Philosophia theologiae ancillans : hoc est pia & sobria explicatio quaestionum philosophicarum in disputationibus theologicis subinde occurrentium ...

Jt;'

■

■

♦c

i

A

ipHILOSO-l

;|: PHIA THEOLO- I

£ Q>\& ANCILLANS; I

k 8

J hoc cft w

w k Tia & fobria explicatio $iu<e- &

^fi ftionum Philosophicarum in ^

^ Difputationibus Theologi- A

c is fubinde occurrentium* S

L C£ AUCTORE I

£02?; BARONIO, g

^ PHI L OSOPH I X PROFESSOREj ?

9 in llluftri Collegio S. S A l- %

VA TORIS, J£

& y OXONIv£> %

% Excudit Leonardw Lichfield , Impcnfis J*
t Guliel: Davis , & Tho: Robinfon , h
Ann: Dom: 1641. j^

Chm Privilegio. £

CANDIDO LE-
CTORI S.

V M az&e e]Hadriennium7 eruditiam
liquoty & ho+efio loco nati adolef-
centes, qui exinferiori Genmnia,
ad uberiorem ingenii cultum capef-
fendumjoue appulerant.a memagnopere conten*
dtJfentyHt *¥hilofophide ufum in S. Theo/ogia its
ofienderem , & exftngulis Philofophia par ttbus ,
imprimis autem ex Afetaphvfca ea excerperem
&feligerem qu& in controverfiis Theo/ogicis di-
fcuttendis pracipuum ufum habere viderentur:
p/acuit hoc konefia & laudabili eorum petitioni
concederc^ & ejufmodiiaboremfttfciperttfui illis
mihicfj ipfi in S. Thcologik adjumento foret &
cmcftumento.Quia enim metotum dicaveramfa-
vritiltisfitidiiitfutbmjitpar efi^nihilantiquim
habeo^nec habebo unquam , idcirco omnes meas
Phi/ofophicas lucubratiuncuias^ adS. Theoiogi*
am^ vehtt ultimum finem referebam & ipfam
PhilofophiamfDeminA fu<z Thcologia impcrium^
agnofcere^ilij^ demifse ancilUrivolebam t^ua»
A z obrent

obrem ut pio iftorum adolefcentum deftderio ali-
qtta ex partefatisfaccrem , Metaphyficorum &
Sententiariomm volumma evolvere ccepi &fro
modulo mee explicare.ea problemata Philojophi-
ca qu* fubinde occurrunt in hujusfeculicontro-
verfiijy& quibus Hareticifimplicioribus fucum
facerefolent. ^htod cum praftitiffem & optimi
ifti Bcigae in Patriam remeaffent \ rudem & im-
politam mearumdifputationum congeriemjn te-
nebris aterna noBis jacerevolebam^ne^ unquam
de illis evulgandis aut prelo committendis^vel le-
vijftmacogitatio animum fubibat . Verum quia
dotti nonnulli , & graves viricum cjuibus mihi
fummafamiliaritas intercedit^qnalefcunj^ exer-
chationesiUas approbarunt , eafifcS.TheologU
Candidatis in Controverfiarum ftudio nonnihil
incrementi , afferre poffe exiftimarunt ; ccepi de
iftias opxfcu/ipHblicationecogitare>& informem
tngenioh meifi tum.paulo operofius lambere >non
quidem ut ex illis vigiliis & laboribus famam
coRigeremfedut eorum ftudia promoverem qui
pofito Philofophicarum difciplinarum Tyrocinio
ir.celekritate AcademU,publtcum fui prog- ..ffus
teUimmium confecuti^jam primkm confiderare
avgrediuntur .argumentefas i/las^inif^ obfitas
& horrentes cortroverftassquas Emiffarii Sata~
vA^hoc eft^Sophtfta. hujusfaculi fidclibus & piis
fefu Qhriftifcrvisfubinde moverunt. jQuia e-
nim ultima hac Mundi 4tate,finuofkt & infidi-

oftts

ofns ille Serpens , ejjufts omnibusfurorum habe-
nisyminiftrosfuos Tartareo ajflatucorreptos , ^
concitatos emifit, ut hominum ouf&tneict f*lf*ru
optnionumfordibus obftruantr& atrum ittud ac
tabificum Antichrifttanorum dogmatum virm^
fub Ipecie la&is Philofophici , incantt juventuti
inftittent^ ideb inftudio controverfiarum Theolo-
gicarum apprime utile eftyJerib in iis ThilofophU
partibus defudare^ etf quibus SophiJia fuas rati-
uncuUs depromunt : nam hoc patto fimpliciores
pramunicntur^ & os obturabitur veteratoribtu
ittis,qui vera Thilofophia & TheologU obtentu^
in Ecc/efiafinugrajfantes, eam obliqu} & quafi
per cuniculos evertere conantur\ haccura &co-
gitationc adduBus ywoleftum hunc laborem fuf-
cepiyquifi Reipub.tf Eccleftafalutaris^ ftcandi*
disrerum ^ftimatoribus gratus^ & acceptus fue*
ritynon operam luftffefed ex ea magnum f)*u£lum
retuliffe , & meffem optimam mejfuijfe videbor.
T^raftitt in hoc opujculo , quodpro gratU mihia,
Domino conceffa modulo, in tania occupationum
undu^ fe accumuUntium mole praBare potui:
praftiti inquam non ut limitatijfimis gravium &
doEiorum virorum iudiciu ufquequaj7 fatisface.
remyfed ut injirmis ingeniis fuccurrercnr, quihm
Philofophic& Hdtreticorum ratiuncuU mavnam
moleftiam creant. Hic meus conatus eft , hocprb^
pofitum>hic Uborjui ut benedicatT>ominw,<rl0.
riofijfimam ejus Majettatem vehernenter etiam
at^etiamrogo. A 5

DN. R, BARONIO,
§luondam Difcipub fuo.

PZJmicc tcrfa /e?/iy/ima<f? polita rjeccnti
Scripta ede^ cximi&dexteritatis opus.
Qogmataqu* Cjraia pariter LatM^ Minerva

Et v^ra & fanclufimp/icitate madent.
SI&& non convincent hoftes , hcet ilia rumpantt

£t grato accipiet peBorepofteritas :
Vrctforibus ftantem, ceffas admitterefamam ?

Et dnbitas cpera pr<zmiaferre tue ?
^Poft te vitlnra, te vivo, vivere charttt

Jncipiant • cineri gloriajera nimi*.
' Non eti quodcariem metuas , necj? vulnera lentA

Cimicis ; aut Cynic&c/affica vanaiub<zm
Cum MaHfoUum,fcind.etcaprificusy &ulta

Magnorum Regum f&armorapulvis erunt,
D oElorum vivu* vohtabis in ore viromm

Et meliore tuiparte fuperftes eris%
Sperne Theoninos morfus, humilef^ fufurros* .

Neg/igere eft fatius^ cum nequeas regere.
Zoilit* Idalia carpitfanda/ia 'Divty

(fnrn nihlin DivJi,quodreprehend<t?>b<*bet

Avii

4vU MufArum /ufiras lovajiullnu Aritc
Tritafolo , primu mfedpede preffA tu*.

iarttm ra.r> tjit nitsrum Tovis armia^r a.U r •

Trirnj 010 , primn «jyca^Mc^
Iliacum rapuit puerum fovis armiger a/es \
Evehet ingemum tefupcr aftr& tumt.

Amoris & gratutatt ■
onis ergo F.

H.Danskini2S anaceniorum
literarum Profeflbr
Andkeap.

JffK ■^Tv

#«#■ 4&* «^ «gs <?&* ^» *it> «ilt S£ *£* 3^5 jjk,

rrVeve #rs««i .. «aw /r*sw*> rs~ua*Vi #t->*.v •/-«aawi m»»\. «"HflHW tooffd rr->6v"v> /n»«*wi

^ T^ ^ ^p* ^f» ^vv «r^* if^ *g* -*?* ^v* «y*

iiAi/CJ5 5f310 5TO
DN. R.BARONIO.

Nf V/^ ars aiterius ncn eft opis indiga^ atnico
Fcedere quaj^ aliiconfociata manet.
SU tamenut facris fubjerviat omnis : & i/iis

Obftr%Bamfamldafefateatur ope.
HU Sophia imprimis labor eminet: oblita nnllo

Sifuco^proprtafmplicit<ite micet.
^uippe ubi caleflis retegenda oracu/a veri,

Hacfacit utniteant/umtne qu&^fuo.
TJinc/a Sophiftarumfi dijfo/venda , latentes

Detegtt infidias hdtc^aperit^ do/os.
Sifo/ida firmandafides rationeynecanda

Harefs^hac operapraftat utrumq,fua .
At bona q$ct pravos non detorcjuentur in ufus^

Sifurer, aut errorfuadet, amorvefni>
Sic Sophia in retlos ufus adhibenda, Sophtsi^n

Dumfatla ingeniis Lesbia normay nocet.
Hinc facra tot t&ntifj^fcatent erroribm : inq

<*y£dej) E I harefe&n putidalerna viget.
Z)era invo/vuntur tenebru eracu/a : ^Phccb*

Nonfuafulgentt /umina pulchra micant,
ZJu Soph:<z infacris ufum ffc&are tenendum ?

V i* nefie ttt Domint ferviat il/afua ?

H<rc

Hac Lege. Traftari SophU problemata ccrnes,

ludicio ingcnti perfacili^ via,
Wivinu aptataycitrafucof%>doIof£.

Candore ingenuo >dexteritate nova.
Vtereiftc temnes Vbiquiftce imbellia tela:

Arminii molesingeniofa ruetz
Qh<i vafer obtrnfit vafio Beljarminus orbi

Romuleo^//?# turgidafcita cadent «
Vtiliorepoteft quifquam prodeffe labore ?

JQittfcjuam omat Spartam nobiliore fuam ?
Eia agt Baroni : ptrgas, quo vota bonorum y

jQuo virtus, quo te mens generofa vocat.
Ad meritas laudes,adhdnores vera tuarum

Pramia virtutumjam tibiflrata viaefi,

Honoris&amoris
ergo JF\

Iacobus GlBGIUS,
humaniorum litcrarunv
Profeflbr Taoduni,

##-«f>

1

ELENCHUS EXERCI-

TATIONVM QVj£ IN HOC

operecontinentur.

i. Y\& Ente & Effentia.

3-
4-
5-
6.

7-

8.
9.

Jo.

II.

De originc anim;? , & propagatione
peccati-
Dc Fide,Scientia,& Opinidne .
De Spe& Charitate.
De natura & facultatibus animse rationalis
Deliberohominis arbitrio.
De Lege in genere , & infpecie de Legc

naturas.
Denaturamali.
De tribus operationibus primae caufx;hoc i

cft,creatione^opfervatiane^ & coope- i

ratione cum caufis fecundis.
DeDco,quatenuscftuQus: dea/, ejus at-

tributis incommunicabilibus , conrra

Vorfiium.
De attributis Dci communicabilibus.
De t;ripliciDei fubfiftentia perfonali>con- I >.

tra Antitrinitarios.
DeDeo incarnato,& unione duarum natu- ;

rarum in e/us byp oftaft

14.

1 4 De Angelis.

1 5 . De Pr\?d'icationibus Theologicis.

IA1 his ffmftionibus difbonendis non natur<e,
fed facitioris cognitionis ordinerp fecutus fum:
in lifd: m vcro proponendis & explicandis fermo-
nis perffiottitatcm & brevitatemjion verb Uuti~
tias c^ veneres vocum afFeclavi^ideoj? in diftin-
ctionibm & accuratis rerum cxylicationibm af
fignandis illa barbara^afpera^ horrtda^ fedper*
fpicuaxr rebm ipfis quafi cognata nomina^ qui-
bm utuntur Scholaftici Dotlores, & Metaphy~
fjc<einterpretes Ciceronianis v^cabulis prafe-
renda cenfui: Adieci etiam difputatiombm Thi-
tofophicis qntftiones ejuafdam pure Theologicas;
fedeas Thtlofophico more trailavh ida^utfclani
£cclcft<z hoftes,noftr<tfidei dogmata ita humana
rationi s captum fuperare.ut tamen vcrac & retldt
rationi nequacjuam adverfentur%

Si fcire cupias ( candide Leilor ) qu<znam
problemata trafienturin his cxercitattontbusyegn
eorrnn fummam tibibreviter proponam.

In prir/ta exercitatwne yprimb propono aliquot
divifiones £ntis realis ut ex iis colligam explica-
ttoncm iflarum vocum, Ens,Efientia,£xiftemis,
Suppcfitum ,& Perfona . Secundoifias voces cx<>
plico.Tertio hanc dotlrinam perfcnis Trinitatis
applico.

Infecunda T>ifpHtatione,primbprepono ef* cx-

fltV*

plicocommunemfententidm de Origineanimse,
& Propagatione peccati. Secundoy aliorumfen^
tentias de Origineanims, & Propagationepec-
Q2X\confnto.

In tertia,primb confero Fidem cum Scientia,
& Opinione. Secundojvarias tjuaftioxcs de na-
tura ¥idcidifcutio.TertioyoItendo Charitatem
non ejfe formam fidei-Religionem vero ac The-
ologiam a Y\dcynondifferre realiter.

Jn priore parte 'Diffutationis quart&Jha* qua-
Jiionesdenatura Spei diffolvo: Vtrum Speslub-
je&ive exiftat in intclleftu? Quomodo diflerat
Spes a Fide , quam habemusderebusfuturis?
Vtrum fiducia fi t aftus Spei ? In poftcriore, confi-
dero naturam^obie&umfubieftnmyUnitatem nn-
mericam Charitatis, & ordinemin Cbaritate\
fervandum.

In quinta,primb explico Facultates animse, &
earum atlus . Secundo , aliquot qu&ftienes difcu-\
tioydenaturaficfubieBo Confcienriae,^ rattonei
fuperiori & infertoriyde verbo mentis>de rebelli-
one appetitus fenfitivi contra rationem,&c.

lnfexta , explicatur natura Liberi arbitrii,
eiufy concordia CHmpr&fcientia & providenti
7)ei , & efficacta grati<z divina .

Infeptimayprimb propono divifiones Legum, I
deindevarias quafHones difcutio^de lure natu- j
xdCitfualesfunt UU\ An fecundum & quartutn j
pr^ceptum decalogi fint de iure naturx ? An j

prscepttl

praecepta iuris naturae fint difpenfabilia? An Pch
lygamia patrom fucrit contra ius natura ? An
licuerit pcr ius naturae , filiis primorum ducerc
fororei iuas ? Et,an licuerit Iacobo ducere duas
forores?^.

InoBava^agttur de privativa natura mali*
decaufa primi ma\i,de diviftonibus, msMydefumm
mo m&o%de\nde doElrina de molo culpa , &pocn&
hominiapplicatur.

In nona , h& quxfiiones traElanlur : Poffime
homolumine naturae, icireDeum effe cauiam
efficicntem mundi ? Poffitne etiam fcire,Dcum
produxifie mundum in principiotemporis?^.
Quid fi t creatio ? E t , an pri mi parentes pro-
prie creati fuerint? An res omnes ita a Deo dc-
pendeant,ut non poffint operari abfq; Dei con-
curfu? Quomodo Deus cum homine coopere*
tur in malis a&ionibus,& tamen fit immunis de-
formiratea&ionis? Vtrum primacaufa,cum
cooperatur, detcrminet fecundam ad fpeciem
aftionis ? Vtram Deus,cum operatur cum cau-
fis iecundis,pr£via motioneeas excitet?

Indecima,diffriturde Immenfitate, immu-
tabilitate,£ternitate> ^fimplicitateDei, con-
tra deteftabilem Hareticum Conradum Vorfti*
um.

In undecimaiajferuntury& explicantnr varU
diftinttionesSckntiz,8c voluntatis divmx-jtem
dijferttur de dorninio & poteftate Dei.

In

In duodecima.propanuntur , &fo/vuntur */U
quot qua/iioncsdediihn^iontpcrioiurum, &
respondetur ad ^yfntitrimtariorum argument*
ex Afetaphjficapetita.

Indecimatcrt:ayfolvHntur qwedam qnaftio*
nes de hunnUatione & cxaltatione Chrilli,
& diluuntur <TyhilofophtCdtratiuncnU 'jpontifi-
ciorum & ubiqrntariorum.

In decimaquarta^expltcantur varU quaftio-
nes.de fubftantia & diverfitate Angelorum , de
ecrundem mtmero% ordwibusjoco,motuycogniti»
onejvirtute motivayot)er*tionibns i&c %

In decimaquinta^agitur pr&cipue de illispr^ 5
dicationibm \cjU& occurrunt in Controverfia Sa» I
crar*tntalK

EXERCITATIO

PRIMA,

DE

Ente , Efientia , Sxiftentia *

Subftflentia , Snppoftto^

Cjt* Terfona.

illi termini Metaphysici

explicantur.

■ &
Eorumufus inS.THBoiooiA

dtdaratHr,

lICI

4 U

»

>4

AMPLISSIMOET REVE-

RENDISSIMO IN Chri.

sto Patri, Iohanni Ar-

chiepifcopo Andreapolitano, Scotise

totius Primati, Conjiliario

Regio, & AcademU An-

dreafix CanceUario»

Viro

bc Ecclcfia, De Republic2, De Lite-
ris optime meritos

Qui

OPerofam acdifficilem ProvinciamaDo-
mino fibi dclegatara, fiimmo labore , vi-
gilantilj&afliduitate haAenus adminiftravit*
& inea adminiftranda fuo exemplo oftendit,
quam fiiaves & indole fua dignos fruftus pro-
ferat vera pietas, in ijs,in quorum cordibus al-
t£ defixa, & radicata eft,

Amflitudini

lpfius devotijfimtt* R. Baronius hecvigilia-

rHmfrarnmmonumentnmJtiQC chartaceum mu-

B nufculum^

mfculum.hoc ojficioji animi teftimoniumyei qu*
par eft humilitate & reverentikydedicatyoffert:&

Ex

Sincero amorrs affcfhi, quo ipfms Amplitu-
dinem profec«uitur, Dominum noftrum Iefum
Chriftum, Ecclefiae fua? praefidem & cuftodem,
maxima animi concentione vencratur & ob-
teftatur,

Vt

Charum iftudffoelo ac terra caput, oculogra*

tia dirigatt manu potentia defendat^umbracuh

alarum fuarum tegat ac refocillet , & tandem

dccurfo arumnofa hujtu vita curriculo cumfan-

Etis Patribtis & prifca Ecclefta Epifcopis in

calefita TabernacuU

reeipiat.

IlllllIlIIllIIIII

INDEX1

mmmmi

49*.J&i /TSt'vrs> rmtM^ *Oav«> A*3«««> .-fa&N r«ww r-^fcSW /WMfta rf»aav\ rtW&sv /yttfwn

INDEX

<a-l^TICVLO%VM

Primae
exerc itationis.

X . A Tfetinr prima divifio Sntis realii * t#
JijLofienditurfolum Deum effe Ens neceffa-

rium.

2. cProponitur fecnnda divifio £ntis realis^

tsrprobaturfolum Deum ejfe Ensper effentiam*
g# Affertur tertia divifio , & explicatur

quomodo D emfit atlm purrn .

4. Affertur quarta divifio Entis tealis , qua
efipetita d modis exifiendi.

5. Explicatio ifiarum vocum,EHsy Effen-
t*a> Exiftentia, Subfiftentia, Snppofitum> &
Perfona.

6. An in creaturis 9fuppofitum &fingtilaris
eivts natura re differant.

7* QiL* & cafifa cptr compofitionem ex Ef-

fentia # Sxiftentia* item ex Effentia & Subfi-

fientia , creatis fnbftantiis f non auiem Deo

B 7, tribuatt

tribudnt Philofopbi.

8. tAn boc pofito , efHod omnis perfeElio f%t
de effentia Dciyfequatur fubfiftentiam perfona-
iemeffe de eius ejfcntia:& an Detts,qu*tenus efi
communicabilis tribus perfonis Trinitatis , fit
ferfonafut fiatuit CajetantJ9.

9. An *Detis, ut efl communis tribus perfo-
ms,fit $ngularisfubftantia\&> an tresperfon*
Trinitatis, ftnt tres fingulares (ubftantut.

I o. An fbriftus, quatenus homo9fit ferfo*
na: item an Cbrifiusyqu4tenus homo fituBiqnc.

1 1 . *An Vbiqintariorum argumenta ab h-
nione perfonalipetitay fint valida.

12. An fubfifientia perfonalis <& h&y*> fit
naturt cius human& communitata : &, an relfe

tcjuantur^ qui dicunt humanitatem Chriftifub*
lftftere ubiejuc.per fubfiftentiam f* hiy*: itcm
exiftere ubique fecundiim Bffefuum ferfonale.

exerJ

(O

EXERCITATIO

PRIMA
De Ente & Efientia.

Art. I.

Affertur pritna divifi* Sntis realis , & often-
ditur folum Dbum ejfe Ens
necejfarium.

\ |g?<qgv^^ygg NS rcalc, primo di-

^ ■■■miCI ^ J viditur , in finitum &

infinitut* ± hoc eft , inf

creatorcm& creaturam:

quae quide divifio, muU

tis aliis modis tradi &

proponi folct: quidatn

enim hanc divifioncm

fic proponunt j Ens ali-

ud eft */*,alitid d rf/^alijficjEntiannaliafiint

B 3 fcu

% t)e Ettte, & EffentU.

feu exiftunt per etfentiam, alia perparticipatio-
fiem: ali/fic- Ens aliud efi necejfarium , aliud
contingens. D e u s gloriofus eft Ensinfinitum,
ab alio non habens exiftentiam; item eft Ens
per eflfentiam , & fiimme neceflarium : Crc-
aturse vero funt entia finita, ab alio exiftentiam
habentia , ideoque non neceflaria, fed contin-
gentia.

2 % Duo primi modi proponendi hanc di-
vifiojiem, explicatione non egent: duovero j
poftremi,nonita pcrfpicui funt: idcirco longi*
orem explicationem poftulant: ego exordiar a
poftrema divifione,quae eft in Ens necejfarium,
& Ens contingens. Dicitur D e u s gloriofus
Ens neceflarium; quia neccfle eft eum fempcr
achi exiftere; neque enim poteft Deus pri-
vare feipfum fuo efle, id eft, exiftentfe a&u, j
neque aliud quidpiam id potelt , cum ab alio \
non pendeat. Creatura: vero funt entia contin-
gentia»id eft,contingenter exiftunt: pendent e-
nim aconfervativa virtute caufa? libere agentis;
id eft,Dfi i , qui antequam dedit ijs efle, potuit
illud non dare$ & poftquam dedit, poteft aufer-
re.

3. Multa hic ob/ici fblent de neceffitate
fubftantiarum feparatarum, corporum ccelefti-
um,materi^prim£,naturarumuniverfalium,&
propofitionum ncccftariarum , quibus xtcrnz
yeritas a Philofophis tribuitur: verum quia fpi-

noiii

Exercitatio prima. 3

fiofs iftae quaeftiones, multas iua difficultate de-
terrent, & avocant a ftudijs Philo%<hicis; ego
ijsomiflis,adaha pergarn,quae magis neqefla-
ria & / ucunda lunc.

Art. II.

7roponitur fecunda divifio Entis realis, &pro-

batnr folum Deum ejfe Ens

per effentiam.

ALtera divifio eft in Ens per ejfentiam, &
Ens per partkipattonem: Ens per eflenti-
am, eft D e u s glonofus , qui vi lux efientias
exilb t.* entia vtroper participationem,funt en-
tia treata , quae non habent adualem & realem
exiftcntiam in mundo,mfi communicatam &
participatamabalio,aquoproduda iunt; hoc
eft, aD e o. Vt autem intelligatur, quo modo
D e u s dicaturviiua: eflentiaz exiftere, teue-
antt r hac fundamenta: Primo, Exiftentia De 1
eft de eju$ eflentia; hoc eft, non eft quid fuper-
additum divina? effentis, neque a nobis conci-
pidebetjtanquam quid ei iuperadditum , ied
eft aliquid in ipfa Dei eikntia induium,
non mmiis , quam animalitas aut rauonah-
tas in etfentia humana clauditur ; hoc autem f\c
oftcnditur : omnb perfe&io iubftantialiselt ce
eflentia De i (nunenim eflet eflentia De i in-
B 4 finitz

finitaeperfe&ionis,fi daretur aliqua perfe<5Hoi
quam ejus eflentia non claudit in fe) fed exi-
ftentia eft fubftantialis perfe&io,ut cuivis ma-
nifeftumeft.-ergoeftdeeflentia Djbi. Sicuti*
gitur eft de eflcntia hominis efle animal , auc
corpus,autfubftantiam, itaeftde eflentia Dbi
cflealiquid attu exiftens.

?. Contrayer6,ncquenece(Te,nequepof-
fibile cft, exiftentiam creaturae efle de eius $ f-
fentia.Noneft necefle, quiaeflentia creaturse,
non eft infinitseperfe&ionis. Noneft poflibile,
quiaquicqpideftde eflentiarei, illud ncccfla-
rio rei competit, eiulque affirmatio de ea re eft
neceflaria,&setern£veritatis. Atexiftentia ita
lenonhabctincreaturis-.non enim vere dico,
necefle eft rofam exiftcre, autnpcefle eft toni-
tru exiftere.-pofiunt enim non exiftere. At vere
dico,necefleeftrofamefleflorem: aut tonitru
eflefonum,etiamrgfa&tonitru non exiftenti-
bus.Vndepatethasefle prsedicationes eflenti-
ales: non vero illas. Harc rationon foltimpro-
bat exiftentiam non efle de eflentia creature:
fed ctiam exiftentiam non neceffario eflentiam
creatura: confequi, aut abca dimanare. Quic-
quidenimeft cflentiale promanando,illi|d ne-
ceflariode re,cuieft e(fentiale,affirmatur;at ex-
iftenm aftualis (ut diftum cft ) contingenter
creaturis competit. Interim admittimus exi-
ttentix capacitatem fen potentiam, non contin-

gcnter.

Extrcitatio primt. 5

genter, fed neceflario & eflcntialiter compe-
tereomnirealienti,five creato, fiveincreato;
fed non idem dc aduali exiftentia dicendum
eft.

3. Sccundum fundamentum fit hoc; Si quis
quaerat undenam fit,quod Deus exiftat,& non
poffit non exiftere: nulla poteft afferri ratio,
przterhancunam^videlicetquia eius efsentia
eftinfinitarperfe&ionis; ideft,omnem perfe-
ftionem in fe claudit,atque adeo etiam exiften*
tiam.Vnde patet Deum re&e dici vi fiixef-
fentis exifterc. At fi de crcaturis moveatur
quaeftio, undenam videlicet fit, quod i\lx iam
afta exiftant: nonrefpondcndumeft illud ideo
fier i , quia talis eft earum cflentia, aut quia ea eft
cfsentise ipfarum conditio: earum cnim eflentia
eft indi6ferens ad exiftere & non exiftere ; id
eft, poteft exift?re velnon exifter^ proDsi
arbitrio. Sed refpondendum eft , veram illius
rei rationem efse,quia earum efsentia, qux pri-
userat poffibilis & apta ad cxiftendum folurn-
modo, iam ip.fo exiftentias a&u a Deo & cau*
fis fecundis donata eft. Non ergo pofsunr crca-
lavx dici exiftere vi fuse efsentise, fed vi caufa-
rum,aquibusprodu6ta funt, praecipue autem
prim^caufe.Vndefequitureasnon efse entia
' per efsentiam fuam, fed per participationem
fc rcceptionem exiftentiae a prima caufa. Prse-
terea huius rci ratio rcddi potcft cx hoc fun-

damento,

6 T>e Ente, & SJfentia.

damento,admodumperfpic o:eaeft efacntis
divinsconditio, ut non poflu non exiftere, ne-
que esjftentiam fuam ab aho parriciparc: ea
verdeftcfsentiEcreataeconditio, ut poflltpro
arbitno primx caufe , extftentiam habere aut
non habere, & ut non poflit exiftere, mfi parti.
cipandocxiftentixaftum aprimacaufa. Vnde
patet; primam caufam, vi iux cfsentir, exifte-
re: cauias vero fecundas , feu entia creata , vi
iux eflentia?, non exiftere, ied per aftionem
primtfcaufa^aqua aftualem exiftentiam acci-
piunt.

4. Tertium fcndamentum. Eflentia crea-
turse re&e & vereappellatur potentia; exiften-
tiavero creaturae benedici poteft aftus fupcr»
addituseflentise:hoc autem fic dedaratur: ficut fc
materia Phyfica appellatur potcntia , & forma j
Phyficaadus^quiamateriain ie,&cxle, nul-
lam habet formam,fed forma? capax eft, feu po-
teftrecipereformam: ficeflentia creaturse po-
teft dici potentia , quia neque in ie claudit exi*
ftentiam,neque eam a fe habet, fed ejuscapax
eft feu poteft eam recipere, & participare a pri-
macaufa:atcontra, Dei eflentia longe aliter i)
fe habet, in fe enim claudit exiftendi adum: i
ideoque non fe habetad exiftentiam,ut potentia
adafhun, nulla enim potentiainfeclaudita-
<5tum, icd ad adum tanquam ad quid externum i(
refertur. Atq; harc de divifione Entis in finitum 1
& injfinittim. Ar t.t

Excreitatio prima.

A r t. 1 1 h

Aftertur tertia divifio Entis realis^ & explicatnr
qnomodo D e u s Jit attmpurm*

I. 'TpErtiodividiturensrealc, inilludquod

X mere efi attuale, illud quod mere efi po*

tentiale, & illud quod eft partim aElmley par-

timpotentia/e>icu expotentia & aftu mixtum.

Ens mere potentiale, eftillud quodaftunon

exiftit,fed cxiftere poteft;tale ens eft rofa in hy-

eme.Notandumhic eft,Philo!bphos paffim di-

cere, ea entiaqua? aftu non exiftunt, fed realitet

exiftere poffunt , efle in potentia objeBiva: ob-

jeftum enim potentix produ&ivs qax caufis

iheft, eft id quod acaufis eft producibiie, feu id

quod a caufis exiftentiam nondum accepit , fed

acciperc poteft. Ens igitur altquod poffibile,

quamdiu nonadu exiftit , eft objeftum pocen-*

tizprodu&ivscaufarum, idcoque dicitur cfTe

in potentia objeftiva, quia videlicet habct eam

potentiam, quse competit rebus quamdiu funt

ob/ectapotentisealicujus caufativae. Vbivero

illudensa&u produ&um eft, & exiftentiam ac-

cepit a caufis , non amplius eft objechim po-

tentia? produftive caufarum 5 & ob id dieitur

j non effe infotenhaobjeftiva.

2. Er.s

8 De Ente> & Effcnti*.

2. Ens merea&uale, feua&uspmui eft
Deus gloriofus,cuih#c famma&pcrfc&aa-
ftualitas tribuicur; primo, ad indicandam ejug
fimplicitatem: ci enim repugnat omnis com-
pofitio cx potentia & a&u; id eft, ex principio
aliquo potentiali velimperfe&o,&prineipio
aftuali; hoc eft, a&uante & perficiente illud al-
terum principium, ut poftea declarabimus in
do&rinade Deo. Secundo, ad removendam &
excludendam omnem poteotiam, qu* imper-
fettionem aliquam arguit. Tria autem (iint po-
tentiarum gencra, quse ob imperfeftionem fii-
am Deo tribui nequeunt: niffiirum potcntia
objeftiva,qu2nihil eftaliud,quam rei produ-
cibilitas, acaufis fuis: fecundo, potentia paffi-
va,qU2erebuscompetit quatenus poflunt aba-
gente aliquo pati & tranfmurari: tertio,poten-
tiaadnonefle. Prima potcntia eft rerum non
exiftentium, ideoque Deo qui neeefsario ex-
iftit, nec unquam potuit non exiftere, attribui
nequit: du«e pofteriores funt rerum exiftentium
quidem, fed mutabilium & paffibilium: Deus
autem eft immutabilis, & impaflibilis. At po-
tentise aftivae longe alia eft ratio, nampotentia
aftiva,ut bene obfervarunt Metaphyfici, potiusr
virtutis vel facultatis nomen meretur , quam
potentiar. nam unumquodque agit in qqantum
eft in aftu, unde ipfa vis agcndi a&ualitas qua>
dam eft. Sed inquict aliquis: omnis potentia eft

(uo

Sxcrcltdti* ftimd. 9

fiio a£toimpeife&ior:quicquid autem cft im-
perfcftum , vel abfolutc , vel comparative,a
Deo removendum eft. Refpondetur, potenti-
am etiam a&ivam in creaturis fopenumero cfse
imperfe&iorem fuo a&u, idquc quia crcaturce
perfe&io in operationc & exercitio potentia:
cft pofita, cftque perfe&iorciim agit, quam
cum non agit: at Deus nonita fc habet , ejus
enim fumma & infinita perfeftio, ac beatitudo,
in co cft pofita, qudd fit Deus , idcoque non
mclius aut perfeftius fc habet, cixm agit,quam
cumnonagit.

3. Ens conftans cx potentia & a&u, eft
EnsfinitumaElti exiflens inmundo: diciturau-
tcm eiufmodi ens, conftare ex aftu & potentia,
lcu eisepartim a&uale, partim potentiale , ob
duas rationes: Primo , quia in entibus finitis
vari* reperiuntur compofitiones, nmrirum ex
genere & difFercntia, exmateria&forma, ex
partibus integrantibus,cxefsentia & exiftentia,
cx efsentia exiftente & fubfiftentia illi fuperad-
dita,exfubie&o&accidente. In omnibusau-
tem his compofitionibus,(ea fola excepta qya?
expartibusintcgrantibus)eft unum principi-
iMn potentiale & receptivum , quod ob id ap-
pellaturpotentia,alterum aftuale &perfc(fti-
vum,quodob id dicitur aftus; prioris gene-
nsprincipium,inomni compofitione fubfter-
nitur,& pofterioris gcneris principium ci fuper-

additur.

I c ?>e Ente, & Ejfcntia.

additur. Hinc paret entia finita re&e dici conv*
pofita ex potentia & a&u.Secunda ratio eft h*c:
Entiafinita, quamvis aflu exiftant, & ficalique
aftum & perfeflionemhabeant,nontamenfunt
mere adualia & perfefta , fed habent tria illa
potentiarum genera imperfedicnem arguen*
tium.Primb enim, pnufquam cxiftant, habent
obie&ivam illam potentiam ad exiften lum. Se^
cundo, cum exiftunt, habent potentiam paffi-
vam , & recepuvam novorum accidentiun).
Tertio, habent potentiam ad non efse, pofsunt
enim a prima caufa aboleri, & in nihilum redi-

A r f . I V-

tsffertur quarta divifio Entis realU , qu<teft
petita a modis exiftendi.

i. /^VVarta divifio Entis realis, peti poteft
V^a modis exiftendi. hoc eft, modis aftuali
exiftentis fuperadditis : in omni enim Ente*
a&u etiftence, hxc tria confiderari pofsunt:Pri-
m6,qu6dhabeattalem efsentiam &naturam,
per quam conftituitur in certo gcnere Entis , &
ab omnibus aliis entibus diftinguitur.Secundof
quod aftu exiflat in mundo , & fic habeat exi-
ftendi aftu», fuse efsentis fuperaddittmi. Ter-

tic*

\

Exercitatio prtma. I %

tid,qu6dhabeat nlem exiftendi modum , fiia*
naturaeconvenientem: fubftamia? enim fingula-
res & completse, ita (unt & exiftunt , ut non ffi
alio fint, fed per (e exiftant: contra veroacci-
dcntia finguiaria, uthstcalbedo, hsecnigredo,
ita funt & exiftunt, ut non per fe, fed in alio ex-
iftant : unde patet duos effe generales modos
cxiftendi,ipfi exiftentirfuperadditos; prior eft
fcrffitat exiftendi, feumodus exiftendi perfe9
& non in alio: poftcrior eft, modus exiftendi in
alio^ & non perfe.

i. Hispofitis, quarta divifio Entis realis*

fic concipi poteft; omne Ens reale, vel ita exi-

ftit,utnnllomodo alteri inefle aut communi-

cari poffitj vel itaexiftit, iitaftuinaliofit, aut

(altem in alio efse poffit: exempli gratia, hic

homo,hic equus, hic lapis, nullo modo alteri

infunt,permodumpartis,aut formae efsentia-

I lis, autaccidentalis, vel quafiformas: contra

i veTO horum membra i)s infiint, per modum

| partmm;&accidentiaipforumijs infimt, per

modumformarurtiaccidentalium: dixuautfat-

, temin alio ejfepofftt , propter animas humanas

I dcorpore fcpcratas,qua? quamvis aftu non funt

inalio, in alio tamenefte pofsunt, admodum

partium.Vt autem h#c melius intelligantur,

cnumerandafunt earam rerum genera, quseali-

, quo naodo dici pofsunt efse in alio , per moduro

i partis, aut forma?*

3, Primo

12 De EntCy & Sfentia.

^.Primo accidentia exiftunt in fubjefto fuo:fc-
cundo,partcs tum e{sentiales,tumintegralcs,in
totoiuo: tertiojipfanaturarci totalis& fingu-
laris, eft in cocujus eft natura, per modum for-
ma?: natura enim rei, feu efsentia, ie habetadj
modum forms: id vero cuius eft ef sentia, 1 e ha-
ket ad modum materisejdeoque non folum uni- j
verfalis natura ineft in fingularibus , fed etiam f
iingularis natura ineftineo fuppofito cujus elt ,
natura: fic fingularis natura Petri,eft in ipio Pe-j
tro: hoc eft,in Petro includitur : Petruscniml
non cft humanitas Petri , (cd cft quid conftans
cx fua humanitate fingulari, & fubfiftcntia ei fir-i
peraddita , ideoque fingularis cius humanitas
ci ineisedicitur.

4. Quaxunque ad has tres clafscs referri
pofsunt,eanony^/f/?*r*, feu ferfe exifiere±\
fcd alteri inexijlere, (li ita loqui liceat^) diccn-i
da fiint; ea vcro qu# ad nullam iftarum claffium.
referuntur, fubfiftere feu per fe exiftcrc dicun-i
turriubfiftentia cnim nihil eft aliud, quam mo-! i
dus quidam exiftendi, quo Ens aliquod ita
cxiftit,utBullomodoalteri rci infit, fed aliis i
rebusciinexiftentibus fubfternatur, & fuppo- ;
natur; unde eiufmodi Ens Latine fuppofitum,
Grace hypoftafis vocatur.

5 . Notandum hic eft, h#c vocabula hpo- \
fiu icfubfifientM^ efse valdc ambigua, & fex
fignificata haberc , quorum tria prima minus

proprial

Exerciutio prm* i 3

propria (iint , & apud Philofophos non ufita-
ta: tria vero poftrcma magis Philofophica fiint.
Primo,accipitur hypoftafis fcu fubfiftentia, pro
ipfa rc fiibfiftente 5 hoc eft , pro fuppofito , auc
perfbna. Secundo , pro vcro effe ± non pro inani
e/us fpccie , item pro effe fixo & permanente.
Tertio:, pro eo quodquovismodofubeft.-quo
pafto in aedificio fundamentum,ia columna oa-
fis,in vino £*x, in urtna fedimentum , hypoftafis
& fubfiftentiadicituro

6 Apud Philofophos autem fubfijiere^
primo,fumitur pvoeffe perfe ;hoceft, non m
fubjefto inhaefionis : quo pafto omnis & fola
fubftatia, five ca fit vniverfalis,five partfcularis,
fi ve item fit completa & totalis,five incomple-
ta & partialis , vcre dicitur Ens fubfiftens , fea
Ens per fe,non in alio extftens j contra vero ac-
cidentia,hoc modo non fubfiftunt,fed in alio ex.
iftunt. Secunddjilkidfubfifteredicitur^quod no
cxiltit m alio , ita ut ab eo pendeat quoad exi-
ftendi aftum; id eft, ita ut propter imperfedum
fuum exiftendi modum extra illud, & per fe ex-
iftere nequeat* Hoc fignificatu non f omm nega-
mus accidentia , fcd etiam fubftantias univerfa-
les fubfiftere,idq; quia a primis pendent quoacl
exiftentiam a&ualem,nam in iis Sc earumbene-
ficio cxiftunt. Secundo, negamus materiam,
omnefq; formas fubftantiales e materix poten-

|:ia educibile8,hoc modo fubfiftere i ita enim
C peadent

14 De Entey & SffentU.

pendentdfuppofitoin quoinfant, ntperfe&
extra onine fuppofitum txiftere nequeant.Dixi,
fbrmase materUpotentiaeducibiles , adexclu-
dendarn animam humanam,cujus aliaeft ratio,
uc ftatim patebit Dixi , extra omnefuppofitum,
quia materia i oteft quidem exiftcre extra hoc
veliilu i fuppoficum>utextraSocratem, autex-
tra l lan nem , poteft enim his mortuis alterius
fuppofjriconftitutionem ingredi, & abeolii-
ftentarfnontamenpoteft exiftere extra omne
fiippofitum. Tertio, nesamus ipfas fubftantias
lingulares^abftraclis nominibus fignificatas 5 hoc
eftjfingularcs eflentias fubftantiarumcreatarum
hoc modo iubfiftere; flngularis enim humanitas
Petri,ita in ipfo Pctro exiftit , ut per fe & extra
omnefuppofitum exiftere nequeat, fingularis
itemhumanitasCHRiSTi , itain Christo
cxiitit, ut modo inefFubili ab ejus gloriofiffima
perlona pendeat in fuo efle. Quamvis igitur
fingulares homines-per fe & nullo modo in alio
exiftantXingulares tamen naturse humanae , non
per fe,fed in fingularibus fuis iuppofitis^hoc eft,
hominibus exiftunt. Dicet aliquis •• fingularf
homo, &fingularisijaturahumana, idemfimt.
Refpondetur , illud efle falfiflimum, fingularis
cnim homo.non eft fingularis humanitas,fed eft
quidconftans ex fingulari natura humana , &
fubfiftentii ci fuperaddita,utm progreflii pate-
bite Vndc fecunda perfona Trinitatis , i Theo*

logis1

!

JExcrcitatio prima. \ y

logis dicitur aflumpfiffe fingularem naturam
humanam,non vero fingularem hominem.

7 At contra,hac figmficatione fubfiftentiam
tribmaius, prim6,omnibusfingularibus fub-
ftantiis completis& predicamentalibus , hoc
eft,concretonomine Ggnificatis-quales funt,hic
homo, hic equus : item perfonis adorandae Tri-
nitatis,idq$quiah£Comniain nulla re exiftunt
tanquam partes,aut form# effentiales aut acci-
dentales* Secundo,hoc fenfuetiam afferimu$
effentiam Divinam feu Deitatem , quamvis in
tribus perfonis adorandas Trinitatis eyiftat , re-
vera (ubfiftere : idem etiam dicimus de anima
humana.quamvis ea fit in corpore , ut forma fti
materia;& in compofito, ut pars in toto : idque
quia neque efientia De i a perfonis divinis in
fuoeffependet ,hocenim imperfe&ioneoi ar-
guit;nequeanimarationaligamateria & com-
pofito, potcft enim exiftere fine illis, & revera
exiftit,cum a corpore ieparatur.

8 Tertio,id fubfiftere dicitur , quodneque
adu neq; poteftate exiftit in alio ; hoc eft, quod
non poteft includi in aliqno fiippoiitorhoc figni-
ficatu lis omnibus negatur fubfiftentia, quas in a-
liquo fuppofito exiftunt ; fiveab eo pendeant
quoad exiftendi aftum,five non; quo* paclo ani-
mamhumanam^&gloriofiffimam Dei effen-
tiam fubfiftere negamtis : illa enim cft in hor;i-
ne pt pars in totoj ha?c yero, indfahili modo, in

C 2 trtbus

1 6 *De Ente, & EjfentU

tribusperfonisTrinitatis exiftit: ideoque hoc
fenfu fola & omnia fuppofita, fubfiftere & fub-
fiftentiain habere dicimus: fuppofitum enim
omne ita exiftit , ut nullo modo poflit in alio
fuppofito exiftere , tanquam accidens in fubje-
fto,parsintoto,autnaturaineo quod naturam
habet. Hinc eft qu6d dicant Philofophi , fuppo-
ficum effe quid incomfnunicabtie pluribm , &
omnino ineptum ad exiftendum in alio. Ex his
patet,in quarta hac divifione Entis, fubfiftentia
ultimo hoc modo aecipiendam effe : nam in ea
perEnsfabfiftens, mtelligo illud , quod nullo
modo alteri ineft,tanquam accidens in fubje&o,
pars in toto,aut natura,five univerfatys, five fin-
gularis,in fuo fuppofrco. Per Ens veroalteri in-
exiftens,intelligo id,quod aliquo modoeft alte*
ricommunicabile,h,e,aptum altcri incffe-

ART. V.

Explicatio tflarum vocut»^>ns , Eisentia,Ex*

iftentia,Subfiftentia,Suppofitum,

& Perfona.

#

i. F S s e n t i a variis modis aPhilofb-

C phis defcribi folct. I . CiC-,£fentia rei efl

id quod dcfinitione expticatur. 2. fic; EJfentia efl

idyperqnod resconflitmtnr incerto genere En*

Exercitatjoprima. 1 7

ti4y&*bomnibu*aliis diflinguitur. 3. Gq ; Efm
fentiaeftprimumac radicale & intimumprin*
cipium omniumrei aElionum , & proprittatum.
e.g. multarum operationum humanarum prin-
cipiafunthabitus inanimis hominum exiften-
tes: habituum principia funt potentisc naturales
ab eflentia fluentes : potentiarum principium
eft natura leu eflentiahumana : ipfa vero effen*
tia humana,ex anima & corpore conftans , nul-
lum habet principium fiii produ<fHvnm,& efte-
ftivum , in homine exiftens -• h.e. nihil in ipfb
homineinveniripoteft, aquoprofluat , aut di-
manet ejus eflentia. Dixi eam , nullum haberc
principrum effeclivum> in homine exiftens, quia
ccrtumeft,eamhabere principia conftitutiva,
tum Phyfica, tum Metaphytica. Chm igitur re-
rum potentk naturales, potentiarumq; opera*
tiones,ab eflentia originem fuam trahantjeflen-
tia vero, nullam habeat caufam efficientem fe
priorem,in ea re.cujuseft eflentia,merito ea di- *
eitur primucn,ac radicale, & intfrnum principi-
um omnium rei proprietatum,& a&ionum.

2 DeniqueefTentia'ficnon incommode de-
fcribi poteft; Ejfentiaeft id^uod fumme necef-
farib>& omnium prwiojrei convenit. Dicofum.
me necefsarib, adexcludenda accidentia com
imuiia, qu« contingenteradfunt illi reicujus
accidentia funt. Dico omnium primb , ad exclu-
denda propriaaccidentia , qux licec neceflario
C 3 conveniant

1 8 D e Ente, & EJfentia .

«onveniantfuofubjedo, non tamen primdci
infunt, fed priusineft eflentia,aquadimanant.
Hjec igitur eft generalis regula, Quicquidjum •
me neccffarib yomnium primb , &intime rei inefi,
illud cfi rci ejfentia : cjuiccjuid vcro aut contin-
genter inefiyautproptcr ciliud d cjuo profluittfuic-
cjuid itcm eft adventitium,& non intimum^ illud
cfi aUquid cfsentidt fupcradditumy non verb ipfd
efsentia.

1 Exittentia pr^cipue ab effentia diftert
inunere:& orficio.-efientiae enim munuseft,tem
in ccrto genere entis conftituere, eamq; ab aliis
omnibus diftinguere. Sic homo per effentiam
fuam,Quatenus nimirum eft animal rationa]e,ab
omnibusaiiisentibus diftinguitur. At exiftcn- i
tice munus eft> cfficere ut rcs, talem eflentiam i
habens5Gtextracaufasfuas ( ut loquuntur Me- j
taphyficij aut potius,ut iit extra caufarum vir- I
tutem , & potentiam produftivam .• resenim i
cum non exiftit , dicitur efle %n potentia caufa- f|
rumfuarum • quia eft producibilisacaufis luis> i
& per earum potentiam effcclivam exiftere po- i <
reft: at ubia&u proiucta eft, & exiftendi aclum
accepir,non amplius cftin caufarum potentia I
eflfeeliva, fed edu&a eft ex ftatu potentialitatis, |
in ftatum adu3litatis;& durante eo ftatu,non eft
percauiarumpotentiam producibilis ; oportet j
enim eam perirc, & exiftendi aftum,quem jam I
habet.amictere, priufquam acaufisfuis,denuo I

produci I

Exercitatio pri nan 19

produci,& exiftentiam accipere queat.

4 Diflfcrt hoc officium exiftentix, ab officio
cffentix,quod effentisc munus in omnibus rebus
fitftabile & perpctuum: contraver6,exiften-
ti^munusin quibufdam fit variis mutationibus
obnoxium.quia ipia nunc adeft,nunc abeft 1 e.g«
exiftentia rofe, aut tonitrus, quibufdam tempo-
ribus exercet fiium munus , aliis vero tempori-
bus non exercet; ut hyeme,cum rofa & tonitrus
funt in caufarum luarum potentia, ut loquuntur.
Contra vero , harum & fimiliumrerum eflen-
tia, fuum munus perpetuo exercet: fiveenim
rofa exiftat , fivenon, roiaeftflos,natura &
effentialiter ab omnibus aliis floribus diftin»
ftus:& Phyfici habentfcientiam de rofa, e-
tiam cum non exiftit : quia norunt rofam
effe florcm ab ajiisfloribus diftinftum , non fb-
lumnatura feu eflentia , fed etiam proprie-
tatibus , virtute , & efficacia : non enim pu-
tandumett, rofamcumnon exiftit , amitte-
re effentiale fuum difcrimen ab aliis flori-
bus,autcum iis quoad effentiam confundi. Ex
hiscolligi poteft h*c definitio exiftentice, Exi»
fientia cft modw e(fenti<efuperadditm ^efficiens
ut res eam ejfentiam habens^ fit extrafuat caufas
in mundo.

S Explicatis hisvocibus, Ejfevtia, & Exi*

fientia fzcilc eft fcire quid fit £n$ : diftert enim

Ensabeffenua,&exiftemia,ut concretum a

C 4 duobus

a o T>e Ente, & Effentia.

duobus abftra&is; item ut id quod habct ,ab ii$
quae ab co habentur : nihil enim aliud cft Ens>
qnam id quod habet effentiam ,aut exiftentiairi*
Notandum hic eft, Ens duobus -modis aecipi,
partkifia!tter,& nommaliter jax. loquuntur.Ens,
ut eft participium verbi/w», fignificat id, quod
cft aclu exiftens ; Ens vero, quatenus eft nomcn
verbale,fignificatid,quodhabet effentiam, cxi-
ftenti£capacem,five a<5tuexiftat,fivenon:& ut
loquitur ^*r<?*,,fignificatipfum efseynon ut ex-
ercitum a<5tu,fed in potentia,vel aptitudine.Sic
vivens,uteftparticipium , fignificat a&ualem
ufum vits: ut vero eft nomen , fignificat id fo-
lum,quod habeteam effentiam , qux ppteft effe
v jtalis operationis principium ;

6 Subfiftentia proprie,& in tertio fignificatu
accepta,inbocconvenitcumexiftentia , quod
neque hsecneque illa,fit ipfum Ens, aut effentia
Entis, fed modus Entis: differt tamen ab ea,pri-
niOiqubdexiftentialariuspateatjquamfubfifteq-
tia: illa enim competit omnibus, tum ftibftanti-
|8,tt|st) accidentibus : h^c vero convenit folis
iubftantiis fingularibus CQmpleti$>quatenus co -
cretis nominibus fignificantur : ut nmc homini,
huic equo,huic leoni : nam ut fuperiori articulo
monui,hachumanitas fingularis aut hxc equini-
us fingu!aris,non fubfiftere , fed alteri inexifte-
>edicirur: nimirumquia illainefthuic homini,
hxc vero huic cquo, Secund6>differunt exiften-
tiaj&fubfiftentiajratione muneris/eu offici: fui;

munus

ExercitAtio primd. 2 1

munus cnim cxiftentiae,eft efficercut res alJqua
a&u fit in mundo,extracaufarum virtutem, aut
potentiam: munus vero lubfiftentice eft, effice-
re,utres nullomodopofliteffeinalio, vei ut
pars in toto, vel tanquam accidens in (iibjedo,
vel tanquam natpra,feu eflentia, jn eo quod ha-
bet effentiam. Tertio,differunt ut deterjninans
&determinatum:ficutenim efientia eft ex fe
indifferensad cxiftere, & non exiftere, ita exi-
ftentiajeft ex feindiffcrens ad effe in alio>& eflc
pcr fe,feu fubfiftere; h. e. cxjftentia eft indiffe-
rens ad modum exiftendi innitendo alteri ut
fuftentanti , & ad modum exiftcndi pcr fe, fine
dependentia ab alio recipiente & fuftentante.
Subfiftentia igiturficdefcrjbi poteft ; SHbfiften-
tia%eftmodm exiftentUfttperaddittts ^a,quo re$
habet^nod nonin alio^fed perfe exiftere pofftt.
Vnde aqujbufdam dicjtur omnimoda perfcitas
cxiftendi.

7 Ex his,qu# jam di&a funt , colligere pof*
fumus,in qualibct fingulari fubftantia , concreto
nomincfignificata, treshosa&us cernipofle;
primo,aftum effenticefingularis,perquem fub-
ftantiaeacfttaleindividuum .abomnibus aliis
_ diftififtum.* fecundo, a#um exiftentia?,pgr que
fubftantiaralemfingularcm effentiam habens,
eft extracaufas fuas in mundo;tertio,ad:uni fub-
fiftentiie3per quem ea ita eft extra cauias fuas, ut
nonjnexiftat.aut innitaturalteri, fcd aliis ei in-
CxStentibus fubftet,& fupponatur : undeut fii-

pradi&um

I

22 D e Ente, & Sffenti* .

pra di&um eR,fuppoftvm appellatur.

8 Snppofttum taciieexplicatur jamcognita
narurafubfiftentia?;nihil enimahud tftiuppofi-
tum,quam id quodfubfiftentiam habet^fu*, effen-
tidt & exiftentUfuperadditam: f eu id , quori ill
exiftendi aftu nullialteri innititur , fed aliis re-
bus ei innitentibus lubfternitur , & fupponkur.
Poteftctiam fic explicari : fuppofitum eft ,d,
quodnuUo m*do eft communicabile plttribtes nttllo
item modo alteri ineffepoteft , ad modnm parti*,
autformdt. Singulans igitur humanitas Petri
noneftfuppofitunbquiaver^diciturefle in i e-
troritemnaturahumanaC hristi noneft
fiippofitum , ob eandem rationem : at ipfe Pc-
trus eft fiippofitum,quianon ine(taiteri,tanqua
pars in toto,accidensm fubje&o , aut natura in
co quod naturam habet. Similiter Chr i s tus,
& quaelibet alia perfona Trinitatis, eft fuppofitii
ob eandem rationem. Accidentia non funt fup-
pofita,fivefintuniverfalia,five fi ngularia, quia
fubje&is fuis infunt & innituntur. subftantiae
etiam univerfales non funtfuppofita,quia fin-
gularibuscommunicantur , & infunt. Deniqae
Deus gloriofus,quatenuseftcommunis,inef-
fabili modo, tribus perfonis Trinitatis , non eft
fuppofitum:idquequia, eftde ratione fuppofi*
ti,quod nonpoflit communicari,aut inefTealierif i &
fuppofico: ^t DEus,aut Deitasv communicatur,irf p
& inert tribus perfonis Trinitatis.

# p Perfb

>.i

Exenitttfo prima. 23

9 Perfona m hoc diftcrt a fuppofito , quod
omnis perfona fit fuppofitum , teu non omne
(iippofitum fit perfona 1 perfona enim nihil eft
aliud,quam fuppofitum ratione pr£ditum:unde
iBoetiofic defcribitur ; Efi rationalis natura
xndividuafubflantia. Quare fuppofitum reele
dividitur in rationale & irrationale. Suppcfitu
rationale,nppellatur perlona. fuppoiitum irrati.
onale, uthic equus,hic lapis,non habetpeculia-
re nomen fibiimpofitum. Perfohadividitur,in
creatam& increatam. Perlonae increatse funt
tres.* Pater.Filius^ & Spiritm fanBn* % Perfona
creata,veleft Angelica,ut Gabriel,Michael.vel
humana,ut Petrusjohannes»

ART. VI.

tAn in creAturis.fuppoftum & fmgularis ettu
naturajre differant%

1 \T O N ftatui,hic eventilare celebrem il-
XN lam controverfiam , de difcrimine &
diverfitate e&entise ab exiftentia : utrum vide-
iicet fit realis , an vero folius rationis .- ea enim
qttaeftio nullamhabetutilitatem inTheologia,
& fpinofior eft>& difficilior,auam utab iis capi
poffit,qui in Metaphyfica ruaes,ac tyrones font,
De difcriinine tamcn fubfiftentiae, & naturse feu

eflent|se?

*4 *>* &**'$ #• EflentU.

efsentix,pauca dicam.-iftiusenim quseftionis dc-
tcrminatio infignem ufum habct in Theologia.
2 Duobus modis proponi fblet hsec quaeftio:
primo, tfc ; Vtrum in fuppofitis creatis , fubfi-
(Iftentia fit aliquid pofitivum,&realiter diftin«>
ftum *bcfsentia fingalari.cuifupcradditaeft;
an vero non fit. Secuntfo, fic; Vtrum fuppofitu,
& fingularis e/us natura,re difFerant: e.g.utrum
Petrus>& fingularis ejus natura humana, revera
idem fint; an vero Petrus, qua petrus , includat
aliquid reale, & realiter diverium a fingulari e-
Jus natura. Sive hoc, five illomodo proponatur
qUxftio^cadem contreverfia eft; idcoque brevi*
terrefpondeo, Petrum , & fingularemejus na-
turam, realiter differre , tanquam includens & !
inelufum, f eu tanquam compofitum & princi- |
piumcjusconftitutivum:fuppofitum cnimom- i
ne creatum ,ut Petrus, includit naturam fingu- 1
larem,& aliquid ei fuperadditum, fubfiftentiam \
nimirumrvel (utplaniusdicam)omne fuppo- !
fitum creatum eft realiter compofitum ex ef- i
fentia fingulari & fubGftentia ei fuperaddit£, i
quam nonnalli fuppofitalitatem , alii perfonali-
tatem vocant si igitur comparemus fuppofitu \
ad naturam fingularem , diftinguuntur ut totum «
& pars; at fi comparationem inftituamus inter
naturamipfamfingularem, & fubfiftentiam ,at
inter fingularem naturam humanamretri, & I
Pctri fubfiftentiam,fea perfonalitatem, tum in- I

ter

Exmitati* frima) 2 j

tGx fe contradiftinguuntur,tanquam doocxtre*
ma componentia fuppcfitum illud creatum,
Pctrum videlicet. Vt autem hxc fententia fta-
biliatur , primo probandum eft, fubfiftentiam,
; feu fuppofitalitatem , non efse meram negatio-
nem, utofmrtur Scotta , fedefsepofitivum
quid,fimul cum natura fingulari conftituens Pe-
trum,quatenuseftfuppofitum. Secundo, pofiti-
vumillud,nonrationefola,fedrealiter difFerre
a natura fingulari , cum qua conftituit Petrum;
inde autem manifefte inferam,Petrum realiter
diflferre afingularifuanaturahumana,eju(que
naturamhumanam, vere, &propriediciineo
tfsc. Si enim petrus , quatenus eft Petrus , feu
quatenus cft particularis qusdam perfona hu-
mana,h«cduo,i.e.humanitatem fingularem,&
pcrfonalitatem fuam , tanquam duo principia
conftitutiva,re diftinfta,includat; necefs e eft e-
jus humanitatem fingularem>teab ipfodifFerre,
&tam vere efse in eof quara aut materia,aut
forma ipfius in eo efse dicitur.

3 Scotm^in^.Sent difi .i.qu: I.dicitomnc
fuppofitum,prseter naturam fingularem , inclu-
dere etiam fubfiftentiam: led af seritfubfiftenti-
am,efse meram negationem aptitudinis , feu
potentiar cfsendi in aliofiippofito : natune c-
nim fingulares , habent potentiam exiftendi m
fuppofito:atipfumfuppofitum , ut Pctrus, in
nullo alig fuppofito efle poteft, ideoque ex efus

fcntentia

£ 6 *Z><? Ente, & Etfentia.

fenrentiJ,fuppofitum , quatalecft, conftituitut!
per negationem hujus porentia? exiftendi inj
fuppofito. Wxc fententia meritb rejicitur
Fracifco Sttare^diip: Metx 34.7^?.*. Prirno,
quia fubfiftentia,quam fuppofitum addit naturae
fingulari,eft perf edio quardam fubftantiali*:led
mera negatio non poteft eflb perfe&io fiibftan-l
tialis; ergo mera negatio non eft f ubfiftentia.Se^
cundo, Ci fubfiftentia, aut perfonalitas , fit merai
negatio,tresperfonacTrinitatis infuo^ per-j
fonali conftituentur . & a fe invicem diftinguen-;
Rir per folam negationem : diftinguunmr enim
ptr fuas fubfiftentias,aut perfonalitates:fed hoc
eftabfurdum, &myfterium Trinitatis plane
deftruit: Ergo fubfiftentia non eft meranegatio,!
fedpofitivumaliquid efTentiae fingulari fuper-i
additum,adconftituendumfuppofitum.

4 Iam probandum efi: contra Dur<wdttmj»\
i.y^»/.^//?.;4.fubfiftentiam effe quid realiter
diverfum ab eflentia,feu natura fingulari creata-i|
rum fubftantiarum ( nam de D e o longe aliter
fentiendum fefff) illudautemperfpicueoftendi-
turhacratione: \of@- aflumplitnaturam huma-i
nam fingu]arem,non autem afliimpfit fuppofitu i
humanurrrfeu perfonam humanam$fic enim noi
effet unafimplex perfona , fed gemina r Ergo!
fappofitumhumanum , & fingularisejus natura ]
fimt re diverfa; ideoquerevera aliquid includi-
tnr infuppofitohumano, pmer ejus naturatn

fingularem-'

Exercimio prima. ^j

fingularem : hoc autem non poteft cflealiud,
quam fubfiftentia, feu perfonalitas.

5 Hsc ratio etiam fic proponi folet : qu#
pofsuntfeparari realiter , ea nonfwntrealiter
idem;atfiibfiftentiafeparari poteft a fingulari
natura: Ergo non funt realiter idem quid. Pro-
baturafsumptio: \i\& afsumpfit fingularem
naturam humanam ; at non afsumpfit perfbnali-
tatem,autfubfiftentiam humanam, utfatentur
omnes T heologi ; Ergo feparari pofiunt. Hxc
ratio non folum probat fubfiftentiam re difFer-
re a natura ipecifica, quse communis eft omni-
bu9 individuis ; fed etiam a natura individuali,
fea finguhri; ideoque apert£ falfam efse eorum
fententiani,quidicuntfubfiftentiam autperib-
nalitatem Petri efse ejus differentiam indivi-
dua^em: Ghrist u senim nonafsumpfit na*
turam humanam in communi,fed humanitatem
fingularem; atnon afsumpfitfingularem perfb*
nam: revera igitur , fingukris perfonadifferta
fingularinatura;&aliquid includit, quod non
includitur in natura fingulari ; fubfiftentiam ni-
mirum,& perlonalitatem.

6 Duabus his rationibus perfpicue ptobatur,
fuppofitumomncpraterfingularem fuam na-
turam,includerepofitivum aliquid, realiterab
eanatura diftin&um, nimirum fubfiftentiam; &
ob id fuppoiitum omne creatum,efse realiter
compofitum ex fingulari fua natura,& fubfiften-

tia,

*8 De £ntey & SffeniU.

tia,quamalii fuppofitalitatem vocant. Dicet
aliquis: fi fubfiftentia fit aliquid reale , re diftin
#um ab e(sentia,vel eft materia, vel forma,vel
ipfumcompofitum , vel aliquod ejus accidens.
Rcfp; illud , quod in conftitutione fuppofiiifu
peradditurnatursfingulari , non efse Ens ali
quod proprie,'ed modum Entis : ideoque neq;
efse materiam, neque tormam,nequccompofa
tum,neque c/us accidens.

ART. VIT.

&H<tfit caufa cur compofttionem ex ejfentia &*
exiftentia, item ex ejfcntja & fubftftentia^
creatis fubftantw , non AHtem Deo tribu^

antThilofopbi.

i . Q Vbftantia» creatas fingulares tribus modi*
i3p<?flitntconfiderari, utfupra diftum cft.
Primo, quatenushabenttalemeffentiam. Sc-
cundo, quateniis funt entia aftu exiftentia in
mundo.Tertio, quatcnus habent talem exiftc n-
di modum, feu quatenus funt fuppbfita. Si pri-
mo modo confiderentur , habentcompofitio-
nem ex fire effentise partfbus Phyficis, & c/uf- !
dem gradibus Metaphyficis: e. g. (i Socraces
eonfideretur quatenus eft homo , Phyfice con- i
ftkuiturcx maceria &forma fiia;item Meta-

phyfice,

txercltatioprima 2 £

phyfic£,aut Logice,ex generc & differentiaj h.
e. exanimali & rationali* Sifingulares fublian-
tlse fecundo modo confiderentur , duo iuclu-
tlunt, videlicct effentiam & exiftentiam; hx au-
tem , faltem fecundiim noftrum concipiendi
modum, fehabent ut potentia & aftus, ut fupra
explicavi .• ideoque cum ex potenth&a&u
femperfiat compofitum aliquodunum perfc,
merito dicimus fingulares fubftantias fic confi-
deratas,effe compofitas ex effentia & exiftentia;
h. e. ex natura & exiftendi aftu, Sic Fctrus qua-
tenus eft homo aftu exiftens inmundo, harc duo
includit, naturam humanam, & exiftendia-
ftum, includit (inquamj tanquam duo princi*
pia ex quibus conftituitur.

a. Si fingulares fubftantiae creatjs tertio
tnodo confiderentur, i. e. ficonfiderentur qua-
tenusfunt fuppofita , non folumhabentiaeP'
fentiam a&u exiftentem in mundo , fed etiarn
talem modum exiftendi, nimirum per fe & non
in aho; fi (inquam) fic confiderentur^duo inclu-
dunt,videlicet effentiam aftu exiftentcm , &
fubfiftentiam, feu modum ptx fe exiftendi, iUi
cflentiae exiftenti fuperaddttum.-eflentiaautem
i feunaturafingularis fubftantix creata? ,■ eftpo-
j tentia refpe&u fubfiftentiae,& fubfiftentia eft c-
jus a&us ei fuperadditus,eamque perficiens;4-
deoque ex effentia feu natura aflu exiftente, &
fubfiftentiaeifuperaddita,merito dicimus fi-

30 ' De Tnte, & BjfcHtU.

eri aliquod unum per fe ; videlicet ipfum ftp-
pofitum SicPetru$,quatenus eftlalis periona,
includit fiiigular em eflentiam ,per quam eft fin-
gulareEns ; & fingularem fubfiftentiam, per
quam cft perfonafingularis,

3. Qu3eretaliquis;quae fitcaufa, cur ifta:
tres compofitiones, Dbo non attribuantur;cum
eflentia, exiftentia, & fubfiftentia, feuperfona-
litas, inomnibus perfonis Trinitatis invenian-
tur, non miniis quam in perfonis humanis 8c
Angelicis : qua^libet enim perfona Trinitatis
iuam habet eflentiam,& exiftemiam, fibi cum
reliquis perfonis Trinitatiscommunem; habet
ctiam fuam propriam fubfiftentiam, aut perfo-
nalitatem.perquamareliquis perlbnis diflfert.
Refpondetur , earum compofitionum nullam
pofle Deo attribui, falva ejus fimplicitate, fal-
va item infinita perfeftione, & dignitate glo-
riofiffims illius naturae.Hocautem manifeftum
evarkt,fi iftas compofitiones figillatim,& feor*
fim confideremus & perpendamus.

4. Pnmo igittir, compofitio eflentialis,
tum Phyfica,tum Metaphyfica, a Dbo remo-
venda eft:illa quidem, quia fpiritualem natu-
ramevertit; ha?cverd, quia Deus fubnullo
genere univoco continetur, ut poftea probabi-
t&r (Deo faventej in quaeftionibus de Deo.
Secundo, compofitio ex eflentia & exiftentia, £t
Dfio removetur,ob duas rarioncs; primo , quia

ad

Excrcitatioprima. 2 j

ad omnem compoiitionem , five fit realis, five
rationis, requintur ut unum fuperaddatur alte*
ri,propter conftitutionern alicujus tertii: at ex-
iftentia,neque revera,nequefecundum noftrum
cohcipiendi modirm, eftaliquid fuperadditum
effentia? D e i , fed potius eft aliquid in ipfa De 1
cfsentia inclufum, ut declaravi Art: i.Ergo
exiftentia De 1 non poteft cum cjus eisentia
concurrere adconftituendumaliquod tertium.
Secundo, compofitiocxefscntia & exiftentia,
tribuitur fubftantij#s creatis, quia eacum ejfe ita
fehabetutpotentia, & exiftentia ut aftus illi
fuperadditu6: at efsentia De i non poteft ap«
pellari potentia, refpeftu exiftentia? divinar,
quia in te includit exiftentiam , ut didum eft
locoj'amcitato;nulla autem potentia in fein»
cludit aftum fuum , fed ad adum tanquam ad
aliquid ulterius & externum dirigitur.

5 . De tertiacompofitione,quse eft fuppofito-
rumexnatura fingulari & iubfiftentia, major
eftdubitatio;eaenimvidetur Deo tribuenda,
quia quxlibct perfona Trinitatis , hxc duo in-
cludit,efsentiam divinam, qux communis cft
omnibus tribus perfonis; & particularem fuam
perfonalitatem , per quam a reliquis duabus
perfbnis diftinguitur • Ergo ex his duabus com-
pofita eft. Si refoondeas , perfonam aliquam
ideonon efse compofitam ex natura & fubfi-
ftentia,quiafubfiftentiacft aliquid ip ipfaDei
D t cffent(»

g 2 *D* E»H> & EffrttU

cfscntiaindufum,ficutiiam diftum eftdc ex-
iftentia; tacileconhitaberis, fi enim fubfiftentia
aut perfonalita* Patris efset de efsentia eius,
cfsettotiTrinitaticommunis, ficut&ipfa eius
efsentia eft. At hoc cftabfurdum: Ergo 8i il-
lud. De hac controverfia meam mentem ali-
quot afsertionibus proponam.

6. Affert. I . Snbfiftentia , aut perfonalitas
Ttffr/iCidemdeFilii, & Sp. Sanfti hypoftafi
dicatlir) non differt ab e]us efsentik ullo gene-
re realU divetfitatu , ■ neque tanquam res a
re , neque tanquam modm rei a re , fed ab
ea differtfola diftintltone rationis. Probatur hasc
afferr. Gc; primo, quicquid eft inDeo,cft Deus,
Ergo nihil eft in Deo, quod revera , & a partc
rei(utloquuntur)abejus Deitatediflfert. Sc-
cundo,fi perfona Patris realiter componatur cx
ejuseffentia, &fubfiftentia feu perfbnalitate,
duofequcntur abfurda ; primo , Dcum Patrcm
non effe abfolute loquendo & fummc fimpli*
cem; fumma enim fimplicitas omnem compo-
fitionem tollitjmprimisautemrealem; fecun-
do, Deitatem efse alicujus rei partem, omnis
autem pars eft incompletum aliquid, & minus
perfeftum quamtotum illud cu jus eft pars.

7. Afsert. 2. Deus non componitnr ex natu-
ra & fubfiftentia, tali compofitione, qualis cer-
nitur iu creatUfubftantiis. Hsec afsert: manife-
ftc fequitur, & inf ertur ex prsccdente: fi cnim

Deus

« ExercitAtto prima. 33

Deus non componitur realiter ex natura & fub-
fiftentia , non habet talem compofitionem ex
natura & fubfiftentia, qualem habent fubftantiar
creata?; nam hx componuntur ex natura & fub~
fiftentia, tanquam ex duobus principi/s re ipla
diftin&is, & tdco earum compofitio realis eft.

8. Aisert.* 3. Quamvis fubfiftentia Patris
de ejus efsentia non ftt , fed fecvndum noftrum
concipiendi modum , fit aliquid ejus efsentU fu-
peradditumy non tamen licet dicere, ^Patris per«
fonam efse ex Ijs duabus compofitam compo[ttio~
ne rationis; imo non concipere debemus ifta duo
in 7>atre , tanquam ducu partes eum componen-
^/:ct!tmenimconcipimus Deitatem tanquam
alicujus rei partem , formamus de Deo enor-
mem conceptum, & imperfe&ionem non exi-
guam Deoaffingimus. Quare laudanda, 8c imi-
tanda videtur eorum modeftia,qui pie fentiunt
& profitentur, efsentiam 6c perfonalitatem in-
cludi in perfona Patris, Filii, Sc Sp: fanfti, non
per modum compfitionis, ied per modum in-
eflfabilis conjun&ionis aut unionis.

©3 ART.

34 &* Ente, & £Jfentja .

ART, VIII.

An hoc poJito,qftod omnisperfeEHo fit de efsentia
Dchfiquatur fubfiftentiam perfonalem efse
Jte eiut efientia: & an Deus, c/uatenmefi
communicabilis tribtu perfonis Trinitatisyfit
ferfona, utfiatuit Cajetanus.

i . TJ X praecedente dofrrina, non le vis oritur
JL>difficultas, de fiibfiftentia feu perfbnali-
tatercum enimiftatutum fit, omnem perfeftio*
nemefsedeefsentiaDfi, necefsario fequi vi-
detur fubGftentiam, feu perfonalitatem in e/us
jefsentia includi; ideoque Deum, quatenus eft
communis tribus perfonis Trinitatis, efse fiip-
pofitnm aut perfbnam- ratio connexionis eftj
quia fubfiftentia eft perfe&io qusedam fiibftan-
tialis,eaquenonexigua; fuppofitum enim om»
ne perfe&iorem habet modumexiftendi,quam
naturaqus: in fuppofito exiftit Hic igitur duo
difcutienda funt: primo, anfubfiftentiaperfb-
.nalis fit de efsentia Dei; fecundo, an Dem
qua Deus, fit perfona quscdam toti Trinitati
communis.

2. Vt prior difficultas tollatur, prarmiffis
duabusobfervationibus, meam fententiam ali-
quot afsertionibus proponam ; primo tenen-

dum

c xercttatto prima . g y

dum eft fubfiftentiam tribus modis accipi a Phi-
lofophis,utfupradi&um eft; i. enim ea fub-
fiftere dicuntur, qusenon exiftunt in fubiefto
inhsefionis:a.eaqua? non itainfunt, ut abiis
inquibusinlunt, quoad exiftendi aft^m pen-
deant: 3. eaquaenullo modoaiteri fuppofito
infunt,aurinefscpofsunt. Secundo tenendum
eft, tribus his fignificationibus huius vocis, addi
pofsequartam , quae licetmjnus frcquens fit,
non minus tamen propria eft. Illud enim Ens
dicipoteftfubfifterc,quod ita exiftit uta nuUa
caufa procreante, aut confervante , in iuo efse
pendeat: hic modus exiftendi, Dei proprius eft,
neculli enticreato communicari poteftj ideo-
que proculdubio perfe&iflimus modus exi^
ftendi eft.

3. His pofitis,hsec fit Afsert. 1 . Su6fiften~
tiaprimo &/ec#ndo modo accepta, eft DEO ef-
fentij/is, totique Trinitati communisz Ccut c-
nim efsentialiter *Deo competit a&u exiftere,
ita etiam eft de efsentia Dei ficcxiftere, ut ne~
queinaliquo fubie&o exiftat,neque ab aliquo
fuppofito in quo eft , quoad adum exiftendi
penieat.

4. Secunda Afsert: Subfiftentia tertia mo-
do accepta, etfi cjuatenm eft in D EOy re non dif-
ferat ab eius efsentia^mntamenvere dici poteft
efie de efsentia ^DEIt quicquid enim cft de ef-
icntia Dei^ilhd Deoyqu£ Dem eft, competit.

D4 Si

3 6 \De Ente, & Efientta.

Siigiturperfonalitaseftde efsentia DeiyDem
quatenus eft £>*^,eft perfona,& per cofequens,
omnestresperfonae, quatenus funtunus verus
Deu s ,vere dici poflunt una perfona: quod fane
abfurdu eft,&noftr£ fidei principiiscontrarium.

5 . Aflcrt: g . Snbftftentia cfuarto modo ac-
cepta.eft de effentia De I , feu eft effentiale ejw
tttributunti nam efle primum Ens a fe & non
aliundefuum effe habens, eft ipfiffima nacura
feu eflentia Dei#

6. Affert: 4. Vocabuhm hoc £perfeftio]
diftinguendum eft-3 ali# enim funt perfeftioncs,
quarum negatio imperfeBionem importaty ut efle
feu exiftere, vivere, efle Spintum, efle bonum,
cfle juftnm : horum enim oppofita, nimiriini
non cxiftere, non vivere,&c. manifefte imper-
fe&ionesfunt, Alise funt perfedhones, quarum
negatio nullam imperftElionem importat: fic fk-
pientiffima De 1 decreta de creatione & gu-
bernatione reruoLperfeftiones funt, fed eorum
negatio nullam imperfetfionem importat:
quamvis enimDEus nullataliadeeretahabuifc
iet,imoquamviscontrariahisdecretababuiffet,
imperfecliornon fuifiet: fic ambulare, cur-
rere, federe, loqui , funr perfe&ioneshominis;
iiintenimartus, omnifque a&useft perfe&io.*
atnegatio horum aftuurn nullam imperfeftio-
nem involvit ; quamvis negario potentiarum
cxquibus criuntur, imperfeftionis notam rei»

cui

ExtYclrntio prim*. 3 7

cui tribuitur , inurar.dico negationem hotum
aftuum nullam imperfeflionem involverc,
quiahomonon eft imperfeftior, cumionam-
bulat, quam ciim ambulat, aut ciim non loqui-
tur, quam cum loquitur.

6 . Prioris generis per fe<5Hones ofnnes funt

de effentia De 1, illiqucquaDEus e(t, ncce£

fario conveniunt; at de perfeftionibus fecuvAi

ordinis,aliterfentiendum eft; nonenim fimtde

eflentia Dbi , necilli neceffario conveniunt,

iqua Deli s eft: v. g. decreta De 1 de hominum

iseternafalute, & morte, etfi re non difterantab

|ejus effentia, non tamen vere dicuntur effe de

effentia De 1 ; fi enim hoc effet verum , ex ne-

dfitate natura? Deo ineflent, & fic libertas

scretorum divinorum tolleretur. Ad pofterius

entis perfe&ionum,fubfiftentiam perfonalem

ef errimus; etfi enim e/us negatio, cum effen-

kfinit* creaturarum tribuitur, imperfeftio-

ieminvolvat;cumtamen Deitati, feu naturar

iivinac attribuitur , nuila imperfeftionis labe

^am afpergit; ratio imparitatis eft harc; effentia

iivina in fe includit modum quendam exiften-

ii> longe perfeftiorem fubfiftentia perfonali,

limirum modum exiftendi abfque dependen-

ia in cffcndo, ab ullacaufa procreante^autcon-

ervante; dico hunc modum exiftendi effe per-

eftiorem fubfiftcntia perfonali , quia in eo po^

itaeftperfeftioprimieBtis5&ob id creaturis

communicari

j8 De Ente^Sjfentia.

communicari nequit: fubfiftentia vero perfona
lis & hominibus , & Angclis communicatui
Contravero, cffentia finita crcaturarum in f
neque exiftendi aftum includit , nequc ullur.
exiftendi modum perfonalitate perfeftioreir
ideoqueeaimperfe&a eft, ob defeftum pei
fonalitatis, ciim Deitasnullo modo imperfefl
fit,ob carentiam talis fubfiftentia».

8. Francifcm Suarez,, lib. 5 . de Trinitxap
io.aliamdiftin&ionem ycrfeElionu affert, fei
magis obfcuram, & difficilem, ideoque eam \\\s
non proponam:illudautem diligenter notar|
dum eft, quod ifti diftin&ioni addit , videlicd
divinitatem, praecifis relationibus i eu fubfifteit
tijs perfonalibus , non includere fbrmalito
perfe&iones earumrincluderc tamen illas emi
nenter,tumquiahoc neceffarium cft ad infini|i
tatem illiusentis; tum quia ipfa Dcitas eft r;d
dix, & fundamentum omnium illarumperfol
ftionum.

9. Pofteriorquxftio facile folvitur, fublai
prioridifficultate.-cumenim Deo,uc eftcocw
munis tribusperfonis, ea fubfiftentia non coiJ
veniat, qus fuppofitorum eft propria; intrepicl
dicendumeft,DEUMficconfidcratum non eti
perfonam.At(mquit CajetMtu) Deus quatij
nuseftcommunistribus perfonis, etfi non j
perfona ftricle & iKexCSi loquendo, poteft t|
mcn dici perfbna incompleta. Refpondeo cul

Fonfeck

Excrciutto frima. 39

Fonfeca, in rebus divinis non ufurpandas eflfe
iovas,& inufitatas locutiones, & ab omni Pa-i
:rum coniuetudine abhorrcntes ; prcefertim
i:um quis decipi pofllt tali loquendi modo , &
*xiftimare tresperlbnas efleunam perfbnam,
kut fuppolitum*

A R T. IX.

I

{An^D EVS , m > eft communutribm perfonUy
\ Jit fngularis fubftantia : & an tres perfona
i Trinitatu , fmt tresfwguUrcs fubftantU.
I

%[. Q Vbftantia apud Latinos a fubfiftendo (ut

i* O volunt nonnulli,) & d fubftando acciden-

i?ibus(utvolunt alij)di<fla eft: juxta pofterio-

ai em Etymologiam, Deus Opt. Max. noneft

eiubftantia^fed fubftantiarum omnium principi-

um,&caufa: at Hixta priorem , veriffime &

ita jropri jffime eft iubftantiaj non quidem univer*

»|klis, fed fingularis , & individua : fubftan .

liix enim fecundse indigent primjs, ut in ijs

'i "Kiftant ; at D e u s etiam qua communiseft

iribus perfonis, nulja re indiget, in qua

xiftat; Sed objiciet aliquis : D E V S , ut

ft communij? tnbus perfonis Trinitatis, efr

raidicabilis de pkribus ; Ergoeft^niverfalis,

ifecundafubft^-cfa. Refpond. ctcmiitionem

umverfajis>

40 De E»te> & Effentia.

univerfa!is,ficconcipiendam cSc\univerfa/e ej\
idquodpr&dicaripoteft de ijs, qut funt pluraft\
cundum ipfum nomen univerfalis: fic homo pra j
dicatur de ijs quse funt plura fecundiim nome I
hominis, i. e. de pluribus hominibus: at DEVl
pradicatur quidem de pluribus pcrfonis, noj
tamen dici poteft praedicari de pluribns fecun:
dum nomen D E I, i. e. de pluribus D 1 1 U
Alij dicunt illud effe univerfale, quodpradicw,
poteftdepluribus^ in quihm dividitur^ & mui
tiplicatun fed eodem res redit.

2. Secundo ob. nulla prima feu fingularu
fubftantia fub fe continet alias primas,feu fingt
lares fubftantias: at DEVS fuD fe continet tr<
perfbnas5 quseKbet autem perfbna eft fingulan
fubftantia, Refp: nulla fingularis fiibftantia, fu
fe continet alias fingulares iubftantias numerc
h.e. difFerentiis individualibus diftin<5fas; po
teft tamen una fingularis fubftantia f ub fe cont i
nere plures perfonas unam numero effentian
habentes, & fblis exiftendi modis diftinftas. i

3. Alteraqusftio^ intitulo propoftta, efl|
an tres pcrfonxTrinitatis fint tres fingularc
fubftantiae? Hujus auarftionis difficaltas in hq
eftpofita;quodOrthodoxi Patres ftatuant fil]|
um efse Patri Imimt , h. e. ut Ecclefia latinj
vertit,conlubftantialem,fiveunius & eiufder
fubftantk-jijt merito Hieronymm in Epiftol(
ad Damafum dixerit, quis audcat ore facrilc^

trt

Exercitatio prima) 41

tres fnbfiantias inDEO concedere? Contra
vero,cum perfona Gt iubftantia Gngularis, tot
videnturciscfingularesfubftantise in Deitate,
quot iiint in ea perfonae.

4. Huius quaftionis determinatio duabus
afsertionibus comprehcndi poteft. Primo,novx
& infolitz locutiones in myfteriis fideinon funt
lfurpanda^vitandienimfuntomnes modi lo-
}uendi,qui Haereticis vel in ipeciem favere
fidentur. Qui igitur de tribus perfonis ado-
andas Tt initatis loquuntur, ii uti non debcnt
jiipradifto loquendi modo, dicentes eas efse
Ires fnbftantias; ne favcrc vidcantur Arianis,
ilfacedonianis, Vdentino Gcntiliy & c)m fetta-
%7ribH*. Secundo , nullo modo admitti poteft
> la locutio, fed reiicienda eft tanquam aperte
itlia,& Tritbcitica: fi enim tres perionse Gnt
•••csiubftantia^ vel fimt tres fubftantia* finitae,
i- el funt trcs fubftantiae infinitar. non funt trcs
il ibftantias finit£,feu creata?, ut patet; at neque
mttrcsfubftantiaeinfinitse, quia non iunttrcs

\w.

e 5 . Confequentia non eft valida argumenti
« lati in contrarium: dabo cnim fimilcm confe-
fi ientiam,quae plane vitiofa & inepta eft, om-
n um iudicio: ut fi hoc modo argumcntetur ali-
c|iisjPetrusftans,Petrusiedens, & omne ali-
ciufmodi aggrcgatum, eft fubftantia fingu-
is accidentequodamveftitajErgo quot iunt

talia

4* *De Ente, & Ejfentia.

talia aggregata, tot fant fingularcs ftbflantis
accidentibus veftita^. Si (inquam) aliquis fic
argamentetur,vitiofa eritillatio; quia Pctru
ftans, & Petrus fedens fiint duo talia aggregata
ac non fiint dune Gngulares fubftantia? , fcd un
numero & individua fubftantia* Qu^ret ali
quis.- quid ex antecedente ifto, ferfom efifingu
UrisfubSlAntiA, rede Sc legitime poilltcollj
gi. Refpcndctur hanc efse iuftam, & licitai
confequentiam;perfona eft fingularis fubftai
tia,Ergoquotfuntperfonas>totfunt ea quibi
fingulis competit efse lingalarem fubftanti;

A RT. X.

An CHRI ST JfS9 cjnatenm homo, fit
fona: item m fHRISTVS, qttat
homo^ fit ubiqtte.

x. A Ffirmativam quaeftionis partem

jl\ bare videntur hsec argumenta. i . Sic
omnes fingu/ares Boves , Equi, Leoncs,
funt fuppohta irrationalia ; ita etiam omr
fingulares homines ilint fuppofita rationalia, i
perfen^ Ergo Christus, quk efi fing
UrU homo , eft perfona. 3. Omnis fingula
fiibftantia completa, & concreto nomine fe
ficata, eft fuppofimm, ut docent omnes Meil

phy(x«l

Exercitatio primd. 43

phyfiCl; atCHttl S T u S , quatenus eftfingu-
laris hotno, eft talis: crgo eft fuppofirum: onme
wtem fuppofitum rationaleeft perfona. 3. Ho-
mo fingularis difFert a fingulari fua eflentia, ut
uppofitum anatuta in fuppofiro exiftente;ergo
Shristus, quatenm eft homo fingularu,
rftfuppofitum, &proindeperfona.

a. Deinde fi C h r 1 stus, quatenus eft

homoj fit perfona, ut jam probatum eft, vei cft

jerfona immenfa, & ubique exiftens , vel eft

?erfona finita, & certo loco comprehenfa: po-

teriusadmittinonpoteft,quia fic in Chr i-

ito du3eeffentperfonae,una finita, altera in-

tnita; ergodicendum eft prius, videlicet

^hr 1 stum, quatenu* eft homo, effe per-

:>nam immenfam, in omni loco, & extra om-

emlocumexiftentera: &proinde non folum

rtendum eft, illam propofitionem,C hr 1-

t u s homotftubique> effe veram; fed etiam

lam, CHRISTVS quatenus homo , eft u-

itjue.

1 . Vt huic quaeftioni fatisfiat, dico primo,
"nbiguam , & proinde diftinguendam effe il-
1 m propofitionem,C H R I S T V S, quatenus
Ihic homo^cft perfona» nam ut loquitur Sua-
•*., in tertiam partem <D. Thoma, Tom. 1.
**/?. 1 6. art. 1 1 . illa particula quatenus , vel
duplicat fupppfttumy vel reduplkat naturamx
c. velhic cftejus fenfus; CHRISTVS

ratione

44 De Ente9 & efentU.

ratione natura humant ab eo affumpta eJtferfM
na% & fic propofitio eft apert& falfi, nar,;
CHRISTVS nequehabet a fua humanitcJ
te quod fit perfona fimpliciter, neque ab ea hu
betnovam aliquam iubfiftentiam, aut perfomj
litatem;ficenim ineo duplex effet hypoftafij
neque verum tft dicere humanitatem ab ej
aflumptam,fuam propriam fubfiftentiam , ai
perionaiitatemhabere, quia ea alteri inexifti
& non fubfiftic.-Idcirco negandum eft C H R 1
S T V M ratione naturse fuas humanx effe peij
fonaro: vel hic eft ejus fenfus; C H R S T V J
quatenus efljuppofitum humanam naturam i>
cludens, efl perfona; & fic propofitio eft verifl
ma,utprobanttriaillaargumentainlimineai
ricnli pofitajilludenim fuppofitum, in quoe
humanitas, eft perfona.

Alii brevius refpondent>C H R I S T V K!
quatenus eft hic homo , duo includcre, videll
ctt fuBJifientiam divinam, & naturam humt
nam\ & dicunt C H R I S T V M, quatenm e
homoy effe pcrfonam refpe&u fubfiftentioe div
nse, quam materialiter mcludit , non vero n
fpe<5hinaturs:humana: affumpta?, quam mag:
formaliter & dire<fl& importat illa vox , h\
homo.

%. Dicofecundo, illum modum loquendT
CHRISTVS, quatenus homo eftyefl perfont
fngiendum eflet; i. Quia Neftoriano dogm?|>

r Exercitatioprima. ^j

thqiiodusperfonse ChkisTO tribuuntur,favere

videtur. i. Quia reduplicatio proprie accepta

importat propriam rationem,vel cauf am cur at-

tributum infit fubjefto: certum autem eft rati-

onem, fecundum quam perfbnalitas Christo

competit,non effc in natura humam, & proinde

CHrt/5T)Wnonfatiscommode dici perfonam,

quatenus cft hic homo. 3. Quia Theologi , dum

difleruntde ChRIsTO , & utantur illis redupli-

cationibus, qmtenHs Deus, (fuatenmhomo^ aut

quAtenns hic homo , non refpiciunt CHVsri

fubflftentiam perfbnalem, fed naturam ; defig-

, nantenimnataram,fecundumquamh£C, vel

[ illa attnbuta,£H*/sF0 conveniunt: at perfona-

. litas non competit ChrisTo , fecuhdiim natu-

| ram humanam,ideoque infolens eft iHa locutio,

i Ch RlSTVStfftatenu* efi hic homo, efi perfona .

6 Quod ad alteram partem argumenti at-
l tinet,refpondendum eft ut fupra,CHR 1 s *um,
cjuatenus efi hic homo, duo includere, videlice t
fubfiftentiam divinam, & naturam humanam ei
fuperadditam : refpeftu fubGftentiae divina?,
quammaterialiquadam ratione includit, dici
poteft C h R 1 S TUS, qmtentu efl hic homo , effe
perfona immenfa,& nullo locodefinita : refpe-
ftu naturse humanse quam jnagis formaliter , &
iirc&e importat illa voxMc homrjcdiQ nega-
:ur C h r 1 s t u M,quatenusefthichomo,efle
^erfonam immenfam, & ubiq; exiftentemj idq;
E quia

dfi De Ente, & SJfentia,

quiacjusnacnrahumanahabet fuum particula-
re vbi.ia certo loco comprchenditur.

7 Ctrterum licet illa propofitio aliquo fen-
fuverafit,utjamdi&umeft; quia tamen Vbi-
quitartorum errorem redolet , quia item fenfus
quem verba iftius propcfitionis evidentius prx
feferunt,eftabfurdns,videlicet qubd C HR /-
STV S ratione natur& humanet fit immenfits •
feqqubd ejus humanitas immenfafit j ideorejt*
cienda eft,& fedulo cavenda.

ART. XI,

<sin Vbiquitariorum argumenta ab unione
perfonalipetitafint valida.

i pRIMA obje&io eorum , qui humanae
X Christi natura, immenfitatem quan*
dam affirigunt,fic proponi foletj £mcquidper-
fonaliter conjunttu eft cumtoto tJttyttMludexiftit
ttbicun^ exiftit J ^i^: at natura human*
Christi efttalu: Ergo. Refpondctur,pro-
pofitionem efle apert£ falfam: nam ex perfona-
li unione duarum naturarum in Chr i s To,non
non magisfequitur, humanitatem effeubicunq$ |
eft Deitas,quam ex unione fubftantiali animse
noftrc cum materia capitis , fequitur capitis
materiame{feubicunq> eftanima, h.e. efle in

pedc

JSxercitatioprima. 47

pede,quiaanima eft in pcde : dico eam efle fub -
ftantialitct conjunftam totianimx , quia tota a-
nima eft in toto corpore, & tota in qualibct ejus
partc. Si igitur bene & acute argumcntantur
Vliquift&tcxxm talern fyllogifmum exftruunr*
bona & efficax erit ha?c argumentatio; ghtod
fubfiantialitereft conjunHum totianimay illtid
exiftit ubicun^ exiftit Anima : at materia capi~
tis eftfubftantialiterfonjunBatoti anirh&iSrgo
eft ubicun^ eftammai anima autem eft in mate-
ria pedis: Ergo etiam irfateriacapitis eft in ma-
tcria pedis.

2 Secundaob.t^W^r/*/» naturarum in
Chri STo fattaefttciAfjti-Tvt,^ dMwiw-Er-
go non exiftit earum una , nlji ubi exiftit alteraz
4. e. in omnibus locis coexiftunt. Refpond. ad-
verbia infeparabUiter & indiftanter 5 cunt adhi-
bentur ad explicaridum modum , qtio uniuntur
duxnaturae mperfona^ \b[zf duplicem u&m
habere: primo enim adhibentur , ad refellendu
JNeftorii errbrem, quihas naturas non tantum
diftinxit j fed divifit & feparavit, utriq j naturas
fuam propriam hypoftafin affingens ; ideoque
illasnonconjunxitinunam hypoftafm. Secun-
do ut fciamus iftam unionem cffe indiffolubi-
lem,&ha(snaturas,poftquam femel conj'un&£
iunt,nunquam disjungi aut feparari pbffe. Ne-
gamusigituriftam confequentiam , hnmana &
divina natura^ndiffolubiliter^ihfeparabiiiter^
£ Z in

q% De Entey & Effenti*.

in una perfona conjuntl&funt: Ergo ubicunj^ ex*
iftit earum unayibi etiam exiftit a/tera; ratioeft,
quia per diftinftionem localis pr.Tfentisc dua-
1 um nauirarum,earum unio nondiflfolvitur, fed
potiusnaturarumveritasafferitur, & confufio
tollitfur.

3 Inftabit aliquis primd : Si iftarum natu-
rarum itna ibi exiftit, ubi non exiftit alteray tum
earum unayab altsrafeparatur: at verumcftpri-
us: Ergo etiampofterius. Re(p. Negandocon-
nexionem ; anima enim humana , quse tota eft in
materia capitis , eft etiam totain aliis membris,
inquibus materiacapitisnon exiftit ;atunioa-
nimse cum materia capitis,hoc pafto non difiol-
vitur ; nam , ut omnes norunt , anima non nifi
per mortem hominis , divellitur & fcparatur a
capite,& reliquis membris. Secundo inft. *A- I
nimayqu<z tota exifiit in materia capitii , & tota
extra eamynonunitur capiti yunione ad&quatay
& comp!eta-yfcdei unitur^anquam materupar-
tiali& incompleta: contrd vero unione adaqua* I
ta>& complcta.unitur toticorporiy quiaanima I
ita eft tota in toto corpore,ut nuBo modofit extra
i/lud: Evgojum exfententta CalviniftarunV*-
taDeitaAexiftatin bumanitate , #* etiam tota
cxtra camjtnio fo hbyH cum humanitateynon erit
<zd<£C]H4tai& completa. Refpond, Imparem efse
raticiiem? unio enim animse cum materia capi-
tis^dicitur incompleta , quia non eft unio totitu

curn

Exercitatio prinia 49

cumtota i.e.totins formse cum totamateria,
led cum ejus parte: at unio <& a6^« cum huinana
natura,eft totius cum toto: i.e. totius Ddtatis
Christ i,cum tota ejus humanitate in una
hypoftafi. Vera igitur ratio cur unio anima: cuih
materiacapitis,fitinada:quata,non eft quod ani-
ma exiftat cxtra materiam capitis, ied quod non
fit unio totius cum toto: i.e. integrae forms cum
integra materia. Quamobrem non eft , quod
Vbiquitarii nobis objciant,nosper{bna Chr 1 •
s t 1 fol vere,naturas ipfius divellere, & inadse-
quatamconjunciionem naturarum eiaffingere:
fed contraeft quod nosdoleamus,& miremur,
tam elumbiaargumenta, tam pueriles incptias,
viris abcruditione claris placcre , & imponere
potuifse.

4 Tert*. ob. Secunda perfona Trinitati* ,
poftquam \humanam naturam ajfumpfit ^femper
& ubtfyeft Deus Incarnatus : Ergo nuf-
cjuameft Ex c arn atus, ut infolenter loquitur
T>bihppm Nicolai% Reip. Illudargumentum,
nfhil concluderecontra nos , & proinde totum
admktipofle: ciim enim incarnatioDE 1 pofita
fit,in humanse naturx afsumptione , e/ufq; coft-
junftione hypoftatica cum divina , necefse eft:
excarnationem (ut cum ^Philippo Nicolailo-
quarj fignificare humanae natura? dcpofitionem,
defertioftem,& unionis j*am faftx difsolutione:
sbfit autem dicamus,beatiffimura AS^carnein,
E 3 quam

50 DeEmt,& EjfentU.

quam in utero Virginis a£umpfit,alicubi depo-
nere, exuere , aut e fua hypoftafi exterminare.
Inftabitaliquisprimo ;fiAo;**exiftit extra car-
nem , pAy4 eft alicubi ex^arnatus ; at verum eft
prius,exveftra fententia. Ergo etiam pofterius
admkteretenemini. Retp. Negando illamco-
nexionem;ficut enim totaanima humanaexiftit
extra materiam capitis, falva ejus unione cuin
materia capitis,ita etiam totus ripc exiftit Sc
m carne.& extra carnem , ialva fua perfonali u-
nione cum natura humana; & proinde ** ejfe ex-
tr* carnem non necefsario infert cxcarnatio-
nemy feu unionis iftius perfonalis difsolutione.
MatthiM Martimu acutiiTimus Theologu?, ad
hujufmodi argumentum a Bahhafare Mentz*-
ro propofitum refpondens, dickvoculam cxtra
efseambiguam-& aliag idem valere quod uhra,
h.e. iie?are reiunius inclufioneminairire : ali-
as aL>tern,importare icparationem, & negare u-
hionem^prioremododicit k^v exiftere extra
carnem a fe afsumptam , ncn vero pofteriore
n odo.

5 Inftabit aliquis (ecundo : Si ac^, priori
modo eft cxtra humamtatem^ xoypi afacubinon e-
rit homo: at &i ^ nuffiam non eft homo : Ergo \
tmfpiam eft cxtra humanitatem ; probatur a£
fumptio. x£y* femper & ubique eft homo,nam \
femper&ubiqueeft^ii^^o?. Relp. Quam-
yis S4n£lta Thomas , & cum eo f cre omne$

Scholaftici

Sxercitatio prima . 5 1

Scholaftici T heologi, putent illam propofitio-
nein, hb-ptubify efi hornoj\m\ liciter efle fal&m ,
puto tamen dittinclionemefleadhibendam.-ve!
cnim hic eft cjus ienfus, \iyn ubi£ efi perfona,
humanam naturamfibi unitam habens : vel hic
cft e/us ienfus,*»^ cft pcrfonahabens natu-
ram humanam , nbij^fibi unitam, ideoj^ ubi-
quefibi /oca/iterprafentem. In priori feniu pro -
pofitio eft vera , Sc i nobis admittitur , quia no*
ftra? fententiarnoncontradicit: in pofteriori ve*
ro, plane falfa cft , & proinde anobis nunquam
admittetur, Inter hos duos fenfus iftius propofi-
tionis,ingens efle difcrimen , ex his exemplis ii-
quet: Maritus ubijjyfeu ubkunj^ exifiit, efi vir
uxorem habens.cQ: propofitio vera: at hzc,mari<*
tus efivirjtbifajeu in omnibus Ucis uxorem ha-
bens9 eft propofitio falfa: Similiter haec, Tlomi-
nusubi^efivir^fervum habens , propofitiotfl:
vera : hax vero, Dominus efi viry ubij^fervum
babens$\(k eft.

6 Inftabit aliquis tertio : Si *of«* non habet
naturamhumanam ubi^ fibi unitam &locali-
ter coexiftentem> f 0f *« C h R I s TU s non eft ubu
que^fed una tantum eius natura , videltcet Dei~
tas: at abfurdum efi fofierimx Ergo etiam frirn.
Refp: Negando connexionem propofitionis:
nam ex antecedente iftius connexa? propofitio-
nis3bene fequitur totum Chr 1 sti, i.e. omnes
partes Ch r i s t i , non cfle ubique j non vero
£ 4 be-

5 2 1>e Entc, & Ejftntia

bene (equitur totum Christum non eflc ubi-
que. Hanc diftinftionem cur repudietD.Azo?*
btss Andre&& cum eoreliqui Vbiquitarii>m2%-
nopcre demiror : Totm enim ChristuscA:
bomo,fed ton totum Chr i st i j totns Chr i-
stus eftpaflus,mortuus,&refurrexit ;fednon
m*wCHRi8Ti ; i.e. utraq^ejusnatura.

7 Inftabit aliquis quarto: Chri stus non
efitottujwehumanitate: Ergofitotus Chri- I
Sius eft ubijyy humanitas ChrI STI eslubt^.
Relp. Negando fequelamjiftius enim argumen» \
ti confequentia,e»t plane ridicula>& refutatione
indigna, ut patet ex his exemplis , qux fimilem
confequentiam continent : TotPts Christus
non eftfine T)eitate : Ergofi totus Chr I s TUS
eSlpaffns &mortum , Deita* etiampajfaefi% &
morttta: Item,CHRlSTUS nonejl totus^jinepede
fuo: Ergo fitotus ChRISTUS efi homo , pes
Ch*i%T:i efthomo.

Art. XII.

A n fubfiftentia perfonalis th ^oyH^fit natur<t eius
humandt communicatai £t anrette loquantury
qui dicnntjhumamtatem C h r i st I fubfifle •
reubi^perfuhftftentiam <& \'Qyx • Item exi-
ftere ubifafecundum ettcfuumperfona/e.

1 TP X eo quoddici folet hypoftafin, aat
X2 fubftftentiam jg *c^*,communicatam efle

carni

Exercitatio prima ) J 3

carni CHRisTi,duo confedam ducuntur:
primo enim Vbiquitarii inde colligunt , omni-
pradentiam,imo & proprietaresomr.es 7? ao>«>
cfle humance naturse communicatas; ratio confe-
quentixeft,quiahypoftafiST»Ao>«. non diflfcrt
realiterab ejus eflentia , ideoque nec a proprie-
tatibus ejus eflentialibus : St igitur verumefi
hpofiafn <& \iyvsfsc carni communicatam, etia,
pr$vrtetateseius^ eodem modo eicommunicatas
efsefatendumefi .Secundo, nonnulli etiam ex
noftris T heologis,qu i putant C h r 1 s t 1 carnem
pofle dici ubiqifubGftercperfubfiftcntiam <&
Ao>«>licetin uno folo exiftat , ex eodem funda-
mento , fic ratiocinantur. Humana natura
ChrisT 1 communicata efifubfiflentta <& Kby*)
cum igitur <& \9y*fubfefientia infinitafit,& nul-
j lim loci ambitu includatur^ caro G h R I s T 1 ,per
eamfubfifientiam ftbi communicatamy dtfi pstefi
I ubifafubfifiere: hoc pofterius argumentum pe-
riculofiuseft pnrcedente, quiatantopereplacet
quibufdam Orthodoxis Theologis,ut profitean-
turnosinbaccontroverfia de locali pra?fcntia
carnisCHRi st i,ao>o^^V,& nonnifi verbali
diffidio,ab Vbiquitariisdikvcfaxc; quod an ve-
rum fit , j*udicent illi qui hiftoriam colloquti
\Mompelgartenfis & Beza ac Iacobi zAndrea
Polemicafcriptafuperhac materia diligentius
confiderarunt.

2 Vt igitur duo illa argumenta perfpicue

diluantur

54 &e £»te>& SjfentU.

ililuant'ir,diftinguendum cft verbum commnni-
cmdift docendum quo fenfu CHRISTI fub-
fiftentia fi txtyycommunicata: tcnendum igi-
tur eft,aliquid tribusmodis dici alteri commu-
nicari. Primo, & inhdtfive <£• denominative% quo
modo odor pomi communicatur manui: nam &
odor ille,faltem idem fpecie,ineft manui,& de-
nominatmanum, i.e. vere pra?dicatur dc manu.
Secundo>communicatur aliquid denominative%
fednon inhtfivl: quo pafro Reges & Imperato-
rescommunicantimperii dignitatem uxoribus
fuis, illse enim denominantur Imperatrices, Sc
reginae,non qucid in fe habeant poteftatem , aut
authoritatcm imperialem, fed quod earum ma-
ritiiftam authoritatcm habeant. Tertio,com-
municaturaliquidalteri, nequc inhaftve> nequc
dtnominative, fcd vel effettive , quo modo De-
usdicimrcommunicare feipfum creatis enti-
bus; illa enim dicuntur entia & bona,participa-
tione primi entis , & primi boni , ut loqqitur
Zanchitu^ vclfuftentative, quo modo acciden-
tibusfuiscommunicaturfbbjechim, ea videli-
cetfuftentandoj&recipiendoinfe: vel aliquo
*Iio ftmilimodo . Dicohscneque communicari
denominativey neq; inhafive , quia Deli s nequc
cxiftitin creaturis tanquam forma cflentialis,
autaccidentalis in fuo fubjedo: nequedeiis
praedicatiir,pnedicatione vera & affirmativa;
fubicchim ctiam neq; ineit accidcntibus fuis,

nequc

Exerckdtio frimt. 5 j

neqae ea denominat , f ed eontra ab iis dcnomi-
natur.

3 Hypoftafis ieu fubfiftentia & a©>«, tertio
Jioc modocommunicatur naturse e/us huaiana::
h.e.neqjcommunicatur ciin£>4five>mq; de*o»
minativefedfujtentttive tantum.Prior parshu*
jus afiertionis fic declaratur: Humana natura
CHRISTI (utbene notat Martiuim contra
Mentzjerum ) omnis propriae peribnaUb fubfi-
ftentia expers eft, & nullo modo fiibfiftit ; h. e.
n€ % ?erfe*ne% fer acci^ens\ five, ut planihs lo-
quar,»*g, natttrafea, ne^ ex umonem Ergo fub-
fiftentia ik A£y*,neq'5 inh<zfive> neq; denominati-
ve ei communicataeft; Probatur anrecedens:Si
humanitas CHRISTI aliquo modo(ubfiftit,a-
liquo modo eft fuppofitum aut perfona, & pro-
indealiquo fenfti verum erit CHRISTVM af-
fumpfiffefuppofitum^aut perfonam .• at abfurdu
cft pofterius : Ergo etiam prius. Probatur con»
nexum,quia fuppofitum & fubnftentitrecipro-
cantur,adeoutomne fuppofitum habeat fubfi*
ftentiam>& omne fubfiftentiam habens fitfup-
pofitum.Dicetaliquis: Ergo caro CHRISTI
plane deftituitur perfonalitate.Refpondetur, e-
am non deftitui perfonalitate a hoc fenfu, quafi
non fit perfbnae alicui unita, eft enim unita per-
fonae t« xoy* ; f ed quod fubfiftentia proprie , &
formaliter ei neq> mfit,nequeattribui poflit.

4 Idem etiam fic demonftrari poteft: Si hu-

mana

5 6 De Ente, & Sfentia.

mana natura C H R I S T I fubfiftit, vel per fe
fubfiftit,ideft, ex t'fe lubsiftcntiam habet, vel
fubfiftit quatenus exiftit in perfona <& koy*: pri-
us anulloadmittetur.at neq;pofterius manife-
ftaabfarditatecaret ;quod sic probatur; Caro
CHRISTI,quatenusexiftitin perfona tS tiy*
habet modum quendam exiftendi fubsiftentias
contrarium, Ergo non fubsiftit. Probatur ante-
cedens: Efse in a/iofnppcfito^ &fttbfifiere y feu
efleper fe, & extfra omnealiudfuppositum,
fiint duo oppositi modi exiftcndi , at caro
GHRJSTI, quatenus exiftit.in perfona <*£ *5>*,
habetpriorem moduni exiftendi. i. e. exiftit in
fupposito : Ergo non poteft habere pofterio-
rem, qui ei e diametro opponirur.

5 pofterior pars noftra? affertionis sic de-
claratur: i hly@- naturam noftram , ad fuam by-
poftafin gratiose recepit & aflumpsit , ita ut e-
jus hypoftasis carnem sibi intimc praefentem
habeat,eaRique sibi perfonaliter unitam geftet;
contra vero caroin illa hypoftasi hsreat , & fu-
ftentetur.Exquofit,ut CHRISTI hypoftasis,
feuperfonalisfubsiftentia,refte dicatur com-
municata humanas nztuvxfifie/itative.

6 Exhac diftin&ione communicationis li-
quet,quidrefpondendumsit ad utrumqueargu-
mentum,inlimine hujus articuli propositum.-
cum enim hypoftasis CHRISTI neq; inh&fivh
neq • demminative communicata sit humanita-

til

Exercitatio frlm*. $7

ti ipsius; evidenseft Vbiquitarios^x communi-
cationefcypoftafcos <& Ao>«,non pofle colligc-
re,proprietatesejus eflcntiales communicatas
efle aflumptarcarni, aut inh*five , zxxtdenomina-
tive,8c proinde negandas efle omnes illas illa-
tiones, quibuscxeo fundamento concludunt
carnem CHRISTI effe omnifcientem , omni-
praefentem3omnipotentem,&c.Similitercum
falfefintomnesillsB enuntiationes, quibus fub-
fiftere aut */}<? aliquod pcrfonalc carni CHRI-
ST I tribuitur,quia viz. nullam habet fubfiften-
tiamfibiconvenientem,nullumque effe perfo-
inale,fedmodumquendamcxiftendi iis contra-
! rium,confequenseft CHRISTI humanitatem,
! neque pofledici fubfiftere ubique,per fubfiften-
■ i tiam <& aoT*, neque exiftere ubiq; fecundum effe

• jfuumperfonale. Dicct aliquis ; natura humana
.CHRISTIconjunftaeftcum pcrfona & \oy*,
1 ; quce omnipraefens eft, & omnipotens : Ergo na-

• tura humana dici poteft ommpraf ens, & omni -
, potens perfonatiter. Refp. Si ifta confequentia
i, admittatur,pari ratione admittendse etiam funt
1. hx confequentise : Humana natura CHRISTI

unitaeftcumperfona infinita , & aterna : Ergo
. iffa eft infinita & aterna perfonaliter,feufecun-
[. dumfuum efle perfonale: Item , eftconjunEiacu
; ^eaperfona, cju& D EV S eft & Creatory*c Re~

demptor Mundi\ Srgohac ei conveniunt perfo-

naliter,

7 Quaret

5 8 ?>e Ente, & EjfentU.

7 Quzret hic aliquis , an quemadmodum
afhisfubfiftendi, ita etiamadusexiftendi, &
CHRISTIcarne removendusfit. Refp. Nc-j
quaquam :caroenimCHRISTI,licetnon fub-
fiftat,revera tamen habet propriam exiftentiam,
diftin&am ab exiftentia ? A03, y,fcd ab ea depen-
dentem. Dicoeamhabere exiftentiam, diftin-
dtemabexiftentia? Ao>*3quia omne Ens crea-
tum habet & eflentiam i & exiftentiam diftin-
ftam ab effentia & exiftentia creatoris. Dico
eamhafeereexiftentiampendentem ab exiften-
tia ¥ *8> «,quia per fe,& extra perfonam V hby*
exifterenonpoteft.

F I N I S.

EXERCITATIO

SECVNDA,

l DE

Orlgme^Ammx, &fropaga^
tlone TeccatL

communis fententiaexplicaturs
ac defenditur.

&

)mncs modi,quibusaIH animarum tra-

du&ionem,& Peccatipropagatio-

nem cxplkantjtnftttAntur,

ffo)

REVERENDO CLARIS-
SIMO,ET AMPLISSIMO

DO Uli/NOy

DR ALEXANDRO

GLADSTONIO.AcADE-
m i je RECTORI Mao.

N I FICO, A R C H I D I A C O K O
ANVREAP0L1TAN0,

Et Paftori aoftro Digniffimo;

riRo

Acri iflgenio; judicio ingentJ, 8t 6ximi£ mtf-
rum indole confpicuoj

Cm

QVod Reip:literdrU commodis ttntopere flu-
duerity & illiui negoti* tantkfdeprocurk*»
rit, AlmA Mater Acadetnia nmlturn fe debere
fatetnr\ F Hanc

(6i)

Hanc

Secundam differtationem, amantis & obfer-
vantis animi pignus, reverenter confccrat , &
dicatf

Magnificentiae ejus

obfervantiffimus

R. Bahonius,

PHlLOSOPHltM

TROFSSSOR.

5%v* rnr&m rra&ses «raBvc

ffja^ f2H£jJ ^JrJ

-3^* 4jjp> fg. «^ ^ d^ 4^ 40» 4£$ **i 46* ^

INDEXi

(H)

i ™$*e\ rm>-?.? *%**v AriSm

* *®T- 4w- 3§*

INDEX

A\TICVL0%3)M

Se cundae

exercitationis.

X. T*\£ formarum materialium * & imma*
jL*J terialinm diverfitate.
1 . D^ duplici materia caufalitate, & poten»
tiai itemdeformarumedutticne expotentia ma-
terU.

3. tsfn animarationalis fit ex traduce.

4. An & quomodo homo vere generare ho~
minemdicatur,

5 . Vtrumgeneratio fofita fit inproduElione
formt} an vero in comnnUtoneform& cum mate-
ria.

6. Anpr&cedens doElrina tollat peccati ort-
ginalis propagationem.

7. Solvuntur argumentayquA ajferri folent
contra pracedentem doSirinam de propagatione
Hativt corrup'tionis, per femen parentum.

F% S.Pro-

f*4>

8 . Preponuntur &fo/vuntur a/ijuot qudfli-
ones de propagationc peccati originalis.

9. ^JDi/uuntur leviora argumcnt*> qu* affer*
rifo/ent contra creationem> & infufionem ani*
m<e.

10. Anpoffltreddi commodior a/iqua, aut
expeditior ratio traduBionis concupifcentU, fcn
propenftonis ad malum, quam diximut ejfe terti-
ampartcm peceaci originalis.

1 1 . Conftderantur du<t a/UfententU de tra-
duftione peccati.

12. Oftenditur, eos qui animarum creatio*
nem impugnant, mu/ium inter fe dtjfcntire ; &
eonfutantur tresprima eorumfententUde origi-
ne animdt.

1 3 . Refellitur quarta fententia% qmt cfl Bal-
thafaris Meifneri.

14. Confutatur quinta fententia^ qut eft\
Timothei Brighti Cantabrigicnfis.

1 5 . Confutatas izm ejfc omnes $Adverfari-\
erum fententias de Traduce ; item neminem ex
iftonumero^offc tutius aut faci/ius cxplicare
peccati propagationemy quam nos> qui animarum
creatimem defendimpu.

EXER-

w

EXERCITATIO

SECUNDA.

*De origine anima2 & propa^
gatione peccati.

art. i.

5De formarttm materia/ium, & immaterU-
linm diverfime.

T Decifiohujusqusftioni^Z)*
origineanimt, facilius intelli-
gatur, quaedam praemittam dc
formarum diverfitate , deque
varia caufalitate , & potentia
materiae, refpe&u formarum,

qua? in eam introducuntur, aut ex ea educun-

tun

f j 3. Primd

66 De origirte aniwty&r.

* . Primo igitar tcncndum eft , tria effe ge-
nera effe&orum, quae propter cerrum aiiqnem
fincm, non vcro temere aut fortuito producun-
tur: nam eoram aliaomniumquatuor caufarum,
aliatrium, alia duarnm tantum concqrfu pro-
ducuntur, Omnium qiaatuorcaufarumconcHrfu
producuntur fubftantiae corporea^quae non pof-
funt habere ejfe aliquod realc in mundo,nifi dux
caufac iriternse, viz: materia & forma, duae item
extern£,i.e.efficiens & finis concurrant, ad
tribuendumijsexiftendiaftum. Trium caufa-
rum concut fu,videlicet efficientk, materia?, &
finis, producuntur omnes formse accidentales
feu accidentia , omnes item f ormae fubftantia-
les, fola anima rationali excepta: duarum cau-
farumconcurfu,videlicetefficientis, & finis,
producuntur Angeii , & animx humana?: An-
geli enim neque ex materia & forma conftant,
neque in materia exiftunt;ideoque duas tantum
haberepoffuntcaufas, vidclicet efficientcm&
fyiem. Animsevero humana?, licet in materia
exiftant, nontamenexmateria & forma con-
ftant, nequeproducuntur vi materise,in qua ex-
iftunt.-cum enim fint fpiritus,nullius materia? vi
produci poffunt, ut mox probabitur, fed a Deo
cx nihilo creantur, & in materiam inducuntur,
propteroptimum finem, videlicet De i glo-
riam, & ipfonim hominum falutem seternam*

5 . Dixi tornias accidentales,ut albedinem^

nigredinem,

Exerciutio fecunda. 6j

nigrcdinem, &c. trium caufarum concurfu pro-
duci,quiautalb«dohabeat^r^/(? in mundo,
I . oportct tinem aliquem, f eu propofitum,ex-
citarc, & allicere efficientem ad agendum.*
*• Oportet efficientem adhibcre fuana vim,
feuconcurfumaftivum: 3. Opovtct materiam
in quAy feu fubje&um albedinis, concurrere,&
cooperariconcurfu paffivo, ad tribuendum il-
lud ^albcdini: hocautem prasftat, recipiendo
aftionem cauf* cfficientis & producentisalbe-
dinem , item recipiendo ipfam albedinem,
eamque fuftentando. Ex trium harum caufa-
rum concurfu , pendet albedinis aliorum-
queaccidentium exiftentia, praecipue vero a
matcria,inqua recipiuntur, quaeque concurfe
paffivo producit & fiiftentat ipfbrum ejfe: idquc
quia cx efficientc, & fine, pendent tantum quo*
ad fieri , ex materia autem feu fubje&o pen-
dent, & quoad fieri, & quoad ejfe: nam neque
poffunt fieri fine concurfii materise in qua exi-
ftunt, neque poffunt in exiftendi a&u perfeve
rare, illa materia fublata: at ^fficiente & finali
causi fublatis, poteft accidens j*am produ&um,
in exiftendi aftu perfeverare, ut liquet ex infi»
nitis pene exemplis.

4. Dixi omnes formas fubftantiales, anima

humana excepta, etiam trium caufarum con<-

curiu produci: quiaut forma lapidis v. g. aftu

exiftac, 1. oportet fincm aliquem motiorc

F 4 metaphorici

gg D e origine anmt, &c.

metaphorica movere efficientem, 2,neceflfe cft
efficientea&iva fua virtutedifponere materiam
lapi.iis,adrecipiendamillam forraam fubftantj*
aleme 3 .Oportet materiam,in genere caufac fiib-
je&iv£,concurrere ad producendam, Sc luften-
tandam illam formam,idq- quiailla formapen-
deta ma(Leria)quoadj?^ri.^rJ?3& operari*h.e.nc-
q; poteft fieri,nequee{fe, neqi operari,fine ma-
terla in qua exiftit: ifta autem dependentia for-
marum fubftantialium a materia , mantfefte
arguit materiam efle formarum inea cxiftenri-
urh caufam, non quidem^Vrf/^fed pajfivam,
& fu&iec7ivam>iLt vocant: omnis enim depen-
dentiaalicu/usabaliquo, tanquam a priori , in
feri, & ej]e,cd cvidenscaufalitatisindicium;
at longealiter fehabetanima humanaj ea enini
poft mortem hominis & exiftit, & operatur ex-
tra materiam-Ergo a materianon pendetquoad
ejfe, & operarii at nequeab ea pendet quoad
fieri , idque quia maceria non poteft vi aliqua,
autconcurfucaufab' tribuere ejfe fpiritualifub-
ftantisc, quaSis eftanima rationalis, ut mox pro-
bsbitur , & proinde nullo modo eftejus caufa*
Hincconfequitur,animam effe exearum rerum
nmnero, qux duarum tantum caufarum concur-
fa producuntur , efficientis videlicet & finis*
patet ltem ariimam re&e appellari formam
immateriaUm , fcu independentem a materia,
fcum e contrario omnes aliie formce , tqm fub-

ftantjaks.

Exenitath fecttnda. 69

ftantiales, tum accidentales , vocentur forma:
materialesy & a materia pendcntes. v. c. Forma
ignis,f;cutexifterenequitextra (uam materi-
am, ita ctiam fine ea non poteft calefacere, &
comburere. Formabruti, ficut exiftere nequit
fine materia fiia, i, c. corpore,itafineeadem
fentire,autappctere nonpotcft. Atanimahu-
mana, non folum exiftit extra materiam poft
mortem hominis; fed etiam cxtra eam opera-
tur , exercendo adus intelligendi , volendi,
gaudcndi^autdolendi. .

A R T. II.

De duplici materUcaufalitate & potentia, item
deformarhm eduBlone ex potentiamaterU.

1 . I N hoc articulo nptandum cft primo,Mate-
Iriam feu caufam materialem, duplicem
habereoaufalitatem^unam refpeftu compofiti,
feumateriati: alteram refpedu formarumabea
pendentium. Caufalitas ejus refpeftu compo-
liti, cft in eo pofita, quod tanquam pars eflenti-
alis conftituat compofitum? refpe&u formarum
ab ea pendentium, caufalitas ejus in co eft pofi-
ta,quod concurfii paffivo concurrat cum agen-
te ad tribuendum i/s ejfe^ & ad illud ipfum effe
conlervandum,

2. Sectmdo

no *De origtne anima, &c.

2. Secundo notandum eft , duplicem efl
materiar potentiam, unam receptivam tanturq
&non etiam canfativam^ zlteratn Scrcceptivi
& c^y^r/V^priorempotentiam habet matc
ria refpe&u (blius animsc rationalis, habet enii
potentiam naturalemrecipiendianimamin fi
ied non habet potentiamconcurrendiin gener
cauf ae materialis , ad tribuendum efse anima
poftcriorem habet refpe&u omnium aliarur
formarum , tum eflentialium, tum accidental
um:nonfolumenim poteft eas recipere in f<
fed etiam concurfu paflivo cooperari cum ager
te,ad eas producendas.

2 . Tcr tio notandum eft, illos Philofophcl
malc explicare eduftionem fbrmarum ex p<|
tentia materiae, qui dicunt formam aflu exifted
in materia , ante rei generationem, non tamei
apparere , fcd quafi fub confufione potentii
eiuslatitare, per generationem vero maniftj
ftam fieri; ica ut illud efse a5lua/ey quod prid
erat quafi abfconditum,non incipiat fimplicittj
per generationcm , led per eam incipiat fie
manif eftum,& fic e tenebris?ac confufione m;
reria?,quafiinlucem educatur. Dico hanc e:
plicationem eduftionis malani efle, quia fi fo
ma cxillaiaSuin materia ante compofiti gen
rationem, ipfum compofitum exiftit ante fua;
generationero, quod aperte abfurdum eft: rat
conlequentia: eft,quia ex materia & forma a<5

exiftentibu

ExercitAtto fccmda. ji

cxiftentibus , & unitis, refultat compofitum,
iiique pofitis neceflario ponitur compofitum:
idfcoque fi materia & forma exiftant unitar, ante
generationem compofiti, ipfum compofitum
cxiftitantefuam generationem. Dicet aliquis;
fiformanonexiftitin materia ante rerura ge*
nerationem, non poteft diciex materia educi,
feu extrahi; nihil enim poteft cduci,feu extrahi
r€xeo,inquo non eft. Refp. Formam dici cx
[roateria educi,non quod ex materia? fubftantia,
fed qubdex materia? potcntia caufativa educa-
tur, feu eytrahatur : quamvisemm fbrma ante
generationem in ipfa materise fubftantia npn
exiftat,ineius tamen potentia vere & proprie
u*xifteredic«tur,quatenus a materfa eft produ-
ri:ibiiis; nam eflfe in materise potentia caufativa,
epihil eft almd, nifi a materia tanquam a princi-
,j jj ?io paffi vo pofie produci.
d 4. Quarto notandum eft, illos etiam toto
jj^celo errare, qui dicunt formas,ante generatio-
jtejiem , fecundum efse inchoatum & imperf e-
^fam^h.e.fecundum gradus quofdam fax en-
iitatis,exifterein matcria; per generationem
ex;'er6incipereeffe in materia, fecundiim efte
^ompletum, & confummatum. Dico huius
.^ntentia? Patronos turpitererrare, quia inde
^quitur formam fiibftantialcm variari , quoad
ratl.radus intcnfionis & remiffionis, nonminus
^ uam accidentia ; quia iccm abfurdum eft , in

J2 *De origine dnim^ &e.

una Sc eadem materia a&u exiftere omnes for-
mas,quae ex materise potentia educi poflunt, fi-
ve fint totales, five partiales; fic enim in una &
eademrcfimuleffent pene infinitae enutates
fubftamialesre diverfe.Sedobiiciet aliquis;fi
fbrma ante rei generationem plan£ nihil fit;
fequetur omnes formas fieri ex nihiloy & proin-
decreari. Refp: Formas omnes poffe dici fieri
ex nihilofifieri ex nihilo aceipiatur pro fieri eM
nulla fuipArte prdexiftente> non vero fi fieri ex
nihilo accipiacur prcprie,pro eoquod cbfieriex
nullA materui prxexiftente , quo fenftl idem va-
let,ac creari; fiunt enim formae ex materia, h.c
fiunt materia concurrente in genere caufa
fubje&iva?, ad tribuendum ijs etfe.

5 . Quinto notandum eft, eos etiam malc
explicare cdu&ionem formarum ex materiae po-
tentia, qai dicunt formam ideo ex materiac peJ,
tentia educi , quod materia ante adventunj]
formsehabeat potentiam ad eam recipiendami
Sienimhsecexplicatio effct veritati confenta-
nea,omnes formte,nulla excepta, effent ex ma<
teria? potentia educibiles •, idque quia materi
habctpotentiam adquamlibet formam recipi
endam, potentiam (inquam)vel naturalemi
vel obedientialem.Potentiaautem naturalis ef
ea.quz educibiliseft in aftum vi alicujus agen
tis naturalis,ut potentia pafllva ligni ad recipi ;
endum calorem,diciturnaturalis,quiaeduci po; l

JExercltatio fecundd* y j

teft in aflum vi naturalis agentis , ignis videli-
cet. Potentia roateria? obedientialis eft, quar in
aftum cduci non poteft vi agentis naturalis , fed
vi alicujus agcntis fiiperioriMtque altcnus or-
dinis, cui ea materia itafubdita eft, & fubjefta,
utneceflano ei obediat.* talis eft potentia ligni*
vel lapidis ad formam ftatuf ;non enim educituf
in a&u vi alicujus agentis naturalis,fed vi agen-
tis per artem: talis etiam eft potentia animae ad
recipiendadona fupernaturalia,ut fidem,(pem,
charitatemjnonenim ullavi naturali in adum
feduci poteft,ied infinita vi & virtute creatoris.
6. His poGtis: facile eft explicare edu<fti*
onem fortnarum ex materk potentia ; ciim
enim nihilpoffit educi ex aliquo, nifi illud
quod priu» fuit in eo; manifeftum eft eas lolas
fbrmas ex potentia caufativa materise educi,
quae antequam cxiftant, funt in potentia caufa-
tivamateria? , i. e. producibiles funt per con-
curfum paffivum materise ; jllse cnim fbrmx
quamdiu aftu non exiftunt, habent potenriam
ad accipiendum ^amateria,tanquamiprin-
cipio paffivo , & reccpti vo • ideoque cum a&u
exiftercincipiunt, vjadiva agentis, & paffiva
imaterise, re<5te dicuntur educi ex potentia o*#-
fativa materise, quia non amplius funt in pc-
t<rf(a caufativa materiae, i.e. non jamfunta
materia producibiles; quod enim femel produ-
>|ftum & caufatum eft,non amplius cft in poten-

tia

74 2)* originc anim<ty &c*

t ia caufar, fed eduftum eft ex ftatu potentialite-
tis, in ftatum adualitatis. Forma igitur bruti:
vere dicitur cduci ex potentia caufativa mate-
rte feminis, quia ante generationem bruti , illa
formafaitinpotcntiacaufativa materiae femi-
nis, i. e. produeibilis erat vi pafiivd iftius mate*
nx) jam vero per aftionem generantis,illa for-
maprodu&aeft, & pofitaextrapotentiamcau-j
fativammateria:;itaut non ampliiis fitprcdu-
cibilisvipaffivamateri£,nifi amittat eamex-i
iftentiam,quamnunchaber Contravero anfr
ma humana,licet producatur in materia,non ta^j
rnen ex e/us potentia caulativa educitur,(ed ia
materiam inducitur; idque quia nunquam fuit
in materia* potentia caufativa, nec materh un-
quam habuit potentiam ad tribuendum efi ani-,
m«, per paffivam (uum concurfum.

Aht, III.
An animarationalU fit ex traducc.

i. X 7Erus hujas controverfise ftatus cft, uH
V trum anima rationalis educatur ex po^
tcntia materie feminiswi feminalis & prolifice
virtutis, ficut anima? plantarum, & befluarum:
an vero a D e o abique materiz pra^exiftentij
concurfu producaturn h. c. creetur, & corpori

infundatur,

Exercitatio faslnda. j$

infundatur. Poftcrior fcntcntia omnibus ferc
modernis Philofophis, & Theologis arridet, &
meritd; non enim memini me legifie ullum ar-
gumentumincontrarium, tanti ponderis , ut
poffitaliquem,velmediocriterin hac contro-
vcrfia ver fatum , in eor u m fentcntiam adduce-
re, qui contendunt animas noftras a parenti-
|bus,pcrcarnalem generationern profeminari,
|non vero a Db o creari, & infondi. Contra
vero,proeafententia, qus aflerit animas hu-
jtnanas a D e o immediate creari , non folum
Jfaciunt varia S. Scripturae teftimonia, fcd ctiam
' (irgumenta Philofophica principiis naturee notis
f hitcntiatcgoautcm, omiffis argumentis ex S.
Jcriptura petitis, quia ea luculentcr proponun*
| ur a Theologis, praecipue vero a clariffimo Z>.
* funio , %n exflkatione i . cap. Genef rationcs
juafdam afferam, partim exPhyfica, partim cx
victaphylica depromptas.

a. Prima rafcio eft hsc: Si anima efi gene~
abilUy efi corruptibilis: at abfurdum cft pHe-
tusi Ergo&friwiTdXio ma/oris eft hsecjilla
:rma,quae ita dcpcndec a materia , ut per con-
urfumcaufaematerialisin generatione produ-
atur, ita etiam dcpcndct a materia, ut (i ab ea
*paretur, qux confcrebat & confcrvabat ejus
f*,ncceflario percat. Ad hoc argumcntum rc-
x>ndere folent Theologi , & Philofophi , qui
:nU mt in contraria fententi£ , animas humanas
'f efle

0

j6 T)e origine anm*, &c.

effeexfc corruptibiles , ut probat illud argu-
mentum; quia dependent a materia in fieri & j
ejfe% duraturas tamen efie in a?ternum,quia De-
us ftatuit eas confervare. Quod fi quis eos ro-
get, curanima,in fe fpe&ata, fit corrupribilis:
Refpondenthancefferationem,quiafi Deus
ceflaret abaftu quoconfervatanimas, illas fta-
tim innihilum redirent. Sed hxc refponfionon
placct,prim6quia Theologi,& Philofophi,cum
di vidunt fubftantias in aeternas & caducas , non
volunt aliquas fubftantias ideo efle aeternas,
quod a ccnfervativo De i influxu non depen-
deant; fcd quod a nulla creatura, pera&ioneni
Phyficam deftrui poflint: hocautem modonon
fol&m Angeli, & Ccelum, fed etiam animar ra-
tionales incorruptibiles dici poflimt. Deindc
illi qui ita refpondent, non pofiunt negare ani*
mam humanam ita fe habere , ut null2 aftione
Phyfica, feu materialideftrui poffit : unde ego
infero, eam nulla a&ione Phyfica, vel materia*
li, pofie produci. Qusenam enim eft ratio, quod
nulla a&ione Phyfica deftrui posfit? Nonne,
quiaeft fubftantiafpiritualis? At ob eandem e-
tiam rationem , nulla virtute materiali potefl
produci.idque^iia/icut repugnat fpiritui adi*
one Phyfic2 & rtateriali deftrui, ita ctiam repu*
gnatfpirituiattionc Phyfica & materiali pn>
duci, gencratio autem eft aftioPhyfica &ma
•erialis, tum quia fit in maceria, tum quia fit pa

virtuten i

Exercitatio fecunda, yy

Virtutem materialem; fcilicet per virtutem fe-

minalcm,

5 Secunda ratio : t> EV S voluit animas
humanas exiftere^ extra corpora , poft kominum
mottem^voluit autem animas belluarum perire
itum corporibm: Ergo dedit arAma rationaliy na-
turam independentem a materih ; ut rattone ilii *
w natur&pojftt exiftere extra materiam corpo*
ream^ unde inferoamma.n quoad naturam fuam
efle independentem a materia corporea.

y Tcvtid.Eafo/aforma educitur ex poten.
tia caufativa materia y qu&fit materia paffive
tocnrrente \ad tribuendu ei efie: fed materiafc*
imnis non poteftyConcurfupaffivo^ tribuere efle a~
ffima: Ergo non educitur expotentia materiafed
aT)BOper creationem in materiam infttnditur.
Propofitio manifefta eft ex pnecedentibus .• af-
fiimptioprobatur;nullavirtusa<5tiva agic ultra
fuum genus,ut loquuntur • i.e. non poteft agen-
doproducereeamrem 5qu£eft excellcntioris
uatur2e)& fuperioris ordinis : fed anima cxce#
dittotumgenusnaturscorporea^cum fit fub-
ftantiafpiritualis : nulla igitur virtus corporea
poteftanimam producere» Adhoc argumentu
refpondcrefolent, vim materialcm in femine
cxiftentem perfe non poffe producere fpiritu-

|f alem fubftantiam animse , poflfe tamen virtute
ipiritualis illius fubftantise > cujus eft inftrumen-
- tumj.e.virtuteanimsehominis generantis ele-
G vari

n% De origtne 4nim*,&c.

vari ultra fuam fpeciem,ad producendum fpiri-
tum: quemadmodum phantafma,quod eftfen-
fibilis & materialis fpecies,y irtutc animse,cujus
eft inftrumentum,fpecie5 intelligibiles, h e.fpi-
rituales rerum imagines intelle&ui patienti
imprimit.Hoc efFugiu plane futile eft,& nullius
momenti;fieri enim no poteft,utagenscreatum
opera inftrumenti pure materialis , aliquid im-
materialeproducatrfacultasautem prolifica in 1
femine exiftens, pure materialis eft ; fecusta- j|
menaccidit,inproduttione fpecierum intelli-
gibilium;animaenim utitur vi intelle&us a-
gentis, ut principalis inftrumenti, excitantis &
elevantis phantalma , ad producendas illas fpe-
cies:quareuniverfaliter verumeft, virtutem
materialem non pofle efle aut principale,aut fb-
litariaminftrumentum,in produ&ione fpiritu-
alis fubftantia?,licet efle poflit inftmmentum fe-
cundarium , in produftione fpiritualis qualita-
tis.

5 Quarfo, llli qni fnnt in oppofitafententia9
cognntur admittere conclnjiones admodum dn-
ras,& abfttrdai ;namutvitent vim talium ar-
gumentorum,coguntur admittere animam non
efle fubftantiam fpirituakm; item animam pof-
leaftioncPhyficSdeftrui,nifiDEu3 eamfpeci-
ali fuo auxilio confervet ab interitu : qua* con-
clufiones admodum derogatdignitati, & excel-
lenris anims noftr?,& nobis auferunt occafio- :

nem

Sxercitati* fcunda , y 9

iiemconfutandi^f^j.argumcntis petftis ab
immortalkateanimar. Si enimanimacft forma
ftatutafiia dependens 3 corporc, ita ut extr*
corpus per k exiftere non valeat,quomodo oen.
fuadebimus iis , animam eflfe immortaIe&< > de*
rogant etiam hx conclufiones fapientia? divinar .
qulppeaflfcrereDEiiM voluifle animas exiftere*
cxtra corpora,& negafle irs naturam ad hoc ido-
fieam,eftdicere Dbum non fatis prudentcrpro-
duxiffe animam.

6 Quinto s jQuamvis dicamm ammatn &
D E o creari, & in corpm infundi , &proinde pa*
ventem non tribuere filio (uo animamjfatis tamen
tommode tueripofjfumHiy hbminem tam vere ge*
nerare hominem^qukm leo leonem> & bos bovemi
'poffumusitemtueri naturalem & htreditariam
corruptionemyquam PecCATUjvi OrIgina-
le vocant y Jt, parentibus adliberos propagari,&
illmpropagationismodum explicare: nullaergo
neceflitas noscogitamplefti eam fententiam,
qasanimaenaturserepugnat, & cjus dignitati
tanuim detrahjt.

ART,

8© De Origine Anim^&c.

ART. IV.

An cfrqnomolo homovert generare
hominem dicatur.

PHilofophi, & Theologi,quidicunt animam
non traduciperfemen,autex femine eiici,
variismodisdiiLntiunt de generatione homU
nis,&aftionein qua generatio hominis confi-
ftit.Primo enia>nonnuLli,cum iis hocargumen-
tumobjicitur — homo generans nontribuit filio
animam per quam efi homo : Ergo homo nonge-
nerathominem% Refpondenthominemdici ge-
nerarehominem quiafuppeditat materiamex
qua fit homo, id eft,quia tr ibuit filio corpus ho-
minis,' verum haec rcfponfio admodiim frigida
eft &indignaquae abullo Philofopho profera-
tur .-prinio enim ex ea fequitur,homine tantum
generarecorpushominis, nonvero totum ho-
minem;& hoceftipfum, quod argumentum
probat. Secundo,quia nemo Philofophorum di-
xit,generationem ftibftantialem efle produtfH-
onem aut fuppeditationem materiae ; fi enim
producere fubftantiam, eft fuppeditaremateri-
am ad producendam fubftantiam ; pari ratione, i
is qui fuppedi^atartifici materiam ad conficien*
dam ftatuam , dicetur conficere ftatuam , quod

admodum

Exercitath fccmd*. 8 1

admodiim abfurdum eft. Tertio , generare ho
minemjeftcnbiereToVJ^homini , utexipfis
terminis patet: at *//* hominis ieu natura huma-
na,necj;confift!t in amma (ola , neque in corpo-
re (blo,ut omnes fatentur : fi enim natura hu*
mana in altcro horum confifteret , per icparati-
onem animse a corpore non dertrueretur natu-
rahumana.-confiltit ergontturahumana,in u-
nione corporis & animae, i.e. confiftit in co,
qaodhomovere Cohftet anima & corpore:fi
ergo gcnerans non efficit , ut filius fit quid con-
ftans ex anima & corcore/ed tantum efficit ip-
lumcorpus3homogenerans non vere dicetur
tnbuerehominigcnito^ hominis ,atq;adea
non vere dicetur generare hominem.

a Alii,cum vident fe non poffe evitare rim

hujus argumenti per priorem refponfionem , a-

Jiam reiponfionem excogitarunt , (ed pene tam

invalidam ac eft prior.-dicunt enim hominera

vere generarehominem,quia nonfolum tribuit

ei materiam ,i.e. corpus ; fcd etiam prseparat^

materiam ad recipiendam fbrmam ; atque adeo

\\ per virtutemprolificam,attingit conjunftione

animse & corporis , per quam conjunfrioncm

homo conftituitur in ejfe hominis>&&t talc com«

pofitum Phyficum : hi ergo non dicunt patretn

conjungereanimamfiliicum corpore filii,per

virtutem feminalem,(boceuim tnbuuntDEo

Jiqui animam infundit;^ fed pracparare materiam

3 G % fcm-

ii De origine ammt, &c.

feminis ad recipiendam formam huimnam,qua
quidem prceparationem3poftquam completa feh
erit, immediate fequitur eon/un&io anim# &
corporis: hinc liquet,ex eorum fententia , a&i-
onem generandi nihil aliud efle , qu i m prsvi-
am materia? alterationem, & prccparationem ad
recipiendam forrmm : in hac fententia fuerunt
peneomnes antiquiores Philofophi , etiam oni-
nespene Moderni , plerique etiam Pontificii
Theologi$nam ConimOricenfes, in explicatione
lib. i Je ortHy teftantar feipfos olim amplexos
fuiflehancfententiam, quiafuitrecepta apud
omnes: vccumh^c <ententia,utdiftum eft,non
magis iatisfacit argumento5quam prior.Primo,
quia praeparatio rnateri* eft muratioin qualita-
te,atqueadeo eft alteratio. Generatio autem
non eft alteratio • funt enim diverfi fpecie mo-
tus,inhoc difterentes,qu6d altera terminetur
adqualitatem,alteraad fubftantiam •• Ergo ge-
1 neratio non eft mutatio , vel pracparatio mate-
*ri£;nequegenerare,eft prsparare materiam.
Secund6,generatioeftun3fimplexmutatio,vel :
fimpIexmotuSjUtomnesfatentur: at illa pra?-
parationoneft pofita in unamutatione, fed in
variis alterationibus,qu£ prseceduntintroducti-
onem formse;nam a]iquandodilatatur,aliquan-
do confolidatur illamateria, aliquandoh^mor
augetur.aliquandominuitur,ita fcilicet poftu-
lante natura formse intrcducendcc : Ergoilla

pra:paratio ]

Exercitatio fec&nda. 83

prasparationon eft generatio , fcd aggregara feu
multiplex mutatio/ivealterario. Tertio,gene-
rare eft tnbuere effe ; ejfe autem homin/s confi-
ftit in eo, quod conftet ex anima & corpore : fi
ergoDfius copulet animam cum corpore,in-
fundendo (ut dicunt ThepIogi,)D e u s tribuit
effe homini,non vero generans .• folus enim ille
quicopulat animam cum corpore, efficit ut ho»
moconftetexanima&corpore. Deniq; homo
in inftanti gignitur, id eft, in inftanti fit homo.°
Ergonongradatim; ideoque ejus produftio , no
eft mutatio aiiqua fuccefiiva,fed inftantanea.

3 Tertiusmodus refpondendi eft eorum,
quidicunt hominem generarehominem,neque
quod ei tribuat materiam, neq; quod materiam
prseparet ; fed quod tribuat ei etiam formam,
non quidem fpecificam, id eft, animam rationa-
lem,f hanc enim volunt tribui i folo Deo, qui
eam creat,&unitcum corpore 5 ) fed quod ex,
potentia feminis educatanimam vegetativam,
&fenfitivam .• veriim hsec fententia minime
omnium placet, quia manifefte ex ea i equitur,
hominem non generare hominem , fed noc vi-
vens;& hoc animal : praterea(ut dicebam)^
hominis in eo confiftit , quod hoxo conftet ex
anima & corpore: Si ergo filius non debeat pa-
tri>quod conftet exanima rationali & corpore,
nonhabetnaturamhominis apatre fibi com-
municatamu

G 4 4 Reje&i*

g4 &* origine 4nimt, &c,

4 Re jeftis his fententiis , nos cum do&iffi- v
inis 1 hilofophis/Z^ff.-iV: Ruvio^ & profeflbri-
biis AcademU Conimbricenjistopzxtvmdicexidl
modum ampleftimuMflerentes hominem vere
generarehominem,quamvisanima a Dfiocre-
etur ; non quod tribuat ei corpus folummodo,
neq; quod prarparet corpusad recipiendam ani-
mam,neque quod in materia,aut cx materia cor-
porea,efhciat animam vegitativam ,aut fenfiti-
vam fuifilii; fed quod ab homine generante fit
ipfa aflio , qua anima rationalis fubftantialittr
corponunitur,ac incipit informare, inhabitarc,
& implere totam materiam corperis • adeo ut
ex noftra fententia, generatio hominis fit pofita
in illa aftione,qua,per virtutem prolificam , a-
niaia eflentiali vinculo cum corpore copulatur«

ART. V.

Vtrkm gensratio pojita fit in prodkBionefor*

W&, Anveroin corijun&ionefor-

m* cum matcria.

i T 7T noftrs fcntcntiae veritas appareat,
V primo oftendam adlionem generantis
(loquendo in genere,de omni generatione^effe
pofitam in con/unclione materiae & forma? ; fe-
cundo,nonnihilfpecialius dicamde iila adio-

ne

ExerCttntlo fecundd. 85

ncqtuanimacorpori unitur .quodadpriusat-
tinct,generatio compofiti non eft prodiivfHo
materix,idquequiamateriapropricdi&aeftin-
gcnerabiliv >& incorruptibilis,id eft, & nullo po-
tcft fieri,nifi a creatore , fi enim creatura aliqua
produceret materiam primam , produceret eam
exnulia materia preexiftente; atq5adeocrearet
cam;nullaautem crcatura crcat , cum creario
rcquirat infinitam virtutem. Deinde cum ex
ignefitaer,acrgeneratalium aerem, mutando
ignem in aerem,non'autem per illam generatio-
nem producit materiahi novi aeris, fed in mate-
riam praexiftentcm introducit formam novi
aeris.

2 Generatiofiibftantialis , non eft produ&io
tnaterLr^ut jam oftenfam eft : at neq j eft produ-
#io fbrm^:qnod quidem certum eft5& evidens
apudeos,quidicuntanimasa D e o creari: at
non minus evidcnter etiam probari potelt con-
tra co^qui d cunt animam efie ex traduce. Pri-
mo enim , natura hominis eft in co pofita,quod
conftet cx anima & corpore •• at per a6honem
fluaanimaunitur corpori , (ive anima fit a Deo,
fiveapatre,homo fitcompofitum conftans ex
anima & corporc; Ergo per illam a<5Honem,ho-
mo accipit naturam,vel ?/fr>horninis;& proinde
per illam a&ionem producitun quid enim eft a-
Hud,producere hominem^quam efficcre utex-
iftathomojfeu Ensconftansexanima & corpo-

S6 2)* origine aniwty &c.

re. Secundo,nunquam potcft compofitum Ph^ j
ficum de novo produci,five pcr generationen I
live per aliam mutationem, nifi ejusmateria < \
f orma de novo con jungatur , & coeant in unm
per fe,ut evidens eft ;poteft tamen compofitut j \
Phy licum de novo produci, 6c revera fieri, qua !
vis eiusforma non producatur de novo .• Erg j;
efficere compofitum Phyficum,potius eft mau |i
riam&formam conjungere , quam forman
producere : probatur aflumptio ; primo, cx tm
furrectione mortuorum in die judiciijtum eniij
homines de novo producentur, & de novo acci
pient ej[e hominis , per veram produ&ionei
fubftantialem,Hcetnon ordinariam , fed plan
cxtraordinariam ; at tum eorum anima non pa
teft dici de novo produci, quia exiftebat femp^
poftquam creata eft, fedtantumdenovouniil
cum materiai Ergo produ&io compofiti Phyfi I
ci,noneftprodudtioforma!, fed potius unitil
formsecummateria.Si quis tam impudens fiil
utncgetinrefurre&ione mortuorum futurar
veramprodudionem iubftantialem ,contrae
um utar hoc argumento ; Producere fubftanti
ccrpoream, efttribuere effe fubftantias corpq
re^;attum Dbus hominibus mortuis, qtJ
quamdiu mortui erant non habebant verum e§
iiibftantia? naturalis,quia non conftabant ex mai
ter ia & forma unitis,vere & proprie dabk inte
nrum & plenum <#>corporis naturalis, efficien

Excrcttatto fecunda , 8 7

jf io u t vere conftent ex corpore & anim a : Ergo
u D e u s per illam a&ionem vere producit cor-
8 poranaturalia.Non negariquidem poteft,illam
ta&ionemeflea&ionem longediverfom agene-
tt ratione fubftantiali , & niodo generandi ordina-
i no ; certum tamen eft eam afHonem elTe ve-
;(,ram produttionem lubftantialem ; quod proba-
emusex definitione produftionis iubftantialis;
a quid enim aliud eft producere fubftantiam, qua
t conferre efsei&M fubftantix.qux ante illam afti-
otonem non habebat cfse iubftantiale. Secundo
iprobaturaflumptiofic; Deus poteft creare ani -
nmaminfantisperaliquodrenipus anteejus ge-
li nerationem,& poftea,in ipla generatioae3i]iam
o>>animam cum corpore e/us conjungere : Ergo
enpoteftefle vera generatio fubftantialis abfque
improdudione forma?.

U 3 Quod ad pofterius attinet : Theologi &
i(iPhi]ofophi,qui funt in noftra fententia deori*
\itgine Anim& , aflemnt virtutem feminalem in
inbelluis duplicemhabereoperadonem ;fcilicet
eieduftionem formce ex potentia materise,& uni-
jitionemej#ufdemformse cum :ompofito; quas
ojquidem a&iones dicunt non realiterjedratione
puo]£diverfasefle:idquc qaia perunam &ean-
jfjdem a&ionem re , educitur forma ex poten-
ia tria materise , & unitur iubftantiaHter cum ma~
t teria. Contra , aflerunt virtutem femina]em,
^vx in feminehominis exiftit, habere unam ta -

tuffl

8 8 *De origine tnima, &e.

tuma&ionem,fcilicet unitionem formae, i.e.
animse cum materia corporea; unam ( inqnam )
a&ionem prineipalem , nam certum eft, ab ea \
virtute proficsfci varias aftiones miniis princi-
pales,fcil.prepara:iones materise corporese ad
recipien iam ar.imam.-quare dicunt in produfti-
one hominis>effe duas a&ioncs proficifcentes a
diverfis agencibus ;fcilicetcreationem animse,
&unitionem ejufdem cum materia: creatio-
nem anim^aiunt effe operationem folius De i ,
quod cvidens eft; unitionem vero anima? curn
corpore3vo!unt effe aftionem, non quidem foli-
us hominiV,DEus enim cooperatur cum homi-
neinadioneilla;fedhominis &Dbi fimul:&
addunt,inhac unitione, & non in alia a&ione,
pofitameffe generationem hominis; quodex
eo patet , quia fupra oftenfiim eft, producerc
compofitum netyie effe producerc materiam,
neque producere formam , fed formam cum
materiaunire,& copulare : ex noftra ergo fen-
remia, eodem inftanti.quo Dtu> creat animatn
in corpore,homo generans per virtutem femi-
nalem animim a D E o creatam cum corpore
tubftantialiter unit,& conneftit ; adeout aftio
D e i termineturadanim«^/}^/fw/)//Wf<fr;aftio
veropatris terminetur,nonquidem ad animas
efse fimp/iciter Scd ad ejus efse in corpore, feu ad
amonem animx cum corpore.
4 hd illud argumentum , bomo eft homo per

Exercitatidfecund^. 8p

4nimam\ji ergo pater non tribuh fjio dnimam,
mn tribuit ei efse homincm. Refpondent, hcmi-
nem efle hominem, neque per animara feorfim
acceptam, ncque pcr corpus , fed per integram
naturam,five per eflentiam humanarn ; & aiant
patremuniendoanimam cum corpore ,per vir-
tutem (eminalem,tribuere filio tg conftars ex a*
nima & corpore; & proinde ei tribuere naturam
&eflentiamperquameft homo: patetautem
unamquamquerem,efletalemrem non peral-
teram eflentke partem , fed per totam eflentia,
quia eflentia eft id,per quod Ens eft £ns ; atque
adeotalis eflentiaeft id, perquodreseft talis
res: illud autern quod dici folet, unamquamque
rem efle talem rem per formam fuam,itaconci-
piendum eft,ut intelligamus unamt]uamq; rem
efletalemremper formam , non quidemtan-
quam ad^quatam rationem ( ratio enim ada>
quatacur res fit talis res,eft quia habet talem ef-
fentiam J fed tanquam principalem partem e£
fentia?;fi enim inter feconferamus partes eflen-
tise Phyficae,rcs quselibet eft talis res per for-
mam,potiusquam per materiam { interim fi co-
feramusautformam^autmateriam cum integra
eflentia,resquselibetefttalisrespotius per ef~
fentiam,quam aut per materiam,aut formam,

5 Verum,hic ontur magna difficultas ; fi c*
nim Deus infundat animam, (ux omnesTheo-
logi loquuntur , qui funt in hac fenten tia ) con«

jun&io

po *De origine amm^t^ &c.

junftio animse cum corporc potius tribuencte
erit Deo, quambomini generanti ; quid enim
aliud eft anima? infufio in materiam corpoream,
quam conjunrtio animx cum materia? Re-
fpondent nonnulli, Deum dici infundere ani-
inam,nonquod per fe iolum copulet animam
cum corpore;fed quod per virtutem feminalem I
illud pr^ftet , ceijus minifterio utitur tanquam i[
inftrumento,Tion quidern neceiVario (ipfeenim I
poteft per le connedere animam & corpus)fed I
ordinario,quia fcilicet ejus ufus eft ordinariusj
in omnianimalium generatione. Alii probabi-l
lius refpondent,DEVMdiciinfundereanimam
mcorpus^nonquddfubftanrialiter, fedquod lo-
caliter conj#ungat a^imam & corpus : idcft,
quodcreet animam in corpore,& pcr ejus cre-
ationemintali kbi, efSciat eam localiterpr^-
fintem corpori: dicunt enim, eodem inftani
quoDEVScreatanimarr Tocaliter prafenfc
corpori.eodemfinquam^inftantivirtutem le
minalem eas partes connectere , vinculo fub-l
ftantiali.vdocentautem localem prarfentiam*
nim^eflequidlongediverfum ab ejus unione
fubftantialicummateria;quia Angelus aflum-
pto corpore veftitus \ eftlocaliterpr#(ensil!i
corpori,non vero fubftantialiter ei conjunftus,
utformamaterkefc

ARf,1

Exercitatio fecvnda* 9 1

ART. VI.

Anprtcedens doftrinatollat pcccati origx-
nalis propagationcm*

QVI putanthumanamanimamaD^oim.
mediate non creari/ed ex potentia femi-
nis educi, objicere folent , noftram fententiam
planetollere peccatiorigwalis propagaticnem,
& nullum modum relmquere quo explicari
poflit iftius peccati derivatio a parentibu g ad 1 i-
beros: ut igitur hoc cavillum ipfo fafto dijuam,
partes quafi integrantes iftiuspeccati enumera-
bo,& quomodofingula? propagenturdocebo.

2 Partes peccati originalis funt tres : Pri-
mo,participatio peccjiti primorum parentum,
illud cnim fuit commune peccatum totius ge-
neris humani . Secundo , carentia originalis ju-
ftitiae,id eft,defe&us donorum, tam intelledus
tum voluntatis , quibus zAdamm & Eva ante
lapfum ornati funt. Tertio, propenfio vel incli-
natioadmalum^nonenimfolam caremus ori-
ginali j^aftitia^quae nos ad bonum propenfos faci-
ebat, ied etiam ea fublata fucceffit contraria
qualitaslegi adverfa* quse nos ad omnem turpi*
tudinem pronos reddit.

3 . Prima pars peccari originalis eodem

modo

5>* T)e origtne anitnt, &c.

modo propagatur a parenttbus ad liberos, qua
propa^ari fblet generis fplendor, item jus na>
reditarium:nimiiumnequeperanimam,nequc
percorpus, fedpcr namralem generationem;
ficutenim Carolm v. g. ideo hsres regni eft,
quiaRegisfiiiuseft, & ideoftlius Regis,quia a
Regegenituseft.-ficutetiam Carolm ideo no-
bihseft, quia nobilium paremum proles eft,
&ideoproles,quiaanobilibus parentibus per
naturalem generationem dcfcendir; ita etiam
Addt peccatum ideo eft noltrum, quianosejus
filij&h^redesfumus: i. e.quiaper naturalem
generationem defcendimus ab Adamo. Hax
fententia de propagatione primx hujus partis
peccati originalis,coinciditcum eorumfenten-
tia, qui dicunt animam a D e o creatam , eva-
dere corruptam & ream per hvpoftaticam fuam
unionemcurncorpore,quia cxilla unione ani<
198 & corporis.. refu';tat totushomo, qui eft fuc
ceflor estdami, atque adeo re«s inobedieRtiaj
Adami* ^

4. Kictriadiligenter notanda funt: Pri
tnO) ea qu^ j*a 1 difh funt non intelligenda e£
(cdc quoliber fuccctfore Adamiy fed de fuccef-
foreper naturalem gcnerationem genito i.e.
deco, quiper ordinarium modum generandi,
vidclicet per concurfum maris & fceaitnz,ab
j^^27»(?defcendit;alioq*ji fcnim fequetur Do»
roinum nofirum Irsum Christum effc re-

urr

Exercitttt* fecund** » 95

um peccati y&k»** , quod abfordum & impi-
um dittu eft. Secundo notemr, beatam Vir*
ginem neceflario effe ream peccati Adami^ ti
enim illud ipfum propter quod nos rei fumus
peccati Adami, inveniaturin beata Virgine,
ipfi non mir)iis eft rea, quam nos; at verum eft
prius, illa enim eodem modo defcendit ab a^f-
damoy quo nos;Ergo etiam verum eft pofterius,

5. Tertio notetur, folius primi hominis,
non veropofteriorumparentum peccata tran-
fire in corum filios: cujus rei ratio praecipue efl:
hxc ; primus homo j*uftitiam accepit non fibi
tantum, fed toti etiam e/us pofteritatisut (1 per-
maneret in /uftitia* eam fimulcum natura in
pofterostranfmitteret;iineam peccando defc-
reretjcumeademnaturapeccacum quoque in
omnem pofteritatem transfanderet. Ciim igi*
tur nemo pofteriorum parentum fimili lege fit
inftitutus, patet iftoruai peccata , non magis
qnam juftitiam propagari in pofteros,fed fingu-
laria,&Cutloquuntur)prr/^//^ tantiim eflTe.

6. Secundam partem peccati originalis,
viz. carentiam originalis juftitiae, parentes in
pofteros tranfmittunt eo modo quo parentes c«
geni, inglorij,& ignobiles fuam egeftatem &
generisobfcuritatem in liberos transfundunt,
viz; modo aliquo negativo, non pofitivo; ficut
enim ignobilium & pauperum filii, ideo igno-
biles funt & pauperes, quia eorum parcntea

H iftie

I

£4 2? e ortgme Mniwa, &tm

iftis bonis carent, & p*oinde ea liberis fuis con*
ferre nequeunt : ita etiam infans recens natus o-
riginalijuftitia caret.quiaparentesipfius jufti-
tia deftitutifunt,& proindeeam prolifuacom-
municare nequcunr. Dicet aliquis; parentes
fideles, per gratiam regenerationis, habent do-
na juftitisE& fanditatisaliquatenus fibi reftitu-
ta,cur non ergo ea dona in pofteros transfim-
dunt? Refp: quianulli proximorum parentum,
imo nc ipfi Ada, poftquam femel peccavit,con-
cefliim eft, ut donum aliquod in pofteros tranf-
mittat.hocenimconceflumeft folis primispa-
rentibus ante eorum lapfum.

j. Quod ad rertiam partem peccati originalis
attmet,commnnisfententia cft,eam eodem ma
do propagari & tranfmitti in libero*,quo lepra
tranfmittitur & parentibus leprofis in eorum li-
beros; nimirum per femen a parentibus emi£
fum: hocautem fic declaratur; infcftio, quae eft
in femine leprofi, non eft lepra vel morbus for-
malitcr& adu,fed folum virtualiter ; nam eft
occulta quxdam difpofitio ad lepram: ita etiam
infeftiofpiritualisjquseeft in femine, non eft
peccatum formaliter & aftu , ied eft occulta
qu^damdifpofitioadpeccatum; ex quo fit uc
anima in corpore a Dbo creata, veluti flos in
!oco fcetido, a prima fua origine ex corpore vi-
tium contrabat habituale, atque culpabile 5 hu- j
jus (ententiar fundamentum eft, mutua eaquel

naturalisl

Sxercitatio fecunda . 9 y

ftaturalisfympathia,i.e.paffionum & afFeftio-
numcommunicatio, intcrcorpus & animam,
tanquam inter duas partes fabftantiales idem
compofitum naturalc conftituentes, Vnde ficri
videmu3,ut corpore malc aflfe&o animadoleat,
& vicilfim ex animae hilaritate corpus recrce»
turjquareficutanima, fi infanderctur corpori
vulnerato, vel pofito in igne, mox in eo corporc
dolcrct, ita dum infunditur corporiad pcccan-
dum difpofito, habitualiter m eo quodammod©
pcccat.

ART, VII.

Setvuntur argumenta qm ajferri folent contra
prtcfdentem doVxrinam de propagatione na+
tiv& corruptionii per [emen parentum.

x. /^\Bjicitur primdfic$corpus non potefl:
V-/agcre in fpiritum , vitiofam aliquam
qualitatcm ei imprimcndo;Ergo concupifcen-
tia, fcu propenfio ad malum* a corpore ad ani-
mamnonderivatur. Refpondetcx Auguftino
Pareus, lib: 4. de amijfione gratU^cap. 1 2 , non
omninofierinaturaliter,fed occulto Dn ju-
dicio,quodanima & carne vitiata , ob culpam
primoruni parentum, vitium contrahat,h. c.
Hcct corpus in ipiritum naturalitcr agcrc ne-
H % qucatj

p6 De Orlglne 4nm*\&cl

queat,per occultanuamen juftitiam divinsle*
gis iliud fieri poflc. 2, Alij reipondent, id non
fieri per aftionem carnis ia animam , ied per
quandam naturalem concomitantia & commu-
nicationem,quae eft inter materiam & formam;
ficutenimanimacorporicommunicat fuas af-
fediones,utvitam,fenfum, & alia huiuimodi,
ita etiam difpofitiones corporis communican-
turanim^jnamanima infuia corporimale diC
pouto, fit ftolida, ut videre eft in naturaliter
fatuis; ita fentit Efihitu Theol. Tont. litl.2.
fent: Jl, art. i.

2 , Tertio, Hieroni Zanchitu , de operibiu
Dei , parte 3. lib. z.cap.f. Refpondet, ani-
mam ex conwn&ione cum corpore , peccato
infici;nonper Phyficam adionem corporis in
animam, fed ex iuftiffima De i ordinatione/jui
fic lnitio conftituerat, ut ficut fi Adam non pec-
caffet, tota illius iuftitia in liberos propagare-
tur^ficjillo peccante, tota naturae corruptio,
qu^eiusinobedientiameft confecuta, ab illo
tanquam a capitc in omnes homines flueret Oc
denvaretur,idque per iemen, tanquam per ve-
hiculum quo ifta labes a patre ad prolem tranf-
fertur.

3. Quarto, tAlenfis, & Honaventura, in
2. *SVtff.dicunt,animam in corpore immundo
vitiari, non quod caro fpiritum inficiat vcra 8*
realiaftione, iedquod caro dcftituta originali

reditudine*

Exercitatio fecundA. 9 7

re<3itudine,acrebellisrationi efFe&a, animum
deor(umtrahat,acperhoc obliquam & diftor-
tam efficiat.Hanc fententiam explicans Ptrew,
dicit nos poffe fine ulla abfurditate aflerere
temperamentum corporis, licet brutum fit, ad
mala pronam e(fe,& non aptum animae ad bo-
nas a&iones organum:animam veroreftitudine
& puritate originali orbatam , fequi inclinatio-
nem & vitiofum temperamentum r corporis,-
idem etiam innuit Clariff. Feftus Hommius, in
fuo Antibellarminoydiffut^ 8. Thef 5 .

4« Secundo ©b jicitur; Si D £ u s animam
puramin carceremtam impurum detrudit,cru-
dcliter ac injufte agit : at impium & blafphe-
mum eft pofterius; Ergo & prius eft abfurdum*
Refp. concedendo totumj nos enim non dici-
mus Deum immittere animam iuftam & puram,
in corpus impurum; inde enim fequitur , ani*
mas noftras effe juftas ante earum infufio-
nem & conjunftionem cum corporibus , quod
poftea refutabitur art%%% inftabit aliquis; Deu#
infanditanimam,ex fe peccatum non haben-
tem,corpori impuro & contagiofo: Ergo in/u-
fte agit: Refp: negando confequentiam;isenim
agit injufte, qui illud agit cuj#us contrarium a~
geretenetur ex£quo& bono; fed Deus non
tenetur animas filiorum Ad& , qui in Adamo
peccaverunt , & fic seternam mortem meriti
funt,puriscorporibusinfundere, b.e, non te*
H 5 netur

p8 De origine anim£y&c.

nctur corpora noftra ,labe pcccati fcedata , ante
infufionem animarum purgare;fed contra,tene*
tur eanonpurgare, idque viilliuscomminati-
onis, cjHodiecotnederisj moriendo morieris.

5. Tertioob.caufa caufae eft etiam caus£
caulatirat Dbus eft caufaunionis anim^cum
corpore : Ergo eft etiam caufa illius peccati,
quod anima ex ccn jun&ione cum corpore con-
trahit;nam unio eft caufaillius peccati in anima,
Refpondet Zanchim ,unionem animx cum cor-
pore non per fe, fed peraccidcnseflecaufam
peccati , idque quia (i *Adam uon peccaffet,
Deus copulafletanimas cum corporibus une
ullapcccaticonfecutiones quate ex accidente
eft, quod nunc animar labes eam conjunftio-
nem confequatur, 2. Refpond. Deum tan-
tumcreareanimas incorporibus, parences ve-
ropervirtutemprolificam animas fubftantiali-
ter cum corporibus conjungere : quare quod
animas habcamus in corporibus noftris , efl: a
DEO;quod veroanimas habeamus incorpori-
bos impuris & contagiofis creatas,eft a lapfu pri-
fnorum parentum. In fumma,illaregula, caufa
caufe eft etiam caufa caufati , intcliigenda eft
decaufisper fe, non per accidens, Deus e-
nim eft caufa fiia? legis , & lex divina eft caufa
peccati per accidens, ut patetexr^.7 .adRom.
* verf 8. ad i^.nemo tamen inde concludere
pQteft,D^UM efle peccati caufam.

6. Quarto

1

Exercitatio fecunda. $p

6. Quarto ob. quod corpus non habet , co
non poteft animam inficere: at peccatum, quod
amm^ eft proprium, nimirum ignorantia mcn-
tis & averfio voluntatis a bono, non ineft cor»
pori: Ergocorpuspeccatoanimam inficerenon
poteft. Refp. ficut femcn parentis leprofi pro-
ducit lepram in corponbusfiliorum, licet aftu
& formaliter in fe non habeat lepram , fed oc-
cultamquandam diipofitionem ad lepram, ita
etiam caro poteft inficere animam peccato, licet
a&u & formaliter in fe non habeat peccatum,
fcdtantum difpofitionem quandam ad pecca-
tum. Refp. igitur ad propofitionemj quod cor-
pus inlehabet nuIlomodo,h.e.neque forma-
liter, neque virtualiter, eo non poteft inficerc
animam,poteft tamen inficere animam eoquod
in fehabet virtualiter, &difpofitive.

7. Quinto ob. in Adamo vitium prius fuit
inanima,quam in carne>& ab animaincarncm,
nonacarne ad animam tranfiit; Ergo eodem
ordine in filiis *Ad<z vitium exiftit;anima enim,
non corpus,eft <5p£W Amy^v peccati. Refpon-
det P*r^,aliumfuilTe ordinem invitii ope-
rationequaealibero arbitrio csepit, alium efle
in vitii generatione qttaea carne incipic. Re-
fponderi etiam poteft eundem ordinem adhuc
fervari, & animam etiam nunc efle <w*™v &*r
vKh peccati, idque quia ignorantia , contuma-
w> & averfio a bono a&u & f ormaliter primo
H 4 intunt

\oO De origine 4nim4,&cl

infuntanima^deindecorpori;licet difpofitivi
& virtualiter infint corpori prius quam animae.
Hic nobis fe oftert occafioreprchendendi craf-
fam & abfurdam eorum fcntentiam, qui dicunc
peccatum originisadu & formahter in feminc
inefle, anteadventumanimae. Primoemm ha-
bitus & privatio verfantur circa idem fubje-
ctum: Ergo privatio non poteft efle in aliquo
fub/e&o, in quohabitus inefie nequit: at in fe*
inine non poteft efle juftitia originalis, qua? eft
habitus.-ergo neque in eo exiftere poteft pec*
catum orig* flale,quod elt ejus privatio. Secun-
do, fi femen,actu & formaliter in fe peccatum
habet, varia fequentur abfurda. Primo, femini
datam effe legem,/^v enirn, inquit Paulus, dat4
eft peccatoribus\ fecundo, femen efle obnoxium
seterncedamnationi,quod enim proprie pecca-
tum in fe habef ,id damnari m ceternum poteft;
tertio,femen pofle a Christo redimi, falva*
ri, penitentiain agcre,& credere, quaeomnia
tam abfurda funt,inquit Keckermantm%K& CQgi^
tari vix abfurdius poifit*

ART.

ExcYcitAtlo fecvnd*. 101

ART, VIII.

Profonuntur & fohuntur aliquot c]u<tftionetf
de fropagatione peccati onginali*.

I. T)Rimaqua:ftioeft,quomodoposfit pecca-
JL tum originale traduci & propagari, cum
anim3,qu£ illius fubieftum eft , nontraduca-
tur; non poteft enim accidens traduci fine fub-
ie&o. Refpondet Do&or EHhius , accidentia
frequenter traduci, id eft, afteftione quadam,
velinfetfionetranfire in alterum,non tranfe-
unte fubiefto; nam hasref es , errores > vitia ab
uno in mul tos propagantur, non tranfeunte eo-
rum fubie&o^hoceft, anima;qua> quidem re-
fponfio vera & fblida eft , fi intelligatur de ea
propagationequaaccidcns non idem nnmero*
fed ldem fpecie, tranfit &'traducitur ab uno in
aliud; cum enim traducitur idem numero acci-
dens,neceffeeftetiamej'us fubjeflum traduci,
& tranfire: Sic, ut putant nonnulli Philofophi,
odore tranfeunte in rnanum hominis contre-
ftantis , tranfeunt etiam fubtiliores partes po-
mi, inquibusodor proxime exiftit. Ciim igitur
propagatio peccati,non fit tradu&io accidentis
iiniusnumero,de fubj#eftoin fubje&um ; fed
produ&io aecidentis fpecie eiufdem , non nc-

ceffc

IOft *De origine anim€y&e.

ceffe eft eius fubieftum,animam videlicet , tra-
duci. Alias refponfiones ad hoc argumentum*
vide apud Partnm, lih . 4, de amijf. grati*> cap*

2 . Secunda quseftio eft , quomodo anima,
quae i Deo producitur , & proinde ab Adamo
non trahitur,nec ullo modo in lumbis Ad& fuit*
quomodo(inquam)ea poteft dici in Adam%
peccaffe,aut rea effe peccati ab Adamo admiifi.
'Rclpondct ZanchiwyHc cum eo reliqui Ortho*
doxi Theologi , animam duobus modis poffe
confiderari,videlicetvelinfe, & reipedulfui,
vel quatenus eft pars conftitutiva illius hominis,
quieftfilius AJUi priori modo confiderataani-
ma, non poteft dici firiffe in lumbis Ada, & per
confequens non poteft dici peccaffe in lumbis
Aday pofteriori vero modo confiderata , bene
dici poteft ab Adamo trahi,in lumbis eius f uiffe,
& peccaffe', totus enim homo f nit in lumbis A-
d(ty idque quia ab *Adamo defcendii per natu-
ralem generationem,& proinde toKis homo eft
reus peccatiab *Adamo admiffi , totus autem
homo ad pcenam obligari necjuit , niG & anima
& corpus eius ad pcenam obligentur.

3 . Obiicit hic Balthafar Meifnertts7 acu-
tus qaidem Philofophus, fed fupcrbus, & mag-
norum viroruminGgniscontemptor;totum ho-
minem non pofle dici ab Adamo trahi , nifi &
corpus & anima ipfius ab Adamo trahantur.idq;

quia

Sxercltath fecw:da. lo j

-quia totus homo eft t<tt&m*w conftans ex anima
& corpore ; cgregium profe&o , & tanto viro
dignumargurnentum! AnnontotusC hri s-
t u s Marix filius efle, & ex ea totus gen;tus
natulque effe diciturjicet ex eius fiibltantia De-
itatem non acceperit/ omnino: unde & contra
Nefiorntm definitum fuit Synodo Ephtfina . ut
Maria ^otIkQ- appellaretur.

4. Ter tia quaeftio eft, utrum animx a D Ep
creenturpura an impurse? quam qusftionem
licetaliicenieantefiemultis difficultatibus in~
volutam,egotamenputoeam facile diflolvi &
explicari pofle. Refpondeo igitur, duplicem ef-
fefenfum illiusqu^ftionisjprioreft, utrum a*
nima? eo inftanti quo creantur,(int purac an im-
purae/pofterioreft, utrum anim# a Deo cre-
ante accipiant puritatem feu juftitiam, an vero
impuritatem& corruptionem? Si priori modo
concipiatur quseftio3Rcfpondeo animas eoipfo
inftanti, c^ip creantur, efle impuf as, fimul enim
creantur & uniuntur lubftantialirer cum corpo-
ribus contagiofis, ex quibus labem contrahnnt;
ii pofteriore modo concipiatur quseftio,Refpon-
deo animas noftras a Deo creante neque acci-
pere puritatem feu juftitiam & fanftkatem,ne-
impuritatem & propenfionem ad malum,
tantiim cflentiam f piritualem , & proprie-
ates ab eflentia dimanantcs:dico Deum non
Snfpirare animx vencnum kthale concupif-

centis

1 04 7)e origine animt, &e1

centfe,quia mali author efle non vult: dice eti-
am eum non infundere animae fanttitatem &
juftitiam , quia anima creatur ut fit pars confti-
tutivafilii& fiicceflbris Adami, cui Deus fpi-
ritualia dona conferre non tenetur,Vide clarif-
fimi Iunij Comment, in Cap. i . Genef

ART. IX.

ttiluunturkviora argumenta^ qu* afftrri fotent contrai
creationem, & infufionem avin*.

OBjiciturprimo^Dfius iexprirais diebut
totum creationis opus abfolvit,poftea ve*
ro requievit ab opere fuo,6V*,2 . Exed. 2 o. non
igitur novac anime nunc creantur.Refpond.DE-
um poft fextum dicm ceflaflea creatione novaru •
lpecieru,non vero novorum individuorum.-ani-
ma? aute,quas jam creat, non fpecie fed numero i
difFerunt ab anima Adami9c^m primo creavzt.
2. Secundo ob. Genefc . dicitur Adam ge- 1
nuifle filium ad imaginem fuam, eft autem filius
imago & fimilitudo patris fecundum animarru*
Ergo Adam gcnuit filium fecundum animam. i
Refpond. filium efle imaginem & fimilitudi- i
nem patris, non tam ratione animar, quam rati-
onc totius fuppofiti, i. e. quatenus eftquid con- i
ftans ex anima & corpore: Adam ergonon fb-
lum gcnuit filium fimilem patri , ut vult 8ft-
him^ fed etiam genuit id, inquo illa fimilitudo

potiflimura

Exercltatio fecHnda, i © $

potiffimum confiftit, vidclicet ipfam pcrfonam
filii fui, ex anima & corpore conflatam.

$ . Tcrtio ob. genef 46. dicuntur 70. ani-
ms egreifo dc femore faobi 9 quod non eft
aliud quam feminis propagatione traduci. Re-
{pond.animas fynecdochice prohominibus efle
pofitas:addereetiam poflumus, ipfas animas
cgreflasfuifleexfemore/^£/,nonqu6d e fe-
more Itcobi tradu&as fint quoad earum ejfefim-
fliciter , fed quod ex eo defcenderint quoad ea-
rum exiftemiam in corpore.Sc unionem cum cor*
porej virtus enim feminis egreffi ex femorc Ia.
cobi,zttccit unionem corporis &animsc.

4. Quarto ob.fi homo generando non pro-

ducit animam rationalem, pe/oris cft conditio-

nis quam bruta & plantae , qua? producunt ani-

mas iibi proprias,videlicet vegetativam &fen-

fitivam.Refpondet Efthtm^ hominem efle me-

lioris conditionis etiam in officio generandi,

quamfuntbrutaautplantae, eoquod vis e/us

generativa pertingat ad unionem nobiliffimas

formse cum materia , ut fuprd declaratum eft.

Adde quod hoc ipfum ad magnam dignitatem

pertinet,talemhabcreanimam, adquam pro-

ducendam, propter ipfius excellentiam , nulla

vis naturae poffit pertingere ; quarationenec

Angelis, quorum natura excellentior eft quam

hominum, vis ulla generandi compef it.

5. Quintoob, fi homo non generat ani-

mam

10 6 *De origine A*im4)&c.

tnam filij\fed corpus,non generat totumhomi-
nem, fed alteram eius partem, imo ignobiliorc
ejus partem. Refp: negandofequeiam: Maria
enim non genuit Deitatem Christi,& ta-
men vere dicitur genuiffe totum Ch* i s tum*
ignis etiam,cum ex ligno generat alium ignem,
non generat materiam illius ignis, fed tantutn
formam, & tamen dicitur generare feuprodu-
cere totum iilum ignem ; fecundum definitio-
nem Ari&ottiis getieratio eft mutatio totius jfcc*
Quarehicdiftinguendum e(t inter tetumhomi~
nem 8c totum hominis^ pater enim generat to-
tumfilium, fednontotum filii, id eft, omnes
partesfilii.

6. Sextoob.fi Dbus figillatirn creat ani-
mas omnium quiquomod cunq;gignuntur,co. !
operarur fcortatoribus & adulteris: nam forni* !
cariis # adulterinis conceptibus animas creat
& largitur, qnod viderur abfurdum, Refp. De*
us cooperatur<?enerationinaturali, quae eft pcr
fe bona, # opus naturae ; non autem vr io , quo
fornicatores & adulteri contra legem Dei ge-
nerationem perficiunu

ART,

JExercltatto feCHnda. 107

A R T. X#

sAnpoffttreddicommodior atiqua> aut hxpedi*
tior ratio traduftioni* concupi(centia>feupr*-
penfionis ad malum, cjuam diximm effe tertiam
partem peccati originalis.

1 /~\ V I communem fententiam >cfe infe.

V^&ioneanimseacorpore adpeccandum
difpofito,fpernunt&rejiciunt,illi ad quatuor
clatfes feu ordines vocari & reduci poflunt.Pri-
tno enim, Traduciarii , qui ahimaru m creatio-
ncm impugnant,firmiflim& afleverant fe ex iuz
fententias fundamentis,poflereddere longe me*
liorem & tutiorem rationem tradu&ionis pec-
cati; quam nos , qui animarum creationem de-
fendimus: hanc corum afleverationem ( D E O
adjuvante) falfam efle oftendam, Articuloulti-
mo hujus difputationis.

1 Secundo , pontificii Theologi , qui cutn
BeHarmino lih. 5 . de amiffione grati<eycap. 1 y.
damnant fententiam Lombardi^Henricifirego-
rii Arimint& Iohannh 2)r#W0,dicentium con-
cupiicentiam effe adventitiam & pofitivam
quandamqualitatemanima? facultatibus fuper-
additam;illi ( inquam ) qui hoc dogma rejici-
ant3 intrepideaflerunt fe nullo negotio pofle

rcddere

Io8 T)e orlgine amm<e, &c.

reddere ratione,cur in anima infantis iT>eo cre*
ata, (it conwpiicentia feu propenfio ad malum.
Primo enim dicunt*homine naturaliterconftare
excarne&fpiritu, &ideopartim cumbeftiis,
partim cum Angelis ccxnmunicarenattiram; &
quidem ratione carnis & communicnis cum be-
ftiis , habere propenfionem quandam ad bonum
corporale& fenfibile,in quod fettur per fenfum
& appetitum.- ratione fpiritus & communionis
cum Angelis, habere propenfionemadbonum
fpirituale & intelligibile,inquod fertur perin-
tellccfhim & voluntatem.nxhisautem diverfis
vel contrariis propenfionibus,inunoeodemq;
Jiomine naturaliter fea per neceflariam confe*
cutionem ex principiis effentialibus,exiftere vo-
luntpugnamquandaminterfenfum & ratione,
& exeapugnaingentembene agendidifficul-
tarem,dum una propenfio alteram impedit.

3 Dicunt fecundo, divinam providentiam,
initiocreationis, utremedium adhibcret huic
morbo feu lansuori naturas humana^qui ex con»
ditione principiorum effentialium oricbatur,ad-
didiffe homini donum quoddam infignejuftiti-
am videlicetoriginalem, qua veluti aureoquo-
dam fvxno appetitus fenfitivus contineretur,&
ratiom fubjiceretur.

4 Dicunt tertio, primos parentes , & not
omnes in us amififfc aureum illud fr#num ori-
ginalis juftitis,quo fenfusrationi fubjiciel

ExercitAtio fecmd*. 1 09

& aiunt, ex rcmctione doni iftius fupernatura-
}is,ftatim in nobis ortam efle pugnam inter par-
tem fuperiorem & inferiorem animse,h.e. inter
fenfiim et rationem : remoto enim frano ( in-
quiunt) quo continebatur appetitus ex fe pro-
nus ad concupifcendum coiitra ordinem ratio-
nis,perneceflariam confecutionem Jnappetitu
fenfitivo fequitur propenfio ad refiftendum re-
ftx rationi,& appetendum objefta fenfibus iu-
cunda, qu* lege prohibentur. Hiigitur volunt
concupifcentiam feu propenfionem ad malum
in infantibus non contrahi ex con/un&ione ani-
tnx cum corporibus contagiofis , fed partim di-
manare ex ipsa anima? conftitutione eflentiali*
qua conftituitur ex parte fenfitiva & parte rati-
onali; partim ex carentia originalis /uftidri
quae partem fenfitivam parti imelleftivas fubji-
ciebat-

j Htecdo&rina merito rejicitur a noftris
Theologis;Primo,quia eft fiindamentum abfur-
diiftius dogmatis deconcupifcentlainrenatid^
quodvidelicetpoftbaptifmum non fit pecca-
tum,fed morbus & languor quidam natura?. Se-
cund6,quiafallo aflerit rebellionem appetitus
ienfitivi contra rationem & ejus dire&ionem,
effe naturaletm nam illiqui hocaflerunt,in D e-
u m contumeliofi fiint , dicentes Dbum illum
fan&iflGmum, qai peccatumodit&execratur,
ipfi naturas humanas in prima creatione indidif-
I {tj-

110 T)e origtne animt, &cm

ieimpetum tamrebellem & iniquum,videli-
cetpropenfionemadpeccandum, & turpia ac
inhonefta objcfta appetendum. Tertio,quia
f fatente BelUrmino ipfojib.f. de amiffione gra*
tta) vitiofa illa concupifcentia,non folum eft in
appetitu fenfitivo,quf tationi rcfiftit , fed etiam
in voluntate quse prona eft ad concupilcendos
honores , inanem gloriam , & alias vanitates:
quxram igitur ex BelUrmino , unde fit hcec pro-
nitas voluntatisad obfequendum defideriiscar-
nis? Refpondet cap. i 5 .eam provenire ex remo-
tione doniiflius fuyematuralUtfuo Deus homi •
ne tnprimacreatione ernavit^ fed hsec refponfio
abfurda, & ipfius doftrinse contraria eft : natn
lib. dcgratik primi hominis cap. $ . dicit partem
fuperiorem animar effe ex fe & fua natura pro-
nam & propenfam ad bonum fpiritua1ej& intel-
ligibile; & percomfequenseamnaturaliter re-
fifteredefideriiscarnis5fublatoigitur dono fu-
pernaturali,voluntas adhucremanebit prona^ad
refiftendum defideriis carnis, fi modo nullo do-
nonaturali careat (quod cocedit ipfe BeRarm.)
ideoq; nondum fatisfa&um eft meae quzftioni,
quaquseroundenam fit quod voluntas jam fit
prona ad obfequendum defideriis carnis, & ad
appetendum illa ob/e&a qua? fenfui jucunda
fiint,& rationi difplicent , cum priuscontrario
niodo le habuerit idt); naturaliter. Hic hseret
!}elUrmwHs%& seternum hasrebit , donec noftra

fententiam

Sxcrcitatio fecundd * tt t

fententiam de concupifcentiainrenatii amplc-
xus fiierit.

6 Bellarminns ad fecundam rationem a no-
bis jam allatam ref pondens lib. de gvatia primi
hominis cap.y \concnpifcentia finquit) carnisfu*
ithominiinprimoftatu natnraluy non quidem ut
bonum aliqnod natura yfedut defeElns & quafi
morbus qnidam natura ex materia conditione
confeqnens. JQnare rettifftmc dicitur concnpif-
eentiam non ejfe exD EO\ odioy non amore dig-
nam-, malamy natura^ contrariam , propter duas
caufas^ primum quia non ex intentione atitkori*
natur^fedprater e]w intentionemin homtne ex-
Jfittjfetyfi in puris naturalibus homo creattufu*
ijfet. Deinde quia D E V S illamfuftulerat , &
exipfiushominUculpalocumin nobishabet.

7 Haecdoftrina BeSarmini nimis crafla &
abfurda eft:Primo,quia dicit hanc rebellionem
carniscontrafpiritumex naturae principiis di*
manare,& tamen efle naturse contrariam ; quod
ir.anifeftam contradi&ionem implicat .• non e-
nim poteft fieri utaliquidab ipsa natura proflue
at3& tamennatur#contrarietur;nifi quisdice-
re velit naturam efle fibi contrariam, & inimi*
cam.Secundo, quiadicithanc rebellionem ab
ipsa natura dimanare, & tamen pmer De i in-
tentionem evenireifi enim ex iqtentione Dhi
ipfae rerum natura? exiftunt, proculdttbio rerum
proprietates, & eaomnia qus a natura rcrum

l % neceflaib

II 2 De origine 4n\mty &c.

neceffario dimanant,non practer, fed fecundum
Dbi intentionem eveniunt ; is enim qui inten-
di t naturam, intendit etiam ea quae naruram co«
fequuntur. Tertio, quia quicunque producit na*
turam,producitex confequente ea quse natu»
ram confequuntur : at Deus producit naturam
hominis; fergo producit etiam rebellem hunc
impetum ,qui naturam cius coniequitur ; hoc
autem abfurdum eft \ quia inde fequitur D e u m
producerealiquidfugenatura?contrarium;natu-
ra enim D e i ficut cft ipfa bonitas , ita eft ipfa
propenfio ad bonum , & proinde contrariatur
propenfioniadmalum. Quarto,quia dicere re-
bellionem camiscontra fpiritum effe a natura,
& tamen non efifea D E O qui fons eft & caula
namnr,manifeftam contradi&ionem implicat.
Quinto,donnm illud fupernaturalc iuftitise , cx
{cntcntia. Bcllarmim , non fuftulit naturalem
propeRfionemappetitusfenfitivi ad concupit
cendum contra ordinem rationis , fic enim ip-
fam naturam appetirus fenfitivi evertiffet ; fed
tantumeumcohibuitne a&urefifteret rationi,
& aliquidappeterec contxa rationis direftione:
Ergo Adamtu in ftatu integritatis habuit in ap-
petimfuopropenfionem ad malum , quamvis
uondurn expertus effet aftus & exercitia iftius
propenfioms , & per conlequens originali pec-
cato inquinatus fuit; quid enim aliud eft pecca-
tum originale* quam propenfio ad malum i

ART.

ExerclmU fecundal 1 1 5

ART. XL

Conftderantur du* alUfcntentit, dc
tradtitlione peccati.

l QEquuntur in hoc articulo confiderandse
^tertia&quartaclaffis, eorum quitradu-
ftionem peccati per femen parentum damnant
&reiiciunt: ad tertiam claflem eo9 refero , qui
cum Anfelmojn lib.de conceptu Virginali. & S.
ThomaM \.fccund&qu&ft.%uart%\.& quaft^.
de malo, art. 1 . dicunt ad tradu&ionem peccati
nihil aliud requiri 3nifi ut homo per veram ger
nerationem ab Adamo defcendat. Hoc enim
ipfo quod aliquis in lumbis Adxfuit cumis
preceptum in Paradifb tranfgrederetur , in illo
eiuspeccatocommunicavit. Ha?c fententia re-
iiciendaeft, quia defcenfus nofter ab Adamo
pernaturalem generationem eftquidem caufa
curnosreifumuspeccati ab Adamo commiffi;
non vero poteft etfe caufa noftras csecitatis , ig<-
norantiir>& propenfionis ad malum ; & proinde
ha?c opinio in eo peccat , quod fecundum eam
cxplicari poflit tradu&io primae partis peccati
originalis,non vero i ecundse & tertise partis. .

2 Ad quartam claflem eos ref ero > qui nobif-
cumconfentiunt in explicanda tradu&ione pri-

I 3 m$

H4 &* originc aniin£y &c\

ma? & iecunds partis peccati originalis, diflen-
tiunt veroin explicanda tradu&ione tertise par*
tis,dicentes eam propagari & traduci a paren-
tibusadliberos, nonperfe, fed per fccundam
partem > h. e. per carentiamoriginalis jaftitia?,
cum qua neceffario connexa & con junfta eft : fi
quisigitur eos roget ; undenam fit quod infans
rec£ns natus,fit reus peccatiab Adamo com.
tmfli ? Refpondebunt,quia eft filius Adami,h.e.
quia ab eo per naturalem generationem defcen-
dit. Item fi roget, unde fit quod infans ifte ori*
ginali jxiftitia caret ? Rcfpondebunt ; quia pa-
rentes e/us non poterant illi jufti tiam commu-
nicare,ipfienimeacarebant. Deniquefi roget;
undelitquodinfans ifte ad malum pronus &
propenfusfit ? Refpondebunt>quiaoriginaliJu-
ft itia caret ; quicunque enim originali /ufticil
caret,is neceffarid ad malum propenfus eft : &
proinde propenfio ad malum propagari videtur
per coneomitantiam quandam,quacomitatur &
*!bnfequitur carentiam originalis juftiria%

3 DoftifTimus & nunquam fatis landatus
rpetrtu Molinensfanc fententiam egregie ex-
plicat,& defendit, in Anat. ArminUnifmiycapm
lo.&ibidemraiioaem rcddit, cur propenfio
voluntatis & appetitus fenfitivi ad ob/ecrailli-
ci ta,quce fenfibus jucunda funt,nece(Tario conf e-
quatur carentia originalis juftiti*. Quia autem
«ifigne ilkd opus Molinei in omnium manibus

non

Exercitatio feCknda. \ \ j

non eft; cgo per aliquot fundamenta feu afferti-
ories proponam fummam ecrum,qu£ ab illo fub
finem *•*/>. i o.propofita funt , idque in eorurn
gratiam quinondum Molineum legerunt*

4 Primaaffertio: IntelieElm homini* origi*
nali iuftitia deftituti>& nondumper verbi pr<t -
dicanonem vocati^ne^ cognofcit , necfe cognofce-
re poteft>durante eoftatu,bona ffiritualia 0 fu-
fernaturalia. H#c affertio probatione non eget,
nam Ut docet Bellarminus Iib.6. degratia & li*
bero arbitrio.cap.i .convenit inter omnes The-
ologos,five fint Poncificii,five Evangelici , ifta
myfteriafideifine divina revelatione coguoici
non pofle.

5 Secundaaffert. Voluntas hominis origU
naH juftitia deftituti>& nondum vocati per ver«
bipr*dicationem>ad eafola bonapropenfa efty<ju<c
ifte homo cognita habet^ h% e. adbona temporalia
tfrterrena. Cqjusreiratio eft, quia appeticio
voluntatis pr#fupponit cognitionem intelle-
ftus;ideoquc voluntas nihil poteft appetere,
nifi quod ratio cognofcit.

6 Tertia affert. Votontai taliuth hominum
propenfa eft adbona naturalia &terrenaitanqua,
adprecipua bonay & maxime expetibilia : idque
qaia tales homines non cognoicunt bonum il-
lud quod revera eft perfecliiTimum ; & ob id
a!iabona,quafi effent perfeftiflfiuna , furnii}o a-
more profequuntur.

I 4 Quam

X* 6 T)e Origine anim/9&c,

7 Quarta aflert. jQuamvis appetith Bono*
rttm temporaliumper fe mala nonfityex acciden*
te tamenftmala^uatenm ifia bona appetuntur
tancjuam pracipua & maxime expetivilia 5 &
proinde propsnfio ad ea fic appetenda , vere appel-
lari poteft propenfio admalum . Hinc patet, pro-
penfionem ad malum neceflario confequi & co-
mitariillamluminis fupernaturalis carentiam,
quseeftinomnibus qui ab Adamo defcehdunt
per vcram generationem.

8 Hanc fententiam quondam amplexus

fum-.nunc vero eam rejicere cogor , idque pro-

pter graves & -efficaces rationes^qua? afterri pof-

funt in contrarium. Primo enim , concupifcen-

tia feu propenfio ad malum eft quid reale & po-

Iitivum,utdocetipfe^//W^ cap. 8. ifixmo*

feris : Ergo habet realem & pofitivam caufam*

ratio fequeta eft,quia privatio.au t non Ens,qua-

lis eft carentia juftitise, non poteft producere a-

I\quod Ens reale; nam Ens reale ad fuam produ-*

<flionemrequiritrea1eminfluxum & operatio-

»em alicujus caufce; at non Ens, ficut non habet

reale^jtanonpotcfthabere realem operati-

Giiem. Dicet aliquis; cxcitas , quae eft privatio,

potefteflecaufalapsiis, & privatio luminispo-

teftefiecauia aberrationis avia ; lapfus autem

& aberratioaviafuntcntia realia.Refp.lapiiis

& aberratioa via duo includunt, videlicet po-

ii tivam entitatem talium motuum , & fuperad-

ditam

ExeYcltntlo fecmda, T17

ditam inconvenientiam , feu dcteftutn; incon-
venientia illa: quae eft privativum quid , priva-
tivamcaufam haberepoteft; atpofitiva entitas
iftorum motuum eft a pofitiva causa ; nam pofi-
tiva entitas laplus eft partim ab interna gravita-
te corporis,partim ab extcrno oftendiculo ; ite
pcfitiva entitas aberrationis eft alocomotiva
lacultate,tanquam a caufa.

9 Secundo,ex hac fententia fequrrur, veram
caufam vitiofa? illius propenfionis & inclinatio-
nis,qus eft in voluntate,efle csecitatem & igno-
rantiam mentis: at hoceft falfum,& quotidiana»
experientiae contrarium *. idque primo , qnia
miilti impii feu non renati, per naturales demo -
ftrationcs evidenter fciunt Deum efle fum-
mum bonum , & poinde fummo amore profe-
quendum;&nihilominusin voluntate habent
propenfionem ad profequendum bona tempo*
ralia & terrena (iimmo amcre, pofthabito fupre-
mo & perfeftifTmio bono : Ergo caufa illius
propenfionisnoneftignorantia mentis, Secun-
do,multi impiinorunx quid fit honeftum , quid
inhoneftum; & tamen in voluntate habent pro-
penfionem ad ca agenda , quse inhonefta fbnt 8c
naturali rationicontraria tErgo ignorantia non
eft caufa illius propenfionis,

10 Tertio,concupifcentia feu propenfio ad
malum,non fblum eft pronitas ad nimimrj amo-
rem rerum terrenaru m, crta ex ignorantia rcru

cceleftium

X 1 1 ^De origine anima, &c.

cceleftium & fupernatnralium ( ut ftatuit hxi
fententia;) fed ctiam eft pronitas quscdam ac
contemnenda&negligendabona illa cceleftix
qusr nobis patefafta & revelata funt, h.e. quori
cognitioncm cx verbi audituacquifivimus; iteir
cft- propenfio ad ea agenda, quorum turpitudi-
nem cxDei vcrbocognitam& perfpeftair
habemus. Vnde *Paultt$ de feipfo conqueritur
cap.j.RomiVerf. 22. & 2%.De/eftor( inquit4
lege D e I ,quod ad interiorem hominem\ fed vy
deo aliam legem in membris meis rebellantem le
gi msntis mett , & captivum reddentem me leg
feccatiflu* efiin membrismeis.

1 1 Quarto , fi concupifcentia carnis nihi
aliudfitnifipropenfioad inordinatum amorerr
rerum terrenarum , orta ex ignorantia rerum
coeleftium>ingens iequetur ablurdum, videlicel
eoncupifcentiam non efse inrenatis, quirerunn
coeleftiumcognitione imbuti funt : illi enim qu:
certofciuntcoeleftia & fupernaturalia illa dom
infinitis gradibQs excellere & prsf erenda efse
terrenis& temporalibusbonis ,nonpofsunt ea
ignorantiarerumcoeleftium inordinato amore
profequi bona tcrrena & caduca ,

ART,

TxmimU [ecund*. 1 1 p

ART. XII.

Oftenditur, eos cjui animarum creationem impa*

gnant>multum interfe dtjfentire^ & eonfu~

tmtur tret prim<e eornmfenien-

tit de origine animt,

STatueram apud mc , in hac Exercitatione
c

contraeos folummododifputare, qui pu-

tantanimashumanasexmateriae potentia edu-

:i. Verum quia videbam multos,eofque dodif*

1 iimos viros,animarum traduftionern tueri,& ni-

ahilominusferiodamnare & rejicere dogmail-

jjludde edu&ioneanimserationalis ex potentia

Jmaterix,ideo operas pretium me fa&urum fen-

Jtiebam,ii proponerenVj&figillatim confutarem

jjjomnes fententias, quas memini me legifsc auc

fl!*udivifsedetndu&ione animarum.

lfj a Primafententia eft Jacobi Martini , qui

jlin Uy.^ .Mifcellanearr.m qu&Slidnum , difEut.jo

iicitanimamfiliiefseab anima patris pertra-

iucem , modo tamen imperfcrutabili & nobis

ncognito. Hic modus recedendi a communi

'ententia f acilis eft,fed inhoneftus , & (i quid ju-

iico,tanti viri acumine indignus ; verum neil-

i , qui his latebris fe occultant , fecure delitef-

:ant,contra eos utar unico argumento, fcd nifi

1 2o De origine anlmt, &c]

me ammus fallit, valido & perfpicuo : illud m
tem fic proponi poteft; Pater ne£ producit ani
mamfilii exaliqua repr&extftente, nej^ product
eam ex nuUa re prtexifiente^hoc enim eficTCZTC
JErgo nullo modo eam producit. Confeqnenti
hujusargumcnti a nullonegari poteft,quia niti
turcommumilloprincipio , de qualibet re vt
rnm efi affirmare vel negare. Antecedens prc
batur hac rationc ; *Pater ne% producit animar
filii ex materiA corpereafeminisy nej3 ex fpiritti
alifubftantia ammtfHA , ut mox probabitui
Srgo non producit eam ex aliqua re praexiftenti
item non creat eam,quia creare efl: folius D e
proprium,& proinde non producit eam ex nul
Iareprseexiftente.

3 Secunda fententia eft eorum, qui dicuij
animam educi expotentiafeminis;id eft,volutj
animam,primo cum femen emittitur , non a<3!
effe in feminc , fed potentia duntaxat; quand
vero femen nonnihil elaboratum eft, & merr
bra corporis quodammodo funt delineata , tui
demum per AWf**r^*s7*fcuin feminehsrentc
animam e potentia feminis educi,excitari,& ad
cendi,itautaftununc vivere &corpusfuum ir
fbrmare incipiat.

4 H#c fententia a me fupra conf utata ef
& a Balthafare Meifnero , qui tradu&ionem '<
nimarum acerrime propugnat , non immerit
Te/ici«ur, /fff.J .Phitofophi<efu£,cap.6.qu<eft:]

Argument

JExercitatio fecnnda. i % x

Argumenta ejus hsec funt: i.accidens,vidclicet
potcntia ***$7Jtw,non poteft producerc tam no-
pilem&excellentem lubftantiam. 2. Atwapx
: ih<t$iKri eft animse facultas; Ergo non eft in femi-
nieante adventum anim^. 3. formarum materi-
[jliumpropriumefteduci e potentia materiirj
I Jnima autem eft fonija fpiritualis. Vide caste-
, aapud ipfum Meifnerumy lococitato.
I 4 Tertia fententia cft eorum , qui aflerunt
parentem fimul cum femine emittere fua^ani-
tt? particulam , & proinda femen primo ciim
.;mittitur eflea&uanimatum ; hi igirur volunt
ninimamfilii efleab animapatris,per e/us divifi-
pnem & quafi imminutionem. Huncmodwn
uendianimarum traducem, non fatis tutum /u-
D (licat Meifnermfc merito ; quia ex eo fequitur
Jinimamdivifibilem, &proinde materialem &
(|:orruptibiiem effe^quiaitem inde fequitur fbr-
jlnam pofle migrare de una matcria in aliam , i-
Jnodeunofuppofitoin aliud $ nam fecundum
iliancfententiam , verum eft dicere totam ani-
Mamfiliifuiffequondam in corpore patris , &
iCl:orpus e/us infbrmafle.

U 5 Vnde Sereniflimus nofter Princeps I A-
POBVS Britanniae REXjdotfe
jftjidmodum'& acute colligebat, dumhic An-
ab r e a p o l 1 eflet, animam filiiefle ream
jmnium peccatorum qu# a patre commifla funt
H«te e/us emiflionem & transfufionem, nam a-

nima

Z2Z *De origine dhifH47 &e.

nima filii antc iransfufionem fuit in patre , & i
eo Y>CCcarit)Amma*utemqud feccavit9ipfnmi
rietur \ E^echielk 1 8. verf 4. & lercmi* 3 ]

*verf:$ot

ART. XIII.

Refeliitur ejuarta fententia^qua efi
Balthafaris Meifneri.

1 /~\Varta fententia 5 quam ample&iti
V^ Balthafar Meifnertt8y in hoc Con ven
cumprsecedente , quod ftatuatanimamnon
potentia feminis educi,fed a parente in prolei
traduci,& una cum feminc in matricem infui
di;acproinde femen quamprimiim eraittitu
effe aftu animatum: differt tamen ab ea , quatc
nusafferitanimam illam in fcmine exiftentei
non fien ex anima patris per decifionem & pai
titionem anima? paternse , fed ab ea gcnerari i
produci de novo. Hanc fententiam explicar
Meifnerus pag.yzq. f\cz\tycjuamprimumpare%
femen transfundtt in nterum genetricisjuncnn
cumfemine tranfmittit animam, non quidemfu
aan a*tfu&partem^edfu& fimi/em : & p.fequer
te, Sicut lumenfe multiplicat, h, e* aliudlume
immediate producit in materia idonea9 idj^ ( u
fopra mcnuit}# <w perfni partitionem^ necper lo

cslei

Exercitatio feCHndt. 1 2 j

calemfui in alteramfacem tranfmifftonem , fed
per novilnminis accenftonem ; ita etiam anim&
nofira tnfemine ad generationem hominu difpo*
fitofeJemultiplicantJhoccft,aliamfibi in ipecie
(imilem animam immediatey uoninttrvenientea*
lie/Ho infirumento corporeo,producunt9

2 Hxc fententia facillim& confutatur , nam
ex ea manifefte fequitur animam filii creari ab
animapatrisjquodingens ab&rdum & incom-
modum cft ; ut autem illud evidenter demon-
ftretur, fundamentiloco tencndumeftprimo,

reationemeffcproduflionem ex nullo fubje-
fto pracexiftentc. Secundo tcnendum eft, qua-
1 :uor modis aliquid dici fieri ex aliquo, i . Ter-
'wiw^z^quomododicimus hominem fieri ex
^ionhomine,albumexnonalbo. a. Fitaliquid
n *xaliquo decifive, feu pcr decifioncm & detra-
ul5lionem,quomododicimus exiguumclavum fi-
tc eri cx ingenti maffa ferri, & exiguum anntolum
£Q *x ingenti maffa auri. j . Fit aliquid ex^ aliquo
I ubiettivi jlfadvidelicct quodex alicujasiub-
l* e&i potentia cducitur , quomodo dicimus om**
aflliesformas materialesfieri & educiex potentia
nmteriz. 4. Fit aliquidexaliquo^7?/V^iwf
^uomododicimusomniacorpora naturalia ficri
>xmateria& forma.

ICD* l His pofitis, fic probatur animampatris
®* :reare animam filii ex Mtifneri fententia.-Qgod
^TOducitaliquidexnihilcillud crcat:at anima
'*" patris

1I1

1 24 *De origine Anim$, &e.

patris producit animam fiiii cx nihilo, ex Mcl

ncr% fententia: Ergo creat, & proindeinfinita

virtutem habet; nam produccre ex nihiloft

creare, infinitam virtutem arguit : propoGt

ma/or eft perfpicua,nam nititur definitione cr

ationis; minor fic probatur; Si anima patrisprc

ducitanimam filii exaliqua re pra*exiftente, v<

producit cam ex fua fubftantia , vel ex mater.

feminis.atnullomodo eam producit ex mater.

feminis,ut fatetur ipfe Meifherns ; quod etiai

probatur hac ratione , anima non fit ex maten

teminis terminative >h.c. materia feministio

cftterminusa quoillius mutationis quaanim

producitur5nam terminus aquo alicujus muta

tionis , adveniente termino ad quem, perit$fe

materia feminis, adveniente anima, non perii

fcd animamin ferecipit. Secundo, anima noi

fit ex materia feminis decifive,qu\* fic eflet par

materisEjquodnimisabfurdum eft. Tertio,noi

fitexmateria temimsfubieElive feuedu&ive

fic enim efset forma materialis, ut ipfe Meifne

rtu fatetur. Denique non fit ex ea conftitutive

fic enim efset fubftantia cerporca.

4 Nullo etiain modo producitur anima fili
ex anima patrisr nam primo non producitur e>
anima patris terminativi , ;quia terminusa quc;
perit produclo termino ad quem ; anima aurerr
patrisnonperitprodu#aanima filii. Secundo
non 6t ex ea decifivi&u per Uivifionem & par-

litionems

Exercitatio fccund*. 1 2 e

ritionemj ut ipfe Meifnern* fatetur. Tertio^
non fit ex ea fu6jettive, h. e. non educitur ex e~
/us potentia, quia quod educitur ex alicujus fub-
jcfti potentia, illud in co ftibj'ed:o recipitur> &
in eoexiftif.fcdnemodixerit animam filii exi-
ftere in anima patris,tanquam in fiibiefto.Qu ir-
to,anima patris non eft pars conftitutiva animse
filii; ergoanima filij non fit ex ea c$nftitutive.

5- Quodautem ad illam (imilitudinem k

lumine petitamattinet:tenendum eft, eam ia-

eptam effe, & nullomodopro eius fententiafa-

cere;ham lumen educitur de potentia materiasr,

Ut omnes fatentur:undc Fonfecay /. 5 , Metaph0

cap.i.ejUdft.q.feEt. I .Nemo(inquit)du6itat lu-

meneductde potentia aeris ; & certe cum fici

lucenti admovetur fax alia , manjfeftum eft e*

1 potentia matcriae iftius facis admotae , ediici

3 flammam & ipfius lucem.Quare fecundum ar-

1 gumentum contra Meifnerum fithoc: fi anima

\ filiieo modoproducitur ab anima patris i quo

1 lumen alumine^anima patris educit animam fi-
!1lii ex materias potentia : at pofteriuseftabfur-
?yum,fatente^?i/»^:Ergo& prius: probatur
.Jautemlumeneduciexpotentia materk; qaia

lUx tormx educuntur ex potentia materise,
1 quse a matcria pendent quoad ejfe icferiy\xt pa-
0 ret ex articulo 1 . huius difputationis; atlumcn
111 -ft tale,quia neque poteft fieri, neque effc, fine

roncnrfu paflivp materielumen recipientis.Va-
K !e*t

1 2 6 Dc origine animA> &cm

cat igiturillaformarummultiplicatio, abedu-
ftioneearundem defumpta, nam eft figmentum
crafTi alkuius cerebri, & nullarationc nititur.

6. Tertio : G fpiritualis fubftantia animac
qua talis elljh.e. qua fpiritualis & rationalis eft,
habcat virtutem procreativam Gmilium, feque»
tur facultatem procreatricem non effepropri-
am facultatem animse vegetativse,quod eft con-
tra omniuni Philofophorum do&rinam : fatio
eft,quia facultates animse vegetativa? noncon-
veniunt animas r ationali,qua talis eft,fed quate-
nus eft vegetativa; fedhxcfacnltas procreativa
fimilium animarum abfque edu&ione ex po-
tentia materiae, competit animae rationali per
fe, & non quatenus eft vegetativa.

7 . Quar to : in generatione uterque Parcns
emittit femen>ut docent non folum Scholaftici
Theologi complures,//£. 3. «£<?«*. Dift. 4. ut
ScotmyBonaventuray Maior^ Ochamusy Liche-
tusy Gabriel^ fed etiam Medici aroltis manife-
ftis indiciis ab Anatomica experientia duftis
convincunt , qua? hoc loco in medium afFerre
non poflum: ea tamen fcriptis mandarunt Ga-
hnus lib . 2 . defemine, cap. 4 , FemeHus lib:y.
ThjfioL cap. 6. Levin. LemnJib.l.cap.6.de oc-
cultu natura miraculis.VeJalius lib. 5 . defabrica
corporis^cap% 1 5 %Laurentius Anat.lib.%%quafl.$m
& mu3tialii.Hocigiturpofito,fic argumentorj
Semen utriufque parentis vel eft animatum, vcl

alterum,

Exercitath fecunda , i % y

filterum , videlicet femen matris eft inanima-
tum; (i utrumque eft animatum, vel dicendum
eritfiliumduaaanimas rationales habere, vcl
particulam anima? a patre & particulam animse
a matre conferri.* prius eft abfurdum, quia tollit
unitatem hominis,ipfo ^*7#*r0fatente,'pofte-
this etiam eft abfurdum,quiaco pofito concidit
animanndivifibilitas, adeoque immaterialitas,
Si femen matrisfitinanimatum , h. e. fi mater
nonconferatanimam filio3tum pcrconfequen-
tiamipfius Meifneri, pag.90%. mater non eft
mater totius filii,fed tantum corporisritem non
gignit hominem, fed partem hominis. Hoc ar-
gumentum revera & in fc non cft validum , ut
patet ex fiipra diftis, eft tamen ad hominem, ut
Joquuntur; quia nitituripfius Meifneri conte*
quentil

3. Quinto, fiquis a Meijncro cxquirat,
quid fiat cum ifto femine quod in uterum tranf-
mittitur2ex quo tamen homo non generatur; an
& lllud animatum fit.Negative refpondet.Cau-
famfi qua:ras:dicit id fieri, velquia femen non
erat per omnia apte difpofitum ad generatio*
nem;vel quia fingularis eft pasna aDio, natura:
curlum miraculole inhibente5infiicla:dico mira»
culose ; quiaficut miraculurp e(fet,(i facihicen-
ti faxalia, materiam idoneam&benedifpo-
fitam habens, admovcretur , & flammam non
onciperet; fic etiam miraculum eft , fi vera fit
K % Mt'

128 Ve origine axim£}&c.

Meifrierikritcnt&yChm a parentc femen fuffi*
cienter dilpofitum cmittitur fine anima; idque
quiaanima,pernaturam,fui cft multiplicativa
in materia fufficienter difpofita. Haec refponfio
illius fententiae, quamdefendit Meifnerm^ in-
firmitatem arguit: abfonum enim & abfurdum
eft,diccre toties verum & proprie di&um mi-
raculum fieri, quoties pater femen fufficienter
difpofitum emittit,& illarrt emiifionem anima-
tio, & proinde generationon confequiwr.

9, Sexto, omn£ rationale eft homo: atfe-
mcn, fi a&u eft animatum anima rationali, a&u!
eft rationale: Ergo aftueft homc, nam aftu ha-
bet f ormam hominis;hinc autem varia fequun-
tur abfurda: 1 . patrem iu uterum genetricis
non tantum femen, fed hominem transfundere.,
2. hominem & femen hominis fpecie non dif-
ferre. 3. veras effe has propofitiones, diquod
femen eft homoy8c per converfionem,*%#« ho*\
mo ^/?7?w^.4.generationem hominis fieri find
interitufeminisjformaenimfeminis, i.e, ani-
ma,manet6

ARTJ

Exercitati* fecunda. 1 2p

ART. XIV-

Confutatur quinta fententia, qu& efi Timothei
Brighti Cantabrigienfis.

TR Xtremam manum huic difputationi admo-
X2 vebam,cum acutiffimas & politisfimas ani-
madverfiones TimotheiBrighti Cantabrigienfis
m Scribonii Phificamjevolvensjncidi in locum
eum,quo afferit animam patris procreare ani-
ma filii ex fcminequodam fpirituali,& incorpo-
reo.Verba cius h#c funt: fftuibus re(pondemus^
nec totumjzecparte animi parentum.tr aducvjie-
% accidens aliquodanimirndimentum effe%J>)uid
trgoiSane fubftantia quandam ab anima natam$
nsc totam ipfam necpartenty tanquam anime im-
mortale femen , proiis animafutur* principiumi
& utfemen corporeum de parentu corporibm deh
eifumjnec corpm ipsu> nec corporis alicjttod tnem* "
brum exiftitjta animay perfemen animafcecun-
< dumynonper animam^aut animApartemaliquam
traducttur inproleiSc paulo Tpol\, Ergb tenenbus,
antmam non integram & abfolutam^ parentibtu
referendamacceptamjedfeminalec]uid,abanima9
acjue atcjue i corpore exclufum^ & tandem verbi
illim ^irr«^(fc!facunditatisbenediftione;^ <*.
ntmam ratiomlemy& immortalemyproditurum,
K 3 2. Hang

130 T)e origine anim^&t.

2 . Hanc fententiam clariffimi & doftiffimi
Timothei probare non potui ; quiafemen iilud
anim# vel eft quid corporeum, vel eft fpiritua-
lis fubftantia:fi eft quid corporeum, ex eo fpiri-
tualis fubftantia fien non poteft , ut ipfe Brigb*
/wfaterividetur, cumopponit femen animaj
corporeo femmr.fi eft fpiritualis iubftantia, vel |
eft anima partialis, & incompleta ; vel eft fub- ;
ftantiaqusdam fpecie & effentialiter diftinfta !
abanima: non eft anima imperfefta , ut ipfe
*Brightu$ fatemr , cuixi dicit animam traduci a
parente in prolem, neque per animam , ncque |
pcr partem animse, fed per femen quoddam ab.j
anima exclufum: atneque eft fubftantia fpiritu-j
alis fpecie & effentialiter diftin&aab anima; w\>\
patebit ex fequentibus rationibus.

3 . Primo,fi datur talis fpiritualis iubftantia
ab anima diftin&a,dabitnr aliquis fpiritus crea-i
tus,quineque eft Angelus, neque anima huma.i
natat poftcriusrepugnat doAvinx omnium Phi-<:
]ofophorum;Ergo & prius.Secundo, fi illtid fe-
men fpirituale vere ac realiter ab anima exclu-
ditur & emittitur,vere & realiter prsexiftebat
in animatrealis enim emiflio praiupponit realei
inejfei at fpiritus ille non poteft realiter ineflTei
animaepatris.Ergo neque realiter excludi , &
cmittiabea. Probaturafliimptio: fpiritus ille
non poteft inefle anims patrisut pars in toto,
fgtente ipfo Twotheo; neaue ut aceidens in I

fub/cao,

Exerchatio fecunda. I j x

fubje &6,idque quia eft fiibftantfa;fubftanti* au-
tcmrepugnatineflefubje&o; neque ut resin
loco ambiente, aut in vaie continente , talis e-
nim modus continentix 8c circunafcriptionis na-
turx fpirituali animas repugnat.

4. Tertxo , femen illud f pirituale vel fit ex
tota anima patris, vel ex parteamma? patris,vel
exnihilo/nonenimpoteftfieriex materia cor-
porea , ttun quia eft fpirituaiis fubftantia , tum
quia ipfe TZrighttts teftatur illud non ex corpo»
re, fed ex anima natum effe:non fit ex tota ani-
ma patris , quiafic tota anima patris evanefce-
ret,& in fpirituale illud femen converteretur.-
nequeexparteanimaepaterna?, quia ftcanima
patris effet divifibilis in parres,& pars e;us pof-
fet amitti & in aliam lubftantiam tranfmutari:
hax autem repugnant natura fpiritualis fub-
ftantiae: denique anima patris non producit il-
lud femen ex nihilo , quia fic diceretur crearc
illud femen, quod eft abfurdum.

5 . C^uarto: femen illud anima: vel eft ih-
corruptibite, & manet poft generationem ho-
minis , vel eft corruptibile, & perit eo inftanti
quo anima producitur . Si pofterius dixeris; fe-
quetur,femen illud non effe fpiritualem fub-
ftantiam,quiafpiritualis fubftantia incorrupti-
biliseft, & nullavirtutecreata aboleri poreft.
Si prius admifcris, fequetur, in homine genito
4uos effefpiriws feu fpirituales fubftantias , vi-

K 4 delicet

\ 5 1 D* Origine Aniw4%&c.

licetanimamfilii, &femen exquo illaanim*
orta elt: accedit 3 quod natunefeminisrepug-
netpoftreigenerationem manere, debetehim
fubftantiali mutatione tranfinutari in rem zx
Ycmine ortam ; ad talem autem tranlmutatio-
nem requiritur ,ut res genita & corrupta in ma-
teria con vcnianc, quod de femine & anima dict
nequit.

6. Quinto: converfio illa feminis ipiritua-
lis in animam , vel eft converfio accidentalis,
qualis eft converfio feu mutatioquahomoma-
Ius convertitur & mutatur in bonum , & lapis
albus in lapidem ni^rum; vel eft converfio fub-
ftantialis, quaiis fuit converfio uxoris Leth in
ftatuam falis, aut converfio ligni in fiibftantiatn
illius ignis cuiapproximatur;noneftconverfro
acccidentalis, quia inde fequecur , femen illud
fpirituale non differre fpecie & eflentialiter,
fed graduperfe<5tionis accidentali», abanima;
hoc eft, effeanimam rationalem accidentali ali-
quarationeinccmpletam & imperfe&am:hqc
aeitem contradicitverbisipfius Timotheiy di-
centis, femen illud non effe aflu animam , fed
animxfururseprincipium, & aliquando inani-
mam proditurum. Idem etiam confutatur om-
nibus ijs rationibus, quibus probavimus contra
Me ifnerum animam patris perfe& immedia-
tenon producerc animam filij; itcm femen
cam emittitur non eft aftu animatum anim£
xationali. 7. Si

Exercltatio peCHnda. 1 3 j

7 Si eft converfio fubftantialis , vel fit pcc
totalem annihilationem rei converfa?, quomodo
converti volunt Pontificii panem Eucharifticu
in corpus & fanguinem Christ i,utdocet
Conc. Trident. fejfione 1 }.cap.8.can,2. vel fic
pef abolitionem unius partis effencialis illani
remconftituentis,quomodolignum igni appro»
ximatum in ignem convertitur-, nam non totali-
teraboletur,fedtantiimejus forma dcftruitur,
remanente materi£ fub forma ignis. Sed neutrii
dici poteft:nam primo converfio feminis in a-
nimam non eft totalis annihilatio feminis , quia
annihilatio fubftantiae , prafertim fpiritualis , &
folo D £ o ficri poteft,ut docet D . Thomatfar-
te 1 . qu<tflt 104. art. 4, quia item annihilato fe-
mineoportetanimamexnihiloproduci. Quare
ciim nonpater,fed D b u s valeat femen illud
annihilare,&eoannihilatoanimam eodem in-
ftantiex nihilo producere, nonpatri fedD e o
foli produdio animae afcribenda eft ; quod in-
gcns abfurdum eft,fi verafit ipiorum doflrina.

8 Secundo , converfio ferainis in animam
non poteft fieri per abolitionem unius partis ef-
lentia»,altera remanente: primo , quia inde fc-
quetur fpiritualem fubftantiam feminis illius
tfsc corruptibilem , & capacem tranfmutatio-
iisfubftantialis,nonminusquam corpora Phy-
ica: illa enim aboleri & deftrui pofsunt natu-
aliter, quoad unam folam efscnti* partetn,

formam

134 ®* origine tnimt^&c.

formam vidclicct: fecundo, fcquctur fubftanti
am illam fpirituakm efse rcvera divifibikm ii
materiam & formam Phyficam,autin partea in
tegrantes: nam de his foiis partibus vcrum eft
quod carum un£ deftrufta altera rcmanerc poi
fit fuperftes,quoad attualem exiftentiam : iiqui
dem partium Metaphyficarum, h. c generis &
differenti£aliaratioeft,namnemo dixcrit de
ftruttaanimalitatc JW*f# pofse remanerc e
jushumanitatemquoad a&ualem exiftentiatn
aut contra deftrufta ejus humanitate rcmancr
e/usanimalitatem. Tertio,ubidatur tranfmu
tatioacontrarioadcontrarium, ibi neccfsecl
dari unam communem materiam quac fit fubie
ftura tranfmutationis : at hic datur tranfmut^
tio &nonammaaddnim*m, eaq; fubftantialis
Ergodaturhicmatcria conftitutiva & femini
&animae:&confirmatur,quiailla pars fiiper
ftebyngrediens conftitutionem animae?necefsa
rio eft materia; non cnim potefthaberc ration*
formse Phyfic£,neq$ generis aut difFerentis , u
cuivis manifeftum eft.

AR1

Exercitatio fecmda. X 35

ART, XV.

Confutatas iam ejfe omnesfententias de tradnce»

item neminem ex iflo numero pojfe tntins aut

facilins explicare peccati propagatienem ,

^uamnos ^qui animarum creationem defen*

dimtts.

I

j /^\ Vi putant animam cfse ex traduce , & a
|vi D h o noncreari & infundi , illi necefse
\ habent afscrere anioiam aut educi ex potentia
^feminisperconcurium paffivum materias, aut
11 produci ab anima patris5abiq; concuriu materise
ii ieminis: nam interhicduonullum datur me-
iii diu. Prior iententia a meconfutata t^.yart.^&
u i2.pofterioremmodumloquendi in quatuor a-
J lios diipeicere ac fubdividere poffumus : Si e-
njnimanimapatrisfine concurfu materig femi-

1nisproducitanimamfilii,velproducit eam ex
totafua fubftantia, vel exparte fuae fubltantiae,
vd ex femine quodam fpirituali , vel ex nihilo:
Primum modumtuenditraducem nemofquan-
tumintelligoj ampleclitur ;namut bene mo*
net Bellarmdtb^de amijf.gratia, cap. li.fi ani-
ma filii fit ex tota anima patris,vel parens dein-
cepfcaretanimi,qaippequitotam transfundit

in

1 3 6 T)e origine anlma, &c\

infilium; vcl rota manet , & in patre & in filiV
utrumque eft evidenter falfum. Secundam fen-
tentiam confutavi art. 1 1 . Tertiam art. 13. &
Quartam art. i^.unde concludo , nullum pofse
excogitari modum tuendi , aut explicandi pro-N
paginem animarum,qui non fit in hac difquifir f
tioneconfotatus.

2 Dicet aliquis", fententiam detraduce,
quamvis multisdifficultatibus Philofophicis fit
expofita , in Theologia tamen etfe tutiorem,
quia magis expedite & facile explicat modum *
quo ortginaliscorruptioaparentibus inlibcros
derivatur.Refpondeo,eos qui hoc afferunt, gra-
tis illudafferere: nemo enim ex ifto numero
poteft commoditls aut expeditius explicarc
peccati originalis propagationem , quam nod *'
quianimarumcreationem defendimus: hoc au«
tem manifeftum erit,fi Tradnciariorum fenten-
tias figillatim confideremus.

3 Primo igitur,iili qui dicunt animam edn
ci expotentia materia femini* , neccffe habeni
nobi(cumafferere,3nimama femme , &fic3
corporeo quodam , infici ; ut re&e obfervavit *
MeifneruSyfeB.i.cap.^.qHafi.i. oportet enim 4
eos dicere animam contrahere labem ab im
8Jundofemme,excujus potentia educitur.

4 Secundo,illiquidicunt yarentem mk cu *
femine tmittere animt farticnlam, parum com-
modeexplicantpeccati propagationem ; quia

es

l

i

ExerciMto fecund*. 1 5 7

ex ifta fententia fequitur, filiu m non fblum eflc
reum primilapsus,fed etiam omnium peccato-
rum a proximis parentibus commiflorum , uc
probatumeft*rM2.

5 Tertio,illi qui aflerunt animam patris pro-

ducere animam filii ex femine (pirituali ; ilii ite

! qui purant animam patris producere animam fi-

lii ablque ulloconcurfu paffivo,vel feminis ma-

I terialis,vel feminis fpirimalis,& proinde ex ni-

| hilo, non pofltint dicicommodeaut expedite

j I explicare peccati propagationem ; quia excogi-

, i tarunt modum quendam impoffibilem propaga-

>|tipnis,& principiistum Phtlofbpbktum Theo-

.;Iogi£Contrarium3ut probatum eft art.\o%& 11.

)| 6 Syllogifmus quo Meifnerus & reliqui

tTraduciarii utuntur, ad explicandampeccati

gieriginalis propagationem,itafchabet; j^ualc

\. \ eft propagans vel traducens , tale eft propagatum

veltraduBnm : at anima parentum qu& propa*

gantJuntinfe&<tpeccato\ Erg9 & animaftlio*

rum. Quia autemaliquis exBe/iarmino obj'ice«.

repotuit,exhocargumento fequi animam ju-

faficatam procreare animam juftam in filio,

Meifnerus argumentum fimm cautiOs format,

& fic ratiocinatur ; Qualis eft anima parentum

infefe^talemejuo^propagat animamx atinfefe

•i? peccatrixyticet hoc peecatum jufto non impu.

tetunErgo animam quoque pcccatricc propagat.

7 Meifneri ratio,etiam fic concepta & limi-

tata

1 3 8 ^De origine aAim£y &c.

tata,parum efficaxeft, & propofitionis falfitate
laborat; Si enim anima patris propagat &pro-
ducit talem animam, qualis eft ipfa in iefe : ne-
ceflario iequitur animam ornatam eruditione,
& liberalium artium cognitione, talem animam
in filio producere j nam ea in feie confiderata,
iftis habitibus eft ornata. Dicet aliquis : Qufd fi
fic formetur ratio;^##/# eftanima patris ex fe
&fuanatura, ta/empropagat animam\genera-
tio enim eft atlio natura : at ex fe &fua naturk
eft deftituta habitibm artium & fcientiarum ;
nam labore & induftria aequiruntur , non verh
naturaliter infunt ifti habitus anima : Etgo ta-
lempropagatanimam. Refpondeo,animam pa«
rentum non rattone naturae fux fimpliciter con-
fideratT,efledeftitutam habitibus fcientiarum^
abfoluteenimlocjuendojilli habitasfunt natu-j
rales(utdocentnoftri contra Pontificios , dum
loquuntur de originali juftitia: ) fed ratione na-i
mrsecorruptr & depravata?. Generatioautem
neque eft adtio natura^corrupta^neque per gra
tiam renovata?; fed naturcefimpliciter & abfo
lutb confideratx -3ideoquePhyfice Ioquendo,£j p
nonconfiderandooccultum D e i /udiciumi? '
hoc negotio,ea fola poflunt vi generationis pro
pagari.qua? pertinent ad naturam hominis^fim
pliciter&abfolute ccnfideratam : labes autemi
peccatihocmodo fe non habet* hoceft ,non
cft homini naturalis abfoluteloquendo*
FINIS.

EXERCITATIO

TERTI A,

DE

Fide , Scientia , <&
Opinione:

natura Fidei perfpicue cx-
plicatur,

&

PontiHciorumac Arminianorum

crrorcs de habitu fidei

deteguntur.

(i4i)

tfjE

CLARISSIMO.

COttSVLTISSIMO,

SPECTATISSIMO,

HONESTARVM Virtu-

TUM CuiTURA, MtttTO-

que rerum uiii prsftantif-
fimo D o m i NOj

DoMlNO IOANNI SC0tt,

A SCOTTIST AKVET,

Equiti Aurato, Direftori Cancellariae Stre*

tiiflimi & ^PotenttJfimt IacobI

primi, Dei gratia Britanniar»

Fra»cU> & Hiberni^

Regi sj

Vtro

Oottrint perpo/ita y Fidei ffefintdt EXf*~
tientit eximit*

l Qut

(i40

Qui

NOn folum Collegium S.Lbonardi,
cujas digniffimus Alumnus eft, nova Pro-
feffioneauxit, & ornavit; fed Literatis quoque
omnibus, Hofpitii, Patrocinii, & Amicitia: fb«
res libenti animo femper aperuit^

Hoc

Exereitium Thilofophicum > in grati animi de-

claratio*em>& debit* obfervantU tejferam,

ojficiose infcribere & nuncufarc

debuit 9 voltiity

Amplitudini ipfius

Humillime deditus,

R. Baronius,

PHlLOSOPHItM

TROFSSSOR.

INDEJ

i

(*43)

n

«to» *** «s» «*s *&* «k» «&» esS «w

3^" "^ ^1 ^ ^" ^ff' 'Y' ^ ^^ ^f* *$*

INDEX

J-\TICVL0%3JM

Te rtiae

ExERCITATIONIS.

I. T"\-E firmitatc>certitudine , & evidcntis
X~J afienfuum mentis nofira.

2. fguomodo inter fe differant 9{civc > cre-
dcre, & opinari.

3 . Anfides femper fit $t 1 £ a€th^c§jw*

4. *Anfidespoffit ejfefimul cumfcientia de
eademfrofofitione, e?* in eodcm intetteBu.

5 . Defidei divtfione in explicitam, & im*
plicitam;e^rf» inevdentia%<]uam fidei tribui-
mtiSy faciat pro ctca ^rimflicita Pontificierum
fide,

6. D e trip/ice lumine^videlicct natura , fi«
dcifen gratia?3& gloria?.

7. An dctur inviatoribtu , lumen aliquod
rtarius fidei lumtne.

% . In qtto folvuntur tres qutfiionest

t 2 Tr.;&£

(M4>

Prima cft , An fidcs bene difiinguatur in infa*

fam, & acquifitam?
Sccunda eft, Anfides fit certioripfis fcicntiiii
Tertia eft, jQuidfitproprie credere in 'Deum?

9. RcfellitHr Sentcntia Nicolai Grevin-
chovii, dicentis habitum fidei non effe infufum,
fedacquifitum.

10. Anfidesattuali* aut habitualis infan-
tibus infit , aut ineffe poffit .

1 1 . An in Doemonibits fit fides,

I 2 . Anfidesfucrit in anima Chrifii: £tyanfit
infan&teyCjHijamin c<xlumtranftati>habent Dei
cognitionem facialem, ut loquuntur Scholafiici.

1 3 . An reclc negent Remonftrantes, Ada-
mum antc lapfum habuiffe potentiam credend% in
(fhriftum.

14» An objeftumfidei poffit effefalfum.

1 5 • Quomodo folvcndnm fit illud argu-
mcntum Remonftrantium; Quod unufquifque
tenetur credere, illud cft verum, &c.

16. Anfidesfit affenfm difcurfivw : Ety a*
Pontificij utantur circulari difcurfuin ftabili*
enda fide.
17. Ah notitia ftt atttu ab habitn fidci el%citns%

1 8. Anfiducia fic attusfidei.

1 9. An fiducia fit attus intclietlus, & quo.
wodo differat ab ajfenfu*

30, Vtrum objetlum fidei falvifica fit re-
miffio pcccatorumjam impetrata^ An vcrofit re~

mitfu

1

miffto peccatorum impetranda & obtinendai vbi
obiterfolvitur pr<tcipuum argumentum Bellar-
mini, contra obje&um & naturam fidei jvfiifi-
cantis.

1 1 . An & quatemu fides ad voluntatem
pertineat.

2 2 . Vtrum (fharitasfitforma Fidei .

2 3 . An Religiofit virtus Theologica d Fl-
de diftinfta*

24- O/m/i/^rTheologiamViatorum tri-
bus modis accipi, & probatur Theologiam fri~
mo modo acceptam^non effe habitum d Fide re di-
ftinttum.

2 5 . Probatur>contrA Antonium Ruvium,
Theologiam fecundo modo acceptam , non effe
{cientiam,/^fidem divinam.

26. Probatur Thcologiam ttrtio modo accep-
/tf«,W*y?,Theologiam Scholafticam effeha-
bitum aggregatum ex Fide , & Philofophicis
difciplinis. ^fi

27. Theologiam ejfefimilem omnibtu habi-
tibm Ariftotelicis, pracipue vero prudentia.

2 8. Vtrum Theo/ogiafit difciplina ffecufa-
tiva, anpraEiica.

2 9. An Theologia Viatorum dki poffit fpe~
culativa^ fpeculatione,/^* vifione, quafutura
eft /VzPatria.

30. An vera & propril dtEla Theologi*
f°JTH ejfeinhomine impio,feu nonrendto.

L3 EXER-

(H6)

EXERCITATIO

TERTIA.

T>e Fide, Scientia, '&
Opwione.

ART. i.

1)e firmitate, certstudiney & evidentia ajfen*
fuum mentts nofir<t.

V M omnis habitus intcllefti-
vus , pro fine proximo habeat
notitiam , five affenfum , quo
mens affentitur ijs prepofitio-
nibus,quarum veritatem per-
cipit & cognofcit; opene pre-
fcmmerit, aonnibilprafari de AJfenfu mentis,

dcquc

Exercitatio tertid. 147

deque ejus affe&ionibus, & fpeciebus, idcjue u*
intelligatur diverfitas a&uum mentis noftra%

2 . Aflenfus raenfcis, efijudicium cjuo inteU
lcttus judicat propofitionem aliquam ejfe verami
mens enim aflentitur huic propofitioni > homo
efianimal, cam ample<ftend©&approbando,
hoc eft, judicando eam effe veram.

3 . Tres funt gradus perfe&ionis , quos in
affenfu mentis obfervarunt Phi lofophi, videli-
cet firmitas, certitudo, & *W*;tf#4:quibusop-
ponuntur totidemgradus imperfe&ionis^vidc-
licet infirmitas feu vacittatio, incertitudo, & m*
evidentia.

4. Affenfus firmus, efi is qui efifine h&fit<$,-
tione , dubitatione , ant formidine partis op-
pofiu% Infirmus vero, feu vacillans affen-
{u$3efi ckm mens ita affentitur hnic vel illi pro-
pofitioniy ut de eitts veritate dubitet^ aist faltem
aiiquo modo metuat ne ifii propofitioni affenti-
endo erret.

5. Affenfuicertus, efiqui nititur certo ali-
quo autfolidofundamentOy non vero levi autfal-
laciratione. Affenfus incertus, eft c/ui contrarh
modofe habet. Hic diligenter notandum eft, aa
certitudinem affensus requiri , ut fundamen-
tumquo mens nititur>dum ajfenfum prabet>non
folum fit infe certum^fed etiam ut affentienti ta-
/evideatur: nillenim ille fciat rationem , qua
nititur, effe certam , ejus affenfus nullo modo

L 4 eric

1 48 De Fidty ScitntU, &c\

erit certus & ftabihs.

6. Denique affenfus evidens,^/? cfan qnu
fer fey hoc efly vifui fensiis aut rationis, abfque
aherius informatione & tefiificatione percipit
eampropcfttionemfui afsentituryefse veram:cx"
empli gratia , cum video Socratem apud me i
ftantem , affentior huic propofiticni , Socratet -
y?**.-&affenfusmeus cft evidens, idque quia |
non per alterius informationem aut teftimoni-
um,fed vi mei fensiis, rem ita fe habere perci- !
pio: item cum affentior huic propofitioni, homo {
efi animal, aflenfus eft cvidens , idquc quia vi 1
proprii inteUe<5lus/eurationis,percipiohorm- ;
ni inefle naturam fenfitivam: adeoque quamvis j
nemo illud affereret,imo quamvis omnes con- j
trarium affererentyftam propofitionem veram
efse judicarem.

7. Contra vero , inevidens eft afsenfus, j
ckm quis afsentitur propojitioni, non qubdfenfus \
aut folidaraiio eam veram cfise demonfiretifed j
vel cjttbd levis & inefjicax ratio illud fuadeat> j
(levisenim ratio non pellit mentis tenebras, 1
atqueadeo facit afsenfum obfcurum & inevi-|
cientem)^! cjubdalim tefietur eam efse veram: \
ficqui vidit Petrum mterfedum , & afsenfum 1
pncbet huic propofitioni, Petrus efi tnterfettus, ,
e/usaisenfuseft cvidens: qui vero propter hu-
jus narrationem & teftimonium,afsenfum prse-
bet ifti propofitioni,ejtis afsenfus eft inevidens,

idcue

1

£xAcrcttath tertW. i-jp

idque quia ncque feniu, neque ratione pcrcipic
eam else veram.

S. Hi tres gradus perfe<flionis,qui in afsen-

iu cernuntur,ita fe habent,ut iecundus includat

primum, eiquealiquid iuperaddat; tcrtius vero

inc!udat& primum & iecundum , illifque ali-

quid fuperaddat.mam ut afsenfusfitfirmussfatis

eftquodfundamentum, quonititur iileafsen-

fus8, afsentienti certum & folidcm videatur;

quamvisenimreveranonfittalc, fi tamen a£

ientientitaleefse videatur, is proculdubio fir-

miter & abique haefitatione afsentietur: fic ha>

retici firmiter aisentiuntur luis erroribus;

quamvis enim hmdamentaquibus nituntur,non

fintcerta & folida , iis tamenfqua? eorum eft

Ciccitas) efficaciffima & validiffima videntur.

9. At veroutafsenfusfitcertus, & plsne

s, ab errore alienus, non tantum requiritur, ut

fundamentum quo nititur, videatur afsentienti

certum,& folidunv, ied etiamut revera & in fe

tale fit; alioqui afsenfus nofter erit erroneus, &

falliis; quare quamvis tmericis attribui patia-

mur firmitatemin judicando, non tamenputa-

nusijscompetere certitudinem iudicandi:cer-

itudo enim & error fin^ul confiftere neque-

mt.

i o. Tandem vero, ut afsenfus fit evidens,
lonuntiimrequiritur, ut eius amdarnentum
fientientivideaturcertum & iolidum, & eti-

am

1 $0 T>e Fide, ScientU, &c*

am infeGttale; fed etiam requiritur , utillud
fundamentum non fit alterius teftimonium^vel
narratio ; ied vel fit fenfus, vel folida aliqua ra-
tio perfpicue demonftrans rem ita f e haberc.

1 1 . Quemadmodum igitur afeenfus potefl j
efse firmus,quaravis non fit certus,ut videre efl
inhzreucis,abfquc ullotimorcaut formidincj
afsenfum prsebentibus iis dogmatis, qus Catho
hcz Fideiaut bonis moribusrepugnantjitaeti
am afsenfus poteft efse certus, quamvis non fi #
cvidensjqui enim alsentitur propofitioni alicui
propter Dei teftimonium 111 facra Scripturt
propofitum,eius afsenfas proculdubib eft valdf
certus,quia nititur certiffimo fundamento, v*
delicet D i i teftimonio, non tamcn eft ev:J
dens,non cnim ideo afsentitur Theologus,quc|r
aut fcnf u aut ratione percipiat rem ita fe hab
re:fed quod Deus afserat , autdicat rem ita
habere.

1 2. Ex his patet, hos tres gradus perfeflf
onis, qui in afsenfu mentis cernuntur, ita fc hf
bere, ut primus latiiis pateat fecundo, & lecu
dus tertio ; quemadmodum etiam in gradif
necefsitatis, ^t* vwiic latfus patet quam
•ey7*, & yj,tf ivv> quam *$&**** npfiw

ARF

o

Exercitatio terti*. i j j

ART. II.

Quomodo inter fe dijferant , fcirc , credere
& opinari.

U /~*\Mnis afsenius mentis vel eft a&us fci*

\ X^Jendiy vel aftus credendi , vel aftus opi-

bAndi: quandocunque enim judicamus aliquid

ifse verum, vel certo fcimus illud efse verum;

f cl credimus illud efse verum propter altetius

ljeftimoniwm;vel propter Ievem,& inefficacem

/ijationem opinamur illud efse verum.

A 2. A&usfciendi, cum opponitur adibus

i^redendi & opinandijateaccipitur, pro quavis

^otitiaa(5tualicerta& evidente; quomodcac-

taljppta fcientia non foliim cernitur in difciplinis

j:>cculativis,ied etiam in pra&icis: nam in Phi-

eftpfophia moraluquar eft difciplina pra&ica, non

jhjpinamur, aut credimus , fed evidenter fcimus

Igjftiones liberalitatis efsehoneftas,a(5Hones vc-

[iH> vitiorum ei oppofitorum efse inhoneftas : in

^ificatoria arte non opinantur autcredunt,fed

/identer fciunt periti Archite&i bafes in a?di-

:iis efsead libellam collocandas^columnas ef-

ad perpendiculum erigendas,aliaque fimilia:

^cfoliimcircauniverfalia, ied etiamfingula-

i veriatur h*c notitia. Nam cum video Pe-

trnm

I J t De Tide, Schntid, &cl

trum ftantem , aut audio Tetrnm loquentem,
nonopinoTjautcrcdojfedfcioP^r^ loqui &
ftare.

5. Huius divifionis fufficicntia ficdemon
ftratnnomnfsafsenfus mentis vel nititur teftij
monio, vel ratione; fi nititur teftimonio , el
fidesaftualis,feuaftus credendi; fi vero nitj
turratione, vel nititur ratione certi &folid^
cftquefciemfa; velnititur ratione tanthm prc
babili, eftqueopinio.

4. Aft enfiis nitens alterius teftimonio , vn
nititur teftimonio divinoy & a Scholafticis ajj
ye\hmr fides divin* -y vel nititur teftimonij
humano, & appellatur fides humtns.

5. Hic obiter notare pofsumus Pontifici<j
rum ifo z^lw ; qui nobifcum fatentur , ea m 1
dem non divinam fed humanam else, qux pr J
cipue tcftimonio hominum nititur : & nihilf
minus audaciilime afseverant, afsenfum, que
prsebemus articulis fidei & ipfi facrae Scriptur oc
undeilli articulicolliguntur, nititeftimor I
EcclefiA (ut vocant)repr<efentativ<e,h. e. £p b
coporum & Paftorum in gcnerali concilio co k
gregatorum;itemEccle(Wfut ipft loquunti k
yirttta/is,h.e. ipfius PontificisRomani:atqf m
itaaut fatericogentur, omnem fidem t/iW^ |
humanam efle,penitus videlicet {ublata fide f
vina , aut eorum Epiicopos non homines j
Dbos indigitandos effe.

6. Pulcl

Exerciutio tertia. t j j

6. Pulchrainftitui potcft comparatio intcc
t|fcientiam>opinionem, & fidcm divinam: fcicn*

tia cnim cft affcnfasfirm hs, certtu , & eviden/}
ifides divina cft aflenfus firmut &certmifednon
i/t>/<&w;opiniodenique ctfi aliquando fitaflen-
fmfirmus, h. c. finc harfitatione,autdubitatione,
ipcpc tasncn neqne efifirmns, neque certHSjieque
^videns.
o 7 • Scientia cft aflenfos firmus , quia is qui

(cit propofitionem aliquam efle vcram ,non du*
rcpitantcraut hasfitanteraflentitur, fedfirmiten
ipcft aflenfus ccrtus ,c[u\2l is qui fcit, nititur folido
nialiquo fundamento; alioqui non fciret, fcd opi-

laretur : denique cft evidtns , quia fciens non
:icideo affentitur, quod alius tcftetur eam propo-
di itionem efle veram , fed quod ipfc vi alicu/us
)n?videntis argumcnti, percipiat remitafeha*
iil:>ere.

JC 8. Fides divina eft aflenfus firwHs, quia illi
ur^uiinDEUMcredunt, nonhafitant, aut dubi-
loii ant de veritatehiftoriadacrc, & promiffionum
ipi livinaruuv eft aflenfus certusy quia nititur ccr-
cfliflMiiofundamcnto, videlicet Db i teftimo-
nio iio,qui eft ipfa veritas; non tamen eft evidens;
qisenimquicredit, non ideo aflentitur , qubd
o^cnfu aut ratione percipiatrem ltafehaberc,
decdquod Deus hoc tcftetur & afferat.
e8 5>. Hincpatet, quam egregie Apoftolus,
indecimo ad Hcbrtos , ver£ primo, naturam

?l-

154 2>* i7/^, ScientU, &c.

fidei divinae exprefferit; cum enimdicitea
efse ZiA&at, indicat ejus firtnitatem & certi
tudmem^ cum vcro dicit eam cfse %f i &Kw*{ii
vcov, ejus inevidentiam & obfcuritatem anigmt-
ticam declarat.

1 o . Ofmio al iquando poteft cfse afienfus
firmus, (nonnunquam enim homines ita mo-
ventur levibus rationibus, ut eas pro validiffi
misargumentis habeant, ideoque abfque ulla
hotfitatione aut formidine partis oppolitas aP
fentiuntur;)nunqtiam veroeft certus a*t evi*
densi is enim qui opinatur , vel nititur levibuS
rationibus, velhominum teftimoniis,tjuae nun
quampariuntnobis aut certitudiilem aut evi-
dentiam judicandi.

1 1 • Dicet aliquis, hanc comparationem jt
deiyfcientia,$c opinionis, quamiam attulimus.
derogarededignitate fidei; exea enim fequi* f
tur,quamlibetfcientiamefse perfe&iorem af ,
fenlumfide.quiaviz:deeft fidei evidentia, qua* ?
tamencompetitfcientiar. Refpond. fcientiam tt
efse perfcftiorem fide fecundum quid , quia f
viz.-eftafsenlusevidens; fidem vero efse pcr-p
fe&iorem qualibet (cientia fimpliciter &ab«f $
fblute; idque proptcr duas rationcs, I. enimj •'
fides verfatnrcircanobilisfimum obieftumjh,^
e. circa magnum illud myfterium pietatis, De-T "
um in carne revelatum , iuftificatum in fpiritu^ *
confpeftum ab Angelis, & praedicatum Genti«

bus

Bl

ExercitMtio tertia* iyj

ras. i. fides nititur certisfimo fundamento,
i.c. D B I ipfius ceftimonio, qui ipfa vcritas
ft, quique ncc fallere nec falli poteft.

Ar t. III.
tsfnfides femperftt ift i jfrifcgifrf

Dl&um eft fuperioriarticulo,fidem om~
nem,(ivefit divina,(ivc humana9 efle
Tcnfom inevidentem,-& ob id Apoftolum 1 1.
1 Hcbr*os,verf i. affercre fidem efle #/ *
tfTFouwoy : idem ctiam confirmari poteft ex
Cor. cap. i 3 . verf. 1 2 . ubi Apoftolus aflerit,
fos nunc videre per fpeculumy & in anigmate.
cm exdoftrina cjufdem Apoftoli,de ccfsatio-
) & evdcuatione fidei, quae futura eft in patria9
|eo enim fidcs cvacuari dicitur,& non perfici,
rutcharitas, qnia imperfaftionem quandam,
miram obfcuritatem & inevidentiamym fiiira-
>nc & effenti£ involvit: quare *s4nguftinu$
illud ^ohannid 14, vado parare vobis locum%
regie dicit, eat Dom 1 nu s , ut paret locum9
^utvideatur* lateat, ut credatur. Similiter
cei (jregorins, Hom. 1 6. in Evang. & lib. 4.
ial.cap. j.apparentia (inquitj non babent fi-
*yfed agnitionem: & iterum: hoc veraciter
'itur crediy quod non valet videri.

* 2. Vc

1

1 5 6 De Fide7 SciefitiA, tfe.

2. Vt autem hoc planius evadat, aflferam &
fblvarneaargumenta., qUcT probant ea etiam
qux videntur vel (ciuntur , fub fidei obje&o
comprehendi.* quale imprimis eft illud I)om i -
NI ad Difcipulos, Iohan. 14, dixivobis priuf
quamfiat, ut cum faftum fuerit, credatte:hinci
cnim colligitur , fidem efle aliquando reruml
per experientiam cognitarum, atqut adeo viA
farum.

I . Deinde lohan.te. cum dixiflet Thomat\
Apoftolus: nifi videro^noncredam^ ChRISTUmI
videlicet redivivum; dixitei Domi.nus jamJ
Ctcdcnthquia vidifti meThomz^credidifti.

4. Tertio; c^teri quoque Apoftoli, & Vir-f
go Maria, multique alij fidelesi quod viderunW
hoc crediderunt; Chr 1 s-tum videlicet homi^
nem,paflum> mortuum,fepultum,a mortuis r
(iirgentem , & in ccelos afcendentem , & ali
mulra quse ipfis fidei articulisexpreflfa funt:un
de Iohanx l.Spift. I .ait; quod audivimus , quo^
vidimus ocnlis noffru , quod perffteximus , q
manm noftra contreElaverunt^ de verbo viu an\
numiamtto vobu.

5. Quarto-Philofophus aliquis fciens
Demonftrationem,unum Dbum effeomniun^
rerum principium ■& caufarn , poteft ejufden
propofitionis acciperc fidem , manente ptiot *
cognitione; fi videlicet ePaganofiat Chriftia £
nus.-isergofimul habebitfidcm& fcientiam ,*

^jufqu *

H

Sxercitatio feriia, j 5 y

eju/que fides pro obje&o habebit res evidentet
fcitasfeuvifas.

6. Vt h*ec argumenta tollantur, pritno po-
nam aliquot fundamenta, ex quibus horum ar-
gumentoruta folutionescolligi poflunt; dein-
de Fonfec4yEftii, & aliorum pravam dodrinam
de repugnantia fidei & fcientia confatabo. Pri-
mtim fundamentum fit hoc; Fides feu yierede-
re ftpenumero in Scriptura y & apudprobatos
Authores generaliter accipitur , pro coquodeft
quovu modo ajfentiri & iudicare aliquid verum
tfse: fic enim dicitur aliquis ocuiis futs credere9
&apud Dialedicos qualecunque argumentum
fidemfacere dicitur.

7. Secundum fundamentuirfefl; : S. Th*-
mam, aliofj^^ipoftolos &fidelesyaliudvidifsc%
aliud credidifse: hominem enim viderunt , &
Deum crediderunt: h.e. autait Auguftinus^
Cernebant hominem viventem quem viderant
morientem^ &credebant Deum in camelaten-
tem\ & alibi, apparuit inter homines homo \ offe-
rens Hominem vtdenttbtts , Deum ftrvans
credentibtns «

8. Tertiurn fundamentum : fides dicitur
l%*fsenfus inevidensntem dicitur efse $1 i ^Ag^-
?fu*iw, non quod ea qu<z credunturyomnino inevi-
jj detiafinty& nnllo modovideatur^fedquhd cjua*
fl tenus creduntnr jnevidetiafint >fcu cjuod non bn»
f heant evidentUmab eo propter qxod credunturs

M la

j 58 De Fidey Scientia, &fi

In hoc enim differt fidcs a fcientia, qnod fun-
damentum quo nititur fcicntia, (h e. medium
demonfimioms ) per evidentiam ref intellc-
6tum convincat,caufas ejusaperiendoj fimda*
mentnm veroquonititurfides (videlicet De I
amhoritas) intellettum convincat > non per e-
videntiam rei cui affentimur, fed per certitudi*
nem fuam & infallibilitatem. Cum igitur mu-
nus fidei , non fit efficcre ut res obfcuras fiant
perfpicu#,fedefficerc ut intelledus cedatau-
thoritati dicenti*,& fic affentiatur; manifeftum
eft ea quas creduntur quatenus creduntur effe
inevidentia, feu non habere evidentiam a firo-
damento fuo propter quod creduntur: vide Dj
^JPareum de Iuftificationey ti&.l.cap.f. & D. Ri*
chardnm Field> de Sccljib. 4 . cap. 8. Caeterum
hoc non impedit, quo minus ea quse creduntur
aliaratione evidentiafint, & exfc manifefta
velfenfibus externis vel rationh ficut enim una
& eadem propofitio, quatenus eft conclufio de-
monftrationis judicatureffencceffaria, &non
poffealiter fe habere; quatenus veroeftconclu*
fioprobabilis fyllogyfmi, judicaturabcodeni
fcomine contingens,& poffe aliter fehabere.-ita
etiam Articuli quidam fidei, quatenas ab Apo-
ftolisfenfo percipiebantur, aut a nobis ratione
manifefta demonftrantur , evidentiam habent
&claritatemjquatenus vero creduntur prop-
ter D b 1 teftantis authoritatem , evidentiam

illam

Exerchatio tertia. jy^

lllam nonhabent,&obidreft£dieunMr i cm-

ART. IV.

tAn fides fojftt efsefimulcHm fcientia d&
eadem fropofitione, & in eodefn
imelle&H*

i . /^V Vsri folet dc fcientia & fide, 'utrum ti*
K^J^fiHs & idem homopojfttfimul credere ($•
fcire eAm propofitionem cui affentitur effe veram^
<tn vero tantafit repugnantia fidei & fcientia,
tttfimul in eodem intetleEiu exifiere nequeant*
In haccontroverfia,tanta eft opinionutn varie-
tas , ut vix invenias duos celebres viros de ea
idem fenticntes: primo cnim Scotus , in 3,
Sent.^Difi.Z^. qu&ftione umca dicit, Nequea*
Slmy neque habittufidei & fcientU , poffe fimul
in eoiem intelleBu exifiere circa idem fubje*
ftum.

2. Secundo Dttrandm, qmft. i. prologi
Sent. & Hb. 3 >Sent. dift. 1 j.qutfi. q.yhnc con-
trarium ftatuit, dicens fidetn & fcientiam circd
eandempropofitionem, & in eodem intelle&to fi-
mulexifierepofe, tamfecundum atttUtfuamfe-
cundum habitus .Tcxtio^etrm Fonfecajn lib.
6.Metafb,c*f*iQ,qnafl%i.SeB*<) , affcrit habU
Mz tfk

160 De Fide, Scientia^ &c]

tmfidei &fcienti& pojfe exifiere in eidem intel*
leftft, & de eodemfubje&o 3ita tamen ut attus ab
iisproduBm nonft atlus fidei, fed fcientia qua*
dam7 eaque [upexnaturalis^propter concurfumfi-
deiad cum prodacendum* Quartb: Guliclmus
.£/?*«^DuacenfisTheologus>/# ^Sentdift.iq.
Art^. tria afferit: I. habitm fidei & fcienti<ty
pojfefimul exifiere in eodem intelleElu$ & de eo-
dem obtetto .2mutrnmque habitum diverfis tem-
poribm po/se fuum aSlum exercere. 3. afium
quem tum elicit habitusfidei, non efsefidem conm
fideratam fecmdum totam amplitudmem fu£
fignificationis: hoc eft, fecundiim omnes condi-
tiones in ea requifitas, quia videlicet non eft in-
evidensreinotitia.

3 . Quinta fententia, eaque veriffima 3eQ: |
acutiffimi Doftoris Antonii Ruvio Rbodenfis,
in fuo opufculo de habitibus, tratlatu 3 . quaft.
3 .ubi etiam tria innuit: pnmo: hos habituspofse
fimuP^efse in eodem intelleElu, & de eodem obie-
flo. 2 . utrumque habitum diverfis temporibus
pofsefnum attum exercere , fednon eodem temm
pore. 3. aUus abillis habitibus,diverfis tempo-
ribus elicitos >~efse veros & proprie diElos ifto*
rumhabituum attus^ & per pr&fentiam habitus
fciendi nihil derogari de froprietate aElus cre~
dendi. Dico Ruvium hxc tantum innuere; quia
exprefse & direde ibi loquitur folummodo de :
fcientia & opinionej eadem autem ratio efl:

icicntig

ExercttAtio ierttA. \6i

fckntix & fidei,quoad poffibilitatem & impof.
fibilitatcin coexiftendi , ut cuivis manifeftum
eft.

4. Primo igitur probatur contra Scotumy
habitus fidei & fcientise pofle fimul effe in eo-
dem fubjefto, & circa idem objeftum , idque
hac ratione;Si quid impedit quo minus hi habi-
tus in eodem intelle&u coexiftant , illud maxi-
m£eft repugnantia aftuum adquos referuntur*
Sed hoc non impedit: Ergo&c.probaturat-
fumptio: Habitus nihil funt aliud, nifi faciles &
expedita? potentia? ad adus: i ed non impoflibi-
le eft , aliquem habere fimul potentias ad re-
pugnantes aftus, quos poteft diverfis tempori-
bi«s exercere, licet fimul non poffitexercere u-
trumq^; nam fimul habemus potentiam ad flen-
dum, & potentiam ad ridendum: item pcten^
tiam ambulandi,& potentiam fedendi ; quam-
vis harum potentfarum aftus adeo repugnantes
fint,ut non poffint uni fubj"e#o fimul inefle.Se-
cundo, poteft aliquis, qui per fidem novit mun-
dum a D e o fuiffe creatum , poftea per De«
monftrationem acquirere fcientiam de creatio-
ne Mundi , qua produfta & acquifita non de-
ftruiturfidesdeilloarticulo; ficenimnon lice-
rethomini Chnftiano, Metaphyficse & Phyficse
operam dare^exqnibus colligunturDcmonftra-
tiones decreatione Mundi:nonenim licet ea
f acere quae fidein aut deftruunt,aut imminuunt.
M 3 .5. Secundp;

X 6 i De Tide, Scientla] &T.

5 . Seeundo •• probatur contra 'Durandum^
non efie poflibile , ut intelle&us eodem tem-
pore,id eft,uno & eodem inftanti eliciat, & in-
evidentem affenfuni fidei, & evidentem aflen-
fum fcienti^5qtiia ficut impoflibile eft,ut homo
per (enfum vhjfts eandem rem eodem tempore
difiinBe & confuse videac & percipiat, ita eti-
am imposfibile eft, ut homo per intelle&um,
quieft animi oculus, eandem rem eodem in-
ftantievidenter& inevidcnter percipiat; ide*
oque imposfibile eft , ut fimul habeat duosa^
&us; unum evidentem, fcicntkj alterum ine-
videntem , fidei.

6. Tertio : probatur contra Fonfecam &
£fiium,habk\im fidei,quamvis in eodem intel-
le#u coexiftentem habeat habitum fcientia?,
pofle el icere vcrum & proprie didum a&um fi-
dei, idque fecundumomnesconditiones in a-
ftu credendi requifitas .• & proinde fidem &
fcientiam pofle efle in eodem intelle&u, & de
eadem propofitione, etiam quoad a&us, fed di-
veriis temporibus elicitos: ratio eft ha?c: poteft
aliquis fidelis, etiam poft acqujfitam fcicntiam
de creatione mundi, itaapud fe ftatuere ; Ego
iam firmiter afsentior huk propofitioni, D E u S
creavic mundum, propter Dei tefiantis au-
th°ritatemy ut quamvis per rationem alicjuam
Vonperciperem mundum efse a D E o creatumi
?&b qtsamvis corrupta ratio contrarium diBita-

fft%

Exercitdtio tertidl i6j

ret\ dfsentirer tamen ifti prtpofttioni ftne ulU
formidine aut metu.

7. Hoc judicium roentis fine controverfia
provenit a fola fide , non a fcientia & fide fi*
mul, eftque verus & proprie didus fidei adus;
hoccft , non deeft ei ulla conditio in aftu cre-
dendi requifita ; prius probatur contra Fonfe*
^w^quianeque fcientia, neque aliquis aliu»
natsiralis habirus poteft aliquid tale diditare»
Pofterius etiam probatur,ttim contra Fonfecam%
tnm contra Sftium^ quia affenfus ifte nititur fo*
la authoritate teftantis : Ergo eft inevidens»*
confequentise r atio eft, quod affenfiis ifte fit in-
cvidens, cu/us fundamentum quo nititurnon
valetparere evidentiam,fed cmitudinem tan-
tum: at hic afsenius eft talis;nam authoritas te-
ftantis non convincit intelledum noftrum per
e videntiam & claritatem rei, fed per fuam cer-
titudinem & irrefutabilitatem. Ratio propofi-
tionismajori$eftb£c:talis eft afsenfus, qualc
eft medium & fundamentum quo nititur: Sie-
nimmediumfitccrtum, posfitque intelledum
noftrum certificare, & ut tale cognofcatur ab
afsentientc, nofter afsenfus eft certus: Si vero
non ita f e habet,eft incertus: Ergo pari ratione*
(i medium valeat parere evidentiam intefli-
gendi,afsenfuseftevidensjfi verdflon valeat,
eft inevidens.

M 4 ART.

i «4 DeFide, ScientU, cfil

ART. V.

De fidei divifiene in explicitam , & implici*

tam; & an inevidentiay quamfidei tribui-

mus^faciat pre caca & implictta

Tontificiorum fide.

t. QCholaftici Theologi dividunt fidcm in
\Jexplicitam & implicitam, vel Ut loquitur
LombardnSy lib:^Sent:Disl:2^. in diftinttam,
& velatam feu confufam : hujus diftinftionis
explicationem legere poflumus apud clariffi-
mum Tilenum> parte prima Syntagmatis, Difp.
%8.Thef 23.Sc 24. item apud Durandum, lib:
%.Sent.dift. 2$.quaft. \.S .Thomamy2.2<t.e]. 2<
Art.j. Gulielmum Eftiumjib .3 .Sent.Dift .2 5 m
cx quibus authoribus defcriptiones membro-
rum iftius divifionis ficcolligi poffunt: fides ex-
plicita, eft qua aliejuid creditur f?cundumfey
diftincle, & in particu/ari. Implicita vero, eft
tjua aliquid creditur non injc , fed in alio, tan-
cjuam in nniverfali'y Exempli gratia, Chriftiani
ll^es & fimpliciores (ut loquuntur) qui ea fola
intclligunt, qua? ad (alutem abfblute neceflaria
funt, ut articulos £dei , decalogum , & c#tera,
cum ex animo profitentur fe credere S. Scrip-
turam efse De i verbum^ & proinde fide dig.

nam%

Excrcltattatertt*. \6$

**w,duplexhabentfua: fidei cbje&um; unutn
generalc, quod formaliter, explicite, & per fe
credunt: alterum particulare, quod impiicite
& ex confequenticredunt.-objedumgenerale,
quod explicite credunt, eft Scrifturam efse
t>£ I verbum, & proinde fidem ei adbibendam
efse: objefta particularia, cpx implicite in illo
generali & ex coniequenti credunt , funt
hiftoriar& dogmata Scripturc, quorum cog-
nitionem nondum afsecuti iunt , ttt Noa-
chum babuifse tresfilios, Abrabamum duos, non
tblatum efse fceptrum a Iuda ante adventum
Mejfnz : qui enim eredunt Scriptaram totam
efse veram , illi implicite & ex confequenti
creduntomniaefseveraqua? in Scriptura con-
tinentur,hoc eft , habent fidem implicitam om-
niumhiftonarunii dogmatum, & pradi&ionum
Propheticarum^quaeiuntinfacrse Scriptura? vo-
itfmine, omnium (inquam) quorum particula-
rem & diftinftam notitiam non acquifiverunt.

2 . Quseri hic poteft^an ha?c divifio fidei in
cxp/icitam & implicitam , in Scholis Ecclefia-
rum reformatarum ferenda fit; Reipond. dua-
bus afierrionibus:prior eft hax; praedifla diftin-
flio fidei admitti poteft, fi fano modoccncipia*
tur: certum enim eft non folum Laicos & fim-
pliciores , ied etiam clariifimos & doftiffimos
Theologos quctdam implicite crcdere in ifto
jeneralj quhd Scripturafit D E I verbum^ &

pwinde

1 66 Sc Fide, ScientUy &cl

froinde fide dignijpma^qnxd^m (inquam) qu<>
rum diftin&amintelligentiam nondum affccuti
funt: hoc enim patet ex quotidiano noftro in
cognitioneScripturaeprofe(fhi,qui tamen non
arguit Scriptura* ipfius obfcuritatem (ut nu-
gantur Pontificij) led ingenij* noftri imbecilli-
tatem,& myfteriorum cceleftium,quae in Scrip-
tura pasfim traduntur, immenfam opulentiam,
quae fenfim angufto illi vafi mentis humanac in-
ftillanda eft , non autem tota fimul infundi po*
teft.

3, Secunda afsertio eft ha?c: pradi&a di-
ftin&io fidei Chriftianse, fi ita aecipiaturut a
Pontifici js accipi folet,rej'icienda eft tanquam
crafsa, abfurda, & naturx fidei plane contraria.-
illi enim per fidtm implicitam intelligunt eam!
fidem qua Laici ignota & nondum intelle&a
fidei dogmata credunt implicite in illo genera-
li, quod verajint omnia qut %omana Ecclefa
credit &fro veru ampletlitur • q\ix quidcm fi
des non eft divina, fed humanaj id eft, non niti-i
tur D E I , fed hominum teftimonio: non eft
^r5tt^aute^g>^©-,fed levis& fallax conje
ftuta, quar non D E I verbo, fed hominum Iu-
dicio per fe pariim firmo,atque adeo fragili ad-
modum & ruinofo fiindamento nititur.

4. Quaeri etiam poteft; an inevidentl
quam non foliim Theologi Sententiarii y fec «•
Stiam Orthodoxi Do&ores fidei attribuunf, k

faciat

:

JExerchatlo terttA. \6j

feciatpro caeca illa & implicita Pontificiorum
fide; generalis enim Sc confufusille aflenfus,
qui fbloEcclefiae Roman* tellimonio nititur f uc
idquodres eft dicam) maximeeftinevidens.
Refpond. inevidentUm nihil pro eorum fen-
tentia facere: quiainevidentia illanon excludit
omnem notitiam , fed eam folam quae nititur
medio fcientifico; id eft,fenfiiaut evidente rati-
one a natura rei petita.Secundo,quia certitudo,
qus eft fecunda fidei conditio , neceffario pr#-
iupponit firmam notitiam & perfuafionem de
doftrina, cui affentimur , quod non fit hominis
fed De i verbum: talis autemnotitiaautper-
fuafio implicitse Pontificiorum fidei velut& re-
gione adverfatur, acproinde in eacertitudo
inveniri non poteft.

i

ART. VI.

(Petriplicifamincy vide/icet mtUVx y Rdci fefi
gratias , & gloria*.

I. I N Theologia Schokftica vari# inveniun*
|tur diftinftionegpetitse abiftis tribus ter-
minis, n*t*ra,grAti&,&g/oria. Prima eft,qua
Dbi Opt: Max: regnum diftinguitur, inreg-
num natur^ regnnm grati<t> & regnnm glorU.
Regnum natura^eft naturale illud imperium,

quod

168 2)e Tlde, SclentU, cW

quod D E V S habct in omncs res creatas, quaa
pro arbitrio regit & gubernat. Regnum gratiz,
eft quo D E V S regnat in Ecclefia fua in ter-
ris militante. Regnum glorias eft, quo regnat in
Ecclefia incoeiis triumphante.

2. Secunda diftincftio, eft qua D E I loca-
lis pra?fentia diltingukur in prafentiam natura-
lem^ feu eflbntialem, gratiofam , & gloriofam.
Secundum praefentiam naturalem D E V S eft
ubique : per praefentiam gratiofam DEVS
dicitur eflein juftis & fanftis hominibus, & vi-
ciffim illihabitaculum& Templum DEI di«
cuntur; & per prasfentiam gloriofam Deus di-
citur effe in coelis,ubi gloriam fuam & majefta-
tis fplendorem beatis homjnibus & Angelis
rnanifeftat.

3. Tertiadirifio,eft qua opera D E I ad
extra dividuntur iti opera natnray opera grati<e,
& operaglorU. Opera naturoe, (unt rerum viii-
bilium & invifibiliumcreatio,confervatio, 8c
cum ijTdem cooperatio in omnibus earum afti-
onibus: nam ineo vivimm^ movemur^ &fumusm
Opcra gratiaM unt verbi incarnatio, humiliatio,
exaltatio, triplex ejus officium, videlicet Regi-
um, Propheticum, & Saccrdotale: itcm elefto.
rum per verbi predicationem & Sacramcnto-
rum adminiftrationem efficax vocatio, eorun»
demque regeneratio, & juftificatio. Denique f
opera gioria;, quae Tolanus appellat opera DEI

poft

Exercitatio tcrtia. \ 6$

poft hanc vitam, funt adventus D O M I N I
ultimus, refufcitatio mortuorum, univerfalis
mundi hujus elcmentaris abolitio , aut faltern
mirabilis tranfmutatio per ignem confiagratio-
nis, ut loquuntur:item judicii ultimi proceflus,
cxecutio,&glork Dei in omnem asternita-
temmanifeftatio.

4. Quarta diftin&io, cft qua vita humana
dividiturin vitamnatHr* , feu naturalem; w-
tamgratia, & vitam 1 glorU. Yitz naturalis pofi-
ta eftin con/un&ione animas viventiscum cor-
pore. Vita gratix pofita eft in viatorum in terris
peregrinantium conjundione cum DEO pet
fidemjpem, &cbaritatem. Vita glorias pofita
eft in aetcrna illa & immutabili hominumglo-
rificatorum coniunftione cum DEO, per cla-
ram eius vifionem , & ardentem amorem feu
eharitatem.

5 . Qujnta divifio,eft qua confilium & de-
cretum D E I de asterna quorundam hominum
falute, dividitur in prsedeftinationem ad glori-
am, & prsedeftinationem ad grariam: prior eft:
define,pofteriorde mediis adfinem.-prior cft
DEI decretumdedandagloria; pofterior eft
eiuidem decretum de danda ea gratia , quam
Schoh&icivccanl gratiamgratumfacientem.

Scxtadiftin&io, eft qua lumen intelledus
hurnani dividilixv in/un:ennatura} lumen cra-
ti* fcufidei, & iHmen.glorU. Lumen nature* eft

quo

1 7© *De Fide, Scierttia, &c.

quo ea cognofcimus quse folis nature viribus>(ine
auxilio D E I fpeciali,intelligi a nobis & diiu-
dicari poflunt: de huiusluminis virtute, &
quoufque fe extendat ( D E O favente) in fe-
quentibus difputationibus fufe difleram. Lumen
fidei, <eftq>io ea cognofcimus & intelligimus
qus DE VS in verbo fuonobispatefecit.Lu-
niengloria?, eftquobeatifpiritus inccelis clar&
& perfpicue vident gloriofiflimam D E I ef-
fentiam. Huic triplici lumini refpondet tri- J
plex Theologia > videlicet Theologia naturalis A
feu Metaphyfica * Theologia revelationis qu£ I
etiam Theologia viatorum dicitur , & Theo- 1
logia vifionis feu T heologia CoMprehenforttm. .

7. Solam hanc ultitaam diftin&ionem etf
inftituto hic propono, idque ut manifeftum fitj
Scholafikos cum fidei inevidentiam attribu-
unt.nontribuereei csecitatem & ignorantiam;
fed notitiam quandam , qu# licet obfcufa fit fi
conferatur cum vifione qna* eft in patria , al
ipfis tamen Scholafticis lumen vocatur ; reli
quas verd diftinftiones propono quafi per acci
dens, quiavidelicet habent pulchram analogi-
am & proportioiiem sd hanc diftin&ionem lu<
minis intellecflualis.

8. Analogia feu proportioharum diftin&i.
onum fic concipi poteft: homo quatenus vivic ?&
vitam natttr&% eft civis regni natur& ; utitur /*- ltl°
mmn*tm*y &per illud percipit eam DEI ^

praefentiam

Exercitatio terti*. I71

prsfentiamquae vocatur prafentia nat*rdy item

cpera natur<t quse illam praefentiam confequun-

tur. Idem homo, quatenusvivit^i^w^/i^,

e&civisregnigratUy utitur lumine gratU feu

ifidei, & per illud pcrcipit DEI prafentiam

[ gratiofam in corde (uo, & operagratU quse eam

i prsfentiam confequuntur. Idem denique, qua-

cenus vivit in ccelis vitamgIorUyc& civis regm

I niglorU, utitur lumine gtorU> ac per illud per-

jCipit DEI prafentiam gloriofam, item opera

$*rU, h. e. inenarrabilia effefta gloriofce iftius

I prsefentiae.

9. Obiter hicnotari poteft, quod ficut o-

lim D E V S inchoavit opus creationis a /**

minecorporeo & fenfibili,ita etiam opera rege-5

tierationis & glorificationis noR.vza/umwejp$-

*ituali orditur: cum enim DE VS efficaciter

vleftos vocat ad falutem pcr spiritum fan&ums

ttimoeorumintelleftumilluminat Iumine fi-

lei,& ccrfluftrat ; secundo voluntatem emollit

k fanftificat. Similiterinopere glorificationis

Jffdine naturce prseceditilluminatio intelle&iis

J loftri , per Iumen glorise, ad D E I effentiam

I lare & pcrfpicue vidcndam; deinde fequitur

|o!untatis inflammatio & incenfio per ardo-

m charitatis.Ratio hujus ordinis eft,quia cog-

jitiopraceditamoremjatque adeo clara cog-

Jitio feu vifio prsecedcre debct ardentcm &

^crfedum amorexn,

xo , Contii

irjl rDe Fide, Scientia, & e.

i o. Gontra vero *Draco ille Magntu \ qui
merito Retttr tencharum vocatur, dirum iftud
opus xternse perdirionis a tenebris orditur:
ciimenim(utdocetD. Thomas> i.2.qu*(t.yjm
Art.%. & cum eo Cajetanus^ DurandwyCapre«
olusy & Eftius) non poffit efle peccatum in vo*
luntate fine pravio errore intelledus, vafer iU
lefpiritus primointelle&uicaliginem, &quafi
noftem quandam offundit; deindc voluntatem
a vero bono ad bonum apparens canvertit , &
fenfim eam indurat.

ART. VII.

1 L,

An deturin viatoribnt lumen aliquoA
clarinsfidei lumine.

* Heologia dividi folet in Theologiatq
Laicorum & Theologiam Doclorumt
quam argumentativam & Scholafticam vocaafc
Prior eft nuda notitia credibilium ( ut vocant jl
ad falutem neccffariorum; poftcrior non eft nu^
danotitiacredibiliumifed elr facultas qua va-i
lemus articulos fidei explicare,defendere, &
confirmare^aliofque dc eorumveritate inftru-
crc.

2 Theologia argumentativa feu ScholaftUl r
raduplicenomineTheologiam Laicam exce^ u.

der

Exercitaih tertia* ,l7j

derc dicitur: primo quod extendat fe ad plura
credibiliajpluraenim intelligunt viridoftiin
fpiritualibus.quam Laici & fimplices. Secundo
quod valeat explicare aliis ea quse credenda
funt,eaquedefendere , &confirmare contra A-
theos, Iud^os,Mahumetanos , Ethnicos. Ha:c
Theologias diftinftio prsbuit nonnuIIis,de qui-
bus loquitur ^Durandm inprolSent.quaft.2 .oc-
cafioncm excogitandi lumen quoddam ipiritua-
leln vUtoribm a lumme fidei dfverfum, eoque
clarius&excellentius.-cum enim in omnibus
fidelibus fit lumen fidei,fatendum eft in Dofto*
ribus & Paftoribus efle lumen quoddam clarius
fide,cu jus beneficio altiorem habcnt ( ut loqui-
tur *Buranduss ) cognitionem de credibilibus$
quam perfidem.

3 Prima ratiohujus fententia? petifolet ab

AuguUini teftimonio iuper illis verbis lohan.

i .verf.gjerat lux vera^&c. ubi dicit, aliud efle

lumen adcredendum, aliud adintelligendum : i-

tem lucem increatam illuminare homines du-

plici lumine, parvulos quidem luminefidei&pss

nutriunturutlafte: Majoresmttm luminefa*

I fientU> quo ut folido cibo vefcuntur. SecUnda

' ratio eft hazc: necefle eft propter bontim publi-

cum Ecclefia^ut atejui in ea fint qui poflimt S-

dem defendere, fimplicioresin&ruere , & Ec-

- clefixhoftes confutare. Hoc autemnonpoteft

iifKri per folam lumen fidei , feu pcr eam (olam
i V ~~

1 74 Z)c Tide, Scicntlty &c.

cognitioncmDB i qu# eftomnibus fidelibus
communis^fic enim quivis e fidelium ccetu pof.
fit ifta munia obire: Ergo oportet in M*)oribiu
effe aliquod lumen clarius fide,per quod habent
de credibilibus altiorem quandam cognitio-
nem.

4 Tertio probant,quod tale lumen non eva-
cuet fidem,feu non ita repugnetfidei ut cum eo
confiftere nequeat ; quia fi tale lumen non poffet
ftarecum fide, illud effet maxime propter 6p-
pGfitionemquaevidetureffeinter *s£nigma fi-
dei,& c/aritatem illius luminis : fed illud non
impedit; quia contraria,licet non compatiantur
fe infuis excellentiisy tamen ( ut dicunt ) com-
patiuntur fe in Effc remifo & diminuto,feu futij,
alii loquuntur ) in gradibus remiffis: fideiau-')
tem obfcuritas,quamvis intenfis gradibus oppo- 1
natur claritati beatificae vifionis , & ob id cumi
ea confitkre nequeat; non tamen fic,fed in efle |
remiffocontrariaturhuiclumini de quo loqui^
mur: & ideo licet lumen gloriae evacuetfidem,j
hoc tamen lumen eam non evacuat auc abolet,.

5 Hanc fuam do&rinam declarant exem^
pIoaeris,quinoftu eft fimpliciter tenebrofus;
& meridie eft fimpliciter illuminatus/ed mancj
eft partim illuminatus pat^fim tenebrofus , nec j
tenebra: depelluntur totaliter ante horam meri- J
dianam : fic gloria quafi lumen meridianum to-l
taliterexpellittenebrasfidei: fed Iumenhocl^

Qo&QrwA

Sxercttatio tertia. j j &

D oSiorum eft quafi lumen aurore, quod non de-
pellittenebrasfidei,necexpellitur pet lucem
merkiianamgloria:*fedpotms perficitur. Ap-
pelloautem lumen gloriae, lumen meridianum,
quiacarcitasnaturalis eft quafi denfijfm* tene-
br<ty lux fidei eft quafi lux Lunarisjumcn Scho*
lafticum quafi luxmatutina , & Jumen gloria:
quafi sflendor lucis meridiani.

6 Htaceft fentcntia quorundam Theolo-
gorum Sententiariorum^ eontraquam^ra/*-
du* fuse difputat: Ego autem fine longiori di(-
quifitione meam fententiam , de mediohoc lu-
minc^duabus aut tribus affertionibus proponai
prima fit \\xc\lumen illudcjuod vocant medium
inter lumenfidei & lumen glorU , quatemu ex-
tenditfeadplura credibilta cjuamfid.es Laicoru^
non eft aliquid dfidei lumine diftinftum j fed e(l
perfe&ior quidam gradus fidei , vel ( ut aliilo-
quuntur^ extenfio qusdam fidei.

7 Secunda affer t. LufHen pradiftum, quate*
nuseft defenfivum & explicativumarttculorum
fideiynon eft ver4 & proprie di&afcientia, ut be-
neprobat Dur andmio>pS& omnis lcientia pro-

. prie di#a refolvitur in principia evidentia, Sc

e per fe nota: at notitia PaftorumSc Doftorum,

g quam habent de rebtfs fpiritualibus , non poteft

reiblvi in principia per fe nota , fed tantum in

principia naturaliter inevidentia , quae fpiritus

Sanftus nobis in verbo patef ecit.

N a 8, Tertia

l*]6 De Fide,Sclentia% &c\

8 T ettia afler t. Lumen illud medium^non eft
Sfecies luminis intelleElualis b tribtu pradttti*
diftinttafedeft complkatio qu&dam luminuna-
tur& & luminis fideih^^ PhilofophU & The*-
logU: nam per Philofophiam Theologise appli-
catam,articulos fideiexplicamus , defendimus,
confirmamus contra adverfarios , colque confu- j
tamus.

ART. VIII.

In quo folvuntur tres c/H&ftiones.
Prima eft, Anftdcs bene diftinguatur /«infufam.

& acquifitam ?
Secunda eft, dnfidcsfit certior ipfisfcient iis ? \k
Tertiaeft, Quidfit proprie credere in D e u m Mk

I

i T>Onaventura ,egregius interp

JLjpresJbfagiftri Sententiarum , in lih. 3
*Dift. 2 3 . Art. i .cjutft.i. afferit duo eflfe requifi
ta ad habitum fidei: primd,utintelledus inftru
aturdecrcdibilibus. Secundo , utinclinetur*
infleftatur ad aflcntiendum illis articulis, qi
credendifunt:aliudenim e&Jcire quiddicatn ,
in a?iqno Scriptune textu; aliud ^fcireverur.
efe id quodibi dicitur • Ethnicus cnim^aut inti
delisjcirepoteftquiddicaturinhiftoria Mofi fc
ira autEvangelica;at non poteft fcire verum efl

illu

Jzxercttatto tertta. 177

illudquodibi dicitur , nifi intelle&us ejus a
D e o moveatur ad afsentiendum. Quamvis
igitur fides fit quid acquifitum quoad illam m-

formationcm mentu de credibilibHt ( eft cnim ex
zudim>Rom. 1 o.) eft tamen quid mere fuperna-
turale,& infufumy fi confideretur fecundum iU

Qbd quod in ea eft $vzcipuiiin,h.cinc/wationem

1 mentis ad affentiendum.

2 Cum fides propriedida fit D e 1 donu,
&nonquidanobis ipfis acquifitum , vix iatis
commoda videtur illa fidei diftmftioin *«/**-
fam & acquiftam^ nifi vel dicamus , iliam non
effedivifionemfideiin duas diver/as fpecies,
fedpotiuseffediftinttionem unius &ejufciem
fideiinduase/usconfiderationes.-oam pro di-
verfa confideratione , fides eft & quid acquifi-
tum,& quid infutum,uc jam diftum eft; vel di-
camus fidem late accipi pro quovis affeniu , quo
affentimurS.Scripturae.-taiis enim affenfus eft
duplexjquia quidamei affentiumur, motihu-
raana perfuafione, h. e. propter amorem & re-
verentiam quo profequuntur dicentem,vel pro*
pter rationes & argumenta; & horum affenius a
-Bonaventura dicitur fides acquifita , late vide-
ilicetacceptonominefideualii vero affentiun-
tur,quia primx yeritati tanquam certiffimo
t undamento innituntur , &horum affenfuseft
fidcs infufa,proprieq; appeliacur fides.

3 Bonaventnr* comparans fidetn & fcien-

N } tiai

I yS Z>* Tidey Scientia, &f.

tiasPhilofbphicasquoad certitudinem, diftin»
guit certitudinem in ccrtitudinem cognitionit
feu fpeajlationis,& certttudinem adbajionij, di-
citquefidem eflfe certiorem fcientiis certitudi-
neadhsfionis, quseprzcipue refpicit volunta-
temjnonvero ccrtitudine fpeculationis > qua!
adintelleftump:rtinet:diciteam effe certio-
rem certitudineadhsefionis,^/^^^/ Chrifii*
*ni nec argumentuy nec tormentis , ne^ blandA*
mentis>adduci poffunt & inclinari ( verba ipfius
funt^ ut Veritatem cjuam credunt , vel ore tenw
fiegenti quod nemo peritns a/icujusfcientU face-
retyfi acerrimis tormentis coaeretur fententiam
fuam de conclufione aliqua Geometrica aut e^f-
rithmeticareiraclare:flultti$ enim & ridiculuA
ejfet Geometra , qui pro fuafententia in contro?
verfiii Geometricis mortem auderetfubirejnfi in
quantttmfides dittat non effe mentiendum.

4 Verum quicquiddicat50tf*w>z r#?vi, fi-
dcs eftcertior fcientiis , tum certitudinecogni-
tiorjisjjum certitudine adharfionis : idque quia
certitudo cognitionis oritur excertitudine ftin-I
damenti,quonititurintelleftus nofter ciim a£l
fentituralicuipropofitioni: fiindamentum au-1
tem quo nititur affenfus fidei eft D b i veritas 1
& authoritas, qu# eft longe certius fundamen- J
tumquamhumanaaliquaratio. Interim fiim-j
proprie accipiatur certitudo cognitionis, proj
firmitate aflentiendi qu«e opponitur hsefitationi 4

ExcrcitAtlo tcrtU. \ 79

& dubitationhnon negandum cft fcientias effc
fide certiores: fcientia cnim fape tacn firma eft,
utcxcludatomnem dubitationcm ; quodnon
femperverumeftdefide .• quamvis enim non
deficiat fons ille aqua? lalientis in vitam #tern3,
non tamen putandum cft virtutem hanc fcmper
inofFenfotenore,extraomnem formidinis ale-
am ftadium fuum dccurrere • fed potiusperpc
tuameilu&amcum diffideitfia effe, ingenue
confitendum eft.

5 Clariffimus Tilenus Synt*g.p*rt ,2,
Dirf.jtf. Thef.5. diftinguit certitudinem in
evidentem^icnon cvidentcm : illamdicit effe Ct
orum qua? vcl rationis vel fenfuslumine vidcn-
tur:cu/ufmodi funt prima principia^&conclufi-
(iones evidenter ex illis dedufta?, ac dcinde ca
qua» experientia magiftra didicimus; iftam
vult effe eorum, quse teftis veracis affirmatione
nituntur; unde fit ut quo major eftauthoritas
teftis,eo certior ac firmior fit affenfus credentis*
hinc colligit ca quae divino teftimonio , cu/us
fumma cft authoritas,nituntur , fummam quoq;
gignere certitudinem, ac refpeftu hu/us caufe
qua: ncc fallere nec falli poteft , longe c^rtiora
cffe ca quae credimus,quam quse rationis hutna-
naedu&uautlumine fcimus.

6 Tertia qusftio in titulo propofita,eft, quid
fit credere inD £V Ms& quo modo differa t ab

' CO quod eft credere D EV M&credere D E O.
N 4 y. Lom&ardm

1 8 o D e Tide, ScientU, &c\

^P.Lombardns, Lik 3 . Sent.D1ft.2i . ha?C explf.
cans,fic aif; Credere D E 0,eft credere vcra ejfe
qu&loquitur: credere D S V M.eft credercquod
iffefitD EV S:& credere in D EVMy eft
credendoamare>credendoin eum ire>credend&eK
adh^rere^ membris eim incorporavi. Hancdi-
ftindionem Magiftri probare non pofliim ,quia
ex ea fequitur, credere /»DEVM efle aftum
& charitatis & fidei,quod eft abfurdum,cum di-
verforum habituum diverfi fint aftus.

7 Quaredicendum videtur , credere in
D E V Mm\ioc differreab eoquod eft credere
*D E O, quod credere D E 0 fttfidem eiadhibc-
Yc ,quatenm fimpliciter aliquidnarrat : credere
veroin D E V VL.Jitfidem ci adhibere ejuate*
rtpu aliqttid promittit>feu afrentiriejm promijfio-
nibus^id^ cum triplici hac perfuafione • Primo,
ejuod nonfimilet.aut hypocritke agat y ut folcnt
homines > fed quod revcra velit beneficium il-
iud in te conferre. Secundo, quodetiampofftt
prtflare id cjuodpottkitm eft , imo qudd ita po£
fitutanulla validioripotentiaimpediriqueat.
Icxtiofluodconfiliummutare nefciat , adeoque
quodreveradaturusfit id quod pollicitus eft.
Vhdepatet,quamvisfidem adhibeamus homi-
nialiquid promittenti , nos non pofle dici crc*
dere in hominem,m\hm enim ex his tribus per-
fuafionibus de hominehabere poffumus.

ART. IX.

Fxercitatio tertia. * i?f

ART. IX.

JLefellitttr SententiaNicoUi Grevinchovii,<#-
centii habitumfideinon ejfe infu*
fum,fedacquijitum.

GV t I E L M u s Amb jf !US , m
fua refcriptione contra&a ad refponfum
Nicolai C}revinchovii3cdp t\o. probat contra e-
jm aliolque Rcmonftrantes,habitum fidei eife a
D E O infiifum, & non a nobis ipfis per crebros
&frequcntesaftttscredendi acquifitum: Gre-
vtnchoviw enim ,licet ultro fateatur fidem a<-
ftualem feu a&us credendi non a natura , fed a
fpeciali D E I gratia provenire , negat tamen
:aufamtaliumaftuumefse fidem habirualem,
feu habitum fidei & D E O infufum : fed contra
alserit percrebros fidei a<5tus a fpeciali D E I
gratia provenientes , tandeminnobis produci
fidem habitualem ; quemadmodum per crebros
aftus juftitise& liberalitatis in nobis producun*
tur j*uftitis& liberalitatishabitus.

a Hxc fententia Nicolai , nonfolumeft
rrontrariado&rinx Scholafticorum , & Moder*
norum Theologomm 5 tum Pontificiorumtum
Evangelicorum, quiunanimiconfenfu virtutes
Thec5logicas,habitusinfufos vocant jfed etiam

varii»

1 8s De Fide, Sctcntia, &c*i

variis iifque inevitabilibns incommodis cft cx
pofita.

3 Primo enim illi qui pcr verbi praedicati i
onem,& internam S.Spiritnsefficaciam recen-
converfi & renati funt,vel habent felum aftun
fidei, vel & habitum &a&um : fi pofterius ef
verum3habetur propofitum; fi prius , fequetu*
totumilludperquodrenatusanon renato difj
fert,adaftus5adeoqueadevanidum quid & in
ftabile efte referendum : aftiones enimnoftra
non funt permanentes , fed cito tranfeunt & c\
vanefcunt. Refpondet Grevinchovim , iffadpel
quod renatw a non renato dijfert, non toium ^feu
maxirfiafuiparteadaElHs ejfe referendnm : qu;*
quidem refponfio quatenus afserit tocum illudl
per quod renatus a non renato differt , ad aftul
nonefsereferendum ,manifefte ipfius do&rij
nam deftruit: fi enim renatus aliqua alia ration»!
a non renato differt,necefle eft ut in eo fit bonu
aliquishabitus, velcompletus velinchoatus
eadem etiam refponfie , quatenus maximani
partem illius difcriminis in a<5fibuscollocat,ab |
fordaefttquiacumvetus homo conftet habitij
bus permanentibus, curnonetiam &novusi|
quia item inde fequctur, ftatum gratix efTeadj
modum inftabilem , & infinitis mutationibu
obnoxium.

4 . Secundo df&um i\hd, Jinefide imfojfM ,
le ctt placere 7)E0, II. ad Hffatos , verj\

£.ve>

Exercitatio terttal 183

"6. vel intelligendum eft de habitu, veladu
fidei : fi de habitu, habetur propofitum ; inde
enim aperte fequitur , neminem pofle effe in
fftatugratia:, quihabitu fidei caret, & per
! confequens orones renatos, ubi femel converfi
! & in ftatu gratias funt conftituti, illo habitu ef-
ffe prarditos.-fide ada credendi intelligendum
^fit,fequeturrenatos cum dormiunt & aftu non
\credunt, DEO difplicere, & in ftatu gratias
fpon efle.

5. Tertio, ficargumentatur *Ame[itu , fi
homines recens vocati & convecfi , non funt
prseditihabitufidei, fed tantum adus habent,
quomodo poflent in gratia perfiftere vel una
nofte,dum nihil sgunr. Refpondet Nicolam^
^dormicntes efse plane fide deftitutps, & tamen
perfiftere in gratia,h.e.dile&ione D E I:Hanc
refponfionem non immerito abfurdam judicat
Amefitu : primo , quia nemo fine fide in gratia
perfifterc poteft , nam fine ea impoffibile eft
placere D E O. Secundo , fidelem una cum
vefte fidemexuere, NicoUi fomnium eft.-muki
enimviripi; dormientes exfpirarunt: fi fidem
tum non habuerunt, de eorum falute a&um eft:
plura vide apud Amefium, cap. 10. iftius Tra-
^datus.

6. Pro fua fententia varia affert argumenta
Nicolaus , quce tamen nullius ponderis funt,
Prima obje&io: per verbi pncdtcarionem non

infundiiur

184 T>e Fide, Scientiay &c.

infunditurhabitusfidei,ied tantum producittt
a&us: Ergo a&us pracedit habitum. Refpond
per verbum, & fpiritusoperationeoi, tanquan
percaufasinftrumentales, produciipfum fide
habitum, quamvis iufufioiftius habitus foliDE*
afcribenda fit r verbum enim producit iftum
habitum pra?parando, D E V S vero infunderii
do. Secunda ob. D E V S in verbo fuo primct
exigit a nobis fidei aftum, non vero habitum
Refpondet Amefinsy primo exigi arborem bo
nam,poftea frudhis bonos. Tertia ob. fi habitu'1
fidei in nobis producitur ante aftum, nos priu;;
fomus fideles quam adu credamus, quod abfur|
dum eft.Refpondetidem, nos efsefidelesa&t;
primo(ordine naturse, non temporis ) priuCil
quam a&u fecundo credamus; hoc eft, habitun|
fidei a quo fidcles denominamur, non tempo|
refednaturs ordine, praecedere adumfidei|
quod nemini videri debet abfardum. Vide ce^i
tera in Tra&atu Amefii> eap. 1 o.

A R T. X.

Anfides aUnalk aut habitualU infantibnt infiA
am inefe ptffit.

I . \ Sfertio prima: Non efl impoffibile, abfoi
Jf\ltite ioqftendopfidem tnm attualemytHm

habitualem

Exerchatio iertla. T l8j

habitnaleminfantibus ineffe. De fide habitUali
res eft manifelfa:nam infantes* in ftatu integri-
tatis,nati fuiffent habitibiw originalis juftitias or-
nati,utdocentnon folum SeKtentiarii,Lib.i.
Sent. <Difi.*o.vcrum eti?m Evangelici The-
olo^i, cum diflerunt de primo hominis ftatu,
quem integritatis vocant: unde patet mani-
fefte, habitus fidei, fpei, & charitatis, etiam
nunc ijs inefle pofle: quia quicquid olim poffi-
bile fuit, etiam nunc efle poteft, modo refpici-
amuspotentiam Dei abfolutam.

2 . Fidem etiam aftualem, feu aftum cre-
dendi, i/s pofle inefle, facile probatur exemplo
Joannis Baptifia, qui Luc<e 1 . verfu 24#dicitur
* exultafle in utero matris , b> dLja.m*$i > *n
gaudio: Ergo cognovit Domini fui pra>
fentiam, &proindeinfanspoteft a&u intelli-
gerc: fi autem infans poteft ad:u intelligere,
feuuti ratione; poteft attu credere: fateorqui-
dem hoc faftum efle fmgulare , & proinde ne-
minemex eopofle colhgere generalem hanc
conclufionem3quod videiicet fides a&ualis om-
nibus ele<ftis infantibus infit: veruntamen evi-
deuter probat, Deum arcanam & mirificam
foam vim > in infantibus pcfie exerere, fide
aftuali eos donando, quamvis ordinarie nihil
tale fiat.

3 . Afsertio fecunda: Non efi probabile , #* •
fantes baberefidem attptalem, feu aftam creden-

di.

I $6 D* Fide> Scientia, &c.

di. Hxc afsertio non contradicit pr^cedenti
quia ibi docetur quid poflit fieri, hlc vero qui<
achi & ordinarie fiat. Probatur igitur hscc afser
tio: primo.quia Scriptura, Deut. fop. iSVerj
39. & Iona Cap. 4, Verf 1 1 .teftatur, infante
non cognofcere diicrimen boni & mali; & pro
indeactualiintelligentia & cognitione carere
Fides autem a<5tualis line afrualicognitione ef
fenonpoteft. Secundo.-fi fides a&ualiseftii
infantibus, ea vel oritur ex auditu verbi, vel e
interna revelatione immediate a folo D e <
fa&a. Priusadmitti non poteft; quia fi verbun
DEI intelligercnt, attente & reverenteraui
cultarent: cujus contrarium fieri videmus. A
neque pofterius, quia modus ille patefa&ionis
eft extraordinarius & rariilimus: Fides enim ei
exauditu, Rom.10. fi autem omnes ele&i in
fantes haberent fidem aftuakm ex fbla D E
revelationeortam,modus illejam efset ordi
narius.Tertio: fententiailla,quaeafcribit fiden
aftualem infantibus, non folumdifplicetAfa
z,ianz>eno, Augujilno, Sc Schola$licis> fed etian
Calvinoy Bcz,&> /rrnio, Ttleno> *Pdreoy aliifqu<
omnibus OrthodoxisTheologis,folo Luther*
excepto, qui muUis in locis eam fentcntianj
profitetur.

4. Aftertio tQXX.hr Ommprobabilitate carei
& mantfejiam contradi&ionem implicat ea fen
tentia tnu tribtit infantibm motns fanclos in

uUtQ*

JExercitatio tertia. \%y

kfDeS&s <£• volntatu,ftne attuali cognitione;n\Q-
dus(inquam)fimiIesmotibus feua&ibus fidei
:' c charitatis, fed ab iis vere diverfos. Dico eam
^mplicarecontradiftionem , quia motusfeu o-
^erationesintelledus & voluntatis, non po£
7Jntefse fine cognitione : quid cnim aliud eft
'notusintelledus, quam intelleftio, feua&us
■' fitelligendi & cognofcendi? Nam intelle&us
fl ion poteft aliter moveri, & operari , qu am in-
Jelligendo;ficutnecoculus, nifividendo; &
^nfhs auditus, nifi audiendo. Similiter omnis
fnotusautadusvoluntatis, eft vo/itio: omnis
•Jutem volitio prdupponit obje&i cognitio-
(iem a&ualem; quia ignoti nulU cupdo eft. Hax
iententia tribui lolet Theologis coneregatis
ijti Concilio Vfittenbergenfi, anno 1 5 36? item
Wartino Chemnitio, qui in 1. parte examinis
loncilii Tridentini, ad canonem 1 3 . Sesfionis
profitetur ie araple&i eam fententiam de
egeneratione infantum baptizatorum,quxex-
dicataeftinformula concordi& inter Theolo-
;os SaxonU & iupcrioris Cjermaniay anno

5 . Quarta afsert. JPui dicunt fidem inejfe
\nf*ntibu* aftu frimo^nonfecundo^item tisineffc
imen, germen7aut radicemfidei: illi neceffe ha-
>?ntconfiteri,frimofeferfemenfidei y>on intelli-
ere D E I verbum: quia videlicet infantes il-
ud non audinnt & inteUigunt. Sccundo fe non

intelitgerc

18S *Dc Fide.Sdientia.&e]

intelligere dliquid afide diverfum, fed habitun
fidei faltent imornpletHm , & inchoatnmx qu©<
quidem aperte profitetur clariflimus lunius, i
Thefiumfuarum opufculo,D^^. ^i.Thef i
Priraaratio eft, quiaficut conditio requifita i
fcedere operum, eft adtionu noftraru pcrfeftic
iti etiam conditio requifita in fcederegratia
eft fides in Iesum Christum Dominui
noftrum : Ergo neceffe eft hanc conditionet
omnibus fcederatis ineffe* Infantes autem fid<
lium funt fcederati, id eft,ad foedus&adEc
ckfiam pertinent , ut docentnoftriTheolog
contra Antbtptiftas : Ergo neceffc eft fidem c
liquam iis ineffe,hoc eft, vel adlualem vel habi
tualejp: nemo enim eft fcederatus, nifi is in qu
invenitur conditio requifita in fcedere. Ac H
rnen illud fidei, fi fit aliquid di verfum a fid(
non e(t conditio requifita in foedere gratte, ni
fortequisdicerevelit,DEUM aliudfoedusgtt
m pepigiffe cum Infantibus3aliud cum adulti
fi enim diverfa fit conditio requifita in fceden
ipfa foedera funt fubftantialiter diverfa:fubftai
tiaenimfeu effentia foederis pofita eftincoi
dittonibus, quasilleflipulatur qui foedus (ai
cit

6 Pra:tereapeccatum originis inbaptifir
tollitur ejHoti reatum, utdocent tum Pontij
dj, tum Evangelici Theologi j & proindeli
fanccs ckdii cum baptizantur, juftificantur;na

jufttficat

Exercitaiio itftia, 189

jfiiftificatio pofita eft in peccati remifTione , per
quam ejus renus tollicur: fi autem juftificantur,
aliquam fidem habent , hoc eft, vel habirtialem
vel adualem; folaenim fide juftificamur .

7. Quinti affertio; Sententia prtMffa, qudt
attribuit Infantibus folum habitum fidei , ettm*
que vel completum>vel inchoatum^ omnibus reli-
quis prtferenda videtur\ tum quia eam amplec-
tuntur fereomnes Orthodoxi Theologi; tum
quia communis fententia omnium Theologo-
rum,de fublatione peccati originalis quoad rea-
tum in baptifmo , hoceft,de juftificatione In-
fantum bapt<zatorum, nobisneceffitatem aftert
eam ampleftendi*

8. Vtautemhoc manifeftum fiat, tenean-
; tUr hxc fundamenta; priind^ peccatum originale

Infantum eleElorum in baptifmo tollitur^ quoad
reatum: h. e. lis remittitur, & proinde. ipfi ju£
j tificantur.-nam iultificatio pofita eft inremtjfione
^peccatiy et imputatione jufiitU ChrifiiSccimdoz
^nonputandum eft, Jnfanttbns in baptifmo remit-
. tifolum originale peccatum& pofiea remittiiis
^attualia, quia remiftio peccati, feu juftificatio
fl non iteratur, fed ut docent Orthod . 7 heol. eft
&nm &individuus attui%&c femel tantum fic.
iTertio,y/ in prima infantia elecii jufiificantur^
i neceffarib etiam ekdem ttate vocantnr^ nam vo-
[j catio ordine tmurg prsceditmltiticationem, ut
K,patetex gradatione V aulina^Kom.Z %ver[\ 30,
O quam

1 0o &e F^e, Scienti*, &c .

quam merito catenam fdntis vocare poflu-
mus. Dicet aliquis: illa gradatio ^aulina, in-
telligenda eft de adultis, & non de Infantibus,
nam aduki pniis vocantut, quam juftificantur:
Infantes vero priiis iuftificantur, & poftea cum
verbum audiunt & intelligunt, vocantur. Sed
videant illi qui hoc obj'iciuc nobis, an probabilc
GtyOtdinark & flerHmqnejn procttranda e/etio-
rumfaltite> orainem & progrejfnm ingradatio*\
»ff Paulina propoJitHm, violari\ fxcmm omnes,|
quiin qrbe Chriftiano nafcuntur , atquc adeo
primaa<tatebaptiz3ntur,prim6iuftificantur>&
poftaliquotannosvocantur, manifefte fequc-
tur,ordinarie & plerumq; violari illum ordine.
9. His pofitis fic argumentor: Elc&i In-
fantes vocanrur; Ergo habent fidei habitum,fal-
tem incompletum. Ratio fequelse eft,quia nulla
vocatio cfficax eft, fine renovatione intclledus
& voluntatis ; nulla autem renovatio harum
potentiarum animi efle poteft , fine infufionc
bonorum habituum •• fi autem infunditur ullus
habitus, fides infunditur; tum quia mens Infan-
tis3ncnminu9 efl: capax fidei, quam aliorum
habitimmjtumquianullusaliushabitus cft tarr
neceffariusad Infantis iuftificationem: nam fi«
ne eo imposfibile eft D e o placere.-prxteres
(ut docet clariff. Trelcatim) ipfa forma & ef
fentia interpa? vocationis (qua: fola in Infanti<
bus eflc potefl) pcfita eft in illuminatione & in

forJ

. Sxercitatio iertiH. 19 1

fbrmatione mentis, per Fidem in Chr i s tum-
Vnde D. <PareHs in Comment . fuo , in 8. ad
Rom. verf go.de vocatione loquens, appellat
eam, vocationem ad fidem in Chri stum. Et
Ambrofim dicit, vocare nihil ejfe aliud, quam
compmgere ad fidem*

10. Clarisfimus Beza, qmmvis in Confi

C*f* 4. Aru 48. fidei femen & germen Infan-

tibus tribuat,tamen inaliis Libris manifefteaC-

ferit, eleftos Infantes in baptifmo, nonfua>fed

tiiorumparentum fide interveniente, iuftificarh

nam in Maafi: par** 2. ReJJ?: ad^u^ft; 12S.

ifferit, ele&is Infantibus conferri infitionemin

ra?dfisy & peccati peccantis remiffionem, &pro-

nde iuflificaiionem , interveniente fide piorum

>arentum. Idem etiam docet Refp:ad $ABa

^olloquii MompelgartenftSy Traft: de Baptit

no, ubi afserit ^nfantibus propria fide deftitu*

^jfic tribuifidem alienath, ut tamenprofua, in

lli* ex D E I pa&o cenfeatur : itern , Infantes

xut alieno fimul& fuopeccato peccatores funty

c aliena fimnl &fua fide iuftificari ; (ua (ii>

uam) pcvimputationem: cmdcmferc fenten-

iam explicat &defendit doftifs: Cajfander9

Ab\ de *Bapt:fnfantum, explici prop: 3 . ftem

mlti Patres, viz: Iuftinus, Ambrofius, Augu^

inusyBermrdus, &alii.

1 1 i Hanc fententiam libentcr ampk&c-

er3ad vitandasdifficilesillascp^ftionesjde fi-

Oj de

192 De Fide, Scientiay &c.

de parvulorum , quse hoc noftro feculo agitatl
folent; nifi perciperem eam aliis longe gravio
ribusdifficultatibus efse cxpofitram. Primo e-
nim,fi Infantes juftificati in baptifmo, omni fv
de funt dcftituti, nondum efficaciter funt voca-
ti^ & fic iuftificatio,ordinarie,h. e. refpedu om-
nium qui in Ecclefia vifibili nafcuntur^vocatio^
nem praecedct.Ratio connexionis eft, quia nulla
vocatioefficax efsepoteft,finementis renova-
tione per fidei habitum, ut fupra oftenfum eft:
Infantes autem,exhac iententi2,nullam fidem
habent:probaturautem vocationem non pofsc
fequi iuftificationem , fed necefsario eam pra
cedere j quia vocatio eft mutatio & tranflatic
hominis de ftaru miferia: & corruptionis,ad fta
tum grati*: illi autem qui iuftificati ftint , noi
po&unt mutari & transferri a ftatu miferise a(
ftatum gratia?, quia iam in ftatu gratia?,non ven
inftatu miferkfunr.unde Propheta, Pfak 32
verfl. Beatos illos prsedicat ejuorum peccat
remi$afunt\ Ergo nemopoft iuftificationer
poteft vocari ad gratiam & faJutem.

1 2 . Secundo, ex hac fententia fequi vid(
tur, ordinarium modum /uftificandi , efie p<
alicnam fidem,ac proindeordinarie & plcrun
quecaufamtum meritoriam tum inUrumentc
lem nofirae iuftificationis, non in nobis exifter^
fed efle externam & imputatam:nam ex fo
fcntenhfr>omnes eleeVi, qai invifibili Ecclef

nafcuntu

jExercitxtio tertU. I93

nafcuntur, feu in orbe Chriftiano, prima atate
iuftificantur,viz: in baptilmo, non f ua,fed pio-
rum parentum fide intervenjenie,quicquid au-
tem verum eft de iuftificatione eorum qui in
Ecclefia nafcuntur, illud verum eft de iuftifica-
tione ordiiiaria , feu de ordinario modo iuftifi-
candi.

1 3 . Tertio, hsec imputatio aliena* fidei do -
ftiff. viris diiplicet,imo ipfe Beza RefponG ad
quarfts 126- part:i.eam quodammododamnat.
Verba eius ha?c funt: Nequaquam tamen dixe-
rim qucmpiam aliena fide fervari: ne cjuis hoc
perinde accipiat y ac fi diceremparentum fidem
Jnfantihus imputari, quafi altenk ftde credentim
btt* , quod quidem non minus falfum & abfur-
dttmfuerity quamfi dixerim cjuempiam poffe ati-
enk animk vivere> aut alterius fapientik fapere.

A r T. XI.

sAn in ~D dtmombus fit fides}

I. X\ OnXventura in 5 . Sent. Dift. 25. qu&ft.

±J 3. fuam fententiam pro; onit de fide

Dsmonum, his verbis: habent(inqmi)aliquam

notitiadearticulis, & credibilibus, cju& quidem

dicipoteftfidesjtvc credulitrvs^propter hcc, quod

non efi in iu vifio aperta:& illa quidem cognitio,

0 3 panim

I P4 ®e F*de, Scientia, &c.

partimfuit iis indita in creatione^artim vero ex
acquifitione. Apnmaenimcreatione fuahabu-
erunt cogmtionemaliquam dearticulis perti-
nentibus ad Trinitatem, quas etfi non meretur
dicifides, imo pocius cognitio contemplatio-
nis, propter obfcuritatem ^Baigmatis; peccatQ
tamenfupervemente, & -/Enigmatefubfequen-
te.illacognitio meruit dicifides,cijm fit cogni-
tio jEnigmatica de his quse fpe&ant ad divina.
Quantum autem ad articulos fpe&antes ad hu-
manitatem,eft in iis cognitio acquifita per mui-
ta miracula & experimenta;& quafiextorta ne-
cesfitate quadam. Dum enim vident D#mo-
nes aperte, eos qui in C h r i s t u m crcdunt,
non pofle damnari; manifefta ratione coguntur
credere- fidem credentium inCHRiSTUM
yeram effc; & per hoc, ex confequente credunt
omnia efle vera, quae credunt Chriftiani , & ex
hoc etiam perterrentur; propter quod dicit 1*4
co&hs, cjHod credunt & contr emifo^nt. Vi^C *Ba<
Kaventura.

2. Ex bis verbis patet, Honaventuram non
tribnere Dxmonibus fidem hiftoricam proprie
•didarp, hoc eft, afsenfum hiftoricum nitentem
Dei aachoritate; ied potius afsenfum hiftori-
cum experimentalem l h. e. nitentem experi-
mentis & miraculis;notitia autem experimen-
taliss non tam ad fidem;quam ad fcientiam per-
tinet : eaftdem fententiam profitetur Eftius,

Lii.

Exercitatio tertia. 1 95

Lib: 3 . Sent. Dist. 2 3 . verba eius hxc futit.

3. £fi (inquit) ad veram feu Chrifiianam
ftdem neceffaria cjuadam voluntatis prcpenfio,
qua intelleftus ducatur ad affentiendum eius
verbis, in cuins authoritate animu-s credcntis ac-
quiefcit.Habet enim hoc propnum^aBm fidei, ut
ex cjuadamhumilireverentia erga Deumjntelle~
Bpu cedat ejus authoritati^fufcipiatcjuefirmiter
atque obedienter ea qu& dicuntur> etiamfi ratio-
ne minus ea perfpiciat.Si quis ergoy vel jfila na-
turalis i?tgenijfagacitate, vel argumentorum arit
rationumpondere^velfensns ant etiam ftgnorum
tantum evidentia conviEltts ^ajfentiatur iis cjua
funt divinitus revelata^ non pertinebk ille affen.
fus adfidemffhriflianam. Cum igitur ^Dtmones
fubtilttate fu& natur&^ &perfficacitate ingemj^
videant dogmata religionis noflra non repugnar^
I veritatifibi naturaliter cognitjt^ videantc/ue ea*
dem confirmari miraculis, naturs, facultatem\ip-
fisprobe per$f>eftam,exccdentibm > experiantur
denicjue virtute ffhrifiaviA doFlrhm vlurimos h
fuo regno & potefiate eripi, atcjue his ftmilibuf-
t]ue adduEli & conviElt, cogantur fateri veiifft»
mameffe religionis Chriflian<z doBrinam: cum
nulhfit in ijs aliocjui erga veritatem diviftam
ifontanea voluntatis fubmtffio atque cbedi/htia^
non potefi illorum derebtts dtvinis affenfus , pro-
prie fides appellari, fed certa qu&dam cognitio,
per experientiam , #* rerum vel figmrum evir
0 4 d<ntiam

5

\gS De Fide%ScientiA) &cl

dentiam extorta.

4. Do&iffimus Tareus cdntrariam fenten*
tiamamplecfHtur.nam farte 2.exp/ic. Catech.
quaft. jii hifioricam fidem proprie diftam
D:rmonibugtribuit, eamque fic defcribit; Hi-
fiericaftdes, eft agnofcere & ftatuere quod ve-
rum /5; omne T) E I verbum^ &c . Jdcjue prop-
ter ipftut D E I authoritatem> & ajfeveratio»
nem^decjua nobis conftat.

5 . MeritQ igitur hic quseri poteft de atfen-
fu Daemonmii: utrum nitatur D E I authori-
tate\aw vero tantum fit notitia experimentalii>
per fignorum evidentiam cxtorta* Hu jus quaQi-
onisdeterminationem mbusaflertionibus pro-
ponam,

6. Prima aflertio fit h^c ; D&monum noti-
tia3eft vera & proprie difta ftdes hiftorka : hoc
e't , nititur etiam D E I authoritate , & non
tantum experimentis,aut miraculis: ratio hu-
jus aflertionis eft, quia illi perfuafiflimum ha-
bent. D E V M non poffe mentiri, aut falfum
dicere, ideoque neceflario aflentiuntur toti
verbo divino, propter ipfius DEI authori-
tatem.

7. Secunda aflertio: Fides hiftorica eleflo
rum.hoc eft,notitiafacra Scrtptnra, quam eletti I
habemt) quatuor modis differt a ftde Hisiorica
<D*monum : primo quod fides hiftorica elefto- 1
rjm,habeatadjundamfiduciam& appHcatio-

nem

Fxercit4tio tertial 19 j

tem gratuita? remiflionis peccatorum, fidcs ve-
6 Dsemonum adjun&am habeat contrariam
erfuafionem; hoc eft, applicationem /uftitias
indicativa?. Secundo, quod illorum fides, ut
oftea patcbit , oriatur expia inclinarione&
everentia voluntatis, ducentis intelle&um
aptivum in obfequium feu obedientiam
^hristi- horumvero fides coniunftam ha-
eat voluntatis rebellionem, qua cuperentfal-
im efle id quod verum fateri coguntur. Ter-
io, quod elcfti veritatem, cui affentiuntur, a-
ient; Da^monesyeroeamodio prolequantur.
^uart6,qu6dillorum aflfenfus adiunftum ha-
eatgaudium , & deicftationem.-hiveronon
ned^lore & horrore aflentiantur.

8. Tcrtia aflertio/ DEVS Opt: Max:
anc fidem hifioricam^D dtmonuminteUcEiui in
rimacreatione indidit , eamcf, pofi D&monum
tpfum non fuftulit aut abolevit , fed conferva-
nt%non ejuidem ut hoc patlo eos omaret & bea-
€t\ fe^ co^trd ut mifiriam ipforum augeret: i-
x enim, potentia?, & iuftitia? divince confidera-
io, danjnatis illis fpiritibus ineflabilem hor-
Drem & pavorem incutit.

JK Quarta aflert. Fides D&monum, ante ip-
orum lapfum y fuit fplendida & infignu virtus,
'unc vero mati & vitiofi habitus rationem ha-
ct\ T}onperfe,{cdper accidens (ut bene notat
Parem) quia videlicet coniundam habetre-

bellioneri]

tp8 De Fide, Sctentia, &c\

rebellionem voluntatis, & immaneodium,quo
veritatem cognitam profequuntur.

ART. XII.

An fides fuerit in anima CHRISTI? &

anfit in SanElis^ui jamin coelum tran-

fiati, habent T) Ef cognitionem faci»

alem, Ht loquuntur Scholafiici.

AD primam quseftionem, in titulo propofi.
tam, fic relpondctur.-Quamvis in Chr i-
sto, duranteftatuhumiliationis, fueratexn
miaCharitas,qua& Deum diligebat propter
fe, & humanum genus propter Deum, babiius
tamen fidei, & fpei , in eo nunquam fuerunt;
quiafideiobiedum eft Deus quatenus obfcure
& in anigmate cognofcitun fpei verb obieftum!
eft etiam Deus, quatenus nondum habetur>fed
■expefiatur:CuKi stus autemaprimo infhn-
ti fuae conceptionis, fiiit non foliim viator , ied!
etiam comprehenfor , & clare vidit Deum,!
refque divinas, quae funt obiedum fidei &l
Ipei.

2. Ob. prinu Omnes virtutes fuerunt iti!
anima Chri sti* at fides eft virtus: item in
Christo fuit plenitudo omnis gratte. Re-
fpond.iliudintelligendum effe de illis virtuti-

busi

Excrcitatio tertia. 199

bits & donis, quse eius ftatui non rcptignant, fi-
dcs autem & fpes imperfeftionem quandam
imponant, contrariam ifti perfcftioni quaro
Christus ab initio habuit; non autem mi-
rum videridebet, qubd iftas virtutes Chri-
sto non tnbuamus, nam virtus paenitenti^,
propter adiun&um malum C HR I S T O non
poteft tribui. Ob. 2. Si C H R I S T V S caruit
nde, eius a&iones fuerunt peccata, quicquid e-
nim non fit ex fide eft peccatum , R om. x^.verf
ult. Refpond.fidem ibi accipi profirma perfua-
fione & notitia,qua ccrto fcimus,ea qua? agi-
mus eflfe honefta & bon 3, h. ^tfbluntati divinse
conformia5& confentanea:fraes autemficao*
cepta, CHRSTO tribui & debet, & po
tcft; nam perfe&am obedientiam legi divina:
praftitit

3. Obiici etiam folcnt Scnpturse teftrmo-
nia,qu£ fpem & fiduciam C H R I S T O at-
tribuunt, ut Mat. 27. deCHRISTO dici-
VXT.Jperavitaut confidit in D O MINO^eri-
fiateum: vel,uthabetur jP/^/. 32. devohii fe
M 1EHOV A M\ liberet eum* I tem 2 . Heb.
eroconfidens in eum* Refp. I. £yLzs4uguftino>
«ulta dici in Pfalmis&c perfona C H R I S T I,
nonrefpe&ufui,fed refpe&u membrorum e-
ius, cum quibus unum corpus conftituir. 2 . non
Lrft negandum , fuifle fpem in C H R I S T O,
reipedu eorujji quas nondum adeptus erat , ut

refurre&ionis,

sbo *De Fidc, ScientU, &e.

refurre&ionis, glorificationisfuiNominis, &
fimilium. Sed eafpcs , quia D E V M ipfum ut
principale obie&um non fpe&abat, fed alta
qusedam bom , vera quidcm fpes erat, non ta-
mcn fuit aftus principalis virtutis hums Theo-
logica?, de qua hic diflTeritur.fides autem d nul
Io modo ineise potuit, quia plena rerum cog-
nitio^ qua omnia in V E R B O clarc videbat,
fidem omnino tollit.

4. Ad pofter.quafl. in titulo propofitam,
unanimiconfenfu Refpondcnt J^#*/Mr», fi-
dem in beatis pon pofse inveniri , quia viz
D E V M in cenigmate non cognofcunt , fec
ftcieadfaciem: at longe probabilius *Amm*
dm PoUnus , Sjnt : Theoh Lib. 9. Cap: 6
^aft.^defubjefto fidei^dicit fidem alicer fc
habere in iis , qux ad efsentiam beatitudinii
cceleftispertinent, aliter in adiunftis ipfius
Sjfentiam (inquit ) beatitndinidy hic fide credi
mWy in ca lo vifione evacuAtur fides : adjunclt
vero qmdam ein$ , & htc & iliic credantur
nempe quia vifioni beat^ minimc adverfantxr
Et infra dicit, ea qu# a beatis creduntur, par
tim efsepr£terita,ut'fiintomnhqua? C H R I
STVS fecitnoftra causa; partim futura, 1
funt fecundus C H R I S T I adventus - refur
re<5Hocarnis, iudiciumextremum,& Ecclefi
perfeftio-

5 e Quia autem obiicere potuifc aliquis \ fi

der

JExercltatio tmid. lo%

clem per vifionem evacuari, feu fidem non pof-
feillic efse,ubi eft vifio. Refpondet Polanus,
ubieftfides,ibinonefsevifionem eius rei cu-
iuscftfides^hoceft, fidem & vifionem beato-
rum non verfari circa idem obie&unKeorum e-
nim fides verfatur circa pmerita , & futura
D E I opera; at vifio verfatur circa D E VM
ipfum, & CHRISTVM incarnatum: unde
patet fidem in Tatria non evacuari quoad fe*
cundarium ejus obje<5him,licet evacuetur quo-
ad principale & primarium ejus cbie&um, hoc
eft,DEVM,

6. Dicet aliquis PoUnum gratis hoc aflere-
re, & nullam fux aflertionis rationem adferre.-
Refpond. hanc fententiam pofle validiffima
ratione confirmari: vel enim dicendum eft, no-
titiam,quam habent beatide pmeritis & fiitu-
ris,niti autoritate DEI, in Scriptura teftan*
' tis ea aliquando f uifle aut fore ; vel eft dicen-
dum, eos ifta contemplari & intueri in V E R-
BO,hoceft, fecunda perfona Trinitatis,tan*
quam in fpeculo: pofterius admitti non poteft,
eft e»im Tontifichram figmenmm, in Ecclefi*
am inve&um ad ftabiliendau mortuorum in-
vocationem. Ergo dicendum eft prii\s,vidcli.
tet eorum notitiam de praeteritis & futuris, niti
DEI authoritate, & proinde veram 8cpro-
prie dictam fideai efle«

ART,

Z 0% De Fide^ Scientia, &c.

AR T. XIII.

*An reBe negent Remonftrantes, Adamum ani
te laffum habuiffe potentiam cte~
dendiin CHRISTVM.

i.*TTHeologi Orthodoxi, Arminianis qua^
1 rentibus , quo jure obedientia fidei a
peccatoribas exigatur , quibus D E V S non
vultdare vires credendiin CHRlSTVM:
Refpondere (blent,DEUM in prima creatione
Adamo dediffe fidei babitum, quo poffet affen-
fciriomni DE I verbo, & proinde Evangelio,
ii illud fuiffet ei pramunciatum;hunc autem ha-
bitam, dicunt in Adamo effe a nobis amiffum;
ideoque ciim juftitia non requirat, ut D E V S
nobis continuo reddat, qux culpa noftra amit-
timus , ad sequitatem divinam in obfequio fi*
dei exigendo demonftrandam, fufficere quod
non poftule: nifi quod nobis aliquando dederit.
i. Hanc fententiam Orthodoxorum dam-
nant& rejiciunt Armin.in ApoLadverftes art.
refp adart. 19. Iohannes Amoldm> in defenfio-
nefententi<zD.lacobi Arminii, adverfm ejnf-
dem confiderationem a 'Daniele Tileno editam%
C*h 1 4« Item Theologi Remonftrantes citati
& vocari ad Vcnerandam Sjnodvm Dordrech»

tamm*

Exercitatio tertia. 20$

&***«, indefenfione fententiae fuse, circa quar-
tum articulum degratia operatione i verum hi
authores monent , non hic difputari fimplici-
ter, an Adamtu in D E VM potuerit credere*
fed an potuerit in C H R I S T VM credere:
illud enim libenter concedunt , hoc pertinaci-
:er negant.

3. Hanc quasftionem, non immeritoper-
nagni effe momenti , & proinde diligenter
?onfiderandam judicat infignc iliud lumen &
)rnamemum Ecclefia? Gallicas, Petrtu Mol$~
vem in Anat. Armin.cap.it .Vt igiturrefto
tfdine in ea explicanda progrediamur, primo
tfoponam & explicabo noftram fententiam de
ide Adami. Secundo , eam rationibus confir-
nabo. Tertio, refpondebo ad argumenta Re«
nonfirantium.

4 . Sententiam Orthodoxorum,de fide pri-
norum parentum ante lapfum,aflertionibus a-
iquotproponam, & explicabo. Prima aflertio.-
4damus ante lapfum non folum habuit Sthicas
virtuteStpedetiam Theolegicas^hoc efty fidem,
fem>& charitattm^m enim carere non potuit,
bfque manifelM faelicitatis jadura, ut re-
le monet Magnus ille Tilenus , Synt. part%
.'Dijp. 5 3. Secunda aflertio: Adamus per illum
^abitum fidei , atlu intelligebat ea fola , qu&
um ei erant patefafta , at fer eundem intel-
igere potuit eaomnia quanos melligimus,mo»

di

t04 &e Fide, SctentU) &c*

do i/lipatefaftafuitfentjjerm aflertio: potentu
credendi in (fHRlSTVM^ quam Adamc
ante lapfum tribuimtu, nonfuit naturalis , fea
habituali$y hoc eft, non fuit ipfa naturalis facul-
tasintelligendi,utautumat Arminius^ fed fuii
habitws fupernaturalis a Deo infufus. Quarts
aflertio : \tta p$tentia credcndi in C H R I S-
T V M , non potuit exire in aEbum, durante ec
ftatu: quia videlicetejusaftus repugnat ifti fta-
tui. Quinta aflertio ; Non tamenideecum Ar.
inihio dicendum eft,potentiam illamfuiffe impro>
priediflam, & generalifftma notionc fumptam,
nam nemo dixerit potentiam videndi Solem
quam is habet qui eft in tcnebrofb carcere, eflc
improprie di<5tem potentiam, quia in a&um e-
duci non poteft durante eo ftatu; eft enim ven
& proprie di&a naturalis facnltasi item nemc
negaverit,^<*0*#«*antelapfum habuifse pro<
priedi&amfacultatem, & potentiam legend
& intelligendi hiftoriam Mofaicam, quamvij
ea potentia durante eo ftatu in a&um educinor
potuit.

5 . Hsec fententia fic explicata, facile pro-
bari & confirmari poteft: primo enim lic argu«
mentatur Tilentu , in Conftderatione Declar
Arminiant: Adamus ante lapfum nec mentij
czcitate, ncc cordis obduratione laboravit, qua
internse caute funC lmpotentiscredendi; fo
wentemhabuitluGidam, &afFe£tas compofi<

to»

Lxercimio tertU. *oj

tbs: Ergo fi E vangelium tum ci fuiftet prsenun-
ciatum, potuit menteillius veritatem videre*
& corde ejus bonitatcm amplefti. Secundo,
Adamm habuit potentiam credendi omni Dhi
verbo, feu tuncrevelato, (eupoft revelando$
item omni promiflioni Di i,feu datse,feu dan~
dx, in quo genere certa doftrina E vangelii etia
cominemr,Rcl'$*\ob.Arn:Corv. Adamum noa
habuifsepotentiam credendi omniDE i verbo,
feu tunc revelato, feu poft revelando, fed tan-
tum habuifse potentiam credendi verbo legis
revelato , & datse promiffioni legali: & addit
Tilenum nulla ratione pofse probarecontrari-
um: ied (fiquid iudico^ validum & nervofum
cft Tileni argumentum, nec difficile eft proba-
reillud qaodab eo afseritur, videlicet Ada-
mum habuifse potentiam credendi ornni D £ i
verbo, five revelato , five revelando: idquc
quia Adamu* ante lapfum potuit ea omnia prae.
ftare,quxlex,in eius corde fcripta,e?figebats
at ea exigebat promptitudinem ad credcndum
omniDBi verbo,fiverevelato, (ive revelan-
do; Ergo potui t etiamrredere £111 v erbo , quod
nondum revelatum erat.

6. Ad hanc inftantiam duobus modis re-

fpondefe pofsunt Remonftrantes : primo e-

a:|nimdicent Adamnm habuifse potentiam cre-

i dendi omni Dei verbo,etiam revelando,mo-

i4doejusexcdlentia& myfter.utm non excedac

P P^i^w^

to^ D* Fide, ScientUy &c.

mum illud lumen quo Adamm ornatus fuit*
Evangelicas autem promiffiones excedere vi-
denturlumenilludfidei, pnmorum parentum.
Sed fupra fublatum eft hoc effogium : didlum
enim eft *Xdamum neque mentiscaecitate,ne-
quecordis obduratione laboraffe, quas caufe
funt impotentiae credendi. Prcterea ficut is,
qui novit omnem triangulum habere tres an-
gulos arqualesduobus reftis, indu&o quolibet
particulari triangulo , virtute illius generalis
eognitionisftatim iudicat iJIum haberetresan-
gulos a?quaks duobus re&is: fic etiam Adamus>
qui perfuafiffimum habebat, omne D b i ver-
bum efsefidedignum,&proinde credendum,
virtutc huius generalis periiiafionis fecile po-
tuitafsentiri cuilibet ver6o D E I , five legali
five Evangelico.

7. Secundorefpon^erepofsunt, per re-
torfionemnoftnargumenti, adhuncmodum* \
Adamttt non tenebatur credere Evangelio* E
Ergo non habuit vires hoc prarftandi: hxc argu
mentatio valde infirma eft. Primoenimconfe.
quentia facillime negatur, & negationis noftre
ratio manifefta adferri poteft. Nam Adamm
non tenebatur tum iegere, intelligere , & cre-
derehiftoriam Mofaicam, attamen vireshabmt
haec przftandi. Secundo, anf ecedens illius En-
thymematis,a!iquofenfu falfum cft, & proinde

-^uendum; r&a W rnenti Adami indita,

ouamvis

gxercitAtio tertia. I07

qluvis non a&u & exprefse, tame virtute &im-
plsotte pracipicbatfideiobedientiain GHRIS.
T V M,quia videlicet iubebat ssfdamum cre-
dere omni D E I verbo. Hac diftin&ione uti-
tur clarifs. Moltncus 9 Anat* Armi. fap, 1 j.
icd ad difficultatem exhauriendam , ei aiia ad-
denda videtur, nam eorum quse implicite pr^-
cipiuntur iurenatura?, feulegemorali, alia^-
folutc pr^cipiuntur , alia hypotheticl; exempli
gratia, primum prsceptum Decalogi exprefse
prohibec cultum Idolorum, & cultum veri
D E I pracipit implicite , fed Sfolute : quin-
tum prasceptum exprefe pr^c/pit officia infe-
riorum erga iuperiores, implkite veroetiam
Drarcipit officia horum erga ilios; hoc eft, laten-
:er jubet nos Jiberos alere, inftituere, tueri, iifc
que in faturum profpicere , fed hypothetke fcu
*x hypothefi; hoc eft, modo liberos habeamus.
>ic Adamus virtute primi pracepti exigentis
)bfequium fidei, tenebatur credere Evangelic,
,ed ex bjpothefi, hoc eft, fi Evangelium ipfi anf
uinciatum fuiflet Hinc patet, quomodo diftin-
;uendum fitantecedens argumentiiftius: yicfe
Molin: loco pr^dicto.

15. Tertia ratio, feu probitio"noftrx fen-
entix fit hzc: Qui negaat Adamumhzbuiffe
otentiam credendi in C H R I S T V M , vel

oc negant3 quo J tum non darentur promiffio-

lesEvangelic^velquod ablolute nonpotae-

P 2 rint

lo8 De Fide, Scientia, &c.

rint dari duranteeoftatu: fedneutra ratiofufit-
cit. Narn Adamus ante lapfum babuit potcnti-
am (ut jam diftum eft) legendi, & intelligendi
hiftoriam Mofaicam , quamvis ea hiftoria du-
rante illo ftatuncc fuit,nec effe potuitinrc-
rumnatura;habuitetiamtum potcntiam, tum
habitum miferendi & faccurrendi egenis, ut
f atetur ipfe sArnoldm, quamvis tum neque fu-
it, neque effe potuit, durantc illo ftatu, miferia
aut egeftas.

9. Pro fua fententia fic argnmentatur Ar-
noldmx Quddinprimoftatu nonfuit neceflari-
om, quod fuit inutile, quod cum veritate prx-
ftari non potuit, quod primo fcederi repugnat,
&adfecundumfceduspertinet, adillud^^J^
thm non accepit potentiam in primo ftatu : fed &\
obcdientia fidei inCHRISTVMeft talk: pii
Ergo, &c.Refp.negando majorem, nam/#r- #
currere cgenis, jtem Ugere,intelligerc>& Credert re
hiftoriam MofaicAm, in primo ftatu neque fue- 0
runtutiHa,nequeneceflaria,nequetum prsftar fifl
poterantjmorepugnabant iftiftatui.-attamen; rn
fatente ipfo Amoldo , homo ad hax pr<Tftandi fcr
vires habuit. Inftabit Arnoldt crgo harc petenti;
fcit fruftranea. Refp. negando fequelam : po
tentia enim illa credendi in C H I S T V h
revera fuit habituscredendi,& aflentiendi om-
ni verbo Db i : hicautem habitus, ctfi durant<
illo ftatu ia iilum particularem a&um exin

noi

Exercitatio tertitt. 20p

non potuit , in alios tamen a&us ifti ftatui con-
vcnientes educi poterat.

i o. Ob. 2 . Quod non prscipitur lege, fed
Evangelio, ad illud praellandum non funt data?
hominiviresinprimoftatu,atfides in CHRI-
S T V M non prafcribitur lege, fed Evangelio.
Refp; fidem in C H R i S T V M aliter prseri-
pi lege,aliter Evangelio:lege enim pnecipitur,
led implicite & hyfothetke ; Evangelio vero
prsecipitur exprefse & ahfolutei item lege prse-
cipitur tanquam opm bonum^ Evangelio vero
praecipitur tanquam inftrumentum applicati-
vum meriti CHRlSTl. Ob. 3. Qui non
accepit vires , quibus fi Iaberetur poflit refur-
gere, ille noaaccepit vires Evangelio credeif-
di fiillud anunciaretur, fed Adamw nonacce»
pit tales vires; ergo. Refpondet Molineusy A~
damu accepiffe vires quibus a peccato rdiirge-
ire potuit, fi eas non perdidiflet ipfo ejiis lapfu.
<Certum autem eft , Adamum fuo lapfa ami-
ififfeomnes habitus virtutum, quibusante or-
natus fuit. Et proinde etiam amififfe yirgs rc-
ffurgendi.

ART.

3 1 6 De Fide, ScientU, &c.

ART. XIV.

An objeElam fidei fojfn ejfe falfttm.

i,X TOndefunt,qui aflerant obje&um fidei
xNpofleefle falfum, & faepenumero ea
laudabiliter credi,ac pro veris haberi , qua? re-
vera faifa funt: exempli gratia , dicunt nobis
ftatuendum efle , Deiim veUe a nobu idfieri
ejuod nobis pr<ecipit, itemque ve/le a nobisomitti
quodnos facere vetat.Et tamen (inquiunt) ille
interimfkpe diverfum vult\ hs?c fententiani-
ixiis abfurda eft3 & do&orum virorum patroci-
nio indigna: primo enim lex divina nuiquam
jubet nos errare : Ergo nufquam jubet nos fi-
dem adhibere falfis, &proindenontenemur
crederefaha, Ratio confequentise eft, quiacre-
dere falfa, feu falfa pro veris habere, eft errare.
Probatur antecedens: Lexdivinanihil prsecipic
aut mandat, quodeft contrarium natur^divi-
nz: aterror feu falfus afienfus repugnat,& con-
trariatur natura? D E I? qui ipfa veritas eft.

•2. Secundo, ea fbla credenda funt, qua:
•Deus inverbofuotcftatureflb vera:atDEus|
dn verbofuonon teftatur falla eflevera: Ergd
, falfa non funt credenda: ratio propofitionis eft
'quiafideseftaflenfusmtens Dei teftimonio

Afliimptu

Exerchath tertid. z 1 1

^tfumptiofatismanifeftaeft,&a nullo negari
poteft.

5. Tertio, fi per veram & voluntati Divi-
ite conformem fidem falfis aflentimur» fides
divina aliquando eft error: at abfurdum eft po-
fterius: Ergo & prius. Probatur propofitio,quia
affentiri falfis, eaque pro veris amplefti, eft er-
rare. Aflumptio manifefta eft,quia fides Divina
& error funt habitus non folum efsentialiter
diftinfti, fed repugnantes &contrarii,& pro.
inde borum alter alteri attribui non poteft: vide
Tilenumparteprimk Syntag: disp. 38.

4. Ob. Statuendum eft nobis & creden-
dum. Deum velle id a nobis fieri , quod nobis
prsecipit; & tamenilleinterim fa?pe diverfum
vult: Ergo qusedam falfa funt credenda. Proba-
tur antecedens : Prasceptum D e 1 eft flgnum
voluntatis divina°,ideo enim appellatur volun-
tasfigni, & voluntas reve/ata.-quare cum omne
fignum conforme fit fignato,nobisftatuendum
eft D e u m revera ea velle, quae nobis praeci*
pit; attamen illerever^non vulteafieri; fi.e.
nimvelleteafieri, necefsario evenirent. Vt
haecdifficultastollatur, tenendum eft,Pr<ecep.
tnm D £ I appellarifignum voluntatis.nonquod
fignificet abfolutam voluntatem procurandi aut
efficiendi) ut res pr&ceptafiat 5 fed quod indicet
{ut ]oquitur<SW-<?*,. Lib. 3. de D EO, Cap.
2.) voluntatem pracipiendi, & obligandi homt-
P 4 nes

llt De Fide,Scientia, &c1

nes ad ea facienda , fimul cum affeBu fimplicii
approbationis : duo igitur indicat feu fignificat
omne prasceptum De i.-primo, volnntatem
cb/igandihomines ad eafaciemda^qua pracipit:
{ecunddyvoluntatem apfrobantem feu approba-
tivam, qua approbat&amatbonosiliosadus,
quos a nobis exigit: voluntas autem decretiva^
feuabfoluta & efficaxy nequaquam indicatur
feu manifeftatur per mandata legis divinse ; &
proinde non tenemur crederc Deum vellc
ea, a nobis fieri voluntate efficaci, quae nobis in
verbo prcecipit.

5. Secundo tenendum eft, ea omnia qua
D e u s vult voluntate decretiva feu ejficaci,
necejfarip evenire ; ea verb <jua vult voluntate
fimplicis approbationis , fcpijfime non evenirei
vult enim omnes bomines obedire lcgi fax, vo-
luntate fimplicis approbationis , attamen hoc
non evenit ut experientia docet. His pofitis$ad
af gurnentum propofitum refpondefcur , diltin-
guendoutramque partem antecedentis; Prima
e/us pars fic diftingui ipotcdifiatuendum efi no-
^Deum velle ea omnia k nobis fieri , qu&
pracipit^velle f inquam,) voluntate approbativa»
nbn vcrb decretiva & efficaci: pars etiam fecun-
daeodemmodo diftinguendaeft: Deus emm\
ea t]U(Z pracipit , non femper vtrit fieri voLuntata
decretiva\femper tamenvultea fieri voluntatc
approbativa, Qu,are cum nobis tantum ftatuen-

dum

Exercitdtio terita. 21 $

umfitjDEUM vellc eaquae prscipit volun-
ite fimplicisapprobationis, quod procul du-
io femper verum eft , manif eftum eft nun-
uam incumbere nobis neceffitatem credendi
ilia, feu falfa pro veris amplethndi.

ART. XV.

guomodo folvendum fit illud argnmentum

Remonftrantium:

Quod unufquifque tenetur credere ,

illudeftverum, &c.

REMONSTRANTES in Col-
loquio Hagienfi, & in defenftone fen-
^ntia? bxx , exhibita Ord . Gener . D .
>elegatis, zASytkoixmD§rdrechtanam 9 hoc
gumentodeinonftrare conantur vniuer/alita-
:m mortis & meriti CHRfSTI9
jQuod omnes & finguli tenentur credere>H*
id efi verum.

ttAt omnefy etiam reprobi, tenentur credere^
1 H R I STV M pro iis ejfe mortuum : £rgo
erumeft CHRIS TVMpro illis etfe mortu-
m. Adhoc argqmentum tribus modis relpon-
erefolentTheoIpgi Contra Remonftrantes .•
rimo, negando m*>iorem\ fecundd, diflinguen-
0 minorcm^ XQtllQ) fwplkiter negando minorcmm

Primus

214 &e Fid*> Scsentia, &c*

Prinais modus refpondendi non fatis tutus vi
detur: quia fi negetur maior, fequetur DEVA
illum fan&iflimum & veraciffimum eareprobi
credenda pr^cipere, qux falfa funt :quod fupe
rioriarticuloconfutatum eft.

2. Secundum modum relpondendi fequun
tur TSelgici Scclefiaft&^ in (fotl. Hagienfi ; iten
Molin% in sAnat. Armin. Cap. 29: hienim di
cunt ,fidem inCHRlSTVM przfcribi om
nibus hominibus, non abjolute, f ed fub conditi
cnefxnitentidt^&converfionU^ hoc eft (i con
vertantur, &ficCHRISTI beneficium fi
deli animo ample&antur: vt videre eft in fum
maEvangelicorum Pr;rceptorum, Marc. 1 . v
l^.conuertimini, & credite Svangelio . Ex hai
igitur fententia, reprobi abfolute loquendo noi
tenentur credere, C H R I S T V M pro iis efli
mortuum^fed (ut diftum eft )prsefiippofita con
ditione converfionis: qaamdiu enim in maliti;
fua pergunt , D E V S vult ut credant #rvw
D E I fuper illos manere% Johan. tertioy ver. tri
gefimo fexto.

5 . Hu/us refponfionis veritas duabus rationi
bus efficaciter probatur: primo ea fola creded
funt, qus D E V S in luo verbo teftatur efle ve
ra, at D E V S in S. Scriptura nufquam teftatu
CHRISTVM effe mortuum pro peccatori
bus,five converfantur, five non convertanttri
Ergo illud non eft credendum . Secundo, fi peo

catore

ExercitMio terthl 215

•atores in malitia fua pergentes, tenenmr

redere C H R I S T V M pro iis effe mortu-

&m, tenenturetiamcrederefe efie electos,&

iternce beatitudinis participes futuros: at fal-

um eftpofterius, ergo & prius. Ratio propofi-

ionis eft, cjtiia CHRISTVS mortuus eft prp

plisele<ftis,utpatetexiis S. Scripturse locis,

juse teftantur C H R \ S T V M uiortuum el:

b pro ovibm fitu, pro Ecclefiafua, pro iu quos

pater ipfidedit, ^xofiliu D E I, pxo popuiofko9

fcc. Probatur etiam afiumptio,quia peccatores

a malitia fua pergentestenentur cxcdcxciram

) E i ffiper eos rnanere^ & proinde non tcnen-

ur credere fe eflfe ele&os ad vitam x ternam.

i 4. Tertiummodumrefpondendifequitur

fcnerabilisille fenex Iohannes Pifcater,S- Li-

prarum Profeflbrin illuftriScholaH^^^-

i : isenim in Refponfione Apologetica ad Para-

ceuen Conradi Forftii, cap. 7. abfolutencgat,

eprobos teneri in CHRiSTVM credere ,

L e . credere C H R 1 S T V M pro iis effe

lortuum, tantum enim ( jnquit ) tenentur cre~

\ lere \Luangelioy fett dotlrina *Euangc/iiy qu# ci-

|;ra ccncroverfiam veriffima eft. Hscreiponfio,

:|uamvis pofteadifplicuitipfi Pifcatorifm Ref-

flionfione ad amicam Duplicationem Conradi

| forfiiiyxcvcri tamen magnam probabilitate ha-

r>et,utpatetexbacratione, Quod necjue qbfo

Wt ,neqne fub conditione verum eft3 illudne

abf

3 1 6 *De Fide, Scientia, &c.

tbfolute >neejue fub conditione credtndum efi: at
CHRISTVM mtftttm ejfein mundum ,ut pro
I U D A proditore mortem oppeteret, neqne abfo-
lute >neque fub conditione verum efi: Ergo Ju.
DAS nullomodo tenebatur hoc credere neque
fotuit illudei proponi credendum. %

5 . Cseterum quia prsecedens fententia ple-
rifqueOrthodoxisTheologis magis arridet, e*
goexiftiusfententie fundamentis folvam duo
prsecipue argumenta, que afFerri poflunt in con-
trarium: prius eft hoc, %Tracepta ea qu<t 'DSVS
vult omnibtu & fingulis proponi9 omnes & ftn*
gulos obligant & afiringunt obediendi neceffita*
te: ^CREDE INCHRISTVM, efl
tale prAceptum : Srgo , &c . Refp . prscepE
' D E I duplicia funt, videlicet abfo/uta, & con<
ditionalia*Abib]\ita prsecepta 6nes,five ele&osj
fivereprobos,abfbluteob]igant ad obedientiJ
am. Conditionalia praecepta omnes etiam obl
ligant, five fint elefti, five reprobi, fed fub cer
ta conditione . Tale cft prsceptum illud d<
quo hic fermo eft> illud enim obligat etiam re
probos, fed fub conditione converfionis, fei
refipifcentiae: h.e.fiagnofcantpeccatafua, &
percipiant in fe dolorem de iis conceptum!
quem Scripturae nunc lacerationem cordis, nunl
&T*vv%iv vocant: folisenim illis qui haec in
fentiunt prxcipit vox Evangclii, ut credar
reconciliatione & peccatorum remiffionem elj

Exercitatio terti*. i j y

e fibi impetratam pcr mortem C H R I S T I.

6. Inftabit aliquis Primo, tllud praceptum
' crcdc in Chriftum ) fruftra proponitnr repro*
m^in cjuibttt ne quidempoteftinveniri conditio
Ma requifit*, vi^converfio, Refp.hoc prsecep-
:um non ob eundum fineai proponitur fidclibus,
k infidelibus: nam poenitentibus & fidelibu*
^roponitur hsec confolatio, propter ipforum fa-
utem ; impcenitentibus vero & infidelibus,
yiales iunt reprobri, monftratur vjaqua ipfis eft
ncedendum , ut recipiant fru&us mortis
Chri&i, nimirum quod debent converti &
ronverfionc pra^fupofita in Chriftum credere.
fnflant. Secunda:0*w** bonumopw abfolutecfr
tbfj^ conditioney omnibus pracipitur a D E o:
ntcrederein Chriftum eft bonm aVttu feu bo-
num opus : Brgo . Refp . Primo ad propofiti-
onern, negando. nam ( ut diftum eft in articulo
1 1 . ) in ipto Decalogo mul ta bona opera pr^ci-
piuntur hypothetice, feu fub conditione. Se-
cundo Refpond , diftinguendo: nam perfuafio
de reconciliatione, & peccatorum remiffione
iropetratam per mortem Chrifti y infidelibus
eft bonus & falutaris a&us, ab habitu fidei elici-
tus:atinreprobisquiin malitia pergunt ad fi-
nem vitas eft pernitiofus error & fanatica arro»
gantia.

7. Pofterius argumentum eft hoc: Repro*
rbipropter fuam infideUtHtem condemnAbuntur,

h,t->

1 1 8 De Fide, ScientU, &c.

h. e. quia in Chriftum non crediderunt : Efgd
tenentur in Chriftum credere. Refpondent
(fontra Remonftrantes in Col. Yiag. peccatores
impcenicentesnonideopeccare, q :6d noncre-
dant Chriftum pro impcenitentihus & infideli-
bus peccaroribus, qui tales lunt Sc manent,
snortuum efle,(nam fi illud crederet,mendacio
crederent,) & proinde eosproptcr illam in-
fidelitatis fpceiem non condemnari: (ed potius
quianolueruntconverti, & fecundiim do&ri-
nam s. Evangelii in Chriftum credere.

8. Vt hxc refponfio inteliigatur, tenen*
dum eftiiiaminfidelitatisfpeciem, de quahic
qusftio eft,h. e. defeftum illius perfuafionis x
quamvocant ftduciam fpecia/is mifericordU 3
duodus modisconfiderari poffe: velenim con-
fideratur per fe & Jeerfim: velquatenus pro,
venit ex defecin converfionU & reftpifcentU :
quam diximus effe conditionem prscedaneam
& praerequifitam ad fidem in CHR.IS-
T VM: priorimodoconfiderata^non eft caufJ
meritoriacondenationis, quia videlicetilli abl
folute non tenentur credere C H R [ S T V\f
proiiseffemortuumrat poftcriori modo redJ
dici poteftmereri condemnationem: quamvi#
enirnabfolutenon tenentur in CHRISTVM^
credere,tenentur tamen ex prsefcripto EvanJ^
^cWiconuerri, & pr<tfuppo[ith ccnverfione creV

dere^ & fibi appiicareillaspromiffiones Evan]fc

gelkasj

Exercitatio tertia. 2 1 p

;elicas.

p. Inftant. Ilia infidelitas de qua titc eft
H*ftioy eft peccatum: opponitur enim virtutiy id
ft,fidei, &proinde eft vitium^ fiautem eftpec-
«tum,male negatur eam per fe effecanfamme-
itoriamcondemnationis . Refp . diftinguendo
flfideluatem,in privativamSc negativam: in-
delitas priuativa cft,cum ea non credimus,que
redere tenemurrhxc eniminfidelitas ad/und:-
m habet obligationem ad credendum: exercipli
ratia, Haeretici aliique hoftes Ecclefias infide-
esfunt infidelitateprivativa,quiaea noncre-
unt, quaecrederetcnentur:boc eft, quianon
reduntea, qua? Deus in verbo fiio teftatur
flfc vera: infidelitasnegatiua eft mera carentia
dei, fine obligatiene ad credendumx Exempli
ratia, illi quibus nunquam annunciatum eft
ivangelium, funt infideles infidelitate hac ne-
ativa, quia ncn tenentur credere*ea qua? nun-
uamaudiverant:unde'C&r//?/^, I0&.15. 22.
icit, Si non venijfem & loquutza iis fuifsem,
eccatum nonhaberent: quia viz. nonteneren-
xx hax credere quse nunc tcnentur credere.
10. vt h^c propofito applicem,afiero infideli-
ttem privativam efse peccatum, feu vitium ,
uiaprivative opfoniturvirtnti^ h.e. fidei: w-
delitatcm verb negatiuam non efse peccatum^
aia contradiBorietantum ovponitur virtutimc-
\*q autem #£erit ea omnia quse contradi&orie

virtuu

120 JDe Fide, Scientia^ &c.

yirtuti Qpponuntur habcrerationem vitii: ideft
etiam probatur ex difto £hrifti,Jiits nen lo
quunttu fuifsem> non haberent peccatum> viz
infidelitashujus/>ra/d/i#<f,qua noncredunt E
vangelio, quod per me eft iis anunciatum atqtn
adeo quod credere tenetur:vnde Augufiinm lo
cum eum exponens, tratl% 89. in loan. teftatu
eos ad quos E vangelii praedicatio non pervenit
excufari a peccato infidelitatis, damnandos au
tem propter alia peccata quorum excufationer
non habent , utpote in legem natur* commif
fa.

1 1 . Reproborum igitur infidelitas, qua no
credunt ea qu# facra Scriptura vera effe tefta
tuv,de potentia D E I , de juftitia eiufdem>G
ira aduerfus peccatum, dt fan&orum beatitudt
ne>de aterna miferia reproberH>dererum terret
arum vilitate> &c« Hxc ( inquam ) infidelifc
cftpnvativa, eft que peccatum proprie diftun
quia videHretnoncredunt ea quse credere u
nentur. At infidelitas eorundem qua non cr*
dunt Chriftum pro ih ejfemortuum 9e&infidd
litos negativa; hoceft>meracarentiafidei, finfl
obligatione ad credendum; nam ( ut fiipra ditt1
um eft ) quamdiu in malitia fua pergunt, tcneii
tur potius credcre iram Dei fuper itlos maneri
hrc igitur infidelitas/7<fr fe & feorftm fpe&at
non eft peccatnm .• licet quatenus ea proven
exdefettvconverftwk & reftfifccntU, ver£i

propri

Exercitatio tertia, aai

propric fi t pecca tum.

ART. XVI.

An fides fit affenfm difcurfivvu ? Et 4n
"Pdntificiiutantur circuUri dtfcurfu
in ftabi/iendd fide.

1. A SSensvs dividi fblet in ptnfli-

£\ cem^ quem Notticum vocant; & Dia-

Uoeticum feu dtfcurfivum% Simplex aflenfus efl,-

\cjuo intellcttus nofter affentitur propofitionibu*

fualuce claris , & manifeftis : quales iunt hx ,

Omne totum eft ma]m fua parte : De qualibet

re verum eft affirmare vel neoare: harum enim

propofitionum veritas primoquafi intuitu intel-

i le&uiinnotefcit, per terminorum apprehenfi-

ironem, &nonper externum aliquod medium e-

>>as notificans. Aflenfusdifcurfivus efty cum in-

ytelleftw affentitur propofiticnibus , non propter

\infitam earum evidentiam, fedpropter certttu-

dinemy evidentiam, & probabilitatcm medii quo

iintelleciusmovetur ad affcntiendum.

1 a. Adqueftionemigitur mtitulopropofi-

tam Refpondetur, fidei afienfum non fimpli-

cem,feddifcurfivum efle: quia nimirum pro-

pofitiones illae quibus per fidem aflentimur *

nonfuntfualuce clarae mt manifcfta^neq; iis

Q^, aflennmuv

122 De Fide, Scienti*y &c,

affentimur propter infitam earum evidentiam,
fed propterauthoritatem D e i, inS.Scriptu-
ra teftantis eas efle veras.

3 . Difcurfus fidei hoc syllogifmo non in«
commode exprimitur,

jguicquid D E u s dicity efl vertim:
esft Deus-oi omnia dixit et di£lauity quain
Scriptu Propheticu & Apoflolicii extant\Srgo ea
cmnia funt vera*

Hu/us Syllog. propofitio major evidenter
probatur ex principiis natura notis , h. e. ex
fundamentis Metaphyficis,quibus De i veri-
tas & yeracitas demonftrantur^adeout nullus fitj
Philoiophus Ethnicus, qui eam negare audeat;
fi quis autem tam abfurdus & demens fit, ui
hanc manifeftam veritatcmneget,flagrisexci
pienduseftj nec Philofophi verba, fed carnifi
cis verbera meretur.

4 < Propofitio minor Syllogifmi pradidl
jiaruralirationeprobarinonpoteft, & proindc
ejus veritatem aliis fundamentis niti oportet
Hic Pontificii8c SvangeliciTtheologi longe dii
fentiunt: illi enim fidem noftram, qua credimu cr
Scripta Prophetarum & Apoftolorum cfle D e
vcrbum, Ecclefise teftimonio fulciendam & ft;
tuminandam putant: hi vero licet Ecclefiae tcijScr
timonium temere non rejiciant, (ed reverentd
ampleftantur, ab eo tamen folo veritatem ifti|
us propofitipnis minoris «on fufpeadunt, fed

ai

SxefcitAth tenfc %ij

tm dcducuntpartim exinternis xf /rnp fi/t ipfius

Scriptura?, ( hoc eft^ ex genere doBrinay quafapi-
entijpma> fanftijfima>& vbique fi6iconfenr*~
nea eft: ex qualitate ftili, qui fimplex qmdem
& humilis efty fed pums, inaffeHatus> &divi-
n<t Mauftaticonveniens\ ex Sermonisipfim ope*
ratione, mirifice enim afficit mentes hominum%
& ^Divino quodam modo efficax eft ad fidem &
fietatem in ammis hominum ingenerandam : )
partim ex teftimonio S. Spiritus, intus in pio-
rumcordibusfancientis& obfignantis diuinam
Scripturse veritatem, & authoritatem.

5 . Proceflus ille, quo vtuntur Pontificii irt
probanda Scriptiirae authoritate , circularis eft,
& proindc non foliim inutilis,fed etiam ( ut lo-
quitur Titenus )fatuus, & fophiftica: JfoKwxi-
eti fcetus eft : etenim interrogati , cui^ credant
Scripturam effe D b i verbum? Ref^pndent3
feidedcredere,quod Ecclefia quce extira om-
nemerrandialeam pofitaeft, id teftetur: rur-
fiis interrogati,quibus argumentis de illa Eccle-
fi# da$d>K*(L perfuafi fint?Refpondent fe hoc eo

| credere, quod Scriptura teftetur Ecclefiam efle
domum © E /, fponfam CHRISTI, firma-
mentum & columnam veritatis ; atque ita a
Scripturaad Ecclefiam>& abEcclefiaad Scrip-
turam revoluti, circulum nobis obtrudunr,

6. StapletonH*) ut hunc progreflum circti-
:| larem vitet, dicit fe ideo crcdere Ecelefiam *

Q^ s S* Spirita

«4 D* Tide, ScUntUy &C.

S. Spirim in omnem vcritatem dirigi, quia <f •
Sfiritns ejus intelle&um efficaciter movet ad
illud credendum. Sedhoceflfugiumfacile pra-
clud* poteft Stap/etono: primo, quia internum
S.Spiritusteftimonium & verbo (cripto fejan-
gendumnoneft,neque(ut re&e monet Yik*
nus ) vertiginofis Enthufiafmis eft inhiandum:
nam verbum eft norma & regula, ad quam exa-
minandae fimt noftrae metis perfnafiones, ut fci-
amus nos a Spiritu veritatis & fapientia?, non a
Spiritu vertiginis & mendacii agitari: Ergone-
ceffeeftjUtadS.Scripturam tandem revolva-
tur*SYd/>/^?#^.Seaind6, quia ad aflenfum fi-
dei triarequiruntur, ut egregie docet Do&iffi-
mus %ich*rdm TieUJib^M Ecclefik Cap.J:
Primo, lumen Divinse intelligentia:, quo ap-
prehendimus & intelligimus ea quae funt De i .
«Secundti, S. Spiritm qui illius illuminationis
author cft. Tcrtio, argumentorum pondera qui-
bus Spirittu intc\\e&um noftrum movet ad a(T-
cntiendum. Nonigiturhic quasrimusex Sta-
/>/(f/^,quisauthorfiti!liusfidei, qua creditur
Ecclefix infallibilitas.neque quo lumine illa in-
f allibilitas cognofcatur, fed quibus mediis aut
argumentis spirittu intel!e&uifuadeat,£^/<?/7-
aw non pojfe errare^h.e. utru illud fuadeat argu-
mentis ex Scriptura, an veroaliunde defumptis*
7. Hiceft ille fcopulus, quem prarterna-
vigarenonpoteft StapUtonw , nifi cum Du

r*ndi

Exercitatio tertia. 52 j

rando Lib. ^.Sent. difi.^.tjuafi, 3. Confiigiat
ad rationes (utvocant) humanas^ hoc eft, ad
argumenta non ex Scriptura , fed aliunde de-
fumpta:&certenondefunt, quihoc ^JDnrandi
delirium interpolare, & quafi abinferisrevoca-
reconantur: dicentes, fidem qua creditur Ec«
clefig authoritas,niti ratione humana, q m difh-
at ex apparentibus ^Durandi verba £\xxit)quod
d&ttrina confirmata per tot figna, confervata *
martyribmintertot fupplicia9fitvera: & pro-
inde quod ccetus hominum hanc doftrinam
profitentium, fit vera Ecclefia Christi.
Sed haec fententia facile convellitur: primo,
quia h#c ratioquamws probare videatur hunc
vel illum ccetum effe veram Ecclefiam, non ta-
men probat id quod illi aflerunt; videlicet, Ec-
tlefiam extraomnem errandi & fallendi aleam
<?ffe pofitam. Secundo,.quia ratio illa non cft
Certa &nece{faria,fed probabilis;dt enim exap*
parentibm , fatente ipfo Durando, ideoqueri&rt
potefteffefundamentumfidei divinae, quae cft
affenfas certus & firmus.

8, Quidatri Pontificii, ut ha?c incommoda
& abfurda evitcnt , confagiunt ad imperium
voluntatis, quam dicunt fine ulla ratione aut ar-
gumento intelleftum movere ad credendum
Jllud dogma de infallibilitate Ecdefia? . H^c
lententianon immeritodifplicuit Pico Miran-
dnUy C*rdinaliCameracenfiy&I)ur*tido)ipri-
Q^3 mo;

2 2 6 De Fide , Scientia, &c ]

md,quiafide$eft affenfus nitens alterius tefti-
monio: ilte igitur fides qua creditur Ecclefis
infallibilitas,velnititurtcftimonio aliquo, vcl
noncftfides. Secundo,nemo affentiri potefta.
licui propofitioni dubia?,nifi vel ratio, vel fen-
fus>velteftimonium alicujus fide digni, doce-
ateam efleveram. Tertio, intellefhis non po-
teft affentiri propofitioni alicui, nifi ea appare-
at intelkiSui vera, at nudum imperium volun-
tatis non poteft efficere, nt propofitio dubia in*
telleftui vera appareat: Ergo non poteft effice-
reutaflentiaturjnifi adfitratioaliqua auttefti-
monium.

9. Alii pontificiiconfitentur Scriptura? au%
thoritatemftabiiiriper Ecclefie infallibilitatem,
& rurlus Ecclefig infallibilitatem per scriptutae
authoritatem probari, fed aflerunt hunc pro-
greflum, non circulum, fcd regreffum efle:
quiaviz. non efi ab eodem adidem eodemmodo
cognitum: primo enim cum ex Ecclefia? infelli-
bilitate probaturscrip^ursauthoritas, fit pro-
greflusab Ecclefiae infallibilitatejtanquam ab
alicjua notiore & evidentiore nobit, ad id quod
fjobis efi ignotim: dcindc ciim exScriptura?
authoritateprobatur Ecclefia? infallibilitas, fit
progreffusab eo quodnotint efinatnra&frim^
ad id quodignotivu efi &pofieriusnatur* ordine.
10. ttxc fententia ncn miniis abfurda cft
€jgam ptascedentes;quia Ecclefia ejufqueinfal-

libilitas,

Exercltatio tertia, iiy

Jibilitas, quamci affingunt Pontificii, nonfo-
liim ordine effendi, fed etiam cognofcendiyXgnoUr
oresfuntDE i verbo,utpatetexhacratione»

J^uodex fola Scripturacognofci poteft^ illud

ordine cognofcendi^non efi notif#y fedignoti-

us ipfa Scriptura.
At Ecclefia ejusj^ infallibilitas ex fola Scrip-

tura cognofci potefi. ^

SrgOy &c.
Maiormanifeftaeft! probaturafsuptio; Ecclefia
nihilaliud cft, quam coetus hominum profiten-
tium veram & fanam do&rinam de D E O, e- '
iufqueoperibus.-quisaucem coetus talisfit, non.
cognofci poteft, nifi ex Scriptura : nam ea fbla
doftrina vera eft, qua? S. Scripturae eft confcn*
tanea. Quod ad Ecclefise infallibilitatem atti-
net, ea nobis innotefcit vel ex ratione naturali%
( quodnemo admiferit, ) vel ex tefiimonioxxxc^
fus fi ex teftimonio, vel ex teftimonio D E I , vel
ex tefiimonio eorum hominum qui funt extra
Ecclefiamy vel ex tefiimonioipfitu Ecclefidt: non
exteftimonioipfiusEcclefiae,quia illud nullius
ponderis eft apud eos qiii ncndum perfuafi
fimr de Eockfias authoritate: neque ex teftimo-
nio eorum qui extra Ecclefiam lun t,quia de bc-
clefiailliteftimeniumperhibere non pofsunt/
Ergonecefse eft,ut innotefcat ex teftimonio
*D E 1 in verbo,& proinde Dei verbum etiam
notius eft ordine cognofcendi, quam infelli.
Q^ 4 bilim

2a8 T)t Fide^ScientUi&cl

bilitas illa quam aflbngunt Ecclefiae.

I I . Becantts Tom. i . opufcul. i o.Thef igl
pag: 1$ 3 . noftri argamenti vim declinaturus,
dicit non committi ckculum , fi unum per pal-
terum probetur apud eum qui alterum admit*
tit, alterum negat; verbtgratia,(inquit)£W-
viniFlaadmittit Scripturam 3 negat Eccleji* in»
falltbilitatem : rette ergo convincam illum hoc
modo: Scriptura quam tu admittis, dicit Eccle-
Jtam ejfe tnfallibilem : Ergo revera infaHibilis
eji : fimiliter y Ji quis \diota admittat judictum
Eccleji<ty& tamen nefciat in particulari Libros
Adachabdtorum ejfe divinos : faci/e perfuadebo
tttifine circulo ft fic dicam\ Eccleftaycujus tu au»
thoritatem admittie^ affeverat Libros Machaba-
crum ejfe divinos: Srgo non debes hac de r* am-
fliuf dubitare. Hafrenus BeCAnns.

1 2 . Hoc Hecani effiigium nullum eft : qua*-
ramenim exeo,reliquifque Pontificiis, undc
divina Scripturs autboritas probaripoffit apud
tumqui Scripturam univerfam impugnat , &
perconfequensEcclefiam procoetu hominum
abfurdorum & delirantium habet .- ha?c enim
duocohcerent neceffario, necdivellipoteunt:
cum enim Scriptura & verse Ecclefi* eadem
fitdodrina,fierinequit5utquisveramEcclefir
am agnofcat, illique credat, qui univerfam
Sci ipturam negat.Si dixerint canonicam autho*
nratem 6cri codicis per nullum aliud medium,

quam

ExercitAtio tertiai 229

jDam per Ecclefia? anthoritatem probari ; ex-
:ipiamprimd,ignotumprobari percrque igno-
Hm.nam is non minus Ecclefise,quam Scriptu-
a?authoritatemnegat. Secundo, qu^ram quo
>aftoEccIeli«authoritas illi demonftrari pol-
it? aut enim ex Scripturis , aut aliunde demon-
tranda eft; non aliunde, quia Ecclefix authori-
as folis Scripturis fuperftru&a eft , ut jam pro-
>atum eft : fi ad Scripturam recurrcndum eft,
ircularis erit progrefsus ; nam Scriptura per
xclefiam, & rurfus EcclcfiaperScripturam
emonftrabitur.

ART. XVII.

An n&titU fit a&m *b habitu fidei elicitpu.

. Y} Obertus Bbllarminus,
X\>Li&* I. de ju$lific*tione> Caf. jA\Q\t$
demnonefse notitiam, fed afsenium:item,
dem tnagis per ignoranciam , quam per noti-
iam definiendam efse. Evangelici vero hanc
UlUrmini fententiam tanquam abfurdam &
ernitiolam re/iciunt, dicentes cum Calvin^
ib. 3. \nfiit. fap. 2. Non ignoranti* nec fen»
is noftri fubmiffione , fed cogniiione certa &
xploratk regnHmcoelommadiri. Interim mo-
ent,pernotitiam quamfideitribuunt,non in-

telligi

ajo De Fide,Sclentid,&c".

telligi ab iis fcientiam conclufionum, acquifi-
tam per mcdia demonftrationum, ex principiis
per fenotis: talis enim riotitia pugnatcum in-
evidentiaquam fidei tribuimus.monent etiam,
fe non tollere gradus in cognitionc rerum fa-
crarum,cum fidem etiam Laicorum notitiam
appellant; majorem enim in docente, quam in
di/tente; in Tafiore, quzm in Ove notitiam re«
quiri fatentur : fed notitiam illam opponunl
crajfd ignordntU, quam impliciu fidei, & cdCA
obedientid elogiis ornant Pontificii; fcilicet ui
afininum potitis ftuporem in Laicis foveant
quam Chriftianam fidem.

i . Certitudo, quam omnes Theologi fide
tfibuunt,huncerrorem Bellarmini facile ever
tit, & deftruit: adeamenim triplex notitiare
quiritur: prima eft,notitia qua novimus qui* lo\
quatur;hoc eft,qua novimus, fermonem illum
cui afsentimur,efse D h i ipfius, & non homi
num fermonem.-nemo enim afsentitur alicu
prdpofitioni proptcr alterius teftimonium, nil
ccrtofciatcuius Gt illud teftimonium , & an i
qui teftimonium perhibet fit fide dignus. Sq
cunda notitia eft , qua novimus quidloqudtm
hoc eft , qua refte intclligimus D E I fermc
nem, & verum verborum fenfiim cognofcimus
nemo enim afsentitur fermoni, quem nonitl
telligit. Tertia eft notitia quanovimus ver
ejfe ed qud loquitvr. Prima & fecunda notiti

fur

Exercitatio tertia. 2 j I

nt fr&recjHiftu anteccdentcr, ut loquuntur, ad
seniiim fidei: nam afsenius fidei easpra?fup-
Dnir.-Tertia cognitio non prerequifita , led
rquifita eft concomitanter^ ut vocant, ad afsen*
jm fidei; nam intrinfcce & effentiafiter inipfo
3# ajfentiendi incladitur.

3. Cum igitur ad fidei afsenfum triplex
Dtitia requiratur,ut iam probatum eft: quis non
lidet Bellarminam abfurde contendere fidem

iftificantem non efse notitiam, fed fimplicem
lsenfum& ignorantiam? qujs non mirabitur,
iiiomodo tam ineptum dogma potuerit viro
xlo in mentem venire ? Certe hicerror Ec-
:i;efi:e perniciociflimps fuit;hinc enim craisa
:.;norantia & ca?citas totum Papatum occupa-
Mt: hinc haman<t traditiones, errores^ fuperfii-
\ onet, & mendaaa> in Ecclefiam inveda funt:
|Bc eft quod Pontificij Doftores ridendam
i lam Carbonarit fidem , tanquam fpiritualem
u pientiam, iummopere collaudent. .
il 4. Non ftatuihicrefpondere adargumen-
iwBellarmini ex Scripturisdeprompta, feorum
eiimconfideratioad Theologos peninet) fcd
wl rationem ipfius anatura fideipetitam, cu-
lojishxc eft fumma ; iudicium nitensalterius tc*

imonio & authcritatp, non eft notitia: fed fi~
ineseft tale jqdicium : Ergo. Hujus iyllogifmi
ffi aaj"or falfiffima eft, ut patet ex iis quas j'am di-
itkafunt, quamvis enimtale j'udicium non fit

notitia

% 3 % ^Dc Fidc, Scientia, &e.

notitia evidens & fcientialis, non tamcn ob i
ignorantia potius quam notitia vocari debet.

ART. XVIII.

An fidusia fit aEIhs fidci.

I. ^TPHeologi Orthodoxi non eodemmoc
Jl loquuntur de fiducia & crA«p09opi*Sai
ftorum in terris milttantiHm : nam eorum a
appellant fiduciam fcrmam & fpecificum
Bumfidei, alii vero eam fidei ejfeElum & conf
qucns vocant.-quzquidem loqucndi diverfit
oritur ex diverfo modo accipiendi hoc vocabi
lum,utcuivis patebit, qui eorum verbadi
gentiiisconfideraverft.Vt igiturclara & pe
fpicua fit hsec difputatio, quaruor huius voc
fignificata enumerabo, & oftendam fiduciaj
primo modo acceptam , verum & proprie cf
dum fidei juftificantis aftum effe.

2 . Fiducia primo modo accipitur,^ firmt
perfuafloneyfau pro certo &flabili judicio intt
leEtus,t]Uo afudnos ftatuimus, & proptcr Dl
teftimonium in verbo fuo credimus^ Dom I nu
voftruml&SVM CHRIST VM,precit
fuo fanguine nos redemijfe , ^DEVM/'
trem propter ejm meritum omnia noflra pr
ftta rcmiftffe\eundem ctiampropteriHud CH~

■

Mxtrcitatio tertia. ij j

! T I meritum, &facrificium in cruce oblatum%
iberaturum nos ab otnnibus huitts vita mifc-
iis & calamitatibtts , & tandem donatttrum
i$ s ineffabitis itlim glorU aternitate. Secundd
Ccipitur , pro interna acquiefcentiain divina
enevolentia & gratia,per quam totiab illa pen~
\emtts y non aliundh auxilium & falutem expe»
tantes. Tertio, pro fpirituali fortitudine & a-
imofitate>qua animi nervos & robur opponimta
u malis &periculis,five temporalibus,five fpi-
itualibm^ cum qmbttt in hac lachrjmarum vat~
e confii&amur. Quartd, propace.tranquiltitate,
>f* quafi ferenitate confcienti<t,feufecuritatefpi-
'ituati>qua (ut loquuntur Scholaftici) quietent
\fervili timore importat.

3. Fiducia, primo modo accepta, refpicit
verkatem promifTionum Evangelicarum, iifque

j| flfentitur. Fiducia, fecundo modo accepta, re-
picit D E I promittentis bonitatem , illique

j nnititur.Fiducia, tertio modo accepta, refpicit
vricula & miferiat hujus vitse, iifque aniraose
e opponit.Fiducia,quarto modo accepta,refpi-
:it Librum confcientU, eumque cu:n gaudio Ie~
pt.

4. Fiducia, primo modo atcepta , eft bafis
k fundamentum trium fequentium* quia enim
\rtni pfrrfiiafione, & certo judicio mcncis E-
?»angelica$ promiffionesnobis ipfisapplicamus,
deo in D E I benevolentia & mifericordia

^uiefcimusj

3 34 Dc Fidef Scientia, z$c\

acquiefcimu$;ideo contra mundum,Satanani,8
carncm noftram fortiter pradiamur ; ideo deni
que confcientiam tranquillam & icrenam ha
bemus.

5. His pofitis. adprimam qu^ftionemii
titulo propofitam Refpondctur duabus affertio
nibus. Prima eft h*c: fiducia fectindo jertio y au
cjuarto modo accepta> non eflfidei nftus ; fed ej
effeBum & confec/uens fidei. Sccunda aflert: fi
ducia primo modo accepta, eft verus & propri
dittus falvifica fidei attus, imo efl pr&cipuus c
ffecificus eius allus: nam fidem falvificam di
ftinguit a reliquis fidei generibus: prior aflerti
manifeftaeft,& probationespon eget.-pofteri
or hac ratione probatur: ~

Perfutaflo firmay certa, & D E I tettimom
nttens , de remiffione peccatorum meorui
& adeptione viu 4tern<e9 efl verus fidi
aHus.

tAt fiducit prime modo Accepta, efl talis pet
fuaflo;

Ergo efl verusfidei aElus.
Minor hnjus Syllog. manifefta cft: majof etiar
facile confirmatur; quia omnis perfuafio niter
alterius teftimonio, eft fides: ut patet ex iis qu
di&afuntin^r/. 2.hujus Exercitationis.

?. Refpondcbunt Pontificii, non dari fii
mam perfuafioncm de remiffione peccatorur
io fidclium mentibus ^ & proinde fubjedm

iftii

Exercitatio tertia. 2 2 f

i ftios propofitionis majoris efTc merum figmen-

h um, & non Ens: ratio ipforum eft, quia in vcr-

\)o DEI nunquam reperitur lalos annunciata

nihiaut illi inparticulari.Sed hsc Refponfio

crivola & manifeftefalfaeft: primo enimipfe

ySellarminus Lib. I. de iuftificatione, Cap. 10.

(1 atetur falutem in particulariannunciatam fu-

I ffe paucis quibufdam , ut *Paralytico y cui di-

lumeft Mat.g. confide filiy remittuntur tibi

\eccata tuai & 7eccatriciy de quad/ftum eft

Luc. 7. remittuntur ei peccata mu/ta, quia dile-

cit mu/tum: item Adu/tert, foban. 8. Zacbto,

t*c. 1 j. & Latroniy Luc.i^. Horum igitur

' )crfuafio de remiflione peccatorum fuit verus

k proprie diftus fidei a&us, quia viz: nitebatur

) E I ipfius teftimonio:at horum perfuafio fuit

;ducia primo modo accepta.Ergo fiducia primo

snodo accepta, eft fidei a&us.

7. Secundo:quamvis in verbo DEI non
eperiatur exprefse falus annunciata mihi , &
ibi , in particulari : ex verbo tamen eviden-
srdeducitur DEVM mihi,tibi, fingulifque
redentibus remittere velle peccata/& dare
itam arternam.iyllogifmus hujus dedu&ionis
ic formaripoteft:

Omnis cjui credit in Fi/iumy habet remtflio*
ncm peccatorum^ & vitam ttermmi fob0
l.AB. 13.& Rom.$.

At ego credo in Filiumi

Era§

lj 6 De Fide, ScientU, &cl

Ergo ego habeo remiffionem peccatorum^
vitam aternam.
Excipit Bellarminus maiorem iflius Syllog: efft
ctrtiffimamy cjuia in S. Scriptura reperitur; tni-
norem vero noneffe in verbo D £ Ufedin opini*
onenofira,quafa/lax efl & conieBuralis. Re-
ipond. perfuafionem noftram de veritate mino-
ris^nitiillis^.Scripturalocis, in quibuszw*
fides ifide mortua diftinguitur, & verar fidci in«
fallibilia figna & indicia proponnntur, & pro.
inde non effeconie&uralem opinionem; fec
firmam & certam notitiam, D E I ipfius tefti-
monio inverbo fuo ftatuminatam.

8. Inftabit aliquis*. Ftdeles ex verbo D Sl
fcirepoffunt,qft<t fint figna& yva{i<Tu*-m verd
fidehanverb ipfieafigna habeant^ non poffuni
fcire certa cognitione , fed tantum conieSlurali
Refp.illud ialfifTimum effe.- primo, quia ind<
iequeturillaverxfideifigna fruftra proponi ir
facraScriptura.*indiciumenim rei fruftra pro-
ponitur,fires ipfa per illnd indicium innotefce
* renon pdffit:hoceft,fi indicium #que obfcmur
fit, &dubiumac ipfares perillud indiciumna
tifieanda. <?ecundo, quia hoc dogma irifignetr
ftuporem & av&iohcnw fidelibus affingit;fi quit
enim oculis corporeis videret , & non certc
fciret fe vidctejfi quis item rerum Phyficarurc
notitiamhaberet,& non certo fciret, fed tan-
tiim coniiceret fe earom notitkm haberc, \\

fatutii

Exerchatio tertia. 337

fatuus Bc ftupidus haberetur : pari ratione, fi
illi qui credunt in D E V M, non percipiunt &
certo fciunt fe credere , miferabili ftupore la*
borant.

9. Tcrtio : Spiritus D E I tefiatur una
cumfpirhti nofiro nos ejfefilios ~D £ I , &per
confequens nos veramfidcm habcre, Rom.%. 16.
Ex quo teftimonio validiffimum argumentum
contra prqedi&am inftantiam Pontificiorum fic
formari poteft:

JPuicquid jpirhus D E I tefiaturiiUud ve-
rum efiy & nos de ejus verhate perfuafi
ejfe poffumus .
ttAt Jpirhtu *D E I tefiatur una cumfpirhu
nofiro, nos ejfe fi/ios D E 19 & proindd
ver& fidei indicia haberei

Ergo 9 &c.

•6e/iarminusj hujus argumenti vim declinatu-

rus,dicit teftimonium internum SpirhUs D Et

h nongignere certitudinem nifi conjeftura/emMxc

efponfio refutatione eft indigna; eft enim im~

rilpia, & in D E V M contumeliofaj nam fpiri-

>aim DEI fallacitatis &ambiguitatisarguit*

1 o . Quarto: Morales Phifofophi loquen-
■:es de felichate civili > damnant fententiant
lk?/otini9q\li afleruit hominempofe ejfefeiicemf
to+frnon perciperefe ejfe talenn Ergo Theologi
IV Orthodoxi lequentes de fpirhuali fe/ioitate
i £hriftianorum, (qtra in virtuium Theolo^ica-
I R >«sn

1 5 8 De Fide, Scientiay &cl

rum exerckiopofitaeft)merito damnanterrc*
rem Bellarmini, quiin Libro tertio de juftifica-
tionetoties affent, eos qui fpiritua/i felicitate
crnatifunt, de fua felicitate certam pcrfuafio-
wemhaberc non pojfe.

II. ^Picolbomineus , civi/U 'Phi/ofophU
Cjra. 9. cap. 44. tribus rationibus Tlotini erro-
remrefellit, qua> fi huic propofito applicentur,
Hcl/armini fententiam evertunt,&deftruunt:
verba ejus liint haec: p rimo, quisfelicitas in atti-
one e&pofita-.aftio autem uon latet agentem: &
prafertim quia aftionuprtftantia inprae/eUione
eft pofita: praeleflio antem prae/egenti eft con»
Jpicua. fnfuper fe/icitatem comitatur gaudium:
At non perfunditur gandio^ nec animo requiefcit$
qui non animadvertit fe ejfe fe/icem. Praterea,\
in felicitate nihi/ diminntnm inveniri debet : at\
Putxime diminuta effet eius viri condith qui\
+ffet feliX)&nonperciperetfe effefe/icem, it4
€nim /apU etiam poffit effe fc/ix.

ART

Sxercitatio tenia* 3 jf

ART. XIX.

An fiducia fit aftm inttlleElus , & quomode
differat ab ajfenfu.

t. T>E ilARMINVS, Lib. I, de fufr.

AjCap.6. probareconatur, fiduciam non
cffe adlum fidei , argumento (umpto ab e/us
fubje&o ; quia videlicet fides ad intelle<5lum,fi-
ducia vero ad voluntatem pertinet* Uxc ratio
duplici nomine infirma eft; primo , quia fides*
licet fub jeftive exiftat in lolo intelleftu, ut do-
cet Tilenus,Synt.part. 2. *Difp. 40. Thefi \6k
& 1 7. revera tamen ad voluntatem etiam per-
tiner. Secund6,quiafiduciaj qua Grace mmih^
em & nMpcwpU dicitur,formaIirer in folo intel-
le<5iuexillit:ut autemhoeintelligaturj propo-
iiam aliquot fandamenta, quae meo judicio non
exiguam utilitatcm habent ad noftram feritenti-
am ftabiliendam, & adverfarii fententiam con-
futandam.

Primum fundamentum: fideles feu renati
wonunojedduobus attibus, meritum C HR /-
HT I, & *D E I mifericordiam fibi applicanix
prior aftus in intelleftu exiftit , efique certa
ferfuafio,feu iudicium menW D E I tefiimonio
nitens * quo apud nos ftatuimus * Salvatoretn
R 2 noftrum

-24° T)e Fidey Scientia, &c0

lioftrum fESVM CHRISTVM pro
noftris peccatis pleniffime fatisfecifle , & per
confeq iensnonfolum aliis, fed nobis quoque
remiffionem peccatorum , aeternam juftitiam
& vitam donatam effe , idque grat}s,ex D E I
mifericordii , propter unius C H R I S T I
meritum. Pofterior a&us applicativus grati<ey
in voluntate exiftit , eft enim ardens arnor cjhq»
voluntas gratiam, & favorem T> £ I amp/efti-
tur, ferio expetens perfe&iorem iftius grati*
fenfuminhacvita, & claram DEI vifionera
invita futura.

2. Secundum fondamentum: Vterque *■
attus adfiduciam requiritur : nemoenimdici
jpoteftconfidere, feu fiducwm habere debono
obtinendo, nili Scfirmam habeat perfuafionem in
intelUElu, & dcfidertum vel amorem iftius boni
- in voluntatc.Hoccgrcgieexplkat Tilenm,Syn-
tag:part\ t.Difp. 38. Thef. i8.dicens , obje.
Bum fidei fa/vifica effe veritatem divinam , non
fbium cjuk aiicjuid narrat , fed cumprimis quk
Miqutdpromittit: ubi non fatid eft ajfentiri nar~
ratiom, ut ver^fed neceffe eft rem oblatam am«
f/efti, cjuoduticjueadvGluntatem pertinet.

4. Tertiumfundamentum;/>r/0r4#«a eftipfi
tfsentia Ceuforma/u ratio fiducU) pofterier vere
tfttantum aElus ei annexus, & concomitans: &
froinde fiduciaformaiiter efi in intelle&u, licet
mnnexumhabtat deftdtrinm Wjmta^.Probaturj

hasc

JExercitatio tertia. 241

fi#c affert. primo, quia oppofitum fiducU , vi-
delicct difiidentia, cdin intelledu: Ergo ipfa
fiduciacftinintelk(?hi:ratio antccedentis eft,
quia diffidentiaquaaliquisdicitur diffidere fi-
bi, aut fuis rebus, non figwficat odium aut aver-
fationem voluntatisy fed aut dubitationem de vi-
r$btufuut aut perfuaftonem de imbecii/itatefua,
qu# proculdubio ad intclle&um pcrtinent. Se-
cundo,quia fi fiducia formaliter cffet aftw vo-
luntatiSy nihil aliud cflet quim deftderium aut
*mor objc&iikd hoc eft quotidianse expericn-
tia: contrarium: multi cnimardenter expetmt
C^^/?^«?r4»robie(5lunialiquod,qui non habent
fiduciam de eo obtinendo.

5. Ob. prim. Si fiducia eft attus intelle-
ftusytotafides fa/vifica in \ntelleHu exiftet. Re-
fpondeocamTi7^5Ai^.4o.^rf. 2. totam fi-
dcm ratione efsentia fu& effe in intelleftu, tan-
quam in proprio fubie&o,licetlrgp^fija3V fit in
voluntatd quatenus eam movet & afficit , fed
dehacquzftioneplurapoftea in Art. 21.

6. Ob. fecund. Si fiducia eftin inteUeElu3
n*n dtffertab afsenfu: at hoc repugnat do&rin<t
emnium Orthodoxorum , qui hsec duo in fidc
diftinguunt,*/}<?w/*w Scfiduciam. Refp. fidu-
ciam primo modo acceptam , & afsenfum diflferre*
Ut univerfale & particulare • fiduciam vero fe*
cundo, tertio, aut quarto modo acceptam, differ-
reab afsenfu,efsentialidifcrimine; fiint enim

R ? diverfi

(

24* & e ^de > Scientia, &e l

diverfi fpecieattus mentis. Dicofiduciam pri*
mo modo acceptam differre ab affenfu , uc uni-
verfale & particulare;quia afifenius, quem 7he-
okgifecundum aftum fidei appellant, eftgene-
ralis quidam atius , quo intelleBus t»ti D E I
verbo afsentitur: hoc eft,tum Legi, tum Evan-
gelio.Eiduciavero eft particularu quidam &
applicativus afsenfus^xo obie&o habens pri-
mo Evangelicas promiffiones ,fecundd internum
teftimoniumfantli spiritmx nam per fiduciam
& affentimur doftrinse Evangelii^ &teftimo-
nio Spiritus Dei, una teftantis cum noflro
ffiritu? nos ejsefilios D E Ii atque ita nobis ip-
fis applicamus Evangelicas promiffiones,cert6
ftatuentes & iudicantes noseflefilios D e i, &
proindeillaspromiffionesnonfolum aliis cre«
dentibus, iednobis etiam in particulari efle fa-
ftas.

7. Ob. tert. ^Per folam voluntatem am-
plcUimur & applicamusnobU ipfis promiftiones
gratUx Ergofiduciaqm eft aftus applicativus
fidei adfolam voluntatempertinet, Refp. appli-

cationemgtatiacfieri & per ablum intettettUs,
& per aBum voluntatis (ut diftum eft fupra ,)
fed pra?cipue per aBum intellettus: magis enim
applico promiffionem gratias mihi ipfi iudican-
do & certbftatuendo eam admepertinere, qu&tn
» fxpetendo & defiderando gratiampromifsam.

8. Qb, cpaxx.xNirflus unquamOrthodoxus

Theologui

Exercitatio terttA* 245

Theelogus dixityfiduciam efse afsenfum, aut %Hm
dicium mentis: Ergo iftafententia non ep feren-
da. Refpond. priuo, doctrinam de facultatc,
fcu potentia anima? in qua fita eft fiducia > non
cfledogmafidei: five enim ftatuamus eam in
intelledu five involuntate, pariim intereft,
modo reie&o Pontificiorum errore de incertf-
tudinc iuftitise, dicamus eam efle vernm fidei a-
ftum. Refpond. fecundd,Orthodoxos Theo-
logos, cum dicunt fiduciam efle in voluntate,
loqui de fiducia fecundo, tertio,aut quarto mo-
doaccepta. Refpond. tertio, quofiiam do&ifi
fimos Viros aflerere, fiduciam eflequendam
aflenfum,aut iudicium intelle&us : nam Zan-
cbiusy Tom.q.Libro primo, Capite defimo tertioy
dicit fiduciam & fidem falvificam idem efle ; &
definit fidem f alvificam fic; Fides iuftific4w>eft
firmus &>indubitatus a/senfus&c. Item fiduci.
am fic dcfinitiFiducia eft certijfimaperfuafio de
veritate promiffionum^ &C. Aflenfus aUtem &
perfiiafio ad intelledum pertinent , ut cuivis
manifeftum eft. Polanus etiam Syntag-
mat.Theolog. LibrononV,Capitefexto, dicit
vtopoQopidjf ejfeplenam & certam perfuafienem
dubitationis & dijceptationis expertem , & cx*
tera : & in fecundo Libro partitionumThe*
ologicarum dicit fidem fpecialem , feu falvifi-
C2Lm>efseinternumcuhum Dfi I dumpromiffi-
*ni £vangelic& afsentimur.

R 4 s>. S>

344 ®e FtdetScientiAi&cl

9. Si quis autem pertinaciter hanc fenten*
tiam tanquam novam & prius inauditam dam-
net , qua?ram ex ipfb, ad quem attumfidei refe-
rendumputet illud applicativum judicium intel*
le&its^ dequotitc locjuimur^ utrum videlicct
referat illud ad notitiam , ad affenfum, an vero
zdfiduciam. Non poteft particulare hoc&ap-
plicativum judiciura referri ad notitiam prse-
cedaneam , aut ad aflfenfum generalem ; nam
iftorum aftuum objeftum eft totum D E I
verbumx Ergoreferri debetadfiduciam, & per
confequens fiducia ad intelledum perrinet3hoc
enim judicium eft a&usintdie&us.

ART. XX.

Vtrum cbjettumfideifalvificafit remiffiopecca*

torum Jam impetrata? An verbfit remijfio

peccatorum impetranda & obtinendaf

Vbi obiterfolviturpracipuum argumentum Bel-

larmini contra objcftum & naturam

fidei juflificantis.

1. A Ctusfidcifalvific^,quieftcaufainftru-
X\ rnentalis iuftificationis,non videtur efle
fiducia venU aut remiffionu peccatorum imfe-
trat<z*y fed fiducia venia impetranda. Prim6,quia
f&ufa inflrumentalU iuftificationispnecedit /u-

ftificatipnero

ExercitAtio tertial 245

tificationern,feu remiflionem peccatorum:fed
ducia veniaz leu remifltonis impetrata?, eam
tquitur r alioqui enim falfa efle conrincitur;
uia credere fibi remiffa eft peccata , qux non^
um remijfa Scd per ipfum atfum credendi fiint
tmittenda, eft falfum & erroneum iudicium
abere.Sccundo,q&ia perfuafio de re aliquafa-
ta, iemper eft natara pofterior ipsa rcfa£la,£t
roinde non poteft efle caufa inftrumentalis ip^
us rej fa&£; ratio antecedentis eft, quia omnc
V^cElumeft natura prim fuo aUu: adusenim
3 obie&o dependet, illudquc prsefupponit: ra-
o item coniequentias eft, quia id quod eft natu-

pofterius , non poteft efle caufa eius quod
ft natura prius , cum omnis caufa fit natura
iorfuo effetto&ds duas rationes affert Bcllar-
rinus, Libroprimo de luftificatione, Capite de-
imofed fruilra: nam pro eius fententia nihil
iciunt, ut mox patebit.

2. Tertiaratiofithsec: Siquis qixxrzt^uid
t credendum peccatori, mremiffionem peccato*
um confequatun non fatis appofite refponde-
o,fidicam, illi credendurn efle> quodeitu pec-
ttafintiam r*»»/j%:ridiculum enim eft, dicere
\icui,uthocfiat, credeilludfaBumeffei quia
um diCOyCrede hocfa&um eJfe7cgo indico illud
im efsefa£lum\ cum vero dico , utfiat^ indico
ilud nondumefsefaUumy fed efle poflibile tan*
urn ; Hscautem fimulconfifterc nequeunt.

3, Quarta

* 46 Hc Tide, SclextU, &ii

3. Quarta ratio fitharc: Quicunque Db
um orat,uteipeccata remittat, confidens ff
effe unum cx f orum numero proquibus Ch re
stus eftmortuus, Dhum queexauditurua
eius Preces propter CHRI S T VM, is prcl
culdubio remiffionem peccatorum confequef
tur: nulla igitur neccffitas nos cogit , affereil
aftum fidei (alvificasqui eft caufa inftramenta
lis iuftificaxionis, efie fiduciam venit impetratl

4. Interim non fum adeo abfurdus , ut pd
tem, fideles non habere eiufmodi fiduciam vi
nix impetratae , pcr meritum C H R I S T ]
aut ut piatem hanc fiduciam non efle fidqi falvi
ficae actum:revera enim eft aftus fidei falvifica
fed natur£ poftcrior iuftificatione, & quid ear
confequens,ideoque non-eft ille aftus fidei, qi
eft caufa inftrumentalis iuftificationis noftra%

y . De obie&o igitur fidei h\v ificx hsec te
nenda funt; Primo tenendum eft, obieHumfid*
cU.nonfolum efseremtffionem peccatorumm
petrandam & obtinendamy fed etiam eorunde\
remijfionem iam impetratam.Secunddyfiduciai
in hdtc duo tendereper duos diftincios attus, qut
rum alterpracedtt iuftificatienem, ut eim cau)
wftrumentalis^ Alter eamfequitur^ ut eius effi
Bum&confequens. Tertio, aSlum fiducialen
(fui iuflificattonemprtcedit, ut eiui caufa^ ef
perfuafionem de C HR IST I fatisfattionep)
^obu inparticulari>& de remijftone peccatorm

obtinenck

Exercitatio tertUl 247

{itinenda, per & propter eim fatisfaBionem.

' >uattd, <*tt um fiducialem , qui iuftificationem

1 quitur> efse perfuafionemde remiffionepeccato.

1J im iam impetrata>& de noftraperfeverantia in

' >ftatu ufque adfinem vit*.

' 6. Hanc fentcntiam de obie&o fidei falvi*

basamplexus fum , cum primiim Theologise

peram dareccephfed eam fufpe&am habui,

b novitatem ftam; ideoque eam in perpetuas

^nebras damnaveram : verum hocipfoanno,

tim lcgerem doftiflimas animadverfiones &

*ftigationes Davidu ^Parei, in 4. Tom. Bellar-

*ini , idem plane apud illum reperi,Z#. 1 . de

ifiificatione Cap. io.undeaccidituttanti viri

bftimonio fretus & munitus, hanc fententiam

Ivulgare non fim veritus.

7. Ex his patet, fecundam rationem centta
bie&um fidei fal vificse , a BeUarmino allatam
rAb. I Jeiuftificatione Cap. 1 o. nullius efle ro-
oris, aut ponderis.-ille enim ficargumentatur;
Ides iuftificans pr&cedere debet iuftificationem:
t fides fpecialismiferkordU eam \fequitun£rgo
\des fpecialis mifericordU non eftfides iuftificans.
lefpond. ad propofitionem , fidem iuftifican-
em prsecedere iuftificationem , fed nonfecun-
\um omnes eius attus : quidain enim a*5lus fidei
•nftificantis iuftificationem fequuntur .• ut di-
$um eft . Similiter ad affumptionem R efpond.
idem fpecialis oufcricordjz Juftificatione po-

fteriorem

348 *De Fidc, Scientia, &c\

fteriorem effe,fedtf<?» fecundum omncscim 4
&us : perfuafio enim de venia feu remiffion
peccatorum impetranda , eft: a&us illius fidei
cpnmfiduciam sfeeialis mifericordU vocant : c<
atttcmiuliificationem prscedit, faltem ordm
uatur^

ART. XXI.

An & quatenui fides ad voluntttem
pertincat.

I. /^V L I e LMUS EsT I US, in Lib. J.

\ULSent, *Difi. 2 5 . dicit fidem partim in-
telle&us cfec 5 partim voluntatis : intelledui
quidera Unquamfubietii & proprU potentU:ip-
fiim namque credere, feu aflentiri, eft aftus cog
rikiva />*-;&: voluntatis vero^quia ab eadepen-
det tanquam ab impcrante, & confentiente prin>
cipioiCum enim (inquit) humamt mtnti proprl
umfit ratione difcutere , & examinare fitnere*
bmpropofitis afscntiendum annonx ea vero qui
adrcligioneinpertinent taliafere fint^qu^ ratio*
nis examennon admittant^ utpote iudicio huma,
nafapientU ut plurimum improbabi/iay ut docci
Apofi.\ . ad Cor. Cap.i . vcrf 1 8. profeElo vd
nunquam , vel raro UtelltBus nofter rebus hu*
iufmodi acquiefceret^ nifi voluntatis imperio &

inclinatiom

Exirchatio tirtU] 249

clindtionc in affenfum duceretur. & ut *sf-
-ifik loquitur , 2. Cor. fop. IO- ** captivi*
item redigeretur, in obfequium feu obedicn-
am C H R I S T I. Neceffaria efi igitur in-
^UeBuiincredendo b&c benigna voluntatis in~
'inatioy tum ut ad eas rationes fe convertat%
Hdt fidemgignanty nutriantj^^ vel faltem ofien*
tnt id quod creditur non effe abfurdum* tum
; easre)iciatycjU£ affenfum impedire ', aut re.
orari poffunt^vnde de Abrahamo dicitur,Rom*
.cjuod non confideravit corpus fuum emortu-
n>&c.efiigitHr affenfus fidei ex confecjuenti
iamvoluntatis atlus ynimiram dvoluntate im-
ratuSy tum qnoad eim initium, tum quoad eius
wtinuationem. Ha&enus Eftius.

2. DanielTilenm ,Sjntag. part. 2. T)iff>.
8 q. dicit falvificam fidem effe fubieEiive in fo*
K inte/lettu, ipepynTiKtoS verb feu effeElive perti*

rcad voluntate^ quatenus eam movet & adfi*
t : quemadmodum fcientia qua bonum 4 malo
ternofcimuS)fubie£live inefi menti, voluntati
Fe&ivej cum imperat ant elich a&iones> quas
\piodiftat. HaecfententiadifFertab opinione
\(Hiy quia non refert fidem ad voluntatem ra-
3ne originis fu<t> fed ratione fruBus quem
;dire&ione fidei capit voluntas, nam illumi-
\tionem fidei in mente iequitur renovatio & *-
vltitio voluntatis.

3 . David ParefU% in L.i.de luflificationc,

1 5 O T)e Fide, ScientUy &e.

Cap. 6. dicit, Fidem non folum ejfe£live,fedi
tiam JubieEiive ejfe in voluntateyfaltem cjuoa
poflrcmum eius aElum, videiicet fiduciam
quamvis enim notitia & afenfus fint in folo ii
telle&u , fiducia tamen ex ejus fententia fo
malitcr eft in voluntaee» tanquam in lubjefto.

4. Propofita jam iententiarum vanetat
meam mentem affertionibus aliquot propc
nam.-primafit h#c: non efl anxie litigandu.
de fubjetlo fidci: five enimdicamus eam effe i
intelleftu, fivein voluntate, tanquam in ful
Je&o, nibil detrimcnti capiet noftra fcntenti
qu^afferitfiduciamfpecialis mifericordi* ef
fidei a&um. Dicet aliquis: Hellarminui ex <
colligit fiduciam non ejfe fidei aUumy qubdfidt
cia ad voluntatenifides ad intelle&um pertinea
Refpond. TSellarminum afferere quidem , ft
nondum probaffe fiduciam efse voluntatis 1
fturn, vide e^rMp.

5 . Secund . afsert. fides efl infolo intelleFt
proprie JubieBive , & reffeEiufu* efsentia , \
loquitur TiLcnu*. Ratio huius afsertionis cf
quianoniolumnotitia, &afsenfus; fedetiai
fiducia in intelle&u exiftit : ut probatum c
Art, 1 9. & per confequens tota fides eft in 11
telle&u.

6* Tert. afsert. cjuamvu fides in folo inte
lettu tanquam infubiefto exiflat , non efl idt
putandum fidei habitum efse fpeculativum > £

1"*

Exercitatio tertU. 25 1

knafi otiofnm ;tum quia cius finis efl ^f/^nam
*rcharitatemoperatur,%. CjaL verf, 6. tutn
•liaad voluntatem variis modis pertinet, Iic£t
^"oprle & fubieftivein ea non eariftat. Atque
Mnceft, quodfidesin S.Scriptura ixpccordi
>• tribuatur , ut Rom. 10. verfg. & icShu
8 edideris in corde tuoy&C tl,Corde creditur ad
Kftitiam&C

%t 7. Quart: afsert. Tides ad voluntatem per*
jj het, primo ratione originis , fecundo ratione
*%Us annexiy tertio rationc fruUuum , qui ex
K ie in voluntate nafcuntur: pertinet ad eam ra-
fbne originiiyapiz intelle&us nofter pia volun-
I tisinclmatione, & imperioj adafsentiendum
aiovetur, & in captivitatem redigitur: unde
fsenfus fidei appellan foletadus imperatusa
ei)luntate; item denominari folet voluntarius
Jtlibera&us;videlicet quia dependet a prin*
pioliber£agente , h. e. avoluntate; atque
* Enc efc qucd dixit Augufiinm^ neminem crede-
[ ? nifi volentem\ pertinet etiam fides ad volun-
itcm ratione atius annexi & concomitantis:
im eo ipfo inftanti , quo fides in intelleftu
ientitur Evangelicis promiffionibus , eafquc
ferto&ftabiliiudicio fibi applicat, voluntas
rdenti amorcgratiam & favorcmDE 1 ample-
tttur:deniq;pcrtinet ad eam ratione fiulluum
f operationum,quia(tit di&um eft)illuminatio-
emfideiinmente fequicur fanftificatio & e-
iiollitio voluntatfe. ART4

aji Dc Fide, ScientU, &cl

Art. XXII.
Vtrum Charitas Jit forma Fidei.

t • F\ V RANDUS,/'» Lih. 2 SentJDifiinEi
1^2 3. j%H*fi* 8. de hac controverGa ir
utramq; partem difserit:& primo probat (fha>
ritatem nort efse formam fidei, duabus rationi-
bus: prima ratio eft; Quia forma & id cuius efl
forma3in eodem fubiefto exiftunt , at Fides &
Charitas funt in diverfis fubie&is , nam Fides
eft in intelle^lu, Charitas vero eft in voluntate:
ErgoCharitas noft eft forma Fidei. Secunda ra-
tio eft,quia Qharitas neque eft forma efsentialij
JFi^/,nequeaccidentalis;Ergo nullomodo efl(i
eiusforma. Probatantecedens Gc; Fides potefl»
efse fine Charitate: Ergo charitas non eft eiuj i
forma efsentialis.-item (f haritas eft nobilior&C
praeftantior FUe: Ergo non eft eius forma acci-n
dentalis. ri

1. Deinde probat Charitatem efse Fideic
formam,quiaillud per cjuod aliquid vivit (#1
cperatur^ forma:at Fides operaturper Chari*
tatem, Gal^ .verf6.v\vit etiam per eam, qnk il
fwe operibm charttatis fides efi mortua^ Iact 2 j &
verf 2 6.Ergo Charitas eft forma Fidei.

3. Vt quasftionem hajic dlfcolvat Duran*r

im

Exercitatio tertia. 353

dnt, diftin&ione uiitur, dicens Fideihabitu du-
obus modis pof se confiderari , videlicet fecun-
durn eius efse natura , hoc eft , fecundum cius
efsentiam; &fecundum eius efse meritorium^
ioc eft, qua^enus meretur vitam aeternam.-fe-
:undum priorem confiderationem , dicitFidei
Formam efie Charitatemy ut probant duoilla ar-
*umenta in prima aflertione propofita '. at (e-
:undum po(ter*'orem , putat Charitatemxt^kh
iippellari Fideiiormain; idquequiaaftus Fidei
lon efl: meritorius , nifi quatenus imperatur a
Charitate, finequa non habet rationem meriti.

4 . Ex hac diftin&ione Durandi duo colli-
To;Primd,£W non reEie procedere contra Ponti-
icios y quiprobant Charttatem non effeformam
^idei^argumentis fumptis aut ab effentiali diver-
\tate Fidei & Charitatis, autaprioritate origi-
tis> qua Fides Charitatem ordine natura pr<zce~
lit, aut ex eo cjuod Fides (fharitatem dirigat, <&
Zharitas Fidei obfec/uatur^&cc. ifta enim argu-
nenta non funt ad hominem^ ut loquuntur; natn
^ihil aliud probant quarn id quod Pontificij

oncedunt,viz. Charitatem noneffe formam
Fidei quoad ejus ejfe natur&%

5. Secundo coWxgo^doHrinam Durandi, &
iliorumTontificiorum de forwa Fidci rejicicn*
\l*m & exphdendam effe: tjuia viz.^ nititur ab~
"ardifftmo & fertcnloftffimo illo dogmate de me-

l YttH Fidei & bonorum operum\ox\\xs falfitatem
S evidennflim^

3J4 DeFide,Scientiay&c\

cvidentiffime demonftrant noftri Theologi in
controverfia de juftificatione9 idque quatuor
pr^cipuerationibus.-primiun 5 ejuia opera HUy
<qua bona%nonfunt noftra^hoC eft bonitas iftorum
aftuumnonnobis, ledDEO afcribenda eft.*
Secundd,?^ opera illafunt del>ita.Terti6,qu;a
mhil ex illts accedit D E O. Quarto, quia nul-
lam habent analogiam ad prdminm > qnod eft
vitaatema. ■

6. Argamenrum Pontificiorum petitum
ab operationeFidei perGharitatemfacillime
folvitur : nam agens principale, non folum ope-
ratur performam,lcd etiam ^erfacultatesfuas J
& per inftrumenta fua\ & proinde neganda eft
ilia ccnfequentia : Fides operatur per Charita- \
tem: Ergo Charitas eftforma Fidei: nec minus i
inepta eft illa altera confequentia : Fides ftne
cperibus Charitatts eft mcrtua : Srgo (fharitas (
efl forma Fidei : fi enim illa iliatio bona eflet, c
fcqueretur caput aut cor hominis, efle e/us for- 1
mam , idque quia homo finecapite autcorde'
vivere nonpoteft, <":

i

\

ART i;
I

Bxercitatio tertia. 25$

* , — , — ~ ,

ART. XXHL

*An Religio ftt virtw Theologica £

Fidediftinttam

l.^TH omas Aqiiinas fecuhda f>.
JL cunda, <$n*ftione 81 . Art. 1 . dc RelU
gione differens, triplicemaffert eius notatio-
nem,feu \kyov hvhtmror^nm^^^Religh
i\Relegendod\ck\xc, quodilli qui funt religiofi
fepius ea retrad:ent,& quafi re/egant,qux ad di-
vinumcultum pertinent.Secundacft,qua reli-
gio dicitur a Reeligendo , quod D E V M recli-
gerc debeamus, quem amiferamus negligentes.
Tertia cfl: , qua religio derivatur a Rcligando,
quod ea nos religet> feu denuo con/ungat De o
omnipotenti. Sive autem (inquit Thomas)reii-
gio dicatur aftequenti reletlione^five ex iterapjl
clellione eiies quod negligenttr amiffum efty five
\a religatione , religio propric importat ordinem
\ad D E ZJ Mz ipfe enim eft cuiprincipaliter aiii-
garidebemmjanquam indeftcienti principio; ad
c/uem etiam noftra eleBio ajpdue dirigi debet,
ftcut in tdttmum ftnem^ quem etiam negligcnter
prccando amittimus ,& credendo ac fidcm prote-
ftando reCHperare debemus .Harc D.T homas,
2. Religio a S.Thoma fic definitur,^<f//^

S 2 eft$

5 5 6 T)t Fide, ScientUy &c*

tft\qttdb D EO debitum cultum offert: zZah-
cbio fic explicatur, Sft virtm poftta in vero veri
I> 8 1 cultu tum externoytum vero maxime in-
temo: a Polano fic deicribitur,/fc/*g70 efi virtus
tnimis noflris d D E O per Spiritum fan&um
inditafeu infufa, quk religiofi <& pii effetlij) E-
ZJ Mrefte agnofcimu* &co/imtts* id efiy ex if*
fipts voluntate infcriptis Propheticis & Apofit-
UcisreveUtat a Tileno denique hac defcriptio-
ne explicamr, Religio efi (eremoniarum & Ru
tuuma D EO prafcriptorum obfervatto. Hax
defcriptio Tileni in hoc diflfert a prxcedenti-
bus, quod non fatis amplum obieftum religioni
affignet ; dicit enimeamverfaricircaritus&
ceremonias a D E O prsefcriptos; ciim tamen
certumfit, religionem prarcipueverfaricirca
cultum internum.

3 • BeUarminus, Tom. i . controverfe* con»
troverf generaliy Lib. 2 . Cap,2 . fic definit Re li-
gionem^ Religio efifiatw hominum,adperfe£lio*
nem ffirifiianam tendentium , per paupertatis,
continenti<ey & obcdientia vota: fed ha?C defini-
tiovalde ineptaefl: : nam ut dicit T).Thomat
fecundk fecunda quaft. 8 1 . Art. i . Religio eft
virtus qua?dam feu habitus mentis, & proinde
non re&e dicitur ftatus hominum &c.

4. Ex tribos primis defcriptionibus Religi.
cnis^ patet eam efle reBam rationem colendi
D EV M^feu habitum direttivum earum atti*

onum.

Exerchatto tertl*. 277

onum^uibm T> SVM colimm &veneramur:
cum enim narura noftra corrupta , prona iit ad
concipiendum erroneas opiniones de D e o,&
fcttandamfalfasrationes eumcolendi : nofter
cultus D e o gratus 8c acceptus efle non poteft,
nifi pr^diti fimus habitu aliquo diredivo, cujus
beneficio D e u m refte agnofcamus , & cola-
tnus.

5 . Quari folet , utrum hic direftivus habi-
tusfitvivtus moralis , an vero Theologica. S.
ThomaSyfeoinda fecundni qu<tft.%\ .Art^ ,dicit
Religionem efle virtutem moralem>& ejuso-
pinionem ampleftitur Daniel Tttenaspart. u
Syntag.di/p.qi .Thef 9. Contra vtxoZanchitts,
Tom.^.Cap. 1 3 ,i» exp/katione Thefi. Polanm
Synt.Lib.g.(fap.\. & alii , dicuntReligionem
efie virtutem a D e o per Spiritum fuum ani-
mis noftris inditam feu infufam , & proinde
Theologicis virtutibus annumerandam : rnora-
les enim feu Ethicae virtutes a Deo non infun-
duntur,fed crebra bonarum a&ionum iteratio-
neacquiruntur.

6 Hu jus quaeftionis determinationem tribus
aflertionibus proponam ;& deinde folvam duo
prsBcipna argumenta,qu£ aflferri poflunt in con-
trarium* Prima aflertio fit haec : virtm i/ta cmm
ienefcio D E u m reEle agnofcimm y&colimus,
non poteft natur& viribus acquiri^fed a D E o im~
mediate infunditur: hocautemprobatur mani-
S 3 fcftS,

15% T>e Fide, Scientia, &c\

fefte,quia ut docet ipfe TilenHsin difp.i. qu<t
efi de origine S .Scripturayluxmtmx non iufti-
citad D b u m re&e cognofcendum, multo mi-
rusad eumrite colendum : & proindeopus eft
habitu quodam iupernaturali,qui regulativus Sc
dire&ivus fit venerationis noftrar.

7 Secunda afler tio ; Religio non efi virtus a,
Tidt re difiintta: nam Videi competit definitio
rcligionis, hoc autem fic oftenditur : Fides eft
habrusdiredivus&regulativus noftras adora-
tionis, qua Deum adoramus,& colimus : Ergo
Fideseftreligio. Ratio antecedcntis eft quia
per Fidem novimusquis cultus D e o gratus fit,
&quomodoillecultus D e ofitexhibendus.

8 Tert. aflfert. Notitia voluntatU divina,
<jUAm ex verbo T) E I habemiu, dttobtts modk
confideraripotefi : primb , qvatcnH* efi notitia^
*ut ajfexfa nitens D81 tefiimonio in verboftto:
feciindb rftiatentte efi notitia direElivA ,feu regu-
Utiva atlionum nofirarum qmbm D E V M
colinms : haec notitia priori modo confiderata
appellaturfides , at quatenus pofteriori modo
confideratur,appellaturreligio, & proindefi-
desnon re,fed fola ratione a reiigione differt.

9 Contvahanc fententiam objicitur pri*
rnd;Religionemnone{ie virtutem Theologi-
cam^quiaTheologicsvirtutis objeftum cft ip-
fe D E V S > at ob;e<5tum religionis eft cultus
D E I,velut alii loquuntur,id quod DEOof.

ferrur;

f

Exercitatlo tertia. 159

fcrtuvividcYxcctfacrificiajejuniaypreces. Refp.
virtutes Theologicas non tam ex ob/erto fuo,
quam ex origine aftimandas effe : ife enim
virtutesdicendsefunt infu£e,feu Iheologica^
qua? noftro labore & induftria acquiri non pok
funt,fed aD E O immediate infunduntur. Se-
cundo Refpond. Religionem quatenus eft a
partereieademcumfide, pro obje&o habere
ipfum DEVM: nam fidei objeftum,ut omncs
fatentur efl ipfe D E V S.

10 Secund.ob. Religionem non efle virtu-
temfupernaturalem, quia exhumamse rationis
di&amine ortum habet; nam numen aliquo mo-
do colendum ejfe (inquit Tilenw} omnium etiam
efferatijfimarum gentium confenfu & more re«
ceptum efi. Refp.Religionem non eflfegenera-
lem notitiam qua novimus numen efle aliquo
modocolendum, feddiftin&am notitiamqua
novimus D E VM hoc particulari modo effe
colendum;hoceft,hunc cultum & non alium
efle D E O gratum* & acceptum : hax autem
notitia non poteft ex humanas rationis di&ami-
ne ortum habere,ut cuivis manifeftum eft.

ART,

"%6o De Fide^Scientiaf&d

ART. XXIV.

OyP^W/VwTheologiam Viatorum tribm modis
*ccipi:& probatur9Thco\os,hm primo modo
acceptam non effehabitum a Fide rediftinm
&pim.

i \ K Agna eft Ioquendi varietas, & mirabi-
jLV iliaiuntfententiarum divergia inhac
controverfia de natura TheologU Viatorum,
Primoenim. S.Thomas , &cum eomultialii
Thcologi Sententiarii ftatuunt Theologiam effe
fcientiam; quibus etiam adftipulatur Dudleint
Fennerus 9in\iminc hxx Theologia^ Secundo,
D urandus ,Canits,8c tAndreat Vega , afierunt
Theo/ogiam re non differre ab babitufidei. Ter-
ti6 9K ec kermanntu dicit >eam ejfe prudentiam.
Quartd,clariffimus funitu fm libellode vera
Theologia, Trelcatim inprocemio Theologi-
caruminftitutionum, Polantu Libro i. Syntag.
c^p.i.Ti/enns in Syftemate Oriftico,& Sharpi-
a^nofter in curfu Theologico, affirmant^^
effe fapientiam. Quinto , Ba/thafar Meifnerm^
in Philofbphi^fuarSc&.a.c. 2.qu£ft.i.dicit,
Theologiamper fpecialius cfr magis proprittm
\twis dcfiniri nonpoffe quam per babitum^woc»

2 Quan*

ZxercitAih tertU. 261

2 Quanquam controverfia harc tra&atur
ischolafticisinprologoprimi Libri iententi-
rum , revera tamen magis eft Philofophica
uam Theologica: Philofophorum enim eft,
labituum diverla genera confiderare,& ex illa
abituum claflecujuflibetparticularis habitus
;enusdepromere.
$ Vtigitur hsccontroverfia magis diluci-
e determinetur,tenendum cft primo, Theolo-
iam tribmmodis accipi,ut refte monet Du-
andm in Prol.i fent. Primo enim accipitur
ro habitucjuo affentimur toti facra Scriptur*
ii roptcr D E 1 authoritatem. Secundo $ pro ha-
itu cjho affentimur conclufionibm Theologicu
x JacraScriptura dedutlis . T ertio, pro habitu
efenfivo & explicativo articulorumfidei , qui
ppellari iblet Theologia D oUorum^ feu Theo-
gia scholaflica.

4 Secundo tenendum eft , Omnem habitum
tentis jveleffe habitumfciendi,vel habitumcre-
endi,vel habitum opinandi. Ratiohujusdivifi-.
nis eft,quia habituum varietas oritur ex diver-
tate aftuum ad quos referuntur & ordinantur
lihabirus.-adus autem ad qucs ordinantur
mnes habitus intelleduales funt tres ; videli»
et aBm credendi.aBm fciendi>8l aSim tpinan-
m *,& proinde tria funt genera habituum men-
isnoftrae.
5 Tertio tenendum eft , Habitumfciendi,

quatcnm

i 6% De Fide> Sctentia, &c\

quatenus oppomtur habitibus credendi , & opi-
nandifubfecompleili illa j.habituum genera,
e*u<tab tAriftot. enumerantur 6to Ethicorum.
Lateenimhic accipitur habittu fciendi , pro
quavii notitia habituali certa & evidente 7/ive
eafit de rebm necetfartisi& ffeculabilibtttyfive
fit de rebta contingentibus^ operabilibtu. Ta-
lis autem notitia,non folum cernitur in difci-
plinisfpeculativis,fedetiam in pra&icis.Nam
ilh',qui praediti funt habitu TrudentUyfeu Pbi-
lafophU moraliS) non opinantur , aut credunt,
fedcerto & evidenter fciunt, a&iones liberali-
tatis eflehoneftas, & aftiones vitioru ei oppo-
fitorum efle turpes & iahoneftas : illi itcm qui
periti funt alicu/us artis , non opinantur , aut
credunt, fed certo fciunt fuaarte fafta efle hoc
velillomodoefficienda: eorumenim notitia
eft experimentalis, & proinde eft certa & evi-
dens: certaautem& evidens notitia non eft
opinio aut fides , fedfcientia: utpatetcxijs
qu* difta funt primo A R T I C V L O.

6. His pofitis , ad qu^ftionem in tituloj
propofitam Refpondetur quatuor Affcrtioni^
bus: prima efthsec, Nullm habituum Ariftote*
licorum, Theologi&primomodo acceptdt gentu
^/>^7?:primo,quiaomnesifti habitus funl
hdbitus fc iendijM /am diftum eft : item omnea
ifti habitus funt hominum folertia inventi , &l
cxculti, feu cx principiis natura notis dedufti:

Theologia

Exercitatio tertlal 1 6 $

heologia autem non eft habitus fciendi , fed
redendi,ui mox patebit f Item non eft habitus
lominum folertia inventus, fed ^ia^>^ : ejus
nim principium non eft humana ratto > fed */*-
/*'## revelatio*

7 Secundo: (i fpecialiter pcrcurramus om^
les illos habitussvidebimus T heologiam liib e-
irum nullo contineri, Primoenim Theologia
lon eft rfr/,quia non eft habitm effe&ivut : non
ft prudentia^quh ea eft virtus dtre&iva aftio»
wn avi/ium: tft enim j£/* i&&}lt7kyi nfel ^ *l-
Tvmvati)4$a, , Lib <5.Ethicorum,cap,5'.at Tho
►logia eft vtrtus dire&iva a&ionum ffirituali-
m. Non tft inte/kfiuSy qtiia non verfatur circa
rincipia naturk nota,&fuk luce c/ara. Non eft
:ientia, tum quia non eft habitm demouflratt.
'«0,tumquiai« cognitione non acquiefcit ;fed
am ad operationem ordinat & dirigit, Non eft
eniqfapientia^mafapicnuatftfcientia qu*-
^am: eft enim u* % £ &hfi(m : at T heologia,ut di-
tum eft,non eft fcientia.

8 Secundaaffertio eft ha?c : Theokgiapri-
'io modo acceptajooc eH^acceptapro kabitu^ quq
\ffentimur toti ^criptur&propter D E lauthori-
atem,nihi/ a/iud efi^nifi fides divina. Probatur
\xc aflertio: primo,quia fides eft habitua ajfen*
tendi propter D E 1 anthoritatem^at Theologia
\rimo modo accepta,cft ta/is habitm : Ergo eftfi-
Tfif» Sccund6,Thec/ogus quaTheologm non opi*

natur9

i^4 ^6 Ftde, Scientia, &T.

natur,q\ihe)us notitia eft certa, opinio vero eft
incertaj»0*/f it proprie, quh fcientia eft evidens
notitia , Viatorum autem notiria Theologicai
non eft evidens, fed senigmatica:£r^7'^-
elogus, quk talu.credit- &perconfequens Theo»
logia eftfides.

9 Tertia affertio: Quamvis fides hiftorica
improborHm^uk Scriptura affentiuntur , aliqm
tnododicipojfit Theo/ogiay cjuia videlicet eft no-
titia D E I9& rernm divinarum : fola tamen
falvificafides ele&orumqua & ajfentiunturfa»
,cr<t$criptur<t\ & affentiendo ftbi applicant pro*
miffiones Svangelicas , Theologia nomen mere»
turi Ratio hu/usaffertionis eft , quia vera The*
ologianon efthabitus ffecvlativus , fed pratti-
cusy ut poftea probabitur : impiorum autem
Theologia , inefficax eft , & otiofa , non verd
aftiva. Quseret aliquis ; fnejue pofita fit iXa
<s%£Zi<<> q** *& Theologi&finis ? Refpond. eam
effe pofitam in gratitudine noftra erga DEVM,
pro fingulari illo redemptionis noftras benefi-
cio 3hoc cQ:, in agnitione, prtdicatione , & cele*
bratione clementU D E 1 , quific dilexit mun^
dum,ut filiumfuumunigenitum &c. Item s int
ce/ebrationefapientU9juftitU , & omnipotentia
divina. Hasc autem nemo prseftare poteft,nifi m
cordeiuohabeatillam applicativam perfiiafioH
nem &fiduciamdercmiffione peccatorum,de
qua fuprd locuti iumus ; unde manifefte patet,

veram

Exercitatlo terttA. z6$

*er*m &falutarem TheologUm re&e dici #'
■emfalvificam.
i o Quarta aflertio : Errat Balthafar MeiP-
CXMSyC/uidicitgenus proximum TheologU ejfe
wbitum SihijJbTwi eft enim ejus genus rerno-*
um folummodo.Probaturhaec affertio mani-
efte;quia,ut jam declaratum eft , vera Theoto*
ia in prima fignificatione^revera eft habitus fi-
ei falvificae; genus autem proximum fidei fal-
ificse eft fides divina in genere,prout comple-
Hturfubfe fidem hiftoricam, temporariam,
iiraculofam>& falvificam; genus vero ej*us re-
lotum etfhabitus s*5*/l)7»* , hoceft, a D E O
nfiifus, quifubfe ciontinet Fidem, Spem, &
^haritatem.

ART. XXV.

Prol>atur,contra Antonium Vjxvium>Theotog}-
amfecundo modo aeceptam>non ejfe fcientiam,
/^fidemdivinam.

o
k
i

i,
i

u

f ^\ Vidam Tontificii T heologi nobifcum a&

'i k£ferunt,Theologiam acceptam pro haHtu
« \uo affentimur facr* $criptura> refte dici fidem
ii ivinam;Theologiamvero acceptam^^i-
\9 tconc/ufwnumexScripturadeduSlarum, non
I dem , fed fcientiam appellant ; quia proxime

non

2 66 T>e Fide% Scientia, & r.

no innititur authoritati, fed cvidenti difcsrfui:
hancfententiamoptimeexplicat, & defendii
^Antonim Rhvihs, in Logica Mexicana opufc,
de habix.Tratt, 3.

2 . His Theologis fi objicias, fcientiam ejfe
notitiam evidentem: habitnm vcro conclnfionHm
TheologicarHm effe notitiam inevidentem > Re-
fpondebunt evidentiam effe de effentia fcientia
naturalitcr acqnifiu, quamfolam defimvitvtf-
rifiore/es; non vero competere fcienti^ fuper.
naturali , Theologise videlicet, quam ob defe-
ftum evidentia imperfe&am effc fcientiam fa-
tentur.

3 . Sed h#c Refponfio non fatisfacit , cum
eniin fcientia generaliter accepta,cum^^con-
vcnhtAnfirmitate&certitHdine , &abeadi-
ftinguatur per folatn evidentiam : proculdubic
dicendum eft,hahitum illum, cui deelt eviden
tia,modd certitudoicfirmitas ei conveniant,nc
zd fcientiamfcd ad fidem referendnm cffc:fiipn
enim diftum eft, fidem effe affenlum certnm & ,
inevidentem: pmerea fi habitus conclufionun:
Theologicarum ex Scriptura deduftaruni ef
habitus certns & inevidens, eft C^c^tni rff » ^as
m-niwvf & proinde cfcfides divinamt verum cf
prius fatente ipfo Ruvio ; Ergo etiam & pofto
riiw.

4, Alii Refpondent notitiamconclufionuir
Theologicarum, revera effe evidentem ; h

o<

cniq

JExercitatio tertia. ^$j

rnim pofito, quod vcra fint ea omnia,quse in S.
Jcriptura continenturj evidenter & perfpicue
cquitur , conclufiones ex Scriptura deduftas
fle veras: fed illiquiita Refpondent, non ad-
rertunt ad evidentiam notitU plus requiri3
[uam ut conclufio cui affentimur , cxpramiffis
I uis feuprincipiis evidenter inforaturmzm prae-
er hoc etiam requiritur, ut pramife, ex qmbm
nferturfint evidevtes'shoc eft, ut fciantur, non
rferd credantur.

5. Probatur hax affertio : Quia fi notitia

ajonclufionum ex S. Scripturaduftarum fitevi-

ens,quia ilkeconclufiones ex Scriptura^W^.

n \r &perificue colliguntur,pari ratione notitia

& Dnclufionum, evidenter &per^icue duftarum

\ x prsemiffis probabilibus, dequibus opinionem

i tntum habemus, evidensdicenda eftrachoc eft

* lanifefte abfurdum: nam notitia conclufionum

U&arum cx prsemiffis probabilibus & opina-

flibus,eft incerta, & per confequens etiam

6. Prseterea fententia? fiipradifta? falfiras
k eo patet, quod credere non tantum Ct afen*
ri tefiimonio propter tefiantis anthorit^tem^
. e. affentiri alicui narrationi propter narran-
!sdignitatem,fedetiam afentiri conclufoni ex
p tefiimonio dedutta propter illud tefiimeni-
w •• qui enim affentitur alicui veritati ex te-
imonio dedudte, propter teftimonium cx

quo

468 De Tide, ScientU, &c.

quodeducitur, isnon proprie diciturfcirc,fed
credere rem ita fehabere : idque quia funda-
mentum>quo nititur fcientia,non eft teftimoni-
um,led ratio.Quare aftus credendi, non tantum
eftaflfenfus quem prsebemus D e i teftimonio
in Scriptara propofito, fed etiam quem praebe-
musconclulionibus ex eo teftimonio dedu&is.

ART. XXVI.

FrobaturfTheologiam tertio mododcceftamy hoc
eft, Theologiam Scholafticam efse habi-
tum aggregatum ex Fide, & Philo-
fophicis dilciplinis.

I . T7 X iis qua? di&a funt in duobus prseceden-
iZtibus Articulis3manifefle fequirur Theo-
logiam eflehabitum a D e o infufum , & non
a nobis ipfis accjuifttnmi hoc autem videtur effe
falium, &quotidian^experientise contranum:
videmus enim Theologis habitu inadokicen-
tibus non produci immediate a D e o , {cd
potms peripforum diligentiam & indefeflfum
laborern acquiri. Vt hxc difficultas tollatur, te-1
iiendum eft in Theologia primo rfr fecundo mo-
do acceftaduoefse confideranda. Prius eft, infor-
matio feu inHruHio mentis de credibilibus , UC
loquuntur Scholaftici: hoc eft,notitia qua novi-F

mus

Exercitatio tcrtia. igp

imis qua?nam dogmata in Scriptura credenda
proponantur, & qusenamdogmataexScripturiJ
per neceflariam confequentiamcoIligantur.Po*
fterius eft, inclinatio mentis adafsentiendum il-
lis credibi/ibusy h. e, firma perfuafio de veritate
iftorum dqgmatum : prior illa notitia non eft
infufa, (ed acquifita noftro labore & diligentii;
videlicet legendo, & relegendo LibrosPro-
pheticos& Apoftolicos:at pofteriqr ill^ notitia
feu perfuafio3non eft a nobis ipfisj (ed a D f. o,
qui mentes noftras efficaciteir movet,& inclinat
id affehtiendum illis articuiis*

2. Ataliaeftratio Theologia? tenio modo
accept#,viz: pvohabitu defenfivo , &exp/i-
rativo articu/orum Fidei: nam in ea Rc accepta
;riafunt confideranda.-primO;/^?^^^ mentU

credibt/ibus: fecundd, Afsenfiu cjuem pr#fo-
toiu illis credibilibm,feH articulis fidei; Tertio,

cilitasfeu promptitudo exf/icandi> defenden-
ii> & confirmandi ilios articulos, contra Hareti*
os & alios Ecclefia hoflesm Primus a&us a no-
tro labore & induftria dependet; fecundus eft
i D e Q folo, ut iam difttun eit: at tertia illa
ius pars noftro etiam labore & diligentiacom-
?aratur;namdiiigenter legendo & confideran-
lo controverfias TheologicaSjacquirimus illamt
jrompritudinem explicandi, & confirmandi
softram fententiam, & conf iitandi adverfario-
umdoftrinam.

T 3 , Hine

;!•

tyo De Fide, Scicntid, &c.

3. Hincpatet, Thcologiam tertio modo
acceptain,noneffeunum fimplicem habitum,
fed aggregatum exhabitufidei, feu Theologi^,
& Philofophicis difeiplinis: illa enim facilitas
explicandiarticulosfidei,& deillis difputandi,
quam Theo/ogia Scholaftica fuperaddit habitui
fidei divina?, nihil aliud eft cpimPhi/ofophia
TheologU app/icata,

4. Vt autem hoc mantfeftum fiat , tenen-
dumeft,omnes fere Philofophiae partes fuum
ufum habere in explicatione, & defenfione ar-
ticulorum fidei: primo enim,beneficio Logia
Doftoresexplicantarticulosfidei diftin&e &
methodice, debito ordine proponentes rerum
Theologicarum caufas, effeda, fubjefta, adjun4
fta; item folventes adverfarioru fophifmata , &i
folidis rationibus cofirmantes veram docftrina J/

5. Beneficio Metaphjftcdt explicantmufcc
ta Dei attnbuta,utimmenfitatem,immutabi«/
Htatem,fimpltcitatem,£ternitatem3 &c. ejuf \
dem etiam beneficio probant hxc sttrftujn
D e o vere attribui ; & Ci qux argumenta l(
contrarium afferantur, ea diflolvunt. n

6. Beneficio Thyfica explicant facultate^
animse rationalis: idque ut manifeftum fitll
qua facultate animsc hsec vel illa virtus Theo
logica i edem habeat.Denique beneficio Ethia i
explicant virtutes morales, qua? in decalogjj
pr<ecipiuntur; & vitia eis oppofita,qu£ ibideti
vctantur. A R

Sxercitatio tcrtU. * ijt

A*f. XXVII.

Theologiam effeftmileth omnibw habitibus Ari*
Itotelicis, pracipuc verb Prudentti.

i.VIOn defunt,qui afferunt Thcologfem
xNeffe omhem habitum eminenter y fedf

non forfHaliter^xA eft, cujuftibet habit&squan-

damcondicionem in S.Thcologia efccellentct
acxpreffaminveniHqaamvis fub nulloilloruni

habituum,tanquam fub genere3contineatur :pri-
i mo enim,quatenasconfiderat £> I u m 3 qui eft
!( ^uprcma & gencraliffifna caufdy eft (imfikfapi*
l vntU: fecud6>quatenus verlarur civczneceffnria,
fc & ab arbitrio humano non pcndentiajdici poteft
ircientia: tertio, quatenus confiderart prifaa &

Jndemonfirabilia principia Fidei,ex quibuscon-
lufionesThcologicsededucuntur, dici potcft
ntelUBm : quartc? , qnatenns ABus Chri.
i fiani hominU dirigit, ^Prudcntia appellari po»
ut reft: quinto , ^mfimiliseft quatenus eft <e^
Mcativa Ecclefiamndc Apoft.i .Cor.$ .dicit,/i?~
undum gratiam qtta data cft mihi , ut peritm
\K ArchitcBtts fundamenUtm pofui ,- alim autcm
\\ttper<tdificat.

2. Siquis cpxvzt, an Theologia fit fimilior
rxihcrum quinque habitunm , quamreltqpiisx
(lefpondebo,eam effc <TrudcntU Civi/i fimilli*
narcn pr imo enim,ei accomm©dafi poteft vru+
t * dcntU

«

2jz De Fide^ Scientia, &c.

dentU definitio * nam ficut Trudentia Civiiu
eft babitHS retta cum ratione atiivtu -? i . e. dire-
Bivvu aUionum Civilium: itaetiam Theologta
eft habitm re&acum ratione aBivus^ i. e. dire-
Bivm attionum fpiritualium. Secund6> ficuti
Prudentia,qux eft princifmm direttivumz&io»
num civilium^ in intellettu exiftens , operatur
per virtutes morales in voluntate exiftentest
quae funt principia executwa bonarum acflio-
num , inclinantia & quali impellentia volunta-
tem ad ideligendumquod intelledus judicat
efle mehus;ita etiam Theologia, qux eft princi-
pium direllivum bonarum aftionum spirituali-
um3m intelledu exiftens,operatur per vtrtmes
Theologkas quae funt in voluntate, hoc eft, per
Charitatem,&C c jus Fiiias.Hx enim funt princi*
fia executiva a&ionum fpiritualium ; hoc eft*
inclinantia voluntatemadideligendum, quod
Theologia in intelle&u exiftens indicat ejfe
conforme voluntati *D E I in verbo revelat&:
atquehinc eftquod Apoft. galat. 5. verf 6.
dicat Fidem operari per Charitatem*

3 . Tertia fimilitudo feu convenientia T^a.
dentU civilisfii TheologU\n eo eft pofita, cjuod
utraque proponat fibi felicitatempraElicam con*
fequtndam: duplex enim eft felicitas praftica^
vi&di&tsCivilis&cfpirituafa .-illapofita eftxa
aElionefecHndum optimam virtutem moralemj
hoc &,juftitiam Univerfalem^ eftque finis ?ru«

dentuA

Exercitdtio tertU. 273

acrttid Civilis: hcTC vero pofita eft in affione fe-
cnndum virtutem Theologicam pr<eHawtijfi ,
fnam, videlicet Ch*ritatem;cCxquc finis 7V#-
dentut Re/igiofi.hoo d\,Theolog!<z:hxC autem
\ aftio nihil eft aliud, nifi divina Majeftatis ado.
rathy exferventi amore divina bonitatis prove-
niens 5 & conformis T> E I voluntati m verb§
fatefa&dt.

4. Dicet aliquis: Vltimus finis TheelogUy
feufclicitas Thtologica, quam tn hac vita affc*
quimur> noriefi pojita in aftionibm charitatisi
videtur enim pQtim confiftere , vel in a&u fidei
iuftificantis , vel in ipfa iuftificatione hominis.
Befpond.Dfi I cultum& adoratienem recfte
appellan ultimumfinem TheologU, qaem aflfe-
quimur in hac vita^ idque quia & fides & /ufti-
ficarioad eum,tanquam adulterioremfinem re-
feruntur : ideo enim illuminatur mens noftra
Tpcrfid&m, ideoctiam remittuntur nobis noftra
peccata,ut Deum colamus,ejufqueclcmen-
tiam & benitatemGelebremus.

ART. XXVIII.

FtrumT heologia fit difciplina jpeculativa^
AnpraEHca.

1 . T N hac controverfia varia? font Philofopho-

I rum fententi«;prim6 enim, quidam dicunt

Theo]ogiam>nec7V*#/Vvw*, nec contempUti*.

T 3 vam

* 74 D e Fide , Scientia, &C.

tw#efle;fedaltiorem pra&icis & contempU*
tivis dilciplinis, & proindeeam affetlivam vo-

cant;quiaeiusfiniseft D e i adoratio,proveni-
cns ex afeBu Charitatis alii dicunt eam fimpli-
citer efle contempUtivam & pratticam, fed ma-
gis contempUtivami alii putant eam & contem-
fl*tivam& pratticam efle,fed magis praFiicam:
alii denique dicunt eamfimpliciter efle pratti-
cam% & non contemplativam.

2. Vtintelligatur & confirmetur harc po-

ftremafententia, quse omnibusreliquispraefe-

renda eft.notandum eft primo, eam notitiam di?

citheoreticam qu&in fe ipfa acquiefcit, & ado*

ferationtm non dirigitur , tanquam adulterio*

remfinem%eam verb dicipraBicam qu<z ad ofera*

tionem tavquam ad finem rcfertur. Secundo no-

tanaum zW^notitiam aliquamduobtu modis ad

Operaiionem tanquam adfinemdirigipoffe-yi&c-

}icet,vel abfclute &perfey vel fecu>tdum quid

& per accidensiWh notitia per Je ad praxin diri-

^itur y qua fccundum naturam illius difcip/in<t,

ndquampertinct) ad operationcmreferturz C\c

potitia rerum Ethicanim eftprav5Hca,quh na-

turaEthica? poftulat, utcmniaqus in eatra-

ftantur,ad operationem & ufum referantur:i!Ia

vero notiria per accidcns ad operationem refer-

tur ,qut non efi praBicafecundum naturam illi~

tu difciplina adquam pcrtinet , fed ratione finis

quemfibiproponit it qui ea notitia eft pradttm:

Sic

Exercitath tertia. 27 %

Sic notitia rernm Phy ficatum feu naturalium eft
pra&ica peraccidens ,quandoisqui ea notitia
praeditus eft, eam ad operationemautufum di*
rigit& ordinan

5 Tertio notandum eft>eam notitiamy qu&
perfe & ahfolute ettpra&ica > trtbtu modis ad
praxin dirigi & ordinari, Primd, eanotitia^r
fe ad praxin dirigitur, qu# eft regulativa & di~
reBiva alicujus operationis: Exempli gratia,no«
titia qua fciunt Architedi quomodo ponendum
fit fundamentum domfis , quomodo erigendi
fint parietes,&c. tft pradica, quia eft regulati-
va &dire&iva sedificationis. Secund. ea notiria
perfe ad praxin dirigitur5qua; eft incitativa &
impulftva ad operationem : talis eft notitia , qua
fciuqtprudentesviriqux commoda fequantur
aftiones honeftas virtutum , quxverbincom-
modafequantur a&iones vitiorum • hsecenim
notitia incitat & impellit hominem ad a&iones
Jioneftas.Terti6,eaetiamnoritia perfe ad pra*
xin dmgitur,qua nefy efl direEliva operationi$%
netfe efi imfulfiva ad operationem \fedfecundkm
naturam illius difciplin& , ad cjuampertinet , efi
pr&reqmfita admelius operandnm & agendum,
Exempli gracia,in arte Medica, quse tota eft dfc
(ciplina pra&ica,agitur de partibus humani cor-
poris,de partiucn morbis, de morborum catifis,
fignis,Symptoimtis, &c. qua? quidem notitia
non eft ipeculativa, fed praftica , quia videlicet
T 4 natura

^y6 De Vide^SctcnttA)&c\

natura fllius artis poftulat ut in ea dognitiore
non 3cquiefcamus5fed eam ad operationem di-
rigamus, & in praxin redigamus.

4 Ex his patctjillos Philofbphos imperfe-
ftam & inadacquatam definitionem praEliatco-
^;W<7^affcrre5quidicunt/^w foUm notitiam
ejfe praclieamyqu& efl de re operabtli ^esij^ regu-
lativa ffr direclivaalicujus operationis : inde e-
nim fequetur, eam Medicinse partem quas con*
fiderat parteshumaniccrporis, partium mor*
bos,& morborumcaufas &figna,eflefpeculati-
vam & non praclicanr.ifta enim pars Medicins
non eft formaliter regulatiua alicujusoperati-
onis>neq; eft de rebns operabilibus , fed de rc-
bt7snaturalibus.'abfurdumautcm eft, afferere
illam Medicina? partem efle fpeculativam; quia
difciplina,aut pars aliqua diiciplina?, dicitur
fpeculativa ( ut refte monet Fonfeca, Lib. 6.
Afetapb.Cap.i . J%u<efl.<j.Seft.<; .) ifine ttltimo
0- pracipuo : finis autem ukimus illius partis
Medicina^noneft morborum cognitio & fpecu-
Iatio,fedomzi705ut cuivis manifeftum eft. Dixi
difciplinam.aut partem difciplinse, dici fpecu*
JatiVam ifine ultimo & pra?cipuo : quiaalioqui
omnes virtutes intelleciuales .& proinde etiam
ipfe artes ePkntjpecu/ativa immfinu proximus
omnmm int ellettualitim virtutum eft cognitio
#ut confideratio intellellits.
5 Ex his patet, totam Theofogiam efle pra •

Elicam

Exercitd tio tertia. 277

flictm, & nullam ejus partem cflfc ffecuUti-

vam primo enim,omnis notitiaquam habemus

de D e o & ejus operibus, ideo a S. Spiritu in

cordibus noftris gignitur, ut D b u m rede co-

gnitum rite colamus; hoc eft, ad modum ab ipfo

in verbo pnefcriptum . Secundo , fi refpiciamus

laturamipfiusTheologia^ videbimus omncm

lotitiam Theologicam perfe 8cfuunaturavc\

pflfe r^/^/^walicu/usopcrationis , vel inti-

d ativam&tmpulfivam ad operationem : noti-

i| iaenimquanovimusquomodo Deum colere

4 ic proximum diligercdebeamus,eft reguUtiva

tjl k ^iV*#/Vrfaftionumnoftrarum erga, Deum

d \i proyimutn: nothiavero quam habemus de

:re latura & attributis D E I,incarnatione *5 *5>a,

uiak aliis fimilibus, eft incitativafeu impulfiva ad

tur morem5timorem,reverentiam;& adorationcm

i )EIOpt.Max. idq;fecundiimn3turam hujus

!ifciplin^;nam DEVS ideo voluk nos fcire

jus potentiam , uteum timeamus, & reverea-

nur ; ideo voluitnoslcireejtisbonitatem &

nifericordiam,ut eum amemus& celebremus.

ART. XXIX.

An Theologia Viatorum dici pojpt fpe-

culativa a fpeculationc^ vifione

cjncfutura efi in Patria.

Etrus ¥oKSZCA>Li£>.6A4etapt>. cap.
qv<tft,<}fetttjAieit , Tkeologiamreve*

lationis

p' JL 1

S 7§ T)e FUe, SctentU, &c1

UthniSj CaxTbeologiamViatorum , ver^dfci
i^^«/^i^wf,quiafiniscjuseft vifto feu r^»i-
fw T> E /in Patri*. Idem etiam aperte docet
yia/tbafMeifnerw^nVhllcfbphixfax SeEl. 2.
Cty. 2, Qu&ft. 1. verba ejus ha?c funt • /V»£
Theelogia non eft beatitudo praBica ,fed potius
theoretica , fonfiftens in eontemplatione & frui*
tione D E L

2 Hazc fententia faHa eft , & rejicienda:
primo enim omni s fum denominans a/iquem ha-
iitum, vel eft operatto quxm ille habitus e/icit,
(quomodo fcientia dicitur Ipeculativa , quod
cliciat aftum fpeculandi , feu contemplandi:)
vel z&operatio quam habttm illedirigit & tA
gulat&t loquuntur ; (quomodo prudentia dici •
turaftiva, &arsefte&iva, non quod eliciant
a&iones & effe&iones externas , fed quod finc
earum principia regulariva,feu dire&ivarjat il- 1
la beatifica D E I vifio,neq; eft aEl m elicittu ab |
jhabitu TheologU reveimonis^ neq; ab eo regtu \
fatur: idc\;quhTbeo/ogia revelationis evacua-,,
tur in Patria , & ei fuccedit Theologia viftonis;
Ergo The&logia revelationis non poteft dia jpe?
tu/ativa,dbi\h fpecu/atione feuviftone qu# efi
in Patria. Secundo > ex ci fententia fequiturJ
Theo/ogiam Viatorum pofle dici habitum DET
intuttivum^tw habitum viftonu : illa enim ffe*
cu/atio a qua denotninatio fumitur, eft DEI vi
ftoiix hoceftabfurdum,quiaficr^%w vii

coofande

Exercitatio tcrtW. 2J9

onfunderctur cum Theohgia PatrU , qus fola
ftDE liniuiuva.

ART. XXX

An vcra &propriediElaTkcolcgi4poJfite$e
in homine impio ,feu nonrenato,

BAlthasak Meisnerhs,
in Phihfopbi&fufi Sctt.2.eap. i tfttAfi.x .
€ haccontroverfiadiflerens: primo affeverst
"heologiam dici babitum &ofJ$o¥ , non quod
mnesquiTheologiam docent,& fciunt.iint in
atu grati£x& a S.Spiritu fpecialiter illumina-
-fedpartim ob prmcipii, partim obobjecH
^eleftem ^tdivinam rationem. Secundo illud
robat ex eo, quodhabitusTheologi^ cadat
iam in iubjcAum non renatum, & hominem
^rverfe vitac :fcqueretur enim ( inquit ) a/ias
^beohgU habitumperirc^ft quifpiam Theologm
ortaliter peccaret\ ttcm iHum rcdire9fipccniten.
lam agereticjualis alternatahabituum abitio &
ditio efi abfurda^ cum V*u *> J)a%ioH boc unico
\ftinguatur^cjuodefubjcBotamfacHe non ce-
tt it & movcattir.

i 2 Hinctertio colligit, accurate diftinguenr-
ttl pm efle inter ^Koyltutt & $*Qoi&**a* * *h»d *-
* iw(inquit) eflverw deD E Ofenfus.ahudpi-
f [ ergaT) E V Mcultus : hic ^t^^i/ie yvam
w wotat: utrumj7 divinum cft,fed divcrfo reffe?
4 h: yyasn<,quia T) E I,& per D £ V My vcl
!(k cim

2 8 O *De Fide, Scientia, &c.

ejus vtrbum^^^,cjuia a TiEO^&cum 1)80,
h. e.cii gratiofa ejus hhabitatione conjunfta efi.

7 Contrariamfententiam profitetur Ttar-
tholomeus Keckermannus ,L\b.\ .Syfl* Theolog.
cap . i .dicit cnim,Theo/ogiam effefacultatem &
peritiam hominibm eletlis dD £ O infufamwiri-
de vztctyTheelogiam, ex ejus fententia, in ho-
minibus impiis & fceleratis inveniri non poffe.

4 Hujusqusftionis determinationem dua^
bus affertionibus proponam ; prior eft hsec ; ho-
mtnes improb$& flagitioft poffunt habere exa*
ftam & accuratam rerum Theologicarum cogni*
tionem;pojfunt item habere miram faci/itatemX
& promptitudinem difcutiendi controverftaa
TheelogicM\ hsc aflertio evidens eft, & quoti4
diana experientia nititur.

% Aflert.fecund.w0J*>#4 rerum Theo/oaicak
rum^cjuapradttt J unt tmpu&non renatt,nonejtt
Theologia proprie difla , fed tquivoce dicitum
Theo/ogia^uemadmodum homo pitlus acfuivocm
vocatur homox fic notitia rerum moralium , qua
prsediti lunthomines improbi & fcelefti , xqui4'
vocedicitur Phi/ofmora/is : illienim revera
non funtpraediti habitu ThilofophU mora/iA
idque quia Philofophia moralis & Prudentid
funt unus & idem habitus realiter : Prudentil
autem inhomincm improbum non cadit , teft<j
Arift.qai fepe a\t,Neminem cjui nonftt vir bo 4
fiHSjpoffe prcprie prudentem appcflari. Vide fac

Martin

Exerchdtio tertU. 281

Martini primam difputationemljthicam, ^5.
bi probat ^Philofophiam moralem & Trudenti-
m effe eundem habitum.

6 Pofterior hasc affertio duabus rationibus
fficaciter probatur: primd , Theologia eft vir-
hs pr*£lic*,ut fupra probatum eft : at illa noti-
id controverfiarum Theologicarum, qua prse-
iti iunt impii,non eft virtus praBica 2 Ergo
on eft vera & proprie didta Theologia. Proba-
ix afiumptio: virtus pra&ica , feu operativa,
iliil eft aliud mbfaeihtat &promptitudo agen-
iea qua hoAcfta & hona funt : at habitus ille
uo praditi funt imy\\9rionc&facilitde9inclina-
'o,aut propenfio ad ea agendaqu* bonafunv. i]]i
nim talem facilitatem non habent : Ergonon

\ ft virtu s pratlicafeu operativa.

7 Secundo,notitia rerum moralium, qua
1 >ra?ditifunt ho*mnesimprobi,nonappellatur
| >r udentia civi/x: idq;qmamcfficaxt(\;, &oti-
i fa : Ergo pari ratione,inefticax & inutilis noti-
j ia rerum T heo/ogicarum , qua prsediti fiint im-
{ >ii,non eft vera 1 heoiogiafai Prudentia religi-
j /4. Ratio confequentia? eft hsec: Theologiajaon
\ niriiis&habituspraElicus natura fua, quam
i}rudentiacivi!is>y&t proinde fi notitia rerum
j ivilinm,qmm habent improbi, elt indigna no-
j ninePrudentiae,quia caret inclinatione 8c pro*
| *enfione ad bene agendum civiliter • pari rati-
!i fne,notitia rerum Theobgicarum , qua pnediti
« funt

%% i t)e Fidey Scientut, & ct

funt impii, eft indigna nomine & titulo Iheofo*
gU,{c\l Trudentia rctipofa • quia caret inc/i-
clinatione & propenfione ad bcne agendum $/-
ritua/iter.

8 Ob.vrim.navid,8cSolomon>c&mgTavi-
ter peccarent,manebant boni Iheo/ogt , quam-

yhdfetiimali Chriftitni*. Ergo, vera Tbeo/o-
gia poteft efie in homine impio. Refpond. ho-
mines plane impios & pietatedeftitutos , neq;
eftcbonos Chriftianos ,neque bonos Iheo/ogoj,
imo vere & proprie non eflfe Thet/ogos : ficut e- I
nim hominesrnali & lmprobi , non fant prarditi '
vero habitu moralii Philofophidt , (eu PrudentU
civitu; ita etiam impii,feu non renati ,non lunt
pr<TditiverohabituT^^/<7^, fea PrudentU
re/igiofs: novi cquidem eos , fecundinn com-
munem loquendi confuetudinem, c(sc bonos
Phi/ofophos mora/esfe bonos Theo/ogos, qui re-
rum Theo/ogiearum & Ethicarum pcriti funt;
verum ut aiunt, toquendum eft cum vn/go,fenti- .
endumcumfavientibus^xx docent virtutespra-
fiiatf,quates funt ^heologta^ & Philofophia mo .
ra/is,non pofse cfsc in hominibus flagitiofis &
impiis.

9 Ad illud autem quod ohjicitur , de Davi-
de & iSW^^,Refpond.eoscum graviterpec-
earent,ncque fuifse bonos Theo/ogos.ncq^ bonot
Chriftianos, quia videlicet ca facinorapatra-
bam,qusT/W*£f* feu Chrijhamtat damnat-

fuiflfc

Exercitath iertia. 28 j

iulse tamcn verc & proprii TUeohgos , &
Cbriftianos; quia videlicet veram fidem & pie-
atem totaliter non amiferant.

10 Ob. fecund. fi habitus IbeologU non
:adat in hominem impium & non renatum, fe-
juetur JheologU habitum perire , fi quifpiam
r^/^»xgraviterpeccet;redirevero fi poe-
titentiamagat :illaautem alternata habituuoi
bitio & redirioeftabfurda, quia tollit eorum
itabilitatem & permanentiam , per quam a di-
pofitionibus diftinguuntur. Refpond. negan-
io connexionem propofitionis: quamvisemmi
labitusverslheologitfnonpoflit cisc in ho-
taine non renato, feu fide & pietate totaliter
ieftituto,poteft tamen cfse,imd fzpe eft , in fi-
ielibus feu ele#is cum gravirer peccant , licet
um non habeat tantam efficaciam,feu Wif >«*«/,
^uantamaliashabet.-quareilla alternata habU
:uumabitio&reditio nonititurnoftrar fcnten-
i^fundamentis , led abfurdo Pontifieiorum,
Armini*norum&L ipfius Meifneri dogmate,^
Apoftafta Santtornm: hoc enim pofito , qwod is
□juijamrenatuseft, poffitftatngrati* & rege-
lierationis maliter excidere , manifefte feque-
[ur,habitum verse 'XheologU, imo etiam habitu*
Vpei & Charitatis efse obnoxios alternatae illi
ibitioni& reditioni,dequa loquitur Meifner*
1 1 Tertio; dicetaliquis ,fi notitia rertm
wora/ium.qux eft in homine improbo,non eft

^Prtidev-

284 &e Fide, ScientU^ &e.

Prudentia civilis\ item,fi notitia rernm T hcolo* \
gicarumyqux cft in homine non renato , non eft j
veraT^/^iW,adquoshabitus rcferenda? funt j
illsnotitise? Refpond. peritiam improborttm
Theo/ogorum efle habitum aggregatum dfide j
were hiftorka&^Philofophicitdtfcip/inu^Noti- ]
tiamvero rerum mora/ium^qUA cemitur inho-
minibus ftagitiofisy non conftituere novarn fpe-
ciem habitus a Prudentia diftin&ain , fed ad
Prydentiam refercndam ejjeytanquam quid tm-
perfeBum & incomp/etum, ad id quod comp/e- j
tum ScperfeBum efi.

1 2 Concludo igitut hanc Exercita-J
TioNBM,deFiDB,hac Affertioner^Wr
£to*o;<*,& Qio<AC*ctMoc e[\,Fides Sahifica^Re-
/igio,& v*ra 1 heologia>funt a parte rei unus & '
idemhabitus ;hoc eft,non difFerunt niii ratione: i
rerum enim cceleftium notitia in renatis& fide- 1
libus,quatenus nititur D 8 1 teflimonio, appel- 1-
latur Fides: eadem,quatenus eft regttlativa & I
dire&iva culths div$n>, vocatur T^e/igio: deni - j
que quatenus artificiofo fjHemate comprehendi* I
tnr & exprimitur,appellatur Theo/ogia.

FINIS.

Gloria Tibi Domine.

i

*

B

I