VULT ,  fcd  fuLurum 
TERMn  ITT,  «iamfi  B. To  A,  fcquatur» 

Be/kf  ipttgxs ,  excsifatio.  iVrw(?permittlCw^- 
lum^  nijl  Vtht  fermittere 9  idferinieeft^  Acftipfum 
ma.lumveXiQ.1.  Minimc gcntium.  VcIlcDEusni- 
hil  poteft,  nifi  SEMETIPSUM.  Cum  vcro  malum 
gentratim  omne  §♦  5  54.  a  DEO  non  pcndcat,§.545 . 
nec  fit ,  quod  ipfc  pr^ftare  potcft ,  idcoquc  fic  non 
poiribile,  fedpofibtUs  Adcdus^  limes »  aliud 
quid,  cxtrafc,  DEUS  vellct,  (i  m^Ium  vcllcc. 

§.564; 


De  smffnffitHri  ah  dUrno  feccatf,  3  3  j 


Quod  DEUSc^cere  non  potcft,  id  ncc  vclle: 
fed  malum  non  efficic ,  verum  potius ,  una  cum  iis » 
quiecfHcit,  admiitere  cogitur,  tanquam  adhsref- 
cenccm  limicem :  non  igitur  .malum  VULT ,  (ed 
PERMITTIT. 

Ac  enim  vero  perdftcrc  adhuc  diificulcatem 
fubindc  putas.  Quifmdrum  vdi  Hnnm ,  fmurnm 
^Hoque  cHpit  dternm^  ({uod  cum  illo  cohArst.  Si  DEtu^ 
Pr^tofUftifatfiri  mfHerint  ah  &terno ,  vQlHntAtefua 
SOLAefiaffecutuSt  tnm  EADEMqHoque  cufivit  ^ 
Ht  defloranda  ilUfHtura  effet  defeElio» 
§.  $$6. 

Dercendendum  tandem  cft  ad  exempla  particu- 
laria,  proporicioniscua  hjstus  utappareat  illudrius : 
quod  antcquam  cum Vlro  iliudd  Lcibnitiofaciam, 
qusdam  annotanda  videncur  ad  illud  verbum 
§.  f  ^3.  (SOL^  voluncate,  DEUM  Proioplafti  fucu- 
ram  dcftinaflTe  cxiftentiam.) 
S.  567. 

Eorura,  quae  non  mala  lunt,  ratio,  quarc  db 
aetcrno  ex  poiljbilium  (latu  tranfierint  in  llatum  fu» 
turorum,  dupkx  eft:  ^lia  ohje^tvai  zlia  formaiis» 
(liceatuci  his  vocabulis,  barbariei  alias  cbnoxiis) 
Katio  ffiiuritioms  objediva  exipfis  objediis,  Vo- 
lunrati  divins  obvcrfantibus ,  prodit* 
§.  5^8. 

Futuritionem  .  fenfu,  qao  §.  f  35,  cxplicavi, 
ncnnuIliBrss,  abaeterno,  finedivinavoluncatCiin 
fe  ipfis  habucrunc»  fc.  OBJECTI V AM,  Cum  enim 
ab  secerno  res  aliae  aliisoptabiiioresfaerinc,  ordo 
tcrum  alius  alio  pra;itancior  3  cju^prsihncia,  ucres 

gene- 


5^4  ^^  cauffa  fHturi  ah  Aterfto  peccati. 


generatira  poffibiles  cmncs,  non  a  DEI  atbitdo  feu 
dccretopependit,  531.  redadivinapoccntia;  ideo 
enini  res  poilibilcs  aliae  slils  ab  seternooptabiliorcs 
erant>  quod  ab  icternoHIS,  quam  iilis perfedius 
ckhibendis,  potentia  DEI  fufficiens  erat  5  ab  asccrno 
eiiam  j  Ut  olim  exnilerent ,  a  DEO  excgerunt. 
§.  569. 

QuCmadmodum  vero  fapiens  divina  voluntas 
in  majorem  rerum  ,  praBaliis,  excellcntiamccrtifll- 
ine  vel  ideo  fertur,  quoniam  alicer  prudens  &  fciens 
in  tenuiora  tendcret  bona,  quod  cum  eo,  quinoa 
poteft  non  cllelonge  perfediflimus,  condliarinc* 
quit ;  ira,  cum  major  iila  rerum  prseftantia  dlvinam 
voiuntatem  prsecurrat,  §,568.&iftrebus  iocum  ha- 
beat,  nonquia  fic  DEus  LIBERE  VOLUIT,  fcd 
quia  NECESSARiO  POTUIT ,  fundamentum 
quoddam  futuritionis,  §*5  33.  t€s  in  (eipfis  liabent| 
(i  vel  maximea  divina  difcelTens  voliuitatc* 
§.  570. 

llla  ratio  futuritionis  poteftappellari  objcdiv^, 
quam  poncfcquiturformalis,  qu^  nuUaaliaeft, 
quam  divina  Voluntas.  Cur  igitur  rerum  fojfi* 
hilium  aliit  in  futtirarum  flatum  ah  aterw  tra»fie* 
rmt^  alf<e  non  tran/icrint  /or  malis  quidem  ratioDEl 
decrerumeft;  fcdrationisiiujusratio  iii  ipfo- 
tum  objc^orum  majori  praeftamia,  qua  fupra  rcli* 
qua  emincnt ,  fundata  eft«  Non  igitur  absque  ultc- 
xiori  ratione  SOLA  h.  L  intervcnit  DEI  voluntas  i 
id  quod  ad  illud  dubium  §.  j  £  5*fcq«  propofitum  me* 
retur  obfervari,  quo  qurtlitum  f uit ;  <ju£caujfaatf 
dterno  fuerit ,  ut  res  aliafutur^&fuerint  alia  non  ttem  f 

Rcs  innuiBeri^po|;cft  iiluftrarl  fimilibu^^    Sum« 


tSe  cafiJfafHtnri  ab  Aterm  peccatu         3  j  j 

lciant  nonnulla.  OfFerantur  Regi,  majeflatem  fuam 
quam  fplendidiflimis  aedificiis  comprobaturo,paIa- 
tiorum  in  charta  delineationcs  aliquot,  alia:  aliis 
piasdaf  iores  ♦,  cumRex  in  futuri  xdificii  magnificen- 
iciam,  quaeobtineripoteft,  longeilluftrKfimampro- 
ipendcat:  illa  profedo  dclineatio  futuritionis  funda- 
imentum  habebit  in  fe  IPSA,  non  foIuminRcgis 
lARBITRIO,  quae  aliosasdificiorum  typos  admira- 
bilitate  antecellit,  quae  plus  anificii,  pluscommo- 
ditatis,  plusamplitudinis  ac  nicorishabct,  quam 
typicocteri,  qus,  inquam,  delineacio  rcliquas  fcia- 
graphias  nocabilii  ratione  vincit. 

§.  5?i. 

Ut  futurum  fit  ejusmodi  sdificium  >  decretum 

R  egis  acccdat  oportct  5  fed  cur  ipfum  Regisdectc» 

tum  futurum  fuerit,rado in  delineationis praeftantia 

ponitur,     Ipfa  futuri  aedificii  idea,  nihil  confetcntc 

Regis  arbitrioj  fic  determiriata  eft ,  ut  itifuturi* 

itionis  vcniret  fpcm  &  expedationem :  quan* 

quam  fpcs  explerinon  potuerit,  deficitienteRegis 

,  nutu  ac  voluntatc.     Facilis  eft  ad  praefcntcm  matc* 

riam  adpllcatio ,  fi  in  Regis  locum ,  DEUM ,  f\  in 

delineationis  iftiusconditionem ,  CEternani  DElj 

quam  dc  pr:Eftantiori  tcrum  ordinc  fovitg  idcam 

cogitando  obfticucris. 

Scd  nunc  a  rerum  bonat um  futuritioiie,  5.  j^yJ 
propofita,  ad  malarum,  a  diverticulo  redibimus 
mviam.  Anmalum^  inQjiiis^  fiMedivinavolmtate 
potmt  ejfe  fmurHm  f  an  a  feiffo  exflitit ,  vel  an  ab 
idea  homims ,  dsterms  retro  jpatiis ,  DEo  ohverfata  ? 
0tqH$^  qmfmqHt  hominis  ideam  ab  ^ternoffituram  ejji 


3  3  <5         De  cakjj^iftiffiri  ab  Aterno  peccAtK' 

jufjit^  tdsracjHocjUsftitiirum^voitiit  ^  ^md^fnd hotniftii 
idea  ah  a^tsfmcQm^kUebAtnr^  i.e.MALUM. 

§•  574- 
An  qul  pod:  mifjerandam  Protoplafti  defediio* 
nem,  hodkprolem  generantParentes,  certiflimi 
inftrudifcicntia,  futurum,  utmaloficinfcdahas* 
reditario:  dum  gigncndo  pr^danc,  foboles  ut  fu-»  t 
luri  jir,  eciam  lUialabem  in  prolcvolunthjc-  ij 
redicariam  ?  Anintendmt  ^  utUKacumprolehGr 
rsKdHm  illftd  malum  ftiturum  (it?  jin  adQrnamentHfi^^  \ 
fukritiidinem ,  fpkndoremque  matrimonii  connatam 
illam  detcftribilcm  culpam  pertincre  credunt?  An 
non  /oiumvolunr,utfobokm,  fcd&  ut  venc- 
natam  fobolem  procrcem?  Quismemisomnino 
fan^  dicat,  intendiapatcntibus  non  folum  prolcm^ 
generandoa  fed  etiam  lueillacontaminatam? 

§•  57f* 
Qupdfi  a  parentibcs ,  cum  quolibctj  ciii  fanum 

cft  (inciput ,  gcneraturis,   culpam  hjercditariam 

INTENDI negas  i  Si  dSx^xvifinemmatrimonii^lO^ 

lem effe 5  fed  nmxxi  vcnenatam  j  ^i  contenden« 

abhorrere  ab  illo  malo  pios  parcntcs,doIerc  easvi* 

ces,  ac,  fi  alia  ratione  finis  matrimonii  impetrarf 

pofe,  lubentiffimos  labem  illamcvitaturos,  &  ejuH 

propagationcm  impedituros  elle:  facis  rc^le  me* 

cum,  quod  ego  volo^    Pcrmittunt  fc.  illud  m^ 

lum  Parcntes,  non  volunt^adhxrefcit  prajter  fineni 

ci  inftituto,  quod  ob  alias  caullas  hic  &  nunc  omit» 

ti  fapicntcr  non  poteft.     Non  volunt  igitur  futu* 

ram  culpam  illam  hasrcditariam ,  prolem  volunt 

fdturam»  cui  illa  adha:cefcit< 


Atqui  fimilis  eft  DEI  conditio.  Dum  rej  FCJ-; 
TURASdeftinat,  nondcftinateasutmalas,  feduc 
bonas,fucuritio  igitur  mali  non  eft  ab  ejus  voimtate» 
fed  ab  t\}xspermtlftane,  Quidquid  pro  Parcntc  di^^ 
xcris ,  pro  DEO  didium  erit. 

§•  f77- 
Scio  D£««a  ommftmoptintumejfe^  aparentibus 
I  contra  pravis  pravam  procreat i  (obolem  j  Scio  ho-] 
!  diernam  prolem  lue  haercditaria  non  poiTe  non  cfte 
pollutam,  potuifte  vcro  Adamum ,  qui  a  DEo  con- 
ditus  eft,  ab  arbore  vetita  manumabftinere:  Sed 
^/^ronoviquoque  hxfl  cflc  cxtra  comparatio- 
nistcrtiu  m,  totum  exemflftm  veritatema^curatijji^ 
\n>e  refr^fentare ,  quam  hoc  capite  delineatam  volo  : , 
Ikil.   QUI  UNUM  FUTURUM  DESTIMAT; 
NON  CONTINUO  FUTURUM  DEST1NAR5 
lALTERUM,  QUOD  ILLO  DEFINITO  CER^ 
ITISSIME  SEQUITUR :  quam  vcritatcra  Advcrfa^ 
iiius  ncgavit.  §.  JJZ. 
\<  §.  ^7%' 

T  Qupdfi  igiturcventus,  quem,  certlffima  fcfcni 
Itia»  cum  a^aione  quadam  mea  conncxum  iri ,  prae- 
jcipio  ac  przfentio  >  ec(i  adioncm  fufcipiam  >  tamet» 
proptcrca  non  confcftim  a  me  intendicur :  fi  non  in^ 
tendere  ca  poftum,  quaeexmeo  negowoevidcntifli-f 
jme  confecutura  videoj  idque  per  invid:um  argu-' 
mentum :  §.  5  74.  f  7  f .  tum  &  DEUS  peccatum  pr«* 
videre,  poft  vero  bona  nonnuila  deftinarcpoteft, 
jquibus  aliunde  mala  adhxrefcanc ,  ncc  tamen  con« 
Itinuo  illa  mala  VELLE* 

U     NuUum  illuftrius  cxemplum  allcgarl  poreric 
Y  quaig 


^  5  8  -^  cauffa  futuri  ah  Atirnc  pieedti, 

quam  hoc ,  ad  quod  confidcrandum  fi  animum ap- 
pcllerc  digncntur  Diffenticntcs,  nulluidubicofore, 
ut  vcritatcm  cx  noiha  ftaniera  parte  fint  agnituri 
propius. 

^  5.  T8o.  ^ 
S\  porro  rapientiflime  non  intcndcre  eapotcs, 
quae  ex  tuo  negotio  confcquutura  ,  ratione  falii 
nefcia,  pt^a^fenris;  idquc  pcr  §.  f  78»  tum  &  vi- 
cifTim  rapientiffime  ea  intenderc  potes,  qu«  ta- 
men  tion  eventura  certifHme  praefagieris.  At- 
qui  duplicis  hujus  veritatispropofitiooppofitaeft, 
qua  totum  Diflenticntium  Syftema,  dc  neceflita- 
te  peccati  ex  divina  voluntatc,  ac  de  particulari 
gratia,  nititur:  lubrico  iglturfupcrftrudtum  fun* 
damcnto  cft, 

$.  fSi. 
Audiamus  igitur  illuftrem  Leibnitium  negan- 
tem,  ea  omnia,  inprimis  jnaia,  a  nobis  intendi, 
qua  ex  noftro  negotio  confcquutura ,  fitmiflima 
fcicntia ,  ptscipimus :  Pour  ce  qui  elt  du  pechc  ou 
du  m.al  roorai,  quoiquM  arrive  aufli  fortfouvent, 
qu*iIpuifrefervirdcmoyen  pour  obtcnir  un  bien, 
on  pour  empecher  un  autre  mal ;  ce  n^eflpasfourtant 
ceUy  ^«i/rr^W  unobiccfufEfancdela  volon- 
rc  divine,  on  bicn  un  objet  legitime  d*unc  vo- 
lontecrecc,  ilfautqu*/7«f/«>  admisoupcrmis, 
^u^ntant  ^u^tl  efl  regarde  cemme  ntte  fuite  certaine 
dim  devoir  tndijpenfahle^ 

§•   582. 

Deforrc  que  celui  qui  ne  voudra  point  perracrtre 
Iepechcd*autruj,  manq-ieroit  lui  mcme  acequ*il 
doit ;  f  omme  (i  un  Officicr ,  qui  doic  garder  un 
nodeimporcam,  lcquittoit,  fur tout  dans un  tems 

dc 


De  caufaffttnrial  dtermpeccati.  3  J  9 

de  dangcr,  pour  empccher  unc  qucrcllc  dans  la 
villc  encrc  dcux  ruidats  dc  la  Garnifon ,  precs  i 
»'cntretucr. 

Nihil  his  dilcrtins,  nihil  verius,  nihil  ingenio- 

(ius  dici  potcrat.  An  militum  Prafedus  fuisoppor- 

ituniflimam,  nec  (inepericulo  dcfcrendam  ibdo- 

i  ncm  tuens,  cxdemgregariorum  vult,  quaaheral- 

i  tcrum  fuftulit,  infpedtanteelonginquoccnturione, 

I  ex  loco,  quem  dcfcri  c  rc  Exercitus  non  eft?  I^um^ 

I  ^ma.  h$c  dtmicaturos  vidtt^  tmpedirepotuit^  nec  tamen 

1  accHrrtty  ideotjue  futurum  effejivit^  ^uody  ipfoohlH" 

^ante^  mnfui([et\  opcavit,  voluic,  dcfidcraviC 

czdem  ?  Nonnehicdiftinguendum  manifcftifli- 

me  eft,  inter  Prsfedi  voluncacem  ac  pcrmif- 

iioncm?  Nonne  dicendum  caedisfuturiiionerai 

pcrmicccnce  Praefc(flo  pependifTe ,  non  a  vo- 

lence  ? 

5.  f84. 

%t\ ,  qux  ratio  cft  hujus  ad  malum  relata-futu- 

htionif,  eademprofedocxtcrarumomnium.  Quas 

!  diftindio  ad  expiicaciores  humani  fadi  notionei 

\  pertinetj  cadem  etiam  fpedat  ad  profundiorcm  di- 

vins  circa  malum  providcntise  cognicioncra. 

Qiia  ratione  malum  velle  poteft ,  etfi  ex  fuacon- 
fequatur  adione  non  improvifum,  DEUSj  cum 
rcrum  determinationcs  qud  tales  a  rcbus  ipfis 
pendcant.nonaDEo?  I.y^j*  Quomodomalora 
intcndere  potcft,  cum  malum  non  fitres,  (ed  rci 
dcfedus ;  dcfedus  vero  non  eget  DEI  potenti  ar- 
bitrio,fcd impotcn ti humana voluntatc  \  pcr  ^. fj 9. 
Y  1  jf,  ;84. 


ij^o         Be  CAuJfn  futuri  ab  dUrno  feccAtu 

§.  f8(r. 

Qai  malum  fcopi  loco.  prsefixum  habere  poteft 
DEus,  cum  V,  g.  conunuata  ad  excremum  ufque  ha- 
litum  pcrfidia,  ccu  grande  malura,  in  iis  referri  de- 
beat,  qujefaciunt  hominem  TALEM ,  i,  e.  diftin- 
dam  a  cacceris»  reprobum,  quorum  omnium 
origo  ex  demonftratis  §.  f  45.  non  a  DEO,  fed  ab 
ipfo  homine  petenda? 

Quo  pa^o  divina  in  malum  ferri  poted  volunta%' 
cum  malum  in  DEO  non  fit,  J.  ^5 5«  nihil  autcm 
Velle  DEnsfoteft,  nifiquodjit  divinutn 
S.  588. 

Ita  tandem  ad  illud  a  Twiflfo  propofitum  §.  f  2f  J 
fcqq.  refpoudcri  dubium  pocci|:.     Quacris,  unde  ille 
tmnfiius»  abdternofA^HS^  ^HomaUtmexpojfibiUHm 
$rdine  Ucatnm  fnerit  in  claffemfHiHrorHm  f 
§.  589. 

Accipe  rcfponfionem :  malum  ex  pofiibilium  or- 
diue  infuturorum  clafTcm  non  tranfire  a  DEo  juf- 
fura:  Sedrebus  bonis,  tranfireeojuffis,  adhasrcfw 
ccns,  una  irrepfit»  Traiafitus  illius  rario  non  divin» 
voluncas,  pcr§.  ^yg.fedpermilfio.  §.58}.f84. 
fermifionis  caufla  vcro  eft  Syftemacis,  inquod 
irrepfit,  ob  corapcnfantium  bonorum  infinitam 
multitudincm  prasrogaciva :  permiflionis  cauflfa, 
prudcmifllimacautio,  ne  majora  mala  admittcnda 
fint ,  fi  hxc  quae  obrcpferunt ,  cxcludercncur. 
§.  590. 

Imo  v£ro,rigorofc  loquendo,cum  malum  fic  non 
re$,f:!drei  defetl:us,  ^.fS'^,  id  circo  nec  cranfims 
ex  poilibiliumnumcroinciaircmfucurocumeidem  ! 

cribui  ! 


Be  cauJfaftitHri  ah  itternopeccati.  341 


tribui  poted :  non  enim,  quando  malum  fit,idem  ex 
poflibilium  conditioncin  ftatum  futucorum  tranfiit. 
kd  potms  multa  BONAQU^TRANSIREDE- 
BUISSENT,  NONTRANSIERUNT,  id  cnim 
malum  eil,  quodbonorumcumuloderogat :  non 
igitur  quxrendum  i:«r  tranfierit,  infHturerum 
(UJfem  malum ,  fed  cur  mn  tratlfierint ,  innHmera 
bon^} 

§.  1-91. 

Atqui,  celeberrime  TwifTe!  DEus  cft  auaor 
toram  omnium^^^JiX  tranfierunt ,  fc.  bonorum,  efi 
j^^or  ipfius  tranfitus:  non  tranficus  autcm 
adlore  haudquaquamegemus,  cHmnontran!treyfit 
wn  agere ,  (^m  vero  non  aguntur,  aSiore  indigere,  i.  e. 
agcndo  non  agi ,  manifeftiflima  idcarum  rcpug- 
nantiaeft§.  J30. 

§•  f  9i- 

In  auras  igitur  tcnues  abit  fubtilis  iilc  Diflenti- 
«ntis  difcurfus^,  f  2  J.fcq.  Quid  porrofaciIiu«cft , 
quam  rcliquis  in  illo  occurrere?  Sidc  bonorum, 
€x  fofftbilium  numcro^  in  claffem  futurorum^  tranfitUj 
quaeftio  fit,  habesmwwfw  primo  objcftivam, 
€x  ipfis  rebus  tranfire  jubcndis  fcaturientem ,  quod 
probavi:  §.y^8. 569. 570.  habcs dcindc rationem 
formalem,  quas  nullacftquam  ipfifliimaDEI  vo- 
luntas  §.  cicat. 

§.  f95. 
Si  vcro  fcifcitcris :  cur  malatranpennt :  qu^eftio-' 
i)is  tuac  vocabula  te  dccipiunt  fua  ambiguitare ;  ma» 
lum  tmm  cum (tt  abfentta  hni  s  adcfledebiti,  non 
fiint  ei  prasdicata,  quac  rcbus  competunr,tribucnda, 
fcd  quae  cadunc  in  rcrumnxvos.  GUR  NON 
Y  5  TRANt 


54*  Veeaujfafuturi  ah  Ateritopeccati. 

TRANSIERINT  MULTA  BONA?  quarrcndum 
tibieft,non,  cutmala? 

Atqui  intelliges  cvidemifTime,  ad  id,  UC  aliqui  j 
non  fiac ,  haud(fua^ttam  requiti  conditoris  poteKtt!* 
4my  fcd  rci  conditximpotentiairj :  haudquaquam 
adcircm,  fed  in  agcndo  deficientcm:  /?W- 
quajuam  decretum  opcrandi ,  quin  potius  dcctc- 
tum  permittcndi  omiflionem. 

§•  594- 
Ud  vero  non  agcrc ,  quod  dtbeas,  agcntium  < 
defedus  &  limes  eftj  itaquoquc  agentescreatiid  | 
habcncexfe,  non  a  DEO,  eo  ipfo,  quia  limitati,  ac  | 
a  DEO  diftind^i  funt,  §.  ^45.     Qn^ereigirur  futuri  | 
mali  rationem  in  ipfis  dclinquentibus,  nullo  in  DEI  | 
arbitrio.     Qui  ex  officio  maltim  permitttt^  uti  militiac  j 
pr£efe6fcus,  ncceflarix  invigilans  coftodiac,  confpeda 
procul  grcgariorum  binionis  fingulari  dccertarionc,  \ 
§.  f  8  •• .  5  82-  non  eft  futur i  mali  racio ,  fed  fu*c 
ipfius  permiflionfs.     Permittentc  enim  hoc  vcl 
maximc,  illi  nebulones  etiam  non  cerratc,  fuamque 
ipforiim  confervationem  (quantum,  qusefo,  bo« 
num  ? )  potuiftent  procurare. 

§.  T5?r. 
Vti  abfurdum  efi^  inquis,  velle  ut  Triaugult  idea^ 
qua  tribu4  fpattum  angulis  terminat  y^uatuor  defcrtben^ 
da  fit :  ita  non  mintu  abfonum^JiputeSy  DEumpra" 
/entis^  cjuod conditum  e/i^  Syftematu  ideam  alteratam^ 
f,  ^.  plurium  bono^ftm  expoftbiliHm  ordine  in  futur§^ 
rum  clajfem  tranfitu  tnfiruEiam  voluijfe :  vcluit  ttaejue, 
eiuia  hujus  Mundi  (tterna  tn  divtno  Numine  deiineatio 
flurium  bonorum  a poffibtitbns  adfuturatran/ttumex» 

ciude* 


r>t  c0Hlfafuturi  ab  tterftopeccati,  341 

clHdehut^  voluft,  incjitamj-iorufn  bomt  um  exciujionem^ 
CHmcj^e  bcnorum  exclufio  ^  feu  fenH^ia  malum  fit^ 
voluit  malum. 

Fallciis  m?l:ificc.  Uti,  qui  mcnfam  fibi  qua- 
drangularcmfabrefjciendampropofuitanimo.alie- 
niorep  ftti«c  loco  non  pei-mittcntc,talem  triangu- 
laii  menfa  contcniumcflTc,  non  magnopcreinfolenf 
c(l,  &  inauditum  j  non  enim  ipfam  trianguli  ideam, 
hoccafu,  cum  repugnantia  notionis,  intcrpuiatam 
cupivici  (sd  huic  idtaraliam,  fc.  quadrangularcm 
ftaiuit  (ubftiiucndamj  ita  DEUS,  hujus  dcligens 
inundi  ideam  ab  asccrno  j  cum  plura  bona  non  cx- 
clufa  voluit ,  queis  pra;("ens  Syftema  carct,  i.  c.  ciira 
malum  <leietum  intcndebat ,  non  hujus  mundi  deli- 
neat;onem,  quippcvariarincfciam,  fimtmdusHIG 
manere  dcbcat,turbatam  voloit,  fcd  aliam,  i.  c.  qu« 
raaium  excludcrer,  illifubornatam:  cumveroalia 
non  daretur,  hac  ita  contentus  fuit,,  ut  tamcn,  quod 
incladitur  malum,  nequaquam  adprobaret. 

Vrxkdto  roilitiae ,  qucm  Vir  ill.  Leibnitius  fia- 
'xit§,  581  duofuntadionumvelutob|€(5J:i{ypi,  vcl 
co  tcmporc ,  ubi  nondum  quidquam  agendum  dc- 
crevir.  Altcr  typus  agcndi  miiidsgregariicaedem 
repr«fentat,alter  ftationis,  ub  majus  pcnculum  non 
dclcrcndaf.continuatam  coftodiam.  Q«Gd(i  igitur 
grcgarii  militis  caedcm  declinatanj  optat,  non  id 
vu!t.  ut  pri.nusagendi  typusmaneat,  qui  f  ft,  (c.  in- 
cludcns  ca^Jcm,  &  tamen  ut  caedcs  cvi  erur :  Veilct 
cnim  hoc  cafu,  ca,  quae  fe  mutuo  deftruunt.  §^  5  $0. 
Scd  co  confiLum  ptaefeCti  tendi',  utpiimo  ypo, 
««tcris  panbut,  aittr  poftit   fulftuiii,  q  »i  cum 

Y  4  ur 


^44  Be  eautfafutHriahitterfjopeccatL 

tamcn  majus  utiiirati  publicae  decrimentum  minc- 
tur ,  quam  primum  agendi  typus ,  caedcm  duntaxat 
privati  exhibens ,  id  circo  iili  agendi  cypo  hunc  fa- 
pientiflime  anteponic»  uc  tamen  iilam  cxdemim- 
probet, 

§♦  598* 
Qttam  vero  abfurdum  foret  ratiocinium ,  in 
accufandoejusmodimilitiajPraefedo,  fcquens?  Ele« 
git  Prajfcdlus  ejusmodi  agcndi  typum  ,  qui  futuram 
grcgariicacdem  certiflimccomplcdlebatur:  crgo  cae- 
dem  propter  arcana»,  grcgariisnonfcrutandas,  ra- 
tiones ,  vult,  adprobat.  Item  i  Elegit  Praefedus 
fejusmodi  agendi  typum,  qui,  quia  HIC  typus  erar, 
casdfm  grcgarii  NECESSARIO  continebat :  ergo 
gregarius  grcgarium  ncceflario  cccidit. 

§.  55>9. 
^  Nihil  fane  hoc  ratiocinio ,  feu  potius  fophif- 
«late  potcft  effingi  ineptius.  Primus  illc  agendi  ty- 
f)us,  qui  milltis  ftragcm  continet ,  fiHlCmanere 
dcbeat ,  fenfu  compofito ,  necefrario  gregarii  mor- 
»cm  compleditur,  fed  NON  TANQUAM  NE- 
CESARIO  COMMITTENDAM:  eJiiUac^destfi 
idea  a^iofiis  necejfario ,  aliter non  cffct  H^C  adio : 
fednecejfario  e(i  in  iSa  idea  tanquam  cardes  libcrc 
cornrniflra,  committejtda :  non  poffumus  concipcre 
«on  futuram  caedem,  li  Prasfedus  fua  exacer batos 
audloritare  npn  rcrrear  •  fed  iidcm  nos  non  pofTumus 
non  conciperc  ca:dem  futuram  LIBERE,  i.  e.  ita,  ut 
a  militibus  evitari  potucrit,  ut  facultatcm  non  agen- 
di,  dum  altcr  alterum  cccidit,  retinuerint,  utculpa 
froin  magmtudo  CX  ipfis  pendeat,  nona  permic» 
lente  Frafe^o^ 

§.66o. 


Be  caujfafuturi  ah  aterno  peccat^  345 

§♦  ^oo, 
Perfacileeft,  hxcomnia,  nominibus  tantum 
(^Prdfe^lWy  njilites gregarit)  cum  vocabilis  {DEns^ 
homtne^)  commutatis,  ad  DEum  applicare,  &c,  qiia 
rationc  a  peccato,  ctfi  pe^rmiferit ,  vehemcmcr  ab« 
horreat,  commonrtrare. 

§.  601. 
Novo  forte  obliquaris  dubio ,  quod  hoc  c(t : 
^i  Hmmfacit^  aut  omitttt^  ex  (juo,  tan^uam  naturaU 
cu/jjfay  alterum  fjofi  fe^ui  »0» potefi  y  isalterumilhd 
viilty  autlimn  vult^  certe  quidemalterum  ifludy  pro* 
per  cauffarum  antecedentium^ex  ^uihus  nafcttur^con^ 
catenatamferiem ,  neceffmrio  eveniet,  Ut  fi  ferreum 
globHm  ex  declivitate  demittas  ^  in  fubemtes  impetu 
ruentem,  eisdem^ue  mcentem^  mali  ilhiu^  ex  natura* 
Ithus  catiffis  neceffariQ  ortiy  vdAu^ores^  veherte 
occajiot 

§*  60Z. 
Caufa^  ijuiht44adduBimiliteSyde6iuihtisf.  f  gr. 
(ingularem  ingreffifunt  decertationem^  offenfio  gra- 
vis,  a:fl:usitar,  irricabilisindolcs,  inftigan* 
tiumGommilitonummalicia,  &g.&c.  Stint 
tinsmodi^  ut  iliis  admiJftSt  malum  nefandtenecis  non 
foffitnen  oriri^ijuales  cum  DEus  in  hoc  irrepere  Syftetna 
permiferity  maftinde  nativim  adfrebaffe  inteiltgitur, 

§.  60^. 

Equidem  ex  parte  jam  rcfpondi,  §.  ^74.     Scd 

cjuia  taraen  nova  qucedam  hic  intercutrunt ,  eoruni 

hic  quoque  folvcndo  habcbo  ratienem.   Uti  primo 

illius  cadis,  dequafaepc,  militiajPraefe^aus,  licec 

permittat  cventuram ,  ncc  aiidor  eft ,  nec  etiam  oc- 

ca/io,  futura?  qulppc,  fi  Prxfed^usmultisindelo- 

y  j  corum 


54^         ^^  caHjfAftitHri  ah  Aterno  peecati. 


^orum  intcrvallis  fuiffcc  remotus  ;  ica  ncc  DEUS 
mali  in  mundo  occa(io  »  ncdum  caulTji  cfl  $.f  9t 

Quibus  vdim  addas  lequencia:  In  DEO  pocea* 
tiam  tuiiie,  dc  Efavi  olmi  non  minusfamiliam  £c« 
cUCix  confpicux  honoribus  ac  prsrogacivis  mad^an* 
di^quam  pofteros  Jacobi,indubium  aic  Paulus  Rora. 
5,v.ii.  Ncmo  dixeric,  dcfuifTc  DEO  facuicaccitt 
Efavum  coopcandi ,  po(lquam  Jacobus  dct^us  ecaifl 

$.  605. 
Si  q uis  ex  eo ,  quod,  uci  omni  DEI  decrctum, 
ita  ctianx  lilud  de  anceponendo  Jacobo,  immotum, 
inconculTum ,  &  veluti  fcrreae  fic  conftancia:,  Rora. 
II.  v.  i^.  raciocinecur ,  Jacobum  non  potuiiTc  nou 
praefcrri  Efavo,  DEum  decerncndo,  fibi  ipfi  nccefli*^ 
taccm  impofuifle,  is  Libcrratem  DEOin  acliombui 
abjudicabit,  illittsveritatis  immemor,  DEum,  dum 
itacgit,  agendumvedecrevic,habuille  tamenfacul- 
tatem  alucr  agcndi,  co  rpfo,  quoniam  Efavoqai» 
dem  Jacobus  antcpofitus ,  fcd  libere  praelatus  fuit » 
nulla  rc  divinam  potentiam,  alitcr  uc  faccrc  pocuc^ 
rit ,  coardantc* 

Quantacunquc  nimirum  fit  dccrctorum  DEI 
conftancia ,  eft  camen  eadcm  fempcr  cum  liberrimo 
conjun(5ta  ai bicrio.  Qaid  caU  verbo  fignificamus  ? 
Ceru  hocy  conftanciam  iiiam  dccrccorum  DEI  perci- 
nercduncuxat  ad  agendi  fapicntcmordincm, 
qualis  rcvocari  Cifmcrenccanobisjhumanafapien- 
tibus,  folec,  non  veroadagendidivinamfacul» 
Wcm^certe  id  decUrat,  DEumfuifaSiiacftutis 
nonpocniccrc,  dum  vcro  ipfum  non  pccniieat, 

polUre 


De  CAUJfafutHri  tkh  dterno  peccdti,         147 

pllert  interim  aliud  agcndi  viribus  :  certifli- 
mum  quidem  cffcdecretiy  quippe  non  revocandi, 
cvcncum,fcd  non  ncccflarium,  fcd  non  ica 
comparatum,  ut  per  DEI  poccnciam  haud  alitcr 
prxflari  pocai(Ier« 

§.  607, 
Qua!  fi  vera  e(Tc  non  concedas  9  quin  potius  di« 
vinajadioni,  decreto  ejusdemDEI,  ncccflitatcm 
intrudi  contendas,  certe  quidem  hypothcticam, 
vi  CHJHS ,  formato  decreto^  vel  D£ns  ipfe  aliter  agcn* 
di  potentiam  amiferit;  nefcio  fane,  quas  vcra  adhuf, 
«um  cxploratidimaneges,  tibi  videantut> 

$.  608. 

Cum  in  ea  te  cxtrema  incurfurum  equidem 
haud  fufpiccr,  fole  clarior  mihi  tccum  veritas  vide- 
«ur  ,  ALIUM  EVENTUM  ESSE  CERTUM, 
ALIUM  NECESSARIUM,  pofTe  quid  irrevocabili 
(  fi  aclionis  cxereicium  fpedes)  evenire  confilio, 
&  tamcn  libcrrimo  arbitrio,  f fi  aftionis  faculca- 
tCiTi  confidcres)  ita  ftt,  dnm  evenit^  no»  evenirc 
fotuijfet* 

§.  ^09. 

Etiamfi  igitur  Jacobus  Efavo  antcpofirus  fuc- 
rit  liberc  j  non  tamenpne  ratione  objcdiva  » i.  e. 
tali ,  qu2  vcl  ab  ipfo  facobo,  velkSyftematisfn.' 
€ipfia  quadam  ConiovmitSite%  cui  Patriarcha  £c* 
clefiae  UEl  prasrogativara  convenicntius  geflit, 
quam  alius  quilibcc ,  pctiia  fuit ,  Jacobus  fracrern 
ante  ire  jufTus  cft. 

§.  6to, 

Si  in  ipfo  Jacobofobjedlodivinidccreti)  jra- 
Jtionem  iliam ,  vb  quam  Populi  divini  honores  o  a- 

fe^ucjaj. 


3  4^        ^^  caujfa  fnturi  ah  Aterm  feccati, 

fequebatur,Iatere  potuifle  dico  §.  609.  non  id  figni- 
fico,  vel  mcrici,  'velahenusjMnsin  facobo  caftffkm 
fuijfcy  qtiA  DEnm ,  fratrem  ut  fratri  antefoneret 
fotuerit  ohflringere:  fed  id  maximc  innuo ,  convc- 
mcntiorcm  fortefacohumDEovifunt.non  in- 
dfgniorem ;  major  autem  illa  convenientia ,  aci 
DEIg\onSimrefertur,nonadiilamJ^Cohi  prac- 
ftantiam  :  in  magnis  cnim  rebus  publicis  homi- 
nes  vel  ignobiliores  huic  autiftiexfequendoprin- 
cipis  confilio  aptiores  opulentiflimis  celebratiffi- 
misque  elTe ,  quotidiana  ioquitur  Politicorum  ex- 
perientia. 

§.  ^ii. 
Omnis  verodiviniconfiliirationes  objeiSi- 
vas,  i.  c.  ab  objcdko,  circa  quod  divina  voluncas 
ver(atur ,  petitas  efTe,  i.  e.  cfTc  rapfentcs ;  fapicn- 
tia  quippe  finibus  fiibordinat  media ,  &  co  ipfo 
voluntacis  objedum  r^^/V/r ,  itaut  NULLA 
VOLUNTAS  POSSITDECERNERESAPIEN- 
TER,  NISI  OBJECTIVASRATIONESSECU- 
TA ;  id  cft  quod  fuperiori  difcurfu  dc  prajdcftinaiio^ 
tie  Sci^.  IL  S.116,  dedi  probatum. 

§.    6"  12, 

Quod  cum  ira  fir,  rationcsilla:  $.  <^09.  volun- 
tati  divinac ,  qua  libera  eft ;  i.  e.  ad  agendum  &  non 
agendum,  ad  praiponendum  lacobum&Efavum, 
pednde  comparaci,  nulloadhuc  difcrimine,  fua- 
dent,  ut,  cum  adhuc,  iSvimipfam  agendifpc* 
<3:cS;»  ad  urrumque  oppofitorum  iiidifFcrens  fue- 
rit,  nunc  cliciat  adtioncm  difFcrcntem  Jacobo 
magis  quam  Efavo  faucuram  :  ut  IiccC|  fccundum 

ipfam 


De  caujfafuturi  ab  Atermpeccati.        349 

pfara  libertatem  in  fe  confidcratam  fmo 
iiftindioncutercjucpotueric  eo  honore beari^  ta- 
nen  ,  ob  rationes  §,609.  <j  10.  laudacas,  nonnifi 
f acobus ,  diftinEie  ab  Efavo ,  praerogaciva  maaatug 
ueric. 

Qucmadraodum  vcro  ea  dctcrminata  dicun^ 
lUr,  quae,  Cftr  ab  ommbus  aliis  rebus  ita  autm- 
>uancur,lucul€ncer  cognovimos :  $t54**  i^^  ^^^ 
)loratifl[imumeftdecerminaca  fcdivinam  voiunta* 
cm,  i.  c.  diftinda  aftlone  in  hoc  aut  iftud  fcrre, 
ta,  uc  tamen  ipfa  agendi  vis,  ulladiftincSiionc, 
id  folum  illum  agcndi  modum ,  qui  cligicur  ,  cx« 
;lu(is  ca^tcris  non  rcftringatur. 

§.  614- 
Determinacio  igicur  divina;  voluncatis .  quae  ei 

jrationibusobjcdivis  nafcitur,  §»6v09.exerdcium 
ligendi  ad  unitatcm  rcvocar,non  ipfamagendi 
vim.  Cumque  id  neceftarium  dicacur ,  cui  alitec 
evenicndi  facultas  erefta  efi  :  Sequitur,  quodin 
tota  hac  iite  decidenda  longc  momenciflimum  cft  , 
OMNE  NECESS  ARIUM  quidcm  ESSE  DETER- 
MINATUM,  fed  NON  OMNE  DETERMI- 
NATUM  ESSECONTINUONECESSARIUM. 
§.  615. 

Quod,  fi  alcius  ad  animum  rcvocaftcnt  dodliC- 
(imi  Viri,  profedo  omnis  abfolutac  erlAionis  do^ 
idrina  incultajaceret,  atque  deferta. 
§.  6i6. 

Nam ,  quac  ratio  eft  divinae  voluntatis,  liberca* 
Itisque,  §.  584.  cadem,  (iabeofolo,quodinhac 
linfinitum  occurrit,  difceffcris ,  cft  ctiam  voluntatis 

libertacif^ 


3  SO         D^  catijfa  ftttftri  ah  atemo  feccati, 

hbenatisque  Hominum.  CJti  pcimo  DEI  decrc- 
tum ,  foae ,  in  quam  tendit ,  acaioni  ne  uilam  qui- 
dem  ncceditacem  incrudit  :  §.  606.  ^07,  ita  ncc 
idc  m  imponic  ncceflicatcm  adioni  humanx: 
ca  cnim  ratio,  qua  in  adionibus  humanis  divina 
ddlinatio  neccditatem  gignerct  ,  duram  ifthanc 
lcgem  divinis  quoque  prxicribercc  a<5lioQib|l|^ 
Qiiod  cft  ab(urdum. 

$.  <fl7. 
(Jti  fecundo  falva  &  incolumis  perfiftit  li- 
berta«divina,liceeagendi  cictcrminantcs§  613, 
ri«w«<?^^^objeSo,  circaquod  illa  occupatur,^^- 
fftmifoleant;timr[(\  quoquc  illiE  rationesjtnt  altens, 
trononagendo  militantihus ,  (ovtiorcS  ygraviores: 
$.6 1  ^«  ita  etiam  hominum  in  operando  iibcrtas  illi- 
bata  manct,  non  deftruenda  quarundam  prxpoilen- 
tium  rationum ,  ad  hoc,  prac  illo ,  fequcndum ,  ac- 
cclTu  ;quippe  ^«i  exercicium  dmtaxat  facultatis 
dirigit^non  reftringit  ipfam  agendi  facuicatcm.vid. 
§.6o(J.decefminacduntaxat5  non  imponit  uliam 
ncceHicacem  ;  ncGcnimomnedctcrminanscon- 
feftim  neccfTarium  eft.  §.^14. 

§.  618. 
Quidquid  ergo  hominesLIBEREegerunt,  id 
iracgerunc,uf,  non  obftanre  DEI  decrcto,  PO»- 
TUISSENTiieTIAM  NON  AGERE,  etiamfi  ra- 
tiunes  pro  dgendo  forciorcs  fuerint,  quam  pr» 
omicccndo ,  qu«  quippe  DETER MINANT  mo« 
d6,NONuIlancce(ntatislcge  conftringunt.  Qup 
ipfotandem,  faaadigreflionc,  ad  illud  argumen- 
tum  pro  contraria  parte  allatum  §.  ^04.  iolutionc 
Attftra  rcdimus. 

$  i>9- 


l 


De  cakjfa  fnturi  at>  ^term  peccath         3  f  i 

$.  619. 

Nimirum,qui  fortioribus  ad  aliquid  agendum 
radonibiis  ducitur,  minimc  impellitur  ratione  fimi- 
i,  qua  ex  declivitate  fcrreus  per  pratcipitia  ruit  glo- 
3US.  §.  601.  Eft  enim  hujus  motus  caufla  a  rationjbus 
■ortioribus  1  «|uae  a<^ionem  libcri  hominis  eliciunc 
nagis,quam  cxtorqucnt,  fuadent  potius,quam  pro- 
Irudunt,  confilio  potius  promovent,qoam  bruto 
jmpulsii  mechanico ,  cft ,  inquam  ,  illa  motfis  caufTa 
ib  cjusmodi  raiionibuf  GENERIS  DIVERSIS- 
ISIMI. 

$.  ^io. 
Argumentum  Veritatls  invi^tum  cft  in  promtu. 
bmnis  neceflitas,  {\weidearffm,  fivc  everjtuum.ue^ 
iSvc  abfeluta,  Cive  hypothetica,  aiiarum  idearum,  al- 
j:erorumque  cvcntuum  poftibilitatem  cxcludit:  fola 
iautcm  determinatio  nonexcludit,  cx  fortioribus  li- 
cet  rationibus  enata.  $«6^19* 
!  §.  611. 

Idearum  neceJ/Jtas,  /eu  abfoluta,  exipfarcrum 
idcfinicionc  oritur ,  ita ,  ut,  quousquc  H AC  natura, 
IHAC  definicione  contineantur,ALl  A  continerc  ne- 
qucant,  nifi  vdis  idcarum  admitterc  rcpugnantiam, 
contra  §.  5|0. 

NeceJJltaseventHum  (naturae  corpores)y^A»  hj* 
Ifothetica  ,  non  cx  ip(a  rei  definidonc,  &c  efTentia 
fjiuf,  uri  §.  ^if.  fed  excondidunereiexcrinfeca  , 
qua  puhca ,  res  ica  conringit,  ut  nullam  hibeac  al- 
terius.eventus  facultarem. 

§^  ^i^ 

UUus  §.  6x  T.  cxempi:ifunr,  nf^llftm  montemeje 
'ftne  vallc,  DEnm  ejfe  ommfiiHm,  bis  duo  ejfe  quatuor: 

qu« 


5  f  2  Be  cA>4ffafutHri  ah  dtterno  peceatK 

quspraedicata  omnia  exrubjedidcfirjirioncintelii- 

guntur  neceflTario.     Hujus  vcro  ncceflicatis  $.612. 

(pcciii)ina  :plue»te  c  asio  rivos  oririi»  valUbns  :fitran» 

te  aqmUne  exfijhre frigtu  &o* 

§*  624. 

Cum  motus  exfiftat  nullus,  nifi  viribus  corporii 
agendi,  quas  adhuc  majoribus  obfiftcntibus  rctarda- 
raefuerunt,earcerequa(iruoliberacis,  &rpontevc- 
iuc cffervcrccmibus  j  1 5 1-  Cap,  11.  de pra:dcft ;  ne- 
que  enim  vis  minor  propellcte  ma  jorem  potcft,  qnin 
omnes  potius  vircs,  (i  AGUNT  VERSUS  LOCUM 
MiNORlSRESISTENTIy£  AGUNT:  Scquicur, 
omnem  corporis  naturalis  adtioncm  ita  fieri,  ut,  po- 
fita  HACconditione,  POSITOhocrefiftcndi,  ab 
alias  oppofico,  gradu,  alicer  fieri  non  po/Iir,  ideoque 
omncm  in  Natura  corporea  m«tumnece(litatchy- 
pothecica,  cx  dcfinicioDe  §.62Z.  cxcicari. 
§.  61$. 

Ruit  globus  v.  g.  pcr  deciivcm  montem :  Scd 
nuUa  in  co  vi$  ineft  per  acclivitatemafcendendi? 
cum  nuliain  co  vis  iit  gravitatc,  quae  deorfum  niti- 
cur,  major,  in  concrarium  agcns ,  idcoqueglobum 
tollens  in  acclivia.  Materia  enim ,  gravia  faciens 
corpora,quaecunquc  tandem  fitjvcrfus  centrum  pel- 
lic,  nuUa  alia  huic  obfiflcnce,  autconcraria  vini- 
cencc  majori  in  pcripheriam. 

§.  61G. 
Similis  ncceflitas  eft  diredionis  in  motu  quoli* 
bcr.  Curcorpusmoiumhanclineampotiu$,quam 
proximam  huic ,  vd  aliam  quamlibct  emetitur  ? 
Quia  pcr  omnia  hujus  punda  minor  rcfiftendi  vis 
obditit ,  quam  in  alia  quacunque  vicina»  Finge  in 
vicioa  linea  pun  Aum  cflc  B.  in  quon  proclivior  cor- 

potil 


Be '  cauJJafutHri  ah  <tterHope€catil  ^^  | 

poris  mocui  detur,  i.  e»  quo  minod  refiftcndi  cona- 
tii  motiu  lc  opponar,  qiiara  pundum  A.  illius  lineap^ 
pcr  quam  corpus  agitari  fupponis  j  fi  illud  pundum 
K  huic  A.  proximum  fit :  auc  corpus  cx  A.  in  D*  ruer^ 
quod  eft  contra  hypothedn ,  quam  docendi  cauflTa 
tancifper  fingimos :  aut  non  movebiiur  v^rfus  lo^ 
cum  minori«  rcnrtenda%  contra  §,624, 
§.  6i^. 

QmxiiQcmquf^lgiimcoTfusTtiovetHr^  lecan* 
Aim  O^i^ES  vire s mGvetHr  ^  quarum  exersitiumj^ 
wcumftantia  corpora  refiftcndo  non  (uiilgminant  x 
illx  cnim  corporis  vii^iS ,  quse  non  exerccn* 
mr,ad  compcfifandam  cxiutentium  readio- 
ncm  i  mpenduncur.  Nihil  i^tur  in  corpore  vi* 
rium  fupcrcft,  quam  id  quod  cxcrcetur ,  aliter  ergd 
inovcri  non  poccft ,  i.  e»  movetur  neGcfiitate  hypo* 
ihctica  ex  definitione.  §,  ^zi. 
§•  628* 
Diverfifiima  rcro  cft  MentJs  human^  natura  ^ 
indolcs,  qua:  fepemulcaomittitj  mm^ma^xtttn^ 
fuadam  corpora^  incontrariampartemniteHdo  ohltt^ 
iiantur,  quodcorporibus  qulbuslibctobcingit  vper 
§.  ^Zy»  Std  quia  ddiberato  confilio  non  valc  agc* 
tc,  i,  e.  quia  facultstem  agendinon  minusquani 
omittendi  habet,  certoautemjudicio^  obrationei 
fibigraviorcs  VISAS  nonagic,  ideoqucomittit» 
§.  62.9. 

lUas  rationes  fiveagcndi ,  five  quidpiam  omic-a 
tcndi  5  pro  alterutra  partc,  fortiorcs,  non  cripiunC 
Mcnii  humanae  vircs,  quas  habec  ageodi  pro  parte 
altera  ob  rationes  debiiiores  VISAS  i  non  enim  illse 
rationes ,  id  quod  circa  corporum  motiis  cvcnifi 
Mcntcra  cireumfungunc,  tiudunt,  psHunr,  utnul- 


^  f  4  Be  cmjfafuturi  ah  dternofeecatL 

lam  majorcm  haberec  refiftendi  vim ,  feddocenr, 
fuadenc,  aliiciunc,  invicanr,  eblandiuncar,  &  vires 
ad  ucrumquc  asquales »  huc  potius,  quam  illuc  diri^ 
gurtCi  id  quod  fccusfir^  fi  corporum  motus  confi« 
dexes< 

Corpus  aut  quiefcit  (coram  noftro  fenfu :  f e- 
yera  enim  omnis  materiafubciliorconcinuo  agicacuc 
motu)  cum  ob  majorem  lefiftentium » quibus  ambi« 
tur,  vim,  quiefcic:  autmovctur,  tumobvires,  qui- 
bus  refiftentia  fupcrar,  itidem  movccur«  Major  vls 
cum  minori  collifatantum  ad  minorem  compcnfan- 
dam  impendit,  quanti  minor  eft ,  ut  igicur  minot 
eodcm  loco  habcnda  fir,  ac  fi  ftoti  cfTcr,  folo  ma* 
jorom  virium  fuperpondio  in  xftimationem  venicn« 
cc.  Corpus  igicur  j  quam  diu  non  movetur,  viribu^ 
idfaciendicarct)  quamdiu  movctur  ^  viquicfcendl 
PERSEdeftitutumeft^ 

§.  ^ji. 

At  difpar  humanaemcntiscohdirio^  qisaf  duas^ 
bus  agendi  occafionibus  propofiris ,  squalibus  ad 
utramque  prenfandam  viribus  eft  inftru6la,etiam  ei^ 
quam  praecermiccit,  nuiia  vis  major^  quae  ficuhatem 
cligendi  ademiftet ,  obftitit,  utif.^go^  nonigicur 
cam  NON  POTUIT,  (t^L  NON  VOLUIT  fequi  i 
raciones  pro  alcerucra  antcponenda  fortiores ,  vircs 
ad  utramque  a^qualcsy  cx  squilibrio  nontrahebanr, 
fed  excrcitium  carum  in  aiterutram  inclinarunt  pac« 
tcm. 

$.  63«. 

Quid  ?  quod  cx  co  ctiam  manifeftiffima  cotpo* 
rum  mechanifmi  6c  racionum  agendt  forcioruo)» 
^uibus  Mens  humana  movecur,dift(»rcntia  cognof- 

catur 


Ve  castffafiit$i'ri  ah  dtUrnh  prccdti,  |  j  | 

catur.  CorforummotHscmfafemfeT  cXCcrna  eft^ 
(non  loquor  de elemrnns  corporum  ^  qiiac  propriii 
virjbusornantiir)  <?fiiidqHidenimmQvetur  ai^alionio^ 
^  vetfir;  cum  MAJOR  vispra^ltoiit,  qiiahl eorurri, 
«jua;  rcliftunx  §.  6  24.  At  vero  mentis  humanas  ac^id, 
zt  deltinitio  cauflamfui  cxctinfccam  iloh  agnof- 
eit :  fe  dctertainat  ipfa,  hbri  dctei: minatur  aJiundci 

S|Uod  fupra  fatis  fupcrque  dcmonflratutn  efi.  Nihil 
oras  eft,  quod  mcntis  vires  ad  eertarh  menfurartl  le^ 
vocaret :  ipfUm  potius  Mehtii jiidicium,  rationes  iii 
iitramque  pohdcrans,SALUIS,AD  UTRUMQUS 
AGENDUMj  VIRIBUSj  huc  potius  rcvoea^ 
^Uam  illuc; 

Qu«  cuhi  fole  roihi  clariora  vidcanttir,dubiutil 
poteft  effe  nullum,  quin  necefliras  hypothccici,  fen* 
fu,  quem  §.  ^ii,explicavia  mehtis  hurrianse  natur^i 
abhorreac  v«heriicntii][ime.  jilitid  tgttur  efi  detct* 
mihacum  ^  dUud  neceflkiuni :  determindtd  i\irit 
mentis  huhlans  a(5t^on63  ^  Honneceljaridx  illlid^  ot> 
ratiories  fortioires,  (rioiidicb:  digniores)  qual 
fcmpcr  feqUitur :  M©G  vero,quia  riuila  ratio  fortioif 
aliter  agendi  facultatem  cxtihguic,  Qi^o  obfervato^ 
in  prasdeftihatiohis  dbdriria,  dici  vix  pbtcft,quanca^ 
difficultates  cVahefcarit. 

Hi  motus  aniriiorum,  atque  hxc  difcrimina  catic^ 
Pulverii  exigui  jadu  comprefta  quiefcunr. 
Vid.  cauftam D£I afTcrtam  Lcibnitii*  ^*  j 3«  §•  lOJj^ 
feqq*  &Ci 

Harcigitiireft  iliius  argumehti,  qubd  /,  tf  l^. 
firoponendum  fufcepi  ^  expiicatio ,  ciori  improban« 

Z  A  ^i 


9 f^  Di  cAuJfafMturiabittrn^feccsti^' 

da  ab  illis,  qui,  qiuc  dc  praelenti  negoiio  fupra  dvd^ 
paullo  attcncius  mcditari  non  dedignabuntur.  Sc- 
quiturnunc,  ucproperantcdircurfu>  alia  quardaiii 
dubia  excmiani,  quac  decifioni  obftant,  qua,  quod  ^ 
quasftionis  caput  t%  &  ad  xternam  futurorum  cauf* 
(am  pcrtinct ,  hadcnus  dedaravi. 
§.  635. 

PccCfUA  ab  Aterm,  inquiunr,/»*/  volcnte  BEo» 
fmuraerant,  ^«#nolcnco:  uonhoc:  iuvitoemwac 
repugHaute  DEOnonfoteflfieri^Hjd^uam :  ergo  illHd 
verutn  ejl^  <jHidquidfuturum{ity  volente  DEOeffcM 
Non  vuir  D£us  aliquid  duplici  modo :  vcl  ita,  ut  ci 
phyfica  opponat  impedimcnta ,  quopa«3:o,  quod 
noa vult  ficri,  aut  f ucurum  eilc,  prorlus  non  poteft  i 
iicl  fic,  ut  nulla  quidem  obftacuia  ex  eo  gencre  obji- 
daCy  nefciiicet,  iisobjedis,  majus  incommodum 
ftdmittcndum  fit,  cx  alio  velut  laterc,  interim  tatwft 
cuiui  eventumfhjfice  nonftifflaTgmat,  cffcd:umquo 
ixjifiere  fermittity  affciSu  vekementijfimeimfrotet^ 
§.  65(5. 

Rcm  ica  femct  habere ,  ex  iis  iDtcIiigitur ,  quaDf 

$.  6 14.  oflendi^^Piorum  parcntum  proles  Iab6  haerc- 

ditariainHcicurinvitifiimisiilis :  nec  tamcn  non  Pa- 

rcntesaiiquid  faciunt,  exquo  iftam  culpam  futuram 

cflc  ccrto  ccrtius  prasfentiunt.  NOLLE  crgo  alic^uis 

POTEST  ID  SERIO,  CDJUS  IMPEDIENDI 

PLENSSIMAMHABETPOTESTATEM,  NEC 

TAMEN REVERA IMPEDIT.  Id  quod  ad  argu- 

mentum  deftruendum  ruSicit. 

§.  637. 

Permijfte,  a/unc  prxtcrea  volHntatifuhfiernitur  i 

ft  DEm  feccatafierifermittit^  altfuo  modo  vnlt.  Vult 

ittiqacpcrmiffioncm  eorum,  non  ipfa  pcccata* 


Qui  vulc  rcm  PERMITTERE  >  non  continuo 
VULT  f/>Aw  rem.  Nam  qu£c  pcrmittimuf ,  AB 
ALIIS  fiunt :  cjux  volumus,  volumus  &  agimus  ipfi. 
Scd,  quis  ncfcic,  nobis  quidquam permittcncibut, 
alios ,  quibus  non  obftamus ,  non  illico  neccllario 
sgcrc,  pofli?,  &,  nobis  pcrmittentibus ,  nonagcrew 
Hand  qaaquam  igitur  id  volumus ,  quod  a  nobis 
pcrmittitur. 

§.  <J}8. 
N«  haec  absquc  argumcnto  di<fta  videantur,ceW 
neamus  fcquentia.  Ssepe  horrcndi  latronis,  ad  «• 
trcmum  vit£2  rcfipifcentiam  contumacitcr  fperncn- 
cis,  fupplicium  decctnit  uhimum  pius  Magiftratu«» 
ctiamfi,  eodcftinato,  «ternas  latronisplagasapud 
inferos  fecuturas  ccrtiffime  pracfagiac:  ncctamea 
pius  Magiftratus  astcrnas  hominis  pcEoas  y\}lIY^ 
fed  PERMISSIONE  faa  evenire  finit. 

Numquld  hoc  cafu  ratiociniotuoad  incrcpan» 
dum  ejusmodi  fapientiffimumMagiftratumuccris? 
Dicesne:  Permijfmvolitntaufubfternitur :  CHmigitnr 
crkciatm  Latroni  dternos  acciderefudex  perinifcrit, 
^rinde  efi  ac  fi  voIuiflet,approbaircc,&  fcntcn'» 
tiam  prspterea  taiem  tuliflcC ,  ftt  illHd  dtermm  ma* 
him ,  quod  cx  fuo  fupplicio  ccrtiffimc  fccuturum 
prxvidit ,,  inevitabili  msdo  cQnfeqHeretHr* 

Licetne  contra  taicm  Judicem  J.  ^  j  g.  argutari : 
AUtplagdbAternA  volente  eajecHtdfHnt^aut  Mlente :  non 
fane  eonelentejHMatB  enim  mortii  fHpflicio  reftpifcendi 
fpatinm  UtrcmpotfiiJ^et  obtingere,  qHodcum  JudexfHa 
tripueritfententia^intelUgitur^volente  eo  iilam  ^ermm 
ferniciemionfecMamf  Quaifo,  quiifera»  ita  contra 
Z  5  horai'; 


I  ^  S  De  CAfiffafHturi  ^b  <tter»ti  feccatu 


homines  ratiocinantes,  cum  Tuveioeoarguipentq 
in  divinis  maris,  nefcio  qua  ratione  in  diyinis  veruni 
cfTe  poffic,  quod  in  humanis  (pcrlonis  tantum  mu? 
cacis)  faindimun^  e(l«  cutn  tamen  eadem  ratiQcinan<! 
^i  vis  mancac ,  nec  perfonacum  variacio  ad  argu* 
jnenci  robur  referat^^:. 

$.  6^1. 
Aut  omnia  fallunc,  quae  vera  func,  aucproCu- 
endoMagiftratunegandumeft,  idcnicffe,  VELLE 
aiiquid&  l^ERMITTERE:  afhrmandum  porius; 
Magiftraturn  vclle  permillioncm  (quaeSUA 
EST)  illius  nuli  iecerni ,  idque  ob  rationes  a  bonp 
piiblico  aliunde  peticas :  non  vero  velle  ipfuni 
inalum  aeternum,  (quod  ALTERIUS  NON  MA- 
eiSTRATU^  VOLUNTATE^confequirur.-  etQ 
enimMjgiftcatus  perniirerit,  ut  latro  in  ca  rcram  rc^g 
|rie  cpllocetur ,  in  quaulceriusrcfipirccndirpariun^ 
decurcaturn  plagas  a:rernas  comices  habec :  tamen 
ycl  boc  pcrmitceiite,  latrQ  neccffario  contumax 
non  fuic. 

Atqm  (imllctp  DEI  cauflam  ,  idem  cjus  confili- 
pm  (lacuo  in  circa  malum  providcntia.  Tamctfi 
PEus  vidcric,  fqcururn,  uc,  (i  Judas  in  hac  rerum  fe- 
^.iecollpcccur,  &Servacorem  prodirurus,  &rempi- 
^ern^m  fibi  pernicierp  inacuracurus  fic:  camen  DEO 
l^oc  Syftema  vel  maximc  (trcante,  &:id^cripermic- 
fcnce,  JudaS(  necefTario,  ea  quse  fecit,  non  fecic. 
praccpmpcehcnfus  necelftrioin  hac  ferie,  canquam 
f  jusmodi  dcfignans ,  fed  canquaip  LIBERE  defig- 
J)ans.-  ucilatrp,  qui,  fi  hodicpledctur,  adinfcro^ 
decrpdendus  cft :  Scd  rcfipifcenciam  in  carcere  obla- 
\¥^.  (?9P  «^puic  ncccffario :  potuifTcc,  fupplicio  non 

obftan- 


De  cAuJfafutffria^  itterHO  peecatL  3  J  ^ 

«bftantc,  aetcrnum  cvitate  malum.  Quidquid  con- 
ua  hoc  cxcmplum  dweris,  id  adindivduas  cjus 
conditioncs  pertincbir,in  quibus  cjusdcm  claflis  rcs 
cum  rebus  compararc  ncc  debemus ,  ncc  polTumus : 
fufficit»  iis  affcdibnibus,  qiias  adinftitutum  faciunc, 
qusquc  oftendunt,PERMITTI  a  TE  POSSE  RES, 
alias  te  obftantc  non  cventuras ,  A  QUIBUSTA- 
MEN  ABHORREAS  VEHEMENTISSIME^ 
f xemplum  cafui  nodro  exa(^ius  refpondcre. 

§.  643. 
Id^ttodcaujfa  efl^  pcrgunt ,  cauffi^  dici  etiampo» 
tefl  cauffy^  effeiius :  fed  caujfa  nofira  volumatis  DEus 
tfl :  ergoettampeccaterttm^  ejUdtperillamfuturafHnt. 
Plus  millics  ad  hoc  ab  aliis  refponium.  DEused 
cauiTa  noftrac  voluncacis ,  fcd  non  dcfcctuum 
noflrae  voluntatis :  defe£bus  cnim  funt  rerum  limi- 
tcs,  qui  nulli  a  DEO  eflTc  poflunc,  uti  demonfttavi- 
mus  §•  f  1 7.  feq.  Nec  qui  rem  vult.  (v.  g.  hominit 
voluntatem)  continuo  ejus  defcAum  VVLT,  fed 
potius  cum  R  E  ADMITTIT :  quod  pcobavi  §741. 
5  4^*  5  41  -  ^^^*  Arqui  omnia  peccata  defedlus  eile  > 
cxploratillimara  eft. 

Pcccata  ponuntur  in  co  ,  quod  a  rcbus ,  ^ua 
limicacis,omittitur  boni.  Nam  ctfi  morali  figni- 
ficatu  inter  omiOioncs  &aaionesplurimuminter. 
fit:  illud  tamcn  difcrimcn  Ontologia  non  curat, 
quidquid  mali  cft,  aut  defignatur,ad  rcrum  dsfcaus 
revocatura.  Jam  vero ad  id  ut aliquid  NON  FI AT 
divina  voluntatc  pcrfei^iiriraa  opus  non  t  ft,  fcd  im- 
perfeaa/edlimitata  rci  ipfius  natura  quod  ex  §.588. 
589»  590.  J9l«59a«T9J-  feq. cognofccmus. 

Z  4  S-^47- 


I  ^O  ^e  cAtiffa  fntun  ah  itt  erno  fsecAti, 

^Uio^  inftant,  Qmnis  Afrincifio  rerum  ^ndet :  4i 
■JPEhs  eft  reYHm  omnium  frincipia?»  5  feccAtum  efi 
4tSlio :  fendet  igitnr  feccatftm  a  DEo*  Jam  €x  paree 
rcfponfum  cap.  II.  <ie  pra:defi: ;  ubi  dc  concurfu 
adum.  AOiiQ  omnis,  qua  agendi  vires  a  DEO  1 
«ft :  fcdqua  viresagendi  in  exercitio  deficiunc 
l  DEonon  pendcc,  necp«nd€rcpQtcft.i;i8.J3^. 

Si  DEus ,  verba  «orum ,  qui  diffcntiunt,  reclro , 
^hud  de  Adamo  decreverat ,  eiuam  qmdaccidtt ,  aui 
Tson  fnit  omnifotsns :  cujus  con/tliafatanas  turbaverii^ 
4ut  inconftans^qm  mutaverit  confilium,  ^i  de  pccn  is, 
legum  violatorcmmancntibustibifcrmofit,  volan* 
tate  confcquentc,  ali»  omninoProtopIaftis  evenirc 
non  potucrunt,  ac  DEus  dccrevlt  voluntatc  eadera^ 
Hanc  autem  voluntatii  diftindioncm  rationc  folid* 
niti ,  cap.  II.  dc  prjedeft  .•  probavi, 
§.  ^47. 

Si  vcro  dc  culpis  Adarai  loqui  inftituas,  re^ 
fpondeo:  Accidit  Adamo  quod  DEus  decreverar* 
ftonfer  Adamum  faccrc,y^^,  quod  aliunde  ab  Ada^* 
jmo  facicndum  erar,  permitcerc,  Pcrtinet  DEI 
dccrctum  non  ad  Protopiafti  fadum ,  fcd  ad  ejus- 
dcm  fadi  permiffionem.  Bcne  fundatam  vcro  di- 
ftindionem  cfTe  intcr  dccrctum  fa£li  >  ac  dccretum 
periDittcndi  fadti,  paginis  antcccdentibui ,  ni 
failor ,  |vici.  $.  (^35?.  ^40. 641.  ^44.  fcqq. 

§.  648. 
Hominem  DEus  condidit^  inquiunt,  aut  ut  ftarct, 
fM  «^labcreCur;  nonutflaret»  alio^uin  ftetipt : 
M^go  fft  laierctHr.    Pcrindc  ac  fic  coRcra  Pr «cfedum 

Lcib* 


Be  eauJfafHturi  ab  d^terne  peccaii  3  (J  i 

leibnitii  §.581.  fcq.  ratiocinarcris :  Milites  Pr«- 
{cdas  inter  fc  dimicarc  fivit,  am  ut  alteruter  occtde* 
retnr^  aut  ut  occtderetwr  neuter :  non  hoc^e5lavit^  ant 
jpeElarc  PrAfeElus  potuit :  aliter  emmmiles  AlterHtcr 
occifus  nsnfmjfet^  (juodillei  cumpatuit^  non  impedtvit: 
ergo  Prsfe&us  eos  decertare  voluit^  alteruter  ut  neca- 
retur,  Qaidquid  pro  Pracfe<5^o  rtfponderi$,tibi  a  me 
ad  argumencum  aliatumeodem  rcfpondcbitur  jurc. 

QHtdft  DEus  ProtepIafH  defe^ionem  nolutty  car 
fotentia  Ubsndii  ante^naw  laberetur^  afftSlHmcGndi" 
dtt,  £x  dubiis  eft  adverfariorum.  Si  rali  Ada- 
mum  DEus  condidilTcc  potentia  labcndi,  qua  prg- 
clivitatcm  innucrcc  peccandi,  certcDcusinculpas 
venirct  parremuna  :  accontrarium  ex  divina,  qua 
ornatus  eft^imaginc  patct.  Si  labsndi  vero  potcntia, 
vel  impotenria  denotec  libertatcm  iimicatam,  cui 
non  rcpugnar,  obcognicionis  limitM,  rciobicer  ad- 
tcndcre>  eandcmque  dcfultoricconfideratam,  vo- 
lcndo  fcqui,  licct  f acultatcm  plcniffimam  accurati- 
ws  expendendi  obje6ta  habeat,  li,  inquam,  hoc  fcniu 
Impotentia  labcndi  tribuatur  Adamo>ex  limitii^is 
finit^B  Perfonas  oriunda,ncgo  indefequi,  vpluiirb 
Peum,  uc  Protoplaftus  dcfcifccrct  a  DEo, 

§.  ^;z, 

Dcnique  funt,  (*)quiicaratiocioantur:  oportuk 
hominem  labi ,  ut  declaranda  hmt^ti  ^juftiSii&  locus 
aperiretur,  Refpondet  Lcibnkiui*  (*)  Etfanefi 
DEfis  maximam  hominumpartem  ideo  tantumcreaf-^ 
fet,  ut  &Hrna  eorum  malitiamiferiaque  JHfiitia  fiUgloi^ 
riam  vindicaret ;  nec  honitas  tn  eo^ncque  faptentta^  ns' 
que  ipfa  vera  juftitia  laudaripo^et.  Et  fruftra  regerU 
tur^  ms  apud^Hm  fuhili ,  nec  phri;  efmm  vnmicHhst^ 


^6Z  ^n eptimus mmdtts  partic^gratUm iftcluddt} 

apud  ms ,  effi: ;  excufatio  enim  ifta  non  minueret^  fed 
4iugeret  duritatem^  omni  mique  PhilanthropiafuhU' 
tay  Ji  non  magis  DEus  hominum  curam  gereret , 
^uam  nos  vermiculorHm  >  ^»o/  curare  nec  fojfumus 
uec  volumuSi  drc 

(*)  Zrvinel.  Scrm,  dc  Proyid.  c,5.tf«Beza  VoUi^i. 
rh.7,PiUacorio<iifp.contra  $ch,  th.  xy. 

(**)  LcibnitiuslneauflaDEIafTcrta  J.  iif.ii^.reqq, 


Cap.  IL 

mM  SENTEmU  FJR2  ILLUSTRIS, 

DE  ELECTO  OPTIMO  SYSTEMATE 
PARTICULARI  GRATl^ 

DeI    ERgA    HOMINES    FaVEAT  ,     NEC   NB  > 

"VTOn  dcfiderantur  illi»  qui  propofiram  quscftio- 
^^  nem  affirmant ,  his  nCivti\y\sxNeque  facilius 
mihi  quidquamejfe poteft  y  ejuam  exfapientijjima,  di* 
vinisque  perfeEiionibus  omnibus  digmjjimafententia^ 
(l^eibnitii)  Lutheranam  fententiamevertere,  Jbloque 
d^uare,  Quam  facile  id  fieri  poflic ,  mox ,  procc- 
dente  difcurfu  judicabimuf,  fi  partium  fcponerc 
(ludia  placuerit. 

Quodfi  enim  DEus  mundumeum ,  in  quo  hunc 
malorum  ordinem  cum  omnibus  antecedentibus  (^ 
confe^uentibus  accuratijftme  ab  dterno  perjpexit^tan" 
(]Ham  OPTIMUM  elem  ,  decrevit  ^  froduxit:  ni- 
hil  DEhs  velle  poteft  nb  iis  diverfum ,  qu<t  adhunc 
pptimum  mundum  pertinent^  Refppnfionis  fun- 
frfaracntum  5.  f  ^^.leqcj. 

$.  5S3- 


^ 


j4f$  oftimus  mnnduspartic^grAtiam  itfcladatf  5  6  j 


Militiac praefcdus,  dequp^Sl. §.  inter duos, 
quos  propofitos,  dc  accuratillime  pcr(pedo$  habcr, 
agenditypos ,  quorum  alter  cardem  militis  privaci 
impedkndam ,  ftacioneni  vero  cum  utiiicatis  public» 
detrimencp  defercndam  fuadct ;  alterverp  necem 
iilam  permittendam,privatim  quifpe  duntaxat 
malam,  concra,  fervata  ftationejfalutcmpublicam 
tucndam  confulit ,  hunc  OPTIMUM ,  illi  BONO 
guidem ,  fed  non  aequaligradu,  agcndi  typoanre- 
ponens,  inacqualiter  pracftantis  agendi  typi  bonum, 
V.  g.  miliiis  incolumitatem ,  co  fenfu ,  ctiamfi  fucura 
i^on  cratcertiffime,  voluic,  adprobavit,quoex» 
ploratumeft,  praefedum,  fi  plura  promilicisfalute, 
falvo  bono  publico ,  agere  potqiftet ,  paratiflimum 
ptique  futurum  fuifte  :  quoccrtumeft,  abhorrcre 
ab  illa  cacde  Virum  fortiftimum,  deteftari,  exfccrsri 
jllam,  quamvis,  quod-quidera  potuic,  ob  fiibiimio- 
rcs  rationes  fapiencer  npn  impedirc  dcbucritf 

Falfum  igicur  cft ,  quod  §^5  i.  habet :  itihilpO' 
tuijfe  DEnm  velle  ah  iis  diverfnm ,  e^tia  in  optifKo 
Mnndo  cventura  fptnt.  Prxfc^us  militias  (DEus) 
optavit ,  voluit  &  iilud  bpnum,  quod  erat  in  altcro 
agendi  typo ,  quem  non  cleiaurus  crat,  fcd  practcr- 
fnifTurus  ob  racioncs  cclfiorcs. 
§•  <5f ;. 

Fingamuf  /am  porro  militiac  pracfedlum,  ante- 
quam  aftignatam  ingredcrecur  ftationcm,  gregarios 
illos,  jam  adfunefta  jurgi^  pronpi,  fadifupcrquc 
monuifTe,  addidilTe  pacis  inter  illos  componcnda: 
remedia  (reftituta  pecunia,  quam  alter  ab  altero 
creptan^  cxprobrandq  litis  prasbiu^ratfatalisdcte.' 

ftandi^R) 


5  ^4  ^^  aftitnus  mmdHs  fartie.gratUm  includatf 

ftandum  fomitcm)  cogitcmus  in  illo  typo,  qiiigrc- 
garii  csedem  continebat,  nihil  fuifTe  omiffum  quod 
fufcipi  a  pi«fc6lo  poterat ,  ad  eam  dcclintndam  z 
ponamus  porro  praefedum  ex  utriusquc  grcgarii 
fummo  animorum  paroxyfmo  prudcntifljmc  conjc- 
dafTc,  immo  vcro  prasfcividc ,  fore,ut,  cxcopri* 
mum  tcmporc,  quo  aOignatam  fit  ingrefTurus  fta- 
ticncm,  militcs  f^epe  didi,  abfentia  illa  animati» 
dimicationem  (ingularem  fint  fufccpturi ,  idcoque 
alterutcr  incurfurus  in  vitac  pcriculum :  num  dicen- 
dum  hoc  cafu  crit,  pracfedum  ideomilitis  incolumi* 
tatcm  noIaifTe,  quia  cum  agendi  typumcft  fecutus, 
qui  milicis  (tragcm  ccrtiflime  comitcm  habiturus 
nat  t  Equidem  non  ita  fcntio. 
§.  6^6. 
In  co  enim  agendi  lypo ,  qucm  Praefcdus  elc-^ 
git,  tamefii  miliris  csdescomptchcnfaeraB,  ea  ta« 
men  omniaincIufAcrant,  quae  ad  ftragem  futuran> 
devitandam  accomm^odatidimc  facicbant»  Vere 
igitur  dici  poteft :  INTENDISSE  PR^FECTUM 
SAPIENTISSME  EA,  QU^  NON  FUTURA 
PRi£5ENTIEBAT,  acqualcm  pracfcdi  crga  utrum» 
que  militem ,  &  pcrcuntcm,fui{refavorem.  Simi- 
lcm  vero  praeientis  Syftcmatis  conditionem  elTc ,  in 
quounicuiquc  facultas,  (fivc  propior  ac  naturam 
fupcrgrefTa  ,  five  rcmotiar  5c  pacdagogica,  apud 
non  chriflianas  gentcs) compctat,  fuperioribus pa- 
ginis  &  Cap.  I.  &:  11.  facis ,  opinor ,  probatum  cft. 
Salus  igicur  &pcreuntium,non  qua  funt  pereuntcf». 
(c^  qua  func  cum  toco  mundo  amati,  Joh.j,Y.i^^ 
PEOccrdictt. 

Ergo  nugs,fHnti  &  febriciitantiumfomftut,p9t^- 


"An  ^ftimus  mHvdHspanic.gratiam  inchdat?  5  6  $ 


gic  didenciens  Ausftor,  qHdt  LHtberamflenis  hficcisy 
froflatisqHenaribHSf  im$  amanter,  &  ad  pacem  po- 
iluia«am  accommodate,  de  nmverfali  Jka  miferi» 
CQrdia^  redemtiene^  gratia  inepte  garrinnt.  Eo 
ipfo  enimy  quo  DEhs  hnnc  mHndum  OPTiMUM 
ilegit,  decrevit  frodnxit  ^  ,$OLOS  iilos  falvos  non 
fotefi  non  velie\  qm  SOLI  in  hoc  mmdo  tanquam 
fdlntis  in  Chrifto  per  Spiritnm  S,  panicipes  repra- 
fintahantHr  ;  neqHe  eorum  'Alkm  velle  fotmt  non 
damnatnm ,  qtii  tanqnam  extra  ChriflHm  pr$pt€r 
feccata  fnadamnati  NON  MINIMAM  HUjUS 
MUNDl  OPTiMI  PARTEM  conflitHunt. 

Dabo  ad  Iiasc  dubia  primo  vcrba  illuftris  Viri 
in  caufTa  afferta  S«  l  *  J •  Nos  igitnr  reje^a  illa  odio- 
fiffima  Mifanthropia  tHemur  merito  in  DEofummam 
Fhiianthropiam ,  qni  NB.  OMNES  (omnis  ge- 
ncris)  adveritatis  agnitionempervenire  ^  OMNES 
^  peccatis  ad  virtntem  converti,  OMNES  filvos 
fieri  SERIO  valHit  ;  volnntatemqHe  mHltiplicihus 
gratiis  declaravit,  Qnod  vero  non  fimper  fa5ha 
y»»/-,  qnx  hic  volmt  ^  Htiqne  repHgnanti  hominHm 
malitid  attrihm  dehet^ 

§.  ^59. 

Convincimar  Jboc  difcarfu  ,  raitlrn  ex  illius 
Ricmc ,  qui  mali  pcrmiiHonem  ab  opcimi  Mundi 
racionc  rcpctiit,(quidquid  interim  fic  de  rc  ipfa)  ni-« 
tnirum  ex  Lcibnicio,  falfumefls,  quod,cam  DEUS 
praellantidimum  Syftema  clegeris ,  idem  eos  omncs 
a  (aiute  aEternaexclurosvoIaericquosMuadiopti* 
m\  acterna  in  divino  inteile<fta  idea ,  uc  pereuntci 
reprapfcntavir.  Voluit  cnim  DEus,  fecundum  h«c 
ycrbS.^jS.  OMNES  falvos,  OMNES  veritari^ 

cogiilti» 


j  66  jin  optimf/s  MHndHs  farticgratia  iwlnJai  / 

cogniiione  illuftiaco»;  cur  ?  ^uiafuam  volHfJtatetd 
mulciplicibus  graciis  declaravic,    adeoc|uc 
etiam  iij  qui  perierunc,  tamen  non  pcrire  potuiiTcnfi 
$.  666, 
PttgM  Vir  laadatus  L  c.  j^thanc  incfHiesfupera» 
re  potuit  fumma  potentia  fna,     Fateor,  inquam ,  fed 
Ht  faceret ,  nnllo  jure  ohligahatur ,  nec^ue  id  ratia 
aliunde  ferehat,     Inflahis  :  tantam  henignitatem , 
i^Hantam  DEO  merito  trihuimus,  progrejfuramfuif 
fe  ultra  ea ,  qud  prafiare  tenebatur ,  imo  optimuni 
icneri  ad  9ptima  prafiandd ,  ftttem  ex  ipfa  honitatc 
natura  fH£i     Hic  'Vtro  tandem  adfummA  fapientia 
divitias  cum  Paulo  recurrendum  efi,  qut  utiquepaf^ 
fa  hon  efl ,  sit  DEus  vim  ordini  rerum  naturis^ui 
ftne  lege  menfuraque  inferret,  ut  turharetur  har" 
monia  univerfiHs }  ut  alia^  ab  optima,  rerumferiei 
iligeretHf-»     In  hac  autem  contihehatur  i  ut  OM- 
NeS  LIBERTATI,  atque  adeo  QtJIDAM  IM-^ 
PROBITATl  SUi£  relinquerentuf, 
§•  66h 
Idcm  Vir  cclebertimuy,  $.  1 1 1.  in  cauffa  D£f 
ilterca  ita  pronuntiat     Etji  enim  multipopulinun* 
quam  falutarem  Chrifii  do5irinam  acceperint  ;  ne9 
credihiiejit ,  pfadicationetn  ejus  apud  omiiei ,  quibut 
defuit^  irritamfuturamfuijfe  \  Chrifio  ipfh  de  Sodo- 
ma  contrarium  afiirmante:  non  ideo  tamenneceffe  efi^ 
aut/ervarialiqHemJfne  Chfifio  y  aui  damHari  ^  et(t 
pr^flitifiet,  QyiCQUID  PER  NATURAMPO- 
TEST,  JNeque  enim  nobis  omnes  via  DElnotafunt  g 
neque  fcimus  annon  aliquid  extraordinariaratione 
prafletur  MORITURIS-      Pro   ccrco    cnim 
icncndum  cftj  cciam  Cornelii  cxcmplof 
£  qui  ponaucur  bene  ufi  lumine>  quodac- 

ccpcre , 


jtn  optimus  mHndttsparticgratiam  includat\  3  tf 7 

Gcpcrc,  cis  datum  irilumcn,  quoindigcnt, 
quod  nondum  acccfjcrc  ,  eciamfi  ia  ipfo 
morcis  arciculo  dandum  tS^u 

Ex  hls  manifcftiflime  intelligitur  do(^f  jnaiii , 
de  opcimi  fnundi  deledu ,  longe  alio  figniEicatu  i 
Viro  iliuftri  ftabilitam  ,  ^c  Diftenticntcs  eam  am- 
plcduntut ,  quin  in  toto  SUO  ^  quod  ftatuere  vi« 
dcntur,  OPTIMO  Syftetaate,  nefcio  quidneceflS- 
tatis  veiut  fetreae  locum  iiabere  pucant,  qui  OPTN 
MUM  MUNDUM,  ncceflario ,  non  libere,  i.  c. 
cunl  facultate  declinatldi^  peccaturos,  neceiTarioi 
Aon  cum  libcre  contra^^a  culpa  damnandcs  com* 
piexum  i  (ibi  imagtnantun 

§.  ^65. 
Inde  patticularis  grati^  cum  SUO  ,  NOM 
tElBNlTIANOjOptirhi  Syftemaris  deledu,nexui: 
indeconfcquencia  :  OptimHS  fnMndus  hos  fervandot 
reprdjintaty  ergo  idem  reliquis  omnibHSy  qtiipereHnt^ 
^pporttinitatem  iliam ,  rite  adhihendami  denegat ;  er- 
go,  qui  in  mundo  optimo  fervanturi  EOSDEM 
SOLOS  SER VATOS  D£u$  non  poteft  non  vellc* 

Ibimui^  allcgatis  Scriptorum  verbiJjin  ^cnt 
ptacfenccm,  Prirao  ^  uc  Leibnitius  Mundi  hujus  ^ 
^^;;^/^/;x^opcitnido6lrinam  cenectita^  iihancvo* 
cem  fpe^lcs » candcm  fententiam  fuam  faeiunt  Dif- 
renticntes ,  MUNDI OPTIMI  totics  repetita  mcn* 
tionejunde  crrorriacus,convenirc  Lcibnicium 
intcr  &  cos,  quiparcicularcmDEIgraciam 
CucnCur;cum  tamen  univerfalem  VIR  iiluftcis 
$.  6^i,  ftacuac* 


^6^      OptimmniHndwpArticgratUexfirsl 

Vmimcnim  veroLcibnitiusSUA  muiidiopti* 
ixa  idea  hbcrtatcm  hominum,  i.  e.  foculracem  non 
ggendi ,  <ium  agis,  contineri  fenfir ,  cx  §.  1^6.  iteni 
tx  Cao*  I.  Appcnd.  DiiTentienics  omncm  Li* 
bertatem  inmerafponcancicatccollocanr.  Pisc- 
rerea  Vjr  rclcbcrtiiiius,  omnibus  cmnino,  ctiam 
ocntibus  non  Chriftianss,  modo  tantum  facianCj 
QU ANTUM  NATURA  POSSUNT  ,  graiiam. 
DEl  patetefcntit,  quod  idcm  fignificat ,  ^comfjes 
tercmtes  haf:mjfe  facultatem  non  peremdi  :  vid« 
§,66l.Diflcnticntesver6  id  ncgant  pcrncgantquc* 
Puto  id  ad  utroiumque  Optimi  Mundi difaimcn 
dcclarandum  omnino  fufhcere* 
§.  666. 

Primo,  ut  diii,  certum  e(l,Adverfarios  noftros 
OPTIMI  MUNDI  facerememionem.Z^ringiius 
dc  provid.  ad  Phil.  magn.  cap.  5.  mhil^  inquit^ 
Ab  ifto  hond  feritotefi^  non  abfoIuCum  ,  pCtfc- 
dum ,  ac  inccgcum*  Mhil  enim  non  videt  etiani 
friusy  qnam  fiat  &c,  In  fidci  (ux  confcflionc  p.f  i2# 
Aihil enim ,  air, quam  quod bonum ,  adeoque  OPTI* 
MUM^T?,  vellefoteJL  (DEus)  —  quemadmodum 
mechaniCHs  faber  omnla  fua  inftrumenta  novit,  iis- 
dem  utitur  -  -  ita  DEus  omnes  creaturas  agnofiit» 
exercet,  Illis  femper  opcribus  utuntar  canquam 
fimilibuf,  quacnihil  libertatis,dum  fabrcfada funr^ 
habent  :ex  quogencreeftmirchaniciopus,  idquod 
arguic,  corum  dcoptimomundo  idcam  dclincati- 
oni  domus  exftruendse  fimiUm  efte ,  quse  quidquid 
reprafentat,  uc  primum  domus  xdificatur,  nort 
poceftnon,  finc  omoi  libcrtace ,  tali ,  vcl  ralicxft- 
iicrc  modo« 

i.66^. 


OpttmHS  mundfts  pArtk.gratU  expenl       969 

llU  II    r       ■  -        -■  .  .  ■      ■  -  t     I  ■         —        -     .^.^.  -      .    .  .  III   1 11  I 

§.        667, 

Zanchius  de  natura  DEI  Cap.  IL  q.  1 5  •  D£uf 
jubet  id  quod  mvit  ejfe  OPTIMU  M,  ac  froinde  ^Hoi 
vult ,  ^uia pkiprobatur  &c,  Alibi  libr.  cit.  q.  9,  ih.  g* 
Jiomnia  infafienti4faElafunt:  nihilmmr  efi  faBum^ 
^Htfit  fine  rationem  Froprium  enim  fapientta  efi  cmnia 
4gere cum  ratione*  Qmre%  quodettam  malavolenf 
fermittat^online  fumma  efl  ratione  >  fineqtie  fap^erjif^ 
(imo  conpiio.  BENE  haec  de  Syfteraatc  prsftantiiJi* 
rao,  acpraclare  dicuntur,  (tdi  nonPLENE,  cum 
iQ  optimo  mundo  talis  hominum  natlo  (latuatur » 
quam  ;D£us  voluit  cadere»  ideoque,  cum  divinx 
voluntati^  fecundum  diffentientes ,  tedfli  nulio  pa« 
dlo  poffit,  natio,  qus  non  potuit  non  peccare.  Ta-* 
lem  optimum  mundum  nos  cum  Leibnitio  dam<* 
namus. 

Atqui  talem  Advcrfarii  imaginfintur:  Martyr,^ 
f ol.  ^36,  DEum  Adamum  Vol  U iile  cadere^  dubi^ 
gari  non  ^otefi^alioqui  non  cecidijfet  foL  g  i  8 .  cum  DEl 
agitaiione  cmnes  ^  vivamus  tf  moveamur :  cper4 
icerte  omnia,  ^uafacimus^  neceffeed  ^  ut^uo^uomo^ 
dot]Usimful[[Xfiant.  Item.  DEusprdterea&ejm-^ 
dem  jufie  fubminifirat  reprobis  cccafiones  peccandii 
C?  mirabiliter  inclinac  hominum  corda »  non  tan« 
cum  ad  bona)  fed  &  ad  mala* 

§.  G6^. 
Zv^inglius  de  Provid.  cap.  6.  ita  differic :  nsc  di^ 
€at  ^uisquam:  innocens  eftlatro:  DEo  enim  impul^ 
foreegit:  nam  contra  legempeccavit*  At<t  intjuies  ^ 
coaBuseft adpeccandum*  Eermitto^inqnamy  coaUaM 
^Jf^i  fi^  f^lt^^  t  »*  aUertransfemtHr ,  aii$r  ^ructfige* 
Aa  retHf% 


37o  ^ffcptiWfts  MHndus  ^articuLgratiatn  ificludati 

retkr,  Multo  alker  (entit  Leibnitius,  in  caull  affert. 
$.  37.  nalHm  culpd  mn^ffamin  DEo  objeEiHmefl 
voluntatts  $n  DEopredMv£('u  e,  proiu  Z\f'ingiiu« 
loquuur ;  coadivs)  feei  tantttm  aU(fuarido petmijfi* 
VA ;  f »w  «/>/if  nHn^Hampeccatumfactt^  fed  tantum  ad 
jHwmttm  aitquandoperwitiit^ 
§.  670* 
Calvinus  in  cap.  3.  Cen:  OQendit  (fuorundam 
aurcs ,  c^Hum dtcttur»  DEum volu iile ;  Sed cjudoh* 
fecro  altud  efl  tjus  per HilHl o ,  efuiprohihend'  jus  ha* 
het^  immo  cujus  in  manu  feseflpoftta^  quam  CJuS 
voluncas?  Ssdnosfuperioribuspaginis,  nifalli- 
mur ,  cvicimns ,  NOLLE  peccstum  etiam  illos,  in 
quorum  manu  fuifTet  impedire.  &  qui  nihilomi- 
nus  permiccunc.  §.  6|7.  638.  639.  6^0.  641. 
^42..  Cap<  L 

Bcza  in  Rcfp.  2.  sd  a^a  CoIL  Mompelg  i 
p.  177.  f^fl^  primi  paremcs  feje  nattva  illa  bonitate 
privarHnt^Konnfiex  DEIfic  volcncis  decretofa^um 
futjje ,  dtxi  ac  dico,  Job,  Pifcacor  in  difput. contra 
SchalTm.  t  h.  27.  DEus  tales  condidit  prtmos  paren* 
/f/,  u$  labi  pojfcnty  imo  looc  confilh  condidit%  Ut  le  ipfil 
labGronturj  ^uippe  cnm  nonmfihacratiorteperver 
nire  potuerit  adfinesprtnctpales ,  fcpatefa^ionemju* 
flitia  ^  mifencordta.  Alitcr  fenfilTc  Lcibnitium 
$.6f  o.  probavi. 

In  appcndicc  difputar.  citat.  idem :  Etft  kome 
fer  naturawpotuit  non  transg^^edi ,  qntppe  prxditus  li' 

bero  arbitrto,  tamcn  pcr  cf-Grctum  LiEi  non 
pocuit  non  transgrcdi.     Martyr.  in  Rom.  eap. 

I.  ait: 


An optimus  Muniks nartictti.  fraHam inciiu^dt?  jft 

I.  ak:  VeumeJfeaUcjHomodocauJfampfccatt,  Nolim 
tamen  Viros  erudinllimos  hujus  fenrencia^arguere  j 
quaDEuSGauira  ^CCC m  ftatuttHr :  habent  enim 
hajus  vcneniantidocdn.  i.e.calemhypochefin,  qu4 
DEum  omnia  (ine  culps  vitio  [accre  pofTe  credunt, 
neciis  exceptis,  quasabhominibusdtrfignata  fatis 
honclle  non  herent»  Zanchius  de  Prov.  eap.(J.  Qjtod 
DEus factti  Itbere factt^  ^  a6sef^ifpeccat6  ^  m  j^dHl-^ 
terium  Davtdts  ,  QUOD  AD  AUCTOREM  DE- 
IJ  M  PEKTINET,  mn  magts  DEolitpeccaiHm^qHank 
€Hm  Taurus  totum  armentHm  in(cendit  Cf  implet^ 

§.  673. 
Quamvis  igitur  ab  hac  fententia  magHopcre  ab* 
horrcreacViri  iiluftris  piacitum  in  cauflaDEi  afferta: 
§.  117.  tarticn  ex  ca  inteiligi  debet,  mn  imputandafH 
tjfe  Diffentientihus  horrendam  opinionem ,  ^ua  DE$ 
fulparum  noftrarum  cauffatvibmtHr, 

§.  ^74- 
Verba  fcriptorum  aliegaca  luculenter  Jocetit^ 
Ijuantum  interfic  inter  Muildi  dptimi  notioncm . 
qHam  Adyetfariii  &alteramj  quam  Leibnitiustibi 
format*  in  utrordmque  pf^itantnnmi  (ylismatis 
idea  maiumj  quod  experiencia  triftis  loqeitur.  ineft : 
fedexdtverfafcntentiai  divcr(o  utrinque  modo^ 

Advctfariorum  conceptu  mundus  optimus  ma- 
him  compleditur  j  quia  aliasad  fineiiiibum  DEus 
pervenire  non  potuiilet ;  uti  verba  habent.  §.  67 1- 
AC  ex  Viriiliuftris  mente,  fi  vei  maxime  homo  labis 
expers  manfiflet,  fcopum  DEus  fuum  tamen  fuiflcc 
afTecutus  .*  quod  vel  (imile  illud  Leibnicii  indicat  a 
tniluiae  prxfedlo  peticum,  §.  f  87.  qui  fcopum  fu^rt! 
( tuendam  cum  falute  publica  Ibticnem)  nihilo- 
Aa  &  minUs 


^  7  *  ^»  optimtis  MfiMi/ffffdrtk.grMtiam  iwkJat  ? 

»  -  III n — ""— -  --T-i -T 

minus  attigilTet ,  etii  cnsdes  grcgarii,  liberc  com"' 
miffa,  fuillet  evirata,  Adde  quod  ibidem  vir  cele* 
bris  cxprcfle  ncgct ,  malum  raorale  voluntatis  di'» 
vin«  objedum  cffc  pofle ,  camctfi  bono  infcrvirc 
fini  qucar. 

§.  <^7^. 
DKfentlentes  /i  audias ,  in  opcimo  hoc  mundo 
DEus  bona  quidtm  perCe,  at€tiammala(VERE) 
vult,  propccraliud,  i.e.pYofterhnum:  utiZan» 
chius  lcribit  de  Natura  DEi ,  alias  optimum  Syftc-. 
ma  clc6kum  docens ;  per  $.  667.    Similis  igitur  eft 
hic  Mundus  optimus  Mcdicinx  ad  ccrtum  Hnem 
tnaxime  falutari,quam,  praetcr  herbas  pcr  fc  non  no- 
xias  vencna  ,  alias  occifura  cxtra  compofirionem , 
ingrediuntur ;  quo  cafu  pharmacopola  vencnum 
xion  tantum  admiccic>  fcd  ic  admifcec,  i.  e ,  revera 
vultt  ^namvis  i^to^tcx  oXmd  y  neque  tantumab'! 
flliis  admifceri ,  pi  jctcr  intentioncm ,  finit :  At  (i  | 
Leibnitium  confulas ,  mAlttm  oftimofyftemati  a  DE^l 
Mft  froftsr  fiKes  prAclaroSy  additur,  id  enim  ficri  nc- 1 
fa$  effe  dlxit  §.  J  81 ;  y^c/  oftimo  mundo^  qucm  cccan- 
dam  fapl^ntia  judicat ,  libera  malitia  adfpcrfutn 
tnvenic.     Uti  militiie  prarfedlus  illum  agendi  ty- 
pum  eligens,  quiftationem  cum  (alutc  publica  tu- 
cndam  repracfentftt ,  altsrius  typii  non  aequogra- 
du  boni ,  qui  cxdcm  militis  declinandam  docct  > 
malum,  ut.militis KecemVion^d]\xnxit^ fed\ihC' 
rc  addicam  rcperic,  gavifarus  vehementer  ,  fi  j 
utcrque  typus  combinari  potuiffec »  quod  pcr  mi- 
licesftccjt,  adcoque  &falus  pubiica  ^  privata 
militii  confervari» 


ji»  epffmus  mundHs  fArtk*  gratiam  inckddt  ?    5  7  3[ 

_— 

Exidcaigimr  optimi  mundi,  quara  Diffen- 
lientcs  figurant,  libcrtas ,  ^uatems  cflfacHltas  nm 
agendi^  dumagis  (rerifu  divifo)  omnino  txular,  fab- 
ftituta  mcia  rpontaneicate ,  ut  fuoipforum,  non  cx- 
trinfecns  indito,  motu,  homines,  ut  &  lubentef 
agant,  quxcunqde  agunt,  impulfi  interim,  f  fic 
tfnim  Ioquuntur§.  ^68.  (^69.)  divina  cfficacia,  fiMn 
ad  vitium,  cmttamen  ad  mocum,  cumquo 
vitium  neccffario  conncditur  .•  indudi  pcr  divinum 
dccrcium  ad  violandam  Icgcm  ita ,  ut  legem  non 
violarc  non  poffint  i  txf  6y  2.  at  ex  Lcibnitiana  op» 
tlmi  mundi  notionc  decrcrum  DEI  nihilmundo  nc* 
ceffitatis  addit ,  k6,  ut  libcros  homincs  fcicntia  ab 
Ibterno  rcpracfentavie,  ita  illud  cosdem  UT  LIBE* 
ROS  cxfiftere  fuotemporc  juffi*t:  utihominesita 
EX  SE  IPSISdcterminatosinjagendo§.  f42.  Cap- 
I.  append,  feqq.  faiva  libcrtatci.  c.  aliter  agendtfa^ 
cultate  ^  ccfi  rationes  ionxoits^  intcccurrcrint, 
§.618.  Cap.  I.  Append.  fcicntia  DEi  ab  acterno  vi« 
dit;  itatales&decrctum,,  nihiliniliis,  quodilii 
putant,  mutaturum,  adprobavit,  ob  fublimiorcs 
rationes,  &  exfiftercjuffit. 

§.  ^78. 
In  idca  mundi  optimi  Diffcntientium  malHm 

DiFw/t/W/ §.67z.velcerte  vulcpropter  aliudji  c- 
bonum..  ^,6jG  in  idea  mundi  optimi  Leibniriana 
malum  DEus  nec  per  fe,  ncc  per  aliud  vulty 
utimanifcfliffimcintelligicurexeo,quodnegatvo- 
luntatls  divina:  objedum  clfe  poiTe  moralemalum  , 
ctiamdbono  cuidam  infervire foicat ;  vid.§.  fSo* 
Cap.  L  Appcnd.  malum  potiui  inoptimoSyfteraa* 
fc  t^ntum  permitcitur,  inicr  pctmiffioncm  vero  & 
Aa  i  '         decre 


I  74  -^^toftttnusmftffdHspaytic.^rattamincluddtf 

dccretum  maximum  intcrj^c?  re  dircrimen ,  §.641. 
Cap.  I.  Appcnd.  ex  mente  Viri  illuftris  fatis  com- 
mondravL 

Parum  igitur  fundata  (unr  Vcrba  nuperi  Scrip» 
toris:  (^Htdi^md  DEusfanEle  ^tvmitttxc  potefi  ^  td 
fmmoheasdem  rationeifanEle  velle  ac  decernei  e, 
QHtcHnque  excufant  Z)£«w  pcrmirccntem ,  f^- 
dem  ettam  fAT«/^«r  dcccrnencem.  QHdcun^ne 
Z>£a  deccrnenti  oi^jictuntur^ea  omHta  etiam  ad^^K'' 
H^itcentcm  pertinem. 

§.  680. 

Quam  falfa  hac  fint,  ex  $.  574.  folc  clarius 
cernerc  licet.  An,  (1  parcntes  pii  ac  iapicntia  pra;^ 
diti,  Cobolem  gcneratnri ,  labem  ha^reditariam  illf 
adhscrerccntem ,  permitrunc/««>/»r^;  famstfnon, 
gener^ndo  obfiare  foffent  \  ne  propagaretur  tanta  lues, 
continuo  fuo^u^  iilam  /^^fw  volliot?  An,  /iDavi^ 
dcsjus  Regni ,  armata  manu ,  contra  R  cbellcm  Ab- 
folonem  perfecuturus  ^  cruenti  ac  nefandi  Ifraeli» 
t^irum  heiii  eventum  permific  ,  quem  de  jure  fuo 
t edcndo ,  tmpedire  potuinet ,  an  ,  inquam ,  fi  hoc 
iancle&  jultepermilic,  edamfiobftarc  potuif- 
fct,  continuo  ^  fanUe  relfeiiionem  tUam  f^fi*^pf^^f^ » 
t)um  ftragcrothomipumconjuncl:.^m,  voluic,ad« 
probavic,  ^a/fandcvelle  potuit^  AnrebeU 
lionem  ita  volutffe  cenfendus  <r/?,  ut  loaiperet ,  intjuir' 
ffus  maiefiatisfud  rtgorem  exerceret  ?  An  reheiitonem 
Voiutt  propter  fuam  gioriam}   Annon   dtfiinguendum 

tnter  Rcgis  permi^rioncm  acdecrccum?  Ni- 
hil  jlle  ad  rcbcllionem  volendo  fpedla  vit,  fcd  illam^, 
tjux  futura  ab  aliis  erac ,  ut  piimum  jus  Rcgni  erac 

dcfcnf 


dcfcnfiiriis,  pcrfnifit,  magno  cutn  dolore.  Fal- 
lunc  igitur  invidaillaaxiomata. 
$.  ^81. 
Similis  cft  ratio  i  ■ieaiuin ,  quai  utraque  pars 
fibi  dc  OPTIMO  MUNDO  format.  Uti  Davi- 
dcs,exomnium  mcnre,  non  voluic  rcbellio- 
ncm ,  feddsteflatus  cft,  quamvis  eam  impedi* 
re  poCUiircC,  Abfolom  cedendo  regmm;  fed  po- 
tius  voluic  permiflionem  rebeUionis\  incerquas 
dccretaplurimumintereft:  namquacvolo,  fi  nc- 
mo  obftare  volenti  poteft,  ca  ncccflario ,  a.li%» 
rnm  rejpe^u ,  fiunC :  cotitra  tjfta  tantum  permitto^ 
ob  rationes  fublimiores,  ea  ab  aliit  neceftario  non 
fiunt,  poftentetiam,  melicecpcrmittente,  ab  aliis 
omitti:  itaDEus  in  hoc  opcimo  mundo  non  vo* 
luit  pcccicum,  permillionem  potius  p::cca* 
ti  vokiic,  qualicetaDSO  decrcta,  homifies  nc- 
ccftkrio  non  peccarunt ,  in  hocoptimomundo. 

lu;  Advcrfariorum  itaque  opcimo  muncio 
nemo  pocujlTec  fer/ari,  quicunque  non  fervatur, 
vulc  enim  DEus  mahim,  quo  volcnte  homo  non 
poteft  non  lcgem  violare,ex  §.  67£.  68  r.  locum  igi- 
Itur  in  HOC  SYSTEM :\T£  OPTIMO  HABET 
NECESSARIOGRATIA  PARTiCULARIS:  in 
Leibniciano  mundo  optimo ,  ubi  DEus  peccatuna 
non  vulc,  y^^  tantum  permiccic,  quae  duo  ma^ 
gnopere  diftinguuntur;  cx  §.  68o.  68 1.  qui  vero 
pcrmittir,  aliis  aliter  faciendi  potcntiam  noneripit, 
homincs,  ijtiidammntiir  ^  ex permi/JIone  dtvina,  pO" 
tuiffent  mn  damnari^  locum  igitur  hichaberePO- 
TfiST  GRATIA  UNIVERSALIS. 

Aa  4  S.68J. 


5  T^  J^n  Hftimm  mimdHspArticgrAtkm  inelHdat  > 

In  Calvini  de optimo Sj^fiemate conctpiuDEus 
xts  prasfdt ,  quia  calcs  &c  tales  dccrcvit,  non  ve^ 
vo  vicifflm  tates  decrevtt ,  qnia  ex  SE IPSIS  ita  (ali- 
quando,  fi  dc  humanis  aaionibus  fermo,  LIBEREj 
dcterminjitas  prafcivit,  Libertatcm  enim  cum  dc- 
terminacione,  exclufa  ncccffitate,  conciliari  poire. 
proba vi  §.  ^  ^  •  Hacc  cnim  funt  Vcrba  Calvini : 
Decretnm  hortibile^  fati%Y:  itificiarttamennemcpc» 
tefi  >  tjfiinprefcivertt  DEtti ,  quem  exitum  habiturut 
fjfet  homo ,  ante^Ham  eum  conderet,  atquc  idco 
prxfciveric,  quia  dccrcto  fuoiicordinavc- 
rat.  L.  IIL  inftic,  fcd.  7, 

*  §.  684. 

In  Leibnitiano  Syftemate  rem  DEus  \Ac6talem 
decernit^  quiaprafcivit :  mnprafcivity  ob  decretum. 
Mancntigitur  in  hocfyftcmate  a6{:ioncs  huraa- 
naj,  quales  ab  asterno  fcicntia  repra:fcntavk,  i.  e.  li- 
berx,  ncc  dccrctum  aliud  quid  addit,  nifi  cxfi- 
ftentiam.  ContraftquidDEusideoprAfcity  c^uiata* 
U  volmt.tum  DElvoluntas  rti  nathram pofMem 
reddit,  nihil  igitur  aJiter  poffibiic  cft,  quam  uti 
DEus  voluit ,  quod  fummam  ncccffitatem  introdu- 
cit,  qu2  incoponitur,  utaludctcrminadofuim- 
poffibilis. 

^  Nunc  demum  probabimus ,  quod  univerfalis 
gratia  in  Leibnitiano  fyftemate  non  folum  lociim  in- 
vcnire  poffit,  mi  di^Sum  §.  6S2.  fedetiam  REVE- 
RA|  INVENIAT.  Argumentum  mctaphyficum 
hoc  cft :  qui,  duobus  boni5,pluribusvc,  propofitis, 
wajus  cligit,i,e.opdmum,  isOMNlAwr/^vo- 

luit^ 


jitt  9ftimus  mundHsparticgrAtiam  includat.  377 

luic,  quariindara  vcro circumftantium  rerum  coo- 
curfu  impcditus ,  in  majori  folo  acquicvir.  Quod 
nifi  ica  ciTet,  nulla  ratio  vcl  fingipoflct,  curnon 
€X  a:quo  elecy^iffet  minus  bonum,  quam  majas,majus 
cnimanteponendo  deciaravit,  fe  eousque  bonorum 
dclcdu  omnium  progrcfliirum  fuiirc,  quousque 
fuiflent  cxhaulla ,  (i  per  res  alias  obflantcs ,  i.  e.  ob 
rationcs  fublimiorcs  rapientcrpotuiflitficri. 
$.  6%6. 
Non  cft  cur  dicas :'  eo  ipfi^  ^«od  omniaJmHl  bo^ 
na  impetrari  ne^ueant^  fapientem,  e^Ud  omittenda  ftfn^^ 
velle  non  pojfesntfiflulte  volentem  cognaverimHs  .•  n  a  m 
fi  fapientem  dccretoris  voluntatc ,  qua  optsmum, 
cum  omnia  non  po(Iint,anteponitur,3dliucin  omniji 
bona  anxie  ferri  dicercmus :  bcne  iiscc  objiceren» 
tur ;  fed  id  non  fpedat  ratiocinium :  verum  potius» 
decrccori^  voluntatis  ^  ^uaoptimum^  (t^mnianon 
fotefi^  eligit^  nKUam  fHndamentum  fore  ,  niji  conci» 
piatur  volHntasincMnzmi^XXCcAtnSf  eadem^ne 
tendensy  Juxta  HnittscH/us^He  menfuramy  in  bona 
omnia  &  fingula» 

§.  Ciy. 
Concinit  Lcibnitius,  in  caufTa  DEI  aflTcrca :  Un- 
ide  patet  volnntates  etiawantecedentesnonomninoir* 
ritasejfeyfedefficientiamfuamhahere^  etfi^  ^uifjje' 
EIhs  earum  ohttnetHr^  nonfemperfit  plenvu ,  fed  per 
concurfum  aharum  VBluntatum  antecedentium  refin- 
^Hs^  At  volunta^  decretoria  ex  omnihns  inclinatorii^ 
rsfihans ,  femper  plemm  effeSium  firtitur ,  (^uotief 
potentia  non  deeft  it^olente^  uti  in  DEO  deejjc  ne^mtti 
I^empe  infola  voimtate  decrstoria  locum  habet  Axio^ 
ma :  ^ui  poteft  ^  vult  ille  faciPy  tjutppe  cum  eo  tpf^ 
Jcientiam  reqmfitam  etd  agendnm  fuhposintia  cemfrsm 

Aa  5  /^^. 


f  7  8  -^» optimus  mundus pArticgrntikt^cludat  ? 

hettdendo  jam  mhilintui  (jr  extra  aElioni  deejfepona- 
tur.  Ncquc  vero  aliquid  felicitaci  perfc(3io- 
niquc  volentis  DEldecedit,  dumnon  om* 
nis  ejus  voluntas  effedum  plenum  fortiturj 
quiacnimbonanon  vulc,  nifi  progradubo- 
nitatis,  qua:  in  unoquoquc  cft;  tum  maxi- 
mc  ejusVoluntatifatisfit,  cumoptimumrc- 
fulcans  obcinecur.  §.  677. 
§.  ^88 

Cum  igitqr,  volnntate inclinantey^,6%6 .DE^ 
m  OMNIA  bona  veli!:,  vuic  certecriamquae  non 
eligendu  a  te  (unt  volnntate  decretoria^  i,  e,  vult 
ctiam  non  fatura.  Cum  vero  Talus  reprobi ,  non 
tantum  in  (e ,  fed  ^  DEl  refpedlu  bonum  iit ,  glo- 
riae  nimirum  ejus  vciificriturum ,  vult  ctiamhanc, 
fuo  lenfa ,  eifi ,  ob  ratioiia  lu  ipfo  homine,  fapien- 
ter,  contra  ordincm  publicum .  prxftari  nequcat, 
$.  6S9. 

Sap^entiflimus  qiiidem  C3,quac  non  futura  cer- 
ti(rimc|u\Efcntic,  vclle  non  potcft,  ncmpequatcnus 
non  futura  funt,  non  quatcnus  bona  funt. 
Nulliw  fpuituis  facultate  ratiocinandi  praeditus  co- 
gitari  puteft ,  quin  iimul  in  bonum  quoddam  fera- 
tur,  fimul  ctquciiiud  uttalecognovir.  Quindoigi- 
tur,  duobu?  propofiris,  altsro  majori,  altero  mi- 
nori,  non  una impetraMi ntrocfue^  ma jus  eligic^omic- 
tic  minus  :  nonfane  minus prorfas  noluit,  (cd  QM 
minus  noluit,  quacofnparatum  cummajori 
foftpofmt, 

$.  690. 

nonum  vero,  qua  mmus  majoricomparito 
poftponendumjcft  inccr  non  futura  :  itaque  DEui 

falutcm 


y^H  optimui mitndHS partic.gr at!Am  incfudat}  ^79 

/alutem  v.  g.reprobi,  noluit  atiqae,  non  q:ia  efti 
bcnum ,  «iha e(lfdnsinfe,ftd cjua  cum  majori  > 
comparatfivthoney  (c.  cum  Gonftituto  ordinc  rtfipif^ 
ccntise  8c  fidei,  quam  culpofe  neglexit,  obpriva-. 
tiim  hominem  reprobum ,  non  temere  mutando  , 
bonum  cft  minus.  Vult  iliam  (alutem  reprobi 
DEus  utbonum,  nonvulcw^  wj;7»/^o»«w>ma- 
jon  ,  nempcconftituto  reiipircenti^  oidini ,  ccf- 
furum. 

§.  6^1. 
Mera,  inquis,  harhara  VelleitaS  ,  inanis 
abftradio  »  Velic  DEum  aliqmd qua taU,  idem 
tamen  noUe,  ijua  alio  exlatere  velutfpe^atHm,  in- 
digna  hac  non  minus  DEO ,  ac  vanafnnt,  Bona  ver- 
ba  qu^fo  I  Ad  priusrefpondetLcibnitiusin  cauira 
DEl  aderta  §  ^5  .  FblHntasdinttCtdcnsomnino 
(c;  ia  efl  &  pttra ,  non  confHndenda  cum  Velleitate , 
(ubiquis  veiiet ,  fi  poffet,  vciletque  pofTc :)  <\h&  tn 
DEum  non  cadit,  Tendit  antem  Folnntas  ante- 
GCiisns  in  DEo  adprocurandum  or/me bo^Hm,&  ad 
repellendHm  omnemalHmy(\HatenHS  tahafnnt,  &pro- 
portione  gradus ,  ejHO  hona  malavefum.  Qnam  (e- 
ria  antem  hac  volHntasfltj  DEhs  ipfe  declaravit^  cum 
tantaajfeveratione  dixit  yfe  nolU  mortem peccatoris, 
velle  omnesfdvos ,  odijfe  peccatum. 

§.  693^ 
Quodfi  fortc  vanas  mihi  porroexprobresab- 
ftraaiones,  quibus  DEum  EANDEM  REM  DU 
VEaSO  RESPECTU  volentem  &  nolenrcm  fta- 
tuam :  vitio  mlhi  eas  verti  nolim,  Nam  8c  dif- 
lentientesa  DEO  EUNDEM  hominem  quodam  rc- 
k&^ix  odio  habsri,  alio  amari  contendunt,  6v'  vf- 


^^^  yin optimus mHndtu p.trtic.^ratiam includ^t} 

<^c  quidcra  :  cundem  homincm  ut  Uhe  h£red:taria 
infedum  Dfiopcrofum,  utpnemerito  clcclum, 
cunclcm  Numimdiledifliraumaffirmant.  Quidni 
igitur  vere  dici  ^offittidembofjumyqtia  cft  bonum, 
feu  quatcnai  ponic  aliquid  in  rcrum  narura,a  poten- 
d  DEo  praeftabilc,  v.  g.  faluccm  rcprobi ,  De$ 
eordiejfe :  qttatems  vcro  ca  fpedatur  in  CoUiilonc 
cumbonomajori,  quod  cxclufurum  cflct,  G  pr«- 
ftarctur ,  d  D£o  prdtermttti  ? 

^t  emm  vero  qma  tamett ,  inquis ,  pro  hon$  mn 
futnro ,  per  majus  bonumexclHfo^  afe  impetrando , 
DEusfacerefapienter  nihilpotuit:  illa  certe  mluntat 
w«?r/i  velieitas  ejibarhara,  quam  tamen  amoliri  i 
noftro  dogmate  cupimus,  Minime  vero.  Voluntas 
DEI  etiam  pro  rcproborum  faiutc  facit  mulca.  Nifi 
cflim  benc  cuperet  OMNIBUS ,  non  clegiflet  fy- 
ftama  oprimum ;  Conccntus  eo ,  in  (juo  &  paucio- 
res  fcrvati  cfTent^ 

S.  694. 

Itaque,  (i  placet ,  ad  fcquens  argumentum  ap- 
plica  mentcm.  Qai  tale  clegit  optimum  fyftcma  , 
in  quo  NEMINI,  ne  echnicis  quidem ,  facul- 
tas  dcCn,iiv^maior,propior^  &  naturamjupergref 
fajiveminor,  remotior,  ac p^dagogica  A^cMnm^ 
di  a:ccrnam  pernicicm,  acpcrvcniendi  ad  falu- 
tcm,  is,  opinor,  tc  ipfo  judicc,  in  OMNIUM 
procurandamfelicitatem^  etiam  fereuntium,  exflitif 
pronus  :  atqui ,  ex  Viri  illuftris  mence,  de  DEO 
pnus  vcrum  cft ,  quod  ipfius  verba  docebunt :  noa 
igitur  Lcibnitiana  MVNDI  OPTIMIidca  parci- 
cularcm  15EI  gratiaai  infcrt. 


^«  tftimHs  mundw  partic.gr/itUm  ifscluJat,  3  S  l 

Cclcberrimi  Viri  vcrba  h^htnumerimfhilan^ 
thropia  DEI  umvirfalis.feHVolHntas  Calvandi  omms 
cx  auxiliis  ipfis  clucet ,  quA  OMNIEUS ,  etiaTn 
NB.  REPROBlS,fuffiaicnda,  iwoperfdpe abua 
dantia  prdftitafrnt,  etfi  in  omnibusgratia  vi. 
ftrix  non  fit.  Qu;d  poterat  his  dici  luculcn^us: 
quid  cxprcdius,  quid  difcrtius? 
§.  ^96. 

^  Vulc  igiturDEus  falutem  reprobi  intcr  gences, 
cui  quippe  auxiiia  patent,paedagogicaf«i^r;^, 
fedvsxvitXi certa,  i, t.facerec\tiantum  naturapoteff 
&  extraordinaridgratid ,  fidem  in  Chrifium  ingene* 
ratnra ,  effe  certnm.  H«c  enim  cft  Lcibnicii  fcnf 
tcntia  >  ut  cxcaufa  D£I  afTcrta  $.  1 1  x*patec ,  cui  adj 
dc fupra  ^^66 1»66%.  Vuk DEus porro omnium,qul 
intcr  Chriftianorum  coBtus  pcreunt/alutcm,  quibuf 
utique  verbum  D£I  9  cum  viribus  divinis  conjuB« 
dum,  plus,  minuspatec. 

Nec  cft  cur  dicas  :  gratia  fi  ffiffclens  datur : 
cur  cfFeclus  non  fcquicur  1  rufficicns  cnim  gca* 
tia  asftimari  debec  cx  viribus,  non  cx  CjfFe<3u. 
Gratia ,  quae  dacur ,  omnts  cfficax  cft,  licct ,  pro- 
pcer  obftaciiilam ,  non  femper  fit  cfficicns.  Non 
diffcrc  giada  efiicax  ab  ejficiente  ^  difcriminc  in« 
terno^  fed  cxtcrno  cafu  :  quod,  quiilliobcx 
ponitur,  huic  non  ponatur,quodeadcmgratiaia 
efiicaciafHhfifiens  yC^confecHta  effe^iumy  illinc  pcc 
majorem  hominis  malitiam  magis  iimitata  factiz  9 
quam  id  fad:um  hinc.  Vid^  vcrba  Leibaicii  in 
cauffa  D£I afteru J«  12^* QffodverQ  non femper fa* 

^4 


^  8 1  Jin  optiniHs  mHvdtfSpartlr^^ratiam  iticludat} 

5fa  Jint,  qH£  DEns  gratia,  aHxiliis  volnit ,  Htiqde 
repn^nantt  hominHm  malitiAattribHit,  Haeoiilc»  ' 

S.  69t.  ■ 

Cratia  poicntlx  tikeai(\tm  cum^ratia  cffo- 
dus ;  ^ratia  nt  ^oRiS^ gratia  UC  veiis ,  non  dif* 
crepat  agratia  UCCxiequanS,  nifi  in  eo  ,  quod 
tlicra  magis  in  iniquicate  detineacur,  alcera 
t\on^  c^\mdaltera  mHnitiorem  a  prava  volnntat^l 
aggerem  Jibi  oppoJitHm  inveniat ,  uc  incra  mcrara 
jfuana  efiicaciam  cogatur  (oik^iiH^^iL^y  alterattonitem^\ 
ut  prorumpere^  inquc  animam  divinas  profundcre 
virrs  poj/lt* 

i.  699' 
Qmd  igitnr  gratia  aliaefticicns(it,aliacan- 
turtieffieax,  di^Hkuta  eventu  a  repugnantia  pcn'* 
clet,  qua  homo  graciae  liberoarbicrio  Jimices  pcn  c^ 
idcoque  fe,  ctira  gratia  IPSE  determinat.  Nec 
enim  OEus  rebus,  quas  vcl  prima  creatione  coa- 
bidit ,  vti  etiamnum  redemtionis  eflicaciapraeftar, 
terminos^^rtf  Jive  filet^  five  poccfl: ,  pcr  ca , 
quac  cvidemiirimc  probavi  §.  f  3  8.  yj^.  54J.^fOrf 
6cc.  5^1.  Uti  re«  ex  SE  \VS\S  hzbem^ut primo/jnit£t 
i.  e*  ab  aliis  diftin6i:as  fint  §  ^^^,  Jecundo  ut  fini 
finntae  TALES.  §.  547.  ita  quoque,  uc  liic  fit  re- 
probus ,  difiinEtns  ab  eledo ,  quatenus  ita  diihn- 
guicur,  i.  e.  his  hmitibuscircumicribitury  id  nott 
aiiundc  nadus  cft,  nifi  cx  SE  IPSO. 
5.  7CO. 
Cumigitur  a  tua  rcpugnantia  pendeat,fi  penes= 
te  gratia  efficax  tantum  maneat»  ncc  fiat  eliicicns: 
$4<^99*  ultcrius  quaeripofteft,  pro  rite  intciligcndj 
CJNiVERSALl  diviaoFAVOREjf^/^r  alter,permit' 

tenti 


\An  oftimtismundusparticgratiam  includat?  5  g  | 

tente  DE0,gr4ti<e  accept£  ohlHBctnrj  alter  vero  nou 
item  fRcfpondec  Vir  celebcrrimus :  £(Iais  de  Thco* 
dic.  §.  loo.  Ainfi  lc  tout  revient  (ourcnt  aux  cic- 
conitancesi  qui  fonc  une  partie  de  renchainement 
dcs  chofcs.  Uy  a  uneinhnitcd'exemplcsdespc' 
titcs circonftances qui  fervent  aconveitir,  ouper» 
vertir.  Ricn  n*eft  plus  connu  que  UtollelegeSfCC. 

jj.  7»i- 
Idcm  in  caufTa  afTerta  :  §. !  3  8.  THti[fmHm  efi 
fiatnere  omnes  kominesy  cumfint  jpiritHaliter  mortuif 
>£QyALlTER  efe,atnon  SlMlLlTER  malos.  Jta- 
ejue  pravis  inciinationih^s  dijferent ,  evenietque  ut 
ndiferantHr^  c^uiper  feriem  rerum  circHmfianttis fa* 
VorahiliorihHS  objiciuntur  ,  in  quihns  minoremy  certt 
in  exitUyexerenddpeculiaris  pravitatisOCC  ^iio  n  C  tn 
non  dicitiNECESSITATEM)  majoremque  grati» 
recipiendae  congruae  anfam  invenerc. 

S-  701* 
j^tiquando  evenit  tamen ,  pergi^  idem  >  §,119. 
HtDEus  contra  maxima  ohfiacHla^acerrimamqHe  oi* 
ftinationem  gratia  ilU  triumphatrice  utatur ,  ne  di 
eiuoqHam  Hnquamdefperandum  putemus ,  etfireguU 
inde  confiitni  non  deheat, 

Dio  ramcn  funtdubia,  nequiddimiec*r,qua5 
mc  obliquarunc  olim ,  ne  his  vctbis ,  nondum  ple- 
ne^  pderaris,  a(Ien(uni  prasberem.  Altesuro  eft: 
/r  exrerum^  liomines  circumftancium  cxtrinfccus, 
concurfupendety  us  alccr  majoris  maiitiac ,  alccr 
Vero  minoris  contumacise  excrcend»  occafio- 
ncmn?.dns,  iWiliC  grati^z  efe^um  (ufflaminet  , 
hmc  »o;i4mptdiat  u«r  DEus  ^  hcrum  evvntuum 

mulro 


I  $4  '^^  optimHs  mHHdusfArtic.gratUm  inclHdat } 

multo  sntc  gnarifiimus ,  homines  non  tali  evfniHtim 
irdtni  infermt ,  in  quoomnesfuifTent,  minorima- 
1/gnitace  gracias  eifedtum  admifTuri?  Hoccine  non 
eflPARTlCULAREM  fcaari/^t/or^»^?  Oninibus 
darcvires,  periculumevitandi,  fcdtamcn,  non 
Oir»nes  ejusmodifacorumordiniobjiccre,  inquo 
vires  exercere  velinr.  Si  fcria  cft  UNI VERSA 
LISGRATIA,  cur  inter  homines  didinguit?  Car 
alceci  occa(ioncm  praebet  acceprasvircs<«^^i^frr»i 
vclit,  alteri,  «inolicf 

§.  704» 
Qtias  obiter  audita  fpeciiem,  accuratitts  expcn* 
fa ,  nullum  robur  habent.  Si^  qui  funt  Abfoloncm 
rcbcllem  fecuti ,  Ifraclit^  >  Davidi  idcm  refpondif- 
fcnt,  quodtu,  bencv.Lcdor!  nobiifortc§. 705* 
opponis  :Jiquomodo,  tua  cx  fentcntia,  Ifradicis^  haeC 
cxprobrantibus  fuiiret  occurrendum? 

$•  7of.  ^ 

Non  difficilc  enim  erat ,  Ifraclitis  rebdlibus  „ 
tiiam  orationem  $.705.  fccucis)  culpam  fcclcris 
a  fe  avcrfam  transferre  in  Davidem.  Oportet  Da« 
vidcm  non  aequo  OMNES  fubditos  amore  com* 
pledi ,  qui  noftrae  rcbellionis  prudcntiffimus  asfti- 
mator,  nos  ci  cvcntuum  feriei  objccit,  in  qua  praevi- 
dica  fore^  ut,  ccfi  omncs  rcbcliioncm  cvitandl 
vircs  habcant,  tamcn  non  omnes  vclint  rcbel« 
Jioncm  declinare*  PotHijfet  nos  Davides  alii  etfen^ 
tHumferiei  ohjicere ,  in  ^hm  rebelUonem  nonmodo  po- 
tuiflcmus,  fcd  voluiflemus  cavcrc :  Sifbiti 
AperfeijueHdo  regni  jnre  ceffaffet^  fi  jHraimperiireli* 
fHiJfet  Jponte  j^bfoUni :  fi  fe  contnltffet  aliorfHm ,  nei 
fkrmatHliJfst^dvtrfmfrofriHmJiliHm:  qu«,  &alia 

fortc , 


"^An  opiimnsmundui  partic.gratfam  includat  ?  5  %^ 

forte,  fi  a  Davide  {lircepufuilTljrc,  civil^^i  u^r  ios 
bellum  nequgquam  exarfiHer.  *S/  *i?^«o  Davides  citn'^ 
Uos amorf  compk^Iitur ,  r/;^r r.onidegit y  Ut  pocuit t 
exquofecucumfuifrec,  ut  rebcilioncm  noluif* 
feaius? 

§.  705. 
Quidquid  hcic  pro  defendei?doDaviderefpon«^ 
dcrimus,  &  pro  wndo  cjus^qualiin  omnesfub- 
ditos  amore :  idem  qnoqne  refpc^fifm  nit  pro  Itbfran'» 
da  &h  illo  dtihio §,70  5 ,  DEi  ff^^^ci  u D i verfali.  JP.va 
/»«/,  quae  expiobrantibus  hjtc  rebellibds  fatisfacere 
debcnc*  Ahctuiri^  ctJiDavideshhgretalsmeven'- 
tuumferism  elegerit ,  i^  quaprdvidit^  fore^  m  iili  re^» 
heUandi  (int  captaturi  occafonem:  tamen  iikDavw 
dis  dclcduj,  iiiaregis  ai^jo  nallam  confccleraris  nc« 
ceflKatcm  impofuic ,  at  non  poruifrsnc- ,  pfsftquam 
Rex  jus  impcrii  ^ crfcquebstur ,  non  rcbellare: 
quin  potius  libmimc  adhuc rcbcilarunc ,  ne  dicam, 
pctulancer:  nec  illa  occafio  peccari  veltancillacx- 
cufarioeft»  METIMUR  CUIPAM  VIRIBUS 
ALIUDAGENDI,  NONOCCASIONElNNOr 
CENTI ,  quara  tcrtius  prasbsc. 

§.  707. 
Altera  refponfio  harc  eft.  Fecit  DavfdcS 
pro  fuo  jurc.  Qui  verofuojureufus,  alterioc* 
cafioncm  peccandi  pra^bet,  iicet  multo  ante  incclli* 
gaf,  obeam  aiios  aduros  iniquc,  j/ccrtenuHani 
necejfitatem  peccandt  tllij  ohtrufit ,  nec  ob iprs^ari  po- 
teft,  tanquamis,  quiaiicmorcinpeccaturosfuerit 
animo.  Parces  officii  cgo  explens ,  fi  aliis  provifam 
nefarie  sgendi  anfam  dcdcro,  nihil  camen  viciimca 
aclio  habec. 

Bb  $.708. 


^fi6  ^*f  optiwui  mundus pdrtic^ grAtiam  imctHj^t  ? 

§.  708. 
Atqni  hsec  maximein  DEum  cadunt,  optimi  (y* 
ftcmatis  delean ,  i.  c*  fui  juris  ufu  (fas  eft  quippe 
opdroum  a  DEo  digi )  occafioncm  quidem  com* 
pluribus  daturum,  ucgratia,  cum  polfint ,  uti 
nolint:  fedquisidNuniinivertetvitio^  PrimO 
enim,  uri  §.  yo^.diiStam,  fufficit,  horoinespollcrc 
viribus  pencuium  dcchnandi,  partim  pasdagogicij^ 
partim  divinis  &  coelcftibus:  deinde  ^  qutmad- 
modum  §.  707.  monui ,  ider^t  veluf  officii ,  aC 
divi ni  juns  ,  i.c.  hocSIBI ,  ofnmHmofficiorMfnfoH* 
ti  dehebnt  DEus ,  ut  jus  opcimi  ryftematis  perfcquc- 
retur,  ct(i  praEviderit,  forcpkfosqueinhactcrra, 
qui  in  illo  fyftcmate  mala  perpctrandiiinc  penfatu« 
ri  occafionem.  Suffictt ,  id  nullo  fuiilifadura 
fato. 

Particularisgratiac,  ac  cJedtionis,  conditionibu^, 
ab  cle61o  defumtis ,  foUitaE  charader  falii  ncfciu* 
cft,  ut,  (ju%  (rrmta  exctdant  ^  non  poffim  nott  excide» 
r#,  Ht,  (jfit  eapoctuntur,  noupojftnt  noH  pottrt,  Cum» 
prtmum  vero^  quidquid  difcriminis  cft ,  exejuadam 
tontumafta  pendeat  t  libcrc  contracla  ;  ficuti 
j/70^.  fimuiicaquc,  quipc^carunr,  ctiamnon  pcc- 
carc  potui/rcnt ,  quod  dc  Leibnitiani  optimi  mundi 
incolis  certum  eft ;  per  §.708.  profecflo ctftat  fatumg 
fcftatopiniogratiae,  in  unos  tantum  confcrcnda, 
w^walccros,  cvancfcitdenlquc,  quidquid  partium 
ftudia  redolct ,  omnis  pcriculi  caufsa  rcvoluta  in 
ipfo5  concumaces. 

§    710. 

jii  gmm  vero,  ^ut  uoKjo.umt  inqvits,  prafiadl 

opwrari, 


JlndptimHsmHndHspayticgratiamific^udatt  58^ 

Opcrati ,  verum ittam  tefte  Paulo ,  ft  V'cilc>  i^  non- 
dum  OMNES  aequo  complexus  amore  dicipoceftj 
tam  ctfiviresexhibucritjuchomincs  poflinri  prius 
gentium  Dddtor  ceftatut  Phil.  x.  v.  i  j.  £4  Cuni 
enim  noti  folum  a  DEo  rcpeti  neccflum  fic ,  perica- 
Jum  declinar^UtpofliS,  vertim  eriam  ucvelis, 
he<?rero,  tcfte experientia,  quicunquepefltimeuntj 
tantum  flnt  conlecuti,  Ut  Velint  fibi  prorpicerc: 
tnanifeftum  eft,  eos  hanc  gratiarh ,  qu«  maximc 
iieceftaria  tft^  Ut  velint  j  a  DEo  hon  impetrafTei 
dcnegatum  igitur  elle,qu6  cateread  vitam  setcrnam 
Donpoflis^  idquodargUiii^ntoeft>  tnifericotdiani 
D£i  noii  pcrtinere  ad  univerro^^ 

§•  7ii*  ...,^       . 

Ambiguitas  hoc  dubium  peperiti     Td  vell^ 

tenati  [amjam  fanciifiGatum  utique  a  DEo  eft: 
juxta  Phii.  i.v.  ig.atfo  velle^o«2<«i/fibi  relidij 
quo  in  medtapadagogtca  fertur  y  prout  ['Oted:,  ac  dc- 
bet ,  vel  rolis  nattn^e  viribus  patere,  (upra  deprae- 
dcftinatione  luclilenter  docui^  In  tua  utique  po- 
teftate  cft,  Vcllc  DEi  verhttm  inpuktco  cmu  andtre^ 
tion  Vclle  audtre:  VcUe  id  aHdttum  meditari^ 
Hon  Vclle  medttari:  VCllc  infitis  a  natura  lumi'' 
fiibus  ohtemperare^  pro  vtHumfiatHraliHm  moduloi 
lion  velle  obfecnndare,  Id ita  vcrum  eft .  ut  fi  ne- 
ges^  nec  profanosfcriptoreSi  flnecGelcftii  6c  ila- 
luram  fupcrgrclTo  poflisiegere,  acmedicarii  auxi* 
lio.     Quod  nemo  facile  dixerit* 

§.  71A. 
Si  veto  haecfecetis,  futurum,  iit  gratiaj  qu«5 
CUm  verbo  conjun6la ,  ahs^ne  omni  tuA  in  partem 
tami  QferisventHra  a^tone ,  te  afficiac,  intrCC^ 
£b  2.  tefin- 


5  8  8   ^n  epnmfts  mHndHSfartiC.grdtiam  inclHdat  ? 

refingac,  at^ut  ad  divimm  reducac  frugcrn  , 
&C©nfcirore5  cclebrcs  doccnt  delibero  arbitrio  p. 
6ji,  ubi  vcrbaitaincipiunt:  etfiautemHtrHmqHe: 
&c.  &  ipfa  fana  ratio  didat  /  nec  enim  DEo  nos  emen* 
danti  cumjlipitibns  d  trmcts  res  efl :  effet  vero  id  ita 
comparatum ,  fl  te  traheret ,  flve  legeres  verbnm 
Jive  mn^  five  meditareris^fve  non :  vd  fi  te  obtorCO 
CoUo  ad  verbi  meditationem  divinltHS  raptaret, 
Cum  igitur  in  omnium,  etiameorum,  quipcrcunt, 
poteftate  naturalific,  poffe  medtapitdagogia  VcllCs 
nonVcUc:  &c,quamvoluntatcm,juxtaformulara  i 
Concordiac  p.  67 1 .  certi/Iime  gratias  cfFe(5lus  fecuta* 
ruicfl; :  facik  cft ja  dicatu,  reprobos  omnes,  illis  rci 
bellibus  Davidis,  /.  704.  muka  licct  ogganienti- 
busfimiks,  nec  camcn  non  potuilTe  pcuculum 
amoiiri. 

Intcr  ea  dabia ,  quibus  olim  me  occupatum  fuif- 
fc  §.  <^o 1 .  60 1.  profitebar,  §.  ^o  5 •  altcrum  hoc  eft  ; 
SiyOfti  opportHmorttm  ei/entuHm  erdim  a  DEo  inferHn* 
tnr ,  minorem  9  certe  in  exttn ,  malitiam  exerendi 

eccajionem  >  majoremqwc  gratid  reciptenda  anfam 
noHctfcHntHr :  confe^Hens  eft,  extrtnfecas  tUas  opportH^ 
niiatesgratiam  DEi  JHvare ,  tmmo  ei  addere  pondns , 
Jine  qHoeffetlHm  adipifci  gratia  non  poffit;  qnodmhtt 
aiiudefi^  fnam  res  externas  Hltra  poienttjfimam  cxtol'^ 
Ure  DEi  cosiefiem  operationem» 
§.  714. 
Accedit  huic  dubio  nova  confirmatio.     Nam  fi 
ex  Leibnitii  mcnte  /.  i  j^.  in  caufTi  DEi  aff.  <W«- 
biifm  efl,  tn  rationes  eligendi  apnd  Sapientem  ingredi  ! 
eonfiUeratmm  fHahtofHm  objtlU :  fane  naturabs  ob^ 

ie^iirHfn 


j4n  optimus  mHndus partie^greitUm  iftelttdat}  ^  g^ 

jeElorum  dijpofino  plftrmum  adfklutem  conferet'.  qua 
fentefitia  ftante  y  PellgianjTmo  lata  utiqucporta 
apcritur,  qui  femper  in  capitalibus  chriftianaj  plc* 
taris  peftibus  numcratus  eft. 

§.  715. 
Primo  dubitari  non  dcbct,  fi  de  divina  ad 
gloriam  letcrnam  eJeftionc  fermo  fit,  Leibni- 
tium  null^m  aliam  caulfam  obje(5i:ivamadmifi(re, 
<juam  talem,  quar  obje6to  pcr  gratiam  ruperioris  or- 
dinis  a  Spiritu  S.  indita  (it,  i.  e.  fidem.  HocIq- 
djcant  claridimcvcrbaViri  cclebris,qutbus§,  138. 
fignificat,  omnes  homincs  eiTc  fpiritualiter  mof 
tuos ,  scqualitcr ,  ctfi  non  fimiiircr  malos.  Mor- 
tuus  vero,qua  talis,  nifi  acccdatvita,  haudqmd* 
quam  habet,  ob  quod  a  fapicnte  cligi  po^ir,  Matth» 
±3.  v.  5  i.  Omnis  igitur  eligendi ratio  extrinfecus  de^ 
mum  addi ,  adeoque  vita  qu^dam  (quas  t[\  fides)  coh'* 
ferri  debet  in  mortuum^  qui  ex  tua  fcntentia  talis  cft, 
ncctamen  non  cligcndus. 

§*  71^. 
Sccundo,  [i  de  cledionc  ad  gratiam  (liccac 
ira  loqsij  formfiturqusftio:  i.  c.  fi  cxaminemus, 
cur,  in  tanta  prjcfidiorum  gratia;  copia  ,  alii  fidc 
madentur,  aiii  non  ?  cum  idoneo  argumento  nc- 
gari  neqoit,  etiam  hujus,  utitadictm,  elcdloni* 
dari  rationesobjt(!^ivas,  quzuti  fpcciatim  variant, 
ita  in  eo  tamcn  omncs  gcnerarim  fimiks  funt , 
«t  alrus  psdagogise  adrainicMla  rsfpaat,  altcr  ad- 
hibcaf:  hanc  folam  quippc  nonrcfiftcndifaculta- 
tcm  hominis  naturae  viribus  relinquo ,  qase  pofit* 
in  co  eft,  ut  ad  verbum  DEIpoflitadvertereani- 
mum ,  idcmquc  meditari ,  non  dcfuturo  cffc6tu. 

Bb  3  J.7J7* 


j §0  An  optimus  muHdus  fartic-gratiam  includat^ 

5.  717'  ^ 
Obje6)tivas  a  variisrebtap^ircumdancibus  petjj- 
tai  rationes  femper  prsfto  eflc ,  quando  alius  fidrrn 
concipic,  aliusnonconcipit,  tam  certum  eft,<juam 
qued  ccrtiflimum,  Tyrii  &  Sidonii  Evangclio  pa^ 
l^uKTinf ,  fi  incoluiflcnt  Capernaumiurbem.  V^el 
foia  igitur  LOCI  circumftantis  conditio  hic  dcrer- 
minavit.  Feteris  Teflamenti  complfires  genteSyin  tem^ 
pora  Chrifti  feunoftra  fi  incidiftenr,  rcfipifcentiam, 
ipfo  fai^o,  teftificacuras  fuiffcjnon  eft,cur  quisquam 
dubiret.  Temporis  igi^ut  etiam  ratio  hic  a|iqui4 
valec, 

§.  7i3. 
Quis  neftit  plcroy>qae  Chriftianos ,  cthnicis  fi 
|ifi  parentibus ,  poUatoque  idololarriac  cultu  fiim- 
buti  fuiiTcntjin  focordia  &  ftuporc,  quo-gcntcs 
damnantur  ,  fuiflc  permanfutos.  Quanci  haerc- 
ditaria  facra  ad  ingencrandam ,  polluendam  ,  mi- 
imcndam  ,  extingucndam  ,  excludendani  fidcm  , 
pondcrit  fint ,  in  pratliminari  difcurfu  de  cauftis  dif . 
fenfias  in  religiofo  cultu ,  docui,  Plures  (pccialio- 
res  rationcs  vidc  apudJ-cibnuiumElTaisdeTheQ' 
dic^c§.|op.&c, 

§,719^ 
Status  ctiam  varictas  plurimum  bic  IntcrcMr* 
fit.  NuIIa  ratio  cft,  quainobrem  hujus  mundi  bo^ 
pis sffl.ientcs,  Chrifto  auAore  paftim,  fidcm diffi- 
^ulterconcipiant,  quam  diviciarum  cumulus ,  quq 
^nimi^vires,  non obftante  vcrbi  monitu,ac(£lefti* 
bns  retrahuntur ,  ad  fluxa »  caduca ,  peritura  pro- 
pedicm.  Terreftrium  igitur  rerum  quatdam  hiq 
riitio  eft,  ad  (;oncipicndam(idcm«        ^ 


AHopttmus  mttHduspareicgratiam  tKcludan  J  9 1 

§.  7ZO. 
Hinc  rerum  advcr/arum  ChriftianUitTimitten- 
darum  neceflitas ,  ut  mentis  vires  pcrfgrinis  inten- 
tx  rebus  ad  vocem  divinam  magis  advenant,  &  ad- 
vcrtcnces  non  praccludanc  aditum  opcratur^  gra- 
tiae.  Hinc  accendcndi  prccum  ftudii  opportunirai 
^b  iniquiorc  pendensfortunaihincaiiamulcapro- 
tefto  oriunda  funt  gcneris  ejusdem, 

$.  7ai. 
His  ita  obiter  rcciiacis,  apparec,quantum  ad 
ingencrandam  fidem  res  circumftantes  valeanc,  aut 
fton  vaiere  poflinc.  Qai  dixerit,  has  opporcunita- 
ces  ad  ipfam  gracias  cflicaciam  nonnihtl  couferre,  is 
perinde  fentier,  ac  fi  quis  valvas  ad  augendum  folis 
lumen  facerepropterea  fibi  perfuadcret,  q-jod,  niii 
iis  remotis ,  concUve  dluminari  non  poceft. 

Eft  ha:c  Viri  cclebris  fcnrentia  :  pronandac 
cnim  §.138.  homlHes  Jfirltualiter  ejje  mortuos,  5cc, 
prifmqHe  circhmflantiarfim  fdvorahiliftm  aliis  mi- 
fjorem ,  aliis  majorem  exercend^  maliti^,  & rectpien- 
ds,  gratidL  (C£RT£  IN  £X1TU)  ^rs.her€.  Vcrba 
fanc  harc  mijufcalis  fcripta ,  quid  aliud  fignificanc  , 
quamrescircumftinces  non  pcrcinercad  gratiaeVI- 
R£S,non  ad  ejus  EFFICAClAM/edad  EXITUM, 
cui  quippe  v«l  obftenc,  vel  eypedicam  relinquanc  y 
uc  valvarum  remocio  lumini,  viam.  l 

Nunc  demum  cognofcitur  evidcntms,  qaid 

deillo  dubio§.7U  ^i^'  propofito  fit  habcndum? 

Non  enim  rcdle  ratiocinaris  :  pofitis  his  extecnis 

opportunitatibus  gratia  accingit  efFedlam ,  fubUtis, 

Bb  4  no'* 


|3  9  i  ^n  6pnmus  mmdus  farticgratiam  tKcludan 

non  acdngic  rergoopportuniratcsillacperreeffica' 
ciam  habcnt,  auc  ccrce  graciae  DEI  vim  augent.  Fal- 
Jitomninohocratioanmm.  Opporcumcares  illx 
Hon  func  per  fe  efficaces,  fcd  efhcaci  gratix  non  ob- 
ftant  ;  non  habcnc  ex  Te  vires ,  fcd  Spirirus  S.  vires 
hic  6>c  luinc  admittunt  :  non  proprie  lorjuendo, 
flgunt,  fcd  agentjs  DEI  operationem  in  animos 
imperturbstam  eUe  finunt: 

Scilicet  externseopporcunltates,  temperameft' 
%umhumani  corporis  y  Conditio  parentum  ^  bonorum 
hujiis  feculi  copia  velpenuria ,  Pafiorum  dextcritas , 
jCEMPUS  »  LOCUS,  aiia:qu2  complurcs  commo- 
dirares  determinanthominem,  ideoque  &c  gratiam, 
lic  diilinclo  modo  fic  TALIS  nec  ALIA:nihilau- 
tem  determinatum,  vel  diftindum  efie  poted ,  ni(i 
iit  €x  S£  IPSO  ,  non  concurrcnte  DEI  potcntia; 
per  §.545.  feq,  Cap.  I.  appcnd.  opportunitates  illae 
limstant,  circumfcribnnt  gratiam :  nihil  vcro  limita- 
lum  cfTc  potcft  per  DEl  efficaciam  ,  cum  limites 
sriantur  ex  natura  finita ,  qui ,  non  qua  finic3,y^^ 
cjua  natara,  a  DEO  pendct  :  utldcmonftraium 
§.  j  jS'.  feq.  Cap.L  App. 

S.   ^ts. 

Tempore  &  locorcsomnesindiviJuisdeter- 
ininanturconditionibusjindividuaenimTEMPO- 
RE  5^  LOCO  ab  aliis  omnibus,  iS«:fuxc!aflis, 
&  alienr,  rebus»  §.  f^^.diftin^auntur.  Quod 
vero  dencur  individua,  proprie  di6t  i,  k  limitatione 
tfl  ,  per  §.  ^4g.  hac  iigitur individucE  conditione*  ni- 
hil  operantur  ,  fed  operationem  DEI  circumfcri- 
bunc    a:quc  dcfiniunc :  nihil  igitur  conferunt  ad 

gratiam  ^ 


Jiu  eftimui  mundm partk.grAtiam  includat  ?  393 


gratiam,  fcd  eam  limitant :  proindc  PELAGIA* 
NISMUS  hinc  remociflimus  eft. 
$.  726. 

Ne  dicas :  Si^ilU  externdt  opportumttitei€jficaci& 
divini  verbt  nonehftaKt ,  fejuttur-y  ah  iis  tolli  po- 
tius^limices,  non  figi;  minime  vero:  id  po- 
tius  indc  intelligicur ,  Itmitatam  hominumcapacita'. 
ter^^  (paffivo  fenfu)  fn  aliis  ampllorem,  ia 
aliis  anguftiorcm  effc,  &  hanc Txpe ofcitantl?. 
contradamlibera:  pofTeigitur  alios  fubircgratiam, 
alios ,  ob  arifliores  limitcs ,  libcrc  interdum  con- 
trai^os,  non  item.  Nihil  vero  ilialimitaracapa/ 
citas ,  dum  gratiam  recipit ,  operatur,  paficur 
potius  Qmni  cafu ,  nifi  quod^  uno  cafu  magis  pati 
fojfit  (jHAm  altero ,  plas  rccipcrc  qucar ,  quam  alio : 
quidquid  vero  habec ,  aut  r?cipit ,  a  DEO  habct  & 
recipic. 

§.  ^27. 

Hoc  B!terlas'ut  probem,  fequentiutor  ratioci- 
nio :  aut  DEus  limicacam  hominum  capacitatem , 
gradu  refiftendi  definicam,  in  confcrenda  gratia  re- 
fpicic,  suc  non  refpicic :  fi  non  refpicit,  gtatia  vidcix 
femper  ejusmodieric,  utinquancacunquehominif 
repugnantia  non  majorcxfifttcqtiam  in  conatu  ob- 
ludandi  minimo :  ira  fapicntiSimus  DEus  hoc  cafa 
adhibet  Vires  SUP£RFLUAS:  fi  rcfpicir,habcmus, 
quod  volumus,  nimiram  gratia  cffedlum  cofirc- 
quetar  pro  capacicacis  limitatx,  pro  opportunica- 
tum  conformiutc ,  natura,  acindolc.  "* 

§•  718. 
Hoc  cH:  contra  gratiam,  rcfiftendiconatu  ma- 
|orcm  ,  quam  Di&nticntcsftatuun? ,  argumencum 
Bb  s  Vui 


j  9  4  -^*  ^ptiwus  mmdus  parti€,gramm  iHchdaff 

Viri  cejcbris  in  cauiTa  aderca.  $,  iig.  C^terHmnom 
vide§y  inquic,  cnr  necejfe  fit  gratiam ,  ubi  effeSlftm 
fleHHm  CdH/efWtftr  ,  confe^fiti  eumfemferjttanatura^ 
jeuejfeperfeeffeSlricem  (hic  non  dicit :  cfficaccm ; 
cfficax  enim  (cmper  fua  natura  «ft: )  cumfieri  ^ueat^ 
Ht  cadcm  gracix  mcnfura  in  uno  ob  repugnantiam 
vel  ctrcHmflantias  effe^um  uon  confe^uatur ,  ^uem  i« 
aho  okttHft. 

i  729« 

Necvideoy  pcrgic,  ^uomodevel  rationevelre' 
Vtlattone  frobati  poffit^  grattam  vtBricem  femper  tan'» 
iam  effe^  ut  (juantamcunijue  refiflentiam^  ^uantoi* 
iHHcjHe  circHm/ianttarttm  tncoHgruenttas  effetfupera' 
$ura.  SAPIENTiS  NON  EST  SUPERFLUAS 
VIRES  ADHIBERE  &c,  Ha^cnus  ilU, 
$.  7}0. 

Voluntatcm  itaquc  antesedentem  non  mcram 
b3rb.iramqucveUeitatem,/^^cfficaci(Iimamcfle, 
partim  ^utagignat  C0H/e<jueHtem^  $.  ^S ^.  parttm  tjuia 
&pro  reproits,  periculum  declinandtextmias  opportu» 
nitates ,  fyftemati  optimo  addiderit^  §•  69  ^  declara- 
tum  fuic.  Quxritur  crgo  tantum  CUi  DONO  DE* 
TUR  Illa  REPROBORUMOPPORTUNITAS 
QU>£  NULLUM  EST  CONSEQUUTURA  EF^ 
FECTUM? 

Atqui  non  dcflituta  eft  t^^dta  omni.  $«pc 
id  nobif  cxprobras ;  an  Sapientt/fmus  intendit^  quod^ 
fenon  cenfejuuturHm  r  certfffimepr^videtl  Nondi- 
cam  fapicntiffimos  raepc  multa  facere,  qu«  effe<5tu 
cariturafciunt,  modo  uc  facianc,  quancumia 
lc  cft,  Intendimus  quippe  &  ea,  adqua:  impe- 
tranda  caDtum  facimus }  ^nantum  cx  officio  liccc, 

etfi 


fcfi  cfFedlum  non  recucurum  cerciilinic  iciamus, 
quod  vclex  fimili  militisc  prasfedi  inte  Jigicur  ^-  f  S  j . 
cafdcmmilitis,  tideli  horcacu  S*6^^,averurt;f^^ni- 
4eHtis  ,  eifi  non  avfrfHmirtprAjagitrtt ,  chnUuu.V' 
fumquc  cxemplo  cognofcicur,  qm  Jhmmarr*  ptr- 
fcdionem  intpndcrc  jubentur  in  hac  vjt*. 
^;<4»»  fe  mn  impetracuros  tnioaG  mertalitate  pr^ciare 
jmnt,     Phil.3.  V.  i;?. 

§•  754» 
14  folqm  hac  vicc  rcfpondebo.  Qu^repru^ 
l)is  fnon  qua  reprobis,  Ted  qua  cum  omnimundo 
amatis  Joh,}.  v.  16.)  a  DEO  tribuicur  gracia  ilii- 
ihiffimp  corpnacur,  codcmquc  duplici,  cfFtdu; 
quoruni  altcr  cft»  ut  homo  fit  rtM?roAoy>??oi  Rom. 
i.  V.  |.  alcer  aacem,  DEum  rcfpiciens ,  utprmif' 
forum  ejfu  veritas ,  judtcitejHe  pnntas  appareat ,  ut 
CailsIIio  vertit  Pf  f  i.  v.  j,  Puco  hoscffcdusjoq- 
ge  prs^ilancifnmos  ^{{i^ 

§•  m* 

Inrupcrabilis ,  quod  detpracdeft :  monftraviS. 
Ut  $.  Z87.  feqq.  difficulcas  cfl: ,  quas  advcrfariorum 
fententiam  prcmit:  aut  (3  reprobi  (non  qua  tales) 
fredere  in  Cbrtj/fiKm  iuhentHr  aut  ko»  :  nen  inberi  ccn- 
$ra  Matth.  28. 19.  ?/,  ui?i  oh fidet  defeclnm  dam-* 
pati  dtCHntur  ^  ^Hptqtiot  damnantur ;  Jnh^Jturigtttfri 
fi  iHbeMnr\ver<f^nec\tamen  ulUipfts  ad  fdern  viapatuit^ 
ftint  dvattohliyvHoi,  Q^idquid  hjc  Turrttinus  rege- 
r<it^  quomodocunquefeverfet,  quibuscunqueuta- 
tur  cftugiis,  efficit  camcn  nihil:  namQUlFiDEl 
Vf  AM  SIBI  PRi£CLUSAM  HABET  .  EF  TA- 
MEN  FIDEM  CONCIPERE  JUBETUR  ,  ctt 
^v$^yrchhyv\\oi* 


-  9  ^  -^*  ^pf^^^  mmdus  particgratiam  includat  ? 

§•  7M- 
Altcr  gratiaireprobh  conce(fx  effediis  non  mi- 

nm  pcriliuftris  «ft.  Non  poflant  judiciorum  DEl 
puri^atem  tuei  i,  quicar.que  reprobis  negant  fidei  ja- 
ruam  patuiire,  Cjuincgant,  iprotummalitiafidem 
fuifTe  exclufam ,  Tubftiituta  fola  DEI  iwSo)c/«,  fii/iad 
taiem  /ufintit  notiofsem  coKffigiaHt ,  <fua  omnu  ac  tota 
iK  FGluntatcm  DElrefolvatur^  m  quidquid  DE- 
USvelic,  coipfo,  quiavclic,  conciuuoju- 
ftum  fic. 

Nam  fi  juftitiavoluntatcm  DEI  prscutrat,  nec 
aliier  DEm  cjHtdpiam  velit ,  fHam  ^jHta  DEOjuftum 
tfiy  mn  vicijfim :  oportet  juflitia,  rsmoco  hinc  DEI 
arbittio,  exSElPSAfit,  qua^cunqueeft:  nimirum 
Prommudo  SUUM  CUIQUE  TRIBUENDI. 
Ubi  vero  cft  fuum  cujusquc,  ibi  objedorum 
'convemeniia  manifcftifljme  refpicitur,  in  qu;£  ali- 
quicl  tanquam  SUUM  cadere,  aut  non  cadere 
pocel!.  Nemini  igitur  fidem  DEus  dencgabit,  nifi 
objqfto  minus  oonvenicnti  (caliavcro  libere 
fieri  alibi  pxohsLZutr))  nanmerenti)  noneffictemiy  non 
agenti:  neminipcrrofidcm  largietur,  nifi  (imili- 
Ccr  Convcnienci,  mn  merenti^  non  agenti,  Quod 
ipfum  nos  contendimus. 

Optimum  k  DEO  fyftemaeleSlum  fuofenfu,  a  fcn- 
tentianoftradiverfo,  ettam  dixiillos docere  pojfe^  qui 
particulari  gratias  favent ;  fed  nemincm  negare  pof- 
fe,  optimum  a  DEO  cle6tum  fyftcma,  quin  idem 
cltdionem  omnibus  rei  elc61:ajconditionibusabfo- 
utam  faciat ,  €xplorati(rimi5m  eft. 

§.757- 


A»  QftimHs  MUfidMparefCgratiam  inclndat  ?  3  9  7  ^ 

^'  737' 
Non  opcimum  a  D£0  mundum  cooptatam, 
candrper  finge.  Omiffus  igicur  eft  pr*sflancior.  Ha- 
beat  fc  omifh  bonitas  ut  numerus  denarius,elc{5i:i  ve- 
ro,  ut  quinarius.  Malum  eil  boni  dcfedlus.  QHt 
cnm  decem  bonaffr^larepcfit ,  ^uinjHe  tantum  exhi" 
het  y  ts  ^Hin^He  reiin^mt ,  (^HOTHm  omtfflo  chm  ex  def. 
malutn  (ic,  walHm  cmmunf  igttnr  DEw  ^  utfri* 
mum  mt^Hd  konHm  anteponit  majori» 

$.  758. 
Scd  cum  juxtaruam  rententiam  DEus,  t\^6to 
non  optimo  Sy[lemate,malam  camen  admifiiTc  non 
ccnfendus  (it :  idcirco  ab  hujus  culpa  libcrabitur  vc'. 
idco,  quia  ipfc  vclHntate  fHabonHm facir,  non  in- 
VeniCj  ita  »r,  fmd^md  DEus  velity  eo  ipfo^  ^uia, 
vnlty  cofittKHo  honHm  fn :  quod  eft  contra  Axioma 
Cap.I.  S.  i.  dcpr«deft.llabilitum;  imo  repugnac 
ctiam  hypothcii ,  qua  iingimus,  voluntatem  D£I 
fcrri  in  minus  bonum>  qood  mlnus  mancat,ecfi  divij 
na:  voluncads  confequacur  favorem, 

§.  735. 

Dicendum  igitur  cft,  DEum  ele<So  mlnus  opti- 

mo  mundo,  habHtJfe JHmmamfacHltatem^ agendiita 

absejHe  vitio :  elTc  Dominumomni  rtfpsdu  fuperio- 

rcm :  nihilci exprobrandum.quidquid fccerit;  idem 

erga  DEushunchomincmreprobare,  absqueullo 

clc6ti  intuicu,  altcrum  ciigere  pocerit,  proeadem 

au(5^oritace ,  quam  habuic  in  cligendo  non  opri- 

mo.     SQd  hasc  paulo  duriora  elfe  quis 

non  videf.    De  quibus  undem 

facis  di(Siim. 

PARS 


39^  P4r</;.  De  Tbeologid. 


PARS  SB.CtJNDA^ 

Cap.  i. 

DE  THEOLOGIA. 

EXpendamus,quid  Vir  illuftrisdeTheo^ 
logia  generadrn  fpedata  fenfedt.  Pri* 
lilo  quidcm  de  Scholaftica  fic  ei  vifum 
fuit.  „VclimViros  dodos  in  hoc  elabo. 
„rarc  per  partes,&  cum  magna  fitThco* 
9.1ogiaeSchola{lica;.utiiita$  in  controveifiis  (acris^ 
„prxfcrtim  qux  cumPontificiis  intercedunt,ne  quid 
j,dc  Rcformatis  dicam  ,  quin  &  ipfa Thcologia  po* 
^,(iciva  hinc  illuftretur  i  multumquc  auricondiium 
^jfit  in  ftercore.Schulafticorum;optemcgregium  ali-» 
^,quem  Theologum  in  hor um  fcriprorum  lc(5lionc 
^vtrfatum  illam  polyhiftoris  facri  partcm  fupplerc , 
^,Scio  Himmclium,  fcio  Tribbechovium  aliosquc! 
^,noftros  quaedam  de  Scholafticis  airigifTc  ^  fic  cor- 
^ruptionem  vera:  Theologia?  illis  impuiafte.  Santf 
„nc>n  malc.  Sed  hoc  ipfum  refert  difccrncre  fpinal 
^,a  rcfts ,  ufum  ab  abufu ,  monete  noftros»  quse  ca< 
^.venda ,  qua:  nun  ncgligenda* 

„Et  ccrte  funt  in  iftis  aucloribus,(qUcmadmodufil 
..ipfe  agnovit  Grotius)  quac  fcire  valdc  intercft.Sunt 
,,qu£  ab  aliis  pro  novis  inventis  vcnditantur  ^  liccf 
„petita  aScholafticis,  ut  illaCartefiidemonftratio 
»,divin  jg  exiftcmis,  qus  Aofclmo  Cantuareof],intcr 

jjSchola^ 


Caf.t.  t)e  TheotogU.  ?99 

Bfl   1  1    ■  -    ■  -    .  ., ,    , -      -•. 

I  jScholafticxTheoIogix  fundatores  habcndo,Hcbe- 
i,tur.  Nupcrquidcm  AbbasGallus,  F.ydit,  in 
j,Scholafticos  dcbacchatus  cft,  &  libro  dc  Triniratc 
>,«dito  oftcndere  conatus  eft  ^  prava  dogmata  et 
j,Schola  in  Theologiam  fluxiftc.  Scd  male  ipfi  re« 
^^ccflic ;  nam  ncc  fatis  vidctur  intellcxifte  Scholafti- 
9,cos,  Sc  ipfepotius,  dum  Valcntinianos  propugna* 
,)Ce  conatur ,  &  locutionibus  ucitur  parum  Schola« 
),fticis,  i*  e.  parum  accuratis  ^  in  pcriculo  fuit. 

„Petavius  in  dogmaribus  Theologicii  enatraa* 
iidis  fere  circa  Scholafticorurn  cempora  fubfticir^ca* 
,,quc  racione  opus  relix^imimperfcd^um,  fucurpni 
j,cciam  fi  abfolviflec,  nequc  id  putoThomaflinura 
„fupplcvifte,  MagDiautem  momenti  forct.nofle  au« 
jjdlorcs  r€ntentiarum,&  ftudia  partium.prouc  cujui- 
),quenatio,  ordo  religiofus  aut  fad^io  fuic#  Ego 
jjfacpe  vcrfacus  fui  cum  Poncjficiis;  fcio  plerisquc 
ijconccmtum  noftroruminfcdifl^e,  quod  Theologi* 
i,fcholaftic2e  myfteria  noftris  ignota  putanc.  Si 
,,quem  vero  his  imbucumvidenc,  UCScherzerumj 
»Ac.  eum  plurimum  admirantur,  atquc  ciiaiil 
vcrcntur. 

,,Scio  vulgus  licteratorum  noftrotum  alicer  ju- 
jfdicare,  prsfcrtim  eos,  qui  fcdancur  erudicioncni 
,,quaadam  ((i  hoc  nomen  merccur)quam  per  jocuni 
^appcllare (oleo galantctD,i.  e.  aliquid  fpccici,  ni- 
»,hii  aut  parum  foliditatis  habentem,  Sed  taliun» 
ijfuffragia  parvam  habenc  adoriratem ,  plcrumque 
j,criim  fub  velo  qualiscunque  doi^rinae  male  te(5la 
„cralucet  ignof antia-jhacrentcnim  ad  primam quara* 
^,que  difticulratem  ,  fed  valeantifti.  H«cilieia 
i^HAnnovcr.  p.  74.  fcqq,  Si  744« 


^oo  Cap, I.  DeTToeoIr.gia. 

§•  744- 
Quamvis  igitur  verba  celebris  Peliflonii  ncn  us- 
qae  cpaquc  in;probem ,  qux  ita  habcnt :  Car  la 
Theologie  fcholaftique  n'eft  aurrechofc,  quc  la 
(iodrine  de  l'£criturc  &  des  Percs  rraitec  par  lcs 
urganes  dc  la  Dialccftique  &  de  la  Metaphyfiquc: 
ramcn  non  minus  cxploratum  eft,  compluribus 
Theologiam  Schclaflicam  njcvis  iaborare,  quo$ 
ftridim  cx  mente  illuftris  Viri  tetigifTe  fufticiac. 

§♦  744' 
Abundat  primo  Scholafticorum  dodrina  cano» 
nibus,  quos  vocant,  Phiibfophicis,  innuracrasad- 
mitcentibus  limitationes ,  ita  ut  ne  decima  fa-pc 
pars(igQifi:arionis,  quamverbapra:feferunc,  vcra 
raaneac,  locumque  adinveniar^ 

§.74^-"  . 
Audiamus  vcrba  Viri  celcbris :  Queties  reguU 

ift  Htio  vitmur ,  perdit  officiuntfuum,     Officium  enim 

reguUejU  tranqmUure  ammumy  utctrtHslitincmni" 

bu4  Ipeciehw  fufojeEli  prjidicatum  obtinere,     Quodll 

reguUMent  exc€pttanes^frujhr<tnedfunty  (^utafidi 

iilis  mn  poteji.       Quod  igitur  vulgo  jaEiatum  efi : 

Nullam   regulam   cfle   fine   exccptiot>e , 

mihi perinde  videtur  ejfe ac  tUud:  Nunc  CgO  mcn* 
tior,  velilludScepttcorum:  NJhilfcicur,nchoc 
quidcm ,  quod  nihil  fcitur.  ]\iam  k<ec  reguU 
fe  ipfamfimul  prebat  ac  tmprcbat,  Qtiia  emm  nulU 
regula  pne  exceptione ,  (^  hoc  tpfum  axtema  efl  regula^ 
tdeo  ipfum  qt4oe]ue  non  erit  fine  excepttone»  Er^o 
ali^ua  reguU  eft  pne  excepttone,  Q^a  igitnr  nuEA 
reguUfine  exceptione  efl ,  ideofalfum  nuUam  reguUti^ 
fint  exceftiQne  effe* 

$•747^ 


ParsII,  Di  theoto^U.  4^^ 


.  $•  747- 

Interta  hoc  obiter ,  id  pro  certo  h^bendum  ^  igna^ 

tfi£t  ignoranti^efue  in  di^lerio  ifio  UtihtilHm  ejfe,  Nam 

(i  in  Gramaticti  unde  ortHtn  hahet ,  cUm  SanSIius , 

poJ?ea  Scioppint  regnlas  tales  exhtbuere ,  ^uarum  non 

datftr  exceptio:  Sed  qHid^tsid  VHhopro  exceptionthus 

hahitumefl  9  aut  BlUpfis  eft^  atn  pieonajmus  alicujus 

vocahuli,    Idem  "yitium  ^  in  pkilofcphw  vulgo  re* 

gulisregnat  §-748. 

Nam  Ht  CLyir,  f»,jid»  Scherz.erHS  in  ManuaUt 

phiiof,  prafatione  monuit^  di6lacfu<idaminterreguia£ 

repofitafunty   ^ua  plures  habent  itmttatiQnes  ^  ^uam 

fxempia.    v  g.  Qualis  caufla,  talis  effecaus* 

^uod  ubimuitis  dtflinBionumfepibus  def^nderecona-^ 

tt  junt ,  tandem  tamen  hoc  recurrnnt ,  fciiicet :  in 

caullis  univocis.    Quidautem  efl  cau(ja  univoca  ? 

Ea  ncmpe,  ubi  qualis  caufla  >  calis  eft  effe* 

£lus,     Reguia  igitur  fic  concipienda  erit :  ubi  qua* 

liseaufTa,  calis efFedus,  ibiqualiscauira>  ca^ 
lis  cfFc<3:uS.  SpeEiatum  admiffi  rifum  teneatis ,' 
AmiciJ.  §.  749. 

Interea  illas  limitationes  n&n  efl  opus  r^guia  ailine^ 
ft ,  qua  ex  aliis reguiis  in  eodem  Ubro  traditis  aut  tra* 
dendis  per  combinationem  fumiimur ,  v.  g*  Qul 
promific,  prxftcc,  nifi  prscfticetic  ^  nili  li- 
bcracio  ci  legaca  fic ,  nifi  compenfare  poffic. 
Quid  hac  addere  opus  efif  Per  ft  ex  reguiis  poflea 
tradendis  confiant  y  &  coacervantur  h^c  ratione  tan^ 
tum  inutiies  rtpetitiones ,  (igrandcs  libri*  Vid.  Mc« 
thod  Jurisprud*  p.  ^5.  feqq. 
§♦  7fo. 

Altcra  Thcoiogi»  fcholaftic»  labespoGcaeftin 
C^c  defini- 


40a  CApJ.  DeTloedigia. 


VcHniuonibui  minus  accuratis ,  quibus  yei rynony- 
mae,  vel  mctaphorica:  voccs ,  pro  vcris  rcnini  noti- 
onibus ,  obtruduncur.  Ita  v,  g.  tns  defintturftr  $d 
^uod  hahet  ejfentiam ,  praefencia  rei  y  fer  adeffemiam 
ejui  in  hce,  Quafi  vero  dcfinitionis  hujus  vcrba 
Bon  cflenc  dcfiniti  Synonyma,  Sed  uti  prasfcntiaB 
genuina  notio  in  dodrinis  chcologicismagnopcre 
neceflTaria  eft ,  uc  exemplo  S.  cpuliconftat :  Ica  eo- 
dem  negotio  intelligitur,  nihilopiscfTe  in  Theolo* 
gia  fcholaftica,  adexcricandaslites,  qu^obcorpo- 
ris  Chrifti  in  Cccna  pra^fentiamcoortasrunc. 

§.  751- 

Prsterea  pro  rerum  graviftimarum  notionibus 
Scholaftici  nonnifi  vcrba  dant,  eademque  meta- 
phorica.  Sic  affeSius  tpfts  funt  animi  mottes  j  cum 
tamcn  motus  vocabulum  nonnifi  improprie  animo 
conveniat :  Sic  ohUgatio  efl  vinculum  agendi ,  caujfa 
generacim,  {\  eosdem  conlulas ,  princtpium  a  cujus 
tttfluxu  pendet  aiiud  j  cum  tamen  ha:  ipfss  voces  me- 
taphoricx  nova  explicacione  dc  fimiiicudiais  appli- 
catione  indigeanc. 

5-  7P- 

Illud  eclam  incommodum  eft ,  quod  Scholaftici 

idcas,  fi  muhum  pr^xftanc,  nonnihckras,  rariftt- 
iue  diftindas ,  fiippeditent.  Clara;  func ,  quuni 
rcs  non  diftingaimus ,  nifi  ia  obvio  excmplo.  Di- 
ftiniSba  vero  idca  rarionem  reddere  valec,  qua  ipfa 
rerum  exempla  continentur*  Adiio  quid  fic ,  exem- 
plis  quotidianis  cognitum  habuerunt,  fed  ejus  di- 
ftindlam  idcara  non  volvcrunc  animo.  Ncfciverunt, 
quis  fit  illc  charadcr ,  qu6  omnis  a6lio ,  quia  eft 
adio ,  dignofccnda  v^nir.  Nam  qus  eft ,  quasfo , 
m% ,   quo  loco  habenda  hxc  iiloium  defiRirio  ? 


Pars  It»  Ve  fkeoic^id.  46$ 


^^io  eft ,  ^na  fOtentia  agendt  deducitur  m  utiHm. 
Aut  ha^c  dcfinitio  in  pliralcs  duntaxat  a^quipolicntc* 
tcfolvitur^  aut^  li  rnultum  prasftat ,  cbram  ideant 
txcitftC)  loco  diftindlaj,  ex  quolibet  cbvio  ricempld 
zdi\oti\%  haurlcndam  *  vel  i  viliffimo  Ruftico  *  qul 
dcfinitionibus  non  indigct*  Atqui  at^ionisgerma» 
Ua  idca  petncccffaria  cft  ad  inveftigindam  fubftan*. 
tiarum  naturam ,  idcoque  animarum  imrnortaliti* 
tcm  I  quas  in  pctpetua  agcndi  vi  pofita  cfte  folct. 

Quprum  Schokftici  (^c/km^hitai  cauflait  ignora* 
rtnr,  eorum  nomina  pro  veris  ratianibus  allcgancesj 
dd  pocenciam  fadi  nudam  plrovocaruntft  Siccaufra^ 
cur  magtics  fcrrum  sttrahat  *  jn  poccntia  attrahendi 
coltoCata  eft :  Sic  tacio  ^  quaiT^obtcni  cert^  plantsfi 
Certis  vet  inimicas  vei  amics  funt^  iii  qu^dam  Anti* 
pathia  feu  Sympathia  ab illis  quaerebatur,  nullo  mo* 
do  do^ioribusfad:is,qui  hacc  vdcabula  audiverunfi 
Ab  operatione  cnim  ^  qua:  in  (^^it^yXm  quolibeg 
occurritj  ad  potentiain  opetandij  Valcre  confc* 
quentiam ,  vel  impcritiflimUs  quisque ,  absquc  phi* 
tofophiaBoper^,  cognofcic.  Non  cft  igituri  cue 
hic  obfetvatione  ttadita^  nos  tationemfa£li  ihV€« 
ftigalTe,  putemui« 

Uti  Theologia  fcholafticadefinitionutti  ieeiSfa* 
tatum  inopialaboratj  §.7(0.  (ic  divifionum  innu» 
tncratum  copia  fuos  Jedtores  opptimere  videtut.  At 
vefo ,  qusc  diviConcs  accuratis  definitionibus  noti 
fundantur,  eaj  non  magnoperc  in  fcientiaturo  cUrfu 
inferviunt.  Divifiones  determiuant  fpecialibus  qui* 
busdaro  dcfinitionum  latc  patetitem  amplitudinem* 
Quodfi  autem^campuniipium  nonrc^ecogDofcaij 
Cc  %  ttiuUe 


404  Caf,  A  De  Thiologia, 

mulco  minus  vacias  cjiis  fe^iones  per  flumina,  mon^ 
tefy  Tias,  flgros  &c.  diAingues. 

$•  75J. 
Quid  de  horrcnda  vocum  Scholafticarum  bar-S 
barie  &  obfcuritatc  dicam  ?  cum  plcraque  vocabula 
vel  plane  fignificatu  dcrtituantur ,  v.g.  totumejfe  i« 
eto  loco  ,  ac  totum  m  ^naliifet  fAvte  loci ,  flcc.  &c. 
vcl  adeo  obfcura  (int ,  ut  iis  auditis ,  pencnihilco- 
gitare  liceat;  v^g,transcreatioy  traKsJuhflantnitio^ 
forma  intentionaUs ,  frdctjio  obje^iva ,  formalts ,  6c 
quas  Tunt  aiia  complura  monflra  gencris  cjusdcm. 

§.  75^- 
Neqiic  tamcn  ita  rejectanca  eft  Scholafticoram 
Theologia ,  quin ,  quoniam  adcurationem  doccndi 
fcmper  funr  fediati,  plurimae  remancant  veritatcs 
folidar,  iingulares,  a  rcccntioribus  negleds,  & 
ad    ufum  fcientiarum  myxime  adcommodanda:. 
De  qua  re  ita  porro  Vir  illuftris :  On  peat  meme 
dirc,  quon  y  remarqueroit  quelque  propre  dant 
lescennoiirances.    Les  Orientaux  ont  eu  de  belles 
&  grandes  i^dces  de  la  Divinitc,     hts  Grecs  y^onc 
sjoute  le  raifonncment  >  &  une  forme  de  fcience. 
Lcj  Peres  de  TEgifc  ont  rejctrc  cc  qu'il  y  avoit  de 
mauvais  dans  la  Philofophie  dcs  Grecs  j  mais  lcs 
Scholaftiqucs  ont  tache  d*empIoyer  utilementpour 
le  Ghriftiamfme  ce  qu'il  yavokdcpafrablcdansla 
Philofophie  A^%  Payens. 

J*ai  dicfouvent,  atirtim  latere  injtercoreillofcho* 
laftica  harhariei^  &  jc fouhaiterois qu*OD  put  aou- 
vcrquelque  habile  homme  vetfe  dansceJtePhilo- 
fophie  Hibcrnoireou  Efp-.gnole,  quicuc  derjncli- 
fiation  (5c  de  la  capacite  pour  ea  tirer  k  bon,     Je 

fuis     I 


Cap.  /.  De  Thedogia,  405" 


fui$  fur  qu'il  trouveroic  fa  pcine  payce  par  pluiieurs 
bclles  &  importantcs  verirez.  II  y  a  eu  autrcfois  un 
Sui/Tct,  qui  avoicmathemacisedans  la  fcholadique, 
Ses  ouvrages  (ont  peu  connus,  mais  cequej^en  ai 
vu  m*a  paru  profond  &  coniiderablc.  JuIesSca- 
liger  en  a  parle  aveceftimc.  Mais  Vivcs  en  a  parlc 
avec  mepris.  Je  me  fierois  dVantage  a  Scaliger » 
car  Vives  eroic  un  peu  fuperficiel.  (a) 
Ca)  Rcc,  T,  II.  p,  iy7»  feq. 

Quantas  lites  inter  ccleberrimos  Galliac,  Bclgii, 
&  Germani»  fuperioris  viros  de  via  examinis  &  aa« 
dloritacis  oit«  fint ,  difguirentes ,  utra  alterijlt  an* 
tepMenda  /  valde  tritum  cft.  Allcgabimus  quacdam 
cjus  litismomsnca,  ut  eoredbius  prctium  dcciiioci 
Viri  illuftris  ftatui  poflir.  II  n*y  a  point  d*hommc 
qui  fe  puiile  faire  inftruire  par  cettc  voye  d*examcn, 
fans  s'afsufer  cn  i. lieu fi  lcs paffagcs dc  FEcriture, 
qu'OQ  lui  allegue  fonc  tircz  d'un  Livre  canoniquc. 
z.  Si  clles  fonc  conformes  a  roriginal.  j .  S*il  n'y  a 
point  dc  diverfcs  manieres  de  les  lire,  qai  en  af- 
foibliifcnt  la  preuve.  vid.  Nicolleprejugeslegici- 
meicoMtrelcs  Caiviniftcs  chap.XIV. 

§•  7J9.  ^  .  ^ 
Uti  haec  difficulcas  a  viris  eruditimmis  fummo  ni- 
fu  cxaggcracur,  &  variisparticularibus  modi$,quam 
ficri  poteft ,  (peciofillime  exponitur :  Ita  cara  rnalo 
rccitare  verbis  cujusdam  ncrvofe  &  clegancer  rcci- 
tantis,  quammcis;  Primo  quidemrationcexamu 
nantium  fequentcs  difficultaces  nobis  objiciuntur. 
Jl  efl:  a  cramdre  <jH*tl  ne  seleve  un  tiers  partt ,  ^»^' 
enfetgnera  que  les  himma  ne  fant  en  c»ndutts  a  la  vraie 
Rehgion,  m  parla  voie  de  i^Amonte^  ntpar  lavote 
Cc  3  df 


de PexamcH «  ihms leg unes par Irducatiett ,  les atftrt$ 
f4r  la  gracf^  L*educationfans  lagrace  &  fans  exa  • 
wevperfHode  limplement*  Lagrace  avec  CedftcatioH^ 
5^  ^u^l^uefossfans  i^education  ^fans  ex^mn  fuper^ 
fictel  perfuade  faluf  airement^  Gratia  Detfum^  ijuod 
fum ,  dott  dire  cha^ue  Orthodoxe  -  Jefuts  orthodoxe 
P4r  grace ,  ^  cela  non  poim  de  moi ,  ceji  le  don  de 
jpieu  nonpoint  par  mei  osuvres^  par  des  recherches^ 
far\  des  discujflons ,  afin  ^ue  nul  ne  fe  glortfie,  Que 
Pe^camen  foit  facile ,  ou  du  moins  poffilfle ;  ^titl  fott 
pialaise  ou  meme  impoffthle ,  une  chofe  efi  ^res  certaine) 
%^efi  tjue  fsrfonne  ne  ienfert^ 

l^  plupart  des  gens  ne  faventpointlire  :  parmi 
cettx  c^ui  f<nvent  Ure/a  plupart  ne  Ujent  famats  les 
puvrages  des  ^dverfair&s :  its  ne  connoijfent  les  ratfons 
4e  l^autre  parti  que  par  les  morceaux  ^H^tfs  en  trou" 
%fent  dans  les  Ecrits  de  leur  Auteurs*  Les  moreeaHx 
m  reprefentent  ^H^imparfaitement  ^  treifothlement 
(ci  droits  du  pani  cmtraire^  pQur  connottre  laferce 
des  ohjeBions  ii  fatit  les  conftde  rer  placees  dans  leur 
^yfieme ,  liees  avec  ieur  prineipesgeneratix ,  (i  avec 
leur  confe^HenceSy  (fiettf^  dependa^ces*  Ce  nefipoint 
donc  e^amtner  les  fentiments  defon  Adverfairey  quei 
de  compayer  Jimplement  l^  reponfe  de  nos  autettrs  avec 
fohje^ion  ^uhls  raportent  j  cUfi  /uger  de  lafirce  d*un$ 
^me  par  les  feuis  effets  qtt^elle  peut  prpdhtre  etant  df 
tachie  d^fn  machtne^ 

Pour  ee  ^ttt  efl  de  DoSfeurs  tfui  mettent  leur  n&s 

da^s  ici  oHvrages  de  l*Adverfaire ,  iis  emploient  tou* 

tps  (es  forces  de  leur  Efprit ,  non  pas  a  chercher ,  stl 

^>r^/^^,  m^fS  iiTMver^uUl a  f9rt  ^  (i  achercber 

inven- 


Cnf,  L  Ve  JhediB^ta.  4« 7 

nvemer  des  riponfes,  lontes  les  re^njes  e^ptUs  tn^ 
ventent  leur  pareifent  honnes ,  pdr  ce ,  e^tiils  ne  fe 
defwtjamais  deUforteperfHa/ion ,  qn^d  efl  heretiifHe, 
1  CeU  H$n  pltts  nefanrtit  eire  nomme  examen  ijtiayufi* 
vtment,  Ln  premtere  chofe  quilfaHdroiifaire ,  ^ 
Von  vondroit  hienexamtner,  feroitde  douter  de  fa  Re^ 
l$gion :  mais  $n  croiroit  offenfer  Diett ,  Jt  Conformoit 
U-deffns  le  moindre  daute ;  ou  regarderoit  ce  donte 
€omme  une  fHnefio  fuggejiionde  L^Efpritmalin :  ainfi 
l*m  ne  fe  metpsint  dans  l'etaty  cn  *S!»  uiugHfiin  re^ 
mar<jHe  ejH*tl  fe  fam  mettre ;  qtiand  on  vent  hien  dtS" 
§erner  forfhodoxie^  ^avec  1'heterodoxie*  UfaHtfelon 
lui  fe  depohUler  dc  U  fenfee  ^  que  i*on  tient  deja  U 
verite, 

$.  7^x, 
Ut  nMtem  facilitu  mitefcatis »  &  non  inmico  ani- 
mo  vohisifHe  perniciofi  mtht  adverfemini^  ^uovis/U" 
diee  me  tmpetrare  a  vohts  opertetf  ut  ex  Htraque 
farte  omnu arrogantia  deponatur,  Ncmo  noftruin 
dicac  jam  fe  invcnifli  vericaccm ;  fic  eam 
tfuaramus  ifuaft  aft  utrisqHe  nefciatur.  Ita  emm  dsli^ 
genter  ^\concorditer  qu^ripmrity  finulld\temeraritt, 
pratfumtione  inventa  t3  cogmtaeffe  eredatnr^ 

UHeretique  examtnehs  raifons  des  Orthodoxet 
toutplein  de  cette  perfHafimqu*tlpftffedeUventey  ^ 
qt^ii  ^^^enferm  Dteu ,  s*tl  s^tmaginoit  que  lcs  preuvu 
du  partt  contndre  fentfoUdes.  U  croit  agir  enfidele 
ftrvitenr  de  Dteu ,  s\l  regards  ccs  ratfons  comme  de 
fophffnu ,  ^  s^tl  emploie  toute  l^attenttm  defon  ame 
a  mvemer  des  reponf$s :  &  tl  ne  fauroit  crsirt  f  »tf  /* 
repnfes  fnient  maHva^fts  ^  pms  t^Hefelonlm  eUts  com- 
hattem  CerreHr^  ^  font  defltmu  ^  au  mmntien  de  U 
C  c  4  vertte^ 


408  ^a^s  11.  De  Theotogia.] 

•  ■ '  • -,   ,  I     _■ 

verite^     11  fe  trompe  il  s^imagine  quUl  a  bien  exa* 
wine  le  Sjfteme  de  tautre  Parti. 

§.  7^4- 
Mais^  ditci  moi^  ie  vohs  prie^  les  Orthodoxcs 
%*ont  y  pas  ftKe  [emhlableperffta/ton^  quand  ilsexamt» 
uent  la  caufe  des  hereti^ues?  Les  ms  &  les  autree 
fint  femhlahles  aux  Plaideurs :  ils  ne  trouvent  jamait 
folidos  les  raifons  de  leur  parties  :  ils  ont  hau  hre  ^ 
telire  Uspapieresqu*eltesproduifent^  ils  croient  ^  que 
te  ne  font  ^ue  des  chicanes:  (i  aprcs  memes  (jue  les 
ff^ges  fubalternes  ^  fouverains  les  ont  condamnezt 
$ls  croient  avoir  ratfon  y  ilsen  apeHeroient  a  uneautre 
Tribunal  sily  a  en  avoit» 

§.  7^f. 

D*OH  vient  cela }  nefl  cepas  de  ce  ^uUls  exami^ 

ftent  toHt  avec  une  forte  prevention  d'avoir  lajuftice 

de  letir  cote  ?    Pien  neft  plus  capahle  de  nous  con- 

vaincre  de  rinutilite  de  toutexamenquinefefaitpas 

fans  prevention  >  <jue  ce  ^ui  arrive  tout  le  jour  aux 

jNouveiltftes^     lls  fe  perfuadent  ^ue  le  Partt  ^u,Hls 

epoufent  a  lajuftice  de  jon  cete^  ^ils  fouhaitentpaf' 

ponnement ,  ^«%/  triomphe»     llsfentiroient  un  chagrtn 

mortel ,  //  (juelcjue  lumiere  vive  fe  prefentoit  a  leur 

yeux,^  ifui  les  convainquit  du  dreit  de  la  honnefortune 

du  parti  contraire»     Foici  l*effet  de  ces  pajfons,    Ils  ne 

lijent  les  Manifeftes  &  les  relations  de  l'ennemi ,  tjue 

€omme  des  fauffetez^  ^uelefue  prohahles  ^uefoientfet 

raifonstls  le  rejettent:  ils  appU^uent  tout  leur  efprit 

f"  CQnfiderer  ce  ^ue  bon  y  peut  repondre* 

§.  7^<^- 
Or  pendant  qntls  font  attentifs  aux  apparencet 
^ecieufes  de  la  reponfe ,  ^  nullement  attentifs  au  beau 
i/0(€  de  Mje&ioft  ils  ftac^uierent  iamms  d^autre  con» 

notfance 


Cap,  L  Di  Theologia.  f  09 

ito  fjfitnce  ^ue  ceile  (^ui  flatte  leur  prejuges»  Sil  court 
de  ntauvaifes  nouvelles  ilsfontiucredules»  ilsinven" 
lent  cent  raifonspour  les  combatre  \  tls  ne  sapphciuent 
tjua  cela^  S'tl  en  courtde  honnes ;  leur  credultte  na 
foint  de  bornes ,  les  apfarences  ies  plus  foibles  leur 
tiennent  lien  de  forte  preuve»  /Is  travaillent  arde^ 
ment  a  apuier  ces  apparences ,  iis  eloignent  de  leUr 
tmagination  les  apparences  contraires ,  &c.  &c. 

§.  7^7. 

Hafce  difEcukatcs,  cx  partecxamioantium  obvi- 
as,  fequuntur  aliae,  quibus  examcnipfumimpedi- 
tum  e&dicitur.  Comple<5l:ar  potioraqujedamdu- 
bia  hifce  numeris.  (1 )  Examcn  fufcepturo  neccffi- 
tas  impofita  cft  in  ea  primo  argumenta  omnia  inqui- 
rendi,  quibus  verbi  cujusdam  divini  revclatio,  & 
Chriftianac  religionis  vcritas  probari  foler.  Perti- 
net  huc  haud  vulgaris  linguarum,  Hiftoriae,  6c 
philofophcmatum  notitia  j  qoas  uti  a  quovis  Ec- 
clcflaj  Auditore  expcdlari  non  poteft :  ita  hac  ratio- 
nc  patet  vise  examinis  infuperabilis  difficukas.  Foui 
avez^  rai(on^  verba  funt  Viri  celcbris ,  defouhaiter 
^tion  continue  atravailler  fur  la  verite de lareligion 
chreflienne.  Monfieur  le  Clerc  j  feroit  tres  propre* 
Car  tl  efifort  verse  dans  ies  iangues  (3  dans  Vhiftoire , 
^ftifont  necejfaires  pour  cet  ejfet, 
§.  7(S8. 

Quod  fi  (i)  cxploratum  cft  dari  cceleftem  ac 
'  divina  circa  noftram  fniatem  roluntate  revelatio- 
nem,  perveftigsri  demumdebet.  quibusillarcvc- 
latio  characteribuscontineatiir,  &  aniisomnibus 
exfplcridefcatiqiiibmreveladGnem  dignofci  pat^eft, 
Accedit  (3)  iit  cxplorandnm  fic,  annon  alibi  alia 
reyelatio  prodita  fit,  huic,  quam  inveniftif,  fuis 
Cc  5  chara- 


4lO  PdrsJL  De  Tkeologia. 

charaderibus,  vel  derogans»  vel  plura  addens.  S\\ 
cat  enim  Principi  Incegrum  eft,  leges ,  quibus  fub" 
dicos  moderatar,  augerc  ,  minuerc,abrogarc,  pro 
ratione  ftatus  publici  :  Ica,  quin  idem  juris  D£0 
competac ,  nulium  cft  dubiura. 

§.  7^9. 

Si  indubiis  argumcntis  evidum  fuit,  uH<tm  ejfc 
in  Mundo  revelatioHem  fcripcam ,  fcmpcr  (ibi  coa- 
fencaneam ,  novus  labor ,  idemque  major,  ofFercur, 
ut  ope  Hcrmencvciccs  fcias  erucre  verum  ejus  fcn' 
fum.  Cum  cnim  toc  (inc  dc  oracuUs  Scripcurx  cx- 
piorantium  opiniones ,  ncccfTe  cft  pcrfpicias  ido- 
tic.s  argumentis ,  quxintcr  multas  intcrprctationcf 
gcnuina  ("4)  fic,  &aSpiricaS.inccnca. 

S-  770. 
Sed  nec  carcre  noticia  Cf^cricicapofrumusin 
via  examinis ,  quam  noftrates  canropcrc  urgenc.  In- 
veftigandum  clt ,  qui  libricanoaici ,  qui  non  ,  qui 
verfus  interpolaci ,  qui  non  ?  Quae  inccr  variances 
lcifliones  innumeras  Apoftolica  iic ,  quae  non ,  quoc 
capicibus  ,  quoc  commatis ,  qaoc  litceris  (ingulili« 
bri ,  capita ,  verfus  mdi  finc ,  acque  diftin^^i. 

§•  77  «• 
Scirc  eciam  (^)  juvatiingusBidiorifmos,ad3gia, 

illufioncs ,  antiquitates ,  Tropos,  figuras,  atFcdum 

loquentis ,  finc  quibus  omnibus  vcra  vcrborum  (!• 

gnificatio  obfcura  manec ,  &  nemini  pcrvia  cxiftit. 

Quid(7)  dc  nocitia  dicam  linguarum  originariarum, 

hcbiseae,  gr«c«,  &  cognacarum  linguarum ,  qua- 

rum    ignorantia  quicunqae  laborant ,  nunquara 

plene  in  mcntcm  Spiritus  S.  divinam  penccrarc 

potcrunc. 

$.  771. 


Cap,  h  De  Theohgia,  41 1 

Qaarftio  etiam  (8)  cft » liceattte  ex  verho  reve- 
Uto  neBere  confequemias  ?  Qmnis  enirri  homo  raen- 
cjax.ctiam  inraciocinandoi  (\  aliorum  confequcniiae 
admittendx,  quismeredditcertiorem,  cos  nonab- 
erraflc  a  vcro  }  ii  mihi  id  officium  in junclum  cfl » 
quibus  confequenciis  cognpfcam,  mc  hocwiijo 
cafu  rc^tc  cpnfcqu^ntii^  ufum  ? 

§.  775'  . 
Hapc  &  plura  ali^  vije  cxaminis  opppni  ponTunti 
f  non  cnim  omnia  rcccnfebo)  itaque  par  cft,ut  ^  de 
{olida  iaborcmus  refponfionc,  Dimictam  cehbr?$ 
audoris  du  Traitte  de  laconfciencep,  377*  cogi- 
raca ,  qua?  his  verbis  exponuntur  :  u4fin  d'emp!oier 
avec  prudence  la  voie  de  rautoripe ,  il  fant  connoitrei 
quelleefl  CEglife  qmpojfede  P^Htorite\  mais  aujjjles 
de  Ms»  Klicolle  nous  conduiront  necepiirement  a  U 
doUrine  de  laprohaiHite  dans  toutefen  etendue,  Ce 
dernier  point  feroit  fort  contraire  aMrl^icolle,  qui 
0  combattupfolidement  le  dogme  de  laprohabilitk* 

Lautre  point  embrajfe  nne  infiniti  de  difcujjlons, 
Otf  ne  petit  connoitre  ourefidei^atitorite^quenexa* 
minant  quelUsfont  les  marques  de  1'Eglife,  qui  la 
fojfede,  Mfaup  favoir  le  nombre  precis  de  ces  mar  - 
ques,  Ilfatit  favoir  nonfeulement  quily  en  amant , 
mais  encor  quil  nj  encgre  davantags»  flfautfavoir 
Ji  ceux  qui  en  comptent  cent  fentplusraifonnables  y 
que  ceux  qui  en  comptent  qnin^ce  ou  douce  ou  dix  ou 
fix  QKfcnlement  quatre,  Qfi^nd  on  aurafixe  le  nom ". 
hre  des  marqnes  ^ilfAudraexaminerfiellesconvien' 
nent  a  lEglife  Romaine  plk  ot  qu'*  i  CEglife  Greque, 
7out  cda  demande  m  longtravad  0'  mefmte  penibk 


^ia  P^rsII,  De  *TheoUgia. 

de  difcHjJions  j  deforte  quAiant  voulu  eviter  la  voie 
de  1'examen ,  on  j  fi  retrouve  nwnmoins  neceffairt- 
ment, 

§.  775- 
Alia  (uppctit  ref^JonGo  vl^lt  o^K^^nety  formata, 
quamVir  iliuftris  nobis  prsebet ,  hi$  comprchenfa 
vctbis  :  Comfffe  faime  UJtncerne  ijenaccorderay 
fas  feulement  quon  ne  fiauroit  charger  toutes  les 
ferfonneifans  difiinEtion,  du  foin  d*examiner  exaEie  • 
ment  les  cwtroverfes  ;  fnais  je  diraj  de  plus ,  que 
farmi  les  Sfavans  ?neme  il  y  en  a  hien  peu  (iuis*j 
fuiffent  frcndre  comme  ilfaut  four  s*ajfurer  de  la  ve- 
rite  fur  des  matieres  epineufes,  11  paroit  mefme  que 
910US  n^avons  pas  le  mojen  de  decouvrir  la  veritea 
l^egardde  certaines  queflions  relevtes. 

$.776- 
Quelqu^un  dira  quiln*efi- pas  necejfaire  de  dect- 
der  toutes  les  controverfes  ;  mais  on  peut  repliquer 
djuil  yenaau  moins  quelques  uneSy  dont  la  decifon  ejl 
necefaire ,  ^  ilfera  toujours  tres  diffcile  aupeuple  de 
les  examiner  a  fonds  :  donciepeuple ahejoind^une 
marque  claire  y  ^  infaillible  ^  qui  fbit  alaporteede^ 
tout  le  -monde, 

§'  777- 
Uy  a  deux  reponfes  qu  onpeut  oppofer  a  taforcs 
de  cet  argument.  La  premiere  eji  quitfuffit^que  les 
homes  crojent  laveritejkr  quelquespoints  necejfairef^ 
quoy  que  ces  hommes  peut  ctre  nejoient  pas  arrivez.  a 
la  connoiffance  dela  verite par desraifons explicables 
affez,  forteSy  ^  quits  nefoientpasfervis  d'un  prejuge 
infailHHei  nj  dune  difcujjlon  exaBc.  EffeBivement 
il y  a  peu  de  Chretiens  ^quientrenthienavant  dans 
lespre/tves  de  ta  veritc  du  Chrijlianifme ,  &  ilfemble 

quc 


Cap,  l  Be  7he$hgU.  4  »  5 

^HC  c'ft  ajfez,  cjfie  Us  Scavans  voient  hten  les  avan" 
'ages  de  nofire  fojfnr  lesaHtres  Religiom ,  ily  anri* 
QuJQHrs  hien  degens  quiferont  obligez,  de  croire  lenr 
Pafieurfirfaparole.  Hcureuxlbnt CCUXja  qui 
DieuadonncdgssMaicrcsccIairez ,  ouqu'il 
i  vouiu  couchcr  au  moins  inccr ieurcmcnc 
iu  defauc  duMiniftcred'unbonMaitrcex- 
cericur.  Hann.p,i4i.feq. 

§.  7/8' 
Alibi  ita  paacis  mencem  ftiam  expon(t.  llfan* 
droitfitr  tont  eclairer  qhantitedes  pajfages  4e  la/kin» 
'^eEcritHre  qnifontfHJets  a  des  dijfictiltes.  Ce)iendant 
:omme  le  hm de  "/effis  ChriJ^ aee d*elever\le4hommeS 
k  Dieu ,  leprincipal  efi  deiattacher  a  cegrandpoint^ 
^ftand  mime  on  neferoitpas  injiruit  de  tous  cespoints 
hijioriques ,  ou  litteraires,  Et  ilneji  que  trop  vray^ 
que  ceux  qtti  font  fort  fcavans  ne  Contpastoujowi 
fort  eclairespar  laveritahlelumiere, 

^  5.  779- 
Ex  his  imelligitursquornodo  dubii$§.75976®« 
fcqq.  propo(itis,  occurrendum  (it  ?  Nimirum  cam« 
etfi  facrarum  difpucatjionum  cxamcn ,  obftantc  vcl 
officii ,  vel  donorum  nararalium ,  vel  augufti  ccm- 
podsjvel  condidonis  ccnuis,  vei  inopise  incom- 
parandis  iiccerarum  prasiidiis  ,  impedimento ,  pau- 
ciffimi  rarcipere  queant ,  tamen  ftifficic,  eos  verita*, 
tem  maximc  faluti  impetrandx  conducenccm  co* 
gnoktu.Non  op:is  eji  perfpici  vcricaccm  ab  omni-» 
bus,  uc  vericatcm,  cum  omni  ArgumentorHm 
pondere ;  dy.mmodQ  veritas  agnofcatur^  &  credatur 
fincero  animo.  Nam  aliud  eft  credere  vericatem  ob 
quasdarn  argumctasa ,  aliud  veio  c^ndcm  cenere  ob 

om.nia 


omnia  radociaia  illa  >  quaccunque  pto  vericatccon« 
firmanda  ex  omni  partc  afFerri  pofTudt.  Quis  quaefci 
pollerius  aeceflarium  judicct  faif^u  omnibus  etiaoi 
fimpliciffimis  ex  plebe  hominibus  ? 

§.  780* 

VnAe  noruni^nc^xnsjoomtties  litterarum  imferU 
iijihi  a  doEiiorihffs  proponi  veritatem,fide  an^orita^ 
tf  horum  occipiunt  dnhitare ,  an  via  anEloritatis  de^ 
mo  illis  erit  commendanda^hoc  ejfetpro  uno  Pontifici 
fiihornare  innumeros.  Velan  'Vta  examinis  ingredieit* 
da  <*  jit^ui  ea  tam  latepattt.ut  ne  ttnus  quidem.idf^' 
^He  eruditifflmus  ei  emetiendd  totifujjiciat.     Qupdfi 
Auditores ,  num  veritatcm)  quam  revera  poflidenti 
habeant  ^  dubitare  cceperint  ^  tum  ex  eo  ipfo  fonte» 
undc  eam  haufcruntjfuas  cognidonis  exploranda? 
documcnta  pctere  debcnt,  i,  e*  ex  Scriptura.     Noit 
cft,  ut  multum  diuque  difquitant ,  fitn^  ScriptHr4 
'verhum  DEJi  nec  ne  ?  Nam  fi  falutarcm  veritatcmi 
utidebent>  cxanimifentcntiafpcdanrjj  ipfumD£l 
verbum  tt  fe  ipfo  efficiet  ^  ut  fentiant ,  fe  verum  fc* 
qui ,  dummodo  veritssi.e»  veibum  DEI  Joh^i^.v* 
17.  non  intcrpolata  ipfis  cxponatur*    Futurum  id 
dTc ,  Chriftus  teftatur  *  Joh.  7,  v.  1 7.  Fadum  ctiam 
cfTe  loquuntur  exempla ,  v.g.  illud  Ador.  1.  v.  57* . 
Nam ,  audita  Petti  concionc,  non  opus  crat  illis  tri- 
bus  hominum  millibus,  v.  41.  longa  eademque  eru- 
dica  ScripturarumMofis  &  Prophecicarum  litteraria 
in veftigatione ,  an  ea  ,  qua:  de  futuro  praedidla  fer- 
vatore  divina  fuerint,  ncc  nc  ?  Sufiiciebat,  audi- 
vifle  veritatem ,  quas  fua  ipfius  efHcacia  aniracs  pcr* 
ccllebac* 

$.  78r. 
Aut  facra  veritas  attentepcrccpta  fcnfuffi  fui  ip- 

fius 


•  Caf,  L  Dt  7hedlogfa,  4 1 5 

iuf  operari  poteft ,  auc  non  potcft.  Non  poflc  eam 
.ui  renfum  opcrari,  fi  dicas  >  id  pcrinde  cft,  ac  fi 
^piricusS.  efticaciam  omncm  tollas,  idCfOque  DEI 
^rbum  vcl  viliflimorum  hominum  promiffionibus 
ireris  «ques*  Sin  autem  affirmcs,  fieri  pofTc  i  uc 
facra  vcritas  fuifenfum  in  animo  docili  txcitct,pco- 
fcdbo  longa  argumentorum  fcric  homincs  pic  fim^ 
phces  fuperfcdcre  pofiunc* 

S.  782. 
Etiamfi  non  dubitcm,  firmiorem  eflc  fidcm,  qu« 
diftindiffima  facrarum  veritatum  noticia  nititur , 
quam  cam,  quae  fimpiici  aflenfu,  pluribus  argumcn- 
tis  dcftituto  •  utitur :  Tamen  inde  nondum  confc* 
quitur ,  nos  indigere  quodam  Tribunah!,  fententiag 
ralli  ncfcias ,  in  litibus  religioncm  attingcntibus  , 
pronuntiante  -,  fufficit  fidcm  veram  poflfe  Goncipi » 
absqueoperofo  veritatum  omnium  cxamiBC. 

§.  785. 
Sed  Scriptura,  irquis,  tot  efi  contrAriis  explkd- 

tmihm i:hnoxi4yVeritHS  ergo  ipfaancepSt  dnhia^  in 
partem  utramqHetrahenda :  Quisigiturfraflahit^Ht 
fimplices  "veritatem  etiam  nMdam  fine  argumentis 
agnofcant  f  Mnnon  opus  erit  au^oritatefallinefcia  ? 
Hoc  argumentum  cciam  potuiffcc  Petro  opponi 
Ador,:^ .  V.3  7*  /» totfiSlas  fud^i  circa  K  Xfcripta. 
interpretanda  diilrahHntur^quis  nos  docet^  exflicati- 
cnem  huJHs  l^az.ar€ni ,  qua  ad fefkm  MeffjLpromiffi 
fharaFreres  applicantur,  wam  efe  .^  Q^idquid  j^i9 
Petro  rcfpondebis  tuendo ,  tibi  edt  refponfum. 

Addc  dc  hoc  :  Qusefacra  vcriras  falutimaxime 
conducic , uc  ad  fideni  primo  plantandain  per- 
jjeccffaria  fit,  adco  pcrfpicuis  in  Seriptura  verbi* 

dcclaraca 


41^  P^  //.  T)e  Thefih^. 

declarata  cft  ,  ut,  fi  non  omnes ,  tamen  pleraeque 
Chfiftianorum  (c6kx^  ineamconremiant.v.g.^£-?i 
fkm  Nax.areKiim  ejfe  mHm&verHmServatorem^noi\^ 
ejfe  iHmmerabilium  cfilparnm  reos^  d  Chrifiofolo  ye^^i 
mam  earum  fpera^dam ,  ea  impetrata  vitamtant$ 
heneficio  dignam  agendam^  neceamqHemqHampoJfe 
confe<jfiiJtne  vera  mentis  reppifcentia,  Haec  Solis  ic^ 
Scriptura  radiis  fcripca  cognofcuntur. 

§.  78J.  . 

Quaravij  igitur  reliqua,  quaeadfidcm  NB« 
augcndam,dcfcndenciani,/>«Wz(;tfdoccndamj 
C^cum\v€ritatihs cognatis GOagmcntandam  per- 
tinent,  innumeris  (intobnoxia  dirputationibus :  ta«i 
mcn  id  non  efticit ,  ut  Judice  quodam  facrarum  ii- 
tium  conrpicuo,  &  extra  crrandi  peticulum  coUo* 
cato,  opus  iit,  quoniam  his  incommodis  aliavia 
vel  pr«rpe(Stum  eft ,  vel  profpici  poteft« 

Nimirum  in  tota  hac  controvcrfia  fummo  ftu^ 
dio  cavendum  eft ,  ne  confundamus  EccleBz  fiiios 
ftniverfbs ,  cumjtngtilis  ,Jociatos ,  qna  tales.cum  iis* 
dem^  qnatenHS feorfnm  extrafocietatemflHresconJl* 
derari  pojfunt.  Vfa  examinis  ineunda  eft  noD  (i  n« 
gulis  fed  uni vcrfis ,  non  ut  privatis/cd  ut  fo- 
ciatfs,  nonmcmbrisfcparatisomnibuS)  fcd 
tot  i  eorpori.  JNonJingHlifeorfHm ,  fed  omnesfl^ 
mHlfftmti  evadimns  rir  ornatHS  debitaperfe^ione  ^ 
cttjtis  cognitio  attemperata  Jit  ad  menfuram  Atatis 
Chrijii  matHrioris»  £phcf.4  v.  13.  Itaque  ,  cum 
Ecciefia  focictas  (ir,  eorum,  quibus  a  csteris  labo- 
ribus  vacat,  quiprxfidiis  funcinftrudilittcrariis, 
qui  judiciopollent  (ingulari,  quibus  in  omni  dexte* 
ncacc  non  deeft  bona  voluncas,  ofticium  merito  ha- 

becur , 


bctur,  in  gratiam  rcli<juornm  (ociecads  mcmbrorum 
in  examinanda  qusevis  vericatis  momenta  incumbc* 
re,  &  fuis  luminibus  caetcris  praelucerc  deinceps« 
Qmdquidhi  talcsfaciunc,  nominecarcero- 
tura  quorumvis  faciunc,  quia  hi confenci* 
uoc,  quia  corum  laborcs  in  rem  fuamvcr* 
cunC}  quia  cos  fcquuncur. 

$.  787* 
Non  omnia  pofihmus  omnes*    totum  cor» 

fuspoCMUs  comp$fi$Hm  fortty  deftderaretur  auditHSt ' 
teftc  Paulo  I  .Cor.  i  a. v.  1 7.  Oculatifli  mum  oporcec 
clTc ,  qui  examinis  viam  ingrediturlongam  &  am- 
piiflimam.  Quodfi  omnes  eo  dcbito  tcnerenrur  ^ 
qui$c«tcri$neccffitatibu$  navarctoperam?  Sufficic 
oculorum  duorum  acumine  in  reiiqua  corporii 
mcmbrauti  itapoife,  nccubi  oflcndantur. 

§.  788, 
jQuodltefi,  ais,  fofilimmo  velnt  revocatHr  ape* 
ritHrqHe  obfepta  adhnc  Vfaau^oritatis*  I^amfih^d 
hcum  habem ,  fidei  ijHidem  non  plantandd  prtmum  ^ 
S.yZ^^certetMmenaHgend^,  defendenda^  §  78T»j'^* 
tultas  tota  pendebit  apancis^  ^hos  religiofafoctetas^ 
coseo  impetH,  cdteris  ocniatiores  e(fe  fudtcabtt  ^  hosfe-* 
SiabitHr^  hos  plnris  factet  ^  pracoci  occttpata  JHdtciQf 
bos  ocHlornm  infiar  Corpori  Ecciefia  e/fe* 

§•  789. 
Erras  profe^o ,  (1  hoc  metu  nimium  percellerb» 
Qui  C£eteriso«rfpicaciores  in  Ecdefia  funt ,  quique 
viam  examinis  emetiuntur,  nulla  in  caeceros  pollenc 
audioritate,  fed>  quidquid  docent,  additis  ratio* 
tiiibus,  docent,  ncc  reliqui  audiunc,  quiaHl 
Idixcrunc,  fcd  quoniam,  qux  dixcrunc,  ido- 
!  D  d  nm 


41 8  Pars  IL  De7heologia. 

ncis  corroborarc  argumentis  pofTunt,  Ju 
/emper  calcatur  via  examwis ,  etiamalfiis^  tjHito* 
tnm  nullo  temfort  emetiri  pojfnnt. 
§.  75?r. 
Aliud  criam  cft,  viam  adhuc  impcditam  rupi« 
bus,  cavernis  didcdam»  veprctis  intcrftindam , 
pcrrumpcrc,  scquarccalcaturis  planam  &  idoneara 
prscftarc,  aliudvcro,  jamjam  ftratae  infiftcrc,  cxpc- 
dicam  ingrcdi ,  &  pcr  cxpianatam  exfpatiari.  Qui 
examcn  vcritatum  difficillum  primi  fufcipiunt,  ma- 
gnos  miquelaboresexantlant:  fed  perrupta  {emd 
glacie ,  non  eft  tanti,  viam  ab  aliisftratam  calcarc, 
&  Antecefforum  lcgere  veftigia» 

§.  791' 
Arduum  negotiumcft,  argumenta  provcritatc 
Ciiriftianae  rciigionis  colligere,  cum  adverfariorum 
compararc  efFugiis ,  ac  ob  oculos  ledorum  poncrc, 
in  quam  parcem  veritatis  momentum  incliner.  Im- 
pcDfam  operam  pofcir,  variantes  fcripturarum  ledi- 
ones  congeftare,  &  critico  guftu  adhibito ,  difcer- 
nerc i  gcnuinisirreptitia.  Atvcro,  cumprimum 
ca  dc  re  libri  coraplures  magno  labore  &  artificio 
cxarati  funt ,  non  eft  adeo  difficilc ,  legi  cos ,  &  in- 
ceUigi,  maximo  fidei  firmamcnto,  vel  abhomSni- 
bus  mcdiocriccr  judiciofis,  modo  velint  ferioomni» 
cxpendcre ,  &  ad  accurationem  mcntis  tevocarc 
trutinam. 

$.  79*-^ 
Nam  qui  ultcrioribus  dubiis  indulgerc  cupif ,  & 
v.g.inqmrete:  an  Scriptores  tlli  ex  germams  omnia 
fua  fonnhpu  hauferint ,  an  mhtl omtferint  eorum ,  c^ha 
ndverfariorum  catiffa  infervimt  ^  ^n  fdi  fherintUn' 
gHarHracxottCArHm  tnterpretcsl  ii,  fi  litteias  profi- 

centur , 


Cap,  /.  De  Theologia,  ^  \  a 


tcntur,&  fatis  otii  adcxamiDandaomniahabent  ^ 
DoD  reprchendendi  quidem  funt :  Aj  vero  f\  curiofi- 
taiis  cantum  caufTa  ,  utpote  litcerarum  expcrces ,  iu 
ha:c  auc  illa,  dubiis  quibusdam  vexati,  inqUiranc* 
profedaxqucftohdifunti  aCii,  quidehiftoriarum 
Scdptoribus  dubiCanc  t  An  fide gerwand §mma  nar-^ 
yaverint^  an  reruin  geftarUmfHerint  velxvioTftai^ 
tfclauciorej  ^  adminiftH^velantanttimexaltorum 
fecenfujua  haurientesprorjHs  indignifint  >  ^uti^us  vil 
tantillum  fidet  loabeatun 

Quamvis  ehim  raagnum  difcrimch  incer  ipfoS 
hlftoriarum  Sctiptores  incerjaceaCj  aUis  majoremi 
aliis  mediocrem  j  aliis  denique e^iguam  merentibu» 
fidem :  tamen  ^  (i  huic  mechodo  y  viarh  examini^ 
impugnandi^ihfiftendum  (ic^  hepCobaciftimi  qui- 
dem  ad  hoc  usque  teropu^  Scriptdres  pofthasc  tucd 
audiri  debenCj  cum  omnia  ilk  dubia  cujusvis  au(^6« 
ritaci  opponere  liceac,  caufl^ahdo  :  Sihuic credeH* 
dum  fit  y  opus  6^6  ilifs  documentis  ^  ^uii^us  ScripHirfu6 
timpore  fuerit  UfuS  ^  itla  cum  auBorisrecenfuconfi* 
renda,  conflari  priui  debere  de  AuElms  affeSiu  ^  fa* 
fpe^um  ejfe ,  cjuod  hac  aut  iUa  fuerit  fecHtus  facrd  % 
ijU£  i  <juo  minUi  di  httreticis  ifera /cripferit^  impediifi" 
Hnt.  dcc,  &ۥ  Si  tandem  ars  de  omnibus  dubitandi 
adfnmmum  evehetur  fafitgium* 

§•  994-  .  ^ 
Accedifi  huc  prscepcum  D£t  jiti  coghitiohe  fa<s 
<:ta  perpetuas  acceftiohes  capiendi.  ColofT.  i.  v.  l  U 
Itaque  fcmpcr  aliquid  examinandum  teftat,  quo  cx- 
plorato  j  notitia  poffic  augeri.  Sicognitionisfun- 
damentum  fola  ficaudoricas  ,  hullahabencnoticiatf 
iugmencavclminimumlocum.     Nam  camecii  di« 

Dd  1  m^ 


45to  ParsIL  De  TheoUgia» 


ca$,  ineopojfe  lecHpletari  rerum  facrMrum  cogHmo* 
nem ,  eiHod  fumma  tila  aHEiorttas  credendHm  propo* 
fuertt :  tamen ,  cum  innumeris  fcripcis  facrum  calc 
trtbunal  ccedcnda  definirc  foicat,  uc  vel  exemplo 
Judaeorum  Talmud cognofcitur ,  non  poteft  non  ca 
ratione,  examinis  neccflicas,  quam  cvitarc  volui- 
fnuf ,  rcvivifccrc,  &  omne  iilud  redire  incommo- 
dum ,  quod  viam  audloritacis  calcando  prafterire 
dccrevimus,  Icaque  in  omni  humana  rerum  racra« 
rum  cognitionc,  quae  divina  non  eft,  fubindcob- 
fctiri  quid  remanet,  femper  aliquid  cxplorandum 
reftai,  nunquam  non  cum  quadamignoranciapu- 
gnandum ,  quod  officium  camcn  necefticacem  Tri» 
bunalis  ab  omni  crrorc  remoti  haudquaquam  arga- 
it,  immo  vero,ne  nocitiam  omnem in ccecam  cre« 
dulicacem  refolvac,  penituscxcludic. 

§•  79  f- 
His  obferyatis,  etiam  ca  labefadantur ,  qu« 
§.76  r.  oppoliw  func :  NeminempoffefinepartiumflH'» 
dto  viam  examinis  ingredi^  ntfiquide  fua  religtont 
dukitet ,  C^,  antereiexameny  omnes  eodem  locoha» 
beat,  Cum  autem  id  faEiuri  reltgionem  fe  ttiolare 
putenty  ^mpoffihilem  effe  viam  fs.pius  commemoratam 
calcatH,  Nam  (i  veritatem  ipHus  chriftianae  religi- 
onis  cxplores ,  advcrfus  Judacos ,  Turcas ,  anc  rcli- 
quas  Gentes ;  felicem  te  praedico ,  fi  examcn  ita  fu- 
fciplas  ,  uc  affedu  qaodam ,  pro  Chrifti  difciphna, 
ad vttfus  omnia  extranca  facra ,  occupatus  fis»  Non 
cnim  hic  confulcum  eft,  exanimifencentiadubica- 
re  ,  cum  ftacira  primo  obtutu  adpareac ,  dummodo 
quis  hiftoriam  Chrifti  vciam  jr.diccc,  plura  divinae 
originiA  criccria  ia  uno  hoc  concurrcre,  quamin 

omnibus 


Cap.  L  Be  7heologta»  411 


omnibus  caeteris,  qui  nomen  &  obcdienciam  fibi 
«rrogant,  facrorum  au6ioribus. 

§•  79^- 
Quodfi  vcroillaslitesexplorandas  ftaruer!s,q«a5 
inter  Chriftianat  rtligionis  fedtas  agiranrur  j  cum 
ccrrum  fit,in  fummis  quibusdamvcriratibus  con« 
vcnire  omnes ,  pcr  §.784.  profedo  non  eft,  cur  hoc 
fxamen  fufceprurus  dc  religionis  maxlroe  nr  celTariis 
capitibus  dubites :  v.  g.  Jln  '^efus  Nax.arertHS  Mejfi- 
4is  ?  an  in  eo  peccatorum  venia/peranda  f  an  refm" 
fcendnm  f  an  alia  fit  expeUandavita^  Namhas^ 
cognara^  quasftiones  omnes  ab  omnibus  Chriftiano- 
rum  fed:is  afHrmantur ,  ut  ftolidum  forct ,  in  per- 
veftiganda  vcritate  de  iis  rebus  ancipitem  ha:rcre,in 
quibus  omnes  uno  orc  confcntiunt^ 

§.  757- 
Qms  Ecckpa  in  oculisgerit ,  inquis,  errarepof» 
fknt ,  tota  igitur  religiofafocietas  viam  examinisfepe 
cum  maximo  calcat  veritatis  amittenddpericulo.  Fai- 
ieris,  Nam  primo ,  Iicet  fieri  pofl5t,  ut  error  in  do- 
drinam  publicam  irrcpat ,  nunquam  tamcn  veritas 
in  omnium  privatorum  animis  penitus  cxftinguitur* 
Semper  funt  ,  qui  dogmatum  publicorum  labcm 
animadverrunt,  improbanr ,  nec  vita  ncc  moribus 
imitantur.  Feritatem  igitur  EcelefiA  ne  inferorum 
^uidem  horrendiincurfus  extorquere pojfunt,  Matth. 
16  V.  iS.  nunquamfecundamquasvismembraab 
omni  ventate  aberrabir  ;  fed  inde  non  fcquitur, 
publicam  dodlrinam  femper  intcgram  ,puram,& 
ab  omni  crrore  immunem  fervatum  iri ,  (ufficit  ma- 
ncre  fontcm  veritatis,  ex  quopublicadodrinain- 
ftaurari,  &  ptiftino  nitori  reflituipoflic,  manebit 
Dd  5  fempet 


4l  I  f^f^f  ^h  T>P  Theoiogi^, 


femper  ftia  Chrifti propiiffiQnibiis dignitas, honor, 
^cxiftiniatiQ. 

yeritas icm^tX  tixin  Ecclejta^  fednonfemfep 
animacivcrtltur  ab  omnibu?  Ecclejid^  memhrih 
peficere  poteft  pqblic^  cqbcus  facri  dodrina ,  ut 
excmplo  Judasipopuli  conftat,cuju$  religio  mirific^ 
contaminaca,  ^privaca  adhuc  Chrifti  dotflrinave- 
yiflima  vehementer abhorruit :  fcd  non  dcficerc  po- 
teft  Qmnis  veritatam  docSlrina  five  privata  five 
pilb  1  i ca.  Qtiis  conft^Ut  igittir ,  inquis  ^Ji  fuhlicn 
^Q^rina  err&rihf^s  infici  fotefi  ^  auditorihus  infrmis 
Jimflicibtis, ,  bqna  fide  ^rreres  fMico$  feqHentibns  f 
Eorum  condicio  quidcm  dolenda  >  fed  non  plane 
dcfpera^a  eft.  Primo  qiiidem  fcmper  ,  in  omni 
omnino  Ecclefiae  periculo ,  intcr  tot  errorum  nebu- 
las ,  t^ntttm  v^ritatis  in  omni  Cpetti  facro ,  etian$ 
crr^ntc,  renianfic  3.  quantum  ad  fidemfimplici* 
bus,  &  hcne  affcdis,  ingenerandam  fufFccit.  v.  g. 
fejitm  ejfe  tintim  Servatorem  ^  oftimHm  9,  noscnlfa- 
rumr  infinitarHnt  reos ,  ab  his  refifijcendum^  veniam 
^y^feUandam  \  Chrifio ,  ^c.  ejHanqHam  hdC-adfidem 

NB.  augendom,  ooagmeiitandara  /  dcfcn^ 
dendaoi  non  fu^ci^nt, 

Poft ,  uti  DEus  fingulari  bcnignitite  gcntibqs , 
Iqminis  naturalis  pasdagogiam  non  fpcrnentibus , 
femper  adefteccnfctur,  ur  ex  ^»7$.  patet:  itanul- 
lumeftdubium,  quincoscdam  fit  adjuturus,  qui 
|n  publica  dogti^atum  dcpr;|vatione  ,  pro  puriori 
ycrirate  ncc  voluntaten^  finceram ,  nec  cxquificum 
(ladiam  in  fc  dcfidcrari  patiuntur.     Scd  de 

Jiis  fatis  didutn,  Cap. 


Cap,  //.  De  ^terniute  Dei.  425 

Cap.  II. 
De    iExERIXATE    DeI. 

$♦  8oo, 

Uri  tempms  &  fpatii  diftindlam  &  complctam 
notioncm,  prac*eterisomnibus,  Virilluftrif, 
veJ  folus,  cum  crudito  orbecommunicavit:  Ita, 
cum  ex  noftris,  quorum  intimo  fcnfu  imbutmur, 
donis,  demta  imperfe<flione ,  dc  infinitis  DEi  vir- 
lutibus  judicemui;  $.  244.  non  malc  adum  cric, 
a  cx  idca  tcmporis,  quam  formare  licct,  dcpur» 
gatis  cogitatione  infirmitatibus,  naturam  &  indo- 
lcm  divinx  aetcrnitatisinvcftigcmus, 
S.  801. 

Dc  temporisideagenuina  itafentiit  Vir  illuftris, 
On  ne  peut  point  dirc  qu*une  ccrtaine  durec  cft 
etcrnelle  ;  mais  on  peut  dire  quc  Ics  chofcs  qui 
durent  toujours,  fontcternelles,  engagnanttou- 
jours  unc  durec  nouvclle.  Tout  cc  qui  cxiftc  dis 
tcms,  &  delaDuration,  ctant  fucccflir ,  pcritcon- 
linuellement :  &  commcnt  unc  chofe  pourroitclle 
exifter  eterneilement ,  qui  i  parlcr  cxadcmcnc 
i)'cxifte  jamais?  Car  commcnt  pourroitcxiftcrunc 
chofe,  dont  jamais  aucune  partic  n'cxifte  ?  Du  tcm« 
o'cxiftcnt  jamais  que  dcs  inftans  ^  &  Tinftant  n  eft 
pas  meme  unc  partie  du  ttms« 
S.   801. 

Quiconque  confidcrcra  ccsobfcrvationi^  cora- 

prcndra  bicn ,  quc  Ic  tcms  ne  fauroit  ctrc  qu*unc 

chofe  idcale;  &:  Tanalogic  du  tcmi  &  dci'Efpacc 

fcra  bicn  jugcr,  que  i*un  cft  aufli  idcal  qucrautre. 

D  d  4  Cep  c 


4*4  Tars  ll^  De  iy£ttrMUte  Vti, 


Cependant,  (\  en  difant  que  la  duiation  d'unc  chofe 
eft  cterncllc,  on  entend  feulemcnt  quc  la  chofe 
durc  cternellements  je  n'aificn  ayrcdire,  Rcc, 
p.  iil.P.I.  §.809. 

lempus  igicur,  quatalc,  non  cxfiftit  finere» 

bus  9  6c  >  accurate  ioquendo  ,  nihil  aliud  cft  ^ 

quam  ordo  rcrun)  fibimet  invicem  fuccc. 

denCium.   Ubi  nulla?  rcs  mutakiles,  viciffitudini- 

busque  obnoxi^,  ibi  Sc  nullum  tcmpus.     Ante 

conditum  proin  mundum  nulla  fuit  cjusmodi  dura- 

tio.    Hinc  dcmomeffiamftfufjitemporispartes^  ac« 

curate  loquendo.    Nam  uti  pun<5^a  linearun?  in  ge- 

ometricis  pro  parcibus  earum  non  habentur ;  cum 

nihil  ^lmdjty^t  quam  ^uaittttatum  inlongum  expor» 

reEiarum  extrema ,   qua  talia :   Sic  &  momcnta 

temporis  ,  vduti  cxtrcma  illa  cfTe  concipiuncur » 

quibus,  ad  inftar  lincae  flucns  fucccdio  rcrum ,  in 

pundis  arbitrariisdiftinguitur,  ac  difcernitur.  * 

♦  Citabo  in  hancrcm  Schvvcntcri  vcrba,  cx  crudito 

mathematico,  quaeitahahent:  ^eDneiocLiniein 

zvvcy  gleiche  Theile  getheilet  vvcrdcn  foll  gcfchi* 

hct  folches  durch  ein  Zeichcn  nur  mir  dem  Sinn bc* 

grifFcn.     DilsiftdcrPun(fV.   Dicfervveifetnur  dcn 

Ort,da  zvvcy  Linien  fich  fchaiden,  bcninic  abcr  bcc- 

den  Linicn  nichtSjdann  fie  becde  zufamen  dcr  crftco 

Linie  glcich  verbIcibca,fo  zu  thcilcn  furgegcben 

vvorden, 

§.  804. 
Succeftlonis  rerum ,  qua  tcmporis  notio  conti» 
uetur,  cogitationem,  ftontamfuccelftorerMmt\ll% 
nos,  ijuam  perceptioKum  intra  nos  exfiftcntiuBp  vi- 
cifl^tudo  excitat,  Nequa  cnim  dc  rcrum  CXtra  nos 
fucceflione  quidquam  perfped^um  habercmus ,  nifi 
guaadaoi  ideaiunrj  fucccffiocem  in  nobis  ip(is  fcn« 

tircmuf  \ 


t4f.lL  Be  f>£ternitMte  BeL  41  y 

tiremus,  quam  viciffitudini  rcrum  extta  nos  refpon- 
dere  judicamus.  Temporis  itaque  notionem,  con* 
verfa  in  nosmet  ipfos  accentionc,  &  obfervaco  idea* 
rum  aliarum  alias  cxcipiencium  ordine,  acquirimus. 
§.  805. 

Temftts  efl ,  idearnm ,  qnarHmfumus  cofifcii ,  fuc» 
eejfio:  §,  304.  quo  plura  igitur  in  tali  idcarum  fcric 
diftinguimus,  co  longiora  nobis  videntur  fluerc 
tempora:  ex  adverfo,  quo  pauciora  difcecnimus,  eo 
breviori  nobis  tcrminotempusvidccurcoardatum, 
§*  806, 

Hinc  ratio  petituc,  quarc,  qiiidquid  dolorem 
paric  jufto  longius  dolenti  adpareac,  &  impatieJi- 
tiae  praebeac irritamentum.  Homincsenim,  utrcde 
Lipfius  mcmoriaB  prodidic,  infcdis  func  comparan- 
di,  quslacvibus  politisqueiocisnondiu  intidenc» 
fcabris  vcro  inhacrefcunc,  Ita  plerumque  in  rebus , 
quasfaftidiumcreanc,  feuftomachuracient,  longe 
tcnacius  mcntcm  hon^ines  figunt,  quaroiniis,  quac 
pariunc  volupcatem,  lcvifllmo  (aku  rcpente  trans^ 
mittendis. 

§.  807. 

Intclligicur  cx  hispr«terca,  (^uMmohrem^  quod 
lucunditaccmafFerc,  otium,  bvcwe  videatffr  j  Sc 
4f  Germants  voatetttr ;  Kurczweil.  Nimirum  cx 
nuila  alia  caufTa,  quam  quia  abunavolupcatisidea 
cupidiffimc  pergcnccs,  bonum>  quo  fruebamur,non 
magnopcrc  pcr  parccs  diftinguimus  j  fedabunaju- 
cundicacis  idca  ad  fucccffuram  canquam  volando 
propcramus.  Quod  comra  fit  in  dolorum  partibus 
fxpendcndis, 

$.  808. 

Sa:pc ,  qui  «tace  proccflcruiic »  conqucrente^ 
Di  ^  audiaS| 


j^z6  Pdrsll.  De  <iy£ternitate  Bei,] 

audias ,  ad«  «tatis  fpatia  rapidc  &  velocit^r  fibi 
decurfaeffe,  (ita  enimScnecaloquiturJ  exiftimare 
fe,  quae  multis  rctro  anniifada  fint,  vixdum  hcri 
evenifTe.  Sed  hujus  querelae  ratio  cx  obfcrvationi- 
bus  prsemidis ,  ac  notionctcmporis,  maximcpcn- 
dct.  Nam  qui  fpatium  prsctcriti  tcmporis  memoria 
rccolit,  unoquafiobtutu,  omniaantchacgeftadi- 
ftinguere  non  poteft.  Inde  plura,  quas  temporibus 
valdedisjun(aafunt,cam,quxfortcinter;eaaeranr. 
ex  animo  fint  dilapfa ,  in  idearum  de  rcbus  pr«tc- 
ritis  ferie,  coiviflevidcntur,  &  intcrfecoh^rere, 
non  obftantc  illo  immani  intcrvallo,  quod  hjcc  ab 
illis  divifir« 

5.  809. 
Similc  quid  ufu  vcnit  a  fomno  expergefa<ais , 
qui  (i  dormivcrunc  ardo  fopore  absque  fomniis, 
idcoque  nullam  idcarum  fucceftionem  animadver- 
tcrum,  haud  raroignorant,  per  quantum  tempus 
fomnum  extraxerint,  initiumigitarfomnicumcjus 
fine  imaginationi  coaluiffe  videtur, 

§.  810. 
Quemad-modum  longum  nobistcmpus  videtur, 
quando  in  aliqua  idearum  ferie  plura  diftinguimus, 
acinfcricbuscaetcris,  ita  hinc  ratio  petitur ,  quare 
icmpora  ante  magnam  fortunx  converfionem  inci- 
dcnrii,  remotiora  nobis  vidcantur,  quam  rc  ipsa 
funr.  Illuftris  cnim  temporum  periodus ,  qua  vita 
noftradiftinguitur,  propter  %aVf««,  quodnobis 
imer  hanc  &  illam  aetatis  partcm  incerjedum  repr«- 
fentamus,  phantalix  noftraevclucilludit,  ur,  qua 
aritc  illam  pcriodum  contigerunr,  antiquiora  cftc 
crcdamus,  quiaidearum,  quibus  rccordatio  con- 

dnetur. 


Cap*  IL  De  ^/^termtate  DEh  427 


tinetur,  feriem  tam  norabilis  cafus  diftinguit,  ic 
ilio  intervallo ,  a  nobisplusremoverevidecur. 

§.  8fi. 

Ut  igitur  acccrnitatis  notionem  juftam  forme» 
mus,  ab  idca  temporis ,  ca  cogitacione  feparanda 
funt,  c^MX  imheciliitatis  ac  imperfenionis  argumen- 
tumprsbcnt,  reli<]Hahoa2y  addita  omnispoffi. 
bilis  in  co  genere  pcrfcdionisco^iMrw»^ ,  ad 
DEum  adplicanda,  quo  fado  quacfita  notio  compa- 
rabicur» 

§.  %\%. 

Perfe6bionisindicium  allquodeft,  nosafficire-^ 
THm  ideisy  tangi  confcientia  nofiri^  quaeamultis  rc- 
tus  abeftquam  logsnfime,  dt^in^arerftmcogttath' 
ne^  U  e,  nos  intelle^n  exornatos  effe,  Qui  igitar 
fundamentum  notionii,  quse  dedivinaarternitate 
formanda  cft,§.  g  1 1.  jacere  dilcupit,  dec  operam  ne- 
ceflfeeft,  ut  addathmcintellellmperfeSiioni  tantam 
^JHi  eminentiam^  «jHanta  i*i  looc  genere  polfibtUs  e/i, 
i.e.  adscquaca,  &cd'\^\nd:iSnYi^GmniumrerHm^ 
po^MtHm^  cxfiftencium,  pra:rericarum,  pra:- 
fencium,  fucurarum,  reprafentatio  ^  confcientia 
#c  cognitio. 

§.  81J. 

Scd  cum  tcmporis  idea  non  ponatur  in  rcrum 
UOtionibus  ,7#^  in  earundem  fiuxu ,  fuccejfione ,  C^ 
vicijfitudine^  per  §.  805.  qui  idearum  fluxus  cogni- 
tionis  particularitatem,  (liccat  ita  loqui)  i.  c.  impc-r- 
feAionem  arguit 5  nam pcrfedius  t(i,primo omnia, 
fecnndo  fimul  cognofcerc,  quam  principia  qux* 
dam  duntaxat,  deindealiademumcxaiiis,  ake- 
rum  poft  alterum  :  perfpicuun3cftj>  hasimpcrfea:- 

one« 


4»^ /^^yj  11  De  ^urwtate  DJtL 

oncs  DEO  non  tribuendas,  idcoqucconfkmmattlp' 
Wdm  omiii  perfeEltoms  pojfejfioitem ,  fine  Hlla/ucccffitk- 
tte  ^  idefi^ue  ahs<]He  inUfQ  Cf  fi»e  y  adpellaridivinnm 
dUrmt^tem* 

§.  815, 
Hinc  quamplurima  derivari  pofliint  corollaria, 
Thcologiam  &  naturalem  &  Chriftianam  illuftran- 
tia.  Dixi,  §.  go^.  quo  pluribusdiftinguendiin  ali- 
qua  idearum  fcric  adibus  utamur ,  eo  nobis  longi- 
ora  videri  tempora.  Scd  cum  DEus  uno  obtutu 
fimpliciftimo  omnia  omnino  diftindiffime  rcprae^ 
fcntet,  nec  ab  una  difccrncntc  notione  progrcdiatur 
ab  alteram,  §.  81 2.  nuttumilliUngHmtempw  videri 
fotefl ;  rede  proin  Petrus  memoriar  prodidit  1.  Epift» 
c.  j.  V.  8.  mtlle amos  Deoperinde effe^  ac unum dtemy 
(f  unum  diem  Ht  anmsmille^ 

S,  8lf, 
Uti  porro  praeteriti,  praB(entis,  &  futnri  tcmpo- 
risideaexnotionumrucceffioneoritur,  fic,  utpcr- 
ceptio,  quasillam,  quanuncafficior,  antcci-ffit  in 
icrie,  pr£teriti^  quaeeam  fequetur ,  /«^/^ncogicatio- 
ncm  cxcitet :  ita  exploratiffimum  eft ,  cura  in  DEO 
nulla  fit  cogitarionum  feries,  Cedunusommumre' 
rnm,  idemifue  accurattjfimtts  obtutus  j  pencs  eum 
fcmpcr  effi:  HODIE,  ca,  quas  fubinuiumMundi 
contigerunt,  non  minus  vivide  cidem  obvcrfari , 
imoinfinitismodis,  pcrfecS^ius,  quam  ea ,  quac  mc 
hoc  momento  cogitantem  percellunt, 

§.  8i<5. 

Qiioticsigiiurdivinarum  adlionum,  quarintra 
PEum  fubfiftunt,  nec  foras  prodeunt,  tanquam 
HODlE  fufccptarum  racmiofit,  uti  v.  g.  loquitur 

Davi- 


CapJh  Dei>£ternitAte  DEL  45^ 

Davides  Pfal.  i.  v.7.  pcr  to  HODIE  aliud  nihil  in* 
Itclligi  poteft,  quamasterniisDEI,  &unofimpIicir- 
!  (imo  condlio ,  faiflui  nucus,  finc  ferie  ulla  vel  mi« 
I  nima  plurium  adlionum.  Ma  caHffk  eft  operttm 
iforas  prodettntiumy  qua;  mHtationem  $n  objCi^a 
I  uon  in  DEO  argutmt.  Sic  Mundus  &  non  foic  # 
|&  nunc  exidit?  Ud  hasc  ipfa  mucatioobjedlum  ac« 
cingic ,  non  DEUM ,  qui  hoc  ipfum ,  inter  alia  , 
seterno  &  uno  conGlio,  decrevit,  m  mMndm  exfiftaf^ 
ijHHm  mndnm  exftitiu  Quo  obfcrvatori  btihffimae 
Schoiailicorum  objeAioncs,  vel  unoudiu,  pro« 
(lernuncur. 

i  817- 

Si  lc  decret  de  la  creation  n*enfcrmc  pas  UQ 
moment  parciculier ,  ii'n'a  jamais  exifte  fans  ia 
crcature  ;car  on  lcdoit  congevoir  furcetrephrafe, 
jc  vcux  quc  lc  mondc  foic.  li  cft  vifiblc qu'ca 
vercu  d*un  tel  dccret  \t  monde  a  du  eifiHer  en  memc 
tcms,  quc  cet  zdit  dc  la  volonre  dc  Dleu,  Oc 
puisque  cec  ade  n'a  poiac  de  commcncemenc,  lc 
monde  n*en  a  poinc  ftuOi.  Difons  donc*  que  le 
decrcc  f  uc  conga  cn  cetcc  manicre  ,  jc  vcux 
quc  Ic  mondc  cxifte  en  un  tel  nioment, 
mais  comme  nous  pourrons  dire  cela,  fi  la  durce 
de  Dicu  eft  un  poinc  indivifibie?  Pcuc  on  choific 
cc  moment'ia  ou  cc  iui-ci  plutot  que  couc  aucrc 
dans  une  reile  diiree?  li  fembie  donc  quc  filadu* 
rce  de  Dseu  n'eft  poitit  fucceffive,  lc  mondc  n*ak 
pu  avoicdecommencem":nt. 

§.  818. 
Eft  qui  refpondcar :  Avant  quc  Dieu  fic  dcg 
decrets  de  creaciony  ii  fauc  meccce  une  durcefuc. 


4 1  o  Pars  IL  De  zy£fermtate  DEU 

ceflive,  qui  n'a  nicommenccmcnt,  nifin,&dont 
les  parcies  ronc  au(Ii  didincfleslcs  unes  &  les  autres- 
II  alaifse  dans  retat  des  chofcs  poiliblcsunepartie 
de  cctte  durec  infinic,  &  il  y  a  fait  des  dccrcts 
pour  1'cxiftence  de  i'autre,  II  a  choifi  tel  momenr 
C|u'il|Iui  a  plu  dans  cette  durec  ideale»  pdur  le 
premicr  qui  exiftcroit ,  &  il  a  attache  Tade  par 
ie  qucl  il  a  dccrete  de  creer  lc  monde*  Vcrum 
cnimvcro  duratio  poffibilisfucceflionc  proprie  lo* 
qucndo  carct ,  quia  &  cxfiftentia  dedituitur.  Ed 
enim  duratio  poJfMtsferiis  rirum  |  quaspbimet  fnH* 
tUQ  fuccedere ^  contradtEHommneji ohm^iHin %  ppla^ 
ceat  DEO^  eam  condere*  Ateoipfoquianondum 
placuiflc  adhuc  tantispcr fingimus,  alicnum  quoque 
cft ,  illi  fctiei  fucceflioncm  afltngerc*  Id  modo 
diditat  ratio,  fucceflioncm  ejusmodi  nuUa ittipcdiri 
contradidione.  Senfos  igitur  rcfponfionis  hic  cflcti 
DEus  cx  fcriebus^  qu^j^  nulla  rcrum  pugna  fccuttl 
ipfis  coliifac  j  &impoflibilcdfcrant,  clcgltptittiunii 
fecundum  j  aut  tertium  &c.  fucceflionis  gtadum, 
cui  mundi  futuri  initium  par^llelum  crat  flitutumi 
Sq<^  cum  hic  fucceflioni^gradus  nuili  adhut,  quipp<i 
rantum  pofl[ibiIes,  non  c^fiflcntes^  fint^  idcirco 
ncc  comparari  poflunt  3  cum  exftituris  &  fucccflii* 
ris  verCii  Quid  ?  quod  per  infinitos ,  rcrum  pofli- 
biles  ordines  fempcr  anteriorcm  articUlumDEus  cli* 
gcre,  hacfcntcntiaftante^  potuiflct,  inqtiotnatU- 
nus  Mundum  quiviflet  fabricatc  ^  ficquc  tandcm  in« 
finitis  fpatiiscitius,  i.c.  absternocondiuniverfunci 
pocuiflet,  quodipfeAudorimpugnat^ 

§.  U9* 
Mca  f  cntentia,  fnomeMa  non  (Unt  tejnporupattiit 
§.  goi.  muko  minus  illis  D£I  aeccrnitas  diftingucnd* 

cfti 


GaP,  II.  Be  t^terfjttate  Det,  4  j  j 

cft.  Intcrim  tem  pus  partcs  habec ,  ncmpc  p rius  dc 
poftcrius,  DEi  dternitas  mn  habet,  S^^  areu- 
mento  §.817.  allato  ita  occurrcndum :  Ante  mun- 
dum  conditum  nullum  cft  momentum,  nulla  rerum 
racccfliot  Itaque  nec  DEus  dcccrncrc  ita  poruic; 
\Joto  Ht  mnndHs  hoc  illove  momenf  exfifiatk  Vnde 
igitur jHdicandum ,  inquis ,  non potuijfe  maturiw  cre* 
m ,  aut  non  ah  aterno,  Macurius  res  crcatas  conci- 
pere,cft  feriem  c^ufTarum  dl  efFe(ftuum  cogitare/inc 
nexu,  i.e.  fingerc  nullam.  Numquid  enim  Pro- 
toplaftus,  qui,  quia  cft  talis,  nonpotuit  in  alius 
lumbiscfte,  antiquiores  feparcnccsvcncrari,  &in 
eorum  lumbis  fimul  efte  pocuit?  Id  enim  fieri  ncccftp 
cftct,  fi  maturius  pocuiffcc  crcari  Mundus» 
§*  S20. 

Non  cft  cur  dicas ,  ipfitm  AdamHm  cum  primd 
Mando  potuijfea  DEo  cittns  condi:  nam  loqucris 
non  confentanca,  Quse  nam  func  illa  aBternitatis 
momenta  alia  aiiis  anteriora ,  qua^  diftingui  a  (t 
poIHnc,  ut  liceac  affirmare:  hmc  tertto  aternitatii 
momento  fi  dcjHalis  Protoplaftus  fmffet^  matHrtHt^ 
quarto  [i  rejpondtffet  prtma  vitx  hahtft  ^  fertns  fntffef 
creatusf  AnnonDEusomniafimuI  poffidec,  quac- 
cunque  poftidcc?  Non  igicur  mundi  fueceflio  vel 
cicius  vel  ferius ,  vel  6c  ab  aeccrno  creari  potuit* 
§*  811. 

Ab  aicerno  creare  aliquid  fignificac,  form^re  cit» 
€ulos  ^uadratos ,  montesfine  valle ,  ligneaferra,  ^^\ 
id  non  probo  rationibus,  quas  vulgo  placenc.  Nam 
«tcrnitas  eft  omnium  poffibilium  perfe($lionum  vcra 
pofteflio  fine  fucceflione  aliarum  alias  fequentiura. 
§.  8 1 3 .  Atqui,  quod  creatur,  non  poteft  omnes  per- 
fe(^iones  habere :  Non  igicur  nou  poteft ,  nolim 

dicerc» 


4^  1  Pars  //.  De  v^ternitate  DeL 

diccre ,  IN ,  (ed  CUM  tempore  creari.  Sed  aiiud 
cft,  ii  x\nxx^$^  fitne  ali^Hid  tn  tempore,  ue.fuccede»-* 
ttum  Itht  rerum  ordtne  ita  primHm  y  tit  ante  fe  aliud 
conditnm  mn  kabeat  f  Id  ut  explores ,  ncceffe  eft 
intellc«aus  immcnfa  vi  omncm  rcrum  conditarum 
feriem  pervadas,  judicacurus,  quama antccedenci» 
um  rerumpraEludiarequirancur,  donec  prasftcntur 
h«c ,  quae  nunc  funt  pr«rentia ,  quaeque  illis  (ucccf- 
ferunt.  Ex  fola  igitur  philofophia  non  conftat, 
titrHmiUa  [HCcedentiHm feries  rernm  primutn  ali- 
i]uod  habeac  1  nec  inde  raciocinandum  edy 
ejfe  tUamferiem  fucceffionis  ab  aterno;  nam  eoipfo 
quiafucccfliocft,  CUM,  vd  ii  quoque  piacec ,  IN 
tempore  cft, 

Confilium  igitur  creandi  mundum  ita  concipi« 
cndumeft:  Folo,  »/,  ^Hinenexpftity  mundHS  ^  ecci»/ 
fiat  exjifterem  Non  decrcvit  DEus ,  ut  hoc  aut  illo 
momento  exfiftcrct ,  cum  ip(ius  xtcrnitasnulla  ha« 
beat;  §.  Sl^*necetiamfequitur,  mundum,  ^uiM 
nnlla  dHrationis  momenta  divina  illHm  antecejferint , 
cfTe  accernum:  partim,  quia  stcrnum  noneft, 
quod  fucceftioneafticiturj§.8t  i.partim,quia,quod 
non  exftftere  debuit  ante  quidem ,  quam  cxnftereCy 
nullo  modo  efte  poteft  xtcrnum  ,  i.  e.  necefTaria 
omnium  perfei^ionum,  fineiucccftione,  cxfiftencia 
pra:ditum. 

§.  825, 

Ceux  qui  difentque  les  crcatures  n  ont  pas  cou« 
jours  coexifte  avcc  Dieu,  fontobligez  de  rcconoi* 
tre  qucDieu  exiftoit  avanc  qu'elles  exiftaftenc.  Il 
avoic  donc  un  avanc  lors  que  Dieu  exiftoic  fcul,  il 
Q^cft  donc  pas  vrai  que  la  durec  dc  Dieu  foic  un 

poiot 


6ap,  ily  bi  ky£ternitttte  Dei,  ^^3 


jjoint  indivifible ,  lc  tcms  a  donc  preccrdc  Wn^ 
Hencedescrcaturcs.  Cesconfequences  jettenc  en 
concradi(5iion  ccs  Meffieurs-la.  Orfi  b  durcede 
Dieu  caiadmfiblCifitvspa/se'mavemr,  ilfautquc 
lc  cems  &lc$  crcaturcs  aientcommcnrcenrcmble  j 
6c  fi  cela  cft,  commcnt  peutondircqueDicuexi- 
ftoit  avant  rcxiftcnce  dcs  crcatiircs;  Ccttc  phrafe 
cft  improprc  &  contradidtoirc; 

$•  824. 
^  Quodfi  diftin^if  fubinde  ideis  utcrcmur,  nec 
imaginationis  phantafmata  turbare  patcremur  no- 
ftfos  conceptus,  nonimpcdiremurtotpcrplexitaci- 
but.  Dicunt:  In  DEI  aternfrat^  non  eftpti:!s  6c 
j)ofterius.  nec  prstcritiim^  nec  futurum,  tempus 
igiturcocpitcum  rcbus,  ^icaquic'emcoepic,ucnon 
t>otuiftec  ircrum  hic  brdo^  i.C;  tfmverfiim  Citiui 
tredri  j  dliter  eniin  daretur  in  aiffrmtate  eicius 
ijuiddaw,  d  priUs :  Ergo  ab  aeterno  creatum^  quid* 
quidquid  cireaturh; 

.  .  k  §25. 
Pratcr  rcfponfionem  §.82i^datarii  diftin(5iior 
ferftm,  quatenus priorum  ^  aut pojferiorum  ^  notiocft: 
tvoivendai  Priiis  aliqiiid  aut  fioftcrius  appclla- 
Ciir  duplici  fcnfu :  jiut  enim  aliud  alio  prius  eft^ 
quoniam  ex  cxfiftentium  ftatu  ad  poft^ibilium  nu- 
mcros  rediturum  fucccdcnsrehnquit,utii:crumhc- 
fternarum  idea  pediftequam  habuit  nocionem  ho- 
dictnarum :  quo  fignificatu  DEus  nuiiquam  ante' 
mundumautcopriorfuiCi  cuminhullafit,  autcfTc 
fosfic  fuccedcntium  fcrie.  Mt  vcro  aliud  alii 
SMteriusdicitur ,  quia  cx  uno  incclligicur  cur 
alceruiD  exiiilac:  qua  ancccesfionc  DEus  noti 
£  e  pocuid 


454  ParslL  De  t/£ternime.  Vei. 

pomic  non  mundum  antcvertcrc:  Oinnes  circahand 
dodrinam  errorescx  phanrafiafcaturiunt,  quo^ini 
jEternicacc  DEi,  (inonrerum^ a^iouumy  utiinnQ-^ 
bisy  tamen  ad  amlogiam  rerum  concipiamusfluxHm^ 
momentorum ,  durationis  divinz ,  femet  invtcem  ex», 
cipientmmi  quo  pado  officiofa  phanrafia  duratio-» 
nem  tanquamexrenramiineam  repraefcntac,  quid- 
quid  autem  fub  exterifionisimsgineanimumfubit^ 
matrem  veneratur  phantafiam ,  quas  tamen  hinc  ex- 
cfTc  debet. 

Ipfe  etiam  conccptus  duraticnis  ,  non  poteft^ 
rufi  Synonymis  definjri,  vel  porius  defcribi,  vocabu- 
lis  :  permafifione  ^  perfeverantta  tn  exiJIeHdo^  roore 
Scholaflicorum,  verba  ix^t  pro  concepdbws  danti* 
um.  $,750.  Si  vero  ejus  definitio  genctica ,  Tcu 
origo  vera invefiigetur ,  cognofcemus,  impetrariai 
nobis  durationis  notionem  Gbkrymom:  j7^ccefmi^ 
idearnm^  quse  in  nobis  eft  j  jncimo  enim  fenfuim- 
biiimur  ,  durare  vn^mmjham ,  ubi  una^COgiCa^ 
tio noftra  alceram  cxcipiat.  Sed  cum  a  DEo 
ejusmodi  fuccesfio  fit  aliena,  ncc  hoc  tignificatti 
durare  poteft.  Qujd  ?  qucd  temporis  daratio,  cum 
ac^ernirate  uc  comparari  pcsliC ,  tantnm  sbefi, 
quantum  abell ,  uc  comparari  posfit ,  quod  propri^ 
durar,  cum  eo,  quod  proprie  non  durat.  Quanta* 
cunque  et^im  faccesfione  tempus  prjeccritum  dura- 
vcrlt^  non  tam  (imul  atque  DEusduravit,  quent 
non  durare  farpe  dixi.  Simu!  enim ex(tftefe  dicun* 
tur ,  ijU(&  ejHsdem ferieipiccedentium  rermnarttcul^ 
continentur,  Arbittor  iic  exhauflas  dlt  diflicultaces 
cirncs,  quotquct  objsci  polIaDc,  inepte  crebro 
fubcilcs.        •  ,        . 


_  ~  §.   827. 

Ex  dternitatis  idea§  g  1 3  nunc  porro  intelligitkr^ 
quid  fentiendumfit  dc  ordiac  divii5orum  dc* 
crccorum  j  CHiimegrtzEcclefidfHar^fuperflruHntfi^ 
derftpHblicam.  Omnia  Syftemata,  quotquot  dccre- 
torui-n  multitudinem  &  yzxki^itn^tfinonreapfe^cer^ 
te  tamen  ordineratioms^  diftindam  dcreri-  ,  veram 
aternitatisnotionemconturbant^acDEoailingunfi 
aonnihii  impetfedlionis. 

'  Notio  asternitatis  po(cic,  ut  DEus  intell/gatur  ^ 
podjdere  pcrfedioncs  omnes,  casden:que  lemotA 
omni  fuccefljone  ?  §.  8 1  j,  Itaque  uno  obcuCii 
oninia  incclligicvcra,  unonucuomniavulc 
bona.  Qucmadmodum  vero omnia,quac  func  vcra 
cognofcit^  ita  ctiam  bonorum  vsrios  gradus,  vult 
igitHr  i;o»a  propenCionQ^  qu^refpond«"ar  graduf^ 
n^ajora  uc  majora  ,  minora  uc  minora  ,  (i 
Ullum  bonum  five  rmnus  ^fivemajus ,  nolUt,  qua 
eftbonum,  tum  fe  ipfum  improbstec,  i;oKU?fi 
cnimnihii^^,  niCiquodcHmau^iorefHo^  DEoi/ifi^ 
ftrando  coKfenttt^ 

§.  8x9. 

QuaEdam  etiam  certiHime  non  fiitutabofiafunt- 
Quis  enim  neget,  etiamcapofregloriam  DEiillii- 
ftrare,  quas  non  fiunt?  NonfutHra^  qua  caliaj 
honalHrjtVS^inotZ^  ceffnra  quippe aliis :  futura^txbi 
majora,  quipperehquisanteponend;^.  Refpon- 
det  igirur  omnibus  ,  futuris  pariter  ac  non  fucu- 
turis,  per§.  8a8'  DEi  propenfio.  Nempe&n«n 
futura  DEus  vult  5  verum  non  ,  qua  funt  non 
fucnra ,  i.  c  minora  i  fed  ^ua  funt  mfe  bona^ 
fic  1  EciaAifi 


436  fars  11.  De  t/£termtate  t)eu 

£ciam(i  enim  gradu  minora  (int ,  bona  tamcH 
i\xm* 

Si  BEtis  tion  fucura  ,  quatenus  bona  (uiif/ 
AolleC ,  voluntns  i  feU  emsdem  motHs  hAudi^ua^uaiTi 
dtertius  foret.  Miraris  ?  Expcnde  aBternitatis  noti* 
onem*  iEternumeft,  non  folum  quod  fucceffiont 
perfcdionum  caret,  fed  &  quod  omnibus  frd* 
dttum  eftperfeSlkmhHs»  Atqui  Voluntas  j  qux  nutU 
{uo non fertur  in  bona omnia,  perfediffima  non  ed  ^ 
cum  perfeftiffimumfit,  quodomncbonum&per^ 
fcdum  compleditur.  FavorergoDEteJiovsM[i\\xm 
kominHm  cemmunis ,  nc  uno  exce pto^  Miferetut 
DEusetiampereuntium,  fednon  (renrucompodto) 
quapereuntium,  vcrumqua  hominum* 

§.  851. 

Negasne^  qusedico?  Infifte  mcditationi  actct- 
nitatis.  i£tcrnum  non  eft ,  e^Hod  nno  nmu  non 
omnia,  kd  qusedam  duntaxat  vHle^  per  §.815* 
AW  enim  aternitas  metienda  efl  CX  duratione  ^ 
quamnonhabet,  §.gi^,fedexOMNITUDINE, 
(fit  verbo  venia)  pcrk6lionum* 
§.  8530 

Sed  nec  decretum  decreto  anteriUS  c(fc  poteft 
ordine  rationis  ^  nedHmfticceJftonis^  Ordo  rarionis 
cft,  quum  aliud  DEi  confilium  ex  alio  intelligi- 
tur,  v.g.  ex  decreto  deftinacionis,  propofltHffi 
cxfequutionis.  Sedaliud  eonfiliumcxalionont 
p^teft  incelligi ,  nif  Htrum^ue  verfetnr  ctrca  par-* 
ticularia,  aiterum  circa  finem,  alterum  circai 
media,  i.  e.  n^  sitrfim^ue  ab  mermtatefit  deJH' 
tutHm*  §•  85J» 


Cap.  II  De  vStermiate  DeL  437 

$.  833. 
Non  m9  fugic ,  quo  obcentu  huic  meo  ratjoci* 
nio  invido  interccdas?  Dicis,  mftro  tantum  con^ 
€eptn  aUnd  alio  ^tltcvms  reprafentari ^  DEumre^ 
^pfe  procul  omni  duifio ,  uho  mtu  pradefimre  omnia  : 
Sed  ififirmitatem  tamen  noftrl  tntelU^HS  re^nirere , 
ut  alind  ex  alio  cogitetur  eorum »  ^u^  tamen  fimul 
defitnata  fuertnt,  Tuum  npn  eft  DEo  imperfc* 
ftioncs  affingere,  uc  ejus  fummam  perfedionem 
eo  re(^iu»  concipere  poflis.  Ipfe  fatcris ,  fi  talis 
pluriumdecretorum  ordo  ejfet^  qualem  tu,  docendi 
cauffa,  defcribis,  im^erfeSium  DEum  fore:  non 
eft  igitur  dfdrinatuapublica,  figmcmisDEoiai<- 
perfedioncn^  cribuentibu.s,  fulcienda. 

i  234, 
Si  non  pofresaliterdeftinantemcogitareDEun^» 
quam  rcprsefcntato  variorum  confiliorum  ordi- 
ne  ,  fiquid  inde  veritas  detrimenti  caperet ,  nbi 
uno  dccreco  omnia  definicnccm  confideraffes : 
condonandus  cibi  crror  forec.  Scd  nulla  ejusrei 
neceffit25  cibi  impofica  eft.  Qj^**  cogttes  DEum 
omx\\2Lhona ,  ^uot<jUot  in  Syflemate ordinaripoffunt $ 
uno  nutu ,  cum  omni  honitatii  momcn to ,  rcfpc- 
ftu,  precio,  caufla,  decsmentem^  ftatuentem^ 
Quid  obftac,  ^uo  minus  idfaciaj?  Scilicecidnon 
conducit  hypothefi,  Deftjnandus  primo  homo  ad 
(alutem  confequendam  eft,  a^ftra^io  confilio  ^  ut 
lapfus,  non  tanquam  unk  credenSrWOf  nonOmni^ 
quoquo  potefl  confiderari ,  reffeBu ,  non  in  crdine 
omni^  fed  a  d  erdinem ,  /.  e.  nm  \  wfide  /^^  a  d  6  d  e  n\ 
Qua;,  quemadmodum  DEi  confilia  ad  quosdam 
tantum  (ervandorum  refpedus,  mnadoViWitSy  ex* 

£c  J  porre^a 


4?^  ParsJl   De^teymute  Dei, 


pof  .  cU  iL^gunt:  ica  ea  quoque  pdvantur  Tua  2sur« 
liicace.  per  §.  gp, 

§.  §3f. 

Si  decretum  decreto  antepoKatur  ^  vcltantum  M* 
ponis  ordine^  HtrHm^ne  deflitmtHr  ab  atefnitate,  circ^ 
quosdanj  duncaxar,  deftinandorumrcfpedlus,  ut- 
poteoccupatum.  Quodprobavi.  §  832.  Sed ali^ 
racio  eft  potentiae  DEi  &  rapientias,  quse  licet  decreta 
PEi  priEcurrantj  cum  ramen  iliaadqusvis  polfi- 
bilU:,  hxcad  cHnUa  in  cmWlocabilia  exporri^ 
famr^  ftat  fuautriquejerernitatisexiftin^atiodigoi- 
rasque  ,  ncc  illQordoraiioms ,  i^iio  decretum  umcum 
fracedunt  i  nulla  quipp€  ^fteclusrucceflioDe,  t^n* 
fam  Uudem  fufflaminat. 

§.  83^. 

PotenCia  efl  fitndamentum  voluntatis  dtern^ 
^nceccdentis ,  fapientia  hafis  <eterM£  confe- 
quen tiS-  Illa a^terna  voluntas  eft,quia  DEus  appra- 
b^x,non  quacdam,  ledomni^  hona,  ^Hotquotperfw- 
4im  fflius  potentiam  pr^flari  pojfnnt ,  adec^ue  etiam 
non  fucura.  Sq6  quia  DEus  una  fapiens  exiftir, e"^* 
dem/implictlfimavoluntaSy  kpienti£E  intuicu ,  confe'^ 
quens  eft.  Hac  efiicit^r,  ut,  quia  bona  diver^  ordinis 
poftibiiiAfunc,  alia aUis m^oi:^ ^  minora,  poft- 
ponenda,  anccponcnda,  nonmlimajoraexfeqHH^ 
limt  dentur ,  C^  iptferafstur  futurorum  numero. 

SQ.(i  quia  fapjentia  ea,  quae  propter  potcntiam 
funcpoftibiiia,  ordinat,  u  e,  qtiiavoluntas confiquens 
%0l  fucura  VoluiC  bona ,  utantecedenti  omma  VO" 
(en:i  pclfibiUa  hnafijisfaceret :  fequicur,  DEumex 
Cffiinbus  bonis  poiTjbiiibus  tot  ei^hibere  cieando, 

quot.! 


Cap,  //.   De  t/£terHitJ^t  Dei,  4  j  ^ 

quotquoc  coordinari  potcrant  exomnibiUj  quoad 
(leii  Quibat,  plurima,  ampliflima. 
§.  8j8. 
Sic  dtfrm ejl  vo!ufftasy(\u3^  antCGedcns,  quo- 
Biam  adprobac omniBji^e  fuccefljone ,  qux- 
cunquc  per  potentiam  ptxii^ii  bona  ponuntjT^^^^tf 
eventftrajive  mirtHS.    rernm  eAdem  eci  am  volHntaSy 
qna  confiqHens^  a^Cerna  manet  y   quia   cfflciCs 
quotquot  ex  omnibus  poffibilibus ,  priftantiilimo 
non  txcluduntur  ordine,  cjHod  fieri  fokt ,  vel  per 
nacurakm,  vel  arbiiranam  bonicacis  podi- 
bilis  limicacioncm ,  Syflemati  non  aftandam. 
§.  8j9. 
Si  DEus  nonadprobarcc  oVanQ  bonumpcjfibile  ^ 
etiam/«r»ror»;»numeroexemtum,  tum  necikcue- 
ret  creanda,  quoad  licuit,  plurima,  amphlllma, 
prasftancidima  bona,rcd  pomiiTececiam  acquiefcere 
paucionbus,  nam  vei  cantum  aequipollenci  nutu  im- 
probaca,  non  fuilTcnt  bona,  quae  nuncruac:  Sed 
iddejlrmt  dtermsattt  nottontm ;  nam  ncc  DEuS  vn* 

lendobunumfacic,  «^cquxdambonanolie 
poceft ;  cum  (tternttas  omnia Completlatur ;  §  8 1  J. 
itaqae  DSusadprobacomncbonum  »  &  nonfu- 
CUrum,  kd  certa  proportionc  §.  829. 

§.  840. 
Potentia  DEi&  naturalis,  &inServatoregraci- 
ofa ,  non  foium  poteft  prasftare,  fed  eciam  pracftac," 
ii  nonfempef  commodiftimum,  tamcnprjerensad- 
niiniculum  gracire,  quo  (eryari  eciam  reprobus  pof* 
fec,  nifi  alienis  objectis  mensoccupaca,  i  e.  alicer 
limitaca  cfTcC ,  ac  ordo  falutis  tequiric»  Ut  autem 
DEhs  re^iorem  a^tonftm  antmi  Imitamnem  mn  tm* 
Ec  4  proh^t 


44Q  T^^^  l^'  J^f  tL^termtate  Bti, 


frohat ,  §.  838.  voluncate  antecedcntc :  ita  r<f- 
^snnec  ordwemfalmsprppterpereufitem  fapicntcr 
mutare  debet^  ttt  prdfens  ejusmeMisconditioiHordu 
Mem illHm (jmdret ,  voluntate  igimr  confequentc  rc, 
Jinquit  inrerituir  Vult  igitur  falutcm  reprobi, 
quia  pcr  potentiam  fuam  prasftitum  efl: ,  utcontin- 
gere  potuilfet ,  fcd  quia  tamcn  fe  is  libere  ita  limita- 
vit,  ut  pcr  ralucis  ordinem  illa  non  evemura  fucrit, 
permitrit  imminentes  illi  poenas.    Limitari  aHtern 

ff/fArfeipfc,  0  occaftone  Sy/iematis  y  in^uofnnt^ 
Pridem  dtciHm, 

^pdtipn  futurum  cft ,  aut  pro  bono  habcn? 
MUm ,  aut  non^  Q'Jodfi  non  eft  ei  numero  adfcri- 
^endum,qiio  bpnaeffejudicamus:  M»/ volcndq 
^c«afacit,idcoqucfi  pauciora  voIuifTctfutura,  nn- 
merqs  fcpnpriim  etiam  fuiffctardior :  quod  cft  con- 
tra  Canor^em,  €rif.S.  L  §.  10  f.  qui  docct :  DEum 
^e//eresy  ^utajfnt  i^omi  non  ef[e  honas ,  ^uiaeasve» 
/''.  Si  yero ,  qua;  npn  futura  funt ,  nec  erant,  v.  g, 
juddi  prodttoris  refipifcentia  y  &  futurum  inde  glona 
4*VJ»^  fempiternumpr^conium,  bonorumclafti  ad- 
ferijjenda^  volunt^s  DEi  ea  adprobat;  &,  quantum 
lapienter ,  catcris  paribus,  ficri  poteft,  cfficit,  certe 
quidetti  intpndic;  intendere  enim  e/i  ^  pro  l?ono  tan* 
tftm  facere ,  qHanttm  fapienter  fieri  potefi,  jQuod 
#«^^f^,  h«c  non  futur^  a  diyinajvoluntatc 
intendi,  Oon  a:ternam  volqntatcm  fingis, 
quippc  in  qua^dam  tantun^bona.  «^«omnia, 
fendentem.  UhicunfHeenimpsLrticVihtifmus  efi, 
l^?  aternitas  cum  tempore  commutataefl.  per  §.813. 
§1  <{W  ^ixerit,  non  futura  ideo  pro  bonii  haud  ha- 

benda. 


CApJL  Dety£terft$tateDEI.  441 

benda,  quia  DEus  oraniabona,  dcftinanscvca- 

tui,  cxhaureric,  illimagnumericimpofitumonus 

probandi,  mu^tiam  DEnm  voluntate  beneplaciti  ad^ 

frobaffe  in  homine  pentnro  ftHdium  divin<t  i^nomima 

evstandxyfedeiofficiumduntaxatffdjfe  injmtitim  eam 

DE/  contHmeliam  Rom,i»v.Z4.*  declinandi^  chjhs 

ojficii  exfecfitionem  nunf^uam  DEus  ferio  intenderit^ 

nec  ejuidquam  adfuam  ipjttu  ignominiam  avertendam 

hUo  contulerit  tempore»     Quas  fi  ne  partium  cx- 

penfa  ftiidio,  a  nemine,  credo,  affirma- 

bunturunquam, 

cap.  m. 

De  SS.  Triade, 

TAmctfi  fanda  haec  dodrina  inter  profundisfi" 
mas,  nec  uii  unquani  in  hac  mortali  vicaad* 
huc  verfato  homini  pcrvias,  abyfTos »  numeranda 
fir,  quamnemo,  quantumvisprasftantisfimaratione 
praeditus  perfcrucabitur :  tamen ,  cum  non  miniraa 
lauj  fit  orthodoxam  fententiam ,  accurata  notione 
acvcrbisnervofis,  compl€'(^i,  allegaboilluftris  Viri 
dc  hac  re  fcntenriam ,  probaturus,  talem  ab  so  ve- 
ritatis  idcam  fuifte  formatam ,  quai&univcrfaEEc- 
clefiae' S.S.  fidei  refpondcat  exadisf.me ,  &  argu- 
tiis  adverfariorum  retundcndis  camulatisfimc  fuifi- 
ciens  fic. 

§.  845- 

Premieremcnt  je  dcmeure  d'accord  que  le 

commcndement  du  culte  fupreme  d'an  feul  H^ea 

f  ft  le plus  iraportanc  de tous,  &  doit  ecre  confidere 

Ec  f  com- 


44  i  Pars,  II  De  S.  S.  Triade. 


commc  k  pius invioUbk,  Ce(i pourquoj  je  nc cieij 
paM]u'on  devoit  admctrre  trois  (bbftances  abroliies. 
dont  ch^Kune  foic  infinic,  toute  puilTantc,  ctcr.' 
relle,  fou verainement  pai  faite.  i;  paroit  ausfi  quc 
C^ft  une  chok  trc$  dangereufc  pour  le  moins  de 
conccvoir  k  Vcrbe  6c  le  S.  Efprit  commc  dcsfub- 
ftanccsintclkducllesinferieurcsaugrand  Dieu,  dc 
iieanmoiDs  dignes  dun  culcc,  quiapprochcdu 
culce  que  les  Payens  rcndoientaJeurDjeuxouqui 
lc  furp^lTe  plustor.  Ainfi  je  crois  quon  ne  doit 
rendrc  des  honncurs  divins  qu  a  une  feule  fubftance 
jndividuelic,  abfoiue,  fouveraine  &  intinic, 

§'  844- 

CependantropinionSabelliennc,  quinccon- 
fidcre  Ic  Pere,  leFils,  &IeS.Efprit,  qae  comme 
trois  noms,  comrae  trois  regards.fun  memeetre, 
nefcauroic  s'accordecavec  les  p^^ir.gef  de  laUincc 
Ecncure ,  fans  les  violcnter  d*ane  etrange  maniere. 
Auffifaufilavoucr,  que  demcmelesexplications* 
que  Ics  Sociniens  donnenc  aux  pafTages  fcat  tres 
vioknccs. 

§.  84f.  . 
Qusnt  a  nous ,  lors  qu'up  dit ,  le  Pere  eft  Dieu, 
lc  Tm  cli  D^eu ,  le  S.  Efprit  e(t  Diea ,  &  Pun  de  ces 
trois  n'eft  pas  i*iutre,  &  avec  tont  cela,  il  ny  a 
pas  trois  Dieuxmaisunfeul;  celapourroit  paroi-  ' 
tre  UQe  contradiclion ,  car  ceft  juftement  en  cela 
que  confifte  ia  norion  delapiuralite.  SiAeftC. 
&  B  eft  C.  &  fi  A,  n'cftpas  B.  ny  B.  n'tftpas  A.  il 
faut  dire  quil  y  a  druxC  ceftddire;  Si  Jeancft 
hommc  ac  fi  Picrre  cft  homme,  &  Jean  r/eft  pss 
Pi^re ,  &c  Pierre,n'cft  pas  Jean,  il  y  aura  deux  hom- 
mes,  oubicnilfautavoucf,  quenousnefcavonspa? 
cequec'cftqucdeux;.  *    §.84^ 


Cdf.  Uh  Df  S,  S,  Trfade.  44  j 

§.  84^.  "-  ■ 

Ainfi  dans  Ic  Syrnbclc  attribuc  a  S.  AthanaTe 
ou  il  eft  dic,  que  lc  P-ie  cft  Dicu  »  que  leFiUeft 
Dieu,  dc  qucIeS.  EfpjiteftDieu,  lemotouterme 
de  Dieu  etoit  toujours  pris  aunnemefenSj  tanten 
nommant  trois  dont  chacun  eft  Dieu ,  quen  difanc 
qu'il  n'y  a  qu'un  Dieu ;  ce  feroit  unecontradi(5lioa 
infcutcnable.  II  fatit  donc  dire ,  que  dans  le  pre- 
mier  cas  il  cfl  pris  pour  une  perfonnnedeladjvi- 
nite,  dont  il  y  enatrois,  ^idansle  fecond  pour 
«ne  rubftance  abfolue ,  qui  cft  unique» 

$.  847- 
Jefai,  quily  adesautheurs  fcholaftiqnes,  qui 
croyenc  quc  ce  principe  de  logique  ou  de  Meta- 
phyiique:  Qu^  Junt  eadem  um  terno  ^  funt  eadem 
tmer  fe ,  n'a  point  de  lieu  dans  la  Trinite :  Mais  ie 
crois  que  cc  feroit  caufe  gagnee  aux  Sociniens  en 
renverfant  un  de  premicrs  principes  (\^i  raifonnc- 
menc  humain ,  fans  lcquel  on  ne  lcauroic  plus  rai- 
fonner  fur  rien ,  ii'y  affiircr  aucune  chofe, 

§.  848. 
Ceft  pourquoi  j'ai  cte  fort  furpris  de  voir  que 
des  habiles  gens  parmi  les  Theologiens  fchohfti- 
ques  ont  avoue  ^ue  ce  cjHm  dit  delaTrinite^  feroit 
me  contradt^ion  formel-e  dans  les  creatnres,  Cac 
jecrois,  quecequicft  contradidion  dans  les  ter- 
Hies,  cftpartouf,  Onpourroicfecontcntcr  fans 
doute  Ci'm  demeurer  !a  &  de  dirc  feulemerjt ,  qu  on 
nc  reconncit  6c  n'adore ,  qu'un  feul  6c  uniquc  Dicii 
tout  puilfant  &  quc  dans  1'efteaceuniquede  Dieu 
il  y  a  trois  perfonnes ,  k  Ptre ,  le  Fils ,  &  le  S. 
Efprit  j  quc  ceux  trois  perfoijnesontcetterclatioa 
cntrc  elles ,  que  lePcre  cftic  Puncipe  dc  dcuxau- 

ues< 


444  Parslh  DeS.S.Tn4fe. 

trcs ,  que  la  prodadion  etcrnelle  du  Fils  eft  apeilec 
naifTancc  dans  l'Ecriture  ,  &  cellc  du  S.  Efprit  cft 
appcUec  proceflion,  wats  ejue  leur  a^ions  exterieurei 
font  communes ,  exeepte  la  fonElion  de  l' Incarnation 
avec  c-e  qui  en  depend  y  (juteflpropre  aHtils^  &C€llc 
de  la  (andification ,  qui  cft  propre  au  S.  Efprit  d*unc 
manicre  touc  particulierc, 

§.  849. 
Gependant  les  obje<5l:ion$  des  Advcrfaircs  on( 
falt,  qaon  eft  alle  plus  avant &qu*ona  voulu cx- 
pliqucr  gc  quc  c^eft  pcrfonnc.  En  quoi  il  a  ctc 
d'autant  plus  difficijc  dc  rcuflir  qqe  les  e3(:pIications 
dependent  des  definltions.  Or  ctu%  qui  nous don- 
nent  Ms  fcicnces  ont  contun^ies  de  nous  donncr 
aufli  dcs definitions  mais  il  n*cn  eft  pas  ainfi  d^s  le- 
gislateurs  ,  &  cncor  moins  dela  Religion.  Ainfi 
la  S*  Ecriture  auffi  bienquelacraditionnousfour- 
nifiant  certains  termcs ,  &  nous  n'en  donnainr  pas 
cn  meme  tems  de  dcfinitions  precifes ,  cela  fait, 
qu'en  voulant  cxpliquer  lcs  chofes ,  nousfommes 
rcduits  a  faire  des  hypothefes  poffibles,  a  peu  pres 
commeonen  fait  dans  rAftronomie.  Et  (ouvcnc 
les  Jurisconfultes  fonc  obligez  d'en  faire  autant 
cherchant  a  donner  au  mot  un  fens  qui  puiflfe  fatis- 
faire  cn  meme  tems  a  tous  les  paflagci  6c  a  laraifon. 

§.  850. 
La  difference  cft ,  que  Tcxplication  dcs  myfte- 
rcs  de  la  Rcligion  n'eft  poiht  neccflaire ,  au  licu 
que  celle  des  loix  eft  necc/Taire  pour  juger  Ics  difFe- 
rens.  Ainlien  matiere  de  myftere  le  meilieur  [eroii 
de  sen  temr  preeifement  aux  termes  reveles  ^  autant 
<ju\l  fe  peut,  Je  ne f^ai  pas  aflcz  comment  s^cxpli- 
quent  Mesficurs  Cudmrth  6c  ScherloJ^^  mais  leur 

eru- 


Cap.  IIL  De  S,  S,  Triade,  44  j 

erudicion  qui  eft  fi  connue  fait,  que  jenc  douce 
(]u'ils  n'ayenc  donne  unbbn  (ens,  ace,  quiisoni 
avance« 

§.  8ft. 
Cependant  j  oferois  bien  dire ,  quctrois  efpfiti 
infinis  eranc  pofees ,  comme  des  fubftances  abfo- 
liics ,  ce  (eroienc  crois  Dieux ,  non  obftantJapar- 
faite  intelligencc  ,  qui  feroic  que  l'an  entcndroit 
touc  cc  qui  fe  pafte  dans  i*autte.  II  faut  qudque 
chofe|de  plus  poiir  une  uniti  numcrique,  autre- 
ment  Dicu  qui  entend  parfaitement  nos  penfecs 
feroit  ausfi  efientiellement  uni  avec  nous  jusqu'  a 
faire  un  meme  iudividu.  De  plus  ce  feroit  uii^ 
union  de  piuiieurs  rtaturesfi  ciiaque  pcrfonne  a  U 
iienne,  fcavoirfi  elie  a  fa  propre  infinitc,  fafci- 
fence  ^  fa  toute  puiftance :  &  ce  ne  fcroit  nullemcnt 
runion  de  troisper(onnes,  quiontunememe  na* 
tUrc  individuelie ,  ce  qui  devroit  pourtanc  ecred 
Vid*  Hann*  p.  8.  feqq* 

Subfiftamus  hic  paulifper«  tlrtiim  edndemqu6 
miwam  S^irituimetimut  confciencia  fmperpetua 
per  omnem  cogitationum  dufantium  (eriemi  Undc 
fiovi,  me  eandcm  naturam  effe;  qua:  fui  ante  aJiquoc 
luftra  ?  quoniam  feriei  cogicationum  hoc  momento 
agitatarunj  non  aliter  confcius  fum  *  qiiam  earum 
fui,  quasdec^nnioadhinc,  fcnfaintetnb,  animad- 
vetti,  quaeque  hodicrnas  non  incerrupta  ferie poft fe 
teiiquerunt.  Si  quisaiius,  non  minusacego,  eo- 
rum  t&t  omnium  coufcius ,  qus  in  me  aguntur,  & 
ego  vicisfim  corum  fenfuintimoimbuercr,  qua:iiie 
volvit  animo ,  pofTemus  profcdlo  haberi  pro  una 
ejusdem  Spiritus  nacara* 


44^  P^^s^^f'S,S\De'Tria,ne> 

Piitant  igitur  celebrcs  Angli,  unam  Patrii^  Fi^ 
tfi,  &  Spiritsts  S.  nHmerBnaturameffefoffe^  quo- 
matn  fe  mucuo  pcrfediilime  inceJligendo 
penetranj: ,  nec\  tjutdquam  eorum  aber  vnU ,  (juod 
mn  arrtdeat  altert ;  licet  &  Pacer  &:  Films ,  &  Spi- 
ritqs  S.  fcorrmn  (ine  uiteriori  complemento  alterius 
exfiiiat .  ideoqiie  tres  perfona:  /inr.  Unitatcm  igi. 
tur  naturfe  perfedisfima  perfonarum  j  &  mutua 
intclligencia,  yW/r^w/,  tcrnionem  vcro pcrfona» 
rum,  fcparacacxiftencia,  quamaliifubfiftcndi 
vocabulo  infigniunt. 

§.  8r4 

Sed  re^te^  ni  fallor,  refpondet  Virilluftrijg 
ubi  criacxfiftancinfinita,  tresfubftantiae  (liceatPhi* 
lophofum  lingua  uti ) /«^»rw  Crcs  DEos  numero, 
nec  ad  tuendara  eandem  divinam  naturam  fuflficcre, 
uc  una  perfona  cognkione  perfe6tacompIe(3;alur» 
qnsE  in  altera  concingunt. .  Addit  argumentum ; 
Qaod(i  ex  eo  judicarecurnumeri  unitas,  qua  fpiri* 
rus  concincntur ,  fore,  ut  ^c  nobifcum  idem  natura 
tfle  DEusdicendusfic,  quod  perfedlisfime  cogno* 
Icat,  quae  animoagirsmuf# 

§'  Sjf. 
Sed  ne  quls  tatncn  Viro  iiluftri  opponat ,  argu- 
mcntum,  quohanc  impugnet  fententiam,  infirmum 
ejfe  popterea^  cjuod  natnra  nmtas  mucua  ccgmtiont 
(ptrttsium  abfolvattir ,  non iffiimanda ex  atccrucrius 
ammi  fctuttmo  folo ,  eosdem  igttur  natura ,  Patrem^ 
filtHmsj^ue  effe,  ijuod  rectp^ocatntclltgentta  ftticonfum* 
nfMiffma  utantur :  cum  ex  adverfo  homtnem  tjuidem 
JD£w  ^  non  DEum  homo  fcrfe^e  tmeUtgat  ^  tdeo^ue 

natnrd 


Cap.  lll  De  5.  S,  7rUde,  447 

fOAtnrd  unnas  hmc  cejjet  •  repundendiim  eric  cx  Viri 
iummi  philolophia,  ahoquodammodo. 

L^cum  non  hakerefoteft  natura  U nitas  uli divet'» 
fa  exjtflttnt  fuhjeEla ,  itcet  fe  mutuo  accaratiffime  CO" 
gmfcentia^  Quando  nihil  in  A.cfi,  qiiin  rtperiatur 
m  B.  &  vicisfim  nihil  B.compecit,  quodnontri- 
buendum  A.  tura  A.  &  B.  sppellantur  idem.  A  6C 
B.  igitut  diftinda  funt,  quando  hcetin  A.  vjdere, 
quod  non  fitin  B.  Facergo,  lcu  potius  fingc,  tri4 
feorfum  exf^Jiere  ffihje^a ,  a  fe  mHtuo  dtfttn^a .  criC 
in  alccro,  quod  non  cft  in  primo,  vel  vi- 
Clffim.  Alterutrum  igitur  cft  fitiitum  ,  ideoquc 
nulla  perfona  divina.  Nam  quod  in  A  defidcratuF, 
aiit  perfcdio  efl  aut  imperfedio :  Si  dceft  peife^lio 
in  A.  eadem  erit  in  B.  itaque  A.  finitum  merito  judi'» 
cabitur,  quodcunqueenim  pcrfci^ione  C3rer,iinitum 
cfl,  Si  vero,  quodin  A.  defideratnr,  acinvenitur 
in  B.  imperfcdio  eft,  tum ,  qisiaB^lmiperfedionc 
laborat  ,  finitum  ccgnoicetur,  Itaque  aut  non 
dantuririaejusmodifubjeda,  aut,  fidantur,  unum 
duncsxac  infinitum  ,  &  DEus  cfl ,  cstera  finica. 

Non  eft  cur  hic  objicias  canoni  §.  8  j6.  trcs  per- 
fonas  in  eodem  diviritatis  fubjedo,  dicendo,  tres 
ferfcf^as  effe  afe  d^flmUas  ^  effetnuna^  (juod  alterd 
mn  haheat ,  nec  tamen  nllam  earumfimtam  judicari^ 
itacjiic nec  triailkftwjeEia ,  Itcet  diflinUafint ,  fer  di» 
fitn^honem  fuArn  ftntta  natura  argumentum  pr^here» 
Nam  aliud  cft,  rcs  efle  diverfas,  ahud  rerum 
modos.  \]]f\du£T^.sdiverf(t^  ihiitm^txj^veutra^ 
^ue,fve  aUera  finsca.  SimilicCr  crgo  de  trtbtts  tftii 
ftib}e^it^  tan^ftaml^hus,  fcntisndum.     h^ejtu* 

dem 


448  ParslK  DeS.S.rriatU. 

^rmrriaiodi,  qnales  divimeatts perfo»^ ^  veritatii 
arhttrio ,  [fittt ,  diftingui  pjfmt ,  nec  tamennonfequi 
naturamveiy  in  (]tta  infunt^  ideoqfte  in  re  infinita^ 
manerc  omnes  infiniti. 

$.  8^8. 
Antcquam  ad  rcliqua  Viri  illuftris  dcS.S.  Trii 
ade  verba  pcrgam,  licebit  interfercre,  quae  dege- 
nuina  diftindionis  notionc  memorias  prodidit ,  & 
probandis  iis,  quae  §.  8  S  ^*  tctigi,  infcrviunt.  Pofet 
deux  chojes  indtfcernahles  i  eji  pofer  la  meme  choftt 
foHS  deux  nomsi  &c.  Itaque  cria  fubjcd^a  ^  quorunt 
omniacommuniacfreimcUiguntur,  nontria^  fed 
iinum  funt.  Ex  qiid  intelligitur ,  fi  tria  infinit^ 
fingantur,  duovclndnefTeinfinit^,  per§.  ^j^j.  yel 
i)mnia  non  cfTe^  nifi  unutiii 

Je  n^ai  poiht  vii  hon  plus  ce  que  Monf.  VPa^i^ 
6c  le  DodeurSht^  qiii  ohtcte  cite  ici,  ontdcrit 
Tur  ce  fojet,  &  je  neddutepointqu'ilsnetcfoienc 
cxpliques  d'une  manierc  conforrhc  a  Uorthodoxie  j 
car  je  cohnois  la  penetration  de  Mr.  Wallis  qui  eft 
uh  de  plus^grands  Georhetres  du  SiCcle ,  &  qui  ne 
fc  dcmemira  jamais,  dt  quelque  Cote  quc  fon  Efprif 
fe  puiflei  tourner  ^  oiitre  que  Tauthcur  dc  ce  Iivre' 
avoue  que  Tcxplication  Mr^  "Wallis  a  ciltipprd- 
bation  publique. 

§.  8^0. 

Cependant  jofe  dire  qu une  perfohaiite  fcm- 
blable  a  cctte  dont  Cicero  a  parle ,  quand  il  a  dic, 
Tres  per/onas  unusfufitneo  ^  ne  f uffit  pas.  Ainii  f uis- 
jc  commc  afTure,  que  Mr.  Wallis  aura  cncor  ajomc 
autre  chofe,  li  ne  fuffit  pas  nonplusdcdireque' 
le  Pcre«  ie  Fils  Qc  U  S.  Efpric  difFcrent  par  dcs  relati- 

6BS 


\C4p,  UL  De S.  S,  Triadel  44<^ 

ons  remblablcs  aux  modes  tcls  que  ront  le  poftures, 
les  prefcnces ,  ou  1  w  abfences.  Ccs  (ortes  dc  rap-* 
ports  attribuc  a  uncreemcrubftance,  nefcront  j> 
mais  trois  pcrfones  divcrfes  cxiftcntes  cn  mcme 
tems,  Ainfi  jc  m'lmagine  cjue  ce  Mr.  S-ht  qucl-< 
quil  puiflc  errcnefcrcrapointcontcntcdecela. 

II  faut  donc  direqu*ilyaderelationsdansIa 
{ubftance  divinc,  qui  diftinguent  les  perronnes, 
puisque  ccs  perfonncs  ne  f^auroicnt  etre  dcs  fub- 
ftanccs  abfolues:  Mais  11  faut  dirc  aufti,  qae  ces 
relations  doivent  etre  fubftanticllcs  qui  ncs>xpli- 
quent  pas  aftez par  dc  fimplcs  modalitez.  Oe  p'us 
il  faut  dire ,  que  les  perfonnes  divines  ilc  lont  pas  le 
meme  concrct  fous  difFerentes  denomioations  ou 
rclations ,  comme  feroit  un  mcme  homme ,  qui  e{l 
Poece  &  Oratear  ,  mais  trois  difF^rencs  concrets 
refpedifs  dans  un  feul  concret  abfoiu»  11  taut  dire 
aufli,  que  les  trois  pcrfonncs  ne  font  pas  desfubftau- 
ces  autli  abfoliics ,  queletouu 

Il  faut  ayoucr  qu'il  ny  a aucun cxcmpk dan« 
lanature ,  qui  repondc  aflez a cettc notion dcs per« 
fonncs  divincs.  Mais  il  n'eft  point  ncccflaire  quoii, 
cnpuiflctrouvcr,  &ilfuffit,  qUecequ*oncnvient 
dc  dirc  nlmplique  aucunc  contradidtion  ny  abfur- 
dice^  La  fubftance  divine  a  fans  doute  privilcges 
qsii  pafl^ent  toutcs  les  autres  fubftances.  Cependanc 
comme  nous  nc  connoiflbns  pas  afliztoutclana- 
(ure  nous  ne  pouvons  pas  aflutcr  non  plus  qu^il 
n  y  a  &  ^hU  ny  a  put  avoir  aHCHnefHhfiance  ahfi'»^ 
iHf,  ^Hi  fomieme  flHjitHrs  re^e^ivet^ 


4f  o  Pars  11  De  S.  S.  Triade. 

~  Vui.       [  ^ 

Ccpendant  pour  rendre  ccs  nodons  plus  aisccs 
par  qiielquc  chofcd^approchant,  jenetrouverien 
dans  les  creacures  dcpluspropreailluftrcrccrujct, 
que  la  reflcxion  dcs  Efprits  lors  qu'un  meme  Efpric 
eft  fon  proprcobjetimmediat ,  &  agitfur  foi  meme 
cn  penfant  a  foi  meme  a  cc  ^u'il  fair.  Car  le  rcdou- 
blcment  donne  un  imagc  ou  ombre  de  dcuxfub- 
ftances  refpcdives  dans  unemcmefubftanccabfo- 
luej  fcavoir  decelle  qui  entend  &decellequicft 
cntendue ,  Tun  8c  l*autrc  de  ccs  etrcs  cft  fubftanticl, 
Tun  dc  1'autrecft  un  concret  individucl,  &ilsdif- 
ferent  par  des  relations  mutuelles ,  mais  ils  ne  fonc 
qu'une  feuie  Sc  meme  une,  fubftance  individuelle 
abfoiue. 

§.  8^4- 
Je  n  ofc  pourranc  pas  portcr  la  comparaifon  af- 
fcz  loin  dc  je  n*cntrcprends  poincd'avancerqueIa 
difference ,  qui  cft  entre  ies  trois  perfonnes  divincs 
n'cft  plus  grande  que  celle  qui  eftcntrcccquicn- 
tend  &  ce  qui  eft  entcndu,  lors  qu'un  Efprirfini 
penfe  a  foy  d^aucancquecequicftmodal,  accidcn- 
tel,  imparfaic  Sc  mucable  en  nous,  eft  reel,  eftencid,  i 
achevc  dc  immucable  en  Dieu.  C*cft  ailez  que  ce 
redoubieraenc  eft  commeuncracedesperfonalitez 
divines. 

§.  Us. 
Cependanc  la  S.  Ecriture  appellant  le  Fils,  Verbe 
ou  Aoyof ,  c  eft  a  dire  P^er^e  mematparoh  mus  dmner 
H  entendre  cjus  rien  nefl  plf^s  prop^e  a  nons  eclaircir 
eeschdjes  ^ue  Vanalogtedef  oporauoHs  meKtales,  Ceft 
aufti  pour  cela  que  les  Peresonc  rapportc  i^entende 
mcnc  au  Fils ,  dc  h  pwiirance  au  Perc,  &  la  volont<f 

au 


auS.  Efprit,  en  diftinguantlepouvoir,  favoir^ 
&  lc  vouloir,  ou  bien  le  Perc.  le  Verbe,  & 
rAmour.  Hacacnus  verba  Viri  illuftris. 
§.  S66. 
C^omparabimus  nunceacum  Viriilluftrisfeii- 
tentia,  qu^  improbo  aufu  oppofuerunt  fandiftimi 
myfterii  Ancagoniftae^  idqueeofaciemusconiiho, 
utintelIigatur,qUomodo,  addisjiciendas  Adverfa- 
riorum  ncbuks,  per  ac  commodarx  fmt  Vin  fummi 
tneditationes.  Dabimus  ipfa  Creili  verba,  qu« 
ica  habenci 

J^difUta  contradtatonetnifhpUcat^  idfeipffiirt 
tifemt.  Vmm  ejfe  DEum ,  ^  tres  perfofias  realitet 
interfe  dijlmBas ,  •  (jHorum  ^uMetfitfummus  DEw^ 
contradi^ionem  involvit,  E»  Altera  propdftio  hoc 
fundamento  nititun  quia  fi  per  nos  DEw  UnUs  efi 
Jummus ,  ^  tamen  qudtbet  ferfona  eflfummus  DEw^ 
tros  Diifummifnnt.  ISIec  ohfiat ,  hos  tres  effe  Unum 
DBum^  nifiitaunumejfedicafnui^  mtrespluresv4 
Senatores  Unum  ejfe  Senatnm  dicitnus  ^  ^uoipfoDE^^ 
tMminvehiturmultitudd. 

§-  m^ 

Fundamentum  foivendi  Saptifmatis  jaaum  eft 
§.84^.QuicunciueDEusfummus  {concretum  ahfolu* 
/«zwjcft,  idemquoqucunuseft,  aCquiPater,  Fi?iusj 
&  Spiritus  S.  cres  hi  diftin^ai  finguli  fummus  DEuS 
Cconcretum  r^/peaivum)  funt:  ergo  hi  tresvel  nort 
iunt  cres ,  vcl  dancur  plurcs  Dii.  Manifeftum  cft 
hunc  argutandi  modum  laborare  quacernione  cer- 
tninorum,  voce(D£«5)induabuspr2miffis,  du- 
plici  fenfu  accepco,  invicisarcisratiocinandiregu* 
lis:  non  eft  crgocureomoveamur* 


452  ^^^i  //.  T>t  S.  S.  Triadt. 

§.  8(^9. 
UfiHS  ille  DEtUy  pergit  Crellius,  efi  Pater^  Filita 
ex  noftrafeKtentia  efi  untu  ille  DEtUy  £.  Etlitu  efi 
Pater.     Redic  hicferecarefponfio.     Vox(D£tis) 
inprima  propoficioncponiturad  fignificandum  ali- 
ud  concrctum  CefpecSivum ,  (fic  enim  nune  lo" 
^Hendftm  efi)  Sc  in  fecunda  ad  denocandum  aliud, 
illinc  indicat  divinicatem ,  ^ «^  Fatris  charaSIer^, 
hinc  qxi^FtliiperfonaUchara^ere  infigmtam.  Vitium 
cft  igitur  formac.     Quid  ?  quod  eciam  prima  pro* 
pofitio  fic  falfa.    Quicunquc  DEus  eft,  Patercft  ; 
nam  &  Filius  &  Spiritus  S.  DEI  natura  gaudcnr. 
S.  870. 
SireHe^  inqiih,  ar^timentamur :  Paterefiper» 
fond  divina  j  SpiritHS  efi  perfona  divina  j  Fiiitts  efi 
perfonadivina»     E.tresffintperfontZy  nonnna:  Pa» 
riter  reEie  argumentamur :  Pater  efifummHs  DEtu ; 
Filim  efi  DEtulHmmns ;  Spiritus  S.  efifummHs  DE* 
H4:  ErgotresfHntffimmiDiiy  mnuKHs»     Sed falh*, 
tur  cgregic  Adverfarius.     In  tribus  primis  propofi- 
tionibus  perfonA  vox  accipitur  pro  concreto  rejpe^i'' 
vo  j  In  tribus  pofterioribus  vero  vox  QDEtti^  nocat 
concrettim  ahfolutHm  unum  idcmque.     lUinc  igicuc 
ad  numerum  rernarium  reifle  argumcncum  ducis ; 
hinc  nonnifi  ad  monadcm.     Difpar  proinucrobi» 
que  racio  cft.  vid^  §•  846. 

§.  871- 
Aperca  femel  argutiarum  fraudc  £cre  fcmpcr 
idcm  ad  reUqua  rerpondere  cogimur.  DEhs  unus^ 
ait,  efi  trintu  tnpgrfdnis.  QHdtlihet  perfonain  dtvi" 
nis  efi  DEm  Hntti  \  E»  ^uMet  perfona  in  divinis  efi 
trma.  Inepcix  i  DEus  unus,  {cQncretum  abfolHtumy 
eft  crinus  in  perfonis.    Quaslibecperlfona  ia  divinis 

<ft 


Cap,  211  De  S,  S.  Iriade.  4  f  J 

cft  DEus  unus,  (coftcretum  refpeSiivunt)    Nihil  igi» 
tur  concra  nos  argui  poteft  ob  quatcrnioncm  tcrmi- 
norum.    Si  vox  (DEus)  uno  eodemque  fenfu  utro- 
bique  acciperetur ,  tum  abfurdum  emergcret ,  fed 
ab  eoerrore  nosfumustuti.  vid.  §.  84^. 
§.  872, 
EfFugium  Audoris,quo  hujusrcfponuonisviin 
dcclinafe  cupit,  hoccft:  SitjmsdiflinEiioneutive* 
Ut^  ac  dicercy  Majorcm  loqui  dc  DEO  t&nii^^ 
liccr  acceptoj  mimrem  de  2)£0  perfonaliter 
Confiderato,  farumprGficiet:  QHfUhetenimPer» 
fona  efi  ejfe»tialiter  DEtu ,  ^uia  (judthet  univerfam 
DEl  ejfentiam  habet^     Eniravero  quaplibet  Pcrfona 
gaudet  divinltatc  omni  fed  aliafubhocrefpeduuc 
Patris,  aliafubrcfpe^au  Filii,  aliatanquamSpi- 
ritus  S.     Eft  igitur  quxlibec  natura  DEus,  fed 
tamen  concrctumnonabfolutum,  qxxiiifotiHs 
rcfpedivum. 

§•  87^ 

;  Sitota  dtvinitatis  natura  communicata  eftcum 
Terjona  <^ualibet ,  ^  vero  ad  totam  ternio  per/onarfim 
ferttnet ;  fequitur^  t^uamUyetferfonam  trinam  ferfo" 
nisejfe.  Occupata  erroribus  mens  quo  non  coecita- 
tis  ilelabitur;  Tota  divinitatis  natura  in  qualibec 
utiqueperfonaincftj  {t^nonineflinHnaomni  re- 
fpcdu ,  quatenu4 communis  tflferfonarum  cmnium ; 
id  enim  quo  minus  fingas,impcdiris  contradi^tionc; 
redquaslibet  perfonacum  fuo  eharadlcrc  pecuHari 
totam  pofiidcc  divinitatem, 

Quafunt  eadem  uni  tertio,  etiam  mterfe  funt  ea* 

dem  -,  five  (^UisfuHt  res  eadem  cum  eodem  tertio,  inter 

Ff  f  ^ 


4  r4  Pars  111  De  S.  S.  JriaJe. 


Je  ^miffte  remeandem  ejfe  ofort€t,alfasemmtlludterm 
tiurnfimHl  effet  ma  rcs  (3  plures.  Sed  tres  perfon^ 
eadem  res  ^  <jH<e.  efi  divtmtasipfa^dtCHntur-^  ergoittm 
terfe  fttnt  perfona  ma.  Pubium  occupatum  eft  §» 
?45.84^.  Ubi  &  canon;  (lUdtfHnt  eadem  nni  tertid&cc. 
i  Viro  illuftri  expUcatur,  Qujc  (concreta refpeBiva) 
funt  eadeni  uni  Tertio  {concretoahfolHto)  ca  non  fant 
(lontinuo  eacjem  inter  fe,  Rationc  hujus  concreti 
quidem  abfoluti  funt  eadem  intcrfe;  interimtan^ 
quam  concreta  rcfpccaiva  divcrfis  adhuc  charaacri- 
buif  perfonalrbus  poflunt  diftingui,  Facilis  eft  ad  S, 
S.  Trinitatem  applicatio, 

St  ref  alifua  pngitur  commumcahHts ,  ^ua  eadem 
/f  realicer  cumtribus  ttdMtct  dtfiinElis  ^  utk/cEf- 
fentia  divina ,  ^ua  res  unafit  cum  tribus  Perfonis^  tlla 
^rttftmul^una  &plures,  Uti  eademque  rcs  erit,  /i 
refpiciatur  tanquam  cpneretum  abfolucum, 
terna  tam  tamen  ctiam  cadera  erit,  fecundum  con- 
creca  refpedi va,  quae  compkaituri  Nulh  heic 
locun^  habet  contradidlio,  nulla  idcarum  pugna.  Ec 
utina,m  non  recurrerent  femper foploifmata^  quac  plura 
Videmureffe ,  nee  tamen  nonfunt  unum. 

§.877. 
Quod  numero  unum  efl ,  non  potefi  effe  numero 
plura,  Sednatura  divinaeademnnmeroefi,  Non 
^itur  poterit  perfonis  numero  dtverfis  multiplicari^ 
Eodem  modo,  quo  quid  eftnumero  unum,  »c- 
quit  una  cfte  nuraero  trinuni  1  concedo;  Scdnon 
pofTequidnumero  effcmum^&caliore^ebuyqmm 
quo  unumeft,  nmulefte  trinum,  nego.  Concre» 
tum  abfolucum  unum idemque  termpoteftcompleSli 


Cdp,  ///.  De  S,  S,  7riade,  4  f  j» 

^  ~       §.  877- 

Quid^uid  idem  efi  cnm  tribw  diflifiEliSy  tret 
effe  res  oportet.  Sed  natnra  divina  eadem  effe  dicitttr 
cnm  trthus  Perfonisreapfe  dtflm^is\  ergotriplexna- 
tHradtjltnElaefi,  Quodcunqae  (abfolutum)  idem 
cft  cum  tribus  ( refpedivis  )  trcs  e/Tc  res  oporcee 
abfolucas,  nego:  concincat,  nccciTe cft,  triacon» 
creta  refpc£tiva,  concedo,  Itatandem,  quidquid 
argutiarnm  facro  obverti  poteft  myfterio ,  vel  una 
Viri  illuftris  obfervatione,\anquam  a  ventotenuis 
nubecula ,  facillimc  dcftipatum  dcftruitur. 

§.  8;8. 
Notionem  Perfonae  antiqua;  Eeclefiae  Philofophi 
his  ideis  canquam  partibus  complexi  funt.  (i^  Opor* 
tet  Per/onam  ejfe  inteBgentem,  (i)  Indtvtdua  (S 
reapfe  exftftens  jit  necejfe  efl  Perfona ,  non  idea  qua- 
dam|  generalis ,  qualem  v.  g.  humanam  naturam  ju« 
dicari  cognoviaius,  quae  non  exfiftit  ita  feorfum, 
mbis  haudcogitantibus^  (t^,  in  hominibus  his  aut  iilis 
individuis  fempetinvenitur»  (5)  Cavendum,  ne 
fro  Perfona  habeatur  ^  ^uodde  plnrihHs  enHfsciari  po* 
tefi ,  ^  eorum  ftt  commune,  Ipfa  divinitas,  non  co- 
gitando  de  perfonis»  enuntiari  poceft  de  Patre, 
Filio^  &  Spiricu  S.  non  cft  igicur  Perfona.  (4J  Qha 
aiterins  rei  partes  funt ,  pro  perfonis  non  habenturm 
Corpus  hominis,  autejusdemanima,  partesquippe 
hominis,  nunqaam  perfonarumnumerovcnerunr. 
(5)  Perfona  omnis  fubftantiaf/?.  Nequc  igitur 
y.  g.  ratio  hominis,  qux  fubftamias  modus  1  non 
fubftantia  eft,  proPcrfonahaberidebet« 

S.  879- 
Si  perfonae  idea  menre  a  re,  quae  pcrfona  cft, 
fcjundia,  i.e.  abftradla,  tibi  obvetfctar,  intelliges, 

F  f  4  eara 


45<?  Pars  111.  De  S. S,  Triatie.] 

cam  contiiieri  his  notionibus  veluti  partibus:  primo 
^mdem^  nt  AltqHid  nonfit  alteriw  pars^  fed  ipfum 
per  k  totura  exiidat :  tum  vero  ut gAndeat  pleno  ex* 
Jiflendi  complenteHto ,  nec  ad  aliftd  demum  referatur, 
in  quoplenefit,  quodcft,i.e.inquodfineuItcrio* 
ri  acceila  iubliftat.  Hincnatura  divina,  hinc  <5c 
Batura  hunaana  Scrvatoris  perfonas  non  funt  5  quia 
illa  prasdicari  poteft  de  pluribus :  hasc  demum  per 
hoy^  Perfonam ,  completur  &  perficitur.  Perfona 
igitwr^  abftrada  cogitatione,  (\  mcntcm  fubear, 
nihilaliudeft,  ^»4f;0  modus ,  vel^nevoxmodili* 
mitationisl  cujusdam  notionem  rebus  afferre  divints 
videatur^  Perfona,  fincrc,  quaeperfonaeft,  fpe- 
6bata ,  indicat  ejtumodi  exfiflendt  rationem  >  quafity 
Ut  alijuid  per  fe  folum  flt ,  nec  amplim  refiratur  ad 
aliud^  nec  de  plurilfus  enuncieiur. 
§.  8  80. 
Si  tres ,  in  quiunt  Advetfarii ,  in  divina  natura 
funtperfoHAy  Cf  vero  perfona  omnis  fnbilantia  efli 
§»iyS  fe^juiturtres  dariin  divinitatefuiflamas^fPo^ 
flenus  efl  ahfnrdum ,  ergo  ^  prius,  Goslav.  L.  III. 
contr,  Kekerm,  cap.  4.  Perinde  ac  (1  ita  ratiocina* 
reris :  Dua:  funt  in  Anima  facultates,  inteliec^us ^ 
voluntas,  quarum  unaqaaequcipfaanimaeft,  di- 
verfo  modo  operans :  ergo  damur  duas  anima:.  Ni- 
mirum,  abftra61:a  confiderationc ,  Perfona  non  fub- 
ftantia,  fedefusdemmodnsefl :  quamfiunacum 
fub/edo,  quod  illo  modo  afficicur,  confideras, 
fubftantia  cft,  (in  concrcto,  liceat  ita  loqui)  fed 
inde  non  colligi  dcbet,  tres  effe  fuhflantias :  tjuia 
ftrfona  (^u^evis  ejwdem  fulflanti<e  modus  efl ,  cujus  ^ 
perfona  altera  efl,  Tres  cnim  funt  pcrfonarum  modi 
in  cadem  divinanatura. 

$•457- 


J^ars  nu  De  S.  S.  Triade.  4^7 

§.  88i. 

At  ewmvero^xnqwiSyP  F<!rfot9Arum  modiy  feorfum  a 
devmitAte  coff/fderatiy  nonjhnt  fHhflantiarum  numero 
hahendi^  mftnaturA  divina  ideaammum  umfabeat  : 
fequitur  eodem  jure  omnes  DEiperfeSliones ,  tan^uam 
divinitatis  modojf  fro  ferjonis  haherij>offe ,  nec  ullum 
ejfe  charaElerem  Perfindt ,  (]uin  cadat  in  illas  perfeElio» 
nss,  Uti  primo  divinus  intelle^us  omntum  Perfo» 
fiAYum  communis  fji^  fc  ^  idem  attin^it  omnes 
T>Ei  virtutes  ,  ^uarum  nulla  ab  intelle^u  fejunEla 
eft,  J^git  intelligentijfme  mifsrieordia  ^  agit  jufii'* 
tia,  agit  fapientia»  &c^ 

§.  882. 

yiddeporroy  ^uodinte/leSlus  &  mifericordia  ^  (-?) 
pcum  fubjeEio  dtvinitatisJpeEietur,  individuafires  ^ 
nec  idea  ^UAdamgeneralis ,  ^uajine  mentis  operatione 
haud  exfijiit*  (3)  Nultms  rei  pars  eji  mifericordia» 
(4)  ^Ji  ^pf<^  DEi  Jub/iantia.  Sed  omittls^  quintiitn 
Perfonac  k^/tjjV/ov,  qaod  in  eo  ponitur,  uc  res  de 
pluribus  non  poflit  prasdicari*  Atqui  mifericordia 
rcde  cnunciacur  de  Patre,  Fiiio  &  SpirituS,  non  mi- 
nus  ac  ipfa  D£i  namra.  §.  878. 
§-  88j. 

Scd  gravius  obflat  dubium ,  ab  erudito  Abbate 
Gallo ,  propofiCiim :  Si  ^ttis  &  Philofopbus  &  Poe- 
taed  y  &  Orafor ,  non  minori  jure  tres  in  una  ejiis 
natnra  perfonA  locum  habere  videntur ,  ac  id  eve- 
niredicimus  in  dtvinis»  (i)  EtOrators  &  Philofi* 
phusy  C^  Poetahaud/iulte  fapity  ideo^ue  inte/ligens  ej?^ 
(^)  Et  Orator^  &  Phi/ofophus,  &  Poeta  efi  homo 
individuus,  necmtiotantumgeneratis  ^  (S  abfirarta, 
^UA  extra  mentis  conceptum  non  exffiit,  (^)  Nec 
Orator ,  nec  Poeta  ^  ntc  Phiiofopbus  depturiburpQte/i 
Ff  f  f««'*> 


4^8  Parsll  DeS.S.Triade. 

4mKtiari,  jQrtts  entm  ita  prOKHntiet  ?  Petras  ef^ 
idem  tlle  numero  Orator  ^  Poeta^c^  Pauluseflidem 
Orator  OV.  &c,  ^el  ^ms  dlcat  f  Inteile&us  homim$ 
eji  Orator\  voluntas  ejns  eji  Orator  ^c,  (4)  Sic  nec 
tres  iili ,  <^uos  homo  tuetur ,  Oratoris ,  Phtiofophi  &c^ 
CharaEleres  y  partesfmt  ad  confiHHendum  alttjHodto» 
tnm  natdt  &  formatA,  Totus  homoe/i  OratoTy  totui 
Poeta^  f^c,  cumex  adverfo  de  pantlsHs  falfafithAQ 
fententia:  totns  homocapHty  totHs^pes^  totns^  ifra* 
chium ,  totHS ,  anima  &c»  (/)  StcHti  ad  extremum 
Perfoȣ  divin<e ,  in  al>J}ra6lo  y  modtfHnt ,  necnifi^  in 
concrero ,  demum  fubjlantia  una  eademejHe :  ita  non 
efi  mirum ,  charaEieres  tilosperfe  conpderatos  effe  mo» 
dos ;  etiamjt  certumjtt ,  in  concreto  effe  lilos  fuhfiaH- 
tiam  homims ,  quatenHs  certa  ratione  affe^la  eji, 

§.  884. 

Cum  igitur  oroncs  Perlon^  notiones  ctiam  ca» 
dant  in  tripliccm  ejusmodi  hominis  virtutcm :  aut 
triplicem  tiie  perfonam  in  UWdfuJiinet  natura, 
€0  fenffj,  quo  in  divinis  idufu  venite  credimus: 
aut,  fi  id  non  credendum  ,  tum  nec  in  nna  DEi 
natura  rres  perfon<z  loctm  tnvenire  queunt,  Q^*** 
enim  Philofophi  aliegant  Perfonarum  notas,  vid. 
§.  878.wsomne$&:(ingulas,  Adverfariifincnego- 
tio,  in  tripficem  illam  hominis  cruditionem  cadere, 
probarunt  §.883. 

§.  88^ 

Noneftcur  dicas,  Oratorix^  Poefeos^  &  Philo* 
fophia  fctentiam  non  defcrihi  a  ^uotfuam  folere ,  velnti 
Perfonas  :  contra  tis  verlfis  reprdtfentart  tres  in  DEo 
perfonas,  Nam  autilli,  quibuspcrronam  dignofci- 
mus ,  charadcrcs  §.  878.  fpurii,  parumve  fufficien- 

tes; 


Cap.  111.  De  S,  S.  Triade.  4  5  p 

tcs;  aut  &  dc  his  eruditionum  gcneribus  ca  pronun- 
tiari  poirunt ,  quse  dc  Perfonis  prasdicamus, 

§.  88^. 
Primo  quidem  redc  Virilluftris§.  849.  refpoh- 
dif,  non  cxiguum  iis  impcdimentum  occurrifle,  qui 
voluerint  Perfona;  voccm  nimis  accurata  definitio- 
ne  compledi.  Nam  cum  cxplicationcs  a  dcfinitio- 
nibus  pcndeant,quae  funt  aliquando  arbitrariae ;  nc- 
que  vcro  Scriptura  vocum,  queis  utitur,  tradat 
commodum  pcrfe£tas  expofitiones :  pronum  efle , 
ut  in  explicando  Pcrfonae  voc^ibulo  fuae  hypothefi 
aliquis  inferviat ,  quam  definitioni  arbitrariaefuper- 
ftruxerit.  Etiamfi  igitur  iili  Perfonas  charadercs 
jn  rebus  condids  genuini  fint  §.  878.  tamen  cum 
fumma  divinicas  prarogativa  gaudeat ,  §.  %6 1, 
non  magnopere  exploratum  cft :  anno»  amfhus  qmd» 
dam  contineat  dwina  perfoȣ  notio^  qHodnosfugiat  ^ 
C^  in  okfcHro  adhuc  ftt  F 

§.  887- 
Scd  poteft  qucque  folvi  dubium  ex  pracmiflis , 
praefertim,  qux  §.879«  tradita  funt.  Non  ideo 
quis  ultimo  cxfiftendi  complemento  utitur,  quia 
cft  Orator,  Poeta,  &  Philofophusj  cum  &  fine 
hoc  etuditionis  genere  Perfona  manfiftct :  ita^ue 
etiam  omnis  perfon^  idea  ab  hac  triplici  litterarHm 
facultate^  pqu^  efly  lon^fme  remotaefi^ 

§.  888. 
Id,  fuodin  homirje  perdnrat  y  &  vi  agendi  conti^ 
netur^  tancjuamfonte  mHtationHm.pxoptk  loquendo, 
fubflanda  cll;  ciijus  feries  eogitationum, 
in  omni  fua  perfcverantia  ,  <^Hatenus  non  accedtt 
aliud  complens ,  quod  in  humana  Chrifti^natura 

ufu 


4^0  Pars  Ih  De  S.  S.  7riade. 

vSn  venit,  dicitar  pcrfona.  Oratorias  igitur,  Poc- 
feos,  &  Philofophias  (cientia,  vcl  con(ideratnr;?ro- 
ut  ejifacfihas ,  vel  ^mt  certis  cxercitauombns prodin 
tur,  lilo  refpedu,  nihil  eft,  quam  qiiaedam  po- 
tentia,  qaafieripoteft,  utcogitationum  fedes,  data 
occaf.one,  iittcras  repricrentatc  pofifit,  quas  alii 
non  pofiTunt.  At  quomodo  hoc  modo  fpedata, 
perfona  appellaripotcft?  Perfona  cft  cogitationum 
feries  omnis,  qoarenus  fincaltenuscoinplsmento 
perdurare  intelligitur.  Litterarum  vera  mtitiaefi 
tanttimyUtidiBiim^  qmdam  ^OlQntlZ  iHtusferiei^ 
mn,  ipfa  fedes  tota. 

§.  889- 
Q^iodfi  autem  Oratori^,  Poefeos  &c.  faculta» 

tcm  tanquam  variis  cxercitationibus  comprobacam 
fpe^lifs,  ccrtum  eftj  eas  inperdnrante  cogitationgim 
ferie  fluxas  effe  ideas,  ali^uamdiH  ex  abyflb 
aninii  prodeuntes,  mox  aliis  ccflurasloeura. 
Perfonae  igitur  titulo  donari  nonmercntur,  cuni 
pcrfonaprs>»!/?yJ>fubfi:antia,  i.e.  vis  agen di,  cx 
qua  tanquam  fcaturigine,  quidquid  agitur,  fua 
prodit  fpontc,  po/l  verofitfubflantta non  indigens 
alienoalterius  Gomplcmento,  i.e.//^A;feipfa 
perdnrans ,  hec  feqaenti  momento  illics  peritura ,  uc 
intcrire  folent,  aiiis  fubindc  fucccduris,  mentis 
notiones  omnes. 

§.  890. 
Si  duasin  una  numeio  homims  naturaperfovayaut 
COmplufCS,  ^JfepoJfenty  tnmtxun^.  eadem^uevi 
cegitandi ,  tanqttamfonte ,  prodire  cporteres  duas  ide» 
aramfeneSy  ceurivos  ^JJmulperdftrantes ,  fuis^uas- 
^ue  termtnis  ccmpletas ,  nee  afe  mutuo  interturhatas  : 


€Ap.  111.  De  S.  S.  Triade.  4^^ 

Scd  quo  minus  id  fieri  poffic,  contradidioobftac^ 
Uis  percipieitdi  finitaeiHaUhet  ideo  una  cft  |  ^tiia  ^ 
eodem  tempore^  G?  codcm  kco  terminata  opcratftr; 
Uti  vero  locum,  cui  priercmcs  rumu$ ,  exiiirebus 
judicamus,  quas  nodri  percipiunc  fenfus :  ita,  (lia 
una  vi  cogicandi  dua:  percipiendi  fcrics  efle  pofTenr, 
eadcm  profe(5!:o  anima ,  cx  una  fua  pcrcepcionum 
ferie,  fe  huicloco  prxfencem,  ex  alcera  ferie,  {e 
iili  prajfencem,  uno  eodemque  cemporc,  jadicarcc, 
ideoque  unius  caufTx  duplex  cffedtus  cocalis ,  liceac 
cum  Philofophi^  loqui,  efle  poflcc,  quod  eft  ab» 
furdum* 

.  .  5.  891- 

Sed  alia  caufTa  divinicacis  adorandae ,  qux  in« 
finicia  vis  efl  puriflime  agcndi ,  inteiligi  debcc. 
Nihil  heie  obftac  Pcrfonarum  ccmioni. 
Efl  cnim  in  ea  profcdo  omnium  profed:ioflum , 
quocquoc  cogitari  pofTunc ,  confummacidiaia  pof- 
feilio,  Itaque  non  impcdir  primo  Pcrfonaium  tria- 
dem,  quod  in  hominc  eam  impedit,  §.  8 7  8*  fc  ide^ 
orHm  ijutzdam  [uccejfio,  Hominh  perfona  efl  tota 
cogitandi  fenes  perdurans»  Prster  hanc  nihil  pec- 
fonce  citulo  digncm,  ^nid^uid  enim  in  ilUferie  e/if 
mn  dnrat  femper ,  fed  fHCceffnris  ideis  locHm  re* 
linqHit^ 

§.  892- 
Nec  vero  ctiam  ternioni  perfonarum  in  divini- 
tate  oppofita  efl  ilU  ratio,  de  qua  /.8^0.  Nam  ecfi 
fdiridima  fic  Clerici  in  Epiflolischcologicisprodita 
memoij!c8  fencentia ,  tribHs  cogitandijeriebHS  abfoU 
'Vi  fanBiffmam  Triadis  in  DEo  mjfleriHm-^  CUtn 
cogicandi  ferics  idearum  focccfBonem  ar- 
guauc,  a  DEo  reraovendara  loiigiflimo: 

wuscri 


^6z  Pars  11.  De  S.  S.  Triade. 

tamcn  coelefteNumcnitainfinitumeft,  utcjusim« 
nienfa  agendi  vis  non  fitclaufa  ccrto  temporcaut 
loco,  quaefaciunr,  ut  una  «^/»r^duplicem;?^r- 
[onam^  (loquimur  de  fenfu  proprio  $  non  morali) 
luiiiner^  ncqueat.  §.  citat. 

Subftantia  DEi  eft  agendi  vis  infinita,  i.cj  in 
^ua  ratio  habetur  emnium  rernw  pojfihiliuf» »  in  | 
DEo  &  extracum>  ^UAcumjHe  fojfibiUs  junt. 
Haec  tripiici  complemento  exfiftendi  perfcda  eft» 
QHutenus  Subflmtia  DEi  rationemcontmet  tS*  hly^, 
leu  fapientiac  fubftantialis  (ioquor  cum  Theologis) 
eatenus  in  facrts  litteris getittatc  dtcitur,  dcftx» 
dita  cile  charadere  perfonali  devotiffime  Venerandi 
Patris.  QuatenuieademfublianttaDEikiyta^  fcu 
fubftantiah  iapienda  condecoratur^  rationcm  fui  in 
commemorato  Pacrehada/  diciturgencrataj  feu 
filius.  Denique  quatenus  divinafubflantia  in  Pa* 
tre  ^\FUio  ratmem  fui  amoris  fubftantialiS|, 
^rg,^omne^<?««topubliCum,  loabet^  a  Patr€  & 
Filio  fapienter  provifumj  Sptritus S.chara^ere  fef-^ 
fonali  ditiata  efi.  vid.  $.8(>5*fubfin* 

Non  cft  hic  Advctfariorutndubiolocus:  £tiam 
in  hominibus^  ^ngelisve  hQ*yovfeu  quandam  rationem 
ebviam  ejfe  pajfim ,  neque  tamen  ferfonA  titulo\eam 
dtgnam^  Mirum  utique  non  eft  aham  elTe rcrum  di- 
vinarum,  aliam  humanarumconditioncm»  Ratio 
homims  efi  qudtdam  tn  cogttandtjerte  ac  vifacultas  re- 
frdfentandi  veritatum  nexus^  llla  facultas  vero  non 
eft  toca  cogitandi  feries.  fcd  in  exercitio  fluxa» 
in  facHltmi  (jpcdata ,  qua:dam  tantum  illius  feriei 

pars 


Cap,  UL  De S.  S.  7riade.  4^5 

parsfeu  modus.  Non  potcft  igitur  cfTe  vis  ipfa 
perdurans  i.  c.  {ubrtantia ,  nedum  fuis  complett 
tcrminis,  quia,  quafacHltas  ^  fcrici  cogitantis  mo« 
dus  eft ,  qna  a^us ,  fluxa  cjus  pars.  At  vero  Kiyof 
in  divinis  mneft  faculcas  tantum^  aliquando  a^ 
f^gendo  ecflans ,  in  mcra  fojftlftUtAte  (vcnia  (it  voci j 
pofita;  fedaduspuriflimus,  visimme^faottinu 
inrelligendi ,  finc  idearum  fluxa  fucccflionc, 
idcoque  fubftantia,/^»/»  eminentiffmo ;  praptcrca 
idcm  Aoyoiin  expftendo  non  complctur  ab  alio,  nec 
a  Pa«e  >  nec  a  Spiritu  S.  ob  hanc  ipfam  cauflTam  quia 
fcmpercxfiftic,  ^wV/f«^^cxfiftercpoccft>  nec 
charadere  Patris  aut  Spiritus  S.  ita  perficitur ,  ficuti 
caro  perflcitur  Chrifli  >  a  divina  natura« 
§.  895. 
At  enim^  inquis,  ftnres  in  DEoferfeBionesfunt , 
qHA  nulla  fuccejfione  admajoraincrementaHtHntur^ 
ideoi^tie  exfiflunt ^  quidquid  exfiftcre  poflijnCi 
fraterea  etiam  necah  aliis  perfe^ionihHSitaferfici<' 
Hntnr,  Htcaro  ChriftiferficituryquaferfbnarHmcha' 
raBere  deftituta  efty  nec  tamcn  pcrlonas  funt  illas 
DEi  virtutes  reliquae.  Vcrum  etiamfi  omnes  DEi 
perfedtiones  maxime  finc  inter  poflibilcs  quasvis, 
ncc  augmcnco ,  five  progrcflu & feric  advnz* 
jotesgradus  hctifletentur :  tamen  nulla  carum  efl:, 
qiias  non  cxGftat  propcer  &  per  illos  perfonarum 
charadercs ,  §.  8^  5 .  /^^  iffde  ferfpicue  intetligatur  ^ 
per  hos  djvinam  nacuram  exfifterc  racionc 
ulcima ,   qai   pcrfonarum    chara<Ser   eft» 

§.  n5« 

§.   %7t. 
DEhs  eft  diternus.    Scd  illa  quidem  virtus ,  quae 

omniur» 


4<J4  ^^^^  ^^-  ^^  S.  S.  Triade. 


omntHm  omnino  ferfeEiionum  fofejjio  efiy  ahsqne  fuc*  \ 
ceffione^  §.  io8.  stizmn  exftfieret  ^  nip  DEhs  ejfef  \ 
fonsomniumlttutnpoC[ibilmmy\d€oqnt8c  pfin- 
cipmro  Aoyn ,  nifi  KoyQg ,  ccu  fapicntia  fubftantialis 
§.878.  tjfHsforet  omniHm  rcrum  ordioabilium, 

v.g.  mnndi  fabricandi  Prov.  8.  v.2i.  Tcqq.  m^- 
rmd^  falntis ;  ac  deniquc  »i//  Sfiritus  S,  tan^nam 
fHhflantialis  amor  ferretnr  inomnes  rcs  dcfidera- 
biles,  in regno  natnra  GondendaS ,  Pfal  33.  v.  6,' 
in  imferio  gratia^  amore  in  bonum  publicum ,  ci- 
vitatisDEi,  idemqHe folnm  ^  i.e.  faftdifate,  do- 
nandas,  Kisautemtribus,  immcnfa  vi,  im- 
p€rveftigabiIiAoy«reuratione,noncmctieDd© 
amorc  contineiuur  ouincs  perfcdioncs,  nec  nHa 
carum  datnr^  nifi  qnd  hisfHndamentisttjhviSfHferm 
firnBafit:  Perhas  igitur  natura  divina  ultimara- 
tionc  exfiftit,  idcoquc  trium  perfocarum  chara- 
deres  habct. 

§.  897^ 
Similis  caujOTa  eft  caterarum  DEi  pcrfc^ionumi 
DEus  cft  immenfus ,  i.  e.  tands  perfedionibus  rc« 
fplcndcfcens,  ut  nulla  menfura  excogitari  poffit, 
qua?  quamisHbetvicibusrcpetita,  arquare  ilias  per« 
fe^Siiones  poffit.  Id  autcm  ob  eam  caulTam  ufu  vc- 
nir,  quod  nulla  in  DEo  defiderattir  perfc6lio,  quod 
in  eo  eft  Fater  omnihHS  rehus  valens ,  FiliHS  hoyQt 
omnia  ordinans,c^  Sfiritns  S.  omniHm  honarHm  re- 
rum  amorem  fpirans.  Ad  hoc  fundamemum 
rripiex  rcvocantut  omnia. 

$.  898. 
Quid  cft  porro  JHjiitia  DEi »  quam ,  m  fupra  S. 

IL 


Cap, tll  De S.  S.  TrUde:  j^i^ 

11.  probavimus ,  cximius  amor,  fed  cui  prjcclucet  fa- 
picntia?  Nonigitur juftitiaforet,  nifiAoyflj^  6ci[\c 
iSpiritusforcc,  quo  dc  PaulusRom.  5»v.  f.  exjijik 
igitur  juftitia  per  y^^7?<ij;//W^w  fapicntiam,  &: 
laniorem^      Q^d  eft  mifericordia  DEf  quam  ^wor 
\torHmy  qms  fapientia  mtjeros  ifidicatf  Quid  ^^/21- 
\gmtas^  quim  4wo>'  eorftm,  eum  tjHthtis  Fisinfinita 
varia  communicat  henepcia  f  Quid  cft,  mn  ejfe  ab  aii^ 
pendentef^  y  qu^m  Visilla  prima,  inquaratioed 
omnium  poffibiliHm  §.  893.  quee  >  quatcnus  ratio^ 
nem  Aey»  continet ,  cft  ipfa  fubftantia  DEI,  pcrfo* 
xiali  Patrischara(9:erein(ignita?  §.893.     Quideft* 
^mniafcire  ^  maxima^  medtoxuma^  mmima^  quam 
ires  incelligerc  per  cauftas  j  pereosnexus,  quibug 
continentur?  Idveroproptercalocumhaber,  quod 
in  DEO  cft  Aoyof ,  hpicntiSLfHbfiaHtialtSj  cmomncs 
ferum  nexw  fatent;  Ebr*  4*  v.  I2.  quod  eft  Patet 
Aoyotgenerans commnmczXQ  cum  eodem  divinitatii 
TSAy\^»y^ti,  Itaque  omnes  rcliquac  DEI  virtutcs  ul- 
eima  ratione  in  illis  tribus  perfonarum  charaderibut 
iTubfiftunt,  neckifrofterillas^  [t^iWx  frofter  ho^ 
txfiftHntH 

I.  ^9: 

£tiam(i  Patcr  quoquc  Aoyof  feu  fapietitia  fit  |' 
fiion cft  tamen  qua  genica  5  §.  893 •  quamvis  amot 
ipfc  (it.  i.Joh.4.  V.  8.  non  cft  qua  fpiratus  ab 
ialio :  Gignens  vero  C^  genitus ,  Jpirans  &  Spiratw^ 
reapfe  dtfferunt^  ideoque  trcs  Perfonacin  unaeadem- 
quc  nacura  func  diftintM^fc^ 

f.  9604 

Forte  dicis  i  etiamin  Angelis^  hcmnibusjHevd^ 

Imtas  fni  ratmem  in  ^oym  velinteileSiuhabet^  nei 

■   "  G  g  t4t 


4^^  Pdrs  Ih  Di  S,  S.  IrUte. 

tnmen  viluutM  geKerataabmeilenuferfcifaAi^fftllAri 
pteft*  Alicnum  cft,  nos  rcs  divinas  acgufto  buma- 
st»  conditionis  modulo  medri.  Voluncas  hominis 
rationem  quidem  fui  habet  in  ejusdem  intelledu ; 
fednen  tjuAtenm  cxfiftic,  ^uinpetiHstantumy  ^nia 
poflibilis/y?;  uti  in  mathemtris  arquaiitas  radio* 
rnm  circuli  rationem  fui  in  ejus  natura  habet »  cnt 
itapoffibilisfics  nm^uam  eut  exCiRsLt. 

§#  90'* 
yft  vera  \ly§t  a  Patre  in  divinie  haht  qucijui 
ut  exfiftac»  ideoque  ex(i(lcntiz  fuae  rationem  in 
Patre  agnercit.  Cumque  tlle  adus  ,q,u6  in  vivcntc 
vivcns  natursc  (imilis  fu«  exiftcntias  rationcm  venc- 
rctor,  gcneracioappellariroleat:  pioprioutique 
fciira  hiyni  a  Patre  gcncratus  dicitur^  Sit  itaf^ne^ 
inquis,  habeat  a  Patre  Klyat^  »f  «xfiftac,  »tf« 
magis  tamen  Perfina  ejfe  ob  illam  caujfam  videtur^ 
quim  inte/kSltu  homimsejfepoteflperfona^  quiDE" 
um  auElorem  ^  cur  exfifiat  ^  agnofcit^  necpotiorijure 
fineratw a  DEO  hhyoi  effepoiefl^  ^uaminteUe^M  he^ 
minis  a  DEOgeneratusfuit. 

$.  5)02. 
Primo  habci  a  Patre  hiyof ,  non  ut  txii&tLttan* 
ifftamrei  modvis,  t/^/accribucuiB,  (quarumvo- 
ciim  (ignificationes  alias  diilin^as  no^^  hac^enui  udo 
modinominc,  brevitatis  caulTa .  fumus  complexi j 
ita  cnim  exfiftit  Hpminis  intelle6lui ,  qui  animi  no- 
ftri  modus  cft :  M  habct  quoque  a  Pattc  hoyoi 
ut  exfiftat tan^uam  fubftaticia,  §.894.  i.  c,  ut  i/iud 
ft  fuhjcQiiim ,  in  cfuo omr.es ,  quemadmodum  in  Pa* 
tre  p  dtvmtatisferfeiiicnGf  infttnt^  fer  quod  raciona 

ulcima 


Cap,  JIL  De  S,  S.  Triade.  4^y 

■  — ■ — -    < '    ■       ■    .       ■  ■ — 

Ultima  reli^ua  virtntes  DElqHdli^ctex/^UKt^quod 
probavi§.  89^.  897.  89«. 

§.  905* 
Namlicctminusdctcrminato  atqiie  gcne^ 
rali  fcnfu  DEI  fubftanda  fit ,  in  (jm  ratio  omnium 
rcrum  invenitur  pofllibilium  in  DEO ,  &:  cxtra 
cum,  idcoque^  quarcft  prima  rcrum  a  nulla 
alia  pendcnSi  licecigiturobeamcaufTam  una 
lantum  fubftantia  fit,  cum  una  tantum  prima 
eflepoffit,  quod  fuo  loco  oftcndi:  tamcndcter- 
minaca  ac  ultima  rationcjD£w  non  exftfiit^ntftin 
txi^\iC\perfenarHmcharAElere i  quatenus  divinitai 
gcncrac  Aoyoi' ,  quatcnus  hic  generatur ,  ideoque 
ccugenitus  a  gignentediftindluseft,  6cquatenu5 
dcnique  uterquc  horum  amorcm  fubftantlalem  fpi- 
tat,  i.  e»  Spiritnm  S.  qui  &  ipfe  divinarum  perfedio- 
Dumfubjedum  eft>  inquouitimaratione,  DEIni- 
tura,  ttitix  ferjena  argumento ^  cxliftic.  §.6^6« 
897.  89S# 

§.  904* 
QftodcHnque  igicur  vivens  fHhflahtiam ,  quafil 

habct,  five  eandem  numtro^  five  diverfam  j  ab  alio 
vivcntc  aGcipit  id  proprie  gcncratur ,  fi  i  fofo 
S.  Spiritus  ortu  j  fi  italoquilicct,  difcefleris-  cujus 
vivcntis,  a  Patre&FiliOj  tanquam  vivcnte ,  pro- 
ccftus,  fpirationis  nomine  infignicur*  Mentcs  qui- 
dcmconditaEaD£Oquoqiic  tanquam  vivo,  vitaJ 
natnram  fHamaccipiunt ,  icd  ncc candem  divct- 
famquc  numcro^  fcd  fpecie  difiin^am.  Qud 
obfervaco  facisfa^m  illi  dubium  cft ,  $.  901.  pco« 
pofico» 

Cg  1  s.  905* 


4<J8  ParsU.  BeS.S.Tnadc, 

§.  905. 
Cum  aliquoties,  uci  perfonarum  ,  §.  878  ifa 
ciiam  (ubftantiaementioncm  fecerim ,  v  g.  §.  902. 
&c.  ut,  quam  cxplicatiorcm  ea  voce  notioncm  in difc 
catam  vclim,  inteliigatur,  confultum  crit  cruditi 
Scriptoris  verba  hic  rccenfere:  Ktmtrum  [ubflaK'^ 
iia  fer  fe  fuhfiflit  y  tjHatenm  effentia  rei  exftftere  fO" 
tefl ,  fit  mn  optu  fit  alta  fraexiflere ,  aut  conctpi  tav- 
ijHAm pr&exiflenttaineodemente.  confer.  89^.  ^'^*]. 
SpS.    AlibiAudorita: 

§.  90^. 
SHhjeBum  iftud  cuiomnia  tnjunt^  e^ttiz  reicdn^ 
lUemre  obfervamus^  fukfianttam  appellamus :  ^kcd 
dtim  cogitamiu  cjualefit ,  nihtl  eidem  trtbuere  valc" 
mus ,  omnes  qutppe  qualitates  ah  eodem  removentcf^ 
i3  inter  accidcntta  referemes*  Quamobrem  dum  in 
fuhjeUum  ifltid  imagtnationu  actem  intenMmtts ,  ni» 
itil  prorfm  in  eodem  videmus ,  cum  Gontradi^oriy.m 
tftique  ftt ,  omnia ,  quA  rei  infunt ,  referre  inter  ac 
cidentia,  &  tamen  adhuc  in  eodem  fupereffe,  quM 
infint,  QKamobrem  nihil  ntfi  tenebra  imagtnattoni 
fuffunduntur^  tanto  ohfcuriores  ^  tjuanto  magts  ad 
ali^md  videndum  in  fuhjeUo  iUiHi  aciem  intendif 
mtKf, 

$.  907. 
Vnde  fuhflantiaie  rerum  ignorari  a  nohis  affif'* 
mamuso  Caterum  nemo  non  videt  fingi  htc^  f^uod 
mn  efty  utper  imaginem  ejuandam  veluti  ocuUs  fi- 
fiere  valeamus ,  quod  tn  eos  nCn  incurrit ,  nsmpe  r^- 
ceptaculum  quoddam  qualitatum ,  cjuod  ah  iis  p*-orfUS 
evacuatum  exfiflere  pojfid  J3.fi  adeo  notiofihfiantia 
mique  maginaria^  conjeciiienter  ipfa^^jtioque  fubflan^ 
tia ,  qualtm  vulgo  imaginamHr  9  ens  imaginartum* 

Noa 


Cap:  lh\  De  S.  S.  IrUte.  4^9 

I  Non  dacur  cnim  cjusmodi  rcceptaculum  rcrum  mo- 
disfubftans,  ac,  uc  imaginari  folcmus ,  tanc[Uanx 
cxtcnfum. 

§.    908. 

Qiiantum  hoc  myfterium  fic,  non  folLim  cr 

;co  cognofcicur,  quod  nemo  unqujim  mortalium, 

finc  lit(crarum  (acrarum  argumento  ,  dc  ram  fub- 

iiaii  do(5lrina  divinafrcc  \  verum  etiam  quia  plena 

tam  fandi  dogmatis  inttlligcntia,  in  pcrfcc^iori 

demum  vita ,  ubi  DEum  coram  contuebimur, 

impecrari  potcrit. 

Cap.  IV. 
De  Immortalitate    animi  ,    Dd< 

CXrvINISQjUE    COQNATIS. 

S*  909- 

QUantum  praefidii  in  Viri  illuftris  philofophia 
^pofuum  fitjin  tucnda  adverfus  Antagonifta- 
rum  v.ifpucationes,  tam  gravi  dodrina,  non  co- 
gnofcctur  luculentius ,  quam  fi  dubia  Vcritatis  ho- 
ftium,  cademque  cx  orcvelcalamofacundi&elc- 
gantis  Scriptoris  profcda,  vel  recenfendi,  vclop- 
ponendi  animo,  heic,  quoad  ficri  poccft,  intcc* 
leramus. 

§.  910. 
Q^ii  ejujmodi  commcrcium  animi  &  corporic 
efTe  volunt ,  ut  altcrum  alterius  phyfica  adionc  vcrc 
afficiatur,  plurimumfibimet  ncgotii  faccirent,  dum 
rcfpondcrint  ad  fequcnsViri  ceicbris  dubiura:  MaU 
encore  un  coHp.  Permettons  k  ces  Philofopkes  de  batir 
trcs  mal  Uur  Jffpfo/ftions:  /ervons  nom  HmqHement 

Gg  3  h 


4^0  ^^^^  ^^*  ^^h  ^^* 

4€  ce  quds  eufeignent.  lls  difeHt(^Me  idme  des  betes 
apperfcu  toHs  les  ehiets  des  chcjfens  externes  \  ^uelle 
juge  qHentre  ees  ohjets  il  y  a  <jui  lui  coHviennentt 
e?  d'autres  jui  luifont  nutfihles,  -  ^  -  /r  conclus  de 
tout  ceU  <iue  (t  eUe  ne  produit  foint  d*autres  a^is 
^uffl  mblss  que  ceux  de  notre  ame  y  ce  n^efipointfd 
fmtet  ou[^u*eUe  foit  e^une  nature  moins  farfaite (ju^ 
Umed.vi*homme;  cc  fculemcnc  quc  lcs  orga* 
jpes,  qu'eUe  anime  ne  rcflemblent  point; 
nux  nocrcs. 

$.911. 

]e  demande  a  ces  Mejfteurs  sHls  trouverent  bon 
'^u^nH  dit  ^fie  l*ame  d*tin  hommo  efi  d*une  autre  ejfece 
d  tage  de  trente  c:n<i  ans  qiik  l^kge  eCun  mois;  ou 
^ue  i^^ame  duKphrenetique^  d^anhehete^  d^unvtetl" 
iard  (jHi  tomhe  en  enfance  hefl  paf  [uhflantieliement 
auffi  parfaite  que  fame  d'un  hahile  homme,  Jis  re» 
ietterontfans  doutecetiepensee  comme  un  erreur  tres 
grojfiere^  C^  iU  feretent  bien:  car  il  efl  sur  que  la 
meme  ame  ^ui  dans  les  enfms  ne  fait  ^ue  fentir^ 
mcdite  (i  raifonne  tres  foUdement  dans  un  homme 
fait  \  C^  que  la  meme  ame ^  (juifait  admirerfarai* 
fon  ti  fon  efpris  dansungrandhomme ,  neferoitque 
radoter  dans  un  vieiHardy  ^u^extravaguer  dansun 
foUy  qnefentirdansunenfant^ 
§.  912. 
'  Onferoit  dans  un erreur  craffe  f  fil^onpretendoit 
^ue  l'ame  de  Chomme  n*efl  fufceptthle  que  des  penfeee 
qui  noHt  foKt  coHnues,  II  y  a  une  infiniti  de  fenfa^ 
tions  ^i  de  paffians  (3  dHdees  dont  cette  ame  efi  tres 
capahie  ^  qttoi  queile  nenfoit]amais  affeEleependant 
^ette  vte:  fi  on  Cumffoit  k  des  organes  differensdes 
mtreSi  eli.e penferott  autrementqHeUenefmaujourd" 

kuiy 


De  Immoyt^titnte afiinti, doSlrinisj^ cogftAtis,  Ayl 


bui;  ^  fes  msdtficAtms  po/trroient  etre  beaucoHp 
flfis  Mobies^  ^ue  celles  Jjue  n9H4  eprouvous.  S"tiy 
avoH  de  fuif/iaHces  tjui  d^ns  des  corps  organifeK. 
euffcnt  me  (uite  de  fenfntions^  ^  d'atitres  penseee 
yeuucotip  pitti  fublimci  que  iee  mtres,  pourroit^tu 
dire  (ju^elies  foHt  ^une  nature  pluspnrfuiteejueKotre 
ams?  Nonfnns  doHte\  Car /i  notre  eimeetoietr4ns^ 
portee  dans  ces  corps-ia  elie  y  anroit  cette  nseme  fui* 
t€  de  fenfations ,  (3  ^autres  penfiu  beaucoup  plm 
fubiimes  ^ne  ies  notres* 

$.  915. 
//  eH  aife  dapliquer  ceci  a  bame  des  betes,  On 
noHs  permet  queiie  fent  le  corps  >  qu'elie  ies  di* 
fcerne  ,  qu^elie  en  fouhaite  quelsjuis  unSy  quel" 
ie  en  abliorre  ejueltjuef  autres,  CVi?  ajfez,  5  efie  ef^ 
donc  une  fubffance  tjui  penfe ,  eiie  efi  donc  capdtbic 
de  ia  penfee en generai:  eiie  peut  donc  repevoir  ton^ 
tes  fortes  de  penfees  elie  peut  doncratfonner,  gflfc.  C^c, 
Car  comrae  dc cc ,  quc la  eire  pcuc  rcfevoir 
lafigurc  d'un  cachet,  il  s'enfuic  manifc* 
ftcmcnc,  qa'ellc  eft  fufccptiblcdclafigure 
dc  couc  cachec ,  il  fauc  dire  aufli  que  dcs 
qu'une  amc  cft  capablc  d'unc  penfee,  cll« 
cft  capable  dc  coucc  penfec. 

liferoit  abfurde  de  faire  ce  raifinnement  ^  Cc 
mvrceau  de  crre  na  re^u  l^empreinte  que  de  trois 
ou  quatre  cachets,  donc  ii  ne  peut  pas  recevotr  i'em'^ 
preinte  de  miile  cachets,  Ce  merceau  d^etasn  na 
jamais  ete  une  affiete ,  donc  H  ne  peut  pas  etre  uhm 
afiete,  ^  il  efi  d'une  autre  nature  que  cetteaffiet* 
U  detain  qut  je  vois  Ik,     On  ne  rsUfonnepasmieux 

tt 


4^i  Pars  II.  Cap:  IV. 


^uand  on  ajfure,  Pame^  du  chien  na  jamais  eu  <^Ht 
des  (infmons,  &c^  donc  elle  n^efl  pint  capable  des 
idees  de   morate,   ni  d$s  nmons  de  metaphjfifue, 

D'ou  vicnt  qu*un  morccau  de  circ  portp 
Jiraage  du  Princc  ,  &  qu  un  autre  ne  la 
portcpas?  Ccftcaufcducachctj»  quiactc 
^ppliqu^  fur  Tun ,  6c  non  pas  fur  rautrc.  -  - 
Jettez  dc  men:ic  ccttc  ame  de  bece  dans  16 
ipouledcs  idees  univerfellcs&dcsnotions 
desarts&desfcicnccs ,  jeveuxdircuniffez 
la  a  un  corps  humain  bicn  choifi,  cc  fcra 
rame  d'un  habilc  homme ,  &c  non  plus 
cellc  d'ane  bece, 

§.  9U. 

Extimefcendum  hoc  cil  dubjum  ad  impugnan- 
dam  immortalitatcm  animi ,  liullumaliud,  quam 
ID3xime  valens.  Nam  Ci  belliaium  animabui  h^ 
culcas  ratiocinandi  convenire  poteft ,  adaptato  ido* 
Tieocorpore^  tum  vel\ip(x  immortalitatis /^W* 
prehmt^  vel  tota  prarogatha  i//ius  Iratio ,  cjmE  ia 
^oftram  animatri  cadit,  pendehit  a  corpQre^  varm 
modis  afficisnte^  nec  noftra  anima  immortaiitaris 
|.3ntem  internum  habcblr.  Quo,  quid  poteft  eflc 
^iau  peticulo/ius  ?  §.  ^i^, 

Scriptura  quidcm  nobis  heic  perfugium  pras  bcf, 
ckriffirais  reftimoniis  (igniticans  ,  fcmpitenjis 
ipanisfojutam  a  corporeviauramanimam: 
at  enim  vtxo  ftdnitis ,  poft  qua;  Sacrarum  littcra- 
ram  adoranda  auaoritas  firmatacft,  propugnaeulis 
^ancenoribus,  i.  e.  argumentts  ex  philofiphia  pra 
vmtmkm  facimihs^  animum  hoftis  paulatim 

,com- 


De Immo^talitttte AvAmi^ doElriKisj^ co^natis,  471 

ct  mponet  ad  majorAtcncanda,    minoribus  vi6lo- 
rils  in  illam  fpem  addu(5lus. 
$.  917. 

Forte  iftud  dubium  §.91 5.  unotibi  halitu  difflan- 
dum  vidctur  :  rcfpondendum  putas,  altamejfena' 
tutam  animarum^  (jmbHs  bedix^fritftm  ducrtnt, 
aliam  hominum  i  ilUm  vilioribus  occupatamy 
^  taTtdem  ali^uando  extin^uendam  j  hanc  contem* 
fUndis  Dei  Operibus  natam ,  mflo  uncjuam  tem' 
pore  vita  privatum  iri,  Honefta  quidem  oratio, 
quas  didlu  ,  quam  probatu  prcclivior.  Quxro : 
undc  id  noris,  interno  difcrtmtne  animam  brutO" 
fum  dtflare  a  mente  humaita ,  neque  id  dtfcrimen 
a  vArietate  corporis,  excrinfecus  animac  adjundi 
cilc  profe5ium  ?  Compertum  enira  ipfo  ufu  efl, 
pYo  varictate  organorum  corporis^  ipfamhomi- 
nis  mentem,  \im(ohfentiendifacultateuti,  jam 
^  fublimiori  dextericate  ad  ratiocinandum  for- 
m ara,  Quo  pacl:o  igitur  probas,  plura  deejfe  anima'^ 
his  brutorum ,  ad  canfeauendam  raticnis  jacultatem^ 
ijtiam  corporis  ,  humano  /fmilis  ,  felicem  ptfjfejfio* 
nem?  Sane  fmihil  praetereadefideretur,  ad id,  uc 
intelle(!^ttus  opcrationes  cdas,  quam  ascerna  cere» 
hri  corporei,  reiiquaque  organa  5  aut  hrutoTHm  ani'- 
ma  immmales  erunt  ex  asquo  ac  Tu,  atu  tua 
mimanon  ertt^  velcafu  taatum  externo  ^  mt» 
§.  918. 

Qupd  gcftat  tua  anima  corpus ,  raorte  dcpofi- 
tum,  ac  terrafepultumiri,  quotidiana  raortalitas 
Jiomtnum  te  fatis  edocct.  Jam  (\  pro  diverjitate 
hiijus  infirumenti ,  mens  tua ,  quo  primum  tem- 
j>ore  edicus  in  lucem  inf:ns  ^cas ,  vix  t^nui  rerum 

Gg  .^;  /tf^/« 


474  ^^^  ^'-  ^^P'  ^^- 

ftnfH  ajfictehatur  j  p'..(icA  maffinfieftie  aufff  y  lii- 
mato  corpore ,  wajora  perciptend$  incrementa  c*- 
fh ;  denique  vmleni  confecuta  atacem  >  in  vcgeto 
corporij  florc  ac  roborc,  promtiflinia  ad  raticci- 
nandum  e(l>  ad  extremum  efFoEta  aetate,  ip(a  mens 
ob  corporis  debilitatem  incipit  languercere,  malta 
traderc  oblivioni ,  rcpuerafcere ,  iiliccrnii  morcs 
induere  ac judiciam  j  profe<^o  intelligitur ,  ^mnem 
rAtiocwanM  vimy  <juanta  quanta  c(l  >  ad  COtporis 
viciffitHdiKes  effingi^  depofito  igitur  eo ,  cefJatHram 
videri,  vel  nullomajori  duraturam  jure,  quam 
animas  brutorum,  quae  ab  corpons,  quod  rexc- 
runt,  impedimenta,  ultcrius  percipiend6  adfpira- 
re  non  potucrunt. 

Difficultas  hasc  non  eft  exrgua,  qusc  tamcn  omnis 
fX  co  fontcmanat,  quod  animapleras^ue  nottones 
a  corpare  cXtrinfccus  oi^latas ,  phy iica  fpirituum 
animaiium  acSione,  excipere  dtcitur,  quo  pado 
utiquc  nu//tSy  vel  certepaucis,  dcterminationum 
fuarum  domcfticis  fontthHs  i  brutorum  anlmabus 
«liftinguitur ,  ad  omnes  corporis  jm^i  a&ionesex' 
cipiendas^  quomodocunque  (c  habcant,  perinde 
fehahet,  ncc  diflimilis  eft  ecra^j  cpd^  imprefiio- 
nc  cxttinfecus  accedente  ,  qui^cunque  figura 
affingipoteft.  //SfWigitury^/^irw^commerciiin- 
tcr  animam  &  corpus,  qu6  animusindifferenti 
cxpc£lati0nc,  iioonomnesfuas,  certetamen 
plcrasque  notiones,  S  affcientis  corporis^  orga- 
norumque  cjus  mott^,  accipere  dicitHr^ntnnfcenmy 
diftingucndae  animae  a  caetcris  animabus  beftia- 
r^m,  fundamcntum  cvcrtit,  mtntemqucno- 

ftram 


Ve  Immottalitate  awmf\  doQdrnnisijue  cegnAtis .  47  jr 

firam  ceream  reddst,  in  quavisrcrum  formas, 
pio  corporis  natura  &  agitationc ,  fleSi.    Quod , 
qiiantum  immorcalitati  detrimentum  afFerac,  cx 
raperioribus  fac  benc  cognofcitur, 
$.  ^Zo. 

Quid  hic  refpondendum  eft?  Numquid  dice- 
mus,  animam  heminis  utique  ratione  frdtditamejjh 
exornatamqHe  ,  >ion  igitnr  eam  a  corpore  aliter  af^ 
fici ,  quam  modo  fuA  natnrA  eonfentanea .  aliam 
canjfam  hefliarHm  ejfe  ^  quartim  animas ,  Itvelma" 
xime  aliis  a  corpore  perceptionibHS  tangerentnr» 
ac  re  quidem  vera  nunc  ficrifoler,  fore  ta-* 
men  inferiore  locopoftas»  Sed  ita  recurtimus  ad  id , 
quodjdemum  eft  probandum,  quod  cft  HfvojU^flK. 
Nam  quibus  Tu  argumentis  probas,  rationem  dim 
fiin^ionis ,  qua  hnmans.  mentes ,  &  hrntorHm  ani, 
mA  difcrepant  ^  cx  intcrna,  nec  cxictmfcatff' 
rigtne  ejfe  derivatam  ?  Non  c(l  pro  exploraco  cra« 
dendum,  quod  in  progrcfTuidoneisdenaamargu- 
Hicncis  cxpiorari  debcc, 

$.  911« 

Non  me  praeteric ,  quae  vulgata  hic  fit  fcntcn- 
eia ;  BrutorHm  animam  toto  genere  diftinUam  ejfh 
A  mente  noflra :  illam  ex  materia  sonflatam ,  hane 
materidi  omnis  expertem ,  &,  utloquuntur,  (piri" 
talem  ejfe^  ilhmcHmcorporeinteritHrant^hanG 
ferennem^  &  ad  immortalitatem  natam:  nonigi- 
tur  pojfe  Hllum  corpHf,  qHantHmvisferfiBiJflmHmi 
illianimA  ita  adoptari,  h(  ad  facnltatem  ratioci'* 
wandi  pervenire  fojfet, 

At  vcro  quantumhiuc  refponfiom  rcboris  com- 
pecas^  «xftquemi  difcurf aVi^icelcberriroij^dica- 


476  ParsILCap.m 

Jt — ,_ — ^ 


re  licftt :  Jh  difejtt  que  tame  des  hetes  e(h  Hnefor" 
me  materielle ,  mais  q»e  Vame  de  thsmme  efi  nn 
JEjprit,  qne  Dieu  a  cree  immediatsmsnt.  Mais 
tomment  ^rouvsnt  ils  cela  f  Je  ff^ppofe  qtiils  ne. 
raifoment  que  fur  les  principes  de  la  lnmiere  natn^ 
reile ,  fins  recourir  a  l^Ecriture  atix  dogmes  de  la 
religion ,  &  je  leur  demande  nne  ^onne  prenve  qtte 
Came  des  betes  foit  corporelk ,  c^  que  la  notre  ne  le 
foit  pas.  ils  raallegneront  la  heaute ,  e^  tetendne 
dcs  connoifances  htimaincs,&  Upetife  lagroffierete^ 
lchfcuritk  des  connoijfances  animalss^&ils  concluronn 
qtiun  primipe  corporel  fera  capable  de  prodmre  ks 
connoijfances  des  hetes ,  mais  non  pa^  la  refiexims  lcs. 
raifonnemenSy  ksidees  univerfil/es,  lesideeidethon^ 
nete ,  qmfe  trouvent  dans  lame  de  thomine  ;  &  pap- 
confeqtient  que  cette  ame  doit  etre  dHun  ordre  ftipe^ 
rieur  a  la  matiere^  eUe  doit  etre  m  Efprit< 

§.9   if* 

Ne  kur  difonsphis  qu'ih  affurent\  temerairement 
que  lame  des  hetes  ne  raifonne  pas  ^  &  quelte  na 
point  d'idee  du  bien  honnete ;  renoncons  a  cette  ohje^ 
Bion :  difins  fiukment  qHl  efl  milk  fm  pltu  dijf- 
cik  de  voir  un  ari>re ,  que  de  connoitre  l*a£ie  par 
lequel  nous  k  voions ;  de  forte  que  jl  un  principe- 
wateriel  efl  capahk  de  connoitre  infinite  de  chofes  quk 
fi  P^Jft^^  ^^  dehors ,  il  fira  heaucoup plus  capahk  de 
€onnoitre  fes  propres  penfecs ,  de  los  comparer  enfim^- 
hk,  de  ks  multipUer :  ainfi  ks  refiexions^  O'  ks 
concluflons  t  ^  ks  ahflralxions  de  Ihomme  ne  de^ 
mandent  pas  un  frincipe  plus  nohk  que  la  matierc*. 

§.  9Z4' 
Car  enfin ,  vcrba  fiint  alterius  au<5^oris ,  quefl^ 
ce  qu^Hne  connoijfance  nnlvcrfiHc ,  fi  non  une  con* 

mjfanz 


De  ImmrtAlitAte  Animi  y  donrimsque  cc^natis  477 

noijfance  qni  convieyit  a  pltifia&s  chofes  fcmhlabks , 
comme  le  portrait  (^nn  homme  conviei^droit  atoHS 
la  vifagees  qui  lui  reffimhleroient  f  Qm  eft  ce  tjHnn 
raifonnement ,  fi  non  une  connoiffance  ^  CQmmenoHS 
'VGjons  quun  moHvement  e(i prodHit  foHvent  par  sm 
(iHtre  moHvement.  Certes  filon  met  nne  foisqn^ 
la  penfee ,  fintention^  (fr  U  refiexion  peuvent  pro* 
njcnir  d^un  corps  anime  par  Hneformej  materielle^ 
il  fera  hien  aifficile  de  proHVcr  ,  qne  le  raifonne^ 
ment  ,  &  des  idees  de  rhomme  ne  ffanroient  pro- 
venir  que  d^un  corps  anime  aHjJi  par  nne  forme  mA' 
terielle* 

je  prti  tOHS  mes  lecleHrs  de  prendre  garde  a  U 
malheHrenfefituation  en  fe  troHventlesfcholafliqHes^ 
farrafport  an  dogme  de  rame  fenfitive.  Jis  aiie" 
guent  contre  Des  Cartes  les  aEiions  iesplti4fHrper»an* 
tes  des  animaux ,  iis  ies  choiffent  expres  pour  ie  con- 
fondre  pius  a  coup  fur  ;  mais  aprez.  ceia  iis  eprbH* 
vent  qu^iis  fe  font  trop  avanceK-,  &  qHiisontfoHrm 
ni  des  armes  a  ieur  adverfaire  pour  ruiner  ia  dif" 
ference  Jpecifique  ^  qu^ils  fouhaitent  d'etahiir  entre 
notre  ame  &  ceiie  des  mimaux.  ils  voudroient  him 
qus  lon  ouhiiat  topa  ces  exemples  de  rufe ,  de  prC" 
caution  ,  de  dociiite ,  de  cvnnoiffance  de  l*avenir , 
qu^iis  ont  etaiez,  avec  ta^t  de  pompe  afin  de  montrer^ 
^ueiesbefes  ne  font  pas  des  automates:  Jis  voudroi* 
ent  que  lon  ne  fongeat  qu^aux  aBions  grofjierei 
dun  boouf  qui  ne  fait  que  paitre  ;  mais  ii  neflplus 
I  tems  dtexiger  cela :  on  emploie  ces  memes  exemphi 
a  ies  confondre  ,  &  a  ieur  prouver  quefi  nne  ame 
fnaterieiie  efl  capabie  de  toutes  ces  chofes  ,  eitepour* 
ra  faire  tout  ce  que  tune  de  i^homme  prodnit ;  il 
fmdra  fefiimm  domsr  a  l^ame  d^  betpf  p/;^^^ 

degrer 


478  Pars  11.  C  IK 

de^re  de  rafinement ;  ne  faut  il  pas  ^jHOftJfippofe, 
^ne  rame  d*un  chien  ou  d^un  finge  efi  moins  grofe 
fiere  e^ue  l'ame  d*un  bauf? 

En  un  mot ,  s^il  ny  a  qu*une  ame  Jpiritueile  ejui 
puijfe  produire  les  aBions  d*un  gros  lourdaut  de 
paifan ,  je  vous  fintiendrai  quil  ny  a  qu^une  ame 
jpirituelle  qui  puijfe  produire  les  aUions  d^unfinge* 
#-  fi  vous  dites  qu  un  principe  corporel  efi  capahle 
deproduire  toat  ce  que  les  finges  font  y  jevousfoU' 
^tiendrai  qu*un  princtpe  corporel  pourra  etre  caufe 
de  tout  ff,  que  font  les  gens  fiupides ,  (irquepohr^ 
vu  que  Ponfubtilifi  la  matiete ,  ^  qu^on  la  dega- 
£edecequis'apeIietetTc(lt:citC2y  phlegmcs,  ^c* 
eUe  /eracaufe ,  de  tout  ce  qnefons  le$  habilesgens^ 

§*  927. 
Docere,  ex  fubtili  ccf^atam  materia  brutwum 
effe  animam ,  cft  cHmculis  infidiofis  imminere  fun^ 
damento  immortalttatis ,  qua  floret  mcns  humana* 
Si  tanta  in  matcriampraeftantiaconfcrripoteft,  uc 
cx  f  a  compofitjc  anim«  beftiarum  ,  fcnfuum , 
imaginationiSi  &  tnetnotixdonoaugeriaueantt 
profc^o  cjusdcmmatcriaccapacitate  prasftaripote* 
rit,  ut  accedatillisfacuitatibus,  matcrfam  ornan-» 
tibus ,  inteUigendi ,  meditandi ,  ratiocinandi  po* 
tcntia* 

§.  90,%. 
intelleUm  in  hominc  a  facnltate  fenJuHm  tkon» 
ni(i  aliquot  percepcionis  gradibus  dtftinguitur* 
Quas  rcnfum  ope  haurimus  ideas,  e^  obviis  qui-^ 
busquc  exemplis,  earum  fimilitudincscomcm- 
flando,  fQmamHsnhtienes  gencraltSj  quod  of« 

ficium 


De  Immortalitati  4mmi ,  doElr  ims^ut  cognAth    4  79 

fi cium  intellc6iHS  eft.  Omnts  igitur  humanus  inteU 
UElusfua  a  fenftbus  capit  inida,  Si  Dullis  homincf 
pollcrenc  fenfibus,  fanenccintclligendipromtitu- 
dinera  confequerencur  unquam.  Quarc  ii ,  quos 
velnaulium,  veinngularis  cafusinfelicitasy  uno^ 
duohHsve  fcnfibus  privavit,  v,  g»  furdi,  muci, 
cciam  ad  ifttelligendHm  alicjuantifpcr  kehtes  eflc  co* 
gQofcuntur» 

$.  919. 

Ipfoigiturnaturaj,  nobisingencratjc,  du(5luvi- 
demur  edoceri ,  quodcHnciue  feMtie9?di  potentia  prn* 
dttnm  (ity  idem  0  ulterius  evehi,  &  uno  ^  alte- 
rove  perceptionis  gradu  pojfe  augeri^  i,  e,  illud 
pofle  ratiocinandi  dono^  quod  ex  rcncicndifacuU 
tate  oricury  a  Deo  ma^iari,  Quotquot  igicur  ani- 
niam  brutocum  matcria  fubtiliori  conilatam  eire 
i  ptonunrianr ,  ii  &  mentem  hominis  cadem  cx  maf- 
fa  componi  potuide ,  vcl  inviti  concedere  co« 
guntur.  \. 

§.  8^0. 

£orum  vero  imperida  quam  maxime  reprehen*' 
denda  efl ,  qui  fe  Carte/an^  fententia  dc  brucis 
maehinis ,  corrugata  fronte ,  rigidos  Catones  Cets^ 
foresijue  fr^ltent ;  nec  tamen  heftiarum  animas  nom 
ex  inaccria  quadam  ccnuiffima  coalmjfe  fcri^ 
hHnti  continuo  poft  mortcm  in  auram  abituras,  Hi 
UqutmtHr^  fedfincideiSj  more  Pr<tceptorum,  ^uot 
feqmntur^  i»  e,  Scholafticorum ,  harbaras  voc$$ 
pro  conteptibus  ohtrudentiHm.  Ncque  enim  Car- 
teiius,  (ifcntentix:  fundamentum  fpecacs ,  aScho- 
lafticis  nifi  in  eo  abiit,  ut,  qux  illiverbis  nihil 
aut  parum /i^w)^f4»/»i'»/ »  docekm^  hic  expitca^ 


48o  ParslLCap.IPT, 

bili  ratione  ,    diffipaco  notiomim  obrcurarum  fu- 
mo,  €X  meehamfmi  legibus^  derivaret^ 

Id  quod ,  ^\  Scholaftici  confentanea  quidem,  nec 
malc  coagmentata  tradere  velint,  damnare  ncc  pof- 
funtj  nec  debcnt.  Quomodo  cnim  differat  fentcn* 
tia  vagis  ideis  formata ,  ^  ob/curis  popofita  vo* 
dbus ,  a  fe  ipfa ,  quatenus  determinata  &  cxplica- 
biliratione ,  vocibut  perfpicue  (jgnificantibus ,  ex* 
primitur  ?  Quomodo  eadem  aqna  tanquam  lutU* 
lenca,  &  tanquam  limplda  ^e^icifotefl^  ceujt^, 
hicQfitrayia^  ita,  ut  fi  limpidam  improbes,  neci 
una  rcfpuas  lutulentam  ?  Incpti  igitur  funt ,  ixpn 
ideiS)  fedvocibus,  inradocinando,  alligati  > 
quotquot  negant  iruta  machims  ejfe ,  M  animam 
tamen  eorum  tenuiflimo  flatu ,  vcl  rubtiliffima  ma* 
teria  comineriaffirmanr.  Hoceftfiniftraman^aBdi* 
ficare ,  quod  ivifti  dextra  temerc  deftcudum* 

Ibimus  in  rem  pr^fentem^  Bruta,  quanta  quan* 
ta  funt ,  Cartefius  machinas ciTe  di^bavit.  Sed  quo« 
modo?  an  in  crafla  taHtum  corforis  organornm 
matcria  meckanifmum  ^uajivit  ^  Annon  in  fubti- 
lilfima  quadam  materia  j  qua  ctcbrum  permeatur , 
&  totum  animalis  corpus?  Annon  in  igncis  illi^ 
exhalationibus,  qui  fcnlus  vitaii  caloreaccedunt? 
Non  legiffe ,  ncc  unquam  vidifte  Cattefii  fcripti 
oportecs  quicunque  hancejusmentcmfuinencgati 

Quodfi  itaeft,  advertamutj  quscfo,  quam  im* 
prupdcnter  fcholafticorum  FiliiCartefium  accufent? 
(^deftmachina?  jBflportiomatmit^  //i/^  craffius* 


De  Immortalitate  animiydo^rinist^ne  cognatis,  4  8 1 

culx ,  yiz^tf  fubcilioris,  five bxbiilit^mXy  ejua* 
€HnijHe  fit  tenHttate  ,  ^««e  tnterventH  vartarnm 
figtirarum  ,  Mjpofiuonum  »  fitus  9  dtverforumcjHC 
tnotus  impHlluum ,  certis  funEitombHs  exfetjuendip 
^Uaptata  eft,  Sic  machina  e(l  molendinum,  ex  ma* 
tcria  CQn-i^2L^\xmcraJfa ;  machinahorologium  por«» 
catilc,  cjK  machina /«^/«/ww  fabricatum  j  machin^ 
<icnique  tormcnta  ignivoma,  imagines,  quasorto  fo- 
ie,  radiis  agitatae,  in  apricum  prodeunt.  De  quibu^ 
Sturmius.  Qupdfi  animum  brucorum  fimilem  qnif 
ftatuat  imaginibus  iliis,  annoncxasquo  exmaceria 
conflatam  tcnuiffima,  ex  machinam  pronunriaret  ^ 

Oportet  igiiur  beftiarum  animas  machinas  ef&i 
G  quidem  exaurateoui,  Utillivolunt,  compoflta 
cft.  Mechanifmm  tnim  ej^ordo,  ^ho  continentuf* 
79iaterta  vtcijjitudtncs ,  ac  motus  5  finc  mechanifmo 
ptoinde  rem  materia  conflatam  fingcre ,  eftmatc- 
l\x  indigejlam  molem  i\X\^ol6^int>mKtHam  commi* 
tiifciy  veltnOttUZtninertem^ue  majfam^  ftne  omni 
motu  cogitare»  ^i  proptcrea  juxta  Scholafticos  ani- 
tna  beftiarum  materialis  eft  f  fic  cnim  loquuntur) 
eadcm  ^  machina  eji  ,•  nifi  ftulta  imaginatione ,  id, 
quodinmateriaprscipuumeft,  &cximium,  ncm* 
pe  motuum  cx  varia  figura ,  fitu  &c,  refultantem 
ordincm  tollcrc,  tc  in  conccptuum  nefcio  quas 
gallimastas  incidcre  veiis ,  fractpuo  divina^  gloriaii 
fiecimine^  quod  in  rerum  conditarum  nun)Cro> 
mcnfura,  pondcrc)  uno  verbo?  ordine,  f^* 
mnr^  explo[d^exjibtlato,  ^ 

Rogo,  quotquot  huicfcntentiaeaeanimabrii* 
torvim  m^tc^iali ,  {cum  tllis  tctjHindHm  f^t )  adftM 


48»  Pars  IL  €af.  IK 


pulamur ,  ut  five  animo ,  fivc  fcripto  in  fe  ip(i 
periculum  faciant,  Uceatne  animam  Hllamex  Tub- 
tilifliraa  roaccriacoortamtfo^/Mrf ,  ntetamen 
inteUigere tncc\\2in\[mo  tcmperacam  ?  Nam  auc 
anima  bruti ,  quam  vocant,  materialU  ad  certM 
regulas  agit  ^  i  Conditore  prasfcriptas,  aut  mn 
agit,  Hoc  (i  dixcrimus,  fumus  iniqui  in  Deum, 
cjusdemqueopus,  ignorantia  pra^pedici,  reprehett* 
dimus.  Primum  vcro  (i  placcat,  mechanifmi 
defitjicionem  in  anima  hrmi  agMofcamns  necejft 
eji.  In  quod  autem  cadit  dcfinitio,  in  id  &  defi- 
nitum.  Ord§  enim  in  materia  motihs  efl  mecha* 
nifmus, 

Ex  hoc  ctiam  cognofcitur ,  Carteflum  non  m  «• 
taflc  Jcholafticorum  fententiam  ,   fed  pcrfeciflc. 
Cum  cnim  illianimam  materialcmbrutorum  adtio- 
nibus  ptaeficerent,  nec  exhibcrenc  notioncs  expli- 
catiores,  (^m  fieri  pojfu  y  ut  materia^  licet  tenuif-^ 
pma  ,  (3  igncde  velocuatis ,  tQt  miris  effeCiihus  pra- 
ftandis  far  f%t\  Cartefius  defe<n:Hmpenfaturus,  ex 
regulis  mcchanifmi  &  motus  rem  cxponerc  eft  ag» 
grefTas;  brutamachinasefleaffirmans,  ringcntibus, 
cxtcris,  qui  ignoi:ah&nt ,  fni^tilfffimam  tjuo^ue  ma* 
teriam ,  f  «^e  a  FharmacopoUs  fpiriCUS  nomine  CO' 
konejlatur  y  non  aliis  regulis  agiy  (jnam  vel  craf* 
fijfima  molcndinoriim  faxa,  qutbns grana  con^ 
thnduntur:  idcoquc ,  fi  anima  bruti  teouis  aura  fit, 
non  poffe  eam  aiias  agendi  Icges  fequi ,  qiiam  quas 
ab  iniiio  rcrura  conditarum  Dcusprsfcripficmate- 
rios  omni.     Iraque  fi  brurorum  anims  ex  maccria 
confiac;^,  profedlo  &:  machins  funr*     Ingeniofc 

Vir 


J)e  Immmalitatc animudoElrimsqfie  cogitatis,  485 

Vir  illuftris  :  II  ntarrtva.  un  iour  de  dire ,  cjke  le 
€arte(iamfme  en  ce  qiitl  y  a  de  hon  netoit  ^ue 
t Antichambre  de  la  ventahle  Philofophie,  Un 
komme  delacompagme  <jui  fretjuentoit  la  Cour^  ejut 
avoit  de  la  leUure ,  ejui  fe  meloit  meme  de  ratfonner 
fur  les  fciences ,  foujfa  la  figure  a  l^allegorie  ,  (3 
peut  etre  un  peu  trop  loin,  Car  il  me  demanda  ia 
dejfus ,  fi  je  ne  croyois  point  ,  i]Uon  paurrott  dire 
fur  ce  pied'la  y  <jue  les  anciens  nom  avotent  fait 
monter  1'efcalter  \  que  l'ecole  des  modemes  etoit 
venii  e  jt^que  dans  t  Anttchamhre ,  ^tt^tl  me  foH* 
kaitoit  Chonneur ,  de  kohs  introduire ,  dans  le  Cabi* 
net  de  la  nature»  Cette  tirade  de  paralleles  nous 
fit  totis  rire-,  ^  je  lui  dis ,  vota  voyez.,  ^ue  voirt 
comparaifoK  a  rejoui  la  cc?npi^gme^  mais  votes  ne 
vom  etes  point  foHver.u  y  c^ittl y  ala  chamhre ^ Au- 
dience  enfre  i* Antichamhre  (3  le  Cahinet  ,  (3  (^ne 
ce  fera  affsz.  (i  nous  ohtenons  audtence  fans  pretendre 
de  fenetrer  dans  Cinterieur,  Carrefius  igitur  fen- 
tenciam  Vcterum  de  animabeftisrumulreriuseve- 
xitj  cujus  naturam  etfi  totam  intelligendo  exhau- 
rire,  ejusdemque  intimos  rcceflus  ^.vf^r^r^  non 
liceat ;  datur  tamen  copia  ad  vericacem  propius 
accedendi ,  &  emendandi  ,  quas  adhuc  inculta 
fuerunt. 

V  957. 

Qusericur  tandem,  qmmodo  duhiis  haQenMpro,'» 
fofttisfieripoffit i  <^uodfatiseft}  Probavimus  §.  91«;. 
omncs  difficultates  ex eo  fontc  fcaturire ,  quod  ani*. 
ma  plerasque  rotioncs  cxtrinfecus  a  fuo  corporc' 
aancifci,  ideoque  per  iiuius  organa,  eorumque 
varietatemiad  omnisgeneris  ideas  excipiendas  flexi- 
hi\i$  fingatur ;  quo  pa6lo  non  fcqui  non  potefl:, 

Hh  a  minus 


4^4  ^^^^  ^^-  ^^^  ^^' 

minus  exploratum  ede :  ^««^»  mtns  noflray  fikeftu 
cujtudam  corpert  eam  affici  coHtingeret:  vel^  anfi 
^rnti  anima  hamani  corporis  organo  uteretHr  ^  ad 
ratiocinandi  facultatemfingi^  eofaSio^  pojjetf  id 
quodj  tandem.eo  valet ,  ut  immortalitatis  iaude  vcl 
utciusquc  genedsanimaptivetur,  vcl  cx  xquo  con- 
decocetur  ucriusque  gensris  anima^ 

§.  9}8. 
Hacc  una  igitur  fupcreft  via  ad  veritatem  cnitsn* 
di,  nimirum  ut  concedas,  nullam  omnino  iieam 
anima  noftra  extrinfecus  t  a  corpore  ojferriy  nihtlitt 
ea  aliunde  adfcitum ,  9mnia  ehullire  ex  fonte  dome'* 
ftico  y  perceptiones  ,  cogitationcs  ,  adpetitus  ,  wo* 
im  animt  feu  affcElHS  ,  reprafentationes  fenjHum^ 
cicdis  ab  ^tcrno  humana  mentc  &  corporc  tali, 
ciijus  illincidcSL$y  kinctnoVdS^y  6c  rationis  fimi- 
lirudme,  (non  dico  proportionis}  ^  temporu 
ordiric,  O^efficaciagradus,  accHratilftme  ctn* 
fenfuros  Deus  praercnicrit. 

§.  9J9* 
Ita  fic,  ut  anima  qua:  vis  omniurti  fuarum  adio* 
lium  foncem  in  remctipfa  habens ,  fcmpcr  aliquid 
molicns  cxiftat,  eoq^  ipfo  domcftico  difcrimu* 
ne ,  ^uo  ab  omnibus  aliis  diftat ,  infignitafit ,  noQ 
in  quxvisformas  fiedli  cereat  noil  ad  omnis  gcne« 
ris  notioncs  «xtinfcGus  obtrufas  paraca  ,  non  ob« 
noxia  corporum  varietati ,  cum  nullum  aliud  ti 
adsptari  poffit ,  nifi  quod  pulcerrimo  motuum  fuo» 
rum  concentu  illiusidcisexaderefpondcat. 

§.  940* 
Muldsprobataeftargumentis  a  Viro  cdebrihaec 
(tai^m^ ,  intcr  qwic  6i  hoc :  fai  mAr^fte  ddHs 


De  ImmottAliute  anifni^do^rinis^jue  eej^natis  «485 


won  Livre  ^uefiM.  DesCartess^etett  appercn  ^ne 
/4  nature  ne  eonferve  ptw  [enlement  la  wewe  forcei, 
f»ais  eneore  la  direUion  totale  dans  les  letx  dft  moH^ 
vement ,  il  n^anroit  fas  cth  y»r  lHame  peut  chan" 
ger  plus  aifemem  la  direUion  ^ue  la  dtretiion  ^ue  ia 
force  des  corps  ^  il  feroit  alle  tout  droit  au  Syjiemtf 
de  rkarmonie  preetablte  >  ^ui  efi  une  fktte  necef 
faire  de  la  confervation  de  la  force^  de  ladtre^iion 
tout  enfemble.  Rec.  T.  11.  p.  1 5  f. 

Corptu  igittir  in  unaquaq^  anima  non  e(i  ejm  per^ 
ceptionnm  clFcdor ,  fed  indcx ;  non  caufla ,  fed 
fjgnum.  Si  corporismachinaidcarurti  in  mcnre^/. 
^ /(fSfmforct,  appuirufuorum motuum ad aiiinsiim 
phyfico,  tumpro  diverfttate  corporis  quidviS  fn 
C]{X2Mh ci  anima  ejfci  poffet  ^  ideoqueedam  inani- 
ma  bruti ,  fubornata  csrpore  habiU ,  prajftari  ratio- 
cinandi  facultas  &immort3litas:  fedidconfcnta» 
ncum  vcritati  non  ciTe ,  aliq»otics  dixi.     Non  «ft 
igitur  credcndum ,  bruti  ammam  ullo  tempore  fon* 
temidearumy  quibus  rationcm  rociiaiur ,  infeha* 
i^ufjf^;  cum  potiuf  ab  initio,  quo  primumtcmpo- 
rc  ex  nihilo  cmicuit,  nulia  femina,  nullam  vim 
complexa  fucrit ,  quam  quae  femicndia^flionibus, 
ordine  cecto  edendis,  fuerit  idonea.     Non  ferit 
igicur  lUnd  argumenrum.  §.  9 19.  feqq. 

§.  94^' 
Vires  uniascujusqas  animae  ex  fe  ipfis  cvoL' 
vunt,  tjuid^ !^fd  ^  (cnticndo  &:  incclligtndo 
affecjtiimar ;  funt  igitur  mcnces  Iiumanac,  &  bc 
ftiarum  animae  ,  natura  fua  ,  non  corporis  CX- 
triafceUS  jua^fti  adJHmento  ,  difxinUi^  Atque 
H  h  3  ficuti 


4S^  Pars  11  Cap.  IK 

ficud  broti  anima  nunquam  copertingit,  utintel- 
ligendi  facultatem  nancifcamr:  ita  propter  ean- 
dem  cauframperruafumefTeclebet,  nullanunquam 
intelligcntise  /emina  in  cadem  recondita  fuifTe ,  ca- 
rmjfe  tgitHr  ex  fe  fHndamento  immortalitatis ,  ncc 
magis  ea  praeflantia  poticuram  efTc ,  quam  ex 
cepa  communi  idem  procreare  fotefi^  quod  cx 
cepa  Tulipa:  gignitur, 

§.  943- 
Necefictirhbertatis-i  cujus  dodlrina,  fulcrum 
difciplinse  morum ,  femper  fanda  &  commenda- 
tifljma  eife  debet ,  extimefcas  detrimentttmy  Id 
cnim,  flante  hac  fententia,  adioni  mcntis  fpon- 
tanex  tribaitur ,  i^uod  k  corpore  profedum ,  amm9 
ceupatienti,  tllarum  credel?atHr\  Atqui,  quan- 
lumcunqae  illud  efl ,  libertatis  tamen  imperio 
obnoxium  non  cft,  (tA  ad  fenfuum  fervitutem, 
qua*  in  omni  fententia  faiva  manet ,  refertur:  Er- 
go  fl  vel  maxime  ad  ejusmodi  perceptioncs  cor- 
pus  haud  quidquam  conferat,  fed  fuis  mcns  ipfa 
viribus  adjuta  casevolvat,  libcrtasincolumisma- 
ner ,  <^He  nHnquam  a  quoqnam  tn  exercttiofenfnHm 
^H&pta  fnit, 

§.  944. 
^n  efi  in  tuapoteflate(itHmi  impedire  ^  neccr^ 
ptis ,  a  quo  tuam  tangi  mentem  putas  ,  animamaf- 
ficiatl  Num  tu  caverepotes,  ne  fencias,  d  cor- 
porc,  ut  credis,  animo  illarum  dolorem  ?  num 
obftare  iicet ,  ^uomirjHs  audias  ^  'utdeasy  fubodore' 
ris  ,  deUbes  &c.  quascorpori  ejusdem  organisalla- 
buntur  ?  Ahcjnando  qmdem  objeHa  affictentia  amcli' 
rt,  ac  declinare^(r<?/,  nectamenid  fempcrufuvc- 

nit. 


De  ImmortaliUte  animi^  doElrini-sj^  cognntis,  4  %y 

tkit,  nec,  fi  unquam  objedra  corporiadpJicatafuc- 
runt,  ut  lumen^  mfonHs^  ut  O^por  &c.  tu  vs  ef, 
quem  pcnes  Cn  facultas  praeftandi,  nc  illa  percc- 
ptionem  in  mcntc  cxcitent,     j^uidi^uid  i^ttur  a 
corpore  in  mentem  profe6lum  putas ,  id  libcrcatis 
imperio  cxemtum  cft.     Gavc  proin  credas,  fi 
ea  ipfa  ^uo^tfe  mens  agat^  (S  ex  Je  evolvat ,  c^u0 
adhuc  a  corpore  pati  vtdebatur ^    Hlinus  libcram 
mentem  forc;  cum  nunquaminco,  quod 
animus  a  corporc  patitur,  fed  quod  ipfa 
agit,  libercas  collocara  fucrit. 
$.  94  j. 
Cogita  de  libcrtaris  notione ,  quae  cft  facul- 
tas  NB.  agendi  (non  patiendi)&:  non  agcndi, 
Agendi  hoc  (3  i/lud  6cc,  dc  tecum  conftitue  ,   utra 
rcnccntia,  mca  nc,  an  tua  majorcm  anima: 
adfcnbaclibertatem?  Tn  inteileSlh  ^  tanmm 
voluntattsque  opcrationes  mcnti  adjudicasj   ego 
omncs,  ^  qudi,  fcntiendo  abfolvuntnr,     Tu, 
cum  nexum  utiquc  noris  incer  fenfuum  noftrorum 
ferceptioncs,  &  ortum  inde  voluntatisliberse  ar- 
bitrium ,  iilas  tamen  machinas  corporeae  mentem 
afficienti  fubjicis ;  cjuamvis  eo  modo  corpori  in  ani» 
mam  poteftas  CX  obliquo  certe  poffit  tributa  vi^ 
deri :   ego  omnia  viribus  animas  domefticis,  ut 
ncc  per  ambages  ncc  rcda  via  u/iui  corpori 
ad  immimendam  Itbertatem  in  ammam  adttni^  pa^ 
teat,     Tu  forte  me  rcprehcndis,  quod  fenfifera 
a  corporc  in  animam  rranskta ,    ibidemque  lua 
fponte  evoluta  ,  doceam  ;  ego  le  viciftim  cbjur- 
garc  non   aufim  ,   quod   alteram   perceptionum 
partcm ,  qua:  a  voluntacc  ^  intelletau  cooriuntur, 

Hh  4  ^ua 


!4t8  TmllCaf.lV. 


fua  mn  miKfu  fponCC ,  tx  animo  froirudi  ,  tf 
erditie  certo  fargere\  fcmpcr  palam  es  profcflus;. 
€Hm  tamen  itberos  adpetUHs  Cx  anima  jpfa  evo-' 
htos  dtcere ,  majuf  videatur  cfTc  periculum.  Li- 
berum  enim  dcfidcrium  aiiud  cx  alio  (ubindc  na- 
<ci ,  tua  ip^us  confcicntia  edoceberi$. 

§.  946.^ 

Utmam  vcro  cgomet  intelligere   ex  «qdo 

poffim,  quomodo  cum  tua  fententiaconciliarili- 

feertas  hominis  poffit.     (Teftor  DEum,  menuila 

contentionis  voluptatc  titiilari)     Ex  tua  opinio- 

Xic  corpori  aditus  ad  mentem  patet,  &  adimpri» 

menda  ibidem  fcnfuum  vcftigia  ;  undenofti,  cor- 

poris  afficientis  motns  ah  alteriori  progrcilu  m'» 

feditos^  t^fa  animi  Ithera  decreta  atttngere  ^  inter" 

iHrbarinonfoffef  fentio ,  inquis,  mehocltbere,  ne^ 

mine  oblttElato^  volut^e-^  Sentis  utique  wcHndita^ 

tem  adionis,   in  quam  tc  liberc  fcrri  cauflTaris , 

fed  quo  tandcm  fponfor^  certus  e$:  nuliam  fenfus 

a  corpore  profedam  fuavitarcm  occultam  ,   qu« 

animum  mollitcr  fubierit,  imporuifTe  tibi,  utquam 

lubens  adioncm  fufcipir, ,  eandem  &  libcrc 

fufceptam  falfo  crcdas?  Cum  enim  mens  tuacor* 

poris  motibus  fluaibusque ,  tanquam  littus  mari, 

expoiita  fit,  multa  irrcpcrc  podunc,  vcl  te  non 

opinante ,    qu.T  voluntatcm  in  omnes  partes  fle- 

^anc,  &  corporis  prarftcnt  mancipium.    Non  ur- 

gco  c^tera.     Cumprimum  tu  6c  libcrtatis  &  im- 

mortalitatis  laudcm  ,   cx  tua  hypothefi  ,   anim« 

rcaius,  quamcgo,  afrererc  poteris,  fidcmtibime- 

«m  adfliiaam  cupio,  futurum,  ut,  defcrtis  hii 

partbui, in fufFraj^ia  cua eam, 

§.947. 


De  ImmertdUtate  animiy  doEirimsqtie  cegnatti.    ^^^ 

Scd  nunt  fatisfaciendum  fft  altcri  dubio,\(J. 
vf rlus  imraortalitatem  propofito ,  quo  vcl  bi 
in  candem  laudis  partcm  tiaherc,  quippc  anii 
(implici  gaudcntia,  vcl,  fi  materiae  particcps  ilR 
fit,  6c  hominis  mcntcm  eo  honorc  privare  pro-^ 
ptcreaconicndebant,  qu^d  materia ,  Ji feHfus ,  pro* 
feclo  etiam  intellcflus  dono  augeri  pojfit,  Nimi- 
rum  anima  bclluarura  ,  cx  Viri  celebcrrimi  fuf- 
fragio  ,  fimplex  quidem  efi ,  neeiue  kabet  irtfe  quid" 
^uam  admiflum  ,  cempcfitumt  dijparfum  y  ideoque 
ftoH  potefi  dtvidi  i  velinterire :  non  taracn  id  argu- 
incnto  cll ,  eam  ejfe  immortalem.  Animum  adji- 
ciamu$  ad  fequentia. 

$.  848. 
fe  fuis  en  eommerce  avee  cet  Auteiir ,  €#  fai 
fajfahlement  bteK  compris  fes  fentimens.     Cette  for» 
ce  aEiive  primitive»  ejHon  pourroit  appeller  la  vie 
efi  jufiement  1  felon  lui ,  ce  ^ui  efi  renferme  datts 
ce  ^ue  noHs  appellons  une  Amey  ou  dans  laJuhflaH" 
ce  fimple,     Ceft  une  reahte  immatertelle ,  indivtfi" 
(?le ,  C?  indeflruElible :   il  en  met  par  tout  dans  le 
corps ,  croiant  ^u*il  f^ya  foint  de  partie  de  la  mafje  , 
OH  ilny  aitun  corps  organi/e,  douede  ^uel^ue  per^ 
teption^  oud^une  mawereetAme.     Ainflce  raifon^ 
nement  nous  mene  direSlement  a  la  diflinUion  de 
^lAme  (^de  U  matiere,  -  -  farce  que  les  Principes 
du  mecanifme ,  dont  les  loix  du  mouvement  font  les 
fmtes^  ne  fauroient  etre  tires  de  ce  (]Hi  efl  puremem 
paffif  ^  geometrisjue  oh  materiely  ni  froHVes  par  ies 
Jeuls  axtomes  de  mathematiqHe,   cit.  loc.   P.  II, 
2JI.  fcq<j. 


490  Pars  ILCdp.lK 


§•  949. 
XJne  veritahle  lahftafice^  telle  qtiun  Anmal^ 
^fcompose  ^une  Ame  tmmaterielle  ^  ^  d^mCorps 
ganiejue  ;  £5  cefl  le  compose  de  ceux  deux  ^ucn 
appelle  umm  per  fe,.  cit.  loc.  P.  ll.  p.  3  Z9#  Sed  ne 
quis  ex  (implici  belluarum  anima  in  immonali- 
tatis  brutorum  opinionem  vcniat :  notanda  por- 
ro  funt  fequentia :  Ihomas  d^Aqmn  a.  deja  dtt ,  <jue 
les  ames  des  animaux  fint  indivtjihles^  d^ou  il  s'en^ 
fuit ,  ^ueiles  font  incorruptihles.  Apparemment , 
y«V7  fia  pas  voulu  s*expUijuer  plus  ouvertement , 
&  seft  contente  d\ivoir  pose  lefondement,  On  peut 
pofer  que  tout  cela  pourroit  etre^  mais  avec  fcrtpeH 
de  confolation  ,  car  cjuoy^ue  nos  amcs  ^  celles  des 
autres  Animaux  demeurcnt ,  elles  nc  (e  re- 
fouviennenc  plus  du  pafse.     Maisjefmsdun 

AUtre  fentiment  ;  favoue  ^waprez  U  mort  nous 
ne  KOHs  fouvenons  pas  diabord  de  ce  <jui  nous  avons 
€te  5  ce  qui  n^efl  ni  propre  ni  bienfeant  a  la  nature. 
^e  crois  cependant ,  t^ue  ce  (^ui  efi  une  fots  arri^ 
ve  k  une  ame  ,  luy  eft  eternellement  imprtmL  &c. 
Hann.  p.  iig. 

S.  9fo. 
Dudum  obfervarunt  Viri  Dodifljmi,  /impli- 
cem  anima:  naturam  argumcnto  immortalitatis  non 
^ffi,  Omne  ^uidem  immortaU  fimplex  efi  ,  (ed  non 
omne  fimplex  efi  immortate,  Si  vel  maximc  biu- 
toium  animae  corpoiibus  folurx  fuis ,  non  inter- 
euntes  perfeverent,  nulla  tamcn  rerumanteada- 
rum  memoria  continuo  tanguntur;  cum  fieripor- 
fit,  ut  corum  rccordatione  non  afficiantur,  quas 
ab  iis,  corporc  adhuc  veftitis,  hdtsi^  Atqui  im- 
mottalitas  in  co  ponitur,  ut  fenciamus  nos  eos 

effe. 


De  ImmortAlitAU  Animiy  d^Elor^husijtte  cognittL  ^^  ^ 

ejfe ,  ^fti  ante  mortem  hoc  mt  illud  prdcUre  vel 
frobe  fecerimus ,  poenae  infiigcndae  cauflfa  , 
culpx  convtcios^  C\  jufta  quidemeft,  ferirc 
Icaque  immorcalicacis  racio  a  brutis  abefl:. 
$.  pp. 
Homini  vero  illam  prajrogacivam  competer«, 
ex  ccieberrimi  Viri  placicis  a  fcriptorc  dodiflimo 
ita  probatur  :  Tri/t  dehent  adtendt,  Vnum ,  in- 
quic ,  ^uod  nulU  adfit  ratio ,  <]UAre  anima  per  mor* 
tem  debeat  ex  flatu  ^iritualitatis  deprimi  ad  infe- 
riorem,  Morte  folvitur  corpus :  Corpus  non  iyjflutt 
in  animum  effeEltve  :  Hahet  illa  prtncipium  fua- 
rnm  mutatioKum  intrinfecftm  in  fe  tpfa :  Igitur  nul' 
la  adeft  ratio  ijuare  non  tpfa  pergere  p4>ffit ,  (S  per» 
gat  in  tdeii  diftin^is  &  ordinatis. 

Non  difficeor  huic  Viri  judiciofiffimiargumen- 
to  obftarc  dubium,  facili  tamen  negotio  folubile. 
.Eadem  ratio  videtur  pertinere  ad  animam  bruti^ 
^UA   pro   immortalitatc  humana  mentis  allega- 
w<?/?.  $.  917  9 1 5.    Nulla  ratio  adeft,  quamobrcm 
«nima  bruti,  quas  ante  mortem  variarum  rcrura 
fcnfu  afFeda  fuir,   illa  faculiate  cxuatur.     Inter- 
itu  COrpuS  tantum  brmi  deftruitur ,  quod  nun- 
quam   phyfico  motu  ad  fimpliccm  beiluas    ani- 
mam  appellere ,  &  ci  quidquam  viciflitudinis  in- 
ferre  potuit.     Bahet  anima  etiam  hruti  fontcm 
fuarumperceptionum^infms  virihus^  domcfticum : 
igitur  nulla  adsft  ratio ,  quare  non  poffit  pergcre. 
Sentient  igttur  bruta  quocjue  poft  mortcm  j 
vel  fi  id  non  placcac,  nsc  hominis  mens  ,  propter 
tam  rationem^  eo  ftatfi  ejfe  perget  y  ^ho  fuit  cum 

corpQTC 


^^^ Pars  II.  CAp,  IK 


^gyfire  fu0  ;u)i£ia.     Quid  hic  refpondendum  fit, 
p4lo  poft  dicemus  ,    dummodo  c^tcraf  argu* 
,eDti  partcs  ex  fcriptore  do(3:iffimo  allegaverim : 
Aibjundis  dubiis,  una  folutione  rubmovendis. 

jilterum^   pcrgit  laudajus  fcriptor,  tfl,  ^uod 

^nalogiamaierHmmutatUnum  id^erfuadeAt,  QuaH» 

ti  ftt  argumentum  ex  Analogia  iis  in  locis^  uht  fa» 

ia  fub  DEO  natura  agit,  id  j^Jirommi  ^  Phyfei^ 

Anatomici  C$  Chymic%  dudum  experti  funt ,  ade* 

nt  non  duhitent  ex  AnaUgia  decidere  tamdiu ,   do' 

9i€c  contrarium  luculemlfime  demonftretur.     Ana* 

logiam  autem  kh  advocamus  ex  eo ,  ijuod  in  magna , 

ejua  circa  generationem  exfiflit ,  mtttatiGne  alttus 

eveEia  ed  anima,  non  deprejfa  profundius  ;   ttem^ 

^ue  exeOf  quvd  generaliter  res  natunc  in  mutatio* 

fiibus  fuis  extanttorihus  perficiantur  fotius  ,   ^uam 

dejiruantur^     Intercedunt  htc  quidem  fMa  C  con* 

curfus  hominum  •*  adeoqne  nen  duhtto  tpforum  cul" 

fa  corrumpi  &  imminttieffeElumanaturaintentum: 

fed  in  conftderatione  phj/pca  (non  Jpecifice ,    verum 

graduaiiter)  •  -  admitto  difcrimen  quantum  vetis. 

£ene  fit  anima  poft  mortem  aut  tgre  :  Potefi  ,  ^ui» 

debet  utrinque  ejfe  Spiritus, 

Huic  ab  analogia  petitoratiocinlo  obcfTc  iterum 
videtur  bellaarum  cxemplum ,  quarum  zx\\mx , 
eodem  jurc,  qu6  hominum  ,  in  pcffediorem 
fofi  mortemflatum^  traduci^  &  pluribus  augeri 
donis.debcrent,  (i  illa  quidem  philofophandi  ra- 
do  probata  cfTet.  Quotusquisque  vero  cfl ,  qui 
a  fe  rmpctrare  podic ,  uc  crcdat ,  animas  hefiia^ 
rum  corporihus  evolantes  plura  &  perfsHius  fenju^ 
ras  5  quam  nunc  quidem  fieri  intclligimus. 


Bf  Immortahtatt  Ammi^  doElrinis^  epgnatisl  49  5 


§•  9Sf' 
Tertfum  hoc  ioco  illHd  efl  qmd  AHalogiafuccen* 
tKrietur  ratio  perfevcrationis,  StatHs  confes^iuns 
fendet  ex  antecedentu  In  antecedenti  plns  rmenie 
tfl  ad  prodncendas  pefihac  ideas  dlflintias  ^  ordi- 
natas:  Nnlla,  antem  eft  impediens  aHtinterrHmpens 
interna,  Igitnr  tanto  magis  in  ftatu  idearnm  di* 
ftin^arHm  anima  perpflet ,  ^uanto  plns  rattonis  ef^ 
feEitVA  internA  ad  perfeverantinm  tilam  eH  in  ani^ 
ma ,  ^nam  eUm  adfnit  ad  elevationem  ex  fenfltivi» 
tate  ad  fpiritHalitatem*  Manet  igitnr  anima  infia-» 
ts4  Jptritualitatis  pofl  mortem* 

Si  quis  quaercrcc;  u^n  (3  in  iruti anima  ftatHi 
(uhCcqncns  pendeat  ex  antcgreflb,  annon  plnt 
rationis  tSc&tici%  adftt  ad  cofstinHandaspoft  mor* 
tem  percepttones  9  ^nam  internmpendas  $  maximc 
cum  cjusmodi  animas  cx  flatu  obfcurarum  pcr« 
ceptionum  profc(^a  fuerit  ad  faculcaccm  percc« 
ptionumclararum,  i.c,  fenfuum?  ExiRimoeoiem 
jurc  rcrpondendum  cfle  affirmando ,  quo  de  homh 
nc  (imiicrariocinium  $.954«  fucritpropQfitum* 

§.  957^ 
Uc  igitur  haic  dubio,rcliquisque  cognatis  §,9  f  ». 
954.  fatisfiatj  non  pofTum  quinplcnam  Viriillu- 
ilris  fcntcntiam  allegem ,  quae  velim  accuratius » (1 
vifum  eft ,  cxpendatur  •,  quia  folidis  Phiiofophias , 
fed  remotioribus  fundamentis  fuperflcuda  cfl. 

Jc  convicnt  avcc  cout  le  Monde  quc  leianl- 
maux  ODC  dc  veritAbles  ames  fcnntivcs  >  je  foutie6& 
memc  avcc  la  plupartdcsAnciensquetoutela  Na**: 
cijrc  cft  plriue  dj  fcrcc,  dc  vic  j  &  ^*m^h    Cao 


on  connoit  par  les  moyens  des  microcofpes ,  qu^il 
yaunegrandequantitc  de  creacurcsvivantes,  qui 
ne  font  pas  percepcibles  aux  yeux ,  &  qu*ii  y  a  plut 
d'ame$  que  de  grains  dc  fable  ou  d'atomcs. 

J.  958. 

Mais  je  foutiens  cncore ,  comme  a  deja  faiC; 
Platon  &  devant  luy  Pythagore,  qui  a  tirc  cette 
opinion  de  l»Orient,  qu'il  11'/  a  poinc  d'ame 
qui  pcrifle,  non  pas  meme  celle  dcs  ani- 
maux.  Tous  les  Corps  ont  dc  partics,  &  nc 
font  ricn  que  des  amas  &  dcs  multitudcs,  com» 
me  d^s  troupeaux  dcs  moutons ,  ou  des  etangs 
pleins  de  gouttcs  &  de  poifTons,  ou  comme  uti^ 
montre ,  qui  a  plufieurs  reforcs ,  dc  autres  pieccs 
neccflaires.  Mais  comme  tous  les  nombres  con- 
fiftent  en  un&un,  ainfitoutcslcsmultitudesfont 
compofces  des  unices. 

,  Ainfi  les  unites  font  la  vcritablc  fource  dc  le 
(icge  de  tous  lcs  etres ,  de  toutcs  forccs  &  de  tous 
leur  fens,  &  tout  ccla  n'eft  autre  chofe  que  dcs 
ames.  Dou  il  4'cnfuit  inconteftablcment  non 
Ceulementqu^il  yadesames,  maiscncor,  quetouc 
cft  plcin  d*amc$,  &  en  quoy  confifte  veritable- 
ment  Tamc:  Enfin,  four^uoy  cha^ue  ims  eft  tn" 
corrufttble,  Gar  Jes  unites  n»ont  pas  de  partics 
autremenr  elles  feroient  multitudcs ,  &  ce  qui  n  a 
point  dc  partics,  ne  pcut  pas  fe  corromprc. 

Mais  par  cc  qu'il  ne  fe  fait  rien  en  vain  dans 
la  naturc,  &  que  rien  ne  s'y  perd ,  maisquctouc 
tcnd  a  fa  perfediifin  &  a  fa  maturiic ,  de  memc  cha- 
que  imagc  que  notre  amc  rc^oit ,  dc viendra  cnfin 

ua 


J)e  Immortalitate  afjimi ,  doBrims^ue  cogftatis    4  9  f 

uncouc  avec  leschofes,  quifontavenir,  dcfortc 
^fte  noHs  poHrrofjs  tout  voir  comme  dans  un  miroir^ 
G?  en  tirer  ce  qne  noHs  trouverons  plus  propre  k  no* 
tre  contentementy  ^ous  devons  donc  conclure  dela  , 
ciue  noHS  devons  etre  a  prefent  contens ,  parce  qu  a 
le  bien  prendre  tout  cc  quiarrivecft  ^parrapporc 
kujDieu)  (i  bien  difpose,  que  nous  ne  lepourri- 
ons  pas  micux  faire  quandmemc  nousferionjforc 
intelligens  a  ccs  forces  de  n;aticres, 
§.  5)^a. 
Nos  ames  fontcapablcsdef^avoir&degou* 
verncrciles  font  quafi  dans  le  petitmondeceque 
Dieu  faic  dans  le  grand.  Elles  fonc  comme  de 
petits  Dieux  ,  qui  font  dt^  mondes,  qui  ne  pe- 
riiTcnt  pas  moins  quc  rUnivcrs ,  donc  dks  fonc 
Ti  m  age.  De  mime  ^ne  le  grand  monde  elles  tendent 
anfji  a  leur  bnt»  IXoh  il  s^enfuit ,  f  «^  les  amres 
ames  (^  les  corps  doivent  fervtr  a  celles^  qui  onc 
quclquc  rappotc  avec  la  divinite ,  pour  achever  lcur 
felicite  quoyquc  cn  meme  tems  qu* cUes  fervcnc  d 
ces  autrc»  amcs,  elles  tendent  auffi  a  une  plHsgran* 
de  perfe^ion  ,  par  ce  ^ne  le  Monde  eji  comme  un 
corps  cjui  vafans  ehflacle  afon  bHt\  pmscjHerien  ne 
pent  s'empecker  foy  meme ,  £#  qHti  nya  rien  hors 
dn  mmde ,  qm  le  pmffe  empecher» 

§'  9^5- 
Exiftimandum  igitur  ipfas  brucorum  animas 
in  'pcrfediorem  (fed  fuo  tempore)  condicionem 
tradudiumiri,  qualem?  quancam?  quousquc! 
nos  in  mortali  adhuc  vita  verfanccs  haud  invi- 
cos  fugis?  fufficic  enim  rcmipfamexpioratamcfte, 
cum  cx  co,  quod  omue  ab  intcricu  tutum 
D£i  opus ,  quo  numero  «ciam  anima  bcuci  fim« 

pUr 


'  49 6  Parj  II  Cap,  IF, 

plcx  eft,  §9/4.  cac  in  perfc(3:ius,  maximodi* 
vin^  gloritt  ornamento\  cum  vero  etiam,  ^»m  r;?/4 
facra,  liuera  fignificArt  vtdtantur  idcm  ,    notijJlm6 
graculoy  Rom.  8-  V.  21«  quod  quidsm  variis  int€C« 
ptecationibus  obnoxium  c(l. 
§.  964. 
ArgUmenco  pro  immorcaliratt  ajuflicia  dt* 
fumto  opponicur  plcrumque  cxemplum  corporis, 
cujusmcmbra,  liccc  &  jufticiacapudalios,  &:ini- 
quitatis  apud  alios  arma  fint^  nuilam  camenDEI 
juftitiam  nec  ia  pccnis  nec  pracmiis  experiri ,  fe* 
pulcro  quippe  obrucnda,  fimilem  igicurforcDEI 
circa  mentem  ptovidenciam ,  quslicct  perenneCj 
utpotc  .nacura  iimplcx,  forte  non  magls  fui  don- 
(Giam  poft  mortem  fore ,  ac  antc  nativitatcm ,  quo 
tempore  etiam  fucric  iimpkx,  cogitationibus  oe« 
cupata  fucriCi 

$.  96*^ 
Malim  iglcur,  quamvisilli|argumento  ptetiuni 
ftacuam,non  tam  ipecuiiaris  DElvirtutis^  jiafticiac* 
quam  omnium  tjns perfi^ionum  glotia  argumenU 
immortalitatis  animse  ducere.  Gloria  DEl  e/t 
perfiSiiomm  dtvinarum  celelfraiio  ^  cognitio  a  fpi* 
titibus  cuu£iisj  ^ui  DEum  yluHorem  hahnt^  pro* 
fiEla.  Scd  Gloria  DEI  efl  Xttxti^y  tjua  necaH^ 
ii^uius  i^uidtjHam  potuit  ejfe  ,  per  $.  8 1 9.  8  : 0. 
C.  II.  nec  ^uid^uam  poflertus  \  n^m  &  leges  DEI, 
I1  quae  antiquatse  ,  propcer  hanc  ipfam  gloriani 
DEl  antiquatx  funt.  Oportet  igitur  Spiritus^  ^ui 
DEO  Jiuhore  exjiflunt  ^  ex  illo  (iattm  tempore  ,  ^«d 
^^uid  cognofcere  cosptant ,  perpetuo  cognofcere  DB^ 
Um^  ut  illorum  cognttione^  ^ua  inperfeSttones  DEI 
smmfkHdai  i  mimdas  i  fisrHmHr  ^  txtiu^a  ^ 

ipfi 


De  ImmortnUtate  ammi^  doBrmisijHe  cognatis  497 

ipjaglGrta  DEl  ohfcnretHr  ^  qmd  a  Cop^fi/to  creantis 
DEIaliemJfmti?}^  efi^ 

§.  ^66. 
Nec  argumcntum  hoc  illi  dubio,  utl  prlora, 
exponirur.  Non  eft  locus  eflugio ,  ^uod  in  corpo- 
re  terra  fepelienda  ^  nec  forte  ■pr&miis  y  pccnisquere* 
mmerando ,  vulgo  fotet  (^mri :  fiifJKit  m  homine^ 
gloriA  DEI  illuflranddi  caujfa ,  femfer  ammarn  con^ 
ditoris  perfeBtones  cognofcere  poffe,  Falleris  (i  pu- 
tas  5  juflttiam  ,  trtbutisinkac  vitapr£miis  (^ posnis^ 
vel  in  altera  ad  hene  longum ,  fed  ta.men  ttrmino 
circumfcrtptum  tempus  y  ahfoivt  pojfe ,  tum  anttj^jam^ 
cui  jufiitia  fecit ,  <]i<od  dehttum  erat ,  demtttt  pojfe 
in  (tternum  ^  profundum  fomnum ,  qm  ante  nata* 
les  fopita  fuerit :  Cum  non  ratiocincr  CX  juftitia: 
divins,  fed  Otnnium  perfe^tonum  DEI  gioria^ 
quse  uti  fempiterna  ell,  itaQtum  admirantes  Sc  CO" 
gnorcentcs  ipidtus  pofiuiat  fempiternos^ 

§•  9^7.  ^ 
Non  poteH:  huic  ratiocinio  exprobrar},  uti 
exprobratur  iili  a  iimplici  natura  aniniie  pecitOi 
^uod  probet  tantum  perennitatem  generatim^ 
non  vtxo  fpeciatim  perfcverantiam  in  intelii* 
gendo:  nam  secerna  DEI  gloria  non  folum  natu-' 
ram  perdtirantem  ^  fed  ^  inteilige-fitim  defiderat^ 
cum  intclledu  deftituta  DEI  opera  proprer  intel* 
ligentia  fa^^a  fint,  ut  haec  &  in  feipfis,  &  iilis, 
quanta  DEI  fitperfedio,  cognofcant.  Maju^  eft 
hoc  noftrum  argumentum  eo  Cartefiano,^  ^^o//^»- 
tate  DEI  defumto ,  ^u<&  committere  nhn poffit^  ut 
9pHs  tam  nohiie^  aDinia,/?^rm5  cui  corporisin 
tcrra  pucrefcentis  exemplum  opponitur^     Scd  nos 

I  i  phi- 


49  S  ^^s  II.    Cap,  iK 


1 


C9Hm 


rhtlorophamur  nm  tx  piMitate,  quac  in  animani 
5c  corpus  cadit,  fcd  ex  eognitiofiis  divinartnn  fer^ 
feclionkm  ferpetUA  necejfitate  ^  qu£C  in  folam  ani, 
mam  quadrac ,  ncc  corporis  «xtmplo  confutari 
poteft. 

Forte  rufpicaris ,  ferpetUAm  BEl glortaw 
Jervari  fefe ,  fi  vei  maxme  anm/dty  adhuc  DLum 
cogmfcentei ,  tntereant  fcft  mortem  ,   dum  femper 
fereHntthm  novdfHbftiiuaKtfir ,  ^  aita  ex  aliis  D£0 
^Uria  parari  pcffit.      Sed  U  DEus  gloriam  fuani 
imcndit ,    univcrfam  ,    tocam  ,    intcgram 
$nte*)dit ,  non mancam ,  non  mHttlam,     Atqui  cften 
dit  in  hac  vita  disjeUos  ghn&Jnd  fpeciminum  arti 
chIos,  non  ma  connexcs  fcric,  cx  uao  tanrum 
sngHlointuemtir  divint  honoris  teftimonia^  non  ad- 
fpicimus  Cotam  corumdelincationem,  velutcon» 
ftitutl   in  loco  cclfo.      Multa  abfurda  ,    hiulca, 
mulca  parum  benc  coagmcntata  in  hac  prima  divi- 
nae  providentiae  fcena  vidcntur.     An  igitur  puras, 
nos  eo  fados  confilio,  ut  confpedis  quibusdam 
viarum,  qucis  gloria  DEI  continctnr,  capitibuf, 
vel  extremis  vcftigiis ,  reliquo  tramitisadmirabili 
flcxu  &  curfu,  nubibus  adhucdenfis,  tcdo,  ftatini 
dclcamur  ?  Ita  profcdo  vel  pcr  infinitos  Spiritus, 
fucceffuros  deftrudis,  nunquam  attingerctur  glo- 
ritDEI,  ue\perfe6iionHm  ejwcognitio  plcna,  Co- 
ha:rens,  jucundiflirr.a:  Scd  omncs  fuccefTuri 
pcreuntibus  eadem  cognitionis  imperfcdionc  la- 
borarent,  qua  hi,  ac  ipfcDEusfuarumperfedio-i 
Bum  rcprsEfcntafTet  Theatrum ,   cujuf  nonnifi  ini- 

tium,  AtsqH0  ncxu  CHm  fecHtHrii  HQn  fAtu  i»- 

teHU 


De  Immnalitaie  ammi^  doStrms^  cdgnatls,  499 

telligendum^  Spiricibus  hanc  terram  incolentibui  vo* 
luillet  oilentare* 

jit^  inquts,  ratione  frAfiruituf  ^  a/ias  fie^ 
^di  ejfe  fecuturas  hanc  ,  cui  interftimtis ,  hoc  efl 
frohare  idem  per  idem>  Errai !  Noftrx  cogni- 
tionis  impertecffcionem  fentimus ,  ac  trifti  ufa 
edocemur  ,  multas  divinorum  opcrum  fcenai 
incoari,  non  abfolvi :  jure  igitur  rationes  itafub* 
ducimus  noftras ,  cceptam  efle  divinoruni 
operum  tclam,  nondum  percexcam,  glo- 
tias  divinae  tancum  inirium  in  hac  vita  obtinerCj 
non  ea,  quac  maxime  ad  virtutes  DEI  intciligen* 
das  (3c  in  ierie  fpedandas  p?rtineant. 

St  anima  hominis  ^  inqulunt  hofies  immott^» 
litatii ,  corpHs  peilit  fuHm  ,  aElione  fhyfica ,  atqu^ 
tjiu  or^anis  vel  hene  vel  male  affehis  Htitur  adin'' 
telligtntiam  vsl  infaniam  ,*  qui  intelligere ,  qnaffi- 
Tfjusy  poteritt  corporedefiru^o^  Sednuilo  unquam  ' 
piiiluabanimacorpusmoveri  pode,  probatum  efl* 
$.  9  40*  Animas  igitur  intdligendi  viribus  nihil  de* 
cedic ,  etiamfi  corpus  relinquatur  in  fe^^uicro*  Cu* 
jus  accedente  motu  ,  mens  hominis  inteiledur^ 
quidquam,  nonegerj  eoetiamprajclare  potcft,  &^ 
ne  detrimcnto  virium  intelligendi ,  fuperfedcre. 

§•  97^* 
^t ,  inquis ,  qui  poterit  regere  CQrfiii  mni 
ttofira^  quodipfa  non  trudit,  pcllic,  dirigic, 
movct  ?  Ac  aliud  eft  a  mence  corpus  regi, 
aliud  ab  anima  idcm  moveri.  Neque  qui 
hoc  negac,  &  illud  vocare  in  dubium  cenrcndus 

li  a  «ft* 


f09  JPars  21.    Cap.  IV. 


frndus  eft.  An  Exercitum  non  regit  Iroperator, 
fi  milkes  corpotum  deelinationes  vcl  in  finifttam, 
vel  dcxtram  partcm  facere  jubct,  fi  arma  depo- 
ncrc,  (ibombardas  humerisimponcre,  aperirefcu- 
tulam,  pulvcrcm  nitracum  inferrc,  ^,  fubdico 
igne ,  cxplodcrc ,  vulc,  (i  ot dmes  contrahere,  obli- 
qnarc,  procedere,  retiogredi,  militsrigradu,  ju- 
bet,  (I  ad  uniusnutum,  vocem,  omnes  compou-. 
tifunc,  fi  vcftjgio  nc  tacum  quidem  unguem  ce- 
dunr,  nunc  provocaci ,  maximo  impccu  ,  fervatls 
ordinibus,  provolanc,jinvadunc,  pugnanc,  dije* 
doquegradibushofte,  criumphanc,  canunc,  vo- 
ciferantur/  Annm  regit  Imperator,  an  illm  v»" 
luntasmita,  vana,  efFed:u  caffaeft?  Num- 
quid  Imperacor  cgit  coeco  faco ,  quia  ad  milicunai 
tnotus,  adione  phyfica,  ne  lantiliura  concu^ 
lic?  Profedo  id  non  (encis. 

§.  972- 
^t^ui  Dux  militHm,  nc  unius  quidem 
militis  brachiummovic,  ncdum  pedes  ,  mi- 
aime  corpus  cotum  ,  omnium  minime  univcrfas 
cohortes,  vires  harum  a  DEO  funt,  itd  ad  illius 
nucum  accommodatas ,  motus  harum  ab  Impcra- 
tore  licec  non  finc  excitati ,  ejus  camcn  {ubfunc 
arbitrio.  Sed  (imilis  cft  cauffa  anims.  7otHm 
forp^u  ad  eJHs  nHtum  compofttum  efl ,  quod  mode- 
ratur,  cuiimperat,  praecft,mand3Caimponic:  Sed 
inde  mn  confe^mtur^  machinx  motus  ciert 
ab  illa,  poiTe  eam  accclerarc,  retardare  parcium 
fabrica^r  curfus,  pofreintctpolaremechanifmiiegef, 
fuftliiminare,  protrudcre  pronos  in  motum  aCe- 
tebrp  /piricut  aniaiaks;  liset  emm  eerforis  Do- 

mina 


De  Iwmortaltt/ttc  Anitni^  doElrimsj^  cegnntis,   f  o  1 

-  -        "^ 

i  mina/f ,  non  cjl  tamen  tabcr  &  arcitcx,  Ucet 

inoderatrix  exfijiat  %   mn  efi  tAmen   mumm 

eiTcdrix. 

§♦  97^ 
Si  quod  indc  liberrati  pcriculam  imminet, 

quod  anima  lcorpus  quidcm  regaC,  non  antem 
movcat  :  tum  &c  Imperator  rurpc  Exercitus 
niancipiumeft,  quod  a6ltoHe  phyfica  cohortcs  noQ 
'  ciet,  quodfuis  viribusmilitescurrunt,  antrorfum 
tctrorfum,  finiftrorfum.  dextrorfum ,  ftrenue  per- 
gunt :  tum  &  anlma  omni  non  folum  cxcrcitio, 
fed  &  facuitate  libcrtatis  privacur,  quo  primum 
tempore  corpus  morbo  affliflum ,  pro  lubitu ,  in 
omnes  partes  vcrfare  noii  ampiius  poteft,  Szd 
non  crcdo,  qucmquam  forc ,  cui  ejusmodi  pliilo* 
fophandi  ratio  adprebari  poflit- 

S.  5)74« 
Sub  finem  addo  verba  fequcntia,  qulbus  ha- 
^cnus  didis  iux affundi potcft :  jaccorde une  cxi- 
ilence  auOi  ancienne  ,  que  Ic  Mondc ,  non  {eule- 
nient  aux  Ames  ^^s  bccts,  maisgeneralemcnta 
toates  ks  monades,  auxfubftances  fimplcs,  dont 
lcs  Phenomens  compofez  rclultcnt,  &  je  ticns 
que  chaquc  Amc  ou  monade  eft  toujours  accom- 
pagnie  d'un  corpsorganique,  maisqu'ireft  dans 
«n  changement  perpetuel ,  de  forte  que  corps 
n*eft  pas  ie  meme,  quoique  TAme  &  i'AniraaIic 
foir, 

§.    97T- 
Cettes  rcgles^onc  encore  licu  par  rapport  au 
Corps  huraain   mais   apparemenc  d'une  manicrc 
plas  gxcelientc  qu*a  i^egard  dt%  autres  animaux, 

li  J  qui, 


504  P^rs  11  Cap,  K 

qui  nous  foncconnus?  rHommeqmdoit  demcu» 
rer  non  (gulement  animal ;  mais  encore  un  pec- 
fonnage  &  un  cicoyen  de  la  Cite  dc  Dieu, 

^m  eft  le  pl^  p.irfaii  Etatpojjible  ^  fomleplm  par» 
fait:  Monarque  *  ^  II  y  a  apparement  une  infinitc 
de  de^res  dans  la  perception  ,  &  parconfequenc 
dans  les  Vivans  j  maiiccs  vivans  feront  toajours 
indcflrfiBihbs ,  non  feHlement  par  rapport  a  lafub- 
Jiancefimple  mais  encore par  cc  i^u^ellc  ^arde  toujbrf 
qnelqne  corps  orgamque^ 


Cap.  V. 
DeEcclesia» 

§•  97^. 

QUid  de  Ecclefia  Vir  illuftris  fenferit,  pai:ri$ 
^xpromsre  nunc  libei:,  interfperfis  pafl[im 
quuviisdam  obfervationibus.  Romana  y  inquit, 
EccUfia  tinitatern  fuam  mirifice  jaEiat,  Ego  vero, 
t^ieri  aHjim  illam  unionem  non  effe  veram  ^  fedtan^ 
tum  exteriorje  alimo  politico fyncretifmo ftmulatam^ 
JProho,  Magna  pars  Romanenfium  non  credit  arti^ 
Culos  fidei  in  Romana  Ecclefia  definitos ,  quia  Papa 
definivit ,  fed  qnia  ita  in  antiqpiitate  Ecclefia  defini' 
vit,  fed  qHta  ita  in  antiquitate  Ecclefiaftica  fe  repe- 
rire  pHtat,  Otu  autem  non  credit  aliqmdverumy 
quia  Papadefnivit^  isfecmdHm  Romanam  Ecclefi' 
^m  non  efi  vere  catholicm,  Ergo  magnapars  Rq-» 
mMcnfiiiffi  nm  cffi  ver\  c^itholica» 

§.  977* 

AffamtHm  prohatnr  ex  faEio,     Galli  vero  omnei 
&  i^x  m^mfimmm  FPaiimhrgiff  Thomas  Mins^ 


De  Ecclejfa,  yo) 

yeronmsy  hanc  qudm  nunc  exfequar  Analyftn  fidii 
fe  hahere  docent  {confpr  Fr.  Adacedum  contra  Mhi" 
um ,  &  WHllemburgii  notas  ad  Honoratum  Fahri  con» 
tra  Jndifferentes  manHfcriptas)  nimirum  neminem 
wjfe  falvari ,  nijt  credat  articulos  fidei  fide  divina^ 

'ndem  divinam  ciTo,  credcrc,  quodDEUS 
dixic,  quia  dixic.  g 
§.  97S. 
HaUenus  confenftt  Ecelefta  RomanacumgaUi* 
§AHa.  famfequitur  divortium .  DEum  dixijje, 
fonftare  nohis  ^erChrifti&AfeJfdorumfrddicatio- 
nem  miraculis  confirmatam  ;  Afoftolos  fic fr&dicafe^ 
eonftare  nobis  exhiftoria  feu  Antiquitate  EcclefajH* 
ca,  vel  quod  idem  eft ,  traditione  fivefcripta/fiv0 
mn  feripta;  Ergo  uitima  Analjfis  fidei  gallicani.^ 
tft  in  Antiquitatis  eccUfiafticdi  hiftoricam  traditio^ 
9tem.  H&c  eft  ubique  analyfis  V[allemburgii,  Veronii^ 
Arnaldi,  &  Gallorumcontroverfiasfcribentiumprf^ 
fe  Qmnium» 

Non  pofTum,  quin  Virum  celcbrem  anre  inter- 
pcllem,  quam  reliqj^a ejus vcrba  proponam,  Cam 
jfidci  ulcimum  fundamcntum  Antiquitas  ccclcfia- 
ftica  /aciat,  i.e.  eumidco  aliquid  credamtu,  tan^ 
^uam  ex  ore  Servatoris  &  Apoftolorum  profeRum,  - 
quia  id  teftatur  Antiquitas ;  valde  diffujum,  impe- 
ditum ,  &  duhium  erit  fideiftabilimen  ;  cum  Anti' 
^uttatis  ftudium  cocum  hommcm  pofcat ,  cum 
jimpliilima  le^^io  in [eo curfu deiideretar ,  6clonge 
major  quidcm,  quam  in  evolvcndo  ac  traclando 
facro  Codice,  qui  nonnifi  unus  eft  ,  multiphcato 
pcr  infinitum  Aatiquicatis  voluminum  numgro, 

li  4  ^^^ 


^©4  ^^^^  ^^'  ^^P'  ^' 


cum  ipfa  Eccleha  mu!ta  olim  credideric ,  prifca- 
yuni  veritatum  titulo  fH^srbiemia^  quar,  exorco 
majori  Lumine,  erroris  damnata  funt.  Scd  de  his 
(uo  loco  plura, 

§.  9S0. 
Nimc  intHeamur  jindyfin  RomaKamfeH  curia* 
lem  ,  quam  cir  tuentnr  Jefuh&,  (vid,  Honorat,  Fa^ 
hri  lihro  de  una  fide  contra  Indijferentci)  &contra 
quam  proprie  concujfo  Conringii  direBa  efi»  Unde 
fj4c  declinarunt  certamen  '^jefuitA  agnofcentcfi ,  e^uam 
oppugnat ,  fententiam  fuar/i  effe ,  quod  mnfecerunt, 
JValUn^urgici  ,  qui  nonrejpond.erunt  concuffioni ,  fed 
tantum  eam  retorfermt,  Anal^fis  igttur  curiaiit 
^fi  h&c^ 

§.  981. 

NeriT^o  poteft  falvari^  nifi  Articulosfidei  credatfide 
divina,  Fide  divina  credere  eft  credere^  quia  DEui 
^dicit,  T>Em  hodie  nihildicit ,  nifiper  hominem  ha^ 
hentem  a  DEO  donum  infallihilitatis,  Prdtereum 
hominem  hahentem  a  DEO  donum  infallihilitatis 
mn  datur  alim ,  qui  <vel  ipfe  prdLtendatfe  id  hahere 
frdter  folum  Pontificem  Romanum ,  ergo  nemo  potefl 
falvari^  niftarticulosfidei  credat,  quia  deftnivit  Pon- 
tifex  Romanus,  Huc  redeunt  argumentationes, 
BonartiSy  Honoratis  Fahrf ,  Faleriani  Magni, 

§.  982. 

Jn  hqcforite  efi  manifefius  paralogifmuSt  inferi- 
tur  enim  to  HODIE  in propofitione tertia ^  quafi 
necefie  fit  hodie  DElvocem  hahere  ,  nec  fufficiat  pro-* 
hare ,  DEum  fic  locutum  olim,  Cdterum  ex  his  ap^ 
■paret ,  Analjfm  fidei  roman&  tantumdiffere  ab  A- 
ndjfi  fidei  gailican^  ^  quantum  Analjfisfidei  roma^ 
n&  dijfert  ah  Analjftfidd  AngufianA  \  Et  hinc  omnes 

iHos, 


Be  EccUfiA.  fo^ 


illos  5  t^Hos  etiam  poUtices  Zelot&  vocant ,  fion  verefa" 
iYiiir.entorHm  gratiA  fieri  participes  ,  ^nippe  extra 
Ecclefiam  confitttttos  ,  ^  Gailiam  fuis  Ubertattbus  in- 
h^rentem  externo  tantHmpolitice  fimulato  Synoreti^ 
fmo^  quam  vero  animorum  confenf$tEcciefi(&  Romana 
tnharere,  Hac  fcil,  efijaElata  Ecclefidt  romand  unio^ 
CAterum  cennexio  ex  laac  ipfa  tila  Analyfeon  oppcfitio- 
ne  patet ,  dicunt  enim  dtferte  Honoratus  Fahri  & 
aiii,  /alvari  non  pojfe  y  nifi  ^ni  potefiatem  (i  infai/t» 
hilitatem  Pontificts  credat^ 

§.  98?. 
Hoidenm  putat  in  Analyftfidei  non  poffe  errerem 
ebrepere  toti  Ecdefid^  idque  uti  &  Thf)was  Aihiusprc* 
bare  c^natur ,  nonex  pecuUart  aitcjua  affifientia  DEl 
fed  ex  rationibus  natHralihus^     Verum  ea  ratior.efe" 
^uetur ,  ntn  poffe  mundo  cbrepere  errores  ftniverfa/esy 
feu  cathciiccs ,  ^Hod  tamenfalfum  efi.     Ecce  enim 
toti  mundo ,  demta  WAicagente ,  obrep/it  error  idoi^- 
latricus  de  muitttudtne  Deorum  immemoriaii  tradi* 
tione  propagattis,     Toti  Occid^nti  obrepfit  opinio  de 
grandi  ChrtfiopJ-ioro^  de  Et^uite  Gecrgio,     Qu^cm* 
nia  tamsn  nHiitts  prudens  dubttat  poffe  reEie  refntari 
ix  Joifioriis  vetHfiioribHs  &  reStA  rationfn 

§•  984« 
Vnde  patet^  de  rebus  vetufiis  nen  effe  fatis  cre» 
dendum  tefiimonio  univtrfali  kominunt  hodie  viven^ 
tium ,  necfufficere  ut  dicant ,  ^uod  audierint  a  Ma» 
joribus^  qui  dtxerint  fe  rnrfHs  a  fuis  audiviffey  nee 
origtnem  fabuid  ort<&  comperire  ^HemqHam  petuiffe^ 
JNam  fdpe  jubito  fabuia  ^uddam  difpergttur  ,  ^  fit 
univerfaits ,  v,g.  per  certnm  ordinem  confpirantem  , 
per  unum  Itbrum  vaide  vulgarem ,  ^jui  iegendam  ali* 
^uam  CQntinety  fer  Hnius  heminis  doQi  au^mtatem  ^ 
U  S  & 


^o6  Pars  IL  Cap»  Fi 


C^  dtfctpHlos  halftntem ,  t^Homtdo  Ariftotelis  fenteH* 
tU  tn  philofophta  fa^<t  fnnt  JHperiorthas  fectilis  apud  % 
Scholafiicos  tam  cathoItc£ ,  tam  recepf^ ,  tam  indHhi'-  }■ 
tatAy  acfiarticultfidei  ejfent,  Unde  illi  difpli- 
cenc,  qm  intcrrogancnos,  voluntque  pras- 
cifc  nofle  ,  quo  cemporc  aliqua  fabula 
cmerreric  ,  ejus  refucanda:  caufTa.  Cum 
tamen  talia  oriantur  facpc  infcnfibilitef 
indicsque  vires  accipiant,  6c  occulto  cro- 
icic  veluc  arbor  a'vo, 

Latct  in  hoc  Viri  ceicbrij  difcurfu  artificium 
disjiciendiatmacorum,  qui  Ecclclia^  lurcaudori- 
tatem  falii  ncfciam  probacuri,  facras  littcras  cri- 
niinamur  ,  cjssdemque  obfcuras,  ancipires  , 
&  litiHm  facrarhm  plenas  ttt  (!$  fudtce  ah  errerihus 
tuto  indigentes  ^iQViXxViXx^^t ,  oppoiicisrogatiunctt- 
lis,  rjHQprimHm  tempo\e  Ecclelia  labafcere  coeperit  ^ 
f3  a  vero  dejctfcere ,  ^m  Ecclefidt  fuerint  Anttflites » 
(^uiCitfares^  ^uo  annotdfaUum ,  qnoloco^  quxcum 
aflignari  ncqueant ,  fidam  effc  illam  fuae  Ecclcfix 
depravationem.  Sed  non  cft,  cur  hifce  movea- 
mur ,  cum  qui  illis  dabiis  nos  aggrcdiuntur  ,  cx 
alcerolatere  hfcepticorumtnfHltibHsi^^x ,  deilinaro 
velut  confilio  ,  exponunc,  &  univcrfalcm  du- 
bicandi  de  omnibus  arcem  hoftes  Vcritatis 
docenr.  §.  98^. 

Pnidcntcr  Virilluftris:  La  droitc  Raifoneft 
un  enchainemcnt  dcs  Verit«s.  Laraifon  corrum- 
plie  eft  melec  dc  prejuges  &  dc  paftions.  Et  pour 
^ifccrner  iunc  de  Tautic  onn'aquaproccderpar 

erdrc, 


De  EcclefJa»  507 


ordrc,  n*admecrre  aucune  chere  ranspreuve,  <3c 
n*adiTicrire  aucune  preuve ,  qui  ne  foit  cn  bonnc 
forme  rdon  les  regles  le  plus  vulgaircs  dc  U 
Logicjue. 

§.  987-  ^ 
On  n'a  point  befoin  d'autrc  critcrium  n*f 
4'AUTRE  JUGE  DES  CONTROVERSES  en 
macierc  de  raifon.  Et  cc  n'eft  que  faute  dc  cettc 
confideration,  qu^onadonneprifeauxND.Sccpti- 
ques ,  ^  <jU€  meme  en  Tlneoldgie  Francois  Feron  (J 
^uelejues  amres  ,  qui  ont  oucrc  la  difpute  contre 
les  Proceilans,  jasqu'a  s'abandonner  a  la  chicane 
fe  font  jettes  a  corpsperdn  dans  le  Seeptictjme ,  pour 
prouvcr  la  neceflite  qu'il  y  a  dc  rccevoir  un  jugc 
cxrcrieur  infailiible  \  en  quoy  ils  n'ont  point  Tap- 
probation  des  plus  habiles  gens,  memesdans  Jeur 
partic,  Calixte  &  Daillc  j'en  foncmoquescomme 
il  faut  ,  &  Bellarmio  a  rai(onne  tout  autrcmcns 
Th.  §.  777. 

§.  988. 
Sccpticorum  armaeflc,  vcljudacorum,  gen- 
tiumque  a  Chrifli  facris  alienarum ,  quibus  profu^c 
Eccleiias  aud:orirate  quidam  parcicularis  coecus  Au- 
ditores  pugnent ,  ex  fequentibus  patebit,  Eft,  nc- 
fcioquis,  obfcuridimo  loco  i  ^infimafortenatos 
homines  convitiorum  plauftris  imitans ,  qui  ingcn» 
li  Thrafonifmo,  tanquam  invidum,  propofuic 
feqnens  argumcntum.  Ant  catholica  Chriflt  Ec* 
clejia  in  errQrem  incidit ,  C^  milie  anmrum  fpatio  mi- 
fifis  conjpicua  ocfiiufmty  aHtnonfnit.  SipriHscQn» 
fitemnr  ;  profeH^o  DEhs  ,  Servator  ^c,  mendax  eji , ' 
tjHi  perennitatts  nunqnam  tnterrumpenda  promiffum 
0  fidem  fan^tjfmam  fecit :  StJofifrJHs  fUccat  m" 

bis 


hts »  fncceJfH  Eccijfii,  ab  Ecclefia ,  pHrgatts  JaertSy 
0ptis  K6»  ffiit  y  cjHt  igitur  tn  fartts  tvernnt  feparatas  , 
,  Impojiores  ^  Mtmt,  ^  antmortimocetjores  (Hnt^ 
§.  ^89. 
'  Propu<iiorum  eft,  argumento  vulgariffimo, 
^lvtX  Tnviaiibus  folubcili ,  tanquam  omnibus  re- 
fponfionibus  majori,  m  duellum  provocarc  ime- 
gras  Ecckiias,  &:Phili{laeainrania,  GoUathivefti- 
gia  kgenrem,  in  militiam  D£I  congeftare  oppro- 
bria.  Quid  (ihocargumcnto  popuiusludasusad- 
ycrfus  Chriftum  ,  &  ejus  Miniftros  ufusfuifret? 
An  in  co  fuilTet  robur  ?  Numquid  e©  Chnfti  Do- 
clrina  crroris,  vel  in  juftitias,  vel  temcritatis  po- 
luiffec  coargui  ?  Arquifi  v?let  argumentam ,  con- 
tra  ullam  Ecclefiam  ,  certe  ctiam  Chrifto  opponi 
poteft,  quo  nihilpottftcxcogitatiindignius.  Ex« 
periemur. 

$.  990. 
Aut  catholica  popnU  EbrAt  in  F.  71  Ecclefia , 
^catholicam  fntjfe^  difcrte  teftatur  Pfalmus  147, 
V,  20.)  ifi  errorem  incidtt ,  ^  mHltorHm  annorum 
decurfu  9cuUs  ereptaffiit^  ant  »<?»•  Si  dixeritje^ 
fHS  2SJaz.arenus  cum  dtfcipuUs  fftis ,  tenuibHsqHe  Opi. 
fcibus ;  contigiflc  primuin  ,  DEum  accHfat 
wendacii ,  ^ui  Abrahamo  popuU  Ebrxi  avo  longe 
probatifjlmofidem  fecit  ^  fore^  UC  artcrnum  cum 
poftcris  ejus  padum  pcrcuteret ,  Genef  /7. 
V,  7,  fe  DEttm  ipftus  ftiturum ,  ideoque  cum  ipfo 
communicaturum gratiam  &  veritatem  omnem ,  ^tti 
furato  poBcitHs  efi  famtU<t  divi  Patriarchay  Pfal^ 
ig.v,  S7*  asternum  forc  ipfius  femen,  ncc 
un^uam  illi  denegatum  iri  divinum  favo- 

itmi 


De  Eccle/ia.  jo^ 


rcm.  V.  $4-*  ^^-  Q^^odfi  vtro  fefus  Naz,artnHt 
fecmdtim  c9»ceferK  ,  ncmpc  non  incidifTc 
in  crrorcs  n  ftram  Ecciefiam  ;  cjuid  opus  efi 
interfolato,  cur  facrafibi  infiauranda  fnmit ,  cur 
nos  perverfiJJlmarHm  legis  interpretationHm  accft^ 
fat  f  Matth.  s ,v.  22.  27.2^.  fecjq,  Fateatnr  igi- 
tfir ,  fe  temerarinm  effe  ,  nec  qiiidqHam  a  fe  fnf" 
feptfim,  qiiod  volftntati  divin<&  confentanenm fmrit^ 

QHtdqmd  hic ,  pro  defcndendo  fuo  Scrvato^ 
re  dixerinc  Ecclcfias  falli  riefcise  arbitrio  freti,  id 
^  ipfis  opponi  poterity  tanro  urgentibui  opcre  im- 
raunicatem  ab  <rrroribus   fui  factorum  Antiftitif. 
Itautvclhancfcntentiam,  dePontifice,  erroribua 
ruperiore ,  mifllim  facere ,  vel  ipfum  Chriftum  I 
fimilibus  hoftium  telis  non  defenfum  rclinqucrc 
dcbeant.     Qaoducrum  fa^acondjltumfit,  ipfos 
appellarc  judices  non  dubiro. 
§.  992« 
Non  eft  heic  efFugio  lecus :  j^Iiam  efe  ChrU 
jtt  CdHptm,  CHty  Htpote  DEO^  &  Sojpitatoriy  talia 
^pponere  gens  jud&a  non  potuerit ,  aliam  Ecclefije  ro^ 
manam  deferentis^  velpotius  ab  ea  d<m7fat(Z^  cni^ 
gjHippe  fchifmatis  cnlpa  obftriEi:<&^  JHdictHm  Ecclefis 
falli  nefcinrn  omnijure  poffit  ohverti,     Nam  qui  ita 
refpoBdet  ad  argumentum  §.^^jo,  isfuum  riJtioci- 
oium  §.988.  propofitum  defciic,  cr  ceu  indHbtum 
frdfiruity   quod  ipfo  illo  raciocinio   §^  9^0, 
demum  probare  voluit.     Q^x  ratio  difputandi  pras- 
ccpca  logica  violac.     Nam  ab  audtoiicace  falii  ne« 
fcia  ille  argumentum  capit  ad  omnemfacrorumin'-' 
(laurationegi  damnaiidamj  atqui  ofte;]dimu5  c« 

$,adeN» 


510  Farsll.  Cap.r. 

cadem  caufTa  Chrifti  dodrinam  fuciiram  fuifle  re» 
J€(3:aneam;  jam  huic  refponfioni  noftcae  occurfu- 
rus  caufTatur,  inftitntum  Chrifii^  quo  temeratam 
JudAorHm  religionem  refinxerit  ^  cfle  divinum, 
voluntatique  fuprcniarconrentaaeum,  ilUus 
mro  EcclefitZ ,  qudt  a  fua  difcefierit ,  faUum  h  a  b  e« 
re  culpam :  Sed  de  eo  ipfi  qu^rimus ,  quod  dum 
fuo  rariocinio  probare  voluit,  non  eft  ipfi  lici* 
tum ,  in  ratiocinii  defenfione ,  tanquam  dcmon* 
ftrarum.  praeftruere. 

§.  995- 
Adde,  JudjEos  non  credidifle ,  fEfum  Nax^a^ 

nnumefie  DEum.  Cum  igiiur  tampraeclarispro 
fui  costus  favore  poliicitationibasraad:aafuerint, 
li  Icgitimaforet,  quam  Antagoniftxadhibent,  ars 
difputandi  ,  potuiftenc  ca  uti  advcrfus  oprimum 
maximum  Servatorem ,  non  commovenoi ,  vr rif- 
fima  qnidcm  in^fe  dodrina ,  Chrifium  efie  DEum* 
j^ut  alia  condiiio  fuit  Jud^orum ,  a  quorum  erro" 
rihus  Servator  religionem  purgavit ,  quam  qu^  efi 
j^dverfariorum  auSioritate  ab  erroribus  tota  niten- 
tium  5  autnonefi  alia.  Si  alia  cft ,  cur  id  non  pro- 
bant  5  fed  in  dcfendendo  ratiocinio  fuo  tanquam 
probatum  iibi  fumunt?  Hoc  cft  nimirum  ratio- 
cinando  redirc  in  otbcm,  Si  non  eft  alia  utro- 
rumque  conditio,  fane  quidquid  illinobisobjici- 
unt,  §.  988.idem  aJud«isChnfto  §.990.  potuif- 
fet  exprobrari ,  quod  iinc  culpa  blasphemix  ne 
€ogitari  quidem  poteft. 

§.  ^94- 
Trdete^  inquiunt .  totfideivefirfifirmamenta 
editis  fort$ntis ,  quot  Chrifiusgenti  'fhducommon^ 

firavit  ^ 


De  Ecclefta.  fn 


Jtravit ,  non  denegahimus  jus  dijcedendi  in  coetfim 
fiparatnm  pHriorum  SacrorHm  obtentpf,  Uti  igitur 
illo  ratiocirjo  /  ojfumus  contra  vos ,  §,988'"  ^€C  ta* 
nten  ^udAi  re^c  td adktbutfftnt  CBnt>  a  Chrtfihm^  \tX 
mca  fencentia  non  recfce  oppcruifTcnt,  concedo^  in 
veftra,  neg§,  Veneramur  f  andidinie  Chdfti  often» 
ta.  Sed  camen  cxploratam  eft,  fi  vel  maxima, 
lalia  hodie  ficri,  Jive  virtbKs  noflris  y  five  divin^ 
fafientit^  st\^  utns^ue  confer.tiineum  foret  ^  ran- 
tum  cfte  abfutui  um ,  uc  illi  porrentis  crrorum  fc 
convinci  paterentur,  quanrrar.  abfuit,  ut  Chrifti 
dodrina  Jud^i  conimoti  fuerint,  ob  eandcm  il- 
lam  praeconceptam  opinionem,  qua  &  Adverfarii 
eccupati  funt ,  &:  qua  perfijaium  fsJfofuit :  Eccle* 
pam  ( Jadasaji))  errare  non  ffjfe^  fnndatam  tjuip" 
pe  a  Mofe ,  noh  in^errupta  AmtJHtHm  fuccedenttum 
ferie ,  Mofen  dtvina  tradidiffe ,  expbrata  ratione  , 
^Efhs  unde  fua  dejumjertt,  r,on  conjtare  ftmiUtir  ^ 

<ic.  joh.9.  V.  28.19. 

tJt  primum  Ecclefiae  crrandi  pcricul©  fuperi- 
orispcrfuafio  animosoccupavIt&obh*quat,  nuUa 
vericas,  vel  prarftanttflima,  nulla  portenta  quan- 
talibct  iili  oppofiia  quidquam  valebunc.  Sempcr 
Ecclefia  quac  (ibi  donum  non  errandi  CGncelTum 
caufTatur,  habebit  quod  vel  divinis  confiliis  in- 
ftitutisquc,  emendacionem  neceirariam  fpedan^ 
tibus,  opponar.  Prona  in  prxtextum  eric,  ve* 
ritatem  veritati  non  ejfe  contran^m ,  nec  porten* 
ta  genutna  portentis,  vires  fuas  DEum%  ad  reli-' 
gionem  erroribus  majorem  refo^mandam^  non  darc 
mutuo  ^  ita  nc  Chriftus  quidem  quidquam  efti- 
ciec  \fk  tnimis  eorum ,.  qui  hoc  erroreducuntur ,  ^ 

ia 


jit  FarslKCap.P: 


in  quibus  fingulari  operacione  alios  non  cxcitat 
renfus.  Quod  ex§mpIo  Judaeorum  cognitura  cft, 
<jui  negabant  Do^lrinam  (uam  publicam  corrum» 
pi  pgire. 

§.  99^- 

Ut,  quantum  Advcrfariorum  ratloclnia  Ju- 
daifmo,  Gentium  idololatriae ,  &  {cepticifmo  in- 
fcrviant,  ulceriuseluceac,  aliud  obtredatoris,  in- 
v^um,  quod  putat,  argumemum  examinabimus. 
^Ht  i/la  Eeclefia  ,  latinis  verbis  germanica  cxpri- 
mo ,  ^«-^  femet  intercfjfijfe  dtcit  fHblic<&  errorum  do^ 
HrinA^  'vera  Chnjhy  perpetno  conjpictiay  ^  erro' 
YihHs  fiiferior  Chnjiiamrum  coKgregatio  efl ,  aHi 
mn  efl*  Prtmum  (t  quts  dicat ,  oftendantHr  oportet 
DoUoreii  qui  per  cmKta  inde  a  Chnflo  elapfa  dtva  illud 
Evangelium  exfofueiHnt ,  fidei  rnyfi^ria  tlliHs  more 
dijpenfarunt ,  (3  eum  tlla  fecerunt  Ecclefla,  Dic 
auUfUs  in  lerris  &  eris  mihi  magnus  Apollo,  Hie 
pifcihus  magis  muti»  Aut  vero  noneftEccleJia^  cui 
aberroribus  cautumefl^  qtiin  fegregentur  aprjvata 
fj/nagoga. 

§.  997. 

Nihilhocargumentotritius,  nihilvih*us,  ni- 
hil  fallacius,  quod  innumeris  modis  dcftrudum , 
&  acquatum  folo  eft :  fed  ctiam  ejus  pra^cone  ncmo 
gloriofior ,  nemo  unquam  majoribus  Thrafonifmis 
fuit  refertus.  Refpondit  jam  vir  iiluftrif.  §.984. 
Ut  intelligamus  tamen  fcepticifmo  illud  latam  ape- 
rire  portam ,  quod  &  Vir  Tummus  generatim  obfer- 
vavit,  §.9S7.rolvemus  ratiocinium  Ksi^'»vB-fu7riv, 

§•  998. 
C^aid?  fi  Abrahanjo  Chald«i  fimilia  expro- 

brallenc; 


fcraiTcnc:  AutcoetHseorumqfiitecHm ,  Abraiiamc  1 
unum  cdHermt  Deum,  confpicua,  veritata 
potita ,   bc  erroribus  cunftis  major  con* 

f;r€g3tlo  eftj  aut  non  eft.  Si  hoc  j>oflremHfH 
ixeris  ,  ^«^  fronte  feparata  tihi  facr-a  conflnmi 
uni  Deo  deflinata  ,  cnr  mn  redis  ad  fenates  no- 
flros ,  rehBts  illis  novis  ^  recenttbHs^  Qmd  p^ 
jibrahame !  tUam  hominnm  congregattonem  tecun^ 
idem  Jeniientinm  veracitatis  fludiofamy  &  ab  er* 
randi  periculo  tntam  pronunciaveris ,  tuum  profeEid 
erit ,  per  omnia  retro  etva  ad  Chamum  usque  mon'* 
ftrare  DoElores  ,  <im  nnins  Dei  cHltum  fecuri  pro» 
fagarunt ,  tuHm  erit  notare  tempHs  ^  <ju»  Majores 
noflri  per  idololatriam  defciverunt ,  commntata  uni« 
tis  Dei  gloria  cum  honore  pluriHmi 

S.  999' 

Faciantheic  Adverlanipericulum  j  numquid 
Abrahamum  contra  ChaldiEos  ita  defeodcre  pof- 
fint,  ne  eodcm  negotio  fibi  ipfis,  tamremercar- 
gutandbus,  refpondeanr^  Quidquiddixerint^prd 
tuendo  Abrahamo,  idem  valebic  quccae  ad  nos 
contra  ipforum  tela  rauniendos.  Si  argumentum 
§.$9^.  expoficum  vim  habec,  conrra  Patriarcham 
quoquc  habet:  (i  nullam  vero  habec,  irrici  fune 
Adverfariorum  conatus,  1/;  Ai^oc  U^oAi^, 

§.     lOOO. 

Quzm  dexcre  Abrahami  (int  cauffarn  aduri^ 
audiamus.  Abrahamus ,  inquienc,  dum  terris  ido^ 
lolatricis  exibat^  fectt^  quod  honeflum  ac  Deo  ad* 
probatum  crat.  Alia  caufa  eorum  efi ,  (jut  faclo 
a  nobis  diiceflu,  aHtoritatem  Ecclefi^falu  nef^ 
dam  contemferHnt.  Egregiosfcilicecllatioeinatof- 
K  fc  tt$\ 


514  Tars  llCnf.K 


yes  l  (Juod  ratiodnio  fuo  deraum  probare  dcbue- 
runc,  crratum  cflc  difceflu,  id,  refponfion^: 
noftra  compreffi,  ccu  probatum  fupponunt,  cjuQ  ' 
nihil  potcft  ciTe  in  Logica  infolentius.     Invadunc 
in  nos  fequenti  argumenco :  Spuria  leftra  doUri" 
na  eft  j  cur  ?  ejuia  multis  abhmc  [ecults  non  duravn 
pubiicc  :  refpondcntibus  nobis  ?  nec  Abrahami 
fidem  uni  Deo  addtEiam^  cQntima  docemtumftirte ^y 
publicam  fntjfe:  illi  regerunt,  dtverftim  noftram 
eftfe  cGnditionem^   <juia  noflra  fides  Jpnrta  ftt  ^  ^uam 
Its  non  fuerit  Abrahami,     Ita  Abrahamum  tucri 
non  pofTiint,  ^uin  veiruaipforumratiociniacner- 
vcnt ,  vcl  idcm  per  idem  probcnr. 
§.   lOOI. 
Forte  Abrahami  e  Chaldxa  cxitum  adverfus 
fccpticorum  &  idololatrarum  ,  quorum  vitula 
aranc,  infulcus  ,  his  verbis  propugnandum  fu- 
ment :  Patrtarcha  divino  diftin^u  fedefuaevo' 
catHs  ^  ad  alia  colenda  unius  Dei/acra  tre  Jufthf 
eft :  ex  adverfo ,  e^m  Amtftitis  romani  gregem  de* 
feruerunt  ^  vel  pOtiUS  indc  CXClufi  lunt,y^frfl 
frofcrtpttonis  fulgure  ^  nullo  adid  Dei  mandatofue' 
tunt  induUt,     Quali  verofacra  veritas   rccupe- 
randa  voluncacem  &  praeceptum  Dei  non  ar* 
gueret^  omnem,  qui  ab  ca  alienior  eft,  cocrum 
dcfcrendi.     Atqui^  inquis,  mcndacia  vos  di" 
vijerunt  ^  non  fiudia  verttntis,     Std  quam  es  in« 
fclix  difputator?  Errorum  cauffa^  ejuets  ducamur  ^ 
nos  fciffos  ^  tuo  ratiocinio  probare  voluifti,  nunc 
codem  iilo  ab  idololatris  impetitus ,    quod  erac 
qujcftionis  dcmonftrand^e  caput,  demonftrationi 

canquam 


De  Ecclfjttt.  $  I  ^ 

tanquam  fundamentum  fupponis.     ^t^n ,  ^i/odpro' 
handum  eli ,  probandi  fulcrum  ejfe  poteft  ?  An  tpfa 
thefts  poteji  ejfe  rmo  fut  tpftus, 
§.   tooi* 

Nos  ob  errores  ahiijfe  tnpartes  propterea  rffir- 
liiafti  ,  ^Hod  non  pcjfint  oflendt  DoEicres  NB.  PU- 
BLICI>  ^ui  ante  coepta  nojirafacra^  continua  ferie 
fuccejfionis  ^  nobifcum  fecerint^  Dixi  idem  pofTe  A- 
brahamocxprobrari,  idololairiam  rcfpuenti,  cui 
uc  occurrercs,  aliam  caufTaris  noftram  tfTe,  quam 
illius  rationcm  :  Cur  >  quianoserremus,  illeChal- 
daeam  rclinquensnonirem.  Annonfentis,  teindt^ 
ferjtoue  argumenti  eapraftruere^  qudt  demurn  ar- 
gumento  inasdificari  debcrent  J  Rationis 
rationem  ?.llegaturus  thefin  probandam  appellasj 
an  hasc  eft  legicima  probarionum  analyiis?  annon 
co  loco  habcnda  ,  ac  ^\  quis  hominis  parences 
gcnealogico  rcgrcffu  commonftiatiirus,  lccoaiWix 
nommaret  filiam  ?  Non  eft  in  analyfi  rationis/»^- 
ponendum,  ncSCrrafTej  (^i:d  ip(ailla  probandum» 
Qupdfl  in  affignanda  tuae  rationis  ratione  vel 
femcl  errorem  a  nobis  admiflum  ftatueris,  vi« 
tiofa  cric  difputandi  methodus  y  dc  reditura  in 
crbem, 

§.  1005. 

Aut  Chaldaeorum  dc  Abrahamo  lata  fcncentia , 
i^ua  veterum  facrorum  contemtorem  judtcabant  ^ 
Virum,  divum,  utiniIIorumcGBtumanerer,devin- 
xitjure,  aut  non  devinxit.  Sidevinxit,  fanevi- 
liovertidcbet,  quodpraeclariflimurofidci,  &imi- 
tatoribus  propofitum  fpecimcn  erar,  Si  non  de- 
vinxic,  rogOy  quas  cjus  immunitacis  racio  fuerit? 
Kk  a  iV»w 


51^  farsIlCap.P: 


J\lumqmd  ilUy  qmd  firmijfma  veritatisferfuafioni 

imhHtus  erat  f    Acqui  hanc  difcellus  ab  Ecclcfia 

cauflam  pamm  (ufficientem  Adverfarii  declarant» 

Omnes,  inquiunt,  Htcretici  veritatis  certijjimam 

CGgnitionem  fe  prdibaJfefHtam ,  argumentis  infar* 

tem  contrariam  ne  tantillHw  commovendi ;  privata 

interim  animi  prfuafio  foftpnenda  eft  fublico  Eccle* 

p& ,  de  Jacris  antiquitus  receptis ,  judicio. 

§.   1004. 

Sed  ea  ipfa  Adverradorum  tefponfioaChaN 

dacis  in  Abrahamum  vibrari  potuiflet.     7ua  per^ 

fuafio  falli  poteft;  immo  fallitur  ^  cumuniusjudi'^ 

cium  de  religione ,  plurium  fententid  publicsc  4«* 

teponi  non  deheat ;  cum  prohahilius  fit  OCulospluf 

videre,  quam  uuumoculum,     Qiiomcdo  heic 

Abrahamum  advcrfus  Chaldaeos  tuebuntur  Adver- 

farii  ?  Num  diccrc  jubcbunr :  £go  reUa  unius  DEl 

facrafequor :  Fbs  plurium  Deorum  improhos  cultus. 

Atqui  hoc  confiiio  idcm  per  idem  probandi 

praeccpcum  Ahrahamo  imponetur.     De  eocnirn 

ipfo  quAftio  agitabatur  y  Chald^iney  an  Ahraha,'- 

wus  religionem  feBetur  puriorem  ?  Forte  Audorcs 

Abrahamo  crunt,  Ht  ^  divinitus  monitum  fuiffe  % 

Chaldds  exponat.     Acquijtantum  abeftut  id  crc- 

dituri  (int,  utpotius,  eamipfamobcauiTam,  quod 

mius  ptiw^tZ  fententia  plurium  damnet  publi- 

cam ,  interferturi  (int  pra^tcxtum  ,  monitum  illud 

divinum  non  fuiflc,  impofuifTe  (ibihomincm, 

vel   certe  fraudem   ab  alio  paifum  ,    nunquam 

enim  puhlica  facra  privatis,  DEO  confcnticntc, 

ceilura  iocum, 

$.  ioo;. 


Be  Ecclejta.  f  17 


S'  Joof. 
Vidcant  igirur  Adverfarii ,  ut  caufam  Abra- 
hami  redius  agant,  &  perfpicuc  declarent,  quo 
jure,  privato  cultu  conftiruto,  publiCum  dercru» 
cric  ?   Si  dixcrinr ,  auEioritate  DEl  vocancis  id 
faElum ,  cui  nuila  facrorum  publica  audioritas  an- 
tcponipotueric;  fufficcre,  AbrahamHmcertiffim^ 
ferftiafrmfuijfey  de  monentis  DElvolurttate :  fci- 
anc ,  idem  &  a  nohis  opponi  pojje  ipps,     DEI  pcr  fa-v 
cras  litcras  monentis  audoritas  »  dc  qua  certiflimc 
pcrfuafi  fumus,  nosadfufcipicndumdifccfTumin- 
duxit.     A^ihil  heic  interefl ,  (ive  vox  DE2  feparata 
facra    praefcribcntis   ccelo    dcmifTa    artigcric 
fioftras  aureSy  finc  intervcntu  aiterius  cujusquam 
rci,  id  quod  Abraharno  contigit; /t/^  vox  DEl 
id  mandantis  codice  ccrto  dcfignatay  intcr- 
ventu  iicerarum  ad  nos  delata  fic. 

§.  lOO^. 
Si,  non  obftante  cettiftima  noftra,  quam 
fcntimus,  pcrfuafione  de  cooptatis  purioribus  fa- 
cris,  advcrfariis  jus  competic,  illam  vocandi  in 
dubium,  negandi,  nos  mandato  divino  ex  facris 
literis  intelleBo  inftruUos  illorum  coetu  emigrafje  :■ 
»um  idem  jus  &  Cbaldasisconvenkbac,  quos  ni« 
hil  movere  debuit  certiffima  Abrahami  dc  divino 
juffii  perfuafio.     Si  Antagonift«  rcgcrant :    nos 
Opinari  duntaxat^  ^hrahamum  verh  fcivifle, 
^ua  DEO  adprohentur  facra:  idcm  &  Abrahamo 
opponi  potuitaChaldaeis:  pucascancum,  te  a- 
DEO  aliorfum  vocariy  no^s  exploracum  habe- 
JIJUS,  tefalli, 

Kk  5  §.  io©7^ 


5 1 S  ^^^^  ^^»  ^^P'  ^- 


§■  I0  37- 
Nunquam  defcn  ienc  Abrahamum,  nifi  pra:- 
ftruanc,  quod  iitis  K^oo/^evov  eft  ,  nififupponant  t 
id,  de  quo  adhL».c  quaediur;  i\i\xi^t^  msdtfceden» 
do  tf2  parteserrajje  .  Ahrahamumnonerrajfe,  Ine- 
ptiflimum  vero  illud  ratiocinium  t{[^^  quo  nihil 
probatur,  nji  jam  verum  antea  ejfe  fingas  ^  quod 
probanduro  eft ,  vsi  Tyrones  in  logica  norunt, 
«raque  nuHam  ineft  in  illo  argumento  ,   de  quo 

,  cj^6.  robur,  nsfi  praeftruas  ea,  qujc  denmm  pcr 

llud  probanda  (une, 

§.  ioq8* 
Unum  adhuc  reftat,   quod  cum  exigua  fpe- 
cie  opponi  poteft.     ^brahamus  aaEioritate  DEl 
certfjfime  nitebatHr ,    nec  illud  monttum  dtvimtus 
imrmfjum  aliter  interpretari  ^tits^fuam  potftif ,  <juam 
eo  modo ,  ^ui  mentt  dtvindt,  confentaneus  erat :  At  ms 
mn  dque  certa  &  explorata  DEifreti  fumus  volun* 
tate»     Frcvocamus  adfcriptHram\  fedtilaipfaora^ 
cula  e^uthus  confidere  placet ,  tnnumeris  funt  obnoxia 
tnterpretamentis*      Omltbet  h^refis  adfacras  Itteras 
provocat,     J^ec  datur  ulla  tam  abfurda  opmio ,  CU" 
JHs  Patroni  nonfuum  inS.  CodiceprdfidmmciUArant^ 
Htnc  tot  commentariorum  plaufira,  htnc  tot  inter , 
pretum  digiadtationes ,  hinc  tot  Criticorum  emenda* 
ttonesy   depravationes ,    hinc  ittium  facrarum  tm^ 
menfa  varietas ,  gravitas ,  molefiia.     Qujs  emetie* 
tur  Critica ,  Hermenevticd ,  Polemic<t  Artis  per  in* 
fimtapatentem  campum .?  Incerti  tgitur ,  dubii  an 
Cipices  hicremus  de  vero  voiuntatis  divinafenfu,  ni" 
fi  exfifiat  au^ioritas  cjUdtdam  falli  nefcia  ,  fuperior 
mn^bus  nebhlts ^  ^utt  tot  dftbicrHm  vapores  disje^os 

Itici 


Dc  EccUJta,  5  15 


Inci  lccHm  concedere  ccgat.  Meis  hic  verbis  ad- 
verrariorum  argutias  nervofecontraho,  ne  corum 
prolixas  dc  his  rebus  orationef ,  intcgris  volumi- 
nibus  comprchenfas  ,  inferere  cogar  cum  copiac 
naufea ,  neve  citatiomm  complarium  pompa  vtdear 
flus  infervire  cognitiont  hiftoric4 ;  ^uam  rehus  ipfis^ 

§.  1009. 
Quam  vera  nunc  efife  cognofcunjur  Viri  illu- 
luftris  vcrba :  §  p87.  f^ron  ^ quelejues autres ,  (jui 
ent  outre  la  dtfpute  contre  les  proteftans  juscjua  /*- 
abandonntr  a  la  chicane  fe  font  jettes  k  corps  perdu 
dans  le  fcepticifme»     Argumentum  $♦  1 008-  prola- 
lum  ex  phareti  a  fcepticorum  dcfumtum  eft.    Major 
propofitio  cjusdem,  difertis  verbis,  quodin  cxa« 
mine  fophifmatum  dccec ,  pr^mifTa  hasc  potifti* 
nium  cft :    Quidquid  mtiltis  interpretationibus  ^ 
dubits  obnoxium  eft;  ^uod  AuUoresin  vartas ,  di^ 
verji(ftmas^ue  partes  trahint ,  negantibus  his ,  affir» 
manttbus  tllis  \  ex  <^uocunque  abfurdiffimas  opimones 
multiprobare  conantur;   tjuod  dentque  exalHjfimar» 
diligenttam  requirit ,  ob  latijfime  patentes  materias » 
dum  perfeBe  comprehendatur  ^  ejusmodt  efi  ^  ut  ^  fl' 
ne  judtce^  falli  nefcto  ,    ei  fides  kaberi  tuto  nequeat^ 
Attjui  facer  codex  obnoxius  efl  tot  tnterfretationi» 
bus,  C^c.  ^c.  £. 

§.  looi. 
Eximioi  fcilicec  Ratiocinantcs  I  Fera  fi  efi 
prima  propcfitto y  nulla  ncc  infacris  necprofa- 
nis  fcicntifs  vcra  amplius  cft  propoficio. 
Nam  quae  ,  amabo ,  vcritas  five  theologtca  fivc 
fhtlofophica  eft,  quas  non  C\z  experta  Adverfarios, 
&  variis  iaceffita  dubiis?  Quid  cft,  quud  arri- 
Kk  4  dcit 


5 2®  Pars\Jl  Cap.  V, 


deac  omnibus  ?  Nulla  notio  tam  evidens,  tam 
certa,  tam  indubia,  de  qua  non  ,  qui  dubitent, 
cxfiftant.  Ftgilantes  Adverfancs  ^  qua:  objici» 
unt,  frodidiffe  litensX  illorum  maxime  interefl\  ut 
ptiam  atque  etiam  affirmsKt !  fomma  emm  a  nolfis 
^udtendanon  fnnt:  (ed  quis  nefcit,  fcepticos  ctiarn 
de  eo  ipfo  dubitaffe ,  Jiac  ratione  tommotos , 
quod  &:fbmniarjdo  nobis  per  quiettim  farpe 
fcribere  videamur ,  qmm  nonfcrihimus^  Pro* 
bent  igitur  >  fe  hkc  cmtra  nos ,  fen^thus  fomno  non 
/^^^rw,  perfcnpfifn.  Non  audiri  vero  meren- 
tur  id  piobaruri,  donec,  quae  ipforum  hypothe- 
fis  eft,  aui^oritate  fallincfcia,  i,  e.  facrorum  ejus** 
dam  Aoril^iris ,  probent  ,  je  fcripftffe  vigttantes^ 
Xfgant  fui  fodalis,  cekberrimi  Galliae  Epifcopl 
Huetii  iibellum,  cognofcent  illorum  fenfui  fub- 
tilidimas  argutias  obftare,  dc  ia  foiblefle  de  Ten^ 
tendement  humain.  Scd  quem  adeo  mente  ca«» 
pium  iingas,  quihisdubiiscommoveatur? 
$.  lou. 
Exjcriptuvay  inqulunt,  ahfurdiffimas  opini&^ 
nes  multi  prohare  audent,  Sed  tS  ex  philofophia  ^ 
ixxm  y  qui  fententiarum  monftra  con  firmare  conan- 
tur.  An  idcirco Pontifice  opus eft ,  lites  illas  phi« 
lofophicas  diremturo  ?  ^t  majoris  momenti  e/l  com^ 
foni  Ittes  de  reUgione  coortas ,  tjuam  de  rehus  phi^ 
}ofophtcis  .'  i/h  falutem  Aternam  attingunt ,  /&<e  non 
ttem^  Veritas  fualuceradiat,  cujuscognitio,  tan-^t 
lumabeft  ut  judice  falli  nefcioindigeat ,  quantum 
jiheft,  ut  audoritare  crroribus  fuperiorc ,  opus  ha- 
team ,  ad  id ,  ut ,  i  me  folem  vifum ,  certo  cogno- 
fcc^c  licf^ac,     Mjiamft  ^/?/«»  fomnianCCS  etiam^ 

m 


Ve  Ecclefta^  j  2 1 


iH  luce  fe  verjari ,  imagiyientur  \  id  non  obftat  ta* 
mcn ,  quo  minus ,  qui  revera  folis  fplcndorc  affi  J- 
tur,  ccrtiffimus  fir,  fe  lucem  confpicari.  Atram 
nivem  Anaxagoras  didabac,  fruofenfa)  nectamcn 
quisquameft,  qucmhominis  fententia,  in  dijudi- 
cando  e/usmodi  phasnomcno ,  rcddat  dubium. 

§.     IOI2. 

InterpretatiOHCs  (juorumvis  oraculorum,  tfueii 
fdei  dogmata  imituntur^  inmmer<t  funt  ^  opm  i^i» 
tur  eft  jndtce  y  vernm  ftgnificatum^  certtjfima  ho' 
titia^  definitun*,  Quis  hac  ferio  requirat?  Nana 
fi  oraculatotdubiisvcxataintclligifincjudice  nc- 
qucunt;  profeBo  &  ea^  i^uilptts  Mverfarii,  Ponti* 
ficis  fui  au^critatem  fummam ,  demonftrare  conni'» 
tuntur  ,  fine  judice  in  neutram  parcem , 
nec  tllorum ,  nec  noftraWy  trahi poterunt ,  doncc  ac- 
ccdat  ArbiCer  ,  nec  illorum  nec  noftrdi.  addt^ltu 
cauffA  ,  qui  fic  ab  corum  Ponci6ce  ,  in 
propria  caufla,  non  judicacuro ,  diverfii», 
Sed  id  ejusmodi  cft,  utneAdverfariiquidem  an- 
nuere  poftinr,  Agnofcant  igituc  fuarum  hypa«» 
^hefium  imbecillitatem. 

§.  1013: 
Ipfum  oraculum  Matth.  \6*  v.  i %,  variis 
Ecclefia!  Patrum  explicationibus  (a)  in  divcr- 
fos  fignificatus  trahitur.  Gum  vero  ex  eodcm, 
Antiftitis  fui  immunitatemabcrroribus,  derivare 
velint ,  nec  nos  primi  fimus ,  qui  de  hac  illius  in-^ 
terpretationedubitare  incipiamus;  Sane  novHs  ar* 
kiter  fuperveniat  huic  liti  oportet  ,  oftenfuruSa 
hoc  ipfum  oraeulum  dc  audoricate  ilio- 
rum  falli  nefcia  agere.  Arbitsr  illc  hoh  poteji 
Kk  3  # 


^ift  Pars  II.  Cap,  K 


1 


t^e  iffe  YGmans,  Ecciefli,  Ponnfex,  quippe  cujus  au- 
d:oritas  demumexiHoloco,  Matth.  ie>.  v.  iS.va* 
rie  cxpofito  ,  comprobari  debet  j  aliter  eorum  Ah* 
tifies  AH^loritatc  JHmma  pollerct ,  ancequam 
pollcrct :  Hoc  quidem,  futuram  quippeau- 
^oritatem  ex  allcgato  loco  dcmum  probaturus; 
illud  autcm ,  ipfam  pro  fe  facientem  interprc- 
tationcm ,  judicio  falli  nefcio,  demonftraturuf, 
Quod  longe  cft  abfurdiflimum. 

{n)  AuguftiBusTrafb  injohann,  PetrusquandocU^ 
vesaccepit,  EcclefiamfarjBaMYeprafentavit,  adde 
&  Tr.  114.  in  Joh,  Si  vcro  Ecclclia:  cantum .  fiOa 
Anciftiti.  ab  crroribus  cautum  cft,  tum  romant 
Ecclefia,  utpotc  non  omncs  complexa,  idcoque 
parcicularis,  hac  praerogativa  deftituitur,  Hila- 
rius  L.  VI.  de  Trin.  Super  banc  igitur  confeffon^ 
Vitram  EcclefiA  adificatioe/i.  -  •  -  -  H^cfidesEc- 
clefiA  ifl  funddmentum^  Supciftruitur  crgo  ,  ut 
huic  vifumcft  Pacri ,  Ecclcfia  nun  cuiquam  Anti- 
ftici,  fcdfand  fTmisBdodrina:,  quod  Epef.  2.  v.  ao» 
«onfirmatur*  L.  l.  adverf,  Jovinian.  injfinc:  at di- 
cis ,  fuper  Petrum  fundatur  Ecdefia ,  licet  id  in  ali§ 
loco  fuper  omnes  Apoflolos  fiat ,  &  cunBiclavesre- 
gni  coe/orumaccipiam  ,  ^exAquo  fuper  eos  Ecclefi^ 
fortitudo  folidetur^  Launojus  Epiftol,  1.  ad  ChrifU 
Favvarum  cdic.  PariC  p.  ig^.  imh  veterum  patrum 
nuUus  efty  quifummum  Pontificem,  cum  docei ,  to- 
tam  Ecclefiam  in  his  ^  qua  ad  fidem  pertinenty  vel 
in  morum  prAceptis ,  qu^  toti  Ecclefi^  pr^fc  ribit ,  nuU 
lo  cafu  errare  pojfe  vere  a^rmateque  dixerit  ^  &  ad 
propofitionis  ifiius  confirmationem  loca  iUa  fcripturA 
adhihuerit.  fcil,  Joh.  i  /«  pafce  oves  &c»  AdattL  16^ 
adificabo» 

§    I014. 
Audloritas  igirur  fupremi  facrorum  judicis, 
ant  fundamentum  habet ,  autnonhabec.     Sinon 

habeCy 


De  Eccele/fa,  f  i  ^ 


habec,  cur  ca  moveremur?  Si  habet,  tumid  vel 
fcripturanititur,  velredlaratione.  Rectarationc 
niti  non  poceft,  ob  ea,  quac  Vir  illuftriy.demon- 
ftravit.v.^Sj.^B^.  Itaquc,  (iqwajcjusmodiaudlo- 
ritaseft,  niticurS.Scriptura,  Atvero^\  quomodo 
huic  efte  fuperftrudla  potcft?  Ipji  adverfartiinfim^ 
fis  dHhiis  facras  Utteras  obnoxt^  accHfarunt  j  §, 
1 008 .  ncc  poteft  facri  codicis  incerprctatio  cfte  ccr- 
ta ,  priusquam  audoritas  quicdam  falli  nefcia  ac- 
cedat ,  accedere  vero  pontificis  audtoritas  nequit, 
nift  ante  fit  dcmonftrata  per  ipfam  fcripturam^ 
quam  tantopere  obtrcdant.  Si  igicur  ob  dubio» 
rum  infinicam  variecaccm  fidcs  non  ha- 
benda  facro  codici ,  tum  ncc  habcnda, 
quum  pontificis  audoricas  indc  confirman- 
dacft. 

§.  lol^ 
Claudam  difcurfum  verbis  Viri  illuftris:  // 
faut  venir  au  fait ,  fur  tout   il  jaudroit  remedter 
effe^tvement  a  phjieurs  abas  reconnas  pas  des  gens 
de  pieie  ^  de  do^rine.     Ce  feroit  le  vmy  moyen  de 
lever  des  ohflraclet ,  autrement   phfieurs   shmagi' 
nent  y  ^uon  ne  cherche(^u'a  plajlrer  le^  chofesy  ^utl 
y  a  fliu  de  polittqne ,  que  de  zele ,  &  ijue  ceux  (fui 
crient  le  pltts,  croyent  le  moins,     11  y  a  autant  de 
Tpaledi^ions  contre  ceux  qut  participient  aux  abcmu- 
nations ,  tjuil  y  en  a  contre  ceux  <jui  rompent  l*unt* 
on  :  on  oppofe  prejugez  contre  prejugez.  j  nouveauteK. 
eontre  nouveautez. ,  Feres  contre  Peres  \  mats  la  ba' 
lance  propre  a  lespefer  les  uns  contre  les  autres  neftpas 
entre  les  matns  de  tott6  les  hommes ,  &  n*eft  fas  atfee 
imamer, 

S.loi<. 


fi4  PArslLCapJK 


§.   ioi6. 

I^avoHe  que  je  ne  dis  pas  tcy  descho(esfortnoHn 
vtlUs ,  mais  je  ne  vots  pas  encore  ejuon  att  leve  cei 
dtfficHltez.*  Mr.  de  Meaux^  Mr,  Arnaudy  Mr.  Pe^ 
itjon ,  Mr.  Mcoile  ^  ^uel^ucs  peu  dUutres  ont  dil 
des  chofes  admirabies  \  mais  ilfemhle  (jh*Us  ne  tenrm 
nent  potnt  la  medaille  ,  ils  approfondtjfent  (3  culti* 
vent  ^Hel^ne  argnment  avantagenx ,  tls  Ini  donneni 
de  L*eclat ,  cjuand  on  ne  voit ,  (jue  cela ,  en  elifrap» 
fe.  La  mesme  chofe  arrtve  fouvent  a  des  juges 
auand  ils  nont  eucore  ecouti  quHn  temoin  y  mais 
€omme  tl  y  am  confltt  de  raifons ,  ilfam  mettre  tout 
fHlfgnedeComptCy  lareccptc,  ladcpcnfc; 
$.  1017. 

Monjteur  de  Meaux  dans  fon  expQption  fait 
moir  ^ue  la  doUr%ne  du  Concile  de  Trient  peut  avcir 
mfens  tolerayie.  roila  qui  va  bien^  (3  il  Jerott  rt 
/ouhatter  ^ue  les  autres  Doihurs  de  fon  parti parlaf- 
fent  toHJours  comme  luy,  -  -  -  Mr^  Arnaud  met 
dans  Hn  fort  grand  jour  la  croyence  des  Orientaux 
fur  la  prefence  reelle ;  il  jufttfie  les  Catholi^ues  d^ An- 
gleterre  d^une  confptration  imaginaire  ;  tl  faitvaleir 
les  inconveniens  des  expreffions  des  Reforwez.  quifoH-*^ 
tienent  Ctnamiffibiltte  de  ia  grace.  Monf.  Peltffon- 
ftton^tre  excellement ,  ejue  les\fentimens ,  ou  les  experi-^ 
ences  interieures  oh  l*on  fe  doit  fier  ^  font  celles  ^  CjHi 
Jont  generaks ,  &  cjue  cefl  alors  la  voix  de  Dieu  (3 
de  la  Nature  y  ^ut  mtis  parle\  il  fMt  valoir  1'aH' 
torite  dugrand  nombrela  deffus ;  ilrelevefortement 
la  neceffue  d^nn  pouvoir  dexcommHnier  dani 
fEglifc. 

§.    I018. 

Mr^  Nicolle  froHve  tmpraticabtlife  iun  exa^ 

mttt 


Ds  Eccleltdl  515 


nfen  parttcHlter   €xa^\  &  teus  ces  homwes  tllnflres 

fcavent  trohver  mervet/leu/ement  le  foiHe  de  Uur 

adverfairtf ,  ffjais  ces  vt^otres  partichlteres  ne  decu 

dentfotnt^    lime  (^mhle^  cjh^on  voit  des  hraves  de* 

fier  ejHelqftn  des  ennemts  y  ^  le  defaire  a  ia  vtie  det 

deHX  armeesy  mais  ce  nefl  fas  iahatailie,     IlfauC 

motitrer  cxademcnc,  jusquou  va  rauto- 

rice  dcs  fupericurcs  Ecclefiaftiques,  &:  la 

neccflite  dc  lcur  obeir,  car  elle  n'cft  pas 

illimitec.     Etii  fantprouver  cjue  ce  poMvoir s^etend 

Jht  toHt  ce  c^HOn  exige  de  Proteflans ,  ouhieniifaHt 

fe  refondre  a  la  dtfcuffion  parttcultere  C^  ahandonner 

une  honnefois  dcf  argumens  generanx  non  conclH* 

ans.  Hann.p,  i^^.Tqq. 

Cap,  VI. 

De  CULTU  IMAGINUM, 

CUltum  imaginum  impcrarc ,  eft  idololatriam, 
(pcccaca)  imperare;  itaque  cx  impedimends 
pacis  inter  duas  Ecclefias  componcndae ,  praeccpta 
imaginibus  fuppiicatio,  prascipuumeH;. 
§.  1020. 
Vir  iiluftris  de  ea  re  mentem  fuam  ita  expo- 
Hit :  Imagines  infigHnt  menti  loumanitatem ,  Ht  Dei' 
tatem  non  cogitet ,  ahdncfintcjUe  a  vero  DEIconce- 
piu  y  ^  quid  hinc  (ecjHitur ,  ejtis  amore,  Intueri 
imagines  tnter  precandum  pericuiofum  efl  y  (i  a  ra* 
ttone  aitenumy  ^uia  ahducunt  mentem  apYofnndiQ* 
tthw  cogttatit  adcorporaies  tmagin^^ 


^a^  fars  11  ^ap.FI^ 


Adprobo  interprctationem  vcrborum  Chrifti: 
Joh.  4.V.  24.  DEnm  adorandum  injpiriiu^  nempe 
preces  ad  eum  fundendas,  Spirims  S.  aditimento^ 
non  profriis  vmbus ,  mente  adtenta  ac  dcvota ,  non 
Gtc  tantum :  fentio  tamen  huic  explicationi  lo- 
cumnoncdc,  nifi  addas,  DEum  adorandum 7^/1^/4 
animi  cognitione ^  ^m  ineumferatur  y  Uteftfpiri- 
tus  9  id  innuunt  verba  antecedentia.  Eo  perti- 
net  Chrifti  confilium ,  ut  ideam  DEI  non  formcs 
precaturus ,  quae  refpondct  fpccici  humanae ,  alia* 
rumque  rerum  corporearum.  QHantum  enim  illa 
Phantafia  augetftr^  tantnm  demttHr  loonori  Numinis^ 
ttt  Spiritus. 

J.  1022.  "     ' 

Difficilc  eft ,  ut  mens  humana  DEO  fub  (pt* 
cie  hominis  repraefentato  tribuat  cogitando  plura, 
muam  homintbns  virtute  ac  honoribfts  praditts ,  Ro- 
gibus,  Principlbus,  quorum  auxiliaimploran- 
tur,  convcnire  fcntimus.  Qui  fenfus  uciagenti- 
um  idololatria ,  DEOS  pro  prajiantifflmis  naturis  > 
regibus  ,  geniis ,  habentium ,  proxime  abeft, 
ita  Chriftiano  quoque  judicari  dcbct  multo  indi- 
gniflimus. 

§.  1025. 

Sed  imagincs,  (\  quas  adorantut,  illum  dc  DEo 
errorcm  non  confervant  folnm  ^  fed  &  cxcitant, 
AG  pariunt.  Tutum  igitur  non  eft ,  vultu  in  cas 
convcrfo,  facram  ad  Cocii  Arbitrum  dirigereora- 
lionem. 

§.  1024. 

Perfe^ionem  DEi  propriam,  v,g,  (cientiam 

omn$' 


De  CultH  imaginum,  527 


9mmHm  rerum  omni  loco ,  temfore ,  potentiam  prd* 

ftandii  (juAcunque  optas  (^c,  trthuere  re%  creata^ 
vel  dodnna,  vel  cerce tamen  quodam  fadlo, 
quod  illud  arguit,  efi  committere  idolohtriam 
Qaodfi  cultus  imaginum  (imilem  errorem  prodir! 
nuiiainiquicatc,  cituioidoIoIatria:dedecorari  po* 
tc{l|ac  debct, 

§.   I02f. 

Auc  honor  imagini  deftinatus  ad  folum  pro- 
lotypum  refcrtur ,  prorfus  non  atccnta  imaginc; 
auc  ctiam  refenur  ad  imaginem.  Quodfi  iilud 
snimo  confilium  aptetur,  non  cft  cur  anteimam 
ginem  prxcipue  in  genna  procumbamus,  faciet 
pocius  &  oratio  in  Coelum  ejfet  dirtgenda^  ne 
idincommodumoriatur,quod§^  lozo.ioii.ioii, 
nocacum  cft.  Immo,  fi  id  poti^Hmum  fpedatur 
perindc  cric ,  live  imagine  ^rxfente  ores  ^  pve abfente 
five  iilas  omnes  ex  cemplis  elimines,  (ivc  noo 
dummodo  earum^  ubieunque  repcrtarum  ,  vei 
unico  adfpcdlu  in  memoriam  prototypi  redeas, 
quod  folum  adorarc  cupis.  Quo  fado  pofthsec 
nec  uc  in  gcnua  procumbas  coram  imagine,  nec 
ut  ad  eam  vulcum  precesque  dirigas,  in  officio 
cric. 

$.   102^. 

Quodfi  vcro  imaginem  adoraturus  honorem 
€[ucndam  imagini deftinat ,  oportet  in  ca  ejtitandam 
effe  ferfe6lionemy  eo  cultu  dtgnam\  cuilibet  cnim 
lionori,  pcr  dchnitionem,  qua  cor>dnetuc,  jrcfpon- 
dec  in  honoracis  perfe^io,  l%ve  vera,  fivf  tmagi* 
naria, 

S.  1017' 


$2%  Pars  IL  €af.  IV. 


§.  1027. 
Pcrfedlo  omnisad  tres  potcft  revocati  clafles^ 
Prima  compleditiir ,  quidquid  res  quaElibec  natu- 
ra  praeftantisE  habet,  ut  fol  fpkndoran  ^  Terravini 
fecnndantem^  o^m  fmguUrem  artem  ^  veleximiant 
tnateriiim^  gemmas ,  aHrum^marmor^G, 

5.  1028. 
Altera  perfedionum  claflls  eafiftit,  quasfiti^ 
gulari  &  naturam  rupergrefta  operatione  DEI  in 
rebus  pr^ftantur,  Hujus  ordinispietascft  ,  quae 
in  hominibus  S,  Spiritus  adjumento  plantatur. 
Huc  pertinent  divina  miracula ,  quihpu\  exhtbetuf 
praclarus  (^uispiam  effe^HS ,  facultatts  ominandi  fu» 
tura  in  Prephetis ,  tefiitHta  vatetudinis ,  in  eis ,  ^w- 
kns  Prophetas ,  ^poflolosijue  felici  fucceffu  adire  con^ 
tigit»  Huc  ea  referuntur  ^  qu^  triumphantibtis  iH 
in  cceU  animis  a  gioriofe  DEI  malefiatis  adJpeElu  ad 
heatijfme  vive-ndum  fempiterni^ ^atiis  ^  tributafunt, 

§.  1029. 
Tertia  claffis  perfedtionum  fopremas  &  DEI 
unius  proprias  virtutes  comprehendit ,'  quarum 
Humero  veniunt,  omnium  r^«»^  fcicntia,  ideo^ 
^ue  &  prafenlio ^  ^uarumltbet  (uptcm^  poteftas 
^  arbitrium,  fummajaditia  ^  omne  Juum^  cui^ 
rei  exfiflenti ,  fludium  tribuendi  dcc.  Benignitas 
emne  benum  cum  cmnibus  commuuicandi  ^  quoadper 
fuprcmam  faplenriam  licer. 

$.   1030. 

Adorantisigiturcultus,  fi  adimaginemipfam 

rcfmur,  triumgenerum§.  1027.  ^Oi%*  1029.  vel 

anas,  vel  omnes  perfedioncs  profequitur.     Sed 

primi  generis  petfetaio  non  fundare  cultum  potcft  i 

quaienl 


Ibe  Culm  imAginum.  f  %  9 

qualem  ilU  imaginibus  exhibenr.  Nam  fi  naeuralis 
rei  praeftantiatalihonoredignaeft,  quodlibetopus 
/  a  perito  Artificc  afFabre  elaboratum»  qujelibetma* 
reria  cara  predo ,  gemmje,  aurum^  argentum,  Tol, 
Tcrra  frugum  fcracior,  adoranda  frit  eo  modo, 
ea  animi  obrervamia,  qui  illi  afiiciunt  imagine*» 
Id  quod  procul  dubio  faciendum »  vel  a  fe  fad;um 
cffe,  perpctuo  ncgabunt. 

§.   I051* 
Itaque  altera  forte  claflisperfc^ftionum,  cuU 
tus,  quem  fub  cxamen  vocamus,  fundamenturii 
erit?  Forfan  res,  circa  quai,  aut  in  quibusmira* 
culaaDEO  p^rpctrantur,   ejusmodi  honcru  me- 
rita*incunt.     Imago  Mariae  DEumer.ixje,  eadem« 
que  portcntis  cclebrata ,  cultum,  dequodicimus, 
mcrctur?  Fac,  ita  efe     €ur  cultum  non  exkibei 
Mariac  ipfi  ?  cur  imagims  occafi  ne  tantum^ 
Jeu  potiu4  indicio  admomtfU y  inflrume-fitum  ^  ^uod 
admonet  ^   veneraris  ^   non   ipfam  eife^iTJcem  ? 
An  lucernam  Ariftophanis  codem  honorc  sffici- 
mus ,  quo  ipfum ,  quia  eo  in  ftudiis  inftrumento 
ufus  cft?  An  tcrram ,  quae  miraculo  dehifcens  tur* 
bam  Kora?,  Dathanis  &  Abirami  haufic,  codem 
cultu  profcquimur ,  quo  DEum,  portenci  au<^o-> 
rem? 

§.  JQ^U 

Aut  vii ,  ciua  iUa  imago  miracuta  edit ,  coH» 
fun^fa  eft  cfijn  imagine  ^  aut  non  efi,  Sl  eft ,  non 
magis  fequirur,  eam  adoranttum  reverentia  dignam^ 
quam  cellus  digna  cft,  largosfrudtusprotrudcns, 
(ingulari  divina  opcratione.  Eum  quippe  fi  me- 
rerct  honorcm,  pr«clare  Gcnccs ,  Ccrercm>  i.e« 

h  1  terram 


J50  Pars  11.  Cap.  VL 

terram  adorando,  cgiflenc,  nihil  enim^per  Cererem 
intelligebanc ,  quam  vim  ejus  fecundantem.  Non 
magis  fequitur ,  tmagivem  ejfe  adorandam  ob  miracti» 
U\  quam  (ol ,  tcmpore  Chrifti ,  miraculo  obfcura- 
tus  j  adorandus  erat ,  vel,  siuam  Profhet^  in  hac  ad- 
huc  vitadegentcs<«^or<<«/:^;/^^r««r,  cum  ejHtbus  fa* 
cuUatem  miracaia perpetraKdt  cotnmunicsLVQm  ^  ac 
cof2ju»xerat  DEus, 

§.  1035. 
Ubi  vis  portenta  prsftandi  non  conjunc^acft 
cum  imagine ,  non  imagini ,  fed  prof cdo ,  illi  Au- 
<9:ori,  qui  pvxkntt  Jfmulacro ^  poteftarem  fuam 
commonftrac,  honor  debecur  j  poteft  igitur  huic 
deferri ,  (i  vel  maxime  alio  loco ,  abfentibus  illis  (i- 
gnis,  corpus  proftraveris;  immo,  ^uoniamhocca," 
(nmhil ad mtracula  effigios  conferunt  ^  fi  ab\XW2^  ca- 
xxxm  '^lxittiXXz  dtfcefjeris ^  confultius  erit ,  eam 
non tntusri mter precandum.pei: §  iQ2o. ne mens glo- 
riam  DEI  fupremam  cum  imaginis  corporeac  idca  in 
animo  commutec.  contra  Rom,  i.v. 23. 
§.  1034. 
Sic  nec  in  fecunda  pei  fedionum  §.  1028.  clafle 
pietas,  vel  maxima,  Spiricus  S.  auxilio  piantatain 
animis  facuicatem  adorandilegitimam  arguit ;  par» 
tini  quia  nonusqpequaqueexploratumeft,  quos 
praecipue  vera,  ac  DEO  probata  pietas  exornetj 
parcim  quia  omnes,quoscunque  &  in  hac  vitafan- 
tl:os  judicamiis,  vd  antcobitum,  adorandiforent, 
quod  eft  abfurdum.  j 

Atin  ccelo  triumphantibus  forte  ejusmodi  quid 
tributum,  quod  cultiuTi,  de  quo  qua^ritur,  iibi  afte- 

tat. 


De  Cuttu  imd^immi  f  || 


Jrat.  Veriim  quidquid  idpHmoeft,  nonper^i.nef 
adimagineSjdequarumhonoreanquiii^ur;  deinde 
lionquidam,redomnesbeadadorindiforcr)tjq  -od 
fiemo  Advetfariorum  dix';rit$  Deniqu^  obft  -alii 
CaufTa  graviflimaj  qua:  non  infimimomenti  clL 

§.  105^. 
FacMariam,  illorum  judicio,  beatidimam  iri- 
ter  omnes,  jure  adorari^  proft<51;o  non  erit  fuffi* 
ciens  quantallbet  civium  ccelcftium  perfet^-o  rer-.in* 
dasclaffis,  §.  lOig.  adea.divas  Virgini  p.3?ilandi^ 
quae  requiruntur ,  ubi  a  Tetra^  incolis  religiofo  ho^ 
ftdrc  condecoraiida  efti 

|.  io|7. 
Velfinguiishoris,  nedicani,  mometit*s^W/^ 
homimm  miUia,  ex  locis  divetfiftimisi  oranonem 
6c  mentcm  fuam^^  (ShoIokqv^  feu  divamFirgtnem^ 
dirigitnt^  de rebpU neceffitMibiisque  infin?Cc  vatian- 
tibus,  rtfc  earumprecum,ifiterr!s  Adverr?riorum^ 
vel  uno  die  fic  intermiffio  j  ut  vacaret  V\tg\\\i  rem- 
puSj  ca,  quac  ex  innumeris  locis^  uno.  tnom-ntdj 
a  fe  petitd  fmt »  ordfne  COgitfinJi;  (rcs  enim 
diverfiffimas  infinitas  varietatis,n?  Angelus  quijjeriii 
vel  geoeratim  beatiflimus  qmsqii^  fpiricui  finimsi 
^Htafinifus  efl^  U D O  Ce m  po r i^  p U  n  do  j  tompieSii 
fotefl^^  iraque  qUantacunqnefitfelicitas  gloriofif- 
(jwx  frminas;  non  tamen  eo  exporrlgi^ur,  ut  illi 
totfuppltcatio^eitfifl^^  preces^  fanra^  lemplorum  ad" 
paratiiSy  ^ quodtdm eft^cogttattones^  defltfjattonci ar^ 
candt,  voiafufcepia,  inoumcris  locisab  infini- 
tishomin?biis,  omniCempofumtra6lu,  diu 
Hoftuque,  (fiincenim  &apudAntipodtsMariaB 

Ll  %  ciiU 


;^1 l>^r/  11.  Cdp.  VIL ^ 

^ultoref  ,    orantes,  quum  nosdulci  loirimo  iopui 
^umus)  prafiita ,  rcveUrip&Jfm, 
§.  io|8. 

Qiiantumjabeft,  ut  homo,  qui  non  cadem  A»- 
y»  perlona  exfiilit,  omnia  fadahumanaplene  co- 
gnita  habeat,  (i ve  palam  prodita ,  [five  agitata  cordc 
&  animo  :  tantnm  ahejl ,  ttt  velMariac,  velalteri 
cm^HamaDEO  reveiart  pojfit ,  fingulis  momentis,, 
rerum  immenfa  variccas. 
§.  1039. ' 

Gumigitur  nccfecundaiclaffisS.  loigperfe- 
^iones>  quantascunquecogicentur,  pares  fint  illis 
operibustxhiibendis,  quas  abeoexpc^as,  ^uemado^ 
randHmftatHifli  prudencer  ncc  temerci  fequi- 
tur,  omriem  culcum  vel  imaginibusipfif ,  vcl  ea- 
rumhumanis  protocypis  exhibitum,  etiamfiwcthiSi 
ac  do^rim  dtJfentiatHr ,  ^  tntercedatur ,  fa£lo  ta* 
men  ^  ^  re  ipfa,  idoloiarriam  efie,  idque  per 
defiaitionem.  §,io24.Ipfienim  Adverfarii  profiten- 
tur ,  perfsEitones  foll  DZodelfitas ,  nonpoffejine  cnl* 
pa  tdelolatru  affingi  creatis, 

§.    1049. 

Celebris  igitur  Epifcopi  in  Gallia  difcurfus^quo 
non  tam/^^^-j^rtf- hoc  uicus ,  quam  ejusy^iWfwtegeic 
confticuit ,  plans  non  facit  quidquam  ad  curandum 
raorbum.  Confer  cum  hisjpaulo  ante  didt.s,  fum- 
mi  Viti  verba  integra,  &,  fi  partiumac  afFe(5tuun;i 
{ervitute  vacuus  cs  ,  mecumfentiesidem» 
§.  1041. 

Concilium^  inquir,  Jrtdentinum  vetat^  nd  ima* 
ginihtii  credatur  inejfe  aliqua  divinitas ,  vel  vtrttu^ 
fropter  qnam  Jit  cQUnda  i  velah  eis  aii^ufdpetaiur; 

vel 


De  ChUu  maginum»  y  j  9 

vel  figdtHr  in  im^gtnibHs  fidHci^^  ^Hlt^Uff^bdHorem 
•mnemy  ejui  eis  exMetnr,  referrikdfrotetypa,  qu^ 
iU4  reprafentant» 

§.  1042. 
Sed  pacc  viri  cruditiflimi.  Non  efi:  \\xc  inter- 
prctacio  transalpinorum ,  ubi  EccUCix  romanas  ca« 
put,  &rcdesprinccpsfixacft.  AlircrBellarminus 
de  imag.  Sandorum.  L.  II,  c^ii.fubinic.  p.  828. 
edit.  Golon,  Addc  Pontificialc  Romanum  ica  pro- 
nuntiafTe,  cujusaudloris,  utpotepublica,  majorelt 
privati  fidc :  Digneris  benedicere  hnic  ligno crHC}s  tUA^ 
m pt  remedium falutaregeneri  hnmano,  Quid  ?  quod 
&  aiia  Epifcopi  fcncentiac  obftcnt ,  mox  indicanda. 

§.  1045. 
QHApngHla  Concilii  verba  totidem  n§tafHnt,^Hi* 
bw  ab  Idololatrisfecernamur .  cum  ab  illis  diffentiamHS 
credentibtu  divini  quid  imaginibHs  inejfe  ,  m  nnllam 
vmutem  tribuamw  nifi pretotyporHm  in  ncbis  excitan' 
da  recordationi.  Contrarium  ex  §.  lO^i.patct,  Si 
de  fola  prototypi  recordacione  laboratur,  cum 
quacvis  littcra,  quodvis  fignuminmcmoriamno- 
ftram  vocare  poftit  cxemplar  omnc,  cum  ipfi  li- 
bri  Ecciefiae  Patrum  idnobis  officilpra£ftcnt,  irao 
totum  hoc  mundi  thcatrum  confpicuum  DEI  cogi- 
tationemcxcitet:  Rom,  i.v.20.  Curnonautima- 
ginum  honorem  omittimus ,  aut  eodem  iilo ,  ter- 
ram,  ccelum,  folcm,  fcripta  Vecerum,  omniareli- 
qua,  vcncramur? 

§.   1044. 

Negarifane  nonpoteji  Chrtfti  crucifixi  effgiem  ob 

pchIos  pofitam  acriorem  in  nobis  excitare  memmam 

fjtf4  qm  dtlexit  nos  ^c,  jQuamdiuprdfens  ocHlistmag» 

L  l  5  facit 


5?4  Pmn,€ap.P7I, 


factt  ti!  in  ammadulctjjlma,  recordattoperfsver^tieom» 
d-rCimur  ^  ut  qndpT'  fimtu  tantt  terj^ficUmemores  exif 
tsrm^  ijnikusdam  (tgnis  teflemur ,  nosque  coram  ima' 
^me  aemtiteKdo ,  ^iiantHm  divintim  tllitu prototypum 
Vcner^mt'^ .,  vfiendm'^*  Itaqn^  ut  ftrtEia  at^ue  eccle» 
fiafiuafymHiMofAamurjZXXmhonot^ 

iiyt:  MarEyrisirnaginicxhibemus,  noncarn 
laiagrnejnn  vojamus,  quam  goram  imagine 
4^p9lloiua3aucMartyrcmhonprare. 

Prjefers  Servatoris  (iixolacrum  cogicationctn 
quidern  Chddicum  afFeclu,  finihilobfter,  coDJun- 
^am  accendere  poreil;  Qd  (\  imago  fecit  femel  quod 
fuum  efi: ,  i.e,  fi  mfmoriam  Chriiti  in  nobisreco- 
Imt^  illeafFeiliusnonineptiusomnialioIoco,  quam 
^oram  effigie  fignificarur.  Ut  qui,  libro  indice,  quae 
ineditanda  funr,  femelintellexit,  fubmoto  quoquc 
fQ,  &  abrente,  inftitucam  meduationcm  incoarc  5c 
perreqai  ppteft, 

f.  104^. 

Qaid  ?  qupd  perpctuus  inter  precandum  ima« 
giris  adfpeQus  animam  fenfimaChrifti  beneficiis 
zd  matcrit-E  pt^rentisideamrevocarepoteft,  ut  vel 
inopinus  ipfe,  cffigiem  quandam  totbonorumorU 
gi|ie  ptpatam,  fibi  perfiiadeat.  vid,§.  1030. 

i.  1047. 
S\  raemQrise  dnnraxat  refricandae  caulTa  confe- 
^xgtg^  Chrifto  cffigies  idoran-ur :  qiiidni  poffit  idcm 
honor,  reh'4s,  quag  Chriftum  repraerentant,  vivis, 
ji^demque  Epifcopi  manu  confccratis ,  v.g.  rf^«^, 
yrms^  itivencis^  &c.  dcccrni?  Cum  his  cnjm  ipfi? 

facer 


pe  ChUh  imaginum,  535 

faccr  Codex  Scrvatorem comparar.  Joh^  l.Ebr.9. 
Cur  hae  res  non  poflinr  in  aris  piiblice  coliocari,pop- 
lite  flcxo,  adorari  &  Chrillo  honor  ccrtus  &  debitus 
exhiberi  ? 

§.  1048. 
In  facris  procedibus,  magnas hebdomadis  dic, 
quaoptimus  Liberacorcrucis  pffinam  fubut,  nemo 
magis  Chrifti  memuriam  refricac,  quamquiloris 
vindus,  milicibus  ftipatus,  cruccm  bajulat&cir-i 
cumgtftac.  Videascjusmodi  hominem  abomnibus, 
xt^ko  capice,  adfpici ;  &  quem  inanimis,  manu  fa- 
Ais  artificum,  efformatisquc  lignis  praiftant  culcum, 
dencgacum  obretves  hominivivo,  racioneprasdito,. 
Chriftum  rcpraerencaturo.  Auc  igicur  illi  honorem 
fimulacro  deftinanc  verura,  nec  memorias  cantum 
caufta  prototypo  debirum ,  quod  hadtenus  negant  \ 
licet  alii  non  diffiteancur :  aut  &  cjusmodi  homo, 
cujus  obtutu  quam  maxime  in  Chrifti  memoriam  v€- 
nire  licec ,  pras  multis ,  imo  cun^is  cffigiebus ,  ho- 
norandus  eft.  Quod  illi  camen  faccre  magnopcre 
detre^^anc. 

§.  1049. 
Convcrtatur  incer  prcces  daca opera  oculus  in 
homines  una  intemploverfatos,  concinuoanimus 
alienis  cogicationibus  cencabitur  •,  nunc  hoc ,  nunc 
illud  fuccurrec,  accencio  interrumpecur,nec  unqo^m 
fixa  in  DEO  mence  oracionem  poceris  ahfoivere. 
Idem  non  pofTc  non  fieri ,  aucufuvenireimagines, 
proftraco  corpore,  venerancibusirrccorcovuicu,  vcl 
ipfe  ufus  docct.  Quo  enimelegancior,  nitidior, 
pretiofiorquc  imago,  eo  major  ad  illam  crcdulorura 
cftconfluxus.  per§.  1010. 

Ll  4  §.  1050. 


U^  P^rs  JL  Cap,  V, 


§.   lojo, 

M4gifirats4s  fpihdttts^  utor  verbis  alienis ,  fater 
fihis ,  nunaH^m  id  permttfet ,  utctim  ^uid^uampeti* 
tunjuKt^  adcffigtem  magifiratHS^  farentis  accedant^ 
capHt  coram  ca  tnclment^ocfihs^ue  in  eafixts  fHnm  ani» 
m^  defid<inum  expltcent.     Siftibdttt ,  acfiUi  Je  td  nsn 
tnjtmuiacrt  hoaorem ,  fed  maJQris  tantum  attentionts 
€rgo  fac^re  dtxerint.  -  -    reponet  uierqHt:  Lrgoh§ 
homtHes  vamffimi^  mei  eflts  tam  ohlttt^  nt  ne  per 
txtguum  (^uidem  temporis  fpatium  lo^ui  mecum  pof" 
fitis ,  ctrca  mentts  dtffipationem ,  ocults  ab  effigie  aver» 
Jis  ?  Omttte  illas  nugas,     JSion  jam  cum  imagine  mea  , 
jed  m(CHm  ipfo  vobts  eji  negotium, 
§.  1052. 
Cum  igitur  mcmoriae  caulTa  imagines  noa 
poflint  dici,  cultas,  nifi  varia,  abfurda  admitte- 
re  n6n  dubitemus^  §.  IO47.  1048-  1O49.  fequi- 
tur  in  eis  ab   Advrrfatiorum  coctu  vim  certam 
plantatam  credi  debcte,  qiiae  tanti  honotis  fun- 
damcncum  fit,   quac,  cum  non  poflit  efle  primi 
$.  1050.    aut   fccundi   ordinis   ^.  loji-  1034. 
J03  3.req,  necciP*  cfl:  profitcantur,  cam  ad  tcr- 
cium  rcferri  \   &'^  5.  1029.  ^^  ipfo  ia 
tecerrimarr   .dololatriam  incurritur, 
per  §.  1024. 
ri^  l^  >^  S^  «8$^:^^ 
Cap.  VII. 

De    NECE5SARIA    ANIMI  PR-^ISENTIA   IN  ACTIONI- 

BUS  SACRIS. 

§.    lOf  J. 

A  D  fincm  propcrantei  pauca  Viriilluftris  vcrba 
*^  in  hane  rcm  proponcmus»    Unj  4  mn  <^utjott 

abfoln^ 


De necejfaria ammiprdifent^ in aiiionih^facris,  ^37 

Ahfolftment  en  notre  fouvoir,  Mats  tt  zy  a rien  cj-^i 
lefoit  piffs  ^ue  nos  propres  penfees.  Et  cefl  pour  cela 
meme  que  nous  en  devons  rendrc  cowpte  plus  ^ue  dc 
teut  amre  chofe^ 

§.  1054. 
Ob  anim  i  cnim  fcu  cogitationum  prxfentiam, 
abfcntiamve ,  refpcdu  agcndorum ,  imputatur  pars 
magna  ejus ,  qijod  imputari  puteft.  Etiam  in  foro 
humano ,  ubi  in  a(5lionis  meritum  inquiritur,  opera 
datur,  utexccrtisindiciisconfilium,  dtftinatio,  in- 
tcntio ,  (cogitatio  agentis ,  dum  egir)  ccrta  «eftima- 
tionc  cognofci  queat, 

Itaquc  propter  animi  cogitationera  in  agendo 
poena  extcrno  opcri  ftatuitur.  Q^Jdquid  ex  meio 
corporis  mechani(mo,raente  alio  inrenta,quam  quo 
machinap  motiis  erumpit  ,  prcncifcitur  ,  culpa 
judii  arur  vacare.  (^1  tubum  plumbco  globo  ac 
pulvcre  nitrato  onuftum  ,  in  metam  defixis  ocu- 
iis  dirigit,  pr^ceromneccnfilium  dircurriranrc.n, 
ac  iigno  ordinario  (atis  raonitum ,  kopo  aullan- 
tcmcuftodcm,  feu  Indicem  trajedam  accat,  noa 
vifum  feu  obfervatum,  is  ab  onlnis  homicidiitur- 
pitudine  abfolvi  folcr, 

§.  105^. 
Cum  tamcn  humana  rcspublica  non  fequa- 
^ur  nlfi  rranquilhcarem  &c  commoditatem  cxtcr- 
nam;  fcquitur,  fi  quid  ad  eum  finem  a  cive  coi- 
latum  (it,  vel  non  cogitante ,  absqueomnicond- 
lio,  tamen  id  haberiiatum,  quod  iproopcrecivi. 
tatis  fcopuf  attingebatur :  at  (1  ab  eo  fine  aberra- 
tum ,  de  animo  aberrantis  conftare  priusdebcc, 
quamdcccrnacur  pcena,     Homines  emm  in  civi- 

L  1  5  ucss 


5 }  8  Ta.Y5  11.  Cap,  VI. 

tatcs  ituri  non  confeniiffe  intclliguntuj:,  ut  luant 
id  5  quod  nullo  contigic  ipforum  confilio,  unis 
mechanifmi,  quo  corpashumanuminquibnsdam 
motibus  regitur,  legibus,  fataiis  cvenius  cauflani 
prxftantibus, 

§.  lop» 
In  omni  igitur  posna  praEfentia  animi  refpi- 
citur ,  in  praemiis  &  praeclare  geftis  nen  item.  SX 
adioni  perpetrandac  turpi  animus  prsefens  fit*  i.e. 
fi  peccaturiis  fentiat ,  &  cogitet ,  fe  peccare ,  iocum 
habet  DOLUS  :  (i  animus  quidem  pra^fens  non^ 
fir,  cx  officiotamen  pra^fens  eife ,  &factumimpe« 
dire  debuilTet,  oritur  CULPA,  lata,  levis,  levif- 
(ima ,  pro  ofcitaniias  gradu. 

§.  1058.  ^ 
Civitatis  DEialia  conditio  eft,  quamrcrum 
publicarum  hujus  Terrar.  Cum  enim  iila  fit  fo- 
cietas  omnium  fpirituum  finitorum ,  omnitempo- 
re ,  cmni  loco  degeniium ,  fub  rcdore  DEo ,  cu- 
jns  conjundionis  finis  eft,  publica  GmntHm  non 
folum  pax  &  tranquiUitas ,  quibus  raaia  tantum 
grandioia  depelluntur  ,  nondum  obtenta  omni 
perfedionc  poftibili;  fed  ^  harnionia,  decor, 
pulcritudo  impetrabiiis  qusclibet,  qua  non 
folum  mala  declinantur,  fed  &"  bona  pmnia  in- 
Undft9itf(r,  efficiuKtur  ^  quoad  per  rebciles  fapien- 
ter  fieri  poteft:  fequitur  non  folum  nuUam  poe- 
nam,  finc  civium  dcftinatodolo  velculpa,  quod 
fit  in  civitatibus  humanis  §.  2057.  fed  &  nc  pras- 
mium  quidem  cuiquam  obtingere  ,  nifi  exfiftat 
petfeSiflima  animi  cum  adione  extcriori  harmo- 

nia 


De  mceffma.  animifrdfent,  in  aEliomb.facris,  y  3  > 


nia  &  perfedio,  i.e.  nifi  ANIMUS  ACTIONI 
PRi£SENS  SIT. 

§.  1059. 

Re(5te  igitur  vcrbis  rupracitatisfubjungitVir 
illuftris .  Ceji  un  paradoxe  anpres  des  hommes ,  cjui 
ont  coutume  de  dtre  qnm  nefl  potnt  reponfable  des 
perjees  ♦  mais  cela  neje  doit  entendre  qne  devant  eux, 
Et  neamoins  les  juges  mefmes  ne  puniffent  que  lei 
fenfees  dans  les  a&tons, 

§.  io<^o. 
Confirmatur  hoc  ex^mplo  poenarum  omni- 
um,   cum  divinarum  §»1058    tum  humanarum, 
§.  lOfy  quarum  nuila  infligitur ,  nifi  ob  cogita- 
nones  pravas. 

§.     I0(^!. 

NOUS  SOMMES  FAITS  POURPENSER. 

//  nefl  potnt  neaffaire  de  vivre ,  mais  %l  efl  neceffnre 
de  penfer ,  ^  nospenfees  nous  fmvront  au  dela  de  U 
mort,  11  efi  vray  ijue  nous  penferons  eternellement  ^ 
mxis  il  neji  pas  moins  vray^  <jue  nos  penfees  futurei 
font  une  confe^^uencedes penfeesprefentes. 
§.    lO^Z. 

Conditi  fumus  ob  gloriam  DEi.  Gloria  DEi 
ponitur  in  perfedionum  ipfius  manifcftatione ,  re- 
praefentatione  &  cogitatione  a  ^piricibas  finicis  fa- 
da:  ncc  res  inanimac  gloriae  DEi  inferviunc,  ni(i 
quia  no5  de  iis  cogitances,  ex  illis  fpeciminibus , 
perfe(3:iones  DEi  infeliigimus :  Paque  eo  finc  fu- 
musformaci,  uc  cogitemus.  §  lo^i. 
§.   10^3. 

Duraturas  vero  noftcas  cogicationes  vcl  ulcra 
morcem,   indc  cognofcicur,  quod  eorpus  pr«- 

fcns, 


540  Pars  H.  Cap.FI. 


fcns,  quo  mens  vcftita,  animi  pcrccptioncs  tantum 
deccrminac,  i. c. per  corpus,  quod  gcftamus,  effi- 
citur  tantum,  ut  de  his  rcbus,  v.  g.  tcrreftribuf,  co- 
gitemus , ^  tion  vcro  de  aliis ,  (cocleftibus)  ut ,  ob 
corporis  temperamentum ,  fic  cogitcmus,  nec 
aliccr ,  non  autem  hoc  depofito  corpore ,  feqni' 
$Hr ,  Ms  non  ampltus  ccgkaturos ,  nulU  modo  \  manc- 
bit  potius  ipfa  viscoguandi,  licct  dcterminatio, 
quas  interventu  mortalis  corporisvimcogitandiin 
rcsraortalesdirigit,  cedura  fit. 
§.   10^4. 

Scd  cui  mcns  non  kva  c^,  excufta  mortalis 
corporis ,  ad  rcs  caducss  cogitadoncsrcftringcntis, 
fervitutc,  tyrocinia  res^ternascogitandi,  firiendi, 
inhac  adhuc  vitadeponit,  ut,  fadohincdifcefTuj 
mensrcrum  perfed:iffiraarum,earundcmqucrempi- 
tcrnarum  %  adfpedu  frui  po(fit. 
§.  lo6f. 

Cogitationes  autem  futuras  poft  morrcm  cx 
liS)  quibus  nunc  ante  mortem  afficimur,  juftooc- 
dine  prodituras  eff?,  G.  IV,  dc  Immortalitatcani- 
mi  probatum  eft. 

§.  106^. 

Cette ,  conflderation  nous  doitporterareUifiertS 
a  perft6iioKer  nos  penfees  prefentes^  autant ^  cjHilefi 
poffthle  \  non  pas  (jtiilfaille  negliger  d'agtr  >  ftU  con- 
traire  on  nc  penfc  jamais  mieux ,  quc  lors 
qu'un  penfe  a  ce  qu'on  faic. 
§.  106^7. 

Si  co  confilio  fa6ti  a  DEo  fumas ,  ut  COGI- 
TEMUSj  §.  io6z.  tantumabeft,  ut  carationcvi- 

ta 


BeneceJfarUaHimiprafentjHA^Uwh.fdcris.  ^j^^ 

ta  in  fpeculationibus  folis  exa^a,  more  Monacho-' 
rum ,  &  Anachoretatum,  Gommendctur,  ut  po- 
lius  nunquam  noftrae  cogitationes  re<5liorcs  fi.mt  f 
cum  in  facris ,  tum  in  profanis ,  quam  (\  ufu  rcrum 
agcndarum  pcrpctuo  fecundentur,  ac  diffundan- 
(ur  in  parccs  vita^  quam  plunmas. 
§♦  1068. 

Qljo  piura  prsfcnre  animo  agimus»  cum  iQ 
divino  culco,  tum  in  ncgotiis  reliquis,  coexpcdi- 
tior  pariter  ac  utilior  evaQit  noflra  cogicandi  vis. 
Quod  contra  fic  \n  iis ,  qui  a  rebus  in  vica  civili  tra- 
diandis  remoti ,  ck:  pariecibus  aedificiorum  denfis 
conclufi ,  &  veiuc  capcivi  vivunc ,  quos  tamecfi 
pcrpctuae  fpeculaciones  ,  (td  ab  experiencia  alie- 
niores,  exerccanc,  corumcamenmcdicaca,  ncfcio 
quam  humilicatem  fapiunc,  fterilia,  ftbftradla  ni« 
mis  a  6c  ad  vicae  ufum  non  accommodanda  func. 
$.  10^9. 

Cependant  ily  a  certai>iesgrandes  ^  importantes 
fenfies  a  regler^  qnife  refandentfwr  tOHtes  nos  aUionf^ 
Ony  fauroft  fenfer  avec  trop  £attention^^  cefi ,  qnon 
appelle  la  veritable  Philofsphte,    Hann.  p.  2 10. 
§.   1070. 

Pfsftanciflima  cogicacio  ,  cujus  Vir  illuftris 
rticntionem  facit,  &  quas  diffandi  rolec  aucpocius 
debecinomnesvitajparces,  cumcxiiftir,  quumani- 
mus  in  id  fcrtur  QUOD  INTEREST  CIVITA- 
TIS  DEI,  i.  e.  in  publicam  harmoniam ,  dcco- 
rem ,  perfctlionem  fociecatis  maximae ,  quac  RE* 
CTORE  DEO  continetur,  &  cx  qua  fapientia, 
benignitas,  porcntiaNuminis,  quxcunquc  inipfo 
cft,  refulgec,     Ipfum  Chrifti  imperium  parsiliius 

fociccacis 


^Z  Pars  IL  Cap,  Vh 

fociecatis  cft,  nempe  i}fa  DEi  civitas  ^  ^HatemS 
fuhltca  flatus  frudentia  verfatnr  circa  revocandoi 
ad  frugem  nonnnlbs  rehelles» 

llfaut  avouer  qtte  les  hommes  ontfait ,  despro* 
gres  confiderMes  dans  pcu ;  Mais  tlmefemhle  ^ft*ott 
s*efl  arrete  en  heau  ckemin  qmy  ^utly  att  affez.  d^oH» 
verturespour  aller  plus  loin,  Les  Aficiens  &  ies  mu* 
dernes  fur  toutde  notrefiecleontfaitplufieursrefiexi' 
ons grandes^  mais  hors  ce  qti  -  avoit  mis  enfyfteme  ^ 
illes  ftavoient  pas  affez.  d^enchainement^ 

§.  i07iv 

Dolendum  eft,  nexus  facrarura  veritatunli 
in  quas  intenta  cogitatio  cfT;  debec,  kabcri  qui- 
dcm  curam  aliquam :  non  erjim  in  Theologia  jus 
aliud  ex  alio  colligendiomnesnegantj  etiamiiju- 
(dcx  falli  nefcius  cx  machina  non  (uperveniat  ♦  piura 
lamen  nf^gl  gi ,  qaorum  dc  nexu,  fifoliGiticircmus^ 
accuratius  ea  intelligereritur* 
§.  1075. 

C^ot  V.  g*  obfcurae  notiones  obfufcarunt  do* 
d:rinam  de  gratsa  DEi  hominem  revocatura  ad  fru- 
gem  ?  fi  nexus  veritatum  facrarum  &  inter  fe,  Sc 
cum  philofophia  faniori  cxpenderetur,  fi,  quae^ 
animi  natura  &  indoiesfit,  quomodo  aliquid  vc* 
lit,  nolitve,  quid  in  animo,  &  quantum  fiac  pras- 
parationis,  dum  eliciatur  appetitus,  &c.  &c.  di* 
ftindiffime  evolverent,  nunquam  tot  litcs  fidem 
cfTcnc  difcerpturac. 

§.  1074* 

Non  quasrenda^  funt  veritates  nova^  antiquis 
•pponcndae,  (funcenimconnexaEomnesJ  (td  iif- 

dem 


Be  necejfaria ammipritftnt^in  aEiionib,  facris,  545 

dem  addendas,  non  quibus  priftinac  dudum  co- 
gnitx  fubruantur ,  Ted  pcof undius  eruantur.  Hae- 
reticus  non  eft,  qui,  miftis  orchodoxis  parum 
dextre  colligatis  dogmatibus  ,  (vid.  cxcmplum 
C.  IV.  §.9^2.  Teq.)  easdcm  receptas  vcritates  re- 
dius  connedit, 

§.  1075. 
Falluntur,  qui  exiftimant,  nihil  pofleinani- 
mo  a  DEo  fieri  finc  cogitatione  cum  confcientisi 
fui.  Agi  in  mente  infinita,  quorum  nullo  fcnfu 
diftindto  tangaris.  ,  fupra  demonftravi  §.  10. 
Sedl.  I.  G.  I.  de  cauJfuejHare  in  tanta  Ventatis  luce  &c. 
Q^odii  igiturfLjbDEonaturamentis,  velteinfcio, 
nec  animadvertente ,  tam  operofa  eft,  cur  non  a 
DEo  multa  prasftanin  mence  poflinc,  fine  naturse 
iatcrventu  ? 

§.  107^^ 
Hinc  quid  defideinfantum,  perbaptirraum 
cxcitanda,  u^nciendurn  fic,  inteiiigitur,  Si,  tan- 
qaam  in  femine  futuras  plantse  ftamina ,  eorum 
omnium  notiones  in  te  recens  nato  complicataJ 
ejr  r;  ■: ,  quscurique  olim  percepturus ,  imo  &  cogi- 
tarjj;  fseras  j  §.949.0. IV.  Si olim infans  vim  eo- 
gitandi  habuifti  vel  infcius ,  fuo  temporc  domcftico 
niia  exp'«candam :  profedo  &  vi«  quaedam  plaftica 
bonaram  a<51:ionam  ,  olim  cxplicandarum,  matu- 
refcente*j?3aictQ&  aetate,  jamindeab  incunabulis 
tibi  irgeneiari  pcrmc,  fingiiiaridivinaoperacionc 
per  bapdfmum  ^dxiz^ 

§.  1077. 
Si  mcnti  cogitationes ,  imo  &  fenfuum  per- 
ceptioncs  qusvis  exiriafecus  offeruntur ,  ab  orga- 

norum 


544  ParslL  Cap.  FW 


nomm  corporis,  quibustangkur,  motu,  piofed:©   i 
&  fides  animum  mtrarenon  poteft,  quamfi,  ado- 
lefc«nte  aetate,  animam  adhuc  percrptionibus  va-   " 
cuam,  &  ad  oranescxarquoparatamj  motusncr-  ^ 
vorum  acuftkorum  ica  attingere  pofTunt ,  uc  impri-    • 
matur  audito  vetbo  divino  t    cogttatio  cum  con- 
fcientia  fui.    Tum  enim  demum  fides  generabitur , 
ubi  mcns  ad  oracula  DEi  advertens,  cumfuifenfii 
de  ralutc  per  vcrbum  oblata,  cogitare  poteft,     Ac 
vero  animas  naturamobftare,  quo  minus  *i  r^  r ^m- 
ta^  cxtrinfecus  tac^a,  perceptiones  accipiac,  cx- 
ploratiftimis  rationibus  probari  poteft.     De  qui- 
bus  fuo  loco. 

§.  1078 
Dixiconfulto  (a  reereata  §,  1077*)  Motus 
enim  illi  a  (ono  verbi  divini,  quantumvis  viribus 
divinis  ftipati  cum  cxcitentur,  rerum  crcatarum  nu- 
mero  habendi  funr.  Alia  conditio  eft  DEi  condi- 
toris,  qui  utianimam,  potcntiffimae  operationis 
argumento,  creavit,  eidcmque  indidic  complica- 
tam  omnium  futurarum  notionum  vim,  ita  quo- 
que  cadem  ConditoriscfEcacia,  practer  id  quod  na- 
lura  mensaDEohabet,  potuit  addi  ccrleftcfemeft 
bonarum  cogicationum,  fuo  temporc  evolvendum , 
fi  homo  perSdus  baptifmi  fedus  non  violawit,  il- 
lucefcente  rationis  ufu. 

§.  1079* 
Ex  adverfa  errant  t$ ,  ^m  pera^a  a  Jacerdoti 
€eremonia  facra  ,  melioresfierietiamzdnltos  homi* 
fnespoJfefHtantiCtd^  quidrerum  agacur,illi  non 
cogitent.  Quod  cx  opcrc  optrato  ( fic enimlo- 
q[UUGturj  fad^um  diGunc 


§.  J08o 
Adomnf  s  igitur  aaiunes  facras  pnTferis  i  ft  affe* 
rendus  anmius ,  fi  cum  huc^u  quidcim  iuiccpcas  ve* 
lis  aciuitus.  Nihil  efl  enim  cultui,  quem  DEO 
dcbsmus,  tam  inimicum  ^  quam  mcrus  coro:  n^ 
m?chamce  vdut  ortus,  a  quo  mensomnii&co* 
gitatio  abefti 

$.  Ic8t. 

U  vero  noh  ita  capiendum,  perinde  ae  Ci  DEul 
fion  aaquando  hjmini  pio,  in  faciis  cum  rerum 
pra:(entmm  cogiracione  femp^^r  verfanti ,  imprimat 
^itt€tns  ulreucns  gradum^absque  dmina:^  beneficil 
coilaci,  dumconkrtur,  conkienria.  Alulraenim 
inanima.ucfkped;xi,  fiunc,  ^nxhdc^tiXt  \ouol 
intcrpofiu  demum  moia,  cognofcimus.  ^Arsu. 
meutofunc  omnes  habitijs  fenfim  contra^i, 
§.  logz. 

Vir  illuftris  in  hanc rem ira  diillM ft :  M<th,  Tur 
i?.  4.  HHfio  eft  ^'eidivtna  ^eidmhoUca.  Div.n^  sxem^ 
pla  heikmHs  m  dQ>?o  hngHatHm  apojhlic& ,  efpouidam 
ultra  i^am  ecfiafi^  duraffe  mn  putem ,  c^mjLjH  noH 
sjjet  habztm,  ^ma  nonpermar^ens.  /h  fotfloriaecclefta^ 
fhca  [imiiehahemm  sx^mplHm  de  S.  Ephr&m  Svro,  qni 
frecihH6  ^afiin  Magmf;,httamhrrgH^^^c^co7nuio^ 
nemohnmu.  .  .  ^eC  hodie  i^frfoci.v^naahffepu. 
tmda  eft ,  hoc  enimfine  divimm  ncflnifiudus  hene* 
dtUtsnem  tmpiaYaims, 

§.    Io8j. 
^  ^  S\  animuiigimrpiusmuhaconfeqmtur,  vel& 
inde  a  primis  natalibns  comprehendir^quorum  con^ 
rcienria  pkne  nuila  tangitur:  qu^  ramen  nifum, 
luo  wmpor^  cx|>iicaQdum  exhibent ;  Quidni,  ops- 


f^6  Pars  II  Cap.yjIL 

■       .  II  ■  .11. I  i~     .  .1 — mm 

ranteDEOiingulaiicfficsciajmtr/s  vdwkn  (erned 
ccKlffie,  j. e.  infcffabilcm  in  bonas  cogicariones,  qu^ 
non  impeduasaliquando  (uiKnrum  cxcitcnt,  pro- 
penlionem  concipcre  ^0^1«  ?  Al!?er  nec  habicus  in- 
fafus,  qoi  menti  non  confci^  donatur  ,  in  aduito 
exlifterec. 

Non  opuscft  cogitatioae  didiniSia  cum  Tui  fcn- 
fn,  non  attcnciooe,  nou  cognirione  in  fc  reflf xa  j  fuf- 
ficit  ad  bcne  oUm  cogitarclum  mcnt;s  pnTparatio 
prxfens,  arcana  veIutvJse!c{lica,proniras,  inclina- 
tio  (uo  tempore  aclioncm  prorrurura.  Exiftimo  ne- 
mincm  eorum,  quifacro  fontcabluti,  efTe,  aut  fui(« 
fe  iciuntur,  qain,  (imnlar que  aurora  rationis  illucef- 
ccrecoEpir,  i\  finasgrat-^sv..hrervatorfit,  (ingularera 
pro  cere  Clirifto  primum  laudaro  afFedum  in  fe 
qiicat  fendre.    Sz6.  de  his  facis. 

CAp,  VIII. 

De  vita  ^terna. 
§.  io8f. 

IN  omni  aiftione  Chriftiana  caput  rci  eft,  utfu- 
rursc  felicitatis,  cujus  fpes  in  Chrifto  unonobis 
propolica,  cogicarione,  animum  ad  omnia  praecJarc 
fada  Formemus.    Cui  rci  impecrandas  fequcnti  con- 
fillo  nos  inftruit  Vir  iiluftris : 
§.  10^6. 
Csnfiat  Martyres  cruciatus  exe^uijttijfimos  [ujfim 
mrjje  mn  alta  ratiofie,  c^Hamfortt  imagtmuone fHturit 
voluptans^  nam  alioqui  dsiori  aut  voluptaticlfjijlere 


De  vitA  tternA»  f  4  7 


KobtstmpoJfihUeefl,  wlicontranis  ofpc[itiS,     Stnpientis 
trtt  femeltnHntVerfHfn [ibifirfniter  tnr^prtmere pHlchri-^ 
tHdinem  fHthYA  vitdt  y  td  eft  ^  DEl,  in  qm  iorfijiit  eft 
amor  DEI^  feu  harmonia  rerum^ 
$.   1087. 

Fortc  animum  (u.bicdubitatio,  nonaphantaftA 
hamims  fapientts  \  fedkSptrttH  S,  arceffendam  tamam 
fnentis  Srmttatem  tnfnbeHndts  vel  accrhtffimts  doiori'- 
hits,  Verum  cave  opponas  fubordinanda,  Audito 
DEIverbo,  cumquoSpiatusS^operstur,  homo> 
qu:E  promifTa  func ,  vivaci  imaginationereprajren- 
tac,  necquidquamagit,  futurarumrerumconcep- 
ta  rpe  immota ,  nifi  quod  a  Spiritu  S.  profeiffcura  cft. 
§.  1088. 

Hancftfatisfortitey  fibt  tmprefferit ,  ft  ex  hac  vo* 
luptatemperpetHam  capiat^JihdtcfemperrecHrrat^  dm 
fecjuentstr  j  tum  Ht  homofemper  ager:do  rejptciatfinemi 
tnm  ut  nullts  tormentis  ab  amore  DEI  fepararipofftt^ 
Jideo  Ht  intauro  Phalaridis  beatitudtnem  nnice  cogi'» 
9et  i  cum  Stephano  fnb  lapidtbus  ccsIhw  fibi  apertum 
reprafentat, 

$.  1089- 
Goncinit  Paulas,  fe  mtjjis  ex  animo ^  inquiedt, 
^ua  pofi  tergHmftnt^  adea  cenfei^Henda  compoJitHm  tO" 
tum  y  e]Hdt  fidei  ocults  obverfentur  ^  perfecjHentem  tUti^ 
ftrem  metam  ,  ^  brabcHm ,  <jHod  vox  ccelejlts  impe* 
trandnm  propofuerit,  Hinc  in  mediis  rerum  adver- 
farum  turbis  de  futurarum  rerum  praeftantiacogita- 
re  jubemur  exemplo^  Hcbr.  i  o.  v.  ^^.pracepto  Hebr* 

I2.V,2. 

§.  1090. 
Hoc  qHifQtnit  omni  humana  vifupmof  crih  uei 


5^8  ?ars  11.  Cap,  FIIL 

artefe  inftuforem  dandi ,  cmn  torc^uetur^  tvdtgtbiu 

Hac  imagin^sia  in oftima repuhltca  ab  infanv.a  mqnet 

cmm  arufctorum  apparatn  homirAhHS [i?se  dilcnmiKei 

fapiemthtis  uq-4  mims  ^uam  vtilgo ,  tmprtmt  deheret, 

§•  109 1. 

Quin  Paradifustcireilds,  cujus  cultof  Proto» 

plaflasfuit,  innumcrarum  fuavicatum ,  caeltrftiain 

memoriaBn  vocanriumj.  ab«ndanna&  afHuxu,  Ada- 

mi  phanraii^m  futuiae  ftiicitatis  imagine  fempcr 

cxercuerir,  6c  in  obfequio  continuerit,  dubitart 

non  debtc. 

§.  10^2. 
Nam  etfi  virtus  omnis  a  DEIbeneficioprofe- 
^a  In  animo  radicesagat,  tamencumrcsexterna 
per  feniiis  animum  percdknt,  &: vei dolare  ccJntuc- 
benr,  vel  volapiate  demulceant :  fieri  in omni  (piri- 
tu  finito  poreft ,  ut,  ii  in  reram  externarum  cali  con- 
cutfu  coilocerur,  qui  doloris  velvolupcatismagni- 
ludini  lirmicarem  menti$ruptret,idemSpirita$de- 
fcifcac,  niilla  neceditste,  qua  facuitas  pcrfcveraridi 
cxcliidcretur ,  adadus ,  [kd  iWis  irritamemis  tan- 
tum  tnclinatus, 

§.  1093- 
Itaque  quamdiu  ProtopiaftusimmenfamDEI 
bcnignitatem  ex  tot  deliciarum  paradifi  fpccimini- 
bus  argumentisqae ,  vivsci  phantafia,  fibirepras- 
fentavit,  ab  errorum  &  culpas  periculo  tutus  fuic : 
Utprimum  v?r6  majorem  (i>hi  8c  imaginariam  felici* 
tacem  aDimo  finxic,  aut  mali  Genii  mendaciis  obla- 
tam  ftatuit  confequendam ,  animusad  defcdionem 
pr2paracu$  fuit. 

§.  1094. 


T)e  vit/t  itterna^  ^49 


§.   1094. 

Qi^se  caDiTa  eft,  quarcnoftrap  phancafias,  toi 
ebjeAis  paflim  intransvcr(umrapicnc(«,  Chriftus 
confuluevic,  confpicua  corpotis  6c  languiriis  (ui  tef- 
fcra,  facroepHlo^  quofit,  uc  hofpites  digni,  ccele- 
ftium  virium  adjumcnto ,  irtcomparabi!iun]  btncfi- 
cionim  ,  Chrifti  fupplicio  nobis  obcingentium ,  vi» 
vam  fibi  formenc  imagintm,  qux  mehores  fubindc 
reddit,  nec  unquam  finit  cfleimprobos. 
§.   1095. 

Exesd-^^m  canfTa  intelhgitur,  quamobrcm  bea* 
tarum  fedium  incolxinomni  viituiisftudioconfir- 
mati  fint  ?  Nam  cum  corpus  mortale ,  cujus  (enfus 
malorum  efcaicapiunt,'ii$demqucmenccm  fiexilera 
cont^minanc,  deponancin  fepulcroj  conrradivt- 
nis  volupratum  generibus  pofthasc  perfundanrur; 
fieri  non  poteft,  uc  quidquam  eorum  animos  fbrcius 
afHcJat,  quam  praelenccsrerumconcurfus  tangunt, 
qaiquantiquancifunr,ad  fempiternam  DEiiaudem 
&  gloriam ,  u  e.  virtutem ,  accommodati  funt. 
§.   1096. 

Civeindignum  pronunties,  ^mdfimte  Sjfirttui 
CHkuncjue ,  nijl fornjfima  rerum  divinartim  tdea  affi* 
ciathr^  defe&mms  a  DEO pencuium  iwmmere^dixe-' 
rim ;  f.  1 09  s.  Cave  puteSj  chfiare  humam  Clortfiina* 
tHr£  exempium,  Ahud  enim  efthumanamChrifti 
natursm  confiderare ,  «quaccnus  ell:  Chri  fti,aliud 
generatim,  Quatenuscfthumana.  Sufticitilb 
icfpedu  peccatis tentari (winne non pofte. 

§.  1067- 
Ahero  autem  refpcdofi  quis  hnmanxChrifti 
natufrpoftibiiccribuar  peccatiim,  pius  non  dicit, 
Mm  5  quara 


5^0  Pars  IJ,  Cap,  VI Jh 

quam  hoc,  ex axtcmate cofitradiFasms  i  idem  non 
poteft  fimul  cfle  6c  non  tilc^  haud  fojfe  dc» 
monftrarit  (juodcaro  Chrtjii  peccattsfiffhperior,  Qui$ 
vero  vel  hoc  negec ,  vel  di<Su  pericuiofum  exilti* 
mer l  Nocum  cft  (olms DEl ,  qua  talis ,  ctvufxu^ln- 
vlccv  ex  principio  CQntradi(5i;ionis  prcbari  polTc,  Cnm 
DEf^  non  ejfet  DEus  ,  (i  quid  mah  defignare  polTcC, 
Ex  ipfa  dehnitione  DEI  fanditas  omni  poflibiiicul» 
pa  major  fequicur. 

§.  1098. 

Cxterarum  naturarumomnium,  quacvelnon 
func DEus,  vcl  in  DEI  perfonanonexfjftentesconfi- 
derantur,  v.  g.  C^ro  Servatotis  ^effg^atim  Jpe^iata, 
ca  cft  condicio ,  uc  cx  folo  ptincipio  (ufficiencis  ra- 
lionispendcac,  quarevcl  nonpeccent ,  whacvtta^ 
vtl  non  peccare  poffint,  aut  pcccaie  non  poflint,  tn 
altera.  Std  quidqaid  non  pcobari  poceft  t\  princi- 
pio  contradi(^ionis,  exretdefimtmie,  ^naturatn" 
terfia^  verum  duntaxat  niticuraxiomace  racionis  fuf- 
ficientisjid  illa fua  prajdicata  habec  a  concurfu  c vcn- 
tuum  cxtrinfecus  naturas(uperveniencjum  ,  quiquo 
plmcsconflaunt,  ut  aliquidfiatvel  non  fiat,  eoU» 
tulcas  reiveieftpropior ,  velremotior,  vcl  fi  irfi- 
T)ifa  ad  rem  impediendam  concurrunt,ejus  rei  evcn* 
tus  infinite  rcmotus  cft.  Ira  tamen,  ut  fi  ab  illi?  «x- 
trinfccusacccdentibusanimum  abftrahas,  rcscxfua 
definiiionc  non  imponibiliseflet. 
§.  1059. 

Verum  rcvertamur  ad  vcrba  Viri  illuftris  (t" 
«juentia  cit.  loc :  JSIeque  htv fapienttoberitpoimatts  (3 
aUsgorits ,  ^  fabults  ^  adHwbratiombus  ,  C3  varte^ 
gaiiombHd  kti ,  ^uia  ad rem  fcrfc  oftmam  owma  n^e» 

dm 


De  vifa  dterna,  5  5 1 

dia  re6U  funt ,  (;$  mmomagu  indiget  hts  <jHamfapieH* 
tes^  qui  folencalioqui  omnium  minimeafFc. 
dibus  obnoxii  efle,  ac  proinde  nec  forti 
im^ginationc  valcre  atque  hfnc  doJoribus 
SCgrc  obfiftcre,  nt  prcrfus  credam  muUercuUm 
^Aponenfem ,  tdeis  (jmhp*sdfim  ettam  firte  treptts  de 
fi/tHra  vita  tmbHtam  ,  facile  profHndiffimum  e^Hem* 
qne  Theologidt  Do^orem  EttropAmnconfianttk fnperA^ 
tnramfntffe, 

§    Ifoo. 
Lumen  animae  efi;  vera  fapientia  ^z  conncdefl» 
dis  pr^fcmibus  cum  futurispoftmortem,  folicita. 
/rdor  autcm  mencis  ponitur  in  afFec^uum  vchemcn- 
tium  nifu.     Mira  DEi  circa  difpenfanclas  hominum 
dotes  cfl:  providentia.     N-^ni  <jui  Luminismagno 
fplwndore  pct  vitas  pr^efentis  fata  potir^non  polTunc, 
fxpelnumcro  plus  ardoris,pro  colendo  cceleftisglo» 
riae  Domino,  JESU,  plusaffedus,  plusZelicom- 
probant,  quam  intelligentiflimi,  nec  magnopcrc 
jmprobi ,  rerum  divinarum  $ftimatores. 
§.  iior. 
Quod  /i  improbos  efle  peritiflfimos  rdigionis 
indagatorescontingat,  afFeduum  illa  vacuitas,  ut 
Pharifasorum  Matth.  1 1.  v.  if.  fimiles  finc,  praeftat 
eosdcmque  multum  infra  fimpliccs  &  bene  afFcdo, 
deprimic. 

§.    IlOi. 

Sedjin  una  mente  difficulter  coeunt  ambodona, 
Bempc  fortis  imaginatio  6cafFe(^us,  necnonprac* 
ftantifnma  cognitio.  Wxz  rccjuirit  animum  cran- 
quilium,  placidum,  motibus  fuperiorem,  limpidum 
pt  candidi  coelcftis  fapientia?  radii  ad  fundum  usquc 
Mm  4  pene« 


5fS  TarslL  Cdf.VL 


p-^ n-i trantes  rf  fl-  di  poffinc.  ('oncitaiio autem  af- 
f  ^lruufrinieBteiitrrwKilmscitr,  animar,  urger,  pro- 
trudic,  ur,  fi  res  dtliberat;?  fititaliunde,  nihjlac- 
coniffiodatius  tali  mence  exfiftar,  ad  re^  difficiltimnt 
cxiecjuendas^j 

§.   IIC3, 
Qaibus  ob^ervatis  docemur ,  qnare  in  magnis 
Ecclefiis  vcxdtionibos  animl  firmiras  conira  inful- 
lusr  velinfiaios  ^cjue  corrobores,  cjuam  (apienr 
«:i(IimoiDodores;  erudimur  porro,  dandamope- 
r^m  cmnibu$5  ut  in  quantacunque  fapiencia 
yion  defic  ajfffxtus ,  nec  vero  eriam  in  qaaa- 
folibet  afFeclu  defideretur  fapicncia, 
§.  1104. 
lit  mtemfortisyVtihz  (unc  Viri  i!!uftri$,fwrf^i* 
fi^tio  mt  pUurts ,  mtfoms^  namc&tens  fepfibusfmU 
iQdraffiortbfis  res  non  a^^ue  figmficantHr,      PiCtoraC 

cxplicadorcs,  foni  forciorcsj  quiaillicfta- 

tUS,  hicmotus.      P^erUfimfunfwemoriamptEiH'* 

rarum  tnfrmts,  feu  rerum  vtfarum  exatantes,    Unde 

%'erh  tn  cavmmatncant^ones  redaBa^  cftiiafimnl^ 

fdlurasexeitan'^  ^JfomsexhiheKt^  incyedihilemhik' 

bsnt  vim  movendi  Kec  duhitopojfe  hominem  cantihm 

f^furnrema^iy  Jopirf,  excttari^irntari,  adrifftm^ad 

fletum ,  adomnegenm  affeBuum  commoveri. 

§.   Ilfo. 

Pertinet  huc  Saulis,  Hebr^orum  Regis,exem. 

plum,  guemdulces  Mufica?roni,  pulfatls  a  Davidc 

infifrumenri?,  a  forore  mcntis  in  ranitatem   afle- 

ruerunr.     Ex  eadem  rationc  mos  facra  cantandi  car- 

mm  in  Templis  Chrjftianorum  frcquentatus  erij 

curn 


cum  animata  cantiunibus  phanta/ia  intclieduidi 
va  oracula  meditaturo  majorcm  vim  adderc  co- 
gQofcatur. 

$.  IIO^. 
Ee  video  foflremos  ReUgtcnis  inflAHrAtores  hne 
nrte  ufos  ejfe ,  ut  plebem  cayjttombMs  tota  Germmin 
Calltaijue  ad  vtriora  facra alltcertm ,  e^Hod ejHam  tn" 
credtbtlcm  vim  habuerit ,  mrunty  tjui  JctHnf  perpe- 
tfiis  earum  repetitiombtis  plehem  tenerrtmanuac  c^uo^ 
^pic  volupta'?  perfuf^di^  &  vfx  effe  optficem  y  vtx 
netrtcem  ,  ^ti£  non  hac  fibt  iucundnate  ccadtat  U" 
hcrem ,  ac  tadtum  fallat, 

§.  1107. 
Ut  caleflia  aliiusimprimamusmenti,  lAtxti 
Paulus  fieri  jubec,  Col.  3.V.  16. 
§.    Mo%. 

Unde  ftatuo  Poetas  non  pofle  melius 
d"  repubiica  nsereri,  quam  {iomnibus  vi- 
ribus  in  arterna  klicitateomnicolorurjige- 
nere  psngenda,  atque  aniaiisimprimenda 
cccupenrur, 

§.  11C9. 
Poetarum  utilitas  tripIexeH:,  unaIongepr« 
ftantiflTraa  ?A  felicitattmaeternam  Chriftianiscum 
dulciniimo  affed^u  depiajdicandam  referri  deber,  al- 
lera  hujas  vjc^e  ambitu claufa  partim  eo  (pe^^t ,  uc 
linguarum  fludia  promoveanrur  ,    quae  fine  poefi 
torpent,  partim  utle^l^orescfficiantur  jucunditate, 
Et prodeffe  voluns &  dcleElare  Poei£.    Utinam  priraa 
illa ,  dc  qua  complures  ne  cpgitant  qmdcm ,  ante- 
poneretHr  omnibus. 

Mm  5  $.  1«  J® 


\^54  ParsIl.Caf.Vni. 


§,  II 10. 

Eienim  vitia  &  cantiombus  &  dramatibus  rr- 
tebravtur ,  (^  jam  prawdicifim  Plebis  efl  cantiones 
amatorias  ehgantiores  f(je  Jolere,  Qmdfi  com- 
mceit^  ad  vtti.  eternd  pulcritudinem  adnmhran* 
dam  ^&  loorrtbdesfcelerum  foenas  depingendas  afl' 
htherentur ,  meUus  cum  genere  humano  ageretur. 
§.  IIII. 

Si  jam  cantiones  in  ammis  fummus  gaudium 
excitaye  fcjfunt ,  fi  mihtarihus  tuhis  ad  contemnen' 
dam  mortem  animantur  milftes^fideni^ue  omnes  affe' 
Slus  arte  mufica  moveri  pcjfunty  poterit  memortaf 
^ffantum  fieripoteftvtva^  ^  expreffe  muftcafihi  ^ms- 
e^ue  (^uoscunejue  affe^us  tmprimere ,  ^  affeUuum  n<^n  * 
fiullorum  voluptate?».  SybaritA  prAmta  et  decerne" 
hant^  ejui  nova  genera  voluftatts  repertffet :  EgO 
reropublicam  chriftianani  plurimumdcbi- 
turam  ei  arbirror,  qui  cffcceric,  ucfumm^ 
fic  jucundicas  in  piccacc. 

Vit^  <ttern£  fpcm  his  ratiociniis  firmat  loc.  cif. 
Vir  i:luftris:  Scmnia  kcc  difiant  avtta,  ejuodphanom 
menavitdtffint ordmata,  ^  juodhtncfetjutturumverm 
falia:  ne^tteemmmeafatis  ordinataeffent^  ntfialtenis 
conlpirarenty  Q^'^  tamen  efi  alt^uid  fnfi?ecte  inordt» 
natum  in  hac  vita ,  nonphylict  ejuidem ,  fed moraliter^ 
confentaneum  efi  fupere^e  aham  vttam^  cui  collata 
hac  hahet  Jomnti  wfiar  ^  &  morte  nos  evigilantesad 
fhdtmmena  demtem  ferventre ,  in  ^uihus  hutc  ^ueque 
ferturhatiom  remedtum  ajferathr ,  uh pramfafcend" 

^uc 


Df  vita  dLterr:a,  j  H 


^He  corrtgent ,  cjua  tn  hac  vua  dtJUrta  V IDENTUK. 
Mifc.  L.  p.  I  'J^-  Teqq, 

§.  II 13. 
Somnium  efi:  ftatus  aiifmae,  in  quo  varia  ei 
contingerevidennir,  fineomninexu,  ncquephre- 
nome norum  inrer  (e ,  nequecum  eveatibus  vjgilan» 
ti  occurrentibus,  ncqaccumphjenomenisaliorum, 
Quousque  igitur  phaenomenoium  nexus  defidera; 
tur,  cousque  vcre  judicamus  fomnia. 

§.1114. 

Quando  improbos  mort^lcsinfinita  pcccare 
videas,  fine  nexu  fecutac  pcence  ;  ubi  fine  meriris 
hinc  accipicntium,  acillincline  dantium  jiidicit?, 
muka  multos  conrequi  5r  incjiile^ere  cernas  ;  fi  ini» 
mcrcntes  opprimi ,  cvedlos  ex  adverroinfolentirtt- 
mos  obferves;  fi  omnia  pro  arbirrio  potentinimo- 
rum  quorumqueiigi  vidcas ,  fi  beilA,  c^edcs,  tumul- 
tus ,  rumores  vel  ob  unius  Principis  contumaciam , 
ambjtionemveoriri  perientifcas ,  il  rerum  maxima- 
rum  pauci{IjmasaM.ignatibusconfiiuo,deliberarc, 
vel  certehonefte,  fapienter,  pie,  proberufcepfas 
mireris:  SOMNIUD  INSTAR H^BET,  (fdfuo 
temporefiniendi,  quoph^nomena  qnsevisaccura* 
tiliima  coordinabuntur.  Coordinabuntur  autcm 
poft  raortem, 

§.  III5, 

ISIoli admirari cmnia.  AUquid  fomnii  hxQ 
vitahabec,  ctiamquumfevigilateputat,  aurre- 
vera  vigilat.  Utprimum  homines  in  Protoplafto 
perdiderunt  veram  fapieniiim  ,  i.  e,facttltatempr<C' 
ftntia  faUa  adcHraic conneElsndt  cum  rebHsprcfperts 
foftGhitHmfitmiSi  velp^Ji  banc  vitiimcventHrts  ^  ex 

€0 


eo  temporc  (omniii  indulgcre  co^pcrunt,  figmcnta^ 
lufus,  deliriaanecpo^itorihiftorumvcritati,  qitasin 
agendotum  rempiterao,  nec  unquam,  exac^a  hac 
fccnaprefcnti,  intsirunipendo  ncxuponitur. 
§.  itl6. 
Qmntum [enttmus  o  pera  DEI,  v.  g^  ordina- 
tos,  coeli  carfus ,  dierum  nodliumque  viciflitiidines, 
temporum  periodos  ftatas,  teliurispuiccrrimoor- 
dine  diftindam  fecunditarem,  corporis  noflri,  quo- 
usquementis  irnperio  non  fubfunt,  ad  mcchanifmi 
legcs  exadiflimos  morus,  tantum  revera  nfs  vtgi' 
lames  jHdtcamHs  reHe :  S^d  quatcnus  errores 
noftri  o\)tt2i(Mv\niiimerfirepHnty  quatcnusnon 
compofita»  imperium  phantafiac  in  eligerido  autrc- 
fpuendo  feqiumur,  quatenus  fenfu  ad  prafemia, 
flaxa  prufedo  &propediemiuitura,  giligaci ,  ne- 
xum  cum  futuris  pofthabemus:  An  tu  es  vtveKii 
modo  nos  non  fomm^re  credis?  Cognofccs  profedo 
fomnium,  ubi,  fado  per  mortem  iiinc  difcefru, 
ad  te  ipfum  rcditurus  e vigiiaveris. 

§    IU7. 

Sed  cavendam  tibi  edam  eft,  nc  tu,  fecunduns 
plura  pha:nomensye»^«.'^«j,§.l  1 14.  tem.cre  deDEo 
judices ,  qui  omnibos  fui^  rebus  iKvigiUt.  Deli- 
rium  eft  judicari  a  fbnmiante  vigilanccm. 
Cur  igitur ,  inquis ,  faylhjfima  Trium  Figtltim  Da- 
niel.  4.V.  14.  conjilta  tot  maltgne  febricitanttum  /«- 
mma  agitari  permittunt  ? 

%    1II8. 

Accipe  refponfionern  a  calamo  Viri  illuftris: 
D^m  ift  hec  mtindo  verfamur  non  fumus  in  vcra  cen^ 

fr$i 


Di  vita  £tensa»  jf/ 


Iro*  CoKftderamtis  miranda  DEt  opera  (^  creaturas 
KOH  aliter  acfiinterjcenas  TheairicHJnsddLmfccHndHm 
regulas  Opttces  pt^as  cQnfiitKti  ejfemus ,  uk  nthil  mfi 
rudera ,  figtiras  mconditas  (3  male  coh^remes  reperi» 
mus^  &  artem  Magifin  admtramur  ^uidem,  fedpui'» 
cherrimo  projpe^u  univerfifrttt  nonpoffumus.  Si  (jHan" 
do  ad  TTh  hearorum  pervememus ,  t/itum  univerfum 
tan^uam  m  vero  centro  nohis  erit  ajpi^ilahtle ,  mira-' 
4ulum  voiuptate  intttenttHm, 

DegloriaB  jttctnsegradibas  fic  {entit  Vir  fnm" 
toUS:  f^tdehum  pii  d^vin^m  NUM£N  in  vitaater* 
na ,  fed  dabuntnr  perfeEimes  (3  gradus  in  intuen^ 
do  >  pertnde  ut  multi  unam  eandemque  tmagtnem 
€9ntuentHr ,  parsfcil^QlzxionbviS ,  pars  ccuitspatt* 
/«/«wcaligancibus,  aliis  propius,  ^/«longia- 
quius.  Omues  ce^-nunt  eandem  imaginem ,  feA 
^^Jpe6ius  cujuslthet  difttK^Hs  e(i  ,  quoad  lumen  ^ 
radt9s  •culorum» 

§.   II20, 
A  Kultofiiritufimto  ateffepoffuntfenfus.  ScnfuS 

quippcfuncfinicsccognitioni8Ccrmini,qaod 
alio  fcnpto  probatum  hic  non  repcto.  Cum  igiau: 
anima  hominis  ab  hoc  craflfo  corporc  reparacafen- 
fus,  5cphanta(iam,  cxfenfibusoriandam,  habitura 
fit  j  iis  etiam  afficietur  in  viia  sterna, 
$^  II2I. 
Senfus  omnes  nibil  fant  in  quolibet  fpiritu , 
nifi  faculcatef  percipicndi  res  corporeas ,  quarnm 
cauffas  &limihcudinesmutuasinvf!ftigando,  incei- 
Jc^us  demum  fun^^iones  iucoancur.    Cum  igitur 


/J8  Pars  ILCap.^ni. 

anima  feparataubiquerenfus  (ibi  conjundos  geftu- 
rafic,  eadtm  radone  repraelentabic  (ibictiamcor- 
pus  con jundum  ,  fme  cujus  idea  nulli  cmnino  fcn- 
fus  cxerceri  pollanr.  Habebit  igitur  &  anima  cor- 
pore  terrellri  (okita  quoddam  fubnle  corpus,  quo 
incomparabilem  DEi  gloriam ,  coeleftem  ,  inac- 
ceftamque  luccm  6c  materiam  ^  1.  Tim.  6*  praffcn* 
riae  Majeftatis  con(picuum  iignum,  jucundiffime 
fer^tiet. 

Dc  quo  Vir  celebris  ua :  Depofiewus  tjuidem 
Cb/pus  fed  non  totum ,  ac  retimifimpts  fnbttli(JimAin 
(ubfimttamy  (Quinteflcnce)  ficut  Chymici  exal- 
tare  pojfum  corpus ,  vel  majfam ,  defecatiffima  parte 
f  emanente*  Ufus  efi  jamprtdemjimilit udine  efuadam 
gkymtca  t/£neas  Gaz,<t.us^  ut  credtbiUcrem  redde^ 
ret  corporum  mflrorum  gloriJicatioKem  futuram^ 
Jftductt  enim  Statuatium ,  e^ut  circa  confraElam  (i 
disjeElam  flatuam  tdprdflet ,  utejus  arte  dsinaurum 
vertatur ,  redeat^ue  aureus  Achtlles^  quifriusfui^ 
TAt  aneus» 

§.  I123, 

Scd  plorima  dc  praefenti dogmatc refervanda 

experienriae  prorfus  nova?  &  inexplicabili,  cum  non 

habeamusilludcorpus,  iilisrenfibusvefticum,  qui 

percipiendis  tam  celfis  rebus  accommodari  erunr^ 

An  ccecus  de  luce  ,  an  furdus  de  fonorum  concentu 

redlejudicct?  Sinerenfuumveroexperientia,  qu« 

iatcUedtus  principium  &  occafio  eft,  nul- 

lum  ratiocinium  petfec^um 

oritur. 

Cap.IX. 


De  vita  £tern4,  S^9 


Cap.  IX. 

De  poenis  ^ternis* 

§.  II 14. 

A  Rgumentum  Viri  iiluftrif  propcenarum  f«mpi- 
'^^  ccrna  duraiione  hoc  cft:  Tempm  purgationis 
tam  diHtHrmm  e[} ,  tjtiamdiH  opHS  efi  AnimAm  tn  tnteU 
ligenda  fatts  pnfttnipeccatifHi  malitia  verfari ,  dolor 
ergo  ifle  cmfJHt  in  vifionepeccati  ac  DiaboU ,  ejtiemad* 
modHm  gandiHm  coelefle  tn  vtpone  boni  ($  DEi^ 

§.  HM- 

Vifio  mali,  quam  Vir  fummus  appellat,  eft 
fenfus  culpae  vivaciilimus ,  qui  quamaccrbus,  tc- 
ter,    horrendiis,   acutus,  &  vchcmens  fic,  eo- 
rum,  qui,  faluce  defperata,  furibundi  binc  dirce- 
dunt,  cxemplo  cognofcitur.     Omnepeccatumeic 
fc  ipfo  pocnam  parat ,   (^d  improba  obfbt  fccu* 
ritaS)  quo  minus  continuo  eam  petreQtifcat. 
§.   lU^. 
jQHt  in  inimicitiaerga  DEHmoieHnt^  eoTHm 
MALUM  INFINITUM  efi ,  qnia  volHntas nocen* 
di  malum  tPifinitum  efl.      Qhi  enim  nocere  vhU  , 
non  td  tantHmvslmt^  t^Hod  nocuit  ^  fed  &  ea  omma  ^ 
^H(t  \cHm  non  poffet ,  intermi{it  ,    qHA  funt  infinita. 
AUhs  vero  nocendi  ftne  Vohintate  definitam  natH' 
ram  non  loabeu 

§.   II 17. 

InfinitHm  apud  Mathematicos  appellarur ,  in 
fH9  HHili  affignaripoffnnt  Imites  ,  tiltra  ^hos  monpolfu 

'#• 


j6q  P^i^s  //.  Cap.  IX. 


amfhus  affgeri,  Scd  ejusmodi  tli  voluntss  nocendi 
in  cive  rebelli.  Nam  quicunque  da  a  oper^,  SC 
confulco  pcccat,  omni  loco*  cmni  temporc,  iri 
eodem  rerum  noa  individuarum  ,  fed  quoadfpe' 
ciem  ,  concurfu ,  peccafTet  idem  ^  kd  cum  ilk 
varietas  inriaica,  i.  e*  Ealisiu,  ut  terminus  aflignari 
nulius  queac,  infinitam  nocendi  voluntatcm  fuif- 
(q  oporcet. 

§*     I!28. 

Qai  defiinato  conGlio  crimen  dsfignat,  utitut 

in  ryllogiTmo  pra6^ico  majoripropofirione,  quxita 

habet ;  ^Quid^fnd  mihi  glorisfius ,  jucundiHs ,  titi' 

i$Hf ,  idfkttHrHsjamjamfHm  ,  (ive  DEoadprobetur  ^ 

five  non^     Sed  hujus  propcficionfs  venenum  pcc 

infinitum  diffanditur  necenim  afJignari  pocefl  oc-* 

cafionum  ilbrum  ,    quibus  aeque  ddi6lurus  cfTcSg 

ac  nunc  dehnquit  Peccator,   numcrus  cerco  ter- 

Qiino  definicndus:  infinita  igitur  efl  Docendi  vo- 

lancas. 

§.  1129- 
Se J  cam  volunta»  nocendi  infinita  fir,  §. i  i  a8. 
cujus  pocna  in  fenfu tancae maUtiae  ponicur,  §.11254 
nec  vero  fenfus  nof^ri  vel  fubciUffimi  nifi  aUucl  ex 
aUo,  procedente  tempore,percipsrc  pofTunt :  mani- 
ieflum  efl,  hominem  in  fenfu  maiiciaefuse  infinit» 
per  §.  11X7»  nunquam  pervcnturum  ad  finem  i«c* 
pcenas  finc  fine  duraturas. 

§.   1I56. 

Aliud  argumcntum  Viri  celebcrrimi  boc  efl : 

Cette  methode  de  deriver  le  mal  de  peme  dtt  mal  de 

CQulpey  qui  «e  fauroit  etre  blamee ,  fertfHrtoutpOHr 

rendre  raifon  de  plus  grand  mal  pbjft^ue ,   qtti  eft 

LADAM- 


l)e  posms  ittefM^  f  ^f 


LAD AMN ATION.  Ernefi  SoKerus  -  -  ^vci:  fatt 
un  petit  dtfcours  tntitule  ^  'Demonflra.tion  con-re 
d'etermtedespetnes,  Elle  etoit  Chr  ce  principe  affcs 
del^attH ,  ^u'tl  ny  a  potnt  de  ^roportion  entre  Hh€ 
peine  tnfime^  ^  me  conlpe  finie^ 

On  me  U  commHni^ua  -  ^  ^  jerepottdis,  i^ntl 
j  avoitune  conftderation  afatre,  ^tiietott  ech^ppee  ^ 
feu  Mfr,  Sofierus,  cetoit  ejHtl  f,iffifott  de  dtye,  au^ 
U  DUREE  DE  LA  COULPH  CAUSOir  LA 
DUREE  DE  LA  PEINE ;  i^uc  lesdamKeUemetira-j 
mechans  ,  tls  mfouvoient  etre  ttreesde  le>r  mifere^ 
(3  qtiainfionnavottpombefoinpoHr  tufiifierU  lo^ti^ 
nuatton  de  leurs  fonffrances ,  de  fuppofey  q':e  ie pechi 
efi  devenu  dune  vaieur  tnfiniei  ^c* 
§    II^*. 
ray  remarque  ^Heplufteurs  hahits  Thedoghns  ont 
fendu  raifonde  Udureedespeinesdes  dajnxez^  com^ 
me  je  viens  defatre,     fean  Gerhard  Theofogien  ceie^ 
hre  de  Uconfejfiond^AngsbonrgQnlocis  Theol  dcin^ 
ferno)  allegue  entre  atitresargumens^  tjuelesdamne 
ont  tOHJours  Hnemavaifevolonte^  ^manqu^nt  de  U 
Grace  qui  Upourroit  rendre  bonne,  Zachanas  Vrfmui 
Tloeotogien  de  Hetdelberg ,  ayantforme  cette  queflton  t 
pourquoy  lepechemertte  unepeineeternelle,  apres  avoif 
allegue  U  ratfonvulg^tre,  queVoffenfeeflinfime^  alle^ 
gue  auffi  cette  fecondi^  raifon :  quod  non  ccflan, 
te  peccato  ,  nonpoteftceflrare  pcena* 

Et  le  Pere  Drex^litfs  Jefuite  dit  dansjon  livrt  in* 

tituie^iCCtZSy  OH  l^incontinence  triomphee,  iivr,  2t 

fhj  II  i  Q»  ^t  iVw  m^rum  damnatos  fempertcrquerti  cvff-» 

N  n  tinHi 


$42  Pars  H.  Cap.  iX. 


mue  bUsphemanti  &  fic  (jmfi  femper  feccant  ^  femper 
ergo  ple^untur,  -  -  -  Mr,  Fecht  allegue  encore  plH» 
fieurs  celehres  Iheslogiens  ProteftanspoHr  iefenttmeni 
de  Mr»  Gerhard  qHotcjHd  en  rapporte  aujfi  qui  font 
d^une  atitre  epinieni 

§.  II 54- 
Fieri  non  poteft,  quin  homo  hoftili  &  rebel- 
lionem  fpirante  animo  hinc  difccdens  morte ,  illum 
afFedum  confervet ,  cum  nulla  f atio  fgratia  DEI  cx- 
trinfccus  rupervenicns)  acccdat ,  quse  mentcm  aUa 
pofTet  propenfionemadarei  nifiSpiritusS.opera- 
dones  tandem  aliquandoad  inferos  usque  pcnetra- 
curas  dixeiis,  ideoque  palpabili  ratione  infelviad 
hypothefic 

§.  ii|f- 
Ha?c  funt ,  qux  de  prajfenri  inflitoto  tradf re  vo« 
lui.  Mul:o  plura,  eademqucnoninutilia  potuif- 
fent  addi,  ni(i  Conftitntum  faifTet^  vdipfam  fpe- 
cicm  novicam  deciinare.  Ca^c^rum  ab  sllcgendo, 
quoi  moris  hodie eft ,  Scriptcrum ingent;  numeio, 
manum  abftiriai  -,  cum,  dj  in  altrrutram  parcem  for- 
te  ciraroiam  afFsduiirricarem;  tum  veioeriam  quod 
oculis  obverfabaturilludViriilluftrisfcite  didum.' 

§.113^* 
fe  ns  mets  entre  lcs  perfeEikns  cjhc  ce  ^fti  mtu 
petit  refier  apres  cette  vis-,  Et  ia  connoiflance 
defalcs  efta  peupres  comma  cellesderucs 
de  Londres,  qui  eft  bonrependanc  qu'on 
y  dcrneure.  ^e  fais  grande  d^fiinBion  entre  les  con* 
notjfances  folides ,  ^»/  augmente^t  le  Jhrefor  da  Genre 
hnmain^  6c  encre  la  nocice  desfaics,  ^^>« 
appelk  erffditkn  vfclgairement^  Mifc.  p.  27.  i  8- 


De  ratione  Studiorum  in  umvirffm,         fi^ 

DIDACTICA. 

GENERALISG^TERISQUE  FACUL^ 
tatibus  communis. 

Ratione  studiorum  in  universum. 

STudioram  ratio  eft  fpecies  qusedam  Rationf:f 
ftatus,  id  cft,  niodusperVcniendi  ad  ftaa;;.; 
actionum  perfe6i:arum. 

§.  Ii5§. 
Status  autem  ifte  dicitur  Habitus  j  qiikm  f^  li- 
iiio:  Agendipromtitudinemacquificamperrnanen- 
tcmi 

Subjedlum  Habitus  eft  j  quicquid  adiohil 

^apax  eft.     Nam  &inanimatacerdsadionibiisar- 

fuefieri  pofte,  conftac :  Ita  Chymici  multis  circula- 

tionibus  fpiritum  vini  voiatiliffimum  rcddunt,  dc 

rnuhis  diftillatiotiibusac  cohbbationibus  cum  mtn- 

ftruo  j  ipfa  metalia  fupra  aleriibieum  itura  communi 

confenfu  docent*     Laitiinas  etiam  rhultis  flcxionU 

bus  habitum  certo  modorcfiliendiacquirere,  do- 

Cuit  in  Elemehtis  decorpore.  Tfa.HobbeSi 

§,   1140. 

Brutaddciliaeflfej  dubitare  nori  potcft^  quivel 

tiier.  Rorariilibellumi  quodbrutarationeucantur 

meliushomine,  velPIiniania  Elephamisfunanr.buii 

toiracula^  vd  ElephantisCanisquePanegyricosiil 

Nn  i  Lipfil 


5  <^4        -O'  ratione  StHdiorum  in  UKiverfum^ 

Lipfii  Epillolis  legir.  Quas  omnia  credibilia  fecit 
Vienncnfe  nupcrum  choreas  ducentium  ccjuorum 
(pecimen. 

S    1141- 

-  Cumque  itifantes  extrinfeco  rationis  ufupri- 
mis  annis  a  brutis  parum  differant,  informacores  eo- 
rum  a  brutorum  docl:oribus  nonnulla  nonincom- 
mode  mutuabuntur.     Habenc  enim  pcculiaria  fua 
artificiamagiftriequorum,  canum,  aviumj  inlG- 
'  quendo,  canendo,  venando. 
§.  II 42. 
Gencraicauteminftrumentumcft,  cfcac,  cum 
parent,  copia,  cum abnuunt  dcnegatio. 
Quis  expcdivit  Pfitaco  fuum  XaTf g , 
Corvos  quis  olim  concavum  falutare, 
Picasque  docuic  nollra  vetbaconari? 
Magifter  artif,  ingenique  largitor 
Vcncer,  ncgatas  artifex  fequi  voces. 
Ita  Balearica  gens  narratur  nonpriuscibum  pucris 
prabuiflTe,  quam  propofitum  fcopum  cetigilTent.  Ec 
pueris  dant  cruftula  blandi 
Doi^^&res,  clementa  velint  ut  difccre  prims. 
Ab  hocmore  reftatin  nonnullisScholisconvidtum 
habentibus,  pcena  jejunii,  das  eariren, 
§.  1I45. 
Licebichocartificioadinfantesuti,  nonvcro 
in  liberalia  ingenia  jam  ratione  utentia ,   quibus 
pro  pabulo  corporis  objiciendum  pabulum  animi, 
id  eft ,  honor.     Unde  ortus  cft  claffium  Locatio- 
numquc  inSchoiis  Triviahbus,  &  Promotionum 
in  Academiis  mos.     Et  olim  qui  cgregic  fteterant, 
a  cxtcrotum  pucrorum  corona  cum  laudc  do- 

mum 


De  ratiofte Stttdiorum in umverfum,  ^6^ 

mum    dcduccbantur ,    quod   cxemplo  Ciccronis 
conilac. 

Tantum  dc  Subjedo  Habitus,  Caufa  vel  mo- 
A\i%  acquirendi  eft  vel  fupewiaturalis  infufioi  vel 
tiaturalis  afTuefadtio,  qua^in  fenticncibus,  qua  calia 
runCx  dicitur  Doi^rina. 

§  II4S- 
Infufio  eft  vel  Divina,  vel  Diabolica,  DivinaB 
cxempla  habemus  in  dono  linguarum  Apoftolico, 
€t(i  quidam  ukraillamEcftafinduralTenonputcnr, 
quo  fenfu  non  clTet  habitus,  quia  non  psrmanens. 
In  Hiftoria  Ecclcfiaftica  fimile  habemus  exemplum 
de  S. Ephraem  Syro ,  qui  prccibus  Bafilii  Magni  fu- 
bitam  linguac  Gixcx  cognitionem  obtinuit.  No« 
ftris  tcmporibus  infufionis  Diabolica  in  Mancipia 
fua,  exempla  non  defunt.  Nec  hodieomnis  infu- 
fio  divina  abcftc  putanda  eft,  hoc  enim  fine  Divinam 
ftudiii  noftrii  benedi(^ionem  impioramus. 

§.  1 1 4^. 
Ab  Infufione  propcramus  ad  Aftuefadlionem, 
quae  fit  per  adionis  imprimentis  quantitatcm.Quan, 
titas  autem  cft  vel  extenfiva,  vcl  intcnfiva :  Excenfi- 
va  confifticin  Adionum  mulcitudine ;  Intenfivain 
msgnicudine,  feu  ad  habitum  imprimcndum  forti- 
tudine.  Prius  requifitum  etiam  vulgo  nocum  eft, 
cum  dicunt:  Habicum  comparari  crebris  a(^ioni- 
bus:  de  pofteriori  fiient. 

Mulcitudinis  feucrebricatisinagendo,  cffica- 
cit  confiimacur  yulgari  illo  : 

Nn  3  Addc 


^16         I^^  y^tio»^  StHdforun?  in  miverfum^ 


Addepariiro  parvp,  mag^um  cnmu|abi§  acer- 
Yum? 
fc  Ovidius  canit 

(Sutfa  cayat  lapidem,  cQnfumitur annulus ufu, 
Et  tcritur  preffa  vomer  aduncu§  humo. 
QuQ  pertinet  -^fopi  teftudo,  aquila  celerior,  &  Ger- 
rnanoiumproverbium,  WerUngfamgehti  k^mmt 
a^Hch  nach,.  Hinc  fluxit  illud  gencris  humani  artifi- 
pum,  rem,  fi  totaoppugnetur,  infupcrabilcm,  pcr 
partes  aggrediendi.  Limgi  marmora  fcindimus, 
monte?  corbibus  avehimus,  ficula  {acus  exhaurimus, 
Ita  \r\  Arithmericis  ingentes  rummas  per  partes  com- 
putamus ,  ^  in  Qeometricis  campo^  in  trianguU 
pa^timur, 

$>  II48- 
Nata  cft  ex  hoc  principio  repctendi  ncceflitaSjj 
^  qua  praecipue  ultiQium  habitus  requifitum ,  per- 
inanentia  dependet.  Ufii  cnim  compertum  eft,, 
^lios  figuras  celerlter  acciperc  &  amittcre ,  ut  tabu- 
lam  ^ream  \  alios  utrumque  tarde  ,  ut  «neam, 
Qnemadmodum  a|ii  flammasirarumceleriteracci- 
piunt  &  amittunt,  utftipula;  aliiutrumque  tarde 
pc  ferrum  ignitum.  Hinc  Pythagorasi  ncgabanc 
quenquatp  fomnum  ^apere  debere,  antequam, 

Qmnis  totius  repetiverit  ada  diei, 
R.cpetitionem  enim  nocet  fflenimisdilataminan- 
?iiim  ufque,  ut  vulgo  inScholisfit:  Seddecctfuh 
no^em  diurna  ftudia,  exicii  feptimanas  fummani 
dierun^,  exitu  menfis  fummamreptimanarum,  & 
Itne  anni  futiimam  menfiumrepet^ndo ,  fummari, 
H  fx  fingulis  gradibus  notatu  digniffima  ruminari.. 


De  ratiene  Studio/um  in  univerfum.  f  tf  7 

§.  II49. 

Ex  eodem  foncc  infignis  Didadicus  "Wil- 
helmus  Schikardus  mirabile  Hebraicam  linguam 
docendi  derivavic  artificium  ,  quod  in  Horologio 
fuo  iprc  exponit,  fcilicec  12.  pucros  (imulinftituir, 
in  hos  Grammaticam  fic  parricus  cft,  ut  alii  te- 
gulas  nominis,  alii  pronominis  to.  alii  partem 
hanc  ,  alii  aham  Syntaxeos  tribuercr.  Lexicon 
etiam  fiaum  breve  in  cos  deftribuic^  alii  s^  alii  at 
alii  ji  &c.  afljgnando.  Ica  fadlutn  eft,  uc  uno 
recicante  aut  refpondente ,  cacteri  attcndcntcs 
portionem  ejus  tandem  ludendo  difcerenc.  Ec  hac 
ratione  hodiequc  in  Scholis  decercc  non  pluribus 
idem  afiignari,  fedIed:ioneminfingulos  diftribui, 
qui  fimul  jundi  egregiam  tandem  harmoniaai 
conftitucnc, 

§•  IMO.  ^ 
Ec  tantum  de  multicudine  aiSlionum ,  fcquieuc 
catum  incenfio  feu  magnicudo.  Nam  fsepe  una  adio 
fingulari  quadam  vi  imprimendifada,  plusefFccit 
mulcis  repecitionibus ,  v.  g,  fadi  alicujus  fingularis, 
joci  inexpe(^dti ,  acSionis  cum  fingulari  noftra  for- 
tuna  con junctas ,  v. g.  quse  laudem  vel  pudorem  no- 
bis  peperir,  facilememinimus.  Ex  hocprincipio 
infra§  II 59,  ubideMnemonica,  oftendamusno- 
tas  quo  fenfibiliores  func «  hoc  plus  memoriam 
afficcre, 

Confultiflimum  autem  eft,  multitudinem  raa- 

gnitudinemque  tempcrare.     Quod  fic  egrcgie,  ^x 

a  minimis  incipiendo  ,   continue  per  gradus  ad 

Nn  4  fumma 


j  58  JDe  ratiope  Sttidiorum  in  univsrftiM, 

fonima  crcicat  adno,  Quod  6c  Chymici  circarc* 
gim^oi  iensin  affuehcSirioneinanimacorurn  jubenr* 
}Ai\o  Croronistamemoraturtali  artificioribirobur 
i^orppiraire :  Vitul^m  quoUbcc  die  femel  ad  certum 
uiquc  locum  portabat,  itacrefcenrevituli  ponde- 
|:e  j  crefcebac  infenfibiliter  quoque  rcbur  Milonis  : 
Donec  ad  txtremam  grandem  :aurum  in  Olympicis 
ludis ,  fpe^tante  cota  Grascia  gcftavit.  Eadem  ra- 
tione  podit  8c  ars  bibendi  difci ,  ii  menfura  aliquot 
feptimanis  per  vitra  augeatar,  Ita  con jccit  Gallus 
jlle,  qui  cum  in  Acidulis  Sualbacenfibus  ccrncrefi 
Germanos  aquas  bibendje  magis  magisque  continua 
^ut^igne  afTuefcerej  credidit  hunc  elTe  ludqm  po- 
fatorium,  eine  Sauff-Schule^  ubi  Germani  in  aqtja 
difcant,  quod  in  vino  fint  praeftituri.  Infantes 
qaoque  a  littris  per  fyllabas  ad  voces  randcm  le- 
gcndas  veniunc ;  &  in  Arithmeticis  quanto  magis 
numeri  finiftrorfum  rccedunt,  tanto  magisin  de- 
cupla  ratione  crefcunt.  De  gradibus  repetitionis 
vide  quaj  §1149.  diximus,  Idcm  in  oratione 
«liqiia  verbotcnus  ediicenda  commodiffimum  °, 
i\  primo  recitetur  primum  comma,  dcindc  pri- 
rnum  6:  fecundum ,  dfeniquc  primum  fecundum 
&  tertium^  &c.  Quod  &  in  nonnullis  muliercuU- 
rum  ludicris  uficarum  eft.  Q^ia  ratione  mirum  , 
quam  facile  totum  memoria?  imprimatur,  Ignofcat 
m\h\  feverus  Le6lor ,  quod  harum  nugarum  cxem- 
plo  utar,  quando  conftat  nos  in  nugis  quamferiis 
docendis  ingcniofiores  eflc. 
§'  115^. 
Et  hacc  de  Afiliefadionc  fcu  caufa  habitus  etiam 
fts)f«  cafentibu^  comimum.  Veniendum  eft  ^d  Do- 

^rinam 


De  ratione  Studiorum  in  umverfum,         J69 

^rinam.  Docere  enim  cft  habitum  efficerein  fcn- 
tiente,  qua  taie  cft,  feu  per  leniam.  Unde  tota 
hacc  arsdicitur  Didadica,  nam  acqui  fponte  dif- 
cunc»  fc  docent,  hinc  iis  dviolild^jm  nomen. 

§.1155. 
Qucmadmodum  autem  Medicina  fe  habet  ad 
animahs  corpus,ita  Doflrina  ad  animam :  Cumque 
Medicifitcurare  r.tuto,  2.  cito,  j.jucundej  con- 
fequenseft,  idcm  &incuraanim;Erequiri,.nempe 
uc  doceatur  i.folide,  2.  cito,  j.  jucunde.  Ex 
quibus  primum  facit  ad  efle ,  rehqua  ad  bene  edc ; 
primum  ad  ipfum  habitum ,  rehqua  ad  modum 
commode  introducendi,  Primum  autsm  duo  con- 
tinet,  tumutvera  doceantur,  tum  etiam  firmitcr 
implantentur,  necitoclabantur,  nam&Medicis 
recidiva  cavenda  eft. 

§.  II f4' 

Etilludquidem,  utbonadoccantar,  pertinct 
ad  objedum  Habitus,  dequoinfra  dicemus.  Ut 
vero firmiter implsnrencur ,  efficit  a(^ionum  muici- 
tudo,  ut  cico  ^cfficicmagnicudo,  quieruntcaurse 
hibitus  inanimatis  tommuncs,  de  quibus  §,  1 14^« 
fcqq.  fatis  di^^um  eft, 

Ultimus  vero  fcopus ,  ut  jucundc  doceatur , 
proprie  hajus  locieft,  quiin  animaliatantumca- 
dic.  In  animalibus  enlm  fingularis  quacdam  ra- 
rio  eft  ipfa  ita  aftlief aciendi ,  uc  fpontcfefe  ad  do- 
clrinam  recipiendam  capaciora  reddant,  quodBc 
voluptacemiis  pr^ftindo,  cumdifctint,  doiorem, 
cum  aures  obcuranc.  Idque  in  brutis  fic  cfca  6c 
Nn  f  biaa« 


J  70  Dg  ratiofte  Studiornm  in  umverjum, 

blandiciU  ;  in  horoine  udlitate  (tanquam  cfca) 
&  honore  (tanquara  blandimenco.)  Pc  quo 
jam  pracoccupavlmus  dicere  §.  1 142. 114 3* 

Jucunde  aacem  difcunr,  tum  (i  finis  jucun» 
dus  ipfis  pioponacur,  cum  (i  media  difcendi  flnc 
jucunda.  De  iine  §  iij6.  dii^um  cft,  Media 
dtfcendi  jucundafunt,  ii  ludendodocentur.  Qao 
mirifice  faciunt  Comoedias  &  Fabulse^  Hoc  finc 
confe^lie  func  Chaitulas  Luforiae  Geographicae , 
Aftronomica:,  Hiltoricae,  Chiromantica:,  S<.c*^ 
tcfTeraE:  Alphabetum  continentes,  quarum  memi- 
Bit  Hieronymus  ad  Paulinam,  Item  Sales,  Epi- 
grammata,  Pidura?,  Carmina,  Memorialia.  Q^ 
pertinet  Ethica  pi61:a  cgregia ,  Principi  juventu- 
tis  Altenbirrgico,  quem  fadta  terris  tantum  often- 
dcrunt,  deftinata;  EmblemataAlciati,  Suavedrae» 
que  Politica  ;  &  Hutteni  Theologica  in  Schola 
Cordis,  &  Ludus  illc  artificiofiffimus,  eujusmc- 
minit  Fr.ChYiflimRofen-Creutz.^  in  Nuptiisj  ubi 
ad  modum  Ludi  Latrunculorum  virtutes  inalbo, 
vitiaquc  in  nigro  habitUj  mira  in  (c  invicem  ar« 
te  pugnabant. 

§.  IIf7- 
Diximus  primum  decaufahabituscommuni, 
ncmpcAffjefajaione,  a§.  ii4o-ad§.  iin.utrin- 
que  inclufivcj  deinde  de  caufa  habitus  brutis  &: 
hominibus  tantum  communi ;  Dodrina  a  §.  1 1 5  2« 
huc  ufque.  Rcftat ,  ut  dicamus  dc  caufa  hcbitus 
hominibus  propria:  loftitutione. 

§.   1158. 
Habitus  hominibus  proprii  func  vd  Memo- 

rias. 


Dt  ratiofte  Studiorum  in  umverfttw.         5"  7 1 


riac ,  vel  invenrionis  vel  judicii ;  unde  ^  Djda- 
<3:icaiftorum  habituumtriplex:  Mnemonica,  To- 
pica,  Analytica.  PolTumus  cnim  propoliriones 
(quippe  quae  foli  homini  propri.Tfunt)  memorare, 
faccre,  judicare,  Topica  autem  &  Analytica 
una  Logica?  vocc  comprehenduncur,  exquo  pa- 
tet  Logicam  &  Mnemonicam  Didadicas  partes 
cfTe.  Quibus  dcnique  Methodologia  non  imme- 
ritoaddctur.  Mnemonicapr^eftatmateriamj  Me- 
thodologia  formam ,  Logica  appiicationem  mate-s 
ri«  ad  formam. 

Mnemonica?  bndamentum  eft  res  aliqua  fen^ 
fibilis,  quae  dicicur  Nota  curarememoranda  cer- 
ta  rclatione  junda  ,  quae  eft  vel  comparatio:  Si- 
militudo  nempe  ^  diffimiiitudo;  velconnexio, 
quahs  eft  rotiqs  &  partis  ,  partis  &  compartis, 
caufiE  &  efFedus,  (igni  &  (ignati.  Unde  verba 
inventa  funt,  alioqai  fuiffet  hominibas  difficiili- 
rpum,  rerum  meminilTe.  Verba  enini  non  tan» 
tum  figna  funt  cogitationis  mcss  pra^fcntis  ad  ali- 
os ,  fed  &  notas  cogitationis  mc:2  prssteritae  ad 
me  ipfum,  ut  demonftravit  Th.  Habbes  princi- 
pio  Elementorum  de  corpore.  Ex  Notis  autem 
illae  maxim^  Mnemonicae  Aint,  qus  renfibihfli- 
mae,  nt  fic  dicam,  adde  §,  115O.  Uri  verba, 
quae  non  audiunrur  tantum  ,  fed  &:  cuir.  voluprate , 
V.  g.  carmina,  termini,  ut  vulgo  vocanc,  clap- 
pantes,  quales  conjangun:ar  non  fiae  magnadi- 
fcencium  puerorurn  '-ommodijat^  tn  nonnuliis  vo- 
cabaU;iis  Item  AlkUoaes,  quonrtificioSchickar- 
du3  iri  Horoiogio  Hcbraico  ad  impiimendas  di- 

fccr\«a 


5  7  i'  Df  fdtio  Studiorum  in  miverfum. 


fcencit^us  radices,  ufused.  £t  mirumeR;,  quan- 
to^  tob  harmonia  linguarum  &  vocum  congrui- 
tas  hanc  rem  juvet.  Non  cantum  autcm  notaeau- 
ditus ,  (td.  dc  multo  magis  notac  vifus  ad  memo- 
riam  pcrtincnt.  Huc  psrtincnt  Hieroglyphica 
ycterum  ^gyptiorum,  6c  hodiernorum  Sinenfi- 
ufn,  de  qaibusmultaKircheriOedipus;  Itemdif- 
politiones  rfrum  per  ccllulas,  in  obvia  concla- 
visparte,  Sc  celiqu^  in  certa  loca  diftributiones , 
dc  quibus  Autores  Mncmonici  confulantur ,  in» 
primis  Joh.  Henr,  Alftedius  in  Thefauro  Mnc- 
tnonicQ^  dc  Janus  Cscciiius  Frey ,  in  via  ad  fci- 
entias&^tes;  addanturque  Winckelmannianas 
Hiftoriaruiiji  Adumbrationcs  per  pid:uras,  non 
litique  fpcrncndac. 

§.  il^o. 

Topicae  feu  arcis  inventivae  fundamentum  funt 
Loci,  ideft,  Relationestranfcendentes,  utTotum, 
Caufa ,  Materia,  fimil  e,  6cc.  Et  ex  rebus  tali  aliqua 
relatione  nexis  fiuntpiopofitionesperartem  com- 
binacoriam ,  ut  fufe  diximus  in  noftra  de  arte  Com- 
binatoria  diftertacione.  Nec  contemncnda  funt, 
qax  in  hanc  rcm  contulere  Raym.  LuUius  in  ope- 
libus  variis ,  &  Joh.  Henr.  Bifterfeldius  in  Epitomc 
Arcis  Meditandi. 

§.  1161. 

Analytica  feu  ars  judicandi ,  mihi  quldem  vi- 
detur  duabus  fere  regulis  tota  abfolvi:  i.ut  nuUa 
vox  admittatur,  nifi  explicata,  z.urnullapropo- 
fitiQ,  nifi  probata.  Qaas  arbitror  longe  abfolu- 
tioresefte,  quam  quatuorillasCartcfianas,  inpri- 
w^  Pbilpfophia,  quarum  primaria  cft,  quicquid 

clara 


De  ratiofie  StHdiorum  in  Hmverf/tm        f  7  J 

clare  diftin^teque  percipio,  illudcftverum:  Qu» 
infinids  moclis  fallir. 

§.   1161. 

Mcthodologia  (eu  ars  difponendi  verfatuc 
circa  mcthodum.  Mcihodus  autem  eft  vel  natu- 
ralis,  cujus  hasceftrfgula,  quicquid  fine  ahero  co- 
gnofci  potcft,  non  vero  altcrum  fineipfo,  illud 
alteripraeponidcbct;  vel  occafionaHs,  cujusnuU 
la  generalis  regula  tradi  poteft,  (ed  variat  infini- 
tis  modis.  Qua  de  re  piura  difterunt  Jacobus 
Acontlus  inlibcllo  deMethodo,  &  Epiftola  Stra- 
tagcmacis  Satan*c  addita  5  dc  Joh.  Nelddiui ,  8i 
Abrahamus  Calovius. 

§•  1163. 

Et  hadenus  de  Caufis  habitus  tam  gcncraliC- 
fimis:  A(5bionum  multitudine  &magnicudine,  dc 
generali :  jucunditate  -,  quam  fpeciaUbus :  Arte 
Mnemonica ,  topica  ,  analycica  ,  methodologia. 
Sequitur  Habitus  objedum  feu  ipfa  Adio ,  cujus 
eft  habitus. 

$.  Ii(>4. 
Cujus  ratione  Habitus.  eft  vcl  corporis  vel 
animi,  Habitus  corporis  vel  fiint  circa  Adtionem 
relinquentem  ccTFOTiMa-}*» ,  veliuntfaditranfeun-. 
tis.  Artes  opus  reiinquentes  vel  naturam  promo- 
vcnt,  applicando  agens&patiens,  &deindeccf- 
fando,^  uti  Agricultura,  Horticultura,  ArsPafto- 
ritia ,  antiquilfimae  artium  j  Ars  icem  Mcdica ,  Chy- 
mica,  Veterinaria:  vcl  fuum  (olx  peragunt,  to- 
tumque  opus  cxequuntur,  m  omnes  illx,  quaeres 
tam  diujungunt,  fcparanc,  v_eltransformanr ,  do- 
ncc  ptodeat  certa  ipfis  optata  figura.     In  conjun- 

dione 


j  74         De  ratione  Stfidiorum  in  univetfHm, 

dione  conliftit  v.  g.  Ars  picioria ,  m  lepafationC 
Scatuaria ,  in  transformatione  omnes ,  quas  rcbus 
primum  liquidis,  deindeconfiftentibusccrtamfor- 
niam  imprimunt,  uc  Metalli  pel  Vitri-Fuforia, 
Piftotia,  Typochyfia.  Utnuncnonpcrfequarin- 
finiras  proobjedorurn  varictare  cX  his  adlibusmix- 
tas,  quas  fufius  explicuit  Cl.  Erhardus  "^dgelius 
in  Analyfi  Euclidca.  Incerca  certum  eft,  omncs 
in  applicatione  sgentis  hacutalis  j  vel  coojun(%ione 
vel  feparationcj  vel  transformatione  rcrumj  vd 
his  incer  fe  rnixcis  confifter^^ 
§.  ii^fi 
Artes  fa<fli  cranfeuntis,  feu  opUs  noh  rclii!^ 
qtiences,  dicuntur  vulgo  Exercitia ,  &con(iftunc 
vel  in  promotione  alterius ,  vel  fimpliciter  in  mo- 
tione  meii  In  promotione  confiftit  Ars  tiavigan- 
di,  cutrum  agicandi ,  equitandi^  chartaspidlasar'' 
tificiofe  mifcendi,  tefTerasica  ja6tandi,  ut  quod 
Veliscadat,  arsjaculandi,  parv^  pilasvelmajoresj 
ludus  conorum  ^  iudus  tabulae  betulinas  6^c«  Mo- 
tio  fimpliciter  cft  vel  totius  corporis ,  vel  partis 
tantum.  Totius  corporis  ut  in  Arte  faltatoria ,  fa- 
liendi,  currendi,  funam  bularia,  &  fi  ha:c  quoquc 
addi  poffe  videtur  Ars  voiandi ,  cui  proportione  rc- 
fpondet  Ai  s  natandi.  Partis  certe  motio  pro  par- 
tium  variatione  varia  cft ,  ut  in  otulis  Ars  flendi  cum 
VcHs,  iniinguaars  d*ftin6le  ekganterquc  loquen* 
di  vel  canendi^  ats  item  diictrriendi  faporcs  vino- 
rum  aliarumque  rerumj  in  gutture  ars  bibendi, 
&  io  ftomacho  (etfi  aiioqui  vifcerum  internorunt 
non  datur  arsj  nonnullorum  promtitudo  haufti 
^urti  vehnc  rceftiindendi,    Ita  in  labiis ,  uc  alcet  ex 

coru^ 


De  ratiofie  Stfidiorum  in  umverfttm»         5  7  f 

corum  formacionc  veluc  fcrmone  me  intclligac, 
dcquo  Helmontius  junior  in  edicanuper  Oifrcrca- 
tione  de  Alphabeto  natura?.  Taceo  dc  nonnullo- 
rum  artibus  digitos  articulosque  aut  alia  membra 
fingulari  aliis  inconfucta  ratione  fleAendi  ;  itcm 
dc  arrc  praeftigiatoria,  von  der  Gancl^l-  Tafcloe^ 
quo  perlinet  &  crumenifecarum  celcritas.  £xeo« 
dcm  f onte  ell:  Ars  Mufica  organica ,  quae  vel  immc- 
diate  digicis  aut  pedibus  vel  ple(5lro  aliquo  raedi- 
ante  fit.  Dcnique  omnium  inter  fe  &  cum  re  prac- 
fenti  mcmbrorum  harmonia  comparatur.  Arcc 
Gsftuum,  de  qua  pr^clare  fcripfic  Scipio  Claro- 
montius.  Qao  pertinec  Ars  Hiftrionica ,  quae  etfi 
olim  contempta ,  hodie  tamen  eciam  apud  magnoi 
viros  non  immerito  in  pretio  habetur* 

Et  hi  funtHabitus  Corporis,  &  fi  intercoS 
magnum  difccimenobrcrvaridebeat.  Quanquana 
enim  mediantc  corpore,  omncscxercentur  j  non- 
nulli  tamen  habitusinipfocorpore,  ucitadicam, 
ita  fjd  (unt,  uc  etfi  animusomnes  regulas  pcrno- 
vcris,  artem  tamcn  exercerenon  poflic,  niiiaccc- 
dence  corporis  afluefaclionc  v^g,  in  ludo  pilainral- 
tando  ia  arte  Muflca  tam  vocali  quam  organica  &c, 
&hi  proprie  func  Habicus  corporis*  Habitus  vcro 
alii  proprie  funtin  animoj  dc  corpus  tantumdi* 
(5lann.  animo  parec ,  nec  ipfum  quicquam  arcis  con- 
sribaic,  ucin  artibus  pkrisque  ciTroTiAiffjtoi  rflin- 
quendbus ,  &:  in  Ludo  Latruncuiorum  vel  Agge- 
rario,  ali?sqi<c  iagcnio  fidf,  6c  in  poteftace  atcifi- 
cis  exiftencibus. 


f  7  3  J^e  ratione  Stiidiorum  in  univerfum^ 


§.1167. 

Habitiis  animinunclequuntur*  Omnisau- 
tcm  aftio  animieftcogicatio,  namvellenihilaliud 
efi;,  quam  cogitare  rei  boniratem.  Omnisporro 
cogitatio  eft  alicujus  Propofitionis.  Meri  enim 
termini  fimplices  tantum  apud  bruta  reperiun- 
tur ,  iiominis  imaginacio  nunquam  cft  fine  aliqusi 
icflexione. 

§.  tl6t. 

Propofitio  omnis  eft  vei  fingularis ,  hinc  Hi- 
ftorica  v.  g.  Magnes  in  Mecha  Arabiae  furfum  trahic 
loculum  ferreum  Mahumcdis  ,  fingamus  enim 
cxempligratia,  hocitaefle,  vel  univerralis  contin* 
gensexindu(fiione  fingulariumpendens,  hincob- 
fervatio  v.  g.  Magnes  trahit  ferrum ;  vei  univcrfalis 
Neceftariaexipfis  terminis  demonftrabilis,  hinc  fci* 
cntia ,  v.  g*  Quicquid  movetur  ab  aiio  movetur , 
vel  fi  magnes  trahit  ferrum ,  necefTc  cft  corporca 
«ftluvia  cx  Magnete  in  ferrum  ircr 

Hiftoria  igitur  eft  matcr  obfervationum.  Dc 
cujus  natura,  conftitutionc,  partitione  cgregie  Fr. 
Baconius  de  Verulamio  in  tradlatu  incomparabiii 
de  augmentis  fcientiarum ,  nec  minus  prasclare  in 
novo  fuo  fcicntiarum  organo.  Quia  vcro  in  eadem 
materiadanturhiftoiiae,  obfervationes ,  &theore- 
mata  fexquibus  fcientia  conflatur  j)  v.  g.  Hiftoria 
Fabii  Maximi ,  qui  (ub  Ca^fare  Augufto  vixit ^  uxor 
fuit  garrula,  obfervatio  feuChria:  mulieres  func 
garrulae ,  Theorema  (eu  Gnome :  Garrulo  nihil  ar- 
««ni  coinmittcndumi  ideo  jam  propoficiones  in 

univer^ 


Be  rdiione  StuJtioVum  in  Hmverfunil         ^jf 

tjniverfuhi  non  rationc  c .  pulae  &  ligni  uc  §.  1 1  y  7* 
fcd  ratione  tetminorum  partiemur»  "^ 

§.  it7o. 
Termini  pcrro  funtautfimj^Iices  autcompo^ 
fiti.  Simplices  fuiit  qui  func  indeckr^biies  per 
tfcrminos  notiotcs,  quia  immediatc  fcnfui  objici- 
Untur,  ipfa  ncmpe  Qualitates  fenbbiles.  Quic- 
quid  autcm  habet  Qualitaies  renfibiies,  feuquic- 
quid  cft  fcnfibilc  iilud  dicittir  Ens.  Et  hsc  c(i 
pcrfedtiflima  Entis  definitio  quotics  enim  probare 
volumus  aliquid  efTe ,  probamus  ex  eo  quia  nos 
Vd  alii  fenferint,  autipfummet,  fenfione  immc- 
diata;  aut  faltem  aliud  quod  fineipfo  efTe  nbil 
poteft ,  quse  eft  fcnfio  mediata.  Et  Qualirates  fi- 
hiul  fumtaSi  (feu  imaginabilitaij  couitituunt  Ef- 
fcntiam ,  Senfibilitas  Exiftentiam ,  ex  cogitationd 
autem  pluriom  Entium  fimul ,  orltiintur  Rclatio- 
hes,  fcu  aft^ediones  Entis^  Nam  ex  coimagina- 
bilitate  feu  cocfTentia  oritur  comparatio ,  huc 
idem,  divcrfum;  fimiic,  diftimiie^  contrariuml 
Genus,  fpccies;  urjiverfalefinguiare.  Exeonfen- 
fibiiitate  feu  coexiftentia  oritut  connexTo  ,  hug 
totumparsj  ordo,  unum,  piura;  nccefTariamcon* 
tingcn$i  connexum ,  caufa,  &Ci  Hinc  iiuic  Mc-s 
taphyfica  univerfa. 

Qualitates  porro  fenfibiies  in  fpccic  ali^  mch'^ 
te  tantum  pcrcipiuntur  j  alise  &  phantafia ,  fcii 
rnediantbus  org^nis  corporis.  Mente  percipi- 
iintur  du3t  tantum  Qualitates  fcnfibiles.  I.  Cogi- 
tatio.  2»  Caufalitas.  Cogitatio  cft  Qualitss  fenfi» 
bilis  incelie^us  humani  y  feu  nefcio  cujus  rei  in 
Qq  Eobis 


f7S         DerAtioneStudi9ruminuniverfum.  l 

nobis  quam  animadvettimuscogitare.  Ecfiquid 
fic  hocip(um:  cogitare,  cxplicare  nonmsgis  pof- 
fumus,  quam  quid  fit  albcdo,  auc  quid  (iiexten- 
fio.  Hanc  Qualitaremetiam  D^o  &  Angcbs  inef- 
fe  demonftratione  coliigicur.  Circa  hanc  igitur 
Qualicatem  fenlibiiem  ,  quse  dicitur  Cogi^atio 
verfaiur  Logica ,  poft  Metaphyficam  nobjliftima 
fcientiarum ,  ab  Ariftotclc  ad  Mathcmaticorunx 
formam  dcmonftrative  tradica. 
§.  117*. 
Alcera  Qualitas  fola  mcnce  fcniibilis  cftcau- 
fslitaSi  quando  ex  cftcelu  per  demonftrationfm 
colhgicur  cfle  sliquam  rjuscaufam,  ei(i  lacentcm, 
Ec  haec  Quaii^as  prxcifis  ^his  Quslicatibus,  v.  g. 
motu,  figura  &c.  ineft  caufae  Mundi,  feu  DEo: 
tum  Caufis  mirabilium  quorundam  fadorum  in 
mundo  feu  angelis ,  6c  denique  animo  noftro  tan- 
quam  caufs  motus  corporis.  Etfi  modum  cau- 
fandi  cxplicare  non  poftumus.  Et  haec  eft  dodiri- 
na  Pnevmacica  ,  quae  agit  de  Entium  incorpo» 
rcorum  ad^ionibus  ad  excraj  quemadmodum  Lo- 
gica  3git  de  eorum  adione  ad  intra,  feu  cogita- 
tione.  (quo  pertinct  &  Philofophia  Pradlica  fcu 
dodlrina  de  jucundo  &  utili,  &  jufto,  feu  eo , 
quod  communiter  utile  eft.)  Hujus  loci  cft  de- 
monftratio  exiftcntiae  DEi  &  attributorum  ejus, 
Angelorum  itcm,  &  mentis  incorporeae  innobis, 
feu  immortalitatis  anim«.  In  quibus  rchus  pro- 
priis  medirationibus  mirabili  rarione  ad  Maihe- 
maticam  ccrcitudinem  pcrvenimus ,  qucd  nos  lon- 
gc  majorif  aeftimamus  ad  tranquiilitacem  mentis, 

&:  fidu- 


De  ratione  Studiorum  in  ttntverfum,         5  7  9 


&  fiduciam  sctcrnitads ,  quam  (i  vcl  peiennem  mo- 
tum  vcl  quadraturam  Orculi  invenirTemui. 

§.   II73. 

Qaalitatcs  organis  corporcis  fcnfibiles  funt 
vel  communc$  pluribus  organis,  nempe:  nume- 
ru$,  (qui  omnibus  fenfibus  cxternis  percipitur) 
h.e.  Anthmetica:  &  excenfioejusqucvarjimodi, 
(quac  vifu  folum  &  taftu  pcrcipitur)  hinc  Geo- 
metrica.  Porro  quicquid  practer  cxtenfionem  & 
numcrum  aliam  adhuc  Qciahratem  fenfibilem  ha- 
bet ,  id  dicitur  Corpus.  Qoicquid  non  habet  di- 
citur  Vacuum.  Hic  Jam  oritur  Phyfica.  Senfuf 
autcm  (imphciflimu$  cft  ta(^us,  quo  pcrcipicur, 
motus.  Quae  cxplicare  eft  generahs  Phyiic^ : 
quia  ut  deindc  dcmonftrandum  cft  in  caeteris  qua- 
litatibus  nihil  aliud  eft ,  quam  fubtiHs  motus  per 
quem  afliimta  extcnfione »  caetcrae  omne$  expli- 
cari  poffunt.  Sunt  &  qualicates  tadus  fpeciales : 
foliditas,  fluidicas,  tenacitas,glabricics&c.  Quan- 
tum  ut  &  Lucis  Coloruraque  ,  tum  fonorum , 
odorum  ,  faporum  hiftoria  diligentiflime  colli- 
genda  eft,  ut  tanto  facilius  caufa  per  materiam 
&  rootum  rcddi  poflic. 

§.  II 74- 

Philofophiam  abftradam  dcQualitatibusfc- 
quitur  Concreta  de  Rebus,  in  quas  hae  Qualita- 
tzs  coierunt.  In  qua  nihil  aliud  fic  quam  quod 
hiftoricc  rcrum  Qualitates  rccenfentur ,  &  nihil 
dcnuo  demonftratur  ,  fcd  fubfumtio  tanrum  ficex 
pra^demonftratis  in  Philofophia  abftrada.  Htc 
agitur  de  DEo  Angdis,  Mentenoftra-,  igne,  va- 
poribus,  Meteoris  ,  aqua  &  fpccicbu»  liq^^rum 
O  o  2  variisj 


f  i  o  De  rattf>fke  Studiorfim  in  univerfum. 

Variisv  terra,  rpcciebus,  vdcis  terrae  fcu  minc- 
yalibusj  plantis-,  d<;niqiic  animalibus,  Hic  igif 
fur  non  qualiratum  connexio  inter  (c  &  cum  (ub- 
jf&s  fed  rubjcdiorum  connexio  cum  qualitaribus 
If  cenfetur.  Poteil  haec  Philofophiae  pars  dici ; 
\ihy^ei><^is^^_     Quem  admodum  pr^cedcns:  ^a<?- 

§•  'I75. 
Concludat  dcniquc  Cofmographia ,  in  qua 
cxppnitu^  fubjedtorurn  connffxio  .intcr  fc ,  quo- 
podo  revera  in  mundo  difpofita  funt  :  hiftori^ 
inotuum  ccElellmm  fphgerica  6c  Theotica  5  Aftro- 
gnofia,  obfervationesque  recentiofuni,  brevitc^ 
JHiftori^  Mundi  univerfi  rerumque  inde  usque  si 
creatione  ejiis  memorabilium,  Quo  pertinec 
Chronologia ,  Hiftoria  univerfalis  &  certarun:^ 
fcgionum  ,  narionum,  ftatuum,  gencrum  vitas, 
^vc.  Hac  mea  difciplinarum  partitione  certus  funi 
f)mnia  exhaufifte,-  Ipfaqne  fcicr^tiarum  clcmcnt^ 
JDKvicers  fcd  (olide  adumbraffe. 

§.  117^. 
Poftquam  a  §.  1163.  huc  usque  dc  difcibi- 
libus  djximus:  exccrpamus  jira  ex  iis  difcenda, 
rnodumque  ftudioium  fummatim  delineemus.  Pri- 
|ntim  quod  infanci  dilcendum,  cft  Lingua.  Hic 
^nnx  opera  pt  eadem  celericate  per  ufum  Lati- 
|iam,  qua  patrjam  imbibat,  et(i  opus  non  fit  iti 
)  Ijominibus  (jmplicium  v.g.  ftirpium,  animalium  , 
^c.  latinis,  nimis  diftineri ,  raro  cnimoccurrunc, 
|r|o9  liet  C\  certa  diei  parte  v.  g.  mane  (ic  inter 
PfdagQgmri  &  condifcipulos  iatine^  a  mcridie 


De  ratione  StuMorom  in  miverfum»         5  8  l 

incer  ancilias  &  conjugem  ,  vernaculc  loquentes. 
Hac  arte  Abericus  Gentilis  filium  fuum  infantem 
tres  linguas  (imul  docuit.  Ipfe  cum  co  loqueba- 
tur  Latine,  conjux  Gallicc,  domcftici  Anglicc, 
qux  ipfi  vernacula  crat  lingua,  Altcrum  hoc  tem- 
pore  ftudium  fit  geftuum ,  veniat  igitur  quotidic 
inter  homines  moratos  cuitosque,  ita  facilc  fpe- 
«fiando  proficiet.  Tertium  fit  hiftorix  tum  uni- 
verfalis ,  tum  in  fpccic  facrs  dc  ftatus  mundi  pra^> 
fencis. 

$•  1177' 
Cum  vero  fextum  annum  attigerit  mittatur 
in  ludum  publicuro ,  qua:  res  converfationcm  6$ 
tandem  amicitias  per  vitam  duraturasprxbctj  vi» 
vat  parum  apud  parcntes,  ut  difcat  ad  proprian^ 
prudentiam  refugere  j  affuefcat  cxcrcitiis ,  arti  Mu- 
€cs,  faltatrici,  gladiatoriap,  jaculatoriae ,  pidorias 
aliisque  in  vita  neccftariis  vel  decoris  5  in  primis 
vcro  elegantiae  verborum.  Accedat  vcro  &  hifto- 
riarum  veterum  fpccialior  cognitio  &  diligentiifi» 
maMathefeoscura,  Arichmeticacfcilicet,  &  Gco» 
metri?e,  &  optic^e,  6c  Staticac,  &  Aftronomiap. 
Addantur  ex  Phyfica  nomina  tantum  hcrbarum, 
mincralium,  arborum,  animalium,  inftrumento- 
rum  raechanicorum ,  quo  pcrtinet  Comenii  orbis 
fcnfualium  picius,'{fed  diligcntius  pingendus  & 
coloribus  eonvenientflbus  iUuftrandus.  Addatur 
exercitium  ftyli ,  non  Ijteris  tatitum ,  fed  &  (^X" 
mone  &  quidem  extemporaneo ,  oft^ndantur  ej 
Loci  difcurrendi,  mcmorandi,  invcnicndiperar- 
tem  confibinatoriam. 


f  82  De  ratione  Stndio^um  in  Hmverfunt^ 

§.  I178. 
A  duodecimo  ad  decimum  ocflavum:  Libc- 
rslius  tradletur ,  praccepcoribus  non  fubfit ,  fcd 
jim  cis.  Monftrentur  ei  naturae  artisque  arcana 
majora,  fundamenta  artium  mechanicarum ,  utex 
iis  falcem,  maccriam,  inftrumcnta,  regulas  prin- 
cipales  &  prctia  fciat  j  item  racioncm  commcrci- 
orum  prer  orbem,  utdignofcat  inter  merces,  fciat 
pretia,  loca  unde  veniunt.  Jam  difcatmedicinac 
rudimcnta,  Anatomiam,  vircsfimplicium,  ratio- 
ncs  prarparandi  Pharmacopoeorum  &  Chymico-^ 
rum.  Optandum  enim  quemhbet  hominum  eflfc 
aliquatenus  medicum,  imo  J.  Ctum  &  Thcolo- 
gum,  fcilicet  ut  Elementa  &  Theologiam  faltem 
jurisprudcntiamque  pofitivam  pernofcat.  Igitur 
fciat  Statuta  fuas  Reipublicae  &  Ltgts  regni,  fta- 
tum  vcro  publicum  non  tantum  fui  Regni,  fed 
&  aliquo  modo  aliorum,  ut  poflic  tanto  mclius 
pctegrinari.  Difcar  Linguas  Gallicam  &  Italicam ; 
utquc  fctipcuram  ipfam  audire  poflit,  Hebraicas 
Grascxquc  tantum  ,  ut  inteliigere  ipfi  verus  no-- 
vumque  Tcftamentum  liceat.  Dcclamct  publicc 
&  in  comoedias  prodeat.  Nam ,  ut  rc6fce  H.  Gro- 
tius,  Rhrtorica  artium  aliarum  coronis,  nonnifi 
hauftisplerisque  accedic.  Sit  autcm  excrcitium 
hoc  non  in  latina  folum,  fcd  &  vcrnacula.  Sed 
primario  cxcrceatur  in  ea  profeffione,  in  qua  fuas 
aliquando  dotcs  cxplicaturus  cft,  Habcat  quo- 
quc  &  librorum  cognitionem,  qu«  rairum  quan- 
tum  &  ornamcnti  &  utiliratis  praeftat.  Vivat  hoc 
tempore  non  in  Schola,  (q^  Academiavel  Aula 
&  alio  loco  celcbri,  in  quo  in  raagnorum  vi- 

corum 


De  ratione  Stu  diorkm  in  Hmverfum.         f  8  5 

rorum  notitiam  familiarir^tcmque  vcnire  liccat, 
quod  efl:  fundamcntum  hodiepromocionis,  Nc- 
que  cnim  amplius  facilc  quisquam  ex  Academiis 
ad  officia  vocatur.  Olim  mos  erac  rcribere  ad 
Univcriicatcm  &  egrcgii  alicujus  juvcnis  dcnomi- 
nationem  ab  ea  petcrc;  hodic  aliif  artibus  emcr- 
gendum,  unde  non  dccet,  Acadcmias  cflc  in  lo- 
ci$  ,minutis  bc  obfcuris. 

$.   1179. 

Tempus  omne  vero  a  dcci?no  o^avo  anno, 
velfitardiusingcniumfit,  vigefimo,  usqueadpro- 
mocioncm  peregritationi  trjbuatur,  quo  pertinec 
Medici  Augaftani.cujus  nomcn  nunc  non  fuccurric, 
clegans  trad:atus  de  Mcdicina  peregrinan^ium :  ob- 
fervct  notcrque  commoditatesin  cibo,  potu  ,  acdi- 
hiis.vcftibus  agricukura, mechanicis,  quas  apud  ali- 
quem  populum  invenit.  Obfei  vct  &  Xtgi^^  &c  con- 
fuetudines  fingularcs ;  ambiac  notitiam  magnorum 
Virorum,  quas  pcregrinis  magis  quam  domefticis 
pacec  inprimii  fecrecariorum  6c  miniftrorum  ftatuf, 
Si  quas  etiam  memorabiles  hrftorias,  fi  quaiingu- 
laria  nacurse  &  artis  audic,  diligenter  noccc.  Ica  ob- 
cinebicur  finis  peregrinantium  ,  uc  a  regionc  ad 
regionem  non  folum  mercimonia  ,  fed  Sc  artcs 
dtporcencur.  In  primis  vero  d  regio  aliqua  in 
ccrcis  manufadiaris  excellic,  dec  operam  ut  ar- 
fcs  eorum  expifcctur.  l^lura  non  cft  hu- 
jus  loci  diccre  ,  fummi  Viri  prseoc- 
cuparunt, 

F  I  N  I  S. 


* 


n 


1 


i938S2 


M 
-.^«^4"